[zaloguj się]
[pdf]

PANIC (38) sb m

panic (38), [panicz].

a jasne.

Fleksja
sg pl
N panic panicy, panicowie
G panica panic(o)w
D panicowi, panicu panicóm
A panica
I panicem panicami, panicy
V panicze panicy

sg N panic (14). ◊ G panica (1). ◊ D panicowi (4), panicu (1) OpecŻyw. ◊ sg A panica (4). ◊ I panicem (2); -em (1), -(e)m (1). ◊ V panicze (1). ◊ pl N panicy (4), panicowie (1) ArtKanc. ◊ G panic(o)w (2). ◊ D panicóm (2); -óm (1), -(o)m (1). ◊ I panicami (1), [panicy]. ◊ V panicy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Chłopiec, młodzieniec, młody mężczyzna; puer HistAl (16): WTen cżas/ rozniemogl ſie dnia iednégo piękny ij wielmi podobny panitz/ ijmieniem Lazárz z Betanié/ brat rodzony Marié Magdaleny OpecŻyw 66v; HistAl Bv; GliczKsiąż P2v.
a. Zalotnik, ukochany, narzeczony; procus BartBydg, Mymer2 (13): BartBydg 124; Mymer2 40; Przyiedzyeli pánic luby/ Złoḿ klaſztorne pánno ſluby BielKom nlb 6; RejWiz 27; PAnná iż ma pánicá w ſercu/ powiedáłá RejFig Ddv, Ddv; Mącz [388]c; [SądParysa D2v; Quae cum amatore ſuo dum coenant [...] Gdy z pánicem wietzerzáią TerentMatKęt R3v; Amans Pánic UrsinGramm 175].

panic czyj (2): Niegdy iedná miłośnicá/ Złupiwſzy ſwego pánicá: Záłowáłá gdy od niey iał BierEz O3v; RejFig Ddv; [Tak-ci ona ślachetna panna z Hetereusem, paniczem swoim, [...] czystość swą Chrystusowi, prawdziwemu dziewictwa oblubieńcowi, ofiarowała. StryjPocząt 66, 65].

W porównaniu (1): Przeto vkázuie Pan Bog iáko nas miłuie/ kiedy śie cżęſto álbo Pánicowi/ álbo Małżonkowi przyrownáiąc/ Zelotem, to ieſt w miłości zawiſnym śie zowie KuczbKat 280.

Szeregi: »panic albo małżonek« (1): KuczbKat 280 cf W porównaniu.

»panic z panną« [szyk 1:1] (2): PAnic s pánną w ſwych rzecżach coś pilnie mowili RejFig Bb3v, Bb8v.

Przen: O Chrystusie (1):
Wyrażenie: »niebieski panic« (1): Tu teéż matkę ſwięta [!] cerkiew krzeſciańſką oblubil ſobie za oblubienicę [...]. A dlá tego koſciol ſwięty dzijs tako ſpiewá niebieſkiemu panitzu. Slącżyla ſie cerkiew ſwięta OpecŻyw 36v.
2. Chłopiec, młodzieniec wysokiego stanu; praetextatus Mącz; herilis filius, herus minor Cn (5): BielKom G3; RejWiz 41; Polſká dla niego [Henryka Walezjusza] przyſzłá w zámięſzanie. Gdy milczkiem ziechał wnet Francuſki pánic, Odbiegſły [!] Polſkich tluſtorolnych [!] gránic. KlonKr F3; [Wnet ſie ku niemu zbiorą/ mężni naieznicy/ zacnych domow możeſz rzec/ iż wſzyſtko Pánicy. RymszaDeket 70].

W połączeniu szeregowym (1): Mącz 453d cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »panicy wysokich domow« (1): Praetextati, et praetextatae, Pánicy/ paniętá á pánienki wyſokich domów Rzimskich. Mącz 453d.
a. W funkcji grzecznościowej w bezpośrednim zwracaniu się (1): IVſz vdátny Pánicże zacnych przodkow Synie Zdrowoś wrocon/ Bog zdárzył/ oycżyſtey kráinie. RybWit [A2]v.
[Wyrażenie: »naślachetniejszy panicze«: [Wenus do Parysa] namilszy królewicze, Nad insze wszystki naślachetniejszy panicze, [...] Dam ci za żonę panią czarnobrwią DramStp I 209.]
3. Mężczyzna wstrzemięźliwy seksualnie, niepokalany (często ten, który oddał się w służbę Bogu); virginalis, virgineus, virgo BartBydg; masculus virginitatem volens, mas virginali integritate, virgo maritus, virgo puer Cn (17): ODprawiwſſy krole panna maria z ſwym panicem Iozefem/ mieſſkalą w one ſſopie przy iaſlach OpecŻyw 25; botz on [św. Jan] był s puſtelniki puſtelnik/ s pannámi panitz/ z męcżenniki męcżennik OpecŻyw 47v; BartBydg 171; WujNT 299, 300, 383; [Doktor Epiphanius/ ktory był ieden z onych Biſkupow wſchodnych/ powieda/ że v nich żaden niemogł być kápłanem/ iedno álbo pánic/ álbo ten ktoryby ſye wſtrzymał od właſney żony HozKsięgi 125; Ci ſą ktorzy z niewiáſtámi nie ſą ſplugáwieni/ bo pánicy ſą [virgines enim sunt] Leop 1577 Apoc 14/4 (Linde)].

W przeciwstawieniu: »małżonek ... panic« (1): Piotr Apoſtoł ieſt/ y Ian też Apoſtoł: on małżonek/ ten pánic. WujNT 300.

Wyrażenie: »panic czysty« [szyk 2:1] (3): Ián panitz cżyſty ij panienſki wzór. OpecŻyw 48; HistJóz C; ArtKanc O16.
Szeregi: [»panic albo dziewic«: Anÿol Bozy vkazal [...] rzeſzą mayączą bialle odzienÿe ktora ſſzla za Barankiem Bozÿm, y rzekliemu, czicz ſą ktorzÿ panyczamy ſoſtalÿ, albo dziewyczamÿ ArgWykład 70.]

»panic(owie, -y), (i) panny(-a) (a. panienki)« [szyk 5:1] (6): BartBydg 171; ArtKanc O16; Pánicy/ Pánny/ y wſzyścy w tey cżyſtośći ſię tu kocháiący/ [...] nie zápominayćie nas ſmutnych towárzyſzow ſwoich LatHar 604, 95, 596; Setny owoc przynoſzą pánny y pánicy Bogu poświęceni: á gorący w miłośći Bożey. WujNT 56.

a. O Chrystusie (2): Nákoniec od Páná pánicá/ mátká pánná/ vczniowi pánicowi byłá polecona. WujNT 300, 300.

Synonimy: 1. chłopiec, chłopieczek, młodzieniec, młodzieńczyk, młodzik, młodzion, młokos, okrzos; a. miłośnik, zaletnik; 3. dziewica, panna.

Cf NIEPANIC, PAN, PANIĘ, PANOSZA

LWil, (ZZa)