[zaloguj się]
[pdf]

PRZECHODZENIE (12) sb n

Pierwsze i drugie e oraz o jasne; końcowe e z tekstów nieoznaczających é oraz -é.

Fleksja
sg
N przechodzeni(e)
G przechodzeniå
A przechodzeni(e)
L przechodzeniu

sg N przechodzeni(e) (6). ◊ G przechodzeniå (3). ◊ A przechodzeni(e) (1). ◊ L przechodzeniu (2).

Sł stp brak, Cn s.v. dusz ludzkich przechodzenie, Linde także XVII – XVIII w.

I. Rzeczownik od „przechodzić”: przenoszenie się z miejsca na miejsce, zmiana miejsca przebywania; discursus, itus Mącz; discessio Modrz (7): Y wſpomináią Hiſtorikowie one poſpolite słowá/ ktore Conſul álbo ktorykolwiek vrzędnik w tey mierze [w czasie głosowania w Senacie] mawiał: Ktorzi ták rozumiećie/ idźćie ná tę ſtronę: á ktorzi nie ták ná onę. Przeto też tákie poſtánowienia zwano od przechodzenia. ModrzBaz 28v; O wolnym przechodzeniu ludźi ku mieſzkániu. SarnStat 1073 marg.

przechodzenie po czym (2): GlabGad K4; Przechodzenia po kośćiele/ rozmow świeckich/ y długich y nie przykłádnych ſtrzeżmy ſię. SkarKaz 456a.

przechodzenie gdzie (1): Dwoiakie może być ciała ruſzanie, iedno z ſpraczowanim iakie ieſt w robocie cięſzkiey [...] Drugie ruſzanie ieſt wolne iakie bywa wprzechodzeniu po domu albo gdzie indzie nie nagle ale miernie GlabGad K4.

Wyrażenie: »przechodzenie i tam i sam« = discursus Mącz (2): Itus et reditus, Przechodzenie y támy [!] ſám. Mącz 104b, 74b.
Przen: Reinkarnacja; metempsychosis, palingenesia, transitus Cn [czego z czego w co] (1): [Origenes] ſſeſć tyſyęcy kſyąg nápiſał/ [...] około ćyáłá zmartwy wſtánya: [...] czártowego y wſſech potępyonych zbáwyenya: przechodzenya duſz z ćyáłá w ćyáło KromRozm II qv.
II. Rzeczownik od „przechodzić się” ‘spacerować’ (2): przeto dobra rzecż ieſt przechodzenie po wieczeri aże karmia poſtąpi do żołądka. GlabGad K8v, G3v.
III. W fukcji podstawowej (3):
1. [Miejsce służące do odbywania spacerów: ták iż gdy śię zeydą látorośli á liśćie śię też złącży iedno z drugim/ tedy pod onym będźie chłodne śiedzenie álbo przechodzenie. Cresc 1571 293 (Linde s.v. przejść).]
2. Wyższość; praeeminentia, praerogativa Mącz (2): Habere praerogativam, Mieć przodek przed kim w którey rzeczy/ pierwſzy prziſtęp przewyſzſzánie/ przechodzenie/ przedłożenie. Mącz 358b, 207b.
3. Biegunka (1): Diarrhaea, Przepływánie/ Przechodzenie/ Przećyskánie. Mącz 85a.

Synonimy: I. chodzenie, iście, stąpanie, ście, wędrowanie; II. przechadzanie, przechadzka; III.1. ambit, chłodnica, chłodnik, chod, chodnik, ganek, krużganek, przechadzka, przechodnik, przechodziniec, ścieżka; 2. przedłożenie, przewyszszanie; 3. biegunka, cieczenie, drzystawka, przepływanie, purgacyja, sraczka, śleziunka, trztaczka.

Cf PRZECHODZIĆ, PRZECHODZIENIE

MN