[zaloguj się]
[pdf]

OPOWIEDZIEĆ (543) vb pf

-p- (542), -pp- (1).

Oba o oraz oba e jasne.

Fleksja
inf opowiedzieć
praet
sg pl
1 m opowiedziåłem, -m, -em opowiedziåł m pers -(s)my opowiedzieli
2 m -ś opowiedziåł m pers
3 m opowiedziåł m pers opowiedzieli
f opowiedziała m an
n opowiedziało subst opowiedziały
plusq
sg pl
2 m -ś był opowiedziåł m pers
3 m był opowiedziåł, opowiedziåł był m pers byli opowiedzieli, opowiedzieli byli
imperativus
sg pl
1 opowi(e)dzmy
2 opowiedz(że) opowi(e)dzcie
3 niech opowi(e) niech opowiedzą
conditionalis
sg pl
1 m bych opowiedziåł, bym opowiedziåł m pers byśmy opowiedzieli
2 m byś opowiedziåł m pers
3 m by opowiedziåł m pers by opowiedzieli
f by opowiedziała m an
n subst by opowiedziały
con praet
sg
1 m bych był opowiedziåł
3 m by był opowiedziåł
impersonalis
praet opowiedziåno, jest opowiedziåno, opowiedziało się
participia
part praet act opowiedziawszy

inf opowiedzieć (142). ◊ fut 1 sg opowiem (29); -em (2) BiałKat, KochFr, -ém (1) KochPs, -ęm (1) ZapKościer, -(e)m (25). ◊ 2 sg opowi(e)sz (6). ◊ 3 sg opowié (19); -é (1), -(e) (18). ◊ 1 pl opowiemy (3); -emy (1), -(e)my (2). ◊ 2 pl opowi(e)cie (1). ◊ 3 pl opowiedzą (8). ◊ praet 1 sg m opowiedziåłem, -m, -em opowiedziåł (17). ◊ 2 sg m -ś opowiedziåł (3). ◊ 3 sg m opowiedziåł (156). f opowiedziała (7). n opowiedziało (3). ◊ 1 pl m pers -(s)my opowiedzieli (1). ◊ 3 pl m pers opowiedzieli (39). subst opowiedziały (1). ◊ plusq 2 sg m -ś był opowiedziåł (1). ◊ 3 sg m był opowiedziåł (4), opowiedziåł był (1); był opowiedziåł Leop, RejPos, BiałKaz; był opowiedziåł : opowiedziåł był BibRadz (1:1). ◊ 3 pl m pers byli opowiedzieli (3) RejPos (2), WujNT, opowiedzieli byli (1) Diar. ◊ imp 2 sg opowiedz(że) (9); -wiedz (1), -wi(e)dz (8). ◊ 3 sg niech opowi(e) (1). ◊ 1 pl opowi(e)dzmy (1). ◊ 2 pl opowi(e)dzcie (9). ◊ 3 pl niech opowiedzą (1). ◊ con 1 sg m bych opowiedziåł (2) BibRadz, BielSpr, bym opowiedziåł (2) RejPos, PaxLiz. ◊ 2 sg m byś opowiedziåł (3). ◊ 3 sg m by opowiedziåł (15). f by opowiedziała (1). ◊ 1 pl m pers byśmy opowiedzieli (2); -smy (1), -(s)my (1). ◊ 3 pl m pers by opowiedzieli (3). subst by opowiedziały (2). ◊ con praet 1 sg m bych był opowiedziåł (2). ◊ 3 sg m by był opowiedziåł (2). ◊ impers praet opowiedziåno (11), jest opowiedziåno WujNT (2), opowiedziało się (1) RejPos 277. ◊ part praet act opowiedziawszy (29).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Przekazać wiadomość, dać znać, oznajmić, oświadczyć, donieść, zgłosić słowami ustnie lub na piśmie; dicere, indicare, (ad-, an-, re)nuntiare Vulg, PolAnt; innotescere, manifestare JanStat (199): A iż tu Ian ſwięty powiáda/ iż to Pan tylko ſługam ſwoim obiáwić racżył. Tu rozumiey/ iżći inſza rzecż ieſth obiáwić/ á inſza opowiedzieć. (marg) Inſze ieſth powiedzieć á inſze obiáwić (–) RejAp 5; Ale ſąśiad wie kto płocho śiedźi: y ma opowiedźieć/ pod tą winą/ żeby ſam zań [za zbiega] nie ćierpiał. GostGosp 38.

opowiedzieć co [w tym: „to” wskazujące z odniesieniem do tekstu poprzedzającego (21), „co, nieco” nieokreślone (1:1), „co” pytajne w zdaniu złożonym (1)] (42): HistJóz Ev; LibMal 1548/144v; Poſlał tedy Iakob przed ſobą Iudę do Iozephá do Egyptu/ áby opowiedział [ut nuntiaret ei; áby mu oznaymił WujBib] (przyiazd iego) Leop Gen 46/28; A przetoż podźmy á opowiedzmy to w domu krolewſkim. BibRadz 4.Reg 7/9; NiemObr 32; [woźny ma kłaść pozew] álbo v ſzláchćicá/ który pozwan bydź ma we dworze iego/ álbo v Włódárzá/ álbo v Kmiećiá/ álbo zagrodniká: wſzákże opowiedźieć ma położenié pozwu [publicando nihilominus citationis positionem JanStat 524] we dworze onégo ſzláchćicá SarnStat 755 [idem] 825. Cf opowiedzieć co od kogo; co komu; co przez kogo.

opowiedzieć co od kogo (1): Turcy po gránicy vcżynili ſzkodę w tym przymierzu Skánderbegowym poddánym. Gdy to opowiedziano Máchometowi od Skánderbegá/ kazał záſię wſzytko wroćić y popłaćić BielKron 253v.

opowiedzieć co komu (32): MetrKor 37/2; OpecŻyw 150v, 154v; LibLeg 11/181; GroicPorz eev; A ták názáiutrz wyſzedł lud ná poiá/ y opowiedźiano to Abimelechowi [nuntiaverunt ipsi Abimelech]. BibRadz Iudic 9/42, 4.Esdr 6/33, Matth 28/8; BielKron 253v; RejAp 194v; GórnDworz Y6; RejPos 119, 209, 248, 295v; RejPosWiecz3 98; WujJud 224; BudNT Act 23/17, 19; MWilkHist F4; Vltimo dziękowali KIM zstrony swei, [...] chcąc takowe baczęnie et vere Regiam clementiam KrIM Panom swym opowiedziec ActReg 168; RybGęśli A4; Oznaymićie to Iákubowi. [Act 12/7]) Każe to opowiedzieć S. Iákubowi lerozolimſkiemu Biſkupowi y Chrześcijanom WujNT 447; Doprowadz młodźieńcá tego do Hetmáná: bo mu coś ma opowiedźieć [habet enim aliquid indicare illi Vulg, PolAnt; bo mu ma nieco okázać Leop; ... powiedzieć BibRadz] [...] tego młodźieńcá [...] ktoryć ma coś powiedźieć. A Hetman [...] pytał go: Coż ieſt co mi oznaymić [indicare Vulg, PolAnt; opowiedzieć BudNT] maſz? WujNT Act 23/17; SarnStat 448; CiekPotr 75; Ieſli ćię mąż odumárł po śmierći brzemienną [...] Wdowo/ záraz opowiedz brzemię Vrzędowi KlonWor 63. Cf Z przytoczeniem.

opowiedzieć co przez kogo (2): Prziyaſzn pana Voyevodi [...] kthorą yego Kro. m. przeſz waſch opowyedzyal wdzyecznye prziymowacz raczi. LibLeg 11/181; A iż ták Pan ná nas łáſkaw/ [...] iáſnie y przez Proroki nam to opowiedzieć racżył/ y ná oſtátek przez ſyná ſwego miłego. RejPosWiecz3 98.

opowiedzieć komu (91): ſpal ſſamą zilyna za yei namowa, a obaczil tho ponych then ranyoni y ſamemv zilye opowyedzial. LibMal 1544/88v; Y oznaymił Iáákob Racheli że brát oycá iey á iſz ſyn Rebeki/ j bieżáłá/ j opowiedziáłá ojcu ſwemu. BudBib Gen 29/12, Gen 32/5; vkazał ſię [Jezus] pierwey Máryey Mágdálenie [...]: (A) oná ſzedſzy/ opowiedziáłá (tym) ktorzy znim bywáli BudNT Mar 16/10, Matth 14/12, Mar 16/13, Act 23/16; ZapKościer 1580/11; GostGosp 122; Wſtań/ á weźmi dźiećiątko y mátkę iego/ á vćiecz do Egyptu: y bądź tám/ áż ći opowiem. WujNT Matth 2/13; przyſzedſzy vczniowie iego [Jana Chrzciciela]/ wźięli ćiáło/ y pogrzebli ie: y ſzedſzy opowiedźieli IEſuſowi [venientes nuntiaverunt Iesu; przyſſedſſy powiedzieli to Jezuſowi Leop]. WujNT Matth 14/12, Matth 28/8, s. 123 marg, Mar 16/10, 13, Act 23/16; SkarKaz 518b. Cf opowiedzieć co komu; kogo komu; Z przytoczeniem; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedzieć komu; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym opowiedzieć komu; cum A cum inf opowiedzieć komu.

opowiedzieć kogo (9): GroicPorz x3; GostGosp 166; Ktokolwiek ſługi niewolné, ábo té którzy vćiekáią, zátrzymawa, áni ich we dworze Królewſkim blizſzym nie opowié: ten ie temu czyi ſą, z winą piętnądzieſtą niech wróći. SarnStat 647. Cf opowiedzieć kogo komu.

opowiedzieć kogo komu (6): Ielli by kto cżego ztych rzecży powinnych nieucżynił/ tedy gdy iy iego ſtárſzi opowie vrzędowi [delatus a tribuno suo ad magistrum]/ niech będźie ſkaran zá winę grzywną groſzy ModrzBaz 84, 84; ActReg 28; GostGosp 38; SarnStat 273, 300.

opowiedzieć na kogo przed kim (1): Kmieć ták ſie ma ieden z drugim doględáć z pilnośćią/ żeby wſzyſcy Pánu robili/ y ma opowiedźieć ſąśiad przed Vrzędnikiem ná ſąśiádá gdźieby nie robił GostGosp 28.

opowiedzieć o czym [w tym: „o czym” z odniesieniem do treści tekstu poprzedzającego (1)] (3): A czyeladnyka po sobye zoſthaw w Andrnopolyv zeby go do slvſznego czaſzv Cro: yego M. Vangierſkiego poſla czekał, a othwoyem przemynyenyv opovyedzial LibLeg 7/36; Diar 43; SkarKaz 518b.

Z przytoczeniem oznajmującym [w tym z zapowiednikami: to (3), co (1), tak (1); mowiąc (2), rzek(n)ąc (3)] [komu (7), co komu (5)] (12): opowiedz iey [Maryi] orędzié niebieſkié/ rzekątz. Zdrowa bątz miloſcij pelná/ pán s tobą. OpecŻyw 7; MurzNT Joann 4/51; KromRozm II f3; TEdy Sámſon ſzedł do Támnathy/ á vyzrał thám niewiáſthę z corek Filiſtyńſkich. Y przyſzedſzy opowiedźiał to oycu ſwemu y mátce ſwoiey ták mowiąc/ Widźiałem niewiáſtę w Támnaćie z corek Filiſtyńſkich BibRadz Iudic 14/2, Ex 19/3, 1.Reg 18/24, Ier 37/7; Támże mu potym Pan opowiedzyeć racżył: Ato będzyeſz miał znák tego zácżętego przymierza moiego RejPos 297v; RejPosWiecz2 92; Gdyż to Bog iáwnie opowiedźiał: Chwały moiey inſzemu nie dam. WujJudConf 58v; Przeklęty cżłowiek ktory opowiedział oycu memu/ rzekąc/ vrodziłći ſię [annuntiavit patri meo dicendo: Natus est] ſyn BudBib Ier 20/15, 2.Par 29/18; y opowiedział mu [Andrzej Piotrowi] onę nowinę weſołą [...] mowiąc: Nálezliſmy Meſyaſzá. SkarŻyw 595.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami i odpowiednikami: to (11), co (4), tę rzecz (3); iż(e) (30), że (4), gdy (1), iżci (1), żeby ‘że’ (1); zaimek względny i pytajny (3)] (40): Potim mayenthnosczi swe oznaymil y opowiedzial yz ma v Ferdinanda krolya Rzymskiego [...] Tysyancz zlotich Rniskich [!] MetrKor 59/75, 59/77; RejKup i5; MurzNT Joann 4/51; A przytym też opowiedzieli IchM, iż oczekiwają rady IchM panow Diar 38, 38, 61, 62, 82; RejAp 196; á [Jezus] opowiedzieć racżył/ iż tá [uboga wdowa] więcey dáłá niż oni wſzyſcy. RejPos 171, 178v, 187v, 300v, [323]v, 340; Poſłał tedy Temiſtokles do nich [do Lacedomonów] poſły ſwoie áby opowiedzieli: iż tám iedzie do nich ſpráwuiąc ſie im thego o co winę dáią BielSpr 37v; WujJudConf 47.

~ opowiedzieć od kogo o czym (1): co ſamże Moiżeſz o tey zwirzchnośći tego Syná Páńſkiego/ [...] nam od tego ſrogiego Boſtwá opowiedział: Iż kto go ſłucháć nie będzie ſrogimi pomſtámi karan być musi. RejAp 32v.

opowiedzieć komu (21): proſzę cie Serapis áby mi opowiedział ktho mię ma zábić [ut indices mihi quis me debet occidere; szkazymy ... HistAl 1510 490]. HistAl M2; Diar 40, 61; Opowiedziano potym Krolowi Egyptſkiemu/ żeby vćiekał lud [nuntiatum est regi ... quod fugisset populus; dano znáć królowi ... że vćiékł lud WujBib] Leop Ex 14/5; Co gdy opowiedźiano Sálomonowi Królowi/ iż Ioáb vćiekł [nuntiatum est regi Selomoh, quod esset fugi Ioab; oznaymiono krolowi ... iż vćiekł BudBib] BibRadz 3.Reg 2/29, Gen 46/31, 47/1, Iudic 9/47, 3.Reg 2/30, 2.Mach 1/33; RejAp 32v; ále rychło idzcie á opowiedzcie thę rzecż zwolennikom iego/ iżći iuż z martwych wſtał RejPos 108, 182, 188v, 241, [323]v; BudBib 2.Mach 1/33; Bo czegoś ſnadź niewiedźiał/ toć opowiem ſproſtá. KochFr 84; Opowiedzćie Vcżniom iego/ że vyźrzą z martwych wſtáłego/ w Gálileiey Páná ſwego ArtKanc F3; GórnRozm G4; Wierny cnotliwy ſługá ma to Pánu opowiedźieć/ gdy co nie ſwą miárą idźie GostGosp 24. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikiem to (2); iż(e) (3)] (3): Gdy Woźny kłádzye pozew ná imienie iákie puſte/ [...] ma iácháć do wśi o gránicę álbo do Páráfiey/ y ma opowiedzyeć/ Iżem tám á tám ná tego pozew położył. UstPraw H4v.

~ opowiedzieć komu (2): Gdyż to káżdemu [Bóg] opowiedzieć racżył/ iż nie w chlebie tylko twoim á nie w pracy twey zależy rozmnożenie twoie RejPos 280, 1v. ~

cum A cum inf [w tym: kogo, co być jakim (7), kogo być kim (1)] (10): gdyż go [Chrystusa] ieſzcże y Prorok opowiedzyał być ſwiętym RejPos 272v; Toż y pyſmo S. dobrze poważywſzy. Lepſzy dźień śmierći/ á niż narodzenia bydź opowiedźiáło. BiałKaz C, B, C4v; CzechRozm 210; Iacob Seneńſki [...] do Papieżá [...] był poſłan/ áby mu wſzyſtkiego dobrego winſzował/ á Krolá w poſłuſzeńſtwie iego być opowiedział. StryjKron 637; CzechEp 8; PowodPr 7.

~ opowiedzieć komu (1): Iezu ktoris przez angioła niewiaſtam kazał by apoſtołom opowiedziały ciebie zmartwy wſtać. TarDuch C7v.

opowiedzieć w czym (1): Toć ieſt oná oſtátnia poćiechá káżdemu: przećiwko ſtráſliwey śmierći ktoram być opowiedźiał w dźiśieyſzey Ewángeliey. BiałKaz D2. ~

W charakterystycznych połączeniach: opowiedzieć jaśnie (2), jawnie (aperte) (3), mocnie; bieżeć (iść) opowiedzieć (2); opowiedzieć mowiąc (2), rzek(n)ąc (3); (w)szedszy opowiedzieć (3).

Zwroty: »duchem bożym [= z natchnienia bożego] opowiedzieć« (1): Iáko Dawid/ [...] muśiałby był ſamże tym złym zoſtáć/ iákim być Saulá/ ſwego głownego nieprzyiaćielá/ duchem Bożym/ opowiedźiał CzechEp 8.

»[jakimi] słowy opowiedzieć« (1): Nie byłá to tedy nigdy myśl páná [...]/ áby miał kiedy Piotrá [...] nád innymi przekłádáć y wynośić/ boby to wżdy był kiedy iáſnymi y wyráźliwymi ſłowy opowiedźiał NiemObr 32.

»opowiedzieć usty« [szyk zmienny] (2): RejPos 248; ſłowá ſámego Páná Kryſtuſá/ co nam opowiedzyeć racżył Boſkiemi vſty ſwoiemi: Wiele ich ieſt wezwánych/ ále mało wybránych. RejPosWiecz2 92.

Szeregi: »opowiedzieć a odnieść« (1): To opowieſz domowi Iakobowemu/ á odnieſieſz [Sic dices ... et annuntiabis] to Izráelitom. BibRadz Ex 19/3.

»oględać i opowiedzieć« (1): iż [...] będźie wolno tymże Káſztelanóm niemocné/ którzy na woynę nie mogą iecháć/ [...] oględać/ y oné nam y potomkóm náſzym opowiedźieć [revidere: et ... deferre JanStat 703] SarnStat 300.

»oskarżyć i opowiedzieć« (1): Którzy Doktorowie tákowé Aptékárze niepoſluſzné [...] będą powinni nam y Rádźie mieyſckiéy oſkárżyć y opowiedźieć [deferre et manifestare JanStat 1057] pod łáſką náſzą SarnStat 273.

»oświadczyć i opowiedzieć« (1): Ia Iezus kazałem to oſwiádcżyć y opowiedzieć koſciołom. RejAp 194v.

»opowiedzieć i oznajmić« = demonstrare et dicere Vulg [szyk 1:1] (2): [ślubuję] ze tho yego krolyewſkyey myloſczy radąm albo y vrządnykom [...] opowyem a oſznamya [!] MetrKor 37/2; BibRadz 4.Esdr 6/33.

»opowiedzieć i rozgłosić« (1): Nádto wſzyſtek on orſak/ cżłowiekiem złym y grzeſznym Chriſtá Páná bydź/ był opowiedźiał/ y rozgłoſzył BiałKaz C4v.

»strzec i opowiedzieć« (1): Ktory by Kmieć nie śiał/ ma go zobopolny ſąśiad ſtrzedz [y] opowiedźieć. GostGosp 166.

»opowiedzieć albo wypisać« (1): [dworka] ma Vrzędniká vpomináć y Włodárzá. A gdyby w tym nie byli rządni/ tedy Pánu opowiedźieć/ álbo wypiſáć. GostGosp 122.

»wyznać i opowiedzieć« (1): przerzeczony pan Bothurzniski wiznal y opowiedział yz [...] wſchithko domowſtwo. [...] panyey Magdalenye zabawskiei ku zachowanyu kwierney rącze zoſtawil MetrKor 59/77.

α. Wymienić, wskazać; dicere PolAnt [co komu] (3): tamżego [Izaaka] mnie ofiáruy/ zápaloną ofiárą ná iedney gorze/ ktorą ią opowiem [ukażę BudBib] tobie. BibRadz Gen 22/2; ſzedł [Abraham] w drogę/ áż do mieyſcá ktore Bog opowiedźiał iemu [o ktorym mu powiedział Bog BudBib]. BibRadz Gen 22/3, Gen 22/9.
β. Wypowiedzieć osobiście lub za czyimś pośrednictwem dla przekazania własnych treści [zawsze: słowa] (3): iż żaden nie może być zbáwion/ iedno ten ktori [...] ſpráwuie ſię wedle słowá ktore opowiedźieli dwánaśćie Apoſtołow. BibRadz II 143c marg.

opowiedzieć przez kogo (1): Ten przywroćił záſię gránice Izráelſkie od Emáth áż do Morzá ku puſzczy/ według ſłowá Páná Bogá Izráelſkiego/ kthore był opowiedźiał przez ſługę ſwego [iuxta verbum ... quod locutus fuerat per manum servi sui] Ionáſá ſyná Amáthy Proroká BibRadz 4.Reg 14/25.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [komu] (1): Cieſząc ſie onymi ſłowy co iey Iop ſwięthy opowiedział: Iż wiemći ia iż ſtworzyciel moy żyw ieſt RejPos 128.

γ. Przekazać, powtórzyć czyjąś wypowiedź; (an-, re)nunciare verba Vulg, PolAnt; loqui verbum (a. verba) PolAnt [zawsze: słowa a. słowo [czyje]] (9): PAn ták mowi/ Zſthąp do domu Krolá Iudſkiego/ á tám opowiedz to ſłowo [et loqueris ibi verbum hoc PolAnt, Vulg; á będźieſz tám mówił to ſłowo WujBib]. BibRadz Ier 22/1.

opowiedzieć komu (7): Opowiedział tedy Moizeſz ſłowá ludzkie Pánu [odnióſł ... ſłowá ludu do PANA WujBib] Leop Ex 19/9; Otho Krol vpodobał ćię ſobie/ y miłuią ćie wſzytcy ſłużebnicy iego/ á przetoż teraz zoſtań źięćiem Krolewſkirn. Opowiedźieli thedy ſłużebnicy Dawidowi ſłowá ty [mowili ... do vſzu Dawidowi słowá te BudBib] BibRadz 1.Reg 18/23, Ex 19/6, 9, Num 11/24, Ier 16/10; BudNT Act 16/38. Cf Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [komu] (1): poſłał vrząd [do stróża więzienia] Ceklarze/ mowiąc: Wypuść one ludźie. Y opowiedźiał te ſłowá [zwiáſtował ... thę rzecż ... Leop] ſtroż ćięmnice Páwłowi: Iż vrząd poſłał ábyśćie byli wypuſzczeni WujNT Act 16/36.

δ. Dać znać innym sposobem niż słowami (3):

opowiedzieć co czym (1): gdzie zá thákową odmiáną [uczucia]/ bliſki kres/ á koniecz/ ſwoiey przećiwko iemu chęći/ poſtáwą [białogłowa] opowie GórnDworz Dd4.

opowiedzieć komu (2): ożywił ſię y poświęćił Ian/ y przed czáſem wyſzćia ſwego z żywotá/ Páná ſwego poznał/ mátkę iego poznał/ y mátce ſwey iáko mogł opowiedźiał. SkarKaz 579b. Cf opowiedzieć komu o kim.

opowiedzieć komu o kim (1): iż pozdrowienie naświętſzey mátki w żywoćie zrozumiał [św. Jan]: y o Pánie ſwoim właſney mátce ſwoiey opowiedźiał SkarKaz 577b.

[Ze zdaniem dopełnieniowym [czym]: Bo tą chromotą ieśli [pies] ſtráći zdrowie/ Iednák że gámrat potomſtwo opowie. BielawMyśl C3.]

a. Ogłosić, obwieścić publicznie; rozpowszechnić, rozgłosić, rozsławić; praedicare Vulg, PolAnt; innotescere, intimare, publicari facere JanStat; indicere Mącz (53):

opowiedzieć co [w tym: „to” wskazujące w odniesieniu do treści tekstu poprzedzającego (4)] (39): Nyech moc á zacność twoyę wſſyſcy opowyedzą/ Boć nye táyna ná ſwyecye/ wſſyſcy o nyey wyedzą. LubPs ff, I4; Indico, Vſtáwuyę Opowiedam. Ut, Indicere ferias, Opowiedzieć ſwiętá. Mącz 87b; RejPos 297v; Te słowá iáwnie opowieſz/ á tych zátaiſz [Haec in palam facies verba, et haec abscondes Vulg]. BudBib 4.Esdr 14/6, 4.Esdr 14/25; SarnStat 270. Cf opowiedzieć co komu; co przez kogo; »opowiedzieć słowo pańskie«, »opowiedzieć wojnę, potrzebę«.

opowiedzieć co komu [w tym: (wszemu) światu (4), każdemu narodowi (1)] (24): TarDuch A4; LubPs F2v; BielKron 57; RejAp 11v, 85v; RejPos 119v, 221v, 227v; opowiedzieli poſt przed oblicżem Iehowy wſzytkiemu ludowi BudBib Ier 36/9; Ciebie my wiecznie wyznáwáć będziemy/ Y twoie cudá świátu opowiemy KochPs 111, 36; StryjKron 130; LatHar 76; któré to ſkáżenié y obligácie ich/ każemy opowiedźiéć wſzytkim przez obwołánié iáwné [Quam revocationem et obligationem ... per proclamationem publicam omnibus innotescere faciemus JanStat 1126] SarnStat 914, 261, 1236. Cſ »opowiedzieć ewanjeliją«, »opowiedzieć lata miłosier- ne«, »opowiedzieć pokoj«.

opowiedzieć co przez kogo (3): gdy by ná innym odmiennym mieyſtcu miał być Sąd/ to może być/ ále ták/ iżeby tho Sędźia pierwey opowiedźiał przes Podwoyſkiego iáwnie GroicPorz mv; boć ią [robotę w winnicy pańskiej] doſyć głośno obwołano á ſzyroko opowiedziano/ iuż przez Proroki/ iuż y przez Apoſthoły/ iuż y przez Ewányeliſty RejPos 61v; ModrzBaz 104v.

opowiedzieć co przez co (4): tákową vſtáwę przez obwołánié Woźnego [marszałek] ma opowiedźieć [constitutionem per publicationem intimare JanStat 295] SarnStat 312, 261, 275, 914.

opowiedzieć komu (29): aby zeznał [woźny] czas ymieiſcze połozenia pozwv, akomvby opoviedzial na ymieniv vedlia statutu, a ſktorą ſliachtą abo ſliachcziczem. ComCrac 17; RejPos 196v. Cf opowiedzieć co komu; kogo; Ze zdaniem dopełnieniowym.

opowiedzieć kogo [= czyje nadejście, czyją obecność; w tym: komu (1), na czym (1)] (3): Gdyż go [Chystusa] im iuż on Ian s. [...] iáwnie á iáſnie obwołał y opowiedzyał: ná oſtátek y pálcem ocżywiſcie vkazał/ áby iuż nádeń inego nie cżekáli. RejPos 196v; Saul [...] od pomazánia rok był krolem nie wziętym/ aż do tego cżáſu kiedy go znowu Sámuel ná ſejmie opowiedział BudBib I 154d marg; SkarKaz 514a.

opowiedzieć na co o czym (1): [król] oświadcza się [...], że go [opatrywania posłów ziemskich] na potym dawać nie będzie. O czym na sejmy powiatowe opowiedzieć rozkaże Diar 43.

Z przytoczeniem [przed kim] (1): gdyż przyſzedł dzięń odpowiedzenia/ przed wſzytkimi opowiedziáłá ták mowiąc. Gdyż Grzegorz rycerz [...] walczył/ [...] przetoſz iego ſobie przymuię zá mężá. HistRzym 35v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); iż(e) (4)] [komu (2)] (4): Y potomſtwo Aaron opowye to ſpráwnye/ Iż ten Pan w miłoſyerdzyu dobrotliwy ſławnye. LubPs aa3; GroicPorz i3; Wnet Pan tego nie mogł záćirpieć/ áby tego obwołáć á opowiedzyeć nie miał/ iż tákie vpominki [...]/ ſą iemu wdzięcżne RejPos 170v, 222.

cum A cum inf (1): Papież [...] kánonizował to ieſt opowiedział być vwielbionego od Bogá S. Stániſłáwá przez znáki dowodne BielKron 362v.

W połączeniach szeregowych (2): RejAp 11v; á nietylko vſtáwy rzeczam máią vczynić ále téż y miáry wymierzyć/ poſtánowić y opówiedźieć/ wedle ſtárádawnégo zwyczáiu SarnStat 270.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedzieć głośno (2), jawnie [w tym: jawnie a jaśnie (2)] (8), mocno, sprawnie, szyroko (2).

Zwroty: »opowiedzieć [komu] ewanjeliją« = evangelizare, evangelium praedicare Vulg [szyk zmienny] (4): OZNAYmuię wam bráćia Ewángelią kthorąm wam opowiedział/ ktorąśćie y przyięli/ y w ktorey ſtoićie/ y przez ktorą bierzećie zbáwienie Leop 1.Cor 15/1; gdy opowiedźieli Ewángelią [gdy ewángielią przepowiádáli ... Leop] miáſtu onemu/ y náuczyli wielu; wroćili ſię do Liſtry WujNT Act 14/20, 1.Cor 15/1, Hebr 4/2.

»opowiedzieć głosem« (1): wedle zwyczáiu miáſtá Krákowá/ opowie głoſem wſzytkiemu poſpolſtwu/ iże ná tym Sądźie ſpráwy [...] ſądzone niebędą GroicPorz i3.

»[komu] opowiedzieć lata miłosierne [= czas miłosierdzia bożego nad grzesznikami]« (1): á tym ten wſzechmogący Pan roſkazał opowiedzieć ty látá miłoſierne Bogá oycá ſwego niebieſkiego RejPos 118v.

»opowiedzieć [komu] pokoj« [szyk zmienny] (2): RejPos 115; przyſzedſzy [Chrystus] opowiedźiał pokoy wam [evangelizavit pacem vobis; opowiádał... Leop] którzyście byli dáleko/ y pokoy tym ktorzy blizko. WujNT Eph 2/17.

»opowiedzieć słowo pańskie« = loqui verbum Domini Vulg (2): ták oni świádectwo wydawſzy y opowiedźiawſzy [powiedziawſſy Leop] ſłowo Páńſkie/ wroćili ſię do Jeruzálem WujNT Act 8/25, Act 14/24.

»opowiedzieć (własnemi) usty swemi« [szyk zmienny] (2): opowiedzieć y obwołáć im racżył thy ſwięte gody á thę ſławną wiecżerzą ſwoię/ napirwey właſnemi vſty ſwemi RejPos 159, 303.

»opowiedzieć [= ogłosić] wojnę, potrzebę« [szyk zmienny] (2:1): Diar 81; ſthey przycżyny Papież opowiedział woynę przećiw Fráncuſkiemu Krolowi. BielKron 235v; áby káżdy ſnich miał gotowy koń y ſtrzelcá zawżdy ku potrzebie wſzelkiey/ kiedy Stároſtá álbo podſtarośći potrzebę opowie. BielKron 387v.

»wojnę, walkę opowiedzieć« = wydać komuś wojnę, wejść z kimś w konflikt zbrojny (2:1): Ktorzy [posłowie greccy] przyiecháli/ poſelſthwo powiedzyeli/ ktore niewdzyęcżnie [Trojanie] przyęli/ walkę im opowiedzyeli. BielKron 57; ModrzBaz 104v; ſam [Włodzimierz] zebrawſzy więtſze woyſko z Ruſſakow/ á złączywſzy ie z Waregámi Brátu Iaropołkowi woynę opowiedział/ vprzedzáiąc go w tym/ bo wiedział/ że też Iaropełk miał woynę przeciw iemu podnieść. StryjKron 130.

Szeregi: »obwołać i (a) opowiedzieć« [szyk 7:3] (10): przez piſmá y poſtánowienie ſwoie/ ktore ſzyroko wſzemu ſwiátu obwołáć y opowiedzieć racżył. RejAp 85v; iáko y Apoſtołowie wſzyſcy o tym bárzo obwołáli/ y głośno to ſwiátu opowyedzyeli/ iż tho ieſt pewna á nieomylna rzecż RejPos 222; wſzytko Duch s. iáwnie á iáſnie opowiedzyeć á obwołáć roſkazał RejPos 297v, 61v, 159, 170v, 196v, 221v, 227v, 303.

»uchwalić i opowiedzieć« (1): proszą posłowie, aby JKM wojnę pospolitą uchwalić tu na sejmie i opowiedzieć raczył Diar 81.

W przen (4): opowiedzą niebioſa ſprawiedliwoſć iego/ ludu [adnuntiabunt caeli iustitiam eius populo Vulg Ps 21/32] który ſie narodzi TarDuch A4 [idem LubPs F2v]; Iuż też ięzyk moy wyzna twe ſpráwyedliwośći/ Przez cáły dzyeń opowye chwalę twey możnośći LubPs 14, F2v; w Bethleem: gdźie go [Chrystusa] gwiazdá y niebo opowiedźiáło SkarKaz 514a.
2. Przedstawić, opisać, objaśnić, wyłożyć, objawić; zdać sprawę, zrelacjonować, okazać słowami ustnie lub na piśmie, nauczyć; eructare, loqui, (e)narrare, (ad-, an-, re)nunciare, referre Vulg, PolAnt; allegare, declarare, exponere JanStat; interponere, ostendere Mącz; indicare HistAl; dicere PolAnt; deferre Modrz (205): RejZwierc 100v; Bogá nikt nie widźiał: iednorodny ſyn/ ktory ieſt ná łonie Oycowym/ on opowiedźiał [ipse enarravit PolAnt, Vulg Ioann 1/18; ten wypowiedział Leop; on go opowiedział LatHar 527] CzechEp 117; WujNT Ioann 1/18, s. 525.

opowiedzieć co [w tym: „to, tę rzecz, co” wskazujące z odniesieniem do treści tekstu poprzedzającego (13:2:1), „co” względne w zdaniu złożonym (1)] (131): MetrKor 59/76v; LibLeg 11/163; Diar 75; LubPs O3v, T3v; Leop 1s 41/22; Y przyſzli poſłowie do Gábáá Saulowego/ y opowiedźieli wſzythkę rzecz gdzie ſłyſzał lud BibRadz 1.Reg 11/4; Abowiem nawięczſza część ſpraw iego ſkryta ieſt/ á kthoby opowiedźieć y znieść mogł przykłády ſpráwiedliwośći iego. BibRadz Eccli 16/20, 16/24[25], 39/14, Matth 13/35; KochSat B4; Iudicium suum interponere, Mniemánie ſwe opowiedźieć. Mącz 311b; GórnDworz S4v; RejPos 258v; BudBib Is 57/12; CzechRozm 195; PaprPan L3; [ci] którzy w káżdym wieku Chęć opowiedzą páńſką ku człowieku. KochPs 32; SkarŻyw 52; NiemObr 24; Vſadu gdi proſtak nievmial ſprawiedliwoſci ſwei bronic abo krziwdi opowiedzieć/ zaras mu Prokuratora pokazał PaprUp B2; GrabowSet E3v; A páſturze vćiekli: y przyſzedſzy do miáſtá/ opowiedźieli [nunciaverunt oznaymili á zwiáſtowáli Leop] wizytko WujNT Matth 8/33, Matth 13/35; SarnStat 280, 1112 [2 r.]; GrabPospR L4v; KmitaSpit Cv; A ták choćiaybym rad ten bol opowiedźiał/ Ktory nas gryźie/ lecż [...] PaxLiz C4v. Cf opowieć co komu; co przed kogo; co przed kim; co w kim.

opowiedzieć co od kogo (1): zá tę wdzyęcżną nowinę ktorąś nam był tak wſzytkim opowiedzyał od Páná náſzego w oſobie krolá thego [Achaza] RejPos 271.

opowiedzieć co komu [w tym: sobie = nawzajem jeden drugiemu (1)] (93): BierEz B4; TarDuch A3v, A4; HistAl D4; MurzNT Matth 18/11; Diar 40, 54; W pyeśnyach pogánom opowiem twoye zmiłowánie LubPs O3, M2v, R5v, V2v, ee6v; GroicPorz c3; KrowObr 43; y opowiemći [oznaymięć WujBib] wielkie rzecży/ y pewne o kthorych niewieſz. Leop Ier 33/3, Ex 19/25; BibRadz Gen 20/8, Deut 4/45, Ios 22/32, Ier 33/3, 1.Mach 4/26, Hebr 2/12; OrzRozm R4; KochSat B4; Mącz 445c; RejAp 20v, 99, 176v; HistRzym 49; Iżbych był ſam nie przyſzedł á nie opowiedzyał im woley Bogá Oycá ſwego/ nie thákiegoby byli grzechu mieli. RejPos 180 [przekład tego samego tekstu RejPos 333]; gdy ſobie opowiedzyáły ony pociechy ſwoie ktore obiedwie miáły przez Anyoły Páńſkie im od Páná opowiedzyáne RejPos 303v, 5v, 14, 46, 157, 164 (33); BiałKat 386; Trzebá theż będźie opowiedźieć Chrześcijánom Kośćioła tego właſnośći KuczbKat 75; RejZwierc 5v, 168v; BielSpr 47; WujJudConf 89v; BudBib 4.Esdr 14/5; żeby iego [króla Zygmunta Augusta] ſzcżęśliwe pánowánie/ y ſpokoyne. Iáki Demoſtenes. Albo iáki Cicero. Láſkom wáſzym opowiedźiał. BiałKaz H2, C3v; BudNT Hebr 2/12; CzechRozm 229, 246; POyrzy bracie beſpiecżnie ná ty dwie oſobie/ Opowiemći ácż krotce ich cne ſpráwy tobie PaprPan K, V2v; KochPs 153; SkarŻyw 183, 413; A maią opowiedziecz the Cyrograffy ſſynom Páná Michała Liuboczkiego, a ſummy się vpominacz, wedlie zapyſſu ZapKościer 1587/71; StryjKron 305, 432; żeby ten godźien był ſtrofowánia: y vtyſkowánia/ ktory nie rozumie tego/ cżego ſię nie vcżył: cżego mu nie opowiedźiano/ y cżego nie rozumie. CzechEp 140, 24; krotko wam ziwoti kazdego monarchi y Krola opowiem PaprUp A2v; GostGosp 34; Phil C4, D; zgromádźiwſzy ſię Apoſtołowie do IEſuſá/ opowiedźieli mu wſzytko [dáli mu ſpráwę o wſſyſtkim Leop] co czynili y czego vczyli. WujNT Mar 6/30; Opowiem [(an)nuntiabo Vulg, PolAnt; Zwiáſtuię Leop] imię twoie bráćiey moiey WujNT Hebr 2/12 [idem TarDuch A3v], Act 21/19, s. 769 marg; SarnStat 624.

opowiedzieć co przed kogo (1): onégo zbiegá ná ſpráwę wydáć/ y przyczynę iego vczynku przed Máieſtat náſz przez liſt y Poſły ſwé opowiedźieć [causam ... coram nostra maiestate ... allegare JanStat 895] [mistrz zakonu] będźie powinien SarnStat 1112.

opowiedzieć co przez kogo, przez co [w tym: przez co i kogo (1)] (6:1): ma [sędzia] Przyſyężnikow o Sentencyą pytáć/ ktorzy mu ią potym zmowiwſzy ſye/ máią przes ſtárſzego opowiedźieć GroicPorz c3; RejAp 99; RejPos 174v, 305; wyrokow Bożych: ktore on [Bóg] przez iedynego ſyná ſwego Iezuſá Chriſtuſá y świádki iego/ inſzym dźiatkom ſwym opowiedźiał. CzechRozm 229; SarnStat 1112.

opowiedzieć co czym (1): Iſz wſzelaki źwierz inſzi pochyłym ſtworzono. A cżłowiek twarz wynioſłą nieſie przed wſzitkimi [...]. Chciał nam bog tim ſwoię myſl opowiedzieć prawie Iſz bydło á cżłoẃieka ſtworził krozney ſprawie KochSat B4.

opowiedzieć co przed kim (4): GroicPorz ee; Przyſzli tedy mędrcy y prákthykarze/ Káldeycżycy/ y wieſzczkowie/ á opowiedźiałem ſen przed nimi [et somnium dixi ego coram eis] BibRadz Dan 4/4, Dan 4/5; ZapKościer 1580/10v.

opowiedzieć co o kim (2): iáko on tu wypełnia obietnice ſwoie/ kthore nam o ſobie przez Páwłá ſwiętego opowiedzyał RejPos 305. Cf Z przytoczeniem.

opowiedzieć co w kim (1): prawdę twą w wſzech narodzyech opowiem ták beſpyecżnie LubPs T5v.

opowiedzieć komu (137): LibLeg 11/173v; KromRozm II gv; A tak WM prosiemy albo nas tego WM nauczycie, abyśmy braciej swej też opowiedzieli, aby potym posłom swym nie rozkazowali się o to pytać DiarDop 117; GroicPorz c3; KrowObr 10; RejPos 188, [203]; BiałKat d4v; SkarŻyw 253; ZapKościer 1587/71; pytay oycá twego/ tedyć to obwieśći/ ſtárſzych twoich á opowiedząc. ReszPrz 97; WujNT Ioann 16/14, 15, Act 22/26. Cf opowiedzieć co komu; kogo [= o kim] komu; kogo [= czyją naukę]; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedzieć komu.

opowiedzieć kogo [= o kim] (19): Azaż ſtáry Zakon Bogá oycá iáwnie nie opowiedźiał Notá iż Bogá oycá á o ſynu ieſzcże pod zaſłoną mówi? CzechEp 220; bogá nieznáiomego/ ktorego ſtárzy Izráelcżycy prawdźiwi nie ználi: Chryſtus go nie o powiedźiał [!]: Apoſztołowie y Ewánieliſtowie nie opiſáli. CzechEp 287; LatHar 527. Cf opowiedzieć kogo komu; kogo jako kogo; kogo przed kim; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedzieć kogo, co [= o kim, o czym].

opowiedzieć kogo [= o kim] komu (9): iako gi [Józefa] podcżaſzy czo z nim ſiedział opowiedział krolowi/ y iako był przywiedzion przed krola RejJóz I5v; SeklKat Z2; KromRozm III D; GroicPorz f4v; BielKron 223; RejPos 328; SkarJedn 12; Kiedy kędy poſłá álbo przewodniká Vrzędnik odpráwuie/ ma go Pánu/ Pániey/ y ſtárſzym ſługom opowiedźieć: bo może ieden odpráwić wiele rzecży/ po co dla niewiádomośći muśi kilku potym poſyłáć. GostGosp 18; PaxLiz D.

opowiedzieć kogo jako kogo (1): tedy ćie [arcybiskupa Hermana] ſtárſzemu vrzędowi opowiemy/ iáko tego kthory ſie Wormáckim dekretom przećiwi BielKron 223.

opowiedzieć kogo przed kim (1): Pan ſwieczki niewie/ niż przed nim powiem/ cżego mi potrzeba/ aż mię pierwei przed nim opowiedzą/ przyſtęp vcżynią abo ſie też za mną przycżynią. SeklWyzn [e4]v.

opowiedzieć kogo [= czyją naukę; zawsze Chrystusa] [w tym: komu (5)] (6): A Filip wſſedſſy do miáſthá Sámáriey/ opowiedział im Chryſtuſá. Y ſlucháły pilnie tego tłuſſcże co im Filip powiádał iednoſtáynie ſlucháiąc Leop Act 8/5, ZZ3v; Meinradus cżłowiek świętego żywotá/ ten naprzod Iflantom Kriſtuſá opowiedział/ záłożywſzy Biſkupſtwo náwrácał áż do roku 1200. BielKron 282, 288v; Luter y iego Miniſtrowie/ tegoli nam Chryſtuſá przynoſzą y opowiádáią/ [...] ktprego Pápieſz y Rzymſki kośćioł od ośmi ſet lat opowiedział y wniosł do Niemiec/ cżyli nie tego SkarŻyw 520, 354.

opowiedzieć o kim, o czym [w tym: „o czym” w odniesieniu do tekstu poprzedzającego (1)] (8): Gdy iuż opowiedźiał o zborżeniu Bábilonu/ obraca rzecż ſwą do Zydow BibRadz Is 48 arg; iákoś o tym Fárizeuſzu á o tym pochłubniku nam opowiedzieć racżył. RejPos [203], 188; BiałKat d4v; SkarŻyw 253; wie Krol Im dobrze wszytkie postęmpki spraw P. Kanclerzowych tam in toga quam inbello, teraz tylko kazał otych opowiedzieć, ktore są bellica ActReg 77; WujNT Matth 8/33, Mar 5/16.

Z przytoczeniem [co o kim] (1): Ale niech pámiętáią/ co o tákowych opowiedźiał Ezáiaſz Prorok: Biádá tym/ ktorzy złe názywáią dobrym/ á dobre złym WujJudConf 81.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami i odpowiednikami: to (6), wszytkę rzecz (1), tak (1), w tym (1); iż (8), jako (4), jako ‘że’ (2); zaimek względny i pytajny (8), zaimek przysłówkowy (1); zdanie dopełnieniowe w interpozycji (1)] (23): nyechcem tego zanyecháć/ ábyſmy wprzod nie opowyedzyeli/ yáko wyele ná tym/ y nyemáła thego potrzebá yeſt GliczKsiąż B; Thák też z drugiey ſtrony przycżynę potępienia niezbożnikow opowiedźiał w tym/ iż nie znáią Bogá Oycá y Syná iego. GrzegRóżn I; WujJud 73; WujNT Act 15/4.

~ opowiedzieć komu (16): Idź do domu twego do ſwoich/ opowiedzże [oznaymi WujNT] im/ iáko wielkie (rzecży) tobie Pan vcżynił/ á iáko ſie zlutował nád tobą Leop Mar 5/19; A wſzákoż opowiem tobie to co nápiſano ieſth w piśmie prawdy BibRadz Dan 10/21, Ex 19/7; iáwnie im [Bóg ludziom] opowiedzieć kazał/ iáki to miał być Krol/ á iáko ſie ziáwić miał. RejPos 3, 122v, 196, 227v, 251, [279], 285; Tákże y to cokolwiek Ionátás vcżynił/ opowiedziano krolowi BudBib 1.Mach 11/5; Bo opowiedźiawſzy iey Pan iáko ieſt zmartwywſtánim/ y żywotem/ y iáko pozytecżna wiárá ieſt weń/ pyta iey BiałKaz G2v; BudNT Matth 11/4; StryjKron 597; opowiedźiał nam [nam powiedział ... Leop ] iáko widźiał ániołá w domu ſwym ſtoiącego y mowiącego mu WujNT Act 11/13, Mar 5/16.

opowiedzieć co [= o czym] (2), kogo [= o kim] (1): opowiedzyał ią [Jezus ubogą wdowę] iż więcey dáłá [Cf opowiedzieć racżył/ iż tá więcey dáłá RejPos 170v]/ niżli oni wſzyſcy bogacże/ do ſkárbu onego. RejPos 243, 227v, 250.

opowiedzieć na kogo przed kim (1): o powiedział [!] [landgraf] wſzythkę rzecż przed Krflerſty/ y Ferdynándem y przed innymi ná Brunſzwickie Kſiążę/ iáko on wichrzy miedzy imi BielKron 217. ~

W charakterystycznych połączeniach: opowiedzieć bezpiecznie, dostatecznie, jawnie [w tym: jawnie a jaśnie (2)] (7), krotce (krotko, krociuchno) (3), prawie, szyroce (szyroko) (2), śmiele.

Fraza: »jakom opowiedział« [wtrącony odsyłacz do wcześniejszej wypowiedzi] (1): Zaden tedy inſzy/ iákom opowiedźiał/ nie bywa miánowan Bogiem/ ábo názywan Pánem/ iedno ktory ieſt wſzytkich Bogiem y pánem CzechEp 238.
Zwroty: »opowiedzieć w osobie [czyjej] [= na przykładzie kogo]« [szyk zmienny] (4): mamy ſie vcżyć s przykładu thego Iáwnogrzeſzniká/ iż on nie wiele ſzemrał/ iáko Licemiernicy cżynią/ ále podnioſzſzy ocży ſerdecżne ſwoie [...]/ bił pierśi ſwoie/ [...] rácż ſpráwić náſz wſzechmogący Pánie á w tych nędznych ſercoch náſzych táką wiárę/ [...] iákąś nam w oſobie tego nędznego iáwnogrzeſzniká opowiedzyeć racżył RejPos 202v, 14, 182v, 271.

»[jakimi] słowy opowiedzieć« [szyk zmienny] (3): RejAp 176v; [pani] dobrze mu głośno podziękowáłá/ y ſzyrokiemi ſłowy opowiedziáła rádość ſwoię. GórnDworz S4v; Ktoż klęſkę onego dniá/ y pobite głowy/ Ták wymowny opowie rzetelnymi ſłowy. KmitaSpit Cv.

»usty swojemi opowiedzieć« (1): Gdyż inſzey żadney [drogi] y ſam vſty ſwoiemi nam opowiedzyeć nie racżył RejPos 240v.

Szeregi: »napisać i opowiedzieć« (1): s tey Ewányeliey s. ktorą nam tenże Pan náſz przez Lukaſzá s. tymi ſłowy nápiſáć y opowiedzyeć racżył. RejPos 343v.

»naznaczyć i opowiedzieć« (1): Cyrograffy moie na tym mieſſczu naydą gdzie ym ya naznaczę y opowięm. ZapKościer 1587/71.

»objaśnić i opowiedzieć« (1): w ktorych [rozmowach] y wiele náuk/ y wiele otworzonych táiemnic ſwoich/ y piſmá ſwiętego/ im obiáśnić y opowiedzyeć racżył RejPos 316.

»objawiać i opowiedzieć« (1): Iáko tedy Pan Kryſtus Syn Boży wolą oycá ſwego obiawiał ludziom y opowiedział KrowObr 43.

»opowiedzieć i okazać« (1): pan Boturzniski opowiedział y okazał swoye wſchithkie schati ktore przi sobie ma. MetrKor 59/76v.

»opowiedzieć i (a, alboż) (pisaniem swym) oznajmić (a. oznajmować)« [szyk 4:1] (5): BibRadz Eccli 16/24; opowiedziawſzy y oznaymiwſzy im [Chrystus swoim owieczkom]/ iáko máią znáć/ á iáko máią być pilne ſwiętego głoſu iego/ ſzedł do Bogá Oyczá ſwego niebieſkiego RejPos 122v, 232, 251; mytá/ ktore ſámiż pánowie co ie komu dáią/ będą powinni ná z ieźdźie [!] powiátowym opowiedźieć/ álbożpiſániem [!] ſwym oznaymić GrabPospR L4v.

»opowiedzieć i przełożyć« (1): Thich thakowich ſkod [...] y Czyeſkoſczy nyezdalo ſzye nam zamylczecz y zanyechacz y dlya thegoſzmi czye do C. yego mczi poſlaly. Abiſzi yego m. opowyedzyal y przelozil. A zadał yego mczi. Abi thi zloczincze hamowacz LibLeg 11/173v.

»opowiedzieć a skarżyć« (1): A ieſliby iaką krziwda ſię im zdała od pana ſwego, zezwalia im pąn to opowiedzieć a ſkarżyć. przed Iego Mscią Panem Woiewodą. ZapKościer 1580/10v.

»ukazać a opowiedzieć« (1): iż żadna ina drogá nie ieſt pewnieyſza do Bogá Oycá náſzego niebieſkiego/ iedno tá ktorą nam iáwnie vkazáło á opowiedzyáło ſwięte Boſtwo iego. RejPos 189v.

»wyliczać i opowiedzieć« (1): iż na was wfzytki przeklęctwá przypádną [...]/ ktore im też tám wſzytki ſzyroko [Bóg] wylicżał y opowiedział. RejZwierc 5v.

»opowiedzieć, wyłożyć« (1): Postquam eis mores ostendi tuos, Iákom ym obyczáye twoye opowiedźiał/ wyłożył. Mącz 445c.

»opowiedzieć i (a) wysłowić« [szyk 1:1] (2): Dobroć á ſpráwy yego/ narod narodowi/ W wyelkyey chwale opowye y zacnye wyſłowi LubPs ee6v; RejPos 258v.

a. Przedstawić, wyrazić swoją wolę, nakazać, polecić, upomnieć; denunciare, loqui et dicere PolAnt, Vulg; dicere PolAnt; decernere JanStat (15):

Z przytoczeniem zdania rozkazującego [w tym z zapowiednikami: to (2), tak to (1), to tymi słowy (1); komu (2)] (4): Ták to opowiedz ſynom Izráelſkiem [Loquere ad filios Israel et dices ad eos]/ Gdy wnidźiećie do źiemie ktorą wam podam/ á żniwá ſwe w niey ſpráwowáć będźiećie/ tedy kápłanowi przynieſiećie Omer pierworodnych zboż z żniwá wáſzego. BibRadz Lev 23/10, Num 15/2, Ion 3/7; gdyż to iáwnie opowiedzyeć racżył/ iżeś thy nie chciał dbáć o nędznieyſzego bliźniego twoiego/ thedy iuż odſthęp odemnie RejPos 314.

Ze zdaniem dopełnieniowym z odcieniem imperatywnym [w tym z zapowiednikiem: to (1); aby (7), żeby (2), iż (1)] (10): kazáliſmy opowiedźieć/ y tą vſtáwą náſzą ſkázuiemy: áby [edici fecimus: et... decernimus ut JanStat 117]/ [...] Poſłów [...] nie więcéy obiérano/ iedno ták wiele/ iáko przedtym SarnStat 42.

~ opowiedzieć u kogo w czym [= w wypowiedzi czyjej w dziele pisanym] (1): w zakonie v Moyzeſzá opowiedźiał Pan Bog/ iż krole ſobie ſtáwić mieli: y náuczył ich/ iáki krol ich być miał/ y práwá mu poſtáwił. SkarKazSej 689b.

opowiedzieć komu (7): KromRozm III H5; BibRadz 1.Tim 1/3; A gdy cżás przychodził oney wiecżerzy/ poſłał ſługę ſwoyego/ áby opowiedzyał onym wezwánym/ áby ſie ſchodzili RejPos 157, 242; Idźcie opowiedzcie bráćiey moiey/ áby [ite, nuntiate fratribus meis, ut Vulg Matth 28/10; Idźcie á powiedzćie ... áby Leop; ... (á) oznaymićie ... áby WujBib, WujNT] ſzli do Gálilei MWilkHist [H4]v; Iákom ćię prośił [...]/ ábyś opowiedźiał [żebyś przykazał Leop ] niektorym żeby ináczey nie vczyli WujNT 1.Tim 1/3, Act 23/30.

opowiedzieć przez kogo kim (1): [trzeba] w mięſzkániu iego [pozwanego] Czeládźią tho opowiedźieć przez ſługę Vrzędowego/ áby do Práwá ſtánął. GroicPorz q2. ~

cum inf (1): iż KJM od pirwszej swej sentencyji [...] nie odstąpił, i owszem ją poćwierdzając nazywał dekretem i obyczajem konstytucyji uniwersałem opisać ją opowiedział rozkazać Diar 59.

W charakterystycznym połączeniu: opowiedzieć jawnie (2).

Szereg: »wywołać i opowiedzieć [z czego]« (1): roſkazał to wywołáć y opowiedzieć w Niniwe z dekrethu Krolewſkiego [...] tymi ſłowy [proclamare ... ac dicere ... ex decreto regio ... dicendo; obwołáć á mowie ... mowiąc BudBib]/ Ludzie y bydlętá/ woły y owce/ niechay nic nie vkuſzáią/ á niech nie będą karmione y nápawáne. BibRadz Ion 3/7.
3. Zapowiedzieć na przyszłość; przepowiedzieć, wyprorokować; loqui, (ad)nuntiare, praedicare PolAnt, Vulg; praedicere, praenuntiare, repromittere Vulg; denuntiare PolAnt (132):

opowiedzieć co [w tym: „to” wskazujące z odniesieniem do treści tekstu poprzedzającego (8), „co” względne w zdaniu złożonym (5), „co” pytajne (1)] (90): Ięzu ktorys ſtraſzliwą opuſciałoſć/ y przyſzłe antychryſta przeſladowanie opowiedział. TarDuch B7v; KromRozm II ſ4v; ięli nádchodzić ſiedḿ lat głodnych/ ktore był Iozeph opowiedział [quos praedixerat; któré był przepowiedźiał WujBib] Leop Gen 41/54; Opowiedzćie te rzecży ktore máią przyść ná przyſſly cżás [Adnuntiate quae ventura sunt; Oznaymićie co ma przyść WujBib]/ y będziem wiedzieć żeśćie wy Bogowie. Leop Is 41/23, Num 27 arg; BibRadz Is 48/3, Ez 21/32; BielKron 427v; Prorokom był roſkazał [Bóg] przed thym opowiedzyeć zyáwienie y ſmierć iego [Jezusa]. RejPos 321, 11v, 16 [2 r.], 66v, 119, 277, 287v, [310]; Ktory Anioł opowiedział pocżęćie Izáákowe/ y Sodomy podwrocenie. A inſzy potym dwá Lotá z Sodomy wywiedli y Sodomę podwroćili CzechRozm 8, 117; Miał y Prorockiego Duchá. Morowe powietrze y głod przed dwiemá láty opowiedział SkarŻyw 30, 559; CzechEp 381; LatHar 75; WujNT s. 299, Act 1/16, 3/21; gdyż przed wielą ſet lat Prorocy opowiedźieli/ y pierwſze vbogie y wtóre záraz wſpániáłe przyſzćie iego [Chrystusa] SkarKaz 1a, 117b; Gdy Greckie Páńſtwá vpáść/ á Cárogrod wźiąć Turcy mieli: Mikołay Papież przed trzemi láty vpadek ich opowiedźiał SkarKazSej 706b. Cf opowiedzieć co komu; co o kim, o czym; Z przytoczeniem, Ze zdaniem dopełnieniowym.

opowiedzieć co u kogo [= w dziele czyim] (1): [kacerstwa, zgorszenia] więtſze niżli zá śmiertelnego żywotá ſwego/ Káphárnáitom v Iáná S. opowiedźiał [Jezus]. LatHar 250.

opowiedzieć co komu (37), kogo komu (5): Iezu ktoris piotrowi [...] throies iego zaprzenie przyſzłe opowiedział. TarDuch C; SeklKat Xv; BibRadz Gen 21/2; Adam máiąc lat dzyewięć ſet y trzydzyeśći/ wezwał k ſobie żony y dzyeći/ opowiedzyał im rychłą śmierć ſwoię BielKron 3; RejAp BB3, 4v, 100, 119v; Iuż widzyeli ony iáwne dziwy á znáki/ ktore im Ezáiaſz z dawná opowiedzyał/ iákie y co ſie miáło zyáwić przy zyáwieniu iego [Chrystusa] RejPos 196v, 15, 101, 103, 158, 169v (19); RejPosWstaw [413]v; CzechRozm 161, 163v; Totylę S. Benedyct ſukał/ y przyſzłe mu rzecży opowiedział. SkarŻyw 251 marg, 90, 399; CzechEp 22 [3 r.]; LatHar 250, 289; WujNT Matth 12/18, s. 391, 836; SkarKaz 518b.

opowiedzieć co przez kogo (3), kogo przez kogo (2): gdyż nam nikogo inego Bog Ociec y Prorocy przez Duchá ſwiętego nie opowiedzyeli/ iedno Ciebie ſámego. RejPos 301v, 101, 321; Pan Bog wſzechmogący karánie ſwe ſrogie obroćił nań/ opowiedzyawſzy mu ie pirwey przez Sámuelá dzyeciątko RejPosWstaw [413]v; WujNT Act 1/16, 3/21.

opowiedzieć co o kim (4), o czym (2): y dopuſzcżę ná nie/ y ná mieſzczány Ierozolimſkie/ y ná lud Iudſki/ wſzytko złe com opowiedźiał o nich/ lecz oni tego nie ſłucháli. BibRadz Ier 36/31, Act 1/16; iż ſie iuż nie miáły połamáć ony ſwięte dekrety iego/ kthore y ſam o męce iego iuż z dawná był opowiedzyeć racżył RejPos 104, 104v, 324; WujNT Act 1/16.

opowiedzieć co w czym (4): RejPos 277, 324; WujNT 836; Co w piſmie ſwoim Moyzeſz opowiedźiał/ co w ćiemnych figurách pokrył/ [...] to ſam oſobą ſwoią z otchłáni świętych oycow przyzwány zeznawa SkarKaz 117b.

opowiedzieć komu (75): RejPos 158v, 162v, 204; RejZwierc 184v; BudBib 4.Esdr 9/4; SkarŻyw 161, 168, 511; ábyśćie gdy tá godźiná przyidźie/ wſpomnieli ná to/ żem ia wam opowiedźiał [iżem ia wam powiádał. Leop]. WujNT Ioann 16/4, Matth 24/25; SkarKaz 82b. Cf opowiedzieć co komu, kogo komu; Z przytoczeniem opowiedzieć komu; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedzieć komu; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym.

opowiedzieć przez kogo (8): Gdźie Prorok [...] ſkáżenie miáſtá/ kośćiołá ludu roſproſzenie/ ofiar zakonnych wygłádzenie [...] opowieda. Ktora rzecż iż iuż dawno/ [...] wſzyſtká cále minęłá/ tak iáko BOG przez Proroká opowiedźieć racżył: tedy ſie y ſtąd pokázuie iż Meſyaſz przyſzedł CzechRozm 169v. Cf opowiedzieć co przez kogo, kogo przez kogo; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedzieć przez kogo.

opowiedzieć o czym [w tym: „o tym” w odniesieniu do treści tekstu poprzedzającego (5)] (13): Gdy ſię tedy ná świećie okaże trzęſienie źiemie/ y zámieſzánie miedzy ludźmi. Thedy zrozumieſz żeć o tym Nawyzſzy opowiedźiał ieſzcże od onych dni ktore były przed tobą od pocżątku. BibRadz 4.Esdr 9/4; iże widzieć będą á nie vyrzą/ ſłyſzeć będą á nie zrozumieią/ iáko tenże Prorok z dawná też o tym opowiedział. RejPos 3, 295, 303v; BudBib 4.Esdr 9/4; Oycu ſwemu Beli o zwyćięſtwie nád Kxiążęćiem Rákuſkim/ przed tym dáleko opowiedziałá [!]. SkarŻyw 161, 168, 511. Cf opowieć co o kim, o czym; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedziećczym; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikami: „co” względne w zdaniu podrzędnym (2), jako (1), tymi słowy (1), mowiąc ‘tymi słowy’ (4); „ta” w odniesieniu do treści tekstu poprzedzającego (2)] (8): pátrzże co ſam pan Kryſtus opowyedźyał. Wyele fáłſſywych prorokow powſtánye/ á zwyodą wyele ludźi. KromRozm I E2; BibRadz Hebr 12/26; WerGośc 203; ktorego [Boga] głos zátrząſnął ná on czás źiemią/ á teraz opowiedźiał/ mowiąc [nunc ... repromittit dicens; obiecuie ... mówiąc Leop]: Ieſcze raz: á ia zátrząſnę nie tylko źiemią/ ále też y niebem. WujNT Hebr 12/26.

~ opowiedzieć co (2): Yáko też pan Kryſtus to opowyedźyał mowyąc. Kiedy prziydźye ſyn człowyeczy mnimaſz iżby wyárę nálazł ná źyemi? KromRozm I M4. Cf opowiedzieć co komu przez kogo.

opowiedzieć co komu przez kogo (1): opowiedział [Bóg] im to przez Abákuká Proroká tymi ſłowy: Oto od wſchodu ſłońcá przydzie wam Bog RejPos 3.

opowiedzieć komu (3): opowýedźyał nam mowýąc/ nýe vzrzycýe oblitza mego przez brátá waſzego młodſzego HistJóz C4; y ſam nam opowiedźiał. Przyidźie Syn człowieczy w chwale Oycá ſwego/ y zápłáći káżdemu/ nie wedle wiáry/ ále wedle vczynkow iego. SkarKaz 4b. Cf opowiedzieć co komu przez kogo. ~

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikamk to (13), a tym (1); iż (15), że (4), jako (1), żeby ‘że’) (1); „co” względne (4); zdanie dopełnieniowe w antepozycji (3), w interpozycji (1)] (25): i ktoby go wewſzech rzeczach od niego przykazanych nieſłucháł/ że ten będźie potępion/ dawno przed tem opowiedźiáł MurzNT 126; CzechRozm 243v; SkarŻyw 251; Iákoż tego Ezáiaſzem dowodźi/ ktory to opowiedźiał: iż pánná pocżąć miáłá y porodźić ſyná CzechEp 303; NiemObr 117; WujNT Act 3/18, 26/22.

~ opowiedzieć komu (13): A thenze gonyecz nąm oppowyedzyal ze by godny poſlowye od krolya yego myloſzczy naſz wrichlye nawyedzicz myely MetrKor 38/321; KromRozm III Ev; Leop 4.Reg 21 arg; RejAp 51v, 91; iż tho z dawná Pan przeyrzał [...]/ iż ſie to Boſtwo w cżłowiecżeńſtwie zyáwić miáło/ opowiedzyał to w Ráiu ieſzcże onemu cżártowi/ iż z żeńſkiego pokolenia miáło náſtáć tho ſwięte plemię/ ktore miáło zetrzeć głowę iego. Opowiedzyał to Abráámowi/ Izáákowi/ Dawidowi/ iż z narodu ich miał vbłogoſłáwić wſzytki narody ſwiátá tego. Iáko też y onemu krolowi Acháſowi dał to zá znák / iż pánná porodzić miáłá ſyná RejPos 16, 244, 305v; CzechRozm 232; CzechEp 21; Chriſtus vczniom ſwym opowiedział/ że ich przeſládowáć miano. WujNT Bbbbbb2v. Cf opowiedzieć przez kogo.

opowiedzieć przez kogo [w tym: komu (1)] (2): Gdyż to y opowiedzyeć przez Proroká racżył: iż tácy będą iáwnie wſzytko widzieć y ſłyſzeć/ á nic nie zrozumieią. RejPos 313v, 129.

opowiedzieć o czym (3): RejAp 51v; Máláchiaſz Prorok to opowiedział o przyśćiu Meſyaſzowym/ iż przyść miał przed nim Heliaſz CzechRozm 107v; SkarŻyw 30. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: tak (2), jako (1), to (1); iż (6)] [komu: w tym: komu o kim, o czym (1)] (6): opowiedzieć racżył [Bóg] onemu ludowi ſwemu: Iż iuż tey nocy [...] plagę puſzcżę ná národ ten złośćiwy RejPos 158; Iáko też ono o tey pánience y o tym dziwnym pocżęciu tego ſynacżká iey Pan y onemu Ezdraſzowi Prorokowi dziwnie też był opowiedzyeć racżył/ á práwie miánowicie: Iż przydą cżáſy miły Ezdrá/ iż [...] RejPos 271, 158 [3 r.], 197.

W połączeniu szeregowym (1): Opowiedźiałem przed tym rzecży pierwſze/ y wyſzły z vſt moich/ y dałem ſię ſłyſzeć [Priora ex tunc annuntiavi, et ex ore meo exierunt] [...]. Oznáymiłem ći od dawnego cżáſu przed thym/ y okázałem ći niż ſię co ſtáło BibRadz Is 48/3.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedzieć dawno (2), dawno przedtem, naprzod od wieku(-ow) (2), pierwej (4), przedtym (5), przed wielą lat, z dawna (12); opowiedzieć dziwnie, istotnie, jawnie [w tym: jawnie a jaśnie (2)] (5), krotce, nieomylnie, pewnie, szyroce; opowiedzieć przyszłe rzeczy.

Frazy: »(tak) jako opowiedział, opowiedzieć raczył« = zgodnie z zapowiedzią, według zapowiedzi (7:3): A Thák náwiedźił pan Sarę ták iáko opowiedział [quemadmodum dixit] y wypełnił iey obietnicę ſwoię. BibRadz Gen 21/1; RejPos 3, 158v, 162v, 262v, 295, 303v; CzechRozm 169v; Ná początku/ świát iemi [świętymi] iáko źiárnem máluczkim gárdźił y miał ie zá napodleyſze/ y gubił ie y zábijał/ ták iáko im Pan IEZVS opowiedźiał SkarKaz 82b, 117a.

»(tak) jako [kto] opowiedział, raczył opowiedzieć« [wtrącony odsyłacz do źródła informacji lub autorytatywnej podstawy dla podawanej treści] (3:1): okázáć to [będzie Bóg musiał] iáko tu Prorok opowiedział/ iż złym á niewiernym przyſzedł ná vpadek wiecżny RejPos 30; iż niewieſz ktorey godziny/ cżáſu nawiętſzych roſkoſzy twoich/ ták iákoć to Pan opowiedzyeć racżył/ poſlą po tę nędzną duſzę twoię. RejPos Ooo4v; CzechEp 381; WujNT 299.

Zwroty: »duchem prorockim opowiedzieć« (1): SkarŻyw 559 cf »widzieć i opowiedzieć«.

»opowiedzieć [jakim] językiem« (1): iż on tu iáwnie á iáſnie opowiedział wſzytek ſpoſob męki ſwoiey/ y tákimi ſłowy/ y thym ięzykiem/ ktoremu oni wſzyſcy rozumieli RejPos 66v.

»opowiedzieć prorockim obyczajem« (1): Lecz poſtępek kościołá áż do końcá świátá [...] chćiał áby Ian S. nam opowiedział w tych kśięgách Prorockim obyczáiem. WujNT 836.

»opowiedzieć [jakimi] słowy« [szyk zmienny] (2): RejPos 66v cf »opowiedzieć [jakim] językiem«, RejPos 222v cf »zawiązać a opowiedzieć«.

»opowiedzieć przez usta [czyje]« [szyk zmienny] (5): Mężowie bráćia/ potrzebáć ſię było wypełnić piſmu onemu/ ktore opowiedźiał Duch święty przez vſtá Dawidowe [quam praedixit ... per os David] BibRadz Act 1/16; NiemObr 117; A Bog który przez vſtá wſzech Prorokow pierwey opowiedźiał [praenuntiavit per os ... prophetarum; ... przepowiedział ... Leop]/ iż Chriſtus iego ćierpieć miał/ ták ziśćił. WujNT Act 3/18, Act 1/16, 3/21.

Szeregi: »dołożyć i opowiedzieć« (1): iż [...] Syn Boży rowny Bogu/ [...] ná wzgárdę/ pośmiech y ſrogą mękę y śmierć ſromotną dány być miał: iáko ſam [Chrystus] po tym Piotrowym wyznániu dołożył y opowiedźiał SkarKaz 117a.

»opowiedzieć i (a) obwołać« [szyk 3:3] (6): iż to ták wſzytko być muſiáło/ áby ſie były wypełniły wſzytki dekrety Duchá ſwiętego/ ktore był z dawná [...] ná ſwiát opowiedzieć y obwołáć dał. RejPos 104v, 169v, 277, 303v, 324; RejZwierc 184v.

»(wy-, za)pisać i (a) opowiedzieć« (3): Onoż iuż macie tego Báránká/ [...] kthorego wam Ezáiaſz Prorok wáſz/ y ini Prorocy wypiſáli y opowiedzieli. RejPos 321, 162v, 295.

»widzieć i opowiedzieć« (1): iż iey dał B.P. Duchá Prorockiego/ ktorym táiemne y przyſzłe rzecżj widzieć y opowiedzieć mogłá. SkarŻyw 559.

»wiedzieć i opowiedzieć« (1): O śmierći ſwey wiedział/ y towárzyſzowi ſwemu [...] to ieſt/ świętemu Woyćiechowi opowiedział SkarŻyw 168.

»zawiązać a opowiedzieć« (1): Krociuchnemi tho ſłowy Pan nam záwiązáć á opowiedzyeć racżył/ iſzcąc iſtotnie/ iż tho żadnego nie minie/ ktho wierzy weń á ſłucha ſłow iego. RejPos 222v.

»zwiastować albo opowiedzieć« (1): Niemáſz ktoby zwiáſtował/ álbo opowiedział [Non est neque adnuntians neque praedicens; ... ktoby oznaymił/ áni ktoby przepowiedźiał WujBib] Leop Is 41/26.

4. praw. Uprzedzić słownie zainteresowaną stronę o mającym nastąpić w określonym terminie żądaniu lub postępowaniu (2): apotym ma dawacz ot Roku do Roku wyſzy opiſzanyego thę Rinthę: a Gdyby strona potrzebowała pyęnyędzy: ta ma opowiedzyecz przet pol Rokyem ZapKościer 1585/57v.

opowiedzieć co komu (1): Pánowie y Rádá [...] Séym wálny dla obiéránia poſtánowią: y on wſzyſtkim obywátelom y páńſtwom wczás opowiedzą [illum universis regnicolis ... declarent JanStat 10] SarnStat 11.

5. Wyjaśnić w odpowiedzi na pytanie, na propozycję, na sąd wyrażony w rozmowie; odpowiedzieć; respondere PolAnt, Modrz (5):

opowiedzieć co (2): Poſłowie powiedzieli: áby thego [wyboru wojny czy pokoju] ná nie nie wkłádáli/ gdyż káżdy poſeł co mu roſkażą donośi/ á co opowiedzą odnośi. BielSpr 48v. Cf opowieć co komu.

opowiedzieć co komu (1): Byłáli Ceremonia w ſtárym kośćiele pomázować błótem/ mowiąc: Effeta, quod eſt adapaperire. Toć krótkiem obyczáiem opowiem: gdyż to iáſnie być opowieda Ambroży S. náuczáiąc dla czego to czynią w kośćiełe Bóżym. BiałKat 246.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: tymi (a. temi) słowy (2)] [komu] (3): ſyn Sáſkiego kſiążęćiá vpominał Maurycego áby [...] przyſthał do nich á bronił ſie ſnimi Ceſárzowi/ opowiedział im/ gdy Ceſarz przyrzekł mi wiárę ſwiętą záchowáć w całośći/ winienem mu poſłuſzeńſtwo záchowáć BielKron 227v; BudBib 4.Esdr 4/39[40]; słowá przez Wáleryuſá Meſsále/ z roſkazánia Senatu, y poſpolſtwá Rzymſkiego do niego [cesarza Augusta] poſłane: [...] Senat y poſpolſtwo Rzymſkie pozdrawiáią ćię Oycem oycżyzny. Ktoremu zápłákawſzy Auguſtus temi słowy opowiedźiał [Cui ... respondit ... his verbis]: Gdyżem iuż cźegom żądał otrzymał/ [...] o coż inſzego mam Bogá prośić/ iedno ábych to zezwolenie wáſze/ do oſtátniego żywotá mego końcá mogł znośić? ModrzBaz 25.

Synonimy: 1. donieść, oświadczyć, rzec, skazać, spomionąć, zwiastować; α. namienić, ukazać, wskazać; β. mowić, rzec; γ. mowić, odnieść, oznajmić, rzec; δ. pokazać; a. obwieścić, ogłosić, rozgłosić, rozsławić, 2. objaśnić, objawić, opisać, wyłożyć; a. nakazać, polecić, przykazać.

Formacje współrdzenne cf POWIEDZIEĆ.

Cf OPOWIEDZENIE, OPOWIEDZIANY

KK