[zaloguj się]
[pdf]

PRZYOBLEC (59) vb pf

o jasne; w praet -lokł (1) OpecŻyw, -lékł (1) MurzHist; w -lekl- e jasne; pozostałe formy z tekstów nieoznaczających ó oraz é. ◊ W temacie praet: -lokł- (11), -lekł- (6).

Fleksja
inf przyoblec, przyobleć
praet
sg pl
1 m m pers -smy przyoblekli, -chmy przyoblekli
2 m przyoblokłeś, przyoblekłeś m pers przyoblekliście, -ście przyoblekli
f -ś przyoblokła, przyoblekłaś m an
3 m przyoblokł, przyoblékł m pers przyoblekli
f przyoblokła m an
n przyoblokło subst
imperativus
sg pl
2 przyobleczcie
3 niechåj przyoblecze
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy przyoblekli
2 m m pers byscie przyoblekli
3 f by przyoblekła m an
n by przyoblekło subst

inf przyoblec (10), przyobleć (1) CzechRozm. ◊ fut 1 sg przyoblokę (4). ◊ 2 sg przyobleczesz (1). ◊ 3 sg przyoblecze (2). ◊ praet 2 sg m przyoblokłeś (1) LubPs, przyoblekłeś (1) Leop. f -ś przyoblokła (1) KrowObr, przyoblekłaś (1) PowodPr. ◊ 3 sg m przyoblokł (8) OpecŻyw, LubPs, BibRadz (2), KuczbKat, BudBib, CzechEp (2), przyoblékł [w tym zapis: przyobległ (1)] (2) MurzHist, CzechRozm. f przyoblokła (1). [n przyoblokło.] ◊ 1 pl m pers -smy przyoblekli (1) RejAp, -chmy przyoblekli (1) ArtKanc. ◊ 2 pl m pers przyoblekliście, -ście przyoblekli (4). ◊ 3 pl m pers przyoblekli (2). ◊ imp 3 sg niechåj przyoblecze (1). ◊ 2 pl przyobleczcie (3). ◊ con 3 sg f by przyoblekła (1). n by przyoblekło (1). ◊ 1 pl m pers bysmy przyoblekli (3). ◊ 2 pl m pers byscie przyoblekli (1). ◊ part praet act przyobl(o)kszy (8).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Włożyć na kogoś odzież, ubrać, odziać; induere HistAl, PolAnt, Vulg, Cn; vestire PolAnt, Cn [w tym: kogo (13), co [głowę, przen tradycyje] (2), czym (10)] (15): Wſzákże w ták wielkich znákach gniewu y pomſty Bożey/ zácżęłá śie nieiáka świátłość Boſkiey przećiwko nim miłośći: Bo powieda Piſmo/ że vcżynił Pan Bog Iádámowi y żenie iego odźienie z ſkorek/ y przyoblokł ie. KuczbKat 375.

przyoblec w co (2): HistAl C6v; KAzimierz zdiąwſzy ſzeroką kápicę, A przyoblokſzy głowę ſwą w przyłbicę. Wpráwiwſzy w klobę Polſkie złe zwyczáie, Co były weſzły w te Sármátckie kráie. Ná nieprzyiázne podnioſł potym zbroie, Y ſtaczał z nimi krwáwobitne boie. KlonKr C2v.

Zwrot: »przyoblec szatami« (2): BibRadz Eccli 45/8; Vcżynił z nim [z Aaronem] przymierze wiecżne/ á porucżył mu vrząd offiárownicży miedzy ludem/ y vbłogosłáwił go ochędoſtwem ſwoim/ przyobłokł [!] go ſzátámi zacnemi [circumcinxit eum vestimento gloriae]. BudBib Eccli 45/8.
Przen (10):
a) Uczynić jakimś a. kimś (7): Obroćiłeś mi płácż á trapienie me w weſele: z ſiekałeś wor moy/ á przyoblekłeś mie weſelim [circumdedisti me laetitia]. Leop Ps 29/12; [Bóg] Przyoblokł ie [ludzi] mocą ſwoią ile im przyſtáło/ y ſtworzył ie na wyobráżenie ſwoie. BibRadz Eccli 17/3, Ps 132/16, 18.

przyoblec w co (2): Tám ia rozmnożę dziwną moc Dawidá ſwego wiernego/ Bom tám zgotował pochodnią ſławnych cnot Kryſtuſá mego/ Wſzytki iego ſprzećiwniki przyoblokę w poháńbienie/ A nád niem ſámym zákwitnie moie wiecżne poſwiącenie. LubPs dd2v. Cf »przyoblec w szatę«.

W przeciwstawieniu: »zwlec ... przyoblec« (1): LubPs Hv cf »przyoblec w szatę«.

Zwroty: »odzienim [czego] przyoblec« (1): Iako oblubienicę okráſil mie koroną pán buog/ a odzienijm ſprawiedliwoſci przyoblokl mie. OpecŻyw 189.

»przyoblec w szatę [czego]« (1): Ty záwżdy w rádość obrácaſz káżde me trapyenye/ Zwlecżże żáłobne odzyenye ze mnye ſługi ſwego/ A rácż myę przyoblec w ſſátę weſela wyecżnego. LubPs Hv.

b) Fałszywie przypisać (3):

przyoblec komu (1): choćia ie [tradycyje] nam tytułem Apoſtolſkim Pánowie Duchowni nadobnie przyobleki [!]/ powiádáiąc iż żywym głoſem od Apoſtołow potomkom ſą podáne/ á przez ręce do rąk miedzy Biſkupy áż do wieku náſzego w Kośćiele záchowáne. WujJudConf 40v.

przyoblec kim, czym (2): CzechEp 322, 382 cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »zewlec ... przyoblec« (2): O Antychriśćie beſtyą w piśmie ś. názwánym ktorego imię y oſobę chce X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ z głowy ſwey Papieżá Rzymſkiego zewlec: [...] przećiw rzecży iáſney y piſmu świętemu/ á nim [= antychrystem] nas chce gwałtownie przyoblec. CzechEp 322, 382.

2. Włożyć na siebie, wdziać; przen; induere (sibi a. se) PolAnt, Cn; indui, sumere, superinduere Cn [kogo (19), co (23)] (42):
Zwrot: »przyoblec na się« (1): Abowiem gdy ku onemu dawnemu bechtyrowi przyoblecżeſz ná ſię tę nieomylną zbroię Páńſką/ pewnie możeſz być W.M. pewien káżdego ſzcżęſcia ſwego y ſławy ſwey ku ćći Pánu Bogu ſwemu/ y oycżyznie ſwey y poććiwemu domowi ſwemu/ á pewnie káżdy nieprzyiaciel twoy będzie záwżdy ſnádnie vſthráſzon RejZwierc 254v; [duch on krzeſcijanski ktorego na krzcie przyobległ na ſie [chrześcijanin sturczony]/ nigdi mu nieda odpocżynąć OrzKsiąż C7].
a) Stać się jakimś a. kimś (40): Przioblokł pan dziwną moc máieſtatu ſwego/ Abowiem ták vtwierdził okrąg ſwiátá tego/ Iż wzruſzon być nie może tu cżáſu żadnego. LubPs V2v; GrzegŚm 43; BudNT 1.Cor 15/53 [2 r.]; Boć muśi to ſkáźitelne przyoblec nieſkáźitelność: y to śmiertelne przyoblec nieśmiertelność. A gdy to (marg) skázitelne przioblecze nieskázitelność y to (–) śmiertelne przyoblecze nieśmiertelność: tedy ſię sſtánie mowá oná nápiſána: Smierć ieſt pożártá wzwyćięſtwie. WujNT 1. Cor 15/53-54.

W przeciwstawieniach: »z(e)wlec (8), złożyć (2) ... przyoblec« [zawsze nawiązanie do tego samego tekstu] (10): ábyſcie złożyli z ſiebie [...] ſtárego onego cżłowieká/ ktory zdrádliwemi pożądliwośćiámi bywa zepſowan. A iżbyſćie ſię odnowili duchem vmyſłu waſzego. Y przyoblekli nowego cżłowieká/ ktory wedle Bogá ſtworzon ieſt ku ſpráwiedliwośći/ y świętobliwośći prawdźiwey. BibRadz Eph 4/24; Od thych wſzytkich [grzechów] wſtrzymawáć ſie macie/ á to przeto/ żeſcie dawno zwlekli/ to ieſt kiedyſcie prawdziwą wiárę przyięli/ ſtárego onego cżłowieká z vcżynkámi iego/ á przyoblekliſcie nowego RejPosWstaw [1103]v, [1103]v [3 r.], 111; Stárego cżlowieká zewlekł/ á przyobległ nowego: nie według ćiáłá: żył/ ále wedle duchá. CzechRozm 227, 242v; KarnNap B2v; ArtKanc N4.

W porównaniach (3): Okazałeś ſie tu w chwale w niewymowney ſławnośći/ Przyoblokłeś ná ſie świátłość iák odzienie koſztowne LubPs X5v; tedy też/ gdy według Proroká/ ty ſámá [córko babilońska] pogárdźiłáś tákim błogoſłáwieńſtwem Páńſkim: z dopuſzcżenia iego/ ſłuſznie przyoblekłáś iáko zá ſtroyną ſzátę/ konfuſią ábo zámieſzánie y przeklęctwo: ktore ſie w ćię ták wpoiło że go pozbyć nie możeſz. PowodPr 5; CzahTr Kv.

Zwroty: bibl. »(Pana) Chrystusa (a. Jezu(sa) Kryst(us)a) przyoblec« = zostać chrześcijaninem; induere Dominum Iesum Christum PolAnt [szyk zmienny] (7): KrowObr 148; BibRadz Rom 13/14; RejAp 72v; Abowiem którzy w Pánie Chryſtuſye okrzczeni ieſteśćie/ Chryſtuſáśćie przyoblekli: nie máſz żydá/ áni Gréczyná: niémáſz ſługi/ áni wolnégo: niemáſz mężá/ áni niewiáſty: wſzyſcy ábowiem iedno ieſteśćie w Chryſtuſye Iezuſye. BiałKat 190v, 190v; Odrzućmyſz tedy vcżynki ciemnośći/ á oblecżmy ſie w zbroię ſwiátłosći [!]/ álbo w ſzátę ſwiátłośći godną. Thák ábychmy vcżćiwie chodzili iáko we dnie/ nie w bieſiádach/ áni w piyańſtwach/ nie w łożach/ áni w niecżyſtoſciach/ nie w zdrádzye/ áni w zazdrośći/ ále przyoblecżcie Páná Iezuſá Kryſtuſá/ á nie mieycie ſtáránia o cyele ku wypełnieniu pożądliwośći iego. RejPosWstaw [212]v; KarnNap B2v; [Przetoſz/ trzeba ſię nam/ przed takowem Boga bluznieniem/ wyſtrzegać/ a chrzſtem ſię ſwem/ wktoremeſmy panu Chriſtuſowi wćieleni/ y onegoſmy przyoblekly/ vſtawicznie ćieſſyć UstKościel 59].

»przyoblec na się« [szyk zmienny] (6): LubPs X5v; [św. Paweł mówi:] Ktorzykolwiek ieſteśćie pokrztzeni/ Kryſtuſáśćie ná ſię przyoblekli KrowObr 148; RejAp 72v; áby ono co ieſt śmiertelnego [tj. ciało]/ przyoblekło náśię to co ieſt nieśmiertelnego BiałKaz D3v; ArtKanc N4; CzahTr Kv; [á temu [nieumiejętnemu] y ná tym ſchodźi/ że ná ſię nie przyoblekł obrázu cżłowiecżego. PlutBBud B3v].

Szereg: »przyoblec, włożyć« (1): Niechay háńbię [!] iáko płaſzcż ná ſię przyoblecże/ Niechay wſtyd ná ſię włoży kto falſz ná mię wlecże. CzahTr Kv.
α) O Chrystusie: uczynić (stać się) człowiekiem, wcielić (się) (11):
Zwroty: »przyoblec (bostwo) ciałem« (2): RejPos 303; ták/ iż gdy [Bóg] Syná ſwego tu ná ſwiát zeſłáć racżył/ przyoblokſzy go ciáłem/ tymże obycżáiem z námi mowić przezeń racżył. RejPosRozpr b3v.

»przyoblec bostwo człowieczeństwem« (5): Ktorą [światłość] on hoynie/ pirwey przez dziwne á rozmáite głoſy y ſtany/ á potym przez vſtá ſwe ſwięte/ przyoblokſzy Boſtwo ſwoie/ nędznym cżłowiecżeńſtwem náſzym/ [...] ſzyroko obiáśnić á oświećić wſzytkiemu ſwiátu racżył RejPos 337; Pan przioblokſzy Boſtwo cżłowiecżeńſtwem/ zborzył cżártá y moc iego. RejPos [344] marg, 178v, 338, [344].

»przyoblec ciało« [szyk zmienny] (2): A ná drugim mieyſcu [Kalwin] powieda że Boża Iſthność ćiáło przyoblokłá/ przećiwko piſmu/ ktore powieda że słowo ſtháło ſię ćiáłem GrzegRóżn I3; CzechEp 142.

»przyoblec człowieczeństwo« (1): [ksiądz Powodowski mówi,] iż zákrystia znácży żywot dziewice Máryey, w ktorey ſię Christus odział świętą ſuknią, á to ćiáło ſuknią názywáiąc: przyoblokł cżłowiecżeńſtwo CzechEp 142.

[»przyoblec człowieka«: W tym tylko máią rozność [ebijonici]/ że Antychriſt powieda/ iż Boſtwo przyoblokło ná ſię cżłowieká/ y mieſzka w niem: á oni tylko to poſlednie znim wyznawáią PiotrGonSyn ****.]

»na się przyoblec« [szyk zmienny] (1): poirzy na Ieſuſa miłego/ ktory na prawicy oicowſkiéi/ ſiedźi/ onci zacię krewkoſć i ciało człowieczeńſkié s czyſtyi panny przyiął/ on kſztałt sługi a niewolnika na śię przyoblékł/ aby ćie krolewſkiem vbiorem i koroną przyochędożył MurzHist F; [PiotrGonSyn ****].

b) Począć (1): Thyś vpádły ſwiáth w grzechach ku żywotowi nápráwiłá Márya. Tyś tzłowieká przyoblokłá Márya/ ktory ćię bes náſienia y bes żadnego pokropienia płodną vtzynił KrowObr 176v.
3. Przykryć (się), zakryć (się), osłonić (się), powlec (się); vestire Cn [kogo, co] (2):

[przyoblec czym: drew ſtos náłożyli/ ná wirzch [ciało] ſzátą známienitą przyoblokſzy włożyli/ ták drwá zápalili HistTroj G5.]

Przen (2):

przyoblec czym (1): [Bóg kazał Ezechielowi] iż powiedz kościam thym/ iż ia ie záſię przyoblokę ſkorą ich/ y vtwirdzę ie żyłámi ich/ thák iż będą przywrocony do pirwſzych żywotow ſwoich. RejPos 222.

a) Fałszywie przypisać [czym] (1):
Szereg: »nakryć i przyoblec« (1): A [kapłani katoliccy] rownie cżynią z onymi/ ktorzy pośiadwſzy gwáłtem cżyię máiętność/ zdobywáią ſię ná złośliwe forytarze/ y prokuratory/ ktorzyby vmieli on gwałt y nieſpráwiedliwość znácżną/ pokrowcem zmyſlonego iákiego práwá/ nákryć y przyoblec/ áby ták nie wſzyſcy zárázem/ oney iáſney krzywdy obacżyć mogli. NiemObr 65.

Synonimy: 1. odziać, ubrać; 2. odziać się, ogarnąć się, ubrać się, wdziać; 3. ogarnąć, okryć, okryć się, powlec, przykryć, przykryć się.

Formacje współrdzenne cf 1. WLEC.

Cf PRZYOBLECZENIE, PRZYOBLECZONY

AĆ