1.
OWSZEKI (172) pt
o jasne; -e- (121), -é- (1) OpecŻywList.
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.
Partykuła (172):
I.
W funkcji właściwej (101):
1.
Wzmacniająca przeciwstawienie: przeciwnie (w związkach składniowych bezspójnikowych pełni funkcję spójnika przeciwstawnego) (16):
TYch ná wſzytkim to mi wierz ſzcżęſcie nie przeyrzáło/ Owſzeki cżego trzebá doſtátek podáło PaprPan N3,
D3,
H3,
Y3,
Z3,
Dd3;
niechca iey [wolności] vmnieiſzac owſzeki przitziniac. PaprUp F2v,
D4,
F2,
F2v,
Gv,
K3;
CzahTrPapr ktv.
Połączenia: »ale owszeki« (2): Nie vſtał Szábát prawdziwy [...] ále owſzeki prawie dopiero ożył. CzechRozm 71v; PaprUp K.
»i owszeki« (1): Ták też ten niepotrzebnie nikogo nie gromi. Y owſzeki męſtwo ſwe ták w ſobie miárkuie PaprPan Z2.
2.
Wzmacniająca stopień nasilenia: co więcej, a nawet, ponadto (1):
Połączenie: »o owszeki« (1): O yeſzlycz ſyą dzyeczyą marya ueſelyla bądącz wzyuoczye matky ſwey O owſzeky ſzwyąta anna ſporuſzenya dzyeczyączya ſwego w yey zyuocze PatKaz II 80.
3.
Wzmacniająca pewność Sądu, akceptację: zaiste, naprawdę;
prorsus Vulg, Mącz, Cn; profecto Mącz, Modrz, Cn; penitus, revera HistAl, Cn; piane Mącz, Cn; ergo Vulg; adeo, atquae, certe, ecastor, edepol, enimvero, equidem, hercle, magnopere, mediusfldius, meherc(u)le(s), nae, pol, porro, quiane, sane, vero Mącz, quidem PolAnt; omnino, penissime Cn (84):
PatKaz I 10v;
PatKaz III 117;
by śię [chory] był miernie miał/ A lekarſtw dobrych pożywał: Owſzeki by długo żyw był BierEz K2v;
OpecŻyw 18v,
102v;
OpecŻywList C;
otworzyliſmy wory náſſe á nálezliſmy pyenýądze na wirzchn [!] woru/ [...] niewiemyć owſſeki ktoć ye włożył wnáſſe wory HistJóz D;
wizytkę moc twoię pokłádaſz w nich/ [...] Owſzeki [Szaprawdą HistAl 1510 183] nie bogowie ále ſluſznie kátowie máią być wezwáni/ ábowiem cżłonki twoie rozmáitemi vćiskámi vdrącáią. HistAl Kv,
H2,
H3;
MurzHist B;
MurzNT 38v,
61;
KrowObr 3v;
Tákći owſſeki kożdy zwas/ ktory ſie nie wyrzeka wſſyſtkich rzecży ktore ma/ nie może moim być zwolennikiem. Leop Luc 14/33,
Eccle 5/15;
Me hercle, Owſzeki/ zaprawdę. Mącz 155a;
Certe ad rem nihil interest, Owſzeki to nic k rzeczy. Mącz 430a;
Non pol temere est quod tu tam times, Muśi owſzeki co być w tym yż ſie ták boyiſz. Mącz 442c,
3c,
19b,
45a,
50a [3 r.],
73a (
55);
Proſzę ćie nie powiáday tego nikomu [...]. A oná rzekłá: Panie miły owſzeki nie powiem żadnemu. HistRzym 92,
91,
96;
BudNT Act 22/3;
ModrzBaz 23;
KlonFlis Gv.
Połączenia: »a owszeki« (1): Atque aedepol ea res est, A owſzeki tá rzecz yeſt. Mącz 19b.
»ale owszeki« (1): popędliwoſć iego chćiwá á gorliwa iáko Lwa/ ále owſzeki iego poſtać [Forma quippe illius] moc y mądroſć ktore ná potym miał vkázowáłá HistAl A6v.
»o owszeki« (1): wſzytko oth uyekow bądącz począta uprzedzila y mouy Dyonyſyus O owſzeky panna marya pyeruey ſtworzona [...] nyſzly anyely PatKaz II 23v.
Zdanie pytajne poprzedza zdanie z „owszem” (2): A gdy żoná Putyfárowá [...] rzekłá/ ſpi zemną. Bronił iey tego Iozeph mowiąc: Pan twoy polećił mi wſzytko w moc iedno ciebie nic/ gdzye to mogę vcżynić? owſzekibych zgrzeſzył y przećiw Bogu/ y przećiw pánu/ y przećiw zakonowi. BielKron 16v; Quid virgo cuia est? (–) Nescio hercle [...] Pánná tą cziyá yeſt? (–) Niewiem owſzeki. Mącz 441a.
II.
W funkcji przysłówka określającego miarę: całkiem, bez reszty, zupełnie;
penitus HistAl, Vulg; omnino Vulg, Mącz; immo, omnimode HistAl; in totum, tantopere Mącz (71):
OpecŻyw 131;
iáwneć tho ieſt rozeznánie/ iż żeláznych ſtátkow ktoremibyſcie robić mogli potrzebuiecie/ á ſkądże robić/ po morzu ſie wozić/ budowáć/ orác wam owſzeki zabroniono HistAl K3,
C3v,
D8v,
F2;
y wyzdycháło wſſyſtko bydło Egyptſkie/ ále zbydłá ſynow Iſráelſkich nic owſſeki [zgołá WujBib] niezginęło. Leop Ex 9/6,
Esth 2/10,
Iob 30/8;
Damnatur in totum haec herba. Gánią owſzeki to ziele/ yáko to które niczemne yeſt. Mącz 77c;
Dispereo, Owſzeki ginę. Mącz 105c,
245d,
255b,
263d [2 r.],
279b,
341b,
387c,
[407]c;
ſą też [rzeczy] drugie/ które męſzcżyznie przyſtoią/ á białagłowá owſzeki ſie ich wyſtrzegáć muśi. GórnDworz V7;
ieſth ſám przed pałacem ieden cżłowiek/ [...] ktpry we wſzem ieſt podobien twey miłośći/ ták że owſzeki nie znáć ktoryby z was był Ceſárzem. HistRzym 46,
46v,
78v,
95,
104v.
Połączenie: »nie owszeki« = nie całkiem; aliquantulum, ferme, hauj minus, non ita, non magnopere, non perinde, non plane, non satis, nun quam quicquam, parum (certe), vix satis Mącz (47): Vloſy pytam yakye myala [Maryja] y odpouyedam yſz nye owſzeky myal[y]a kądzyerzauych PatKaz III 119; Flavus, Płowy/ Nieowſzeki żołty/ Podpoláły. Mącz 129d; Saepiusculae dimin. I tedyy owędy nie owſzeki częſto/ nie bárzo też rzadko. Mącz 364a; De hoc parum convenit, Ieſzcze to nie owſzeki pewno. Mącz 481d; Valetudine uti minus commoda. Nie owſzeki ſie dobrze mieć ná zdrowiu. Mącz 510b, 19d, 49d, 61b, 66b, 79d (46).
Synonimy: I.1. przeciwnie, przeko; 2. nawet; 3. istotnie, iście, »na pewno«, niewątpliwie, pewnie, prawdziwie, rzeczywiście, tak, zaiste, zaprawdę; II. cale, całkiem, zupełnie.
Cf OSZWEJĄ, OSZWEM, OWSZEJĄ, 1.
OWSZEJKI, OWSZEJKIĆ, OWSZEJKO, OWSZEK, OWSZEKIĆ, [OWSZELKI], OWSZEM, OWSZEMCI
JB