[zaloguj się]
[pdf]

BINDA (11) sb f

binda (10), bieńda (1); binda FalZioł, SienLek, KochSz, Calep (7); bieńda ModrzBaz.

Tekst nie oznacza é; a jasne.

Fleksja
sg pl
N binda
A bindę
I bindą bindami
L bindåch

sg N binda (6). ◊ A bindę (1). ◊ I bindą (1). ◊ pl I bindami (2); -ami (1), -(a)mi (1). ◊ L bindåch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Nakrycie głowy, często z kosztownej tkaniny; zawój; czepiec; przepaska; diadema, vitta Calep, Cn; fascia Cn [binda Łac śr] (2): Diadema ‒ Krolewskieij głowi nakricie, iaką u ſtarich biwała binda z purpury noſtris korona. Calep 317b; Vitta – Binda koło głowi cżiepiec. Calep 1131a.
2. Zwisająca ozdoba nakrycia głowy lub stroju; wstęga, wisiorek, frędzla; lemniscus, taenia Calep, Cn; anadema mitrae, apiculus, fascia, filamen, filum apicis, lanius, orbis, rica, redimiculum mitrae, velamentum lanae, taena, taenia vittae Cn (6): V ſzat rękawy drogie/ á cżapki zbieńdámi [redimicula mitrae] ModrzBaz 109v; Rádá/ dwor/ drabi ſpołem ſie mieſzáią/ Nic więcey/ iedno po bindach ſie znáią. KochSz B3; Infulatus ‒ Maiąci zawieſzoną binde. Calep 535a; Lemnisci ‒ Binda iaką z kitaiki albo złotogłowu wpokazowaniu naſzy noſza. Calep 590a; Taeniae ‒ Strzępek, item, binda ze ſtrzępkiem. Calep 1044b; Vittatus – Bindami obwiazani. Calep 1131a.
3. Kawałek płótna służący do owiązywania ran; bandaż; fascia Calep, Cn; fascia aegrotorum, fasciola, lemniscus, mitella, taenia, taeniola Cn (3): zmacżay chuſtę w tey wodzie: przyłoż że [na ranę] y przywiąż bindą [...] á zgoij ſie richło. FalZioł V 98v; Fascia ‒ Pielucha, zwiąska, binda. Calep 409a.
Szereg: »chusta albo binda«: áby iedno chuſtá álbo bindá ránę trzymáłá SienLek 147.
[4. peryfr. »w torkmyszowych [= rzemiennych] bindach« = w więzach [?]: [Jan Oborski] z Pogany cżęſte á fortunne bitwy miewał [...] cżęſto ták on od nich iáko oni od niego w Torkmyſzowych bindách do ſtołu śiádáli PaprHerby 469.]

Synonimy: 1. czapeczka, czepiec, korona, mycka, obwiązka, podwiązka, siatka, tkanka, toczenica; 2. pasek, podwiązka, strzępek, sznur, uplotka, założka; 3. chusta, chustka, pas, pasek, pielucha, powiąsło, związka; 4. pas, cyngatura.

Cf BINDAŁ

LZ