[zaloguj się]
[pdf]

PRZYBYĆ (188) vb pf

W formach praet i con -był(-) (71), -beł (3); -beł(-) PaprUp (2); -był- : -beł- RejKup (3:1).

Fleksja
inf przybyć
praet
sg pl
1 m -m przybył m pers przybylismy
2 m -ś przybył m pers
3 m przybył m pers przybyli
f przybyła m an
n przybyło, przybeło subst przybyły
plusq
sg
3 m przybył był, był przybył
imperativus
sg pl
2 przybądź
3 niech przybędzie niech przybędą
conditionalis
sg pl
2 m byś przybył m pers
3 m by przybył, by przybeł m pers by przybyli
f by przybyła m an
n przybyłoby, by przybyło, bodåjże przybyło, by przybeło subst
con praet
pl
3 m an by były przybyły

inf przybyć (40) [w tym zapis: przybydź, przybydz (9)]. ◊ fut 1 sg przybędę (3). ◊ 2 sg przybędziesz (1). ◊ 3 sg przybędzie (41). ◊ 3 pl przybędą (2). ◊ praet 1 sg m -m przybył (1). ◊ 2 sg m -ś przybył (1). ◊ 3 sg m przybył (16). f przybyła (2). n przybyło (30), przybeło (1). ◊ 1 pl m pers przybylismy (2). ◊ 3 pl m pers przybyli (9). subst przybyły (1). ◊ plusq 3 sg m przybył był (1) OrzJan, był przybył (1) SiebRozmyśl. ◊ imp 2 sg przybądź (7). ◊ 3 sg niech przybędzie (2). ◊ 3 pl niech przybędą (1). ◊ con 2 sg m byś przybył (1). ◊ 3 sg m by przybył (2), by przybeł (1). f by przybyła (1). n przybyłoby, by przybyło (14), bodåjże przybyło (1), by przybeło (1). ◊ 3 pl m pers by przybyli (3). ◊ con praet 3 pl m an by były przybyły [cum N pl: sępy i orły] (1). ◊ part praet act przybywszy (1).

Sł stp brak, Cn s.v. przybijam do brzegu; przychodzę do kogo, Linde XVII – XVIII w.

1. Znaleźć się gdzieś, pokonawszy jakąś drogę (idąc, jadąc, też lecąc); devenire, venire Vulg, Cn; advenire Mącz, Cn; adire Modrz, Cn; intendere Vulg; adventare, advolare, aggredi, obire, perlabi, permanare, pervenire Cn (102): GórnDworz C2v; StryjKron 702; ZawJeft 9; na lato gdyby nieprzyiaciel przybył aby zywnosc miastu dostateczna bydz mogła. ActReg 9; A nátychmiaſt z onym ániołem przybyło wiele zaſtępow niebieſkich WujNT Luc 2/13; ábym chociaż przybywſzy/ y oglądawſzy was/ choćiaż w niebytnośći ſłyſzał o was iż ſtoićie w iednym duchu WujNT Philipp 1/27, Luc 5/7, Ioann 19/39, s. 492 marg; WitosłLut A4v; pátrz żeby ſkorá twárda porzezána Wołowa nie doięłáć aż do kości, ieśli Ná ten czás nie przybędźieſz gdy ſię pan o tobie Będźie pytał CiekPotr 76.

przybyć do kogo (12): StryjKron 787; ActReg 53; PRzybądź/ wſzelkiéy muzyki cny miſtrzu/ Apollo Do téy gromády z Lyrą OstrEpit A2; ábowiem ſpodźiewam ſię przybyć do was [spero enim me futurum apud vos]/ y mowić z wámi WujNT 2.Ioann 12, Rom 1/10, 13, Philipp 1/26; Wſzák do ſłubu Kápłaná/ znaydźiem gotowego/ Tylko by do nas przybył/ poſlimy po niego PaxLiz E3v. Cf »przybyć osobą swą«, »rychło przybyć«.

przybyć do czego [= w jakim celu] (2): A iſz ná on cżás do iego poſługi przybyć nie będziem mogli/ zoſtawmy Mirrhę ná pogrzeb iego SkarŻyw 27. Cf »rychło przybyć«.

przybyć komu (3): PaprUp L4; Ten [feniks] ſam ieden dni trawiąc cżęſto [...] wiátr śiecże piory. Byſtre ſwe ocży miecąc ná roźlicżne ſtrony/ Skądby mu mogł towárzyſz przybyć vlubiony. WitosłLut A3v. Cf »w czas przybyć«.

przybyć ku komu (1): Powiédz nam/ iákim tribem rzeczy ſye toczyły Niżli oboie woyſká ku ſobie przybyły? ZawJeft 12.

przybyć na co [= w jakim celu] (3): ſktoremi [Bornomisa z hajdukami] bel mial przibic na Seim na winſtzenie [!] naſze PaprUp L2v; Tomaſz/ iż był nieprzybył/ ná ten pogrzeb święty/ Przeto wielką żáłośćią był z tego vięty. SiebRozmyśl K4, K4.

przybyć z czym (1): Ty go [Boga] teże będzyeſz chwalić z vmyſłu ſtałego/ Bo z dáry y corá Tyrſka przybędzye do tego LubPs M3.

przybyć skąd (5): [Paweł] Z Troády przez morze do Miletu przybył WujNT 514, Matth 2/1; SarnStat 45; WitosłLut A3v; Potym z zagorza ieſzcże więcey ich [Pigmejów] przybyło KmitaSpit C2v.

przybyć dokąd (8): Leop Act 27/26; Turcy [...] niedopuſzcżą do taboru [żywności] niſkąd wieść/ áni Ludźiom przybyć BielSpr 65v; ActReg 57; WujNT Matth 2/1, Ioann 6/25, Act 27/5, 28/13, s. 514.

Ze zdaniem celowym [w tym: z zapowiednikiem: dla tego (1); aby] (3): Ale y nieſzczęśliwi Troiánie przybyli/ Aby świętéy królewny śmierć łzámi omyli. GórnTroas 72; OrzJan 12; Potym Nikodem z Iozwem/ ná ten czás przybyli/ Aby ćię [Marię] w onym ſmętku twoim poćieſzyli. SiebRozmyśl Iv.

Zwroty: »[komu] w czas przybyć« (1): Optime mihi in tempore advenit, Práwie mi wczás przibył/ práwie mi wczás prziſzedł. Mącz 266d.

»przybyć osobą swą [do kogo]« (1): iżem ná ten cżás nie mogł przybydź oſobą ſwą do W.M. dla wielkich á gwałtownych ſpraw WerKaz 276.

»rychło, prędko przybyć« [w tym: do kogo (3), do czego [= w jakim celu] (1)] = venire cito Vulg (3:1): To tobie piſzę [Tymoteuszu] [...] ſpodźiewáiąc ſię że rychło do ćiebie przybędę. WujNT 1.Tim 3/14, Philipp 2/24, 2.Tim 4/9; ieſliby ſie zábićié sſtáło dáleko od przyiaćiół zábitégo/ żeby ták prędko do vczyniénia reláciiéy przybydź nie mogli SarnStat 612.

Szereg: »przybyć albo stanąć« (1): A tym którzy dobrowolnie nie mogą przybydź [do sądu] álbo ſtánąć: [...] Dáią mu téż Dilátią SarnStat 1287.
a. O Bogu i świętych: interweniować w sposób cudowny w losy ludzkie, zwykle: przyjść z pomocą (17): A ty Pánno przybądź/ y proś Syná Bogá/ By mnie przemoc nie mogł/ żal/ bol/ płácż/ y trwogá. GrabowSet S; Polacy w koło w Węgrzéch Turká otoczyli/ w ten czás dopiéro przybydź mógł ſam Pan Bóg OrzJan 107.

przybyć komu (8): Przybędźie nam Pan Bóg/ pánowie: tym ieno ſercem bierzćie zbroię ná śię OrzJan 33. Cf »przybyć na pomoc«, »przybyć na ratunek«.

Zwroty: »przybyć na pomoc, ku wspomożeniu (a. ku pomocy), z wspomożeniem« [w tym: komu (6)] = intendere in adiutorium Vulg [szyk zmienny] (3:3:1): Ale ty miły Pánye s wſpomożenyem twoim/ Rácż przybyć ſłużce twemu LubPs F2; BOże kwſpomożeniu memu rácż ſam łáſkáwie przybyć/ á ná rátunk mnie moy Pánie co narychley poſpyeſzyć LubPs Q2, I2v, K4; Nieopuſzcżay że mnie Pánie Boże moy: [...] Przybądz mi ná pomoc/ Pánie Boże zbáwieniá mego. Leop Ps 37/23; KochPs 121; OrzJan 101.

»przybyć na ratun(e)k, ratunkiem« [w tym: komu, czemu (2)] (3:2): BibRadz II 7b marg; vſłyſz mię chutnie. Przybądź duſzy ná ratunk KochPs 100; Kiedykolwiek wołam śćisniony fráſunkiem/ Przybądź/ proſzę/ pánie: przybądź ſwym rátunkiem. KochPs 151; GosłCast 19.

W przen (1): żal mię ćiſnie wſzędźie/ Ręká twa świętosłáwna pánie/ niech przybędźie Ná rátunek móy. GosłCast 19.
b. Przyjść, zjawić się, powiększając liczbę kogoś (55):
Przen [do czego = do kogo] (3): A Gdy iuż ty trzy pánienki [...] Wiárę Nádzieię á Láſkę poſtánowiſz [...]/ to iuż pewnie wiedz iż iuż będzie co dáley to więcey przybywáło tych dziewecżek ná poſługę iey. Bo wnet do Wiáry przybędzie Pobożność/ Stałość/ Poććiwość/ Cnotá. RejZwierc 127v, 127v [2 r.].
α. Przyłączyć się do kogoś, udzielając wsparcia, przyjść z pomocą (często militarną) (52): Syem ná then cżás w Spirze [...] Ceſarz miał/ gdzie [...] o pomoc żądał. [...] Náſzych Polakow naiemnych [...] przybyło pułtorá tyſiącá BielKron 306, 307; Y ſkinęli ná towárzyſze co byli w drugiey łodźi/ áby przybyli á rátowáli ie [tj. pomogli wyciągnąć sieć z rybami]. Y przybyli/ y nápełnili obie łodźi WujNT Luc 5/7.

przybyć do kogo (7): Ná Budzyniu był przełożon [...] Balin Epirotá/ przybył do niego Vlaman [...]/ bo roſkazał Soliman aby [...] pilniey ſtrzegli Budzyniá BielKron 314v, 417v; Potym Krol Kázimirz [...] wypráwił przećiw im [Tatarom] [...] Syná ſwoiego z przebránym Rycerſtwem koronnym/ do ktorych też Litewſka/ Ruſka/ y Podolſka Sláchtá przybyłá StryjKron 662; Wſzákże kiedy Papież y Ceſarz [...] ná gránicy Tureckiey będą z woyſkámi/ tedy też Krol z Polaki y z Litwą do nich może przybyć. StryjKron 722, 457, 717. Cf »na pomoc przybyć«.

przybyć komu (16): Pirus Aiáxá iáko powinowátego wzyął k ſobie ná pomoc. Troiánom też przybył Euryfilus krol Miſyey BielKron 59, 406; Bo ſie więc czáſem chłubimy mocámi á ſpráwámi ſwemi powiádáiąc iż tyle ſłużebnych mamy/ tyle drabow/ [...] tyle im kozakow poſtronnych przybyć będzie mogło RejZwierc 262v; KochEpit A3v; ActReg 27 [2r.], 28; GosłCast 54. Cf »na pomoc przybyć«, »na ratunek przybyć«, »przybyć w towarzystwo«.

przybyć ku komu (2): Máchometh [...] poſłał o pomoc/ przyćiągnęło kniemu [...] ludu niemáło zwłaſzcżá gornego/ Haydukow/ [...] ku Iáncżárom/ ktorzy dobrze ſtrzelbę ręcżną vmieią przybyło. BielKron 309, 307.

przybyć z kim (4): BielKron 472; ModrzBaz 84; [wojska cara] wnet ná rátunk ſwoim Tátárom przybyli/ Z wálnym woyſkiem Hordinſkim StryjKron 732, 722.

przybyć z czym (1): wiec yci [żołnierze] zſpizą mogą mu [królowi] łatwie przybydź ActReg 27.

przybyć skąd (2): SarnStat 134; By były Sępy z Báby/ Orły z Hoł przybyły/ Tedy były żorawie ich nie zwyćiężyły. KmitaSpit C6v.

Zwroty: »[komu] w (prawy) czas przybyć« (2): Suppetias tempore adveni modo, Práwiem mu w práwy czás ku pomocy przybył. Mącz 296b; StryjKron 722.

»na pomoc, ku pomocy, z pomocą przybyć« [w tym: komu (3), do kogo (1)] = suppetias advenire Mącz [szyk zmienny] (4:3:1): Sperant praesidio esse futurum, Nádziewáyą ſie go ná pomoc przibyć. Mącz 429a, 296b; Bo kiedy ten [tj. Tesarowski] przybędzye ku pomocy komu/ Miewa drugi to mi wierz doſyć z nim gomonu PaprPan L3v; StryjKron 672; ze ato [Pan Baltazar] wniebespieczny czas RP. zdobrą pomocą dowas przybył Zolnierza armował ActReg 23; OrzJan 76; GrabPospR M4v; Był tedy Krol iuż śmielſzy [w walce]/ odpowiadał śmiáło/ Widząc/ że mu ná pomoc ludu przybyć miało. KmitaSpit C3v.

»na ratunek przybyć; ratunek przybędzie« [w tym: komu (4)] = auxiliari PolAnt [szyk zmienny] (5;1): BibRadz 1.Mach 11/43; pewnieby Ceſarz y Papież [...] wydawſzy Polaki ná mięśne iátki nie wczás ná rátunek przybyli StryjKron 722, 732, 747; [W.K.M.] folgowáć niemaſz [...] ſtárániu/ [...] áżby [...] mógł ſie przywróćić żądny pokóy wſzyſtkiému krześćiáńſtwu: iżeby zá tym [...] koronie twoiéy [...] rátunek mógł przybyć OrzJan 133; SarnStat 134.

»rychło (a. w rychle), prędko (a. na prędce), wnet, zaraz przybyć« [szyk zmienny] (2:2:2:1): A około krolá ſpełná dwudzieſtu tyſięcy ludu niebyło/ bo ieſzcże byli Kárwaći ná oſtátek áni Słowacy nie przyćiągnęli/ ktorzy w rychle potym przybyli. BielKron 306v; Gdyby ſię gdźie zápaliło/ ábo iáka inſza przygodá przypádłá/ ći ſtárſzi z ludźmi ſwemi niech wnet przybędą [adsunto] ModrzBaz 84; KochPs 121; StryjKron 672, 732; ActReg 27; bo y ná ten czás [cesarz turecki] prędko przybył był w rzeczy wáſzéy Kró⟨lewskiej⟩ M⟨iłości⟩ [...] Wołochom ná pomoc. OrzJan 76.

»przybyć [komu] w towarzystwo« (1): przybył mu [Skanderbegowi] też w towárzyſtwo Moizeż Zyd krcżony/ ná kthorym wielkie ſpráwy záleżáły. BielKron 243v.

c. Zostać dowiezionym [komu] (1): Náſzy głodem ſtrapieni muſieli vſtępowáć/ bo Turcy zálegli ná drogách wſzędzie/ iż im żywność niemogłá przybyć niſkąd. BielKron 309.
2. Zdarzyć się, pojawić się, zaistnieć (6): Ietro dał rádę Moizeſzowi [...]/ áby nie ſam wſzyſtkiego ſądźił: [...] Cokolwiek przybędzie wielkiego/ álbo ćięſzkiego/ to niech odnoſzą do ćiebie: á ſámi niechay mnieyſze Cauſy ſądzą. WujJud 85v; Oczko 13, 18; Nieſczęśćié dobrowolné/ áli wnet przybędźie/ Któré ná ſię poćiągnieſz GosłCast 70.

przybyć komu (1): przybyłoć by [ruski narodzie z unii Kościoła wschodniego z Rzymem] miłe a weſołe ſerce dobrego ſumnienia/ ktore záwżdy roztárgnione mieć muśiſz. SkarJedn 365.

czego [w funkcji podmiotu] przybyło (1): Ali zá tym nie długoż/ niebo ſie záćmiło/ Wielkich wiátrow z obłoki/ zárázem przybyło. HistHel C2v.

3. Powiększyć, pomnożyć sobą coś, przyczynić sobą czegoś; accrescere JanStat (12):
a. O obiektach, zjawiskach mierzalnych (11):
α. O ilości, liczbie kogoś lub czegoś (6):
Przen [komu do czego] (1): A iáko o [...] ludzie Rycerſkie iezdne/ [...] w oyczyznie náſzey [...] nie trudno: ták y o pieſze łácnoby było/ gdybychmy iedno chćieli [...]. Czegoby nam bárzo potrzebá/ boby nam práwie przybyłá lewa ręká do práwey VotSzl C.
αα. O ludziach (1):

przybyć komu za kogo [= jako kto] (1): Bo wtym niepokoiu Zmoſkiewſkim przybili mu [Zygmuntowi Augustowi] zá nieprzyiaćioły. Duńſki/ y Sżwetci Krolowie BiałKaz H4v.

ββ. O dobrach materialnych (4): A to ieſt naydziwnieyſza/ iż by nawięcey miał/ Ieſzcże nie znam żadnego/ áby ná tym przeſtał. O tym zawżdy náſzá myſl/ áby co przybyło RejWiz 184v.

przybyć do czego (2): A pátrz bábá zdechła iuż nápoły/ będzye [...] w gnoiu gdzye wrzeſzcżąc ná mrozie żebráłá/ áby iey co ieſzcże do oney máchárzyny przybyło. RejZwierc 66; SarnStat 255.

przybyć komu (3): RejZwierc 66; Nuz tez opatrzęnie [...] iakieſzby nam przybyło z wźięćia páná ż [!] poiśrżodká śiebie MycPrz II B2; SarnStat 255.

β. O ciężarze (3): Tocz ani Wagy ruſſyło Iako by nicz nieprzibyło Proſto by garcz pierza włożił RejKup aa8v.
Zwrot: »przybyć na wagę, na wadze« [szyk zmienny] (1:1): (nagł) Cżart s Poſlem kladą Xiąze nawage (–) [...] Poſeł mowj Iż nicz nieprzybyło na Wadzę. RejKup bb2v, aa8v.
γ. O powierzchni, terytorium [komu] (2): áby ták [...] [Turczyn] zá tą pomocą páńſtwá [niemieckiego] wáſzéy kró⟨lewskiej⟩ M⟨iłości⟩ któré mu przybędźie/ mógł tym ſnádniéy woynę z Polſki podnieść OrzJan 82.

przybyć czym [= wraz z czym] (1): ActReg 98 cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »ubyć ... przybyć« (1): O Sambor niemoia deliberatia cowąm nim vbędzie, atu przybedzie iuż tam wḿ sami consideruycie ActReg 98.

b. O intensywności [do czego] (1): ále widźieć zábitą mátkę y zápaloną oyczyznę/ dopiéro do bólu piérwſzégo/ więcéy bólu y żálu przybędźie. OrzJan 136.
4. Powiększyć się, pomnożyć się, znaleźć się w większej ilości, rozmiarze, natężeniu [w tym: (ile) kogo, czego przybyło (32); bezpodmiotowo (18)] [niektóre użycia dotyczące ludzi, zwłaszcza wojska, zawierają dodatkowo elementy znacz. 1.] (55):
A. O różnicy zauważalnej w czasie (54): y ón [Skarga] chwalić będźie/ Ieſli w nas co poſtępków pobożnych przybędźie. PudłFr 17.
Fraza: »przybyło (a. przybędzie) więcej [czego]« (2): GórnDworz Gg5v; Potem zá Iágiełá/ zá Káźimierżá ſyná iego/ [...] prżybyło go [prawa pisanego] trochę więcey. GórnRozm E.
Szereg: »przybyć abo ubyć« (1): potrzebá mu [dworzaninowi] [...] bacżenia: [...] co ieſth mnieyſzego/ co więtſzego/ w rzecżach tych ktorych przybyć/ ábo vbyć może GórnDworz I4.
a. O obiektach i zjawiskach mierzalnych (32):
α. O ilości, liczbie (26): Przynieſiono trzy iáiá ná ſtoł vwárzone/ [...] Ten rzekł iż to vkażę/ iż tu iay ſiedḿ będzie/ V mnie dwie v ciebie dwie/ wey co ich przybędzie. RejFig Cc8v.
αα. O ludziach (14): BIſkup po grzywnie kſiężey kazał kłáść od dzieći/ Aby ſie wżdy dowiedzyał/ co przybyło kmieći. RejFig A7; Bo gdyby to [tj. Kozacy] oſiádło y ſławá Koronie/ Y ludziby przybyło wiele ku obronie. RejZwierc 247v, 186; MycPrz II Cv; cży nie wſzyſcy [pisarze] w lichfę do bogátſzych z rozumem dla chlebá? cży nie proſzą ábj Mecenáſow przybyło? GostGospSieb +2v.

przybyło do kogo (1): Aták ktorzy przięli ſlowá iego [Jezusa]/ okrzcżeni ſą/ y przybyło do nich w on dzień ludzi około trzech tyſięcy [et appositae sunt ... animae circiter tria milia]. Leop Act 2/41.

przybyć z czego [= z jakiego powodu] (1): których iednák przyiaćiół liczbá niemáła przybyłá z tego [...] dobrégo y ſczęśliwégo powodu rzeczy OrzJan 62.

przybyło komu (4): náſzy/ gdy im Kozakow przybyło Moſkwy 5000. ná plácu położyli StryjKron 772. Cf »[kogo] przybyło wiele«.

Fraza: »[kogo, czego] przybyło (a. przybędzie) wiele (a. (daleko) więcej), sowicie« [w tym: komu (3)] [szyk zmienny] (4:1): [Tamerlan] Kogo potkał tego brał/ á po drogach łupił. Ze mu potym łotroſtwá ták wiele przybyło/ Ze zoſtał Krolem Perſkim RejZwierz 33; Naprzod godnośćią ſwą godni o źiemię vderzą/ potym niegodnych nam ſowićie przybędźie OrzRozm O3; MWilkHist F; GórnRozm H2v; Aleby trzebá [...] wybráć/ ze dwudzieſtu ośiádłych kmieći iednego/ nie z łanow/ [...] y przybyłoby ich dáleko więcey gdyby ſię ták wypráwowáli. VotSzl Cv.
Szereg: »ubyło albo przybyło«: iuż to oni [Wenecjanie] wiedzą/ co w ktorym powiećie vbyło álbo przybyło ku boiowi ludu OrzRozm V3v.
ββ. O dobrach materialnych (11):

przybędzie do czego (1): Byś miał liſty Papieſkie y iego Sygnety/ Nie przybędźie ſzelągá do twey czczey kálety. Prot Bv.

przybyło komu, czemu (7): Diar 77; RejWiz 91; przybędzie nam thyle intraty/ ile yey pirwey było. GórnDworz P3v; StryjKron 712; PudłFr 22; WyprPl C2v; (nagł) Henryk [Walezy]. (–) DOſtátkiem zá tey przybyło oſoby, Náſzey Koronie bogactw y ozdoby. KlonKr F3.

przybyć za czym [= dzięki czemu] (1): ták rozumiał [kniaź Gliński] iż mu mocy nie mnieyſzey tudzieſz ſkárbow zá przybyćim Xięſtwá Słuckiego/ Y Kopylſkiego przybyć miáło StryjKron 712.

przybyło skąd (2): Diar 77; Vźrzyſz ná iákyey ſławie twoy ſtan záwżdy będzye [dzięki cnocie]/ Y pożytkow áni wzwieſz ſkądći więc przybędzye. RejWiz 91.

W przeciwstawieniu: »przybyć ... ubyć« (1): a IchM więtszą część Korony opanowali, z ktorej by jako wiele Rzeczypospolitej przybyło ku obronie, tak by jeśliby się z nami społu bronić nie mieli, wiele ubyć musiało. Diar 77.

Fraza: »wiele (a. więcej) przybyło (a. przybędzie)« (3): Diar 77; [papież Sykstus IV] przidał ieſztze więcey odpuſtow/ áby tym więcey przybyło pieniędzy. KrowObr 78v; MycPrz II D.
Przen [komu] (1):
Szereg: »ubyło abo przybyło« (1): Nákoniec co dźień rozbieray ſumnienie twoie/ ábyś wiedźiał/ iáko pilny goſpodarz/ wieleć vbyło/ ábo przybyło. LatHar 4.
β. O rozmiarze (1): Kiedy ſie opiyecie/ [kaftan] záwżdy ciáſny będzye/ A kiedy ſráć poydziecie/ záwżdy go przybędzie. RejFig A3v.
γ. O wielkości terytorium (1): z Xiążąt záś Mázowieckich máło godnośći y rozſzerzenia Kroleſtwu Polſkiemu przybyć mu [Kazimierzowi Wielkiemu] ſię zdáło StryjKron 427.
δ. O czasie (4):

przybędzie do czego (1): Siedmkroć dzieśięć właſny kres ludzkiego żywota [...]. Do tego/ nád dwoię pięć/ ieſli co przybędźie/ To boleść/ á śidłá śmierć ſtáwiájąca wſzędźie GrabowSet Ev.

Frazy: »przybędzie [komu] dni« (1): BibRadz Prov 9/11 cf Szereg.

»wiele [czego] przybyło (a. przybyć może)« [w tym: komu (1)] (2): RejWiz 22; poki go poty go [życia]/ ábychmy w nim záwżdy záchowáli poććiwe powinnośći ſwoie/ [...] tedy go y wiele przybyć/ y wiele ſie go nádſtáwić może. RejZwierc 136v.

Szereg: »przybędzie [czego], przedłuży się [co]« (1): Abowiem przez mię [Boga] przybędźie tobie dni twoich/ á przedłużą ſię látá żywotá twego [multiplicabuntur dies tui: et addentur tibi anni vitae]. BibRadz Prov 9/11.
b. O zjawiskach niemierzalnych: intensywności, natężeniu, sile (18): iáko też záſię przybędzie roſkoſzy/ gdi maſz przed kim rádoſć ſwą powiedzieć. GórnDworz Dd2v; Lecz ſłowo y mądrość Boża wſzytká ieſt záraz zupełna: nigdy iey nie przybywa áni przybyć może SkarKaz 485a.

Z podmiotem w N (1): Nic im [ziołom] mocy nie przydaſz [...]. Iedno tę co im Pan dał/ ták ieſzcże od wieku/ Inſza iuż nie przybędzye/ żadnemu cżłowieku RejZwierz 107v.

przybyło (przybyła) komu (12): Cocz to teraz wlazło w głowe Nawſſemes od mienił mowe I Barwyċ na twarz przibyło RejKup v4; RejWiz 23; RejZwierz 107v; Sábinowie do Rzymu ſie przenieſli [...]. Zá ktorą zgodą/ śiłá możnośći/ áwładzey Rzymowi przybyło GórnDworz Z3, Fv; KlonKr B3v. Cf Frazy. [Cf też a.α.ββ. StryjKron 712.]

przybyło z kogo [= dzięki komu] (1): Cny Zemowićie nie máło ozdoby, Przybyło Lechom z twey męzney oſoby. KlonKr B3v.

W przeciwstawieniach: »ginie, upadło ... przybyło« (2): Przybyło ſercá niemáło białemu/ ale záś wiele vpádło cżarnemu. KochSz C; Ná woyniem zdrowia doſtał ſławy/ y pokoiu: Domá to wſzyſtko ginie/ co przybyło w boiu. ZawJeft 21.

Frazy: »[ile] serca przybyło (a. przybędzie)« [w tym: komu (3)] [szyk zmienny] (5): Przypádnąli też trwogi/ [...] iuż [przyjaciół] rádá/ rozmowá/ pociechá wdzięcżna/ żeć nápoły ſercá przybędzie RejZwierc 90v; KochSz C; ActReg 138; Bo lud gdy ćię [tj. cesarza Rudolfa II, obrońcę chrześcijaństwa] obacży ſercá mu przybędźie/ Zacżym ſławá twa wielka po wſzem świecie będźie. CzahTr F, F2v.

»wiele (a. więcej) [komu czego] przybędzie (a. przybyło)« [szyk zmienny] (3): iż gdy by kto był oſlepion na iedno oko [...] tedi w onym iednym przybędzie mu oſtroſci wzroku więczey niżli kiedy w parzze [!] było. GlabGad B4v; azatym iakoby wiele nieprzyiacielowi serca przybyło zniezgody naszey łatwie W⟨asza⟩ K⟨rolewska⟩ M⟨iłość⟩ [...] rozumiec mozesz ActReg 138; CzahTr F2v.

Szereg: »przybyć abo ubyć« [szyk 2:1] (3): iedno drugie [tj. dobro i zło] dla they przećiwnośći przyrodzoney wſpieráć/ á krzepcżyć muśi: á ilko vbywa/ ábo przybywa iednego/ tylko wnet muśi vbyć/ ábo przybyć drugiego GórnDworz H8, I [2 r.].
B. O różnicy w przestrzeni (1): Idź ná dół [stawu] z wagą/ á coć niſkośći przybędźie ták żebyś iuż nie mógł dośiąc z wagą/ miéy przy ſobie łokieć ná czwierći rozmierzóny Strum C.
5. Polepszyć się, wyjść na korzyść [w tym: bezpodmiotowo lub z podmiotem uogólnionym (10); czego przybyło (2); komu, czemu (11)] (12): iedno moy pánie gdy będzieſz raczył wezrzeć łáſkáwie ná mię [...] ſnádnie mi wſſytkiego przybędzie. RejPs 185.

przybyło z czego (1): A cżegoż nam przybyło s tey mądrośći iego. RejWiz 139.

przybyło od kogo (1): o inſzem [książęciu piastowskim] gadaimi/ ſktorem bi wzdi co tak znedzonemu Panſtwu odtego zmarlego Krola przibelo PaprUp B.

przybyło czym [= wskutek czego, dzięki czemu] (3): Iáko mu [papieżowi] pierwſzą odmiáną świeckich rządow nic nie vbyło/ ták mu wtorą nic nieprzybyło. SkarJedn 206; PRóżno mnie do dźiewiąći lat ſwé fráſzki chowáć/ Iáko xiąg mądrzy ludźie zwykli popráwowáć: Bo tu moią pilnoſćią iuż nic nieprzybędźie KochFr 78; Z Philemoná Plautus bierze, Cieklińſkiemu w teyże mierze Dáie z ſwego, y ták płáći Co wźiął, á ſam nic nie tráći. Y owſzem mu tym przybyło CiekPotr )?(3v.

przybędzie z kim, z czym [= dzięki komu, czemu] (2): Pátrzayże záſię coć z Nádzieią przybędzie/ iż [...] coć Wiárá z Láſką ziedna/ to oná to w tobie zápiecżętuie RejZwierc 128v; PaprUp B.

przybędzie skąd (1): Izali im [katolikom] ſtąd co przybędzie/ iż ie ſmrodliwym oleiem máżećie? KrowObr 125v.

W przeciwstawieniach: »ubyło (2), zeszło ... przybyło« (3): drudzi zas choc [...] wiedźieli dobrze/ żé mu [Franciszkowi Spierze] nic na rozumie niezeſzło/ ale ſnáć owſzem przybyło/ wſzakże [...] MurzHist E; SkarJedn 206; [św. Paweł] Twierdzi iż nie tylko nic nie vbyło Ewángeliey przez więzienie iego/ ále owſzem przybyło. WujNT 682.

Fraza: »[czemu] wiele by przybyło« (1): Ktoremu [żołnierskiemu ćwiczeniu] záprawdę wieleby przybyło [Cui haud dubie multum accederet]/ kiedyby ludźie młodźi [...] ku wſzelákiey ſie chypkośći ćwicżyli ModrzBaz 110v.
6. Prawdopodobnie: przebyć, przejść na drugą stronę (1): A iſz [św. Austreberta] przez moſt ieden vrzeki Kwáncyey przybyć miáłá: gdy ná to mieyſce przyſzłá/ vyrzy á ono rzeká wezbráłá SkarŻyw 192.

Synonimy: 1. przyjechać, przyść; 2. nastać, pojawić się, pokazać się; 3. przyczynić, przydać, przymnożyć; 4. pomnożyć się, przyrość; β. rozszerzyć się; 5. polepszyć się, poprawić się.

Formacje współrdzenne cf 1. BYĆ.

Cf PRZYBYCIE, PRZYBYŁY, PRZYBYTY

LWil