[zaloguj się]
[pdf]

POWTARZAĆ (183) vb impf

powtarzać (181), powtorzać (2); powtarzać : powtorzać Calep (5:2).

Pierwsze o oraz drugie a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); w inf -tårz- (29), -tarz- (19); -tårz- RejAp (10), GórnDworz (3), RejPos (5), RejZwierc, RejPosWstaw, BudBib, StryjKron; -tarz- MurzNT, BiałKat, WujJud (2), KochPs, LatHar (4), WujNT, -tårz- : -tarz- Mącz (2:3), CzechRozm (2:4), Oczko (1:1), CzechEp (2:1); w pozostałych formach -tårz- (110), -tarz- (3); -tårz- : -tarz- MurzHist (2:1), Mącz (5:1), NiemObr (2:1); drugie o z tekstu nie oznaczającego ó.

Fleksja
inf powtarzać
indicativus
praes
sg pl
1 powtårzåm powtårzåmy
3 powtårzå powtårzają
praet
sg pl
1 m -m powtårzåł m pers
2 m -ś powtårzåł m pers
3 m powtårzåł m pers powtårzali
f powtårzała m an
fut
sg pl
1 m powtårzać będę, będę powtårzać, będę powtårzåł m pers powtårzać będziemy
2 m powtårzać będziesz m pers
3 m powtårzać będzie m pers
imperativus
sg
2 powtårzåj
conditionalis
sg
1 m bych powtårzåł
3 m by powtårzåł
con praet
sg
3 m by był powtårzåł
impersonalis
praes powtårzå się
participia
part praet act powtårzając

inf powtarzać (44). ◊ praes 1 sg powtårzåm (23). ◊ 3 sg powtårzå (41). ◊ 1 pl powtårzåmy (6). ◊ 3 pl powtårzają (5). ◊ praet 1 sg m -m powtårzåł (1). ◊ 2 sg m -ś powtårzåł (1). ◊ 3 sg m powtårzåł (15). f powtårzała (4). ◊ 3 pl m pers powtårzali (4). ◊ fut 1 sg m powtårzać będę (2) GórnDworz, CzechRozm, będę powtårzać (1) BudBib, będę powtårzåł (1) KrowObr. ◊ 2 sg m powtårzać będziesz (2). ◊ 3 sg m powtårzać będzie (1). ◊ 1 pl m pers powtårzać będziemy (1). ◊ imp 2 sg powtårzåj (3). ◊ con 1 sg m bych powtårzåł (1). ◊ 3 sg m by powtårzåł (1). ◊ con praet 3 sg m by był powtårzåł (1). ◊ impers praes powtårzå się (2). ◊ part praet act powtårzając (23).

Sł stp: powtarzać, powtorzać, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Czynić coś po raz drugi lub wielokrotnie, tak samo jak przedtem; iterare PolAnt, Mącz, Calep, Cn; duplicare Vulg, Cn; geminare, repetere Mącz, Cn; referre Modrz, Cn; ingeminare Calep, Cn; adicere iterun Vulg; frequentare, resumere Mącz; reiterare Calep; congeminare, instaurare, integrare, retractare Cn (178): Frequentare pro geminare usus est [...], Powtárzáć. Mącz 136d; Repeto, Záś żądam/ vpominam ſie/ też wrácam ſie/ ná zad ydę/ powtárzam. Mącz 296a, 175d, 433b; Iterato – Powtarzaiac. Calep 566b, 535b, 566b, 907b.
a. Ponawiać czynność (25): Y rzekł Awiſzai do Dawidá/ wydał Bog dziſia nieprzyiaćielá twego do rąk twoich/ á ták przebiję iy teras oſzcżepem kziemi zárázem iednym á nie będę powtarzáć. BudBib 1.Reg 26/8.

powtarzać co (12): BierEz F4v; FalZioł IV 23b; RejKup Nv; A to wyznánie moią ręką podpiſałem/ y tobie wſzechmogącemu Bogu/ ktoremu [...] będę tzynił ſtego y z drugich moich vtzynkow lidzbę/ tzyſtym vmyſlem ná ołtarzu offiaruię/ kthorą ná pierwſzym obecnym żeśćiu vrotzyśćie będę powtarzał. KrowObr 41v; BibRadz Prov 26/11; bo zła rzecz ieſt dźiećięćiu chrześćiáńſkiemu hámowáć chrzeſt/ iáko też y vroſłému á ochrzczonému powtárzáć go/ rzecz ieſt nie dobra. BiałKat 251; KuczbKat 220; WujJudConf 170; BudBib Prov 26/11; Wnet też Mieſccy puſzkarze dziáłá wypróżniáli/ Gromy áże ziemiá drży ſrogo powtarzáli StryjWjaz B4v; źiółá ſámé wyżąwſzy/ álbo w chuśćie/ álbo ták ſámé/ ćiepło przykłádáć/ y co kiedy raz oſtydną powtarzáć. Oczko 33; PowodPr 19.

powtarzać czego (po przeczeniu) (8): MurzNT 58v; Y Krzeſt y Kápłáńſtwo Sákrámentem ieſt oboie: przeto ſie niegodźi w Kośćiele Chrześćiáńſkim oboygá powtárzáć. WujJud 166, 165v; CzechRozm 190; Tu łos mieſzkániec leśni vprágniony pije. Támżé ptacy mieſzkáią/ á w krzakach źielonych Nie przeſtáią powtárzáć pieśni vlubionych. KochPs 155; iż kto raz przyſtoynie táką [...] ſpowiedź vcżynił [...]; może iey do śmierći ſwoiey nigdy zgołá nie powtárzáć. LatHar 131, 131 marg; WujNT Zzzzz3v.

powtarzać komu (2): Z przyiaćiół cudnie gaday/ Dobrodzieyſtwo im powtarzay. BierEz F4v; CzechRozm 190.

W połączeniu z wyrazem lub wyrażeniem oznaczającym powtarzalność (6): A kto dobre dobrym roztwarza/ rad ſye czyſtego nápija y ieſſcze powtarza. March1 A3 [idem] March3 V; A naſe ſercze pokorne Iuż ſgladza myſli vporne. Czo ſie [lege: je] czeſto powtarzamy Boga iemy obrazamy. RejKup Nv; SYnu zgrzeſzyłeſli nie powtarzay drugi raz Leop Eccli 21/1; RejAp 40v; CzechRozm 215v.

W porównaniach (2): BibRadz Prov 26/11; Iáko pies wraca ſię do wywrotku ſwego (ták) głupi powtarza ſproſność ſwoię. BudBib Prov 26/11.

b. Ponawiać wypowiedź, mówić albo pisać po raz drugi lub wielokrotnie to samo a. tak samo (145): Ale iż ſie powtarzáć niechce/ doſyć o tym w śrzednim wieku we wtorych kſięgach nápiſano/ iáko tho [obżarstwo i pijaństwo] ieſt pan ſzkodliwy/ y iákie ſzkody/ lekkośći/ y dziwne obrzydłośći z niego przypadáią. RejZwierc 157v.

powtarzać czego (12): Iż gdy Anyoł przyſzedł s kádzidlnicą do ołtarza iż ſie sſtáło w niebie milcżenie wielkie. [...] Ale ſnadźći tego y máło powtarzáć trzeba/ iuż wieſz kogo Ezáiaſz/ kogo Máláchiaſz tym Anyołem zowie RejAp 71v, 39v, 178. Cf powtarzać czego przez kogo; Ze zdaniem dopełnieniowym; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem; W nawiązaniu do słów; »powtarzać słow«.

powtarzać czego przez kogo (1): Pátrzayże záſię/ iáko then wſzechmogący Pan/ tey ſwiętey á doſtoyney ſwiátłośći [tj. przykazań] ſwoiey powtarzał rozlicżnie temu nędznemu ſwiátu/ przez ſwięte Proroki y Pátryárchy ſwoie [...]. Nákoniec iuż y Moiżeſzowi włáſną ręką ſwoią nápiſáną podał thę ſwiętą á chwálebną ſwiátłość RejPos 338.

powtarzać co (55): On cżęſte prośby powtarzał/ Kiedy bárzo od głodu mdlał. BierEz R2; Iuż ten wirſz był y będzie cżęſto, bo gy powtarza WróbŻołt kk6, cc; MurzHist R4v; LubPs Z2 marg, ee2 marg; KrowObr 182v; RejAp 40v, 125v [3 r.]; KuczbKat 370; BiałKaz Fv; CzechRozm 58; CzechEp 25, 114 [2 r.], 124, 272; NiemObr 28, 98; Oggannio – Toz z przikroſcia powtarzam. Calep [727]a; czemuż odkupiciel náſz [...] iednę modlitwę trzykroć w ogroycu powtarza? LatHar 511; WujNT Aaaaaav; SarnStat 114; SkarKaz 204a; [CorfusDocum 1567 nr 154]. Cf powtarzać co dla kogo; co przed kim; Ze zdaniem dopełnieniowym; Z przytoczeniem; W nawiązaniu do słów; Zwroty.

powtarzać co dla kogo [= komu] (1): A tak to ſwoie w wiernych mieſzkánie Pan Kryſtus/ dla Apoſtołow/ o cżym wnet vſłyſzymy/ raz po raz powtarza/ á w pamięć im wpaia RejPosWiecz2 93.

powtarzać co przed kim (1): Co ábym przed W.M. powtárzáć miał/ wielé/ y iáko trudnych chorób ludźie tám tych czáſów pozbyli/ niewiém coby po tym: gdyżeś W.M. y od támtecznych obywátelów [...] náſłucháć śie raczył. Oczko A4v.

powtarzać czego (po przeczeniu) (12): Non libet omnia criminari, Niechcę wſzitkich niecnot powtarzáć. Mącz 68d; RejAp 140v; Powiedziáło ſie theż pirwey/ áby dworzánin nie dał ſie nigdy znáć w żadney nieprawdzie/ tego powtharzáć nie trzebá GórnDworz N6, D3v; GrzepGeom P2v; O cżym żechmy ſie iuż náſlucháli/ powtarzáć tego teraz nie potrzebá. RejPosWstaw 110v; Ale iż ſie iuż ty roznice wyżſzey przypomináły/ thu ich powtárzáć nie będę. CzechRozm 93v, 10v, 117v; Ktore naiázdy y ſpolne s Krzyżakámi Litewſkie bitwy/ iżem wyzſzey w Kronice Pruſkiey/ Petri a Duzburch z łáćinſkiego przełożoney/ nápiſał/ tu ich powtarzáć nie chcę StryjKron 375; CzechEp 154, 314.

powtarzać do kogo (1): Y tu cżęſtokroć Pan do Ianá ſwiętego tego powtarzáć będzie/ iż kto ma vſzy ſłuchay pilno. RejAp 17v.

powtarzać [około kogo], około czego [= [o kim], o czym] (1): Niemiéyże mi zá złé: żemći wiele kroć powtarzał w téy wtóréy częśći Kátechizmu/ około iedynégo Boſtwá y Bogá Oycá/ Syná/ y Duchá świętégo BiałKat 116; [Jsch od kielku liath prawie iedne piosnkę ⟨!⟩ czes.j.m. w liszcziech szwich do k.j.m. zwikl powtharzacz, a zwlaschcza około woiewodi voloskiego CorfusDocum 1567 nr 154].

powtarzać u kogo (1): Wſzakze tho czoſſmy porvczily thylye raſzow ylye bandzie potrzeba kwoly poslowy Vangierſkyemv v Baſſh y v Ceſ⟨arza⟩ gdi ſią slvſznye bandzie vydzialo powtharzacz bandzyeſſ LibLeg 7/35.

powtarzać komu (7): A thu dáley powtarza Pan obietnic wiernym ſwoim RejAp 39v, 71v, 138v, 174v, 178; RejPos 338; BiałKat 116.

powtarzać o czym (4): O tych ſiedmi głowach iuż ſie nie raz powtarza/ áby beſpiecżniey káżdy rozumiał iż to ieſt miáſto Rzymſkie RejAp 144, 178. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

powtarzać gdzie [= w tekście] (15): KrowObr 182v; Cżęſtokroć Pan wſzędy w piſmie ſwiętym powtarza obietnicę ſtráſznego ſądu ſwoiego á przyſcia ſwoiego. Iáko y v Dánielá máło nie tymiſz ſłowy y v Dawidá y v Ewányeliſtow to powtarzáć racży. RejAp 125v, 178; RejPos Ooo3v; BiałKat 116; Bog ieden ieſt. Maſz otym piſmo w ſtarym zakonie Deute: 6 ktore powtarza Pan náſz v Marká S. we dwunaſtym. BiałKaz Fv; A [ksiądz Powodowski] nie wſtyda ſię ſproſnego wykłádu ſwego/ y błędu ſzkárádego/ y potym fol. 188. powtárzáć. CzechEp 154, 25, 114, 124, 238, 272, 331; SarnStat 114.

cum A cum inf „być” jakie (1): Ceſarz wyſluchawſzy wſzytkich wotá/ rozwiodł im rzecż długą/ ſprzodku pocżąwſzy/ powtarzał ich rzecży być ſobie przećiwne BielKron 219v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (5), tego (5), o tym (2); iż(e), że (10), aby (3), zaimek względny (3), zaimek pytajny (2)] (18): LibLeg 7/35; KromRozm III M7v; Powtarzali i to wielekroć panowie Ich M-ść, iż podatek nie jest w Polscze nowiną Diar 27; A ieſli to prawdá/ co ty powiedaſz/ tedy to nieprawda ieſt co Apoſtoł Swięty nápiſał/ y ná wielu mieyſcách powtarzał: Iz ſię tylko ras Kryſtus offiárował. KrowObr 182v; Náthym Seymie powtarzał Ceſarz/ áby pirwſzy dekret trzymáli BielKron 235, [3323]v; KwiatKsiąż B3v, L; Dicta iterare, Powtárzać to co ſie przed tym rzekło. Mącz 175d; Co mamy rozumieć morzem y máło o tym powtarzáć trzebá/ bochmy ſie iuż tego náſłucháli/ iż ten omylny á burzliwy ſwiát piſmo ſwięte morzem záwżdy zowie. RejAp 132v, 91, 138v, 174v, 176v; GórnDworz D3v, E5; RejPos Ooo3v; Iákom ćię náprzodku vczył/ ták y teraz powtarzam: że Pan Chryſtus właſny cél ieſt Wiáry náſzéy BiałKat 81.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: to (1)] (7): I powtárzáł to wołaiąc iuſzci niemogę/ powiedámci wám żec niemogę MurzHist G3v, F3v; KrowObr 202v; Wtóre kſięgi Eklezyáſtes [...]/ w ktorych wypiſuie marność prożnych á nieuſtáwicżnych rzecży/ powtarzáiąc Vanitas vanitatum et omnia vanitas BielKron 78v; SkarŻyw 589; (did) Ia mowię. (–) NIe mam ſczęśćia przecz winić/ że mi nie nie dáie: Bo ſáméy Cnoćie ſłużę/ ſczęśćié mam zá iáie. (did) Powtarzam. (–) OD Bogá/ nie od ſczęśćia/ ią czekam pomocy PudłFr 29; KochWr 32.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: tego (1)] (2): Y ſtądże ſam też o ſobie mowi dwá rázy powtharzáiąc żem ia Ieſt ktorym Ieſt. SarnUzn C; RejAp 17v.

W nawiązaniu do słów, które zostały powtórzone [w tym: to (4), tego (1)] (7): WróbŻołt cc3; LibMal 1554/189; BibRadz II 29d marg; Nieboy ſię mátko/ ieſzcże teraz nieumieram: y gdy to powtarzáłá cżęſto/ nieboy ſię mátko: światłość oná pomáłu odchodząc wzniknęłá/ ále wonia oná zoſtáłá SkarŻyw 589; CzechEp 331; Y przeto Katoná kiedy ſpytáli/ miedzy powinnośćiámi dobrego cżłowieká/ co lepiey? odpowiedźiał: Bene paſcere/ ięzykiem ſwym/ iákoby náſzym/ Mieć ſie dobrze, y drugi raz/ y trzeći toż powtarzáiąc. GostGospSieb +2v; PowodPr 67.

W połączeniu z wyrazem lub wyrażeniem oznaczającym powtarzalność (44): BierEz R2; LibLeg 7/35; WróbŻołt cc3; MurzHist F3v; y gdy nyeraſz Alye trzy krocz powtarzayącz thwyerdzyell yakoby Credo ſkladaczą Apoſtata myalo. theda thentho Iezyk onego trzi razy [...] pythal LibMal 1554/187v, 1554/189; Diar 27; KrowObr 202v [2 r.]; BibRadz II 29d marg; á gdzie [Duch Święty] mowi/ wiedzże á rozmyſlay ſobie w ſerczu/ támći doraża náſzych wnętrznośći/ tákże y z wirzchu báłwochwálſtwá zákázuie: A iże raz po raz powtarza/ to cżyni przez pochyby/ áby tym młotem raz w raz bijący tę twardą ſkáłę ſercá náſzego rozráźił. SarnUzn D4, C; RejAp 17v, 86, 125v [2 r.], 140v, 144, 178; Ieſli dobrze pomnię pánie Kriſki/ zda mi ſie żeś w.m. wielekroć to powtarzał/ iż dworzanin [...] co iedno pocżnie/ ma ſie o to ſtáráć/ áby [...] GórnDworz E5, O7; GrzepGeom P2v; RejPos 338; RejPosWiecz2 93; BiałKat 116; ábowiem on [Jezus] ſam nietylko cáłe nocy ná modlitwie ſtrawił/ ále też iednę modlitwę trzy kroć powtarzał. KuczbKat 370; á iż też [Bog] cżłowieká dał/ świętego y duchem bes miáry napełnionego: iáko ſie to cżęſto/ áſz do obrzydzenia powtárzáć muśi CzechRozm 58, 256; SkarŻyw 589; CzechEp 114, 238, 291, 314; NiemObr 19, 28, 98; KochWr 32; GostGospSieb +2v; LatHar 511; A ták przez to piſmo ſą odſtrychnieni wſzyścy fałſzywi męczennicy kácerſcy: iáko częſto powtarza Auguſtin y Cyprian ś. WujNT 20, Aaaaaav; PowodPr 60; Bo weſzćie Páńſkie było iákoby duchowne á nie ćieleſne/ przez zámknione drzwi/ co dwá kroć powtarzáiąc mowi Ian ś. SkarKaz 204a, 274a.

Podmiotem jest tekst (2): Ale więc gdy bez Krolá/ vrzędy ſobie odmieniáli/ pocżął ſię we wſzem nierząd [...]. Cżego piſmo ś. przycżynę dawa/ kilkákroć te ſłowá powtarzáiąc: W on cżás niebyło Krolá w Izráelu: ále co ſie káżdemu zdáło/ to cżynił. PowodPr 60; Práwo przyrodzone od Bogá ſámego ogłoſzone ieſt takie: Kto roźleie kreẃ ludzką/ będźie przelana kreẃ iego. [...] Zakon przez Moyzeſzá dány/ tegoż ieſzcże oſtrzey powtarza. PowodPr 67.

W charakterystycznych połączeniach: błąd powtarzać, (jednę(ż)) modlitwę (4), napominanie, obietnicę (2), prośbę (3), roznice, skargę, wirsz, wykład; powtarzać bitwy, dobrodziejstwa, najazdy, niecnoty, zapłaty; powtarzać często(kroc) (19), drugi raz, dwakroć (2), dwa razy, kilkakroć (2), nie raz (2), po trzykroć, raz po raz (2), raz za razem, rozlicznie, trzeci (raz) (2), trzykroć (5), tyle razow, ustawicznie, wielekroć (4), znowu; aż do obrzydzenia powtarzać, niepotrzebnie, przez przypowieści; na wielu miejscach powtarzać (2), w Piśmie Świętym.

Zwroty: »jednę (a. starą) piosnkę powtarzać« = mówić stale to samo (2): Co iáko X.K. cżyni/ liſt do Iego Krolewſkiey Mośći/ piſány świádcży/ w ktorym cżęſto iednęż pioſnkę powtarzáiąc/ Iego Krolewſką Mość nápomina/ [...] áby miecżá ſobie zwierzonego przećiwko nam dobył NiemObr 19; Od tąd ſkárgę y ſtárą pioſnkę powtarzáią/ Ná Iowiſzá o pomſtę vſtáwnie wołáią. KmitaSpit C2v.

»rzecz powtarzać« [w tym: jednę rzecz (4)] = dicta dicere, repetere sermonem Mącz [szyk zmienny] (8): KromRozm II d4; Dicta dicere, Rzecz niepotrzebnie powtárzáć. Mącz 86b, 296a; przetóż według náuki wyſzéy nápiſánéy o Dyoptrze ſye ſpráwuy/ żeć nie powtarzam iednéy rzeczy kilká kroć GrzepGeom P2v; CzechRozm 179; Ktorą rzecż [Ireneusz] ſłowy ieſzcże ſzyrſzymi powtarza lib. 2. CzechEp 238, 238, 262.

»te (a. ty, a. ony, a. takowe) słowa (to słowo), słow (każdego słowa) powtarzać« [szyk zmienny] (8:2): A ty [czarcie] yakos z wykł potwarzaċ Każdego Słowa powtarzać A tak niedopuſcay Panie Niechaċ na yego nieſtanié RejKup z4v; Powtárzał teſz czeſto kroć nieboraczek/ ony słowa/ Bóg nad kiem ráczy/ nadtem śię lutuie/ a kogo nieraczy/ tego zatwardzá. MurzHist F3v; Zathym Iezik policzek yemv dall mowyacz podobno thi wyarą Zidowſka dzyerziſch. A on odpowyedzial dzyerzą Zathym gdi cząſto powtharzal thakowe słowa theda wſchithczy tham szyedzaczi przeczyw yemv ſzye wzruſchili LibMal 1554/189; KrowObr 202v; Obycżay záwżdy był Páná tego iż cżęſto powtarzał ſłow ſwoich/ iákoby iáką przyſięgą mowiąc: Záprawdę záprawdę powiádam wam. RejAp 86; GórnDworz O7; NiemObr 179; á oglądáiąc ſie ná Rzym té ſłowá [Jugurta] częſto powtarzał: miáſto przedáyné/ y zginiénia bliſkié KochWr 32; PowodPr 60; SkarKaz 274a.

α. Wypowiadać jakiś sformułowany, ustalony tekst (zwykle o tekstach modlitewnych i liturgicznych) [w tym: co (12)] (16): Kyrie od Grekow wźiął Sylweſter Papież. Grzegorz S. kazał ie powtárzáć przy Mſzey. LatHar 86 marg, 10; WysKaz 23; dla czego iey [Maryi] pozdrowienie powtarzamy SkarKaz Oooo2a.

powtarzać komu (1): Naſze też modlitwy trzy kroć panu bogu poſpolićie powtarzamy KłosAlg A2v.

powtarzać przez kogo (1): A te ſłowá weſołego wołánia [tj. hosanna]/ y głoſu tryumphuiących [...] kośćioł święty vſtáwicznie powtarza we Mſzey świętey przez kápłaná w oſobie wſzytkich ludzi wiernych/ przed ſámym poświęceniem y podnoſzeniem ś. Sákrámentu. WujNT 89.

powtarzać w czym (3): Bo ktoby [...] tych dwu ſentenciy ná pámięć nieumiał [...] y cáłym ſercem nie wierzył/ y w modlitwie vſtáwicżnie nie powtarzał/ Kátholikiem być nie może. CzechEp 229; WujNT 89, Yyyyy4v.

Z przytoczeniem (4): z tymi ſłowy práwie iuſz vmiráł: powtarzáiąc Laudate dominum de coelis. Wyſławiayćie Paná zniebá. SkarŻyw 414; A przychodząc/ do pieśni Symeonowey/ po modle zá przyiaćioły/ do niey ſię cżeſto wracáłá/ wiele kroċ powtarzáiąc: Teraz wypuść mię w pokoiu/ iſz oglądały ocży moię etć. SkarŻyw 583; Hoſánná we Mſzą przecz powtarzáią. WujNT 89 marg, Yyyyy4v.

W połączeniu z wyrazem oznaczającym powtarzalność (7): KłosAlg A2v; GroicPorz n2; Zácżynáiąc teſz pioſnkę Mátki Bożey Mágnificát/ cżęſto ſłowá zniey powtarzałá modląc ſię zá pánienki klaſztorne SkarŻyw 583, 538; CzechEp 229; Naydźieſz y ſame Krzyżowe dni/ w ktore cżęſto Litánią powtarzamy LatHar 172; WujNT 89.

W charakterystycznych połączeniach: powtarzać kyryje, litaniją, modlitwy, pozdrowienie [= Zdrowaś Maryja], sentencyje, wyznanie; powtarzać często (2), trzykroć (2), ustawicznie (2), wielekroć, znowu.

Zwrot: »słowa powtarzać« [szyk zmienny] (5): A zá Woytem też wſzyſcy Przyſyężnicy mowić będą/ powtarzáiąc trzy kroć z nowu ſłowá niżey nápiſáne/ z wymienienim Mężoboyce właſnym Imieniem y przezwiſkiem. GDyż tu.N. obżáłowány przed Sądem o zámordowánie tego.N. przywołány [...]. GroicPorz n2; SkarŻyw 583; KlonŻal D3; WujNT 89; WysKaz 8.
β. Przytaczać, przywoływać, cytować czyjąś wypowiedź lub tekst, powoływać się na czyjąś wypowiedź (28):
αα. Własną wypowiedź dawniejszą lub sformułowaną w innym tekście [w tym: co (4)] (6):

powtarzać komu (2): tedyśmy to od zaczątku skoro sejmu tego WM opowiedzieli, iż o niej [obronie] radzi mowić będziem [...]. I teraz WM [senatorom] powtarzamy, że o niej namawiać i stanowić jesteśmy gotowi Diar 40. Cf powtarzać komu przez kogo.

powtarzać komu przez kogo (1): Wſzák Pan [...] go [pierwszego człowieka] [...] ták poćieſzyć racżył/ Nie ſtráchuy ſię, damći niewieśćie naśienie/ ktore możnie ſtłumi Diable pokolenie. Cieſząc potym duſzę cżłowiecżą nędznicę/ cżęſto tę powtarzał wdźięcżną obietnicę/ przez Proroki święte przodkiem Abrámowi/ nákoniec y służce ſwemu Dawidowi. ArtKanc B19v.

powtarzać przed kim (1): rádźiłem ná ón czás Ich M. bráćiéy ſwéy/ co iednák y teraz przed oſobą wáſzéy Kró: M. powtarzam / áby [...] OrzJan 130.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); że, zaimek względny (1)] (2): Diar 40; ále wżdy przećię tóż com niedawno Ich M. Rycérſtwu wſzyſtkiému ná zieźdźie náſzym powiedźiał/ powtarzam/ że mi ſie zda rzecz nieprzyſtoyna OrzJan 130.

Z przytoczeniem (1): [nie mogąc z powodu wyjazdu nauczać ustnie] ácż nie [tj. przynajmniej] przez piſánie ſwe mowić y vcżyć was nie zániecham/ [...] y ná ten cżás oto znowu powtarzą [!] y pokázuię nie ſwymi ále zacnego onego ś. Doktorá Hieronymá ſłowy: Ecce Eccleſia Chriſti, ecce grex Chriſti [...] Viderunt omnes fines terrae falutare Dei noſtri. ReszPrz 104.

W połączeniu z wyrazem oznaczającym powtarzalność (3): zkąd ſie da rozumieć/ Co iuż powtarzam nie raz/ że ná świećie Mniey dobr dáleko/ niżli złych przypadkow. KochOdpr B2; ReszPrz 104; ArtKanc B19v.

ββ. Cudzą wypowiedź (22):

powtarzać czego (1): Oto ſłuchay cżego tenże Anyoł [zwiastując Maryi] powtarzáć racży: Iż opánuie wſzytek narod y wſzytko potomſtwo Iakobowo. RejPos 272v.

powtarzać kogo (1): iáko ſię też ná tym myli z drugimi X.K. fol. 389. powtarzáiąc też Páwłá y Ezáiaſzá y Dawidá CzechEp 291.

powtarzać co (11): Gdyſzczy byla ta panna oth począthku ſzwyata czoſz to ſama mouy a koſzczyol to cząſto powtarza PatKaz II 29; Leop Deut 2 arg; RejPos 298v; PowodPr 37. Cf powtarzać co w czym, »powtarzać słow(k)a«.

powtarzać co w czym [= w tekście] (1): Błogosłáwionáś ty.) Oto Elżbietá nie tylko Chriſtuſá błogoſłáwi y chwali/ ále y Pánnę Márią dla niego. Co też kośćioł czyni iey przykłádem/ powtarzáiąc częſto też ſłowá w pozdrawiániu Pánny Máriey. WujNT 195.

powtarzać czego (po przeczeniu) (5): to ieſt wypiſano w herbarzu polſkim przez Floriana wypraſſawynym [lege: wyprasowanym] przeto zdała mi ſie rzecż nie potrzebna tego tu powtarzać. GlabGad H4v; GórnDworz I6; RejPos 82, 252. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); iż, że (2), zaimek względny (1)] (2): Odpowiedział pan Boiánowſki. Ia tego powtarzáć niechcę/ co ſie wcżorá mowiło GórnDworz X5; RejPos 272v; Plato mowi y Cicero powtarza/ że nędzna rzecż ieſt domágáć ſię vrzędow ModrzBaz 43.

Z przytoczeniem (1): Bacżąc ſię śmiertelną y prętkie ześćie ſwoie/ ony wierſzyki z Pſalmu ćicho powtarzáłá: Zámiłowáłám Pánie ozdobę domu twego y chwáłę mieſzkánia twoiego. SkarŻyw 142.

W nawiązaniu do słów, które zostały powtórzone (6): KromRozm II cv; Odpowiedział p. Myſzkowſki. Ieſli w.m. dobrze pomniſz/ pan Kriſki wcżorá powiedział/ iż głowne záwołánie Dworzáninowe być ma/ Rycerſkie rzemięſło/ y ſzyroce doſyć o tym mowił/ iáko mu ſie w tym ſpráwowáć trzebá: tego iuż powtarzáć nie będę GórnDworz I6; A kto tego pokármu pożywáć będzie/ ten będzye żył ná wieki. A iż w pirwſzym podániu o vſtáwie Wiecżerzey Páńſkiey ſłowá Ianá s. były ná plác przytocżone/ tedy teraz nie zdáło ſie ſłuſznie tego mieyſcá powtarzáć RejPos 82, 298v; Gdy mowi [ewangelista] iż oczy ſwe zámrużyli/ áby nie widzieli (ktore ſłowá y Páweł powtarza) vczy nas práwego rozumienia inſzych mieyſc piſmá ś. WujNT 56, 195.

W połączeniu z wyrazem oznaczającym powtarzalność (5): O fama panna marya mouy pyeruey nyſzly {ſzą [lege: się]} ſtaly przepaſzczy ya yeſtem Kkoſzczyol [!] to cząſto powtarza ſlowka panny maryey PatKaz II 25v, 29; RejPos 253v; WujNT 195; PowodPr 37.

Podmiotem jest tekst (1): o cżyni y Miniſtrowie ich cżęſto ná kazániach wołáią: y odpowiedź porywcża ich ná Kátolickie o zborach Krákowſkich nápominánie nie dawno wydána/ nieraz to powtarzáiąc wyświadcża. PowodPr 37.

Zwroty: »powtarzać słow(k)a« [szyk zmienny] (6): PatKaz II 25v; po onych dnyach/ mowi Pan/ dam ya zakon moy we wnętrze ich/ á nápiſſę ij w ich ſercach [Ier 31/31-33]. rć. ktore ſlowá też Páweł S. powtarza KromRozm II cv; miáły ták wielką moc one w liſcie ſłowá/ (kiedy ie powtharzáłá/ [...]) iż [...] GórnDworz M8v; RejPos 253v; WujNT 56, 195.

»sobie powtarzać« = przypominać, pamiętać czyjąś wypowiedź (2): A mogłby ſobie vſtáwicżnie káżdy powtarzáć thy krociuchne ſłowká Páná ſwoiego RejPos 253v, 252.

Szeregi: »ani powtarzać, ani mowić« (1): A gdy nam [kaznodzieja] opowieda wolą Páńſką/ ſrogość gniewu iego zá wyſtępki náſze/ [...] to krociuchno trwa ná pámięći náſzey/ áni ſobie thego nigdy powtharzáć áni o tym mowić nie będzyemy/ przyſzedſzy do domow náſzych. RejPos 252.

»wspominać a powtarzać« (1): Słuchayże co dáley Duch ſwięty powieda/ iż s tego zyáwienia tych ſlubow Pááſkich sſtáło ſie podwyſzſzenie y wyzwolenie wſzytkich narodow ſwiátá tego [...]. Ale ſłyſzyſz iż [...] to wyzwolenie wſzytkich narodow ſwiátá tego/ ni przecż ſie inſzego nie sſtáło/ iedno przez tego ſwiętego Meſyaſzá [...]/ ták iáko thu ten ſwięty ſtárzec [Zachariasz] to iáwnie wſpomináć á powtarzáć racży. RejPos 298v.

ααα. Powiadamiać kogoś o czymś, przekazywać jakąś informację [co komu] (3): y będą (mowi Moiżeſz do ludu) ſłowá te ktore ia tobie dźiś roſkázuię/ w ſercu twym/ y powtarzáć ie będźieſz ſynom twym/ y będźieſz o nich mowił śiedząc w domu ſwym/ y idąc w drodze CzechEp 114.
Zwrot: »powtarzać w objawienie« = objawiać (1): NYe powtarzay tháiemney powieśći w obiáwienie ſlyſſącym [Non duplices sermonem auditus de revelatione sermonis absconditi] á będzieſz prawdziwie bez zelżywośći Leop Eccli 42/1.
Szereg: »powtarzać a opowiedać« (1): Otoż Duch ſwięty [...] wzbudzał wielekroć duchy ludzi ſwiętych á duchy Prorockie/ iż to záſlubienie Abráámowi ſwiętemu onemu ták mocnie vcżynione záwżdy powtarzáli á opowiedáli ludowi Bożemu RejPos 297v.
γ. Używać figury retorycznej zwanej anadiploza (cf POWTARZANIE ) (1): Anadiplosis, Latine, Reduplicatio, [...] reduplico, Powtarzam záś. Mącz 8d.
2. Podwajać, powiększać o drugie tyle; geminare Mącz, Calep, Cn; congeminare Calep, Cn; conduplicare Mącz (4): Gemino, Dwoyę Sowito czinię powtarzam Mącz 143a, 306a; Congemino – Powtorząm, dwoię. Calep 240b, 449b.
3. Występować, pojawiać się ponownie lub wielokrotnie [może błąd zamiast POWTARZAĆ SIĘ] (1):
Szereg: »powtarzać a przychodzić« (1): Thy znamiona [przychodzące przed chorobą]/ áczkolwiek nie wſzytki rázem będą/ á wſzákoż niektore: á nigdy wżdy przes nich Niemoc niebywa: á to naywięcey báczyć/ Ieſli ktore powtarza á częſto człowieku przychodźi SienLek 19.

Synonimy: 1. ponawiać, wznawiać; b.β. cytować, przytaczać, przywodzić; 2. dwoić; 3. nastawać, okazować się, pojawiać się, pokazować się, ukazować się, występować.

Formacje współrdzenne: powtarzać się; powtorzyć, powtorzyć się.

Cf POWTARZAJĄCY, POWTARZANIE, POWTARZANY

SBu