[zaloguj się]
[pdf]

POKAZOWAĆ (883) vb impf

Oba o oraz drugie a jasne; -ka- (835), -kå- (16); -ka- : -kå- GrzegRóżn (15:3), Mącz (2:1), BudBib (1:1), MycPrz (7:3), CzechRozm (137:3), SkarŻyw (37:3), MWilkHist (2:1), LatHar (23:1).

Fleksja
inf pokazować
indicativus
praes
sg pl
1 pokazuję pokazujemy, pokazuj(e)m
2 pokazujesz pokazujecie
3 pokazuje pokazują
praet
sg pl
1 m pokazowåłem, -em, -m pokazowåł m pers -śmy pokazowali
f -m pokazowała m an
2 m -ś pokazowåł m pers
3 m pokazowåł m pers pokazowali
f pokazowała m an
n pokazowało subst pokazowały
fut
sg pl
1 m pokazować będę m pers pokazować będziemy
2 m będziesz pokazowåł m pers
3 m będzie pokazowåł m pers będą pokazować, pokazować będą
imperativus
sg pl
1 niech pokazujemy
2 pokazuj pokazujcie
3 niech, niechåj pokazuje
conditionalis
sg pl
1 m bym pokazowåł m pers bysmy pokazowali
2 m byś pokazowåł m pers byście pokazowali
3 m by pokazowåł m pers by pokazowali
n by pokazowało subst by pokazowały
impersonalis
praes pokazuje się
praet pokazowało się, pokazowåno
fut pokazować się będzie
participia
part praes act pokazując

inf pokazować (53). ◊ praes 1 sg pokazuję (33) [w tym: -e (3)]. ◊ 2 sg pokazujesz (16). ◊ 3 sg pokazuje (299). ◊ 1 pl pokazujemy (13), pokazuj(e)m (3) SkarJedn, SkarŻyw (2); -emy (1), -(e)my (12). ◊ 2 pl pokazujecie (1). ◊ 3 pl pokazują (129). ◊ praet 1 sg m pokazowåłem, -em, -m pokazowåł (14). f -m pokazowała (1). ◊ 2 sg m -ś pokazowåł (2). ◊ 3 sg m pokazowåł (63). f pokazowała (3). n pokazowało (2). ◊ 1 pl m pers -śmy pokazowali (1). ◊ 3 pl m pers pokazowali (26). subst pokazowały (2). ◊ fut 1 sg m pokazować będę (9). ◊ 2 sg m będziesz pokazowåł (1). ◊ 3 sg m będzie pokazowåł (4). ◊ 1 pl m pers pokazować będziemy (1). ◊ 3 pl m pers będą pokazować (2) BiałKat, SarnStat, pokazować będą (1) NiemObr. ◊ imp 2 sg pokazuj (3). ◊ 3 sg niech, niechåj pokazuje (3). ◊ 1 pl niech pokazujemy (1). ◊ 2 pl pokazujcie (2). ◊ con 1 sg m bym pokazowåł (2). ◊ 2 sg m byś pokazowåł (3). ◊ 3 sg m by pokazowåł (13). n by pokazowało (2). ◊ 1 pl m pers bysmy pokazowali (4). ◊ 2 pl m pers byście pokazowali (2). ◊ 3 pl m pers by pokazowali (12). subst by pokazowały (4). ◊ impers praes pokazuje się (1). ◊ praet pokazowało się (36) [niektóre może praet 3 sg n od POKAZOWAĆ SIĘ], pokazowåno (3); -åno ActReg; -ało się : -åno CzechRozm (10:1), PowodPr (4:1); ~ -åno (2), -(a)no (1). ◊ fut pokazować się będzie (7) [niektóre może fut 3 sg n od POKAZOWAĆ SIĘ]. ◊ part praes act pokazując (106).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVIII w. s.v. pokazać.

Znaczenia
1. Sprawiać, aby coś było widoczne, pozwalać zobaczyć; ostendere Vulg, JanStat, Cn; commonstrare, demonstrare, exhibere, monstrare Cn [w tym: kogo, co (31)] (37): y Kośćioł ś. Kátolicki/ chorągwie iákoby żagle iákie duchowne/ przed hufem zgromádzenia Chrześćiáńſkiego nośi y pokázuie KlonFlis A3v; SapEpit [B]2v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): tenże też/ bo ſie y ſzermowáć vcżył/ ná potkániu s towárzyſzem/ [...] hnet ſtánąwſzy w kroku/ pokázuie/ iákoby miał odbić/ y pothym ciąć ná nieprzyiacielá. GórnDworz I8v.

Zwroty: [»[komu] kurka na kościele pokazować« = łudzić obietnicami: Ták poſpolicie báłámutom kurká ná kośćiele pokázuią BronApokr 307.]

»na oko pokazować« (1): A niechay nikt nierozumie/ áby tá wiádomość ktorą przez Wiárę miewamy/ dla tego niebyłá pewna/ iż ocżymá tego niewidźimy/ co nam Wiárá wierzyć każe: bo świátłość Boża/ przez ktorą ty rzecży poymuiemy/ ácż ich ná oko niepokázuie/ wſzákże nam o nich wątpić niedopuſzcża. KuczbKat 10.

»pokazować [= wykazywać] podobieństwo« (1): GórnDworz Gg4v cf »pokazować jako w źwierciedle«.

»po sobie pokazować« (1): (did) Będzie po ſobie pokázował. (–) A to ſobie obeyrzyćie Diſtincte. Bok moy/ nogi/ iteż ręce. MWilkHist K4.

»pokazować [komu] jako w źwierciedle« (1): A ták iáko ná niebie ſłońce/ mieſiąc/ y ine gwiazdy pokázuią ſwiátu iáko w źwierciedle iákieś podobieńſtwo/ á wyobráżenie Boże/ ták tu ná ziemi dobrze podobnieyſzy contrafet ieſt wſzechmocnego Bogá owi cnotliwi Kſiążętá GórnDworz Gg4v.

Przen (4):
pokazować komu (3): A iż to ieſt powinność práwego Dworzániná znáć przyrodzenie páná ſwego/ [...] á podług thego ſie ſpráwuiącz/ wniść zá cżáſem/ á pogodą/ temi drogámi ktore mu beſpiecżne ſcie pokázuią/ w łáſkę iego GórnDworz Kk5; CzechEp 405; Pokázuie nam gwiazdy Tytanowe koło SzarzRyt B3v.
a) O dźwiękach (1): Wdźięcżne lutnie weſołe pieśni wypráwuią/ Nowe rytmy cytáry grzmiące pokázuią. SapEpit B3.
a. Dawać do obejrzenia; oprowadzać po czymś (6): [ludzie z Bractwa Najświętszej Trójcy] do ſiedmi kośćiołow [pielgrzymów] prowádzą/ mieyſcá y groby święte/ y rzecży do widzenia godne pokázuią ReszHoz 120; PaxLiz ktv.

pokazować komu (4): Ieſliż co zá iádło [lege: záiádło] źwierzę tegomći nie pokázował/ owſzememći ſzkodę nágradzał BibRadz Gen 31/39; WujNT Apoc 22/8; PowodPr 56; PIiáne ſługi dźiećiom ſwym pokázowáli Spártáni/ chcąc by ſproſność piiáńſtwá w czás ználi. SzarzRyt D3v.

b. Przedkładać dokument, dawać do wglądu osobie urzędowej; producere JanStat (8): ALe gdźieby liſty z kśiąg Káncelláriiéy wyięté powiedźiał kto bydź podeyźrzáné/ y ieſliby Reyeſtry álbo kśięgámi Káncelláriiéy dla ſtárości nie mogły bydź dowiedźioné/ tedy przyśięgą tego/ który ie pokázuie/ iáko obyczay ieſt/ máią bydź popráwione. SarnStat 329, 327 [2 r.], 465, 765, 766, 767.
Przen (1): pokázuią kwity Troiáki Bog/ dwoy Kryſtus/ cżłowiek też ſowity. Ná ktorym fundámenćie/ Cżárt ſwe pánowánie Zbudował był GrzegŚm [A]v.
c. Wskazywać na kogoś wyciągniętą ręką; zwracać czyjąś uwagę na kogoś (5): Iudaſzá v ſtołu pokázuie [Cf A gdy oni śiedzieli y iedli/ rzekł Ieſus: Záprawdę powiedam wam/ iż ieden z was wyda mię/ ktory ie zemną. A oni poczęli [...] mowić mu ieden po drugim; Izali ia? A on im rzekł: Ieden ze dwunaśćie ktory zemną macza rękę w miśie. 14/18-20]. WujNT Mar 14 arg.

pokazować komu (3): Będzie wiele proroków fáłſzywych/ tákże fáłſzywych Chryſtuſów: otóż gdy ié wam będą pokázowáć/ y o nich powiádáć nie wierzćie im. BiałKat 298v. Cf pokazować komu czym.

pokazować komu czym (2): 18 y 21 Opowiáda zdrádę Iudaſzowę: 26 y Ianowi go ſztuczką chlebá pokázuie [Cf Odpowiedźiał Ieſus: On ieſt ktoremu ia omoczony chleb podam. A omoczywſzy chlebá dał Iudaſzowi]. WujNT Ioann 13 arg. Cf Zwrot.

Zwrot: »palcem sobie pokazować« (1): Tá miłość [do białogłowy] ktora ná iaſnią wynidzie/ przynośi tho s ſobą/ iż iednego ludzie/ pálcem ſobie pokázuią GórnDworz Cc5.
Przen [czym komu] (1): Ktory [herb Gryf] ſwoią práwicą tego ſwego páná/ Pokázuie Koronie práwego Hetmáná. PaprPan A2v.
d. Demonstrować dla nauczenia, jak należy coś zrobić (2):

pokazować komu (1): [ludzie z Bractwa Najświętszej Trójcy] niektorym proſtym Paćierz y Zdrowáś Márya mowić każą/ [...] krzyżem ś. żegnáć ſię każą/ á tych [lege: tym] ktorzyby nie vmieli pokázuią ReszHoz 167.

Przen (1): Náſzych czáſów ludźie oſpáli á bárzo niedbáli/ nie ſą áni chcą być ták dowćipni/ áby pracą o tym [tj. nad własnościami cieplic] táką czynili/ owſzem y to co ſam Bóg á ludźi proſtych zprzygodné doświadczenié pokázuie/ v nich práwie nizacz Oczko 11.
e. Naśladować (1): możeli tę rzecż kto [...] trefniey powiedáć/ iáko on. gdy páná Tęcżyńſkiego gniew pokázuie GórnDworz O5v.
f. Demonstrować w widowisku (2): Thymelici – Czi ktorzi łątki pokazuią. Calep 1067a.

pokazować komu (1): [Grekowie w teatrach] bitwy po iedynkiem/ źwirzętá rozmáite á nieſłycháne/ wſzem wobec ludziom ku tákowey pocieſze/ y nápáſieniu ocżu pokázowáli. GórnDworz O2.

g. Być wskazówką, pozwolić odnaleźć w tekście (2):

pokazować komu (1): ktory pocżątek [każdego dziesiątka]/ w teyże litániey/ więtſzą literą wydrukowáne ſłowá/ Cżytelnikowi pokázuią/ y ná pámięć przywodzą. LatHar 525.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Máłe litery przy liczbách ábo konkordántiách ná wnętrznym brzegu/ y przy ſłowiech w texćie położone/ pokázuią do ktorych ſłow należy ktora konkordántia ná brzegu wyráżona. WujNT przedm 29.

h. O przyrządzie pomiarowym (1): Sciatheras – Inſtrument gwiazdarski ktori zczienia godzini y wiatr pokaſuię. Calep 953b.
2. Robić coś, na podstawie czego ktoś może powziąć określone przekonanie; declarare Calep, Modrz, Cn; demonstrare Calep, JanStat; indicare, ostentare Calep, Cn; praetendere JanStat, Cn; facere scire PolAnt; antemonstrare, indicare, inferre, testari Modrz; delegare, docere, enunciare, erudire, expolire, ex rudi doctum facere, imbuere, instituere, manifestare, monstrare, palam facere, praemonstrare, (saepe) ostendere Calep; arguere, coarguere, convincere, dedicare, dictare, erincere, ferre, gerere, praeferre probare, proferre, profiteri, promittere, significare, significationem dare, speciem dare a. praebere Cn (636):
a. Przekazywać pewną treść (481):
α. W sposób bezpośredni: podawać do wiadomości, przedstawiać za pomocą tekstu, twierdzić, głosić [w tym: z podmiotem nieosobowym (63)] (424): o ſámym Oycu to mowi Páweł/ iáko niżey nápiſáne słowá pokazuią. GrzegRóżn D3; CzechRozm 189v, 203v; CzechEp 60, 416; NiemObr 135; Erudio – Vczę, pokazuię. Calep 372b, 304b, 526a, 672b, [742]a, 836a; Stąd znáć/ iż Apoſtołowie y żony opuśćili: iáko Hieronym ś. pokázuie. WujNT 81, przedm 9, s. 80, 461, 541, 615 (9); Niezbożna ieſt [konfederacja]: gdyż [...] broni Bogow cudzych wſzelkiego obcego á iemu [Bogu] przećiwnego nabożeńſtwá/ iáko ſię iuż pokázowáło. PowodPr 39, 45.

pokazować kogo, co [= treść wypowiedzi: że coś jest, jaki(e) ktoś a. coś jest] (215): KromRozm I I4v; KromRozm II k3; KromRozm III E4v, Q2; KrowObr 58; Są [księgi Pisma Św.] nam też pewnym á nieomylnym práwidłem/ pokázuiąc nam roznicę miedzy złym y dobrym BibRadz *3v; OrzRozm D4 [2 r.]; Bo gdy [Kalwinie] twym byſtrem piorem Bogá wypiſuieſz/ Tedy w iednym Bogu trzech ſproſnie pokázuieſz/ Oycá á Słowo iego y Duchá świętego GrzegRóżn N, E3, I, K2; KwiatKsiąż H4; Demonstrativum genus scribendi, Wywodny obyczay piſánia/ [...] gdy przyrodzenie á właſność niektórey rzeczy pokázuyemy. Mącz 231d, 231d; OrzQuin Z4, Aa3; SarnUzn G7; Pomnię y ia/ żem cżytał iednę Orácią/ gdzie vbogi mąż/ prośi vrzędu/ áby mu dopuśćił vmrzeć/ y pokázuie w tey Oraciey ſwey przycżyny ſłuſzne GórnDworz Y5, Mm3v; tedy niechay śie ſtáráią Páſterze/ áby to okazáli/ iáko łácne y iáſne ſą ony Zbáwićielá náſzego ſłowá/ ktore prawdźiwą Ciáłá iego bytność/ w tey Swiątośći pokázuią. KuczbKat 170, 30, 100, 190, 265; WujJud 160; WujJudConf 29v, 99v; Nád to koſcioł Páná Kryſtuſow/ [...] nie zna żadnego inego przycżyńce/ iedno ſámego Páná Kryſtuſá/ ktorego nam Ian ſ. pokázuie w I. liſcie w II. káp. RejPosWstaw [1434]v, [1102] [2 r.]; MycPrz I B4, C4v, II B[3]v, B4; BiałKaz A4, D4, I2; iż to co ſie o obiecánym Meſyaſzu mowiło choćiaſz o cżłowieku práwdźiwym/ iednák w nim nie cżłowieká iákiego proſtego [...] ſpráwy pokázowáło/ ále ſpráwy iákieś wielkie/ dźiwne/ Boſkie duchowne CzechRozm 178v, 4, 13v [2 r.], 14v [2 r.], 15v, 17v (40); SkarJedn 143, 328; SkarŻyw 243; iſz Hannibal Kartaginſki poki tám [w Hiszpanii] pánował/ ná kożdy rok dwánaśćie beczek Złotá czyſtego z dochodow gornych bierał/ iáko to nam Pliniuſzow ſzácunek pokázuie y Iuſtinow. StryjKron 16; Lecż to mnieyſza: więtſza to iż ſię z piſmem ś. nie zgadza: iako tu/ ták y ná wielu inſzych mieyſcach: coby długo trzebá pokázowáć CzechEp 191; przetoż teraz [...]/ wywody ſáme I.M. odpráwiemy/ á przytym też y Antychriſtá ſwym porządkiem przy nich pokázowáć będźiemy. CzechEp 327; Co áby káżdy obacżyć mogł/ y to poznáć/ że náſzá Minor, to ieſt wnieśienie prawdziwe ieſt/ oto iuż to z pewnymi znákámi y przykłády pokázowáć będę. CzechEp 360, 7, 8, 25, 29, 48 (45); NiemObr 109, 141, 143, 159, 179; Obiecuią mowi ś. Cypryan lekárſtwá/ ále iády podawáią/ pokoy pokázuią/ ále woyny pobudzáią ReszPrz 110, 104; ActReg 26; Refello – Odpor daię, fałſz pokazuię. Calep 903a; LatHar 76, 287; Lecz zakon choć grzech pokázuie/ ále grzechu zgłádzić nie może WujNT 518, ktv, przedm 22, s. 35, 216, 302 marg (17); SarnStat 628; PowodPr 58, 76; Iáko też y ſynowie Aaronowi ná dowod powołánia ſwego kápłáńſkiego/ [...] pochodzenie tyło y rodzay od niego [tj. Aarona] pokázowáli. Y kto rodzáiu od Aaroná vkázáć nie mogł: zrzucony był z kápłáńſtwá. SkarKaz 417b, 204a; KlonFlis A2. Cf pokazowáć kogo jakim; co przez kogo; co w kim; co pro aliquo; co, z przytoczeniem; Ze zdaniem dopełnieniowym; Fraza, »nakrotce pokazować«.

pokazować co [= rodzaj wypowiedzi] (5): MycPrz II Av; do wiáry S. Chrześćyáńſkiey pożytecżne wiernym pokázuie. BiałKaz D4; Ieſli ſie iuż ták według tákiego wyrozumienia/ y wykłádu twoiego ktory z ſłowá Bożego pokázuieſz niegodźi cżłowiekowi niſkim bić/ áni ſie krzywd ſwoich mſzcżyć. CzechRozm 244v, 227v; Prorocy ábo káznodźieie twoi [...] pokázowáli tobie kłamſtwá y głupſtwá PowodPr 10.

pokazować kogo jakim (1): Ale temu wierz/ żeć go ſynem Bożym być nieznáią. Gdy go tákim ſynem niewyznawáią/ iákim go piſmo S. ną [lege: nam] pokázuie BiałKaz G4.

pokazować co przez kogo (1): Y pewność náuki ſwey pokázuie [św. Piotr] przez Chriſtuſá náuczyćielá WujNT 2.Petr 1 arg.

pokazować co w kim (1): Bo máiętnośći/ mocy/ tyráńſtwá w nas y przy nas nie pokaże: ktore Antychriſt ma w ſobie [...]. A my to z łáſki BOżey w Rzymſkim Papieżu/ iáſnie pokázuiemy CzechEp 350.

pokazować co pro aliquo [= za jakie] (1): nie kazdi Sin bedzie ſobie vota oyca ſwego ſtego ſeimu [...] terminować pro ratis et firmis ie pokazowac PaprUp H2.

pokazować co, z przytoczeniem (1): Zacnego oycám wam iego pokazał. Zacność Mátki iego ták pokázuie [lege: pokazuję]. Mátká byłá. Boná Ianá Gáleácego z forciey. Xiążęćiá Mediolánſkiego/ á Izábelle BiałKaz I2.

pokazować z kogo, z czego [= z (czyjego) tekstu] (35): WujJudConf 29v; Abowiem ſkoro po náſtániu cżwartey Monárchiey [...] Rzymſkiey/ zá ktorey ſie Meſyaſz národźił/ iáko ſie iuż z Rábinow żydowſkich pokázowáło: wnetże proroctwo Dánielowe [...] ſkutek ſwoy bráć pocżęło CzechRozm 168v; káżdy to pilny czytelnik ſnádno obacżyć może/ że cżęſtokroć tęż rzecż/ ktorą raz ná Bogá ſámego wkłada/ ſynowi ią też potym przycżyta: iáko ſie z liſtu do Teſáſloniceńſkich pokázowáło. CzechRozm 202, 19v, 38v, 51v, 130v, 146 (10); CzechEp *4, 97, 109, 118, 234 (12); Ale oſobliwie ſwoię mſzą wyſtroili/ ná kſztałt pogáńſkiego/ Rzymſkiego nabożeńſtwá/ co dźiśieyſzych cżáſow/ vcżeni ludźie z Poetow Rzymſkich/ Pogáńſkich pokázuią. NiemObr 159, 141, 143; ReszPrz 104; WujNT 77, 297, 346, 387, 472, 559.

pokazować z czego [= na podstawie faktów] (2): Pokázuie potrzebę nowego teſtámentu z niedoſkonáłośći ſtárego. WujNT Hebr 9 arg, s. 767.

pokazować komu (63): KromRozm I I4v; KromRozm II k3; KromRozm III E4v, Q2; GliczKsiąż N5; BibRadz *3v, *6v; OrzRozm B2, D4; OrzQuin Z4, Aa3; GórnDworz Ee7, Mm3v; KuczbKat 195; RejPosWstaw [1102] [3 r.], [1434]v; pytáć ćię będę/ á ty mi pokázuy (marg) Albo náuczay. (–). BudBib Iob 38/3, b3; MycPrz I B4; BiałKaz B2, D4, G4; CzechRozm 42, 51v, 69v, 95v, 108v (8); SkarJedn 364; StryjKron 16; CzechEp *2v, 174, 222, 252, 275, 357; ReszPrz 68; ReszList 174; Co wżdy wáſzę Kró: M. od téy woyny odrywáć má? [...] czy oſławá między ludźmi? którzy wáſzéy kró: M. to pokázuią/ że nádźieie inſzéy żadnéy niemáſz ieno zgołá brónić ſie OrzJan 121; WujNT przedm 10, s. 56, 297, 346; PowodPr 10. Cf pokazowáć komu do kogo, do czego; W przen.

pokazować komu do kogo, do czego [= zalecać] (2): iáko záwżdy y ſam Pan Chriſtus y Apoſztołowie/ do piſm ś. vćiekáli ſię/ onymi rzecży ſwey dowodźili/ y nam do nich pokázowáli/ y one nam zálecáli. CzechEp 122, 281.

pokazować ku czemu [= na co] (1): [...] cżyli o zakonie Duchownym/ [...] ktory on ćieleſny [tj. Stary Zakon] zálecał y ku niemu pokázował? CzechRozm 83v.

pokazować przez co (1): że co Dawid Bogu [...] pocżytał á ſłuśnie. To Páweł ſinowi Bożemu. Przez toſz piſmo/ pokázuiąc/ że ſin Boży ieſt tym Stworzyćielem/ ktory ſtworzył Niebo y źiemię. BiałKaz E3v.

pokazować czym (24): Dobrzeby ſobie nie łáiáć. (–) Nie łáię/ áleć to ſłuſznym przykłádem pokázuię/ że wy wołáiąc ná Zieźdźiech wáſzych [...] Exekucya/ co ieſt Exekucya nie wiecie OrzRozm B2; GrzegRóżn B4v; BiałKaz A4; Gdyby zgołá cżłowiekiem miał być Chriſtus Iezus/ iáko ty wywodámi ſwoimi pokázuieſz: Aczemuſzby [...] CzechRozm 33v, 3, 4, 14v, 34, 50v (10); Aby ſam Bog miał ſwą chwałę [...]. Co ſię wſzytko naprzod ſámym ſłowem Bożym iáſnym y prawdźiwym pokázowáć będźie: potym też y ſtárych wielu Kátholikow piſmy CzechEp 109, 151, 174, 242, 273; NiemObr 119; WujNT 386. Cf »dowodem pokazować«.

pokazować o kim, o czym (4): Abowiem iáko otym ſama rzecż pokázuie/ y przes przipowieśći to powtarzaią. Iże wina gdy ie cżęſto ſkłody w kłodę przetaczaią kwaśnieią. KwiatKsiąż L; CzechRozm 91; SkarŻyw 337; Czego [grzechu i potępienia] w nich [ludziach] Pan Bog nie ſpráwował/ ále im dopuſzczał dobrowolnie vpáść/ dla ich przeſzłych grzechow: iáko Páweł ś. pokázuie o pogániech ſpráwiedliwie odrzuconych. WujNT 57.

pokazować gdzie [= w tekście] (39): GórnDworz Y5; Przetoż nie ná iednym mieyſcu Piſmo święte to wielkie dobrodźieyſtwo pokázuiąc/ vpomina lud áby y zacność ſwoię y Páńſką dobrotliwość poználi KuczbKat 265; WujJudConf 99v; RejPosWstaw [1434]v; BiałKaz D4; Acżkolwiek też pod cżás/ tyż ſłowá/ roznym ſpoſobem mowionę bywaią: iáko ſie wprzod pokázowáło. CzechRozm 197, 15, 15v, 42, 62, 185 (10); iż y ludźi piſmo ś. Aniołámi zowie. Iákom ia w Dyálogách/ y potym gdźie indźiey pokázowáł. CzechEp 213, 8, 48, 63, 92, 131 (19); A żeby to było przedśięwzięćie Ewángeliſty tego/ ſam to pokázuie przy końcu Ewángeliey/ temi ſłowy: To ieſt nápiſano/ ábyśćie wierzyli WujNT 299, 4, 365, 878; Bo podobno w źiemi náſzey znaydą pogáńſtwá ſwego ſztuki/ iáko ſie przedtym o Aryanách mowiąc pokázowáło. PowodPr 58.

pokazować skąd (2): ktorzy nie tylko ták wykłádáią te mieścá/ ále y ſtąd pokázuią/ że łáſká Duchá ś. w prziymowániu tego Sákrámentu [tj. bierzmowania] Bywa daná WujJud 160; WujNT 51.

cum A cum inf (1): Co zá práwo ná to Páńſtwo Królowie Polſcy máią, trzebá weyźrzéć w Státut Iákubá Przyłuſkiégo. Lib. 5. fol. 801. Kędy tám y Medioláńſkié Páńſtwo, miáſto Moduáńſkié, y Kremoneńſkié zámyka: y do tegóż práwá pokázuie należéć SarnStat 1224.

cum A cum inf „być” [w tym: jakiego (7), kim, czym, jakim (5), od kogo (= że pochodzi od kogo) (1)] (13): Lecż Oycá Kryſthowego piſmo pokázuie Być Bogiem/ kthory wſzytko rządźi y ſpráwuie GrzegRóżn O2, H, K4v, M3v; GrzegŚm 34; RejPosWstaw [1102]v; przeto byłi [!] záśię drudzy Senatorowie co tego [małżeństwa z Barbarą Radziwiłłówną] niegánili/ y owſzeiam pokázowáli. Dom y bogáſtwa od rodźicow być BiałKaz K; CzechEp 118, 222, 355; Małżeńſtwo z vſtáwy ſwey nierozdzielne być pokázuie. WujNT Matth 19 arg, s. 249, Hebr 1 arg.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (37), rzecz tę (1); iż(e), że (108), zaimek pytajny (14), zaimek względny (2), aby, żeby (3), jako ‘że’ (2), jeśli ‘czy’ (1)] (130): Przodkyem kſyęgi ſpraw Apoſtolſkich/ ktore Lukaſz Theophilowi nyeyákyemu piſał/ co w ſobye zámykáyą/ napis pokázuye. KromRozm II e; GliczKsiąż N5; BibRadz *6v; OrzRozm B2; GrzegRóżn B4v, I3v; SarnUzn E6; GórnDworz H2, Ee7; A iż tá wnętrzna Pokutá [...] ku cnoćie należy/ iáſnie to nam ony cżęſte przykazánia/ ktore o Pokućie ſą podáne/ pokázuią. KuczbKat 195, 90, 135; WujJud 160; WujJudConf 112; RejPosWstaw [1102]v; co mi Bog [...] ob-iawić [!] racżył/ wiernym podáię á tym ktorzy ná náſz przekład ieſcże go niecżytawſzy wołaią to ſkromnie pokázuię iż y z niego może wżdy być iakikolwiek pożytek. BudBib b3; BiałKaz A4 [2 r.], B2, Dv, D4, E3v; iż iuż ták tobie k woli mowić będę/ choćiażem ći to przed tym pokázował/ w przeſzłey rozmowie z pocżątku/ żeby nie ſłowem ále mową ſłowá Ianowe kap: I. miáły być przekłádáne CzechRozm 42, 3, 23, 38v, 39v, 68v (13); SkarJedn [218], 364; SkarŻyw 92; Tákże też piſze/ w kázániu 4. fol. 182. obiecuiąc/ to co twierdźi z ſłowá Bożego pokázowáć CzechEp 109; Ták tedy ſobie tuſząc o IM. tym śmieley to pokázowáć będę/ co mi ſię w wykłádániu piſmá ś. [...] nie podoba. CzechEp 152; Pocżnę rzecż tę od Bogá ſámego y od ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá krotko pokázowáć/ [...] iż ſię to X. K. nie cżuie w tym co mowi. CzechEp 202, *4, 41, 151, 222, 236, 242, 288; NiemObr 41, 119; ReszPrz 68, 111; ReszList 146, 174; ActReg 54 [2 r.], 72, 81; OrzJan 121; LatHar 122; [św. Paweł] náprzećiw fałſzywym Apoſtołom Zyduiącym pokázuie/ iáko Ewángelia ieſt nád ſtáry zakon dáleko zacnieyſza WujNT 622; Pokázuie [św. Paweł] dla czego nic od nich bráć niechćiał ná ſwe potrzeby. WujNT 2.Cor 11 arg, przedm 31, s. 3, 16, 38, 51 (45); JanNKar A2v; SarnStat 549, 1240; Zwierzchność Duchowna/ iáko ieſt w Polſzce poſzánowána/ pokázowáło ſie przedtym: doſyć tu przypomnieć: iż [...] PowodPr 58. Cf Fraza.

W charakterystycznych połączeniach: pokazować z listu, z Nowego Testamentu, z partesow (2), z Pisma (Świętego) (6), z poetow, z słow (Słowa Bożego) (9); pokazować przez pismo; pokazować mowami, pismem (2), przykłady, słowem (5), wywodami (2); pokazować w księgach (książkach) (4), w kazaniu, w liście, w rozmowie; pokazować często (2), długo, dostatecznie (4), dosyć (2), krotko, naprzod, nieco, niżej, pierwej, po prostu, przedtym (14), słusznie, sprosnie, śmielej, ustawnie, wprzod (4), wszędy (2), wyższej.

W charakterystycznej konstrukcji: jako(m) pokazował itp. (69).

Fraza: »rzecz (to) (sama) pokazuje« [w tym: „sama" (22), „to” (17); iż, że (18), jeśli ‘czy’ (1)] = jest oczywiste (23): KromRozm II m4v; KromRozm III E7; KwiatKsiąż L; SarnUzn B8v; Wſzák to ſámá rzecż pokázuie/ ieſli nie ieſt prawdá. WujJud 10v, a4v; A nie tylko słowá/ ále y rzecż ſámá iáſnie pokázuie/ że to fałſz co Beza przełożył. BudNT przedm c; CzechRozm 4v, 84, 110, 203; CzechEp *2v, 223, 226, 232, 307, 335, 344; ReszPrz 5; A wáſzże to ón Cálchás ludźióm nieſczęśliwy Wieſczek poie [...]? (–) Choćiaby Cálchás milczał/ rzecz to pokázuie/ A Grék co mu ieſt ná tym z ſáméy wóni czuie. GórnTroas 40; WujNT przedm 10; SarnStat 1002; PowodPr 58.
Zwroty: »dowodem, dowodnie pokazować« (4:3): KromRozm III Q2; GórnDworz H2; Y łan S. mowi: Ze kto mieſzka w miłośći w Bogu mieſzka/ á Bog w nim. (–) Sam to Pan dowodnie pokázuie v Ianá S. vj. káp. gdźie ſie chlebem niebieſkim miánuie/ y powiedáć racży/ iż kto go pożywa/ żywot ma wiecżny WujJudConf 99v; CzechRozm 82; SkarJedn 143; WujNT 3, 1.Cor 9 arg.

»jaśnie, jawnie pokazować« (15:3): ktore [lekarstwa] nam proroctwá y obrzędy zakonne przykryćye/ ále Ewányelia á náuká páná Kryſtuſowá yáśnye pokázuye. KromRozm II k3; BibRadz *6v; KuczbKat 100, 195; WujJud 16; BudNT przedm c; CzechRozm 34, 169; CzechEp 232, 288, 350; ReszPrz 68; Nawet ſámá święta hiſtorya o Pháráonie iáwnie pokázuie/ iż ták Pan Bog ſądził Pháráoná/ że mu przećię nie odiął ſwobody y wolnośći iego. WujNT 557, przedm 22, 31, s. 35, 472, 878.

»[co] na krotce pokazować« (2): Iáko naprzod z ſłowem Bożym [ksiądz kanonik zgody nie ma]. Potym z kośćiołem ſwym/ ktemu z ſwoimi patreſámi/ nád to ieſzcże y z przednieyſzym tu v nas w Polſzcże wodzem ſwym I.M.X. Arcybiſkupem Gnieźnieńſkim/ iáko to nákrotce porządkiem ſwym pokázowáć będę. CzechEp 187, 140.

»pokazować na oko« [szyk zmienny] (2): będzie mogł [dworzanin] [...] vcżyć go [pana] powſcięgliwośći/ mężnośći/ ſpráwiedliwośći/ miernośći: pokázuiąc mu ná oko/ iáko wiele ſłodkośći przykryłá tá máła gorzkość/ kthorey cżłowiek muśi troſzkę vcżuć/ kiedy ſie namięthnoſcziam przećiwi GórnDworz Ee7; CzechEp 151.

»(prawie (jako(by))) palcem pokazować« (6): OrzQuin 24; iż nie mowił Prorok o rzecży nápotym przyſzły/ ále o iuż będącey/ ktorą práwie iákoby pálcem pokázował CzechRozm 135v, 132v, 133v [2 r.], 176v.

»szeroko (a. szeroce) pokazować« (4): Toż y Iákub S. ſzeroce pokázuie/ iż nie ſámá wiárá ále dobre vczynki vſpráwiedliwiáią człowieká. WujNT 529, 478, 552, 560.

»wyraźnie pokazować« (1): bo tá oboiá rzecż iż zá Apoſtolſkich cżáſow byłá/ dwudźieſte rozdźielenie ſpraw ich wyráźnie pokázuie LatHar 122.

»znacznie pokazować« (4): że też on zakon vſtáć y zniſzcżeć miał: iákoż vſtał y zniſzcżał: O cżym doſyć znácżnie Páweł do Gálátow/ á ieſzcże znácżniey Piſarz liſtu do Hebreow pokázuie y dowodzi. CzechRozm 91, 15v, 51v; CzechEp 423.

Szeregt »pokazować i dowodzić (a. wywodzić)« [szyk 4:1] (5): Demonstrator, Dowodźiciel/ ten który co pokazuye/ y wywodźi. Mącz 231d; CzechRozm 91, 130v; CzechEp 227, 364.

»pokazować i nauczać (a. uczyć)« [szyk 1:1] (2): ábowiem wſzyſcy Prorocy/ Kryſtus y Apoſtołowie/ iednoſtáynie y proſto záwſze y wſzędy pokázowáli y náucżáli iednego być Bogá GrzegRóżn H; ReszList 174.

»pokazować i obwoływać« (1): Tu záś w nowym teſtámenćie ſą ty piſmá/ ktore nie tylko ony ſtáre opowiedánia y pokázowánia Prorockie wykłádáią/ ále też iuż práwie/ iáko pálcem/ iż on ieſt tym K rolem [!]/ pokázuią y obwoływáią. CzechRozm 176v.

»powiadać i pokazować« (1): Ták dáleko to [pisanie Lutra] od onego/ co nam náſſy doktorowye powyádáyą y pokázuyą/ yáko dźyeń od nocy. KromRozm I I4v.

»przypominać i pokazować« (1): Otożći 10. krolow/ byli tymi rogámi: ktorymi beſtya 4. to ieſt/ páńſtwo Rzymſkie/ [...] byłá zbodźioná [...]. Co ſię dla tego przypomina y pokázuie/ żeby kto nie mieſzał/ onego ſtanu/ [...] rzecży poſpolitey Rzymſkiey/ beſtyą 4. názwáney/ z tym teráźnieyſzym rządem/ [...] który ieſt pod Papieżem/ ná mieyſcu pierwſzey beſtiey śiedzącym CzechEp 379.

»twierdzić i pokazować« (1): Lecż to tylko wſzędy zgodnie y iednoſtáynie [Pismo Święte] twierdzi y pokázuie/ Iż Iezuſá [...] Bog vmiłował CzechRozm 23.

W przen (13):
Zwrot: »drogę pokazować« = viam demonstrare JanStat [w tym: komu (11)] [szyk zmienny] (13): náſtáłá Biblia/ náſtháły ine piſmá/ kthore pokázuią drogę ludziom do dobrze cżynienia GórnDworz A2v, Mm6; Myć pánu náſzemu Miłośćiwemu Krolowi Iego M. tego y wſzelákiego błogoſłáwieńſtwá od P. Bogá życżymy y prośimy. Aleć to pewna/ żeć go nie tą drogą którą wy pokázuiećie/ to ieſt przez obronę Kácerſtwá/ ále rácżey przećiwną drogą doſtąpić ma. WujJud 18v; CzechRozm A4v, 173v; Oczko 11v; CzechEp 16; NiemObr 14; ReszPrz 93; ReszList 152; WerGośc 210; SarnStat 986; PowodPr 6.
Przen [w tym: co (11)] (14):

pokazować co za co [= jako co] (1): niecnothę záſię mogł by názwáć głupſtwem/ á nieumieiętnoſcią/ ktora oſzukiwa cżłowieká/ á złe zá dobre pokázuie GórnDworz Ff3v.

Frazy: »oczy pokazują same [iż]« (1): która to wodá [ciepliczna] iż w źiemnych meatach ſye bierze/ oczy pokázuią ſámé. Oczko 7.

»rozum, przyrodzenie (sam(o)) pokazuje« [w tym: „to” (8), „co” (1), iż, że (7)] (8:1): KromRozm II i2; bo to rozum pokázuie/ iż iákowego kto ſobie przyacielá obrał/ s kim zá iednego żywię/ tákowy y ſam być muśi GórnDworz M; IZ śię Pánu Bogu modlić y wzywać Imieniá iego mamy/ ſámo to przyrodzenie pokázuie/ ktore ieſt w vmyſły ludzkie wſzcżepione KuczbKat 365, 230; potym y rozum ſam/ ktory ieſt iakoby iáka świátłość á świecá żywotá pokázuie to [ratio ipsa ... indicat]/ że ſproſna rzecż z ludzkiego zábijánia pożytek iáki cżynić/ ábo zyſk bráć ModrzBaz 27v; GórnRozm E3; A poſpolićie tákié [konie] pod żołniérze dáią. (–) Ach co mówiſz/ ſamći to rozum pokázuie/ Ze ſie ſzkápá nim rubſzy/ prędzéy sfátiguié. WyprPl B3; PowodPr 39; SkarKazSej 678b.

»[komu] sumnienie pokazuie« (1): Rozdźiel ſobie wſzytkę ſpowiedź ná cżtery cżęśći/ ná myśli/ ſłowá/ vcżynki/ y opuſzcżenia. Dayże ſię winnym z tych cżworákich rzecży/ iákoć ſumnienie pokázuie LatHar 136.

a) Narzucać konieczność (2): Potym/ to błoto kładąc przez dni kilkánaśćie/ záwżdy w wánnie omywáią/ á z niéy wychodząc/ máśćiámi miękczą/ álbo plaſtry okłádáią: dawáiąc káżdému tyle czáſu/ yle choróbá á potrzébá pokázowáć będźie Oczko 18.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A którym ſpoſobem ma ſie práwo ſázádźić [!], materia ſámá to pokázuie o co rzecz idźie. SarnStat 1276.

αα. Wymieniać, wyliczać; wskazywać, o kogo a. o którą rzecz chodzi [co; w tym: z podmiotem nieosobowym (4)] (26): że náſzy bracia doſyć niemáłe fáſcicuły názbieráli ſentenciy tákich z Oycow/ ktorymi tego gotowi ſą podeprzeć záwżdy [...]. A nietylko ſentencie zebráli/ ále y to co ſie zda być przećiwnego w Iuſtinie/ Athánáziuſie/ to wſzytko oni pokázuią. SarnUzn G6; A przećiwko Papieſkim pieniężnym Odpuſtom/ Miłośćiwym látom/ pokázuiemy on Dekret Piotrá ś. WujJudConf 91v; Azaſz też tego nie pomniſz że ty ſłowká ieſt/ był/ ſą/ byli/ znácżenie ktorey rzecży pokázuią cżęſtokroć/ á nie ſámę właſną rzecż? CzechRozm 31v, 107v, 127v, 137, **7; CzechEp 218, 302; Pierwſza liczba [w rejestrze]/ Rozdźiał; á wtora (y trzećia gdźie ſię tráfi) wierſz y ánnotácyą przy nim pokázuie. WujNT Xxxxx, przedm 2, 10, 25, s. 676; VotSzl E4v.

pokazować z kogo, z czego [= z (czyich) tekstów] (3): CzechEp 153; W cżwartey cżęśći [...] cżyniąc pocżet wyznánia náſzego/ ze ſzcżyrego ſłowá Bożego/ błąd przećiwny/ y z piſmá świętego/ y ku więtſzemu záwſtydzeniu/ y przekonániu ſtrony przećiwney/ z ich że właſnych Doktorow/ y z Synodowych ſpraw pokázowáć będę. NiemObr 7; WujNT 374.

pokazować komu (5): iż mowi o cżłowieku ſynu Bożym/ á nie o tym tám wáſzym/ áni o ktorym inſzym ániele/ to ſie z tych ſłow pokázuie/ ktoremći y przed tym pokázował CzechRozm 54v; Przeto pokázuy mi napierwey te błędy ktore tu obácżaſz w tákim zágadániu żydowſkim. CzechRozm 103, 94, 132v; ReszPrz 18.

pokazować w czym (3): Ale/ ktokolwiek iedno bácżny cżytał piſmá moie nigdy mi z nich Sabellianiſmu, zádáć nie może: ktorym ia w Papieſtwie pokázował/ y teraz iy w X.K y inſzych pokazáć mogę. CzechEp 313, 236; CzechEpPOrz *3.

β. W sposób pośredni: dawać do zrozumienia za pomocą tekstu nie zawierającego wprost danej myśli lub za pomocą działania albo znaku umownego [w tym: z podmiotem nieosobowym (11)] (57):

pokazować kogo, co (33): GrzegRóżn L2; Ale nas zbaw ode złego. TA Prośbá oſtáthecżna ſtoi zá wſzyſtki/ [...] á ktorey też moc y ważność [Syn Boży] pokázuiąc/ ſam prośby tákiey vżywał/ kiedy z tego świátá ſchodząc modlił śie Bogu Oycu zá ludzkie zbáwienie KuczbKat 430; WujJud 135, 135v; MycPrz II B2v; BiałKaz B3; ktory cżęſto pod podobieńſtwy rzecży źiemſkich/ duchowne náznácżał: á onymi przytomnymi y oblicżnymi ná on cżás/ rzecży ieſzcże nie będące/ ále ná potym przyſzłe pokazował. CzechRozm 126v, 30, 70, 70v, 144v; CzechEp 135, 169; ReszPrz 53; LatHar 354; iż P. Bog vſtáwicznie y vśilnie Zydow wzywał przez Proroki y cudá rozmáite/ á oni ná to wzywánie iego nic nie dbáli; pokázuie wolność y ſwobodę ludzką: á iż Pan Bog chćiałby wſzytkie ludzie zbáwić/ iedno iż oni ſámi ſą przyczyną ſwego potępienia. WujNT 560; SVCCESSIA Oycow y páſterzow pokázuie Chriſtá Páná y kośćioł iego. WujNT Cccccc, przedm 37, s. 386; SkarKaz 549b. Cf pokazować co z czego; co na czym; Ze zdaniem dopełnieniowym; W przen.

pokazować co z czego [= na podstawie tekstu] (1): Z ktorych ſłow/ nie tylko to pokázuie Chriſtus/ iż Bog [...] ieſt oćiec [...]: ale też [...] CzechEp 283.

pokazować co z czego [= na podstawie faktów] (1): Gdyż Melchiſedechowe kápłáńſtwo było zacnieyſze nád ono zakonne. [...] Co y z bránia dzieśięćin/ [...] Y z błogoſłáwieńſtwá Abráhámowi dánego pokázuie. WujNT Hebr 7 arg.

pokazować co na czym (1): Pierwſzym go [tj. Piotra] vcżynił/ áby ſię ono wypełniło co obiecał ná pierwſzym poznániu: Głową/ prawi/ zwan będzieſz. co teſz Pan y ná inych rzecżách pokázował. SkarŻyw 597.

pokazować komu (3): CzechRozm 30; KarnNap Bv; Záwſze krzyk/ záwſze trąby ſłycháć w ich oboźie/ Pokázuiąc Pigmeom że ie chcą mieć w groźie. KmitaSpit B.

pokazować przez co (2): Potępia ich [grzeszników]/ ieſli nie będą pokutowáć: pokázuiąc ćierpliwość Bożą przez figę niepłodną/ ktorey ieſzcze do roku czekał owocu. WujNT przedm 37. Cf »przez podobieństwo pokazować«.

pokazować czym (15): MycPrz II B2v; CzechRozm 24, 126v, 140, 142; SkarŻyw 337; CzechEp 169; ReszList 187; Oni tedy dźiſieyſzego dniá/ [...] namilſzemu Synowi twemu [...] záſzli ná drogę/ y rozgi pálmowe/ tákże też y oliwne/ pod nogi iego ſłáli/ [...] á oliwnymi gáłązkami tłuſtymi/ nágotowánie obfitey łáſki/ przez tegoż iedynego Syná twego pokázuiąc. LatHar 354; iáko P. Chriſtus vczynił: pokázuiąc troiákim świádectwem/ Ianowym/ Oycowſkim z niebá/ y właſnymi cudámi ktore czynił/ że go Oćiec poſłał WujNT 89, przedm 31, Luc 18 arg, Rom 4 arg, 7 arg; SarnStat 121.

pokazować w kim (1): iż iáko Melchiſedek był Ofiárownikiem Bogá náwyżſzego/ bez ogránicżenia cżáſu [...]. Tákże też tho iuż w onym to Melchiſedeku iáko pod pewną figurą Bog pokázował iákie miáło być ofiárownictwo [...] Chriſtuſowe CzechRozm 35.

pokazować w czym (2): roſkázuye/ áby dla friyerſtwá y nierządnosći káżdy ſwą właſną żonę myał. Wcżem pokázuye tho/ iż kożdy cżłowyek vchodząc nawáłnych grzechow/ żądzey/ á miłosći Wenuſowey/ kwápić ſie ma do małżeńſtwá/ yáko do pewnego portu. GliczKsiąż Pv; BibRadz I 8a marg.

cum A cum inf „być” (2): Y opiſuie go/ że był Krolem Salem (ktore miáſto w onych rowninách było) [...]. Krolem w tim go być pokázuie/ iż Abrámá z iego towárzyſzmi ſprácowánemi y głodnemi/ czeſtował y podeymował. BibRadz I 8a marg; Toż Páweł S. pokázuie bydź ſnadź przeciw ſámemu rozumowi PowodPr 41.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (9); iż, że (24), zaimek pytajny (4), zaimek względny (2), aby (1), jakoby (1)] (32): GliczKsiąż Pv; A iż ſzátan imię Kryſtuſowe dopuſzcża słyſzeć/ [...] wſzakoż to cżyni przez wodę/ Ogień/ Sol/ Mſzą/ Cżyśćiec/ bo okrom tych rzecży nie zna Kryſtuſá/ A to dla tego cżyni/ áby tym ćiſzey zwiodł nędzne ludźi/ pokázuiąc iákoby on Kryſtuſá nie zniſzcżył GrzegRóżn E3, I; KuczbKat 210; RejPosWstaw [1433]v; CzechRozm 24, 35, 120v, 140, 142, 179v; Pierwſzy Piotr/ Y inni dwá Ewánieliſtowie ná pierwſzym go [Piotra] mieyſcu nád inne ſtáwią/ krom wątpienia pokázuią/ iż on był nád inne ſtárſzy. SkarJedn 65; SkarŻyw 337; CzechEp 169, 283, 315; WerKaz 282; LatHar 377; Vczy vſtáwiczney modlitwy. [...] A przykłádem Pháryzeuſzá y Celniká/ iáka ma być modlitwá pokázuie. WujNT Luc 18 arg; Ieſliby nie byli posłáni [Rom 10/15].) To mieyſce Apoſtolſkie iáwnie potępia haeretyki y ſektarze wſzytkie/ y pokázuie że ſą zwodzićiele y fałſzywi prorocy WujNT 560, przedm 31, 39, s. 26, 89, 108 (12); iáko y znákiem iábłká pokázuią iáwnie, któré w ręku piáſtuią, gdy ich Królmi czynią, á ná iábłku krzyż: áby zgodę w Pánu Kryſtuśie mnożyli SarnStat 121; KmitaSpit B.

Zwroty: »z daleka pokazować« (3): ktory [duch boży] pod podobieńſtwy zwierzchnych/ ćieleſnych/ á iákoby iuż przytomnych rzecży/ duchowne ná potym y przyſzłe/ zdáleká zwykł pokázowáć. CzechRozm 135, 70, 144v.

»pod figurą pokazować« [szyk zmienny] (3): CzechRozm 35, 70v; áby [...] fałſzywym Apoſtołom/ ktorzy ich z nowu chćieli w zakon wpráwić/ áby nie wierzyli. [...] Pokázuiąc pod figurą Abráhámá y dwu ſynow iego/ że ći ktorzy ieſzcze ſą pod zakonem/ będą od dziedzictwá Chriſtuſowego oddaleni. WujNT Gal 4 arg.

»jaśnie, jawnie pokazować« (5:2): GrzegRóżn [L2]; ktory [Pan Bóg] ieſt w trzech oſobách iedney iſtnośći/ [...] iáko to nam ſłowo Boże iáſnie pokázuie/ gdy Pan Apoſtołom ſwym roſkazał krzćić wſzyſtkie w imię (nie w Imioná) Oycá/ Syná/ y Ducha S. KarnNap Bv; LatHar 377; WujNT przedm 31, s. 108, 368; SarnStat 121.

»pod podobieństwem, przez podobieństwo pokazować« (3:1): CzechRozm 70v, 135, 144v; Przez podobieńſtwo o dźieśiąći Pánnách/ y o tálentách/ pokázuie co ſię ma dźiać ná ſądźie z dobrymi y ze złymi/ [...] á iż ći co dobrze nie czynią będą potępieni. WujNT przedm 39.

»znacznie pokazować« (2): mowi Pan/ [...] wezmę was iednego z miáſtá/ iednego/ á dwu z pokołenia [!] iednego/ y wprowádzę was do Syonu/ tedy znácżnie to pokázuie/ iż to zgromádzenie nie do wſzyſtkich należeć miáło/ ále tylko do niektórych wybránych. CzechRozm 120v; CzechEp 315.

Szeregi: »pokazować i oświadczać się« (1): á práwie to oną ſwą ſpráwą/ bijąc ſwe bárány/ kozły/ y ćielce/ [Żydzi] pokázowáli y w tym ſie oświadcżáli/ iż ták cżáſu ſwego/ zá nie cżłowiek ieden ſpráwiedliwy miał być zábity CzechRozm 24.

»pokazować i oznajmiać« (1): A drogę tę iednę tylko ma ſwoię właſną y prawdźiwą/ ktorą wſzyſtkim vmiłowánym dźiatecżkam ſwym vkázuie y záleca: choćiaż to cżyniąc nie iednáko iey wſzyſtkim pokázuie y oznáymia. CzechRozm 173v.

»znać dawać i pokazować« (1): A tu zás przy Sáulu/ rok tylko położył/ ále licżby nie przydał iáko tu widziſz przydano v tych inſzych. Bo ták tylko nápiſano ſyn rok ábo roku Sául. Ktorym to opiſánim roku tego/ iáko ia rozumiem to znáć dáie/ y to pokázuie. CzechRozm 139v.

W przen (2):
Zwrot: »drogę [komu] pokazować« (2): CzechRozm 173v; pod iednym namiotem Wiáry chrześćiiáńſkiey/ pod iedną laſką Páſterzá powſzechnego wolą Bożą ſpráwuiąc. Do cżego im przykłádem ſwym drogę pokázuie/ tenże Páſterz teráźnieyſzy Greg: XIII. ReszList 187.
b. Ujawniać to, co poprzednio było niewiadome (2):

pokazować kogo przed kim jakim (1): iáko też y mądre ludźie [pijaństwo] w błazny odmienia/ ſerce y rozum odeymuie/ y głupimi ich przed ludźmi pokázuie. WerGośc 254.

pokazować co czym (1): Nákoniec/ wielką świątobliwość iego/ y cżyſtość ſercá/ cudy niemáłymi/ pokázowáć Pan Bog pocżął. SkarŻyw 452.

c. Dawać poznać swoje cechy (153):
α. W celowym działaniu prezentować, wykazywać się czymś; popisywać się [w tym: co (76)] (86): BibRadz *5v; telko o tho prośili/ żeby męſkie ſercze pokázował/ á opowiedział ſie/ y przyiął duellum zá oycá. GórnDworz O7, E7v, Fv, Bb4, Cc5; BudNT przedm a2; SkarJedn 314; Dla miłych śioſtr ſwoich áby chleb dobrze vpiecżony miáły/ gdy iey pomiotłá niezſtáło/ ſamá ſię w gorącym piecu pomiotłem vcżyniłá: wielką ochotę do posługi [...] pokázuiąc. SkarŻyw 194, 58, 251, 510; CzechEp 170; ActReg 50; Gratulor ‒ Weſſele ſie, radoſc pokazuię. Calep 464a; Bliżſzy ſą [święci] mieścá onego/ w ktorym P. Bog chwałę/ y wielmożność máieſtatu ſwego pokázuie/ niżli my. LatHar 328; WujNT 869; SkarKaz 39a, 454b.

pokazować komu (1): nád ktorą [skrzynią, tj. arką]/ cżęſto Bog chwałę ſwoię pokázował/ y znácżną przytomność ludowi pokázował. CzechEp 170.

pokazować przez kogo, przez co (2): A przed tym też niż był ponurzony Chriſtus [...] áni vcżył/ áni cudow cżynił: przez ktoreby Boſtwo ſwe miał pokázowáć. CzechEp 176; WujNT 442 marg.

pokazować czym (15): nie zda mi ſie/ áby [biała głowa w tańcu] ochotę zbytnią/ zarkiem ſkokiem/ pochuthnywániem ſobą/ pokázowáć miáłá GórnDworz X3v, L5v; WujJudConf 103v; RejPosWstaw [412]; MycPrz I A2v; y tákim nie sfolguie [Bóg]/ ktorzy do niego ſię przyznawáiąc/ y wiárę weń zmyſláiąc/ vcżynkámi pobożnymi tego pokázowáć nie będą NiemObr 115; Calep 453b; WujNT 89, 233, 365; SarnStat 848. Cf »rzeczą pokazować«.

pokazować nad kim (3): RejPosWstaw [413]; SkarŻyw 492; Pokaż nádemną miłośierdźie twoie/ ktoryś ná one chore/ ták miłośćiwie śćiągał Bozką rękę twoię/ y nád nimi pokázowałeś niezmierną moc y dobroć twoię. LatHar 219.

pokazować przed kim (5): WujJudConf 212v; SkarŻyw 305; Aby káżdy przy ożenieniu ſwym rycerſką ſwą dźielność przed wezwánymi gośćmi pokázował. GrabPospR K3v, K3v [2 r.].

pokazować w czym (6): GórnDworz F6, Kv; A widźimy przykłády iáwnego gniewu Bożego/ iákie vpadki ták wiele kroleſtw [...]/ y rozerwánie Kośćiołá Bożego. (-) Prawdáć ieſt żeć Pan Bog w tym iáwny gniew ſwoy pokázuie WujJud 242v; A ſnać pewnie/ [...] że był Pan Bog nań [na króla naszego] łáſkaw [...] y potym/ żego [w] wielkiey vcżćiwośći [...] mieli [...]. Naprzod Cżeſarz Chrześćijáńſki Máximilian/ pokázował to [w] wielu rzecżách. Ale ieſli wczym/ tedy woney vcżynnośći/ ktorą ná ſtáránie Páná náſzego nieboſzcżyka vcżynił/ że śię Sigmuntem Ianem [...] zgodźił BiałKaz L4v; CzechEp 312; WujNT 442 marg.

pokazować w kim, w czym [= przez kogo, przez co] (2): SkarŻyw 113; w ktorycheśćie [grzechach] niekiedy chodźili [...] według kśiążęćiá zwierzchność máiącego ná tym powietrzu/ Duchá ktory teraz moc pokázuie w ſynách niepoſłuſznych WujNT Eph 2/2.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (6); iż, że (5), zaimek pytajny (3), aby (po przeczeniu) (3), jakoby (2), zaimek względny (1)] (14): áby [dworzanin] pomniał przed kim ſie s cżym popiſuie/ y/ z iákim thowárzyſtwem/ bo bym ia niechciał áby miedzy chłopſtwem ſiadał/ á tám tho pokázował/ co vmie GórnDworz I8; męſzcżyzná bácżny/ chocia pokázuie/ iákoby tego rad ſłuchał/ pocżnie o thákowych zle rozumieć/ y lekcze ie ważyć ſobie GórnDworz X; ieſli cżego niebędzie [biała głowa] vmieć/ niechay niepokázuie áby vmiáłá GórnDworz X2, D8v, K8v, L5v, N3, V7v, Cc5v; RejPosRozpr c; CzechRozm 197v; KochDryas A2v; MWilkHist A3; Która ochotá y wdźięczność, y we mnie że ſie niemoże zátáić: tedy tym to pokázuię: że W.M. Pánom moim M. té oſtátnié kśięgi praw Koronnych, [...] ofiáruię SarnStat 848.

Zwroty: »jaśnie, jawnie pokazować« (4:2): RejPosRozpr c; tylko chćiey [królu] iáwnie pokázowáć/ Ze/ iáko ſam przyſtoyność/ y cnotę miłuieſz Ták nie wſtydu/ y fałſzu w drugich nie lubuieſz. KochDryas A2v; CzechEp 204; Toć iuż ſzoſty dowod/ ktorym [Chrystus] iáwnie Boſtwo ſwe y rowność z Oycem pokázuie: kiedy po dwá kroć obiecuie to wſzytko vczynić/ oczkolwiekby kto prośił w imię iego. WujNT 365, 299 marg, Xxxxx4.

»moc (a. możność) pokazować« = operari Vulg [szyk zmienny] (13): lecż nie w tákowych [kocha się Pan Bóg] ktorzy pokázuiąc wielką możność/ á włádzą ſwoię/ y każącz ledwe nie pádáć przed ſobą/ Bogu tym podobni być chcą GórnDworz Gg4v; RejPosWstaw [1433]v; Gdyż ich [tj. aniołów] przedſię nie od tego piſmo názywa/ żeby to ſłowo [Elohim] oſoby znacżyło/ ále od mocy/ ktorą od iednego ſámego Bogá wſzechmogącego biorą/ y ktorą wykonywáiąc roſkazánie iego/ pokázuią. CzechRozm 16, 183, 183v, 185 [2 r.]; CzechEp 204, 207, 257; LatHar 219; WujNT 442 marg, Eph 2/2. [Cf też znacz. 3. pokazować przed kim.]

»otworzyście pokazować« (1): ktorego [Boga] mocy żaden ſię ſprzećiwić nie może/ ktorą kiedy chce iáſnie y otworzyśćie pokázuie. CzechEp 204.

»rzeczą, skutkiem pokazować« (2:2): CzechRozm 197v; á ſam ślepy [...] mowi: Widzę pierwey niewidzący/ przeſtałem być ślepym/ y rzecżą to pokázuię SkarŻyw 567; A iż inſzą mowią y piſzą/ á inſzą ſkutkiem po ſobie pokázuią: tedy ſię y tym ſámym iż ſą Antychriſtámi/ [...] wydawáią CzechEp 335; iż on ludźiom niektorym dáie prawdźiwe vznánie/ áby nie ſłowki tylko/ ále rzecżą pobożność pokázowali. NiemObr 166.

»po sobie, w sobie pokazować« [szyk zmienny] (9:1): GórnDworz Cc5v; iż vcżynkámi pobożnemi á poſłuſzeńſtwem/ wiárę żywą y vſpráwiedliwiáiącą w ſobie [Abraham] pokázował. WujJudConf 103v; Gdyż Rycerſkimi ludźmi być ſie miánuiemy/ Záwżdy to iuż po ſobie niech pokázuiemy. WierKróc A3v; CzechRozm 157v; SkarŻyw 325; MWilkHist A3; CzechEp 26, 49, 335, 353.

»[na kim] znacznie pokazować« (1): Patrz ná święte poznaż iáki ieſt Pan Bog ktory ná nich cudotworſtwo/ wſzechmocność/ miłośierdzie/ [...] y ſpráwiedliwość ſwoię/ dáleko znácżniey niż indziey pokázowáć racży. SkarŻyw A3.

»znaki [czego] pokazować« (2): CzechRozm 193; Moyżeſz Aaroná y ſyny iego [...] przeſtrzegał/ áby ſię oſtrożnie [...] około ſłuſzby Boſkiey záchowáli: á nád tymi ktorzy zá złość ſwoie [!] pokáráni ſą/ áby żadnych znákow płácżu y żáłoby niepokázowali SkarŻyw 492.

Szeregi: »oświadszać a pokazować« (1): o to ſię ſtáráć máią rodzicy/ áby powinność pobożności ſwoiey przećiwko Pánu Bogu záchowywáli/ á tę vſtáwicżnym á pilnym ſłuchániem ſłowá Bożego/ rozmowámi nabożnemi o Pánie Bodze y cżęſtemi modlitwámi oſwiadſzáli á pokázowáli. RejPosWstaw [412].

»pokazować i oznajmować« (1): iáko go Bog poſłał ná ten ſwiát/ w ktorym on moc ſwoię pokázował y oznáymował przez rozlicżne á dziwne znáki y przez náukę iego niebieſką RejPosWstaw [1433]v.

W przen (2): CzechRozm 223v; [Dawid] prośił poddánych/ áby mu ſłużby Bożey pomogli/ żeby oná Arká Bozka vczćiwſze mieyſce [...] niżli pierwey miáłá. [...] y ſkacząc przed Arką/ owoce religiey y nabożeńſtwá ſwego ku Bogu pokázował. SkarKazSej 679a.
Przen (1):
Zwrot: »moc swą [przez co] pokazować« (1): ktora [wiara żywa] ſię nie dopuśći ćiáſnoſćią ſercá ludzkiego ogránicżyć/ ále ná wierzch wychodźi/ moc ſwą/ ważność ſwą/ gorącość ſwoię/ przez miłość/ przez dobre vcżynki pokázuie. ReszList 155.
β. Uzewnętrzniać, przejawiać w zachowaniu lub sposobie postępowania swoje cechy, uczucia, myśli [w tym: co (65)] (67): GrzegRóżn C; GórnDworz Aa7; MycPrz I A4v; CzechRozm 69v; Biádá nam co wchorobie niećierpliwość pokázuiem SkarŻyw 582, 185, 188, 193; CzechEp 43, 106; Ták o nim [o zmarłym ojcu]/ Hrábiá/ trzymay/ á chćiéy płácz hámowáć/ W przygodźie trzebá ſerce ſtałé pokázowáć KochTarn 76; SkarKaz 45b.

pokazować komu, czemu (3): CzechRozm 168v; Młodziuchnym będąc/ oſobliwą ſkłonność ku ſłuſzbie Bożey/ modlitwie/ y nabożeńſtwu/ w pokorze y poſłuſzeńſtwie wſzytkim pokázował. SkarŻyw 507. Cf »pokazować światu«.

pokazować przez co (4): á iżbyſmy przez dobre vcżynki ktore zgotował Bog ábyſmy chodźili w nich/ pokázowáli to/ że ieſteſmy wezwani do they łáſki á do tego dáru wiáry BibRadz *7; CzechRozm 99, 214. Cf »przez znaki pokazować«.

pokazować czym (7): Niechay ſie ſmieią iáko chcą ći nędznicy/ ále tym ſmiechem co inſzego pokázuią s ſiebie/ iedno lekkie á płoche przedſięwzięcie. SarnUzn Cv; Może też to być/ iż Alexánder dla tego to ták rzekł/ áby nápomknął kogo z mądrą głową ku piſániu o ſobie: pokázuiącz tym/ iż iáko miał we cżći [...] vcżone piſánie/ że tylekroć miáło mu być ono miło/ coby kto ku iego chłubie nápiſał. GórnDworz H; CzechRozm 170; ModrzBaz 57; CzechEp 17; NiemObr 157; á inſzy miedźią/ ſkorámi/ ſuknem/ oleiem/ wonnemi máśćiámi/ y cżym mogli/ ſerce ſwe ochotne ku Pánu BOgu pokázowáli. LatHar +4.

pokazować w czym (7): rzecż ieſth bárzo niebeſpiecżna/ wykrocżyć z roſkazánia páńſkiego/ bo w tym cżłowiek pokázuie/ iż więcey vfa ſwey głowie/ niż onego rozumowi/ kogo ſłuſznie ſłucháć miał. GórnDworz L4; CzechRozm 70, 100, 109; SkarŻyw 244; Odżywa [!] ſię X. Arcybiſkup do podánia táiemnego Oycow dawnych. W cżym pokázuie/ iż nie pámięta ná onę przeſtrogę ſyná Bożego/ [...] áby z ſtrony wiáry y nabożeńſtwá [...] Oycow ſobie ná źiemi nie názywáli. NiemObr 82, 45.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (6); iż, że (19), jako ‘że'’ (2), zaimek pytajny (2)] (23): GliczKsiąż E3v; BibRadz *7; SarnUzn E2v; GórnDworz A2v, H, K8, K8v, L4; WierKróc Av; CzechRozm 168v, 170; ktorziby przewiedźiawſzy v dworu ſpoſob rządzenia Rzecżypoſpolitej/ [...] wychodźiliby przed inſzemi iáko herſtowie ná plác/ [...] gdźieby cżęśćią Práwá ſtánowiąc/ cżęśćią około Sądow rádząc/ [...] cżęśćią oycżyzny broniąc/ pokázowáli to/ że ſą kárnośći dworſkiey wychowáńcámi nieledáiákiemi. ModrzBaz 14v, 57; SkarŻyw 293, 567 [2 r.]; MWilkHist A3v; CzechEp 17, 91; NiemObr 82, 157; WujNT 460; á Náámáná Syryey hetmáná bogátego/ y zacnośćią świecką wielkiego/ [...] przypuśćić do śiebie [...] niechćiał: ále go tylo przez ſługę odpráwił, pokázuiąc iáko ſobie bogáctwo y pychę iego máło ważył. SkarKaz 416a.

Zwroty: »jawnie, jaśnie pokazować« = vere declarare Modrz [szyk zmienny] (2:1): SarnUzn E2v; WujJudConf 63v; Ieſliżeś ſię zdobrych rodźicow vrodźił/ więc ſię o to ſtáray ábyś iym był podobny/ á ſpráwámi cnotliwemi żeś prawdźiwy śláchćic iáśnie pokázuy ModrzBaz 57.

»pokazować na oko« [szyk zmienny] (2): GórnDworz I2; Cżemu [że Jezus jest Mesjaszem] iż teraznieyſzy żydowie wierzyć nie chcą/ tedy to ná oko po ſobie káżdemu pokázuią/ iż piſmu swiętemu wiáry nie dáią. CzechRozm 168v.

»po sobie, z siebie, na siebie, w sobie pokazować« = exstruere Modrz [szyk zmienny] (20:5:1:1): iż dla thego cżłowyek tym yeſt názwan/ áby wyedzyał y po ſobye to pokázował/ że rzecż yeſt ſtanu poććiwego á ſláchetnego myędzy inſſym ſtworzenim GliczKsiąż E3v; SarnUzn Cv; WierKróc Av; w tych też [obyczajach] koniecżnie lepſzą nápráwę przez duchá Chriſtuſowego w ſobie pokázuią CzechRozm 99, 70, 100v, 137, 168v, 194, 199; PaprPan L3v; Ale obycżáie ſkáżone przewiodły to/ że tá wádá [tj. pochlebstwo] nigdźie indźiey więcey/ iáko przy Dworzech zwierzchnych Pánow płuży/ [...] á ztądże dom/ ktoryby z śiebie miał dáwáć wiele przykłádow rozmáitych cnot/ pokázuie z śiebie [infert] tę ſproſną á prawdźie ſzkodzącą wádę. ModrzBaz 17v, 14; Ci ludzie co obrázow kośćielnych y znáku krzyża ś. nierádzi widzą [...]: dwie rzecży właſne nieprzyiáćielom duſznym y pogáńſtwu po ſobie pokázuią. Pierwſza áby Bog cżći niemiał [...]. Druga iſz z ſercá ludzkiego wſpominánie gęſtſze ná Bogá [...] wybić chcą. SkarŻyw 301, 55, 200, 234, 297; MWilkHist A3v; StryjKron 360; CzechEp 17, 18, 91, 340, 406; PaprUp D4v; Phil P3.

»pokazować światu, przed wszystkim światem« (1:1): I niewſtydaſz ſie ták grabey y ſproſney nieumieiętnośći ſwoiey pokázowáć przed wſzyſtkim ſwiátem. KrowObr 181 v; GórnDworz A2v.

»pokazować widomie« (1): tho záſię [...] z ręku twych krolewſkich [jest]/ iż ma Polſká tyle kſiąg ſwoim ięzykiem [...]. Abowiem gdyś tho W.K.M. iął pokázowáć widomie ſwiáthu/ że miłuieſz Koronę tę/ hnet obroćili ſie do tego ći kthorym dał Bog więcey vmieć/ [...] y ięli ſie rzecży poważnych piſáć ięzykiem Polſkim GórnDworz A2v.

»znaki [czego] pokazować« (2): ktory ieſzcze w młodych lećiech [...] wielkie znáki w rodzoney Rycerſkiey dzielnośći z ſiebie pokázował/ gdy z Ruſią z Polaki/ z Mazury/ y Krzyżakámi Pruſkimi vſtáwicznie woyny wiodł StryjKron 360; Phil P3.

»znacznie, przez znaki pokazować« (2:1): CzechRozm 214; [Tomasz św.] ieſzcże w dziećinſtwie przyſzłą ſwoię świątobliwość przez znáki łáſki Boſkiey ná ſobie pokázował. SkarŻyw 200; CzechEp 17.

W przen (1): gdy látá doroſłe przyſtąpią/ pokázuiemy iáwnie złego drzewá nieśláchetne owoce w myśli/ w mowie/ y w vcżynkách náſzych/ przećiwko Zakonowi Bożemv przeſpiecżnie grzeſząc. WujJudConf 63v.
Przen (1):

W porównaniu (1): KwiatKsiąż B3v cf Zwrot.

Zwrot: »znaki [czego] pokazować« (1): Abowiem zaprawdę z młodośći w niktorych przyrodzenie znaki przyſzłey dobroći/ yakoby yakie kwiateczki pokazuye. KwiatKsiąż B3v.
3. Czynić, dokonywać; reddere JanStat, JanPrzyw; insinuare, ostendere Vulg; praestare JanStat [w tym: co (129)] (130): LeszczRzecz A6; WierKróc B; a wten czás on człowiek nięſzczęſliwy żadnego ſłowá niemowiąc: áni ſtękánia pokázuiąc/ po trzy kroć ziewáiąc nieſzczęſliwą Duſzę wyduchnął. StryjKron 350; CzechEp 162; (nagł) Donácia ná woynie Podbiélſkiému. (–) ZA znácznémi y krwáwémi zaſługámi Vrodzonégo Piotrá Podbiélſkiégo/ któré pokázował/ [...] w Woynách przećiw Moſkiewſkiému SarnStat 450, 1209.

pokazować komu (3): A iżby im ieſzcże tym więcey ćierpliwość w tym wſzytkim [tj. ustawicznym prześladowaniu uczniów Chrystusowych] zálećił: áżći im y ſám ná ſobie przykład pokázuie CzechEp 22; SarnStat 63, 882.

pokazować przed kim (1): iż ten pierwſzy wywod twoy/ ieſt bárzo nieważny: to ieſt/ żeby dla tego Chriſtus krolowáć niemiał/ iż to mocy iákiey znácżney y dotkliwey/ áni cudow żadnych przed niezbożnikámi nie pokázuie CzechRozm 185.

pokazować w kim [= wobec kogo] (2): SkarŻyw 372; á święte taiemnice niech wezmę [...] ná oddalenie [...] zdrády ſzátáńſkiey/ ktorą we mnie pokázuie/ ćiáłu moiemu pokoiu nie dáiąc. LatHar 210.

Zwroty: »cuda pokazować« (2): CzechRozm 185; Y ná cudách/ ktoremi [lege: ktore] Pan Bog w nim pokázował/ nieſchodziło. W Medyolánie [...] niememu młodzieńcowi pálec w vſtá puśćił/ [...] y vzdrowił niemotę iego. SkarŻyw 372.

»facto, rzeczą pokazować« (2:1): Skutecżnie ſłowo Boże pełncie/ tho ieſth rzecżą pokázuycie/ á nie bądźcie tylko ſłuchácżmi RejPosWstaw [212]v; SarnStat 153, 420.

»przed oczyma [czyimi] pokazować [nad kim]« (1): Izaſz tho kiedy ſłychána rzecż ieſt/ [...] żeby kiedy ktory krol Polſki był w bitwie poiman/ [...]. A coż to inſzego cżyniło/ iedno miłość tego narodu Polſkiego przećiw pánom ſwoim/ że to przed ocżymá páná ſwego pokázowáli nád nieprzyiacielem iego/ co ſie mężnemu narodowi godziło pokázowáć/ wydawáiąc ciáłá y żywothy ſwe wſzelkiemu niebeſpiecżenſtwu/ ſtrzegąc áby ná páná ich zła przygodá nie przypádłá LeszczRzecz A6.

»przykład pokazować« [w tym: czego (1), komu (1)] (2): CzechEp 22; A Iż nie boią ſie wiele ich zákazánia drógi do Sląſká rozmáitémi obyczáymi przeieźdźić/ ná wzgárdę zákazánia y Mándatów náſzych/ zły przykład niepoſłuſzeńſtwá pokázuiąc [in pessimum inoboedientiae exemplum JanStat 1036] SarnStat 1237.

»służby pokazować« (2): nam y potomſtwu náſzému oboiéy płći [...] ná potym zá czáſem y mieyścem ſą gotowi wierné ſłużby zá wolą Bożą pokázowáć [servitia sunt parati exhibere JanPrzyw 4] SarnStat 63 [idem] 882.

»z siebie, po sobie pokazować« (1:1): Tedy oni też tákowe nazacznieyſze á naznámięnitſze wſzyſtki poſtępki s ſiebie pokázowáć máią. KwiatKsiąż A3; CzechEp 334.

»swe sztuki pokazować« (1): Azołnierzem tylko powiada stoią Rzeczyptey nietymi co doma lezą abowięzyku swe sztuki in Rep. pokazuią ActReg 132.

Przen (2):
Zwroty: »jaśnie pokazować« (1): Co záprawdę ieſt rzecż potrzebna [karać i napominać]/ ku pohámowániu ſkáżoney nátury náſzey/ kthora ieſzcże z młodych lat iáſnie pokázuie ſkutki ſwoie. RejPosWstaw [413]v.

»pokazywać skutek swoj« [szyk zmienny] (2): RejPosWstaw [413]v; że choć wedle litery [zakon] vſtał/ y zniſzcżał/ wſzákże [...] w tym wſzyſtkim co ſie zakonu Bożego wiecżnego y przyrodzonego dotycże/ ſkutek ſwoy pokázuie. CzechRozm 98v.

a. Dokonywać czegoś, co jest skierowane bezpośrednio na kogoś; traktować w określony sposób, wyświadczać (101): RejPosWstaw [1434]v; Słudzy áby pánom ſwym byli poddáni/ żeby ſię im we wſzytkim vpodobáli/ nie odmawiáiąc: nie oſzukawáiąc/ ále we wſzytkim dobrą wierność pokázuiąc WujNT Tit 2/10.

pokazować komu, czemu (52): w nędzy á w złey ſławie żyć muſzą/ ći ktorzykolwiek ich [rodziców] zániedbawáią/ ábo im ludzkośći ſwey nie pokázuią. RejPosWstaw [414]v; BiałKaz Mv; WerKaz 267; Pokázował w poſługách dźiélność pánu ſwému/ A przyſtoyną vkłonność człowieku kázdému PudłFr 40; ActReg 104, 170; WujNT 1.Petr 5/5; [W przysiędze podkomorzego:] ná ktorym ſądźie nie mam mieć względu ná żadną oſobę: [...] nikomu w tym moim ſądźie/ żadney przyiáźni y nieprzyiáźni niepokázuiąc SarnStat 458; SkarKaz 381a. Cf Zwroty.

pokazować ku komu (8): SkarŻyw 305; iż P. Bog z nimi [ludźmi] mieſzka/ [...] gdy mu z pracey y máiętnośći ſwey/ dom dáią/ ochotne ſwoie ſerce y wolą proſtą ku niemu pokázuiąc. SkarKaz 454b. Cf »chęć pokazować«, »łaskę pokazować«, »miłość pokazować«, »nieprzyjaźń pokazować«.

pokazować przeciw(ko) komu (18): RejPosWstaw [414]; MycPrz II Dv; ReszPrz 72; WujNT 2.Cor 6 arg; ABy [...] przećiwko nam więtſzą wiárę y poſługę pokázowáli/ obiecuiemy/ [...] SarnStat 66, 886; Choćia Pan Bog ludowi Izráelſkiemu ſłużbę ſwoię płáćił docżeſnym dobrem y ſzcżeśćiem [...] przedśię wielką ſrogość pokázował w karániu tymże docżeſnym przećiw niemu PowodPr 26. Cf »miłość pokazować«, »nieprzyjaźń pokazować«, »skutkiem poka- zować«, »życzliwość pokazować«.

pokazować nad kim (10): BielSpr 52v; Miedzy ktoremi [możnymi patronami a poetami] zobu ſtron alternata bywáłá/ że owi tanquam fautores [...] znácżną munificentią nád nimi pokázuiąc/ do ſiebie ie gárnęli: á ći záś diuini ingenij partus z głowy/ [...] przed ocży ich nieſli/ y tym ſpoſobem pámiątkę ich ſłáwie nieśmiertelney/ [...] poświącáli. RybGęśli A2v. Cf »łaskę pokazować«, »miłosierdzie pokazować«.

Zwroty: »chęć, ochotę pokazować« = gratos se reddere JanStat, JanPrzyw [w tym: komu (9), ku komu (3)] (13:1): GórnDworz Cc7; Sieſtrześ oddał co lepſze grunty y klenoty/ A wżdyś tám nigdy nie znał tákowey ochoty. Iákąm ia tobie w domu ſwym pokázowáłá HistLan A4v; CzechRozm 122; ReszList 167, 187; żebym ze wſząd/ podług możnośći mey/ W.M. iáko przyiaćielowi mnie zdawná záchowáłemu/ vcżynność moię y chęć wſzeláką rad pokázował. WerKaz 277; ActReg 116; WujNT Rom 1 arg, Philipp 1 arg; SarnStat 136 [2 r.], 437, 450 [2 r.].

»dobrodziejstwo [komu] pokazować« (5): CzechRozm 88v; Prętko zápomnieli [Żydzi] P. B. ſwego y wielkiego iego dobrodzieyſtwá/ ktore im nád wſzytki ine narody ná ziemi pokazował. SkarŻyw 557, A2v, 429; PaprUp Dv.

»łaskę (a. łaskawość) pokazować« = favorem praestare JanStat [w tym: komu (12), nad kim (2), ku komu (1)] [szyk zmienny] (18): GórnDworz K8, Dd3v; MycPrz I Bv; KarnNap A4; SkarŻyw 58; ActReg 39, 116 [2 r.]; Tyś wykupił od ſmierći żywot moy/ pokázuiąc nádemną łáſkę y miłoſierdźie twoie. LatHar 562, 214, 676; Przeto zá tę wiárę y ſtáteczność ich/ wdźięczność/ y łáſkę náſzę Królewſką/ miáſtu temu/ y obywátelom iego wſzyſtkim pokázuiąc SarnStat 963, 437, 606, 693, 965; SkarKaz 387a; O co było wiele ſzemránia poſpolitego ludu ná biſkupy y ná Ceſárzá: iż heretykom táką łáſkáwość pokázowáli/ iákiey oni Kátholikom nie czynili. SkarKazSej 687b.

»miłosierdzie pokazować« [w tym: nad kim (7), komu (2)] [szyk zmienny] (11): CzechEp 99; ActReg 116; ktoryś ieſt z łoná Oycá wſzechmogącego/ ná ten świát wypráwiony/ ábyś [...] nád ludźmi ſkruſzonego ſercá miłośierdźie pokázował LatHar 584, 87, 180, 183, 562, 571, 658; SiebRozmyśl E3; VotSzl B3.

»miłość pokazować« [w tym: przeciw(ko) komu (6), komu (4), ku komu (1)] [szyk zmienny] (14): Służył ieden piękney y znaczney Rzymiáncze cżás długi/ pokázuiącz wielką/ á gwałtowną przećiw niey miłość GórnDworz Bb2v, Dd4v; RejPosWstaw [414]v; CzechRozm 103v, 173v, 245v; ReszHoz 123, 138; pocżęli ſię do tego iáłmużnámi ſwymi przykłádáć/ áby mieli z cżego tę chęć y chrześćijáńſką w podeymowániu y opátrowániu pielgrzymow miłość pokázowáć ReszList 167; LatHar 72, 73; SkarKaz 386a, 421a, 456b.

»nieprzyjaźń, niechęć, nienawiść, nieżyczliwość pokazować« [w tym: przeciw komu (3), komu (2), ku komu (1)] [szyk zmienny] (4:1:1:1): GórnDworz Cc7; CzechRozm 200v; SkarJedn A*, 253 [2 r.]; A drudzy ie [swoje dzieci] chcąc miłowáć/ gubią ie: y miáſto życzliwey miłośći/ ſrogą im nieprzyiaźń pokázuią: gdy ie domá przy ſobie/ áby ſię obecnośćią ich ćieſzyli/ trzymáią SkarKaz 420b; SkarKazSej 675a.

»niewdzięczność pokazować« [w tym: komu (2)] (3): HistLan F2v; PaprUp A2; Teraz w mych oczách wizytko ſie zmieniło/ Obłudné ſerce wſzytko pokáźiło/ Y twa niewdźięczność/ którą pokázuieſz Tám/ gdźie powolność y chuć práwą czuieſz. KochFrag 27.

»[komu] poćciwość [= uszanowanie] pokazować« (1): ábyśćie tey Pánnie zá wſzyſtki dobrodźieyſtwá wſzelkiego domu Iágełłowego táką pocćiwość y wdźięcżność pokázowáli iaka iey ſtąnu [!] Krolewſkiemu przynależy. BiałKaz M3.

»przyjaźń pokazować« [w tym: komu (2)] (3): Qui ſimulat verbis, nec corde eſt fidus amicus. To ieſt/ Kto słowy przędźionemi przyiaźń pokázuie/ Niewierz mu nigdy/ bo ćię ſercem nie miłuie. ModrzBaz 65v; SkarŻyw A2v, 151.

»skutkiem [przeciw komu] pokazować« (1): [Bóg] iż ieſt Bogiem náſzym pokázuie. A cżyni to on żeby nas przykłádem ſwym ku temu pobudźił. żebyſmy y my to ſkutkiem przećiw niemu pokázowáli/ co ná dźiatki iego prawdźiwe należy. CzechRozm 197v.

»po sobie pokazować [czemu = komu]« (1): Od żydow ſię tákże náucżyli [...] nie kłániáć ſię ná imię P. IEzuſowo: żadney pokory po ſobie nie pokázowáć temu imieniu/ któremu ſię kłánia wſzelkie koláno ReszPrz 41.

»wdzięczność pokazować« [w tym: komu, czemu (4)] (5): BiałKaz M3; StryjWjaz A2; którzy [głupi ludzie] kiedy ie co ſczęśliwégo potka/ á tego źle záżywáią/ żadnéy wdźięcznośći ſczęśćiu zá to nie pokázuią OrzJan 67; LatHar 72, 324.

»pokazować znacznie [komu]« (1): [przypomnię] Wladiſlawa Krola Wegierſkiego y Czeſkiego/ y Henrika Kardinala y Biſkupa Crakowſkiego iednego dla zitzliwoſci/ drugiego dla dobrodzieiſtwa ktore pokazowal znacnie R:P: y Koſcijolowi Bozemu. PaprUp Dv.

»życzliwość pokazować« [w tym: komu (3), przeciw komu (1)] (5): GórnDworz Cc7; CzechRozm 122, 241v; PaprUp Dv; wſzytko ſię ráduie/ Ptacy krzycżą/ źwierz dźiki z weſelem táńcuie. Zycżliwość komu proſzę táką pokázuią Przyrodzenia? komu chęć z weſelem gotuią? SapEpit A4.

b. Powodować [z podmiotem nieosobowym] [co] (7): Táż wiárá nas w powinnośći náſzey przećiw Bogu y bliźniemu zátrzymawa/ tá w rzecżách przećiwnych ćirpliwość ſtánowi/ y wyznánie ſtátecżne pokázuie. WujJudConf 106; bo rządna robotá dwoy pożytek pokázuie: á nierządna ſzkodę y omieſzkánie. GostGosp 10.
Zwrot: »skutek pokazować« (5): áby y w Swiętych ſwoich zaſługę Syná ſwego (ktora ſie ták dálece rośćiąga/ że y przez cżłonki wybráne ſkutek ſwoy pokázuie) tym więcey przed ludźmi vwielbił y wyſławił. WujJud 59; CzechRozm 186 [2 r.], **5; WujNT 623 marg.
4. Świadczyć o czymś, być wyrazem, przejawem, dowodem czegoś; docere, prodere Modrz; indicare JanStat (65): że ćiáło káżde porządnie żywiącé/ w tę proporcyą złożóno ieſt/ áby ze cztérzech żywiół właſność równą wźiąwſzy/ do żadnéy ſye więcéy/ niżli miárá iego pokázuie/ nieſkłaniáło Oczko 12v; Zadney im otuchy nie cżyni tu w tym wieku [...] pánowánia ná Papieſtwie/ [...] áni ná żadnym przełożeńſtwie od Antychriſtá wymyślonym y dźiwnymi ſztukámi chytrze vbogáconym/ ku pánowániu nád cudzą wiárą/ á podbiiánim ſobie pod nogi owiecżek Chriſtuſowych/ iáko dźień dźiśieyſzy pokázuie CzechEp 23, 373.

pokazować co (34): GrzegRóżn A4, 14; w ktorym pánie ácż náuká doſyć wielka byłá/ czo y wirſz iego pokázuie/ ále tą/ nie ták bárzo ſłynął/ iáko cnotą/ ludzkoſcią GórnDworz Ee; Bo śie iuż pokazáło/ że ty święte y ſkryte znáki [tj. sakramenty] ſą tákowe/ ktore y pokázuią łáſkę/ y ſpráwuią. KuczbKat 155; WujJud 1v [2 r.]; WujJudConf 42, 137; WierKróc B2; CzechRozm 26, 93, 93v; Rozność kſztałtow y barw v ſzat/ á co inſzego pokázuie iedno obycżáiow rozność y nieuſtáwicżność? ModrzBaz 54; Oczko 12v; SkarŻyw 235; CzechEp 94, 316, 388; ReszHoz 117; ActReg 50; Cudá Páná Chriſtuſowe nie tylko wſzechmocność iego pokázuią/ ále też coś inſzego známionuią. WujNT 143, 8, Zzzzz3v; SarnStat 351, 928; SkarKaz 40b, 549b marg; SkarKazSej 685a. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »znak pokazować«.

pokazować kogo, ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego [z zapowiednikiem: tak] (1): Bo iego cne poſtępki thák go pokázuią/ Iże go wſzyſcy ludzye ná ſwiecie miłuią PaprPan S2v.

pokazować komu (5): LudWieś B; OrzRozm A2v; GórnDworz E7; Wiárá Powſzechna tá ieſt; ktora nie dźiś [...] vroſłá; ále ktora wſzędźie/ [...] ktora od wſzytkich trzymaná byłá: co nam y ſámo to ſłowko Catholicum álbo Powſzechne pokázuie. WujJud 1v; Oczko 1.

pokazować „tak” (3): Oſtatek zimy pocżąwſzy około Gromnic aż blisko ku Wielkiey noci ſtale zima poſtoi/ tak nam polna gęs w dzień ſwię. Marcina na grzbiecie ſwym pokazowała. LudWieś B. Cf pokazować kogo, ze zdaniem dopełnieniowym; Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (5), tak (1); iż, że (20), zaimek pytajny (6)] (26): KrowObr 193v; Tákoweć ſą ſpráwy y poſtępki wáſze/ ktore pokázuią/ że tey wáſzey Szwáycárſkiey wierze rychło ſye o Krolá pokuśić. OrzRozm Cv, A2v; áby cżłowiek ták z mową/ iáko y s ſpráwámi namniey ſie nie wydwarzał/ iedno niedbále iákoś á wrzkomo tego ſobie niemáiąc ni zacż wſzytko cżynił: á thá zmyſlona niedbáłość/ ábo [...] nizacżmienie/ żeby vmieiętność pokrywáło/ y pokázowáło ták ludziom/ iż ono czo cżłowiek cżyni [...]/ bez wſzelákiey pracey/ y zdobywania przychodzi. GórnDworz E7; KuczbKat 195, 325; WujJud 36; CzechRozm 63v; ModrzBaz 14v; Oczko 11, 12v; Iáką wiárę S. Woyćiech w Polſzcże ſzcżepił: dochowánie iey ſtátecżne y podánie od miłych á cnych przodkow náſzjch pokázuie SkarŻyw 357, 332; LatHar 132; WujNT przedm 18, 19, s. 171, 194, 227 (8); PowodPr 35; SkarKaz 206b; SkarKazSej 692a; IEśli iáko kto żywot wiodł śmierć pokázuie [...] Tedy świątobliwośći twoiey nie potrzebá Zacna páni/ świádectwa cudownego z niebá. SzarzRyt D.

Frazy: »przykład pokazuie« [szyk 3:1] (4): ktore to rzecży/ iż ſą Pánu Bogu w pokutuiącym miłe/ w ſtárym zakonie/ przykład Achábá złośliwego krolá pokázuie LatHar 132; SarnStat 1274, 1287; [heretycy] odeymuią Kátholikom kośćioły/ [...] wyganiáią ie/ y z máiętnośći łupią [...]. Co pokázuią przykłády w káżdym páńſtwie y mieśćie/ gdźie rządy ſwe máią SkarKazSej 685a.

»(sama) rzecz pokazuje« = dowody, zwłaszcza treść pism, świadczą (5): CzechEp 94, 388; TEn liſt/ iáko y drugie zá nim idące (iáko y Auguſtyn ś. przypomina/ y ſámá rzecz iáwnie pokázuie) nawięcey zbijáią błąd o ſámey wierze WujNT 783, 73; JanNKar E3.

Zwroty: »jaśnie, jawnie pokazować« [szyk zmienny] (4:4): KrowObr 193v; OrzRozm A2v; Iáka to zgodá wáſzá/ wie to iuż świát wſzyſtek: y Synody wáſze iawnie to pokázuią WujJud 1v; Abowiem co dobrego okrom tákiey ſrogiey kárnośći być może/ pokázuią to iáśnie [docent] obycżáie wiela onych dworzan ModrzBaz 14v; WujNT 227, 417, 517, 783.

»po sobie pokazować« (1): Chociaż pozwirzchny tytuł/ y dźiedźicność [!] Kośćiołá Powſzechnego/ zacność y powołánie imieniá Chrześćiáńſkiego z dawnośćią po ſobie pokázuią. WujJudConf 137.

»znacznie pokazować« (1): CzechRozm 63v; iż przez meaty/ niż iéy początek/ źimnieyſzé bieży [woda ciepliczna] wnet oźiębnąć muśi: lecz ónéy właſnośći iż nie niepozbyłá/ dym/ párá/ wónia/ y ſam effekt znácznie pokázuie. Oczko 11; CzechEp 316.

»[czego] znak pokazować« (1): iż z źiemie gdźie źimná początek y mieyſce być miáło/ ćiepłá ſye tákié náyduią/ które wiecznych ogniów á ſtudnic nieprzebránych nam znák pokázuią. Oczko 1.

Szereg: »pokazować i znaczyć« [szyk zmienny] (2): A co ieſzcże drudzy mówią/ iż nápocżątku/ znáczy w Bogu: á ono záś v Moyżeſzá nápocżątku znácży/ wedle wykłádu ich/ w ſynu: tedy to ſámo znáczy y pokázuie ich wielką nieuſtáwicżność/ niezgodę y głupſtwo CzechRozm 26, 93v.
a. Zapowiadać [komu, ze zdaniem dopełnieniowym] (1): Potym od poł dnia wytarło ſie gorące Słońce do ſrzod odwiecżora/ á zatym zaſię mgły powſtały do wiecżora/ Pokazuie nam iż then Grudzień będzie ſniegiem dzierżał do pełniey. LudWieś B3.
5. Znaczyć, symbolizować, odnosić się (11):
a. O znaczeniu językowym [kogo, co] (5): Ale nie mowi zgołá. Oto Almá brzemienna/ ále mowi: Oto tá Almá pewną białągłowę pokázuiąc/ gdy He [rodzajnik grecki] przydáie [...] rzecż przytomną pokázuiące CzechRozm 133v, 133v, 134 [2 r.].
α. Stanowić bliższe określenie (1): Przetoż Pácianus ſtárodawny Doktor ták w perſonie Kátholiká mowi: Imię mi ieſt Chrześćijánin/ á Kátholik przezwiſko. Ono mię miánuie/ á to mię pokázuie. WujNT 444.
b. O znaczeniu symbolicznym [w tym: kogo, co (5)] (6): KuczbKat 150; Bo mowiąc po proſtu wedle textu/ expreſsé właśnie y wyráźnie rog ten: ktory wedle X.K. znácżył Antychriſtá tedy Krolá pokázował CzechEp 382.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1)] (2): Zegnáią potym Krzyżem S. cżoło/ ocży/ pierśi/ rámioná/ y vſzy. Co wſzyſtko pokázuie to/ iż przez Krztu táiemnicę/ ludźi okrzcżonych ſmyſły otworzone y vmocnione bywáią/ áby Páná Bogá na śie przyiąć KuczbKat 145, 225.

Zwrot: »jaśnie pokazować« (1): Bo kiedy wſzyſcy tymże Krztem omyći Pánu Chriſtuſowi śie odradzamy/ y tychże Swiątośći vczeſtniki ieſteſmy/ [...] tedy to iáſnie pokázuie/ że my wſzyſcy tegoż Ciáłá cżłonkámi ieſteſmy. KuczbKat 225.
Szereg: »pokazować i znaczyć« (2): KuczbKat 110; Bo podobieńſtwo nie może być rzecżą oną ſámą/ ále rzecży oney podobieńſtwem/ ktorą pokázuie y znácży. CzechRozm 106v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Commonstro idem quod simplex, Pokázuyę. Mącz 231c; Signo – Znaczę. Interdum signare significat ostendere, indicare signo Pokazuię. Calep 979a, 388a.
*** Dubium: Może błędnie zamiast „rozkazować” (1): Praecipio – Vprzedzam wzieczim. Item pro iubeo Pokazuie. Calep 830a.

Synonimy: 1.b. dawać, podawać; e. naśladować; g. odsyłać; 2.a.α. dowodzić, głosić, nauczać, powiedać, świadczyć, twierdzić, wyświadczać, wywodzić; αα. wyliczać, wymieniać; β. oświadczać się, oznajmiać; c. oświadczać, oznajmiać; 3. czynić, dokonywać; 5. znaczyć.

Formacje współrdzenne cf KAZAĆ.

Cf POKAZOWANY, POKAZOWANIE, POKAZUJĄCY

KW, ZCh