[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPUSZCZENIE (65) sb n

-enie (55), -ęnie (10).

Pierwsze oraz drugie e jasne, w końcowym wahania.

Fleksja
sg
N przepuszczenié
G przepuszczeniå
D przepuszczeniu
A przepuszczenié
I przepuszczenim, przepuszczeni(e)m
L przepuszczeniu

sg N przepuszczenié (20); -é (6), -(e) (14). ◊ G przepuszczeniå (13); -å (12), -(a) (1). ◊ D przepuszczeniu (5). ◊ A przepuszczenié (19); -é (4), -e (1), -(e) (14); -é : -e MurzHist (1:1). ◊ I przepuszczenim (5), [przepuszczeni(e)m]. ◊ L przepuszczeniu (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. przepuścić.

I. Rzeczownik od „przepuścić” (57):
1. Pozwolenie na przejście lub przejechanie przez jakieś terytorium; transmissio Mącz, Calep, Cn (3): Transmissio, Przepuſzczenie/ przewiezienie/ ná drugą ſtronę przesłánie. Mącz 227c; Calep 1080b.

przepuszczenie dokąd (1): Piſzeſz mi Máchomećie [...] theż o przepuſzcżenie do Weneckiego páńſtwá/ cżego ia niemogę pozwolić gdyż ſnimi mam przyiaćielſtwo ſprzyſięgłe BielKron 253.

2. Usunięcie z organizmu zbędnych substancji (25):
a. Przeczyszczenie, spowodowanie wypróżnienia; wypróżnienie (24): ZLe znamiona w niemoczach [...]. Ieſtli na liczu ſkora rozpiętha barwa po wſzythkim żołtha albo zielona/ albo cżarna/ á nieieſt od cięſzkiego żywota przepuſzcżenie, to ieſt gdy cżłowiek zatwardzieie. FalZioł V 13v; Też dawſzy mamcze lekarzſtwo/ z kthoregoby miała purgaciją/ á potym drugiego dnia/ dać onę mamkę dziecięciu zapiekłemu wyzſać/ dziecię ono będzie miało przepuſzcżenie. FalZioł V 38v, I 111d, 112a; Też ślaz w koźim mleku wárzony á trochę ſolony/ przeczyśćia żywot lekko/ gdy go kto ije: á ieſli ktemu przyłożyſz Serzyſká/ mocnieyſze będźie przepuſzczenie SienLek 38v; W tey też niemocy [od zbytniego opijania i obżarstwa]/ iedni ſye trzęſą á drudzy nic: thá co ſye trzęſye trudno vleczyć w ſtárym człowiecze/ á nietrzebá wniey nagłego przepuſzczenia. SienLek 61v; Przepuſzczenié żywota purgácyą zową SienLek S[ss]4v, 19v, 22v, 37v, 38, 53v (11); [Też náſienie tego źiela ſmáżone álbo vſuſzone/ zatwirdza żywot/ ále ták ſurowe cżyni przepuſzczenie SienHerb 136b (Linde s.v. przepuścić), 137a].
Wyrażenia: »przepuszczenie grube« = stolec (1): Mocz tego kamienia ta ieſt iże gdy będzie ku piciu dany z miodem pithym/ cżyni przepuſzcżenie grube FalZioł IV 55d.

»przepuszczenie żywota« (8): Też ſol zwinem á zwodą ſpołem wſzitko zmieſzawſzi/ cżini przepuſzcżenie żywota FalZioł III 39a; Balanus, [...] Czopek który bywa w zádek wetknión/ dla przepuſzczenia żiwotá áby ſtolce kto miáł. Mącz 22d; Ieſliſye lice bárzo wzdriga/ á częſto nád zwyczay: trzebá ſye bać vſt ſkrzywienia. Ktemu ſłuży wrácánie/ y przepuſzczenie żywothá. SienLek 19v; LEkarze ſtárzy/ ku przepuſzczeniu żywotá/ dawáli chorym ſámę wodę ćiepłą pić/ ábowiem tá Trzewá przepłokuie SienLek 38, 29v, 93 [2 r.], 143.

b. Pęknięcie wrzodu [czego] (1):
[Wyrażenie: »wrzodu przepuszczenie«: Przetoż też i żeśmy baczeli, że już Jej KM z łaski Bożej za tym wrzodu przepuszczeniem lepiej się na zdrowiu poprawia. ListyZygmAug 1551/200, 1551/202.]
Szereg: »zbieranie i przepuszczenie« (1): Też ku zbieraniu wrzedzienice y ku przepuſzcżeniu iey/ [...] zielone liſcie tego wężownika warzone w oleiu/ á tego przyłoż na wrzedzieniczę FalZioł I 126c.
3. Przebaczenie, okazanie pobłażliwości; ignoscentia Mącz, Calep, Cn; remissio PolAnt, Calep, Cn; indulgentia, impunitas, pax, vacatio, venia Cn (20): Ignoscentia, Przepuſzczenie/ Láská. Mącz 251b; Ignoscibilis – Przepuſzczenią godny. Calep [502]b; Remissio – Przeſtanek, odpoczinek. Przepuſzzénie [!]. [...] Interdum ponitur pro venia vel gratia delicti vel poenae. Calep 910a, [502]b, 910a.
a. O Bogu lub w Jego imieniu: wybaczenie grzechów (15): to on kazał rozumięć o tych ktorzy by iaki płomyczek wiary przy ſobie zatrzymali [...]. Tym ci ieſt (mowi) nadźieiá przepuſzczęnia zoſtawiona/ nié tem ktorzyby wiarę do końca odrzucili MurzHist L2v, Q.
Zwrot: »o przepuszczenie prosić« (2): vznałem był że mi Bóg ieſt oicem/ nietilko ſtego iſz mię ſtworzył/ ale teſz i zodrodzęniá na imię przes ſyna iego miłego zbawiciela naſzego/ I mogłem go wzywać i o przepuſczęnié grzechow prośic MurzHist O3, C4.
Wyrażenie: »przepuszczenie grzechow« = remissio peccatorum PolAnt [szyk 8:4] (12): aleſz kiedy iego [Franciszka Spiery] naukę/ o panie Chriſtuſie i dobrodzieiſtwach iego vsłyſzáwſzy: grzéchów przepuſzczęnié i ducha świętégo wiarą prawą otrzymali. MurzHist Cv, O3, O4v; Boc i tu oto iuſz oczyścionégo do kapłána odſyłá/ i wielé przykładów mámy/ gdźie nierzkąc przepuſzczęnié grzéchow okróm żadnyi ſpowiedzi za ſamem ſłowa bożégo przepowiadániem/ ieſt dáno/ ale téſz i duch święty widomie zeſłán. MurzNT 33v; I przyſzedł do wſzego kraiu Iordánowi przyległego/ przepowiedaiąc chrzeſt vpamiętaniá/ ku przepuſzczęniu grzéchów MurzNT Luc 3/3, k. 33v, 58v, Luc 1/77, k. 178v marg; KuczbKat 415; Nieſmęć ſię iuż Piotrze więcey Tey to świętey Wielkieynocy. Dawam tobie pozdrowienie Iteż grzechu przepuſzcżenie. MWilkHist Iv; StryjKron 350.
4. Darowanie kary; impunitas Mącz, Calep (2): Impunitas – Nie kazn, przepuſzczenię. Calep 515a.

przepuszczenie czego (1): [ſtąd vrosły indulgenciae albo liſty odpuſtne/ ktore nic inego niebyłi/ iedno vlżenie a przepuſſczenie ſatiſfactij a doſić vczynienia/ przes ktorą ludzie pokutę ſwą [...] okazować mieli UstKościel 54v.] Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »przepuszczenie winy« (1): Impunitas, Niekárność/ przepuſzczenie yákiey winy [tj. kary]. Mącz 331d.
5. Dopust boży, zesłanie czegoś złego, doświadczenie (6): Y przecż mili bogowie to tho przepuſzcżenie iádowite ná mię przyſzło? HistRzym 20v.

przepuszczenie czego (1): Nie miey loſow gry ná pyecży/ Stąd pochodzą márne rzecży/ Zwády klątwy cżárowánia/ Roſpácży y zábijánia/ Ná oſtátek y bluźnienie/ Bożey pomſty przepuſzcżenie. BielKom F3.

przepuszczenie czyje [w tym: ai poss (3), G pron (1)] (4): RejPos 253 cf W połączeniu szeregowym. Cf Wyrażenie.

W połączeniu szeregowym (1): A ieſliżeć ią [Bóg rękę] podnieſie/ to iuż wiedz pewnie/ żeć ieſt z woley á s przepuſzcżenia y s przeźrzenia iego/ á pewnie ku lepſzemu twemu: bo pewnie Pan ábo cie doſwiádcżyć chce w ſtałośći twey/ ábo cie pokáráć zá grzech twoy chce RejPos 253.

Wyrażenie: »przepuszczenie boże« [w tym: z przepuszczenia bożego (1)] = voluntas Dei PolAnt [szyk zmienny] (3): Yákoż ſye to częſtokroć/ á nye poyednemu tylko/ ále y mnogim ná raz/ zá przepuſſczenim bożym dla grzechow y ſwowoleńſtwá ludzkyego [...] przydawáło y przydawa KromRozm III D8v; BielSpr 43 marg; Z przepuſzcżenia Bożego bywa dan mroz/ że ſzerokie wody zámarzáią. BudBib Iob 37/10; [Osądzenie 12; WerSposób 6 (Linde s.v. przepuścić)].
6. [Opuszczenie obowiązku, niewzięcie udziału:

przepuszczenie w czym [= czego]: Szychmistrzowie [...] beż wiadomośći, a woli narządzenia żupnikowego, także ÿ w szychćie przepuszczenia mieć nie maią. OrdunekGórn 29.]

7. Przemyślenie (1): iako głębokie myſli twe, to ieſt przepuſzcżenie, gdy przepuſzcżaſz iż zli ludzie maią ſzcżęſcie na tym ſwiecie a dobrzy vciſnienie y ſmętki. WróbŻołt ff4.
8. [Pozwolenie przejścia, dopuszczenie, przypuszczenie [do kogo]: jeśli nieprzyjacieł [!] przymierza nie postanowi, [...] prze to zatrzymanie posłów i nierychłe przepuszczenie do siebie [...] ListyZygmAug 1570/577.]
II. Środek lub zabieg przeczyszczający, powodujący wypróżnienie (8): FalZioł V 69; Potym ma przepuſzczenie wziąć/ czymby ſye żywot zmiękczył y przeczyśćił SienLek 116; Kto chce gorączkę á owſzem powſzednią léczyć: naprzod ma przepuſzczenim żywot przeczyśćić. SienLek 139v, 38v.
Wyrażenie: »żywota przepuszczenie« [szyk 3:1] (4): Przepuſzczenie żywotá lekkie á nieſzkodliwe/ Koźie mleko zmiodem á z ſolą piy SienLek 38v; A ieſli ſye pocznie ruſzáć/ tákie iemu vczynić żywotá przepuſzczenie: [...] czopek długi iáko pálec/ [...] wetknąć mu w zádek co nadáley SienLek 61, 20, 32v.

Synonimy: I.2.a. oczyścienie, przeczyścienie, przepurgowanie, purgacyja, wypurgowanie; 3. oczyścienie, usprawiedliwienie; a. rozgrzeszenie, zgładzenie; 4. darowanie, niekaranie, niekarność, niekaźń; 5. doświadczenie, doznanie, nawiedzenie, zesłanie; 6. odbieżenie, odeście, odstąpienie; 7. dorozumienie, mnimanie, myśl, przemysł, przemyślenie.

Cf PRZEPUŚCIĆ

SBu