[zaloguj się]
[pdf]

ROZMNAŻAĆ (132) vb impf

roz- (132), [ros-].

o oraz drugie a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); w inf -mnå- (19), -mna- (10); -mnå- RejWiz, Leop, RejPos (9), RejZwierc (2), SkarJedn, StryjKron, GostGosp; -mna- KrowObr, BiałKat, WujJud, WujJudConf, ModrzBaz, SkarŻyw (2), GrabowSet; -mnå- : -mna- BielKron (1:1), SarnStat (2:1); w pozostałych formach -mnå-.

Fleksja
inf rozmnåżać
indicativus
praes
sg pl
1 rozmnåżåm
2 rozmnåżåsz
3 rozmnåżå rozmnåżają
praet
sg pl
1 m rozmnåżåłem m pers
3 m rozmnåżåł m pers rozmnåżali
fut
sg pl
1 m rozmnåżåł będę, rozmnåżać będę m pers będziemy rozmnåżać
2 m będziesz rozmnåżåł m pers będziecie rozmnåżać, rozmnåżać będziecie
3 m będzie rozmnåżåł m pers będą rozmnåżali
f będzie rozmnåżała m an
imperativus
sg pl
1 rozmnåżåjmy
2 rozmnåżåj rozmnåżåjcie
3 niechåj rozmnåżå
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy rozmnåżali
3 m by rozmnåżåł m pers by rozmnåżali
n subst by rozmnåżały
con praet
sg pl
3 m by był rozmnåżåł m pers by byli rozmnåżali

inf rozmnåżać (27). ◊ praes 1 sg rozmnåżåm (8). ◊ 2 sg rozmnåżåsz (4). ◊ 3 sg rozmnåżå (26) ◊ 3 pl rozmnåżają (8). ◊ praet 1 sg m rozmnåżåłem (1). ◊ 3 sg m rozmnåżåł (13). ◊ 3 pl m pers rozmnåżali (7). ◊ fut 1 sg m rozmnåżåł będę (1) RejZwierc, rozmnåżać będę (1) SarnStat. ◊ 2 sg m będziesz rozmnåżåł (1). ◊ 3 sg m będzie rozmnåżåł (1). f będzie rozmnåżała (1). ◊ 1 pl m pers będziemy rozmnåżać (1). ◊ 2 pl m pers będziecie rozmnåżać (1) RejPos, rozmnåżać będziecie (1) Leop. ◊ 3 pl m pers będą rozmnåżali (1). ◊ imp 2 sg rozmnåżåj (2). ◊ 3 sg niechåj rozmnåżå (3). ◊ 1 pl rozmnåżåjmy (1). ◊ 2 pl rozmnåżåjcie (2). ◊ con 3 sg m by rozmnåżåł (5). ◊ 1 pl m pers bychmy rozmnåżali (1). ◊ 3 pl m pers by rozmnåżali (6). subst by rozmnåżały (1). ◊ con praet 3 sg m by był rozmnåżåł (1). ◊ 3 pl m pers by byli rozmnåżali (1). ◊ part praes act rozmnåżając (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozmnożyć.

1. Powiększać; multiplicare Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; augere Modrz, Calep, JanStat, Cn; amplificare Vulg, Calep; amplum facere Calep; auctare Cn [w tym: kogo, co (118)] (128): Multiplico, Pomnażam/ Rozmnażam/ Przikłádam. Mącz 236c; Amplifico, Augeo, amplum facio, dilato, multiplico – Rozmnazam, rozſzerzam, rozvodze. Calep 64b; Exaugeo – Mnozę, barzo rozmnaząm. Calep 382a, [678]b.
a. Pod względem wielkości wymiernych: ilości, rozmiarów, objętości, wartości materialnej; perducere ad maximum numerum Cn (35): Ten kamień [safirus] ma thę mocz iż ciało rozmnaża, barwę dobrą na ciele dawa FalZioł IV 57c; Uvesco, Uvidus fio, humorem contraho – Sok rozmnazam. Calep 1146b; Pan Chriſtus rozdawał Sákráment vczniom ſwym pod oſobą chlebá [...]. Bo tákże iáko y przy oſtátniey wieczerzy [...]: czego on nigdy nie czynił/ iedno ábo przemieniáiąc chleb w ćiáło ſwoie/ ábo trochę chlebá cudownie rozmnażáiąc. WujNT 297.

rozmnażać czym (2): Inſzemi to tedy źrzodłámi á nie dżdżowémi/ Bóg [wodę] rozmnaża: á péwnie témi/ co ſye z źiemie przez żiły á meaty/ ná to vczynionémi ćiągną Oczko 7v, 7v.

α. O ludziach (9):
αα. O zbiorowościach ludzkich: czynić licznym, liczniejszym (7): Słowo słodkie rozmnaża przyiaćiele/ á vbłaga nieprzyiaćiele Leop Eccli 6/5.
ααα. Przez liczne potomstwo w wielu pokoleniach czynić wielkim narodem (6): BibRadz Deut 13/17; Tákże iuż to dwoie [Adama i Ewę] był poſtánowił/ áby byli rozmnażáli on ták wdzyęcżny á ſwięthy narod iemu/ w ktorym on iuż ták ſobie wiekom wiecżnie roſkoſzowáć miał RejPos 100v, 42v; [Bóg obiecał Abrahamowi:] Błogoſłáwiąc błogoſłáwić ćię będę/ y rozmnażáiąc rozmnożę ćię. WujNT Hebr 6/14.

Z określeniem krotności (1): Tedy Ioáb rzekł do Krolá/ Niechay Pan Bog twoy tyle ſtokroć rozmnaża [addat] lud twoy iáko ſą teraz BibRadz 2.Reg 24/3.

W połączeniu szeregowym (1): A ták wy rozradzayćie ſię/ y rozmnażayćie narod wáſz ná źiemi/ á bądźćie płodnemi ná niey. BibRadz Gen 9/7.

ββ. O parach ludzkich: dać lub mieć potomstwo w pierwszym pokoleniu (2): Dawa pan Bog błogoſlawieńſtwo tim ktorzy wſtadle małzenſkim vczciwie mieſkaią á rozmnaza ie. SeklKat I.
Zwrot: »potomstwa swe rozmnażać« = mieć liczne potomstwo (1): Synowie wiernych ſług twoich [Panie] będą s tobą mieſzkáli/ K wiecżney ćći twey potomſtwá ſwe będąć tu rozmnażáli [semen eorum in saeculum dirigetur Ps 101/29] LubPs X4.
β. O zwierzętach: rozpładzać, hodować (1): Kury Indyiſkie/ kury domowe/ kokoſzy/ pawy/ kácżki/ to wſzyſtko [dwórka] ma rozmnażáć: y inne wſzyſtki przypłodki/ coby ſie iedno godźiło chowáć GostGosp 120.
γ. O roślinach: rozsiewać, uprawiać (4):

rozmnażać gdzie (1): O wſzechmogący Boże [...]/ ty precz Zimę przykrą odganiaſz/ á raczyſz źiołá/ kwiatki y trawę po wſzyſtkiey ziemi rozmnażáć StryjKron 160.

Przen (3): Swiętą á ſtárożytną winnicę Páńſką Krol Iego M. powinien ieſt rozmnáżáć/ nie ſtolice Kácerſkie záráżone/ z ktoremi nic niema mieć ſpolnego WujJud 17v.
Szereg: »szczepić a rozmnażać« (2): Poſtáwiłem w niey [w winnicy] ſtrażnicę/ to ieſt/ páſterze á náucżyciele [...]. A iżby przeſtrzegáli á vcżyli/ iákoby oni wierni robotnicy winnice oney/ mieli ſzcżepić á rozmnażáć ony wierne látoroſle á wdzięcżne groná ſtałośći ſwey podawáć z nich Pánu ſwoiemu. RejPos 60v; WujJudConf 17v.
δ. O terytorium: rozszerzać; dilatare PolAnt (8): Abowiem dwoie on kroleſtwo ſwoie oſadzáć y rozmnażáć racży: Iedno ono niebieſkie/ gdzie ieſt ſwięty Máyeſtat iego [...]. A toć ieſt to Kroleſtwo drugye iego [...]/ ktore tu ſobye mnożyć á rozſzyrzáć ná tey zyemi racży. RejPos 53.

rozmnażać kogo [= czyje ziemie] (1): Bog Iáphetá niechay rozmnaża (marg) Albo rozwiedźie/ álbo rośćiągnie. (–) miłośćiwie BibRadz Gen 9/27.

W przeciwstawieniu: »umniejszać ... rozmnażać« (2): przeto obiecuiemy [...] tę Koronę króleſtwá Polſkiégo záwżdy/ cáłą/ zdrową/ y nieumnieyſzoną záchowáć: y żadnych źiem álbo cześći [!] od niéy nie oddaláć/ áni vmnieyſzáć: ále onę rozmnażáć y iéy doſtawáć. SarnStat 83 [idem] 882.

Zwroty: »granic [czego] rozmnażać« (1):[Litwa i Żmódź oddała] obiemá [synom Germonta] miecz y laſkę oycowſką w ręce/ áby w domu poddánych ſpráwiedliwie ſądzili/ á mieczem gránic Wielkiego Xięſtwá Litewſkiego y Zmodźkiego [...] czuynie bronili/ y ſpolną Bráterſką iednoſcią y miłoſcią godnie rozmnażáli. StryjKron 350.

»rozmnażać państwo« [szyk zmienny] (3): PatKaz I 9; Arcybiſkup Trewirſki [...] mowił przećiw Márgrábi ſurowo w ty ſłowá/ że pan Márgrábiá Brándeburſki mowi zá powinowátośćią kthorą ma z Krolem Polſkim [...]/ przepomniawſzy przyſięgi ſwey/ ktorą ſie obowiązał rozmnáżáć páńſtwo Rzeſkie BielKron [3322]v; SkarŻyw 356.

»szerzej i dalej rozmnażać« (1): IM więcey Pánowie y Krolowie świeccy P. Bogu pokorni byli: tym ſrozſzy y hárdſzy nieprzyiaćielom ſwoim zoſtawali. im ſzerzey wchwałę Bożą rozmnażáli/ tym ſzerzey y dáley páńſtwá ich Pan Bog rozmnażał. SkarŻyw 356.

ε. O bogactwie, majątku, dochodach: podnosić wartość, przysparzać (8): RejPs 160v; Iż ieſli będzyecie poſłuchawáć mnie/ á będzyecie chodzić w ſpráwiedliwośći przed oblicżnoſcią moią wedle woley moiey/ roſkoſzy ziemſkich vżywáć będziecie/ á ia rozmnażał będę y błogoſłáwił polá wáſze/ obory wáſze/ ſtodoły wáſze/ poććiwoſciámi będę ozdabiał domy wáſze. RejZwierc 192, 32v; Potym náſtáły cżáſy/ gdy Biſkupowie [...] więcey ſię pocżęli kocháć wtych coby im ku myśli mowili: [...] ktorziby vmieli rozmnáżáć bogáctwá/ y rozſzerzáć możność ModrzBaz 133v; PowodPr 25; Miłośierne vczynki od gniewu Bożego bronią/ długi Bogu wypłacáią/ máiętność y domy rozmnażáią. SkarKaz 278b.

W charakterystycznych połączeniach: rozmnażać bogactwa, domy, dostatki, gospodarstwa, gumna, majętność, pola.

Zwroty: »obficie rozmnażać« (1): A ták záwżdy błogoſłáwi Pan dufáiące ſobie/ á obficie rozmnaża zebránie ich [tj. to, co zgromadzili] RejPos 81v.

»rozmnażać obfitości« (1): Y znowu rozmnażali nániey [na ziemi] goſpodárſtwá ſwoie ſſczepiąc y ſieiąc rozliczne pożytki/ á pan Bog raczył rozmáitą hoynoſćią rozmnażáć obfitoſći ich. RejPs 160v.

b. Pod względem wielkości niewymiernych; propagare Mącz, Calep, Cn; augmentare HistAl, JanStat; cumulare Modrz (89): Propago [...] per Meta. Rozmnażám/ Pomnażam/ Roſciągam/ Rozſzerzam. Mącz [325]d; Propago [...]. Per translationem ponitur pro extendo, dilato, protraho, profero, prolato. Roz mnazam [!]. Calep [860]b.
α. O intensywności: nasilać, czynić mocniejszym, czasem też częstszym, wzbudzać (48):
αα. O zjawiskach fizycznych (5): á ták ty cztéry rzeczy [tj. siarka, nitrzyna, saletra i hałun] we wſzytkim álbo przy wſzytkim ná świećie ſą/ y przez ty ſye wſzelka rzecz śili [...]/ á śiárká krwi ſłużąc rozmnaża ćiepło w kożdym ćiele SienLek Vuu3v; Co gdy ſye iuż bárzo [franca] rozkrzewi [...] nietylko w mozgu/ wilgotność/ ſzum/ głuchość/ záwracánie/ niepokóy: ále w inſzych częśćiách/ áż do kośći/ y ich ſzpiku/ iad ſwoy rozmnaża Oczko [40], 26v, [40]; [Thedi ony [Żydzi] nastali glossi wielkimy, zadaiacz, abi [Jezus] vkrzizowan, y rosmnazali glossi sswoye. SprChęd 74].

W charakterystycznych połączeniach: rozmnażać ciepło (2), gorączkę, jad, przypadki.

Szereg: »rozmnażać i przyczyniać« (1): Trzecie [dlaczego łaźnia szkodzi kobietom ciężarnym] iż ciepło zewnętrzne, ono ktore wnątrz ieſt rozmnaża y przycżynia. FalZioł V 30v.
ββ. O zjawiskach psychicznych, cechach, sytuacjach (43): Moczy tego kamienia ſą/ [...] złe myſli oddala/ y theż przijacielſthwo miedzy ludzmi cżyni, á wſzelkie ſzcżęſcie rozmnaża FalZioł IV 50a, IV 58a; Złeć záprawdę złoto ieſt/ ábowiem im go kto nawięcey ma/ tym więcey żądzą mienia rozmnaża. HistAl K5; A gdy wyćiągniećie ku niebu ręce wáſſe/ odwrocę ocży ſwe od was: y gdy zágęſſcżać álbo rozmnażáć będziećie modlitwy/ nie wyſlucham Leop Is 1/15, Eccli 35/1, Ez 21/14[15]; A toć ſą ty przycżyny przecż Pan Bog dopuſzcża przeſládowánia nád wiernemi ſwemi [...]: Aby ná iednych doſwiádcżał ſtałośći ich/ á rozmnażał zápłátę ich/ á nád drugimi áby okázował możność Boſtwá ſwego. RejPos 50v, 23v, 51, 59v, 61v, 342; Cżytay iedno o Heſterze/ cżytay o Sarze/ cżytay o Zuzánnie/ cżytay o oney Annie pániey ſwięthey [...] y o inych ſwiętych ludzioch/ iáko im Pan Bog záwżdy błogoſłáwił [...]/ y iáko dziwnie rozmnażał rozmáite pociechy á vſtáwicżne rádośći ich. RejZwierc 33, 124v; IAk mniemam ći ſynowie oycá tego cnego/ Będą tu náſládowáć we wſzytkim ſpraw iego/ Bo ich do tego wiedzye by nie prożnowáli/ Lecż onę zwykłą ſławę áby rozmnażáli PaprPan C4; WerKaz 294; [do lenistwa:] Sługo piekielna/ iuż ia rozbrát z tobą/ Gdyżeś przećiwna/ ſámá ſwey ozdobie/ Tylko cżas trácąc/ rozmnażaſz ćięſzkośći GrabowSet G; WujNT 108; Wſzákże rozmnaża cnoty przyrodzone Cwiczenie: czynią ſerce vtwierdzone Piękne náuki SzarzRyt B4v.

rozmnażać czego [składnia zależna od „bronić”] (1): Praw/ poććiwośći/ przywileiow/ powagi Rzymſkiego kośćiolá [...] y potomkow przerzetzonych záchowáć bronić/ rozmnáżać/ y przytzyniáć/ będę vśiłował. KrowObr 128.

rozmnażać komu [w tym: „sobie” (3)] (7): NIevkracay nam mily panie dobrodzieyſtwa twego ale ie nam radſſey rozmnazay RejPs 205v, 35v; [Pan] nieukwapliwy ieſt [...] y ſzcżodry ieſt [...]: y mnogiego miłoſierdzia/ bo rozmnaża miłoſierdzia [misericordias] tym ktorzy ninieyſſy ſą/ y ktorzy przeminęli/ y ktorzy máią ieſzcże być. Leop 4.Esdr 7/66; RejPos 283v, 326v; PaprPan I4; A rozmnażáiąc ſobie cnot S. bogáctwá/ vmyſlił [św. Symeon] przykłádem Moiżeſzá y Eliaſzá poſt cżterdzieſtnowy/ nic nie iedząc/ pośćić. SkarŻyw 29.

rozmnażać czym (2): Y rozmnażałem ſpráwyedliwoſć náukámi ſwemi niefolguiąc vſtam ſwoiem RejPs 61; ModrzBaz 80v.

rozmnażać miedzy kim (2): Cżárt záſię ſprzećiwnik narodu ludzkiego y s thymi pomocniki ſwemi [...] burzy á rozmnaża miedzy tym ſwiętym Páńſkim naſieniem/ miáſto pokoiu roſterk/ miáſto miłoſierdzia nieſpráwiedliwość/ miáſto ſtałośći wątpienie RejPos 54; RejZwierc 94.

rozmnażać nad kim (2): RejPos 42; Sieroctwá niechćiey rozmnáżáć nád námi/ Ni według złośći/ obchodźić ſię z námi GrabowSet E3.

rozmnażać w kim (5): RejPos 273v, 283v; iedno ſię nie tárgaymy/ á roſterkow w Chrześćiáńſtwie nie rozmnażaymy. SkarJedn 336; O Wodzu złotych świátlośći Który nam nocné ćiemnośći Rozganiaſz/ czáſy nam dáiąc Dobro w ludźiéch rozmnażáiąc ZawJeft 14; WujNT 237.

W połączeniach szeregowych (2): KrowObr 128; [przodkowie nasi] huffy nieprzyiaćielſkie [...] ſtárli/ y śiłę ich rozſypáli [...]. z tego co wygráli/ kośćioł Boży y chwałę iego ſzcżepili: cnotę y pobożność rozmnażáli: sławę kroleſtwá tego wynieśli: páńſtwo rozſzyrzyli: wiecżną pámięć/ á potomkom przykład zoſtáwili. SkarŻyw 358.

W charakterystycznych połączeniach: rozmnażać błogosławieństwo, ciężkości, cnotę(-y) (bogactwo cnot) (4), dary Boże, dobro (dobre) (3), dobrodziejstwa, miłosierdzie, miłość, modlitwę (2), nadętość umysłu, niesprawiedliwość, pobożność, pociechy (5), pożytki, prośby, radości (2), rozkoszy, rozterki, sieroctwo, sławę (2), sprawiedliwość (3), szczęście, upady, wiarę, zapłatę, żądzę.

Zwrot: »hojnie rozmnażać« (2): RejJóz A2v; A ony ſłowá Páńſkie ná bácżnośći mieway. Iż on rzekł nie opuśćić ni ná cżym wiernego/ A hoynie chce rozmnażáć káżde dobro iego. RejWiz 81.
Szeregi: »powysszać a rozmnażać« (1): ſnadz thakież pan Bog ſtan WKM y ſlawę/ choynie [!] powiſſzacz a roznmazać [!] będzie racżył/ ieſli iemu vpełną wiarę chowaiąc/ dufać a porucżać ſie będzieſz. RejJóz A2v.

»rozszyrzać (a. rozszerać), (a) rozmnażać« [szyk 2:1] (3): RejPos 273v, 326v; A Pan Bog gdy pozna tę Chrześćiáńſką chuć twą ku prawdźie ſwoiey/ [...] záwżdy tobie błogoſłáwić będźie/ á ſławę imieniá twego/ pámiątkę twoię/ záwżdy rozſzeráć/ rozmnáżáć będźie racżył. WujJudConf 18v.

»(i) zacho(wa)wać albo (i) rozmnażać« (2): (nagł) Balagius. (–) TEgo kamienia rozmagite ſą moczy [...], W ſtadle miłoſć zachowawa/ albo rozmnaża. FalZioł IV 49a; RejZwierc 94. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (1):
Zwrot: »rozmnażać w sercu [czyim]« (1): gdyż to ieſt vrząd Duchá s. wiárę/ cnothę/ ſpráwiedliwość/ miłoſierdzye/ y ine ſpráwy ſwięthe/ rozmnażáć w ſerczu cżłowieká nędznego RejPos 180v.
β. O znaczeniu i zasięgu: utwierdzać, rozwijać, szerzyć (39):
αα. O Kościele i Królestwie Bożym (7): [Karolomanus król francuski] Pipinowi bratu/ páńſtwo zdał/ y ſam do Káſſynu do zákonu S. Benedykta poſzedł. y tám [...] Kroleſtwo ſobie niebieſkie [...] wyſługował. A brát iego Pipinus/ niezmnieyſzą chućią kośćioł Boży rozmnażał SkarŻyw 519; [BielKron 1551 2].

rozmnażać czym (4): SkarŻyw 201, 536; O Pánie BOże/ ktory Kośćioł twoy dźiwną náuką wielebnego Thomaſzá/ wyznawce twego/ oświecaſz/ á cnotą iego tenże rozmnażaſz/ day nam to/ [...] abyſmy [...] LatHar 447, 447.

rozmnażać w czym [= pod jakim względem] (1): Aby Száthan ná świećie przeſtał królowáć/ prośimy: á pan Bóg wwierze w cnotach króleſtwo ſwé rozmnáżáć áby raczył BiałKat 206.

rozmnażać gdzie (1): [Barnabasz prosił Pawła o pomoc w krzewieniu wiary.] Dał ſię vżyć Apoſtoł/ y ſzedwſzy znim do Antyochiey/ wierną á ſpolną pomocą ták bárzo tám kośćioł Boży rozmnażał/ iſz tám naprzod imię to Chrześćijáńſkie vroſło. SkarŻyw 536.

Przen (1):
Zwrot: »płodem rozmnażać« = przysparzać wiernych (1): BOże/ ktory Kośćioł twoy/ zá świętego Fránćiſzká zaſługámi/ nowym płodem rozmnażaſz/ day nam to/ ábyſmy z iego náſládowánia/ świeckimi rzeczámi gárdźili LatHar 451.
ββ. O państwie (4): BielKron 393; Niemniey dobro Koronne wſzyſtko opátruiąc/ thák że Rzecz Poſpolitą náwſzem rozmnażáiąc/ wſze niepozytki Koronne były by zgłádzone MycPrz I [A3]v; IA N. Przyśięgam: iż [...] wedle możnośći mey pożytki krolewſkiego Máieſtatu/ Kroleſtwá y Rzeczypoſpolitey rozmnażáć będę SarnStat 36; Bo gdźie ludźie máią boiáźń Bożą/ y cnoty pobożnośći y ſpráwiedliwośći: tám rząd dobry y łácny/ tám Pan Bog błogoſłáwi/ y ono kroleſtwo zátrzymawa/ y rozmnaża SkarKazSej 686a.
γγ. O ideach, poglądach, naukach, wierze (28): Y rozmnażáli chwałę ſpiewáiąc głoſy ſwemi Pſálmy Leop Eccli 50/20; Ale Acháb niechciał błędow ſwoich przeſtáć/ ieſzcże co dáley to bárzyey ie rozmnażał/ wzgárdziwſzy zakonem Bożym. BielKron 84; BAltázár krol Bábiłońſki po Ewilmerodachu był/ ktory báłwochwálſtwo Káldeyſkie rozmnażał BielKron 91v; Krol Angielſki Henrykus/ wydał kſiążki przećiw Papieżowi/ iáko łudzy ludźmi tym Koncilium/ iáko też záćiemnia Bożą chwałę/ á plugáwą wiárę rozmnaża BielKron 217v, 99, 184; [Bóg mówi:] Iż ktho go [proroka] ſłucháć nie będzie/ á náuki iego pilen nie będzie/ ktorą on ma vcżyć á rozmnażáć w imię Bogá Oycá ſwoiego/ iż ſie nád káżdym tákim ſrodze mśćić obiecuie. RejPos 63v, C4v; WujJud 4v, 140; iż to ieſt naprzednieyſza y nazacnieyſza powinność Krolom wſzem od Páná Bogá zlecona: [...] áby chwale iego świętey ſłużyli/ onę rozmnażáli/ á o budowániu Kośćiołá iego piecżą mieli WujJudConf 3; A nietylkoć ći ludźie vcżeni pożytecżni ſą Rzecżypoſpolitey/ ktorzi ſię v dworu/ ábo ſpráwámi Rzecżypoſpolitey báwią/ ále też y ći co w ſzkołách ábo w Kollegiách mieſzkáiąc/ náuki wyzwolone rozmnażáią. ModrzBaz 130v; Y cżterzey Pátryárchow Cárogrockich ieden po drugim w tym kácerſtwie byli/ y ono rozmnażáli. SkarJedn 198; SkarŻyw 231; CzechEp *3v; ArtKanc K16v; Náuczałem y vpominał Páná ſwego [...]: áby ciebie znał Bogá ſwego ktoryś go wynioſł [...]: áby ſię w boiáźni twoiey y we wſzytkiey pobożnośći vtwierdzał y kochał: ſłużbę świętą twoię y chwałę rozmnażał SkarKaz )(2v; bluźnią [nowochrzczeńcy] przenaświętſzą Troycą Bogá Chrześćijáńſkiego. y to bluźnienie rozmnażáią iáko chcą SkarKazSej 703a, 688a.

rozmnażać czego [składnia zależna od „pomagać”] (1): Tráfił ſię teſz był do tegoſz miáſtá ná on cżás Bárthłomiey S. y potężnie mu [św. Filipowi] rozmnáżáć Chryſtuſowego imieniá pomagał SkarŻyw 385.

rozmnażać czym (3): [św. Chryzostom] ná zacny y wielki vrząd kápłáńſki był podnieśion: Ná ktorym rzeką náuki ſwey/ y ſłodkiey wymowy ſwoiey/ cżęſtym kazánim lud Boży polewáć y ochładzáć/ y zbáwienie ludzkie rozmnáżáć pocżął. SkarŻyw 86. Cf rozmnażać czym gdzie.

rozmnażać czym gdzie (2): Trzećia przycżyná [odstąpienia Greków od Kościoła]/ Tyráńſtwo zmieſzáne z Heretyctwem Ceſarzow Cárogrockich: ktorzy [...] Monothelickie ábo Ewtychyáńſkie kácerſtwo wznawiáiąc/ [...] mocą ie w Grecyey y po wſzytkich páńſtwách przez lat ſześćdzieśiąt rozmnażáli SkarJedn 169, 206.

rozmnażać miedzy kim (1): A Iákubá Páná Kryſtuſá brátá przełożonym w Ieruzálem poſtánowili/ mężá ſwiętego/ ktory chwałę Bożą káżdey godziny co dáley to ſzyrzey miedzy Krześćiáńſtwem z brácią ſwoią rozmnażał. BielKron 139v.

rozmnażać w kim, w czym [w tym: „w sobie” (1)] (3): [król Etiopii założył wiele kościołów] nád ktorymi był ieden kleſzcżeniec przełożonym/ ktory bożą chwałę w kościele ſwiętym rozmnażał BielKron 144; Ták iáko nam o tym tu Pan náſz w they Ewányeliey ſzyroką náukę dáć racżył/ y iáko mamy ſłucháć/ y iáko mamy prziymowáć/ y iáko mamy w ſobie rozmnażáć ſłowá ſwiętey náuki iego. RejPos 62, 52v.

W charakterystycznych połączeniach: bałwochwalstwo rozmnażać, bluźnienie, błędy (2), chwałę (11), kacerstwo (2), naukę(-i) (3), słowa, służbę (Bożą, świętą) (2), wiarę (2), zbawienie; co dalej to barziej (szyrzej) rozmnażać (2), jeszcze tym barziej.

Zwrot: »szerzej rozmnażać« (1): IM więcey Pánowie y Krolowie świeccy P. Bogu pokorni byli: tym ſrozſzy y hárdſzy nieprzyiaćielom ſwoim zoſtawali. im ſzerzey wchwałę Bożą rozmnażáli/ tym ſzerzey y dáley páńſtwá ich Pan Bog rozmnażał. SkarŻyw 356.
Szereg: »rozsiewać i rozmnażać« (1): Ale gdy ſię ſzkodliwemi y iádowitemi Heretyki ztáli/ á kácerſtwá ty ktore ná wſchodnych páńſtwách wſzcżepili/ po zachodnych rozſiewáć y mocą ie rozmnazáć pocżęli/ [...] ſłuſznie ſobie dla obrony y záchowánia wiáry Kátolickiey innego Ceſarzá obráli SkarJedn 206.
2. Wydawać, rodzić, przynosić plony, owoce [co komu] (2):
Fraza: »ziemia rozmnaża owoce« (1): [małżonkom żyjącym wiernie, pobożnie i uczciwie Bóg] obiecuie ſie ſtrzedz y rozmnażáć obory ich/ ſtodoły ich/ gumná ich/ ták iż w obfitośći záwżdy będą vżywáć dobrodzieyſtwá iego/ á ziemiá im dobrowolnie záwżdy będzie rozmnażáłá potrzebne owocze ſwoie. RejZwierc 32v.
Przen (1):
Zwrot: »rozmnażać z siebie owoc« (1): Iedno tho v niego [u Boga] ſą nazacnieyſzy/ ktorzy przy nim wiernie ſtoią/ á ktorzy wiernie á ſpráwiedliwie obchodzą ſie w tey winnicy iego/ á rozmnażáią s ſiebie wdzięcżny owoc iemu RejPos 60v.
3. Obdarzać pomyślnością, szczęścić, błogosławić komuś [kogo] (1): Czo za zaplatę dawa pan Bog tim ktorzi ſie rządzą wedle tego przikazania iego. (–) Miłuie pan Bog takowe y mnozy ie tu natim ſwiecie [...]. Rozmnaza też pan Bog dobre dziatky ktore miłuią páná Boga/ boią ſie go á rodzicow ſwoych y przełozonych ſzanuią. SeklKat H4v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Ubertim – Rozmnazam. Calep 1104a.

Synonimy: 1. przyczyniać, przydawać, przygromadzać, przysadzać, przysparzać, rozszerzać; a.α.ββ. płodzić, rodzić; β. chować; γ. rozsiewać; δ. poszyrzać, rozcięgać, rozpościerać, rozprzestrzeniać, rozwodzić; ε. bogacić; b.α. mocnić, pobudzać, podnosić, podwyszszać; β. rozcięgać, rozkrzewiać, rozsiewać; 2. rodzić; 3. błogosławić, fortunić.

Formacje współrdzenne cf MNOŻYĆ.

Cf ROZMNAŻAJĄCY, ROZMNAŻANIE, ROZMNAŻANY

AĆ