[zaloguj się]
[pdf]

MOWCA (21) sb m

o pochylone (Cn o jasne), a jasne.

Fleksja
sg pl
N mówca mówce
G mówce mówc(o)w
D mówcy
A mówćę mówce
I mówcą
L mówcy

sg N mówca (9). ◊ G mówce (1). ◊ D mówcy (1). ◊ A mówćę (5). ◊ I mówcą (1). ◊ L mówcy (1). ◊ pl N mówce (1). ◊ G mówc(o)w (1). ◊ A mówce (1).

Sł stp notuje, Cn w innym znaczeniu, Linde XVII w.

1. Wygłaszający mowy, orator, krasomówca; orator, rhetor Calag (15): przećiwko onemu Leptynowi: Powſtał był Demoſthenes Mowcá wielki OrzRozm Pv, Q2v, Q3 [3 r.], Q4v, R; Hetman Scypio/ v Cyceroná mądrégo Mówce mówi OrzQuin T4; pomnię ia/ kiedy v dworu/ tákiego mowcę chwalono/ ktory w ſwą rzecż naywięczey Cżeſzcżyzny mieſzał GórnDworz F4; Pan Iehowa [...] odyimuie z Ieruſzalimá [...] Rotmiſtrzá y vććiwą oſobę y ráycę/ y mądrego/ rzemięſlniki y rozumnego mowcę [peritum eloquii (marg) oratorem (–)] BudBib Is 3/3; Calag 391a.

W porównaniu (1): Klitijus, Ukalegon, Antenor szedziwy [...] Ale na drugą stronę mowce doświadczeni, Podobni polnym świerszczom, ktore więc, siedzący Na wysokiej olszynie, puszczają głos brzmiący. KochMon 24.

W charakterystycznych połączeniach: mowca doświadczony, mądry (4), rozumny, wielki.

Wyrażenia: »błazeński mowca« (1): Morologus, stulta et inepta loquens. ‒ Błazenski mowca. Calep [674]a.

»mowca wymowny« (1): Szkołá dawa nam mowce wymowne [oratores facundos] ModrzBaz 129v.

Zestawienie: »krasny mowca« = krasomówca (1): Ani my w mieśćie/ áni ná Seymiech bywamy/ Ani tám kraſnych onych mowcow twych ſłuchamj. KochDryas [A3].
2. Zastępca strony procesowej, obrońca, doradca; advocatus BartBydg, Mymer2; causidicus Calag, Calep; procurator Calag (6): BartBydg 5b; Mymer2 11; gdybyſmy chcyeli [...] rzecżniká s doktorem álbo náucżycyelem [...] zrownáć/ naydzyem to iż dáleko wyęcey myałby ſie kożdy ocyec záchowáć náucżycyelowi niż ktoremu mowcy. A ácżkolwyek wyem [...] że Prokuratorowie ludzie ſą poććiwi á potrzebni/ gdi ſámi ſpráwiedliwośći przyglądáyą/ kthorzy Exekutorowye álbo Tutorowie yáko ye po náſſemu opyekunámi zową/ ſą GliczKsiąż N4; Calag 213a; Causidicus dicitur patronus, qui in causis iudiciisque versatur. Mowca, rzecznik. Calep 175b.
Szereg: »mowca a prokurator« (1): áby v páná yákyego ſlużył dobry yáki mowcá á Prokurator/ ktoryby od rády pánu był/ tudzyeſz od ſpraw wſſelákich GliczKsiąż N4.

Synonimy: 1. orator, retor, wymowca; 2. egzekutor, obrońca, opiekun, pierca, pomocnik, prokurator, rzecznik, sprawca, tutor.

Cf BOGOMOWCA, DOBROMOWCA, GŁADKOMOWCA, KRASOMOWCA, ŁAGODNOMOWCA, MOWNY, NASIENIEMOWCA, NIECZEMNOMOWCA, POWAŻNOMOWCA, PRAWDOMOWCA, PROŻNOMOWCA, RZECZOMOWCA, WIELOMOWCA, WOLNOMOWCA, ZŁOMOWCA, ŹLEMOWCA

KK