[zaloguj się]
[pdf]

CIĘŻKOŚĆ (458) sb f

-ę- (423), -e- (14), -(ę)- (11), -(o)- (10); -ę- : -e- OpecŻyw (8 :1), FalZioł (65 : 4), SeklKat (7 : 4), MurzHist (11 : 2), Mącz (21 : 3).

Fleksja
sg pl
N ciężkość ciężkości
G ciężkości ciężkości
D ciężkości ciężkości(o)m, ciężkości(a)m
A ciężkość ciężkości
I ciężkością ciężkościami
L ciężkości ciężkościach
inne sg a. pl G - ciężkości

sg N ciężkość (50). ◊ G ciężkości (57). ◊ D ciężkości (13). ◊ A ciężkość (93). ◊ I ciężkością (68) [w tym: -ąm (1)]. ◊ L ciężkości (28). ◊ pl N ciężkości (13). ◊ G ciężkości (25). ◊ D ciężkości(o)m (2) SkarŻyw, SzarzRyt, ciężkości(a)m FalZioł (2). ◊ A ciężkości (50). ◊ I ciężkościami (9). ◊ L ciężkościach (21); -ach (8 +kust), -åch (8), -(a)ch (5); -ach RejPs, WerKaz, ArtKanc (3), GrabowSet; - åch HistAl, BibRadz, RejPos, BudBib, SiebRozmyśl; -ach : -åch MurzHist (1 + kust : 1), LubPs (1 : 2). ◊ sg a. pl G ciężkości (27).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Ciężar, waga, ważkość; moles, pondus Mącz; gravitas oneris Cn (35): Nie cżuięć żadney ćięſzkośći BierEz R2v, R2v, S3v; ponioſą na ſobie krzyż cięſſki/ dla ktorégo cięſſkoſci na ziemię vpadatz będę OpecŻyw [79]v; FalZioł III 35c; GlabGad G6, I8v, Mv; RejWiz 113, 145v, 146, 149; RejZwierz 102; A ołtarz powiedał vpáść od ćięſzkośći/ iż nań wiele nákłádzyono. BielKron 83; Mącz 47d, 190a, 255a, 275b, 361c; Więc gdzieby nam cnoty/ ták były wrodzone/ iáko ieſt wrodzona kámieniowi cięſzkość/ nigdybyſmy ſie zle cżynić nie zwycżáili. GórnDworz Ff2; SkarŻyw 101; GórnTroas 71; SzarzRyt A3.

ciężkość czego (5): trzemy palczy czyąſzkoſzcz zyemye zauyeſzyl PatKaz III 116; Rad ſiada y lęże ſie na wyſokich drzewach, bo mu zziemie barzo trudno wzlecieć dla cięſzkoſci ciała. FalZioł IV 27a; BielKron 460; KwiatKsiąż M4; RejPos 136.

Szereg: »waga a ciężkość« [szyk 1 : 1] (2): Quamvis candore praestat, candore [lege: pondere] tamen vincitur, Aczkolwiek białością przewyſzſza yednák wagą á cięſzkością záś bywa przewyſzan. Mącz 419c, 309b.
a. Brzemię, ładunek; pondus Mącz, Cn; onus Mącz (5): Onus, Cięſzkość/ burdy/ brzernię. Mącz 264a; Gemuit sub pondere cymba, Lodká ſie málem zágrążáłá pod cieſzkośćią. Mącz 309b.
Szereg: »brzemię i ciężkość« (1): PRzecż natura cżłowieku ramiona dała y barki w rękach. (‒) Aby był ſiłnieyſzy ku noſzeniu brzemion y cięſzkoſci wſzelkiey. GlabGad D2.
W przen (2): Trzebać takim ramion mocnych, Sił prawie Herkulesowych, By taką ciężkość znosili, Ktorą sobie założyli. BierRozm 21.

ciężkość czego (1): złożywſzy s ſiebie onę cięſzkość cżłowiecżeńſthwá onego/ wſtał w vwielbionym ciele Boſtwá ſwego RejPos [108]v.

2. Wielkość, duży stopień nasilenia, natężenia; gravitas Murm, BartBydg, Mącz; gravedo Murm, BartBydg (33): Gravitas, Powagá/ Vczćiwość Státek/ Cięſzkość. Mącz 149c.

ciężkość czego (31): BierRaj 17v; IEzus dlá cięſſkoſci. vbicżowaniá ij zemdleniá chodzitz niemogl OpecŻyw [127]v; Gravedo torpor et gravitas capitis somnolenta. [...] Cyęſkoſć ſpánya. Murm 77; BartBydg 66; WróbŻołt kk7v; A ledwe może znieſć głowá moiá ćięſzkoſći wyſtępkow moich RejPs 57, 101v; MurzHist F2, K2v; Oćiec [...] w puł drogi dla ćięſzkośći trućiny vmárł. BielKron 258v; á náſz vmyſł/ ná ćięſzkość mąk weźrzawſzy od grzechow śie hámuie. KuczbKat 195; LatHar 578; WujNT 121; WysKaz 20. Cf »ciężkość grzechu«.

ciężkość w czym (1): byłby nieſpráwiedliwym ten/ ktoryby wedle więtſzey álbo mnieyſzey ćiężkośći wyſtępku/ niemiał dáć więtſzey álbo mnieyſzey ćiężkośći w karániu. WysKaz 20.

Wyrażenie: »ciężkość grzechu« (17): cżemu ſié nie ſromáſs miſtrza twégo/ ktory wié cięſſkoſtz grzéchu twégo? OpecŻyw 94v; RejPs 182; MurzHist Cv, Fv, G3v; Iáko więc pod cżás grzeſzny w cięſzkośći grzechu przychodzi ku wątpieniu LubPs L4v marg, L3v, N3v, N4v marg, T3v marg, X3v marg, ee4v marg; BiałKat 378v; LatHar 130, 158, 258, [2 r.]; WujNT 387.
Szereg: »ciężkość abo wielkość« (1): Boć tu na wiélkośc abo cięſzkość grzéchow patrzyć nietrzeba MurzHist G3v.
3. Uciążliwość, przykrość, kłopot; smutek, strapienie; krzywda; molestia Mącz, Cn; fastidium, oppresio, scrupulus Mącz; asperitas, cordolium, gravitas, praemolestia, stomachus Cn (244): Poruſz teras ſwey mądrośći/ Wyprowadź mię z tey ćięſzkośći. BierEz I2, I3, M2v; OpecŻyw 35v, 99v; FalZioł IV 7a, V 6v, 17b; á gdiz w więzieniu cięſzkoſć miał, ani ſobie ztyſkował iedno ſmiele lud przipominał aby ſtali o pierwſzą ſwiebodę. BielŻyw 41; BierRozm 7; Ten ktory zle ſąſiády miewa/ o ſwey ćięſzkoſći przed inſſymi powieda. March3 T8v; WróbŻołt 43/18, S7; LibLeg 10/63, 68, 11/56; RejPs 46v, 196; ComCrac 11v; Opiſałem teſz krotko moie krziwdy y ciężkoſci proſzę aby ie w. K. m. racżyli łaſkawie vſnac/ a mnie ſłvżebnika ſwego ſtych czięzkoſci y potwarzi obronić SeklWyzn 4v, 4v, g3; RejJóz H6; SeklKat E, E4v [2 r.], M2, R4; HistAl D7, F8; Było mu to piſmo i przedtem przywiedźiono/ ſtem wykładem że śię niemoże rozumieć/ o śmiérci cieleſnyi ale o roſpaczy/ i takich cieſzkościách [kust: ściach] w iakich on był MurzHist S3, Mv; ale téſz ku iéi cięſzkośći wielkiéi pſęm ią nazwáł MurzNT 78v, 46, 21; GliczKsiąż B2v; GDym wzywał Páná moiego w ſerdecżney teſknośći/ A porucżałem w moc iego wſzytki ſwe cięſzkości LubPs B3, C3, M2 marg, Pv, T3v marg, X3, ccv, hh6v; Wſzákże ſtroná [...] ma być obſyłaná ku doſyć vczynieniu/ zwłaſzczá ktora nie ieſt zbiegła/ áby ſobie zá iákie vbliżenie á zá ćięſzkoſć nie poczytáłá GroicPorz cc4; RejWiz 192; Leop Hebr 10/32; O Pánie czemuſz tháką ćięſzkość ná ten lud dopuſzczaſz? BibRadz Ex 5/22, Iudic 2/15, I 219a marg; powiádáli ciężkość ſwoię/ iż ſie gwałt ná ich dziedzinie ſtał od vrzęduTuryńſkiego BielKron 201v, 49, 330v; Scrupulus [...] krzinká kámykowa. Metapho. Cięſzkość/ ſkáránie/ troſkánie/ trapienie. Mącz 376a; ktory przypuśćiwſzy zbytnie do ſerczá miłość/ vmiárkowáć ſie/ á cięſzkości wnętrzney zátáić w ſobie nie vmie GórnDworz Cc6, Y8, Dd2v, Kk6; A będzieli grzeſzny cżłowiek wrzucon w ten doł pokuty/ tedy może mieć ćięſzkość ćieleſną/ á zapłátę wiecżną duchowną. HistRzym [118]v; RejPos 141, 217v; BudBib 2.Reg 19/35, Dan 13/22, 2.Mach 4/35; Odmiéń vmyſł/ á weyźrzy ná moie ćięſzkośći KochPs 9, 35, 122; nie ták dayćie áby innym byłá poćiechá á wam ćięſzkość: ále rowność niech będzie. SkarŻyw 140, 130, 184, 196, 244, 290 (9): WerGośc 227; Acż ći przez mię z ćiebie ieſt wſzelka ćięſzkość ziętá/ á ty mnie záś związánego wiedźieſz przed Piłatá. ArtKanc E14, B6v, B12v, I16, K, K6 (12); GrabowSet B2v, F, G, H4, Iv (19) LatHar 260, 317; KołakCath B2v; Ty niezásłużone zdobiſz doſtoynośćią/ Ty ludźie niewinne vgrążaſz ćięſzkośćią RybGęśli Bv, C4v; SkarKaz 41a; A dźiś miáſto nagrody znam wielką niewdźięcżność/ Ktora mnożj w ſercu mjm dźiś nie zmierną ćięſzkość. CzahTr B4, E4; GosłCast 39; Y wierne twe ſłowá Pánie/ Ze mię wyrwieſz z tey ćięſzkości SzarzRyt Bv, B2v, D2v.

ciężkość kogo, czego (11): MurzHist M2; LubPs V6v; Ieſtem ſmutny na Każdy czas nie vpokoiony/ w ćięſkośćy niego ſumnienia żadam poćieſſenia SeklPieś 19; BibRadz II 141b marg; RejPos 33v, 240v; ArtKanc F4; Wierny rátunku/ ktory w wielkiey cenie Maſz: wiernych cięſzkość/ życżliwych przykrośći GrabowSet Y2v; SarnStat 547, 937; PaxLiz D4v.

Zwroty: »ciężkość (u)czynić« (10): LibLeg 10/67; RejPs 92v; przecz on nanye bill chuczi nyedobrey a Czyąſchkoſczi nyeyakye yey czinyl, thak yſch opuſzczywſchi gi precz odeſchla. LibMal 1554/190v, 1543/70v; SeklKat X3v; BielKron 107v; Per oppressionem eripere, Cięſzkość cziniąć dokuczayąć wydrzeć. Mącz 321b; HistHel B2v, D; náiéżdżáią/ okupuią/ nieſpráwiedliwie ćiążáią/ wyćiągáią álbo iákimkolwiek ſpoſobem ćiężkość im czynią [quovis sumpto colore gravant JanStat 248] SarnStat 226.

»ulżyć ciężkości, ciężkość« (1 : 1): kto vlżyć cięſzkość/ wzbudzić dobrą myſl/ vſpokoić ſercze [...] może GórnDworz Bb6; GrabowSet C4v.

»ciężkość (wy)cierpieć, cierpiący; cierpienie ciężkości« [szyk zmienny] (16 : 1; 1): Patrz iakitz glód/ zimno/ boiázń wielką/ ij ijnſſé cięſſkoſcij na tey dródze cirpią OpecŻyw 28v, 29, 35v; BielŻyw 47; GlabGad D5v, E4v; WróbŻołt pp; SeklWyzn g2v; MurzHist T3; LubPs hh5, ii; Oznáymuie Iob co zá ćięſzkośći ćierpiał w ſwym nieſſcżęśćiu/ y iákie przyſkorki miewał od złych ludźi. Leop Iob 30 arg; HistHel B3; SkarŻyw 294, 304; ArtKanc D17, I19; PudłDydo nlb 1.

»ciężkość wyrządzać, zada(wa)ć« = molestiam exhibere PolAnt [szyk zmienny] (3 : 3): Strzeż śię záwżdy tákich gośći/ Być nie zádáli ćięſzkośći. BierEz P4; BierRozm 22; MurzHist L3; MurzNT 46, Matth 26/10; nie tylko ſam ále y ine pogańſtwo wyrządzáło Zydom cięſzkośći. BielKron 146.

»ciężkość znaszać (a. znosić)« [szyk zmienny] (3): ArtKanc O4, O16v; Dzierżawcy [...] ciężkośći i trudnośći znosić bywaią przymuſzáni [gravamina et difficultates perferre coguntur JanStat 100] SarnStat 98.

Wyrażenia: »brzemię ciężkości« (1): A ty kożdy ktory duffaſz iemu przełoż nań brzemię cięſſkoſći ſwoich RejPs 82.

»ciężkość [= niewola] egipska« (1): Iż ia Pan/ wywiodę was z tey ćięſzkośći Egyptſkiey [ex oneribus Aegyptiorum] á wybáwię was z niewolſtwá od nich BibRadz Ex 6/6.

»jarzmo ciężkości« (6): ábowyem iárzmo cyęſzkośći iego/ á rozgę rámieniá iego/ y sceptrum poborce iego tyś ieſth zwyciężył RejPos 15, 15 [3 r.], 17, 310.

»ciężkość serdeczna« [szyk 4 : 1] (5): ábowiem [...] w tákowey miłośći nic ſie inego nie náiduie/ iedno boleść/ męká/ trapienie/ cięſzkość ſerdecżna GórnDworz L1v, Mm4; SkarŻyw 58; WisznTr 30; Chcąli też trapić/ twe wyroki wiecżne/ Day ſkromnie znośić ćięſzkośći ſerdecżne. GrabowSet M2.

Szeregi: »boleść i ciężkość« (2): SkarŻyw 196; Co nas ná tey drodze z mátką przenaświętſzą potyka boleśći y ćięſzkośći/ niech wſzytko w miłośći y ćierpliwośći znośim. SkarKaz 45b.

»frasunek i ciężkość« (1): Ktorzy cudzołożą/ ći w wielkich fráſunkách/ y ćięſzkośćiách będą. WerKaz 295.

»krzywda i (a, (a)ni) ciężkość« [szyk 5 : 3] (8): MetrKor 57/114v, 59/271v; proszyl abismi mi onim zamkom ktore tam we wloschech maczie. zadney krziwdi ny czieſkosczy czinicz niedopusczaly LibLeg 10/67, 10/67v, 11/172v; Pyenyązek lyudzye Nyewynnye radt obczianſcha i gym wyelki czianſkoſczi y krziwdi czyny LibMal 1543/70v; SeklWyzn 4v; SkarKaz 277a.

»smutek (a. smętek), (a, i) ciężkość« [szyk 3 : 2] (5): SeklKat N4v, R4; Fastidia abstergere et molestias abstergere, Popuścić precz wſzech ſmutków y cięſzkośći. Mącz 449d; RejPos Ooo2; Wielkiś ſmutek y cięſzkość/ vcżynił mi s tego. HistHel B2v.

»ciężkość i szkoda« [szyk 3 : 2] (5): Thich thakowich ſkod poddanich naſſchich y Czyeſkoſczy nyezdalo ſzye nam zamylczecz y zanyechacz LibLeg 11/173v, 11/172v; SeklKat F; BielKron 448; KuczbKat 430.

»ciężkość, (a, i) trapienie« (3): Wylicżánie cięſzkośći y trapienia/ kthore koścyoł ćirpi od niewiernych. LubPs cc3v marg; GórnDworz Lv, Mm3v.

»trudność i (abo) ciężkość« = dificultates et gravamina JanStat [szyk 4 : 2] (6): SeklWyzn 2; SeklKat F; RejPos 171v; Item bacząc trudnośći y ćiężkośći poddánych Korony náſzéy [...] ták ſkázuiemy SarnStat 947, 98; SkarKaz 45a.

»żałość i ciężkość« (1): Ták my teſz tym ſię ćieſzmy/ gdy by to ná nas przyſzło: iſz żáłość y ćięſzkość [...] z tákich myſli máiąc/ łáſki Boſkiey ſobie nietráćiem SkarŻyw 294.

Wyrażenia przyimkowe: »z ciężkością« (6): MetrKor 57/120v, 59/282; Moleste — Zczieſzkosciąm, zprzikroſcią. Calep 670a; WujNT 39; SarnStat 547, 937.

»w ciężkości« (35): Dlá tego będątz w tak wielkié cięſſkoſci/ mowił s placżem ku bogu oyttzu? OpecŻyw 102; WróbŻołt 106/26; SeklKat F; RejKup p3v, ſ5; MurzHist H4v; LubPs D, L4 marg, Q, R6, S4v (8); SeklPieś 19; BibRadz Ps 80/8; RejPos 141, 211, Ooo2; BudBib Sap 8/9; KochPs 128, 177; Iozef záchował wćięſzkośći ſwey roſkazánie Boſkie. SkarŻyw A4v; WerKaz 295; ArtKanc D13, E10, M18v, N17v, T13v; Kiedy roſtą me trwogi/ K tobie wołam w ćięſzkośći GrabowSet Hv, I4, Q4; A będąc w ćięſzkośći [Et factus in agonia]/ tym dłużey ſię modlił. WujNT Luc 22/43; SiebRozmyśl E4v; SkarKaz 351a.

4. Trud, trudność, wysiłek; difficultas, contrarium, moles Mącz; asperitas Cn (81): Pierwſza drogá świebodnośći/ Ma naprzod ſwoie ćięſzkośći BierEz F; PatKaz III 91 v; BielŻyw 110; Yako rodzicy maią wielką cięſkoſc wychowywaiąć dziatki ſwoie SeklKat H; á iezdzili tak cáły dźień wielką á nieznoſną cięſzkoſcią ſprácowáni. HistAl H5v; Mącz 114b; HistRzym 50v; Powiádáłá iſz niegdy ſię na modlitwie ſprácowáć nie mogłá/ áni żadney ćięſzkośći wniey cżułá. SkarŻyw 160, 14, 151, 307; KochTr 6; Krol ſławy wiecżney/ niemoce náſze ná śie wźiął/ y dla nich ćięſzkość wielką podiął/ by z nas náſze grzechy ziął. ArtKanc E8v; SarnStat 428; SkarKaz 40b marg.

ciężkość kogo, czego (4): Abowiem [...] dziecię wſzytko wielkie/ cżyni cięſzkoſć j trudnoſć rodzenia. FalZioł V 17b, V 18c, 28; RejPos 59.

Zwroty: »cierpieć ciężkość« (2): GlabGad P5; Ci oſthátecżni iedno iednę godzinę ná robocye byli/ á zrownałeś ye zapłátą z námi/ kthorzychmy ćirpyeli cięſzkość dniá czáłego RejPos 59.

»z ciężkością (po)rodzić, ciężkość rodzenia itp.« (10): KTo chcze radzić y pomagać cięſzkoſciam rodzenia Brzemiennych niewiaſt FalZioł V 18c, V 17a [2 r.], c, d [2 r.], 23d; taka albo nie płodna bywa abo zcięſzkoſcią rodzi GlabGad Pv; KuczbKat 306; GrabowSet T2v.

»z ciężkością przyjść (a. przychodzić)« [szyk zmienny] (6): BielŻyw 116; już podatki też dawać musielibyśmy, a z jaką to ciężkością i nam i poddanym naszym przychodzi [...] nie tylko my ale i WM dobrze rozumiecie. DiarDop 114; BielKron 31v; GórnDworz Mm4; RejPos 6; ActReg 134.

Szeregi: »ciężkość i boleść; ciężkość z boleścią« [szyk 4 : 2] (5; 1): yſz eua myala wgrzechu począcz ſwe ſyny a ſczyąſżkoſzczyą noſycz y zboleſzczyą rodzycz PatKaz III 91; á ſtąd boleſci y cięſzkoſci przy porodzeniu być muſzą. FalZioł V 17a, V 16c, 17d, 18b; KuczbKat 306.

»praca a (ani) ciężkość« (2): Grzbiet ſubtilny, rowny [...] vkazuie też ſubtilnego przyrodzenia y rozumu, ktory nie może wiele cirpieć prace ani cięſzkoſci GlabGad P5; GórnDworz Mm4.

»trudność, (a, i) ciężkość« [szyk 3 : 1] (4): FalZioł V 17b; BielKron 455v; Mącz 229b; Cżego z ćięſzkośćią á z trudnośćią doſtawaſz/ ſtrzeżyſz ábyś tego ledáiáko nieutráćił GostGosp 5.

Wyrażenia przyimkowe: »z ciężkością« (37): Kędy lega tám ſie kruſſy/ ſciężkoſcią ſie z źiemie ruſſy. March1 A3v; BierEz M3; PatKaz III 91; FalZioł V 17a [2 r.], b, 18v, 23b; BielŻyw 84, 116, 142; GlabGad Pv; SeklWyzn 4v; HistAl H5; MurzHist P4; DiarDop 114; Abowiem zgrubiáło á zmięſzſſáło ſerce ludu tego/ á vſſymá zćięſſkośćią będą ſlucháć [et auribus graviter audierunt] Leop Matth 13/15; BielKron 31v, 455; GórnDworz Mm4; RejPos 6; KuczbKat 306; Tedy oni podawſzy mu powroz śćięſzkością go wywlekli. SkarŻyw 29; WerGośc 222; ZawJeft 9; namowili go z wielką cięszkoscią ze dzis Lekarstwo miał brać ActReg 142, 134; GostGosp 5; SkarKaz 7a, 40b; GosłCast 57. Cf »z ciężkością przyjść, przychodzić«.

»za ciężkością« (1): ten młodzyenyec [...] zá cyęſzkoſcyą ſie do ludzi vda GliczKsiąż K6v.

a. O dolegliwościach fizycznych, chorobach (23): Też kto cżęſto pożywa ſocżewicze/ zaćmiewa wzrok/ I cięſzkoſć cżyni żołądkowi ku ſtrawieniu FalZioł V 77d; SienLek 17, 96, 150v.

ciężkość czego (7): Iteż temu kto by miał cięſzkoſć wodi puſzcżania FalZioł I 76c, I 76c, 99c, 129c; SienLek 21, 35v; W pięrśiach mogą dośiąc phlegmy/ co dychawicę y tchnienia cięſzkość cżyni Oczko 14v.

Szereg: »boleść a ciężkość« (1): j też tim ieſt wielka pomocz ktorzi z boleſcią á ſcięſzkoſcią miewaią vrinę. FalZioł I 21a.
Wyrażenie przyimkowe: »z ciężkością« (13): FalZioł I 21a, 41d, 68a, 83c, 138d (8); Mącz 98c, 374a; ieſli ſye oczy z ćięſzkośćią obracáią: ieſli ſye ſkronie śćiſkáią SienLek 18v, 21; Oczko 35.
5. Choroba, ból, zmęczenie, ociężałość; gravedo, languor Mącz (62): FalZioł I 73c, 128a, V 10; GlabGad L6v; Languor, Niemoc/ Cięſzkość/ mdłość/ y chorobá. Mącz 183c, 244c; Cyęſzkość á zemdlenie członkow z niechćiwośćią iedzenia/ bliſką ograżkę známienuie. SienLek 20v; ábowiem tháki ieść niemoże/ ćięſzko ſpi [...] barwę ma śiną/ nád łonem má ćięſzkość. SienLek 104v, 40v, 99v; RejPos 110v; Oczko 35.

ciężkość czego (27): Też bańki w tyle głowy poſtawione [...] cięſzkoſć brwi/ y czuchnienie vſt oddalaią. FalZioł V 60v, I 7d, 80b, 123d, 124a, b (21); gravitas capitis, Cięſzkość głowy od bolu. Mącz 149c; SienLek 35v, 87v, Sv, S4v, T3.

ciężkość w czym (17): FalZioł I 2a, 7b, 44c, 138d, 150a (12); Mącz 98c; Zyłá koniec Noſá/ pomaga przećiw ćięſzkośći w głowie SienLek 35v, 20 [2 r.], 27.

Szereg: »ciężkość, (a, i) bolenie (a. bol, a. boleść); ciężkość z boleniem; bol z ciężkością« [szyk 10 : 2] (10; 1; 1): Ale iéſtli cżuie cięſzkoſć zboleniem małym w prawey ſlabiznie FalZioł V 9, I 150c, 118a, III 13b, V 6, 9 [2 r.], 58, 60v; SienLek 39v; SkarŻyw 293; ále dopieroż febry/ dopieroż gorącżki/ ćięſzkośći y bolenie głowy. WerGośc 227.
Zestawienia: »boku, w boku ciężkość« [szyk 5 : 3] (5 : 3): cięſzkoſć w prawym boku przed ſię będzie trwała. FalZioł II 2c, II 8d; boku práwego ćięſzkość álbo ſtrzekánie około niſzſzych źiobr/ známionuie Niemoc wątroby SienLek 87v, 20 [2 r.], Sv, S4v, T3.

»ciężkość piersi, w piersiach« = dyspnaea Mącz [szyk 27 : 2] (17 : 12): oczukrowawſzy napijayże ſie ciepło dla dychawicze y dla cięſzkoſci pierſi. FalZioł I 80b, ‡5e, I 2a, 7b, d, 44c (27); Dyspnaea, Cieſzkośc w pierſiách gdy któ nie może álbo s cieſzkością oddycha. Mącz 98c; SienLek 27.

6. Ciąża, brzemienność (1): Graviditas, Cięſzkość Mącz 149d.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Allevare onus, Vlżyć ćięſzkośćy. Mącz 264a, b.

Synonimy. 1. brzemię, burda, ładunek, tłumok; 2. dużość; 3. boleść, brzemię, frasunek, męka, nieszczęście, przykrość, smutek, teskność, trapienie, troskanie, udręczenie, zamutek, żałość; 4. obciążenie, uciskanie, trud, trudność; 5. bol, bolenie, boleść, choroba, mdłość, niemoc, ociężałość, ucisk, zmęczenie; 6. brzemienność.

Cf CIĄŻA, CIĘŻAR

AL