Słownik polszczyzny XVI wieku hucznie obchodzi

(wzmożoną pracą nad hasłami, oczywiście)

swoje święto państwowe,

Dzień Nauki Polskiej.

Naszą radość wzmaga fakt, że ustanowiono je w rocznicę urodzin pewnego sławnego toruńczyka, którego najsłynnejsze dzieło opublikowano w XVI wieku:

Z okazji DNIA ZAKOCHANYCH podajemy iście wiosenne rady Piotra Krescentyna, które dowodzą, że warto się rozkochać:

Jeśliżeby gdzie nie był dostatek takowych drzew kolących, jak ciernia, głogu, ostrężyn, różej polnej i tarnek, tedy [...] nasienie albo kostki takowych rzeczy zbierać, gdy się już dostawają i, przesuszywszy je trochę na słońcu, rozsiać albo rozsadzić w niejakiej przegródce, aby się tam rozkochały  Cresc 1571 146.

NA NOWY ROK PRZEKAZUJEMY ZACNYM OSOBOM ŻYCZENIA OD MICHAŁA WITOSŁAWSKIEGO

(Z ZAPROSZENIEM DO NASZEJ BAZY TEKSTÓW)

Powyżej: fragment czternastowiecznego kodeksu (iluminacje: Silvestro dei Gherarduccini) z chorałem Puer natus est nobis [cf Is 9/6] oraz polski przekład tego chorału z Kancyjonału P. Artomiusza 

Nie ustając w pracach nad Słownikiem, życzymy Czytelnikom i Odwiedzającym wielu radosnych chwil wśród ludzi i ksiąg.

Słownik polszczyzny XVI wieku z niejaką dumą donosi, że

Narodowy Program Rozwoju Humanistyki

przyznał środki na finansowanie retrodygitalizacji haseł z zakresu:

[NIEDOKONALE] – Ṕ

(tomy 17-34 wersji papierowej)

A także na uzupełnienie tego zakresu o nieopublikowane dotąd hasła "klamerkowe" (których liczbę oceniamy na około 5000!)

Niech nikogo jednak nie zmyli anioł tryumfalnie dmący w trąbę - ogłasza on apokalipsę: przyznana kwota jest niższa o 1/5 od tej, o którą wnioskowaliśmy. 

Ilustracja: fragment Sądu Ostatecznego Hansa Memlinga (ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku)

Dla uczczenia święta państwowego udostępniamy synonimy hasła NIEPODLEGŁY:

NIEPODDANY i NIEPODŁOŻONY.

Dla równowagi polecamy także antonim - PODLEGŁY.

Do lektury pozostałych antonimów - PODDANY oraz PODŁOŻONY zapraszamy w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej lub w tomie 25. wersji papierowej Słownika polszczyzny XVI wieku.*

* Na pytanie dlaczego tylko tam, znajdź odpowiedź tutaj.

BielKron 171

Komu smutno z powodu nadejścia JESIENI, niech zapatrzy się na Mikołaja Reja i jego:

Jesienne rozkoszy i gospodarstwa.

Przydzie jesień, azaż nie rozkosz do siana się przejeździć? Ano nadobnie uorano, nadobnie sieją, włóczą, śpiewają, ano serce roście [...] Jednoby też trzeba [...] nadobnie się i z żonką, i z czeladką do wszystkiego przyczynić. Bo im więtszy dostatek w domu będzie, tym się też będą wszyscy lepiej mieć, bo to i pożytek i rozkosz, i krotofila. [...] Zaż to wadzi i powidłek sobie nadziałać, owoców nasuszyć, różyczek albo inych ziółek nasmażyć, wódeczek napalić? [...] To już potym tam, odprawiwszy domek i potrzeby jego, możesz i przejezdzek, i wdzięcznych biesiad i miedzy przyjacioły, i w domku swoim użyć. 

[Cytat spreparowany na podstawie: M. Rej, Żywot człowiek poczciwego, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1956, s. 364, 366-367.]

Nieprzekonanym jeszcze do jesiennych rozkoszy polecamy ĆWIKIEŁKĘ à la Rey:

Więcej rozkoszy i krotofil jesiennych (tylko dla odważnych!), szukaj: RejZwierc 110.

[Wielokrotne powtórzenia tych samych sformułowań w niniejszej informacji należy przypisać nieodpartemu wpływowi stylu Reja]

Na 25 lipca 1510 roku datuje się powstanie drukarniFloriana Unglera, która jako pierwsza wydawała książki w całości w języku polskim.

Słownik polszczyzny XVI wieku uwzględnia wśród swoich tekstów jeden z pierwszych druków z tej oficyny – Raj duszny Biernata z Lublina datowany na rok 1513, uznawany za najstarszą zachowaną polską książkę.

Fragment ilustracji z Raju dusznego, zaczerpnięty z wydania fototypicznego w serii Libri librorum, pod redakcją K. Meller i W. Wydry, udostępnionego przez Wielkopolską Bibliotekę Cyfrową