[zaloguj się]
[pdf]

PRZYNIEWALAĆ (13) vb impf

przyniewalać (11), przyniewolać (2); przyniewolać SkarJedn; przyniewalać : przyniewolać KrowObr (1:1).

e jasne, pierwsze a pochylone; przyniewolać z tekstów nieoznaczających ó.

Fleksja
indicativus
praes
sg
1 przyniewålåm
3 przyniewålå
praet
sg pl
3 m przyniewålåł m pers przyniewålali
imperativus
pl
2 przyniewålåjcie
conditionalis
sg
3 m by przyniewålåł
impersonalis
con by przyniewålåno
inne formy
praes pl 1 m pers - przyniewålåmy

praes 1 sg przyniewålåm (2). ◊ 3 sg przyniewålå (1). ◊ 1 pl m pers przyniewålåmy (2). ◊ praet 3 sg m przyniewålåł (4). ◊ [3 pl m pers przyniewålali.] ◊ imp 2 pl przyniewålåjcie (1). ◊ con 3 sg m by przyniewålåł (2). ◊ impers con by przyniewålåno (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. przyniewolić.

1. Zmuszać, aby ktoś coś uczynił wbrew swej woli; angariare Mącz, Cn; adigere, cogere, compellere, subigere Cn [w tym: kogo (12)] (13): Ci ſą wſzyſcy w náſzey [Pokusy, postaci scenicznej] rocie/ Bo nie chcieli być w robocie/ Zadnego nie przyniewalam/ Sámi ludźmi námi ſzalą/ Práwie do nas lną przezdzyęki BielKom D2v; Mącz 9d.

przyniewalać do czego (2): ktory [biskup carogrodzki] Láćinſkie Kośćioły wGrecyey zámykał/ Kápłany y Zakonniki wymiátał/ y do odſtąpienia porządkow Rzymſkich w ſłużbie Bożey przyniewolał SkarJedn 371; ActReg 17; [TraktKom 327].

przyniewalać ku czemu (4): KrowObr 224v, 233; ále mu [cesarz Walentynianowi] był przeto wzyął vrząd, iż zábił kápłaná Arryáńſkiego gdy go [kapłan] przyniewalał ku ſwoim świątościam BielKron 157v, 209v.

cum inf (3): [Pisał Luter:] co [pismo pokorne do papieża] ia rad vcżynię/ tylko áby mie nieprzeſládowáli przećiwnicy/ áby mie też nieprzyniewalano odwoływáć piſánia mego/ áni go wykłádáć przed innymi/ iedno ná Koncilium BielKron 195v; Máximilian Ceſárz [...] wielekroć piſał do Zygmuntá Krolá Polſkiego/ áby nieprzyniewalał przyſięgáć Pruſkich Miſtrzow. BielKron 232, 107.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): [Antioch, król Azji] wtárgnął do Ieruzálem/ kośćioł podárł/ [...] Zydy áby báłwany chwalili przyniewalał/ ktorzy niechćieli gárdłá im brał. BielKron 265v.

W przeciwstawieniu: »odzyskać ... przyniewalać« (1): ActReg 17 cf Zwrot.

Zwrot: »gwałtem, przez gwałt przyniewalać« (1:1): Ieſli on [św. Paweł] tego dáru [czystości] nieganił/ [...] y my teſz nieganiemy/ áni gwałtem żadnego/ ku małżeńſtwu przyćiągamy/ y nieprzyniewalamy/ [...] ále to kożdemu ná dobrą wolą iego puſztzamy. KrowObr 224v; gdy by kto kogo przez gwałt od iego religiey odzyskał, ado in szey [lege: a do inszej] przyniewalał. ActReg 17.
Szereg: »przyciągać i przyniewalać« (1): KrowObr 224v cf Zwrot.
Przen [podmiotem jest tekst; aby] (1):
Zwrot: »gwałtem przyniewalać« (1): Zakon záś Moyżeſzow piſány [...] gwałtem práwie przyniewalał tych/ ktorym był podány/ áby koniecznie choć nie rádzi wſzyſtko co Moyżeſz roſkazał cżynili. CzechRozm 89v.
2. [Brać siłą, zniewalać, gwałcić [kogo]:
Zwrot: »sobie przyniewalać«: Mniſzkiteż z Klaſztoru wywłocżywſzy/ ſobie przyniewaláli. ŁaszczOkulary I.]

Synonimy: 1. namawiać, pobudzać, poganiać, popędzać, pośpieszać, przymuszać, przynaglać, przynucać, przynukać, przypądzać, przywodzić, skłaniać; 2. gwałcić, sromocić.

Formacje współrdzenne cf NIEWOLIĆ.

Cf [PRZYNIEWALAN], PRZYNIEWALANIE

ZCh