[zaloguj się]
[pdf]

POCZCIWY (1560) ai

poczciwy (871), poćciwy (651), potciwy (21), poczciwy a. poćciwy (11), pociwy a. poczciwy a. poćciwy (6); poczciwy FalZioł, BielŻyw (5), BielŻywGlab (2), GlabGad, KłosAlg, RejPs (4), SeklWyzn, Diar, BielKom (2), RejWiz (161), RejZwierz (87), KochZg (2), Mącz (4), Prot, SienLek, RejAp (43), BiałKat (7), RejPosWstaw (2), MycPrz (4), WierKróc (5), PaprPan (53), ModrzBaz (7), KochPs, KochJez, WerGośc (4), WerKaz (2), KochPieś, ActReg, GrochKal, Phil (2), GórnTroas, KochPij, KochFrag (2), WysKaz, SarnStat (2), KlonKr (2), SkarKaz, GosłCast (3), SkarKazSej (2), SzarzRyt (3); poćciwy OpecŻywList, ForCnR, MiechGlab, HistAl (2), GliczKsiąż (13), LubPs, KrowObr (2), Leop (6), HistLan (4), KochOdpr, Calag, KochEpit, KochFr, ZawJeft; potciwy [w tym zapis: pod- (6)] MetrKor (2), MurzNT, DiarDop, GroicPorz (6), GroicPorzRej, LeovPrzep, KołakCath; poczciwy a. poćciwy ListRzeź (2), ComCrac, poczciwy : poćciwy : potciwy : poczciwy a. poćciwy RejJóz (–:6:1:1), BibRadz (7:1), OrzRozm (3:–:2), BielKron (12:6), KwiatKsiąż (5:6:1:2), OrzQuin (4:–:1), GórnDworz (53:1), RejPos (112:1), RejZwierc (199:585), BielSpr (1:2), SkarŻyw (1:–:1), GórnRozm (4:2), WujNT (6:1), CzahTr (32:4); potciwy : poczciwy a. poćciwy : pociwy a. poczciwy a. poćciwy ZapKościer (1:–:1), Calep (1:5:5).

o jasne.

comp i sup (18+8); -poczciwszy (26), -poczciwi(e)jszy (2); -poczciwi(e)jszy RejAp; -poczciwszy : -poczciwi(e)jszy RejPos (3:1).

sup nå- (7), nåj- (1); nå- : nåj- RejPos (1:1); ~ nå- (6) RejWiz (2), BielKron, RejPos (2), RejZwierc, na- (2) KrowObr, RejAp.

Fleksja
sg
mNpoczciwy, poczciwszy, nåpoczciwszy fNpoczciwå, poćciwszå, poczciwa, poczciw(a) nNpoczciwé, poczciwszé
Gpoczciw(e)go, poćciwsz(e)go, nåjpoczciwsz(e)go Gpoczciw(e)j, nåpoczciwsz(e)j, poczciwy Gpoczciw(e)go, poczciwsz(e)go
Dpoczciw(e)mu Dpoczciwéj, poczciwszéj Dpoczciw(e)mu
Apoczciwy, nåpoczciwi(e)jszy, poczciw(e)go Apoczciwą Apoczciwé, poczciwszé
Ipoczciwym, poćciw(e)m Ipoczciwą, nåpoczciwszą Ipoczciwym, poczciw(e)m
Lpoczciwym, potciwęm Lpoczciw(e)j Lpoczciwym, napoćciwszym, poczciw(e)m
Vpoczciwy V V
pl
N m pers poczciwi
subst poczciwé
G poczciwych, poćciwszych
D poczciwym, poczciw(e)m
A m pers poczciw(e)
subst poczciwé, poczciwszé
I m poczciwémi, potciwymi
f poczciwémi, poczciwymi
n poćciw(e)mi, poczciwymi
L poczciwych
V m pers poczciwi
subst poćciw(e)

sg m N poczciwy, poczciwszy, nåpoczciwszy (259). ◊ G poczciw(e)go, poćciwsz(e)go, nåjpoczciwsz(e)go (154). ◊ D poczciw(e)mu (83). ◊ A poczciwy, nåpoczciwi(e)jszy (54), poczciw(e)go (20). ◊ I poczciwym (33), poćciw(e)m (1) GliczKsiąż. ◊ L poczciwym (21), potciwęm (1) MurzNT. ◊ V poczciwy (13). ◊ f N poczciwå, poćciwszå (108), poczciwa (1), poczciw(a) (5); ~ (attrib) -å (98), -a (1); -å : -a RejZwierc (40:1); ~ (praed) -å (9). ◊ G poczciw(e)j, nåpoczciwsz(e)j (86), poczciwy (1) CzahTr. ◊ D poczciwéj, poczciwszéj (25); -éj (2), -(e)j (23). ◊ A poczciwą (66). ◊ I poczciwą, nåpoczciwszą (32). ◊ L poczciw(e)j (31). ◊ n N poczciwé, poczciwszé (34); -é (1), -(e) (33). ◊ G poczciw(e)go, poczciwsz(e)go (63). ◊ D poczciw(e)mu (22). ◊ A poczciwé, poczciwszé (32); -é (2), -(e) (29). ◊ I poczciwym (20), poczciw(e)m (1); -ym : -(e)m OrzRozm (1:1). ◊ L poczciwym, napoćciwszym (29), poczciw(e)m (2); -(e)m GórnRozm; -ym : -(e)m CzahTr (1:1). ◊ pl N m pers poczciwi (32). subst poczciwé (49); -é (3), -(e) (46). ◊ G poczciwych, poćciwszych (104). ◊ D poczciwym (21), poczciw(e)m (2) RejAp, ModrzBaz. ◊ A m pers poczciw(e) (11). subst poczciwé, poczciwszé (75); -é (1), -(e) (74). ◊ I m poczciwémi (12), potciwymi (1) GroicPorz; -émi (1), -(e)mi (11). f poczciwémi (26), poczciwymi (1) KochZg; -émi (3), -(e)mi (23). n poćciw(e)mi RejZwierc (2), poczciwymi (1) KwiatKsiąż. ◊ L poczciwych (25). ◊ V m pers poczciwi (1). subst poćciw(e) (1).

Składnia comp: poczciwszy nad kogo (1) WujNT.

Sł stp: poczciwy, poćciwy, Cn: poczciwy, Linde XVI – XVIII w.: poczciwy.

Znaczenia
1. Pełen zalet moralnych, cnotliwy, uczciwy, przyzwoity, pobożny; honestus Vulg, Mącz, Modrz, Cn; honorabilis, pudicus PolAnt, Cn; bonus Vulg; honoratus, ingenuus, liberalis, liberaliter educatus a. genitus, pudens, praetextatus, speciosus, spectatus, venerabilis, venerandus, verecundus Cn (1350):
A. O ludziach (jednostkach lub społecznościach): żyjący lub postępujący zgodnie z normami moralnymi (624): LubPs cc6v; RejWiz 9v, 17, 19 [2 r.], 27v, 60 (16); to ieſt powinność Krolá pocżćiwego/ Aby dármo rátował/ cżłeká vpádłego. RejZwierz 21v, 21v marg, 29, 46, 51v, 54 [3 r.] (13); ktorey Sodomy y Gomorry wyćierpieć Polſki poczćiwy narod żadną miárą niemoże. OrzRozm H3; KwiatKsiąż Q; Ná kóniec/ to Królowi piſmo przykázuie/ áżeby Król Zón wielé niemiał: to ieſt/ áby poczćiwym Máłżonkiem był OrzQuin T2v; Prot A3; RejAp 141, 186v [2 r.], 193, 195, [Ff5]v; GórnDworz Dd3, Hhv; RejPos Ooo6; KOcháć ſie przodkiem możeſz w dziatecżkach vććiwych/ Ktore noſzą twarz y ſtan przodkow twych poććiwych. RejZwierc A4v; A tu iuż maſz moy miły pocżćiwy á Krześćiáńſki brácie dwa ſtany ſwoie iáko táko odpráwione RejZwierc 115v, A3v, A5, A6 [2 r.], A6v, B4 (52); TYch káżdego z oſobná cnotá wam záleći/ Bo w tym pocżćiwym domu dawno pięknie ſwieći PaprPan 12, X3v; GórnRozm 13; SarnStat 955; tákżem zá łáſką Bogá mego niwcżym nie zelżył ſławy Narodu mego poććiwego Polſkiego wedle śiłek mych vbogich CzahTr A3, F2, I; SzarzRyt C2.

poczciwy w czym (1): ktorą [dobrą sławą] mię żywego. [!] Do tych cżáſow ná świećie chowa miedzy cnemi/ Ludźmi/ w Rycerſkich ſpráwách pocżćiwym mężnymi. CzahTr Kv.

W połączeniach szeregowych (18): Tego ſobie za krola wybierzcie ktory ſie Boga boi [...], aby był prawdomowny, dobrotliwy, pokorny, á pocżciwy, ſzcżodry, cirpliwy, ſkromny, nie wſpominaiąci krziwdy ſwey. BielŻyw 148; GliczKsiąż N3v; DRohicżáńſcy to narod/ záwżdy był pocżćiwy/ Pobożny/ bogoboyny/ ná wſzem ſpráwiedliwy. RejZwierz 85v; BibRadz 2.Mach 15/12; RejAp 128; RejPos 265v; RejZwierc 13v, 20v, 35v, 70v, 81v (12).

W przeciwstawieniach: »poczciwy ... opiły, sprosny, swowolnie a bez zakonu żywiący, wszeteczny« (4): A tám ſie náucżyſz ná iákim záwżdy był bácżeniu ſtan pocżćiwy v tego Páná/ á na iákim też záſię ſtan ſwowolnie á bez zakonnie żywiący. RejZwierc 33, 15, 220; Ieſli ſię ſproſny cżłek cżłeká pocżćiwego ták bárzo wſtydzi: á coſz Páná Bogá y Aniołow iego ná dzień ſądny. SkarŻyw 238 marg.

W porównaniach (17): Cżłowiek poććiwy ma być iáko iáſna ſwiecá. RejZwierc Bv; A ſą tácy zacni á poććiwi ludzie iáko ſłońce wſzem pożytecżni RejZwierc 100v; Szcżep w pięknym wirydarzu cżłowiek pocżćiwy RejZwierc 105v marg; Cżłowiek poććiwy ſpráwámi ku bogu podobny. RejZwierc 135v marg; ABowiem poććiwy á rozważny cżłowiek á ſercá záwżdy wſpaniłego/ ieſth podobien ku onemu pięknemu drzewu miedzy drobną ſzeliną ſtoiącemu RejZwierc 143v, A2v, 37v, 41 v, 71v, 92 (17).

W charakterystycznych połączeniach: poczciwy(-a, -e) brat (bracia) (4), dom (7), hetman, kasztelan, kraj, krol (3), małżonek, mąż [= małżonek] (3), młodzieniec (3), narod (6), ociec (2), osoba (2), pan (2), pan [= władca] (9), pan [= senator], Polak (13), polski narod (2), poseł, potomstwo (2), przełożony (2), przodek, przyjaciel, rada (9), rewizor, rodzic(y) (6), rotmistrz, senator (2), sługa (służka) (4), stan(iczek) (13), stworzenie, syn (2), szafarz, towarzystwo (3).

Wyrażenia: »poczciwy(-i) czł(owi)ek, ludzie« = vir honestus PolAnt [szyk 157:134] (249:42): Diar 66; GliczKsiąż K6v, N3v; Abowiem wedle práwá/ áni tym ktorzy iáką złoſćią álbo ſzkárádoſćią żywotá ſą pokaleni/ y ktorych nieſławá łączy/ od zgromádzenia potćiwych ludźi/ vliczki żadnego doſtoieńſtwá niemáią być otworzone. GroicPorz b2v; GroicPorzRej C4; Wizerunk, właſny żywotá cżłowyeká pocżćiwego/ w ktorym iáko we źwierciedle/ ſnádnie káżdy ſwe ſpráwy oględáć może RejWiz kt, A3v, A6v [2 r.], 44v, 45, 46v (10); RejZwierz aa2, 76, 113; BibRadz 2.Mach 15/12; OrzQuin H [2 r.]; RejAp AA3v, AA4, 3, 11, 128; GórnDworz D5v, E2, E2v, Hv, L3v (9); Zadny klaſztor Pánu wdzięcżnieiſzy nie ieſth/ iáko dom cżłowieka pocżćiwego. RejPos 43 marg; Pocżćiwemu cżłeku fałſz á omyłká nie przyſtoi. RejPos 251v marg, 43, 116v, 134, 175v marg, 192 (13); HistLan A2v, E, Ev; A iż ty kſiąſzki/ ktore właſnie może zwáć zwierciádłem cżłowieká poććiwego/ gdyż we źwierciedle gdzie brudne á gdzie krzywe może wſzytko vpátrzyć/ á vpátrzywfzy popráwić/ teraz nowo ſą ná ſwiát wydáne RejZwierc A2, A3v, A5v, A6 [2 r.], A6v [2 r.], B [2 r.] (203); KochOdpr A4v; PaprPan B2v, E2v, F4v, Pv, P4 (9); A iuż ták doznano wiela ludźi krzywoprzyśięſtwá/ iż rzadki/ kto ſię cżuie być pocżćiwym cżłowiekiem [qui de dignatione laboret]/ naydźie śię/ coby chćiał być miedzy świádki máiące przyśięgáć policżon. ModrzBaz 140v; SkarŻyw 238 marg; ZapKościer 1581/21 v; Abowiem to plugáwe Bogu y ludźiom pocżćiwym obrzydłe pijańſtwo/ nie tylko ſzkodźi duſzy/ ále też ſzkodźi ćiáłu y mieſzkowi. WerGośc 212, 236; GórnRozm B3v, I3; SarnStat 1169; CzahTr A2v, K. Cf W porównaniach.

»poczciwy ślachcic« [szyk 11:11] (22): OrzQuin P3v; GórnDworz L2v; Iáko ſie ma poććiwy Sláchćic w ſwym ſláchectwie záchowáć/ y co ieſt práwe ſláchectwo. RejZwierc A6, A6, 35v marg, 51 [2 r.], 53v, 54 (16); PaprPan O2v, T3; SarnStat 128; CzahTr A2.

Szeregi: »poczciwy a (i) baczny« (2): ácż cżłowiekowi pocżćiwemu á bácżnemu máło mogą ludzkie obycżáie á zwłaſzcżá przemierzłe záſzkodzić RejZwierc 17, 70.

»poćciwy a bogobojny« (1): thedy ſam zebrawſzy s ſobą ludzi poććiwe á bogoboyne/ ſzedł ná gorę wyſoką/ thámże z onemi ludźmi ſwiętemi wołał s płácżem ku Pánu Bogu ſwemu RejZwierc 264v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poczciwy a (i) cnotliwy« [szyk 1:1] (2): gdyż nikogo nie draźni/ gdyż ſie wſzem iáko poććiwy á cnotliwy cżłowiek záchowywa. RejZwierc 102; CzahTr A2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»poczciwy, dobrej sławy« (1): tedy ten który vkrzywdzon ieſt/ pozwawſzy naiezniká do ſądu Stárośćiégo/ ma zupełnémi świádkámi y ludźmi poczćiwémi/ dobréy ſławy/ pokázáć/ iż obwiniony ten gwałt/ y ſzkodę domowi iego vczynił. SarnStat 1169.

»dobry, (a) poczciwy« (4): GliczKsiąż K6v; ácż nam piſmo zákázuie rádowáć ſie z vpádku á s przygody bliźniego ſwego/ ále dobrego á pocżćiwego. RejAp 153v; RejPos 201; RejZwierc 126. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»poćciwy i godny« (1): Przyſzli yuż dzis vcżeni w táką wzgárdę ę y w lekkye ważenye/ á nye tylko ći ále y ſludzy poććiwi y godni do ſámych pánow GliczKsiąż N6v.

»poczciwy a mądry« [szyk 1:1] (2): ABowiem mądrego á pocżćiwego cżlowieká gniew roſtropny ná wiele ſie dobrych rzecży y obroćić y przygodzie może. RejZwierc 77v, 46v.

»poćciwy a niewinny« (1): Sthrách boiáźni Bożey á wſtyd ktoby ſie miał tárgnąć ná poććiwego á niewinnego cżłowieká RejZwierc 135v.

»poczciwy, (a, i) pobożny« [szyk 4:2] (6): RejZwierz aa2; GórnDworz Ff8v; [ofiara krzyżowa] Tłumi chćiwośći y nieporządnośći: vśmiérza plugáwé myſli: y żądzóm złym krygi wzdźiéwa [...]: pothómſtwo pobożné y poczćiwé wedle woléy Bożéy wypładza BiałKat 368v; RejZwierc 96, 100v, 105v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»poćciwy a pomierny« (1): A dobrze oni zacni ludzie ſtárzy cżynili/ gdj ſie iuż tákie zbytki pocżęły zámnażáć ná ſwiecie/ thedy ſrogie grozy y ſrogie práwá ná to cżynili y vſtáwiáli/ cżego ieſzcże y dziś w poććiwych á w pomiernych kráioch zacni narodowie vżywáią. RejZwierc 60v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»poczciwy a poważny« [szyk 1:1] (2): Ale głos poććiwego á poważnego cżłowieká/ ieſt iáko on piękny bránt v złotniká od kthorego iuż niepotrzebną żużelicę odſádzi RejZwierc 92, 22v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»prawy a poćciwy« (1): Abowiem bychmy ſie tego kiedy náucżyli dobrze żyć/ iáko práwy á poććiwy cżłowiek żywie/ iużbychmy ſie náucżyli wſzytkiego dobrego RejZwierc 158v.

»poćciwy a rozumem ozdobiony« (1): ABowiem poććiwemu á rozumem ozdobionemu cżłowiekowi á cżemu być ma ſmierć ſtráſzna? RejZwierc 167.

»poćciwy i roztropny« (1): á napierwey vſtháwili Kroká zá ſędziego y namieſniká/ mężá poććiwego y roſtropnego nád inne BielKron 318.

»poćciwy a rozważny« (4): co iáwnie y ocży widzą/ y v káżdego cżłowieká poććiwego á rozważnego iuż pełne vcho tego dźwięku. RejZwierc 119, 71v, 143v, 166. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poćciwy, (a) rycerski (a. rycerskiego zawołania)« [szyk 2:2] (4): GórnDworz D5v; Bo y dáleko bywaſz y dáleko pátrzyſz/ y tho wſzytko widziſz y rozumieſz/ co Ricerſki á poććiwy cżłowiek widzieć á rozumieć ma/ y czo Krześćijáńſkiemu á cnotliwemu cżłowiekowi widzieć y rozumieć należy. RejZwierc [283], 134v, 182.

»poćciwy, sławny« (1): Przeto tedy ocyec káżdy máyąc wolą á prágnąc tego/ áby po ſobye potomſtwo ſwyęte á cżyſte zoſtáwił/ ſyny yákye poććiwe/ ſlawne/ na ſwyát wydał/ ma thego zobudwu ſtron przyſtrzegáć/ [...] aby ſye nye ku ledá yákyey byałey głowye wdawał GliczKsiąż Bv. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poćciwy a stały« (1): A ták poććiwego á ſtałego cżłowieká iuż áni krzywda/ iuż áni zwádá/ iuż áni gniew/ áni żadna rzecż niepotrzebna á nie vććiwa nigdy go ruſzyć nie może RejZwierc 74.

»stateczny a (i) poćciwy« [szyk 4:1] (5): A wſzákoż ná káżdey bieſiedzie álbo ná káżdey ſpráwie to ieſt napotrzebnieyſza cżłowiekowi bácżnemu/ áby ſie záwżdy ćiſnął do cżłowieká ſtáthecżnego á poććiwego/ á z nim [...] wdzięcżnego towárzyſtwá vżywał. RejZwierc 73, 124v, 140v, 144, 164v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»wierny a poczciwy« [szyk 4:1] (5): RejAp Aa4, 11; Płatnieyſzy v ciebie prokurator/ zuchwálec/ zábijácż/ morderz/ niżli wierny á pocżćiwy cżłowiek. RejPos 192; RejZwierc A6, 41v.

»zacny a (i) poczciwy« (5): RejZwierc 100v [2 r.], 240; PaprPan G4; Do zacnego y pocżćiwego Rycerſtwá wſzyſtkiego Koronnego. CzahTr G2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (14): DErśniakowie/ Fredrowie/ ći z gniazdá iednego/ Ták z dawná ſławnie idą/ záwżdy pocżćiwego. RejZwierz 88; RejZwierc 254, 268.

W połączeniu z metonimicznie użytymi nazwami części ciała (11): RejWiz 22, 62v; przeto opuśćiłem śiłá rzecży/ ktore [...] pocżćiwe vſzy obráźić mogły GórnDworz B3, Bb4v, Bb8v; A wſzákoż pirwey ſie przypátrz/ iáko ięzyk y vſtá pocżćiwe záwżdy ſą w opyece Páńſkiey RejPos 298; Poććiwe ſerce/ Wzgorę wzlecieć chce. RejZwierc 239, 37v, 127, 215v; KochPs 49.

Przen (1):

W przeciwstawieniu: »przewrotny ... poczciwy« (1): A tu ćię iuż Bog żegnay krayno cnotliwa/ Ludźieć w tobie przewrotni ſámáś ty pocżćiwa. CzahTr I2v.

α. W funkcji rzeczownika (104): BielŻyw 135; przyſtoi to pięknie káżdemu/ By ſwe ſláchetne ſpráwy záwżdy wiódł k lepſzemu. [...] Gdyż záwżdy v pocżćiwych to był zwycżay ſtáry. RejWiz 2, 4v, 6, 17v, 90v, 101 v, 140, 185v; RejZwierz A5v, 7v, 19v [2 r,], 118, 133; Ktorzy tedy młodzieńcy radzi ſię około ſtarych poććiwych obierayą/ ani radzi od tych odſtępuyą od których by ſie polepſzyć albo cżego naucżyć mogli. KwiatKsiąż D3v; GórnDworz V8; Godność ſwą iáko powinien poććiwy záchowáć. RejZwierc A5v; W opilſtwie cżás márnie ginie poććiwemu. RejZwierc A6v, A3v, A5v [2 r.], A6, A6v, Bv [2 r.] (66); PaprPan F, Fv, Hv, K2v; CzahTr F4v.

poczciwy na czym (1): Iż gdy iuż [...] będę miał wolą odmienić páńſtwo álbo kroleſtwo iákie/ á podáć ie ná łup/ á dáć ie poſieść inym narodom/ tedy napirwey wyymę z niego mocnego/ mądrego/ porádnego/ prawdziwego/ ſpráwiedliwego/ ná twarzy y ná wſzech ſpráwach pocżćiwego RejZwierc 40v.

W przeciwstawieniach: »poczciwy ... wszeteczny (2), hardy, łżywy, niegodny, niepoczciwy, nieślachetny grzesznik, zły« (8): Gdyż ia chwalę pocżćiwe/ á gánię niegodne. RejWiz 49; RejAp 179v; Pátrz iáko ſie w pocżćiwym wſzytko pięknie ſmieie. Pátrzże też w niepocżćiwym iáko wſzytko mdleie RejZwierc 29; Pátrzay że tu ná co złym złość/ á ná co poććiwym dobroc á cnotá wychodzi. RejZwierc 102, 18v, 219, 239, 269v.

W połączeniach szeregowych (6): GlabGad Pv; Zwycięży káżdą ſwówolną roſpuſtność/ vważywſzy to ſobie/ iż tho cnotliwemu/ pocżćiwemu á ſkromnemu ieſt wſtyd á wielka ohydá RejZwierc 21v, 40v, 143, 147v, 188v.

Szeregi: »poczciwy a cnotliwy« [szyk 1:1] (2): A rychley nieſláchetnego iáwnego thákiego grzeſzniká miedzy ſobą záwżdy w powadze máią/ niżli owego pocżćiwego á cnotliwego RejAp 179v; RejZwierc 160. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poćciwy a pobożny« (1): Iákoż to káżdy poććiwy á pobożny iáſnie zeznáć muśi. RejZwierc 256. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»poczciwy a skromny« (1): Przypátruiąc ſie też y dziſieyſzym żywym/ w iákim wſzetecżni ſą v pocżćiwych obrzydzeniu: á w iákiey záſię pocżćiwi á ſkromni/ y powadze y bacżeniu RejZwierc 18v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

a. O kobiecie, także niedorosłej: niewinna, skromna (zwłaszcza w sferze życia seksualnego); także o innych zaletach tradycyjnie oczekiwanych od kobiety, zwłaszcza zamężnej (67): Taka iſcie [żona] może być rzecżona pocżciwa, ktora mogąc fryiować nie fryiuie BielŻyw 110; Bo co ieſt pięknieyſzego gdy żoná pocżćiwa/ Cnotliwemu mężowi záwżdy wierna bywa. RejWiz 42v, 38v, 39, 56v, 57v, 60; RejZwierc bb4v, 65, 118, 135; RejAp 82, 157v, 158; A za nie pomniſz/ żeś pocżćiwą dziewecżkę zgwałćił/ y oicáś iey/ gdyć iey wziąć bronił/ zábił. GórnDworz S7; áby był ſrodze karan then káżdy/ kto nieprawdziwą powieſcią ſwą/ pocżćiwey białeygłowy ſławę máże GórnDworz Z8, D6, N2, V5v, V8, Aa3v (13); RejPos 44, 175v [3 r.], 306 marg, 322, 330v, 343 [2 r.], 345v [2 r.]; A poſtánowienie iego żadne pocżćiwſze/ przyſtoynieyſze/ áni pobożnieyſze być nie może/ iedno ſobie wziąć żonkę pocżćiwą/ á w boiáźni Bożey wyćwicżoną. RejZwierc 30v, 32, 33v [2 r.], 34, 199 [3 r.], 199v; Ale ieſzcże tu więtſzą w nim [Appijuszu] niecnotę macie. Ze pocżćiwą pánienkę chciał mieć niewolnicą/ Gdy być iáwnie niechciáłá iemu miłoſnicą. PaprPan Gg3; SkarŻyw 372; WerGośc 248; GórnRozm E4; GrochKal 12.

W połączeniach szeregowych (3): (marg) Zona cnotliwa oſobny klenoth (–) Mam też żonkę podćiwą wſtydliwą powolną Ni w czym mi nie przekaża RejJóz G4; GliczKsiąż B; RejZwierc 200v.

W przeciwstawieniach: »swowolna (2), niepoczciwa, złośnica ... poczciwa« (4): GliczKsiąż B; Skacżą hucżą pijáni/ á złoſnicá oná/ Dáleko w więtſzey wadze/ niż pocżćiwa żoná. RejWiz 140; Niepoczćiwa niewiáſtá lekce ſobie waży ſromotę/ ale corká poczćiwa wſtyda ſię męża ſwego. BibRadz Eccli 26/28; Iż lepiey ieſt mieſzkáć s ſwowolną niewiáſtą á niżli z żoną pocżćiwą. RejAp 27.

W charakterystycznych połączeniach: poczciwa białagłowa (14), ciotka, corka, dzieweczka (5), małżonka (8), matka, niewiasta (2), pani (2), panienka (3), wdowa, żon(k)a (28).

Szeregi: »dobra a poczciwa« (2): Iż bogáctwo y ine przypadki y pocżćiwośći wſzytkoć ſie to może od ludzi przytráfić/ ále żoná dobra á pocżćiwa to wiedz żeć tá pewnie od Bogá tobie ieſt daná. RejZwierc 34v; WerKaz 287 marg.

»nadobna i poćciwa« (1): z wielkim bogáctwem y z nádobną y s poććiwą żoną do oyczá ſyná przywiodł RejZwierc 124v.

»poczciwa i pobożnie żywiąca« (1): Cżytayże záſię iáko piſmo ſwięthe wſzędy á wſzędy názywa żonę pocżćiwą á pobożnie wedle woley Páńſkiey żywiącą RejZwierc 33v.

»poczciwa a uboga« (1): Niemoże być ſzpátnieyſza rzecz nád tę/ iż on chleb święty [!] ku żywnośći vbogich ludźi/ Kápłanom nádány/ mimo poczćiwe á vbogie Małżonki/ y dźiatki ich/ ná pſotę ſye po wielkiey częśći obraca. OrzRozm H3v.

»(za)cna, (a) poczciwa« (3): RejZwierz 47v, 118; Tárquinius/ gdy był gwałt vcżynił ſyn iego oney pániey zacney á pocżciwey Lukreciey/ był wygnan RejAp 106v.

α. W funkcji rzeczownika (1):

W przeciwstawieniach: »wszeteczna ... poćciwa« (1): Ięzyká ná złe doſtáye wſzethecżney/ Poććiwa ſtrzeże wſtydem ſławy wiecżney. RejZwierc 220v.

b. O dzieciach: niewinny, grzeczny (2): Dałeś dziatki pocćiwe/ ku moiey radoſći RejJóz A5; iż dáleko lepyey yeſt y pożytecżnyey/gdy dzyecyę ſie myędzy nyeyákyem zgromádzenyem drugich poććiwych dzyatek preceptorſá dzyerży/ á od nyego rzeeży przyſtoynych y potrzebnych nábywa. GliczKsiąż K4v.
B. O postępowaniu (725): Iako gdi ktory Mieſſczanin, s iednego Miaſtha do drugiego sie prowadzi thedi takowego nieprziimą w środek swoy, aſz ſwoie poczcziwe dobre zachowanie liſthem wiwiedzie ListRzeź w. 19, 26; FalZioł V 52; BielŻyw 101; BielŻywGlab nlb 15; RejPs 163v; ComCrac 13v; (marg) Cudny uiezien nieuinna duſza w ſlachetnim ciele (–) A piękne to więzienie ieſt poczćiwey duſzy Kiedy krewkiego ciała niecżnota nie ruſzy RejJóz E5v; MurzNT 63v marg; BielKom C2; Cżego nigdy nye vcżyni ten/ ktory ſobye rozumu ſwego proſtego/ náuką yáką poććiwą nye wypráwił. GliczKsiąż I2v, M6; Potćiwa tedy rzecz ieſt mieć vrząd Prokuratorſki/ gdy go kto dobrze vżywa/ á ſpráwiedliwey rzeczy dopomaga. GroicPorz e2v; RejWiz A6, A6v, 1v, 2 marg, 3v (65); Abowiem táiemnicę Krolewſką táić/ dobrá rzecż ieſth: ále ſpráwy Boſkie obiáwić á wyznáwáć/ poććiwa rzecż [honorificum] ieſt Leop Tob 12/1, 1.Cor 7/28; RejZwierz A2 [2 r.], A3, A4, 1, 29v marg (32); Abowiem wſzyſthko v nich zá rzecz poććiwą było poki grzechem oſzpeceni nie byli. BibRadz I 2c marg; Poczćiweć ieſt małżenſtwo miedzy wſzytkimi/ y łoże nie pokáláne BibRadz Hebr 13/4, *2; OrzRozm A3v; á ſtąd ſie vcżyli obycżáiow/ przeſpiecżney rozmowy thowárzyſkiey śmiechow/ powieśći/ y innych rozmow poććiwych/ áby w oſobnośći obycżáiom ſzpátnym nie wykli. BielKron 272v, 448v; KochZg A4v; Też melodya na bębniech y rozmaitych inſtrumentach poććiwſza ieſt: á vſtna mniey zacnym ludziom prziſtoi. KwiatKsiąż P3, kt, A2, D, F, I4v, P4; Immorari honestis cogitationibus, Báwić ſie ná poczćiwych myślách/ to yeſt/ o ſtátecznych rzeczách záwżdy myſlić. Mącz 233b; SienLek 197; LeovPrzep C2v; RejAp AA4v, AA6v, 50, 101v, 120v (11); nie ták ſromotna rzecż ieſt nieſláchćiczewi/ nie cżynić ſpraw pocżćiwych/ iáko ſláchćicewi GórnDworz Dv, B, G4v, I6v, L2, X6v, Bb7; A ták tu obácż/ ieſli to przyſtoi cnotliwey krwi twoiey/ á pocżćiwemu cżlowiecżeńſtwu twoiemu RejPos 39v; Acż też bywáły Tytuły/ W domu iego y Infuły/ Lecż to klenot ſnadź zacnieyſzy/ Chować ſtan napocżćiwieyſzy. RejPos Ooo6, 24v, 42, 43, 61, 62 (40); BiałKat 228v, 378v; HistLan F6; iákoby też wżdy poććiwy Polak/ gdyż to káżdy ſłuſznie zeznáć muśi iż ieſth s przyrodzenia cnotliwy/ ſwe ſpráwy á ſwe poććiwe poſtępki ſtánowić y ku iákiemuby ie końcowi rozważeniem rozumu przywodzić miał RejZwierc A3v; gdy kto komu dawa poććiwą rádę/ piękne vpominánie/ oſtrożną przeſtrogę/ coby go miáły przywodzić do ſławy y do poććiwośći RejZwierc 99v; LAkomſtwo miłe/ zazdrość/ pychá/ dobre mienie/ Snádnie nam pokáźiło poććiwe ſumnienie RejZwierc 269, Av, A2, A3, A3v [2 r.], A5 (149); MycPrz I A2v, II B[3]; WierKróc Av [2 r.]; PaprPan kt, A2, B3, D4, E3v (27); Ták bárzo dla robot vrodźiliſmy śię/ iż kiedybyſmy śię pocżćiwą iáką robotą niezábawiáli/ wnet śie ſkłaniamy do iákiegokolwiek wyſtępku. ModrzBaz 37, 37; ZapKościer 1583/54; WerGośc 211; Urbanitas – Obiczaie ozdobne y żarti poccżiwę. Calep 1142a; Phil K3; [trzeźwość i miara] ták rozum ludzki y vmyſł ſpráwuie/ że ſię ná nim wſzelka poczćiwa náuká/ wſzelka cnotá łátwie przyiąć może KochPij C3; KołakCath A4v; Zadnemu złym zá złe nie oddawáiąc. Przemyślawáiąc to coby było dobrego (marg) ſtáráiąc ſię o poczćiwe rzeczy G. (–) nie tylko przed Bogiem/ ále też y przed wſzytkimi ludźmi. WujNT 1.Rom 12/17, 1.Cor 7/35, 1.Petr 2/12; Trzebá iednák wyſtrzégáć ſie, ábyſmy lichwy tym tytułem poczćiwym [tj. słowem „interesse”] zdobiąc nie przykrywáli, niech będźie co źle to źle, á co dobrze to dobrze. SarnStat 1274; KlonKr B; CzahTr A3, B, G3 [2 r.], G3v, I2, K; GosłCast 41, 59; SzarzRyt C4v.

poczciwy komu, czemu (3): A wſzyſcy pilni wſzyſcy ſtrzegą tego/ Co im należy ſławie poććiwego. RejZwierc 210v, 233v; Bo coż może być poczćiwſzego Ceſárzowi/ iáko że go zową ſynem kośćielnym? WujNT 93.

poczciwy ku czemu (1): A miedzy tymi wſzytkimi ſtany żaden ſie lepiey Pánu Bogu nie podoba/ y żaden nie ieſt pocżćiwſzy/ thák ku pobożnemu żywotowi/ iáko też y ku inym ſpráwam ſwiátá tego/ iáko ſtan małżeńſki. RejZwierc 30v.

W pleonastycznych połączeniach z wyrazami określającymi pojęcia oceniane pozytywnie (75): RejJóz Q2v marg; RejWiz 2, 18v, 42v marg, 103, 193v, Cc8v; ázaſz ty nie wieſz/ cżłowieká zacnego/ Iż pocżćiwa vkłádność/ platnieyſza v niego RejZwierz 23; Acżći ſkromność káżdemu/ przyſtoi pocżćiwa/ Lecż też cżáſem nikcżemna/ gdy iey názbyt bywa. RejZwierz 71, 79v; OrzRozm M4v; OrzQuin B3v; RejAp 11, 110v; iedno by był thego pilen/ co ieſt wola Bogá Oycá iego/ á był w pocżćiwym poſłuſzeńſtwie rodzicom ſwoim RejPos 40v, 41, 43, 162, 166, 256, 257, 346; A pomierną á pocżćiwą vkłádnoſcyą záchoway ſie káżdemu RejZwierc 25v; Błogoſłáwieńſtwá ſtanu małżenſkiego pocżćiwego. RejZwierc 32v marg, 34v [2 r.], 37v [2 r.], 40v, 49, [782] (26); ácżkolwiek śię cżęſtokroć ſercá ludzkie wielą rzecży zátrudniáią/ iż niełácno mogą rozeznáć co ieſt vcżćiwego/ wſzákże w rzecżách iáwnych/ cżłowiek dobry od pocżćiwey przyſtoynośći [ab honestate] odſtępowáć niema. ModrzBaz 27v, 27. Cf »poczciwa cnota«.

W połączeniach z wyrazami określającymi pojęcia oceniane negatywnie (9): A nie poſlednia cnotá/ kiedy kto ſwey woli/ Pocżćiwy gwałt vcżyni RejZwierz 143; Inter pueros sit honesta certatio, Miedzi dziećmi ma być poczćiwe ſpieránie y granie bez którey ſzkody. Mącz 49d; [Starożytni ustawiali w publicznych miejscach wizerunki zasłużonych obywateli] ták wiele dla nieſmiertelney ſławy onych ludzi/ iáko też dla pobidki á podżogi drugiem/ iżby ſie pocżćiwą zazdroſcią ku thákieyże ſławie pięli. GórnDworz Ee7v; Cżłowiek mądry złym s poććiwym karániem ieſt iáko Doktor chorym z łágodnym lekárſtwem. RejZwierc B, 76v, 78 [2 r.], 158v; CzahTr A3.

W przeciwstawieniach: »poczciwy ... wszeteczny (a. wszeteczność) (8), niepoczciwy (4), sromotny (3), swowolny (3), szkodliwy (2), wstydliwy (2), zły (2), marny, niecześciwy, nieprzystojny, obrzydły, sprosny, świni, trudny, występek, zawikłany« (22): RejWiz A6, 43v; RejAp 189 marg, Ff4v; Maſz [...] páná ſwego w tych rzecżach ſłucháć ktore iemu ſą pocżćiwe/ y pożytecżne/ nie w tych/ ktore ſą y niecżeśćiwe/ y ſzkodliwe. GórnDworz L3v, Mm2v; Zywot poććiwy s wſzetecżnym RejZwierc B3v; Abowiemći nam nigdy z dobremi á s pocżćiwemi rzecżámi żadney burdy nie potrzebá/ iedno z niepocżćiwemi á z nie przyſtoynemi RejZwierc 17, 18v, 33, [782], 91v, 114 (14); WujNT 1.Cor 12/24; SkarKazSej 659a.

W połączeniach szeregowych (33): RejWiz A5v, 5, 81; BibRadz Philipp 4/8; ruſzmy ſie do niego/ vbrawſzy ſie w ono nowe ſwádzyebne odzyenie/ wiáry á ſtałośći ſwoiey/ przyochędożywſzy ie ieſzcże ktemu cnotliwemi á pocżćiwemi á pobożnemi ſpráwámi żywotow ſwoich RejPos 160v, 180v, [219], 325v [2 r.]; RejZwierc A2, A3, 4v, 30v, 51 (23); Náoſtátek bráćia/ cokolwiek ieſt prawdźiwego/ cokolwiek poczćiwego/ cokolwiek ſpráwiedliwego/ cokolwiek świętego/ cokolwiek przyięmnego/ cokolwiek dobrey ſławy; ieſli ktora cnotá/ ieſli ktora chwałá kámośći/ to obmyślayćie. WujNT Philipp 4/8.

W charakterystycznych połączeniach: poczciwe(-y, -a) apoftegmata (2), baczenie (8), biesiada (8), bliskość, bogactwo (2), chuć, chudoba, chwała, człowieczeństwo, ćwiczenie (7), dusza, dworstwo, ewanjelija, godność, gra, gwałt, hojność (3), karanie (3), krotofil(k)a (6), kstalt (2), małżeństwo (stan małżeński) (10), melodyja, (po)miara (pomierność) (4), milczenie, miłość (3), muzyka, (dobra) myśl (7), nabycie (4), natura, nauka (14), niedostatek, nędza, obchod obcowanie, opatrzenie, ozdoba (2), pilność (2), piosneczka, pismo, pociecha, polerowanie, pomoc, pomsta, porządek, posługa (2), posłuszeństwo (3), postanowienie (żywota) (5), postawa (2), postępek (5), potrzeba, powinność (17), powinowactwo, praca (16), prawda (2), przejażdżka, przygoda, przyjaźń (2), przypadek (2), przyrodzenie, przystojność (6), rada (5), robota (3), rozeznanie, rozkosz (3), rozmow(k)a (13), rozmysł (2), rozmyślanie, rozrodzenie, roztropność, rozum (4), rzecz (36), skromność (3), skutek, słow(k)o (4), służba, spieranie, sposob, sprawa (112), stan(i(cze)k) (54), staranie (6), sumnienie (9), swoboda (5), tytuł, ubostwo, uczynek (3), układność, umysł (6), upominanie, uznanie, używanie (2), wiara, wiek (4), wolność (2), wychowanie (3), wstyd zabaw(k)a (4), (dobre) zachowanie (9), zachowanie spraw żywota, zasługa, zazdrość, żeście, zjechanie, żart (2); co poczciwego (24), nic.

Wyrażenia: »poczciwa cnota (a. zacność)« [szyk 14:10] (24): Ale beſpiecżne ſerce w pocżćiwey zacnośći/ Stoi nie trwożąc ſie nic w żadney omylnośći. RejWiz 4v, A5, 6v, 36v, 91v, 98v (10); RejZwierz 40v, 84; RejAp AA4v; RejPos 39; RejZwierc B4v, 71, 103v, 105, 115v (9); Zyiąc wiek długi tu w pocżćiwey cnoćie, Zywot przemienił w roſkoſz po kłopoćie. KlonKr B3.

»poczciwe członki« = części ciała nie związane z seksualizmem (1): á członkom ćiáłá ktore mniemamy być niepoććiwſze/ tymże więtſzey poććiwośći przydawamy: á ſromotne członki náſze/ obfitſzą poććiwość máią. A poććiwe członki [Honesta [sc. membra] autem] náſze/ niczego nie potrzebuią WujNT 1.Cor 12/24.

»poczciwe(-y) obyczaj(e) (a. zwyczaje)« [szyk 21:1] (22): GliczKsiąż L8; RejZwierz 62v; RejPos 251v; Nie táyne też ſą v wſzech ludzi zacne/ ſławne/ á poććiwe ſpráwy y obycżáie W.M. RejZwierc A2, A3 [2 r.], 4v, 8, 17v, 18v (18); Zadna [religia] tákich praw nie ma około cnoty y poczćiwych obyczáiow/ w ktorych namnieyſzey przygány/ nieſpráwiedliwośći y niepoczćiwośći nie máſz/ iáko tá náſzá. SkarKaz 277a.

»obyczajnie poczciwy« (1): ſthárayże mu ſie pilno o iákiego cnotliwego/ ſtátecżnego/ trzeźwego/ á pomiernego preceptorá/ áby náuki ſłuſzne y obycżáynie pocżćiwe mogł z niego bráć y obacżáć. RejZwierc 7v.

»poczciwy(-e) żywot (a. życie)« [szyk 70:35] (105): á zwłaſzcża o tym nawięcey ma być naſze myſlenie y żądza, żebyſmy ſie zawſze radzili o rzecżach poczciwych, ktoreby zależały ku pocżciwemu y też pobożnemu żywotowi. BielŻywGlab nlb 15; GroicPorz av; RejWiz A5v, 44v, 45v, 62v, 76v, 81, 90v; RejZwierz 89v, 135v; BibRadz Eccli 22/8; RejAp 2, 56, 61, 158v, 187, 189 [2 r.], Ff4v; chczę [...]: iżby [dworna pani] máiąc wſzytki oſobne cnoty w ſobie/ doſzłá onego błogoſłáwieńſtwá/ ktore ná ſámym pocżćiwym życiu przeſtáie. GórnDworz X4v, Y8v, Z8v, Ff2, Gg5, Kkv; A vkázuy y inemu komu możeſz/ cnotliwemi przykłády ſwemi/ á pocżćiwym żywotem ſwym drogę do niego [Chrystusa]. RejPos 10, 116, 123v, 169v, 172, 180v (14); BiałKat 28v, 218v, 386; RejZwierc A3v [2 r.], B2, B3v, 13v, 14 (53); RejPosWstaw 21v, [412]v; PaprPan F4v, G2v, R3v; ModrzBaz 128v; iáko káżdy ludzki żywot pocżćiwy/ to ieſt w pánieńſkiey cżyſtośći záchowány/ był w wielkiey powadze/ y ieſt záwżdy ná wielkim bacżeniu v Páná Bogá wſzechmogącego WerKaz 292; GórnRozm A3, H2v.

Szeregi: »poczciwy a cnotliwy (a. cnotami zafarbowany)« [szyk 2:1] (3): Ták iż y Anyołowie ſwięći wielkiey rádośći á wielkiego weſela vżywáią/ pátrząc ná on pocżćiwy á cnotliwy żywot iego. RejPos 222v, 335; RejZwierc 19. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»dobry, (a, i) poczciwy« [szyk 17:1] (18): życżącći od Páná Bogá/ áby tá twoiá zácżęta w dobrych á w pocżćiwych ſpráwach młodość/ roſłá y kwitnęłá w tobye RejZwierz A3; KwiatKsiąż E4v; RejZwierc 7v, 17, 28, 62 [2 r.], 68 (15); bo to tylko cżłowieká godnego cżyni zálecenia/ co ſam dobrego y pocżćiwego ſpráwuie. WysKaz 40. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»nadobny, (a) poćciwy« (7): RejWiz 75v; Abowiem pátrz iáko ći kruey ieſzcże zá żywotá kluią á łupią káżdego kogo ſie imą/ [...] odiąwſzy nadobną á pocżćiwą ſkromność/ wiodą go ná pychę RejZwierc 49, 83v, 91v, 102v, 115v, 122. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»piękny a poczciwy« (3): Izaż nie lepſza piękna á pocżćiwa bieſiádá niżli wſzetecżna/ ſromotna/ á wſtydliwa? RejZwierc [782], 103v, 132v.

»poczciwy a (i (też)) pobożny« [szyk 7:3] (10): BielŻywGlab nlb 15; Iob przypomina ſzczęſćie ſwe y żyćie/ y wſzytki ſwe poczćiwe y pobożne ſpráwy. BibRadz Iob 29 arg; RejAp 189; RejPos 43, 336; BiałKat 376; RejZwierc 41, 139v, 144v, 198v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 15 r.]

»poczciwy a pokorny« (1): Przecż Zuzánná wyzwoloná byłá/ iedno wſzytko prze pocżćiwe á prze pokorne ſpráwy ſwoie. RejPos 322v.

»pomierny a poczciwy« [szyk 4:2] (6): A ták nie gánić tu Pan. pocżćiwego á pomiernego vżywánia dobrodzyeyſtwá ſwego/ ále gáni w tym hárde á wynioſłe myſli ludzkie RejPos 306; RejZwierc 17v, 25v, 35, 105, 132v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

»(i) poćciwy a (i) potrzebny« [szyk 6:3] (9): GroicPorz e2, nn2; Dobrodzieyſtwá ſpołecżne poććiwe y potrzebne. RejZwierc Bv, 91v, 95v, 138, 142, 255, 264v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(nie tylko) poczciwy i (ale też, ani) pożyteczny« [szyk 3:1] (4): KwiatKsiąż H4v; GórnDworz L3v; Bez woley Páńſkiey nie nie ieſth pocżćiwego áni pożytecżnego. RejPos 224v marg; ActReg 108. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»poczciwy i przykładny« (1): [wiara, pokora i posłuszeństwo] poczćiwy żywot: y przykłádny miedzy ludźmi w tobie mnożyć/ y nabożeńſtwo chrześćiáńſkie vmocniáć będą BiałKat 386.

»przystojny a poczciwy« (1): bo ia rozumiem w rzecżach przyſtoynych/ á pocżćiwych/ ábo ktore nie ſą áni złe w ſobie/ áni dobre: iáko ieſt grá/ ábo obieránie ſie w iedney rzecży/ bárziey niż w drugiey: w cżym chcę/ áby ſie ſtoſował dworzánin [...] ku páńſkiey woley GórnDworz K6. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»rozmyślny a poćciwy« (1): y iáko wſzythki przypadki cieleſne w ſobie ſkromić ma/ y iáko ſie cnothámi y ſpráwámi rozmyſlnemi a poććiwemi zdobić ma RejZwierc 106.

»poczciwy a rozważny« (1): Także ſie zábawiaj y náukámi pocżćiwemi á rozważnemi/ ktoreby w tobie nadobne cnoty á pocżćiwe obycżáie y ſtánowiły y polorowáły. RejZwierc 20v. [Ponato w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poczciwy a (i) sławny« (3): RejZwierc 28, 137; á ktorzy dla rzecży máło vcżćiwych kogo ſłáwią/ álbo dla rzecży pocżćiwyy ſławnych gánią/ okázuią głupſtwo ſwe y przewrotność vmyſłu. Phil K3.

»słuszny i poczciwy« (2): RejZwierc 7v; tákże ſercá człowiecze/ práwi/ Królów pobożnych będąc odwilżoné y ochłodzoné/ wzroſt biorą więtſzy ku poſłuſzeńſtwu/ y káżdéy ſpráwie ſłuſznéy y poczćiwéy. SarnStat 3v.

»spokojny a poćciwy« [szyk 2:1] (3): A ćić iedno onego nalepſzego dobrá vżywáią/ ná ktore ſie wſzyſcy Philozophowie zwolili/ to ieſt/ myſli beſpiecżney á żywothá ſpokoynego á poććiwego. RejZwierc 132v, 144v, 273v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»poczciwy a sprawiedliwy« (1): Lecż mnie nic nie przyſtoi/ iedno co pocżćiwe/ A tym ſie záwżdy páráć/ co ieſt ſpráwiedliwe. RejZwierz 22v.

»stały a poćciwy« (1): iedno wypiſano ony ſławne cnoty ich [Achillesa, Hektora i innych]/ ony poważne dzielności/ ony ſtałe á poććiwe żywoty ich RejZwierc 103v.

»ślachetny a poczciwy« (1): Gdyż y dziś ten ſláchetny á pocżćiwy obycżay w naprzełożeńſzych ſtaniech widzimy RejPos 251v.

»święty a poczciwy« (1): ábychmy/ ciefząc ſie onymi ſthałoſciámi y pociechámi ich/ á ſpráwuiąc ſie onymi ſwiętemi á pocżćiwemi ſpráwámi żywotow ich/ tego ſie też pewnie nádzyewáli/ co oni [...] odnieſli od Páná ſwego. RejPos 273v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»poćciwy a wspaniły« [szyk 1:1] (2): Tákże pátrząc ná twe poććiwe á wſpaniłe ſpráwy niech każdy zmázy ſwe w ſobie vpátruie RejZwierc 148v, 143v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»zacny a poczciwy« (1): ábowiem ieſli ſie damy w moc nieprzyiacielowi/ ſkáżą náſze zacne á pocżćiwe práwá y cnotliwe obycżáie BielKron 117.

W przen (21): áby nie był złupion z oney prawdziwey zapłáty/ to ieſt/ ze cżći/ á ze ſłáwy/ która s pocżćiwego potu płynie. GórnDworz D7; RejPos 147, 160v; RejZwierc 49, 71v, 114v, 222, 230v, [233]; Da poſpolite práwo/ nieſkończone Imię ſwym ſtrożom: dádzą obronione gránice zbroią koronne/ poczćiwą/ Od zdrádnych ſąſiad/ ſławę wiecznie żywą. SzarzRyt C.

W połączeniach z wyrazami określającymi części ciała lub zmysły (4): Bláſk od złotá nie ćmi mu pocżćiwego wzroku RejWiz 7v; RejZwierc 211, 220; CzahTr Kv.

Wyrażenie: »poczciwa droga« (7): RejWiz 19; Nie dáyże ſie vwodzić s ſwey poććiwey drogi RejZwierc B4v, 105v, 137v, 138 [2 r.], 142.
α. W funkcji rzeczownika: »poczciwe« = uczciwość, cnota (21): [cnota] nie cżyniąc gwałtu żadnego cżłowiecżey woli/ pięknym kſthałthem przywiedzie ią do ſtátecżney dumy: ktora tho dumá/ ku pocżćiwemu ią ſkłoni/ vſpokoi/ y w dobrey mierze záchowa GórnDworz Ff6v; RejZwierc [213], 214, 268; CzahTr K2.

poczciwe czyje [w tym: pron poss (3), G sb i pron (2)] (5): RejZwierz 85v; GórnDworz Gg5, Gg7; Bo pocżćiwy cżłowiek rownie iáko śirſzeń ná ſwem poććiwym przeſtawa/ á nie bierze nigdy miodu s cudzego gniazdá RejZwierc A2v, B4.

W przeciwstawieniach: »co niesłusznego, zelżywość, złe ... poczciwe« (3): A nie pomaga nigdy co ieſt nieſłuſznego/ Lecż bywa záwżdy pilen náwſzem pocżćiwego. RejWiz 63; GórnDworz Ee3; Náſłuchálichmy ſie też iáko mamy złe w ſobie gáśić/ á dobrym á poććiwym iáko ſie mamy zdobić RejZwierc 93v.

W przeciwstawieniach ze względu na inną hierarchię wartości: »poczciwe ... pożyteczne« (5): DiarDop 119; Poććiwe lepſze niż pożytecżne. RejZwierc 65v marg, 65v [2 r.], Bbbv.

W połączeniu szeregowym (1): Bo iuż ſtąd wſzytko dobre/ wſzytko wdzięcżne/ á wſzytko pocżćiwe tobie przypadáć muśi RejPos 39v.

W charakterystycznych połączeniach: poczciwego być pilen, patrzeć, poczciwemu przekazać; ku poczciwemu wieść, skłonić; poczciwe miłować, przedkładać; o poczciwe mieć pieczą; poczciwym się zdobić; na poczciwym przestawać (3).

Szeregi: »dobre a (i) poczciwe« (4): Są thedy ludzie porucżeni od Bogá pánom/ y podáni ich ſtraży/ iáko owce páſtyrzom: á pánowie winni mieć piecżą o ich dobre/ y pocżćiwe GórnDworz Gg5, Gg7, Kk4v; RejZwierc 93v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»poczciwe i pożyteezne« (1): iáko wiele pocżćiwego/ y pożytecżnego vrość może iemu/ y poddánym iego/ ze ſpráwiedliwośći/ ze ſzcżodrobliwośći/ z wielkiego ſercá/ z dobroći/ y z inych cnot/ ktore należą bogoboinemu pánu: á ná drugą ſtronę/ iáko wiele zelżywośći/ y ſzkody z niesprawiedliwośći/ z łákomſthwá/ z nikcżemnośći/ z nádętośći/ y z inych ſzkárádych przywar przychodzi. GórnDworz Ee3.

C. O miejscach przebywania ludzi uczciwych (1): A Ták vważywſzy iuż ſobie mieyſce pocżćiwe/ zá rádą roſtropnych ludzi/ gdziebyś ſie iuż ſłuſznie obroćić miał/ ſtárayże ſie ábyś też tám s tym hándlem ſie vkazał ktorym tám ludzie hándluią. RejZwierc 17v.
2. Przynoszący cześć, honor, będący oznaką, dowodem, efektem honorowych czynów, godny szacunku, chlubny, zaszczytny, honorowy (91): iż dziſieyſzych cżáſow/ máło tych ludzi/ ktorzyby ſmieli/ nierzkąc vmrzeć dla rzecży pocżćiwey/ ále wniść thelko w niebeſpiecżeńſtwo. GórnDworz Ee2v; RejZwierc 23.

poczciwy komu (1): ModrzBaz 95 cf »wielmożny a poczciwy«.

W przeciwstawieniach: »poćciwy ... beze ćci, niepoczciwy, sprosny, sromotny« (3): Lodroni [...] vpominał ſwoie/ cżyniąc im ſerce dobre/ áby rádniey śmierć poććiwą mieli niż bezećći żyli BielKron 309v, 371; lepieyby dáleko domá s poććiwą ſławą zoſtáć/ niż ſie z niepoććiwą á s ſproſną ohydą á s tháiemnemi przymowkámi/ á ſnadź y z niebeſpiecżeńſtwem zdrowia do domu wroćić. RejZwierc 37.

W charakterystycznych połączeniach: poczciwa(-y) potrzeba, rzecz (2), stan.

Wyrażenia: »rany, blizny poczciwe« [szyk 2:1] (2:1): OrzRozm C4v; A on czo ſie thám działo roſpowieda/ blizny ſwe poććiwe vkázuie/ zapłáty y inego opátrzenia ktorego ſie pewnie nádziewa z rádoſcią ocżekawa. RejZwierc 177v; KochFrag 30.

»sława (jest) poczciwa« = honor, dobre imię [szyk 33:26] (59): RejJóz H5v [2 r.], Q2v marg; Bo to co ocży widzą wſzytko s cżáſem minie/ Iedno ſławá pocżćiwa tá nigdy nie ginie. RejWiz 1v, 3, 5, 17v, 49, 77v (11); RejZwierz 29v, 35v, 134, 141v, 143v; RejPos 62; RejZwierc A6v, B4, 16, 18, 36 (21); BielSpr b4; MycPrz I A2v, [A3]; WierKróc Av [3 r.]; Wierz mi iże im cnotá z dawná właſna ciotká/ Bo nic ſobie nie ważą nád pocżćiwą ſławę/ Złoto to ſobie kłádą zá nikcżemną trawę PaprPan E2, L2v, Qv; KochPieś 51; ZawJeft 8; Wſzytko to iáko trawá czáſu ſwégo minie/ Ale ſławá poczćiwa y po śmierći ſłynie. KochFrag 51; SarnStat 79; CzahTr B4v, F2, I4v, K; SkarKazSej 670a.

»poczciwe słowo« = słowo honoru (1): Hnet ow ná bog żywy przyſiągł/ y dał rękę obiecuiąc pocżćiwym ſłowem/ nikomu ná ſwiecie o tym nie powiedzieć GórnDworz T4v.

»służby poczciwe« (3): Iáko tedy dźiélnośćią/ ták y przednieyſzémi Vrzędy przodki ſwoie śćigaſz: bo zá ſwémi Służbámi poczćiwémi/ zoſtałeś Wielkiégo K Hetmáńſtwu Podkánclérzym Kśięſtwá Litewſkiégo. KochJez A4v; KochZg A4v.

»śmierć poczciwa« [szyk 3:1] (4): RejWiz 98v; ktora [mniszka] woláłá poććiwą śmierć niż ſromotny żywot. BielKron 371, 309v; RejZwierc 194.

Szeregi: »dobry i poczciwy« (1): Ia tu muſzę prżypomnieć kęs ſiebie ſamego/ Y wyráźić obłudność mężá zdrádliwego. Krory [!] mą dobrą ſławę tárga y pocżćiwą CzahTr I4v.

»nadobny a poćciwy« (1): że ſie bielić á ſwiećić káżdemu z dáleká będą ony poććiwe ſpráwy twoie/ s ktorych nápotym będzye roſłá nadobna á poććiwa ſławá twoiá. RejZwierc 162.

»poćciwy a ślachetny« (1): To nyechay wye iż dla thego cżłowyek tym yeſt názwan/ áby wyedzyał y po ſobye to pokázował/ że rzecż yeſt [tj. że jest rzeczą] ſtanu poććiwego á ſláchetnego myędzy inſſym ſtworzenim GliczKsiąż E3v.

»wielmożny a poczciwy« (1): A záiſte wielmożna rzecż ieſt/ á wſzem wobec/ y prywatom y ktorzi na vrzędźiech/ [!] ſą pocżćiwa [Et cer te magnificum est in primis omnibusque ... gloriosum]/ onego ktory ćię nigdy z ſwey ſtrony niefkrzywdźił obwiniáć ModrzBaz 95.

α. W funkcji rzeczownika: »poczciwe« = honor, dobre imię (17): lepiey vmrzeć/ niż zbyć pocżćiwego. RejZwierz 19v, 73; PaprPan M2v; CzahTr K3.

poczciwe czyje [w tym: pron poss (6), G sb i pron (3)] (9): MetrKor 38/501; Kto ſobie kogo widzi życżliwego/ Záwżdy ſie ſtára o poććiwe iego. RejZwierc 224v; CzahTr G2v, Kv, K2 [2 r.], K2v [2 r.]. Cf Wyrażenie przyimkowe.

W połączeniach szeregowych (3): MetrKor 38/287, 501; á to drogá. Zdá mi ſię im nagorſza y nam ku dobremu/ Ku wiecżney ſławie náſzey y ku pocżćiwemu. CzahTr E4.

W przeciwstawieniu: »poczciwe ... sromota« (1): śmierć moim poczćiwym/ á żywot ſromotą. GosłCast 29.

W charakterystycznych połączeniach: obrona poczciwego, strzec, zapomnieć, zbyć; szkodzić poczciwemu (3); targać poczciwe; na poczciwe przygodzie się; starać się o poczciwe (2); targać na poczciwem.

Szereg: »dobra sława, dobre i (przy tym) poczciwe« [szyk 2:1] (2:1): A iż s przezrzenia a z miłoſierdzia ſwego Pan Bog racżył W.W. w tey ſławney Koronie pirwſzego miedzy ſtany ſwieckiemi poſádzić y poſtánowić/ y tákiemi dáry obdárzyć/ ktore ſie na wſzytko dobre y poććiwe ſławney Koronie tey y iey Rzecżypoſpolitey przygodzić mogą. RejZwierc 119v; y odpuśćiwſzy wyſtępek moy/ byłli iáki przećiwko niey/ tedy táki ktory nie nie ſzkodźił poććiwemu memu y dobrey ſłáwie mey CzahTr A2v, Kv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
Wyrażenie przyimkowe: »ku potciwemu [czyjemu]« (1): y thefz radamy szwemy czemubych rozumyal podpyeracz pana hethmana, tho czo by bylo ku dobremu podczywemu sławnemu y pozythecznemv yego krolyewſkyey myloſczy y rzeczy poſpolythey MetrKor 38/287.
3. Godny szacunku (48): A wſzakoſz Ariſtoteles chce tego po nas yżebyſmy ſie nie nazbyt około wyzwolonych nauk obierali/ y iemi ſię bawili/ maiąc na doſkonałość Ciuilem (to ieſt ktora ſię około poććiwych mieiſczkich ſpraw obiera) wzgląd KwiatKsiąż K3.

W przeciwstawieniu: »poczciwy ... niepoczciwy« (1): Napierwey iżeby ye [dziatki] pocżćiwymi imiony názwáli/ ábowiem yáko w rzecży máłey wagi/ niemáła ſzkodá yeſt/ gdy niepocżćiwego ymienia álbo przezwiſká doſtánie. KwiatKsiąż A.

A. O miejscu w hierarchii społecznej: wysoki, poczesny (23):

W połączeniu szeregowym (1): Wyemy tho doſić doſtátecżnyey dołożnye/ iż kápłáńſtwo yeſt tákowy ſtan poććiwy/ boſki/ á wyelki GliczKsiąż O4v.

Zwrot: »być [u kogo] na poczciwym miejscu« = być szanowanym (1): A gdyż potim był [Plato] w Atheniech v ſwoich na pocżciwym mieſczu, tam nauką á mądroſcią wſzitki ſwe towarzyſze przeſiągł. BielŻyw 79.
Wyrażenia: »poćciwe miejsce« [szyk 1:1] (2): tzemu ie [obrazy] ná nawyſſſzym/ y nápoććiwſzym mieyſcu ſtáwiaćie? [...] tzemu teſz ſámi twarzą do nich klękáćie? tzemu ſie przed nimi modlićie? KrowObr 113; CzahTr A3v.

»poczciwe miejsce [= krzesło przy stole]« (1): A gdy widzyáłá ná pocżćiwych mieyſcach ſiedzyeć towárzyſzki ſwoie Iunonę/ Pálládę/ á Wenus/ pobudzoná z zázdrośći w gniew/ wrzućiłá miedzy nie złote iábłko BielKron 21v.

»poczciwy urząd« [szyk 2:1] (3): RejWiz 76v, 77v; po ktorymby iaką godność oſobną poználi/ áby był opátrzon s ſkárbu poſpolitego álbo vrzędem poććiwym. BielSpr 26.

Szeregi: »wysoki i poćciwy« (1): KrowObr 113 cf »poćciwe miejsce«.

»znaczny i poczciwy« (1): Yż tedy w źiemi Węgierſkiey trawiąc cżáſy me pocżćiwe miedzy ludźmi zacnymi mężnymi Rycerſkimi ná mieyſcách roznych znácżnych y pocżćiwych ná ktorych mieyſcách miewáiąc z Rycerſtwem cżáſy ſwe niektore wolne od prac tych náſzych vcżćiwych. CzahTr A3v.

α. O ludziach (7): RejJóz G4; Leop Act 17/12; TEgo ſławić nie vmiem/ lecż iż z gniazdá tego/ Idzye s pocżćiwych Kſiążąt/ narodu Słuckiego. RejZwierz 90v; Ale znowu drugie poſły Báláách krol k niemu poſłał pocżćiwe oſoby BielKron 42.
αα. W funkcji rzeczownika (3): Długowiecżny y poććiwy [honorabilis] then ieſt głową/ á prorok náucżáiący kłamſtwá ten ieſt ogonem. Leop Is 9/15; RejPos 225; Gdy będźieſz wezwań ná gody/ nie śiadayże ná pierwſzym mieścu: áby ſnać poczćiwſzy nád ćię [honoratior te] nie był wezwań od niego WujNT Luc 14/8.
β. O przedmiotach będących symbolami wysokiej pozycji społecznej (1): Ten ſie iey rozmiłował/ y wziął ią zá żonę/ Dawſzy iáko Krolowey/ pocżciwą koronę. RejZwierz 46.
a. W hierarchii stanowej (7):
Wyrażenie: »rząd poćciwy« = wysokie urodzenie (1): MLodźieniecz niéktory był rządu potzćiwego: ten prziiáł do niektorego miaſta ForCnR A2.
α. O ludziach: szlachetnie urodzony (6): A wſzákoż y poććiwy więzień tedy ſie wżdy ſtára to przez liſty/ to przez poſły/ iákoby wżdy ſwe rzecży ſtánowił/ á powinnośći ſwey doſyć cżynił. RejZwierc 62v; Matrona – Pocziwą matrona. Calep 642b.

W porównaniu (1): iákoż [dusza] nie ma być ſmętna ſiedząc w thák plugáwym gmáchu/ rownie iáko poććiwy więzień w śmierdzącey wieży błotem nápluſkáney. RejZwierc 62v.

Przen (3): Duſzá pocżćiwy więzień. RejZwierc 62v marg, 63, Aaa3v.
B. O starszym wieku (14):
Wyrażenia: »poczciwe(-y) lata, wiek, czas« [szyk 5:3] (5:2:1): Docżekałeś poććiwie ſwoich lat ſzedziwych/ W ktorychby cżáſow vżyć iuż trzebá poććiwych. RejZwierc 180, A3v, 28, 122v, 127, 128, 166v, [207].

»poczciwa starość, szedziwość« (5:1): Máią tedy być w młodośći tákowe poczieſzenia przigotowáne/ ktoreby poczcziwą ſtárość mogły vweſeláć. KwiatKsiąż F4v; Co przypada s poććiwey ſtárośći. RejZwierc 126v marg, 119, 127 marg, Aaa3v, Bbbv.

Szereg: »poćciwy a szedziwy« (2): A ták owſzem cżłowiek ktory iuż ku ſwym poććiwym á ſzedziwym látom przyſzedł/ á iż iuż ieſth nieiáko imi ociążon/ á cżegoż ſie iuż inſzego ma nádziewáć? RejZwierc 166v, A3v.
C. O wyglądzie zewnętrznym: budzący respekt, może: piękny, urodziwy (6): cżłowiek ieſt poſtawy wzroſlé/ kráſné/ a wdzięcżné/ oblicże maiątz potzciwé/ ijż ktorzy náń patrzą mogą go milowatz/ ij bátz ſie OpecŻywList C; Oſobá vrodziwa/ poſtáwá pocżćiwa/ Szátá długa do zyemie/ brodá piękna śiwa. RejWiz 185; Wſpomniſz ná iego ſpráwy/ ktore ſie tocżyły/ Iáko w luckiey pámięći/ záwżdy ſławne były. Gromiąc Turki/ Tátáry/ y ine narody/ Ze ſie záwżdy lękali/ tey pocżćiwey brody. RejZwierz 51, 88v.
a. O ludziach (2): vźrzał cżłowieká/ A tákiego nie widał zá ſwoiego wieká. Vrodziwy/ nadobny/ s piękną śiwą brodą/ A práwie ku ſwiętemu podobien vrodą. [...] Y dał mu pozdrowienie/ iáko pocżćiwemu. RejWiz 177v, 46.
D. O zwłokach, z religijnego punktu widzenia: święty, błogoławiony (3):
Wyrażenie: »poczciwe ciało, kości« (2:1): Y Iozephá/ y Iákobá/ y ſámego Páná náſzego/ y ine pocżćiwe ciáłá pocżćiwie chowano. RejPos 147; RejZwierc 151v; Tego nie doſtawáło tylko Gréckiéy złośći/ Zeby od niéy ćiérpiały gwałt poczćiwé kośći. GórnTroas 47.
4. Życzliwy, wyrażający dobrą opinię o kimś (4): Leop Nnv; á nie potrzebuią od nas nic iedno wſpominánia pocżćiwego RejAp 50v; RejZwierc 102; Táki ſam áni cnoty áni pocżćiwego/ Rozumienia nie godźień v mężá dobrego. CzahTr K.
5. Odpowiednio dobry, godny, godziwy, stosowny, przyzwoity (57): RejPs 96; Ale na wſelkim vcżciwym mieſczv/ gdzie kto pożąda przyiąć [ciało i krew bożą]/ może być poſwięczono ſłowem bożym/ y rozdawano/ na odpvſzcżenie grzechów/ a zwłaſzcża gdy kto niemoże na poczciwſze mieſcze do koſcioła przyć. SeklWyzn c2v; bo był wzięt w niewolą od Rzymian przed tym gdy Gállileą zwalcżyli/ gdzye w pocżćiwym więzyeniu był chowan/ ábowiem práktykował iáko ieden Prorok Ceſárzom Rzymſkim iż mieli dobyć Ieruzálem BielKron 147v, 363; RejPos 21.

W połączeniu szeregowym (1): Tákież [nie wadzi] iedło pocżćiwe/ chędogie/ pomieme/ A bez trudnych wymyſłow/ gdyż Pan Bog [...] chce tego/ Abychmy tu z rozmyſłem vżywáli wſzego. RejWiz 18.

Szereg: »wdzięczny abo poczciwy« (1): A kthoryż wdzięcżnieyſzy klaſztor ábo pocżćiwſzy zakon może być v niego? iáko dom cżłowieká pocżćiwego RejPos 42v.
A. O wynagrodzeniu, darze, zysku, stanie posiadania; niekiedy też: wspaniały, wysoki, drogi, bogaty, cenny, sowity (31): MiechGlab *2v; aby wżdy cżłowiek mógł mieć pocżćiwe pożywienie za pracą ſwą KłosAlg A4v; RejPs 48v; BielKom A2; GliczKsiąż N4; GroicPorz dd3; RejWiz 56, 64v marg, Cc5; RejZwierz 133; Kárzeł opátrzył ią iuż był pocżćiwą dzyerżáwą BielKron 168v; RejPos 82v, 133v [2 r.], 146v, 185v; może y pothrzebę domową záwżdy poććiwą mieć. RejZwierc 109, 110, 111v, 150v; BielSpr b3v; CzahTr F3.

W charakterystycznych połączeniach: domek poczciwy(-a, -e) (2), dzierżawa, jurgielt, ofiara, opatrzenie (2), oprawa, płata, posag, potrzeba (domowa) (4), upominek, wychowanie (3), żołd, żywność (pożywienie) (8).

Wyrażenie: »poczciwy dar« [szyk 1:1] (2): RejZwierz 36v; Congiarium – Krolewski dar, podcziwy. Calep 241a.
Szeregi: »piękny, poczciwy« (1): Pulchra dos, Piękny, Poczćiwy poſag. Mącz 330c.

»poczciwy a przystojny« (2): żebyſmy tym áni ſámi oſoby náſzéy/ áni potomſtwá náſzégo właſnégo [...] nie zgołoćili: ále żeby poczćiwé á ſtanowi iego przyſtoyné od Rzeczypoſpolitéy opátrzenié miáło SarnStat 1002, 1021.

»wielki i poczciwy« (1): Professoribus linguarum et Philosophiae scholae Argentinensis ampla praemia sunt proposita, Dobrze ſą Opátrzeni náuczyciele ſzkoły Argentińskiey/ id est, Magnifica honorifica, Máyą wielkie y poczćiwe płáty. Mącz 8b.

Przen (3): iuż ſie wzruſz á nic nieomieſzkáway/ ábyś to ſpráwił co rychley á dáleko ſtego będzieſz miał poczćiwſſe ofiáry niżli gdyć wkoſćiele Sálomonowem ofiárowali rozmáići krolowie. RejPs 99.
Wyrażenie: »poćciwe dary« [szyk 1:1] (2): IZ W.W. znam od Páná Bogá znácżnemi dáry á vpominki poććiwemi obdárzonego RejZwierc 254v, [193v].
B. O ubiorze; niekiedy też: wspaniały, cenny, bogaty, uroczysty (13): Zywność vbior pocżćiwy wedle potrzeby ma/ A nikomu dudkuiąc w ocży nie zábiega. RejWiz 55v; chodziłá w wieńcu z zyelonego kwiecia/ w płaſzcżu białym pocżćiwym BielKron 132v; RejAp 158; KochFr 104.

W porównaniu (1): á obłeceſz ią [sprawiedliwość] iákoby ſzátę długa poććiwą [quasi poderem honoris] Leop Eccli 27/9.

W charakterystycznych połączeniach: giermak poczciwy(-e), ochędostwo, płaszcz, ubior (2).

Wyrażenie: »szata poczciwa« [szyk 6:3] (9): KrowObr 64v; Leop Eccli 27/9; Kazał go Krol wypuśćić/ oſtrzygſzy y ochędożywſzy go dano mu ſzáty pocżćiwe y ine potrzeby BielKron 17, 17v, 19; Calep 217a, 1008b, 1071a, b.
Szereg: »długi, (a) poczciwy« [szyk 3:1] (4): Leop Eccli 27/9; Stola – Wſzelyaka długą á pocziwą ſzata. Calep 1008b, 1071a, b.
C. O pochówku, grobie; niekiedy też: wspaniały, bogaty, uroczysty (6):
Wyrażenia: »poczciwy pogrzeb« (5): a tak Alexander płacżąc ſmierći krola Filipa vcżynił mu poććiwy pogrzeb [honorifice sepelivit]. HistAl B4v, B4v; BielKron 125v, 268v; RejPos 147 marg.
Szereg: »poczciwy i kosztowny« (1): Przeto mu tám grob pocżćiwy y koſztowny wyſtáwili BielKron 94.
6. Dobry w sensie ogólnikowym (niekiedy znaczenie precyzuje się w kontekście) (5): Zápomni y onego naypocżćiwſzego [= najcenniejszego] klenotu ſwego/ cnoty ſwoiey RejPos 247.
Wyrażenie: »czasy [czyje] poczciwe« = najsprawniejszy okres życia człowieka, wiek dojrzały [szyk 2:1] (3): A ták wielka to ieſt rzecż kto ſwe poććiwe cżáſy á przeminęłe láthá rozważnie á roſthropnie wychowa áż do ſzedziwośći ſwoiey. RejZwierc 143v, 143v; CzahTr A3v.
Szereg: »wielki a poćciwy« (1): A ták moy miły brácie ty ták wielkie á poććiwe rzecży obacżywſzy/ ſnadź y ſzalony s klozy wyrwawſzy ſie/ gdyby mu to rozważnie rozwiodł/ podobno ſie obacżył/ á ſnadźby wyrozumiał co ieſt lepſzego (marg) Dobrym rzecżam y głupi zrozumie. (–) RejZwierc 131.
*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Ehrlich. Poććiwy. Honeſtus. Calag 145a; Perhonorificus – Barzo pocżiwi. Calep 781a, 487a, b [2 r.].

Synonimy: 1. cnotliwy, dobry, godny, nabożny, obyczajny, pobożny, przystojny, zacny; 2. chwalebny, ślachetny; 3. poszanowany, poważny, szanowany; A. dostojny, godny, poczesny, wysoki, zacny; a.α. ślachetny, zacny; 4. przyjazny, życzliwy; 5. stosowny, własny; A. bogaty, drogi, sowity; C. uroczysty; 6. dobry.

Cf NIEPOCZCIWY, POCZLIWY

RS