[zaloguj się]
[pdf]

ROZTRĄCIĆ (16) vb pf

roſ-, ros- (11), roz- (4), rosz-, [roſz-] (1).

o jasne.

Fleksja
inf roztrącić
praet
sg pl
1 m jå roztrącił m pers
2 m roztrąciłeś, -ś roztrącił m pers
3 m roztrącił m pers roztrącili
impersonalis
praet roztrąc(o)no

inf roztrącić (4). ◊ fut 1 sg roztrącę (1). ◊ 2 sg roztrącisz (1). ◊ 3 sg roztrąci (5). ◊ [3 pl roztrącą.] ◊ praet 1 sg m jå roztrącił (1). ◊ 2 sg m roztrąciłeś, -ś roztrącił (3). ◊ 3 sg m roztrącił (1). ◊ [3 pl m pers roztrącili. ◊ impers praet roztrąc(o)no.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. Rozbić, pogruchotać; uszkodzić; dissolvere, elidere Vulg; percutere, allidere PolAnt, diminuere, excutere, quassare Mącz (15): Quassare etiam significat, Rozbić/ Roſtrąćić. Mącz 339a.

roztrącić co (2): á roztrąći [Pan] dom wielki vpádkiem [tj. powodując upadek]/ y dom mnieyſzy rozpádlinámi. BibRadz Am 6/11; Nowy Sterniku wárá tego Bźdźielá [tj. młyna pobrzeżnego]/ Roſtrąćiſzli go będźie krotochwilá KlonFlis F3.

Przen [co] (1): ktory ſłup/ kámień z niebá (to ieſt Kryſtus opoka) gdy ſpádnie roſtrąći á w niwecż obroći. BielKron 9v.
a. O ludziach i zwierzętach: poturbować, poranić, może też: zabić [w tym: kogo, co (= część ciała) (10)] (11): yako ya czyebye nyerosthrączyl gwalthownye anyn [!] czya vmnyeyszyl wroboczye vasnosczy dw kopv thako my pomoszy bog. ZapWar 1505 nr 1965, 1505 nr 1965; Leop Iob 30/22, Zach 11/16; Diminuam tibi caput nisi hinc abis, Roſtrącęć łep/ zmiękczęć párchów yeſli ſie nie porwieſz precz. Mącz 223b; [y padl Iezvſz na kamyennym wſchodzye na oblycze, y roſtrączil ſylno ſwoye oblycze y glowe vtlvczoną y noſz RozmyślDomin 49, 32, 37, 53, 74; A wiodącz cie od Annaſza, o podwoy głowką twoią vderzono j roſtrączono ażes padł we drżwiach na wznak Pozdraw B6v, B7, C3v, D5v; ale tak nierządnie i pomieszanie [Turcy wykonują swoje ćwiczenie rycerskie], że albo miedzy sobą, albo z tych, co patrzą, zawsze przynajmniej jednego albo dwu roztrącą RadzPodróż 144].

roztrącić komu (1): Excutere alicui cerebrum, Roſtrąćić komu głowę. Mącz 339a.

roztrącić o co (2): Błogo (onemu) ktory pochwyći/ á roſtrąći dzieći twoie o kámień. BudBib Ps 136/9; KochPs 201; [padl yeſt [Jezus] nazyemye y roſtrączyl oblicze o zyemye ą krziſz vpadl nan RozmyślDomin 70, 31].

roztrącić czym (żywotne) (1): zmowili ſię nań [urzędnicy na szlachcica]/ y zgołá inſtygowáli nań/ iákoby on miał/ podpiwſzy ſobie/ dźiećię ná przedmieśćiu koniem roſtrąćić WerGośc 224.

roztrącić na czym (1): vpadłeś ná twarz twoię o móy namilſzy Pánie Iezu Kryſte/ y roztrąćiłeś ſwoię naświętſzą twarz ná kámieniu onym. SiebRozmyśl B3v; [y nyeſzlygo [Jezusa] do czyemnycze yako baranka zwyązanego y ydącz przez ſchod nadol do pywnycze ſzmrodlywey, thedy nakozdem ſzlopniu glowe y czolo yego ſzylno roſtrączyly, y thluklaſzye glowa yego o kozdy ſzlopyen RozmyślDomin 43].

Przen (1): Podniozſzy mie roſtrąćiłeś á ſtárłeś mie nędznego LubPs X3v; [A facie ire et indignationis (roſgnyevanya) tue qia eleuans allisisti (roſtracileſz) me. Glosy III 102/107 ].
2. Rozdzielić na drobniejsze elementy (1): Findo, Roſzczepić/ Roztrącić. Mącz 127b.

Synonimy: 1. pobić, podruzgać, podruzgotać, pogruchotać, pokołatać, rozbić, rozrazić, roztłuc, roztłoczyć, roztrzaskać, roztrzasnąć; a. podrapać, poobrażać, poranić, poszarpać, rozerwać, roztargać, zranić; 2. rozdzielić.

Formacje współrdzenne cf TRĄCIĆ.

Cf ROZTRĄCENIE, ROZTRĄCONY

ALKa