[zaloguj się]
[pdf]

MOCZYĆ (21) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf moczyć
indicativus
praes
sg pl
3 moczy moczą
praet
sg pl
3 m moczył m pers moczyli
imperativus
sg
2 mocz
3 niechåj moczy
conditionalis
sg
3 m -by moczył
impersonalis
praet mocz(o)no
con -by mocz(o)no
participia
part praes act mocząc

inf moczyć (6). ◊ praes 3 sg moczy (4). ◊ 3 pl moczą (3). ◊ praet 3 sg m moczył (1). ◊ 3 pl m pers moczyli (1). ◊ imp 2 sg mocz (1). ◊ 3 sg niechåj moczy (1). ◊ con 3 sg m -by moczył (1). ◊ impers praet mocz(o)no (1). ◊ con -by mocz(o)no (1). ◊ part praes act mocząc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Trzymać w wodzie lub innym płynie celem zmiękczenia albo nasycenia wodą; macerare (in aqua) Mącz, Cn; imbuere, insuccare, madefacere, madidare in aqua, sufficere Cn [co; w tym: co w czym (9)] (16): Ná ktorym [ośle] chłop łyká włocży/ A w tey ie káłuży mocży. BierEz Q2; GliczKsiąż E4v; BielKron 366; Liśćie pięć párćic mocząc w winie/ dáć mu pić do trzydźieśći dni. SienLek 58v; onego prochu w chuſtkę záwiązawſzy [...] on węzłek moczą w vkropie áż rozmięknie/ y wyćiſkáią w nozdrzą [!] iednę kropię SienLek 77; Biedne Veratrum/ którego kilku tyśięcy wiek ſámego vżywał: Náſz/ moczy/ wytłacza/ deſtilluie Oczko 2; GostGosp 112, 124, 134.

W charakterystycznych połączeniach: moczyć słody; moczyć w kałuży, stawie, ukropie, winie.

Zwroty: »moczyć len, konopie« [szyk zmienny] (1 : 1): Dom [...] nie ma być ná mieyſcu bágniſtym bliſku Ieźiorá álbo błotá/ gdźieby moczono Len álbo konopie SienLek 2v; Konopi ani żadnego przędźiwá nie ma dopuśćić mocżyć w ſtáwie Młynarz/ Włodarz/ Vrzędnik. GostGosp 62.

»w ługu moczyć« (1): ośrzodkę chlebá białego/ w ługu mocz kilká godźin/ á ná iákikolwiek ſadzel przykłáday. SienLek 127v.

»w wodzie moczyć« = macerare in aqua Mącz [szyk zmienny] (3): GlabGad I7v; Mącz 202c; Stáry bol głowny ták leczą: Drágmę korzonkow ćiemierzyce czarney [...] we dżdżowey wodźie moczyć/ do dniá trzećiego SienLek 50v.

W przen (1):
Zwrot: »moczyć ręce [w czym]« = zagarnąć coś (1): Aby [...] w pożądnéy puśćiznie ręce nieochronné Swé moczył/ y pánował ná czáſy potomné. GosłCast 62.
2. Zwilżać [co] (2): Leiąc wodę ná głowę/ [przy chrzcie] ſzupryny mocżono. RejZwierz 74.
W przen (1): Tym cżáſem ocży/ Niechay płácż mocży/ Moy żał nie ſnádnie/ Z cżáſem vpádnie. WisznTr 21.
3. Oddawać mocz (2): Táki iad ieſt pſá wśćiekłego/ iż gdy kto ránną nogą/ ná ono mieſtce náſtąpi gdźie ón moczył á ieſzcze nie wyſchło/ thedy on iad człowiekowi kſercu poydźie SienLek 156v.
Zwrot: »pościel moczyć« (1):I to też ieſt niedoſtátek przykry/ kto niemoże moczu wſtrzymáć/ iż ich wiele pośćiel moczą choć iey práć niemyſlą (marg) Od vśikánia wpośćieli. (‒) SienLek 107v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (wyraz cytowany) (1): cz/ moczy/ oczy/ léczy, liczy. JanNKar G2v.

Synonimy: 3. siusiać, szczać.

Formacje współrdzenne: domoczyć, moczyć się, namoczyć, omoczyć, omoczyć się, przemoczyć, rozmoczyć, umoczyć, wmoczyć, wymoczyć, zamoczyć, zmoczyć; maczać, maczać się, namaczać, omaczać, pomaczać, pomaczać się, przemaczać, rozmaczać, umaczać się, wmaczać, zamaczać, zmaczać, zmaczać się; namoczać, wymoczać; namaczować; moknąć, odmoknąć, pomoknąć, przemoknąć, rozmoknąć, umoknąć, wymoknąć, zmoknąć; podmakać, przemakać, umakać; mokrzyć, pomokrzyć, wymokrzyć się, zmokrzyć się; omokrzać, pomokrzać; namakrzać, omakrzać, umakrzać; mokrzeć.

Cf MOCZĄCY, MOCZENIE, MOCZONY, MOCZYGARDŁO, MOCZYGĘBA, MOCZYGĘBSTWO, MOCZYGROCH, MOCZYJRZAŁ

TZ