[zaloguj się]
[pdf]

POWINNY (2143) ai

powinny (1158), powinien (963), powinień (3), powinny a. powinien (19); powinien : powinień SeklKat (6:2), ActReg (17:1).

-en (961), -ęn (5).

o oraz e jasne (w tym w o 1 r., w e 1 r. błędne znakowanie).

comp i sup (12+4) (nå)powinniejszy (16); nå- (3), n(a)- (1).

Fleksja
sg
mNpowinien, powinień, powinny, (nå)powinniejszy fNpowinnå, powinniejszå, powinna, powinn(a) nNpowinné, powinno
Gpowinnégo Gpowinnéj, powinny Gpowinnégo
Dpowinnému Dpowinn(e)j Dpowinnému
Apowinnégo, powinny Apowinną Apowinné
Ipowinnym, powinniejszym, powinn(e)m, powinniejsz(e)m Ipowinną Ipowinnym
L Lpowinn(e)j Lpowinnym
pl
N m pers powinni, (nå)powinniejszy
m an powinni
G powinnych
D powinnym, powinn(e)m
A m pers powinné, powinnych
subst powinné
I m powinn(e)mi, powinnymi
f powinn(e)mi
L powinnych
inne formy
pl N subst m - powinné; pl N subst f - powinné, powinny; pl N subst n - powinné, powinny; pl G a. A m pers - powinnych; du N - powinna

sg m N powinien, powinień (918), powinny, (nå)powinniejszy (19); ~ (attrib) powinny (4); ~ (praed) powinien (918), powinny (1); powinien : powinny SkarŻyw (1:1). ◊ G powinnégo (16); -égo (1), -(e)go (15). ◊ D powinnému (7); -ému (2), -(e)mu (5). ◊ A powinnégo (9), powinny (7); -égo (2), -(e)go (7). ◊ I powinnym, powinniejszym (12), powinn(e)m (1), [powinniejsz(e)m]; -ym : -(e)m GórnDworz (1:1). ◊ f N powinnå, powinniejszå (59), powinna (29), powinn(a) (17); ~ (attrib) -å (31); ~ (praed) -å (28), -a (27); -å Mącz, BiałKat (2), HistLan, WujJud, WujJudConf, ModrzBazBud, Oczko, LatHar, WujNT (3), GosłCast; -a, OpecŻyw, GroicPorz (4), UstPraw, GórnDworz, HistRzym, RejPos, BielSat, ModrzBaz, BielSjem, ZbylPrzyg (2); -å : -a SarnStat (15:13). ◊ G powinnéj (39), powinny (2); -y CzahTr, -éj : -y Mącz (1:1); ~ -éj (3), -(e)j (36). ◊ D powinn(e)j (3). ◊ A powinną (70). ◊ I powinną (6). ◊ L powinn(e)j (6). ◊ n N powinné (15), powinno (14); -é (3), -(e) (12); ~ (attrib) -é (5); ~ (praed) -o (14), -é (10); -o RejPs, GliczKsiąż, GroicPorz, UstPraw, HistRzym, KarnNap (2), Oczko, ZapKościer, WysKaz, OrzJan; -é RejKup, RejWiz, BielKron, Mącz, KuczbKat, WujNT, -o : -é RejAp (1:1), SarnStat (2:3). ◊ G powinnégo (8);-égo (2), -(e)go (6). ◊ D powinnému (2). ◊ A powinné (6); -é (2), -(e) (4). ◊ I powinnym (1). ◊ L powinnym (1). ◊ pl N m pers powinni, (nå)powinniejszy (756). m an powinni (1) [cum sb: ptacy]. subst m powinné (1). f powinné (20), powinny (2); -é (12), -e (1) GosłCast, -(e) (7); ~ (attrib) -é (1); ~ (praed) -é (19), -y (2) KromRozm II, RejZwierc. n powinné (3), powinny (3); -é (1), -(e) (2); ~ (attrib) -é (1); ~ (praed) -y (3) SeklKat (2), RejAp, -é (2) RejPosWstaw, SarnStat. ◊ G powinnych (34). ◊ D powinnym (7), powinn(e)m (2); -(e)m PaprUp; -ym : -(e)m ActReg (1:1). ◊ A m pers powinné (15), powinnych (1); -é : -ych ActReg (1:1); ~ -é (1), -(e) (14). subst powinné (22); -é (8), -(e) (14). ◊ G a. A m pers powinnych (1). ◊ I m powinn(e)mi (3) SkarŻyw, LatHar, PaxLiz, powinnymi (1) RybGęśli. f powinn(e)mi (1). ◊ L powinnych (1). ◊ du N (praed) powinna (2) RejWiz 65, SkarŻyw 284.

W znacz. II.: ~ Formy czasów i trybów bez łącznika lub z łącznikiem: inf być powinien (16), powinien być (4), być powinni (8), powinni być (4), powinni bywać (1). ◊ praes 1 sg m powinienem (7), ja powinien (1), jestem powinien, powinny, powinniejszy (6), -(e)m, -ch powinien (37). f ja powinna (1), -(e)m powinna (3). ◊ 2 sg m powinieneś (7), powinniejszyś (1), jesteś powinien (1), -ś powinien, powinniejszy (46), -ś jest powinien (2). f -ś powinna (3). ◊ 3 sg m powinien (254), jest powinien (47), powinien jest (26). f powinna (14), powinna jest (2), jest powinna (1). n powinno (7), powinne (1), powinno jest (1), jest powinne (1), powinne jest (1). ◊ 1 pl m pers powinniśmy, powinnichmy (46), powinniesmy (1), my powinni (2), jestesmy, jestechmy powinni (13), -(e)smy, -(e)chmy powinni, napowinniejszy (74), -smy są powinni (1). ◊ 2 pl m pers powinniście (6), jesteście powinni (2), -ście powinni (7). subst -ście powinne (1). ◊ 3 pl m pers powinni (121), są powinni (32), powinni są (10), bywają powinni (1). ◊ subst powinny (3), powinne (2), są powinne (5), są powinny (4), powinne są (1). ◊ 1 du -chwa powinna (1) RejWiz 65. ◊ praet 1 sg m -(e)m powinien był (2), -m był powienien (2). ◊ 2 sg m -ś był powinien (4). ◊ 3 sg m był powinien, powinniejszy (26), powinien, powinniejszy był (13). f powinna była (4), beła powinna (1). ◊ 1 pl m pers -smy, -chmy powinni byli (5), -chmy byli powinni (3), powinnichmy byli (1). ◊ 2 pl m pers -ście byli powinni (2). ◊ 3 pl m pers byli powinni (27), powinni byli (11), powinni bywali (2). m an powinni (2). subst były powinne (2), były powinny (1). ◊ fut 1 sg m powinien będę (3), będę powinien (2), -m powinien będę (1). ◊ 2 sg m będziesz powinien (1). ◊ 3 sg m będzie powinien (273), powinien będzie (53). f będzie powinna (19), powinna będzie (5). n będzie powinno (2), powinno będzie (1). ◊ 1 pl m pers będziemy powinni (26), powinni będziemy (25), będziem powinni (13), powinni będziem (2). ◊ 3 pl m pers będą powinni (177), powinni będą (30). subst będą powinné (4). ◊ imp 3 sg m niech będzie powinien (3). ◊ 1 pl m pers bądźmy powinni (1). ◊ 3 pl m pers niech będą powinni (6), niech powinni będą (1), niech bywają powinni (1). ◊ con 1 sg m bym powinien był (1), bych był powinien (1). ◊ 2 sg m byś był powinien (7). ◊ 3 sg m by powinien (7), powinien by (2), by był powinien (37), by powinien był (7). f powinna by była (1), by była powinna (1). n powinne by było (1). ◊ 1 pl m pers powinni bychmy (1), byśmy powinni (2), by sobiesmy powinni (1), byśmy, bychmy byli powinni (5), byśmy powinni byli (1). ◊ 2 pl m pers byście powinni byli (1). ◊ 3 pl m pers by powinni (9), by byli powinni (25), by powinni byli (11), niechåjby byli powinni (1). ◊ part praes act m będąc powinien (2). f będąc powinna (1). m pers będąc powinni (3). subst będąc powinne (1) [statystyka wyrazu hasłowego jest większa w opisanych formach, gdyż uwzględniono połączenia orzecznika z kilkoma różnymi łącznikami].

Szyk przeczenia „nie”: inf nie powinni być (1). ◊ praes 1 sg m nie powinienem (2), -m nie powinien (2), nie jestem powinien (1). f ja nie powinna (1). ◊ 2 sg m -ś nie powinien, nie powinniejszy (6). ◊ 3 sg m nie powinien (29), nie jest powinien (10). f nie powinna (3). m nie powinno (1). ◊ 1 pl m pers nie powinnismy (3), nie powinnichmy (1), nie jestesmy powinni (2), -smy nie są powinni, -smy, -śmy, -chmy nie powinni (3). ◊ 2 pl m pers -ście nie powinni (3). ◊ 3 pl m pers nie powinni (13), nie są powinni (2). subst nie są powinny (1). praet 3 sg m był nie powinien (3), powinien nie był (1). f powinna nie była (1), nie była powinna (1). ◊ 3 pl m pers nie byli powinni (6), nie powinni byli (2). subst nie były powinny (1), nie były powinne (1). ◊ fut 1 sg m powinien nie będę (1). ◊ 3 sg m nie będzie powinien (19). f nie powinna będzie (2), nie będzie powinna (2). ◊ 1 pl m pers nie będziemy powinni (2). ◊ 3 pl m pers nie będą powinni (9). ◊ imp 3 pl m pers niech nie będą powinni (3). ◊ con 2 sg m byś nie był powinien (2). ◊ 3 sg m nie powinien by (1), by nie powinien (1), by nie był powinien (6). ◊ 1 pl m pers byśmy nie powinni (1), bysmy powinni nie byli (1), bysmy nie byli powinni (1). ◊ 3 pl m pers by nie byli powinni (1). ◊ part praes act 3 pl subst nie będąc powinne. ~

Sł stp: powinien, Cn: powinien, powinny, Linde XVI – XVIII w.: powinien, powinny.

I. W funkcji właściwej (447):
1. Zobowiązany do czegoś [zawsze w formie złożonej] (9): Alie taka wyprawa any tho ruſſzenie niema bidz poſpolithe. aſſby iuſſ pewno belo. yſſby Czeſarz Tureczky zrzucziel przemierze [...] abo ſąm glową ſwa [...] do nas cziągnąl. abo mocznye woiſko do nas ludzi ſwich. [...] woiowacz poſlać chczial ktorym by ſtara powinna woyna [tj. wojsko] odeprzeć nie mogla. ConPiotr 33v; RejZwierc 245.

powinny do czego (1): iż [te pobory] Rycerſtwá do obrony powinnego nietykáiąc/ ná kśiężey á ná vbogim poſpolſtwie były wyćiśnione PowodPr 24.

powinny k(u) czemu (2): Krol áby miał po gotowiu rzecży wizytki należące ku walce/ Moráwcżyki/ Cżechy/ Slężaki/ ku pomocy powinne żeby przywiodł. BielKron 305v; RejZwierc 189.

powinny na co (1): Co nieśie błogoſłáwiona tá Mátká y dlá cżego zakon ten ocżyśćienia niewiaſt po porodzeniu/ y ofiárowánia ná ktory powinną nie ieſt/ ták pokornie pełni SkarŻyw 111.

cum inf (3): Vectigalis – Czło dac powinni. Calep 1104b; A ieſlibyſmy zá pozwoleniém wſzech ſtanów zá gránice poddáné ſwé wywiéźć chćieli/ [...] tákże y ſzláchćicá pieſzégo woynę ſłużyć powinnégo/ powinniſmy im dáć [...] po piąći grzywien SarnStat 131 [idem] 132; [GilPos 20 (Linde)].

[Szereg: »sposobny i powinny«: iże ten ieſt dobrym á ſpráwiedliwym/ [...] ktorym go dla tego z łáſki tákowym Bog vcżynił/ áby był ſpoſobnym y powinnym dobre vcżynki cżynić. GilPos 20 (Linde).]
2. Obowiązujący, należny, słuszny; debitus BartBydg, Mącz, Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; meritus Mącz, Modrz, Calep, Cn; subeundus Modrz; iustus, obligatorius Cn [w tym: w formie złożonej (233), w formie niezłożonej: powinno (2)] (238): Indulgentia, est quaedam remissio poenae debitae pro peccatis, post contritionem habita de eis, povynney [kary] za grzechy po skruszhe BartBydg 74b; áby vznawſſy wielmożnoſć y dobrotliwoſći páná ſwego powinne dzięki y chwałę iemu dáwáli. RejPs 159; LubPs O2; Iż drugi zápomniawſzy y tego wſzytkiego/ Chodzi łeb ponurzywſzy iáko bydlę práwie/ Ták nigdy nic niedbáiąc o powinney ſpráwie. RejWiz 11, 37, 76v, 137v, 186v; BibRadz *4; Druga [ofiara] byłá zá grzechy/ á ta byłá iákoby zá powinną dla odpuſtu BielKron 38v; Mącz 73c, 78d, 217d, 461d; RejPos 47, 48, 232v; BiałKat 53v; Com thák lekce ważyłá Páńſkie roſkazánie/ Nie okázuiąc oycu powinney miłośći HistLan Dv, ktv, A4, E2, F2, F3v; wſzákże nie záwżdy to bywa [...] áby Pan Bog oſtátki grzechow y ono káránie miał odpuſzcżáć/ ktore y dla grzechow powinne/ y pewnym cżáſzem [!] ieſt zámierzone. KuczbKat 220; WujJudConf 102v, 109, 137v; CzechRozm 98v, 159v; A ten [...] nie inſzego wedle Práwá niemoże ná ludźiách wyćiągáć/ iedno cżyńſz/ á robotę powinną. ModrzBaz 48, 118v; Pánu/ czyniąc powinné dźięki/ śpiéwayćie KochPs 213, 28; SkarŻyw 26, 50; CzechEp 4, 7 [2 r.], 94 [2 r.]; ktorzy y oycżyznę miłuią/ y zwirzchnośći powinną vcżćiwość oddawáią NiemObr 172; ReszHoz 137; Krzyżacy powinnéy przyśięgi ſye chronią. KochProp 11; ZawJeft 19; ActReg 136; Calep 655a; Phil D4 [2 r.], I4; GrabowSet N4v; iż/ cokolwiek iedno Capiſtran vczynił/ to przyznáć muśim/ że nie tylko przyſtało/ ále y powinno było OrzJan 120; ſwiętá zwłaſzcżá powinne/ y vrocżyſte/ nie máią być táyne pobożnemu Chrześćijáninowi. LatHar [+12]v; Troiákie tedy práwo łamie/ kto powinnych dźieśięćin nie dáie LatHar 128, 114 [2 r.], 129, 253; KołakCath A2; Mąż niechay żenie powinność (marg) powinną życzliwość. (–) oddáie WujNT 1.Cor 7/3, s. 412; Co wſzyſtko ma bydź pod powinnym dozorem Hetmáńſkim. SarnStat 434; Woźny Ziemſki w onym Woiewództwie będźie mógł wſzyſtkié vrzędy ſwé powinné wykonywać SarnStat 1196, 9, 11 [2 r.], 13, 16, 75 (20); GrabPospR K4v; Nakład woienny ſkąd napowinnieyſzy. PowodPr 82 marg; Z pokory powinney ták záwżdy mowić mamy: [...] SkarKaz 351a, 157a, 316b [2 r.], 385a, 386b; Leć przećię gdźiemkolwiek był ſtárałem ſię o to/ To ieſt o dobrą ſławę drożſzą náde złoto. Skąd żaden z was tu żadney nie ma zelżywośći/ Zá co vfam że po was powinny miłośći. Doznam wrychle CzahTr G2v, A4, G3; GosłCast 18.

powinny komu, czemu [= wobec kogo, komu przysługujący] (33): mαky mnye powynne yego ſmyercyᾳ odkupuyα BierRaj 23v; A ieſliby ie [dostojeństwa i urzędy] krol rozdał ináczey/ tedy tákowy niemoże vżywáć vrzędu ſwego/ áni mu poſłuſzenſtwo ma być powinno w iego Vrzędzye UstPraw A4v; O vczciwośći powinney y o posłuſzeńſtwie rodźicom powinnym BibRadz Eccli 3 arg, *2, Matth 22 arg; Mącz 190c; HistLan F2v; Ale każe [Pan Bóg] ſobie ſámemu ſłużyć: Nie ládá iáką ſłużbą/ ále oną ktora iemu powinna ieſt. WujJud 53v, 46v, 53v, 264; ModrzBaz 21v, 49v, 50, 89; SkarŻyw 292; ZapKościer 1582/33; CzechEp 200; Brencius powiáda: ze Bog Oćiec niechćiał być inſzym ſpoſobem cżłowiecżemu pokoleniu przeiednány/ iedno żeby Pan Chryſtus ſyn iego ná ſię przyiął kaźń wſzeláką/ ludzkim grzechom powinną ReszPrz 82; Stąd ieſt iáſny dowod/ że Pan Chriſtus ieſt onym práwym Bogiem/ ktorego Zydzi chwalili. Bo gdyby im nie był/ nie mogłby ſobie przywłaſzczáć wiáry/ onemu Bogu ſámemu powinney. WujNT 364; Bo tákowa ſłużbá nikomu innemu iedno ſámemu Bogu ieſt powinna. WujNT 890, 440; áby od Práwá káżdému obroná byłá powinna [ut cuique iuris patrocinium debebitur JanStat 629]. SarnStat 157; roſkázuiemy: áby [...] przyśięgę wiernośći powinną Nam/ iáko Królowi Koronowánému/ y Króleſtwu vczynili SarnStat 1042, 633 [2 r.], 643, 1075; SkarKaz 39b, 316b; ieſli chceſz ábych do ćiebie przyſzedł/ záchowayże powinną biſkupom vcżćiwość. SkarKazSej 680a, 678a.

powinny komu [= kogo obowiązujący] (4): Ale ſą [dobre uczynki] chwałą Bożą powinną káżdemu WujJudConf 234v; MycPrz II A; ModrzBaz 3; doſyć áby Ziemiánin środkiem powinnym ſobie żył/ ſpłácheć rządny áby miał/ więc áby dobrze mieſzkał. GostGosp 169.

W przeciwstawieniach: »powinny ... niepowinny, potrzebny, wolny« (3): [Pytania dla przygotowujących się do spowiedzi] Ieſli dla rzecży niepowinnych/ nie opuſzcża powinnych: y z iákim nabożeńſtwem oboie zwykł odpráwowáć. LatHar 134; tylko to znáć dał tymi ſłowy/ iż ſłużbá náſzá nie ieſt pożyteczna Pánu Bogu/ ktory iey od nas wyćiąga/ nie iáko iemu potrzebney ábo pożyteczney/ ále iáko powinney. WujNT 267; ále co wracamy ze zle nábytego [...] to wrácániem zową: co ieſt rzecz powinna/ á nie/ iáko iáłmużná/ wolna. WujNT 274.

sg f – bez wyrazu określanego – w funkcji orzecznika: »powinna« (1), »za powinną« (1) [w tym: cum inf (1)] (2): A ieſli tám [w ziemi] pozwalamy ogniá/ że ieſt wieczny/ y to przy tym pozwolić powinna/ że y śiárká wieczna: która do wſzyſtkich inſzych kruſzców thák ſye przymieſzáłá/ że przez niéy iż żaden być niemoże Oczko 6, 18.

W charakterystycznych połączeniach: powinny(-a, -e) affekt, błogosławieństwo, ceremonije, cło (2), cnota (2), czynsz (3), dań (2), dar(y) (2), dosyćuczynienie (2), dozor, dzierżenie, dziesięcina (2), dzięki (3), egzekucyja (2), groza (2), kaźń (2), koszt, łaska (2), męki (2), mieszkanie w małżeństwie, miłość (14), modlitwy, nakład wojenny, obrok, obrona, oddawanie, ofiara (3), ozdoba, pobożność, poczciwość (uczciwość) (12), podatek, poddaność (poddaństwo) (3), pokłon (4), pokora, porządek, posag (2), post (2), przysięga (5), przystojność, robota (3), sprawa (2), sprawiedliwość (2), sprawy chrześcijańskie, śluby, środek, święta, uczynki dobre (3), urząd, ustawa, użalenie, wiara (3), wierność, wina [= kara], żołd.

Fraza: »(jest) powinna rzecz« [w tym: cum inf (11), aby, iż (2)] = należy [szyk zmienny] (13): Grzechi wſziſtki naſze nie ieſt ci powynna rzec przed kaplanem wyliczać/ boć to nie podobna rzec/ á byſmy ie mogli pamiętać SeklKat V4v; DiarDop 116; Y powinnaſz to iuż rzecż/ kolnierz Kuni/ Ryśi [tj. bogaci ludzie w nie ubrani]/ Iż ma záwżdy mędrſzy być/ niż Wilcży á Liśi. RejZwierz 101v; GórnDworz S3; BiałKat 251 [2 r.]; A przetoſz/ káżdemu z nas powinna rzecz ieſt o to ſie vſiłowáć/ ábyſmy to oſieroćiáłe y nákłonione do vpadku Páńſtwo k dobremu y ku poćieſze przywieść mogli MycPrz II A; CzechRozm 199v; Oczko 24; Nakłády ná nabożeńſtwo/ ná ſłużbę y chwałę Bożą vczynione/ ſą vczynki dobre/ [...] y częſtokroć więcey záſługuiące/ niż gdyby ie ná vbogie obrocono: áczkolwiek oboie ſą dobre: y niekiedy ieſt rzecz powinnieyſza vbogie opátrzyć. WujNT 114; áni téż to ieſt powinna rzecz, kto vmié lutnią vczynić áby winien był vmieć ná niéy gráć SarnStat *7v, 488 marg; SkarKaz 351b.
Wyrażenia: »powinna chwała (a. pochwała)« [szyk 18:7] (25): RejPs 142; LubPs M4v, P3v, V v marg; iáka chwałá powinna dzieie ſie iemu/ y dziać ſie ma ná ziemi y ná niebie RejAp 49, AA2, 88, 121; RejPos 237; RejZwierc 1v; WujJud 264; WujJudConf 234v; nie ſtáramy ſię ábyſmy powinną pochwałę [laudem debitem] dáli dobrze cżyniącym. ModrzBaz 144; Pánu/ o wierny zborze/ ochotnie śpiéwayćie/ Pánu chwałę powinną/ y wdźięczny pſalm dayćie. KochPs 97, 49, 99; CzechEp 107, 138, 200; NiemObr 106, 117; LatHar 32, 242; CzahTr B2v, C3.

»powinna (jest) cześć (a. poczesność)« = debitus honor Mącz, Modrz, JanStat; meritus honor Modrz [szyk 16:10] (26): BibRadz I 136a marg; Iustum ac debitum honorem alicui decernere, Wyrządźić komu powinną poczeſność Mącz 78d, 83d, 217d; RejAp 121; HistLan F2v; KuczbKat 220 [2 r.]; RejZwierc 1v; WujJud 26v, 46v, 53v; Bo tym ſpoſobem [...] ludźie prawdźiwie náukámi ſię báwiący/ wpowinney cżći niebędą oſzukáni. ModrzBaz 135, 86; Zborze páńſki/ śpiéway ſwému Obrońcy napewnieyſzému: Vczyń cześć powinną z chęći/ Iego naświętſzéy pámięći. KochPs 41; SkarŻyw 292, 304; StryjKron 762; ZawJeft 19; Tobie [Boże] przyſtoi chwałá/ tobie wyſławiánie/ tobie powinna ieſt cżeść wſzelka LatHar 561, 32, 242; WujNT 184, 440; [marszałek koronny i nadworny] Gośćie y Rády Koronné máią prziymowáć/ y tego ſtrzédz/ áby káżdému powinna cześć z ſtrony Máieſtatu Królá Iego M. wedle záſługi oſoby byłá wyrządzána. SarnStat 310; SkarKaz 43b.

»powinny pokłon« [szyk 2:2] (4): LatHar 2, 239; áby [...] wiedźiał [lud] od kogo ma wſzytko co ma/ áby ſię mu [Bogu] zá to pokłon powinny oddawał SkarKaz 39b, 316b.

»powinne (jest) posłuszeństwo« = [alicui] oboediendum est Mącz; debita oboedientia JanStat [szyk 7:3] (10): iż on [Bóg] tego chce áby mu powinne posłuſzeńſtwo było oddáne. BibRadz I 53c marg, Eccli 3 arg, Matth 22 arg; Mącz 190c; RejPosWstaw [413]; StryjKron 355; Trzáſło w Szkocyey wſzelákie powinne ku Krolowi Pánu ſwemu poſłuſzeńſtwo. ReszPrz 74, 107; SarnStat 203; SkarKazSej 674b.

»powinne prawo« [szyk 2:1] (3): RejWiz 88; A ieſli w tákiey cenie ſą powinne práwá/ A iákaż tu o cnocie potym będzie ſpráwá. RejZwierc 269, 269.

»powinna rzecz« [szyk 12:12] (24): RejWiz 42v; Abowiem tho iuż drudzy máią ſobie zá rzecż powinną oſzáleć nápoły gdy then dzień ſwięty przypádnie. RejAp 11; Bá toć ieſzcże powinna rzecż/ Aleby nas nie drzeć RejZwierc 234; Ieſliby kto cżego ztych rzecży powinnych [si quid horum qui debet] nieucżynił/ tedy gdy iy iego ſtárſzi opowie vrzędowi/ niech będźie ſkaran zá winę grzywną groſzy ModrzBaz 84, 8v; Boć ſię wżdy zá to my y przed Bogiem y przed ludźmi nie záwſtydźimy: gdyż rzecż świętą y powinną wedle woley Bożey/ w ſłowie Bożym záleconą cżynimy CzechEp 80, 31; Láſká chce polepſzenia/ my w gorſze śpieſzymy/ A iák rzecży powinney folgowánia chcemy GrabowSet L2; LatHar 134; WujNT 274; CiekPotr 20. Cf Fraza.

»służba(-y) (a. posługa) powinna(-e)« = debita gratia Mącz [szyk 4:3] (7): Mącz 78d; SkarŻyw 192; á zá vboſtwem nie tylko złość ſię rodźi/ ále y powinna ſłużbá Rzeczypoſpolitey ginie. GórnRozm K3v; RAcż przyiąć nałáſkáwſzy BOże/ zá przycżyną y zaſługámi błogoſłáwioney Máryey wiekuiſtey Pánny/ y wſzytkich świętych/ tę poſługę powinną náſzę LatHar 50; CzahTr A3v, G3v; SkarKazSej 678a.

»zapłata (a. płat, a. płacenie) powinne(-a, -y)« [szyk 4:3] (7): Bo ieſliby im był powiedzyał o iákich wolnoſciach ich/ á zákazał im dáć powinnego płátu Ceſárzowi/ iużby byli mieli wnet przyczynę nań RejPos 251v; Y owſzem to rychley poznáć muſiſz/ ieſli prawdźiwym ſługą Bożym chceſz być/ żeś dáleko więcey winien cżynić/ niż vcżynić możeſz: á ſtąd ſie przedſię za vcżynki ſwe żadney zapłáty powinney nieſpodźiewáć. CzechRozm 212v, **6v; ZapKościer 1582/33; Robiącemu zapłátá powinna. WujNT Bbbbbb3v; SarnStat 574.

Szeregi: »dobry, (i) powinny« (5): Vcżynki dobre powinne P. Bog zá zasługi prziymuie. WujJud 234v marg, Ll8v, Nn5; Záś żadne przyrodzenie nieieſt ták złe/ ktoreby śię niemiáło zgodźić do ſpráwowánia rzecży dobrych y powinnych [ad frugem ... bonam] ModrzBaz 8v; SkarKaz 351b.

»godny albo powinny« (1): Meritos imponit honores, Godne álbo powinne ofiáry ofiárowáł. Mącz 217d.

»porządny a powinny« (1): [co masz być powinien zwierzchności:] Abowiem pocżćiwość/ porządne á powinne poſłuſzeńſtwo RejPos 252v.

»powinny i słuszny« [szyk 1:1] (2): A ták wam opowiádamy: ábyśćie onégo A. B. vżywáli iáko prawdźiwégo/ vczynionégo [...] Woźnégo/ we wſzyſtkich wáſzych ſądźiéch/ [...] záchowawſzy záwżdy iemu powinną y ſłuſzną [debito et competenti JanStat 522] zapłátę. SarnStat 574; Miałem ia to zá ſłuſzną, y zá rzecz powinną, Abyć vmyſł moy ſłużył, czynił wolą twoię. CiekPotr 20.

»sprawiedliwy a powinny« (1): á ktemu/ áby cżem kto bogátſzy ábo zacnieyſzy ieſt/ tem ſrożſzymi/ ábo wżdy ſpráwiedliwſzemi á powinnemi [iustis et debitis] kaźniámi od cżynienia krzywd był odſtráſzon. ModrzBaz 77.

»powinny i własny« (1): Aby [...] w duchu y w prawdźie/ powinną y właſną/ á tobie ſámemu [...] należącą cżeść/ chwałę/ y błogoiłáwieńſtwo [...] oddawáli. CzechEp 427.

»zasłużony a powinny« (1): A grzechy dla tego ſą winámi/ iż dopuſzcżáiąc śie ich/ zoſtawami Pánu Bogu winni/ y ná záſłużone á powinne męki wydawáni bywamy KuczbKat 415.

»powinny i zwyczajny (a. zwykły)« (5): Wſzákże ták: áby żadnym z poddánych/ gdy Czynſz powinny y zwyczáyny dádzą [salvo censu debito et solvi consueto JanStat 847]/ przez to zſtąpienié náſzé w práwiéch ich/ w Inſułách/ y w młyniéch krzywdá niebyłá. SarnStat 1071, 1132, 1231, 1233, 1234.

W przen (3): á ći bezecni robacy vſtáwicżnie pilnuią/ [...] ábyś vſchnął á zniſzcżał nie podawſzy żadnego powinnego owocu s ſiebie temu Pánu ſwoiemu. RejPos 204v; Ci co ſą ſámi obieráią y wtrącáią/ z ſwemi złemi chćiwośćiámi/ á nie z powinnym ku dobremu Rzeczypoſpolitey ſercem/ do tego vrzędu przyſtępuią. SkarKazSej 694a.
Wyrażenie: »powinny dług« (1): A ieſli też ná ktorego wiernego co przypádnie boleśći álbo nieſzcżęſcia iákiego/ tho iuż Pan z niego bierze iáko cżyńſz [...] zá ony młode álbo nieobácżne wyſtępki iego/ á pothym mu iuż dawa kwit á zrzyna mu iáko ná kárbie iż mu ſie iuż doſyć sſtháło zá on powinny dług iego. RejAp 132.
Przen (1): A to napirwey co tu przypomináć racży [Pan nasz]/ Iż ſwiátłość káżda [...] nie ma być kłádzyoná ná żadne ciemne mieyſce [...]/ áby ony promienie iey/ ſwoich powinnych bláſkow ábo ſwiátłości/ káżdemu thego potrzebuiącemu/ podáwáć nie miáły. RejPos 337.
3. Nieuchronny, pewny [zawsze w formie złożonej] (10): Trzecie Kſyęgi Kthore w ſobye zámykáią trzeći wiek cżłowieká pocżćiwego/ to ieſt iuż ſtárſzych lat yego/ ktore mu przypadáią od śrzednich lat iego áż do powinnego dokońcżenia iego. RejZwierc 118, 134, 170; Oczko 5.
Fraza: »rzecz (jest) powinna« [w tym: komu (2), cum inf (2)] [szyk zmienny] (5): Alye yſch tho rzecz yeſth powynna kazdemv vmrzecz yego Kro. m. them ſzye czyeſchicz raczi LibLeg 11/163v; RejPos 185v; á czemuſz ſie thego lękáć ma co obráźić nie może á co ieſt rzecż powinna [tj. śmierć] RejZwierc 167, 115, 166.
Szereg: »pewny i powinny« (1): Abowiem ieſzcżeby ſie nam łácniey ná tho vrwánie y ná to roſtrącenie rozmyſlić/ bo iuż wiemy iż to pewna y powinna rzecż. RejZwierc 115.
W przen (1):
Wyrażenie: »powinny dług« (1): Gdyż miłe dziatki wſzyſcy o tym pewnie wiemy/ Iż káżdy z nas muśi tu powinny dług płáćić/ Bo ſie kres zámierzony nie może zinácżyć. HistLan E.
4. Poddany, podległy [w tym: w formie złożonej (10), w formie niezłożonej: powinien (2)] (12):
a. Uznający czyjąś zwierzchność [komu, czemu] (9): krol moze uyyącz ſpraua kogo chcze a ſam nyepouynyen prauu uſtauyonymu przezen PatKaz II 66v; Węgierſki Włádźiſław przyiął do Wrocſłáwiá/ á tám były roznice wielkie miedzy Slężaki/ Węgry á Cżechy/ około ołdu álbo poſłuſzeńſtwá ktoremu kroleſtwu ma być powinne Sląſko/ ieſli Cżeſkiemu álbo Węgierſkiemu. BielKron 408; poſłał Pan Bog tu Syná ſwego [...]/ áby ty kthorzy zakonowi powinni byli/ wykupił RejPos 31v, 220; RejZwierc 8v; ácz przodkowie iego w wolnym páńſtwie wolno z dawná pánowáli/ á żadnemu inſzemu Monarſze niebyli powinni StryjKron 395; NiemObr 111.
W przen (2): A także bráćia powinni ieſteſmy nie ćiáłu/ ábyſmy podług ćiáła żyli. BibRadz Rom 8/12; WujNT Rom 8/12.
b. Zmuszony poddać się czemuś (3):

powinien czego (1): Kto nietrzyma wſzyſtkich vſtaw/ ktore koſcioł Rzimſki vſtawił ten ſmiertelnie grzeſzi/ y powinien karania wedłvk ſwietich Dekretow. SeklWyzn a2.

powinny czemu (1): áby przez śmierć wyniſzcżył máiącego dzierżáwę śmierći/ to ieſt diabł[a]. A wyrwałby one ktorzykolwiek ſtráchem śmierći przez wſzytek żywot powinni byli niewoli [obnoxii erant servituti]. BudNT Hebr 2/15.

powinny na co (1): Zdrowie ſwe w dobrey nadzieiey położ boſmy naſmierć wſziſci powinni BielŻyw 43.

5. Potrzebny [zawsze w formie złożonej] (6): Diar 26; á tho więc naczętſza [!]/ że ducie zśiedzeniem w wánnie zlączáią: inſzych okolicznośći/ któré ſą powinné/ pilno przyſtrzégáiąc Oczko 18v.

powinny do czego (1): Tym ſpoſobem zwierzchny Pan y Dwor ſwoy będzie vcżył/ y Vrzędnikom powinne do rządzenia wſzytkich rzecży cnoty [virtutes gerendi res omnes] záleći ModrzBaz 23v.

powinny komu (1): Diar 26 cf »potrzebny i powinny«.

Fraza: »jest powinna rzecz [aby]« (1): Bo á iákoż kto ieden może mieć vrząd w roznych powiećiech/ gdyż rázem ná dwu mieſcách być niemoże? lecż to ieſt powinna rzecż [Interest] áby káżdy powiát miał záwżdy ſwego vrzędniká przitomnego. ModrzBaz 75.
Szeregi: »potrzebny i powinny« (1): Acz i obrona jest potrzebna, o ktorej radzi mowić będziemy, ale pierwej o tej, ktora nam jest potrzebniejsza i powinniejsza Diar 26.

»nie tylko pożyteczny, ale i powinny« (1): VNiia króleſtwá Polſkiégo y Wielkiégo X. Litewſkiégo/ nietylko ieſt pożyteczna/ ále y powinna [non solum nobis utilem, verumtamen summopere necessariam JanStat 762] SarnStat 111.

6. Posłuszny, usłużny, gotów do usług [w tym: w formie złożonej (7), w formie niezłożonej: powinien (1); komu (6)] (8): Munis, Obwiązány/ Posłuſzny/ Powolny/ Powinny. Mącz 237b.
Wyrażenia: »powinny sługa (a. [służebnik])« [szyk zmienny] (1): Dan z Drouſká zamecżku Oycżyſtego: Roku od národzenia ſyná BOżego Iezuſá Chriſtuſá 1583. dniá 28. Pázdźierniká. W.M. mego M. Páná powinny ſługá/ Páweł Orzechowſki/ Podcżáſy Chełmſki. CzechEpPOrz *v; [ListyPol 1536/102].

»więcej powinny« (4): Iuż więcej maſz być powinien temu/ á nie docżeſnemu onemu Ceſárzowi ſwemu. RejPos 252v; A ták ſyn więtſzy ieſt y zacnieyſzy niż Bog: á ták też iemu więcey niż Bogu powinni będziemy. CzechRozm 64v, 219v, 221v.

Szereg: »powolny i powinny« (1): [Jempsar do Józefa:] Póki duſzá w ćiele mym odpoczywáć będźie/ Ieſtem tobie powolna/ y powinna wſzędźie. GosłCast 57.
Przen (1): IVż przywiódł czás dwu koniu/ woła by wśiádáli/ A w drógę ná którym chcą żeby wyieżdżáli. Prawdá powinna Bogu ná białégo rádźi: Fałſz wronégo záléca/ co w piekło prowádźi. KochMRot B4v.
7. Wdzięczny, zawdzięczający; debitor PolAnt, Vulg; obnoxius Mącz [w tym: w formie niezłożonej (29), w formie złożonej (22): powinniejszy (1), powinnå (1), powinni (11); komu, czemu (50)] (51): BierRaj 19; Komuś powinnieyſzy/ temu pierwey pomagay. BierEz L4v; Cżylić kto krzywdę vdzyáłał/ Albo zły cżłowiek náłáiał/ Powiedz mi iedno poprawdzye/ Wnetći zemną woynę naydzye/ [...] Powinienem twemu domu BielKom F7v; Miedzy kthoremi będąc iá ieden z obywáthelow tych kráiow cżuię ſię w thym/ żem ieſt naprzod á nádewſzythko Pánu Bogu powinien. BibRadz *2; RejAp 116; KuczbKat 5; WujNT Rom 1/14, 15/27; Wſzákoż ile rzecż można/ Oycżyznie tym ſłuży: Gdyż káżdy iey powinien/ y w poſługách dłuży. KlonKrGum Av; [woli beſpieczenſtwo/ niż wielkié tytuły/ y powinnieyſzy temu kto go vbeſpieczył/ niż temu kto go ozdobił. SenekaGórn 128 (Linde)].

powinien co (3): Wiem co mi vcżyniłá ſzkolna Teologia/ wiem też com iey powinien GrzegRóżn K4; Beſpieczność ſwoię/ y ſtałość w trudnosći Cnotliwi páńſkiéy powinni litosći KochPs 55; CzechEp 240.

powinien za co (23): Czart wylicza Dobrodzeyſtwa za ktore Bjſkup Panu powinien był RejKup bb5v; KromRozm III A4; BibRadz *5v; Rzekł tu pan Myſzkowſki/ niethelko mnie tho nie obráźi/ ále im więtſzą pan Koſtká doſkonáłość/ dworney pániey naydzie/ tym mu ia zá tho powinnieyſzym zoſthánę GórnDworz V3, A2v, V2, Bb7v, Dd4v; RejPos 89, 168, [308]; Albo gdy pánowie weſeli á ſzynkarká im winá donaſza/ to bárzo iey zá to powinni/ y pánią ią Gretą zową. RejZwierc 101, 97, 99; tedy tu oto ſam iáſnie widźiſz/ iż ſie ná to prozno maſz oglądáć: y ták ſobie tuſzyć/ że być zá nie [uczynki] Bog mial być powinien. CzechRozm 212v; ModrzBaz 95v; Zá ktore tak wielkiego á zacnego Páná dobrodźieyſtwo niepomáłu wſzytká Sármátia y z przyſzłym potomſtwem ſłuſznie mu ieſt powinna. ModrzBazBud π6v; Oczko A4v; SkarŻyw 15; CzechEpPOrz *2v; ActReg 54, 77; KochFrag 48; [Zá co wſtydźiſz ſie bydź powinien, tego nie bierz. SenekaGórn 95 (Linde)].

powinien w czym (1): Y coż tho mowiſz miły oycże/ więcyiem ia tey pánnie w tym powjnien niżli tobie/ bo [...] piſałem ktobie ábyś mię wykupił/ á tyś mię niechćiał wykupić/ á oná nie tylko iże mię z ćiemnice wybáwiłá/ ále y od śmierći HistRzym 5.

Zwrot: »powinnym (sobie) [kogo] (u)czynić« = adiungere sibi, authorare, obnoxium sibi facere, obstringere Mącz [szyk zmienny] (4): Authoro, Obowięzać ſobie kogo/ álbo/ záchowaniem álbo/ yurgieltem á płátem yákim ſobie kogo powynnym vczinić. Mącz 20c; Obstringo, [...] obowięzuyę/ powinnym czynię Mącz 421d, 113d, 177d.
Wyrażenie: »wiele (a. więcej) powinien« (17): Wyelemći powinyen oycze miły zá onegdáyſſą y wczoráyſſą rozmowę. KromRozm III A4; SarnUzn A2v; Przeto wiele powinná Polſká W. K. M. zá tę iáſnie dobrotliwą chęć ku ſobie. GórnDworz A2v; Zátym pan Lubel[ski] rzekł w te ſłowá. Tym więcey my wſzytcy w.m. zoſtániem powinni/ im więtſza będzie vcżynność w.m. niż obietnicá. GórnDworz Gg8; HistRzym 5; RejPos 39, [308], [310]v; ModrzBaz 95v; Oná [...] zápaláiące rozmowy znim miáłá/ y wielcego vćieſzyłá: ták iſz wychodząc/ Agápiuſowi znał ſię być wiele zá to powinien SkarŻyw 15; PAni [...]/ Pátrząc ná twą wdźięczną twarz/ rymów mi przybywa. Któré ieſli ſię ludźiom kiedy ſpodobáią/ Nie więcéy mnie/ niż tobie/ być powinné máią. KochFr 9; KochWr Jan 17; KochFrag 26; LatHar 50; WujNT 122; Kollegium Lubelſkie wielce powinno Kśiążętom Słuckim. WysKaz 42 marg; JanNKar A2v.
W przen (1): Wiele oczóm powinien/ o Páni/ kto ćiebie Oglądał/ á vćieſzył twym poyźrzenim śiebie. KochFrag 26.
8. Pozostający w bliskich związkach osobistych, zwłaszcza pokrewieństwa lub powinowactwa; necessarius Mącz, Vulg; propinquitate coniunctus JanStat [zawsze w formie złożonej – w tym: du N powinna (1)] (112):

powinny komu (8): Iné morſkié boginie powinneć iuż będą [...]. AEakowégo ſyná świekrem będźieſz miáłá/ Dorydy mężá/ także ćieśćiem będźieſz zwáłá. GórnTroas 58; Gdy [Zorobabel] mądrośćią komorne towárzyſze ſwoie v Monárchy świátá Dáryuſzá przeſzedł [...] wygrał tákie: (áby w ſzárłaćie chodźił/ [...] á żeby wtore mieyſce miał po krolu dla mądrośći ſwoiey/ y powinnym był Dáryuſzowi.) SkarKazSej 668a. Cf powinny czym komu; »krwią powinny«.

powinny czym komu (2): áni im [buntownikom i heretykom] pomocą y rádą álbo przyiáźnią chcemy pomágáć [...]: choćiaby krewnośćią/ przyiáźnią po żonách/ álbo którąkolwiek bliſkośćią nam/ álbo którymkolwiek z náſzych byli powinni SarnStat 119 [idem] 220.

Wyrażenia: »powinna krew« = członek rodziny, krewny (3): SkarŻyw 353; W.M. moiey Miło: Pánny/ y wſzytkiego domu á powinney krwie W.M. wiecżny ſługá Sebáſtyan Grábowiecki GrabowSet A3; iuż y káźirodztwá bez wſtydu/ powinne ſię krwie mieſzáią/ nie tylo cudze żony/ ále bráterſkie y śioſtry żon ſwoich/ y śieſtrzenice y wnuczki. SkarKaz 351b.

»krwią powinny« [w tym: komu (4)] [szyk 3:2] (5): co to były zá ták ſławne białegłowy/ ktore będąc krwią wielkim ludziom powinne/ y cnothámi miáły by być im rowne GórnDworz Y2, Dd7; [Abraham mówi do Lota] ieſteśwá ſobie krwią powinná: niegodzi ſię nam do niezgodny przycżyny żadney ćierpieć. SkarŻyw 284, [223], 575.

»powinny przyjaciel« = przyjaciel, powinowaty i może krewny [szyk 3:1] (4): Adlya thego przyczyną swą kv V.C.M. yemv pan moy Crol yego M. obyeczal yako povynny yego przyacziel [tj. teść] LibLeg 7/34v; RejPos 124; ActReg 134; Lecz Korneliuſz czekał ich/ wezwawſzy krewnych ſwych y powinnych przyiaćioł [necessariis amicis]. WujNT Act 10/24.

Przen (2):
Wyrażenia: »powinna krew« (1): SkarKaz 551b cf Szereg.

»napowinniejszy przyjaciel« (1): Napowinnieyſzy przyiaciel prawdá. RejZwierz kt.

Szereg: »powinna krew i brat« (1): Maſz tám [w niebie] powinną kreẃ y brátá twego [tj. Chrystusa]: ktoryć tám iáko Iozeph w Egipćie wſzytko nágotował. SkarKaz 551b.
a. W funkcji rzeczownika: krewny, powinowaty, może też przyjaciel, człowiek oddany [w tym czyj(a) (43): pron poss (33), G sb i pron (8), ai poss (2)] (94):
α. »powinny« (86): RejPs 129v, Ff4v; NArfiás go brát prośił/ áby ſpráwę iego/ Tám poćichu przeſłuchał/ iáko powinnego. RejZwierz 22v, 101v; RejPos 297; Mniey by ná świećie troſk było/ By ſię to dwoie [tj. rozum i młodość] łącżyło: Y oni by roſkoſzy trwálſzych vżywali/ Siebie/ áni powinnych w żalby nie wdawáli. KochOdpr B; Ieden Sáráceńſki Rotmiſtrz prośił go [św. Symeona] áby iego powinnego powietrzem záráżonego vzdrowił SkarŻyw 30; A gdy nic niewyprośił: bić go kiymi kazał/ y w onym bićiu kije ſię łámiąc/ oko iednemu powinnemu Stárośćinemu wybiły. SkarŻyw 179, A3v, 245, 328, 507, 569 [2 r.]; Opłákuiem powinnych/ y ták ſie nam godzi/ Lecż ſie powtore Oćiec z Mátką nieurodzi. WisznTr 8; Mieſzka ſobie domá/ ábo v powinnego/ namniey go to nie obchodźi/ że ieſt wywołány GórnRozm I, D, I2v, I3 marg; Tenze pacholkom ſwem [...] maietnoſci tich ktorem bel niechetnem/ y ſlacheckie dzierzawi plundrowac kazal/ ſwoim powinnem wnich leze dawal. PaprUp I3v; ActReg 75, 97, 106, 132 [2 r.], 140, 168, 173; Phil N3, P3; GrabowSet F; LatHar 115; WujNT 84, 136; SarnStat 612; Ten nie winien krwie tego/ á przedſię mogł go powinny vmárłego zábić/ bez żadnego o to karánia. SkarKaz 315a; Niemáła vmárłemu poćiechá/ tám leżeć gdźie święći leżą [...]. Przetoż y teſtámentem/ y przyśięgánim powinnych ſwoich/ tey ſobie poćiechy życzyli święci: áby ie tám grzebiono SkarKaz 386b, 315a [3 r.], 387a; y tu będę cię przy ſobie Miał iáko powinnego; y co będzie moie, Będźie twoie CiekPotr 56, 18, 49; PaxLiz A3; wedla mnie śiedźieć będźieſz/ y powinnym moim zwány będźieſz SkarKazSej 668a, 697b.

powinny po kim (2): áby [...] bráćia piérwéy niż rok po śmiérći oycowſkiéy wynidźie/ byli powinni według rády y zdánia powinnych blizſzych dwu po oycu/ á dwu po mátce/ náznáczyć [siostrom] poſági SarnStat 590 [idem] 635.

W połączeniach szeregowych (6): A nád inne miłe cżłeku rzecży/ namilſza ieſt oycżyzná/ narod/ y dom/ y powinni SkarŻyw [282]; Phil B; Abyś duſze náſze/ bráćiey/ powinnych/ y dobrodźieiow náſzych od wiekuiſtego zátrácenia wyſwobodźić racżył wyſłuchay nas. LatHar 177; WujNT przedm 35; Powinne/ brácią/ kmotry w iednym pocżćie [wojskowym] dáli/ Aby ſobie zycżliwie owſzem pomagáli. KmitaSpit B; GosłCast 36.

Wyrażenia: »powinny bliższy« (3): SarnStat 590, 635; Leć ieźliże to cżynią mnie powinny bliſzy/ Tedy ſię nic nie dźiwuię że to cżynią inſzy. CzahTr C2.

»powinny dalszy« [szyk 1:1] (2): wolno będźie inſzému powinnému choć dálſzému/ z któréykolwiek liniiéy/ o to czynić SarnStat 613, 613.

»powinny krwią« (1): Synow teſz ſwych y powinnych krwią ná żadne doſtoieńſtwá niewyſadzał SkarŻyw 482.

Szeregi: »brat (a. braciszek, a. bracia) a (i, a(l)bo) powinni(-y)« (3): RejPos 120; SarnStat 1167; wspomnićie iedno ná dom wáſz/ [...] n bráty y powinne SkarKaz 551a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»domownicy i powinni« (1): Wſpomnićie też ná nas ſtárſzy bráćia [...]: ná vbogie domowniki y powinne wáſze SkarKaz 639b.

»powinny, (i, abo) krewny (a. krew swoja)« [szyk 6:2] (8): Necessarius, Powinny/ krewny. Mącz 243d, 298a; á żeby pomniał ná przodki ich/ ná Iozephá/ ktory wielkiemi dobrodzieyſtwy/ krew ſwoię/ y powinne ſwe/ temu kroleſtwu zálećił. SkarŻyw 490, 593; GrabowSet Rv; (nagł) [Grzechy] Przećiwko Szoſtemu [przykazaniu]. (–) [...] Małżeńſtwo z krewnymi do cżwartego ſtopniá; ábo z powinnemi/ cżáſem do cżwartego/ á cżáſem do wtorego LatHar 116; Ale bráćia Páná Ieſuſowi (według zwyczáiu piſmá S.) názwáni ſą krewni y powinni iego WujNT 227, 50 marg.

»(nie tylko) powinny abo (ale i) obcy« (2): Záchowayże też práwo y ſobie rownemu/ Nie tylko powinnemu/ ále y opcemu. RejWiz 187v; Także też/ prżyiedźie czći odſądzony do powinnego ſwego/ ábo do obczego w dom [...]/ iákoż ow nieborak ma go wygnáć/ nie máiąc/ ſto śiły? GórnRozm 13.

»powinni i opiekunowie« (1): Zoſtánie śierotá pánná: powinni y opiekunowie połowicę ábo część niemáłą iey dźiedźictwá y poſágu odeymuią SkarKazSej 705b.

»potomstwo i powinni« (1): Co ia moy Mśćjwy Pánie obacżywſzy/ [...] dálſzey Mśćiwey łáſce y chęći W.M. y z cnym potomſtwem/ y powinnymi W.M. záchowániu zacnemu pro virili dogadzáć y przychyláćiem ſię záwſze gotow. RybGęśli A3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»powinny i (ani, albo) przyjaciel« [szyk 2:1] (3): Iż oná ſwięta mátká iego [Jezusa] [...] muſiáłá idź/ cżyniąc doſyć powinnośći ſwoiey/ w cudzy kray/ w cudzą ſtronę/ nie máiąc tám żadnego powinnego ſwego/ áni przyiacielá żadnego RejPos 19; iż áffektu ſwego przyiáznego zátáić miedzy ſobą nie mogą/ ále go miłym przyiaćiołom y powinnym rádźi pokázuią WerKaz 267; SarnStat 627. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rodzicy, (i) powinni« (2): Miłość porządna ku rodzicom y powinnym nie ieftći zákazána WujNT 52; CiekPotr 21. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»powinny i sługa« (1): z ktoregoś zelżywośći żadney iáko z nayliżſzego powinnego y ſługi ſwego zá láſką Páná Bogá mego weſpołek z narodem mym odnieść nie racżył. CzahTr A3v.

»synowie i powinni« (1): SkarŻyw 482 cf »powinny krwią«.

»powinny bądź zachowały« (1): gdzie więcey káżdemu będzie milſze zdrowie Oycżyzny/ niż powinnego bądź záchowáłego ſwego Phil O.

Jako ostatni człon we współrzędnym połączeniu dwu- lub wieloczłonowym: »abo (i) inszy (a. ini) powinni« (3): O zábićiu oycá, mátki, y inych powinnych. SarnStat 1172, 590, 635.

Przen (1):
Szereg: »powinni i krwią spojeni« (1): Przodkowie náſzy znacżni y wielcy z ktorych ſławę mamy przed Bogiem y ludzmi/ ſą święći Boży/ powinni náſzy y krwią ſpoieni známi. SkarŻyw A3v.
β. »powinna« (8): Gdy ſię tego przełożona dowiedziałá: przed wſzytkimi zgromiłá onę Germanę mowiąc: [...] niewieſz iſz tá Ceſarſka powinna będąc/ ták ſię niſko vkarza/ y tobie ſłuży? SkarŻyw 226, 459, 461 [2 r.], 463; [dzień] Zenáidy y Filonylle/ powinnych ś. Páw: Ap. LatHar ++5v; Dáłá też naświętſza Bogárodźicá/ przykład wielkiey miłośći ku bliźniemu/ gdy do ſtárey powinney młodſza przyſzłá/ áby iey ſłużyłá y onę ćieſzyłá. SkarKaz 580b, 580b.
** Bez wystarczającego kontekstu (1): Obnoxius, Powinny/ Poddány/ Obowiązány. Mącz 252a.
II. W funkcji czasownika niewłaściwego: mieć obowiązek, musieć (ze względu na własne dobro, słuszność i prawa ludzkie lub boskie); debere PolAnt, Mącz, Modrz, Vulg, JanStat, JanPrzyw, Cn; debitorem esse PolAnt, Vulg, JanStat, Cn; teneri Modrz, JanStat, JanPrzyw, Cn; astringi (astrinctum esse) Modrz, JanStat, JanPrzyw; obligari (obligatum esse) JanStat, Cn; interest [alicui] Modrz; oportet [cum A cum inf] Vulg; cogi, deberi JanStat; curam habere, curatio [alicuius] est, damnatem a. damnatum a. devinctum esse, incumbit [alicui], munerem esse, muneris (ac oneris) habere a. suscipere, munus (officii) [alicuius] est, obligatum teneri, obnoxium a. obstrinctum esse, officium [alicuius] est, partes (officii) [alicuius] sunt, sortis [alicuius] est Cn [niekiedy „powinien” tłumaczy łac. fut, coniugatio periphrastica passiva lub activa] [w tym: w formie niezłożonej (932), w formie złożonej (758): pl „powinni” (718)] (1696): OrzRozm R3v; Niechćiał go ſthego káráć Arcybiſkup kthory był powinnieyſzy/ ále Stániſłáw Biſkup Krákowſki/ [...] ten go ſthego vpominał BielKron 348v; Debeo, Ya mam to álbo owo vczinić/ Yeſtem winien/ Powinien. Mącz 78c; SarnStat 971.

powinien do czego (4): BiałKaz F4; GostGosp 158; proſząc/ áby ći w których ſie to poſſeſsiach ſtáło/ nie byli powinni do oddawánia częśći czwartéy ná ten czás SarnStat 87; Iż żaden Szláchćic Woiewództwá Podláſkiégo nie ieſt powinien do okázowánia práwá y przywileiu ná máiętność ſwą dźiedźiczną Szláchecką SarnStat 1199.

powinien wedle czego (20): LibLeg 11/151v, 170, 174 [2 r.], 187v; Debere aliquid satisdato, Być nieco powinien wedle przyrzeczenia ſwego zá kogo. Mącz 93a; Pátrzay miáſto pokory ktorąchmy powinni wedle Krześćijáńſtwá ſwego/ iáka pychá/ iáka nádętość/ iáka ſromotá wzroſłá miedzy námi RejZwierc 190v, 31; CzechRozm 248v; A iednák/ rány vbitému płáćić będźie powinien/ wedle Státutu y zwyczáiu źiemie. SarnStat 1159, 988, 1217. Cf »powinien wedle prawa«.

powinien z czego [= zgodnie z czym, na mocy czego] [w tym też: de a. ex aliqua re (2)] (15): á czoſmy/ zroſkazania Bożego powynny/ a byſmy nikomu nieſkodzily/ na duſzy/ naciele/ y namaiętnoſcy iego/ aby kazdy naſwym przeſtanał SeklKat Iv; RejWiz 148v; RejAp 72v; RejPos A3; BiałKat 53v; ModrzBaz 119v, 121; SarnStat 260; powinni byli ex praeſcripto legis, czáſu potrzeby woienney oyczyznie ſłużyć VotSzl C3. Cf »powinien z powinnośći«, »powinien z prawa«, »powinien z rozkazania«, »z urzędu powinny«.

powinien komu, czemu [w tym: co (109)] (118): BierRaj 20v; OpecŻyw 158v; Atho waſſ pan Czeſzarzowy nycz nyepovynyen yedno yſz mv yeſth przyaczyelem. LibLeg 7/97v, 7/69 [2 r.], 97v, 11/161v; Tu nádobnie prorok wyſlawia dobrodzieyſtwá páńſkie/ ktore człowiekowi vkazał y nániebie y ná ziemi á iż człowyek iemu zá to wielką chwałę powinien RejPs 93v; Bo ſnadz com ia tobie powinyen to ſam vſiebie dobrowolnie łáſką ſwą zá mię nágrádzáſz RejPs 205v, 89v, 141; Iuz rozumiemy czo powinny dziecy rodziczom/ albo przelozonym ſwoym pytamcie czo tez powynny rodziczy dziątkąm albo przełozeny poddanim/ y ſlugąm ſwoim SeklKat H2, H2, L3v; RejKup k3; w inych też rzeczach politicis sive civilibus aby [księża] oboedientiam biskupom byli powinni Diar 54; LubPs D2v marg; RejWiz 141v, 189v; OrzRozm S3v; Mącz 326a; RejAp AA6, 117v, 141, 158; Cżeść powinniſmy iemu [Bogu]/ bo wſzytko od niego pochodźi/ á bez iego nic dobrego niemożemy cżynić. HistRzym 51, 44v; y wylał zá cię [Chrystus] kreẃ ſwoię/ żeś iuż nikomu inſzemu nie powinnieyſzy ſlubu á wiáry/ iedno iemu. RejPos 130, 3v, 31, 39, 72v, 84v (32); BiałKat 203v [3 r.]; KuczbKat 305, 310 marg, 415; ále gdyſcie mię iuż puśćili ná kroleſtwo/ tedym wam powinien pocżćiwość RejZwierc 55v; sſtánieſz ſie błaznem poſpolitym/ iáko woźny ktory zá groſz wſzytkim powinien RejZwierc 127; A ieſlichmy tym wſzytkim powinni/ owſzemechmy to ſobie napowinnieyſzy/ bo nas ták y Mędrcy vcżą/ ábychmy ſobie záwżdy nabliſzſzy byli RejZwierc 148, 24v, 35v, 43v, 148, 196; RejPosRozpr b3; MycPrz II B2; BiałKaz Gv; Tákże też potym y w miłośći ſie doświádcż: ktorąś też powinien Chriſtuſowi CzechRozm 209v; PaprPan Hh; ModrzBaz 67, 119v [2 r.], 120v, 121; Wiec Sliachetny Marcin Koziczkowski, vpominaiąc się dlugu ktory iemu powinna bela Anna Koſznicka ZapKościer 1580/5v, 1580/12, 1581/20v; NiemObr 67; ReszPrz 64, 65; ArtKanc M4; á krol náſz tylko nam to dwoie powinien/ ſpráwiedliwość/ á obronę. GórnRozm C2, D4v; ActReg 32, 78, 167; KMieć naprzod poſłuſzeńſtwo Pánu powinien GostGosp 28, 60; Phil B, D [2 r.], R2; KochFrag 46; OrzJan 67; WujNT 201, 750, 783; tedy płáćić dwá groſzá będźie. A ieſli połowicę/ tedy przedśię groſz tákowéyże Monety nam będźie powinien. SarnStat 892 [idem] 350, 707; SiebRozmyśl [A4]; GrabPospR K2v; Krol z Rádą á vrzędámi ſwemi powinien nam ſpráwiedliwość PowodPr 82; SkarKaz 43b, 381a, 457a; [WiśnOkaz 589v (Linde)]. Cf Zwrot.

powinien k(u) czemu (17): a tako [dusza panny Maryjej] ku ſprauyedlyuoſzczy pyeruorodney pouynna nyebyla PatKaz I 17v, 6; PatKaz III 135; ſkázuiemy: áby żaden nie był piérwéy powinien ku chowániu nowéy vſtáwy/ áżby byłá przez obwołánié w Króleſtwie obiáśnioná. SarnStat 50; á ten który pieniądze tákowé weźmie/ nie będźie powinien ku zápłáceniu ich. SarnStat 260, 175, 606, 655, 658, 707 (14); [Odpowyedzial yest wssitek lud, rzekacz: powynyen yest ku smyerczi. SprChęd 54/23].

powinien co [w tym: „co” (62), „to” (23), „to, co” (4)] (160): ListRzeź w. 8; LibLeg 11/152; Upomina prorok [...]/ áby ſie wdáli w chwałę páńſką/ ábowiem to ſnadz powinni y nieme zwierzętá y ptacy zá dziwnemi ſpráwámi iego. RejPs 217, 161v; Naprzod wedlug ſtarego zwyczayu Panowie Swieczczy ze wſſitką sliachthą benda powinny woyenna wyprawę ConPiotr 30v; Ktho cżo powinien thego pilnie ſtrżeż RejJóz F2 marg, C5v; SeklKat Iv; Nie napominają się posłowie, aby stan ten duchowny dawać mieli z gruntow i folwarkow swoich, bo to im jako i sobie wolno zostawują, dla służby wojennej, ktorą wszyscy powinni. Diar 79; RejWiz 111v, 185v; LeszczRzecz A6v; Ceremonia Koronácyey/ Náuczy KRolá czym on ieſt/ y co theż powinien. OrzRozm F2v marg, S3v; BielKron 53v; Pytay ſie coś powinien iáko cżlowiek práwy/ A niech zawżdy pocżćiwe będą twoie ſpráwy. RejAp AA6v, 169; áni by ſie drugi rozumiał mieć cáłey władzey [...]/ ieſliby miał powinien być poſłuſzeńſtwo/ cnocie/ pocżćiwośći/ y przyſtoieńſtwu GórnDworz Ee5, Ii5v; Zá ktorym káżdym [grzechem] powinnibychmy ſrogą opráwę zá dekrety Páńſkiemi RejPos 129v, 33v, 106v, 107v, 141v, 146v (11); Oſtatecznie powinniſmy ćierpliwość w przećiwnych rzeczach gdy ié ná nas dopuſzczaſz BiałKat 203v, 53v, 203v [2 r.], 213v; A nawięcey przyiacielom á powinowátym vmiey to okázowáć coś powinien. RejZwierc 24v, 37, 40v marg, 41 marg, 46, 51 (14); Záprawdę ći/ ktorzi niedawáią/ y niecżynią co powinni/ Bogá będą mieli mśćićielem. ModrzBaz [38]; Oczko 19; CzechEp 5, 302; to coſmy powinni/ nie tylko Krolowi/ ále y vrzędnikom od niego poſtánowionym oddawamy NiemObr 151, 172; GostGosp 34; Phil L; Oddawayćież tedy wſzytkim cośćie powinni [debita]: pobor komu pobor: cło komu cło WujNT Rom 13/7; którekolwiek [miasteczka] ſtárádawná Podwody były powinné/ té téż ná ten czás pieniądzmi ſie ná Podwodę [...] ſkłádáć máią. SarnStat 972, 254, 260, 435, 1053; GrabPospR M2. Cf powinien komu, czemu; Ze zdaniem dopełnieniowym.

powinien na co (17): [dusza] od adama ſtradala by boſkyego uydzenya a pouynna by byla na mąką uyeczną PatKaz III 93; SeklWyzn 2, b4, f2v; y dla tegoſmy naprzykazanie iego powynny/ bo ty vczinki ktore czynimy wedluk iego przikazania bywaią panu Bogu wdzieczne SeklKat N3, G; KromRozm II k4v, I4; Jako z dawna JKM nasz Miłościwy Pan i Ociec jeszcze JKM opowiedać się nie omieszkał, iż na takowe opatrywanie posłow ziemskich nie jest powinien Diar 42, 26, 31, 81; [ten] nie będźie powinien ná zápłácenié przerzeczonégo Porádlnégo SarnStat 351 [idem 893]; O przyśiędze Podkomorzów, ná którą przedtym nie byli powinni. SarnStat 458, 171, 336, 893; [Naświętſza Pánná ná to práwo białogłowſkie nie byłá powinná: bo bez naśienia z Duchá ś. porodźiłá. SkarKaz 524b (Linde)].

powinien za co (22): RejPs 141; Kſiążę zá to powinien ich wſzytki przyiaćiele dobrodźieyſtwy opátrzyć. BielKron 448v; RejAp AA6, 117v, 141; Pátrzayże coś mu [Bogu] zá to powinien/ á iż ſie nigdy w tym rozeznániu nie zátái żadna táiemnicá twoiá. RejPos 31, 100v, 106v, 141v, 157 marg, 166v, 329v, 337v; BiałKat 203v; BielSat L4; RejZwierc 127; RejPosRozpr b3; Ktore przedſięwzięcie iego bacżąc niektory/ ſpythał go: O iákowe dzięki Atheniencżykowie będą tobie zá tákowe dobrodzieyſtwo powinni. Phil D; OrzJan 67; Tóż mówimy o Zydźiéch/ ieſli pożyczą pieniędzy tákowému ſynowi [...]: iż rodźice iego nie będą powinni zá ón dług SarnStat 586 [idem] 706; SiebRozmyśl [A4].

powinien pod czym [= pod groźbą utraty czegoś lub kary za coś] [w tym też: sub aliqua re (7)] (34): A ſtaroſta bęndzie povinien Execucią vczynicz pod vtraczeniem vrzędu ComCrac 12; y káżdy Szláchćic oſoba [!] ſię ſwą/ ſtáwić powinien był/ podſtráceniem poczćiwośći/ gárdłá/ y máiętnośći GórnRozm B2; Dla tego vſtáwiamy/ [...] áby nápotym Doktorowie [...] Aptéki káżdégo roku z pilnośćią przeglądáli: á Aptekárze będą im powinni wſzyſtko pokázáć pod ſtráceniém Aptéki. SarnStat 273; Którzy to Deputaći náznáczeni Koronni w Lublinie [...] záśieść będą powinni pod ſtem grzywien. SarnStat 415; Czego y Pieczętarze wſzyſcy ták Koronni iáko y Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo przeſtrzégáć máią/ y powinni będą/ ſub priuatione officij SarnStat 1201; Któré rzeczy [...] w ninieyſzym zapiśie zámknioné/ przerzeczony A. będźie powinien [...] pod zakłádem ſtá álbo N. grzywien przerzeczonym ſługom kośćielnym/ y ich potomkom zápłáćić SarnStat 1252, 107, 234, 273, 361, 390 (12). Cf »pod gardłem powinien«, »powinien pod winą«.

powinien pod czym [= na mocy czegoś, pod presją] [w tym też: sub aliqua re (2)] (7): áby káżdy ktoby ieno był pozwan do oddánia świádectwá [...]/ ábo téż ieſliby niechćiał przyśiądz/ pod wiárą á ſumnieniém prawdę powiedźiéć był powinien SarnStat 614, 148, 344. Cf »powinien pod prawem«, »powinien pod przysięgą«.

powinien za czym (3): Satisdato debet, Yeſt powinien zá przyrzeczeniem ſwym. Mącz 93a; rzeczy któré przy Kmiećiu wźiął/ wróćić Pánu onéy Wśi/ z któréy Kmieć był/ zá ninieyſzą vſtáwą będzie powinien. SarnStat 921. Cf »powinien za przysięgami«.

cum inf (1291): kthori ſtaroſtha. soroczki bandzye powynyen bicz na seymye wchoczinyv ſſam ſvoyą oſſobą MetrKor 40/810, 34/134, 135v [2 r.], 40/811 [2 r.], 812 [2 r.], 813 [4 r.] (17); Bo każdy oytcżyznie ſwé/ przyiácielom a ſamému ſobie/ możnoſcią ſwą dopomotz powinien ieſt OpecŻyw ktv, 141v; PatKaz I 6, 16v; yſz uyelkoſzcz kozdego czlouyeka ſzwyąthoſzczy byua baczona podluk myary a uaznoſzczy laſky ktorą pouynyen myecz PatKaz III 147v, 139, 154v; FalZioł +2v; przetho myſzmy teſz powynny waſz przyacyelya ſwego na ſwe weſselye proſſyczy LibLeg 8/161, 6/119, 7/8v, 31v, 69v [2 r.], 8/161 (20); WróbŻołt oo8v; Y owſſem wſſytcy ktorzyſćie powinni miłowáć páná ſwego/ mieyćie wnienawiſći ſpráwy złoſćiwe RejPs 143v, 75, 98v, 140, 141, 144 (15); A izbyſie ſpravy ziemſkie nieomieſkavaly, będziemy povinni takove vrzęndy adoſtoyenſtwa na potem [...] yednem liudziom obyvateliom y oſiadlem woney Ziemi, vedlia Przivilieyow y statutu rozdacz. ComCrac 14, 12, 14v, 15v, 16 [2 r.], 16v (13); ConPiotr 32, 33v; SeklWyzn c3, c4 [2 r.], f2v, f3v [2 r.], f4; Y dla tegoz krzeſciani vſtawili ieden dzięń wtydzień ktori powynni na rzeczach ſwiętich ſtrawyć. SeklKat G, G, G2, G2v, H [2 r.], Hv [2 r.] (31); A kazdy ſnaċ dlug ten winien Czynić mu doſyċ powinien. RejKup f8v; ZapWar 1550 nr 2665; KromRozm I D2, D3; KromRozm II m3, n; yeſt on koſcyoł/ [...] ſłup y grunt prawdy/ ktoregoſmy we wſſem ſłucháć powinni? KromRozm III D7v, M6; a nikt iny, jeno Krol z Radami o tych sprawach wiedzieć i mówić i stanowić powinni są. Diar 64; Wsi nowo nasiadłe, ktore jeno czynsz panom swojem płacą albo robotę robią, mają powinni być pobor tenże dać Diar 79, 28, 29, 40, 45 [2 r.], 48 (14); że WM powiedacie żeście nam posłom koronnym nie powinni reddere rationem DiarDop 117, 99, 101 [2 r.], 102 [2 r.], 106, 110 (14); BielKom G4; GliczKsiąż A3 [2 r.], E8, H5v, L4, M7v (, 255, 102);">11); LubPs Pv marg, P6v marg, ccv marg; WSzelki Sędźia powinien vmieć práwo á ſędźić wedle piſánego práwá/ á niekiedy też wedle zwyczáiu dawnego GroicPorz b2; POwodowi záklętemu/ pozwána ſtroná nie powinná odpowiádáć/ ták w Práwie Duchownym/ iáko y świeckim GroicPorz f2v, A3v, C3, a2, bv, b4 (72); Prawdę mowiſz/ iżbych był powinien ich [papieży] nieodſtępowáć KrowObr 40v, 83, 85,132 marg, 191v, 215, 255v; Y rzecże mu on cżłowiek to mi ſie podoba/ Bochwá ná to powinná ſpołu pomnieć obá. Iż iáko tu godzinká namnieyſza vderzy/ To ſie s koſą márna śmierć ná ſzyię zámierzy. RejWiz 65, A8, 189, 194v; Leop Eph 2 arg, Hebr 3 arg; UstPraw G3, K2; RejFig Cc2v; A ieſzcże ktemu pięknie/ Rycerzem cie zową. Ześ po winnieyſzy [!] bacżyć/ ná ſwe powinnośći RejZwierz G8; A My ktorzy ieſtechmy mocni/ powinnichmy znośić krewkośći mdłych/ á nie folgowáć ſámym ſobie. BibRadz Rom 15/1, *2, *4 [3 r.], *4v [2 r.], *5, Lev 11/40 (14); Przetho Krol Polſki tylko to powinien nam iśćić/ czego ſye w Przyśiędze ſwey podiął. OrzRozm E4, C, E4, F3 marg, G, H4 (12); Kápłani ich tylko o iedney żenie być powinni/ ále ini ludzye ile ich ktory chciał mieć wolno było. BielKron 9v; Krol Ezechiaſz/ ácżkolwiek cżynił ofiáry [...]/ wſzákże nie ſpiewał kántyk/ ktore był ſpiewáć zwykle powinien/ przeto wpadł w chorobę. BielKron 89v, 9v, 99 [2 r.], 118, 140v, 173 (18); KwiatKsiąż A; Immunes agros liberosque arare, Z których czinſzu płáćić nie yeſt dáć powinien. Mącz 237b, 78c, 79b, 81c, 178c, 218b, 359c, 394b; OrzQuin T4v; Coż ty zwirzętá dáley powinny cżynić? Oto ſłuchay: Iż vſtáwicżnie máią wołáć Swięthy Swięthy Swięthy Pan Bog náſz RejAp 50, AA2, AA4, 25v, 50, 54 (13); Roſkazałby mnie pan moy/ ábym zdrádził/ nie telkom nie powinien tego vcżynić/ álem powinien nie vcżynić GórnDworz L3v; powinieneś go [dworzanina] w.m. y thego náucżyć/ ieſliby mu kiedi do miłośći táiemney przyſzło/ iáko w to ma potrefić/ iżby ſie w niey nigdy nie wydał. GórnDworz Ddv, A3, Dv, E5v [3 r.], L3, O7 (19); HistRzym [39]v, 49v [2 r.], 51, 53v, 100, 100v, 122; Powinieneś ſie bać y miłowáć Páná. RejPos 3v marg; Bo nie powinien nigdy ćirpieć ſyn zá oycá/ á ociec zá ſyná RejPos 51, Bv, 3v [4 r.], 18v, 31, 34 (39); Gdy to ſłowo Mſza vſłyſzyſz/ ná śmiérć Páńſką y ofiárę iego krzyżową wſpomniéć ieſteś powinien BiałKat 351 marg; BielSat L4; HistLan A2v, A3v, Ev, F2, F4; KuczbKat 185, 305, 330 [2 r.], 415, 430; Tákże theż y pánie mátki około dzyewecżek ſwych powinny tákież pilność mieć RejZwierc 7v; A my też bądźmy powinni tákże wſzytko odpuſzcżáć winowáycom náſzym/ dla imieniá iego ſwiętego RejZwierc 11; A owſzem Pánu Boguś powinien dzyękowáć iżći ſie dał przebić przez ony ſrogie burdy/ roſterki/ á kłopoty ſwiátá tego RejZwierc 172v, A3v [2 r.], A5v, A6, 10v, 36 (31); RejZwiercTrzec Aaa2v; Ci [Kozacy] powinni dáć dźieſięćinę z łupu trzećiego cżłowieká Ceſárzowi BielSpr 53, 70v; Boć Krol Iego Mił. iáko powinien ieſt wierne á poſłuſzne poddáne miłowáć y bronić; ták też powinien z drugiey ſtrony Kácerze/ niewierne/ á niepoſlnſzne [!] hámowáć y káráć. WujJud 17; Powinien ieſt káżdy cżłowiek Chrześćiáńſki w pićiu y w iedzeniu záwżdy miárę chowáć WujJud 190v, A6v, A8, 7v, 17, 17v (14); WujJudConf 30v [2 r.], 60, 103v, 107v, 156v, 157, 214; RejPosRozpr b4; RejPosWstaw [413], [414], 42 [2 r.], [1103]; Ale który Staw ieſt naniżſzy/ thedy go powinien ſpuśćić o świętym Michále. Strum N2, F3; BiałKaz F4 marg, F4v, G, L; ále BOG właſnym ieſt oycem moim á ták ia też iego á nie wáſzych rzecży pilnowáć ieſtem powinnieyſzy. CzechRozm 159v, 71v, 87v, 96v, 98, 100v (22); KarnNap B4 [3 r.], C4v, F2v; TRoimi lifty [...] wedle náſzego zwycżáiu/ woienna wypráwá bywa oznáymioná tym/ ktorzi Rzecżypoſpolitey od poſtronnego nieprzyiaćielá bronić powinni. ModrzBaz 116v; przeto Rzeczpoſpolita powinna opátrowáć potrzeby tych ſędźiow. ModrzBaz 138v, 13, 40, 87, 119v, 121 [2 r.], 137v, 138; Tám/ gdy iuż pácient [...] ſobie wypije/ chodźić y ſobą chwiać mocno powinien/ áby ſye ćiáło rozruchywáiąc zágrzało Oczko 20v, A3v, B, 1, 13, 13v, 27, 28v; A iako tęnze Bartoſz powinięn ieſt posagu dopłaćić śieſtrze swoiey ZapKościer 1579/3v, 1580/5v, 10, 13v, 1581/18v, 23v (19); StryjKron 682; Bo ieſliſmy ſię my powinni byli pierwey z Papieżem o Antychriſtá [...] rozeprzeć: tedy dáleko więcey [...] X.K. powinnieyſzy był z námi ſię wprzod w duchu ćichym rozeprzeć CzechEp 90, 4, 15, 16, 47, 89 (14); CzechEpPOrz *3v; NiemObr 12, 17, 25, 27, 38 (13); KochPhaen 1; ReszList 151, 157; ReszPrz 105; WerGośc 208; BielSjem 27; [było to obwarowane] iż Stároſtowie winni byli dáwáć ná piśmie/ mężoboyce ſwego Stároſtwá/ á Inſtigator był powinien pozwáć káżdego ná Seym o wieżę. GórnRozm D2v, C2, C3, Dv, D2v [2 r.], Iv, K4, L4v; oco mię ieno bedzie zadal Pan moi wſziko mu dam y vtziniciem powinien dla niego PaprUp C3, G, L2; Tedy wmiesciech KIM Vrząd Starosci y mieyski ad requisitionem etinstigationem laesae partis powinień takiego gwałtu bronic y hamowac ActReg 17, 18, 20, 21 [3 r.], 27, 31 (24); ktorym [sierotom]/ komu Bog da chlebá z potrzebę/ powinien go nie żáłowáć GostGosp 16, 1, 18, 38 [2 r.], 40, 78 (13); GostGospSieb +2; Y ſamże ty ieden maſz z nas tryumph odnośić/ A my ćiebie z pokorą powinniſmy znośić? GórnTroas 25, 4; GrabowSet A2; OrzJan 113; LatHar 14, 100, 115, 120, 126, 253, 276; Lecz gdy świecki vrząd przywłaſzcza ſobie to co nie ieſt iego [...] y wtrąca ſię w vrzędy kośćielne; tedy go poddáni ſłucháć nie powinni. WujNT 93; Niewiedźieliśćie/ iż tymi rzeczámi ktore ſą Oycá mego iam ſię báwić powinien? WujNT Luc 2/49; Iáciem koniecznie zá rzecz ſobie ſłuſzną rozumiał/ żem powinien był wiele czynić przećiw imieniowi Ieſuſá Názáreńſkiego WujNT Act 26/9, ktv, przedm 2, s. 5, 39, 248 (47); SKázuiemy: áby Biſkupi/ Woiewodowie/ [...] y inni wſzyſcy Vrzędnicy byli powinni bydź ná Séymie Ziemſkim SarnStat 29; A pan Gábryel młodſzy/ który [...] indigenatum przyiął/ ná przyſzłym Séymie tákąż przyśięgę vcżynić będzie powinien. SarnStat 75; A gdy nam to od niego doſtátecznie pokazano będźie/ że nullo iure ſą mu dobrá iego wźięté: wrócić mu ie powinni będźiemy. SarnStat 96; Bronić od nieprzyiaćielá Szláchtá powinná byłá. SarnStat 130; Tedy my ná Séymie będźiem powinni ſkrutatory dáć do onéy źiemie/ gdźie ſie crimen sſtáło SarnStat 148; w tákowéy rzeczy ten/ który lift do ſądu wnośi/ támże będźie powinien miánowáć ośmnaśćie świádków/ ſzláchćiców ośiádłych SarnStat 327; Poborce przed kim powinni odpowiádáć. SarnStat 343; A tych rewiziy dopuśćić ći którzy cłá máią/ ſub priuatione onégo cłá powinni ſą. SarnStat 403; tedy przerzeczonému Vrzędowi/ obiedwie ſtronie iedno trzydźieśći groſzy dáć będą powinni/ á nie więcéy SarnStat 473; GDy ſługá czyy rzeczony gołotá/ [...] ſąśiádowi páná ſwégo álbo komu innému ſzkodę álbo krzywdę vczyni/ pan iego będźie powinien zań doſyć vcżynić. SarnStat 524; A gdźie pozwány nie wyrozumié doſtátecznie/ będźie powodowa ſtroná powinná támże przed ſądem [...] obiáſnić ſwą ſkárgę/ álbo intentią. SarnStat 823; tedy Sąd támże śiedzący z Vrzędu ſwégo temu proſzącému Prokuratorá godnégo powinien náznáczyć. SarnStat 912; y o wſzyſtkié oſądzoné rzeczy doſyć vcżynić będźie powinien/ y potomkowie iego będą powinni tylekroć/ ilekroć im y ich potomkom będźie trzebá. SarnStat 1257, 20, 29 [3 r.], 30, 39 [4 r.], 41 (713); każdy raz ná cáłą źimę w ieden tydźień/ tyle dni pánu onego wypráwionego odrobi/ ileby wypráwiony pánu robić był powinien GrabPospR M4, K2v [2 r.], L4v, M4; PowodPr 28, 83; Synowie powinni być poddáni rodźicom SkarKaz 44b, 386b; Bo iáko oycá z roſkazánia Bożego/ y z práwá przyrodzonego/ czćić/ ſłucháć/ y w potrzebách rátowáć ieſteſmy powinni: Ták oyczyznę miłowáć/ [...] ieſtechmy obowiązáni. VotSzl A4v, D3, D3v, D4; A ták ſie w tę rzecż wdáć/ bez Páná Oycá woley/ Niechcę: gdych mu powinien wſzyſtko cżynić kwoli. PaxLiz D4; Tylkoś ty ſámemu K woli ſtroić powinná mężowi ſwoiemu/ W iákim on ſtroiu widźi rad vbráną ćiebie/ Tákże chodź ZbylPrzyg A3v, A3v [2 r.]; o ktorey [ojczyzny] zdrowiu y cáłośći [...] pilnie y ſerdecznie rádźić ieſteśćie W.M. powinni. VotSzl A2v, B2v, C, C3v, D2, Ev; Nie mow/ Nie powinienem iecháć zá gránice: Broń Oycżyzny gdźie trzebá/ iák w oku zrzenice. KlonWor 31; [GilPos 20 (Linde)]. Cf W połączeniu z inf czasownika występującego w poprzednim członie.

W połączeniu z inf czasownika występującego w poprzednim członie zdania złożonego (7): gdyż ié [...] Stan Kápłánſki ták wielbię/ iákom ieſt wielbić prze duſzné zbáwienie ſwé/ j prze dobré rzeczy náſzéy poſpolitéy powinien OrzQuin Hv; iáko ią [prawdę] ták pogáńſcy/ iáko y krześćiáńſcy ludzye záwżdy mieli/ y mieć powinni/ ná piecży RejPos [254], 190; tedy chcemy/ áby Woiewodá tymże porządkiem w káżdéy źiemi Woiewództwá ſwégo/ wſzyſtko to/ co ieſt wysſzéy omieniono/ czynił y czynić był powinien. SarnStat 271, 235, 839, 934.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: „to” (1); (a)by] (4): TOchmy ſnadz tobie napowinnieyſſy naſz miły panie abychmy cię chwalili iako oyca RejPs 195v; RejWiz 148v; Bo ieſli ſie o ziemſkie ćwicżenie Stáraſz/ [...] Powinnieyſzyś byś ſie o tym ſtárał/ [...] Coć iuż ma trwáć po ſmierći ná wieki RejAp Cc8v; ModrzBaz 132v; [GilPos 19v].

W połączeniu eliptycznym [w tym: z zaimkiem względnym (25), ze spójnikiem „niżli” (2)] (27): LibLeg 11/158, 162; Kradną duchowny zbawięnie przed ludzmy/ gdy ich nie vczą nauky prawdziwey iako powynny SeklKat L2; Diar 22; przyſyęgam Pánu Bogu wſzechmogącemu/ iż Sądowi chcę być poſłuſzen/ w tych rzeczach w ktorychem wedle Práwá powinien GroicPorz e3; Nie ſądziłeś ſpráwiedliwie/ iákoś był powinien KochZuz A4v; RejZwierz 48v, 92; BielKron 91, 211; tylko vpadſzy ná koláná ſwoie/ ták iákochmy powinni/ [...] dawaymy wiecżną cżeść á chwałę iemu iáko Pánu RejAp 130; mam też ſwoie poſthy/ dawam też com powinien dzieſięćiny. RejPos 200v; A coż nas do tego przywodzi iż o ty perfumy ſławy á poććiwośći mniey dbamy niżlichmy powinni? RejZwierc 104; CzechRozm 211, 213v; ModrzBaz 19, 119v; CzechEp 107; ActReg 63, 122; [gdyby roki] niemogły bydź ſądzoné/ tedy ſąd Ziemſki powinien inſzé czáſy obwołáć ſądowé [...]: tákié Roki ſąd Ziemſki będźie powinien tyle rázów/ ile czáſów ieſt w Conſtituciách/ którému Woiewództwu náznáczono káżégo roku. SarnStat 717, 178, 189, 594, 686, 922; VotSzl Dv.

Z podmiotem nieosobowym (10): Iuż ták niebo powinne z iego przykazánia/ By nie miáło pokoiu/ ni żadnego ſtania. Bo kiedyby ná iednym mieyſcu ſłońce ſtało/ Wſzytkoby z drugiey ſtrony zyemie pozdycháło. RejWiz 148v; Decumanus ager, Rola która dźieſięćinę powinna dáć. Mącz 79b; By náturá náſzá w téy mierze byłá ſpráwiedliwa/ iáko ieſt powinna/ przebaczył by był Pan tego przykazánia BiałKat 53v; [cieplice] párę ćiepłą z śiebie wypuſzczáią/ y iáko ſtámtąd płynąc ćiepłemi ſye być pokázuią/ ták to coby wnie wpuſzczono/ zágrzéwáć á oćiepłáć ſą powinné Oczko 1; Bywa téż to częſto/ że ći co wychodzą z wánny/ [...] chłodną wodą obléwáć ſye każą [...]. ále tu co po tym? gdyż nie wánná tego lékárſtwá/ ále pocenié ná łóżku/ dokóńczyć powinno Oczko 28v, 13, 13v; ſkázuiemy: áby Sędźiowie [...] ku zápłáceniu win/ któré będą powinné z ſądu bydź płáconé/ [obywateli] przypędzáli. SarnStat 947, 1024; [Potrzebneć tedy tu ſłyſzyſz ſą vcżynki dobre/ y powinne/ áby ie wſzelki cżłowiek Krześćiáńſki cżynił GilPos 19v].

W połączeniach szeregowych (3): Dla tego obiecuiemy/ chcemy y ieſteſmy powinni/ wſzyſtkié y káżdé zoſobná kśięgi [...] wźiąć SarnStat 538 [idem 938]; tákże będźie źiemiá náſzá Bełſka álbo Szláchtá y obywátele iéy z Lwowiány/ ilekroć będźie potrzebá/ będą powinni y máią y owſzem ſą obowiązáni weſpółek zbroynie wedle zwyczáiu woiennégo iecháć SarnStat 1055, 938.

Frazy: »pod gardłem powinien« (1): Więc ieśli Pan Bog Bożnicę ſtárego Zakonu ták vcżćił [...]/ iż w niey zoſtáwił zwierzchniego Kápłáná [...]/ ktorego w rozſądku o religiey káżdy pod gárdłem ſłucháć był powinien: dáleko więcey w tym vcżćił y ſporządźił [...] kośćioł ſwoy PowodPr 28.

»powinien z powinności (a. z powinowastwa)« (2): Vważayże czo cie tu potyka w ſzedziwośći twey á w ſtátecżnych cżeſiech twoich ktoreś iuż ná wſzem zdobić á chędożyć powinien s Krześćijáńſkiey powinnośći twoiey. RejZwierc 142; I dla tego do tey wiáry powinniśmy ſtroiákiego powinowáſtwá. BiałKaz F4.

»powinien wedle (a. podług) praw(a) (a. zwyczaju, a. porządku prawa), z prawa (a. de iure), pod prawem« = legibus astrinctum esse a. debere Modrz; de iure debere a. esse obligatum, teneri secundum iuris JanStat [szyk zmienny] (8:3:1): Bo thego [naczynia ku sprawianiu roli slużącego] dłużnik [nie mający gotowych pieniędzy] wierzyćielowi nie powinien wedle práwá w Fanćie wydáwáć. GroicPorz cc4v, e3; KwiatKsiąż A; Bo też niekiedy nie ći woynę służą/ co wedle praw powinni/ ále żołnierze zá pieniądze náięći. ModrzBaz 119v, 132v; Tenże nieſzláchćic/ dźieśięćinę/ [...] komu z Práwá będźie powinien/ z pól któré záśiéwa/ będźie powinien dáć. SarnStat 189; tedy ſam Pan zań będźie odpowiedáć powinien/ wedle porządku práwá [respondebit dominus secundum iuris ordinem JanStat 590]. SarnStat 933, 300, 658, 913; A łácno ná to pozwolą ſtany Koronne/ Naprzod iż tego potrzeba wielka/ Potym że to de iure powinni GrabPospR K4; PowodPr 83.

»powinien pod przysięgą (a. sub iuramento), za przysięgami« [szyk zmienny] (3:1): GroicPorz ff3v; Ná koniec tenże Krolá ſpyta/ powinienli Krol ieſt pod ſwą przyśięgą kozdego przy ſwym właſnym záchować OrzRozm R3v; iż ich [senatorów] nie nie ma odwodzić od powinności ich/ ktorą zá przyſięgámi ſwymi powinni Rzeczypoſpol. Phil R2; A kiedy mniéy ſzkody niżli kóp dźieśięć/ tedy áktor/ ábo vrzędnik ſzláchćic páná ſwégo/ ſub iuramento ſuo ná táki ſzácunek ſzkód/ [...] dowód czynić będźie powinien. SarnStat 1160.

»powinien z rozkazania, z poruczenia [czyjego]« [szyk zmienny] (1:1): Dalemczy naukę czwartego przikazania á byſmy to cziniły y placzily czo nacziy ſtan prziſluſza/ á czoſmy/ zroſkazania Bożego powynny SeklKat Iv; SarnStat 1212.

»z urzędu powinny« (1): My tedy tákową rózność y ſpory (iakoſmy ná to z vrzędu náſzégo powinni [prout ex debito regimine nostri tenemur JanStat 192]) chcąc oddalić/ vſpokoić/ y porownáć [...]/ tákeſmy tę rzecz zámknęli/ determinowáli/ y ſkazáli. SarnStat 171.

»wiele (a. więcej), siła, nadzwysz ((nie) jest) powinien« [szyk zmienny] (4:1:1): O lyvdzye zbyegle wprzimyerzv yeſth opyſano yſch ych wpaniſthwach naſchich przechowacz nyemami nad czo wyeczey biſzmi nyepowynny. LibLeg 11/158v; okaże ſie to łatwie wſzytko/ że siłá ieden cżłowiek drugiemu tákież cżłowiekowi ieſt powinien GliczKsiąż A2v; Proximus sum egomet mihi, Bliſzſzym ſam ſobie/ Nikomum ták wiele nie powinien iż yednák więcey ſam ſobie. Mącz 326a; ModrzBaz 67; GostGosp 18; pieſzych ten ſtan mym zdaniem nie miałby wypráwowáć/ iedno ći ktorzyby nád wypráwę koniá/ nádzwyſz co powinni byli GrabPospR M2.

»powinien pod winą (a. sub poena), z winą« = debere sub poena, teneri cum a. sub poena JanStat [szyk zmienny] (20:1): A przećiwko tákowym Stároſtowie mieyſc inquiſicią y exequucią tego Státutu czynić będą powinni pod winą ſtá grzywien Polſkich. SarnStat 29; Zá którémi [trzecimi wiciami] káżdy/ ſub poena de expeditione bellica ſancita, ſtáwić ſie ná mieyſce będźie powinien. SarnStat 134; CElnicy/ Mytnicy/ Zupnicy máią bydź ludźie ośiádli [...]: y káżdy z nich Czwartą część oddáwáć z dochodów tych im zléconych/ pod winą vtrácenia vrzędu/ będźie powinien. SarnStat 361; IEſli kto gwałtem płaſcz ſwóy/ álbo którąkolwiek inną rzecz właſną ſwą wolą y władzą weźmie/ gdy będźie od niego práwem wyćiągána/ z winą ſześći grzywien wróćić ono będźie powinien. SarnStat 681, 127, 271, 285, 342, 395 (21).

Zwrot: »[komu] powinowatością być powinien« (1): Tu obácż káżdy nędzniku godność ſwoię/ iż leżyſz ná poły martwy/ ránny/ á odárty przy drodze/ iż ſie mu iuż w niwecż przygodźić nie możeſz/ iżeć żadną powinowáthoſcią [Bóg] nic nie ieſt powinien/ á iż nie maſz nie ſwego/ cżymbyś mu to nágrodzić [...] miał. RejPos 210v.
Szeregi: »chcieć i powinien być« [szyk 2:1] (3): FalZioł +2v; niegodzi mi się tego Vczynić na prozbę wm pokim iescze żyw, bo mąm Potomstwo, oktore poki ostatniego długu niezapłacę powinienem myslić y chcę ActReg 164; SarnStat 347. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»godzić się i powinien być« (1): Mniema X.K. iż mu ſię godźi/ y powinien ieſt/ przeto iż ieſt Krześciáninem/ heretyki nie tylko lżyć ále też y przeſládowáć CzechEp 15.

»(nie) mieć i (ani, [a]) powinien (być)« = teneri et debere JanStat, JanPrzyw; debere JanStat [szyk 25:3] (28): A wſſák ná tem ſwiecye náturá ſpráwiłá zobopolne dobrá á máyętnosći s cżego ten ktory ma niemáyącemu vdzielić á vżycżyć myałby y yeſt powinyen. GliczKsiąż M7v; UstPraw G3; Ale tego nie drzewiey żaden pozna/ co ſię tknie rzecży Boſkiey/ áż gdy to v śiebie zá napewnieyſzą poſtánowi/ że nie ieſt powinien/ y nie ma też nikogo przećiw Bogu ſłucháć. Item/ że nie powinien/ áni ma/ nic zgołá procż ſłowá Bożego przyimowáć. CzechEp 234; GRánice Koronné [...] obroną opátrowáć/ nakłádem náſzym mamy y powinni będźiem y potomkowie náſzy SarnStat 130; NA których Séymikách wysſzéy miánowánych/ káżdé Woiewództwo obrác ſpólnie ma/ y będźie powinno miedzy ſobą oſobę iednę godną/ [...] práwá y zwyczáiów ſądowych onégo kráiu vmieiętną SarnStat 852, 130, 285, 302, 365, 443 (24); [Gorny hettman, żupnik [...] z tych każdy swego urzędu ma a powinień patrzych [!] OrdunekGórn 15]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»moc i (abo, ani) powinien (być)« = posse et (a. vel) debere, teneri et posse JanStat [szyk 4:1] (5): (nagł) [Grzechy] Przećiwko Piątemu [przykazaniu]. (–) [...] Zániedbánie obrony od śmierci/ ábo rány/ kiedy kto obronić ſnádnie może/ ábo powinien. LatHar 115; tedy oſkárżony ſłuſznie przez świádki godné będźie powinien y może dowieźdź/ iż ieſt niewinien. SarnStat 700, 808, 810, 1114.

»obiecować i być powinien« = promittere et debere JanStat [szyk 11:2] (13): Przetosz przy wszelakich swobodach wolnosciach y Prawiech ktore zdawnych czasow y teraz maią one zachować ieſtesmy powinni y obiecuięmy, tak iako to iest przysięgą naszą y listem naszym vtwierdzono ActReg 43; á my ná Séymie piérwſzym/ tákowé kauzy ſądźić [...] obiecuiemy/ y będźiemy powinni/ przed wſzémi criminałmi naprzód ſkoro termin przypádnie. SarnStat 1201, 1012, 1062 [2 r.], 1063, 1064, 1081 (12). [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»być powinien i obowięz(ow)ać się (a. być ob(o)wiązany)« = (debere), teneri, -que se obligare; teneri et esse obligatum JanStat (6): Cżeliadz albo thowarziſſze bendącz w Słuſzbie nieſą poſluſzni, tho czo są powinni y na czo śie obowięzali ListRzeź w. 8; Y będą powinni y ſą obowiązáni ſpólnie śiebie y potomki ſwé/ względem przerzeczonych dóbr ták zámienionych brónić SarnStat 1249; Tenże będźie powinien/ y ninieyſzym liftem ſie obowięzuie z kmiećmi w téyże wśi mieſzkáiącémi v Akt Duchownych [...] ſtánąć SarnStat 1251, 685, 1094, 1255. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»jest potrzeba i też jest powinien« (1): Iż iáko cżłowiek ſkromnie y pokornie o ſobie rozumieiąc/ [...] grzeſzyć w tym nie może/ iákoby ſie bárźiey vniżał/ niżyby [!] tego byłá potrzebá/ y niżby też był powinien CzechRozm 211.

»powinien i przyciśnion(y)« = teneri et esse astrictum JanStat (2): tedy przedśię ku zápłácéniu ſzkód y nakłádu temu/ przećiwko którému Práwem Kortyzáńſkim czynił/ będźie powinien/ y ma bydź przyćiśnión SarnStat 175, 171.

»nie telko wolno, ale powinien« (1): tedy záwdy inedy nietelko wolno/ ále powinien zániecháć ſługá złego páná GórnDworz L3.

Synonimy: I.1. obowiązany, obwiązany; 2. dobry, godny, należny, należyty, przystojny, przyzwoity, słuszny, właściwy; 3. niepochybny, nieuchronny, nieuwiarowany, pewny; 4. poddany, podległy; 5. potrzebny; 6. posłuszny, powolny; 7. dłużen, obowiązany, wdzięczny; 8. bliski, bliźni, brat, krewny, pokrewniony, pokrewny, powinowaty, przyjaciel, towarzysz.

Cf NIEPOWINNY

AL