[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Mikołaj Rej
tytuł:   Zwierciadło
rok wydania:   1568


strona: kt

1:
Zwyerciádło
2:
álbo kſtałt w ktorym káżdy ſtan ſnádnie ſie mo=
3:
że ſwym ſpráwam iáko we źwierciedle przypátrzyć.
4:
☞Zá ſzcżęſnego pánowánia ſławnego krolá
5:
Zygmuntá Auguſtá krolá Polſkiego/ Ro=
6:
ku po národzeniu Páńſkim 1567.
7:
¶Omnia probate quod melius est tenete.
8:
To ieſt nawiętſzy rozum możeſz temu wierzyć/
9:
Kto ſie vmie w ſwych ſpráwach nadobnie rozmierzyć.
10:
Oſtátká ſie dohádyway.
11:
LECTORI BENIGNO
12:
Andreas Triceſius.
13:
V
T nil vtilius benigne LECTOR,
14:
Sic ob multiplices ſales, iocoſ,
15:
Nil feſtiuius his leges libellis.
16:
Quos REIVS pater elegantiarum,
17:
REIVS Sauromatum decus perenne,
18:
Diuini ingenij penu recludens
19:
Dextro numine dat ſuis Polónis.
20:
His lætus fruere, & beata REIO
21:
Vati tempora comprecare vitæ,
22:
Plures ille tibi vſui futuros
23:
Edat ingenij vt ſubinde fætus.
24:
Pánie młody/ Strzeż ſie ſzkody/
25:
Dla vrody/ Bo przygody/
26:
Cżynią wrzody/ Iáko wody/
27:
Gdzie złe brody/ Skąd więc ſmrody/
28:
Z złey goſpody/ Gdzie ſkubą brody/
29:
S piekłá zálátuią.
30:
Mijay.
31:
Cum Gratia & Priuilegio.

strona: ktv

1:
Ná Lodzią Herb ſtárádawny w Polſzcże.
2:
grafika
kolumna: a
1:
R
Ozlicżne ná ſwiecie ſzkody/
2:
Ale ſnadź nawiętſze z wody.
3:
Bo tá vſtáwicżnie płynie/
4:
A nie ieden ná niey zginie.
5:
Rozum ludzki potym ſpráwił/
6:
Iż Lodzią ná tho nápráwił/
7:
Iż co ná wodach pływáią/
8:
Beſpiecżni ná niey bywáią.
9:
W Polſzcże zacni ten Herb máią/
10:
Ktorzy beſpiecżnie pływáią/
11:
W cnotach/ w ſłáwach/ w poććiwośći/
12:
Nie boiąc ſie nawáłnośći.
13:
Ani żadney ſzpetney burze/
14:
Wznoſząc żagle ſwe ku gorze.
15:
Iż ſie żadny nie ochynie/
16:
Ták dawno tá Lodzia ſłynie.
17:
A káżdy ſtan zacny bywa/
18:
Ktory ná tey Lodzi pływa.
19:
Dziś zacni z Gorki pánowie/
20:
Są iey przednieyſzy wodzowie.
21:
A beſpiecżnie w niey pływáią/
22:
Co to w Polſzcże wſzyſcy znáią.
23:
Wiátr im ſzkodliwy nie ſzkodzi/
24:
Káżdy do portu vgodzi.
25:
A dopłynąć nie zámieſzká/
26:
Kędy ſławá s cnotą mieſzka.
kolumna: b
1:
Nuż wy też drudzy ſtanowie/
2:
Bierzcie to ná przykład ſobie.
3:
Wiátrom ſie nośić nie dáycie/
4:
A do portu ſie pytaycie.
5:
Gdzie ſławá s cnotą wyſiádłá/
6:
Náucżáć was obieciádłá/
7:
Ná káżdą poććiwą ſpráwę/
8:
Skąd macie mieć wiecżną ſławę.
9:
Boć o was y o nas idzie/
10:
A ſwiátu tey nędzney gnidzie/
11:
Nie dáycie ſie márnie zwodzić/
12:
Boć wam wierę będzie ſzkodzić.
13:
Bo to co ſie wam kęs błyſzcży/
14:
Pewnie was potym wyniſzcży.
15:
Iedno cnotá trwa ná wieki/
16:
Tey vżywaycie opieki.
17:
Bo ſwiát to morze burzliwe/
18:
Nie iednoć Lodziam ſzkodliwe.
19:
Wſzytkimbyć ſie nam ochynąć/
20:
Chcemyli brzegu dopłynąć.
21:
Bo ieſli portu chybicie/
22:
Coż dobrego vcżynicie/
23:
Sámi leda gdzie zginiecie/
24:
A ſławę s cnotą miniecie.
25:
Przewieś przewieś.

strona: A2

1:
Iáſnie wielmożnym pánom
2:
panom Hrábiom z Gorki/ pánu Lukaſzowi
3:
Woiewodzie Poznáńſkiemu y Stároſcie Buſkiemu/ pánu
4:
Andrzeiowi Stároſcie Gnieźnieńſkiemu y Wáleckiemu/ pá
5:
nu Stániſłáwowi Stároſcie Kolſkiemu/ Pilſkiemu/
6:
y Moſzyńſkiemu etc. pánom ſwym záwżdy
7:
miłośćiwym y láſkáwym.
8:
A
Cż nie táyna ieſt nie thylko w Pol=
9:
ſzcze ále y v inſzych poſtronnych narodow ſtá
10:
rożytna zacność domow y narodow W. W.
11:
Nie táyne też ſą v wſzech ludzi zacne/ ſławne/
12:
á poććiwe ſpráwy y obycżáie W. W. ktore ieſzcże od młodo
13:
śći W. W. nie tylko iż ſławnie obiáſnione były/ áleby ie by=
14:
li ſobie mogli bráć ná kſtałt á ná ćwicżenie nie thylko ludzye
15:
młodzi/ ále pewnie y dobrym bacżeniem ozdobieni. A thego
16:
mi zda mi ſie zá pochlebſtwo żaden ſłuſznie przycżyść nie bę=
17:
dzie mogł/ gdyż mię s tego dobrze wyſwiádſzyć mogą ći co
18:
ſie temu lepiey niżli ia przypátrzyli/ y głośno o tym mowią y
19:
powiádáią. Ale ácż oná ſławá przodkow W. W. y tákże y
20:
terázeyſza zacnych ſthanow W. W. ſławnie thrwa y długo
21:
trwáć muśi. Lecż iáko mądrzy powiádáią/ iż ſie cżáſy záw=
22:
żdy mienić muſzą/ á my też pewnie z nimi tákże ſie mienić mu
23:
śimy/ á czo nie bywa dla ludzkiey dłuſzſzey pámięći piſmem
24:
podpárto/ wſzytko z odmiennoſcią cżáſow ſnádnie s pámię
25:
ći ludzkiey może być odnieſiono. A iż ty kſiąſzki/ ktore wła
26:
ſnie może zwáć źwierciádłem cżłowieká poććiwego/ gdyż
27:
we źwierciedle gdzie brudno á gdzie krzywo może wſzytko
28:
vpátrzyć/ á vpátrzywſzy popráwić/ teraz nowo ſą ná ſwiát
29:
wydáne/ nie zdáło mi ſie áby miáły być ſłuſzniey komu przy=
30:
piſáne á przywłaſzcżone nád zacny ſtan W. W. Ktore Pan
31:
Bog y zacnoſcią/ y doſtoieńſtwy/ y poććiwemi ſpráwámi/
32:
y ſławnemi żywoty ozdobić racżył. Iż cżego kto ſobie nie do
33:
cżcie w kſiąſzkach/ niech ſie oſthátká dopáthrzy ná vććiwych
34:
ſpráwach á zwycżáioch W. W. A ktemu niech będzie długa
35:
pámięć poſpołu s kſiąſzkámi W. W. ná ſwiecie odmien=
36:
nym. Acż ták rozumiem iáko káżda rzecż ná ſwiecie tákże y ty
37:
kſiąſzki ſędziego y podſędká o ſobie mieć muſzą/ á nie káżde=
38:
mu ſie podobáć będą/ ále gdyż nie z żadnego vgonku/ ani po=
A ijżytku/ áni


strona: A2v

1:
żytku/ áni z żadney niepotrzebney ſławy ſą ná ſwiát wydáne
2:
tylko s ſzcżyrey życżliwośći bráciey ſwey á narodowi Pol=
3:
ſkiemu. Niechże wierę dobry brát rozumie á ſzácżuie iáko ra=
4:
cży/ boć też to záprawdę drudzy nie z żadney zazdrośći cży=
5:
nią/ iedno iżby to rad w ſobie vkazał iżby to lepiey vmiał kie
6:
dyby chciał. A wſzákoż ieſliby mu ſie co nie zdáło/ áwo ia po
7:
życżę piorká/ o pápir też ſnádnie/ niechże ſobie popráwi ábo
8:
z nowu nápiſze/ iáko mu ſie nalepiey będzie zdáło. A iákom
9:
widział ná iednym zacnym domie ty wirſzyki nápiſáne:
10:
Sobiem k woli budował ſzácuy iáko racżyſz/
11:
A ná ſwym więc popráwiſz co nie k myſli bacżyſz.
12:
Tákże ia też tego káżdemu ſnádnie dopuſzcżam. A też Pcżołá
13:
nie ták ſzkodliwie vkąśi iáko śirſzeń. Pcżołam tedy o tym ia
14:
bęcżeć dopuſzcżam. Bo pocżćiwy cżłowiek rownie iáko śir=
15:
ſzeń ná ſwem poććiwym przeſtawa/ á nie bierze nigdy mio=
16:
du s cudzego gniazdá/ y nie kąſa áż go rozdraźnią. Thylko
17:
proſzę moich miłośćiwych pánow áby tho odemnie W. W.
18:
iáko od życżliwego ſławy y długiey pámięći W. W. wdzię=
19:
cżnie przyięto było/ quia aurum & argentum non ſunt mihi, quod
20:
habeo hoc vobis do. A przy tym y ſam ſiebie ták iákom z daw=
21:
ná zwykł iáko on Eſchines/ kthory gdy Sokráteſowi diſci=
22:
pułowie vpominki dawáli powiedział: iż nie mamći co inſze
23:
go dáć/ áleć dawam ſam ſiebie. Iáko to Sokrates wdzięcż=
24:
nie od niego przyiął á práwie go ſobie iáko zá ſyná wziął to
25:
tám o tym hiſtoria ſwiadſzy. Przy tym day Pánie Boże W.
26:
W. długie á ſzcżęſliwe przy dobrym zdrowiu pánowánie.
27:
Datá z Koſowá dzień ſwiętego Ianá krzćicielá.
28:
Roku 1567.
29:
Życżliwy iſcie ná wſzem
30:
ſłużebnik W. W.

strona: A3

1:
Proemium/ to ieſt krotki wy=
2:
wod co ty kſięgi w ſobie zámykáiá.
3:
S
Tárzy oni Philozophowie zaczni
4:
pogáńſcy/ nie wiedząc nic áni o Bogu/ áni o
5:
woley Bożey/ áni o zakonie iego/ tylko ſie ták
6:
przyrodzonemi cnotámi ſpráwuiąc/ kto cży=
7:
tał ich ſpráwy może ſie iſcie podziwowáć/ po
8:
myſliwſzy ſobie co to byli zá ludzie/ á iáko cnotliwych/ pobo
9:
żnych á poććiwych obycżáiow y vżywáli y w nich ſie zácho=
10:
wywáli. Ale iż ſwiát iáko ieſt odmienny y z dziwnemi ſprá=
11:
wámi ſwemi/ to iuż iáwnie á práwie ná oko widzimy/ że zá
12:
odmiennoſcią cżáſow iego y dziwnieyſzy ludzie náſtawáią/
13:
y dziwnie ſie mieſzáią z obycżáymi ſwemi. A mali ſie praw=
14:
dá rzec/ zá łáſką Bożą/ ácż y práwá Páńſkie y práwá wedle
15:
biegu ſwiátá tego ſłuſznie poſtánowione á znácżnie obiáſnio
16:
ne mamy/ przedſię co dáley tho w gorſze á w záwikłáńſze ſie
17:
ſpráwy y vdawamy y beſpiecżnie ich vżywamy/ á trudno ſie
18:
iuż ty kołá ledá iáko záhámowáć máią. A to nam wſzytko ro
19:
zumki náſze nowo wymyſlne/ omylne poſtawki/ pychá á ſło
20:
wká przekęſowáne cżynią. Cżego nie thák przodkowie náſzy
21:
vżywáli/ co ſie y s ſtárego piſmá ich vkázuie iż po proſtu mo
22:
wili/ ále ſtátecżnie przy tym co ich poććiwemu ſtanowi na=
23:
leżáło y ſtali y mocno tego vżywáli. A iż wſzyſcy narodowie
24:
ięzyki ſwemi ſpráwy/ cnoty/ y poććiwe obycżáie dla pohá=
25:
mowánia ſwowolnego przyrodzenia ludzkiego y piſáli y ná
26:
piſmiech potomkom ſwym zoſtáwiáli/ iednochmy my Pola=
27:
cy w ſwym ięzyku práwie zádrzemáli/ á máło piſmá mamy
28:
ktoreby nas wżdy theż cżáſem pohámowáć mogło/ iákoby=
29:
chmy wżdy w roſtropney ſłuſznośći ſpraw/ zwycżáiow/ y po
30:
ſtępkow ſwych poććiwie vżywáć mogli. Bo iáko inſzy naro=
31:
dowie o nas o Polakoch piſzą/ iż trudno má być kthory na=
32:
rod ták s przyrodzenia do káżdego obacżenia ták przykłon=
33:
ny iáko ieſt narod náſz Polſki/ ná ktorąkolwiek ſtronę ſtárá
34:
nie á ćwicżenie ſwe będzie obroćić chciał. A gdyż o to nic nie
35:
dbáią ći ktore Pan Bog y náukámi ozdobić y vbłogoſłáwić
36:
racżył/ áby piſániem ſwym álbo rozważnym vpominániem
37:
ſwym ludzi przeſtrzegáli z ich powinnośći/ tedy wżdy niech
38:
kámienie woła. Tedy mi ſie s tey przycżyny zdáło/ ácż pro=
A iijſtakowi


strona: A3v

Proemium.
1:
ſtakowi á nieucżonemu/ przypátruiąc ſie ſpráwam á obycżá
2:
iom ludzkim/ náſłuchawáiąc ſie też cżęſthokroć czo poććiwi
3:
miedzy ſobą gánią á przy cżym też ſłuſznie przeſtawáią/ á co
4:
ſłuſznie pochwalono y pogániono być może/ áby ſie też wżdy
5:
co o tym nápiſáło/ iákoby też wżdy poććiwy Polak/ gdyż to
6:
káżdy ſłuſznie zeznáć muśi iż ieſth s przyrodzenia cnotliwy/
7:
ſwe ſpráwy á ſwe poććiwe poſtępki ſtánowić y ku iákiemu=
8:
by ie końcowi rozważeniem rozumu przywodzić miał/ y iá=
9:
ko ieſth powinien w nich ſie y záchowáć y ſthánowić/ áby v=
10:
miał. A ták to máłe nápiſánie ktore ſie zámyka w tych to kſię
11:
gach/ o poććiwym záchowániu/ o cnotliwym ſtánowieniu
12:
żywotá cżłowieká poććiwego podawamći przed ocży two=
13:
ie moy miły ſláchetny Polaku/ ácż proſtym ſzyrmem ále dali
14:
Bog życżliwym od proſtego nápiſáne. Ale gdyż cie Pan Bog
15:
obdárzyć racżył s przyrodzenia roſtropnym bacżeniem/ ták
16:
iáko to y ini narodowie zeznawáią/ ták rozumiem że ſobie o
17:
ſtátká s ſwego vważonego rozmyſłu dołożić będzieſz vmiał/
18:
y ſławę/ y myſl ſpokoyną/ y żywoth poććiwy/ y Pánu Bogu
19:
wdzięcżną ofiárę/ iákożeś ſie o to ſtáráć powinien/ okázáć y
20:
vcżynić będzieſz vmiał. Co inácżey być nie może/ iedno iż mu
21:
śiſz temu ſwowolnemu oſłowi á temu tępemu ciáłu ſwemu
22:
viąć obroku/ á dodáwáć mu oſtrog/ y przypátrowáć mu cżę
23:
ſto munſztuku/ áby ſwowolnie nie buiáło. A ták gdi będzieſz
24:
thy kſięgi cżedł/ thedy wiedz iż ſą ná trzy cżęśći rozdzielone.
25:
Pirwſza cżęść ieſt od vrodzenia cżłowieká iákie ſą przypad=
26:
ki iego/ y iákie ma być ćwicżenie y wychowánie iego áż do lat
27:
śrzednich iego. Druga cżęść ieſth od śrzednich lat iego iáka
28:
ma być ſpráwá około niego/ i iákie máią być poſtępki iego y
29:
ſtánowienie poćciwego żywotá iego. Trzecia cżęść ieſt gdy
30:
iuż przydzie do wieku oſtátecżnieyſzego á do poććiwych á ſze
31:
dziwych lat ſwoich/ iáko też thám iuż ma w rozmyſlnym ży=
32:
wocie ſwoim á w poććiwey powinnośći ſwoiey á w boiáź=
33:
ni Bożey ſtánowić ony wdzięcżne/ ſpokoyne/ á ſzedziwe cżá=
34:
ſy ſwoie/ á iáko ſie nie ma lękáć áni przypadkow żadnych te=
35:
go ſwiátá/ áni ſzedziwośći ſwey/ áni onego oſtátecżnieyſze=
36:
go ſtráchu/ ktory nas iuż ma w doprowádzić do inſzego krole=
37:
ſtwá á do inſzych roſkoſzy niżli ſą ſwiátá tego. Co ták rozu=
38:
miem iż cżtąc powoli lepiey to będzieſz vmiał rozważyć niżli
39:
iákoć tu ieſt krotko wywiedziono/ Vale.

strona: A4

1:
AD EFFIGIEM NOBILISSIMI VIRI D. NICOLAI REII POETARVM POLONICORVM PRINCIPIS, Andreæ Triceſii Epigramma.
5:
grafika
6:
Effigies tua talis erat diuine POETA
7:
REIE, ſenectutis venerandæ in limine primo,
8:
Luſtra tu egiſſes cûm fauſto ſydere vitæ
9:
Iam duodena, vigens animis, & corpore firmo.
10:
CHRISTE tuo Vati placidam largire ſenectam,
11:
Viuat vt ille diu Patriæ, ſero ſoluta
12:
Carne petat ſedes ſacra illius vmbra beatas.
13:
ANNVS NATALIS EIVSDEM
14:
numerorum literis comprehenſus.
15:
DICat Io Vates, VItaLes eXIt In a Vras
16:
DIVIno eXCellens ReIVs IngenIo.
A iiij


strona: A4v

1:
ELOGIVM EIVSDEM.
2:
Sydereus ſemper Reio nunc gloria cœlo
3:
Conſpicietur erit quæ ſua donec apex
4:
CANON.
5:
Conſtrue ſic alios quo det conſtructio verſus,
6:
Verborum ſenſus ſic tibi planus erit.
7:
SYMBOLUM EIUSDEM.
8:
DEVS.
9:
Adeſto adiutor ô
10:
R eſpice adiuto R pia vota noſte R
11:
E t tibi fiſum E xcipias benign E
12:
I n tua dextra eſt I nopis potent I
13:
Vita Sal VS.
14:
Do Zacnie Vrodzonego Sláchćicá Polſkiego
15:
Mikołáyá Reyá z Nagłowic.
16:
MI łoſierny wiecżny Pan dáćći wiele racżył/
17:
A práwie żadną rzecżą tu cie nie przebacżył.
18:
KO cháć ſie przodkiem możeſz w dziatecżkach vććiwych/
19:
Ktore noſzą twarz y ſtan przodkow twych poććiwych.
20:
LA ſká Boża obfita to ſpráwiłá tobie/
21:
Iż w nich teraz w ſwych leciech roſkoſzuieſz ſobie.
22:
Y dałći ktemu doſyć docżeſney możnośći/
23:
Ktorać ták przypadáłá dla twoiey godnośći.
24:
REy bowiem iáko mowią ty ſam w Polſzcże wodziſz/
25:
W náſzym Polſkim ięzyku ty ſam przodkiem chodziſz.
26:
ZNa ią cie wſzelkie ſtany/ y ná piecży máią/
27:
Ták wieldzy iáko máli w tobie ſie kocháią.
28:
Gło śna ieſt ſławá w Polſzcże rozumu twoiego/
29:
Wſzakoż to ieſt nawiętſza iż znaſz Páná ſwego.
30:
WI ele błędow dziſieyſzych imo ſię puſzcżáiąc/
31:
Prawdziwey wiecżney ſkáły mocno ſie trzymáiąc.
32:
CZ o Pan Bog niechay zdárzy żebyś ná tey ſkále/
33:
Dom ſwoy mocno zbudował á mieſzkał w nim trwále.

strona: A5

1:
Pokazánye krotkie czo kthore
2:
Kſięgi w ſobie zámykáią.
3:
☞ Pirwſzych Kſiąg Kápitulum pirwſze.
4:
Iáko y przecż Pan Bog ſtworzył ſwiát y cżłowieká.
5:
Iáko y przecż Pan ſtworzyć racżył cżłowieká.
6:
Przecż żonę ſtworzyć racżył Adámowi.
7:
Przecż cżárt zwiodł cżłowieká.
8:
Iáko y w iákiey roznośći narod ludzki rozmnażał ſie ná zie=
:
(mi.
9:
O roznośći ſtanow niebieſkich/ á ſtąd y ludzkich.
10:
Cżłowiek według biegow niebieſkich rodzić ſie muśi.
11:
Co ſpráwuie cżterzy wilgotnośći w cżłowieku.
12:
¶ Kápitulum Wtore.
13:
Iáko Pan Bog obacżywſzy rozność przyrodzenia ludzkie=
14:
go/ y rozumem y przykazániem ſwym ozdobić y prze=
15:
ſtrzegáć go racżył.
16:
Iáko Pan podpieráiącz rozumu dał ieſzcże ktemu przykázá=
:
(nie ſwoie.
17:
Bog nie chce áby kto złym był.
18:
¶ Kápitulum Trzecie.
19:
Iáko máią rodzicy ſtáráć ſie o wychowánie młodych dzia=
20:
tek ſwoich/ y iáko máią rozeznawáć przyrodzenie ich.
21:
Iedłá iákie máią być dzyeciom dawáne.
22:
Vbiory iákie máią być dziećinne.
23:
Iákiego preceptorá młodym dzyeciom ſzukáć.
24:
¶ Kápitulum Cżwarte.
25:
Iáko ſie ma dzieciątko vcżyć o Pánu Bogu/ y o boiáźni iego
26:
rozumieć/ co ſie y ſtárſzemu przygodzić może.
27:
Iáko prawdziwe piſmá rozeznawáć mamy.
28:
Iáko rozumieć o Iſtnośći Bożey.
29:
Iáko ſą trzey ſtanowie w iedney Iſtnośći Boſtwá.
30:
Iáko ieſt Bog złym ſrogi/ á dobrym miłoſierny.
31:
O co mamy prośić Oycá ſwego niebieſkiego.
32:
Co mowimy do Oicá to beſpiecżnie mowić możemy do Sy
33:
ná y do Duchá ſwiętego.
34:
¶ Kápitulum Piąte.
35:
Iáka ieſt rozność w przyrodzeniu ludzkim.
36:
Iákich náuk do wolnego żywotá potrzebá.
37:
Bez ſkutku ſłowká fárbowáne nic nie ſą.
38:
Iákiego ćwicżenia máią życżyć poććiwi rodzicy dziathkom
:
(ſwoim.
39:
Iáko rozmowy poććiwe młodemu bywáią pożytecżne.
40:
Iáko przy pámięći co ieſt potrzebnieyſzego záchowywáć
41:
mamy.
Kápitu=


strona: A5v

Pokazánie krotkie co w ſobie
1:
¶ Kápitulum Szoſte.
2:
Iáko młody cżłowiek ma ſie do cudzych kráiow przeieździć.
3:
Vważiwſzy mieyſce gdzie ſie obroćić iák ſie tám ſpráwowáć
4:
Iákich obycżáiow vżywáć miedzy poſtronnemi narodi.
5:
Co ieſt zá wádá młodośći ludzkiey.
6:
Iako s poſtáwy poznáć ſpráwy młodego cżłowieká.
7:
¶ Kápitulum Siodme.
8:
Kto wiele chce widzieć/ trzebá też o tym wiele rozumieć/ y iá
9:
ko ſie młody cżłowiek w poſtronnych kráioch záchowy=
:
(wáć ma.
10:
Iáka chorobá tákiego iey lekárzá potrzebá.
11:
Snádnie wſzytko w ſobie poſtánowi kogo rozum rządzi.
12:
¶ Kápitulum Oſme.
13:
Iáko cnotá z rozumem y fortuná roznemi gośćińcy chodzą.
14:
Cnotá wielka krolowa.
15:
Pan młody s cżym ma do domu przyiecháć.
16:
Do domu przyiechawſzy co pan młody cżynić ma.
17:
¶ Kápitulum Dziewiąte.
18:
O dworſkim y żołnierſkim ſtanie.
19:
Stan Rycerſki iáki ieſt.
20:
Zołnierze ná leży co cżynią.
21:
Przyiechawſzy z żołnierſtwá iáko ſie Rycerſki cżłowiek ma
:
(záchowáć.
22:
☞ Wtorych Kſiąg Kápitulum Pirwſze.
23:
O śrzednim wieku żywotá cżłowieká poććiwego/ zwłaſzcżá
24:
o pirwſzym poſtánowieniu iego.
25:
Iákim kſtałtem ma młody cżłek ſzukáć ożenienia ſwego.
26:
Rownemu z rownym ożenienie nalepſze.
27:
Iáko ieſt wdzyęcżne małżeńſtwo zgodne.
28:
W iákim ieſt omierżeniu żywot bezzakonny v Páná.
29:
Práwá pogáńſkie ná gwałtowniki małżeńſtwá.
30:
Zoná dobra dar Boży.
31:
¶ Kápitulum Wtore.
32:
Iáko ſie ma poććiwy w powinnośći ſwey záchowáć/ poſtá=
33:
nowiwſzy iáki táki ſtanicżek ſwoy.
34:
Godność ſwą iáko powinien poććiwy záchowáć. Támże o
35:
vrzędzie Poſelſkim/ y iáko wiele ná nim należy.
36:
Iákiby poſeł miał być wedle cnoty.
37:
Iáko ſtárzy ludzye cnoty ſtrzegli.
38:
W przypádłych vrzędziech iáko ſie poććiwy záchowáć ma.
39:
¶ Kápitulum Trzecie.
40:
Kogo Pan Bog pozowie do Rády á do ſpraw Koronnych
41:
ábo iákiego páńſtwá inego/ iáko ma ſwoy ſtan poććiwy
42:
w tym vrzędzie záchowáć.
Iáko


strona: A6

ktore Kſięgi zámykáią.
1:
Iáko ma wierna á poććiwa Rádá rádzić pánu ſwemu.
2:
Ieſli Rádá vććiwa obacży w pánu złą wiárę álbo máłe dbá
3:
nie o boiaźń Bożą/ co cżynić ma.
4:
Iáko poććiwa Rádá ma vpomináć páná s ſpráwiedliwo=
:
(śći.
5:
Pogáńſcy krolowie iáko ſtrzegli ſpráwiedliwośći.
6:
Iáko páná przeſtrzegáć z vporu/ álbo gdyby práwá gwałćił
7:
poddánym ſwoim.
8:
Iáko ieſt wielka rzecż miłość páńſka v poddánych.
9:
Pan káżdy ſłáby bez miłośći poddánych
10:
Mocne mury miłość poddánych.
11:
Iáko páná przeſtrzegáć s ſwowolnego żywotá.
12:
Pogáńſcy krolowie iáko ſie wſzetecżeńſtwá ſtrzegli.
13:
S pychy iáko Senator poććiwy páná przeſtrzegáć ma.
14:
Lákomſtwo iáko ſzkodliwe pánu káżdemu/ y iáko go s thego
15:
przeſtrzegáć.
16:
Ieſliby Senator widział pochlebſtwo około páná/ iáko go
:
(przeſtrzegáć ma.
17:
Naſzkodliwſze źwirzę pochlebcá.
18:
Rzemięſłá pochlebnikow.
19:
¶ Kápitulum Cżwarte.
20:
Iáko ſie ma poććiwy Sláchćic w ſwym ſláchectwie zácho=
21:
wáć/ y co ieſt práwe ſláchectwo.
22:
Práwe ſláchectwo iákie być ma.
23:
Pogáńſcy ludzie iáko cnotámi vmieli ſláchectwo pokriwáć.
24:
Szára pychá iáko ſzkodliwa.
25:
Pan ſie ná pychę naſrożey gniewa.
26:
Sláchćicowi poććiwemu nic ſkromna wſpaniłość nie wá=
:
(dzi.
27:
¶ Kápitulum Piąte.
28:
Iáko poććiwy cżłowiek wſzytki cnoty w ſobie zdobić powi=
29:
nien/ á napirwey ſpráwiedliwość.
30:
Iáko bárzo tym ſwiętym klenotem ſpráwiedliwoſcią nied=
31:
bále zátrząſamy.
32:
Spráwiedliwy nigdy ſie záfráſowáć nie może.
33:
Iáko poććiwy cżłowiek zazdrość w ſobie hámowáć ma.
34:
¶ Kápitulum Szoſte.
35:
Iáko łákomſtwo ieſt ſzkodliwy przypadek/ y iáko ſie go po=
36:
ććiwy przeſtrzegáć ma/ y s ktorych przycżyn nam przy=
37:
padáć muśi. A pirwſza przycżyna koſzt dziwnych vbio=
:
(row.
38:
Poiázdy koſztowne.
39:
Koſzt á rozlicżność potraw wymyſlnych iáko ieſt ſzkodliwy
40:
A to druga przycżyná łákomſtwá.
Mnieyſzych


strona: A6v

Pokazánie krotkie co w ſobie
1:
Mnieyſzych ſtanow w potráwach wymyſły.
2:
Rozność potraw tákże rozność ſzkod y wrzodow cżynić mu
:
(śi.
3:
Przyrodzenie náſze rozne á záwikłáne/ rozne też w ſobie ſprá
4:
wy mieć muśi.
5:
Trzecia á ſłuſzna przycżyná do łákomſtwá y do złego żywo
6:
tá/ niepomierne pijańſtwo.
7:
Iáko pijánice noc ze dniá ſobie cżynią.
8:
W opilſtwie cżás márnie ginie poććiwemu.
9:
¶ Kápitulum Siodme.
10:
Iáko iuż zá tymi/ iákochmy ſłyſzeli/ wſzetecżnemi przypadki/
11:
przypada on grzech ſzkodliwy łákomſtwo/ á zá nim py=
12:
chá/ á potym roſterk á zwádá.
13:
Lákomiec ſie trudno poććiwym może rozumieć.
14:
Pan łákomſtwo záwżdy ná wielkiey piecży miał/ y ſrodze zá
15:
nie karał.
16:
Nie máſz żadney trudnośći cżegobychmy ſie dla łákomſtwá
:
(nie ważyli.
17:
Kto pomni ná poććiwą ſławę/ ſnádnie łákomſtwo zwyciężj
18:
Cżłowieká zábáwionego niewolą ſwiátá tego dla łákom=
19:
ſtwá/ trudno go dobrym cżłowiekiem właſnie zwáć.
20:
Przeto nam łákomſtwo pánuie/ iż nie wierzymy áni cnocie/
21:
áni obietnicam Bożym.
22:
¶ Kápitulum Oſme.
23:
Iáko poććiwy cżłowiek pychę y ine wſzethecżeńſtwá z niey
24:
przypádłe ma w ſobie y ſkromić/ y iáko ſie iey przeſtrze=
:
(gáć.
25:
Przodkowie náſzy ſwięći iáko pychy vżywáli.
26:
Cżemu ſie nam pychy chce.
27:
Co ſie kolwiek ná ſwiecie dzieie/ ciáłu ſie kwoli dzieie.
28:
Zadna rzecż nie ieſt zła ktora bywa rozumem ſpráwowána.
29:
Iáko s pychy wzgárdzenie roſcie/ á z wzgárdzenia nieprzy=
30:
iaźń á zwádá/ á iáko ſie tego poććiwy przeſtrzegáć ma.
31:
Może być krotofilá bez ſzkodliwych żártow.
32:
Rozne poſtáwy gniewliwych.
33:
Cżłowiek nie może rázem wſzytkiego w ſobie vſkromić.
34:
Pirwſze przypadki przyrodzenia náſzego nie ſą w náſzey mo
:
(cy.
35:
To nalepſzy doktor co ſie ſam vlecży.
36:
¶ Kápitulum Dziewiąte.
37:
Tám iuż będzie iáko po tych wſzytkich przypadkoch poććiwy
38:
cżłowiek on ſzkodliwy przypadek gniew w ſobie y vkro=
39:
ćić/ y vmiárkowáć/ y iáko ſie w nim ma y obchodzić y
:
(ſpráwowáć.
40:
Iáko ſą ſzkodliwe przypadki z gniewu.
Gniew


strona: b

ktore Kſięgi zámykáią.
1:
Gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie rozne.
2:
Kto chce ſnádnie rozumem káżda rzecż pohámowána może
:
(być.
3:
Y bácżny cżłowiek rozgniewáć ſie muśi/ ále z rozumem.
4:
Mądrego cżłowieká gniew ieſt potrzebny.
5:
Cżłowiek mądry złym s poććiwym karániem ieſt iáko Do=
6:
ktor chorym z łágodnym lekárſtwem.
7:
Wádá iż cżłowiek podobieńſtwu wiele wierzy.
8:
Wſzytki grzechy ſmiertelne gniew w ſobie zámyka.
9:
¶ Kápitulum Dzieſiąte.
10:
Gdy iuż wiemy iáko ſzkodliwy ieſt gniew/ tedy ſie trzebá ſtá
11:
ráć iáko á cżym gi w ſobie miárkowáć mamy.
12:
Pirwſze/ wtore/ trzecie/ cżwarte lekárſtwo ná gniew.
13:
¶ Kápitulum Iedennaſte.
14:
Tám iuż będzie iáko poććiwy cżłowiek vważywſzy wyſtępki
15:
y ich przeſtrogę/ iáko ſie záſię ma cnotámi ſpráwować/
16:
á napirwey ſwiętą prawdą.
17:
Co ieſt prawdá.
18:
Iáko prawdę od fáłſzu rozeznáć.
19:
Roſtropny ma pilno vpátrowáć co pod pokrywką wre.
20:
Iáko ſtałość s prawdą ſpołu s ſobą roſthą/ á iáko prawdá
21:
bez niey trudno ozdobna być ma.
22:
Fráſowny dwie ſobie ſzkodzie cżyni z iedney.
23:
Wſpaniła myſl co cżyni.
24:
Stałemu ſercu wſzytko rowno.
25:
Státecżna myſl záwżdy weſoła.
26:
¶ Kápitulum Dwunaſte.
27:
Iáko gdy iuż kto vchodzącz zbytkow wyſzſzey nápiſánych/ á
28:
imie ſie cnot/ to ieſt prawdy y ſtałośći y inych/ thedy mu
29:
iuż do tego y przyiacielá trzebá. A tám ieſt náuká/ y iáko
30:
go poznáć/ y iáko ſie przećiw niemu záchowáć.
31:
Rozlicżny kſtałt przyiacioł iáko rozeznáć/ á nápirwſzy po=
:
(chlebny.
32:
Drugi bywa przyiaciel zálecány.
33:
O práwym przyiacielu/ y iáko go poznáć/ y iáko go chowáć.
34:
Spráwym przyiacielem rozmowy ábo bieſiády iákie bywá
:
(ią.
35:
Dla rozważenia ſłow náturá nam vſzy y rozum dáłá.
36:
Rozny głos ieſt práwego á omylnego przyiacielá.
37:
Iáko ſtátecżnie miłość á przyiaźń ludzie pogáńſcy chowáli.
38:
¶ Kápitulum Trzynaſte.
39:
Poſthánowiwſzy iuż ſobie práwą przyiaźń cżłowiek poćći=
40:
wy iákiego też żywotá ma vżywáć/ y iáko ma wſzem do=
41:
bry być/ y iáko á gdzye ma roſthropnie dobrodzieyſtwy
42:
ſwemi ſzáfowáć.
bDobro


strona: bv

Pokazánie krotkie co w ſobie
1:
Dobrodzieyſthwá co nas nic nie koſztuią/ á przedſię ſie nam
:
(oddáią.
2:
Dobrodzieyſtwá ſpołecżne poććiwe y potrzebne.
3:
Sroga kaźń wſtyd ná złego.
4:
Dobrodzieyſtwo káżde z ochotą wdzięcżnieyſze.
5:
Co komu przyſtoi to mamy przeń cżynić.
6:
Są też dobrodzieyſtwá w nádzieię ſowitego zyſku.
7:
¶ Kápitulum Cżternaſte.
8:
O niewdzięcżnośći dobrodzieyſtwá/ y ſkąd to przychodzi.
9:
Przycżyny niedbáłośći dobrodzieyſtwá.
10:
Są też dobrodzieyſtwá co zá nie łáią y dziękuią.
11:
To nalepſze dobre co ſie wſzem przygodzi.
12:
¶ Kápitulum Piętnaſte.
13:
Gdy ſie kto ſtára áby ſie vkazał wſzem dobry/ iáko tego vży=
:
(wáć ma.
14:
Przy ſławie ma káżdy mocno ſtać.
15:
Cżłowiek poććiwy ma być iáko iáſna ſwiecá.
16:
Márnotratcá á Skępiec z iednego domu idą.
17:
¶ Kápitulum Szeſnaſte.
18:
Iáko pocżćiwy cżłowiek iuż w ſłuſznych ſpráwach poſtáno=
19:
wiony/ pomiernego á pobożnego goſpodárſtwá ſwego
20:
ma roſtropnie vżywáć.
21:
Rok ná cżterzy cżęśći rozdzyelon.
22:
Wioſnę kto niedbále opuśći/ śiłá ná tym należy.
23:
Pcżołi/ owce niemáły pożitek vcżynić mogą/ tákże ine rzecży.
24:
Láto gdy przydzye co z nim cżynić.
25:
Ieſienne roſkoſzy/ goſpodárſtwá y krotofile.
26:
Zimá co zá pożytki y co zá roſkoſzy w ſobie ma.
27:
Zywnośći dziwne vbogich ludzi.
28:
¶ Kápitulum Siedmnaſte.
29:
Iáko iuż poććiwy cżłowiek poſthánowiwſzy około ſiebie y
30:
goſpodárſtwo y ine ſpráwy ſwoie/ ma ſpokoynego ſta=
31:
niku ſwego vżywáć.
32:
Cżytáć poććiwemu kto vmie ieſt rzecż bárzo potrzebna.
33:
Koniá/ zbroie/ y inych rzecży poććiwemu ſprobowáć ieſt po
:
(trzebna rzecż.
34:
Co nas w niedbáłość przywodzi.
35:
Nic lepſzego w káżdym żywocie iedno rádość á pociechá.
36:
Chwałá prawdziwa á omylna.
37:
☞ Trzećich Kſiąg Kápitulum Pirwſze.
38:
O cżłowieku poććiwym ná co ſie iuż rozmyſláć ma/ przyſzed
39:
ſzy ku trzeciemu/ to ieſt/ ſtárſzemu wieku ſwoiemu.
40:
Rozboynicy cżłowieká poććiwego co fortunie przyſługuią.
41:
Obrońce cżłowieká poććiwego co cnocie przyſługuią.
Rozmyſł


strona: b2

ktore Kſięgi zámykáią.
1:
Rozmyſł ſłuſzny ſtátecżnego cżłowieká.
2:
Iákie Pan záwżdy bacżenie miał ná ſzedziwe látá.
3:
Iáko Pan ſtáre á ſzalone karał.
4:
Krześćijáńſki ſtárzec iáko ſie ſpráwowáć ma.
5:
Co ſobie ſtárzec do poććiwego żywotá ná pomoc bráć ma.
6:
Wiárá/ nádzieiá/ łáſká/ máią też ſwe pánny ſłużebne.
7:
¶ Kápitulum Wtore.
8:
Iáko w zawod wſzyſcy do kreſu bieżymy.
9:
Iáko nas piſmo niepotrzebnemi ſługámi zowie.
10:
Iáko nas cżás iáko złodziey okrada.
11:
Pokoy od ſwiátá rozny s pokoiem duſznym.
12:
¶ Kápitulum Trzecie.
13:
Iáko ſie tu rownych ſtráchow boimy/ o więtſze niedbamy.
14:
Stałemu ſercu nigdy nic nie ſtráſzno.
15:
Wiek cżłowiecży ieſt iáko rok bieżący.
16:
¶ Kápitulum Cżwarte.
17:
Iáko poććiwy cżłowiek przyſzedſzy klátom ſwoim ma ſtan
18:
ſwoy ſpráwowáć/ y iáko ſie ma ná przyſzłą drogę ſwo=
19:
ię rozmyſláć.
20:
Kto ieſt práwie błogoſłáwiony/ á práwą drogą chodzi.
21:
Káżde przyrodzenie muśi mieć przyſádę w ſobie.
22:
Zábáwiony ſwiátem máło ſie ná co przygodzić może.
23:
Poważny ſtan nicżym nie może być zátrwożon.
24:
¶ Kápitulum piąte.
25:
Iż mądrość á roſtropność rozne ſą ſobie w ſpráwach ſwych
26:
Przyſzedſzy ku látom co ma poććiwy mieć ná piecży.
27:
Cżłowiek poważny iáko ſie ma záchowáć.
28:
Bog z dáleká wſzytko vpátruie.
29:
Zbytnia dobroć ſzkodliwa.
30:
Wſpaniła myſl y vkłádność ma we wſzem być vważána.
31:
¶ Kápitulum Szoſte.
32:
Iż ſwiáth bez przygod być nie może/ y iáko ſie w nich cieſzyć
33:
y ſtátecżnie trwáć mamy.
34:
Szkodá ſie o to fráſowáć co ſie wroćić nie może.
35:
Przyrodzeniu gwałt rozumem cżynić mamy.
36:
Zadny cżás náſz od przygod nie ieſt beſpiecżny.
37:
Y niebo/ y ziemiá/ y ſwięći ſą przygodam poddáni.
38:
Gdy ſwięći á zacni ludzie bez przygod być nie mogą/ przecż=
39:
że ſie fráſowáć mamy.
40:
Przykłády ná fráſunk z ludzi pogáńſkich.
41:
Przykłády ná fráſunk z ludzi zacnych zakonu ſtárego.
b ijNá ſwie


strona: b2v

Pokazánie krotkie co w ſobie
1:
Ná ſwiecie nic nie máſz coby ſie odmienić nie miáło.
2:
Iáko mądry przygody ſobie rozważáć ma.
3:
¶ Kápitulum Siodme.
4:
Iż ſą niektorzy/ iż nie thylko ná przygody/ ále y ná krotkość
5:
żywotow ſwych ſie fráſuią/ będąc ſobie ſámi krzywi.
6:
Cżłowiek ſobie ſam krzyw w vkroceniu żywotá ſwego.
7:
Siedḿ ſmiertelnych grzechow iáko żywot pſuią.
8:
Przecż źwirzętá niektore dłużey żywą niż cżłowiek.
9:
Natrudnieyſze rzemięſło náucżyć ſie dobrze żyć.
10:
Są drudzy co ſie ráduią iż im cżás prętko zbiega.
11:
O przyſzłych rzecżach nikt nie myſli.
12:
Nieſzcżęſny to ieſt co w márnym prożnowániu cżás tráći.
13:
Poććiwy iáko ſobie ma pámięć á dobrą ſławę cżynić.
14:
Cżym ſie ma ſtáry lecżyć ná złe ſpráwy ſwoie.
15:
¶ Kápitulum Oſme.
16:
Przecż ſie przed ſtároſcią á przed ſmiercią trwożymy.
17:
Chytroſcią moc może zwyciężyć.
18:
Druga y trzecia przycżyná przecż ſie ſtárośći boimy.
19:
¶ Kápitulum Dziewiąte.
20:
Cżwarta przycżyná przecż ſie ludzie przed ſtároſcią wzdry=
21:
gáią. A tám będzie iáko ſie ſmierći nie lękáć.
22:
Cżemu ſie tego lękáć co powinnie być muśi.
23:
Poććiwemu przecż ma być ſmierć ſtráſzna.
24:
Y pogáni y cżárći ſmierći nie gánili.
25:
Cżárći zá ſkarb ludziom ſmierć dawáli.
26:
Nierozmyſlnym ſmierć ſtrách/ rozmyſlnym krotofilá.
27:
Mądry co ſobie o ſmierći rozważáć ma.
28:
¶ Kápitulum Dzieſiąte.
29:
Gdy iuż poććiwy cżłowiek rozważy powinność ſmierći/
30:
iáko iey ma cżekáć/ y iákiego żywothá do cżáſu ſwego
31:
przyſzłego vżywáć ma.
32:
Stárego rozlicżne pociechy.
33:
Cżytánie wielka roſkoſz.
34:
Stáry wiek w dziwney obronie Páńſkiey.
35:
Przypadki ſwiátá tego nic wiernemu nie ſtráſzne.
36:
Złym cżemu Pan dobrze cżyni.
37:
Nie dziwne ſpráwy Páńſkie kto ſie im przypátrzy.
38:
Są rzecży dobre co ſie złemi zdádzą.
39:
Stały nicżegoy ſie nie boi.
40:
☞ Zámknienia Kſiąg Kápitulum Pirwſze.
41:
Iáko ſądy Páńſkie ſą nieomylne.
Kto ſie


strona: b3

ktore Kſięgi zámykáią.
1:
Kto ſie chce ſądom Páńſkim przypátrzyć.
2:
Iáko ieſt zacne kroleſtwo Polſkie.
3:
¶ Kápitulum Wtore.
4:
Iżby ſie nálázły przycżyny dobrey ſpráwy/ by ludzie chcieli
5:
Skarb poſpolity iákoby ſie zámnożyć mogł.
6:
¶ Kápitulum Trzecie.
7:
Rycerſki ſtan iákoby ſie też ku rządowi przycżynić miał.
8:
Máło ich co ſie s chucią o Rzecżpoſpolitą ſtáráią.
9:
¶ Kápitulum Cżwarte.
10:
Iż gniew Páńſki nigdy bez przycżyny nie przypádnie.
11:
We wſzytkich ſtaniech máło ſpráwiedliwośći.
12:
¶ Kápitulum Piąte.
13:
Iákie chytre podſtępki miedzy ludźmi powſtáły.
14:
To dziś rozum podſtąpić kto kogo może.
15:
Wſzyſcy ſie nieſpráwiedliwoſcią vwikłáli.
16:
Włodárze Páńſcy duchowni iácy ſą.
17:
¶ Kápitulum Szoſte.
18:
O ſpráwach Koronnych y o powinnoſciach ich.
19:
Kogożby o nierząd winować.
20:
Iáko pobożni dárow Páńſkich vżywáią.
21:
Przecż od dawnych cżáſow nic ſie ſłuſznego v nas poſtáno=
22:
wić nie może.
23:
¶ Kápitulum Siodme.
24:
Co zá przycżyny ſą gniewu Páńſkiego nád námi.
25:
W piſmie ſwiętym máło mędrowáć potrzebá.
26:
Iáko gniew Páńſki vbłagáć.
27:
Swiątość ciáłá y krwie Páńſkiey iáko rozumieć.
28:
¶ Kápitulum oſme.
29:
Co cżynić w tych obłędnoſciach ſwiátá tego. APOPHTEGMATA.
kolumna: a
1:
O Cnocie/
2:
O Spráwiedliwośći/
3:
O Stałośći/
4:
O trzeźwośći á miernośći/
5:
O bácżney roſtropnośći/
6:
O wſzethecżnym beſpiecżeń=
7:
ſtwie/
8:
O ſkromnośći á o vporze/
9:
O prawdzie á nieprawdzie/
10:
Pochlebſtwo co ieſt/
11:
Márnotratnik á ſkępiec/
12:
Trzeźwy á pijánicá/
kolumna: b
1:
Pyſzny á pokorny/
2:
Iáko poććiwy ma w ſobie o=
3:
bacżáć iż ieſt cżłowiek/
4:
O práwym ſláchectwie/
5:
O wſzetecżnośći á niedbáło=
:
(śći
6:
O pracy á o prożnowániu.
7:
Lepiey być dobrym s cnoty
8:
niż s ſtráchu.
9:
Rzecżpoſpolita á práwá.
10:
Sumnienie á przyrodzenie.
11:
Zazdrość á życżliwość/
12:
O práwiech z wolnoſcią.
Bbb iij


strona: B3v

Pokazánie krotkie co w ſobie

kolumna: a
1:
O przełożonych z nizſzemi/
2:
O bogacżu z vbogiem/
3:
Warchoł á Spokoyny/
4:
Pokoy z Walką/
5:
O ſzcżęſciu z nieſzcżęſciem/
6:
Przypadek z Nadzieią/
7:
APOPHTEGMATA krotſze.
8:
Cnotá z Niecnotą/
9:
Prawdá z Nieprawdą/
10:
Spráwiedliwość z krzyw=
:
(dą
11:
Miłoſierdzie s ſrogoſcią/
12:
Trzeźwość z opilſtwem/
13:
Stałość z odmiennoſcią/
14:
Roſtropność z niedbáłoſćią
15:
Nádzieiá z wątpliwoſcią.
16:
Wiárá z niedowiárſtwem/
17:
Zycżliwość z nieżicżliwoſcią
18:
Hoyność z łákomſtwém/
19:
Pokorá z Gniewem/
20:
Mierność z obżárſtwem/
21:
Rącży z Leniwym/
22:
Wierność z zazdroſcią/
23:
Poććiwość z niecżyſtotą/
24:
Vkłádny s pyſznym/
25:
Swowolny s tym co w gro
:
(zie.
26:
Wſpaniły s ponurym/
27:
Zywot poććiwy s wſzetecż=
:
(nym
28:
Státecżny z wichrowátym.
29:
Prawdziwy s pochlebcą/
30:
Dobry á Zły/
31:
Vcżynny nieucżynnym/
32:
Oſtrożny á niedbáły/
33:
Niefortunny s fortunnym/
34:
Zycżliwy s pożądliwym/
35:
Oſtrożność z zwycżáiem/
36:
Cżás krotki á długi/ Wierny z niewiernym/
37:
Ieżdzáły z domowym/
38:
Sławny z nieſławnym/
39:
Chędogi z plugáwym/
40:
Trzeźwy z opiłym/
kolumna: b
1:
Myſliwy z niemyſliwym/
2:
Szcżebietliwy z milcżącym/
3:
Vbogi z Bogátym/
4:
APOPHTEGMATA poććiwe
5:
ná oſoby rozne.
6:
Krol s pánem Rádnym/
7:
Pan ſwiecki z Biſkupem/
8:
Sąſiad z Opátem/
9:
Ziemiánin z Dworzáninem/
10:
Domowy z Zołnierzem/
11:
Stároſtá s Poborcą/
12:
Podſkárbi s Mytnikiem/
13:
Ziemiánin s Stároſtą/
14:
Pan s Plebanem/
15:
Stároſtá z Burmiſtrzem/
16:
Woiewodá z Ráycámi/
17:
Ziemiánie s Poſły/
18:
Woyt s Pánem/
19:
Pan z Vrzędnikiem/
20:
Kráwiec s pánem/
21:
Páchołek s pánem/
22:
Podwoiewodzy s Kupcem/
23:
Gość z Goſpodarzem/
24:
Vrzędnik z Młynárzem/
25:
Zak z Mnichem/
26:
Kátolik s Trideitą/
27:
Biſkup s Kánoniki/
28:
Rotmiſtrz s towárzyſzmi/
29:
Prokurator s Sędzią/
30:
Spokoiny s Prokuratorem/
31:
Doktor s pánem/
32:
Krámárká z ziemiáninem/
33:
Szynkarz s pánem/
34:
Máſztálerz s pánem/
35:
Vrzędnik s Pánem/
36:
Páni s pánią ſtárą/
37:
Chłop s kácżmarką/
38:
Zwodnicá z Dworzáninem/
39:
Gretá z Netą/
40:
Goſpodarz z żydem/
41:
Goſpodarz z gracżmi.

strona: B4

ktore Kſięgi zámykáią.
1:
❡Apophtegmatá álbo wirſze ná rozmáite gmáchy/
2:
ná Ratuſze/ ná groby/ ná łyſzki.
3:
❡Przemowá krotka do poććiwego polaká z wypiſá=
4:
niem obycżáiow niektorych narodow.
5:
❡Zbroiá pewna káżdego Rycerzá Krześćijáńſkiego.
6:
❡Zegnánie s ſwiátem tegoż co ty kſięgi piſał.
7:
❡Náoſtátek żywot iego.
8:
❡Do tego kto ma wolą cżyść ty Kſięgi.
9:
P
Rzetoć dano ty Kſiąſzki ábyś ſie rozmyſlał/
10:
A co ieſt poććiwego ábyś pilno kryſlał.
11:
Pomniąc ná prętkość wieku iáko z wodą płynie/
12:
Iedno ſławá poććiwa tá nigdy nie ginie.
13:
Pomniąc też ná odmienność ſwiátá mizernego/
14:
A iáko ná nim nie máſz nigdy nic pewnego.
15:
Bo nie dufay fortunie choć cie kęs popieśći/
16:
Tá łáſká iey áni wzwieſz gdyć zginie bez wieśći.
17:
Ták rádzęć w káżdey ſpráwie rozumu ſie chwytay/
18:
A do cney poććiwośći á ſławy ſie pytay.
19:
Abowiem ſławá wiecżna ktora ieſt kwiát cnoty/
20:
Piękniey twoy ſtan ozdobi niż złote forboty.
21:
Nie folguy przyrodzeniu wſzák znaſz ſpráwy iego/
22:
To cie więcey do złego ciągnie niż dobrego.
23:
Nie wierz ſwieckim przypadkom/ nie dufay fortunie/
24:
Bo cie tá w lás záwiodſzy ni wzwieſz kiedyć dunie.
25:
Bo choćbyś ty nabárziey pieśćił przyrodzenie/
26:
Przedſię cie to pociągnie ná ſwoie ćwicżenie.
27:
Nie pomoże Wilkowi choć mu mięſá dádzą/
28:
Przedſię mu młode kozy przed ocżymá wádzą.
29:
A iáko go powoli wypuſzcżą s powrozá/
30:
Alić wnet kwiknie świniá álbo wrzaſnie kozá.
31:
Kijemże tego wilká co cie wiedzie k złemu/
32:
Niechći nic nie przekaża poććiwemu twemu.
33:
Vcżyń gwałt przyrodzeniu á niech cie nie rządzi.
34:
Bo ktoć mu da ſwą wolą wierz mi káżdy zbłądzi.
35:
Y fortunie omylney też nie záwżdy dufay/
36:
Rádſzey cnego rozumu s poććiwoſcią ſłuchay.
37:
Bo tá ſnádnie vwiedzie przyſmáki dziwnemi/
38:
A gdzie ſie ochyniemy áni ſámi wzwiemy.

strona: B4v

1:
Nie dáyże ſie vwodzić s ſwey poććiwey drogi/
2:
Widziſz żeć o cię idzie nieboże vbogi.
3:
Bo gdzie s cnoty poććiwey á z rozumu ſpádnieſz/
4:
Nie ledá iáko wierz mi co s tym cżynić zgádnieſz.
5:
Nie bądź Wirzbową witką ktora ták vroſcie/
6:
Gdzie ią z młodu náchylą/ á też miewa goſcie.
7:
Káżdy gáłęźi łamie wiedząc iż nie rodzą/
8:
Więc ią y kijem tłuką y kozy ią głodzą.
9:
Lecż bądź drzewem Cedrowym ktore ſwe wonnośći/
10:
Podawa z Libáńſkich gor ku ludzkiey wdzięcżnośći.
11:
Cień roſkoſzny ze wſzech ſtron roſpuſzcżáiąc s ſiebie/
12:
Tákże niech wonnośći cnot zálátuią s ciebie.
13:
A pod ſwym tákże cieniem zákriy kogo możeſz/
14:
Sobie w ſławie á iemu w potrzebie pomożeſz.
15:
❡Ku Kſiąſzkam krotka przemowá.
16:
Coż miłe Kſiąſzki zaſz ſie precż bierzecie/
17:
A ná wſze ſtrony ſnadź ſie roznieść chcecie/
18:
Nie wiecie iákie ſwiát ma rozboyniki/
19:
Zmylą wam ſzyki.
20:
Bo zazdrość márna ná gośćińcu ſtoi/
21:
Ktora cney cnocie wiele złego broi/
22:
A wiedząc pewnie iż od niey idziecie/
23:
Kijem weźmiecie.
24:
Swawola ſproſna co ludziom ſmákuie/
25:
Wierzcie mi iż tá też o ſobie cżuie/
26:
Wiedząc iż ludzi ciągniecie ku cnocie/
27:
Być wam w kłopocie.
28:
Bo ty dwie pánie ták ná ſię łáſkáwy/
29:
Ciągnąc kſwey myſli wſzytki ludzkie ſpráwy/
30:
Zacna fortuná iż im pochlebuie/
31:
Tá was popſuie.
32:
Ale wam rádzę obroćcie ſie tędy/
33:
Gdzieby ominąć ty rozlicżne błędy/
34:
Gdzie ná gośćińcu ſławá s poććiwoſcią/
35:
Idźcie s chćiwoſcią.
36:
Nie vſtráſzać was żadni rozboynicy/
37:
Gdy ći poććiwi będą ſpołu wſzyſcy/
38:
A ieſli wiernie pomogą cney cnocie/
39:
Być im w kłopocie.

strona: 1

Liſt 1.
1:
Kſięgi Pirwſze żiwotá cżło=
2:
wieká pocżćiwego/ iákie ma być ſtánowienie y
3:
záchowánie ſpraw y żywotá iego/ pocżąwſzy od vrodzenia
4:
iego áż do śrzednich lat iego.
5:
Kápitulum I.
6:
Iáko y przecż Pan Bog racżył ſwiát
7:
ſtworzyć y cżłowieká.
8:
grafika
9:
B
Og wſzechmogący/ kthorego
10:
ſpráwy/ ſądy/ á ná wſzem dziwne po=
Spráwie Páń
ſkiey nikth ſie
przipátrzyć nie
może.

11:
ſthępki ſą/ áni rozmierzone/ áni żad=
12:
nym rozumem ogárnione być mogą/
13:
gdy racżył ſwiát ſtworzyć/ to ieſt zie=
14:
mię/ niebo/ morzá/ y ine przypádłośći
15:
ná niebie y ná zyemi/ ktorey dziwney
16:
ſpráwie żadne ſie oko przypátrzyć/ áni
17:
żadny rozum przydziwowáć ſie nie może. A wſzytko to co=
18:
kolwiek ocżymá ſwemi widzyeć/ y rozumem rozeznáć może=
Amy/ to


strona: 1v

Kſięgi Pirwſze
1:
my/ to ſtworzyć racżył ku cżći á ku chwale ſwoiey. A przypá
2:
truiąc ſie tey dziwney ſpráwie/ co dáley to więcey ſie o tym
3:
zámyſláwáć muśimy. A iż ná niebie wielką á rozlicżną á dzi
4:
wną rozność duchow ſwiętych/ to ieſt Anyołow y Archán=
5:
yołow/ ku cżći á ku ſłużbie ſwey ſthworzyć racżył/ niechciał
6:
też tego zániecháć/ áby też y s tey márney zyemie/ thák iáko
7:
Bogu wſzechmogącemu/ powinna cżeść á chwałá záwżdy
8:
iść nie miáłá.
9:
❡Iáko á przecż Pan ſtworzyć ra=
10:
cżył cżłowieká.
11:
A
Ták też potym ſtworzyć racżył y cżłowieká/ á thák go
12:
ſtworzył y w niewinnośći/ y w doſtoieńſtwie/ y w ſwiąto=
13:
bliwośći/ y w nieſmiertelnośći/ máło nie iáko y Anyołá / ták
Pſal. viij.

14:
iáko y Dawid ſwięty tego nadobnie w piſániu ſwym doło=
15:
żył: iedno iż rozno/ thego w widomym ciele/ á Anyołá záſię
16:
w niewidomym duchu. Tho iáko tego nędznego cżłowieká
17:
był ná they zyemi poſtánowić racżył/ y iáko mu był poddał
18:
wſzytko pod moc y pod poſłuſzeńſtwo iego/ to iuż tám piſmá
19:
y hiſtorie/ kto cżytał/ ſzyroko o tym poſwiadcżáią y wyzna=
20:
wáią. Iáko też záſię/ chcąc áby wiedział on nędznik iż ieſt
Przecż Pan zá=
kazał Adámo=
wi drzewá.

21:
creáturá á iż ma páná nád ſobą/ wſzytko mu porucżywſzy á
22:
podrzućiwſzy pod poſłuſzeńſtwo iego/ w Ráyu go/ dziwne=
23:
mi roſkoſzámi ſpráwionym/ poſtánowić racżył/ áby iedno
24:
ták był ſobie nád nim roſkoſzował w oney niewinnośći iego
25:
tedy mu iednegoż drzewká zákazáć racżył áby go nie ruſzał/
26:
áni owocu iego/ ktore drzewko przezwał drzewem żywotá/
27:
powiedáiąc mu/ iż ſkoro go ſkoſztuieſz iż wnet będzieſz ſmier=
28:
telny/ á ſmiercią będzieſz vmorzon.
29:
❡Przecż żonę Pan ſtworzył Adámowi.
30:
A
Niechcąc go ták zániecháć iáko puſtelniká/ powiedzyeć
31:
racżył: Iż zle mu być ták ſámemu/ trzebá mu iákiego pod
32:
pomożenia. Y vſpiwſzy go twárdym ſnem/ wyiął kość z bo=
33:
ku iego/ á ſtworzył mu niewiáſtę też vrodą podobną k nie=
34:
mu. Ten gdy ſie obudził poznał ią wnet y powiedzyał: iż to
35:
ieſt iedná kość s kośći moich. A tu wnet obacżyć káżdy może
36:
iáko ieſth duſzá rozumna ſkoro będzie do ciáłá wpuſzcżona/
Duſzá ieſt zá=
wżdy rozu=
mna.

37:
tákże y w máłym dziecięciu/ iedno iż nie ma inſtrumenthow
ieſzcże


strona: A2

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 2.
1:
ieſzcże zroſłych/ przez ktoreby on rozum iey y oná nieſmier=
2:
telność okazáć ſie miáłá. Tákże mu potym onę niewiáſtę dał
3:
zá żonę/ áby ſie rozmnażał z nich on narod ludzki/ ku cżći á ku
4:
chwale iego.
5:
❡Przecż cżárt zwiodł cżłowieká.
6:
D
Iabeł potym on Anyoł ſproſny/ kthory dla pychy á dla
7:
niepoſłuſzeńſtwá był ſtrączon z niebá/ gdyż był pirwey
8:
Anyołem ſwiátłośći/ á w wielkiey łáſce v Páná tego/ gdyż
9:
ten Pan pychy á niepoſłuſzeńſtwá żadnemu ſtworzeniu prze
10:
puſzcżáć nie racży/ wiedzącz onego cżłowieká w oney łáſcze
11:
Páńſkiey/ y boiąc ſie áby mu w niebie nie poſiadł onego miey
Przecż cżárth
zwiodł cżło=
wieká.

12:
ſcá iego/ nádzyewáiąc ſie ieſzcże kiedy przysć ku łáſce Páń=
13:
ſkiey/ wnet oną ſrogą zazdroſcią wzruſzony ſtárał ſie pilnie
14:
o to/ áby był onego nędzniká mogł iáko zwieść z onego poſłu
15:
ſzeńſtwá iego/ á iżby go omierźił Pánu ſwemu. Widząc onę
16:
niewiáſtę iuż mdleyſzego przyrodzenia niżli onego cżłowie=
17:
ká/ wnet ſie o nię pokuśił/ y powiedział iey: Y wiecieſz wy cże
18:
mu wam Pan thego drzewá zákazał álbo owoczow iego?
19:
wiedzcie iż to drzewo ieſt tákiey mocy/ iż ſkorobyſcie go ſko=
20:
ſztowáli/ wnetbyſcie ſie sſtáli wieſzcżemi/ á wnetbyſcie wie=
21:
dzieli co ieſth złe á co dobre. Oney niebożąthku záchciáło ſie
22:
być práktykarką á wiedzyeć przyſzłe rzecży/ wneth vrwáłá
23:
iáblko y ſkoſztowáłá/ á námowiłá onego nędzniká iż go theż
24:
ſkoſztował/ ták iż potym dowiedział ſie co ieſt złe (ku kthore=
25:
mu przyſzedł) á co ieſt dobre/ ktore był vtráćił. Tákże wnet
26:
niebożątko poznał ſmiertelność ſwoię/ poznał wſtyd nágo=
27:
śći ſwoiey/ á iuż chodził iáko błędny w roſpácży ſwoiey. To
28:
iuż pothym iáko ſie nád nim zmiłowáć/ zgromiwſzy go Pan
29:
racżył/ á iáko mu záſię nálazł drogę do miłoſierdzya ſwego/
30:
y iáko onego ſproſnego zwodniká w oſobie wężowey prze=
31:
kląć racżył/ y iáko onemu nędznikowi dał otuchę o miłoſier=
32:
dzyu ſwoim/ y iáko miáło náſtáć potomſtwo z narodu iego/
33:
ktore ſie miáło pomśćić oney nieznośney krzywdy iego/ tho
34:
iuż tám o tym ſzyroko hiſtorie ſwiádcżą/ ták iáko ſą o tym ſá
35:
my w ſobie nápiſáne.
36:
❡Iáko y w iákiey roznośći narod ludz=
37:
ki rozmnażał ſie ná zyemi.
A ijA gdy iuż


strona: A2v

Kſięgi Pirwſze
1:
A
Gdy iuż then narod nędzny ludzki pocżął ſie rozmnażáć
2:
ná zyemi/ wedle woley á ſpráwy Páná tego/ pátrzay w iá=
3:
kiey roznośći potym y przyrodzenia y obycżáiow po ſwiecie
Iáko ſie rozno
ludzie rodzą.

4:
ſie dziwnemi kſtałty rozmnożył. Bo ſie ieden rodzi ſrogi dru
5:
gi dobrotliwy/ ieden pyſzny drugi pokorny/ ieden hoiny dru
6:
gi łákomy/ ieden opiły drugi trzeźwi/ ieden mądry á vważ=
7:
nie roſtropny drugi záſię głupi á tępy á s przyrodzenia ni ocż
8:
niedbáły. A ták áż do inſzych przypadkow przyrodzenia ro=
9:
znego/ ktorym ſie káżdy ktho iedno chce ſnádnie przypátrzyć
10:
y podziwowáć może: to wſzytko rázem tenże wſzechmogący
11:
Pan przy tymże ſtworzeniu niebá y zyemie ſpráwić y poſtá=
12:
nowić racżył. A zowiemy to łáćińſkim ięzykiem fatum, to ieſt
Co ieſt
fatum.

13:
wyrokiem á wiecżnym dekretem wielmożnośći iego.
14:
A iáko co raz rzekł/ y iáko czo kthoremu ſtworzeniu przy=
15:
właſzcżyć racżył/ tákże ſie iuż to koło wiecżnie á nieodmien=
16:
nie tocżyć muśi áż do ſwięthey woley iego/ á do ſkońcżenia
17:
ſwiátá wſzytkiego/ ták iáko ſam o tym iáſnie powiedzyeć ra
Matth. xxiiij.
Marc. xiij.
Luc. ij.

18:
cżył: iż niebo y zyemiá przeminąć może/ ále ſłowá á dekrethá
19:
iego nieomylne nigdy ſie zmienić áni przeminąć nie mogą.
20:
Pátrzayże iáko tu widzimy ná tey nędzney zyemi rozmá=
21:
ite roznośći w przyrodzeniu/ ták miedzy źwirzęty/ tákże mie
22:
dzy rozlicżnymi ptaki/ rybámi/ drzewy/ y miedzy ziołj rozmá
23:
gitemi/ thák iż káżde ſtworzenie wedle nátury ſwey á wedle
24:
onego raz vcżynionego twárdego dekrethu Páńſkiego muśi
25:
vżywáć obycżáiow y przyrodzenia ſwego/ á nigdy ſie iuż ża
26:
dne inácżey odmienić nie może iuż ták áż do ſkońcżenia ſwiá=
27:
tá wſzytkiego.
28:
❡O roznośći ſtanow niebieſkich/
29:
á ſtąd y ludzkich.
30:
A
Gdy ták mocne poſtánowienie widziſz w roznoſcyach
31:
ſtworzenia ſwiátá tego/ coż rozumieſz o onych mocach niebie
32:
ſkich/ w iákich ie dziwnych roznoſciach/ ſpráwach/ y możno
33:
ſciach ten Pan wedle woley ſwey ſwiętey poſthánowić ra=
34:
cżył. O cżym nam dziwno y myſlić y mowić/ bo thego rozum
35:
cżłowiecży żaden właſnie nigdy zrozumieć nie może. Acż te=
36:
go potym Pan z łáſki á z miłoſierdzya ſwego ludziom vcżo=
37:
nym á łáſką iego ozdobionym dopuśćił był pothroſze rozu=
38:
mem doſiądz y wyrozumieć. A iáko iuż wieſz y widziſz iż ro=
39:
zne ſą przyrodzenia w káżdym ſtworzeniu ná ziemi/ tákże też
Rozność bie=
gow niebie=
ſkich.
tám ſą


strona: A3

żywotá cżłowieká pocżćiwego.
1:
tám ſą wierz mi dziwnie roznieyſze/ y dziwnemi ſpráwámi
2:
y obdárzone y rozſádzone/ ták iż też iedny ſą płánety dobro=
3:
tliwe á drugie ſrożſze/ thákże áż do inſzych poſtępkow/ cżego
4:
ſie iuż wżdy ludzie pocżęśći z łáſki Páńſkiej y dopátrzyli y po
5:
troſze wyrozumieli.
6:
A iż poſpolicie pan ná gorze á podleyſzy ſtan nádole pozo=
7:
ſtáwáć muśi/ á przedſię oney gory zwirzchnoſcią rządzony
8:
ſpráwowan być muśi. Tákże theż y w thym porządku then
9:
wſzechmogący Pan ſpráwić y poſtánowić racżył/ iż ſpráwi
10:
wſzy thy dziwne biegi á ty rozne płánety niebieſkie/ ktore ſie
Płánety ziemię
rządzą.

11:
vſtáwicżnie s tym niebem tocżą/ ktorego tu pocżęśći kęs wi=
12:
dzimy około tey máłey á okrągłey zyemie/ ná ktorey ieſtech=
13:
my rozſiani wſzędy/ á gmerzemy około niey nie inácżey ied=
14:
no iáko mrowki rozſypáne około iákiey gory/ thedy z iákiem
15:
przyrodzeniem płánetá ná ktorą cżęść oney zyemie náſtąpi/
16:
tákież ſie też ſpráwy y wſzytki poſtępki wedle przyrodzenya
17:
oney płánety mieſzáć y broić muſzą.
18:
❡Cżłowiek wedle biegow niebieſkich
19:
rodzić ſie musi.
20:
A
Tákże y cżłowiek gdy ſie tám ná ten cżás vrodzić mu ſie
21:
przytrefi/ iuż wedle ſpraw y przyrodzenia oney płánety s tá
22:
kiemiż ſie obycżáymi y poſtępki vrodzić muśi. A to ieſt præde
23:
ſtinatio, co zowiemy przeyrzenie Páńſkie/ onym mocnym de
Prædeſtinatio co ieſt,

24:
krethem Páńſkiem raz vcżynione/ iż ſie cżłowiek nędzny z o=
25:
ney raz nádánej onym roznym płánetam mocy rodzi ábo zły
26:
ábo dobry/ ták iáko máło nie w káżdym rozne przyrodzenia
27:
widamy. Tákże to ſtąd przypádnie/ iż ſie sſtánie potym ábo
28:
godnym ábo niegodnym łáſki Páńſkiey/ ieſliże temu wcżás
29:
rozumem á boiáźnią Bożą zábyeżeć nie będzye vmiał/ oba=
30:
cżywſzy s przypadkow nie dobrze poſtánowione przyrodze
31:
nie ſwoie/ ták iáko o tym y niżey vſłyſzymy. Boćby to niepo=
32:
trzebna pracza byłá tego ták wielmożnego Boſtwá/ áby po
33:
piąći ábo po ſześći tyſięcy lat o namnieyſzym cżłowiecżku od
34:
pocżątku ſwiátá wiedzieć á poſtánowić miał/ iáko ſie kto v=
35:
rodzić miał/ y z iakiemi obycżáymi. Ale iáko raz rzekł á iáko
36:
raz poſtánowił y mocnym ſwym dekretem vtwirdził y zápie
37:
cżętował/ tákże ſie to iuż ták áż do ſkońcżenia ſwiátá záwżdy
38:
tocżyć y ſpráwowáć muśi.
A iijCo ſprá=


strona: A3v

Kſięgi Pirwſze
1:
❡Co ſpráwuie cżtery wilgotno=
2:
śći w cżłowieku.
3:
P
Atrzayże záſię iuż ku tey ſpráwie dziwney niebieſkiey co
4:
záſię z nowu do tákiego nędznego á zámieſzánego przyrodze
5:
nia náſzego przypada. Abowiem to ieſt rzecż nieomylna/ iż
6:
ciáło cżłowiecże s tych ſie cżterzech wilgotnośći rodzić mu=
7:
śi/ to ieſt/ ze krwie/ s kolery/ flegmy/ á z melánkoliey. Tho
Cżterzy wilgo=
tnośći w cżło=
wieku.

8:
iuż wiemy ſnádnie co ieſt kreẃ á co ieſt flegmá/ ále melánko
9:
lia ieſth iákaś lipkość á klijowáthość po ciele á po cżłonkoch
10:
cżłowiecżych rozlana/ ktora też ma niemáło mocy ſwoiey. A
11:
kolerá to ieſt z gołá żołć/ ktorą cżęſtokroć y w káżdem źwi=
12:
rzęciu widamy.
13:
A ty cżterzy wilgotnośći ſą ſobie bárzo rozne y ſprzećiw=
14:
ne. Bo kreẃ cżyni cżłowieká weſołego/ hoynego/ wſpaniłe=
15:
go. Kolerá pyſznego á zuchwáłego. Flegmá záſię leniwego/
16:
oſpáłego/ bládego. A Melánkolia fráſownego/ á rzadko we
17:
ſołego. Otoż kthoraby kolwiek tylko ſámá cżłowiecże ciáło
18:
opánowáłá/ pewnieby ie ſnádnie vmorzyłá álbo bárzo ze=
19:
pſowáłá. Ale to Pan nadobnie támże przy ſtworzeniu cżło=
20:
wieká poſtánowić racżył/ iż záwżdy iedna ku drugiey przy=
21:
mieſzána być muśi/ ták iż chłodna gorącą chłodzi/ á gorąca
22:
theż záſię chłodney zágrzewáć muśi/ thákże ſie wżdy iedná z
23:
drugiey ſnádnie w ſwym przyrodzeniu vmiárkowáć może/
24:
thák iż on cżłowiek y w ſpráwach ſwych/ y w przyrodzeniu
25:
ſwym/ y w zdrowiu ſwym/ ná czo go ony náthury ciągną/
26:
wżdj nieiáko vmiárkowáńſzy y pomiernieiſzy sſtáć ſie może.
27:
A ſnádnie to káżdy obacżyć może ktorego przyrodzenia w
28:
nim więcey zoſtawa/ y ná co go ciągnie/ y iákie ſie w nim o=
29:
bycżáie y przypadki według nátury onych wilgotnośći oká=
Iáko poznáć
náturę cżłowie
cżą.

30:
zowáć y ſtánowić będą/ á poſpolicie w pijánym narychley
31:
to poznáć bywa. Bo Koleryk wnet z myſlą ſwą wzgorę wy
32:
leći/ wnet chce być hetmánem/ á choć nic nie máſz, przedſię ſie
33:
ſobie pánem zda. Krewnik záſię weſoł/ ſkacże/ miłuie/ obłá=
34:
pia/ dałby bárzo rad káżdemu by iedno co miał. Melánkolik
35:
záſię lámentuie/ wſzytko mu niewcżás/ wſzytko ſie mu krzy=
36:
wdą widzi. A Flegmátik záſię chrapie/ ſápi/ ſpi/ á ná brzuch
37:
pluie/ á przedſię y omácmie koflá podle ſiebie máca.
Kápitu=


strona: 4

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 4.
1:
Kápitulum II.
2:
Iáko Pan Bog obacżywſzy rozność przyro=
3:
dzenia ludzkiego y rozumem y przykazániem
4:
ſwym ozdobić y przeſtrzegáć go racżył.
5:
grafika
6:
P
Rzypátruyże ſie pilno/ gdy iuż tę od
7:
mienność wſzechmogący Pan á to zámieſzá=
8:
nie w cżłowiecżym narodzie obacżyć racżył/
9:
niechciał ták tego nędznego cżłowieká zánie=
10:
cháć/ iáko inego błędnego źwirzęciá/ ktore tyl=
11:
ko ták żywie iáko go iego nieme przyrodzenie ciągnie/ ále mu
12:
dał duchá rozumnego/ ták iáko o onym Adámie cżytamy/ iż
j. Moizeſzow. ij.
Duſzá ieſt zá=
wżdy żywiąca.

13:
wpuśćił weń Pan duchá żywiącego/ to ieſt duchá rozumne=
14:
go á roſtropnego/ áby tu ſwe to źwirzęce ciáło ták onym ro=
15:
ſtropnym duchem rządził á ſpráwował/ áby áni tym biegom
16:
niebieſkiem/ áni themu záwikłánemu thák iákochmy ſłyſzeli
17:
przyrodzeniu ſwemu nie dał ſie rządzić á vnośić od pocżći=
A iiijwey po=


strona: A4v

Kſięgi pirwſze
1:
wey powinnośći ſwoiey/ ále iáko twárdym munſztukiem o=
2:
nym ſwiętym rozumem wſzytko w ſobie hámował y ſtáno=
3:
wił/ gdzyeby go álbo ony biegi niebieſkie/ álbo ono iego zá=
4:
wikłáne przyrodzenie do cżego ciągnęło nieſłuſznego álbo
5:
nieprzyſtoynego cżłowiecżeńſtwu iego.
6:
❡Iáko Pan podpieráiąc rozumu dał ie=
7:
ſzcże ktemu przykazánie ſwoie.
8:
V
Ważayże dáley co ten dobrotliwy Pan ieſzcże ktemu v=
9:
cżynić racżył/ nie dufáiąc y rozumowi y cnocie ták onemu zá
10:
wikłánemu przyrodzeniu cżłowieká nędznego/ iżby thákie
11:
przyrodzenie tylko cnotą á rozumem w ſobie pohámowáć á
12:
pomiárkowáć miał/ ále ktemu ieſzcże przydał ſrogie przyka
Przecż Pan dał
przykazánie.

13:
zánie ſwoie/ dał rozność dziwnych náuk/ kthore ſie rozſiały
14:
po wſzemu ſwiátu/ rozważnie przyſtrzegáiąc tego nędznego
15:
cżłowieká/ iáko miał gwałt cżynić tym twárdym przypad=
16:
kom przyrodzenia ſwego/ á iákoby ſie miał ſpráwowáć/ á=
17:
by wżdy y Pan miał chwałę y pocżćiwość z niego y s pocżći=
18:
wych á s pobożnych ſpraw y z obycżáiow iego. A on też nę=
19:
dznik áby y ſławę/ y wdzięcżność/ y zdrowie wżdy iáko tá=
20:
ko záchował ſpráwuiąc ſie rozumem á boiáźnią Bożą/ tákże
21:
ku cżći ſwoiey y ku dobremu mnimániu ſwemu.
22:
Coż ieſzcże dáley vcżynić racżył/ nie dufáiąc oney krewko
23:
śći á odmiennośći iego/ záłożył nań ſrogi zakład á ſthráſzny
Zakład ſrogi
ná przykazá=
nie.

24:
dekret/ ſzyroce mu tho ná piſmie podawſzy/ iż ieſli ſie nie bę=
25:
dzie záchowywał wedle przyſtoieńſtwá ſwego/ á wedle o=
26:
ney ſwiętey woley iego á mocnego poſthánowienia iego/ iż
27:
ſrogą ſmiercią vmrzeć muśi/ y docżeſną y wiecżną. Docże=
28:
ſną tu gdj ſie duſzá miła rozdzieli s tym ſmiertelnym ciáłem.
29:
Wiecżną záſię gdy powſtánie s tymże ciáłem á ſtánie ná ſą=
30:
dzie Páńſkim/ tám iuż ma być ná wiecżne męki y potępienie
31:
zdaná y ſkázaná poſpołu y s tym ciáłem ſwoim. A ieſliże ſie
32:
záchowa w thym żywocie wedle cnotliwego powinowác=
33:
twá ſwoiego/ á wedle woley á roſkazánia Páná ſwoyego/ á
34:
zgwałći w ſobie ono ſwowolne przyrodzenie ſwoie/ tedy ni
35:
gdy nie vmrze iedno ták przeſtąpi s tego żywotá omylnego
36:
á docżeſnego do żywotá onego wiecżnego/ iemu od wiekow
37:
z dziwnemi roſkoſzámi zgotowánego á pewnie obiecánego.
38:
A ácż thu do cżáſu to mizerne ciáło w ziemi zoſtánie/ á iáko
ſmácżnym


strona: 5

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 5.
1:
ſmácżnym ſnem vſpokoiono będzie/ ále duſzá oná wdźięcż=
2:
na iuż będzie w ręku Páńſkich/ ták iáko Sálomon o tym na=
Mądro. iij.

3:
dobnie nápiſał/ á iuż będzie w wielkiey rádośći á w opiecze
4:
Páńſkiey cżekáłá onego wdzięcżnego poſpołu y z onym ciá=
5:
łem ſwym ktore było do cżáſu w ziemi zoſtáło miłośćiwego
6:
záwołánia ſwego/ kthore iuż ma s pewnych obietnic Páń=
7:
ſkich iż będzye wiecżnie ſobie s Pánem ſwym krolowáłá á
8:
roſkoſzowáłá y z onym nędznym ciáłem ſwoim.
9:
❡Bog nie chce áby kto złym był.
10:
N
Iechayże tego thák nikt nie mowi/ Ey, by był Bog nye=
Bog nie prá=
gnie śmierći złe
go.

11:
chciał/ nie byłbych ia był nigdy złym ánibych był potę=
12:
pion. Pewnie iż tego Bog nie chce/ á owſzem ſie o to ſtára y
13:
vpomina/ áby był káżdy dobrym/ á iżby był zbáwion/ bo do
14:
ſiebie wſzytkich nie brákuiąc żadnym ſtanem iáwnie á iáſnie
15:
powoływa/ á chce áby byli wſzyſcy zbáwieni/ gdzie ono mo
16:
wi: Podźcie do mnie wſzyſcy ktorzyſcie ſie vprácowáli/ á ia
Matth. xj.

17:
miłośćiwie y ochłodzę was y pocieſzę was. Powieda głoś=
18:
no: Iż ia niechcę ſmierći áni potępienia grzeſznego/ tylko cże=
Ezech. xxxiij.
Zaha: j.

19:
kam by ſie náwroćił á żył żywotem wiecżnym. Woła: Ná=
20:
wroćcie ſie do mnie wſzyſcy/ náwrocę ſie ia też do was. Toć
21:
iuż tám do złych á do grzeſznych woła áby ſie vználi/ boć do=
22:
brym náwrocenia áni vznánia iuż nie potrzebá/ bo tego do=
23:
kłádáć racży: Iż ieſli ſie náwroćicie do mnie/ iuż onych prze=
24:
ſzłich złośći wáſzych nigdy pámiętáć nie będę. A co tákich mi
25:
łośćiwych obietnic iego mamy od Prorokow ná ſwiát wy=
26:
wołánych/ y vſty iego ſwiętemi poſwiádcżonych/ á ktoby ie
27:
wylicżyć mogł.
28:
A nákoniec on Moiżeſz nieomylny poſeł iego/ ktory iuż má
29:
ło nie głośne poſelſtwá ludowi onemu ktore wiodł z Egiptu
30:
przynośił od niego/ gdy im przynioſł ná kámiennych tabli=
31:
cach iáwną wolą á roſkazánie ſwięte iego/ tedy im tho thák
32:
mocnie zápiecżętował: Iż ieſli ſie ták záchowywáć będziecie
33:
wedle woley á náuki moiey kthorą do was poſyłam/ thedy
34:
wſzytki błogoſłáwieńſtwá ná was przipádną ná ziemi y ná
Błogoſłá=
wieńſtwo do=
brego á pom=
ſtázłego.
v. Moize. xxviij.

35:
niebie/ ktore im tám Moiżeſz ná ten cżás ſzyroko wylicżał/ y
36:
nam potomkom ich ſą iáſnie ná piſmie zoſtáwione. Dokłá=
37:
dáiąc też tego: Iż ieſliże tym wzgárdzicie/ á nie będziecie ſie
38:
chcieć záchowáć wedle woley á roſkazánia mego/ tedy też te
go pew=


strona: 5v

Kſięgi Pirwſze
1:
go pewnie bądźcie iśći/ iż ná was wſzytki przeklęctwá przy=
2:
pádną co ich iedno ieſt ná ziemi y ná niebie/ ktore im też tám
3:
wſzytki ſzyroko wylicżał y opowiedział. A ná koniec tym zá=
4:
wiązał: Iż otho wam kłádę przed ocży wáſze przeklęctwo y
v. Moize. xxx.

5:
błogoſłáwieńſtwo/ złe y dobre/ obieraycieſz ſobie co chcecie
6:
wedle woley ſwoiey.
7:
Niechże tu nie mowi złodziey/ oy by był Bog nie chciał te
8:
dybych ia był nie był złodzieiem/ ánibych był wiſiał. Niech
Zły niech ſie
nie ſkárży iż ták
Bog chciał.

9:
że tu nie mowi zábijak/ łákomiec/ wydzierácż/ pijániczá/ by
10:
był Bog nie chciał nie był bych ia był táki/ bo to nieprawdá/
11:
ktoby ták tę dobroć wiecżną Boſką potwarzáć chciał. Wi=
12:
dziſz iż iáwnie Bog niechce być przycżyńcą grzechu twoiego
13:
áni kátem nád tobą/ gdzie wſzędy á wſzędy łáſkáwie á miło
14:
śćiwie vpomináć káżdego racży/ ábyś ſie obacżył w grzechu
15:
ſwoim/ á odwroćił ſie od niego/ á on záwżdy chceć być miło
16:
śćiwym Bogiem y nie wſpomináćći żadnego przeſzłego wy
17:
ſtępku twoiego. A ktemu woła ná iednego nie kradń/ ná dru
18:
giego nie zábijay/ ná trzeciego cudzego nie pożąday/ áż thák
19:
y do inſzych. Ale ono złe przyrodzenie twoie w ktorymeś ſie
20:
vrodził/ y ony złe cżáſy twoie pod ktoremiś vrodził/ ták
21:
zgwałćiły y rozum y cnotę twoię/ żeś wzgárdził y to łáſká=
Złe przyrodze=
nie zgwałći ro
zum y cnothę.

22:
we nápominánie Páná ſwego/ y ſławę ſwoię/ y niebeſpie=
23:
cżeńſtwo żywotá ſwoiego/ á vdałeś ſie zá złym á ſwowol=
24:
nym rozmyſłem ſwym/ boć do złego wolno kiedy chceſz/ gdiż
25:
odſtąpiſz cnoty y vpominánia Páńſkiego/ bo iuż tákiego ná
26:
żadney piecży Pan nie ma kthory ſie vda zá ſwowolnym ro=
27:
zmyſłem ſwoim. Ale gdi od złego odwroćiſz nogę ſwoię/ ták
28:
iáko o tym piſmo powiáda/ o ſnádnie cie wnet duch Páńſki
29:
przywiedzie ná drogi ſłuſzne/ s ktorych iuż nigdy vpáść áni
30:
ſie obłądzić nie będzieſz mogł.
31:
Ano powiedáli o iednym kupieckim cżłowieku/ á to byłá
32:
iście rzecż prawdziwa/ iż gdy mu ſie ſyn vrodził/ iż zwiodł
33:
práktyki á ludzie vcżone/ áby mu rozſądek vcżynili o przypa
34:
dkoch przyſzłych á o przyrodzeniu ſyná onego. Tedy ſie ná
35:
iedno wſzyſcy zgodzili/ iż ma ták być ſrogie przyrodzenie ie=
36:
go/ iż nigdy náſycon krwie być nie będzie mogł/ á nielza ied=
37:
no muśi być álbo kátem álbo iákim ſrogim rozboynikiem.
38:
Ten ſobie nieborak ono lekce poważił á miał to ſobie zá plo=
39:
tki. Potym gdy iuż pocżął on chłopiec podraſtáć/ co potkał
40:
máłego/ álbo ſzcżenię/ álbo kozlę/ álbo kotkę/ tho wnet ſciął
álbo zábił.


strona: 6

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 6.
1:
álbo zábił. On ociec vbogi obacżywſzy ono złe przyrodze=
2:
nie iego/ poſłał wnet záſię po onyſz doktory co mu o onym ſy
3:
nu powiádáli/ y rádził ſie ich coby s tym cżynić miał/ powie
4:
dáiąc im iż iuż tego iáwnie doznał czo mu o onym ſynu iego
5:
práktykowáli y powiedáli/ proſząc ich áby mu rádę dáli iá=
6:
koby ono złe przyrodzenie ſyná onego wżdy mogło być cżim
7:
vmiárkowáne á vſkromione. Tám ſie ná tho thák zezwolili
8:
wſzyſcy/ áby go dał do rzeźniká gdzieby nawięcey bydłá bi=
9:
iano. On poſłuchawſzy vcżynił ták iáko mu rádzili. Ten po=
10:
tym z oną wielką rádoſcią rzezał/ bił/ tłukł ony kozy/ ony bá
11:
rány/ ony cielętá/ ták iż w ſobie vſkromił onę złą á iádowitą
12:
náturę ſwoię oną krwią bydlęcą/ iż z niego był potym y do=
13:
bry y bárzo bogáty cżłowiek/ z onego przedſięwziętego rze=
14:
mięſłá ſwego. A ták niech tego nikt nie powieda áby przyro
15:
dzenie mocy nie miáło/ ieſliże cnotą á rozumem nie będzie po
16:
wſciągniono á záhámowano.
17:
Kápitulum III.
18:
Iáko máią rodziczy ſtháráć ſie o wychowánie
19:
młodych dziatek ſwoich/ y iáko máią roze=
20:
znawáć przyrodzenie ich.
21:
grafika
A ták ro=


strona: 6v

Kſięgi Pirwſze
1:
A
Ták rodzicy pocżćiwi gdy ſie im ro=
2:
dzą dziatki/ máią pilnie obacżáć/ ieſli nie s płá
3:
net tedy wżdy s przyrodzenia ich/ ku cżemuby
4:
ſie ná potym ſpráwy ich y poſtępki ich pocią=
Iáko poznáć
przyrodzenie w
dzyecięciu.

5:
gáć miáły Bo ſnádnie Koleriká poznaſz y po
6:
ſierśći/ bo ſie vrodzi cżarno/ Melánkolik liſowáto/ Flegmá
7:
tyk bládo/ Krewnik z białá rumiáno. A tákże wnet y s przy=
8:
padkow y z młodych ieſzcże obycżáiow dziećinnych ſnádnie
9:
ſie obacżyć może ku cżemu ſie ktorego przyrodzenie ſciąga.
10:
Bo ſie będzye krewnik wnet wſzytko ſmiał á igrał/ flegmátik
11:
ſpał á drzemał/ kolerik ſie gniewał/ melánkolik ſie fráſował/
12:
á wſzytko mu ſie niewcżás będzie zdáło. A ieſli mu ktemu do
13:
daſz pokármu tákiegoż/ thedy iedno z drugim pomieſzawſzy
14:
ſie/ ieſzcże będzie więtſzą moc w onym przyrodzeniu miáło.
15:
A ták pánie mátki/ á zwłaſzcżá ktore ſą przyrodzenia dobre=
16:
go/ bárzoby dobrze áby ſámy dziatki ſwe y karmiły y wycho
17:
wywáły. A ieſliże by ták być nie mogło/ tedy iſcie pilnie trze=
18:
bá ſzukać mámki nie kordiácżney/ nie melánkolicżney/ nie frá
Mámká iáka
ma być.

19:
ſowney/ ále coby byłá przyrodzenia dobrego/ obycżáiow v=
20:
cżćiwych/ ktora áby wnet obacżáłá/ ku cżemuby ſie przyro=
21:
dzenie dzieciątká onego ſciągáło/ ieſli ku gniewu/ ieſli ku o=
22:
ſpálſtwu/ ieſli ku zbytniemu płácżowi álbo lámentowi/ te=
23:
dy go potroſze nie gniewem/ nie fukiem/ ále iákoby igrániem
24:
á nadobnym á łágodnym vpominániem pohámowáć/ á po
25:
troſze go od onego przyrodzenia iego odwodzić będzye po=
26:
trzebá/ áby ſie wżdy w nim potroſze ſkromiły ony przyrodzo
27:
ne przypadki iego. Bo widziſz y woſk poki miękki tedy w ſię
28:
rychley piecżęć prziymie niżli kiedy ſtwárdnieie.
29:
❡Iedłá iákie máią być dzieciom dawáne.
30:
T
Eż gdy ſie iuż imie dziecię ieść/ trzebá mu y pokármy ro
Pokármy dzye
ciom iákie.

31:
zeznawáć według przyrodzenia iego. Bo ieſli koleryk/
32:
nie dáyże mu pokármow gorących/ tákże y melánkolikowi/
33:
bobyś ieſzcże bárziey podpalił onego gorącego przirodzenia
34:
iego. Ieſliże też flegmátyk/ nie dáyże mu też rzecży s przyro=
35:
dzenia záziębłych/ bobyś tákże ieſzcże więcey popráwił tępo
36:
śći y gnuſnośći iego/ á nie pieść też názbyt przyrodzenia ie=
37:
go/ nie żufecżkámi/ nie thymi wymyſlonemi pieśćidłki/ nie
38:
winki też/ á ieſli tedy bárzo rzadko y máło/ bo y mdleyſze bę=
dzie/ y żo


strona: 7

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 7.
1:
dzie/ y żołądek cżemu z młodu przywyknie tego mu ſie záw=
2:
żdy będzie chciáło. A potym gdy przydzie ná grubſze potrá=
3:
wy tedy y s trudnoſcią ie będzie przechowywáć mogło/ y o=
4:
nemu żołądkowi roſpieſzcżonemu záwżdy káżda rzecż záſzko
5:
dzić więcey będzie mogłá/ niżli owemu ſękowátemu co przy
6:
wyknie z młodu y złemu y dobremu. A możemy ſie w thym y
7:
widomemi rzecżámi ſpráwić. Pátrz ná thy kráie gdzie cze=
8:
brem piwo piją/ á páni mátká y w ſześćiniedzielach donice z
9:
grzankámi cżáſem náchyli/ iácy ſie chłopi by Zubrowie ro=
10:
dzą/ bo ieſzcże w brzuchu vtyie iáko proſię/ vrodzi ſie iáko cie
11:
lę/ á vroſcie iáko Woł. Páthrzże záſię ná owy winarze iáko
12:
chodzą iáko kokoſzki z zádrobionemi twarzycżkámi/ á ledwe
13:
go połowicá ná ſwiecie/ á y miedzy chłopy iuż dziś vrodzi=
14:
wſzego naydzie niżli miedzy tą roſpieſzcżoną ſláchtą/ czo ſie
15:
winki á pápinki zádrobili.
16:
❡Vbiory iákie máią być dziećinne/ y
17:
ćwicżenie obycżáiow młodych.
18:
N
Ie więżyſz mu názbyt z młodu kneflicżkow/ bryżycżkow
19:
pſtrych ſukienek iáko proſięciu/ bo iáko ſie thego z młodu
20:
náucży/ ták mu ſie to w pámięć wbije/ y ták mu ſie tego ná po
21:
tym záwżdy będzie chciáło/ á ſtąd mu y ſwawola ná potym
22:
y wſzetecżeńſtwo ſnádnie rość będzie mogło/ á wſzák mu to
23:
y nápotym nie zginie gdy iuż ku lepſzemu obacżeniu przycho=
24:
dzić będzye. Potym gdy iuż będzie podraſtáć nie trzebá
Od cżego dzye=
cię przeſtrze=
gáć.

25:
go też názbyt w grozie chowáć/ bo oná młodość iego/ gdyż
26:
ieſzcże ſmyſły ſłábe we mdłym ciele być muſzą/ tedy zbytnią
27:
grozą á fráſunkiem ſnádnie może być zgwałcona/ iż pothym
28:
záwżdy ſtráſzliwa/ tępá á głupia być muśi. Ale bez zbytniey
29:
grozy á bez fráſunku nadobnym nápominániem przedſię mu
30:
potroſze trzebá vymowáć obrokow/ áby nie roſło iáko wirz
31:
bá/ ktorą iáko náchyli tákże też rość będzie. Tákże go też iuż
32:
będzie trzebá ſtrzedz od głupich á od plugáwych chłopiąth/
33:
od zbytniey cżeládzi/ bo co z młodu widzi/ ſłyſzy/ tho mu ſie
34:
ſnádnie wbije w onę młodą pámięć iego/ y thákże z nim bę=
35:
dzie roſło. Bo y od ſtárſzych to ſłychamy/ iż lepiey tho więc
36:
pámiętáią co ſie z młodu około nich działo/ niżli co przed má
37:
łym cżáſem cżynili. Boć może dzieciątko cżyſcie ſie igráiąc y
38:
paciorká y łáćińſkich ſłow wiele náucżyć/ y a b c d bárzo mu
Bſie to ſná=


strona: 7v

Kſięgi Pirwſze
1:
ſie to ſnádnie ygráiąc w pámięć wbić może. Nie dáyże mu
2:
też wiele ledá cżego ſzcżebiotáć/ iáko tho ini bárzo rádzi wi=
3:
dzą/ á zową to ſzpacżkiem/ bo iáko mu tho w obycżay wni=
4:
dzie/ tedy mu potym s tego wſzetecżeńſtwo vroſcie/ ktorego
Mátki dzye=
wki cżego má=
ią vcżyć.

5:
go potym trudno oducżyć będzie. Tákże theż y pánie mátki
6:
około dzyewecżek ſwych powinny tákież pilność mieć/ gdyż
7:
to ieſt narod mdły á ná wſzytko ſnádnie náłomny. Abowim
8:
wierz mi iż młode wychowánie roſtropne śiłá pothym oby=
9:
cżáiow dobrych ná ſtárość káżdemu vmnożyć może. A wida
10:
my to y miedzy rodzoną bráćią/ iż ieden domá zle á ſwowol
11:
nie wychowány iáki ieſt brzydki w obycżáioch ſwoich/ iáko
12:
ieſt niedbáły w ſpráwach ſwoich/ iż wſzytko ſnádniey y vtrá
13:
ćić y ſam ſie w niwecż obroćić może. A drugi ktory będzie do
14:
brego á pocżćiwego wychowánia wſzytko ono zá nim cho=
15:
dząc pozbiera. A przytym rozna wdzięcżność y rozne vwa=
16:
żenie obycżáiow v ludzi pocżćiwych będzie iednego niż dru=
17:
giego.
18:
❡Iákiego preceptorá młodym dzie=
19:
ciom ſzukáć.
20:
P
Otym gdy iuż dzieciątko podroſcie/ iż mu ſie iuż ſmyſły
21:
y przyrodzenie lepiey ſtánowić będzie/ ſthárayże mu ſie
22:
pilno o iákiego cnotliwego/ ſtátecżnego/ trzeźwego/ á po=
23:
miernego preceptorá/ áby náuki ſłuſzne y obycżáynie pocżći=
24:
we mogł z niego bráć y obacżáć. A nalepiey go domá do cżá=
25:
ſu pochowáć/ bo wżdy y rodziczow y precepthorá potroſze
26:
ſie przeſtrzegáć będzie/ y lepſzy wcżás w ſwym młodym wy
27:
chowániu mieć może/ y wżdy z onemi ſproſnemi chłopięthy
28:
ſzkolnemi poſpołu rość nie będzie/ y ich obycżáiow ſobye do
29:
młodey głowy nie nábije. Bo to być inácżey nie może/ iákie
30:
towárziſtwo tákie też y obycżáie poſpolicie bywáią/ á wſzák
Iákie towárzy
ſtwo tákie oby=
cżáie.

31:
to y miedzy ſtarſzymi widamy. Abowiem to ieſt rzecż pew=
32:
na/ w iákie obycżáie młodość dziećinna będzie podaná/ tákie
33:
długo y pámiętáć y vżywáć ich będzie. A możym bacżyć y po
34:
młodym drzewie/ ktore im nalepiey vſzcżepiono á opráwio=
35:
no będzie tym narychley y vroſcie y wdzięcżne owoce ſnád=
36:
niey może podáć s ſiebie. Thákże y po młodym koniu y po i=
37:
nych źwirzętach. Nie dáyże ſie z nim z młodu łámáć twárde
38:
mi á wichrowáthemi náukámi/ boć mu ſnádnie w młodey
głowie


strona: 8

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 8.
1:
głowie wſzytko pomieſzáią/ ále co napilniey vcżyć go cżyść
2:
á piſáć/ á potroſze ſłowá ná polſki ięzyk wykłádáć/ coby mu
3:
ku cnotham á ku pocżćiwym obycżáiom ono młode przyro=
4:
dzenie przywodziło. Boć wierę Grámmátiká z Logiką nie=
5:
wiem y ſtáremu by ſie cżáſem nie vprzykrzyłá.
6:
Kápitulum IIII.
7:
Iáko ſie ma dzieciątko vcżyć o Pánu Bogu y
8:
o boiáźni iego rozumieć/ co ſie y ſtár=
9:
ſzemu przygodzić może.
10:
grafika
A
To ieſt napilnieyſza/ áby dzieciątko
11:
kthore iuż ku lepſzemu rozumowi będzie przy=
12:
chodziło/ vcżyło ſie rozumieć co ieſt Bog/ á co
13:
ieſt wola iego. Gdiż iáko Sálomon piſze/ iż to
Przipo. j.

14:
ieſt nawiętſzy pocżątek káżdey mądrośći po=
15:
znáć Bogá á vcżyć ſie boiáźni iego. A iáko Dawid powiá=
Pſal. viij.

16:
da/ iż y od dziathek sſących iuż idzie chwałá Pánu Bogu ná
17:
wyſokośći. Ale iż w tych zámieſzánych cżáſiech ſwiá=
18:
tá dziſieyſzego iſcie nie káżdy ſie będzie vmiał ſnádnie s tego
19:
wypráwić co ieſt Bog/ y iáka ieſth iſtność iego y wielmoż=
Trudno ſie s
teo wypráwić
co ieſth Bog.

20:
ność iego/ y co ieſt wola ſwięta iego/ y iáko ią rozumieć/ y iá
B ijko iey


strona: 8v

Kſięgi Pirwſze
1:
ko iej wſzyſcy ſłuſznie powinni być mamy/ y trzebá ſie w tym
2:
káżdemu pilnie obacżáć/ á nie vnośić ſie zá piſmy y zá wymy
3:
ſły roznemi á dziwnie záwikłánemi/ iedno ſthrzedz moczno
4:
ſłow á dekretow Páńſkich/ kthore nieomylnie wyſzły przez
5:
Duchá ſwiętego z vſt Prorockich y Apoſtolſkich/ y z vſt wła
6:
ſnych tego dziwnego Boſtwá cżłowiecżeńſtwem zákritego/
7:
á pilnie ie rozeznawáć á vważáć ſobie.
8:
❡Iáko prawdziwe piſmá rozeznawáć mamy.
9:
B
O ácż ludzie rozni roznych piſm y roznych náuk ſwiáth
10:
pełen rozſypáli/ ále iż byli ludzie/ też ſie iáko ludzie vno=
11:
śić mogli. Ale iako nas Duch ſwięty nadobnie náucżył/ áby=
Co ieſth duch
prawdy.

12:
chmy káżdego duchá y káżdego piſmá ſłucháli/ ále iżbychmy
13:
to pilnie rozważáli ktory ieſt duch y ktora náuká s prawdy/
14:
powiedáiąc/ iż żaden duch nie ieſt s prawdy/ iedno ten ktori
j. Teſſ. w v.
j. Ian w iiij.
Galat. w j.

15:
powieda ſzcżyre ſłowá Páńſkie á nie żadnych inych wymy=
16:
ſłow ſwiátá tego. A inſzego czo/ by też y Anyoł z niebá sſtą=
17:
pił/ á powiedał nam/ niżli tho co ieſt przez Duchá ſwięthego
18:
ná ſwiát wywołano/ tedj temu nie mamy wierzić/ y owſzem
19:
przeklináć iáko rzecży nieprawdziwe á omylne od ſwiáthá
20:
wymyſlone.
21:
A ták iżby też y preceptor o tym wiedział/ y dziecię áby ſie
22:
tego od niego vcżyło/ iż wedle zgody piſma ſwiętego tu przez
23:
Duchá ſwiętego na ſwiát iáwnie á iáſnie wydánego/ iż Bog
Bog ieſth iſt=
ność.

24:
ieſt iſtność dziwna żadnym rozumem nie ogárniona/ wſzech
25:
mogąca/ nalepſza y namożnieyſza. Ktory wſzytko wie y wi=
26:
dzi ták ná ziemi iáko y ná niebie/ y wſzytko rządzi á ſprawu=
27:
ie wedle woley á zdánia ſwego/ kthorego żadne oko nie wi=
28:
dziáło áni żadny rozum ſłuſznie doſiądz nie mogł/ áni go ża=
29:
dne piſmo wyiáſnić áni wypiſáć mogło/ thylko iż ſie nam
30:
przez głos ſwoy/ y przez rozlicżne głoſy Prorockie/ przez Du
31:
chá ſwiętego nieomilnie ná ſwiát wydáne pocżęśći obiáwić
32:
racżył/ á nákoniec nawięcey przez onego iedynego ſyná ſwe
Syn z Oyczem
od wiekow.

33:
go/ ktory z nim od wiekow w iedynośći Boſtwá ſpołecżne=
34:
go záwżdy był/ y tu ſie ná ſwiát w cżłowiecżeńſthwie ſwym
35:
okazáć racżył/ ktorj był práwy obraz á wyobráżenie iego/ ták
36:
iáko Páweł ſwięty y ini Apoſtołowie ſzyroko o thym piſáli/
Koloſſ. w j.

37:
naiáſniey ſie nam obiáſnić y oznaymić racżył. Gdyż tho ſam
38:
ten ſwięty á iedyny Pan iáſnie powiedáć racżył: Iż kto mnie
widzi wi=


strona: 9

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 9.
1:
widzi widzi y oycá moiego. Abowiem ia y ociec thedy iedno
Ian xiiij.
Ian viij.

2:
ieſtechmy/ tho ieſt iedynego á ſpołecżnego Boſtwá záwżdy
3:
ſpołu vżywamy. A tuchmy ſie wżdy potroſze s tey trudnośći
4:
wywiedli/ iż wżdy chociay ták z dáleká o tey wielmożnośći y
5:
mowić y rozumieć możemy/ wiárą zupełną á nieomylną o=
6:
ſtátká dokłádáiąc.
7:
❡Iáko rozumieć o iſtnośći Bożey.
8:
N
Ie dáyże ſie vwodzić tym nowotnym á wymyſlnym ro
9:
zumkom/ ktorym podobno tego potrzebá/ áby imi ſzyr=
10:
mowáli/ áby ten Bog żadney iſtnośći nie miał/ bo powiedá
11:
ią iż iey w piſmie nie máſz. Ale iż wiemy pewnie iż Bog ieſt/
12:
tedyć wżdy czokolwiek ieſth/ wżdyć muśi mieć iſtność iáką/
13:
ácż powiedáią iż to ieſt philozophia/ ále tę philozophią ſam=
14:
że ten Pan potym iáſnie wyłożyć racżył. A iż Bog pewnie
15:
ieſt/ bychmy też o tym żadnego piſmá nie mieli/ tedy przypá=
16:
trzywſzy ſie dziwnym ſpráwam iego/ ktore on żadnym rozu
17:
mem nieogárnione ſpráwuie/ tuż iáwnie przed ocżymá náſze
18:
mi ná ziemi y ná niebie/ tedy temu beſpiecżnie możemy wie=
19:
rzyć iż ieſt/ y był/ y będzie ná wieki wiecżne.
20:
Y dobrze ſie tey możnośći iego przypátrzyli oni przodko=
21:
wie náſzy rozlicżnemi kſtałty/ ále nawięcey v gory Synái/
Przodkowie ná
ſzy iáko ſie Bo=
gu przypátrzy=
li.

22:
gdy mowili Moiżeſzowi/ iż nam tylko iedno o tym Bogu po
23:
wiedaſz iż ieſt/ á my ánichmy go nigdy widzieli/ ánichmy ie=
24:
go głoſu ſłyſzeli. Powiedział im Moiżeſz: Iż nágotuycie ſie
ij. Moiz. xx.

25:
wſzyſcy ná iutro/ pewnie go ná tey gorze widzieć będziecie/
26:
y głos iego vſłyſzycie/ iedno ſie bliſko gory nie przyſthępuy=
27:
cie/ ábyſcie ſmiercią nie pomárli. A ieſzcże ſie było nic nie sſtá
28:
ło á iuż ſie byli bárzo potrwożyli y polękáli. Ráno iutro ięłá
29:
ſie oná gorá trząść/ potym ſie ogniem ſrogiem zápaliłá/ po=
30:
tym pocżęły z niebá pádáć okrutne łyſkáwice/ trzáſkáwice/ y
31:
pioruny/ ták iż iuż oni ludzie nápoły byli pozdycháli od ſtrá=
32:
chu/ y pytáli Moiżeſzá coby ſie to działo. Powiedzyał im/ iż
33:
to iuż Pan idzie aby z wámi mowił/ á iżbyſcie głos iego ſły=
34:
ſzeli. Potym wſzyſcy vpádli przed Moiżeſzem proſząc go á=
35:
by Bog z nimi nie mowił/ áby y głoſu iego nie ſłyſzeli/ powie
36:
dáiąc iż pewnie pozdychamy. Pothym ſam Moiżeſz ſzedł do
37:
Páná ná gorę/ y támże ſie s pánem rozmowił o cżym było po
38:
trzebá. A thám beſpiecżnie doználi oni przodkowie náſzy iż
39:
Bog ieſt/ á iż ieſt dziwna iſtność iego y ſpráwá iego.
B iijTáże też


strona: 9v

Kſięgi pirwſze
1:
Tákże też przedtym gdy Pan thegoż Moiżeſzá poſyłał do
2:
Fáráoná/ áby lud iego wolno puśćił z Egiptu/ kthory iáko
ij. Moize. iij.

3:
tám był záſzedł zá Iozefem to iuż o tym ſą hiſtorie. Tedi gdi
4:
Páná pytał Moiżeſz iákieby było imię iego/ y od kogo poſel=
5:
ſtwo ſpráwowáćby miał/ powiedáiąc iż to ſrogi krol/ iáko
6:
mu ia nie będę vmiał powiedzieć od kogom prziſzedł/ pewnie
7:
bez pomſty nie będę. Powiedział mu Pan: Iż iam ieſt ktom
Imię Páńſkie
Iam ieſt.

8:
ieſt/ y to ieſt imię moie/ y ták mu powiedz: Iż kazałći to po=
9:
wiedzieć ten ktory ieſt. Tu iuż ſłyſzyſz iż ſie Pan iſtnoſcią zo=
10:
wie gdy powieda iż mie ták zową ktory ieſt. Bo być iſtność
11:
iáka tám nie byłá/ pewniećby iuż też tám y ieſth nie był/ y nic
12:
nie było.
13:
❡Iáko ſą trzey ſtanowie w iedney
14:
iſtnośći Boſtwá.
15:
L
Ecż iużby to łácnieyſza rozumieć y wierzyć iż Bog ieſt i=
16:
ſtność/ ále iáka to ieſt iſtność iuż to nie náſzego rozumu.
17:
Ale to ieſzcże przytrudnieyſzym będzie/ iż w tey iſtnośći tego
18:
dziwnego Boſtwá ſą trzey ſtanowie (bo mędrkowie záká=
19:
zuią mowić trzy perſony) to ieſt ociec ſyn y duch ſwięty/ á ći
20:
trzey ſtanowie ſwięći oną dziwną iſtnoſcią Boſtwá onego
21:
ogárnieni ſą/ iednoſtáyney woley/ iednoſtáyney mocy/ iedno
22:
ſtáyney władzey/ iednegoż doſtoieńſtwá y błogoſłáwieńſt=
23:
Aá/ iedneyże chwały y máieſtathu/ á przedſię iedno ſą/ iáko
24:
tego Ian ſwięty poſwiádcżył. A to iedno á czoż inſzego ma=
j. Ioann. v.

25:
my rozumieć iedno ieden Bog/ gdyż tego piſmá mocnie po=
Chociay trzey
ſą ſtanowie á=
le iedno Bo=
ſtwo.

26:
ſwiadcżáią/ y tákże ſyná prawdziwym Bogiem zową iáko
27:
y oycá/ tákże y Duchá ſwiętego. Bo ieſlibychmy tylko oycá
28:
Bogiem chcieli s tey iednośći wydzielić/ iużćiby żadnym o=
29:
bycżáiem drugi być nie mogł. A thubychmy wielką krzywdę
30:
vcżynili Synowi gdybychmy mu to odięli czo miał od wie=
31:
kow/ y co mu wſzythki piſmá z dawná poſwiádcżyły iż ieſth
32:
práwy Bog. A ieſliże mu tho przywłaſzcżymy/ iákoż rádzi y
33:
nie rádzi muśimy/ tedyćby iuż byli dwá álbo trzey bogowie.
34:
Ale nalepiey z Ianem ſwiętym pomy zgodą/ iż ći trzey iedno
35:
ſą. A to iedno á iákoż inácżey rozumieć mamy iedno iż iedno
36:
wſzytkich á ſpołecżne Boſtwo. A ſtąd iuż muśimy rozumieć
37:
iż to ieſt iedyny/ wierny/ á práwy Bog/ Ociec Syn y Duch
38:
ſwięty/ chociay w troiákim ſtanie ále w iedney iſtnośći.
O wierz


strona: 10

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 10.
1:
O wierz mi iż tho był dobrze obacżył on chytry wąż áon
Cżárt iáko to
obacżył iż ći
trzey iedno ſą.

2:
cżart ſprzećiwnik narodu ludzkiego/ iż ći ſwięći trzey ſtano=
3:
wie ſą w tey iedney iſtnośći Boſtwa/ gdy do oney Iewy w
4:
Ráiu mowił rádzącz iey áby iábłko vrwáłá y ſkoſztowáłá/
j. Moize. iij.

5:
powiedáiąc iey/ iż niewiecie cżemu wam tego iábłká zákaza
6:
no/ iż ieſt wieſzcże/ ſkorobyſcie go ſkoſztowáli będziecie iáko
7:
bogowie/ á będziecie wſzytko wiedzieć y złe y dobre: ácż tho
8:
mędrkowie wykłádáią iż to mowił cżárt dla tego będzyecie
9:
iáko bogowie iż ich dwoie było Adam y Ewá. Ale tu trudno
10:
mędrkowáć/ bo to iáwnie Pan potym wnetże ſam wyłożył/
11:
iż ſie ty ſłowá nie ku Adámowi áni ku Ewie ſciągáły/ iedno
12:
ku onemu troiákiemu ſtanu w iedney iſtnośći Boſkiey będą=
13:
cemu/ gdy vyrzał Adámá ſmętnego á iuż prze ono niepoſłu=
14:
ſzeńſtwo z Ráiu wygnánego/ tedy powiedzieć racżył: Onoż
15:
ći on Adam ktorj chciał być iáko ieden z nas wiedząc złe y do
16:
bre. To tu iuż trudno mędrowáć/ bo byś chciał rzec iż tho ku
j. Parali. xvij.
ij. Parali. vj.

17:
Anyołom mowił tedj trudno/ bo powieda piſmo/ iż żaden ku
18:
tobie nie ieſt podobien Pánie. Y pátrz wnet/ chociay tu Pan
19:
nie w iedney oſobie mowi/ á przedſię tho iedną iſtnoſcią zá=
20:
zdobić racżył/ gdy roſkázuie Anyołom áby Ray záwárli/ te=
21:
dy tám nie ſtoi/ iż mowili Pánowie/ ále roſkazał Pan Anyo
22:
łom. A thu ſie iuż ſnádnie káżdy może wypráwić/ iż ći ſwięći
23:
trzey ſtanowie od wiekow ſą w iedney iſtnośći Boſtwá/ ie=
24:
dney woley/ władzey/ y dziwnego máyeſtatu. Gdyż Ian s.
Ioann. j.

25:
iáwnie o Synu powieda/ iż iákoż od wſzech pocżątkow był
26:
w Boſtwie ſłowem/ á to ſłowo záwżdy było prawdziwym
27:
Bogiem. Niechayże thu kto chce wywráca ſobie iáko chce/
28:
nam nielza iedno przy ſzcżyrej prawdzie piſmá ſwiętego prze
29:
ſtawáć.
30:
❡Iáko ieſt Bog złym ſrogi/ á do=
31:
brym miłoſierny.
32:
A
Ták przypátrziwſzy ſie temu dziwnemu á nigdy nieſkoń
33:
cżonemu Boſthwu/ nielza iedno iż ſie go muśimy vcżyć
34:
bać iáko Bogá wſzechmogączego á Bogá ſtráſzliwego y ná
35:
złe bárzo ſrogiego/ przed kthorym drżą wſzyſcy mocarze ná
36:
niebie w piekle y ná zyemi. A iáko piſmo powiáda/ iż bárzo
Zidow x.

37:
ieſt rzecż ſtráſzliwa wpáść w możne ręcze iego/ bo y vmie ſie
38:
pomśćić/ y długo pámięta. Iáko ono mamy hiſtorią o onym
B iiijnędznym


strona: 10v

Kſięgi Pirwſze
1:
nędznym krolu o Achábie ktory kwoli żenie dał zábić niewin
2:
nego cżłowieká o właſną winniczę iego/ iáko ſie Pan ſrodze
iij. Kro. xxj.

3:
pomśćił nád nim á nád oną wſzetecżną żoną iego/ ták że wła
Iáko Bog ieſt
ſtráſzny.

4:
ſni pśi ich łeptáli kreẃ ich/ á gnoiem ſie sſtáły ciáłá ich ná o=
5:
neyże winnicy o ktorą dáli zábić cżłowieká niewinnego.
iiij. Kro. ix.
iiij Kro. x.
ij. Parali. xviij.

6:
A wſzákoż ieſzcże nie doſyć ná tym było/ ábowiem potym po
7:
niemáłych cżáſiech zábito kilkánaſcie wnukow iego/ toż tám
8:
dopiro Pan powiedzieć racżył/ iż ſie iuż teraz nácieſzyłá du=
9:
ſzá moiá nád domem Achábowym. A ták ſie przypátrz iáko
10:
to ieſt ſrogi Bog ná złośćiwego/ á ſtráſzna ieſt rzecż rozgnie
11:
wáć go/ á wpáść ná pomſtę w ſrogie ręce iego.
12:
Pátrzayże záſię s tey ſrogośći iáko ieſt miłoſierny/ gdy po
13:
wiedáć racży: Iż ilekroć ſie kolwiek nędznicżek obacży w v=
Eze. xviij.

14:
padku ſwoim/ á záwoła do mnie o miłoſierdzie moie/ tyle ſie
15:
rázow będę powinien nád nim zmiłowáć/ á nigdy nie wſpo=
16:
mináć przeſzłych złośći iego. Patrzayże iáko nas wdzięcżne=
17:
mi ſynacżki ſwemi zowie/ á nam ſie dopuſzcża miłoſiernym
Ian xiiij.
Iáko Bog ieſt
miłoſierny.
Luk. xj.

18:
oycem ſwym zwáć/ dokłádáiąc tego: Iż ocżkolwiek mie pro=
19:
śić będziecie wſzytko dla was vcżynię. Powiedáiąc: Iż gdy
20:
żem oycem wáſzym ieſt/ ázaſz ieſt ktory ociec táki ná zyemi/
21:
ktory gdyby go dziecię iego prośiło o chleb iżby dał kámień?
22:
álbo gdyby go prośiło o rybę iżby mu dał iáſzcżorkę? Powie
23:
dáiąc: iż ieſli oycowie wáſzy ſą dziathkom ſwym miłoſierni
24:
ná ziemi/ iżem ia wam nie rowno miłoſiernieiſzym oycem ná
25:
niebie. A ieſzcże tego popráwuiąc powiedáć racży: Iż by má
Iſa. xlix.

26:
tká opuśćiłá dzieći ſwoie ná ziemi/ ia was nigdy nie opuſz=
27:
cżę. A tu ſie podziwuy iáko to Pan dobrotliwy/ ácż ieſt złym
28:
ſtráſzliwy/ iáko możny Bog/ ále dobrym tho iuż ſłyſzyſz iáko
29:
ieſth dobrothliwy iáko miłoſierny ociec wdzięcżnym dziat=
30:
kom ſwoim.
31:
❡O co mamy prośić Oycá ſwego
32:
niebieſkiego.
33:
A
Gdy iuż wiemy iż ieſt ták miłoſierny á ták dobrotliwy/
34:
á iż ſie Oycem náſzym miłośćiwym być ozywa/ wołay=
35:
myſz do niego iáko do dobrotliwego oyczá ſwego/ á vcżmy
36:
ſie ieſzcże z dziećińſtwá wyznawáć tey ſwiętey możnośći te=
37:
go dziwnego Boſthwá iego/ á prośmy go vſtáwicżnie/ áby
38:
nas pod mocą/ pod obroną/ á pod kroleſtwem ſwym vſtá=
wicżnie


strona: 11

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 11.
1:
wicżnie chowáć racżył/ áby nam żadna moc w imię iego ni=
Prośbá do oy=
cá niebieſkiego

2:
gdy nie ſtráſzna byłá/ áby námi żadna władza áni żadna nie
3:
pobożna zwirzchność nie władáłá/ iedno moc á kroleſthwo
4:
ſwięte iego. A w thym kroleſtwie iego/ á w tey opátrznośći
5:
iego á w beſpiecżeńſtwie náſzym áby ſie miedzy námi ſwięći
6:
ło ono od wiekow ſwięte á błogoſłáwione imię iego/ á wola
7:
ſwięta iego áby ſie wſzędy ſzyrzyłá ták ná niebie iáko y ná zie
8:
mi. Prośmyſz go áby nas racżył opátrowáć potrzebámi do
9:
cżeſnemi iáko miłośćiwy ociec dziatki ſwoie/ wedle woley á
10:
miłoſierdzia ſwego. Prośmyſz go áby nam racżył odpuſz=
11:
cżáć przeſtępki náſze/ gdyż záwżdy vpadáć muśimy przed má
12:
yeſtatem iego w złoſciach náſzych s przyrodzenia ſkáżonego
13:
ſwego. A my też bądźmy powinni tákże wſzytko odpuſzcżáć
14:
winowáycom náſzym/ dla imieniá iego ſwiętego w cżymby
15:
nas nieſłuſznie obráźili. Prośmyſz go áby ná nas niedopuſz=
16:
cżał żadnych pokus ktoreby nas miáły odwodzić od ſwięte=
17:
go Boſtwá iego/ ábo nam przekażáć do ſwiętego miłoſier=
18:
dzia iego/ ále iżby nas zbáwił odewſzytkiego złego/ gdyż ieſt
19:
iego moc/ iego władza/ iego kroleſtwo ná niebie y ná ziemi/
20:
á żadny nas mocarz s tego wybáwić nie może oprocż tey dzi
21:
wney mocy ſwiętego Boſtwá iego.
22:
❡Co mowimy do Oycá tho beſpiecżnie mowić
23:
możemy do Syná y do Duchá ſwiętego.
24:
ABowiem co mowimy do Oycá/ to beſpiecżnie też może=
25:
my mowić y do Syná y do Duchá ſwiętego/ gdiż to ieſt
26:
iedno wiecżne á nigdy nierozdzielne Boſtwo/ gdiż Syná pi
Boſthwo ie=
dno á nieroz=
dzielne ieſth.
Eza. w ix.

27:
ſmo ſwięte ná wielu mieyſcach tákże oycem zowie. Bo go E
28:
záiaſz głośnie wyſławił ieſzcże przed národzeniem iego/ Iż ſie
29:
nam to vrodzi Bog mocny á ociec wieku przyſzłego. Gdiż go
Zidom. w j.
w Pſal. C j.
Ian w j.

30:
też tákież piſmá zową wſzędy ſtworzycielem iáko y Oyczá/
31:
bo iáſnie Ian ſwięty piſze iż przezeń wſzytko sſtáło ſie ieſt/ á
32:
bez niego nigdy ſie nicz nie sſtáło/ á thákże y ná wielu miey=
33:
ſcach inych. Tákże y o Duchu ſwiętym Dawid powiáda: Iż
Pſal. Ciiij.

34:
gdy wyſleſz Duchá ſwego ſwiętego Pánie/ wſzytki rzecży bę
35:
dą ſtworzony á práwie odnowiſz wſzytkę oblicżność ziemie
36:
A ták gdyż nam to iáwnie á iáſnie piſmá ſwięte poſwiad=
37:
cżáią/ iż Syn y Duch ſwięty ſą z Bogiem Oycem w iednym
38:
Boſtwie/ w iedney mocy/ w iedney woli/ y w iednym doſto=
ieńſtwie


strona: 11v

Kſięgi Pirwſze
1:
ieńſtwie iáko nam tego y ten ſwięty Syn á Pan náſz ſam mo
2:
cnie poſwiadcżáć racży: Iż ia á Ociec iedno ieſteſmy. A O=
Ian viij.
Ian xiiij.
Luk. v.

3:
ciec we mnie á iam w Oycu záwżdy ieſt. A ktho widzi mnie
4:
widzi y Oycá mego. A ieſli Ociec ożywia/ tedy ia theż oży=
5:
wiam. A ieſli Ociec grzechy odpuſzcża/ thedy ia też odpuſz=
6:
cżam. A komuż należy ożywiáć y grzechy odpuſzcżáć iedno
7:
Bogu? A s tych przycżyn możemy nic nie wątpić/ iż Syn O=
Iż ſyn ieſt prá=
wy Bog.

8:
ciec y Duch ſwięty/ iż to ieſt ieden á prawdziwy Bog/ á wſzy
9:
ſczy ſą onym dziwnym á żadnym rozumem nierozmyſlnym
10:
Boſtwem ſpołu ogárnieni. A chcemyli tego ieſzcże ſobie y pi
11:
ſmy popráwić/ iż Syn był záwżdy y ieſth práwy Bog/ ſłu=
12:
chaymy Ianá ſwiętego co nam o tym powieda ták piſząc: Iż
j. Ioann. iij.

13:
w tymechmy poználi miłosć ſzcżyrą Bożą/ iż on zá nas poło
14:
żył żywot ſwoy. Toć iuż nie Ociecz położył zá nas żywothá
15:
ſwego/ iużći też nie Boſtwo/ ále ono cżłowiecżeńſtwo ſwięte
16:
ktore było iednymże Boſtwem ogárnione poſpołu z Oycem
17:
y z Duchem ſwiętym. A ná drugim mieyſczu tákże powieda:
j. Ioann. v.

18:
Iż bądźmy vſtáwicżnie w Pánu náſzym pánu Kriſtuſie/ kto
19:
ry ieſt prawdziwym Bogiem y żywotem wiecżnym. A Pá=
20:
weł ſwięty pátrz iáko też thákże o tym do Tytuſá piſze/ mo=
21:
wiąc: Iż w tym ſie nam okazáłá miłość á łáſkáwość zbáwi
Titu. iij.

22:
cielá náſzego Bogá/ iż nie z vcżynkow náſzych/ ále z miłoſier
23:
dzia iego ieſtechmy zbáwieni. Tákże też ná drugim mieyſczu
24:
mowi: Nie kuście Kriſtuſá iáko go niektorzy ná puſzcży ku=
j. Cor. x.

25:
śili/ co Moiżeſz iáſnie wykłáda iż Bogá kuśili. A coż tu rze
26:
cże mędrek álbo on wymyſlácż co go máluie dziwnemi prze=
27:
zwiſki/ zowąc go niedoſkonáłym Bogiem/ iedno Bogiem z
28:
Bogá pochodzącym/ czo powieda iż iedno Ociec ieſt Bog/
29:
toćby iuż Syn żadnym obycżáiem Bogiem być nie mogł/ bo
30:
by iuż był drugi. A gdzieżby ſie ty mocne piſmá podzyały/ kto
31:
re tu ſłyſzymy iż Syn ieſt prawdziwy Bog/ á ieden w iedno
32:
ſtáynym Boſtwie z Oycem y z Duchem ſwiętym.
33:
Ale my będąc ták pewnemi piſmy vtwirdzeni/ nie dáymy
34:
ſie ledá wiátrom zwodzić/ á ſtoymy przy wiernym Koſciele
35:
Krześćiáńſkim/ ktory ták o tym nierozdzielnym Boſtwie od
36:
wiekow rozumiał/ y thák przy tym y dziś vſtáwicżnie ſtoi/ y
37:
wiecżnie ſtać będzie. A żaden narod áż do tego cżáſu od tego
Heretikowie co
cżynią.

38:
ſie nigdy nie oderwał/ chybá to teraz kęs płochych głowek.
39:
Wſzák ſie o to pokuſzáli Ariani álbo oni Iulianowie/ możni
40:
Ceſárze/ y wiele dziwnych Heretykow/ áby byli to ſwięte á
ſpołecżne


strona: 12

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 12.
1:
ſpołecżne Boſtwo kiedy roſtárgnęli/ á nigdy nic temu vcży=
2:
nić nie mogli/ bo trudno rękę podnieść przećiwko Bogu wſze
3:
chmogącemu. A beſpiecżnie záwżdy wołáć możemy do tego
4:
ſpołecżnego á nigdy nierozdzielnego Boſtwá/ Boże Oycże
5:
náſz kthoryś ieſt ná niebie/ niechay ſie będzie ſwięćiło miedzy
6:
námi ſwięte imię twoie/ á niech ſie ná wſzem dzieie ſwięta á
7:
nieodmienna wola twoiá/ ták ná ziemi iáko y ná niebie. A pe
8:
wnie w káżdych prośbach wyſłuchani będziemy. A iż ſobie k
9:
temu możemy bráć ná pomoc ono niewinne cżłowiecżeńſth=
10:
wo Páná náſzego tymże ſpołecżnym Boſtwem ogárnione/
11:
boć Bogá nie zwano Iezuſem Kriſtuſem/ iedno cżłowiecżeń
12:
ſtwo Páná náſzego/ á przedſię w tho imię muśi klękáć káżde
13:
koláno niebieſkie ziemſkie y piekielne.
14:
A gdy ſie iuż tego dzieciątko potroſze náucży iáko ma rozu
15:
mieć Bogá/ y iáko ieſt złym ſrogim Bogiem/ á dobrym oy=
16:
cem miłoſiernym/ iáko do niego wołáć/ y iáko imieniá ſwię=
17:
thego iego ſobie ná pomoc wzywáć/ y iáko mu dufáć będzye
18:
miáło/ tu iuż potym y do inych náuk będzie ſnádnieyſzy przy=
19:
ſtęp miáło. Niechże go z młodu nie báwią owemi Grámmá
20:
tykámi/ Logikámi/ Aritmetykámi/ boć to y ná ſtáre przytru=
Cżego ſie dzye=
cię vcżyć ma.

21:
dnieyſzym/ álbo owemi záwikłánemi Poeckiemi fábułámi.
22:
Bo á co mu potym iáko Circes ludziom głowy odmieniáłá/
23:
álbo iáko Vlixes pływał/ álbo co Helenká broiłá/ ábo co Pe
24:
nelope cżyniłá/ ácż to potym powoli gdy ſie iuż cżego inſzego
25:
poducży nie wádzi ſobie dla krotofile cżytáć. Ale niech cżyta
26:
hiſtorie onych zacnych pirwſzych ludzi/ iáko ſie onemi dziw=
27:
nemi rozumy ſpráwowáli/ iáko nicżego y inſzego nie pátrzá=
28:
li iedno ſławy/ cnoty/ á pocżćiwośći/ iákie były dziwne ſprá
29:
wy y żywoty ich/ á ni ku cżemu ſie inemu nigdy nie ſciągáły/
30:
iedno ku cznocie/ á ku ſławie wiecżney ſwoiey. A nie cżynić
31:
gwałtu zbytniego w przyrodzeniu/ bo więc widamy drugie
32:
iż ſie ták zácżtą álbo zámyſlą że y od pámięći odchodzą á om
33:
dlewáią/ co tho nápotym oney młodey fántáziey wiele zá=
34:
ſzkodzić może.
35:
Kápitulum v.
36:
Iáka ieſt rozność w przyrodzeniu
37:
ludzkim.
Abowiem


strona: 12v

Kſięgi Pirwſze
1:
grafika
2:
A
Bowiem kto ſie chce przypátrzyć iá
3:
kiemi dziwnemi przypadki náturá náſzá záwi
4:
kłána á zámotána ieſt/ ma ſie cżemu podziwo
5:
wáć. Bo pátrz iż ſie iednemu chcze goſpodár=
6:
ſtwá/ drugiemu koniá á ſzárſzuná/ drugiemu
7:
práwá/ drugiemu pokoiu á cżytánia/ drugiemu tańczu/ má=
8:
ſzkáry/ drugiemu opilſtwá á cekláciey/ więcz ſzyrmirſthwá/
9:
więcz rozmáitych poſkokow. Owo iáko Mędrzec nápiſał/
10:
Iż káżdego to do ſiebie ciągnie kto ſie w cżym kocha. A cżym
11:
że ty chući náſze rozne/ á zwłaſzcżá kthoreby były ſzkodliwe/
12:
okroćić mamy? iedno rozumem á roſtropnym vważeniem?
Z náuki wiele
przypada.

13:
Co nam niſkąd inąd ſnádniey przypáść nie może/ iedno z ná
14:
uk pocżćiwych á z vſtáwicżnego ćwicżenia. Bo ſie iuż ſthąd
15:
ſnádnie náucżyć możemy iáko ſwoy ſthan pocżćiwie zácho=
16:
wáć/ iáko ſie rzecży ſzkodliwych á niepocżćiwych przeſtrze=
17:
gáć mamy/ iáko przyrodzenie ſwoie náłomne/ gdj nas do cże
18:
go nieſłuſznego wiedzie/ zgwałćić á zwyciężyć mamy/ iáko
19:
ſzcżęſcie y nieſzcżęſcie vważáć mamy/ iáko ſie przyſzłych przy=
20:
padkow lękáć nie mamy/ gdyż widzimy iż wſzytko ſą rzecży
21:
nieobácżnie przeminąłe/ tylko co ſobie w głowie vſcielemy/
22:
to z námi záwżdy y wſtáć y vkłáść ſie muśi. A iáko Dioge=
23:
nes on wielki Mędrzec powiedał/ iż ia wiele mam naprzod
24:
gdy rády ſłuſzney doſtháć nie mogę/ iż ſie ſam s ſobą rozmo=
wię/ y ſam


strona: 13

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 13.
1:
wię/ y ſam ſie ſiebie porádzę. A też ia fortuny nie pátrzę kiedi
2:
przychodzi/ ále kiedy odchodźić ma/ bo ſie thám dopiro iey
3:
wſzytki ſkutki okázáć muſzą.
4:
Alexánder wielki powiedáią iż ſie nigdy nie vkładł áż pir
5:
wey miecż pod poduſzkę włożył/ á z drugiey ſtrony kſięgi/ bo
6:
bárzo rad wiele cżytał. A ſthądże mu oná iego wielka dziel=
Cżytánie cżyni
ćwicżenie.

7:
ność y ćwicżenie przychodziło/ cżytáiąc ſpráwy onych wiel=
8:
kich krolow y mocarzow co też przed nim bywáli. Philip o=
9:
ciec iego wielki krol Mácedońſki/ gdy mu przynieſiono no=
10:
winę iż mu ſie był then ſyn Alexánder vrodził/ thedy powie=
11:
dział: Iżem rad ſynowi/ álem temu rádſzy iż Ariſtoteles żyw
12:
á iż ſie zá cżáſow iego vrodził. Bo ácż mi dał Bog ſyná/ ále
13:
ieſzcże niewiem iákiego/ ále ten może mi go tákim ſynem v=
14:
cżynić náukámi y wychowániem ſwym/ iż pewnie mogę wie
15:
rzyć iż będe miał z niego ſyná godnego.
16:
Abowiem tenże to Ariſtoteles ták to więc w ſwych rozmo
17:
wach rozważał/ iż ia wolę mieć rozum á náukę niż bogáctwo
18:
bo mię to ſnádnie opuśćić może/ ále to oboie áż mię do grobu
19:
doprowádzić muśi/ á z niewolniká wolnym záwżdy vcży=
20:
nić może. Bo ten co s ſtráchu á poniewoli muśi dobrym być/
Zli niewol=
nicy.

21:
iuż ieſt niewolnikiem v żywothá ſwego. Ale tho ieſt práwie
22:
wolny/ ktory s cnoty á s ſtátecżnego rozmyſłu ſwego dobro
23:
wolnie vmie dobrym być. Abowiem ſtára tho oná przypo=
24:
wieść ieſt: Iż przeſtáli dobrzy zle cżynić rozmiłowawſzy ſie
25:
cnoty. Przeſtáli theż y zli zle cżynić ále s przeſtráchu iákiey
26:
pomſty. O ſwiętyſz to ſtan kto ſie ták vmiárkuie iż ſie ſam roz
27:
ſądzi á poſtánowi ſpráwy ſwe/ iż nikomu nic winien nie by=
28:
wa/ ten ſie iuż ſtráchu żadnego nie boi. A ktho ſie ſtráchu áni
29:
żadney przygody nie boi/ iuż złey myſli nigdy być nie może.
30:
A kto iuż złey myſli być nie może/ iuż nie może być inácżey/ ie=
31:
dno iż záwżdy weſołych á beſpiecżnych cżáſow vżywáć mu=
32:
śi. A to ieſt żywot práwie błogoſłáwiony/ ktory ſie nigdy ni
33:
ocż nie záfráſuie/ bo ſie iuż táki nie boi áni ſądu/ áni żadnego
34:
vrzędu/ áni mu zábiegáiąc dutkuie. Nie boi ſie áni miecżá á=
35:
ni żadnego nieprzyiacielá/ bo go iuż mieć nie będzie/ tylko ſo=
36:
bie ſiedząc z beſpiecżnym ſumnieniem á z weſołą myſlą/ cżá=
37:
ſow ſwych wdzięcżnych á ſpokoynych vżywáć będzye/ á ża=
38:
dny mu ná ſtronę dármo nie vpłynie.
39:
❡Iákichże náuk do wolnego żywotá potrzebá.
CA iákichże


strona: 13v

Kſięgi Pirwſze
1:
A
Iákichże ſie náuk do ták ſwiętych obycżáiow álbo thák
2:
wdzięcżnego żywotá pytáć álbo ſie ich vcżyć maſz? Pe=
3:
wnieć nie Grámmátyki/ ktora tylko ſzcżebiotáć á ſłowek o=
4:
bleśnych wykręcáć vcży/ y to z niemáłym zátrudnieniem gło
5:
wek młodych/ ktorey ſie potym y powoli náucżyć może/ gdy
6:
weźmie pochop z onych dziwnych wymowiec/ á z onych pię=
7:
knych ſłow łáćińſkich/ kthorym y końca niemáſz. Nie máſzći
8:
Grámmátyki we Włoſkiem/ w Niemieckim/ álbo thákże w
9:
Tureczkim y w Tátárſkim ięzyku/ á wżdy ſie go Polak thák
10:
właſnie náucżyć ſnádnie może/ iákoby ſie tám y vrodzić miał
11:
Theż y Logiká niewiem czoby nam do Polſkiego ćwicżenia
12:
wiele pomoc mogłá/ ktora też nie vcży iedno wykrętnych ſło
13:
wek/ iákoby s prawdy nieprawdę vcżynić/ á prawdę z nie=
14:
prawdy: á też dobremu przyrodzeniu z łáſki Bożey máło ſie
15:
tego vcżyć potrzebá. Naydzie dziś drugiego/ chociay ſie pro
16:
ſtacżkiem widzi/ iż to ták dobrze będzie vmiał wykręćić/ iáko
17:
wierę nánauczeńſzy Miſtrz w Kollegium.
18:
Bo ácż tho zową wyzwolonemi náukámi/ Grámmátikę/
19:
Logikę/ Retorikę/ Muzikę/ Aritmetikę/ Geometrią/ y Aſtro=
20:
nomią/ á ſą to náuki poważne á trudne. Są też drugie iáko=
21:
by iuż od ſwiátá wymyſlone/ iáko Málárſtwá/ Snycárſt=
22:
wá/ Złotnictwá/ Szyrmirſtwá/ y inych wiele. A káżdy ktho
23:
ſie nacż ćwicży/ á co mu ſie podoba/ tho ſie iuż w tym kocha y
24:
ćwicży. Ale ku pocżćiwemu żywotowi żadne nie ſą náuki po
25:
trzebnieyſze/ iedno kthore ſą rozumem roſtropnym á powa=
Náuki pożyte=
cżne.

26:
żnemi cnotámi ozdobione. Iáko ieſt ſpráwiedliwość/ ſtha=
27:
łość/ roſtropność/ pomierność: przy tym też miłoſierdzie/ ſtá
28:
thecżność/ á rozmyſlne vważenie w káżdey pocżćiwey ſprá=
29:
wie ſwoiey/ á iżby ſie ſam w ſobie ſłuſznie rozſądzić/ á iáko o=
30:
no powiádáią ſwą ſie właſną piędzią rozmierzyć vmiał: te=
31:
dy tákie náuki cżłowieká káżdego wdzięcżnego/ poććiwego/
32:
ſławnego/ y ná wſzem pięknie poſtánowionego/ ſwiátu vka=
33:
záć będą mogły.
34:
❡Bez ſkutku ſłowká fárbowáne nic nie ſą.
35:
A
Bowiem czo pomogą wyſtáwne á ony záfárbowáne z
36:
Grámmátiki ſłowká/ ieſli prawdá á ſkutek dáleko ſie z ni
37:
mi mija? Są práwie iáko gdy ná ſię kto cudną ſzátę oblecże/
38:
á błotem ią vpluſka/ álbo pierzem náſtrzępi. Albo co pomo=
że Geome=


strona: 14

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 14.
1:
że Geometria iż ſie kto náucży ſwiátá ábo cudzych gruntow
2:
rozmierzáć gdy ſie ſam rozmierzyć pocżćiwie nie vmie/ álbo
3:
y tego grunćiku co mu Pan Bog dał áby go vmiał pobożnie/
Nic náuki nie
pomogą bez do
brego rozmy=
ſłu.

4:
pomiernie/ á ſpokoynie vżywáć/ wedle Krześćijáńſkiey po=
5:
winnośći ſwoiey. Albo co też pomoże komu vmieć Aſtrono=
6:
mią/ to ieſt/ z biegow niebieſkich przyſzłe á przypádłe rzecży/
7:
á on y tych co przed ocżymá ma nie vmie vżyć áni rozeznáć.
8:
Drży gdzie ſie nie máſz cżego bać/ á ráduie ſie gdzie ſie cżáſem
9:
nie máſz cżemu názbyt rádowáć. Bo ſie wnet boi ledá nędz=
10:
nego przeſtráchu dla iákiego błáhego vſzcżyrbienia nędzney
11:
máiętnośći ſwoiey. A nie boi ſie vſzcżyrbić ſławy/ cnoty/ bo=
12:
goboynośći/ álbo inſzych zacznych przypadkow pocżćiwego
13:
żywotá ſwego. Albo iż ſie náucży z Muzyki ſpiewáć/ á dru=
14:
gi przed nim bárzo ſzpetnie wrzeſzcży. Albo ſie náucży z Ary=
15:
tmetyki iáko czudze tyſiące rozmierzáć/ á ſwoiey trochy roz=
16:
mierzyć nie vmie/ iákoby iey pobożnie/ pomiernie vżił wedle
17:
ſtanu ſwego.
18:
Vcży ſie záſię drugi ſzyrmierſthwá/ ánoby ſie lepiey vcżyć
19:
tych ſztuk wypráwić/ ktoreby były nadobnemi obycżáymi o=
20:
zdobione y przychędożone/ ktorymby ſie ludzie y dziwowáli/
21:
y z nich przykłády bráli. Vcży ſie drugi iáko koniá munſztu=
22:
kiem záłomić/ iáko mu gi przypráwić/ y iáko im záthacżáć/ y
23:
iáko go z rázu wybość/ ánoby ſie pirwej náucżyć iákoby ſwą
24:
wolą á wſzetecżność w ſobie záłomić/ á krygu ná nię przypá
25:
trowáć/ álbo iáko ſie wybość ze złych/ á s ſwowolnych oby=
26:
cżáiow ſwoich/ kthore mu wiele ſzkodzą/ y wiele do dobrey
27:
ſławy przekażáią. Vcży ſie drugi rozmáitych potraw á przy
28:
ſmákow wymyſláć/ á tego ſie nie vcży/ czo mu s tych wymy=
29:
ſłow ſnádnie przypáść może. Bo naprzod ſproſna vtrátá/ á
30:
potym ſmętne vboſtwo/ potym prętkie á márne ſkáżenie ciá=
31:
łá. Bo chociay iuż nie fráncuzy/ nie guzy/ nie wrzody/ nie ple
32:
ury/ nie koliki/ tedy przedſię thępość/ gnuſność/ nikcżemność/
33:
á wſzytkim omierżenie/ to nas pewnie nie minie/ y inych wie
34:
le nadobnych przypadkow/ iáko drapánie/ chrapánie/ ſapá=
35:
nie/ ſnádnie przypáść może.
36:
Y fábułyćby máło wádziły/ wiedzieć o ſwiecie/ o morzu/
37:
iákie niebeſpiecżeńſtwá ſie tám vkázuią/ iákie tám ſą ſkáły/ y
38:
zawroty/ czo ſie o nie okręty rozbijáią/ álbo też zátapiáią/ iá=
39:
kie ſie thám dziwy álbo ſpiewáiące Syreny vkázuią/ kiedy=
40:
bychmy też to ſobie rozmyſláli/ w iákiem też tu niebeſpiecżeń
C ijſtwie mo-


strona: 14v

Kſięgi Pirwſze
1:
ſtwie morzá thego á ſwiáthá tego obłudnego pływamy/ ná
Przykłády s fá
buł.

2:
ktorym nic pewnego áni beſpiecżnego nie máſz/ iákie ſkáły y
3:
zawroty około ſiebie mamy/ iż áni zwiemy gdzie ſie zánurzyć
4:
mamy. Iákie też tu Sireny około nas hárcuią/ á ieſzcże chy=
5:
trzeyſze niż morſkie/ iákoby nas vſpić á w cżym podeydź mo=
6:
gły. Bo ſtądby wżdy y ćwicżenie roſło/ y rozumby ſie polero
7:
wał/ bochmy też iedno thym rozni od inych źwirząt. A ieſli
8:
plywamy po ſrogim morzu/ grzebiemy ſie pod grubą á cięſz=
9:
ką zyemię/ ſzukáiącz nędznego iákiego wſpomożenia ſwego/
10:
dálekoby ſie nam tám owſzem przyſtało grześć gdzie nam to
11:
dármo przychodzi. Gdyż Pan nieomylnie bogáctwem á po
12:
cżćiwoſciámi ozdobić obieczał dom káżdego cżłowieká po=
13:
ććiwego á ſobie wiernie dufáiącego. A tu iuż maſz bárzo ſná
14:
dną drogę y bárzo łácny hándel do wſpomożenia ſwego.
15:
Bo tákżeć to wſzytko zá iedno poydzie/ choćbyś też cżytał
16:
y namędrſze Philozophy/ y nazacnieyſze ſpráwy onych dziw
17:
nych ludzi/ ktorzy dzielnoſciámi ſwemi á ſpráwámi ſwemi
18:
ſwiát y rozmáite kroleſtwá poſiadáli/ álbo też tákże o tym y
19:
młode ludzi będzieſz vcżył y ćwicżył/ ieſli ſobie y im też nie ro
20:
zważyſz trzeźwośći/ cżuynośći/ dziwnych ſpraw/ cznoth/ po=
21:
miáry/ y inych przypadkow onych ludzi zacnych tymi cnotá=
22:
mi ozdobionych/ wſzytko to iedno iákobyś groch miothał ná
23:
ſciánę/ ieſliże tego nie będzieſz vważał á nie rozmyſlał ſobie.
24:
❡Iákiego ćwicżenia máią życżyć pocżćiwi
25:
rodzicy dziatkom ſwoim.
26:
A
Ták pocżćiwi rodzicowie máią tho ſobie iſcie pilnie v=
27:
ważáć/ w iákie ćwicżenie á w iákie ſpráwy dziathki ſwe
28:
wpráwowáć máią/ gdiż ſie przirodzenie náſze rodzi iáko go
29:
ła tablicżká/ á co ná niey nápiſzą to iuż thák záwżdy ná ſobie
30:
nieść muśi. Boć mądrość ná ſwiecie ieſth iákoby iáki ozdo=
Mądrość ieſth
cel wſzytkich
ſmyſłow.

31:
bny ratuſz w iákim zacnym mieſcie/ rozlicżnemi cnotámi iá=
32:
ko on ratuſz wieżycżkámi oſádzona. A náuki pocżćiwe/ á ćwi
33:
cżenia roſtropne ſą iákoby gośćińce do onego miáſtá z rozli=
34:
cżnych ſtron/ ktore łácwie/ kto ma bácżność roſtropną prze
35:
wodnikiem/ doprowádzą do ratuſzá onego. A tám iuż mie=
36:
dzy onemi wieżycámi roſkoſznemi/ tho ieſt miedzy cnotámi
37:
onymi/ pewnie ſobie znaydzieſz ſpokoyną goſpodę do káżde=
38:
go pocżćiwego poſtánowienia żywotá ſwego.
Potym


strona: 15

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 15.
1:
Potym gdy iuż też oná młodość podraſtáć będzie/ niewá=
2:
dzi mu też pocżedſzy ſobie cżego potrzebá náucżyć ſie y koniká
3:
oſieść/ y iáko ſobie ná nim poigráć/ á iákoby gi theż cżáſu po=
4:
trzeby obroćić. A ieſliby mogł y drzewecżko znieść/ tedy y to
5:
niewádzi z nim ſobie poigráć/ ręką vważáć do pierſcionká ál
6:
bo do cżapecżki pomierzyć/ á poducżáć ſie z młodu coby ſie y
7:
nápotym przygodziło. Theż mu niewádzi cżáſem s pocżći=
Młodemu ſzko
dá káżdego cżá
ſu vpuśćić.

8:
wym á nie z opiłim towárzyſtwem poſiedzieć/ pomowić/ po
9:
żártowáć/ bo ſtąd y ćwicżenie y záchowánie ná potym y zná
10:
iomość roſcie. Niewádzi mu też cżáſem poucżyć ſie y poſzyr=
11:
mowáć/ y poſkakáć/ y ná lutence pográć/ wſzytko to ſą pocż=
12:
ćiwe zabáwki. Azażby lepiey leżał iáko wieprz w bárłogu/ á
13:
márnie cżás tráćił/ co ieſt drogi klenot/ á kthory iuż vpłynie/
14:
iuż ſie nigdy ná zad wroćić nie może/ á nic nie może być ſzko=
15:
dliwſzego młodemu cżłowiekowi iáko nikcżemne prożnowá
16:
nie. Bo to widamy y w konioch y w inych źwirzętoch iż im ie
17:
nacżęſciey ćwicżą á wypráwruią/ tym też naoſobnieyſze by=
18:
wáią. A kiedy będzie ſtał iáko woł/ tedy też z niego iáko woł
19:
będzie. Owo y ogień im mu nacżęſciey ſuchych drew przykłá
20:
dáią tym záwżdy naiáſnieyſzy bywa. Abowiem á cżym ſie i=
21:
nym młody cżłowiek naprędzey ozdobić ma/ iedno nadobną
22:
ſpráwą około ſiebie/ ktora niſkąd inąd przypáść nie może/ iá
23:
ko s porządnego ćwicżenia. A do tego iuż y ine cznoty ſnád=
24:
nie przypáść będą mogły/ ktore káżdy ſtan ná wſzem nadob=
25:
nie ozdobić y oſláchćić mogą.
26:
A wſzákoż y w cżytániu/ y w káżdey ſpráwie ſzkodá przy=
Miárá w káż=
dey rzecży ma
być chowáná.

27:
rodzeniu gwałtu cżynić/ á w káżdey rzecży dobrze ieſt roſtro
28:
pnego pomiáru vżywáć. Bo y háwtowánie/ y káżda ſubtyl=
29:
na robotá záwżdy pięknieyſza bywa/ ktora powoli á z rozmy
30:
ſłem bywa robiona. Y deſzcż pomierny tedy záwżdy piękniej
31:
ziołá ożywia y zázieleniewa niżli ow gwałtowny/ bo gwał=
32:
towny álbo potłucże álbo z błothem pomieſza. A cokolwiek
33:
gwałtownie do przyrodzenia przypádnie/ y wzrok do ocżu/
34:
y ſłuch do vſzu/ nie może ták ſłuſznego rozſądku dáć/ iáko gdy
35:
tho powoli y obacżono y rozważono będzie. Bo y Mędrczy
36:
ták o tym piſzą/ iż káżda rzecż gwałtowna nie może być iedno
37:
ſzkodliwa.
38:
❡Iáko rozmowy pocżćiwe młodemu
39:
bywáią pożytecżne.
C iijA wſzakoſz


strona: 15v

Kſięgi Pirwſze
1:
A
Wſzákoż nie thylko cżytánia/ ále y rozmowy pocżćiwe
2:
mogą niemáło ćwicżenia do rozumu podawáć/ gdiż ćwi
3:
cżenie przy rozumie ieſt iákoby nadobne kwiecie ná dobrym
4:
ſzcżepie. Abowiem ták dawno powiádáią/ iż lepſzy ieſt záw
5:
żdy żywy głos niż zdechła ſkorá czo ią ná párgámin wyprá=
6:
wuią. A wſzákoż tego trzebá ſtrzedz/ áby ony rozmowy nie
7:
byłj wſzetecżne á opiłe/ á nie ledá o cżym/ iedno coby ſie ku po
8:
cżćiwemu polorowániu á ćwicżeniu do rozumu przygodzi=
Rozmowy iá=
kie być máią.

9:
ły. Iákie przed tym miewáli oni zacni ludzie/ oni mądrzy Fi
10:
lozophowie/ ktorim ſie y dziś ludzie dziwuią/ á práwie ſie du
11:
ſzá cieſzy ony ich zacne rozmowy cżytáiąc. A coż kto ſie im ná
12:
on cżás ocżywiſcie przyſłuchawał/ podobno ſie ieſzcże wię=
13:
cey vcieſzyć mogł. Bo tho y tám bez tego być nie mogło/ áby
14:
w tákich mądrych á poważnych rozmowach cżáſem y pożár
15:
tkow pomiernych nie było/ áby ſie też cżym cżáſem duſzá vcie
16:
ſzyłá. Abowiem to ieſt wielki przyſmák y w cżytániu y w ro=
17:
zmowach gdy co dworſkiego álbo cżtąc ábo ſłucháiąc s ſtro
18:
ny przypádnie. Bo ták mądrzy powiedáią/ iż to ieſt ſtáránie
19:
nalepſze/ ktore też wżdy cżáſem iáką krotofilą bywa przeſá=
20:
dzone. Bo by theż wſzytko głowá miáłá robić o wielkich/ o
21:
trudnych/ á o poważnych rzecżach/ á nigdyby ſie cżym wżdy
22:
nie vcieſzyłá/ pewnieby trudno wytrwáć mogłá. Y żelázo by
23:
namięſzſze gdy ſie vſtáwicżnie á cięſzko obráca/ pewnieby ſie
24:
rychło zrobiło/ by mu theż nie odpocżywał álbo go łoiem nie
25:
podmázował.
26:
❡Iáko przy pámięći co ieſt potrzebniey=
27:
ſzego záchowywáć maſz.
28:
P
Rzytym też tho miey ná piecży/ iż cokolwiek ſmácżnego
29:
przecżćiſz álbo vſłyſzyſz/ niechże to nie będzie v ciebie iá=
30:
ko miedziánym brzękiem/ ktory tylko iż mimo vſzy leći/ ále do
31:
noś wſzytko do onego wſzech ſmyſłow woytá á do woyto=
Co ſłyſzyſz ſłu=
ſznego to pá=
miętay.

32:
wey/ to ieſt do rozumu á do pámięći/ á co woyt rozezna iż po
33:
trzebnego ieſt/ to woytowa niechay mocno ſchowa y zápie=
34:
cżętuie/ bo to tám iuż będzieſz miał iáko w ſkrzyni ku wierney
35:
ręce ſchowáney. Boć máło po tym byś nawięcey przecżedł y
36:
przeſłuchał ieſliżeć to przy pámięći nie zoſtánie/ thedy będzie
37:
podobno ku onemu chłopu co milę idzie do koſciołá/ y powie
da przy=


strona: 16

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 16.
1:
da przyſzedſzy do domu iż było cżyſte kazánie. A kiedy go ſpy
2:
taſz o cżym/ tedy y ſłowká nie vmie powiedzieć.
3:
Abowiem pátrzay iáko pcżołki/ choć niema twarz/ iáko ſie
4:
w tym wedle przyrodzenia ſwego nadobnie ſpráwuią. Na=
5:
pirwey ſobie vlepią nadobny plaſtrzik z woſku/ potym ſie ro
6:
zlecą po rozlicżnych ziołach/ á co niepotrzebne to precż omijá
7:
ią. A názbierawſzy miodu/ do onego plaſtrziká nánoſzą/ á ná
8:
nośiwſzy potym nadobnie powirzchu zálepią. Tákże też bá=
9:
cżny cżłowiek cokolwiek widzi/ ſłyſzy/ álbo przecżyta/ tho też
10:
zebrawſzy co s potrzebnieyſzych ziołek ma znieść do onego v
11:
liku/ to ieſt do rozumu/ á nadobnie pámięcią ono zálepić y zá
12:
piecżętowáć/ iżby to tám długo trwáć mogło. A iáko pcżoł=
13:
ká niepotrzebne ziołá omija/ tákże też ten cżego mu nie trze=
14:
bá długo pámiętáć á coby mu ſie w niwecż nápotym nie przy
15:
godziło/ może obminąć/ á do vliká nie przynośić áni chowáć
16:
Bo pátrz y ná muzykę gdy iey kto ſłucha/ tedy ſnádnie wyro
17:
zumieć może ſthrunę álbo piſzcżałkę kthora rozno bęcży/ bo y
18:
drugie głoſy wnet pomieſza. Tákże też náſłuchawſzy ſie álbo
19:
nácżedſzy ſie onych rozlicżnych rzecży/ ſnádnie rozeznáć czo
20:
cudnie piſka á co nikcżemnie bęcży. A to co cudniey piſka/ to
21:
ſobie y przy pámięći záchowáć y pilno vważáć/ bo ſie to záw
22:
żdy ku wſzemu dobremu y ku pocżćiwey ſławie przygodzić
23:
może.
24:
Kápitulum vi.
25:
Iáko młody cżłowiek ma ſie do cudzych
26:
kráiow przeieżdzić.
27:
A
Gdy iuż ſobie pan młody podroſcie:
28:
á iákim thákim ćwicżeniem domowym wżdy
29:
też ſobie głowkę náſzychtuie/ áby ſie wżdy nie
30:
wyrwał ledá iáko iáko wilk s ſieći/ nie wádzi
31:
mu ſie też cżáſem y do cudzych kráiow przeie=
32:
cháć/ á zwłaſzcżá tám gdzie ſą ludzie pomierni/ trzeźwi/ oby=
33:
cżáyni/ á iż ſie rozumem á pocżćiwemi náukámi paráią. Bo
34:
to y domá cżęſto widamy/ iż máło nie w káżdym kráiu ſą ro=
Wroznych krá
ioch rozne oby=
cżáie.

35:
znych obycżáiow ludzie. Bo iáko ſie gdzie w kthorym kráiu
36:
zámnoży opilſtwo á niepotrzebna włocżęgá/ to iuż tego má=
C iiijią zá ni=


strona: 16v

Kſięgi Pirwſze
1:
grafika
2:
ią zá nikcżemnego kto w onym ſpołku nie bywa/ á tego też to
3:
wárzyſtwá nie pomaga. Naydzieſz też w drugim kráiu iż le
4:
dá krzywdá ták będzie poważna/ coby ią mogł kilkiem ſłow
5:
odpráwić/ wnet iuż páncerze ſzoruią/ árkábuzy ſzrobuią/ hár
6:
náſze ſkrzypią/ áby iedno zwycżáiowi doſyć vcżynić. A by
7:
ſie o tym piſáć miáło iáko to ieſt rzecż ſzkodliwa/ y co w ſobie
8:
przynośi/ y ku iákiemu kończowi przychodzi/ wieleby cżáſu
9:
wziąć to muſiáło. Ale y bez piſmá ſnádnie ſie w thym káżdy
10:
obacżyć może co to ieſt/ á zwłaſzcżá ieſli kto tego koſztował/
11:
iáko to ſą rzecży y wſtydliwe/ y brzydliwe/ y ludziom nie mo
12:
gą być iedno iż bárzo przemierzłe/ á zwłaſzcżá pocżćiwym.
13:
Naydzieſz też w drugim kráiu gdzie ſie kozerá zámnoży/ áno
14:
ſzkápy v zedlow powiązáne ſtoią/ áno ſie łáńcuchy tacżáią/
15:
ſzáble ſie waláią/ tálery ſie kołáczą/ á rownie iákoby miedzy
16:
kotlarzmi ná grockiey vlicy ſtał/ kto iuż tám w oney zgrái bę
17:
dzie. To iuż też co ſie s tego zámnaża ia o tym mowić niechcę
18:
bo cżáſem muśi być potroſze y nieprawdy/ y márney vtráty/
19:
y z onego niewyſpánia bládey á zápuchłey twarzy/ y nieczu=
20:
dney ſławy. A przedſię y pożytku iákiego trudno s tego ktho
21:
ma vżyć. Bo tego wnet iedni roſpożycżáią á rzadko wrocą/
22:
drugie ſie też ná wcżoráyſze długi rozleći/ drugie zá kártj/ dru
23:
gie zá wino/ drugie też ſługam/ kuchárkom/ dudom/ że więcz
24:
tego ledwie trzecia cżęść do mieſzká wlezie/ y to ieſzcże niepe=
wnie/ bo


strona: 17

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 17.
1:
wnie/ bo będą zá nim z dáleká drudzy záchodzić iákoby one=
2:
go oſtátká ná nim wyłudzić/ álbo záſię wygráć/ álbo wypo=
3:
życżáć/ á cżáſem też y okráść. Bo zleś nábył/ zle też zginąć mu
4:
śi. Naydzieſz też drugi kray ták zápyśniáły/ że w nim wſzyt=
5:
ko miłośćiwi pánowie/ by iedno kęs bobru do zawoyku przi
6:
ſzył/ á knáfel v ſzyie powieśił. A bez kolebek/ bez Miedźwie=
7:
dzi áż do kolan ná ſzkapach/ á bez dziwnych pſtroćin/ á zwła=
8:
ſzcża miłośćiwa páni/ iście ſie nie ledá iáko vkaże.
9:
A ták y w tym gdzie ſie młody cżłowiek obroćić ma/ gdyż
10:
y w czudzych kráioch tákże rozne obycżáie/ ma to pilnie ſobie
Dobrze ſie czu=
dzemi przygo=
dámi karáć.

11:
vważáć/ á tych ſie rádzić ktorzy wżdy ſwiát widáli. Bo ácż
12:
cżłowiekowi pocżćiwemu á bácżnemu máło mogą ludzkie o
13:
bycżáie á zwłaſzcżá przemierzłe záſzkodzić/ y owſzem zádzi=
14:
wowawſzy ſie im/ może ieſzcże w ſobie y ſwych ſłuſznym v=
15:
ważeniem popráwić/ co to iſcie nie ledá co kto ſie cudzemi ka
16:
rze przygodámi. Abowiem záwżdy tego zá chędoſzſzego má
17:
ią co ſiedzi miedzy okopciáłemi ſciánámi á nie vbruka ſie/ ni=
18:
żli tego co ſiedzi zá kobiercy álbo zá oponámi w brudney ko=
19:
ſzuli. A wſzákoż iż ieſt náłomne przyrodzenie náſze/ záwżdi
20:
iednák káżdemu lepiey być miedzy tákiemi ludźmi/ s ktorych
21:
by wżdy y przykłádow dobrych náucżyć á rozmow ſie nado
22:
bnych á pożytecżnych náſłucháć mogł. A zbieráć ſobie czo po
23:
trzebnieyſzego z nadobnych y przykłádow y rozmow y oby=
24:
cżáiow/ iáko pcżołká zbyera ſobie z nadobnych zyołek przy=
25:
ſmáki ſwoie. Boć pewnie z łopianu/ áni s pokrziw/ áni s pio
26:
łunu nic nie przynieſie. Tákże theż y bácżny cżłowiek w káż=
27:
dych przypadkoch ſwoich iſcie ma vważáć co łopian á co po
28:
krzywá.
29:
Abowiemći nam nigdy z dobremi á s pocżćiwemi rzecżá=
30:
mi żadney burdy nie potrzebá/ iedno z niepocżćiwemi á z nie
31:
przyſtoynemi/ s thymi nigdy poważna cnotá/ áni ſtania/ áni
32:
przymierza/ áni zakłádu mieć nie może. A záwżdy chczeli ſie
33:
ná plácu zoſtáć w ſwey ſławie/ muśi z nimi vſtáwicżną bur=
Cnotá z niecno
tą záwżdy ma
burdę.

34:
dę mieć. A iáko piſzą o Platonie o onym ſławnym Mędrcu/
35:
iż bárzo rad pátrzał ná ty ſwowolne á wſzetecżne krotofile á
36:
ſpráwy ludzkie/ to ſie im vſmiawſzy á nádziwowawſzy záſię
37:
to powoli diſcipułum przyſzedſzy rozważał iáko to ſą rzecży
38:
zelżywe á ſproſne/ á pocżćiwemu nieprzyſtoyne/ áby ſie s te=
39:
go karáli/ á ná potym ſie tego przeſtrzegáli.
wVaży=


strona: 17v

Kſięgi Pirwſze
1:
❡Vważywſzy mieyſce gdzie ſie obroćić/
2:
iáko ſie tám ſpráwowáć.
3:
A
Ták vważywſzy iuż ſobie mieyſce pocżćiwe/ zá rádą ro=
4:
ſtropnych ludzi/ gdziebyś ſie iuż ſłuſznie obroćić miał/ ſtá
5:
rayże ſie ábyś też tám s tym hándlem ſie vkazał ktorym tám
6:
ludzie hándluią. Bo ieſli ſłyſzyſz iż tám cnoty/ dobre obycżá
7:
ie/ á ná wſzem pomierne á pocżćiwe ſpráwy tákże y náuki lu=
8:
dziom ſmákuią/ tákże ſie też ty ſtáray/ ábyś też tám przyiecha
9:
wſzy s tákiemiż ſie ſpráwámi okazał. Bo ácż nie może być ták
10:
gruntownie/ á wſzákoż gdj dobry bránt s ſobą ze ſrebrá przy
11:
nieſieſz/ iuż go tám będzie łácniey przyzłoćić y przyfárbowáć
12:
Ale ieſli s ſzcżyrą miedzią tám przyiedzyeſz/ thákże też záſię z
13:
miedzią do domu poiedzyeſz. Bo iuż nie tylko ábyś ſie thám
Záchowánie
wſzędy dobre.

14:
miał s tey miedzi przepolorowáć/ áleć ieſzcże lepiey zárdze=
15:
wieie. Bo gdy cie vyrzą niedbálczá á nikcżemniká/ nie tylko
16:
áby cie przeſthrzegáć álbo ſie przećiwiáć życżliwie mieli/ ále
17:
ieſzcże s ciebie oſtátek wyſmieią/ iáko to y domá cżęſto wida
18:
my/ bo iuż tám nie będzyeſz miał ni brátá ni ſwátá/ ieſli ſobie
19:
tego nadobnemi obycżáymi á pocżćiwym záchowániem nie
20:
ſpráwiſz. Bo iuż thám będzieſz iáko on Miedźwiedź/ nie bę=
21:
dzyeſzli miał záchowánia s pocżćiwych obycżáiow ſwoich/
22:
co im tám záſzedſzy kuglarze kugluią. Poki łáſzkuie á wzgorę
23:
ſkacże/ poty mu ſie ludzie dziwuią: á kiedy go po vliczy wio=
24:
dą/ tedy przed nim vciekáią. Albo iáko on pijánicá wſzetecż=
25:
ny/ ktory po vliczach chodząc każe przed ſobą w bęben kołá=
26:
táć/ áby wſzyſcy nań pátrzyli/ á iego ſie ſzaleńſthwu dziwo=
27:
wáli. Ano było dáleko lepiey áby był ná mieyſcu doſiedział/
28:
á nie cżynił poſmiechu s ſiebie. Iáko ono theż o iednym pijá=
29:
nym powiádáli/ iż chodząc á zálecáiąc ſie po kąciech powie=
30:
dał: Iż nie wziąłbych thyſiącá złotych ábych nie miał iecháć
31:
do cudzych kráiow. Drugi mu ſiedząc powiedział: Máło=
32:
by nie lepiey ábyś nic nie wzyąwſzy domá ſiedział/ bo doſyć
33:
iżći ſie tu ludzie dziwuią/ nie trzebáć do cudzych kráiow iez=
34:
dzić.
35:
A ták vmiárkowawſzy ſie tu nadobnie/ á poſtánowiwſzy
36:
w ſobie myſl wſpaniłą á obycżáie vcżćiwe/ á doſtawſzy kte=
37:
mu ſobie pomiernego á ſtátecżnego towárzyſtwá/ nadobna
38:
tho ieſt rzecż młodemu cżłowiekowi do czudzych ſie kráiow
przeieździć


strona: 18

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 18.
1:
przeieździć/ á tám ſie vkázáć iákoby y ſobie y oycżyznie ſwey
2:
lekkośći nie vcżynił. A przypátrowáć ſie onym pięknym/ po=
3:
ważnym/ á ſthátecżnym ſpráwam ludzkim/ á cżáſu przedſię
4:
dármo nie tráćić/ á báwić ſie pocżćiwemi ſpráwámi ludzkie=
5:
mi á náukámi potrzebnemi/ áby wżdy ſobie nádáremne pra=
6:
cey nie zádawał/ tłukącz ſie po gorach/ po ſkáłach/ y po inych
7:
mieyſcach niebeſpiecżnych. A potym ku ſwey pocżćiwey ſła=
8:
wie á rodzicom y inym powinowátym ſwym s cżáſem ſie zá
9:
ſię/ nadobnie ſie pięknemi ſpráwámi ozdobiwſzy/ do domu
10:
ſie záſię wroćił/ thák iżby ſie ludzie przypátrowáli onym o=
11:
zdobnym obycżáiom iego/ á on áby ſie onemi brzydził ktho=
12:
rych thu był miedzy inemi odiechał/ obacżywſzy iż ſie nic nie
13:
odmieniły/ á iż przedſię w ſwey klobie ſtoią.
14:
❡Iákich obycżáiow vżywáć miedzy
15:
poſtronnemi narody.
16:
A
Gdy iuż tám w tych zacnych á obycżáynych kráioch bę=
17:
dzieſz/ nie rośćże iáko krzywa ſoſná w boru/ kthora nic
18:
więczey nie vmie iedno iż ſie zyeleni/ á przedſię kole á ſzyſzki
19:
ſmierdzące rodzi/ ktore ſie ni nacż inſzego nie przygodzą/ ie=
Młody ſie ma
ſtáráć áby dár=
mo nie roſł.

20:
dno náieżywſzy ſie ná ziemi dármo leżą. Ale rość iáko drzew
21:
ko oliwne/ kthorego y liſtki nadobnie pachną/ y cień s ſiebie
22:
wdzięcżny podawaią/ y iágodki ſie wżdy ku ludzkiemu po=
23:
żythku przygadzáią. A pomni cżymeś ſthworzon/ y ná czoś
24:
ſtworzon. Boś ſtworzon cżłowiekiem/ á máło nie iáko An=
25:
yołem/ ozdobioneś rozumem/ cżymeś rozny dáleko od inych
26:
źwirząt. Nie chowáyże też tego rozumu/ ieſlić gi Pan Bog
27:
dał/ iáko cżyżá w klatce/ ále ſie ſtáray ábyć zákwithnął pię=
28:
knemi ſpráwámi á obycżáymi thwoiemi/ áby naprzod Pan
29:
twoj ktory cie ták ſtworzył cżeść á chwałę s ciebie miał/ przy
30:
iaciele rádość á pociechę/ á ty też záſię pocżćiwość á ſławę.
31:
Co cie oboie ſnádnie wdzięcżnym v wſzech ludzi vcżynić bę=
32:
dzie mogło.
33:
Nie dáyże ſie áni młodośći/ áni złemu przyrodzeniu/ áni
34:
złemu towarzyſtwu vwodzić/ bo wierz mi iż to wſzytko bár
35:
zo twárdouśći źrzebcy/ á trzebá ná nie nie ledá munſztukow.
36:
Abowiem ná coby cie przywieść mogli/ bárzo to trwa krot=
37:
ko/ á bárzo długo ſzkodzi/ cżegobyś potym bárzo muſiał żá=
38:
łowáć y bárzo ſie wſtydáć. A nie trzebá ná to áni piſmá/ áni
przykłá=


strona: 18v

Kſięgi Pirwſze
1:
przykłádow przywodzić/ kto iedno chce łácniuchno ſie temu
2:
y domá przypátrzyć może/ z iákim ći wſtydem tego ná ſtá=
3:
rość vżywáią/ ktorzy młodość ſwą márnie á nierozmyſlnie
4:
vtracáią.
5:
❡Co ieſt zá wádá młodośći ludzkiey.
6:
A
Bowiem tá ieſt wádá w przyrodzeniu cżłowieká mło=
7:
dego/ iż nie tám gdzie rozum chce/ ále tám gdzie go ná=
8:
łomne á ſwowolne przyrodzenie/ nie inácżey iedno iáko zá
9:
rękaw/ ciągnie. A záwżdy mu ſie tego chce/ áby ſie cżemu no
10:
wemu álbo przypátrowáło/ álbo go iákożkolwiek theż ſko=
11:
ſztowáło/ á záwżdy iáko w kotle áby ſie mieſzáło. Bo ácż ſie
12:
trefi cżáſem thák ſláchetne przyrodzenie/ kthore bez wſzego
Troie przyro=
dzenie.

13:
przymuſzenia y zá máłym ćwicżeniem do cnoty á do dobrich
14:
obycżáiow ſámo ſie pociągáć będzie. Drugie ſie záſię threfi/
15:
ktore widząc w ludzioch ſproſne obycżáie/ ktoremi ſie zacni
16:
á mądrzy brzydzą/ y od ſiebie ie odpycháią/ widzącz theż w
17:
drugich piękne ſpráwy/ ktorym ſie ludzie przypátruią/ y do
18:
ſiebie ciągną/ y ieſzcże młodo w pocżćiwośći máią. Tedy to
19:
ſobie rozważywſzy/ bywa theż iákoby nieiákim przymuſze=
20:
niem do cnothy á do dobrych obycżáiow przyciągniono.
21:
Trzecie záſię będzie ták złe á ſwowolne/ że go żadne przykłá=
22:
dy/ áni złe áni dobre/ nie ruſzą/ áż mu z brátem kijem muśi le=
23:
kcią ſylábizowáć. Co ácż mu máło pomoże/ ále mu wżdy do
24:
cżáſu vymie onych ſwowolnych obrokow iego. A ten zda mi
25:
ſie iż ſie nágorzey vdał/ bo iuż to nędzne ćwicżenie/ ktore nie
26:
s przyrodzoney cnoty/ ále z gwałtownego przymuſzánia/ iá
27:
ko táko wżdy ſie potroſze polorowáć muśi.
28:
Ale chociaybychmy iuż ſobie ten śrzedni kſtałt obráli/ kto
29:
ry nie z gwałthownego przymuſzenia/ ále s pocżćiwych y s
30:
ſwowolnych obycżáiow ludzkich do cnoty á do dobrych o=
31:
bycżáiow nas pociąga. Tedy cżytáiąc ony zacne/ mądre/ á
32:
rozważne ſpráwy onych zacnych przodkow náſzych/ ktorzy
33:
ieſzcże y dziś/ prze ſwe zacne á poważne ſpráwy/ iáko żywi
Nie dármo ſie
ludzkiem oby=
cżáiom przypá
trowáć.

34:
miedzy námi ſłyną/ á pámięć ich nigdy vmrzeć nie może.
35:
Przypátruiąc ſie też y dziſieyſzym żywym/ w iákim wſzetecż
36:
ni ſą v pocżćiwych obrzydzeniu: á w iákiey záſię pocżćiwi á
37:
ſkromni/ y powadze y bacżeniu/ ieſth ſie cżym y vſtráſzyć y
38:
pocieſzyć. A przypátrzywſzy ſie temu/ nie być theż oną kozą
39:
co dziurą przez płot ná kápuſtę pátrzy/ á tylko iż ocżymá onę
ſwoię


strona: 19

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 19.
1:
ſwoię chuć odpráwi: ále ono czo vyrzyſz pocżćiwego á pię=
2:
knemi cnotámi záfárbowánego/ to ſobie ták vmiłowáć/ v=
3:
cukrowáć/ á mocno w pámięć záſzrobowáć maſz/ y thym ſie
4:
paráć/ y thym ſie báwić/ cżymby ſie on twoy ſtan pocżćiwy
5:
co napiękniey záfárbowáć á ozdobić mogł.
6:
A gdy ták ſpráwiſz ſtan ſwoy y przyrodzenie ſwoie/ tedić
7:
iuż żadny cżás dármo nie wynidzie. Bo przeſzły cżás będzieſz
8:
pámięthał y im ſie ćwicżył s cżytánia ſpraw onych zacnych/
9:
mądrych/ á poważnych ludzi. Terázeyſzy s przypátrowá=
10:
nia roznych obycżáiow ludzkich y złich y dobrych. Przyſzły/
11:
iż tho wſzytko w ſobie nadobnie vmiárkuieſz s przypadkow
12:
ludzkich/ coby nápotym twoy pocżćiwy ſtan y zdobić y oſlá
13:
chćić miáło/ ku cżći á ku ſławie twoiey/ áby też záſię pothym
14:
ludzie tákież s ciebie przykłády bráli/ iáko ty teraz też z dru=
15:
gich bierzeſz.
16:
A wſzákoż nie tylko pátrz ná ſłowká á ná podobieńſtwá/
17:
ſkąd maſz przykłády bráć/ dogląday rádzęć głębiey á prá=
18:
wie do gruntu/ áby ſie ſłowká piękne tákże s pięknemi ſkutki
19:
zgadzáły. Aby ſie y ſpráwy/ y poſtháwy/ y ſłowká práwie
20:
ſciągáły do onego celu á do onego znáku/ gdzie cnocie z ro=
21:
zumem goſpodę zápiſano/ boć rzádko gdy poſpołu w iedney
22:
goſpodzie nie ſtoią/ chybá iżby goſpodarz był nie potemu/ á
23:
nie był goſciom rad. Bo widziſz iżeć máło nie iednáki bláſk
24:
od moſiądzu iáko y od złotá. A ták rádzęć nie ſpuſzcżay ſie ná
25:
bláſk/ probuy brántu/ boć więc śilna omyłká w tym cżáſem
26:
bywa/ á miey záwżdy porfirius przy ſobie ow cżarny kámyk
27:
co złotá probuią/ z roſtropnego bacżenia/ z vwáżenia rzecży
28:
roznych s pilnoſcią ſpráwiony.
29:
❡Iáko s poſtáwy poznáć ſpráwy
30:
młodego cżłowieká.
31:
A
Bowiem poſtáwy y ſpráwy káżdego cżłowieka/ á zwłá
32:
ſzcża młodego/ ſą też iáko młode piwo álbo wino/ kto=
33:
re gdy ſie tribuie/ wſzytko s ſiebie ná wirzch wyrzući. Abo=
34:
wiem vmyſł ſtátecżny á w poważnym ciele poſtánowiony/
35:
ieſt iákoby krol wſzytkim inym ſmyſłom y ſpráwam cżłowie
Rozum Krol
inych ſmy=
ſłow.

36:
ká onego/ á zwłaſzcżá ktory ſie vda zá ſpráwámi bácżnemi/
37:
cnotliwemi/ á ſobie ná wſzem przyſtoynemi/ tedyć ieſt prá=
38:
wy krol ciáłá onego. Ale gdy ſie też vda zá ſpráwámi ſwo=
Dwolnemi/


strona: 19v

Kſięgi Pirwſze
1:
wolnemi/ plugáwemi/ á nieucżćiwemi/ tedy nie ieſt krol/ ále
2:
ſrogi tyran á ſkáźcá cżłowieká onego/ ktory go vſtáwicżnie
3:
káźi/ tępi/ á niſzcży. A popſowawſzy/ á pogwałćiwſzy złemi
4:
ſpráwámi ſwemi práwá á wolnośći iego/ práwie go przy=
5:
wodzi w tyráńſtwo á w ſproſne poſłuſzeńſtwo ſwiátá tego
6:
vnieſionego/ y nieporządnych obycżáiow iego/ á nie inácżey
7:
iedno iákoby go do Wáłach w niewolą záprzedał. A poznaſz
8:
wnet y s poſtáwy ſpráwy y poſthępki vmyſłu vnieſionego.
9:
Bo poznaſz wnet gniewliwego/ poznaſz dobrotliwego/ po=
10:
znaſz ſkąpego/ tákże márnotrátnego/ poznaſz ſmętnego/ po=
11:
znaſz weſołego/ poznaſz mężnego/ poznaſz boiáźliwego/ á ták
12:
że y od inych przypadkow przyrodzenia káżdego. Bo wnet
13:
tępego á boiáźliwego vźrzyſz gdj co chce poważnego mowić
14:
áliśći on piętą wierći/ pálce ſkubie/ brodę muſzcże/ poſtawki
15:
ſtroi/ rzkomo ſzepluni/ vmizga ſie iáko cżáplá w kobieli/ á ká
16:
żde ſłowko ná troie przekąśi. Ale gdzie vmyſł ſtátecżny po=
17:
cżćiwym vmyſłem ozdobiony/ á iż ná ſię nic wſzetecżnego nie
18:
cżuie cżegoby ſie powſtydáć miał/ tedy iuż y wzrok/ y ſłowá/
19:
y poſtáwá iáko v Orłá co wſzytko w ſłońce pátrzy/ á iáko v
20:
onego Hetmáná ktory rycerſtwu ſwemu y ſpráwą y poſtá=
21:
wą ſwoią dobrey myſli dodawa/ thákże też ten onym czo go
22:
ſłucháć máią.
23:
Tákże y w inych przypadkoch przyrodzenia náſzego/ káż=
24:
dy ſnádnie poznáć może s poſtáwy á s poſthępkow iego. A
25:
they odmiány nic nam inſzego nie cżyni iedno odmienność á
26:
nieſtałość ſpraw náſzych/ á nie vmiárkowánie ſthátecżnego
27:
vmyſłu náſzego. A ieſtechmy bárzo podobni ku onym ſpro=
Vmyſł od=
mienny nie do=
bry.

28:
chniáłym ſciánam/ ktore bywáią po wirzchu kęs owym cien
29:
kiem málárſkim złotem powlecżone/ pod ktorym złotem nie
30:
máſz nic iedno ſzpetne drewno. Tákże vmyſł náſz tylko ſie po
31:
ſtronach z rozmyſłem ſwym wierći/ á nigdy przy ſtátecżney
32:
ſtałośći nie zoſthánie/ á máło nie iáko ſprochniáłe drewno/
33:
tylko iż poſtawką kęs iáko málárſkim złotem będzie powle=
34:
cżony. A zá tym kęſem omylnego á błiſzcżącego złotá á zá po
35:
żądliwoſcią iego/ ktora nigdy w náſzym ciele ſłuſznie vmiár
36:
kowána być nie może/ káżdy vmyſł náſz/ by też był naſtalſzy
37:
y naſtátecżnieyſzy/ gdy mu gwałtu wielkiego rozum á cnotá
38:
nie vcżyni/ muśi záwżdy być ták zámieſzány á záwikłány/ á
39:
ſnádnie s powinnośći ſwey pocżćiwey y vwiedziony y vnie=
40:
ſiony. A ſnadź bychmy ſie w tym obacżyli/ iż w tey ſkorze w
ktorey chodzi-


strona: 20

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 20.
1:
ktorey chodzimy/ iedno ieden cżłowiek y ieden brzuch/ ſnadź
Iednemu cżło
wiekowi máło
trzebá.

2:
bychmy inſzych vmyſłow byli. Gdyż ten ieden cżłowiek kie=
3:
dyby ſie z myſlą ná niepotrzebne rzecży nie vnośił/ ná row=
4:
neyby rzecży mogł przeſtáć ku wcżáſowi á ku pokoiowi ſwe
5:
mu/ á nierownoby mogł lepſzych cżáſow vżyć/ niż w ták zá=
6:
wikłánych á rozno roznieſionych rozmyſlech ſwoich. A the=
7:
mu theż iednemu brzuchowi á cżegoby więcey trzebá/ iedno
8:
iáko żydowſkiey gęśi/ nátkáć ſie áż do ſzyie/ cżegoby záwżdy
9:
bez wielkich thrudnośći á bez zámieſzáney myſli mogł do=
10:
wieść. Ale iż ſláchetne przyrodzenie nie śćirpi áby ſie dáley y
11:
wyſzſzey ciągnąć nie miáło/ chociay to będzye y z dziwnemi
12:
trudnoſciámi/ y z wielkim niebeſpiecżeńſtwem iego/ y z wiel
13:
kim zgwałceniem á zniewoleniem onego wdzięcżnego żywo
14:
tá pocżćiwego/ á záwżdy dobrą myſlą ozdobionego y oſlá=
15:
chcionego.
16:
Kápitulum vii.
17:
Kto wiele chce widzieć/ trzebá też wiele o tym ro
18:
zumieć. Y iáko ſie młody cżłowiek w po=
19:
ſtronnych kráioch záchowywáć ma.
20:
A
Ták gdy iuż tám będzieſz miedzy o=
21:
nemi roznemi ſtany/ y miedzy roznemi ſprá=
22:
wámi y poſtáwámi ich/ thuć ſie będzie dopiro
23:
pilno rozumu chwytáć/ tuć dopirko trzebá bę=
24:
dzie pilno y vważáć y rozeznawáć/ gdzie ieſth
25:
álchimia á gdzie práwy bránt/ to ieſt/ gdzie ſą prawdziwe/
26:
cnotliwe/ á nieomylne obycżáie. Bo wierz mi iż thám nay=
27:
dzieſz cżłowieká z rozmáitemi przypadki/ czoć ſie vkaże iáko
28:
Anyoł ſwiátłośći ná poſtháwie/ ále ná vmyſle radby cie y s
29:
ſkory wyłupił. Tu iuż trzebá pilnie rozważáć/ y s kogo przy
30:
kłády bráć/ y komu dufáć/ y kogo ſobie zá przyiacielá rozu=
31:
mieć y poſthánowić. A nálazſzy dobrego/ cnotliwego cżło=
32:
wieká/ iuż ſie go dzierz iáko muru/ á przypáthruy ſie pilno y
33:
ſpráwam/ y poſtáwam/ y wſzytkim poſthępkom iego/ ábyś
34:
tákże ſwe obycżáie onemiſz ćwiocżki iego zákował á moczno
35:
záhartował w ſobie/ iákoby ſie potym ni ná cżym nie poſli=
36:
znęły. Abowiem máłoćby pomogło choćbyś widział
D ijEtnę pa=


strona: 20v

Kſięgi Pirwſze
1:
Etnę pałáiącą/ rzeki byſtrze ciekące/ morzá ony ſrodze bu=
2:
rzliwe/ Wieloryby po nich pływáiące/ Syreny ſpiewáiące/
3:
Kokodryły álbo Smoki latáiące/ miáſtá/ zamki/ y páłacze
4:
rozmáicie ſie błyſzcżące/ ieſli toż do domu w obycżáioch s ſo
Máło pomoże
co widziec á nie
rozumieć.

5:
bą przynieſiemy cochmy byli s ſobą wzięli. Trzebá tám bę=
6:
dzie cżego inſzego pilnowáć więcey/ niżli tylko tego cżymby
7:
ſie ocży nápáſły/ pilnieyſza dáleko cżymby ſie vmyſł nápáſł/
8:
nácieſzył/ á w nadobney ſpráwie/ á w vcżćiwych poſtępkoch
9:
áby cie y ſpráwił y poſtánowił.
10:
❡Iáka chorobá tákiego iey lekárzá potrzebá.
11:
A
Bowiem pátrz gdy kto nogę złamie/ álbo ſie s koniá ſtłu
12:
cże/ pewnie iuż nie ſzuka áni málárzá/ áni háwtarzá/ ie=
13:
dno co narychley co miſternieyſzego Cyruliká/ áby oney zá=
14:
boláłey przygodzie ſwey co narichley mogł iáki rátunek dáć.
15:
Tákże y káżdy kto z záboláłym vmyſłem á z niedobrze poſtá=
16:
nowionym przyrodzeniem gdzie przyiedzye/ iużći mu też nic
17:
áni po málárzu/ áni po háwtarzu. Ale co? Szukay co nary=
18:
chley takiego towárzyſtwá y tákich náuk/ cżymbyś ony ſwe
19:
záboláłe á nikcżemne obycżáie co narychley w ſobie ozdobić
20:
á wypolorowáć mogł/ ábyś nie chodził iáko piąte koło mie=
21:
dzy ludźmi/ ktore wſzytko z drogi zbiega á ledáiáko ſie tocży/
22:
áby ſie y tám/ y do domu przyiechawſzy/ z nadobnemi á po=
23:
ſtánowionemi obycżáymi/ ozdobnie potym vkázáć mogł.
24:
Bo będzieſzli chciał poſtánowić w ſobie pychę/ á vźrzyſz á
25:
no iey tám więcey/ toć tu będzie trzebá rozſądku/ iż to przy=
26:
padek niedobry/ chociay mu ſie tám y w ozdobnych ludzioch
Z rzecży przeći=
wnych może
przykład bráć.

27:
przypátrziſz. A tu iuż záſię będzieć trzebá y przećiwnego ćwi
28:
cżenia y przećiwnego towárzyſtwá ſzukáć ſobie. Albo tákże
29:
będzieſz chciał vſkromić łákomſthwo w ſobie/ á vyrzyſz áno
30:
go tám nierowno więcey/ thuć tákże będzie trzebá mądrego
31:
rozeznánia w ſobie/ ábyś ſie tákim obycżáiom áni przypátro
32:
wał/ áni ſie ich vcżył: á tákże y do inſzych przypadkow ſzko=
33:
dliwych. Ale ſie ty przypátruy ludziom pocżćiwym/ pomier=
34:
nym/ pobożnym/ we wſzem nadobnie poſtánowionym/ kto=
35:
rich tám wſzędj znaidzieſz doſyć. Tákże ſie zábawiaj y náuká=
36:
mi pocżćiwemi á rozważnemi/ ktoreby w tobie nadobne cno
37:
ty á pocżćiwe obycżáie y ſtánowiły y polorowáły. Tákże y
38:
gniew/ tákże y márnotrátność/ tákże y nikcżemne prożnowá
nie á már


strona: 21

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 21.
1:
nie á márne cżáſu tráczenie/ pilnie ſie ſtáray iákobyś to s ſie=
2:
bie iáko wrzody álbo iáko ine naſzkodliwſze przypadki y wy
3:
gnáć y vlecżyć mogł.
4:
A thák pocżćiwy młodzieniec/ á zwłaſzcżá tháki ktoremu
5:
wżdy przyrodzenie cżego ſzcżęſliwego á bácżnego dożycży/
6:
ma ſie pilnie przypátrowáć onym dziwnym á roznym ſprá=
7:
wam ludzkim. A nie thylko ma być thym pielgrzymem iż ſie
8:
tám záwlokł/ dáleko mu to pilnieyſza/ áby vſtáwicżnie wę=
9:
drował po głowie á po rozmyſle ſwoim/ á rozſądki ſobye w
10:
niey powoli rozmyſlne cżynił y rozmierzał/ ták iż czo ma być
11:
ſłuſznie pogániono áby pogánić vmiał á thego ſie przeſtrze=
12:
gał. A co też ma być ſłuſznie pochwalono áby pochwalał á te
13:
go ſie mocno dzierżał y przy tym zoſtawał. Też áby to w ſo=
14:
bie y vważył y roſtropnie rozmiárkował/ cżego ſie bać á cże=
15:
go ſie nie bać/ cżemu ſie ſłuſznie rádowáć á cżym ſie też nie ná
16:
zbyt cieſzyć/ przypátrzywſzy ſie odmiennośći fortuny. A wy
17:
bieráć ſobie wſzythko po ziarnku iáko pthaſzek wybiera mák
18:
miedzy gorcżycámi/ cżyniąc ſobie w głowie ſwey rozważny
19:
rozſądek/ y z obycżáiow y z rozlicżnych ludzkich przypad=
20:
kow/ tákże y z náuk pocżćiwych. A coby było niepocżćiwego
21:
á nieobycżáynego to porzućić/ á coby było záſię vcżćiwego á
22:
w nadobney ſpráwie poſtánowionego tego ſie mocno dzier
23:
żeć á ſtátecżnie w ſobie poſtánawiáć.
24:
❡Snádnie wſzytko w ſobie poſtánowi
25:
kogo rozum rządzi.
26:
A
Bowiem gdy iuż kto w ſobie poſtánowi y ſprawki y po
27:
ſtawki ſwe nadobne/ á ſpráwuie ſie cnothą á rozumem
28:
w káżdym roſtropnym poſtępku ſwoim/ á iż to ludzie do nie
29:
go obacżą/ iuż ſie będzie káżdy ćiſnął do przyiáźni y do towá
30:
rzyſtwá iego. A nie trzebá będzie do tego wiele przyſmákow
31:
iáko drugim/ ktorzy ſobie dzbanem/ chártem/ iáſtrząbem/ y
32:
inemi vpominki przyiaźń iednáią. Iuż tám káżdy dobrowol
33:
nie ſtára ſie iákoby ſie s tákim pobráthał. Iuż nieprzyiacielá
34:
nigdy nie będzie miał. Abowiem á ktho ſie nań tárgnie wi=
35:
dząc onę nadobną á ſkromną pomierność iego/ bo y naſroż=
36:
ſzy boiownik záwżdy tego obmija kto ſkromnie ſtoi/ bo záw=
37:
żdy tego pilnieyſzy kto mu ſie ſprzećiwi. Abowiem iuż tháką
38:
rozważną ſkromnoſcią/ y inemi nadobnemi poſtępki/ iuż nie
D iijtylko mło=


strona: 21v

Kſięgi Pirwſze
1:
tylko młody ále y ſtáry śiłá ſobie y zwyciężyć y poſtánowić
2:
ſnádnie będzie mogł. Abowiem wnet zwycięży rázem dwá
3:
gniewy/ y ſwoy y onego ktoby ſie miał tárgnąć nań. Zwycię
Bacżeniem śi=
łá zwycięży.

4:
ży w ſobie ſnádnie y łákomſtwo/ gdyż to ſobie roſtropnie ro
5:
zważy/ iż náturá cżłowiecża ná rownym á ná ſłuſznym prze=
6:
ſtáć może. Zwycięży káżdą ſwowolną roſpuſtność/ vważy=
7:
wſzy to ſobie/ iż tho cnotliwemu/ pocżćiwemu á ſkromnemu
8:
ieſt wſtyd á wielka ohydá iemu y ſławie dobrey iego. Lekce
9:
ſobie poważj y ſzcżęſcie y wſzytki odmiennośći iego/ wiedząc
10:
że tho do cżáſu ſtoi iáko zielone drzewko przy drodze. A ieſli
11:
ná nim owoc iáki vroſcie/ áliżći go kiymi wnet otłuką/ że ni
12:
liſtku ná nim nie zoſtánie ná źimę/ á ná Wioſnę záſię vźrzyſz
13:
áno ſie zieleni. Tákże też y pieſzcżoſzkowie iego cżáſem ſie zá=
14:
zielenią/ á cżáſem ni liſtku ná żadnym nie naydzieſz/ bo więc
15:
ſzpetnie z drugiego kwiatki opádną/ á cżáſem zá nim y s ki=
16:
iem biegáią/ áby to zápłáćił co ná tramie nákryſlał.
17:
A ták nadobnać to ieſt rzecż/ bo ták y ſwięty Páweł vcży/
j. Teſſ. v.

18:
káżdey rzecży pokuśić/ á ktora ieſt nalepſza przy they mocno
19:
zoſtáwáć. Bo iáko ſą rozne nátury ludzkie/ tákże też rozne ſą
20:
y chući/ y rozumy/ y ćwicżenia wedle káżdey nátury rozno=
21:
śći. Bo ſie iednemu chcze vmieć ſkákáć/ drugiemu ſthrzeláć/
22:
trzeciemu ſzyrmowáć/ cżwartemu ſpiewáć/ piſkáć/ ná lutni
Zwycżay á przi
rodzenie wiele
mogą.

23:
gráć. Owa káżdemu ſie to podoba do cżego go zwycżay á o=
24:
no iego przyrodzenie ciągnie. A wſzytko to nic pocżćiwemu
25:
nie wádzi/ á rownie to ieſt ku inym pocżćiwym ſpráwam iá
26:
ko przyſmáki do potraw álbo cukier ná káſzę/ chociay ták ká=
27:
ſzá y ſámá cżáſem bywa dobra. Abowiem to ſą przypadki do
28:
fortuny potrzebne/ do rozumu máło. Abowiem ſzukáiąc for
29:
tuny/ cżymkolwiek ſie kto może ozdobić/ tedy mu tho nic nie
30:
wádzi. Bo ácż dobre ieſt ſrebro ſámo przez ſię/ ále ieſzcże cu=
31:
dnieyſze będzie y zacnieyſze/ kiedy go y tám y ſám przyzłoći.
32:
Tákże y cżłowiek pocżćiwy/ iákiemiſz ſie kolwiek przypadki
33:
kiloby foremnemi záfárbuie/ wdzięcżnieyſzy bywa v tych co
34:
ie fortuná pieśći.
35:
Kápitulum viii.
36:
Iáko cnotá z rozumem y fortuná roznemi
37:
gośćińcy chodzą.
Abowiem


strona: 22

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 22.
1:
grafika
2:
A
Bowiem pátrzay iáko Cnotá/ Ro=
3:
zum/ á Fortuná dáleko roznemi gośćińczy od
4:
ſiebie ciągną/ tákże im też roznego ſtáránia y
5:
roznych goſpod potrzebá. Bo fortuny trzebá
6:
żeglarzowi/ oracżowi/ formánowi/ tákże y ká
7:
żdemu rzemięſnikowi/ ktho ſie ią para álbo kto iey ſzuka. Ale
8:
cżłowiek vmyſłu wielkiego/ ktory ſobie przypadki ty Fortu=
Iednemu ro=
zum drugiemu
fortuny potrze
bá.

9:
ny lekce waży/ bo ty zá Cnotą á zá Rozumem ſkákáć muſzą/
10:
iedno iż ſie puśći ná rzecży rozważne/ ná rzecży ſobie ná po=
11:
thym y oycżyznie ſwey potrzebne/ á s cżáſem przypádłe/ á z
12:
dáleká/ iáko Orzeł z gory wſzytko co ſie k cżemu ſciąga prze=
13:
páthruie/ iuż on máło ſobie thych drobnych przypadkow od
14:
ſwiátá y od fortuny waży/ á máło ſie ná to rozmyſla. Iuż ſie
15:
iedno o tho ſtára iákoby nie iedno ſobie/ ále wſzytkim wedle
16:
ſtanu káżdego godnym á potrzebnym mogł być. Abowiem
17:
záwżdy to zacnieyſzy páſterz bywa/ ktory ſtádo owiec páſie
18:
niżli ten co iedno iednę kozę. Tákże też ten co y inym pożyte=
19:
cżny może być nie tylko iedno ſobie. Abowiem co ciáło iedne
20:
mu ozdobić może á záfárbowáć ſwiátá tego przypadki/ toć
21:
iuż od Fortuny á od przypadku cżáſow przyść może. Ale co
22:
myſl wſpaniłą fárbuie/ tám iuż nie ledá Cynobru potrzebá/
23:
bo tám trzebá rozlicżnych farb/ iákoby oná myſl ſtátecżna/ á
D iiijná żadną


strona: 22v

Kſięgi Pirwſze
1:
ná żadną ſtronę nieunieſiona/ á rozumem ná ocel záhártho=
2:
wána/ thák iákoby ſie y w ſzcżęſciu y w nieſzcżęſciu ná żádną
3:
ſtronę nie poſliznęłá/ pięknie ná wſzem ozdobioná á záfár=
4:
bowaná byłá.
5:
Bo iuż tákiemu kto iuż ták ſtátecżnie vmyſł ſwoy záfárbu
6:
ie/ wſzytko mu záiedno ſzcżęſcie y nieſzcżęſcie/ ták mu ſie mie=
7:
dzy rożámi vkłáść y vſnąć iáko y miedzy pokrzywámi álbo
8:
piołunem. Obudzi ſie áno myſl oná wſpaniła iáko Orzeł ku
9:
gorze wſzytko buiáć chce/ á żadney iney rzecży więcey ná pie=
10:
cży nie ma/ iedno to napilniey coby cnotę á rozum vcieſzyło.
11:
A wierz mi iż y tám nie ledá muzyki potrzebá/ bo ći dwá pá=
12:
nowie nie káżdemu kwoli ſkacżą.
13:
Abowiem pátrzay że y Málarz pirwey farb nie rozetrze/
14:
áż ſobie pirwey płotno álbo tablicę nágotuie/ y to co ma má
15:
lowáć iuż ſobie w rozmyſle ſwym poſtánowi. Y ſtrzelec łu=
16:
ku ſwego nie pociągnie/ áż ſobie pirwey cel vpátrzy do ktore
17:
go ſtrzelić ma. Y piſarz pápiru nie podnieſie/ áż ſobie pirwey
18:
rozmyſli co ná nim piſáć ma. Thákże y mądry á roſthropny
Cnotá cel wſze=
go dobrego.

19:
cżłowiek/ gdy co rozważnego á ſtátecżnego zácżąć ma/ pir=
20:
wey ma vważyć ſobie cel/ do ktorego celu on ſie iego zácżęty
21:
vmyſł pociągáć ma/ áby dármo á ná wiátr nie ſtrzelił/ álbo
22:
iżby ledácżego w ſwym poważnym vmyſle dármo nie málo=
23:
wał. Acżći ieſt celow doſyć rozlicżnych ſwiátá tego/ ále nie
24:
wſzytko potrzebnych. Ale to ieſt cel napotrzebnieyſzy cżło=
25:
wiekowi poważnemu á pocżćiwemu/ vpátrzywſzy ſobie on
26:
krzacżek gdzie ſobie Cnothá nie inácżey iáko piękna pápugá
27:
gniazdo vwiłá/ thámże iuż onemi nadobnemi ſtrzałecżkámi
28:
rozumem záſádzonemi ma pilnie vgadzáć/ áby ſie nigdy dá=
29:
leko nie odſtrzelił od niego.
30:
❡Cnotá wielka krolowa.
31:
A
Bowiem tá Cnotá ieſt ták można krolowa/ że iey wła=
32:
dzey/ áni ſmierć/ áni żadny ſtrách nigdy przekáźić nie mo
33:
że. Bo chociay dziáłá trzáſkáią/ huffy ſie mieſzáią/ propor=
Cnothá zacna
krolowa.

34:
ce ſie błyſkáią/ iuż ieden leży/ drugi ná tho mieyſce náſtąpi/
35:
wſzytko to tá można krolowa rządzi á ſpráwuie. Abowiem
36:
ſzyrokie iey kroleſtwo ieſt/ ktore oná głośna ſławá iáko trą=
37:
bá brzmiącza po ſwiátu roznośi. Drudzy ſie z wielką rádo=
38:
ſcią ná hárce/ ná ſtraży vpraſzáią. Drugi prośi áby przed i=
nemi lu=


strona: 23

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 23.
1:
nemi ludźmi naprzod chodził. Drugi áby ſie pirwey potkał/
2:
wiedząc iż cżći á ſławy ſtąd doſtáć ma/ iuż mu nic nie ſtráſz=
3:
no/ iuż mu wſzytko weſoło. Pátrzayże ná pieſzcżoſzki pániey
4:
Fortuny/ á oni ſie vbiegáią kto ma pirwey w thanku poſko=
5:
cżyć/ loſy miecą kto ma iutro wiecżerzą ſpráwić/ ktho ſie ma
6:
w máſzkárę vbráć. A ták tu obácż/ ták iákoś ſłyſzał/ iż cnotá
7:
z rozumem á thá omylna páni páni fortuna dáleko roznemi
8:
gośćińcy od ſiebie chodzą. Bo ten iuż czo tey pániey przyſłu=
9:
guie ieſt iáko on kámień co przy drodze dármo leży/ włoży=
10:
ſzli gi do ogniá będzie gorący/ włożyſzli gi do wody tedy bę=
11:
dzie źimny/ á trudno ma być myſl iego ſthátecżnie ná iednę
12:
ſtronę poſtánowiona.
13:
Abowiem od tego ták zacnego celu á od tey ſwiętey cno=
14:
ty/ y od thákiego káżdego kto ſie około niey báwi/ dáleko ná
15:
wſchod/ ná zachod/ ná połnocy/ y ná południe/ á tákże y ná
16:
wſze ſtrony cień zálátuie/ y tu ieſzcże zá żywotá y po ſmierći.
17:
A ſnadź ieſzcże máło nie więczey po ſmierći káżdemu ſwemu
Sławá dáleko
zálátuie.

18:
cżyniąc nieſmiertelną pámięć. A ſnadź ieſzcże thy nawięcey
19:
zdobi/ ktorzy w pracach/ w trudnoſciach/ w ránach/ á w po
20:
cżćiwych potrzebach przy niey záwżdy ſławnie ſtali. Bo ni=
21:
gdyby byli dziś ludzie nie wiedzieli co był Hektor/ co był A=
22:
chilles/ czo był Alexánder/ czo był Herkules/ álbo on zacny
23:
Priamus/ álbo oni dzielni á ſławni Hetmáni Rzymſcy/ by
24:
ich byłá tá ſwięta krolowa oną zacną ſławą nie inácżey ie=
25:
dno iáko złotą koroną nie vkoronowáłá. O ſwięteż to były
26:
rány ich/ álbo ony trudnośći/ dla ktorych oná zacna ſławá/
27:
á ſnadź áż do ſkońcżenia ſwiátá/ práwie ie żywo zoſtáwiłá.
28:
Acżći też máią ſławę y oni pieſzcżeſzkowie pániey Fortuny/
29:
on Heliogábálus/ on Sárdánapalus/ co nic inſzego nie cży=
30:
nili iedno z niewiáſtámi á s pochlebniki pili/ poſádkoch cho=
31:
dzili/ á cżáſem y kądziołki z nimi prządáli álbo wzorki ſzyli.
32:
Ale tá ich ſławá bárzo ſmierdząca ieſt/ á práwie iedno po=
33:
cżćiwym ludzyom ná przykład zoſtháwiona/ áby ſie onemi
34:
márnemi ſpráwámi ich brzydzili á zá nie ſie wſtydáli/ á pil=
35:
nie ſie tákich márnych ſpraw ich przeſtrzegáli/ ktore ony wſze
36:
mu ſwiátu ohydziły/ oſzkárádziły/ y w złej ſławie zoſtáwiłj.
37:
Bo pátrzay/ chociay nie mieli żadney burdy/ áni ran/ áni
38:
guzow/ oni zacni Philozophowie wieku przeſzłego/ áni ſie
39:
ná dziáłá/ áni ná żadne poſtráchy nie wyſadzáli/ iáko był on
40:
zacny Plato/ Sokrates/ Ewripides/ Xenofon/ Kato/ Ale
záwżdy


strona: 23v

Kſięgi Pirwſze
1:
zawżdy walcżyli á wielką burdę vſtáwicżnie mieli z niecno=
Mądry ſła=
wny.

2:
támi á z rozmáitemi ſpráwámi ſwiátá tego/ á s ſproſnemi/ á
3:
z obrzydłemi wyſtępki ludzkiemi/ rádámi ſwemi/ ſpráwá=
4:
mi ſwemi/ y piſmy ſwemi rozważnemi/ márny ſwiáth prze=
5:
ſtrzegáiąc: á widziſz przedſię iáką im oná ſzyroko po ſwiátu
6:
latáiąca ſławá wiecżną pámięć vcżyniłá. Tákże y pocżći=
7:
wy cżłowiek/ ieſli mu ſie nie przytráfi burdy mieć o oycżyznę
8:
ſwą/ álbo o Rzecżpoſpolithą ſwą z nieprzyiacielem iákiem
9:
do tego należącym/ niechże ſie łamie á ma vſtáwicżną burdę
10:
z niecnotámi márnemi ſwiátá tego/ á niech ie tępi/ niſzcży/ á
11:
záciera kędy może/ á s ſiebie niech inym piękny przykład da=
12:
wa/ álbo thákież vcżćiwemi namowámi ſwemi/ álbo y pi=
13:
ſmem ieſli może być/ áby ſie ini tákże tego przeſtrzegáli.
14:
Pan młody s cżym ma do domu przyiecháć.
15:
A
Ták y ty moy miły Pánie młody/ ktoregożkolwiek ſta=
16:
nu będzieſz/ ieſliże cie Pan Bog kiedy w iákie poſtronne
17:
kráie álbo w rozne narody obroći/ mieyże też to ná piecży co
18:
przed tym też wielcy á zacni ſtanowie miewáli. A nie doſyć
19:
ná tym ábyś ſie tám iechał dziwowáć wyſtáwionym páła=
20:
com/ álbo przed tym niewidomym kſtałtom/ ále ſie przypá=
21:
truy ludziom y ich kſtałtom á obycżáiom/ á zwłaſzcżá tákim/
22:
ták iákoś y pirwey ſłyſzał/ a ktorychbyś miał ſłuſzne przykłá
23:
dy bráć/ á háwtuy ie ſobie moczno iáko wzory ná pámięći y
24:
ná vmyſle ſwoim/ ábyś ie długo pámiętáć y roſtropnie ro=
25:
zważáć vmiał/ y drugim potym o nich powiadáć. A też zá=
26:
ſię/ iákoż to inácżey nie może być bo wſzędy ſą ludzie/ gdzye
27:
vyrzyſz ſproſne á brzydkie ſpráwy y obycżáie ludzkie/ ábyś ſie
28:
imi vmiał káráć/ ſobie ie brzydzić/ y drugie potym z nich prze
29:
ſtrzegáć.
30:
A nie dáy cżáſowi nigdy dármo vpłynąć/ widziſz żeć tho
31:
ſzkodliwa vtrátá kto cżás márnie tráći/ bo ſie iuż ten wroćić
32:
nigdy nie może: á co godzinká ná zegarze vderzy/ to iuż cżás
Cżáſz niech dár=
mo nie vcho=
dzi.

33:
przeminął/ á co dáley to do kreſu bieżemy. A ták álbo cżytaj
34:
álbo ſie wżdy cżego vcż/ álbo ſie cżemu przypáthruy/ á roze=
35:
znaway ſobie/ vpátruiąc nadobnie czo lepſze á czo gorſze. A
36:
ſtáray ſie ieſzcże tám będąc/ ábyś w ſkromnośći á w ſtátecż=
37:
nym káżdey rzecży vważeniu/ á w nadobnych obycżáioch
38:
tám wſzytkim wdzięcżnym był. Boć iuż thám nic będzie po
pyſze/ po


strona: 24

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 24.
1:
pyſze/ po zuchwálſtwie/ po wſzetecżeńſtwie/ gdyżeś ſie tego
2:
nápátrzył/ że táki nie tylko w cudzych kráioch ále y domá zá
3:
wżdy przemierzły á obrzydły bywa. A ſtáray ſie o tho/ ábyś
4:
nie thylko s poſkocżki/ s perfumowánemi rękáwicżkámi/ ze
5:
pſtremi kábatki do domu przyiechał: ále ábyś vpſtrzył nado
6:
bnie vmyſł ſtátecżny twoy cnotą/ náuką pomiáru/ á nado=
7:
bnym ná wſzem poſtánowieniem twoim. A iżby s ciebie per
8:
fumy zálátywáły pięknych á vważonych obycżáiow twoich
9:
á nie thylko z rękáwicżek twoich/ áby s ciebie obczy nadobne
10:
przykłády bráli: á powinowáći twoi zápátrzywſzy ſie ná cię
11:
áby ſie tobą cieſzyli/ gdy obacżą że wżdy vmieſz o tym y mo=
12:
wić coś widział/ y piękne ſpráwy w ſobie okázáć/ y to nado
13:
bnie ozdobić/ że ſie wżdy będą s tego cieſzyli żeś wżdy nie dár
14:
mobith do domu przyiechał/ á iżeś ſie nie dármo włocżył po
15:
ſwiátu. A tu cie iuż ſobie będą wydzieráć/ á tu cie iuż miedzy
16:
ſobą będą w powadze mieć/ s tobą wdzięcżne bieſiády y ro=
17:
zmowy miewáć. A thy ſie dopirko będzieſz przypátrował z
18:
nowu onym ſproſnym obycżáiom ktorycheś tu był odiechał/
19:
pátrząc z dáleká ná drugiego/ á on ſiedząc w kącie łeb ſobye
20:
ſkubie á páznokcie łupi/ á kroſthámi, odzieráiącz ſobie s pál=
21:
cow áż do drzwi ſtrzela/ á kofel ſmierdzący iákoż wcżorá v=
22:
ſiadł podle niego/ tákże też ieſzcże podle niego leży.
23:
bowiem ieſlibyś też ták w ſobie nic w obycżáioch ozdo=
24:
bnego do domu nie przynioſł/ tylko to coś widał/ tedy row=
25:
nie iákobyś we źwierciádło pátrzył/ á vmuſkawſzy ſie/ á po=
Kto co widział
trzebá pámię=
táć.

26:
práwiwſzy ſobie ſzuprinki/ á otárſzy gdzie brudno/ wnet má
27:
ło odſzedſzy wſzytkiegobyś zápomniał. Bo ták to poſpolicie
28:
bywa/ iż nie tylko zábrukánia ále y twarzy ſwey właſney ká
29:
żdy/ máło odſzedſzy/ zápomni. Bo vyrzyſz thám śiłá kugla=
30:
rzow/ śiłá mátácżow/ śiłá wyłudácżow: á trzebá tám pil=
31:
nie s tábulátury ſtępáć á pilnie ſobie vważáć iáko czo wyro=
32:
zumieć. Bo możeć ſie y tym podziwowáć/ á wyrozumiawſzj
33:
co złe pogánić/ á co dobre to pochwalić y przy ſobie mocno
34:
záchowáć. Bo bierzeć też pcżołá y ná ſmiecioch y ná gnoiu y
35:
ná błocie/ ále coż bierze? pierzgę ktora ſie ni nacż przygodzić
36:
nie może: á s potrzebnych ziołek tedy zbiera wdzięcżny á po=
37:
trzebny miod. Tákże też ty tám przypátruiąc ſie rozlicżnym
38:
ſpráwam ludzkim ſnádnie będzieſz mogł rozeznáć co pierz=
39:
gá á co wdzięcżny miod.
Do domu


strona: 24v

Kſięgi Pirwſze
1:
❡Do domu przyiechawſzy co pan
2:
młody cżynić ma.
3:
P
Otym gdy iuż do domu przyiedzieſz s tákiemi pięknemi
4:
ták iákoś ſłyſzał ſpráwámi ſwemi/ możeſz wielką pocie=
5:
chę powinowátym ſwym vcżynić. Nie odmieniayże ſie iáko
6:
Márzeć ná Wioſnę/ gdzie iednego dniá będzie y deſzcż y iá=
7:
ſno y krupy/ ále ſtoy ſtátecżnie przy onych ſwych pocżćiwych
8:
obycżáioch/ á nie dáy ſie młodośći áni onemu nowemu tho=
9:
wárzyſtwu vnośić. Abowiem ieſli z nimi s przodku nie bę=
Iáko towárzy=
ſthwá vżywáć.

10:
dzieſz pić/ gráć/ ceklowáć á łotrowáć/ wnet cie będą Wło=
11:
ſzkiem álbo Niemcżykiem zwáć. Wnet będą mowić iż tho s
12:
tego nic dobrego nie będzie/ bo wſzytko fántáſtykuiąc ſtro=
13:
ną chodzi. Ale ſie ty nic temu nie przećiẃ/ bo gdić ſie pochwi
14:
li lepiey przypátrzą y s poſthępkow y rozmow y s pięknych
15:
obycżáiow twoich/ vyrzyſz w iákiey miłośći y w iákiey po=
16:
wádze potym miedzy nimi będzieſz. Bo możeſz thy ſobie bez
17:
wſzetecżnego opilſtwá álbo nikcżemney bieſiády záchowá=
18:
nie vcżynić: iedno teſacżkiem/ gdy przed nimi ſztucżkę nado=
19:
bną wypráwiſz: drugie też poſkokiem/ drugie też lutenką/ á
20:
nawięcey wdzięcżnemi rozmowámi/ gdy im to będzieſz po=
21:
wiedał o cżym nie ſłycháli/ álbo tho im okázował cżego nie
22:
widáli/ álbo też cżáſem im cżytał o cżym pirwey nie wiedzie
23:
li: bo to ſą wdzięcżne przyſmáki v ludzi/ á przyrodzenie ſie w
24:
tym káżde kocha kiedy co nowego widzi álbo ſłyſzy.
25:
A nawięcey przyiacielom á powinowátym vmiey to oká
26:
zowáć coś powinien. Nie bądźże też záſię iáko dármo leżące
27:
drewno/ pytay ſie o zwycżáioch oney oycżyzny ſwoiey/ py=
28:
tay ſie o ſpráwach Rzecżypoſpolitey/ pytay ſie w iákim prá=
29:
wie ſiedziſz/ á ſtáray ſie ábyś nicz nie opuśćił czoś powinien
30:
Bogu/ ſobie/ przyiacielom/ y oycżyznie ſwoiey. Nie lenuyże
31:
ſie theż przyiacielowi ku káżdey pocżćiwey poſłudze iego.
32:
Wiedzże też o koniku/ o ſłużce/ o ſwych rzecżkach/ áby cie ná
Co młody do=
má ma dziáłáć

33:
wſzem ludzie ználi w onych poſtronnych obycżáioch chędo=
34:
żnie ochędożnego/ y w domowych też záſię ſpráwach dbáłe=
35:
go á nie dármo leżącego. Tedy s ſiebie ná wſzem á ná wſzem
36:
wdzięcżne gronká vkażeſz wſzytkim ludziom oney nie daw=
37:
no zroſłey młodosći ſwey/ thák iż z wielką ſławą y miłoſcią
38:
od wſzech ludzi vżywieſz onych młodych cżáſow ſwoich.
Kápitu=


strona: 25

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 25.
1:
Kápitulum ix.
2:
O Dworſkim y Zołnierſkim ſtanie.
3:
grafika
4:
P
Otym ieſliżecby ſie domá vprzykrzy
5:
ło/ á chciałbyś ſie też przypátrzyć thu domo=
6:
wym obycżáiom oycżyzny ſwoiey/ á zdáłoć=
7:
by ſie álbo do dworá/ álbo w ſtan Rycerſki/
8:
álbo żołnierſki vdáć. Ieſliże ſie vdaſz do dwo
9:
rá/ tedy wierz mi iż tám trzebá s tábulátury ſtępáć/ á máło
10:
tám nie więtſzey oſtrożnośći będzie potrzebá niżli w cudzych
11:
kráioch/ bo tám loquebantur varijs linguis, á rozmáitich ſpraw
12:
y obycżáiow tám ludzi znaydzieſz. A trzebá tám pilnie vpá=
13:
trowáć gdzie ſtępić/ iáko po grudzie boſemi nogámi/ bo tám
14:
śiłna grudá á śiłny mroz około ciebie s pirwotku będzie.
15:
A wierz mi iż thrzebá wielkiego vważenia káżdey rzecży y
16:
wielkiey roſtropnośći niżli ſie tám wſzytkiemu przypátrzyſz.
17:
Bo będzieć ſie zdáło iż cie wnet wſzyſczy chwalić y miłowáć
Przypadki
dworſkie.

18:
będą/ miedzy ſię cie pociągáć będą/ áno wierz mi iż cie thák
19:
będą nośić po kolędzie/ iż ſie długo nie obacżyſz czo ſie s tobą
20:
dzieie. A zwłaſzcżá ieſli ieſzcże będzieſz miał iáki doſthátcżek
21:
około ſiebie. Thu cie iedni pociągną do miłośći/ drudzy do
Emuzyki/


strona: 25v

Kſięgi Pirwſze
1:
Muzyki/ drudzy cie pilno będą námawiáć ábyś z nimi po=
2:
grał/ á nie będzieſzli chciał o pieniądze/ więc o roſkazánie.
3:
Ty będzieſz mnimiał ábyć ſie miał kázáć obłápić wygrawſzy
4:
á onći każe poſłáć po piecżenią á po gárniec winá. A ták dzi=
5:
wnych á dziwnych przypadkow/ niżli ſie dobrze przypátrzyſz
6:
figlom dworſkim/ będzie około ciebie.
7:
Ale ſie przedſię nic nie ſlizay ná tey gołoledzi/ ſtoy przedſię
8:
mocno przy onym przedſięwzięciu ſwoim/ á długo ſie rozmy
9:
ſlay niżli co maſz vcżynić. A cnoty/ prawdy/ miáry ſtrzeż pil=
10:
nie iáko oká w głowie. A pomierną á pocżćiwą vkłádno=
11:
ſcyą záchoway ſie káżdemu/ cżyń pocżćiwość káżdemu/ nie
12:
moẃ zle głośno ni o kim/ choććiby ſie też co do kogo nie podo
13:
báło/ á zwłaſzcżá ieſli s kim práwego beſpiecżeńſthwá álbo
14:
iákiego ſpołku nie maſz. A ieſlibyś też miał s kim iákie iuż be=
Iáko ſie v dwo
rá záchowáć.

15:
ſpiecżne á prawdziwe towárzyſtwo/ toś iuż tám winien po=
16:
miernie á pocżćiwie przeſtrzedz go w thym coby ſie ludziom
17:
do niego nie podobáło/ ábyś tym nie obráźił oney fántáziey
18:
iego. Boć to ieſt przyrodzenie káżdego/ iż mu ſie wſzytko do
19:
ſiebie podobáć będzie/ chociay s thegoż drugiego máło przed
20:
tym karáć będzie. Ale iákoś ſłyſzał/ káżdey rzecży pomiernie
21:
vżyway á roſtropnym vważeniem/ boć ſie tám rychley o pra
22:
wdę rozgniewáią/ niżli chociaybyś co cudnym á niedomyſl=
23:
nym pochlebſtwem záfárbował. Nie kriyże ſie też w kąt we=
24:
dle ſtaniku ſwego/ y nie żáłuy thám dáć gdzie ma być ſłuſznie
25:
dano. A wſzákoż to vważay/ áby ſie gębá z mieſzkiem zgadzá
26:
łá/ á nie dáy iey naprzod wyſkákowáć. Bo iákoć przodek we
27:
źmie/ iuż pothym mieſzká ledwie kijem do kreſu dopędziſz. A
28:
wſzákoż vważay cżáſy/ á to cżyń co należy y doſtátkowi twe
29:
mu/ y ſtanikowi twemu. Bo będzieſzli ſie ciągnął nád ſtanik
30:
pocżćiwy ſwoy/ oſtrzegay potym áby ſie około ciebie niepra
31:
wdá nie zámnożyłá. Bo táki iuż muśi iednemu dáć á drugie=
32:
mu wziąć/ & mille modis muśi przycżyn ſzukáć/ gdzye wzyąć
33:
tu wziąć/ gdzie iuż zwycżay á przyrodzenie ná kieł wędzidło
34:
weźmie.
35:
Páná ſwego y powinnośći ſwoiey kthorąć porucżą bądź
36:
wiernie pilen/ y ná iáką cie kolwiek poſługę wyſádzą iuż cżá
37:
ſu ſtrzeż ábyś iej nigdy nie omieſzkał. Bo tu iuż vcżyniſz y cno
Pilność Páná
dobrego cżyni.

38:
cie doſyć/ á páná ſobie rychley ſpowinowáćiſz. Bo tho ſtára
39:
przypowieść/ Satis petit qui bene ſeruit, to ieſt/ Máło mu trze=
40:
bá prośić ktho pilnie ſłuży/ bo ſam pan rad y nie rad/ widząc
ſtátecżną


strona: 26

żywotá pocżćiwego cżłowieká,Liſt 26.
1:
ſtátecżną pilność twą/ domyſlić ſie muśi/ ábyś znał łáſkę ie=
2:
go. A iáko ſtára przypowieść/ iż pilnemu ſłudze záwżdy ro=
3:
ſcie guz ná brzuchu/ á leniwemu ná grzbiecie. A gdy ſie ták bę
4:
dzieſz ſpráwowáć/ tedy mocno onemu pirwſzemu ćwicżeniu
5:
pothkowek przytwirdziſz/ iż ſie rzadko będzyeſz mogł poſli=
6:
znąć/ bo záwżdy więcey mogą dwá niżli ieden. Tákże y thy
7:
gdy to dwoie ćwicżenie poiednaſz/ y ono ſtáre ſwoie cudzo=
8:
ziemſkie/ y to teraz nowo nábyte/ śiłá będzieſz miał naprzod.
9:
❡Stan Rycerſki iáki ieſt.
10:
A
Ieſliby cie theż w ſtan Rycerſki álbo ten żołnierſki myſl
11:
wiodłá/ wierz mi y thámbyś ſie nie práwie zle vdał. Bo
12:
tám znaydzieſz y dworſtwo/ y towárzyſtwo/ y ćwicżenie/ á
13:
ſnadź máło nie potrzebnieyſze niżli v dworá. Bo ſie tám ná=
14:
ucżyſz goſpodárſtwá/ bo ſie iuż ſwym ſtanem thám/ nie iná=
15:
cżey iáko we wśi goſpodárſthwem/ muśiſz opiekáć. Iuż ſie
16:
tám náucżyſz pomiernego ſzáfárſtwá/ boć tego będzie potrze
W żołnierſtwie
co cżynić.

17:
bá/ bo tám trudno iáko domá do ſzpiżárniey. Náucżyſz ſie ćir
18:
pliwośći/ náucżyſz ſie ſpraw Ryczerſkich/ náucżyſz ſie około
19:
koni/ około ſług/ y około inych potrzebnych rzecży ſpráwy á
20:
opátrznośći/ á ſnadź máło nie rychley niżli w oney dworſkiej
21:
zgrái dármo leżącey. Bo ieſlić ſie trefi być w ciągnieniu/ te=
22:
dy iuż tám wielka roſkoſz pátrzyć ná ludzi/ pátrzyć ná ſprá=
23:
wy/ pátrzyć ná huffy pięknym porządkiem poſtępuiąc/ náſłu
24:
cháć ſie onych wdzięcżnych trębácżow/ bębnow/ pokrzykow/
25:
áż ziemiá drży/ á ſerce ſie od rádośći trzęſie.
26:
Przydzieſz do ſtanu/ nie trzebáć iuż będzie oliwek/ limonij
27:
áni kápárow dla przyſmákow/ iáko onemu domá leżącemu
28:
á roſpieſzcżonemu brzuchowi. Bo powiádáią iż to nawdzię
29:
cżnieyſzy przyſmák żołądkowi przegłodzenie. Boć ſtánie zá
30:
limonią y zá kápáry oná wdzięcżna przeiezdzká z miłym to=
31:
wárzyſtwem/ żeć tám ſmácżnieyſza będzie wędzonká á káſzá
Przyſmák do
chući przegło=
dzenie.

32:
niżli gdybyś leżał zá piecem ná ſciánę nogi wznioſł/ á w kob=
33:
zę gráiąc cżekáiąc rychłoli obiad dowre/ niżlićby przynieſio=
34:
no biyankę z márcepanem. Abowiem ono powiedáli o ied=
35:
nym Opácie/ kthory ſobie był ſtráćił chuć do iedłá/ iż iechał
36:
do cieplic áby był ſobie chuć nápráwił. Potkał go ieden Ry=
37:
cerſki cżłowiek nie dáleko zamku ſwego/ pytał go do kąd ie=
38:
dzieſz miły kſze Opácie? Powiedział mu iż do cieplic/ ábych
E ijſobie


strona: 26v

Kſięgi Pirwſze
1:
ſobie mogł chuć nápráwić w żołądku/ bo nie mogę iádáć/ á
2:
będzie mie tho koſztowáło namniey tyſiącz złotych. Powie=
3:
dział mu on Ryczerſki cżłowiek: A miły kſięże cżemuż ná tho
4:
ták wiele nákłádaſz? ſpráwię ia to tobie zá dwie ſcie złotych/
5:
iedno poiedź zemną ná moy zamek/ bo ia tám mam ná to nie
6:
rowno lepſze przypráwy niżli w ciepliczach. Przyiecháli ná
7:
zamek/ zámknął Mnichá w komnácie/ y nie dał mu nic ieść
8:
tego dniá. Przyſzedł do niego ráno/ pytał go/ kſięże Opácie
9:
á nie popráwiło ſie wam nic? Powiedział Kſiądz/ iż bárzo
10:
máło. Powiedział mu pan iż będzie dalibog dobrze. Drugie
11:
go dniá nie dał mu tákże nic ieść. Ráno przyſzedł/ kſiądz mu
12:
powiedzyał iż mu ſie iuż ieść záchciewa. Przedſię mu nie dał
13:
nic ieść. Trzeciego dniá iuż ná vrząd nie ſzedł do niego. Alić
14:
kſiądz wynurzywſzy łeb s komnáthy woła/ Prze miły Bog
15:
daycie co ieść. Potym przyſzedł do niego pan/ Otoż widziſz
16:
kſięże iż ia to lepiey vmiem lekárſtwo niż w cieplicach/ dayże
17:
dwie ſcie złotych á iedź do domu z oſtátkiem. Y tákże ſie sſtá=
18:
ło. A ták widziſz iż przemorzenie ieſt cżyſty przyſmák do ie=
19:
dłá.
20:
❡Zołnierze ná leży co cżynią.
21:
A
Le iżechmy málucżko odſtąpili od żołnierſkiego náſzego
22:
chlebá/ iużechmy ſłyſzeli iákie roſkoſzy á iákie krotofile ſą
23:
w ciągnieniu miedzy Rycerſkiemi ludźmi. Pátrzayże záſię/
24:
gdy iuż potrzeby nie będzie/ á rozłożą ie po leżach/ iákiey tám
25:
dopiro roſkoſzy y ćwicżenia vżywáć będą. Azaſz tám nie ro
26:
ſkoſz máią gdy ſie do iedney goſpody s potrawecżkámi nado
27:
bnemi znoſzą? Azaſz tám nie będą wdzięcżne rozmowy á o=
28:
ny pocżćiwe żárty? że więc iáko ono powiedáią y gębá ſie do
29:
brze nie zákrzywi od ſmiechu: ácż też thám y kofel y żołędny
30:
tuz wielkie záchowánie miewáią: ále gdy ták/ iákoś ſłyſzał/
31:
záchowaſz ná wſzem ſtátecżną pomiárę w ſobie/ nic to tobie
32:
wſzytko ſzkodzić nie będzie: bo trudno tego/ powiedáią/ do
33:
tańcá ciągnąć/ kto nierad ſkacże.
34:
Potym záſię ná wdzięcżne ſie przeiażdzki roziádą/ drudzy
35:
do zawodow/ drudzy też z iákim myſliwſtem/ drudzy theż z
36:
łukow ſtrzeláią/ kámieńmi drudzy miecą. Owa tám żadny
Krotofile zoł=
nierſkie.

37:
cżás bez wżdy iákiey krotofile być nie może. A ták y tám bę=
38:
dąc wſzytko ſobie vważay/ vpátruy/ á obieray ſobie coć ſie le
39:
pſzego podoba/ á przy cżym ſnádnie zoſtáć maſz. A to napil=
nieyſza/ á=


strona: 27

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 27.
1:
nieyſza/ ábyś ſobie nadobną vkłádnoſcią á pocżćiwym zá=
2:
chowániem miłość v wſzytkich iednał. Bo przidą iákie trwo
3:
gi/ przydą poſtráchy/ iużći káżdy będzie rádził iáko ſie ſprá=
4:
wowáć maſz/ iużći będzye ſławy życżył/ iuż Boże vchoway/
5:
przygody ochotnie cie ratuie. A tho napilniey vważay/ ábyś
6:
w ten cżás pomniał ná ſławę á ná pocżćiwość ſwoię/ wſzák
7:
wieſz iákie tá záwżdy przyſmáki y ozdoby ludzyom cżyniłá.
8:
Nicći o ránę/ bo ſie tá łácno zgoi: nicći o więzienie/ bo komu
9:
obiecał Bog nigdy nie zginie: niczći y o ſmierć/ ábowiem ni=
10:
gdziey lepiey áni pocżćiwiey nie możeſz zápiecżętowáć żywo
11:
tá ſwego. Azaſz gi gdzie lepiey ſtráćić w iakiey niepocżćiwey
12:
bieſiedzie? álbo opiwſzy ſie gorzałki?
13:
A to záwżdy miey ná piecży/ gdy tám vyrzyſz áno drapią
14:
biorą á ſzárpáią niewinne ludzi á ich máiętnośći/ bo tho ieſt
15:
ſtáry zwycżay woienny/ chociay ſie łzy leią/ chociay głoſy áż
Płácżu ſie ma
ſtrzedz żołnierz.

16:
pod niebo o pomſthę krzycżą. Aleć ia rádzę byś miał przem=
17:
rzeć y ze ſzkápámi/ kędy możeſz oſtrzegay ſie tego/ á byś miał
18:
y iednę ſuknię przedáć á w drugiey ſie do domu wroćić/ the=
19:
dyć to lepiey będzie/ niżli głos niewinny á przeklęctwo ná ſię
20:
puśćić. Bo wierz mi iż to Pan Bog ná wielkiey piecży ma/ á
21:
iáſnie powieda: Gdy záwoła do mnie vbożuchny o krzywdę
22:
ſwoię/ ia muſzę pomśćicielem ieo być. Bo wierz mi iżći ſie to
23:
ſowicie oddáć muśi/ álboć ſzkápy pochromieią/ aboć potym
24:
y z goſpodą zgoráią/ ábo cie okrádną. Owa áni obacżyſz iá
25:
ko to Bog ſowito záwetuie/ á pomśći ſie krzywdy onego nie
26:
winnego. A przedſię to y onemu ſowito nágrodzi/ bo to ieſt
27:
ſwięte przyrodzenie iego.
28:
A nadobnie o tym on Roterodan ſławny cżłowiek iáko=
29:
by s poſmiewiſkiem iákim nápiſał/ powiedział: Iż przyſzedł
30:
drab chromy do goſpodarzá ſkąd był pirwey wyſzedł/ y py=
31:
ta go goſpodarz: A miły drabie od naſeś wyſzedł iáko Mer=
32:
kuriuſz pod pirzem/ á teraześ przyſzedł iáko Wulkanus co po
33:
wiedáią o nim chromy piekielny kowal? Drab powiedział:
34:
Nie maſz ſie cżemu dziwowáć/ ták muśi być ná woynie. Py=
35:
ta go goſpodarz: A cżemużeś wżdy thák odárto przyſzedł s
36:
tey woyny? á wſzák tám wyſługuią? Powiedział drab: Y ia
37:
ciem był wyſłużył/ ále ſie iedno przepiło/ drugie ſie też prze
38:
gráło. Pytał go goſpodarz: Iż podobnoś też drugie ſtráwił?
39:
Powiedział drab: Oy com miał ſtrawić/ chybá ná piwie/ bo
E iijtám nie


strona: 27v

Kſięgi Pirwſze
1:
tám nie trzebá nic kupowáć/ wolno tám bráć świnie/ owce
2:
kury/ gęśi/ gdzie kto co znaydzie. Rzekł goſpodarz: Ale to cu
Spowiedź mni
ſka.

3:
dze, a Pan Bog nie kazał ruſzáć cudzego. Powiedział drab:
4:
Niewiemći ia ieſli cudze/ ále ták tám ieſt ten obycżaj ná woj
5:
nie/ á teżem ſie tego wcżorá ſpowiedał przed Miniſtrem co
6:
ieſt u Fránćiſzkanow/ co powiedáią iż ma táki liſt z Rzymá
7:
iż by y diabłá ziadł tedy ma moc rozgrzeſzyć. Pyta go goſpo
8:
darz: A iákoż cie rozgrzeſzył? Drab powiedział: A to mi ka=
9:
zał ſuſzyć trzy piątki y cżtherzy śrzody/ á dwie mſzy náiąć/ á
10:
coś mi mrucżał nád głową kryſláiąc mi po cżele. Pytha go
11:
goſpodarz: Ale nie wieſz co mowił? Powiedział drab: Y czo
12:
mam wiedzieć/ wſzák wieſz że ia nie vmiem po Láćinie ni ſło
13:
wká. Rzekł goſpodarz: A ieſlić ták rzekł/ iákiemeś tu łotrem
14:
przyſzedł tákiem cie záſię odſyłam/ w imię oycá y ſyná y du=
15:
chá ſwiętego. Rzekł drab: Wierę ia niedbam czo on mowił
16:
to mowił/ tylko iż mi iuż wſzytko odpuśćił. Rzekł goſpodarz:
17:
Aleſcie ſie to o cudze iednáli/ á Bog przyiąłli to wdzięcżnie
18:
iednánie wáſze? Powiedział drab: Tegoć ia niewiem ieſlić
19:
miał od Bogá iákie liſthy/ ále wiem iż miał od Papieżá. Ale
20:
coż mnie do thego kiedy mię on rozgrzeſzył. Powiedział mu
21:
goſpodarz: Idziſz miły drabie/ iáka byłá ſpowiedź tákie też
22:
rozgrzeſzenie/ áleć wam pewnie y z mnichem być v dyabłá.
23:
A ták y ty moy miły brácie miey ná to bacżenie/ ábyś theż
24:
ná táką ſpowiedź y ná tákie rozgrzeſzenie nie przyſzedł/ á nie
25:
iednay ſie z mnichem o cudzą ſzkodę/ rádſzey onemu nędzniko
26:
wi opraẃ á nágrodź iáko możeſz/ áby cie przed Pánem Bo=
27:
giem twoim rozwiązał/ bo tymći to rzecżono/ cokolwiek ná
28:
ziemi zwiążecie/ będzie związano ná niebie.
29:
❡Przyiechawſzy z żołnierſtwá iáko ſie
30:
Rycerſki cżłowiek ma záchowáć.
31:
A
Gdyć Pan Bog záſię pozdárzy przyiecháć do domku
32:
twoiego/ mieyże to ná pilney piecży/ ábyś ni w cżym nie
33:
był przykry rodzicom twoim/ ábyś ie ná wſzem w pocżćiwo
Rodzice mieć
w pocżćiwośći.

34:
śći miał/ tákież y cżeladce ſwoiey to pilnie roſkázował. Abo
35:
wiem wieſz iáki ſrogi Pan ná tho zakład záłożyć racżył/ po=
36:
wiedáiąc: Iż miey w pocżćiwośći rodzice twoie chceſzli dłu
37:
go żyw być ná ziemi. Też y inſzym powinowátym ſwym zá=
38:
choway ſie cżym możeſz/ y iáko możeſz/ áby cie y miłowáli/ y
wſpoma=


strona: 28

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 28.
1:
wſpomagáli/ y ſławili/ y s ciebie ſie cieſzyli. Też nie leż domá
2:
dármo iáko niepotrzebne drewno/ miey ſie też cżáſem do ko=
3:
nicżká/ do zbroiczki/ y do inſzych potrzebnych ſobie rzecży/ á
4:
pytay ſie o powinnoſciach ſwoich/ iáko ſie maſz y w práwie
5:
ſwoim/ y w inych pocżćiwych ſpráwach ſwoich záchowy=
6:
wáć. A nie bądź iáko grábarz/ co dáley nic nie vmie iedno z
7:
rydlem á z motyką.
8:
A tho miey ná pilney piecży/ ábyś cżytał kiedy możeſz/ bo
9:
widziſz iż káżdemu zwycżay ſtoi zá drogie przyrodzenie. Bo
10:
iákoć to ze zwycżáiu wypádnie/ iuż wiedz żeć potym kſiąſzki
11:
będą wárcżáły ná cię/ á trudno ſie zwycżáiowi odiąć. Ano
12:
Ligurgus gdy Spártany wpráwował w práwá y w pocż=
13:
ćiwe obycżáie/ tedy ſie im to trudno s przodku zdáło. Ten ka
14:
zał vchowáć dwoie chárciąt rownych. Iednego gdy przy=
15:
wiedziono puſzcżał do kotłá do tłuſtey parzey/ drugiego pu=
16:
ſzcżał zá záiącem złomiwſzy mu nogę iż go záwżdy vgonił. Potym gdy práwá miáſtu oddawał kazał ony chárty obu=
17:
dwu wolno puśćić. On ieden iáko zwykł w kocieł łeb wnu=
18:
rzył/ á drugi wnet záiączá vgonił. Y rozwodził im to/ iż wi=
19:
dzicie co to ieſt zwycżay. Y wy poki ſie nie zwycżáicie thym
20:
ták dobrym á pocżćiwym rzecżam/ pothy ſie wam będą tru
21:
dne zdáły.
22:
A ták też ty moy miły bráćie/ gdyć dał Pan Bog dorość y
23:
pocżćiwych lath/ y dałći docżekáć y pocżćiwych obycżáiow
24:
twoich/ nie bądźże tym chártem czo tylko wnurzywſzy łeb w
25:
kocieł nie vmie nic dáley iedno ſie w bárłog po vſzy zágrześć
26:
ále álbo cżythay/ álbo ſie baẃ miedzy pocżćiwemi ludźmi/ á
27:
cżytay Philozophy/ cżytay ony poważne hiſtoryki/ boć má=
28:
ło po tym iż ſie dowieſz iáko Vliſſes po morzu pływał/ álbo
29:
iáko Circes głowy odmieniáłá/ radſzey to vważay/ iáko thy
30:
tu vſtáwicżnie po morzu pływaſz tego ſwiátá burzliwego/
31:
á odmieniay ſobie głowę bez Circeſy w pocżćiwe á w ſław=
32:
ne obycżáie twoie/ á ták będzie záwżdy ſławna twoiá mło=
33:
dość/ ktorey záwżdy z roſkoſzą vżyć możeſz/ y ty y powino=
34:
wáći twoi.
35:
❡A tu gdy iuż ieſt krotce wypiſan żywot młodego á po=
36:
cżćiwego cżłowieká ieſzcże od dziećińſtwá iego/ y iáka ieſth
37:
náturá iego/ á iákiemiby też wędzidły pohámowána mogłá
38:
być/ y iákie máią być ſpráwy pocżćiwe y wychowánie iego/
39:
iuż ſie też piorko muśi obroćić do drugiego wieku cżłowieká
E iiijpocżćiwego


strona: 28v

Kſięgi Pirwſze
1:
pocżćiwego/ iáko ſie ma w ſrzednich leciech ſwych záchowáć
2:
áż do ſtárſzego wieku ſwego/ áby ſie młodſzy ſtárſzym ćwi=
3:
cżył/ á ſtárſzy też w ſobie obycżáiow popráwował
4:
coby mu ſie do młodſzego niepodobáło.
5:
A tu iuż maſz wirſzyki o młodośći cżło=
6:
wieká pocżćiwego.
7:
K
Toby ſie chciał przypátrzyć młodemu cżłowieku/
8:
Iego dziwnym poſtępkom y dziwnemu wieku.
9:
Może ſie podziwowáć odmiennoſciam ſwiátá/
10:
Y iáko nam wychodzą náſze młode látá.
11:
Proſto ſie ten błędny ſwiát ták obchodzi z námi/
12:
Iáko gdy ſie w ſzelinie wilk goni z kozámi.
13:
Ták to wiek ſękowáty by drewno głogowe/
14:
A kędy ie obroćiſz tu zákłoć gotowe.
15:
A guzy po nim wſzędzie ſiedzą we trzy rzędy/
16:
Tákżeć po młodym pánie rozmáite błędy.
17:
A ſnadźby ſnádniey vpáść záiącá płochego/
18:
Niż gdy ſwą wolą weźmie łeb chłopá młodego.
19:
Lecż y laſká głogowa gdy iey przychędoży/
20:
Nadobnie oſtrugawſzy koſtecżką obłoży/
21:
Ochotnie z nią ſtáruſzek podrygáiąc chodzi/
22:
Y tám kędy vmyſlił powoli vgodzi.
23:
Tákżeć páná młodego gdy go przychędoży/
24:
Nadobnie przyſkrobawſzy koſtecżką obłoży/
25:
A żelaſkiem ná końcu nadobnie zákuie/
26:
Wnet y ná gołoledzi potym náſz hárcuie.
27:
Bo gdy z niego by z głogu ſpádnie oſtra cutis,
28:
Bá wnet z niego baculus będzie ſenectutis.
29:
Acż ſą iednák niektorzy co to z Bogá máią/
30:
Iż ſwą młodość w ſkromnośći pięknie wychowáią.
31:
Ale nigdy nie wádzą źrzebcowi oſtrogi/
32:
Tákżeć w grozie pan młody nie ták bywa ſrogi.
33:
Pihet pihet poganiay.

strona: 29

Liſt 29.
1:
A tu ſie iuż pocżną Wto=
2:
re Kſięgi żywotá pocżćiwego cżłowieká/ iáko od
3:
práwiwſzy w poczćiwym wychowániu młode lá
4:
tá ſwoie/ á przyſzedſzy ku lepſzemu obacżeniu/ iá
5:
ko w śrzedniem wieku ma pocżćiwie ſthanu ſwe=
6:
go vżywáć/ y cżym gi ozdobić/ y iáko ma vważáć
7:
co ieſt przyſtoynego á co ieſt ſzkodli=
8:
wego iemu.
9:
Stet quilibet fortiter in vocatione ſua.
10:
Brácie pátrz wſzák nie orzeſz co ſie s tobą dzieie/
11:
Pátrz iáko ſie w pocżćiwym wſzytko pięknie ſmieie.
12:
Pátrzże też w niepocżćiwym iáko wſzytko mdleie/
13:
Stańże mocno przy cnocie niech kto chce ſzáleie.
14:
Hámuy z gory/
15:
Szánuy ſkory/
16:
Puść zá gory/
17:
Szpetne chmury/
18:
Bo ſwiát bury/
19:
Szuka dury/
20:
By cie ſnury/
21:
Y zá mury/
22:
Związał po ſwey woli.
23:
Chytry był.

strona: 29v

1:
Do tego coby miał wolą cżyść ty wtore kſięgi/
2:
miáſto Proemium.
3:
C
Hceſzli ſie podziwowáć obłędnemu wieku/
4:
Y to co z nim przypada káżdemu cżłowieku.
5:
Przecżćiſz ty Wtore Kſięgi ſtanu pocżćiwego/
6:
Iákie máią być ſpráwy w cnym żywocie iego.
7:
Bo młodość w pirwſzych kſięgach iuż ieſt odpráwioná/
8:
Iáko ma być w cżłowieku młodym ſtánowioná.
9:
Tám ſie máło náucżyć może s tego wieku/
10:
Bo widziſz co ſie broi we młodym cżłowieku.
11:
Też nie ſiedzi w ſwym práwie bo młodośći iego
12:
Trzebá pilnie przeſtrzegáć by źrzebcá płochego.
13:
Abowiem by thy z gory wolno puśćił kołá/
14:
Trudnoby iuż hamowáć ſwowolnego wołá.
15:
Lecż gdy iuż k látom przydzie á iż ſie obacży/
16:
To iuż też iego miłość ćiſzey krocżyć racży.
17:
A ták ty Wtore kſiąſzki ſą wydáne ná to/
18:
Iáko gdy Wioſná minie á náſtánie Láto.
19:
Tedy ſie z onych burzek ſnádnie wſzytko zmieni/
20:
Wſzytko pięknie zákwitnie wſzytko ſie zieleni.
21:
Bo tu ſą wypiſáne śrzednie ludzkie látá/
22:
Iáko ich kto ma vżyć w obłędnośći ſwiátá.
23:
A iáko ma vſkromić w ſobie cżáſy wſzytki/
24:
Y iáko ma obacżáć ſzkody y pożytki.
25:
Y iáko ma pocżćiwie ſwoy ſtan ná wſzem chowáć/
26:
Y iáko ma ſwą cnotą roſtropnie ſzáfowáć.
27:
A ták przecżći nie ſzkodáć ważyć tey godziny/
28:
Bo y o ſobie znadzieſz tám pewne nowiny.
29:
Gdy weyrzyſz w ludzkie ſpráwy iáko we źwierciádło/
30:
Poznaſz gdzieć ſie rumieni á gdzieć też nábládło.
31:
Poznaſz gdzieć co przywrzáło do vmyſłu twego/
32:
Gdy poznaſz obłędnośći ſwiátá omylnego.
33:
Boć lepiey kto cudzemi przypadki ſie karze/
34:
Niżliby ták ſam ſiedział iáko gil ná wſparze.
35:
Bo gdy poznaſz z ludzkich ſpraw ich cnoty y zbytek/
36:
Tu iuż łácno obacżyſz co cżyni pożytek.
37:
Lecż rádzęć dzierz ſie cnoty by piyány muru/
38:
Niechceſzli mieć z nietrefnych przymowek kápturu.
39:
Mądrze gol.

strona: ...

1:
Ná Herb Korab.
2:
G
Dy Pan Bog ſie był ná ſwiát ták rozgniewał ſrodze/
3:
Gdyż ſwowolnie żywące záwżdy nędzá głodze.
4:
Zátopić gi wodámi ſtráſzliwemi racżył/
5:
A iáko zwykł wiernych ſwych przedſię nie przebacżył.
6:
Vpátrzywſzy Noego w iego ſtátecżnośći/
7:
Pátrz iáką drogę ználazł vwieść go s ſrogośći.
8:
Kazał mu Archę ſpráwić/ nowiná tho byłá/
9:
Ktoreyby ſroga wodá nigdy nie topiłá.
10:
Ten beſpiecżnie w tey łodzi y z rodem ſwym pływał/
11:
Y tám ſie był przypłáwił gdzie pirwey nie bywał.
12:
Ludzie potym rozumni z oney przykład bráli/
13:
Budowáli Korabie co też w nich pływáli.
14:
Lecż iż ſie mienią cżáſy y przezwiſká rzecży/
15:
Tákże to ſłowo Kora iuż ná máłey piecży.
16:
Potym ludzie Rycerſcy co ſławy ſzukáli/
17:
Ná tych ſławnych Korabioch po ſwiátu pływáli.
18:
Kráiny vpátruiąc ſławnie poſiadáli/
19:
A rozlicżnych dzielnośći ſwoich vżywáli.
20:
Tákże im też Korabie zá herby dawano/
21:
W ktorych cnotę á dzielność w zacnych ſpráwach zna=
:
(no.
22:
Aż y do náſzey Polſki ten Kora przypłynął/
23:
Ktory był wſzędy zacny y tu niezle ſłynął.
24:
Bo ile Koracżykow tych w Polſzcże widamy/
25:
Máło ich prożnuiących márnie pewnie znamy.
26:
Bo pływáią w ſwych cnotach zacnośći ſzukáiąc/
27:
A co ſławie przyſtoi tho ná piecży máiąc.
28:
A bychmy w tym przykłádu nie mieli inſzego/
29:
Iedno ten ſláchetny dom narodu Laſkiego.
30:
Iáko ten Kora zacny s tego domu płynie/
31:
A nigdy ſie ná ſtronę ni w cżym nie vchynie.
32:
A day Boże by długo w Polſzcże v nas pływał/
33:
Y ſławy ſwey zácżętey ták z dawná vżywał.

strona: ...

1:
grafika

strona: ...

1:
Jáſnie Wielmożnemu Pánu
2:
Olbrychtowi z Laſká/ Pánu ná Kieżmárku y
3:
ná Rytwiániech/ Woiewodzie Siráckiemu etc. Pánu
4:
ſwemu záwżdy łáſkáwewu.
5:
I
Z w tych kſięgach ieſt wypiſány tro=
6:
iáki wiek cżłowieká ſtanu poććiwego/ to ieſt/
7:
młodość y wychowánie iego/ potym ſrzedni
8:
wiek ſpráwy tákże y poſtępki iego/ á pothym
9:
ſtárość záziembła/ thákże też iáko cżłowiek vććiwy ma ſie w
10:
nim záchowáć/ á pobożnie á poććiwie cżáſow ſwych áż do
11:
záwołánia ſwego vżywáć. A gdy przyſzło do tego śrzednie
12:
go wieku/ niechciáło mi ſie tego zániecháć/ ábych tu Wielmo
13:
żnośći twey wſpomionąć nie miał/ widząc że práwie teraz
14:
ná tym cżáſie ſtoiſz/ á zwłaſzcżá w ty cżáſy zámieſzáne/ ktore
15:
ſie máło nie po wſzem ſwiecie y w náſzey też Polſzcże pocżę=
16:
śći poiawiáią/ á bliſko tego iż iuż Pan zácżyna ony obietni=
17:
ce poiawiáć/ ktore ma okazáć przed ſwiętym przyſciem ſwo
18:
im. Azaſz iuż nie powſtał brát ná brátá? Azaſz ſie nie mieſzá=
19:
ią kroleſtwá? Azaſz nie ieſt vćiśniona ſpráwiedliwość? A=
20:
zaſz nie roſtą bluźnirſtwá przećiwko Pánu y przećiwko Kri
21:
ſtuſowi iego? Ażaſz ktora Rzecżpoſpolita ná ſwiecie w ſtá=
22:
tecżnośći ſwey zoſtáłá áby ſie zámieſzáć nie miáłá? Azaſz iuż
23:
nie ieſt krwią niewinną okropion wſzythek ſwiáth? A nie=
24:
wiem cżego iuż inſzego cżekamy/ iedno oney thrąby kiedy ſie
25:
nam każą porwáć á zábieżeć drogę przychodzączemu Pánu
26:
ſwemu. A iż to znam/ nie s pochlebſtwá bo mi thego nie po=
27:
trzebá/ ále y z właſnego rozważenia/ y s powieśći ludzkich/
28:
iż W. thwoię Pan Bog nie ledá dáry á vpominki obdárzyć
29:
racżył. Bo y dáleko bywaáz y dáleko pátrzyſz/ y tho wſzytko
30:
widziſz y rozumieſz/ co Ricerſki á poććiwy cżłowiek widzieć
31:
á rozumieć ma/ y czo Krześćijáńſkiemu á cnotliwemu cżło=
32:
wiekowi widzieć y rozumieć należy. Przetom cie thu wſpo=
33:
mionął/ áby rozważywſzy wiek ſwoy/ ná kthorym cie Pan
34:
Bog teraz práwie ná wſzytko y zdrowiem/ y mocą/ y rozu=
35:
mem/ y dzielnoſcią ozdobić racżył/ ábyś przepátrował rze=
36:
cży przyſzłe/ boć iuż ty co przeminęły máło ſie nam w co przy
37:
godzić mogą/ tylko ábychmy z nich vććiwe przykłády bráli/
38:
á co było złe ábychmy ſie tego nápotym przeſtrzegáli/ á prze=
ſtrzegá=


strona: ...v

1:
ſtrzegáiąc popráwowáli. Ale iż iuż idą podeyrzáne wieki
2:
iákieś/ tu właſnie cżáſowi teraz W. twoiey przyſtoi/ ábyś y
3:
ſtan ſwoy poććiwy ták vważáć y miárkowáć racżył/ y Rze=
4:
cżypoſpolitey ták záwikłáney/ á ſnadź ku gniewowi Páń=
5:
ſkiemu nákłonioney/ ták zábiegáć racżył/ iákoby ſie s ciebye
6:
vkazał on mąż co o nim Dawid powiádał/ ktory iáko drze=
7:
wo Cedrowe kwitnie w domu Páńſkim/ á żadnemu wichro
8:
wi nie da ſie nie tylko wywroćić/ ále y ná ſtronę zákołyſáć.
9:
A tu dopiro okażeſz y ozdobiſz ono ſłowo Laſki/ ktore z daw=
10:
ná nigdy nie prożnowáło/ iedno záwżdy ſłużyło w wielkiey
11:
poććiwośći y ſobie á ſławie ſwey y Rzecżypoſpolithey. Bo
12:
ácż cżtąc ten Wthory wiek cżłowieká poććiwego máło ſie o
13:
tym W. W. náucżyć możeſz/ bo ſie thu máluie álbo figuruie
14:
cżłowiek vććiwy żywotá pomiernego/ ſpokoynego/ y káżda
15:
przyſtoyność iego. Ale że przychodzimy ná thákie cżáſy y ná
16:
tákie wieki/ że tákiego ſtanu cżłowiek tylko ſobie dobry á po=
17:
żytecżny być może/ ále záwikłánem cżáſom máło/ ſnadź nam
18:
będzie pochwili więczey pothrzebá ludzi Rycerſkich á niżli
19:
Bárnádynow/ ácż to iáko Pan Bog racży wſzyſcy ná má=
20:
łey piecży mamy/ ieſzcże ſie cieſzymy omylnym pokoiem do=
21:
cżeſnym náſzym/ ácż iuż y w tym pokoiu bárzo iákoś z dru=
22:
gich leći wełná/ á płatnieyſzy v nas ſnadź wykręthácż z wi=
23:
chrowátą głowką niżli Ricerſki cżłowiek z bułáwą. A wſzá
24:
koż nie długo cżekáć iż ſámi ná ſię nárzekáć muśimy/ żechmy
25:
zápomnieli onego wirſzyká co Mędrzec mowi: Iż to ſzcżęſli=
26:
wa Rzecżpoſpolitha co cżáſu pokoiu rozmyſla ſie ná niepo=
27:
koy á boi ſie trwogi/ bo iuż wſzędy á wſzędy oblany ſą krwią
28:
gránice náſze/ iedno nam Polakom iáko proſtakom Pan fol=
29:
gowáć racży. A wſzákoż iuż ſą znáki/ iż iuż iáko Prorok piſze
30:
pociąga ná nas łuku ſwego y ſtrzałę náłożył/ á pewnie vgo=
31:
dzić vmie gdzie iedno będzie racżył. A przetom thu W. W.
32:
zániecháć niechciał w tym śrzednim wieku/ ábyś nie zánie=
33:
chawał powołánia ſwego/ gdyż cie Pan Bog et ad forum
34:
et ad corum powołáć racżył/ to ieſt/ y do rády y do zwády/
35:
ábyś temu ſwemu wiekowi dármo vpływáć dáć nie racżył/
36:
gdyż widziſz cżáſy przyſzłe żeć o płatne idą/ ábyś ſie wżdy z
37:
dáleká ſtárał/ cżymby y Pan Bog nád tymi cżáſy y nád tym
38:
wiekiem był vcieſzon/ y ſławá oná ſtárożytna domu y prze=
39:
zwiſká twego ſławna zoſtáłá/ y Rzecżpoſpolita náſzá wżdy
40:
też s tego iaką pámiątkę á pociechę bráłá. Co w tobie rácż v
41:
twirdzić á ozdobić Bog Ociec Syn y Duch s. Bog ná wie
42:
ki błogoſłáwiony. Amen. Dan s Tyńcá etc.
43:
W. W.
44:
ſługá iſcie życżliwy.

strona: 30

Liſt 30.
1:
Kápitulum I. Wtorych kſiąg
2:
O śrzednim wieku żywotá pocżćiwego cżłowie=
3:
ká/ zwłaſzcżá o pirwſzym poſtáno=
4:
wieniu iego.
5:
grafika
6:
A
Gdyżechmy iuż odpráwili pir
7:
wſzy wiek cżłowieká młodego/ to ieſt
8:
od národzenia iego áż do śrzedniego
9:
wieku iego/ gdzie ſie iuż wypiſáłá wſzy
10:
tká młodość iego/ y wychowánie iego
11:
y przyrodzenie iego/ ćwicżenie/ náuki/
12:
y wſzytki poſtępki iego. Iuż theż poy=
13:
dziemy do tego/ iáko gdy cżłowiek po
14:
cżćiwy iuż przydzie do wieku poſtánownieyſzego/ to ieſt/ do
15:
wieku śrzedniego/ ktoregoż kolwiek ſtanu będzie/ iáko wiek
16:
on ſwoy/ y ony cżáſy ſwoie/ áż do ſtárośći ſwoiey/ około ſie
17:
bie ſpráwowáć y ſtánowić ma/ czoby było y ku dobrey ſła=
18:
wie iego/ y ku pocżćiwośći iego.
19:
Bo ácż ſą ſtany rozne/ y ná rozne ſpráwy/ vrzędy/ y rozli
20:
cżne poſtępki/ wedle ſpráwy ſwiátá tego/ dziwnie rozſádzo
21:
ne/ á wſzákoż iuż ſtan narodu poſpolitego/ thák mi ſie zda/ iż
22:
ieſt właſnie ná cżterzy cżęśći rozdzielony/ tho ieſt/ ſtan mał=
żeńſki/


strona: 30v

Kſięgi Wtore.
1:
żeńſki/ ſtan wdowi/ ſtan dziewicży/ á cżwarthy ſtan bezza=
2:
konny á ſobie wolny. A miedzy tymi wſzytkimi ſtany żaden
Cżworáki ſtan
ludzki.

3:
ſie lepiey Pánu Bogu nie podoba/ y żaden nie ieſt pocżćiw=
4:
ſzy/ thák ku pobożnemu żywotowi/ iáko też y ku inym ſprá=
5:
wam ſwiátá tego/ iáko ſtan małżeńſki.
6:
A ták gdy iuż pan młody przydzie do lat ſwych doſkonál=
7:
ſzych/ tho ieſt/ do lat wieku śrzedniego/ nielza iedno iż ſie iuż
8:
muśi ſtáráć kędy dáley ſwe kołá tocżyć ma/ á iáko ſie poſtá=
9:
nowić y vmiárkowáć/ iákoby iuż dáley żywot ſwoy w po=
10:
ććiwym opátrzeniu á w pobożnym poſtánowieniu rządzić
11:
y ſpráwowáć miał. A poſtánowienie iego żadne pocżćiw=
12:
ſze/ przyſtoynieyſze/ áni pobożnieyſze być nie może/ iedno ſo=
13:
bie wziąć żonkę pocżćiwą/ á w boiáźni Bożey wyćwicżoną.
14:
A w oney nadobney ſpołecżnośći ſtáráć ſie o to ze wſzytkiey
15:
pilnośći/ iákoby wżdy ony látá ſwe/ y látá dálſze ktore go iuż
Stan małżeń=
ſki nalepſzy.

16:
dáley do kreſu wiodą/ ták wiodł/ thák ſpráwował/ iákoby
17:
wżdy w nich żywot ſwoy ſtánowił ku cżći Pánu Bogu ſwe=
18:
mu y ku pocieſze powinowátym ſwoim/ á tákże y ku cżći á ku
19:
ſławie ſwoiey/ tákże ieſliby ſie do thego pozdárzył ku ſłużbie
20:
Rzecżypoſpolitey y oycżyznie ſwoiey/ á ſtąd y ku podpárciu
21:
y ku porządkowi lepſzemu dobrego mienia ſwego. Czo ſie w
22:
żadnym inym ſtanie wſzytko záwrzeć áni ſłuſznie poſtháno=
23:
wić nie może/ iedno w tym ſtanie ktory ſie Pánu Bogu podo
24:
ba/ y kthoremu záwżdy hoyne błogoſłáwieńſtwo obiecuie/
25:
gdyż ſą nigdy nieomylne obietnice iego.
26:
❡Iákim kſtałtem ma młody cżłek
27:
ſzukáć ożenienia ſwego.
28:
A
Ieſliże iuż ták myſl ſwą s przeyrzenia Bożego poſtáno
29:
wiſz/ thu ſie dopiro będzie pilno trzebá wygiſkáć á ro=
30:
ſtropnie vważáć/ iákiego towárzyſzá/ y z iákiemi obycżáy=
31:
mi ſobie go ſzukáć/ y obieráć maſz. Bo wierz mi iż tu iuż nie o
32:
rękaw idzie ále o cáłą ſuknię/ bo to nie do iutrá ma być/ ábo
33:
wiem y w tym ſą dziwne rozmyſły ludzkie. Ieden ſobie ſzu=
34:
ka żony z wielkich ſtanow/ nádziewáiąc ſie s tego y powagi
35:
y tytułow y rozmnożenia iákiego domowi ſwemu doſtáć.
36:
Drugi záſię niedba ni ocż/ iedno iż mu ſie czo z miłośći á z do=
37:
brey myſli ták bez wſzego rozmyſłu vpodoba/ to iuż wiedzye
38:
iáko kozę zá rogi. Drugi záſię niedba áni o miłosć áni o po=
wagę/ á=


strona: 31

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 31.
1:
wagę/ áni o vrodę/ áni ſie żadnym obycżáiom przypátruiąc/
2:
kiloby miáłá ze dwie wśi á w trzeciey połowicę/ by też byłá
3:
y gárbátha/ y żádna y głupia/ tedy iednák będą powiedáć iż
4:
ſie bárzo dobrze ożenił. Tákże też y dziewki gdy kto dawa zá
5:
mąż/ theż ſie rzadko rozmyſla ná obycżáie/ ná wychowánie/
6:
kiloby miał połcżwarty wśi/ tedy wnet powiedáią iż bárzo
7:
dobrze ſzłá/ bo ſie mu ieſzcże po mácierzy we dwu wſiach do=
8:
ſtánie. Ano dobrze powie iż ſzłá po mácierzy/ bo po roku na=
9:
dáley/ álić náſz pan buia po miáſtecżkach/ á páni theż do pá=
10:
niey mátki ná mięſopuſty. A thák zda mi ſie iż ći wſzyſcy nie
11:
práwie do celu dobiegli co ſie ták ożeniáią.
12:
Bo ow co ſie z wielkiego ſtanu ożenił/ nie może być inácżey
13:
áby wżdy ſtaniku ſwego iáko táko przyniewolić nie miał/ bo
14:
iuż y więtſzym koſztem/ y w więtſzey powadze/ y w więtſzey
15:
trudnośći onę miłośćiwą chowáć muśi/ niżli powinien we=
16:
dle ſtaniku ſwego. Iuż cżyrwony rząd muśi być ná woźniki
17:
á niedźwiedzie do kolan/ á kobierce s kolebki wywieſzay z o=
18:
bu ſtron/ á gałki áby ſie ze wſzech ſtron błyſzcżáły. Iuż dwie
19:
ſłużbiſthe á trzecia coby im kwokáłá/ á trzy bramy áby były
20:
ná káżdey. Iuż ſciány obbić muśi/ iuż s połmiſki kápuſtá
21:
Przyiedzie gość/ iuż go w więtſzey cerimoniey chowáć muśi
Nierowneo ſta
nu żoná nie do=
bra.

22:
bo iuż muśi być wino/ y z bożą męką málowána ſkleniczá/ y
23:
káſzá ryżowa ná wiecżerzą/ bo ſie iuż ięcżmień dla pániey nie
24:
godzi. Przyiedzie záſię Szwagier w kilkudzieſiąt koni/ tho
25:
iuż ná ſześć miſz zárębuy/ iuż wſzytkim rowno náleway/ bo ká
26:
żdy będzie z liśim kołnierzem/ trudno będzie poznáć kye pan.
27:
Drugim też do wśi obroki daway/ owſá doſypuy/ że go le=
28:
dwe gąſiętom kęs ná Wioſnę zoſtánie/ y tho w pudle gdzye
29:
pod dáchem/ áby go nie nálezyono. Przyiedzye też záſię pan
30:
Zięć do páná Szwagrá/ álić konie w kárcżmie y s páchołki/
31:
przywitáią go wżdy/ o witayże pánie Zięciu/ sſiądźże pánie
32:
Zięciu/ náleyże też prze páná Zięciá. A ná wieki nie ſpytáią ie
33:
ſli iadł pan Zyęć/ álbo gdzie konie ſthoią/ że cżáſem nieborak
34:
Zięć y ná cżcżo ſie vpije/ y tákże y ſpáć do brogu gdzie polezie.
35:
A konik/ chártek/ ptaſzek/ ieſli ſie co v páná Zięciá przytrefi to
36:
iuż nie iego/ páná Szwagrowo/ y iuż ſie thák káżdemu wy=
37:
mawiáć będzie.
38:
Ow też záſię co ſie z miłośći ożeni/ to też żadnym obycżá=
39:
iem długo w dobrym ſtanie trwáć nie może/ bo będą pręth=
Fkie wy=


strona: 31v

Kſięgi Wtore
1:
kie wymowki/ á nie wziąłem nic po tobie. Tákże też záſię oná
2:
będzie powiedáłá/ á ktoż cie prośił ábyś mię był poymował.
Z miłośći żoná
kto ią poymie.

3:
Bo powiedáią miedzy głodnemi nie długo miłość trwa/ á
4:
ſnadź y ledá muchá ie cżáſem zwádzi. A thám iuż áni goſpo=
5:
dárſtwo/ áni żadna rzecż w dobrym poſtánowieniu być nie
6:
może. Olimpia Alexándrá wielkiego mátká/ gdy iey powie=
7:
dziano o iednym dworzáninie zacnym Alexándrowym iż ſie
8:
tákże z miłośći á nierozmyſlnie ożenił/ y z lekkiego ſtanu żonę
9:
poiął/ powiedáłá: Iż ſie ten tylko ocżymá ożenił/ ále by ſie był
10:
inſzych ſmyſłow rádził/ podobnoby mu były tego nie dopu=
11:
śćiły.
12:
Ow też záſię drugi co ſie tylko ná grzegorze álbo ná waśił
13:
ki rozmyſlał/ nie vpátruiąc ſobie áni vrody/ áni obycżáiow/
14:
áni porządku żadnego/ tám też ſpráwá dobra trudno ma dłu
15:
go być. Bo iáko páni pánu nádmierznie/ á pániey też pan/ bo
16:
to inácżey nie może być/ ieſli obacży iż pan wichruie/ tho iuż
17:
poydą káżdj w ſwą. Pan do ſąſiádá záiedzie/ to iuż tám trzy
18:
dni pije/ do targu záiedzie ledwe ſie cżáſem w tydzień wroći/
Dla Bogácż=
twá żoná.

19:
á páni też do pániey mátki/ álbo theż gdzie do ſąſiády/ á cżá=
20:
ſem ſie też przygodzi/ iáko ono ſtára przypowieść/ iż ſie mi=
21:
tręgá miedzy nimi zámnoży/ pan ſie imie woytowey/ á páni
22:
woytá/ więc pan wlecże do woytowey/ á páni też náſypie pe
23:
łen wor woytowi/ áż więc cżáſem y krup nie doſtánie do ká=
24:
ſze ná wiecżerzą. A woyth powieda iż ſie mitręgą żywi. Ale
25:
boday zábit y s táką mitręgą/ bo więtſza mitręgá w dworze
26:
kiedy iuż w pudle nie máſz nic.
27:
❡Rownemu z rownym ożenienie nalepſze.
28:
A
Le ieſli iużeś ták ná tym ſwą myſl poſtánowił/ iż w tym
29:
pocżćiwym ſtanie chceſz żywot ſwoy poſtánowić/ á ſta
30:
niku ſwego pomiernego/ poważnego/ ſtátecżnego/ y bogoboj
31:
nego vżyć/ ſzukayże ſobie żonki ſthaniku ſobie rownego/ wy=
32:
chowánia á ćwicżenia roſtropnego/ obycżáykow nadobnych
33:
á wſtydliwych/ á pomocy wżdy iákiey iáka może być/ bo po
34:
wiedáią iż to ſą przyſmáki do dobrego ożenienia/ vrodá/ o=
35:
bycżáie/ przyiaciele/ á pomoc. A nie záwodźże ſie ná wielkie
36:
trudnośći/ ná wielkie zgráie/ ná wielkie koſzty/ boć máło po=
37:
tym iż bęben przed tobą kołáce á ſurmá wrzeſzcży á chłopi ſie
38:
po płociech wieſzáią vkázuiąc ſobie gdzie thu pan młody ie=
dzie. Bo


strona: 32

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 32.
1:
dzie. Bo znaydzieſz v drugiego co ná tę przeieżdzkę á ná przy
2:
nośiny poſagu mu nic nie zoſthánie/ y będzie długo ſypiáł áż
3:
do południá/ bo go kurek żadny nie obudzi. Ale ty nie rozmy
4:
ſláiąc ſie áni ná żadne zbytnie miłośći/ áni ná żadne powa=
Ożenienie
wdzięcżne.

5:
gi/ áni ná żadne ſpadki álbo wielkie pomoczy/ gdyć ſie iuż w
6:
obycżáioch y w vrodzie y w pocżćiwych przijaciołoch vpo=
7:
doba pocżćiwa dziewecżká/ mieyże ty páná Bogá dziewoſłę
8:
bem/ á Anyoły iego ſwáty/ á bez wſzech wielkich zalotow v=
9:
cżyń powinnośći ſwey Krześćiáńſkiey doſyć/ wziąwſzy s ſo
10:
bą przyiacielá álbo dwu/ á to co byś miał ná bębny ná ſurmy
11:
álbo ná opierzone ſwáty vtráćić/ lepiey iż tym ſobie podpo=
12:
możeſz goſpodárſtwá ſwego. A támći iuż Pan Bog pozdá=
13:
rzy wedle obietnicz ſwoich/ że z onym miłym á wdzięcżnym
14:
á ſobie rownym towárzyſzem ſwoim vżywieſz długo roſko=
15:
ſznego żywotá ſwego/ y wſzytkoć ſie ſporzyć y mnożić będzie
16:
około ciebie/ iáko ono powiádáią/ iáko wianki wił. Bo czo
17:
ieſt po długim żywocie ieſli nie będzie wdzięcżnego á miłego
18:
poſtánowienia około niego?
19:
❡Iáko ieſt wdzięcżne małżeńſwo zgodne.
20:
B
O to ſobie ſnádnie káżdy vważyć może/ iákie roſkoſzy/
21:
iákie miłe przypadki s tákiego wdzięcżnego ſtanu káż=
22:
demu przypadáć mogą. Iuż przygodá/ iuż chorobá/ iuż káż=
23:
dy niedoſtátek lżeyſzy być muśi niżli komu inemu/ gdy iuż ie=
24:
dno drugiego onym wdzięcżnym vpominániem cieſzy/ rátu=
25:
ie/ y cżym może wſpomaga. Iuż záwżdy dwoiá rádość y żá
26:
łość dwoiá poſpołu s ſobą chodzi. Iuż záwżdy wſzytko ſpo=
27:
ro/ bo iedno drugiego o wſzytko ſie rádzi/ wſzytko ſie nado=
28:
bnie á roſtropnie ſtánowi/ wſzytkiego ſie á wſzytkiego ſpo=
29:
ro przymnaża. Przyiedzie przyiaciel/ iuż mu miło ná onę na
30:
dobną zgodę á ná onę wdzięcżną ſpołecżność páthrzyć/ áno
Iáka roſkoſz
wzgodzye máł=
żenſkiey.

31:
mu oboie vſługuią/ oboie wdzięcżną ochotę vkázuią/ thák iż
32:
ná rowney rzecży przy oney ochocie woli tám káżdy zoſtáć/
33:
niżli ondzie gdzieby mu y korcem záſępiwſzy nos doſypowa
34:
no. ❡Nuż gdy ſie też
35:
záſię gdzye miedzy ludzi trefi oná thák wdzięcżna á zgodli=
36:
wa pará/ w iákiey pocżćiwośći/ w iákiey powadze y w ba=
37:
cżeniu oſobnym v káżdego być muśi. Iuż ſie tu do nich wſzy=
38:
ſcy kupią/ iuż tu z nimi ſobie nadobne rozmowki máią/ iuż ſie
F ijtu ſobie


strona: 32v

Kſięgi Wtore
1:
tu ſobie ledá cżemu vſmieią. A oni dwá gdy ſie trefi miedzy
2:
ludźmi czo s ſobą rozno chodzą/ á iáko wilcy z dáleká ná ſię
3:
záglądáią/ też ſie im ludzie iáko wilkom z dáleká dziwuią/ y
4:
owſzem ſie ich ſtrzegą/ á żonam vcżćiwym zákázuią áby s tá
5:
kiemi towárzyſtwá nie miewáły/ á ich ſie onych záſępionych
6:
obycżáiow nie vcżyły.
7:
Nuż záſię w domku ſobie mieſzkáiąc táki pocżćiwy ſtani=
8:
cżek/ ázaſz máło roſkoſzek ſwych nadobnych pomiernie vżyć
9:
może? Azaſz ſobie nie máią onych nadobnych przechadzek po
10:
ſadkoch po ogrodkoch ſwoich? Iuż oboie grzebą/ ochędażá=
11:
ią/ opráwuią/ ſzcżepią/ ziołecżká ſádzą/ áno wſzytko ſporo/
12:
áno ſie wſzytkiego z wielką ochotą y doźrzeć y o wſzytko ſtá
13:
ráć ſie chce. Iuż przyſzedſzy do domecżku áno chędogo/ áno
14:
wſzytko miło/ kąſecżek chociay rowny ále chędogo á ſmácż=
15:
no vcżyniony. Iuż obruſek biały/ łyżecżká miſecżká nadobnie
16:
vchędożona/ chleb nadobny/ iárzynki pięknie przypráwione/
17:
krupecżki bieluchne á drobniucżko vſiane/ kurecżki tłuſciuch=
18:
ne. Owa w káżdy kąćik gdziekolwiek weźrzyſz wſzytko mi=
19:
ło/ wſzytko iákoby ſie ſmiało/ á wſzytko wdzyęcżniey niżliby
20:
v drugiego ná trzy miſy nákłádano.
21:
Nuż gdy ieſzcże owi przyrodzeni błazenkowie á owy dzia
22:
tecżki wdzięcżne przypádną/ gdy iáko ptaſzątká około ſtołu
23:
biegáiąc świrkocą/ á około nich kugluią/ iáka to ieſt roſkoſz
24:
á iáka pociechá. Iuż iedno weźmie drugiemu poda/ thedy ſie
Dzyatki iáka
roſkoſz.

25:
tu ſobie vroſkoſzuią/ to ſie thu im iáko nalepſzym błazenkom
26:
vſmieią. A ono gdy iuż imie mowić tedy leda co bełkocze/ á
27:
przedſię mu nadobnie przyſtoi. Tu iuż pátrząc ná onę ſwoię
28:
pociechę iákoż nie máią Páná Bogá chwalić? iákoż mu dzię=
29:
kowáć nie máią? A pan też nie może iedno wdzięcżnemi ocży
30:
má ná onę táką ſpołecżność y ná onę ofiárę ſwoię kthorą mu
31:
podawáią w pocżćiwym rozrodzeniu ſwoim pátrzyć/ y im
32:
wedle obietnic ſwych błogoſłáwić. Abowiem to mocno zá=
33:
ſlubić racżył tákiemu káżdemu ſtanowi/ kto ſie w nim wier=
34:
nie/ pobożnie/ pomiernie/ á wedle woley iego záchowywáć
35:
będzie/ iż bogáctwo á pocżćiwość około nich záwżdy zám=
36:
nażáć ſie będzie/ á obiecuie ſie ſtrzedz y rozmnażáć obory ich/
37:
ſtodoły ich/ gumná ich/ ták iż w obfitośći záwżdy będą vży=
Błogoſłáwień
ſtwá ſtanu mał
żenſkiego pocż=
ćiwego.

38:
wáć dobrodzieyſtwá iego/ á ziemiá im dobrowolnie záw=
39:
żdy będzie rozmnażáłá potrzebne owocze ſwoie. Zonka oná
iego bę=


strona: 33

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 33.
1:
iego będzie iáko winna máćicá podawáiąc wdzięcżne gron
2:
ká/ y Pánu Bogu ku cżći á ku pocieſze onemu towárzyſzowi
3:
ſwemu. Dziatki będą iáko oliwne gáłąſki około ſtołu iego.
w Pſal. Cxxvij.

4:
A ſam w ſwey ſtałośći ſthánie iáko drzewo Czedrowe nád
w Pſal. xCj.

5:
pięknym zdroiem mocno ſtoiące/ ktore iuż żadnym wichrem
6:
nigdy poruſzono być nie może. A iákiſz żywoth proſzę cie? A
7:
iákieſz wdzięcżnieyſze mieſzkánie może być cżłowieká pocżći=
8:
wego zá żywotá tego niepewnego ſwego? iedno ten ktorego
9:
Pan Bog opiekálnik ieſt/ á ktory ſobie miedzy wſzytkimi ſta
10:
ny nawdzięcżniey vpodobáć racżył.
11:
❡W iákim ieſt omierżeniu żywot bezza=
12:
konny v Páná.
13:
A
Bowiem pátrzay ábo cżythay/ iáko żywot ſwowolny/
14:
thák w zakonie iáko bez zakonu żywiący/ był záwżdy v
15:
Páná y wſzytkiego ſwiátá/ thák v ludzi pogáńſkich iáko y v
16:
Krześćijáńſkich/ w wielkim omierżeniu. A iáko záſię pocżći=
17:
wy był w wielkiey powadze y ná wielkim bacżeniu. Acżby o
18:
tym było wiele piſáć/ á wſzákoż iednák krotko tego dotknąć
19:
może. Cżytay iedno o Heſterze/ cżytay o Sarze/ cżytaj o Zu
Heſter.
j. Moize.
Daniel.
j. Krolew.
Tobias
j. Moize.

20:
zánnie/ cżytay o oney Annie pániey ſwięthey Sámuelowey
21:
mátce/ cżytayże o Tobiaſzu/ cżytay o Izááku/ y o inych ſwię=
22:
tych ludzioch/ iáko im Pan Bog záwżdy błogoſłáwił/ y w iá
23:
kiey ie łáſce ſwey záwżdy záchowywáć racżył/ á iáko ie záw
24:
żdy s káżdey przypádłey przygody z wielkiemi ich pociechá=
25:
mi wywodzić racżył/ y iáko dziwnie rozmnażał rozmáite po
26:
ciechy á vſtáwicżne rádośći ich. Cżytayże záſię o onym vbo=
ij. Krolew.
iij. Krolew.

27:
gim Dawidzie/ cżytayże o Sálomonie co ſie był ná ſwąwo=
28:
lą á ná wſzetecżność vdał, Cżythayże záſię o onym nędznym
Tamze
j. Krolew.
iiij. Moize.
Tamze xxv.
kap.

29:
Achábie y oney ſproſney żenie iego/ Cżytayże o Saulu/ cży
30:
tayże o onych przodkoch náſzych o co ie wężowie ogniſci ką=
31:
ſáli/ álbo co Finees kápłan vcżynił/ y iáko to wdzięcżnie Pan
32:
Bog od niego przyiął/ gdy dwoie záſtawſzy ná ſwowolnym
33:
grzechu/ oboie miecżem ku ziemi przebił. Cżytayże co ſie sſtá
34:
ło onym ſwowolnym ſynom onego ſwiętego ſtárego zako=
j. Krolew.

35:
nu Heli Biſkupá/ Iáko wiele dla káżdego s tych ſwowolni=
36:
kow ludzi poginęło/ y iákie nád ſobą pomſty bráli/ y iákie by
37:
wáły ſpráwy y dokońcżenia ich. A tám ſie náucżyſz ná iákim
38:
záwżdy był bacżeniu ſtan pocżćiwy v tego Páná/ á ná iákim
F iijteż záſię


strona: 33v

Kſięgi Wtore
1:
też záſię ſtan ſwowolnie á bez zakonnie żywiący.
2:
Cżytayże záſię iáko piſmo ſwięthe wſzędy á wſzędy názy=
3:
wa żonę pocżćiwą á pobożnie wedle woley Páńſkiey żywią
4:
cą. A iáko też záſię niepocżćiwą/ plugáwą/ á ſwowolnie ży=
5:
wiącą. Bo owę zowie okraſą domu ſwoiego/ iáſną pocho=
Przipo. xxxj
Przezwiſká do=
brey á złey żony

6:
dnią/ wieżycżką nadobną s Słoniowych kośći zbudowáną
7:
á powiádáiąc iż zapłáty tákiey pocżćiwey żony nie naydzie
8:
tu ná ziemi ledá gdzie/ áżby iey muſiał ſzukáć áż ná oſtátecż=
9:
nych końcżynach ſwiátá. Cżytayże záſię iáko złą/ ſwowolną
10:
á plugáwą piſmo też plugáwie przezywa. Bo ią zowie ſwi=
11:
nią w bramkę vbráną/ á pierſcień złoty w nozdrzach noſzą=
Przipo. xj.

12:
cą/ ktora przedſię záwżdy w gnoiu dłubie. Zowie ią złodziey
13:
ką/ łotrynią/ ktora okrada y Bogá y mężá ſwego/ á ieſt ſkaź=
14:
cą y domu ſwego/ y ſławy ſwoiey/ y wſzytkiego narodu ſwe
15:
go. Cżytayże záſię iákie ſzpetne pomſty á ſrogie karánie tákie
16:
záwżdy bráły nád ſobą/ y iákie bywáły dokońcżenia ich/ ták
17:
iż pśi ſie náiadáli śćirwow ich/ á robaczy ſie thucżyli z onych
18:
ſwowolnych á s plugáwych żywotow ich.
19:
❡Práwá pogáńſkie ná gwałtowniki.
20:
C
Zytayże záſię pogáńſkie práwá y zwycżáie/ iáko ſie około
21:
tákich plugáwych ſwowolnic záwżdj záchowáli. Pátrz
22:
Kumanowie prośći pogáńſcy ludzie/ niewiedzącz nic áni o
23:
zakonie áni o boiáźni Bożey/ iákie ná tákie ſwowolnice byli
24:
práwá poſtánowili/ Iż gdzie iuż tháką wſzethecżnicę prze=
25:
ſwiádcżono/ tedy ią ná oſlicę ocżymá do ogoná wſádzono y
26:
przywiązano/ y ná rynek przywiedziono/ záwoławſzy áby
27:
ſie wſzyſcy zeſzli á temu ſie dziwowáli. Pothym ná nię ielit á
28:
plugáwych kiſzek náwieſzano/ á płucá iey plugáwe ná głowę
Pogáńſkie prá=
wá ná ſwowol
ne niewiáſty.

29:
włożono/ thákże ią potym po vlicach wodzono/ á chłopięthá
30:
ſwowolne błotem/ kápuſtámi zgniłemi/ y cżym mogły zá nią
31:
ćiſkáły/ tákże ią iuż potym áż do ſmierći oſlicą zwano. A by=
32:
łá iáko káth álbo hecel/ iż żadny z nią pocżćiwy cżłowiek áni
33:
pocżćiwa żoná żadnego ſpołku áni towárzyſtwá áni rozmo
34:
wy nie miewáli. O śiłáżby teraz po thy cżáſy oſlic trzebá/ á
35:
ſnadź y krowy ledweby temu náſtárcżyły.
36:
Cżytayże záſię iákie theż práwá były vſtáwione ná ſwo=
37:
wolniki/ tákże też tákie/ iákiegożkolwiek ſtanu by też y krole=
38:
wicem był. Cżytay co ſie sſtáło Tárquiniuſowi krolewico=
wi w Rzy


strona: 34

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 34.
1:
wi w Rzymie/ co był oney pocżćiwey żenie Lukreciey gwałt
2:
vcżynił/ iáko był ſzpetnie zelżon y z wielką lekkoſcią y s páń=
Práwá ná ſwo
wolniki.

3:
ſtwá wygnan. Dionizius on okrutnik Syrákuzáńſki/ cho=
4:
ciay był złym á ſwowolnym pánem/ pátrzay co ſynowi zá tá
5:
kież wſzetecżeńſtwo vcżynił. Kazał gi wneth poimáć/ y wy=
6:
wieść ná plác/ y ſciąć. Pánowie y cżłowiek poſpolity ledwo
7:
go od oney ſmierći wypłákáli. Przedſię gi kazał do pręgye=
8:
rzá przywiązáć/ y ták okrutnie bić/ áż ledwie żyw zoſtał. Y
9:
kazawſzy go potym przywieść pytał go/ ieſliś thy kiedy ſły=
10:
chał o mnie/ ábych ia był kiedy co ták wſzetecżnego vcżynił?
11:
Powiedział mu ſyn: nic ſie temu nie dziwuię/ boś oycá kro=
12:
lem nie miał. Powiedział mu ociec: y ty pewnie oyczá krolá
13:
mieć nie będzieſz/ ieſliże ſie tego kiedy drugi raz dopuśćiſz.
14:
Zeleuchus Lokreńſki krol ná tákie ſwowolniki tákże też tá
15:
kie práwo wywołáć dał/ Iż ktoby ſie thákiego ſwowolnego
16:
wſzetecżeńſtwá á gwałtu dopuśćił/ áby mu były ocży wyię=
17:
te. Trefiło ſie ná iego nieſzcżęſcie/ iż ſyn iego/ ktorego iedne=
18:
goż miał/ przeſtąpił ono práwo/ á wziął gwałthem mężowi
19:
żonę. Wnet go kazał poimáć á do ſtołká przywięzáć/ á poſłał
20:
po Cyruliki áby mu ocży wyięli. Pánowie ſie wnet wſzyſcy
21:
zbiegli/ poſpolity cżłowiek ſie też z wielkim płácżem zbieżał/
22:
bo był oſobny młodzieniec ktorego ludzie bárzo miłowáli/ á
23:
iedenże ſam był ktory iuż miał być dziedzicem kroleſtwá one
24:
go/ ták że go z wielką trudnoſcią á z wielką pracą wypłáká=
25:
li. A wſzákoż im powiedział krol: Iż niccy wam nie pomogą
26:
namocnieyſze práwá/ ieſli ich ſámi ſtrzedz nie będziecie/ á ſá
27:
mi ie ſobie gwałćić będziecie. Ale iżem ia ieſt ſtrożem práwá
28:
niechcę áby ſie ná cżym gwałćić miáło. Y kazał wneth ſtołek
29:
podle onego ſyná przywiązánego poſtháwić/ y powiedział
30:
im: Niechże będzie dla was miłoſierdzie/ á dla mnie ſpráwie
31:
dliwość. Y kazał wnet Cyrulikowi áby mu iedno oko wyiął
32:
á ſynowi drugie. A tu pátrz w iákiey to były powadze prá=
33:
wá v ludzi pogáńſkich/ ledwoby ták dziś y miedzy Krześći=
34:
iáńſkiemi tego ſie dopátrzył.
35:
Pytáli iednego thámże Láczedemońcżyká: A v was co zá
36:
práwo ieſt vſtáwiono ná thákie ſwowolne ludzi? Powie=
37:
dział/ Iż nie máſz práwá żadnego/ ábowiem też y tákich lu=
38:
dzi miedzy námi nie máſz. Pytáli go: A iákoż tho może być/ á
39:
wſzák wſzędy ludzie? Ten powiedział: A toć prawdá żeć y v
F iiijnas ſą


strona: 34v

Kſięgi Wtore
1:
nas ſą ludzie/ ále żywą ſkromnie/ pobożnie/ pocżćiwie/ nie ob
2:
żárle/ nie opile/ á ták ſnádnie tego wſzetecżeńſtwá mogą być
3:
prażni. A to ieſt iſcie prawdá. Ale gdy ſie przypátrzyſz ná ná
Swowolne ży
cie ſwowolny
żywot cżyni.

4:
ſze Lácedemońſkie bieſiádj/ iákie opilſtwá/ iákie obżárſtwá/
5:
iákie wſzetecżeńſtwá ſie miedzy ludźmi rozmnożyły/ możeſz
6:
im odpuśćić iż nie żywą iáko Láczedemońcżyczy. Ale gdyby
7:
też ták pocżćiwie á pomiernie á ſkromnie żyli iáko támći ſlá=
8:
chetni narodowie/ podobnoby też tego śiłá ſie vſkromić mo=
9:
gło. Ale iuż trudno ty pokrzywy wypleć/ muſiałby ie moty=
10:
ką mocno wykopáć. Ale z łáſki Bożey żadney motyki áni ża=
11:
dney grozy v nas ná ty pokrzywy nie máſz/ wolno im zára=
12:
ſtáć iáko chcą. Y owſzem tego cżyſtym páchołkiem zową kto
13:
ſie nawięcey w ty opilſtwá á w ty wſzetecżeńſtwá nabeſpie
14:
cżniey wdawa.
15:
❡Zoná dobra dar Boży.
16:
A
Ták ieſliże cie ták Pan Bog poſtánowić racżył/ że iuż vy
17:
dzieſz/ ták iákoś ſłyſzał/ thákiego wſzetecżnego żywotá
18:
ſwego/ á poſtánowiſz ſtanicżek ſwoy w pocżćiwym małżeń
19:
ſtwie ſwiętym/ s tákim wdzięcżnym towárziſzem/ ták iákoś
20:
iuż o nim wyſzſzey ſłyſzał/ tedy iuż wiedz że tego wdzięcżnego
Zoná dobra od
Bogá.

21:
vpominku/ á tego ták zacnego klenotu nie maſz ni od kogo in=
22:
ſzego/ iedno od ſámego Bogá. Bo ſłuchay coć Sálomon on
Przipo: xix.

23:
wielki mędrzec krol y prorok o tym ták pewnie powieda: Iż
24:
bogáctwo y ine przypadki y pocżćiwośći wſzytkoć ſie to mo
25:
że od ludzi przytráfić/ ále żoná dobra á pocżćiwa to wiedz żeć
26:
tá pewnie od Bogá tobie ieſt daná.
27:
A gdyż tho pewnie wieſz iż ten ſláchetny klenot twoy dar
28:
Boży ieſt/ vmieyże też nań tákie bacżenie mieć iáko ná dar bo
29:
ży á ná cżłowieká Bożego/ á nie dáy mu nigdy przycżyny złe
30:
go przykłádu s ſiebie/ ták w gniewie iáko też w iákiey niedbá
31:
łośći/ thákże też y w inych przypadkoch pocżćiwemu małżeń=
32:
ſtwu ſzkodliwych. A chceſzli áby oná byłá tobie wierna/ ſkro
33:
mna/ trzeźwia/ we wſzem pomierna/ thákże ſie też ty zácho=
34:
way przećiwko niey/ y tákie iey przykłády s ſiebie daway. A
35:
nie vkázuy iey żadnego nietrefnego podobieńſtwá po ſobie.
Zły przykład
złego cżyni.

36:
Bo to ſtára oná zwykła przypowieść/ coby tobie nie miáło
37:
być miło/ tego drugiemu nigdy nie dziáłay. A to vważay/ á=
38:
byś nie vpadł w gniew Boży/ gdyż wieſz iż żadny grzech bez
pomſty


strona: 35

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 35.
1:
pomſty być nie może/ áby záſię z oney wdzięcżney ſpołecżno=
2:
śći iáki roſterk á iáki rozruch w domu ſie twym nie zámno=
3:
żył/ boć iuż ná tho áni piſmá áni przykłádow nie trzebá/ cżę=
4:
ſto ſie temu przypátrzyć możeſz/ iáka to ieſt ſroga pomſtá/ ko
5:
go ią Pan Bog pokaráć będzie racżył. Bo iuż zła ſławá/ iuż
6:
prętkie vboſtwo/ iuż wzgárdzenie v ludzi/ iuż nędzny/ mizer=
7:
ny/ á troſkliwy vſtáwicżnie żywoth/ iuż niebeſpiecżeńſthwo
8:
zdrowia/ iuż ſie s káżdego kątá ſtrzedz muśiſz. A ſnadź lepſze
9:
go ſwiátá wilk z wilcżycą w leſie vżywą/ niżli tám gdzye ſie
10:
ten wrzod nieſláchetny zámnoży. A ták to pilnie vważay ſo=
11:
bie/ á ſtáray ſie pilnie o to/ iákobyś ſobie ták pięknego ſtaniku
12:
ſwego/ y ták wdzięcżnego żywotá ſwego nicżym nie przeká=
13:
źił.
14:
Kápitulum II.
15:
Iáko ſie ma poććiwy w powinnośći ſwey zácho=
16:
wáć/ poſtánowiwſzy iáki táki ſtanicżek ſwoy.
17:
grafika
18:
A
Gdzie cie iuż z łáſki ſwey Pan do te=
19:
go przywieść będzie racżył/ iż iuż poſtánowiſz
20:
około ſiebie pocżćiwy á pomierny ſthanicżek
21:
ſwoy/ pomniſz też iuż ná coś ſtworzon y wy=
ſtáwion


strona: 35v

Kſięgi Wtore
1:
ſtáwion ná ſwiát od Paná twego/ y coś powinowát iemu/
2:
y coś też powinowát cnocie ſwej/ y coś też powinowát Rze
3:
cżypoſpolitey y oycżyznie ſwey/ w kthorey cie kolwiek twoy
4:
Pan poſtánowić racżył. Tákże też coś powinien rodzicom y
5:
powinowátym ſwoim. Stárayże ſie wżdy ábyć záwżdy ná
Powinność ſlá
chćicá pocżći=
wego.

6:
ſcienie zbroicżká chędoga wiſiáłá/ konicżek ná ſtaniu záwżdj
7:
gotowy był/ boć tego záwżdy potrzebá y dla ſwey y dla Rze
8:
cżypoſpolitey poſługi. Służká áby też wżdy záwżdy był po=
9:
cżćiwy/ nie opiłj/ nie wſzetecżny/ ále coćby ſie et ad forum et ad
10:
corum iáko ono ſtára przypowieść przygodził/ to ieſt/ tobye
11:
ku cżći y ku poſłudze tákże/ y cżáſu potrzeby przypádłey. Stá
12:
rayże ſie o przyiaźń nie tylko powinowátych ſwych ále y po=
13:
ſtronnych/ áby cie wſzyſcy miłowáli/ ſławili/ cżćili/ ważyli/
14:
boć ſie to záwżdy przygodzić może/ y ku potrzebie domowey
15:
y cżáſu káżdey przygody przypádłey. A toć niſkąd ſnádniey
16:
przypáść nie może/ iedno gdy będzieſz żył pobożnie/ ſkromnie
17:
á ná wſzem pocżćiwie káżdemu ſie záchował/ á nikomu nigdj
18:
nic winien nie zoſtał/ á s káżdym ſie ſam bez práwá/ bez przy
19:
muſzenia/ iedno wedle Bogá á ſwiętey prawdy iego/ y rozſą
20:
dził y poſtánowił.
21:
Cżyńże kędy możeſz wſzędy á wſzędy gwałt przyrodzeniu
22:
ſwemu/ wieſz żeć to záwżdy ku gorſzemu niż ku lepſzemu przy
23:
kłonne ieſt. Vcżże ſie pilno ábyś záwżdy zakon Boży/ práwo
24:
poſpolite/ á powinność ſwą we wſzem ſtátecżnie záchował.
25:
A wedle náuki páńſkiej ábyś káżdemu záchował co cżije ieſt/
26:
co należy Bogu to Bogu/ á co Ceſárzowi to Ceſárzowi. To
Matth. w. xxij.

27:
ieſt/ co należy ſąſiádowi to ſąſiádowi/ co należy kmiotkowi
28:
to kmiotkowi/ czo należy ſłudze álbo robotnikowi to niechay
29:
będzie iego. A iáko Pan roſkázuie áby ſłońce nie záchodziło
Moiz. w xxiiij.

30:
w ręku twoich zapłáty iego. Vcżże ſie ná wſzem nadobney po
31:
miáry y powinnośći ſwoiey/ ták w życiu ſwoim iáko y w i=
32:
nych poſtępkoch twoich. A tego pilnie ſtrzeż áby gębá nigdy
Powinność
cnoty.

33:
przed mieſzkiem wzawod nie wyſkákowáłá/ boć to twárdo=
34:
uſty źrzebiec/ á iákoć ná kryg weźmie/ iuż go y ku gorze trud=
35:
no záhámowáć będzieſz mogł. A kogo możeſz rátuj cżym mo
36:
żeſz/ ieſli nie máięthnoſcią álbo wżdy wſpomożeniem iákim/
37:
tedy wżdy rádą álbo pomocą/ á nie żáłuy dla niego oſádnić
38:
koniká ſwego/ bo maſz zá to pewną obietnicę Páńſką/ żeć zá
39:
to tyle troie nágrodzić y náſporzyć obiecał.
Luk. w vj.
Záłámuy=


strona: 36

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 36.
1:
Záłámuyże w ſobie twárdym wędzidłem wſzytki pożądli
2:
wośći cieleſne/ boć to ieſt śiłny nieprzyiaciel pocżćiwey ſła=
3:
wye twoiey. Bo cie tho záwżdy będzie wiodło ná pychę/ ná
4:
gniew/ ná pomſtę/ ná łákomſtwo/ ná opilſthwo/ ná obżárſt=
5:
wo/ y ná inſze przypadki ktore ſie iemu podobáią/ á kthore ſą
6:
ohydne y ſzkodliwe pocżćiwemu ſtanowi twoiemu. Bo wi=
7:
dziſz iż cie Pan Bog ſtworzyć racżył ku cżći á ku chwale ſwo
Cżłowiek ku An
yołowi podo=
byeń.

8:
iey/ á nie ku lekkośći ſwoiey/ á ſtworzył cie ná podobieńſtwo
9:
do Anyołá/ á máło cie/ iáko Prorok powiáda/ vniżyc od nie
Pſal. viij.

10:
go racżył. Pomniſz ſobie ieſli Anyołowi przyſtoi łotrowáć/
11:
álbo wſzetecżnego á ſwowolnego żywotá vżywáć/ bo pew=
12:
nie gdzie ſie w to wdaſz/ y Bog ſie ciebie záprzy á nie będzie o
13:
tobie nic chciał wiedzieć/ y pręthką lekkość y oſławę będzieſz
14:
około ſiebie miał/ y o niey ſie záwżdy oſłuchawáć będzieſz.
15:
Boć nie dármo ſwięty Páweł piſze/ iż wſzetecżniki/ pijánice/
Zidom xiij.

16:
y ine ſwowolniki ſrodze będzie Pan ſądził ná ſądzie ſwoim:
17:
to ieſt/ ieſli ſie nie vznáią á ták będą w tym trwáć/ á nie nay
18:
dą miłoſierdzia Páńſkiego zá żywotá ſwego.
19:
❡Godność ſwą iáko powinien pocżćiwy zácho=
20:
wáć. A tu będzie y o vrzędzie poſelſkim/
21:
y iáko wiele ná nim należy.
22:
S
Tárayże ſie też záſię/ ábyś ſie nie názbyt domem obár=
Poſeł.

23:
łożył/ ábyś nie był tylko iáko wieprz w karmniku/ álbo
24:
iáko ſuchy pień ná roli co ſie oń pługi záwadzáią. Wiedz też
25:
w iákim práwie ſiedziſz/ y czo ieſth powinność twoiá/ ábo=
26:
wiem widziſz iż káżde práwo by było namocnieyſze iáko bę=
27:
dzie ná ſzrot puſzcżono/ á poważną roſtropnoſcią nie będzye
28:
opátrowano/ káżde ſie zelżyć muśi y bárzo oſłábieć muśi.
29:
A przeto ná to ſą vcżynione Seymy/ áby ći ktorzy práwy á
30:
ſpráwiedliwoſciámi ludzkiemi ſzáfuią/ gdzieby s praw po=
31:
ſpolitych wykracżáli/ á ſpráwiedliwośći ludzkie tymby ſie o=
32:
belżyć miáły/ áby byli s thego pohámowáni/ y onemi wędzi=
33:
dły ná nie z dawná vſtáwionemi y nápiſánemi/ áby byli po=
34:
wſciągnieni. Y dla tego ná tho miedzy ſobą ludzie pocżćiwi
35:
poſły obieráią/ áby ſámi wielkiemi zgráiámi á s ſzkodámi ná
Poſeł iáko wiel
ki vrząd ieſt.

36:
to wſzyſcy nie ieździli/ á tym poſłom iuż czoby ſámi ſpráwo=
37:
wáć mieli to im porucżáią/ tego ſie zwierzáią/ á zową ie na=
38:
dobnym przezwiſkiem/ to ieſt/ ſtrożmi Rzecżypoſpolitey.
A ták ie=


strona: 36v

Kſięgi Wtore
1:
A ták ieſlićby ſie też kiedy trefiło ná tym vrzędzie być/ iżbyć
2:
ſie brácia twoi zwierzyli ták wielkiego klenotu ſwego/ to ieſt
3:
práwá á wolnośći ſwoich/ tu wierz mi iż trzebá mądrze go=
4:
lić/ bo iuż tám muſzą przypadáć rozmáite pokuſy/ y pogroż=
5:
ki/ y obietnice/ bo tám o dziwne á o rozne ſtany poydzie/ mu=
6:
śiſz tám nie iednego dzwonká ruſzyć/ á trzebá tám pilno ſło=
7:
wká roſtrzygáć co ktho mowi. Bo będzieć ſie zdáło iż bárzo
8:
dobrze ku Rzecżypoſpolitey/ á zeymieſz pokrywkę álić pioło
9:
nek miáſto ſzáłwiey w garnku. A ták thu vważay co ieſt ſła=
10:
wá á pocżćiwość ty naprzednieyſze dwá klenoty/ ábyś ie po=
11:
łożył ná wadze z nędznym á rownym pożytkiem/ ieſzcże kte=
12:
mu wſtydem á lekkoſcią záſádzonym/ ſam to v ſiebie vważ/
13:
ieſliby dáleko s kloby nie wybiły.
14:
Bo vważ ſobie o czo tám idzie/ iedno ſobie pomyſl ktoć ſie
15:
zwierza/ y cżegoć ſie zwierzáią. Boć ſie zwierzáią oni zaczni
16:
á poważni Rycerſcy ſtanowie/ zwierzáiąc ſie oni wdzięcżni
17:
bráciá á powinowáći twoi. Pátrzże cżegoć ſie zwierzáią.
Ocż poſłowi
idzye.

18:
Zwierzáiąc ſie praw á wolnośći ſwoich. Zwierzáiąć ſie má
19:
iętnośći á gardł ſwoich. Pátrzayże iáka tho ieſt rzecż wielka
20:
á poważna/ á mogłby ią właſnie iákim ſacroſanctum názwáć.
21:
A iáko ią cżáſem drudzy ſzafuiemy/ á iáko ſie w niey zácho=
22:
wywamy/ to iuż Pan Bog niech rozeznawa/ bo ten wſzyſtko
23:
wie/ widzi/ á nic przed nim zátáiono być nie może. Bo ią ták
24:
zátrząſamy cżáſem/ nie inácżey iáko owym plugáwym ogo=
25:
nem liśim co im łáwy pocieráią. Abowiem ſnádnie ſie tego
26:
káżdy dopátrzy/ niech iedno przypádnie ledá prywatká/ á nie
27:
tylko iuż ſwoiá właſna/ ále niechay ruſzą mnichá/ kſiędzá/ pá
28:
ná/ ſtároſty/ Woiewody/ álbo vrzędniká iákiego/ álbo theż
29:
ſzwagrá/ zięciá/ álbo powinowátego iákiego/ wnet vſłyſzyſz
30:
prętką obmowę/ prętkie á vporne záſádzenie/ y cżáſem niepo
31:
mierne poſwarki/ by też to dobrze miáło być y z obráżeniem
32:
Rzecżypoſpolitey/ kiloby iákiey wioſki do cżáſu podzierżeć
33:
dano/ álbo w nádzieię kłoſia iákiego. A coż gdy iuż przydzye
34:
o ſwą właſną/ to iuż tám rzkomo táiemnicámi bywa zákry=
35:
to/ á przedſię wſzyſcy wiedzą/ bo piſmo powieda/ iż nie máſz
36:
nic tháiemnego coby ſie wyiáwić nie miáło. A ſławá y zła y
37:
dobra ieſth bárzo głośny dzwon/ á brzmi ná wſzytki ſtrony
38:
ſzyroko.
39:
❡Iákiby poſeł miał być wedle cnoty.
A ták po=


strona: 37

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 37.
1:
A ták poććiwy cżłowiek/ ktoryby ták zacny vrząd á prá=
2:
wie iáko iáką ſwiątość/ á zwłaſzcżá ku cnocie ſwey zwierzo=
3:
ny/ ná ſię wziąć miał/ pewnie ſie ma rozmyſlić czo ná ſię bie=
4:
rze/ á ieſzcże ná mieyſcu pilnieby ſie miał rozſądzić s cnotą á
5:
s ſumnieniem ſwoim/ ieſli mu tego wiernie pomagáć będą.
6:
Bo ieſliby obacżył iż mu iáko vſtronićby miáłj/ á iżby ſie dáć
7:
miáły zwieść tám tym rozlicżnym przypadkom ſwiátá tego
8:
lepieyby dáleko domá s poććiwą ſławą zoſtáć/ niż ſie z niepo
9:
ććiwą á s ſproſną ohydą á s tháiemnemi przymowkámi/ á
10:
ſnadź y z niebeſpiecżeńſtwem zdrowia do domu wroćić. Bo
11:
iuż táki cżłowiek miałby właſnie być iáko Anyoł Boży. Abo
Poſeł miał by
być iáko Anioł
Boży.

12:
wiem ieſli káżdy cnotliwy á bácżny cżłowiek powinien ſta=
13:
nicżek ſwoy ták opátrowáć/ ták zdobić/ ták vważáć/ iákoby
14:
gi káżdemu z oſobná dobrym/ cnotliwym/ á ná wſzem nado=
15:
bnie ozdobnym vkazał/ á ieſliże to powinien z iedney oſoby
16:
ſwoiey/ coż rozumieſz gdy ony wſzytki poważne á zacne oſo=
17:
by weźmie ná pracą á ná opiekę ſwoię/ ktorzy ſie cnocie iego
18:
zwierzyli onych naſláchetnieyſzych klenotow ſwoich/ to ieſt/
19:
praw/ wolnośći/ gardł/ y máięthnośći ſwoich. A nákoniecz
20:
pátrz miedzy vcżćiwemi ſtany kto tylko iednego zdrádzi/ ál=
21:
bo ſie przećiwko iednemu niepoććiwie záchowa/ z iákim wſti
22:
dem á z iáką lekkoſcią tego vżywáć muśi. A coż owſzem ták
23:
wiele ſthanow zdrádzić/ kthorzy mu powierzywſzy gardł y
24:
máiętnośći ſwoich/ iecháli do domkow ſwych cieſząc ſie ná=
25:
dzieią cnoty iego. A on iuż tám y práwy ich ſzáfuie/ y nowe
26:
ná nie vſtawia wedle zdánia ſwego.
27:
Abowiem łákomſtwo wielki tho ieſt á możny pan. A pe=
28:
wne zá niepewne ſtráćić nie bárzo to rozum ieſt. A thám ſie
29:
iuż cżego pewnego nádziewa/ á thu do domu przyiechawſzy
30:
nie máſz ſie iuż cżego nádziewáć. Ale by ſie obacżył iż thu nie
31:
rowno pewnieyſze. Bo iuż pewna ſławá/ pewna wielka po=
32:
ććiwość/ pewna miłość á wdzięcżność v ludzi/ pewne obie=
33:
tnice Páńſkie kthore wiernemu á cnotliwemu nieomylnie ſą
34:
obiecáne. A pewne też záſię pomſty ktore złośćiwego nigdy
35:
minąć nie mogą.
36:
Abowiem pátrzay iáko ieſt márna rzecż/ gdyby kogo po=
37:
tkáło iákie dobrodzieyſtwo od kogo/ áby zá to wdzięcżno=
38:
śći iákiey vkázáć nie miał. Ale záſię też nierowno ſproſniey=
Sproſna rzecż
cnotę záprze=
dáć.

39:
ſza/ dobrodzieyſtwo iákie wziąć od kogo/ á cnothę/ ſławę/ y
Gdobre


strona: 37v

Kſięgi Wtore
1:
dobre mnimánie zá nie záprzedáć/ á dáć ſie zwyciężyć á od=
2:
wieść od pocżćiwey przyſtoynośći ſwoiey. Bo kto wżdy iuż
3:
nieobácżnie vpádnie/ á potym ſie obacżywſzy iuż tego drugi
4:
raz przeſtrzega/ iuż tákiemu to wżdy bywa y v ludzi y od Bo
5:
gá odpuſzcżono. Ale kto dobrze rozmyſlnie/ chociay widząc
6:
iáwną zelżywość ſwą/ złą ſławę ſwą/ y bliſki vpadek ſwoy/
7:
á przedſię hárcuie cnotą ſwą iáko śiwym ná kleparzu/ á prze
8:
márny iáki á krotki pożytek ſwoy/ zdrádzi napirwey ſam ſie=
9:
bie/ ſławę y powinność ſwą/ zdrádzi przyiacioły y ine zacne
10:
ſtany ktorzy mu ſie tego powierzyli/ zdrádzi Rzecżpoſpoli=
11:
tą/ zdrádzi potomſtwo ſwoie/ á wyda wſzytko práwie iáko
12:
ná mięśne iátki/ o iuż tákiemu nie tylko áby tho odpuſzcżono
13:
być miáło/ áleby ſpráwnie táki miał być wypędzon záwżdy
14:
od ſpołku ludzi poććiwych/ iáko párſzywa ſzkápá/ áby ſie y
15:
inſze ſtádo od niego nie popſowáło. Bo iuż thám ſkáżony v=
16:
myſł á niepoććiwe ſerce być muśi. Abowiem ſtátecżny vmyſł
17:
á poććiwe ſerce nigdy ſie zá żadne ſkárby w niewolą záprze=
18:
dáć nie może/ á zwłaſzcżá cżymby miáło vſzcżyrbić poććiwey
19:
przyſtoynośći ſwoiey á ſławy ſwoiey. Abowiem kámień ni
20:
gdy ſie płomieniem nie zápali/ iedno márne ſmieći ktore ſie ni
21:
nacż nigdy przygodzić nie mogą.
22:
Ale ſie ſnadź drugiemu ták zda/ iż lepſze iedno dziś niż dwo
23:
ie iutro/ á co ia mam to ia mam/ á po moiey ſmierći niech chce
24:
li y niebo vpádnie á Skowronki potłucże. Y nádziewa ſie iż
25:
tym nędznym podpomożeniem/ y ſam tu zá żywotá ſwiáthá
26:
może vżyć/ y potomſtwo ſwe opátrzyć. O nędzneſz to twoie
27:
vżycie cżáſow twoich byś ſie obacżył/ y to omylne podpomo
28:
żenie potomſtwá twego. Bo obácż iedno w iákiey ſławie/ y
29:
w iákiey poććiwośći/ y w iákiey miłośći tego cżáſu twego nę
30:
dznego á bárzo krotkiego vżywaſz/ y w iákich práwiech y w
31:
iákich wolnoſciach potomſtwo ſwe zoſtáwuieſz/ co y ſámi y
32:
s tym wſzytkim áni ſámi zwiedzą iáko márnie potim zginą.
33:
Y choćby też nie zginęli vpadkiem Rzecżypoſpolitey od cie=
34:
bie zgwałconey á zle poſtánowioney/ ále zginą onym nieo=
35:
mylnym dekretem Páńſkim/ iż zle nábythego trzeći dziedzic
36:
nie pożywie.
37:
❡Iáko ſtárzy ludzie cnoty ſtrzegli.
38:
A
Pátrzay ná ony poććiwe ludzi wieku ſtárego/ iáko v ſie
39:
bie thák poważne klenoty vważáli. Cżytay zacż Cicero
Rzymſki


strona: 38

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 38.
1:
Rzymſki gárdło dał/ zacż Sokrates w Atenach/ zacż Sene
2:
ká/ wſzytkoć dla ſławy á dla poććiwośći/ iż ſtali mocno przy
3:
cnocie á przy wolnośći Rzecżypoſpolitey. A toć ie też thám
4:
wielkie dobrodzieyſthwá potykáły/ á wżdy woleli y páńſt=
5:
wá y gárdłá potráćić/ á ſławę ſobie nieſmiertelną zoſtáwić/
6:
ktora y dziś po ſwiecie iáko żywa lata y wiecżnie látháć bę=
V ſthárych lu=
dzi cnotá powa
żna byłá.

7:
dzie. A ty ſwoię dla kęſá nędznego pożytku dobrowolnie á z
8:
dobrym rozmyſłem błotem á ſmierdzącym gnoiem zágrze=
9:
baſz/ á práwie iákobyś ſie wſtydził iákoby zá iáki zły vcżynek
10:
zá nię. Cżytayże záſię w iákiey Kátiliná álbo inſzy burzyce á
11:
ſkaźce Poſpoliteyrzecży ſławie zoſtawáli/ y ku iákiemu koń=
12:
cowi przychodzili/ wſzák ſie tho iuż y zá náſzey pámięći y po
13:
ſtronach y v nas potroſze działo.
14:
Diogenes on ſłáwny Philozoph/ kto o nim cżyta/ tám ſie
Diogenes iáko
wzgárdził zło=
to.

15:
náſłucha w iákiey wadze v niego złotá álbo bogáctwá były/
16:
áby ſie był miał dáć vwieść od przyſtoynośći ſwoiey/ boby
17:
go był bárzo rad Alexánder wiele złothem odkupił/ áby był
18:
chciał być przy nim/ á odſtąpił od przedſięwzięcia ſwego. Y
19:
gdy mu zoſtáwił odieżdzáiąc bryłę złothá/ ſzedſzy do morzá
20:
wrzućił ie w głębokośći/ powiedáiąc: Iż lepiey iż ia ciebie v=
21:
topię/ niżlibyś ty mnie vtopić miáło. A co wiedzieć ieſliby ſie
22:
ná potym moie poććiwe przyrodzenie dla ciebie nie vnioſło?
23:
Y wiele tho kroć potym Alexánder mawiał: Iż bych nie był
24:
Alexándrem nicżymbych nie rádſzy był iáko Diogeneſem.
25:
Sokrates on też drugi zacny Philozoph/ gdy poń poſłał
Sokrates iáko
wzgárdził vpo
minki.

26:
Archezilaus zacny krol/ áby był z nim miał rozmowy około
27:
poſtánowienia kroleſtwá ſwego/ y około powinowácthwá
28:
krolewſkiego ſwego. Po długich rozmowach gdy iuż So=
29:
krates miał odiecháć/ thedy mu krol kazał wielkie vpominki
30:
przynieść. Then zádziwowawſzy ſie powiedział: A iákoż ia
31:
to mam bráć cżego oddáć nie mogę? á też mi ſie zda żem ia to
32:
bie krolu więcey dał niżli thy mnie dawaſz. Bo ia thobie da=
33:
wam rzecży nieſmiertelne/ kthore cie y ku ſławie/ y ku zacno=
34:
śći/ y ku tákiem ſpráwam/ przez ktore wiele złotá nábyć mo=
35:
że/ przywodzić będą/ á áż s tobą y do grobu wniść muſzą/ A
36:
ty mnie dawaſz rzecży docżeſne/ nikcżemne/ á krotko trwáią=
37:
ce. Ktore nie tylko áby mie ozdobić miáły/ ále owſzem wię=
38:
cey zelżyć/ á s poććiwego vmyſłu mego á s ſtałego przedſię=
39:
wzięcia mego/ ktoregom ia ni nácżym inſzym iedno ná cno=
40:
cie záſádził/ ſnádnieby mie zwieść mogły.
G ij


strona: 38v

Kſięgi Wtore
1:
Ale ach nieſtotyſz wieleli dziś tákich Sokrateſow ná ſwie
2:
cie znaydzie. A ſnadź dziś nie trzebá wiele złothá/ áni wiele
3:
klenotow ná to ważyć/ vwiedzie nas ſnádnie ledá cżácżko/
4:
álbo ledá iáka lekka obietnicá/ iż ſobie dla niey lekce poważy=
5:
my co naſláchetnieyſze ony klenoty ſwoie/ cnotę á długą ſła=
6:
wę ſwoię/ á nic nie dbamy iáko Sokrates/ áby z nami wſtą
7:
piłá do grobu. A chociay to iáwnie á iáſnie ludzie widzą/ zá
8:
ſłoniwſzy przedſię pśiną ocży/ day dwie ná łęk. A tháki nieo=
9:
bácżny cżłowiek iuż dwiemá ſzkodzi/ y ſobie iż ſie vwieść da/
10:
y onemu co mu pozwoli rzecży ſzkodliwych á iemu nieprzy=
11:
ſtoynych. A ták ty moy miły poććiwy cżłowiecże ktoregoż=
12:
kolwiek ſtanu ieſteś/ bądź ná tym vrzędzie/ bądź też y bez v=
13:
rzędu/ vważay pilno á pomyſlay ſobie czo to ieſt ſławá/ cno=
14:
tá/ á poććiwość/ á dzierz ſie tego mocno iáko pijány płothá/
15:
boć wſzytko ine ſnádnie zginąć może/ iedno cie tho ma áż do
16:
grobu doprowádzić.
17:
❡W przypádłych vrzędziech iáko ſie
18:
pocżćiwy záchowáć ma.
19:
N
Vż ieſlićby ſie też przytrefiło/ iżbyś ná iáki vrząd ziemſki
20:
álbo ná iákikolwiek inſzy/ álbo ná pobory/ álbo ná iákie
21:
inſze Rzecżypoſpolithey ſpráwy był powołan á potrzebo=
Vrzędnik niewolnik.

22:
wan/ ieſlibyś mogł bez tego ſie obeydź thedyćby máło nie le=
23:
piey. Ale ieſli ſie nie będzieſz mogł ſwey woley odiąć/ bo ſlá=
24:
chetne przyrodzenie nie dopuśći kthoremu ſie wſzytko buiáć
25:
chce by orłowi ku gorze/ thedy pilno rozmyſlay á roſtropnie
26:
vważay/ iáko ſie maſz w tym bez obráżenia cnoty záchowáć/
27:
bo wierz mi iż to trudny węzeł á trudno gi rozwięzáć/ ácż to
28:
iuż nędzny żywot ktory ſie w iáką niewolą dla rownego po=
29:
żytku záprzedawa/ bo iuż tám co naprzednieyſze klenoty cżło
30:
wieká poććiwego záprzedáne być muſzą. Naprzod wolny
31:
żywot/ bo iuż muśiſz licżyć y Cizioianus y godzinki/ ábyś po
32:
winnośći ſwey nie omieſzkał. Pothym theż y ſumnienie. Bo
33:
byś nacnotliwſzym był/ nie może to być áby cie nie vnioſły ál
34:
bo dobrodzieyſtwá iákie/ álbo vpominki iákie/ álbo theż po=
35:
ſtráchy iákie/ ábo powinnośći/ ábo inſze przypadki/ ázać má=
36:
ło tákich naieznikow około tákiego więc páná hárcuie.
37:
Nuż záſię ápellácie ná Seymiech álbo ná wiecoch wyprá
38:
wowáć/ álbo ſie s poborow wylicżáć/ álbo iáko mowią re=
ſpondowáć/


strona: 39

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 39.
1:
ſpondowáć/ iuż ſie ráchowáć/ iuż przymowki ćirpieć/ á by ſie
2:
też y napoććiwey w tym záchował/ iáko wrotá nowe zbudu
3:
ieſz álbo komin zmuruieſz/ iuż bez przymowki być nie może.
4:
Iuż wnet powiedáią iż znáć ná nim vrząd álbo pobory. A=
5:
leć to ſnadź iednák cżáſem y bez kuńſztu bywa/ bo iuż pobor=
Poborczá.

6:
cá álbo iego piſárze im może ná Woycie nawięcey wytárgo
7:
wáć á wyciągnąć to nawiętſze miſterſtwo/ choć będzie dále
8:
ko nierowno z Vniwerſałem. Aleć też y Woyt chociay ſie wi
9:
dzi proſta ſkowerá da cżáſem chytrym poborcą o zięmię.
10:
Powiedáli o iednym/ iż gdy płácono po groſzu od głowy/ te
11:
dy ſie zmowił z Gromádą/ iż iutro kiedy będę oddawał po=
12:
bor áby nie było iedno ſto pogłowia we wśi/ á drudzy niech
13:
ſie rozlázą álbo ná orzechy álbo ná robothy/ á pod przyſięgą
14:
oddawano. Tedy názáiutrz przynioſł do poborce ſtho gro=
15:
ſzy. Powiedział mu poborcá/ á miły woycie wſzák to wiel=
16:
ka wieś/ ieſt tám kilká ſet pogłowia. Powiedział woyt z o=
Woyt we wśi.

17:
ną zákrzywioną poſtáwą iáko proſtacżek/ Byłoć miły pá=
18:
nie byłoć kráſzſzey cżeládzi niemáło/ áleć ſie rozbiegło po ro=
19:
botam/ y przyſiągł że ich theraz nie máſz we wśi iedno ſto/ y
20:
muſiał wziąć biercá ſto groſzy/ á Woyt zá oſtátek z gromá=
21:
dą pił dwie niedzieli. Powiedáli też o drugim/ iż gdy płáco
22:
no z oſiádłych łanow po kilku groſzy/ tedy ſie też zmowił s ſą
23:
ſiády/ áby ich názáiutrz trzey ná iednym łanie ſiedziáło: przy
24:
nioſł też Woyt ledwe mnieyſzą połowiczę z onych oſiádłych
25:
łanow. Powiedział mu poborcá: Woycie wielka tám wieś/
26:
muśi tám być więcey łanow. Powiedział Woyt thákże też z
27:
głupią poſtáwą: Tákći ſie twey miłośći widzi iż wieś wiel=
28:
ka/ iż ſie rozrodziłá cżeladká. Ale możeſz temu wáſzá Páńſka
29:
miłość wierzáć iż v nas dziś trzey ſiedzą ná iednym łanie. Y
30:
przyſiągł Woyt że trzey dziś ſiedzą v nas ná iednym łanie/ y
31:
oddał iáko chciał pobor/ á potym pił zá oſtátek z gromádzi=
32:
cą kilká dni.
33:
A ták w zaiemći ſie ty kobyłki cżeſzą/ ále przedſię Bogá y
34:
cnoty prożno oſzukáć/ y ná Woytá y ná Poborczę wſzytkie=
Mythnik.

35:
go ſie ludzie dowiedzą. Albo tákże tez y Mytnik/ á iákoż też
36:
ten pobożnie może vżyć vrzędu ſwego? bo ná iednym miey=
37:
ſcu ma piſárze/ to iuż tám vix iuſtus ſaluabitur/ ledwe ſie ſwię=
38:
ty wybiega. Ná drugim mieyſcu naymie Burmiſtrzowi/ ná
39:
drugim Woytowi/ Burmiſtrz żydowi/ żyd piſárzom poru=
G iijcży/ á


strona: 39v

Kſięgi Wtore
1:
cży/ á káżdá s tych chce zyſkáć. A ná cżymże ten zyſk ma być?
2:
Nie wyorzeć áni z młyná wymierzy/ iedno czo z nędznych lu=
3:
dzi iáko táko wyciągnąć á wymęcżyć może. A ták y káżdy i=
4:
ny vrząd niech ſie tym nie chłubi/ áby tám beſpiecżne ſumnie=
5:
nie ſpełná záwżdy á pobożnie zoſtáć miáło.
6:
Piſzą o Sámnitoch/ iż gdy iákiegoś vrzędniká co tákież lu
7:
dzi łupił obieśić chcieli/ tedy ſie do tego trefił on Ezop rzko=
8:
mo z głupiá chytry mędrzec/ y pocżął im báiáć o liſce/ powie
9:
dáiąc im: Iż muſieliſcie wy nie ſłycháć o oney liſce co roznie
10:
mogſzy ſie leżáłá w gorączy dzień pod drzewem ná zieloney
11:
trawie á muchy ią obſiádły. Przyleciáłá do niey ſroká y po=
12:
wiedziáłá iey: Ey miła ſioſtro thoż maſz kłopot przed thymi
13:
muchámi/ chczeſzże ie ia roſpędzę? Powiedziáłá liſzká: Nie=
14:
chay miła ſioſtro/ bo odpędziſz thy co ſie iuż nápiły/ przylecą
15:
záſię głodne/ tedy więtſzy kłopot będę miáłá. Tákże y wy te
16:
go obieśicie co ſie iuż nápił/ á głodnego ná tho mieyſce poſá=
17:
dzicie/ ieſzcżeć gorzej będzie/ y więtſzy kłopot ludzie będą mie
18:
li. Y zwyciężeni Sámnitowie oną fábułą wolno go puśći=
19:
li/ y vrząd wroćili/ á był z niego potym dobry cżłowiek.
20:
Dionizius on okrutnik Sirákuzáńſki gdy iechał przez ry=
21:
nek/ zábiegłá mu bábá y prośiłá go áby iey co dał. Y pythał
22:
iey: A miła bábo á będzieſz zá mię Bogá prośiłá? Powiedziá
23:
łá bábá iż będę bárzo rádá zá cię Bogá prośiłá. Ale iście nie
24:
dla ciebie krolu/ ále iżby po tobie ieſzcże gorſzy nie náſtał. Ka
25:
zał iey krol y dáć niemáło/ y wiele potym w ſobie złych oby=
26:
cżáiow vſkromił. A ták nie możeć to być/ niech ſie tym chłu=
27:
bi ktho chcze iáko chce/ áby ſie ná káżdym vrzędzie vnieść nie
28:
miał/ á iżby gwałtu nie miał vcżynić y wolnemu żywotowi
29:
ſwemu/ y ſumnieniu ſwemu.
30:
A wſzákoż pocżćiwy cżłowiek gdy ſie rozmyſli ná cnothę/
31:
ná ſławę/ y ná boiaźń Bożą/ y tho wſzytko w ſobie vſkromić
32:
może/ á w káżdey ſpráwie thák ſumnienie ſwe vmiárkowáć
33:
może/ że ſie ná wſzem może pobożnie y pocżćiwie záchowáć.
34:
Sed quis est & laudabimus eum. Bo ieſliże ſam ſwey cnoty prze=
35:
ſtrzegáć powinien/ tedy owſzem páſąc tákie ſtádo owiecżek
36:
Páńſkich. A Pan woła/ biádá tobie co łupiſz/ ábowiem theż
Ieſa. w xxxiij. kap.

37:
thy pewnie złupion będzieſz. A nie wynidzieſz áż wroćiſz do
Matth. w v. kap.
Dobry ſie ſzerzy
a zły ſam zgi=
nie.

38:
namnieyſzego pieniąſzká. A iżby tho prawdá byłá/ puśćmy
39:
iuż chociay piſmo ná ſtronę/ á vcżyńmy ſobie w tym ſpráwę
rzecżámi


strona: 40

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 40.
1:
rzecżámi iáſnie widomemi. Poźrzymy po wſzytkich ſtaniech
2:
ſwiátá tego/ co ich y dziſia ieſt y co ich y przed thym iuż y zá
3:
náſzey pámięći bywáło/ ieſliże vyrzyſz dom ktory ze złego ná
4:
bycia powſtáły/ áby ſie długo roſkorzenić miał/ á márnie v=
5:
páść nie miał. A ieſliże kęs máło pokwitnie/ pátrzayże długo
6:
li trwáć będzie/ álbo ieſli ſie w tym rozráduie potomſtwo ie=
7:
go. Poźrzyſz záſię ná dom z dawná pocżćiwie záſádzony á
8:
pobożnie ſpráwowány ieſliże ſie nie zdobi/ nie kwitnie/ á nie
9:
ſzyrzy z obietnic Páńſkich. A tho ſie koło iuż á do ſkońcżenia
10:
ſwiáthá záwżdy ták tocżyć muśi. A nie dármo iſcie Prorok
w Pſalm. xxxvij.

11:
ten głos ná ſwiát rozwołał: Iż byłem młod á ſtárzałem ſie/
12:
wielem ſwiátá zwiedził y wielem widział/ álem tego nigdy
13:
nie widział/ áby ſpráwiedliwy był kiedy opuſzcżon/ á pokole
14:
nie iego áby ſzukáło chlebá. A tom też widział iż złośćiwego
15:
záwżdy pobijáłá złość iego.
16:
Kápitulum III.
17:
Kogo Pan Bog pozowie do Rády á do ſpraw
18:
Koronnych álbo iákiego páńſtwá inego/ iáko
19:
ma ſwoy ſtan pocżćiwy w tym vrzę=
20:
dzie záchowáć.
21:
grafika
G iiijTu iuż


strona: 40v

Kſięgi Wtore
1:
T
V iuż záſię ieſliby cie pan obacżył
Rádny pan.

2:
godnego do ſpraw ſwoich/ á poſádził cie w
3:
Rádzie miedzy onemi ktorym ſie tu zwierzył
4:
kroleſtwá ſwego álbo winnice ſwoiey/ thák
5:
iáko on to ſam przezywáć racży/ tho ieſt/ w
6:
Rádzie Koronney/ álbo iákiego páńſthwá inſzego/ iákoż ſie
7:
ſłuſznie s thego żaden wymawiáć nie ma/ gdy będzie właſne
Iáko właſnie
ktho ma rá=
dzie záſieść.

8:
powołánie Páńſkie. Bo komu da Pan ten funt/ to ieſt god=
9:
ność pocżćiwą/ nie każe go w ziemię zágrzebáć/ áni ſwiecze
10:
iáſney ciemnym nacżyniem zákrywáć. Ale nie ták iáko dru=
11:
dzy tę ſláchetną ſwiecę ná gorę wſtáwiáią/ iedni pochlebſt=
12:
wy/ drudzy rozmáitemi przycżynámi/ drudzy poſułámi/ dá
13:
ry/ á dziwnemi vpominki/ y rozlicżnym zápobiegániem tego do
14:
chodzą/ á práwie to iáko árendámi dzierżą. A thákie iuż pi=
15:
ſmo wilki drapieżnemi zowie/ ktorzy nie drzwiámi ále przez
16:
dách á dziurámi do tey ſwiętey owcżárniey Páńſkiey włáżą
Ian w x. kapitule.

17:
á przychodzą/ oprocż właſnego záwołánia páńſkiego: gdzie
18:
by pan káżdy miał ná to oſobiwe bacżenie mieć/ y kogo/ y iá=
19:
ko do tego páſterſtwá do ſiebie miałby przypuśćić á powo=
20:
łáć/ gdyż on ieſt dan przednieyſzym páſterzem páńſtwá one=
21:
go/ á wiele ná tym należy iemu/ bo w tym ſkárbie záwártha
22:
ieſt ſławá iego/ á naprzod łáſká Páńſka/ pocżćiwość iego/
23:
mocz y zwycięſtwo iego/ prawdá y ſpráwiedliwość iego/ y
24:
wſzytko ſzcżęſliwe pánowánie iego.
25:
Abowiem ſłuchay iákie Pan znáki obwołáć dał vpadku
26:
kroleſtwá káżdego y s krolem iego/ á znáki iuż zgothowáne
Znáki gniewu
Páńſkiego.
Ezai. w iij. kapitu.

27:
ná pomſtę przyſzłego gniewu iego/ powiedáiącz: Iż gdy iuż
28:
zá złośći á zá nieſpráwiedliwośći będę miał wolą odmienić
29:
páńſtwo álbo kroleſtwo iákie/ á podáć ie ná łup/ á dáć ie po=
30:
ſieść inym narodom/ tedy napirwey wyymę z niego mocne=
31:
go/ mądrego/ porádnego/ prawdziwego/ ſpráwiedliwego/
32:
ná twarzy y ná wſzech ſpráwach pocżćiwego: á niewieſciu=
33:
chow/ á ludzi nikcżemnych náſádzę ná mieyſcá ná ich/ ktorzy
34:
prze złą ſpráwę á rádę ſwą ſámi ie ſnádnie zágubić będą mo
35:
gli.
36:
A ták pocżćiwy cżłowiek káżdj by też był y właſnie do ták
Pan rádny czo
powinien.
j. Korin. w xj. ka.

37:
zacnego/ á może rzec práwie ſwięthego mieyſcá powołány/
38:
ma ſie iſcie ná czo rozmyſlić/ á iáko ſwięthy Páweł piſze do=
39:
ſwiadſz ſam ſiebie cżłowiecże w godnośći ſwoiey/ ábowiem
widziſz


strona: 41

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 41.
1:
widziſz o coć idzie/ cżegoć ſie Pan zwierza/ y coć porucża.
2:
Zwierzać ſie Pan naprzednieyſzego ſkárbu ſwoiego/ ſtadká
Komu ſie Pan
zwierza owie=
cżek ſwoich.
Przipo. w viij.

3:
ſwego á owiecżek ſwoich/ czo ſam powiedáć racży iż w tym
4:
ieſt nawiętſze kochánie iego. A cżegożći ſie zwierza? Krwie
5:
ich/ wolnośći ich/ gardł y máiętnośći ich/ á przy tym wielkie=
6:
go ſtanu/ oney oſoby ktorego ná mieyſcu ſwym poſádzić ra=
7:
cżył. Tuć ſie też iuż zwierza cżći y ſławy iego/ y wſzytkich po=
8:
bożnych y pocżćiwych ſpraw y poſthępkow iego. Ale drugi
9:
nic ſie ná to nie rozmyſláiąc ćiſnie ſie do tego bez wſzego ro=
10:
zmyſłu mieyſczá/ iáko kozá do wrzoſu. Nic inſzego przed ſię
11:
nie biorąc/ áni ſie ná żadną powinność ná tey práwie ſwią=
12:
tośći nie rozmyſláiącz, iedno tylko áby go miłośćiwym pá=
13:
nem zwano/ á żonę miłośćiwą pánią/ iáką pánią Sierpſką
14:
álbo Piczymierſką/ á iżby iedno ziemiánki poſiadáłá. A iá=
15:
ko żyw drugi ná ſwym mieyſcu nie ſiedział/ áni ſłowká prze=
16:
mowił.
17:
A ták tu iuż nielza iedno y wolność ſwą/ y ſumnienie ſwe/
Czo powinyen
pocżćiwy w rá
dzye.

18:
y cnotę ſwą twárdo iáko iákie więźnie káżdy pocżćiwy oko=
19:
wáć muśi/ y iuż tu nie pátrzyć áni ná priwaty/ áni názbyth
20:
wielkich wcżáſow ſwoich. Iuż tu ieſliś zoſtał tym winarzem
21:
Páńſkim trzebá robić á kopáć w tey winnicy ſwięthey iego/
22:
áby w niey ony wdzięcżne gronká Páńſkie/ prze onę niedbá
Trzebá nie pro
żnowáć w win=
nicy Páńſkiey.

23:
łość twoię/ márnie nie oſycháły/ ále iżby podawáły wdzięcż
24:
ne s ſiebie owocze ſwoie. Bo ſłuchay ſrogiego dekretu Páń=
25:
ſkiego/ iż krwie namnieyſzego z nich chce pátrzyć z ręku two=
Ezechi. w iij.

26:
ich. Iużći tám poydzie o cnotę twoię/ o ſławę twoię/ o ſtrá=
27:
ſzliwą przyſięgę twoię/ o on okrutny á ſrogi ſąd Páńſki/ kto
28:
ry nie tylko dobre ſpráwy twoie/ ále y nawiętſzą ſpráwiedli
29:
wość twoię drugi raz ſie poſądzáć obieczuie. A co ieſzcże na=
30:
więtſza/ wziąć ná opiekę wſzytki doległośći Koronne/ przy=
31:
padki przyſzłe/ y ſkądby przypáść miáły/ iáko im zábiegáć/
32:
y iáko o nich rádzić/ á nie thylko ſobie ná nogi iáko paw pá=
33:
trzyć/ ále dáleko trzebá latáć z rozmyſłem ſwoim przeſtrze=
34:
gáiąc rzecży przyſzłych/ y theráznieyſzych/ iáko ie y miárko=
35:
wáć y ſtánowić/ y co s cżym nápotym cżynić/ y ná czo páná
36:
przywodzić/ ták iákobyś w tym áni ſławy ſwey/ áni ſumnie=
37:
nia ſwego/ áni oney ſrogiey przyſięgi ſwey nie vſzcżyrbił.
38:
A ktemu áby cie ludzie ſobie iáko málowánego obraſká pál=
39:
cy nie vkázowáli poſmiewáiąc ſie s ciebie.
Iáko


strona: 41v

Kſięgi Wtore
1:
❡Iáko ma wierna á pocżćiwa Rádá
2:
rádzić pánu ſwemu.
3:
A
By iuż nic więczey nie było iedno ſtan á oſobá Páńſka/
4:
wierz mi iż to ieſt twárdy á ſękowáty pień rádzić y my=
5:
ſlić o tym. A wielkie to ieſt ſacroſanctum ná ziemi/ bo ieſt cżło
6:
nek Boży/ przeźrzeniec/ powołániec/ y pomázániec iego/ gdiż
7:
wiemy co ná tym ſtanie káżdemu Páńſtwu wiele złego y do
8:
brego należy. A wiemy iákie páńſtwá prze złe krole vpadá=
9:
ły/ thák s piſmá zakonu ſtárego/ iáko y z inſzych hiſtoriy po=
10:
gáńſkich/ y ná co też y ſámi przychodzili. Abowiem páná ká=
11:
żdego vmyſł ieſt iáko płomień ktory ſie záwżdy ku gorze cią=
12:
gnie/ kiedy do niego dobrych drew przykłádáią. Ale ieſliże
13:
mu też mokrych á ſápiących przyłożą/ thedy ſie też wlecże po
14:
ziemi z dymem poſpołu. Thákże też dobra rádá pánu káżde=
15:
mu/ álbo z nim ku gorze leći/ álbo ſie z dymem po ziemi wło=
16:
cży.
17:
A tu pilnie pátrz iáki tho ieſt poſtrách/ vźrzawſzy w pánu
18:
wádę iáką/ gdyż to nie tylko o iego oſobę idzie/ ále o wſzytki
19:
y o cię ſámego/ nie przeſtrzedz go. Ano cnothá/ áno ſtráſzna
20:
przyſięgá/ áno bolącze ſumnienie/ áno pocżćiwa powinność
21:
iáko młotem pocżćiwego cżłowieká tłucże á do tego pocią=
22:
ga/ áby nie drzemał/ áby nie vlegał á zá drugie ſie nie záſłá=
23:
niał/ á zwłaſzcżá gdy przydą przed ocży ony ſrogie przeſtrá
24:
chy á ony nieomylne dekrethá Páńſkie/ czo ſie więc dzyało y
25:
nád ludźmi y nád kroleſtwy/ á iákie ſie okrucieńſtwá okázo=
26:
wáły záwżdy nád wſzyſtkiemi narody dla złośći á nieſprá=
Dwá ſtráchy o
prawdę.

27:
wiedliwośći krolow á kſiążąt pańſtw onych/ iáko ſrodze pu
28:
ſtoſzáły/ iáko ſie zamki y miáſtá mocne wywrácáły/ iáko ſie
29:
kreẃ niewinna lałá/ iáko obcy á nieznáiomi narodowie mie
30:
ſcá ony poſiadáli/ kto o thym cżyta pewnie káżdemu zádrży
31:
wełná/ y włoſy ſie ná łbie náieżą.
32:
Pátrzayże drugiego przeſtráchu/ weźrzawſzy onemu ſro=
33:
giemu pomázáńcowi Bożemu w ocży/ bo niech on będzie na
34:
dobrotliwſzy/ przedſię ma coś Bożego á ſtráſznego w ſobie/
35:
á pewnie iáko ono powiedáią iż muśi mieć wilcże włoſy mie
36:
dzy ocżymá/ iáko ſie oń pokuśić/ iáko go ſtrofowáć álbo vpo
37:
mináć/ A on iednym weźrzeniem ſrogiem/ ſnádnie káżdemu
38:
vmyſł iſcie odmienić może. A wſzákoż miedzy dwiemá rze=
cżámi


strona: 42

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 42.
1:
cżámi ſtráſznemi á złemi mądry cżłowiek záwżdy mniey ſo=
2:
bie złą obiera. A ták lepiey wżdy docżeſny poſtrách cżłowie
3:
ká ſmiertelnego ná máły cżás odnieść ná ſobie/ niżli poſtrách
4:
á przeklęctwo wiecżne onego Bogá nieſmiertelnego/ w kto=
5:
rego ręce ſtráſzna rzecż ieſt wpáść/ ták iáko o nim piſmá po=
Zidow w x.

6:
wiedáią/ poſtrách ſtráſzliwey przyſięgi iego/ poſtrách cnoty
7:
y ſumnienia pocżćiwego/ poſtrách bliſkiego á pręthkiego v=
8:
padku páńſtwá onego/ tákież y domku twoiego/ potomſtwá
9:
twoiego/ y ciebie ſámego.
10:
❡Ieſli Rádá vczćiwa obacży w pánu złą wiá=
11:
rę ábo máłe dbánie o boiaźń Bożą/
12:
co cżynić ma.
13:
A
Ták ieſlibyś w pánu obacżył/ álbo iáką złą wiárę/ álbo
14:
máłe dbánie o boiaźń Bożą/ thedy ſobie vważywſzy on
15:
pirwſzy poſtrách o kthorymeś iuż ſłyſzał/ vważywſzy też on
16:
ſrogi głos onego poſłá Páńſkiego wielkiego/ ktoremu to ka=
v. Moiże. w xvij.
Iozue w j.

17:
zał obwołáć wſzem krolom á kſiążętom/ áby nigdy kſiąg za=
18:
konu Bożego nie wypuſzcżáli z ręku ſwoich/ á záwżdy ſie w
19:
nim ćwicżyli y we dnie y w nocy. Tákże y głos onego Dawi
w Pſalm. xxiij.

20:
dá ſtráſznego/ ktory woła ſrodze ná krole á ná kſiążętá: Oto
21:
iuż teraz krolowie ziemſcy vcżcie ſie á zrozumiewaycie wo=
Zadne piſmo
nie pewnieiſze
iedno z vſt páń
ſkich.

22:
lą Páńſką ktorzj ſądzicie zięmię/ á vpadńcie przed nogi iego/
23:
áby kiedy rozgniewawſzy ſie nie wyrzućił was od oblicżno=
24:
śći ſwoiey. A co záwżdy ſrozſzego bywáło v Páná tego/ á o
25:
co ſie záwżdy wylewáłá kreẃ niewinna po ziemi? á o czo ſie
26:
záwżdy odmieniáły kroleſtwá? iedno tám gdzie ſie odmie=
27:
niáłá wola Páńſka. Bo tám nie mowi Moiżeſz áby krol no=
28:
śił kſięgi iákie od ſwiátá wymyſlone/ ále kſięgi ná ktorich ieſt
29:
wola Páńſka nápiſána. A ktoreż ſą pewnieyſze kſięgi? á kto=
30:
raz ieſt pewnieyſza náuká? iedno ktora poſzłá z vſt onego ie=
31:
dynego Syná Bożego nam tu obiecánego/ y ná ſwiát s thą
32:
ſwiętą náuką z oney wyſokiey rády ſpołecżnego Boſtwá ze=
33:
ſłánego. Ktorey thák ſrodze odmieniáć zákazano/ nie tylko
34:
cżłowiek obłudny/ ále by Anyoł z niebá sſthąpił á powiedał
Gala. w j.

35:
nam czo inſzego/ kazano go nam przeklináć á ni w cżym nie
36:
wierzyć iemu.
37:
Aby nic inſzego nie było/ iedno ſobie wſpomniawſzy iáką
ſrogą


strona: 42v

Kſięgi Wtore
1:
ſrogą pomſtę bieráli oni nędzni krolowie nád ſobą/ kthorzy
2:
wedle wymyſłow ſwoich wymyſláli álbo odmieniáli wolą
3:
Páńſką/ y wieleli kroć przodkowie náſzy bywáli dla thákich
4:
krolow záwiedzieni w niewolą/ y wieleli rázow Sálomo=
5:
now koſcioł złupion y zniſzcżon bywał. Abowiem to był ſro=
6:
dze Pan Sálomonowi powiedział kiedy mu gi dobudowa
7:
wſzy oddawał: Iż poty Sálomonie oko moie nád tym ko=
ij. Krolew. w ix.

8:
ſciołem będzie/ poki ſie w nim będzie działá wola moiá. Ale
9:
ſkoro ſie tu odmieni wola moiá/ tedy ia y koſcioł/ y lud poſpo
Strách odmie=
nić wolą Páń=
ſką.

10:
łu z nim dam ná tákie poháńbienie/ że ći co pozoſtháną będą
11:
ſie dziwowáć świſtáiąc co ſie ták dziwnego sſtáło mieyſcu
12:
temu. O naświſtałżeby ſie dziś wierz mi nie ieden/ ktoby ſie
13:
chciał przypátrzyć/ iáko ſie ſrodze tá wola Páńſka ná wielu
14:
mieyſcach odmieniłá. Albo też ſobie wſpomni onego nędzne
j. Krole. w xxviij.

15:
go krolá Saulá/ ktory wzgárdziwſzy wolą Páńſką vciekł
16:
ſie do cżárownice/ co mu ſie było sſtáło/ y iáko wiele ludu zá
17:
mordowano dla tego iego ſwowolnego grzechu/ y iákie by=
18:
ło dokońcżenie iego/ bo ſie ſam zábił/ y ſzedł tám gdzie záſłu=
19:
żył. A co ſie tákich rzecży działo/ álbo co tákich krolow pogi=
20:
nęło/ kto cżyta hiſtorie tám ſie náſłucha. A ná kimże to zależy
21:
iedno ná pánie á ná Rádach iego? Ale Pan Bog z obiethnic
22:
ſwoich ſnadź nam wſzytkim zátwárdzić ſercá rácżył/ iż wi=
23:
dząc nie widzimy/ á ſłyſząc nie ſłyſzemy/ áż ſie podobno s tim
Ezai. w vj.

24:
docżekamy ſrogiey pomſty iego/ bo ſą nieomylne ſłowá iego
25:
Bo pátrzay záſię/ iáko Pan Bog wielbił á błogoſłáwił o=
26:
ny ſwięte krole/ ktorzy záſię nápráwowáli pomieſzáną ſwię
27:
tą wolą iego/ y chwałę iego. Niechay kto chce przecżyta ſprá
28:
wy onego krolá ſwiętego Iozáphátá/ Azy/ Ezechiaſzá/ Io=
29:
ziaſzá/ Iehu/ álbo onych ſynow w Máchábeyſkich/ iákie zwy=
30:
cięſtwá bráli/ iáko ſie im ſzcżęśćiło/ iáko im Pan Bog błogo=
31:
ſłáwił/ y ludowi onemu ktory ná ten cżás pod krolowániem
32:
ich był. Owa iáko krotko ſam to záwiązáć racżył: Iż ktorzy
j. Krole. w ij.
Rádá pocżći=
wa.

33:
mię wielbić będą/ thy ia też wielbić będę: á ktorzy wzgárdzą
34:
wolą moię/ ći też v mnię będą wzgárdzeni. A thák pocżćiwy
35:
pan á cnotliwa Rádá nic ſie nie lękáiącz żadnych przeſthrá=
36:
chow ſwiátá tego/ á więcey máiąc ná piecży ſtrách Bogá ży
37:
wiącego/ cnothę/ y powinność ſwoię/ y vpadku przyſzłego/
38:
ma nadobnie á pocżćiwie páná vpomináć/ przywodząc mu
39:
ná pámięć piſmo ſwięte/ y ſtráſzne y pocieſzne przykłády z nie
go. A Bog


strona: 43

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 43.
1:
go. A Bog wedle obiethnic ſwoich da wdzięcżność w twa=
2:
rzy iego/ iáko dawał onym Prorokom ktore tákże poſyłał v=
3:
pomináć ſrogie krole ony s ſproſnych wyſtępkow ich. Iáko=
4:
chmy ſłyſzeli o Heliaſzu/ o Moiżeſzu/ o Helizeuſzu/ y o inych.
5:
A zapłátá pewna iſcie go nie minie/ y ty obietnice ktorechmy
6:
niedawno ſłyſzeli: Iż kto mię vwielbi/ iá go vwielbię: á ktho
Matth. w x. kapit.

7:
mię będzie wyznawał przed ludźmi/ iſcie go ia theż wyznam
8:
przed Oycem moim.
9:
❡Iáko pocżćiwa Rádá ma vpomináć
10:
páná s ſpráwiedliwośći.
11:
W
Ięc też záſię wierz mi iż y to nie ledá iáki drugi węzeł/ ie
12:
ſlibyś páná widział á on máło dba o ludzką ſpráwiedli
13:
wość/ álbo ſie też y ſam odnośi od niey/ choćby też tho cżynił
14:
z iákiego nieobacżenia ſwego/ á iákożby theż mogło śćirpieć
15:
ono pocżćiwe ſumnienie twoie/ áby go s tego vpomionąć nie
16:
miáło/ pomniąc ony ſrogie dekretá Páńſkie/ czo ie ná ten zły
17:
á ſrogi vcżynek głośno wywołáć dał/ ábo iákie ſie ſrogie po
18:
mſty y nád krolmi y nád kroleſtwy rozlicżnemi o thy nędzne
19:
łzy ludzkie/ ktorzy byli w nieſpráwiedliwośći vćiſnieni/ dzie
Iáki ſrogi
grzech nie=
ſpráwiedli=
wość.

20:
wáły. Pomni iáko Izáiaſz/ iáko Ieremiaſz/ iáko Baruch/ iá=
21:
ko inſzy Prorocy ſrodze grożą á ſtraſzliwemi głoſy opowie=
22:
dáią o tym ſrogim á niemiłoſiernym grzechu/ y wſzędj á wſzę
Iezus Sirach w x.

23:
dy opowiedáią/ iż dla nieſpráwiedliwośći będziecie záwie=
24:
dzieni w niewolą y s krolmi wáſzemi/ dla nieſpráwiedliwo
25:
śći będą odmieniony kroleſtwá wáſze/ á obcy narodowie po
26:
ſiędą ziemię wáſzę. Dla nieſpráwiedliwośći zápádłá ſie So
27:
domá Gomorá. A powiáda Pan: Iż głos wołánia ludzi v=
28:
ćiſnionych przyſzedł áż do Máyeſtatu moiego/ poydę á do=
29:
wiem ſie co ſie to tám dzieie. O moy miły Pánie toćbyś teraz
30:
cżęſto muſiał biegáć po rozlicżnych mieyſcoch/ dowieduiącz
31:
ſie co ſie to dzieie/ widzącz á ſłyſząc ſrogi płácż á nárzekánie
32:
vćiſnionych owiecżek ſwoich.
33:
Wſpomniſz záſię czo ſie sſtáło onemu nędznemu krolowi
34:
Achábowi thákże o nieſpráwiedliwość/ iż vcżynił krzywdę
35:
niewinnemu cżłowiekowi á wydárł mu/ kwoli ſproſney á
36:
ſwowolney żenie/ właſną winnicę iego/ iáko były ſrodze ie=
37:
go woyſká z roſkazánia Páńſkiego poráżone/ iáko ſam már=
38:
nie zábit/ y oná ſproſna żoná iego. Iáko pśi ich właſni łeptá
Hli kreẃ


strona: 43v

Kſięgi Wtore.
1:
li kreẃ ich á iáko ſie sſtáły gnoiem śćirwy ich ná oneyże win
2:
nicy o ktorą dał zábić cżłowieká niewinnego. A co thego w
Pomſtá zá krzy
wdę nie minie.

3:
piſmie znaydzie/ á ſnadź y ſtráſzno cżytáć/ iáko ſie Pan záw=
4:
żdy mśćił tey ſrogiey krzywdy ſwoiey. Abowiem gdy dáley
5:
tám będzieſz cżedł o ſpráwiedliwośći/ iákochmy ią wſzyſczy
6:
ſobie powinni weſpołek/ tám ſie náſłuchaſz co pogáńſcy kro=
7:
lowie cżynili o nieſpráwiedliwość/ nie máiąc ieſzcże áni za=
8:
konu Bożego/ áni żadnego poſtráchu ná ſię/ iedno ſámi ták s
9:
cnot ſwoich/ y iáko ſie ſámi w ſwych ſpráwiedliwoſciach zá=
10:
chowáli. Vſłyſzyſz tám iáko ſkory z iednych łupili co nieſprá
11:
wiedliwie ſądzili á ſthołki z nich dziáłáli/ y ine ſędzie ná nich
12:
ſadzáli/ iáko ſynom właſnym ocży łupili/ iáko ie zá gárdłá
13:
wydawáli/ iáko też y ſámi s ſiebie ſpráwiedliwość cżynili.
14:
❡Pogáńſcy krolowie iáko ſtrzegli
15:
ſpráwiedliwośći.
16:
A
Ntigon krol kazał mándaty roſpiſáć do wſzytkich miaſt
17:
Iż chociayby zá memi właſnemi piecżęciámi przynieſio=
18:
no do was dekretá iákie/ á nie zgadzáłyby ſie s ſpráwiedli=
19:
woſcią/ nie przyymuycie ich. Ageſilaus gdy go pytáli czo
20:
ieſt potrzebnieyſzego krolowi/ mocz cżyli ſpráwiedliwość?
21:
Powiedział/ iż gdyby byłá wſzędy ſpráwiedliwość po ſwie
Spráwiedli=
wość Krolow
Pogáńſkich.

22:
cie/ nigdyby mocy nie było potrzebá/ boby iuż káżdy tego zá=
23:
chował przy tym czo cżyie ieſt. Phocion on zacny pan gdy
24:
ſiedział ná ſądzie/ przyſzedł do niego Anthipater iego wielki
25:
przyiaciel/ proſząc go áby mu tám iákiemuś powinowáthe=
26:
mu iego sfolgował ná ſądzie. Powiedział mu Phocion: O
27:
trudno ty mnie maſz ſobie miły Antipater vcżynić y przyia=
28:
cielá y pochlebcę/ muśiſz ná iednym przeſtáć. A coby tego wy
29:
licżył/ álbo co ſie máło niżey o tym náſłuchaſz o tákich ſláche=
30:
tnych pogáńſkich kroloch/ iſcieby ſie mogli y Krześćijáńſczy
31:
z nich cżáſem poćwicżyć. Albo iáko ono Philip wielki Má=
32:
cedońſki krol co vcżynił/ iádąc w miáſto w wielkim trium=
33:
phie/ gdy zá nim wołáłá niewiáſtá/ prze Bog miły krolu v=
34:
cżyń mi ſpráwiedliwość/ bomći ieſth wielką krzywdą vći=
35:
ſnioná. Powiedział iey: Iż widziſz iż theraz nie máſz cżáſu.
36:
Powiedziáłá niewiáſthá: Iż nigdy ſpráwiedliwość nie ma
37:
pátrzyć cżáſow/ á ták ieſliś ná to wyſádzon/ álbo cżyń ſprá=
38:
wiedliwość/ álbo przeſtań krolem być. Wnet sſiadſzy s ko=
niá vcży=


strona: 44

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 44.
1:
niá vcżynił ſpráwiedliwość oney niewieſcie/ powiedáiącz:
2:
Iż przećiwko prawdzie wymowki nie máſz.
3:
Bo páthrz/ á ſkąd inąd pan álbo iákie kſiążę ma ſobie mi=
4:
łość ziednáć v poddánych iedno s ſpráwiedliwośći? Bo ie=
5:
ſli z hoynośći álbo z dobrodzieyſtwá/ thego ſie iuż wſzyſtkim
6:
doſtáć nie może. Ale ſpráwiedliwość ſwięthá thá ſie leye iáko
7:
iáſna wodá po ziemi/ á thá wſzytki zniewolić muśi/ iż muſzą
8:
onego páná y ſławić y błogoſłáwić. Bo iednemu ſie sſtánie
9:
ſpráwiedliwość á wſzyſcy mowią Boże mu miły zápłáć. Y
10:
nie dármo on Mędrzecz piſał onych wirſzykow po ſciánach
11:
Kſiążęcych:
12:
Iż ſpráwiedliwość á łáſká to ſą zamki Kſiążęce twárde/
13:
A pomſtá záwżdy przypádłá ná ony złe tyránny hárde.
14:
Ale nam nie trzebá przykłádow pogáńſkich/ doſyć mamy
15:
ſrogich dokretow Páńſkich ná thę ſproſną ohydę vcżynio=
16:
nych/ doſyć ſtráſzliwych głoſow co nas s tego vpomináią.
17:
A coż potym/ ieſtechmy proſto iáko oni co ráno trochę ná ka=
Pan ſrodze gro
źi o nyeſpráwie
dliwość.

18:
zániu popłácżą/ á k wiecżoru ſie ſpiją áż ieden drugiego nie
19:
widzi. Tákże też o tych thák ſrogich poſtráchoch gdy ſłycha=
20:
my/ tedy ſie nam trochę wełbie záwierći/ á iáko ſkoro vkażą
21:
zawoiek liśi/ álbo ſie vkaże iáki powinowáty/ áliśći ze wſzy=
22:
tkiego nic. Ano Pan woła: Miłuycie ſpráwiedliwość co ſą
Mądro. w j. kapit.

23:
dzicie zięmię. Ano ſie opowieda s ſrogim ſądem ſwoim/ Iż
24:
ia y ſpráwiedliwośći wáſze á nie tylko krzywdę znowu poſą
25:
dzáć będę. A biedá wam co ſądzicie złośćiwego zá dármi ie=
26:
go/ á vćiſkacie śirotkę. Biedá wam co zowiecie dobre złym
Ezai. w j. kapitul.
Ezai w v kapit.
Ezai. w Lviij.

27:
á złe dobrym. Iáko y Ezáiaſz powieda od Páná: A co mnie
28:
po poſciech wáſzych/ po ofiárach wáſzych/ po wołoch/ po bá=
29:
rániech wáſzych? Ale cżyńcie ſpráwiedliwość/ tedy też wá=
30:
ſzá ſpráwiedliwość wzeydzie iáko ſłońce przed oblicżnoſcią
31:
moią. To niechay będzie Pánu Bogu porucżono/ ten vmie y
32:
vmiękcżyć y zátwárdzić ſercá ludzkie.
33:
❡Iáko páná przeſtrzegáć z vporu/ álbo
34:
gdyby práwá gwałćił poddánym ſwoim.
35:
N
Vż też ieſlibyś páná widziáł álbo ſie w pychę vnoſzącz/
36:
álbo vpor iáki przed ſię biorąc/ álbo ná práwá á ná wol
37:
nośći poddánych máło dbáiąc/ ázáſzbyś miał być ták beſpie=
38:
cżney cznothy/ á ſiedząc thák iáko málowáne drewno á we=
H 2wnątrz


strona: 44v

Kſięgi Wtore
1:
wnątrz ſprochniáłe/ ábyś s tego pocżćiwego páná ſweoprze
2:
ſtrzedz nie miał/ widzącz thák ſzkodliwe przymioty w nim/
3:
ſkądby y ſławá iego/ y wſzythko ſzcżęſcie iego ſnádnie vpáść
4:
mogło. A ieſzcżeś ktemu przyſiągł conſulere & opponere ſe o ká
5:
żdy táki ſproſny przypadek páńſtwá onego. A gdzieżby thu
6:
byłá przyſięgá twoiá? á gdzieżby tu było opponere twoie? Bo
7:
gdy ſie ná to rozmyſliſz/ iż to opponere twoie ku cżći á ku ſła=
8:
wie onego Páná twoiego/ y ku iego ná wſzem ſzcżęſliwemu
9:
pánowániu ſciągáć ſie będzie. A cżegoż ſie tu lękáć maſz? ábo
10:
cżym ſie tu ſtrofowáć s tego maſz?
11:
Abowiem wſpomni ſobie ieſli ſie ocż więcey Krześćijáń=
12:
ſcy álbo pogáńſcy krolowie ſtáráli/ iedno áby byli mieli mi=
13:
łość á życżliwość v poddánych ſwoich. A tym záwżdy y kro
14:
leſtwá poſiadáli/ y páńſtwá ſwe rozſzyrzáli/ á ſławę wiecż=
15:
ną áż do dziſieyſzych cżáſow odnośili. A cżym wielki Alexán
Alexánder do=
brocią ſwiáth
poſiadł.

16:
der poſiadł ſwiát iedno miłoſcią v poddánych ſwoich? kto=
17:
rzy by byli mieli y po trzy gárdłá rádziby ie byli przy nim po
18:
łożyli. A cżymże ſobie to iednał? nicżymći inſzym iedno ſprá=
19:
wiedliwoſcią á oną dobrocią ſwoią ktorą wſzytkim vkázo=
20:
wał/ á oną vkłádnoſcią ſwoią/ ktorey z nimi weſpoł vżywał
21:
Ná ziemi z nimi iadał y ſypiał/ wſzytko z nimi nápoły dzielił.
22:
Y gdy go pánowie karáli kiedy w ſkárbie nic nie bywáło/ te
23:
dy powiedział: Iż to pewnieyſzy v mnie ſkarb oto ći co ie wi=
24:
dzicie/ ktorzy mnie wiele ſkárbow rozmnożyć mogą. Tákże
25:
ieſli kroleſtwo ktore poſiadł/ w wielkiey ſpráwiedliwośći ie
26:
chował/ á práwá y wolnośći káżdemu mocno dzierżał.
27:
❡Iáko ieſt wielka rzecż miłość páńſka
28:
v poddánych.
29:
A
Bowiem pan káżdy v poddánych ſwoich ieſt iáko mą=
30:
dry lekarz v chorych ſwoich. Gdzye widzi iż może legu=
31:
chnym lekárſtwem co zágoić/ tedy nie ſieka/ nie pali/ áni przy
32:
kremi prochy záſypuie/ á też mu zá to chorzy y więcey powin
33:
ni dáć/ y więczey dziękowáć. Tákże też mądry á dobry pan/
34:
im nalżey może rány á krzywdy poddánych ſwych vſpokoić/
35:
á wolnośći y práwá ich w cáłośći záchowáć/ tym więtſzą v
36:
nich ſobie miłość á życżliwość ziednáć może. Abowiem czo
37:
ieſt ſzcżęſliwſzego pánu álbo krolowi iedno miłość v poddá=
38:
nych? Ano cżytamy co był vcżynił Zopirus on zacny Rycerz
rozmiło=


strona: 45

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 45.
1:
rozmiłowawſzy ſie páná ſwoyego Dáriuſá/ gdy przez długi
Wiele może mi
łość v poddá=
nych.

2:
cżás Bábilonu z wielkimi trudnoſciámi nie mogł dobyć/ ten
3:
urznąwſzy ſobie gębę y nos vciekł do Bábilońcżykow/ po=
4:
wiedáiąc iż mię ten nieſláchetny á zły pan moy obrzezał/ żem
5:
mu rádził áby was w pokoiu zániechał. A wiedzieli iż to był
6:
zacny cżłowiek w woyſce Dáriuſowym. Oni mu vwierzy=
7:
wſzy/ bo były wielkie podobieńſthwá do wiáry/ vcżynili go
8:
wnet Stároſtą y Hetmánem/ á on pothym powoli miáſto
9:
Dáriuſowi podał. A ták tu pilno pátrz co to ieſt/ á iáko tho
10:
ieſt wielka rzecż miłość poddánych przećiwko pánom ſwo=
11:
im. A czo onych było czo ſobie dla pánow ſwych ręce palili/
12:
gárdłá dawáli/ á ktoby ich wylicżył. Ale też pánowie vmieli
13:
ſie poddánym ſwym záchowywáć: á záchowánie thrudno
14:
ſkąd inąd ſnádnie ma pánu przypáść/ iedno gdy pan wſzem
15:
dobrotliwy/ wſzem rowno ſpráwiedliwy/ á iż wſzem row=
16:
no iáko bogátemu táko vbogiemu práwo á wolność iego zá
17:
chowa. Boć hoynoſcią álbo dobrodzieyſtwy nie możeć być
18:
żadnym obycżáiem wſzem dobrym.
19:
Bo też záſię ſłychamy o złych/ iáko ie poddáni truli/ iáko ie
20:
márnie s pańſtw wyganiáli/ potáiemnie zábijáli/ ázaby ſie
21:
tu o tym máło nápiſáć mogło. Iáko byli oni Dioniziuſowie
22:
oni Heliogábálowie/ oni Sárdánápalowie/ oni Báltázáro
23:
wie/ iákie pomſty bráli/ iáka byłá ſlawá ich. A bychmy wię=
24:
czey przykłádow nie mieli iedno z onego nieobácżnego ſyná
25:
Sálomonowego Roboamá/ gdy odrzućiwſzy ſtárą Rádę
26:
oycá ſwego/ á vſłuchawſzy młodey rády pochlebnikow ſwo
27:
ich/ połamał práwá á wolnośći poddánym ſwoim/ powie=
iij. Krolew. xij.

28:
dáiąc im: Iż was ociec moy chował pod bicżem/ ále ia was
29:
będę chował pod kijem. Wnet dzieſięcioro pokolenie odſtą=
30:
piło od niego/ á obráli ſobie krolá inego/ á on ledwe ná ied=
31:
nymże pokoleniu dokonał żywotá ſwego. A ták pátrz co tho
32:
ieſt práwá gwałćić álbo łámáć poddánym ſwoim.
33:
Pátrz záſię pogáńſkich krolow/ thák iákoś y wyſzſzey ſły=
34:
ſzał/ cżym ſobie wyciężyli poddáne ſwoie. Ano tákże Anty=
35:
gon Arágońſki krol gdy leżał pod Atenámi á iuż ich miał do=
36:
być/ tedy mu pánowie powiedáli/ Iż muśiſz miłośćiwy kro=
37:
lu dobywſzy miáſtá tego mocno ie opráwić/ bo ieſth nam ná
38:
wielkiey przekázie. Powiedział Krol: Y iuż ia wiem iáko bę=
39:
dzie mocne mury około tego miáſtá vcżynić. Pytáli go páno
H iijwie/ á


strona: 45v

Kſięgi Wtore
1:
wie: Aiáko? Powiedział Krol: Iż záchowáć ie w łáſcze/ w
2:
ſpráwiedliwośći/ á w wolnoſciach ich/ y ieſzcże im ich wię=
Pogáni iáko
práwá poddá=
nym dzierżeli.

3:
cey popráwić/ tedy to bárzo mocne miáſto będzie. Y tákże po
4:
tym vcżynił. Miáſto pothym widząc onę łáſkę iego/ y ſámo
5:
ſie potym mocno opráwiło/ y mocno przy nim ſtało/ á wiel=
6:
ką mu miłość y ſtałość ſwą ná wſzem okázowáło. Tákże A=
7:
gezilaus Lácedemońſki krol gdy pánowie prośili áby Spár
8:
tę dał opráwić/ kazał wyniść wſzytkim Spárthánom przed
9:
miáſto we zbroi/ y vkazał ie pánom onym ſwoim/ powiedá=
10:
iąc im: ázaſz to nie ſą mocne mury miáſtá tego? kiedy ie ia bę
11:
dę chował w łáſcze á w miłośći/ w práwiech á w wolnośći
12:
ich. Támże im wnet kazał piſáć przywileie/ támże im poprá=
13:
wił praw y wolnośći/ á oniby też byli zań y trzy kroć gárdłá
14:
dáli.
15:
❡Pan káżdy ſłáby bez miłośći poddánych.
16:
A
Bowiem czo ieſt pan álbo kſiążę bez miłośći poddánych
17:
ſwoich? rownie iáko ſłup Mármorowy piękny ná iego
18:
kſtałt vkowány. Abowiem pyſzny á ſrogi krol á ten ktory ſie
19:
ſtára o ſkáżenie wolnośći poddánych ſwoich/ nie inácżey ſtoi
20:
iáko mármorowy ſłup pośrzod páńſtwá ſwego/ á wſzyſczy
21:
mu ſie dziwuią á máło oń dbáią/ ieſzcże mu owſzem wſzyſcy
Pan zły iáko
ſłup głuch.

22:
życżą áby ſie co rychley wywroćił á obálił. Bo iuż tháki pan
23:
nie może mieć áni wierney rády/ áni żadney życżliwey pomo
24:
cy od poddánych ſwoich/ bo iuż wſzytkim ſerce y chuć vpáść
25:
muśi/ iuż káżdy przeklináiąc muśi ſie rádſzey obroćić do płu=
26:
gá niż do ſzárſzuná/ iuż chociay poćichu thedy o nim wſzyſcy
27:
mowią/ wſzyſcy ſzepcą. Iuż choćby też w nim były y niektore
28:
ſpráwy dobre/ iuż ſie przy tych drugich y thy dobre omierźić
29:
muſzą. Iuż tu o ſobie też poćichu rádzić muſzą. A proſto iáko
30:
oná bábá Dioniziuſowi zdrowia życżyłá/ powiedáiącz/ nie
31:
dla niego/ ále by drugi był po nim gorſzy nie náſthał/ álbo ſie
32:
też lepſzego nádziewáłá.
33:
Boć krol álbo pan káżdy ſiedzi ná mieyſcu Bożym. A ieſli
34:
ieſt namieſtnikiem Bożym/ miałćiby też wżdy co Páńſkiego
35:
mieć w ſobie. Bo nie przetoć ieſt Bog ſławny iż ieſt bogiem/
36:
ále iż ieſt dobry/ ſpráwiedliwy/ miłoſierny/ á káżdemu mo=
37:
cno práwá dzierży/ y wolnośći nádáne iego. Bo ieſth złym
38:
ſrogim/ á dobrym wedle praw ich bárzo Bogiem dobrym á
39:
miłośćiwym.
Mocne


strona: 46

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 46.
1:
❡Mocne mury miłość poddánych.
2:
A
Ták toć ſą moczne mury páná káżdego/ toć ieſt ſławá y
3:
ſzcżęſne pánowánie iego/ miłość á wierna żicżliwość od
4:
poddánych ſwoich. Iuż mu nie trzebá ſtrożá ná wieży áni o=
Mocne mury
Krolewſkie.

5:
koło koniá ſwego/ bo go wſzyſcy ſtrzegą/ á wſzyſczyby ſnadź
6:
rádſzey gárdłá dáli niżliby páná onego ták im wdzięcżnego/
7:
miał z iákiey ſtrony y zły proch zálecieć. Iuż nie trzebá woy=
8:
ſká áni drabow nábywáć/ záwżdy woyſko gotowe gdy bę=
9:
dzie z miłośći á nie s przymuſzenia tego potrzebá. Iuż wſzy=
10:
ſcy ledá zá liſtkiem bieżą/ á zá niewolą nos zwieśiwſzy po ką
11:
ciech ſie kryią. Iuż ſkarb záwżdy gothowy/ bo iuż przećiwko
12:
tákiemu pánu nic nie cięſzko/ á wſzytko miło vcżynić. A czo z
13:
niewoley á s przymuſzenia/ iuż káżde ſercze vpáść muśi. Iuż
14:
będzieli woyſko/ nie tákie iáko Alexándrowo/ co im dla mi=
15:
łośći páná ſwego wſzythko miło było/ bo iuż y ſercze y ſmiá=
16:
łość vpáść muśi. Dali też kto co/ thedy s przeklęciem á ze złą
17:
wolą. A iákoż ſie tu ſzcżęśćić ma álbo może?
18:
A ták ty coś powinien nic ſie nie lękay vpomináć gdzye co
19:
widziſz niethrefnego w pánu ſwoim. Abowiem gdy ſie po=
20:
tym w tym obacży/ będzieſz záwżdy poważnieyſzy v niego/ á
21:
vcżyniſz przedſię doſyć ſláchetney powinnośći ſwoiey y przy
22:
ſiędze ſwoiey. Abowiem cnotliwemu nigdy cnotá ná złe nie
23:
wyſzłá. Diogenes gdy przyiechał do niego Alexánder tedy
24:
mu wiele mowił/ iżeś ſie vdał ná nieſpráwiedliwość á ná łu
25:
pieſtwo ludzi niewinnych. Alexánder mu powiedział: Cże=
26:
muſz zemną ták beſpiecżnie mowiſz? zaſz niewieſz żem ia krol?
27:
Powiedział mu Philozoph: Wiem żeś krol/ ále kto ná ſię nic
Pocżćiwy mo=
że ſie nicżego
nie bać.

28:
złego nie cżuie/ á cżemu ſie krolá ma bać? gdyż káżdy krol ma
29:
być ſpráwiedliwy. Powiedział mu krol: A więc ſie mnie nie
30:
boiſz? Pythał go Philozoph: Powiedz mi ieſliś zły álbo do=
31:
bry? Powiedział mu Krol iżem dobry. Powiedział Philo=
32:
zoph: O kiedyś dobry á cżemuſz ſie ciebie mam bać? bo dobry
33:
nie vmie nic złego vcżynić: á zły y bez przycżyny tedy on ſo=
34:
bie znaydzie drogę iáko zle vcżynić. Tákże potym zádziwo=
35:
wawſzy ſie krol oney ſtátecżnośći iego/ dawſzy mu vpomin=
36:
ki odiechał potym precż od niego/ y był w wielkiey powadze
37:
v niego. Tákże też ty vcżyń moy miły Diogeneſie/ ktoryśkol=
38:
wiek ieſt wierną rádą v páná ſwego/ pewnie tákże pothym
H iiijgdy ſie


strona: 46v

Kſięgi Wtore
1:
gdy ſie obacży/ y odnieſieſz łáſkę y vpominki od niego/ y bę=
2:
dzieſz w wielkiey powadze v niego.
3:
❡Iáko páná przeſtrzegáć s ſwowol=
4:
nego żywotá.
5:
T
Akże też záſię ieſlibyś páná vyrzał iákim żywotem ſwo=
6:
wolnym/ niedbáłym/ álbo niepobożnym żywącego/ á=
7:
zażbyś go też ſłuſznie s tego przeſtrzedz nie miał? álbo y ktho
8:
drugi komuby to należáło? Wſpomniawſzy ſobie Dawidá/
Dawid iáko
był karan.
ij. Krolew.

9:
iáko wiele ludzi poginęło dla iego wyſtąpienia ſwowolne=
10:
go z żywotá pocżćiwego/ co wziął zá pomſty zá tho/ iáko go
11:
właſny ſyn potym Abſálon máło o gárdło nie przypráwił/
12:
iáko ſie potym ſynowie iego mordowáli/ iáko ſobie ſioſtri ro
13:
dzone wydzieráli/ y iáko ie niepocżćiwie chowáli/ żony iego
14:
pogwałćili/ y wiele złego w domu iego po ſmierći iego y zá
15:
żywotá iego ieſzcże ſie działo.
16:
Albo tákże on pocżćiwy á mądry krol Sálomon ſyn iego/
Sálomon.
iij Krolew.

17:
kthoremu w rozumie áni w bogáctwie ſwiáth rownego nie
18:
miał áni będzie miał/ á wżdy ſie był dał zwieść niewiaſtkam
19:
á vnioſł ſie ſzpetnie s pobożney powinnośći ſwoiey/ że był do
20:
báłwánow przyſthąpił á do bogow do ich/ y iáko był w o=
21:
mierżeniu Páńſkim/ y co ſie też potym działo nád pothomſt=
22:
wem iego/ to iuż tám wie kto cżytał.
23:
Tákże też on mizerny Báltázár/ kthory ſie też był vdał zá
Báltázár.
Dani. w v.

24:
pijańſtwem ſwiátá tego/ opuśćiwſzy powinność ſwą krole=
25:
wſką. Aż mu ſie cżáſu nalepſzey myſli ieo vkazáłá ſroga ręká
26:
ná ſcienie piſząca ty ſłowá: Mane tecel fares/ to potym mu
27:
Dániel dziecię Duchem ſwiętym nápełnione wyłożył/ iż thy
28:
ſłowá to známionowáły/ Iż prze wſzetecżny żywot twoy bę
29:
dzie rozerwano kroleſtwo twoie. Y thákże ſie sſtáło/ y ſam
30:
ſrodze zginął/ y wiele ludzi dla onego iego ſwowoleńſthwá
31:
poginęło/ y kroleſtwo iego było ſzpetnie roſtárgniono.
32:
Albo thákże co ſie działo onemu ſwowolnemu ludowi ná
iiij. Moizeſzo. w
xxv.

33:
puſzcży/ gdy ſie byli ſtowárzyſzyli z biáłemi głowámi pogáń
34:
ſkiemi/ iáko ie bitho mordowano/ áż Phiees kápłan dwoie
35:
rázem przebił miecżem do ziemie/ toż mu to Pan Bog zá bár
36:
zo wdzięcżny vcżynek przycżedł/ y vſmierzył dla thego wżdy
Heli y Synow
iego karánie.
j. Krolew. w iiij.

37:
był pocżęśći gniewu ſwego. Albo onym ſynom nędznym o=
38:
nego Heli Biſkupá ſwiętego/ czo ſie tákże vdáli byli zá ſwo=
wolnemi


strona: 47

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 47.
1:
wolnemi żywoty ſwemi/ że ie márnie było pomordowano/ y
2:
wiele ludzi pobito/ y árchę wzięto. Thák ieſt Pan Bog ſrogi
3:
záwżdy ná ludzie ſwowolnie żywiącze. A ieſli ná káżdego z
4:
oſobná/ tedy nie rowno więczey ná krole. Y iużby wżdy iáko
5:
táko by ſam zá to vćirpiał/ iákoż go tho pewnie żadnego nie
6:
minie/ ále y ludzie márnie giną/ y kroleſtwá vpadáią dla tá=
7:
kich ſwowolnych żywotow ich.
8:
❡Pogáńſcy krolowie iáko ſie wſzetecżeń=
9:
ſtwá ſtrzegli.
10:
A
No y pogáńſcj krolowie nie máiąc nic iedno cnotę przed
11:
ocżymá/ tedy ſie tego wſzetecżeńſtwá záwżdy pilnie prze
12:
ſtrzegáli. Alexánder wielki gdy miedzy więźńmi przywie=
13:
dzyono s Perſyey pánien nadobnych bárzo wiele/ niechciał
14:
żadney widzieć/ á wſzákoż kazał ie w pocżćiwośći mieć i cho
15:
wáć/ powiedáiąc: Iż nie godzi ſie temu kto ſwiát zwycięży/
16:
áby ſie miał dáć białym głowam wyciężyć. Tákże Cyrus/
17:
gdy tákże Pánteą piękną bárzo pánią poimawſzy gdzieś do
18:
woyſká przywiedziono/ námawiał go Aráſpo pan ieden á=
19:
by ią oglądał/ powiedáiąc mu iż godná ocżu krolewſkich.
20:
Powiedział krol: Iż ia wolę gwałt ocżom vcżynić niżli cno=
21:
cie á krolewſkiey powinnośći ſwey. Y kazał ią chowáć pocż=
22:
ćiwie/ y pothym ią wroćił mężowi iey. Abimelech krol gdy
j. Moize. w xx.

23:
mu przywiedziono Abráámowę żonę, iż ſie iey Abram był zá
24:
przał/ boiąc ſie áby go dla niey nie zábito/ bo byłá bárzo czu=
25:
dna/ w iákiey ią pocżćiwośći chował/ y iáko potym Abráá=
26:
má gromił iż mu tego nie powiedział áby byłá żoną iego/ po
27:
wiedáiąc iżeś máło ſrogiej pomſty nie wwiodł ná dom moj
28:
y wiecżnie ná potomſtwo moie.
29:
A s tychby ſie przykłádow krolom ábo kſiążęthom vcżyć/
S czudzych ſie
przekłádow v=
cżyć.

30:
iáko máią w pocżćiwośći chowáć ty koſcioły Boże á poſwię
31:
cone ciáłá ſwoie/ gdyż iuż nie tylko o nie idzie/ ále o wſzyſtek
32:
lud im porucżony y kroleſtwá ich. Bo pewnie ieſlić ſie to o=
33:
nym ludziom ieſzcże nie thák winnym nie zwoźiło/ á coż ow=
34:
ſzem tym co máią y pewną wiádomość o nieomylnych pom
35:
ſtach ſwoich y ludu ſwoiego/ y máiąc zakon Páńſki vſtáwi=
36:
cżnie przed ocżymá ſwemi. Nie dármo Dawid wołał vpad
ij. Krole. w xxiiij.

37:
ſzy ná twarz ſwoię gdy ſie niewinni wálili przed ocży=
38:
má iego zá wyſtępek iego/ mowiąc: Y cżemuſz ty karzeſz moy
miły Pá=


strona: 47v

Kſięgi Wtore
1:
miły Pánie coć nic nie winni? mnie oto rácż káráć comći wi
2:
nien/ á com przeſtąpił ſwięte przykazánie twoie. Nie dármoć
3:
wołał: Iż iuż przed ſmętkiem wyſchły kośći moie/ á popiołem
w Pſalm. C j.

4:
ieſt potrzęſion chleb moy/ á ze łzámi ſie záwżdy mieſza nędz=
5:
ne picie moie. Cżuł ten co to ieſt zá grzech/ á iáko ieſt zań ſtrá
6:
ſzliwy gniew y nieomylna pomſtá v Páná.
7:
A ták pocżćiwy pan á zacna Rádá miałby ſłuſznie zátuláć
8:
ocży pánu ſwemu pocżćiwym vpominániem ſwoim/ áby nie
9:
pátrzyły ná prożność/ iáko tenże Dawid powiedał/ á miał=
w Pſalm. Cxviij.

10:
by zálepiáć iáko woſkiem Vlixes zálepiał vſzy towárzyſzom
11:
ſwoim/ áby nie ſłucháli głoſow onych Siren pięknie ſpiewá
12:
iących ná morzu/ ktore pięknym ſpiewániem ſwym vſypiáią
13:
ludzi ná okręciech/ á potym ie vtapiáią. O ſtráſzneſz to Sy=
14:
reny ſwiátá tego hárcuią á ſpiewáią około nas/ á trudno ſie
Białegłowy
Syreny zyem=
ſkie.

15:
im obronić/ ieſli nie będzie kto miał pilnej ſtraży około ſiebie/
16:
áby nie wypadł s tego okrętu powinnośći ſwoiey/ á ſzpetnie
17:
ſie nie ochynął w ſrogiey pomſcie ſwoiey. A iuż nie tylko ſam
18:
ále to ieſt okrutnieyſza/ iż wiele niewinnych ludzi dla wyſtęp
19:
ku iego ſrodze poginąć muśi. A iáko Sálomon piſze: Strzeż
20:
ſie od niewiáſty pięknie vbráney/ ázaſz niewieſz iáko iuż wie=
Iezus Sirach w ix.

21:
le ludzi dla niey ſrodze poginęło.
22:
❡S pychy iáko Senator pocżćiwy páná
23:
przeſtrzegáć ma.
24:
I
Eſliżeby ſie też w pánu álbo w kſiążęciu iákim pychá ál=
25:
bo wzgárdzenie iákie okazáło/ ma go przeſthrzegáć pan
26:
ábo Rádá iego z dáleká/ áby pomniał ná to/ iż nie ſam przez
27:
ſię powſtał/ nie ſam ſie przez ſię ná ſwiát vrodził/ ieſt creátu=
28:
rá Boża/ á ná thym mieyſcu ná kthorym ieſt nie ſam przez ſię
29:
ſiadł/ przez Páná poſádzon. Niechże ſie rozmyſla co ten Pan
30:
ieſt/ y co zá obycżáiow. Bo to obycżay iego ſwięty ieſt/ iż zá
Iakub. w iiij. kapi.
Luk. w j. kapitul.

31:
wżdy ſie ſprzećiwi hárdemu/ á zmiethuie go s ſtolczá iego/ á
32:
podwyſzſza pokornego. Niecháy ſie rozmyſli iż nie tylko cżło
Przecż Pan ni=
komu nie prze=
puſzcża.

33:
wiekowi/ ále oney ſláchetney creáturze Anyołowi ſwiátło=
34:
śći tego przepuśćić nie racżył. Ale iáko Piotr ſwięty piſze/ iż
35:
łáńcuchy go ſtárgnąwſzy z mieyſcá iego dla pychy iego/ ſtrą
ij. Piotr w ij. kapi.

36:
ćił go z wyſokośći ná záthrácenie. Niechayże ſie rozmyſli/ iż
37:
przy vrodzeniu cżłowiek ieſt iáko pijáná/ po vrodzeniu iáko
38:
báńká ktora ſie ledá wichrem záchwiana wneth ſtłuc może/
po ſmier=


strona: 48

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 48.
1:
po ſmierći ſmrod á pokarm robakom/ á obrzydzenie ludzkie/
2:
á duſzá wieſz to Pan Bog w iákim ſtanie zoſtáć muśi/ będąc
3:
tym ſproſnym grzechem záwikłána.
4:
Niechay ſie rozmyſli długieli tu ieſt mieſzkánie iego/ y dłu=
5:
goli tu będzie mu wolno ták nádymáć tę poſtáwę ſwoię. Nie
6:
chay ſie rozmyſli ná ony ſłowá/ pámiętay cżłowiecże żeś po=
j. Moize. w iij.

7:
pioł y w popioł ſie obroćić maſz. Niech pomni ieſli ſobie mo=
8:
że y ná piądź przycżynić wieku ſwego/ á ieſli wiek iego dłuſz=
9:
ſzy niż cżłowieká ſtanu mnieyſzego. A ieſzcże krotſzy/ bo gi ſo
10:
bie muśi ſtárgáć to rozlicżnymi fráſunki y myſleniem y ſey=
11:
my/ álbo też rozlicżnemi potráwámi/ gdyż rozlicżność po=
12:
traw cżyni rozlicżność wrzodow. Niechże ſobie rozmyſli ie
13:
ſliże go do niebá podnioſą cżyli też thák w ziemi zoſtáć muśi
14:
iáko nauboſzſzy/ y tákże iego kośći ſmierdzieć będą iáko y na=
15:
uboſzſzego/ á ieſzcże bárziey/ bo ſie nápiły rozlicżnych zbyth=
16:
kow ſwiátá tego. Ale toby ieſzcże nic/ gdyby nań nie wyſzły
Pyſzni á moca=
rze ciężey będą
ćirpieć.

17:
ſrogie dekretá Páńſkie/ y zá żywothá iego y po ſmierći iego.
18:
Bo po ſmierći piſmo powieda/ iż pyſzni mocarze mocnieyſze
Mądro. w vj.
Luk. w xxiij. ka.

19:
też męki ćirpieć będą. A cżáſu ſądu Páńſkiego/ iáko piſmo po
20:
wieda/ iż krolowie á moczarze ſwiátá tego będą ſie thułáć á
21:
tłuc miedzy ſkáłámi á miedzy gorámi/ proſząc ich áby ie zá=
22:
kryły przed ſrogoſcią ſądu onego. A co ieſzcże naſroſzſza/ y nę
23:
dznicy ich á poddáni ich/ co ich tu ſobie zá nic nie mieli/ thák
24:
iáko o thym Sálomon piſze/ będą ie poſądzáć z oney ich py=
Mądro. w v. kapi.

25:
chy á łákomſtwá á nieſpráwiedliwośći ich. Othożeś nado=
26:
bnie wygrał/ żeś ná máły cżás nákrzywił noſá twego á gęby
27:
ſwoiey ná wzgárdzenie bliźniego ſwego á cżłowieká pocżći
28:
wego.
29:
A zá żywotá ieſzcże nie mnimay ábyć Pan vſtáwicżnie ſie
30:
nie poſmiewał s tey nádętey poſtáwy iego/ iedno iż przeſtał
31:
iáwnych znákow á dziwow cżynić/ áleć pewnie poćichu z ni=
32:
mi nie zámieſzka/ iáko tho cżęſto widamy. Albo niech ſobye
33:
wſpomni onego Nábuchodonozorá czo thákże też był pow=
34:
ſtał ná pychę że ſie kazał zá bogá chwalić/ thák iż go Pan ták
Daniel w iij. iiij.

35:
márnie ſkarał/ że odſthąpiwſzy od rozumu vciekł do láſá/ y
36:
przez niemáły cżás iáko woł trawę á ſiáno iadał z inemi by=
37:
dlęty á ze źwirzęty leśnemi. Abo niech wſpomni ná ony Bá=
38:
bilońcżyki czo chcieli murowáć wieżę do niebá/ iáko ie Pan
j. Moize. w xj.

39:
ſrodze roſproſzyć racżył. Albo ná onego Achábá y ná onę pá
nią hár=


strona: 48v

Kſięgi Wtore
1:
nią hárdą iego/ co ſie iey sſtáło gdy ſie pyſznić chciáłá/ y iá=
iij. Krole. w xxij.
iiij. Krole. w ix.

2:
kie iey było dokońcżenie.
3:
❡Lákomſtwo iáko ſzkodliwe pánu káżdemu/
4:
y iáko go s tego przeſtrzegáć.
5:
A
Lbo ieſliby ſie pan chciał vdáć w iákie łákomſtwo/ tákże
6:
mu też tyſz ſłowá może życżliwa Rádá iego przypomi=
7:
náć iáko y o pyſze/ iáko ieſt krotki wiek iego/ á záwżdy thego
8:
obcy narod vżywał/ cokolwiek było z łákomſtwá w káżdym
Lákomſthwo
brzydki grzech.

9:
ſtanie názbierano. Bo dekret Páńſki ieſt/ iż zle nábytego nie
10:
tylko ſam co zle nábył/ ále y trzeći dziedzic nie pożywie. A iá
11:
ko Pan nie każe ſobie ſkárbić tu gdzie mol á rdzá wſzytko po=
Matth. w vj. kap.

12:
gryzie/ ále tám ná gorze gdzie ſkarb wiecżny á nigdy nie prze
13:
brány ieſt. A then ſkarb nábycia łákomego nigdy ná dwoie
14:
rozdzielon być nie może. Bo ieſli gi tu ná ziemi záłożymy/ iuż
15:
nie może być pobożny/ iuż tám ten ná gorze zniſzcżeć muśi. Ie
16:
ſli gi też ná gorze záłożyć chcemy/ iuż ten ziemſki ná ziemi o=
17:
ſłábieć muśi. Bo iuż nie trzebá będzie łupieſtwá/ áni niepo=
18:
bożnego nábycia/ iedno pobożnośći á miłoſierdzia. A ták nie
19:
lza iednoć nam przy iednym zoſtáć. Obieraymyſz kthory le=
20:
pſzy. Iedno iż o tám tym powiedáią/ kto ſie oń ſtára/ iż then
21:
ziemſki ſnádnie przypáść może. Ale trudno tu ná wiárę/ le=
22:
piey ſie nam zda pewnikiem.
23:
Nadobny ono byłá hánſzlak ná thy ziemſkie łákomce oná
Semirámis.

24:
Semiramis pogáńſka Bábilońſka krolowa vcżyniłá/ bo by
25:
łá páni bárzo walecżna/ y wiele ſkárbow miáłá/ gdy kazáłá
26:
ná ſwym grobie wykowáć: Kto chce wiele ſkárbow doſtáć/
27:
ten kámień káż odwálić. Dárius Perſki krol gdj po iey ſmier
28:
ći dobył Bábilonu/ nálazł on napis ná onym kámieniu/ y ka=
29:
zał gi odwálić nádziewáiąc ſie tám ſkárbow. Y nálazł tha=
30:
blicżkę moſiądzową ná koſciach leżącą s tymi ſłowy: Iż tho
31:
muśi być niecnotá/ co z vmárłych ſzuka złotá. Záwſtidawſzy
32:
ſie poſzedł precż. A dobrze ták ná łákomcá. A thák pocżćiwy
33:
pan á poććiwa Rádá gdzieby widział s tym przymiotem pá
34:
ná ſwego/ ſłuſznie go ma przeſtrzedz s tego/ gdyż to ſą rzecży
35:
krotkie á omylne/ á wielkie obrzydzenie y v Bogá y v ludzi s
36:
tego ſie záwżdy vmnożyć może.
Ieſliby


strona: 49

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 49.
1:
❡Ieſliby Senator widział pochlebſtwo około
2:
páná/ iáko go przeſtrzegáć ma.
3:
N
Vż iáko też tho śćirpieć/ ieſli pocżćiwy pan álbo pocżći=
4:
wa Rádá widzi to iáwnie około krolá álbo około iákie
5:
go páná ſwego áno ſie około niego wieſzáią podſzcżuwácże/
6:
podſzeptácże/ á pochlebnicy márni/ wiodąc go ná ſwowol=
7:
ny żywot/ wiodąc go ná wzgárdzenie poddánych/ wiodącz
8:
ná łupieſtwo niepobożne/ hydząc do niego ludzi cnotliwe/ s
9:
cżego y on też ſam ohydzon być muśi v ludzi cnotliwych. A
10:
iákochmy máło przed tym ſłyſzeli/ iż żadna nie ieſt ſzkodliw=
11:
ſza rzecż pánu iáko wzgárdzenie v poddánych/ tám iuż wſzy
12:
tko dobre iego y vpáść y odmienić ſie muśi. A ták niech káż=
13:
dy ſtan obacży/ ieſli ieſt ktory narod ſzkodliwſzy káżdemu pá
14:
nu iáko narod ludzi tákich. A iáko o nich mądrzy ludzye pi=
15:
ſzą/ iż tácy ludzie gorſzy niżli Krucy/ Bo krucy tylko po ſmier=
16:
ći śćirwu doiadáią/ ále ći ieſzcże zá żywotá bárzo kluią á o=
17:
cży łupią káżdemu tákiemu. A páná tákiego czo ſie thákiemi
18:
ludźmi báwi zową owym drzewem co wyſoko ná ſkále ſtoi
19:
iż go żaden doleść nie może/ á piękne owoce wiſzą ná nim/ á
20:
tilko iż ich wrony á ſroki vżywáią.
21:
Abowiem pátrz iáko ći krucy ieſzcże zá żywotá kluią á łu=
22:
pią káżdego kogo ſie imą/ á práwie wſzytko co ieſt nalepſze=
Pochlebnicy
gorſzy niż kru=
cy.

23:
go to z niego odzieráią/ odiąwſzy nadobną á pocżćiwą ſkro
24:
mność/ wiodą go ná pychę: odiąwſzy mu dobroć/ wiodą go
25:
ná łákomſtwo/ áby iedno ſámi łupili: wiodą go ná ſwowol
26:
ny żywot/ áby go podpoiwſzy á przywiodſzy ná iákie wſzete
27:
cżeńſtwo rychley ná nim wyłudzili á wyſzydzili. A mogłby
28:
tákiego káżdego pocżćiwy pan/ dobrze go obacżywſzy/ kazáć
29:
obieśić/ iáko on páſterz pſá obieśił czo mu iágnętá iadał. A
30:
gdy go pies pytał cżemu mię wieśiſz? ázaſzći wilk nie więcey
31:
krzyw? ia iżem kilko iágniąt zyadł y chceſz mię ſtráćić/ á byś
32:
oblicżył coć wilk owiec álbo koz poiadł á wżdy mu ćirpiſz?
33:
Powiedział mu páſterz: Iż nie ták mi wilk krzyw iáko ty/ bo
34:
ſie ia wilká ſtrzegę/ y mam go ſobie zá nieprzyiacielá/ y cie=
35:
biem dla tego chował ábyś mi nań pomagał. ále ciebie kar=
36:
mię/ głaſzcżę/ w iednym domu zemną mieſzkaſz/ zwierzyłem=
37:
ći ſie wſzytkiego/ á ty ſie zemną łotrowſkie obchodziſz/ á w o=
38:
cży mi pochlebuieſz á poćichu mię zdradzaſz/ podziſz ná gáłąś
39:
y obieśił go.
INaſzko


strona: 49v

Kſięgi Wtore
1:
❡Naſzkodliwſze źwirzę pochlebcá.
2:
D
Iogeneſá onego ſławnego Philozophá gdy pytáli kto=
3:
re ieſt naſzkodliwſze źwirzę ná ſwiecie/ tedy powiedział
4:
iż pochlebcá/ dokłádáiąc tego: Iż ſie káżde źwirzę ſroży á prá
Pochlebnik iá=
ko ſzkorpion.

5:
wie poſtáwą ſwą przeſtrzega kiedyby miáło obráźić/ ále ten
6:
kiedy ſie nalepiey vłaśi/ kiedy nawięcey s pokorną poſtáwą
7:
chodzi/ thedy ſie go nawięcey ſtrzedz potrzebá: á nie inácżey
8:
iáko onego robaká iádowitego niedźwiadká/ czo pirwey ći=
9:
chuchno przeliże/ á pothym bárzo ſzkodliwie vkąśi. A trzech
10:
rázem kąſa tym iádowitym żądłem ſwoim tháki wſzetecżny
11:
cżłowiek/ bo kąſa páná iż go ná złe ſpráwy przywodzi one=
12:
mi obleśnemi ſłowy ſwemi/ kąſa tego czo go do niego hydzi
13:
á ſtrofuie ſam ſie rzkomo przyſługuiąc/ kąſa nędznik ſam ſie
14:
bie/ á ieſzcże ſnadź ſzkodniey niż tych/ gdyż to nań wſzyſcy ba
15:
cżą á oſtrożniey ſie go ſtrzegą/ á pálcy go ſobie s tyłu vkázu=
16:
ią: bo on iedno tego ſzuka áby komu co wzięto á iemu dano.
17:
Alexánder wielki ten bárzo pilne ocży ná to miał/ áby był
18:
poznał pochlebcę á práwego przyiacielá/ bo to trudny węzeł
19:
ná páná/ y záwżdy kiedy mu kto co ſzeptał/ tedy drugie vcho
20:
záſłonił/ powiedáiąc iż to drugie onemu chowam co mi po=
21:
wiedaſz o nim/ iż też przeſłuchawſzy go dowiem ſie ktho mie=
22:
dzy wámi prawdę powieda. A gdj był ránion ſtrzałą v ſztur
23:
mu/ tedy ſie zbieżeli pochlebce około niego powiedáiąc/ iáko
24:
tho ieſt ſtráſzliwa rzecż y żáłoſna ná Bożą kreẃ pátrzyć/ bo
25:
go s pochlebſtwá ziemſkim Bogiem zwáli. Ten powiedział
Alexánder iáko
ſie s pochlebni=
ki obchodził.

26:
iż możecie wy to bożą krwią álbo bożą ráną zwáć/ áleć mnie
27:
przedſię boli iáko cżłowieká. Tákież gdy przyſzedł do Delfos
28:
do koſciołá/ kſiądz go ieden przywitał ſynem Iowiſzowym.
29:
Ten powiedział/ áby ták było iáko powiedaſz Boże day to.
30:
Abowiem Iowiſz ieſt s przyrodzenia miłoſierny/ dobrotli=
31:
wy/ ſpráwiedliwy/ wſzem łáſkáwy/ áby ſie też tho we mnie
32:
ták okazáło/ á iżbych ſie weń vdał ták iáko mi winſzuieſz.
33:
Poetá ieden w okręcie przynioſł mu kſięgi áby ſobie cżytał/ á
34:
by go nie teſzno. Y ználazł á on wypiſał żywoth iego/ á po=
35:
chlebſtwá przy tym wiele/ y wrzućił ie w morze/ á obroćiw=
36:
ſzy ſie do pánow rzekł: Godnieyſzyby był ſam wrzucenia w
37:
morze/ ktory pochlebſtwem á nieprawdą ſzkárádzi żywoty
38:
cżyie/ ábowiem nie mnie to ma być przycżytano/ iedno Bo=
39:
gu á wam ſławnemu Rycerſtwu memu.
Potym


strona: 50

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 50.
1:
Potym gdy go námawiáli pochlebcy áby był dał iáki ſłup
2:
wielki poſtáwić gdzie/ á ná nim obraz ſwoy ná wiecżną pá=
3:
miątkę ſwoię/ tedy im powiedział: Iż ſłup ieſt rzecż docże=
4:
ſna á nie wiecżnie trwáiąca/ wolę ia thych ſłupow nábudo=
5:
wáć około ſiebie co ſie nigdy nie obálą á wiecżnie trwáć bę=
6:
dą/ to ieſt/ ieden s cnothy/ drugi s ſpráwiedliwośći/ trzeći z
7:
dobroći á z miłoſierdzia/ cżwarty ábych tho káżdemu zácho=
8:
wał co cżyie ieſt. A gdy ſie ia tymi ſłupy oſtáwiam/ to ieſt pe
9:
wna rzecż iż ſie nigdy nie obálą á wiecżnie trwáć będą.
10:
O ſwiętey pámięći ſłowá/ á mieliby ie ſobie mocarze ſwiátá
11:
tego piſáć nád łoſzki ſwemi/ á tákiemi ſie ſłupy oſtáwiáć ná
12:
wiecżną ſławę á pámięć ſwoię.
13:
Thákże gdy Iuliuſá onego cnotliwego Ceſárzá w Rzy=
Iulius Ceſarz
pochlebnikowi
milcżeć kazał.

14:
mie z wielkiemi tryumphy koronowano/ przyſzedł też Poetá
15:
ieden Poſcenius s kſiąſzkámi cżytáiąc wirſze co o nim przy o=
16:
ney koronáciey złożył. Vſłyſzawſzy Ceſarz iáwne pochleb=
17:
ſtwo powiedział mu: Milcż teraz/ bo ieſzcże niewieſz iáki bę=
18:
dę/ rádſzey po ſmierći mey tho záchoway/ thám mię będzieſz
19:
chwalił ieſli ſie co we mnie zá żywotá dobrego okázowáć bę
20:
dzie. Tákże też Diogenes vſłyſzawſzy iednego á on Philipo
21:
wi oycu Alexándrowemu pochlebował powiedział: Iż tho
22:
bárzo ſzpetna rzecż kto ze śrebrnych poſzew ołowiánego mie
23:
cżá dobywa.
24:
Xerxes on wielki krol/ gdy był niezlicżone woyſko ná Gre
Xerxeſá pochle
bnicy vwiedli.

25:
cią wywiodł/ tedy pochlebnicy około niego záſkákowáli po
26:
wiedáiąc: Iżby trzebá y ſzyrſzego ſwiáthá y przeſtrzeńſzego
27:
morzá ná tákie woyſká. Powiedáli iżby tego przeſtrzegáć á
28:
by ſie Grekowie nie dowiedzieli o tákim woyſku/ bo pewnie
29:
vcieką z máięthnoſciámi ſwemi/ á my nie będziemy mieli czo
30:
bráć. To thu ſobie miáſtá zamki vpraſzáli. Iedenże ſie obrał
31:
Lácedemońcżyk ktory mu powiedał: Krolu dla miłego Bo=
32:
gá miey ſie ná piecży/ bo ácżći tho woyſko wielkie/ ále bárzo
33:
nierządne á ſwowolne/ á thám przydzieſz ná ludzi rządne á
34:
bárzo ſpráwne. Potym tákże ſie sſtáło/ ony woyſká márnie
35:
były rozgromione y ſproſnie poráżone/ krol z wielką lekko=
36:
ſcią ledwe viechał/ y potym on Lácedemońcżyk był w wiel=
37:
kiey ſławie y powadze v niego. A tu pátrz co pochlebſtwo v=
38:
mie á co prawdá/ bo tá záwżdy gorą látáć muśi iáko orzeł/
39:
á gdzie ſie ſpuśći nielza iedno iáko orzeł ptakiem ták ſie też o=
40:
ná ſławą á pocżćiwoſcią obłowić muśi.
I ij


strona: 50v

Kſięgi Wtore
1:
❡Rzemięſłá pochlebnikow.
2:
A
Bowiem przypátrz ſie iedno tey ordzie/ iákich oni dziw
3:
nych ſztuk á hánſzlakow w tym ſwoim rzemięſle vżywá
4:
ią. Abowiem pátrz gdy pánu iákiemu álbo kſiążęciu co ſie fo
5:
remnego pozdárzy/ álbo w turniru iákim/ álbo w gonitwie
6:
iákiey/ iákoż to pocżćiwemu pánu nic nie ſzkodzi kiedy oſtro=
7:
żnie/ Boże vchoway dla iákiey przygody z nieſzcżęſcia/ iáko
8:
ſie niedawno krolowi Fráncuſkiemu sſtáło/ tedy wnet ná=
9:
ſzcżuwácże záſkákuią/ więc thu ſobie poćichu rzkomo ſzepcą/
10:
ále thák áby przedſię pan ſłyſzał: Brácie á widziałeś/ toć tho
Pochlebſthwo
dziwne rzemię
ſło.

11:
práwy Hektor. Albo ieſli iáko pięknie ná nim ſzátá leży/ tedy
12:
tákże drugiemu ſzepce: á prawdá iż práwy Hiſzpan. Bá pra
13:
wdá nokciu iż Iżpan/ bo by był iż chłop/ tedyby thák nie cho=
14:
dził. Abo gdy przydzie iáka nowinká iż gdzie ludzi co vrwa
15:
no álbo co poráżono/ áli z niego wnet Alexánder wielki.
16:
A ták dziwnych á dziwnych naidzieſz ſztuk w tym iáſzcżor
17:
cżym naſięniu/ ktoremi kąſáią á ſzcżypią nie tylko páná ále y
18:
wiele ludzi/ á nákoniecz y ſámi ſiebie. A ták ieſli cżego trzebá
19:
wielkiemu ſtanowi/ tedy wierney rády á prawdziwego przy
20:
iacielá czoby mu prawdę mowił. A nikomu oń nie trudniey
21:
iedno wielkiemu ſtanowi. Bo iedni nie śmieią/ drudzy theż
22:
folguią rzecżam ſwoyem. A wielki ſtan gdzieby ſie thákiego
23:
dopátrzył á doſwiádcżył práwego á życżliwego cżłowieká/
24:
iżby mu prawdę mowił/ gdyż żadny przypadkow ſwych oba
25:
cżyć nie może/ á káżdemu ſie ſwe ſpráwy podobáią/ miałby
26:
gi iáko ono powiádáią y w złoto okowáć.
27:
Abowiem podſzcżuwácż á ná co on inego páná przywie=
28:
dzie/ iedno ná złą ſpráwę iego? ſkąd mu y vpadek y zła ſła=
29:
wá ſnádnie vrość może. A przedſię mu to nigdy ná dobre nie
30:
wynidzie/ iáko onemu rodgiſárowi czo był moſiądzowego
31:
wołu vcżynił tyránnowi/ co w nim ludzi męcżyć miał/ y mu
32:
ſiał to vkázáć ſam iáko tho być miáło. Y potym nápiſano ná
33:
iego grobie: Conſilium malum conſultori peſsimum. To ieſt/ zła
34:
rádá záwżdy temu bywa naſzkodliwſza kto ią wymyſla.
35:
Ale pocżćiwy pan álbo pocżćiwy cżłowiek ſwiętą cnothą á
36:
prawdą ozdobiony/ iuż nie vmie nicz mowić áni myſlić/ ie=
37:
dno co ſławie á pocżćiwośći należy.
38:
A ták tym ktorzy ſą vcżćiwi ſtrożowie/ y ſławy páńſkiey/
39:
y ſtanu páńſkiego/ trzebá tego pilnowáć/ áby w káżdym v=
nieſieniu


strona: 51

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 51.
1:
nieſieniu nadobnie páná przeſtrzegáli/ nie vpornie/ ále s przy
2:
padku/ á pięknemi ſłowy/ nie iáwnie ále poćichu/ y to z dále=
3:
ká nań záſzedſzy/ á iákoby s pożártku iákiego. Bo ſtan wielki
4:
może być ſnádnie obráżony/ że mu przykre vpominánie może
5:
więcey záſzkodzić niżli pomoc. Ale gdy ſie pan vbłaga/ álbo
6:
przez iákie przypowieśći/ álbo przez iákie przythocżenie rze=
7:
cży/ ku káżdemu ſłuſznemu poſtępkowi ſnádnie może być przy
8:
wiedzion. A cżáſem też nie záwádzi y opponere/ bo przyſię=
9:
gá doćiſka.
10:
A tego iſcie bądź káżdy iſt á pewien/ kthokolwiek ſwięthą
11:
prawdę á cnotę weźmie przed ſię/ iżći záwżdy gorą iáko ſo=
Prawdá wyſo
ko lata.

12:
koł látáć muśi/ á záwżdy ſie wſzem dobrym obłowić muśi.
13:
A fáłſz/ á nieprawdá záwżdy ponuro á niſko nád ziemią iá=
14:
ko puſtołká włocżyć ſie muśi/ tylko motyle á chrząſzcże łápá=
15:
iąc. Bo prawdá ſwięta chociay ſie trochę zákryie iáko ſłoń=
16:
cze zá gorę/ ále pátrzay iáko záſię iáſno wzeydzie/ á záwżdy
17:
temu kto ią mowi iáſno ſwiećić muśi/ y znácżnie ná dobre zá
18:
wżdy wyniść muśi. Bo tego y ſam Pan poſwiádcżyć racżył
Ian w xviij. kap.

19:
Iż kto s prawdy ieſt ten prawdę mowi/ á ſwiátłość iego ni
20:
gdy nie zginie. Iáko y Dawid piſze/ iż prawdá á ſpráwiedli
w Pſalm. Lxxxiiij.

21:
wość potkawſzy ſie ná drodze obłápiły ſie y pocáłowáły ſie/
22:
bo ſie to wſzytko práwie ná iednym gniaździe lągnie/ praw=
23:
dá/ cnotá/ á ſpráwiedliwość. A kogo ſie ty pánie imą/ może
24:
ſie ſzcżęſliwym zwáć ná ſwiecie.
25:
Kápitulum IIII.
26:
Iáko ſie ma pocżćiwy ſláchćic w ſwym ſláchecz=
27:
twie záchowáć/ y co ieſt práwe ſláchectwo.
28:
A
Gdychmy iuż przebrnęli ſtany á v=
29:
rzędy y powinowátośći poſpolite/ iuż też po=
30:
my do pocżćiwego ſláchćicá/ co ieſt powinien
31:
y iáko ſie w ſwym ſtanie ſtánowić y záchowy
32:
wáć ſłuſznie ma. Abowiem ná thym wſzytko
33:
należy/ áby był żyw cnothliwym/ pocżćiwym/ pobożnym/ á
34:
pomiernym ſwym żywotem/ nikomu nie ſzkodliwym/ á káż=
35:
demu wiernym á prawdziwym. A to ieſt pewna á nieomyl=
Pocżćiwy zá=
wżdy beſpie=
cżen.

36:
na rzecż/ że ſtan tákiego káżdego/ w iákimkolwiek przypadku
I iijbędzie po=


strona: 51v

Kſięgi Wtore
1:
grafika
2:
będzie poſtánowiony/ záwżdy kwitnąć muśi/ á záwżdy ſła=
3:
wnym á ozdobnym okazáć ſie muśi. A iáko o nim piſmo po=
Pſalm. xij.

4:
wieda/ iż záwżdy ſtánie miedzy inſzemi ſthany iáko drzewo
5:
Cedrowe ná Libáńſkich gorach/ ktore oſobnieyſzą zieloność
6:
y wonność dawa s ſiebie nád inſze głuche á proſte drzewá. A
7:
nigdy od żadnego wichru poruſzon nie będzie/ á będzie záw
8:
żdy wdzięcżny á znácżny miedzy wſzytkimi inemi ſtany/ nic
9:
ſie nigdj nie lękáiąc oney ſtárey przymowki ſwieckiey: Iż kto
10:
ná ſię co cżuie mnima áby o nim wſzyſcy ſzeptáli/ iákoż to po=
11:
ſpolicie bywa.
12:
A ták ieſliżeś ſláchćic/ żyẃże pocżćiwie iáko ná ſláchćiczá
13:
przyſłuſze. Boć to ſámo przezwiſko ſláchćic záwżdy ten de=
14:
kret ná cię feruie/ ábyś ſie záchował iáko ſláchćic/ áby cie nikt
15:
ni w cżym winowáć áni cie nietrefnie z iákich twoich niefo=
16:
remnych przypadkow ſtrophowáć nie mogł. Ieſliżeś też ſta
17:
nu mnieyſzego/ tákże áż do kmiotká/ przedſię káżdy ſtan/ gdyż
18:
iákożkolwiek záchowa powinność ſwoię pocżćiwą/ poboż=
19:
ną/ pomierną/ á nic ſie nie vnośi od przyſthoynośći ſwoiey/
20:
iednoſtáyne przywileie ma od Páná ſwego nádáne/ gdyż v
Sthany Bog
nie brákuie.
w Pſalm. xcj.

21:
niego bráku nie máſz/ gdyż tám nie máſz wymiánki ieſli krol
22:
álbo woiewodá/ ále zgołá Prorok powieda/ Iż ſpráwiedli
23:
wy cżłowiek zákwitnie w zebrániu Páńſkim nie inácżey iá=
24:
ko gáłąś Pálmowa kwitnie ná drzewie ſwoim.
Práwe


strona: 52

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 52.
1:
❡Práwe ſláchectwo iákie być ma.
2:
A
Wſzákoż ieſli kto będzie ozdobion ſtanem ſlácheckim/ iá
3:
koż ſie iuż to z dawná ná ſwiecie roznioſło/ thedyć ieſzcże
4:
nie to práwe ſláchectwo/ gdy cnotámi nie będzie ozdobione/
5:
iż go ták zową/ álbo iż ſygnet z iákim herbem ná pálcu nośi/
6:
álbo iż gi ná ſznorze ná ſzygi powieśi/ álbo iż ſie cżyrwonym
7:
álbo zielonym woſkiem piecżętuie/ álbo ná wrociech nado=
8:
bnych ná tablicach herbow náwieſza ábo náprzybija/ álbo iż
9:
ſie chłubi dziády/ prádzády/ álbo inſzemi przodki ſwemi/ toć
10:
ieſzcże máło ná tym. Y owſzem ieſliś ſie ty wyrodził z nich iá
11:
kiemi wſzetecżnemi obycżáymi ſwemi/ thedyby ich ſnadź le=
12:
piey y nie wſpomináć/ boś ie iuż zelżył/ á by byli żywi bárzo=
13:
by ſie gniewáli/ iż ſie ich pothomkiem zowieſz. A ácż możeſz
14:
być twarzą álbo vrodą do nich podobien/ ále dáleko obycżá
15:
ie od nich rozne. A niewiem by ſie ciebie nie záprzeli/ ábyś im
16:
co iáko żyw w rodzie być miał.
17:
Abowiem ſláchectwo práwe ieſt iákaś moc dziwna á prá
18:
wie gniazdo cnoty/ ſławy/ káżdey powagi y pocżćiwośći. A
Sláchecthwo
práwe.

19:
kto to gniazdo ták zacne dobrowolnie ſam przez ſię ſzkárádzi
20:
ieſt podobien ku owemu ſmierdzącemu dudkowi/ czo y ſam
21:
ſmierdzi y gniazdo ſwe záwżdy záplugáwi/ cżego inſzy żad=
22:
ny ptak nie cżyni/ y owſzem ie ſobie záwżdy káżdy chędoży.
23:
Abowiem ná tych trzech rzecżach ten nazacnieyſzy klenot na=
24:
leży/ ná zacnośći narodu zacznych przodkow ſwoich/ ná ro=
25:
ſtropnym ćwicżeniu/ á tho nawięcey/ gdy tho ieſzcże ktemu
26:
wſzytko ozdobnie á s pięknemi przyſthoynoſciámi vmie ná
27:
ſobie okázáć.
28:
❡Pogáńſcy ludzie iáko cnotámi vmieli
29:
ſláchectwo pokrywáć.
30:
A
Bowiem pátrz ná ony pogańſkie krole/ y ná ine zaczne á
31:
ſławne ludzi/ iáko ſtany ſwe vmieli nadobnemi cnotá=
Pámięć wiecż=
na iáka być
ma.

32:
mi ſwemi pokrywáć/ y iáko ſie o to pilnie ſtáráli. Alexánder
33:
wielki/ Agezilaus/ Agáthokles/ y ini cnotliwi krolowie/ gdy
34:
im pochlebcze chcieli ſwym koſzthem ſłupy z oſobámi ich ko=
35:
wáć/ málowáć/ ábo wyſtáwiáć/ tedy tego nigdy dopuſzcżáć
36:
nie chcieli/ powiedáiąc iż ten ſłup nikogo ſláchćić nie będzie/
37:
iedno temu ſławę vcżyni kto gi nadobnie vkował ábo záfár=
I iiijbował.


strona: 52v

Kſięgi Wtore
1:
bował. Ale práwe ſláchecthwo nie ná ſłupie áni ná żadnym
2:
málowániu należy. A káżdy ſthan ktory chce mieć wiecżny
3:
ſłup ſwey pámięći/ niechże go wykuie s cnot/ á záfárbuie mi=
4:
łoſierdziem/ ſtałoſcią/ á ſpráwiedliwoſcią/ tedy to ſłupy ſą
5:
niedocżeſne/ á nigdy ſie obálić nie mogą/ y owſzem będą záw
6:
żdy áż do ſkońcżenia ſwiátá ſtały.
7:
Syripius dworzánin ieden w Atenach powiedział So=
8:
lonowi onemu zacnemu Philozophowi/ byś nie był Ateńcży
Solon á Siri=
pius.

9:
kiem/ tedybyś ty był gdzie indziey proſtem chłopem/ iedno i=
10:
żeś rodem z Atheny/ thedy cie to oſláchćiło. Powiedział mu
11:
Solon: Pewnie bych też był Syripiuſem iżby mnie tho nicz
12:
nie pomogło do oſláchcenia mego. A ty też dobrze byś był y
13:
Ateńcżykiem przedſiębyś był Syripiuſem/ á tákżećby też nic
14:
nie pomogło. Znácżąc tho/ iż nie narod/ nie mieyſcze ſláchći
15:
cżłowieká/ iedno cnotá á obycżáie. Bo też podobno pan Sy
16:
ripius muſiał być niepráwie dobrze ſkutnerowáney cnoty.
17:
Cycero on zacny w Rzymie gdy miał poſwarek s Sálu=
18:
ſtiuſem/ tedy mu powiedział Sáluſtius żeś ty z lekkiego do=
Cicero á Sálu=
ſtius.

19:
mu powſtał/ á nie dawno/ á chceſz ſie zemną rownáć/ á wieſz
20:
iáko ia z dawná z wielkiego narodu idę? Powiedział mu Cy
21:
cero: Iż ieſzcże ia ták wolę/ iż moy dom nie dawno powſtał/
22:
á przez mię ieſzcże lepiey będzie ozdobion á oſláchczon. Ale
23:
twoy ácż dawno powſtał/ ále bárzo ſchodzi/ á przez cię ieſz=
24:
cże bárziey będzie ohydzon y oſzpecon.
25:
A ták nie toć ieſt ſláchectwo zacność narodu/ piękna vro=
26:
dá/ wſpaniła poſtáwá/ wywieſzone herby/ wſzytkoć to ſą iá
27:
ko iágody ná głogu/ chociay ſie pięknie cżyrwienieią/ ále ſmá
28:
ku w nich żadnego nie máſz/ á głog przedſię drapie. Ale ktho
29:
ſie ozdobi cnotą/ pięknym ná wſzem vmiárkowániem/ poćći
Znáki ſláche=
ctwá práwe=
go.

30:
wemi poſtępki/ nadobnemi á ozdobnemi ſpráwámi/ ten ieſt
31:
iáko ſzcżep pięknie vſzcżepiony/ ktory s ſiebie nadobne iágod=
32:
ki á wdzięcżne owoce záwżdy podawáć może. Abowiem iá
33:
ko on miſtrz ktory vcżył Achilleſá/ gdzie też tám był drugi v=
34:
cżeń v niego Terſytes/ nadobne o tym wirſzyki nápiſał/ gdy
35:
ſie Achilles pocżynał okázowáć w cnotach/ w pięknych oby=
36:
cżáioch/ máiąc ſie iuż ku pięknym ſpráwam á ku dzielnoſciam
37:
A Terſytes był leniwy/ plugáwy/ oſpáły/ á wſzytko w kącie
38:
ſiedział/ tedy tám o nich ták nápiſał:
39:
Iż wolałbych záwżdy áby Terſites vrodził Achillem/
40:
Niż Achilles Terſiten ktory kątá pilen.
Wolał=


strona: 53

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 53.
1:
Wolałbych by Woł vrodził Ieleniá pięknego/
2:
Niżby Ieleń vrodził Wołu leniwego.
3:
❡Szára pychá iáko ſzkodliwa.
4:
A
Wſzákoż też kto będzie tym ſláchetnym klenotem ſláche
5:
ctwem/ chociay y dobremi cnotámi oſádzony/ tedy mu
6:
tego trzebá miedzy inſzemi przypadki pilnie przeſtrzegáć/ á=
7:
by w nim iáka ſzára pyſzká nie vroſłá. Abowiem by ſie też o
8:
tym nic nie piſáło/ by też o tym nigdy nikt nic nie cżytał/ tyl=
9:
ko pátrząc ná dármohárdego chłopá/ káżdy ten przypadek v
10:
ſiebie ſnádnie omierźić może/ bo ſie ieſt cżemu y podziwowáć
11:
y poſmiać/ y pokáráć/ y pomiárkowáć/ y pohámowáć.
12:
A zwłaſzcża gdy ieſzcże ktemu hárdy á vbogi/ to iuż tego z
13:
dawnych przypowieśći Bożym nieprzyiacielem zwáli. A
Pyſznego poſtá
wy.

14:
pátrz iedno ná iego poſtáwy/ ieſliże ſie nie maſz cżemu y po=
15:
ſmiać y podziwowáć/ á on idzye náwieſzawſzy dziwnych
16:
pſtrych chobotow około ſiebie/ ná ludzi nie pátrzy tylko ſam
17:
ná ſię pogląda/ cień vpátruie/ ſpluwa choć mu nie trzebá/ rę=
18:
káwicę s tey ręki ná kthorey ſygnet ſeymie á w drugiey ią
19:
dzierży/ káſzle/ krząka choć mu ſie niechcze/ s kámyká ná ká=
20:
myk ſtąpa/ kroku ſtrzeże áby go nie zmylił/ ná páchołki ſie o=
21:
gląda ieſli ie ma. Owa czożkolwiek pocżnie tho wſzytko ku
22:
ſproſnemu á głupiemu chłopu á máło nie ku ſzalonemu bárzo
23:
podobno. A ieſli też iuż gdzie ná mieyſcu miedzy dobremi to
24:
wárzyſzmi vſiędzie/ tedy ieſli co mowi/ to iuż z oną przewło
25:
ką/ z oną poſtáwą/ z onym przekęſowániem ſłowek/ z onym
26:
rzkomo záiąkowániem/ áby thák rozumiano iż z rozmyſłem
27:
mowi. Páznokcie oględuie/ cżapki popráwuie/ á łothrowie
28:
mu ſiedząc pochlebuią/ á ieden ná drugiego poglądáią/ á bár
29:
zo go ſnádnie ná wſzytko przywiodą/ iż im ſzynkuie/ álbo mu
30:
śi poſłáć po co iedno każą.
31:
Ale miły brácie cżym ſie ma pyſznić tá nędzna muchá? izaſz
32:
nie tákże cżłowiek iáko y iny? á ieſzcże w onych ſwoich oby=
33:
cżáioch ſproſnieyſzy niżli iny. Izaſz ſie nie ták rodzi iáko y i=
34:
ny? Izaſz nie thák mrze y nie tákże w ziemi zgnije iáko y iny?
35:
Ieſli go pſtrocćiny álbo perfumy do tego vnoſzą/ záwżdy ſie
36:
pocżćiwi tego chronili y zá tho ſie wſtydáli. Sewerus Ce=
37:
ſarz Rzymſki záwżdy w ſzárey ſukni chodził/ iednegoż kráw
Sewerus Ce=
ſarz pychą ſie
brzydził.

38:
cá/ iednegoż kuchárzá/ iednegoż bárwierzá záwżdy chował/
39:
á powiedał iż mi nic po dwu kiedy mi to ieden odpráwić mo=
że. Ale


strona: 53v

Kſięgo Wtore.
1:
że. Ale iáko zá niego Rzecżpoſpolita ſtałá/ iáko ſie cnothy z
2:
niego y dobre obycżáie mnożyły/ to iuż tám o nim ſzyrzey hi=
3:
ſtorie ſwiádcżą. Agátokles on zacny krol iż był zduńſkiego
Agátokles
Krol.

4:
narodu/ záwżdy garnek gliniány kazał ná ſłużbie miedzy ſre=
5:
brem ſtáwiáć/ y z niego pijał/ áby pomniał ná ſthan ſwoy/ á
6:
iżby go pychá nie vnośiłá. Y gdy dobywał iednego miáſthá
7:
mocnego/ kiedy nań wołáli ſzaleńcy z muru/ zduńcżyku maſz=
8:
że gárnce co imi będzieſz ſwym żołnierzom płáćił? nic go tho
9:
nie ruſzyło/ nadobnie im odpowiedział/ iż nie mam gárncow
10:
ále wámi im miáſto gárncow będę płáćił. Y tákże ſie sſtáło/
11:
bo záwżdy Bog tłumi hárdego á podwyſzſza pokornego.
12:
❡Pan ſie ná pychę naſrożey gniewa.
13:
A
Nákoniec niewiem by ſie Pan ná ktory iny grzech ſuro=
14:
wiey gniewał iáko ná tę ſproſną pychę/ y Anyoły z niebá
15:
oń zmietował/ y krole możne záwżdy oń niſzcżył/ tępił/ w nie
16:
wolą záprzedawał. Zrzućił Roboámá/ zrzućił Báltázárá/
Roboám/ Bál
tázár/ Nábu=
chodonozor.

17:
zrzućił Aſweruſowę żonę/ zrzućił Nábuchodonozorá rozum
18:
mu odiąwſzy/ ták iákochmy iuż o tym y máło wyſzſzey ſłyſze=
19:
li. Y Alexánder wielki poki ſie ſkromnie á pocżćiwie zácho=
20:
wał poty ſwiát poſiadał/ á ſkoro ſie w pychę podnioſł á w o=
21:
pilſtwo podał/ ták iż go iuż bogiem zwáli/ thák nátychmiaſt
22:
márnie zginął/ y w niwecż ſie potym páńſtwo iego tákże dla
23:
pychy á niezgody prętko obroćiło.
24:
A ná żadny piſmá ſrożey nie wołáią iáko ná ten obrzydły
25:
y v Bogá y v ludzi grzech. Izaſz Iákub ſwięthy nie woła/ iż
Iakub w iij. kapi.

26:
ſie Pan záwżdy ſprzećiwi hárdemu/ á pokorne záwżdy vpá=
27:
truie ná ziemi y ná niebie. Izáſz tákiego ſam Pan nie zowie
28:
trawą do cżáſu zieloną/ kthora k wiecżoru ma vſchnąć á w
29:
ſproſny ſtog ma być wrzucona. Izaſz nie wie gdzie bogacżá
30:
pyſznego pogrzebiono? ázaſz niewie co ſie Fáráonowi sſtá=
31:
ło? y zaſz nie widzi iż pyſzny tylko chodzi do cżáſu iáko kur v=
32:
pſtrzony s poſtáwámi ſwemi/ álić pochwili ábo go iáſtrząb
33:
do láſá wlecże/ ábo gi ſzpetnie w kotle ſkubą. A ták pocżćiwy
34:
cżłowiek ma ſie ſtrzedz tego ſproſnego grzechu iáko naiádo=
35:
witſzego wrzodu á ſzkodliwego ſobie.
36:
❡Sláchćicowi pocżćiwemu nic ſkromna
37:
wſpániłość nie wádzi.
A wſzákoż


strona: 54

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 54.
1:
A
Wſzákoż ſláchćicowi pocżćiwemu/ kthory iuż będzie v=
2:
miáł vſkromić ſzárą á niepotrzebną pychę w ſobie/ nicz
3:
mu nadobna wſpaniłość pomiernie ozdobiona nie wádzi/
4:
kthora ma być iáko krzyſztał przeźrocżyſta/ nicz do ſiebie áni
5:
wſzetecżnego/ áni nieucżćiwego nie przypuſzcżáiąc/ ktora ſie
6:
záwżdy w poważney á roſtropney myſli ciągnie iáko piękny
Wſpániłość v=
ććiwa.

7:
płomień ku gorze. A wſzákoż iáko w káżdey rzecży tákże y w
8:
tey zwłaſzcżá trzebá ſtrzedz nadobney á vważoney pomiárj/
9:
gdyż to Mędrcy záwżdy onym łáćińſkim wirſzykiem naprze
10:
dnieyſzą cnothą zwáli: Modus omnium eſt pulcherrima virtus:
11:
gdyż káżda rzecż názbyt wyśilona záwżdy ſzkodliwa bywa.
12:
Y koniowi ná zawodzie gdy mu wolno wędzidłá puſzcżą/ á
13:
iż ſie wyśili/ tedy cżáſem ledwe kłuſem do kreſu przybieży. Y
14:
zboże wyśilone nigdy plenne nie bywa.
15:
A wſzákoż też widamy owę zápádłą á nikcżemną myſl/ iż
16:
ſie też ni nacż dobrego nie przygodzi/ gdy chłop ſiedzi iáko ko
17:
zieł z záwieſzoną brodą/ á ni o cżym dobrym nie myſli/ iedno
18:
tylko iáko kozieł o kápuſcie/ á tylko tych lekkich rzecży á tych
19:
iedno co przed ſobą widzi á ktore ſie ocżom podobáią pilnu
20:
ie/ iż też iuż thám káżda wſpaniłość vpáść muśi/ iuż ponuro
21:
miedzy ludźmi ozdobnemi chodzie muśi. A naczudnieyſzy
22:
koń gdy go ſzpetną á zdrapáną gunią zákryią thedy y oſzpe=
23:
tnieie/ y nie ták dobrey myſli będzie. Tákże też myſl wſpani=
24:
ła cżłowieká pocżćiwego gdy będzie brudną ponuroſcią á tę
25:
poſcią pokryta/ thákże też sſzpetnieć y znikcżemnieć muśi. A
26:
wſzákoż káżda rzecż to napięknieyſza/ ktora bywa piękną po=
27:
miernoſcią ná wſzem nadobnie ozdobiona.
28:
Kápitulum v.
29:
Iáko pocżćiwy cżłowiek wſzytki cnoty w ſobie
30:
zdobić powinien/ á napirwey ſprá=
31:
wiedliwość.
32:
A
Iż miedzy wſzyſtkiemi cnotámi be=
33:
ſpiecżnie to káżdy rzec muśi/ iż to ieſt naprzed=
34:
nieyſza cnotá ſpráwiedliwość/ á iuż ſie do tey
35:
wſzytki ine cnoty ſciągáć muſzą iáko rzeki do
morzá.


strona: 54v

Kſięgi Wtore
1:
grafika
2:
morzá. Bo gdzie záſtąpi ſpráwiedliwość/ iuż vſtáć muśi łá
3:
komſtwo/ iuż gniew/ iuż zazdrość. Bo kto będzie pomniał ná
4:
ſpráwiedliwość/ wſzytko tho w nim vpáść á vſtáć muśi. A
5:
ták pocżćiwemu cżłowiekowi nie ma być nic inſzego ná wię
6:
tſzey piecży/ iedno tá ſwięta á naprzednieyſza cnotá ſpráwie
7:
dliwość. Przeto pocżćiwy cżłowiek ma pilnie przeſtrzegáć
8:
áby go áni ſtan żadnj/ áni ſláchectwá/ áni żadna wſpaniłość
9:
od inych cnot nie odciągáłá/ á zwłaſzcżá od tey ſwiętey ſprá
10:
wiedliwośći/ á od tego wſzech cnot práwego celu.
11:
A ſpráwiedliwość nic inſzego nie ieſt/ iedno tho káżdemu
12:
przywłaſzcżyć co cżyie ieſt. Tákże pocżćiwy káżdy cżłowiek/
13:
napirwey ſam ſie nadobnie rozmierzywſzy á rozſądziwſzy
14:
ſie w ſumnieniu ſwoim/ ieſliby co komu winien zoſtał/ thedy
15:
bez wſzey ſrogośći práwá/ bez wſzego przymuſzenia/ miał=
Sam ſie káżdy
dobry oſądzić
ma.

16:
by ſie/ y s powinnośći boiáźni Bożey/ y s powinnośći cnoty/
17:
káżdemu vſpráwiedliwić/ á to káżdemu przywłaſzcżyć co ko
18:
mu ſłuſznie należy. Tákże y káżdy/ ieſliby był kto w twym po
19:
rucżeniu/ ták ſługá iáko poddány/ ſtáray ſie áby nikomu nic
20:
winien nie zoſtał/ á iżby káżdemu ſłuſznie było co komu nale=
21:
ży nágrodzono. Abowiem iuż tu dwu vcieſzyſz/ y owego co
22:
mu ſie krzywdá nágrodzi/ y owego co był krziw/ iż ſie iuż frá
23:
ſowáć nie będzie/ á w pobożnym pokoiu ſobie zoſtánie. Abo=
24:
wiem tho iuż wſzyſcy wiemy/ że y v Bogá y v ludzi nie máſz
25:
nic wdzięcżnieyſzego/ iedno dobrowolna á ſwięta ſpráwie=
dliwość/


strona: 55

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 55.
1:
dliwość/ ſkąd y pokoy/ y ſławá/ y miłość/ y ná wſzem dobre
2:
záchowánie káżdemu ſie v káżdego ſthanu ſnádnie vmnożyć
3:
może/ á ktemu ſobie wdzięcżny pokoy vcżynić/ y myſl ſwobo=
4:
dną/ ktora ieſt droſzſza nád wſzytko złoto.
5:
Antiſtenes on Atenieńſki Mędrzecz gdy go pytáli áby im
6:
dał ſwe zdánie/ iákoby káżda Rzecżpoſpolita nalepiey á na=
7:
mocniey mogłá być poſtánowiona/ tedy ták powiedział: Iż
8:
to może kilkiem ſłow odpráwiono być. Abowiem to ieſt na=
9:
mocnieyſza Rzecżpoſpolita/ gdzie ná złego y ná dobrego ro=
10:
wne bacżenie bywa. Powiedzieli mu: To nie może być/ bo in
Spráwiedli=
wość rowna
káżdemu być
ma.

11:
ſze bacżenie muśi być ná złego/ á inſze ná dobrego. Powie=
12:
dział Philozoph: Toć ia wiem/ ále ia powiedam iżby było ro
13:
wne/ to ieſt/ áby ſie dobremu wedle cnoty iego rowno płáći=
14:
łá dobroć iego/ á złemu wedle niecnoty iego áby ſie też row=
15:
no płáćiłá niecnotá iego. Abowiem pátrz káżdy/ iż nie tylko
16:
rozſzyrzone kroleſtwá/ álbo zacne á wielkie miáſtá/ ále y na=
17:
mnieyſzy dom cżłowieká pocżćiwego/ ieſli bez tego zacnego
18:
klenotu á bez tey ſwiętey ſpráwiedliwośći ſłuſznie poſtáno=
19:
wiony być może? gdyż ná tym gniazdzie iuz káżdy wyſtępek
20:
vſtawáć muśi/ á káżda cnothá zdobić ſie muśi/ gdzie zły bę=
21:
dzie karan á dobrj miłowan. Iuż zły muśi przeſtáć być złym
22:
boiąc ſie ſrogośći karánia/ á dobry z miłośći cnoty/ widzącz
23:
iż go s tego y miłuią y ná pilney łáſce y bácżnośći máią.
24:
❡Iáko bárzo tym ſwiętym klenotem ſprá=
25:
wiedliwoſcią niedbále zátrząſamy.
26:
A
Le ách nieſtoteſz iáko tym ſwiętym klenotem po ty cżáſy
27:
beſpiecżnie zátrząſamy/ to iuż káżdy rozeznáć może/ ieſli
28:
że thák iáko ten ſławny Philozoph powiedał/ iżby ná żadną
29:
oſobę iną bácżność nie byłá/ iedno áby rowno złemu iáko y
30:
dobremu wſzythko ſie oddawáło. Niechayże ſie iedno vkaże
Iáka dziś v
nas ſpráwie=
dliwość.

31:
żydek z miſą ſzáfránu álbo s kilkiem par cżyrwonych złotych
32:
vyrzyſz álić wnet druga ſtroná co z gołemi rękomá przyſzłá
33:
będzie miáłá pewną dilácią/ álbo ad deliberandum. Iuż drzwi
34:
káżdemu kthory przydzie s prożną dłonią záwárte będą/ iuż
35:
pewne pocżekay do iutrá. A ſnadź oni pogáni ná to záwżdy
36:
lepſzą piecżą mieli co o nich cżytamy/ niżli my dziś Krześći=
37:
iáni/ chociachmy poználi wolą Páńſką y ſrogi gniew zá ten
38:
grzech iego.
KAntigon


strona: 55v

Kſięgi Wtore
1:
Antigon on wielki krol gdj w mieſcie ſądził krzywdy pod
2:
dánych ſwoich/ przyſzedł do niego cżłowiek ieden ſkárżąc ſie
3:
ná brátá iego rodzonego ná Márſiaſzá. Przyſzedſzy Márſi=
4:
aſz do krolá prośił áby tę kauzę odłożył do domu/ áby iey thu
Antigon Krol
iáko brátá ſą=
dził.

5:
iáwnie nie ſądził przed ludźmi. Krol mu powiedział: Iż ie=
6:
ſliżeś nic nie winien/ tedy to lepiey thu ludziom okázáć/ niżli
7:
w złym mnimániu zoſtáć. Bo bych ia tám temu nalepſzą ſprá
8:
wiedliwość vcżynił/ thedy iednák y ty y ia bez mnimánia nie
9:
będziemy. O mnie rzeką że pochlebił brátu/ á tobie rzeką żeś
10:
ſtronie winien zoſtał. Y ſądził wnet wedle práwá thák iáko
11:
przyſtało.
12:
Tráyan Ceſarz/ gdy ſyn iego biegáiąc ná koniu po rynku
13:
ſyná koniem rozráźił vbogiey niewieſcie/ przyſzłá niebożąt=
14:
ko płácżliwa z onym rozráżonym dziecięciem ſwoim do Ce=
15:
ſárzá. Wnet Ceſarz kazał ſynowi s koniá sſieść/ y wydał go
Tráyan Ceſarz
iáko ſyná ſą=
dził.

16:
zá gárdło oney niewieſcie/ powiedáiąc: Iżći inſzey ſpráwie=
17:
dliwośći vcżynić nie mogę/ ále otoć wydawam ſyná zá ſyná
18:
cżyńże z nim co chceſz. Potym pánowie onę niewiáſtę vdáro
19:
wáli/ vprośili/ że wypuśćiłá dobrowolnie ze wſzyſtkiego ſy=
20:
ná Ceſárſkiego.
21:
Zelenchus tákże Lákońſki krol/ iż był práwo vſtáwił/ kto=
22:
by komu gwałt iáki w domu vcżynił/ áby mu były ocży wyię
23:
te. Syn iego teyże nocy wybiwſzy drzwi wziął gwałtem żo
24:
nę mężowi. Wnet gi kazał krol poimáć/ y przywiązawſzy do
Zelenchus theż
ſyná ſądził.

25:
ſtołká kazał mu ocży wyiąć. Pánowie zbiegli ſie tákże y po=
26:
ſpolity cżłowiek/ ledwe go vprośili/ iż był iedynak/ y on mąż
27:
mu iuż wſzythko był odpuśćił. Przedſię krol powiedział: Iż
28:
muśi być ſpráwiedliwość. Y wnet ſobie kazał iedno oko wy
29:
iąć á ſynowi drugie. Pátrzże iáka tho byłá ſpráwiedliwość
30:
v cżłowieká pogáńſkiego.
31:
Lagis Lákońſki krol/ gdy ſie máthká iego przycżyniáłá zá
32:
iednym poddánym/ áby mu wżdy czo sfolgował ná ſądzie/
33:
powiedział: Iż gdym był pod poſłuſzeńſthwem wáſzym ro=
34:
dzicow ſwoich/ tedym muſiał to cżynić coſcie kazáli/ ále gdy
Lagis Lákoń=
ſki Krol.

35:
ſcie mię iuż puśćili ná kroleſtwo/ tedym wam powinien pocż
36:
ćiwość/ ále kroleſtwu ſpráwiedliwość. A teżeſcie mie záw=
37:
żdy vcżyli ábych ſie złego ſtrzegł/ á dobrego ábych ſie dzyer=
38:
żał. A cobych ia mogł ná ſwiecie gorſzego vcżynić/ iedno gdi
39:
bych obelżył álbo sfáłſzował ſwiętą ſpráwiedliwość? ktora
40:
ieſt naprzednieyſzy ſkarb kroleſtwá káżdego.
Hárpa=


strona: 56

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 56.
1:
Hárpalus pan ieden prośił Philipá krolá Mácedońſkie=
Philip Máce=
dońſki Krol.

2:
go zá powinowátym ſwoim/ kthoremu tákże o pocżćiwość
3:
ſzło/ áby mu wżdy iáką w tym łáſkę vkazał ná ſądzie/ powie=
4:
dáiąc/ iż wielka rzecż ieſt pocżćiwość/ áby go o tháką lekkość
5:
iáwnie nie przypráwował/ á iżby to mogło być bez oſławy
6:
iego. Powiedział krol: Azaſz nie podobniey iż ten oſławę od
7:
nieſie ná ſobie/ niżlibych ia ią będąc krolem odnieść miał? bo
8:
by to żadnym obycżáiem inácżey być nie mogło/ kiedybych te
9:
mu sfolgował/ á tego s płácżem á s krzywdą do domu ode=
10:
ſłał/ áby mię ludzie zle nie ſławili.
11:
Egipſcy krolowie/ gdy przed nimi ſędziowie przyſięgáli/
Egipſcy Kro=
lowie.

12:
tedy tego záwżdy kazáli przed ſobą w przyſiędze dokłádáć/
13:
iż by dobrze y krol co roſkazał przećiwko práwu/ tedy tego ſę
14:
dzić nigdy nie mieli. Tákże y Kámbiſes krol/ gdy o iednym
Kámbiſes krol
Scytiyſkiey.

15:
ſędziem doſtátecżną ſpráwę wziął/ iż nieſpráwiedliwie ied=
16:
nego oſądził/ wneth gi kazał żywo obłupić/ á onę ſkorę wy=
17:
práwiwſzy/ kazał z niey ſthołek vcżynić/ y iego ſyná ſędzyem
18:
vcżyniwſzy kazał ná oney ſkorze poſádzić/ á ná ſthołku kazał
19:
nápiſáć/ tego ſie też ty záwżdy nádzieway co oycá potkáło.
20:
❡Spráwiedliwy nigdy ſye záfráſo=
21:
wáć nie może.
22:
A
Thu pátrzay ná iákiey piecży miewáli ludzye pogáńſczy
23:
ten ták zacny klenot ſpráwiedliwość ſwiętą. Wieſz tho
24:
Pan Bog my dziś ludzie Krześćijáńſcy iáko ią ſzáfuiemy. A
25:
le zda mi ſie kto dziś záłoży ná gruſzt ſrebrnym grotem/ iż ſná
26:
dnie tę tarcż przebije/ y gońcá zbodzie. A nie pomnimy ná to
27:
nicz/ iż náſzá ſkorá podobno ieſzcże ſrożey z nas będzie cżáſu
28:
ſrogiego ſądu Páńſkiego złupiona/ niżli z onego ſędzyego
29:
Kámbiſeſowego. Abowiem z żadnego nas grzechu Pan ſro
30:
żey nie obiecuie káráć y ſądzić/ iedno s ſproſney nieſpráwie=
31:
dliwośći. Bo nie tylko nas álbo domy náſze/ ále krole wiel=
32:
kie y s kroleſtwy ich obiecuie niſzcżyć á z gruntu wywrácáć/
33:
á ná ſrogi łup wydawáć/ y inſzemi narody oſadzáć. Boć nie
34:
dármo woła: Biedá wam ktorzy ſądzicie zá dáry złośćiwe=
Eſa. w v. kapitu.

35:
go/ biedá wam co cżynicie s ſwiátłośći ciemność/ á s ciem=
36:
nośći ſwiátłość. Biedá wam co łupicie/ bo też pewnie ſámi
37:
złupieni będziecie. A iákoż ſie tu nie lękáć? á iákoż thu ná pie=
38:
cży nie mieć tych ſtráſzliwych pogrożek Páńſkich? wiedzącz
39:
że pewne á nigdy nieomylne ſą.
K ij


strona: 56v

Kſięgi Wtore.
1:
A ták cżłowiek pocżćiwy ſłyſząc ták ſrogie poſtráchy Páń
Beſpiecżny ży=
wot kto káżde=
mu praw.

2:
ſkie/ ſłyſząc też thy ſpráwy pogáńſkie/ ná iákiey piecży v nich
3:
záwżdy tá ſwięta ſpráwiedliwość bywáłá/ ácżby tho káżdy
4:
y bez poſtráchow/ y bez przykłádow/ thylko s ſámey ſzcżyrey
5:
cnoty był powinien vcżynić/ áby był ná wſzem pilen tey ſprá
6:
wiedliwośći ſwiętey/ á ſam ſie napirwey rozſądził s ſumnie=
7:
niem ſwoim/ bo tho natrudnieyſzy ſąd/ łácniey ieſzcże s kim
8:
inym. A nálaſzſzy w ſobie iáką przewárę/ áby káżdemu ná=
9:
grodził á opráwił/ á vſpokoił ſumnienie ſwoie/ á potym też
10:
y kogo może áby tákże ktemu przywiodł. To tu iuż cnotá/ ſła
11:
wá/ beſpiecżne ſumnienie/ ſtrách dekretow Páńſkich/ beſpie=
12:
cżny á ſpokoyny żywot/ wſzytko ſpełná zoſtánie. A ktoż bło=
13:
goſłáwieńſzego á ſpokoynieyſzego żywothá vżyć może nád
14:
cżłowieká tákiego? ktory nic ná ſobie nie zoſtáwi cżegoby ſie
15:
bał/ álbo o coby ſie fráſowáć miał.
16:
❡Iáko pocżćiwy cżłowiek zazdrość w
17:
ſobie hámowáć ma.
18:
A
Ták ieſliże ieſt ſzkodliwa rzecż nieſpráwiedliwość/ ſzko
19:
dliwa pychá/ ták iákochmy to iuż ſłyſzeli/ ále wierz mi iż
20:
y tá páni co ią zazdroſcią zową nie poſlednieyſza miedzy ni=
21:
mi/ á potrzebá ſie iey pocżćiwemu ſtanowi pilnie przeſtrze=
22:
gáć. Bo ieſli co ſnádniey ohydzić może cżłowieká/ tedy tá ſlá
23:
chetna páni. A wierz mi iż oſtre boccze ma przyrodzenie/ czo
24:
do niey tego tępego oſłá á tho cżłowiecżeńſtwo náſze pilnie
25:
przybadáią. A wſzák widamy ludzi/ y s poſtaw ich/ iáko ſie
26:
więc tym márnym przypadkiem y hydzą y iáko go vżiwáią.
27:
Pátrz gdiby kto álbo vpráwá/ ábo ná iákiey poważney ſprá
Poſtháwki zaz
dośćiwe=
go.

28:
wie/ y napiękniey/ y nadokłádniey mowił/ tedy go vyrzyſz á
29:
on ná drugiego pogląda/ ocżkiem mruga/ gąbecżki zákrzy=
30:
wia/ iákoby rzekł/ widziſz iż ia wſzytko bacżę y rozumiem. A
31:
potym przyſzedſzy do niego z vſmiechániem powieda: O by
32:
był ieſzcże owdzie trochę doráźił/ ále ſie nie obacżył/ iákoby
33:
ſie tym zdobiąc iżbych ia to lepiey vmiał. A kiedyby go ſpy=
34:
tał cżego miał doráźić/ pewnieby ze wſzytkiego nic nie było.
35:
Albo niechay kto napiękniey ná koń wſiędzie/ ábo co ozdo
36:
bnego vcżyni/ bá wneth znaydzie ſędziego y podſędká około
37:
ſiebie. Ieden mowi iż nie ták ma dzierżeć nogę w ſtrzemieniu/
38:
drugi powieda iż nie ták miał kobiercá vwiązáć/ drugi záſię
powieda


strona: 57

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 57.
1:
powieda iż ſie ten koń ſpráwuie ále go on nie dobrze wiedzie.
2:
Iákoby rzekł káżdy/ iżbych ia vmiał lepiey/ á iżby thák o nim
3:
rozumiano/ ánoby ze wſzytkiego nic nie było. A przedſię cir=
4:
pi dwie ſzkodzie/ y owego ieſli nie dudek/ co mu powieda/ iż
5:
ſie z niego powoli nákugluie/ y owego czo go ſzácuie/ gdy ſie
6:
dowie potym/ máło mu zá to powinowát będzie.
7:
A włáſnie to práwie dyabelſki grzech ieſt/ ktory bezpotrze
Zazdrość dya=
belſki grzech.

8:
bnie zaźrzy nędznemu cżłowiekowi tego cżym ieſt/ á iż w łá=
9:
ſce więtſzey ieſt v Páná niżli on. A naydzieſz drugiego/ gdy
10:
ſie zle vrodzi v niego á v ſąſiádá lepiey/ tedy ſie gniewa. Gdi
11:
deſzcż widzi nie dáleko w ſuchy cżás/ á v niego go nie máſz te
12:
dy łáie. Albo gdy mu grad grochu przytłucże á drugiemu nic
13:
tedy mu nie miło/ á powieda álbo thylko ná mię dyabli ocży
14:
przedárli. Tákże gdy mu bydło zdycha á v ſąſiádá nic/ wſzy
15:
tko dyabły winuie á Bogu nicżegoy niechcze go puśćić. Ano
16:
cżłowiek pocżćiwy ma wſzytko ſkromnie znośić czokolwiek
17:
od Páná przypádnie/ bo to wſzytko zá grzech zá iego ieſt. A
18:
ieſli to ſkromnie znośić będzie/ tedy mu to ſowito pewnie bę
19:
dzie nágrodzono. A nie zaźrzeć ni w cżym bliźniemu ſwemu/
20:
á cieſzyć ſie Iopem á obiethniczámi Páńſkiemi/ iż Pan Bog
21:
wziął Pan Bog dáć może/ y wſzytko nágrodzić wedle wo=
22:
ley ſwoiey.
23:
Kápitulum vi.
24:
Iáko łákomſtwo ieſt ſzkodliwy przypadek/ y iá
25:
ko ſie go pocżćiwy przeſtrzegáć ma/ y s kthorych
26:
przycżyn nam przypadáć muśi. A pirwſza
27:
przycżyná koſzt dziwnych vbiorow.
N
Vż ieſli ſie w ktorym páńſtwie álbo
28:
kroleſtwie rozmnoży á ſkrzydłá ſwe roſtocży
29:
on ſproſny grzech łákomſtwo/ tu iuż ſobie ro=
30:
zwáż/ w iáki zły á niepobożny przypadek tá=
31:
kie páńſthwo zátocżyć ſie muśi. Bo iuż y nie=
32:
ſpráwiedliwość y łupieſtwo nielza iż s tym pánem poſpołu
33:
z nim oſieść muśi. Ale pátrz moy miły brácie iáko ſie to wſzy
34:
tko zámnożyć nie ma pátrżąc ná náſze koſzty/ ná náſze zbytki
K iijták w pi=


strona: 57v

Kſięgi Wtore
1:
grafika
2:
ták w piciu iáko y w iedzeniu/ thákże też w náſtrzępionych á
3:
dziwnych przypráwach/ y w chodzeniu/ y w poieździech ná=
4:
ſzych/ ták iż iuż drugich y przezywáć y w nich ſłuſznie chodzić
5:
nie vmiemy.
6:
bowiem pátrz gdy ſobie wſpomniſz ony dziwne cżuhy/
7:
ony fálſáruchy/ ony ſtrádiotki/ ony z dziwnemi kolnierzmi
Dziwne ſzáty y
dziwne prze=
zwiſká.

8:
delie/ ony żupany/ ony rozlicżne Włoſkie Iſzpáńſkie wymy=
9:
ſły/ ony dziwne płaſzcże/ ſáiany/ kolety/ obercuchy/ áż dziw=
10:
no y ſtráſzno o nich mowić/ á drugich iuż áni zwáć áni ich ſo
11:
bie roſkazáć vmie/ iedno kráwcowi porucży áby mu vcżynił
12:
iáko dziś noſzą. A theż ſłyſzę w poſtronnych kráioch gdzie ſie
13:
trefi káżdy narod námálowáć/ tedy Polaká nágo máluią/ á
14:
z nożycámi/ á poſtaw ſukná przed nim/ kráyże ſobie iáko ra=
15:
cżyſz.
16:
Nuż záſię czo owych náſtáło dziwnych pontalikow/ fere=
17:
tow/ ſmálcowánych łáńcuſzkow/ pſtrych bieretkow z rozli=
Pontáły
ferety.

18:
cżnemi czętkámi. A ſnadź iuż drudzy nie tylko ná głowie ále
19:
y ná nogach ty pontały á ty ferety ſobie przypráwuią. A ktoż
20:
ſie temu przypátrzyć á przydziwowáć może/ iákolichmy ſkry
21:
ſláli zięmię y morze ſzukáiąc tych dziwnych wymyſłow ſwo
22:
ich/ á práwiechmy ią ludziom wydárli á ſámichmy ią poſie=
23:
dli/ gdyż ieſt nam wſzytkim rowno daná. Pátrz záſię czo ſie
24:
ſkárbu Bożego popſuie ná owy pozłoćiſte nitki/ ná owy for=
boty/ ná


strona: 58

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 58.
1:
boty/ ná owy teperelle/ ná owy dziwne tkánice/ ták ſzyte iáko
2:
háwtowáne/ że iuż y málárze wzorow nie náſtárcżą wymy=
3:
ſláć. Tákże też owy rozlicżne petlice/ ſtrzoki/ knáfle wymyſl=
4:
ne/ dziwne ſznury á v nich kutaſy/ á kthoby ſie tego nálicżył á
5:
nápámiętał.
6:
A by dzieſięć kroiow ná káżdy tydzień wymyſlił tedy káż=
7:
dy chwalą. Będzie iedná z długim kolnierzem áż do páſá/ to
8:
powiádáią iż ták cżyſcie/ chłop ozdobny/ od wiátru ſie záſło=
9:
ni kiedy trzebá/ y kijem we grzbiet nie ták bárzo puknie. Bę=
10:
dzie záſię druga czo kolnierzá nie będzie v niey y ná pálczu/ á
11:
przedſię też ták cżyſcie/ wolno mi ſie obeyrzeć kędy chcę/ y iá=
12:
ko chcę/ á przedſię mię kolnierz w ſzyię nie kąſa. Będzie dru=
13:
ga z długiemi rękawy/ á cżáſem y ze trzemi/ też ták powiedá=
14:
ią cżyſcie/ chłop znácżny ná koniu kiedy rękawy około niego
15:
trzpiatáią. Będzie druga co iedno rękawiki do łokciá/ á theż
16:
ták przedſię cżyſcie/ wolnieyſzym thák/ y ſnádniey mi ná koń
17:
wſieść. Więc będzie druga áż do ſámey ziemie/ to też ták cży=
18:
ſcie/ chłop ſie zda vrodziwy/ y pieſzo y ná koniu/ y przedſię mi
19:
wiátr około goleni nie ták hárcuie. Druga záſię będzie máło
20:
niżey zá pás/ á przedſię ták cżyſcie/ y lżeyſzy cżłowiek y pieſzo
21:
y ná koniu/ y nicżym ſie nie zábáwi. Więcz będą oſtrogi ná
22:
puł łokciá/ to też ták cżyſcie/ ozdobny chłop ná koniu/ y koniá
23:
ſie mocno imie/ y wſzytko cżyſcie. Będą drugie ledwe ie przy
24:
piętach znáć/ á przedſię cżyſcie/ lżey mi ták/ y Boże vchoway
25:
koniá odbyć tedy mi w trawie nie záwádzą/ á przedſię wſzy
26:
tko cżyſcie. Ia wierzę by kto pozłoćiwſzy rogi ná łeb włożył/
27:
tedy niewiem by nie powiedáli iż to ták cżyſcie/ bo wſzyſtko
28:
cżyſcie by ſie iedno czo dziś poiáwiło cżegochmy wcżorá nie
29:
widzieli. A co ná to cżyſcie wynidzie/ to iuż tám mieſzek nie=
30:
chay reſponduie. Bo ná owy choboty czo ſie w nich poſládek
31:
iáko korzec widzi/ co iedno od roboty wynidzie/ vbrałby ſie
32:
był zá to dobrze pirwey pocżćiwy ſláchćic y s cżeládzią.
33:
❡Poiázdy koſztowne.
34:
N
Vż záſię poiázdy náſze/ koń zá pięć ſeth złothych/ rząd zá
35:
drugie. Nuż owy álzbánty/ nuż owy kutaſy/ nuż owy dzi
36:
wne muchry/ ſtrzępki/ áż dziwno pátrzyć ná ty ſtráſzne wy=
37:
myſły ſwiátá tego. Bo ácżći nam Bog ziemię ná to dał/ áby=
38:
chmy tego vżywáli co ſie ná niey y w niey rodzi/ ále bez wy=
K iiijmyſłow


strona: 58v

Kſięgi Wtore
1:
myſłow dziwnych á bez płácżu ludzkiego. Bo czokolwiek s
Poiáżdy koſzto
wne.

2:
ſłuſzney pomiáry wykrocży/ tho iuż wſzytko grzech á ohydá
3:
być muśi. Albo też owy rozlicżne á dziwnie przypráwne ko
4:
lebki z wywieſzánemi kobiercy/ z áltembáſowemi wezgłoẃ
5:
mi/ s ſzárłatnemi poponámi/ z owemi pozłoćiſtemi lewki. A
6:
iáki to koſzt vcżyni/ á co ná to wynidzie/ á iákoby to kto obli=
7:
cżyć miał. A iákoż ſie tu proſzę cie łákomſtwo á łupieſtwo zá
8:
mnożyć nie ma? á iákoż tu prawdá á ſpráwiedliwość ſpełná
9:
zoſtáć może? á iákoż tu żywot wolny á weſoły zoſtáć może?
10:
bo gdzie wziąć tu wziąć fas álbo nefas/ to iuż wſzytko o tym
11:
wnurzywſzy łeb w zięmię myſlić muśi ſkąd to wziąć/ by też
12:
cżáſem y prawdy vſzcżyrbić/ iákoby ſie z inemi zrownáć/ á o=
13:
ney ſzárey pyſze doſyć vcżynić. Bo iuż thám wyborgowáć á
14:
nie zápłáćić/ wypożycżáć á nie wroćić/ wſzytko to być muśi.
15:
A też kupcy bárzo ſie cżáſem ná tym hándlu omyláią. Bo piſz
16:
ty co chceſz ná tram/ ále ia też wieſz to Pan Bog kiedy dam.
17:
❡Koſzt á rozlicżność potraw wymyſlnych
18:
iáko ieſt ſzkodliwy/ á to druga
19:
przycżyná łákomſtwá.
20:
P
Atrzayże záſię ná koſzt á ná dziwną vtrátę wymyſlnych
21:
potraw náſzych/ ieſliże to nie ieſt wielka przycżyná nie=
22:
pobożnego żywotá náſzego. Przypátrz ſie iedno owym dzi=
23:
wnym połmiſkom á owym ſproſnym wymyſłom ſwiátá dzi
24:
ſieyſzego. Pátrz ná owy rozmáite przyſmáki co ie ſapory zo
Pothráwy po=
złocżyſte.

25:
wą/ á práwie ſapory bo chłop po nich ſápi ożárſzy ſie iáko w
26:
bárłogu kiernoz. Pátrzże ná potrząſki rozlicżne/ pátrz ná po
27:
złotki/ ná fárby/ ná málowánia dziwne/ á ſnadźby ich mogł
28:
nie zwáć potráwámi/ ále obraſki iákiemi málowánemi. Ano
29:
ná iedney miſie báran pozłoćiſty/ ná drugiey lew/ ná drugiey
30:
kur/ ná trzeciey páni iáka vbrána. Więcz dęby z żołądźmi/
31:
więc z rożámi pozłoćiſtemi/ więcz rozmáitemi kwiathki ze=
32:
wſząd oſádzonemi. Więc pozłoty rozlicżne/ ony kury pozło
33:
ćiſte/ ony orły/ ony záiące/ á potráwá w pośrzodku zá dya=
34:
błá ſtoi/ oná záprzáła á ſliſka/ dálekoby lepſza y ſmácżniey=
35:
ſza byłá/ kiedyby ią s polewánego garnká ciepło ná połmiſek
36:
wyłożył.
37:
Druga záſię będzie z pozłoćiſtemi vſzymá/ co ieſzcże w pią
38:
tek wrzáłá/ to ią áż w niedzielę poſtáwią. Druga też s chle=
bá á z m


strona: 59

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 59.
1:
bá á z migdałow á s klijem vlepiona/ to też tá od kilká dni bę
2:
dzie ſtałá. Nuż ieſli piecżyſte będzie/ to też cżekáiąc towárzy
3:
ſtwá iedno wyſchnie niż ſie drugie vpiecże. Będzieli też iáka
4:
wyborna piecżenia/ to zwirzchu iáko ſkorupá/ á w pośrzod=
5:
ku mogłby ią iáſtrząbá nákarmić. A iákież tho zdrowie ma
6:
być moy miły brácie? á iákoż ſie tu y mieſzek poſpołu y s pá=
7:
nem rozboleć nie muśi? á iákoż ſie thu łákomſtwo zámnożyć
8:
nie muśi? á cżáſem ná wiecżerzą nie záwżdy połmiſki ſpełná
9:
będą/ przijmie gi żydek bárzo rad chociay będzie wieprzową
10:
piecżenią ſmierdział/ ácż on ſwininy nie iada.
11:
Pátrzże iákiego tu żołądká trzebá ná tákie záklijone á zá=
12:
ziębłe potráwy/ álbo też ná owy zápalone/ czo ie winy álbo
13:
muſzkátellámi zálewáią. Więcz záſię znowu lać w gárdło
14:
ony ſoki/ ony witpáchery/ ony rozekeri/ ony rywuły/ máłmá
15:
zie/ muſzkátełły/ á iákoż tu chłop zgorzeć nie ma? á iákoż thu
16:
może być długi żywot iego? á on iáko pies obżárły ledwo do
17:
lezie do bárłogu ſwego/ á dobrze ieſzcże iż chłop támże zárá=
18:
zem zá ſtołem nie zdechnie.
19:
❡Mnieyſzych ſtanow w potráwach wymyſły.
20:
W
Ięc iuż y mnieiſzego ſtanu brácia náſzy ták ſie tego chwy
21:
ćili/ że nie znaydzieſz iuż dziś ledá ná bieſiedzie/ iedno ká
22:
żda potráwá muśi przysć iáko Káſztelanká/ álbo ſámotrze=
23:
cia álbo ſámocżwárta. Iuż to wżdy iáko táko kiedy piecży=
24:
ſte álbo co w roſole/ coby miáło być ná iedney miſie iż to ro=
25:
zno rozłożą/ iż będzie gęś ná inſzey miſie/ kur ná inſzey/ thákże
26:
też mięſo álbo cietrzeẃ ná inſzey. Ale owy niewolnice co po
27:
niewoli gdzie wziąć tu wziąć co máią po thym/ iż muſzą zá
28:
pánem grochem álbo zá pánią kapuſthą wędrowáć? Więc
Pan s pánią iá
ko ſie rádzą o
pułmiſki.

29:
ſie iuż tu páni s pánem ieſzcże z wiecżorá rádzą/ co máią przy
30:
grochu á co przy kápuſcie poſtáwić. Pan powieda iżby do=
31:
brze przy kápuſcie drugą kápuſtę chociay cżarną. Páni záſię
32:
powieda iż dobrzećby/ ále rozynkow áni cukru nie mamy.
33:
Ale wiecie co/ náſmażę ia ciaſtká iákiego/ álbo myſzek ná ſzáł
34:
wiey. To ſie iuż ták ſmáżą/ pieką/ że máſłá w gárncu ná dru=
35:
gą niedzielę bárzo máło zoſtánie/ á ſwięthy Woyciech wieſz
36:
to Bog kiedy náſtánie/ niż ſie drugie pocżnie zbiráć.
37:
Więc ony ſerwety wyſzywáne/ więc ony tuwálle z dziw
38:
nemi wzory/ á iuż ręcżnikow nie vmieią zwáć/ więc ony liſt=
wy w ko=


strona: 59v

Kſięgi Wtore
1:
wy w koło około obruſow. A powiedáli ná iednę pánią/ iż
2:
vźrzáłá obrus z liſtwámi ná ſtole v ziemiániná/ y powiedziá
3:
łá oney ziemiánce/ iż iuż niewiemy co mamy przed wámi wy
4:
myſláć/ iuż muſzę dáć perłowe liſthwy do obruſá vcżynić. A
5:
ziemiánká ſtoiąc powiedziáłá: Więc my theż chociay drob=
6:
nieyſzemi perełkámi miłośćiwa páni/ ále przedſię w thenże
7:
wzor co y W. M.
8:
❡Rozność potraw tákże rozność ſzkod y
9:
wrzodow cżynić muśi.
10:
A
Ták s tych dziwnych wymyſłow á s tych dziwnych ro=
11:
znośći tych przyſmákow rozlicżnych/ á co ſie ma inſzego
12:
vmnożyć? iedno ſproſna vtrátá/ á potym łákomſtwo/ á po=
13:
tym rozność wrzodow á przypadkow ſzkodliwych rozlicż=
14:
nych/ á przytym prętka á nieomylna pomſtá Boża/ ktora zá=
15:
wżdy zá grzechem iáko chłopiec z miecżem chodzić muśi. Bo
16:
możeli być ſproſnieyſzy grzech iáko thákie plugáwe obżárſt=
17:
wo? cżego áni pies áni świniá/ áni żadne źwirzę nie vcżyni/
Obżárſthwo
ſproſny grzech.

18:
áby miáło żrzeć kiedy mu ſie niechcze. Iáko náſzy cżynią/ iż
19:
dzbanem leie w ſię áż mu po vſzoch ciecże/ á ocży ze łbá dobrze
20:
nie wylázą. A ktemu záſię przeklęctwo nędznych ludzi/ ktore
21:
záwżdy ná trzy głoſy do Bogá ſpiewáć muśi. Iedni płácżą
22:
co ie ná ty zbytki połupiono. Drudzy płácżą czo ſie nie mogą
23:
kęſá chlebá doćiſnąć ſobie kupić/ áno ſzáfárze ieſzcże przed
24:
świtániem w bronach ſtoią/ co kto przynieſie to pochwycą/
25:
á potym pieką/ wárzą/ ták iż ledwe y pśi onych zbytkow do=
26:
iadáią. A nędzni ludzie głod á vćiſk ćirpieć muſzą.
27:
A by też żadney inſzey pomſty z obietnic Páńſkich ći ożrál=
28:
cy nie mieli/ iedno tę co tuż zá nimi chodzi. Bo pátrz wneth z
29:
oney bieſiády áno go iuż kátárrus męcży/ kolerá pali/ flegmá
30:
duśi/ ocży záśiniáły/ nogi zápuchły/ brzuch iáko pudło/ ſciáti
31:
ká/ pedográ pewna. Ano mu ſyropy w gárdło leią/ ſkwárny
32:
od trzeciego dniá w żołądku mácáią/ áno mu w brzuchu peł=
33:
no á w mieſzku nic nie máſz. Więc y to cżáſem ſtoi zá kwárta
34:
nę/ áno dłużnicy v drzwi záglądáią/ á on ſie krije/ á on ſie zá=
35:
pała pśiną ocży záſloniwſzy/ á do iutrá odkłáda/ á powieda
36:
iż mu pewne pieniądze z Gdańſká przynioſą/ á on thám nie=
37:
ma ni kwartnicżká. A przedſię gdzie wziąć thu wziąć k wie=
38:
cżoru z nowu náleway. Azażby nie lepiey pobożney/ pomier=
ney/ poćći


strona: 60

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 60.
1:
ney/ poććiwey/ á nie ożárłey bieſiády y krotofile vżyć? á to ná
2:
co poććiwſzego obroćić co ma być ná ſproſne zbytki obroco=
3:
no.
4:
❡Przyrodzenie náſze rozne á záwikłáne
5:
rozne też w ſobie ſprawy mieć muśi.
6:
A
Le iż przyrodzenie náſze rozne á dziwno záwikłáne ieſt/
7:
też rozne przypadki ná ſobie okázowáć muśi. Bo ſie ie=
8:
dnemu podoba iedno/ drugiemu drugie. Przodkowie náſzy
Przecż ſtárzy lu=
dzie długo żi=
wi bywáli.

9:
oni ſwięći/ nie máiąc áni piſmá/ áni żadnego vpominánia/ á=
10:
ni praw żadnych vſtáwionych ná ſię/ tylko ták s przyrodzo=
11:
ney cnoty ſwoiej/ pátrz iáko pięknie/ trzeźwie/ pobożnie/ á ná
12:
wſzem pomiernie żyli/ y ná wſzem ſie ſpráwowáli: á iáko dłu
13:
go onych roſkoſznych/ weſołych/ wolnych/ á ſzcżyrych żywo=
14:
tow ſwych vżywáli. Ale iáko rozność obycżáiow ná ſwiát
15:
przypádłá/ tákże też zá nimi rozność we wſzem odmienna iuż
16:
we wſzem przypáść muſiáłá. Bo gdy nie bywáło thák wy=
17:
myſlnych potraw/ nie było też thák wymyſlnych kuchárzow/
18:
piekárzow/ tortarzow/ ſmáżarzow/ ápthekárzow/ y inſzych
19:
do ták wielkich zbytkow rozlicżnych rzemięſnikow.
20:
Nie było też thák roznych á z dziwnemi wymyſły dokto=
21:
row/ bárwirzow/ y dziwnych Cyrulikow. A cżemu? Iż po=
22:
mierne życie było/ pomiernemi też ziołki/ bez wſzech trudnych
23:
przypraw/ przypádłą chorobkę ſobie ſnádnie vlecżyli. Oprá
Dziwne wrzo=
dy dziwne le=kárſtwá.

24:
wiłá to bylicżká/ bukwicżká/ kopytnicżek/ podrożnicżek/ y in=
25:
ſze drobne ziołká. Ale iáko náſtáłá rozność wymyſlnych po=
26:
kármow y z dziwnemi przezwiſki/ tákże też náſtáły y dziwne
27:
wrzody/ y z dziwnemi przezwiſki/ czo ich pirwey ſłycháć nie
28:
bywáło. Tákże theż y dziwne lekárſtwá y z dziwnemi prze=
29:
zwiſki náſtáły. A ktho ſłychał zá ſtárych wiekow Kánkry/
30:
Kárbunkuły/ Antráxy/ Fráncuzy y z dziwnemi potomki? ál=
31:
bo tákże w lekárſtwiech bolum armenum/ ira pigra/ terra ſi=
32:
gillata/ reubarbarum/ reupontikum/ hermodaktilorum/ alki=
33:
bingarum/ á kthoby ie wylicżył? Co nie tylko po gorach/ po
34:
ſkáłach ſzukáiącz ich ſwiáth ſkryſláli/ ále y pod zyemią y pod
35:
wodą iuż ich zgmeráli/ á ná koniec ich y tám doſtáć nie mo=
36:
gą/ ále ie y z miedzi/ y z żelázá/ y cżáſem ze złotá palą á dziw=
37:
nie diſtilluią. A nie vſłyſzyſz by kto dziś zacny inácżey zdechł
38:
iedno powiedzą/ iż byli tám ná iedney bieſiedzie támże ſie ro=
39:
zniemogł/ tákżeć chárlał chárlał áżći poſzedł.
A proſto


strona: 60v

Kſięgi Wtore
1:
A proſto nic inſzego nie cżynią ći ożrálcy iedno ſie lecżą á=
2:
by kęs ozdrowieli/ á potym ſie záſię káżą áby ſie z nowu lecży
3:
li. A ieſli gwałt cżynią thák ſláchetnemu przyrodzeniu ciáłá
4:
ſwoiego/ á coż rozumieſz ieſliże też tám oná niewinna duſzy=
5:
cżká nápoły nie obumrze? widząc á cżuiąc ták zbytnie á thák
6:
nietrefne przypadki około ſiebie. Bo iuż w tákich ſpráwach
7:
dziwne roſpuſtnośći á ſwowoleńſtwá zámnożyć ſie muſzą/
8:
s cżego oná nędznicá záwżdy vtrapiona być muśi/ á z wiel=
9:
kim wſtydem y z żáłoſcią vſtáwicżnie vżywáć tego muśi/ á
10:
opłákáwáć to ſámá w ſobie muśi. Ale iako ſtáremu á záſtá=
11:
rzáłemu cieleſnemu wrzodowi korrozywy y inych przykrich
12:
rzecży y gryzących kauteriey potrzebá/ tákżeby też temu zá=
13:
ſtárzáłemu wrzodowi duſznemu/ zacnemu s cnoty á spoćći=
14:
wośći/ á mnieyſzemu też z grozy á s przymuſzenia/ lekárſtwá
15:
á ágáryku potrzebá.
16:
A dobrze oni zacni ludzie ſtárzy cżynili/ gdj ſie iuż tákie zby
17:
tki pocżęły zámnażáć ná ſwiecie/ thedy ſrogie grozy y ſrogie
Iáko indziey
karzą o pijań=
ſtwo.

18:
práwá ná to cżynili y vſtáwiáli/ cżego ieſzcże y dziś w poćći=
19:
wych á w pomiernych kráioch zacni narodowie vżywáią.
20:
Boże vchoway w inych ſtronach pijánego uyrzeć/ tho wnet
21:
kijem podeſzwy odbiją/ álbo tám ſchowáią gdzie pewnie le=
22:
dwe drugiego dniá ſłońce ogląda. A w drugich kráioch thy
23:
márnotráthy á ſwowolne pijánice z okien wywieſzáią/ áby
24:
ſie im drudzy dziwowáli á imi ſie karáli.
25:
Scipio Afrikáńſki on zacny Hetman Rzymſki/ gdy miá=
26:
ſtá ktore zwano Kártago bárzo mocznego dobywał/ Panię
27:
iedno Rzymſkie támże leżąc pod miáſtem prośił thowárzy=
28:
ſzow ná wiecżerzą/ y dał tám vcżynić z opłátkow álbo z már
29:
cepanow miáſto ná podobieńſtwo miáſtá onego Kártágiń
30:
ſkiego. Támże potym/ gdy ie ná wet przynieſiono/ nożmi do
31:
niego ſzthurmowáli/ y z łáſki Bożey że go y dobyli. Hetman
32:
dowiedziawſzy ſie o onych zbytkach kazał mu co naprzedniej
33:
ſzego koniá wziąć/ powiedáiąc: Iż nie należáło tobie pirwey
34:
do ſzturmu przypuſzcżáć y miáſtá dobyć niżli Hetmánowi.
35:
A ták poććiwy cżłowiek vważywſzy ſobie thy wſtydliwe
36:
zbytki/ co s thákiego wſzetecżnego obżárſtwá ſnádnie przy=
37:
páść mogą/ wziąwſzy rozum/ cnotę/ á boiaźń bożą przed ſię/
38:
może to w ſobie ſnádnie záhámowáć/ obacżywſzy co zá ſzko
39:
dliwe przypadki s tego záwżdy przypádáć muſzą. Obacży=
40:
wſzy też iákie roſkoſzy s poććiwego/ s pomiernego/ á s pobo=
żnego


strona: 61

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 61.
1:
żnego żywotá thákże ſnádnie przypadáią. Bo ſławá dobra
2:
ſpełná/ zdrowie ſpełná/ y mieſzek nie ták rychło ſklęſnie/ iáko
3:
v Woytá názáiutrz po ſwiętym Marćinie kiedy z dworá i=
4:
dzie. Boć y mieſzek ieſt dobry towárzyſz/ ſzkodá go ledá o co
5:
gniewáć.
6:
❡Trzecia á ſłuſzna przycżyná do łákomſtwá y
7:
y do złego żywotá/ niepomierne pijańſtwo.
8:
A
Tu pátrzay iáko to nadobnym ſequenſem idzie. Bo s py
Opilcy czo cży=
nią.

9:
chy przypada zbytek á obżárſtwo/ á z obżárſtwá záſię co
10:
napięknieyſzy klenotek opilſtwo ſproſne á ożrálſtwo. Abo=
11:
wiem gdy iuż ſobie tych tortow nápieką/ náſmáżą/ álbo theż
12:
mnieyſzy ſtanowie kreplow/ áleć y piecżenia s cebulą po pro
13:
ſtu wierz mi iż też to nie zła pomocnicá do tego/ to iuż klęká=
14:
ią á cżáſem y krzyżem pádáią/ á po ziemi ſie iáko bydło walá
15:
ią leiąc ſobie w gárdło. A będzie drugi trzy kroć z onym gár=
16:
dłem zá węgłem/ á ieſzcże ſobie dobrze gęby nie vthrze/ á iuż
17:
woła náley drugą. Owa tylko bluią áby pili/ á piją záſię á=
18:
by z nowu blwáli. A to iſcie ieſt oſobny przyſmák do dobrey
19:
bieſiády. Y powiedáią iż s tego záchowánie roſcie. A wſzák
20:
widamy to záchowánie. Bo więc iuż tám co miał ieden prze
21:
ćiwko drugiemu od roku/ á iż po trzeźwiu ſobie thego zá nic
22:
nie miał/ to ſie tám wnet wſzitko wſpomienie/ y wnet ſie krzi
23:
wdą vcżyni/ ták iż z onego wielkiego zálecánia/ á z onego brá
24:
terſtwá wielkiego/ wnet pan brát drugiego brátá pod łáwą
25:
máca. Więc y ſługam/ choćby też cżáſem drugi nie rad niebo
Iáko páchołki
pánowie poią.

26:
rak/ tedy mu dzbanem gwałtem będzie lał w gárdło: ſpełniſz
27:
mi bo to zá zdrowie twego páná łáſkáwego/ chociay do nie
28:
go nikt pić nie będzie. A bárzo to pánu pomogło/ bo pan theż
29:
gdzieś dawno zá płotem álbo pod łáwą dyſzy.
30:
Tho też nieborak on dzbanarz ledá gdzie we błocie ſie po=
31:
wáli/ támże y vſnie/ ſuknią pomáże/ cżapkę ſtráći/ oſtrogi mu
32:
odbiorą/ z mieſzká wſzytko wydłubią/ á on nieborak mnima
33:
by w łáźni był/ á iżby go bárwierz golił/ áno mu pśi gębę liżą
34:
Obudziwſzy ſie więc ſie tu oſkuba/ ſukmánę vbłoconą zá rę=
35:
kaw zá ſobą wlecże/ nogi mu chodzą po kolędzie/ á przedſię
36:
ná drugiego wołá/ o Ianie zámieſzkałeś cżyſtey bieſiády/ to=
37:
ciechmy thu byli weſeli/ bá y pánowieć ſie podobno popili/
38:
boć ich nie widáć. Aleś weſoł áno we łbie y w mieſzku nic nie
Lmáſz/


strona: 61v

Kſięgi Wtore
1:
máſz/ ſzcżka/ zátacża ſie/ łeb ſie náieżył/ á ſnadź dáleko weſel=
2:
ſzy bywáią wilczy w leſie/ y lepſzych krothofil vżywáią/ niż
3:
ten ſláchetny narod/ á to vććiwe Boże ſtworzenie/ kthory ſie
4:
iuż wda w ten wſzetecżny á práwie bydlęcy nałog á zwycżaj.
5:
A iákież tu zdrowie ma być moy miły brácie? iáki rozum?
6:
iákie bacżenie? áno ſie wełbie mieſza záwżdy iáko w browá=
7:
rze. Ano ieden zgore od gorącośći/ drugi zgnije od drożdzy/
8:
dolewáiąc záwżdy tey ſkorzáney becżki/ w ktorey vſtáwicż=
9:
nie kiſnie/ á drożdze ſie márne w żołądku vſtawáią. Bo pátrz
10:
pochwili álić mu leią ſyropy w gárdło/ álić mu trą brzuch iá
11:
ko ſzkápie ná rupie/ álić ná łbie rogi guzy iáko v kozłá/ álić ſie
12:
twarz ſwieći iáko kármázyn/ á nos iáko perełkámi oſádził/
13:
áliśći chłopu chrapi w gárdle iáko naręcżney ſzkápie kiedy ſie
14:
ku gorze záciągnie/ áliśći w mieſzku nie máſz nicz/ ná ſcienie
15:
nie máſz nic/ ná grzbiecie niewiele czo ſie wſzythko przelało.
16:
Przydzie potrzebá iáka dopiro ſie wiercieć/ áno więc trudno
Plugáſtwo o=
piłego.

17:
kiedy ſie nie máſz do cżego rzućić. Bo zać tám będzie iákie o=
18:
chędoſtwo v thákiego páná? kofel brudny/ garnek o iednym
19:
vchu/ w oknie wiechcie/ ſthoł cżámletowy/ bo wſzędy wzory
20:
po nim kędy ſie piwo lało/ káchel gliną zálepiony/ ná łáwie=
21:
by mogł rzepy náſiać/ poſciel brudna/ izbá źimna á nie vmie=
22:
ciona/ iáſtrząb ſciány popryſkał/ owa áż ſie więc niechce z o=
23:
nych roſkoſzy od tákiego páná. A on chodzi iákoby go teraz
24:
zdun z gliny vlepił/ á niewie co ma rzec s ſobą/ chybá potrá=
25:
wy toć iuż tám rozlicżne będą.
26:
❡Iáko pijánice noc ze dniá ſobie cżynią.
27:
A
Drudzy cżáſem iuż ſie im zda krotki dzień/ więcz opoń=
28:
cżámi zábiwſzy okná/ tho ták áż do drugiego dniá piją.
29:
Kucharz też nie wiele ſie vprácuie/ bo to kápuſtą álbo iákim
30:
káwálcem źimney piecżonki odpráwi. A iákoż tu poććiwym
31:
żywotem zwáć moy miły brácie thákie dziwne á wymyſlne
32:
obżárſtwá? á on chodzącz chrapi/ ſápi/ pod łáwę wlezie/ áni
Zdrowie opiłe=
go.

33:
wie ieſli ieſt álbo ieſli był cżłowiekiem/ áż mu ſie to s trefun=
34:
ku trefi iż ſie wżdy kiedy kęs ocży rozlepią. A ſą podobni ku
35:
tám tym ludziom co pod ziemią mieſzkáią á ſłońcá máło wi=
36:
dáią. Albo ku onym żydowſkim gąſiorom/ co ie záſlepiwſzy
37:
gałki im z ięcżmieniá w gárdło tkáią áby rychley pothyły. A
38:
wſzákoż y ćić pothyią/ áleć iście nie przyrodzoną tłuſtoſcią.
Bo nos/


strona: 62

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 62.
1:
Bo nos/ gębá/ brzuch/ goleni/ wſzytko ſie to nádmie iáko pu=
2:
dłá/ á pothym ſie puka ná Wioſnę iáko młoda wirzbiná. A
3:
práwie ſobie nie bieſiády ále iáwne obchody á groby ieſzcże
4:
zá żywotá gotuią/ á dobrze iż do nich ták żywo nie lázą. Má
5:
iętnośći ſwe y cżáſy ony wdzięcżne żywotá poććiwego thák
6:
márnie á ſproſnie iáko ine nieme bydło trácą/ ktoreby ſie nacż
7:
lepſzego y nacż pocżćiwſzego przygodzić mogły/ gdyż cżło=
8:
wiek nie ſtworzon iáko bydlę/ y dla tego go Pan Bog rozu
9:
mem obdárzył áby z niego pociechę miał/ á on áby ſie im theż
10:
ſpráwował wedle poććiwey powinnośći ſwoiey.
11:
Bo pátrz naydzieſzli thy co dobrego á poććiwego w opi=
12:
łym cżłowieku/ bo ſie iuż tám wſzytki obycżáie muſzą z becż=
13:
ką zgádzáć. Bo becżká kiedy kiſnie tedy wſzytko s ſiebie mu=
14:
śi ná wirzch wyrzućić. Tákże náſz pan będąc w bacżeniu v=
Piyánego táie=
mnicze.

15:
nioſły/ álbo tákże od theyże becżki námowiony/ iuż czo ſobie
16:
wſpomni tho ná wirzch wyrzući/ iuż ſie thám żadny ſtan nie
17:
wyſiedzi/ żadna táiemnicá nie zákryie/ y ſam cokolwiek ná ſię
18:
wie nie trzebá bárnádyná ná ſpowiedź/ ſnádnie on wſzyſtko
19:
wypowie. Iuż niethrefnych przymowek od niego ledá ocż
20:
ſnádnie ſie náſłuchaſz/ bo mu ſie by nalepiey wſzytko opák wi
21:
dzi/ s ktorych ácż ſie bácżny do cżáſu poſmiać może/ ále kiedy
22:
cżego wiele á cżęſto/ tedy ſie y namędrſzemu vprzykrzy. Tám
23:
że ſie nápátrzyſz nadobnych ſprawek y poſthawek iego/ á on
24:
chrapi iáko świniá kiedy ſie drożdzy opije, á on ſobie pluie ná
25:
brzuch/ á ſliny mu ſie iáko zgrzebi z gęby wloką/ ocży ſie iáko
26:
v ſzcżurká kiedy z mąki wylezie błyſzcżą/ ſukniſko popluſkał/
27:
á cżáſem ie zá ſobą po błotu wlecże/ pierza wełbie pełno/ więc
28:
mrucży ſam niewie co/ wſzytkim łáie/ wſzytkim przymawia.
29:
Więcbyś go chciał poććiwemi ſłowy álbo hámowáć á co
30:
wżdy z nim mowić/ á coż po tym kiedy mu nie rozumieć/ á on
31:
klekce iáko bocian/ krząka iáko kiernoz. Więc mu ſie tu zách=
32:
ce ſpiewáć/ áliśći iáko cielę rycży. Więc mu ſie záchce w tha=
33:
nek/ áliśći ſie ſliza iáko kozieł po ledzie. Więcz mu ſie záchcze
34:
miłowáć/ áliśći drzemie álbo vſnie ná ſtole. A we wſzytkich
35:
ſpráwach ſwoich podobnieyſzy ku iákiey beſtiey niemey á ni
36:
żli ku cżłowiekowi. A cżegoż ſie ty chceſz ná tákiey bieſiedzye
Piyány ku be=
ſthyiey podo=
bień/ á nápoły
vmárły.

37:
náucżyć? á cżemuż ſie chceſz przypátrzyć? áno nie tylko tháka
38:
beſtia/ ále zacni á mądrzy ludzie w tákim ſproſnym przypa=
39:
dku vpadáli. Ktoby chciał licżyć ony Sámſony/ ony Alexán
40:
dry/ ony Báltázáry/ ony Herkuleſy/ wſzytko to pijańſtwo á
L ijbiałegło=


strona: 62v

Kſięgi Wtore.
1:
białegłowki poráźiło. A to byli tácy mocarze że ſie ze lwy/ s
2:
ſmoki/ y z inemi okrutnemi źwirzęty łamáli á bijáli. Y Noe=
j. Moiz. w ix. kap.

3:
go bieſiády ieſzcże y dziś dobrze przypłacamy. Bo tákież z o=
4:
pilſtwá rozgniewawſzy ſie ná ſyná ná Chamá iż go nie zá=
5:
krył/ przeklął go y wygnał go precż/ s kthorego ſie potym ći
6:
ſláchetni pánowie Turczy á Táthárowie rozrodzili/ á iáko
7:
ich miłośći łáſki vżywamy y po dziś/ to iuż wſzyſcy wiemy.
8:
❡W opilſtwie cżás márnie ginie poććiwemu.
9:
A
No cżłowiek poććiwy á tho ſláchetne ſtworzenie ſzkodá
10:
y iedney godzinki áby ią miał márnie ſthráćić/ á poplu=
11:
ſkáć ią ſproſnym plugáwſthwem á wſzetecżeńſtwem iákim/
12:
gdyż káżda godzinká iákożkolwiek nam/ á zwłaſzcżá w nie=
13:
trefney ſproſnośći/ vpłynie/ iuż nie náſzá ieſt/ iuż ią pan dia=
14:
beł zá ſwą właſną pochwyći/ á iſcie ſie w niey oſobliwie ko=
15:
cha. A thák cżłowiekowi nic nie ieſt droſzſzego iáko cżás/ á
16:
trzebá mu ſtrzedz káżdey godzinki áby iey wſzetecżnie nie v=
17:
puśćił/ áby mu ten ſláchetny klenot cżás żywotá iego iáko po
18:
wodzie liſt nikcżemnie á niepotrzebnie dármo nie vpłynął.
19:
Azaſz máło być może inákſzych poććiwych bieſiad y inák=
20:
ſzych zabáwek/ niżli ták práwie w thym iáko w obumárłym
21:
ciele/ s ktorychby ſie y ciáło trzeźwie y oná ſláchetna duſzá v=
22:
cieſzyć mogłá. Abowiem ieſli ciáło w tym ták ſproſnym opi
23:
łym przypadku nápoły iáko nieżywe ieſt/ coż rozumieſz o mi=
Duſzá pocżći=
wy więzień.

24:
łey á wdzięcżney duſzycy/ ieſli też tám obumrzeć nie muśi? ſie
25:
dząc w ták plugáwey wieży/ ktora ieſt nie s tey gliny plugá=
26:
wey zlepiona iáko to ſproſne ciáło/ ále wyſzłá z onego grodu
27:
niebieſkiego/ z onych pięknych żywotow á obycżáiow Anyel
28:
ſkich/ ktorey ſie myſl záwżdy iáko płomień ku gorze ciągnie/
29:
iákoż nie ma być ſmętna ſiedząc w thák plugáwym gmáchu/
30:
rownie iáko poććiwy więzień w śmierdzącey wieży błotem
31:
nápluſkáney.
32:
A wſzákoż y poććiwy więzień tedy ſie wżdy ſtára to przez
33:
liſty/ to przez poſły/ iákoby wżdy ſwe rzecży ſtánowił/ á po=
34:
winnośći ſwey doſyć cżynił. Tákże theż ten nędzny á ſmętny
35:
więzień tá duſzá ſwięta/ chociay bárzo zboláła w tym plugá
36:
wym więzieniu ſwoim/ przedſię ſie ſtára á przedſię iáko mo=
37:
że przeſtrzega tego plugáwego á ſproſnego goſpodarzá ſwe=
Duſzá iáko wię
zień w ciele.

38:
go/ gdy ſie theż kiedy obudzi/ áby ſie vznał/ áby ſie obacżył w
tey plugá=


strona: 63

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 63.
1:
tey plugáwey ſpráwie ſwoiey. A coż gdy on ſproſny nałog/
2:
ktory ſnadź mocnieyſzy ieſt niż przyrodzenie/ wſzytko popſu
3:
ie/ á ná żadney rádzie nie przeſtánie onego więźniá ſwego po
4:
ććiwego/ ktory znáiąc to nigdy bez ſmętku nie może być/ ſie=
Więzień w cie=
le.

5:
dząc w ták plugáwey á ciemney wieży/ bo ſie iuż pewnie ná=
6:
dziewa s ciemnośći thych docżeśnych do ciemnośći wiecż=
7:
nych zá onym ſrogim dekretem Páńſkim iść/ kthory ná tákie
8:
niebácżniki obwołáć dał tymi ſłowy: Iż biedá wam wſzete=
9:
cżnicy ktorzy obrácacie dzień w noc/ á cżynicie s ſwiátłośći
Ezai. w v. kapitu.
Do Phili. wiij. ka.

10:
ciemnośći. Biedá wam kthorych brzuch Bogiem ieſt/ á ni o
11:
cżym iedno o nim piecżą macie. Biedá wam ktorzy wſtawa
12:
cie ráno ná ożrálſthwo/ á bęben á piſzcżałká nád głowámi
13:
wáſzymi. A iákoż ſie thu nie ma obacżyć poććiwy cżłowiek s
14:
ták ſproſnych przypadkow/ ſłyſząc o nich/ cżłowieká tákiego
15:
plugáwego/ y s ták ſtráſznych dekretow Páńſkich/ chybá iż=
16:
by Bog nie racżył/ á práwie gwałtem záſlepił ocży iego.
17:
Kápitulum vij.
18:
Iáko tu iuż zá tymi/ iákochmy ſłyſzeli/ wſzete=
19:
cżnemi przypadki przypádnie on grzech ſzko=
20:
dliwy/ co gi zową łákomſtwo/ á zá nim
21:
pychá/ á potym roſterk á zwádá.
22:
grafika
L iij


strona: 63v

Kſięgu Wtore
1:
A
Gdychmy ſie iuż náſłucháli o tych
2:
ſláchetnych przypadkoch cżłowiecżego przy=
3:
rodzenia/ o obżárſthwie y o opilſtwie/ y o in=
4:
ſzych dziwnych á ſzkodliwych zbytkoch/ ſzko=
5:
dach/ á rozlicżnych vtrátach ludzkich/ tu iuż i=
6:
nácżey rozſądzić tego nie możemy/ iedno iż s thego prętko v=
7:
rość muśi on ſproſny á naſzkodliwſzy grzech/ ktory ieſt prá=
8:
wie źrzodło á ſthudnia wſzytkich grzechow/ ono ſproſne łá=
9:
komſtwo. Abowiem iáko to inácżey być może/ iedno kto ſie
10:
vda ná zbytki/ ná koſzty/ ná vtráty/ nielza iedno muśi ſzukáć/
Lákomego tru
dno práwie do
brym zwáć.

11:
gdzie wziąć tu wziąć/ dobrzeli niedobrzeli/ kiloby ſie przed=
12:
ſię kurzyło.
13:
Powiedzże mi moy miły brácie/ ieſliże to wolność cży nie
14:
wola? ieſliże to żywot dobry cżyli zły? ieſliże tám wſzyſthko
15:
ſpełná co poććiwemu ſtanowi należy cżyli nie? Bo iuż thám
16:
muśi ná kim może wyłupić/ więc wyłupić: ná kim może wy=
17:
łudzić/ więcz wyłudzić: ná kim wypożycżáć/ więcz wypoży=
18:
cżáć á nie wroćić. A iákoż tu właſnie tákiego kto może cżło=
19:
wiekiem dobrym zwáć? gdyż ſie do tego przymieſzáć muśi y
20:
nieprawdy/ y niecnoty/ y wſzego niepobożeńſtwá. A nie trze
21:
bá nam inſzych dowodow/ bo go y ſam Pan dawno zá niedo
22:
brego oſądził/ powiedáiącz: Iż złośćiwego ſámá złość iego
Ezech. w xviij. ka.

23:
pobije. A biedá temu co łupi/ bo to inácżey być nie może iż też
24:
y ſam złupion być muśi. A ſą tácy pánowie proſto iáko ony
25:
ſzkápy czo ie pięknie vbiorą/ á po máłey chwili áżći im áż do
26:
krwie boki wybodą.
27:
Abowiem pátrz ieſli ſie iuż w kim then ſzkodliwy wrzod á
28:
to nieſzcżęſne łákomſtwo zákorzeni/ á zwłaſzcżá w owych co
29:
ſie ni Bogu ni ludziom nie przygodzą/ iedno ſiedzą v ſkrzyń
30:
ſwoich iáko pśi ná łáńcuchu/ á nie vżywą tego áni oni áni po
Lákomiec złe=
go żywotá vży=
wa.

31:
tomkowie ich. A iáko o nich Ariſtoteles powieda: Iż łákom
32:
cy nigdy nic lepſzego zá żiwotow ſwych nie cżynią/ iedno kie
33:
dy pozdycháią. Abowiem iáko Mędrczy powiedáią/ Iż im
34:
więcey komu złotá przybywa/ tym káżdemu więtſza chuć do
35:
niego roſcie. A ták tu vważ ſobie/ ieſliże tháki cżłowiek do=
36:
brych cżáſow vżyć może álbo nie? bo iuż thám biega łeb iáko
37:
ná ſzrobach myſląc iákoby gdzie co záłápić/ álbo wyłupić/ ál
38:
bo wyſzydzić/ álbo wylichwić/ álbo wykłámáć. Iuż tám cno
39:
tá gołotą/ á ſumnieniu też ad banniendum rok złożono. Owa
wſzytko


strona: 64

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 64.
1:
wſzytko thám czo dobrze ná bárzo cienkiey nići záwieſzono
2:
być muśi.
3:
❡Lákomiec ſie trudno poććiwym
4:
może rozumieć.
5:
A
Iákoż ſie tu poććiwym cżłekiem táki pan zwáć może? á
6:
iákoż to z dobrym ſumnieniem może powiedzieć/ iż do=
7:
brego á cnotliwego żywotá vżiwa? á gdzieſz tu on nawdzię
8:
cżnieyſzy kwiát cnotá á ſláchectwo ſłuſznie zákwitnąć może?
9:
gdy będzie tym iádowitym mrozem záráżono? á gdzieſz ſie tá
10:
kiemu co z obietnic Páńſkich ſłuſznie poſzcżęśćić może? gdyż
v. Moiz.wxxviij.

11:
obiecał przeklináć dom iego/ pole iego/ ſtodołę/ oborę/ y wſzy
12:
tko zebránie iego. Iákoż ten może beſpiecżnie kthorego cżáſu
Lákomiec cże=
go ſie nádzie=
wáć ma.

13:
ſwego vżyć? gdyż wie iż go Pan przeklina/ iż go odſtąpił/ iuż
14:
kto chce ten go łupić może/ iuż mu złodziey do okná zágląda/
15:
iuż kuglarz około niego chodzi áby ná nim co wyłudził á nie
16:
wroćił. Abowiem łácno tego dowieść/ bo mu iuż áni v prá=
17:
wá/ áni v żadnego ſądu nikt nie pomoże/ owſzem ſie ieſzcże z
18:
niego wſzyſcy poſmiewáć będą. A cżegoż ſie iuż on dobrego
19:
dáley nádziewáć ma? bo zá żywotá poſmiechu/ złey ſławy/
20:
wzgárdzenia wſzędy vżyć muśi/ á potym wiecżnego y pew=
21:
nego onego zebránia ſwego/ domu y potomſtwá ſwoyego/
22:
ſproſnego zátrácenia á w niwecż obrocenia. Azaſz to iuż no=
23:
winá? ázaſz ſie iuż ocży náſze máło thego nápáthrzyły? ábo=
24:
wiem ten pan iuż ieſt iáko on báran miedzy owiecżkámi/ czo
25:
im drábiną ſiáno zákriyą/ więc owiecżki miedzy ſzcżeble gło=
26:
wy włożywſzy ſianko ſobie wybieráią/ á pan báran z dáleká
27:
ſthoi/ álbo ſłomę álbo gnoy przegryzawa/ bo przed rogámi
28:
nie może łbá miedzy ſzcżeble włożyć áby ſiáná doſiągł. A śił=
29:
ne rogi ten pan ma czo mu do ſiáná nie dopuſzcżą/ á teżby mu
30:
go ſzkodá/ dobrze mu ták gnoy przekęſowáć.
31:
❡Pan łákomſtwo záwżdy ná wielkiey pie=
32:
cży miał y ſrodze zá nie karał.
33:
B
O pátrz iáko Pan ten grzech záwżdy ná wielkiey piecży
34:
miał/ á nigdy go nikomu przepuśćić nie racżył. Náá=
Nááman Heth
man Syriyſki.

35:
mán on wielki Hetman Syriyſki gdy vſłyſzał o Elizeuſzu w
36:
żydoſtwie/ iż to był wielki cżłowiek/ y wiele ludzi vzdrawiał.
37:
A iż był okrutnym trędem záráżony/ iechał do niego nábra=
L iiijwſzy zło=


strona: 64v

Kſięgi Wtore
1:
wſzy złotá/ ſzat/ y inych klenotow/ proſząc go áby go vzdro=
iiij. Krole. w v.

2:
wił. Tám iáko mu ſie Prorok kazał ſiedḿ kroć w Iordanie
3:
vmywáć/ y iáko on trąd opadł z niego/ y co to známionowá
4:
ło/ tho iuż támſą kto chcze cżytáć hiſtorie ná to nápiſáne. A
5:
gdy iuż miał odiecháć od onego Proroká/ chciał mu zoſthá=
6:
wić ſzat/ złotá/ y inſzych vpominkow doſyć. Prorok niechciał
7:
nic wziąć/ powiedáiąc iż ſą nieprzedáyne dáry Boże. Y ie=
8:
chał ták s tym on zacny cżłowiek tylko podziękowawſzy pro
9:
rokowi onemu. Giezy ſługá onego Proroká bieżał zá nim/ y
10:
vgonił go/ y powiedział mu/ iż ſie moy pan rozmyſlił/ y ka=
11:
zał cie prośić ábyś mu poſłał funt złotá y iáką ſzátę. Hetman
12:
powiedział/ iż lepiey iż weźmieſz dwá funty y dwie ſzácie.
13:
Ten ſługá potym wziąwſzy zákrył to/ Prorokowi nic nie po
14:
wiedziawſzy. Teyże nocy wpadł nań on wſzytek trąd one=
15:
go Hetmáná/ y ieſzcże więtſzy/ że był ták oſzpecony iż nieznáć
16:
było ieſli był cżłowiek álbo źwirzę/ y thákże iuż chodził z nim
17:
áż do ſmierći. Poznał potym Prorok co vdziáłał/ y on ſie nę=
18:
dznik potym przyznał ktemu.
19:
Pátrzayże záſię/ gdy iuż żydowie weſzli do obiecáney zie=
20:
mie/ á iuż był Moiżeſz vmárł/ á Iozue był ná iego mieyſczu
21:
poſtáwion/ gdy obległ Ierycho/ tedy go iuż thám Pan náu=
Iozue w vj. kapit.

22:
cżył iáko go miał dobyć/ ále łácno było mędrowáć bo ſie ſá=
23:
my mury obaláły. Támże mu Pan roſkazał gdy miáſtá do=
24:
będzie áby nic z niego nie brał/ iedno áby wſzytko pobił á po
25:
palił/ tylko ſrebro á złoto áby záchował ná nacżynie ku chwa
26:
le Páńſkiey. A gdy miáſtá dobył tákże wſzytko vcżynił. Zyd
27:
łákomiec ieden vkradł płaſzcż ſzárłatny y ſponki złote/ y záko
28:
pał w zięmię. Wnet ſie Pan rozgniewał ná wſzytko woyſko/
29:
iż ie ták vſtráſzył/ iż co pirwey dwá żydowie dzieſięć pogá=
30:
now gonili/ tho w ten cżás przed dwiemá pogánow ſto ży=
31:
dow vciekáło/ y wiele ludzi było z woyſká żydowſkiego po=
32:
ginęło. Iozue vpadł ná twarz wołáiąc do Páná áby powie
33:
dział przycżynę przecż ſie ták roſciągnęłá ſzyroka pomſtá ie=
34:
go nád ludem Bożym. Powiedział Pan/ iż ieſth złocżyńcá
35:
miedzy wámi co z łákomſthwá przeſtąpił roſkazánie moie.
36:
Wnet ſie tu Iozue záwierciał/ wnet loſy puśćił/ że onego łá=
37:
komcá náleziono/ y wnet ſrodze kámieniem vtłucżono/ á też
Iozue żydá v=
kámienował o
łákomſtwo.

38:
wnet gniew Páńſki vſpokoił ſie záſię nád ludem onym.
39:
Ano wſpomni ſobie czo thákże Apoſtołowie vcżynili/ gdy
w Dzie. w viij. ka.

40:
Symon cżárnokſiężnik do nich przyſzedł przynioſzſzy im pie=
niędzy


strona: 65

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 65.
1:
niędzy niemáło/ áby mu Duchá ſwiętego czo vprzedáli/ áby
2:
też tákże dziwy mogł cżynić iáko oni cżynili. Nádziewáiącz
3:
ſie łákomiec s tego wielki pożytek ſobie vcżynić. Słuchayże
4:
co mu Piotr ſwięthy powiedział: Pieniądze twoie niechay
5:
tobie będą ná zátrácenie/ ábowiem ſą drogie á nigdj nieprze
6:
dáyne dáry Boże. A ten wnet padł zlęknąwſzy ſie thuż przed
7:
nogámi Apoſtolſkiemi y ſtráſzliwie zdechł/ y tuż go wnet ſłu
8:
dzy iego s koſciołá wywlekli.
9:
A gdzież ſą dziś ći Elizeuſzowie? á gdzież ſą tácy Apoſto=
10:
łowie? nie tylko áby miał kto dobrowolnie czo przynieść á=
11:
bychmy wziąć nie mieli/ ále by mogło być/ y s płácżem wyłu
12:
pić/ y iákożkolwiek doſtáć/ tedybychmy to bárzo rádzi vcży=
13:
nili. Y nie bárzo drzeḿ położyſzli czo podle ſiebie/ boć drugi
14:
nie ſpi/ ſtrzeż ábyś nie przedrzemał tego czoś położył. Azaſz
15:
dziś komu w pothrzebie iego/ á zwłaſzcżá vbogiemu/ drzwi
16:
gdzie otworzone ſtoią bez dárow? Azaż dziś vbogi cżłowie
Dáry wielką
mocz máią.

17:
cżek rádę iáką álbo pomocz iáką znaydzie w iákim vpadku
18:
ſwoim bez dárow? Owa iáko ſthára przypowieść/ iż nędz=
19:
nik záwżdy potłocżony leży. Azaż dziś dziwnych nágániá=
20:
cżow nie máſz? áby nágnáć gdzieby ſkąd czo przypáść mo=
21:
gło. Ano powiedáli o iednym pánie/ iż gdy vbogi kmiothek
22:
przyſzedł do niego w iákieyśi też potrzebie ſwoiey/ náſtaw=
23:
ſzy ſie długo v drzwi poſzedł do domu/ niechciano puśćić. Po
24:
tym pochwili prziſzedł wziąwſzy ná ſię báráná/ á ſtánąwſzy
25:
v drzwi pocżął báránowi ogon łámáć/ á bárániſko też pocżę
26:
ło wrzeſzcżeć/ y kazano go wnet puśćić/ y ſpráwił ſobie wſzy
27:
tko co mu było potrzebá. Pothym przyſzedſzy do Gromády
28:
żártował ſobie s tego powiedáiąc: Iż iuż dawno pánu ſłużę/
29:
dzień pilno robię/ nigdym nicżego y nie zámieſzkał/ á wżdym
30:
żadnego vrzędu nie wyſłużył. A moy Báran bá ſkoro przy=
31:
ſtał teyże godziny zoſtał otwiernym v páná.
32:
❡Nie máſz żadney trudnośći cżegobychmy
33:
ſie dla łákomſtwá nie ważyli.
34:
A
Le gdyż to ták do ſwego przyrodzenia iáwnie znamy/ iż
35:
odmienne ieſt/ á záwżdy przykłonnieyſze ieſt do ſwiátá
36:
tego obłudnego/ y do nábycia omylnych przyſmákow iego/
37:
niżli do cnoty á do poććiwego/ pobożnego/ á wolnego żywo
38:
tá ſwego/ toć tu iuż trzebá oſtrog/ toć iuż tu trzebá twárdego
lecá há=


strona: 65v

Kſięgi Wtore
1:
lecá hámowáć tego ſwowolnego oſłá/ thuć iuż trzebá myſl
Poććiwe lepſze
niż pożytecżne.

2:
więzáć roſtropnym bacżeniem/ thuć iuż trzebá vſtáwicżnie
3:
pomnieć ná ſłowá ony Mędrcow onych czo záwżdy mocnie
4:
przekłádáli poććiwe przed pożytecżnym. Iákoż ſnadź nie tyl
5:
ko mędrzec ále głupiec tákżeby tho był zeznáć powinien. Bo
6:
á zacżże ſtánie pożytecżne byś go nawięcey názbierał/ ieſli po
7:
ććiwego nie będzie/ ieſli v ludzi ohydzon á zelżon będzieſz/ ie=
8:
ſli ſławy nie będzie? ieſli beſpiecżnej wdzięcżnośći nie będzie/
9:
ieſli tylko będzieſz chodził miedzy ludźmi iáko pies podtulá=
10:
iąc pod ſię ogon/ cżuiąc to ná ſie żeś komu ſádło zyadł. A coż
11:
ći będzie po onym pożytecżnym/ ktore iáko kámienie záwár=
12:
te w kącie leży? áni Bogu s tego ſławy/ áni tobie/ áni pożyt=
13:
ku ludziom/ áni poććiwośći. Abowiem iuż thám y wolność
14:
onę złotą przy tym márnie tráćić muśiſz/ kthorą mądrzy lu=
15:
dzie nád wſzytki ſkárby ſwiátá tego záwżdy ſobie przekłá=
16:
dáli.
17:
Abowiem ieſli tego rozumem á cnothą w ſobie łámáć nie
18:
będziemy/ pewnie przyrodzenie náſze záwżdy w thym obłą=
19:
dzić ſie muśi. Pátrz ná naſtárſzego cżłowieká/ ieſliże ſie ieſz=
20:
cże nie pyta á pilnie nie ſtára o káżdą rzecż/ iákoby miał ieſz=
21:
cże tego do ſtá lat vżywáć. Ano thák poſpolicie bywa/ kiedy
22:
nawięcey chlebá nárobiemy/ áliśći zębow nie będzie. Pátrz
23:
ieſli ſie káżdy nie pyta dobrzeli záſiano/ będąli co budowáć/
24:
iákoli ſie woły máią/ czoli z Gdańſká ſłycháć/ po cżemuli tho
25:
ná tárgu. A z mnieyſzych ſtanow/ iuż nie máſz ták niepocżći=
26:
wych y niepobożnych queſtow/ dla pożitku cżegoby ſie ludzie
27:
nie ważyli. Iuż tho nic vkráść/ wyłudzić/ wykłámáć. Iuż ſie
Nicz trudnego
dla łákom=
ſtwá.

28:
gornik grzebie pod cięſzką zięmię/ chociay wie iż ich tám nie=
29:
máło przed tym poginęło. Iuż ſie márinarz s ſwięthą Bár=
30:
bárką puśći ná ſrogośći morſkie/ chociay wie iż ich tám vſtá
31:
wicżnie wiele tonie. Iuż bartnik ſłábemu łycżánemu powro=
32:
zowi wierzy gárdłá ſwego. Iuż drab lezie ná dziáłá á ná pe
33:
wną ſmierć po drábinie ná mur/ á wſzytko w nádzieię poży=
34:
thku iákiego. Iuż chłop dla ſkory waży ſie z Miedźwiedziem
35:
łámáć/ gárdło álbo ſzpethne rány podiąć. Iuż nie doieść/ nie
36:
dopić/ nie doſpáć. A nie máſz tey trudnośći cżegobychmy ſie
37:
nie ważyli dla tego kęſá docżeſnego nędznego. Iuż zá pienią
38:
dze otruć/ zdrádzić/ we ſpiącżki zábić/ mátká dziewkę w ſpro
39:
ſną niewolą záprzedáć/ iuż hecel naidzie ſługę co pſá zá ogon
40:
pod ſukienicą wlecże/ iuż drugi zá káthem drábinę nieſie. A
ſnadź nie


strona: 66

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 66.
1:
ſnadź niemáſz tákiey niecznothy cżegoby nędzne pieniądze á
2:
márny á krotki pożytek áby ći dwá pánowie nie ſpráwili.
3:
A iáko ieden zacny dworzánin mowił: Iż nie mogę tego v
4:
ſiebie ználeść cżegoby mi nie doſtawáło. Poyrzę do ſkrzynie
5:
wedle mego ſtanu wſzytkiego doſyć. Poydę do ſtáyniey/ we
6:
dle mey potrzeby koni doſyć. Poydę do kuchniey wſzytkiego
7:
doſyć. Owa w ktory kąt kolwiek poźrzę tedy mi ſie ták zda/
8:
iż niemáſz wedle mego ſtanu cżegoby mi nie doſthawáło. A
9:
wżdy ná káżdy dzień obbieżę wſzytki pány/ obbieżę trzy kroć
10:
rynek/ ſzukam ieſzcże cżegoś/ á ſam nie rozumiem cżego.
11:
A pátrz bábá zdechła iuż nápoły/ będzye nośiłá pieniędzy
12:
máchárzynę w zánádrzu/ á nie ruſzy ich by miáłá zdechnąć
13:
od głodu/ y thákże z nimi cżáſem w bárłogu gdzie zdechnie/ á
14:
przedſię będzie álbo zwodziłá/ álbo cżárowáłá/ álbo w gno=
15:
iu gdzye wrzeſzcżącz ná mrozie żebráłá/ áby iey co ieſzcże do
16:
oney máchárzyny przybyło. Plebániſko będzie łyſe/ oprzáłe
17:
śiwe/ ma plebánią ná ktoreyby ſie mogł dobrze mieć/ y ſpo=
18:
koynego żywotá vżyć/ dayże mu drugą. A iż mu w niey ktho
19:
przekaża áliśći ſie on wlecże do Rzymá iákoby bocian wie=
20:
ſieni do cieplić/ á cżáſem thámże zdechnie á do plebániey ſie
21:
nie wroći.
22:
❡Kto pomni ná poććiwą ſławę ſnádnie
23:
łákomſtwo zwycięży.
24:
A
Le by káżdy pomniał ná zacną ſławę ſwoię/ pomniał ná
25:
boiaźń Bożą/ pomniał ná wdzięcżny á ſpokoyny żywot
26:
ſwoy/ pomniał ná dzień iutrzeyſzy iż nie iego ieſt/ áni wie czo
27:
ſie z nim iutro ma sſtáć/ á vważył ſobie odmienność fortuny
28:
iáko ſie oná dziwnym kołem tocży/ á iż nigdy długo trwáłe
29:
kroleſtwo iey być nie może/ pewnieby mu też mogło wiele o=
30:
deydź they omylney chćiwośći iego/ á pewnieby dał policżek
31:
przyrodzeniu ſwowolnemu/ á nie dałby mu ſie ták iáko mie=
32:
dźwiednikowi zá nos wodzić. Abowiem bacżyć drugi/ y ro
Lákomiec
woyth we
wśi.

33:
zumieć drugi/ iż to co mu Pan Bog dał/ iżby to doſyć było ná
34:
wychowánie poććiwego ſtanu iego/ y pomiernego żywothá
35:
iego. Ale proſto ieſt iáko on woyt we wśi/ czo mu gromádá
36:
mowiłá: Miły woycie cożći też potym iż ſie do thego dworá
37:
ciſnieſz/ maſz ſie iáko cżłowiek/ maſz wſzytkiego dobrego z łá=
38:
ſki Bożey doſyć/ y ieſzcżebyś ſie lepiey miał gdybyś ſwego do
mku był


strona: 66v

Kſięgi Wtore
1:
mku był pilen/ á przedſię tám lezieſz/ więc przedſię tobą robią
2:
iáko oſłem ná káżdy dzień/ á domá ſiedząc dzień odrobiwſzy
3:
miałbyś iuż ſobie pokoy. Więc tám rychley náłáią/ á cżáſem
4:
y we grzbiet ſie doſtánie. Powiedział woyt/ iżći to wſzyſtko
5:
prawdá/ ále mi przedſię miło/ bo ſie s pánem námowię/ á też
6:
mi to przedſię miło iż mię pánem woytem zową.
7:
Tákże nam wſzytkimſie tego chcze áby nas tymi mizerne=
8:
mi woyty zwano. Nic to wolność ſtráćić/ nic to vſtáwicż=
9:
ney prace vżywáć/ nic tho w káżde ſie trudnośći wdáć/ opu=
10:
śćiwſzy onę wdzięcżną wolność y ſwobodę ſwoię/ kiloby
11:
nas woythy zwano/ á kilobychmy wżdy też iákiey ſzárey py=
Chce ſie nam
woyty być.

12:
ſzki s tego iáko táko záżyli. Azaſz drugi nie rozſtháwia bro=
13:
gow ná ſzyrzą áby ſie ich więczey zdáło/ á w drugim dziurá
14:
áż do ziemie. Azaſz nie náwieſza kolnierzow Liśich páchoł=
15:
kom ná ſzyi/ á w tyle báran dyſzy: ázaſz gdzie wziąć tu wziąć
16:
ſzubá kunia być nie muśi/ á w kálecie przedſię cyrographow
17:
z minutámi pełno. Ale to nic kiloby nas woyty zwano/ á iż=
18:
by rzecżono iż tho miłośćiwy pan idzie/ ánoby mu właſniey
19:
możono rzec/ iż to miłośćiwy niewolnik idzie ſwiátá tego.
20:
❡Cżłowieká zábáwionego niewolą ſwiáthá te=
21:
go dla łákomſtwá/ trudno go dobrim cżło=
22:
wiekiem właſnie zwáć.
A
Ták zábáwiony cżłowiek ſwiátem tym á przypadki dzi
23:
wnemi y łákomemi zábawkámi iego/ trudno ſie z roſtro
24:
pnym bacżeniem bá wierę y s cnotą y z wolnoſcią nádobne=
25:
go żywotá ſwego zgodzić ma/ y trudno go iákoś właſnie do
26:
brym cżłowiekiem kto ma zwáć. A to ieſt wſzytká przycżyná
27:
tego/ iż náſzá náturá ieſt ſámá w ſobie ták bárzo záwikłána/
Lákomcze tru=
dno zwáć do=
brym cżłowie=
kiem.

28:
iż ty dwie rzecży nigdy w niey obumrzeć nie mogą/ iżby ktho
29:
rzekł by nawięcey miał iż iuż mam doſyć/ á iżby ſie też kto zá=
30:
ſię ná bliſką ſmierć ſwą rozmyſlał/ iedno ták z dáleká ná nię
31:
zágląda/ á do ſtá lat ią práwie káżdy vpátruie. Ano kthoby
32:
ſie ná to dobrze rozmyſlił/ iż iedno dziś to náſz cżás właſny/
33:
iutro iuż nie náſz/ y nie wiemy czo ná nas przypáść ma/ álbo
34:
co ſie z námi sſtánie.
35:
A chociay to iáwnie widzimy iż thy trudne nábycia náſze
36:
ſą iáko proch á márne ſmiecie ná drodze leżące/ kthore ledá
37:
wicher porwáć y roznieść może/ A iákiey trudnośći/ pracey/
złey ſławy/


strona: 67

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 67.
1:
złey ſławy/ zniewolenia y niebeſpiecżeńſtwá żywotá ſwego
2:
ſláchetnego dla nich vżywamy/ Bog wie/ dobrze ſie ná to ro
3:
zmyſliwſzy/ mogłby to drugi s ſiebie otrząſnąć iáko źimie s
4:
płaſzcżá ſnieg przyſzedſzy do ciepłey iżby. Gdiż then záwżdy
5:
lepſzey roſkoſzy vżywa co ſobie w ciepłey iżbie ſiedzi á grzan=
6:
ki ſobie do piwá kráie/ niż ten co po ſzelinie biega ſam niewie
7:
cżego ſzuka/ á okiść mu zá ſzyię páda.
8:
Abowiem pátrz/ ták iáko ſłychamy/ gdy ſie okręt rozbije/ á
9:
kto ſie deſzcżki vłápi wierz mi iż ten tłumokow nie wiąże oko
10:
ło ſiebie. Tákże y my moglibychmy ſie rozmyſlić/ iż bárzo w
11:
ſłábym okręcie pływamy po tym burzliwym morzu ſwiátá
12:
tego/ á iuż ledwe ſie deſki nie chwythamy/ á przedſię tłumoki
13:
wiążymy pilno około ſiebie/ á wieſz to pan bog ieſli nas gdzie
14:
y z deſkámi ſtráſznie nie zátopią. Ale to wſzytko nic/ ſláche=
15:
tne przyrodzenie wſzytko nam to ſnádnie rozrádzi. A mogłá
Náthurá pir=
wſza iáko nas
płácże.

16:
by ná nas oná pirwſza náturá náſzá rzewno zápłákáć/ w kto
17:
reiechmy ſie w niewinnośći vrodzili/ mowiąc nam ty ſłowá
18:
O nędznicy nędzni/ iam was byłá nadobnie w niewinnośći
19:
wáſzey ná ſwiát poſłáłá/ á wyſcie to w ſobie wſzytko ſpro=
20:
ſnie pomieſzáli. Azażem ia was byłá wypráwiłá z łákomſt=
21:
wem/ s pychą/ z obżárſtwem/ álbo z inemi wyſtępki ſwiátá
22:
tego? á wy niewiem gdzieſcie ſobie tego nábyli? A coż wam
23:
było y po rozumie/ y po cnocie/ com ia wam zá oſobliwe kle=
24:
noty dáłá? gdyſcie tym wzgárdzili/ á niepoććiwieſcie w ſo=
25:
bie wſzytko ſplugáwili.
26:
❡Przeto nam łákomſtwo pánuie/ iż nie
27:
wierzymy áni cnocie/ áni obietni=
28:
cam Bożym.
29:
A
Bowiem pátrz moj miły brácie co nam ták ſrodze gwał
30:
ći to nędzne przyrodzenie náſze/ iż nie wierzy áni Bogu/
31:
áni cnocie/ áni żadney poććiwey ſpráwie ſwoiey/ iedno thák
32:
ciáłu á márnemu ſwiátu dálichmy mocną poſſeſyą w ſwo=
33:
wolne rozmyſły ſwoie. Pan woła/ nie ſzukaycie ſkárbow ná
34:
ziemi kthore wam ſnádnie rdzá y mol pogryzie. Ale ieſli ich
Matth. w vj. kap.
Bog á cnotá iá
ko zá nami wo łáią.

35:
ſzukáć álbo ie mieć chcecie/ ſzukaycieſz pirwey ſkárbu niebie=
36:
ſkiego/ á ia wam to obieczuię iż wam ty wſzytki ine rzecży ná
37:
ziemi ſnádnie przypádną. A nie pewnyż to ſkarb moy miły
38:
brácie? á nie widamyſz tego iáwnie w poććiwych domoch/
Mktorzy ſie


strona: 67v

Kſięgi Wtore
1:
ktorzy ſie ſpráwuią cnotą á boiáźnią Bożą/ iáko v nich kąty
2:
wſzytki pełne/ á v łákomcá wſzytko iáwnie ginie/ wſzytko ni
3:
ſzcżeie/ że cżáſem/ iáko ono powiedáią/ niemáſz cżym y kotki
4:
s kątá wywabić. Pátrzayże záſię iáko też zá námi cnotá mi=
5:
ła woła: Pomni co ieſt poććiwość/ czo ieſth ſławá/ czo ieſth
6:
wdzięcżność v ludzi/ czo ieſt ſpokoyny á pomierny żywoth/
7:
day temu ſproſnemu łákomſtwu pokoy/ á vciecż ſie do rozu=
8:
mu á do obietnic Bożych/ łácnoć to wſzytko przypádnie/ bę=
9:
dzieſz wſzythkiego doſyć miał/ á niżlibyś ſie miał thym ſpro=
10:
ſnym á niepoććiwym á niepobożnym łupieſtwem á łákom=
11:
ſtwem báwić.
12:
Ale iáko widzimy iż y w źwirzęthach rozne przyrodzenia
13:
ſą/ tákże też y w náſzym nędznym narodzie rozne przypadki/
14:
y przyrodzenie/ y obycżáie okázowáć ſie muſzą. Bo Lew/
15:
Miedźwiedź/ przechodzą inſze źwirzętá mocą á ſrogoſcią/
16:
Párdus cżerſtwoſcią/ Tygrys rychłoſcią/ Linx wzrokiem/
17:
Wieprz dziki ſłuchem/ á tak áż do inſzych źwirząt. Tákże też
18:
y miedzy końmi y miedzy ptaki/ chociay będą iednákiey nátu
19:
ry/ á wżdi widamy rozne nátury: Ieden waśniwy/ drugi po
20:
korny/ ieden rychły drugi leniwy/ ieden grędą drugi inocho=
21:
dą/ tákże też ten náſz záwikłány narod. Ieden muśi być hoy=
22:
ny drugi łákomiec/ ieden trzeźwi drugi opilec/ ieden ſkrom=
23:
ny pokorny drugi iádowity á gniewliwy/ áż ták y do inſzych
24:
obycżáiow przyrodzenia náſzego. A thák mi ſie zda iż ſie nas
25:
máło inochodą puſzcża więcey grędą.
26:
A cżymże to ma być vmiárkowano? nicżymći inſzym ied=
27:
no rozumem/ cnotą/ á boiáźnią Bożą/ boć to ſą naprzedniey
28:
ſze ſkárby náſze/ á wſzythko nam ſnádnie zginąć może/ iedno
29:
to ſámo nas do grobu doprowádzić ma. Thák iáko powie=
30:
dał on Stylibon Mędrzec gdy vciekał iedno w koſzuli s po=
Czo ſą właſne ſkárby náſze.

31:
gorzáłego miáſtá/ tedy go żáłował Demetrius/ powiedział
32:
mu: Y cżemuż mię żáłuieſz nie zgorzáłoć mnie mego nic/ wſzy=
33:
tkoć ia ſwoie s ſobą noſzę. Powiedział mu Demetrius: A coż
34:
nośiſz nieboże á to nie maſz nic iedno koſzulę? Powiedział mu
35:
Stylibon: Iż noſzę rozum/ cnotę/ ſławę/ poććiwość/ á tho ſą
36:
właſne ſkárby moie. A to co mi zgorzáło toć było nie moie/
37:
ták mi tego było ſzcżęſcie do cżáſu pożycżyło. Otoż nieſzcżę=
38:
ſcie ſie z nim zwádziwſzy wſzytko mi to wydárło. Ale ſie mo
39:
że ſzcżęſcie ieſzcże ſnadnie popráwić/ iż mi tho wſzytko w ry=
40:
chle nágrodzić może.
A ták kto


strona: 68

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 68.
1:
A ták kto ſie cnotą á rozumem ſpráwuie/ ſnádnie wſzytko
2:
iáko krygiem twárdym w ſobie záłomić może/ iuż łákomſt=
3:
wo/ iuż gniew/ iuż obżárſtwo/ y inſze wſzitki przypadki/ wſzy
4:
tko to s ſiebie rozumem iáko Máyową roſę ſnádnie káżdy o=
5:
trząſnąć może. Abowiem rozum ieſt to wielki krol á wielki
6:
zwycięſcá przyrodzenia cżłowiecżego/ kto ſie wda pod krole
Rozum Krol.

7:
ſtwo iego. Bo dobreć ieſt bogáctwo y poććiwe/ dobrać ieſt
8:
vrodá/ dobreć ſą kſtałty/ vbiory/ y ine przypadki wedle ſwiá
9:
tá tego/ ále gdzie to wſzytko rozumem á cnotą nie będzie o=
10:
zdobiono/ tedy to wſzytko ieſth iáko málowána łodź á pię=
11:
knie przypráwiona/ á dziuráwa. Albo koń pięknie vbrány á
12:
zły á nikcżemny. Y káżdy pewnie woli wſieść do owey pro=
13:
ſtey á nie málowáney á pewney á mocney/ niżli do owey má
14:
lowáney á dziuráwey. Y ná koniá dzielnego chociay w pro=
15:
ſtym ſiedle wolałby káżdy ku potrzebie wſieść/ niż ná owego
16:
vpſtrzonego co ſie wſpina/ wirzga/ á ogonem hárcuie.
17:
Pátrzże też záſię cnotá iáko to ieſt wielka zaczna á można
18:
krolowa/ á bárzo podobna ku ſłońcu. Bo ſłońce ieſli w nocy
Cnothá krolo=
wa á ku ſłońcu
podobna.

19:
zá gorę zaydzie/ tedy tám przedſię inym narodom ſwieći. Ie
20:
ſli ie też iákie chmury we dnie záſłonią/ thedy przedſię ná in=
21:
ſzym mieyſcu ſwieći/ iáko to więc po gorach widamy. Tákże
22:
też tá cnotá thá można krolowa/ chociay ſie kęs w kim záćmi
23:
zabáwkámi ſwiátá tego iáko ciemnemi chmurámi/ ey przed
24:
ſię ſie oná wynorzyć á záwżdy zábłyſzcżeć muśi. Bo niechay
25:
ſtráći wſtyd kto iáko chce/ przedſię bez tego być nie może gdi
26:
wſpomni ná cnotę/ áby ſie wżdy też kiedy zapłonąć á záwſty
27:
dáć nie miał. A wſzákoż w záplugáwionym ciele nie może
28:
ták beſpiecżnie ſwych chorągwi roſthocżyć/ iáko w owym
29:
wſpaniłym á rozumem ozdobionym. Bo cnothá w chłopye
30:
niedbáłym ieſt iáko pozłoćiſta vzdá ná ſzkápie párſzywey/ ál
31:
bo iáko piękna ſzátá ná plugáwcu/ áno ná niey pierza y błotá
32:
doſyć. Ale gdzie cnotá przypádnie do wſpaniłego ciáłá á ro
33:
zumem ozdobionego/ iuż ſobie buia iáko orzeł/ iuż mu rowno
34:
ſzcżęſcie y nieſzcżęſcie/ iuż łákomſtwo ná ſtronę/ iuż gniew/ iuż
35:
y wſzytki ine przypadki ſnádnie tháki káżdy w ſobie opáno=
36:
wáć á vmiárkowáć może. A thák poććiwy cżłowiek/ pátrz/
37:
ázali ſie nie ma ná co rozmyſláć/ ſłyſząc ták ſtráſzne á ohydne
38:
przypadki przyrodzenia ſwego? Izaſz mu nie lepiey w pię=
39:
kney cnocie/ w nadobnych zwycżáioch/ z wielką wdzięcżno=
40:
ſcią ſpokoynego á wdzięcżnego żywotá vżywáć/ cieſzącz ſie
M 2pewnemi


strona: 68v

Kſięgi Wtore
1:
pewnemi obietnicámi Páńſkiemi/ niżli ták w ſobie ty ſláche=
2:
tne á wiecżne dáry/ iáko márnym á plugáwym błothem po=
3:
pluſkáć ſproſnemi á plugáwemi ſpráwámi ſwemi? Tho iuż
4:
ia káżdego nabożnemu rozmyſlániu porucżam.
5:
Kápitulum viij.
6:
Iáko poććiwy cżłowiek pychę y ine wſzethecżeń=
7:
ſtwá z niey przypádłe ma w ſobie y ſkromić
8:
y iáko ſie iey przeſtrzegáć.
9:
grafika
10:
A
Cż máło przed thym y o tey zacney
11:
pániey o pániey ſzárey pyſze nieco ſie wſpomi
12:
náło/ ále dla ſequenſu á dla porządku iáko to
13:
iedno zá drugim idzie/ y tu ſie o niey przytho=
14:
cżyć muśi. Poſpolicie to iedno zá drugim cho
15:
dzi/ zá zbytki łákomſtwo/ zá łákomſthwem á zá bogáctwem
16:
pychá/ zá pychą wzgárdzenie á zwádá/ więc vboſtwo/ thoż
17:
záſię znowu ſpomogſzy ſie zbytki/ á zá zbytki znowu łákom=
18:
ſtwo. A ták ſie to koło z dawná ná ſwiecie vſtháwicżnie to=
19:
cżyć muśi. A thák tá páni ſzára pychá niſkądći inąd ſnádniey
20:
przypáść nie może/ iáko s wſzetecżnego łákomſtwá/ s ktore=
21:
go bogáctwo roſcie. A páni pychá ieſt iáko właſna dziewká
iego.


strona: 69

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 69.
1:
iego. A bárzo tho páni ſproſna y ſzkodliwa narodowi ludz=
2:
kiemu.
3:
Abowiem dobre mienie/ á chociay y bogácztwo pobożne/
4:
trudnoć to złym názywáć/ boć tho ſą dáry Boże/ gdyż nam
5:
Pan ziemię w ręce náſze podáć racżył y ze wſzyſtkiemi bogá=
6:
ctwy iey/ ále ták ábychmy tego pomiernie/ pobożnie/ á poćći
Bogactwo iá=
ko ieſth dobre.

7:
wie vżywáli/ bez nádętey pychy á bez wzgárdzenia bliźnie=
8:
go ſwego/ czo ieſt ſproſny grzech á bárzo przemierzły v nie=
9:
go. Bo ieſliżeć nas ſtworzył w ſpráwach á w obycżáioch ku
10:
podobieńſtwu ſwemu/ boć ku ſthanowi dziwnemu Boſkie=
11:
mu á kto kiedy cżym ſie namniey przypodobnić może? ták iá=
12:
ko Dawid o thym nápiſał/ ále pátrz iáko on będąc Pan nád
w Pſal. xxxiiij. y
w xxxix. etce.

13:
pány/ Krol nád krolmi/ ſiedząc ná wyſokoſciach niebieſkich/
14:
w nierozmierzoney ſwiátłośći/ oſtąpiony dziwnemi tłumy
15:
rozlicżnych á mocnych á poważnych/ nie ziemſkich ále niebie
16:
ſkich ſług ſwoich/ to ieſt Archányołow/ Anyołow. Przećiw
17:
ko ktorym wſzyſcy krolowie ziemſcy ſą iáko proch á muchy/
18:
ábowiem przed nimi/ ná roſkazánie Páná tego/ drżą wſzyt=
19:
ki mocy y ziemſkie y piekielne/ á pátrzże z iáką powagą á z iá
20:
ką pychą ten Pan vżywáć racży tego ſtanu ſwego/ nie máſz
21:
ták nędznego żebracżká ktoregoby on do miłoſierdzia ſwego
22:
przypuśćić nie racżył/ á wyſłucháć go nie miał. Pátrzayże iá
23:
ko nas nędzne ſtworzenie ſwoie á zlepienie rąk ſwoich ſyna=
24:
cżki ſwemi/ bráćiſzki ſwemi zwáć racży/ do káżdego ſie prziść
25:
obiecuie ná káżde wſpomożenie iego/ kto iedno záwoła żáło=
26:
bliwym głoſem do niego á mocno vwierzywſzy iemu. Więc
27:
y Anyoły ſwoie ſwięte poſyła ná poſługi wiernych ſwoich/
28:
áby ich ſtrzegli iáko źrzenice w oku ſwoim/ thak iáko piſmo
w Pálm. xC.

29:
tego poſwiadſza/ á iżby y kámyki wyzbieráli ná drogach cho
30:
dzenia ich/ áby ſie z nieobacżka nie obráźił w nogę ſwoię/ cho
31:
ciaż to ſą wielcy ſtanowie iego.
32:
A cżymże ſie ty nędzna mucho nádymáć chczeſz? á dla cże=
33:
goż thę plugáwą gębę twoię podnośiſz ná wzgárdzenie á ná
34:
lekkość bliźniego ſwego? ktory byś z nim ſiadł ná wagę/ dá=
35:
leko zacnieyſzy ieſt á niżli thy v Páná ſwego/ á pewnie żebyś
36:
dáleko s kloby ſkocżył. Iáko o tym nadobnie Sálomon ná=
37:
piſał/ iáko ći dármopyſzkowie ná ſądnym dniu będą ná thy
Mądro. x v. kap.

38:
nárzekáć ktorymi tu gárdźili/ á zá nic ich thu ſobie nie mieli/
39:
mowiąc ku ſobie: Y dawnożechmy ie widzieli nikcżemniki á
40:
nędzniki ná ſwiecie? á teraz ſiedzą iáko gwiazdj/ á ſnadź nas
M iijieſzcże po=


strona: 69v

Kſięgi Wtore.
1:
ieſzcże poſądzáć máią/ iákożthák pewnie á nieomylnie być
2:
muśi.
3:
A cożći po tym nędzniku iż ſiedziſz iáko málowána oponá
Hárdego poſtá
wá ſzpetna.

4:
zá kęſem kámieniá wykowánego? álbo zá iáką málowáną
5:
ſciáną/ álbo zá iáką vpſthrzoną kobiercżyną nádąwſzy nos
6:
ſwoy/ álbo podnioſzſzy gębę ſwoię/ áno choćći kęs w ocży po
7:
chlebuią á odſzedſzy wſzyſcy ſie ſmieią/ wſzyſczy o tobie ſzep=
8:
cą/ wſzyſcy tobą choć nie w ocży gárdzą/ á ty niedbas kiloby
9:
kilko węſátich chłopow z liśimi kolnierzmi przed tobą ſtało/
10:
á iżćiby cżterzey ręcżnik dzierżeli/ á thy ábyś iedno chrapał/
11:
ſpluwał/ ná ſtronę poglądał/ s poſtáwą mowił/ á ludzie á=
12:
być ſie iedno dziwowáli/ á oſmiawſzy áby cie ſzli ſzácowáć z
13:
onych ſproſnych poſtaw y obycżáiow twoich.
14:
A ná toż to maſz łupić á ſzácowáć nędzne ludzi? á ná thoż
15:
ſie tho ma vdáć nędzne/ niepomierne/ á niepobożne łákomſt=
16:
wo twoie? á ná toż cie Bog poſtánowił ſzáfárzem funtow y
17:
ſkárbow ſwiętych ſwoich? Azáż nie widziſz álbo nie ſłyſzyſz
18:
iż przed progiem twoim iuż iáko odzwirny ſtoi vſtáwicżnie
19:
nędzny á prętki vpadek twoy? gdyż Páńſki dekret nigdy nie=
20:
omylny nie ieſt/ gdzie obiecuie złożyć záwżdy pyſznego s ſtol
Luk. w j. kapitule.
j. Piotr w v kap.

21:
cá/ á podwyſzſzyć pokornego. Gdzie Apoſtoł powieda iáko
22:
ſrodze Pan ná niebie záwżdy ſprzećiwi ſie pyſznemu/ á niſz
23:
cży pychę iego.
24:
❡Przodkowie náſzy ſwięći iáko
25:
pychy vżywáli.
26:
Z
Apomniałeś podobno onych ſwiętych przodkow ſwo=
27:
ich á wielkich miłoſnikow Páńſkich/ ieſliże też ták wzgo
28:
rę podnośili głowy ſwoie/ álbo ieſliże ták ſproſnie nádymáli
29:
twarzy ſwoie przećiw bliźnim ſwoim/ álbo ieſli ták ſzukáli á
30:
zábiegáli pożytkom ſwiátá tego dla nędzney á tey ſzárey py=
31:
chy iego. Máło ći ználi álábáſtrow/ mármorow/ złotá/ ſre=
32:
brá/ pſtrych opon/ y inych dziwnych przyſmákow ku temu v
33:
Bogá ſproſnemu grzechowi/ kwiatecżki á piękna trawecżká
Iákiey pychy v
żywáli oyczo=
wie ſwięći.

34:
to było obicie ich/ namiotek álbo chroſciána budká tho były
35:
mármory y álábáſtry ich/ podpłomycżek ná węglu vpiecżo=
36:
ny á káwálec báráninki to były połmiſki ich/ miłość wierna/
37:
powinność życżliwa/ ſpráwiedliwość/ bogoboyność/ po=
38:
mierność tho były wſzytki vbiory ich/ wſzytki klenoty ich. A
39:
zwáli ſie ſługámi Bożemi y ſługámi bliźnich ſwoich/ á pátrz
iácy tám


strona: 70

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 70.
1:
iácy tám byli wielcy ſtanowie/ oni Proroczy/ oni zacni Pá=
2:
triárchowie/ dáleko zacnieyſzy niżli dziś krolowie ſwiátá te
3:
go. Nie gránicżyli/ nie pozywáli ſie/ nie łupili ſobie ocżu dla
4:
márnych pożytkow ſwiátá tego/ ták iáko dziś widzimy/ le=
5:
dá dla ſproſney á máłey krzywdecżki/ nic tho cżłowieká zá=
6:
bić/ nic to ręce mu oſiec/ nic to z máiętnośći iego wypozwáć
7:
go. A oni ſwięći ludzie nicżym ſie inſzym nie ſądzili iedno pra
8:
wdą ſwiętą á cnotámi ſwoiemi/ á ſłowá ich były/ ieſt ieſth/
9:
niemáſz niemáſz.
10:
Ale iáko náſtáły odmiennośći cżáſow/ iáko náſtháły wy=
11:
ſtáwne zamki/ koſztowne miáſtá/ dziwne kſtałty/ dziwne v=
12:
biory/ dziwne á wymyſlne/ á ſnadź y s poſtráchem nápoły/
13:
iedłá á picia rozlicżne/ tákże też poſpołu s tym náſtáłá ſpro=
Szkąd náſtáło
łákomſtwo.

14:
ſna pychá/ niepobożne łákomſtwo/ ſrogie łupieſtwo/ okrutna
15:
nieſpráwiedliwość/ ták iż ſie łzy leią niewinnych ludzi wołá
16:
iąc o pomſtę do Páná/ ná ty ktore thu ná to wyſtáwił/ áby
17:
ich dobrodzieymi á obrońcámi byli/ gdyż ie piſmo zowie Bo
w Pſalm. Lxxxj.
Ian w x kapitule.
Luk. w xxij. kapit.

18:
gi ziemſkiemi á dobrodzieymi ludzi im porucżonych. A ſtąd
19:
muśi Pan doſlepić ocżu káżdego tákiego/ że ſie iuż nie będzye
20:
mogł obacżyć w káżdym s tych ſzkodliwym przypadku ſwo
21:
im/ áż go dowiedzie do onych mocnych dekretow Páńſkich/
22:
á do ſrogiego á pewnego zginienia iego.
23:
❡Cżemu ſie nam pychy chce.
24:
A
Wſzákoż y nie dziw iż ſie do thák márnego nábycia y do
25:
tey ſzárey pychy ták nieobácżnie wſpinamy/ á iż ſie około
26:
tego s ták wielkiemi trudnoſciámi á praczámi ſwemi ſtára=
27:
my/ gdyż złoto á bogácthwo ieſt they mocy ná ſwiecie/ iż nie
28:
máſz ták złey rzecży ktoreyby w dobrą nie obroćiło: á niemáſz
29:
też ták dobrey ktoreyby w złą obroćić nie mogło. To ſnád=
30:
nie może vwinić ſpráwiedliwego/ á wyzwolić nieſpráwie=
31:
dliwego. To drzwi otworzy káżdemu do cżego go iedno ie=
32:
go ſproſna myſl wiedzie. To ludzi do tego poććiwe ſnádnie
33:
przywieść może/ że ſie będą kłániáć onemu ſproſnemu báł=
34:
wánowi/ á ſnadźby ſie máło nie lepiey/ by tho nie z grzechem
35:
było/ owemu lipowemu nadobnie pozłoćiſtemu vkłonić.
36:
A pátrz iedno gdzieć ſie kolwiek ná iákim zeſciu álbo ná iá
37:
kiey bieſiedzie być przytrefi/ by też ſiedział napoććiwſzy y na=
38:
bácżnieyſzy cżłowiek/ gdy przydzie chociay by nawiętſzy ni=
39:
kcżemnik á łáńcuchow náwieſza ná ſobie/ iuż ſie thy pomkni
M iiijſzáráſy/


strona: 70v

Kſięgi Wtore
1:
ſzáráſy/ ſiądźże ty pozłoćiſty. Przidźże do iákiego práwá/ do
2:
iákiego ſądu kędy chceſz áno ſpráwuie ſwoie rzecż vbogi liśi
Sobol przed li
ſem śiłá ma.

3:
kołnierz/ á iáko ſobol przydzie/ pomkni ſie wierę liſie/ ſiędzye
4:
tu ſobol. Iuż twoiá ákcia do iutrá muśi trwáć/ á ſobolá od=
5:
práwić/ bo ma pilną potrzebę chociay nic nie będzie. A vbo=
6:
gi Báran ten muśi zá piecem cżekáć áż ſie y Tchorze pirwey
7:
odpráwią.
8:
Pátrzayże záſię iż onego pozłoćiſtego by też/ iáko ono ſtá=
9:
ra przypowieść/ nie vmiał y Kozie ogoná záwięzáć/ álić go
10:
ná vrzędy ſadzáią/ álić go iuż z rády niewyganiay/ wyſtęṕ=
11:
cie wy ſzárzy/ ále thy pánie łáńcuchu możeſz zoſtáć/ á cżáſem
12:
go y w Rádzie poſádzą. Azaſz ták Pan Moiżeſzowi roſká=
13:
zował gdy mu porucżał ſędzie y vrzędniki ſtánowić miedzy
14:
ludem ſwoim? Nie mowi tám obierz pozłoćiſtego álbo s ſo
15:
bolim kolnierzem/ ále mowi obierz miedzy nimi ludzi ſtáte=
16:
cżne/ poważne/ cnotliwe/ poććiwe/ á ſpráwiedliwe/ á roz=
17:
dziel ie ná vrzędniki miedzy ludem moim. Ano y źwirzętá y
18:
ptacy wſzák to ocżymá widamy kiedy leczą álbo ſtády idą/
19:
tedy czo ſtárſzego á wiádomſzego záwżdy naprzod puſzcżá=
20:
ią. V nas tylko pozłoćiſty wſzędy naprzod.
21:
❡Co ſie kolwiek ná ſwiecie dzieie/ wſzyſt=
22:
ko ſie ciáłu kwoli dzieie.
A
Bowiem pátrz iż co ſie kolwiek ná ſwiecie dzieie/ tho ſie
23:
wſzytko márnemu ciáłu dzieie kwoli/ nic ſie ná miłą du=
24:
ſzę áni ná poććiwy vmyſł nie rozmyſláiącz. Páthrz iáko ná
25:
wſzem ſwiecie rozmáity kołát/ łoſkot/ kłopot. Iedni kámie=
26:
nie kuią/ drudzy rozlicżne drzewá cieſzą/ wymyſláiąc dziw=
27:
ne á nád rozum ludzki budowánia. Drudzy orzą/ drudzy ſie
28:
ią/ kopáią/ drzewá wywráczáią. Owa nie prożna ziemiá/
29:
nie prożne gory/ nie prożne wody/ gdzyebychmy wſzędy nie
30:
ſkryſláli ſzukáiąc pożythkow/ á wſzythko nędznemu ciáłu k
Wárſtát cnoty
ſpuſtoſzał.

31:
woli. Pátrzże záſię ná rozlicżne kupie/ ná záthrudnione fur=
32:
máńſtwá/ ná rozlicżne á dziwne rzemięſłá/ iáki ſkrzyp/ iáki
33:
kołát ná káżdym rynku y ná káżdey vlicy/ iákie dziwne á wy
34:
myſlne wárſtáty/ że nie tylko o nich piſáć/ álbo mowić/ ále y
35:
wydziwowáć ſie im trudno. A on naſláchetnieyſzy wárſtát
36:
gdzieby też co ná nim kwoli niewinney duſzycy być miáło ro
37:
biono bárzo zárdziewiał/ á pełen plugáwey żużelicze/ dziw=
nych zá=


strona: 71

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 71.
1:
nych zábawek ſwiátá tego wſzędy około niego leży. Iuż cno
2:
tá/ ſławá/ pomierność/ poććiwość/ pobożność dawno zázię=
3:
bła leży/ y kram dawno záwárto gdzie ią polerowáć miano/
4:
ſkąd miáłá przypáść oná droga á koſztowna nieſmiertelność
5:
kthorey nádzieią thá wdzięcżna duſzycżká záwżdy cieſzyć ſie
6:
miáłá.
7:
A cżymże ſie to dzieie? Nicżymći inym iedno żechmy vtrá=
8:
ćili onę ſzcżyrą niewinność náſzę/ ktora ſie byłá z námi vro=
9:
dziłá/ á potym zepſowawſzy ią tym plugáwym á ſwowol=
10:
nym zielem/ ktore kwoli ſwiátu ná wſzytko ią złe odmieniło
11:
nic o nię niedbamy/ gdyż nas záwżdy do tego wiedzie co ie=
12:
go ieſt/ á co ſie iemu podoba. A choćby też on zacny rozum á
13:
oná poććiwa cnotá zezwoliwſzy ſie mogli temu ſwowolne=
14:
mu oſłowi gwałt vcżynić/ á coż gdy im tego dobrowolnie ſá
15:
mi pomoc niechcemy/ y owſzem temu oſłowi więcey folguie=
16:
my y mocno przy nim ſtoimy.
17:
❡Zadna rzecż nie ieſt zła ktora bywa
18:
rozumem ſpráwowána.
19:
A
Ták prożnoć to ochyláć/ nie może to żadnym obycżáiem
20:
dobrym zwano być co nie bywa roſtropnym rozumem/
21:
ſławną poććiwoſcią/ á ſwiętą cnotą oſádzono. Bo y bogác
22:
twá/ y wſzytki przypadki od fortuny/ możeć y złemi y dobre=
23:
mi názwáć/ bo ſą bárzo dobre/ y piſmo ich nam nie broni/ gdi
24:
ich dobrze/ poććiwie/ pomiernie/ nie tylko ná ſwe pożytki/ ále
25:
y ná potrzeby bliźnich ſwoich/ tákże y Rzecżypoſpolitey vży
26:
wáć będziemy. Ale záſię gdy tylko nádętey pychy/ á ſproſne=
27:
go obżárſtwá/ á opilſtwá/ á wzgárdzenia ludzkiego z nich v
Wſzytko ieſt do
bre czo z rozu=
mem bywa
ſpráwowáne.

28:
żywamy/ á pewnego vpadku y z nimi poſpołu bezpochybnie
29:
cżekamy/ tedy ie złemi názwáć możemy. Bo niech Pan zá o=
30:
ponami ſiedzi iáko chce/ niech ſie vpſtrzy iáko chce/ niech ſie v
31:
perfumuie iáko chce/ á nie będzieli cnotą á roſtropnym bacze
32:
niem záfárbowány/ nie pomogą mu nicz perfumy/ przedſię
33:
będzie ſmierdział iáko kozieł. A proſto ieſt iáko Muł złoto=
34:
hławem zákryty/ á gdy z niego zeymą złotohłow/ álić vſzy/
35:
ogon/ głowá/ ſzyiá/ wſzytko po dyable/ á wſzytko ſie nicżemu
36:
dobremu nie godzi. Y orgányć nadobne pozłoćiſthe będą / y
37:
nadobnie piſzcżą kiedy ie dobrze vmiárkuią/ ále iáko ſie theż
38:
roſtrzęſą á rozgłobią z onego porządku ſwego/ to też iuż bę=
39:
dzie więcey ſápu á kołátu niżli cudnego piſkánia.

strona: 71v

Kſięgi Wtore
1:
Tákże też záſię ſą y złe rzecży ná ſwiecie/ ále kto ich pomier
2:
nie á z roſtropnym obacżeniem vżywa/ tedy nic nikomu ſzko
3:
dzić nie mogą. Złyć ieſt kát s przyrodzenia/ bo iuż ná pomſtę
4:
á ná ludzkie ſmierći ieſt wyſádzony/ ále kto do tego przycży=
5:
ny nie da/ á czo kát komu może złego vcżynić? Złyć theż miecż
6:
bo ná to ſpráwion áby ludzką kreẃ rozlewał/ ále kto do te=
7:
go przycżyny nie da iſcie miecż ſam nie vderzy: á czoż komu
8:
wádzić má? bo nigdj dobremu nic złego záwádzić nie może.
9:
Bo iáko iáſne á piękne złoto by też w naplugáwſzym worku
10:
leżáło/ tedy ono oney ſwey iáſnośći dla ſzpetnego worká ni=
11:
gdy ſtráćić nie może. Tákże y cżłowiekowi poććiwemu/ kto
Nic nie ieſt złe=
go/ czo rozum
rządzi.

12:
ry roſtropnym rozumem wſzytko około ſiebie rozważyć mo=
13:
że/ á czo mu złego záſzkodzić może? A czo mu może záſzkodzić
14:
łákomſthwo? gdy on tho rozważywſzy pięknym rozumem
15:
wzgárdzi/ á ſkąd inąd/ á s poććiwſzego kończá ſzuka obeſcia
16:
ſwego. Złać też y pychá o ktorey tu teraz mowimy/ á coż mu
17:
záwádzi gdy on vważywſzy poććiwy ſtan ſwoy a boiáźń bo
18:
żą/ á rozmyſliwſzy ſie ná to iż mu to ieſt przypadek ſzkodliwy
19:
á zelżywy/ iż ſie iey ſthrzeże á w nię ſie nigdy wdawáć nie bę=
20:
dzie chciał. A tákże y ine przypadki od ſwiátá niepotrzebne/
21:
vmiárkowawſzy wſzytko rozumem á cnotą w ſobie/ wſzyt=
22:
ko to s ſiebie otrząſnie iáko plewy idąc z gumná kiedy owies
23:
wieią. A niedbálcowi wſzytko tho będzye iáko mocno wo=
24:
ſkiem przylepił/ áni on nigdy o tym myſlić będzie.
25:
A thák cżłowiek poććiwy á poććiwie rozważny ieſth iáko
26:
bláſk ſłonecżny co wſzytki kąty oſwieca/ wſzytki záziębłośći
27:
ogrzewa á wyſuſza/ á iuż nie tylko ſam ſobie dobry/ ále będąc
28:
onemi nadobnemi cnotámi ozdobiony/ iuż nielza iedno wſzy
29:
tkim dobry być muśi.
30:
Bo iáko ćwicżony márinarz nie iedno ſobie dobry/ ále y o
31:
nym dobry co z nim w okręcie ſiedzą. Doktor też ábo Cyru=
32:
lik mądry nie iedno ſobie dobry/ ále y owym dobry czo iego
33:
rády potrzebuią. Sędzia też pobożny nie iedno ſobie dobry/
34:
ále y owym dobry co iego pobożnego ſądu potrzebuią. Ták
Dobry nie ied=
no ſobie dobry.

35:
żeć y cżłowiek mądry á bácżny á roſtropnemi cnotámi ozdo
36:
biony/ nie iednoć ſobie dobry/ ále wielu ludziom cnoty iego á
37:
poććiwe obycżáie iego záwżdy ſie przygodzić mogą. Abo=
38:
wiem widzimy w ludzioch rozmáite przypadki/ ieden Lwá
39:
ogłaſzcże iż mu ſie płáſzcży iáko záiąc/ drugi Niedźwiedzyá
40:
zá nos wodzi/ drugi ſzkápę ſzaloną ták vkroći iż mu ná kolá=
ná vklę=


strona: 72

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 72.
1:
ná vklękáć będzie kiedy nań będzie chciał wſiádáć. Thákżeć
2:
bácżny á mądry cżłowiek y lwá vkroći rozumem ſwoim/ to
3:
ieſt złego/ możnego/ á vpornego cżłowieká/ y ſzkápę ſzaloną/
4:
to ieſt chłopá ſzalonego nadobnie vkroći poważnym vpomi=
5:
nániem ſwoim: y niedźwiedziá zá nos powiedzie/ to ieſt chło
6:
pá gniewliwego á iádowitego/ gdy mu z rozumu á s cnothy
7:
nadobnych receptow doda. A thák y ſobie dobry/ y ludziom
8:
dobry/ bo ſobie ſławę wiecżną vcżyni/ á ony też okroći coby
9:
vbogim ludziom złemi obycżáymi ſwemi záſzkodzić mogli.
10:
❡Iáko s pychy wzgárdzenie roſcie/ á z wzgár=
11:
dzenia nieprzyiaźń á zwádá/ á iáko ſie
12:
tego poććiwy przeſtrzegáć ma.
13:
A
Iáko poſpolicie po grzmieniu bywa deſzcż álbo grad/
14:
thákże theż po pyſze bywa poſpolicie wzgárdzenie/ á po
15:
wzgárdzeniu przymowki/ á pothym zwádá. A poććiwemu
16:
cżłowiekowi iáko tho ieſt ſzkodliwy przymiot/ tho iuż káżdy
17:
ſnádnie y rozwáżyć y obacżyć może. A ták poććiwy cżłowiek
18:
ma ſie pilnie ſtrzedz y tákich bieſiad/ y tákich ludzi/ y thákich
19:
rozmowek/ ſkądby mu to przypáść miáło. Bo iż tego przy=
20:
padku nie trzebá długo ſłowy fárbowáć/ dobrze ſie ſámá tá
21:
rzecż záfárbowáłá/ y co ſzkodliwego/ y co trudnego/ y co nie
¶ Zwádá wol=
ność tráći.

22:
poććiwego poććiwemu cżłowiekowi przynośi. Abowiem
23:
kto iuż w ten brod zábrnie/ iuż nigdy beſpiecżnego áni weſo=
24:
łego cżáſu mieć nie może. Iuż przeieźdzká pomierna/ iuż prze
25:
chadzká wdzięcżna/ y ina káżda wolność ſwobodna thákie=
26:
mu ſie ſproſnie zágrodzić muśi. Iuż piwo warz/ kury ſku/
27:
świnie pal/ nie thedy kiedy chceſz ále kiedy muśiſz/ álbo kiedy
28:
cżás przypádnie.
29:
Ano cie iuż przyiaciele náwiedzáć poiádą/ iuż ſług s krzy=
30:
wemi wąſmi muśiſz więcey chowáć niżlić pothrzebá/ iużći o
31:
nych kur cżegoś nie doſkubł oſtátek pobiją/ y kłotkęć do piw=
32:
nice ſtłuką/ iuż báran wrzeſzcży á wełná ná nim trzeſzcży/ iuż
33:
będzieſz miał záwżdy ſwieże nowinki choć tho iáko żywo nie
34:
było/ bo cie będą ná vrząd ſtráſzyć/ ábyś im dolewał/ iuż mu
35:
śiſz z nimi kozerę gráć choćbyś nierad/ folguiąc oney potrze=
36:
bie ſwoiey. Iuż vbijeſzli kogo tedy zle/ vbijąli też ciebie tedy
37:
ieſzcże gorzey. Iuż dekret Páńſki tuż zá piętámi chodzi/ iż kto
38:
rozleie kreẃ cżłowiecżą muśi też pewnie záſię kreẃ iego być
j. Moize. w ix.
rozlaná.


strona: 72v

Kſięgi Wtore
1:
rozlaná. A ktoby wiedział iż kreẃ iego ma być pewnie rozla
2:
ná/ iákoż dekret Páńſki nieomylny ieſt/ á niewie gdzie/ kiedj/
3:
y iáko/ iákożby táki mogł kiedy dobrey myſli być? álbo beſpie
4:
cżnie vſnąć? álbo ſie náieść? Więc y woyt we wśi nie obey=
5:
dzie ſie bez tego/ áby do páná z nowinką nie przyſzedł/ bo to
Niebeſpiecżeń=
ſtwá zwády.

6:
poſpolicie ich ſwięte przyrodzenie ieſth áby pány wadzili/ á
7:
niewiem co też ná tym wygráią/ bo ſie pánowie poiednáią/
8:
á chłopu w thym roſterku záwżdy w łeb. Bo iuż chłopie day
9:
kury/ day owies/ podź ná ſtraż/ ráno biegay po drwá/ biegay
10:
po piwo/ młoć owies/ á chłopu ſie przedſię rychley doſthánie
11:
niż komu inemu. Bo ták poſpolicie powiedáią: O ſtłukłći on
12:
mnie iednego/ áleć mu ia ich pewnie ſthłukę thrzech. A cożći
13:
chłop krzyw? cżemu onego nie tłucżeſz czoć winien? Ale iż łá=
14:
cno chłopá zdybáć/ á wżdychmy ſie pomśćili iáko táko.
15:
❡Może być krotofilá bez ſzkodliwych żártow.
16:
M
Ogąć być miedzy vććiwemi ludźmi krotofile bez owyh
17:
niepotrzebnych żártow/ bo to ſtára przypowieść/ s przi
18:
iacielem igray ſłowkiem rzadko/ ále rącżką nigdy/ y to ſłow=
19:
kiem poććiwym á nie obráźliwym/ boć y ſłowko cżáſem ry=
20:
chley obráźi niżli rącżká. Ale to nic v náſzych pánow/ kiedy
21:
ſie rozigráią ieden drugiemu ocży zálać/ kámpuſthem álbo
22:
cżym tłuſtym gębę zámázáć/ cżapkę zrzezáć/ ſuknią zdrápáć/
23:
pod noſem ſwiecżkę zágáśić. Więc łżá zádáć/ więc niepoćći
24:
wych ſłowek námowić/ á poſpolicie chárći thákie krothofile
25:
miewáią. Więc ſie tu po piaſku gonią/ więc tu przez ſię ſka=
26:
cżą/ więc tu ieden drugiego obáli/ á z oney krotofile to idą w
27:
ſię/ áż ieden s chromą nogą/ drugi z rozdártym vchem idą
28:
ſkowycżącz do domu.
29:
A ſą thy ich krotofile iáko wędki ná ryby/ álbo wſpary ná
30:
ptaki. Tákież rybecżki około wędki igráią/ biegáią/ á ona ſie
31:
im nadobnie błyſzcży/ álić iedná pochwili chyt ná brzeg/ áni
32:
ſie ſámá obacży co ſie iey sſtáło. Albo thákież ptaſzek pod ſie=
33:
cią álbo ná lepie áni ſam wzwie kiedy vwiąźnie.
34:
❡Rozne poſtáwy gniewliwych.
35:
A
Bowiem obácż iákie ſą rozne poſtháwy przyrodzenia
36:
cżłowiecżego. Bo ſie ieden zápłonie ze wſtydu á drugi z
37:
gniewu: ieden ſie ſmieie s práwey ſzcżyrośći/ á drugi ſie ſmie
ie kiedy


strona: 73

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 73.
1:
ie kiedy ma vderzyć: ieden płácże z rádośći álbo z weſela iá=
2:
kiego/ á drugi kiedy ſie rozgniewa. A wſzákoż ná káżdey bie=
3:
ſiedzie álbo ná káżdey ſpráwie to ieſt napotrzebnieyſza cżło=
4:
wiekowi bácżnemu/ áby ſie záwżdy ćiſnął do cżłowieká ſtá=
5:
thecżnego á poććiwego/ á z nim záwżdy y rozmowy miał / y
6:
wdzięcżnego towárzyſtwá vżywał. A gdyby co miáło tá=
7:
kiego przypáść ná cię/ choćby go też iuż nie było/ tedy go miej
8:
iáko obraz przed ocżymá ſwemi/ y wſzythki ſpráwy iego. A
9:
gdy ſobie wſpomniſz ſkromność iego á onę ſtátecżność iego/
¶ Rozność po=
ſtaw ludzkich.

10:
tedyć káżdy przypadek/ iákić ſie kolwiek przytráfi/ záwżdyć
11:
znoſnieyſzy y rozważnieyſzy będzye. Bo y z onych drugich
12:
przemierzłych obycżáiow możeſz ſie ſam w ſobie poćichu ná=
13:
ſmiać/ y ſam ieſliby cie też co thákiego ruſzyło/ vciekſzy ſie do
14:
rozumu/ ſnádnie w ſobie pohámowáć możeſz.
15:
❡Cżłowiek nie może rázem wſzytkiego
16:
w ſobie vſkromić.
17:
A
Acż żadny cżłowiek nie może w ſobie wſzytkiego rázem
18:
záhámowáć ábo poſthánowić/ bo żadne ciáło nie może
19:
być ták zdrowe áby go wżdy kiedy co záboleć nie miáło. Ale
20:
lepiey wżdy iż ieden cżłonek záboli niżliby wſzytko ciáło miá
21:
ło boleć. A lepiey záwżdy nogę wywinąć niżli złámáć. A ták
22:
w roſthropnym á w bácżnym iuż wżdy przyrodzenie zgołá
23:
wſzytko ták záboleć nie może/ áby ſie powſciągnąć nie miáło
24:
od tego co mu nie przyſtoi. Nie ták iáko w onym wſzetecżni=
25:
ku czo rázem y s ciáłem y z duſzą máło nie vſtháwicżnie ná
26:
ſmiertelney poſcieli leży. Bo ieſli w ſobie obacży gniew ro=
27:
ſthropne á ſłuſznie vpomiárkowáne ciáło/ iuż go ſnádnie v=
Cznotá á Sta=
łość ſioſtry.

28:
ſkromić może onemi miotłámi duſznemi co s cnoty á s pow=
29:
ſcięgliwośći robią. Tákże obacżyli y łákomſtwo y obżárſt=
30:
wo y ine niepotrzebne á niepoććiwe przypadki cieleſne ſwo=
31:
ie. Abowiem zá roſtropnym rozmyſłem á zá bácżnym ćwi=
32:
cżeniem iuż tuż oná zacna towárzyſzká cnoty ſwiętey ſtałość
33:
mocna przypádnie/ ták iż on ták ozdobiony cżłowiek będzye
34:
ſtał iáko mocny filar/ ktorego żadny wicher/ áni przeſtrách/
35:
áni żadna rzecż nigdy ruſzyć nie będzie mogł.
36:
Abowiem pátrz y ná lwá y ná niedźwiedziá y ná káżde iá
37:
dowite źwirzę/ iż zárázem żadnym gwałthem vkrocono być
38:
nie może/ ále rozumem á nadobnemi poſtawkámi á wdzięcż
Nnym vgła=


strona: 73v

Kſięgi Wtore
1:
nym vgłaſkániem/ á gdy ktemu cżęſto ludzi wida/ ſnádnie v=
2:
krocone być może/ że ſie będzie płáſzcżyło iáko záiąc. Tákżeć
3:
też przyrodzenie ſwowolne ieſli nie będzie rozumem á roſtro
4:
pnym bacżeniem vgłaſkano/ pewnie iż záwżdj płoche być mu
5:
śi/ á trudno cżym inſzym vkrocono być może.
6:
❡Pirwſze przypadki przyrodzenia náſze=
7:
go nie ſą w náſzey mocy.
8:
A
Bowiem pirwſze przypadki wzruſzenia náſzego tho ieſt
9:
rzecż pewna iż nie ſą w náſzey mocy/ ná czo ſie wſzyſczy
Pirwſze wzru=
ſzenie nie ieſt w
náſzey mocy.

10:
Philozophowie zgodzili. Bo tho nie może być gdy ſie cżło=
11:
wiek nie obacży/ áby ſie y rozgniewáć/ y przeſtráſzyć/ y zápło
12:
nąć nie miał/ kiedj nań co z nieobacżká przypádnie. Ale wnet
13:
ſkoro ſie obacży á rozum go przeſtrzeże/ thedy wnet wſzytko
14:
ono ſnádnie s ſiebie otrząſnąć może. A powiedáią o Rycer=
15:
ſkich ludzioch/ iż kiedy ku bithwie że ieden zblednie/ drugiemu
16:
ſie nogá w ſtrzemieniu trzęſie/ bo to ſą pirwſze przypadki/ á
17:
nie ſą w náſzey mocy/ ále ſkoro ſie obacży á vciecże ſie do ro=
18:
zumu/ do ſławy/ á do cnoty o rádę/ o wnet go ono wſzythko
19:
ſnádnie ominie. Ale iáko Doktorowie powiedáią: Principijs
20:
obſta ſero medicina paratur, to ieſt káżdey chorobie wcżás zá=
21:
biegay/ bo pozdne lekárſtwo niedobre bywa.
22:
A tákże y poććiwy cżłowiek/ gdy obacży tę chorobę pirw=
23:
ſzego wzruſzenia w ſobie/ o wnet nie mieſzkáiąc co narychley
24:
z onymi ſyropki wdzięcżnemi do niey/ nácżyniwſzy ich s cno
25:
ty/ z rozumu/ á z roſtropnego vważenia/ pewnie wnet iż thá
26:
pirwſza niemocz w pocżćiwym cżłowieku ſnádnie vlecżoná
27:
być może. Bo ſąć theż y ine przypadki przyrodzenia náſzego/
28:
ktorym ſie ciáło obronić nie może/ ále iuż nie ták ſzkodliwe iá
29:
ko ty pirwſze. Iáko ieſt zbytnia rádość/ zbytni ſmęthek/ zby=
30:
tnie weſele/ zbytni ſmiech/ tákże y boiaźń zbytnia. A wſzákoż
31:
y tych kto niepomiernie á bez rozumu vżywa/ thedy ſie y thy
32:
ſnádnie w ſzkodliwe á w niepotrzebne obroćić mogą. Ale co
33:
będzie rozumem á ſthałoſcią zákowano/ tho nikomu żadney
34:
ſzkody vcżynić nie może. Bo czo mi może vcżynić ſmętek gdy
Mądremu nic
niezáſzkodzi.

35:
ſie ia do rozumu vciekę/ iż ſie trudno woley bożey ſprzećiwić/
36:
á iż to pewnie wiem/ będęli w thym ćirpliwie trwał/ iż mi ſie
37:
to ma ſowito nágrodzić. Tákże á co mi może vcżynić ſtrách/
38:
bym theż dobrze y rany y kreẃ ná ſobie widzyał/ gdy ſobie
wſpomnię


strona: 74

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 74.
1:
wſpomnię ná ſławę/ ná poććiwość ſwoię/ żem to powinien y
2:
dla ſławy ſwey/ y dla oycżyzny ſwey/ y dla Rzecżypoſpoli=
3:
tey ſwoiey wſzytko s chucią znośić.
4:
A ták poććiwego á ſtałego cżłowieká iuż áni krzywdá/ iuż
5:
áni zwádá/ iuż áni gniew/ áni żadna rzecż niepotrzebna á nie
6:
vććiwa nigdy go ruſzyć nie może/ iedno iáko Anyoł záwżdy
7:
w pomiernośći ſwey zoſtawáć będźie/ á o żadną ſie rzecż zá
8:
fráſowáć nie może. A kto ſie nigdy ni ocż nie fráſuie/ iuż záw
9:
żdy weſoł/ á kto záwżdy myſli weſołey á beſpiecżney/ ten zá=
10:
wżdy może rzec iż błogoſłáwionego á wolnego żywotá vży=
11:
wa/ gdy ſie ktemu ieſzcże będzie przeſtrzegał wſzetecżnych bie
12:
ſiad á ſwowolnych ludzi/ tylko iż będzie żywotá ſwego vży=
13:
wał z vććiwemi/ s pomiernemi/ á cnotą á rozumem ozdobio
14:
nemi ludźmi.
15:
❡To nalepſzy Doktor co ſie ſam vlecży.
16:
A
Bowiem to ieſt y natáńſzy y ſobie napotrzebnieyſzy le=
17:
karz/ kto obacżywſzy w ſobie chorobę iż ią ſam ſobie vle=
18:
cży. Tákże poććiwy cżłowiek/ gdy ſie ſam nadobnie rozmiár
19:
kuie/ á thy przypadki cieleſne iż ſam w ſobie pohámowáć bę=
20:
dzie vmiał. Abowiemći y bieſiádá pocżćiwa nicz nie wádzi/
21:
chociay ią kto y z niemáłym koſzthem ſwoim vcżyni ku ſwey
22:
poććiwośći/ kiloby nie wſzetecżna/ nie ſproſna/ nie owá ożár
23:
ła/ tedyć to ieſt nadobny przyſmák y do ſławy y do dobrego
¶ Pan nas nie
chce mieć Kár=
tuzy.

24:
záchowánia/ boć nas Pan niechce mieć kártuzy. A iáko Sá=
25:
lomon piſze/ iż cżłowiek poććiwy ma z ochotną myſlą á z we=
26:
ſołym á s pobożnym ſercem vżywáć dárow Páńſkich/ dzię=
Eccleſiaſti. w iij.
w iij. do Kor. w ix.

27:
kuiąc mu zá to. Tákże też ná drugim mieyſczu piſmo powie=
28:
da/ iż ochotnego ſzáfárzá dobr ſwoich miłuie Pan Bog. Ale
29:
pewnie nie owego czo z bębny á z dudámi tłukącz ſie po vli=
30:
cach ſzáfuie ty dáry Páńſkie. Abowiem trzebá ſie záwżdy ro
31:
zmyſláć ábychmy nicżym Páná nie obráźili/ á pomiernie/ á
32:
poććiwie wſzytkiego vżywáli/ áby ſie weſele náſze/ thák iáko
33:
nas piſmo przeſtrzega/ w ſmutek nie obroćiło.
Iakub w iiij.

34:
Ano piſzą o iednym krolu co gi zwano Pelopidás/ iż ná ká
35:
żdym feſcie kazał ſobie záwżdy przynieść ſklenicę octu/ y wy
36:
pił ią. Gdy go pytáli ieſli to dla zdrowia cżyni/ tedy powie=
37:
dział iż nie/ ále dla tego/ iż po weſelu ieſliby ſmutek iáki przy
38:
padł/ ábych gi záwżdy iákom to powinien ćirpliwie znośił.
N ijTákże y


strona: 74v

Kſięgi Wtore
1:
Tákże y káżdy cżego w ſobie rozumem nie vmiárkuie/ thedy
2:
będzie iáko on głog przy drodze czo ſam drapie/ á iágodá ſie
O wárſtát na=
trudney czo ná
nim ſławę ku=
ią.

3:
nicżemu dobremu nie godzi. Ale y głog gdi gi nadobnemi gá
4:
łąſkámi vſzcżepi/ tedy z niego ſnádnie może być pożythecżne
5:
drzewo. Tákże ſękowáte á drapiące przyrodzenie cżłowie=
6:
cże/ bo y kowalowi łácno o młot/ y ſloſárzowi o piłkę/ y krá=
7:
wcowi o nożyce/ gdy iuż ſobie wárſtát zgotuie. Tákże też po
8:
ććiwy cżłowiek/ gdy ſobie nadobny wárſtát s cnoty ſwiętey
9:
á z rozumu vważnego zbuduie/ iuż mu łácno o wſzytko ine na
10:
cżynie co im ſławę á poććiwość ná tym ſláchetnym wárſtá=
11:
cie ſnádnie ſobie vkowáć może. A wſzytki ine ſzkodliwe przy
12:
padki/ iáko ty gniewy/ ty zwády/ ty nieuććiwe wſzytki ſprá=
13:
wy y bieſiády precż ná vlicę/ iáko zużeliczę niepotrzebną/ od
14:
ſiebie odrzućie może.
15:
Kápitulum ix.
16:
Tu iuż będzie po thych wſzytkich przypadkoch/
17:
iáko poććiwy cżłowiek on ſzkodliwy przypadek
18:
gniew w ſobie y vkroćić y vmiárkowáć/ y iá=
19:
ko ſie w nim ma y obchodzić y ſpráwowáć.
20:
grafika
A gdyże=


strona: 75

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 75.
1:
A
Gdiżechmy iuż odpráwili rozne przy
2:
padki cżłowiecżeńſthwá náſzego/ á iáko máią
3:
być obácżywany/ y iáko máią być hámowá=
4:
ne y ſkromione w przyrodzeniu náſzym/ Iuż
5:
też pomy do ſtárſzego wyſtępku náſzego iáko
6:
do fontany/ do ktorego ſie máło nie wſzyſcy do rády ſchodzą
7:
to ieſt do gniewu ſzkodliwego. Bo iuż łákomſthwo iáko łá=
8:
komſtwo/ to wżdy potáiemnie łupi/ tákże obżárſtwo/ opilſt=
9:
wo/ y ine przypadki. Ale to pan táki/ co y łupi/ y bije/ y rozmá
10:
ite ſzkody narodom ludzkim cżyni.
11:
A bychmy o iego miłośći inego ſwiádectwá nie mieli/ te=
12:
dy ſie iedno przypátrzmy ſpráwie y poſtáwie iego/ tedy tho
13:
pewnie obacżymy iż tho pan nie bárzo dobry muśi być. A
14:
wſpomni ſobie iedno kto ieſliś widział kiedy práwie tymto
15:
gniewem zápalonego cżłowieká: ácżkolwiek ten przypadek
Gniew nie ieſt
natura.

16:
iádowity nie ieſth iakoby dziedzicżny w ciele cżłowiecżym/
17:
tákże y w inych źwirzętach/ ále ieſt wzruſzenie iákieś á zápa=
18:
lenie żołći/ krwie/ y inych wilgotnośći cieleſnych: iáko to y w
19:
źwirzęthach widamy/ iż będzye pokorne/ łágodne/ á gdy ſie
20:
wzruſzy á zápali tedy ieſt dzikie/ ſrogie/ á nápoły ſzalone.
21:
Pátrz ná koniá gdy ſie zápali/ á on z onego ćichucżkiego sſtá
22:
nie ſie wneth iáko ſzalony/ będzie drżał iáko rybá/ ocży mu ſie
23:
zápalą iáko pochodnie/ będzye kwicżał/ rycżał/ kąſał/ wirz=
24:
gał/ owa wſzytko muśi odmienić w ſobie. Thákże też y woł
25:
będzie chrapał/ ſápał/ rogámi ſtrzęſał/ piaſek nogámi rozmie
26:
tował. Tákże też y pies ná kiy ná miecż pobieży/ cżymkolwiek
27:
nań ćiśnieſz to będzie kąſał. Tákże y wieprz pátrz iáko ſie ná
28:
ludzi wnet będzie puſzcżał/ zębámi zgrzytał áż pijáni z niego
29:
pocieką. Owa káżde źwirzę w tym przypadku muśi ſproſnie
30:
odmienić przyrodzenie ſwoie.
31:
A wſzákoż y w źwirzętach ten ſrogi przipadek ieſzcże wżdi
32:
vmiárkowáńſzy ieſt niżli w tym ſláchetnym źwirzęciu czo ye
33:
cżłowiekiem zową/ chociay ieſt y rozumem y poććiwoſcią o=
34:
zdobione/ iáko Prorok o nim powieda. Abowiem Mędrczy
w Pſalm. viij. ka.

35:
oni ſtárzy tedy gniew cżłowiecży docżeſnym ſzaleńſthwem
36:
zwáli/ iákoż kto ſie temu przypátrzy bárzo tho ſnádnie roze=
37:
zna/ iż ieſt czoś bárzo podobnego ktemu/ á ieſli nie ku ſzaleń=
38:
ſtwu tedy ku ſproſney chorobie iákieyśi.
39:
Azaż nie widamy iáko z oney nadobney á łágodney twa=
N iijrzy wnet


strona: 75v

Kſięgi Wtore.
1:
rzy wnet ſie sſtánie ſproſna/ ſroga/ zádęta/ zábládła/ że ſtrá=
2:
ſzno ná nię pátrzyć? Azaż ſie ony zápalone ocży we łbie wier=
3:
cieć nie będą iáko v ſzalonego? ázaż nie drżą wárgi? ázaż nie
¶ Poſtháwy
y ſpráwy gnie=
wliwego.

4:
zgrzytáią zęby? ázaż może ſpokoiem poſtać? iedno ſie wierći/
5:
kręći/ nogámi depce/ á niewie gdzie ſie wráźić. Azaż ręce ſpo
6:
koiem zádzierżeć może? iedno imi kiwa/ groźi: á ieſli ſie pom=
7:
śćić nie może/ tedy álbo ſie drapie/ álbo s ſzalonego łbá wło=
8:
ſy ſkubie. Iuż mowá/ iuż wzrok/ iuż ſłuch/ iuż wſzytki ſmyſły
9:
w nim ſproſnie ſie odmienić muſzą/ á żadna władza przy ſłu=
10:
ſzney ſwey mocy iuż tám zoſtáć nie może. Iuż ni rozum/ ni pá
11:
mięć/ áni bacżenie żadne tám ſpełná być nie może. Iuż wſzyt=
12:
ki Boże ine dáry ktore hoynie nád ine źwirzętá nádáne ma=
13:
my władzey ſwey áni vrzędu ſwego żadnym obycżáiem vży
14:
wáć nie mogą/ gdyż iuż márnie tym ſproſnym przypadkiem
15:
zgwałcone á zniewolone być muſzą.
16:
❡Iáko ſą ſzkodliwe przypadki z gniewu.
17:
P
Atrzże záſię co zá ſzkody á czo zá przypadki s tego thák
18:
ſzkodliwego záiątrzenia vrość y vmnożyć ſie muſzą.
19:
Naprzod niemoc pewna z onego ták wzruſzonego á zgwał=
20:
conego przyrodzenia/ thák iáko tho cżęſto widamy/ ſnádnie
21:
przypáść może. Potym zła ſławá/ bo iuż thám y ſam ná ſię/ y
Szkody z gnie=
wu.

22:
ná kogo cokolwiek od kilká lath wie ſnádnie wywoła/ á nic
23:
iuż tám zátáiono być nie może. Więc omierżenie ludzkie/ bo
24:
ſie iuż więc wſzyſcy tám zbieżą ſie mu dziwowáć iáko miedź=
25:
wiedziowi. Iedni hámuią/ drudzy też iáko pſu łáią/ á złym
26:
cżłowiekiem názywáią. Acż potym nędznik tego wſzytkiego
27:
obacżywſzy ſie żáłuie/ ále nie wcżás/ ſpráwiwſzy iuż wſzytko
28:
co trzebá.
29:
❡Gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie rozne.
30:
A
Bowiem gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie ty dwie rze
31:
cży iákoby nieiáko rozne/ iákoby pijány á opilec. Bo pi=
32:
iány to ieſt czo nie vſtáwicżnie iedno iż mu ſie też to s cżáſem
33:
vpić tráfi. Ale opilec ieſzcże niewie ieſli żyw á iuż znowu kon
34:
wie podle ſiebie máca. Tákże rozgniewány ten ieſt s cżáſem
35:
á s przypadku/ ále gniewliwy czo iuż wziąwſzy czo przed ſię
36:
iuż ſie vſtháwicżnie gniewa/ á długo ſie vſkromić w onym
37:
ſwoim przed ſię wzięciu nie może. A to ieſzcże ſzkodliwſzy/ bo
38:
s tákiego przed ſię wzięcia iuż ſie więcey złego námnożyć mo
że/ niżli z


strona: 76

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 76.
1:
że/ niżli z owego do cżáſu rozgniewánego. Acżći y owo zły/
2:
bo iuż bywa/ ácż krotki/ ále s ſzaleńſtwem nápoły.
3:
Abowiem pátrz co ſie s thych długich gniewow ná ſwie=
4:
cie dziewáło/ tákże ſie y záwżdy dziać muśi. Bo s tego przy=
5:
chodziły ony ſrogie walki/ dziwne mordy/ iádowithe krwie
Srogość gnye=
wu.

6:
rozlania/ naiázdy/ trućiny/ dziwne ſmierći/ ſrogie onych pię=
7:
knych á ſławnych miaſt zburzenie/ bo ieſli nie mocą tedy chy=
8:
troſcią/ ogniem/ ábo iákim przenáięciem. Wiele długo gnie=
9:
wliwy ná ſwiecie ſzkody y wiele złego vcżynić może. Bo iuż
10:
tám y ſławá/ y cnotá/ y zdrowie/ y wſzytki co naprzednieyſze
11:
klenoty tego ſláchetnego przyrodzenia cżłowiecżego ná bár=
12:
zo lekki ſzańc á barzo ná podły targ wyſádzone być muſzą.
13:
Azaſz ſie nie tárgnie ſługá ná páná? ſyn ná oycá? żoná ná mę=
14:
żá? ázaſz ieden drugiego nie otruie? álbo we ſpiącżki nie zá=
15:
bije? A ſnadź nie máſz żadney niecnoty cżegoby ſie nędzny na
16:
rod ludzki tym przypadkiem ſproſnym záráżony poważyć ál
17:
bo ſie ocż pokuśić nie miał. A widamy tho y ná máłych dzie=
18:
ciach/ kiedy ſie powáli álbo ſie ocż rozgniewa/ tedy ſie będzie
19:
miotáło/ będzie zięmię biło/ y ſzpetniey wrzeſzcży niżli gdi mu
20:
ſie co inſzego sſtánie/ iż iuż theż y mamká muśi z nim rzkomo
21:
płákáć/ tákże też ziemię bić/ á ledwe á ledwe iż z onego zátr=
22:
wożenia vkrocono będzie.
23:
Więc iuż y ony Boſkie dáry ktore Pan dáć racżył temu na
24:
rodowi nędznemu náſzemu/ ábychmy ſie też wżdy byli cżym
25:
kniemu przypodobnili/ s thym nieſláchetnym przypadkiem
26:
zniſzcżeć á zágáśić ſie muſzą. Bo ſie miłoſierdzie obroćić mu=
27:
śi w ſrogość/ ſpráwiedliwość w krzywdę/ ſłuſzne vmiárko
28:
wánie w roſpuſtność á w ſzaleńſtwo. Iuż miáſtho ſtalośći
29:
ſproſna odmiáná/ miáſtho rátunku iákiego álbo wſpomoże=
30:
nia iákiego/ drapieſtwo á złupienie. Y cożkolwiek ieſt naſlá=
31:
chetnieyſzego w przyrodzeniu cżłowiecżym/ wſzytko ſzpetną
32:
ſpráwą á przemierzłą poſtáwą odmienić ſie muśi.
33:
❡Kto chce ſnádnie rozumem káżda rzecż
34:
pohámowána być może.
35:
A
Wſzákoż mądry á rozważny cżłowiek/ nie tylko ten ták
36:
chociay ſzkodliwy przypadek/ ále y káżdy iny kiedy chcze
37:
ſnádnie w ſobie oną vććiwą powſcięgliwoſcią záwżdy po=
38:
hámowáć może/ wziąwſzy przed ſię boiaźń Bożą á zákazá=
N iiijnie ſrogie


strona: 76v

Kſięgi Wtore
1:
nie ſrogie iego. A potym przypadek przyſzłych rzecży rozwa
Wcżás káżdey
rzecży zábye=
gáć.

2:
żywſzy ſobie/ co złego á co dobrego s káżdey rzecży vmnożyć
3:
ſie może. Tedy ma temu z dáleká rozumem zábiegáć/ á cżynić
4:
gwałt przyrodzeniu ſwemu/ á złamáć w nim naporne chći=
5:
wośći iego. Abowiem káżdy kto obacży iáki wrzod ſzkodli=
6:
wy ná ciele ſwoim/ á iżby ſie co dáley to więcey ſzyrzyć miał
7:
ná ſkázę ciáłá onego/ o wnet temu kędj może zábiega/ á nic ſie
8:
nie gniewa ná cyruliká chociay go pali/ ſiecże/ gryzącemi pro
9:
chy záſypuie/ bo woli do cżáſu bolu przyćirpieć niżli ciáło v=
10:
morzyć. Albo gdy ſie komu miecż ſkrzywi/ woli gi o ſciánę zá
11:
wádziwſzy łámáć á nápraſzcżáć/ álbo gi y do ogniá włożyć/
12:
á choćby ſie y złamał/ woli ná then cżás ſzkodę mieć/ niżliby
13:
mu ſie cżáſu potrzeby ſpádáć miał/ s cżegoby więtſzą ſzkodę
14:
álbo y ſmierć podiąć mogł. Tákże y poććiwy cżłowiek/ gdy
15:
ktory ſzkodliwy w ſobie przypadek bacży/ ktoryby mu ná po
16:
tym więtſzą ſzkodę vcżynić miał/ wcżás mu w ſobie gwałth
17:
potrzebá vcżynić/ á wcżás ſie z nim łámáć/ á roſtropnym v=
18:
ważeniem rzecży przyſzłych á bácżną powſcięgliwoſcią iá=
19:
ko gryzącemi prochy záſypowáć/ á nie dáć mu ſie rozwodzić
20:
áby ná potym y więtſzey ſzkody y więtſzego bolu nie przinioſł
21:
á nie vcżynił. Abowiem y nieprzyiacielowi lepiey záwżdy w
22:
cżás z dáleká ſie bronić/ niż go bliſko do brony puśćić. Bo iá
23:
ko moc á ſerce záweźmie/ trudno go potym odegnáć bywa.
24:
Alebyś ták ſnadź rzekł/ wżdić bez gniewu być nie może/ bo
25:
go potrzebá/ álbo ná nieprzyiacielá/ álbo ná złe ludzi/ ktorzy
¶ Może ſie bez
gniewu pom=
śćić.

26:
karánia bywáią godni. Toć iuż ieſt nie gniew ále ſpráwie=
27:
dliwość: á ieſli gniew/ tedy gniew pobożny á rozmyſlny.
28:
Boć ſie nie gniewa Burmiſtrz ná złodzieiá/ á wżdy gi da o=
29:
bieśić. Nie gniewa ſie Miſthrz ná dziecię/ á wżdy mu cżáſem
30:
miotełką wytnie: nie gniewa ſie myſliwiec ná ieleniá á wżdj
31:
go zábije. Tákże y z nieprzyiacielem gniew muśi być/ ále ro=
32:
zmyſlny á porádny gniew. Bo ieſli go rozmyſłem á dobrą
33:
rádą nie zwalcżyſz/ byś też nań nabárziey z dáleká zgrzythał
34:
zębámi/ tedyć mu to nic nie záwádzi.
35:
Więcbyś też lepak rzekł/ á kiedyby mi brátá ábo przyiacie
36:
lá bito/ álbo dom ſpalono/ ábo wybrano/ thedy y tego ieſzcże
37:
nie mam żáłowáć álbo ſie o to gniewáć? Tedy y to ieſzcże nie
38:
gniew/ ále pomſtá poććiwa. Bo bez wzruſzenia iádowitego
39:
gniewu może ſie poććiwy cżłek pomiernie á rozmyſlnie krzy=
40:
wdy ſwey pomśćić/ tákże y krzywdy przyiacielſkiey: á ſnadź
ſkromne


strona: 77

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 77.
1:
ſkromne milcżenie poććiwego cżłowieká ſrożſze ieſt niżli po=
Pocżćiwi śiłá
wymilcży.

2:
pędliwość gniewliwa. Bo ten co mu winien/ muśi go pew=
3:
nie gryść ſumnienie áby ſie z nim vgodził/ widząc onę ſkrom
4:
ność iego/ á ktemu pomyſli ſobie/ iż chociaj milcży/ ále co wie
5:
dzieć co myſli. A ták bez gniewu á bez ſzkodliwego obruſze=
6:
nia śiłá ſobie rozumny cżłowiek/ y krzywdy/ y káżdey rzecży
7:
inſzey/ nágrodzić może/ á przedſię y niepotrzebnych trudno=
8:
śći vydzie/ y ſławá/ y dobre záchowánie ſpełná zoſtánie.
9:
❡Y bácżny cżłowiek rozgniewáć ſie mu=
10:
śi/ ále z rozumem.
11:
A
Bowiem toć być inácżey nie może/ że y bácżny cżłowiek/
12:
á zwłaſzcżá pirwſzy przypadek/ ktory/ iż tho iuż wiemy/
13:
że nie w náſzey mocy ieſt/ áby w ſobie zárázem mogł przeło=
14:
mić/ á iżby ſie theż s cżáſem rozgniewáć nie muſiał. Ale iákoż
15:
ſie rozgniewa? Pewnie dziećinnym gniewem/ ktore ſie row
16:
no ták rozgniewa kiedy mu ſuknią wezmą iáko kiedy gałkę.
17:
A poſypawſzy mu orzechow/ álbo dawſzy mu ledá iákie cża=
18:
cżko/ áliści wnet iednánie. Tákże theż rozważny cżłowiek o
19:
rowną rzecż ſzkodá áby ſobie miał thárgáć álbo niepotrzeb=
20:
nie fráſowáć ſláchethne przyrodzenie ſwoie. Bo naydzieſz
Gniew ma być
rozmyſlny.

21:
drugiego/ gdy ſługá obrus ſpluſka/ ábo niechcąc ſklenicę ſtłu
22:
cże/ tho wnet do kordá álbo do kijá/ rownie iákoby mu dom
23:
zápalił/ ábo co inſzego co nagorſzego vcżynił. Ale roſtropny
24:
cżłowiek może ták vważnemi ſłowy proſthacżká pokaráć/ że
25:
mu to dłużey pámiętno będzie niżby go vderził/ ábo iáką iną
26:
ſrogość nád nim vcżynił. Bo gniew káżdy ma być rozmyſl=
27:
ny/ á gdzie go komu trzebá ku iákiey pocżćiwośći ſwoiey/ te=
28:
dy go roſtropnie trzebá vżywáć: á gdzie go nie trzebá/ á cże=
29:
mu ſobie przyrodzenie tárgáć. Bo bijemyć też y wężá/ y wil
30:
ká/ y pſá wſciekłego/ ále s potrzeby á nie z gniewu/ áby to po
31:
tym komu inſzemu nie záſzkodziło.
32:
A ták gdziebychmy kogo nie rozmyſlnie á s ſrogośći gnie=
33:
wu przykro káráć chcieli/ weźrzymy pirwey w ſwe affekty
34:
iáko we źwierciádło/ ieſlibychmy też thám cżego tákiego nie
35:
náſzli o coby nas też ſłuſznie pokaráć miano. A iáko Ariſtote
36:
les piſze/ iż gdy maſz kogo vderzyć/ y iuż kiy podnieſieſz/ roz=
37:
myſlże ſie máło/ ieſlibyś theż cżego w ſobie nie nálazł/ o czoby
38:
cie też ſłuſznie możono vderzyć. Boć ſą y drugie affekty w ná
ſzym cie=


strona: 77v

Kſięgi Wtore
1:
ſzym ciele/ choć nie bárzo ſzkodliwe/ á wżdy ktho ich nie po=
2:
miernie vżywa/ tedy ſie z nich mogą y ſzkodliwe vcżynić. Iá
3:
ko zbytnia miłość/ zbytnia rádość/ zbytni ſmiech/ zbytnie we
4:
ſele/ y to wſzytko może być ſzkodliwe kto thego bez rozumu á
5:
nie pomiernie vżiwa. A ták pomierny gniew nie ieſtći gniew
¶ Roſthropny
gniew nie ieſth
gniew.

6:
ále roſtropne karánie á nápominánie/ áby ſie potym oni te=
7:
go ſtrzegli co im to należy/ á tym ſie karáli á vpomináli.
8:
Abowiem toć ieſt prawdá/ iákochmy y pirwey ſłyſzeli/ iż
9:
pirwſzego wzruſzenia w przyrodzeniu ſwoim nie może nikt
10:
zárázem w ſobie pomiárkowáć/ ále obacżywſzy ſie á vciekſzy
11:
ſie do rozumu/ o wnet mądry cżłowiek wſzytko w ſobie ſná=
12:
dnie pohámowáć może. Ale kto vſkromiwſzy á ochłodziw=
13:
ſzy w ſobie pirwſze wzruſzenie ſwe/ przedſię ſie ſroży/ przed=
14:
ſię iádowitośći ſwey vſkromić nie może/ toć iuż ieſth vporny
15:
á rozmyſlny gniew/ á nigdy ná dobre wyniść nie może. Bo
16:
y Bog táki gniew ná wielkiey piecży ma. A naydzieſz drugie
17:
ták iádowite przyrodzenie coby rad áby ſie ludzie bili á wá=
Gniew vpor=
ny zły.

18:
dzili/ á chociayby ſie y kreẃ lałá/ tedy on pátrząc ná to roſko
19:
ſzuie ſobie. Y bywáli tácy ludzie y zá ſthárych wiekow/ iáko
20:
on ſproſny Nero/ álbo on ſrogi okrutnik Syrákuzáńſki/ ábo
21:
inych wiele/ co ſobie zá krotofilę kreẃ ludzką rozlewáli. Ale
22:
iákie też pomſty zá to bráli/ to iuż tám ich hiſtorie o tym po=
23:
ſwiadcżáią. Ale to iuż ieſt nie cżłowiecże ále wilcże álbo pſie
24:
przyrodzenie/ ktory co potka toby rad kąſał/ á zágryznąwſzy
25:
iednę owcę porzući/ á wnet drugiey ſzuka ábo ią goni áby ią
26:
tákież zágryznął/ chociay mu iuż tego nie trzebá.
27:
❡Mądrego cżłowieká gniew ieſt potrzebny.
28:
A
Bowiem mądrego á pocżćiwego cżłowieká gniew ro=
29:
ſtropny ná wiele ſie dobrych rzecży y obroćić y przygo=
30:
dzić może. Ale nie ták áby ſie ſrożyć miał iáko kát/ ále iego na
31:
dobne vpominánie á roſtropne rozważánie/ choćby też było
32:
y s pogrożkámi iákiemi/ tedy pożytecżnieyſze ieſth niżli owe=
33:
go co wytrzáſka wſzytko iáko grom y s pámięći y z obycżá=
34:
iow ludzkich. Abowiem by wſzythki miał káráć w ſrogośći
35:
gniewu/ tedićby napirwey trzebá od tych á napilniey pocżąć
36:
co też drugie karzą á w cudzym oku páździorká ſzukáią/ á w
37:
ſwym bierzmá ſzpetnego nie bacżą. Bo go karze o niepraw=
38:
dę iednemu/ á on ſam wſzythkim łgarzem. Karze go iż komu
39:
náłáiał/ á on wſzytkim łáie/ wſzytki lży á háńbi. Karze go iż
co rowne=


strona: 78

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 78.
1:
co rownego komu wziął álbo wypożycżał/ á on wſzytki drze
2:
by bárány.
3:
A ták gdziekolwiek chceſz poyrzeć/ á iákikolwiek ſtan vpá
4:
trzyć chceſz/ thák zacnieyſzy iáko y mnieyſzy/ pátrzay wieleli
Máło dobrych
ná ſwiecie.

5:
ich znaydzieſz álbo vpatrzyſz/ áby nie było nic coby ſie wżdy
6:
w nich też pokáráć mogło. Owa wſzytkochmy ludzie iednoż
7:
pleban cżłowiek. Y ktoż ieſt táki ktoryby powinność ſwą zá=
8:
chował á nigdy nic z niey nie wykrocżył? Widzimy iż bráth
9:
brátá radby w cżym mogł podſtąpił á oſzukał/ ále thám y s
10:
przyrodzenia rzadka zgodá. A Philozoph nápiſał: iż rzadki
11:
ieſt ptak Fenix ná ſwiecie/ ále tho ieſzcże rzadſzy ptak miedzy
12:
brácią zgodá. Azaż nie widzimy mąż z żoną w iákiey też zgo
13:
dzie cżáſem mieſzkáią? ázaż nie widzimy iż ſyn oycu láthá li=
14:
cży/ á pyta ſie dawnoli iuż Wáłáſkiey woynie? ázaż gość pe=
15:
wien ná drodze ſwoiey álbo tákże y w goſpodzie ſwoiey? A=
16:
zaż kmiotek pewien domá? pewien ná tárgu? chociaj nikomu
17:
nic nie winien/ iedno iż iedzie álbo idzie s pobożną robothką
18:
ſwoią. Wſzędy á wſzędy wilkow pełno/ wſzędy á wſzędy ná
19:
ſádził ſie ieden ná drugiego/ áby go w cżym podeydź á pod=
Gniew pocżći=
wego cżłowie=
ká pożytecżny.

20:
ſtępić mogł. Wſzędy á wſzędy łákomſtwo á ſwawola ták ſzy
21:
roko rozbiły ſieć ſwoię/ że trudno y niewinnemu áby ſie kto z
22:
niey wybić miał. A ták złość á przewrotność oná/ ſzcżyrość
23:
ſláchetną ná tym ſwiecie ták zátłumiłá/ że práwie záthonęłá
24:
iáko dziuráwá łodź ná głębokich wodach. A ták potrzebny
25:
ieſt gniew poććiwego cżłowieká/ áby roſtropnym á pomier=
26:
nym nápominániem/ á cżáſem też y poććiwym karániem/ ni=
27:
ſzcżył/ zácierał/ á ku dobremu końcowi przywodził ty ſpro=
28:
ſne wſzetecżeńſtwá ludzkie. Ale by ſie miał ná wſzythki prá=
29:
wym á ſierdzitym gniewem gniewáć/ rowno iákoby też prá
30:
wym oſzáleniem oſzáleć muſiał. Bo złość nigdyć ſie z żad=
31:
nym cżłowiekiem nie rodzi/ iedno mu s cżáſem á ze złego wy
32:
chowánia á iáko ze zwycżáiem przypádnie. Tákże też ze zwy
33:
cżáiem/ gdy ktemu poſtráchu iákiego do tego przyłoży/ ſná=
34:
dnie odpáść może.
35:
❡Cżłowiek mądry złym s poććiwym kará=
36:
niem/ ieſt iáko Doktor chorym z łá=
37:
godnym lekárſtwem.
A iáko


strona: 78v

Kſięgi Wtore
1:
A
Iáko Doktor vcżony gdy widzi wádę iáką w cżłowie=
2:
cżym ciele ieſzcże nie bárzo názbyt ſzkodliwą/ tedy ią też
3:
lekkiemi ziołki y wolnemi ſiropki iáko może lecży á opátruie.
4:
Ale gdy też obacży iżby ſie ſzyrzyć ábo zápaláć chciáłá/ to iuż
5:
mocno ágáryku dokłáda y korrozywámi záſypuie. Thákże
6:
też y cżłowiek mądry/ poki ieſzcże widzi nie názbyt ſzkodliwe
7:
wyſtępki ludzkie/ to ie też ledá ziołki/ to ieſt pięknemi ſłowki/
8:
á wdzięcżnym á rozważnym nápominániem lecży. Ale gdzie
9:
by ſie też zuchfále ſzyrzyć álbo zápalić chciáły/ więcz też miá=
10:
ſto ágáriku táráſu álbo łáńczuchá ná tho przyłożyć może. A
11:
wſzákoż tho wſzytko może iść bez zápalonego gniewu/ iedno
12:
s Krześćijáńſkiey miłośći á nie s kátowſkiey ſrogośći.
13:
A iáko Doktorowi chorzy dziękuią gdy ie wylecży/ tákże
¶ Boyaźń ieſt
rzecż przyrodzo
na.

14:
y ći pewnie będą dziękowáć/ gdy ſie obacżą/ zá ono łáſkáwe
15:
vpominánie ſwoie. Abowiem przyrodzenie cżłowiecże przy
16:
kłonne ieſth ku boiáźni ieſzcże z onego przeſthráchu w Ráiu
17:
przodká náſzego/ gdyż ſie ze wſzytkimi przypadki iego rodzi=
18:
my. A widamy to y we źwirzętoch/ iż ſtrách ieſt coś przyro=
19:
dzonego/ bo y koń ledá przed wiechciem z drogi ſkocży/ y pta
20:
ki s konopi ledá cżym odſtráſzy/ y niedźwiedź kiedy trąbę v=
21:
ſłyſzy tedy ſie trwoży. Y lew ták powiedáią/ iż kiedy woz tár
22:
koce á ſtráſzydło ná nim iákie będzie/ thedy bárzo przed nim
23:
vcieka. A tákże y cżłowiek/ á zwłaſzcżá gdy co ná ſię cżuie/ pe
24:
wnie nie tylko ſrogoſcią karánia ále y ſrogoſcią nápominá=
25:
nia ábo ſrogą poſtáwą ſnádnie być vſtráſzon może. Bo y w
26:
dziecioch to widamy/ chociay tenże co z nimi igrał twarz ná
27:
nie zákrije/ álbo iáką poſtráſzną vkaże/ tedy wnet przed nim
28:
vciekáią.
29:
Ale by nie było nic lepſzego w cżłowiecżym narodzie/ á by
30:
y tego nie było coby ludzi karał/ y tych nie było coby do tego
31:
przycżyny dawáli/ ábowiem zda mi ſie iż to nałácnieyſze rze
32:
mięſło niż ktore ine/ bo widzę iż ſie śiłá ludzie mogą náucżyć
33:
y niepodobnych rzecży/ y nád przyrodzenie/ á cożby ſie ták łá
34:
cniucżkiey/ gdyby chcieli/ náucżyć nie mieli? Bo trudnieyſzać
35:
ieſt rzecż po powroziech látáć/ pod wodámi chodźić/ zátonę
36:
łe rzecży wynośić/ nád przyrodzenie ſkákáć/ kuglowáć/ álbo
37:
drwom kázáć nadobnie piſkáć/ á czożby ſie ták ſnádney rze=
38:
cży/ od gniewu ſie powſciągnąć/ ábo też drugim do niego
39:
przycżyny nie dáć náucżyć ſie nie mieli? Bo tu wielkiey tru=
dnośći


strona: 78

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 78.
1:
dnośći áni wielkiego kłopothu nie thrzebá/ tylko wziąwſzy
2:
przed ſię boiaźń Bożą/ wſtyd poććiwy przed ocży/ złą ſławę/
3:
trudność karánia/ káżdyby ſnádnie to w ſobie y ná gońcżym
4:
wędzidłku wſzyſtko pokaráć y poſtánowić mogł.
5:
A ieſliby też dobrze iuż áni wſtydem/ áni boiáźnią Bożą
6:
kto ſie vhámowáć nie mogł/ tedy to wżdy y naproſtſzy vcży=
7:
ni/ iż rozeznawſzy co lepſzego á czo gorſzego/ iż wżdy przy le=
8:
pſzym zoſtánie. Izaż nie lepſzy pokoy niżli kłopot? Izaż nie le
Obráć łáczno
co lepſzego á co
gorſzego.

9:
pſza dobra ſławá niżli zła? Izaż nie lepſza piękna á pocżćiwa
10:
bieſiádá niżli wſzetecżna/ ſromotna/ á wſtydliwa? Izaż nie
11:
lepſzy cnotliwy á ſpokoyny żywot niżli warchotny/ nieſpo=
12:
koyny á ze wſząd záthrudniony? Izaż nie lepſza ſpráwiedli=
13:
wość niż krzywdá? zá ktorą y tu ná ziemi y ná niebie iuż pew
14:
na pomſtá żadnego nie minie. Ale iż náſze przyrodzenie ieſth
15:
ták zgwałcone/ iż ſie záwżdy rychley ku gorſzemu niżli ku le=
16:
pſzemu ciągnie/ nielza iedno ágárykiem dębowym co trzy lá
17:
tá roſł/ á korrozywą żelázną co ná ſzyi álbo ná nogach brzą
18:
ka pohámowáć go muśi. A to może być nie z gniewu/ ále z ży
19:
cżliwośći/ áby potym ná co inſzego gorſzego nie przyſzedł.
20:
❡Wádá iż cżłowiek podobieńſtwu
21:
wiele wierzy.
22:
A
Wſzákoż y to też nas cżáſem niemáło vnośi do niepew=
23:
nych rzecży/ iż ſie przyrodzenie náſze wiele podobieńſtwy
24:
ſpráwuie. Ieden gdy kto cżapki nie zeymie/ chociay ſie nie ba
25:
cży/ wnet mnimamy áby tho z gniewu vcżynił. Cżáſem theż
26:
miedzy inſzemi przywitáć zápomni/ á iż ſie w tym nie obacży
27:
Też więc powiedamy/ czoż álbo ſie ná mię gniewa? Towá=
28:
rzyſzow prośi ná obiad/ á drugiego zápomni/ też mnima áby
29:
ſie nań ocż gniewał. Drugi też gdy przykro ná kogo weźrzy/
30:
chociayby rad cudniey ále nie vmie/ tedy ſie też drugiemu bę
31:
dzie zdáło áby to z gniewu vcżynił. A co tego záſię bywa z o=
32:
mylnych ludzkich powieśći/ toby iuż temu y końcá nie było.
33:
Bo to ſobie máią pletliwi ludzie zá przyſługę/ iż czo ná kogo
34:
chociay nieprawdá wymyſlą á powiedzą. Pięknie to Ale=
35:
xánder vcżynił/ gdy mu mátká piſáłá áby ſie ſtrzegł Philipá
36:
Doktorá. Ten Doktorowi liſt vkazał/ á nic ſie ná to nie ro=
37:
zmyſláiąc beſpiecżnie od niego wſzythki receptá bierał. Y by
38:
też był miał wolą co złego vcżynić/ pewnie ſie thámże zárá=
39:
zem ze wſzytkiego pohámował.
O


strona: 78v

Kſięgi Wtore
1:
A ták ma być vważan gniew/ áby nie ledá s przycżyny był
¶ Nie ledá s
przycżin gniew
w nas pobu=
dzon być ma.

2:
poruſzon/ gdyż wiele przycżyn ieſt y omylnych y niepewnych
3:
ná ſwiecie. Abowiem znaydzieſz drugiego czo ſie y ná nieme
4:
rzecży y ná Bogá gniewáć będzie. Vtknie ſie pod nim koń/ to
5:
iuż bije/ tłucże/ iákoby to niebożątko chczącz vcżynił. Da mu
6:
gáłąś w gębę/ to iuż łáie/ przeklina/ á gáłąś co krzywá/ on ſo=
7:
bie krzyw iż iey nie obacżył. Vderzy ſie o kámień w nogę/ ká=
8:
mieniowi łáie/ á co kámień krzyw/ á cżemuś go nie przeſtą=
9:
pił? Więc będzie łáiał grádowi/ dzdzowi/ ſniegowi/ błothu
10:
kiedy ſie vpluſka/ á co deſzcż álbo błoto krzywo/ á cżemuś ſie
11:
nie podkaſał? á owſzem ieſzcże bárziey ſłudze choć mu nic nie
12:
będzie krzyw/ ieſli przykro káſzle/ ieſli ſpiącz chrapi/ álbo mu
13:
ſłoną potráwę przynieſie/ álbo vmywáiącz ſie iż ſobie w rę=
14:
kaw wody náleie/ á coż ſługá krzyw? onćiby tego wſzytkie=
15:
go nie rad vcżynił/ ále iż ták s cżáſem przypádło. Więc tále=
16:
rze/ ſwiecżniki zá nim ćiſkáiąc potłucże/ á co tálerze ábo ſwie
17:
cżniki krzywy? á ſzkodę przedſię ſobie niepotrzebną á bezro=
18:
zmyſlną vcżyni. Albo gdy mu bot ſzwiec ciáſny przynieſie/ á
19:
obudź go nie może/ tedy y ſzewcá ſtłucże/ y both zrąba/ á czo
20:
bot krzyw? A tákich wiele przycżyn ieſt/ s kthorych w ſobie
21:
bezpotrzebnie/ thylo przyrodzeniu kwoli/ gniew ſzkodliwy
22:
pobudzamy. A bárzo łácniucżkie lekárſtwo ná to ieſt/ iedno
23:
málucżki cżás sćirpieć/ áż ſie złe kęs odwlecże/ á zá málucżkie
24:
cżáſu sfolgowánie/ wielkie złe od ſiebie bácżny cżłowiek ſná
25:
dnie odegnáć może.
26:
❡Wſzytki grzechy ſmiertelne gnieẃ
27:
w ſobie zámyka.
28:
A
Bowiem co ieſt ſproſnieyſzego iáko gniew nierozmyſl=
29:
ny á nie vważony? á ſnadź iuż w ſobie wſzytki ſmiertel=
30:
ne grzechy záwrzeć y przenieść ie może. Bo iuż zwycięży py=
31:
chę/ bo muśi nádąć gębę/ muśi łáiáć/ á káżdego ſobie lekce ro
32:
zumieć. Zwycięży łákomſtwo/ bo ſie ledá o krzywdecżkę gnie
Grzechy śmier
thelne gniew
zwycięży.

33:
wa co nie ſtoi zá pieniądz. Zwycięży obżárſtwo/ bo nie ie cżá
34:
ſem áż trzeciego dniá rozgniewawſzy ſie. Zwycięży niecży=
35:
ſtotę/ bo ſproſne ſłowá będzie mowił/ á wſzythko od pániey
36:
mátki. Zwycięży leniſtwo/ bo ſkacże iáko záiąc od kątá do ką
37:
tá/ á iuż nigdy ćicho nie poſtoi. Zwycięży zazdrość/ ábowiem
38:
á kto mu oney ſzaloney á ſproſney poſtáwy zaźrzeć będzie?
A ták


strona: 79

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 79.
1:
A ták wielki to ieſt walecżnik iſcie/ á nie ledá iáki zwycię=
2:
ſcá/ kto tego nieſláchetnego Hetmáná/ co tę ſześć hufow wie
3:
dzie zá ſobą/ bez wſzey obrony á bez wſzey zbroie poráźić mo
4:
że. Abowiem nałácznieyſza obroná nań ieſt thá/ włożywſzy
¶ Zbroiá ná
gniew.

5:
przedni plách z rozumu ná ſię/ á zádni kuſz s cnoty/ á bułáwę
6:
dawſzy ſobie vcżynić s ćirpliwośći/ tedy go ták ſnádnie ſtłu=
7:
cże/ że długo poráżony thák leżeć muśi niżli k ſobie przydzie.
8:
Bo to ieſt ácż trudny węzeł ná cżłowieká poććiwego/ ále po
9:
rádziwſzy ſie przedniego pláchu tedy y nie trudny. Bo ſprze=
10:
ćiwić ſie możnemu ſzaleńſtwo ieſt/ y piſmo nam tego zákázu=
11:
ie. Rzućić ſie też ná ſłábſzego/ ohydá/ grzech/ y poſmiewiſko
12:
ludzkie ieſt. Nielza iedno tą zbroią wyſzſzey miánowáną po
13:
ććiwy cżłowiek wſzytko w ſobie vmiárkowáć muśi.
14:
Kápitulum x.
15:
Gdy iuż wiemy iáko ſzkodliwy ieſt gniew/ tedy
16:
ſie trzebá ſtáráć/ iáko á cżym gi w ſobie
17:
miárkowáć mamy.
18:
C
Oś iuż ſłyſzał y zrozumiał iáko ieſt
19:
ſproſna á nie ku cżłowiecżey poſtáwie ále prá
20:
wie ku źwirzęcej podobna ſpráwá y poſtáwá
21:
cżłowieká rozgniewánego/ á iáka tám bywa
22:
ſproſna y zápomniáła myſl iego. Páthrzayże
23:
czo ſą zá przypadki á czo ſą zá vbiory á inſtrumenthá iego/
24:
Miecż/ kiy/ ſiekierá/ árkábuz/ ſáháydak/ plugáwy tárás/ pal/
25:
ſzubienicá/ łáńcuch/ pęto/ y inych rozmáitych przypraw do=
26:
ſyć/ á ktoby ſie ich nálicżył. Pátrzayże záſię iáko to ieſt nieule
27:
cżony wrzod/ á iáko ſie wſzędy roſypał miedzy wſzytki naro=
28:
dy ludzkie. Bo iuż ine áffekty nie ſą ták iádowite/ y ſnádniey
29:
ſie im pocżćiwy cżłowiek obronić może. Boć wżdy iuż nie
30:
wſzytko pyſzni/ nie wſzytko łákomi/ nie wſzytko zwadcze/ nie
31:
wſzytko opilcy/ ále bez tego ſproſnego przypadku vkáż mi ie=
32:
dnego ná ſwiecie ktoby ſie obeidź miał á ktoby był wolen od
33:
niego/ ieſli nie będzie gwałtownym rozumem á roſtropnym
34:
przyſzłych rzecży pohámowániem práwie zwyciężony. A
35:
pátrz iáko tho ieſt hoyny pan. Ieden ſie rozgniewa á gwałt
36:
iáki w mieſcie álbo we wśi vcżyni/ á tyſiąc ſie ich wnet zbie=
O ijży. Tho


strona: 79v

Kſięgi Wtore
1:
ży. To iuż tám winny niewinny kogo kto gdzie potka tho iuż
2:
Boży á náſz/ áż ſie kreẃ cżáſem po vlicach leie.
3:
❡Pirwſze lekárſtwo ná gniew.
4:
C
Oż s thym cżynić proſzę cie? Iuż Dokthorá nie máſz ná
5:
ſwiecie áby ten wrzod vlecżyć miał/ áni nań żadnych re=
6:
ceptow z ápteki nie naydzie. Iuż ná to żadnego inſzego lekár
7:
ſtwá nie máſz by pokupił wſzytki ziołá/ iedno vważywſzy tę
8:
ſproſność iego/ thák iákoſmy iuż o niey ſłyſzeli/ á wziąwſzy
9:
przed ſię boiaźń Bożą/ vciec ſie do rozumu/ á pomyſlić ſobie/
10:
iż wſpaniłemu rozumowi nie przyſtoi áby go ledá wiátr/ á
11:
zwłaſzcżá nieprzyſtoyny/ od cnotliwey powinośći iego v=
12:
nośić miał. A ieſli go thym nie záhámuieſz/ áni ſyropku/ áni
13:
żadnych piłułek potym ná to nie ſzukay. Ale ieſli tho w ſobie
Ná gniew le=
kárſthwá nie=
máſz Aptece
w żadney.

14:
ſam záhámuieſz/ gdyżći do tego iuż nikt inſzy pomoc nie mo=
15:
że/ pátrz iákie dziękowánie odnieſieſz. Bo ten przypadek nie
16:
może być iedno z możnieyſzym álbo s podleyſzym. Ieſli gi z
17:
możnieyſzym w ſobie záhámuieſz/ tedy ſam ſobie pilnie po=
18:
dziękuieſz/ żeś ſie odwiodł od niepotrzebney pracey á trudno
19:
śći. A ieſli z mnieyſzym/ thedy y on y wiele ludzi z nim będąć
20:
dziękowáć żeś go w pokoiu zoſtháwił/ á odwiodł od niepo=
21:
trzebnego kłopotu iego.
22:
❡Drugie lekárſtwo ná gniew.
23:
P
Rzytym ſtrzeż ſie y tákich rozmow/ y tákiego towárzy=
24:
ſtwá/ ktoreby cie obráźić miáło/ á zwłaſzcżá kiedj też cżu
25:
ieſz przymiotek iáki w ſobie iáko cżłowiek/ gdyż żadny cżło=
26:
wiek/ ták iákoś ſłiſzał/ bez tego być nie może. Abowiem pátrz
27:
gdy maſz wrzod iáki bolący ná kthorey ſtronie ciáłá/ iuż nie
28:
tylko vráżenia ſie boiſz ále y podobieńſtwá/ gdy kto z ręką ál
29:
bo s cżym inſzym obroći ſie do ciebie w thę ſtronę gdzie boli.
30:
Thákże wiedząc o thym bolącym á ſzkodliwym wrzedzie w
31:
przyrodzeniu ſwoim/ iuż nie tylko áby cie ktho w tho vráźić
32:
miał/ ále y podobieńſtwá ſtrzeż ábyć ſkąd do tego nie przy=
33:
pádło.
34:
Abowiem kto cżuie bliſkie źimno/ wcżás ná ſię kożuch wle
35:
cże. Ktho widzi ſzpetną chmurę przed ſobą/ á nádziewa ſie
36:
prętkiey pluty/ wcżás ſobie opońcżą odwięzuie. Tákże też ty
37:
gdy widziſz iáką chmurę ná iákiey bieſiedzie/ á oná ſie ná thę
nieſláche=


strona: 80

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 80.
1:
nieſláchethną burzę ná gniew á ná zwádę zánośi/ odwięzuy
2:
wcżás opońcżą/ álbo wcżás rozwodź/ á ſam ſie hámuy/ á ná
3:
koniec rádſzey idź precż/ á nie dáy ſobie tey plugáwey plucie
4:
kápáć zá ſzyię. Y maſzli kogo powinowátego przy ſobie y te=
Wcżás zwá=
dzie zábiegáć.

5:
go odwiedź s ſobą możeſzli. Bo więcz náſzy brácia kiedy ſie
6:
dwá ſwárzą tedy ſie ſmieią/ áż kiedy ſie rzucą do ſzárſzunow
7:
toż dopiro chcą rozwadzáć/ áliśći drugiemu choć nic nie wi=
8:
nien ręká wiśi. Ano ſtára przypowieść: Pocżątkowi zábie=
9:
gay/ bo pozdne lekárſtwo nie thák pożytecżne. Theż ſie ſam
10:
ſtrzeż ábyś nie cżynił tákich rozmowek ktoreby obrażáły/ bo
11:
niewieſz z iákim kto przyrodzeniem ſiedzi. Naydzieſz drugie=
12:
go co mu ſie ludzie wſzyſcy ſmieią/ á on ſie o to rozgniewa. A
13:
też nas s thego oná ſtára przypowieść chłopſka przeſtrzega:
14:
Iż kto mowi co chce vſłyſzy coby nierad.
15:
Antygon on wielki á walecżny krol/ chodził iednego cżáſu
16:
miedzy namioty, odmieniwſzy ſie/ náſłuchawáiąc kcżemu ſie
17:
też iego ludzie máią/ y o cżym też ſobie rozmawiáią. Vſłyſzał
18:
w iednym namiecie áno o nim ſzpethnie mowią/ y bárzo mu
19:
łáią/ iż ie wywiodł w głodny kray. On przyſthąpiwſzy bli=
20:
żey pomálucżku rzekł: Cyt pánowie/ lżey moẃcie by krol nie
21:
vſłyſzał. Oni poznawſzy głos krolewſki rozbiegli ſie precż.
22:
A on roſmiawſzy ſie poſzedł potym do pokoiu ſwego/ rozu=
23:
mem to ogárnąwſzy/ iż go ono nic nie ruſzyło. A thák trzebá
24:
ſie ſtrzedz rozmow tákich czoby komu czo ſzkodzić miáło/ bo
25:
niewiedzieć gdzie kto ſtoi/ y co kogo obraża. Bo krzywdá ácż
26:
zárownána ſnádnie być może/ ále then pan ſláchethny pan
27:
gniew długo wirzga iako podgorſki źrzebiecz/ á długo ſie v=
28:
ſpokoić á poſtánowić nie może.
29:
❡Trzecie lekárſtwo ná gniew.
30:
T
Ego też ieſt potrzebá ku vſkromieniu przyrodzenia ná=
31:
ſzego/ ábychmy też obacżáli przypadki ſwoie/ bez ktorich
32:
żadne ciáło być nie może. Abowiem ktoż ſie s thym vrodził/
33:
áby wżdy też kogo kiedy obruſzyć nie miał? á ieſli nam to mi=
34:
ło iż to od nas ludzie ſkromnie przijmuią/ álbo też cżáſem nie
35:
bacżą/ niechże też tho nam od ludzi będzie miło/ gdy nas nie=
36:
ſzkodliwie álbo z niechcenia cżym rownym obráżą/ iż im też
¶ Nie wneth z
gniewu karáć.

37:
to tákież álbo przebacżyć/ álbo też tego zá złe rozumieć nie bę
38:
dziemy. Abowiem záſpi cżáſem ſłużká nieboracżek/ iż zámie=
39:
ſzka poſługi iákiey/ wierći ſie/ boi ſie/ żal mu bárzo tego/ ázaż=
O iijby go zá to


strona: 80v

Kſięgi Wtore
1:
by go zá to bić álbo mordowáć obacżywſzy iż to nie ze złośći
2:
vcżynił? Każą nędznemu kmiotkowi ná iáką robothę/ á on
3:
wołku ábo koniká náleść nie może/ płácże ſzukáiąc go/ boi ſie
4:
niebożątko/ á iuż go theż bić álbo mordowáć álbo ſádzáć zá
5:
to? Albo tákież ſąſiádek álbo kto inſzy iż mi co z niechcenia á=
6:
bo z nieobacżenia vcżyni/ á iuż wnet ſiodłáć? á iuż ſie wneth
7:
mśćić? Iákoż tych wiele znaydzieſz co to lekkoſcią zową kie=
8:
dy ſie rázem nie pomśći. A iabych to záſię zwał poććiwą ſła=
9:
wą á rozmyſlnym obacżeniem/ bo złe nigdy nie vciecże.
10:
A thák cżłowiek poććiwy ma vwáżáć káżdy cżás y wedle
11:
cżáſu káżdy przypadek. A mądrym to cżłowiekiem zową kto
12:
káżdą rzecż s ſtátecżnym rozważeniem zácżyna. Tákże y przi
13:
padek gniewu s ktoreyby ſie kolwiek przycżyny trefił ma v=
14:
ważáć/ ieſli z żártu/ ieſli vmyſlny/ ieſli chcąc/ ieſli niechcąc/ á
15:
záwſciągnąć ſie málucżko/ á ápellowáć do ſłuſznego rozmy=
16:
ſłu. A thám rozważywſzy ſobie/ iżby ſie ocż było gniewáć/
17:
gdyż wſpaniłemu cżłowiekowi theż nie przyſtoi zelżywośći
Z gnyewem do
rozumu apello
wáć.

18:
odnośić/ toż dopirko z roſtropnym vważeniem á rozmyſlnie
19:
rádj ſzukáć á przycżyny/ iákoby ſie to poććiwie náwetowáło/
20:
Bo ſtára oná przypowieść nas vcży: Iż záwżdy łácno o dre
21:
wno kto chce pſá vderzyć. Abowiem gniew bez rozmyſłu te
22:
dy go mądrzy ludzie nie zową gniewem/ ále furią á ſzaleń=
23:
ſtwem.
24:
Bo gniew bez rozmyſlny trudno ma być ná potym bez żá=
25:
łowánia. Iáko ono o Alexándrze wielkim piſzą/ iż gdy z żár
26:
tu rozgniewawſzy ſie kazał Lizymachá wielkiego á zacnego
27:
mężá ſrogiemu lwowi wyrzućić. Lizymachowi Pan Bog
28:
poſzcżęśćił iż gdy iuż lew bieżał do niego rozdrapáć go/ że zer
29:
wawſzy płaſzcż s ſiebie á zwinąwſzy wrzućił mu w páſzcże=
30:
kę y ná głowę/ á potym zá gárdło go popadſzy ták ſie długo z
31:
nim łamał áż gi vdawił. Iáko ſie pothym Alexánder wſty=
32:
dził tego/ y z iáką tego żáłoſcią vżywáł/ y iáko to Lizymácho
33:
wi nágradzał/ to iuż o tym hiſtoria ſwiádſzy.
34:
A ták ſmyſły náſze ieſli nie będą rozumem pohámowány/
35:
tedybychmy pewnie byli niewolniki v nich. Abowiem znay=
36:
dzieſz drugiego gdy mu ſie ſpáć záchce/ iż ſługá niechcąc co o=
37:
báli álbo cżym zákołáce/ álbo pies pod oknem záſzcżeka/ tho
38:
iuż ſłudze kijem/ á wygę obieśić. To iuż tám nie rozum rządzi
39:
ále ſmyſł niebácżny. Albo ieſli ſie ſpárzy o piec/ tho iuż piec
40:
ſtłuc: ábo ieſli ſie obleie pijąc/ to iuż ſklenicą o ziemię: wſzytko
to ſą bez


strona: 81

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 81.
1:
tho ſą bezrozmyſlne przypadki. Ale cokolwiek będzie nado=
2:
bnym rozumem á vważnym rozmyſłem ſpráwowano/ tho
3:
wſzytko nadobnie przyſtoi poććiwemu cżłowiekowi. Abo=
4:
wiem to práwy pan kto ſie ſam zwycięży á nie da ſobie roſká
5:
zowáć żadnym áffektom álbo poſthronnym ſmyſłom ciáłá
6:
ſwego/ áżby ſie wſzyſcy ná iedno zgodzili.
7:
❡Cżwarte lekárſtwo ná gniew.
8:
T
Eż ná rozważeniu przyiacielſkim śiłá rozgniewánemu
9:
cżłowiekowi należy. Bo piękne á rozważne ſłowá ſą iá=
10:
ko młoth/ á przerażáią áż do ſerczá cżłowiecżego. A wſzákoż
11:
nie w ten cżás go iuż hámuy gdy go vźrzyſz z zápalonemi o=
12:
cżymá iáko pſá wſciekłego/ ále álbo przed tym/ álbo potym/
13:
iż go kęs oná furia ominie/ toż ná ten cżás y przykremi ſłow=
14:
ki możeſz ſie podeń podſádzić. A to pomni co mu będzieſz mo
¶ Czo w kiem
gániſz to w ſo=
bie karz.

15:
wił/ iż gdyby też potym ná cię iáka furiyká przypádłá/ ábyś
16:
też ſobie ony ſłowká ná pámięć przywiodł. A dálekoć to pię
17:
kniej będzie iż ſie y ſam w ſobie poćichu vfráſuieſz/ y ſam ſie zá
18:
ſię nadobnie pohámuieſz. Abowiem to nadobny ráchunk/ kto
19:
idąc ná pokoicżek ſwoy ſam s ſobą pocżet vcżyni co dniá te=
20:
go przyſtoynego á czo nieprzyſtoynego vcżynił. A to iſcie v=
21:
cżynek przyſtoyny pohámowáć rozważnie rozgniewánego/
22:
choćby mu też to málucżko przykro było. Sokrates gdy ka=
23:
rał Demetriuſá z gniewu á z nierozmyſlnych poſtępkow ie=
24:
go/ rozgniewawſzy ſie plunął mu Demetrius miedzy ocży. A
25:
ten mu ſtoiąc powiedział: Iż wolę ia tho od ciebie odnieść á
26:
otrzeć to s twarzy ſwoiey/ kilobych iedno otárł niepotrzeb=
27:
ne ſpráwy z vmyſłu twego. Bo tho co ſie mnie sſtáło/ iedno
28:
mnie ſámemu ſzkodzi/ ále to co ſie około ciebie dzieie/ y tobie
29:
ſámemu/ y wſzytkiemu woyſku twemu ſzkodzić muśi. Iáko
30:
potym tego Demetrius rozmyſliwſzy ſie żáłował/ to iuż tám
31:
ſzyrzey nápiſano ſtoi. A thák widziſz iáko káżda rzecż niero=
32:
zmyſlna nigdy dobra być nie może.
33:
Bo naydzieſz drugiego tákiego co będzie vprzeymie tego
34:
ſzukał áby mu náłáiano/ ábo go vderzono/ áby mu iedno po
35:
tym co zá to dano/ álbo przepraſzano/ y ná tákiego trzebá ba
36:
cżenie mieć. Abowiem gniew thákiego cżłowieká álbo oná
37:
przycżyná do gniewu ktorey on podawa/ ieſt iáko onego pſá
38:
ná łáńcuchu co ſie tylko tárga á nic vcżynić nie może. A iáko
O iiijmu daſz


strona: 81v

Kſięgi Wtore
1:
mu daſz kęs chlebá/ áliśći ſie on płáſzcży á marda ogonem od
2:
radośći.
3:
Też w hámowániu gniewu trzebá vważáć oſoby. Bo ie
4:
ſli poważnieyſzy/ thedy go s wſtydem hámowáć á poććiwie
Thrzebá vwa=
żáć cżáſy y przy
cżyny kiedy ſie
gniewáć.

5:
vpomináć maſz/ tedy y ſam k ſobie ſnádnie przyść może. Ie=
6:
ſli też podleyſzy/ tedy go też cżáſem y pogroſką pohámowáć
7:
możeſz/ áby ſie nie wſpinał z motyką ná ſłońce. Auguſtus Ce
8:
ſarz wielki Rzymſki gdy był proſzon od iednego páná ſwe=
9:
go áby też v niego w domu był/ á vcżynił mu tę poććiwość. Y
10:
był v niego Auguſtus/ y vcżynił on pan feſth wielki iáko prze
11:
Ceſárzá. S trefunku młodzieniec ieden ſtoiąc v ſłużby ſkle=
12:
niczę koſztowną kryſztałową ſtłukł. Pan rozgniewawſzy ſie
13:
kazał go wnet vłápiwſzy do ſádzawki wrzućić gdzie Mure=
14:
ny były ſrogie ryby morſkie áby go roſtárgáły. Tedy nędz=
15:
nik iákoś ſie onym wywinąwſzy czo go iuż wiedli vciekł. Y
16:
przybieżawſzy do gmáchu padł v nog Ceſárzowi. Ceſarz ſie
17:
pytał coby ſie to działo. Gdy ſie wſzytkiego dowiedział/ ka=
18:
zał wnet onę ſłużbę wſzytkę potłuc/ powiedáiąc onemu pánu
19:
Aza to tobie przyſtało zá iednę ſklenicę niewinnego cżłowie=
20:
ká ták ſrogą ſmiercią ſtráćić? Powiedział on pan/ iż mię zá=
21:
gniewánie ktemu przywiodło. Powiedział mu Ceſarz: Azaſz
22:
gniew ktory może być dobry bez rozmyſłu? Potym kazał Ce
23:
ſarz przynieść ſrebrną ſłużbę/ y dał onemu pánu co ſtało trzy
24:
kroć zá iego/ powiedáiąc mu: Rozmyſlayże ſie potym gdy co
25:
maſz z gniewu vcżynić. A ták tu ſobie vważ co to ieſt rozwa=
26:
żny vmyſł poććiwego cżłowieká.
27:
A ták widząc ták ſproſny przypadek przyrodzenia náſze=
28:
go/ nielza poććiwemu cżłowiekowi/ iedno gi rozważáć/ á o=
29:
nym wſzech ſpraw krolem poważnym rozumem wſzytko w
30:
ſobie miárkowáć. Bo gdzieć tego w rádzie ſwey mieć nie bę=
¶ Rozum krol przyrodzenia.

31:
dziemy/ pewnieć nam wſzytko opák poydzie. Azaſz thu długi
32:
cżás mieſzkánia náſzego? ázaſz nie lepiey iż po ſmierći ty ſło=
33:
wá wdzięcżne zoſtáwimy po ſobie/ iż wżdy rzeką iż to był do
34:
bry cnotliwy á poććiwy cżłowiek/ á czokolwiek cżynił wſzy=
35:
tko z rozmyſłem cżynił. Abowiem thu do cżáſu ſiedzimy iáko
36:
w iákim dymie parſkáiąc/ y gniewamy ſie ná dim/ á tego nie
37:
bacżymy iż y z dymu wyniść muśimy/ y dym bárzo pręthko
38:
przeminąć może. A ták káżdy poććiwy ma ſie pilnie rozmy=
39:
ſláć ná káżdą ſpráwę ſwoię/ áby iey záwżdy z nádobnym ro
40:
zmyſłem á zá rádą ſławnego rozumu poććiwie vżywał.
Kápitu=


strona: 82

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 82.
1:
Kápitulum xj.
2:
Tu iuż będzie iáko poććiwy cżłowiek vważywſzy
3:
wyſtępki y ich przeſtrogę/ iáko ſie záſię
4:
ma cnotámi ſpráwowáć/ A napir=
5:
wey ſwiętą prawdą.
6:
grafika
7:
I
Vżechmy ſie naſłucháli iákie ſą wá=
8:
dy á przymioty przyrodzenia cżłowieczeńſt=
9:
wá náſzego/ y iáko ſą ſzkodliwe/ y iáko ſie ich
10:
przeſtrzegáć/ y iáko ie theż hámowáć w ſobie
11:
mamy. Iuż ſie theż vdaymy do cznot/ iáko ich
12:
poććiwy cżłowiek y vżywáć y iemi ſie ſpráwowáć ma/ y iá=
13:
ko to ieſt powinien dla więtſzey ozdoby ſwoiey. A niewiem
Iáko ſą drogie
cnoty.

14:
áby miedzy wſzytkimi nie byłá naprzednieyſza prawdá/ bo
15:
iſcie wiele ná tym zacnym filarze inſzych cnot ſie zbudowáło.
16:
Bo gdzie prawdá záwije gniazdo ſwe/ iuż j ſpráwiedliwość
17:
iuż y ſtałość/ iuż y pomierność/ iuż y roſtropność/ y inſze wſzy
18:
tki cnoty nielza iedno ſie przy niey oſádzić muſzą. Abowiem
19:
wſzytki rzecży ſą ná ſwiecie iáko kwiecie polne/ ktore ná wio
20:
ſnę pięknie zákwithną/ ku ieſieni poſchną/ á ná wioſnę áliśći
21:
ſie záſię znowu błyſzcżą. Tákże też ty przypádłośći náſze od
ſzcżęſcia


strona: 82v

Kſięgi Wtore
1:
ſzcżęſcia wſzytki ſie mienić á mieſzáć muſzą/ iedno ſwięte cno=
2:
ty ty nas áż do grobu doprowádzić máią/ á y po ſmierći mie
3:
dzy ludźmi pozoſtáłemi tedy nas nieſmiertelnemi cżynią/ á
4:
poćciwą ſławą záwżdy pámiątkę náſzę obwoływáią/ ták iż
5:
máło nie iáko nápoły żywi miedzy ludźmi chodzimy.
6:
Abowiem gdy ſie cznothámi ſpráwowáć będziemy/ iuż o
7:
tych inych przypádłych rzecżach pewne od Páná obiethnice
8:
mamy/ dáleko pewnieyſze niżlibychmy ich v ſwiátá z nawięt
9:
ſzym ſtárániem ſzukáć mieli. Bo iuż obiecuie cnotliwemu ką
10:
ty wſzytki iego nápełnić bogácthwem/ y zacnemi poććiwo=
11:
ſciámi ná wſzem ozdobić ſtan iego. A tu ſobie vważ czo tho
12:
ieſt cnotliwie á poććiwie żyć/ y pánem bez kłopotu być/ y ſła=
13:
wę onę wielką krolową záwżdy po ſobie mieć/ y pięknego á
14:
ſpokoynego żywotá ſobie wedle myſli ſwey náwſzem vżyć/
15:
á w nim ſie vſtáwicżnie kocháć.
16:
❡Co ieſt Prawdá.
17:
A
Iż prawdá ná wſzytki cnoty ieſt práwie iáko Máiowy
18:
deſzcż ná wſzytki ziołá ná ziemi roſthącze/ bo y ſam Pan
19:
tym przezwiſkiem miánowáć ſie racżił/ podobno to muśi być
Ian vj. kapitu.
Bez prawdy i=
ne cnoty ſłábe.

20:
nie ledá coś/ thedy ią iſcie káżdy poććiwy cżłowiek ná wiel=
21:
kiey piecży mieć ma/ áby ſłowá iego wedle roſkazánia Páń=
22:
ſkiego záwżdy były/ ieſt ieſt/ nie máſz nie máſz/ á iżby ſie z nią
23:
nie vchylał/ iáko ſtára przypowieść ieſth/ áni ná lewo áni ná
24:
práwo. Abowiem to iáwnie widzimy/ niechay będzie kto o=
25:
zdobion napięknieyſzą vrodą/ nawymyſlnieyſzemi kſtałty y
26:
vbiory/ niechay też będzie ozdobion y ſtátecżnoſcią/ y pomiá
27:
rą/ y powagą wſpaniłą/ á ieſli prawdy nie będzye/ á będzye
28:
ſłowká dziwnie przegryzował/ á ludzie to iáwnie bacżą/ te=
29:
dy to przedſię ſmieſzny pan będzie.
30:
A iſcie nie dármo oni zacni á ſwięći przodkowie náſzy ten
31:
obycżay miedzy ſię puśćili/ á pewnie iż potrzebny/ iż cżyń czo
32:
chceſz/ żártuy iáko chceſz/ przymawiay iáko chceſz/ wſzytko to
33:
może być dworſkiemi obmowkámi poććiwemi zákryto y ob
34:
mowiono. Ale iáko ſie kto z nieprawdą ná plác wytocży/ to
35:
iuż thám dáley od gęby żadney áppelláciey nie máſz. Snadź
36:
byli obacżyli iż tho miáło być coś ſzkodliwego w poććiwych
O nieprawdę
do gęby ápellá
cia.

37:
ludzkich ſpráwach. Bo iákoż ták ieſt/ iż choćby też thám iáka
38:
inſza pocżćiwemu cżłowiekowi ná vmyſle iego przywrzáłá
przywá=


strona: 83

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 83.
1:
przywára/ tedy tym ſláchetnym płaſzcżem s ſławney praw=
2:
dy vrobionym ſnádnie záwżdy może być pokryta/ á ſnádnie
3:
záwżdy może być ozdobiona. A możemy tho właſnie przed=
4:
nieyſzym klenotem názwáć cżłowieká poććiwego.
5:
❡Iáko prawdę od fáłſzu rozeznáć.
6:
A
Wſzákoż ieſt to rzecż potrzebna poććiwemu ſtanowi ná
7:
pilney bácżnośći mieć/ áby ſie w tym ſwiętym klenocie á
W ſtátecżney
prawdzie káż=
demu ſie zácho
wáć godzi.

8:
w tey poważney prawdzie ná wſzem ſtátecżnie á mocnie zá=
9:
chował/ tedy mu też tego iſcie nie mniey potrzebá/ áby ią też
10:
y w kim inym rozważyć á obacżyć vmiał/ bo ſie tho ná wiele
11:
rzecży przygodzi. Bo y ſam ſie może przeſtrzedz onym złym
12:
przykłádem drugiego/ y onego też może cżáſem przeſthrzedz
13:
poććiwie z onego ſzkodliwego przypadku iego. Y to ktemu/
14:
iż obacżiwſzy go w tym vpornego á niedbáłego może ſie prze
15:
ſtrzedz/ áby mu nie dał nicz ná ſobie wyłudzić/ á od prawdy
16:
ſie vwieść/ y towárzyſtwá z nim mieć iuż ſie też przeſtrzegáć
17:
będzie. Bo to ſtáry przymiot w narodzie náſzym/ iż iáki ſam
18:
kto ieſt/ radby áby tácy wſzyſcy byli.
19:
Abowiem iuż nie może być ſzkodliwſza rzecż/ iáko gdy kto
20:
nadobnemi fárbowánemi ſłowki á oną Anyelſką poſtaw=
¶ Naſzkodli=
wſza rzecż/ ſłow
ká záfárbowá=
ne.

21:
ką pokrywa prawdę święthą/ á fáłſz á onego nieſláchetniká
22:
chce prawdą vcżynić. Ieſzcże tho ſnadź ſzkodliwſzy niżli on
23:
pies czo ſie idąc do ciebie łaśi á marda ogonem/ á gdy ſie nie
24:
obacżyſz álić on zá nogę cáp. Bo wżdy ow czo ſzcżeka ieſzcże
25:
wżdy przeſtrzega/ że wżdy cżłek nań ſobie kijá ſzuka álbo ſo=
26:
bie kordá popráwi. Abowiem táki cżłowiek onemi thákiemi
27:
obleśnemi ſłowki vcukruieć ták potrawkę/ iż by naſłońſza te=
28:
dyć ſie ſłodka będzie widziáłá. Podáć ták piękne á záfárbo=
29:
wáne ſłowká/ żebyś ty przyſiągł że to ſzczyra prawdá/ y daſz
30:
ſie ſnádnie ná wſzytko przywieść/ y wſzytko vcżyniſz ná coć
31:
iedno rádzić będzie.
32:
Abowiem ſłychamy iż ná morzu wielkie niebeſpiecżeńſth=
33:
wá ſą/ y wielkie ſie dziwy vkázuią. A mądry márinarz tedy
Dziwne niebe=
ſpiecżeńſthwá
około nas ſie zá
tácżaią.

34:
y ony niebeſpiecżeńſthwá roſtropnie obchodzić vmie/ y ony
35:
dziwy okroćić/ iż mu nic ſzkodzić nie mogą. O bychmy ſie my
36:
theż nędzni márynarze obacżyli/ po iákich niebeſpiecżeńſth=
37:
wiech ná tym omylnym morzu tego obłudnego ſwiátá pły=
38:
wamy/ y iákie dziwy około nas ſie zátacżáią/ pewnie mogli=
bychmy


strona: 83v

Kſięgi Wtore
1:
bychmy pilniey ſie ich ſtrzedz niżli on márinarz ná morzu.
2:
A pilnie ſie nam trzebá thych dziwow ſtrzedz/ bo ſłyſzymy iż
Syreny ſwiátá
tego.

3:
wżdy tám ná morzu iákieś Syreny głośno ſpiewáią niżli lu
4:
dzi zdrádzą. Ale tu náſze Syreny ſwiátá tego iſcie nie trze=
5:
bá im głośno ſpiewáć/ tákći pięknie vcho náſzepce/ iż áni ſam
6:
wzwieſz/ áni ſie obacżyſz kiedy ſie zánurzyſz á z okręthu ſpád=
7:
nieſz/ á ſnádnie cie przywiedzie on pan Syrená nie ſpiewá=
8:
iąc ná co będzie chciał.
9:
A ſnadź tám ná ty dziwy w bębny biją áby ie odſtráſzyli á
10:
z dział ſtrzeláią. Y v nas też tákżeby też ſnadź máło nie lepiej
11:
cżynić/ głośno á iáwnie wſzytkim mowić nie ſzeptáć/ po ką=
12:
ciech ſie nie odwodzić. Bo ſtąd y ſmiech/ y dobra bieſiádá/ y
13:
dobre towárziſtwo/ y ćwicżenie z nadobnych á s poććiwych
14:
rozmowek roſcie. A gdyby mi co pan Syrená ſzeptáć chciał
15:
o wierę z nim do iutrá ad deliberandum, áż ſie obacżyſz álbo ſie
16:
od kogo inſzego dowieſz co tám w tym garnku pod pokryw=
17:
ką wre/ ieſli piołun/ ieſli ſzáłwia. Abowiem to ieſt nadobny
18:
przymiot káżdego poććiwego cżłowieká/ gdzye ſą ſłowá iá=
19:
ſne á nie ponure á práwie ſękowáte/ á iż ſie y twarz y poſtá=
20:
wá y ſpráwá nadobnie wſzytko s poććiwym ſkuthkiem zga=
21:
dzáią/ á od cnoty ſławney nic ſie nie odſtrzelawáią.
22:
Bo páthrzay więcz ná owego ſproſnego á przemierzłego
23:
chłopá/ co ſie więc owo ſłowki niewieſciemi pieśći/ więcz ſie
¶ Chłop vmi=
zgány zniewie=
ſciemi poſthá=
wámi.

24:
tu vmizga chociay mu nie trzebá/ więc tu poſthawki dziwne
25:
ſtroi/ więc tu ſłowká rozlicżnemi przyſmácżki cukruie/ ieſliże
26:
mu to pochwalić maſz álbo nie. Abowiem wierz mi iż tám le
27:
dwe trzecie ſłowko prawdziwe będzye. Abowiem vććiwa
28:
prawdá nie potrzebuie áni poſtawek żadnych/ áni vmizgá=
29:
nia żadnego/ áni poſmieſzkow żadnych/ áni fárbowánych á
30:
cukrowánych ſłowek/ iedno iáko cieſlá ſiekierą raz w raz/ á
31:
nigdy nie chybiáć/ áni ſie ná ſtronę vchyláć/ iedno ieſli thák/
32:
niech będzie pewnie ták: ieſli też nie ták/ to iuż też tám niechay
33:
ná ſtronie zoſtánie.
34:
Solon Athenieńſki Philozoph y przełożony/ gdy Atheń=
35:
cżyki w práwá y w poććiwe obycżáie wpráwował/ tedy ich
36:
ni s cżego y więcey nie przeſtrzegał iedno z nieprawdy/ wy=
37:
wodząc im to/ iż prawdá ieſt naprzednieyſzy wodz v wſzech
38:
inych cnot. Tedy przyſzedł do niego ieden zacny mieſzcżánin
39:
ktoremu ſie thy vſtáwy Solonowe nie podobáły/ wolałby
40:
był ták puſtupás chodzić. Y chcząc mu tho rozrádzić powie=
dział


strona: 84

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 84.
1:
dział mu ná iednego zacnego mieſzcżániná/ iż to tám mowił
2:
ná iednym mieyſcu/ wierę niewiem co nam po tych práwiech
3:
by nas iedno Solon pod pokrywką thych praw w iáką nie=
4:
wolą nie przywiodł. Solon obacżył iż to náſtrzępiona pra=
5:
wdá/ powiedział mu: Miły pánie pocżkay máło iż po thego
6:
poſlę/ á będę z nim o tym mowił. Ten powiedział: O nie po
7:
cżekam/ bo byś mie z nim zwádził/ y proſzę cie niepowieday
8:
mu tego. Solon mu powiedział: Nu kiedy mu tego nieſmieſz
9:
w ocży rzec/ tedy ia theż temu nie wierzę/ bo prawdá ma być
10:
iáſna á nigdy niepokątna.
11:
Sewerus Alexánder był tho zaczny Ceſarz w Rzymie/ á
12:
bárzo ſie thymi nieprawdzicy brzydził. Turnius iego ieden
13:
zacny dworzánin záwżdy ſobie tę poſtáwę cżynił/ iákoby też
14:
co ná nim v Ceſárzá należáło. To go iuż wodził/ to ſie do nie
15:
go ſchylał iákoby czo Ceſarz z nim mowić chciał. Ceſarz ácż
16:
to bacżył ále ták tego do cżáſu zániechawał/ cżekáiącz ná czo
17:
ten cżyha. Ieden vbogi cżłowiek ktory pilną ſpráwę v Ceſá
18:
rzá miał dał onemu Turniuſowi niemáłe vpominki/ áby mu
¶ Omylnemu
omylnie ſie
dzieie.

19:
do Ceſárzá przyſtęp vcżynił/ álbo onę rzecż iego tám v Ceſá
20:
rzá odpráwił. Turnius przyſzedſzy náchylił ſie do Czeſárzá
21:
á nic nie mowił. A do onego nieboraká przyſzedſzy/ powie=
22:
dział mu żemći iuż wſzytko zyednał. Potym ſzcżęſciem przy=
23:
pádło iż Ceſarz onemu nędznikowi ták iáko mu było potrze=
24:
bá wſzytko przyſądził/ y przy wſzytkim zoſtał. Turnius przy
25:
ſzedſzy do niego powiedział mu: A prawdá żemći wſzythko
26:
zyednał iakomći powiedział? Then nieborak z wielkim płá=
27:
cżem dziękował/ y znowu mu drugie vpominki dał. Czeſarz
28:
gdy ſie tego dowiedział/ kazał ſłup pośrzod rynku wkopáć/ y
29:
kazáł páná Turniuſá do niego przywiązáć/ y nágárnąwſzy
30:
plugáwego ſmiecia kazał pod nim kurzyć áż ledwe żyw zo=
31:
ſtał/ á woźnemu kazał wołáć/ y ná ſłupie potym nápiſáć: Iż
32:
kto wiátrem ſłuży/ temu dimem ma być płácono. A ták pátrz
33:
iáko to omylnikom omylne rzecży tedy też omylnie wycho=
34:
dzą/ á prawdá ſwięta záwżdy iáko ſłońce oſwiećić ſie muśi/
35:
á bláſk iey nigdy vſtáć niemoże.
36:
Amázidis był okrutnik wielki/ y poſłał do iednego Egip=
37:
ſkiego kápłaná gdy ofiáry bogom ſwym wedle ſwego zwy=
38:
cżáiu rozrębował/ áby mu ſztukę z onych ofiar co nagorſzą y
39:
co nalepſzą poſłał. A kſiądz mu poſłał ozor/ y wſkazał do nie
40:
go: Tá ſztuká v bydlęciá nie ieſt ſzkodliwa/ á nie vmie áni zle
Páni do=


strona: 84v

Kſięgi Wtore.
1:
áni dobrze vcżynić. Ale v cżłowieká gdy ſie ná złe obroći/ iuż
2:
żadna ſzkodliwſza być nie może. A gdy ſie też ná dobre obro=
3:
ći/ iuż też żadna lepſza y pożytecżnieyſza być nie może. Amázy
4:
dis zeznawſzy iż to prawdá/ wdzięcżnie wſzytko przyiął od
5:
niego.
6:
❡Roſtropny ma pilno vpátrowáć
7:
co pod pokrywką wre.
8:
A
Thák roſtropnemu cżłowiekowi trzebá pilno ſłowá v
9:
ważáć á rozeznawáć/ á cżęſtho z nich pokrywkę zeymo=
Co inſze mowi
á inſze myſli.

10:
wáć/ doglądáiąc czo thám wre. Abowiem pátrz Poetowie
11:
gdy fábuły ſwoie piſzą/ iáko oni inſze piſáli á inſze rozumie=
12:
li. Bo oni rzkomo piſáli o Lwiech/ o Smoczech/ o Bázyli=
13:
ſzkoch/ o Hárpijach/ o Hidrach/ áno ſie to rozumiáło o onych
14:
ſrogich kroloch á mocarzoch ſwiátá tego/ iáko ludzi kąſáli á
15:
drapáli iáko ine źwirzętá ſrogie. Tákże y dziś ieſt wiele tych
16:
kraſomędrkow/ czo ine mowią á ine rozumieią/ á śiłá ludzi
17:
tymi zákritoſciámi ſwemi ná co chcą y iáko chcą prziwodzą
18:
A ták nie tyć ſłowká máią być bacżone álbo vważáne/ kto
19:
re rozlicżnemi przyſmácżki álbo onymi kraſomownoſciámi
20:
bywáią záfárbowáne/ ále ony co idą z vſt iáko piorun trzá=
21:
ſkał/ á iż znáć w nich wierną ſzcżyrość/ á iż w nich żadney o=
22:
błudnośći nie máſz. Abowiem kto ſie zdobi tymi kraſomow
23:
nemi ſłowki/ bá rownie iákoby s cudney rękáwice białą rękę
¶ Kráſomo=
wne ſłowká.

24:
vkazał/ á ciáło ine wſzytko kroſtáwe: bo ſzcżyrość s praw=
25:
dą dáleko gdzieś od onych ſłowek. A ták ſzcżyrość á praw=
26:
dá wielkie to ſą klenoty v Bogá á v ludzi. A gdy to ieſzcże bę
27:
dzie ſtáłoſcią iáko pięknym płaſzcżem pokryto/ iuż táki cżło=
28:
wiek może ſie práwie błogoſłáwionym zwáć/ iuż iego ſławá
29:
záwżdy będzie iáſna iáko ſłońce y v Bogá y v wſzech ludzi.
30:
Abowiem pátrzay iż ſłowá ſą iáko ſtrzáły/ może iemi y v=
31:
godzić/ może im też y vſkocżyć. A ieſli co trzebá roſtropnie v
32:
ważáć/ tedy ſłowá cżłowiecże. Bo znaydzieſz w iednych na=
33:
dobną/ poććiwą/ rozważną/ y práwie prawdziwą rádę/ ná=
34:
ukę/ y ćwicżenie. Naydzieſz też w drugich nadobną wdzięcż
35:
ność ozdobą y wyſtháwą/ y będzieć ſie zdáć iż prawdziwe y
36:
pożythecżne. A gdy ie będzieſz chciał wypleć/ thedy pewnie
37:
znaydzieſz żagáwkę pod máioranem.
38:
Bo iáko choremu máło po wymownym lekárzu/ iedno że=
39:
by do zdrowia co narychley dopomogł/ á iżby vmiał tranki
á ſyropki


strona: 85

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 85.
1:
á ſyropki co nalepiey ſpráwić. Tákże też máło mądremu po
2:
wymownych ſłowiech/ thylko áby ſie w nich tranki á ſyropki
3:
prawdziwe á cnotliwe zámykáły. A iáko mądry Cyrulik zá
¶ Lekárſthwo
ná prawdę.

4:
plugáwioney rány niegoi áż ią pirwey gryzącemi prochy ál
5:
bo wodkámi wycżyśći/ thoż ią potym ledá ziołkiem ſnádnie
6:
zágoić może. Tákże záplugáwiona myſl cżłowieká vnioſłe=
7:
go ieſli ſzcżyrą prawdą á nieomylną ſzcżyroſcią nie będzye
8:
wycżyſcioná/ trudno ſie zágoić ma/ á czo dáley to bárziey ie=
9:
ſzcże ſie będzie iątrzyłá.
10:
Abowiem czo ma być milſzego cżłowiekowi ſtanu zacne=
11:
go/ iedno ſławá á poććiwość/ á ſpokoyny/ pobożny/ á pocżći
12:
wy żywoth. Co wſzytko żadnym obycżáiem do niego ſie ze=
13:
bráć nie może/ ieſli będzie iákiemi nieſtátecżnemi odmienno=
14:
ſciámi záwikłány/ bo ſie thym y zhydzi/ y ſławę złą záwżdy
15:
ná ſobie odnośić będzie/ y ludzie ſie go ſtrzedz będą. A iákoż
16:
on ták o ſobie rozumieć ma/ iż roſkoſznym á poććiwym żywo
17:
tem żywie/ gdy chodzi ſtroną iáko párſzywa ſzkápá ktorą s
18:
ſtádá wybiją/ á iż ſie go ludzie ſtrzegą doznawſzy omylno=
19:
śći á wſzetecżnośći iego. A ták vććiwemu cżłowiekowi to ſą
20:
ſkárby tho klenoty/ myſl wſpaniła á nicżym nie záwikłána/ á
21:
nadobną cnotą á prawdą iáko ſłońcem obiáſniona.
22:
❡Iáko ſtałość s prawdą ſpołu s ſobą ro=
23:
ſtą/ y iáko prawdá bez niey tru=
24:
dno ozdobna być ma.
25:
A
Gdychmy ſie iuż o práwdzie námowili/ tu iuż muśimy
26:
ſtałość do niey przyſtoſowáć/ bo ty dwie pánie z iedne=
27:
go domu idą/ máło nie ſą ſobie ciotcżone rodzone. Abowiem
28:
kto iuż prawdę v ſiebie poſtánowi/ potrzebá mu tego pilno/
29:
áby też y ſtałość vmyſłu vformował/ iákoby ſie nigdy od ża=
❡Stáłość za=
cny klenot.

30:
dney przyſtoynośći ſwoiey nie odnośił. Bo ieſliże czo może
31:
ozdobić poććiwego cżłowieká/ tedy ſtała á ſtátecżna myſl/ iż
32:
go áni ſzcżęſcie/ áni nieſzcżęſcie/ áni żadna przygodá nigdy s
33:
ſtátecżnośći iego nie vnieſie/ iż ſtały w przijáźni/ ſtały w ſprá
34:
wach ſwoich/ ſtały w Rzecżypoſpolitey/ iż go áni ſtrách/ áni
35:
dobrodzieyſtwo żadne od iego poććiwey przyſtoynośći ni=
36:
gdy nie odwiedzie.
37:
Abowiem znaydzieſz tákich wiele/ iż nie tylko ſámego ſtrá
38:
chu ále y ledá iákiego podobieńſtwá iego tedy ſie iuż lękáią/
P ijiuż ſie wier=


strona: 85v

Kſięgi Wtore
1:
iuż ſie wierczą/ iuż biegáią/ iuż ſie o nowinkách pytáią/ iuż ná
2:
ſłuchawáią co ludzie mowią. A gdzie iuż ſtáłey á ſtátecżney
3:
myſli á ſercá wſpaniłego nie máſz/ á iákoż ty proſzę cie o thá=
4:
kim cżłowieku w káżdey przygodzye rozumieć maſz? y iáko
¶ Thrwożliwi
niepotrzebni.

5:
w nim nádzieię iáką pokłádáć maſz? bo iuż tám áni rády/ á=
6:
ni rozważnośći o iákich przygodach ábo też o przyſzłych rze=
7:
cżach nie naydzieſz/ iedno trwogę we łbie niepotrzebną á ná=
8:
rzekánie/ á vciekáć by iedno gdzie. Bo iuż o thákiego áni lu=
9:
dzie dbáią/ áni żadney piecżey nań máią.
10:
Ale ſtátecżna á wſpániła myſl cieſzy ſie odmiennoſcią cżá
11:
ſow/ iż to ieſzcże y przyść y odmienić ſie może/ á tákże y dru=
12:
gim otuchy dobrey y ſercá przydáie/ przywodząc im ná pá=
13:
mięć iáko ludzie z morzá ná deſkach wypływáią/ iáko s prze
14:
gránych bitew y z dobytych miaſt zdrowo komu cżego Bog
15:
nie obiecał wychodzą/ iáko drudzy iuż y pod miecżem bywá
16:
ią á wżdy wychodzą/ iáko więźnie ſrogiego więzienia pra=
17:
żni bywáią/ gdzie iuż cżáſem iedno do iutrá ſmierći cżekáli/ á
18:
poſpolicie więc boiowi ludzie y wieldzy Hetmáni ná lepſzey
19:
piecży y ná więtſzey łáſce tákie więźnie záwżdy miewáli/ kto
20:
ry ſobie idąc w okowach przy koniu z weſołą myſlą ſpiewa/
21:
niżli owego czo iuż zdechł nápoły. A cżáſem ie y dobrowol=
22:
nie ieſzcże ktemu z vpominki puſzcżáią. Abowiem myſl wſpa
23:
niła záwżdy káżdego cżłowieká wſzędy y ozdobić y znácż=
24:
nym vczynić muśi.
25:
❡Fráſowny dwie ſobie ſzkodzie cżyni z iedney.
26:
A
Bowiem káżdy fráſowny dwie ſzkodzie ſobie z iedney v
27:
cżynić záwżdy muśi. Iedná iż ſie vfráſuie á práwie vbo
28:
leie/ áno mu ſie ieſzcże nic nie dzieie/ iedno iż go ſtrách vbije.
29:
Druga záſię ieſzcże gorſza/ kiedy czo nieſzcżęſnego przypád=
30:
nie/ tho z nowu drugi raz fráſowáć ſie muśi/ ále iuż pewniey
¶ Fráſowny
dwie ſzkodzie
ćirpi.

31:
niż pirwey. Trzecia ieſzcże/ iż w tákiey zámieſzáney myſli iuż
32:
áni rády/ áni nádzieie/ iedno iuż thák chodzić by ſárná przed
33:
ſiecią ktora ią iuż widzi/ á pśi iey przedſię doganiáią.
34:
Ale ſie nalepiey przed cżáſem ſprobowáć/ bo káżdy cżło=
35:
wiek ktory w przygodach bywa/ iuż ſie przygod mniey lęka/
36:
y mniey ſie przed nimi trwoży. A ty niemaſzli s kim inym bur
37:
dy mieć/ á niemaſzli inſzego ćwicżenia cżáſu pokoiu/ hárcuy=
38:
że vſtáwicżnie á wiedź burdę s tą záwikłáną á z záfráſowá
39:
ną myſlą ſwoią/ á nie dáy ſie żadnemu ſtráchowi vnośić/ á
pomni ná


strona: 86

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 86.
1:
pomni ná obietnicze Páńſkie/ iż żadnemu wiernemu iego bez
2:
woley iego y włos z głowy nie zginie. A pomni iż nie ledá
3:
ſtraż maſz około ſiebie/ bo Anyoły Páńſkie/ wierz mi iż to ſą
¶ Anyelſka
ſtraſz.

4:
pewnieyſzy ſtrożowie niżli Brácłáwſczy kozacy chociay ná
5:
tym zroſli. A dobyway w ſobie ſercá/ á nie dáy ſie złey myſli
6:
vwodzić/ bo to ſzpetna chorobá wierz mi/ kto ſtęka áno go ie
7:
ſzcże nic nie boli. A ták gdy ſie ták otrząſnieſz/ á beſpiecżniey
8:
ſzą myſl w ſobie poſtánowiſz/ wnet v wſzitkich wdzięcżniey
9:
ſzym y poważnieiſzym zoſtánieſz/ y myſli ſobie nie sfráſuieſz/
10:
y Rzecżypoſpolitey y rzecżam ſwoim iáko ie maſz ſtánowić/
11:
wneth pożytecżnieyſzym będzieſz/ y wiele inych przypadkow
12:
ku twey dobrey ſpráwie s tegoć ſnádnie przypáść muśi.
13:
❡Wſpaniła myſl pátrz co cżyni.
14:
A
Bowiem wierz mi/ iż táka wſpaniła myſl ná wſzytko ſie
15:
przygodzi. Y Hetman w woyſcze/ tákże y iáki ſprawczá
16:
w oblężeniu wiele y ſobie y ludziom ſercá dodáć y rády mo=
17:
że/ gdy będzie ſercá ſtałego á nie vnioſłego. Bo iuż y rádá/ y
18:
rozmowá káżda beſpiecżnieyſza y poważnieyſza o wſzytkich
19:
ſpráwach być może. Iuż y ſerce roſcie káżdemu widząc páná
20:
niezátrwożonego/ á on ſobie y wſzytkim ná wſzem dobrze tu
21:
ſzy. Cżytamy o iedney pánnie o Hetmáńſkiey dziewce/ gdy
22:
iey oycá zábito ktory był Hetmánem w oblężonym mieyſcie
23:
y iuż nieprzyiaciele y w bronę ſie łamáli/ y mury vbieżeli. Tá
❡Stháłość á
ſerce pánień=
ſka.

24:
wnet ſkocżywſzy popádłá oicowſki miecż/ y przyłbicę ná gło
25:
wę włożyłá/ y krzyknęłá ná ludzi ktorzy iuż byli pocżęli vcie=
26:
káć: O pomnicie ſie zli ludzie co cżynicie/ á gdzież vciecżecie?
27:
á chociay Hetman zábit Hetmáńſka dziewká żywá/ zá mną
28:
kto cnotę miłuie. Bo iáki to wáſz wſtyd y lekkość będzie/ ie=
29:
ſli mię vbogiey dziewki nie ráthuiecie. Skocżyłá ná mury á
30:
zá nią wſzyſcy iáko wodą linął. A tám iey Bog poſzcżęśćił/
31:
iż y miáſtá obroniłá/ y wielką ſzkodę w onych ludzioch vcży=
32:
niłá/ ták iż muſieli od miáſtá odciągnąć.
33:
Pátrzże záſię co Scewolá ono Rzymſkie panię ſláchetne
34:
był vcżynił/ gdy krol ieden możny z wielkiemi woyſki Rzy=
¶ Scewolá
prze cnotę co v
cżynił.

35:
mu dobywał/ y iuż Rzymiánom było bárzo duſzno/ dał ſo=
36:
bie vcżynić vbior ná kſtałt onych knechtow czo około onego
37:
krolá ſtawáli. A gdy krol był w namiecie s pány ſwemi/ rá=
38:
dząc iuż iákoby ku ſzturmu przypuśćić/ ten Scewolá ſtánął
P iijteż mie


strona: 86v

Kſięgi Wtore
1:
też miedzy knechty onemi tuż przed namiotem/ á ogień wiel=
2:
ki tuż bliſko niego gorzał. Potym vpátrzywſzy cżás/ popad=
3:
ſzy ſpis ſkocżył do namiotu onego/ y zábił páná czo naprzed=
4:
nieyſzego co podle krolá ſiedział/ á krolá nieſzcżęſciem ſwym
5:
chybił. Potym gdy go łápáć chcieli powiedział/ iż mię łápáć
6:
nie trzebá/ bom ná to przyſzedł ábym tu gárdło dał. Y porzu
7:
ćiwſzy ſpis wneth ſzedł do onego ogniá/ y rękę weń áż po rá=
8:
mię włożył. Potym go kazał krol przed ſię przywieść/ y py=
9:
tał go/ cżemuś mię chciał zábić? Powiedział Scewolá/ iż ia
10:
mam ná cię więtſzą ſpráwiedliwość niżli thy ná mię/ bom ia
11:
twey rzecży namnieyſzey niemiał nigdy woley wziąć/ á thy
12:
mnie chceſz wſzytko moie pobráć/ nákoniec y gárdło. Pytał
13:
go potym: A cżemużeś rękę ſpalił? Dla tego iż cie chybiłá/ iá=
14:
koż cie to iednák pewnie nie minie/ bo nas ieſt thákich kilká=
15:
dzieſiąt cochmy ſie ná to ſprzyſięgli/ y gárdłá odważyli/ thák
16:
długo ná cię cżyháć/ áż muśiſz gárdło dáć. Krol widząc onę
17:
ták wielką ſtałość iego/ á vſłyſzawſzy iż ieſzcże thákich kilká=
18:
dzieſiąt ieſt/ wnet odciągnął od Rzymu/ á onego vdárowa
19:
wſzy puśćił wolno precż.
20:
Pátrzże czo tu poważna á wſpaniła myſl w iedney oſobie
21:
vcżyniłá/ że iedná oſobá y wielkie woyſko poráźiłá/ y oycży=
W iedney oſo=
bie vmyſł ſtá=
tecżny śiłá vcży
nić może.

22:
znę od wielkiego vpadku wyzwoliłá/ y ſławę wielką nie tyl=
23:
ko ſobie ále ſwym národom wſzythkim vcżyniłá. Bo ácż ná
24:
ten cżás máło vbolał/ ále ſobie ná to bárzo wdzięcżny plaſtr
25:
przyłożył oney wiecżney nieſmiertelnośći ſwoiey. Abowiem
26:
vmyſł ſtátecżny á wſpaniły nigdy ſie okázáć nie może/ iedno
27:
w rzecżach w przećiwnych. Bo pewnie w cenárze áni w go=
28:
nionym nic ſie tám nie okaże. Co wſzytko poććiwemu nie mo
29:
że przypáść iedno z rozmyſłu poważnego á z myſli nieuſtrá=
30:
ſzoney. A wſzákoż naprzod z łáſki Páńſkiey. Bo nie dármo
31:
onych wirſzykow nápiſano:
32:
Fortunny to komu ſzcżęſcie z niebieſkiego grodu
33:
Z łáſki dano/ czo ieſt ku ćći ſprawion Pánu Bogu.
34:
A tákiey wſpaniłey myſli cżłowieká y s poſtáwy y s káż=
❡Myſl wſpá=
niła nie vſtrá=
ſzona.

35:
dey ſpráwy ſnádnie kożdy doznáć może. Bo ieſli s poſtáwy
36:
poznaſz gniewliwego/ ſmętnego/ boiáźliwego/ tedy owſzem
37:
y káżdego ktho ieſt ſercá ſtałego á wſpániłego. Bo ſwiát ná
38:
to ſtworzon/ iż bez poſtráchow nigdy być nie może. Przypa
39:
dáią ſrogie ognie/ ſtráſzliwe gromy/ pioruny y dziwne trzá=
40:
ſkáwice. A gdy ſie ow ponury wierći/ do piwnice vcieka/ te=
dy ow


strona: 87

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 87.
1:
dy ow wſpaniły iáko paw ſobie chodzi/ nic go poſtrách żad=
2:
ny nie ruſzy/ á iż też to wie/ iż bez Bożey woley nic ſie nikomu
3:
złego nie sſtánie.
4:
Abowiem fráſowna myſl á ku cżemu dobremu przygo=
5:
dzić ſie może? bo y vboleie/ y nicz ſobie w żadney rzecży po=
6:
moc áni porádzić nie może. A ow ſobie wſpaniły z rozważ=
7:
nym rozumem záwżdy weſoło chodzi/ nic iuż o tym nie myſli
8:
co przeſzło/ iedno co przyść ma. A zginęło/ zgorzáło/ á coż te=
9:
mu rzec kto ſie do rozumu vciecże/ gdy iuż pewnie widziſz iż
10:
ſie to iuż żadnym obycżáiem wroćić nie może. A o czoż ſie thu
11:
iuż fráſowáć maſz? á o coż ſobie dobrą myſl pſowáć máſz? le
12:
piey ią iuż tám obroćić á rozmyſláć ſie co s tym cżynić/ á iáko
13:
by to záſię nápráwowáć co ſie ſkáźiło/ á Pánu Bogu wſzyt=
Fráſownemu
wſzyſtko gorz=
ko.

14:
ko porucżáć/ á cieſzyć ſie obietnicámi iego/ gdyż on to mocno
15:
káżdemu wiernemu záſlubić racżył: Iż ieſli nie odmieni od
16:
niego ſtałośći ſwoiey/ iż mu ſowito káżda rzecż nágrodzona
17:
będzie. Abowiem záchorzáłemu ciáłu byś mu y cukier dał/
18:
tedy mu ſie wſzytko gorzko widzi. Tákże záchorzáłemu á lek
19:
kiemu ſercu/ y otuchá/ y dobra myſl/ y nádzieiá dobra/ wſzyt=
20:
ko to v niego pod wątpieniem/ á wſzitko mu ſie gorzko widzi
21:
❡Stałemu ſercu wſzytko rowno.
22:
A
Bowiem ſthałemu á wſpaniłemu ſerczu czożkolwiek od
23:
ſzcżęſcia álbo od nieſzcżęſcia przypádnie/ wſzytko to v nie
24:
go iáko on ſam chce może być vważono. Bo ieſli mu co przy=
25:
pádnie od ſzcżęſcia/ álbo bogáctwá iákie/ álbo vpominki/ ál=
26:
bo dárj iákie/ álbo cożkolwiek weſołego á wedla myſli iego/
27:
tho iuż on onę rádość y onę pociechę może w ſobie vmiárko=
28:
wáć iáko chcze. A naydzieſz drugiego s táką poſtáwą/ by go
¶ Stały záw=
żdy myſli we=
ſołey.

29:
nawiętſze ſzcżęſcie potkáło/ tedy on przedſię iákoby o tho nic
30:
nie dbał/ á to wſzytko wſpaniłość myſli cżyni. Ieſliże też co
31:
nań nieforthunnego poſtráſzliwego á ná wſzem nie k myſli
32:
przypádnie/ nicz to wſzytko v niego/ iuż on ná to nie odmieni
33:
weſołey twarzy y poſtháwy ſwey. A cżemu? Iż go rozum á
34:
oná wſpaniłość iego ſpráwuie. Abowiem ſzcżęſcie y nieſzcżę
35:
ſcie przypadki s cżáſem dáć mogą/ ále vmyſłu ſthałego álbo
36:
też poſtráſznego/ tego nikomu áni dáć áni odmienić przypad
37:
ki żadne nie mogą/ ieſli tego ſam w ſobie káżdj nie vmiárkuie
38:
Abowiem tá záziębła myſl co ſie to rozumem á ſthałoſcią
39:
nie ſpráwuie/ á chociay ieſzcże nic ná nię nie przypádnie/ á iuż
P iiijſie y po=


strona: 87v

Kſięgi Wtore
1:
ſie y podobieńſthwá przyſzłego lęka/ powiedz mi ieſli kiedy
2:
beſpiecżna álbo weſoła być może? A kto dobrey myſli nie v=
¶ Záziębła
myſl záwżdy
fráſowna.

3:
żywa á iáko ma być nanieſzcżęſnieyſzy ná ſwiecie? á ſnadźby
4:
iuż zárázem máło nie lepiey w iáką kápicę álbo w Kárthuzy
5:
wleść/ á nákoniec ábo ſie obieśić á rázem odćirpieć/ niżli ták
6:
nędznego á zákwáśniáłego żywotá długo vżywáć. Bo do=
7:
brzeć ſie ieſt ná przyſzłe rzecży rozmyſláć/ á o nich ſie z miłemi
8:
przyiacioły námawiáć/ iákoby im zábiegáć/ ále ſie iuż nie ták
9:
trwożyć iákoćby iuż tuż s ſiekierą nád głową ſthano. Abo=
10:
wiem ktho thego w ſobie roſtropnym rozważeniem á rozu=
11:
mem nie vmiárkuie/ iuż ieſt więzień nápoły/ á iákoby iáki łáń
12:
cuch cięſzki ná ſzyi/ ták onę záboláłą á záfráſowáną myſl ná
13:
ſobie vſtáwicżnie nośi.
14:
Ale gdzie wſpaniła myſl á beſpiecżne ſercze nic go nie zá=
15:
trwoży/ nic go nie vnieſie. Roſpomni ſobie ná ony zacne He=
16:
tmány czo bitew máłych przegrawáli/ á wielkich záſię wiele
17:
wygrawáli. Wſpomni ſobie ná ony pogorzáłe miáſtá/ zam
18:
ki/ domy/ á ony ſie z nowu y bogáciey y ozdobniey pobudo=
19:
wáły/ á ludzye ſie iuż w nich zápomogli/ y znowu weſołey á
20:
dobrey myſli vżywáią. Wſpomni ſobie/ iż z odmiennoſcią
¶ Dobry roz=
myſł nigdy ſie
nie fráſuie.

21:
cżáſow wſzytko ſie łámáć á pádáć muśi/ á nic nigdy trwáłe=
22:
go być nie może. Rozważy ſobie gdzie ſie podziáły ony Bábi
23:
lońſkie wieże/ ony Pirámides ták mocne ſlupy co ie po kilká=
24:
naſcie tyſięcy ludzi przez wiele lat budowáli/ ná ktorych ſo=
25:
bie oni wielczy krolowie groby dla wiecżney pámięći budo=
26:
wáli. Rozważy ſobie gdzie ſie podziáły ony zaczne á mocne
27:
miáſtá/ ktore iedny zburzeniem ſrogiem/ drugie theż trzęſie=
28:
niem ziemie ſtráſzliwie poginęły. A nie tylko miáſtá ále y in=
29:
ſuły/ álbo po náſzemu kráiny/ ktore ábo ogień popalił ábo ſro
30:
gie morze zátopiło. Gdzie ony mármory twárdo żelázy ſko
31:
wáne. Gdzie ony gory ábo ſkáły co ie flagi morſkie rozwáli=
32:
ły. Gdie oni dziwni mężowie ábo oni ſrodzy boiownicy co
33:
ná iednym ſwiecie przeſtáć nie chcieli á drugiego ſzukáli. A
34:
ták rozmyſliwſzy ſie ná ták wielkie á poważne rzecżj/ iż nigdj
35:
trwáłe być nie mogły/ nic ſobie dobrey myſli nie káźili/ á cże=
36:
muż ty ſobie o kęs tey ſwey nędze álbo o żywot ſwoy co wſzy
37:
tko nie w twey ále w Bożey mocy ieſt głowę vſtáwicżnie frá
38:
ſowáć á záwżdy vboleć maſz? á nigdy dobrych cżáſow nie v
39:
żyć? á záwżdy iáko nápoły obumárły chodzić?
Státecż=


strona: 88

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 88.
1:
❡Státecżna myſl záwżdy weſoła.
2:
A
Ták táka poſtánowiona myſl cżłowieká rozważnego/
3:
nielza iedno iż záwżdy weſołych cżáſow vżywáć muśi/
4:
á nigdy ſie ni ocż záfráſowáć nie może. Iuż mu nie ſthráſzne
5:
żadne nowinki/ iuż mu nie ſtráſzne żadne pogrożki niebieſkie/
6:
żadne práktyki/ áni żadne záſępione ná przyſzły vpadek iákie
7:
płánety/ gdyż to ſłyſzy zá pewne od Sálomoná/ iż táki cżłek
8:
myſli wſpaniłey á rozważnego rozumu zwycięży á opánuie
9:
wſzytki biegi niebieſkie. Gdyż ſłyſzy ono nieomylne poſelſt=
10:
wo do ſiebie przez Proroká od Páná wſkazáne/ gdzye thák
Ezechi. w xiiij.

11:
mowić racży: Bych ſie ták bárzo rozgniewał ná ſwiát/ iżbych
12:
gi zniſzcżyć á wykorzenić do końcá chciał/ álbo morem/ álbo
13:
głodem/ álbo miecżem/ álbo ſrogiemi źwirzęthy/ á vkaże ſie
14:
przed oblicżność moię ktokolwiek s ták ſtátecżnym vmyſłem
15:
á s ták nieodmienną wiárą iáko był Iop/ Dániel/ ábo Noe/
16:
iuż inſzy mogą poginąć/ ále ten pewnie zbáwi duſzę ſwoię. A
17:
ocżże ſie thu ſtátecżny á ſthały trwożyć ma? á cżegoż ſie lękáć
18:
ma? gdy ſobie vważy przeſzłe/ przyſzłe/ y teráznieyſze rzecży.
19:
Bo przeſzłych iuż ſie lękáć nie trzebá. O przyſzłych ieſzcże żad=
¶ Sthały y o
ſzcżęſcie máło
dba.

20:
ney pewney wiádomośći nie máſz w co ſie obrocą/ y czo ſie z
21:
nich sſtáć ma. A terázeyſze też iuż ſobie rozumem rozważa co
22:
z nimi cżynić/ á ktemu po ſobie ma nieomylne obietnice Páń
23:
ſkie/ tedy záwżdy weſoł/ thedy záwżdy s przeſpiecżną myſlą
24:
ſobie ſtoi iáko ono mocne drzewo kthore ſie wiátru żadnego
25:
nie boi/ á záwżdy ſobie z ochotną myſlą cżáſow ſwych y po=
26:
ććiwego żywotá ſwego á w wielkiey roſkoſzy vſtháwicżnie
27:
vżywáć muśi.
28:
Kápitulum xij.
29:
Iáko gdy iuż kto vchodząc zbytkow wyſzſzey ná
30:
piſánych/ á imie ſie cnot/ to ieſt práwdy y ſtało=
31:
śći y inych/ tedy mu iuż do tego y przijacielá trze
32:
bá. A tu będzie náuká y iáko gi poznáć/ y
33:
iáko ſie przećiw iemu záchowáć.
A gdy iuż


strona: 88v

Kſięgi Wtore
1:
grafika
2:
A
Gdy iuż z łáſki Páńſkiey poććiwy
3:
cżłowiek ták ſie obacży/ iż będzye vmiał w ſo=
4:
bie zbytki pokaráć/ á cnotámi ſie zdobić/ thedy
5:
mu iuż nawięcey do thego przyiacielá potrze=
6:
bá/ s kimby ſie beſpiecżnie o tym y námowić/ y
7:
co niepotrzebnego w ſobie vſkromić/ y cżáſow weſołych á ży
8:
wotá pomiernego á nadobnie ná wſzem ozdobnego y beſpie=
¶ S práwym
przyiacielem
wſzyſtko miło.

9:
cżnego vżyć. Abowiem ktho tego nie ma/ iuż wiele nie ma/ á
10:
ieſt iáko málowány obraz iáki ná ſcienie/ czo ná wſzytki pá=
11:
trzy á z żadnym nie mowi/ ábo iáko on zubr odyniec co go od
12:
ſiebie ſtádo wybije/ iż iedno ſam puſtopás chodzi/ á żadnego
13:
ſpołku z inemi źwirzęty nie vzywa. Abowiem ktora może być
14:
wdzięcżnieyſza rzecż iáko miły przyiaciel? ktory iuż wſzytko
15:
á wſzytko ſpołu s tobą nieſie/ y ſmuthek y weſele/ y ſzcżęſcie y
16:
przygody/ tákże złe y dobre/ y wſzytkę máiętność ſwoię záw
17:
żdy cżáſu potrzeby iákiey radby s tobą záwżdy nápoły roz=
18:
dzielił. Iuż dwie ſkrzyni zá iednę/ dwá domy zá ieden/ dwie
19:
ſtáyni zá iednę. Iuż gdy ſie ziádą wſzytko miło/ wſzytko we=
20:
ſoło/ á wſzytko iákoby ſie ſmiało. Iuż wſzytko co ſie nie k my=
21:
ſli wodziło/ á co wełbie iáko w kotle wrzáło/ tho ſie ſnádnie
22:
wnet vſpokoić á w dobre ſie obroćić może.
23:
A wſzákoż y thu trzebá rozważnego vmyſłu/ y iáko go po=
24:
znáć/ á poznawſzy iáko gi ſobie ważyć/ á ſtrzedz tego áby ni=
gdy nie


strona: 89

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 89.
1:
gdy nie był nicżym obruſzon. Abowiem wierz mi y tho nie
2:
ledá węzeł niżli ſobie práwego przyiacielá poſtánowiſz. Bo
3:
iáko go ty probowáć chceſz/ wierz mi że y thy długo v niego
Nie ledá iáko
práwego przy
iacielá doznáć.

4:
ná probie być muśiſz. Abowiem rozmáite ſą kſtałty á proby
5:
niżli ktho práwego przyiacielá práwie doznáć może. Abo=
6:
wiem wierzmi iż nie ieden kſtałt á ſpráwá w roznych przijá=
7:
źniach bywa. A ieſt tych kilko roznośći w tych przypádłych
8:
á nowo nábytych przyiáźniach. A trzebá oculate ſtępáć ni=
9:
żli ſie kto w tym doſtátecżnie obacży.
10:
❡Rozlicżny kſtałt przyiacioł iáko gi roze=
11:
znáć/ á napirwſzy pochlebny.
12:
A
Bowiem ieden kſtałt przyiacioł ieſt/ w kthorym ſie zá=
13:
wiera dobry/ cnotliwy/ wierny/ á nieomylny przijaciel/
14:
ktory iuż máło że zá iedno ciáło drugiemu przyiacielowi po=
15:
licżon być nie może. A then ieſt ktho nań trefi żadnym złotem
16:
nie przepłácony/ á tego trzebá ſtrzedz á ſzánowáć práwie iá=
17:
ko źrzenice w oku. Drugi ieſt zálecány/ ktory pięknemi ſło=
Troiáki kſtałt
przyiacioł.

18:
wki/ onemi dziwnemi á wymyſlnemi przyſmácżki będzye o=
19:
koło ciebie záſkákował/ z dziwnym zálecániem/ á z dziwne=
20:
mi obietnicámi/ áby cie iedno ſobie ſpowinowáćił/ á potym
21:
ze wſzytkiego nic nie będzie. Trzeći záſię będzie pochlebny á
22:
omylny/ czo około ciebie dziwnemi hánſzlaki á rozlicżnemi
23:
wymyſły będzie záſkákował/ iákoby cie ſobie zwiodł á ſpo=
24:
winowáćił/ á pożytki od ciebie iákie tákie odnośił. A odſzed=
25:
ſzy máło dáley od ciebie/ á wyłudziwſzy czo ná tobie/ będzye
26:
ſie záſię poſmiewał s ciebie. A to ieſt naſzkodliwſzy/ á ieſt po
27:
dobien ku onemu niedźwiadkowi co powiedáią nie vkąśi áż
28:
pirwey przeliże.
29:
A poznaſz go ſnádnie y s ſłowek y s poſthawek iego/ á on
30:
tu dziwnemi hánſzlaki będzie ná cię záchodził/ więc to wſzy=
Przyacielá po
chlebnego iáko
poznáć.

31:
thko czo ſie iedno około ciebie dzieie będzie chwalił á wyſła=
32:
wiał/ więc ſie tu będzie vmizgał/ więc ſie tu będzie vſmiechał
33:
chociay mu nie trzebá/ więc będzie powiádał iáko tám was
34:
ná iednym mieyſcu wſzyſcy bárzo dobrze wſpomináli/ iáko
35:
zá wáſze zdrowie pili/ iáko ieden pan was wyſławiał/ iáko
36:
powiedał że ſzkodá owego cżłowieká iż ſie domem zábáwił/
37:
bo by ſie dworem parał/ byłby owo godny cżłowiek. Ano te
38:
go iáko żyw nie ſłyſzał. Przydzieſz z nim do ſtáyniey/ tho ſie
rzkomo


strona: 89v

Kſięgi Wtore
1:
rzkomo będzie dziwował onemu porządkowi/ tho iuż konie
2:
będzie wyſławiał/ iż tákich thu żaden pan w tey okolicy iſcie
3:
nie ma. Będzie pytał: Ten młody cżyiego ſtádá? á kiedyby
4:
był w dobrych ręku byłby tho czudny koń/ ále daycie go do
5:
mnie vźrzycie co to zá koń będzie/ wſzák go wam wolno zá=
6:
ſię będzie wziąć odemnie kiedy iedno racżycie. A wiem pew
7:
nie iż tylożby go widał.
8:
Przydzieſz záſię z nim do komory/ to z nowu będzie po ſcia
9:
nach vpátrował/ to ſie znowu wſzytkiemu będzie dziwował
10:
to tu będzie ná wſzem porządek chwalił/ to będzie ſzáty wy=
11:
ſławiał/ dokłádáiąc: Iż to huſárſkie ſzáty práwie wſpaniłe
¶ Pochlebnik
czo ſtroi.

12:
ku wáſzemu wzroſtowi/ iużbyſcie ty kęſe niemieckie mogli ro
13:
zdáć/ bo záprawdę iż ſie ich iuż dziś nie dzierżą. To árkábu=
14:
źik porwie ná ſcienie/ to ſiekierecżkę/ to cżapecżkę/ to piorecż=
15:
ko/ á przedſię bez tego nie będzie áby cżego nie oberwał. Ale
16:
y máło wyſzſzey w kápitule iij. ieſt też tám niemáło nápiſano
17:
o iego ſwiętey miłośći/ iáko poććiwa rádá od tákiego náro=
18:
du ludzi páná ſwego przeſtrzegáć á vpomináć ma. ❡Drugi bywa przyiaciel zálecany.
19:
D
Rugi bywa przyiaciel zálecány/ gdzie iuż też tám y ſło=
20:
wek y poſtawek będzie doſyć/ á ochoty ieſzcże więcey/ á=
21:
by cie iedno ſpowinowáćił ſobie/ á miał cie też iáko táko przi
22:
iacielem ſobie/ choć iuż będzye y máło pożytkow vpátrował
23:
ſobie s tego/ á wſzákoż iednák co może być vſkubie. Ale wżdy
24:
to przedſię lepſzy niż ten pirwſzy/ ktory nie ſzuka nicżego y in=
25:
ſzego iedno áby co záłápił/ á ten zálecány iedno áby cie ocho
26:
tą ſwoią ſpowinowáćił ſobie/ ácż ſkutek onego zálecánia dá
27:
leko gdzyeś będzye w leſie. Bo gdy do niego przydzyeſz álbo
28:
przyiedzieſz toć ſie iuż będzie wierciał/ ſkakał/ biegał/ ná cże=
29:
ladź ná żonę będzie wołał/ nuże miła Anno ſtáray ſie pilno co
¶ Poſtáwy Si-
mulata.

30:
będzie pan iadł/ boś iáko żywá thákiego goſciá w ſwym do=
31:
mu nie miáłá. Ano wcżorá tákuchnyſz drugi był co mu thá=
32:
kież mowiono. Więc tu nie ſiędzie/ więc tu ſam będzie k ſtołu
33:
ſłużył/ więcz thu dzban wziąwſzy poklęknąwſzy y Anná tho
34:
weń łeb wnurzy áż mu mimo vſzy pociecże zá zdrowie pijąc.
35:
Ale ma wygráną nápoły/ bo iuż pije y zá Annę y zá ſię. To po
36:
tym pożará głodnego każe do izby puśćić vbłoćiwſzy go/ to
37:
będzie wołał háhau pożar háhau. Thoć będzye powiedał iż
dopirucż=


strona: 90

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 90.
1:
dopirucżko z láſá przybieżał/ á ieſt to táki pies by nie był po=
2:
ſtronny á niewiem zacżby ſthał/ bo ná kożdy dzień wyciecże/
3:
to ták długo goni áż mu chłopięthá ledá s chárćiſkiem gdzye
4:
zábieżą/ to iuż też pewny herab/ bo iáko z rękawá thák przed
5:
nim poſzcżuią/ bo iuż tám wſzytko ná oko/ ále młody pies/ ná
6:
dziewam ſie iż ſie ieſzcże poſtánowi. A pożará ledwe cżáſem
7:
kijem zá pánem wybiją. A wſzákoż ieſli ſie w.m. podoba by
8:
miał złotą ſierść ná ſobie/ tedy ia w.m. káżdego dam.
9:
Więc potym chudą ſzkápę przywiedzie/ więcz thu po izbie
10:
każe im w kolo krężyć powiedáiąc/ by temu koniowi nie ied=
11:
ná wádá/ byłby to táki koń żeby mu tu w tey okolicy rownia
12:
nie było. A ieſt tákiego ſtádá/ że ledwe v kroláby mu bráthá
13:
ználazł/ ánoby thákuchnego ciothcżonego rodzonego ledá
14:
gdzie ná polu vchwyćił/ iedno iż mi ſie z byſtrośći puśćił ino=
15:
chodą/ ále młody koń/ ieſzcżeby mu to odiął: á ſzkápę z byſtro
16:
śći ledwe kijem do wody dopędzi: á wſzákoż ieſli ſie w.m. po
17:
doba rácż gi w. m. kázáć wziąć. A ieſlibyś vkazał poſtáwę
18:
iżbyś miał wolą wziąć/ to wnet ná chłopá kinie/ nu wiedziſz
19:
Ianie do ſtáyniey kiedy ſie pánu nie podoba. A ieſli weźmieſz
20:
tedy wtydzień po lepſzego poſle/ á nie daſzli thedy cie pozo=
21:
wie.
22:
❡A tu iuż będzie o práwym przyiacielu/ y
23:
iáko go poznáć/ y iako go chowáć.
24:
A
Le gdyć ſie zdárzy ná práwego/ ſzcżyrego/ á cnotliwego
25:
przyiacielá trefić/ ktory nie s pochlebſtwá/ áni z żadney
26:
obłudnośći okażeć ſie práwym przyiacielem być/ o to iuż tá=
27:
kiego choway zá ſkarb á zá wielki klenot ſobie. Abowiem v=
28:
cżynnośći á zálecánie ieſt to do przyiáźni iáko ſáłatá do wie=
29:
przowey piecżeniey. Bo gdzie wierney ſzcżyrośći á práwey
¶ Przyaciel
práwy iáko
trzecia ręká.

30:
miłośći nie będzie/ tedy ty ine przypadki ſą práwie iáko cżyr
31:
wony ogon v złey ſzkápy. Bo fárbuy go ty iáko chceſz/ vmá=
32:
luy go iáko chceſz/ gdzie cnoty nie máſz/ przedſię ſzkápá ſzká=
33:
pą. A gdzie ſie iuż ſzcżyrość á práwa miłość miedzy przyia=
34:
cioły zámnoży/ á co iuż może być roſkoſznieyſzego ná ſwiecie?
35:
Bo iuż tám iedná máiętność/ iedná życżliwość/ iuż wſzythko
36:
ſpołne/ y zdrowie/ y ſławá/ y káżde ſzcżęſcie/ y káżda przygo=
37:
dá/ iuż Boże vchoway iákiego potárgnienia ná iednego/ álić
38:
drugi iuż przed nim s ſzárſzunem ſtoi. Iuż przypádnieli cho=
39:
robá iáka/ álić drugi iuż biega Doktorá y rády kędy może ná
Qbywá=


strona: 90v

Kſięgi Wtore
1:
bywáiąc. Przypádnieli theż przygodá iáka ná iednego/ álić
2:
drugi biega rády ſzuka/ pomocy cżyiey może vżywa/ iáko mo=
3:
że cieſzy/ á ſtára ſie máło nie więcey á niżli o ſwoię rzecż wła=
4:
ſną.
5:
Nuż gdy vſłyſzy ieden iż gdzie v práwá drugiego wołá=
6:
ią/ chociay go nie máſz o wnet ſie ozowie/ o wneth o dilácią
7:
prośi/ wnet prokuratorow biegáiącz ſzuka/ rok piſze/ álbo ſie
8:
ſtronie viśći/ á iáko może thák oney ákciey iáko ſwoiey wła=
9:
ſney broni. Ieſliby też ktho czo ku iednemu mowić chciał/ iuż
10:
przed drugim prożno. Bo ieſli nieprawdá/ pewnie ſobie v=
11:
ſłyſzyſz ſłuſzną odpowiedź. A ieſli prawdá/ to onę rzecż pię=
¶ Roſkoſz ſpoł=
ku przyaciel=
ſkiego.

12:
knemi ſłowy obmawia á iáko może zdobi/ á kędy może nado
13:
bnemi obmowkámi ſwemi ná wſzem go niewinnym cżyni.
14:
Przypádnąli też trwogi álbo niebeſpiecżeńſtwá iákie/ iuż iá=
15:
kobyś miał trzecią rękę/ iuż złe y dobre wſzytko ſpołu/ iuż rá=
16:
dá/ rozmowá/ pociechá wdzięcżna/ żeć nápoły ſercá przybę=
17:
dzie w káżdym niebeſpiecżeńſtwie/ gdyż drugiego thákiego
18:
widziſz podle ſiebie/ iáko ſam ſiebie właſnie. Iuż poł fráſun=
19:
ku vbędzie/ iuż ſie dobra myſl mnoży/ cżego inſzy żadnym oby=
20:
cżáiem mieć nie może/ ktory tákiey ſpołecżnośći nie ma/ ied=
21:
no thylko ſam ſie wierći iáko kozá od ſthádá odráżona kiedy
22:
drugie wilk rozgromi.
23:
❡S práwym przyiacielem rozmowy ál=
24:
bo bieſiády iákie bywáią.
25:
T
Refiąli ſie też iákie bieſiády álbo rozmowy z miłym przi
26:
iacielem/ iuż od niego nic płonego/ nicz omylnego nie v=
27:
ſłiſzyſz. Iużći wſzytko nadobnie rozważy/ rozwiedzie/ czoby
28:
mu ſie do kogo y do ciebie ſámego nie podobáło/ y s cżego=
29:
byś ſie ſam w ſobie pokáráć y pohámowáć miał. Ano to od
¶ Rozmowy
z miłem przya
cielem.

30:
przyiacielá miło/ od nieprzyiacielá byłoby gniewno/ y pew=
31:
nieby tego s tobą ten coby mu nic do tego nigdy nie mowił/
32:
rádſzeyby ſie s tego poćichu s kim inym náſmiał. A ták poćći
33:
wa rádá á rozważna rozmowá tákiego cżłowieká ma być v
34:
ciebie y wdzięcżna y ták vważona/ iákobyś to ſobie y rozwa=
35:
żał y w pámięć wbił/ á nie puſzcżał dármo głoſu mimo vſzy
36:
iáko od trąby álbo od ſurmy/ w ktorey ſłow áni textu żadne=
37:
go nie máſz.
38:
Abowiem ſą iedni co pilnie ſłucháią ludzkich rozmow po
ććiwych


strona: 91

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 91.
1:
ććiwych áby ſobie iedno vſzy nápáſli álbo ſie náſmiali/ ále á=
2:
by to ſobie álbo rozważáć/ álbo do ſtátecżney pámięći przy=
3:
puśćić mieli/ áby ſie im też to ná potym przygodziło/ álbo iż=
4:
by ſobie tym iákie ćwicżenie álbo przeſtrogę vcżynili/ nicz o
5:
tym nie myſlą. A tákie ſłuchánie ieſt iáko brzęk miedziány co
6:
ſie wnet rozleći po wiátru/ á żadnego pożytku nikomu nie v=
7:
cżyni.
8:
Drudzy záſię ſą gdy go cżym w onych rozmowach ruſzą/
9:
á iż go dotkną w ſádno w obycżáioch iego/ w ktorych ſie on
¶ Gdy kogo
tknie w rozmo
wie nie miło
mu bywa.

10:
kocha á ludzie ſie tákiemi brzydzą/ chociay nie o nim rzecż bę=
11:
dzie/ tedy ſie przedſię nádziewa iż tho nań przymowki/ tedy
12:
mu ſie też bárzo nieſmácżne zdádzą rozmowy tákie/ guia con
13:
ſcius ipſe ſibi putat de ſe omnia dici. To ieſt/ kto co ná ſię cżuie/ ie
14:
ſli o nim nie mowią pilnie vpátruie. Bo ieſli vthrátnik álbo
15:
pijánicá ſłyſzy iż to ludzie gánią/ iż to wſzetecżeńſtwem á ná=
16:
poły niecnotą zową/ á iáko tho ieſt rzecż y ohydna y ſzkodli=
17:
wa/ o iuż mu ſie bárzo ony rozmowy nie podobáią/ iuż krzy=
18:
wo pogląda/ iuż pod ſthoł ſpluwa choć mu nie thrzebá/ iuż
19:
łbem ſtrząſa iáko źrzebiec kiedy mu wędzidło w gębę kłádą/
20:
iuż mu ſie oná bieſiádá nic nie podoba. A tákże y prawcá iáki
21:
álbo prokurator gdy vſłyſzy áno thákie ludzi ludzie poććiwi
22:
w rozmowach ſwych gánią/ ſzcżekácżmi/ wykręthniki ie zo=
23:
wą/ powiedáiącz o ſwiętey ſpráwiedliwośći y o iey zacno=
24:
śći/ iżby lepiey żeby iey wſzyſczy vżywáli/ ludzi iednáli/ á ná
25:
niey przeſtawáli. Tákże też zwadcá gdy vſłyſzy áno tákie lu
26:
dzie zwadce zuchwálczy niepoććiwemi zową/ przywodzącz
27:
ná plác ich ohydne żywoty/ iáko ſie ich ludzie ſtrzegą/ iáko o
28:
nich mowią/ o iuż wierz mi iż tá rozmowá y tá bieſiádá thák
29:
tákiem ludziom ſmákuie iáko kozie Wilcży głos kiedy gdzie
30:
nie dáleko wyie zá płotem.
31:
❡Dla rozważenia ſłow náturá nam
32:
y vſzy y rozum dáłá.
33:
B
O ácż nam náturá y vſzy/ y rozum/ y poććiwy rozmyſł
34:
dla tego dáłá/ ábychmy ſłucháiąc rozważnych rzecży v
Dla cżego vſzy
náturá dáłá.

35:
ſiebie ie ná piecży mieli/ co zle ábychmy to y w ludzioch pogá
36:
nili/ y tym ſie ſámi ćwicżyli. A co też dobrze ábychmy też tho
37:
pochwalili/ áby to w ſobie ludzie cukrowáli j vtwirdzáli. Ale
38:
záwykłány ſwiát á zámieſzána á nieumiárkowána pożądli=
Q ijdliwość


strona: 91v

Kſięgi Wtore
1:
dliwość ciáłá náſzego wſzytko nam powichrowáć muśi/ iż
2:
ſie záwżdy muſzą myſli náſze thám ciągnąć/ gdzie ie przyro=
3:
dzenie wlecże. A iáko Mędrzec powiáda: Trahit quem ſua
4:
voluptas, to ieſt/ Tám wiedzie myſl płocha/ gdzye ſie ktho w
5:
cżym kocha. A widzimy to y we źwirzętách/ bo vźrzyſz ná ie=
6:
dnym polu kozę/ záiącá/ bocianá/ krowę/ wilká/ ſárnę/ pſá/
7:
á káżdy z nich tego ſzuka w cżym ſie kocha. Wilk kozy/ á kozá
8:
wrzoſu/ pies záiącá/ á záiąc trawy/ bocian żáby/ á żábá bło=
9:
tá. Owa káżdy co mu ſie podoba tego ſobie ſzuka. Tákże y w
10:
zámieſzánych ludzioch nie może być inácżey/ iedno do cżego
11:
kogo nałog á przyrodzenie ciągnie tym ſie záwżdy para y te=
12:
go pilnie ſzuka.
13:
Lecż mądry á bácżny cżłowiek vważywſzy mądrą á po=
14:
trzebną rádę/ álbo theż náſłuchawſzy ſie nadobnych á poćci=
15:
wych rozmow ludzi rozważnych/ niemiałby ſie dáć áni przy
16:
rodzeniu/ áni zwycżáiowi/ áni nałogowi vwodzić/ widzącz
17:
w ſobie co mu ieſt ſzkodliwego á wſtydliwego/ á czo też po=
18:
trzebnego y poććiwego. A miałby ſobie ony poważne ſłow=
19:
ká wygrzebáć po iednemu/ iáko kokoſzká po ziarnku pſzeniczę
20:
wygrzeba s kąkolu. Bo ktoć ſie iuż puśći zá ſwowolnym ro=
21:
zmyſłem ſwoim/ o iuż tákiemu nie ſmákuie áni rádá/ áni prze
22:
ſtrogá żadnego cżłowieká/ iuż ten nie może áby ſie vnieść nie
23:
miał. Bo pátrz kto ſie puśći ſcieſzką ná błoto ná proſt á omi=
24:
nąćby mogł/ pewnie ſie vbłoćić muśi. Kto też leży pod ſłoń=
25:
cem nie zákriwſzy ſie pewnie ogorzeć muśi. A kto w dym wle
26:
zie pewnie dymem ſmierdzieć muśi. A kto też z ápteki wyni=
¶ Kto w dym
wlezie dymem
ſmierdzi.

27:
dzie pewnie też cudnieyſze perfumy od niego zálátuią. A ták
28:
poććiwy cżłowiek y tego dymu/ y tego błotá káżdego ſłuſznie
29:
by ſie przeſtrzegáć á omijáćby miał/ czoby mu było nie przy=
30:
ſtoynego/ á ſtáráć ſie o tho áby czo napięknieyſze perfumy od
31:
niego záłatáły cnot á poććiwych ſpraw iego.
32:
❡Rozny głos ieſt práwego á omyl=
33:
nego przyiacielá.
34:
A
Bowiem iáko Pan náſz oná nieſkońcżona mądrość po=
35:
wiedáć racży/ iż wielka ieſt rozność miedzy głoſem na=
36:
iemnicżym á miedzy głoſem páſterzá práwego. Tákże też dá
37:
leko rozny głos ieſt prawdziwego przyiacielá á omylnego.
38:
Bo też ow poddymácż będziecie też nadobnie y przeſtrzegał
Ian w x. kapitule.
y vpomi=


strona: 92

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 92.
1:
y vpominał/ áleć iſcie nie dla ciebie ále dla ſiebie/ áby ná ſwoy
2:
młyn wodę obroćił. Y będzie ſie rzkomo gniewał kiedy ná ie=
3:
go rádzie nie ſtánieſz/ ále ty to ſobie ták vważ/ iákoby cie dzie
4:
cię ſpluſkáło/ ábo igráiąc zá brodę pociągnęło/ á tybyś go też
5:
igráiąc vderzył. A ieſliby ſie rozgniewáło/ thedy ſnádne ie=
6:
dnánie/ iedno iábłuſzko daſz álbo cżacżko iákie. Tákże też tá=
7:
ki przyiaciel omylny/ bá chociayćiby czo przykrego powie=
8:
dział/ bá rownie to ſobie miey iákoby cie dziecię ſpluſkáło. A
9:
ieſli go też sfukaſz/ poznawſzy omylność ſerczá iego/ o bárzo
10:
ſie ſnádnie ledá iábłuſzkiem poiednacie. Abowiem táki máło
11:
nie ieſt podobien ku onemu pſu/ kthoremu chociay nogę prze=
12:
trąćiſz á potym go pogłaſzcżeſz á kęs chlebá mu porzućiſz/ á=
13:
lić ſie on znowu płáſzcży á lezie mardáiąc ogonem do ciebie.
14:
Abowiem ty pochlebne głoſy/ choćći ſie ták zda iż cie prze=
15:
ſtrzegáią/ á iżći rzkomo wiernie życżą/ máią być przedſię pil
16:
nie vważáne/ bo tákie ſłowá ſą iáko groch w pęcherzu/ ktore
17:
tylko iż brząkáią á pożytku żadnego nie cżynią/ thylko iż pies
Rádá omylna
nic nie pożyte=
cżna.

18:
przed nimi vcieka gdy mu ie v ogoná vwiążą/ álbo grad gdi
19:
kołáce po dáchu/ tedy przedſię nic owemu nie ſzkodzi czo pod
20:
dáchem ſiedzi. Albo też ſą podobne ku owemu cżácżkowi co
21:
im dzieći gráią/ á potym w błoto wrzucą. Tákże ty omylne
22:
ſłowká bá będąć ſie zdáć iáko cżacżko dzieciom/ ále wybor=
23:
nieby ie mogł do błothá wrzućić/ á máło nie y s pánem. Ale
24:
głos poććiwego á poważnego cżłowieká/ ieſt iáko on piękny
25:
bránt v złotniká od kthorego iuż niepotrzebną żużelicę odſá=
26:
dzi/ á ten co gi ſłyſzy/ iſcie gi ma z roſtropnym obacżeniem v
27:
ważáć ſobie/ á rozeznawáć ſobie przypádłe pożytki z niego/
28:
ktore ſie záwżdy y ku ſławie y ku káżdey dobrey ſpráwie ſcią
29:
gáć y obrácáć będą.
30:
A gdy iuż ſobie vważyſz y obacżyſz tákiego cżłowieká/ á iż
31:
go ktemu ieſzcże poznaſz życżliwego przyiacielá ſobie/ vmiey
32:
że ſobie rozważáć y rádę iego/ poććiwe rozmowy iego. Bo
33:
wierz mi iż nie ledá ſkarb znaydzie ktho thákiego cżłowieká
Práwego przy
iacielá pilnie
ſzánowáć.

34:
ſobie znaydzie. Vmieyże mu też tákie przyſmáki okázowáć/
35:
nie tylko ábyś go miał cżym obruſzić/ ále ábyś go iáko możeſz
36:
y cżym możeſz nawięcey powinowáćił ſobie. A nadobną ná
37:
to rádę nam Philozophowie zoſtháwili/ iáko mamy zácho=
38:
wáć ſtátecżność káżdemu/ kiedy ony wirſzyki nápiſáli:
39:
Quod tibi diſplicet alteri ne feceris. To ieſt: Co ſie tobie niepo=
40:
doba/ tedy tego ſtrzeżwá obá. A tho cobyś rad widział áby
Q iijprze


strona: 92v

Kſięgi Wtore.
1:
prze cię ludzie cżynili/ tákże też ty to wſzytko bądź záſię powi
2:
nowát ludziom. A ták gdy poznaſz ſzcżyrą chuć á wierną ży=
3:
cżliwość przyiacielá práwie ſobie iuż życżliwego/ o ſtárayże
4:
ſie też o to pilno áby on też nie mnieyſzą/ owſzem kędy mu to
5:
okázáć możeſz/ y więtſzą tákże znał chuć y przychylność po to
6:
bie/ á nie omylnie áni obłudnie. Bo wierność á ſzcżyrość po
7:
żytkić dwá vcżynić może/ y onego iuż ſobie práwie ſpowino
8:
wáczonym vcżyniſz/ gdy pozna nieomylną ſtátecżność w to
9:
bie/ y v inych ſobie ſławę vcżyniſz/ gdy cie wſzyſczy cnothli=
10:
wym á ſtátecżnym cżłowiekiem zwáć będą.
11:
❡Iáko ſtátecżnie miłość á przyiaźń lu=
12:
dzie pogáńſcy chowáli.
13:
A
Chceſzli tego ſobie y cudzemi przykłády podeprzeć/ te=
14:
dy poſłuchay máło/ iáko y ludzie pogáńſcy/ gdy ſie prá=
15:
wie ſprzyiáźnili/ iáką miłość á ſtátecżność miedzy ſobą oká=
16:
zowáli/ y iáko im to záwżdy ná dobre wychodziło.
17:
Słuchay/ gdy krolował on Dionizius okrutnik Siráku=
18:
záńſki/ co ſie było miedzj dwiemá zacnemi towárzyſzmi sſtá
19:
ło/ ktorzy ſie wiernie á nie obłudnie miłowáli. Rozgniewał
20:
ſie ná iednego on okrutny pan/ ktorego zwano Damon/ y o=
¶ Pityas á Da
mon.

21:
ſądziwſzy go ná gárdło kazał go do wieże wſádzić. Ten pro
22:
śił iedno do tego dniá áby mogł mieć fryſztu/ áby dom ſwoy
23:
y powinowáte ſwe roſpráwił/ á towárzyſzá ſwego Pityáſá
24:
chciał ná ſwe mieyſce poſádzić pod thym zakłádem/ iż ieſliby
25:
ſie ná on cżás nie ſtáwił/ áby iuż Pityás to zań záſtąpił co on
26:
miał być powinien. Pytał okrutnik Pitiáſá ieſliby to chciał
27:
vcżynić. Ten ſie tego z wielką ochotą podiął. Okrutnik po=
28:
dziwowáć ſie chcąc co też s tego vroſcie/ puśćił Damáná á
29:
Pitiáſá ná tho mieyſce poſádził. Wyſzedł tydzień Damáná
30:
nie máſz/ Pitiáſá ná plác wywiedziono y rozebrano/ iuż kát
31:
pocżął ſztuki wypráwowáć/ á Damon ſkokiem bieżącz wo=
32:
łał wielkim głoſem: O poſtoy kácie nic then nie winien/ iam
33:
to zań winien záſtąpić/ rozebrawſzy ſie ſam dobrowolnie po
34:
klęknął ná plácu/ cżyńże kácie co maſz cżynić. A w ten cżás o=
35:
nemu tyrannowi onę rzecż powiedzyano. Kazał przywieść
36:
obudwu/ y podziwowawſzy ſie oney ſtałośći ich kazał obu=
37:
dwu wolno puśćić.
38:
Thákże Rzymiánie gdy mieli bitwę zwieść z Antoniuſem
byli dwá


strona: 93

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 93.
1:
byli dwá towárzyſze w Rzymſkim woyſku Brutus á Licini
Brutus á Lici
nius.

2:
us/ ktorzy ſie ták miłowáli iáko dwá rodzeni brácia/ ták że y
3:
w iednákiey zbroi/ y ná iednákich koniech ku potrzebie záw=
4:
żdy bywáli. Brutus iż był dzyelnieyſzy/ ſpráwnieyſzy/ iuż o
5:
nim w Antoniuſowym woyſku wiedzieli/ y pilnie ſie oń ſtá=
6:
ráli/ y ſam go Antonius ná pilney piecży miał. A gdy ſie bi=
7:
twá iuż wálna miedzy onymi woyſki ſtocżyłá/ prośił Anto=
8:
nius áby ná Brutuſá ludzie piecżą mieli/ á iuż widzieli w iá=
9:
kiey zbroi y ná iákim koniu był/ o Liciniuſie nic ſie nie pytáli.
10:
A gdy w bitwie Brutuſowi iáko cżłowiekowi dzielnemu iuż
11:
koniá nie doſtawáło/ á ludzie go Antoniuſowi iuż byli pilni/
12:
wyſádził ſie przedeń Licinius ná tákimże koniu y w tákieyże
13:
zbroi/ á ná Brutuſá wołał áby ſie gdzie miedzy ludzi zámie=
14:
ſzał/ tákże ſie sſtáło. A Licinius ták go długo vwodził áż ſie
15:
chcąc dał náurząd poimáć/ áby iedno Brutus ná ſuſzy zoſtał
16:
Gdy go wiedli do Antoniuſá z wielką rádoſcią/ mnimáiącz
17:
że Brutuſá poimáli/ y poſłáli naprzod z dobrą nowiną. An=
18:
tonius wyſzedł bárzo mu był rad. A gdy iuż było bliſko Lici=
19:
nius helmu odchylił á thwarz vkazał y záwołał: A prawdá
20:
żeś ſie omylił Antoni? Gdy pytał Rycerſtwá ſwego coby ſie
21:
sſtáło/ powiedzieli mu wſzytko co ſie sſtáło/ y iáko ſie ten dał
22:
dobrowolnie poimáć/ á mychmy tego nie obacżyli. Pytał go
23:
Antonius/ cżemuś to vcżynił? Powiedział/ dla tego iż ſie ták
24:
z dawná miłuiewá/ iż to nic iednemu zá drugiego gárdło dáć
25:
A to też ktemu/ iżem go znał godnieyſzego Rzecżypoſpolitey
26:
niżli ſiebie. Antonius widząc onę ſtátecżność iego/ y tego v=
27:
dárowawſzy kazał wolno puśćić.
28:
Oreſtes á Piládes tákże byli dwá towárzyſze w Troiáń=
Oreſtes á Pilá
des.

29:
ſkiey bitwie/ trefiło ſie iż obudwu poimano/ á iż był Oreſtes
30:
dzielnieyſzy/ kazano kátowi s ſzárſzunem ná plác wyſtępić/ y
31:
pytano: Gdzie tu miedzy wámi Oreſtes? Piládes wyſtąpił
32:
y powiedział: Iam ieſt Oreſtes/ y pocżął ſie rozbieráć. Ore=
33:
ſtes potym wyſtąpiwſzy powiedział/ iż nie toć ieſt Oreſtes/
34:
ieſt to towárzyſz moy Piládes. Y potym ini poználi iż to O=
35:
reſtes. Pocżęli ſie wſzyſcy temu dziwowáć. Y pytáli Piláde
36:
ſá: Cżemużeś chciał ták márnie á bezpotrzebnie zginąć? Po=
37:
wiedział: Iż to dawna táka miłość miedzy námi/ iż to nic ie=
38:
den zá drugiego gárdło dáć/ á bárzo bych go ia rad gárdłem
39:
ſwym odkupił/ bo to dzielnieyſzy y potrzebnieyſzy niżli ia.
40:
Hetmáni widząc onę ſtałość dziwną ich kazáli obudwu dá=
41:
rowawſzy wolno wypuśćić.
Q iiij


strona: 93v

Kſięgi Wtore
1:
Pátrzaiże iáka to byłá miłość á ſtałość miedzy ludźmi po
2:
gáńſkiemi. Pátrzayże iáko im thá ſtałość ná wielką ſławę y
3:
ná wielką poććiwość wychodziłá. A by byłá nie thá ich ſta=
4:
łość/ tedybychmy byli po ty cżáſy nikąſká o nich nie wiedzie=
¶ Stalſzy byli
Pogáni niż my
Kreśćiáni.

5:
li áni o nich ſłycháli. O iákoż by to owſzem miedzy námi lu=
6:
dźmi Krześćijáńſkiemi być miáło/ ktorzychmy iuż ſą y dáry
7:
Bożemi/ á ſnadź y lepſzemi rozumy obdárzeni/ iedno nie=
8:
wiem by nie ná gorſze niż ná lepſze. Bo vkáż mi dziś wieleli
9:
by tákich Oreſteſow álbo Piládeſow nálazł/ álbo tákich Li=
10:
ciniuſow álbo Brutuſow/ á ſnadźby rychley nálazł thákiego
11:
coby ſie pięknie zálecał á wiele obiecował/ á przedſię trzoſká
12:
w zánádrzu máca iákoby gi wyłudzić.
13:
A ták cżłowiek poććiwy vcieſzywſzy ſie ták złemi iáko y do
14:
bremi przykłády/ vcieſzywſzy ſie tákiemi dziwnemi przyſmá
15:
ki/ co ieſt práwy przyiaciel/ iákochmy ſie tu o tym náſłucháli/
16:
ma tho v ſiebie vważyć iáko ſancta ſanctorum/ iáko ma ſobie
17:
przyiacielá y obieráć/ y obrawſzy iáko mocno á nieodmien=
18:
nie przy nim w ſwey ſtátecżnośći ſtać/ nie obłudnie ále w prá
19:
wey ſzcżyrośći/ á zwáć go ſobie alter ego/ tho ieſt drugi ia.
Przyaciel prá=
wy alter ego.

20:
Gdyż miedzy tákiemi cnotliwemi ludźmi práwie drugi ia zá
21:
wżdy mieſzkáć muśi. Gdyż ſzcżęſcie y nieſzcżęſcie/ rádość y
22:
przygodę/ wſzytko to zá ſwe właſne máią/ iednáko tego ſpol
23:
nie vżywáią/ y iednáko ſie we złem cieſzą/ á z dobrego ſie rá=
24:
duią. A z iáką też tego y ſławą y roſkoſzą vżywáią/ tochmy
25:
ſie iuż o tym náſłucháli.
26:
Kápitulum xiij.
27:
Thu iuż poſtánowiwſzy práwą przyiaźń ſobye
28:
cżłowiek poććiwy/ iákiego też żiwotá ma vżywáć
29:
y iáko ma wſzem dobry być/ y iáko á gdzie ma
30:
roſtropnie dobrodzieiſtwy ſwemi ſzáfowáć.
31:
G
Dyż iuż wiemy co ſą cnoty/ y co też
32:
ſą zá przymioty niedobre w ludzkim przyro=
33:
dzeniu. Náſłuchálichmy ſie też iáko mamy złe
34:
w ſobie gáśić/ á dobrym á poććiwym iáko ſie
35:
mamy zdobić/ ſláchćić/ y w nim ſie záchowáć.
Teżechmy


strona: 94

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 94.
1:
grafika
2:
Teżechmy teraz mieli iż nic nie ieſt żywot oſobny bez dobre=
3:
go towárzyſtwá/ á zwłaſzcżá bez ſzcżyrego á prawdziwego
4:
przyiacielá. Tu iuż też muśimy ſie vcżyć/ iáko tymi dáry Bo=
5:
żemi tu nam od Páná z ziemią podánemi/ roſtropnie ſzáfo=
6:
wáć mamy/ iákobychmy ich y ná zbytki nie ſzáfowáli/ y we=
7:
dle cznoty á powinnośći ſwey w nich ſie záchowáli/ á s tego
8:
ábychmy ſobie y ſławy y poććiwey przyiáźni y łáſki Bożey
9:
nabywáli/ dobrych żywotow weſołych á pobożnych ſobie v=
10:
żywáli/ y przyiaźń y záchowánie/ á zwłaſzcżá miedzy dobre=
11:
mi á cnotliwemi ludźmi/ y záchowáli y rozmnażáli.
12:
Acż ſą rozlicżne dobrodzieyſtwá ná ſwiecie/ ktoremi ro=
13:
zno y miedzy rozne ſtany poććiwy cżłowiek ſzáfowáć może.
14:
Ktore iedny y bez wſzey ſzkody ſwey rozlicżnym ludzkim ſta=
¶ Dobrodziey=
ſtwá widome
y niewidome.

15:
nom cżynić może. Drugiemi też z nádánych rozmáitych dá=
16:
row wedle myſli ſwey ſzáfowáć możemy. Bo nie iednoć to
17:
ſą dáry Boże co ie iedno ocżymá w ſkrzyni/ w oborze álbo w
18:
komorze widzieć możemy? ſąć też drugie co ich nie widzimy
19:
Iáko ſpráwiedliwość/ miłoſierdzie/ ſthałość/ cnothá/ á ná
20:
wſzem pobożność. A máło tymi niewidomemi ták wiele lu=
21:
dziom ſłużić nie możemy iáko widomemi. Bo wielka to rzecż
22:
kto komu płácżliwey ſpráwiedliwośći pomoże/ á ſam ią też
23:
káżdemu s ſiebie vcżyni. Wielka też to rzecż y dobrodzieyſt=
24:
wo/ kto będąc miłoſierdziem wzruſzony/ vpádłemu/ vćiſnio=
25:
nemu/ ſtrapionemu/ z vpadku iego/ s krzywdy iego/ z vćiſnie
nia iego


strona: 94v

Kſięgi Wtore
1:
nia iego pomoże/ á w tym go rátuie. A ták rozlicżne ſą dobro
2:
dzieyſtwá ſwiátá tego. A iáko do cżego roſtropnego vważe
3:
nia pothrzebá/ y iáko iemi ſzáfowáć mamy/ y iáko ie v ſiebie
4:
poważáć mamy/ y w nich ſie záchowáć mamy/ tedy do tego.
5:
Abowiem pátrz iż ſą niektore dobrodzieyſtwá co ſą poży
¶ Dobrodziey=
ſtwá ſpolne.

6:
tecżne z obu ſtron/ y tym co ie cżynią/ y thym też co ie prze nię
7:
cżynią. Drugie też ſą iákoby muſzone/ iż ie ludzie ludziom mu
8:
ſzą cżynić. A przedſię y ći co ie cżynią/ y ći prze kogo ie cżynią
9:
z obu ſtron s tego pożythek máią. Pirwſze co ſą iákoby z obu
10:
ſtron pożytecżne/ pátrzay gdy Doktor chorego lecży/ tho iuż
11:
obiemá dobrodzieyſtwo pożytecżne/ y Doktorowi bo pienią
12:
dze bierze/ y choremu bo zdrowie bierze. Złothnik gdy komu
13:
złoto álbo ſrebro robi/ tedy iemu dobrze iż pieniądze bierze/
14:
á owemu też dobrze iż złoto álbo ſrebro do domu odnieſie.
15:
Przewoźnik álbo márinarz też ten y ludziom dobrze cżyni y
16:
ſobie/ bo ſobie dobrze cżyni iż mu płáczą/ y onym też niezle iż
17:
ie przewiozł po potrzebach ſwych ná drugą ſtronę. Tákże y
18:
cieſlá y wſzyſcy ini rzemięſnicy y ſobie dobrze cżynią y lu=
19:
dziom.
20:
Są też drugie iákoby przymuſzone/ á przedſię ten przymu
21:
ſzony y ſobie y ludziom dobrze cżyni. Bo Sędzya muśi kilko
22:
kroć roki ſędzić do roku/ á przedſię y ſobie dobrze cżyni y lu=
¶ Dobrodziey=
ſtwá muſzone.

23:
dziom. Bo ſobie dobrze vcżyni/ iż pámiętnego bobrow y li=
24:
ſzek nábierze. A ludzyom dobrze/ iż ich krzywdy rozſądzi/ o
25:
ktoreby bili mogli dálſzych y więtſzych trudnośći vżyć. Ták=
26:
że y Stároſtá/ thákże y Podſtárośći/ y káżdy vrzędnik muśi
27:
ludziom dobrze cżynić/ y ſobie theż niezle. Sthroż ná wieży
28:
gdy ſie iuż thego podeymie muśi iuż ſtrzedz pilno y wołáć/ á
29:
przedſię ludziom dobrze cżyni że ich ſtrzeże/ á ſobie też nie zle
30:
bo go kármić y płáćić mu muſzą. Tákże y káżdy ſługá y wo=
31:
źniczá muśi záprzęgáć gdy mu każą/ á przedſię y ſobie nie zle
32:
cżyni/ bo mu zá to płácą/ y onemu co go gdzie trzebá wiezie.
33:
Są też drugie dobrodzieyſtwá co ludzie o nich áni myſlą
34:
áni o tym wiedzą/ áni o to proſzą/ á przedſię ie ludzie prze lu=
35:
dzi dziáłáią. Iáko gdy nieprzyiaciel wtárgnie w zięmię wię
¶ Dobrodziey=
ſtwá nienádzie
żne.

36:
źniow nábierze/ Zbierze Hetman álbo iáki Rycerſki pan po=
37:
cżet/ odbije więźnie ony/ o cżym oni áni wiedzieli/ áni myſli=
38:
li/ áni prośili/ á przedſię im dobrze vcżynił/ y ſobie niezle/ bo
39:
s tego y ſławy y pożytku ſnádnie doſtáć może. Miáſto iákie
40:
będzie w oblężeniu y we złey nádziei/ obierze ſie ktho zacny iż
go rátuie


strona: 95

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 95.
1:
go rátuie álbo nieprzyiacielá odgromi/ álbo rátunku miáſtu
¶ Dobrodziey=
ſtwá trefunko=
we.

2:
doda/ Iuż oni chociay o thym niewiedzieli/ przedſię dobro=
3:
dzieyſtwo wzięli: á ow też ná tym przedſię nie ſtráćił. Tákże
4:
też y oracż ktory ma zboża wiele/ y kupiec ktory ma kramy bo
5:
gáte/ muśi ludziom káżdy z nich dobrze cżynić/ bo muſzą prze
6:
dáć/ boby obiemá pogniło/ á przedſię y ludziom dobrze/ y im
7:
dobrze bo pieniędzy nábiorą/ á owi też podpomogą potrzeb
8:
ſwoich. Tákże ziemiá/ tákże ſłońce y mieſiąc muśi nam záw=
9:
żdy dobrze cżynić/ bo ſą ná to od wiekow ſpráwione/ á przed
10:
ſię y ſobie chociay ſą nieme elementhá tym nie záwádzą. Bo
11:
ziemiá z oney ſwey grubośći á ſzpetnośći nadobnie ſie záziele
12:
ni/ y kwiatecżkámi ſie rozlicżnemi potrzęſie/ á ſłończe theż od
13:
wſzech ſławę o ſwey ſwiátłośći ma/ y Pánu Bogu przyſługę
14:
cżyni iż ſwey powinnośći nie omieſzkawa ná co ieſt ſpráwio
15:
ne/ tákże y mieſiąc.
16:
❡Dobrodzieyſtwá co nas nic nie koſztuią/
17:
á przedſię ſie nam oddawáią.
18:
Są też drugie dobrodzieyſtwá co nas bárzo máło ábo nic
19:
nie koſztuią/ á wżdy ſie nam ſowicie oddawáią. Bo daſz
¶ Dobrodziey=
ſtwá co nas nic
nie koſztuią.

20:
vbogiemu kęs chlebá ábo pieniądz/ poprawdzie máły koſzt/ á
21:
le owo ſłowko Bog miły zápłáć/ wielka tho nagrodá/ bo ſie
22:
nam to y iáwnie y potáiemnie płáći. Iáwnie/ gdy obacżymy
23:
co nam ziemiá ná káżdy rok zá dobrodzieyſtwá dawa/ tedy
24:
iſcie ſtoi zá náſze. Potáiemnie co nam Pan dawa/ to iuż tám
25:
pokryte iego ſądy y táiemnice o tym lepiey wiedzą. Są theż
26:
drugie czo ſie nam nigdy oddáć nie mogą/ á wżdy ie prze lu=
27:
dzi cżynimy. Iáko gdy błądzącego ná drogę náwiedziemy/
28:
prágnącemu wodę iáką álbo krynicę vkażemy/ tákże chore=
29:
mu Doktorá gdzie mieſzka powiemy/ thonącego rátuiemy/
30:
ſmętnego pocieſzymy/ y inych tákich wiele.
31:
Są też niektore dobrodzieyſtwá czo ie źwirzętom cżyni=
32:
my á przedſię ſie nam ſowito oddawáią. Bo konicżká nado=
33:
bnie cudzimy/ karmimy/ wycieramy/ guńkámi przyodziewa
¶ Dobrodziey=
ſtwá źwirzęce.

34:
my. Wołku tákież karmimy/ Krowkę pilno páſiemy/ domá
35:
iey ſiecżkę rzeżemy/ ſcielemy/ zápieramy. Ale też konicżek mu=
36:
śi zá to ſkákáć kiedy mu każą/ Wołek ná pſzenicżkę náorze/ á
37:
potym mu w rog dádzą. Krowká też gárniecz máſłá y kopę
38:
ſyrow zá onę ſiecżkę pewnie ſzynkowáć muśi/ á thákże y inſze
źwirzętá


strona: 95v

Kſięgi Wtore
1:
źwirzętá domowe. Y pſá y tego głaſzcżemy y karmiemy/ ále
2:
ieden nam w myſliſtwie pożytki cżyni/ á drugi w nocy domu
3:
ſtrzeże á wednie zá kozámi dybie/ á mnima áby włodárzem
4:
był.
5:
Są też dobrodzieyſtwá niektore ſzkodliwe czo ie prze lu=
¶ Dobrodziey=
ſtwá ſzkodliwe.

6:
dzi cżynimy/ á wżdy ie ſobie thym powinowáćimy. Bo daſz
7:
zwaycy miecżá/ dobrodzieyſtwo iuż ſzkodliwe ieſli kogo v=
8:
ſiecże/ álbo go też vſieką/ á przedſię on tobie zá ten miecż po=
9:
winowát będzie. Daſz opilcy dzban gorzałki iż oſzáleie álbo
10:
zdechnie/ á przedſię to v niego niemáłe dobrodzieyſtwo. Ko
11:
zernikowi daſz kárty/ dziękuie zá nie/ á komu záſię ſzkodę vcży
12:
ni álbo też ſam w koſzuli lezie ſpáć. Tákże y dobrodzieyſtwá
13:
co iednemu dobre bywáią drugiemu złe. Pomożeſz komu zło
14:
dzieiá vłápić/ to iuż owemu dobre czo go vłápił/ ále owemu
15:
drugiemu Pánu bárzo nieſmácżne kiedy z gáłęźi będzie połu=
16:
dniá wyglądał. Thákże gdy ſługę pan chce bić á onby mogł
17:
nieborak vciec á ty go dodzierżyſz/ pánu ſie záchowaſz ále o=
18:
nemu nikąſká co mu ſie grzbiet łupi.
19:
❡Dobrodzieyſtwá ſpołecżne y po=
20:
ćciwe y potrzebne.
21:
A
Le ieſlibychmy chcieli ſpołecżnego á pobożnego/ wierne
22:
go á prawdziwego dobrodzieyſthwá miedzy ſobą vży=
23:
wáć/ tedy to ieſt práwe dobrodzieyſtwo miedzy poććiwemi
24:
narody/ áby ieden drugiemu wiernie wſzythkiego życżył/ ie=
25:
den drugiego w cżymby mogł ráthował/ á wierną miłość
26:
Krześćiáńſką ſpołecżną ieden drugiemu záchował/ vpádłe=
27:
go rátował/ vćiſnionego ſądem álbo iáką nieſpráwiedliwo
28:
ſcią podpomogł/ więźniá niewinnego wyſwobodził/ ſmętne
29:
go nędznego pocieſzył/ y w cżymby iemu mogł w ſmęthku á
Zycżliwość ſpo
łecżna.

30:
w vpadku iego poſłużyć poſłużył/ káżdemu co cżyie wier
31:
nie przywłaſzcżył/ y drugiego w tym pohámował y oſądził/
32:
s káżdym ſie wiernie á ſpráwiedliwie záchował/ káżdego nie
33:
omylnie á nie obleśnie miłował. In ſumma/ káżdemu áby te
34:
go wſzytkiego życżył coby też iedno około ſiebie rad widział/
35:
y cżegoby ſam rad w rádośći vżywał/ y przy cżymby rad zo=
36:
ſtał.
37:
Pátrzayże iákoby tu wiele złego ſtąd ná ſwiecie vpáść mo
38:
gło. Iużby y dyabeł y złośćiwy cżłowiek bárzo zblednąć á
zmienić


strona: 96

żywotá pocżćiwego cżłowieká.96.
1:
zmienić poſtáwę muſiał. Vpádłáby wnet oná iádowita nie=
2:
ſpráwiedliwość/ oná ſroga ludzka ſkaźcá potwarz/ vpádłá=
3:
by wſzytká niecnotá wymyſlna niepobożnych ludzi/ vpádły
4:
by roſterki/ kłopoty/ záwikłáne á nieſpráwiedliwe z dziwne
5:
mi hánſzlaki ony práwá obrzydłe/ iużby ludzie pobożni á po
By cnotá byłá
śiłáby złego v=
ſtało.

6:
ććiwi tylkoby ſobie mieſzkáli iáko Anyeli ſwięći w wielkiey
7:
zgodzie á w wielkiej miłosći ná ziemi/ á iáko ſłońce iużby ſie
8:
rozkwitłá cnotá y ſpráwiedliwość ich. Iużby vſtáły ony nie
9:
wierne zapiſy/ ony niepoććiwe cyrográphy/ ná ktorych wię=
10:
czey wierzymy kęſu pápirowi á kęſu woſkowi niżli cznocie á
11:
poććiwośći ſwoiey/ kiedyby ſłowá náſze wedle powinnośći
12:
náſzey ſlácheckiey y Krześćijáńſkiej były ieſt ieſt/ niemáſz nie
13:
máſz/ toby to piękne ſłowá były.
14:
❡Sroga kaźń wſtyd ná złego.
15:
W
Ięcbyś ták rzekł/ iuż wſzyſcy wiedzą iáko tho ieſt ſpro=
16:
ſny á ſzkodliwy przymiot w przyrodzeniu cżłowiecżym
17:
tá ſzpetna obleśność á tá ohydna obłudność á plugáwa nie=
18:
prawdá. Czemuż wżdy ná ty iákiego karánia álbo iákich v=
19:
ſtaw nie máſz miedzy ludźmi poććiwemi? Ale moy miły brá
20:
cie byś obacżył iákie ſrogie ſtátutá á iákie poſtráſzne kaźni ie
21:
ſzcże s ſtárych náſzych ná tę ſproſną ohydę ſą s ſtárádawná
Sproſna kaźń
bez práwá ná
ſwowolniki.

22:
vſtáwione. Azaſz tho nie ſrogie práwo ná łgarzá/ iż wiárę
23:
ſtráći miedzy poććiwemi ludźmi/ iż ſie go ſtrzegą/ iż go ſobye
24:
pálcy vkázuią/ iż beſpiecżney twarzy nigdy miedzy zacznemi
25:
ludźmi vkázáć nie może/ iż go bije on wirſzyk w gębę: Iż kto
26:
czo ná ſię cżuie/ gdzie dwá mowią pilnie vpátruie. Azaſz ſie
27:
ſrodze w gęby nie pláſkáią o ten ſzpetny przipadek? Azaſz nie
28:
ſrogie práwo ná obleśniká/ ná pochlebniká/ iż go ludzie mie=
29:
dzy ſobą podawáią/ iáwnie z niego ſzydzą/ á poćichu go po=
30:
trzebnym łgarzem zową? Azaſz nie máſz ſrogiego práwá ná
31:
owego łápácżá á ná wykrętniká ſpráwiedliwośći ludzkiey?
32:
áno go ſzcżekácżem zową/ w ocży mu ſie rzkomo kłániáią/ á
33:
s tyłu zá nim pluią. Azaſz wſzędy rzkomo w żárcie nie ma ſro
34:
gich przymowek o ſobie? á cżáſem y bez żártu/ że ſie ledwe s
35:
pięſcią drugi v ſámey gęby wroći.
36:
A coż/ wſzák to iuż nie raz powtorzono ieſt/ iż ſkáżona ná=
37:
turá á łákomſtwem náſzychtowána wſzitko záſłoniwſzy pśi
38:
ną ocży śćirpi ſnádnie/ á iáko ono powiedáią/ iáko naſłod=
39:
ſzą ſliwkę thák nadobnie połknie/ á ieſzcże ſnádniey przecho=
Rwa/ bo


strona: 96v

Kſięgi Wtore
1:
wa/ bo to nie długo w żołądku leży. A powiedáli o iednym iż
2:
mu drugi á zacny cżłowiek tuż v práwá hániebnie łáiał gło=
Wſzetecżny iá=
ko ślinkę káżdą
przymowkę
połknie.

3:
śno/ wſzem opowiedáiącz áby ſie go ſtrzegli/ bo then zá kopę
4:
zdrádzi ilekolwiek potrzebá rázow. A ten czoś przedſię cży=
5:
tał. Drugi go ſtoiąc w bok kołáce: Coż nie cżuieſz ſie iż tho o
6:
tobie mowią? On przedſię cżytał/ á nic dáley nie powiedział
7:
Oy niechać on mowi co chce kiedy ſie ia ktemu nie znam/ áni
8:
temu wierzę. Y záiſte doſyć ſłuſzną obmowę vcżynił.
9:
❡Dobrodzieyſtwo káżde z ochotą
10:
wdzyęcżnieyſze.
M
Owilichmy máło przed tym o rozlicżnych dobrodziey=
11:
ſtwiech/ á wſzákoż ſpołecżne/ pobożne/ poććiwe/ á wier
12:
ne/ ieden drugiemu wedle powinnośći Krześćiyáńſkiey/ to=
13:
chmy ſobie nalepſze obráli/ y podobno ták ná to wſzyſcy po=
14:
zwolić muśimy. A wſzákoż y tho/ y káżde ine/ gdy bywa ko=
15:
mu cżyniono s krzywą á z záſępioną twarzą/ iuż nie może ni=
Ochotna poſtá
wá dobre ſerce
cżyni.

16:
gdy ták wdzięcżne być iáko owo ktore z vprzeymey ochoty á
17:
s ſzcżyrey miłośći iednego przećiw drugiemu bywa cżynio=
18:
no. Bo y Hetman w káżdey Rycerſkiey ſpráwie gdy ocho=
19:
tną chuć á wdzięcżną poſtáwę Rycerſtwu ſwemu okaże/ iuż
20:
ie też ochotnieyſze cżyni/ y wiele ſercá im dodawa/ iż też ku ká
21:
żdemu iego roſkazániu z ochotnieyſzą y poſtháwą y ſpráwą
22:
záwżdy przykłonnieyſzy bywáią. Tákże y márinarz gdy ſie
23:
iuż powrozy pádáią/ żagle ſie kołyſzą/ kotwice ſie rwą/ ieſli z
24:
ochotną twarzą á poſtáwą do máſztu y do inſzich przipraw
25:
ſie miece/ wſzytkim dobrze tuſzy/ iuż ſie też wſzyſcy ná pomoc
26:
iego ſkupią/ y w cżym mogą tedy go rátuią. A gdyby też zá=
27:
ſępione ocży á ſmętną á lękliwą poſtháwę vkazał/ pewnieby
28:
ſie też iuż káżdy deſzcżki chwythał á do niey ſie ochotnie przy=
29:
więzował.
30:
A pátrz iáko chuć ochotna v káżdego y wdzięcżna bywa/
31:
y dłużey cżáſem w pámięći trwáć może/ niżli ſámá vcżinność
32:
Bo daſz komu złoto/ ſrebro/ koniá/ álbo co inſzego/ złoto mo=
Ochothna v=
cżynność dłu=
go trwa.

33:
że zgorzeć álbo zginąć álbo być vkrádziono/ tákże ſzkápá zde=
34:
chnąć może/ ále oná chuć dobrodzieyſtwá onego záwżdy zo=
35:
ſtáć przy onym muśi prze kogoś co vcżynił. Trefić ſie być dá
36:
leko gdzie w cudzych kráinach/ trefiſz tám ſyná iákiego przy=
37:
iacielá ſwego/ o kthorym iuż byłá máła nádzieiá áby był ná
ſwiecie/


strona: 97

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 97.
1:
ſwiecie/ prziwieźiſz mu go do domu/ wiem żeć muśi być zá to
2:
bárzo powinien/ bo mu nie ledá vcżynność okażeſz. A wſzá=
3:
koż on ſyn może rychło záſię vmrzeć/ ále oná vcżynność two=
4:
iá á chuć oná twoiá wierz mi iż iuż długo żywa muśi być w
5:
domu onym.
6:
A pátrz iáko y źwirzętá dobrodzieyſtwá ochotne wdzię=
7:
cżnie prziymuią. Przydzieſz náſypieſz koniowi owſá álbo ná
8:
ſypáć każeſz/ potym go każeſz ſobie oſiodłáć/ vźrzyſz áliśći on
9:
ſkacże á wykrąca pod tobą zá ono dobrodzieyſtwo twoie.
10:
A poſpolicie to widamy iż pod pánem záwżdy bywa ocho=
11:
tnieyſzy niż pod ſługą/ bo iuż zna dobrodzieiá ſwego. Tákże
12:
każ nákármić chárthá przy ſobie/ á włoż nań iáką piękną o=
13:
broż/ vźrzyſz z iáką ochotą będzie ſkakał około ciebie/ y cokol
Y ptak y żwie=
rzęthá z łáſki o=
chotnieyſze.

14:
wiek im poſzcżuieſz bárzoby rad vgonił/ y káżdą rzecżą z o=
15:
chotą radćiby ſie przyſłużył. Tákże y Sokoł y káżdy pthak/
16:
gdy gi nadobnie vgłaſzcżeſz/ foremną iáką cżapecżkę nań wło
17:
żyſz/ iuż zá tobą lata od ſtawku do ſthawku/ iuż krąży/ biega/
18:
ſzuka cżymćiby ſie przyſłużył/ iuż czo mu ſłuſznego popędziſz
19:
bárzoby rad vgonił ieſli będzie mogł/ iżby ſie tym przyſłużył
20:
tobie. Miedźwiedź ſkacże/ Lew ſie łaśi/ igra/ głáſkáć ſie do=
21:
puśći onemu po kim łáſkáwe á ochotne dobrodzieyſtwo zna.
22:
A coż owſzem cżłowiek vććiwy/ cnotą y rozumem z niebá
23:
hoynie obdárzony/ áby tego nie miał rozumieć czo kto przeń
Ochothny ſzá=
farz Boży ma
być.

24:
cżyni/ ábo z iáką chucią cżyni/ iákoż to obiemá nadobnie przy
25:
ſtoi/ áby y ten co prze kogo co cżyni/ y on też co przeń cżynią/
26:
áby to miedzy ſobą z nadobną poſtáwą á z wdzięcżną ocho=
27:
tą cżynili. Abowiem y ſerce s tego roſcie/ y chući przybywa/
28:
áby to długo miedzy ſobą pámiętáli/ á zá tho ſobie powino=
29:
wáći byli. Abowiem y piſmo nam tego poſwiadſza/ iż ocho=
ij. Korin. w ix.

30:
tnego ſzáfárzá dobr ſwoich miłuie Pan Bog.
31:
A ſłuchay co on wielki Philozoph Sokrates vcżynił/ gdy
32:
mu diſcipułowie iego ná wielki iákiś feſth vpominki káżdy z
33:
oſobná wedle obycżáiu tám tego kráiu przynieſli/ winſzuiąc
34:
mu káżdy y ſzcżęſcia y długiego zdrowia ná ten rok. Eſchi=
35:
nes vbogi młodzieniec co theż thám miedzy onemi diſcipuły
36:
był/ przyſzedł do niego powiedáiącz mu: Iż niemamći żad=
37:
nych vpominkow moy miły miſtrzu tobie godnych czoćbych
38:
dáć miał/ ále co mam toć dawam ſam ſiebie zá niewolniká/ á
39:
iuż cżyń zemną co racżyſz. Sokrates iáko to od niego wdzyę
40:
cżnie przyiął/ y iáką o nim piecżą miał/ y nie inácżey iedno iá
R ijko wła=


strona: 97v

Kſięgi Wtore
1:
ko właſnego ſyná ſobie go chował/ powiedáiąc mu to/ Ze ſie
2:
tobie zda żeś mi máło dał/ ále ſie mnie ták zda iż mi żaden nie
3:
dal więcey nád cię/ gdyś mi ſam ſiebie dał/ bo tho nadroſzſzy
4:
ſkarb v káżdego/ iż ieſt/ á iż cżłowiekiem roſtropnym á rozu=
5:
mem od Bogá obdárzonym ieſt.
6:
❡Co komu przyſtoi to mamy przeń cżynić.
7:
A
Wſzákoż y to trzebá vważáć co prze kogo cżynić mamy/
8:
y iáko/ y czo cżynić mamy. Bo daſzli myſliwemu lutnią/
9:
ſtáremu drumlę/ kupcowi iáſtrząbá/ doktorowi łowcżą trą
10:
bę álbo ſárnią ſieć/ Bárnádynowi árkábuz/ białey głowie o=
11:
ſtrogi/ álchimiſcie ſáháydak/ tedy tho żadnemu s tych nie bę=
12:
dą wdzięcżne vpominki/ bo będzie káżdy z nich rozumiał iż=
13:
by im to ná pożártek było dano. Tákże też gdy daſz pijánicy
14:
káłámarz/ gracżowi ſeptempſalmy/ miſtrzowi do kollegium
15:
kobzę/ káznodziei cżyzmy/ wſzytko to ſobie káżdy zá poſmiech
16:
będzie miał. A ták trzebá vważáć co prze kogo cżynić mamy
17:
y co komu przyſtoi.
18:
Bo ſą też drugie dobrodzieyſtwá iednym pożytecżne dru=
19:
gim ſzkodliwe. Bo gdy pan álbo przełożony iáki ktory thym
¶ Dobrodziey=
ſtwá ſzkodliwe

20:
władá da łakomcowi iákiemu ſądy/ da łupieſcy pobory/ gło
21:
dnemu myto/ bezbożnikowi iákiemu wſzethecżnemu łokcie/
22:
funty/ korce pomierzáć/ tedyć to tym będzie dobrze/ ále wſzy
23:
tkim inym zle. Bo iuż ći nie będą nicżego y inego pátrzyć/ ie=
24:
dno łupieſtwá á pożytkow ſwoich. A ták to nie może być do
25:
brem dobrodzieyſtwem zwano. Y ma to pilnie vważáć po=
26:
ććiwy/ iáko tákiemi dobrodzieyſtwy ſzáfowáć/ áby nie były
27:
ná ſkázę á ná vpadek ludzki. Bo iednoć to Boże dobrodziey=
28:
ſtwo ieſt/ iż ták złym iáko y dobrym dał ziemię y pożytki iey/
29:
rowno wſzytkim dáwa deſzcż/ rowno wſzytkim kazał ſłoń=
30:
cu y mieſiącowi ſwiećić/ y rowno wſzytki ogrzewáć. Ale iá=
31:
ko ono mowią dáleko kęſy záiącá/ ten wſzytko wie widzi v=
32:
pátruie/ iáko złego ma ſkáráć/ iáko dobrego ma ozdobić/ y iá
33:
ko złemu ma zárownáć y niewdzięcżnośći iego/ y nieſpráwie
34:
dliwośći iego/ cżego cżłowiek nie może vcżynić. A ták trzebá
35:
mu pirwey záwżdy do rozważnego ſie rozumu vciec niżli co
36:
ma zácżąć álbo vcżynić/ gdyż niewie przyſzłych rzecży ná czo
37:
mu wyniść y ná co ſie obroćić máią/ y thrzebá pirwey pilno
38:
w zęby pátrzyć niż komu dobrodzieyſtwo vcżynić.
39:
Abowiem złemu dobrodzieyſtwo vcżynić/ iákoby ná złą
ſzkápę


strona: 98

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 98.
1:
ſzkapę pozłoćiſtą vzdę włożyć/ álbo záchorzáłemu żołądko=
Złemu zle do=
brze cżynić.

2:
wi zdrowe á chędogie iedło podáć/ ktore potym y brzuch ná
3:
dmie álbo ſie w iákie guzy álbo wrzody obroći. Tákże niepo
4:
bożny cżłowiek/ choć ſie iuż náie á náthka pełen brzuch onego
5:
dobrodzieyſtwá twego/ przedſię to ná dobre wyniść nie mo
6:
że. Bo iáko choremu od zdrowych pothraw brzuch ſie nád=
7:
mie/ álbo ſie to w guzy obroći/ tákże też ten/ choć mu to dobro
8:
dzieyſtwo ſmákuie á wzmoże ſie s tego/ tedy tego pobożnie/
9:
pomiernie á poććiwie nigdy nie vżywie/ iedno ſie nádmie iá=
10:
ko choremu brzuch w oney ſzárey pyſze ſwoiey/ á guzow ná
11:
nim nároſcie onych rozmáitych wſzetecżnych wymyſłow ie=
12:
go. A chociay iáwnie nie będzie mogł wielu ludziom ſzkodzić
13:
ále wżdy poćichu vſzcżypowáć będzie/ á oná iego chuthliwa
14:
chuć przedſię máło zá vcżynek nie ſtoi.
15:
Bo chociay rozboinik ſtoi zá krzem cáły dzień/ á nic mu ſie
16:
nie trefi cżymby ſie mogł obłowić/ tedy oná iego wierna chuć
17:
ná co ſie był náſádził iużby go ſámá cżyſcie mogłá obieśić.
18:
Lákomy á niepobożny cżłowiek ſtoi v ſądu cáły dzień s peł=
¶ Dobra wola
ſtoi zá vcżynek.

19:
ną torbą pozwow/ cżyha ná rozmáite ludzi/ iákoby mogł ko
20:
go vśidlić. A iż mu ſie nie zdárzy/ przedſię oney chući iego nie
21:
może żadny dobrą á poććiwą názwáć. Abowiem ſtára przy
22:
powieść iż dobra wola záwżdy zá vcżynek ſtoi. Bo złe przy=
23:
rodzenie ieſth podobne ku gorzkiemu piołunowi. Bo cukruy
24:
go ty iáko chceſz przedſię on gorzkośći ſwey trudno co odmie
25:
nić może. Kátyliná był w Rzymie ktory wielkie dobrodziey
26:
ſtwá miał w oney oycżyznie ſwoiey/ był tám zacnym y w po
27:
winnoſciach rozſzyrzony/ á przedſię ono złe przyrodzenie ie=
28:
go wytrwáć nie mogło/ nábuntowawſzy ſobie wiele towá=
29:
rzyſtwá zburzył był ták miáſto pod figurą tego że o wolno=
30:
śći cżynił/ ták że wiele ludzi poginęło zá onym złym wſzete=
31:
cżeńſtwem iego/ á zá vnieſionym vmyſłem ſproſnym iego.
32:
❡Są też dobrodzieyſtwá w nádzieię
33:
ſowitego zyſku.
34:
Są też drudzy co w nádzieię iákiey ſowitey odpłáty chczą
35:
ludziom dobrodzieyſtwá cżynić. Iáko gdy chudy pácho
36:
łek/ iáko thego wiele bywa/ náprze ſie v iákiego panięciá áby
37:
od niego koń wziął álbo ſzáblę iáką pięknie opráwioną. Toć
38:
iuż tego nie dla onego cżyni co mu dawa/ bo mu tego nie było
R iijpotrze=


strona: 98v

Kſięgi Wtore
1:
potrzebá/ iedno dla ſiebie/ áby mu ſie to záſię kiedy ſowito od
2:
dáło/ ále ſie cżáſem bárzo omyláią. Bo zacni ſtanowie cho=
3:
ciay co od kogo wezmą/ tedy to v nich w máłey powadze by=
4:
wa/ álbo wnet záſię ledá komu dádzą/ á prętko tego zápom=
5:
nią/ á o onym áni pomyſłu áby mu to kiedy oddawáć mieli.
6:
Alexándrowi wielkiemu dawał ieden Rycerſki cżłowiek
7:
zamek ſwoy/ kthory iednoż ieden miał. Powiedział mu Ale=
Alexánder żoł
nierzem.

8:
xánder: Iż nie nácięć ſie rozmyſlam czo mi dawaſz/ ále ná ſię
9:
cobych to miał wziąć/ bo ia mam zamkow ſam niewiem co/ á
10:
ták ten twoy ieden mogłby ſie miedzy nimi ták bárzo zábłą=
11:
káć żebych go ia nigdy nie wſpomionął ánibych o nim pomy=
12:
ſlił/ bo to wiem że mi to nie s chući dawaſz/ ále nádziewaſz ſie
13:
ábychći to ſowito oddał. A ták lepieyći pewnikiem iż ty ſwoj
14:
zamek maſz/ niżlibyś ſie pothym niepewną nádzieią cieſzyć
15:
miał. Do Antygoná krolá przyſzedł iákiś miſterny ku=
Antygon s ku=
glarzem.

16:
glarz/ y wypráwował tám przed nim ony ſztuki ſwoie. A wy
17:
práwiwſzy y pochowawſzy prośił krolá áby mu zá to kazał
18:
dáć funt złotá. Antygon powiedział iż to wiele ná kuglarzá.
19:
Kuglarz powiedział záſię iákoby ná poſmiech/ każiſz mi dáć
20:
groſz. Antygon powiedział iż też tho lepak máło na krolá. A
21:
thák niezgodziwſzy ſie poſzedł pothym kuglarz nic nie wzią=
22:
wſzy.
23:
A thák mądremu á rozważnemu cżłowiekowi trzebá ro=
24:
zważáć y ſtany y cżáſy y co prze kogo cżynić/ y kiedy czo cży=
25:
nić. Abowiem poććiwy cżłowiek káżde dobrodzieyſthwo y
Zwierzętá pá=
miętáią dobro
dzieyſtwá.

26:
długo pámięta/ y wdzięcżnie prziymuie. Niepoććiwy á wſze
27:
tecżny y máło ná tho bacży/ y ná márne zbythki álbo ná ſkázę
28:
drugich to obrácáć będzie. Powiádáli o iednym w Rzymie
29:
co Lwá karmił y opátrował/ potym s tego vrzędu wyſtał/ á
30:
inemu to porucżono. Gdy krotofile iákieś w Rzymie cżynio
31:
no/ iáko tego tám ná ten cżás y wiele y cżęſto bywáło/ wypu
32:
ſzcżono rozlicżnych źwirząt ná plác niemáło/ puſzcżono też y
33:
onego Lwá. Byli też ná tho iuż wyſtroieni czo mieli z onemi
34:
źwirzęty krotofile ſtroić/ był theż y on miedzy nimi co onego
35:
Lwá przed tym karmił. Potym iákoś s przygody onego nie=
36:
boraká źwirzętá oſkocżyły/ y máło go nie rozdrapáły. Lew
37:
on co go kiedyś karmił ſkocżył wnet do niego/ źwirzętá roz=
38:
gromił/ ſam podle niego mocno go broniąc ſtánął/ áż go po=
39:
tym inſzy towarzyſze rátowáli. A ták pátrz pilnie iáko tho y
40:
źwirzętá nieme długo dobrodzieyſthwá pámiętáią/ á cżło=
wiek már=


strona: 99

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 99.
1:
wiek márny á niebácżny potyć zá tho powinien poki w ręku
2:
dzierży.
3:
Kápitulum xiiij.
4:
O niewdzięcżnośći dobrodzieyſtwá/
5:
y ſkąd to przychodzi.
6:
grafika
7:
S
ą też niektorzy co dobrodzieyſtwá á=
8:
ni bacżą áni rozumieią/ y dziwno im to bywa
9:
iż im tego przyrodzenie nie dáło co inſzym źwi
10:
rzętom. Iż orzeł wyſoko buia/ Párdus dziw=
11:
no ſkacże/ Lew/ Miedźwiedź co potka tho ła=
12:
mie/ Ieleń po wodach pływa/ Linx powiádáią iż y przez ſciá
13:
nę widzi/ Wieprz powiedáią iż kiedy trawá roſcie tedy ſły=
14:
ſzy/ ácż ſie mnie thego wieprz poprawdzie żadny nigdy nie
Sza co dobro=
dzieyſthwu nie
rozumieią.

15:
zwierzał. Y ſzácuie ſobie drugi ty poſtępki źwirzętom od przi
16:
rodzenia dane. A tego nie bacży co ieſt iemu dano/ że y Orłá
17:
rozumem ſwym záleći/ y Párduſá záſkocży/ y Niedźwiedziá
18:
kiedj chce w ſwym poſłuſzeńſtwie mieć może. A ták páździor
19:
ká w oku cudzym ſzukamy/ á ſwego bierzmá co ieſth nam od
20:
Bogá y od przyrodzenia dano bacżyć niechcemy/ á niewdzię
21:
cżnichmy dobrodzieyſtwá ſwego nam hoynie nádánego.
R iiijTákże też


strona: 99v

1:
Tákże też to/ gdy kto komu dawa poććiwą rádę/ piękne v=
2:
pominánie/ oſtrożną przeſtrogę/ coby go miáły przywodzić
¶ Co od kogo
bráć/ y co prze
kogo cżynić ma
my.

3:
do ſławy y do poććiwośći/ á iż mu nie da álbo vpominku/ ál=
4:
bo dobrodzieyſtwa iákiego/ tedy ſie to v niego zá poſmiech á
5:
ieſzcże ktemu zá iákąś przykrą przyſádę zda. A by ſie obacżył
6:
iż tho wielkie vpominki y wielkie bogácthwo bierze/ bo mu
7:
ſtąd y rozum/ y cnotá/ y ſławá/ y wdzięcżność ludzka hoynie
8:
rozſzyrzyć ſie może. Iáko y miſtrz gdy komu dziatki nadob=
9:
nie wychowa/ cnoty pomierne y piękne obycżáie w nich po=
10:
ſtánowi/ zda mu ſie iż nic przeń nie vcżynił kiedy mu ſuchedni
11:
zápłáći/ áno nierowno więcey on mu dał niżli mu ten dáie.
12:
A ták bácżnemu á roſtropnie rozważnemu cżłowiekowi pil=
13:
nie trzebá obacżáć/ y co od kogo bierze/ y co też prze kogo cży
14:
ni/ bo więcz w tym nieobacżeniu bárzo ſie rádo vnośi nieobá
15:
cżne przyrodzenie náſze.
16:
Abowiem y podleyſzy zacznieyſzemu może cżáſem dobro=
17:
dzieyſtwo vcżynić. Zbiją kogo zacnego s koniá/ iákoż ſie tho
18:
wiele przytrefuie/ chudy páchołek s koniá ſkocżywſzy wſá=
Chudy zaczne=
mu może do=
brze vcżynić.

19:
dzi onego zbithego nań/ y vwiedzie go od więzienia álbo od
20:
ſmierći. Biją kogo bárzo y iuż mu bywa ciáſno/ chudy pácho
21:
łek wyrwawſzy ſie gdzie s kątá s ſzárſzunem przed nim wy=
22:
ſkocży/ obroni go/ vwiedzie go/ y toć niemáłe dobrodzieyſt=
23:
wo. Albo gdy kto tonie á drugi go dopłynąwſzy chociay bę=
24:
dzie zacnieyſzy/ zá łeb go z oney żáłoſney ſmierći wywlecże/
25:
tak drudzy powiádáią iż mu tho záſię ná ſuſzy odpuśći/ iż go
26:
zá łeb wywlokł.
27:
Ano Iulius Ceſarz gdy ná ſądzie ſiedział ſądząc ſpráwy
28:
iáko cżyiá przypádłá. Przyſzłá kauzá iednego Ryczerſkiego
29:
cżłowieká kthory w wielu bitwach przy onym Czeſárzu by=
30:
wał. Ceſarz go nie poznał/ y iákoś niedbále iego ſpráwę ſą=
31:
dził. Ten wyſtąpiwſzy powiedział: Nie pámiętaſzli ty Ceſá
32:
rzu gdyś ono w Hiſzpániey po oney wygráney bithwie pod
33:
drzewem ſiedział á bárzoś był vprágnął/ kiedyć ieden Ry=
34:
cerſki cżłowiek przyłbicę wody przynioſł/ iákoś to był od nie
35:
go wdzięcżnie przyiął. Ceſarz rzekł: Iżbych mogł oſobę po=
36:
znáć/ álebych przyłbice nie poznał. Powiedział mu on Ry=
37:
cerſki cżłowiek: Thák tuſzę miłośćiwy Ceſárzu kiedyś oſoby
38:
nie poznał iżbyś pewnie y przyłbice nie poznał. Abowiem po
39:
tym w inych bitwach przy tobie y oſobę ſzpetnie pokryſlano/
40:
y przyłbicę potłucżono. Pytał Ceſarz: A tyś to ieſt? Powie=
dział on


strona: 100

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 100.
1:
dział on cżłowiek iżem ia ieſt miłośćiwy Ceſárzu/ ále iż mi ſie
2:
tymi ſzramy ſzpetnie twarz odmieniłá/ więcz mię theraz nie
3:
znaſz. Powiedział mu Ceſarz: O nie ſzpetnie moy miły brá=
4:
cie áni ták moẃ/ nie możeſz mieć nigdj pięknieyſzych znákow
5:
ná ſwey twarzy iedno ty ktore twą cnotę á ſławę ozdobiły.
6:
Y kazał mu ſieść/ y znowu iego ákcią kazał repetowáć. Przed
Dobre ſie dłu=
go pámiętháć
muśi.

7:
ſię ſkazał przećiwko iemu/ bo thák s práwá być muſiáło. Ale
8:
onę ſzkodę iemu ták ſowitho nágrodził/ y wielkiemi dobro=
9:
dzieyſtwy go opátrzył. A tu pátrz iáko dobre długo pámię=
10:
tháć ſie muśi/ y iáko cnothá cnotliwemu záwżdy iáko iáſna
11:
ſwiecá przed ocżymá ſie ſwieći/ á nigdy zgáſnąć nie może/ á
12:
záwżdy oná ſobie znaydzie drogę kędy ſie wynurzyć muśi/ á
13:
iáſność ſwą iáko ſłońce po dzdzu záwżdy wyiáśnić y oſwie=
14:
ćić muśi.
15:
❡Przycżyny niedbáłośći dobrodzieyſtwá.
16:
A
Leby ſnadź kto ták też rzekł: Thoć mogło być zá ſtárych
17:
ludzi/ iż wżdy dobrodzieyſtwá y od chudych páchołkow
18:
długo pámiętáli/ ále dziś tákie wieki y tácy ludzie náſtáli/ iż
19:
poki widzą poty pámiętáią/ á ſkoro z ocżu to iuż wſzytko ná
20:
ſtronę precż. Prawdáć ieſt iż ná on cżás mogłá być v káżde=
21:
go dłuſzſza pámięć/ bo ſie thák w on cżás głowá ludziom nie
22:
mieſzáłá iáko dziś. Ale gdy dziś poyrzyſz ná wartogłowne
23:
łby ludzkie iáko ſie mieſzáią/ iáko w nich záwżdy iáko w ko=
24:
tle wre/ máły to dziw iż chudych páchołkow ábo iákiey má=
¶ Przecż ludzie
krotko pámię=
táią.

25:
łey vcżynnośći ich aái bacżą/ áni pámiętáią. Ale ieſzcże do=
26:
brze iż to pámiętáią ſkąd rodem wyſzli/ ábo co ſie około nich
27:
tocży. Ano dziurką przez ſzybę wygląda ieſli iuż świta/ áno
28:
káżdą godzinkę licżić muśi/ áno by nalepſze towárziſtwo/ by
29:
nawdzięcżnieyſza bieſiádá wneth ſie porwáć muśi/ á nigdy
30:
ſam ſwoy nie ieſt/ podobno połowicá dyabłowá. Y dziw bo
31:
ży nie tylko áby co pámiętáć miał ále iż nie poſzáleią. Bo iuż
32:
thám y pámięć/ y bacżenie/ y podobno y rozum dziwno ſie
33:
pomieſzáć muśi.
34:
Drugi záſię będzie thák niedbáły że záſpi á zápije wſzytki
35:
cżáſy ſwoie/ á nie tylko pámięć ále y rozum cżáſem wytopi s
Zámieſzánie pá
mięći.

36:
ſiebie. A nie thylko áby ná czo cudzego pomnieć miał/ ále y o
37:
ſwym właſnym nic nie myſli/ iedno ták ſobie buia puſtopas
38:
poki żytá poty bytá. A potym gdy iuż nie máſz nic/ álbo zde=
39:
chnie/ álbo ſie ná lutni gráć vcży/ á ták ſwego ſwiátá iáko tá
ko domi=


strona: 100v

Kſięgi Wtore
1:
ko domitręży. Drugiego też żołędny krol od wiela rzecży od=
2:
wiedzie/ á ſwemi go ſpráwámi zábáwi/ że tych drobnych rze
3:
cży pámiętáć nie będzie powinien. Drugiego thrąbká w lás
4:
ták głęboko záwiedzie/ że ledwe w nocy ſie z niego wytłucże.
5:
Przijechawſzy do domu z onego głodu pije do połnocy/ á ſpi
6:
do południá. A kiedyż też ma co pámiętáć? Drugiego cżepek
7:
z bramecżką ták vſzychtuie/ iż nie tylko by drobne rzecży pá=
8:
miętáć miał/ ále cżáſem zápomni ná wiecżerzy co ná obiedzie
9:
iadł. Bo tám dziwne árkábuzy záwżdy we łbie hucżeć mu=
10:
ſzą. A ták dziwny ſwiát á záwikłány záwżdy ſzumi á hucży
11:
około łbow ludzkich/ że ſzum záwżdy około vſzu iákoby ſie
12:
pcżoły roiły. A iáko táki łeb co długo pámiętáć álbo ná ſłuſz=
13:
nym bacżeniu mieć może?
14:
A wſzákoż nie wſzytkoć ſą tácy zábawce ná tropiech/ do=
15:
ſyć ieſt zacnych á poććiwych ludzi ná ſwiecie/ ktorzy ſie tákie
16:
mi vnioſłemi á záplotłemi rzecżámi nicz nie báwią/ á żywo=
17:
tow ſwych y obycżáiow ſwych poććiwych záwżdy rozmy=
18:
ſłem rozważnym y poważnym vżywáią/ á to co ich ſławney
Zli y dobrzy zá
wżdy być mu=
ſzą.

19:
cnocie przyſtoi záwżdy ná piecży á ná bácżnośći máią/ A nie
20:
tylko áby iákie vcżynnośći ludzkie álbo dobrodzieyſtwá ná
21:
piecży mieć mieli/ ále ſie pilnie ſtáráią iákoby ſwych dárow
22:
Bożych kędyby mogli káżdemu dobrowolnie vdzieláli komu
23:
by mogli. Komu dobrodzieyſtwem/ dobrodzieyſtwem: ko=
24:
mu też rádą/ więc rádą: komu pomocą/ więc pomocą: y cżym
25:
kolwiek mogą/ y iáko mogą tymby ſie rádzi dobrowolnie ká
26:
żdemu przyſłużyli. A ſą tácy zacni á poććiwi ludzie iáko ſłoń
27:
ce wſzem pożytecżni/ ktore wſzytki y oſwieca/ y ogrzewa/ y ży
28:
wnośći rozmáite ożywia/ á wſzytkim dobrze cżyniąc. Bo tá
29:
rozność/ ták iáko ſam Pan opowiedzieć racżył/ muśi ſie mie=
Matt. w xiij. kap.

30:
ſzáć áż do ſkońcżenia ſwiátá. A nie kazał tego kąkolu/ to ieſt
31:
tych nikcżemnych ludzi/ pleć ze pſzenice/ tho ieſt z ludzi poćći=
32:
wych á pobożnych/ iż to iuż ták ſpołu rość muśi. Ale gdy przy
33:
dzie ono wiecżne plewidło álbo żniwo/ wierę kąkoliku dopi=
34:
ro ſie obacżyſz/ iż ſie było lepiey iákim głąbem álbo cżarną ká=
35:
puſtą vrodzić.
36:
❡Są też dobrodzieyſtwá co zá nie
37:
y łáią y dzyękuią.
38:
N
Aydzie też drugie dobrodzieiſtwo co ieden raz zá nie po
39:
dziękuią/ drugi raz náłáią. Bo pátrz gdy kto komu pie=

strona: 101

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 101.
1:
niędzy pożycża/ tho mu bárzo dziękuią. Ale gdy przydzie od
2:
nich álbo lichwę dáć/ álbo ie zá przymuſzeniem wrácáć/ tedy
3:
ſie bárzo ſkrobiąc w łeb łáią. Albo gdy komu teſſar ſzcżudło
Dobrodziey=
ſtwo czo zá nie
y łáią y dzięku=
ią.

4:
przypráwi/ to mu bárzo chromy dziękuie. A gdy ſie mu czo v
5:
niego zepſuie/ álbo iż ſie ná nim powáli/ to bárzo záſię łáie. Al
6:
bo gdy pánowie weſeli á ſzynkarká im winá donaſza/ to bár=
7:
zo iey zá to powinni/ y pánią ią Gretą zową. A ſkoro przy=
8:
dzie płáćić/ áliśći z niey nieſláchetna bábá/ bo przypiſuie.
9:
Powiedano ná iednego dobrego cżłowieká iż iechał dro=
10:
gą/ y vyrzał podle drogi chłopá dopirucżko obieſzonego/ á lu
11:
dzie od niego idą/ á on ieſzcże ſobą ruſza/ y kazał wnet ſkocżić
12:
ſłudze że gi vciął. Vpadł ná zięmię y ożył/ y bárzo onemu pá
Chłop co łáiał
iż go ſubieni
ce vcięto.

13:
nu dziękował. A potym teyże nocy komorę wyłupał. Iechał
14:
po kilku dni onże cżłowiek mimo ono mieyſce/ áno chłopá o=
15:
negoż z nowu wieſzą. Y pyta páchołká/ y nie onże to złodziey
16:
coś gi ty był odciął? Złodziey ſtoiąc ná drábinie powiedział
17:
że on pánie. Ale boday mię był zábit odćinał/ czobych był iuż
18:
zarázem odćirpiał. A ták thu iuż widziſz iż ſie trzebá rozmy=
19:
ſláć komu dobrodzieyſtwá cżynić/ bo złemu nic nie pomoże/
20:
s przodkuć rzkomo podziękuie/ á potym záſię ná żadnym ba=
21:
cżeniu to v niego nie będzie/ owſzemći náłáie.
22:
A wſzákoż to ſnadź naſzcżęſliwſzy ieſt/ ktho nic ni od kogo
23:
nie potrzebuie/ á ná rownym ſthanicżek ſwoy vmiárkowa=
24:
wſzy przeſtawa/ á nie ſtára ſie áni o vrzędy/ áni o żadne záwi
25:
kłáne ſpráwy ſwiátá tego/ tylko to ſobie obierze/ áby w ſpo=
26:
koynym á pomiernym ſtaniku ſwym żywotá ſwego vżiwał/
27:
á komuby mogł/ á cżymby mogł/ áby ſie s funćiku ſwego od
28:
Páná ſwego nádánego káżdemu záchował/ s káżdym ſie ob=
29:
chodził wiernie/ powinność ſwą káżdemu okazał/ thák iáko
30:
ná cżiy ſtan y ná záchowánie należy. To ten iáko Mágdále=
31:
ná śiłá przed Martą wygrał czo ſie o wielkie rzecży ſtáráłá.
32:
❡To nalepſze dobre co ſie wſzem przygodzi.
33:
B
O pátrz iżći káżde dobrodzieyſtwo iákie ſie kolwiek ko=
34:
mu przytrefi nie może być iedno dobrem zwano. A wſzá
35:
koż to iednák muśi być nalepſzym y zwano y rozumiano/ kto
¶ Dobry czo
wſzech krzywdj
broni ále ſnadź
tácy wymárli.

36:
re nie tylko iednemu/ ále y drugim ſie przygodzić może. Iáko
37:
gdy poććiwy pan álbo poććiwy poſeł widzącz krzywdę iáką
38:
poſpolitą/ álbo widząc vſzcżyrbek iáki Rzecżypoſpolitey/ iż
39:
ſie mocno o to záſádzi/ mocno tego pilnuie/ broni á ſtrzeże/ y
ku lepſze=


strona: 101v

Kſięgi Wtore
1:
ku lepſzemu końcowi przywodzi/ to iuż ten nie tylko iednemu
2:
dobrj ále wſzytkim. Ale powiedáią iż máło tákich dziś ſnadź
3:
wymárli w on poſledni przymorek.
4:
Dobrzeć ieſt kto z oſobná przyiacielá iákiego wſpomaga/
5:
rátuie/ y cżym może ſobie go powinowaći. Ale tho ták wiele
6:
dla ſiebie cżyni iáko y dla niego. Bo też iuż pánie przyiacielu
7:
ſiodłay kiedyć każą/ iuż też konik nie twoy/ pieſek/ ptaſzek nie
8:
twoy/ to też więc zá to bywa. Acż tho ieſt rzecż oſobna mieć
To nalepſzy czo
wſzem dobry.

9:
przyacioły oſobne/ ále to ieſzcże oſobnieyſza komu zá iákie do
10:
brodzieyſtwo wſzyſcy ſłużą/ wſzyſcy ſławią/ wſzyſcy w po=
11:
ććiwośći máią/ błogoſłáwią/ y odſługuią. Dobrzeć też owo
12:
bywa miedzy towárzyſzmi kiedy dziś iednego ćći/ waży/ dá=
13:
ruie/ ále ſie tákże pewnie od niego trzeciego dniá nádzyewa.
14:
A ták tákie dobrodzieyſtwá wzaiemne bywáią/ y wzaiemne
15:
też guzy álbo fráncuzy s tego dobrodzieyſtwá roſtą. A wſzá
16:
koż to nalepſzy ná ſwiecie dobry/ co nie iedno pokątnie dobri
17:
ále iáwnie á iáſnie ná wiele ſtanow dobroć iego ozdobić y o=
18:
kázáć ſie może.
19:
Iáko ono Fábricius Rzymſki gdy s Piruſem walcżył/ by
20:
ło Piruſowi iuż przed nim cięſzko/ Y poſłał do niego Pirus
21:
poſły ſwe/ poſtępuiąc mu niemáło y dzierżaw/ y złotá/ áby z
Fábricius/
Pirus.

22:
nim vcżynił kontrákty iákie/ á zoſtáwił go w pokoiu. Wſka=
23:
zał do niego Fábricius/ dobreć to ieſt wſzytko czo mi poda=
24:
waſz/ áleby tho było iedno mnie ſámemu dobre. Ale ia wolę
25:
przy tym zoſtáć y tego ſzukáć/ coby było y mnie y wiele inym
26:
ludziom dobre á pożytecżne. Azaſz ty niewieſz iákoś ty páń=
27:
ſthwu Rzymſkiemu wiele ſzkod pocżynił/ y wiele ludzi zac=
28:
nych Rzymſkich potráćił? A gdy mi Pan Bog ná cię poſzcżę
29:
śćił/ iuż wolę wſzytkim dobrze vcżynić nie thylko ſam ſobie/
30:
gdy ſie ich y krziwdy pomſzcżę/ y w lepſzym ie pokoiu niżli go
31:
po ten cżás vżywáli poſtánowię.
32:
Potym Doktor Piruſow poſłał do niego/ iż ieſli mię w łá=
33:
ſkę ſwą chceſz przijąć/ tedy trzeciego dniá Piruſa zwalcżyſz/
34:
bo żyw nie będzie. Then wnet poſłał Piruſowi y liſt ſwoy y
Dokthor Piru=
ſow.

35:
Doktorá onego/ nápiſawſzy do niego: Widziſz żebych cie bez
36:
trudnośći mogł vżyć/ ále ſie ia niechcę tákiemi hánſzlaki s to=
37:
bą obchodzić/ iákoś ſie ty s páńſtwem Rzymſkim obchodził.
38:
A też Rycerſkiemu cżłowiekowi niema być nic milſzego ied=
39:
no ſławá poććiwa/ á cnotá nadroſzſza. Tákże tám podobno
40:
pan Doktor iáko zły wziął zapłátę ſwoię/ á Fábricius cno=
tliwy


strona: 102

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 102.
1:
tliwy odnioſł wielką ſławę y ſobie y oicżyznie ſwey. Pátrzay
2:
że tu ná co złym złość/ á ná co poćciwym dobroć á cnotá wy
3:
chodzi.
4:
A tu pátrz pilno/ iż káżdy kto ſie cznotą wſpaniłą á ſławą
5:
nieſmiertelną á rozumem poważnym onym wodzem wſzech
6:
cnot ſpráwuie/ iáko ſie ná wſzem á wſzędy zdobi zacny ſthan
7:
iego/ iáko iż nie tylko ſobie ále wielu inym ſtanom dobry á po
8:
żytecżny być może. A coż mu s tego roſcie pátrzay/ Wnet ſła
9:
wá wiecżna/ wnet od wſzech błogoſłáwieńſtwo/ wneth od
10:
wſzech wſpomożenie/ á tu wnet zá tym dobry á poććiwy ży=
Dobremu wſzy
thko ſie dobrze
dzieie.

11:
wot/ w ktorym áni żadnego záfráſowánia/ áni żadnych tru=
12:
dnośći nie cżuie/ gdyż nikogo nie draźni/ gdyż ſie wſzem iáko
13:
poććiwy á cnotliwy cżłowiek záchowywa. A kto tháki ży=
14:
woth około ſiebie poſtánowi/ ázaſz iuż może być ſzcżęſliwſzy
15:
cżłowiek ná ſwiecie? kthory ſobie iáko orzeł buia w roſkoſz=
16:
ney wolnośći ſwoiey/ á ini ſie ptacy zlátuią około niego ſłu=
17:
żąc mu á prowádząc go kędy ſie iedno obroći.
18:
A iákoż ſie tu o táki żywot nie ſkáráć? á iákoż o nim nie my
19:
ſlić? ánoś iuż pewien zdrowia/ boć go wſzyſcy życżą: pewie=
20:
neś pokoiu/ bo cie wſzyſczy ſtrzegą: pewieneś dobrego mie=
21:
nia/ bo cie záwżdy wſzyſcy rátuią y wſpomogą: á co nád na
22:
wyſzſze/ pewieneś oney nieſmiertelney ſławy/ ktora y zá ży=
23:
wotá twego poććiwe głoſy o tobie roznośi/ y po ſmierći ni=
24:
gdy vmrzeć nie może. Pewieneś oney nieſmiertelnośći wie=
25:
cżney/ ktorey wſzyſcy z rádoſcią cżekamy/ gdyż ſobie żywieſz
26:
iáko przeźrocżyſty kryſztał/ nic nikomu nie będąc winien/ o=
27:
wſzem wſzytkim ſłużąc y iáko mogąc pomagáiąc. A oni też
28:
záſię wſzyſcyć błogoſłáwią/ y Páná Bogá zá cię proſzą. A
29:
powiádáią ták/ iż ſie głos Páńſki zgadza s tymi głoſy ná kto
30:
ry ſie też wiele ludzi zgadzáią.
31:
Kápitulum xv.
32:
Iż gdy ſie kto ſtára áby ſie vkazał wſzem do=
33:
bry/ iáko tego ma vżywáć.
34:
A
Ieſliżeć iuż da Pan Bog tákie ſerce
35:
iż ták vmiárkowáną myſl w ſobie poſtánowiſz
36:
ábyś iuż tákiego żywotá vżywáć chciał/ y tákie
Zywot ponury
zły,
Sbłogoſłá=


strona: 102v

Kſięgi Wtore.
1:
grafika
2:
błogoſłáwieńſtwá w nim pozyſkáć chciał/ iáko tu o nich ſły=
3:
ſzyſz/ tedy go też nie vżyway ponuro iáko Kártuz/ boć thego
4:
Pan od ciebie nie potrzebuie/ y owſzem chcze ábyś z ochotną
5:
myſlą á s poććiwoſcią á s pobożnoſcią vżywał dobr nádá=
6:
nych od niego/ á zá to dziękuiąc iemu. Ale też thego nie vży=
7:
way iáko on Heliogábálus w Rzymie/ ktory żadney godzin
8:
ki nie opuśćił/ áby był iákiey ſproſney á nieuććiwey krotofile
9:
nie wymyſlił ku dobrey myſli ſwoiey. Atheż iż plugáwo żył/
10:
plugáwo też pogrzebion/ bo go potym Rzymiánie zábiwſzy
11:
y wrzućili do wychodu.
12:
Ale dobra myſl twoiá á ochotne ſerce twoie niech záwżdi
13:
vżywa cżáſow wdzięcżnych/ cżáſow pomiernych/ cżáſow po
14:
ććiwie weſołych/ z miłym á z wdzięcżnym á s poććiwym to=
15:
wárzyſthwem/ z nadobnemi á s poważnemi rozmowámi/ s
16:
kthorychby ſie y miłość/ y záchowánie/ y nadobne ćwicżenie
Dobra myſl po
ććiwa/ y muzy
ká niezáwádzi

17:
mnożyło. Nie z owym ſzkápiem brzuchem co weń kijmi kołá
18:
cą/ áni z owym koziem rogiem czo iáko woł zá vchem rycży.
19:
A ieſliby cie y to roſkoſzowáło co ſie vſzam podoba/ y toć nic
20:
nie záwádzi/ á wſzák tego y Dawid/ y inſzy krolowie vżywá
21:
li/ ále nie ná wſzetecżność/ áni ná opilſtwo/ iedno dla otrze=
22:
źwienia ſprácowáney myſli ſwoiey/ tedy ſą nadobne á ćiche
23:
muzycżki/ przy ktorych wżdy mogą być y rozmowy/ á z roz=
24:
mow nadobne á poććiwe ćwicżenie.
25:
Abowiem widzimy tho iáſnie iáko nam cżás náſz márnie
vpływa


strona: 103

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 103.
1:
vpływa/ á czo godzinká vpłynie tho iuż nie náſzá/ á czo dá=
2:
ley tho do kreſu bieżymy/ ktho ſie ná tho rozmyſli że cżás
3:
márnie vthráći/ wielki klenoth thákowy káżdy vthráći.
4:
Iáko gi trácą opilcy/ ożrálcy/ kozerowie/ y ini wſzetecżnicy/
5:
co go połowicę záſpi/ á drugą połowiczę iáko w błazná á w
6:
poſmiech obroći. Ale gdy go ktho cżęść vda ná poććiwą iáką
7:
ſpráwę/ álbo ná ſłużbę Rzecżypoſpolitey/ cżęść też powino=
8:
wátym ſwoim/ á cżęść wſzytkim iáko może/ á cżęść theż ſobie
9:
ku dobrey myſli ſwoiey/ nadobną powinnoſcią ták iákoch=
10:
my ſłyſzeli ozdobioney/ ten cżáſy ſwe złotemi cżáſy zwáć mo
Złote cżáſy.

11:
że/ á then beſpiecżnie może rzecz iż płynie ćichym morzem do
12:
portu ſwego wdzięcżnego. Abowiem iáko Philozophi piſzą
13:
iż cżłowiek nie ſam ſie tylko ſobie rodzi iáko bezrozumne źwi
14:
rzę/ ále cżęść ſobie/ cżęść oycżyznie/ á cżęść też przyiacielom.
15:
A wſzákoż y tey dobrey myſli/ y tego pobożnego vżywá=
16:
nia wdzięcżnych cżáſow ſwoich trzebá ich dáley gdzieś vpá=
17:
trowáć niżli tu co ſie tylko ocżom podoba á przed ocżymá ſie
18:
błyſzcży/ y nie thylko ich thu przed ſobą ná ziemi vpátrowáć
19:
trzebá/ głębieyby ſie do nich kopáć. Bo y kruſzec záwżdy le=
20:
pſzy głębſzy bywa niżli ten co ná wirzchu roſcie. Y złotho im
Myſl niepoſtá
nowiona.

21:
lepiey wypolerowano będzie/ thym ſie napiękniey błyſzcży.
22:
Nielzać iednoć ſie nam vſtáwicżnie polerowáć potrzebá/ bo
23:
tego żadnego podobno ná ſwiecie nie máſz/ w ktorymby przi
24:
ſády álbo zużelice nie nálazł/ á w drugim theż y żywe ſrebro/
25:
czo to wſzytko z miłoſiernych vcżynkow przychodzi. A thák
26:
gdy ſwych dobrich myſli vżywamy/ trzebá ſie nam pilno wy
27:
giſkáć/ ábychmy ich ták vżywáli/ żebychmy áni Bogu/ áni ża=
28:
dnemu cżłowieku ná licżbie nie zoſtáli/ á ktemu ſławie á poć=
29:
ćiwośći ſwey/ á nie mieſzáli ſie z myſlámi ſwemi iáko moty=
30:
le po dzdzu/ álbo iáſkołki wieſieni nád wodą. Abowiem kto
31:
myſli ſwey ſtale á ſtátecżnie w ſobie nie poſtánowi/ á wierći
32:
ſie z nią rozno/ iuż nigdy y beſpiecżnie weſoła/ y ſłuſznie poſtá
33:
nowiona być nie może. Bo y ſzcżep cżęſto przeſadzány bárzo
34:
rad vſchnie/ y wrzod kiedy mu cżęſto recepty odmienia bár=
35:
zo ſie rad ieſzcże bárziey zápali.
36:
❡Przy ſławie ma káżdy mocno ſtać.
37:
A
Le poſtánowiwſzy w ſobie táki piękny pomierny á po=
38:
ważny żywot/ ták iákochmy o nim ſłyſzeli/ ſtoyże mocno
Sławá głośni
dzwon.

39:
przy nim/ nie vnośże ſwey ſtátecżney myſli áni ná lewo áni
40:
ná práwo od niego. Widziſz żeć ſą ná ſwiecie ty wſzytki rze=
S ijcży około


strona: 103v

Kſięgi Wtore
1:
cży około ktorych ſie náſze ſmyſły wiercą á odmieniáią/ iáko
2:
plewy ná ſcieſce/ ktore álbo podepczą/ álbo ie wicher roznie=
3:
ſie. Widziſz żeć nic nie zoſthawa nikomu nic wiecżnieyſzego/
4:
iedno ſławá á cnotá. A ſkądżeć ſie tho ma zámnożyć iedno s
5:
pięknego á poććiwego żywotá twego/ á iſcie nie z bláſku zło=
6:
tá álbo pſtroćin iákich/ álbo z iákiego ſwowolnego by theż y
7:
nahoynieyſzego żywotá. Bo nie cżytamy o tym nigdziey/ ie=
8:
ſli Achilles/ Hektor/ Herkules/ Scipio/ álbo Vlixes/ álbo in
9:
ſzy oni ſławni á dziwni mężowie ná ſrebrze iadáli/ ábo w zło
10:
tohławie chodzili/ álbo ieſli w dudy álbo w bębny ná bieſiá
11:
dach v nich kołátano/ iedno wypiſano ony ſławne cnoty ich/
12:
ony poważne dzielnośći/ ony ſtałe á poććiwe żywoty ich/ kto
13:
rych ſławá iáko dziś iáſna ieſt/ y iuż ták podobno áż do ſkoń=
14:
cżenia ſwiátá będzie. Bo prożnoć ſie nam cżym inſzym zdo=
15:
bić iedno poććiwemi cnotámi. Bo nie piſzą Cicero/ Seneká/
16:
Plato/ Ewrypides/ Sokrates/ Solon/ Xenophon/ Dioge=
17:
nes/ álbo oni inſzy ſławni á wielkich cnot á rozumow ludzie
18:
ktorych herbow byli/ y ieſli ſie o ſrebro álbo o złotho ſtáráli/
19:
ále wypiſano cnoty ich/ zacnośći ich/ ony wielkie rozumy ich/
20:
ony ſpráwy ich/ że drudzy dla poććiwych ſpraw ſwoich y po=
21:
ſpolitey rzecży y gárdłá dawáli/ y wiele trudnośći vżywáli.
22:
Abowiem cżáſy náſze ſą iáko burzliwe morze/ ktore gdj ſie
23:
kęs vſpokoi nadobnie ná nię pátrzyć/ ále gdy ſie záſię záburzy
24:
tedy też zá dyabłá ſtoi. Tákże ſie też dzieie proſto miedzy ná=
25:
ſzemi vſpokoionemi á záburzonemi żywoty. Bo zdać ſie theż
26:
więc owym ktorzy beſpiecżnych á ſzalonych żywotow vży=
Przygody wſze
tecżnych.

27:
wáią iż wielką miedzy ſobą roſkoſz máią/ y wielkiey miłośći
28:
y pokoiu vżywáią. Páthrzayże pochwili gdy ſie ono morze
29:
rozigra á záburzy/ áliśći iednego flagá wbije pod łáwę/ dru=
30:
giego oknem wyrzući/ drugi ſie o máſzt vderzył ze krwáwym
31:
łbem chodzi/ drugi ná iedney nodze ſkacże. Owa rozmáitych
32:
przeſtráchow tám ſie ná tym morzu rádo niemáło okaże. A
33:
ieſliby też tho nie doſzło/ tedy ſámy wrzaſki/ ſkoki/ huki/ puki
34:
káżdego vbiją/ że ſobie cżáſem drugi pſiem ſádłem boki máże.
35:
A práwie pſiem ſádłem/ bo mu też ták przyſtoi/ á ſzkodá mu
36:
tráktywy.
37:
Drugi záſię co ſie iuż tákiemi zábawkámi nie pęta/ álić ſie=
38:
dzi iáko pies ná łáńcuchu ſkrzynkámi ſie oſtháwiał/ s ſloſá=
Zywot ponury

39:
rzem ſie o mocną kłotkę tárguie/ wſzitko miáſto zbiegał/ wſzy
40:
tki kramy y rzemięśniki ſkryſlał/ dopiro kęs przed wiecżorem
do domu


strona: 104

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 104.
1:
do domu przylazł/ y to ieſzcże nie iadł/ y to podobno iuż thák
2:
będzie o piecżyſtym ſuſzył/ zyadſzy kęs chlebá s ſyrem pole=
3:
zie do oney ſmierdzącey pierzyny. Co pies záſzcżeka to ſie do
4:
okná porwie/ boi ſie by ſie ktho do niego álbo nie kopał/ álbo
5:
gdzie dziury nie ſzukał. A ták zeznay mi to káżdy/ iáko y then
6:
ponury á nędzny/ y ten niepomiernie á wſzetecżnie weſoły ży
7:
wot/ ieſli to dobrym álbo wdzięcżnym żywotem zwáć mo=
8:
że. Ale żywot poććiwego cżłowieká/ ktory wſzytkiego z na=
9:
dobną pomiernoſcią vżywa/ iuż y wdzięcżny/ iuż y zdrowy/
10:
iuż y weſoły/ iuż y beſpiecżny/ á z wielką miłoſcią ludzką y z
11:
dobrą ſławą záwżdy ozdobiony być muśi.
12:
❡Cżłowiek poććiwy má być iáko
13:
iáſna ſwiecá.
14:
A
Bowiem myſl wſpaniła cżłowieká poććiwego nie ma ni
15:
gdy być ponura/ ále ſie záwżdy ma ſwiećić iáko iáſna iá=
16:
ka ſwiecá ná wyſokiem mieyſczu poſtháwiona. Gdyż nas y
17:
ſam Pan s thego vpomináć racży/ áby ſie vcżynki wáſze nie
18:
ćmiły/ ále áby záwżdy w was obiáſniáły/ áby ſie ludzie ćwi=
19:
cżyli widząc wáſze vcżynki dobre á poććiwe. Abowiem ſer=
20:
ce wſpaniłe/ niech będzie káżdy cżłowiek iákiegokolwiek ſta=
21:
nu/ gdy ſie w nim poważnie okaże/ á iż nadobnemi cnothámi
22:
będzie ozdobiono/ iuż ieſt wielki znák iż tám nie máſz nic po=
23:
nurego áni chytrze pokrytego/ iedno ſláchetna ſzcżyrość á ná
24:
wſzem prawdziwy vmyſł ſtanu poććiwego. A piękniey thá
25:
vććiwa ſwobodá káżdego cżłowieká ozdobić może niżliby
26:
ſie vpſtrzył álbo ozdobił iákiemi nakoſztownieyſzemi kleno=
27:
ty. Bo záwżdy rychley ſie dowieſz o káżdego tego náſtrzępio
28:
nego ſpráwach y obycżáiow/ bo ſie káżdy pyta o nim/ y co ieſt
29:
y co ſą zá ſpráwy y co zá obycżáie iego. A záwżdy ſie rychley
30:
dowiedzą cżym tá fláſzá ſmierdzi/ ieſli gorzałką/ ieſli rozmá=
31:
rynem/ niżli o proſtym buklacżku.
32:
Abowiem niech ſie zdobi kto chce/ cżym chcze/ i iáko chce/
33:
niech ſie perfumuie iáko chcze/ ieſliże od niego nie będą zála=
34:
táwáć perfumy á prochy s cnoty/ z rozumu/ á z vważney po=
Dla ciáłá śiłá
tráćimy.

35:
ććiwośći vtłucżone/ wierę Szpikánárdy áni Muſzkum áni
36:
Ambrá nic mu nie pomoże. A coż nas do tego przywodzi iż o
37:
ty perfumy ſławy á poććiwośći mniey dbamy niżlichmy po=
38:
winni? Niczći inſzego iedno nieſláchetne ciáło/ ktorebychmy
S iijták rá


strona: 104v

Kſięgi Wtore
1:
ták rádzi vpieśćili iáko Anyołá iákiego. Iuż ziemiá/ morze/
2:
láſy nigdy nie ſą ſpokoyne/ á vſtáwicżnie woiowáne być mu
3:
ſzą/ á ni dla cżegoy iedno dla tego mizernego á nieſláchetne=
4:
go ciáłá. Gdyż duſzá áni rozlicżnych kſtałtow/ áni vſtrzępio
5:
nych vbiorow/ áni dziwnych á pſtrych poiázdow nie potrze=
Vbiory y potrá
wy duſzne.

6:
buie. Abowiem to iey ſanecżki ná ktorychby ſie narádſzej wo
7:
źiła/ ozdobna cnotá. To iey vbiory wſzytki/ poććiwość. To
8:
iey potráwy naroſkoſznieyſze/ ſławá/ ktoremi oná ták wdzię
9:
cżnie náſycona bywa iáko ciáło napięknieyſzemi z oſmią her
10:
bow márcepany/ á dla nędznego ciáłá muśimy y iey wſzytko
11:
pomieſzáć że ná rownym niebożątko przeſtáć muśi. A ten le=
12:
niwy oſieł/ á to ſproſne ciáło iáko piekło nigdy náſycone być
13:
nie może/ á ieſt iáko ow obżárły pies/ by ſie nabárziey náiadł
14:
dayże mu ſztukę mięſá/ bá thákći będzie długo gryzł áż iey nic
15:
nie zoſtánie/ á cżáſem też potym długo głod ćirpi. Ale by też
16:
niecnotliwa wygá po kęſu vdrápował ſobie/ tedyby mu też
17:
dłużey potrwáć mogło.
18:
Tákżeć też thá nienáſycona náturá náſzá/ bá by ſie nabár=
19:
ziey obżárłá/ bá byś iey pełno nátkał wſzytki kąty/ rzućże iey
20:
iedno ſztukę cżego łákomego/ vyrzyſz ieſlić iey z ochotą wiel=
21:
ką łápáć nie będzie. A nie życżyłbych inſzego receptu ná then
22:
wrzod łákomemu á nieſytemu cżłowiekowi/ iedno áby ſie tá
23:
kiemu drugiemu przypátrował iáko ſam/ iákiego roſkoſzne=
24:
go żywotá/ y iákiey miłey wdzięcżnośći v ludzi/ y iáko weſo=
25:
łych cżáſow ſwych w ſwoim onym záwikłánym ſtanie vżyć
26:
może/ á nikomu nie może być gorſzy iedno ſam ſobie. Bo go
27:
wżdy ktho iny iáko táko vżywie/ álbo wypożycżániem/ álbo
28:
też wyłudzeniem iákim/ iedno ſam ſobie v ſiebie áni wypoży=
29:
cżáć/ áni wyłudzić nic nie może/ cżymby wżdy podpárł one=
30:
go nędznego żywotá ſwego. A iáko Philozophi piſzą/ iż ći łá
31:
komcy nic lepſzego zá żywotow ſwych nie cżynią/ iedno kie=
32:
dy wcżás zdycháią/ áby długo ná ſwiecie nędze y poſmie=
33:
chow ludzkich nie ćirpieli. Tákże też y zbytni márnotratczá/
34:
máłoć nie iednych godnośći vżywáią/ á práwie z iednego do
35:
mu idą/ bo też ow nicżego dobrego nie vżywie/ bo ieden cżás
36:
żywotá ſwego záſpi/ á drugi zápije/ á zyadſzy onę ſztukę mię=
Skąpiec á már
notratcá máło
rozni.

37:
ſá iáko on łákomy pies/ czochmy máło wyſzſzey o nim ſłyſze=
38:
li/ tákże też głod gdzie w cieniu álbo w pochronie iákiey ćir=
39:
pieć muśi/ iáko oná wygá pod łáwą. A tez máłoby nielepiey
40:
iáko y ten drugi áby co rychley zdechł/ áby áni nędze/ áni o=
hydy ſpro=


strona: 105

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 105.
1:
hydy ſproſney/ ánipoſmiechu ludzkiego długo nie ćirpiał.
2:
❡Márnotrátcá á ſkępiec z iedne=
3:
go domu idą.
4:
B
O ácżći ſie obiemá ich ſtan y żywot y obycżáie dobrze po
5:
dobáią/ á co ſie komu nád wſzytko podoba thoć iuż iego
6:
Bog/ á iemu zá nalepſze ſie dobro zda. Ale o nędzneſz tho do=
7:
bro/ á ieſt to dobro práwie ſzkápie álbo bydlęce/ bo gdy ſzká=
8:
pá ábo woł ma owies w żłobie przed ſobą iuż to v niego na=
9:
więtſze dobro ná ſwiecie/ áliśći pochwili iednemu boki wy=
10:
bodą á ſádno iáko źwierciádło ná grzbiecie/ á drugi ſie ná
11:
pięć łokći w pługu roſciągnął/ á po chwili álić mu w rog ſie=
12:
kierą ſzpetnie kołácą. Albo iáko też máłe dzieći kiedy im bru=
13:
dne koſzulki zeymuią/ á w białe á we pſtre nadobnie wyſzyte
14:
ie vbieráią/ tedy przedſię płácżą á nic themu nie rozumieią iż
15:
to ku ich dobremu. Tákże też ći náſzy brácia/ gdy z nich pię=
16:
knym vpominániem á rozważnemi przeſtrogámi then brud
17:
ich obycżáiow ſproſnych chcą odrzeć á w piękne ie obycżáie
18:
oblec/ tedj im to bárzo nie miło/ á dobrze iż iáko dzieći nie płá
19:
cżą.
20:
Abowiem pátrz kto ſie iuż w táki obrzydły/ niewolny/ nie
21:
uććiwy/ á zábáwiony żywot wda/ ieſliże ſłuſznie dobrze po=
22:
ſtánowionym cżłowiekiem zwáć go może. Albo ieſli beſpie=
23:
cżnie rzec może iż dobrego á poććiwego żywotá vżywa. Bo
24:
możeć y łákomiec/ y márnotratnik/ y ſwowolnik y zá oponá=
25:
mi ſiedzieć/ y ná ſrebrze iadáć/ á czoż kiedy myſl záboláła/ á
26:
pięknemi ſpráwámi á poććiwemi cnothámi nie ozdobiona.
27:
Rownie podobien tháki ku owemu choremu co pod namio=
28:
them ná málowánym łoſzku á ná pſthrych poduſzkach leży/ á
29:
przedſię tákże go boli iáko onego co ná proſtym lipowym ło
30:
ſzku tákże leżąc nie może.
31:
Bo pátrz iż iuż ten łákomiec álbo też ten potrzebnik ſnadź
32:
więcey nędze vżyć muſzą niżli cżłowiek ſpokoyny á poććiwe=
Skąpiec á v=
tráthnik nigdy
niebeſpiecżni.

33:
go á pomiernego żywothá. Bo obádwá iednák ſwym vmy=
34:
ſłom doſyć cżyniąc bez thrudnośći być nie mogą. Ow ieden
35:
biega áby ſwych pożytkow nie opuśćił/ á iżby záwżdy doſy=
36:
pował. A ow záſię biega áby co gdzie wybiegał á iáko może
37:
nábył/ áby doſyć cżynił zwycżáiom ſwoim. A przedſię obá=
38:
dwá beſpiecżni być nie mogą/ bo wſzyſcy wiedzą iż s pienią
S iiijdzmi iá=


strona: 105v

Kſięgi Wtore
1:
dzmi iádą do domu/ iuż dawno o nich drudzy myſlą iákoby
2:
ich doſtáć/ bo záwżdy ná ſobolá więcej ważą niż ná tchorzá/
3:
bo lepſzą ſkorę ma.
4:
A cżłowiek pomierny/ poććiwy/ á ſpokoyny/ ktory iuż ży=
5:
wot ſwoy poſtánowi/ iż ná thym przeſtáć może czo mu Pan
6:
Bog z łáſki dáć á porucżyć racży/ iż ſie nie wyciąga ná zby=
7:
tki/ nie kurcży też onych dárow Bożych w ſobie iáko ná iego
8:
ſtanik należy/ tenći iedno dobrego/ á ſwiętego/ á weſołego ży
Pomierny zá=
wżdy beſpie=
cżny.

9:
wotá vżywa. Bo máłoć ciáło o tym myſli kiedy ſie náie/ ie=
10:
ſli ná ſrebrze/ ieſli ná gliniáney miſie iadło/ kiloby ſie náiádło
11:
Máło też o tym myſli ieſli ná pſtrey kołdrze ábo ná proſtym
12:
wezgłowku ſpáło/ kilo iż ſmácżno ſpáło/ álbo iż ſie náſpáło.
13:
A co iego przyrodzeniu trzebá więcey? Albo tákże ieſli z má=
14:
lowáney álbo s proſtey Myſlimickiey ſie ſklenice nápiło/ bo
15:
mu doſyć ná tym iż ſie nápiło. Bo ácżćiby y to nic nie wádzi
16:
ło/ kiedyby ſie to z nadobną pomiárą á nie z wyciągnionym
17:
ſtanem wſzytko cżyniło y ſpráwowáło.
18:
Ale gdy cżłowiek pomierny/ á nadobną á roſtropną po=
19:
ććiwoſcią od Páná obdárzony/ vmiárkowawſzy ſthanicżek
20:
ſwoy/ pomiernie á poććiwie á pobożnie cżaſow ſwych vży=
21:
wa/ ſwych powinnośći nacż go Pan Bog powołáć racżył ni
Szcżep w pię=
knym wiryda=
rzu cżłowiek
pocżćiwy.

22:
w cżym nie omieſzka/ á nadobnie á pobożnie ſie w káżdym po
23:
ſtępku ſwoim záchowywa/ to ieſt on piękny ſzcżep w roſkoſz=
24:
nym wiridarzu wſádzony/ ktory s ſiebie y wdzięcżne wonno
25:
śći y nadobne pożythki podawa/ á nie ſthoi iáko oná płonká
26:
głogowa podle drogi/ ktora tylko iż drapie á iágody ſie dya=
27:
błu godzą/ á iż go nie vnośi áni ſtrách áni dobrodzieyſthwo
28:
żadne z iego poććiwey drogi/ ten záwżdy weſołego/ beſpiecż=
29:
nego/ á wdzięcżnego żywotá vżyć może/ á nigdj ſie mu ni ocż
30:
bárzo ſtháráć nie potrzebá/ bo iuż y Bog y ludzie zewſząd ſie
31:
oń ſtáráć będą.
32:
Iuż wedle obietnic Bożych wſzytko ſie to ná nim wypeł=
33:
nić muśi co Pan poććiwemu á pobożnemu cżłowiekowi obie
34:
cáć racżył/ bo bogáctwá y poććiwośći w domu iego zámno=
35:
żyć ſie muſzą/ bo tákiego iuż wſzyſcy ludzie cżcżą/ ważą/ á po=
36:
ććiwość mu wſzędy dziáłáią/ y bez ſłuſznego bogáctwá/ we=
37:
dle ſtanu ſwego/ dom iego być nie może/ gdyż wſzytkiego po=
38:
miernie á poććiwie vżywa/ á ktemu iż go wſzyſczy wſpoma=
39:
gáią.
Kápitu=


strona: 106

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 106.
1:
Kápitulum xvj.
2:
Iáko poććiwy cżłowiek iuż w ſłuſznych ſprá=
3:
wach poſtánowiony pomiernego á poboż=
4:
nego goſpodárſtwá ſwego ma roſtro=
5:
pnie vżywáć.
6:
grafika
7:
I
Vżechmy ſie doſyć náſłucháli o po=
8:
winnośći poććiwego cżłowieká/ á zwłaſzcżá
9:
iuż tego/ kthory wyſzedſzy s płochey młodośći
10:
ſwoiey/ á poſtánowiwſzy ſthanicżek ſwoy/ w
11:
ktorim go kolwiek Pan Bog powoławſzy po
12:
ſtánowić racżył/ bądź to ná iákim vrzędzie/ bądź też w thym
13:
wolnym bez vrzędu/ iáko żywot ſwoy poććiwy ſtánowić y
14:
w nim ſie pobożnie záchowáć ma/ y iáko wſzythki przypadki
15:
cieleſne w ſobie ſkromić ma/ y iáko ſie cnothámi y ſpráwámi
16:
rozmyſlnemi á poććiwemi zdobić ma/ y w nich ſie záchowáć
17:
ma/ y tho czo cżłowieku vććiwemu należy/ iáko ſie we wſzem
18:
wedle powinnośći ſwey rozważnie y pobożnie záchowáć á
19:
ſpráwowáć ma/ iákoby ni w cżym nie obráźił á nicżym nie zá
20:
ćmił iáſnego á poććiwego ſtanu ſwego.
21:
Tu záſię trzebá máło o thym pomowić/ ieſliże go iuż Pan
Bog ták


strona: 106v

Kſięgi Wtore
1:
Bog ták ozdobić y poſtánowić będzie racżił/ iáko y tych cnot
2:
y tych ſwych y pomiernych y roſtropnie rozważnych poſtęp=
3:
kow ſwoich ſpokoynie/ pobożnie/ á záwżdy z weſołym vmy=
4:
ſłem y vżywáć ma/ y w tym iáko ſie záchowáć ma. Bo nie do
Myſl nie vſpo
koiona.

5:
ſyćći ná thym że ſie iuz kto y cnotámi ozdobi/ y dobrego mie=
6:
nia poććiwie nábędzie/ ieſliże go z wolną á z weſołą myſlą á
7:
z nadobnym á nie z záwikłánym żywothem nie vżywie. Bo
8:
naydzieſz drugiego náwſzem nadobnie y ſpráwámi vććiwe=
9:
mi ozdobionego/ y doſtátkiem od Páná y inemi dáry Páń=
10:
ſkiemi opátrzonego/ á coż po tym kiedy myſl záwżdy będzye
11:
fráſowna á nigdy nie vſpokoiona/ ták w domowych iáko w
12:
inych poſtronnych ſpráwach.
13:
Ale chceſzli ty iuż ná wſzem roſkoſzy vżyć/ gdy iuż około ſie
14:
bie poſtánowiſz z łáſki Páńſkiey wſzytki cznoty á powinno=
15:
śći ſwoie/ gdy też iuż vważyſz żywotek ſwoy pobożny/ ná kto
16:
rym cie kolwiek Pan thwoy poſthánowić będzie racżył/ nie
17:
bądźże onym ſkrzętnym á fráſownym goſpodarzem/ co iáko
18:
mnich w Cżęſtochowey chodząc wſzytko dyabły wygania.
19:
Vyrzyli kozę ráno wſtawſzy ná dworze/ to woła biegáiąc/ á
20:
nie cżásże było tego dyabłá dawno ná pole wygnáć? Vyrzy
21:
ſwinię w brogu/ tho záſię woła/ ono dyabeł w brogu/ hálás
22:
dyable zá drugiemi ná pole. Vyrzy ſmieći w izbie to woła/ á
23:
nie cżásże wam było thego dyabłá z izby wymieść? Vyrzy
24:
gnoy pod końmi tho woła ná páchołká/ ieſzcżeż było nie cżás
25:
tego dyabłá dawno wymiotáć? Owa cáły dzień będzie dya
26:
bły z domu wyganiał. Więc y cżeladź potrwoży/ pogromi/
27:
iż iedni ſie pokryią/ drudzy biegáią by ſzaleni niewiedzą do
28:
cżego ſie pirwey rzućić/ á ſam biegáiąc zá nimi z mácżugą ták
29:
ſie vfráſuie że mu ſie y ieść ledwe áż k wiecżorowi záchce.
30:
A ták trudno to ieſzcże kto ma właſnie dobrym á wdzięcż=
31:
nym żywotem názwáć/ iedno kłopotem á fráſunkiem. Azaſz
32:
ſie nie lepiey z żonką/ z Vrzędnicżkiem/ á chociay y s pánem
Skrzęthny go=
ſpodarz.

33:
Woytem ráno wſtawſzy nadobnie námowić/ cżáſy y przy=
34:
padki ich rozważyć/ á czo pothrzebnieyſzego wedle cżáſu ro=
35:
zmyſlnie poſtánowić/ cżeladkę nadobnie roſpráwić/ káżde=
36:
mu cżego ma być pilen s powinnośći ſwey porucżyć/ łáſká=
37:
wie go náucżyć cżemuby ſam ſproſtáć do końcá nie vmiał/ te
38:
dy káżdy z oney łáſkáwey poſtáwy Páńſkiey/ y z oney niepo=
39:
gromney náuki iego z więtſzą ochotą y z więtſzą pilnoſcią bę
40:
dzie ſie ſtárał/ áby ſie onemu pánu náwſzem przyſłużył/ y dá=
leko mu


strona: 107

żywotá pocżciwego cżłowieká.Liſt 107.
1:
leko mu wſzytko ſporzey poydzie niżliby mu náde łbem mácżu
2:
gą machał. A wſzákoż iednák nie wádzi miáſto krothofile/ y
3:
do tego y do owego ſie przechodzić/ ieſliże ták robi y ták cży=
4:
ni iáko mu roſkazano. A wſzákoż ieſlibyś ie też nálazł ſpiącze
5:
iáko Apoſtoły w ogrodcu/ thedy też niewádzi ich mácżużką
6:
przebudzić/ áby ná nie pokuſy nie przychodziły. Tedy y ſam
7:
ſie nie vfráſuie/ y z oney wdzięcżney á niezáfráſowáney prze
8:
chadzki przyſzedſzy do domu y ſmácżniey zye/ y wſzythko mu
9:
przydzie iáko powiedáią by wianki wił.
10:
❡Rok ná cżterzy cżęśći rozdzielon.
11:
A
Le iż rozne ſą cżáſy w roku/ też ſą y rozne przypadki y w
12:
goſpodárſtwie/ y w káżdey ſpráwie cżłowieká poććiwe
13:
go/ gdyż rok ieſth ná cżworo rozdzielon. Naprzod Wioſná/
14:
więc Láto/ potym Ieſień/ więc Zimá. A w káżdym s thych
15:
cżáſow/ y potrzebnego á roznego goſpodárſtwá/ y roſkoſz=
16:
nych cżáſow y krotofil ſwych w ſwoim onym pomiernym á
17:
w ſpokoynym żywocie poććiwy cżłowiek może ſnádnie vżić.
18:
Bo gdy przypádnie Wioſná/ ázaſz owo nie roſkoſz z żonką/
19:
s cżeladką po ſadkoch/ po ogrodkoch ſobie chodzić/ ſzcżepkow
20:
náſzcżepić/ drobne drzewká rozſádzić/ niepotrzebne gáłąſki
21:
obćináć/ mſzyce pozbieráć/ krzacżki ochędożyć/ okopáć/ trza=
22:
ſkowiſkiem oſypáć/ bo tego trzebá áby około młodego dzew
Szcżepy y ine
rzecży mnożyć.

23:
ká chwaſt nie roſł. Bo coby miáło drzewko rość/ tho mu onę
24:
wilgotność chwaſt wyciągnie. Też gdy młode drzewká roz
25:
ſadzaſz niepotrzebne gáłąſki precż obrzeż/ y wirzch ieſliby ſie
26:
wynioſł wyſoko. Bo nowo wſádzony korzeń/ gdy ieſzcże w
27:
ſobie wilgotnośći nie ma/ gdzie wiele gałęźi ná gorze/ nie mo
28:
że ich vżywić. Też gdy ſzcżepiſz á pniacżek rozbijeſz/ tedy no
29:
żikiem nadobnie gniazdecżká gdzie maſz gáłąſkę wſádzić wy
30:
bierz/ tedy y gáłąſká pięknie przyſtánie/ y pniacżek iey nie śći
31:
ſnie á nie zmorzy/ y wnet ią ſnádniey ſok obleie iż ſie pręthko
32:
prziymie.
33:
Też ſobie y Winecżká y Rożycżek możeſz przyſádzić/ bo ſie
34:
to bárzo łácno wſzytko á zá bárzo máłą pracą prziymie. Do
Vino ſádzić.

35:
ſtawſzy gáłęźi winnych/ vkopawſzy dołek/ náſypáwſzy gno=
36:
iu drobnego á thrzaſkowiſká/ położywſzy dwie gáłąſcze ná
37:
krzyż/ środek onych gáłązek wtłocżywſzy w on dołek/ nado=
38:
bnie onąż ziemią przyłożyſz/ á końce ku gorze wypuśćiſz/ tedy
39:
ſie to bárzo ſnádnie prziymie. Tákże też tám chwaſtu ſtrzeż/
boć ten káżdą


strona: 107v

Kſięgi Wtore
1:
boć ten káżdą rzecż zágłuſzy. Potym kiedy ſie rozroſcie/ nie=
2:
potrzebne gáłąſki y liſcie gdzie go wiele obrzynay/ bo thákże
3:
też to wilgotność wyciąga ktora miáłá gronká vrośćić/ iá=
4:
ko y chwaſt około ſzcżepow. Więc też ſobie poydzieſz potym
5:
do ogrodecżkow/ do wiridarzykow/ grządki nadobnie ka=
6:
żeſz pokopáć/ nie cżyńże ich owák kołpakiem názbyt wyſoko/
7:
bo y wodá ſnádnie z nich ſpłynie/ w głębokiey broździe nic
8:
nigdy nie będzie. To ſobie z oną roſkoſzą náſieieſz ziołek po=
Ogrodki poży=
tecżne.

9:
trzebnych/ rzodkiewek/ ſáłatek/ rzeżuſzek. Náſádziſz málu=
10:
necżkow/ ogorecżkow. Y máioranik/ y ſzáłwiyká/ y ine zioł=
11:
ká wſzytko to nic nie wádzi. Więc włoſkich grochow/ więc
12:
wyſokich koprow/ więc y inych wiele rzecży/ co ſie to wſzyt=
13:
ko przygodzi. Bo to záſię kiedy wzeydzie/ tedy to y pánienki/
14:
álbo ty ine domowe dziewecżki mogą wypleć y ochędożyć.
15:
Więc niewádzi brzoſkiniową/ merellową/ márunkową ko=
16:
ſtecżkę wſádzić/ álbo też włoſki orzeſzek/ bo to wſzytko pręt=
17:
ko vroſcie/ á przedſię y pożytek vcżynić może. Tákże groſz da
18:
wſzy chłopu ná dzień śiłá grządek może nákopáć co ſtánie zá
19:
dzieſięć.
20:
Ale naydzieſz drugiego tákiego niedbálcá co mu ſie to bár
21:
zo trudno widzi/ y powieda więc: Oy wolałbych ia tu gnoiu
22:
náwoźić á ięcżmieniá náſiáć. Ale ieſli może być y gnoy/ y ięcż
23:
mień/ y to wſzytko/ á cożći to wádzi/ coć y roſkoſz/ y krotofilę
Nie zle groſz
dáć kilko vro
bić.

24:
y pożytek cżyni? Boć iuż z gnoiem łácnieyſze miſterſtwo/ le=
25:
dá to chłop wywiezie/ á Włodarz álbo Woyt iáki może te=
26:
go doźrzeć. Aleć wierz mi y toć ſtánie zá ięcżmień. Bo chło=
27:
pu daſz groſz ieſli máło maſz ludzi do roboty iżći płonek przy
28:
nieſie/ daſz drugi groſz iżći ich náſzcżepi/ á gdy to zroſcie/ the=
29:
dyć iedno drzewo y grzywnę pożytku vcżynić może. Ano to
30:
cżyſty groſz czo ich kilko z niego vrość może. Nie groſzći thu
31:
krzyw/ ále gnuſność á niedbáłość leniwego chłopá. Azaſz le=
32:
piey iżći łopian pod okny ſmierdzi á pokrzywá cie párzy/ ni=
33:
żlibyś co inego ná to mieyſce poſádził? Bo być też to y pożyt=
34:
ku żadnego pieniężnego nie vcżyniło/ tedy ázaſz máły pożytek
35:
potrzebá domowa? Bo z iábłuſzká możeſz ſobie kilká potra=
36:
wek vcżynić/ dobre wárzone/ dobre ſmáżone/ dobre piecżo=
37:
ne/ dobrze im gęś nádziać/ dobra káſzá z nich przetárſzy przez
38:
durſzlák/ dobrze ie vſuſzyć y w pudle ná cáły rok chowáć/ nie
39:
wſzytko głąby gryść iáko świniá. A ſámá iedná roſkoſz prze
40:
chodzić ſie ſobie y ſam y s przyiacielem miedzy onemi roſko=
ſzkámi ſwe


strona: 108

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 108.
1:
grafika
2:
ſzkámi ſwemi/ á zacżći to ſtánie? bo wżdy rzeką iż cżyſty á o=
3:
chędożny cżłowiek w domu ſwoim.
4:
❡Wioſnę kto niedbále opuśći śiłá
5:
ná tym należy.
6:
N
Vż záſię tego pilno trzebá doźrzeć/ áby nadobnie rolicż=
7:
kę vorano/ á czo narániey może być/ bo thák w żywocie
8:
ſwym iáko y w goſpodárſtwie iáko iednę godzinkę vpuściſz
9:
iuż śiłá vpuśćiſz/ ále kędy możeſz vprzedzay gdy cżemu przy=
10:
pádnie pogodá s káżdym goſpodárſtwem. Doyrzyſz też te=
Wioſny nie o=
puſzcżáć.

11:
go áby porządnie wſiano/ nadobnie vwlecżono. Bo kiedy ty
12:
thák Pánu Bogu oddaſz ziemię porządnie ſpráwioną/ iużeś
13:
nie ty krzyw że ſie nie vrodzi/ iuż to wſzytko Pánu Bogu po=
14:
rucżay. Tákże przydzie cżás ięcżmykowi/ groſzkowi/ tátárec
15:
ce/ nic cżáſu nie opuſzcżay. A niewiele ſie tymi rzecżámi dro=
16:
bnemi baẃ/ chybá coby potrzebá domowa znioſłá. Bo nie=
17:
máſzći zboża inſzego pożytecżnieyſzego iedno żyto/ pſzeniczá/
18:
ięcżmyk miły/ á owies. Bo ty drobne rzecży áni wzwieſz iá=
19:
koć ſie rozlecą. Ale s tych drugich zboż iuż maſz chleb/ iuż maſz
20:
piwo/ iuż maſz koniá/ iuż maſz wołu/ iuż maſz połeć/ iuż maſz
21:
owiecżkę. A s tego wſzytkiego y pieniąſzki/ y hoyna potrze=
22:
bá domowa vroſcie. A z oſtátkiem też kto nie ma portu więc
23:
do targu/ álbo ſłodmi wyſzynkowáć/ bo y to pożytek niemá=
Tły vcży=


strona: 108v

Kſięgi Wtore
1:
ły vcżyni. A wioſny co napilniey bądź pileń/ boć tho głowá
2:
wſzytkiemu rokowi. Thu iuż co wſádziſz/ czo wſzcżepiſz/ czo
3:
wſieieſz/ to iuż ná wſzytek rok rość będzie/ tylko doglądać á=
4:
by tego kozy nie głodáły/ á chwaſthy álbo pokrzywy nie zá=
5:
głuſzáły.
6:
Ieſliże też maſz ſádzawecżki álbo ſtawki iákie/ tho też tego
7:
trzebá nie opuſzcżáć/ nadobnie dno przeſuſzywſzy/ á gdy iuż
8:
trawecżką podroſcie nie głęboko wody przyſtáwić/ ſiedḿ ál
9:
bo dziewięć kárpi puśćić/ tákież w drugą káraſkow. Bo śił=
10:
na to lichwá ſkilká ryb puśćić á kilká ſet kop wziąć. Ieſli też
11:
maſz łońſkie drobne/ tedy to w ſtawecżki rozſádzić/ á nie ma=
Rybámi poży=
tek vcynić.

12:
ſzli nábyć álbo kupić/ áli to poroſcie/ áli ty y pieniąſzki y poży
13:
tek s tego możeſz mieć. A nie żáłuy grzywny ktorać może v=
14:
cżynić dzieſięć y ſtawku poſypáć/ y nowy gdzie możeſz ieſli po
15:
temu mieyſce maſz vkopáć/ bo to y roſkoſz/ y pożytek/ y wdzię
16:
cżna krotofilá. Idzieſz ná przechadzkę áno rybecżki przed o=
17:
cżymá twemi ſkacżą/ pirwſza roſkoſz. Każeſz chłopiętom zá=
18:
brnąć/ druga roſkoſz/ zá cżęść weźmieſz grzywnę/ á drugie też
19:
do panwie/ trzecia roſkoſz/ á ſnadź tá thrzecia ma coś na=
20:
przod przed tymi drugiemi.
21:
❡Pcżoły/ owce niemáły pożytek vcżynić
22:
mogą/ tákże y ine rzecży.
23:
N
Vż też ieſli maſz pcżołki/ tedy ie też wcżás podchędożyć/
24:
chorym miodu podſtáwić/ tákże też chwaſtow y niepo=
25:
trzebnego plugáſtwá miedzy niemi nie dopuſzcżáć. A niema
26:
ſzli ſwięte to połgrzywny co grzywná z niego vrość może.
27:
Nuż też owiecżki ázaſz też ty máły pożytek vcżynić mogą? A
28:
niemaſzli ich cżym chowáć/ więc ich ná wioſnę kupić á ná ie=
Woły. Konie/
Owce/ Pcżoły/
etcete.

29:
ſień przedáć. Daſz zá parę połgrzywny/ á weźmieſz záſię gdy
30:
iágniątko vroſcie wieſieni zá onęſz parę ſwoie połgrzywny.
31:
Oblicżże ſobie coć wełná z nabiáłem vcżyni ieſli ie przez rok
32:
przechowaſz. A ták nie trzebáć pieniędzy w płat dáwáć/ śił
33:
nać tu lichwá á pobożna domá vroſcie/ ieſli będzieſz miał pie
34:
cżą o ſobie. Nuż też wołká ſthárego álbo iákiego podroſłego
35:
możeſz zá młodego przefrymárcżyć/ przez látho go wypáść/
36:
źimie plewkámi/ zgonienkámi iáko táko wygłaſkáć/ Będzye
37:
cie koſztował dwie kopie á weźmieſz zań cżterzy. Nuż theż
38:
wieprzká choćbyś też zań dał połkopy/ więcz go chwaſthem
młotem/


strona: 109

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 109.
1:
młotem/ y cżym możeſz przez látho rozetkáć/ á pothym máło
2:
mu ziárná dodawſzy/ áliſz ty kopę zá połeć/ á drugie y z dro=
3:
bnemi rzecżámi zoſtánie w zyſku. A máłaſz to lichwá proſzę
4:
cie? A máłyſz tho pożytek ſobie może poććiwy cżłowiek bez
5:
wielkiey prace á nápoły s krotofilą vcżynić? Azaſz też zle źro
6:
bká kupić zá dzieſięć złotych á dáć go zá trzydzieśći? Iedno=
7:
by nie trzebá zbytnim legatem być/ ábo ſie zbytniemi á niepo
8:
trzebnemi bieſiádámi záwżdy báwić.
9:
Nuż też páni łáſkáwa domowa ázaſz też z drugiey ſtrony
10:
nie może bez wielkiey pracej á nápoły s krotofilą nadobnych
11:
pożytecżkow nácżynić? gdy ſię zábáwi około ogrodow/ oko
12:
ło nabiáłow/ około lnow/ około konopi/ wſzytko á wſzytko
Pániey goſpo=
dárſtwo.

13:
może ſie to ſowicie opłáćić/ y domek ſie nápełnić. Bo to źimie
14:
záſię z dziewecżkámi poprzędzie/ płocienek náſpráwuie/ mo=
15:
że y vprzedáć/ może y pothrzebę domową záwżdy poććiwą
16:
mieć. Nuż też y gąſká niezła/ bo y piorká y miąſko wżdy theż
17:
dármo nie wynidzie/ á máły to koſzt/ trawki náſiekáć/ vkrop
18:
kiem gorącym ią odmiękcżyć/ otrąbkámi poſypáć/ to ſie ták
19:
thym dobrze pan młody gęś vchowa iáko owſem/ bo mu tho
20:
ſnádniey y połknąć/ y przechowáć. Nuż też kurcżątko/ nuż też
21:
kacżątko/ nuż też y gołębiątko wſzytko tho nic nie wádzi/ bo
22:
to bez trudnośći á nápoły s krothofilą wſzytko być może. A
23:
przedſię y ſławá y pożytek s tego roſcie/ iż wżdy rzeką iż po=
24:
rządek w domu.
25:
A thák ſzkodá pocżćiwemu cżłowieku gdy cżás do cżego
26:
przypádnie márnie go tyráć/ boć doſyć cżáſow będzie inych
27:
y bieſiad y krotofil vżywáć/ ále gdy też cżás cżego á zwłaſz=
28:
cżá ktorego iuż vgonić nie może/ ſzkodá go niepotrzebnie opu
29:
ſzcżáć/ bo ten powiedáią z wodą nam poſpołu vcieka.
30:
❡Láto gdy przydzie co z nim cżynić.
31:
N
Vż gdy przydzie ono gorące Láto/ ázaſz nie roſkoſz gdy
32:
ono wſzytko coś ná wioſnę robił kopał nadobnieć doź=
33:
rzeie á poroſcie/ ánoć nioſą iábłuſzká/ gruſzecżki/ wiſnecżki/
34:
ſliwecżki s pirwſzego ſzcżepienia twego. Więc z ogrodkow
35:
ogorecżki/ málunecżki/ ogrodne ony ine roſkoſzy. Ano młode
36:
maſłká ſyrecżki náſtáną/ iayká ſwieże/ áno kurki gmerzą/ á=
37:
no gąſki gągáią/ áno iágniątká wrzeſzcżą/ áno proſiątká bie
Roſkoſzy le=
tnie.

38:
gáią/ áno rybki ſkacżą/ tylko ſobie mowić/ vżyway miła du=
39:
ſzo maſz wſzytkiego dobrego doſyć/ á wſzákoż z boiáźnią bo
T ijżą/ á z


strona: 109v

Kſięgi Wtore
1:
żą á z wiernym dziękowániem iemu. Poiedzieſz záſię ſobie s
2:
krogulaſzkiem do żniwá/ áno nadobnie żną/ dziewecżki ſobie
3:
ſpiewáią/ drudzy pokrzykawáią/ ſnopki w kopy znowu vkłá
4:
dáią/ áno im y miley y ſporzey robić kiedy páná widzą. A
5:
wſzákoż nie owego co ſie z nimi po polu z mácżugą goni/ ál=
6:
bo bicżem po grzbiecie kołáce. Támże ſobie y przepiorecżkę
7:
vgonić może/ ále nie owák áby proſo ábo inſze zboże vbogim
8:
ludkom łámáć miał. Abowiem on pátrząc ná to nie może bez
9:
żáłośći być/ á mowi poćichu bodayż w niey zyadł złego du=
10:
chá. Też nie owák áby wſzyſcy ſthali dziwuiąc ſie á wołáli/
11:
owo pádłá pánie pádłá/ A pan ſie przed nimi pyſzni iż chro=
12:
ſcielá vgonił/ á oni ſtoią dziwuiąc ſie śirpy porzućiwſzy. A=
13:
bowiem w káżdey rzecży trzebá cżáſu y miáry záwżdy vży=
14:
wáć.
15:
To też tu trzebá doźrzeć áby nie mokro w brogi vkłáda=
16:
no/ á o brogi ſie wcżás ſtáráć niżli w ten cżás kiedy vkłádáć/
17:
á wcżás ie y poſzyć y pod nimi vchędożyć. A wſzákoż czo ná
18:
naſienie ma być to wcżás woźić y w ſtogi ábo do ſthodoł v=
19:
kłádáć/ bo to y w gumnie przeſchnąć może/ bo s káżdą rzecżą
20:
ſzkodá cżáſu opuſzcżáć/ á záwżdy vprzedzáć gdzie kto może.
21:
❡Ieſienne roſkoſzy y goſpodárſtwá.
22:
P
Rzydzie Ieſień ázaſz nie roſkoſz do ſiáná ſie przeieździć/
23:
áno nadobnie vorano/ nadobnie ſieią/ włocżą/ ſpiewá=
24:
ią/ áno ſerce roſcie/ áno ſie nádzieią cieſzy iż s tego dali Pan
25:
Bog docżekáć ná drugi rok pożytek vroſcie. A wſzákoż tego
26:
doźrzeć áby było dobrze vorano áby vrzechy nie było/ áby tyl
27:
ko trawy nie proto. Bo ieſliże ziemiá nie będzie z głęboká v=
Ieſienne go=
ſpodárſtwo.

28:
miękcżona/ iuż zyárno nie może korzonká głęboko puśćić/ iuż
29:
przyſzedſzy ná twárdą zięmię płáſzcżyć ſie muśi/ á ſłuſznie ſie
30:
wkorzenić nie może/ więcz y rychley wypre/ á ná wioſnę nie
31:
łácno mu rość ſporo. Theż trzebá pilnowáć áby ſie dobrze
32:
záwlokło/ áby brył ieſli może być nie wiele było/ á wcżás/ á
33:
co narániey/ bo im ſie zboże napiękniey vſciele ná źimę/ thym
34:
mu ſporzey będzie rość ná Wioſnę/ bo drudzy powiedáią iż
35:
rychley wypre/ thrudnieyći záwżdy owemu czo ſie dopirko
36:
zgligi káżdy gwałt wyćirpieć/ niżli owemu co iuż moc záwe=
37:
źmie. Bo y dziecię rychley ſie zawżdy ſtlucże niżli chłop ſtári.
38:
Też thego trzebá dopilnowáć/ áby ziárno było dobrze wy=
39:
ſchłe/ bo mokre álbo niedoźrzáłe pewnie zgnije. A nie dármo
Pan mo=


strona: 110

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 110.
1:
Pan mowi w Ewányeliey: Niſi granum frumenti mortuum fu
2:
erit ipſum ſolum manet, to ieſt/ Ieſli ziárno zbożne nie będzye
Ian w xij. kapitu.

3:
vmorzono/ to ieſt dobrze wyſuſzono/ ſámo w ziemi zoſtánie.
4:
❡Krotofile Ieſienne.
5:
T
Amże ſobie możeſz kázáć y pieſki/ ieſli ie maſz/ wywrzeć/
6:
támże ſobie wnet roſkoſzną krotofilę vcżynić/ áno rozli=
7:
cżne głoſy iáko flethnicżki s puzany krzycżą/ áno myſliwiecz
8:
wrzeſzcży/ trąbi doieżdzáiąc zá nimi. Wypádnie záiącżek/ á=
9:
zaſz go nie roſkoſz poſzcżwáć/ zá nim ſobie pobiegáć/ á ieſzcże
10:
lepſza do lęku go przywięzáć y do domu przynieść/ áno chuć
11:
y dobra myſl roſcie/ áno ſie kreẃ dobra mnoży/ áno żołądek
12:
przechowywa/ áno wſzytko zdrowo/ wſzytko miło. A wſzá=
Ieſienne roſko
ſzy.

13:
koż iáko ná káżdą rzecż ták też y ná thę trzebá cżáſu pátrzyć.
14:
Nie w on cżás kiedy ieſzcże zboża ſtoią/ álbo drugie doraſtá
15:
ią/ bo iuż tám muśiſz bez rozmyſłu bieżeć gdzie pan záiącz o=
16:
boz ſwoy zátocży/ áno iedno pśi połamią/ drugie ſzkápy po=
17:
depcą/ áno grzech/ przeklęctwo á niewdzięcżność dárow bo
18:
żych. Przyiedzieſz do domu áno ſie ieść chce/ áno iuż wſzytko
19:
nadobnie gotowo/ áno grzybkow rydzykow nánoſzono/ á=
20:
no ptaſzkow náłápano. Bo y to niemáła krotofilá/ y pan ſo=
21:
bie cżáſem w budzie bárzo rad poſiedzi. Vyrzy pochwili á=
22:
no miody podbieráią/ áno owiecżki ſtrzygą/ áno owoce zno
23:
ſzą/ zákrywáią á drugie ſuſzą/ áno rzepy kápuſthy do dołow
24:
chowáią/ vkłádáią/ drugie też ſuſzą/ áno wſzytko miło/ wſzy
25:
tko ſie ſmieie/ wſzytkiego doſyć/ iedno trzebá tego doyrzeć/ á=
26:
by to wſzytko było porządnie opátrzono/ áby to co ſie z wiel=
27:
ką pracą názbieráło/ áby ſie to ledá iáko nie popſowáło. Te=
28:
dy s thego powoli y grzywná ſie zámnożyć może/ y potrzeby
29:
ſwey poććiwey porządny cżłowiek záwżdy z roſkoſzą vżyć
30:
ſobie może/ y roſkoſznego żywotá/ kiloby go ſam ſobie dobro
31:
wolnie nie pſował.
32:
❡Goſpodárſtwo Ieſienne domowe.
33:
I
Ednoby też trzebá kiedy cżemu cżás przypádnie iáko kár
34:
wowi dármo nie leżeć/ á nadobnie ſie y z żonką y s cżelad
35:
ką do wſzytkiego przycżynić. Bo im więtſzy doſtátek w do=
36:
mu będzie/ tym ſie też będą wſzyſcy lepiey mieć/ bo to y poży=
37:
tek/ y roſkoſz/ y krotofilá. A co to ieſt zátrudność/ iuż kápuſty
T iijrzepy/


strona: 110v

Kſięgi Wtore
1:
rzepy/ páſternaki/ piotruſzki/ y ine rzecży dobrze opátrzywſzy
2:
kápuſtki nadobney oſobno obrawſzy/ fáſę iednę ná to obroći
3:
wſzy/ nápoły głowki przekrawáiąc nadobnie ią vłożyć/ ćwi
4:
kiełką przekłádáć/ koprzyku do niey nákłáść/ thedy będzie y
5:
ſmácżna y cżyrwona/ tákże y roſołek z niey będzie nadobny y
6:
onemi ziołki pięknie pachnący.
7:
Nuż też ćwikiełki w piec námiotawſzy/ á dobrze przypiek=
8:
ſzy nadobnie ochędożyć/ w tálerzyki nákráiáć/ tákże w fáſecż
9:
kę vłożyć/ chrzanikiem co nadrobniey vkrążawſzy przetrzą=
10:
ſáć/ bo będzie długo trwáłá/ thákże koprem włoſkim troſzkę
11:
przetłukſzy przetrzęſáć/ á octem pokrapiáć/ á ſolą theż trochę
Przyſmáki do=
mowe nie koſz=
towne.

12:
przeſaláć/ tedy to ieſt ták oſobny przyſmák áni twoie limunie
13:
bo y roſołek bárzo ſmácżny/ y ſámá páni ćwikłá/ bo iuż będzie
14:
y bárzo ſmácżna y bárzo nadobnie pachnęłá. Albo też kopru
15:
włoſkiego poki ieſzcże zielony thákże z gáłąſkámi nárzezáć/ y
16:
iákoby káżdą gáłąſkę wárkocżkiem przepleść/ tákże w fáſecż
17:
kę vłożyć/ ocetkiem przekropić/ á ſolą potroſze przetrząſnąć/
18:
á kámieniem przyłożyć/ tákże też to przyſmák y oſobny y dłu=
19:
go trwáiący może być. Albo tez rydzykow náſolić/ grzibkow
20:
náſuſzyć/ á coż to zá praca? á długoż to zámieſzka? ále leniwe
21:
mu niedbálcowi wſzytko ſie trudno widzi.
22:
Nuż też záſię ázaż zle ogorecżkow náſolić? tákże też koprzy
23:
kiem á wiſniowemi álbo dębowemi liſtki przekłádáć/ áby by
Nowinek przy
kopáć.

24:
ły mocnieyſze. Zaſz też wádzi y powidłek ſobie nádziáłáć? o=
25:
wocow náſuſzyć/ rożycżek álbo inych ziołek náſmáżyć/ wo=
26:
decżek nápalić/ wſzytko to roſkoſz á krothofilá/ á dom wſzyt=
27:
kiego pełen/ co ieſth bárzo wielki przyſmák ku roſkoſznemu á
28:
ſpokoynemu żywotowi cżłowieká poććiwego. A odpráwi=
29:
wſzy ty domowe goſpodárſtwá/ oſiawſzy też dobrze/ więcz
30:
też nie wádzi/ ieſli cżás ieſt/ nowinki pokopáć/ gnoyku powo
31:
źić/ domkow/ chlewikow popráwić/ á niemaſzli kiem/ więcz
32:
Bogiem á groſzem/ á nie żáłuy ſie ná to áni zádłużyć áni przy
33:
ſtáwić. Bo to ſwięta kopá co dwie zá ſobą przynieść może.
34:
To iuż potym tám odpráwiwſzy domek y potrzeby iego/ mo
35:
żeſz y przeieźdzek/ y wdzięcżnych bieſiad/ y miedzy przyiacio=
36:
ły y w domku ſwoim vżyć.
37:
❡Zimá co zá pożytki y co zá roſkoſzy
38:
w ſobie ma.
Przydzie


strona: 111

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 111.
1:
P
Rzydzie źimá ázaſz máła roſkoſz kto ma láſy álbo łowi=
2:
ſká z rozmáitym ſie źwirzem nágonić/ á ieſli ſie poſzcżę=
3:
śći/ więc go nábić/ y przyiacielom ſie záchowáć y ſobie poży=
4:
tek może ſie s tego vcżynić. Kto też ma ieziorá/ ſtáwy wiel=
5:
kie niewody/ ázaſz nie roſkoſz po głębokich wodach ſie nácho=
6:
dzić álbo náieździć/ niewody zápuśćić/ ryb rozlicżnych náło
7:
wić/ tákże ſie y przyiacielom záchowáć/ y ſobie pożytek vcży=
8:
nić. A ieſli nie ma láſow álbo wod wielkich/ ázaż też zła ſarn
9:
ká álbo wilcżek s ſiathkámi go poſzukawſzy/ á ſkorá dziś zá
10:
pięć złotych máło nie iáko ryſia. Albo też kuſzę żelázną ná li=
11:
ſá záſtáwić/ y zá tego też nie zła kopá. Albo też ná mnieyſzych
12:
wodach káráśi/ kárpi/ okuni/ y ſzcżucżek ſobie náłowić.
13:
A nákoniec by też nie było więcey/ ázaſz nie roſkoſz s chár=
14:
ty ſie przeieździć/ ná cietrzewká ſieć záſtáwić/ kuropátwicż=
15:
kę rozſiádem przykryć/ á przeieździwſzy ſie/ á obłowiwſzy ſie
16:
do domu przyiecháć áno izbá ciepła/ áno w kominie gore/ á=
Myſliſtwo źi=
mie.

17:
no potrawecżek nadobnych nágotowano/ áno grzanecżki w
18:
cżáſy w roſkoſznym piwie miáſto káraſkow pływáią. Po o=
19:
biedzie ſie do gumienká przechodzić dopátrzyć ſie ieſli dobrze
20:
wymłacáią/ ieſli kłoć wytrząſáią/ ieſli ſłomę dobrze vkłádá
21:
ią/ plewki/ zgoninki chędogo pochowáią. A ieſli ieſzcże to kto
22:
ma iż ná wozy náſypuią/ łáſzty do ſzkut álbo do komieg od=
23:
wożą. A ieſli tego nie ma/ tedy wżdy do targu náſypą/ zá co
24:
y pieniąſzkow/ y świeżego miąſká/ y białych chlebow/ y ko=
25:
rzenia/ y co roſkażeſz toć przynioſą/ tákże y winká ieſlić go bę
26:
dzie potrzebá.
27:
A wſzákoż y winko/ y miąſko/ y piwko zámożyſty dármo
Wino/ Piwo/
Mięſo darmo.

28:
mieć może/ iáko dziś niektorzy dziáłáią/ kupiwſzy kilko álbo
29:
kilkonaſcie becżek/ zá połowicę máło ſwych pieniędzy nie we
30:
źmie/ á połowicę dármo pije. Tákże też kupiwſzy gdzie ná do
31:
le kilkádzieſiąt álbo ſto iáłowicz/ przepędzi ie máło dáley ná
32:
gorę/ álbo tákże báránow/ álić máło nie dwádzieſciá káżde=
33:
go z nich do kuchniey dármo przypáść może. Thákże y piwo
34:
máiąc ſwoy browar/ by też dobrze połowicę do kárcżmy dał
35:
á połowicę ſobie zoſtáwił/ tedy zá onę połowicę weźmie pie
36:
niądze ſwoie. A wſzákoż iż ſie to nie káżdemu zeydzie/ tedy co
37:
kto zmoże/ y iáko kto może/ thák wżdy oprzątny á roſtropny
38:
cżłowiek ſnádnie ſie wżdy y tym y owym podeprzeć może.
T iiijZywno=


strona: 111v

Kſięgi Wtore
1:
❡Zywnośći dziwne vbogich ludzi.
2:
A
Le kto ſie chce tym dziwom przypátrzyć/ iáko ſie chudzi=
3:
ná żywi/ idź ná Krákowſki rynek/ tám ſie nádziwuieſz/
4:
áno iedná kiełbaſki ſmáży, druga gzelce przedáie/ druga wą=
5:
trobę piecżoną z octem á s cebulą/ druga też zwodzi/ druga z
6:
opłátki po rynku y po vlicach biega/ druga z wieńcy/ druga z
7:
ziołki y s cżyrwoną máſcią ſiedzi. Więc y v krup/ v ſledzi/ v
8:
máſłá/ v ſwiec/ v ſklenic/ v iábłek/ v żemeł/ v botow/ v ryb/ v
9:
żuru/ v barſzcżu/ v ogorkow/ v rozmáitych ogrodnych rzecży
Rozmáithe ży=
wnośći ludzkie

10:
ſiedzi/ á ktoby ſie ich nálicżył. Więc co ich po ſmátruziech/ po
11:
kramikoch/ pod krzyżmi ſiedzi/ Iedná z żelázem/ druga s pło=
12:
tnem/ druga z bárchánem/ z leſzem/ z goźdźmi/ y z rozmáitemi
13:
przypráwámi/ á ktoby ſie tego nápámiętał/ iuż nie licżąc ro=
14:
zmáitych á rozlicżnych rzemięſnikow co ſie ſwemi robotámi
15:
żywią/ dziwnych á dziwnych queſtow miedzy ludźmi ſie ná=
16:
pátrzyſz. A wżdy ſie żywią/ y w dobrych ſzáthach chodzą. A
17:
cożby poććiwy cżłowiek niemiał ſobie pożytkow náwymy=
18:
ſláć? kthorego Pan y rozumem/ y máiętnoſcią opátrzył. Ale
19:
náſzá ſzára pychá á náſzá wſzetecżna roſpuſtá tego drugiemu
20:
nie dopuśći/ że naydzieſz cżáſem doſthátecżnieyſzego chłopá
21:
we wśi niż ſámego páná. Gdyż náturá cżłowiecża ná row=
22:
nym może przeſtáć by ſie bogá bałá/ á żeby ſie káżdy ná ſwoy
23:
pomierny ſtan rozmyſlił. Azaſz máło Pan Bog dał rozmái=
24:
tych przyſmákow do ſnádnego dobrego mienia/ ták iákoch=
25:
my wyſzſzey ſłyſzeli/ poććiwemu cżłowieku? kiedyby iedno
26:
chciał/ á iżby też dobrowolnie á niedbále/ iáko ono ſtára przy
27:
powieść/ nie zápominał gruſzki ſwoiey w popiele.
28:
Nuż náchodziwſzy ſie po ſwym pobożnym goſpodárſth=
29:
wie/ iuż theż ſobie w ciepłey izbie vſiędzieſz/ álbo ſam álbo s
30:
przyiacielem. A ieſlić ieſzcże Pan Bog dziatki dał/ toć iuż iá=
31:
ko błazenkowie kugluią/ żonká s pánienkámi ſzyie/ też ſie s to
32:
bą rozmawia/ álbo też co powieda/ piecżenia ſie wieprzowa
33:
dopieka/ cietrzeẃ w roſołku/ á kápłun tłuſty s kloſkámi do=
34:
wiera/ więcz rzepká/ więcz ine potrawki. A cżegożći więcey
35:
trzebá? á cżegożći nie doſtawa ku poććiwemu wychowániu
36:
twemu? byś iedno ſam chciał/ á ſam thego y nábyć y vżyć v=
37:
miał/ tedyć Pan Bog wſzytkiego doſyć dał.
38:
grafika

strona: 112

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 112.
1:
Kápitulum xvij.
2:
Iáko iuż poććiwy cżłowiek poſtánowiwſzy oko=
3:
ło ſiebie y goſpodárſtwo y ine ſpráwy ſwoie
4:
ma ſpokoynego ſtaniku ſwego vżywáć.
5:
grafika
6:
A
Gdy iuż około ſiebie wſzytko nado=
7:
bnie/ pomiernie/ á poććiwie poſtánowiſz/ ták
8:
w domowych iáko y w poſthronnych ſpra=
Cżłowiek głu=
pi nikcżemny.

9:
wach ſwoich/ á iż też będzieſz chciał ſpokoyne=
10:
go á pomiernego żywothá ſwoiego vżyć/ nie
11:
bądźże też iáko pień przy drodze nikomu nie pożytecżny/ ſtá=
12:
ray ſie też wżdy ábyś y práwo ſwe w ktorym ſiedziſz/ y prá=
13:
wo Boże ktoreś powinien wżdy theż po kęſu rozumiał/ ábyś
14:
też miedzy ludźmi nie ſiedział iáko głucha oponá ná ſcienie/
15:
ábyś ſie też y do thego y do owego poććiwie przymawiáć v=
16:
miał/ y przyiaciel áby też s ciebie pociechę y poććiwość cżá=
17:
ſem miał. Bo máłoćby było po nas y Bogu y ludziom/ ieſli=
18:
bychmy tylko ták iáko głuchowie chodzili.
19:
Bo ácż przyrodzenie iuż thákie nośić muśimy iáko nam
20:
cżás przynioſł/ á iákye Pan Bog racżył dáć/ ále widząc ieſli=
21:
że ieſth tępe/ więc mu dodawáć oſtrog/ ćwicżeniem á bacże=
niem/ wy=


strona: 112v

Kſięgi Wtore.
1:
niem/ wywieduiąc ſie miedzy ludźmi co ná cżym zależy/ á cże
2:
go potrzebá wiedzieć poććiwemu ſtanowi twoyemu. Bo y
3:
źrzebiec rychley ſie obráca kiedy mu oſtrog dodádzą/ y noż o=
4:
ſtrzeyſzy kiedy go ogniwkiem álbo muſadkiem pociągną.
5:
Tákże y cżłowiecże przyrodzenie być było natępſze/ niechżeć
6:
ſie iedno ćwicżeniem pociągnie/ vyrzyſz żeć ſie y ná práwą
7:
ſtronę obrácáć będzie.
8:
❡Cżytáć poććiwemu kto vmie ieſt
9:
rzecż bárzo potrzebna.
10:
A
Ták ieſli vmieſz cżytáć/ ázaſz to nie roſkoſz też ſobie cżás
11:
vpátrzywſzy nád kſiąſzkámi poſiedzieć/ práwá y powin
12:
nośći ſie ſwey dowiedzieć. Więc ſie námowić z onemi Phi=
13:
lozophy/ z onemi mądremi przeważnemi á Rycerſkiemi lu=
14:
dźmi/ nie trzebáć będzie wielkiego nakłádu/ zbiegaſz wſzytek
Cżytáć roſkoſz.

15:
ſwiát lekkim koſztem tuż ná mieyſcu ſiedząc/ ták iákoby tám
16:
wſzędzie ocżywiſcie był/ á iákobyś wſzythko widział/ ácż nie
17:
ták wżdy dobrze/ ále wżdy lepiey niżli nic/ quia non cuilibet li=
18:
cet adire Corintum, to ieſt/ nie káżdemu w drogę do Korintu/
19:
bo tám trudne przeiázdy/ więc ſie o nim ná mieyſczu dowie=
20:
dzieć/ á wiárą mocno oſtátká dołożyć/ tedyć wſzytko zá ied=
21:
no ſtánie iákobyś tám był. Nuż záſię ázaſz to nie roſkoſz wie
22:
dzieć przyrodzenie káżdego źwirzątká/ káżdego ptaſzká/ káż=
23:
dego drzewká/ káżdego ziołká/ s cżego ſie może y goſpodár=
24:
ſtwá wiele náucżyć/ y w przygodzie wżdy ſobie cżáſem po=
25:
moc/ y miedzy ludzi przyſzedſzy nie ſiedzieć iáko dármo bith/
26:
gdzie ſie wżdy będzie vmiał y ku temu y ku owemu przymo=
27:
wić.
28:
Nie baẃże ſie też záſię ledá cżym/ bo máło tobie po Owi=
29:
diuſzu/ po Horáciuſzu/ bo ná cię trudny y fábułámi zábáwio
30:
ny. Ale ſobie to cżytay coby cie nadobnych cnot á poććiwego
31:
żywotá vcżyło/ bo cie tho może piękniey ozdobić niżli fábuły
32:
niepotrzebne/ biorąc piękne przykłády z onych zacnych ludzi
33:
przodkow pirwſzych/ s poććiwych ſpraw ich/ iáko nadobnie
34:
w onych pięknych pomiárach/ w onych rozważnych ſprá=
35:
wach á ozdobnych poććiwoſciach żywothy ſwe ſtánowili/ y
36:
w nich ſie záchowywáli.
37:
❡Koniá/ zbroie y inych rzecży poććiwemu
38:
ſprobowáć ieſt rzecż potrzebna.

strona: 113

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 113.
1:
N
Vż gdy ſie też trefi cżás potemu y pogodá/ ázaſz też to nie
2:
ieſt rzecż potrzebna cżłowiekowi poććiwemu ná koniká
3:
wſieść/ zbroicżki ſobie przypátrzyć/ ſłudze też ná drugiego ká
4:
záć wſieść/ álbo ieſliby ſie przytrefił dobry thowárzyſz iáki/
Przeieżdzká
poććiwa.

5:
więc tu ſobie pomiernie pobiegáć/ ſpytáć go ieſli ſie też vmie
6:
obroćić/ álbo z rázu wyſkocżyć/ álbo ſie záſtánowić gdy tego
7:
pothrzebá/ álbo ieſli mu ſie thákie wędzidłko podoba/ ieſli w
8:
nim łbem nie ſtrząſa/ álbo ieſli nie nabożny/ ieſli w niebo nie
9:
pátrzy łeb wzgorę podnioſzſzy. Więc też nie wádzi ieſli po
10:
temu zdrowie y drzewecżko wziąć/ nádobnie ſobie z nim po=
11:
igráć/ álbo też do pierſcionká álbo do cżapecżki pomierzyć/
12:
bo ſtąd y krotofilá y ćwicżenie vrośćći może. Y potym kiedy
13:
miedzy ludzi vććiwe ſie threfiſz/ iuż będzieſz wſzędy wdzięcż=
14:
nieyſzy/ gdy to będzieſz vkazáć vmiał cżego drugi nie vmie.
15:
Ale gnuſność náſzá á tępość wſzitko to nam ſnádnie odeimie
16:
Bo będzie drugi wolał gdzie w cieniu pod dębem leżeć/ álbo
17:
w kofel náględáć/ niżliby ſie tym co ieſt iemu potrzebnego ál
18:
bo pożythecżnego páráć miał. Y dąbći nie zámieſzka/ y kufel
19:
nie záiąc/ wierz mi iż cie docżeka áż s przeieżdzki przyiedzieſz.
20:
Bo przydą trwogi álbo potrzeby iákie/ iákoż ſwiát bez te
21:
go być nie może/ iuż śiłá będzieſz miał przed onym chwaſtem
22:
co ni konicżká oſieść/ ni drzewecżká w rękę wziąć/ ni zbroicż=
Niećwicżone=
mu wſzyſthko
trudno.

23:
ki ná ſię włożyć nie vmie. A cżáſem s przeſtráchu zádni plách
24:
ná przodku ſobie záwieśi/ á mnima iż ták bárzo dobrze. Nuż
25:
y Hethman y káżdy dzielny cżłowiek iuż cie będzie ná lepſzey
26:
bácżnośći miał/ wiedząc tho wżdy ná cię iż tho vmieſz cżego
27:
drugi nie vmie. Iuż cie s przednieyſzemi ludźmi będzie poſy=
28:
łał/ iuż cie rychley y ná ſtraż wypráwi. A on proſty ćichopęk
29:
muśi dáleko ſtroną chodzić. Iużći ſtąd ſławá/ ozdobá/ y pię
30:
kna znáiomość rość y mnożyć ſie ſnádnie może.
31:
Boć nie to miſtrz co ſie ná ćichey wodzie woźić vmie/ ále
32:
to więtſzy kiedy wſtáną wiátry burzki/ iż y rádzić/ y pomoc/
33:
y rátowáć vmie/ y ſercá drugim doda/ iż ſie ochotniey poſpo
34:
łu s nim co rychley do brzegu dogrzebáć będą. Tákże y thám
Zwycżay thru=
dno przeło=
mić.

35:
w tych ſwieckich przypádłych burzkach ktho nie vmie iedno
36:
ſie w kábat vwiązáć/ kołet pięknie poſtánowić/ obercuchy o=
37:
wy nádąć/ iuż mu thám záprawdę będzie trudno z żeláznemi
38:
ſie obercuchy obchodzić. Abowiem zwycżay káżdy ſtoi/ po=
39:
wiedáią/ zá drugie przyrodzenie. A wſzemu cżás ma być ſłu
40:
ſznie vpátrowan/ kiedy oráć więc oráć/ kiedy plęſáć więc plę
ſáć/ kiedy


strona: 113v

Kſięgi Wtore
1:
ſáć/ kiedy ſie bić więc ſie bić. Ale przedſię wſzytkiego tego mu
2:
śi ſie powoli náucżyć.
3:
❡Co nas w niedbáłość przywodzi.
4:
A
Bowiem w ty pieſzcżoty á w ty niedbáłośći y w ty wſzy
5:
tki roſpuſthy ſwowolne náſze nicći nas inego nie záwo=
6:
dzi/ iedno náſze thępe/ gnuśne/ á roſpuſtne ciáło. Ale mądry
7:
ma to iſcie pilnie rozważáć/ áby v ciáłá nie był nigdy niewol
Ciáło nas zá=
wodzi.

8:
nikiem/ á podobniey ieſt áby iemu ciáło ſłużyło niż on ciáłu.
9:
Bo folguiąc temu ſwowolnemu oſłowi/ ktoremu ſie tylko le
10:
żeć á pieśćić chce/ śiłá poććiwy cżłowiek ſobie rzecży poważ=
11:
nych á ſławnych á ſobie pożytecżnych opuśćićby muſiał. Abo
12:
wiem niech ſie ono pieśći iáko chce/ roſkoſzuie ſobie iáko chce/
13:
tedy iednák nigdy bez trwogi być nie może. Bo by theż iuż y
14:
tey ſwieckiey burdy nie było/ thedy go iednák dwie przygo=
15:
dzie minąć nie mogą/ iedna przypádła/ druga przyrodzona.
16:
Przyrodzone przygody/ iáko ſą rozlicżne wrzody/ dziw=
17:
ne niemocy/ á ktoby ſie ich tu náwylicżył. Ale cżego ſie komu
Przygody przy
rodzone y przy
pádłe.

18:
chce tego mu nalepiey dozwolić. Bo mu ſie chce ożrzeć/ opić/
19:
prożnowáć/ roziewiwſzy gębę iáko woł leżeć/ áno mu muchy
20:
w nię lázą. Więc s tegoż obżárſtwá á s prożnowánia nielza
21:
iedno ſie rozlicżne wrzody zámnożyć w nim muſzą/ ſkąd y o=
22:
ná miła á wdzięcżna duſzycżká z nim poſpołu oboleć muśi.
23:
Bo iuż s tego muśi być tępość/ gnuſność/ niedbáłość/ gniew/
24:
y cżáſem roſpácż. Aleć nam wſzytko ten ſwowolny pan ciá=
25:
ło robi/ iż ſie nas nie boi. Nuż záſię bez przypádłich przygod
26:
theż być nie może/ bo muſzą ná nie przypadáć rozmáite záw=
27:
żdy poſtráchy/ iáko gromy ſtráſzne/ błyſkáwice ſrogie/ pioru
28:
ny/ trzáſkáwice/ potopy/ ognie/ grády/ y inych przygod y po=
29:
ſthráchow wiele. A gdzie ćwicżenia wiáry y wiádomośći o
30:
tym nie máſz/ tedy śiłne zátrwożenie około niego być muśi.
31:
Ale ty coć dał Pan z roſtropną duſzą opánowáć to gnuś=
32:
ne á nikcżemne ciáło/ to ſobie miey zá roſkoſz á zá oſobne ćwi
33:
cżenie/ ábyś temu pánu názbyt rzędzić nie dał/ á przypátruy
34:
mu krygu y ſtąd y zowąd/ áby nie tędy buiáło kędy chce/ ále
35:
kędy iego poććiwemu ſtanowi należy. Gdyż go Pan Bog ra
36:
cżył ſtworzyć nie ná roſpuſtnośći ſwiátá tego/ ále ku cżći ku
37:
chwale ſwoiey/ á ku poććiwey ozdobie iego/ y ſławie iego/ á=
38:
by ſobie nań pátrzył á roſkoſzował z onego nadobnego poſtá
39:
nowienia iego y poććiwych ſpraw iego/ á cżekał go iuż w rá=
dośći z o=


strona: 114

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 114.
1:
dośći z obiecánym mieyſcem iego. Tedy wierz mi iż to nado
2:
bne goſpodárſtwo ſobie rozecżnieſz/ kthore cie y ku ſławie/ y
3:
ku zdrowiu/ y ku ludzkiemu záchowániu/ á naprzod ku łáſce
4:
Páńſkiey/ ſnádnie przywieść będzie mogło.
5:
❡Nic lepſzego w káżdym żywocie ie=
6:
dno rádość á pociechá.
7:
A
Iż w káżdym żywocie káżdego ſtanu tho ieſt naroſkoſz=
8:
nieyſze káżdemu/ co ieſt z rádoſcią á s pociechą iego/ y ká
9:
żdy ſie o to ſtára. Ale ieſliże ma być żywot poććiwy/ tedy ma
10:
być y rádość káżda y pociechá poććiwa. Vważayże to ſobye
11:
záwżdy o iáką ſie ſtáráć maſz/ áby cie áni ná zdrowiu/ áni ná
12:
ſławie/ áni ná dobrym mieniu nie obráźiłá. Boć też pociechá
13:
ieſt wiele pieniędzy názbieráć/ iedno iż wiele kſtałtow do te=
14:
go ználeść ſie może y poććiwych y niepoććiwych. Bo ieſlibyś
15:
ich niepoććiwym kſtałtem názbierał/ tedybyś s tego więtſze=
16:
go ſmętku niżli pociechy vżył/ bo złey ſławy/ złego mniemá=
Omylne pocie=
chy.

17:
nia/ gniewu y pomſty Bożey prętkiey. A pátrz byś chciał wy
18:
licżić ſmácżne pociechy wedle ſwiátá/ á ktoby ſie ich nálicżił?
19:
Zdáć ſie to drugiemu zá pociechę iż ledá ocż ſtłucże niewinne=
20:
go cżłowieká/ y kocha ſie w thym/ mnima iże pan iż nie da ná
21:
ſobie przewodzić. Ale záſię nieſmácżno gdy przydzie płáćić
22:
álbo ſiedzieć/ zápałáć ſie/ oſławę ćirpieć/ á z Bogiem ieſzcże
23:
niewiem doydzieli przed gody iednánie. Zdać ſie też zá pocie
24:
chę cáłą noc pić/ ſkákáć/ bębnáć/ piſkáć/ cżeládzi wiele cho=
25:
wáć/ ceklatum chodzić/ y inych rozlicżnych wſzetecżnośći v=
26:
żywáć. Ale przewroćiwſzy kártę ná wſpák/ gdy tá pociechá
27:
zlęże/ pewnie ſmęthek vrodzi. Bo zá ony ſkoki bolą nas więc
28:
boki. A ono też piwo/ piło ie co żywo. Zápłáćże ty zá nie/ mi=
29:
łośćiwy pánie. A w noczy ſie gráło/ w mieſzku bárzo máło.
30:
A oney cżeládzi/ iuż theż wſzytko wádzi. Bo bárzo nábledli/
31:
z wiecżorá nie iedli. A pan ſie w łeb ſkubie/ po mieſzku ſie dłu
32:
bie. Iuż nie piſkay dudo/ bo w nim bárzo chudo. A coż dziá=
33:
łáć biegay po Moiżeſzá/ nielza iedno ſie przed nim ſpowiá=
34:
dáć. A ten zdraycá ma z Rzymu buły iż nie rozgrzeſzy áż mu
35:
co dádzą. To łáńcuſzek co ſtał zá ſto złotych zginie w piąći=
36:
dzieſiąt. Sukienká co wcżorá koſztowáłá dzieſięć złothych
37:
to dziś zginie w kopie. Aliśći tákie krotofile ktore ſie nam ro=
38:
ſkoſzne zdádzą pátrz co przynoſzą/ y niezdrowie/ y lekkość/ y
Voſławę/


strona: 114v

Kſięgi Wtore
1:
oſławę/ y prętkie vboſtwo/ y gniew Boży. Obierayże ſobye
2:
co chceſz.
3:
Ano ze wſząd wołáią zápłáć/ goſpodarz zápłáć/ ſzynkar=
4:
ká zápłáć/ áptekarz zápłáć/ ſługá zápłáć/ á drugi też widząc
5:
iż ſie nie ozywa pan/ widząc też iż żydek s ſukienką iuż wędru
6:
ie/ pomyſli też ſobie/ á chcemy ſie dzielić/ porwawſzy też ká=
7:
bat iáki rzezány/ to z nim wędruie do chroſtu/ támże gi ſobie
8:
powoli ſpoſzywa. Tákći ſie tj krotofile ſwiátá teo roſciągáią.
9:
Ale chceſzli ty pociechy prawdziwey á pocżćiwemu ſtano=
Prawdziwe
pociechy.

10:
wi należącey vżyć/ tedy nie iedno maſz pátrzyć ná táką co tyl
11:
ko ſámo ciáło cieſzy/ ale áby ſie poſpołu cieſzył y on wſpaniły
12:
vmyſł przy pocżćiwym ciele/ áby ſie y ciáło/ y vmyſł/ y ſtan/
13:
pięknie wſzytko zdobiło. A inſzey żadney pociechy nád tę áni
14:
naydzieſz/ áni wymyſliſz/ iedno gdy będzie myſl záwżdy po=
15:
cżćiwa á beſpiecżna/ wſpaniła/ y nicżym nic nie zniewolona/
16:
nadobnemi cnotámi y pocżćiwoſciami ozdobiona/ ſumnie=
17:
nie beſpiecżne á iáko krzyſtał przeźrocżyſte/ kthore ná ſię áni
18:
przed Bogiem áni przed ludźmi nic wſzetecżnego nie cżuie/ á
19:
iáſne ocży ma ná wſzytki ſtrony/ á nigdziey ich pśiną nie po=
20:
krywa. To iuż do tego wſzytki ine pociechy ſnádnie ſie zbie=
21:
żeć muſzą. Bo gdzie pomierny á nadobny żywoth/ y dłuſzſze
22:
zdrowie/ y dłuſzſze bogáctwo. A gdzie piękne záchowánie á
23:
vcżćiwa ſławá/ thám iuż v wſzech miłość y wſzytkiego łácne
24:
nábycie. Iuż tám y piękne bieſiády/ iuż tám y káżde krotofile
25:
vcżćiwe/ y poſkoki pomierne/ wſzytko ſie ználeść może.
26:
A ták wiedząc to pewnie iż tho ſą tákie nawdzięcżnieyſze
27:
pociechy cżłowieká pocżćiwego/ wiedząc też pewnie iż ma=
28:
my doſyć ádwerſarzow co nam w tym przekażáią/ bo ſwiát
29:
ciáło dyabeł bárzo nie rádzi tych krotofil poććiwych widzą/
30:
á bárzoby rádzi káżdego z nich zráźili. A ták trzebá nam zá=
31:
wżdy pilną ſtraż około ſiebie mieć/ á mieć ſie ná pilnej piecży/
32:
gdyż wiemy o ták miſternych hárcownikoch ná ſię.
33:
Bo widamy iż y mądry Hetman chociay z dáleká ſłyſzy o
34:
iákim nieprzyiacielu gotuiącym ſie ku woiowániu/ iuż ſtraż/
35:
iuż poſłuchy/ iuż ſzpiegi ma około ſiebie/ á tho ieſzcże pewnie
36:
nie wie ieſli przydzie álbo nie. A my ſwoie thuż vſtáwicżnie
37:
około ſiebie mamy/ á tuż záwżdy około náſzych płotow hár=
38:
cuią/ á wżdy o nich żadney piecżey nie mamy. Ale zda mi ſie
39:
tá przycżyná iż nie palą áni biorą tego co cieleſne ieſt/ áni te=
40:
go przekażáią co mu ſie podoba. Ale by też to było/ o pewnie=
by byłá


strona: 115

żywotá cżłowiekápocżćiwego.Liſt 115.
1:
by byłá wnet wielka burdá o to. A duſzá wierę miła s ſwemi
2:
rzecżámi niech ſie iáko może po bágniech ábo po ſzelinie krije.
3:
❡Chwałá prawdziwa á omylna.
4:
A
Bowiem pátrz kiedy kogo wedle ſwiátá chwalą iż cży=
5:
ſty pan/ cżyſty porządek około niego/ cżeládzi doſyć/ ko=
6:
ni doſyć/ ná ſtole pyſznie/ więc thám w káżdy kąt nálewáią/
7:
więc tám záwżdy piſk/ huk/ krzyk áż do połnocy/ tho ſie więc
8:
tá chwałá káżdemu podoba/ y bárzo mu ſmákuie/ y co ſie kol
Chwałá fałſzy
wa.

9:
wiek około tákich ludzi broi/ iż ſie wſzytko dla they prożney
10:
chwały broi/ y zá wielką to roſkoſz ludzie pocżytáią/ iż thá=
11:
kich żywotow vżywáią. Ale wierę bychmy ſie właſnie rozſę=
12:
dzić chcieli/ iż to wilcża pociechá. Bo wilk kiedy báráná vłá=
13:
pi/ á do láſá z nim vciecże/ iuż tám s tego wielką pociechę ma
14:
áliśći pochwili zá nim bieżą/ hucżą/ trąbią/ pſy zwieráią/ ſie
15:
ciámi go otocżyli/ álić go do ſieći pędzą/ álić go pśi drapią á
16:
wełná z niego leći/ áliśći w ſieći kijem áż ſie ſkorá páda. Le=
17:
piey ſie było tey pociechy odrzec miły wilku/ niżliś miał z niej
18:
tákiego ſmętku vżywáć. Tákżeć ſie też cżáſem tá wilcża po=
19:
ciechá y náſzym pánom potrefuie.
20:
Ale kto ſobie táką ſławę á táką pociechę odnieſie/ gdy mo=
21:
wią o nim iż to dobry á cnotliwy cżłowiek/ iż ten áni pſá nie
22:
draźni/ iż żywie nadobnym vcżćiwym á ſpokoynym żywo=
23:
tem ſwoim/ iż záwżdy weſoł á záwżdy beſpiecżney myſli v=
Chwałá prawdziwa.

24:
żywa/ w ſpokoynym ſumnieniu ſwoim będąc/ thoby dobrze
25:
zá prawdziwą chwałę y zá nieomylną pociechę káżdy pocżći
26:
wy rozumieć/ y o tę ſie ſtáráć/ y w niey ſie ſtátecżnie á s pilno
27:
ſcią záchowáć miał. Bo iuż inſze pociechy wſzytki bárzo ſná
28:
dnie ku temu záwżd y przypádáć będą.
29:
Abowiem wiemy y widzimy iż cżás náſz bárzo krotki ieſt
30:
á źdrzeiemy iáko iábłká ſłodkie ná drzewie/ áno iedny gło=
31:
dzą oſy/ drugie cżyrẃ gryzie/ trzecie ſie też vrwawſzy roſpá=
32:
dnie. Tákże też nam przychodzi/ y oſy nas y cżyrwie rozmá=
33:
ići gryzą/ y niewiemy kiedy ſie vrwawſzy roſtrąćić mamy/ á
34:
wżdy to v nas ná máłey piecży. Abowiem ieſzcżeby ſie nam
35:
łácniey ná tho vrwánie y ná to roſtrącenie rozmyſlić/ bo iuż
36:
wiemy iż to pewna y powinna rzecż. Y kto ſie ná tho dobrze
37:
rozmyſli/ iż máły ſthrách. Bo iáko nas nic nie boláło gdych=
38:
my nie byli/ thákże nas theż pewnie nic boleć nie będzie kie=
V ijdy nie bę


strona: 115v

Kſięgi Wtore
1:
nie będziemy. Ale o thym nic nie myſlimy iż doźdrzewamy á
2:
vrwáć ſie ledá kiedy. A vrwawſzy ſie niewiem do iákiey ſzpi
3:
żárniey nas ſchowáią/ ieſli ſie ſámi o tho zá cżáſu żywothow
4:
ſwoich nie poſtáramy. Sen ſtráſzliwy kiedy kto widzi/ tho
5:
gi ludziom opowiáda/ to ſie o nim pyta/ to ſie przed nim zdry
Sen wiecżny.

6:
ga. A ſen wiecżny ktory pewnieyſzy ieſth niżli then s kolery
7:
przypádły/ nigdy v nas ná piecży nie bywa/ pilnieyſzychmy
8:
tego málucżkiego cżáſu ſwego omylnego niżli tego wiecżne=
9:
go/ kthorego ſie pewnie álbo złego álbo dobrego nádziewa=
10:
my/ zwłaſzcżá ći co zle wierzą á żadney piecżey ná to nie má=
11:
ią.
12:
A ták pocżćiwemu cżłowiekowi trzebá iſcie ná pilney pie
13:
cży mieć ty krotkie á omylne cżáſy ſwoie/ áby ſwowolnie nie
14:
buiáły/ áby puſtopás iáko bydło wieſieni wolno nie biegáły
15:
ále iżby były w mocy á w pilney opátrznośći cżłowieká káż=
16:
dego bácżnego/ áby on imi ſzáfował á nie ony im. Tákże też
17:
y to obłudne á ſwowolne ciáło/ ktoremu więcey ſłużymy niż
18:
iákiemu krolowi/ á wſzytko około niego ieſt napilnieyſze ſta=
19:
ránie náſze. Ano to ſzpetna ſłużbá kto nieprzyiacielowi ſłuży
20:
á da mu ſie w niewolą.
21:
A thák ſtáraymy ſie iedno pilno/ wziąwſzy ſobie rozum/
22:
cnotę/ á bogoboyność ná pomoc/ ſnádnie thy nieprzyiacioły
23:
pogromimy/ co nas więczey wiodą do złego niżli do dobre=
24:
go. A zwyciężywſzy wſzytko cżego nam nie potrzebá/ ſtáray
25:
myſz ſie też ábychmy ſobie po tych burzkach á po tych trwo=
26:
gach dziwnych ſwiátá tego nadobnie á ſpokoynie odpocży=
27:
nęli. Iákoż tego y káżdy boiowy cżłowiek vżywa. A thego
Iáko żywot po
ććiwy poſtáno
wić.

28:
odpocżynienia inácżey ſobie vcżynić nie możemy/ iedno gdy
29:
ozdobiwſzy ſwe vcżćiwe ſtany nadobnemi poććiwemi cno=
30:
támi/ á vważnemi ſpráwámi/ á bogoboynemi poſtępki/ z we
31:
ſołą á nie z zákurcżoną myſlą żywotow ſwych wdzięcżnych
32:
á ſpokoynych vżywáć będziemy/ cżekáiąc lat y ſtárośći ſwo=
33:
iey/ á potym onego wdzięcżnego záwołánia Páńſkiego/ kto
34:
re tákiego żadnego nie minie/ gdyż nas będzie racżył záwo=
35:
łáć do ſiebie á do wiecżnych onych roſkoſzy ſwoich/ gdyż tho
36:
káżdemu nieomylnie záſlubić racżył/ iż gdzie on ſam ieſt chce
Luka. w xvij. kapi.

37:
áby tám z nim był káżdy ſługá iego.
38:
❡A tu iuż maſz moy miły pocżćiwy á Krześćiáńſki brá=
39:
cie dwá ſtany ſwoie iáko táko odpráwione/ ácż s proſthego
40:
wárſtátu/ áleć naciężey o pocżątek káżdey rzecży. Iuż potym
wſiadſzy


strona: 116

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 116.
1:
wſiadſzy tu ná ſuſzy w tę łodzią dáley ſie od brzegu odepch=
2:
nąć ná głębią ſnádnie możeſz/ á więcey ſie gdzie indziey do=
3:
pytáć możeſz/ tylko záchoway ſtan ſwoy wedle powinnośći
w Pſal. Cxlij.

4:
ſwoiey/ pewnie cie Duch Páńſki/ ták iákoć Dawid obiecuie/
5:
przywiedzie ná drogi prawdziwe/ s ktorych nigdy ſpáść nie
6:
możeſz/ áni ſie obłądzić będzieſz mogł. Cżego ia tobie iáko do
7:
bry towárzyſz iſcie wiernie życżę.
8:
❡Do cżłowieká ſtanu poććiwego.
9:
C
Oż chceſz cżynić moy namilſzy brácie/
Burdá s ſwiá
tem s ciáłem á
z dyakłem.

10:
Gdy ty pohromki przypadáią ná cię/
11:
Pátrz iáko ſwiát námi dziwnie tocży/
12:
Tuż práwie w ocży.
13:
Iáko nas ciągnie ná ſwe wſzetecżnośći/
14:
A cnotá ſwięta ná cne pocżćiwośći/
15:
Pátrzże iáką z nią zawżdy burdę broi/
16:
Nas dziwnie ſtroi.
17:
Ciáło ſwowolne ciągnie ſie zá ſwiátem/
18:
Chociay go widzi nieſláchetnem kátem/
19:
Duſzycżká miła tá bieży zá cnotą/
20:
Z wielką ochotą.
21:
Lecż będąc więźniem w tym ſwowolnym ciele/
22:
Niemoże pocżąć nigdy ſobie ſmiele/
23:
Przedſię cżym może tym hámuie ciáło/
24:
By nie ſzáláło.
25:
Aleć może mieć wygráną ná poły/
26:
A po ſwey myſli roſpuśći Sokoły/
27:
Bo rozum s cnotą pilnie ſie gotuią/
28:
Iż iey rátuią.
29:
Acżći ſnadź Dyabeł też ſwoy oboz tocży/
30:
Iáko ſrogi kát zá páwęzą krocży/
31:
Aby rátował ſwowolnego ciáłá/
32:
By duſzá mdláłá.
33:
Coż ty chceſz cżynić moy cżłowiecże miły/
34:
O tobyeć ſłyſzeć ty ſtráſzne nowiny/
35:
Tuć by iuż trzebá rozmyſłu bacżnego/
36:
Cżym wyniść s tego.
37:
Bo wierz mi żeć to przyſtráſznieyſzym burdá/
38:
Máło nie gorſza niż tátárſka ordá/
39:
Trzebáć ná tákie mieć hárde ſzyrmierze/
40:
Pewne páncerze.
V iij


strona: 116v

Kſięgi Wtore
1:
Mieyże thy iedno zbroię s pocżćiwośći/
2:
A helm ná głowę włoż páńſkiey ſrogośći/
3:
A pomni iáko ſwieckie lichotarze/
4:
Pan ſrodze karze.
5:
Potkayże ſie s ſwiátem s tą márną obłudą/
6:
Widziſz żeć rádę ma przy ſobie chudą/
7:
Vyrzyſz żeć y to twe ſwowolne ciáło/
8:
Będzie pirzcháło.
9:
Y on Pan Dyabeł pewnieć muśi biegáć/
10:
Albo gdzie w cierniu przed ſtráchem vlegáć.
11:
Bo on krol z gory tho tu ziemſkie kſiążę/
12:
Okrutnie wiąże.
13:
Iedno ſtoy mocno przy nim w ſwey ſtáłośći/
14:
Niech cie nie zwodzą ziemſkie obłudnośći/
15:
Snadnie rátuieſz duſzyce vbogiey/
16:
S tey ſtráſzney trwogi.
17:
Bo widziſz o cię żeć idzie nieboże/
18:
A ieſlić cnotá s tego nie pomoże/
19:
Ktorą vbłagáć maſz ſwoiego Páná/
20:
Iáko Hetmáná.
21:
Ktoryć pomoże iż ty burdy wſzytki/
22:
Snadnie zwyciężyſz y wdzięcżne pożytki/
23:
Náwſzem odnieſieſz gdy nábierzeſz łupow/
24:
S tych márnych trupow.
25:
Rozum cżłowiecży/
26:
Gdy w káżdey rzecży/
27:
Ma ſie ná piecży/
28:
Tym wſzytko zlecży.

strona: 117



strona: 117v



strona: 118

1:
grafika
2:
Trzecie Kſięgi
3:
Kthore w ſobie zámykáią trzeći wiek cżłowieká
4:
pocżćiwego/ to ieſt iuż ſtárſzych lat yego/ kto=
5:
re mu przypadáią od śrzednich lat ie=
6:
go áż do powinnego dokońcżenia
7:
iego.
8:
Eſtote parati quia neſcitis diem ne horam.
9:
Ktho ſie wcżás w drogę gothuie/
10:
Then nabeſpiecżniey wędruie.
11:
Pánie ſtáry/
12:
Porzuć cżáry/
13:
Im ſie wiáry/
14:
Gotuy máry/
15:
By bez wiáry/
16:
Dyabeł ſzáry/
17:
Do ſwey fáry/
18:
Zá ſwe dáry/
19:
W ſwe browáry/
20:
Ná przewáry/
21:
Nie wziął cie ná ſwiętá.
22:
Mądrze gol.

strona: 118v

1:
grafika

strona: 119

Liſt 119.
1:
Iáśnie wielmożnemu pánu
2:
pánu Spytkowi Iordanowi/ pánu ná Mel=
3:
ſztynie/ Káſztellanowi Krákowſkiemu/ Stároſcie Przemy
4:
ſkiemu/ Kámionáckiemu etc. pánu á dobrodzieio=
5:
wi ſobie záwżdy łáſkáwemu.
6:
O
Dpráwiwſzy wiek młodośći y śrze=
7:
dnich cżáſow cżłowieká poććiwego/ á przy=
8:
ſzedſzy ku trzeciemu wiekowi kſiąg tych/ ktory
9:
w ſobie zámyka cżáſy/ ſpráwy/ y powinnośći
10:
pocżćiwego cżłowieká/ iuż w ſthátecżnych le=
11:
ciech poſtánowionego/ y iáko ſwe láthá á onę pocżćiwą ſze=
12:
dziwość ſwą y wedle ſławy á pocżćiwośći ſwoiey y wedle
13:
powinnośći Krześćiáńſkiey ſwoiey ſtánowić á záchowáć=
14:
by miał/ nie zdáło mi ſie ábych tu W. W. wſpomionąć nie
15:
miał páná á dobrodzieiá ſwego. A ácżeś W. W. ieſzcże láty
16:
á cżáſy do tákiego wieku nie przyſzedł/ ále dáry Bożemi kto=
17:
re Pan z łáſki ſwey w oſobie y w ſtanie W. W. iáſnie okázo
18:
wáć racży/ tedyś W. W. ſnadź ze wſzytkiemi ſtany iuż wie=
19:
kow doſkonáłych nie thylko porownał/ ále ſnadź y dáleko
20:
przerownał. A trudno mi kto w tym pochlebſtwo przycżiść
21:
ma/ bo nie tylko ia ále ſnadź y wſzytká Koroná tá ſławna to
22:
W. W. przycżyta/ y ſłuſznie przycżytáć może. A nawięcey
23:
dla tego ſłuſznie mi ſie tu ſtan W. W. przytocżyć zdáło/ wi=
24:
dząc ty záwikłáne cżáſy náſze/ w iákim niedbálſtwie á prá=
25:
wie ná máłey piecży zoſtáły/ co iáwnie y ocży widzą/ y v ká=
26:
żdego cżłowieká poććiwego á rozważnego iuż pełne vcho te
27:
go dźwięku. Gdyż práwá náſze á wolnośći náſze ſą z daw=
28:
nych cżáſow ták vſtánowione/ iż rozlicżni ſtanowie imi ſzá=
29:
fuią/ y ie ſtánowią/ y ich ſtrożmi ſą/ ácż páná ſwego przyro=
30:
dzonego (właſnie ták mogę rzec) mamy thák dobrego/ thák
31:
ſławnego/ á y wſzyſcy to znamy iż ku wſzemu dobremu páń=
32:
ſtwá ſwego bácżnego/ pilnego/ y przychylnego. Ale mali ſie
Gniew Boży
drogi zákopał.

33:
prawdá rzec/ iáſny gniew Páńſki á rozność á niezgodá ſta=
34:
now Koronnych zákopáłá á zámieſzáłá nam drogę iż nie mo
35:
żemy przyść ku żadney porządney á poſtánowioney ſpráwie
36:
náſzey iuż od cżásow niemáłych. A iż s przeźrzenia á z miło=
37:
ſierdzia ſwego Pan Bog racżył W. W. w tey ſławney Ko=
38:
ronie pirwſzego miedzy ſtany ſwieckiemi poſádzić y poſtá=
X ijnowić


strona: 119v

Kſięgi Trzecie
1:
nowić/ y tákiemi dáry obdárzyć/ ktore ſie ná wſzytko dobre
2:
y poććiwe ſławney Koronie tey y iey Rzecżypoſpolitey przy
3:
godzić mogą. Przeto mi ſie też tu W. W. zániecháć niechciá
4:
ło/ áby W. W. owſzem tá ſławá więczey ruſzáłá/ kthora ſie
5:
iuż głośno o W. W. roznioſłá/ ábyś tym ochotniey kopał á
6:
robił w tey winnicy Bożey/ áby oni wieprzowie dzicy/ kto=
7:
rych y w domowych oborach ſnadź doſyć mamy/ y około ná
8:
ſzych gránic pełno ich wſzędy ryie/ wżdy mogli być iákokol=
9:
wiek pohámowáni. Domowi s ſławnych á zacnych ſpraw
10:
y przykłádow W. W. A poſtronni z roſtropney á vważo=
11:
ney rády á przeſthrzeżenia W. W. Boć iuż záprawdę y na=
12:
proſtſzy ſie tego docżyść mogł żeć nam o płatne idzie. A tho
13:
też ktemu/ áby dobrych á ſławnych ludzi á wiernych miłoſni
14:
kow Rzecżypoſpolitey ſławá y ná potym potomſtwu náſze=
15:
mu w vſzy kołátáłá/ áby ſie im theż tego záchciewáło/ gdy o
16:
tym cżytáć będą/ tákieyże ſławy iákiey ich przodkowie byli/
17:
cnotámi ſwemi á poważnemi á vcżćiwemi ſpráwámi ſwe=
18:
mi oſięgáć á pozyſkawáć. A przytym wiernie tego iſcie W.
19:
W. życżę áby w dobrym zdrowiu W. W. ſie they ſławy im
20:
dáley tym więcey przymnażáło ku cżći Pánu Bogu á ku ſła=
21:
wie y ku pocieſze ſławney Koronie tey/ áby y ini s thego ſo=
22:
bie dobry przykład bráli. Datum z Myſlimic trzydzieſte=
23:
go dniá Wrzeſniá/ Roku 1567.
24:
W.W.
25:
Zycżliwy z dawná ſługá/
26:
á práwie domowy w.w.

strona: 120

Liſt 120.
1:
Ná Herb trzy trąby.
2:
T
Rąbá ácż ieſt inſtrument od ludzi zmyſlony/
3:
Ale ná wiele przycżyn potrzebny ſpráwiony.
4:
Trąbą ludzi Hetmáni budzą ku dzielnośći/
5:
Trąbá w káżdą potrzebę dodawa chćiwośći.
6:
Y Iozue Ierychá kiedy dobywáć miał/
7:
Z roſkazánia páńſkiego głośno trąbić kazał.
8:
Tákże ſie ſámy mury przed ſtráchem pádáły/
9:
A záwżdy w wielkiey ſławie ty trąby bywáły.
10:
Myſliwczy gdy ſwe pány ná myſliſtwo łudzą/
11:
Temi ie też trąbámi y z wiecżorá budzą.
12:
Iże muſzą cżuyno ſpáć á cżáſy rozmyſláć/
13:
A co z nimi przypáść ma pilno ſobie kryſláć.
14:
Trąbą Wilká páſterze ſtráſzą więc od ſtádá/
15:
Ná wiele rzecży trąbá przygodzi ſie rádá.
16:
Ludziom zacnym w cżuynoſciach co záwżdy bywáli/
17:
Tedy ty trąby zá Herb Krolowie dawáli.
18:
Aby ſławnie trąbili w rzecżach známienitych/
19:
Thák w ſwoich iáko y też w ſpráwach poſpolitych.
20:
Co ſłychamy y w Polſzcże iż ty trąby hucżą/
21:
A záwżdy gdzie przyſtoi ku cnem ſpráwam łucżą.
22:
Bychmy s tymi trąbámi nie mieli inego/
23:
Iedno Spytká Iordaná Páná Krákowſkiego.
24:
Tey ſie trąby głos nieſie ná ſtrony rozlicżne/
25:
Podawáiąc od ſiebie ony głoſy ſlicżne.
26:
Thák w ſpráwach poſpolitych tákież w obycżáioch/
27:
Ze to trąbá ieſt zacna ſnadź y w inſzych kráioch.
28:
By k temu bębennicy Polſzcży przybijáli/
29:
Potrzebną by muzykę nam ná wſzem dawáli.
30:
Boć iſcie po ty cżáſy tych trębácżow trzebá/
31:
Coby ich głos po ziemi latał y do niebá.
32:
By ſie mury pádáły vporow wſzetecżnych/
33:
A Wilcy też nie mieli ták ſwobodek wiecżnych.
34:
Ktorzy by o gromnicach bárzo ſtády chodzą/
35:
A tę nędzną owcżárnią Páńſką ſrodze głodzą.
36:
Trzebá trębić ná zachod ná wſchod ná południe/
37:
A s tych trzech trąb trzy głoſy náwſzem idą cudnie.
38:
Acż y domá tych głoſow bárzo by nam trzebá/
39:
Kiedyby nam cżwartego iáko doſtáć z niebá.
40:
Káżdey bychmy nádobnie pioſnki doſpiewáli/
41:
Ktore ſie koziem wrzaſkiem bárzo pomieſzáli.
X 3


strona: 120v

1:
❡Do páná ſtárſzego iuż doźdrzelſzego
2:
wieku przemowá.
3:
P
Rzebrnąwſzy młode látá y śrzedni wiek k temu/
4:
Pilnie ſie trzebá vcżyć cżłowiekowi cnemu.
5:
Iáko iuż ma do końcá przez to morze płynąć/
6:
Aby ſie gdzie ná brzegu nie przyſzło ochynąć.
7:
Bo by to ſzpetny przewoz minąwſzy głębiny/
8:
Do końcá przypłynąwſzy łápáć ſie ſzeliny.
9:
Ano flagá ze wſzech ſtron od brzegu odbija/
10:
Stráſzno gdy kto do portu przypłynąwſzy mija.
11:
A ták tuć trzebá pilno iſcie wioſłem ruſzyć/
12:
Bo ieſli ſie vnieſieſz trudnoć ſobie tuſzyć.
13:
Bowiem kto ſie odbije ná głębią od brzegu/
14:
Iuż więc tám trudno náleść po myſli noclegu.
15:
Tákże też ty w ſtárośći moy namilſzy brácie/
16:
Chociay poſtronne wiátry przypadáią ná cię.
17:
Miey ſie rádzęć ná piecży byś portu nie minął/
18:
Byś ſie dáley odgrzebſzy głębiey nie ochynął.
19:
Bo tám bárzo zły przewoz y łodzia ſie chwieie/
20:
A on ſtáry przewoźnik cżekáiąc ſie ſmieie.
21:
Kthory v porthu ſthrzeże v piekłá ſámego/
22:
Szkodá byś miał ná ſtárość być goſciem v niego.
23:
Lecż chceſzli go oſzukáć á rozumem ſchodzić/
24:
Iżeć by nic w przewozie twym nie mogł záſzkodzić.
25:
Spráwuyże ſie gwiazdámi á pátrz pilnie w niebo/
26:
Tám gdzie on ieſt ſławny port iuż páná twoiego.
27:
A temu wiernie dufay w vprzeymey ſtáłośći/
28:
Porucżáiąc ſwe ſpráwy iego wielmożnośći.
29:
Spráwuiąc ſwe poććiwe ná tym morzu ſpráwy/
30:
Byś ſie náwſzem záchował iáko cżłowiek práwy.
31:
A ten gdy będzie racżył z miłoſierdzia ſwego/
32:
Snadnie cie przywieść może do portu ſwoiego.
33:
A ták cżytay ty kſiąſzki niemaſzli co dzyáłáć/
34:
Poducżyſz ſie iáko maſz ſwą powinność chowáć.
35:
Y iáko maſz beſpiecżnie dufáć pánu ſwemu/
36:
Y iáko maſz ſzedziwość ſwą záchowáć iemu.
37:
Poganiay poki cżás.

strona: 112

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 112.
1:
Kápitulum j.
2:
O cżłowieku poććiwym/ ná co ſie iuż ma rozmy
3:
ſláć przyſzedſzy ku trzeciemu/ tho ieſt ſtár=
4:
ſzemu wieku ſwoiemu.
5:
grafika
6:
R
Ozmyſláiąc ſie ná ten wártogłow=
7:
ny á dziwnie zámieſzány żywot ludzki/ doſyć
8:
pracey było wypiſuiąc młody wiek iego. Bo
Drogi dziwne
cżłowieká mło
dego.

9:
iáko Auguſtyn ſwięty powiádał/ iż nigdy ża=
10:
dna rzecż nań trudnieyſza nie byłá/ iáko przy=
11:
pátrzyć ſie wiekowi cżłowieká młodego/ á rozważyć ſobye
12:
dziwne drogi á vmyſły iego. Ieſzcże thego dokłádáiąc/ iżby
13:
ſnádniey ſnadź wyrozumieć mogł drogę kędy wąż lezie/ kę=
14:
dy rybá płynie/ kędy pthak leći/ niżli kędy leći myſl á ſpráwá
15:
cżłowieká młodoſcią vnieſionego. A wſzákoż y o pánu śrze=
16:
dnim/ gdy ſie kto ſłuſznie rozmyſli ná ſpráwy y poſtępki iego/
17:
iákoby ſie miał ſłuſznie á poććiwie w ſwej powinnośći á przi
18:
ſtoynośći záchowáć/ y tám znaydzie doſyć zámieſzánia oko=
19:
ło wieku tego ſwiętego. Bo też tám śiłá poſtronnych przy=
20:
padkow názbieráćby ſie mogło/ ktore też ſą ná przekázie wie
21:
kowi temu/ chociay iuż w lepſzym bacżeniu poſtánowione=
22:
mu.
X iiij


strona: 112v

Kſięgi Trzecie
1:
Teraz iuż przydziemy do ſpokoynieyſzego/ to ieſt do trze=
2:
ciego wieku cżłowieká poććiwego/ to ieſt do ſtárośći iego.
3:
A wſzákoż y thu doſyć znaydzie cżym ſie będzie zábáwić/ bo
4:
ſtára przypowieść: Stáry á ſzalony iuż dwá rázy młod by=
5:
wa. Acżći ſie then wiek s thym nie zgadza ſtárość s ſzaleńſt=
6:
wem/ á wſzákoż wyiechawſzy ná targ wſzytko znaydzie ku=
7:
pić/ y tákiego páná máłoby ſie cżáſem nie dopythał zá rowne
8:
pieniądze. Bo náthurá cżłowiecża záwżdy ſie burzy iáko
9:
moſzcż/ áż gdy ſie vſtoi/ to też iedno lagier co ſie nicżemu do=
10:
bremu nie godzi ná dnie zoſtánie.
11:
A ták ty moy miły Krześćijáńſki brácie/ kthoremu ſie Pan
12:
Bog da przebić przez ty omylne á burzliwe látá młodośći y
13:
śrzedniego wieku thwoiego/ nie bądźże thym moſzcżem áni
14:
tym lagrem/ ále ſie vcżyń cżyſtym á przeźrocżyſtym winem/
15:
áby twe cnotliwe ſpráwy pięknie ſie ná wſze ſtrony błyſzcżá=
16:
ły/ iáko gdy luná bije ná wſze ſthrony od nadobney ſklenice/
17:
iáko od kryſztału/ w ktorey piękne á przeźrocżyſte wino ſtoi.
18:
Bo widziſz przez iákie ſie mieyſcá przebijaſz/ widziſz przez iá
19:
kie morze płynieſz/ widziſz iáko ieſth ná nim wiele dziwnych
20:
á ſrogich rozboynikow po tych gośćińcoch rozſádzonych/ że
21:
do onego wdzięcżnego porthu gdzie cnotá/ rozum/ á boiáźń
22:
Boża wyſiádłá/ trudno ſie bárzo przed nimi przebić maſz.
23:
❡Rozboynicy cżłowieká poććiwego co
24:
Fortunie przyſługuią.
25:
A
Bowiem wieſzyi ſłycháłeś iáko Fortuná s Cnotą záw=
26:
żdy ty dwie pánie ſobie ſprzećiwne ſą/ á záwżdy s ſobą
Fortuny s cno=
tą vſtáwicżna
burdá.

27:
vſtáwicżną burdę máią/ á pewnie trzebá mądrze golić przy
28:
ktoreyby tu zoſtać. Bo fortuná do cżego wiedzie ſwe dwo=
29:
rzány/ tochmy ſie iuż doſyć o thym w pirwſzych wiekoch ná=
30:
ſłucháli. Bo ie wiedzie do roſkoſzy/ do ſwey woley/ do obżár
31:
ſtwá/ do opilſtwá/ y do inych rzecży co ſie tylko ciáłu podo=
32:
báią. Cnotá záſię ieſt tákim ludziom bárzo ſprzećiwna/ á śił
33:
nym ieſt nieprzyiacielem ciáłu. Bowiem tá záſię przyſługu=
34:
ie duſzy/ á duſzá miła widząc iż iey o płatne idzie/ bo o wiecż
35:
ne zátrácenie/ nielza iedno iey przy cnocie zoſtáć. Abowiem
36:
Fortuná iáko to ieſt zábáwiona páni/ y iáko śiłá cnoty káż=
37:
dy odſtąpić muśi folguiąc obycżáiom iey to iuż bacżyć mo=
38:
żeſz/ bo tá bez bogáctwá być nie może. A kto bogáctwá chce
nábywáć


strona: 122

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 122.
1:
nábywáć/ muśi bárzo iey naprzednieyſzemu márſzałkowi łá
Dworzánie v
Fortuny.

2:
komſtwu przyſługowáć/ á dziwnych á roźlicżnych trudno=
3:
śći vżywáć. A nábywſzy záſię thego iáko ſłyſzyſz bogáctwá/
4:
to iuż wnet wſzytki dworzány tey pániey fortuny muśiſz o=
5:
koło ſiebie ſtánowić. Bo iuż pan Pychá pewnie v thákiego
6:
cżłowieká pirwſze mieyſce mieć muśi. Więcz obżárſtwo/ o=
7:
pilſtwo/ wzgárdzenie/ gniew/ zwádá/ niecżyſtotá/ thępość/
8:
leniſtwo/ oſpálſtwo/ ſwawola/ wſzetecżność/ y wiele inych
9:
tych ſzkodliwych przypadkow co tey pániey fortunie przyſłu
10:
guią báwić około ſiebie muśi. A przed tymi iey wſzetecżne=
11:
mi dworzány wierz mi iż ſie trudno do cnothy przebić. Bo
12:
ſam możeſz bacżyć iż to ſą bárzo wſzytko wdzięcżni towárzy
13:
ſze. A kto ſie nie obacży/ woli záwżdy z nimi ſpołek mieć niżli
14:
s tymi co ſie około cnoty zábawiáią. Bo tám nędzá/ á máło
15:
cżego dobrego vżyć ná ſwiecie przy nichby mogł.
16:
❡Obrońce cżłowieká poććiwego czo
17:
Cnocie przyſługuią.
18:
P
Atrzayże záſię miłey cnoty co o ciáło máło dba/ tylko o=
19:
ney ſwiętey duſze pilná/ ktora iáko więzień vſtawicżnie
20:
w tym ſwowolnym ciele ſiedzi/ ktore záwżdy około fortuny
Dworzánie v
cnoty

21:
zábawiáć ſie muśi/ iż iuż oná záwżdy ſie przećiwić muśi tey
22:
ſwowolney fortunie y tym dworzánom iey/ o ktorych tu ſły=
23:
ſzyſz. Bo tám márſzałkiem łákomſtwo/ á tu záſię pobożność/
24:
ſkromność/ poććiwość/ żywot ſpokoyny á pomierny/ ktory
25:
ná rownym tylko iżby ná poććiwym ze wſzytką wdzięcżno=
26:
ſcią przeſtawa. Tám záſię gniew/ á tu pokorá: thám
27:
pychá/ á tu nadobna á poććiwa vkłádność: thám opilſtwo/
28:
obżárſtwo/ á tu we wſzem pomiárá/ ktoraby áni zdrowiu/ á
29:
ni poććiwym obycżáiom nicz nie ſzkodziłá. Thám zwádá/
30:
wzgárdzenie/ á tu záſię wierna miłość á Krześćijáńſka życż=
31:
liwość káżdego zdobić muśi. Tám leniſtwo/ oſpálſthwo/ á
32:
tu záſię cżuyność á pilne rozważánie cżáſow/ áby nigdy dár=
33:
mo á ſzpetną fuzą nie wychodziły.
34:
Pátrzayże iáka tho wielka rozność. Bo páthrz moy miły
35:
brácie/ gdy cie iuż Pan Bog do ſpokoynieyſzego wieku á do
36:
ſzedziwych lat twych przywiedzie/ ku ktorey s tych roznych
37:
pań/ kołá ſwe zátocżyć maſz. Bo ieſli ſie do fortuny chceſz o=
Stáremu przy
ſthoyniey ſtać
przy cnocie.

38:
broćić/ záprawdę żeć tho iuż práwie nie będzie przyſtało ſze=
dziwośći


strona: 122v

Kſięgi Trzecie
1:
dziwośći thwoiey/ ieſzcże wżdy w młodym á w śrzednim
2:
wieku ledwie żećby ſie tho było nie zeſzło. A iż y tám w tym
3:
cżáſie nie práwie ſie tho ſchodzi/ ále tobie iuż teraz zda mi ſie
4:
około cnoty báwić ſie przyſłuſzy/ bo y páni y towárzyſtwo
5:
pięknieyći przyſtoi niżli około fortuny. Abowiem czo thobie
6:
po łákomſtwie/ gdyż widziſz iż iuż wiek twoy przechodzi/ iż
7:
muśiſz tu wſzytkiego odbieżeć/ á do onych ſie wiecżnych ſkár
8:
bow bráć/ kthorych s obietnic Páńſkich áni mol áni rdzá nie
9:
gryzie. Co tobie po pyſze/ boć ſie iuż y nie zeydzie y nie przy=
10:
ſtoi/ bo do tey wielkiego koſztu y wiele pſtroćin potrzebá.
11:
Co tobie po gniewie/ po zwádzie/ á ty ledwe chodziſz. Y nie=
12:
rownoćby więcey przyſthało káráć á hámowáć ludzi myſli
13:
beſpiecżnych á niepotrzebnych/ niżlibyś im to pochwaláć ál
14:
bo im tego pomagáć miał. Co tobie po ożrzálſtwie/ po opil=
15:
ſtwie/ po ſzáleńſtwie wſzetecżnym/ gdyż widziſz iż tho mło=
16:
dym y zdrowym ſzkodzi/ á czoż owſzem ſtáremu. A wſzákoż
Stáry á ſzalo=
ny.

17:
zwycżay á cne przyrodzenie/ znaydzieſz wiele tych ſtárych że
18:
brakow/ co ich s tego wypuśćić niechcą/ á ieſzcże chodzą s ty
19:
mi ſwowolnemi pány nadobnie iáko Epikurowie ſobie do=
20:
brze tuſząc/ iákoby im koł nie pogorzał. Ale z iáką theż tego
21:
przyſtoynoſcią vżywáią/ to iuż to ſam káżdy v ſiebie niechay
22:
oſądzi.
23:
A ták moy miły brácie gdy cie iuż Pan Bog s tymi rozli=
24:
cżnemi flagámi á burzkámi ſwiátá tego będzie racżył przy=
25:
bić do beſpiecżnego brzegu ſpokoynych á poććiwych lat two
26:
ich/ tu ſobie vważ ieſliżeć nie lepiey tobie s tym wdzięcżnym
27:
towárzyſtwem zoſtáć ktore ſie około cnoty báwi/ ták iákoś
28:
ſłyſzał/ niżli s tám tym wſzetecżnym á z zátrudnionym co for
29:
tunie przyſługuie. Bo tu pokoy/ ſławá/ ſpráwiedliwość/ po=
30:
mierność/ roſtropność/ káżdey rzecży poważne rozważenie/
31:
wdzięcżny á ſpokoyny żywot. A cżegoż tobie więczey ku tym
32:
twym ſpokoynym cżáſom potrzebá? A tám záſię záwżdi huk
33:
záwżdy puk/ záwżdy piſk/ záwżdy pychá/ záwżdy zwádá/ zá=
34:
wżdy opilſtwo/ ſwawola/ dziwna roſpuſtność/ dziwne kro
35:
ki y ſkoki. A coż tobie miły brácie po tym? A vważ to ſobie y
36:
ſam/ á oſądź ſie ſam/ ieſlićby to iuż w twych ſpokoynych cżá=
37:
ſiech twoich przyſtało.
38:
❡Rozmyſł ſłuſzny ſtátecżnego cżłowieká.
Aleby tho


strona: 124

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 124.
1:
Aleby to ieſzcże nic chociayby ſie s ciebie trochę ludzie po=
2:
ſmiali/ ále pátrz iákie dwá klenoty twoie/ á ſnadź naprzed=
3:
nieyſze/ w tym zależą. Naprzod zbáwienie/ potym zdrowie.
Zdrowie y zbá=
wienie przy for
tunie nie pe=
wne.

4:
Bo ieſlibyś ſie vdał zá támtą ordą czo ſie około fortuny bá=
5:
wi/ pátrz iákieby tám było zdrowie twoie/ pátrz iákieby by=
6:
ło zbáwienie twoie/ pátrzże iákie tám przyſmáki do tego o=
7:
boygá ſłyſzyſz. A ták moy miły brácie/ gdyż bez ſłuſznego ro=
8:
zmyſłu nicz ſłuſznie poſtánowiono być nie może/ vważayże
9:
cżáſy ſwoie/ vważayże do ktorego kreſu płynieſz. Bo ieſli ſo=
10:
bie wſpomniſz cżáſy młodośći ſwoiey/ żeś zá tą pánią fortu=
11:
ną y zá iey dworem po wſzytki cżáſy ſwoie biegał/ nie może
12:
być iedno iż záwżdy przeſtráſzone ſumnienie w ſobie ználeść
13:
muśiſz. Ale gdy iuż obacżyſz cżáſy ſwe ku cżemu brnieſz/ á bę=
14:
dzieſz ſie brzydził onemi pirwſzemi poſtępki ſwoiemi/ á rzu=
15:
ćiſz ſie do miłey cnoty y do iey obycżáiow/ ſłuchay iákiego pá
16:
ná maſz/ y co do ciebie przez Proroká wſkázuie/ mowiąc:
17:
Iż ilekolwiek kroć złośćiwy náwroći ſie ku mnie/ á przeſtá=
18:
nie od pirwſzych złośći ſwoich/ tyle kroć go ia k ſobie w łáſkę
19:
prziymę/ á będę mu Bogiem miłoſiernym/ á nigdy nie wſpo=
20:
mionę wyſtępkow młodośći iego. A tubych cie ſpytał co ieſt
21:
lepſzego thobie/ mieć Bogá miłoſiernego przy cnocie/ cży go
22:
mieć nieprzyiacielem á ſprzećiwnikiem ſobie przy oney omyl
23:
ney á niepobożney fortunie? á wieſz żeć nie vſzymá śćiſka.
24:
❡Iákie Pan záwżdy bacżenie miał
25:
ná ſzedziwe látá.
26:
A
Bowiem páthrzay iákie záwżdy Pan miał bacżenie ná
27:
ſzedziwe látá/ y iáko ie mnożił y błogoſłáwił/ ácż cżáſem
28:
pokuſzał ſtałośći á wiáry ich/ ále ich nigdy nie opuſzcżał/ á ni=
29:
gdy nie wſpominał młodośći ich y wſzetecżnośći ich. Wſpo
30:
mni ſobie napirwey ná Abráámá/ iáko ſie Pan z nim nado=
S ſtáremi záw
żdy Pan ſie łá=
ſkáwie obcho=
dził.

31:
bnie á miłośćiwie w ſzedziwośći iego obchodzić racżył/ iáko
32:
go náwiedzał/ iáko Sodomie ná iego przycżynę/ by był tám
33:
dzieſięć ſpráwiedliwych ználazł/ chciał przepuśćić. Iáko Lo
j. Moize. w xviij.
xix.

34:
tá brátá iego ſzedziwego zoney ſrogiey okrutnośći/ ktora ſie
35:
w ten cżás z onego ſpráwiedliwego gniewu iego nád onemi
36:
nieſzcżęſnemi miáſty działá/ miłośćiwie á łáſkáwie przez An
37:
yoły ſwoie wywieść racżył. Iáko záſię temuż Abráámowi
38:
błogoſłáwić racżył y z żoną iego Sarą/ kthora w dziewięć=
dzieſiąt


strona: 124v

Kſięgi Trzecie
1:
dzieſiąt lát vrodziłá mu onego ſyná á zácznego á ſwięthego
2:
Pátriárchę Izááká/ iáko Pan Bog racżył mu zoſtáwić obie
xxj.

3:
tnice o przyſzłym obiecánym Meſyaſzu á o zbáwicielu ſwiá=
xxij.

4:
thá thego/ y iáko mu racżył dáć wiárę/ y vſpráwiedliwienie
j. Moizeſz. w xv.

5:
przez onę wiárę/ ták iáko o nim piſmo powiáda/ iż on vwie=
6:
rzył oney obiethnicy Páńſkiey/ chociay był ieſzcże Meſyaſzá
7:
nie docżekał/ á wżdy iuż był vſpráwiedliwion od onego pir=
8:
wſzego pirworodnego grzechu ſwego. Iákie mu zwycięſt=
9:
wá dawał w ſzedziwośći iego/ ták iż on Melchiſedech ká=
j. Moiz. w xiiij.

10:
płan Bogá żywego záchodził mu ná drogi wielką mu pocżći
11:
wość cżyniąc/ á zánoſząc mu chleb á wino po poraſzkach ie=
12:
go. A tu pátrz iáki to ieſt wdzięcżny wiek á przyiemne cżáſy
13:
cżłowieká ſtátecżnego á poććiwego v Páná tego/ ktory nie=
14:
bem y ziemią iáko racży ná wſzytkim włada.
15:
Pátrzayże záſię á wſpomni ſobie onego mężá ſwięthego
16:
Tobiaſzá tákież iuż w ſzedziwośći iego á w zeſzłych cżáſiech
17:
iego/ co theż Pan z nim broić racżył/ á iákie dziwne pociechy
18:
iego rozmnażáć racżył/ to tám nadobna hiſtoria o tym ieſth
19:
nápiſána. Iáko gdy Iáſkołcży gnoy z gory ſpadſzy ocży mu
Thobiaſzowa
ſtałość.

20:
był oſlepił/ á to wſzytko było z dopuſzcżenia Páńſkiego/ áby
Tobi. w ij. ka.

21:
był doſwiádcżył ſtałośći iego. A gdy go Pan obacżył iż nie
22:
odmienił wiáry áni ſtałośći ſwey/ iáko potym Anyołá ſwe=
23:
go do niego poſłał/ ktory przyſtał zá ſługę do niego. Iáko o=
24:
nego Anyołá wypráwił s ſynem ſwoim ſzukáć mu żony. Iá
v.

25:
ko przyſzli do żydoſtwá tám gdzie byłá dziewká iedná zacna
26:
co ſiedḿ mężow z dopuſzcżenia Bożego ſzátan podle niey v=
27:
dawił. Iáko on Anyoł odegnał ſzátáńſthwo ono. Iáko mu
28:
byłá zá małżonkę z wielką pociechą domu onego daná. Iá=
vij.

29:
ko do domu iuż idącz rybę vłowił/ żołć z niey wyiął/ z wiel=
30:
kim bogáctwem y z nádobną y s poććiwą żoną do oyczá ſy=
31:
ná przywiodł/ iáko mu oną żołcią ocży oſwiećił/ iáko po=
32:
tym on vbogi ſtárzec w wielkiey rádośći y pocieſze żywothá
33:
ſwego dokonał. A ták tho ſobie vważay/ iż záwżdy ná wiel=
34:
kiey piecży ty ſzedziwe látá były v Páná tego/ á zwłaſzcżá ty
35:
ktore nie w płochośći żywotá ſwego/ ále w ſtałey ſtátecżno=
36:
śći á w ſkromney pobożnośći záwżdy go vżywáli.
37:
Pátrz záſię onego Heliaſzá ſławnego/ ktorego Acháb krol
Heliaſz.
iij. Kro. w xvij.

38:
y z oną złą żoną ſwoią z Iezabel przeſládował/ iáko pan bog
39:
był dziwnym ſtrożem iego/ iáko krucy y ini ptacy mu ſłużyli/
40:
żywnośći y ine potrzeby mu nośili/ iáko gdy krol dwá kroć
ſyłał nań


strona: 125

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 125.
1:
ſyłał nań po piąćidzieſiąth koni áby go byli poimáli/ iáko o=
iiij. Krole. j. kap.

2:
gień z niebá ſpadſzy záwżdy ie popalił/ iáko ná iego prośby
iij. Kro. w xviij.

3:
deſzcż co trzy látá nie był ziemię z nowu iáko iuż zgorzáłą o=
4:
żywił. Iáko ná iego ofiáry wodámi polane ogień z niebá ſpa
iij. Kro. w xviij.

5:
dał. W iákiey ſławie y w iákiey powadze oná dziwna iego
iiij. Kro. w ij. kap.

6:
ſzedziwość záwżdy byłá. Iáko nákoniec ogniſty woz z nie=
7:
bá ſpadſzy ták go żywo ná ziemi pochwyćił y zánioſł z wido
8:
mośći ludzkiey/ y dziś ieſzcże nie wiemy gdzie ſie podział.
9:
A ták záwżdy dziwną ſtraż y dziwną opiekę Pan Bog vká=
10:
zował nád tákiemi ludźmi lat ſtátecżnych á poważnych. A=
11:
bowiem płoche á nieuſtáwicżne cżáſy álbo láthá záwżdy ná
12:
máłey piecży bywáły v niego.
13:
Tákże on Elizeus vcżeń aábo thowárzyſz iego/ ná iákiem
14:
też bacżeniu álbo ná iákiey ſtraży był v Páná tego thákież w
Helizeuſz.
iiij. Kro. w ij. ka.

15:
oney ſzedziwośći iego. Iáko gdy go dzieći goniły wołáiącz
16:
zá nim łyſy idzie łyſy idzie/ iáko wnet kilká niedźwiedzi przy
17:
bieżawſzy/ gdzie ich thám pirwey nigdy nie było widáć/ ony
18:
dzieći podrapáły. Iáko oney niewieſcie Sáreptáńſkiey kto
19:
ra mu plácek vpiekłá/ będąc w wielkim głodzie/ thám gdzie
Tam. iiij. kapit.

20:
iuż y mátki właſne dzieći ſwe iádły/ nie máiącz iedno iednę
21:
garſtkę mąki á drugą oleiu/ iáko był ono pudło z mąką y onę
22:
bánię oleiu vbogáćił/ że go nie mogłá przebráć przez wſzytek
23:
cżás głodu onego. A co Pan Bog inych wiele dziwow z oną
24:
iego ſzedziwoſcią cżynił/ to iuż tám ſzyrzey o tym w hiſtori=
25:
ey nápiſano ſtoi.
26:
Nuż Moiżeſz w iákiey zacnośći był w oney ſwey ſzedziwo
Moiżeſz.

27:
śći v niego/ że z nim mawiał iáko s towárzyſzem/ ácż ſtanu ie
28:
go Boſkiego nigdy widzieć nie mogł/ ále głos iego y ſłowá
ij. Moize. w iiij.

29:
iego wielekroć y cżęſtokroć ſłyſzał/ y czo mu porucżał/ y czo z
30:
nim cżynił/ y iáko go nád ſwym ludem przekłádał/ y iákiey to
31:
powagi cżłowiek był/ y iáko ná iego roſkazánie morzá ſie roz
32:
ſtępowáły/ Iordan ſie wſpák obrácał/ s ſuchych ſkáł wody
33:
ciekły/ to iuż tám o thym piſmá doſyć. A nákoniec gdy iuż w
34:
ſtárośći ſwey nie mogł ku Pánu Bogu ręku ſwych podnośić
35:
tedy mu ie kápłani oni ſtárego zakonu podnośili. A poki ręce
36:
mogł dzierżeć ku gorze poty záwżdy bili żydowie pogány. A
37:
kiedy ie ſpuśćił tedy záſię żydowie vciekáli przed pogány.
38:
Thákże gi potym ſam Pan po ſmierći iego zágrześć á pocho=
39:
wáć racżył dla báłwochwálſtwá/ że ſie żaden nie mogł dopy
40:
táć do grobu iego. Pátrzayże iáka to byłá ſtárość ſwięta ie=
Ygo/ á ná


strona: 125v

Kſięgi Trzecie
1:
go/ á ná iákiey piecży byłá v Páná tá wdzięcżna ſzedziwość
2:
tego cżłowieká ſwiętego.
Iákob.

3:
Nuż záſię Iákob on ſwięty Pátriárchá pátrz iáko go theż
4:
Pan doſwiadſzał w ſtałośći iego. Iáko mu byli ſynowie ie=
j. Moiz. w xxxvj.

5:
go brátá młodſzego Iozephá/ w ktorym ſie on bárzo kochał/
6:
pogánom záprzedáli/ powiedáiąc iż go źwirzę zyádło. Iá=
7:
kiego ſmętku y wielkiey żáłośći przez wiele cżáſow ſwych v=
8:
żywał. Iáko potym on ſyn iego ſtrácony/ przez dziwną ſprá
9:
wę Bożą/ wielkim pánem á pirwſzym po krolu w Egipcie
10:
zoſtał. Iáko ſie potym dziwnie o nim dowiedział/ iáko tám
xlvj.

11:
do niego záiechał/ w iákiey poććiwośći thám v tych ludzi y v
12:
krolá był. Iákiego ſtráchu y wſtydu oni brácia iego co gi by
13:
li záprzedáli ná on cżás vżywáli/ byłoby thu o tym wiele pi=
14:
ſáć. Kto chce cżytáć hiſtorią o tym/ tedy ſie tám tego ſzyrzey
15:
dowie. Ale iż ſie ktemu rzecż wiedzie/ w iákiey poććiwośći zá
16:
wżdy ſzedziwe látá były v Páná tego/ thedy on ſwięty cżło=
17:
wiek gdy ſie iuż ſtárzał/ iáko błogoſłáwił onym ſynom ſwo=
18:
im/ ktorych było dwánaſcie/ od ktorych dwoienaſcie pokole=
xlix.

19:
nie narodu żydowſkiego y dziś ieſzcże idzie. A cokolwiek kto
20:
remu winſzował/ to wſzytko Pan Bog y zdzierżeć y potwir=
21:
dzić racżył. Y iáko byłá chwalebna ſmierć iego y pogrzeb ie=
22:
go w onych poſtronnych narodziech pogáńſkich.
23:
Pátrz też záſię iáko on ſwięty krol Ezechiel w ſzedziwo=
Ezechiel.
ij. Krolew. w xx
Dawid.

24:
śći ſwoiey był ná wielkiey piecży v Páná tego/ gdy do niego
25:
poſłał Pan áby roſpráwił dom y ſyny ſwoie/ opowiádáiąc
Noe y inſzy.
j. Moize. w vij.

26:
mu cżás żywotá iego/ iáko płákał proſząc Páná áby mu cżá=
27:
ſu pomknął áby opłákał złość á młodość ſwoię. Iáko mu po
28:
mknąć cżáſu Pan Bog racżył áż do rozważnieyſzey ſtárośći
29:
iego/ y iáko go w wielkiey ſławie s ſwiátá ziąć racżył/ śiłá=
30:
by było piſáć o tym. Nuż iáko Noe w ſzedziwośći ſwoiey
31:
pływał po ſrogich wodach/ á iáko Pan był záwżdy dziw=
32:
nym ſtrożem iego. Nuż iáko Dawid dokonał ſzedziwośći
33:
ſwoiey/ y iáko Pan przepuśćił mu wyſtępki młodych lat ie=
iij Krol. w ij. kap.

34:
go. A co tego było/ á ktoby ſie tego nálicżył/ iáko Pan dziw=
35:
nie oko ſwe záwżdy miał nád ludźmi tákich wiekow/ ktorzy
36:
ſzedziwość ſwą ſtátecżnie poſthánowioną záwżdy okáżo=
37:
li przed ſwiętym máyeſtatem iego.
38:
❡Iáko Pan ſtáre á ſzalone karał.
Nuż záſię


strona: 126

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 126.
1:
N
Vż też záſię pátrzay iáko też záſię ten wiek ktory zápom=
2:
niawſzy ſtanow ſwych vććiwych/ wſzetecżnych á ſwo=
3:
wolnych ſpraw ſwoich y cżáſow ſwoich vżywáli/ iáko ie też
Sthárczy po=
twarcy Zuzán
ny.

4:
ná wielkiey piecży Pan mieć racżył. Kto cżytał ſpráwę oney
5:
ſwiętey pániey Zuzánny/ gdy ią dwá ſtárcy nalaſzſzy w ogro
Daniel w xiij kap.

6:
dzie á oná ſie kąpie chcieli mieć po ſwey woli. A iż im thego
7:
pozwolić niechciáłá iáko ią ſpotwarzyli iż młodzieńcá ode=
8:
gnáli od niey/ y pothym ią poprzyſięgli. A iáko ią Pan iáko
9:
niewinną dziwnym ſądem przez máłe dziecię przez Dánielá
10:
wpuśćiwſzy duchá ſwego w vſtá iego dziwnie oſwobodzić
11:
racżył/ á oni łyścowie iáko wzięli hániebną zapłáthę ſwoię/
12:
to też tám o tym hiſtoria nadobnie y ſzyroko piſze.
13:
Nuż też on dobry á poććiwy cżłowiek á ſzedziwy ſtárzecz
Heli y Syno=
wie iego.

14:
Heli biſkup zakonu ſtárego/ chociay ſam był nic nie winien/
15:
iedno iż dopuśćił ſynom ſwym ſwowoleńſtwá á wſzethecż=
j. Krole. w iiij. ka.

16:
nych á opiłych żywotow przy koſciele Bożym vżywáć/ iáką
17:
hániebną pomſtę wziął nád ſobą/ że y koſcioł on złupiono/ y
18:
ſyny y wiele inych ludzi pobito/ y árchę przymierza w pogáń
19:
ſką ziemię zánieſiono/ y iáko ſam nędznik z żáłośći ſzyię zła=
20:
mał ſpadſzy s ſtołká ſwego/ byłoby o tym wiele piſáć. Y iá=
21:
ko záſię przez dziwną ſpráwę Páńſką do żydoſtwá árchá o=
22:
ná przywrocona byłá/ to iuż thám kto chce cżytáć dowie ſie
23:
wſzytkiego. Iedno iż ſie do tego rzecż ciągnie/ iáko ſzedziwy
24:
wiek poććiwy był záwżdy ná wielkiey piecży á ſtraży v Pá=
25:
ná tego. A iáko też záſię wſzetecżny był tákże ná wielkiey pie
26:
cży y pomſcie v niego/ y iáką záwżdy zapłátę odnośił ná ſo=
27:
bie zá wſzetecżeńſtwá ſwoie. Albo thákież Dátán y Abiron
Datan Abiron
Core Abiu.

28:
álbo Kore á Abiu oni ſtárcy gdy ſie ſprzećiwili Moiżeſzowi
29:
á chcieli ſobie nowe chwały wymyſláć/ y ludzi ná to byli nie=
iiij. Moize. w xvj.

30:
máło zwiedli/ iáko ie ogień ſrodze z niebá ſpadſzy palił/ iáko
31:
ie ziemiá żywo pożyráłá/ to też tám iuż o tym hiſtorie ſzyrzey
32:
ſwiádcżą. Albo też on ſtárzec Olofernes ktory przed Betu=
Iudit w xiij. kapi.

33:
lią onę ſwięthą pánią Iudith chciał mieć po ſwey woli/ iáko
34:
mu ſrodze vcięłá onę ſproſną głowę iego/ y przynioſłá ią do
35:
miáſtá. Y iáko było ſproſnie zátrwożono ono ſtráſzne woy=
36:
ſko iego/ y iáko było roſproſzono/ to o thym iuż ſą hiſtorie. A
37:
co tego bywáło á ktoby ſie tego mogł nápiſáć.
38:
❡Krześćijáńſki ſtárzec iáko ſie ſprá=
39:
wowáć ma.

strona: 126v

Kſięgi Trzecie
1:
A
Ták y ty moy miły Krześćijáńſki brácie ktory ſie ſtáte=
2:
cżnie przebijeſz przez to dwoie płoche woyſko/ przez huff
3:
młodośći twoiey/ á przez drugi huff śrzednich lat ſwoich/ á
4:
ſthánieſz iuż w obozie ſpokoynieyſzey ſzedziwośći ſwoiey/
5:
wierz mi/ że to nie ledá bitwy wygraſz. Bo ácż to ſławny he
6:
tman bywa/ ktory ſpráwą ſwą á roſtropnoſcią ſwą woy=
7:
ſko iákie poráźi. Aleć y to nie gorſzy kto ſie przez dwoie woy
8:
ſko przebije. A ták y ty rozważywſzy ſobie y ſtráchy y błogo
9:
ſłáwieńſtwá/ ktore iuż ná twe ſzedziwe látá/ thák iákoś ſły=
10:
ſzał/ nieomylnie przypádáć máią/ miey ſie rádzęć ná piecży/
11:
wſzák widziſz ocżći idzie/ boć iſcie nie o cżapkę/ ále poſpołu y
12:
s cżapką o głowę. A iżbychći rádził przy cżym maſz zoſtáć/
13:
zda mi ſie żebyś mi zá dobre nie miał/ iżbych cie tákim proſta=
14:
kiem być rozumiał/ żebyś nie vmiał miedzy błogoſłáwieńſt=
15:
wem á przeklęctwem obráć co ieſt lepſzego. Chybáby cie pan
Złego Pan od=
ſtępuie.

16:
Bog iáwnie doſlepić racżył/ iákoż thego wiele bywa zá nie=
17:
wdzięcżnoſciámi ludzkiemi/ ktorzy niechcą nic dbáć ná ſwię
18:
te vpominánie iego/ iákoż o tym dość piſmá rozlicżnego ma=
19:
my. A rádzęć oney ſwięthey pániey cnoty chwálebney pilnie
20:
ſie dzierz y onych iey dworzánow/ iákoś o nich ſłyſzał. Bo v
21:
daſzli ſie zá fortuną á zá márſzałki iey/ thák iákoś o nich ſły=
22:
ſzał/ pewnie ſie ſzpetnie obłądzić muśiſz. Abowiem przez ty
23:
dwie woyſká trudno ſie inácżey przebić maſz/ ieſliże cnothá/
24:
rozum/ á boiazń Boża nie będą wárterzmi około ciebie.
25:
Ale iż iuż teraz iáko widziſz przebiwſzy ſie ná ſuſzy ná głęb=
26:
ſze ſie morze znowu puſzcżaſz/ to tu ieſzcże będzie oſtrożniey=
27:
ſzey pilnośći około ſiebie potrzebá/ bo iuż płynieſz do onego
28:
portu ſwego wdzięcżnego/ gdzie iáko kupiec z dálekich ſtron
29:
przypłynąwſzy/ rádośći á pociechy vżywa w domku ſwo=
30:
im y z miłemi przyiacioły ſwemi/ kthorzy ſie ráduią z onego
31:
ſzcżeśliwego wrocenia iego z onego dziwnego niebeſpiecżeń
Co przypada s
poććiwey ſtá=
rośći.

32:
ſtwá iego. Tákże też ty ieſliżeć tego Pan Bog dopomoże/ ie
33:
ſtátecżnie á w zacney poććiwośći wydzierżiſz y wytrwaſz te
34:
vććiwą ſzedziwość twoię/ dla cżego iuż Pan wedle obietnic
35:
ſwoich będzie racżył zápomnieć młodich burzek twoich/ gdy
36:
też iuż ſzcżęſliwie przypłynieſz s tych dziwnych burzek á na=
37:
wáłnośći mizernego ſwiáthá thego/ do onego wdzięcżnego
38:
wiernym zgotowánego kroleſtwá wiecżnego. Iákież thám
39:
wdzięcżne będzie odpocżynienie twoie w onym domku two=
40:
im dziwnemi roſkoſzámi ozdobionym á ochędożonym? kto=
remu row


strona: 127

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 127.
1:
remu rownia żadne oko nie widáło áni vcho nie ſłycháło/ iá
2:
ko o tym piſmá powiádáią. Iákaż tám będzie rádość onym
3:
wdzięcżnym przyiaciołom twoim? onym ſwięthym Anyo=
4:
łom Páńſkim/ ktorzy záwżdy z wielką rádoſcią tám cżeká=
5:
ią káżdego wiernego Páńſkiego/ thák iáko tho dawno o
6:
nich wiemy.
7:
A ták tu iuż ſobie vważay moy miły Krześćiáńſki brácie/
8:
iáko ten wiek ſwoy poććiwy/ gdy iuż przydzieſz do ſzedziwo=
9:
śći ſwoiey/ ſtánowić około ſiebie á pilnie vważáć maſz. Bo
10:
pátrz ocżći tu idzie. Napirwey/ ieſliże w iákie płoche láthá á
11:
ſobie niepotrzebne ſtárość ſwą vnieſieſz/ tedy ſie s ciebie sſtá
12:
nie iáko Chimerá ludzka/ on dziw ktorego ludzie przed tym
13:
nie widáli/ sſtámeſz ſie błaznem poſpolitym/ iáko woźny kto
14:
ry zá groſz wſzytkim powinien/ sſtánieſz ſie oną fábułą czo
15:
powiádáią/ iż ſtáry ſzalony dwá kroć ſzalony. A ktemu sſtá
16:
nieſz ſie záwżdy pod przeklęciem bożym/ y pod pewną á pod
17:
rychłą pomſtą iego/ ktora cie żadnym obycżáiem minąć nie
18:
może s pewnych obietnic Páńſkich/ thák iákoś ſie iuż doſyć o
19:
tym náſłuchał.
20:
A ieſliże poſtánowiſz nadobnie á rozważnie á w ſtátecż=
21:
ney pomiernośći ten vććiwy wiek ſwoy/ á czożći ſie sſtánie?
22:
Ato to napirwey/ iż będzieſz w wielkiey ſławie y w poććiwo
Pożytek poćći=
wey ſtárośći.

23:
śći v ſwiátá wſzytkiego/ á wſzyſcy ſie będą wſtydáć pocżći=
24:
wey twarzy twoiey/ á iey wſzędy poććiwość cżynić. Coż ie=
25:
ſzcże drugiego? Vżywieſz ſobie onego wdzięcżnego pomier=
26:
nego ſpokoynego á záwżdy weſołego żywotá ſwoiego. Coż
27:
ieſzcże dáley? Będzieſz záwżdy pewien ſtraży/ opieki/ y káż=
28:
dego błogoſłáwieńſthwá Páńſkiego/ że záwżdy w wielkim
29:
beſpiecżeńſtwie będąć kwitnąć ony ſzedziwe cżáſy twoie.
30:
Coż ieſzcże dáley? Będzieſz tego pewien iż wdzięcżnie á be=
31:
ſpiecżnie płynieſz po bárzo ſpokoynym morzu/ kthore cie ża=
32:
dnemi náwałnoſciámi vſthráſzić nie będzye mogło/ áż do
33:
płynieſz do onego wdzięcżnego portu obiecánego ſwego/ w
34:
ktorym maſz wiecżnie vżywáć roſkoſzy ſwoich. A ták iuż ſo
35:
bie obieray co wodá á co ogień/ wſzákeś nie proſtak ieſliżeś
36:
ośiwiał/ wżdybyś ſie też iuż miał przećwicżyć.
37:
❡Co ſobie ſtárzec do poććiwego żywotá
38:
ná pomoc bráć ma.
Y iijDawid


strona: 127v

Kſięgi Trzecie
1:
D
Awid on krol wielki żydowſki iż był w wielkiey miłośći
2:
á powadze v poddánych ſwoich/ á gdy ſie iuż był bárzo
3:
sſtárzał/ iuż niewiedzieli cżym go zádzierżeć w żywocie ie=
4:
go/ ále kłádli podle niego dziewecżkę Sunámitkę áby ſie by=
5:
łá od niey zágrzewáłá oná záziębła ſtárość iego. Pátrzayże
Záziębłość du=
ſze iáko ogrze=
wáć.

6:
też thy moy miły Dawidzie ktoryśkolwiek ieſth iż iuż przy=
7:
dzieſz ku záziębłym látom twoim/ á rozmyſliſz ſie iż ſie puſz=
8:
cżaſz ná to záſtydłe á głębokie morze ſwiátá tego burzliwe=
9:
go/ á bierzeſz ſie do portu ſwoiego/ á iż iáko tu ſłyſzyſz/ máło
10:
mowiemy o ciele y o doległoſciach iego/ bochmy to iuż pániej
11:
fortunie porucżyli/ ále iż tobie idzie o duſzę/ ktora nędznicżká
12:
bárzo záſtydłá á záziębłá w tym twoim ſwowolnym ciele/
13:
mieyże ſie pilnie ná piecży ábyć do końcá ták nie zámárzłá/ á=
14:
by cie z nią gdzie do gorączego piecá nie odeſłano. Ale iáko
15:
Dawid ciáło ogrzewał ták też thy ogrzeway tę niewinną á
16:
ſwiętą kochánkę ſwoię. A nicżym iey inſzym beſpiecżniey nie
17:
ogrzeieſz/ iedno położ przy niey ony trzy Sunámitki/ á ony
18:
trzy zacne pánienki/ Wiárę/ Nádzieię/ á Láſkę. Tu wierz mi
19:
iżći będzie ták ogrzaná y ożywioná/ iżći dotrwa beſpiecżnie/
20:
áż dopłynieſz do obiecánego á do wdzięcżnego onego portu
21:
ſwoiego.
22:
❡Wiárá/ Nádzieiá/ Láſká máią też
23:
ſwe pánny ſłużebne.
24:
A
Gdy iuż ty trzy pánienki ták iáko ſłyſziſz Wiárę Nádzie
25:
ię á Láſkę poſtánowiſz á położyſz ie około tey wdzięcż=
Wiárá nádzie=
iá á łáſká śilne
poſągi máią.

26:
ney duſzyce twoiey/ to iuż pewnie wiedz iż iuż będzie co dá=
27:
ley tho więcey przybywáło tych dziewecżek ná poſługę iey.
28:
Bo wnet do Wiáry przybędzie Pobożność/ Stałość/ Po=
29:
ććiwość/ Cnotá. Do Nádzieie przybędzie wnet Státecżna
30:
myſl/ á nieomylne dufánie o Pánu ſwoim. Do Láſki przybę
31:
dzie Spráwiedliwość/ Miłoſierdzie/ Wierna życżliwość
32:
káżdemu bliźniemu ſwemu iáko ſam ſobie. A czożći zá poſagi
33:
álbo zá vpominki ty pánienki przynioſą s ſobą? Oto pátrz/
34:
iż po Láſce będzieſz miał wnet wſzytko wypełnienie zakonu/
35:
gdy wedle iey rády záchowaſz ſie káżdemu w miłoſierdziu á
36:
w ſpráwiedliwośći ſwoiey/ á iż mu będzieſz życżył wſzytkie=
37:
go ták iáko ſam ſobie. Ale iż tu ieſzcże máło ná tym/ pátrz coć
38:
záſię Wiárá przynieſie z inemi pánienkámi ſwemi/ iż vwie=
rzyſz mo=


strona: 128

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 128.
1:
rzyſz mocno obietniczam Páná ſwego/ iż cżegoś ty nie mogł
2:
wypełnić w zakonie to on wſzytko zá cię záſtąpił. Stárł s
3:
ciebie on mocny zapis y obowiązek przodkow twoich/ kto=
4:
rym ſie byli obowiązáli/ iż to miał być káżdy wiecżnie prze=
5:
klęty ktoryby był w namnieyſzym punkcie zakonu nie wypeł
6:
nił. Cożći dáley tá Wiárá przynieſie? A tho od niey będzieſz
7:
miał onę pewną obiethnicę Páná ſwego/ iż ilekolwiekkroć
8:
ſie vdaſz/ wziąwſzy thę wiárę ſobie ná pomoc/ o iáką proś=
9:
bę do Páná ſwego/ thedy záwżdy będzie wyſłuchano káżde
10:
záwołánie twoie. Cożći záſię Nádzieiá przynieſie? Ato ſłu=
11:
chay/ iż coćkolwiek Wiárá z Láſką ziednáłá/ toć tá iáko mo=
12:
cnym przywileiem wſzytko zápiecżęthuie/ gdy będzieſz miał
13:
vpełną nádzieię o Pánu ſwoim/ tedy cie nigdy nie opuśći/ y
14:
wſzytko to w tobie ſpráwowáć będzie co iuż będzie należáło
15:
poććiwemu ſtanowi twemu/ á iuż thym iákoś ſłyſzał zázyę=
16:
błym látom twoim.
17:
Pátrzże cżegoć tu iuż nie doſtánie/ bo z wiárj będzieſz miał
18:
tháką opátrzność Páńſką/ beſpiecżność y pokoy/ że będzieſz
19:
iáko Anyoł Boży chodził ſobie záwżdy pod kroleſtwem ie=
20:
go/ pod mocą á pod obroną á pod opátrznoſcią ieo/ żeć żaden
21:
ſtrách nigdy ſtráſzen być nie może/ ánić nigdy żadne niebe=
22:
ſpiecżeńſtwo nie będzie mogło przekáźić do káżdych twoich
Spráwy na=
dzieie.

23:
poććiwych ſpraw. Pátrzayże záſię co będzieſz miał z łáſki tu
24:
ieſzcże zá żywotá ſwego/ gdy będzieſz życżliwie miłował ká=
25:
żdego bliźniego ſweo/ to też inácżey być nie może/ iedno że cie
26:
też wſzyſcy miłowáć muſzą. A gdy cie wſzyſcy miłowáć bę=
27:
dą/ iużći s thego vroſcie życżliwość/ poććiwość/ ſławá/ po=
28:
wagá pocżćiwych lat twoich/ żywot roſkoſzny á ſpokoyny/
29:
boć iuż nikth w nim z oney ſpolney miłośći przekáźić nie bę=
30:
dzie mogł. A cżegożći zá żywotá twego w they ſzedziwośći
31:
twey nie będzie doſtawáło? bowiem záſię nádzieiá to wſzy=
32:
tko w tobie iáko mocnym przywileiem vpewni y zápiecżętu
33:
ie/ iż iuż w tym twym iáko ſłyſzyſz wdzięcżnym á ſpokoynym
34:
żywocie ktoryć z wiáry á z łáſki przypádnie/ będzieſz záw=
35:
żdy chodził w beſpiecżney nádziei/ iż cie tho nigdy nie minie
36:
coć ieſt w obietnicách Páńſkich dano. A tu iuż chodząc w tá
37:
kiem beſpiecżeńſtwie y w tákiey poććiwośći żywotá ſwego/
38:
á cżegoż ſie iuż inſzego nádziewáć maſz/ iedno iáko piſmo po=
39:
wiáda/ nie vmrzeć iedno przeſthąpić s thego żywotá ſwego
Ian w v. kapitu.
Y iiijdocże


strona: 128v

Kſięgi Trzecie
1:
docżeſnego do onego żywotá ſwego wdzięcżnego á wiecżne
2:
go ſobie z dawná obiecánego.
3:
Abowiem wſpomni ſobie co ty trzy pánienki/ o ktorych tu
4:
ſłyſzyſz/ onym przodkom ſwiętym náſzym dziwnie ſpráwo=
5:
wáły tu zá żywotow ich/ ták iáko o tym ſwięty Páweł y ini
Spráwá wiá=
ry.

6:
Apoſtołowie nadobnie nápiſáli/ Iáko wiárą on ſzedziwy
Rzim. w iiij. kapi.
Zido. w xj. kapit.

7:
mąż Abráám vſprawiedliwion ieſt w ſtárośći ſwoiey. Wiá
8:
rą Noe pływał po onych okrutnoſciach głębokich cżáſu ſro=
9:
gośći onego pothopu okrutnego. Wiárą przodkowie náſzy
10:
przez ſrogie morzá przeſzli/ y wiele pogáńſkich miaſt poſie=
11:
dli/ ták że ſie im zá wiárą ich ſámy mury obaláły. Wiárą Pá
12:
triárchowie ſwięći zbáwieni/ iż vwierzyli obietnicam Páń=
13:
ſkim o przyſzłym Meſyaſzu ſwoim. Wiárą oni ſwięći/ iáko
14:
o nich ſłychamy/ wielkie dziwy cżynili/ vmárłe krześili/ kiedi
15:
chcieli ogień deſzcż z niebá zwabiáli. A nákoniec byś więth=
16:
ſzey niemiał podpory o wierze w ſtárośći ſwoiey/ gdy wſpo
17:
mniſz ſobie onego záziębłego łotrá ná krzyżu przy Pánu ſwo
Luk. w xxiij. kapi.

18:
im/ kthory nic dobrego nigdy nie cżynił zá żywothá ſwego/
19:
pátrz co mu ſie sſtáło zá oną krociuchną wiárą iego.
20:
Pátrzayże záſię co o drugiey cnocie tho ieſt o wierney ży=
21:
cżliwośći thák ku Pánu ſwemu iáko y ku káżdemu bliźniemu
22:
ſwemu tenże ſwięty Páweł thákże nadobnie piſze/ wſzytkim
23:
nam powiedáiąc: Iż bychmy mieli táką wiárę żebychmy go=
Spráwá łáſki.
Matth. w xvij. ka.

24:
ram kazáli wſtáwáć á ná drugą ſie ſtronę przenośić/ á łáſki
25:
nie będziemy mieć przećiwko Pánu y bliźnim ſwoim/ thoby
26:
tho nam máło ábo nic pomoc mogło. Bo widziſz moy miły
27:
brácie/ nie doſyćći ieſt ná tym mowić tylko iż wierzę wierzę/
28:
wierzyć też y diabeł iż Bog ieſt ná wyſokośći/ ále trzebá wie
Iakub w ij. kapitu.

29:
rzyć y w Bogá/ trzebá też wierzyć y Bogu. A coż to ieſt wie
30:
rzyć Bogu? Wierzyć ſłowom iego. A czoż to ſą zá ſłowá ie=
31:
go? Ieſtći ich wiele ſzyroko nápiſánych y z vſth iego y z vſth
32:
Duchá ſwięthego/ ále ie ſam krociuchnym węzełkiem onemu
33:
vcżonemu w zakonie záwiązáć racżył: Miłuy Páná Bogá
Matth. w xx. kap.

34:
twego ze wſzytkiey duſze y ze wſzytkich śił twoich/ á bliźnie=
35:
go ſwego iáko ſam ſiebie. Otoż maſz miłość/ bez ktorey wiá=
36:
rá záſtydła záwżdyby być muſiáłá/ by tá dwoiá miłość w to
37:
bie być nie miáłá.
38:
Pátrzayże záſię coć z Nádzieią przybędzie/ iż ták iákoś ſły
39:
ſzał/ coć Wiárá z Láſką ziedna/ to oná to w tobie zápiecżętu
Spráwá ná=
dzieie.

40:
ie/ że thego záwżdy iſt będzieſz gdy będzieſz miał vpełną ná=
dzieię o


strona: 129

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 129.
1:
dzieię o Pánu ſwoim. Bo widziſz co nádzieiá záwżdy cżyni=
2:
łá. Pátrz iáko nádzieią ieſt dziwnie pocieſzoná oná ſwiętha
3:
pánná mátká cżłowiecżeńſtwá Páná náſzego/ iż ſie záwżdy
4:
tego nádziewáłá/ iż tho pewnie s cżáſem ná ſwiát przypáść
5:
miáło/ czo nam było przez Proroki dziwnie á mocnie záſlu=
6:
biono. Nádzieią Noe oſchnął z okrętem ná wyſokich gorach
7:
gdy gołębicżkę z okrętu wypuśćił/ ktora mu przynioſłá oliw=
8:
ną gáłąſkę/ thedy iż chociay wiárą pływał/ iednák przedſię
9:
nádzieią oſuſzon. Nádzieią Dawid poráźił woyſká Abſálo
10:
ná ſyná ſwego/ gdy ſie był zbuntował przećiwko niemu má=
11:
ło nie ze wſzyſtkiemi poddánemi iego. A gdy go vpomináli
12:
pánowie á Rády iego/ iż ſie o tho máło ſtárał/ tedy s pokorą
13:
powiedział: Iż ieſliżeć mię Pan będzie racżył zoſtháwić ná
14:
mieyſcu ná moim/ naydzieć on drogę kędy y iáko tho będzye
15:
ſpráwić y vcżynić racżył. A pátrz nákoniec/ oni ſwięći oyco=
16:
wie w odchlániach piekielnych/ chociay byli przez wiárę zbá
17:
wieni/ iż ſie ich tám nie dotknął żadny ſtrách ſmiertelny/ ále
18:
iż tego z zupełną nádzieią cżekáli zbáwicielá ſwego/ wſzytko
19:
ſie im sſtáło według oney nádzieie ich.
20:
Bo pátrzay iż wiárá ieſt iáko ſzcżep pięknie vſzcżepion. Lá
Wiárá ieſth
ſzcżep wſzech
cnot.

21:
ſká ieſt iáko kwiatki ná onym nadobnym ſzcżepie roſkwitnę=
22:
łe/ s kthorey wſzytki dobre á miłoſierne vcżynki pochodzą.
23:
Nádzieiá ieſt práwie iáko on Máyowy deſzcż/ kthory ſzcżep
24:
on nadobnie pokrapia/ áby ony wdzięcżne kwiathki ná nim
25:
nie vſchły/ á iżby záwżdy byłá nádzieiá/ żeby z onego ſzcżepu
26:
y z onych kwiatkow cżłowiekowi poććiwemu ktory gi w ſo=
27:
bie pilno vſzcżepi wdzięcżne owoce y pożytki s cżáſem ſwym
28:
wżdy też vrość mogły. A ták tu pilnuy/ tu ſie ſtáray/ ábyś ſie
29:
tymi cnemi pánienkámi/ thák iákoś ſłyſzał/ iáko Dawid oną
30:
Sunámitką obłożył/ áby w tobie nie záziębły w tey twey zá
31:
ſtydłey ſzedziwośći poććiwe cnoty twoie. A pilnie ten ſzcżep
32:
tey ſtałey wiáry ſwoiey okopyway y poleway tym Máyo=
33:
wym dzdzem tą zupełną nádzieią ſwoią/ vźrzyſz iákich owo
34:
cow á iákich pożytkow s tego docżekáć możeſz/ zá łáſką á zá
35:
wſpomożeniem Páná twego/ będzieſzli wiernie dufał iemu.
36:
Kápitulum ij.
37:
❡Iáko w zawod wſzyſcy o zakład
38:
do kreſu bieżymy.

strona: 129v

Kſięgi Trzecie
1:
grafika
2:
P
Aweł ſwięty piſze że wſzyſcy wza=
3:
wod do kreſu bieżymy/ ále nie wſzyſczy zakłá=
Zawod ſwiec=
ki.

4:
du bierzemy. Abowiem gdy ſie przypáthruie=
5:
my tym ſwieckim zawodom/ tedy thám więc
6:
v kreſu bywáią y pieniądze/ y ádámáſzki/ y ſu
7:
kná/ y inſze drobne rzecży. Bywa tez náoſtátku y świniá. A
8:
cżiy koń napirwey przybieży/ ten bierze pirwſzy klenot/ dru=
9:
gi zá nim bierze drugi klenot/ tákże y do dálſzych. A ten co ſie
10:
iuż ná ſámym oſtátku przywlecże/ tho mu świnię do ſzkápy
11:
przywiążą/ y muśi ią podle ſiebie wieść ná powodzie áż w
12:
miáſto álbo w dwor ſkąd wyiecháli.
13:
Pátrzaiże że tu ten zawod wſzyſcy bieżymy/ ále przedſię śi=
14:
wy naprzod. Bo iuż ten co mu Pan Bog da przyść do trze=
15:
ciego wieku á do ſzedziwych lat ſwoich bieży naprzod do kre
Zawod ducho
wny.

16:
ſu przed owemi dwiemá co ſie ieſzcże ná młodym y ná śrzed
17:
nim wieku zábawiáią. A ták moy miły Krześćiáńſki brácie/
18:
ieſli widziſz około tego nędznego ſwieczkiego zawodu iáko
19:
ſie ludzie pilnie ſtháráią/ iáko ſzkápy háruią/ iáko ie po kreſu
20:
wodzą/ dziwnie ſtroią. Abowiem im o dwie rzecży idzie/ o
21:
zakład y o ſromotę/ bo káżdy ſie boi áby ſie s świnią nie wło=
22:
cżył. A coż ty owſzem gdy ſie rozmyſliſz o iákić zakład idzie?
23:
y o iáką ſromotę? t iáki kres bieżyſz? Boć idzie o ták koſztow
24:
ny zakład/ ktorego koſztownieyſzego áni oko nie widziáło/ á
ni vcho


strona: 130

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 130.
1:
ni vcho o tákim nie ſłycháło. Idzieć też záſię o táki wſtyd/ ie=
2:
ſlibyś iáko ſłábo do thego kreſu przybieżał/ iż ſnadźby ſie le=
3:
piey tu ieſzcże zá żywotá w niwecż było obroćić/ boć iuż tám
4:
nie o świnię poydzie. Ale rozmyſl ſie iákiby tho był wſthyd
5:
twoy/ gdyby cie nieprzyiaciel twoy thuż przed oblicżnoſcią
6:
Páná twego/ przed oblicżnoſcią Anyołow ſwiętych/ przed
7:
oblicżnoſcią wſzytkich zborow niebieſkich/ wiodł ábo wlokł
8:
zá ſobą iáko świnię párſzywą od ſtádá wypędzoną do bár=
9:
łogu ſwego.
10:
Coż chceſz cżynić moy miły brácie/ ábyś y onych ták powa
Iáko ſie ducho
wnego zawo=
du hámowáć

11:
żnych zákłádow nie ſtráćił/ y tą świnią ſproſną ták iáko ſły=
12:
ſzyſz nie zoſtał? Nie ſpi rádzęć/ á bierz przykład od tych ſwiec
13:
kich zawodnikow/ háruy thą tępą á leniwą ſzkápą to oſpáłe
14:
ſwowolne á nikcżemne ciáło ſwoie/ á wodź go vſtáwicżnie
15:
po kreſu vkázuiącz mu drogę kędy bieżeć ma/ á przypáthruy
16:
mu wędzidłá pilno/ ábyć z drogi nie zbyegáło. A cżymże go
17:
hárowáć máſz? Nie dáy mu ſie zbytnie obiadáć iáko ſzkápye
18:
thych przyſmákow obłudnych ſwiátá tego/ á nie puſzcżay go
19:
ſwowolnie ná thy omylne trawy iego/ ále go wież mocno v
20:
żłobu/ á przyſypuy mu obrokow co nawięcey cnoty á bogo=
21:
boynośći á poććiwey pomiáry. Wodźże go też vſtáwicżnie
22:
po tym plácu kędy bieżeć ma/ á vkázuj mu rozumem á roſtro
23:
pnym rozważeniem do kreſu dokąd bieżeć ma. Rozważayże
24:
mu zakłády o ktoreć idzie/ boć idzie o żywot wiecżny y o nie=
25:
ſkońcżone rádośći twoie. Rozważayże mu też onę ſromothę
26:
o ktorąbyś przyſzedł/ thák iákoś wyſzſzey ſłyſzał/ iżby cie nie=
27:
przyiaciel twoy iáko ſproſną świnię wiodł z wielką ſromo=
Ktho naprzod
bieży ſromotá
iż názad przy=
bieży.

28:
tą twoią do plugáwego bárłogu ſwego. Przypátruyże mu
29:
wędzidłá s powſcięgliwośći á s pomiernego żywotá twe=
30:
go/ boćby tho byłá ieſzcże więtſza ſromotá twoiá/ gdy iuż w
31:
tych ſzedziwych leciech ſwoich będącz/ á dáleko przed inemi
32:
do tego wdzięcżnego kreſu ſwego bieżąc/ byś miał ſproſnie á
33:
nieobacżnie z drogi zbieżeć/ á sſtháć ſie tą plugáwą świnią
34:
przybieżawſzy ná zad do kreſu onego wdzięcżnego ſwoiego/
35:
gdzie Pan twoy y z oną wſzytką rzeſzą niebieſką ſam oblicż=
36:
nie będzie ſtał v niego.
37:
❡Iáko nas piſmo niepotrzebnemi
38:
ſługámi zowie.
Abowiem


strona: 130v

Kſięgi Trzecie
1:
A
Bowiem ſłuchay iáko ty niedbálce o ten poććiwy żiwot
2:
ſwoy piſmo rozlicżnemi przezwiſki zowie. Bo ie zowie
3:
ſługámi niepotrzebnemi/ drzewem nieużytecżnym ktore ieſt
4:
godne áby było precż wyciętho á ogniem ſpalono/ kąkolem
5:
ſproſnym á ſmierdzączym/ ktory miedzy nadobną á wdzię=
Przezwyſká
złych y do=
brych.

6:
cżną pſzenicą roſcie/ ktory iákoś ſłyſzał gdy przybieżymy do
7:
tego kreſu/ do ktorego wſzyſcy rádzi nierádzi bieżeć muśimy
8:
ma być ze pſzenice wybran á ogniem popalon. Zowie dru=
9:
gie záſię ktore thu ná vrzędy ſwe á ná páſterſtwo ſwe do o=
10:
wiecżek ſwoich wyſádził/ pſy niememi z gárdły zátucżone=
11:
mi ktorzy ſzcżekáć nie vmieią áni mogą/ áby odganiáli dra=
12:
pieżny źwirz od ſtádá iego. Zowie ie wilki drapieżnemi/ zo=
13:
wie ie wieprzmi dzikiemi co rozmietuią winnicę iego. A ná=
14:
koniec zowie złodzieymi y zdraycámi ſwoiemi á kozły ſmier
15:
dzącemi od ſtádá iego oddzielonemi/ ktorzy niechcą ſłucháć
16:
głoſu iego.
17:
Pátrzayże záſię iáko zowie ony miłe á wdzięcżne przebrá
18:
ne ſwoie/ ktorzy pilni woley ſwiętey iego/ á cieſzą ſie vſtáwi
Przezwiſká do
brych.

19:
cżnie z mocney wiáry y nádzieie ſwoiey o ſwiętym miłoſier=
20:
dziu iego/ á w nicżym inſzim od ſwiátá wymyſlonem nádzie
21:
ie nie máią/ iedno w ſwiętym Boſtwie iego. Zowie ie owie=
22:
cżkámi ſwemi wdzięcżnemi/ kthorzy ſłucháią nieomylnego
23:
głoſu iego. Zowie ie látoroſłkámi ktore wyroſły s ſzcżepu ie=
24:
go. Zowie ie gronkámi á ſam ſie zowie winną máćicą/ ktore
25:
gronká wyroſły z oney ſwiętey máćice iego. Zowie ie miłe=
26:
mi ſwemi/ bráćiſzki ſwemi/ pſzenicżką ſwoią kthora ma być
27:
ſchowána do oney dziwney ſzpiżárniey niebieſkiey iego. A ty
28:
záſię ktore tu przełożyć racżył nád tymi ſtády ſwemi zowie ie
29:
iáſnemi pochodniámi ſwemi/ zowie ie gwiazdámi/ zowie ye
30:
ſolą nigdy nie ſkáżoną/ ktora y tho czo z nią poſolono będzie
31:
záwżdy od ſkázy záchowáć może. A nákoniec zowie ie bogi
32:
ziemſkiemi á ányoły ſwiátłośći.
33:
A ták moy miły brácie by iuż nie było áni obietnic ták mo
34:
cnych y ták wdzięcżnych y ták pewnych/ ktore poććiwy cżło=
35:
wiek záchowáiąc ſie w ſławnym żywocie ſwoim w ſtátecż=
Czo lepiey o=
bráć złe cży do=
bre.

36:
nośći á w pobożnośći ſwoiey/ y tu ieſzcże zá żywotá y po ſwo
37:
iey ſmierći nieomylnie odnośić ma. By theż nie było y thych
38:
ſtráchow ſrogich/ ktore ſą vſtáwicżnie niewiernym á złośći
39:
wym y tu zá żywothá y po ſmierći ich pewnie zgotowáne/ á
40:
tuż záwżdy zá nimi zá piętámi ich chodzą/ bo to ieſt rzecż nie
omylna


strona: 131

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 131.
1:
omylna/ iákoż to vſtháwicżnie y ocżymá ſwemi widamy/ iż
2:
zá grzech inſzego mytá nie máſz/ ták iáko Páweł ſwięty nas
Rzim. w vj. kapi.

3:
w tym iſtotnie iśći/ iedno pomſtá/ tedyby nas thy ſámy prze
4:
zwiſká y vcieſzyć y vſtráſzyć mogły. Azaſz nie lepiey być pię=
5:
knym drzewkiem nadobnie vſzcżepionym przed oblicżnoſcią
6:
Páná ſwego/ s ktorego kwiatki onych iego dobrych á cno=
7:
tliwych ſpraw roſkoſznie zákwitáią/ á owocze cnot á poćći=
8:
wośći iuż ſie z niego vkázuią y iuż ſie zápáláią/ á niżli onym
9:
drapiącym głogiem ktory nicżegoy inego nie cżeka/ według
10:
obiethnic Páńſkich/ iedno iżby był precż wycięth á w ogień
11:
wrzucon? Azaſz nie lepiey być wdzięcżną pſzenicżką przed o=
12:
blicżnoſcią Páná tego/ niżli tym ſproſnym kąkolem kthory
13:
thákże/ iáko ſłyſzymy/ ma być ogniem ſpalon? Azaſz nie lepiey
14:
być roſkoſzną owiecżką Páńſką niżli kozłem ſmierdzącym?
15:
Azaſz nie lepiey być iáſną pochodnią niżli ſwiecą ſmierdzą=
16:
cą zágáſzoną? Tákże y ſolą prawdziwą niżli oną zákáżoną?
17:
co y to wſzytko popſuie co ią náſolono bywa.
18:
Abowiem ieſzcże co dziwnieyſzego w thym ſie záwięzuie
19:
pátrzay. Iż kto ty miłe á wdzięcżne przezwiſká odnośić bę=
Pociechy do=
brego żywotá.

20:
dzie/ iákich wdzięcżnych cżáſow y ſpraw wſzytkich tu zá ży=
21:
wotá ſwego ieſzcże vżiwáć będzie/ bo záwżdy muśi mieſzkáć
22:
w onym nadobnym á káżdemu pocżćiwemu cżłowieku mi=
23:
łem pokoiu ſwoim. Iuż ſie ſtháráć muśi áby nikomu nic wi
24:
nien nie zoſtał. A kto nikomu nic winien nie zoſtawa/ thego
25:
theż nielza iedno wſzyſczy miłowáć y wielką mu poććiwość
26:
cżynić muſzą. Iuż ſobie mieſzkáć będzie nie inácżey iáko An=
27:
yoł vżywáiącz roſkoſznych á ſpokoynych cżáſow ſwoich/ á
28:
dwu obietnic iuż záwżdy będzie pewien od Paná ſwoiego/
29:
y tu zá żywotá bogáctwá y poććiwośći w domu ſwoim/ y o=
30:
nego nieſkońcżonego kroleſtwá ſwego/ ktorego wiecżnie v=
31:
żywáć ma przy Pánu ſwoim/ y tu beſpiecżeńſtwá káżdego/
32:
w ktorym ſtráchu żadnego vznáć nie może zá żywothá ſwe=
33:
go/ gdiż będzie záwżdy ogárnion mocą á zwirzchnoſcią kro
34:
leſtwá Páńſkiego/ á Anyeli ſwięći vſtáwicżni będą ſtrożo=
35:
wie iego.
36:
A ták moy miły brácie ty ták wielkie á poććiwe rzecży oba
Dobrym rze=
cżam y głupi
zrozumie.

37:
cżywſzy/ ſnadź y ſzalony s klozy wyrwawſzy ſie/ gdyby mu
38:
to rozważnie rozwiodł/ podobno ſie obacżył/ á ſnadźby wy=
39:
rozumiał co ieſt lepſzego/ ieſli ták błogoſłáwionego żywotá
40:
vżywáć y s tymi dziwnemi błogoſłáwieńſtwy y z nieomyl=
Znemi o=


strona: 131v

Kſięgi Trzecie
1:
nemi obietnicámi ſwemi/ cżyli być tym głogiem drapieżnym
2:
álbo tym drzewem nikcżemnym á ſprochniáłym/ ktore nicże=
3:
go inſzego nie cżeka iedno ogniá ſrogiego. Albo tym kozłem
4:
ſmierdzącym/ álbo tym wieprzem dzikim. Acżby iuż o prze=
5:
źwiſko nic/ ále iákich żywotow ći pánowie wſzyſcy vżywáć
6:
muſzą/ to iuż ocży náſze cżęſto widáią. Bo bezbożnych/ nie=
7:
ucżćiwych/ drapieżnych/ ſwowolnych/ opiłych/ nieſpokoy=
8:
nych/ niezdrowych/ niebeſpiecżnych/ bo iuż obroná áni ſtraż
9:
Páńſka nád nimi nie chodzi. Thák iż vſtáwicżnie y wielkich
10:
trudnośći/ y dziwnych kłopothow/ y rozlicżnego niebeſpie=
11:
cżeńſtwá záwżdy vżywáć muſzą. A obietnice ich/ ták iákoś
12:
ſłyſzał/ iákie ſą y thu o docżeſnym márnym zginieniu ich/ y o
13:
ſproſnym rozdrapániu tego zátrudnionego nábycia ich/ y o
14:
nędznym dokonániu ich/ y o wiecżnym á ſtráſznym potępie=
15:
niu ich/ to iuż tám od tego iáko powiádáią y rymu nie máſz.
16:
❡Iáko nas cżás iáko złodziey okrada.
17:
grafika
18:
A
Bowiem pátrz moy miły brácie iáko nas cżás iáko zło=
19:
dziey poćichu okrada. Iużći vkradł y młode y śrzednie
20:
cżáſy twoie. Iuż/ iáko ono powiádáią/ ná oſtátecżnym ſzcże
21:
blu ſwoim ſthoiſz/ iedno cie zepchnąć/ á bierzeſz ſie ná dáleką
Kto iedzie ná
dáleką drogę
przepátruie rze
cży ſwoie.

22:
drogę. A poććiwy cżłowiek y kiedy ſie gdzie ná máły cżás w
23:
cudzy kray opuśći/ tedy s pilnoſcią roſpráwuie domek ſwoy
24:
y potrzeby ſwoie. Roſthropny márynarz gdy ſie ma puśćić
25:
ná głębokośći morſkie tedy opátruie żagle ſwoie/ powrozy/
máſzty/


strona: 132

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 132.
1:
máſzty/ y kotwice ſwoie. A ty byś ſie obacżył ná iákie morze
2:
płynieſz/ mogłbyś pewnie á vſtáwicżnie pociągáć powro=
3:
zow ſwoich/ żaglow y kotwic ſwoich. Bo tám temu tylko i=
4:
dzie o rzecży docżeſne/ á tobie iuż/ nędzniku o rzecży wiecżne.
5:
A wżdy tákową niedbáłość widamy y w tych ſzedziwych le
6:
ciech ludzkich/ iákoby im iáko ono ſthára przypowieść y koł
7:
nie pogorzał. A ſnadź ieſzcże s tákiemi láty y łákomſthwo/ y
8:
ſtáránie roſcie/ że pilnieyſzy thego nędznego ſwiáthá/ niżli
9:
wdzięcżnych á wiecżnych przyſzłych rádośći ſwoich.
10:
Abowiem pátrz moy miły brácie iáko ſłońce z dobrodziej
11:
ſtwá Páńſkiego rowno ták złym iáko y dobrym ſwiátłośći
12:
ſwey vżycża/ tákże y mieſiąc/ thákże y ziemiá rowno wſzem
13:
dobrodzieyſtwá ſwoie ſzáfuie. Ale ieſli ſie temu dobrze przy
14:
pátrzyſz/ vważ to ſobie iedno ieſliże tego rownie zli iáko y do
15:
brzy vżywáią? Bo dobrzy thego vżywáią z wielką roſtro=
16:
pnoſcią/ z wielkim vważeniem rozumu/ z wielkim bacże=
17:
niem boiáźni Bożey/ z wielką ſławą y poććiwoſcią/ nie iná=
18:
cżey iáko Anyeli Boży. Zli záſię z wielką roſpuſthnoſcią/ z
19:
wielką ſwąwolą/ z wielkim niebacżeniem áni ná wolą Páń
20:
ſką/ áni ná ſtrách ſrogich ſądow ieo/ áni ná powinność ſwą
Zli á dobrzy
rozno wſzego
vżywáią.

21:
vććiwą/ iedno iáko ine bydło ábo iáko nieme źwirzętá. A má
22:
ią to ſobie zá wſzytkę roſkoſz y zá wſzythek żywot błogoſłá=
23:
wiony/ tákże iáko bydło álbo iáko ine źwirzętá. Bo też źwi=
24:
rzętá vżywáią onych wdzięcżnych roſkoſzy ſwoich ſkácżącz
25:
ſobie po zielonych trawkach/ ále też nicżego inſzego nie ſzu=
26:
káią iedno áby brzuch nátkáły áż do ſzyie/ iáko y náſzy ſwo=
27:
wolni pánowie. A wſzákoż ieſzcże y źwirzętá tego z więtſzą
28:
opátrznoſcią vżywáią. Bo gdzie vſłyſzą trąby álbo pſie gło
29:
ſy/ to ſie trwożą/ to iuż do gęſtey ſzeliny á ná beſpiecżne miey=
30:
ſcá vciekáią á iáko mogą ták ſie kriją.
31:
❡Pokoy od ſwiátá.
32:
A
Le náſzy dobrzy towárzyſze ácż iuż tego vſtáwicżnie pe=
33:
wni o ſobie ſą/ iáko wiele trąb około nich hucżj/ iáko wie
34:
le pśich głoſow około nich krzycży/ á wżdy nie thylko áby ſie
35:
mieli przed tym kryć/ áleby ieſzcże bárzo rádzi temu/ áby to o
36:
nich wſzyſcy iż dobrze ſzaleni záwżdy wiedzieli. A co inſzych
37:
głoſow poſtronnych około inych rzecży/ tho iuż podobno w
38:
pocżet nie idzie. Y zda ſie im iż wielkiego pokoiu á wielkiey
39:
roſkoſzy miedzy ſobą vſtáwicżnie vżywáią. Prawdáć ieſt/
Z ijiż Pan


strona: 132v

Kſięgi Trzecie
1:
iż Pan idąc do niebá ſwego rowno złym iáko y dobrym po=
2:
koy ſwoy zoſtáwić racżył/ ále thego theż dołożył dobrym á
Inſzy pokoy
od Páná á in
ſzy od ſwiátá.
Ian w xiiij. kapi.

3:
wiernym ſwoim/ iż ia wam nie táki pokoy dawam iáko da=
4:
wa ſwiát. Bo ſwiát dawa pokoy złym gdy idą ná iákie wſze
5:
tecżeńſtwá ſwoie/ tedy wielka miłość y pokoy miedzy nimi
6:
bywa. Dawa też pokoy miedzy rozboyniki/ ktorego miedzy
7:
ſobą nadobnie vżywáią gdy idą do láſá ná vſiadkę iáko s ſie
8:
ciámi ná záiącá. Dawa pokoy złodzieiom. Dawa pokoy po
9:
gánom miedzy ſobą gdy idą ná łupieſtwo ludzi niewinnych
10:
Ale ſłuchay co záſię powiedáć racży/ iż ia ná táki pokoy kto=
Matt. w x. kapi.

11:
ry ſwiát dawa puſzcżę miecż/ iż ſie bárzo roſproſzyć muśi. A=
12:
bowiem pátrz z onego wdzięcżnego pokoiu ktory ſwiát pie=
13:
ſzcżoſzkom ſwym dawa/ iż iedny powieſzą/ drugie pobiją/ po
14:
cżwierthuią drugie/ drudzy też od gorzałek álbo od inſzego
15:
rozmáitego obżárſtwá ſproſnemi wrzody á rozmáitemi nie
16:
mocámi pozdycháią/ nogi ręce połamią. A tu pátrz iáki tho
17:
ieſt pokoy tákich miłoſnikow ſwiátá tego/ ktorj on im dawa
18:
❡Pokoy od Páná rozny od ſwieckiego.
19:
P
Atrzayże záſię ná ty ktorzy Páńſkiego pokoiu álbo ſło=
20:
necżney ſwiátłośći álbo ziemnego dobrodzieyſtwá vży
21:
wáią/ iáka rozność ieſt od tych kochánkow ſwiátá tego. Bo
22:
ći thego wſzytkiego vżywáią w wielkiey roſkoſzy/ w zacney
23:
ſławie/ w roſtropnym rozważeniu káżdey rzecży/ w boiáźni
24:
Bożey/ w ſpokoynym ſumnieniu/ á w pomiernym á w poćći
Dobrzy iáko
ſwiátá vżywá
ią.

25:
wym żywocie ſwoim. A tymći iedno Pan pokoy ſwoy zoſtá
26:
wić racżył/ á thymći iedno ſłończe w rádośći ſwey ſwieći/ á
27:
ziemiá hoyne á pobożne pożytki rozdawa. A ćić iedno onego
28:
nalepſzego dobrá vżywáią/ ná ktore ſie wſzyſcy Philozopho
29:
wie zwolili/ to ieſt/ myſli beſpiecżney á żywothá ſpokoynego
30:
á poććiwego. A ćić ſie onych źwirzęcych trąb áni pśich gło=
31:
ſow nie boią/ áni ich náſłuchawáią/ bo wiedzą iż oná ſławá
32:
ſwięta głośno wytrębuie zacną ich poććiwość/ ktora im ni=
33:
gdy vmrzeć áni záginąć nie może. A thoć ieſt nawiętſze ono
34:
dobro náſze/ s ktorego nam y ſławá poććiwa y myſl ſwobo=
35:
dna y żywot roſkoſzny y łáſká y obroná Páńſka náwſzem ſie
36:
vmnożyć może.
37:
A gdy iuż kto tákim iáko ſłyſzyſz pięknym á poććiwym ży=
38:
wotem będzie obdárzony y thákim pokoiem/ będąc záwżdy
39:
pod kroleſtwem Páńſkim/ vſwobodzony/ pátrz iákie dáry
do niego


strona: 133

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 133.
1:
do niego ſie zewſząd zbiegáć muſzą. Bo iuż do niego popły=
2:
nie cnotá/ ſpráwiedliwość/ miłoſierdzie/ káżda pobożność/
3:
życżliwość/ ſkromność/ y káżde beſpiecżeńſtwo. A ſtąd iuż z
4:
obietnic Páńſkich bogáctwo y poććiwość w domu iego. A
5:
iákież więtſze ſkárby komu przypáść mogą tu ná ſwiecie y po
6:
tym po ſmierći iego? gdyż iuż pewien będzie W tákim poko=
Skárby wie=
cżne.

7:
iu y w tákim wdzięcżnym żywocie poſtánowiony wſzytkich
8:
obietnic Páńſkich. Tychći tho ſkárbow áni mol áni rdzá nie
9:
gryzie. Tychći to ſkárbow ſławá poććiwa lata po ſwiátu.
10:
Ale thy ſkárby czo od fortuny przypadáią/ y rdzá ie ſnádnie
11:
pogryzie/ y w niwecż ſie obrácáią/ y ſławá to iuż wiemy iáko
12:
ſmierdząca od nich zálátuie. A wżdy to ſmácżny wrzod choć
13:
bárzo boli/ á rzadki ktho nań ſzuka lekárſtwá iákiego. Abo=
14:
wiem káżdego zwycżay to iego roſkoſz/ á roſkoſz iáka táka ki
15:
loby mu ſie podobáłá/ thedy káżdego ciągnie zá ſobą iáko zá
16:
rękę.
17:
Abowiem wrzodu y káżdey niemoczy nikt lepiey nie oba=
18:
cży/ iedno ten kogo gdzie co boli. A ná ciele bárzo to ſnádnie
19:
obacżymy/ y záwżdy wcżás temu zábiegamy. Ale iż ná miłey
20:
duſzycy áni pryſzcżow áni guzow nieznáć/ więc też nie dba=
21:
my ábychmy ią lecżyli. Ale wierz mi byś ſie obacżył iż thám
22:
więcey pryſzcżow y więcey ſyropkow potrzebá/ wierębyś ſie
23:
zwierciał miedzy áptekámi. Acż thám thego trudno náleść
Záchorzáłey
duſzy trudne
lekárſtwo.

24:
maſz/ bo tá iuż tu raz zábolawſzy w tym nędznym ciele/ á opá
25:
trzenia żadnego nie máiąc iuż ták ná ſmiertney poſcieli áż do
26:
cżáſu ſwego obumrzeć muśi. Ale potym poznaſz co tho byłá
27:
zá chorobá/ gdyć on nadolny doktor będzie pulſu mácał. A=
28:
bowiem kto chce może káżdey rzecży w ſobie popráwić y po=
29:
chędożyć. Bo pátrz y koſzulá zábrudzona gdy ią pięknie wy=
30:
pierze wnet biała y nadobna będzie. Y drzewo krzywe gdy ie
31:
porządnie wyſznurkuie á wyproſtuie wnet nadobne będzye.
32:
A my bacżąc to iákochmy ſie zábrukáli y iákochmy ſie pokrzy
33:
wili/ iſcie by rozum s cnotą dozwolił moglibychmy ſie pilnie
34:
ſtáráć o to wyproſtowánie ſwoie/ ábychmy ták krzywo le=
35:
żąc nie prochnieli/ á potymby nas w piec ſzpetnie nie wrzu=
36:
cono.
37:
Kápitulum iij.
38:
❡Iáko ſie tu rownych ſtráchow boimy/
39:
o więtſze niedbamy.
Z iij


strona: 133v

Kſięgi Trzecie
1:
grafika
2:
A
Bowiem przypátrz ſie iedno temu
3:
pilno/ gdy ná nas iákie poſtráchy docżeſne te=
4:
go ſwiáthá przypadáią/ iáko ſie wneth około
5:
nich záwierćimy/ rády á pomoczy ze wſzech
6:
ſthron ſzukáiąc y nábywáiąc/ á tho wiemy iż
7:
ten tret iuż vſtáwicżnie áż do ſkońcżenia ſwiátá ták ſie mie=
8:
dzy námi kołyſáć muśi/ bo nas w thym Pan pewnie viśćił iż
Swiáth bez
przygod być
nie może.

9:
záwżdy ſie ták ſwiát mieſzáć muśi/ bo záwżdy z odmienno=
10:
ſciámi cżáſow odmiennośći przypadkow mieſzáć ſie muſzą/
11:
bo iuż zá grzech záwżdy pomſtá nieomylna ná káżdego przy=
12:
padáć muśi/ iuż ognie/ iuż wody/ iuż trzáſkáwice y ine z nie=
13:
bá przeſtráchy/ iuż woyny/ trwogi/ iuż wrzody y dziwne nie=
14:
mocy/ iuż tłucżenia y cżłonkow łamánia y inych przigod wie
15:
le/ á ktoby ſie ich nálicżył/ tu ná ty záwżdy pilne ocży y pilną
16:
piecżą mamy/ á to s cżáſem wſzytko y vlecżono y náprawio
17:
no być może. Ale ná ony co nas wiecżnie y ſtráſzyć y męcżyć
18:
máią/ y nigdy żadnym obycżáiem zágoione być nie mogą/ tu
19:
o tym áni ſłowká v nas nie ſłycháć. Anobych káżdego chciał
20:
ſpytáć/ kthoryby wrzod wolał/ co go trzeciego dniá zágoić
21:
może/ cżyli ten co áż do ſmierći trwáć przy ciele muśi.
22:
A wſzákoż y w tych przypadkoch cieleſnych tedy pátrz iá=
23:
ko ſie ći niedbáli ludzie ſpráwuią/ bo káżdy ſie boi przyſzłey
24:
przygody/ y pilnie o niey rádzi iákoby iey vchodzić/ á tego ſie
25:
nie boi áni też przycżyn przeſtrzega/ ſkąd oná przygodá wie
cżna przy=


strona: 134

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 134.
1:
cżna przypáść ma. Rownie iáko owi czo rozwadzáią/ więc
2:
nie pocżną rozwadzáć áż do kordow przydą. Aliśći ręká wi
3:
śi/ áno było lepiey pocżątkom zábiegáć poki ſie ieſzcże ſwárzi
4:
li. Tákże y w káżdey przyſzłey przygodzie bácżnemu trzebá=
5:
by ſie záwżdy ná pocżątki oględáć/ á ſtrzedz ſie ich ſkądby o=
Przygodam w
cżás zábiegáć.

6:
ná przygodá przypáść miáłá. Boć wie pewnie zwaycá iż po
7:
cżątek iego bez wielkiey przygody być nie może/ bo ieſli go v=
8:
ſieką iuż pewna przygodá/ bo bárzo boli: ieſliże on theż kogo
9:
vſiecże/ iuż theż pewna druga/ bo y ſtrzedz ſie/ y płáćić/ y ſie=
10:
dzieć/ álbo ſie pewnych guzow nádziewáć muśi. A ták lepiej
11:
było pocżątkowi zábieżeć niżli ſámey przygodzie. A iákoż zá
12:
bieżeć? Rozmyſliwſzy ſie iż to zle ma być więc ſie nie wádzić.
13:
Więc też pijánicá iż ſie álbo ma ſtłuc/ álbo go łeb ma boleć/ ál
14:
bo poſmiech s ſiebie vcżynić/ álbo pewnie bez iákiey przygo=
15:
dy być nie może. A coż było vcżynić? Pocżątkom zábiegáć. A
16:
iáko? Rozmyſliwſzy iż to zle więc ſie nie vpijáć. Ale nic náſz
17:
pewnie o tych pocżątkoch nie myſli/ kiloby gdzie znowu ko=
18:
flá dopadł. Wiedź też y złodziey iż wilk nośi á potym go też
19:
ponioſą/ iż mu być pewnie álbo ná ſkrzypcu álbo ná gáłęźi/ á
20:
to wierz mi iż przykra przygodá/ á mogłby pocżątkom ſná=
21:
dnie zábieżeć by chciał/ iżby tey pewney przygody prażen być
22:
mogł. A to naſnádnieyſze zábieżenie nie kráść/ á czoż gdy ſie
23:
ná to nic nie rozmyſla.
24:
Bo pátrz iż mądry á opátrzny goſpodarz gdy poſtrách iá
25:
ki będzie ſłycháć o iákim ogniu/ álbo s práktik álbo też z odpo
26:
wiedzi iákiey/ o wnet wodi ná dom nánośi. Tákże też roſtro
27:
pny cżłowiek Ricerſki gdi cżuie poſtrách o trwogach iákich
28:
ábo o niepokoiu iákim/ o wneth ſobie koniká wyprawuie y
29:
zbroicżkę chędoży/ bo záwżdy powiádáią/ iż wcżás zábie=
30:
gay każdey rzecży. Ale my zli goſpodarze nic nam ná tym áż
31:
kiedy iuż álbo gore/ álbo w łeb dádzą/ toż ſie dopiro wierći=
32:
my á przygodam ſwym zábiegáć chczemy/ áno iuż tho więcz
33:
nie w cżás bywa/ máło nie lepiey záwżdy pocżątkom zábye=
34:
gáć/ á powoli káżdey przyſzłey rzecży przeſtrzegáć.
35:
A ták ty zwłaſzcżá nieboże ktory iuż przydzieſz ku powin=
36:
ney ſzedziwośći ſwoiey/ ktoreieś záwżdy docżekáć pożądał/
37:
á widziſz iuż iż vſtáwicżnie przygodá ſthoi v progu twego/
Szedziwego
przygody.

38:
kthora cie iuż pewnie minąć nie może/ ácż thá koſtká rownie
39:
ták młodemu iáko y ſtáremu ſtawa/ zábiegayże rádzęć pocżą
40:
tkom wcżás. A ieſlibyś ſpytał iáko im zábiegáć/ gdyż ſmier=
Z iiijći vść nikt


strona: 134v

Kſięgi Trzecie
1:
ći vść nikt nie może? Ale ſie ty o tho pilnie ſtáray áby ſie ony
2:
ſłowá nád tobą wypełniły/ ktore Pan powiedáć przez Du=
3:
chá ſwiętego racży: Iż ſmierć cżłowieká poććiwego chwále=
w Pſalm. Cxv.
Ian w v. kapitul.

4:
bna przed oblicżnoſcią iego. A táki nigdy nie vmiera/ iedno
5:
przeſtępuie z żywotá do żywotá/ á z gorſzego do lepſzego. A
6:
ták gdy iuż thy pocżątki będzieſz miał/ iż będzieſz żył cnotli=
7:
wym/ pobożnym/ poććiwym á Krześćijáńſkim żywothem
8:
ſwoim/ á wedle powinnośći ſwoiey/ iuż ſie przyſzłey przygo
9:
dy żadney nigdy nic lękáć nie możeſz/ áni wiecżney áni tu do=
10:
cżeſney/ gdyż pewnie będzieſz iſt y tu zá żywotá beſpiecżeńſt=
11:
wá ná wſzem ſwego/ y tych przyſzłych wiernych á nieomyl=
12:
nych obietnic ſwoich/ tedy żadne przygody áni ſmierć áni po
13:
ſtráchy żadne/ nigdyć ſtráſzne nie będą/ á záwżdy będzieſz ſo
14:
bie chodził w beſpiecżney myſli ſwoiey á w pięknym á w ſpo
15:
koynym żywocie ſwoim.
16:
❡Stałemu ſercu nigdy nic ſtráſznego.
17:
A
Bowiem pátrz iż ſtałemu á poważnemu ſercu nie thylko
18:
duſzna przygodá ále y thá cieleſna/ chociay my ciáło s
19:
przyrodzenia ná więthſzey piecży mamy/ nigdy ſtráſzną być
20:
nie może/ gdy ſie ná ſwą ſławę á ná poććiwosć rozmyſli. Iá
Stałe ſerce zá=
wżdy beſpie=
cżne.

21:
ko w boioch rozmáithych poććiwi á Rycerſcy ludzie idą ná
22:
dziáłá/ ná miecże/ ná ſpiſy/ lázą ná mury/ ieden iuż leży/ dru=
23:
gi ná to mieyſce náſtąpi. A tego ktory ieſt tym ſwiátem zá=
24:
báwiony bá nie tylko ſtráchem ále ledá iákim podobieńſth=
25:
wem ſtráchu/ iáko dziecię rákiem ſnádnie vpłoſzyć może/ ták=
26:
że go też ledá cżácżkiem ná co chce przywieść może. Ale gdzie
27:
ieſt myſl wſpaniła á ſerce beſpiecżne/ iuż áni ſtrách/ áni żad=
28:
ne dobrodzieyſtwo tákiego od przyſtoynośći iego nigdy od
29:
wieść nie może/ bo widzi iż mu tego ſwiát áni fortuná wziąć
30:
nie może co mu cnotá dáłá. Bo mu fortuná wziąć nie może
31:
ſthałośći/ ſpráwiedliwośći/ pobożnośći/ poććiwośći/ á ná
32:
wſzem ſtátecżnego á rozważnego około ſiebie poſthánowie=
33:
nia. Ano y iákochmy pirwey ſłyſzeli/ iáko oni Katonowie/ o=
34:
ni Ciceronowie/ oni Sokrátheſowie/ oni Senekowie/ oni
35:
Scewole/ ktorzy dla ſławy ſwey wiádomie á práwie chcąc
36:
gárdłá y máiętnośći ſwe woleli potráćić/ niżliby ſie byli od
37:
cnoty álbo od poććiwośći ſwey dáć odwieść mieli.
38:
Pompeius Ceſarz gdy był Mámertińſkie miáſto ták ſro=
39:
dze obiegł/ iż mu ſie iuż żadnym obycżáiem obronić nie mo=
gło/ y o=


strona: 135

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 135.
1:
gło/ y obiecował to mocno żadnego tám nie żywić. Stenni=
Pompeius y
Stennius

2:
us kſiążę miáſtá onego dowiedziawſzy ſie thego/ wziąwſzy
3:
myſl á ſerce beſpiecżne/ vcżyniwſzy ſie poſłem ná rokowánie
4:
ſzedł do Ceſárzá onego/ prziſzedſzy powiedział iżem ia nie po
5:
ſeł álem ieſt kſiążę miáſtá thego. Ale iżem ſłyſzał iż ſie bierzeſz
6:
miáſtá tego dobywſzy żadnego nie żywić/ przyſzedłem ná to
7:
ábych cie odwiodł od grzechu y od okrucieńſthwá tákiego/
8:
gdyż ći niewinni ludzie nicći nie krzywi iedno ia/ bo ći muſie=
9:
li cżynić com ia roſkazał. A ták nád tym ſie mśći coć winien/
10:
nie nád tymi coć niewinni/ átoć ie dobrowolnie podawam.
11:
Ceſarz widząc onę ſthałość iego y vdárowawázy go puśćił
12:
go do miáſtá y miáſto wolnym vcżynił/ á tego vcżynił y ſłu=
13:
gą y powinowátym ſobie.
14:
Pátrz záſię tákże Diogenes on ſławny Philozoph gdi był
Philip Máce=
dońſki/ Dioge=
nes.

15:
miedzy inemi więźńmi przywiedzion do Philipá Mácedoń
16:
ſkiego krolá/ ſtał z weſołą poſtáwą poglądáiąc po ludzioch
17:
á poſmiewáiąc ſie z oney dziwney ſpráwy ſwiáthá tego.
18:
Krol vpátrzywſzy onę poſtáwną iego oſobę y poważną ie=
19:
go myſl kazał gi przywieść bliżey do ſiebie/ y pytał go: Iż po=
20:
dobno że ty muśiſz być ſzpieg iáki. Powiedział/ iż nie byłciem
21:
ſzpiegiem nigdy/ ále iſciem teraz rad ſzpiegiem zoſtał ná then
22:
vpor twoy á ná thę nieſpráwiedliwość twoię/ iżeś przyſzedł
23:
łupić ludzi niewinnych/ á kreẃ ich niewinną rozlewáć. A te=
24:
mu ſie theż przypátrowáć/ iż o wielki klenot s fortuną máłą
25:
koſtką mieceſz/ boś ná ſzańc poſádził y gárdło y ſławę ſwoię/
26:
á ieſzcże nie wiedzieć iáko wygraſz y iákoć ſie poſzcżęśći. Phi
27:
lip widząc onę ſtałość á beſpiecżną myſl iego/ kazał gi wnet
28:
vdárowawſzy wolno puśćić/ y był potym w wielkiey powa
29:
dze v niego.
30:
Tákże też ono ieden Piratá gdy był ná morzu vłápion/ bo
31:
to ſą Piratowie rozboynicy morſcy/ y przywiedzion do Ale
Alexander
wielki/ Pi=
ratá.

32:
xándrá wielkiego/ y kazał Alexánder áby go wiedziono obie
33:
śić. Ten záwołał wielkim głoſem mowiąc: Powiedáią o to
34:
bie ludzie żeś ſpráwiedliwy/ á iákaż to ſpráwiedliwość two
35:
iá mnie kázáć wieśić com ſie iedną gálerą żywił/ á ty ich ty=
36:
ſiącmi łupiſz wſzythek ſwiátá ſkryſlałeś morze/ á wżdyś nic
37:
niewinien/ rozſądź miedzy mną á miedzy ſobą kthoby god=
38:
nieyſzy był obieſzenia miedzy námi. Krol widząc ono ſercze
39:
iego kazał go wolno puśćić/ y dał mu ſłużbę miedzy Rycer=
40:
ſtwem ſwoim.
A ták pátrz


strona: 135v

Kſięgi Trzecie
1:
A ták pátrz co tu myſl wſpaniła á ſtałe ſerce káżdemu cżło
2:
wiekowi vcżynić może. A tákże káżdy poććiwy cżłowiek ma
3:
ſie pilnie o to ſtáráć/ áby ſtałość ſwą á poććiwość ſwą thák
4:
pilnie vważał/ iákoby ſie żadnemu ſthráchowi áni żadnemu
5:
ſzcżęſciu od poććiwey powinnośći ſwey nigdy odwodzić nie
6:
dał/ to ieſt rzecż pewna iż mu to ná wielką ſławę y ná pocie=
7:
chę y tu zá żywotá iego y po ſmierći záwżdy wyniść muśi.
8:
Abowiem tu zá żywotá tákiemu cżłowiekowi iuż áni ſle=
9:
pych zamkow/ áni pſá ná łáńcuchu/ áni ſtrożá z heynałem ná
10:
wieży nigdy nie trzebá/ bo iuż ſtrożem v niego cnothá/ gdyż
11:
nikomu wedle cnoty nic winien nie będzie. Rozum á beſpie=
Pocżćiwemu
ſtrożá nie trze=
bá.

12:
cżne ſumnienie á ſpokoyny żywot ſlepym zamkiem. Sthrách
13:
boiáźni Bożey á wſtyd ktoby ſie miał tárgnąć ná poććiwego
14:
á niewinnego cżłowieká iſcie też ten ſtoi zá pſá ná łáńcuchu.
15:
A też thám pewnie nigdy fortuná we drzwi nie zákołáce y s
16:
pomocniki ſwemi/ bo wie pewnie iż niema po co/ bo iey cno=
17:
thá v drzwi záſtąpiłá/ woli ſwe hárcowniki obroćić ná łá=
18:
komce/ ná wydzierácże/ á ná nikcżemniki/ bo wie iż ſie tám ry
19:
chley pożywią/ y wie iż iey tám ſtoł záktytho y ſtołek poſtá=
20:
wiono/ á iż tám y s pożytkiem y s powagą vżywie przedſię=
21:
wzięcia ſwego.
22:
❡Cżłowieká poważnego wſzyſcy ſie wſtydáią.
23:
A
Bowiem pátrz gdy vźrzyſz cżłowieká poććiwego powa
24:
żnego á ſzedziwego/ iuż ſie go y wſzetecżnik y nikcżemnik
25:
iákoś vlęknąć muśi/ iuż go ná lepſzym bacżemiu y ná lepſzey
26:
piecży mieć muśi/ niżli owego dármolegá/ chociay nań cżá=
27:
ſem y złotá iáko pſtroćin ná dzięcioła náwieſzáią. A cżymże
28:
ſie tho dzieie/ gáday? Pewnieć nie z iego łyśiny áni s ſzedzi=
29:
wey brody to idzie. Bo naydzieſz drugiego s śiwą brodą ták
Cżłowiek poć=
ćiwy ſpráwá=
mi ku bogu po
dobny.

30:
ſzalonego iáko y z gágátkową. Ale cżłowiek poważny á cno
31:
támi ozdobiony ieſt nieco ku Bogu podobny ſpráwámi ſwe
32:
mi/ á thák ony Páńſkie dáry cżynią mu iákąś powagę w o=
33:
cżoch iego/ że ſie go wſzetecżny záwżdy y wſtydáć muśi/ y w
34:
poććiwośći záwżdy go mieć muśi. A wſzetecżny záſię by na=
35:
więcey złotá nań náwieſzał/ iuż tego mieć nie może. A cżemu?
36:
Iż ſie w nim ony poważne dáry Páńſkie nigdy okazáć nie
37:
mogą. Bo nie pomoże ſzkápie pozłoćiſta vzdá/ áni złemu mie
38:
cżowi nowe pochwy/ áni ſprochniáłemu domowi ſkrzypią=
39:
ce powietrzniki/ przedſię záwżdy złe złym być muśi/ á dobre
dobrym.


strona: 136

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 136.
1:
dobrym. Bo gdyby położono grono winá nadobnie doźrzá
2:
łego/ á podle niego drugie z drewná vrzezáne chociay nado=
3:
bnie pokoſzcżone/ álbo vriántowkę pięknie doźrzáłą á drugą
4:
tákże z drzewá álbo s kámieniá vſthrugáną pomálowáną y
5:
pokoſzcżoną/ zda mi ſie iżby ſie káżdy wolał do tey prawdzi=
6:
wey rzućić. Tákże prawdziwa cnothá á nadobnie w cżłeku
7:
poważnym ná wſzem ozdobiona o dáleko záwżdy zacnieyſza
8:
ieſt niżli owá vpſtrzona/ by też dobrze byłá y złotem nákra=
9:
piána y niewiem iáko pokoſzcżona.
10:
A gdyż iuż ták ſłyſzyſz w iákiey ieſt powadze y poććiwośći
11:
cżłowiek ſtátecżny/ poważny/ á w leciech ſwych doſkonáły/ y
12:
v Bogá ná niebie/ y v ludzi ná ziemi. Słyſzyſz też iż ma w ſo=
13:
bie iákieś Boże dáry/ ktorych ſie ludzie rádzi y nierádzi záw=
14:
ſtydáć muſzą. Słyſzyſz też żeś podobien ku onemu winnemu
15:
gronu pięknie doźrzáłemu/ ktore záwżdy ieſt wdzięcżnieyſze
Gotowość ſtá
rego.

16:
v káżdego niż napiękniey vmálowáne/ by theż było y złotem
17:
nákrapiáne. Docżekałeś też cżegoś pożądał/ y o coś záwżdy
18:
Paná Bogá prośił/ ábyś docżekał ſzedziwośći ſwoiey. Prze
19:
płynąłeś theż iuż wſzytki burzliwe cżáſy młodośći twoiey/ á
20:
iuż ſie też bierzeſz y gotuieſz do portu ſwoiego/ ábyś oglądał
21:
Páná ſwego/ á vżył obietnic ſwoich od niego. Gotuyże theż
22:
ſobie potrzeby powoli/ poki cie tu ieſzcże Pan twoy chowáć
23:
racży/ ná tę ſwięthą á pocieſzną drogę twoię/ wſzákeś ſie iuż
24:
náſłuchał iáko ſie gotowáć maſz/ y iákichći potrzeb ná tháką
25:
drogę potrzebá/ y teraz máło niżey ieſzcże ſzyrzey vſłyſzyſz.
26:
Nie drzeḿże/ cżuyże o ſobie/ bo ſłyſzyſz iż Pan tákie ſługi bło=
27:
goſłáwi ktore záwżdy znaydzie cżuiące v drzwi ſwoich.
28:
❡Wiek cżłowiecży ieſt iáko rok bieżący.
29:
A
Bowiem widziſz iż wiek twoy rownie z wiátrem bieży.
30:
Widziſz też iż cżás twoy podobien ieſt ku rokowi wedle
31:
przyrodzenia bieżącemu. Zbieżáłáć iuż wioſná oney kwitną=
32:
cey młodośći twoiey/ kiedy wſzytki kwiatki zákwitáią. Zbie
33:
żáłoć láto oney gorącey śrzedniośći twoiey/ kiedy ſie wſzyt=
Wiek cżłowie=
cży iáko rok bie
żący

34:
ki rzecży zágrzewáią. Przypádłá ná cię iuż chłodna Ieſień/
35:
kiedy iuż wſzytki rzecży doźrzewáią/ á kiedy iuż máią być do
36:
ſwych ſzpiżarń pochowáne. Iuż nicżego nie cżekáſz iedno o=
37:
ney ſpokoyney źimy/ ábyś też ſobie odpocżynął od wſzelkiey
38:
prace ſwoiey. Bo widziſz iż goſpodarz dobry robi czáły rok
39:
w wielkiey prácy ſwoiey/ iżeby też ſobie źimie odpocżywał/
á vżywał


strona: 136v

Kſięgi Trzecie
1:
á vżywał w roſkoſzy oney pracey ſwoiey. A tákże y ty gdy=
2:
żeś iuż przetrwał wſzythki cżáſy poććiwey pracey ſwoiey/ á
3:
przyſzedłeś iuż ku záſtydłym cżáſom ieſiennym ſwoim/ gdzie
4:
iuż wſzytki rzecży pilnie opátrzony á záchowány być máią/
5:
opátruyże pilno/ ſtárayże ſie pilno/ iákoby ty twe czáſy tobye
6:
dármo á márnie nie wychodziły/ á iákobyś ony pirwſze ro=
7:
boty pirwſzych cżáſow ſwoich ták záchował w ſzpiżárniach
8:
ſwoich/ iákobyś mogł beſpiecżnie zá niemi przyść do onego
9:
wdzięcżnego odpocżywánia ſwego/ ábyś záwżdy miał myſl
10:
ſwą vſpokoioną/ á żywot ſwoy roſtropnie ná wſzem poſtá=
11:
nowiony/ ábyś ſie nigdy ni w cżym nie trwożył áni vnośił/ á
12:
iżbyś záwżdy beſpiecżnie cżekał wdzięcżnego záwołánia
13:
ſwego.
14:
Abowiem máłoć nam ná tym ieſli kto długim álbo krot=
15:
kim żywotem żyw będzie/ boć go ſobie vkroćić może kto chce/
16:
cżęść niepomiernym chowániem/ á cżęść go też záſpi álbo zá=
Sławá złych y
dobrych.

17:
prożnuie márnie. Ale tu wiele ná thym wieku zależy/ poki go
18:
poty go/ ábychmy w nim záwżdy záchowáli poććiwe powin
19:
nośći ſwoie/ á mieſzkáli ſobie w nim thák iáko ná náſz ſthan
20:
Krześćijáńſki á cnotliwy należy/ tedy go y wiele przybyć/ y
21:
wiele ſie go nádſtáwić może. Bo ſie go nádſtáwi ſławą oną
22:
wiecżną poććiwą á poważną/ ktora nigdy nie vmiera/ á zá=
23:
wżdy ſobie lata iáko buyny orzeł po ſwiátu w ſwoich roſko=
24:
ſzach. Nie pomárli dziś oni ſławni á zacni ludzie/ ktorzy ży=
25:
wothow ſwych poważnych á cnotliwych w wielkiey poćći=
26:
wośći vżywáli/ ták ludzie zakonu ſtárego iáko y pogáńſcy/ y
27:
dziś theráz w ſławie ſwey głośney iáko żywi miedzy námi
28:
chodzą. Nie pomárlić też oni wſzetecżnicy/ oni Neronowie/
29:
Sárdánápalowie/ Dioniziuſowie/ Kátylinowie/ Nábucho
30:
donozorowie/ Heliogábálowie/ ále pátrz iáka ſlawá ich o=
31:
brzydła á ſmierdząca/ á iáko żywo zágrzebiona/ á po ſwiátu
32:
ſie iáko Ieſienna mgłá włocży nápoły s páięcżyną/ y iákie by
33:
ły żywoty ich/ tákie też było y dokonánie/ thákże też y ſławá
34:
ich. Bo iedny pobito/ drugie potruto/ do wychodow ná lek=
35:
kość ich miotano/ iż iáki był żywot táki też miał być j pogrzeb
36:
A ták y ty moy miły poććiwy cżłowiecże/ á zwłaſzcżá ták
37:
iákoś ſłyſzał/ ktoryś iuż przetrwał wſzytki ony burzliwe cżá=
38:
ſy ſwoie/ nic ſie nie lękay/ nic ſie nie trwoż/ tylko ſie o to ſtáray
Przeſzłych cżá=
ſow ſie nie lę=
káć.

39:
ábyś iuż poććiwoſcią ozdobił á záháwtował ty oſtátecżniej
40:
ſze cżáſy ſwoie. Bo choćbyś ſobie wſpomniał iż cie kiedy mło
dość twa


strona: 137

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 137.
1:
dość twa vnośiłá/ nic ſie przed tym nie trwoż/ widziſz iż zá=
2:
wżdy złe przed dobrem vciekáć muśi iáko śnieg przed ſłoń=
3:
cem/ wſzytko ſie to zátrze á zápomni gdy to ozdobiſz ná ſtá=
4:
rość poććiwym á ſławnym żywotem twoim. A tu też ſłyſziſz
5:
iż maſz thákiego páná/ iż gdy ſie do niego obroćiſz/ iż niechce
6:
nigdy wſpomináć młodośći twoiey.
7:
Kápitulum iiij.
8:
Iáko poććiwy cżłowiek przyſzedſzy ku láthom
9:
ſwoim ma ſtan ſwoy ſpráwować/ y iáko ſie
10:
ma ná przyſzłą drogę ſwoię rozmyſláć.
11:
grafika
12:
A
Bowiem páthrzay káżdy iż cżás ży=
13:
wotá náſzego wſzytek ieſt iáko droga kthora
14:
nas wiedzie do celu á do kreſu náſzego/ boch=
15:
my tu ſą rownie iáko kráwcżycy czo wędruią
Wędruiemy iá
ko krawcżycy.

16:
od miáſtá do miáſtá/ áż potym ku ſtárośći ſzu
17:
káią wárſtátow ſwoich gdzieby iuż też vſieść á gdzieby iuż
18:
też żywothá ſwego dokonáć mieli. Pátrzayże iż wżdy káżdy
19:
ktho ſie w drogę puśći/ rozmyſla ſobie záwżdy pothrzeby o
20:
cżymby záſzedł/ y towárzyſtwá/ iákoby ná oney drodze be=
21:
ſpiecżeńſtwá vżyć miał. A to ieſt rzecż docżeſna y máłego ro
Aazmyſłu


strona: 137v

Kſięgi Trzecie
1:
zmyſłu potrzebuie. A my nędznicy widząc rzecż wiecżną/ wi
2:
dząc ocż nam idzie/ widząc do iákiego wárſthátu wędruie=
3:
my/ á wżdy to v nas nic/ á wżdy o tym áni pomyſłu. Ták ſie
4:
nam zda iákobychmy tu ſobie ten ſwiát wiecżnie zákupili. A
5:
nie bacżymy thego iż ná nędzney zagrodzie ſiedzimy/ á kiedy
6:
każą tedi záwżdy wnet z niey prowádzić ſie muśimy/ y wſzy
7:
tko márnie á bez rozmyſłu/ á ieſzcże cżáſem niewiedzieć komu
8:
cochmy náſiali/ cochmy náſzcżepili/ tu zoſtáwić muśimy.
9:
Bo bychmy ſie rozmyſlili máło gdzie nas thá droga wie=
10:
dzie/ y ná co kogo wiedzie. Bo wiedzie dobre ná wiecżną rá
11:
dość á pociechę/ á złe záſię ná wiecżny vpadek á ná ſmętek ich
12:
Y iako ieſt ſtráſzna/ y iáko przykra/ trudna/ ciáſna/ á kámieni
13:
ſta. Y przez iákie głuche láſy á ſrogie rozboie ſwiátá tego tą
Stráſzna rzecż
vſtha pić ná le=
wo albo ná
práwo.

14:
drogą ſie puſzcżamy/ iſcieby drugiemu mogło zádrżeć pod ko
15:
lány. Y iáko ieſt rzecż ſtráſzna vſtąpić álbo ná lewo álbo ná
16:
práwo s tey trudney á bárzo obłędney drogi náſzey/ á wżdy
17:
ſie nic o tym nie pytamy/ áni ſie o przewodniká nic nie ſtára=
18:
my/ gdyż żaden inſzy pewnieyſzym przewodnikiem nam być
19:
nie może ná tę zátrudnioną drogę náſzę/ iedno tenże ſam kto=
20:
ry ſie nam opowieda iż on ieſt drogá/ on ieſt prawdá/ on ieſt
21:
żywot wiecżny. A do tego żywotá wiecżnego ieſli kto tą pra
22:
wdą á tą drogą nie puśći ſie ktorą on nam vkazáć racżył/ pe=
23:
wnie ſie káżdy bárzo omylnie obłądzić muśi.
24:
A ták trzebá ſie nam pilno rozmyſláć ná tę drogę/ ábych=
25:
my ſie po niey nie ledá iáko tułáli/ á nie tám ſzli gdzie nas nio
26:
ſą ocży/ iáko bydlę zá thrawą/ á nie mnimániem áni ná ledá
27:
cżyie vkazánie ábychmy ſie ná nię puſzcżáli/ ále thám gdzye
28:
nam cnotá/ rozum/ á boiaźń Boża vkaże. Bobychmy też in=
29:
ſzym żadnym obycżáiem onego ſwiętego przewodniká ná tę
30:
drogę ſobie zyednáć nie mogli/ iedno tym ktoregochmy nie=
31:
dawno wſpomináli/ ktory ieſt prawdziwa drogá y prawdá
32:
y żywot wiecżny. Abowiem wſzák widzimy rozmáite naro=
Ktho ſie ſliza
rad ſie drugie=
go łápa.

33:
dy y ſtany ludzkie iáko ſie po tey drodze ſznuruią á práwie ſie
34:
ſlizáią iáko kozy po lodu/ ſtrzeżyſz ſie áby cie ktory zá rękaw
35:
nie vchwyćił ábyſcie obá nie pádli. Bo poſpolicie kto ſie po=
36:
ſliźnie rad ſie drugiego łápa/ y obádwá bywáią ná ziemi. A=
37:
bowiem nic nas nie vwodzi naſnádniey s tey poććiwey dro=
38:
gi iedno omylne towárzyſtwo á ich obłudne przykłády y o=
39:
bycżáie. Ale ia tobie rádzę/ gdyż iuż widziſz iż ſie po tey dro=
40:
dze tułaſz/ thákiego towárzyſtwá y ſzukay y vżyway/ iákie=
byś rozu=


strona: 138

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 138.
1:
byś rozumiał iż ſie nie błąka ledá iáko/ ále iż wżdy wie y rozu
2:
mie pocżęśći o tey drodze ſwoiey. Bo wiem że to cżęſto wi=
3:
daſz/ iż káżda drogá z miłym towárzyſtwem y wdzięcżniey
4:
ſza y weſelſza bywa. Ale iáko ſie wſzyſczy pocżną błękáć/ iuż
5:
nie może być ſmętnieyſza rzecż/ że cżáſem iáko wilcy gdzye w
6:
leſie obledz muſzą.
7:
Abowiem ieſli ſie puśćiſz z niewiádomą á z niepotrzebną
8:
zgráią/ thoć będą niepotrzebnych ſcieſzek wedle ſwey myſli
9:
wiele vkázowáć. Ieden cie záwiedzie iedną ſcieſzką do łá=
10:
komſtwá/ drugi drugą ſcieſzką do pychy/ trzeći do gniewu/
11:
cżwarty do obżárſtwá do opilſtwá. Vkażeć ná oney ſcieſcze
12:
wielkie roſkoſzy/ wielkie krotofile/ iużby thy mnimał żeś do=
13:
brze záwędrował/ y iużbyś tám wárſtát ſwoy rad przyſtá=
14:
wił/ ále wierz mi iż ſie omyliſz. Bo naydzieſz tego wiele czo
15:
ſie z wirzchu pięknie ſwieći/ ále wewnątrz będzie bárzo oko=
16:
pciáło. A ták trzebá ſie nam pilnie iſcie ná to oględowáć/ á=
17:
bychmy w pośrzodku iáſnośći nie tułáli ſie po ciemnoſciach/
18:
á iżbychmy ták w południe nie błądzili iáko y o połnocy.
19:
Abowiem chceſzli krotkimi ſłowy wiedzieć kto thą drogą
20:
naproſciey chodzi á nigdy nie błądzi/ iſcieć żaden inſzy iedno
Ktho proſtho
drogą chodzi.

21:
ten v ktorego ieſt rzecż nalepſza cnotá á boiaźń Boża á roſtro
22:
pne káżdey rzecży vważenie/ á v ktorego ieſt rzecż nagorſza
23:
żywot ſwowolny/ ſproſny/ á wſzetecżny/ á kto go bez pocżći=
24:
wego rozmyſłu á bez boiáźni Bożey vſtáwicżnie nie vżywa.
25:
Bo kto iuż ſobie ſwiát y z iego omylnemi przypadki lekce po=
26:
waży/ á nie da mu ſie ni ná cżym s they poććiwey drogi ſwey
27:
vwieść/ then pewnie iuż będzie miał onę wdzięcżną nádzieię
28:
przewodnikiem/ ktora mu práwie z vrzędu niebieſkiego gro
29:
du będzie daná/ iż ſie nigdziey á nigdy s ſwey poććiwey á po=
30:
trzebney drogi obłądzić nie będzie mogł. Abowiem kto tego
31:
nie ma/ iuż nielza iedno záwżdy obłądzić ſie muśi/ á záwżdy
32:
w niebeſpiecżeńſtwie wielkim myſl iego zátrwożona być mu
33:
śi. Bo ieſli tákiemu co z nieſzcżęſcia nietrefnego przypádnie/
34:
iuż ſie záwżdy trwożyć á omylnie wáháć muśi. Ieſli też nań
35:
przypádną iákie poſtráchy/ iuż iáko kozá od wilká przepło=
36:
ſzona záwżdy ſie trwożyć muśi/ á nigdy weſołego áni beſpie
37:
cżnego cżáſu mieć nie może. A kto tego nie ma/ á iáko może nę
38:
dznieyſzy cżłowiek być ná ſwiecie? y iáko ſie w ſwey obłędli=
39:
wośći vſtáwicżnie tułáć nie ma?
Aa ijKto ieſt


strona: 138v

Kſięgi Trzecie
1:
❡Kto ieſt práwie błogoſłáwiony/
2:
á práwą drogą chodzi.
3:
A
Ták niech ſie chłubi kto chce cżym chce/ ále ſie żaden prá=
4:
wie błogoſłáwionym zwáć nie może. Abo/ ktoby chciał
5:
ſie chłubić iż po tey drodze beſpiecżnie chodzi? Iedno ten kto
6:
w ſzcżyrośći cnoty ſwey pięknym rozumem ozdobiony/ w
Práwa droga
kto chodzi.

7:
ſtałośći mocno poſtánowiony/ nádzieią nieomylną vtwir=
8:
dzony/ á ktory żywotá ſwego nadobnego/ pomiernego/ poć
9:
ćiwego/ á ſpokoynego záwżdy z weſołemi á z beſpiecżnemi
10:
cżáſy vżywa/ nic ſie nie lękáiąc ſzcżęſcia áni nieſzcżęſcia y wſzi
11:
tkich przipadkow ſwiátá tego/ máiąc tę wiárę y nádzieię zu
12:
pełną/ że ieſt mocnjm kroleſtwem Páńſkim zewſząd ogárnio
13:
ny y pewną ſtrażą opátrzony/ kthory ſobie przeſzłych rzecży
14:
nic nie waży/ tylko ie ſobie ná pámięć á ná ćwicżenie rozmy=
15:
ſla/ przyſzłych ſie nic nie lęka/ á wſzytko czo przypáść ma Pá=
16:
nu bogu porucża/ á temu wżdy roſtropnie zábiega kędy może/
17:
ábyſie to co ma być złe w lepſze obroćiło. Terázeyſzych z boiá
18:
źnią Bożą á s poććiwą náwſzem pomiárą záwżdi á z weſołą
19:
myſlą vżywa/ ſumnienie przeźrocżyſte vſtáwicżnie w ſobie
20:
cżuie y rozumie/ przyiáźni poććiwey á ſobie rowney vżywa.
21:
Acżći y to Mędrcy zá niepoſlednią rzecż położyli/ kto ſie mo=
22:
że/ ieſli mu to przyrodzenie dáło/ y zacnym ludziom podobáć
23:
przycżyny do złego záchowánia nikomu nie da/ práwá áni
24:
żadney niepotrzebney burdy ſie nie ſtrzeże/ ſmierći áni żadnej
25:
przygody ſie nic nie lęka/ á thego co cżás przynieſie á co Pan
26:
Bog nań przepuśćić będzie racżył záwżdy z nieunioſłą my=
27:
ſlą cżeka/ á nic ſie przed tym nie trwoży. Rozeznayże to ſam/
28:
ieſliże to nie ieſt właſnie błogoſławionj/ á ieſli nie chodzi prá
29:
wemi á nieobłądliwemi drogámi po tych głuchych leſiech o=
30:
błędnego ſwiátá tego.
31:
A wſzákoż kto ſie chce práwie błogoſłáwionym zwáć ál=
32:
bo rozumieć/ tedy ſie tho nie tylko ná iego ſámego oſobę álbo
33:
ſtan rozumieć ma/ ále ma to od niego zálátywáć iáko wdzię
34:
cżna wonia s koſztowney ápteki iákiey ná wſze ſtrony ſzyro=
35:
ko/ iżby ſie tho nie tylko iemu ſámemu/ ále y inym rozlicżnym
36:
ſtanom y Rzecżypoſpolitey przygodziło.
37:
❡Vbogi w duchu.
Abowiem


strona: 139

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 139.
1:
A
Bowiem poćći ſobie v Mátheuſzá ſwiętego w v. kápit.
2:
iáko Pan Bog cżłowieká práwie błogoſłáwionego zdo
3:
bić á przezywáć racży/ y iákie mu błogoſłáwieńſtwá przycży
4:
ta/ wſpomináiąc napirwſze błogoſłáwieńſtwo/ iż to ieſt bło
5:
goſłáwiony kthory ieſt vbogi w duchu. Nie mnimayże ábyć
6:
thu Pan poććiwie á pomiernie zákázował vżywáć dobro=
7:
dzieyſtwá ſwego od ſiebie hoynie nádánego/ gdyż nam zyę=
8:
mię ze wſzyſtkiemi bogáctwy iey dał pod poſłuſzeńſtwo ná=
Bogáctwá ná
co nam ſą dá=
ne.

9:
ſze/ ábychmy iey dziękuiąc iemu á w boiáźni iego poććiwie á
10:
pobożnie vżywáli. Ale iżbychmy byli vbodzy w duchu/ to ieſt
11:
ábychmy thych ſkárbow ziemſkich vżywáli ſkromnie/ pobo=
12:
żnie/ poććiwie/ nie nádymáli iáko hárdzi dyabli páſzcżek ſwo
13:
ich ná ſkázę á ná vpadek bliźnich ſwoich/ nikim nie gárdzili/
14:
nikogo ſobie lekce nie ważyli/ owſzem komubychmy mogli s
15:
tego dobrá nam dármo nádánego wſpomagáli/ rátowáli/ á
16:
wſzem ſie poććiwie/ ſkromnie/ á pobożnie záchowáli/ krzyw=
17:
dy ſwey vpornie ſie nie mśćili/ á iáko Pan Apoſtołom ſwo=
18:
im powiedzieć racżył/ iż kto miedzy wami będzie nazacniey=
Matth w xx. kap.

19:
ſzy/ niechay ſie cżyni iáko ſługá wſzytkich/ ábowiem tey zwi=
20:
rzchnośći/ á tey nádętośći/ á tey dáremney ſzárey pychy tyl=
21:
ko pogáni á ludzie niewierni chociay y Krześćiáńſcy vżywá
22:
ią á náſláduią. Tákże też ty cżyń moy miły brácie/ á zwłaſz=
23:
cżá iuż w tych ſwych doſkonalſzych cżáſiech będąc poſtáno=
24:
wiony/ tedy to błogoſłáwieńſtwo pirwſze pewnie oſięgnieſz
25:
y będzieſz go z roſkoſzną myſlą vżywał/ co tákiemu Pan obie
26:
cuie/ iż twoie będzie kroleſtwo niebieſkie. Pátrzayże iáko tu
27:
zá bárzo máłą powſcięgliwość przyrodzenia twego wielki
28:
klenoth oſięgnieſz z obietnice pewney Páńſkiey/ á przedſię y
29:
ſławę y od wſzech záchowánie thu ieſzcże ná ſwiecie ſnádnie
30:
od wiela oſob vmnożyſz y poſtánowiſz ſobie.
31:
❡Cichy.
32:
S
Luchayże drugiego błogoſłáwieńſtwá ktoreć Pan obie
33:
czowáć racży/ ieſli będzieſz ćichy/ ſkromny/ á ná wſzem
34:
pomierny w ſpráwach ſwoich/ iżći Pan obiecuie dáć poſieść
35:
zięmię/ y vżywáć hoynych ſkárbow iey. Toć też tu trzebá ro=
36:
zumieć/ iż nie tylko to ieſt ćichy czo tylko w kącie milcżąc le=
37:
ży/ á ni nacż dobrego áni ludziom/ áni Bogu/ áni Rzecżypo=
38:
ſpolitey przygodzić ſie nie może. Ale to ieſt ćichy/ ktory w ći=
Aa iijchośći/ w


strona: 139v

Kſięgi Trzecie
1:
chośći/ w ſkromnośći/ á w nadobney pomierze wſzytki rze=
2:
cży ſwe ſpráwuie/ y ludziom y Rzecżypoſpolithey ſłuży. Bo
3:
naydzieſz drugiego co nie vmie inácżey mowić iedno iákoby
4:
mu rogáte kiycze z gęby pirzcháły/ áno táka poſtáwá y ſprá=
5:
wá ni nacż ſie dobrego nie przygodzi/ á wſzytko rychley zá=
6:
trudni niżli ku kończowi przywiedzie. Bo ćichy/ ſkromny/ á
7:
rozważny cżłowiek więcey ſpráwić y poſtánowić może oną
8:
nadobną á vkłádną ſkromnoſcią ſwą zá godzinę/ niżli pirz=
9:
chálec zá cáły dzień/ á rychley ieſzcże powádzi niżli ku dobre=
10:
mu końcu przywiedzie. Gdyż Mędrczy powiádáią/ iż łágo=
11:
dne ſłowá vſmierzáią káżdą popędliwość. A ták táki cżło=
12:
wiek w piękney ſkromnośći poſtánowiony/ y ſobie dobri mo
13:
że być y ludziom. Bo ſobie záchowánie/ y ſławę/ y błogoſłá=
14:
wieńſtwo thu od Páná obieczáne zyednáć ſnádnie może/ á
15:
miedzy ludźmi pokoy/ zgodę/ miłość/ oną ſkromnoſcią ſwo=
16:
ią ſnádniey poſtánowić może niżli ow klekotácż vporny/ kto
17:
ry y ſobie wzgárdzenie y ludziom zátrudnienie rychley zye=
18:
dna niż co dobrego.
19:
❡Błogoſłáwiony záſmucony.
20:
P
Atrzayże záſię dáley/ kogo tu Pan przypomináć á błogo
21:
ſłáwić racży/ ten kthory ieſt záſmucony/ ábowiem záſię
22:
prętko będzie pocieſzony. Nie mnimayże áby tu Pan tego od
23:
ciebie potrzebował/ ábyś záwżdy ſmętney á ponurey poſtá=
w Przipo. w xvij.
W ſmęthkach
iáko ſie mamy
ſpráwowáć.

24:
wy vżywał/ gdyż nas Sálomon vpomina/ ábychmy z weſo
25:
łą á z ochotną á wſzákoż s pobożną á s poććiwą myſlą vży=
26:
wáli dobrá ſwego od Páná nádánego/ powiedáiąc: Iż frá=
27:
ſowny duch wyſuſza kośći. A ieſliby Pan Bog ná cię ſmętek
28:
iáki álbo przygodę zá grzech thwoy przepuśćić racżył/ ábyś
29:
to ſkromnie á ćirpliwie znośił/ á ze wſzytkiego ábyś dzięko=
30:
wał Pánu ſwemu. Nie ták iáko ow co gdy mu ſie co nietre=
31:
fnego trefi/ tedy wſzytko dyabłom przycżytha/ powiedáiąc:
32:
Alboć mię tu byli dyabli ná ten cżás przynieſli/ álboć to dya=
33:
bli ná mię przepuśćili. A też nie dármo oná przypowieść vro
34:
ſłá/ Iż przygodá nigdy ſámá nie przydzie/ ábowiem komu ią
35:
porucżaſz tenći iey ieſzcże przyſporzy. Drugi więc wiátrom/
36:
grádom/ wodam łáie/ wſzytko powiádáiąc/ álboć to ná nas
37:
dyabli przepuśćili. Ale gdy ty w oney ćichośći á ſkromnośći
38:
ſwoiey wſzytko znośić będzieſz/ thedy y ſobie y ludziom do=
39:
brze vcżyniſz/ bo ſie nie vmęcżyſz/ nie vfráſuieſz/ nie vboleieſz/
y drugim


strona: 140

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 140.
1:
y drugim dobry przykład podaſz/ iż ſie tákież w ſwych przy=
2:
godach ſpráwowáć będą. A iuż maſz pewną obietnicę/ iż prę
3:
tko maſz być pocieſzon/ y ſowito mać to być nágrodzono.
4:
❡Vciążony krzywdą.
5:
P
Atrzayże cżwartego błogoſłáwieńſtwá/ komu y iáko ie
Krzywdy iáko
pocżćiwie vży=
wáć mamy.

6:
Pan obiecowáć racży/ powiedáiącz/ iż to ſą błogoſłá=
7:
wieni ktorzy łákną á prágną ſpráwiedliwośći/ ábowiem o=
8:
ni będą náſyceni. Nie mnimayże też thu ábyć Pan roſkázo=
9:
wał dobrowolnie káżdą krzywdę ćirpieć/ ácż on ſobie káżdą
10:
pomſthę zoſtáwuie/ ále prágnąć á łáknąć ſpráwiedliwośći/
11:
to ieſt/ tám iey ſzukáć ſkromnie/ pomiernie á poććiwie/ gdzie
12:
ſłuſznie ma być ſzukaná/ á nie mśćić ſie nigdy żadney krzyw=
13:
dy ſwey z vporney myſli ſwey/ oprocż porządku ſpráwiedli=
14:
wośći od Páná ná ſwiecie poſtánowioney. A gdziećby czo
15:
ná niey zeſzło/ porucżay krzywdę ſwą onę żáłoſną w opiekę
16:
Pánu ſwemu. Tu dopirko pewnie wiedz że ſie on prętko po=
17:
mśćić będzie vmiał oney krzywdy thwoiey/ chociay go o tho
18:
prośić nie będzieſz. A owſzem ſkromno ćirpiącz nic złego nie
19:
będzieſz myſlił onemu ſprzećiwnikowi ſwemu. A cożći s the=
20:
go vroſcie? Poććiwa ſławá y pręthſza nagrodá. Bo rychley
21:
zwalcży poććiwego cżłowieká ſkromne milcżenie káżdego/
22:
niżli owego dármoſwará wſzetecżne á vporne ſłowá. A czo
23:
ktemu? Pewne błogoſłáwieńſtwo od Páná/ ták iáko ſłyſzyſz
24:
iż prętko będzieſz pocieſzon y náſycon ſpráwiedliwośći ſwo=
25:
iey. A zwłaſzcżá iż to wſzytko ſtátecżnemu á ſzedziwemu wie
26:
kowi nadobnie przyſtoi y káżdemu poććiwemu cżłowiekowi
27:
ſkromność á poććiwa pomierność w káżdych ſpráwach
28:
ſwoich.
29:
❡Miłoſierny.
30:
S
Luchayże dáley czo piątemu Pan obiecowáć racży/ po=
Co ieſtbyć mi=
łoſiernym.

31:
wiedáiącz/ Iż błogoſłáwiony miłoſierny/ ábowiem go
32:
też pewnie miłoſierdzie ogárnie. O wielkaſz tho obietnicá á
33:
niepoſpolity ſkarb tego to iáko ſłyſzyſz miłoſiernego cżłowie
34:
ká. A wſzákoż nie iednoć tho ieſt miłoſierny co chlebá ſwego
35:
da nędznikowi/ álbo gi w dom ſwoy przygárnie/ álbo przy=
36:
odzieie/ ále to ieſt miłoſierny co wſzem miłoſierny/ to ieſt/ iż
37:
chociay ktho s przygody wykrocży czo przećiwko niemu/ á
38:
mogłby go ſkukłáć zdawić/ á ſkromnie to w ſobie znośić bę=
Aa iiijdzie/ thu


strona: 140v

Kſięgi Trzecie
1:
dzie/ tu iuż nielza iedno iż to iemu y ſławę y odpłátę przynieść
2:
muśi. Dáley/ gdy vźrzy kogo vćiſnionego w ſądzie álbo
3:
w vporze iákim/ iż go rátuie/ iż mu pomoże/ iż ſie zá nim przy=
4:
cżyni/ á zwłaſzcżá tákiego ktory ſam ſobie pomoc nie może.
5:
Tákże theż potrzebnemu á vpádłemu cżłowiekowi/ kędy go
6:
może rádą y pomocą ſwą iáką rátuie á podpomoże/ ták iáko
7:
tho ieſt w wtorych kſięgach o rozlicżnych dobrodzieyſtwiech
8:
ſzyroko nápiſano. A ktemu też łáknącemu vłomi chlebá ſwe=
9:
go/ nágiego przyodzieie/ ſmętnego pocieſzy/ więźniá rátuie/
10:
chorego cżym może podpomoże. To thu iuż ſłyſzyſz iż y wielu
11:
ludziom y ſobie dobry być muśi. Bo ſobie ſławę/ y to błogo=
12:
ſłáwieńſtwo Páńſkie ná wſzem odnieſie/ iż go theż w káżdey
13:
iego przygodzie/ ſpráwie y potrzebie pewne miłoſierdzie po
14:
tka. A ludziom też nędznym á vćiſnionym oną cnotą ſwoią
15:
wiele y rozlicżnie á bez ſzkody á trudnośći ſwey ſnádnie po=
16:
moc może. A tá cnotá nadobnie przyſtoi káżdemu ſtátecżne=
17:
mu á poććiwemu cżłowiekowi/ á zwłaſzcżá iuż w dálſzych
18:
cżáſiech ſwych poſtánowionemu/ y nadobnie iey przyſtoi
19:
káżdemu náſládowáć.
20:
❡Sercá cżyſtego.
21:
T
V iuż dáley ſzoſtą cnotę poććiwego cżłowieká Pan przy
22:
pomináć nadobnie racży/ wſpomináiąc/ Iż to ieſt bło=
23:
goſłáwiony ktory ieſt ſercá cżyſtego/ ábowiem tácy oglądá
24:
ią Páná Bogá ſwego. Serce cżyſte nie tylko ná iedno rozu=
25:
miano być ma cżyſte/ ále ná wſzytko/ áby było cżyſte á chędo=
26:
gie we wſzytkich rozmyſlech niepotrzebnych ſwiátá tego/ á=
27:
by ſobie gwałt cżyniło y oko y vcho y ręká/ áby thám nie pá=
28:
trzyło áni ſłucháło ſkądby ſnádnie pogorſzenie y ſobie y lu=
29:
dziom poććiwym vcżynić mogło. A nawięcey ow pan wo=
30:
źny co wſzytko obwoływa złe y dobre pan ięzyk náſz. To ieſt
Co ieſth cżyſte
ſerce.

31:
cżłonek nád wſzytkiemi cżłonki y naſzkodliwſzy y napożyte=
32:
cżnieyſzy. Bo gdy ſie vda ná poććiwe/ ná poważne/ á ná przi
33:
ſtoyne rzecży/ iuż niemáſz nic pobożnieyſzego á potrzebniey=
34:
ſzego ná ſwiecie. Ale gdy ſie też vda ná wſzetecżne á ná nie=
35:
poććiwe ſpráwy/ iuż też niemáſz gorſzego káthá ná wſzytko
36:
ſkáżenie ciáłá/ iáko ieſt ten dobry pan. Bo iuż y oko/ y vcho/ y
37:
ręká/ y káżdy cżłonek/ gdy ſie on imie iáko ſzpak w klatce ſzcże
38:
biotáć/ pogorſzyć ſie muśi. A ták nie dármo tu Pan wſpomi=
39:
náć racży ſerce cżyſte/ gdyż ſerce ieſth iáko woyt wſzytkiego
ciáłá/ kto


strona: 141

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 141.
1:
ciáłá/ kthore ine cżłonki wſzytki ſnadnie vſpokoić może. Bo
2:
gdy w ſwym rozmyſle ſercze cżyſthe wſzytko vważnie á ro=
3:
ſtropnie poſtánowi/ iuż ine cżłonki iáko kmiotkowie álbo za
4:
grodnicżkowie to wſzitko ſpráwowáć muſzą co im on woit
5:
roſkaże. A coż s tego táki cżłowiek oſięgnie? Oto pokoy y od
6:
wſzech miłość á błogoſłáwieńſtwo. A coż drugiego? Obie=
7:
tnicę pewną/ iż ocży iego pewnie oglądáią Páná Bogá ſwe=
8:
go. A to ieſt rzecż pewna/ gdyż s ſerczá ſzcżyrego/ cżyſtego/ á
9:
wiernego wſzytki ine cnoty ſnádnie pochodzić muſzą.
10:
❡Pacificus.
11:
P
Atrzayże ſiodmey cnoty ktorą tu Pan przypomináć ra=
12:
cży/ Iż to ſą błogoſłáwieni ktorzy ſą ſkromni á ſpokoy=
13:
ni/ ábowiem ći ſynmi Bożemi będą wezwáni. A łáćińſkim
14:
ięzykiem zową ie pacifici, id eſt pacem facientes, tho ieſt pokoy
Pacificus, co ieſt.

15:
cżyniący ná ziemi. Bo nie doſyćći ieſt ná tym iż kto ſam iáko
16:
ſzcżurek w kącie ſpokoiem ſiedzi á ni nacż ſie dobrego nie przy
17:
godzi/ ále co z dáleká przegląda pokoy Rzecżypoſpolitey/ á
18:
o nim rádzi/ á oń ſie ſtára/ y ine ktemu przywodzi. Przeglą=
19:
da też záſię pokoy miedzy ludźmi/ miedzy ſtany/ ſkąd roſterki
20:
kłopoty á rozlicżne nieſnaſki roſtą/ á cżáſem ſie y kreẃ rozle=
21:
wa. Abowiem kto przegląda pokoy Rzecżypoſpolitey/ śiłne
22:
go ſie to goſpodárſtwá imie/ iż temu zábiega iákoby ſie kreẃ
23:
niewinna nie lałá po ziemi/ á iákoby głos krzycżączy nie le=
24:
ciał o pomſtę do Páná Bogá ſwego. A ná to áby nie był vći=
25:
śnion nędznik rozlicżnemi wydartki ſwiátá tego. Tedy tho
26:
ieſt práwie błogoſłáwiony y v ludzi y v Bogá/ iż wcżás zá=
27:
biega zácżętym á przyſzłym przygodam oycżyzny ſwoiey/ te
28:
dy y ſławę odnieſie/ y ſamże też tegoż pokoiu poſpołu z inemi
29:
vżywie/ y błogoſłáwieńſtwo Páńſkie odnieſie. Tákże też gdi
30:
widzi iákie záburzenie á niepothrzebne záſcia miedzy rozne=
31:
mi ſtany/ ták o grunty iákie iáko y o ine rzecży/ á może themu
32:
zábieżeć/ á może to ſłuſznie pohámowáć á ſkromnie poſtáno=
33:
wić. A to wſzytko nadobnie ſtátecżnemu á poſthánowione=
34:
mu wiekowi przyſtoi/ á wierz mi iż też to nie ledá cnothá/ á
35:
nie ledá poććiwá ſpráwá. Bo ſthąd y záchowánie/ y ſławę
36:
ſobie ſnádnie przynieść może/ y onym ludzyom wdzyęcżną
37:
poſługę vcżyni/ y nie ledá vpominki á klenoty zá to odnieſie/
38:
ábowiem ſynem Bożym pewnie wezwan będzye. A wierz
39:
mi iż to będzie ſyn zacnego domu/ nie trzebá mu ſie będzie á=
ni herby


strona: 141v

Kſięgi Trzecie
1:
ni herby/ áni inemi tytuły zdobić/ doſyć ieſt iż zoſthánie tego
2:
Páná ſynem/ ktory y wſzytki herby/ y wſzytki tytuły naymo=
3:
żnieyſzym krolom wedle woley ſwoiey rozdawa/ iáko iedno
4:
racży.
5:
❡Vćiśniony dla ſpráwiedliwośći.
6:
O
Státecżnie Pan błogoſłáwieńſtwo thym záwięzáć ra=
7:
cżył/ Iż to będzie błogoſłáwiony/ ktory będzie ćirpiał v=
8:
ćiſnienie dla ſpráwiedliwośći. A tu dwoię ſpráwiedliwość
9:
Pan położyć racżył. Pirwſzą ziemſką á poſpolitą/ ktorą má
10:
ło wyſzſzey miánowáć racżył/ á tę tu zda mi ſie iż iuż położył
11:
niebieſką. Abowiem dáley dokłádáć racży: Iż błogoſłáwie=
12:
ni będziecie gdy was vćiſkáć á przeſládowáć będą dla imie=
13:
niá moiego. Tu iuż Pan tey ſpráwiedliwośći potrzebuie/ á=
14:
bychmy ſie w wierze á w ſtałośći ſwey vſpráwiedliwili ie=
15:
mu/ á vmieli v ſiebie rozeznáć á vważáć ſądy y ſpráwiedli=
16:
wośći iego/ á dziwne ſpráwy iego/ á iżbychmy ſie temu nędz=
17:
nemu á obłudnemu ſwiátu nigdy nie dáli odłudzáć á odno=
18:
śić od niego/ by theż ná nas nawiętſze trudnośći y nawiętſze
19:
przypadki y vćiſnienia miáły przypadáć ſwiátá tego. Abo=
20:
wiem ſłuchay co tu Pan zá to obiecowáć racży/ Iż zapłáthá
21:
tákiego obfithá á nie rozmierzona będzie ná niebie. O wiel=
22:
kieſz to ſkárby á wielkie klenoty. Abowiem ktho iuż zoſtánie
23:
pod tym kroleſtwem á pod opieką á pod tą obietnicą Páń=
Vćiſniony dla
ſpráwiedliwo
śći.

24:
ſką/ iuż go będzie ſtrzegł iáko źrzenice w oku/ iuż żadna mocz
25:
iemu ſroga być nie może/ ácż ſie ná cżás iemu zmocnić może/
26:
ále ſámá s ſwego rázu vpáść muśi ku lekkośći ſwoiey. Iuż
27:
ſławá/ iuż pokoy/ iuż miłość/ iuż żywot poććiwy/ iuż wſzytki
28:
cnoty zámnożyć ſie s tego muſzą. A iákoż ty poććiwy á iuż w
29:
leciech ſwoich poſtánowiony cżłowiecże tych cznot w ſobye
30:
ſtánowić/ fárbowáć/ á ſobie ich cukrowáć nie maſz? áno iuż
31:
niemáſz ták nic ſzcżęſliwego cżego tu iuż ſobie ſtąd odzyerżeć
32:
nie możeſz. Bo ſławá/ pokoy/ záchowánie/ od wſzech błogo=
33:
ſłáwieńſtwo/ á od Páná/ ták iáko ſłyſzyſz/ ták nieprzepłáco=
34:
ne ſkárby á klenoty/ ktorym rownia iuż nie máſz áni ná niebie
35:
áni ná ziemi. Bo iuż będzieſz zá żywotá ſwego tákiemi cno=
36:
thámi ozdobiony y v Bogá y v ludzi iáko Anyoł Boży. Iuż
37:
będzieſz y ſobie y wielu inym pożytecżny. A po ſmierći á cże=
38:
goż ſie inego maſz nádziewáć/ iedno że pewnie oſięgnieſz thy
39:
wſzytki obiecáne ſkárby á klenothy ſwoie. Vważayże czo cie
tu potyka


strona: 142

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 142.
1:
tu potyka w ſzedźiwośći twey á w ſtátecżnych cżeſiech two=
2:
ich/ ktoreś iuż ná wſzem zdobić á chędożyć powinien s Krze=
3:
śćijáńſkiey powinnośći twoiey.
4:
Abowiem pátrzay iáko cnotá ieſt czoś dziwnego/ powa=
5:
żnego/ á wſpaniłego/ á práwie by krolewſkim klenotem/ á za
6:
cnych ludzi koſztownym ſkárbem mogłá być názwaná. A mi
Cnothá krole=
wſki klenot.

7:
łoſniki ſwe kthorzy iey náſláduią záwżdy cżyni weſołemi/
8:
wſpaniłemi/ beſpiecżnemi/ zdrowemi/ y nadobnie rumiáne=
9:
mi. Pátrz záſię ná ty czo wſzetecżeńſtwu przyſługuią/ ieſliże
10:
ſą kiedy práwie weſeli/ práwie zdrowi/ álbo práwie rumie=
11:
ni. Bo łákomcá wyſuſzy oná iego vſtáwicżna praca á myſle
12:
nie o łákomſtwie iego. A gdzieſz ten weſołych á wdzięcżnych
13:
cżáſow vżyć może? Dármo pychá też vnośi oná pawia myſl
14:
iego/ że też áni dobrey myſli/ áni dobrich cżáſow vżyć nie mo
15:
że. Gniewliwego vpornego tákże też gniew á vpor iego zá=
16:
wżdy wymdlić á wyſuſzyć muśi. Pijániczá á wſzetecżnik ten
17:
wżdy kęs poſkacże/ á oſtátká żywotá ſwego záſpi/ á pothym
18:
wſpánoſzeie iż żywego ſrebrá w cżłonki nápuśći/ á perełká=
19:
mi twarz oſádzi/ węgrow á cudzoziemcow w nos uapuśći/
20:
á drogich máśći w ſię náleie/ á potym iáko gęś ná wioſnę wy
21:
blednie/ álbo iáko krowá o ſwiętym Ianie gdy s polá przy=
22:
dzie á brzuch ſobie nádmie.
23:
Bo ziemiá ták złym iáko y dobrym rownie ieſt wſzyſtkim
24:
daná/ y wolno káżdemu wedle ſwego zdánia roſkoſzy iey v=
25:
żywáć. Ale dáleko ći dwá rozno od ſiebic w tey roſkoſzy vży=
Inſzą drogą
zły á inſza do=
bry chodzi.

26:
wániu chodzą. Boś iuż ſłyſzał iáko iey dobry y z iákiemi ro=
27:
ſkoſzámi vżywa. Słyſzałeś też iákich też przypadkow zły w
28:
ſwych roſkoſzach nábywa. Acżći ſie káżdemu ſwe obycżáie
29:
podobáią/ ále ty co obieráć maſz co ieſt lepſzego/ przypátruy
30:
ſie pilnie. Ale rádzę idź zá dobrym/ pewnie ſie nie omyliſz/ á
31:
nie vnieſieſz ſie s poććiwey á s potrzebney drogi ſwoiey. Bo
32:
ſie ten záwżdy muśi rozmyſláć ná to/ coby áni ſławie/ áni po
33:
ććiwośći/ áni zdrowiu/ áni wdzięcżney ſwobodzye iego nic
34:
nie ſzkodziło. A ten ſie drugi záſię iedno wala á przewráca iá
35:
ko kiernoz w bárłogu kiedi ſie drożdzy opije/ á máło ſobie od
36:
pocżynąwſzy záſię znowu drożdży ſzuka. A nic ſie ná tho nie
37:
rozmyſla/ co ow pirwſzy z roſtropnym vważeniem w thym
38:
ſobie złego y dobrego przekłáda.
39:
❡Káżde przyrodzenie muśi mieć
40:
przyſádę w ſobie.

strona: 142v

Kſięgi Trzecie
1:
A
Cżkolwiek to ieſt prawdá/ niechay będzye rola nalepiey
2:
vpráwiona/ y napięknieyſzą pſzenicą vſiana/ to nie może
3:
być kiedy podroſcie/ áby ſie w niey iákiego chwaſtu co nie v=
4:
kazáło. Tákże też tá ſláchetna rola thego vććiwego narodu
W káżdey pſze=
nicy kąkol
znaydzie.

5:
ludzkiego/ ieſtći s przyrodzenia nadobnie ſpráwiona/ y pię=
6:
kną pſzenicą to ieſt pięknemi cnotámi záſiana/ ále ten nieſlá=
7:
chetny chwaſt ſwa wola/ á roſkoſzy/ á obłudnośći ſwiátá te=
8:
go/ nie może to być/ áby ſie miedzy tą pſzenicą ſláchetną po=
9:
cżęśći okázáć nie miał. Ale iáko Pan roſkazał pleẃcie kąkol
10:
ze pſzenice/ tákże tego ieſt potrzebá/ kto w ſobie ten nieſláche
11:
tny kąkol obacży/ trzebá gi roſtropnie pleć á gáśić gi w ſobie
12:
rozumem á roſtropnym káżdey rzecży vważeniem. Bo iáko
13:
ſie zmocni/ pewnie y oney wdzięcżney pſzenicżki niemáło zá=
14:
tłumić może. Ano to wielka vtrátá nieſláchetnemu chwaſto
15:
wi dáć ſobie táką ſzkodę vcżynić/ kthory ſie ni nacż dobrego
16:
przygodzić nie może. Abowiem cżłowiekowi poććiwemu/
17:
ácż ſie y tákie y owákie przypadki w nim mieſzáć muſzą/ tedy
18:
nic nie ieſt potrzebnieyſzego/ iedno áby cnotá ſwięta iáko pá
19:
ni á wielka krolowa poſpołu z rozumem wſzytkiemu roſká=
20:
zowáłá.
21:
Bo pátrz iż wſzytki ſmyſły náſze bárzo vnioſłe ſą/ á bárzo
22:
ſą ku káżdey roſkoſzy s przyrodzenia przychylne. Pátrz iáko
23:
ſie oko kocha gdy co pięknego po ſwey myſli widzi/ á ſerce mu
Smyſły rády
temu co ſie im
podoba.

24:
tego iſcie wiernie pomaga. Páthrz iáko ſie vcho cieſzy kiedy
25:
czo pięknego álbo weſołego ſłyſzy. Pátrz iáko ſie ięzyk kocha
26:
kiedy mu czo wdzięcżnego ſmákuie. Iáko ſie theż noſek kocha
27:
kiedy go iákie wdzięcżne perfumy álbo wonnośći zálecą.
28:
Tákże y rącżká y noſzká kiedy ſie cżego wdzięcżnego dotyka.
29:
A to wſzytko mądremu á rozważnemu nic nie ſzkodzi/ bo te=
30:
go obycżáynie á z rozumem vżywa. Ale wſzetecżnemu á bez=
31:
rozmyſlnemu káżda s tych namnieyſza rzecż wiele záſzkodzić
32:
może/ gdy thego nie pomiernie á nierozmyſlnie vżywa. Bo
33:
mu s tego álbo ſproſna vtrátá/ álbo márna niemoc/ álbo prę
34:
tka ſmierć vmnożyć ſie muśi. Bo kto ſie nierozmyſlnie ná ſwo
35:
bodę tego ſwiátá puśći/ rownie iáko nierozmyſlny márinarz
36:
ná morze/ áni wie gdzie ſie o ſkáłę othrąći/ álbo w zawroth
37:
wpádnie. Ale cżłowiek rozważny iuż ſobie y cżás/ y przypa=
38:
dek káżdy wſzytkich tych vnioſłych ſmyſłow ſwoich thák v=
39:
waży y ták ich vżywa/ iákoby mu nigdy nic ni ná cżym nie zá
40:
ſzkodziły. Bo ktoć chce niedźwiedziá álbo wieprzá vłowić á
roſkoſz s


strona: 143

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 143.
1:
roſkoſz s tego mieć/ pewnie też muśi boku álbo goleni nádſtá
2:
wić. Tákżeć też ten kto nierozmyſlnie chcze ſwiátá tego vży=
3:
wáć/ tákże też boku y głowy cżęſto nádſtáwić muśi. Bo tám
4:
y prętka zwádá/ y prętkie káżde niebeſpiecżeńſtwo cżęſtho á
5:
gęſto zámnożyć ſie muśi.
6:
❡Zábawiony ſwiátem máło ſie
7:
ná co przygodzi.
A
Nákoniec káżdy táki zábáwiony tym ſwiátem/ ktory o=
8:
puśćiwſzy wſzytko tylko iáko błędny błąka ſie zá wſzete=
9:
cżnoſciámi iego/ powiedz mi ieſliże ſie też kiedy do cżego do=
10:
brego przygodzić może? Bo go áni Bogu/ áni ludziom/ á ná
11:
koniecz áni ſobie. Bo iuż ſam nie ſwoy/ iáko ſthára przypo=
12:
wieść/ połowicá dyabłowa. Azaſz on ie kiedy chce? álbo ſpi
13:
kiedy chce? álbo idzie tám gdzie chcze? iedno thám gdzye go
14:
cżás á ſwawola á ſwowolne towárzyſtwo záwlecże. Azaſz
15:
ſie też Bogu w co przygodzić może? á on go y do roku cżáſem
Nikcżemny ni
nacż ſie nie przi
godzi.

16:
nie wſpomienie/ á pewnie drugi y owę poſpolitą modlitwę
17:
co ią pacierzem zową niewiem áby vmiał. A w kredzie tám
18:
dáley nic niewie iedno po Piłatá/ pewnie o grzechom odpu=
19:
ſzcżeniu áni o wiecżnym żywocie nicz nie myſli/ thylko że ſie
20:
wżdy miłoſiernemi vcżynki cżáſem áż do połnocy zábáwi.
21:
Nuż ieſli ſie też ludziom w co przygodzie może pátrzay. Azaſz
22:
co porádzić vmie? bo ieſt śiłny prokurator. Azaſz kogo cżym
23:
rátuie? álbo komu pieniędzy pożycży? bo chłop záwżdy przy
24:
groſzu. Azaſz on Rzecżypoſpolitey czo poſłużyć może? álbo
25:
ſobie wżdy iáką pámiąthkę vdziáłáć może? bo śiłny philo=
26:
zoph. Azaſz iákiego ſłuſznego goſpodárſtwá álbo około ſie=
27:
bie iákiego porządnego poſtánowienia vżyć może? bo wiel=
28:
ki ſprawcá. Owá gdzie go kolwiek obroćiſz/ tedy ieſt podo=
29:
bien ku owey nádęthey pile/ czo ſie tłucże od ſciány do ſciány
30:
kiedy zá nią ſzaleńcy biegáią. ❡Przydzieli też
31:
iáka potrzebá Rzecżypoſpolitey á w coż ſie przygodzi? kie=
32:
dy niewie nic/ nieumie nic/ nie widał nic/ niema też o cżym á
33:
ni ná cżym/ iedno biega iáko zátrwożona kozá kiedy ią wilk
34:
goni á z láſá ſie wyrwie. A ow poććiwy/ ćwicżony/ trzeźwy/
Czwicżony ſie
ná wſzythko
przygodzi.

35:
rozważny wżdy álbo bywał/ álbo cżytał/ ábo ſie záwżdy mie
36:
dzy ludźmi pytał/ iuż ochotnieyſzy/ iuż chćiwſzy y gotowſzy/
37:
iuż go iáko wołu do iárzmá pociągáć nie trzebá/ bo ſie ku ká=
Bbżdey po=


strona: 143v

Kſięgi Trzecie
1:
żdey potrzebie ſam ieſzcże ktemu wpraſzáć będzie. A ták wiel=
2:
ka to ieſt rzecż kto ſwe poććiwe cżáſy á przeminęłe láthá roz=
3:
ważnie á roſthropnie wychowa áż do ſzedziwośći ſwoiey.
4:
Ku kthorey gdy iuż przydzie/ miło mu iż ie ſobie wſpomina á
5:
przed ſwe ocży przekłáda/ y iużby go muſiał iáki wſtyd w o=
6:
cży kłoć/ wſpomionąwſzy cżáſy ſwe poććiwe/ ieſliże ie w ſtá
7:
tecżnym rozmyſle á w ſłuſzney powadze wytrwał/ áby miał
8:
ſtárość ſwą podáć ná iákie wſzetecżne á złe obycżáie.
9:
❡Poważny ſtan nicżym zátrwożon
10:
być nie może.
11:
A
Bowiem poććiwy á rozważny cżłowiek á ſercá záwżdy
12:
wſpaniłego/ ieſth podobien ku onemu pięknemu drzewu
13:
miedzy drobną ſzeliną ſtoiącemu/ ná ktorym y ptacy ſie gnie
14:
żdzą/ y pcżoły oſiadáią/ y pod nim ſie rozlicżne źwirzętá chło
15:
dzą/ y ná wiele rzecży przygodzić ſie może. Ale náſzy ſzelina=
Wſpaniły v=
myſł ná wſzy=
thko dobry.

16:
rze y nicżemu ſie nie godzą/ y máło ich znáć/ y w niwecż ſie o=
17:
brácáią. Bo ſie iuż ow áni ſtráchu/ áni żadnego niebeſpiecżeń
18:
ſthwá nie boi/ á ocży ſwoie wzgorę záwżdy iáko Ieleń rogi
19:
podnośi/ wſzędy znácżny/ wſzędy ſławny/ ſzcżęſcie v niego iá
20:
ko roy pcżoł/ ktory gdy do kogo przyleći wolno mu záſię y o=
21:
ſieść y odlecieć. Dobrá ſwego od Bogá nádánego poććiwie
22:
vżywa/ áni ſie z nim nie kurcży/ áni go też márnie roſpraſza.
23:
Bo ácż to ieſt prawdá/ iż nie ieſt táki żadny gdy mu co przy=
24:
pádnie od ſzcżęſcia áby go to mierzieć miáło/ ále thego rozno
25:
iuż od inych vżywa/ bo pobożnie/ poććiwie/ á z boiáźnią Bo=
26:
żą/ á tám to obráca gdzie ma być ſłuſznie obrocono/ nie tám
27:
gdzieby tego potym s poſmiechem ludzkim á ze złą ſławą y z
28:
lekkoſcią vżyć miał.
29:
Abowiem to ieſt prawdá iż záwżdy lepiey iecháć ná koniu
30:
niżli piechotą iść. Lepiey mieć białą koſzulę niż brudną. Le=
31:
pſze záwżdy wino niż wodá. Tákże też káżdy woli ſie dobrze
32:
mieć niżli źle. Ale káżda rzecż nákoniec y bogácthwo gdy go
Bogáczthwo
ktho go roſtro=
pnie vżywa do
bre ieſt.

33:
kto zle á niepomiernie vżywa/ tedi ſie záwżdy w gorſze niż w
34:
lepſze obroćić może. A wſzákoż wſpaniły á poććiwy vmyſł
35:
chociay ná rowney rzecży przeſtánie/ przedſię on pomierney
36:
máiętnośći ſwey záwżdj z weſelſzą myſlą vżyć może niżli bo
37:
gacż/ álbo łákomiec/ álbo fráſowny/ ábo też márnie vtrátny.
38:
Abowiem wſzytko mu rowno/ wſzytko mu zielono/ á wſzy=
tko mu zá


strona: 144

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 144.
1:
tko mu záiedno czo mu kolwiek od ſzcżęſcia przypádnie/ thák
2:
złego iáko dobrego. Bo ieſli dobrego czo/ tedy tego pomier=
3:
nie vżywa/ y pomiernie ſie s tego cieſzy. Ieſliże też czo złego/
4:
tedy oná ſtátecżna á poważna myſl iego nigdy ſie ni ocż zá=
5:
trwożyć nie może/ tylko cżeka z nádzieią czo Pan Bog daley
6:
będzie cżynić racżył. Bo wie iż ieſli záchowa wiárę á ſtałość
7:
ſwą ku Pánu ſwemu/ iż ku lepſzemu końcowi wſzytko záwż=
8:
dy obroćić vmie kiedy racży. A iáko Dawid gdy go Abſálon
9:
ſyn właſny chciał s páńſtwá wygnáć nic ſie nie zátrwożył á=
ij. Krolew. w xv.

10:
ni ſie s tego záfráſował/ powiádáiąc: Iż naydzie Pan záw=
11:
żdy drogę do tego ieſli mię ná mym mieyſcu zoſtáwić będzie
12:
racżył.
13:
Bo pátrz gdy Hetman iáki zacny po iákim ſławnym zwy
14:
cięſtwie więźnie wiedzie/ dziáłá przed nim tocżą/ chorągwie
15:
nioſą/ nie może być áby s tego wielkiey rádośći vżyć niemiał.
16:
Gdy ſie też záſię potráfi iż mu woyſko poráżą/ tákże dziáłá y
Poważne ſerce
myſli nigdi nie
zmieni.

17:
chorągwie pobiorą/ nie może to być áby też wielkiey żáłośći
18:
s tego táiemney mieć nie miał. A wſzákoż iednák oboygá te=
19:
go ták ná iáſnią nie vkaże/ iáko właſnie ná vmyſle ma. Bo ie
20:
ſli mu winſzuią zá zwycięſtwo/ tedy pięknie á pomiernie po=
21:
wieda/ iż nie ia ále Pan Bog tho ſpráwić racżył. Ieſli go też
22:
żáłuią po przygodzie/ tedy ſobie przedſię dobrze tuſzy/ myſli
23:
zátrwożoney nigdy nie okaże/ powiedáiąc/ Iż ktho ná koniu
24:
ten pod koniem cżáſem być muśi/ thák byłá Páńſka wola zá
25:
grzechy náſze/ ále kto záſmućił dali Bog to w rychle ogląda=
26:
my iż záſię pocieſzyć będzie vmiał.
27:
Tákże theż ſtátecżny á poććiwy cżłowiek/ y s ſzcżęſcia y z
28:
nieſzcżęſcia nigdy ſie ledá wiátrowi vnieść nie da/ wſzythko
29:
mu rowno/ á záwżdy ſobie będąc dobrą nádzieią vtwirdzo=
30:
ny dobrze tuſzyć muśi/ á záwżdy beſpiecżnych á weſołych v=
31:
żywa cżáſow ſwoich. Abowiem to ieſt poważnemu naucżći=
32:
wſzy przypadek/ áby około niego wſzythkim ſpráwam iego
33:
cnotá z rozumem roſkázowáłá/ á iżby on wſzytko opánował
34:
około ſiebie/ á żadney rzecży áby ſie nigdy opánowáć nie do=
35:
puśćił. Abowiem cznotá iż ieſt z niebá záwżdy też iáko niebo
36:
wkoło ſie tocżyć muśi/ vpátruiącz w káżdym poććiwym ſta=
37:
nie/ kto iey rády vżywa/ cżegoby záwżdy popráwić á pochę=
38:
dożyć miáłá.
39:
Abowiem ći pieſzcżoſzkowie co ie forthuná opánowáłá á
40:
co ie roſpieśćiłá nigdy nie máią nic pewnego áni nic grunto
Bb ijwnego


strona: 144v

Kſięgi Trzecie
1:
wnego około ſiebie/ á nápoły s poſmiechem o káżdą ſie rzecż
2:
pokuſzáią. A rownie gdy co poważnego chcą zácżąć thák im
3:
to przyſtoi/ iákoby głupi háwerz kiedyby chciał drewniáną
4:
motyką twárdą ſkáłę łámáć. Albo puſzkarz kthoryby chciał
5:
twárdego zamku grochem ſthrzeláiąc dobywáć. Albo krá=
6:
wiec coby chciał s pápiru opońcżą vcżynić. A przedſię ſobie
Krothofile ro=
zne ſthátecżne
od ſzalonych.

7:
lepiey tuſzą/ y lepiey ſie im ich ſpráwy podobáią/ niżli tych po
8:
miernych á vważonych ludzi. Y owſzem ieſzcże z ich ſtanow
9:
y z ich żywothow ſie poſmiewáią powiedáiąc/ iż ći nicżegoy
10:
dobrego nie vżywą/ áni weſela/ áni krotofile żadney. Ano by
11:
ſie obacżyli ieſli podobne ich krotofile ku támtich krotofilam/
12:
zeználiby ſámi by ſie temu dobrze przypátrzyli/ iż dáleko oni
13:
lepſzych/ poććiwſzych/ y weſelſzych krotofil vżywáią/ niżli ow
14:
co ná vpſthrzonym koniku po polu biega/ á pochwili zá ſobą
15:
nogę wlecże/ álbo ow czo trąbkę ná ſzyi powieśiwſzy w leſie
16:
niedźwiedziowi álbo wieprzowi zábiega/ áliśći pochwili z
17:
odártym bokiem álbo z złamáną ręką/ álbo s podbithym o=
18:
kiem iedzie: ábo ow co ſie opiwſzy przewráca/ á ięcży/ á dwá
19:
pálcá ſobie w gębę tka/ áby co rychley ſkwárnę zrzućił.
20:
Więcby kto rzekł/ á thákże ſie tu iuż tylko ná tę cnotę á ná
21:
ten pomierny żywot wſzytko oglądáiąc iuż nicżegoy dobre=
22:
go vżyć nie mamy? tedyby iuż lepiey zárázem álbo Bárnády
23:
nem/ álbo Kártuzem zoſtáć? Bo ieſli tylko ná then ſpokoyny
24:
á ná ten pomierny żywot oględáć ſie będziemy/ tedy iuż thák
25:
muſielibychmy obledz wſzyſcy iáko dzicy wieprzowie w le=
26:
ſie/ áni do Rycerſkich rzecży/ áni do ſpraw Rzecżypoſpoli=
27:
tey iużby nikogo nie było.
28:
Ale ſłuchay iż tu nie to pomiernym żywotem zowę/ áby ſie
29:
iuż w niwecż przygodzić nie miał/ y owſzem ſie do káżdey rze
30:
cży więcey przygodzi niżli ten wſzetecżny/ ktory iednego zá=
31:
ſpi/ drugiego zábáwiony będąc figlmi ſwemi ſnádnie zápo=
32:
mnieć może. Ale rozważny cżłowiek ieſli ſie vda ná Rycer=
33:
ſki żywot/ tedy wſzytko rozmyſlnie/ roſtropnie/ trzeźwie/ w
Rozność żywo
tá wſzetecżneo
á poććiwego.

34:
káżdey rzecży bacżeniem y vważeniem/ około ſiebie ſpráwu=
35:
ie. A nim wſzetecżny/ opiły/ á niedbálec ocży ſobie przedrze/
36:
tedy iuż ow wſzytko nadobnie/ porządnie około ſiebie poſtá=
37:
nowi/ y bieſiády przedſię y krotofile poććiwey lepiey dáleko
38:
niżli ow powoli ſobie vżyć może. Aleć ia poććiwym á ſpokoy
39:
nym żywotem zowę/ gdy ktho w káżdym ſthanie y w káżdey
40:
ſpráwie ſwey roſtropnie/ ſtátecżnie/ á poććiwie wſzytko oko
ło ſiebie


strona: 145

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 145.
1:
ło ſiebie ſtánowi. Nie to áby tylko miał prożnuiąc leżeć iáko
2:
wieprz w karmniku/ álbo pies ná ſmieciu.
3:
Tákże też y do ſpraw Rzecżypoſpolitey lepſze ſą bácżnego
4:
á vważnego cżłowieká trzeźwego á zwycżáynego pięć ſłow/
5:
niżli owego nikcżemniká á niedbálcá czo nicz áni widał/ áni
6:
ſłychał/ thylko że ſwe cżáſy iáko páięcżynę po wiátru roſpu=
7:
śćił/ by czáły dzień iáko kokoſz ná gniaździe krokorał. Bo ow
8:
chociay nie s práwá/ ále rádą/ piſmem/ á roſtropnym rzecży
9:
przyſzłych rozważeniem śiłá poććiwy cżłowiek może ku do=
Rádá mądre=
go potrzebna.

10:
bremu Rzecżypoſpolitey poſłużyć/ á máło nie więcey niż ow
11:
co piorkiem cżubek náſtrzępiwſzy iáko kániá po polu lata.
12:
Bo by też był y namężnieyſzy nic po tym ieſli dobrey ſpráwy
13:
á opátrznośći nie będzie. Bo nie dármo Mędrczy nápiſáli:
14:
Fruſtra ſunt arma foris niſi ſint conſilia domi. To ieſt/ Prożno ſie
15:
ná polu wádziſz/ ieſli domá nie vrádziſz. A mądrzy walecż=
16:
nicy záwżdy śiwe á poważne ludzi/ ktorzy y widáli/ y ſłychá
17:
li/ y cżynili/ tedy ná lektykach álbo ná kolebkach każą zá woy=
18:
ſki woźić/ á ich rády á pámięći vżywáią. A ták prożnoć tho
19:
inácżey ſzácowáć co nie ieſt rozumem záfárbowano/ á cno=
20:
tą ná ocel nie zákowano trudno to ſłuſznie ma być pochwalo
21:
no. Bo dawna to ieſt przypowieść/ Diu delibera & cito fac, To
22:
ieſt/ Kiedi co maſz prętko cżynić/ trzebá ſie dobrze rozmyſlić.
23:
Nie dármo ono Alexánder wielki powiádał kiedy Dáriuſá
24:
poráźił/ y miał w więzieniu máthkę iego. A gdy ią przyſzedł
25:
náwiedzáć był też z nim Epheſtion pan iego rádny. A iż był
26:
vrodziwſzy niż Alexánder vpádłá v nog iego. Potym ſie o=
27:
bacżywſzy wſtydáłá ſie zá to. Alexánder iey powiedział/ I=
28:
żeś nic nie wykrocżyłá/ bo też to ieſt iáko drugi Alexánder.
29:
A ták niech ſie nikt nie chłubi możnoſciámi ſwemi iż ſie go
30:
ludzie boią/ bo to ſtára przypowieść/ Kogo ſie ich wiele boi/
31:
muśi ſie theż on wielu bać/ bo iuż też wſzyſcy nań cżyháią.
32:
Niech ſie żaden nie chłubi zacnoſcią narodow ſwych/ wſzyt=
33:
ko to nic ieſli ſie około niego ſámego ty zacnośći nie okázuią.
34:
Niech ſie nie chłubi nikt bogáctwem/ bo tho wſzytko plewy/
35:
kto tego niepomiernie vżywa/ á iż v tego nie będzie cnotá ſzá
36:
fárką á rozum podſkárbim/ tedy ſie to prętko iáko dym álbo
Nicz możność
áni bogáctwo
bez cnoty.

37:
popioł przed dom wyſypány rozleći kiedy gi wicher roſpło=
38:
ſzy. Ale kto ſie ma ſłuſznie chłubić/ chłuże ſie nadobnemi cno=
39:
támi/ á vmiey ie w ſobie y miárkowáć y okázawáć. Chłuże
40:
ſie poććiwym á pobożnym żywotem ſwoim/ ábyś ſie nikomu
Bb iijſądzić


strona: 145v

Kſięgi Trzecie
1:
ſądzić áni ſzácowáć nie dał/ á ſam ſie nadobnie s káżdym y s
2:
ſobą o wſzytko rozſądził. Acż tho trudny węzeł ná káżdego
3:
ſámego ſiebie poznáć/ á śiłá w tych dwu ſłowiech ſtárzy Mę
4:
drcy záſádzili Cognoſce teipſum, to ieſt/ poznay ſam ſiebie. A
5:
kto to ma/ á kto ták żywie/ ten ſie niech chłubi iż w roſkoſzy ży=
6:
wie/ á z weſołą á z beſpiecżną myſlą cżáſow ſwych vżywa.
7:
Kápitulum v.
8:
Iż Mądrość á Roſtropność rozne ſą ſo=
9:
bie w ſpráwach ſwoich.
10:
grafika
11:
A
Ták rozważny ſtátecżny á pocżćiwy
12:
cżłowiek záwżdy ſie ma więcey mądrośći niżli
13:
tylko ſámey roſtropnośći dzierżeć y vcżyć. Bo
14:
roſtropność po łáćinie zową prudentia, á mą=
15:
drość ſapientia. A o thę mimo wſzythki ſkárby
16:
Sálomon napilniey Páná prośił/ kiedy go Pan obiecał wy
17:
ſłucháć ocżby go iedno prośić chciał/ thedy thego w prośbye
18:
ſwey dołożył: Vboſthwá áni bogáctwá nie daway mi moy
iij. Krolew. w iij.

19:
miły Pánie/ thylko opátrz poććiwie potrzeby moie. Ale day
20:
mi mądrość do vmyſłu mego/ ábych y tobie Pánu ſwemu/ y
21:
ludowi twemu mogł godnym ſługą być. Bo roſthropnośći
może v=


strona: 146

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 146.
1:
może vżyć y kupiec/ y krámarz/ y káżdy rzemięſnik/ kthora iuż
2:
s ćwicżenia á s przypátrowánia ſie roznym rzecżam w cżło=
3:
wieku bácżnym ſnádnie zámnożyć może.
4:
Ale mądrość ieſt coś dziwnego/ coś poważnego/ á proſto
5:
ieſt z niebá dar Boży/ kthora nigdy ponuro w ziemię nie pá=
6:
trzy iáko gęś ſkubąc trawę/ ále buia ſobie w rozmyſle pocżći=
7:
wego cżłowieká iáko orzeł/ záwżdy z wyſoká vpátruiąc á ká
8:
żdy cżás vważáiąc gdzie co przyſtoynie do cżego przyſtoſo=
9:
wáć może/ á ná to co może ná wſzem ozdobić cżłowieká po=
Forthuná iáko
mámká.

10:
ććiwego. Nic v niey fortuná/ á ma ią ſobie zá mámkę á zá po
11:
chlebnicę/ ktora przed ocżymá rodzicow dziecię pieśći/ á zá=
12:
ſzedſzy z nim zá węgieł to ie vſzcżypie álbo vſiecże. Nic theż v
13:
niey niefortuná/ tę ſobie ma zá wicher/ ktory pochwyćiwſzy
14:
kęs ſmieći iákich á kęs ſie záwierciawſzy y s ſmiećiámi w ni=
15:
wecż ſie obroći/ bo co ieſt potrzebnego tego porwáć nie mo=
16:
że. Tákże y nieſzcżęſcie záwierći ſie trochę iáko wicher/ y mo=
17:
żeć cżego kęs porwáć iáko ſmieći/ ále cżego potrzebnieyſzego
18:
tegoć porwáć nie może/ to ieſt/ cnoty/ rozumu/ á dobrey ná=
19:
dzieie. Bo iáko on Mędrzec co iedno w koſzuli s pogorzeli=
20:
ſká vciekał gdy go ludzie żáłowáli powiádał/ iż ia ſwe rzecży
21:
wſzytki s ſobą mam/ iedno co mi byłá fortuná pożycżyłá/ to
22:
mi pogorzáło.
23:
❡Przyſzedſzy ku látom co ma poćći=
24:
wy mieć ná piecży.
25:
A
Ták też ty moy miły brácie/ á zwłaſzcżá ktory przydzieſz
26:
ku ſzedziwym láthom ſwoim/ wołay s Sálomonem ku
Stháry dzierz
ſie mądrośći.

27:
Pánu/ áby cie mądroſcią niebieſką z łáſki ſwey opátrzyć ra=
28:
cżył/ boć iuż po roſtropnośći á po biegłośći ſwiátá tego má=
29:
ło/ gdyś iuż ten krys przeſkocżył gdzieć biegłośći potrzebá by
30:
ło. Ale tu iuż teraz pilno ſie dzierz mądrośći/ ábyś tho mogł
31:
wſzytko rozważnie rozeznáć/ co ieſt przyſtoynego á czo ieſth
32:
nieprzyſthoynego ſzedziwośći twoiey/ gdyż iuż idzieſz iáko z
33:
dálekiego pielgrzymſtwá do domku ſwoiego á do odpocży=
34:
nienia ſwoiego. A iuż ſie nie ćwicż mnimániem ludzkim áni
35:
biegłoſcią ſwiátá tego/ iedno ſie ćwicż rozumem/ cnotą/ bo=
36:
iáźnią Bożą/ á ná wſzem pomiernym káżdey rzecży ſwey ro
37:
zważeniem/ káżdą rzecż roſtropnie vpátruiąc/ ku ktoremuby
38:
końcowi ſłuſznie miáłá być przywiedziona.
Bb iiijWeźmiſz


strona: 146v

Kſięgi Trzecie
1:
Weźmiſz ſobie do rády ony co naprzednieiſze pány/ to ieſt
2:
ſpráwiedliwość/ pomierność/ pobożność/ poććiwość/ wſpa
3:
niłość/ káżdemu nieodmienną wiárę á prawdę. A odwier=
4:
nym miey ſławę/ á primás niech będzie nád wſzyſtkiemi ro=
5:
zum/ á boiaźń Boża Kánclerzem/ tedy nigdy od ſłuſzney dro
Rádni páno=
wie cżłowieká
pocżćiwego.

6:
gi ſpáść nie będzieſz mogł. Iuż wſzytki twoie rzecży iáko ono
7:
kmiotowny ſpiewáią będą iáko złothem przewijáne. Przy=
8:
tym też cżás káżdy vważay/ á pátrz co ku cżemu przyſtoi/ á ku
9:
ktoremu ſie końcowi co ſciąga. Przypádkowi żadnemu vno
10:
śić ſie nie dáy/ áni złemu áni dobremu/ á bądź práwie cżło=
11:
wiekiem á nie owym motylem co leći gdzie go wiátr ponie=
12:
ſie. Bo ręká ieſli ią ſkurcżyſz/ ieſli ią też roſciągnieſz/ przedſię
13:
ręką muśi być zwaná. Tákże y cżłowiek vmyſłu ſtałego/ ták
14:
w ſzcżęſciu iáko y w nieſzcżęſciu záwżdy ſie cżłowiekiem vka
15:
záć muśi.
16:
Przytym poznaway nie po ſłowiech cżłowieká ále po ſku
17:
tkoch. Boć tákież woł rycży iáko y krowá/ álbo thákże ogarz
18:
ſzcżeka iáko y kundys/ ále wżdy y ogarzá poznáć kiedy ſzcże=
19:
ka ná wilká á kiedy záiącá goni. Tákże v obleśnego cżłowie
20:
ká y ſłowá y ſkuthek trzebá rozmyſlnie vważáć/ á nie ſkwá=
21:
piáć ſie nigdy ná rzecż płoną áż iey pirwey doſwiádcżyſz/ bo
22:
ſtąd wnet nierozmyſlne ſkwápienie rádo vroſcie/ czo potym
23:
y niepotrzebnych trudnośći ſnádnie námnożyć może. Co złe
24:
precż od ſiebie zámietuy/ á co dobre to przy ſobie záwżdy ro=
25:
zmyſlnie zoſtáwuy. Boć wżdy łácno rozeznáć groſz od ſzelą
26:
gá. Przyiacielá iáko złoto choway. Poſtronnego też nicżym
27:
nie draźń/ bo ſthára przypowieść: Canem dormientem irritare
28:
noli, to ieſt/ gdy pies ſpi ná ſmieciu nie nſátępuy mu ná ogon
29:
by cie nie vkąśił. A ieſli ſie też obudzi tedy go nie draźń/ rád=
30:
ſzey go pogłáſzcż ieſli możeſz/ bo y niepotrzebny cżłowiek przi
31:
godzić ſie przedſię cżáſem może. A byś nic więcey ná tym nie
32:
wygrał/ iedno iż nie będzie miał przyczyny zle o tobie mowić
Y niepothrze=
bny cżáſem ſie
przygodzi.

33:
tedy doſycieś ná nim vrobił/ tanie go kupiwſzy. Owa, cokol=
34:
wiek pocżnieſz á vciecżeſz ſie do ſwych rádnych pánow máło
35:
wyſzſzey nápiſánych/ tedy nigdy nie zábłądziſz áni ſie vnieść
36:
będzieſz mogł.
37:
❡Cżłowiek poważny iáko ſie ma záchowáć.
38:
I
Eſliby cie theż Pan Bog iáką powagą/ álbo wſpaniło=
39:
ſcią iáką/ álbo doſtoieńſtwy iákiemi ozdobić racżył/ v=
żywayże


strona: 147

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 147.
1:
żywayże tego roſtropnie/ iákobyś powinnośći ſwey pocżći=
2:
wey/ ták przećiw Bogu iáko y przećiw bliźniemu/ ni w cżym
3:
nie obruſzył. Niechże cie pychá áni łákomſtwo w tym nie v=
4:
nośi. Bo ácżćiby ſie tu wywodziło czo to dwoie poććiwemu
5:
ſtanowi ſzkodliwego przynośi/ naydzieſz o tym doſyć w śrze
6:
dnim ſthanie cżłowieká pocżćiwego. Abowiem powagá á
7:
wſpaniłość ſnádnie nierozważnego cżłowieká ku śiłá rze=
8:
cżam niepotrzebnym przywieść muśi. Bo s tego wnet ro=
9:
ſcie gniew/ ktory iáko ieſt ſzkodliwy/ y iáko ma być w poćći=
10:
wym cżłeku ſłuſznie miárkowan/ doſyć o tym w wtorych kſię
11:
gach znaydzieſz. Roſcie też záſię s tego myſl vnioſła/ iż tháki
12:
ſnádnie wiele ludźmi gárdzić muśi. A kto ludźmi gárdzi/ mu
13:
śi też być od ludzi wzgárdzon. Acż ſie to przełożonemu á po=
14:
ważnemu zá máło zda być wzgárdzonym v ludzi/ bo mu nie
15:
ſmie nikt w ocży rzec. Ale ták mądrzy o tym z dawná dzier=
16:
żą/ iż lepſza rowna á iáwna nieprzyiaźń niżli wielka ćicha á
17:
ſkryta/ ktora bez oſtrożnośći wiele ná potym záſzkodzić mo=
18:
że. Bo ták długo ſobie ludzie będą ſzeptáć á poćichu rády ſwe
19:
roznośić/ że s tego potym śiłny ſie ogień rozniećić może. Boć
20:
tákże ná ogień s przodku poćichu dmucháią/ á gdy ſie zámno
21:
ży á moc weźmie/ trudno gi potym záhámowáć. A wiele tá=
22:
kim dmuchániem poćichym krolow y kſiążąt y inych rozlicż=
23:
nych ludzi ſzkody y vpadki bráło.
24:
Abowiem táki káżdy ſtan nie ma ſie ſciągáć iedno ná rze=
25:
cży poważne á ná ſpráwy poććiwe/ á iżby ſie myſl táka zá ża
26:
dną rzecżą nieſłuſzną nie vnośiłá/ choćby iey też co ſmákowá
27:
ło/ á iżby to iey nie przyſtało. Bo ſmácżneć ſą dáry/ vpomin
28:
ki/ y ine dobrodzieyſthwá/ ále záwżdy ma być ſmácżnieyſza
29:
cnotá á boiaźń Boża. Smácżneć też bywa od ludzi owo po=
Smácżne dáry
ále ſmácżniey=
ſza cnotá.

30:
chlebſtwo ſproſne/ owo przemierzłe dutkowánie/ álbo miło
31:
śćiwy pan/ ále ſmácżnieyſzy ma być rozum y káźdey rzecży
32:
pomierne rozważenie/ ták áby áni zá dáry/ áni zá żadnemi v
33:
pominki/ áni zá żadnym dutkowániem myſl ſie wſpaniła nie
34:
vnośiłá/ áni nie náchyláłá od przyſtoynego. Ale co ma być
35:
biało niechayże będzie biało/ á co ma być brudno niechay bę=
36:
dzie brudno/ á złego nigdy nie chwalić/ á dobrego nie gánić.
37:
Bo ſmácżnać też bywa káżda krewność ábo powinność mie
38:
dzy ludźmi/ y trudny to węzeł ná cżłowiecże przyrodzenie/ á=
39:
by ſie w thym vnieść nie miał. Ale nalepiey obycżáiem Bo=
40:
żym/ v tego niemáſz áni Greká/ áni Zydá/ áni Turcżyná/ áni
Włochá/


strona: 147v

Kſięgi Trzecie
1:
Włochá/ áni krolá/ áni żebraká/ áni Krześćijaniná/ áni po=
2:
gániná/ ze wſzytkimi ſie rowno obchodzi/ káżdemu zá złe zle
3:
płáći/ á dobremu zá dobre záſię też hoynie odſypuie. A nie tyl
4:
ko Bog/ ále y oni ludzie poważni pogáńſcy thedy ſynom/ áni
5:
dziewkam/ áni ſioſtram/ áni brátom nigdy nie przepuſzcżáli/
6:
iedno co cnotá przynośiłá tego záwżdy vżywáli. Ktoby cży
7:
táć o tym chciał śiłá tego znaidzie/ á y tu pocżęśći w wtorich
8:
kſięgach/ iáko ſynom ocży łupili/ iáko ie zá więźnie wydawá
9:
li/ nálazłby o tym niemáło.
10:
❡Bog z dáleká wſzytko vpátruie.
11:
A
Bowiem nie mnimay ábyć Bog wſzythkiego dáleko nie
12:
vpátrował/ á iżby wſzytkiego nie miał ná piecży/ álbo zá
Bog wſzythko
wie y widzi.

13:
wſzytko nie karał. Bo ieſli ty tu wſzedſzy ná wyſoką gorę wi
14:
dziſz mil kilkádzieſiąt/ á iżby on s thákiey wyſokośći niemiał
15:
wſzytkiego ſwiátá opátrzyć? Albo ieſli ty rozmyſłem ſwo=
16:
im w iedney godzinie będzieſz we Włoſzech/ w Węgrzech/ w
17:
Turcech/ y wſzytko tám tylko ná ſłuch rozmyſlaſz co ſie thám
18:
dzieie/ á coż on będąc nieſkońcżoną mądroſcią niema wſzyt=
19:
kiego rozmyſlić y rozważniey wiedzieć gdzie ſie co dzieie? A
20:
ieſzcże ktemu wſzytko s káżdą rzecżą vcżynić może co ſie ied=
21:
no iemu zda wedle myſli ſwoiey. A ktemu ieſt ták ſpráwiedli
22:
wy iż rownie ſądzi krole y kſiążęthá iáko y żebraki/ á ieſzcże
23:
ſnádź ná ty więtſzą piecżą ma. Nie ważyſz go ſobie lekcze/ á=
24:
by on nie miał vpátrzyć káżdey ſpráwy thwoiey/ á pewnieć
25:
zła zle oddána będzie/ á dobra dobrze. Bo ma wſzędy ſzpie=
26:
gi po wſzytkiemu ſwiátu Anyoły ſwoie.
27:
A też pátrzay kiedybyć przyſzło obieráć krolá álbo przeło=
28:
żonego iákiego/ prawdá iżbyś záwżdy ſzukał dobrego/ poćći
29:
wego/ pobożnego/ ſpráwiedliwego/ y inymbyś ná thákiego
30:
rádził. Kiedybyć theż przyſzło dzieciom ſwoim opiekálniká
Táki ſam bądź
iákiego byś pá
ná nád ſobą
rad widział.

31:
poſtánowić á iemu ie porucżyć/ prawdá iżbyś też tákiego ſzu
32:
kał. A nákoniecz y vrzędniká/ y ſzáfárzá. A ieſli thego w po=
33:
ſtronnych ludzioch ſzukaſz á podobać ſie to do nich/ á cżemuż
34:
też w ſobie tego nie ſzukaſz álbo nie ſtánowiſz czoć ſie w inych
35:
podoba? Bo ieſlibyś ty rad nád ſobą thák iákoś ſłyſzał miał
36:
przełożonego cnotliwego/ ſpráwiedliwego/ pobożnego/ á cże
37:
muż ſie też ty tákim nie cżyniſz? gdy to zá ſwiętą á zá chwále=
38:
bną rzecż w inych być pocżytaſz. Bo ieſli niepotrzebne włoſy
39:
z głowy y z brody oſtrzygaſz/ páznogcie obrzezuieſz/ y coć ciá
ło ſzkárá=


strona: 148

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 148.
1:
ło ſzkárádzi wſzytko odmietuieſz od ſiebie/ á cżemuſz też tego
2:
nie obrzinaſz á nie przyſtrzygaſz coćby duſzę oſzkárádzić miá
3:
ło? gdiż to ieſt naſláchetnieyſzy klenot y cżłonek ciáłá twego.
4:
Bo ieſli tę oſzpećiſz nie mnimay áby cie ciáło ozdobić álbo o=
5:
ſláchćić miáło? Bo ácżći ieſt dobre ſrebro ſámo przez ſię/ ále
6:
lepſze y cudnieyſze kiedy będzie pięknie pozłocono. Tákże y ty
7:
rádzęć miey tę ſláchetną pozłotkę á tę vććiwą duſzę ſwoię ná
8:
piecży/ ábyć ſie s tego proſtego ſrebrá twego nie ocieráłá/ bo
9:
widziſz iż máło nie ſzpetnieyſze bywa kiedy ſie ná nim przeli=
10:
ny z otártego pozłocenia vkażą/ niż ſámo przez ſię białe.
11:
A ták iáko ſwięty Páweł nadobnie vcży/ iż co komu przy=
12:
ſtoi to káżdemu ſłuſznie ma być od káżdego ſthanu przywła=
Rzim. w xiij. kap.

13:
ſzcżono. Komu doſtoieńſtwo/ temu doſtoieńſtwo: komu po=
14:
ććiwość/ temu poććiwość: komu cżyńſz/ themu cżyńſz: komu
15:
myto/ więc myto: komu też ſpráwiedliwośći potrzebá/ więc
16:
ſpráwiedliwość. Owa tu iuż koniec wſzytkich cnot y káżdey
17:
ſpráwiedliwośći/ to káżdemu ſłuſznie przywłaſzcżyć czo ko=
18:
mu należy. A ieſlichmy tym wſzytkim powinni/ owſzemech=
19:
my to ſobie napowinnieyſzy/ bo nas ták y Mędrcy vcżą/ áby
20:
chmy ſobie záwżdy nabliſzſzy byli/ tedychmy tego w ſobie na
21:
pilniey powinni vpátrowáć/ y tho w ſobie ſtánowić/ co ná=
Złe y dobre
Bog vpátruie.

22:
ſzym poććiwym ſtanom należy. Bo przeto nam dał Pan pięć
23:
ſmyſłow przed inemi źwirzęty/ ábychmy to vpátrowáli y te
24:
ſłucháli/ y teo pilni byli co nam należy/ iáko tym co ſobie ie ku
25:
ſwemu kochániu ſtworzył/ áby ſie ięmu wſzytko w nas podo
26:
báło. A ſtąd áby nas chował á opátrował pod kroleſtwem
27:
ſwoim. Cżego iſcie złym ták iáko inym źwirzętom nie powi=
28:
nien. Bo ácż y krucżętá/ iáko piſmo powieda/ ſą w opátrzno
w Pſalm. Clxvj.

29:
śći iego/ á wſzákoż złe á niepobożne ták też opátruie iáko kru=
30:
cżętá/ bo robaki z młodu á potym zdechłe świnie iadáią: á do
31:
bre iáko ſokolętá/ ktore nadobnych ptaſzkow z młodu vżywá
32:
ią/ á potym ſobie po wyſokośći powietrza roſkoſznie buiáią.
33:
❡Zbytnia dobroć ſzkodliwa.
34:
A
Wſzákoż też to w ſobie maſz vpátrowáć/ ábyś názbyth
35:
dobrym áni też názbyt ſpráwiedliwym nie był/ áni ná=
36:
zbyt miłoſiernym. Bo cokolwiek ieſt názbyt iuż dobrym być
Wſzytko złe co
názbyt.

37:
zwano nie może. Bo zábije kto oycá dziatkam ſmętnym/ tho
38:
iuż onego zábithego áni onych dziathek rzadko y bárzo máło
39:
wſpomináią/ tylko o onego co w wieży álbo w łáńcuchu ſie=
dzi wſzy=


strona: 148v

Kſięgi Trzecie
1:
dzi wſzyſcy ſie ſtáráią/ to onemu co mu pomſtá należy miło=
2:
ſierdzie przed ocży przywodzą/ to mu ſie nie rádzą krwią cu=
3:
dzą pyſkłáć/ to powiedáią niechay gdzie indziey wiśi ábo gi
4:
zetną á nie z ręku twoich. A ow nędznik zábity dawno leży/
5:
á nie brzydził ſie on złocżyńcá pomázáć krwią iego/ á dziatki
6:
nędzne nędzę y vćiſnienie wielkie ćirpią. A thákże więc zby=
7:
tnie miłoſierdzie śiłá y cnocie y ſpráwiedliwośći przekaża.
8:
Albo tákież y zbytnia dobroć/ kiedy ktho będąc przełożonym
9:
złych nie karze/ rownie iákoby łotrowſką ſzkołę zbudował/ á
10:
ſam w niey był bákáłarzem/ á vcżył ie iáko máią złemi być.
11:
A ták chceſzli ſławnym/ zacnym/ á záwżdy poważnym być
12:
y Pánu Bogu ſie ſwemu podobáć/ vważayże ná wſzem w ká
13:
żdey rzecży ſłuſzną pomiárę ozdobioną poććiwą roſtropno=
14:
ſcią. Niechże cie áni ſtrách/ áni dobrodzieyſtwo żadne/ áni
15:
powinność żadna s twej poććiwey powinnośći nie vwodzi.
16:
A bądź iáko piękne źwierciádło/ w ktorym káżdy ſwe zmázy
17:
vpátruie. Tákże pátrząc ná twe poććiwe á wſpaniłe ſpráwy
Cżłowiek po=
ććiwy iáko
żwierciádło.

18:
niech każdy zmázy ſwe w ſobie vpátruie/ á tego w ſobie niech
19:
popráwuie czo w tobie iáko w pięknym źwierciedle widzi.
20:
A łaḿ w ſobie záwżdy przyrodzenie ſwoie/ kthore ſie vbra=
21:
wſzy w pożądliwość iáko w mocną zbroię/ záwżdy s tobą
22:
burdę wieść muśi. Bo cie záwżdy będzie ciągnęło tám gdzie
23:
ſie iego pożądliwość wiedzie. Ale ſie też ty záſię vbierz ná to
24:
w drugą zbroię/ z rozumu á s cnothy vkowáną/ vźrzyſz żeć
25:
wnet biegáć omylnemu przyrodzeniu twemu. Bo widziſz iż
26:
fiiołek álbo máieran chociay pięknie pachnie nic nie ieſt kiedy
27:
go pokrzywy zágłuſzą. Tákżeć y cżłowiek by był y naurodzi
28:
wſzy/ y nawſpanilſzy/ ieſli go złe ſpráwy á złe obycżáie iáko
29:
párzą/ że żágawki zágłuſzą/ też ieſt iáko máieran miedzy po=
30:
krzywámi. Ale kiedy go kto nadobnie s tych ſproſnych żagá=
31:
wek á ze złych obycżáiow wyplewie/ iuż y pięknie ſie ozdobi/
32:
y nadobne wonnośći z niego zálátuią/ z oney pachnącey ſła=
33:
wy iego/ á z dobrych á s poććiwych obycżáiow iego.
34:
Bo pátrz iż kto ták nie będzie ozdobiony thymi pięknemi
35:
cnotámi á zacnemi obycżáymi żywotá ſwego/ á inſze s tego
36:
karze/ ieſt iáko on burmiſtrz ná zacnym ratuſzu co mieyſkye=
37:
mi ſkárby ſzáfuie/ więc máłe złodzieyki ſkázuie wieśić/ á ſam
38:
ſie nie bacży iż tyle troie vkrádnie. A mogłby tákiemu káżde=
Wielcy złodzie=
ie mnieyſze wie
ſzą.

39:
mu rzec/ iáko on piratá rozboynik morſki/ iákochmy iuż wyſz
40:
ſzey o nim ſłyſzeli/ rzekł Alexendrowi wielkiemu gdy go ka=
zał wieść


strona: 149

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 149.
1:
zał wieść obieśić: Iż ty mnię każeſz wieśić co ſie iedną gále=
2:
rą żywię á złodzieiem mię zowieſz/ á ty łupiſz wſzytek ſwiát
3:
á wżdy ſie dobrym krolem zowieſz. Kthorego potym kazał
4:
puśćić vźrzawſzy ſtátecżną myſl iego. Tákże my też ſámi ſie
5:
bie okradamy/ á iuż złodziey więtſzy nie może być/ iedno ktho
6:
ſam ſobie krádnie. Bo kto cżuie wádę do ſiebie á zátłumia ią
7:
w ſobie/ proſto iákoby ſam ſiebie okradał.
8:
A ták thy káżdy poććiwy cżłowiecże/ ná iákiemeś kolwiek
9:
ſtanie ieſt/ á zwłaſzcżá ieſliżeś ieſt y láty y doſtoieńſtwem iá
10:
kim przełożon y ozdobion/ rozmyſl cżáſy ſwoie y wiek przy=
11:
ſzły ſwoy/ nie okradayże ſiebie/ nie tłuḿże w ſobie złych oby=
12:
cżáiow ieſli ie w ſobie cżuieſz/ ále ſwieć wſzytkim iáko iáſna
13:
ſwiecá dobremi przykłády ſwemi/ s cżegoby záwżdy y Bo=
14:
gu chwałá y tobie poććiwość roſłá.
15:
❡Wſpaniła myſl y vkłádność ma we
16:
wſzem być vważána.
17:
A
Wſzákoż w tákiey mierze á w tákim ſtanie/ y myſl wſpa
18:
niła/ y vkłádność vććiwa miáłyby ſobie ſpołu ręce dáć.
19:
Bo też zbytnia vkłádność ácż ieſt poććiwa/ ále cżłowieku też
20:
ná iáki vrząd przełożonemu ma też być iáka ma być z rozu=
21:
mem vważana/ áby ſie ią nie zelżył. Zbytnia theż wſpaniłość
22:
álbo myſl wynioſła ma też być roſtropnie vważana/ áby ſie
23:
też názbyt nie wynośiłá. Boć myſl wſpaniła ná wiele ſie przi
24:
godzić może. Ano cżytamy o Hánnibalu onym ſławnym He
25:
tmánie Kártágińſkim/ gdy ſtraż przybiegłá powiedáiącz o
Hanibal/ Hi=
ſzton.

26:
woyſku Rzymſkim tuż przed wſzytkiemi iáko wielkie y iáko
27:
vbráne ieſt. Miedzy kthorą ſtrażą był też ieden młodzieniec
28:
tego ſercá iákiegoś podłego co gi Hiſzkonem zwano/ ten na=
29:
więcey o thym ſtráchu powiedał. Hánnibál rozſmiawſzy ſie
30:
rzekł k niemu: O miły Hiſzkon máłoć ná tym ieſliże tám Hi=
31:
ſzkonow wiele/ ále w náſzym woyſku iednegoż ciebie widzę/
32:
to ieſt ták boiáźliwego. A iż powiedaſz iż ludzie vbráni/ tym
33:
nam lepiey iż będziemy mieli co bráć. Zacny Hetman y wſzy=
34:
tkiemu woyſku ſmiech y dobre ſerce onym Hiſzkonem á oną
35:
ſwą wſpaniłą myſlą vcżynił.
36:
Tákże też potym Hetman drugi Rzymſki Lukulus/ gdy s
37:
Tygráńſkim krolem miał bitwę zwieść/ tedy mu drudzy He
Lukulus Het=
man.

38:
tmáni rozradzáli/ powiedáiąc że to dzień niefortunny/ bo też
Ccw ten


strona: 149v

Kſięgi trzecie
1:
w ten dzień Scipioná Afrykáńſkiego było bárzo poráżono.
2:
Ten powiedział/ thym będzie lepiey iż my s nieforthunnego
3:
dniá fortunny vcżynimy. A z onego ſmętnego páńſtwu Rzy
4:
mſkiemu záſię wdzięcżny á weſoły vcżynimy. Y onym ták po
5:
ważnym ſercem ſwoim vcżynił táką myſl onemu Rycerſth=
6:
wu ſwemu/ że wſzyſcy ná bitwę przyzwolili. Y ták ſie im zdá
7:
rzyło iáko im on prorokował.
8:
A wſzákże y tá wſpaniłość á ſerce wynioſłe ma być roſtro
9:
pnie vmiárkowáne/ iáko ono powiedał Fábius Máximus
10:
ieden mądry Rzymiánin/ gdy Minucius młody Hetman ie=
11:
den Rzymſki ná nierowne ſie rzecży puſzcżał/ y kilokroć mu
12:
ſie poſzcżęśćiło/ tedy gdy o iego ſzcżęſciu ludzie roſpráwowá
Rozmyſł ná
wſzytko dobry.

13:
li/ powiádał Fábius: Iż ſie ia iego ſzcżęſcia więczey niżli nie
14:
ſzcżęſcia lękam/ bo pomnicie iż nas kiedy záwiedzie/ y thákże
15:
ſie potym sſtáło. Paulus Emilius thákże drugi Hetman
16:
Rzymſki/ ktory iuż był rozważnieyſzym á ná wſzem ſie rozu=
17:
mem ſpráwował/ gdy przyciągnąwſzy do Mácedoniey tre
18:
fił bliſko ná ſpráwione woyſká. Náziká drugi towárzyſz ie=
19:
go prośił go áby zárázem potkánie vcżynił. Powiedział mu:
20:
Bych miał twoię młodość tedybych ták vcżynił/ ále ſie muſzę
21:
rozmyſláć ná ſtrudzone ludzi/ bo ći dawno ſobie thu leżącz á
22:
cżekáiąc nas odpocżywáią.
23:
A thák pátrz moy miły brácie/ iáko tho ieſt rozważny ro=
24:
zmyſł w káżdey rzecży bárzo potrzebny/ á miárá poććiwa w
25:
káżdey ſpráwie ma być záwżdy vpátrowaná. A ty ácżeś nie
26:
Hetmánem/ ácż woyſká żadnego nie wiedzieſz/ ále maſz záw
27:
żdy burdę s przyrodzeniem ſwym/ z omylnym ſwiátem tym/
28:
á iuż práwie idzieſz ku potkániu s cżártem y s ſmiercią s ſro=
29:
giemi nieprzyiacioły ſwemi. Rozważayże cżáſy ſwe/ rozwa
30:
żayże pomiárę ſwą w káżdey ſpráwie ſwey/ thedy dali Bog
31:
tey ſie trwogi nic lękáć nie możeſz/ á pewnie ſnádnie poráźiſz
32:
ty wſzytki ſprzećiwniki ſwoie.
33:
Kápitulum vj.
34:
Iż ſwiát bez przygod być nie może/ y iáko ſie w
35:
nich cieſzyć y ſtátecżnie trwáć mamy.
A iż ſwiát


strona: 150

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 150.
1:
grafika
2:
A
Iż ſwiát tá márna obłudá ieſt ták
3:
odmienny/ iż záwżdy ſie iáko burzliwe morze
4:
kołyſáć muśi/ á nigdy ſpokoyny być nie może/
5:
tedy y to mądremu á wſpaniłemu vmyſłowi
Swiát ieſth o=
mylna obłu=
dá.

6:
nadobnie przyſtoi/ gdy przypádną nań z od=
7:
miennoſcią cżáſow iákie żáłoſne przygody/ áby ſie y w thym
8:
vmiárkowáć á myſl ſwą ſtátecżną poſthánowić vmiał. Bo
9:
co ieſt ſproſnieyſzego iáko cżłowiek ſtátecżny á v ludzi zá mą
10:
drego wzięty/ gdy ſpádnie z rozumu á da ſie nieſzcżęſciu trwo
11:
żyć/ á nie vmie w ſobie roſtropnym rozważeniem żadney ſtá
12:
tecżney myſli poſtánowić? Abowiem trudnoć myſl wſpani=
13:
łą poznáć w roſkoſzy. Bo y márinarz trudno ma być miſter=
14:
nym obacżon gdy po ćichey wodzie płynie. Tákże y Hetman
15:
gdy w pokoiu ſiedzi. Tákże y koń gdy dármo ſtoi/ á iż kto ná
16:
nim w potrzebie nie będzie. Abowiem niefortuná nigdy wię
17:
tſzego miſterſtwá ſwego nie vżywa/ iedno gdy ſie o tego po=
18:
kuśi kto iey figlow nigdy nie ſkoſztował/ á iż ná to hárdzie ka
19:
że/ iż ſie iey nic nie lęka á lekce ią ſobie waży. A cnotá záſię kto
20:
ra iey ieſt ná wſzem ſprzećiwna nigdy też miſterniey figlow
21:
ſwych nie okaże/ iedno kiedi z nią walcży/ á iż ſie iey ná wſzem
22:
ſprzećiwi. A gdzieſz ty hárce zwodzą? Pátrzay/ nigdzieyći
23:
indziey iedno w vmyſle ſtátecżnego cżłowieká. Thá ciągnie
24:
áby ſie dręcżył/ fráſował/ á iey záſię ſzukał y ná wſzem iej przi
Cc ijſługował.


strona: 150v

1:
ſługował. A cnotá go záſię ſzrobuie/ áby ſtátecżney myſli ná
2:
wſzem vżywał/ á okazał ſie być cżłowiekiem/ iż ſie tey niemey
3:
twarzy nieſzcżęſciu vwieść od ſtátecżney myſli ſwey nie dał/
4:
áni ſie mu zwyciężyć dopuśćił/ á w ſwoiey ſtátecżnośći pod=
5:
pirał ſie nádzieią/ á cieſzył ſie obietnicámi Páńſkiemi.
6:
Abowiem cżłowiek mądry nie ma cżekáć tego áby go frá
7:
ſunk opuśćił/ bo ſie s tym trudno rozmowić/ áby ná cżyiej rá
8:
dzie przeſtał/ gdyż to ieſt beźrozumny pan. Ale nalepiey gdy
9:
gość od ciebie niechce długo z domu/ álbo towárzyſz ktory s
10:
thobą ſpołu ieździ z goſpody/ nie cżekay go/ odiedź go/ á nie
11:
mieſzkay poććiwym potrzebam ſwoim. Thákże y fráſunk/ á
Zwierzętá ſna=
dnie fráſunku
zápomnią.

12:
niechce on od ciebie/ idźże ty od niego á porzuć go ná drodze/
13:
niechże ſie tám wierę ſam fráſuie iáko chce/ kilobyś go ty pra=
14:
żen był. Abowiem widzimy tho y w bydlętach niemych/ y w
15:
źwirzętach/ y w ptakoch/ gdy im dzieći pobiorą álbo pobiją/
16:
bo też żadnego inego ſkárbu nie máią/ tedy porycżawſzy kęs/
17:
pobiegawſzy/ powierciawſzy ſie/ ſnádnie záſię wſzytkiego zá
18:
pomnią/ á ſzukáią żywnośći ſwoiey. Thákże y ptaſzkowie v
19:
gniazdek ſwoich poſkwircżawſzy poſkrzegotawſzy kęs/ záſię
20:
ſobie ſkacżą po gáłąſkach/ y záſię znowu iáko y pirwey nado=
21:
bnie ſpiewáią/ á to nie ſą żadnym rozumem od przyrodzenia
22:
obdárzeni. A cżemuż owſzem tho ſláchetne źwirzę cżłowiek/
23:
ktory ieſt y rozumem ozdobion/ y obietnicámi viſcion/ iż mu
24:
ſie tho wſzytko nágrodzi ſowito/ ieſliże będzie w nádziei á w
25:
ſwey ſtátecżnośći ſtale trwał/ nie miałby tego przodku mieć
26:
przed źwirzęty? gdyż ony tego wſzytkiego nie máiąc ſnádnie
27:
mogą być vſpokoione od káżdego fráſunku ſwego.
28:
❡Szkodá ſie o to fráſowáć co ſie
29:
wroćić nie może.
30:
B
o pátrz gdy to iuż wieſz iż ſwiáth bez przygod być nie
31:
może/ á iż káżda przygodá komu ſie co trefi náſzá wſzy=
32:
tkich ſpolna ieſt. A zgorzałći ſąſiad/ pewnie ſie też ty tego le=
33:
dá kiedy nádzieway. A vmárłći drugi/ á cżegoż ſie też ty maſz
34:
inſzego nádziewáć. A iedzieſz álbo idzieſz do niego w náwie=
35:
dziny. A dla cżego? Ni dla cżegoyći inego/ iedno iżbyś go cie
36:
ſzył á rozwodził mu odmienność cżáſow á nieſtałość fortu=
37:
ny/ á przywodził go kthemu áby ſie nie fráſował/ á cieſzył ſie
38:
nádzieią/ á Pánu Bogu wſzytko porucżał. To thák to máło
nie od ká=


strona: 151

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 151.
1:
nie od káżdego vſłyſzyſz ktho iedno przyiacielá w przygodzie
Głupi kto ie=
dnego cieſzy á
ſam ſie cieſzyć
nie vmie.

2:
náwiedza. Chybá ow głuch tego nie vmie/ czo też więcey nie
3:
vmie iedno cżapkę zyąć á dobry dzień dáć/ á o konwi ſie czo
4:
narychley pytáć. A ieſliże to vmieſz ná cudzym nadobnie tho
5:
káżdemu rozważáć/ á cżemuż owſzem to ná ſwym nie lepiey=
6:
ći przyſtoi? A byś więcey ná fráſunk lekárſtwá nie miał/ ie=
7:
dno iżbyś ſobie ty ſłowá wſpomniał iákoś drugiemu rozwo
8:
dził/ tedy iuż doſyć rády ſam v ſiebie znaydzieſz/ iáko w ſobye
9:
myſl ſwą ſtátecżną y vważyć y poſtánowić maſz.
10:
Abowiem pátrz gdy ná pogrzebiech bywamy/ álbo przy=
11:
iacioły w przygodach cieſzymy/ tedy máło odſzedſzy ná ſtro
12:
nę pokiwawſzy głową poćichu ſobie rozmawiamy: Brácie/
13:
á coż dziáłáć/ wſzytkimći nam tám być. A gdyż to wieſz s cu=
14:
dzego przykłádu/ iż toż wſzytko ná cię wiśi co v drugiego wi
15:
dziſz/ á pewieneś tego iż cokolwiek maſz/ y co ocżymá widziſz
16:
wſzytko to nie twoie/ á iż álboć to zá żywotá zginie/ álbo iż te
17:
go wſzytkiego odbieżeć muśiſz. Bo dom/ dzieći/ żoná ieſli ią
18:
maſz/ ſkárby y ine bogáctwá/ wſzytko to ieſt iáko páięcżyná
19:
w ręku twoich. A gdyż to pewnie wieſz iż w thym wiecżnie
20:
dziedzicżyć nie maſz/ á coż ſie fráſuieſz? gdyć tho s przypad=
21:
kiem álbo zá żywotá zginąć może/ álbo iż tego pewnie odbie=
22:
żeć muśiſz.
23:
❡Przyrodzeniu gwałt rozumem
24:
cżynić mamy.
25:
A
Lebyś rzekł/ rozumiemći ia temu wſzytkiemu/ á coż gdy
26:
przyrodzenie wytrwáć nie może. Ale tho ſobie iedno v=
27:
waż/ iákie ieſth przyrodzenie twoie/ bo ieſt ozdobione rozu=
28:
mem. A dla cżegoż to? Ni dla cżegoć inſzego/ iedno ábyś ie v
Iáko przyro=
dzenie rozu=
mem gwał=
ćić.

29:
ſtáwicżnie miał ná wodzy/ á nie dał mu ſie tám vnośić gdzie
30:
by ono chciáło/ iedno tám gdzie ty chceſz/ á gdzie cie rozum/ á
31:
powinność twoiá poććiwa ſłuſznie pociągáć muśi. Bo gdy
32:
byś przyrodzeniu ſwey woley dopuśćił/ nigdybyś żadnego
33:
ſłuſznego kończá w ſwey żadney ſpráwie poććiwey nie zná=
34:
lazł/ iednobyś ſie mieſzał záwżdy wiercąc iáko motyl wich=
35:
rem záchwycony. Azaſz ono nie ciągnie do łákomſtwá? á=
36:
zaſz nie wiedzie do gniewu? do pomſty? do pychy? ázaſz nie
37:
wiedzie do roſkoſzy? do ſwey woley? á w żadney rzecży ni=
38:
gdy w nim ſłuſznego poſtánowienia áni vmiárkowánia nie
Cc iijnaydzieſz


strona: 151v

1:
naydzieſz. Tákże też ieſli iáki fráſunk ná kogo przypádnie/ by
2:
przyrodzeniu ſwey woley dopuśćił/ iużby ſobie nigdy żadne=
3:
go ſłuſznego poſtánowienia ználeść nie mogł/ ále dáć przy=
4:
rodzeniu policżek rozumem/ rozważywſzy tho ſobie/ iż co ſie
5:
iuż wroćić áni żadnym obycżáiem pośćigniono być nie mo=
6:
że/ tedy iuż y láment y fráſunk nic temu nie pomoże/ by ſie też
7:
y ſpádał cżłowiek. A mądrzy nas ták vpomináią/ iż ná ty rze
8:
cży ktore ſie żadnym obycżáiem áni wroćić áni odmienić nie
9:
mogą napewnieyſze ieſt lekárſtwo zápomnienie.
10:
Abowiem vważ ſobie káżdy/ ná iákie nas niebeſpiecżeńſt=
11:
wo náturá thu ná ſwiáth vſtáwicżnie wydáłá/ y nie dármo
12:
płácżemy gdy ſie rodzimy. Azaſz náſze ciáłá nie ſą ná thákie
13:
okrucżeńſtwá wydáne? iuż niecnotliwe ná ſtronę odłożyw=
14:
ſzy/ ktore wieſzą/ ćwiertuią/ w kołá wpletáią/ ná pale biją/
Przygody cie=
leſne.

15:
ále pátrz że y ciáłá ſláchethne á cnotliwe nigdy nie ſą w żad=
16:
nym beſpiecżnym poſtánowieniu vtwirdzone. Azaſz nie wi
17:
damy rąk/ nog połamánych? Azaſz nie widamy ocżu wybi=
18:
tych álbo wrzodmi wypłynęłych? Azaſz nie widamy gdy o=
19:
wi ſrodzy bárwirze iáko kátowie s ſzpatlámi/ s ſzpilkámi/ y
20:
z rozmáitemi przypráwámi około poććiwych ciał hárczuią?
21:
Iednym kośći piłuią/ drugim ręce nogi vcieráią/ drugim po
22:
koſciach pod ſkorą żelázmi dłubią. A co tych rozmáitych oko
23:
ło ciał ſláchetnych przygod á ktoby ſie ich nálicżył.
24:
❡Zadny cżáś náſz od przygod nie
25:
ieſt beſpiecżny.
26:
N
Vż ieſli ſą beſpiecżne drogi náſze? domy náſze? dni y no
27:
cy náſze? Ano iedzie ieden weſoło ſobie ſpiewáiącz/ koń
28:
pod nim pádnie/ áliż álbo nogá/ álbo ſzyiá wiśi/ ábo złodziey
29:
gdzie ze krzá poſtrzeli. Zámknieſz ſie w domku ſwoim/ áli cie
30:
álbo ogień oſkocży/ ábo ſie złodziey do ciebie podkopa. A ták
31:
nie máſz tey żadney godzinki ábychmy tego pewni á iśći by=
Forthunie nie
máſz przecż
wierzyć.

32:
li/ áby nas iáka przygodá poſtronna pothkáć nie miáłá. Bo
33:
gdyby byłá fortuná cnotliwa/ nigdyby cnotliwego nic złe=
34:
go od niey nie potkáło. Ale iż ieſth niecnotliwa/ odmienna/ á
35:
nieuſtáwicżna/ nigdy theż cnotliwy nic iey nie dufa/ áby mu
36:
oná kiedy sfolgowáć miáłá. Ale przedſię wiele cnotliwy ma
37:
przed niecnotliwym w tey iey odmiennośći nadeprzod. Bo
38:
ow w roſpácży/ w złey ſławie/ á bez żadney nádzieie/ przy=
god ſwych


strona: 152

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 152.
1:
god ſwych vżywáć muśi. A cnotliwy lepak á rozumem zápo
2:
możony/ y w dobrey nádziei/ y w pocieſze od Bogá/ od rozu=
3:
mu/ y od przyiacioł/ y w poććiwey ſławie poſtánowiony iuż
4:
z weſelſzą myſlą vżywa tego tho co mu z dopuſzcżenia Páń=
5:
ſkiego od nieſzcżęſcia przypada. A ták gdyż to iuż pewnie wi=
6:
dzimy iż przygody nád námi vſtháwicżnie wiſzą/ á przecżże
7:
ſie ich lękáć mamy? A ieſliżeby theż czo iákiego z nieobacżká
8:
przypádło/ á przecżże ſie názbyt fráſowáć mamy? Gdyż wie
9:
my żechmy iuż ſą ná to ná ſwiát podáni/ y ták oſądzeni/ że ni=
10:
gdy beſpiecżni być nie możemy. A ſzkodá ſobie z iedney ſzko=
11:
dy dwu cżynić/ y fráſowáć ſie y ćirpieć. Bo by temu fráſunek
12:
mogł co pomoc/ pewnieby gi ſobie káżdy rádſzey miáſto pla=
13:
ſtru przyłożył/ ná drogie lekárſtwá nie nákłádáiąc.
14:
Abowiem y ſmierć/ y przygodá lepſza ieſt záwżdy iż ſámá
15:
przydzie/ niż kiedy iey pożądamy. Bo tego co ieſt nam ſprze=
Smierći iáko
pożądamy.

16:
ćiwno nigdy z dobrą wolą nie pożądamy áż muśimy. Bo
17:
pátrz kiedy kto w iákim okrutnym więzieniu ſiedzi/ w ktho=
18:
rym ſrogich mąk vżywa/ thedy Bogá prośi áby mu rychley
19:
ſmierć dał. Widamy theż drugie thákiemi ſrogiemi wrzody
20:
zdręcżone á zmęcżone/ że proſzą o ſmierć Páná Bogá. Tákże
21:
widamy drugie thákiemi ſmętki vćiſnione á ſtrapione/ żeby
22:
bárzo radzi pomárli. Tákże też y przygodá gdy ná kogo iá=
23:
ka ſroga przypádnie/ tedy lámentuie/ tedy nárzeka/ powiedá
24:
iąc: Y niechciał tego miły Bog ábych ſie był ieſzcże s tey dro=
25:
gi nie wroćił/ tedyby mię to było nie potkáło. Niechciał tego
26:
miły Bog ábych ia był ieſzcże v bárwirzá álbo v Doktorá le=
27:
żał/ álbo z woyny nie przyiechał/ niżli mię to potkáło. A thák
28:
nalepiey ſobie cżáſow áni przypadkow nie przekłádáć/ á zá=
29:
wżdy dobrey myſli być/ á co Pan Bog przepuśći/ w ſkrom=
30:
nośći á z dobrą myſlą znośić/ á nádzieią ſie cieſzyć/ iż to wſzy
31:
tko s cżáſem ſie y napráwić/ y wroćić/ y nágrodzić może.
32:
❡Y niebo/ y ziemiá/ y ſwięći ſą przy=
33:
godam poddáni.
34:
B
O pátrz iż nie tylko to náſze liche á nikcżemne ciáło/ álbo
35:
náſze krotkie ty á omylne cżáſy ſą pod przygody poddá
36:
ne/ ále y niebo y ziemiá nie ieſt nigdy bez przypadkow. A ża=
37:
dna rzecż nie ieſt ták vgruntowaná/ áby z odmiennoſcią cżá=
38:
ſow nie miáłá być wzruſzona. Azaſz nie widamy iáko ſłońce
Cc iiijy mieſiąc


strona: 152v

Trzecie Kſięgi
1:
y mieſiącz noſzą ſkáżenie ná ſobie? Azaſz nie widamy ná po=
Y niebo y zie=
miá bez przy=
god nie ieſt.

2:
wietrzu rozlicżnych odmian á dziwnych á ſtráſznych burzek?
3:
ázaſz gwiazdá kthora ſpokoiem ſiedzi? záwżdy ſie poſpołu z
4:
niebem obrácáć á mieſzáć muśi/ á gwałty/ á wielkie záráże=
5:
nia miedzy ſobą iedná od drugiey ćirpi. Pátrzayże záſię nę=
6:
dzna ziemiá iákiey nędzy á przypadkom vſtáwicżnie ieſt pod
7:
łożona. Azaſz ſie oná s cżáſem ſwym ſrodze trząść nie muśi?
8:
ázaſz ſie iey mocne ſkáły nie pádáią? ázaſz iey ognie nie palą?
9:
ázaſz iey morze nie topi? ázaſz ná niey co pewnego álbo trwá
10:
łego być może? ázaſz ſie ná niey ony twárde miáſtá/ ony mo=
11:
cne zamki nie pádáią ábo nie wywrácáią? tylko iż ſie ich zná
12:
ki álbo doły ieſzcże po kęſu gdzie kiedyś ſtały vkázuią. A ná=
13:
koniec vkáż mi ktho coby ná niey wiecżnego á trwáłego być
14:
miáło?
15:
A náoſtátek ludzie ſwięći/ ludzie od Bogá przebráni y wy
16:
wołáni/ pátrz ieſli ktory był bez przygody ná ſwiecie? Co ſie
17:
działo onym ſwiętym krolom zakonu ſtárego ná ſwiecie/ kto
18:
by chciał wylicżáć byłoby wiele thego. Czo ſie działo onym
19:
ſwięthym Prorokom/ nie inácżey iáko Anyołom/ iáko ie lu=
Bez przygod
ſwięći nie byli.

20:
dzie przeſladowáli/ iáko ſie po puſzcżach kryli/ iáko ie piłámi
21:
przecieráli/ y iáko záwżdy á záwżdj dziwnego niebeſpiecżeń
22:
ſtwá á nienawiśći vżywáli. Co ſie działo onym Apoſtołom
23:
ſwiętym miłoſnikom Páńſkim/ że ie wiązano/ bicżowano/ iá
24:
ſzcżorki ie kąſáły/ śćinano/ krzyżowano/ żywo łupiono. A coż
25:
to ieſt? Ato pátrz/ iż ſie nigdy nic żadny przed żadnym niebe=
26:
ſpiecżeńſtwem nie zátrwożył zá żywothá ſwego. Pátrzayże
27:
iákiey dziś chwały y ſławy od ludzi vżywáią. Pátrzayże iá=
28:
ko piſmo o nich powiáda/ Iż ſławna á chwálebna ſmierć ich
w Pſalm. Cxv.

29:
byłá przed oblicżnoſcią Páńſką/ y iákiey dziś roſkoſzy vży=
30:
wáią.
31:
❡Gdy ſwięći á zacni ludzie bez przygod być
32:
nie mogą/ przecżże ſie fráſowáć mamy.
33:
A
Czymże ſie ty nędzna mucho być rozumieſz? gdyż áni nie
34:
bo/ áni zyemiá/ áni ludzie ſwięći/ áni oni namożnieyſzy
35:
krolowie nigdy bez przygod być nie mogli. A ciebie by iedno
36:
nos záświrzbiał to iuż płácżeſz/ nárzekaſz/ á lámenthuieſz. Y
37:
cżymże ty maſz być lepſzy niż oni ludzie ſwięći/ álbo oni krolo
38:
wie możni? Ale gdy weźmieſz ſtałą á ſthátecżną myſl przed
ſię/ á opa=


strona: 153

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 153.
1:
ſię/ á opaſzeſz ſie nádzyeią nieomylną/ w káżdey przygodzye
2:
ſwey/ á poźrzyſz w rozum ſwoy iáko we zwierciádło/ á vpá=
3:
trzyſz tám wſzytki niebeſpiecżnośći á odmiennośći ſwiátá te
4:
go/ á vpátrzyſz to w rozmyſlániu ſwoim/ iż żaden ná ſwiecie
5:
by theż nazacnieyſzy y naſwiętſzy bez przygod nigdy być nie
6:
mogł. Boć dla tego Pan Bog ocży wynioſłe dał/ ábyś nie tyl
7:
ko ſobie ná pięty pátrzył/ ále iżbyś y vpátrował/ y rozmyſlał
8:
ſobie przyſzłe y przeminęłe rzecży. Tedy gdy tho wſzytko v=
9:
ważnie przed ſię weźmieſz/ ſnádnie ſie fráſunkowi zmocnić
10:
możeſz/ iż cie iáko niema twarz nigdy gryść nie będzie mogł.
11:
A iſcie to bárzo ſnádnie rozeznáć iż to w náſzey mocy ieſt/
12:
iż kto chce może ſie fráſownym vdziáłáć/ może ſie też temu o=
13:
bronić. Bo niech ſie kto ozowie/ ieſli kiedy od młodośći ſwey
14:
iakiey przygody nie miał? á Rycerz boiowy bárzo ſnádnie
15:
miedzy ſtáremi bliznámi nową ránę śćirpieć może. A wſzák
Fortuná chy=
try nieprzyia=
ciel.

16:
wiemy iż záwżdy mamy ná ſię nieprzyiacielá ſrogiego fortu
17:
nę/ kthora z żadnym cżłowiekiem przymierza ſthátecżnie nie
18:
dzierży. A by ie też s kim naſthátecżniey poſtánowiłá/ y na=
19:
więtſzą łáſkę vkazáłá/ pátrzayże długoli tho trwa. Kiedy ſie
20:
nalepiey o iey łáſce á o iey przymierzu vbeſpiecżyſz/ álić oná
21:
iáko Moſkwićin álbo Tátárzyn tuż wnet zá poſłem woyſko
22:
wypráwi/ áni wzwieſz s ktorey cie ſtrony chluſnie.
23:
A ták wiedząc pewnie o ták chytrym á cżuynym nieprzy=
24:
iacielu/ záprawdę mielibychmy pilną ſthraż á pilne ſzpiegi/ y
25:
pewne Hetmány około ſiebie mieć. A ktoż Hetmánem? Ro=
26:
zum. A ktoż ná ſtraży? Rozmyſł. A kthoż ſzpiegiem? Cżuy=
27:
ność á Bácżność: á przedſię ſie nic nie lękáć. A przypádnieli
28:
co niewiádomie/ więc ſie bronić á ſzkody wetowáć. A cżym
29:
że ſie bronić? Roſtropną ſtałoſcią. A cżymże ſobie ſzkody ná
30:
grodzić? Vprzeymą nádzieią. Tedy y táki nieprzyiaciel nicz
31:
nam ſtráſzen nigdy nie będzie. A ieſli nieobácżnie przypád=
Iáko ſie niefor
tunie bronić.

32:
nie á ſzkodę vcżyni/ żáłośći nam wielkiey vcżynić nie może/ ie
33:
ſli ſie Hetmáná á ſzpiegow rádzić będzyemy/ á iż to vważy=
34:
my iż ſie nam ſzkody náſze w rychle nágrodzić mogą. Bo ie=
35:
ſli przypadek iáki ná ciáło przydzie/ ten ſie záſię ſnádnie zágo
36:
ić może. Ieſli ſzkodá/ tá ſie też nágrodzić może. Ieſli ktho v=
37:
márł/ ten ſie iuż wroćić nie może/ ále ná to mieyſce táki drugi
38:
náſtępić może/ á tym ſie cieſzyć iż nie vmárł/ gdyż pewnie wie
39:
my iż duſzá nieſmiertelna ieſt. A ieſli był dobry ſzkodá mu za
40:
źrzeć roſkoſzy iego/ kthorych pewnie vżywa. A ieſli był zły/ á
cżemuż go


strona: 153v

Kſięgi Trzecie
1:
cżemuż go żáłowáć? ázażby był lepiey márnie á z lekkoſcią zgi
2:
nął/ gdyż to złego trudno minąć może.
3:
❡Przykłády ná fráſunk z ludzi pogáńſkich.
4:
N
Adobnie ono ieden Philozoph powiedział/ gdy mu ſłu=
5:
gá s fráſowną poſtáwą przynioſł nowinę/ iż mu ſyn v=
6:
márł/ thedy mu rzekł: A cżemużeś ſie záſępił? wiedziałciem ia
7:
tę nowinę dawno ieſzcżeś ty był nie przyiechał. Powiedzyał
Philozoph/ ſłu
gá z nowiną.

8:
mu ſługá: Niewiem od kogoś miał thák prętko wiedzieć/ bo
9:
wcżorá przed wiecżorem vmárł/ á iam wnet potym wybie=
10:
żał. Powiedział Philozoph: Iżem ia ná to pewnieiſzego ſzpie
11:
gá miał niżli ty/ bo ſkoro ſie národził tákem to wnet pewnie
12:
wiedział iż vmrzeć miał.
13:
Anthygon krol gdy mu powiedziano iż krolewic ſyn iego
14:
Alcion ták bárzo ſobie mężnie ná hárcu pocżynał/ że ich kilko
Antigon z zábi
tym ſynem.

15:
zbodł/ á pothym też ſam zbodzion y zábit/ máło weźrzawſzy
16:
w zięmię nic ſie nie záfráſowawſzy powiedział: O miły Al=
17:
cion nic mi cie nie żal żeś vmárł/ bom to záwżdy pewnie wie
18:
dział żeś vmrzeć miał. A ktemu ſie ieſzcże tym cieſzę/ że áni du
19:
ſzá twoiá/ áni ſławá twoiá/ nigdy nie vmrze. Iedno mi tego
20:
żal żeś nierozmyſlnie vmárł/ á więczey fortunie wierzył niżli
21:
było potrzebá/ ktora nigdy nikomu wiáry nie zdzierżáłá.
22:
Wálerian ieden pan Rzymſki gdy mu Regillá żoná iego
23:
byłá vmárłá/ ktorey ták bárzo żáłował/ że záwżdy w ciem=
Waleryán s
philozophem

24:
nym gmáchu przy ſwiecy ſiadał/ cżarno wſzytko obbić dał/ y
25:
cżarny ſtoł przed ſobą poſtáwić kazał. Philozoph ieden idąc
26:
mimo dom vźrzał áno v ſtudniey pięknie biáło rzodkieẃ wy
27:
płokano/ pytał ſie komuby to: Powiedzieli iż Wálerianowi.
28:
Powiedział: powiedzcieſz mu odemnie/ iż to nie będzie przy
29:
ſtało ná cżarnym ſtole białą rzodkieẃ ieśc: á iż mi go bárzo
30:
żal/ ſam będąc wielkim pánem nędznikowi przyſługuie. Bo
31:
iuż nie máſz nędznieyſzego páná ná ſwiecie iáko fráſunk á kło
32:
pothy/ coby gorzey ſługam ſwym płáćił. Bo kośći wyſuſza/
33:
bládą twarz cżyni/ co nalepſze klenoty wolne ſerce á myſl do
34:
brą pſuie. A thák lepiey niech do rozumu przyſtánie/ tho pan
35:
hoyny/ y hoyne ná wſzem dobrodzyeyſthwá ſługam ſwym
36:
cżyni. Wálerian vſłyſzawſzy pomyſlił ſobie/ iż podobno ieſt
37:
tákich więcey co to mnie zá poſmiech máią/ kazał okná otwo
38:
rzyć/ ſukno obedrzeć/ ſtoł wyſtáwić/ y potym wſzytko w ſo=
39:
bie przełomił/ á dobrey myſli vżywał.

strona: 154

żywotá pocżćiwego cżłowieká.
1:
❡Przykłády ná fráſunk z ludzi zacnych
2:
zakonu ſtárego.
3:
A
Le co nam po pogáńſkich w tey mierze przykłádziech/ á=
4:
zaſz nam ono nie pięknego około tych náſzych niepotrze=
5:
bnych fráſunkow on Dawid krol ſwięthy przykłádu zoſtá=
Dawid s pá=
ny.

6:
wił? á práwie gi ná tho wyſtáwiono/ y w Kronikę Páńſką
7:
wpiſano/ ábychmy ſie thym ćwicżyli á w przygodach ſie nic
8:
nietrwożyli. Gdy mu ſie ſyn rozniemogł ktorego bárzo mi=
9:
łował/ tedy leżał ná ziemi/ nie iadł áni pił. A gdy vmárł/ te=
10:
dy ſie zeſzli do niego pánowie/ y ſzeptáli ſobie pomáłu około
11:
ſmierći onego dziecięciá/ á nieſmiał mu nikt powiedzieć. On
12:
podnioſzſzy głowę powiedział: Rozumiemći ia co ſzepcecie/
13:
podobno ſyn vmárł? Powiedzieli mu iżći iuż ták ieſt miłośći
14:
wy krolu/ á ták wola Boża byłá. Ten ſobie wnet kazał ſzátę
15:
przynieść/ kazał ſobie wody dáć/ vmył ſie/ vchędożył ſie/ ſiadł
16:
zá ſtoł/ kazał pánom ſieść/ kazał ieść nośić/ muzykom przyść/
17:
y był dobrey myſli. Pánowie pocżęli znowu ſzeptháć. Krol
18:
záſię powiedział: Y terazći ia themu rozumiem czo ſzepcecie.
19:
Dziwno wam to iż poki ſyn był żyw żem ſie fráſował/ á gdy
20:
iuż vmárł żem dobrey myſli. Rozum tho ſam vkaże/ bo poki
21:
był żyw po tym ſie fráſowáł/ á Pánám Bogá prośił áby go
22:
záchowáć racżył: ále gdy iuż vmárł/ pewnie wiem iż ſie iuż
23:
nie wroći/ á cżemuż ſie iuż fráſowáć mam? A ták tu káżdy o=
24:
bacżyć ſnádnie może/ ieſliże ſie to ocż ieſt fráſowáć/ czo ſie ni=
25:
gdy wroćić nie może. Rádſzey iuż ſobie nie pſuiącz myſli ſtá=
26:
ray ſie co dáley cżynić/ á iáko tu ſobie nágrodzić. Bo thák v=
27:
cżą Mędrcy/ iż to poććiwemu przyſtoi przeſzłemi ſie rzecżá=
28:
mi ćwicżyć/ á przyſzłe ná pilney piecży miewáć.
29:
Albo ony ſwięte pánie Iudyt álbo Heſter/ iáko nic ſie nie
30:
záfráſowawſzy w okrutnych przygodach ſtáráły ſie co cży=
31:
nić/ á iáko temu zábieżeć miáły. Iudyth będącz w ſrogim o=
Iudit s holo=
fernem.

32:
blężeniu w miáſtecżku w Betuliey/ ták iż iuż żadnym obycżá=
33:
iem ſie obronić nie mogli. Y vrádzili ſthárſzy ná ratuſzu/ po=
34:
ſłáć do woyſká do Hetmáná ktorego zwano Holofernes/ iż
35:
iuż áby murow niepſował/ á piątego dniá chcieli mu ſie pod=
36:
dáć/ rzecży ſwe opátrzywſzy. Przybiegłá na ratuſz/ pogromi
37:
łá/ pofukáłá vſthráſzone chłopy ony/ mowiącz: Iż wy Pánu
38:
Bogu zámierzacie krys do piątego dniá/ á on ieſzcże dziś mo
że ſie zmi=


strona: 154v

Kſięgi Trzecie
1:
że ſie zmiłowáć nád námi. Porucżywſzy ſie pánu Bogu rzko
2:
mo vciekłá z miáſtá do Hetmáná/ wypráwiwſzy ſobie gleyt
3:
áby byłá do cżáſu w pokoiu záchowaná. A byłá to bárzo pię=
4:
kna páni. Holofernes vźrzawſzy ią kazał iey oſobny namiot
5:
wyſtháwić/ wywołał áby żaden nie ſmiał áni pálczá ná nię
6:
podnieść/ ſam ożárſzy ſie od rádośći twárdo vſnął/ á oná w
7:
nocy ſzedſzy vcięłá mu głowę/ y do miáſtá pod płaſzcżem przi
8:
nioſłá. Woyſko ráno widząc ſciętego Hetmáná/ zátrwoży=
9:
wſzy ſie precż ſie rozbiegło/ á miáſto wolne zoſtáło. Pátrz iá
10:
ko tho Pan Bog vmie ſmętne pocieſzyć/ á nad złośćiwym ſie
11:
pomśćić/ á przecżże ſie też ty ledá z iákiey przygodki záſmućić
12:
márnie álbo fráſowáć maſz?
13:
Tákże też tá druga Heſter ſwiętha krolowa żydowſkiego
14:
narodu/ ktorą był Aſwerus krol/ prze iey wielką pokorę y v=
15:
rodę/ vbożuchną dziewecżkę zá wielką krolową wziął. Már
16:
docheuſz Striy iey rodzony był ochmiſtrzem v niey. Amán
Heſter/ Aſwe=
rus/ Amán.

17:
Hetman wielki był ná ten cżás w wielkiey łáſce v krolá, á on
18:
Ochmiſtrz nigdy mu ſie kłániáć niechciał. Ten ſie rozgniewa
19:
wſzy vprośił ſobie áby mu krol dał moc nád żydy/ ktorzyby=
20:
kolwiek w ten cżás w krolewſkiey zyemi byli. Krol nie oba=
21:
cżywſzy ſie przyłożył mu piecżęć ná to/ y ręką ſie podpiſał: á to
22:
iuż było iáko ſwiątość ná co ſie krol podpiſał. On Amán ka=
23:
zał wneth bárzo wyſoką ſzubienicę w dworze ſwym zbudo=
24:
wáć/ ná kthorey Márdocheuſzá obieśić miał. Był ſmęcien
25:
Márdocheuſz y krolowa bárzo. Ale iuż trudno temu było co
26:
rzec gdzie ręká á piecżęć krolewſka záſzłá. Vciekłá ſie niebo=
27:
żątko ná modlitwy/ á potym vbrawſzy ſie nádobnie/ nic one
28:
go fráſunku nie okázuiąc/ ſzłá iuż w nádzieię Páńſką do kro=
29:
lá/ y vkłoniwſzy ſie niziucżko v nog iego/ prośiłá go áby iey tę
30:
poććiwość vcżynił/ áby był w domu iey v niey na bieſiedzye.
31:
Krol ſie obiecał/ y potym v niey był. Iáko mogłá cżyniłá kro
32:
lowi co nalepſzą myſl. A gdy był naweſelſzy/ prośiłá go áby
33:
ią tym dárował o czo go będzie prośiłá. A był też thám y on
34:
Amán/ ktoremu ſie bárzo niſko kłániáłá. Y bárzo ſie s thego
35:
kochał/ y zá nią ſie potym támże przycżyniał/ ácż nie wiedział
36:
o co. Krol iey obiecał/ iż ocż go kolwiek prośić będzie/ iż ſie z
37:
żadney rzecży wymowić iey nie miał. Tákże iey ná to y pie=
38:
cżęć przyłożył. A oná wneth wziąwſzy iuż on pewny Cyro=
39:
graph prośiła áby iey dał Amáná/ áby z nim mogłá vcżynić
40:
co chce/ krol záfráſowawſzy ſie iuż nie mogł cyrographu ſwe
go zgwał


strona: 155

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 155.
1:
go zgwáłćić/ dawſzy Amáná ſzedł ná pokoy s fráſunku/ v=
2:
ſnął/ á oná páná Amáná ná oneyże ſzubieniczy czo był pánu
3:
Strijowi nágotował obieśić kazáłá.
4:
A ták tu pátrz czo tu Pan cżyni s wſpaniłemi ſercy/ ktorzy
5:
o nim nádzieię máiąc nigdy w nim nie zwątpili/ iáko ie rátu
6:
ie á iáko ie ná piecży ma. A iáko Piotr ſwięthy nápiſał/ vmie
ij. Piotr w ij.

7:
Pan y złym y dobrym ſłuſzną zapłátę záwżdy vcżynić. A ták
8:
wſpomniawſzy ty zaczne á ſławne przykłády ſthanow zac=
9:
nych/ á cżemuſz ſie też ty maſz ledá o co fráſowáć? á myſl ſo=
10:
bie ſtátecżną niſzcżyć á pſowáć? ktora záwżdy może być po=
11:
cieſzona/ y ná czo potrzebnieyſzego á poważnieyſzego może
12:
być obrocona.
13:
❡Ná ſwiecie nic nie máſz coby ſie
14:
odmienić nie miáło.
15:
A
Bowiem vkáż mi ktorą zięmię/ vkáż ktore kroleſtwo ál=
16:
bo páńſtwo/ ieſli kiedy bez przygod álbo bez wielkich v=
17:
pádkow być mogło? Vkáż mi ktorą nácią/ ieſliże ſie ná ktho=
18:
rym mieyſcu záſádziwſzy do końcá oſiedziáłá? Kto Kroyni
19:
ki cżyta/ nie naydzie żadnego narodu w żadnym kroleſtwie/
20:
áby ſie kiedy odmienić w inſzy narod nie miał. A coż owſzem
Iáko przyro=
dzenie vſkro=
mić.

21:
to nędzne kroleſtwo tego mizernego ciałká náſzego miáłoby
22:
być mocnieyſze/ áby ſie nigdy odmienić nie miáło? kthorego
23:
iuż áni ná iednym pálczu przycżynić nie możymy/ iedno iáko
24:
ieſt ſámo odmienne/ tákże też y przyrodzenie odmienne á ni=
25:
gdy nie vſpokoione w ſobie nośić muśi. Ale gdzie ſie ſwięthy
26:
rozum s cnotą temu ſwowolnemu przyrodzeniu zmocni/ pe=
27:
wnie iuż mu trudno wirzgáć/ á pewnie krotko iuż ledá ná wę
28:
dzidłku ná powodzie chodzić muśi. Iedno ſie też trzebá ſáme
29:
mu pánu o tho przycżynić/ áby temu ſláchetnemu rozumowi
30:
tego płochego źrzebcá obieździć dopomogł/ widzącz że to ku
31:
iego dobremu bárzo náwſzem poydzie.
32:
Abowiem co ieſt náſzpetnieyſzego y naſzkodliwſzego/ ie=
33:
dno myſl záfráſowána á záwikłána? á nie trzebá Cyrceſe co
34:
ludziom głowy w bydlęce głowy przemieniáłá/ ſam ſie tu ká
Fráſowny ni
nacż ſie nie
przygodzi.

35:
żdy ſnádnie w bydlę á ſnadź gorzey niż w bydlę obroći. Bo
36:
wżdy iuż bydlę odrycżawſzy raz/ bolu álbo ſmęthku ſwego
37:
przeſtánie/ á potym trawką á ziołkámi ſie cieſzy. Ale táki zá
38:
fráſowány cżłowiek/ iuż áni rozumu/ áni zdrowia ſpełná nie
Ddma/ á wie


strona: 155v

Trzecie Kſięgi
1:
ma/ á wierzę iż y cnoty potroſze vſzcżyrbić muśi. Bo iuż y bo
2:
gu/ y ludziom łáie/ wſzytki y ſam ſiebie przeklina. A nákoniec
3:
áni Bogu áni ludziom/ áni ſobie w niwecż ſie przygodzić nie
4:
może/ iedno tylko leży álbo ſiedzi iáko niepotrzebny pień/ kto
5:
ry ſie iuż w niwecż dobrego obroćić nie może/ á proſto iáko=
6:
by ku ſzalonemu podobien.
7:
❡Iáko mądry przygody ſobie ro=
8:
zważáć ma.
9:
A
Ták rozważny cżłowiek/ obacżywſzy ty ſzpetne przypa=
10:
dki/ y ty obrzydłe ſzkody s tego ták záfráſowánego vmy
11:
ſłu ſwego. Obacżywſzy też tho s przykłádow ludzi wielkich
12:
á poważnych/ iáko ſie w tym záchowywáli/ y ná iákie im tho
13:
pociechy wychodziło. Obacżywſzy też ták zámieſzány ſwiát
14:
iż żadny mocarz áni żadny potentat táki nie był/ áby nań frá=
15:
ſunki á przypadki dziwne przypadáć nie miáły. A nie thylko
16:
żadny potentat/ ále żadne kroleſtwo/ áni ſwiát/ áni niebo bez
17:
zámieſzánia nigdy nie było. O wierę ſnádnie/ będzieli chciał/
18:
ty áffekty á ty ſzpetne przymioty/ wziąwſzy ſobie Bogá á ro
19:
zum ná pomoc/ záwżdy zwyciężyć może/ chybá iżby też thák
20:
dobrowolnie ſzáleć chciał. Abowiem ludzie ſłábego rozmy=
21:
ſłu/ ledá czo przed ſię wziąwſzy/ czo nie ſtánie zá groſz/ mogą
22:
ſobie zá tyſiąc złotych oſzácowáć. Ale rádzę káżdemu/ vwa=
23:
żywſzy ty wſzytki rzecży/ thákże y krotkość cżáſu ſwego/ áby
24:
go ſobie dobrowolnie nie pſował. Gdyż tho káżdy widzi/ iż
25:
káżdy záfráſowány cżłowiek nápoły obumárły leży. Rád=
26:
ſzey to ná co inſzego przyſzłego záchowáć/ á o tym myſlić/ nie
27:
to co teraz ieſt/ ále to co potym być ma. Bo to ſproſny goſpo
28:
darz czo ſobie dom rozwáliwſzy inego ſobie z nowu nie bu=
29:
duie.
30:
Kápitulum vij.
31:
Iż ſą niektorzy/ iż nietylko ná przygody/
32:
ále y ná krothkość żywotow ſwych ſye
33:
fráſuią/ będąc ſámi w tym krzywi.
Są też nie=


strona: 156

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 156.
1:
grafika
2:
S
ą też niekthorzy co nietylko ná przy=
3:
pádłe przygody ále y ná przyrodzenie cżáſem
4:
nárzekáią/ iż inym źwirzętom y ptakom dłuſz
5:
ſze mieſzkánie ná ſwiecie y dłuſzſzy żywot dá=
6:
ło/ niżli temu ſláchetnemu źwirzęciu co ie cżło
7:
wiekiem zową. Acż to ieſt prawdá/ y o tym pewnie wiemy/
Rozny żywoth
żwirzęcy od
cżłowiecżego.

8:
ále by obacżył ten cżłowiek/ iáki rozny ieſt żywot iego od ży=
9:
wotow źwirzęcych/ mogłby ſie nic nie fráſowáć. Bo ty nę=
10:
dzniątká áni kráwcow/ áni háwtarzow/ áni złotnikow/ áni
11:
rozlicżnych kuchárzow/ áni áptekárzow/ áni dworow ku o=
12:
pátrzeniu zdrowia ſwego nie máią/ tylko ták w ziemi dłu=
13:
biąc/ ſkubąc/ rycżąc/ kopáiącz/ nędzney żywnośći ſzukáią. A
14:
temu ták wſpaniłemu źwirzęciu temu to cżłowiekowi iuż nie
15:
tylko ziemiá/ ále y ſkáły/ gory/ morzá/ láſy/ wody/ rozlicżne
16:
drzewá nie mogą żywnośći dodáć. Nákoniecz iey y ná po=
17:
wietrzu ſzukáią/ dziwnemi kſtałty ptaki łápáiąc á ſtrzeláiąc
18:
ku roſkoſzy ſwoiey.
19:
Zwirzątko też záſię nie ma iedno kęs ſkorki koſmátey/ kto=
20:
rą ſie y źimie odziewa/ y lecie chłodzi/ á kęs niektore roſzkow
21:
á kopytká ſłábo záſádzone. A ten Pan cżłowiek nie máſz te=
22:
go źwirzątká/ niemáſz tego ptaſzká/ ktoregoby nie złupił ná
23:
rozlicżne ſtroie á vbiory ſwoie/ pod ziemią y w wodach ſzu=
Dd ijkáiąc ro=


strona: 156v

Kſięgi Trzecie
1:
káiąc rozmáitych farb á złothá á ſrebrá/ cżymby ono márne
2:
ſwe ciáło záfárbował/ náſtrzępił/ á vzłoćił. Nákoniecz iuż y
3:
z robáctwá tego ſzukáiąc/ iedwabiow y farb dziwnych náby
4:
wáiąc. A ſnadź iuż niemáſz tákich wymyſłow y thákich rze=
5:
mięſnikow ktorych w tych roſkoſzach ſwych nie vżywáią.
6:
Kámienia/ pereł/ złotá/ ſrebrá/ y inych koſztownych rzecży y
7:
pod ziemią/ y pod wodámi z wielkimi trudnoſciámi ſzuká=
8:
iąc y nábywáiąc.
9:
Nuż co záſię ſą co nadroſzſze klenoty kthorych iuż ná ziemi
10:
nie naydzie/ pátrz iáko temu źwirzęciu ſą hoynie nádáne/ to
11:
ieſt/ rozum/ cnotá/ ſmyſły/ rozlicżne poznánie Bogá/ rozezná
12:
nie złego y dobrego/ nákoniec po ſmierći żywot wiecżny. O
13:
tych tákich zacnych niebieſkich klenociech żadne źwirzątko á=
14:
ni wie/ áni myſli/ áni rozumie. A iáko piſmo poſwiadſza/ iż
15:
ten nędzny cżłowiek ták ieſt zácnie ná wſzem od Páná ozdo=
16:
bion/ iż bárzo máło ieſt rozny od Anyołow. Pátrzayże ieſliże
17:
to ieſt podobny żywot ku żiwotowi źwirzątká niewinnego/
18:
ktore y ſkorę y ciáło ſwe nośi ku potrzebie á ku żywnośći te=
19:
mu tho krolowi ziemſkiemu/ á roſzki ſwoie záwżdy porzucić
20:
muśi pod nogi iego kiedy on iedno każe. A w tych roſkoſzach/
21:
á w tym błogoſłáwieńſtwie/ y iákoż mu ſie ma zdáć krotki ży
22:
wot iego? á zwłaſzcżá iż tego ieſzcże ktemu iſth/ będzieli ſie w
23:
tych roſkoſzach pomiernie á cnotliwie ſpráwował/ iż nie vm
24:
rze iedno ták przeſtąpi s tego żywotá docżeſnego do żywo=
25:
tá wiecżnego.
26:
❡Cżłowiek ſobie ſam krzyw w vkro=
27:
ceniu żywotá ſwego.
28:
A
Le niewiem by nam co w tym krotkim żywocie y przyro
29:
dzenie ná licżbie zoſtáło. Bo bychmy ſie ſámi wygiſkáli/
30:
podobnobychmy tę przycżynę rychley domá ználeźli/ niżli w
31:
przyrodzeniu. Abowiem y ſkarb by był nawiętſzy kto im nie
32:
pomiernie á nieroſtropnie ſzáfuie/ pewnie ſie prętko wyſku=
33:
bie. Y ſzátá kto ią nacżęſciey vbłoći á záwżdy ią záſię wycie=
Sámichmy ſo
bie krzywi w v
kroceniu żywo
tá.

34:
ra/ pewnie nie długo ſie też ná niey będzie wełná ieżyłá. Y że=
35:
lázo chociay rzecż mocna/ ktorym nie pomiernie robią/ pew=
36:
nie y tego nie długo będzie. Tákżeć też y żywot náſz then kle=
37:
not ſláchetny/ iáko im pomiernie ſzáfuiemy/ y iáko gi wycie=
38:
ramy/ y iáko im robimy/ to iuż też káżdy rozeznáć może. A nie
dba żadny


strona: 157

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 157.
1:
dba żadny áby ſie o to ſtárał/ áby temu żiwotowi w cżym fol
2:
gował/ áby mu ſie przedłużył. Iedno iáko iákim kárwem ál=
3:
bo grubym oſłem ták im vſtáwicżnie robi/ á przedſię chce á=
4:
by długo żyw był. Ani też o tym myſli áby dobrze żyw był/
5:
iedno ledá iáko kiloby długo/ iáko inę źwirzę/ áby tylko żyw
6:
był. Ale gdyby też pomiernie/ poććiwie/ pobożnie/ á ſkrom=
7:
nie cżáſow ſwych vżywał/ tedyby y roſkoſznie żyw był/ y dłu
8:
żeyby ſobie tego żywotá pociągnąć mogł/ á niżli go ſwowol
9:
nie/ beſpiecżnie/ á bez wſzego rozmyſłu ſłuſznego/ nicz ſie nań
10:
nie rozmyſláiąc/ vżywa.
11:
Abowiem pátrzay iáko tym koſztownym klenotem á tym
12:
ſkárbem ſwym márnie zátrząſamy/ álbo iáko tę ozdobną ſzá
Iáko gwałth
cżynimy żywo
tom ſwoim.

13:
tę ſwą plugáwym błotem cżęſto pluſkamy/ y przykro wycie=
14:
ramy. A ſłuſznieybychmy ſie ſámi winowáć mieli/ niżli iż wi
15:
nuiemy przyrodzenie. Bo obácż káżdy iáki gwałt cżynimy y
16:
temu niewinnemu przyrodzeniu ſwemu/ y temu ſláchetnemu
17:
á drogiemu klenothowi żywothowi ſwemu. Ieden ſie puśći
18:
ná okruthne burzki morſkie/ wiedzącz thám o bárzo bliſkiey
19:
ſmierći ſwoiej/ bo tám do niey nie máſz dáley plácu iedno ná
20:
trzy pálce/ ſkoro ſie deſzcżká przetrąći álić iuż ponich. A ieſli
21:
tám nie zginie/ thedy ſie wody opije/ ná grąz nie vprácuie/ á
22:
práwie ſie iáko mięſopuſthna kiſzká nádmie. A długiż może
23:
być żywot iego? Drugi ſie ná rozlicżne niebeſpiecżeńſtwá pu
24:
śći pod zięmię/ ſoli/ álbo ołowu álbo inych rzecży grzebącz á
25:
ſzukáiąc/ gdzie tám rozlicżne przygody/ błotá/ wody/ ſmro=
26:
dy/ y ine niebeſpiecżeńſtwá. A ieſli tám nie zginie/ tedy wy=
27:
blednie/ tákże nágrąznie że chodzi iáko gęś oſkubiona ná wio
28:
ſnę.
29:
❡Siedḿ ſmiertelnych grzechow iá=
30:
ko żywot pſuią.
31:
P
Atrzże záſię miedzy zacnieyſzemi/ iákie niebeſpiecżeńſth=
32:
wá/ iákie zwády/ iákie burdy/ woyny/ á przy tym opilſt=
33:
wá/ obżárſtwá/ fráſunki/ práwá/ trudnośći/ ázaſz też tho ży=
Zaczni iáko ſo=
bie żywot kro=
cą.

34:
wotá máło vkroćić może? A mniemaſz áby gniew záiątrzo=
35:
ny máło przyrodzenia zgwałćił y żywotá vkroćił? Bo tháki
36:
vbolawſzy iáko ná łożną niemoc/ iuż mu ſie tylko tho wełbye
37:
wierći iákoby ſie pomśćił/ á vcżynił doſyć vporowi ſwemu. s
38:
Więc theż mnimaſz áby mu y łákomſtwo nie przeſzkodziło?
39:
gdy chłop ſiedzi ná ſkrzyni iáko pawicá ná iáiu/ álbo gęś kſzy
Dd iijkáiąc/ á


strona: 157v

Kſięgi Trzecie
1:
káiąc/ á pátrz iáko iey więc on cżyrwony nos bárzo nábled=
2:
nie/ á ktemu praca wielka. Azaſz mnimaſz áby páni pychá do
3:
tego vkroczenia żywotá też ſie nie przycżyniáłá? gdyż s they
4:
wnet prętkie wzgárdzenie vroſcie/ á z wzgárdzenia lekkie po
5:
ważenie á zwádá/ á ſtąd álbo ſmierć álbo rány/ á potym dłu
6:
gi fráſunk/ kłopot/ iáko to więc w tych widamy ktorzy ty ko=
7:
ty igrawáią/ iż niepewni bywáią zdrowia ſwego/ y długie=
8:
go żywotá ſwoiego. Nie mnimay też ábyć y owo leniſthwo
9:
do tego ſie nie przygodziło/ gdy chłop chodzi z nádętemi ocży
10:
má/ z opuchłemi goleniámi od wielkiego prożnowánia á o=
11:
ſpálſtwá/ máiąc kreẃ ſkáżoną. Bo bez praczey á w dármem
12:
prożnowániu thrudno ſie y dobra kreẃ vmnożyć ma/ thylko
13:
chodzi iáko ow bęben v koſarzow co weń pełno wody nále=
14:
wáią.
15:
A tu dopirko pátrzay namileyſzego obżárſtwá á opilſtwá
16:
iż to ieſt práwy álchimiſtá ná vkrocenie tego ſláchetnego kle
17:
notu żywotá cżłowiecżego. Ale iż ſie powtarzáć niechce/ do=
18:
ſyć o tym w śrzednim wieku we wtorych kſięgach nápiſano/
19:
iáko tho ieſt pan ſzkodliwy/ y iákie ſzkody/ lekkośći/ y dziwne
20:
obrzydłośći z niego przypadáią. Ale krotko wſzyſcy Phlozo
21:
phowie iego doſtoyność ták wyſławili/ powiedáiąc: Iż ro=
22:
zlicżność picia á iedłá cżyni rozlicżność wrzodow y niemo=
23:
cy. Bo káżdy ſie ſam w tym oſądzi ieſliże to inácżey może być
24:
Bo wcżoráyſze ieſzcże nie zgniło w żołądku/ leży iáko ſmier=
25:
dzące młoto w kádzi/ czo z niego táżbir zlano/ á dziś mu záſię
26:
znowu dolewa/ dokłáda/ á práwie iáko zgniłą kápuſthę ná
27:
wioſnę tłocży do ſmierdzącey kádzi.
28:
❡Przecż źwirzętá niektore dłużey
29:
żywą niż cżłowiek.
30:
A
Przedſię będziemy nárzekáć/ iż dłużey kruk álbo ieleń bę
31:
dzie żyw niżli cżłowiek/ á to niema twarz. Bá wleyże ty
32:
iedno ieleniowi poł gárncá gorzałki w gárdło/ á nátkay mu
33:
ktemu owych tortow pozłoćiſtych álbo owych páſtelow pe=
Przecż proſthy
cżłowiek dłu=
żey żyw.

34:
łen brzuch/ vźrzyſz będzielić długo buiał. Albo tákże krukowi
35:
náſyṕ mu iedno pełno pieprzu w nos/ á záley mu máłmázyą/
36:
wierz mi iżći nie będzie długo krakał. A przedſię to zową ſła=
37:
wą á záchowániem. O nędznaſz tho ſławá á ſproſne zácho=
38:
wánie/ prze ktore y żywot ſobie kroćimy/ á cżáſem ſie iáko w
nieme źwi=


strona: 158

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 158.
1:
nieme źwirzętá obrácamy. Azaſz inſzym kſtałtem nadobnym
2:
pomiernym á poććiwym nie może być záchowánie miedzy lu
3:
dźmi ſławnemi á zacznemi? niżli tym márnym á ſproſnym á
4:
práwie świniem obycżáiem náſzym. A przypátrz ſie kto chce
5:
temu/ nie więceyli naydzieſz śiwych/ łyſych/ á przedſię y tłu=
6:
ſtych y nadobnie rumiánych miedzy ludźmi proſtemi. Kto=
7:
rzy ácż grube potráwy iedzą/ ále tylko do ſytośći/ á brzuchá
8:
iáko wántuchá nie nátkáią/ áni iáko ſmierdzączego bukłaká
9:
nie náleią/ niżli miedzy zacnemi ludźmi. Bo ácż go też y then
10:
cżáſem náleie/ ále z rzadká/ y tho ktemu chłodnym piwem/ á
11:
potem wſzytko wypráczuie s ſiebie. Albo tákież pátrz y mie=
12:
dzy żydy/ y miedzy mnichy iáko więcey tłuſtych y rumiánych
13:
naydzieſz niżli miedzy náſzemi bráthy/ kthorzy vſtáwicżnie s
14:
podpuchłemi ocżymá á z zábládłą twarzą po ſwiátu chodzą
15:
Nie mnimayże też áby namilſza miłoſtká też do tego ledá
16:
iáką pomocniczą byłá. Azaſz ich nie widamy gdy chłop iáko
17:
pijány ſie tłucże/ wyblednie/ wychudnie z myſlenia á s fráſun
18:
ku wielkiego. Więc też iuż y opilſtwo y obżárſtwo w tym zá
19:
mnożyć ſie muśi. Więc y owy ſkoki co od nich bolą boki theż
20:
ſie ktemu przycżynią. O inſzych ſie rzecżach iuż tám dáley nie
21:
pytam/ ále wierz mi iż y ten przypadek ieſt nie ledá pomocnik
22:
tákże do vkrocenia tego wdzięcżnego żywotá náſzego.
23:
A thák mnieyſzego ſtanu ludzie iż nie ták ſą zábáwni tymi
24:
przypadki thych ſmierthelnych grzechow iáko ći zacnieyſzy/
25:
przeto też y śiwſzy/ y rumieńſzy/ y trwálſzy/ y dłuſzſzych żywo
26:
tow vżyć mogą/ niżli ći przełożeni. Bo ſie then iuż zábáwić
27:
muśi więtſzemi trudnoſciámi/ niżli ow proſthacżek. Bo ácż
28:
też ten robić muśi/ ále mu to więcey pomaga ku zdrowiu ni=
29:
żli záwádzi. Ale ten náſz drugi ieſzcże ku tak zábáwnemu ży=
Trudnośći ży=
wotá vkracżá=
ią.

30:
wotowi ſwemu pátrz iákich y drugich trudnośći vżiwáć mu
31:
śi/ á zwłaſzcżá táki ktory ſie záprzeda w niewolą/ á żadnego
32:
cżáſu ſpokoynego nie ma. Bo ieſliże ieſth ná iákim vrzędzye/
33:
iuż go záwżdy pilnowáć muśi/ á co ktorą godzinkę zegar v=
34:
derzy to łbem miece by ſzalony/ pilnuiąc áby cżáſu ſwego nie
35:
omieſzkał. Ieſliby też ná wyſzſzy ſtan rad wſtąpił/ to zá na=
36:
ſtołkámi błoto depcąc biega/ przed progiem ſtoi/ á cżáſem ſie
37:
ná nim y przeſpi. Nie ye áż w nocy/ y to ná źimne/ bo mu bár
38:
zo przeſtydło cżekáiąc páná. Nuż záſię żoná/ nuż dzieći/ nuż
39:
ſłudzy/ bo tám trzebá áby było záwżdy pſtro/ gdzie wziąć tu
40:
wziąć/ bo ſie tym ozdobić ma kto tytułow doſtawáć chcze/ á
Dd iiijcżáſem


strona: 158v

Kſięgi Trzecie
1:
cżáſem więc drugi ná ten ſzańc ſzcżęſcia y wſzytko wyſádzi/ ie
2:
dno to iego co ná grzbiecie á ná ſzyi zoſtánie/ ácż cżáſem wy
3:
gra/ cżáſem też po árendach v mnichow włocżąc ſie żywotá
4:
ſwego dokona. Cżego ow pomierny á ſpokoyny wſzytkiego
5:
ſnádnie vść może/ kiedy będzie chciał ná rownieyſzym prze=
6:
ſtáć/ á ſpokoynego żywotá vżywáć.
7:
A drugi áż ſie iuż nápoły sſtárzeie toż ſie więc cżáſem oba=
8:
cży/ y nárzeka ná ony ſwe niepotrzebne trudnośći/ kłopoty/ y
9:
niewcżáſy/ y powieda ſobie: Y trzebáſz mnie tego było? Y nie
10:
lepieyże mnie było ſwego doględáć á ſpokoynego żywotá v=
11:
żywáć? niż ták iáko gonna máśſiá zá dworem biegáć? O iuż
12:
wierę też cżás ſobie odpocżynąć. Więc nędznik dopiro ſie v=
13:
cżyć chcze iáko ma żyw być/ kiedyby ſie pocżąć vcżyć iáko ma
14:
vmrzeć. A przedſię iednák z onego zwykłego nałogu nic s te=
15:
go nie będzye.
16:
❡Natrudnieyſze rzemięſło náuczyć ſye dobrze
17:
żyć/ w cżym ſye wſzyſtko zámyka.
18:
A
Bowiem nie máſz ná nas trudnieyſzego á záplecieńſzego
19:
rzemięſłá á trudnieyſzey náuki iedno tá/ iáko mamy ży=
20:
wi być. Bo żywym być vmie to y woł/ y krowá. Ale iáko ży
21:
wym dobrze być/ to ieſt żywotem poććiwym á nie záwikłá=
22:
nym/ záwżdi wolnym/ á záwżdy weſołym/ to trudna ná nas
Thrudno ſie
náucżyć iáko
dobrze żyć.

23:
Bá łácniey ſie náucżyć ná luthni y ná orgániech gráć/ niżli ſie
24:
náucżyć tákiego żywotá w ſobie poſtánowić. A to nadziw=
25:
nieyſza/ iż wſzyſcy ten trudny á záwikłány żywot gánimy/ á
26:
ten wolny á poććiwy wſzyſcy chwalimy/ á wżdi ſie s tego ná
27:
gánionego nigdy wyplątáć nie możemy. A cżemu? Iż zwy=
28:
cżay przyrodzeniu niechce nigdy pláczu vſthępić. Abowiem
29:
bychmy ſie tego kiedy náucżyli dobrze żyć/ iáko práwy á po=
30:
ććiwy cżłowiek żywie/ iużbychmy ſie náucżyli wſzytkiego do=
31:
brego/ bo ſie iuż w tym wſzytki cnothy y roſkoſzy záwieráią.
32:
Iuż y dobrze vmrzeć nie trzebáby ſie vcżyć/ wſzytkoby ſie iuż
33:
tám w tym kálendarzu nálázło/ co iedno dobrym ſłuſznie ma
34:
być zwano.
35:
Abowiem w tych náſzych záwikłánych żywociech cokol=
36:
wiek ſobie zá roſkoſz pocżytamy/ właſnieby tho poććiwą nę=
37:
dzą mogł názwáć. Abowiem táki záwikłány cżłowiek tru=
38:
dno powiedzieć ma/ iż długom był dobrze żyw ná ſwiecie.
Właſniej


strona: 159

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 159.
1:
Właſniey może powiedzieć/ długom był żyw ledá iáko ná
2:
ſwiecie. Rownie iáko on márinarz kthorego wnet flagá ie=
3:
ſzcże v brzegu pochwyći/ thákże go nośi áż ſie záſię gdzie do
4:
brzegu przytłucże/ trudno też ma powiedzieć długom ſie wo
5:
źił po morzu/ ále długom był w nędzy á w wielkim niebeſpie
6:
cżeńſtwie ná morzu. A cżás on nazacnieyſzy klenot záwżdy
7:
tákiemu ſproſnie á márnie vpływa. Ano tego napilniey trze=
8:
bá ſthrzedz czo ſámo dobrowolnie vcieka/ á nigdy ſie iuż nie
9:
wroći/ niżli owego co nigdy s piecá nie zlezie. A ſtráſzna tho
10:
zgubá/ ktora gdy iuż raz zginie/ nigdy pothym náleziona być
11:
nie może.
12:
❡Są drudzy co ſye ráduią iż im cżás pręt=
13:
ko zbiega/ á w tym ſye nie bacżą.
14:
A
Są drudzy co iákoby z iáką rádoſcią cżáſy ſwe wylicżá
15:
ią/ áby im rychło zbiegły. Bo go vſłyſzyſz ieſzcże w mięſo
16:
puſty po oney roſtropney bieſiedzie/ á on ſobie dobrze tuſzy/
17:
iż nam dali Bog prętko poſt zbieży/ bo ná krothki dzień wy=
18:
ſzedł. Pothym z wielkiey noczy licży cizioianus dálekoli do
19:
ſwiętego Ianá/ tuſząc ſobie dobrze/ iż to nam dalibog pręt=
Iáko s cżáſy
bieżymy.

20:
ko zbieży/ bo tám też iuż potym rychło żniwá y owoce náſtá=
21:
ną. Potym licży do ſwiętego Marćina/ też tákże ſobie tuſzy iż
22:
też to dalibog prętko zbieży/ bo iuż tám nam cżyńſze przypá=
23:
dną. Więc potym záſię kto ma długi wyciągáć licży dáleko=
24:
li do God/ á też ſobie winſzuie iż to dalibog nam prętko zbie=
25:
ży/ bo będą pieniąſzki. A tego nie bacży/ iż też ſam pan zá thy
26:
miſz cżáſy bieży/ á nie bacży gdzie mu podkowá odpádnie/ á
27:
gdzie áż ná ſzyię vtknąć ma. Ow záſię co ma płáćić radby á=
28:
by mu ſie Gody vmknęły áż dwie niedzieli po wielkiey nocy/
29:
bo bárzo o they wiliey nie rad ſłyſzy/ bo thám nie iedzą áż o
30:
gwiaździe. A ták ſobie tych cżáſow potroſze vkradamy/ áż ſie
31:
też potym on ſtáry cżás rozgniewa iż nas theż ſámy pokrá=
32:
dnie/ y w doł záwlecże/ áby nas nie náleziono.
33:
Abowiem tego nic nie bacżymy iż práwie zawod puſzcża=
34:
my do kryſu pewnego/ á ſmierć też z námi vſtáwicżnie then
35:
zawod puſzcża/ my s cżáſem o zakład bieżymy/ cżás iuż na=
36:
przod wyſkocżył dáleko przed námi/ y iuż go podobno nie v=
37:
gonimy/ á ſmierć ſie z dáleká zá námi iáko chuda ſzkápá Tá=
Zawod náſz s
cżáſem á s
ſmiercią.

38:
tárſka wlecże. Acż z mieyſcá nicz nie ieſt/ ále ná zwłokę Boże
ią rodź.


strona: 159v

Kſięgi Trzecie
1:
ią rodź. Bá ná podolſką milę áni ſie zátchnie/ á káżdego by
2:
wierę ná trzy ſkoki ſkakał thedy pewnie vgoni/ á vgoniwſzy
3:
tu ſie więc iuż pytay czo w zakłádzie bierze. Iákboy oni czo o
4:
ſzkápy ſie zákłádáią/ tedy powiedáią/ pusćwá o nie/ tákże też
5:
oná iſcie nie o cżapkę puſzcża áni o ſuknię/ ále o nie/ iáko o złe
6:
ſzkápy. A ſkoro wygra/ wneth zárázem łupi/ bo drog owies
7:
ná nię. By ále wżdy w trawę zwáłáſzywſzy puśćiłá ieſzcżeby
8:
wżdy iáko táko/ kiloby nie pryſkowáłá.
9:
❡O przyſzłych rzecżach nikt nie myſli.
10:
A
Przedſię żaden o tym áni pomyſli. Pátrz nań v budowá
11:
nia/ v murowánia/ v kopánia/ v grábárzow/ á on wſzę=
12:
dy pilnie vpomina/ áby grunty dobrze záſádzano/ áby moc=
13:
no ná teble bito/ thák ſie káżdemu zda/ niech co natrwálſzego
14:
zákłáda/ iż to wſzytko przetrwáć ma. A tego nie bacży iż ſo=
15:
bie w onych trudnoſciach á w onych praczach y fráſunkoch
16:
wiele cżáſu żywotá ſwego vkracza/ á nic ſie ná przyſzły cżás
17:
nie rozmyſla/ iedno nędzney fortunie wſzytki ſwe ſpráwy y
18:
ſam ſiebie w niewolą záprzeda. A wſzákoż nie tylko ći co prá
19:
cuią/ álbo co w bitwach bywáią/ álbo po morzoch pływáią
20:
ſą tey niewoli poddáni/ iż ſmierć tuż zá nimi dybie/ ále wierz
21:
mi iż y owi pieſzcżoſzkowie tego nie prażni/ co tylko iáko Ty=
22:
tyruſowie pod cieniem ſobie odpocżywáią/ kábatki rzeżą/ bo
23:
ćiki ciągną/ oberczuchy ſznurkuią/ perfumy ſie trzęſą. Bo iuż
24:
y ći trudno pomiernego á długiego żywothá vżyć mogą/ bo
25:
iuż zá tákiemi pieſzcżotámi wſzythki ſie przygody włocżą. A
26:
ſą tácy pieſzcżoſzkowie iáko liſowie czo ie ſkwárcżki karmią/
27:
á potym vbogi lis/ chociay chytry/ áni ſie obacży kiedy w ſtę=
28:
picę wpádnie. O cżym ſie iuż doſyć pirwey námowiło.
29:
Ieſzcże ći wżdy iáko táko iż wżdi s krotofilą cżáſow ſwych
30:
choć też nie práwie dobrze vżywą/ ále ow czo brzuch wywá
Márnie pro=
żnuiący.

31:
liwſzy ſiedzi zá oponámi chłop iáko málowány/ iáko tłuſthy
32:
karw/ ktory niewie kiedy mu w rog dádzą. Bo iuż niewie á=
33:
ni ſam o ſobie/ áni o żadnych ſpráwach ſwoich/ tylko cżeka iá
34:
ko młody Gáwron gębę roziewiwſzy/ rychłoli mu czo w nię
35:
wetkáią. Plunieli trzey zácieráią/ vmywali ſie cżterzey mu
36:
ręcżnik dzierżą/ á onby przyſiągł że iuż ieſt ziemſkim bogiem/
37:
á iż iuż nigdy vmrzeć nie może/ tylko ſie pyta wieleli wcżorá
38:
winá wydano/ wiele ſklenic ſthłucżono/ wiele lanych ſwiecz
39:
ſpalono/ rychłoli będzie gotowo. A o przyſzłych rzecżach áni
pomyſłu/


strona: 160

żywotá pocżćiwego cżłowiekáLiſt 160.
1:
pomyſłu/ áni ſłowká nigdy nie wſpomni/ iedno ſpáć ożárſzy
2:
ſie/ á oſpawſzy ſie z nowu żrzeć. Tu iużechmy ſie też náſłuchá=
3:
li iáko táki pan długo żyw bywa/ bo potym nádąwſzy ſie iá=
4:
ko prośna świniá/ áni wzwie kiedy go flegmá vduśi/ álbo á=
5:
poplexia álbo pleurá zábije.
6:
Dálekoby lepiej miły Bachuſie ábyś ſie ná ten cżás rozma
7:
wiał z ludźmi Rycerſkiemi/ álbo też z ludźmi w cudzych krá=
8:
ioch bywáłemi/ gdziećby powiedał ieden gdzie był w ktorim
Vexatio dat intel-
lectum.

9:
kráiu/ iáka tám trzeźwość/ we wſzem pomierność/ ná wſzem
10:
nadobna ſpráwá/ iżby cie też wżdi ono ruſzyło/ ábyś też wżdi
11:
w ſobie kiedy popráwił cżego/ á nie był tylko iáko nádęta du
12:
dá/ kthora ácż też iáko kozieł wrzeſzcży/ ále iż ſłow w niey nie
13:
máſz też iey máło rozumieć. Drugićby powiedział iáką w cu
14:
dzych kráiach widał ſpráwiedliwość/ pobożność/ cżuyność/
15:
ćwicżenie/ owaby cie też wżdy co ruſzyło. Trzećićby powie=
16:
dział/ iáką widział ſpráwę/ dzielność/ ćwicżenie w Rycer=
17:
ſkich rzecżach/ rádę/ y gotowość/ coćby ſie też wżdy kiedy mo
18:
gło przygodzić/ á zwłaſzcżá iż widziſz iáko ſwiát zámieſzány
19:
ieſt/ á nigdy w ſwym ſtanie pewnie poſtánowiony nie ieſth/
20:
áni wzwieſz kiedy co ná cię przypádnie/ á thy w onym ſpro=
21:
ſnym prożnowániu ledwie ſobie vmieſz nos vtrzeć. A iákoż=
22:
byś ſie też ty w ten cżás ná czo dobrego przygodzić mogł? A
23:
tákież y w inych rzecżach.
24:
Albo ieſlićby cięſzko mowić/ álbowiem y tho leniwcowi s
25:
trudnoſcią przychodzi/ tedybyś ſobie cżytał Philozophy/ hi=
26:
ſtoryki piękne/ ony ich wdzięcżne ſpráwy y roſpráwy/ tákże
27:
theż ſpráwy y poſtępki ludzi przeſzłych/ ludzi mądrych/ ludzi
28:
ná wſzem rozważnych/ s cżegoćby ſie wżdy y rozum/ y cnotá
29:
á ná wſzytko roſtropne bacżenie vmnożyć mogło. A wżdyby
30:
cie też co kiedy ruſzyć mogło/ żebyś thák nie leżał márnie iáko
Cżytáć roſkoſz.

31:
ſłoń podpárſzy ſie drzewá/ ktory áni wzwie gdy z nim wiátr
32:
ono drzewo zákołyſze/ iż ſie y z drzewem obáli/ á pothym o
33:
ſwey mocy iuż wſtháć nie może. A wżdybyś ſie dowiedzyał/
34:
przecż/ y iáko cie Bog ſtworzył/ y ná co cie ſtworzył. A wżdi
35:
byś ſie też przyſłuchał/ co cnotliwemu á poććiwemu przyſtoi/
36:
ábyś ſie wżdy theż do cżego kiedy przygodził. A wżdybyś ſie
37:
dowiedział iáko maſz żyw być/ y iáko maſz poććiwie vmrzeć.
38:
Nie iáko krowá/ co obiadſzy ſie cikuty á odąwſzy ſie iáko bę=
39:
ben zdechnie we błocie/ á ſkorę odrą ná cholewy/ á mięſo pśi
40:
zyedzą. A wżdybyś dármo nie licżył zegáru/ y zdałćiby ſie y
dłuſzſzy


strona: 160v

Kſięgi Trzecie
1:
dłuſzſzy dzień/ y dłuſzſzy żywot/ niżli w onym obrzydłym pro
2:
żnowániu twoim.
3:
❡Nieſzcżęſny to ieſt ktory w márnym pro=
4:
żnowániu cżás ſwoy tráći.
5:
A
Bowiem to nieſzcżęſny cżłowiek/ czo iáko bydlę w már=
6:
nym prożnowániu cżáſy ſwe ſproſnie tráći/ á ieſth tylko
7:
iáko on ſtároſwiecki mármorowy filar/ á ná nim chłop s ſpi=
8:
że vlany/ co tylko wroble álbo gołębie ná nim ſiadáią/ á w ni
9:
wecż ſie nie przygodzi. Acżći y owo máło nie thákże nieſzcżę=
Expektáty=
wy.

10:
ſny czo biega ſwiáthá łápáiąc/ żadnego pokoiu áni żadnego
11:
wcżáſu nigdy nie máiąc/ ſpadkow cżekáiąc/ expektátiwę ſo=
12:
bie iednáiąc/ á ná onego z wielkim grzechem á gniewem Bo
13:
żym poglądáiąc/ po kim ſie cżego nádziewa/ w zęby mu iáko
14:
źrzebcowi záglądáiąc ieſli iuż zronił/ álbo ieſli ie przyiadł.
15:
Látá mu licży/ powiáda iż to iuż nie młody pater/ cżásby mu
16:
przed Moiżeſzá. A ſam áni wzwie nędznik w onym kłopo=
17:
cie ieſli pirwey poń Moiżeſz nie poſle. Y bywa tho cżęſto/ bo
18:
ſie obádwá ſpołu przeklináią. Bo y ow też nie może mu prá=
19:
wie zdrowia życżyć co wie iż mu on pewnie ſmierći życży. A
20:
wſzákoż wżdy y ten co ták po ſwiátu biega wżdy ſie ćwicży/
21:
wżdy ſie ludziom y ſpráwam ich przypátruie. A ieſli też po=
22:
tym ná iákim mieyſcu vſiędzie/ wżdy ſie ná co przygodzi. Ale
23:
owo prożnuiące idolum á ná co ſie inego przygodzi? iedno le
24:
ży iáko ſprochniáły pień/ ktory iuż áni ná ſtándur pod prze=
25:
cieś/ áni ná łucżywo ſie nie przyda/ iedno iż mrowki pod nim
26:
gmerzą á kokoſzy grzebą. A ták pátrz iáko ſobie cżáſy y żywo
27:
ty náſze márnie tráćimy/ á dobrowolnie ich ſámi ſobie vkra=
28:
damy.
29:
Abowiem chociay kto docżeka y wzmożenia iákiego/ á iuż
30:
go zaydzie źimá ſtárośći iego/ á coż mu po tym? á z iákąs te=
31:
go roſkoſzą ná łoſzku á ieſzcże ktemu bliſko piecá poſtháwio=
Stáry zniewo
lony.

32:
nym káſzlącz á pluiącz vżywie? áno iuż flegmá w pierſiach
33:
ſkrzypi/ áno iuż dycháwicá mowić nie dopuśći/ áno iuż iedne
34:
go kłopotu zbył drugiego nábył/ bo zbył pracze/ biegánia/ á
35:
nábył fráſunku á myſlenia/ á ludzkich ſzáczunkow á przymo=
36:
wek. Bo o nim ſobie ſzepcą/ á trzebáſz mu thego było? á coż
37:
mu po tym ná ſtárość iż ſie zniewolił? á nacżże ſie też iuż do=
38:
brego przygodzi? A to ma w zyſku/ iż mu ony wdzięcżne cżá
ſy márnie


strona: 161

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 161.
1:
ſy márnie vpłynęły/ ktorych mogł w roſkoſznym pokoiu á be=
2:
ſpiecżnym á pomiernym żywocie vżyć/ ktore mu ták márnie
3:
zbiegły iáko ná wioſnę wodá gdy gorące ſłońce śnieg zázię=
4:
bły prętko roſtopi/ ták że go áni znácżku zoſthánie/ á niewie=
5:
dzieć gdzie ſie podzieie. Tákże y ći náſzy záziębli pánowie/ co
6:
nam máło nie rowno s tym ſniegiem giną.
7:
Więc ſobie thu ná ſtárość dopiro groby kuią/ álábáſtry/
8:
mármury/ y inſze rozlicżne kámienie łamią/ herby pozłacáią
9:
tablicżek náwieſzáią/ y mnimáią áby onych ſwych nikcżem=
10:
nych á záziębłych cżáſow á żywotow mieli tą pámięcią nád=
11:
ſtáwić. O nędznaſz to pámięć twoiá/ á pátrz długolić trwáć
12:
może/ bo ſie to wſzytko s cżáſem powáli/ álbo ogień roſypie.
Iáko ma być
pámięć wie=
cżna.

13:
A gdzie ieſt dziś Alexándrow grob? á gdzie Herkuleſow? á
14:
gdzie Achilleſow? álbo Hánnibalow? á nie tylko áby kto wie
15:
dział gdzye ktory ieſt/ ále gdzie kiedy był wſzyſcy niewiemy.
16:
Ale oto maſz ich groby/ ich herby/ ſławne dzielnośći ich/ á ro
17:
ſtropne ſpráwy ich/ ktore nigdy áni zniſzcżeć/ áni vmrzeć nie
18:
mogą. A tyś ſwych ſpraw ktoreć miáły wiecżną pámięć v=
19:
cżynić w popiele zagrzebionych odbieżał/ á teraz mármurem
20:
álbo álábáſtrem chceſz ſwey pámięći nádſtáwić? Toć ſą her
21:
by/ toć ieſt ſławá káżdego/ żiwot poććiwy/ ſpráwy ozdobne/
22:
roſtropne káżdey rzecży wedle ſthanu káżdego rozważenie/
23:
kthore Bogu poććiwość/ ludziom podpomożenie iákie/ á ſo=
24:
bie wiecżną ſławę vcżynić mogą. Ale inſze wſzytki rzecży/ iá
Ekkleſia. w j.

25:
ko Sálomon powiáda/ Vanitas vanitatum & omia vanitas, to
26:
wſzytko prożność ná ſwiecie/ co ſie leda iáko plecie.
27:
grafika
EePoććiwy


strona: 161v

Kſięgi Trzecie
1:
❡Poććiwy iáko ſobie ma pámięć á
2:
dobrą ſławę cżynić.
3:
A
Ták ty poććiwy káżdy cżłowiecże/ á zwłaſzcżá ktory iuż
4:
przydzieſz ku rozważnym látham ſwoim/ nie tráć ſobie
5:
márnie cżáſow ſwoich/ á nie vkraday ſobie żywothá ſwego
6:
poććiwego tymi zámotánemi ſpráwámi ſwiátá tego. Rád=
7:
ſzey ſie ſtáray iuż bieżąc ku kryſowi ſwemu o żywoth tháki/ o
8:
ſpráwy tákie/ iákobyś ſie podobał ludziom/ á naprzod Pánu
Zły zlą ſławę
ma.

9:
Bogu ſwemu/ á iżbyś ſtąd zoſtháwił po ſobie nie groby/ nie
10:
herby/ ále cnothliwe á pobożne ſpráwy ſwoie ná pámiąthkę
11:
ſwoię. Bo ácżći wſzytko iáko powiedáią z brzękiem dzwono
12:
wym przemija/ ále wżdy ſławá dobra nigdy zá dzwonem
13:
nie biega/ y długo potrwáć może. A zła poſpołu y ze złym też
14:
zle zágrzebioná bywa. A ieſli ią ktho wſpomienie/ bo ſie po=
15:
wiádáią długo złe pámięta/ tedy iey inácżey nie wſpomienie
16:
iedno ku ſzpetney lekkośći iego/ á ieſzcże iey więcey przycżyni/
17:
cżegoby zá żywotá iego nie s tákim wſzetecżeńſthwem miał
18:
wſpomináć.
19:
A wſzákoż ſą niektorzy ktorzy ták iáko táko cżáſy ſwe prze
20:
trwawſzy ſtarośći ſie lękáią/ iż ſie po niey bliſkiey ſmierći ná=
21:
dziewáią. Są záſię drudzy/ co áby iey docżekáli Páná Bo=
22:
gá proſzą/ á ſnadź zda mi ſie iż ſie ći lepiey vdáli. Bo młodość
23:
y śrzedni cżás nie może być żadnym obycżáiem áby ſie ty obá
24:
dwá cżáſy vnieść nie mogły. Ale gdy iuż kto przydzie ku do=
25:
ſkonáłym látom ſwym/ nie inácżey iákoby przyſzedł po wiel=
26:
kim vprácowániu do iákiey piękney á woniáiączey łáźniey/
27:
w ktorey ony wſzytki prace y trudy s ſiebie nadobnie wypo=
28:
ći/ á ieſzcże ſobie gorzałecżką/ oliwką/ á barſkim mydełkiem
29:
grzbiet nátrze. To po thym ſmácżno vſnie/ y ſmácżno mu ſie
30:
wſzytko zdáć będzie.
31:
❡Cżym ſie ma ſtáry lecżyć ná złe
32:
ſpráwy ſwoie.
33:
T
Akże też thy moy miły poććiwy cżłowiecże/ gdy iuż oba=
34:
cżyſz ony przeminęłe cżáſy zátrudnione ſwoie/ ktorycheś
35:
vżywał w záwikłánych á nieobácżnych leciech ſwoich/ á iu=
36:
żeś przyſzedł ku ſpokoynym cżáſom ſwoim/ á wſzedłeś pra=
wie iáko


strona: 162

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 162.
1:
wie iáko do piękney łáźniey do ſpokoynych lath ſwoich/ wy=
2:
poćże s ſiebie ony pirwſze á zámotáne ſpráwy ſwoie/ á záw=
3:
ſtydawſzy ſie zá nie/ ieſli iákie niepomierne były/ odrzuć ie iá=
4:
ko niepotrzebne ſmiecie od ſiebie. A nátrzy ſie iáko gorzałką
5:
á oliwą á mydełkiem roſtropną powſcięgliwoſcią/ kthorać
6:
iáko gorzałecżká wygryzie á wyſuſzy ony pirwſze á niepo=
Lekárſtwo ná
złe ſpráwy.

7:
trzebne/ iáko zaſkorne wilgotnośći/ ſpráwy twoie/ á ożywić
8:
iáko oliwą inſze á poććiwſze zwycżáie w tobie/ á wybielić ie
9:
iáko barſkie mydełko/ że ſie bielić á ſwiećić káżdemu z dáleká
10:
będą ony poććiwe ſpráwy twoie/ s ktorych nápotym będzye
11:
roſłá nadobna á poććiwa ſławá twoiá. A potym ſie położiſz
12:
roſkoſznie ná onym łożecżku ſwoim/ ná kthorym ſobie odpo=
13:
cżywáć będzieſz/ cżekáiąc onego wdzięcżnego záwołánia pá
14:
ná ſwego/ gdyć káże do ſiebie przyść iáko miłemu przyiacie=
15:
lowi ſwemu do onych roſkoſznych pokoiow ſwoich/ iáko da=
16:
wno o nich w rozlicżnych piſmiech y o ich roſkoſzach ſłycha=
17:
my. A chceſzli wiedzieć y zrozumieć iákoć ma być áni ſtárość
18:
áni ſmierć nie ſtráſzna/ tu máło niżey ſobie álbo pocżytay ál=
19:
bo poſłuchay.
20:
Kápitulum viij.
21:
Przecż ſie przed ſtároſcią á przed
22:
ſmiercią trwożymy.
23:
A
Iż ſą niektorzy/ ták iáko ſie y máło
24:
wyſzſzey wſpomináło/ ktorzy Páná Bogá pro
25:
ſzą áby ſzedziwośći ſwey docżekáli/ á drudzy
26:
záſię przed nią ſie zdrygáią á bárzo ſie ią hy=
27:
dzą. Y zda mi ſie iż ty cżterzy rzecży tho ludziom mierżą/ iż ſie
28:
they ſtárośći boią á przed nią ſie trwożą. Iedná/ iż ſie káżdy
29:
nádziewa że ſie iuż w ſtárośći ſwey do żadney poććiwey ſprá
30:
wy y do żadney potrzeby przygodzić nie może. Druga/ boi=
31:
my ſie áby nam ciáłá nie zemdliłá/ thák iáko w niekthorych
32:
ſchorzáłych widamy/ iżby ſie też iuż ni nacż dobrego przygo=
33:
dzić nie mogł. Trzecia/ boimy ſie áby nam ták bárzo ſwiá
34:
tá nie omierźiłá/ żebychmy iuż áni krothofile żadney/ áni do=
35:
brey myſli żadney vżyć nie mieli/ iedno ták práwie ábychmy
Ee ijobumrzeć


strona: 162v

Kſięgi Trzecie
1:
grafika
2:
obumrzeć mieli iáko iáſkołki ná źimę. Cżwarta/ iż ſie iuż bliſz
3:
ſzey ſmierći nádziewamy niżli w inſzych cżáſiech/ bo poſpoli=
4:
cie po Ieſieni źimá bywa.
5:
Ale kto ſie ná to roſtropnie rozmyſli/ á wſzytko ſobie roz=
6:
waży/ tedy to ſnádnie ſam v ſiebie ználeść y rozeznáć może/
7:
iż ſie to wſzytko ku lepſzemu kończowi obroćić y przygodzić
8:
może/ niżli ták iáko my ſobie ſzácuiemy álbo niżli ſie nádzye=
9:
wamy. Abowiem kto ták mnima iż ſie iuż w ſtárośći ſwey ni
10:
nacż przygodzić nie może/ thedy ſie mnie zda iż teraz więczey
11:
niż kiedy w inſzych leciech ſwoich. Abowiem ácżechmy w on
12:
cżás mogli y ludziom y Rzecżypoſpolitey więcey ſłużyć/ ále
13:
nie ták potrzebnie y nie ták rozważnie/ iáko iuż teraz przyſzed
14:
ſzy ku roſtropnieyſzym látam ſwoim. Ktore y z dawnieyſze=
15:
go ćwicżenia/ y s poſtánownieyſzego bacżenia/ więcey ſie te=
16:
raz przygodzić mogą/ niżli w onych płochych młodoſciach
17:
náſzych. Bo dawno to ieſt oná ſtára przypowieść/ iż ſtári od
Stáry od rády
młody od zwá
dy.

18:
rády á młody od zwády. Bo kthora rzecż nie będzye ſłuſzną
19:
rádą á roſtropnym rozmyſłem rozważona/ trudno kiedi ma
20:
być y ſtátecżna y doſkonáła. Bo dawno Mędrcy ták o thym
21:
nápiſáli: Quia fruſtra ſunt arma foris, vbi non ſunt conſilia domi,
22:
to ieſt/ prożna ieſth ná ſtronie zwádá/ gdy nie będzie domá
23:
rádá.
24:
❡Chytroſcią moc może zwyciężyć.
Abowiem


strona: 163

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 163.
1:
A
Bowiem wiele o tym cżytamy/ iż oni ſtárzy ćwikowie á
2:
oni ſławni á zacni Hetmáni wiekow pirwſzych/ zawż=
3:
dy wiecey rozumem á vważnemi rádámi ſwemi porażáli/ ni
Sthrátágemá
Hánnibálowa
z Rzymiány.

4:
żli cżáſem mocámi. Pátrz co Hánnibál on ſławny Hetman
5:
Kárthágińſki vcżynił/ gdy Rzymiánie nań niewiádomie
6:
przyſzli/ tám gdzie z niewielkim woyſkiem leżał/ y záciągnę=
7:
li go w niebeſpiecżnym mieiſcu/ ták iż mu iuż bárzo duſzno by
8:
ło. A iż widział iż ſie mocą obronić nie mogł/ ſzukał rády iá=
9:
koby wżdy ſobie chytroſcią iáką pomoc mogł. Potym poſła
10:
wſzy pieſze miedzy chroſty/ kazał ſuchego gáłęzia s tłuſthych
11:
drzew co nawięcey nánośić. Potym ſłomámi przekłádáiąc
12:
á prochy á ſiárkámi przetrząſáiąc kazał wołom ná rogi ná=
13:
więzáć/ ktorich miał ieſzcże kilká ſet dla żywnośći w woyſce.
14:
Potym w nocy z woyſkiem ſwoim co go miał co nabliżey ći=
15:
chucżko ſie pod Rzymſkie woyſko podſzáńcował/ woły pu=
16:
śćiwſzy przed ſobą. A gdy iuż było co nabliżey/ kázał zápalić
17:
ony wiązáni. Ony kárwy rikiem y krzikiem wielkim w woy
18:
ſko Rzymſkie ſkocżyły/ ſtrách wielki vcżyniły/ woyſko roz=
19:
gromiły y oſwiećiły. A Hánnibál z ludźmi przyſkocżywſzy/
20:
woyſko ono ták przeſtráſzone y roſproſzone ſnádnie pobił á
21:
poráźił wedle myſli ſwoiey.
22:
Drugi raz tákże gdy s tymiſz Rzymiány ná morzu wod=
23:
ną bitwę zwieść miał/ tákże iż mu nierowno było/ kazał kil=
24:
ko okrętow do brzegu przypuśćić/ á nábrawſzy gárncow co
25:
nawięcey/ poſłał tákieſz pieſze miedzy ſkáły/ gdzie wężow ku=
Z Rzymiány
ná morzu Han
nibal chythrze
walcżył.

26:
py wielkie były/ y kazał onych wężow łopátámi w ony gárn=
27:
ce nágárnąć/ potym ſkorámi bydlęcemi ſurowemi obwięzo=
28:
wáć/ y bárzo wiele onych gárncow tákże ná wſzytki okręthy
29:
ſwoie kazał nánośić. Gdy ſie iuż názáiutrz bithwá ſtocżyłá/
30:
ták że ſie iuż okręty oſękámi zwárły/ tedy ſie iedni z Rzymiá=
31:
ny bili/ drudzy w ich okręty ony gárnce z wężmi miotáli/ tám
32:
że ſie ony gárncze roſpadáły/ á wężowie ludzyom iednym zá
33:
boty/ drugim zá ſzyię lázły/ ięły ſie kręćić. Ludzie oni ták ſro=
34:
dze przeſtráſzeni woleli ſie wężom bronić niżli bitwy pátrzić
35:
tákże ie ſobie powoli poráźił wedle myſli ſwoiey. A tu pátrz/
36:
iáko rozważna rádá á ſpráwá/ więcey cżáſem może niżli na=
37:
więtſza moc.
38:
Tákże Semiramis oná walecżna krolowa Bábilońſka/
39:
gdy woyſká nieprzyiacielſkie pod iey ſie miáſtem położyły/
Ee iijnárádzi=


strona: 163v

Kſięgi Trzecie
1:
nárádziwſzy ſie ſtárych á bywáłych krykſmanow/ kazáłá iá=
2:
ko świta bydłá wſzytki przed miáſto ku woyſkom nieprzyia
3:
cielſkim podemgłę wygnáć/ á v káżdego bydlęciá zbroynego
4:
cżłowieká poſtáwiłá/ kthory gáłąź zieloną czo nawiętſza v=
5:
nieść mogł nioſł nád ſobą. Ludzie oni co przed miáſtem leże
6:
li vſłyſzawſzy ryk ruſzyli ſie ku onemu rykowi chcąc korzyśći
7:
doſtáć. Vyrzeli też ony wiechy/ mnimieli áby bydło ták pu=
8:
ſtopás miedzy chroſty chodziło/ rzućili ſie ledá iáko á nie o=
9:
ſtrożnie ná ono bydło/ á on lás w nie/ á oná też z drugiey ſtro
10:
ny z drugimi ludźmi przyſkocżywſzy/ ludzi zetrwożone kto=
11:
re on lás bił/ y ony drugie ktorzy ſie ieſzcże trwożyli ſnádnie
12:
poráźiłá.
13:
A ták niech tego nikt nie powieda/ áby ludzie ſtárzy á by=
14:
wáli w tákich potrzebach w niwecż ſie przygodzić nie mieli.
Bywáli ludzie
do rády do=
brzy.

15:
Abowiem y márynarz ſtáry á bywáły/ co v rudlá ábo v kom
16:
páſu ſpokoiem ſtoi á rády drugim dodawa/ dáleko ieſth po=
17:
trzebnieyſzy niżli owi co po powroziech biegáią/ máſztow ſie
18:
álbo żaglow chwytháią/ á nie záwżdy wiedzą co cżynią/ by
19:
ich owi ſtárzy á bywáli nie vpomináli. Abowiem máłoć ná
20:
tym iż kto powrozy tárga/ álbo potkowy łamie/ á dáley nic/
21:
áni ſpráwy/ áni rády żadney w ſobie nie ma/ też tylko zá ied=
22:
nego tákież iáko y inſzy ſtánie. Ale gdzie ieſt rádá rozważna/
23:
á ſpráwá ćwicżona/ więcey ieden rádą ſwą poráźić y ſprá=
24:
wić może/ niżli ich wiele co nic nie vmieią. A thák thu ſtháry
25:
niechże ſie dla tey przycżyny nic ſtárośći ſwey nie lęka/ áby ſie
26:
iuż ni nacż przygodzić nie miał/ dáleko ſie záwżdy więcey mo
27:
że przygodzić z rádą á s pámięcią á z bywáłoſcią ſwoią/ ni=
28:
żli wiele młodych co nic nie vmieią/ y nic nie vmieli/ y nic po
29:
rádzić nie mogą/ thylko z dáleká ſtoiąc náſłuchawáią gdzie
30:
drudzy młocą.
31:
❡Druga przycżyná przecż ſye ſtá=
32:
rośći boimy.
33:
I
Eſt też druga przycżyná przecż ſie przed ſtároſcią trwo=
34:
żymy/ á to tá/ iż ſie boimy áby nam ciáłá nie zemdliłá/ że
35:
by iuż ták záwżdy leżeć álbo ſiedzieć muſiáło/ á iżby ſie iuż ná
36:
żadną ſpráwę dobrą á nákoniec ni nacż nie przygodziło. To
37:
ácżći prawdá ieſt/ iżći iuż ku ſtárośći nie ták buyne á poſkocż
38:
ne być muśi/ ále iżby ſie nie miáło w niwecż nie przygodzić/
máło tego


strona: 164

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 164.
1:
máło tego widamy/ chybá iżby było iákie názbyt ochorzáłe/
2:
á od Páná Bogá ſkaráne.
3:
A wſzákoż y ono názbyt poſkocżne álbo názbyth buyne á
4:
ſzalone/ niewiem co też ma naprzod przed owym ſtátecżnym
5:
á ſpokoynym. Bo tho znaydzie y miedzy młodemi ludźmi/ iż
6:
będzie ieden byſtrzeyſzy á ſzaleńſzy niż drugi. Ale by ſie ná ko
7:
go ſtátecżnego przypuśćili co komu lepiey przyſtoi/ pewnie=
8:
by ow motylicżká przegrał co ſkacże iáko kozieł po płociech.
9:
Bo záprawdę ieſli co komu przyſtoi/ thedy nadobny ſtátek
10:
młodemu cżłowiekowi. A zową go więc poważni ludzie pá
11:
nienką/ powiedáiąc iż cżyſty ſtátecżny młodzieniecz/ by miał
Wierći proch.

12:
być pánienką. Ale náſz poſkocżny názbyt/ á ná coż ſie iego fi=
13:
gle przygodzą? Bo y ſobie ſzkodzi y ludziom. Bo ieſli ná ſzká=
14:
pie tedi ſie wierći/ kręći/ biega/ dármo nigdi nie poſtoi. Więc
15:
álbo co potłucże/ álbo poprzewráca/ álbo kogo zdepce/ á ſam
16:
też álbo o trágarz w łeb álbo o gáłąź w gębę weźmie/ álbo y
17:
s ſkápą pádnie/ á pothym modrem płátem nogę vwija. Ieſli
18:
też pieſzo/ to álbo przez ſtoły álbo przez łáwki ſkacże/ iednego
19:
nogą w bok/ drugiemu ſzpadą po gębie/ á ſobie theż álbo w
20:
bok/ álbo w goleń/ álbo ſklenice potłucże. Owa niewiem áni
21:
rozumiem nacż ſie ony figle iego przygodzą. Bo ni do męſt=
22:
wá/ ni do żadney pothrzebney rzecży/ chybá vciekáć á przed
23:
guzem vſkákowáć toby ſie wżdy ná to zeſzły.
24:
Azaſz też vbogi ſtárzec nie może ſobie nadobnych á ſtátecż
25:
nych á ſpokoynych przechadzek vżyć około ſtawkow/ ábo po
26:
ſadecżkoch ſwoich/ álbo theż po polu/ pátrzáiąc nie máſzli w
27:
pſzenicy kąkolu. A potym przyſzedſzy ſiadſzy ſobie v chędogie
28:
go ſtoliká ſmácżnych á pomiernych potrawecżek ſie náieść/ á
29:
potym ná ſwym przyrodzonym inochodnicżku/ ktory ná no=
30:
gách pan/ ná białym á nadobnym łożecżku ſie przeieździć/ s
31:
cżeladką ſobie pomowić/ pożártowáć/ pokrothofilić. A ieſli
32:
też iáki doſtátecżny/ może też ſobie y iáką ćichą muzycżką gło
33:
wkę náſzychtowáć/ á potym ſie ſmácżno przeſpáć/ á pothym
34:
ſie też obudziwſzy to ſpráwowáć co też iuż iego ſtanowi na=
35:
leży. A coż ma ow látácż álbo ſkocżek przed nim? ktoremu ſie
36:
łeb nigdy vſpokoić nie może. Nadobne wirſzyki łáćińſkie ie=
37:
den tákże ſpokoyny pan nád łoſzkiem był ſobie kazał nápiſáć:
38:
Stet quicun vult ſublimi lubricus in aula,
39:
Me tamen nil faciat at ſola dulcis quies.
40:
Co po polſku ták może właſnie wyłożyć:
Ee iiijNiech ſie


strona: 164v

Kſięgi Trzecie
1:
Niech ſie kto chce dziwuie ſciánam málowánym/
2:
Niech też kto chce kołáce botem podkowánym/
3:
Mnie iuż nic nie ſmákuie iedno wdzięcżny pokoy/
4:
A ty iuż tám v dworá wierę co chceſz rokuy.
5:
A wſzákoż áby iuż tá obleżáłość ták miáłá być nikcżemna/
6:
iżby ſie też iuż niemiáłá ni nacż przygodzić/ tedyby też to po=
7:
ććiwemu cżłowiekowi/ chociay podſtárzáłemu/ záſię nie prá
8:
wie przyſtało. Boć też to więc drugiemu z nałogu á ze zwy=
Pokoy ſtárego
iáki ma być.

9:
cżaiu cżáſem przypádnie. Boć iedno źwirzętá tákiego poko=
10:
iu ſzukáią/ nátkawſzy brzuch lázą w gęſte ſzeliny/ á kryią ſie/
11:
áby im też iuż nikt onego ich pokoiu nie przekáźił. A wſzákoż
12:
pokoy od burdy/ pokoy od práwá/ pokoy od zbytkow/ pokoy
13:
od inych niebeſpiecżnośći ſwiátá tego/ ten nadobnie ſtátecż=
14:
nemu á poważnemu ſtárczowi przyſthoi. Ale iżby ſie iuż nie
15:
miał áni Rzecżypoſpolitey/ áni przyiacielom przygodzić/ ty=
16:
lo ták leżeć iáko niedźwiedź mrucżąc á łápę sſąc w bárłogu/
17:
toby mu też záſię bárzo nie przyſtało. Bo możeć cżłowiek po
18:
ważny śiłá dobrego y bez trudnośći y ſobie y ludziom cżynić
19:
Iednym porádą/ drugim też pomocámi iákiemi/ to przez li=
20:
ſty/ to przez poſły/ á cżáſem też y ſámemu ná iákim leguchnym
21:
wozecżku bez potrzęſow á bez poſkokow nie wádzi ſie prze=
22:
ieździć. A ták gdi tym kſtałtem będzie ſtárośći ſwey vżywał
23:
tedy więcey roſkoſzy niż kłopotu będzie vżywał/ á nic mu nie
24:
záwádzi ono ſpokoyne á niepoſkocżne ciáło iego.
25:
❡Trzecia przycżyná przecż ſye
26:
ſtárośći boimy.
27:
T
Rzecia przycżyná przecż ſie ludzie ſtároſcią brzydzą ieſt
28:
podobno tá/ iż ſie drugiemu ták zda/ iż iuż ma ták zgrzy=
29:
bieć/ iż mu iuż wſzytki roſkoſzy y wſzytki krotofile ſwiátá te=
30:
go omierzną/ á iż ich ni w cżym vżyć nie będzie mogł. Ale po=
31:
wiedz mi kto/ co ieſt lepſzego/ ſámemuli młoćić/ cżyli v młoc=
32:
kow ſtać á doględáć áby dobrze wymłacáli? Tákże y poćći=
33:
wemu á ſtátecżnemu cżłowiekowi/ nie lepieyże mu ná to pá=
34:
trzyć gdi ſie ſzaleńcy trzęſą/ ſkacżą/ máſzkáruią/ rozmáite kro
Skoki tłuką bo
ki.

35:
thofile wymyſláią/ niżliby ſie ſam trząść miał/ álbo ſie ſlizáć
36:
miał iáko kozieł po lodu/ boby theż tho iednák nadobnie iego
37:
miłośći przyſtało/ podpiráiąc ſie owym drugim dziátkiem z
38:
głogu álbo s przmielu wyſtrugánym. A pothym nápátrzy=
wſzy ſie o=


strona: 165

żywotá poććiwego cłżowieká.Liſt 165.
1:
wſzy ſie onych rozlicżnych krotofil/ nabęcżawſzy ſobie łeb ro=
2:
zmáitemi muzykámi/ ſmácżniey ſobie y zyeść może/ y potym
3:
ſobie wdzięcżnego pokoiku po ſwey myſli vżyć. Acżeſmy ſie
4:
iuż też doſyć o tym náſłucháli co ty ſkocżki vmieią/ y do cżego
5:
ludzi przywodzą/ to iuż iemu máło do tego/ niech ſobie máże
6:
boki álbo goleni iáko kto chce/ álbo też mieſzká ſpowiedzi ſłu
7:
cha/ ieſli iutro będzie mogł ſkákáć/ cżyli ieſli ſie vtrząſnął: bo
8:
záwżdy po krotofilach dobrey bieſiády trzebá: á tá iáko ſie z
9:
mieſzkiem nie zrozumie/ trudno więc dobra być ma.
10:
A wſzákoż poważny cżłowiek ma thego przeſtrzegáć/ áby
11:
thákie krotofile nie były ſzkodliwe/ nie obráźne/ nie krwáwe/
12:
iáko to bywa w turniroch/ w gonitwach/ w ſzyrmirſtwach/
13:
iż nie ieden cżáſem z záwiązáną głową álbo nogą chodzi/ ál
14:
bo rękę długo ná kithaycze nośi/ á pſiem ſádłem náciera. Ale
15:
máiąli być krotofile/ máią być poććiwe/ pomierne/ bez ſzko=
16:
dy á bez vrázu ieden drugiego.
17:
Abowiem ciáło náſze ieſt ſobie cżáſem wielkim przyiacie=
18:
lem/ á cżáſem też wielkim nieprzyiacielem. Bo ſobie ieſt przy
19:
iacielem/ gdy ſobie nadobnych/ ſpokoynych/ á pomiernych
20:
cżáſow vżywa/ nie názbyt ſie też pieśći/ á nie názbyt też prá=
21:
cuie. Ale gdy ſie też ná ſwą wolą roſpuśći/ tedy mu ſie zda á=
22:
by wielkiey krothofile vżywáło/ áno wielkiey nędze/ gdy ſie
23:
po ſciánach tłucże/ gdy rozmáite koziełki przewráca/ gdy ſie
Krotofile bo=
lące.

24:
we zbroi vkołáce/ gdy ie ze wſzech ſtron tłuką/ y mnima áby
25:
krotofil vżywał/ á on ſie vda ná rozmáithe guzy/ ná rány/ á
26:
cżáſem y ná ſmierć/ iáko ſie tego wiele przytrefuie. Abowiem
27:
w thákich krotofilach cżáſem śiłna ſimulácia bywa. Tobieć
28:
ſie zda iż weſoł/ á tám niewieſz dáley co pod pokrywką wre.
29:
Bo iednego guzy á bliſka fránczá fráſuie/ drugiego też długi
30:
á cyrography/ á ták też y ine przypadki. Bo y ſzkápáć ſie bę=
31:
dzie cudna zdáłá pod cudnym pokrowcem/ á gdy go odkry=
32:
ieſz/ álić kłápouchy álbo iáki przeſlągły.
33:
A ták ſtátecżny cżłowiek nierowno lepſzych y poććiwſzych
34:
krotofilek ſobie vżyć może/ ſiedząc á dziwuiącz ſie dziwnym
35:
zawrotom ſwiátá tego/ niżli then tłukąc ſie poſkocżny kuro=
36:
płoch. A mądrzy ſtárzy ludzie bárzo ſie rádzi tym tho rze=
37:
cżam nikcżemnym pirwey dziwowáli/ ná ty teátrá/ tho ieſth
38:
ná máyeſtaty ktore ná to ſpráwowano áby ſie z nich ſtátecż=
39:
ni ludzie krotofilam dziwowáli/ bárzo rádzi ſie ſchodzili/ na=
40:
dobnie ſie ieden z drugim o dziwnych obłędnoſciach y obłu=
dnoſciach


strona: 165v

Kſięgi Trzecie
1:
dnoſciach ſwiátá tego y námowili y náſmiali/ y myſli ſwe v=
2:
cieſzyli/ y ćwicżenia ſobie námnożyli/ y potym do domu przy
3:
ſzedſzy dziatkam álbo też ſłużkam to nadobnie rozwodzili co
4:
ieſt ſzkodliwego á co ieſth przyſthoynego komu wedle biegu
5:
ſwiátá tego.
6:
Kápitulum ix.
7:
A cżwarta przycżyná przecż ſie ludzie przed ſtá=
8:
roſcią wzdrygáią. A tu będzie iáko ſye
9:
ſmierći nie lękáć.
10:
grafika
11:
C
Zwarta przycżyná przecż ſie ludzye
12:
przed ſtároſcią wzdrigáią/ to ieſt iż ſie iuż po
13:
niey bliſkiey ſmierći nádziewáią. Bo z gromu
14:
poſpolicie álbo dzdzu iákiego nawálnego trze
15:
bá ſie grádu nádziewáć. Ale mądry á rozwa=
16:
żny cżłowiek/ niewiem cżemu ſie tego lękáć ma co ieſt powi=
17:
nien/ á pewnie powinien kiedy tedy vcżynić iáko dłużnik kto
18:
ry ſie bliſkich god lęka. Ale lękay ſie ty iáko chceſz/ bo ieſli nie
19:
ná gody/ tedy pewnie ná ſrzodopoſcie álbo wioſce puknąć/ á=
20:
bo ſie workowi wytrząſnąć.
21:
Abowiem pomyſliwſzy ſobie iż nas ták náturá w thę nie=
22:
wolą záprzedáłá/ á nikt ſie s tego áni wykupić/ áni wypro=
śić/ áni ża=


strona: 166

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 166.
1:
śić/ áni żadną mocą wybawić nie może. A o coż ſie tu iuż tro=
Náthurá nas
w niewolą zá=
przedała.

2:
ſkáć? owſzem pilnieyſza o tho ſie ſtáráć/ áby to kiedykolwiek
3:
przidzie co powinnie prziść ma/ prziſzło z dobrjm rozmyſłem
4:
z roſtropnym poſtánowieniem/ z vſpokoionym ſumnieniem
5:
á z boiáźnią Bożą. A gdy ſie w tho nadobnie poććiwy cżło=
6:
wiek vbierze/ iuż iáko w pewney zbroi może ſie onego oſtáte=
7:
cżnieyſzego nieprzyiacielá ſwego ſmierći nicz nie lękáć. Boć
8:
ſie iedno táki káżdy trwogi boi/ ktory o niey nigdy nie myſli/
9:
áni ſie iey przypátruie/ áni żadney przypráwy nie ma/ czoby
10:
ná ſię cżáſu oney nienádzieſzney potrzeby ná ſię włożyć miał.
11:
A to práwie nienadzieſzna potrzebá/ s ktorey nas y Pan náſz
12:
nadobnie vpomináć racży/ ábychmy vſtáwicżnie záwżdy ku
13:
tey potrzebie gotowi byli/ gdyż niewiemy nie tylko dniá ále
14:
y godziny/ kiedy ná nas z nieobacżká iáko złodziey przypaść
15:
ma. Też záſię gdy ſie ná to poććiwy á rozważny cżłowiek
16:
rozmyſli/ iż nie był nigdy żaden mocarz/ áby ſie tey burdzie o=
17:
bronić miał/ áni żadne ták twárde mieyſce ná ſwiecie/ áby s
18:
cżáſem odmienić/ ſpádáć/ á w niwecż ſie obroćić nie miáło.
19:
A cżemuż ſie on lepſzym nád inſze rozumieć ma? á ocżże ſie ták
20:
bárzo fráſowáć ma? gdiż to ieſt káżdy powinien/ á żaden mo
21:
carz nigdy ſie temu obronić nie mogł?
22:
Poſiadałći Alexánder wielki wſzythek ſwiát/ że mu ſie ża=
23:
den narod nigdy oprzeć nie mogł/ y w dziwnych á w ſrogich
24:
przygodach bywał/ á gdzieſz ſie podział? Bijałći też Herkules
25:
dziwne ludzi/ dziwne narody/ á nákoniec s ſmoki y ze lwy ſie
26:
łamał/ á gdzieſz ieſt? Albo on Sámſon co wieże mury oba=
27:
lał/ álbo lwom páſzcżeki rozdzierał/ cżeluſcią oſłową kilká ty
28:
ſięcy ludzi pobił/ páthrzże ieſli ſie ſmierći obronił álbo mogł
29:
obronić? Nuż oni Hektorowie/ Achilleſowie/ álbo on ſłáw=
30:
ny Lizimach co gi był Alexender wielki lwowi okruthnemu
31:
kazał wyrzućić/ iáko ſie obronił/ y iáko lwá ſrogiego vdawił
32:
kto cżyta to iuż wie/ á gdzieſz ſie podział?
33:
❡Cżemu ſie tego lękáć co powinnie być muśi.
34:
A
Gdyżechmy wſzyſcy tym práwem oſądzeni/ á pod then
35:
dekreth poddáni/ á widzimy iż áni żaden krol/ áni żaden
36:
potentat/ áni żadny ſwięty od tego dekretu nigdy do wyſzſze
37:
go práwá áni do ſiedmi miaſt ápellowáć nie mogł/ iedno iż
38:
gi ſkromnie káżdy przyiąć á ná ſobie gi nośić muſiał/ á cżegoż
my ſie też


strona: 166v

Kſięgi Trzecie
1:
my ſie też nędzni robacżkowie nádziewáć mamy? á cżymże=
2:
bychmy ſie lepſzemi ſobie zdáć mieli/ niż oni dziwni ludzie?
Stały ni ma
ſie przecż śmier
ći lękáć.

3:
Owſzem vważywſzy to ſobie/ iż to powinnie znośić mamy/
4:
á cżemuż ſie przed tym wzdrygáć álbo ſie tego lękáć mamy?
5:
Bo ácżći to ieſt przyrodzeniu náſzemu ſtráſzna rzecż rozłą=
6:
cżyć ſie s ſwiátem y z onemi nałogi iego/ ktorimechmy tu iuż
7:
przywykli á w nich ſie roſkocháli/ ále vciekſzy ſie do rozumu
8:
iż to iuż inácżey być nie może/ á iż to iuż ieſt rzecż powinna/ á
9:
ktemu do obietnic Páńſkich/ iż wierny żadny nie vmiera/ ie=
10:
dno iż idzie do lepſzego żywotá/ á cżemużbychmy ſie tego lę=
11:
káć álbo ſie przed thym wzdrygáć mieli? owſzem ſie záwżdy
12:
o to ſtáráć áby nas cżás tymi wiernemi ták záſtał/ iákobych
13:
my wedle obietnic Páńſkich záwżdy żywi byli/ gdyż złośći=
14:
wy wedle dekretow Páńſkich/ káżdy w złośći ſwey obum=
15:
rzeć muśi.
16:
A ták owſzem cżłowiek ktory iuż ku ſwym poććiwym á ſze
17:
dziwym látom przyſzedł/ á iż iuż ieſth nieiáko imi ociążon/ á
18:
czegoż ſie iuż inſzego ma nádziewáć? owſzem cżáſu tego z rá=
19:
doſcią cżekáć/ á k niemu ſie záwżdy/ wedle náuk y obiethnicz
20:
Páńſkich co napiękniey gotowáć y ſpráwowáć/ á nędze dłu
21:
go nie ćirpieć. Bo chciałbych kogo ſpytháć/ gdyby kogo cho=
22:
ciay żártem zá nogi powieſzono/ y pythano go/ á iuż ſie każeſz
23:
vciąć? powiedziałby/ ále ſie boię bych ſie nie ſtłukł. Pytano=
24:
by go: á coż woliſz/ álbo ſie máło przytłuc/ ábo ták długo wi
25:
ſieć? O pewnieby ſie káżdy wolał kázáć vciąć chociayby ſie
Lepiey zárá=
zem odćirpieć
co potym ma
być.

26:
przytłuc/ niż thák długo wiſieć. A tákże zeſzłemu w leciech á
27:
ſzedziwemu á práwie iáko zá nogi obieſzonemu/ máło mu ſie
28:
nie lepiey zárázem iuż ochynąć/ niżli ták długo zá nogi wiſieć
29:
á cżekáć/ á iednákże tám przedſię być á przedſię ſie ochynąć.
30:
Abowiem iáſnie to wſzyſczy znamy/ że ſie tu iáko po cien=
31:
kim lodu ſlizamy/ áni żaden z nas nie wie/ gdzie ma w prze=
32:
rębl wpáść/ álbo gdzie ſie záłomic ma. A coż inſzego czynić?
33:
Przedſię ſie tego nie lękáć cżego ſie vſtrzedz nie możemy. Boć
34:
ſtrách ieſt ná nas iáko ná dzyeći máſzkárá co twarzy odmie=
35:
nia/ thylko iedno ſthráſzy á nic nie vcżyni. A wſzák widamy
36:
dzieći kiedy więc s kim igráią/ to mu rády/ tho ſie w nim ko=
37:
cháią/ á ſkoro ná ſię ſzpetną máſzkárę włoży/ tho wnet przed
38:
nim vciekáią/ á ſkoro ią záſię zeymie/ to wnet záſię do niego z
39:
rádoſcią bieżą. Tákżeć też człowiek mądry á rozumy kto=
40:
ry nie ieſt iáko dziecię/ gdy ſie rozmyſli iż pod tą ſzpetną má=
ſzkárą pod


strona: 167

żywotá pocżćiwego cżłowiekáLiſt 267.
1:
ſzkárą pod ſtráchem nie máſz ſie cżego bać/ widzi iż tám cżym
2:
ſtráſzy ſzkodliwego nie máſz nic/ á cżemuſz ſie thego lękáć ma
3:
co obráźić nie może á co ieſt rzecz powinna/ á wziąwſzy myſl
4:
ſtátecżną przed ſię nigdy mu żaden poſtrách/ áni ſmierć ſro=
5:
ga áni ſtráſzna nie będzie.
6:
❡Poććiwemu przecż ma być śmierć ſtráſzná.
7:
A
Bowiem poććiwemu á rozumem ozdobionemu cżłowie
8:
kowi á cżemu być ma ſmierć ſtráſzna? gdy nicz ná ſwym
9:
ſumnieniu nie cżuie coby mu do łáſki Páńſkiey/ do żywothá
10:
wiecżnego przekáźić miáło/ gdyż ozdobił ſtanicżek ſwoy tá=
Zadne mieyſce
przed śmiercią
nie zákryie

11:
kim żywotem y thákiemi ſpráwámi że y po ſmierći ſławá ie=
12:
go nigdy vmrzeć nie będzie mogłá. Gdy też będzie pewien iż
13:
duſzá oná miła iego w roſkoſzy á w rádośći záchowaná być
14:
ma áż do záwołánia ſwego/ á ciáło też iáko ſmácżnym ſnem
15:
iż też vſpokoione będzie. Gdyż wie iż to pewna á nieomylna
16:
rzecż ieſt/ á s cżáſem ná káżdego przypáść muśi. Gdyż wie iż
17:
żadnego ták pewnego áni mocnego mieiſcá nie máſz ná ſwie
18:
cie/ gdzieby ſie przed tym zákryć miał. Ani żadnego mocarzá
19:
nie máſz/ coby go od tego obronić miał. A czo ma byc ponie=
20:
woli/ á cżemu tego z dobrą wolą cżekáć nie ma? Gdyż y gość
21:
wdzięcżnieyſzy czo ſam s chući á z miłośći przydzie do kogo/
22:
niżli ow czo go wloką á on ſie wydziera/ á práwie gwałtem
23:
vkázuie onę niechuć ſwoię.
24:
Prawdáć ieſt iż kto ſie názbyt zábáwił ſwiátem tym mi=
25:
zernym/ á tymi docżeſnemi nędznemi obłudámi iego/ ktory
26:
ſie vzłoćił/ vpſtrzył/ gmáchy pomármurował/ poálábáſtro=
27:
wał/ pozłoćił/ piſka/ hucży/ trąbi/ á dziwnemi kſtałty roſko=
28:
ſzy ſwoich vżywa/ że themu ſmierć muśi być ſtráſzna y żáło=
29:
ſna. Ale ieſzcże będzie żáłoſnieyſza/ gdy z guzow álbo s frán=
Zabawiony
ſwiáthem boi
ſie śmierći.

30:
cuzow/ álbo z dziwnych wrzodow nań nieobácżnie przypá=
31:
dnie. Ano ſtrách/ áno żáłość od onych nałogow ſwoich/ áno
32:
ſumnienie drży nie cżuiąc nic dobrego w ſobie/ áno ni wiári/
33:
ni ſpráwy/ ni nádzieie/ áni żadney ſtałośći niemáſz/ áno ieſz=
34:
cze dyabeł poddyma áby w roſpácż przyſzedł/ á ſwiát łudzi/
35:
á ciáło drży przed ſtráchem. Ale cżłowiek w ſtátecżney my=
36:
ſli ſwey poſtánowiony/ ktory poććiwie á pomiernie á pobo=
37:
żnie vżywał záwżdy cnotliwych cżáſow ſwoich/ ktory ſie ro
38:
zmyſla iż to co ocżymá widzi nigd y iego nie było/ ták tego iá=
39:
ko pożycżánego vżywał/ á záwżdy to powinien był wroćić/
Ffálbo ine=


strona: 167v

Trzecie Kſięgi
1:
álbo inemu oddáć kiedy mu iedno roſkażą. A cżegoż ſie ma lę=
2:
káć? á cżegoż ma żáłowáć? Y owſzem to wſzytko z dobrą wo
3:
lą woli oddáć/ s czegoby potym ſrogą licżbę cżynić miał.
4:
Abowiem dobry dłużnik kthory ſie zádłuży/ á wie iż onym
5:
zádłużeniem wiele ſobie zárobić może/ á záſię onymże vrob=
6:
kiem wie pewnie iż style troie vgonić może/ o bárzo rad dług
7:
on zápłáći. Tákże cżłowiek pobożny zádłużył ſie Pánu/ wiel
8:
ki dług wziął od niego dobrodzieyſthwá iego/ á ieſliże ſie w
9:
tym dobrodzieyſtwie Páńſkim pobożnie á poććiwie zácho=
10:
wał/ o wiele ſobie vrobił/ á tym vrobkiem wielkich ſobie ſkár
11:
bow doſtáć może/ á iuż tego pewien á iſt o wiecżnych á nie=
12:
docżeſnych ſkárbiech ſwoich. A cżemuż ſie ma wzdrygać/ á=
13:
by ten dług Pánu záś wroćił? gdyż iuż im wiele vrobił/ y ie=
14:
ſzcże ſie wiele ſkárbow po nim nádziewa. Ale ow nędzny dłu
15:
żnik co iáko ſzwiec kiedy ſie ná ſkory zádłuży/ tedy podeſzwá
16:
mi wypłaca/ kthory iuż żadney nádzieie w wielkim zarobku
17:
nie ma/ tylko ſie lichmániną żywi/ á lichwy płáći/ o bárzo mu
18:
cięſzko wroćić czo ſie komu zádłużył/ á przedſię rad nie rad/
19:
przydzie ſwięthy Marćin/ day cżyńſz/ á czo ſie go náſádzáią
20:
álbo námęcżą to wniwecż.
21:
A wiele poććiwych ludzi było y pogáńſkich y Krześćijáń==
22:
ſkich co dobrowolnie ſmierći ſzukáli á ſobie iey życżyli.
23:
Ano y Dawid ná wielu mieyſczach Páná Bogá prośił/ áby
O śmierć ſwię
ći prośili.
w Pſal. xxvj.
Luk. w j. Kapi.

24:
mu dał oglądáć ſkárby w ziemi żywiączych. Ano y Prorok
25:
Ionás leżąc przed Niniwen miáſtem ná onej gorze pod ſłoń
26:
cem prośił Páná o ſmierć. Ano y on ſtárzec Symeon ſwię=
27:
ty gdy poznał zbáwicielá ſwego ná ręku ſwoich/ tedy prośił
28:
Páná áby go iuż opuśćił/ á wziął go do chwały ſwoiey/ po=
29:
wiedáiąc iż mi thego iuż nic nie żal/ gdy oglądáły ocży moie
30:
zbáwicielá ſwego. Nuż záſię ludzie pogáńſczy/ tylko dla ſła=
31:
wy ſwey ná wielkie niebeſpiecżeńſthwá á práwie ná ſmierć
32:
ciáłá ſwe wydawáli/ ná dziáłá nábiegáli/ przez woyſká ſie
33:
przebijáli/ ná mury y w ognie wſkákowáli.
34:
A co rozumieſz o onych co ſie byli w onym Troiáńſkim ko=
35:
niu záwárli/ ieſli ſie ći byli dobrowolnie ná ſmierć nie wydá
36:
li? Bo Grekowie gdy iuż Throiey dobyć nie mogli/ vcżynili
37:
poſtáwę y ten kſtáłt okazáli/ podziękowawſzy bogom ſwo=
38:
im/ iż iuż precż od onego miáſtá odciągnęli. A ná pámiąthkę
39:
tám bycia ſwego/ á ná chwałę bogom ſwoim/ zbudowáli ko
40:
niá wielkiego z drzewá/ y pięknie gi vmálowáli/ w kthorym
záwárli


strona: 168

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 168.
1:
záwárli kilká ſet ludzi Rycerſkich. Vbodzy Troiánowie ro
2:
zrádowawſzy ſie onemu pokoiowi ſwoyemu/ zbyegli ſie ná
Troiáńſki kon.

3:
dziw do onego koniá/ y vrádzili ſobie áby gi ná wiecżną pá=
4:
miątkę do miáſtá wciągnęli. Pothym ſztukę muru niemáłą
5:
obálili oną beſtią/ z wielką trudnoſcią w miáſto wtocżyli/
6:
potym ſobie iuż weſołych cżáſow vżywáli. A gdy ieſzcże oko
7:
ło oney ſzkápy ſtali/ przybieżał Laokron krolewic kthory był
8:
duchowny/ y vderzył w onę ſzkápę ſzefelinem/ mowiącz do
9:
nich: Nonne hæc in noſtros ſtructa eſt machina muros? A co wie=
10:
dzieć pánowie/ ieſliże thá ſzkápá ná náſze złe á ná náſze mury
11:
nie ieſth zbudowaná? Czoż rozumieſz bylili ći w ſtráchu czo
12:
tám w ſzkápie ſiedzieli? Potym w nocy z oney ſzkápy wyſko=
13:
cżiwſzy w kilku mieiſcach miáſto zápalili/ ná beſpiecżnie ſpią
14:
ce vderzyli/ bo ſtrách wielkie ocży ma/ Grekowie też wnetki
15:
przyſkocżyli/ tákże nędzne miáſto wzięli y rozſzárpáli.
16:
A ták wiedzącz to vważny cżłowiek/ iż w ſmierći żadnego
17:
ſtráchu nie máſz/ wiedząc iż y ludzie ſwięći/ j ludzie pogáńſcy
18:
nic ſie przed nią nie trwożyli/ owſzem ſie w nię dobrowolnie
Smierć duſze
nigdy dotknąc
nie może.

19:
wdawáli. A ktemu ieſzcże y w złym drudzy ſumnieniu/ y ża=
20:
dney ſpráwy około ſiebie poſtánowioney nie máiącz. A cże=
21:
muż then poććiwy máiącz ſumnienie beſpiecżne/ cżyſthe/ á od
22:
wſzego wolne/ poſtánowiwſzy nadobnie ſwe ſprawy wſzy=
23:
tki/ z rozważnym vmyſłem ná wſzem poſtánowiony będąc/
24:
á cżemużby ſie tey beſtiey á tey niemey twarzy lękáć miał? kto
25:
ra tylko iż ciáło vſpić może/ ále duſzá miła nigdy od niey do=
26:
tkniona być nie może/ ták iáko nas w tym Sálomon beſpie=
27:
cżnie viśćił.
28:
❡Y pogáni y cżárći ſmierći nie gánili.
29:
W
Iele piſmá y przykłádow thákichbychmy ználezli/
30:
gdzie y pogáni/ y cżárći ſmierći nigdy nie gánili/ y o=
31:
wſzem ią chwalili. Ano Sylenus też Mędrzec ieden/ gdy do
32:
Adryaná Ceſárzá był zá więźniá przywiedzyon/ gdy z nim
33:
wiele rozmawiał/ po rozmowach onych prośił Ceſárzá áby
Adrian Ceſarz
á Silenus.

34:
go wolno puśćił. Ceſarz go ſpytał/ á co mi zá tho daſz? Po=
35:
wiedział mu Sylenus: á coć mam dáć kiedy ſam niemam nic
36:
ále cie náucżę tákiey rzecży coć zá wielki ſkarb ſtánie. Pythał
37:
go Ceſarz coby to tákiego było. Powiedział Mędrzec: A to
38:
napirwey/ żáłuy żeś ſie vrodził/ á potym proś Bogá ábyś co
Ff ijnarychley


strona: 168v

Kſięgi Trzecie
1:
narychley vmárł. Boś ſie vrodził/ chociaś Ceſarz/ ná wiel=
2:
ką nędzę/ ná wielki kłopot/ á ná wielkie niebeſpieczeńſtwo ży
3:
wotá ſwego/ ábowiem nie iedná ſmierć zá tobą chodzi/ á ro
4:
zmáići ludzie o tobie y rozmaitemi kſtałty rádzą/ iákoby cie
5:
s ſwiátá zgłádzili. A przedſię co w thym kłopotow/ fráſun=
6:
kow/ á niebeſpiecżeńſtwá vżywieſz/ á zwłaſzcżá w thych za=
7:
mieſzkach ſwoich/ to będzieſz miał w zyſku. A ſkoro vmrzeſz/
8:
iuż ſobie do káżdego pokoiu/ do káżdego beſpiecżeńſthwá/ y
9:
do káżdey roſkoſzy fortkę otworzyſz. Ceſarz rozſmiawſzy ſie
10:
onym ſkárbom/ á przyznawſzy iż prawdę powieda/ kazał go
11:
wolno puśćić.
12:
Tákże y Diogenes gdy go miedzy inemi rozmowámi ten=
13:
że Adrian pytał/ coby też o ſmierći rozumiał/ tedy mu thákże
Diogenes/
Adrian.

14:
powiedział: Smierć ieſt pewne pielgrzymſtwo/ koniec káż=
15:
dey pracey/ ſtrách złym á roſkoſz dobrym. A pewnie że praw
16:
dę powiedał. Bo ſwowolnikom á łákomcom muśi być bár=
17:
zo ſtráſzna. Bo ſie iednym od nałogow bárzo niechce/ á dru=
18:
gim theż od onych doſypánych ſkrzynek/ á od wycioſánych
19:
mármorow/ ktorych nędznie vżyli/ y niegdyby byli nie vżyli.
20:
A cżłowiek roſtropnoſcią mądrą ozdobiony/ wſpomniaw=
K Zid. w xiij.

21:
ſzy ſobie iáko piſmo powiáda/ iż tu nie mamy miáſtá mieſzká
22:
iącego ná ſwiecie/ wſpomniawſzy iż tho wſzytko cokolwiek
23:
mamy nie náſze ieſt/ iedno iákoby k wierney ręce nam do ży=
24:
wotá pożycżono. Wſpomniawſzy iż mu thám Pan wiecżne
25:
ſkárby obieczał y nágotował/ kthorych áni mol áni rdzá nie
Matth. wvj.

26:
gryzie. Vważywſzy ſwą beſpiecżną myſl y ſumnienie ſwoie
27:
nic mu to nie ſtráſzno iż to vcżyni czo záwżdy vcżynić powi=
28:
nien.
29:
❡Cżárći zá ſkarb ludziom ſmierć dawáli.
30:
A
Pátrz iáko y Cżárth ſmierć záwżdy zá wyſokie dobro=
31:
dzieyſtwo á zá zacny vpominek być pokłádał. Ieſli kto
Apollo/
Agámedes/
Trofon.

32:
cżytał/ gdy Trophon á Agámedes koſcioł byli Apollinowi
33:
wielkim koſztem zbudowáli/ w ktorym potym cżárći mowi=
34:
li/ y ludziom odpowiedzi dawáli. Przyſzli potym do onego
35:
koſciołá/ y prośili Apolliná áby ie też wżdy zá onę ich pracą
36:
y zá on koſztowny nakład cżym opátrzył. Apollin im powie=
37:
dział: Iż wam tákie vpominki dam/ ktorych ná ſwiecie żad=
38:
nych lepſzych nie máſz. Ci ſie barzo w tym kocháli/ y z rádo=
39:
ſcią tego cżekáli/ y przyiacielom tę ſwą pociechę opowiedzie
li. Nálezli


strona: 169

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 169.
1:
li. Nálezli ie trzeciego dniá á oni obádwá vmárli. Y obacży
2:
li to potym oni co ſie im byli tego zwierzyli/ iż oni ich bogo=
3:
wie ná on cżás ſmierć ſobie zá nawiętſze dobro y zá nakoſzto
4:
wnieyſze klenoty pocżytáli. Tákże też o
5:
ni dwá brácia Kleobis á Byton/ ktorych mátká wedle one=
6:
go ſthárego zwycżáiu pogáńſkiego byłá kápłanem/ kthorą
7:
zwano Argia/ gdy ná iákiś feſt miáłá iść przed miáſto do ko
8:
ſciołá ſpráwowáć ony cerimonie ſwoie/ ſynowie iey prośi
9:
li áby dla zacnośći ſwey pieſzo nie ſzłá/ ále wſádziwſzy ią ná
10:
wozek pięknie przyſtroiwſzy ſámi ią dwá wieźli do koſciołá
11:
onego. Gdy ofiáry cżyniłá onyni bogom ſwoim/ thákże ich
12:
prośiłá/ áby to onym ſynom zá onę poććiwość co iey vcżyni
13:
li cżym dobrym oddáli/ y pewnie iey to obiecáli. Była z nimi
14:
iuż ná ony obietnice weſołá/ á po oney krotofili ſpáć ſie pokłá
15:
dli. Ráno wſtáłá á ſynowie ieſzcże ſpią/ nie kazáłá ich budzić
16:
áż ku południu było/ powiedziáłá iż to iuż długo ſpią/ kazáłá
17:
ie potym obudzić. Ci co ie ſzli budzić náleźli ie á oni obádwá
18:
vmárli. Mátce powiedzieli/ oná ſie nic nie zátroſkawſzy po
19:
wiedziáłá: Iż widzę iż v bogow nie máſz nic lepſzego áni ko=
20:
ſztownieyſzego iedno ſmierć/ gdyż to mym ſynom dáli co im
21:
byli z wielkiey łaſki dáć obiecáli.
22:
❡Nierozmyſlnym śmierć ſtrách/ ro=
23:
zmyſlnym krotofilá.
24:
A
Ták iáko ſie pirwey wſpomináło/ bogacżom á łákom=
25:
com á roſkoſznikom ſtráſzna ieſt ſmierć. Ale ludziom mą
Smierć nie
ſtráſzná.

26:
drym á ſłuſznie rozmyſlnym nic to ſtráſzno być nie może. Bo
27:
nie dármo ono Sálomon w ſwey prośbie kthorą czynił do
28:
Páná dokłádał: Bogáctwá zbytniego nie dáy mi moy miły
29:
Pánie/ tylko mi day ſłuſzne potrzeby do żywnośći moiey. A=
30:
bowiem w bogáctwie będącz náſyczony boię ſie bych cie nie
31:
zápomniał. A nie pytał ſie potym co to ieſt zá Bog/ y kthore
32:
ieſt imię iego. A ták nie dziw bogacżowi ſtrách ſmierći.
33:
Antygon krol Máczedońſki gdy był bárzo niemocen/ á iż
34:
bacżył iż go pánowie y ini przyiaciele żałowáli/ tedy im po=
Antygon s pá
ny.

35:
wiedział: Iż mię żáłuiąc zaźrzycie mi mego dobrego. Abo=
36:
wiem tá niemoc ieſth do mnie práwie poſłem/ vpomináiącz
37:
mię iżem ieſt cżłowiek/ á iżbych pámiętał potym ná ſmiertel=
38:
ność ſwoię będęli żyw/ á nie wznośił ſie ku gorze z omylnemi
Ff iijmyſlámi


strona: 169v

1:
myſlámi ſwemi. A ieſli vmrę/ tedy dług zápłácę/ á pokoy ſo=
2:
bie vcżynię.
3:
Niedawno zeſzły on Ceſarz ſławny Máximilian/ gdy mu
4:
w Tyrolu páłac iákiś budowano/ tedy thám czoś murárze á
5:
cieſle pomylili/ gdy przyſzedł oględowáć/ thedy ſtárſzy then
Máximilian s
cieſlą.

6:
miſtrz iákąś záfráſowáną twarz vkazał. Ceſarz mu przy=
7:
ſzedſzy poſzeptał: Nie fráſuy ſie/ boć ia ten dom niewiem ko=
8:
mu gi ieſzcże buduię/ ále przydzieſz do mnie po obiedzie/ tedy
9:
mi moy właſny domek zbuduieſz. Cieſlá ſie zádziwowawſzy
10:
coby to miał być zá domek coby gi zá kilká godzin zbudowáć
11:
miał/ ſzedł pothym ná cżás náznácżony do Ceſárzá. Ceſarz
12:
záwárſzy ſie z nim poćichu kazał mu áby mu wnet trunę zbu=
13:
dował/ á iżby tego nikomu nie powiedał. A gdy iuż truny do
14:
konał/ powiedział mu Ceſarz/ iż to dopirko ieſt właſny do=
15:
mek moy/ tám tego iuż dobuduycie iáko chcecie/ bo niewiem
16:
komu gi buduiecie. Potym cnotliwy Ceſarz onę trunę záwi
17:
nąwſzy pięć lat s ſobą wſzędy woźił/ y w káżdey potrzebie z
18:
nim bywáłá/ á powiedał iż to też mam ſwoy táiemny ſkarb.
19:
A gdy vmárł rzućili ſie do ſkárbu/ áliśći truná/ á w trunie nic
20:
nie máſz. Obacżyli to potym iż to iego był táiemny ſkarb po
21:
mnieć záwżdy ná ſmiertelność ſwoię. Thákże go pothym w
22:
niey z wielką poććiwoſcią iáko Ceſárzá ſchowáli.
23:
Tenże ſławny Ceſarz gdy iuż miał vmrzeć prośił pánow
24:
ſwoich/ áby ciáło iego przez kilko dni nie zákrythe leżáło. A
25:
gdy go pánowie pytáli czoby było po thym/ powiedział: Iż
26:
niech ſie káżdy dziwuie á przypátruie ſie mocy ſmiertelney/ iż
27:
áni Ceſarz/ áni żadny potentat iey ſie nigdy obronić nie mo=
28:
że. A niech też ſobie káżdy wſpomni ſmiertelność ſwoię/ á iż
29:
to dług ieſt pewny á nieomylny/ á káżdy gi s cżáſem ſwym
30:
pewnie zápłáćić muśi.
31:
W onym ſławnym Egipcie ten był obycżay/ iż gdy páno=
32:
wie iáki ſobie feſt cżynili/ tedy gdy byli naweſelſzy przyſzedł
Egipſki mu=
zyk.

33:
muzyk iáki álbo ſkrzypiec iáki/ á przynioſł ná ſobie obraz drze
34:
wiány iákoby cżłowieká vmárłego/ támże gi podle ſiebie po=
35:
ſtáwiwſzy napirwey poglądáiąc ná on obraz żáłoſne wier=
36:
ſze ſpiewał/ áby káżdy cżáſu nabeſpiecżnieyſzego á naweſel=
37:
ſzego ná to ſobie wſpominał/ iż też táki ma być/ á iż ſie themu
38:
nikt żadnym bogáctwem áni żadną mocą obronić nie może/
39:
áby tego długu płáćić nie miał. Potym też záſię ine bieſiedne
40:
á weſołe wirſze ſpiewał.
Abowiem


strona: 170

żywotá człowieká pocżćiwego.Liſt 170.
1:
Abowiem y my co po tym ſwiecie do tego kryſu obiecáne=
2:
go wędruyemy/ ieſtechmy podobni ku onym co w drogę idą/
3:
y potkáią gdzie iákie piękne drzewo s ſzyrokim liſciem/ á cień
4:
roſkoſzny pod nim/ to ſie tu pokłádą/ to ſie tu rozzuwáią/ tho
5:
ſie ocieráią/ drugim ſie przeſpáć chce. A przedſię kochay ſie ty
6:
iáko chceſz/ dáley w drogę wędrowáć/ á thám być gdzie po=
Iáko ſiedzimy
pod cieniem
ſwiátá.

7:
trzebá á gdzie káżdy być muśi. Tákże my też pod thym drze=
8:
wem á pod tym cieniem ſwiátá tego to ſie oſkubamy/ tho ſie
9:
przewrácamy/ to ſie chłodzimy/ to ſie nam niechce s cieniu te
10:
go/ á przedſię wędrowáć/ á przedſię thám być gdzie káżdego
11:
powinność nieſie/ by ſie nabárziey ociągał s cieniu tego.
12:
Proſto ieſtechmy iáko on dziad co o nim Ezop báiał/ kto=
13:
ry nioſł w gorący dzień brzemię drew z láſá ná ſobie. Y ſtá=
14:
nąwſzy tákże pod drzewem w cieniu zrzućił s ſiebie ono brze
Stáry s śmier
cią.

15:
mię drew/ y powiedział: Ey iużbych ſnadź wolał ſmierć ni=
16:
żli ſie s tymi drwy dzwigáć. A ſmierć wnet podle niego ſtá=
17:
nęłá/ á cżego chceſz brácie? owom ia gothowa. Dziad wey=
18:
rzawſzy iey w ocży vbznął ſie y powiedzyał ſtoiąc pokornie:
19:
Nic moiá miła ſioſtro/ chciałem cie prośić byś mi tych drew
20:
pomogłá ná rámię záłożyć/ ále iuż nie thrzebá/ bom ſobie iuż
21:
odpocżynął/ záłożę ſam. Tákći nas ſwiát łudzi/ iż gdy ſobye
22:
cżáſow á przypadkow powinnych nie rozważimy/ tedi nam
23:
tá nieſláchetnicá ſtráſzna/ kthora záprawdę/ kto ſie obacży/
24:
niema przecż ſtráſzna być.
25:
Ano y oni pogáni co ie zwano Traces then obycżay mieli/
Tráces/ pogá=
ni s ſwymi o=
cżáymi.

26:
iż kiedy ſie cżłowiek vrodził tedy ná krzćinach płákáli/ żáło=
27:
ſne pieśni ſpiewáli/ wyſławiaiąc iż ſie ten cżłowiek ná nędzę
28:
á ná wielkie niebeſpiecżeńſtwo národził. Y nie dármo płá=
29:
cże/ bo to cżuie rozumna duſzá iego. A kiedy záſię kto vmárł/
30:
tedy trąbili/ bębnáli/ ſpiewáli/ ráduiąc ſie s tego iż iuż doko=
31:
nał wſzytkich prac/ trudnośći/ niebeſpiecżeńſtwá ſwego/ á iż
32:
iuż będzie inego á roſkoſznego vżywał żywotá ſwego.
33:
Tákże ono y Xerxes on wielki á możny krol/ gdy był wiel
Xerxes płákał
nád woyſkiem.

34:
ką wielkość ludzi ná woynę wywiodł/ ták iż y morzá y zye=
35:
mie nie przeźrzáną cżęść zákryli/ wſzedſzy ná gorę páthrząc
36:
ná ony woyſká pocżął płákáć. Artábanus pan ieden pythał
37:
go przecżby płákał máiąc tákie woyſká/ przypomináiąc mu
38:
to/ ieſli ſie nieprzyiacielá boiſz/ á kto táki ieſt áby tho zwycię=
39:
żyć miał? Powiedział mu krol/ iż ſie ia nieprzyiacielá nic nie
40:
boię/ ále wpádłá mi ná myſl ſmiertelność moiá/ iż teraz pá=
Ff iiijtrzam ná


strona: 170v

Kſięgi Trzecie
1:
trzam ná thę okruthną moc y bogácztwo ſwoie/ á po máłey
2:
chwili w proch ſie nikcżemny obroćić muſzą. Abowiem tho
3:
wiem pewnie/ iż po piąćidzieſiąt lat s tych co ich tu widzę le=
4:
dwie że dzieſiąty zoſtánie.
5:
Ale gdybychmy y my theż dziſieyſzy Xerxeſowie weſzli ná
6:
wyſoką gorę/ á pomyſlili ſobie weźrzawſzy nie ná woyſko á=
7:
le ná wſzytek ſwiát/ iáko márnie ludzie ſchodzą á cżęſto giną
8:
że ich ledwe trzecia cżęść w máłych cżáſiech zoſthánie/ by ná
9:
to mieyſce inſzy nie náſtępowáli/ moglibychmy też zápłákáć/
10:
á pomyſlić ſobie iż tu cżás náſz krotki á omylny ieſth/ á nic ſie
11:
w nim nie kocháć/ á z weſołą myſlą cżekáć dokońcżenia á v=
Smierć dybie
zá námi.

12:
ſpokoienia ſwego. A iż niewiemy w ktorym cżeſie á ná ktho=
13:
rym mieyſcu ma nas ſmierć záſtáć á cżás dokońcżenia náſze=
14:
go/ tedy my iey y ná káżdy cżás y ná káżdym mieyſcu cżekay=
15:
my/ gdyż to widzimy y ſkoro ſie vrodzimy tedy iuż mrzeć po
16:
cżynamy/ bo co dáley to bliżey ku ſmierći idziemy/ á o niey á=
17:
ni wiemy áni myſlimy gdzie nas zdibáć á záſkocżyć ma/ y ná
18:
ktorym mieyſcu/ y w ktorą godzinę/ ktorey żadny cżłek nie=
19:
wie. Y dla tego nam to zátáiono/ ábychmy záwżdy gotowi
20:
byli/ bo bychmy pewnie wiedzyeli cżás dokońcżenia ſwego/
21:
niechciáłoby ſie nam nigdy dobremi być/ áż málucżko przed
22:
cżáſem onym.
23:
❡Mądry co ſobie o ſmierći rozważáć ma.
24:
A
Ták ſtáthecżny á poważny á rozumem ozdobiony cżło=
25:
wiek miałby záwżdy on Egipſki obraz w káżdey kroto=
26:
fili ſwey przed ocżymá ſwoiemi ſtáwiáć/ y s tey gory s Xer=
27:
xeſem vſtáwicżnie odmienność ſwiáthá tego vpátrowáć/ á
28:
nic ſie przed tym nie trwożyć co powinnie być muśi/ owſzem
29:
ſie ná to vſtáwicżnie rozmyſláć/ á z ochotą tego cżekáć/ ábyś
30:
wdzięcżnieyſzym goſciem był v Páná ſwego/ dobrowolnym
31:
niż poniewolnym/ áby cie miedzy opłotki á po vlicach nie ſzu
Swadziebne o
dzienie s cżego.

32:
kano á gwałtem nie przymuſzano do tych god Páńſkich/ ták
33:
iáko w Ewányeliey ſłychaſz/ á bądź záwżdy gotow/ á miey
34:
zápaloną lámpę w ręku ſwoich/ iáko ony pięć mądre pánny/
35:
ktore z ochotą puſzcżono do páłacow Páńſkich/ á miey záw
36:
żdy ſwádziebne odzienie gotowe s cnoty/ z wiáry/ á z do=
37:
brych ſpraw twoich vháwtowáne/ ábyć nie rzecżono przyia
38:
cielu iákoś tu ſmiał przyść ták ſie ſzpetnie vbrawſzy/ idź precż
39:
bo ſie tu nie zeydzieſz miedzy tymi co ſie pięknie przyſtroili do
tego we=


strona: 171

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 171.
1:
tego weſela Páńſkiego á do tego wezwánia ſwego.
2:
Abowiem y do woyny/ y do káżdey ſpráwy/ wſzák to wi=
3:
damy/ iż ieſt gotowość záwżdy bárzo potrzebna. A ſzcżęſli=
4:
we to miáſto/ ták powiádáią/ ktore cżáſu pokoiu boi ſie bur=
5:
dy/ á wcżás do tego gotuie potrzeby ſobie. Y Rycerſki cżło=
6:
wiek chociay ieſzcze niewie o żadney pewney burdzye ſwo=
7:
iey/ záwżdy ſobie gotuie potrzeby do tego/ á cżęſtho przypá=
8:
truie zbroicżki ſwoiey. A ty iuż o pewney á nieomylney bur=
9:
dzie wieſz/ á niewieſz kiedy ná cię przypaść ma/ á wżdy leżiſz/
10:
á wżdy nic nie dbaſz/ cżegobyś iſcie nie vcżynił byś thu wie=
11:
dział ná ſię o iákiey pewney burdzie ſwieckiey ſwoiey.
12:
Abowiem piſmo ſwięte powieda/ ſzcżęſliwy to cżłowiek
Matth. w xxiiij.

13:
ktory cżuyno ſtoi v fortki ſwoiey/ áby nie przyſzedł możniey=
Luk w xj.

14:
ſzy á nie pobrał dobrá iego. Nie rozumieyże ábyć tho ſrebrá
Rzecż rozmyſl
na nie ták ſzko=
dzi.

15:
ábo pieniędzy/ boć ieſzcże nie to ieſt dobro twoie/ kthore ieſt
16:
docżeſne/ ále ono wiecżne ktorego wiecżnie á nie do czáſu á z
17:
wielkimi rádoſciámi vżywáć maſz. Gdzie dáley Pan tákże o
18:
tym dokłádáć racży/ mowiącz ták: Abowiem by goſpodarz
19:
wiedział ktorey godziny złodziey ma przyść ná złupienie do
Matthe. w xiiij.

20:
mu iego/ o pewnieby pilnie cżuł á ſthrzegł/ iżby mu ſie nie dał
21:
podkopáć do domu ſwego. A ták y wy vſtáwicżnie cżuycie/
22:
bo cżás wáſz dybie ná was iáko złodziey/ áni wzwiecie kto=
23:
rey godziny ma przypáść ná was. Abowiem káżda rzecż v=
24:
ważona przed tym iuż nigdy thák ſtráſzna być nie może/ iáko
25:
tá kthora gwałtem á nieobácżnie przypádnie. Bo y ſtrzałá
26:
kto ią wcżás obacży nie może ták wiele ſzkodzić iáko thá kto
27:
iey nie obacży.
28:
Kápitulum x.
29:
Gdy iuż poććiwy cżłowiek rozważy powinność
30:
ſmierći/ iáko iey ma cżekáć y iákiego żywotá
31:
do cżáſu ſwego przyſzłego vżywáć ma.
32:
B
Ywáią też więc ludzie ſtárzy/ co nie
33:
ćirpliwie á nierozmyſlnie przypadki cżáſow
34:
ſwych znoſzą. A drudzy więcz y cżáſy ſwoie/
35:
y ſtárość ſwoię przeklináią/ czo wſzytko bez=
rozumnie


strona: 171v

Kſięgi Trzecie
1:
grafika
2:
rozumnie cżynią/ gdiż przirodzenia żadny zgwałćić áni zwy
3:
ciężyć nie może. Abowiem widziſz iáko niebo/ mieſiąc/ ſłoń=
4:
ce ony ſláchetne ſtworzenia vſtáwicżnie biegáć/ prácowáć/
5:
á w koło około ziemie tocżyć ſie muſzą. Widziſz iáko cżáſy i=
Przyrodzenia
nikt zgwałćić
nie może.

6:
dą káżdego roku/ Wioſná náſtawſzy/ ziemię ogrzawſzy/ zio=
7:
łá y drzewá rozlicżne zázieleniwſzy/ y kwiathki rozlicżnie v=
8:
málowawſzy Láto zá ſobą przywodzi/ w ktorym też w go=
9:
rącośći iego gdy iuż wſzytkich rzecży co Wioſná zácżęłá do=
10:
kona/ ludzie niemáłey pracey z owemi krzywemi żelázy vży=
11:
wáią. Zá Látem záſię błotna Ieſień przychodzi/ á zá Ieſie=
12:
nią záziębła á niewdzięcżna źimá. Widziſz też iż ſie Mieſiąc
13:
vſtáwicżnie odmieniáć á odnawiáć muśi. Widziſz że dzień
14:
w noc/ á noc w dzień vſtáwicżnie ſie ták mienić á záwżdy ſie
15:
mieſzáć muſzą. Rzeki byſtre nigdy ciec nie przeſtáną. Tákże
16:
y ziemiá wedle cżáſu káżdą powinność ſwą okazáć muśi/ s
17:
cżáſem ſie zázielenić/ s cżáſem záżołćić/ s cżáſem názbyt zágo
18:
rzeć/ s cżáſem názbyt rozmoknąć muśi/ thákże y zmárznąć á
19:
ſtwárdzieć iáko kość muśi. A coż gdy przyrodzenie wſzyſt=
20:
kich rzecży ſwą powinność nieſie/ á Pan Bog ieſzcże od wie=
21:
kow ták poſtánowić racżył/ á ktoż tego Páná y iego poſtá=
22:
nowienie kiedy zgwałćić álbo zwyciężyć może? á ktoż kiedy
23:
przyrodzeniu od niego poſtánowionemu iáki gwałt álbo iá
24:
ką moc vcżynić może?
A cżemuż


strona: 172

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 172.
1:
A cżemużbyś też thy miał być dziwnieyſzy moy miły brá=
2:
cie/ gdyż widziſz iż niebo/ ziemiá/ rozlicżne płánethy/ cżáſy y
3:
wſzythki przypadki ſwym porządkiem iuż áż do ſkońcżenia
4:
ſwiátá ták ſie tocżyć muſzą/ á tybyś thylko miał nárzekáć ná
5:
przyrodzenie ſwoie? Azażeś iuż nie przetrwał Wioſny oney
6:
nadobney zázieleniáłey młodośći ſwoiey? Azażeś iuż nie prze
Cżás cżłowie=
cży iáko rok bie
żący.

7:
trwał onego roſkoſznego látá y ieſieni? s ktoremi wſzytki ży=
8:
wnośći przypadáią/ onych weſołych á wdzyęcżnych śrzed=
9:
nich cżáſow ſwoich? A gdyś iuż przyſzedł do źimy á do chło=
10:
dnieyſzych cżáſow ſwoich/ á cżemużbyś też nie miał iuż też v=
11:
żyć wdzięcżnego pokoiku ſwego? Iáko on dobry goſpodarz
12:
ktory nánośiwſzy lecie á wieſieni wſzytkiego pełne kąty ſwo
13:
ie/ iuż też ſobie roſkoſznie wſzytkiego vżywa w ciepłey izbye
14:
álbo przy kominku ſwoim. Abowiem nie może być dom ża=
15:
den thák pięknie fundowány/ álbo vpſtrzony/ áby s cżáſem
16:
ſwym pocżyrnieć prochem á páięcżyną przypáść nie miał/ á
17:
więcby go iuż zárázem rozwálić álbo ſie im obrzydzić? Azaſz
18:
go nie lepiey omywáć álbo znowu pomálowáć/ oblepiáć/
19:
pobijáć/ áby przedſię ſtał w oney mocnośći ſwey poki może
20:
być?
21:
Tákże też ty ſtárość ſwą gdy ná cię przypádnie/ á iużbyś ią
22:
ſobie obrzydzić miał iáko zły goſpodarz ſtháry dom dla zá=
23:
brukánia iego? ſam ſie oſądź/ iżby tho nie był práwy rozum
24:
twoy. Ale iáko on Rzymſki Hetman/ gdi Rzymiánie ſwiát
25:
poſiadáli/ tedy miedzy Hetmány miáſtá/ zamki/ y kráiny ro
26:
zdawáli/ doſtáłá ſie też iednemu Spártá miáſtho nie bárzo
27:
ozdobne przećiwko inym miáſtom/ chciał onę Spárthę po=
28:
rzućić/ drugi mu powiedział: iż zle vcżyniſz/ bo widziſz iż zá=
29:
wżdy lepiey káżdą rzecż ſthárą ſobie ſcelowáć á nowey cże=
30:
káć/ niżli áni nowey áni ſtárey nie mieć. A ták ia thobie rá=
31:
dzę Spartam quam nactus es adorna, to ieſt/ gdyć ſie Spártá do
32:
ſtháłá iuż iey ſobie nie mierź/ á iáko możeſz rádſzey ią ſobie
33:
przychędażay będzieć ſie potym podobáłá.
34:
Tákże też thy gdyś przyſzedł ku ſwym ſzedziwym láthom
35:
ſwoim/ á iżći ſie iuż działem tá Spártá doſtáłá/ iuż iey ſobie
36:
nie mierź/ iuż ią ſobie przychędażay nádzieią á vważną ſtało
37:
ſcią ſwoią/ iuż ią ſobie iáko dobry goſpodarz on ſtháry dom
38:
ſwoy ochędażay/ pobijay/ ocieray/ boć y dłużey potrwáć mo
39:
że/ y lepſzey roſkoſzy gdy gi ſobie chędożyć á zdobić będzieſz w
40:
nim vżyć możeſz/ niżlibyś gi przez ſwą niedbáłość záplugá=
41:
wił á omierźił ſobie.

strona: 172v

Kſięgi Trzecie
1:
❡Stárego rozlicżne pociechy.
2:
A
Zaſz ty nie maſz cżym tego przycżyrniáłego domku ſwe=
3:
go tey ſtárośći ſwoiey záchędożyć á nadobnie záfárbo=
4:
wáć? pociechámi rozlicżnemi ſwemi/ gdy będąc w pokoicż=
5:
ku ſwoim/ opuśćiwſzy rozlicżne burdy/ fráſunki/ á kłopothy
6:
ſwiátá tego/ będzieſz vżywał roſkoſzy ſwoiey/ pátrząc ná o=
Pociechy ſtáre
go.

7:
ny ſpráwy ſwoie/ ktoreś ſobie ſpráwił y poſtánowił zá cżá=
8:
ſow dużośći ſwoiey. Ano ſobie ſiedziſz w nadobnym dom=
9:
ku kthoryś ſobie zbudował wedle myſli ſwoiey/ áno łożecżko
10:
nadobnie vſłáne ſtoi dla odpocżynienia twego/ ánoć ſyno=
11:
wie ſłużą/ ieſlić ie Pan Bog dał/ y z żonkámi ſwemi/ wymy=
12:
ſláiącći potrawki wedle cżáſow ſwoich/ ánoć ieden przynie
13:
ſie ptaſzkow/ drugi záiącżkow/ białe głowy kurek/ owoczow
14:
rozlicżnych/ że beſpiecżnie możeſz rzecz w onym wdzięcżnym
15:
pokoiu ſwoim/ vżyway moiá miła duſzo bo maſz wſzytkiego
16:
doſyć. Przechodziſz ſie záſię do ſadkow ſwoich/
17:
do rybnicżkow twoich ktorycheś ſobie námnożył zá możniey
18:
ſzych lath ſwoich/ áno rozlicżne owoce wiſzą przed ocżymá
19:
twemi/ áno rybki ſkacżą/ áno iágniątká kozlątká igráią/ á=
20:
no wnucżątká zá nimi przed ocżymá twemi iáko wdzyęcżne
21:
kurcżątká ſkacżąc biegáią/ ánoć gruſzecżki/ iágodki zbieráiąc
22:
przynoſzą/ iáko mogą ſie przyſługuią/ áno ſtádá bydłá ro=
23:
zlicżne iako od Iopá z wrot twoich pędzą/ áno ſie polá ony
24:
zielenią coś ſobie roſkopał zá możnieyſzych cżáſow ſwoich.
25:
A przecżże ty ſobie maſz mierźić ſtárość ſwoię? á przecżźe iey
26:
ſobie owſzem nie maſz pocżytháć zá roſkoſzne á vſpokoione
27:
cżáſy ſwoie? A owſzem Pánu Boguś powinien dzyękowáć
28:
iżći ſie dał przebić przez ony ſrogie burdy/ roſterki/ á kłopo=
29:
ty ſwiátá tego/ á dałći docżekáć wdzięcżnego pokoiá twego
30:
y cżáſow twoich.
31:
❡Cżytánie wielka roſkoſz.
32:
A
Zaſz nie roſkoſz ieſliże cżytáć vmieſz vkładſzy ſie pod na=
33:
dobnym drzewecżkiem miedzy rozlicżnemi/ pięknemi/ á
34:
woniáiącemi kwiatecżki/ álbo thákże źimie ná nadobnym á
35:
roſkoſznym łożecżku ſwoim/ iż ſie rozmowiſz z onemi ſtáremi
36:
Mędrcy/ z onemi rozlicżnemi Philozophy/ s kthorych nay=
37:
dzieſz wielkie pociechy ſtárośći ſwoiey/ w ktorych naydzieſz
wielką ná=


strona: 173

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 173.
1:
wielką náukę ku káżdey rozważney ſpráwie ſwoiey. A chce=
S cżytánia ro-
ſkoſz ſtáremu.

2:
ſzli ſie theż cżym ochłodzić álbo pocieſzyć/ ázaſz nie naydzieſz
3:
onych roſkoſznych hiſthoriy o dziwnych ſpráwach onych lu=
4:
dzi Rycerſkich á ludzi poważnych/ kthorym ſie y podziwo=
5:
wáć/ y z ich dziwnych ſpraw vcieſzyć ſie możeſz. A chceſzli ſie
6:
też poſmiać/ ázaſz nie znaydzieſz onych krotofilnych fábułek/
7:
onych mądrych ludzi/ s kthorych ſie y nácieſzyć/ y náucżyć ſie
8:
záwżdy cżego możeſz. A cżáſem ſie też vdaſz do Prorokow/
9:
do Apoſtołow/ do Ewányeliſtow/ ábyś theż wiedział po=
10:
winność ſwoię/ á nie dał ſie vnośić w powinnośći ſwoiej od
11:
plotek rozlicżnie wymyſlonych ſwiáthá tego/ gdyż Pan nie=
12:
chce cie zá właſną owcę ſobie pocżyść/ nie będzieſzli theż ſłu=
13:
chał właſnego głoſu iego/ á vdaſz ſie zá głoſem ſproſnego na=
14:
iemniká/ ktoryć tylko będzie becżał y rycżał iáko woł dla po=
15:
żytku ſwego. A toć ſnadź będzie napilnieyſza iuż ná tey dro=
16:
dze tego wędrowánia twego/ ábyś ſie pythał co naproſciey
17:
drogi do Páná ſwego á do onego wdzięcżnego mieyſcá ſwe
18:
go/ do kąd cie iuż pewnie wiedzie powinność twoiá/ á prá=
19:
wie iuż maſz iáko pewną obietnicę do niego. Bo to wdzięcż=
20:
na rzecż ieſt káżdemu kto w drogę iedzie ábo idzie/ iż nie przy
21:
dzie ná błędne á ná omylne drogi/ iedno iż proſto á beſpiecż=
22:
nie ſobie iedzie álbo idzie wiádomym á torowánym gośćiń=
23:
cem ſwoim.
24:
A ieſliże ſam cżytáć nie vmieſz/ więcz komu inſzemu kázáć/
25:
coby y nadobnie przecżedł y rozwiodł/ á ſtąd iuż y pociechá
26:
twoiá rozmnażáćći ſie może w káżdym zámyſleniu twoim/ y
27:
powinność twoiá ták być poſtánowiona może/ iż będzieſz zá
28:
wżdy ſtał iáko mur w kthorym ieſzcże żadney ryſy nie máſz/
29:
przed oblicżnoſcią Páná ſwego. A ieſli też maſz ten doſtátek
30:
więc też każeſz ſobie cżáſem ábo ná lutence ábo ná iákim ſym
31:
phonaliku nadobnie zágráć/ á pocieſzyć záfráſowáną myſl
32:
ſwoię y ſerce ſwoie. Przyiedzie do ciebie przyiaciel/ ázaſz nie
33:
roſkoſz gdy ſie z nim námowiſz/ náſmieieſz/ á onći będzie po=
34:
wiedał przygody á przypadki ludzkie co ſie komu przygodzi=
35:
ło/ á ty ſobie iedno będzieſz rozważał á wſpominał/ iż ſie też
36:
to wſzytko działo zá cżáſow onych młodſzych lat twoich.
37:
❡Stáry wiek w dziwney obro=
38:
nie Páńſkiey.
GgA cżemuż


strona: 173v

Kſięgi Trzecie
1:
A
Cżemuż thy ſobie maſz mierźić ſtárość ſwoię álbo ſie ią
2:
brzydzić? á owſzemby ſie w niey kocháć/ iż cie opuśćiły
3:
burdy á rozlicżne kłopoty ſwiátá tego/ á tyś ie też opuśćił/ á
4:
owſzem o nie nic nie dbaſz. A będąc poſtánowiony w nado=
5:
bnym á ſpokoynym żywocie ſwoim/ iużeś tego pewien/ iż nie
6:
ták cżęſto możeſz obráźić Páná ſwego. A ieſli go obrażáć nie
7:
będzieſz/ á cżegoż ſie inego maſz nádziewáć/ iedno wielkiey łá
Obroná Páń=
ſka dziwna
nád wiernym.

8:
ſki á dobrodzieyſtwá á błogoſłáwieńſtwá iego/ gdyż nád tá
9:
kim káżdym ieſt pilne oko ſwięte iego/ á nád káżdym thákim
10:
podnioſł możną rękę ſwoię/ ſtrzegąc go áby j włos nie ſpadł
11:
z głowy iego. Thákże y Anyołom ſwym roſkazał/ áby byłá
12:
ná wſzem pilność ich á ſthraż pewna od káżdego niebeſpie=
13:
cżeńſtwá iego. A nie roſkoſzże to brácie miły? być w pokoiu
14:
od burd/ od kłopotow ſwiátá tego/ być w pokoiu á w obro=
Matth. w x. kapi.
w Pſalmie xC.

15:
nie Páná ſwego/ od káżdego niewidomego nieprzyiacielá
16:
ſwego. Iuż cżárt z dáleká dyſząc á dziwuiąc ſie záglądáć mu
17:
śi/ á pomyſláiąc ſobie co to ieſt zá pan/ iż go thák pilnie ſtrze=
18:
gą/ á iż nie mogę mieć áni przyſthępu/ áni żadney przycżyny
19:
do niego. Iuż cie też ciáło trwożyć nie może/ gdyż przyſzło do
20:
vſpokoienia ſwego. Iuż też ſwiát thobą názbyth kołyſáć nie
21:
może/ gdyżeś porzućił wſzytki obrzydłe burzki á ſpráwy ie=
22:
go. A cżegoż iuż cżekáć maſz? tylko ieſzcże oney oſtátniey ro=
23:
ſpráwy/ ábyś ſie rozſpráwił á rozſądził z onym oſtátecżniey
24:
ſzym nieprzyiacielem ſwoim s ſmiercią ſwoią wedle woley
25:
Páńſkiey/ ktorey ſie nic nie będzieſz lękał/ gdy ták będzieſz na=
26:
dobnie poſtánowionym we wſzytkich ſpráwach ſwoich.
27:
❡Przypadki ſwiátá tego nic wier=
28:
nemu nie ſtráſzne.
29:
B
O ieſliby theż co cżáſem nie pomyſli ná cię przypádło/
30:
ábo chorobá/ álbo fráſunk iáki/ iuż maſz wyſzſzey nápi=
31:
ſáne wſzythki pociechy y wſzytki obrony/ iáko ſie wierny cie=
Fráſunk nádzie
ią ma być vkro
con.

32:
ſzyć ma w przygodach ſwoich. Abowiem nie rozumiey temu
33:
ábyć to przyſzło z gniewu álbo z iákiej niełáſki Páńſkiey/ gdy
34:
będzieſz záwżdy chodził/ ták iákoś ſłyſzał/ w tym pobożnym/
35:
pomiernym/ á poććiwym poſthánowieniu twoim. Bo álbo
36:
cie będzye probował iáko Iopá ieſliżeś mu ſthały w ſwoiey
37:
wierze/ á iż o nim nie zmieniſz nádzieie ſwoyey/ á ieſli nie bę=
38:
dzieſz gdzie indziey ſzukał oprocż nieo rády á nádzieie o wſpo
możeniu


strona: 174

żywotá cżłowieká pocżćiwego.Liſt 174.
1:
możeniu ſwoim. A pewnie iż gdy cie ták záſtánie/ iż ták iáko
2:
Iopowi nágrodzi ſowito pociechy twoie. Bo theż Pan cżá=
3:
ſem y dla ſławy á chwały ſwey karze wierne ſwoie/ áby nád
4:
nimi gdy ie ſkarze á potym záſię pocieſzy okazał możną hoy=
5:
ność Boſthwá ſwego/ áby ſie niewiernicy dziwowáli/ iáko
6:
ten Pan ze złego dobre/ á s ſmętku pociechę záwżdy iáko ra=
7:
cży vcżynić może nád wiernemi ſwemi. Ano maſz tego pew=
8:
ny przykład nád onym ſlepo národzonym/ ktorego Pan iá=
9:
ſnie oſwiećić á hoinie pocieſzyć przed onemi niewiernemi Ie
Ian w iij. kapitu.

10:
rozolimſkiemi tłuſzcżámi iáwnie racżył/ gdy pytháli/ Pánie
11:
wiemy zá grzech pomſtę/ przecż ten ták był ſkaran tą ſlepotą
12:
ieſli on zgrzeſzył ieſli rodzicowie iego? Pan powiedzieć ra=
13:
cżył/ iż áni on áni rodzicowie iego/ ále thák był ná tho ſprá=
14:
wion á zgotowan/ áby ſie nád nim okazáłá możność á chwa
15:
łá Bogá żywego.
16:
Tákże też tego pátrz y ná Tobiaſzu w onym ſrogim záſle=
17:
pieniu iego. Tákże też tego pátrz y ná Dánielu w onym dole
18:
miedzy ſrogie Lwy wſádzonym. Tákże tego pátrz ná Dawi
19:
dzie/ ná Ionaſzu/ ná Heſterze/ ná Zuzánnie/ ná Iudycie/ iáko
20:
Pan dziwnie wierne ſwe vpátrowáć á cieſzyć ie racżył. Ale
21:
ktoby ſie tego nálicżył/ iáko dziwnie Pan moc Boſtwá ſwe=
22:
go záwżdy okázował nád wiernemi ſwemi. Thákże też ty o
23:
ſobie to rozumiey/ á nic w tym nie wątṕ/ iż ieſliby czo ná cię
24:
przypádło nie pomyſli twoiey w they ſtárośći twoiey/ álbo
25:
chorobá iáka/ álbo przygodá iáka/ pewnie ſie tym cieſz á tego
26:
bądź iſt/ iż álbo cie Pan probuie/ álbo chce nád thobą okázáć
27:
możność Boſtwá ſwego/ iż on to wſzytko vmie odmienić/ á
28:
káżdy ſmętek w prętką pociechę obroćić kiedy iedno racży.
29:
❡Złym cżemu Pan dobrze cżyni.
30:
A
Cż też cżáſem widaſz że ſie y złym zdarza po myſli/ ále ro
31:
zna pociechá ich od pociechy wiernych á cnotliwych/ bo
32:
thym Pan iedno do cżáſu płáći ony też docżeſne powinnośći
33:
ich/ bo ſie wżdy w imię iego krzćili/ wżdy też kiedy cżáſem co
34:
dobrego vdziáłáią. Ale ty ich docżeſne dobrodzieyſtwá ry=
35:
chło ſie im záſię w ſmutek á w wiecżny vpadek obrocą. Abo
36:
wiem y ſproſne bywa dokońcżenie ich/ y ſrogie á żáłoſne ro=
37:
ſtárgánie onego nábytego dobrodzieyſthwá ich/ y plugáwe
38:
zeſcie potomſtwá ich/ y wiecżne potym zátráczenie ich. A nie
Gg ijtrzebá ża=


strona: 174v

Kſięgi Trzecie
1:
trzebá żadnego piſmá áni żadney inſzey proby ná to/ kto poy
2:
rzy we wſzytki ſtany ſwiátá tego/ ieſli thego iáſnie nie nay=
Złym dobre ná
złe ſie obráca.
w Pſal. xxxvj.

3:
dzie co Prorok powiedział: Iż byłem młod á sſtárzałem ſie/
4:
y wielem ſwiátá ſchodził/ á nie widziałem tego nigdziey/ á=
5:
by był kiedy ſpráwiedliwy opuſzcżon/ álbo potomſtwo iego
6:
áby nábywáło chlebá ſwego. A złośćiwegom záwżdy wi=
7:
dział áno go ſámáſz złość iego pobiłá.
8:
❡Ano byłá ſthára przypowieść á pewnie iż pewna. Iż
9:
byli w iedney wśi dwá ſláchćicy/ ieden był dobry cnotliwy
Dwá ſlach=
ćicy.

10:
á wierny y ná wſzem pobożny/ Drugi był łákomcá/ łupieſcá
11:
á ná wſzem złośćiwy á niepobożny. Temu cnotliwemu po=
12:
tym vrodził ſie ſyn/ y iuż był dla onego ſyná odmienił onę ſtá
13:
thecżność y onę pobożność ſwoię/ y pocżął był iákoś przyłá=
14:
komſzym nábywáć á przycżyniáć oney máiętnośći ſwoiey/ y
15:
iuż y ony iáłmużny y ine miłoſierne vcżynki iákoś były vſta=
16:
wáć pocżęły v niego. A byli nie dáleko oney wśi dwá puſtel=
Dwá puſtelni
cy.

17:
nicy w leſie/ ieden był ſwięty á doſkonáły cżłowiek/ ktory był
18:
odetrzydzieśći lat ná puſzcży/ nigdy z niey nie vchodząc/ dru
19:
gi był nowo náſtáły. Ten nowo náſtáły cżytáiącz piſmo s.
20:
y nápadł ná ono mieyſce v Páwłá s./ gdzye tám mowi: O
Do Rzim. w xi.

21:
dziwneſz ſą ſądy twoie moy miły Pánie/ á nigdy ſą żadnym
22:
obycżáiem nie pośćignione rozlicżne drogi twoie. Tákże cży
23:
táiąc ono mieyſce wſzytko ſobie rozmyſlał co to ſą zá dziwy
24:
w tych ſądziech Páńſkich y w tych niepośćignionych nigdy
25:
drogach iego.
26:
Pan kto ſie o nim pyta iſcie żadnego w żadney wątpliwo=
27:
śći nigdy opuśćić nie racżył/ poſłał do niego Anyołá ſwego/
28:
áby mu ono mieyſce rozważił á wyłożił. A gdy Anyoł do nie
29:
go przyſzedł/ też pod figurą puſtelniká/ pytał go/ co tho cży=
Pan ſie ziáwi
kto ſie o nim
pyta.

30:
taſz? Powiedział mu: Iżem nápadł ná mieyſce v Páwłá s.
31:
gdzie powieda/ iż dziwne ſą ſądy twoie moy miły Pánie/ á
32:
żadnym obycżáiem nie pośćignione ſą dziwne drogi twoie.
33:
Y myſlę ſobie co to zá ſądy á co to zá drogi/ iżby ich nikt żad=
34:
nym obycżáiem rozumem doſiądz nie mogł. Anyoł mu po=
35:
wiedział/ Podziſz zá mną/ vkażę ia tobie dziwne ſądy Páń=
36:
ſkie/ á nigdy nie pośćignione ſpráwy iego.
37:
A gdy ſzli poſpołu/ wiedzyał dobrze Anyoł o onym dru=
38:
gim ſtárym á ſwiętym puſtelniku nie dáleko/ y proſtho ſzedł
39:
do niego/ y vyrzał go á on ná okrutney wyſokiey ſkále ſiedzi
40:
zwieśiwſzy ſobie ná doł nogi ſwoie/ á páthrzył ſobie ná ono
miáſto w


strona: 175

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 175.
1:
miáſto w ktorym ſie był vrodził/ y pomyſlał ſobie áby thám
2:
był ſzedł á pożegnał przyiacioły ſwoie iuż w ſthárośći ſwo=
3:
iey. Anyoł ſpytał onego puſtelniká czoby to był zá cżłowiek/
4:
ácż o nim dobrze wiedział. Powiedział mu puſtelnik/ iż tho
5:
ieſt thák ſwięty cżłowiek iż then żadnego grzechu zá żywotá
6:
ſwego nie winien/ á iuż tu odetrzydzieśći lat mieſzka ná they
7:
puſzcży. Rzekł mu Anyoł: Poſtoyże ty tu máło/ poydę ia theż
8:
z nim ſobie co pomowię. A potym Anyoł ćichuchno przydy=
9:
bawſzy do onego cżłowieká ſwiętego/ pchnął go nogą że z o=
10:
ney ſrogiey ſkáły ſpadł nádoł/ thák iż ſie w nim wſzytki kośći
11:
popádáły. On drugi pocżął vciekáć/ Anyoł nań záwołał/ á
12:
cżemuż vciekaſz? wſzákeś chciał wiedzieć ſądy Páńſkie? po=
13:
dziſz iedno dáley/ vyrzyſz tego więcey. Puſtelnik pothym o=
14:
ſtráſzywſzy ſie docżekał go y ſzedł z nim tám gdzie on chciał.
15:
Przyſzli potym do oney wśi thám gdzye oni dwá ſąſiedzi
16:
byli/ ieden dobry á cnotliwy/ á drugi bárzo zły á wſzetecżny.
17:
Y przyſzli pirwey do onego dobrego/ ktory ie z wielką poćći=
Anyoł/ Puſtel
nik/ dobry go=
ſpodarz.

18:
woſcią y z wielką wdzięcżnoſcią przyiął/ thu y z żonką y z o=
19:
nym ſynem kthory iuż był podroſł im ſłużył/ karmił/ poił/ y
20:
wielką wdzięcżność/ ták iáko pielgrzimom bożym/ ná wſzem
21:
vkázował. Y miał kubecżek ſrebrny w ſkrzynce/ po ktory bie=
22:
żawſzy winá im weń álbo co miał nálewał. Potym po oney
23:
bieſiedzie Anyoł ſie wezbrał precż dálej iść/ podziękowawſzy
24:
goſpodarzowi wſtał z zaſtola/ á on kubecżek gdy nikt nie wi=
25:
dział iedno on puſtelnik w zánádrá włożył. A potym wyſzed
26:
ſzy przed dom prośił onego dobrego cżłowieká/ áby onemu
27:
ſynowi ſwemu kazał ie przez wieś przeprowádzić/ á byłá w
28:
pośrzodku wśi rzeká głęboka/ ná ktorey były łáwki czo przez
29:
nię ná drugą ſtronę ku onemu złemu przechodzono. Gdy by=
30:
ło pośrzod łáwek/ ono dziecię z ochotą naprzod przed nimi
31:
idzie/ á Anyoł vpátrzywſzy gdzie nawiętſza głębia/ tákże o=
32:
no dziecię pchnął nogą/ ták iż ſpádło y vtonęło/ á puſthelnik
33:
záſię w nogę/ thák iż go ledwe Anyoł vkroćił powiedáiąc/ iż
34:
tho ſądy Páńſkie/ iż dáley z nim ſzedł/ bo mu ſie iuż bárzo ony
35:
ſądy nie podobáły y oprzykrzyły.
36:
Przyſzli pothym do onego złego á wſzetecżnego łákomcá/
Anyoł/ puſtel=
nik/ goſpodarz
zły.

37:
chciał Anyoł rzkomo do niego w dom iść/ á on wyrwawſzy
38:
ſie pocżął im ſzpetnie łáiáć/ á iuż włocżęgowie ſie włocżycie/
39:
mam ia teraz co inſzego cżynić/ niż ſie wámi báwić. Y pocżął
Gg iijiuż był


strona: 175v

Kſięgi Trzecie
1:
iuż był pſow wołáć/ áby ie był poſzcżwał z domu ſwego.
2:
Szli precż. Odſzedſzy máło dáley/ potkáli páſtuchę á on by=
3:
dło pędzi/ pytał go Anyoł cżyieby to było bydło/ powiedział
4:
iż tu s tego dworá bliſzſzego. Awyyąwſzy on kubecżek co był
5:
dobremu wziął/ dał onemu páſtuchowi powiedáiąc: day to
6:
miły brácie pánu ſwemu/ bochmy tho przedewroty ználezli/
7:
muſiáły podobno dzieći igráiąc tám tego odeydź. Nowy zá=
8:
ſię dziw y nowe ſądy przypádły ná puſtelniká onego.
9:
Anyoł go pothym iuż niechciał długo ná ſłowie dzierżeć/
10:
odwiodſzy go ſobye ná ſtronę/ á ſiadſzy ſobye pod drzewem/
Anyoł iuż pu=
ſtelnikowi roz=
wodzi ſądy Bo
że.

11:
pytał go iużliby ſie był co przypátrzył ſądom Páńſkim á dzi=
12:
wnym drogam iego. Powiedział puſtelnik: Bá przypátrzy=
13:
łem ſie ále mi ſie bárzo niepodobáią. Anyoł mu pothym po=
14:
wiedział: Otoż ták wiedz moy miły brácie/ iż Pan Bog ni=
15:
gdy nic bez przycżyny nie cżyni/ á wiele ieſt rzecży co ſie bár=
16:
zo dobrze ludziom podobáią/ á przed Máyeſtatem iego bár
17:
zo zá złe bywáią oſądzone. Otoż ták wiedz/ iżem ia ieſt An=
18:
yoł iego do ciebie ná vrząd poſłány/ ábychći to rozwiodł cże
19:
muś ſie dziwował/ y w cżymeś wątpił. Ten ſie znowu bár=
20:
ziey zlękł y pocżął ſobą trwożyć. Anyoł rzekł: Nie lękay ſie nic
21:
á ſłuchay ſądow Bożych. Otoż ták wiedz/ ten puſtelnik kto=
22:
regom ia s ſkáły zepchnął był to wzięty cżłowiek przed ocży=
23:
má Páńſkimi/ á pilnie nań záwżdy pátrziło ſwięte oko iego/
24:
ále widziałeś iż ſiedząc ná owey ſkále poglądał ná miáſtho
25:
ono gdzie ſie był vrodził/ y miał pewnie wolą tám iść á po=
26:
żegnáć przed ſmiercią ſwoią przyiacioły ſwoye. Pan oba=
27:
wáiąc ſie áby ſie był tám nie wzgorſzył/ á iżby nie muſiał był
28:
roſciągnąć iákiego ſądu ſwego nád nim/ kazał go ziąć w nie
29:
winnośći iego s ſwiátá tego/ náſyćiwſzy go doſyć láty iego/
30:
á teraz iuż vżywa przed oblicżnoſcią Páńſką wielkiey roſko=
31:
ſzy ſwoiey. Tákże wżdy był on záfráſowány puſtelnik pocżę
32:
śći pocieſzon.
33:
Powiedział mu záſię Anyoł/ podobnoć też tho będzie dzi=
34:
wno żem owemu dobremu cżłowiekowi czo nas wdzięcżnie
35:
przyiął y kubecżek wziął y ſyná vtopił. Powiedzyał puſtel=
Dobre iáko z
łáſką Pan ka=
rze.

36:
nik/ bá bárzo dziwno/ y bárzom ſie bał. Powiedział mu An=
37:
yoł: Nic ſie nieboże żadney tákiey rzecży nie dziwuy ná ſwie=
38:
cie/ bo tho wſzytko ſą ſpráwiedliwe ſądy Páńſkie. Bo thák
39:
wiedz że owo był ták ſwięty á pobożny cżłowiek/ poki mu ſie
40:
był ten ſyn nie vrodził/ á pilnie nań pátrzyło oko Páńſkie. A
gdy mu ſie


strona: 176

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 176.
1:
gdy mu ſie ſyn vrodził/ iuż był począł lichwić/ y inemi kſtał
2:
ty łákomemi nábywáć dobrego mienia ſwego/ rozmyſláiąc
3:
ſie ná onego ſyná ſwego. Pan mu go kazał wziąć w oney nie
4:
winnośći iego/ ktory też iuż y z onym puſtelnikiem teraz ſtoi
5:
w niewinnośći ſwoiey á w wielkiey rádośći ſwoiey przed
6:
máyeſtathem Páńſkim. A ociec ieſli ſie vzna á przydzie záſię
7:
znowu ku oney niewinnośći ſwoiey/ pewnie go Pan Bog po
8:
cieſzy/ y inſzego mu ſyná da/ y rozmnoży ſzyroko dobro iego.
9:
A iżem mu kubecżek ow wziął/ ták wiedz/ iż gdy był álbo ná
10:
modlithwach ſwoich/ álbo ná inſzych pobożnych ſpráwach
11:
ſwoich/ tedy záwżdy o nim myſlił áby go kto nie vkradł/ ál=
12:
bo iżby mu iáko nie zginął. Aták Pan kazał mu gi wziąć/ á=
13:
by nie trwożył myſli ſwoiey/ á nie myſlił o thym cżego máło
14:
potrzebá/ á owſzem áby ſtrzegł powinnośći ſwoiey/ á wierz
15:
mi iż iuż oko Páńſkie teraz pilniey nań będzie poglądáło.
16:
Będzieć też podobno przydziwnieyſzym/ żem ten kubecżek
17:
owemu złemu poſłał co nas pſy máło nie poſzcżwał. To pe=
18:
wnie wiedz/ iż then Pan dármo nic ni od kogo nie chce. Then
Złym iáko
Pan płáći.

19:
chociayz go widział złym/ wżdy bez tego nie może być áby też
20:
kiedy imieniá Páńſkiego nie wſpomionął/ álbo też paciorká
21:
nie zmowił/ álbo cżego dobrego nie vcżynił/ á też wżdy ieſth
22:
okrzcżon w imię ſwięte iego/ á ták Pan thym docżeſnym lu=
23:
dziom zá ich dobre vcżynki theż docżeſnemi rzecżámi płáćić
24:
racży. A ták nic ſie temu nie dziwuy iż ſie cżáſem ſzcżęśći zło=
25:
śćiwemu/ á iż fráſunki przypadáią ná dobrego. Bo iuż Pan
26:
temu złemu nic winien zoſtáć nie chcze/ áni ſpráwy żadney z
27:
nim mieć chce ná ſądzie ſwoim. A owemu záſię dobremu/ ie=
28:
ſli mu ſtáthecżnie wytrwa w ſtałośći ſwoiey/ ſzuka záwżdy
29:
tákich drog/ iákoby mu było ſowicie wſzytko nágrodzono/ á
30:
ktemu iż go vſtáwicżnie cżeka z rozmáitemi pociechámi iego
31:
iáko wdzięcżnego goſciá ſwego. A thák toć ſą dziwne ſądy
32:
Páńſkie á dziwne drogi iego/ á iuż ſie o nich więcej nie pytaj.
33:
Potym Anyoł zniknął od niego/ á puſtelnik ſie też zumiaw=
34:
ſzy ſzedł do mieyſcá ſwego. Y był pothym ſwięty cżłowiek y
35:
wielki káznodzieiá z niego/ że ſie wiele ludzi do niego dziwu=
36:
iąc ſie y onemu ſwiętemu żywotowi iego/ y oney náuce iego
37:
kthorą Pan Bog był dziwnie w nim obiáſnić á oſwiećić ra=
38:
cżył.
39:
❡Nie dziwne ſpráwy Páńſkie/ kto
40:
ſye im przypátrzy.
Gg iiij


strona: 176v

Kſięgi Trzecie
1:
A
Tákże też y ty moy miły Krześćijáńſki brácie nicz ſie nie
2:
dziwuy tym dziwnym ſpráwam Páńſkim/ kthore/ iáko
3:
ſłyſzyſz/ iż ácż ſie złemu co poſzcżęśći/ ku iákiemu to kończowi
4:
przychodzi. A iż ſie też co około dobrego zátrwoży/ iákie mu
5:
też s tego pociechy y roſtą/ y rozmnażáć ſie będą/ á w káżdim
6:
niebeſpiecżeńſthwie ſwoim ſtoi moczno przy Pánu ſwoim/
7:
wſpomniawſzy to ſobie/ iż to nieomylnie ma przyść ná wiel=
8:
kie pociechy twoie. Nie vnośże nic ſtátecżney myſli od Pá=
9:
ná ſwoiego/ á zwłaſzcżá iżeś iuż nápoły w tę łodkę wſiadł/ w
10:
kthorey ſie bierzeſz dopłynąć do niego/ á bądź iey pilen ábyć
11:
gdzie ná ſtronę nie vpłynęłá.
12:
Abowiem ieſliś nie widał tedyś wżdy ſłychał/ gdy okręth
13:
gdzie nábłądziwſzy ſie przybije ſie do brzegu iákiego/ tedy o=
14:
ni co z niego wyſiadáią z rádoſcią po ziemi biegáią/ kámycż
15:
ki burſztynki zbieráią. Ale gdy obacżą iżby ſie záſię miał ode
16:
pchnąć od brzegu/ o wierz mi iż ſie káżdy pilnie pokwápi do
17:
niego. Tákże też y ty poki tu po tey ſuſzy chodziſz/ poki ty ká=
18:
mycżki rozlicżne zbieraz ſwiátá tego/ roſtropnie ie zbieray/
19:
ábyć okręt nie vpłynął/ ábyś do niego wſieść nie omieſzkał/
20:
ktory nábłądziwſzy ſie s tobą po tych ſrogich burzliwoſciah
21:
ſwiátá tego/ ma cie doprowádzić do wdzięcżnego portu
22:
ſwoiego.
23:
Abowiem widziſz iż y Márynarz káżdy/ y boiowy cżło=
24:
wiek przepłáwiwſzy ſie s káżdego niebeſpiecżęńſtwá ſwego
25:
wdzięcżna to ieſt rzecż káżdemu z nich gdy ſie przyprowádzi
Wdzięcżna
rzecż pokoy
po pracy.

26:
do domku ſwoiego á do inych roſkoſzek ſwoich. Bo iuż on ry
27:
czerſki cżłowiek nie pociąga wędzonki/ nie potrząſa prożne=
28:
go bokłagá/ nie wala ſie iáko pies po thrawie/ nie gryzie mu
29:
iuż hárnáſz grzbietu/ y iuż go nie ták cżęſto ſzoruie. Tákże też
30:
y márynarz iuż ſie nie boi onych ſtráſznych wiátrow/ y one=
31:
go wąthpliwego kołyſánia ſwego/ áni oney Scille/ áni za=
32:
wrotow onych co okręty zátapiáią/ áni onych Syren/ czo o
33:
nich báią/ kthore pięknemi głoſy ſpiewáiąc márynarze vſy=
34:
piáią/ á potym ie z okręty przewracáią/ tylko iuż ſobie roſko
35:
ſzuie z miłemi przyiacioły ſwemi/ ktorzy mu ſie ráduią/ kto=
36:
rzy mu koſzule/ ſzáty rozlicżnym ſzyciem przynoſzą/ áby ſie o=
37:
chędożył z onych brudow ſwoich/ á odpocżynął ſobie z onych
38:
zátrudnionych prac á trudnośći ſwoich.
39:
A przecżżebyś ſie też ty tego lękáć álbo ſie przed tym trwo
40:
żyć miał? iż płynieſz do tego wdzięcżnego porthu ſwoiego/ á
do tego


strona: 177

żywotá poććiwego cżłowieká.Liſt 177.
1:
do tego nie do cżáſu ále wiecżnie vſpokoionego mieyſcá ſwo
Port beſpiecż=
ny.

2:
iego/ widzącz w iákim ſie thu niebeſpiecżeńſtwie kołyſzeſz po
3:
tym burzliwym morzu ſwiátá tego/ y iákie ſkáły/ y iákie za=
4:
wroty wſzędy ſtoią około ciebie/ ábyś ſie wywroćił z okrętu
5:
ſwego/ tho ieſt z wiáry á s ſtátecżnośći ſwoiey/ y iákie głoſy
6:
rozmáitych Siren ſwiátá tego do tego cie przywodzą ábyś
7:
vſnął á zápomniał powinnośći ſwoiey/ á wywroćił ſie s te=
8:
go beſpiecżnego okrętu ſwoiego. A thák nic ſie nie trwoż/ nic
9:
ſie nie rozmyſlay/ á puſzcżay żagle beſpiecżnie po wiátru/ kto=
10:
ry cie ciągnie do portu obiecánego twego/ á nie ogląday ſie
11:
nic ná młodość á ſpráwy ludzkie ſwiáthá tego/ bo ći dopiro
12:
tego nábywáią á ſzukaią/ cżegoś ty pirwey vżył/ á nárádo=
13:
wawſzy ſie s tego/ powoliś gi porzućił. A bądź iáko on Kry
14:
ſztofor czo go ſthárzy ludzie málowáli/ chociay go nigdy nie
15:
było/ tylko thym figuruiąc dobrego/ ſthałego/ á cnotliwego
16:
cżłowieká/ wielki á ſtały we wſzytkich ſpráwach ſwoich.
17:
Podpierayże ſie mocnym drzewem ſthałośći ſwoiey/ á noś
18:
Kriſtuſá nie tylko ná rámionach ſwoich/ ále vſtháwicżnie y
19:
w ſerczu ſwoim. A niechći ſwieći vſtáwicżnie puſthelnik v
20:
brzegu twoiego oną wdzięcżną láternicżką/ to ieſt prawdzi
21:
wym ſłowem Páńſkim/ ktore ma być záwżdy iáko iáſna po=
22:
chodnia przed ocżymá twoiemi/ ábyś nie zbłądził do brzegu
23:
ſwego. A brni beſpiecżnie/ á płyń beſpiecżnie do tego porthu
24:
obiecánego ſwoiego.
25:
Abowiem cie iuż thám oni wdzięcżni przyiaciele twoi oni
26:
Anyeli ſwięći/ ták iáko o nich pewną wiádomość mamy/ nie
27:
tylko s ſzátámi álbo z wyſzywánemi koſzulámi/ ále z dziwne
28:
mi á rozlicżnemi rádoſciámi á roſkoſzámi vſtáwicżnie cżeká
29:
ią/ kthorych żadne piſmo nigdy wypiſáć nie może. A dla cże=
30:
goż ſie ociągáć maſz s tego ſprochniáłego ſwiátá á s tego ni=
31:
kcżemnego á nigdy niebeſpiecżnego mieſzkánia ſwego? gdyż
32:
tám wieſz o pewnych wdzięcżnych przynośinach ſwoich.
33:
Ano y on Gorgiaſz Mędrzec pogáńſki gdy tho wielekroć
34:
głośno powiádał/ iżbych ia záwżdy wolał vmrzeć/ niżli ſie
35:
ták w tey zátrwożoney nędzy vſtáwicżnie kołyſáć. Tedy kie
Gorgias.

36:
dy mu to przyiaciele gánili/ iż ſie to niepotrzebney rzecży ná=
37:
pierał/ tedy im to dawał ná przykład/ pytáiąc ich: Powiedz=
38:
cie mi/ kiedy kto ſiedzi w ſtárym/ w złym/ á w ſprochniáłym
39:
domku iákim/ ktory ſie ledá kiedy záchwiawſzy obálić może/
40:
y onego co w nim ſiedzi vtłuc może/ żaſz mu nie lepiey prze=
prowádzić


strona: 177v

Trzecie Kſięgi
1:
prowádzić ſie do nowego/ do mocnego y do pięknego domu/
2:
ktory ſie nigdy áni obálić/ áni zepſowáć nie może/ Tedy wſzy
3:
ſcy nielza iedno mu tego pozwolić muſieli. ❡Tákże też
4:
y ty widziſz w iákim tu ſprochniáłym á niebeſpiecżnym dom
5:
ku ſiedziſz tego niebeſpiecżnego y ſwiáthá y iuż zeſzłego ciá=
Dom wiecżny
niebo.

6:
łá ſwoiego/ ázaſz nie lepiey zá rádą tego tho Gorgiaſzá wy=
7:
prowádzić ſie powoli do nowego/ do wdzięcżnego/ do nado
8:
bnego/ á do wiecżnego/ á rozlicżnemi krotofilámi y weſelem
9:
nápełnionego domku ſwoiego/ á nic ſie przed tym áni trwoż
10:
áni ſie tego lękay/ á cieſz ſie onemi ſłowy Páwłá ſwięthego/
11:
ktory ſie też bárzo pilnie kwápił s tego domku ſprochniáłego
12:
ſwiátá tego do tego tám wiecżnego domu ſwego/ ktory po=
13:
wiedał: Pánie Boże day ábych ſie czo narychley rozdzielił z
Philipe: w j. kap.

14:
mizernym ſwiátem s thym/ á był czo narychley s Kriſtuſem
15:
Pánem ſwoim. Tu iuż rozumieſz gdyć był duchá ſwięthego
16:
pełen/ á był nacżyniem Páńſkim wybránym/ iáko o nim ſam
17:
Pan ſwiádectwo dáwáć racżył/ iżći then pewnie wiedział o
Skut. A po. w ix.

18:
tych tám rozlicżnych roſkoſzach tego thám domu przyſzłego/
19:
gdyż ſie ták do niego s táką ochotą kwápił.
20:
❡Są rzecży dobre co ſie złemi zdádzą.
21:
A
Bowiem ſąć niektore rzecży ktore ſie złemi á ſtráſznemi
22:
s pirwotku zdádzą/ á pothym rozmyſliwſzy w co ſie ná
23:
pothym obroćić máią/ nic ſthráſznemi nie będą. Stráſznać
Ze złych rzecży
dobre być mu=
ſzą.

24:
ieſt naſtąpić ná dziáłá/ leść ná mury/ przebijáć ſie przez woy
25:
ſká/ ále gdy ſie rozmyſli cżłowiek poććiwy nacż mu to nápo=
26:
tym wyniść ma/ nic mu tho ſtráſzno nie będzie. Acż thám iuż
27:
też pocżęśći y nędze poćirpieć muśi/ nie doieść/ nie dopić/ nie
28:
doſpáć/ pod kotárhą ná trawie ſie vkłáść/ áno hárnáſz kąſa/
29:
áno cżáſem zá ſzyię kápie/ ále przetrwawſzy máło tey nędze/
30:
iákiey záſię s tego z miłemi przyiacioły roſkoſzy vżywa/ áno
31:
wdzięcżna ſławá o nim wſzędy lata/ áno go zacni ludzie mie
32:
dzy ſobą pociągáią/ cżcią/ ważą/ dáruią. A on czo ſie thám
33:
działo roſpowieda/ blizny ſwe poććiwe vkázuie/ zapłáty y i=
34:
nego opátrzenia ktorego ſie pewnie nádziewa z rádoſcią o=
35:
cżekawa.
36:
Tákże y thy moy namilſzy brácie/ gdyżeś ſie przebił przez
37:
ty rozmáite burdy ſwiátá tego iáko przez ſrogie woyſká prze
38:
ćiwko ſobie náſádzone/ iuż ſie nić nie lękaj przypuśćić ku ſztur
mu ná


strona: 178

żywotá pocżćiwego cżłowieká.Liſt 178.
1:
mu ná tego oſtátecżnieyſzego nieprzyiacielá ſwego ná thę o=
2:
błudną ſmierć/ kthorać nic żadnemi ſthrzelbámi vcżynić nie
3:
może/ boć bárzo zemdlona á oſłábiona ieſt. Poráźiłći ią da=
4:
wno Pan twoy/ y leży iáko obumárła pod nogámi iego.
Smierć porá=
żona leży.

5:
Nie dármoć ſie z niey Prorok náſmiewa ták mowiąc do niej
6:
A gdzieſz ieſt páni miła ſmierći oná moc twoiá? á gdzież ieſt
Oſee w xiij. kapi.
j. Cor. w xv. kapi.

7:
ono ſproſne żądło twoie? kthorymeś kąſáłá nędzne przodki
8:
náſze. A ták iednoć nas ſtráſzy tá obłudá iáko dzieći máſzká=
9:
rą/ á iáko kozá wilká potrząſáiącz rogámi/ áleć nam nic nie
10:
vcżyni/ gdiż Kriſtus Pan náſz á głowá náſzá żyw ieſt/ przed
11:
kthorym oná nic nie vmie/ á bárzo przythępiłá koſy ſwoiey.
12:
Bo ácż trochę do máłego cżáſu nád ciáłem poſrożyć ſie może
13:
ále duſzá iuż iey ni w cżym nie ieſt poddaná/ ktora zá cżáſow
14:
pirwſzych poſpołu y s ciáłem wiecżnie obumieráłá/ ále iuż te
15:
raz wiecżnie żywa być ma/ y to ciáło ná głos Páńſki poſpołu
16:
z nią záſię ożywiono być ma. A cżemuſz ſie iey lękáć maſz? á
17:
beſpiecżnie ſie z nią potkáć nie maſz? gdyż wieſz iżći nic ſzko=
18:
dliwego á żáłoſnego vcżynić nie może? Abowiem przebiwſzy
19:
ſie s tey vſtáwicżney burdy/ á odpráwiwſzy iuż z nią tę oſtá
20:
tecżną przygodę/ tám dopirko poznaſz iáko oni niebieſcy przi
21:
iaciele twoi rádowáćći ſie będą/ iáko cie miedzy ſobą ććić á
22:
ważyć będą/ y iáko im będzieſz vkázował blizny cnoty á ſta=
23:
łośći ſwoiey/ y iákie będzieſz brał wdzięcżne vpominki wie=
24:
cżney zapłáty ſwoiey zá thy nieodmienne burdy twoie/ á zá
25:
ſtałośći twoie.
26:
❡Stały nicżegoy ſye nie boi.
27:
A
Ták iuż ſtoy w tym boiu mocno/ á nie odnoś nic w they
28:
ſtałośći ſwey vmyſłu ſwego od Páná ſwego/ ácż cie bę
29:
dzie ſwiát á fortuná pocżęśći odciągáłá od tego łudárſtwy
30:
á kuglárſtwy ſwemi/ żeć ſie iákoś myſl będzie odciągáłá od
31:
beſpiecżeńſtwá twego/ á wwodziłá cie w niepothrzebne ro=
32:
zmyſły ſwiátá tego/ ále ty nic niedbay ná tho/ wſzákeś ſie iuż
33:
doſyć nápátrzył tego wſzytkiego/ y hoynieś vżywał tego. A
34:
ſłuchay Apoſtołá ſwiętego kthory ná cię wola: Dum tempus
35:
habemus operemur bonum, to ieſt/ poki cżás mamy ſtáraymy
Galat. w vj. kapi.

36:
ſie o to co nam przyſtoi/ ábychmy dobrze wſzytko cżynili. Bo
37:
to wiedz pewnie/ z iákiemi ſie thám ſpráwámi poſtáwiſz/ s
38:
tákiemi też oſądzon będzieſz.
Abowiem


strona: 178v

Kſięgi Trzeci
1:
Abowiem ieſlibyś ſie ſwiátu przećiwił álbo forthunie łu=
2:
dárce á iáko zwodnicy iego/ pátrz ná oycá á ná mátkę tu ná
Rozno mátká
á ociec dzieći
miłuią.

3:
ſwiecie/ ktorzy dziatki máią miedzy ſobą/ iáko ie rozno miłu
4:
ią/ mátká kąpie/ pieśći/ miłuie/ karmi/ vpſtrzy/ vbryżuie iáko
5:
márcowe proſię/ á ſwey woley mu ná wſzem dopuſzcża/ á o=
6:
ciec iuż nie ták ſie z nim pieśći/ á cżáſem mu y prątkiem podſie
7:
cże/ ále ſie pilnie ſthára o dobre mienie iego á o wychowánie
8:
iego/ áby potym z niego co dobrego vroſło. Tákżeć theż náſz
9:
ociec niebieſki/ ácż ſie z námi nie bárzo pieśći/ ácż nam cżáſem
10:
y prątkiem podſieka/ ále ſie pilnie ſtára o dobre mienie wie=
11:
cżne náſze/ y o wychowánie náſze/ ták iákobychmy ſie mu wie
12:
cżnie ná potym przygodzili. Ale tá nieſláchetna mácochá tá
Inácżey Bog
á inácżey nas
fortuná miłu=
ie.

13:
omylna fortuná ſwiátá tego/ kthora ſie nam mátką być ozy=
14:
wa/ ále pewnie fáłecżną á nie życżliwą/ bo ſie nie ſtára ni ocż
15:
więcey/ iedno áby nas tylko omylnie pſtrzyłá iáko proſiętá/
16:
á iáko mieyſkie dzieći/ kthore we pſtrych kożuſzkoch z młodu
17:
chodzą/ á potym ſie iáko węglarze poddymáiąc kominy po=
18:
cżernią. Ale wierz mi iż ſie tá nic nie ſtára o wychowánie ná
19:
ſze/ ábychmy ſie potym s cżáſem ſwym ná czo dobrego przy=
20:
godzili.
21:
A ták nic ſie ty nie przećiẃ tey obłudney obłudzie tey nędz
22:
ney fortunie/ á cięgni ſie zá oycem ſwym niebieſkim/ ktory ſie
23:
ſtára o wychowánie twoie/ y o wiecżne dobre mienie twoie/
24:
á nic ſie nie trwoż przeminęłemi cżáſy młodośći ſwoiey/ ie=
25:
ſliś go kiedy gniewał/ áby cie miał kiedy opuśćić/ kiedy ſie z
26:
wierną á s ſerdecżną myſlą obroćiſz do niego/ obiecał on ni=
27:
gdy nie wſpomináć młodośći twoiey/ áni przeſtępkow two
28:
ich. A maſz pewny dekret iego pociechy ſwoiey o onym már=
29:
notrátnym ſynu vcżyniony/ kthory ſie był wydzielił od oycá
Luk. w xv. kapit.

30:
ſwego/ kthory potym ták márnie wſzytko vtráćił/ iż świnie
31:
páść muſiał/ á młoto iádáć muſiał s korytá plugáwego po=
32:
ſpołu z nimi. A iáko gdy ſie vznał á náwroćił ſie do niego/ iá
33:
ko go záſię vbrał/ vbogáćił/ y przyiął go zá wdzięcżnego ſy=
34:
nacżká ſwego. Támże tego wnet Pan po tey przypowieśći
35:
dołożyć racżył/ iż tákżeć też z wámi vcżyni ociec wáſz niebie=
36:
ſki/ gdy ſie vznacie á náwroćicie ſie do niego. A wſzákoż ia
37:
nie rádzę nikomu vbeſpiecżáć ſie ná láthá ſwoie á roſkłádáć
38:
cżáſy tego vznánia ſwego. Ná káżdego tám Pan woła áby
Matt. w xxv. kap.

39:
záwżdy gothow był w káżdym ſthanie ſwoim/ Gdyż cżás á
40:
ſmierć dybie vſtáwicżnie iáko złodziey/ á nie pátrzy áni mło=
dośći/ áni


strona: 179

żywotá pocżćiwego cżłowiekáLiſt 179.
1:
dośći áni ſtanu cżłowieká żadnego.
2:
A ták moy miły Krześćijáńſki bráćie/ á zwłaſzcżá ty kto=
3:
ry iuż iáko ná murze á iáko ná drábinie ſtoiſz v ſzturmu ſwe=
4:
go s tą márną ſmiercią ſwoią/ nie dáyże ſie nic trwożyć áni
5:
ſie odłudzáć tey márney fortunie od przyſtoynośći ſwoiey/ á
6:
pátrz záwżdy iáko w cel w Krześćiáńſką powinność ſwo=
Nie dáć ſie for
tunie vwo=
dzić.

7:
ię/ á poſtánoẃ iuż ſtáthecżną á vważną myſl ſwoię/ nie dáy
8:
ſie iáko ſłábe drzewo kołyſáć ledá wiátrowi/ kthore ſnádnie
9:
może być s korzeniá wywrocono/ á nigdy ſie iuż potym ziele
10:
nić nie może. Bo ácżći to bez rozerwáney myſli być nie może/
11:
weźrzawſzy ná nałogi ſwoie álbo ná potomſtwo ſwoie/ ále
12:
przecż tego żáłowáć maſz cżego pewnie kiedy tedy odbieżeć
13:
muśiſz/ álbo ieſzcże zá żywotá twego tho zgorzeć álbo w ni=
14:
wecż obroćić ſie może. Albo tákież lepiey, iżty tu potomſtwá
15:
ſwego odbieżyſz/ niżliby ciebie tu przed twymi ocżymá odbie
16:
żeć mieli/ á zdycháć márnie/ y ieſzcże niewiedzieć iákiemi
17:
ſmierciámi/ przed ocżymá twemi mieli/ s cżegobyś wſzytkie
18:
go więtſzey żáłośći vżyć muśiał.
19:
A poſtánowiwſzy ták ſtátecżną myſl ſwoię/ potkaſz ſie be
20:
ſpiecżniey s tą márną obłudą á s tą ſmiercią ſwoią/ kthorać
21:
nic ſzkodliwego vcżynić nie może/ iedno iż do cżáſu zemdlić
22:
może to ciáło twoie/ ktore ſámo s przyrodzenia láty twemi
23:
iuż dawno zemdlone ieſt. Ale duſzy twoiey/ ták iáko cżłonko
24:
wi Bożemu/ ktora záwżdy w opiece Páńſkiey ieſt/ nic záſzko
25:
dzić áni ſie iey dotknąć nie może. A ktemu gdy ſobie wſpomie
26:
nieſz/ iż w on cżás gdy ſie ozwáć maſz ná záwołánie Páńſkie/
27:
iż przy nim będzieſz lathał iáko Orzeł po obłokoch w rádo=
28:
ſciach ſwoich/ będzyeſz ſie ſwiećił miedzy niewiernemi iáko
Mądro. w iij. kap.

29:
iſkrá miedzy trzćinámi/ wedle obietnic iego. Będzieſz ſądził
30:
krole/ kſiążęthá/ y wielkie mocarze przy Pánu ſwoim. A oni
Matth. w xix. kap.

31:
ſie tobie będą dziwowáć/ mowiąc ták iáko Sálomon o tym
Mądro. w v. kapi.

32:
piſze: Y gdzieſz ſie ten nędznik theraz wziął/ iż go widzimy w
33:
thákiey zácnośći/ kthoregochmy niedawno nikcżemnego á
34:
wzgárdzonego ná ziemi widzieli. A oni ſie ſámi będą tułáć/
35:
wołáć/ nárzekáć biegáiąc miedzy gorámi/ á ſzukáiącz iáſkiń
Luk. w xxiij. kap.

36:
á dziur gdzieby ſie mieli zákryć przed ſrogoſcią oną/ ktora ſie
37:
w ten cżás nád złoſniki okázowáć będzye. A to ia tu twemu
38:
rozumowi porucżam/ co ſobie obráć maſz/ ieſli ſie thák tułáć
39:
s tymi tułáiącemi w ſrogim ſtráchu á w obłędnoſciach two
40:
ich/ cżyli być w tákiey wielmożnośći/ y w tákiey zacnośći/ y
Hhw tákim


strona: 179v

Kſięgi Trzecie
1:
w tákim Máyeſtacie/ y w tey roſkoſzy z wiernemi Páńſkye=
2:
mi y z Auyoły ſwiętemi/ ták iákoś ſie iuż o tym doſyć náſłu=
3:
chał.
4:
❡A ták moy miły brácie thu iuż maſz wypiſáne wſzyſtki
5:
wieki ſwoie/ iáko ſie w nich maſz poććiwie záchowáć/ á iáko
6:
maſz vważáć wſzytki cżáſy ſwoie/ ták iákobyś ich vżył s po=
7:
ććiwoſcią á s poważną ſławą ſwoią/ y tu zá żywotá ſwego/
8:
y po ſmierći ſwoiey. Y iáko maſz vważnie ſthać w káżdych
Zámknienie
kſiąg.

9:
ſpráwach ſwoich/ y iáko ſie nie maſz lękáć áni ſmierći/ áni ża=
10:
dnych przygod ſwoich/ y iáko maſz ná wſzem miárkowáć y
11:
ſkromić wſzytki áffekty ſwoie y przyrodzenia ſwego. Y iáko
12:
maſz záwżdy iſt być opieki ſwoiey/ y rozſzyrzonego krole=
13:
ſtwá nád ſobą Páńſkiego/ tákże iáko maſz być iſt wdzięcżne
14:
go zbáwienia ſwoiego/ y wiecżnych á nieſkońcżonych rádo=
15:
śći ſwoich. ❡Prziymiſz tho odemnie proſzę cie miá=
16:
ſto reyeſtru pocżćiwych ſpraw ſwoich iáko od proſthaká. A
17:
gdy ſie tu iáko z reyeſtru obacżyſz w ſpráwach ſwoich/ ſná=
18:
dnie potym znaydzieſz miedzy mędrſzemi/ cżego dáley w ſo=
19:
bie popráwowáć/ y iáko ſie ſpráwowáć będzyeſz miał. Ie=
20:
dno nie leż dármo/ cżythay/ ſzukay/ biegay/ á dowieduy ſie o
21:
powinnośći ſwoiey. Bo y Pan ná nas woła/ ábychmy ſie do
Ian w v. kapitul.

22:
wiedowáli o piſmiech/ ná kthorych zależy y ſławá/ y poćći=
23:
wość/ y zbáwienie náſze. A zátym cie Pánu Bogu
24:
porucżam troiákiemu w ſtaniech á iednemu
25:
w Boſtwie/ ktory kroluie bez pocżą=
26:
tku/ y będzie bez końcá ná
27:
wiek wiekow
28:
Amen.

strona: 180

1:
Do cżłowieká poććiwego iuż w oſtátnim wieku
2:
poſtánowionego wirſzyki.
3:
C
Oż wżdy ſobie pomyſliſz moy ſtáruſzku miły/
4:
Gdy ták ſłyſzyſz o ſobie rozlicżne nowiny.
5:
Zowę cie márynarzem co po wodzye pływaſz/
6:
Zowę cie też Rycerzem co w przygodach bywaſz.
7:
Chwalę twoy ſtan poććiwy iżeś k látom przyſzedł/
8:
A s ſrogiego okrętu ná ſuſząś iuż wyſzedł.
9:
Docżekałeś poććiwie ſwoich lat ſzedziwych/
10:
W ktorychby cżáſow vżyć iuż trzebá poććiwych.
11:
Byś do końcá dopłynął do portu onego/
12:
Gdzie maſz wdzięcżnie vżywáć weſela wiecżnego.
13:
A myſl ſwą poſtánowił w nadobney ſtałośći/
14:
Aby cie nie vwiodłá w ciemne omylnośći.
15:
Pátrz iż do kryſu bieżyſz o zakład niemáły/
16:
Miedzy gęſte kámienie miedzy twárde ſkáły.
17:
Bo to ſłyſzę trudny krys co do cnoty wiedzie/
18:
Snádnie ſie tám poſliznąć chociay nie ná ledzie.
19:
Bo ieſli z drogi zbieżyſz ſtráćiſz ná zawodzie/
20:
A pewnie ſie zápoćiſz y w nawiętſzym chłodzie.
21:
A gdzieżbyś chciał ná rádę moy ſtáruſzku miły/
22:
By cie żadne przypadki z drogi nie zwodziły.
23:
Chceſzli do przyrodzenia tám zda mi ſie prożno/
24:
Boć to y myſl rozerwie y porádzić rozno.
25:
Przywiedzie cie w rozmyſły dziwne ſwiátá tego/
26:
Kłádącći ſtrách przed ocży y roſkoſzy iego.
27:
A ták ſtrzeż ábyś myſli nie rozdwoił ſobie/
28:
Boćby wierę nieboże zle było o tobie.
29:
Lecż rádzęć do rozumu tám ſie nie omyliſz/
30:
A rázem przyrodzenia y s ſwiátem náchyliſz.
31:
Tenći twe wſzytki ſpráwy nadobnie rozwiedzie/
32:
A ku wdzięcżney ſtałośći ſnádnie cie przywiedzie.
33:
Ze ni ſtrách áni rádość nic cie nie vnieſie/
34:
Ze vżywieſz roſkoſzy y w ſzedziwym cżeſie.
35:
A ten krys ſnádnie zbieżyſz ktoryć będzie zdrowy/
36:
Iedno cnotą day przybić ná ocel podkowy.
37:
Ze z weſołą pociechą wſzytko znośić będzieſz/
38:
Atey śiwey kądziele z rádoſcią doprzędzieſz.
39:
A páś ná ſwym boć tám
40:
y z vgoru zaymą. strona:
Hh ij


strona: 180v



strona: 181

1:
Przemowá krotka do tychże
2:
Kſiąg należąca do Krześćiáńſkiego cżłowieká
3:
káżdego/ o przypadkoch rozlicżnych cżá=
4:
ſow dziſieyſzych.
5:
grafika
6:
Qui perſeuerauerit vſ ad finem, ſaluus erit.
7:
Ktory zetrwa do końcá w ſwoiey ſtatecżnośći.
8:
Tego pewnie nie miną niebieſkie rádośći.
9:
grafika
10:
Dobry Pánie/
11:
Choć Hetmanie/
12:
Swe ſtáránie/
13:
Położ w Pánie/
14:
Bo w tym ſtanie/
15:
Szcżęſcie tanie/
16:
Rozno ná nie/
17:
Koſtká ſtánie/
18:
Mieyże w Pánie/
19:
Swe vphánie/
20:
Kto zoſtánie/
21:
Z Bogiem ná nie.
22:
Vźrzyſz żecż im biegáć.
Hh iij


strona: 181v

1:
grafika

strona: 182

Liſt 182.
1:
Zacnie Vrodzonemu pánu
2:
Stániſłáwowi Száfráńczowi s Pyeſzkowey
3:
ſkáły/ Pánu ná Seceminie/ Stároſcie Lelowſkiemu etc.
4:
Pánu á przyiacielowi ſwemu záwżdy oſobliwie
5:
łáſkáwemu y bárzo miłemu.
6:
grafika
7:
D
Okonawſzy tych kſyążek poććiwych
8:
ſpraw cżłowieká cnotliwego/ w ktorymkol=
9:
wiek ſtanie y w leciech będącego/ y iáko/ j kto
10:
rym kſtałthem iemu ſie w káżdym wieku iego
11:
záchowáć przyſthoi/ zdáło mi ſie theż trochę
12:
wſpomnieć o náſzey porządney niedbáłośći Polſkiey. Do
13:
kthorey máło piorká potrzebá/ bo ſie iey iáſnie ocży káżdego
14:
przypátrzyć y vſzy przyſłucháć mogą/ kto iedno kęs iákiego
15:
rozważnego bacżenia v ſiebie ználeść będzye mogł. Bo ácż
16:
to nie moiey głowy rozmyſł/ ná tákie rzecży głębokie rownie
17:
iáko bez wioſłá ná morze ſie puſzcżáć. Aleć iuż y kowale ku=
18:
iąc y ſloſárze piłuiąc gęſto o tym mowią/ iuż nielza iedno iż y
19:
kámienie wołáć muśi/ cżego ſie y w rozmowach ludzi Rycer
20:
ſkich poććiwych y w inych ſtaniech wielkich cżęſto náſłucha=
21:
my/ iż wſzyſcy powiedáią zle zle zle/ á tego nigdziey nie ſły=
22:
ſziſz ktoby do tego drogi podawał/ iákoby temu zle zábiegáć.
23:
A przeto iż Vrodzoność twą znam miedzy wſzytkiemi ſta=
24:
ny iáſnego á przeſtronego y oká y bacżenia/ zdáło mi ſie to żá
25:
łoſne náſze ſpolne vſkarżánie wſzey Korony o tho zle/ nie do
26:
kogo inego nápiſáć/ iedno do vrodzonośći twoiey. Z iedney
27:
ſtrony żem dobrze ſwiádom dobrich á vććiwych poſtępkow
28:
ſlácheckich twoich. Drugie/ żem theż ſwiádom práwey á ży=
29:
cżliwey chući twoiey/ żebyś/ iáko życżliwy ſyn Korony tey/
30:
rad wſzytko dobre widział w Rzecżypoſpolitey náſzey/ ſkąd
31:
by ſie y cżeść Pánu Bogu/ y ſławá temu poććiwemu náſzemu
32:
przyrodzonemu dziſieyſzemu pánu/ á ná potym tey ſławney
33:
á zacney Koronie y iey Rzecżypoſpolithey vmnożyć ſie mo=
34:
głá. A też y dla tego/ iáko tám máło niżey Vrodzoność twą
35:
ſzyrzey vpominam/ ábyś vpominał y drugą brácią ſwoię/ á
36:
práwie iáko młotem kołátał do rozważnego bacżenia ich/ á=
Ierem. w xxiij. ka.

37:
by ſie cżuli á obacżáli/ iż iuż Pan/ ták iáko to ſámi iáſnie zna=
38:
my/ práwie z nápięthym łukiem/ iáko o nim Prorok powiá=
Eſai. w v. kapitu.
Hh iiijda/ ſtoi


strona: 182v

Liſt przemowny.
1:
da/ ſtoi iuż v progu náſzego/ á iáſnie ſie vkázuią obietnice ie=
2:
go/ ktorekolwiek obiecał okazáć nád káżdym narodem/ kto=
3:
ry vpádnie w gniewie ſpráwiedliwym iego. Bo mądry go=
4:
ſpodarz gdy widzi gorące Láto zá cżáſu ſobie wodę gothuie
5:
pod dáchem ſwoim/ bo iuż więc nie ſporo bywa gdy ſie pło=
6:
mień vkaże s powrozem do ſtudniey ſie kręćić. A zá tymbych
7:
życżył Vrodzonośći twoiey iáko práwy á z dawná życżliwy
8:
przyiaciel y towárzyſz twoy/ áby cie Pan Bog w cno=
9:
tach y w dobrych ſpráwach twych ták mnożył
10:
iáko zácżąć racżył. Dan z Bicorendy dzie=
11:
ſiątego dniá Páździerniká/ Roku
12:
1567.

strona: 183

1:
Ná herb Stáry Koń.
2:
P
Rzed wſzytkiemi źwirzęty ták to zezna káżdy/
3:
Ze to ſláchetne źwirzę Koń ma przodek záwżdy.
4:
Bo wſpaniłą vrodą/ poſtáwą/ ochotą/
5:
Przeſzedł wſzytki źwirzętá/ podobno y cnotą.
6:
Bo ſłuży cżłowiekowi/ y ták go miłuie/
7:
Prącey żadney y gárdłá nic przeń nielituie.
8:
Robi nań iáko kmiotek/ á w trudnośći káżdey/
9:
Nie vmie ſie wymowić rátowáć go záwżdy.
10:
Tákżeć y ty widamy ktorzy ten herb máią/
11:
Máło nie rowno z herbem ſwych ſpraw pokłádáią.
12:
Bowiem dla przyiacielá á ſpolney miłośći/
13:
Nie lituią ni zdrowia ni żadney trudnośći.
14:
A nie dármo Stáry Koń ten ich herb názwano/
15:
Bo go z dáwná podobno ták záwżdy ſiodłano.
16:
Y w Rzecżypoſpolitey y w potrzebie káżdey/
17:
Kędy go obrocono bywał gotow záwżdy.
18:
Y muſiał ſie obrácáć kiedy był nie młody/
19:
Ná káżde poſpolite y ludzkie przygody.
20:
Bo źrzebcem poſpolicie nie káżdy zátocży/
21:
A miáſto zátocżenia rychley przez łeb ſkocży.
22:
Száfráńcowie ſtáry dom s tego herbu byli/
23:
A z dawná iáko y dziś tą ſzkápą tocżyli.
24:
Nie lituiąc pracey ſwey ni żadney trudnośći/
25:
Dla Rzecżypoſpolitey/ dla bráckiey miłośći.
26:
Co y dziś w tym dziſieyſzym źrzobku s Seceminá/
27:
Ná iáſnią ſie okaże/ wſzák to nie nowiná.
28:
Ze ſwym herbem zátocży gdy potrzebá będzie/
29:
A co cnocie przyſtoi to okaże wſzędzie.
30:
Ták w Rzecżypoſpolitey iáko w káżdey ſpráwie/
31:
Okaże ſie ná iáſnią miłoſnikiem práwie.
32:
Y tych dziſieyſzych cżáſow dobrzeby cżynili/
33:
Aby tymi ſzkápámi tocżyć ſie vcżyli.
34:
Choć inych ſławnych herbow drudzy vżywáią/
35:
Ale pieſzo ſwey ſławie trudno pomoc máią.
36:
Nielza iedno kto ſie chce o ſwey ſławie pytáć/
37:
Muśi ſie tego źrzebcá kędy może chwytáć.
38:
Bo ſąſiedzi w koło nas nie pieſzo wędruią/
39:
Ná tym herbie nas drapią y cżęſto woiuią.
40:
Coby ſie im też cżáſem mogło oddáć ſnádnie/
41:
Gdiż mocnieyſzy Polſki koń/ richley báchmát pádnie.
Iednoby


strona: 183v

1:
Iednoby trzebá lepſzey piecżey y dbáłośći/
2:
Aby ſie oddawáło wzayem ich miłośći.
3:
grafika
4:
Iákubá Pherratá Podwy=
5:
ſockiego ku temu co cżyść będzie
6:
DISTICHON.
7:
C
O to ieſt Bog kto chce myſlić/
8:
Muśi we łbie dziwnie kryſlić.
9:
A ſzkodá y głowy pſowáć/
10:
Kto chce w tym wiele mędrowáć.
11:
Bo wierz mi iż ſie vnieſie/
12:
Być mu y z rogámi w leſie.
13:
Bo tho táiemnice dziwne/
14:
Náſzym rozumom przećiwne.
15:
Ale rádzęć ták po proſtu/
16:
Ieſli nie chceſz chybić moſtu.
17:
Ták wierz iż ieſt coś dziwnego/
18:
A nie rozmyſłu náſzego.
19:
W ſtanie troiákim kroluiąc/
20:
A w iedney mocy pánuiąc.
21:
Ktory wſzytko wie y widzi/
22:
A żadnego ſie nie wſtydzi.
23:
Rownie tám krol iáko kmiotek/
24:
Nie doſtawa tám więc plotek.
25:
Lecż kto mu nawięcey wierzy.
26:
Ten nalepſzą miárką mierzy.
27:
Bo w iego nieznośney mocy/
28:
Swiát/ niebo/ y wſzytki mocy.
29:
A wſzytko wie widzi wſzędzie/
30:
Co ſie iedno gdzye dziać będzie.
31:
Temu gdy kto dufa wiernie/
32:
Káżda mu rzecż idzie miernie.
33:
Y włos nie zginie ná głowie/
34:
Kto ſie iego właſnym zowie.
35:
Bo iuż Anyołkowie oni/
36:
By ſzwagrowie przyrodzeni/
37:
Będą go ſtrzedz iáko oká/
38:
Ze ſie nie zlęknie do roká.

strona: 184

Liſt 184.
1:
Zámykáiąc ty Kſyęgi tu bę=
2:
dzie przemowá krotka do káżdego Krześćiáńſkie
3:
go cżłowieká y brátá/ á zwłaſzcża do Páná Stániſłáwá
4:
Száfráńcá s Pieſzkowey ſkáły. A to będzye
5:
Kápitulum I.
6:
Iáko ſądy Páńſkie ſą nieomylne.
7:
R
Ozważáiącz ſobie z dáleká/ á pilnie
8:
ſie przypátruiąc moy miły Krześćiáńſki brá=
9:
cie rozlicżnośći cżáſow dziſieyſzych/ á dziw=
10:
nym przypadkom á odmiennoſciam ich/ nicz
Sądy Páńſkie
dziwne á nieo=
mylne.

11:
inſzego pewnieyſzego áni náleść áni rozeznáć v ſiebie nie v=
12:
miem/ iedno iż ſądy Páńſkie á ony żadnym nie ogárnione ro
13:
zumem ſpráwy á tháiemnicze iego/ nád wſzytkimi narody/
14:
nád wſzytkimi kroleſtwy/ nád wſzytkimi naymożnieyſzymi
15:
ſtany y doſtoieńſtwy/ iáwnie á iáſnie ſie wſzędy zyawiáią á
16:
okázuią. Ták iż wſzędy á wſzędy pełnią ſie á ſkutecżną exeku
17:
cią biorą ony ſrogie á nieomylne dekretá Páńſkie/ ktore/ iá=
18:
ko o nich piſmo ſwięte powiáda/ iż iáko młot ogniſty przera
Iere w xxiij. kapi.

19:
żáią opoki/ thák iż záwżdy wychodzą dobremu ná dobre/ á
20:
złemu ná złe. A trudnoby nam powiedáć/ iż Pan Bog prze=
21:
ſtał dziwow cżynić/ vſtáwicżnie ie cżyni/ á iáſnie ie okázuye
22:
tuż przed ocżymá náſzymi/ thák iż ledwo ſie ich y pálczem nie
23:
dotykamy. Ale iż ocży náſze iáko onych idących do Ema=
Luk. w xxiiij. ka.

24:
us ktorzy ieſzcże nie práwie dowierzáli ſą tákież záwſciąg=
25:
nione/ á ſnadź właſniey mogę rzec wedle obietnic Páńſkich
26:
grzechem záſlepione/ iż chociay iáſnie wſzytko widzą/ vſzy iá
Eſai. w vj. kapit.
Mar. w iiij. kapit.
Luk. w viij. kapi.
Ian w xij. kapitul.
S ku. Ap. w xxviij.
Rzim. w xj. kapit.

27:
wnie ſłyſzą/ á wżdy tego żadnym obycżáiem bacżyć áni ro=
28:
zumieć nie mogą áni chcą. A theż z łáſki Bożey/ będąc cżym
29:
inſzym zábáwieni/ ábychmy o tym bácżić álbo zrozumiewáć
30:
chcieli/ máło ſie wſzyſcy o to poprawdzie ſtáramy.
31:
❡Kto ſie chce ſądom Páńſkim przypátrzyć.
32:
A
Le chceſzli ſie thy themu beſpiecżniey przypátrzyć/ przy=
Dziwy Pan zá=
wżdy cżyni.

33:
wiedź ſobie ná pámięć zá cżáſow ſwych wſzythki krole=
34:
ſthwá okolicżne/ iuż Kroniki y ine iáwne hiſtorie ná ſtronę
odłożyw=


strona: 184v

Przedmowá krotka
1:
odłożywſzy. Wſpowniſz ná wſzytki ſtany/ doſtoieńſtwá/ y
2:
ná wſzytki zacnośći domow onych wielkich/ ktorych poſſe=
3:
ſorowie chodzili iáko lwi/ á iáko ini Hektorowie ſwiátá te=
4:
go/ w iákie tuż przed ocżymá náſzymi odmiennośći przyſzli/
5:
iáko zeſzli/ iáko ſie w niwecż obroćili. Thák iż ſie wypełniły
6:
nád nimi iáwnie ony nieomylne obiethnicze Páńſkie/ iż áni
7:
cień/ áni znák namnieyſzy nie zoſtał mieſzkánia ich/ á doſto=
8:
ieńſtwá ich/ á mieyſcá ich. Ony zacne domy ich poſiadł cżło=
9:
wiek obcy/ ták iáko Pan z dawná káżdemu nic o ſię niedbá=
10:
iącemu iáwnie á iáſnie obwołáć y opowiedzieć roſkazał.
11:
Puśćże też wolno ocży y vſzy iuż y ná mnieyſze ſtany/ tákże
12:
też zeſzłe przed ocżymá náſzymi/ kthorzykolwiek ſobie lekcze
13:
ważyli moc/ zwirzchność/ władzą/ wolą/ á roſkazánie Pá=
Dziwy nád ſta
ny mnieyſzemi.

14:
ná ſwego/ á tylko ſie paráli tym ſwiátem márnym á omyl=
15:
nym y kſiążęty iego/ zápomniawſzy obietnic Páńſkich/ á nie
16:
bacżąc nic iż cżłowiek ieſt łgarz á nędzne ździebłko połomio
Rzim. w iij. kapit.

17:
ne przed nogámi Páńſkiemi/ á przedſię od ſwiátá rády/ ná=
18:
dzyeie/ y wſpomożenia/ dziwnych wymyſłow á wykrętow
19:
rozlicżnych vżywáiąc/ ſzukáli y nábywáli/ iáko márnie ze=
20:
ſzli/ iákiemi hániebnemi ſmierciámi ginęli/ iákiemi lekkoſciá=
21:
mi/ ſromotámi/ á ſrogiemi vpadki s ſtanow ſwych vpadáli/
22:
á práwie ſą zniſzcżeni á w niwecż obroceni/ á iáko piſmo po
Mądro. w iiij. ka.

23:
wiáda iż práwie z vmarłemi zágrzebioná pámiątká ich/ ták
24:
iż pothomſtwo ich/ y ony márnie zgromádzone bogáctwá y
25:
oſiádłośći ich práwie w niwecż á w niwecż/ á ná wiecżną lek
26:
kość pámiątki ich/ ſą ſie obroćiły/ á znáku ich nie zoſtáło.
27:
Przypátrzże ſie iuż y po ten cżás ktoremukolwiek ſtanowi
28:
chceſz/ ktoremukolwiek domowi y doſtoieńſtwu chceſz/ ták
Dziwy nád káż
dym ſtanem.

29:
wielkiemu iáko y namnieyſzemu/ ieſliże w każdym nie znay=
30:
dzieſz/ á ieſliże ſie tego práwie iáſnemi ocżymá nie dopátrzyſz
31:
iáwnego á iáſnego á ſpráwiedliwego ſądu Páńſkiego/ we=
32:
dle wiáry/ ſpraw/ cnot/ y poſtępkow káżdego. Ták iż wedle
33:
obietnic Páńſkich káżdy bierze zapłátę wedle roboty ſwoiey
Mądro. w x. kapi.
Matth. w vij. kap.

34:
A iáką kto miárką mierzy/ táką mu bywa odmierzono.
35:
Bo nie dziwuy ſie temu nic/ iż ſie ná máły cżás co po myſli
36:
iego pofortuni złośćiwemu/ ále ſie iedno przypátruy/ długo
37:
li to trwáć będzie/ y nacż ſie to potym w krotkim cżáſie obro
38:
ći/ ieſli ku pocieſze álbo vpadkowi iego y potomſtwá iego/ to
39:
potym powoli rozeznaſz.
40:
Przypominałćibych okolicżne kroleſtwá/ ony wielkie kſię
ſtwá á zá=


strona: 185

do Krześćiáńſkiego cżłowieká.Liſt 185.
1:
ſtwá á zacne Monárchie/ iáko ſie zá náſzey pámięći burzyły/
2:
iáko ſie odmieniáły/ iáko ſie oni poteſtatowie w nich łomili/
3:
pádáli/ á w niwecż obrácáli/ ták iż iáko rzekámi kreẃ ſie lałá
4:
po grániczach ich. O cżym Hiſtorykowie ſzyroką pámięć ná
5:
potym potomſtwu náſzemu zoſtáwili/ á y mychmy ſie temu
6:
zá cżáſow ſwoich máło ocżymá nie przypátrzyli. A przecżże
7:
ſie to działo? To iuż nie náſzá rzecż/ ſądy Páńſkie ſpráwie=
8:
dliwe/ á dziwne ſpráwy á wola iego ſwięta to niechay roze=
9:
znawa. Ale pewnie iż nie bez przycżyny. Ale nam nie trze=
10:
bá w cudzym oku páździorká ſzukáć. Przypátrzmyſz ſie ied=
Matth. w vij. ka.

11:
no domá ſwym bierzmon/ á onym ſrogim ſękowátym á már
12:
nie oſiecżonym pniom/ ktore nam iáwnie (áż ſnadź ſtráſzno
13:
y o thym mowić) vſtháwicżnie z ocżu náſzych wyglądáią/ á
14:
nic ich nie bacżymy/ álbo ták práwie zá ſkarániem Páńſkim
15:
bacżyć nie vmiemy/ áni ſie o to ſtáramy.
16:
❡Iáko ieſt zacne kroleſtwo Polſkie.
17:
P
Atrzay ktore ieſt ták zacne á ták ſławne kroleſtwo/ iáko
18:
ieſt (iż ták mam rzec) náſze kroleſtwo Polſkie/ w ktho=
Polſkie krole=
ſtwo iáko ieſth
obfite.

19:
rym nas thu Polaki Pan náſz z łáſki ſwey poſádzić á rozſzy=
20:
rzyć racżył. Albo ktore ieſt kroleſtwo okolicżne áby od nie=
21:
go álbo iákiey pomocy álbo iákiey żywnośći nigdi nie potrze
22:
bowáło? A wiele kráin y kroleſthw czo ná nie robią iáko zá
23:
dzień kmiotkowie/ á tu wſzytki ſwe prace podawáią/ á ſtąd
24:
pożythkow ſwych/ żywnośći ſwych/ y inych rzecży ſzukáiącz
25:
nábywáią. A my Polacy zá máłą praczą á zá máłym ſtárá=
26:
niem ich koſztowney pracey á ich robot z roſkoſzámi ſobie v=
27:
żywamy. Cżego ia wylicżáć niechcę/ ſnádnie ſie temu kto ie=
28:
dno chce káżdy przypátrzyć może. Bo ácż w inych ſthronach
29:
ieſt więcey złotá/ ſrebrá/ korzenia/ iedwabiow/ y inych rze=
30:
cży/ á wſzákże tho nam thu przedſię od nich máło nie dármo
31:
przychodzi. Ale tákich ludzi/ tákich cnot/ tákich obycżáiow/
32:
tákiego męſtwá/ á ktory w tym narod porownał z narodem
33:
s tym? á kthore woyſko kiedy Polſkiemu woyſku wytrwáć
34:
mogło? Ták iż ſie y ini máło nie wſzyſcy narodowie/ iuż y zá
35:
náſzey pámięći/ wielekroć do nich vbiegáli. A ſzcżęſliwym
36:
to woyſkiem zową gdzie Poláki widáią. A ſtráſzny huff ká=
37:
żdemu nieprzyiacielowi bywa/ dzie Polak ſwe iáſne á nie zá
38:
kryte cżoło vkaże.
IiPoźrzyſz


strona: 185v

Krotka przemowá.
1:
Poźrzyſz záſię przewroćiwſzy kártę ná drugą ſtronę/ ieſli
2:
że ieſt nędznieyſze/ zeſzleyſze/ á niedbálſze páńſthwo w ſprá=
Polſkie krole=
ſthwo w cżym
ieſt vbogie.

3:
wach á w opátrznoſciach ſwoich/ iáko ieſt to ſławne á ták za
4:
cne kroleſthwo Polſkie náſze. Zaden narod/ żadna hordá/ á
5:
ſnadź y Cygáńſka/ nie ieſt w tákiey niedbáłośći/ á ſnadź ieſt
6:
w lepſzym opátrzeniu/ niżli ták ſłáwne á zacne tho páńſtwo
7:
náſze. Azaſz my mamy poſthánowienie iákie pewne/ oprocż
8:
tych márnych á niepobożnych wići/ gdyby ná nas iáki prętki
9:
nieprzyiaciel przypadł/ cobychmy z nim cżynić mieli? Azaſz
10:
mamy mieyſcá iákie pewne ſciągnienia ſwego? Azaſz mamy
11:
ty do ktorychbychmy ſie ſciągáć mieli? Azaſz mamy pewną
12:
wiádomość iáką o ſpráwie nieprzyiacielá ktorego? Poźrzy
13:
ná ony ludzkie vrody/ vbiory/ kſtałty/ obycżáie/ gotowośći/
14:
że chodzą rotámi młodzi ludzie iáko Lwi/ á ſnadźby ſie mo=
15:
gli/ iáko ono dawna przypowieść/ y z dyabły łámáć. A czoż
16:
gdy przydzie iákie lekkie zátrwożenie/ álić biegáią/ ſzukáią/
Ludzie polſcy
iácy ſą.

17:
niewiedzą gdzye ſie podzieć. A ći ktorymby to należáło z mu
18:
row wyglądáią/ ieden od drugiego w mili ſie o nowinach
19:
pytáią. A ſnadź cżáſem y krokiem nie wſthąpił nieprzyiaciel
20:
do gránic náſzych/ á ludzie bárzo zátrwożeni bywáli. Abo=
21:
wiem co inſzego cżynić/ iedno vciekaycie czo rozum macie/ á
22:
proſtacy do láſá. A wielekroć ſnadź więtſzą lekkość koroná
23:
tá ſławna s thego bieráłá/ niżliby ich było niemáłą cżęść w
Zamki á mury
puſte.

24:
dobrey ſpráwie pogromiono. Stoią zamki/ ſtoią mury pu=
25:
ſte/ wilcy á świnie dzikie ſie w nich lągną/ á ni nacż ich podo
26:
bno nie chowamy/ iedno ná báſzty nieprzyiacielom ſwoim/
27:
áby oni to powoli pobrawſzy ſobie oſádzili/ á ſthąd nas be-
28:
ſpiecżniey woiowáli á poſiadáli.
29:
A iákoż tu nieprzyiaciel ſerczá nie ma bráć? á iákoż ſie thu
30:
nie ma iáko dyabeł z niedbáłey duſze roſkocháć? wiedzącz o
31:
ták zacnym/ ſławnym/ á bogátym kroleſtwie. Wiedząc o tá
32:
kich ſławnych/ zacnych/ á boiowych ludziach/ y wielkośći ich
33:
á wiedząc też o tákiey niedbáłośći y o tákiey ſpráwie ich. Iá
34:
koż ſie iáwnie náſłuchawamy od tych co tám bywáią (ácż z
35:
wielką żáłoſcią) rozlicżnych poſmieſzkow/ kthore po ſtro=
36:
nach rozlicżnych poháńcy iáwnie o nas miedzy ſobą miewá
37:
ią/ y o tych ſpráwach á o tych porządnych niedbáłoſciach ná
38:
ſzych. A iáki záſię ſtrách w nich/ wiedząc o ták mężnych á wa
39:
lecżnych ludzioch/ by ſpráwá dobra byłá. A by nie Pan Bog
40:
ſtrzegł z miłoſierdzia ſwego/ á czo wiedzieć nacżby nam iuż
dawno


strona: 186

o porządney niedbáłośći náſzey.Liſt 186.
1:
dawno wyſzły thy opáthrzne niedbáłośći náſze. A wſzákoż
2:
trzebá oſtrzegáć/ bychmy mu ſie s tym goſpodárſtwem kye=
3:
dy nie vprzykrzyli á nie przeładowáli.
4:
Kápitulum ij.
5:
Iżby ſie nálázły przycżyny dobrey
6:
ſpráwy/ by ludzie chcieli.
7:
O
Zywáią ſie ludzie/ wołáią poſtron=
8:
ne głoſy/ iżby ſie ſnadź mogły ználeść thákie
Mogłby rząd
być gdyby lu=
dzie chcieli.

9:
kſtałty y tákie obycżáie/ iżby bez łupu á bez płá
10:
cżu á krzyku ludzi mizernych (ktore ſnadź ſá=
11:
mo więcey niżli nieprzyiaciel poráźićby nas miáło) mogły=
12:
by być y woyſká/ mogłyby ſie budowáć y zamki. A ſnadźby
13:
to máło álbo nic koſztowáło/ by to rozdano ludziom Rycer
14:
ſkim/ ázaſz lepiey iż ſie tám wilcy lągną/ tedyby tho ſnádnie
15:
á rychło oſieść mogło/ y byłáby y obroná y pożytek Rzecży=
16:
poſpolitey. A wſzák ſie tho iuż ná wielu mieyſcoch doſwiád=
17:
ſzyło/ gdzie ſie zamki puſte pobudowáły/ ábo gdzie mieyſczá
18:
niebeſpiecżne opátrzone/ y gránicá w lepſzey ſpráwie y wiá
19:
domośći mogłáby ſie poſtánowić/ á nieprzyiaciel vſtráſzo=
20:
ny być/ y ludziby ku obronie á ćwicżeniu wiele przybyć mo=
21:
gło. A coż gdy Pan Bog racżył záćmić myſli y ſercá tych kto
22:
rymby to należáło. Iż gdy o tym kiedy mowić pocżną/ tedy
23:
práwie nápoły s poſmiechem/ á iákoby o żeláznym wilku bá
24:
iał. A to káżdego odpowiedź/ á coż mnie do thego/ á czoż ná
25:
mnie należy. A táż wymowká o ſpráwiedliwośći/ y o inſzych
26:
doległoſciach Koronnych.
27:
O nędzny báłwánie á mizerny naiemniku/ kthory widziſz
28:
tuż nie dáleko wilká przychodzącego/ á nie thylko przycho=
29:
dzącego/ ále iuż máło nie pod ocżymá thwemi drapieżącego
30:
ſtadko á owiecżki Páńſkie/ tobie zwierzone á porucżone/ kto
31:
rych kreẃnie ná łup á nie ná kochánie pogáńſkie/ ále ná cżeść
32:
á ná chwałę Pánu twemu ieſt poſwięconá y odnowiona/ á
33:
ty kryieſz łeb w zięmię/ á nieſmieſz podnieść noſá ſwego/ áby
34:
pocżuł co ieſt ſzkodliwego/ ábyś wżdy o thym mowił/ á nie
35:
chceſzli mowić ábyś tylko záwył iáko wilk ná drugie/ á vka=
36:
zał drogę/ iákoby ſie mogł odegnáć then drugi wilk márnie
Ii ijdrapieżny


strona: 186v

Krotka przemowá
1:
drapieżny od ſthádá Páńſkiego. A Pan chcze y obiecuie pá=
2:
trzyć krwie ich niewinney s tych mizernych á záleżáłych ręku
Matth. w x. kapit.
Ezechi. w iij. kap.

3:
twoich. A zwłaſzcżá iżeś poprzyſiągł pánu ſwemu conſulere
4:
& opponere ſe ná káżdy vpadek Rzecżypoſpolitey.
5:
Aż więc gdy ſie iuż co złego sſtánie/ toż dopirko roſpiſuią
6:
ſobie nowinki/ iż coś tám vrwano trochę ná gránicy/ ále tho
7:
nic/ omyląć ſie drugi raz. A drudzy tho zową Seymowemi
8:
nowinkámi/ y ieſzcże ktemu będą zákázowáć/ áby nie ták po
9:
wiádano iáko ſie działo. Ale byś oglądał nędzniku ſerce one
Ludzie zwoio=
wáni iáko záło
ſni.

10:
go iáko ieſth żáłoſnie zekrwáwione/ álbo iáki ieſt płácż álbo
11:
iákie nárzekánie ná cię iego przed Máyeſtathem Páná twe=
12:
go/ ktory w powrozie iáko złodziey/ w niewinnośći ſwoiey
13:
ſkacże przy koniu pogániná ſrogiego. Zonká iego v inego zá
14:
biodrámi/ ku więtſzey żáłośći á ſromocie iego. Dziatki iáko
15:
ſzcżęniętá wyiącz wyglądáią z bieſag ku pocieſze iego. Dym
16:
ſie zá nim kurzy/ á ieſzcże tuż przed ocżymá iego ſmáży ſie má
17:
yęthnoſtká á oſiádłość iego. A po drogach wſzędy trzęſie ſie
j. Moi. w iiij. ka.

18:
kreẃ niewinnych Ablow cżyrwieniącz ſie po zyemi/ á woła
19:
pomſty od Páná ſwego. A márny ſie Kaim kocha á poſmie=
20:
wa s tego/ ſiekáiąc niewinne głowy wedle woley ſwoiey.
21:
❡Skarb poſpolity iákoby ſie zámnożyć mogł.
22:
A
Zażby to nie lepſza byłá chwałá Páńſkiey zwirzchnośći
Skądby obro=
ná być miáłá.

23:
moy miły Krześćijáńſki brácie/ áby ty niepotrzebne kro
24:
pidłá/ kádzidłá/ dzwonki/ obraſki dármo ſtoiące/ ktore ſnadź
25:
chowamy ná wſpomożenie nieprzyiacielowi ſwemu/ ták iá=
26:
ko ſie to iuż wielekroć przed ocżymá náſzymi w inſzych páń=
27:
ſtwiech y v nas pocżęśći okazáło/ iżby to było obroczono ná
28:
odkupienie tey niewinney krwie/ zá kthorą Pan náſz roſto=
29:
cżył hoynie ſwiętą kreẃ ſwoię. Albo ony niepotrzebne kieli=
30:
ſzki/ ſwiecżnicżki/ krzyżycżki/ ktorych leżą pełne kąty/ cżekáiąc
31:
pogáńſkich rąk/ áby ſie w nich roſkocháły á opłokáły. Gdyż
32:
Pan iáwnie v Ezáiaſzá woła/ iż mu iuż dawno omierzły thy
Ezai. w j. kapitu.

33:
wymyſlne modły y kurzáwy náſze/ y obieczał nas nigdy nie
34:
wyſłucháć/ gdy s tymi wymyſły będziem podnośić k niemu
35:
ręce ſwoie. Gdyż on niechce pátrzyć żadnych wymyſłow/ ie
36:
dno pátrzy ná ſerce wierne cżłowieká cnothliwego. Aby ſie
37:
to w poſpolity ſkarb obroćiło/ á ktemu ſie ſkąd inąd przycży
38:
niáło. ❡Záżby ſie też ná to nie lepiey obroćiły ony
Klaſztory nie=
potrzebne y ine
dármochleby.

39:
opływáiące obroki onych niepotrzebnych żołtobrzuchow co
pádáią s


strona: 187

o opátrzney niedbáłośći náſzey.Liſt 187.
1:
pádáią s ſtołow ich/ á ludzie niepothrzebni/ y pśi cżáſem le=
2:
dwo ich zbytkow doiádáią/ nie ku chwale ále ku lekkośći páń
3:
ſkiey. A przedſięby y chwałá Páńſka przyiemnieyſza y fore=
4:
mnieyſza iemu mogłá być ſpełná/ y winnicżká iego ſwiętha
5:
przedſięby wżdy iákie podpomożenie s tego mieć mogłá.
6:
Iuż nie mowię o Biſkupy/ ktorzy wżdy y w rádzie ſiadáią/ y
Biſkupi ſłu=
dzy Rzecżypo=
ſpolity.

7:
dwory ſwe cżáſem ku potrzebie poſyłáią/ y w poſelſthwiech
8:
ieżdżą/ y inſze wżdi brzemioná Koronne iáko táko noſzą y po
9:
deymuią. Ale co inſzych prożnochlebow/ iáko wilkow tyią=
10:
cych/ to iuż káżdego rozeznániu porucżam. Azażby nie lepiey
11:
s tego mieć kilká tyſięcy ludzi/ ku cżći á ku chwale Pánu Bo=
12:
gu/ y Krześćijáńſkiey krwi iego/ y ku ſławie Koronney/ á ná
13:
ſtrach nieprzyiacielá krzyżá ſwiętego? niż ſie to ták roſchodzi
14:
po ſwiátu iáko dym ábo iáko iákie márne plewy/ ku lekkośći
15:
chwały Páńſkiey/ á ku ohydzie/ á ku poſmiechu they Korony
16:
ſławney. Boby przedſię y pomocz niemáła ku obronie/ y le=
17:
pſza chwałá Páńſka s tego być mogłá/ gdyby tám Rycerſki
18:
cżłowiek ſiedział/ obowiązány poććiwą powinnoſcią ſwo=
19:
ią/ á Bogu y Rzecżypoſpolitey ſłużył.
20:
Nuż owy niepotrzebne á wymyſlone Sakry/ kthore nád
Sakry co do
Rzymá idą.

21:
práwo ichże właſne/ y nád práwo Koronne iuż dawno v=
22:
chwalone/ bywáią precż wynoſzone. Azażby nie lepiey iżeby
23:
były do tego ſkárbu poſpolitego przyłożone? Nie pythał ſie
24:
Máthyaſz w Węgrzech o Sakrach y o Dekretalech gdy nań
25:
tákie Koronne potrzeby przypadáły/ á gromił bárzo nieprzi
26:
iacielá krzyżá ſwiętego. Y ſtałá thá ſławna koroná długo w
27:
całośći ſwoiey/ áż gdy przyſzłá w tákież dekretały á pieſzcżo
28:
ty/ vtráthy/ y w tákież wymyſły á niedbáłośći iáko y náſzá/
29:
thoż dopirko vcieſzył ſie nád nią ſrogi pogánin wedle myſli
30:
ſwoiey. Nie pytáią ſie y dziś ini krolowie y kſiążęthá gdy ná
31:
nie iákie potrzeby przypadáią o dekretalech/ iedno my tylko
32:
Polacy. Drżymy przed tym złym ſąſiádem Rzymſkim. Acż
33:
y dziś nie rozumiem kthorym ſie práwem thák bárzo w nas
34:
wgroźił.
35:
Nuż Inteſtatá/ nuż Káduká/ nuż teſtámentá ludzi pobo=
36:
żnych/ ktorychby ſie wiele gdyby był rząd otworzyło. Nuż i=
Ine kondicije
obrony/ iáko
porty.

37:
nych kondiciy ználázłoby ſie niemáło/ by ſie iedno ludzye o=
38:
ſtráſzyli o tym mowić. ❡Azaż nie mamy portow
39:
z wielkiemi ſkárby/ s kthorych tylko bárzo máło niepotrzeb=
40:
nych ludzi tyie ku lekkośći náſzey/ s ktorychby ſie mogły zná=
Ii iijleść iákie


strona: 187v

Krotka przemowá
1:
leść iákie pożytki/ bez vſzcżypku práwá poſpolitego. Azaż
Mytá.

2:
nie mamy niepotrzebnych myt/ ktore s płácżem ludzkim y bez
3:
vſtáwy bywáią wyciągáne/ y niewiedzieć gdzie ſie podzye=
4:
wáią/ podſkárbi ledwe ich trzecią cżęść bierze. Azażby ſie
5:
máło nálázło Kondiciy tych/ gdyby ſie ſkarb poſpolity záło=
6:
żył? Choćbyſmy ſie nań wſzyſcy/ nikogo nie opuſzcżáiąc/ raz
7:
po troſze zrzućili/ á ty przypadki do niego przybywáły/ iżby
8:
ſie thá wżdy márna ohydá á ſproſna lekkość Koronna cżym
Cwicżenie Ry=
cerſkich ludzi.

9:
podeprzeć á rátowáć mogłá. A ná czożby ſie to obroćiło?
10:
Ná ćwicżenie Rycerſkiey krwie Koronney/ ſkądby pothym
11:
roſli Rotmiſtrze/ á z Rotmiſtrzow Hetmáni/ thák iżby ich
12:
cżáſu ſwego nie potrzebá v poſtronnych narodow biegáiąc
13:
nábywáć/ niżli ták teraz leżącz s kątow wyglądáią/ á drugi
14:
y drzewá w rękę wziąć nie vmie/ s cżegoby potym y Koro=
15:
ná/ prze ludzie niećwicżone/ mogłá ſnádnie lekkość wziąć.
16:
Gdyż powiedáią/ iż lepſze woyſko Ieleni gdy ie vmieięthny
17:
Lew powiedzie/ niżli woyſko lwow kthorymby głupi á tępy
18:
Ieleń Hetmánem zoſtał. A my też co ſie Rycerſkimi ludź=
19:
mi zowiemy/ ázażbyſmy też nie mogli ználeść kondiciy thá=
20:
kich bez ſzkody á bez gwałcenia praw ſwoich/ iżbychmy wżdi
21:
w prętſzey gotowośći niż s tymi omieſzkáłemi wiciámi/ gdy
22:
by ná nas gwałt iáki przyſzedł/ ſpráwieni á poſthánowieni
23:
byli. Iednoby nam trzebá viąć thych pieſzcżot ſwoich/ thych
24:
pułmiſkow/ tych rzezánych áxámitkow/ y thych rozmáitych
25:
wymyſłow náſzych/ ktorymi ſie wſzyſcy boiowi ludzie brzy=
26:
dzą/ iedno tego tylko vżiwáią oni ludzie pieſzcżeni á zniewie
27:
ſcieli/ ktorzy tylko iáko Tytirus leżą ſub tegmine fagi.
28:
Kápitulum iij.
29:
Rycerſki ſtan iákoby ſie też ku rządowi
30:
przycżynić miał.
31:
B
O gdyby ſie wżdy ználazł iáki kſtałt
32:
iżby mogło być co ludzi s thych przypadkow
33:
Koronnych s ſkárbu poſpolithego/ thákże y s
34:
Kſięſtwá Litewſkiego/ ázażby tho był wielki
35:
koſzt/ álbo iáki vſzcżypek práwá poſpolitego/
36:
gdyby ſie wſzyſcy zezwolili/ áby iedná zyemią domá ſiedząc
záwſze go


strona: 188

o porządney niedbáłośći náſzey.Liſt 188.
1:
záwſze gotowa byłá ná rátunk onym ludziom/ gdyby potrze
2:
bá przypádłá/ wići nie cżekáiąc. A w piąćinaſcie lat ledwe=
3:
by drugiego koleia doſzłá. Thákże y kſięſtwá Litewſkiego.
4:
Ktemu dwor páńſki y pánow Koronnych. Kthemu ludzye
5:
gránicżni/ kthorychby ſie y bez pieniędzy wiele nálázło/ Et ſi
6:
DEVS nobiſcum, á gdyby gwałth był iżbychmy ſie wſzyſcy
7:
do tego iáko do ogniá rzućili/ podziwowałbych ſie quis eſſet
8:
contra nos.
9:
Ale naydzieſz dziś tákich wiele czo też ták rozumieią iáko y
10:
ia/ co powiedáią/ iż lepiey áby nieprzyiaciel trzy kroć Koro=
Spolna rádá
wſzytko zezwo
lić może.

11:
nę przeſzedł y zwoiował/ niżliby ſie s práwá poſpolitego na=
12:
mniey czo wykrocżyć mogło. A ieſli ſie iednemu práwo zła=
13:
mie/ tedy potym y drugiemu. Iedno iż ſie tho złámáć nigdy
14:
nie może ná czo ſie wſzytká Koroná zezwoli. Bo iáko można
15:
byłá vſtáwić/ thákże też można zá cżáſem á zá przypadki do
16:
cżáſu odmienić/ á w czo pothrzebnieyſzego obroćić. Bo iáko
17:
mądrzy nápiſáli/ iż ſie cżáſy mienią á my ſie theż z nimi záw=
18:
żdy mienić muśimy/ y káżde ſpráwy náſze. O nędzny praw=
Wſzythko ſie s
cżáſy mieni.

19:
co co ták rozumieſz/ nie bacżyſz iż podobno muſiáły być inſze
20:
cżáſy y inſze pokoie/ gdy ták wiele wśi y miaſt/ ſkąd ſzłá obro
21:
ná poſpolita/ ná Cżyſciec obrocono. Abo muſiał nie ták z bli
22:
ſká ſrogi nieprzyiaciel twoy/ o ktorym było iedno iáko w bá
23:
ſniach ſłycháć/ do gárncá twego náględáć. Dziś ledwe iż nie
24:
wie co kiedy y v ktorego wárzą/ nie tylko áby nie miał wie=
25:
dzieć inych ſpraw á poſtępkow náſzych. Weyrzy w Grecią/
26:
weyrzy w one ſláchetne á ſławne kroleſtwá/ s kthorych oni
27:
mężowie ſławni iáko ini Hektorowie ábo Herkuleſowie wy
28:
chodzili/ w iákich dziś práwiech tákże prze złą ſpráwę ſwoię
29:
ſiedzą/ iákich wolnośći vżywáią/ ták iż głowy ſwoie ponie=
30:
wolnie pod ſzáblę okrutną pogáńſką podkłádáć muſzą kie=
31:
dy im każą. Obrony żadney/ zbroie żadney/ máiętnośći ſwej
32:
właſney żadney/ tylko ledwie noż przyłomiony w ſwym do=
33:
mu záchowáć mogą/ á ći boiowi thylko ná vłáfce przeſtha=
34:
wáć muſzą. A tego v nas przedſię nic nie bacżą/ tylko ſie cie=
35:
ſzą omylnym przymierzym iákimśi. Ktore iſcie nie z łáſki/ ie
36:
dno cżyháiąc iáko ná inſze narody do cżáſu ie nam dzierżą/ á=
37:
by ſie pirwey z inemi odpráwili. Iedno ſwięta Priwatá tá
38:
dziś napłatnieyſza v nas/ á ná tęchmy wſzytki rády ſwe záło
39:
żyli. Nie bacżąc ná to/ iż ieſli Publiká zginie/ Priwatá ſká=
Nikch s chući
nie rádzi.

40:
káć muśi iáko iey zágędą.
Ii iiijMáło ich


strona: 188v

Krotka przemowá
1:
❡Máło ich co ſie s chući o Rzecżpo=
2:
ſpolitą ſtáráią.
3:
A
Záprawdę/ iáko Pan Bog racży/ máło ich widáć/ áby s
4:
práwey chući opátrowáli doległośći tey mátki ſwiętey
5:
ſwoiey Rzecżypoſpolitey. Iedno ábo s pożytkow ſwych/ ál
6:
bo z waśni iákich/ ábo z boiáźni ſtrácenia máiętnośći iakiey/
7:
álbo s pochlebſtwá. A drudzy też áby iedno wyſtáwowáli
8:
ſłowá á rozumki ſwoie. Ták tym klenotem ſwiętym zátrzą=
9:
ſáią/ iáko iákim prożnym dzwonkiem. A ſnadź ieſzcże nie tyl=
10:
ko poniewolnie, ále kto dziś doſtátecżnie weyrzy w ſpráwy
11:
náſze/ obacżyć może ſnádnie/ iż dobrowolnie á práwie/ iáko
Dobrowolnie
pod ſieć bieży=
my.

12:
pod ſieć kuropátwy/ pędzą nas do ſtrácenia onego złothego
13:
klenotu wolnośći náſzey ſámiſz brácia náſzy/ chociaſz tego od
14:
nich nikt nie potrzebuie. Ale cżym ſie to inym dzieie/ ſnádnie
15:
káżdy obacżyć może/ iedno nędzną Priwatą/ iż káżdy folgu=
16:
ie rzecżam ſwoim/ iżby co vłápił. Y mnima by iuż ták w tym
17:
wiecżnie roſkoſzowáć miał/ y dziathki ſwoye opátrzył/ á po
18:
ſmierći niech ſie niebo chociay obáli á ſkowronki potłucże. A
19:
ſtąd nam roſcie iáwne karánie á gniew Páńſki iż tego per fas
20:
vel nefas vżywamy nic nie bacżąc ná powinnośći ſwoie. Bo
21:
ſie muſzą pełnić nieomylne obietnice iego/ ktore káżdemu na=
Ezai. w iij. kapit.

22:
rodowi obieczáć racżył/ powiedáiącz przez Proroká: Iż zá
23:
grzechy ich odeymę s pośrzodku miedzy nimi mądrego/ rá=
24:
dnego/ poważnego/ poććiwego/ mężnego/ tylko iáko niewiá=
25:
ſthy á ludzye z ich obycżáymi ći ie będą rzędzić á włádáć imi
26:
wedle woley ſwoiey.
27:
A thák moy miły brácie iużći y kámienie muśi wołáć/ gdy
28:
ſynowie Abráámowi milcżą/ kędy możeſz/ y kędyć ſie to zey=
Matth. w iij. kapi.
Gniew Páń=
ſki iuż v pro=
gu.
Iere. w xvij. kap.
Baruch w vj. kap.

29:
dzie vpominay wżdy y iną brácią ſwoię/ áby ſie wżdy też cżá
30:
ſem cżuli á obacżáli wcżás/ poki nie wynidą ná nas ony nie=
31:
omylne dekretá Páńſkie/ iż on záwżdy obieczował lud ſwoy
32:
podawáć w niewolą zá grzechy ich/ álbo podáć inym naro=
33:
dom mieyſczá ich. A długoć nas cżeka/ y długo nam folguie.
34:
Ale kto ſie chce obacżyć/ ſnádnie to zrozumie/ iż theż iuż máło
35:
nie v wrot náſzych ſtoi ſwięty gniew iego. Bo ſie dawno o=
36:
powiáda/ iż ieſli mię ſłucháć nie będziecie/ á rády/ á woley/ á
v. Moi. w xxviij
xxxij.

37:
poſtępkow mych ſtrzedz nie będziecie/ otworzę wrothá dzi=
38:
kim źwirzęthom ná was/ á miecżowi ſrogiemu dam iuż po=
Eza. w j. &c.
grześć


strona: 189

o porządney niedbáłość náſzey.Liſt 189.
1:
grześć was/ á wyniſzcżyć was ku lekkośći wáſzey. Obácżże
2:
káżdy/ ieſliże iuż tey źwierzyny doſyć nie mamy/ y w oborach
3:
náſzych/ y około płotow náſzych.
4:
Kápitulum iiij.
5:
Iż gniew Páńſki nigdy bez przyczyny
6:
nie przypádnie.
7:
A
Bowiem patrzay moy miły brácye
8:
iáko to ſłuſznie być nie ma. A cżego iuż inſzego
Spráwiedli=
wość iáka.

9:
dáley cżekáć mamy? Przypátrz ſie iedno pil=
10:
nie ſpráwam á ſpráwiedliwoſciam náſzym/
11:
iáko ſie łzy leią ludzi vćiſnionych/ iákie głoſy
12:
krzycżą przed Máyeſtatem Páńſkim ná vpadek náſz/ Iáko
13:
ludzie niewinni nárzekáią/ prágnąc á łáknąc/ biegáiąc á ſzu
14:
káiąc ſpráwiedliwośći ſwoiey. Iáką ono widaſz ſproſność
15:
á lekkość Koronną/ cżegoby ſie ſnadź wſtydáć przed inſzemi
16:
narody/ gdy ſie ich ſtády włocży zá prokuratory po ſeymiech
17:
iáko bydłá błędnego/ gdy leżą po puſtych ſtodołach nárzeká
18:
iąc/ á cżáſem y zdycháiąc/ iedni od głodu á drudzy od źimná.
19:
Iáko powinowáte náſze á przyiaciołki náſze biegáią po ką=
20:
ciech/ ſzukáiąc rády/ ſzukáiąc pomocy/ á cżáſem w márne rę=
21:
ce záprzedawáiącz á zwierzáiąc ſie poććiwośći ſwoich/ dla
22:
nędzney ſpráwiedliwośći ſwoiey. Iáko ſthoią oni mizerni
23:
Lázárzowie v drzwi bogacżow onych/ ktorzy wyſſáli mleko
Luk. w xvj. kapit.

24:
ich/ á odárli wełnę ich/ á ieſzcże ie cżáſem kijem biją odganiá
25:
iąc/ á powiádáiąc nie máſz teraz cżáſu. A ſnadź ieſzcże rych=
26:
ley ludzie prośći á ludzie ktemu máło powinni donoſzą im rá
27:
dy y pomocy/ iáko ſzcżeniętom odrobin co padáią s ſtołow
28:
bogacżow onych/ á podpomagáią iáko mogą onego nędzne=
29:
go vpadku á żáłoſney krzywdy ich. Gdyż ſpráwiedliwość
30:
náſzę zową páięcżą ſiecią kthorą bąk przebije/ á nędzna mu=
Práwo iáko
páięcża ſieć.

31:
chá vplotſzy ſie/ vwikławſzy ſie/ vtráćiwſzy wſzytko/ nie do=
32:
cżekawſzy ſie żadney pociechy w vpádku ſwoim/ idzie s kijem
33:
becżąc do domu ręce záłomiwſzy. Obácżże iáki tám płácż á
34:
iákie tám nárzekánie przyſzedſzy do domu ſwego vcżynić mu
35:
śi z żonką á z dziatkámi ſwemi/ wołáiąc o pomſtę do Páná
36:
ſwego. A Pan ſie obiecał ſtać nieomylnie przy krzywdzie ie=
v. Moi. w xxxij.
Rzim. w x. kapit.
go/ á mśćić


strona: 189v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
go/ á mśćić ſie onego mizernego vpadku iego. A tu iuż rozu=
2:
miey ieſli ſobie z rownym cżynić mamy. Izażby ſie thego nie
3:
mogło vkroćić? Izażby ſie tho nie mogło w krotſzą formułę
4:
wpráwić? Izażby ty kozy/ ty płoty/ ty ſpáśi nie mogły domá
5:
álbo ná wiecach zoſtáć? áby wżdy tákie powłoki/ á tákie vći
6:
ſnienie nędznych ludzi iáko táko vſtáło. Ale thego nie dopu=
7:
ſzcżą oni bący co tę ſieć przebijáią/ ktorym s tego hoyne cżyń
8:
ſze á płáty ſie rozmnażáią.
9:
A iákoż tu Pan proſzę cie ma podnieść ocży ſwoie ná wſpo
10:
możenie náſze? áno/ iáko ſam powiedáć racży/ iż wwołacie do
11:
mnie á nárzekacie iż was niechcę wyſłucháć/ á ręce wáſze kto
Ezai. w j. kapitu.
Pan zá nieſprá
wiedliwość
mśćić ſie mu=
śi.

12:
re podnośicie do mnie pomázáne krwią/ pomázáne nieſprá=
13:
wiedliwoſcią/ á dáleko mię muſzą oddzielić od was grzechy
14:
wáſze. A iákoż tu ma dáć Pan zá tym dekretem ſwoim iáką
15:
ſpráwę ábo iakie obacżenie przełożonym kroleſtwá tákiego?
16:
s ktorego iáko dym leći przeklęctwo przed Máyeſtat ſwięty
17:
iego? Iuż thrudno mamy dufáć iákim nádzieiam álbo iákim
18:
godnoſciam ſwoim do ználezienia łáſki v Páná tego/ iedno
19:
cżekáć mizernego vpadku iákiego/ ieſliże nie będzie ſzcżyrego
20:
á ſwiętego miłoſierdzia iego. Gdyż to iáwnie obiecáć racżył
Ekkle. w x. kapit.

21:
każdemu narodowi thákiemu/ iż dla złośći á nieſpráwiedli=
22:
wośći ludzkich przenioſę kroleſtwá ná ine kroleſtwá/ á naro
23:
dy w inſze narody odmienić muſzę. Obácżże ſie ſmácżnolić=
24:
by to było/ kiedybyś vyrzał áno poſtronny cżłowiek roſkázu
25:
ie w domu twoim/ á vrzędnikáć odmienił/ á ty z dáleká s ćir=
26:
nia wyglądaſz czo ſie dzieie/ áno iuż iny vrzędnik/ álbo cie w
27:
łykach przy koniu wodzą.
28:
A wżdy przedſię będziemy niektorzy powiádáć/ iż lepiey
29:
lepiey iż iedni płácżą/ niżlibychmy mieli namniey wyſtępić s
30:
praw ſwoich/ á w czo nowego wkrocżyć. O nędzneſz tho á
31:
práwie wilcże práwo twoie/ ktorym ták ſą ſrodze vćiſnieni
32:
ludzie niewinni w nędzney ſpráwiedliwośći ſwoiey. Abo=
33:
wiem gdy ty práwá ſtáwili przodkowie náſzy/ oni ſwięći lu
34:
dzie/ nie tákie ſnadź cżáſy/ nie tácy ludzie/ y nie tákie zbytki y
35:
ſwowoleńſtwá były/ y nie ták były záwikłáne wymyſlnemi
Nie tákie cżá=
ſy były gdi prá
wá ſtániwio=
no.

36:
á nowemi Konſtitucyámi/ s ktorych ſie nikt ſłuſznie wyplą=
37:
táć nie może. Pozewek był ná trzy pálce/ á minutká ná dłoni.
38:
Ale iż nowi ludzie/ nowe zbytki/ nowe ſwowoleńſtwá/ no=
39:
we záwikłánie á zátrudnienie práwá. Zaprawdęby też mo=
40:
gły być nálezione nowſze y prętſze obycżáie ſpráwiedliwo=
śći ludziom


strona: 190

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 190.
1:
śći ludziom vćiſnionym/ coby ſie to ſnádnie opráwić mogło
2:
bez krzywdy poſpolithey. A coż gdy Pan zá złośći náſze zá=
Ezai. vj. kapit.

3:
ſlepił ocży náſze wedle obiethnic ſwoich/ iż widzącz nie wi=
4:
dzim/ á ſłyſząc nie ſłyſzymy/ á co dáley to bliżey ſkłániamy ſie
5:
ku vpadkowi á ku pomſcie ſwoiey.
6:
❡We wſzytkich ſtaniech máło ſprá=
7:
wiedliwośći.
P
Oyrzy theż záſię ná wſzytki ſpráwy wſzytkich ſthanow
Nikt nie dzier
ży powinnośći
ſwey Pánu.

8:
miedzy námi/ iáko ſie záchowywamy w powinnoſciach
9:
ſwoich/ á iákochmy ſie w płone á w márne groná wſzyſcy o=
10:
broćili w tey winnicy Páńſkiey/ á iáko dzierżymy ſluby ſwo
11:
ie y powinnośći ſwoie iemu. Y iáko theż on ma nam dzierżeć
12:
ſluby ſwoie y powinnośći ſwoie. On woła: Błogoſłáwiony
Matth. w v. kapi.

13:
miłoſierny/ bo go też miłoſierdzie ogárnie. Agdzież miłoſier
14:
ny? Błogoſłáwiony ćichy/ ábowiem ten poſiędzie zięmię. A
15:
gdzież ćichy? Błogoſłáwiony ſpokoyny/ ábowiem ten ſynem
16:
Bożym będzie wezwan. A gdzież ſpokoyny? Błogoſłáwio=
17:
ny cżyſtego ſercá/ ábowiem ten Bogá y łáſkę iego ogląda. A
18:
gdzież ieſt táki? Błogoſłáwiony vbogi w duchu/ Vkáżyż mi
19:
go ktoby to dobrowolnie vcżynił? Athák y do inſzych cnot
20:
sſtąpiwſzy ktoremibychmy mieli oſięgnąć błogoſłáwieńſt=
21:
ſtwo Páńſkie/ vkáżyſz mi wieleli ich znaydzieſz miedzy zebrá
22:
niem náſzym? Agdyż tych máło ktorymby Pan błogoſłáwić
23:
miał/ tedyć iuż tych musi być wiele/ dla ktorych muśi przekli
24:
náć nas/ y wſzytki oſiádłośći náſze. Bo co inſzego Pan vcży=
25:
nić ma? Nielza iedno iż błogoſłáwieńſtwo ſwoie/ s kthorym
26:
ieſt záwżdy gotow/ wedle prawdy á miłoſierdzya ſwoiego
27:
káżdemu wiernemu ſwemu/ w gniew á w przeklęctwo obro
28:
ćić á odmienić muśi.
29:
Bo pátrzay ieſlichmy tey ſwiátłośći/ o kthorey nam Pan
Matt. w v. kapit.
Nikt nie ieſth
czoby chodził
w ſwiátłośći.

30:
powiedáć racży/ żechmy w niey powinni chodzić/ w niwecż
31:
nie obroćili á nie zágáśili w ſobie? Abowiem gdzyeż ten ieſt
32:
ktoryby w niewinnośći ſwoiey ochędożył ręce ſwoie iemu?
33:
Gdzież ten ieſt kthoryby rátował vćiſnionego á ſtrapionego
34:
w vpadku iego? Gdzież ten ieſt ktoryby ogárnął śirotkę błę=
35:
dnego? álbo tułaká opátrzył w nędzy iego? ábo z ochotą nę=
36:
dznikowi vłomił chlebá ſwego? álbo przyodział nágość ie=
37:
go? á ſnadź woli iżby y pśi doiadáli onych zbythkow iego.
A nędzni=


strona: 190v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
A nędzniká nie thylko áby miał wſpomoc/ áleby go radſzey
2:
wolał wyłupić ná ony zbytki á wymyſły ſwoie. A iákoż thu
Eza. w j. kapitu.
Zbytki wſzitko
pokáźiły.

3:
Pan ma/ iako nam przez Ezáiaſzá wſkazał/ oſwiećić ſpráwie
4:
dliwość náſzę iáko ſłońce? á iáko śnieg wybielić złośći náſze?
5:
Pátrzay miáſto pokory ktorąchmy powinni wedle Krze
6:
śćijáńſtwá ſwego/ iáka pychá/ iáka nádętość/ iáka ſromotá
7:
wzroſłá miedzy námi/ żechmy dla niey y Bogá/ y wolne my=
8:
ſli ſwe/ y ony wdzięcżne á ſpokoyne żywoty ſwe/ y ony miłe
9:
á ſpolne towárzyſtwá/ á zyázdy álbo ſchadzki ſwe práwie=
10:
chmy zániſzcżyli á popſowáli. Bo iuż dziś muśi tydzień my=
11:
ſlić/ kramy y ápteki zwiſzowáć/ trzy kroć ſie żydowi ſpowiá=
12:
dáć/ niżli do ſiebie przyiacioły zwabić. Abowiem nie káżdy
13:
ſie śmie pokuśić ná owy pułmiſki/ ná owy potrząſki/ ná owy
14:
pozłoćiſte głowki. A przodkowie náſzy zyadſzy gęś á ſmáżo=
15:
ną piecżenią á groch z iágłámi/ á poſtáwiwſzy donicę ná ſto
16:
le pieprzem nátárthą s piwem á z grzankámi/ vżywáli wol=
17:
nych á weſołych myſli ſwoich w oney ſzcżyrośći ſwoiey. A
18:
bárzo bijáli á poſiadáli nieprzyiacioły ſwoie w oney ſzcżyro
19:
śći á w proſtocie ſwoiey/ ábowiem Pan Bog bywał z nimi/
20:
ktoregochmy dziś prze zbytki ſwoie dáleko odegnáli od ſie=
21:
bie/ á bárzo nam zle bez niego. A ſnadź nie thák iáko dziś/ ie=
22:
den drugiemu ſie zálecáiąc/ á ſklenicę pozłoćiſtą o łeb ſtluk=
23:
ſzy/ ſzuka iákoby ieden drugiego w cżym podeidź á podſtępić
24:
mogł.
25:
Nuż owy rzezáne kábatki/ nuż owy pontaliki/ nuż owy zá=
26:
wieśiſthe deliyki/ ieden drugiemu ſie rownáiąc. Nic nie pá=
27:
trząc ná ſtan y ná máiętność ſwoię/ iáko ſie o thym wyſzſzey
28:
doſyć piſáło/ á w co nas inſzego máią przywieść/ iedno iż ká
29:
żdy muśi chodzić myſląc iáko świniá łeb wnurzywſzy w zię=
30:
mię gdzieby co popáść mogłá. Tákże też ten náſz brát iuż ie=
31:
dno myſli chodząc/ cżymby oney ſzárey pychy ſwoiey fas vel
32:
nefas/ z drugimi ſie rownáiąc/ nádſtáwić á podeprzeć mogł
Pięknie ná ro=
wnem prze=
ſtáć.

33:
nic naprzod nie dáiąc możnieyſzemu. O bezecna nádęta mu
34:
cho/ y s pułmiſki y z áxámity twemi/ nie doſyćże tobie ná tim
35:
rozeznáć ſobie dobrodzieiſtwo á wolą páná ſwego/ á zoſtáć
36:
ná tym z wolną myſlą á s poććiwoſcią/ ná cżym cie on z łáſki
37:
ſwey przeyrzeć á poſtánowić racżył/ á dawáć chwałę iemu.
38:
Abowiem ták ſie więc zda káżdemu tákiemu/ iż ſobie tym ſła=
39:
wę wielką á pochłubkę cżyni/ iż go ſtąd wſzyſczy wyſławiáć
40:
będa. Ano więc s tego cżáſem więcey ſmiechu á lekkośći vro
ſcie/ gdy


strona: 191

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 191.
1:
ſcie/ gdy go ſobie pálczy vkázuią. A on názáiuthrz żydkowi
2:
przyſługuie/ tramy y reyeſtra popiſał. A mnima iż tego nikt
3:
niewie/ áno wſzyſcy á iáwnie mu pochlebuiącz poſmiewáią
4:
ſie z niego.
5:
Kápitulum v.
6:
Iákie chytre podſtępki miedzy ludź=
7:
mi powſtáły.
8:
P
Atrzayże záſię iákie zuchwálſthwá/
9:
iákie mordy/ iákie krwie rozlanie/ iákie pod=
Złośći wſzytki z
zbytkow roſtą.

10:
ſtępki/ iákie práktyki/ iákie nieſpráwiedliwo=
11:
śći/ iákie złe nábycie/ czo wſzytko s tego źrzo=
12:
dła rość muśi s they ſzárey pychy náſzey/ roz=
13:
nioſły ſie po ſwiátu. Co wſzytko muśi wołáć o pomſtę przed
14:
Máyeſtatem Páńſkim. A máią to ſobie poſpolicie zá ſławę
15:
á zá poććiwość/ iż ſobie nie da lekkośći vcżynić/ iż pilen ſwe=
16:
go á vmie ná wykręty. O nędzna ſławo/ o nędzna poććiwo
17:
śći/ kthorą vmieſz oſzukáć á podeydź bliźniego ſwego/ á cżá=
18:
ſem pomázáć ręce krwią iego/ á vkázáć ie w tey ſławie przed
19:
Mayeſtathem Páná ſwego/ á on ſie opowiáda być pomśći=
20:
cielem niewinnego/ á ſtać przy káżdey krzywdzie iego/ á to=
Matt. vij. kapitul.

21:
bie ſie opowiáda s pewną á nieomylną pomſtą/ ktora cie ni=
22:
gdy chybić nie może/ gdyżći obieczał ſowicie odmierzyć káż=
23:
dą miárkę iáko ty námierzyſz komu. A ktemuć ſie opowiáda
Ier. w vij. y w xj.

24:
Iż gdy podnieſieſz do niego ręce ſwoie/ iż thyłem do ciebie o=
25:
broćić ſie chce.
26:
❡To dziś rozum podſtąpić kto kogo może.
27:
A
Bowiem to dziś ſobie máią zá rozum á zá oſobne kochá
28:
nie/ gdzie ktho kogo álbo w práwie/ álbo w iákiey vgo=
Rozum á ko=
chánie kto kogo
oſzuka.

29:
dzye/ álbo w iákiey gránicy/ álbo w iákieyżkolwiek roſprá=
30:
wie oſzuka á podſtąpi. A więc y on drugi co mu tego poma=
31:
ga tedy ſie tym chłubi/ o wierę bych był nie ia thedyby ſie byli
32:
tego nie domyſlili/ á wſzyſcyby to byli przepátrzyli. O moy
33:
miły brácie tocieś cżyſtego oká przeźrocżyſtego/ ále dowiedz
34:
ſie iedno tego/ ieſli to Pan przepátrzył cżegoś ty nie przepá=
35:
trzył/ álbo ieſli ſie nie poſmiewa s tego niepotrzebnego wzro
Kkku twego


strona: 191v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
ku twego á wykrętu twego. Albo ieſliś iuż wygrał/ álbo ieſli
2:
iuż ná tym ſtánęło. Gdiż Pan nie tylko ty wykręty twoie/ á=
Ezechie. w xxxiij.

3:
le náſpráwiedliwſzą ſpráwiedliwość náſzę poſądzać chce/ á
4:
inácżey wſzythko ſwemi ſpráwiedliwemi dekrety obroćić á
5:
odmienić obiecuie/ nie thák iáko ſie nam zda wedle myſli ná=
6:
ſzych.
7:
❡Wſzyſcy ſie nieſpráwiedliwoſcią vwikłáli.
8:
P
Atrzayże záſię naydzieſzli kiedy ktory ſąd/ ktory vrząd/
9:
ktorą roſpráwę/ ktorekolwiek ſthánowienie/ iżby ſie nie
10:
vnioſło áni ná práwo áni ná lewo/ wedle woley miłego Bo
Sąd y vrząd
káżdy vnieść ſie
muśi.

11:
gá. Temu ſie iuż temu niech káżdy przypátrzy/ bo to ſą tákye
12:
iáſne rzecży iż ſie ich ledwie pálcem nie dotykamy/ gdyż ieſt v
13:
nieſione nędzne przyrodzenie náſze. A iáko Ruśin powiáda:
14:
Práwo niepráwo ia zá ſwoim potahnu. Owa iáko Prorok
Baruch w ij.
Dani. w ix.

15:
powiáda wſzyſczychmy zgrzeſzyli/ wſzyſczychmy ſie vnieſli/
16:
wſzythkich nie mierżą dáry. Iedno vbożuchny á nędznicżek
17:
ten wſzędy potłocżony leży. Bo ieden z boiáźni/ drugi s po=
18:
winnośći/ drugi też złomiony dobrodzieyſtwy ábo dáry/ zá
19:
wżdy ſie vnośić muśi. A trudno ma być tákie przyrodzenie/
20:
by ſie ná to nabárziey náſádziło/ áby nie miáło być złomiono
21:
rozlicżnemi przyſmáki tego łotrá nieſláchetnego á tego ſwiá
22:
tá mizernego. A wiele tych ták vćiſnionych znaydzieſz tákie=
23:
mi złemi ſpráwámi/ iżby rádſzey pomárli/ á iáko Ionaſzo=
24:
wie pod ſuchym drzewkiem ſmierći wołáią od Páná ſwego
Ionaſz w iiij.

25:
niżliby mieli długo być w tákim vćiſnieniu/ á w tey łotrow=
26:
ſkiey iáſkini tego márnego á mizernego ſwiátá.
27:
A iákoż tu Pan proſzę cie ma nád námi podnieść ocży ſwo
28:
ie? á iákoż tu ma dáć Duchá ſwego ſwiętego ſprawcą á prze
29:
łożonym Kroleſtwá tego? A iákoż tu co dobrego/ co porzą=
30:
dnego/ co poććiwego może ſie vmnożyć ku ſławie náſzey á ku
Swiát łotrow
ſka iaſkinia.

31:
lepſzemu náſzemu? gdyż wſzędy á wſzędy gdziekolwiek obro=
32:
ćiſz ocży ſwoie/ nie możeſz inácżey tego mizernego á obłudne=
33:
go mieſzkánia náſzego názwáć/ iedno iáko piſmo ſwiát wſzy
34:
tek zowie/ złodzieyſką klatką á łotrowſką iáſkinią. Ták iż zá
35:
płákáć właſnie może tá mizerna zięmiá náſzá z onym Ozea=
36:
ſzem Prorokiem ſwiętym/ (ná kthorego też piękny wykład
37:
wydrukowány mamy/ ále oń nic niedbamy) ktory ták woła
Ozeaſz w iiij.

38:
ná wſzytkę zięmię: Płácż á nárzekay nędzna zięmio/ gdyż ná
39:
tobie nic inſzego nie máſz iedno gniew á przeklęctwo/ łotro=
ſtwo/


strona: 192

ná opátrzną niedbáłość náſzę.Liſt 192.
1:
ſtwo/ złodzieyſthwo/ fáłſz y káżda niepobożność/ á iż iuż nie
2:
dáleko vpadek twoy á zginienie twoie. A to ieſt pewna rzecż
3:
gdyż nam to dawno Pan y przez ine Proroki opowiedáć ra=
4:
cży? Iż ieſli będzyecie poſłuchawáć mnie/ á będzyecie chodzić
v. Moize. w xxviij.

5:
w ſpráwiedliwośći przed oblicżnoſcią moią wedle woley
6:
moiey/ roſkoſzy ziemſkich vżywáć będziecie/ á ia rozmnażał
7:
będę y błogoſłáwił polá wáſze/ obory wáſze/ ſtodoły wáſze/
8:
poććiwoſciámi będę ozdabiał domy wáſze. Ale ieſli mię opu
9:
śćicie/ á wzgárdzicie vpominánie moie/ á w nieſpráwiedli=
10:
wośći będziecie chodzić przed oblicżnoſcią moią/ wſzytki ty
11:
błogoſłáwieńſtwá wáſze obrocę wam w przeklęctwo. A ná
12:
koniecz miecżowi ſrogyemu dopuſzcżę pożrzeć á wyniſzcżyć
13:
was/ á narod obcy poſádzę ná mieyſcu wáſzym.
14:
Pátrzayże ieſliże iuż Pan nie pocżyna pełnić pocżęśći nád
15:
námi tych obietnic ſwoich? Azaż iuż raz miecż okrwáwiony
16:
widáliſmy w zyemi náſzey? Azaż ſie iuż nam ſzcżęśći w obo=
Znáki bliſkiey
pomſty.

17:
rach náſzych? w ſtodołach náſzych? y ná poloch náſzych? A=
18:
zaż rozlicżne gromy/ pioruny/ grády nie tłukły pol náſzych y
19:
domow náſzych? Azaż ſrogie ſzáráńcże nie łatáły po oſiew=
20:
koch náſzych? Ale ſnadź nie máſz więtſzego grádu áni piorunu
21:
iáko vćiſnienie ſrogie ſpráwiedliwośći náſzych/ á tho iedno
22:
dopirko pocżątki á okázowánie gniewu Páńſkiego nád ná=
23:
mi/ á tylko iż nam iedno dawa znáć/ iż vmie y ſtrzelić/ y vgo=
24:
dzić/ y pomśćić ſie nád námi/ kiedy będzie racżył wedle wo=
25:
ley ſwoiey/ nie będzieli miłoſierdzia iego ſwięthego/ áby nie
26:
wypełnił do końcá nád námi tych ſrogich obietnic ſwoich.
27:
❡Włodárze Páńſcy duchowni iácy ſą.
28:
A
Bowiem pátrzay moy miły brácie napilniey ná thy kto=
29:
rym tu Pan porucżył włodárſtwo ſwoie/ á porucżył im
Włodárzowie
Páńſcy.

30:
áby páſli á wychowywáli wedle ſwiętey woley iego to dzie
31:
dzictwo iego á tho właſne kochánie iego/ iákie páſterſthwo
32:
ich? iákie ſtáránie około tego niewinnego ſtadká Páńſkiego
33:
ich? A nie tylko áby mieli vkázowáć drogi iego/ ále ieſzcże o=
34:
wſzem ktoby ſie chciał dopitawáć do niego á ſzukáć ſwiętich
35:
drog/ náuk á poſtępkow iego/ to iuż heretyk/ to iuż tego mie=
36:
cżem/ ogniem/ klątwą/ dzwonkiem/ y káżdym kſtałtem prze=
37:
ſládowáć. Iedno ten kthory mocno ſtoi przy dekrethalech á
38:
przy dziwnych vſtáwach á wymyſlech ludzkich/ ktore Pan
Kk ijiáwnie


strona: 192v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
iáwnie przeklina á ſrodze ſie imi brzydzi/ to iuż ſwięty/ thoby
2:
iuż tego kánonizowáć ieſzcże zá żywotá iego.
3:
Pátrzayże/ miáſto náuki á miáſto dobrych przykłádow/
4:
ták iáko ſwięty Piotr do nich piſze/ nie naydzieſz iedno zbyt=
5:
ki ſproſne á márne vtráty/ piſk/ krzyk/ huk/ kołát. Thák iżby
6:
Pan mogł rzec zádziwowawſzy ſie/ iáko mowił nád zginie=
7:
niem Sodomy oney: Iż poydę á poſłucham á podziwuię ſie
8:
co zá głos wſtępuie z ziemie przed oblicżność moię. A miá=
j. Moize. w xviij.

9:
ſto dobrowolnego przywiedzienia ku prawdzie Páńſkiey/
10:
ták iáko on ſam y Apoſtołowie vcżyli/ ázaż nie ſrogie ſądy?
11:
ázaż nie ſtráſzne klątwy? ázaż nie okrutne ſentencie doćiſká=
12:
ią niewinnych ludzi? álleguiąc tym/ iż kogo tu zwiążą ná zie
13:
mi będzie związan ná niebie/ á iż koſcioł ma moc zgwałćić á
Matth. w xvj. kap.

14:
odmienić wedle cżáſu vſtáwy Páńſkie. O nędzny więzá=
15:
cżu rozwież pirwey ſam ſiebie/ toż potym rozwięż kogo dru=
16:
giego będzieſzli mogł. Aleby thych węzłow nie trzebá cżynić
17:
wedle wymyſłow ſwiátá tego/ ták iáko ſobie tuſzyſz/ ále we=
18:
dle ſłowá á poſtępkow Páná ſwego/ ták iáko on o tym zwo=
19:
lenniki ſwoie ſzyrzey náucżyć á porucżyć im racżył. Abo tá=
20:
kież iáko ieſt ſroga rzecż zgwałćić wolą/ vſtáwy/ á roſkazá=
21:
nie Páńſkie á przycżytáć tho ſobie. A Pan zákazał nie tylko
Do Galatow w j.

22:
cżłowiekowi ále y Anyołowi/ gdyby chciał opákowáć ſwię=
23:
te ſłowá iego/ ábychmy temu nigdy nie wierzyli. Nie wda=
24:
wał ſie ten Pan bedąc Pánem y Krolem ſwiátá wſzytkiego/
Kriſthus nie=
chciał ſądzić.
Luk. w xij. kapitu.

25:
áni zwolennicy iego w żadne ſądy áni w żadne roſpráwy te=
26:
go ſwiátá. Y owſzem/ ták iáko ſwięty Lukáſz piſze/ iż gdy go
27:
ieden prośił áby ſie z nim kazał rozdzielić brátu iego/ tedy mu
28:
powiedzieć racżył: Y kto mię nędzniku poſtawił ſędziem mie
29:
dzy tobą á miedzy brátem twoim? ázaż ia pátrzę ſpraw már
30:
nego ſwiátá tego? Proſto ſie ták dziś dzieie miedzy tymi co
31:
ſie zową namiáſtki iego/ ktorzyby ſie rádzi vcżynili ſędziámi
32:
by mogło być y ſwiátá wſzytkiego/ y rádziby rozwięzowáli
33:
y wiązáli káżdego wedle woley ſwoiey. Tho iuż ia káżdego
34:
rozeznániu porucżam.
35:
Kápitulum vj.
36:
O ſpráwach Koronnych y o powin=
37:
nościach ich.
Poyrzyſz


strona: 193

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 193.
1:
P
Oyrzyſz záſię ná wſzyſtki ine ſthany
2:
przełożone á ſprawce Korony tey/ ieſliże nie ſą
Przełożeni Ko=
ronni.

3:
iedno iáko ná pięknym ſzcżepie sfárbowáne á
4:
piękne iábłuſzká/ á przedſię máło nie káżde cżyr
5:
wiwe. Przypáthrz ſie onym rozumom/ onym
6:
ludzkoſciam/ onym poſtáwam/ bieſiádam/ ochotam/ ochędo
7:
ſtwam/ policiam rozlicżnym/ thák iżby káżdego mogł prze=
8:
zwáć Anyołem ſwiátłośći. Poyrzyſz dáley/ iáka ſpráwiedli
9:
wość/ iákie miłoſierdzie/ iákie nábywánie/ y iákie ſumnienie
10:
około niego/ y kto ſtoi v drzwi ábo v progu iego/ ábo kto ſze=
11:
pce v vchá iego. Vyrzyſz áli pochlebcá/ prokurathor/ nágá=
12:
niácż/ ábo ten ktoryby vmiał y s kámieniá łyko obłupić. Te=
13:
mu themu napłatnieyſze mieyſce v niego. Ano ledwie ſie łzy
14:
nie leią ludzi vćiſnionych przez prog iego/ ktorymby on po=
15:
moc mogł/ kiedyby chciał/ y do ſpráwiedliwośći/ y s káżde=
16:
go vćiſnienia á krzywdy ich.
17:
A ieſliże też ktorzy ſą iż ſie nie báwią thymi záwikłánemi
18:
ſpráwámi ſwiátá tego/ ácż ſą ná tho wyſádzeni/ y niewiem
19:
iáki ſąd od nioſą zá to od Páná ſwego/ tedy iáko o nich Pro
20:
rok powiáda/ iż tylko bęben á piſzcżałká nád głowámi ich/ á
Ezai. w v. kapitul.

21:
od pułnocy wſtawáią ná ożrzálſtwá ſwoie. A tego nie máſz
22:
áni go ſłycháć ktoby ſie ſtárał o płácż á o vpadek vćiſnione=
23:
go/ ábo ktoby rozważał rzecży przyſzłe/ ábo vpadki/ ábo do=
24:
ległośći Koronne/ ábo iákoby im zábieżeć/ y iákoby ie ſtáno
25:
wić/ á przeſtrzegáć od przyſzłego vpadku á zginienia ſwego.
26:
A prze tę złą á niepobożną ſpráwę/ á prze tę márną niedbá=
27:
łość záburzoney winnicżki tey/ ktora też y ſámá złe á gorzkie
28:
groná podáie Pánu ſwemu/ iákoż iey nie ma rozgrodzić? iá
29:
koż nie ma/ ták iáko obiecał/ do końcá rozrzućić płotow iey/
Támże.

30:
á dáć ią pożrzeć źwirzęciu dzikiemu/ ku więtſzey lekkośći á v=
31:
padku iey.
32:
❡Kogożby o nierząd winowáć.
33:
A
Kogożby thu winowáć? á ná kogożby tu nárzekáć moy
34:
miły brácie? Poſpolicie więc niektorzy powiádáią: O
Kogo wino=
wáć o niedbál=
ſtwo.

35:
by krol chciał wſzytkoby ſie tho mogło nápráwić/ á nikt nie
36:
winien iedno ten. Záprawdę mu ia tego z dobrym ſumnie=
37:
niem przycżyść nie mogę. Bo ácż wiele ná thym należy/ ále
38:
związan práwy/ y przyſiągł ie dzierżeć ſthanowi káżdemu.
Kk iijAle gdy=


strona: 193v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
Ale gdybychmy ſie wſzyſcy chcieli moczno thego viąć/ á iżby
2:
nam on nieſláchethny á ſprochniáły pień drogi nie záwálił/
3:
co gi prywatą zową/ zda mi ſie pewnie iżby on nam pomogł
4:
do wſzytkiego/ á zwłaſzcżá do dobrego/ bo oń więczey idzye
5:
niż o kogo inego/ o iego ſławę/ o iego poććiwość/ o iego zwi=
6:
rzchność/ o zdrowie y o zbáwienie. Ale gdibychmy ſobie ſpo
7:
łu á wiernie pomogli/ nie byłoby ták mocnego płotu ktoryby
8:
nam zágrodził do porządku á do dobrego Koronnego/ áby
9:
chmy go przełomić nie mieli/ by ſie też dobrze ſprzećiwił the=
10:
mu kto chciał/ gdyby ktemu zgodá byłá/ ktorey podobno ni=
11:
gdy nie docżekamy/ gdyż káżdy rzecżam ſwym/ á ſnadź y bez
12:
wſtydu á iáwnie/ folgowáć muśi. Ale iákom pirwey powie
13:
dział/ iż grzech á gniew Páńſki záſlepił ocży náſze/ y zámie=
14:
ſzał inſtrumentá/ ktoreby tego y Pánu y Rzecżypoſpolithey
15:
pomagáć mieli/ iż ſie áni przypátrzyć/ áni ſie do żadney rze=
16:
cży ſłuſzney dopytáć nie możemy. A ſtrzeż Pánie Boże by ſie
17:
ledá kiedy oſtátek gniewu Páńſkiego nád námi nie wypełni
18:
ło.
19:
❡Iáko pobożni dárow Páńſkich vżywáią.
20:
A
Tuby kto rzekł: Iużeś tu zgánił wſzytko/ iużeś zgánił po
21:
licie/ ochędoſtwá rozlicżne/ ktorych nam thu Pan racżył
Iáko ſwiáthá
vżywáć.

22:
vżycżyć z łáſki ſwey/ wżdyć Abráám/ wżdyć Iákob/ wżdyć
23:
Dawid/ Sálomon/ y inſzy Pátriárchowie vżywáli bogác=
24:
twá ſwiátá tego y roſkoſzy iego? A dla cżegoż to Pan ſtwo=
25:
rzyć álbo ſwiátu nádáć racżył/ iedno iżby tego ludzie vżywá
26:
li? O nędzny nieboże/ rozneż było y nábywánie y vżywánie
27:
Abráámowo/ álbo Iákobowo/ álbo inych ludzi pobożnych
28:
od nábywánia y od vżywánia twego. Nie ſłyſzyſz áby Abrá
29:
ám co komu wydárł/ czo komu poſiadł/ czo ná kim wypozy=
30:
wał/ ábo odgránicżył/ iedno żył poććiwemi dáry Páńſkiemi
31:
dufáiąc ſwiętym obietnicam iego/ á vżywáiącz pomiernie s
32:
porządku z rąk ſwoich dobrodzieyſtwá iego. A gdy vcżynił
33:
iákie wezwánie do ſiebie powinowáthych ſwoich/ nie tłukł
34:
ten możdzerzow od trzeciego dniá/ nie lepił pozłoćiſtych le=
35:
wkow/ álbo nie przypráwował łbow ſzcżucżych iáko błaz=
36:
now/ ále iáko ſtoi w hiſtoriey káżdego/ vpiekł kozlątko/ á v=
37:
wárzył iágniątko/ á w pokorze á z dziękowániem Pánu Bo
38:
gu ſwemu/ vżywał w ſkromnośći káżdego dáru nádánego
39:
od Páná ſwego/ á Pan błogoſłáwił vſtáwicżnie iemu y ze=
40:
brániu iego wſzytkiemu.

strona: 194

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 194.
1:
Pátrzayże záſię Nábuchodonozorá/ pátrzayże onego py=
Pyſznego pom=
ſtá nie minie.

2:
ſznego Báltázárá/ álbo inych dármopychow ſwiátá tego co
3:
ſie z nimi działo cżáſu tákich obrzydłych zbythkow ich/ że po=
4:
tym iáko bydło ſiáno iadáli/ á dziwne á ſrogie pomſty ná nie
5:
przychodziły/ ták żeby ſie mogł nákáráć káżdy ożrálcá táki z
6:
dziwnych przypadkow á z onych ſrogich vpadkow ich.
7:
Ale ázaż trzebá więcey przypomináć y przykłádow ſthá=
8:
rych/ zaż máło pomſty y dziś widzimy nád tákiemi ożrálcy á
9:
márnotratcámi ſwiátá tego/ iáko márnie á nagle zdycháią/
10:
iáko ſie ich máiętnośći w niwecż obráczáią/ iáko im brzuchy
11:
trą iáko ſzkápam ná rupie/ iáko ſie im ocży zlipáią/ nogi pu=
12:
chną/ ręce ſie trzęſą/ ſtołki ſie pod nimi pádáią/ ták iż muſzą ſie
13:
nád nimi pełnić dekretá Páńſkie/ iż ich więcey poginie od zby
14:
tku á od obżárſtwá niżli od miecżá ábo od ſmierći poććiwey.
15:
A tu obacżyć káżdy ſnádnie może/ ieſliże ſie Pan powinien o=
16:
piekáć námi/ ábo ſie zmiłowáć nád iákimi ſpráwámi náſzy=
17:
mi.
18:
❡Przecż od dawnych cżáſow nic ſie ſłuſzne=
19:
go v nas poſtánowić nie moze.
20:
A
Chceſzli ſie pilniey przypátrzyć iż ták ieſt/ roſpomni ſo=
21:
bie thy wſzytki cżáſy iuż od lat niemáłych/ nie znácżnieli
Nic dobreo od
dawnych cżá=
ſow poſtháno=
wić ſie nie
może.

22:
Pan iuż znáki ſwoie okázuie nád námi gniewu ſwoiego?
23:
Pátrz iákie zyázdy/ pátrz iákie Seymy/ iákie koſzty/ iákie v=
24:
tráty wiodą wſzyſcy ſtanowie Koronni po thy cżáſy/ Po=
25:
wiedzże mi ieſli ſie co dobrego poſtánowiło ábo ſpráwiło w
26:
Koronie od niemáłego cżáſu? Wſzyſcy chodzą práwie iáko
27:
głuſzy á iáko ryby w odmęcie/ á iáko Prorok powiáda/ iż ie=
Ezai. w v. kapitul.

28:
dno bęben á piſzcżałká v drzwi ich/ á ieden drugiego iáko ſle=
29:
py ſlepego wodzi od goſpody do goſpody gdzie więcej piją.
30:
A ieſli ſie też zeydą ná ſpráwy ná iákie/ to iuż káżdy napilniey
31:
ſtrzeże właſnego ſwego ábo powinowátego ſwego/ á Rzecż
32:
poſpolita w popiele zágrzebiona leży. Iedno cżtery kwarty
33:
w gárniec á Cygáni á żydowſkie kuchárki to po ten cżás exe=
34:
kucią wzięło/ á przedſię dzierży iáko kto chce. Zábrnęli w ták
35:
głęboki brod/ á ſnadźby mogł rzecż w głębokie błotho/ iż áni
36:
wiedzą/ áni vmieią iáko ſie s tego wyplętháć máią. Y páná
37:
záwiedli/ iż rad y nie rad muſiał ſie wdáć w iákieś exekucie/
38:
ktorych ſie dawno bronił/ pomniąc ná ſławę ſwoię y przod=
39:
kow ſwoich/ ktorą miewáli s poddánych ſwoich zá dobro=
Kk iiijdzieyſt=


strona: 194v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
dzieyſtwá ich/ ná czo iuż wiele ludzi ocży ſobie zápłákáło. A
2:
vważ to ſobie káżdy/ ieſli to bezekrwie á bez mordu być mo=
3:
że/ gdy ſie brácia z domow ſwych będą wymiátowáć/ nowe
4:
działy dziáłáć/ frymárki ábo zámiány wznawiáć/ domow
5:
ſwych/ pracey ſwey/ robot ſwych odbiegáć/ dożywocia ſwo
6:
ie/ árendy ábo ine práwá ſwoie potráćić. Abo iáko też thym
7:
dziękowáć będą ktorzy ie o tho przypráwili/ tu vważyć mo=
8:
żeſz iáki to koniec wziąć może. Thák ſie nam práwie wſzyt=
9:
kim głowy zámieſzáły/ że wſzyſtki dobrodzieyſtwá chczemy
10:
ſobie záwrzeć od pánow ſwoich/ á ná vłaphy pogáńſkie chce
11:
my przywieść y potomſtwo ſwoie/ zágradzáiąc ſzcżodrobli
12:
wą rękę pánom ſwoim/ iż nikomu nie ma być nic dano/ á mil=
13:
le modis może być brano/ gdyby przyſzło ná łákomego páná.
14:
Iuż perlucris, iuż bannitionibus, caducis, donationibus, y inemi ro
15:
zlicżnemi kſtałty/ kto ſie chce przypátrzyć náſzym práwam.
16:
A powiádáią iż thák więcey będzie Rycerſkich ludzi gdy
17:
nie będą nic mieć/ bo ſie będą przyſługowáć. O ſzalony nie=
18:
boże ciebie z liśim kolnierzem ledwie do drzwi dopuſzcżą/ á
19:
czoż twoy ſyn gdy ſtráći dożywocie po tobie á nie będzie nic
20:
miał/ podobno cepámi á ſiekierą przyſługowáć ſie muśi.
21:
Pátrzayże iáko ſobie praw wſzytkich máło nie połamáli/
22:
chęć ludziom Rycerſkim y wſzytkim inym ſtanom do ſpraw
Práwá máło
nie wſzytki po=
łamáne.

23:
poććiwych y do ſłużb Rzecżypoſpolitey pokáźili/ páná wol=
24:
nego w páńſtwách ſwoich w niepotrzebne trudnośći wprá=
25:
wili/ do poddánych y do inych poſtronnych ludzi ohydzili/
26:
ſtroże Rzecżypoſpolitey potráćili/ bo ſie ieden będzie bał á=
27:
by nie ſtráćił/ á drugi będzie pilnie vpátrował coby ten vpu=
28:
śćił/ áby tho ználazł/ á ták obádwá s prawdą á s powinno=
29:
ſcią zá tarcżą chodzić muſzą. A my drobnieyſzy/ by nam ied=
30:
no kto ledá cżacżko vkazał/ damy ſie wieść ná powodzie kę=
31:
dy iedno każą. ❡Pátrzayże iáką obronę ználeźli/ z
32:
iákieyśi cżwartey cżęśći/ y ná to iuż wſzytki ſwe nádzyeie ſpu
33:
ſzcżáią/ powiádáią iż to iuż będą złote wieki pod tą obroną.
34:
Ale zda mi ſie iż ſie omylimy/ bo y pan y my iuż ſie ná tho ſpu=
35:
śćimy/ ſkąd ſnádnie/ nie będzyeli iney rády/ y pan lekkość y
36:
Koroná vpadek wzyąć może. Owa ſkąd ią iedno pocżnie
37:
my/ niech káżdy obacży/ iákiechmy rzęmięſło zácżęli/ y ná iá=
38:
kim ie wárſtácie robimy/ y nacż nam dobrego ná potym tho
39:
wſzytko wynidzie. Pięknie było káżdemu pánu w tey ſła=
40:
wney Koronie/ gdy ludzie poććiwi s chući á z miłośći około
ſie ich wie


strona: 195

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 195.
1:
ſie ich wieſzáli/ ku cżći á ku ſławie ich/ y gárdłá á y máiętnośći
2:
ſwe ná lekki ſzańc ſádzili/ á pan páńſtwá ſwe rządził á opá=
3:
trował/ á ſzáfował imi wedle myſli ſwoiey/ práwo káżdemu
4:
w cáłośći záchowawſzy. Cżęſto ſie odmieniáią dzierżáwce
5:
Koronni/ cżęſto przypadáią rzecży do ſtołu Páńſkiego/ á zá
6:
wżdy może być świeży Rewizor/ á pánu záwżdy wolno trá
7:
dijukowáć z nowym poſſeſorem wedle woley ſwoiey. Nie
8:
wiązano tákiemi práwy Alexándrá wielkiego/ álbo ini Mo
9:
nárchowie nie pytáli ſie o nich gdy ſławy ſwe á pánowánia
10:
ſwe rozſzyrzáli miedzy obce narody/ gdy rozdawáli nie tyl=
11:
ko oſiádłośći ſwe/ ále y właſne ſkárby ſwe. Y gdi Alexándrá
12:
o to pánowie karáli iż ſkarb rozſzáfował/ tedy powiedzyał:
13:
Iżem ia tego nie dał álem pożycżył tym ktorzy mi to ſowito
14:
záſię zápłácą/ bo ia tymi poſiędę tákie kroleſtwá/ w ktorych
15:
tyle trzy kroć tákich ſkárbow znaydę y nábiorę.
16:
Kápitulum vij.
17:
Co zá przycżyny ſą gniewu Páńſkie=
18:
go nád námi.
19:
A
Ták moy miły brácie dziwuy ſye á
20:
przypátruy ſie ze wſząd dziwnemu zámieſzá=
Kriſthus nas
łzámi ſwemi
pobija.

21:
niu náſzemu. A ſkądże to roſcie? Nicći to inſze
22:
go nie cżyni/ iedno iż nas pobijáią ony łzy Pá
23:
ná náſzego/ ktory vſtáwicżnie płácże á nárze=
24:
ka nád námi á nád przyſzłym vpadkiem náſzym/ iáko płákał
25:
nád Ieruzalem y nád zginieniem iego/ dawáiąc mu tę przy=
Luk. w xix. kapit.

26:
cżynę/ Iżem ia do ciebie przyſzedł/ iżem ia wielekroć ciebie v=
27:
pominał y przeſtrzegał/ á tyś záwżdy vporne miáſto wzgar
28:
dzáło vpominánie moye. A gdym cie chciał iáko kokoſz kur=
29:
cżątká przygárnąć pod ſkrzydłá ſwoie/ niechciáłoś á vcieká
30:
łoś przedemną. O ieſliże ieſzcże nie więtſzą przycżynę ma ná
31:
nas niżli ná ony nędzne Ierozolimcżyki/ kthorzy byli ieſzcże
32:
nie práwie doźrzeli woley/ Boſtwá/ y Máyeſtatu iego ſwię
33:
thego/ iedno że ſie ták z dáleká przypátrowáli iemu. Ale my
34:
nędznicy y przypátrzyliſmy ſie iemu/ y náſłucháliſmy ſie iuż
35:
doſyć woley y poſtępkow iego. Y kthemuchmy poprzyſięgli
36:
mocnym záſlubieuiem dzierżeć wiárę iemu.
Obácżże


strona: 195v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
Obácżże káżdy iáko dzierżymy ten ſlub y tę przyſięgę iemu
2:
Obácżże ieſliże ſie dzierżymy álbo náſláduiemy ſwiętey wo=
3:
ley álbo náuki iego/ ábo ieſli ſzcżyrze ſtoimy (chociay ſie thák
4:
zá to mamy) przy ſwiętych ſłowiech á przy ſwiętym poſtá=
5:
nowieniu iego/ ták práwie z nim iedno iáko zá tarcżą chodzi=
6:
my. Słow/ mowy/ poſtawek/ tychći doſyć/ ále ſerce y ſkutek
7:
gdzieś dáleko rozno lata od niego/ á ná dziwne wykręty wy=
8:
chodzą nam ſwięte ſłowá iego. Gdyż on w proſtośći ſerczá
9:
vpáthruie/ y myſli/ y ſpráwy káżdego. Gdyż on nie woła ná
10:
nas/ kto nie ſłucha Liry/ Bedy/ Szkothá/ Dormiſekure/ ábo
11:
inych wymyſłow/ ábo Dekretałow Rzymſkich/ ten nie wni=
12:
dzie do kroleſtwá moiego. Ale woła ná wſzytki/ kto nie ſłu=
13:
cha ſzcżyrych á prawdziwych ſłow moich/ gdyżem ia iedno
Matth. w x. kapit.
xiiij.

14:
ſam prawdziwa drogá á ſwiátłość/ ten mię nie ieſt godzien.
15:
A iedno tym ſie dopuśćił ſynmi Bożymi zwáć/ á ty iedno o=
Ian w j. kapitul.
x.

16:
wiecżkámi ſwemi zowie/ ktorzy ſłucháią ſzcżyrego á ſwięte=
17:
go głoſu iego.
18:
❡W piſmie ſwiętym máło mędro=
19:
wáć potrzebá.
20:
Y
Coż mnie trzebá wiele proſtakowi mędrowáć moy mi=
O Bogu nye=
trzebá mędro=
wáć.

21:
ły brácie/ iedno żebych ia wedle poſtánowienia Proroc
22:
kiego á Apoſtolſkiego wyrozumiał Páná Bogá ſwego/ Bo=
23:
gá ácż we trzech ſtániech ále w iednym Boſthwie/ w iedney
24:
myſli/ w iedney woli/ w iedney chwale/ y w iednym doſtoień
25:
ſtwie będącego/ ktoremu vpada káżde koláno ziemſkie y nie=
Philip. w ij. kapit.

26:
bieſkie y piekielne. A iedno temu ſámemu ma być cżeść wiecż
27:
żna y chwałá od káżdego ſtworzenia ná wieki wiekom. Ká=
28:
żda nádzieiá/ káżda naymocnieyſza wiárá/ nie ma być ni w
29:
kim inym położona/ iedno w tym ſwiętym á nierozdzielnym
30:
Boſtwie iego. Ale iáki ieſt ábo co ſpráwuie/ niepośćignione
31:
żadnym rozumem ſądy á możnośći iego/ to v mnie po táko=
32:
wych rozumiech máło. Gdyż wſzyſcy oni ludzie ſwięći/ Pro=
33:
rocy y Apoſtołowie vſtawáli zámyſliwſzy ſie o tákich głębo
34:
koſciach táiemnic iego.
35:
Ale będziem drudzy powiedáć/ o lepiey pocżekáć áżby ſie
Zgodá nigdy
nie będzie áż do
dniá ſądnego.

36:
wſzyſcy zgodzili/ bo Rzymiánie inácżey/ kſięża inácżey/ E=
37:
wányelikowie inácżey/ pánowie y krol inácżey/ á ták nie wie
38:
dzieć cżego ſie dzierżeć. O pocżekaſz á długo pocżekaſz wierz
mi niżlić


strona: 196

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 196.
1:
mi niżlić to będzie/ bo Pan záwżdy áż do ſkońcżenia ſwiátá/
2:
chce mieć Koſcioł ſwoy iáko ná probie/ áby rozeznawał od
3:
wiernych niewierne. Ale czo tobie do Papieżá/ do Arrianá/
4:
do Sábelliuſzá/ álbo do iákich nowych wykrętácżow ſłow
5:
Páńſkich/ gdy ty maſz pewne kroyniki ſtárego y nowego za=
6:
konu/ w ktorych mocno opiſáne y ſłowá Páńſkie/ y ſpráwá
7:
Duchá ſwiętego/ ktorych iuż odmieniáć ſrodze zákazano. A=
Ian w x. kapitule.

8:
bowiem Pan ná ſwe właſne owiecżki záwżdy á vſtháwicż=
9:
nie woła/ áby były gotowy á ſłucháły nie cżego inego iedno
10:
głoſu iego/ gdyż nie wiedzą cżáſu áni záwołánia ſwego.
11:
A iákaſz to ma być gotowość? Nicći inſzego moy miły brá
Gothowość
wiernego.

12:
cie iedno ſtać mocnie przy náuce á przy ſłowiech Páná ſwe=
13:
go/ á nie vnośić ſie áni ná lewo áni ná práwo od niego. Bo
14:
im nabliżey ſtánieſz przy ſzcżyrośći ſłowá Páńſkiego/ tymeś
15:
nabeſpiecżnieyſzy y ſumnienia ſwego y gothowośći ſwoiey/
16:
gdyż ieſt wdzięcżna á bárzo krotka ſwięta náuká iego/ á nie
17:
potrzebuie więcey od ciebie iedno ábyś go miłował iáko Pá=
18:
ná á Oycá y dobrodzieiá ſwego. Gdyż wſzythko cokolwiek
19:
maſz wſzytko maſz od nieo. A iżbyś ſie go bał iáko Bogá ſtrá=
20:
ſzliwego/ gdyż iáko nędzne zdziebłko przełomione leżyſz pod
21:
nogámi iego/ bo iáko ieſt miłoſierny/ ták też piſmá powiá=
Do Zid. w x.

22:
dáią/ ſtráſzliwa ieſt rzecż wpáść w możne ręce iego. A z wiá
23:
rą ſwoią y s káżdą nádzieią ſwoią ábyś nigdziey nie odſtę=
24:
pował od niego/ á wſzyſtko w moc á w opiekę ſwiętą poru=
25:
cżał iemu. A bliźniemu ſwemu ábyś ták wiernie życżył wſzy
26:
tkiego iákobyś też wiernie życżył ſobie od niego.
27:
❡Iáko gniew Páńſki vbłagáć.
28:
A
Le iżeś ciáło mdłe/ á wytrwáć w thym nie możeſz ábyś
29:
nie zgrzeſzył á nie wykrocżył s powinnośći ſwoiey/ maſz
Bez grzechu żá=
den być nie
może.

30:
też iuż náukę/ maſz też iuż Iednacżá y przycżyńcę/ iáko maſz v=
31:
błagáć gniew Páńſki/ á przeiednáć gi ſobie v tego Boſtwá
32:
nierozmierzonego. A coż tobie po głębokoſciach piſmá? á coż
33:
ſie tobie trzebá diſputowáć o tháiemnicach Páńſkich/ ábo o
34:
roznoſciach piſmá? Oto maſz troie kſięgi ktore możeſz záwſze
35:
nośić przy ſobie/ Pacierz/ Wyznánie wiary Apoſthołow
36:
ſwiętych/ á Przykazánie Páńſkie/ thám znaydzieſz iáko maſz
37:
wierzyć y rozumieć co ieſt Bog/ y coś powinien Pánu ſwe=
38:
nu/ y iáko maſz przeiednáć ſwięte Boſtwo iego.
Co ſą


strona: 196v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
❡Co ſą ſwiątośći Páńſkie.
2:
A
Lbo o ſwiątoſciach ktore tobie Pan racżył zoſtáwić ku
3:
vpewnieniu o odpuſzcżeniu grzechow twoich/ á co tobie
4:
mędrowáć potrzebá. Doſyć thobie wiedzieć żeś okrzcżon w
O ſwiatoſciach
iáko wierzyć.

5:
imię Oyczá y Syná y Duchá ſwięthego/ wedle roſkazánia
6:
Páńſkiego. A iáko wodá widomy znák omywa widome ciá
7:
ło s plugáwośći iego/ tákże niewidomie przez ſpráwę Du=
8:
chá ſwiętego bywáią z nas omywány krwią páná Kryſtu=
9:
ſową wſzytki przeklęcthwá náſze. A iżeś przy thym poſlubił
10:
wiárę y poſłuſzeńſtwo ſwoie temu Pánu ſwemu/ chowayże
11:
mu ią mocno/ chczeſzli ábyć vſtáwicżnie roſciągał ná tobą
12:
błogoſłáwieńſtwo ſwoie. Abowiem ſwiątośći ſą iáko pe=
13:
wne cyrography obietnic Páńſkich/ bo gdybyś był vrzędni=
14:
kiem v kthorego páná ſwieckiego/ á onby cie thylko ſłowem
15:
kwitował ze wſzytkiego/ thedyć ſie zá pewnieyſze zda iżći da
16:
cyrograph y piecżęć ſwą przyłoży. Thákże ácż nam Pan dał
17:
ſłowy ſwemi pewną obietnicę ſwą o miłoſierdziu ſwoim/ y
18:
dla lepſzey ieſzcże pewnośći dał nam ſwiąthośći ſwoie/ iáko
19:
pewny cyrograph widomy ná ony nieomylne ſłowá ſwoie/
20:
vtwirdziwſzy pewnemi obietnicámi ſwemi.
21:
❡Swiątość ciáłá y krwie Páńſkiey
22:
iáko rozumieć.
23:
A
Ieſlibyś vpadł s krewkośći ſwey po onym zmyciu grze
24:
chu pirworodnego/ iákoż bez tego żaden być nie może/ w
25:
ine przypádłe grzechy ſwoie/ otoć zoſtáwił drugą ſwiątość
Swiątość chle
bá y winá.

26:
ácż dziwnemi táiemnicámi zákrytą/ pod oſobą chlebá y wi=
27:
ná/ ciáłá y krwie ſwoiey. Tu też tobie máło w thym mędro=
28:
wáć potrzebá/ ábo ſie o tym roſpráwowáć/ iákie to ieſt ciá=
29:
ło/ ábo iáko ie tobie Pan podawáć racży/ iedno wierz mocno
30:
ſłowom iego/ gdyż v niego nic nie ieſt niepodobnego. A gdy
31:
obacżyſz vpadek ſwoy/ vpadń przed Máyeſtat ſwięty iego/
32:
á day ſie ná miłoſierdzie iego/ á położ mu przed ocży mękę ie=
33:
go ſwiętą y rozlanie krwie niewinne iego/ á przyſtęṕ do Te=
34:
ſtámentu iego ſwiętego á do ſákrámentu iego/ á do tego cy=
35:
rographu tobie mocnie podánego od niego ná ſwięte miło=
36:
ſierdzie iego/ á wierz mocno iż z onemi widomemi znáki/ ták
37:
iákoć to záſlubić racżył/ podáwa tobie niewidome ciáło ſwo
ie y ſwię=


strona: 197

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 197.
1:
ie y ſwiętą kreẃ ſwoię/ iáko pewny cyrograph ná obietnice
2:
ſwoie. Ale iáko tho ſpráwuie á co tobie trzebá o thym wiele
3:
mędrowáć. Bo ieſlić ie mogł podáć niewidomym tylko ſło=
4:
wem do widomego ciáłá pánieńſkiego przez ſpráwę Duchá
5:
ſwiętego/ tákże ie też tu może podáć tobie do niewidomey du
6:
ſze twoiey tákże przez dziwną á táiemną ſpráwę Duchá ſwię
7:
tego/ będzieſzli mocno wierzył obietnicam ſwiętym iego.
8:
A wſzákoż nie mnimay thák iáko drudzy powiádáią/ ábyś
9:
tám w ten cżás miał cáłego cżłowieká ábo cáłe ciáło przijąć
10:
zębámi ſwemi/ ábo tákież s kielichá pić wino w ſzcżyrą kreẃ
11:
przemienione. Słyſzyſz iże thu Pan obieczuie zwolennikom
12:
ſwoim dáć onę kreẃ ktora miáłá być wylaná ná krzyżu/ á ie
13:
ſzcże nie byłá wylana/ y ciáło ſwoie ktore miáło być wydáne
14:
ná ſmierć/ á ieſzcże nie było wydáne/ ále iáko ſłyſziſz iż tu Pan
Theſthámenth
Páńſki.

15:
ten ſákráment chlebá y winá zowie Teſtámentem ſwoim.
16:
Abowiem wieſz iż y cżłowiek poććiwy ſchodząc s ſwiátá
17:
tego/ może oddáć teſtámenthem ſwoim ná pápirze nápiſá=
18:
nym rzecży ſwoie chocia będą w inym kráiu. A on pápir po=
19:
ki ná nim piſmo nie było był proſtym pápirem/ á gdy ná nim
20:
nápiſáno wolą onego cżłowieká/ iuż nie bywa proſtym pá=
21:
pirem ále teſtámentem. A kto gi wziął ábo komu gi dano/ iuż
22:
wziął y ony rzecży co ná nim nápiſáne były. A czoż owſzem
23:
náſz miłośćiwy Pan nie mogł tego vcżynić idąc wedle cżło=
24:
wiecżeńſtwá ſwego z Boſtwem złącżonego do Bogá Oy=
25:
cá ſwego/ áby nie mogł nam teſtámentem ſwoim oddáć kle=
26:
notow ciáłá y krwie ſwoiey? A nie mogł nam oddáć droſz=
27:
ſzych klenotow ná teſtámencie ſwoim iáko dziatkom ſwoim
28:
iedno ciáło ſwoie y kreẃ ſwoię ſwiętą. Y wziąwſzy chleb á
29:
wino znáki widome/ iáko goły pápir/ podał zwolennikom
30:
ſwoim/ iściącz á práwie iáko piſząc ná tych widomych zná=
31:
koch ſwiętemi ſłowy ſwemi: (bo co do nich mowi do wſzyſt
32:
kich mowi) Iż ilekroć thym kſtałtem będziemy wſpomináć
33:
ſwiętą mękę iego/ tyle kroć nam obiecał podáć/ gdy będziem
34:
mocno wierzyć/ s thymi widomemi znáki niewidome ciáło
35:
ſwoie y ſwiętą kreẃ ſwoię. A iuż tego w then cżás proſtym
36:
chlebem y proſthym winem zwáć nie możymy iedno ſákrá=
37:
mentem/ to ieſt mocnym záſlubieniem á cyrographem ná o=
Widome znáki
nie proſte zná=
ki.

38:
bietnice iego/ á dziwną táiemnicą podánia ciáłá y krwie ie=
39:
go ſwiętey. ❡Bo iáko widziſz przy krzcie iż wodá
40:
nie ieſt goła wodá/ ále ieſt ſákrámentem á záſlubieniem Páń
Llſkim/


strona: 197v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
ſkim. Iż gdy oną wodą będzie polano ciáło widome/ thedy
2:
tám Duch ſwięty niewidomy polewa á obmywa y błogoſłá
3:
wi z grzechu pirworodnego onę duſzę niewidomą w ciele o=
4:
nym widomym. Tákże theż tu cżłowiek wierny bierze znáki
5:
widome vſty ſwemi/ á Duch ſwięty niewidomy podawa o=
6:
no niewidome ciáło Páńſkie ktore ſiedzi ná práwicy Bogá
7:
Oyczá niebieſkiego wierney á niewidomey duſzy oney ktora
Iákie Pan ciá=
ło podawa.

8:
mocno wierzy temu/ á iuż ie pewnie á iſtotnie ſobie bierze y
9:
ze wſzyſtkiemi zaſługámi iego/ wedle obietnic Páńſkich. Bo
10:
ieſlibychmy ták rozumieli iáko niektorzy powiedáią/ iżby tu
11:
zupełnie á cieleſnie to ſwięte ciáło sſtępowáć miáło/ tedyby
12:
było omylne wyznánie wiáry náſzey/ w ktorym wyznawa=
13:
my/ Iż thu nie ma to ciáło sſtępić/ áż ſądzić żywych y vmár=
14:
łych. Cżego y v Máttheuſzá vſty ſwemi mocno potwirdzić
15:
racżył/ opowiedáiąc nam/ iż w oſtátnich cżáſiech przyda ná
Matt. w xxiiij. ka.

16:
was fáłſzywi náucżyciele/ ktorzy vkázowáć będą wiele Kri
17:
ſtuſow. Będą mie vkázowáć ná puſzcży nie chodźcie/ będą v
18:
kázowáć w iákim zámknieniu/ nie wierzcie: ábowiem Kry=
19:
ſtus iuż nie przydzie z niebá áż ná ſąd ſwoy/ nie inácżey ied=
20:
no iáko bláſk od wſchodu do zachodu ſłończá. A komuż thu
21:
więcey wierzyć? gaday. Bo y Anyeli przy w niebo wſtąpie=
22:
niu iego ſwiętym mocno tego potwirdzili/ powiedáiąc mę=
23:
żom Gálileyſkim/ iż iáko go widzicie teraz idąc w niebo/ ták
Skut. Apoſto. w j.

24:
go iuż nie vyrzycie áż ná ſądzie iego. A theż iáko powiedzyeć
25:
zwolennikom ſwoim racżył/ Iż duch ciáłá áni kośći nie ma/
Luk. w xxiiij.

26:
pátrzaycie á mácaycie żeć to ieſt ciáło. A thák być tám było
27:
ciáło cżłowiecże/ byłoćby y widome y dotknione/ á miáłoby
28:
ciáło y kośći wedle obietnic Páńſkich. Tákże też y Káperná
Ian w v.j.

29:
itowie/ gdy ſie im to niepodobna rzecż zdáłá iż poſzli precż
30:
od niego/ tedy Apoſtołom powiedział: Nie rozumieycie wy
31:
ták miłe dzieći/ ábyſcie mieli ciáło ieść/ boćby to wam nic nie
32:
pomogło/ Duchći ieſt ſwięty co was ożywia.
33:
Pátrzayże podobieńſtwá tego/ iż ieſliże proſthy cżłowiek
34:
ktory iáko proch á iáko robacżek leży przed nogámi iego/ bę=
35:
dąc krolem ábo iákim kſiążęciem/ może komu podáć liſt nápi
36:
ſány ná párgáminie/ y ták rzec: Oto wieźmi ten liſt/ tho ieſt
37:
tá wieś ktorąć dawam/ kthora tám ieſt w tym álbo w tám=
38:
tym kráiu/ Wśi tám nie będzie/ á wżdy iuż kto wziął liſt tedi
39:
iuż wziął y wieś. A iuż on párgámin nie był proſtym párgá=
40:
minem/ ále był iſtotnym przywileiem/ gdy do niego piecżęć
przyłożo=


strona: 198

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 198.
1:
przyłożono y ręką podpiſáno/ s ktorym iuż wziął to co mu o=
2:
biecano. A coż owſzem ten wſzechmogączy Pan krol niebá y
3:
ziemie/ v kthorego ieſt nic niepodobnego/ áby nie mogł dáć z
4:
widomym znákiem niewidomego ciáłá y krwie ſwięthey
5:
ſwoiey. A iuż on znák nie będzie proſtym znákiem/ iedno mo
6:
cnym przywileiem á záſlubieniem Páńſkim/ ſłowy iego iáko
7:
mocną piecżęcią vtwirdzony. Iż ten kto gi bierze/ iuż bierze
8:
to wſzytko co mu Pan obiecáć á záſlubić racżył/ á bierze zá=
9:
raz y cyrograph y Páná iſtotną rzecż ktora ieſt ná cyrogra=
10:
phie nápiſána.
11:
A ták moy miły brácie tyć nas mędroſtki wſzędy o to przy
12:
práwuią/ iż áni w piſmie ſwiętym/ áni w ſpráwach Rzecży=
13:
poſpolitey ſłuſznie ſie obacżáć nie możemy/ á práwie Páńſki
14:
gniew ná ſię podnośimy/ iż nam nie dopuśći do żadney do=
Mądroſthki
przekażáią.

15:
brey/ potrzebney/ á poććiwey ſpráwy náſzey/ Gdyż on záw=
16:
żdy obiecował poháńbiáć ty mędroſtki á wymyſły ludzkie.
17:
A proſto wierzączym záwżdy obiecał obiaſniáć y rozumy y
18:
táiemnice ſwoie. A tuś ſie iuż krotce náſłuchał ſkąd tho nam
19:
przychodzi/ iż chodzim wſzyſczy iáko ryby w odmęcie/ á nie
20:
możymy nigdy ználeść ſłuſznego porządku do ſpraw poćći=
21:
wych y do poſthánowienia náſzego. A ſtąd iuż nicżegoy nie
22:
cżekamy/ iedno dokońcżenia gniewu Páńſkiego á vpadku bli
23:
ſkiego ſwego/ wedle ſwiętych obietnic iego.
24:
Kápitulum viij.
25:
❡Co cżynić w tych obłędnoſciach ſwiátá tego.
26:
A
Czoż cżynić moy miły brácie/ iużli
27:
deſperowáć? iużli wſzythko opuśćić? gdyż ſie
28:
ták ſwiát opuśćił w niedbáłoſciach ſwoich/ á
29:
iż iuż na nim żadney/ ták iáko widziſz/ o iákim
30:
wſpomożeniu nádzyeie nie máſz. Nie/ y ow=
31:
ſzem nie/ ále ſthánąć z mocną wiárą á z nádzieią przy Pánu
32:
ſwoim/ á nie vnaſzáć ſie od niego áni ná práwo áni ná lewo/
33:
iedno mu dufáć wiernie iáko Pánu ſwemu/ á wſzythki ſprá=
34:
wy ſwoje porucżyć w opiekę iego á pod zwirzchność krole=
35:
ſtwá iego/ gdyż on w ocemgnieniu wſzytko opátrzyć/ odmie
36:
nić/ nápráwić/ y poſtánowić może wedle woley ſwoiey. A
Ll ijw then


strona: 198v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
w ten cżás iuż ſie nie boy żadnego przeſtráchu/ żadnego nie=
2:
beſpiecżeńſtwá/ áni żadnego omylnego záburzenia ſwiátá te
3:
go/ bo wnet znaydzie Pan okręt káżdemu wiernemu ſwemu
4:
iáko Noemu/ iż będzie beſpiecżnie pływał po wſzythkich na=
5:
wáłnoſciach ſwiátá tego. Naydzie mu ſie y Abákuk iáko Dá
6:
nielowi miedzy lwy zgłodniáłemu/ co opátrzy wſzytki niedo
7:
ſthátki iego. Naydzie ſie y Dániel iáko Zuzánnie/ czo pode=
8:
prze ſpráwy kżádey y krzywdy iego. A muſzą ſie nád káżdim
9:
wiernym pełnić ony nieomylne obietnice iego/ gdzie mowić
10:
racży: Iż bych ſie rozgniewał ná ſwiáth iżbych gi miał wolą
Ezech. w xiiij.

11:
wykorzenić/ ogniem/ miecżem/ morem/ głodem/ á wierny
12:
ſtánie przed ocżymá memi/ ták iáko ſtał Iop/ Dániel/ Noe/
13:
zginąć może ſwiát/ ále ten przez wiárę ſwoię wybáwi s káż
14:
dego niebeſpiecżeńſtwá duſzę ſwoię.
15:
Bo nie mnimay ábyć tylko dla tego piſmá ſwięthe zoſtá=
16:
wiono/ ábyś to ſobie cżytał miáſto fábuł iáko Owidiuſzá ál
17:
bo Wergiliuſzá/ máłoćby było na tym iżbyś tylko ſobie thym
18:
łeb náſzychtowawſzy beſpiecżniey vſnął. Ale gdy piſmá czy=
19:
taſz/ rozważay ſobie ſkąd maſz y pociechy w niebeſpiecżeńſt=
20:
wiech ſwoich bráć/ á z onych ſtráſzliwych przygod ktore ſie
Iáko ſie pod=
dáć pod krole=
ſtwo Páńſkie.

21:
nád złośćiwemi działy iáko ſie maſz przeſthrzegáć/ y iáko ſie
22:
maſz ſpráwowáć/ iákobyś ich záwżdy vchodził/ á iákobyś
23:
záwżdy był w obronie á w opiece Páńſkiey/ y iákobyś w nim
24:
záwżdy mocną wiárę y nádzieię ſwoię pokłádáć miał/ á iá=
25:
kobyś ſie nic nie lękał w żadnym niebeſpiecżeńſtwie ſwiáthá
26:
tego/ á beſpiecżnie záwżdy chodził pod kroleſtwem á pod o=
27:
pátrznoſcią kroleſtwá iego ſwiętego. W ktorym tho krole=
28:
ſtwie kto ſie oſádzi z doſtátecżną wiárą ſwoią/ iuż go nic złe
29:
go nigdy pothkáć áni vſthráſzyć nie może. A ieſliże mu ſie co
30:
ſprzećiwnego przytrefi/ iuż pewien záwżdy/ iż to wſzytko wy
31:
nidzie ná wielkie á ná wiecżne pociechy iego.
32:
☞ Bo gdy cżytaſz o Tobiaſzu y o poććiwych á pobożnych
33:
ſpráwach iego/ pátrz iáko mu ná potym wyſzły ony dobre á
34:
wierne á ſwięte obycżáie iego/ y ony niefortunne przypadki
35:
iego. Pátrz gdy mu Iáſkołcży gnoy z gory vpadł ná oko/ iá=
Hiſtoria Tobia
ſzowá.

36:
ko był márnie oſlepiony. Słuchayże tám ieſli co nárzekał/ ál
37:
bo ieſli był názbyth troſkliwy w oney ſlepocie ſwoiey. Pá=
38:
trzayże záſię gdy Anyoł do niego przyſzedł w oſobie ſługi/ iá
39:
ko ſyná z nim wypráwił do cudzych kráiow/ iáko im błogo=
40:
ſłáwił/ y co ſobie z nimi rozmawiał. Pátrzayże gdy ſyná nie
było dłu=


strona: 199

ná opátrzną niedbáłość náſzę.Liſt 199.
1:
było długo/ że iuż thák rozumiał że ſie nigdy wroćić nie miał/
2:
ieſli ſobie w tym cknął/ álbo ieſliże co przykro nárzekał ná o=
3:
no przypádłe nieſzcżęſcie ſwoie. Pátrzayże on Anyoł idącz
4:
iuż w drogę z onym ſynem iego iáko rybę w Morzu vłowił/
5:
iáko z niey wątrobkę wyiął y ſchował/ iáko mu potym żonę
6:
poććiwą zyednał/ przy ktorey iuż był ſiedḿ mężow duch zły
7:
vmorzył/ s przeźrzenia Páńſkiego/ Iáko onego duchá ode=
8:
gnał/ iáko onemu młodzieńczowi oddawſzy mu żonę onę ná
9:
modlitwach być roſkazał. Iáko záſię wziąwſzy onę żonę po=
10:
ććiwą od iey przyiacioł/ z wielkim bogáctwem y z wielkiemi
11:
roſkoſzámi do onego ſmętnego Tobiaſzá y s ſynem z wielką
12:
rádoſcią przywiodł/ iáko mu záſię oną rybią wątrobką ná=
13:
práwił wzrok/ ták iż y ſyná y onę poććiwą żonę iuż mu wido=
14:
mie oddał/ iáką wielką rádość y iáką pociechę on vbogi ſtá=
15:
rzec s tego odnieść muſiał/ to iuż ia twemu rozważániu poru
16:
cżam. Iáko go záſię Anyoł zgromił gdy poklęknąwſzy przed
17:
nim chciał mu zá ony dobrodzieyſtwá dziękowáć/ powiedá=
18:
iąc mu żeś zgrzeſzył/ gdyż żadnemu ſtworzeniu nie ma być tá
19:
ka chwałá dawaná/ ktora Bogu ſámemu należy.
20:
❡A ták to cżytáiąc vważay ſobie/ nie iáko proſtą fábu=
21:
łę/ ále bierz ſobie przykład s tego ſwiętego cżłowieká/ á wſpo
22:
mni ſobie żeś też ieſt máło nie iáko Tobiaſz w złoſciach two=
23:
ich záſlepiony/ á iż też wędruieſz po cudzych á po rozmáitych
24:
á burzliwych kráinach ſwiátá tego/ iáko on ſyn iego. A An=
25:
yoł Páńſki/ ácż niewidomie/ ále tuż záwżdy przy tobie ſtoi/
26:
á ieſli nie zmieniſz ſtałośći ſwoiey o Pánu ſwoim/ thák iáko
27:
był ten ſwięty cżłowiek nigdy nie zmienił/ pewnie tákież bę=
28:
dą otworzone ocży twoie/ iż poznaſz Páná ſwego/ iż poznaſz
29:
dobrodzieyſtwá rozlicżne iego/ ſtraż/ y opiekę/ y ſwiętą opá
30:
trzność iego. A nie będzieſz ſie nic lękał by też co ná cię y ſprze
31:
ćiwnego przypádło/ gdyż temu będzieſz dufał s przykłádu te
32:
go ſtárcá ſwiętego/ iż ſie to wſzytko obroći ku pocieſze two=
33:
iey. A bierz ſobie ná przykład poććiwe ſpráwy y ſwięthy ży=
34:
wot cżłowieká tego ſwiętego/ tákże ſie też ſpráwuy zá żywo
35:
tá ſwego/ pewnie nie zbłądziſz w thych márnych omyłkach á
36:
burzkach ſwiátá tego. Pewnie Anyoł Páńſki ktory tobie ieſt
37:
ná ſtraż á ná pociechę twoię dány/ doprowádzi cie do káżdey
38:
pociechy twoiey y do oycá twego niebieſkiego/ iáko onego ſy
39:
ná doprowádził z wielkiemi pociechámi do oycá iego. Pew
40:
nie tákże odpędzi od ciebie wſzytki duchy thobie ſprzećiwne/
Ll iijiáko odpę=


strona: 199v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
iáko odpędził od oney poććiwey żony ſyná onego.
2:
A gdy iuż to poznaſz/ á przez zupełną wiárę ſwoię pocżu=
3:
ieſz to w ſobie/ vcżże ſie z náuki onego ſwiętego Anyołá/ ko=
4:
mu maſz dawáć cżeść á chwałę zá tho/ bo nie żadnemu ſtwo=
5:
rzeniu áni ná niebie áni ná ziemi/ iedno ſámemu bogu á ſtwo
6:
rzycielowi ſwemu. Gdyż cie cżłowiek cżáſem od widomych
7:
przypadkow rátowáć może/ ále od niewidomych á od przy=
8:
pádłych żaden iny iedno Bog twoy á Pan twoy. A ácż przez
9:
inſtrumentá on ſpráwuie ſpráwy ſwoie/ iáko tu przez Anyo
10:
łá ſpráwowáć racżył/ ále ty inſtrumenthá nic nie mogą áni
11:
vmieią bez woley ſwiętey iego. A ták gdy ták cżytáć/ vwa=
12:
żáć/ y rozumieć będzieſz/ iuż nie dáremna pracza y cżythánie
13:
twoie będzie/ iuż ſie nie zábáwiſz iáko Poeckiemi fábułámi/
14:
ále záwżdy odnieſieſz wielki pożytek y pociechę s cżytánia
15:
ſwego.
16:
☞ Albo gdy będzieſz cżedł hiſtorią o Ionáſie onym Pro
17:
roku ſwięthym/ iáko mu Pan roſkazał áby był ſzedł przeklął
18:
Niniwen ono miáſto ſwowolne/ ktore było vpádło pod páń
Hiſtoria o Io=
naſie Proroku.

19:
ſki gniew á pod ſwięthe ſądy iego/ iáko on ſwięthy Prorok
20:
chciał ſie ſkryć przed tym/ áby był nie przeklinał miáſtá one=
21:
go/ iáko chciał przez morze vciecz do Tárſu/ iáko ſie pothym
22:
morze zburzyło z roſkazánia Páńſkiego/ thák iż onego mężá
23:
ſwiętego/ iáko pogániná/ prze ktorego zdáło ſie márinarzom
24:
onym/ iż ſie morze zburzyło/ iáko go máruie z okrętu wyrzu=
25:
ćili/ iáko gi támże wnet ſroga ribá pożárłá/ iáko tám w oney
26:
rybie będąc przez trzy dni błogoſłáwił Páná Bogá ſwego.
27:
Iáko go oná rybá potym wyrzućiłá ná brzeg przed miáſtho
28:
ono gdzie byłá z dawná wola Páńſka roſkazáłá iemu. Iáko
29:
potym ſzedł do miáſtá onego/ opowiedáiącz mu zginienie á
30:
prętki vpadek iego/ iáko on nędzny krol vwierzył temu miá=
31:
ſtá onego/ iáko wſzytkim kazał áby ſie vználi á pádli ná obli=
32:
cża ſwoie/ á wołáli do Páná ſwoiego áby odwroćił od nich
33:
on ſrogi á iuż oſądzony gniew ſwoy ſwięty. Iáko potym on
34:
ſwięty cżłowiek był vpalon od ſłońcá leżąc przed miáſthem
35:
ná gorze/ ták iż iuż y o ſmierć prośił Páná Bogá ſwego. Iá=
36:
ko Pan gdy vſnął wyrośćił nadobne drzewko nád głową
37:
iego/ ktore mu od gorącośći zákrywáło ono mdłe ciáło iego.
38:
Iáko mu potym Pan ono drzewko vſuſzył/ y iákie tám było
39:
znowu nárzekánie iego/ iż mu y drzewko vſchło/ y miáſto w
40:
cáłośći ſtało/ á on ſie iuż miał zá Proroká fáłſzywego. Iáko
mu to pan


strona: 200

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 200.
1:
mu to Pan nadobnie pothym rozwiodł/ iż ſie thy gniewaſz o
2:
drzewko kthoregoś nie ſzcżepił áni polewał/ á mnie chceſz ná
3:
to przywieść ábych to miáſto zárázem zniſzcżył/ kthorem od
4:
kilká ſet lat ſzcżepił á mnożył ſobie/ ábyś ty iedno zoſtał pra=
5:
wdziwym Prorokiem/ á tego nie bacżyſz iż ſie do mnie vcie=
6:
kło s pokornemi prośbámi y do miłoſierdzia mego.
7:
❡Tákże też gdy to cżytáć będzieſz vważay ſobie/ iż to nie
8:
fábułá/ ánić tu dla krotofile cżytánia twego tu ná piſmie zo=
9:
ſtáwiona/ ále ſobie vważay/ iż nie w twey mocy ſą wſzythki
10:
drogi y poſtępki twoie. Vważayże ſobie iż w żadnym niebe=
11:
ſpiecżeńſtwie nigdy zginąć nie możeſz bez woley Páná tego/
12:
iáko on ſwięthy cżłowiek nie zginął będącz w głębokoſciach
13:
morſkich/ á tákże iáko on daway wſzędy chwałę Pánu ſwe=
14:
mu/ ták w ſzcżęſciu iáko y w nieſzcżęſciu ſwoim. Rozważay
15:
że theż ſobie dziwne miłoſierdzie Páńſkie/ gdy ſłyſzyſz czo s
16:
tym Prorokiem mowić racży około zginienia miáſtá onego/
17:
iż gdy ſie vciekło do mnie y do miłoſierdzia moiego/ muſia=
18:
łem ſie ia theż miłośćiwie á łáſkáwie obroćić do niego/ á od=
19:
mienić ſrogość zácżętego gniewu ſwoiego. A rozważay ſo=
20:
bie/ iż czo ſie kolwiek nád wiernym á nád ſpráwiedliwym
21:
dzieie/ iż ſie wſzytko dzieie z wolą Páńſką á s ſwiętym przeź=
22:
rzeniem iego. Bo ſthoi w piſmie/ iż wzbudził wiáthr Pan ná
23:
morzu/ áby był wyrzucon on ſwięty cżłowiek/ á tám był po=
24:
ſtáwion gdzie byłá ſwięta wola Páńſka. Iáko Pan kazał ri
25:
bie áby gi pożárłá/ iáko go rybá tám przynioſłá gdzie Páń=
26:
ſka wola byłá/ iáko vrośćił drzewko nád głową iego/ iáko
27:
záſię roſkazał robakowi áby podgryzł á vſuſzył drzewko o=
28:
no. A cożkolwiek thu ſobie rozważyſz/ wſzyſthko obacżay/ iż
29:
wiernemu záwżdy káżda rzecż ná pociechę wyniść muśi/ á
30:
niewiernemu záwżdy ná vpadek á ná wiecżne záſmuczenie/
31:
ácż ſie wſzytko dzieie zá ſwiętą wolą iego. A tu iuż nie będzie
32:
dáremne cżythánie twoie/ á thu iuż odnieſieſz káżdą pociechę
33:
w káżdim ſprzećiwieńſtwie á przypadku ſwoim/ á tu iuż zro
34:
zumieſz iż ſie trudno Pánu ſprzećiwić/ y dziwnym ſpráwam
35:
ſwiętym iego.
36:
☞ Abo gdy będzieſz cżytał o onym ſrogim Sennáchery=
Sennácheryb á
Ieruzalem.

37:
bie Hetmánie krolá Aſſyriyſkiego/ kthory był z dopuſzcżenia
38:
Páńſkiego ták ſrodze obiegł y vćiſnął miáſto Ieruzalem/ że
39:
iuż przed głodem mátki ſwe właſne dziatki ieść muſiáły. Gdi
40:
potym przyſzedł pod mury mieyſkie wołáiąc á bluźniąc Bo=
Ll iiijgá wſzech


strona: 200v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
gá wſzechmogącego imię/ powiedáiąc: Cżemu ſie nie podda
2:
cie á dacie ſie ták długo mordowáć? macie nádzieię w iákim
3:
śi niewidomym Bogu ſwoim/ poſlicie do namiotow moich
4:
tám oglądacie iáko thákich bogow wiele w łáńcuchach á w
5:
okowach ſtoi w namieciech moich. Iáko pothym oni nędzni
6:
ludzie vpádli ná twarzy ſwoie vſłyſzawſzy ony ſrogie á blu=
7:
źnierſkie głoſy okruthniká onego/ wołáiącz do Páná Bogá
8:
ſwego/ áby nie dopuśćił bluźnić imieniá ſwego ſwięthego/ á
9:
ná ſrogie zátrácenie nie puſzcżał onego ludu ſwego. Iáko po
10:
tym teyże nocy sſtąpił Anyoł z roſkazánia Páńſkiego do one
11:
go woyſká/ y zábił ſto oſḿdzieſiąt y pięć tyſięczy ludzi z one=
12:
go woyſká ſrogiego/ á ſam on okrutnik márnie vciekáć mu=
13:
ſiał. Támże go potym zábili właſni ſynowie iego/ á oni nę=
14:
dznicy z oblężenia onego pobráli wſzytki łupy śpiże y bogác=
15:
twá iego/ á byli hoynie pocieſzeni.
16:
❡Tu też pátrz cżego ſie náucżyć maſz/ á iáko niemaſz ná=
17:
dzieie mienić w nawiętſzym ſtráchu á niebeſpiecżeńſthwie o
18:
Pánu ſwoim/ gdiż tu ſłyſzyſz iáko on ſnádnie vmie gdy racży
19:
obroćić káżdy ſmętek w pociechę wiernym ſwoim. Gdyż też
20:
ſłyſzyſz iáko ieſt ſtráſzliwa rzecż bluźnić ſwięthe imię iego. A
21:
vważáiąc to ſobie/ iuż nie będzie dáremne cżytánie twoie/ iuż
22:
pewnie będzieſz iſt/ nie zmieniſzli wiáry á nádzieie o tym Pá
23:
nu ſwoim/ káżdey pociechy y wybáwienia ſwego/ w nawięt
24:
ſzych niebeſpiecżnoſciach ſwoich.
25:
☞ Albo gdy też będzyeſz cżythał o onym drugim ſrogim
26:
Hetmánie o Holofernuſie/ ktore był obiegł ono błáhe á ſłábe
Iudit/
Holofernes.

27:
miáſtecżko Betulią/ ktore ſie iuż żadnym obycżáiem obronić
28:
nie mogło/ ták iż iuż oni ſtárſzy á przełożeni miáſtecżká one=
29:
go vcżynili byli vmowę z nim/ iż iuż iedno do piąthego dniá
30:
wzięli ſobie fryſztu/ áby byli opátrzyli rzecży ſwoie/ á piąte=
31:
go dniá mieli mu iuż podáć miáſtecżko ono. Iáko pothym
32:
przybieżáłá do nich oná páni ſwięta Iudyt/ kthora tám byłá
33:
poććiwą/ ſwiętą/ á ſławną wdową w miáſtecżku onym/ iá=
34:
ko ie pogromiłá/ mowiącz im: Iáko wy ſmiecie zámierzáć
35:
Pánu Bogu ſwemu cżás do miłoſierdzia iego ſwiętego/ á v=
36:
cżyniliſcie zmowę z nieprzyiacielem do piątego dniá/ á chce=
37:
cie wydáć niewinne duſze w ſrogie ręce okruthniká thego/ á
38:
zwątpiliſcie w miłoſierdziu Páńſkim. Iáko im potym roſka
39:
záłá vdáć ſie ná modlitwy płácżliwo do Páná ſwego/ á v=
40:
páść ná oblicże ſwoie. Iáko ſámá ſzłá ná rokowánie rzkomo
do okru=


strona: 201

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 201.
1:
do okrutniká onego. Iáko ſobie wymawiáłá áby byłá wol=
2:
na ná wſzem y od niego y od woyſká iego. Iáko ſie potym od
3:
rádośći ożárł on okrutnik/ y ták twárdo záſnął/ że przyſzed=
4:
ſzy oná ſwięta páni do namiotu iego/ vcięłá mu onę ſproſną
5:
głowę iego/ y przynioſłá ią do miáſtá onego. Iáką wielką s
6:
tego pociechę mieli ludzie nędzni oni widząc głowę ſprzeći=
7:
wniká ſwego/ widząc zdrową pánią onę ſwiętą/ widząc o=
8:
ny woyſká ſrodze zátrwożone á iuż vciekáiące gdy ſthráćili
9:
onego Hetmáná ſwoiego. A iákoż tu cżytáiąc/ gdy to ſo=
10:
bie rozważyſz/ nie maſz s tego mieć wielkiey pociechy? iż Pan
11:
y iáko racży/ y kiedy racży znaydzie záwżdy drogę do wybá=
12:
wienia niewinnego/ do rozmnożenia/ y do káżdey pociechy ie
13:
go. A iáko záſię znaydzie ſnádniucżką drogę gdy chce poká=
14:
ráć złośćiwego.
15:
☞ Albo gdy tákież będzieſz cżytał hiſtorią o oney Heſte=
16:
rze pokorney/ ktora ſie sſtáłá byłá wielką krolową Aſweru=
17:
ſową/ gdy oná pyſzna krolowa Wáſtá wzgárdziwſzy roſka
18:
zánie krolewſkie nie chciáłá iść do niego/ y iáko byłá zrzuco=
19:
na z Máyeſtatu ſwego/ czo ſie wſzythko działo s przeźrzenia
Heſter/
Aſwerus/
Amán Hetman

20:
Páńſkiego. Y iáko byłá miedzy inſzemi pyſznie vbránemi pán
21:
námi poſtáwiona tá vboga Heſter á pokorna żydowecżká/
22:
kthorą pothym on krol Aſwerus/ ony zacne á vbráne pánny
23:
wzgárdziwſzy/ obrał zá krolową ſobie. Iáko potym Már=
24:
docheuſz ſtriy iey/ ktory ią był wychował ſobie/ wzięt był ná
25:
páłac zá Ochmiſtrzá do niey/ Iáko on wielki miłoſnik krole=
26:
wſki á on pyſzny Amán Hetman kroleſthwá onego zwaśnił
27:
ſie był nań/ iż niechciał przed nim klękáć iáko inſzy klękáli/
28:
y vprośił ſobie v krolá liſt s piecżęcią iego/ iż mu był dał ży=
29:
dy wſzytki pod moc á pod poſłuſzeńſthwo iego. Iáko był ka=
30:
zał onemu niewinnemu cżłowiekowi ſzubieniczę zbudowáć
31:
wyſoką nád wſzytkim dworem ſwoim/ ná ktorey go obieśić
32:
miał. Iáko pothym oná ſwięta páni vdáłá ſie ná płácżliwe
33:
modlithwy y ze wſzytkim dworem ſwoim do Páná ſwego/
34:
widząc iuż bliſkie zginienie á vpadek narodu ſwego/ áby ra=
35:
cżył Pan odmienić on ſrogi á iuż zácżęty gniew ſwoy nád lu=
36:
dem onym. Iáko potym ználázłá łáſkę w twarzy krolá one=
37:
go ſrogiego/ y iáko záſię odmienił on dekret ſwoy/ że iey y A=
38:
máná onego vpornego podał w moc iey/ y żydy záſię wypu
39:
śćił ná pirwſzą ſwobodę ich/ ták iż on nędzny Amán záſię wi
40:
ſiał ná oneyże ſzubienicy ſwoiey/ ktorą był dał zbudowáć nie
winnemu


strona: 201v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
winnemu cżłowiekowi onemu. A to gdy cżytáć będzieſz/ v=
2:
ważay ſobie/ iáko záwżdy Pan niſzcży pyſznego á wywyſzſza
3:
pokornego. Vważay ſobie iáko Pan ná pokorne prośby od=
4:
mienia gniew ſwoy ſwięty/ y iuż zácżęte dekrethá ſwoie. V=
5:
ważay iż kto pod kim dołek kopa iż ſam weń wpada/ gdy v=
6:
ſłyſzyſz iż on ſrogi Hetman ná oney ſzubienicy wiſiał/ kthorą
7:
był inemu zbudowáć kazał.
8:
☞ Pátrzże też gdy przecżcieſz hiſtorią o oney ſwiętey pá
Zyzánná/
Daniel/
Potwarce.

9:
niey Zuzánnie/ ktora poććiwie záwżdy żywot ſwoy chowá=
10:
łá vżywáiąc ná wſzem ſławnego á poważnego ſtanu ſwego
11:
gdy ią oni dwá ſtárcy náleźli w zámknionym ſádu/ á oná ſie
12:
kąpáłá s pánienkámi ſwemi/ támże dziwnemi namowámi
13:
chcieli ią zwieść z onego zacnego przedſięwzięcia iey/ á chcie
14:
li ią przywieść ná wſzetecżne ſpráwy wedle myſli ſwoiey.
15:
A gdy vyrzeli onę dziwną ſtałość iey/ iż żadnemi namowá=
16:
mi iey vwieść nie mogli/ wnet ſie iáko zli do pogrożek rzućili
17:
powiedáiąc iey/ iż ieſliże nam nie pozwoliſz/ tedy cie poprzy=
18:
ſiężymy iżechmy cie tu w tym ſádu záſtáli z młodzieńcem/ kto
19:
ry przed námi ocżywiſcie od ciebie vciekł. Tu iey iuż pewnie
20:
wedle zakonu onego ſtárego bez wſzego miłoſierdzia o gár=
21:
dło ſzło. Swięta páni porucżywſzy Pánu Bogu niewinność
22:
ſwą woláłá ná ſrogie niebeſpiecżeńſtwo gárdło ſwe wydáć
23:
niżli ſie dáć odwieść od oney ſwiętey przyſtoynośći ſwoiey.
24:
Y tákże ſie potym sſtáło/ że oni nieſláchetnicy przenieſli ią o=
25:
nym fáłſzywym ſwiádectwem ſwym do mężá y do vrzędu/
26:
y poprzyſięgli ią/ ták iż ią było iuż y ná gárdło ſkazano. Tám
27:
ſwięta páni głoſem ku Pánu Bogu ſwemu wołáłá/ porucżá
28:
iąc á oſwiadſzáiąc mu onę ſwiętą niewinność ſwoię. Iáko
29:
potym Pan/ iákoż nigdy wiernego ſwego nie opuśći/ wzbu=
30:
dził dziwnym kſthałtem Duchá ſwoiego w Dánielu w má=
31:
łym dziecięciu/ ktory potym był wielkim Prorokiem/ thák iż
32:
záwołał ná ludzi: Iż zápámiętáli ludzie/ niewinnie á bez ro=
33:
zmyſłu ſądzicie thę pánią ſwiętą/ bo ia iuż znam dobrze nie=
34:
winność á ſpráwiedliwość iey. Iáko go wzięli pánowie do
35:
rády miedzy ſię/ iáko im potym rádził mowiąc: Iż kázcie ſie
36:
tym ſwiádkom rozno rozſtępić/ y wziąwſzy vrząd przyſtą=
37:
piwſzy do iednego pythał go/ pod iákimeś thy widział drze=
38:
wem tę pánią s tym młodzieńcem mowiącą? powiedzyał iż
39:
pod Figowym. Pytał potym drugiego/ tákież powiedział iż
40:
pod Sliwowym. Pothym záwołał ná ludzie wielkim gło=
ſem: Otoż


strona: 202

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 202.
1:
ſem: Otoż widzicie iż ſie ći nieſláchetnicy nie zgadzáią/ á wy=
2:
ſcie bez rozmyſłu oſądzili tę pánią niewinną. Ci pothym zá
3:
ſkarániem Bożym á zá ſrogoſcią ſumnienia ociążonego/ ſá=
4:
mi ſie potym ku onemu fałſzowi przyználi/ y wnet byli ſkazá
5:
ni ná ſmierć y vkámionowáni/ á oná ſwięta páni wielką ſła=
6:
wę odnioſłá v wſzytkich ſtanow zá onę zacną ſtałość y nie=
7:
winność ſwoię. ❡A tu pátrzay iż to nie fábułá ále
8:
wielka náuká káżdemu wiernemu ku ſtałośći iego/ iáko Pan
9:
Bog dziwnie pokuſza wiernych ſwoich/ j iáko ie dziwnie wy
10:
wodzi s ſrogich á z rozlicżnych przypadkow ich/ á nigdy by=
11:
ło nieſłycháć áby był wierny kiedy opuſzcżon/ á złośćiwy á=
12:
by nie miał wziąć zapłáty ſwoiey/ ták iákoś y tu o tych fáłe=
13:
ſznikoch ſłyſzał.
14:
☞ Tákże gdy będzieſz cżytał o onym zacnym mężu á o ſła
15:
wnym Pátriárſze o Abráámie ſwięthym/ iáko go Pan Bog
16:
dziwnie pokuſzał/ iáko mu ſyná kthorego iedynegoż miał ka=
Abráám z An=
yołem.

17:
zał ſobie ofiárowáć. Co gdy s chucią vcżynić chciał/ iáko go
18:
Anyołowi pohámowáć roſkazał/ y inſzą mu ofiárę vkázáć ra
19:
cżył. Iáko go błogoſłáwił. Iáko Lotá brátá iego cżłeká nie=
20:
winnego s Sodomy przez Anyelſką ſpráwę wywieść ra=
21:
cżył/ gdy ogniem ſrogim kazał zápalić ony miáſtá Sodom=
22:
ſkie ſwowolne á wſzetecżne/ ták iż y ziemiá ie pożárłá/ y zná=
23:
ku nie zoſtáło gdzie kiedy były. ❡A tu tákże vwa=
24:
żay/ iáko ſpráwiedliwy by był w nawiętſzym niebeſpiecżeń=
25:
ſtwie/ á gdy przez wiárę ſwoię poda ſię w opiekę Pánu Bo=
26:
gu ſwemu/ niech ſie około niego tocży co chce/ iáko iednák zá=
27:
wżdy on nigdy vpáść nie może/ gdy będzie zákrythe moczą/
28:
zwirzchnoſcią á kroleſtwem ſwiętym Páná tego. Y iáko do
29:
ſwiadſza wiernych ſwoich Pan w ſthałoſciach ich/ y iáko im
30:
ſowito nágradza káżdy ſmętek álbo iákie przypádłe ſkądkol
31:
wiek vćiſnienie ich.
32:
☞ Tákże też ſobie wſpomni ná tegoż Dánielá ſwiętego/
33:
czoś máło wyſzſzey ſłyſzał o nim przy Zuzánnie/ y o dziwney
34:
ſpráwie iego/ gdy był wyſtáwił Cyrus Báálá onego báłwá
35:
ná ſtráſznego/ kthorego pod wielką ſrogoſcią kazał chwalić
Dániel.

36:
zá Bogá wielkiego. Dániel ſwięty niechciał ſie w tho nigdy
37:
wdáć/ ták iż mu iuż o gárdło ſzło. A ten bałwan ſtał ná ołta=
38:
rzu pośrzod koſciołá/ pod kthorym ołtharzem byłá dziurá y
39:
wſchod/ ktorym przychodzili ziemią do onego ołtarzá oni fá
40:
łecżni kápłani Báálá onego/ A gdy mu náſtáwiano rozmá=
itych pta


strona: 202v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
itych ptakow y źwirząt przypráwionych/ tákże y ine iedłá y
2:
picia/ tedy to oni popi ſámi zyadáli/ á powiedáli iż to ieſt ży=
3:
wy bog/ á w nocy záwżdy ziada to co mu wednie przynioſą.
4:
Dániel potym przywiodł ná to krolá/ ná co y oni popi przy=
5:
zwolili/ iż koſcioł zámknął ſam y zápiecżętował poſypawſzy
6:
popiołem około ołtarzá onego/ o cżym popi nie wiedzieli.
7:
Ráno gdy krol przyſzedł z Dánielem do koſciołá onego/ zná
8:
lazł koſcioł zápiecżętowány/ á gdy otworzyli/ ználazł wſzy=
9:
tki rzecży ony poiedzione ná ołtarzu onym/ y kazał wnet Dá
10:
nielá poimáć. Dániel prośił krolá áby ſpołu z nim przyſtą=
11:
pił ſie do ołtarzá/ y vkazał krolowi ſtopy co oni fáłecżni kſię=
Chythrość po=
pow pogáń=
ſkich.

12:
ża vdeptáli ſzárpáiącz ſie o ofiáry ony/ y vkazał y onę dzyurę
13:
kędy przychodzili do ołtarzá onego. Krol wnet rozgniewa=
14:
wſzy ſie kazał ony fáłecżniki wyśćináć/ ták iż ich ſześćdzieſiąt
15:
iednego dniá ſcięto. A on báłwan dobrowolnie ſam padł ná
16:
zięmię/ y ſkruſzył ſie y wniwecż ſie obroćił. Był też tám wiel
17:
ki Smok ktorego tákże chwalili zá bogá/ do kthorego przy=
18:
wiodł krol Dánielá/ y chwałę mu vcżynić kazał. Powiedział
19:
Dániel krolowi/ że iá chwalę Páná Bogá mego Bogá wie=
20:
cżnie żywiącego/ ále ten nie ieſt bogiem/ ktorego ia bez mie=
21:
cżá y kijá zábić mogę. Náwárzywſzy tedy ſmoły s tłuſtoſcią
22:
á s ſierſcią á kołacżkow nácżyniwſzy miotał w páſzcżekę one=
23:
mu Smokowi/ tákże ſie potym roſpukł. Y powiedział im/ o=
24:
toż bog wáſz ktoregoſcie chwalili. Poſpolity cżłowiek zwa=
25:
śniwſzy ſie o kſiężą y o báłwáná y o ſmoká/ wnet chcieli Dá=
26:
nielá krolowi wydrzeć y thuż zábić. Krol chcząc vkroćić po=
27:
ſpolſtwo ono/ kazał Dánielá wſádzić w iáſkinią/ tám gdzye
28:
ſiedḿ Lwow zgłodniáłych ſiedziáło. Lwi nie tylko áby mu
29:
co złego vcżynić mieli/ ále klękáiąc przed im y poſługę y po=
30:
ććiwość mu wielką cżynili. Y był tám kilká dni zgłodniáłym
31:
miedzy Lwy onemi tákże poſpołu z nimi.
32:
Pan potym poſłał Anyołá ſwego/ ktory potkał Abákuká
Abákuk.

33:
Proroká inego dáleko w iney ziemi/ á on nieſie pothráwy w
34:
gárnuſzkoch robotnikom ſwoim/ ktoremu rzekł Anyoł: Y nie
35:
wieſz ty iż mąż Boży Dániel zgłodniał bárzo ſiedząc w iáſki
36:
ni miedzy Lwy ſrogiemi w Bábilonie? á ták nieś mu ty gár=
37:
nuſzki/ pilnieyſzáć tho niżli robotnikomtwoim. Prorok po=
38:
wiedział: Iżem y o Bábilonie nie ſłychał/ y Dániełá tego nie
39:
znam/ áni thego dołu wiem gdzie ſiedzi. A Anyoł wziąwſzy
40:
Proroká zá wirzch głowy y z garnuſzki onemi/ poſtáwił go
áż nád


strona: 203

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 203.
1:
áż nad ſámą iáſkinią gdzie Dániel ſiedział. Tám nákarmił y
2:
Lewki/ y ſam ſie potwirdził/ dziękuiąc Pánu Bogu ſwemu.
3:
Potym widząc y krol y lud on Bogá Dánielowego ták mo=
4:
cnego wiele ſie ich náwroćiło do niego/ y Dánielá wycią=
5:
gnęli dziwuiąc ſie oney dziwney ſpráwie iego. Y był potym
6:
wielkim á zacnym cżłowiekiem ná dworze krolá onego.
7:
❡A tu ſie też cżtąc podziwuy/ co Pan Bog cżyni nád ſwe
8:
mi wiernemi/ á iáko ich ſthrzeże iáko źrzenice w oku ſwoim/
9:
ták iáko Dawid ſwięty o tym ſzyroko nápiſał/ á iáko záwżdi
10:
opátruie niedoſtátki ich/ y iáko wywyſzſza ſtany ich/ á nigdy
11:
nie opuśćił żadnego. A iáko záſię fáłeſzniki á złoſniki vmie po
12:
tręcáć wedle woley ſwoiey ſwięte Boſtwo iego.
13:
Weźmiſz też przed ſię onego Pátriárchę dziwnego Ioze=
14:
phá ſwiętego/ iáka też byłá ſpráwá około niego/ y iákie były
Iozeph/
Fáráo/
Brácia.

15:
dziwne poſtępki iego/ gdy ſen wyłożył oycu ſwemu Iákobo=
16:
wi o onych ſnopkoch/ iż mu ſie brácia iego kłániáć mieli/ iáko
17:
go brácia z oney zazdrośći záprzedáli Izmáelithom/ á przed
18:
oyczem powiedzieli iż go źwirzę zyádło/ vkazawſzy mu roz=
19:
drapáne á vkrwáwione ſzáty iego. Iáko nędzny ociec vwie=
20:
rzywſzy temu y z mátką w ſrogim ſmętku po nim vżywáli ży
21:
wotow ſwoich. Iáko go oni Izmáelitowie potym záprzedá
22:
li iednemu zacnemu pánu w Egipcie. Iáko mu on pan potim
23:
widząc rozum á dziwną roſtropność iego/ porucżył mu dom
24:
ſwoy/ y wſzytko ſzáfárſtwo máiętnośći ſwoich. Iáko ſie go
25:
páni potym rozmiłowáłá/ iáko go dziwnie ku ſwey myſli ná
26:
mawiáłá y ciągnęłá/ obiecuiąc mu dziwne bogáctwá y dzi=
27:
wne przyſmáki do tego/ co to oboie á zwłaſzcżá młodemu by
28:
ło bárzo łákome/ iáko y płaſzcż z niego zdárłá ciągnąc go do
29:
ſiebie/ á przedſię ſie nie dał żadnemi namowámi y obietnicá=
30:
mi odwieść od oney przyſtoynośći ſwoiey. Iáko go potym
31:
oná páni ſpotwarzáłá zwaśniwſzy ſie/ iż iey gwałt chciał v=
32:
cżynić płaſzcż iego vkázuiącz iż go v niey odbieżał. Iáko po=
33:
tym ſiedział w wieży ná gárdło/ iáko towárzyſzom ſwym w
34:
oney wieży ſny wykłádał/ y iáko ſie wſzytko wypełniło co im
35:
powiádał. Iáko go pothym wzięto było do krolá/ gdy ſie iuz
36:
był tym wykłádániem ſnow oſławił/ gdy ſie krolowi śniło
37:
iż widział ſiedḿ wołow tłuſtych bárzo á drugich ſiedḿ ná=
38:
zbyt chudych/ ktore ony tłuſte pobodły/ gdy mu tego ſnu ża=
39:
den wyłożyć nie vmiał/ iáko mu to potym on Iozeph wyło=
40:
żył/ iż będą ták ſiedḿ lat obfitych w páńſtwie twoim/ iż ſie lu=
Mmdzie rozbu=


strona: 203v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
dzye rozbuiáią iáko tłuśći wołowie w zbytkoch ſwoich/ po=
2:
tym przydzie ná nie thak ſiedḿ lat głodnych/ iż będą zdycháć
3:
głodem/ á nie będą ſie mogli nigdy náſyćić chlebá ſwego. Iá
4:
ko mu pothym rádził áby pobudował śpiżárnie/ á ſkupował
5:
zboża przez onę ſiedḿ lat obfitych/ á ſypał ná śpiżárnie ſwo=
6:
ie. Iáko mu to krol potym porucżył/ y przełożył go przedniey
7:
ſzym ſprawcą ná dworze ſwym. Iáko potym gdy ony ſiedḿ
8:
lat głodnych przypádło wielkie ſkárby zebrał pánu ſwemu z
9:
onych záchowánych zboż iego/ iáko potym Iákob ociec iego
10:
zgłodniał w żydowſkiey ziemi/ y iáko onę brácią czo go byli
11:
záprzedáli poſłał do Egiptu kupowáć zboża/ nigdy tám nie
12:
myſląc o onym ſtráconym ſynu ſwoim/ á on iuż tám był pir=
13:
wſzy po krolu. Iáko potym oni brácia nierychło go poználi/
14:
y iáko ſie go lękáli/ y iáko ſie z nimi dziwno obchodził śiłáby
15:
o thym piſáć/ iáko tám y płácżu y rádośći wiele było. Y iáko
16:
potym poſłał po onego oycá ſwoiego/ y iáka tám rádość by=
17:
łá w oney ſzedziwośći iego vyrzawſzy w oney zacnośći one=
18:
go ſtráconego ſyná ſwoiego.
19:
❡A gdy to wſzytko vważyſz á rozmyſliſz ſobie/ tu ſie po=
20:
dziwuieſz y przypátrzyſz dziwnym ſpráwam Páńſkim/ iáko
21:
ſie co dzieie wſzędy ná ſwiecie dziwną ſpráwą á nierozmie=
22:
rzoną opátrznoſcią iego/ á iáko wiernemu wiernie ſie opła=
23:
ca wſzytko/ á złośćiwemu záwżdy ná pomſtę przychodzi ie=
24:
go złość. A thu możeſz wziąć niemáłą pociechę w káżdym
25:
ſprzećiwieńſtwie ſwoim/ gdy nie zmieniſz wiáry áni ſtało=
26:
śći o Pánu ſwoim/ iż ſpráwiedliwego/ iáko Prorok powiá=
27:
da/ záwżdy Pan wywiedzie ná drogi ſłuſzne á pocieſzliwe/
28:
á złośćiwego ſámá pobije złość iego.
29:
☞ Tám więc iuż potym gdy ſie on lud rozrodził/ kthory
Fáráo/
Moiżeſz/
Lud Boży.

30:
tám był záſzedł zá onym Pátriárchą ſwięthym zá Iákobem
31:
zá oycem tego Iozephá zacnego/ y iáko był vćiſnion wielkie
32:
mi robotámi y cięſzkiemi krzywdámi w ziemi oney. Y iáko/
33:
gdyż Pan żadney krzywdy nie ćirpi/ dziwnie ie wywiodł z
34:
niewoley y z ziemie oney przez Moiżeſzá/ y iákie dziwy cży=
35:
nił przez tegoż Moiżeſzá támże w ziemi oney ná złość krolo=
36:
wi onemu ktory ich wypuśćić niechciał/ zátwárdziwſzy ſer=
37:
ce iego/ thák iż nań z niebá żáby pádáły/ wody ſie w kreẃ o=
38:
bracáły/ pirworodniętá zdycháły/ muchy/ pluſkwy/ chrzą=
39:
ſzcże z obłokow ná ludzi pádáły/ y inych dziwow wiele ſie
40:
działo. Y iáko potym ná vpor krolá onego rozſtąpiło ſie mo
rze/ y prze


strona: 204

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 204.
1:
rze/ y przeſzli przez nie ſuchemi nogámi z niewoley oney lu=
2:
dzie oni. Iáko gdy ie krol z woyſki ſwemi gonić chciał onym
3:
ſládem ich/ iáko ſie o nim Morze záwárło y záthopiło go ze
4:
wſzyſtkiemi woyſki iego. Iáko ie potym on Moiżeſz dziw=
5:
nie wiodł do obiecáney ziemie/ iáko im w nocy ſłońce ſwie=
6:
ćiło/ iáko im s ſkał wody płynęły/ iáko im mánná z niebá pá=
7:
dáłá/ ptacy im żywo do namiothow lecieli. Iáko ie pothym
8:
dziwną ſpráwą przywiodł do obiecáney zięmie. Iáko ſie im
9:
mury około miaſt obaláły/ iáko dziwne mocarze opánowá=
10:
li. A przedſię nigdy á nigdy żadnemu przeſtępku nie odpuſz=
11:
cżał złośćiwemu/ bo ie theż y ogniśći wężowie kąſáli/ y zye=
12:
miá ſie z nimi západáłá/ y ogień ie z niebá palił/ ták iż ſie tám
13:
ná wſzem okázowáło ono ſwięte przyrodzenie iego/ iż on zá=
14:
wżdy vmie wywyſzſzyć y pocieſzyć ſpráwiedliwego/ á bez
15:
pomſty nigdy też nie opuśći złośćiwego.
16:
❡A tu ſie też cieſz á vcż ſie iáko maſz rozumieć Páná ſwe=
17:
go y dziwne ſpráwy iego/ y iáko ieſt ſpráwiedliwe nád káż=
18:
dem ſwięthe oko iego/ iż nigdy dobrego nie minie nieomylna
19:
pociechá iego/ á złośćiwego też pewna pomſthá iego. A gdy
20:
będzieſz wiernie dufał iemu/ teżći ſie záwżdy sſthánie w na=
21:
więtſzym niebeſpiecżeńſtwie twoim/ czo ſie sſtawáło záw=
22:
żdy z wiernemi iego.
23:
☞ Tákże też gdy przed ſwe ocży poſtáwiſz Dawidá one
24:
go krolá ſwiętego/ kthory był dziwnie przeźrzan y poſtáno=
25:
wion ná kroleſtwo żydowſkie od Páná. Iako zábił w mło=
26:
dośći ſwey onego olbrzymá Goliaſzá ſrogiego zá krolá Sa=
27:
ulá/ kthory bluźnił imię ſwięte Bogá żywego. Iáko pothym
28:
prze zazdrość wpadł był w niełáſkę v onego Saulá Krolá
29:
ſrogiego/ ták iż dziwnemi kſtałty ſzukał żywothá iego. Iáko
30:
potym gdy ſie krył ná puſzcży przed krolem onym dawał mu
31:
go po dwá kroć w ręce iego/ ták iż cżáſzę ſrebrną y oſzcżep w
32:
nocy wziął był w głowach v łożá iego. Iáko potym gdy był
33:
zgłodniáły Nábálowá żoná zánioſłá mu fig/ winá/ chlebá/ y
34:
rozynkow ná puſzcżą. Iáko ſie potym sſtáłá żoną iego. Iá=
35:
ko potym z onego wielkiego niebeſpiecżeńſtwá sſtał ſie wiel
36:
kim á ſławnym krolem kroleſtwá onego/ y iáko zginął on zły
37:
krol Saul. ❡A tu ſie cieſz przeźrzeniem Páńſkim y
38:
dziwną ſpráwą iego/ iż niech ſie wierny kołyſze iáko chcze/
39:
przedſię mu ná dobre wyniść muśi káżda pocżćiwa ſpráwá
40:
iego/ ták iákoś tu ſłyſzał o dziwnych przypadkoch Dawidá
Mm ijtego/ y o


strona: 204v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
tego/ y o tey Nabálowey żenie/ iż prze cnotę ſwą potym zoſtá
2:
łá żoną iego á wielką krolową kroleſtwá onego.
3:
☞ Tákże też pothym gdy then nędzny Dawid bárzo był
4:
sſwowolał/ á iuż był bárzo zápłynął w ſzcżęſciu ſwoim/ gdi
5:
potym wziął Vriaſzowi żonę/ y dał zábić dla niey onego mę=
6:
żá iey cżłowieká niewinnego. Co pothym Pan z nim cżynić
7:
racżył/ y iáko ſam ná ſię niewiádomie wydał dekreth ná zgi=
8:
nienie ſwoie/ gdy Pan poſłał do niego Proroká Nátáná/ zá=
9:
dáiąc mu tę gadkę/ coby táki záſłużył/ ktoryby miał tyſiączá=
10:
mi owiec/ á vbogi cżłowiek miałby iedno iednę owiecżkę kto
11:
rąby ſobie karmił odrobinámi z łoná ſwoiego/ á bárzo ſie w
12:
niey kochał/ á on obfity cżłowiek kazał ią wziąć gwałtem ie=
13:
mu/ czoby táki záſłużył? Skazał Dawid iż záſłużył pomſthę
14:
wielką. Potym mu Prorok powiedział/ iżeś ty to ieſt ten ob=
15:
fity cżłowiek/ ktoryś wziął owiecżkę niewinnemu Vriaſzo=
16:
wi/ ktorą iedno iednęż miał/ to ieſt właſną żonę iego/ y dałeś
17:
zábić ſámego. A przethoż miecż nigdy nie wynidzie z domu
18:
twego żeś dał miecżem rozlać kreẃ Vriaſzá niewinnego. To
19:
co ſie potym działo w domu iego wieleby o tym cżytáć/ iáko
20:
ſie ſynowie iego bili/ iáko ſioſtry ſwe y ieo właſne żony gwał
21:
ćili/ iáko y przećiwko iemu ſámemu powſtawáli/ ieſt ſie cże=
22:
mu podziwowáć iáko Pan ieſth ſpráwiedliwy w ſądziech
23:
ſwoich. Iáko potym on vpádły Dawid płácżliwie nárzekał
24:
y opłákawał ony wyſtępki ſwoie/ iáko go pothym Pan wy=
25:
wyſzſzał/ ták iż poſiadł wſzytki nieprzyiacioły ſwoie. A gdy
26:
ſie vſpokoił we wſzytkim/ ruſzyłá go pothym z nowu pychá/
27:
(ták iáko ieſt zwycżay narodu náſzego nędznego/ iż iedno tyl
28:
ko w nieſzcżęſciu znamy páná Bogá ſwego/ á w ſzcżęſciu má
29:
ło bacżymy ſpraw y zwirzchnośći iego) ták iż roſkazał poli=
30:
cżyć woyſká ſwoie y lud ſwoy/ y roſkochawał ſie w oney mo
31:
żnośći ſwey/ Pan poſłał do niego drugiego Proroká/ ktore=
32:
mu imię było Gád/ wſkázuiąc do niego że znowu wpadł w
33:
pychę/ przycżytháiącz zwycięſtwo ſwoie mocy ſwoiey á nie
34:
mocy moiey/ y licżyſz wielkość ludu ſwego. A ták obieráy ſo
35:
bie pomſtę/ álbo ſiedḿ lath będzie głod w ziemi twoiey/ álbo
36:
trzy mieſiące będzieſz vciekał przed nieprzyiacioły ſwoiemi/
37:
álbo trzy dni przypádnie ſrogi mor ná ludzi twoie. Ten nę=
38:
dznik zdáło mu ſie iż to nalżeyſza/ obrał ſobie mor/ ták iż iedne
39:
go dniá ſiedḿdzieſiąt tyſięcy ludzi morem vpádło. Ten po=
40:
tym vpadł ná oblicże ſwoie wołáiącz do Páná/ iż mnie karz
moy miły


strona: 205

ná opátrzną niedbáłość náſzę.Liſt 205.
1:
moy miły Pánie czomći przewinił/ á przepuść nędznemu lu=
2:
dowi temu. Tákże Pan potym racżył powſciągnąć rękę ſwo
3:
ię. ❡A tu ſobie vważay káżdy przypadek ſwoy zły y do=
4:
bry/ iáko ieſt w mocy Páńſkiey/ iáko káżdy grzech bez pomſti
5:
być nie może/ y iákie ieſth miłoſierdzie Páńſkie á modlithwá
6:
wierna/ iż Pan ſnádnie może obroćić záwżdy ná miłoſier=
7:
dzie ſrogą rękę ſwoię. A ták będzie nie dáremne cżytánie ál=
8:
bo ſłuchánie twoie.
9:
☞ Thákże gdy vſłyſzyſz o onych trzech młodzieńcoch zá
10:
krolá Nábuchodonozorá/ gdy był poſtáwił ſłup złoty ná po
11:
lu/ y kazał woźnym wołáć/ iż gdy vſłyſzą ludzie thrąbienie y
12:
rozlicżne muzyki przed ſłupem onym/ áby pádli ná ſwe twa=
Sydrách/
Miſách/
Abdenágo/
Nábuchodo=
nozor.

13:
rzy á dáli chwałę ſłupowi onemu. A ktoby nie padł ná obli=
14:
cże ſwoie/ á nie dał chwały ſłupowi onemu/ iż ſmiercią vm=
15:
rze. Ludzie wſzyſczy vſłyſzawſzy trąby ony pádli ná oblicża
16:
ſwoie/ thylko trzey młodzieńcy z narodu żydowſkiego nie=
17:
chcieli vpáść á nie dáli chwały ſłupowi onemu. Gdy ie przy=
18:
wiedziono przed krolá pytał ich/ cżemubyſcie przeſtąpili kro
19:
lewſkie przykazánie? Powiedzieli/ iż my mamy Bogá żywe=
20:
go/ ktory ieſt ná niebie/ y żadnemu inemu Bogowi nie moży=
21:
my chwały dawáć ktora tylko iemu ſámemu przyſłuſzy. Po=
22:
thym kazano zbudowáć piecz wielki/ y nápalić ogień wielki/
23:
támże onych trzech młodzieńcow ſrodze wrzuczono w on o=
24:
krutny piec roſpalony we wſzytkim ták iáko vbráni byli. An=
25:
yoł Páńſki sſtąpił y wygáśił ogień/ ták iż iáko w letney wo=
26:
dzie ſiedzieli ſpiewáiąc á dawáiąc chwałę Pánu Bogu ſwe
27:
mu/ ták iż áni im/ áni odzieniu ich on ogień nic nie ſzkodził. A
28:
gdy oni kátowie co tho ſpráwowáli miotáli drwá/ ſmołę/ y
29:
ſiárkę do piecá onego/ ogień ná cżterdzieśći łokći wypadſzy s
30:
piecá onego popalił ony cokolwiek ſtali bliſko piecá onego.
31:
❡A tu pátrz iáko tu ieſt dziwna ſtraż á opieká y dziwna
32:
moc Páńſka nád káżdym wiernym iego. A iáka ieſt ſroga á
33:
iáwna pomſtá nád złoſniki á nád niewierniki iego. A iákoż
34:
wętpić maſz w káżdym niebeſpiecżeńſtwie ſwoim będzieſzli
35:
w obronie á w opiece iego.
36:
☞ Albo tákież co ſie działo około onych ſynow Máchá=
Máchábeyſcy.

37:
beyſkich/ iáko byli powſtáli bez wſzey ſwieczkiey nádzieie ná
38:
ludzi poſtronne/ ktorzy dręcżyli lud Páńſki á bluźnili ſwięte
39:
imię iego/ iákie niepodobne woyſká bárzo máłym pocżthem
40:
porażáli/ á iákie ſie dziwy około nich działy/ to iuż tám o tym
41:
ſzyrzey hiſtoria ſwiátcży.
Mm iij


strona: 205v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
☞ Albo tákże gdy przeććiſz czo ſie działo z onym zacnym
2:
á ſławnym Gedeonem/ ktory był proſtym cżłowiekiem á o=
Gedeon/
Mádyánito=
wie.

3:
wcżarzem v oycá ſwego/ iedno iż ſie záwżdy bał Páná Bo=
4:
gá ſwego/ co Pan z nim cżynić racżył/ gdy byli Mádiánito=
5:
wie ták vćiſnęli á ogłodzili lud Páńſki/ że iuż był v nich prá=
6:
wie iáko w niewoli á iáko w więzięniu/ vkazał mu ſie pan w
7:
oſobie Anyołá/ á on wycżyſcia ná polu pomłoćiwſzy zboże
8:
oycá ſwego/ y rzekł mu: Wſtań z mężow namocnieyſzy/ á wy
9:
baẃ lud moy s tey ſrogiey niewoley Mádiánickiey. Ten po
10:
wiedział: A iákoż ia to mam vcżynić? iáka ieſt moc moiá?
11:
Powiedział mu Pan: Nic ſie nie lękay/ ia będę s tobą. Pro=
12:
śił Gedeon/ day mi znák iáki Pánie tey łáſki ſwoiey? A były
13:
cżáſy bárzo gorące. Pytał Pan/ iákiego znáku chceſz? Powie
14:
dział Gedeon: Niechay położę to runo wełny ná ziemi/ ieſli=
15:
że runo będzie mokre á ziemiá ſucha/ tedy vwierzę żeś ty ieſt
16:
czo wſzytko możeſz. Położył Gedeon runo wełny/ po máłey
17:
chwili wyżął wiádro wody z niego/ á ziemiá byłá ſucha. Po
18:
tym ſzedł zátrąbiwſzy w trąbę/ opowiádáiącz ludziom wi=
19:
dzenie ſwoie. Y zebráło ſie ludzi wiele około niego. Pan mu
20:
powiedział/ iż ia niechcę mieć wielkośći około ciebie/ áby ſy=
21:
nowie Izráelſcy rozumieli iż tho ieſt moc y wola moiá. Ale
22:
káż odeydź od ſiebie woyſku/ iedno trzy ſthá mężow zoſtaẃ
23:
przy ſobie. Odeſzło dwádzieſciá tyſięcy ludzi/ á zoſtało dzie
24:
ſięć. Pan mu powiedział/ iż to ieſzcże wiele/ ták vcżyń iákom
25:
ia roſkazał. Powiedział Gedeon: Iákoż ie mam poznáć kto=
26:
re mam obráć á przy ſobie zoſtáwić? Rzekł mu Pan: Idź do
27:
wody z nimi/ ktorzyć będą rękámi łeptáć wodę tych nie bierz
28:
ále ktorzy będą pili náchyłkiem thy weźmi s ſobą. Tákże ſie
29:
sſtáło/ iż obrał trzy ſtá mężow co pili náchyłkiem wodę. Co
30:
potym z onemi trzemi ſty mężow cżynił/ y iákie woyſká po=
31:
rażał/ y iáko ſie ſámy woyſká biły á mordowáły/ byłoby o
32:
tym wiele dziwow piſáć/ co ſobie powoli cżtąc vważáć mo
33:
żeſz. Tákże y inych przykłádow á ktoby ſie nápiſał/ co Pan
34:
Bog broił z miłoſniki ſwemi/ á iáko też był záwżdy ſrogi ná
Iob.

35:
przećiwniki ſwoie. Thákże y z onego Iopá mężá ſwiętego/
36:
kthorego iuż hiſtoria ieſt znácżna máło nie káżdemu. Albo z
Noe.

37:
onego Noego tákże mężá ſwiętego/ y o onym dziwnym pły=
38:
wániu iego/ możeſz odnieść wiele rádośći y nádzieie w káż=
39:
dym niebeſpiecżeńſtwie ſwoim/ iedno tylko pilnie rozcżytay
40:
nacż á dla cżego nam ſą ty źwierciádłá á ty obrázy ſwiętych
ludzi w


strona: 206

ná porządną niedbáłość náſzę.Liſt 206.
1:
ludzi w piſmie wyſtáwiony. A nie cżytay ſobie piſmá ſwię=
2:
tego iáko fábuł tylko dla roſkoſzy á dla krotofile ſwoiey/ ále
3:
ſobie pilnie vważay á rozważay/ iż co ſie kolwiek z wiernemi
4:
działo w dziwnych niebeſpiecżeńſtwiech á przeſládowániu
5:
ich/ to ſie też iſcie s thobą nieomylnie dziać będzie/ będzyeſzli
6:
wiernie dufáć Pánu ſwemu/ á będzieſz chodził prawdziwe=
7:
mi drogámi iego. A będzieſzli też o nim miał złą wiárę y ná=
8:
dzieię ſwoię/ á nie będzieſz chodził drogámi iego/ toż ſie nád
9:
tobą sſtánie/ ták iákoś ſłyſzał/ co y nád ſprzećiwniki iego.
10:
Stoyże mocno przy Pánu ſwoim/ á vważay dziwne ſądy y
11:
ſpráwy iego/ porucżay mocno wſzytko w ſwiętą moc á opie
12:
kę iego/ á podday ſie ze wſzem pod obronę kroleſtwu iego/ á
13:
cżyń wolą iego/ poznaſz pewnie mocną á obronną tarcż zá=
14:
wżdy nád ſobą iego/ á w káżdym niebeſpiecżeńſtwie poznaſz
15:
dziwną ſtraż y obronę iego.
16:
❡A ták moy miły Krześćiáńſki brácie/ y káżdy iny wier=
17:
ny/ ktory thák iáko ſłyſzyſz poſtánowiſz vpełną wiárę á ná=
Wierny ſie żá=
dnego ſthráchu
nie boi.

18:
dzieię ſwoię o Pánu ſwoim/ á ſtáráć ſie o to będzieſz pilno/ á=
19:
byś ſie ſpráwował wedle ſłow/ poſtępkow/ á właſney náuki
20:
Páná ſwego/ nie wdawáiąc ſie nic w żadne wykręty ſwiátá
21:
teo/ iuż tego bądź pewien á iſt/ niech ſie ſwiát omylny kołyſze
22:
iáko chce w niebeſpiecżeńſtwach ſwoich/ iedno ſie ty nie ko=
23:
łyſz w wątpliwoſciach ſwoich/ nigdy ſie vnieść áni zákoły=
24:
ſáć nie będzieſz mogł. Abowiem to ieſt Bog nieomylny/ á ni=
25:
gdy ſie wſpák obroćić nie mogą ſwięte ſłowá iego. Gdyż do
26:
káżdego wiernego ſwego wſkázowáć racży przez onego nie
27:
omylnego poſłá ſwego Dawidá ſwiętego/ Iż ktho kolwiek
Pſal. xC.

28:
chodzi w nádziei wſpomożenia iego ſwiętego/ w obronie á
29:
w opiece iego záwżdy przemieſzkawáć będzie. Iuż áni ſmo=
30:
cy/ áni lwi/ áni żadna ſrogość ſwiátá tego nic mu záſzkodzić
31:
nie może/ á wſzytko to potłocży nogámi ſwoiemi.
32:
A ták niech ſie ſwiát burzy iáko chcze/ nic ſie ty przedſię nie
33:
lękay/ nic ſie nie trwoż/ bo będzieſzli ſie trwożył/ ſtrzeż ábyć
34:
Pan nie rzekł iáko Piothrowi: Máłeieś wiáry nędzniku/ á
Mat. viij.

35:
cżemuś zwątpił? Bo gdy temu wiernie dufáć będziemy/ bę
36:
dzieć Pan pewnie podpirał káżdey ſtałośći náſzey/ y ſnádnie
37:
vkaże drogi do káżdych poććiwych ſpraw á poſtępkow ná=
38:
ſzych. Naydzieć ſie y Gedeon do káżdego ziemſkiego wybá=
39:
wienia náſzego/ naydzieć ſie y Moiżeſz do káżdych dobrych
40:
á poććiwych ſpraw náſzych. Naydzieć ſie y Iozue co będzye
Mm iiijHetmá=


strona: 206v

Spolne nárzekánie wſzey Korony
1:
Hetmánem náſzym/ naydzieć ſie y Dawid/ czo zábije Golia=
2:
ſzá/ á záwżdy kiedy chce y iáko chce ſnádnie naydzie ráthunk
3:
w káżdym niebeſpiecżeńſtwie ludowi ſwemu/ kthory będzie
4:
wiernie dufał iemu/ gdyż to cżynić racżył y przez niewiáſty/
5:
iáko to vcżynił przez Iudyt/ przez Heſter/ y przez ine/ okázu=
6:
iąc moc dziwną Boſtwá ſwego/ iż on wſzythko może vcży=
7:
nić iáko iedno racży. Abowiem on nam tego wſzytkiego do=
8:
pomagáć ſam wiernie będzie racżył/ ieſli theż wiernie duffáć
9:
będziem ſwiętemu miłoſierdziu iego y wſpomożeniu iego.
10:
Doydzieć nas y on Anyoł czo pobił woyſko Sennácherybá
11:
ſrogiego. A zátym niechay ſie thobą y káżdym wiernym o=
12:
pieka ten Pan przed ktorego ręką drżą wſzytki moczy zyem=
13:
ſkie y niebieſkie y piekielne Amen.
14:
❡A przytym otoć podawam y káżdemu wiernemu krze=
15:
ścijáńſkiemu cżłowiekowi ty kſięgi żywotá cżłowieká poćći
16:
wego Krześćijáńſkiego / iáko ſie káżdy w ſwym ſthanie á w
17:
ſwey powinnośći záchowáć ma káżdego wieku ſwego/ kto=
18:
ry/ iáko thám vyrzyſz/ ieſt ná trzy cżęśći rozdzielon/ tho ieſt/
19:
wiek młodośći iego/ potym wiek śrzednich lat iego/ á potym
20:
iuż wiek zeſzłych á ſzedziwych lat iego/ y iáko w káżdym wie
21:
ku ſwoim ſwoy ſtan ma záchowáć/ y iáko ſie w ſwey powin
22:
nośći á w ſwym poććiwym żywocie wedle ſwey powinno=
23:
śći obchodzić ma/ áby záwżdy był w obronie/ w opiecze/ á
24:
pod kroleſtwem Páńſkim. Bo to ieſt pewna rzecż/ iż ći ktho=
25:
rzy go znáć niechczą/ á powinnośći ſwey iemu wedle woley
26:
iego okázáć niechcą/ iuż tho pewnie wiemy iáko ſie przećiw=
27:
ko nim opowiedział/ iż też o żadnym tákim wiedzieć niechce.
28:
A iáko ludowi Izráelſkiemu Moiżeſz powiedał/ Iż ieſli o=
29:
puśćić was będzie racżył Pan/ dopirko nędznicy poznacie co
30:
tho ieſt chodzić bez obrony á bez opieki iego. Bo ácżći wiárá
31:
wſzytko ſpráwuie/ ále bez dobrego á poććiwego żywothá á
32:
bez dobrych ſpraw á poććiwych/ kthore poſzły z woley ſwię=
33:
tey á s poſthánowienia iego/ tedy piſmo ſwięte powieda/ iż
34:
táka wiárá bárzo záſtydła á oziębła ieſt. Ale gdy thák ſprá=
35:
wowáć będzieſz poććiwy żywot ſwoy iáko ſłyſzyſz/ o ſná=
36:
dnie Duch ſwięty y zánieći y rozgrzeie záſtydłą wiá=
37:
rę twoię/ tylko bądź ſwego/ rádzęć/ piłen
38:
wſzák nie orzeſz.
39:
Andrych dworzánin/
40:
twoy dobry towárzyſz.

strona: 207

1:
Do tego co cżytał ty kſyęgi.
2:
A
Prawdá brácie miły iż cie iákoś teſzno/
3:
A zwłaſzcżá gdyć ná latkach iuż pocżęſcią zeſzło/
4:
Ieſliś przecżedł thy Kſięgi gdzye ſą twoie látá/
5:
Y iákie ſą zawroty dziwne tego ſwiátá.
6:
Widziſz iáko w źwierciedle ony ſwoye cżáſy/
7:
W ktorycheś mowił ſkacżąc/ iż wygráli náſzy.
8:
Widziſz też y śrzedni wiek máyeſtatu twego/
9:
Iákie były poſtępki wielmożnośći iego.
10:
A gdyś przyſzedł do ſtanu wieku poććiwſzego/
11:
W ktorymći cżás popráwić iuż żywotá ſwego.
12:
Pátrzże w ſwe pirwſze cżáſy iáko we źwierciádło/
13:
A pátrz gdzye było brudno/ á gdzie też nábládło.
14:
Ocierayże ty blizny y ſtáre liſzáie/
15:
Widziſz iż ſie maſz puśćić w nieznáiome kráye.
16:
Boć iuż tám inych ſtroiow nieboże potrzebá/
17:
Kto ſie bierze wyiecháć s tey zyemie do niebá.
18:
Iuż thám zá nic Kárwatki y pſtre obercuchy/
19:
Iuż tám iákieś niecudne o tych ſtroioch ſłuchy.
20:
Iuż tám nic kolnierz długi z Deliją nie płáći/
21:
Y ktoby ią chciał przedáć/ káżdy ná niey ſtráći.
22:
Iuż thám nic botkowány y długye oſtrogi/
23:
Iuż thám trzebá co nalżey vſtáwowáć nogi.
24:
Bo drogim páwimentem położono wſzędzye/
25:
Gniewáią ſie ktho gi tłuc potkowámi będzye.
26:
Tám gdzieś w nadolne zięmie w tych ſtroioch ieżdzá=
:
(ią.
27:
Co kowale y kráwce ſtámtych ſtron miewáią.
28:
Ktorzy im po ſwey myſli ſtroie wymyſláią/
29:
A tym tám ziemſkim kráwcom bryże pokryſláią.
30:
Ale chceſzli w tám ten kray ná gorę záyecháć/
31:
Iuż muśiſz ziemſkich ſtroiow pocżęśći zániecháć.
32:
Trzebá tám ſubtelnieyſzą mieć wzory robotą/
33:
Miárą wſzytko pokryſláć rozumem á cnotą.
34:
A náſtrzępić nádzieią wiárą á ſtałoſcią/
35:
Vſznurkowáć nadobnie prawdziwą miłoſcią.
36:
Bo tám wſzyſcy dworzánie tych ſie ſtroiow dzierżą/
37:
Ty ſwieckie obercuchy bárzo ie tám mierżą.
Nie nay=


strona: 207v

1:
Nie naydzieſz tám żadnego do páſá s kołnierzem/
2:
Ani w bociech kowánych/ áni ná łbie s pirzem.
3:
Iedno z roſkoſzną myſlą/ á záwżdy weſeli/
4:
A nadobnym przezwiſkiem zową ye Anyeli.
5:
❡A ták moy miły brácie maſz co cżynić s ſobą/
6:
Gdy widziſz iáką drogę pewną maſz przed ſobą.
7:
Gotuyże ſie iać radzę boć o płatne idzye/
8:
Nie dáy ſie ſwiátu ſtroić tey nikcżemney gnidzie.
9:
Widziſz więc iáko drugim iego bryże ſzkodzą/
10:
A tám gdzieby nie rádzi cżáſem ie záwodzą.
11:
A bądź gotow iać rádzę być wſzytkiego ſtrádáć/
12:
Bo ſie áni obacżyſz kiedyć każą wſiádáć.
13:
Poganiay poganiay.
14:
grafika

strona: 208



strona: 208v



strona: 209

Liſt 209.
1:
APOPHTEGMATA.
2:
To ieſt.
3:
Krothkie á roſtropne powie=
4:
śći/ cżłowiekowi poććiwemu ſłuſznie należące/
5:
Przez tegoż to co y żywot poććiwego cżłowieká piſał/
6:
tylko dwiemá wirſzyki zebráne á znieſione.
7:
grafika
8:
Do Polaká czo rad cżyta Przemowá.
9:
W
Idziſz moy miły Polaku co ná tym należy/ kto ma ná
10:
piecży przeminęłe/ terázeyſze/ y ty kthore przypáść s
11:
cżáſem máią rzecży. A to ſnadź namędrſzy/ kto to vważáć á
12:
thego około ſiebie przeſtrzegáć vmie. S cżegoż to maſz mieć
13:
inego iedno s poććiwego ćwicżenia á s pilnego vważenia á
14:
bacżenia ſpraw ludzkich. Ale mali ſie prawdá rzec/ iż ieſzcże
15:
więcey s cżytánia/ bo tám naydzieſz rozmowy s kim chczeſz/
16:
naydzieſz przykłády y przypadki ludzkie iákie chczeſz/ kthore
17:
gdy przepátrzyſz iáko przez kryſztał/ ſnádnie ſie y ſwych prze
18:
ſtrzedz możeſz/ y drugiemu rády poććiwey dodáć możeſz. A
19:
iż Polak ieſth teſkliwy á wielki zábawcá ná tropie/ przethoć
20:
podawam ty APOPHTEGMATA/ to ieſt krociuchne=
21:
mi ſłowy długich rzecży rozważenia/ iż wżdy ſobie przecżed=
22:
ſzy/ y s tego y z owego wirſzyká możeſz ſobie co vpodobáć á
23:
do pámięći przykowáć. Iáko gdy pcżołká znośi miod z ro=
24:
zmáitych ziołek. Wſzák coć ſie nie podoba możeſz ominąć iá
25:
ko káłużę przy drodze. Iedno theż nie zárázem łay/ bo
26:
proſtakowi ma być wiele odpuſzcżono/ gdy czo s
27:
proſtoty á nie ze złośći cżyni. A zátym
28:
miey ſie dobrze możeſzli.
Nn


strona: 209v

grafika

strona: 210

1:
Jáſnie wielmożnemu pánu
2:
pánu Piotrowi ze Zborowá Káſtelanowi
3:
Woynickiemu Stároſcie Stobnickiemu etc.
4:
A
Pophtegmatá zá onych ſtárych po=
5:
ważnych á vcżonych ludzi zwano to ſłowá y
6:
powieśći roſtropne á dworſkie/ ktore też cżá=
7:
ſem bywáły w rozmowach ich/ ktore ſie też y
8:
do ćwicżenia y do rozumu inym ná pothym
9:
przytrefić mogły. Co potym ludzie vcżeni powoli ſobie zbie
10:
ráli/ y potomſtwu ſwemu ná pámięć zoſtáwiáli. Co wſzędy
11:
naydzie y w Greczkim/ y we Włoſkim/ y w Láćińſkim/ y w
12:
inſzych ięzykoch. Tylko my Polacy thákechmy byli w ſprá=
13:
wach ſwych zádrzemáli/ że nie tylko tákich powieśći/ ále y po
14:
trzebnieyſzych rzecży tákiechmy zániechawáli/ á práwiech=
15:
my ięzyk ſwoy/ ácż też nie bárzo foremny/ ták byli zátłocżyli
16:
á zániſzcżyli/ żechmy mu cżáſem ſámi właſnie nie rozumieli.
17:
Ale iáko w inych rzecżach ták y w tey zda mi ſie. Pan potáie=
18:
mnie łáſkaw ná Polaki. A ſnadź żadnego narodu ták długo
19:
nie pieśćił/ y w pokoiu y w kwitnących wolnoſciach ſwoich/
20:
iáko narodu tego/ tákże też iuż y ludzi wzbudził niemáło/ kto
21:
rzy y piſmy poććiwemi/ y cżęſcią y ſpráwámi y ſłuſznemi po
22:
ſtępki zdobią ſpráwy y przypadki narodu tego ſwoiego.
23:
Ia iżem też iedná ſzcżepá narodu tego zacnego/ ácżem inemi
24:
dáry áni náukámi nie był od Páná obdárzony/ tylko iżem ſie
25:
cżęść ze zwycżáiu/ cżęść też z ludzkich przypadkow przypátro
26:
wał do wſzytkiego/ niechciałem też tego zániecháć/ ábych też
27:
wżdy był iákiey pámiątki nie zoſtáwił temu narodowi ſwe=
28:
mu/ to com mogł tom znośił/ iáko nieucżony/ do piſánia ſwe
29:
go/ mądry á bácżny prziymie zá dobre iáko nie od vcżonego/
30:
á beſpiecżnemu temu wſzytko wolno ſzácowáć iáko racży.
31:
Ale iż wiem przyrodzenie wielmożnośći twoiey/ iż y rad cży
32:
taſz/ y rad ſie pytaſz o káżdey przyſtoynośći cżłowieká poćći=
33:
wego/ y o to ſie pilnie ſtáraż/ áby y ſławá przodkow zacnych
34:
twoich/ y ſławá iuż znácżna Wielmożnośći twoiey/ thák w
35:
Rzecżypoſpolitey iáko y w inych ſpráwach/ obiáſniona by=
36:
łá. Przeto mi ſie thy kſiąſzki tych Polſkich powieśći náſzych/
37:
ácż proſtych/ Wielmożnośći twoiey przywłaſzcżyć á przypi=
38:
ſáć chciáło/ iż wiem że to wdzięcżnie tám przyięto będzie/ y
Nn ijgdzyeby


strona: 210v

1:
gdzyeby kto chciał czo beſpiecżnie vſzcżypowáć/ ſnádnie ob=
2:
mowiono będzie. A przytym życżyłbych Wielmożnośći two
3:
iey iſcie iáko práwie á wiernie życżliwy/ áby ty zácżęte dáry
4:
ktore ſie iuż iáſnie okázowáć pocżęły w Wielmożnośći two=
5:
iey/ im dáley thym więcey Pan obiaſniáć racżył/ ku chwale
6:
ſwoiey/ á ku ſławie y ku potrzebie ták zábiegłey á zániedbá=
7:
łey they oycżyznie náſzey/ tákże y ſtanowi y wſzytkiemu do=
8:
mowi Wielmożnośći wáſzey. Datá z Buſká od mniſzek po
9:
ſwiętym Gáwle we wtorek. 1567.
10:
Życżliwy prawie
11:
Wielmoż. twoiey.
12:
Ná Herb Iáſtrzębiec Iáſnie Wielmożnych
13:
pánow ze Zborowá.
14:
P
Otkowá s krzyżem kto to ma ná piecży/
15:
Nie złe ſą iſcie tho obiedwie rzecży/
16:
Iedná z żelázá á druga ze złotá/
17:
A obie przedſię bronią od kłopotá.
18:
Krzyż duſze ſtrzeże á potkowá ciáłá/
19:
By ſie nie ſtłukſzy duſzá z nim nie mdláłá/
20:
Bo gdy potkowkę do nogi przybije/
21:
Káżdy pewnieyſzy nogi ręki ſzyie.
22:
Drudzy w przygodach ten obycżay máią/
23:
Bogá wzywáiąc krzyżem ſie żegnáią/
24:
Acż krzyż niema twarz lecż co ná krzyżu był/
25:
Ten záwżdy ſwoich od złych przygod bronił.
26:
Narod Zborowſki ten Herb záwżdy máią/
27:
A też ſie pewnie nigdy nie ſlizáią/
28:
Dobrze ie cnotą ná ocel kowano/
29:
A ſławą zacną mocno hártowano.
30:
Mogą to zeznáć poſtronni ſąſiedzi/
31:
Ze ſie kieruią y ná gołoledzi/
32:
A wſzyſcy pilni wſzyſcy ſtrzegą tego/
33:
Co im należy ſławie poććiwego.
34:
Ten Herb Iáſtrzębcem s ſtárádawná zwano/
35:
A właſny tytuł iſcie mu przydano/
36:
Bo Iáſtrząb dármo nikogo nie śćiśnie/
37:
Aż gdy potrzebá toż więc Wronká piśnie.
38:
Y to cżego ſam cżáſem nie doſkubie/
39:
Więc druga Wronká záſię ná tym dłubie/
40:
Tákżeć ći wſzyſcy Iáſtrzębcy dziáłáią/
41:
Właſnego ſwego ptaſzkom vdzyeláią.
42:
Ten Iáſtrząb záwżdy domá y v dworu/
43:
Nie miewa nigdy ná cnocie przemoru/
44:
A kiedy trzebá y wielki ptak łamie/
45:
Dla ſławy zacney wſzytko puſzcża tanie.

strona: 211

Liſt 211.
1:
APOPHTEGMATA.
2:
To ieſt.
3:
Krotkie á roſtropne po=
4:
wieśći/ cżłowiekowi poććiwemu ſłuſznie
5:
należące/ Przez tegoż to co y żywot poććiwego cżło=
6:
wieka piſał/ tylko dwiemá wirſzyki zebráne
7:
á znieſione. A napirwey
8:
❡O Cnocie.
9:
W
Szyſtko poſpołu vmiera s cżłowiekiem/
10:
Lecż ſwięta cnotá tá trwa wiecżnym wiekiem.
11:
☞ Cnotá ieſt klenot nie oſzácowány/
12:
Bo thá ozdobi vbogie y pány.
13:
❡Cnotá ſie błyſzcży nád wſzytki Szmáragi/
14:
Ná żadnym targu iey nie naydzye wagi.
15:
☞ Wſzytko ſie muśi zmienić przy cżłowieku/
16:
Lecż cnotá ſwięta thá z nim trwa do wieku.
17:
❡S ciáłem przypadki odmienić ſie muſzą/
18:
Lecż cnotá ſwięta thá y w niebie z duſzą.
19:
❡Niech ſie iáko chce mieſzáć wſzytko będzie/
20:
Cnotá káżdego ma ozdobić wſzędzie.
21:
❡Z zacnych poſtępkow á s poććiwey ſpráwy/
22:
Záwżdy cnotliwi doſtawáli ſławy.
23:
❡Mocna tho zbroiá s poććiwoſcią cnotá/
24:
Tá ſławy ſtrzeże a broni kłopotá.
25:
❡Pięknie káżdemu przy cnocie ſławnym być/
26:
Niż przy niecnocie ſmętnych cżáſow vżyć.
27:
❡Kiedy niecnotá iáka ruſzy ciebye/
28:
Niemaſzli kogo záwſtyday ſie ſiebie.
29:
❡Cnotá ná ſwiecie ieſt wielka krolowa/
30:
A w dziwney ſławie ſwe dworzány chowa
31:
❡Gdy kogo widziſz wſzetecżnym ná ſwiecie/
32:
Láieſz/ przecżże cie to ſámego gniecie.
33:
❡Wſzetecżny záwżdy co ſwą cnotę depce/
34:
Mnima by o nim gdy kto z drugim ſzepce.
35:
❡Poććiwy wſzędy gdy ſwą ſławę cżuie/
36:
By Orzeł záwżdy wzgorę przepátruie.
37:
❡Wielki tho klenot mieć poććiwe ocży/
38:
Kto prze niecnotę w zięmię ich nie tłocży.
Nn iij


strona: 211v

APOPHTEGMATA
1:
❡Nadobnie cnothá ſwe kochánki ſtroi/
2:
A żaden tych ſłow/ ty milcż/ ſie nie boi.
3:
❡Nikcżemny to ſklep kędy ſkárbu nie máſz/
4:
Tákież bez cnoty dobrego mi vkáż.
5:
❡Niech ſie iáko chce zdobi kſtałty ciáło/
6:
Wſzytko ſzpetny ſtroy kiedy cnoty máło.
7:
❡Napięknieyſzy ſtroy nádewſzyſtki złotá/
8:
Kogo ozdobi s poććiwoſcią cnotá.
9:
❡Napyęknieyſza tho ná ſławę Delija/
10:
Kto s cnothą dzyerży á niecnotę mija.
11:
❡Cnotá s Fortuną nigdy s ſobą wiernie/
12:
Tá wzgorę lata á thá wſzyſtko miernie.
13:
❡Rozlicżne burzki około cżłowieká/
14:
Iáko go cnotá ma zdobić do wieká.
15:
❡Koń twárdym krygyem bywa záłomiony/
16:
A ciáło cnothą ten źrzebyec ſzalony.
17:
❡W fortunnych cżáſiech cnotá ſie więc niſzcży/
18:
Ale w przećiwnych naiáśniey ſie błyſzcży.
19:
❡W ſzcżęſciu máło znáć cżłeká cnotliwego/
20:
Bo wſzyſcy chwalą y złe ſpráwy iego.
21:
❡Kiedy nieſzcżęſcie przypádnie ná kogo/
22:
Tu iuż ſwe hándle Cnotá ceni drogo.
23:
❡Cnotá s Fortuną rozno s ſobą chodzą/
24:
A nigdy w iednym gmáchu ſie nie zgodzą.
25:
❡Powieśći o Spráwiedliwośći.
26:
P
An Bog ná niebie nád wſzyſtki ofiáry/
27:
Spráwiedliwość ma nawdzięcżnieyſze dáry.
28:
❡Zacny to ſzáfir przy błyſzcżącym złocie/
29:
Gdy ſpráwiedliwość zoſtawa przy cnocie.
30:
❡Twárdy tho zamek krolom ſwiátá tego/
31:
Gdzye ſpráwiedliwość rządzi ſpráwy iego.
32:
❡Záwżdy Tyránná nieſpráwiedliwego/
33:
Sámá złość bije z dekretu Páńſkyego.
34:
❡Iáſna pochodnia przed káżdego ocży/
35:
Gdzye ſpráwiedliwy ſpołu s cnotą krocży.
36:
❡Snádne rzęmięſło ſwięta ſpráwiedliwość/
37:
Iedno s cudzego odiąć márną chćiwość.
38:
❡Gdyby nie byłá ręká coby bráłá/
39:
Wielkąby zacność ſpráwiedliwość miáłá.
W ſprá=


strona: 212

APOPHTEGMATALiſt 212.
1:
❡W ſpráwiedliwośći ktoby niechciał błądzić/
2:
Co cżyie właſne powinien przyſądzić.
3:
❡Zacny to klenot ſpráwiedliwość ſwięta/
4:
Tá pięknie zdobi Krole y Kſiążętá.
5:
❡To ſpráwiedliwość czo rownie káżdego
6:
Ma ná bácżnośći/ złego y dobrego.
7:
❡To ſpráwiedliwość ktho dobrá ſwoiego/
8:
Vżywa wiernie/ iákiego thákiego.
9:
❡Ieſt ſpráwiedliwość práwie ſwiátá tego
10:
Bogini/ ktora nie cżyni nic złego.
11:
❡Spráwiedliwośći w ktorym kolwiek ſtanie
12:
Nie naydzieſz/ iuż tám ine cnoty thanie.
13:
❡S ſpráwiedliwoſcią záwżdy burdá złośći/
14:
Bowiem tá worem dochodzi bliſkośći.
15:
❡Wagá tá záwżdy miewa mocne ſzroby/
16:
Gdzye ſpráwiedliwość áż wybija s kloby.
17:
❡Nieſpráwiedliwość kiedy komu mierzy/
18:
Choć nie doſtawa niechay chceli wierzy.
19:
❡Tá ſpráwiedliwość z wyſokiego grodu/
20:
Wyſzłá iáko bláſk co ieſt ſpráwion Bogu.
21:
❡Złość z Lucyperá s krolá pyekielnego
22:
Wſtáłá/ y właſnym ieſt potomkiem iego.
23:
❡Wielka tho rozność złego od dobrego/
24:
Tego Bog zdobi/ á niſzcży owego.
25:
❡Tá ſpráwiedliwość ieſt tho ſędzya ſrogi/
26:
Rowny dekret ma pan iáko vbogi.
27:
❡Gdzie ſpráwiedliwość niemáſz tám przypadkow
28:
Ni żadnych dárow/ ni fáłſzywych ſwiádkow.
29:
❡A gdzie złość ſądzi tám nie ieden zbłądzi/
30:
Bo tám niecnotá s fáłſzem wſzytko rządzi.
31:
❡Tá ſpráwiedliwość práwie z niebá zyętá/
32:
Tá rownie ſądzi Krole y Kſiążętá.
33:
❡Kto nie cżyni nikomu tu ná ſwiecie krzywdy/
34:
Ten práwá ni zakonu nie boi ſie nigdy.
35:
❡Kto ná ſię wſzetecżnego czo táiemnie cżuie/
36:
Rychłoli go oſądzą pilnie vpátruie.
37:
❡Tá ſwięta ſpráwiedliwość ma ták oſtre ocży/
38:
Ze dobre vpátruie/ á złe k zyemi tłocży.
39:
❡Proſzę cie w ktorym kráiu czo dobrego vkáſz/
40:
Kędy ſpráwiedliwośći s ſwiętą cnotą nie máſz.
Nn iiijRoſcie


strona: 212v

APOPHTEGMATA
1:
❡Roſcie bez opátrzenia wielki wrzod z máłego/
2:
Ták bez ſpráwiedliwośći roſcie wiele złego.
3:
❡Swiętey ſpráwiedliwośći ieſt kroleſtwo dziwne
4:
Dobrym pięknie ſmákuie/ złym záwżdy ſprzećiwne.
5:
❡O poććiwey ſtałośći.
6:
P
Atrz co ieſt cżłowiek gdy nie máſz ſtałośći/
7:
By Kárṕ we błocie thák záwżdy we mdłośći.
8:
☞ Stałość wſpaniła ieſt tho dziwna cnotá/
9:
Zacny wzor ſławy á pyękna robotá.
10:
❡W ogniu probuie złotnik gdzie bránt práwy.
11:
Thakże w przygodach poććiwego ſpráwy.
12:
☞ Nie może doznáć poććiwey ſtałośći/
13:
Aż gdy przypádną iákie ſprzećiwnośći.
14:
❡Ieſt cżłowiek ſtały by Cedrowe drzewo/
15:
Nie nakrzywi ſie wprawo ni ná lewo.
16:
❡Cnotá ſie łamie z niecnotámi záwżdy/
17:
A ſtały wiernie przy niey ſtoi káżdy.
18:
❡Stałość w przygodach naiáſnieyſza bywa/
19:
Ten iey nie zmieni kto cnoty vżywa.
20:
❡Wielki to klenot kto tho w ſobye cżuie/
21:
Stałoſcią piſze/ cnotą piecżętuie.
22:
❡Stałość ieſt práwie iáko ſkáłá twárda/
23:
Ktorey nie ſzkodzi nic niecnotá hárda.
24:
☞ Nieznácżna praca káżda ſpráwowana/
25:
Kiedy ſtałoſcią nie ieſt zákowana.
26:
☞ Stałość w przygodzye wielka pomocnicá/
27:
Bo káżda przez nię złomi ſie teſknicá.
28:
☞ Wſpaniłe ſerce zacnego cżłowieká/
29:
W ſławie go zdobi ták práwie do wieká.
30:
☞ Gdzie wichrowáta myſl ſie we łbie plecie/
31:
Nic zelżywſzego iuż nie máſz ná ſwiecie.
32:
☞ Wſpaniły vmyſł cżłowieká zacnego/
33:
To práwa drogá wſzędy do ſławnego.
34:
☞ Ponure ocży á vmyſł záćmiony/
35:
S poſmiechem záwżdy idą ná wſze ſtrony.
36:
☞ Piękna wſpaniłość záwżdy pátrzy wzgorę/
37:
Do cnoty doźdrzy wſzędy y przez chmurę.
38:
☞ Sercu ſtałemu ni śmierć ni przygodá/
39:
Wſzytko zárowno ták zyſk iáko ſzkodá.
Lácewá


strona: 213

APOPHTEGMATALiſt 213.
1:
☞ Lácewá z bitwy gdy ſyná chromego/
2:
Vyrzáłá/ rzekłá tho cżeść ſtanu twego.
3:
❡Gdy prze poććiwe vżywie przygody
4:
Wſpaniłe ſerce/ wdzyęcżne miewa gody.
5:
☞ Hetman wſpaniły więcey ſercá doda/
6:
Mężną ochotą/ niż gdy ſie ſam potka.
7:
❡Stały ſie ſtrzeże by nie wpadł w przygodę/
8:
A gdy przypádnie nie ma iey zá ſzkodę.
9:
☞ Serce ſtráſzliwe á cżegoż dowiedzye/
10:
Y ſławę tráći y guzu doiedzye.
11:
❡Ciáło w przygodach s przyrodzenia mdleie/
12:
Lecż ſtátecżna myſl záwżdy ſie im ſmieie.
13:
☞ Y co ieſt cżłowiek z vſtráſzoną myſlą/
14:
Iuż thám przypadki wſzytko we łbye ſkryſlą.
15:
❡Státecżny vmyſł ſercá poważnego/
16:
Iuż ſobie nie ma nigdy nic ſtráſznego.
17:
☞ Po tym ſtałego poznaſz w káżdym cżeſie.
18:
W ſzcżęſciu w nieſzcżęſciu iż ſie nie vnieſie.
19:
❡O trzeźwośći á o miernośći.
20:
T
Rzeźwość á mierność máło nie rodzone/
21:
Ty záwżdy cżynią ludzi ozdobione.
22:
☞ Pátrz iáko ſchodzą tákim márnie látá/
23:
Co ſie wdawáią w roſpuſtnośći ſwiátá.
24:
❡Sławá tępieie dobre mienie ginie/
25:
Kto prze roſpuſtność ſwiętą cnotę minie.
26:
☞ Iſcie to ſzpetna w poććiwym przywárá/
27:
Gdzye vſtępuie wſzetecżnośći miárá.
28:
❡Iáko Syrená morſkie ſprawce głuſzy/
29:
Ták thy w roſkoſzach zátkay ſobie vſzy.
30:
☞ Pátrz co roſkoſzy nam dobrego cżynią/
31:
Ledwie zacnego nie vcżynią świnią.
32:
❡Swowolny żywot iáko ptaſzę s ſiatki/
33:
Wolnego wzyąwſzy wnet wſádzą do klatki.
34:
☞ Pomierność piękna z nadobną ſkromnoſcią/
35:
Káżdego ſnádnie zdobi poććiwoſcią.
36:
❡Gdy ſławá kogo s cnotą opánuie/
37:
Słábo ſwa wola iuż więc tám hárcuie.
38:
☞ Co ſproſnieyſzego nád ſwowolny żywot.
39:
Iuż záwżdy burdá we łbie záwżdy kłopot.
Piękna


strona: 213v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Piękna pomierność tho ieſt klenot wielki/
2:
A práwie plaſtrzyk ná vpadek wſzelki.
3:
❡Pátrz prze wſzetecżność co poććiwi trácą/
4:
S cnotą ſie łącżą z niecnotą ſie brácą.
5:
☞ Pomierny żywot gdy go kto vżywa/
6:
Zdrowie y mieſzek ſpełná záchowywa.
7:
¶ Chceſzli poććiwie thu żywotá vżyć/
8:
Odpraẃ ſwą wolą vcż ſie cnocie ſłużyć.
9:
☞ Pátrz iákie roſtą s ſwey woley przygody/
10:
Guzy/ zła ſławá/ y rozlicżne ſzkody.
11:
¶ Zdrowie/ poććiwość/ y wdzięcżne ſumnienie.
12:
Wſzytko w ſwowolnym ſtanie ſie odmieni.
13:
¶ Nie thoć ieſt roſkoſz kto w bogáctwach pływa/
14:
Lecż tu z miernoſcią kto cnoty vżywa.
15:
¶ Pátrz y Wilk w leſie iż theż buia ſobie.
16:
Lecż gdy go gonią bárzo go tho ſkrobie.
17:
¶ Swowolny s cżáſem ácż roſkoſzy miewa/
18:
Ale pátrz pothym s cżym tego vżywa.
19:
¶ Sławá poććiwość ſwowolnemu ginie/
20:
Y zdrowie tráći y wſzędy zle ſłynie.
21:
¶ Swawola może s cżáſem tucżyć ciáło/
22:
Ale ná duſzy bárzo tám námdláło.
23:
¶ Gdy ſie nawięcey zbytnie ciáło śmieie/
24:
Nabárziey w ten cżás duſzá ſwięta mdleie.
25:
¶ Gdy ciáło żywie w nadobney ſkromnośći/
26:
Thám vmyſł buia w rozlicżney rádośći.
27:
¶ Kiedy ſie ciáło ná ſwą wolą vda/
28:
Iuż thám ná duſzy rádość bárzo chuda.
29:
¶ Owa tho krotce záwiezuiąc wſzytko/
30:
Ná ſwowolnego záwżdy pátrzyć brzytko.
31:
❡O bácżney roſtropnośći.
32:
N
Ie to ieſt mądry czo wiele ſpraw vmie/
33:
Lecż co złe z dobrym rozeznáć rozumie.
34:
¶ Nie toć ieſth rozum czo iedno dziś widziſz/
35:
Pátrz czo przypáść ma tym ſie nie oſzydziſz.
36:
¶ Nie tylko thám pátrz czo ſtoi przed thobą/
37:
Rozmyſlay s cżáſem czo dybye zá tobą.
38:
¶ Przyſzłe przypadki y cżáſy minęłe/
39:
Záwżdy v mądrych w roſpráwách ſłynęły.
Tym ie=


strona: 214

APOPHTEGMATALiſt 214.
1:
¶ Thym iedno ludzye ku Bogu podobni/
2:
Iż ſą roſtropnym rozumem ozdobni.
3:
¶ Z rozumu ſławá á s ſławy bacżenie/
4:
Czo wſzytko ſpráwi roſtropne ćwicżenie.
5:
¶ Iáko miod pcżołká z rozmáitych kwiatkow/
6:
Nośi/ thák ſie thy karz s cudzych przypadkow.
7:
¶ Karz ſie przypadki złemi y dobremi/
8:
A kędy możeſz ozdabyay ſie ſwemi.
9:
¶ Nie máſz ná ſwiecie pięknieyſzego wzoru/
10:
Iedno ktho ſtrzeże ná duſzy przemoru.
11:
¶ Nic nie ieſt rozum kto ſie im nie zdobi/
12:
Iákoby kotá chował w puſtey krobi.
13:
¶ Ieſzcżeć nie tho miſtrz czo robi z nowego/
14:
Więtſzy co dobre vcżyni ze złego.
15:
¶ Fortuná iáko prożny dzwonek głucha/
16:
Kthora rozumu á cnoty nie ſłucha.
17:
¶ Káżdy ſtroy ſzpetny napiękniey vpſtrzony/
18:
Gdzye cnotą rozum nie ieſt ozdobyony.
19:
¶ Napięknieyſzy ſtroy gdzye bramy ze cnoty/
20:
Z rozumu ſtrzępki á s ſławy forboty.
21:
¶ Rozum ten niebo zyęmię opánował/
22:
A przyſzłe rzecży záwżdy przepátrował.
23:
¶ Nawiętſzy rozum kto pozna ſam ſiebie/
24:
A z buyną myſlą nie lata po niebie.
25:
¶ Wielki tho diſzkret czo cżáſow poććiwie
26:
Tu ſwych vżywa/ á przy cnocie żywie.
27:
¶ Kto ſie rozumem á cną cnothą rządzi/
28:
Niech ſie kołyſze iáko chce nie zbłądzi.
29:
¶ Rozum tho ieſt wodz do wſzego dobrego/
30:
Ten zdobi cnothę/ á ſtrzeże od złego.
31:
¶ Nawiętſzy rozum kto ſie thák ſpráwuie/
32:
Iż ſwe przypadki w ſobie opánuie.
33:
¶ Nie może żaden táki márnie zbłądzić/
34:
Kto ſie przypadkom nie da ſwoim rządzić.
35:
¶ Tho rozum zacny czo wſzytko v niego/
36:
Rowno nierowno pátrzy poććiwego.
37:
¶ Wielka oſiádłość ktho cnotę poſiędzye/
38:
Kthora rozumem ozdobiona będzye.
39:
¶ Y tho z niemáłym ná ſwiecie pożytkiem/
40:
Gdy kto w ſwych ſpráwach podoba ſie wſzytkim.
Owa czo=


strona: 214v

APOPHTEGMATA
1:
¶ Owa czokolwiek z rozumu pochodzi/
2:
To cnotam miło złoſciam bárzo ſzkodzi.
3:
❡O wſzetecżnym beſpiecżeńſtwie.
4:
K
To bez rozmyſłu zácżyna ſwe ſpráwy/
5:
Może być názwan w kukle błazen práwy.
6:
¶ Vkwápna ſpráwá thá nigdy nie byłá/
7:
By miſtrzá ſwego bárzo nie ſtrapiłá.
8:
❡Káżdy wyſtępek s przodku ſie lekki zda/
9:
Kto nie obacży nacż potym wyniść ma.
10:
❡Gdy maſz co cżynić długo ſie rozmyſlay/
11:
Prętko roſpráwuy końcá ná wſzem pátrzay.
12:
☞ Kto nie rozmyſla co ma przypáść s cżego/
13:
Pocżątku nigdy nie ma gruntownego.
14:
❡Nędzny hándlownik tho ná ſwiecie bywa/
15:
Co ſwiętą cnotę ſzaleńſtwem pokrywa.
16:
❡Iáko żagáwká Máyeran zágłuſzy/
17:
Ták rozum s cnotą przy ſzaloney duſzy.
18:
❡Iáko dzdzá nie znáć ná zgorzáłey zyemi/
19:
Ták też rozumu gdzye ſie wełbie mieni.
20:
❡Nierozmyſlny chłop iáko dzikie źwirzę/
21:
Co mu puſtopás wſzytko we łbie gmerze.
22:
❡Co ſproſnieyſzego może być ná ſwiecie/
23:
Gdy ſie ſzaleńſtwo w płochym łbie záplecie.
24:
❡Wielki to rozum ſobye tho obrzydzić/
25:
Cżego ſie potym z żáłośći maſz wſtydzić.
26:
❡Nie dáy ſwowolnie rozumowi buiáć/
27:
Boć iedno przez ten ieſliś cżłowiek poznáć.
28:
❡Nalepſza ſpráwá kto ią głupie rządzi/
29:
Muśi znikcżemnieć y ſzpetnie zábłądzi.
30:
¶ Iáko inſtrument głupye náſtroiony/
31:
Muśi ſzpetnie brzmieć/ tákże łeb ſzalony.
32:
☞ Dziecię s ſzalonym choć nie gráią ſkacżą/
33:
Dármo weſeli/ á gdzye ſie śmiać płácżą.
34:
¶ Szalony práwie ieſt ſłup Mármurowy/
35:
Pięknie ſpráwiony/ czoż gdy nie ma mowy.
36:
❡Szalona ſpráwá podobna ku złośći/
37:
Práwie rodzona ſioſtrá iey miłośći.
38:
¶ Nic mądra mowá gdzye ſzalona głowá/
39:
Byś więc y ćwiecżki tám przybijał ſłowá.
Nie dziw


strona: 215

APOPHTEGMATALiſt 215.
1:
❡Nie dziw kto ſzalon bywa s przyrodzenia/
2:
To dziw kto ſzalon z dobrego bacżenia.
3:
☞ Gdy kto tho cżyni co iż zle ieſt bacży/
4:
Tu iego miłość mądrze ſzáleć racży.
5:
¶ Szalony niewie co dobrze áż ſtráći/
6:
Gdy pothym tego żáłuiąc przypłáći.
7:
☞ Máło nie wſzyſcy iż tho zle bacżymy/
8:
Coż gdy rozumem ſtrzedz ſie nie racżymy.
9:
¶ Kto nie rozważa mądrych ſłow ſłucháiąc/
10:
Iáko woł lutniey ſłucha trąby záiąc.
11:
❡Nie dba o mądrą rádę nic ſzalony/
12:
Owſzem pokrywa ſwoie zabobony.
13:
☞ Iákoby Gilá náucżał ná wſparze/
14:
Kto ſzalonego mądrą rzecżą karze.
15:
¶ Wąż kryie vſzy gdy go záklináią/
16:
Tákże ſzalony gdy mu rádę dáią.
17:
❡Szalony ſobie wſzytko dobrze tuſzy/
18:
Moẃ mu thy co chceſz iemu mimo vſzy.
19:
❡O ſkromnośći poććiwey á o vporze.
20:
N
Igdy nie doznał żaden ſwey ſkromnośći/
21:
Gdy kto nie miewał ná ſię ſprzećiwnośći.
22:
☞ W ſprzećiwnych ſpráwach wyiaſnia ſie cnotá.
23:
Abowiem w ſzcżęſciu łácno ciągnąć kotá.
24:
❡Trudno to dobrym może być názwano/
25:
Co więc z vporu bywa ſpráwowano.
26:
¶ Záwżdy vporna myſl ná złe wychodzi/
27:
A ſkromność ſnádnie we wſzytko vgodzi.
28:
☞ Nikt nie żáłował kto w ſkromney rozmowie/
29:
Co poſtánowił/ bo ſwar ſzumi w głowie.
30:
❡Pátrz iáko vpor wſzetecżnym wychodzi/
31:
A ſwięta ſkromność y ſzalone zgodzi.
32:
¶ Mądre milcżenie więcey ſpráwić może/
33:
Niż thy klekocząc ſzalony nieboże.
34:
☞ Nic ſzkodliwſzego nád ięzyk cżłowiecży/
35:
Kiedy ſie vda ná wſzetecżne rzecży.
36:
❡Zadna nie bywa ſzkodliwſza beſtija/
37:
Iáko vporny gdy ſie s cnotą mija.
38:
¶ Vporne ſerce rowno z dyabłem chodzi/
39:
Bo ten s ſwey chući ni s kim ſie nie zgodzi.
OoPiękna


strona: 215v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Piękna tho cnotá w ćichym ſercu ſzcżyrość/
2:
Tá ſnádnie ſkroći naupornieyſzą złość.
3:
❡Pátrz ſwowolnemu iáko wſzytko wádzi/
4:
Sam ſwym vporem narychley ſie zdrádzi.
5:
¶ Vpor káżdemu záwżdy w gárdle koſcią
6:
Stawał/ á káżdy vżył go z lekkoſcią.
7:
☞Kocha ſie drugi kiedy czo przewodzi/
8:
Pátrzże ſkąd inąd iáko mu tho ſzkodzi.
9:
❡Nadobnie pátrzyć ná pięknie ſkromnego/
10:
Gdy ſwą ſkromnoſcią ſkruſzy vpornego.
11:
¶ Nadobny poſag tho y białey głowie/
12:
Gdy ćicha w ſpráwách/ ćicha y w rozmowie.
13:
¶ Nadobnie wſzytkim vkłádność przyſtoi/
14:
Cnothá zá nimi woła iż tho moi.
15:
☞Zwirzę nie ſrogie kiedy nie ma krzywdy/
16:
A chłop vporny nie ſkroći ſie nigdy.
17:
❡Wielka ofiárá v Bogá v ludzi/
18:
Kto z głowy vpor ſkromnoſcią wyłudzi.
19:
❡Piękny tho przyſmák we wśi y v dworá/
20:
Kędy przy cnocie ſkromność á pokorá.
21:
¶ Zacny to vbior ſławney poććiwośći/
22:
Kto w ſobie złomi vporne chćiwośći.
23:
¶Vmyſł ſwowolny ná wſzytko złe wiedzye/
24:
Drugi y z wioſki kwoli mu wyiedzye.
25:
☞ Dobrzy s ſwey cnoty przeſtawáią zli być/
26:
Ze złego muśi áż tho kijem wybić.
27:
❡Trudno rozwagę ſkroćić płochey głowki/
28:
Rychley ią ſkroći dębowemi ſłowki.
29:
❡Rozumu s cnotą w ktorey głowie nie máſz/
30:
Iż niechce ſłucháć więc ią kijem poſtráſz.
31:
❡O ſwiętey prawdzie y o nieprawdzie.
32:
Z
Acna ieſt prawdá przy poććiwey głowie/
33:
Gdyż ſie Pan z niebá tym przezwiſkiem zowie.
34:
❡Ięzyk wſzetecżny ięzyk zowie piſmo/
35:
Co iuż ná iáśnią y bez piſmá wyſzło.
36:
❡Y czo może być iuż naſproſnieyſzego/
37:
Iáko ieſt ięzyk cżłeká wſzetecżnego.
38:
☞ Ięzyk nagorſzy y nalepſzy cżłonek/
39:
Nacż gi obroćiſz tám brzmi iáko dzwonek.
Piękny


strona: 216

APOPHTEGMATALiſt 216.
1:
☞ Piękny to zwycżay ſtárſzy nam oddáli/
2:
By o nieprawdę w gęby ſie pláſkáli.
3:
❡Co ieſt gorſzego gdy wykrętna głowá/
4:
Prawdą vcżyni nieprawdziwe ſłowá.
5:
❡Pátrz iáko wierny vwiedzye ſie ſnádnie/
6:
Gdzie łgarz przeſkocży pewnie tám náſz pádnie.
7:
¶ Złothá probuią ná cżarnym kámyku/
8:
A łżá theż pewnie doznaſz po ięzyku.
9:
¶ Prawdá ácż niechce wynorzyć ſie muśi/
10:
A o łżá záwżdy beſpiecżnie ſie kuśi.
11:
☞ Gdzie wrzod odkryty ſnádnie zlecżyć może/
12:
A gdzye tháyemny dyabeł mu pomoże.
13:
❡Pokryte ſłowá by w Roży żagáwká/
14:
A kto zrozumie co w złym łbie zá ſprawká.
15:
❡Omylny ięzyk naſzkodliwſzy ſobie/
16:
Gdy go doznáią wnet ſie w łeb záſkrobie.
17:
¶ Nic ſzkodliwſzego kto ſie ze łżą zbráći/
18:
Bo iuż y ſławę y poććiwość tráći.
19:
¶ Coż pięknieyſzego iedno prawdá ſwięta/
20:
Coż ſproſnieyſzego iáko łeż przeklęta.
21:
☞ Prawdá káżdego ozdobi by złotem/
22:
Leż bárzyey ſpluſka niż śmierdzącym błotem.
23:
❡Zá wielki tho ſkarb poććiwi miewáli/
24:
Gdy łeż deptáli s prawdą ſie zgadzáli.
25:
❡Záwżdy łeż s prawdą rozno s ſobą chodzą/
26:
A w iedney głowie nigdy ſie nie zgodzą.
27:
¶ Leż záwżdy chodzi by Gęś oſzemłána/
28:
A prawdá iáko krolewná vbrána.
29:
¶ Chceſzli być práwie ſzcżęſliwym ná ſwiecie/
30:
Zdoże ſie prawdą łeż cie niech nie gniecie.
31:
☞ Zacna ieſt prawdá krolowa ná ſwiecie/
32:
Co zacne zdobi wſzetecżniki gniecie.
33:
❡Prawdá by Orzeł ku gorze wylata/
34:
Leż by Puſtołká czo Motyle chwata.
35:
❡Co ieſt gorſzego nád ięzyk omylny/
36:
Co prawdę niſzcży á łże názbyt pilny.
37:
¶ Pátrz iż w omylney á we łżywey zgrái/
38:
Zadna ſie ſpráwá nigdy nie zátái.
39:
¶ Vkáż ktho tego nie vżył z lekkoſcią/
40:
Kto ſie pobrátał ze łżą iey miłoſcią.
Oo ijPátrz


strona: 216v

APOPHTEGMATA
1:
❡Pátrz gdy poććiwy ſtoi przy cney prawdzye/
2:
Ieſli w niey iny kto zły przymiot naydzye.
3:
❡Prawdá zacnego ná wſzem zdobić muśi/
4:
A łeż wſzetecżna niech ſie oń nie kuśi.
5:
¶ Powiedz co lepſza/ ieſli prawdá przykra/
6:
Ieſli łeż ſkryta/ pochlebna á chytra.
7:
❡Nie możeſz thák rzec/ wolę łeż pochlebną/
8:
Niż prawdę przykrą lecż ná wſzem potrzebną.
9:
☞ Lżowie by prawdę chcieli korcem mierzyć/
10:
Gdy przed thym łgáli nie będą im wierzyć.
11:
❡Pochlebſtwo co ieſt.
12:
P
Ochlebczá práwie dobrze wyćwicżony/
13:
Ieſt pánom łgarzom ciotcżony rodzony.
14:
❡Iáko pies milcżkiem gdy kąſa nie ſzcżeka/
15:
Thákże pochlebcá by czo wyłgał cżeka.
16:
¶ Pochlebcá káżdy y pieſek Pępowſkiego/
17:
Zá thym wnet bieży gdzyeby doſtáć cżego.
18:
❡Iáko Niedźwiadek niż vkąśi liże/
19:
Tákżeć pochlebcá pirwey wełnę ſtrzyże.
20:
¶ Czo ieſt gorſzego gdzye wſzethecżna mowá/
21:
W ktorey łeż znácżną zákrywáią ſłowá.
22:
❡Może pochlebcá párzączą Pokrzywkę/
23:
Száłwią názwáć/ włożywſzy pokrywkę.
24:
¶ Podobien káżdy ku Akteonowi/
25:
Co ſie iáko pſu da kęſáć łgarzowi.
26:
❡Pochlebna gębá nic więczey nie vmie/
27:
Iedno czo wyłgáć s tym cżyſcie rozumie.
28:
¶ Szyrzy ſie ogyeń gdy mu drew dodawaſz/
29:
Y łeż ſie ſzyrzy gdy pochlebcy dawaſz.
30:
❡By zły przewodnik ieſth pochlebcá káżdy/
31:
Gdy w lás záwiedzie wnet ſie ſkryie záwżdy.
32:
¶ Gorſzy pochlebcá niż Kruk choć niecnotá/
33:
Bo ten po ſmierći ten drze zá żywotá.
34:
❡Vmizga ſie pies gdy gdzye co zyeść cżuie/
35:
Tákże obłudnik kiedy pochlebuie.
36:
¶ Miedzy pochlebcze gdy wpádnie chłop głupi/
37:
Iáko ná leſie thák go káżdy łupi.
38:
❡Trzebá mądremu przeſtrzygawáć ſłowá/
39:
Gdzie łeż pokryta gdzie prawdziwa mowá.
Będzieć


strona: 217

APOPHTEGMATALiſt 217.
1:
❡Będzyeć ſie łgarz zdał by Anyoł ſwiátłośći/
2:
Lecż z dyabłem rowno ſtan iego miłośći.
3:
¶ Drapye pochlebcá ieſzcże zá żywotá/
4:
A kto mu wierzy bárzo ciągnie kotá.
5:
¶ Gorſzy pochlebcá á niżli Wilk w leſie/
6:
Ten krádnie w nocy/ á ten iáwnie nieſie.
7:
❡Márnotrátnik á ſkępiec.
8:
S
Kępiec á hoyny nic po nich nikomu/
9:
Práwie z iednego idą obá domu.
10:
☞ Hoynego krotkie pánowánie bywa/
11:
Co dziſia podrze tho iutro poſzſzywa.
12:
¶ Skępiec iáko głog co drapie przy drodze/
13:
Iágody twárde á Kozá gi głodze.
14:
¶ Skępiec káżdego drapie iáko może/
15:
Ciebie też wſzyſcy nędzniku nieboże.
16:
¶ Skępiec ieſt iáko ná ſkále iágody/
17:
Ludziom nic po nich iedno Wronam gody.
18:
☞ A hoyny záſię iáko Groch przy drodze/
19:
Kto ſie nie leni ten go idąc głodze.
20:
¶ Gdy Groch oſkubą grochowiny depcą/
21:
Tákżeć o hoynym gdy nie ma nic ſzepcą.
22:
¶ Skępiec á hoyny ći obádwá muſzą/
23:
Swych niedoſtátkow nádſtáwić y duſzą.
24:
¶ Skępiec gdzye może drze wełnę z Báráná/
25:
Thák z vbogiego wziąć mu iáko s páná.
26:
❡Hoyny ten pewnie cżáſem przyłgáć muśi/
27:
Gdy gdzie wziąć tu wziąć o wſzytko ſie kuśi.
28:
❡Skępiec ácż márnie tu vżywie ſwiátá/
29:
Wżdy mu ſie wlecże ſtráwicá ná látá.
30:
❡Hoyny do cżáſu iáko pan vżywa/
31:
A cżáſem s páńſtwem y pod łáwą bywa.
32:
❡Snadź vtrátniki w cudzych kráioch wieſzą/
33:
Wierę mym zdániem ſnadź tym máło grzeſzą.
34:
❡Skępcá márnego pyęknie podle drogi/
35:
Mogłby záwieśić cżáſem y zá nogi.
36:
❡Hoyny gdy wſzytko ſtráći nie może być/
37:
By ſpełná ſławy miał poććiwey vżyć.
38:
❡V ſkępcá cżáſu wſzytkiego żywotá/
39:
Ná bárzo cienkiey nići wiśi cnotá.
O iijSkępiec


strona: 217v

APOPHTEGMATA
1:
❡Skępiec y z Dębu radby odárł łyká/
2:
Aby doſypał konopnego ćwiká.
3:
❡Hoyny gdy mu iuż przydzie wſzytko ſtráćić/
4:
Nielza s ciotką łżą muśi ſie pobráćić.
5:
❡Mędrcy ktorzy ſie ná rozumiech ználi/
6:
Przyſzłym żebrakiem hoynego názwáli.
7:
¶ Skępcá márnego wſzyſcy po thy cżáſy/
8:
Wiecżnym żebrakiem przezywáią náſzy.
9:
¶ Skępcy ſą iáko co przy miſie ſiedzą/
10:
Z dáleká pátrząc ále nic nie iedzą/
11:
¶ Márnotrátnicy kiedy obiad zyedzą/
12:
Cżáſem o głodzie przy wiecżerzy ſiedzą.
13:
❡Mądrzy zá ſtárych wiekow thák bywáli/
14:
Pomiernie ná wſzem cżáſow vżywáli.
15:
❡Mierne długo trwa á niemierne leći/
16:
Ledwe więc cżáſem iż zoſtáną śmieći.
17:
❡Piękna to zgodá kiedy mieſzek z gębą/
18:
Zgadza ſie ná wſzem/ y dłużey trwáć będą.
19:
¶ Káżdy mądrze gol śrzodku ſie dzierz mocno/
20:
Iſcieć do wſzego tho będzye pomocno.
21:
¶ Kto śrzodku pátrzy ſławą wſzędy ſłynie/
22:
Kto z brzegow leie pewnie ſie ochynie.
23:
¶ Napięknieyſzy kſtałt ktho miáry vżywa/
24:
Ten záwżdy ſławny/ záwżdy weſoł bywa.
25:
❡Trzeźwy á piyánicá.
26:
P
Iiány s trzeźwiem bárzo rozno chodzą/
27:
W iedney goſpodzie nigdy ſie nie zgodzą.
28:
❡Pijány śmierdzi iáko pyes przez ſciánę/
29:
Gdy ſkwárnę miece á wiecżorną pyánę.
30:
❡Trzeźwość pomierna tha zdobi káżdego/
31:
Cnotá go ſwiętha práwie ma zá ſwego.
32:
¶ Mierny nikomu nie vcżyni złośći/
33:
Bo ſławy ſtrzeże w piękney poććiwośći.
34:
¶ Opilec nigdy nic dobrze nie cżyni/
35:
A w ſwych poſtępkoch podobien ku świni.
36:
❡By był opilec w hátłaſiech we złocie/
37:
Wnet iáko świniá pluſka ſie po błocie.
38:
❡Pijány gdy mu kęs w głowy vniżą/
39:
Wnet go pśi golą gdy mu gębę liżą.
Pijány


strona: 218

APOPHTEGMATALiſt 218.
1:
❡Pijány máło s ſzalonym ieſt rozny/
2:
Bo w obudwu łeb płochy bá y prożny.
3:
❡Pijány z niemem rowna ſie bydlęciem/
4:
Mogąc być wołem cżyni ſie cielęciem.
5:
❡Pátrz zá pijánym gdzie s kątá s przełáie/
6:
Wſzytki źwirzęce naydzieſz w nim zwycżáie.
7:
¶ Iáko Wilk wyie iáko cielę rycży/
8:
Iáko Gęś klekce iáko Swiniá kwicży.
9:
¶ Y czoż ná ſwiecie ma być ſproſnieyſzego/
10:
Kto s ſiebie dármo cżyni ſzalonego.
11:
¶ Szalony z mozgu nie thák winien bywa/
12:
Iáko pijány czo chcąc ten dánk miewa.
13:
❡Niewiem w pijánym cżego nie doſtáie/
14:
Czo właſnie ma być przy ſzalonym pánie.
15:
❡Pijány wrzeſzcży á czo potka drapie/
16:
Tłucże ſie ſkacżąc ná ſzaloney ſzkápie.
17:
❡Y coż ma ſzalony przed pijánym pánem/
18:
By ſie obá wſciekli rzecżmy wſzyſcy amen.
19:
¶ Azaż kiedy czo w they opiłey zgrái/
20:
Będzye wżdy k rzecży/ zaż ſie czo vtái.
21:
¶ Piwo gdy kiśnie wnet wyrzući wſzytko/
22:
Tákże pijány áż nań pátrzyć brzydko.
23:
¶ Pijány tráći máyętność y ſławę/
24:
Zdrowie poććiwość káżdą piękną ſpráwę.
25:
❡Pomierny cżłowiek w ſwym ſtanie vććiwym/
26:
Ten ieſt obrázem práwey cnoty żywym.
27:
❡Trzeźwość pomierna y zdrowia przedłuża/
28:
Mieſzká ni cnoty márnie nie zádłuża.
29:
❡Záż tho rzecż winna dla brzuchá márnego/
30:
Dáć ſie ſproſnie zwieść s ſtanu poććiwego.
31:
¶ Stały tho rycerz czo tego páduchá/
32:
Nie może zwalcżyć ſmierdzącego brzuchá.
33:
¶ Dla páná brzuchá páná thák hoynego/
34:
Siłá nam ginie czo ieſt przyſtoynego.
35:
¶ Siłá s trzeźwośći pożytkow przychodzi/
36:
Márna ożárłość tá nám ná wſzem ſzkodzi.
37:
❡Nadobnie kwitnie záwżdy ſtan pomierny/
38:
Káżdemu ſtały s káżdym ná wſzem wierny.
39:
❡Pátrzay w opiłym czo naydzyeſz tákiego/
40:
Czoby zdobiło ſtan zacnośći iego.
Oo iiijPyſzny


strona: 218v

APOPHTEGMATA
1:
❡Pyſzny á Pokorny.
2:
P
Rze pychę ſtrąćił Bog z niebá Anyołá/
3:
A cożby chłopá nie ſtłukł iáko wołá.
4:
☞ Nie ſłychał żaden áby Bog pyſznego/
5:
Nie ſtrąćił záwżdy z Máyeſtatu iego.
6:
❡Co ſproſnieyſzego może być ná ſwiecie/
7:
Iáko chłop hárdy gdy myſl ſwą záplecie.
8:
❡Przecżże ſie pyſznią ty nádęte świnie/
9:
Gdyż ich tá buyność przeminie w godzinie.
10:
¶ Hárdy gdy ſtráći od rozumu klucże/
11:
Ieſt iáko pęcherz co ſie wiátrem tłucże.
12:
¶ Y przecż ſie pyſznyſz báńko málowána/
13:
Ktora ſie ſtłucżeſz y wiátrem záchwiana.
14:
☞ Chodzi chłop hárdy by dziki woł z rogi/
15:
A niewie ſkąd nań máią przypáść trwogi.
16:
❡Iáko wiátr pęcherz nádęty kołyſze/
17:
Ták rownie náſzy hárdzi towárzyſze.
18:
❡Nádęty pęcherz tylko grochem brząka/
19:
Ták też chłop hárdy iáko kiernoz iąka.
20:
¶ Hárdy chłop káżdy iáko báńká ſklána/
21:
W gnoy pothym wpádnie chociay málowána.
22:
¶ Iáko ieſt przykry káżdemu chłop hárdy/
23:
Bo iego miłość bárzo ſmierdzi ſmárdy.
24:
☞ coż rozumieć o cżłowieku tákim/
25:
Co wſzytkim przykry kſtałtem wſzelijákim.
26:
❡Kwiatek błyſzcżący ſnádnie w gnoiu leży/
27:
Tákże chłop hárdy co ſie pychą ieży.
28:
❡Hárdemu ſie zda iż mu nikt nie rowien/
29:
On ſkorzány wor ktory pełen gowien.
30:
¶ Kto ſie pychą dmie zápomniał iż cżłowiek/
31:
Ktorego s ſłońcem rowno záchodzi wiek.
32:
❡Cżymże ſie pyſzniſz miły wiecżny gnoiu/
33:
W kárwatce z deſki/ przedſięć być w tym ſtroiu.
34:
❡Hárdemu ſie zda iż wiecżnie żyć będzye/
35:
A iż y w niebie nikt go nie poſiędzye.
36:
❡Hárdemu ſie zda iż nádeń żadnego/
37:
Nie máſz/ á prawdá/ nigdziey ták śmieſznego.
38:
❡Hárdy chłop rownie ieſt iáko máſzkárá/
39:
Nadobna z wirzchu/ á pod nią pocżwárá.
W ſkrom=


strona: 219

APOPHTEGMATALiſt 219.
1:
¶ W ſkromnośći cżłowiek s poććiwą poſtáwą/
2:
Ten ieſt pochodnią iáſną wſzytkim práwą.
3:
¶ Hárdego widząc hnet ſie śmieią łotrzy/
4:
Ná poććiwego káżdy wdzyęcżnie pátrzy.
5:
¶ Co pięknieyſzego gdy piękna poſtáwá/
6:
Ktorey nie cżyni żadna hárda ſpráwá.
7:
¶ Hárdemu prawdy nigdy nie powiedzą/
8:
Wſzytko mu chwalą poki przy nim ſiedzą.
9:
¶ Hárdy ná ſtronie by to wſzytko wiedzyał/
10:
Co o nim mowią ſnadźby ſkromniey ſiedział.
11:
❡Iáko poććiwy ma w ſobie obacżáć
12:
iż ieſt cżłowiek.
13:
W
Delfie pogáńſki bog głoſem wyznawał/
14:
Iż tho namędrſzy gdy ſie ſam kto poznał.
15:
¶ Wſzytko ſie wſzytkim podoba do ſiebie/
16:
Ano rzyć w piaſku choć lata myſl w niebie.
17:
¶ Káżdego ſpráwy przed ſobą widzimy/
18:
Kto s tyłu pálcem tám kiwa nie wiemy.
19:
¶ Kto chce nie zmylić w poććiwośći kroku/
20:
Nie miey páździorká namnieyſzego w oku.
21:
¶ Gdy ſzácuiemy ludzi nie bacżymy/
22:
Co mowią s tyłu o nas ni ſłyſzymy.
23:
¶ Scieramy brudne pátrzącz we źwierciádło/
24:
Lepieyby zetrzeć czo ná cnocie zbládło.
25:
¶ Iákoby przybił potkowy ná grudzye/
26:
Bychmy pomnieli ná tho żechmy ludzye.
27:
¶ Piſmo powiáda iż cżłowiek vpſtrzony/
28:
Ieſt kwiatek co ma być w gnoy zárzucony.
29:
¶ Pawik gdy ogon roſtocży vbogi/
30:
Wnet mu myſl zginie gdy poźdrzy ná nogi.
31:
¶ Chłop nabuynieyſzy gdyby práwie doznał/
32:
Czo ieſt/ cżym ma być/ pewnieby ſie iednał.
33:
¶ Wino po ſmáku poznáć y potráwę/
34:
Tákże s poſtáwy káżdą buyną ſpráwę.
35:
¶ Zadna ták bárzo miłość nie ieſt płocha/
36:
Iedno kto názbyt ſam ſie w ſobie kocha.
37:
¶ W thym bywa trudno náydowáć przyſády/
38:
Kto z inych zbiera nadobne przykłády.
39:
¶Kto ſie ſwym zdániem przed inemi zdobi/
40:
Ieſt iáko pſtry kur/ á zákryty w krobi.

strona: 219v

APOPHTEGMATA
1:
❡Ták ſie nam więcz zda gdy ſpráwy gániemy/
2:
Iż wſzyſcy rzeką lepiey tho vmiemy.
3:
¶ Co o nas mowią gdybychmy ſłyſzeli/
4:
Niedobry wiecżor cżáſembychmy mieli.
5:
❡Wielki tho rozum ktho ſie ſam rozmierzy/
6:
A ſławney cnocie s poććiwoſcią wierzy.
7:
¶ Iuż ſie thy ozdo/ iáko ſie chceſz vpſtrzy/
8:
Naydzyeſz przyſádę/ iedno ocży otrzy.
9:
❡Nie máſz ná ſwiecie żadnego thákiego/
10:
By nie było Ale w wielmożnośći iego.
11:
¶ Tym ſie napiękniey káżdy vbrámuie/
12:
Gdy wſzetecżnego ná ſię nic nie cżuie.
13:
¶ Cudze przypadki łácno nam oſądzić/
14:
Gdy ná ſwe przydzie/ thu muśimy zbłądzić.
15:
❡Wſzytki ſzácowáć káżdy ſie pokuśi/
16:
A ſam omylnie miłowáć ſie muśi.
17:
¶ Wſzyſcy ná ſwiecie then obycżay máią/
18:
Iż ſie im właſne ſpráwy podobáią.
19:
¶ Thákiegobych miał práwie zá mądrego/
20:
By iáko ſiebye ſzácował káżdego.
21:
❡Tho ieſt nawiętſzy rozum ſiebye doznáć/
22:
Pothym powoli inego ſzácowáć.
23:
❡O práwym Sláchectwie.
24:
N
Ie tho ſláchectwo czo herbow náwieſza/
25:
Ieſli czo w cnocie nietrefnie pomieſza.
26:
❡Nie tho ſláchectwo chłubić ſie prádziády/
27:
Więtſza tho nie mieć ná cnocie przyſády.
28:
¶ Sláchectwo ma być iáko Kryſztał cżyſte/
29:
Iáko ſkło piękne ná wſzem przeźrocżyſte.
30:
¶ Tho ſą ſlácheckie napięknieyſze bramy/
31:
Gdy nic ná cnocie przyſády nie mamy.
32:
❡Gdy ktory ſláchćić wichruie ſwym ſtanem/
33:
Możemy mu rzec boday wiſiał Amen.
34:
¶ Pieniądze/ ſkárby/ dobre mienie minie/
35:
Sławá poććiwa thá ná wieki ſłynie.
36:
¶ Pothomek zacny ozdobi ſwe przodki/
37:
Wſzetecżny zelży y rodzone ciotki.
38:
❡Nie doſyć ná thym iż ſie kto wyſtroi/
39:
Gdy cnotę ſpluſka zá dyabłá tho ſtoi.
Mać też


strona: 220

APOPHTEGMATALiſt 220
1:
☞ Mać też Dudaſzek cżubek y pſtroćiny/
2:
A przedſię ſmierdzi thák iáko y iny.
3:
❡By ſie też Wronká napiękniey ſtrzępiłá/
4:
Przedſię ná ſmieciu będzie ſie pyſzniłá.
5:
❡Nie pomoże nic choć w Lábęciem gniaździe/
6:
Cżáſem ná Wioſnę ſzárą gąſkę znaydzye.
7:
☞ To ieſt ſláchectwo gdzie bramy ze cnoty/
8:
A s ſławy ſtrzępki z zacnośći forboty.
9:
❡Tho práwy ſláchćic czo ſtanu ſwoiego/
10:
Vżywa záwżdy ná wſzem poććiwego.
11:
❡To práwy ſláchćic czo poććiwe ocży/
12:
Wzgorę wynośi/ w zyęmię ich nie tłocży.
13:
☞Sláchectwo z Orły wyſoko wylata/
14:
Wſzetecżność s Kobcy tylko Wroble chwata.
15:
❡Wſzetecżny ſláchćić ſpluſkány przewárą/
16:
V kráwcá tráći ſukno ſpołu z miárą.
17:
❡Poććiwy ſláchćic pilno vpátruie/
18:
S cnotą iednánia/ z niecnotą woiuie.
19:
☞ V poććiwego tho ieſt wielkie feſtum/
20:
Mijáć vtile á ſzukáć honeſtum.
21:
❡Prze pożytecżne/ thák ſmákuie ſwiatek/
22:
Mijamy ſławne/ nazacnieyſzy kwiatek.
23:
❡Coż zacnieyſzego iáko ſławá s cnotą/
24:
Toby práwie zwáć Wenecką robotą.
25:
☞ Co ieſt wſzetecżnik choć ſie ſláchtą zowie/
26:
Máſzkárá piękna ná párſzywey głowie.
27:
❡Wſzetecżny ſláchćić co nie pilen cnoty/
28:
Práwy Dzyeſiątnik ieſt s ſzaloney roty.
29:
❡Poććiwy ſláchćić s wſzetecżnemi pány/
30:
Ieſt iáko kwiatek w Pokrzywach Rożány.
31:
☞ Ktoż ſie tytuły á Herby ozdobi?
32:
Ieſli ſwey ſławy s cnotą nie ſpoſobi.
33:
❡Toć ieſt ſláchectwo cnotą ſie ozdobić/
34:
Niecnoty kijem iáko wężá dobić.
35:
❡Nie pomogą nic złotho ni klenoty/
36:
Gdy komu w ſkárbie nie doſtawa cnoty.
37:
❡O wſzetecżnośći á o niedbáłośći.
38:
C
O ſproſnieyſzego nád żywot wſzetecżny/
39:
Záwżdy zła ſławá záwżdy kłopot wiecżny.
Do wſze=


strona: 220v

APOPHTEGMATA
1:
❡Do wſzetecżnośći gośćiniec vtárty/
2:
Do ſławy trudny á twárdo záwárty.
3:
¶ Wſzetecżny záwżdy podoba ſie ſobye/
4:
Chociay go ze wſząd ſzpetna ſkwárá ſkrobie.
5:
❡Nadroſzſza kupia ſtan cżłowieká złego/
6:
Bo zá márną ſmierć záwżdy cená iego.
7:
¶ Ogyeń gdy wiátr dmie záwżdy ſzyrſzy bywa/
8:
Tákże z zwycżáiu złym złośći przybywa.
9:
❡Pátrz ná káżdy ſtan/ pátrz ná białą głowę/
10:
Gdy swſzetecżnieie wnet odmieni głowę.
11:
¶ Ięzyká ná złe doſtáye wſzethecżney/
12:
Poććiwa ſtrzeże wſtydem ſławy wiecżney.
13:
❡Nie máſz ták zamku s twárdego żelázá/
14:
By przezeń kurwá s kotką nie wylázłá.
15:
¶ Wſzetecżny gdy ſie iuż s ſwą wolą zbráći/
16:
Iuż dobrowolnie ſławę y wſtyd tráći.
17:
❡Iáko wiátr łodzye kołyſze ná wodzye/
18:
Ták ſie też trzęſie wſzytko w złym narodzie.
19:
¶ Bo zły nie może iedno ſzcżęſcia ſwego
20:
Záwżdy vżywáć/ z nieſzcżęſcia cudzego.
21:
❡Koſcioł á zámtus v złych w iedney mierze/
22:
Bo zábłądzili s cnotą we złey wierze.
23:
¶ Máło nie lepiey ſłużyć tyránnowi/
24:
Niż ſwowolnemu złemu vmyſłowi.
25:
❡Swowolny vmyſł ná co nie przywiedzie/
26:
Y zdrowie káźi/ y guzu dowiedzye.
27:
¶ Obżárſtwo opilſtwo y wſzytko łotroſtwo/
28:
To iuż v ſwowolnych wſzędy tego mnoſtwo.
29:
❡Iáko w ſzpiżárni myſzy záwżdy wiele/
30:
Ták wſzytkich zbytkow przy ſwowolnym ciele.
31:
¶ Przedſię wſzetecżny podoba ſie ſobie/
32:
Chociay go ze wſząd ſzpetna ſławá ſkrobie.
33:
❡Ieſli wſzetecżny tych co thám ſą w niebie/
34:
Niechce ſie wſtydáć/ miałby ſie ſtrzedz ſiebie.
35:
☞ Beſpiecżnie káżdy po ſwiáthu wędruie.
36:
Kto ſobie cnotą gośćiniec toruie.
37:
❡Piękny tho wárſtát kto thák ná nim kuie/
38:
Iż tho co ſzkodzi w ſobye vpátruie.
39:
☞ Wſzetecżny záwżdy chociay czo zle chwali/
40:
Choć widzi że go zewſząd zły ſwąd pali.
By nic


strona: 221

APOPHTEGMATALiſt 221.
1:
☞ By nic gorſzego złemu iedno ſławá/
2:
Bo káżda ſmierdzi niepoććiwa ſpráwá.
3:
❡Duſzá w złym ciele co ſie złoſcią ieży.
4:
Ieſt iáko piękny więzień w ſproſney wieży.
5:
❡Vmyſł ſláchetny iáko Orzeł wzgorę/
6:
Przebija wzrokiem y wſzetecżną chmurę.
7:
❡Zwirzętá ſrogie ſą w ſwych złoſciach dziwne/
8:
Ale zły cżłowiek nád wſzytki ſprzećiwne.
9:
☞ Nie bacży nic zły iż go złe nie minie/
10:
Iż może zginąć ze wſzytkim w godzinie.
11:
❡O poććiwey pracy á o prożnowániu.
12:
C
O ieſt niedbálec nikcżemny ná ſwiecie/
13:
Iáko wieprz w chlewie ták ſwoy żywot gniecie.
14:
☞ Wilk powiedáią iż nie tyie leżąc/
15:
Y chłop leniwy chodzi ſie náieżąc.
16:
❡Pátrzay ná mrowki pátrzay y ná pcżołki/
17:
Y Myſzy ſiedząc nie gonią Puſtołki.
18:
❡Roſtropna pracá przy poććiwey ſławie/
19:
Ieſt iáko przyſmák przy wdzięcżney potráwie.
20:
❡Pan Bog káżdemu ſporzyć obiecuie.
21:
Kto ſie poććiwie ſwą pracą ſpráwuie.
22:
¶ Cżłowiek niedbáły iáko kolnierz długi/
23:
Co dármo wiśi ná grzbiecie v ſługi.
24:
¶ Koniá Káwáller im nacżęſciey bodzye/
25:
Nalepſzy bywa ku káżdey przygodzie.
26:
¶ Y co ieſt cżłowiek gdy ćwicżenia nie ma/
27:
Káżdey poććiwey rzecży przepomina.
28:
☞ S poććiwey pracey ſławá y ſkarb roſcie.
29:
A to ſą wierz mi obá wdzięcżni goſcie.
30:
❡Widzimy wſzytki przełożone ſwiátá/
31:
Oná ich dzielność wdzięcżna im to ſtrátá.
32:
❡Vźrzyſz niedbálcá ná wſzem nikcżemnego/
33:
Iáka poććiwość wielmożnośći iego.
34:
❡Náturá náſzá ieſt goła tablicá/
35:
Co ná niey piſzą to nośi nędznicá.
36:
¶ Nie ozdobiſzli nátury ćwicżeniem/
37:
Pewnieć zoſtánie s cielęcem bacżeniem.
38:
❡Philozophowie wárſtátow nie mieli/
39:
Przedſię w bogáctwiech y w ſławie ſłynęli.
PpRoſtro=


strona: 221v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Roſtropny cżłowiek bez wielkiey trudnośći/
2:
Może ſwych wiekow vżyć w poććiwośći.
3:
❡Dármo leżący iáko Kiernoz tyie/
4:
Tylko brzuch nátka á dolewa ſzyie.
5:
❡Coż zá pożytek chłopá niedbáłego/
6:
Iákoby Wołu chował leniwego.
7:
❡Záwżdy Kſiążętá y wieldzy Krolowie/
8:
Prze zacne ſpráwy bywáli pánowie.
9:
❡Sławá poććiwa ktora ſpiewa wſzędzie/
10:
Zá máłą pracą káżdy iey nábędzye.
11:
☞ Dármo leżący co ſie s kątem zbráći/
12:
Ten y máiętność y cną ſławę tráći.
13:
¶ Achilles/ Parys/ przyſadź y Hektorá/
14:
S ſwoich ſpraw ſłyną by tu byli wcżorá.
15:
¶ Zá pługiem ſławni ludzie nie chodzili/
16:
Wżdy w ſwych cżuynoſciach ſławy dochodzili.
17:
¶ Coż ma dármoleg co ná piecu dyſzy/
18:
Iedno wſzy we łbie/ pod kolnierzem myſzy.
19:
☞ Iáko ná Ieżu ná niedbálcu wełná/
20:
Zdrowie y mieſzek y ſławá nie ſpełná.
21:
❡Poććiwa praca thá káżdego zdobi/
22:
Y mieſzek ſpełná/ y żytho ma w krobi.
23:
❡Y coż maſz zá zyſk leniwy paduchu/
24:
Guzy ná grzbiecie/ á rącży ná brzuchu.
25:
❡Poććiwa praca nikomu nie ſzkodzi/
26:
Kto ſie tu wiernie s ſwą ſławą obchodzi.
27:
❡Lepiey być dobrym s cnoty
28:
niż s ſtráchu.
29:
W
Iętſzey roſkoſzy ten záwżdy vżywa/
30:
Kto s cnoty dobrym niżli s kijá bywa.
31:
☞ Nie trefna więc tho záwżdy bywa grozá/
32:
W wiecżor ſie kijá bać ráno powrozá.
33:
❡Nie ſmácżne owo więc bywáią ſwiętá/
34:
Siedząc w powrozie á ná nogach pętá.
35:
❡Pięknie káżdemu gdy dobry s ſwey cnoty/
36:
Bywa/ iuż káżde miną go kłopoty.
37:
❡Ten kto z niewoley iuż muśi dobry być/
38:
Iuż ten o ſławę o cnotę niedba nic.
39:
❡Bo dobrzy zli być przeſtawáią s cnoty/
40:
Zli záſię cżáſem s kijowey roboty.

strona: 222

APOPHTEGMATALiſt 222.
1:
☞Y ktoż wygrawa tenli czo ſie boi/
2:
Cży ten co s cnoty w dobroć ſie ſam ſtroi.
3:
❡Snadź ieſzcże gorzey niżby ciągnął kotá.
4:
W kim bywa ſtráchem przymuſzona cnotá.
5:
¶ Nie práwie ſie ten ieſzcże cnotą ſtroi/
6:
Kto ſie vrzędu by był dobrym boi.
7:
❡Ieſli nie chceſz mieć cnoty z odmiennoſcią/
8:
Dochodźże ſławy poććiwą bliſkoſcią.
9:
¶ Then ſie nadobnie vpſtrzy y zbrámuie/
10:
Kto ſie od złośći s ſwey cnoty hámuie.
11:
☞ Niepráwie ieſzcże tám gruntowna ſpráwá/
12:
Dobroć muſzona co ſie boi práwá.
13:
❡Snádnie rozeznáć s cżyrwonym modrego
14:
Snadź ieſzcże ſnádniey złego á dobrego.
15:
¶ Tá dobroć pięknie káżdego pokrywa/
16:
Ktora przy cnocie s przyrodzenia bywa.
17:
❡Kto dobrze cżyni komu niedobremu/
18:
Iáko potkowy przybił mu ku złemu.
19:
¶ Dobrego y ſwiát y Bog záwżdy bacży/
20:
Iego miłość zły ze złemi być racży.
21:
☞Niedobrego znáć y źimie y lecie/
22:
Bo záwżdy by kot w grzebiach ſie vplecie.
23:
❡Dobry nie może być tylko ſam ſobie/
24:
Bo ſie przygodzi drugiemu y tobie.
25:
¶ Dobremu záwżdy ná brzuchu guz roſcie/
26:
Zły záwżdy ná grzbiet ma dębowe goſcie.
27:
❡Zacnego ſzátá pięknie przyodziewa/
28:
Lecż ieſzcże piękniey gdy w nim cnotá bywa.
29:
¶ Y coż po ſkárbiech po perłach po złocie/
30:
Kiedy przyſádá á zły bránt ná cnocie.
31:
☞ To máłe ſłowo zły wiele zákrywa/
32:
Bo tám iuż dobry y w iármárk niebywa.
33:
❡Zaż to nie pięknie kogo dobrym zową.
34:
Nápoły w niebie z nogámi y z głową.
35:
¶ Ná złego práwá záwżdy wyſtáwiano/
36:
Dobrego ſędzyem nád nim obierano.
37:
❡Izaż nie lepiey poććiwie ſie rządzić/
38:
Niżli ſie dáć bić álbo przykro ſądzić.
39:
❡Rzecżpoſpolita á práwá.
Pp ijZá ſtá=


strona: 222v

APOPHTEGMATA
1:
Z
A ſtárych wiekow był ná wielkiey piecży/
2:
Ten czo wiernie ſtrzegł Poſpoliteyrzecży.
3:
☞ Pater patriæ nadobnie go zwano/
4:
Kogo ná ſpolnych ſpráwách wiernym znano.
5:
❡Ale dziś ſzpetnie then Pater patriæ/
6:
Pániey priwacie kwoli ocży krije.
7:
❡Zacna tho páni iſcie po thy látá/
8:
S pánną niecnotą wielmożna priwatá.
9:
¶ Ná máłey piecży dziś Rzecżpoſpolita/
10:
O ſwoiey właſney iuż ſie káżdy pyta.
11:
❡Kiedy publiká ſtroną ſobie chodzi/
12:
Priwatá ná nię by kot ná myſz godzi.
13:
☞ Zacni pánowie by ſie obacżyli/
14:
Snadź ná publikę lepyeyby bacżyli.
15:
❡Rzecżpoſpolita tha ieſt práwa mátká/
16:
A prze złe ſyny zginie do oſtátká.
17:
¶ Przodkowie náſzy ktorzy cnotę ználi/
18:
Dla ſpolney rzecży y gárdłá dawáli.
19:
❡Rzecżpoſpolita bárzo dziś sſtániáłá/
20:
Co ſie priwatá niſko iey kłániáłá.
21:
¶ Dziś iuż priwatá rowno s pány chodzi/
22:
Nędzna publiká z dáleká k nim godzi.
23:
☞ Święte łákomſtwo ieſt to dziwne zyele/
24:
Dla kęs cżeſnego tráći wiecżnie wiele.
25:
❡Docżeſni ſtroże iż ſie nie wſtydáią/
26:
Co wiecżną wolność w niewolą przedáią.
27:
¶ Ano wſtyd wielki kto iednego zdrádzi/
28:
Iákoż tu nie wſtyd kto o wſzytkich rádzi.
29:
❡Lamią ſie práwá vſtáwy pádáią/
30:
Strożowie ptakow ſobie náganiáią.
31:
¶ Ach miły Boże iákaż to rzecż ſroga/
32:
Iż thak vpada publiká vboga.
33:
☞ Coż miły ſtrożu thym pomożeſz ſobie/
34:
Dla kęs pożytku zła ſławá cie ſkrobie.
35:
❡Rzecżpoſpolita nigdy więtſzey ſzkody/
36:
Nie miewa/ iedno s ſwych ſtrożow niezgody.
37:
¶ Kto ſobie wſpomni ná oycżyznę miłą/
38:
A nie ſtrzeże iey/ mogłby go zwáć wiłą.
39:
❡Szpetny tho hándel prze máły pożytek/
40:
Niſzcżyć oycżyznę potym dom ſwoy wſzytek.
Poććiwy


strona: 223

APOPHTEGMATALiſt 223.
1:
❡Poććiwy cżłowiek co ſie s cnotą bráći/
2:
Rádſzey ſwe właſne niżli wſzytkich tráći.
3:
¶ Poććiwy cżłowiek co s cnotą ſlub bierze/
4:
Więcey ſpolnego niżli ſwego ſtrzeże.
5:
¶ Nie pilny ſławy ten ná ſwoim páſie.
6:
By miáło ſpolne zginąć w krotkim cżáſie.
7:
❡Y gdzieſz ſie oni tych cżáſow podzieli/
8:
Co dla ſpolnych ſpraw ſwych zá nic nie mieli.
9:
¶ Nic ſie nie wſtyda náſzá zła náturá/
10:
Dla kęs pożytku z lekkośći kápturá.
11:
¶ Ach moiá miła zrániona pátria/
12:
Toć cie lewitá y pan s kſiędzem mija.
13:
❡Sámáritaná nie ſłycháć dziś nigdy/
14:
Coby nędzniká rátował od krzywdy.
15:
¶ Wſzyſcy dziś ſobie ná ſwe ſkrzydłá galą/
16:
A choć wſzytko zle przedſię ſobie chwalą.
17:
¶ To piękny kolet w poſpolitey rzecży/
18:
Cnotę á ſławę záwżdy mieć ná piecży.
19:
❡Sumnienie á przyrodzenie.
20:
R
Ozne to ſobie iſcie dwie ſąſiedzye/
21:
Gdzie ſie ſumnienie s przyrodzeniem zyedzye.
22:
❡Sumnienie záwżdy tám rádzi gdzie cnotá/
23:
Przyrodzenie z nim záwżdy ciągnie kotá.
24:
¶ Sumnienie gryzye gdy ná cnocie brudno/
25:
A s przyrodzeniem by ze źrzebcem trudno.
26:
¶ Bárzo w ſumnieniu w ten cżás ſpráwá płocha/
27:
Gdy przyrodzenie w roſkoſzach ſie kocha.
28:
❡Sumnienie ieſth kryg twárdy ná ſwą wolą/
29:
Bo przyrodzeniu záwżdy ſzydłá golą.
30:
❡Gdyby ſumnienie nie wſciągáło z gołá/
31:
Przyrodzenieby roſpuśćiło kołá.
32:
☞ Naſroſzſzy to dwá z miotłą bákáłarze/
33:
Kogo ſumnienie s ſwiętą cnotą karze.
34:
❡Sumnienie ieſt ſtroż pilny poććiwośći/
35:
Swawola záwżdy dowiedzie lekkośći.
36:
☞ Słáboby záwżdy ten ſwey cnocie dufał.
37:
Ktoby ſwey woley s przyrodzeniem ſłuchał.
38:
¶ Kto ma ſumnienie záwżdy ná bácżnośći/
39:
Tám głádka głowá cnocie iey miłośći.
Pp iijSumnie=


strona: 223v

APOPHTEGMATA
1:
❡Sumnienie práwie ieſt to woyt od Bogá/
2:
Aby powſciągał kiedy wełbie trwogá.
3:
¶ Przyrodzenie ieſt ſwowolnemu mátká/
4:
Sumnienie ſrogi złośćiwemu tátká.
5:
¶ Przyrodzenie ieſth iáko gil ná wſparze/
6:
Kiedy ſumnienie ſwowolnego karze.
7:
❡Iáko miſtrz z miotłą ták ſumnienie ſtoi/
8:
Nád przyrodzeniem gdy ſie cnoty boi.
9:
¶ Rodzona ciotká roſkoſz przyrodzeniu/
10:
Pomierny żywot właſny ſtriy ſumnieniu.
11:
¶ Właſny podiezdek ieſt ſumnienie duſze/
12:
Swawola záwżdy ná frezie ſie kłuſze.
13:
❡Nie może być ſzpieg więtſzy ná ſwą wolą/
14:
Iáko ſumnienie gdy iey ſzydłá golą.
15:
¶ Iáko mol ſzátę ták ſumnienie gryzie
16:
Swą wolą/ gdy iuż roſpuśći ſwe bryże.
17:
¶ Sumnienie ieſt ſtroż poććiwośći ſławy/
18:
Swawola záſię ieſt ná to kát práwy.
19:
❡Kogoż ſwawola kiedy ozdobiłá/
20:
Káżdy z iey ſpráwy chodzi iáko wiłá.
21:
¶ Swawola záwżdy przyrodzenia złego/
22:
Ieſt práwy ochmiſtrz wielmożnośći iego.
23:
¶ Práwy ieſt Rotmiſtrz nád ſzaloną rotą/
24:
Kto przyrodzenia nie hámuie cnotą.
25:
❡Złe przyrodzenie ieſt iáko Wilk w leſie/
26:
Gdzie czo vłápi do ſwey woley nieſie.
27:
¶ Gdzie przyrodzenie hámowánia z gołá
28:
Nie ma/ woz ſtłucże y połamie kołá.
29:
¶ Swowolny źrzebiec wolne przyrodzenie/
30:
Gdzie go nie wſciąga cnotá á ćwicżenie.
31:
❡Vkáż co kiedy poććiwego było/
32:
Gdzie przyrodzenie kołá roſpuśćiło.
33:
¶ Gdy hámowaná ſwawola nie będzie/
34:
Iuż iey niecnotá ná trzy głoſy gędzie.
35:
¶ Wielki to fortel ná złe przyrodzenie/
36:
Dáć mu zá miſtrzá poććiwe ſumnienie.
37:
❡Przyrodzenie złe kiedy po ſwey woli
38:
Buia/ iuż cnotá by w ſrogiey niewoli.
39:
¶ Gdy przyrodzenie powſciągano będzie/
40:
Poććiwą cnotą/ iuż nie co chce gędzie.
Zazdrość


strona: 224

APOPHTEGMATALiſt 224.
1:
❡Zazdrość á życżliwość.
2:
Z
Ycżliwość zazdrość rozne to ſą ciotki/
3:
Drapią ſie záwżdy iáko Márc á kotki.
4:
☞ Zycżliwość ſwięta tá wiernie káżdemu/
5:
Zazdrośćby rádá wydárłá y ſwemu.
6:
¶ Ia nie rozumiem co ma potym zazdrość/
7:
Bez ſwych pożytkow cźynić káżdemu złość.
8:
Zazdrość w nieſzcżęſciu nie bywa ozdobna/
9:
Gdzie ſzcżęſcie widzi/ páni to oſobna.
10:
¶ Nie zaźrzy ſkocżek nic chromemu ſzcżudłá/
11:
Ani bogáty vbogiemu pudłá.
12:
☞ Nie zaźrzy ſtroyny żebrakowi płátow/
13:
Ani iedynak drugiemu trzech brátow.
14:
¶ Nie zaźrzą chytrzy gdy głupiego widzą/
15:
Snadź ieſzcże rychley z niego ſie náſzydzą.
16:
❡Nie zaźrzy złotnik kowalowi młotá/
17:
Ni temu ſuchy co zmokł ciągnąc kotá.
18:
¶ Nie zaźrzy iezdny kiedy mija drabá/
19:
Ni głátka dziewká gdy ſie zgárbi bábá.
20:
☞ Owa cożkolwiek ná ſwiecie ieſt złego/
21:
Tu ſwięta zazdrość nie ma nic do tego.
22:
❡Pátrz gdy fortunny iáko pawik krocży/
23:
Rádáby zazdrość wydárłá mu ocży.
24:
❡Poććiwy cżłowiek vżycża y ſwego/
25:
Bezecna zazdrość zdárłáby s cudzego.
26:
¶ Wiele przyiacioł ma co w ſzcżęſciu pływa/
27:
Pátrzże w nieſzcżęſciu iáko ich vbywa.
28:
☞ Zazdrość nie może iedno s fortunnym być.
29:
A ten mu zaźrzy co ma odártą rzyć.
30:
¶ Zazdrość z łotroſtwem coż ſpolnego máią/
31:
Bo w iey ſzcżęſliwi ſzkole nie bywáią.
32:
❡Cżego ſzcżęſliwy ma łotrowi zaźrzeć/
33:
Gdy cnoty máło á w mieſzku nie máſz nic.
34:
¶ Coż zazdrośćiwi s ſwych ſpraw zá zyſk máią/
35:
Nienawiść ćirpią á nic nie wygráią.
36:
☞ To napewnieyſzy ná nędzę znák bywa/
37:
Kto cżego zaźrzy pewnie ſam nie miewa.
38:
¶ Dym práwie s kuchniey zazdrośćiwy wſzędzye/
39:
To miewa w zyſku/ gdyż tám ieść nie będzye.
Pp iiijPátrz


strona: 224v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Pátrz iáka zazdrość y złość y niecnotá/
2:
Bez wſzego zyſku vżywáć kłopotá.
3:
¶ Dwie ſobie ſzkodzie zazdrośćiwy dziáła/
4:
Y sfráſuie ſie/ bá y korzyść máła.
5:
❡Zazdrość ieſt dobra gdy złemu dobrego
6:
Zaźrzy my/ á zła/ gdy dobrym dobrego.
7:
¶ W iáſny dzień záwżdy cień zá káżdym chodzi/
8:
A zazdrość w ſzcżęſciu ná káżdego godzi.
9:
☞ Dobremu zaźrzyſz iuż wſzytkim y ſobie/
10:
Bo ſie ten wſzytkim przygodzi y tobie.
11:
¶ Márnie cżás tráćiſz zaźrząc y pożytek/
12:
Rádſzey ſie ſtáray byś był táki wſzytek.
13:
❡Co pięknieyſzego kto życżliwy wſzytkim/
14:
Ze cżcią vżywie tego y s pożytkiem.
15:
¶ Kto ſobie kogo widzi życżliwego/
16:
Záwżdy ſie ſtára o poććiwe iego.
17:
☞ Kto ſobie widzi kogo ſprzećiwnego/
18:
Nie może mu też cżynić nic dobrego.
19:
¶ Iáką ty miárką możeſz temu wierzyć/
20:
Námierzyſz komu/ tákżeć będą mierzyć.
21:
❡Odnośi káżdy w tym wielkie klenoty/
22:
Kto ſie káżdemu podoba ze cnoty.
23:
¶ Trudno ten ma być w ſpołecżney miłośći/
24:
Wſzem nieżycżliwy á pełen zazdrośći/
25:
☞Wſzytkim życżliwy tym ozdobion bywa/
26:
Ze wſzech też ſławę y pożytek miewa.
27:
❡O práwiech z wolnoſcią.
28:
P
Iękna ná ſwiecie to náſtáłá ſpráwá/
29:
Gdy przełożeni vſtáwiáli práwá.
30:
☞ Acż máło práwá potrzebá dobremu/
31:
Lecż mu go trzebá by ſie bronił złemu.
32:
❡To ſwięte práwo á nigdy nie błądzi/
33:
Co cżyie właſne káżdemu przyſądzi.
34:
❡Iuż ſtáry zwycżay ſpráwiedliwy ſwięty/
35:
Dziś w náſzych práwiech poſzedł ná wykręty.
36:
¶ S páięcżyny ſieć ktorą bąk przebije/
37:
Dziś w náſze práwá muſzká ſie vwije.
38:
☞ Rzecż to ieſt ſroga iáwnie w tym ták błądzić/
39:
Rzecż ſpráwiedliwą widząc zle ią ſądzić.
Swięte


strona: 225

APOPHTEGMATALiſt 225.
1:
☞ Swięte to cżáſy w ony látá były/
2:
Gdy s cnoty nie s praw ludzie ſie ſądzili.
3:
❡Dziś nagorſza rzecż kiedy s práwá bywa/
4:
Ták powiádáią káżda ſpráwiedliwa.
5:
¶ O nędzneſz náſze tho ſpráwiedliwośći/
6:
Co wedle ludzkiey bywáią chćiwośći.
7:
¶ Niech iáko kokoſz niewinny krokorze/
8:
Wſzytko winnego złota ſzwáycá ſporze.
9:
❡To ſpráwiedliwość á ta cnotá bywa/
10:
Kiedy w oſobach roznośći nie bywa.
11:
¶ Nie tylko krzywdę Bog co niechce zbłądzić/
12:
Lecż ſpráwiedliwość káżdą chce poſądzić.
13:
¶ Iákoż ſie nie maſz lękáć miły brácie/
14:
Gdy Bog twą krzywdę tám záwżdy wie ná cie.
15:
☞ Ná żadną ſwiecką nie nárzeka chćiwość/
16:
Pan Bog iáko thu ná nieſpráwiedliwość.
17:
❡Iáwnie zli ludzie s tego triumphuią/
18:
Gdy ſpráwiedliwość ſwiętą wyniczuią.
19:
¶ Kocha ſie káżdy by nawinnieyſzy był/
20:
By kurká sſtrzelił/ gdy cżego práwem zbył.
21:
¶ O nędzna ſpráwo á ſproſna vſtáwo/
22:
Co krzywdę zowieſz iż to ſwięte práwo.
23:
❡Poććiwy w ſławie ſwey nie może zbłądzić/
24:
Co káżdemu praw á nie da ſie ſądzić.
25:
¶ Nie práwie w dobrey tám poććiwość toni/
26:
Kto zna iże krzyw á práwem ſie broni.
27:
¶ Tego Bog znácżnie y broni y żywi/
28:
Kto ſie káżdemu ſam vſpráwiedliwi.
29:
☞ Cnotliwym cnotá ieſt daná zá práwá/
30:
Ná niecnotliwe ná ratuſzu ſpráwá.
31:
❡Y coż ná ſwiecie ieſt niepoććiwſzego/
32:
Kto iáwnie winien práwem wyniść s tego.
33:
¶ Cnotliwy s cnoty ma káżdemu praw być/
34:
Bo złemu diabeł pewnie w piekle da w rzyć.
35:
¶ Káżda moc z niebá bywa z niebá daná/
36:
By ſpráwiedliwość ſwięta byłá znaná.
37:
❡Pan niewinney krwie z ręku ſwiátá tego/
38:
Chce záwżdy pátrzyć tu przełożonego.
39:
¶ Gdy ná niebieſkye thám ſtániemy ſpráwy/
40:
Nie wymowi ſie iſcie thám Woyt práwy.
Poććiwie


strona: 225v

APOPHTEGMATA
1:
❡Poććiwieby ſie nam tu trzebá rządzić/
2:
Niechcemyli ſie potym s Pánem ſądzić.
3:
¶ Wy przełożeni drżycie ſwiátá tego/
4:
Słyſząc dekretá ſrogie Páná ſwego.
5:
¶ Rádzę by mądrze golił dobrze mierzył.
6:
Komu ſie Pan Bog ſwych owiecżek zwierzył.
7:
❡Wierz mi iż nie tho koniec złemu ſpráwi/
8:
Ktho niecnot broni piſánemi práwy.
9:
¶ Bądź praw káżdemu możeſzli ze cnoty/
10:
Siłá tym prożney możeſz vydź roboty.
11:
¶ Kto ſam s ſiebie praw głádſza ná nim wełná.
12:
Bo miłość ſławá y mieſzek náſz ſpełná.
13:
❡Kto ludzyom nie praw áż go mroz przyráźi/
14:
Then ſobye zdrowie y dobrą myſl káźi.
15:
¶ Zaż tho nie pyękniey kiedy s cnothy káżdy/
16:
Niżli s kłopotem káżdemu praw záwżdy.
17:
¶ Nie razechmy ſie tego náſłucháli/
18:
Co mowią dyabli mi tho práwo dáli.
19:
❡O przełożonych z mnieyſzymi ſtany.
20:
W
Laſnieby mogł zwáć oyczem ſwiátá thego/
21:
Káżdego z Bogá thu przełożonego.
22:
❡Miałby być właſnie iáko Anyoł Boży/
23:
Kogo tu pan Bog ná ſwiecie przełoży.
24:
¶ Piſmo ziemſkiemi pány zowie Bogi/
25:
Lecż ná tych bogoch znaydzie cżáſem rogi.
26:
¶ Ma być podobien ku Bogu bliſkoſcią/
27:
Bog ziemſki/ cnotą á ſpráwiedliwoſcią.
28:
❡Ludzie ná ſwiecie by pcżoły ſie broią/
29:
Bęcżą kąſáiącz gdy ſie kogo boią.
30:
¶ Kto wſzytkim ſtráſzen wſzytkich ſie bać muśi/
31:
Bo ſie więcz krzywdá o nierowne kuśi.
32:
¶ Krolowie ziemſcy co ſwiátem władáli/
33:
S ſpráwiedliwośći ſławy doſtawáli.
34:
❡Z miłośći ludzie kiedy páná ſwego/
35:
Miłuią/ nie máſz im też nic trudnego.
36:
¶ Miłość poddánych toć ſą twárde zamki/
37:
Tyránnom záwżdy tłukły ſie by ſklanki.
38:
¶ Piękna to miłość ktora z łáſki bywa/
39:
Omylna w ocży s thyłu pálcem kiwa.
Słup


strona: 226

APOPHTEGMATALiſt 226.
1:
☞ Słup Mármorowy ſą ſrogiego ſprawy/
2:
Z wirzchu ſie błyſzcży á we wnątrz chropáwy.
3:
❡Są tyránnowie cżyrwone iábłuſzká/
4:
Z wirzchu nadobne we wnątrz leśna gruſzká.
5:
¶ Coż tyránnowie też wżdy zá zyſk máią/
6:
Iż im dutkuiąc s tyłu wſzyſcy łáią.
7:
Więtſzey ieſt władzey łáſká niż moc záwżdy/
8:
Boby z miłośći y gárdło dał káżdy.
9:
¶ Kiedy pan ſtráchem ſwe poddáne rządzi/
10:
Do dobrey ſpráwy iuż káżdy zábłądzi.
11:
☞ Gdy pan poddáne łáſkáwie ſpráwuie/
12:
Cżym ſie przyſłużáć káżdy vpátruie.
13:
❡Iáko przyſługá kiedy poniewoli/
14:
Może być dobra/ áno ſerce boli.
15:
¶ Wielka to ieſt rzecż pan w ſpráwiedliwośći/
16:
Tá złym ſtrách cżyni/ dobrym ſerce rośći.
17:
❡Dąb bez żołędziu gdy ſtoi niemáły/
18:
Práwy pan ziemſki w ſwych ſpráwach niedbały.
19:
¶ Stárzy tho zamki twárdemi więc zwali/
20:
Gdzie pány w ſpráwach cnotliwych widáli.
21:
❡Twárdemi mury tho więc záwżdy zwano/
22:
Gdzye práwá ludzyoḿ ſtátecżnie dzierżano.
23:
☞ Ludzką wdzięcżnoſcią wnet káżdy pan ſłynie/
24:
Bo gdy w niewoli wſzytkim ſerce zginie.
25:
❡Fortunę trudno kto ma vwinowáć/
26:
Ten winien kto iey nie vmie ſpráwowáć.
27:
¶ Káráć złośćiwe wielkie dobrodzyeyſtwo/
28:
Drápáć niewinne ſtoi zá złodzyeyſtwo.
29:
❡Ná cienkiey nići thám ſławá y cnotá/
30:
Gdy z niewinnemi możny ciągnie kotá.
31:
¶ W łáſcze á w zgodzie máłe vraſtáły/
32:
Páńſtwá/ w niezgodzye wielkie vpadáły.
33:
☞ Pan nie bogáctwem więcey ſławą ſłynie/
34:
Bo tá z nim záwżdy/ to mu s cżáſem zginie.
35:
❡Ieſli z bogáctwá mamy kogo ſławić/
36:
Możeć tho y ſzwiec ſnádnie ſobie ſpráwić.
37:
¶ Tho piękna ſławá kto ią s cnoty znaydzye/
38:
Z inąd nábyta rowno s ſłońcem zaydzie.
39:
❡Przełożonemu wielki klenot ſławá/
40:
Tey mu nikt nie da iedno piękna ſpráwá.
Kto chce


strona: 226v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Kto chce dochodzić ſławy s poććiwoſcią/
2:
Miey ſpráwiedliwość doydzieſz iey bliſkoſcią.
3:
❡Spráwiedliwoſcią tu káżdy ſtan ſłynie/
4:
A gdzie tey nie máſz ſam y s ſławą zginie.
5:

6:
❡O Bogacżu á o mnieyſzym ſtánie.
7:
Y
Coż maſz po tym moy bogacżu miły/
8:
Zeć plewy w gumnie z zgoninámi zgniły.
9:
☞ Coż bogacż naprzod ma iż myſzy worki
10:
Gryzą mu/ á on przedſię ſuſzy wtorki.
11:
❡Coż bogacż wygrał iż ná ſześć mis dáią/
12:
Trzey ręcżnik dzierżą á dwá przedeń kráią.
13:
¶ Izaſz bogacż może s ſześći mis zyeść więcey.
14:
Niż z iedney vboſzſzy ſmácżniey y goręcey.
15:
❡Bogacż więc nie ie áż wſzyſtko gotowo/
16:
Vboſzſzy gdy chce y ſmácżno y zdrowo.
17:
¶ Bogacż więcz nie ie aż nápoły zgnije/
18:
Vboſzſzy ná ſwem ciepło s pieczá tyie.
19:
☞ Więc bogacż nie ie áż ſie vfráſuie/
20:
Vboſzſzy w ten cżás iuż ſpiewa táńcuie.
21:
❡Bogacż s ſługámi káżdy ſie dzień ſądzi/
22:
Vboſzſzy wſzytko w godzinie rozrządzi.
23:
¶ Bogacż nie gdy chce może ieść y doſpáć.
24:
Bo cżáſem w nocy muſzą nań kołátáć.
25:
❡Bogacż nie gdy chce idzye álbo iedzye/
26:
Lecż tám kędy go potrzebá powiedzie.
27:
¶ Owa gdy bogacż w niewoli nápoły/
28:
W ten cżás vboſzſzy roſpuſzcża ſokoły.
29:
☞ Bogacż gdy w kącie workow doſypuie/
30:
Pilnie przez ſzybę drugi vpátruie.
31:
❡Skárby pieniądze párzące tho ziele/
32:
Káżdy ma dla nich nieprzyiacioł wiele.
33:
¶ W ocży więc bogacż ma przyiacioł doſyć/
34:
Poki go będą by im co dał prośić.
35:
❡W ocży bogátym wſzyſcy pochlebuią/
36:
A s tyłu pálcy hic eſt vkázuią.
37:
¶ Zazdrość łákomſtwo á ſnadź wſzytki zbytki/
38:
Około workow zlecą ſie więc wſzytki.
39:
☞ Bogáctwo więcey temu roſkázuie/
40:
Niż on bogáctwu kogo opánuie.
Bogacż


strona: 227

APOPHTEGMATA
Liſt 227.
1:
☞ Bogacż bogáctwá ktory nie vżywa/
2:
Nápoły go z nim pewnie káżdy miewa.
3:
❡Obercuch piękny bogacżowi cnotá/
4:
Poććiwy żywot záwżdy bez kłopotá.
5:
¶ Bogáctwá cnocie máło przyſługuią/
6:
Więcey ſwey woley z roſkoſzą pilnuią.
7:
❡Bogacż wſzetecżny podobien ku świni/
8:
Co z niey tárgáią ná ſzcżotki ſzcżećiny.
9:
¶ Napięknieyſzy ſtan żywotek pomierny/
10:
Przy zacney cnocie á káżdemu wierny.
11:
☞ Bogacż fráſunki gdy nawiętſze miewa/
12:
Pomierny ſtanik w ten cżás záwżdy ſpiewa.
13:
❡Fortunę ſlepo ſtárzy málowáli/
14:
Toż tym dziáłáli co iey łáſkę ználi.
15:
¶ Bogacż by płonká co ſtoi przy drodze/
16:
Wſzyſcy ią ſkubą y kozá ią głodze.
17:
❡Ieſli ná ſwiecie iuż ktora niecnotá/
18:
By mieyſczá nigdziey nie miáłá dla złotá.
19:
¶ Złoto wnet zbłaźni burmiſtrzá y ráycę/
20:
Złoto vcżyni złodzieiá y zdraycę.
21:
☞ Złoto zábije rodzonego brátká/
22:
Zá złoto przeda cżáſem dziewkę mátká.
23:
❡Bogáctwo dobre gdy worek ze cnoty/
24:
A ſkrzynká s ſławy co chowa klenoty.
25:
¶ Złotnik niż kowal przecż bywa bogátſzy/
26:
Bo przy tym bráncie iuż záwżdy glanc głádſzy.
27:
❡Ná bogacżu glánc co ſławy nie miewa/
28:
By pleśń ná winie co po wirzchu pływa.
29:
❡Warchoł á Spokoyny.
30:
P
An idąc w niebo gdy tu wſzytko ſpráwił/
31:
Nawiętſzy klenot pokoy nam zoſtáwił.
32:
☞ Pan ná warchoły márne ſwiátá tego/
33:
Chce záwżdy dobyć ſzárſzuná ſwoiego.
34:
❡Głośno ieſt ná ſwiát ten dekret wywołan/
35:
Kto rozlewa kreẃ chce iego rozlać Pan.
36:
¶ Y radbych wiedział co ma warchoł po tym/
37:
Iż ſwoich cżáſow vżywa s kłopotem.
38:
❡Z máłych w pokoiu wielkie rzecży roſtą/
39:
A warchoł nędze vżywa y s chłoſtą.
QqNá war=


strona: 227v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Ná warchole guz y włoſy nie ſpełná/
2:
A ná ſpokoynym záwżdy głádka wełná.
3:
❡Warchołom záwżdy prętko cżáſy giną/
4:
Wnet záwżdy ná łbie śiwizná z łyśiną.
5:
¶ Kiedy ſpokoyny nabeſpiecżniey ſpiewa/
6:
Warchoł co wſpomni ſwe ſpráwy pozyewa.
7:
❡Pokoy káżdemu przynośi pożytki/
8:
Warchoł y s ſławą wnet roſpędzi wſzytki.
9:
¶To warchołowie nawiętſzy zyſk máią/
10:
Iż ná trzy głoſy we grzbiet im pukáią.
11:
❡Kiedy ſpokoyny beſpiecżnie ſpi ſobie/
12:
W ten cżás ſie warchoł náwięcey w łeb ſkrobie.
13:
¶ Zaż gdy dobry cżás ázaż ſmácżne iedło/
14:
Może kiedy mieć to warcholne bydło.
15:
❡Gdy ſpokoynemu dobry dzień dawáią/
16:
Tu warcholnego do wieże ſzukáią.
17:
¶ Trudno tám ma być beſpiecżna y cnotá/
18:
Kto nie może być nigdy bez kłopotá.
19:
❡Myſl zápleciona nigdy niebeſpiecżna/
20:
Ieſt w warcholnym łbie niewolnicá wiecżna.
21:
¶ Zaſz kto może być iuż w więtſzey niewoli/
22:
Iedno ſwych cżáſow kto nie ma powoli.
23:
❡Warcholny nie ma cżáſu weſołego/
24:
Záwżdy w kłopocie plecie ſie myſl iego.
25:
¶ Cichego wſzyſcy z rádoſcią wołáią/
26:
A przed warchołem wnet drzwi zámykáią.
27:
❡Gdzye wdzyęcżny pokoy á poććiwa zgodá/
28:
Thám nie może być w żadney rzecży ſzkodá.
29:
¶ Zdrowie w pokoiu á dobra myſl roſcie/
30:
A ktorzyſz mogą być wdzięcżnieyſzy goſcie.
31:
❡Warchoł co záwżdy vżywa kłopotá/
32:
Rownie by ciągnął ná káżdy dzień kotá.
33:
¶ Przodkowie náſzy czo rozum miewáli/
34:
Wiecżną roſkoſzą wdzięcżny pokoy zwáli.
35:
❡Pátrz czo zá roſkoſz nieſpokoyny miewa/
36:
Gdy ſpáć álbo ieść wzdycháiąc poziewa.
37:
¶ Gdy ſpokoynego miedzy ſie ſádzáią/
38:
Nieſpokoynego ze drzwi wypycháią.
39:
❡Gdy ſpokoynego zacni náwiedzáią/
40:
Woźny z opráwcą warchołá ſzukáią.
Iákoż


strona: 228

APOPHTEGMATALiſt 228.
1:
❡Iákoż ma warchoł vżyć poććiwośći/
2:
Gdy ze wſząd zły ſłuch o iego miłośći.
3:
¶ Iákoż ma vżyć roſkoſzy poććiwey/
4:
Kogo ſie ſtrzegą by owce párſzywey/
5:
❡O tákich mowić ſnadź y myſlić ſzkodá/
6:
Czo dla warchołu omierzłá im zgodá.
7:
¶ Káżdy niezgodą mogłby dáć we błotho/
8:
Gdyż ſwięta zgodá ſtoi nam zá złotho.
9:
❡Gdy zgodá zacne rozłoży ſwe kramy/
10:
Niecnotá by Szot guzy blizny ſzramy.
11:
❡Záwżdy v zacnych zgodá zacna byłá/
12:
Warchoł ze dzwonki ſkakał iáko wiłá.
13:
❡Pokoy z Walką.
14:
D
Ziwna to ieſt rzecż kiedy ſie dwá zwádzą/
15:
Iuż wſzytkim ſtanom ich burdy záwádzą.
16:
☞ Dziwna to ieſt rzecż kiedy ſie dwá wſcieką/
17:
Głowy niewinne by kápuſtę ſieką.
18:
❡Gdy ſie dwá zwádzą ſwieccy tyránnowie/
19:
Ná ſtronie ſiedzą/ á drugim po głowie.
20:
¶ Iákaſz tho nędzna ſwiecka ſpráwiedliwość/
21:
Lać niewinną kreẃ prze vporną chćiwość.
22:
❡Iákaſz ſie więc to ſroga krzywdá wzbudzi/
23:
Prze dwá vporne drápáć wſzytki ludzi.
24:
¶ Iákoż tho walkę pobożną zwáć máią/
25:
Dla ktorey łzy ſie ludzkie wylewáią.
26:
❡Iednego walká zniſzcży thák y z domem/
27:
A drugi s kwitem też iedzye ná chromym.
28:
☞ Dwá ſie zwádziwſzy y ſiedzą ná ſtronie/
29:
A wy niewinni iuż ſiodłaycie konie.
30:
❡Prze dwá nikcżemne ſprzećiwne vpory/
31:
Iuż ſie kreẃ leie iuż ſie trzęſą wory.
32:
¶ Dwá ſie zwádziwſzy zá roſkoſz to máią/
33:
Gdy miáſtá palą zamki przewrácáią.
34:
❡Niewinnych ludzi czo ná then cżás zginie.
35:
Niż dwu vpornych krotofilá minie.
36:
¶ Niewiem co zacni ná ten cżás dziáłáią/
37:
Gdy ſie dwá wádzą iż im dopuſzcżáią.
38:
❡Zażby nie lepiey zacnym tho rozeznáć/
39:
Niż dla dwu ſpornych ma ſie kreẃ rozlewáć.
Qq ijZeznay


strona: 228v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Zeznay tho káżdy prze dwu ſpornych chćiwość/
2:
Kreẃ lać nie winną co zá ſpráwiedliwość.
3:
❡Gdyby ná woynie dárł ieden drugiego/
4:
Lecż báráná drą wſzędy niewinnego.
5:
¶Dwá ſporni wilcy o ſię ſie nie kuſzą/
6:
Owiecżki nędzne ty wełnę dáć muſzą.
7:
❡O miły wdzyęcżny niebieſki pokoiu/
8:
Thoż thy nie myſliſz nigdy nic o boiu.
9:
¶ W pokoiu ludzie práwie ożywiáią/
10:
Bogáctwá ſkárby z nim ſie rozmnażáią.
11:
☞ Walká bogáctwá walká ſkárby niſzcży/
12:
Vporny ſkacże á niewinny piſzcży.
13:
❡Lecż gdy inácżey iuż więc nie może być/
14:
Kto walkę zácżnie miałby ſie rozmyſlić.
15:
¶ Kto chce vżywáć ſprzećiwniká ſwego/
16:
Vważay ſpráwy y wſzytkę moc iego.
17:
❡Walká vporna á nieſpráwiedliwa/
18:
Nigdy fortunna ni dobra nie bywa.
19:
¶ Kazał Pan przedáć ſuknią á miecż kupić/
20:
Oycżyzny miłey nie dáć ſobie łupić.
21:
☞ Rozumu więcey niżli mocy trzebá/
22:
Z nieprzyiacielem/ przytym łáſki z niebá.
23:
❡Stárzy Hetmáni co przed tym bywáli/
24:
Więcey niż mocy figlow vżywáli.
25:
¶ Walecżnikowi należy nawięcey/
26:
Wiedzieć co ſtroná cżyni co naprędzey.
27:
❡Ná ſprawcach wſzytká moc walki należy/
28:
Bo gdzie tych nie máſz wſzytko ſie wſpák ieży.
29:
¶ Lecżbych ia rádził gdyby to mogło być/
30:
W pokoiu wſzytko rozumem rozeprzeć.
31:
❡To ieſt namędrſzy czo ieſzcże w pokoiu/
32:
Rozmyſla co ma przypáść w przyſzłym boiu.
33:
¶ Káżda rzecż ktora bez rozmyſłu bywa/
34:
Nietrefny koniec záwżdy rádá miewa.
35:
❡Mędrcy ſie długo każą więc rozmyſláć/
36:
A rozmyſliwſzy długo nie odwłacżáć.
37:
¶ Sroſzſzy ieleni huf gdy ie Lew wiedzie/
38:
Niżli Lwow gdy Ielonek naprzod iedzie.
39:
❡Walecżnikowi wſzytko ná cżuynośći
40:
Zależy/ á ná ludzkiey życżliwośći.
O ſzcżęſciu


strona: 229

APOPHTEGMATALiſt 229.
1:
❡O Szcżęſciu y o nieſzcżęſciu.
2:
S
Zcżęſcie ieſt właſny łáſkáwy dar Boży/
3:
Ná kogo iuż on ſwe kroleſtwo włoży.
4:
☞ Ci co bywáli záwżdy z mądrą głową/
5:
Błogoſłáwieńſtwo Páńſkie ſzcżęſciem zową.
6:
❡Acż ſie y złemu pofortuni cżáſem/
7:
Przedſię zły tego vżywie z złym kwáſem.
8:
¶ Ieſzcżeć nieſzcżęſny nie to práwie bywa/
9:
Kto ſwych fráſunkow do cżáſu vżywa.
10:
¶ To ieſt nieſzcżęſny co ſławę vtráći/
11:
S pánią niecnotą práwie ſie pobráći.
12:
❡Nie toć ieſt ſzcżęſny co ſiedzi we złocie/
13:
Poleruie ſie cnotá przy kłopocie.
14:
☞ Ten ieſt v ſzcżęſcia towárzyſzem w rocie/
15:
Kto złoto może mieć záwżdy przy cnocie.
16:
❡Ten ſzcżęſciem záwżdy iáko chce hárcuie/
17:
Kto ſwowolną myſl w ſobie opánuie.
18:
¶ Tákiego ſzcżęſcia vżywa y bydło/
19:
Gdy kto ſwey woley da wolne wędzidło.
20:
¶ To ieſt fortunny moim zdániem káżdy/
21:
Ktory ná rownym dobrey myſli záwżdy.
22:
❡Ieſzcże to nie zyſk kogo pánem zową/
23:
Gdy záwżdy ſiedzi z záſępioną głową.
24:
☞ Nędzne to ſzcżęſcie kto w bogáctwiech pływa/
25:
A wolney myſli nigdy nie vżywa.
26:
❡Gdy ſie nabárziey złotarze kokoſzą/
27:
Tám namniey wſzego vżywa z roſkoſzą.
28:
¶ W pomiernym ſtanie á w myſli beſpiecżney/
29:
Szcżęſcia vżywie y pociechy wiecżney.
30:
¶ Nie toć ieſt ſzcżęſcie w cżym ſie kocha ciáło/
31:
Ieſli ná duſzy co złego przywrzáło.
32:
❡Ten iedno ſobie tu fortunnie żywie/
33:
Kto w wolnym ſtanie tu mieſzka poććiwie.
34:
¶ Kto ſzcżęſcia ſwego dochodzi s trudnoſcią/
35:
Pewnie mu w rychle ſtánie w gárdle koſcią.
36:
Nie toć ieſt ſzcżęſcie w kąciech pełne ſkrzynie/
37:
To ſzcżęſcie cżyiá cnotá ſławnie ſłynie.
38:
❡Nie toć ieſt ſzcżęſcie vſtrzępić ſie złotem/
39:
Gdy duſzá ſiedzi w tym ſzcżęſciu s kłopotem.
Qq iijTo ieſt


strona: 229v

APOPHTEGMATA
1:
☞ To ieſt fortunny co złotu pánuie/
2:
A nietrefnego nic ná ſię nie cżuie.
3:
❡To ieſt fortunny gdy dwá ſzepcą ſobie/
4:
Wie że nie o nim/ zła go myſl nie ſkrobie.
5:
¶ To ieſt fortunny co nie miewa krzywdy/
6:
A nikomu iey też nie cżyni nigdy.
7:
¶ Iáko choremu pozłoćiſte łoże/
8:
Tákże też złemu ſzcżęſcie nie pomoże.
9:
❡Fortuná záwżdy ná kole ſie tocży/
10:
A s tym ná zdrádzie s kim napiękniey w ocży.
11:
☞ Fortuná prętko rádá ſie odmieni/
12:
Vźrzyſz go w ſzárzy czo chodził w zieleni.
13:
❡Fortuná páni tho ieſt bárzo dziwna/
14:
Swey woley pilna á cnocie ſprzećiwna.
15:
¶ Nie dufay rádzę nikt práwie Fortunie/
16:
Záwiodſzy cie w lás ni wzwieſz kiedyć dunie.
17:
¶ Niewiem ná ſwiecie by ználazł tákiego/
18:
By w ſzcżęſciu vżył záwżdy wieku ſwego.
19:
❡Káżdemu ſzcżęſcie odmienić ſie muśi.
20:
Gdy ſie nieſzcżęſcie o káżdy ſtan kuśi.
21:
☞ By nie bywáły ná ſwiecie przygody/
22:
Mogłby gi názwáć weſołemi gody.
23:
❡Bo záwżdj ſie ſwiát s cżáſem mieſzáć muśi/
24:
A złe nieſzcżęſcie o wſzytko ſie kuśi.
25:
¶ A ták kto ſie chce zwáć ſzcżęſnym prawdziwie/
26:
Bogá ſie boiąc żyẃ s káżdym cnotliwie.
27:
❡Przypadek przygodny z Nádzieią.
28:
P
Rzypadki záwżdy s trefunku przychodzą/
29:
Ktorzy tu ná nas iáko złodziey godzą.
30:
☞ Przypadek właſnie ieſt zá grzech ſąd boży/
31:
Ktory ſie z náſzey nam przycżyny mnoży.
32:
❡By więc y złoto z ocżu nam płynęło/
33:
Nie wypłáćimy co s cżáſem zginęło.
34:
¶ Właſna nieſzcżęſciu ieſt cżłowiek goſpodá/
35:
Zápiſuie ią s przypadkiem przygodá.
36:
¶ Zaż nie widamy odmiennośći ſwiatá/
37:
Dziś mamy z niego oycá/ iutro kátá.
38:
❡Ták ſie omylnie z námi ſwiát obchodzi/
39:
Ná káżdego ták by kot ná myſz godzi.
Bychmy


strona: 230

APOPHTEGMATALiſt 230.
1:
☞ Bychmy ſie dáli ſwiátu tey obłudzie/
2:
Zwieść/ ſzkodáby nas zwáć iżechmy ludzie.
3:
❡Właſnie ſwiát zową łotrowſka iáſkiniá/
4:
Záwżdy pod námi rije iáko ſwiniá.
5:
¶ Swiát nam ieſt práwie iáko ptáſza ſiatká/
6:
A iáko Sowá ná śikory klatká.
7:
❡Gdy kto ná ſwiecie nábeſpiecżniey chodzi/
8:
Ten iáko dudek ſam w śidło vgodzi.
9:
¶ Iuż wierę ty ſkácż iáko chceſz nieboże/
10:
Zaden przygodzie vſkocżyć nie może.
11:
☞ Gdyż pewnie wiemy iż káżda przygodá/
12:
Przecż ſie fráſowáć/ przypada od Bogá.
13:
❡Mądrzy s pilnoſcią ſtáry zwycżay máią/
14:
Iż przyſzłych przygod záwżdy przeſtrzegáią.
15:
¶ Mądrzy w ſwych rádach pilnie zábiegáią/
16:
Temu co przyść ma/ gdy co złego znáią.
17:
❡Zwadziec iż nigdy w cżás nie rozwadzáią.
18:
Też cżáſem drudzy krzywe pálce máią.
19:
¶ W cżás gdy kto może zábiegay przygodzie/
20:
Máły to rozum co bywa po ſzkodzie.
21:
❡Y to nie głupi co ſam ſobie zgádnie/
22:
Co ma s tym cżynić gdy nań co przypádnie.
23:
❡Radź ſie rozumu potym mądrych ludzi/
24:
Gdy co przykrego ná cię ſzcżęſcie wzbudzi.
25:
¶ Fráſowny káżdy pewnie ma dwie ſzkodzie/
26:
Iednę s fráſunku á drugą w przygodzie.
27:
☞ W fráſowney głowie pewnie dwoiá wádá/
28:
Kłopot/ y trudno ma być dobra rádá.
29:
❡Przecż ſie fráſowáć co iuż s cżáſem zginie/
30:
Trudno to gonić co z wodą vpłynie.
31:
¶ Mędrſzy zda mi ſie co ſie o tho ſtára/
32:
Co ſie ſkáźiło iáko nápráwić ma.
33:
❡Mędrſzy co weſoł cieſząc ſie nádzieią/
34:
Niż owi wſzyſcy co w przygodach mdleią.
35:
¶ Nádzieiá záwżdy ſmutne ſerce cieſzy/
36:
A kto iey dufa káżdego rozſmieſzy.
37:
❡Z nádzieią myſląc bywamy weſeli/
38:
Iż będziemy mieć cżegochmy nie mieli.
39:
¶ Nádzieiá záwżdy dobrze ſercu tuſzy/
40:
Smętny duch ciáło y kośći wyſuſzy.
Qq iiijY o coż


strona: 230v

APOPHTEGMATA
1:
☞ Y o coż ſie tho fráſuieſz nieboże/
2:
Coć ſie z nádzieią záſię wroćić może.
3:
❡Podobien ktemu by miał ciągnąć kotá/
4:
Kto bez potrzebnie vżywa kłopotá.
5:
¶ Piękna to ſpráwá przy poććiwym ciele/
6:
Kto ſobie piątkiem nie cżyni niedzyele.
7:
☞ Przecż ſie fráſuieſz o rzecż niepodobną/
8:
Czyniſz ſie więźniem máiąc myſl ſwobodną.
9:
❡Nadobnie pátrzyć ná wſpaniłe ſerce/
10:
Gdy ſie fráſunkiem ledá ocż nie treſce.
11:
¶ Zginąć nie może nic nikomu wiecżnie/
12:
Gdy ſie nádzieią kto cieſzy beſpiecżnie.
13:
grafika

strona: 231

Liſt 231.
1:
APOPHTEGMATA Krotſze
2:
s przypádłośći cżáſow y rzecży zebráne
kolumna: a
1:
Cnotá z niecnotą.
2:
¶ Gorą záwżdy lata cnotá/
3:
A tho iey wdzyęcżna robotá/
4:
Aby myſl polerowáłá/
5:
A ná dobre w práwowáłá.
6:
Niecnotá.
7:
¶ Niecnotá Wąż iádowity/
8:
Co leży ná drodze zwity/
9:
A gdy łotrowie weſeli/
10:
W ten cżás tám narychley ſtrzeli.
11:
Cnotá w niewoli.
12:
¶ Weyże iáko cnotá wdzięcżna/
13:
Ktorey záwżdy ſławá wiecżna/
14:
Lákomſtwu w niewoli ſłuży/
15:
A niecnotá przed nią płuży.
16:
Niecnotá ná ſwobodzie.
17:
¶ Pátrz iáko tá dropia kśini/
18:
Chodzi by Paw miedzy ſwemi/
19:
Skrzydłá ogon roſtocżyłá/
20:
Niecnotá co ie zbłaźniłá.
21:
Prawdá z nieprawdą.
22:
☞ Prawdá to wielka krolowa/
23:
Kto ią w pocćiwośći chowa/
24:
Tá pyęknie zdobi káżdego/
25:
Choć y ſtanu podleyſzego.
26:
Nieprawdá.
27:
¶ Nadobny tho zwycżay máią/
28:
Polacy/ iż ſie pláſkáią/
29:
Po gębie/ cżáſem ſie zwádzą/
30:
Kiedy komu łżá zádádzą.
31:
☞ Siedḿ cnot przed=
32:
nieyſzych.
33:
Spráwiedliwość.
34:
¶ Kto ná ſwiecie ſpráwiedliwie/
35:
A ktemu poććiwie żywie/
36:
To práwy Száfir we złocie/
37:
A máło wie o kłopocie.
38:
Krzywdá.
39:
¶ Krzywdá á nieſpráwiedliwość/
40:
Záwżdy muſzą poſpołu rość/
41:
Ale kto ſie z nimi bráći/
42:
Sławę y poććiwość tráći.
43:
Miłoſierdzye s ſrogoſcią.
44:
¶ Poććiwy gdy dobrá ſwego/
45:
Tu od Bogá nádánego/
46:
Z miłoſierdziem go vżywa/
47:
Temu go záwżdy przybywa.
kolumna: b
1:
Srogość.
2:
¶ Kto w ſrogośći ludzi łupi/
3:
Bárzo tráći ná tey kupi/
4:
Bo y ſławę márnie tráći/
5:
Y Bog ſowito zápłáći.
6:
Trzeźwość/ opilſtwo.
7:
¶ Káżdego to pyęknie zdobi/
8:
Kto ſie trzeźwoſcią ſpoſobi/
9:
Y zdrowie y ſławá ſpełná/
10:
Y ná mieſzku głádſza wełná.
11:
Opilſtwo.
12:
¶ A ty czo rzecżeſz opiły/
13:
Coć iuż nápoły brzuch zgniły/
14:
Ktory prze twą świnią ſpráwę
15:
Tráćiſz y rozum y ſławę.
16:
Stałość/ Odmienność.
17:
¶ Myſl ſtátecżną z mądrą głową/
18:
Twárdym murem záwżdy zową/
19:
Co ſie nigdy nie vnieſie/
20:
A nie błądzi iáko w leſie.
21:
Odmienność.
22:
¶ Pátrz ná owy kuropłoſzki/
23:
Gdzie nie máſz ſtátku ni troſzki/
24:
Kiedy ná nie co przypádnie/
25:
Ledwe drugi do drzwi zgádnie
26:
Roſtropność/ Niedbáłość.
27:
¶ Kiedy roſtropność przypádnie/
28:
Wſzytko by wianki wił ſnádnie/
29:
Iuż więc thákiemu przychodzi/
30:
Bo tá we wſzytko vgodzi.
31:
Niedbáłość.
32:
¶ Ty dármolegu co cżyniſz/
33:
Iż o ſobie nic nie myſliſz/
34:
Onegoć ſie wirſzyku chce/
35:
Da Bog ná piecu komu chce.
36:
Nádzieiá/ Wątpliwość.
37:
¶ Kto ma myſl nie rozdwoioną/
38:
W ſtałośći vſpokoioną/
39:
Cieſząc ſie piękną nádzieią/
40:
Wſzytki mu ſie cżáſy ſmieią.
41:
Wątpliwość.
42:
¶ Zimno tám bywa ná duſzy/
43:
Kto ſobie nie dobrze tuſzy/
44:
Y iuż zdechnie chłop nápoły/
45:
Choć go ieſzcże nic nie boli.
46:
Wiárá/ Niedowiárſtwo.
Gdy kto


strona: 231v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
¶ Gdy kto dobrze Pánu wierzy/
2:
Hoynym funtem wſzytko mierzy/
3:
A nacż ſie kolwiek oborzy/
4:
Dziwno mu ſie wſzytko ſporzy.
5:
Niedowiárſtwo.
6:
¶ Káżdemu kto nie dowierza/
7:
Vbywa záwżdy przymierza/
8:
Wſzytko iákoby nie iego/
9:
Trwoży go ſwiát trwoży niebo.
10:
Láſka ábo Zycżliwość.
11:
¶ Gdy kto Bożych dárow hoynie/
12:
Vżywá ná wſzem przyſtoynie/
13:
Miłuiąc wiernie káżdego/
14:
Ten pewien wſzego dobrego.
15:
Nieżycżliwość.
16:
¶ Kto nieżycży nikomu nic/
17:
Trudno mu też kto ma życżyć/
18:
A co v wiernego ſporo/
19:
Temu zginie tyle cżworo.
20:
☞ Siedḿ grzechow
21:
ſmiertelnych.
22:
Hoyność á Lákomſtwo.
23:
¶ Y coż maſz łákomcże po tym/
24:
Iże wſzytko myſliſz o tym/
25:
Abyś dárł y z Dębu łyká/
26:
To twoiá wſzytká práktyká.
27:
Lákomy do hoynośći.
28:
¶ Y tyś wygrał pánie hoyny/
29:
Chociay ſie zdaſz ſobie ſtroyny/
30:
Ale w mieſzku nic nie mamy/
31:
Wierę to nie cudne bramy.
32:
Hoyny.
33:
¶ Zá żywotá łákomego/
34:
Gdy vmrze nic mu lepſzego/
35:
Bo gdy iuż popędzi pawy/
36:
Vydzye nędze y złey ſławy.
37:
Pokorá do Gniewu.
38:
¶ Chceſz ieſzcże zuchwálcże miły/
39:
A iużći ſie pogoiły/
40:
Ony twoie ſtáre guzy/
41:
A bolą więc by Fráncuzy.
42:
Gniew do Pokory.
43:
¶ A thy czoś wygrał w pokorze/
44:
Iżći po łbie kto chce orze/
45:
A iż cie thák wſzyſcy znáią/
46:
Więcći też ná gębie gráią.
47:
Pokorá.
48:
¶ Wolę ia ták bráćie miły/
49:
Niżby mi gębę obbili/
kolumna: b
1:
Iáko to twoiey dzyáłáią/
2:
Ażći zęby wyglądáią.
3:
Mierność do Obżárſtwá.
4:
¶ Coż wżdy cżyniſz żołtobrzuchu?
5:
Márnie ożárły páduchu/
6:
Ná pięć misći wrzody dáią/
7:
Fráncą z wirzchu potrząſáią.
8:
Obżárły do Miernego.
9:
¶ Lepſzy moy wżdy pánie mierny/
10:
Obiad ſzáfránny á pierny/
11:
Albo torćik z márcepanem/
12:
Niż twoy s kápuſtą á s chrzanem.
13:
Mierny.
14:
¶ Wolę ia thák pánie tłuſty/
15:
Nie záwżdy mieć mięſopuſty/
16:
Ták żyć s káżdym nie obłudnie/
17:
Mieſzek mi s cnotą nie ſchudnie.
18:
Rącży do Leniwego.
19:
¶ Nuże moy miły leniwcże/
20:
Ná piecu ſławny myſliwcże/
21:
Ieſteś álchimiſtá práwy/
22:
S kłoći mierzwá twoy bránt prá=
:
(wy.
23:
Leniwiec.
24:
¶ Y tyś wygrał s ſwemi ſkoki/
25:
Ze cie ieſzcże bolą boki/
26:
Y w mieſzku co trochę było/
27:
Wſzytko wirzchem wyſkocżyło.
28:
Wierność do Zazdrośći.
29:
¶ Nam ſie cżemuś chce cudzego/
30:
Ludziom też pewnie náſzego/
31:
Snadźbychmy lepſzy zyſk ználi/
32:
Bychmy ſobie pokoy dáli.
33:
Zazdrość.
34:
¶ Y toć niefortunny práwie/
35:
Y nieznácżny w káżdey ſpráwie/
36:
Poki zazdrośći ná ſwiecie
37:
Nie ma/ iuż tym ſzcżęſcie plecie.
38:
Wierność.
39:
¶ Nie toć zazdrość pánie miły/
40:
Lecż gdy co ma s ſzcżęſcia iny/
41:
Ty ſie dobrze nie vdawiſz/
42:
A ieſzcże go y zle ſławiſz.
43:
Poććiwość z Niecżyſtotą.
44:
¶ Witaycieſz pánie Gámracie/
45:
Choć niewiele cnoty macie.
46:
Po cudzych ſie kąciech włocżąc/
47:
Poććiwym ſławy vwłocżąc.
48:
Gámrat.
49:
¶ O y tyś nie wiele wygrał/
50:
Ześ ſie w wiecżną niewolą wdał/

strona: 232a

APOPHTEGMATALiſt 232.

kolumna: a
1:
Zonáć wſzytko z domu wlecże/
2:
Dobrze cie miotłą nie ſiecże.
3:
Poććiwość.
4:
¶ Nie wierz temu bráćie miły/
5:
Záwżdy tácy ſławni byli/
6:
Ktorzy poććiwy ſtan wiodą/
7:
Nie płyną im cżáſy z wodą.
8:
Vkłádny s Pyſznym.
9:
¶ Miły pyſzny cżym ſie cieſzyſz/
10:
Iedno dármo ludzi ſmieſzyſz/
11:
Wierz mi twa hárda oſobá/
12:
Nikomu ſie nie podoba.
13:
Hárdy.
14:
¶ A czoż też widzę v ciebie/
15:
Rzyć w popiele á myſl w niebie/
16:
Wżdy lepiey iże ia ſwiátá
17:
Ták vżywam/ w dobre látá.
18:
Vkłádny.
19:
¶ Ieſteś iáko Dąb wynioſły/
20:
Ták bez żołędziu vroſły/
21:
A ſmierć maſz chytrą przechyrę/
22:
Co ná cię oſtrzy ſiekierę.
23:
Swowolny s tym co
24:
w grozie.
25:
¶ Witay dobry pácholiku/
26:
A nápoły niewolniku/
27:
Co by kotá ná łáńcuſzku/
28:
Chowáią cie w tym kożuſzku.
29:
Ten co w grozie.
30:
¶ Niewiem by nie lepiey brácie/
31:
Niżli wſzyſcy ſkárżą ná cie/
32:
Bo kto nie ma z młodu grozy/
33:
Rad ná ſtárość rwie powrozy.
34:
Swowolny.
35:
¶ Iuż tho cnotá opierzona/
36:
Co muſzeniem zniewolona/
37:
Lecż táka zacna y w niebie/
38:
Co ſie ſwieći ſámá s ſiebie.
39:
Pogroźny.
40:
¶ Swowolny kiedy wſtyd ſtráći/
41:
A z łotroſtwem ſie pobráći/
42:
Niewiem dáley co ma ſtráćić/
43:
Iedno ſie s powrozem zbráćić.
44:
Wſpaniły á Ponury.
45:
¶ Myſl wſpaniła záwżdy w niebie/
46:
Máło pátrzy ſamá ſiebie/
47:
A tho iey ieſt ſławá wiecżna/
48:
By wſzem byłá pożytecżna.
49:
Ponury.
kolumna: b
1:
¶ Ale brácie s táką myſlą/
2:
Rádzi bárzo tramy kryſlą/
3:
Y reyeſtrom ſie doſtánie/
4:
Cżáſem idź z wioſki náſz pánie.
5:
Wſpaniły.
6:
¶ Zacna myſl nigdy nie zbłądzi/
7:
Gdy ią ktemu cnotá rządzi/
8:
Bo tá pátrzy záwżdy wzgorę/
9:
By Orzeł w ſłońce przez chmurę.
10:
Zywot poććiwy á wſzetecżny.
11:
¶ Zaden w roſkoſzy nie żywie/
12:
Obchodząc ſie niepoććiwie/
13:
Bo tho ſpołu záwżdy chodzi/
14:
Niepoććiwość nędzę płodzi.
15:
Wſzetecżny.
16:
¶ Strzegąc názbyt poććiwośći/
17:
Bywa cżáſem pan we mdłośći/
18:
Wierę mnie máło do tego/
19:
Iáko táko pátrzam ſwego.
20:
Poććiwy.
21:
¶ Iáko cnotliwym poććiwość/
22:
Ták też ſwowolnym wſzetecżność
23:
Káżdemu ſwą roſkoſz cżyni/
24:
Błoto ſie podoba ſwini.
25:
Státecżny z Wichrowátym.
26:
¶ Pátrzay brácie pilno ná ty/
27:
Czo máią łeb wichrowaty/
28:
A nic nie pocżną ſtátecżnie/
29:
Iáko ich zła ſławá wiecżnie.
30:
Wichrowáty.
31:
¶ A thy czo ſobie łeb pſuieſz/
32:
Siedzącz wſzytko ſpekuluieſz/
33:
Niewiem ieſliś też co wygrał/
34:
Boś iuż nápoly ośiwiał.
35:
Státecżny.
36:
¶ Ktokolwiek tu czo ſpráwuie/
37:
A rozumem przepátruie/
38:
Ku cżemu tho potym przyść ma/
39:
Ná dobrym gruncie zákłáda.
40:
Prawdziwy s Pochlebcą.
41:
¶ Lepiey iż prawdą obráźiſz/
42:
Niż pochlebſtwem wſzytko ſkáźiſz
43:
Sam ſie w nieprawdę záwiedzieſz
44:
Drugieo w złą myſl przywiedzieſz.
45:
Pochlebcá.
46:
¶ Wieſz że ten dziś zwycżay máią/
47:
Iż ſie o prawdę gniewáią/
48:
Przyfárbowáć iey nie wádzi/
49:
Bo thákiey ſłucháią rádzi.
50:
Prawdziwy.

strona: 232v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
¶ Bárzo drogo ten tho płáći/
2:
Kiedy iuż kto prawdę ſtráći/
3:
Bo tá iuż raz vtrácona/
4:
Trudno ma być przywrocona.
5:
Dobry á Zły.
6:
¶ Máły dziw iż zli bywáią/
7:
Gdyż złe vcżynki zyſk máią/
8:
Ale mądry tym ſie karze/
9:
Gdy ſie ciągną prze zyſk łgarze.
10:
Zły.
11:
¶ Tylkoſz dobrzy zyſku máią/
12:
Iże ie ták przezywáią/
13:
Ale iżby ie bacżono/
14:
Dawno ten tret zátłocżono.
15:
Dobry.
16:
¶ Możeſz to ſzkodą názywáć/
17:
Kiedyć przydzie cżego doſtáć/
18:
Coćby ſławę obrażáło/
19:
Iſcieć po tym zyſku máło.
20:
Vcżynny z nieucżynnym.
21:
¶ Mamli powiedzieć prawdziwie/
22:
Kto iedno ſam ſobie żywie/
23:
A nikomu niepomocny/
24:
Będąc zdrow záwżdy niemocny.
25:
Nieucżynny.
26:
¶ Trzebá ſie rozmyſláć ná to/
27:
Iż nie iutro będzie láto.
28:
Nie záwżdy iágod zbieramy/
29:
Ná iutro ſie rozmyſlamy.
30:
Vcżynny.
31:
¶ Bárzo podobien ku świni/
32:
Kto prze ludzi nic nie cżyni/
33:
A ſam chce by przeń dziáłano/
34:
Zá błazny tákie miewano.
35:
Oſtrożny á niedbáły.
36:
¶ Przeſtrogę przy káżdey rzecży/
37:
Rádzę miey káżdy ná piecży/
38:
Bo nawiętſzy zyſk pocżuie/
39:
Kto ſie rozumem ſpráwuie.
40:
Niedbálec.
41:
¶ Bych ia miał o wſzytkim myſlić/
42:
A rozumem wſzytko ſkryſlić/
43:
Snadźbych oſzálał bez cżáſu/
44:
Nie máiąc dobrego wcżáſu.
45:
Oſtrożny.
46:
¶ Szcżęſliwe to rozmyſlánie/
47:
Káżdey ſpráwy rozeznánie/
48:
Bo ſpráwá dniá wcżoráyſzego/
49:
Miſtrzem ieſt v dziſieyſzego.
kolumna: b
1:
Niefortunny s fortunnym.
2:
¶ Fortuná gdy pochlebuie/
3:
Iuż pewnego więźniá cżuie/
4:
Ktorym by Máłpá kugluie/
5:
Kiedy ſie w boty obuie.
6:
Fortunny.
7:
¶ Coż lepiey iż ty nárzekaſz/
8:
Kiedy ſwego ſzcżęſcia cżekaſz/
9:
Wieſz że ſzcżęſcie s tego grodu/
10:
Czo ieſt ſpráwion Pánu Bogu.
11:
Niefortunny.
12:
¶ Twa fortuná iáko ſklána/
13:
Pięknie złotem málowána/
14:
A gdy ſie napiękniey błyſzcży/
15:
Tedy narychley wyniſzcży.
16:
Zycżliwy s pożądliwym.
17:
¶ Szcżęſliwy kto żądliwość ſwą/
18:
Znáiąc ku złemu przychylną/
19:
Chowa iako w zamku twárdym/
20:
Może być niecnocie hárdym.
21:
Pożądliwy.
22:
¶ Wierz mi y tám we łbie trwogá/
23:
Kto wſzytko puſzcża ná Bogá/
24:
A nic ſie nie ſtára o ſię/
25:
Iáko pſtre ná Wioſnę proſię.
26:
Zycżliwy.
27:
¶ Ten záwżdy poććiwie żywie/
28:
Kto myſli o tym prawdziwie/
29:
Aby tákim żywotem żył/
30:
W iákimby ćći s ſławą nábył.
31:
Oſtrożność ze zwycżáiem.
32:
¶ Groźny to krol ná káżdego/
33:
Zwycżay cżłeká niebácżnego/
34:
Nic tám rádá nie pomoże/
35:
Iużći ták zginąć nieboże.
36:
Zwycżay.
37:
¶ Więc też ty ſwą oſtrożnośćią/
38:
Stánieſz drugim w gárdle koſcią
39:
Bo kto ſwego názbyt ſtrzeże/
40:
Pewnie ſie kto przy nim zrzeże.
41:
Roſtropność.
42:
¶ Gdy kto nád wſzytko poććiwość/
43:
Wziąwſzy przedſię/ á wzgárdzi/
:
(złość/
44:
Ten iedno żiwie w roſkoſzy/
45:
Ine wſzytko cżás roſpłoſzy.
46:
Cżás krotki á długi.
47:
¶ Cżáſy náſze iáko płyną/
48:
A iáko mgłá z wiátrem giną/
49:
A my przedſię nic nie dbamy/
50:
Práwie puſtopás mieſzkamy.

strona: 233

APOPHTEGMATALiſt 234.

kolumna: a
1:
Cżás długi.
2:
¶ Iá nic nie dbam bom ſie nábył/
3:
Rozmáiciem ſwiátá záżył/
4:
Poki żytá poty bytá/
5:
Aby było ſemper ita.
6:

7:
Cżás krotki.
8:
¶ Tháki żywot máią świnie/
9:
Czo nie wiedzą kiedy minie/
10:
Lecż co poććiwoſcią ſłyną/
11:
Tákim złote cżáſy miną.
12:
Wierny z niewiernym.
13:
¶ Zywąc ná ſwiecie pomiernie/
14:
Obchodząc ſie s káżdym wiernie/
15:
Ten może rzec żem dobrze żył/
16:
Y poććiwiem cżáſy ſtrawił.
17:
Niewierny.
18:
¶ Poććiwość tę rozmyſláiąc/
19:
Pewnie iáko w leſie záiąc/
20:
Też muśi być żyw łoźinką/
21:
Záſłoniwſzy ocży pśinką.
22:
Wierny.
23:
¶ Lepſza ieſt cnotá w kłopocie/
24:
Niżli niecnotá we złocie/
25:
Dla ſławy wiele ćirpieli/
26:
Co rozum ná ſwiecie mieli.
27:
Ieżdzáły á Domowy.
28:
¶ Coż cżyniſz buyny ſokole/
29:
Dawnoś bił miſtrzá ná ſzkole/
30:
Po ſtodole z nim ſzyrmuiąc/
31:
Cepem ſztuki wypráwuiąc.
32:
Domowy.
33:
¶ Y tyś wygrał s tą włocżęgą/
34:
Práwie ſie żywiąc mitręgą/
35:
Lepiey ábyś doźrzał ſwego/
36:
Niż náglądaſz do cudzego.
37:
Sławny á nieſławny.
38:
¶ Mieſzkáiąc tu w dobrey ſpráwie/
39:
Kto ma ſtáránie o ſławie/
40:
Ten poććiwy hándel wiedzie/
41:
A nie buduie ná ledzie.
42:
Nieſławny.
43:
¶ A długoż tey ſławy będzie/
44:
Poki dzwonik we dzwon gędzie/
45:
Potym iáko po wiátru dym/
46:
Gdzie poleći áni ſam wzwiem.
47:
Sławny.
48:
¶ Iáko komu bráćie miły/
49:
Pátrz oni czo ſławni byli/
50:
Y dźiś iáko żywi z námi/
51:
Mieſzkáią s ſwemi cnotámi.
kolumna: b
1:
Chędogi á plugáwy.
2:
Coż cżyniſz miły plugáwy/
3:
Czo maſz ná ſzyi zá ſpráwy/
4:
Podobnoś zápuśćił w łowy/
5:
Pod kołnierzem zwirz gotowy.
6:
Plugáwy.
7:
¶ Y thy niebárzo vtyieſz/
8:
Iż ſie trzy kroć przez dzień myieſz/
9:
A potrzęſieſz ſie perfumy/
10:
A zá vchem gráiąc dumy.
11:
Trzeźwy z opiłym.
12:
¶ Coż cżyniſz chłopie opiły/
13:
Iużći brzuch nápoły zgniły/
14:
Szpetnieś ſerdak pobrámował/
15:
Znáć żeś gárdłá nie żáłował.
16:
Opiły.
17:
¶ Brácie nápoły ſzáleię/
18:
Kiedy brzuchá nie doleię/
19:
Y nie mogłbych ſmácżno vſnąć/
20:
Gdibych niemiał konwie muſnąć.
21:
Trzeźwy.
22:
¶ Tu ſie przypátrz ná tey świni/
23:
Co thu nałog złemu cżyni/
24:
Przeſtań łotrze ná máły cżás/
25:
Poydąć te twe zwycżáie w lás.
26:
Leniwy á Rączy.
27:
¶ Pátrzayże tego leniwcá/
28:
Práwie Koziego myſliwcá/
29:
By też więc miał y trzy tuzy/
30:
Pewnie wygra ná grzbiet guzy.
31:
Leniwy.
32:
¶ Lekko idąc támże zaydę/
33:
Y ták prętko wſzytko naydę/
34:
Iáko thy ſkacżąc by Záiąc/
35:
Ni nacż ſie nie rozmyſláiąc.
36:
Myſliwy á Niemyſliwy.
37:
¶ Nie wierzę kto ieſt myſliwy/
38:
Aby komu miał być krzywy/
39:
Bo iuż złego nie myſli nic/
40:
Zátrąbiwſzy więc w cieple pić.
41:
Niemyſliwy.
42:
¶ Nic też dáley iedno trąbić/
43:
Cudze żyto z owſem gnąbić/
44:
Doſyć zabáwek poććiwych/
45:
Niżli ſłucháć pſow krzykliwych.
46:
Szcżebietliwy á Milcżący.
47:
¶ To práwie obycżay wilcży/
48:
Gdy kto w kącie wſzytko milcży/
49:
A iáko Bárnádyn ſiedzi/
50:
Drugich ſłucháiąc ſpowiedzi.
RrMilcżący.


strona: 233v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
Milcżący.
2:
¶ Nie może być ſzcżebietliwy/
3:
By záwżdy miał być prawdziwy
4:
Co iáko korzecżnik miele/
5:
Nie przeſtánie do niedziele.
6:
Tenże.
7:
¶ Bo ták mądrzy powiedáli/
8:
Iż nigdy nie żáłowáli/
9:
Kiedy poććiwie milcżeli/
10:
Niżli bełkocąc łgáć mieli.
11:
Vbogi á Bogáty.
12:
¶ Kto pieniądze we łbie chowa/
13:
Ten fráſunku nie przechowa/
14:
Nalepiey ie chowáć w ſkrzyni/
15:
Nie báwić ſie názbyt imi.
16:
Bogáty.
17:
¶ Wżdyć ſie ia wolę fráſowáć/
18:
Niż ty co nie maſz co ſchowáć/
19:
Możną záwżdy wiedzye rotę/
20:
Niedoſtátek ná niecnotę.
21:
Vbogi.
22:
¶ Nie wierz temu bráćie miły/
23:
Wſzákechmy ſie doſwiádſzyli/
24:
Ia nie mam cżym zełgáć zdrádzić
25:
Iedno s cnotą o ſię rádzić.
26:
APOPHTEGMATA
27:
poććiwe ná oſoby rozne.
28:
Krol s pánem Rádnym.
29:
¶ Wierę Krolu miłośćiwy/
30:
Powinien káżdy poććiwy/
31:
Záwżdy przeſtrzedz páná ſwego.
32:
Co mu być zna poććiwego.
33:
Krol.
34:
¶ Ia ſie o to nie gniewam nic/
35:
Kto mi będzie prawdę mowić/
36:
Bo prawdá ieſt miotłá ſroga/
37:
A práwie dána od Bogá.
38:
Pan Rádny.
39:
¶ Gdy w pánu nie máſz chćiwośći/
40:
Z łáſki á s ſpráwiedliwośći/
41:
Iż czo żywo k niemu bieży/
42:
Wiele mu ná tym należy.
43:
Pan ſwiecki do Biſkupá.
44:
¶ Coż będziemy cżynić Kſięże/
45:
Y ciebieć woydłok dolęże/
46:
Kiedy nie dádzą wytykáć/
47:
A kontributę przedſię dać.
kolumna: b
1:
Biſkup.
2:
Y tyś wygrał miły pánie/
3:
Co ſiedziſz iáko Lys w iámie/
4:
Drogi maſz ſzácunk pocżęśći/
5:
Co maſz dawáć s cżwartey cżęśći.
6:
Pan.
7:
¶ Mnieyſzaćby to kſięże miły/
8:
Iżbychmy to iuż złożyli/
9:
Ale iákie práwá mamy/
10:
Po máłey chwili poznamy.
11:
Sąſiad z Opátem.
12:
¶ Nuż miły kſięże Opácie/
13:
Wierę mi to dziwno ná cie/
14:
Dármo tucżyſz tłuſte woły/
15:
A niedbaſz o przyiacioły.
16:
Opát.
17:
¶ Ale coż tobie do tego/
18:
Nie lepieyże pátrzyć ſwego/
19:
Oy byś thy hárnáſz ſzorował/
20:
A ná woynę ſie gotował.
21:
Sąſiad.
22:
¶Tymże gorzey kſze Opácie/
23:
Iże nas tám wyganiacie/
24:
Y tućby nadobnie było/
25:
By ſie z Helmem drzewo pſtrzy=
:
(ło.
26:
Ziemiánin z Dworzáninem.
27:
¶ Nuż moy miły Dworzáninie/
28:
Ieſli nas nádzyeiá minie/
29:
Pewnieyſza będzie wyſługá/
30:
Gdy ſie rzućiwá do pługá.
31:
Dworzánin.
32:
¶ Nie wiemći być to nie prawdá/
33:
Iuż moie látá v dyabłá/
34:
Com ná Boży kábat ſłużył/
35:
A to nic com ſie zádłużył.
36:
Ziemiánin.
37:
¶ Napewnieyſza to wyſługá.
38:
Co z Bogá idzie á s pługá/
39:
Acżći więc drudzy bywáią/
40:
Co ſie z nędze wygryzáią.
41:
Domowy z Zołnierzem.
42:
¶Ty co chceſz cżynić żołnierzu.
43:
Chociay w thym długim kołnie=
:
(rzu.
44:
Kędy konie poſtáwiwá/
45:
Bo dáleko ieſzcże żniwá.
46:
Zołnierz.
47:
¶ Y tyś bárzo wiele wygrał/
48:
Ześ iuż dwákroć podatki dał/
49:
A wżdy ia o cudzym chlebie/
50:
Bronię y ciebie y ſiebie.

strona: 234

APOPHTEGMATALiſt 234.
1:
Domowy.
2:
¶ Bá kiedyby wam płácono/
3:
Wieleby tym nápráwiono/
4:
Bo wy Syromacy chudzi/
5:
Muśicie drzeć nędzne ludzi.
6:
Stároſtá s Poborcą.
7:
¶ A coż cżyni pan Poborcá/
8:
Niechcemu ſie do proporcá/
9:
Ma liſt od męki od winy/
10:
Woli murowáć kominy.
11:
Poborcá.
12:
¶ A coż cżynić pánie miły/
13:
Trzebáć ná nie piſáć winy/
14:
Ani pozywáć nie chcecie/
15:
Ani ná ciążą nie ſlecie.
16:
Stároſtá.
17:
¶ Lácnoć tobie ſiedząc licżyć/
18:
Lecżby też drugiemu życżyć/
19:
Bo chociay cżęſto dáiemy/
20:
Gdzie ſie podziewa nie wiemy.
21:
Podſkárbi z Mytnikiem.
22:
¶ A thy czo cżyniſz Mytniku/
23:
Byś iedno nie był ná łyku/
24:
Boć Reyeſtrá iákoś błądzą/
25:
Ci czo piſzą zleć ie rządzą.
26:
Mytnik.
27:
¶ Wierę pánie bárzo głupie/
28:
Iákoś dziſia w Polſzcże kupie/
29:
By też wierę dárł przezdzięki/
30:
Nie máſz w cżym rozmocżyć ręki.
31:
Podſkárbi.
32:
¶ Przetho nie máſz iże drzecie/
33:
Máło nie dwá kroć bierzecie/
34:
A czo nowych myt náſtáło/
35:
Dziw że co kupcow zoſtáło.
36:
Ziemiánin s Stároſtą.
37:
¶ Moy miły pánie Stároſto/
38:
Oto ia thák powiem proſto/
39:
Choć ſie wam niſko kłániamy/
40:
Spráwiedliwośći nie mamy.
41:
Stároſtá.
42:
¶ A wſzák záwżdy bez odwłoki/
43:
Gdy cżás przydzie ſądzą roki/
44:
Cżynią też exekuciją/
45:
Kiedy kogo ſucho zmyią.
46:
Ziemiánin.
47:
¶ Bá toć ieſzcże powinna rzecż/
48:
Aleby nas Slachty nie drzeć/
49:
A pocżynić nam gránice/
50:
Praw nie wywrácáć ná nice.
kolumna: b
1:
Pan s Plebanem.
2:
¶Dobry dzień kſięże Plebanie/
3:
Iákoś wáſz ſtan bárzo tanie/
4:
Práwie was ludzie doználi/
5:
Zeſcie ſie bárzo przełgáli.
6:
Pleban.
7:
¶ Máłochmy my pánie krzywi/
8:
Więcey náſzy ſtárſzy łżywi/
9:
Máłe złodzieyki wieſzacie/
10:
Wielkim ſie niſko kłániacie.
11:
Stároſtá á Burmiſtrz.
12:
¶ Witaycieſz Pánie Burmiſtrzu/
13:
Ná Rátuſzu ſławny miſtrzu/
14:
Wieleſcie ich oſądzili/
15:
Co nie dawno w łykach byli.
16:
Burmiſtrz.
17:
¶ Z goryć nam ieſt tá moc daná/
18:
Tám bywa krzywdá vznaná/
19:
Y tám bywa ſentencija/
20:
Ná dole exekucia.
21:
Stároſtá.
22:
¶ Snadźbyſcie lepiey cżynili/
23:
Byſcie nędzniki ſądzili/
24:
A krzywd ludzkich doglądáli/
25:
Niżli złodzyeie wieſzáli.
26:
Woiewodá Ráyce.
27:
¶ Owośći pánowie Ráyce/
28:
Pátrząc ná nie áż ſie ſráć chce/
29:
Dawnoſcie ty poſądzili/
30:
Co z wiecżorá nábroili.
31:
Ráyce.
32:
¶ Iákie Pánie wybieracie/
33:
Otoż tákie ſobie macie/
34:
Snadźby y bábę obrano/
35:
By iedno co zá to dano.
36:
Ziemiánie s Poſły.
37:
¶ Coż będą mowić zyemiánie/
38:
Gdy pobor przynioſą ná nie/
39:
Z dáleká Poſłom náłáią/
40:
Z bliſká ſie niſko kłániáią.
41:
Zyemiánie.
42:
¶ Witaycieſz mili oſłowie/
43:
S Seymu pánowie Poſłowie/
44:
Nadobnieſcie vrádzili/
45:
Abychmy w niewoli byli.
46:
Poſłowie.
47:
¶ Wierę iedno nas pátrzycie/
48:
Cżemu s pány nie mowicie/
49:
Ná tychći wſzytko należy/
50:
Poſeł temu nie zábieży.
Rr ij


strona: 234v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
Zyemiánin.
2:
☞ Wſzytkoć dyabeł mali ſie rzec/
3:
Co náſzych praw tám macie ſtrzedz/
4:
Acż cnotliwych ieſt niemáło/
5:
Drudzy by ſie iedno bráło.
6:
Woyt s Pánem.
7:
☞ Pánie wierę mátko Boża/
8:
Iákoś nam nieplenne zboża.
9:
Bárzo v nas groſz zwierzyná/
10:
A bliſko iuż do Marćiná.
11:
Pan.
12:
☞ Więc Woycie báráná przedáć/
13:
Zaſz wſzytko do brogu biegáć.
14:
Albo też s Kurem Gąſiorá/
15:
Teżći nie da ſpáć z wiecżorá.
16:
Woyt.
17:
¶ Iużbych ia ták vſnął s kurem/
18:
Ale przedſię chodzić s turem/
19:
Day pobor/ zápłáćże winę/
20:
A potym woź dzieſięćinę.
21:
Pan z Vrzędnikiem.
22:
☞ Wierę pánie Vrzędniku/
23:
Strzeż byś kiedy nie był w łyku/
24:
Bárzo ſie brożki zniżáią/
25:
Chociay z nich nie vmłacáią.
26:
Vrzędnik.
27:
¶ Vległy ſie ſnopki pánie/
28:
Suche láto było ná nie/
29:
Dokłádáło nas tu cżworo/
30:
Bárzociem dziś w brog nie ſporo.
31:
Pan.
32:
¶ Bá wierzę iżeś dołożył/
33:
Ale nie w brog w miecheś włożył/
34:
Bo dawno tym wáſz cech ſłynie/
35:
Ze v korcá wnet wirzch zginie.
36:
Vrzędnik.
37:
By ſie pánie garſcią bráło/
38:
Bá nie będzieć przybywáło/
39:
Suń Gąſięciu ſuń Kurcżęciu/
40:
Muśić ſunąć y proſięciu.
41:
Pan.
42:
Pátrzay iedno byś nie ſunął/
43:
Abyś ná gáłąś nie dunął/
44:
W ſzpiżárni nic chwáłá Bogu/
45:
Nie máſz/ á wżdy ſłábo w brogu.
46:
Kráwiec s Pánem.
47:
Pánie muśicie przykupić/
48:
Sukná/ chcecieli dobrze mieć/
49:
Boć bárzo wąſka delia/
50:
Ledwo ią oblokę y ia.
kolumna: b
1:
Pan.
2:
Alboć brácie kráwcże nogieć/
3:
Albo miewaſz krotki łokieć/
4:
Pięć łokći wyſzło w delią/
5:
Ze cżterzech ią indziey ſzyią.
6:
Kráwiec.
7:
¶ Sukno pánie nie nátkáne/
8:
A ktemu bárzo zmacżáne/
9:
Więc ſie go śiłá sſtąpiło/
10:
A też bárzo wąſkie było.
11:
Páchołek á Pan.
12:
¶ Pánie miły źimá bliſko/
13:
Bárzo wąſkie mam ſukniſko.
14:
Ieſli Báráná nie będzie/
15:
Pewnie ząb o ząb zágędzie.
16:
Pan.
17:
¶ Dobrze ták ná was łotrowie/
18:
Bo co wam dádzą pánowie/
19:
Wſzytko lecie przepijecie/
20:
Zimie nie máſz nic ná grzbiecie.
21:
Podwoiewodzy á Kupiec.
22:
Wierz mi iż y to nie głupiec/
23:
Co go to zową pan kupiec.
24:
Przycżyni ten ſobie wagi/
25:
Y łokciem roſciągnie ſzragi.
26:
Kupiec.
27:
¶ Trudno pánie dziś mędrowáć/
28:
Prziydzie nam s ſzoty wędrowáć/
29:
Y wy macie nie złą kupią/
30:
Co nas wáſzy ſłudzy łupią.
31:
Gość á Goſpodarz.
32:
¶ Pomaga Bog ſtáry łgarzu/
33:
Pánie miły Goſpodarzu/
34:
Iákim korcem owies mierzą/
35:
Y co weźmieſz zá wiecżerzą.
36:
Goſpodarz.
37:
O śiłny was pożytek mam/
38:
To co ſie dármo nábiegam/
39:
A co mi węgły poſracie/
40:
Nie dawſzy nic vciekacie.
41:
Vrzędnik z Młynárzem.
42:
¶ Dobry dzień pánie Młynárzu/
43:
Witaycieſz pánie Włodárzu/
44:
Wieleſz tám maſz żytá w ſkrzyni/
45:
Podobnoś vſypał świni.
46:
Młynarz.
47:
¶ A czo dziś pánie zá mływo/
48:
Bá ſkurcżyłoć ſie co żywo.
49:
Ledwa cżáſem do niedziele/
50:
Ieden ſie koruſzek zmiele.

strona: 235

APOPHTEGMATALiſt 235.

kolumna: a
1:
Vrzędnik.
2:
¶ Dawno ſie ten korcżyk miele/
3:
Alebych to mogł rzec ſmiele/
4:
Iżeś ich iuż vkradł kilo/
5:
Dawno w ſkrzyni pełno było.
6:
Młynarz.
7:
¶ Głodne to więc láto cżuią/
8:
Gdy ſie ſámi Krucy kluią/
9:
Ia garſcią ty możeſz worem/
10:
Bliſko ſzeliná zá dworem.
11:
Zak z Mnichem.
12:
¶ Przecż tám Mnichu w tę vlicę
13:
Bieżyſz/ nioſącz tę tablicę/
14:
Wieſz żeć tám Lutrowie ſiedzą/
15:
Co y w piątek mięſo iedzą.
16:
Mnich.
17:
¶ Y tyś wygrał s tym kropidłem/
18:
Y s tą ſolą y z máźidłem/
19:
Máło dziś ſwiątośći znáią/
20:
Ieſzcże ſie z nich poſmiewáią.
21:
Zak.
22:
¶ A coż Mnichu zá ſwiątośći/
23:
Iż nośimy zdechłe kośći/
24:
Albo ſol z wodą z máźidłem/
25:
Tákżećby ſie mázał mydłem.
26:
Kátolik s Trideitą.
27:
¶ Coż chceſz cżynić s ſwym nałogiem
28:
Przedſię pożycżánym Bogiem/
29:
Chceſz mieć Kriſtá co nas zbáwił
30:
Iákoż to bez Boſtwá ſpráwił?
31:
Trideitá.
32:
¶ Ia chcę mieć Bogá iednego/
33:
Potym Kriſtá ſyná iego.
34:
Nam od Oycá poſłánego/
35:
Ktory miał wſzytko od niego.
36:
Kátholik.
37:
¶ To y Boſtwo od niego miał/
38:
Co mu ie był do cżáſu dał/
39:
Iákoż miał być pożytecżny/
40:
Gdyż Bog nie ieſt iedno wiecżny.
41:
Trideitá.
42:
¶ Toć pewnie ták iáko mowiſz/
43:
A wſzák to y ſam dobrze wieſz/
44:
Ze to iáwnie ſam wyznawał/
45:
Iże wſzytko od Oycá miał.
46:
Kátholik.
47:
¶ Tedyć ſie ći omyláli/
48:
Co go wiecżnym Bogiem zwáli/
49:
Prorocy y Apoſtoli/
50:
Docżcieſz ſie tego powoli.
kolumna: b
1:
Trideitá.
2:
¶ Prawdá żeć był w obietnicy/
3:
Ná coć ſie zgadzáią wſzyſcy/
4:
Ale práwie nigdy nie był/
5:
Aż gdy ſie ná ſwiát národził.
6:
Kátholik.
7:
¶ Byś nabárziey ſtrząſał rogiem/
8:
Wżdy go muśiſz wyznáć Bogiem
9:
A ieſliże był docżeſny/
10:
Tedyć to Bog bárzo ſmieſzny.
11:
Trideitá.
12:
¶ Cżłowiekiem go tylko znamy/
13:
Bo piſmo po ſobie mamy/
14:
Lecż go Bogiem mieć nie chcemy
15:
Gdyż roſł w leciech iáko y my.
16:
Kátolik.
17:
¶ Wſzák był ieſzcże przed Abrámem/
18:
Ná puſzcży był żydom Pánem.
19:
A wſzytko co widziſz ſtworzył/
20:
Iedno żeć ſie łeb zátrwożył.
21:
Tenże.
22:
¶ Iabych rzekł lepiey ſie iednáć/
23:
A ze wſzem ſie ſwiátem zgádzáć/
24:
Boć y Iulian nie wygrał/
25:
Co ſie mu też ták ſprzećiwiał.
26:
Biſkup s Kánoniki.
27:
¶ Kſięża miła Kánonicy/
28:
Kiedychmy tu ſpołu wſzyſcy/
29:
Wierę ſwieccy nárzekáią/
30:
Ze z was złe przykłády máią.
31:
Kánonicy.
32:
¶ Miłośćiwy kſze Biſkupie/
33:
Náſz miły koſcielny ſłupie/
34:
Y o wasći złe nowiny/
35:
Choć bierzecie dzieſięćiny.
36:
Rotmiſtrz s towárzyſzmi.
37:
¶ Odpuśćie mi towárzyſze/
38:
Wieręć wſzytko piſarz piſze/
39:
To coſcie ludziom pobráli/
40:
Będziecie potym wrácáli.
41:
Towárzyſze.
42:
¶ Stáray ſie pánie Rotmiſtrzu/
43:
Náſz ná ten cżás iáko miſtrzu/
44:
Aby też nam náſze dano/
45:
Nie będzie nikomu brano.
46:
Prokurator á Sędzia.
47:
¶ Możeſz ty dekret ferowáć/
48:
Mnie też wolno ápellowáć/
49:
Siłá ſie s cżáſem odmieni/
50:
Bo Syem bywa áż Wieſieni.
Rr iij


strona: 235v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
Sędzya.
2:
¶ Bá możeſz ty ápellowáć/
3:
Ale Koc káż nágotowáć/
4:
Lecżby groſz przepadł przez pálce/
5:
A dobrze ták ná zuchwálce.
6:
Spokoyny á Prokurator.
7:
¶ Witayże pánie Doktorze/
8:
Náſz miły Prokuratorze/
9:
Co ná worku pulſu mácáſz/
10:
A práwo opák wywrácaſz.
11:
Prokurator.
12:
¶ Y tyś nie wiele mym zdániem/
13:
Wygrał też ſwoim iednániem/
14:
Bo połowicę odpuſzcża/
15:
Kto ſie ná ludzi przypuſzcża.
16:
Spokoyny.
17:
¶ Iuż ia wolę cżęść odpuśćić/
18:
Niżli tobie ręce tłuśćić/
19:
A włocżyć ſie po terminach/
20:
Nic mi po tych oſkominach.
21:
Doktor s Pánem.
22:
¶ Pánie á iákoż ſie macie?
23:
A dobrzeż mię ieſzcże znacie?
24:
Wierę wam ſłábo puls bije/
25:
Znáćże wam wątrobá gnije.
26:
Pan.
27:
¶ Iuż miły pánie Doktorze/
28:
Poki tám pieniądze w worze/
29:
Ná co trzebá roſkáżcie dáć/
30:
Boć nie mogę ſobą włádáć.
31:
Doktor.
32:
¶ Pánie trzebáć dáć niemáło/
33:
Boć w áptekach przydrożáło/
34:
A mnie też wcżás káżcie co dáć/
35:
Boć tu trzebá poprácowáć.
36:
Krámárká á Ziemiánin.
37:
¶ Cżego chcecie piękny pánie/
38:
Naydzieć v mnie wſzytko w kra=
:
(mie/
39:
A wierę wam dam nie drogo/
40:
Dobrzeć wam chodzić chędogo.
41:
Ziemiánin.
42:
¶ Byſcie chcieli wierzyć máło/
43:
Bo ſie pieniędzy przebráło/
44:
A wierę dziś trudno o nie/
45:
Iużbych ſnadź przedał y konie.
46:
Krámárká.
47:
¶ Dáły ſie nam ty borgi znáć/
48:
Wſzytko ſie każą pozywáć/
49:
A gdy bierze pięknie mowi/
50:
Ale kiedy da á kto wie.
kolumna: b
1:
Szynkarz s Pánem.
2:
¶ Pánie dobre wino v mnie/
3:
A wy macie śiłá w gumnie/
4:
Báryłę go wziąć nie wádzi/
5:
Wiem że ie pijacie rádzi.
6:
Pan.
7:
¶ Siłá s tego gumná trzebá/
8:
Ná potrzeby y dla chlebá/
9:
Dobrze też gárnuſzkiem brácie/
10:
Nie przychodząc ku vtrácie.
11:
Máſztálerz s Pánem.
12:
¶ Pánie konie ſie przepádły/
13:
Y wcżorá owſá nie iádły/
14:
Ażem im był po ſnopku dał/
15:
Młoconego klucżnik nie miał.
16:
Pan.
17:
¶ Iedno pátrzyſz gotowego/
18:
Mnimaſz by tuż do nowego/
19:
Dobrać ſiecżká ſiodłowemu/
20:
A s plewámi gośćinnemu.
21:
Vrzędnik s Pánem.
22:
¶ Pánie nie płenne zbożyſko/
23:
Bo siłne było złożyſko/
24:
Trzebáć dziſia ná korzec bić/
25:
Niżli go przydzie námierzyć.
26:
Pan.
27:
¶ Iako cie mam to ták záwżdy/
28:
Nie plenny tobie rok káżdy/
29:
Dawnoć ty nowiny ſłyną/
30:
Vrzędnikom wirzchy giną.
31:
Páni s pánią ſtárą.
32:
¶ Coż páni ſtára dziáłamy/
33:
Práwie iuż ſwiát opuſzcżamy/
34:
Poginęły y bieſiády/
35:
Práwie chodzimy by báby.
36:
Páni ſtára.
37:
¶ Azaś ty páni w niewoli/
38:
Smutne ſerce záwżdy boli/
39:
Możeſz cżyſcie być weſołá/
40:
Nie boy ſie ſwego ſokołá.
41:
Chłop s kárcżmarką.
42:
¶ Coż wżdy páni ták figluieſz/
43:
Dwie zá iednę przypiſuieſz/
44:
A podawaſz nam s piánámi/
45:
Day s konwią náleiem ſámi.
46:
Kárcżmarká.
47:
¶ Aleciem bárzo wygráłá/
48:
Becżká mi ſie opukáłá/
49:
Y drugie mi pokwáſniáło/
50:
Mamći z was zyſku niemáło.

strona: 236

APOPHTEGMATALiſt 236.

kolumna: a
1:
Chłop.
2:
¶ A więc tho ná nas wydrzeć maſz/
3:
Iż ſwych becżek nie doglądaſz/
4:
Aleć to iuż nie nowiná/
5:
Sowito płáći chudziná.
6:
Zwodnicá á Dworzánin.
7:
¶ Wiem tu pánie ná vlicy/
8:
Ieſzcże práwe dwie dziewicy/
9:
Táláráby nie żáłowáć/
10:
Pewnie będziecie dziękowáć.
11:
Dworzánin.
12:
¶ Nicby nam o tálár nie ſzło/
13:
Ale owo więc nie ſmieſzno/
14:
Kiedy ná łbie roſtą guzy/
15:
Co ie zowiecie Fráncuzy.
16:
Gretá z Netą.
17:
¶ Dobry wiecżor páni Neto/
18:
Nie byłći by go zábito/
19:
Iákoś byłá obiecáłá/
20:
Iżeś go tu przywieść miáłá.
21:
Netá.
22:
¶ Miła Gretko pocżkay máło/
23:
Albo niewieſz co ſie sſtáło/
24:
Wſzytko łotr z wiecżorá przegrał/
25:
Niewiem by groſz przy ſobie miał.
26:
Gretá.
27:
¶ Porwonże thám dyabłu Netko/
28:
Gdy iuż wieſz iż przegrał wſzytko/
29:
O łotráćiem ia niedbáłá/
30:
Kilobych w mieſzku dłubáłá.
31:
Goſpodarz z żydem.
32:
¶ Nie pátrz żydku iż tu gráią/
33:
Ieſzcżeć wżdy po troſze máią/
34:
Tám więc cżáſem k wiecżorowi/
35:
Rychley ſie żydek obłowi.
36:
Zydek.
37:
¶ Pánie iákoć dáley zaydą/
38:
Pewnieć mię y domá znaydą/
39:
Chociay im to bárzo ſzkodzi/
40:
Przedſię ie dyabeł záwodzi.
41:
Goſpodarz á Gracże.
42:
¶ Pánowie cżás płáćić winá/
43:
Bo to iuż ſtára nowiná/
44:
Przydzie to drugiemu ſnádnie/
45:
Ze chyłkiem ze drzwi wypádnie.
46:
Gracż.
47:
¶ Day ſie tám dyabłu y z winem/
48:
A wſzákeś ty nie Węgrzynem.
49:
Dáleko mi pilniey tego/
50:
Bych doſtał ſygnetá ſwego.
kolumna: b
1:
Goſpodarz.
2:
Ale pánie iáko wiecie/
3:
Nic mnie po wáſzym ſygnecie/
4:
Wolałbych iuż otrzeć tramy/
5:
Co z dawná ná borg bieramy.
6:
APOPHTEGMATA
7:
Albo wirſzyki ná gmáchy/ ták=
8:
że też y ná ine rzecży/ iáko kto
9:
ſobie obierze.
10:
Ná Dom.
11:
☞ Iam to budował nie tobie/
12:
Ty też buduy k woli ſobie.
13:
Nie gań co nie k myſli bacżyſz/
14:
Aż ſie też ná ſwym obacżyſz.
15:
¶ Niech kto iáko chce ſzácuie/
16:
Káżdy k ſwey myſli buduie.
17:
Kiedy twoie oglądamy/
18:
Tedy w ſwym wádę poznamy.
19:
¶ Zá rázem nie ſzácuy brácie/
20:
Boć też tákże przydzie ná cie.
21:
Kto ſzácuie cudze ſpráwy/
22:
Ná ſwym bywa błazen práwy.
23:
¶ Niech ſie pilno przypátruie/
24:
Swemu co cudze ſzácuie.
25:
¶Kto tu chce być ſzácunkarzem/
26:
Trzebá áby nie był łgarzem.
27:
¶ Gdy kto chce cudze ſzácowáć/
28:
Trzebá vmieć ſwym ſzáfowáć.
29:
¶ Snádnie cudze ſpráwy gánić/
30:
Ano náſze ſtoią zá nic.
31:
¶ Nam ſie więc zda náſze wſzytko/
32:
Nalepſze/ choć drugim brzydko.
33:
¶ Do cżáſu ſie obeydź możeſz/
34:
Nie gań áż też ſwe vkażeſz.
35:
¶ Wſzytko cokolwiek robimy/
36:
Iż ma zginąć pewnie wiemy.
37:
¶ Nieſmiertelność to nam dáłá/
38:
Mnima áby wiecżnie trwáłá.
39:
¶ Niewie komu nośi pcżołá/
40:
Tákże my też wſzyſcy zgołá.
41:
¶ Kiedy kámienie kuiemy/
42:
Niewiem komu buduiemy.
43:
¶ Wſzytko prożność tego ſwiátá/
44:
Wſzytko ſkáżą długie látá.
45:
¶ Cżás burzący iáko morze/
46:
Wſzytki náſze ſpráwy ſporze.
47:
¶ Niemáſz nic ták gruntownego/
48:
Co nie zginie cżáſu ſwego.
49:
¶ Wſzytko cokolwiek robimy/
50:
Ná kogo pewnie nie wiemy.
Rr iijNie o=


strona: 236v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
¶ Káżdemu ſie ták pewnie zda/
2:
Iż czo zácżnie wſzytko przetrwa.
3:
¶ Mnima cżłowiecża náturá/
4:
Iż ták záwżdy ſkákáć turá.
5:
¶ Nie ma náturá dawnośći/
6:
Ná ſwe káżde przypádłośći.
7:
¶ Kto wnidzie do domu tego/
8:
Ma być ſercá cnotliwego.
9:
¶ Błogoſłaẃ w tym domu Pánie/
10:
Wſzytkim ſzcżęſliwe mieſzkánie.
11:
¶ Kiedyś to dopuśćił ſpráwić/
12:
Rácżyſz Pánie błogoſłáwić.
13:
¶ Rácżyſz dáć s ſwey łáſki Pánie/
14:
Tu wſzem fortunne mieſzkánie.
15:
¶ Nie dáy Pánie złemu ſzkodzić/
16:
Aby nie ſmiał w ten dom wchodzić.
17:
¶ Vbłogoſłaẃ ten dom Pánie/
18:
Y káżdego w nim mieſzkánie.
19:
☞ Ná wrotá.
20:
¶ Kto tu iedzie tymi wroty/
21:
Zoſtaẃ ná polu kłopoty.
22:
¶ Puſzcżaycie wrotá káżdego/
23:
Lecż wżdy pátrzcie poććiwego.
24:
¶ Wrotny ſkriy w zánádrá klucże/
25:
Kiedy kto wſzetecżny tłucże.
26:
¶ Nie otwieraycie ſie wrotá/
27:
S kimby Pan vżył kłopotá.
28:
¶ Kiedy kto w-yeżdza w ty wrotá/
29:
Niechay będzie iezdnym cnotá.
30:
¶ Nie w yeżdzay w ty wrotá łgarzu/
31:
Rádſzey tám ſtoy ná kleparzu.
32:
¶ Iedzieſzli tu ná niezgodę/
33:
Rádſzey w kárcżmie miey goſpodę.
34:
¶ Z iáką tu ſpráwą przyiedzieſz/
35:
Pewnie też s táką wyiedzieſz.
36:
¶ Wyźrzy brácie wroty dziurą/
37:
Z iáką tu kto iedzie ſkorą.
38:
☞ Ná drzwiach v gmáchu.
39:
☞ Roſkáż pánie kto tu wchodzi/
40:
Niech nikomu nic nie ſzkodzi.
41:
¶ Kto tu wchodzi tymi drzwiámi/
42:
Niechże będzie wiernie z námi.
43:
¶ Ieſliżeś tu wſzedł z ochotą/
44:
Rádzęć ſiądźże ſpołu s cnotą.
45:
¶ Gdy tu idzieſz ná to pomni/
46:
Co powinni cżynić ſkromni.
47:
¶ Ieſliś tędy do nas przyſzedł/
48:
Pátrz ná cnocie byś nie był medł.
49:
¶ Kto tu wchodzi tymi drzwiámi/
50:
Niechże idzie zgodą z námi.
51:
¶ Nie kołác tu brácie miły/
52:
Ieſli nieſieſz złe nowiny.
kolumna: b
1:
¶ Pomni gdy tu wchodziſz brácie/
2:
Iż też máią piecżą ná cie.
3:
¶ Kto tędy idzie obłudnie/
4:
Odpráwią go też niecudnie.
5:
¶ Idzieſzli tám idźże wiernie/
6:
A záchoway ſwoy ſtan miernie.
7:
¶ Ieſli idzieſz tám ná pokoy/
8:
Czo ma s cżáſem przypáść rokuy.
9:
¶ Gdy tu będzieſz ná pokoiu/
10:
Myſl pilnie żeś záwżdy w boiu.
11:
¶ Kto tu wchodzi nie wyprzągay/
12:
Złey myſli cnotą powſciągay.
13:
¶ Wnidzieſzli tám bądźże pilen/
14:
Co maſz cnocie być powinien.
15:
¶ Idzieſzli tám w tym ſie obácż/
16:
Co przyſtoi to cżynić rácż.
17:
¶ Ktokolwiek tu w ty drzwi wchodzi.
18:
Rozmyſlay co cnocie ſzkodzi.
19:
☞ Ná okniech.
20:
☞ Kiedy pátrzyſz ná ſwiát tędy/
21:
Pomyſlay ná iego błędy.
22:
¶ Gdy vźrzyſz ſwiátło tą błoną/
23:
Myſl ſkąd ma moc przyrodzoną.
24:
¶ Gdy chceſz mieć z okná wyźrzenie/
25:
Miey ná wodzy pomyſlenie.
26:
¶ Gdyć zágrzebą pátrząc kotki/
27:
Pilnie ápelluy do cnotki.
28:
¶ Pátrząc ná ſwiát pomni ná to/
29:
Iż nie záwżdy bywa láto.
30:
¶ Gdy vźrzyſz iż w polu kwitnie/
31:
Myſl iáko to prętko zniknie.
32:
¶ Pomyſl iáko ſie cżás mieni/
33:
Choć widziſz iż ſie zieleni.
34:
¶ Tu pátrząc miey ná bácżnośći/
35:
Swe odmienne przypádłośći.
36:
¶ Pátrząc ſtąd w nalepſzey myſli/
37:
Pomni záwżdy ná cżás przyſzły.
38:
¶ Pátrząc pomni iżeś cżłowiek/
39:
A rozmyſlay iáki twoy wiek.
40:
¶ Gdy vźrzyſz oknem iż świta/
41:
Niech cie cnotá coś ieſt ſpyta.
42:
¶ Kiedy wyźrzyſz z okná tego/
43:
Wznieś ocży do Páná ſwego.
44:
¶ Kiedy tędy poźrzyſz ná ſwiát/
45:
Pomyſl iáki tho ſrogi kát.
46:
¶ Pátrząc ná ſwiát pomyſl ſobie/
47:
Iáko krotki cżás dan tobie.
48:
¶ Pátrząc tędy á coż maſz rzec/
49:
Niewieſz ieſli nie iutro precż.
50:
¶ Kiedy wyglądaſz tą błoną/
51:
Pomni cnotę przyrodzoną.
52:
¶ Gdyć ſie tędy oſwieći gmách/
53:
Pomyſl pilnie ná przyſzły ſtrách.

strona: 237

APOPHTEGMATALiſt 237.

kolumna: a
1:
¶ Tędy wchodzi ſwiátło z niebá/
2:
Támże thobie pátrzyć trzebá.
3:
¶ Pátrz ſkąd tędy ſwiátło wchodzi/
4:
Támże twa myſl niechay godzi.
5:
¶ Kiedy tym oknem wyglądaſz/
6:
Rozmyſlay cżego pożądaſz.
7:
¶ Pátrząc tędy pomyſl ſobie/
8:
Co ſie gdzie dzieie o tobie.
9:
¶ Gdy vyrzyſz bláſk przez ty błony/
10:
Pomyſl s ktorey przyſzedł ſtrony.
11:
¶ Kiedy pátrzyſz z okná tego/
12:
Wſpomni ſobie Páná ſwego.
13:
☞ Ná Kominy.
14:
¶ Ieſliżeś oſwiećił ſciány/
15:
Oſwiećże łáſką y pány.
16:
¶ Byś nam ieſzcże łáſkę wzniećił/
17:
Kiedyś nas ogniem oſwiećił.
18:
¶Pátrz co ieſt nam z łáſki dano/
19:
Aby w ciemnoſciach widziano.
20:
¶ Przyrodzenie záziębione/
21:
Ogniem bywa ożywione.
22:
¶ Ogień co mądrzy bywáli/
23:
Przyiacielem duſze zwáli.
24:
¶ Przy kominie z grzanką cżáſzá/
25:
Ieſt rodzona ciotká náſzá.
26:
¶ Smácżniey ſie więc pije piwo/
27:
Gdy w komin kłádą łucżywo.
28:
¶ Káżdego zła myſl ominie/
29:
Siedząc s cżáſzą przy kominie/
30:
¶ Chcemyli dobrey myſli być/
31:
Káżmyſz w komin drew przyłożyć.
32:
¶ Nápoły fráſunk ominie/
33:
Kiedy ſie pali w kominie.
34:
¶ Komu źimno bárzo chwali/
35:
Kiedy ſie w kominie pali.
36:
¶ Lepiey cżłowiecżey náturze/
37:
Przy kominie niż w kápturze.
38:
¶ Możemy poſiedzieć do dniá/
39:
Kiedy mamy ciepło z ogniá.
40:
Grzanki piec/
41:
Piwo ſiec.
42:
☞ Ná wſchody.
43:
¶ Ieſliżeś ſie piwá obiadł/
44:
Wáruy byś ze wſchodu nie ſpadł.
45:
¶ Ieſli ſtąd zlećiſz ſokole/
46:
Pewnie opádnieſz ná dole.
47:
¶ Kto ſtąd ſpádnie długo ięcży/
48:
Bowiem tu ſkok nie záięcży.
49:
¶ Ieſli ſtąd ſpádnieſz pijáno/
50:
Naydą cie pod ſchodem ráno.
51:
¶ Dybieſzli tędy pijány/
52:
Dzierz ſie żerdzi mácay ſciány.
kolumna: b
1:
¶ Pewnie przydzieſz w śiłne błędy/
2:
Ieſli zlećiſz proſto tędy.
3:
¶ Wiele ſtopieni nie zgádnie/
4:
Kto tu z wirzchu ná doł ſpádnie.
5:
¶ Kto ſtąd ſpadł iż to wſpomienie/
6:
Licży poćichu ſtopienie.
7:
¶ Ieſliś nie latał zá młodu/
8:
Strzeż ſie zlecieć s tego wſchodu.
9:
¶ Zlebyś ſobie lecąc tuſzył/
10:
Ieſliś z młodu nie záſuſzył.
11:
¶ Ieſliś piwo łápał z głodu/
12:
Strzeż ſie pilnie tego wſchodu.
13:
¶ Káżdy záwżdy ráno zbládnie/
14:
Gdy kto s tego wſchodu ſpádnie.
15:
¶ Wáruy chybić nádoł drogi/
16:
Ieſlić ſie plątáią nogi.
17:
¶ Pijánemu przydzie ſnádnie/
18:
Choćby nie rad s ſchodu ſpádnie.
19:
¶ Nárychley ſie więc zátocży/
20:
Kto ze wſchodu s pyſzná krocży.
21:
¶ Kto tu nádoł z wirzchu ſpádnie/
22:
Wiele tu ſtopniow nie zgádnie.
23:
☞ Ná Sklepy.
24:
¶ Gdy tu wnidzieſz nie ruſzay nic/
25:
Wſzák wieſz nacż tákiemu ma przyść.
26:
¶ Kto tu krádnie káżdy wiśi/
27:
By więc miał y kożuch liśi.
28:
¶ Gdy tám wnidzieſz hámuy ciáło/
29:
By mu ſie cżego nie chciáło.
30:
¶ Chceſzli s ſławą vżyć ſwego/
31:
Nie ruſzayże tu cudzego.
32:
¶ Kto tu w tym gmáchu przewodzi/
33:
Pewnie przed miáſto vgodzi.
34:
¶ Niech cie tu myſl nie záwodzi/
35:
Wieſzże powroż bárzo ſzkodzi.
36:
¶ Gdy tu wnidzieſz miey myſl w gro=
:
(zie/
37:
Wieſz że zle być ná powrozie.
38:
¶ Przeto mie ſklepem názwano/
39:
Aby o mie złe karano.
40:
¶ Byś miał y Burmiſtrzá brátá/
41:
Ruſzyſzli tu oſraſz kátá.
42:
¶ Wnidzieſzli tu to wiedz pewnie/
43:
Zeć być przed miáſtem ná drewnie.
44:
¶ Nie kołác tu nie zyſzcżeſz nic/
45:
Chybá ráno konopną wić.
46:
¶ Możeſz tu wleść oknem trochę.
47:
Chceſzli mieć dębową ſochę.
48:
¶ Wnidzieſzli tu głupi chłopie/
49:
Pewnieć oganiáć konopie.
50:
¶ Kto ſie o ty drzwi pokuśi/
51:
Tárgáć ſzyią powroz muśi.
52:
¶ Mijay brácie złać tu ſpráwá/
53:
Obieſzą tu y bez práwá.

strona: 237v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
¶ Będzieſz miał ſtłucżeſzli kłotkę.
2:
Szubienicę pewną ciotkę.
3:
☞Ná Kuchnie.
4:
☞ Rádzęć názbyt nie przeſadzay/
5:
Ten gmách záwżdy z mieſzkiem zga=
:
(dzaj
6:
¶ Pewnie káżdy Doktor powie/
7:
Ze ſtąd y niemoc y zdrowie.
8:
¶ Co przez wſzytek rok zrobimy/
9:
Iáko tho zginie nie wiemy.
10:
¶ Bárzo ten gmách niſzcży pány/
11:
Iáko piekło nienátkány.
12:
¶ Pomyſl pirwey co maſz wárzyć/
13:
Maſzli drogo gębę párzyć.
14:
¶ Chceſzli nie mieć w mieſzku ſtráchu/
15:
Nie przeſadzay tego gmáchu.
16:
¶ Ten gmách łeb głádzi y ieży/
17:
Bo ná niem wiele zależy.
18:
¶ Tu dziáłáią álchimią/
19:
Co poiedzą á wypiją.
20:
¶ Wſzytko brzuchem precż wynioſą/
21:
Co tu kolwiek przez rok wnioſą.
22:
¶ Kuchnia ieſt gmach dla roſkoſzy/
23:
Lecż bárzo mieſzek puſtoſzy.
24:
¶ Weſelſzym pan krokiem chodzi/
25:
Gdy ſie mieſzek s kuchnią zgodzi.
26:
¶ Kto rázem wlecże do kuchnie/
27:
Rad potym ná vkrop dmuchnie.
28:
¶ Ia rádzę noś thu po troſze/
29:
Bo tu ſporo giną groſze.
30:
☞ Ná Láźnie.
31:
☞ Prożno kąpieſz z wirzchu ciáło/
32:
Ieſli wewnątrz co przywrzáło.
33:
¶ Kąpie ſie też cżáſem wroná/
34:
Przedſie iey złość przyrodzoná.
35:
¶Nie pomoże ciáłu wodá.
36:
Ieſli ná duſzy niezgodá.
37:
¶ Prożno ſie trzeſz mydłem s ſolą/
38:
Ieſli cie niecnoty bolą.
39:
¶ Nie wyciągnieſz báńką tego/
40:
Co maſz w ſercu ſzkodliwego.
41:
¶ Kiedy ciáło płocżeſz wodą/
42:
Płocż cnotą duſzę vbogą.
43:
¶ Ieſliżeć ná duſzy bydło/
44:
Nie pomożeć barſkie mydło.
45:
¶ Byś ſie ługiem pigwowym mył.
46:
Nie pomożeć ieſliś łotr był.
47:
¶ Zá nic tu Rożána wodká/
48:
Ieſlić grzebie we łbie kotká.
49:
¶ Nie pomoże nic brud s ciáłá/
50:
Ieſli ſie cnotá zbrukáłá.
51:
¶ Brácie gdy ſie tu idzieſz myć/
52:
Odkriy cnotę á zákriy rzyć.

strona: 237d

1:
Pirwey brud ná duſzy obácż/
2:
Toż potym ciáło kępáć rácż.
3:
¶ Ieſli ciáło ſzpetne brudne/
4:
Szpetnieyſze myſli obłudne.
5:
¶ Nie wypoći tego w łáźni/
6:
Kto ſie ná ſuſzy pobłaźni.
7:
¶ Vcżyń pirwey s cnotą zgodę/
8:
Niżli ciáło wmocżyſz w wodę.
9:
¶ Zmyy pirwey miły Anyele/
10:
Brud s cnoty niżli ná ciele.
11:
¶ Ná ſtáynie.
12:
☞ Rádzęć w ten cżás hámuy duſze/
13:
Gdić koń s ſtáyniey pięknie kłuſze.
14:
¶ Kiedyć poſkocży pleśniwy/
15:
Pomni żeć go dał Bog żywy.
16:
¶ Gdy tu wchodziſz tymi wroty/
17:
Myſl że cżás bieży s kłopoty.
18:
¶ Naroſkoſznieyſze koń źwirzę/
19:
Gdy pod pánem pięknie gmerze.
20:
¶ Nie máſz ſługi wiernieyſzego/
21:
Iáko koń páná káżdego.
22:
¶ Ná koniech ſwiát poſiadáli/
23:
Ci ktorzy ſławy ſzukáli.
24:
☞ Stáynia ieſt ſkarb poććiwego/
25:
Ktory nie lzy ſtanu ſwego.
26:
Sprobuy pirwey w gumnie kpoy/
27:
Toż policżyſz w ſtáyni chłopy.
28:
¶ Tu záwżdy idą pobory/
29:
Ták z gumná iáko s komory.
30:
Cżęſto ſie więc z mieſzkiem wádzi/
31:
Stáynia/ gdy ią kto przeſádzi.
32:
☞ Kiedy chceſz ſtáynią oſádzić/
33:
Maſz ſie pirwey mieſzká rádzić.
34:
Zbytnia ſtáynia tá w niey wádá/
35:
Vcżyni pánu ſąſiádá.
36:
☞ Rozráchuy to brácie miły/
37:
Być nie przyſzło ná zgoniny.
38:
☞ Staynia ſzkodę y pożytek/
39:
Cżyni/ kto w niey bacży zbytek.
40:
¶ Wieſieni to maſz obacżyć/
41:
Co ná Wioſnę w ſtáyni ma być.
42:
☞ Nie zła też ſiecżká ná poſpiech/
43:
Bo dáleko ſwięty Woyciech.
44:
☞ Ná Piwnice.
45:
☞ S tego gmáchu wſzyſcy tyią/
46:
Kiedy do dniá by pśi piią.
47:
¶ Ten gmách y niemoc y zdrowie/
48:
Cżyni/ niechay Doktor powie.
49:
¶ Chceſzli długo zdrow być bráchu/
50:
Pomiernie żyẃ s tego gmáchu.
51:
¶ Iáko ſie tu drożdze broią/
52:
Tákżeć w brzuchu dziwy ſtroią.
Ten gmách


strona: 238

APOPHTEGMATALiſt 237.

kolumna: a
1:
❡ Ten gmách ma ták mocne ziele/
2:
Czyni ſmętek y weſele.
3:
❡ W tym gmáchu ſyrop chowáią/
4:
Co iem ſzalone dziáłáią.
5:
❡To thu robią álchimią/
6:
Z mądrych ſzalone gdy piją.
7:
❡Tu ſie wnet odmieni głowá/
8:
Krok poſtáwá wzrok y mowá.
9:
❡W tym gmáchu rozum ſzychtuią/
10:
Ná wywrot go wynicuią.
11:
❡Ten gmách śiłá ich zuboży/
12:
Y mocarzá s ſtolcá złoży.
13:
❡Tu w tym gmáchu z mądrej głowy/
14:
Vcżyni ſie łeb oſłowy.
15:
❡Tu Cyrces ſwą goſpodę ma/
16:
Co ludziom głowy odmienia.
17:
❡Tu ieſt ſzalonych goſpodá/
18:
A wierę iey minąć ſzkodá.
19:
❡Staṕ tu chceſzli záwiłowáć/
20:
Nam ſie nie cięſzko dziwowáć.
21:
❡Stąṕ tu á záwołay náley.
22:
Rzekąć wnet brácie nie ſzáley.
23:
❡Tę goſpodę zápiſano/
24:
By w niey błaznow probowano.
25:
❡Tu ſą dziwni w tey piwnicy/
26:
Szalonych łbow rzemięſnicy.
27:
☞ Ná Ratuſze.
28:
☞ Tu ſie ſpráwiedliwość rodzi/
29:
A drugim też cżáſem ſzkodzi.
30:
❡To ieſt dom ſpráwiedliwośći/
31:
Co vymuie złym chćiwośći.
32:
❡Tuby miáłá cnotá rządzić/
33:
A żadnemu nie dáć błądzić.
34:
❡Ten dom ieſt cnocie zbudowan/
35:
Ten ſkarb miałby w nim być cho=
:
(wan
36:
❡Tuby trzebá dobrim łokciem/
37:
Cnotę mierzyć/ nie być nogciem.
38:
❡Tę goſpodę zápiſano/
39:
Aby w niey cnotę ſtáwiano.
40:
❡Tu wſzem ſpráwiedliwość mierzą/
41:
Drugim ledwe do drzwi wierzą.
42:
❡Ktoby miał ſwą cnotę zdrádzić/
43:
Niechay tu nie chodzi rádzić.
44:
❡Tu w tym domu nie ná złocie/
45:
Więcey należy ná cnocie.
46:
❡Kto tu chce w tym domu rządzić/
47:
Wáruy od cnoty zábłądzić.
48:
❡Szpetną ten robi robotę/
49:
Kto w tym domu łupi cnotę.
50:
❡Ten dom może zwáć dom Boży/
51:
Ieſli ſie w nim cnotá mnoży.
52:
☞ Ná Groby.
kolumna: b
1:
☞ Nie dziwuy ſie nic kámieniu/
2:
Ani żadnemu známieniu/
3:
Ale ſie dziwuy odmiánie/
4:
Nacż też tobie prziydzie pánie.
5:
❡Gdy idzieſz mimo ten kámień/
6:
Pátrz co wykowano ná nim/
7:
Iż ten był też iáko y ty/
8:
Co mu dano rok záwity.
9:
❡Ieſli miyaſz poſtoy máło/
10:
A przypátrz ſie co ſie sſtáło/
11:
Pewnie tákież będzie tobie/
12:
Iáko mnie com tu w tym grobie.
13:
❡Byłem ia też iáko cżłowiek/
14:
Poććiwiem żył przez wſzytek wiek
15:
Otoż maſz me oſiádłośći/
16:
W máłym grobie liche kośći.
17:
❡Nie dziwuy ſie brácie miły/
18:
Iużći to ſtáre nowiny/
19:
Iż ia tu leżę w tym grobie/
20:
Pewnieć tákież będzie tobie.
21:
❡Niewiem cżego vpátruieſz/
22:
Ieſli ſie Herbom dziwuieſz/
23:
Pewnie ſkoroć ſmierć dá kijem/
24:
Iż mi wnet zoſtánieſz ſtrijem.
25:
❡Widzę brácie ſtąpaſz pyſzno/
26:
Niewiem być ná dobre wyſzło/
27:
Boć nie długo cżekáć tego/
28:
Ze też zá mną ſkocżyſz pſiego.
29:
❡Gdy cudzy grob oględuieſz/
30:
Przecż tego nie vpátruieſz/
31:
Iżeć rychło ma ná to przyść/
32:
Iż też w tákim ſam muśiſz być.
33:
❡Dziwna to rzecż ná nędzniki/
34:
Iż gdy widzą nieboſzcżyki/
35:
Iże ſie ich przygodámi/
36:
Nie karzą áż zginą ſámi.
37:
❡Iać tu cżekam łáſki Bożey/
38:
Tobie być nie może gorzey/
39:
Ieſli ná tho nie pomyſlaſz/
40:
Iż też ná tho tákież przyść maſz.
41:
❡Byłem ia też iáko y thy/
42:
Y miałem od ſzcżęſcia kwity/
43:
Pátrz co mi ſmierć vcżyniłá/
44:
Y ná cięć koſę oſtrzyłá.
45:
❡Nie dziwuy ſie miły brácie/
46:
Iż tu leżę w tey komnácie/
47:
Snádnie oná páni s koſą/
48:
Spráwi że cie też ponioſą.
49:
❡Kiedy pátrzyſz ná grob cudzy/
50:
Rádzęć niech cie ſtrách pobudzi/
51:
Abyś ſwe cżáſy rozmyſlał/
52:
K cżemu maſz prziść pilnie kriſlał
Rádzęć


strona: 238v

APOPHTEGMATA

kolumna: a
1:
❡Rádzęć pilnie vpátrowáć/
2:
Gdy kogo prowádziſz chowáć/
3:
Iż drudzy v drzwi cżekáią/
4:
Co cie też prowádzić máią.
kolumna: b
1:
❡Dziwne ludzkie przyrodzenie/
2:
Widząc groby y kámienie/
3:
Co vmárłe przykrywáią/
4:
A przedſię ſwiátá łápáią.
5:
☞ Wirſzyki ná łyſzki ábo ná ine drobne rzecży.
kolumna: a
1:
❡Miey ná bácżnośći/
2:
Swe przypádłośći.
3:
❡Pięknie przyſtoi/
4:
Gdzie cnotá ſtroi.
5:
❡Ten nic nie winien/
6:
Kto cnoty pilen.
7:
❡Piękna robotá/
8:
Przy ſławie cnotá.
9:
❡Sławá káżdego/
10:
Cżyni wdzięcżnego.
11:
❡Przy káżdey ſpráwie/
12:
Pomni o ſławie.
13:
❡Sławá beſpiecżna/
14:
Ieſt roſkoſz wiecżna.
15:
❡Z łyká forboty/
16:
Sláchćić bez cnoty.
17:
❡Dochodź bliſkoſcią/
18:
Sławy s poććiwoſcią.
19:
❡Nadobnie ſtroyny/
20:
Kto cnotą hoyny.
21:
❡Zywąc pomiernie/
22:
Bądź s káżdim wiernie.
23:
❡Sláchćić bez ſławy/
24:
Ieſt oſieł práwy.
25:
❡Pierze ná Pawie/
26:
Sláchćić w złey ſławie.
27:
❡Chceſzli być zacny/
28:
Bądź cnotą znácżny.
29:
❡Zacne klenoty/
30:
Przy ſławie cnoty.
kolumna: b
1:
❡Wſzytko przeminie/
2:
Sławá nie zginie.
3:
❡Ten iedno żywie/
4:
Kto żyw poććiwie.
5:
❡Kto s ſławą płynie/
6:
Cżás mu nie ginie.
7:
❡Kto ſławy ſtrzeże/
8:
Ten ſie nie zrzeże.
9:
❡Piękne ſtáránie/
10:
Cne záchowánie.
11:
❡Stroyny bez cnoty/
12:
Oſieł s forboty.
13:
❡Cnotá ſtrzępioná/
14:
Szwab bez ogoná.
15:
❡Zywot poććiwy/
16:
To ſkarb prawdziwy.
17:
❡Pięknie kto ocży/
18:
W zięmię nie tłocży.
19:
❡To ieſt práwy ſláchćić
20:
Co ná ſię niewie nic.
21:
❡Dobry/ to ſłowo/
22:
Káżdemu zdrowo.
23:
❡Chceſzli być dobry/
24:
Nie bądź s cnotą ſzcżodri.
25:
❡Zawieſi v gęby/
26:
Miey ięzyk zá zęby.
27:
❡Prawdy proroká/
28:
Strzeż iáko oká.
29:
❡Kto prawdę tráći/
30:
Drogo to płáći.
kolumna: c
1:
❡Káżdy ſobie krzyw/
2:
Kto w złey ſławie żyw.
3:
❡Poććiwy żywot/
4:
Precż pędzi kłopot.
5:
❡Spráwy káżdego/
6:
Máią ſędziego.
7:
❡Snadź wſzyſcy wiedzą
8:
Y co zli iedzą.
9:
❡W wſzetecżney zgrái/
10:
Coż ſie vtái.
11:
❡Kryg ná złą ſławę/
12:
Mieć dobrą ſpráwę.
13:
❡Nikt ſie nie boi/
14:
Kto s cnotą ſtoi.
15:
❡Mieway ná piecży/
16:
Poććiwe rzecży.
17:
❡Z wielką ochotą/
18:
Strzeż ſławy s cnotą.
19:
❡Zli tho więc goſcie/
20:
Gdzie zła ſławá roſcie.
21:
❡Wſzytko ſie łamie/
22:
Gdzie cnotá chramie.
23:
❡To ieſt práwy pan/
24:
Kto bacży ſwoy ſtan.
25:
❡W nalepſzey myſli/
26:
Pátrz ná cżás przyſzły.
27:
❡Dałlić Bog dáry/
28:
Vżyway miáry.
29:
grafika
30:
☞ Drugie dla mnieyſzych ſtanow.
31:
☞ Ieśliś nie łotrem/
32:
Bądź cnocie kmotrem.
33:
❡Piękne przeźwiſko/
34:
Dobre chłopiſko.
35:
❡Chceſzli ſławnym być
36:
Day niecnocie w rzyć.
37:
❡Y w cudzym kráiu/
38:
Sławny w złim zwy=
:
(cżáiu.
39:
❡Nigdy nie chramie/
40:
Kto zwycżáy łamie.
41:
❡Chceſzli być z Bogiem/
42:
Wadź ſie z nałogiem.
kolumna: b
1:
❡Karz záwżdy w ſobie/
2:
Co cie w kim ſkrobie.
3:
❡Cnotá rozezna/
4:
Coć ſie gdzie nie zda.
5:
❡Niecnotę okuy/
6:
A s cnotą rokuy.
7:
❡Puſzcżay ſromotę/
8:
Miey kryg ná cnotę.
9:
❡Záwżdy ſwą wolą/
10:
Szpetnie ogolą.
11:
❡Złego zwycżáiu/
12:
Strzeż ſie y w gáiu.
13:
❡Sławę wiátr nieſie/
14:
Strzeż ſie y w leſie.
kolumna: c
1:
❡Práwie wilcży wiek/
2:
Zley ſławy cżłowiek.
3:
❡Záhámuy z gołá/
4:
Niecnocie kołá.
5:
❡Bij zwyczaj kijem.
6:
Gdy znaſz żeć winien.
7:
❡Dobry páchołku/
8:
Strzeż ſie złych ſpołku
9:
❡Ná ſzpetne ſpráwy/
10:
Zwycżay miſtrz práwy.
11:
❡Przy złym nałogu/
12:
Zmierznieſz y Bogu.
13:
❡Lgarz ná bieſiedzie/
14:
Kozieł ná ledzie.
Swiniá


strona: 239

APOPHTEGMATALiſt 239.

kolumna: a
1:
❡Swiniá w bárłogu/
2:
Chłop w złym nałogu.
3:
❡Záwżdy ſwą wolą/
4:
Okuy w niewolą.
5:
❡Ná vmyſł hárdy/
6:
Miey munſztuk twárdy.
7:
❡Przemierzła ſpráwá/
8:
Hárda poſtáwá.
9:
❡Smierdzi więc ſmárdj/
10:
Chłop głupi hárdy.
11:
❡Byś był v dyabłá/
12:
Pomni co prawdá.
13:
❡W gębę pluſkáią/
14:
Gdy łżá zádáią.
15:
❡Strzeż ſie y z bliſká/
16:
Złego przezwiſká.
17:
❡W káżdey rozmowie/
18:
Strzeż cnoty w głowie.
kolumna: b
1:
❡Pięknie káżdego/
2:
Znáć cnotliwego.
3:
❡Iáko Paw krocży/
4:
Kto ma cżyſte ocży.
5:
❡Głowá ku gorze/
6:
W cnotliwey ſkorze.
7:
❡S kątá vpátruie/
8:
Kto ná ſię co cżuie.
9:
❡Piękna poſtáwá/
10:
Gdzie dobra ſpráwá.
11:
❡Złomi ćwicżenie/
12:
Złe przyrodzenie.
13:
❡Zwycżay z nałogiem/
14:
Skárży przed Bogiem.
15:
❡Poććiwe ſerce/
16:
Wzgorę wzlecieć chce.
17:
❡Stáray ſie káżdy/
18:
Być dobrym záwżdy.
kolumna: c
1:
❡Dzierz ſie poććiwych/
2:
A ſtrzeż ſie łżywych.
3:
W iákim cechu ſiędzieſz/
4:
Tákim ſam będzieſz.
5:
❡Sławá vráżona/
6:
Iuż bywa ſkáżona.
7:
❡Hámuy ſwą wolą/
8:
Zápſuieć rolą.
9:
❡Kto ſieie pſotę/
10:
Ten żnie niecnotę.
11:
❡Pſuie przyrodzenie
12:
Niedobre ćwicżenie.
13:
❡Pomni żeś cżłowiek/
14:
A iáki twoy wiek.
15:
❡W káżdey robocie/
16:
Bądź brátem cnocie.
17:
grafika
18:
☞ Prze dobre towárzyſze. Lyſzká mowi.
kolumna: a
1:
☞ Nie bierz mię iać rádzę/
2:
Bo cie z Woytem zwádzę.
3:
❡Nie kłádź mię w zánádrá
4:
Bychći nie wypádłá.
5:
❡Chociać ia nie krząkam/
6:
Ale głośno brząkam.
7:
❡By miał kolnierz Liśi/
8:
Káżdy o mię wiśi.
9:
❡Srebrną mię przezwáli/
10:
Aby mię nie bráli.
11:
❡Nie kłádź mię zá boty/
12:
Záſpiewaſz bez noty.
13:
❡Nie kriy mię zá futro/
14:
Będzieſz wiſiał iutro.
15:
❡Táką było wzięto/
16:
Chłopá o nię ſcięto.
17:
❡Choć mię widziſz kęſą/
18:
Bárzo o mię trzęſą.
19:
❡Kiedy mię kto ſkryie/
20:
Bárzo moy pan bije.
21:
❡Sucho kożuch piorą/
22:
Tym co mię więc biorą.
23:
❡Pewnie chceſz mię wziąć/
24:
Muśiſz kotá ciągnąć.
25:
❡Kto mię ſtąd wynieſie/
26:
Káżdego dąb wznieſie.
kolumna: b
1:
❡Nie żádnać robotá/
2:
Lecż mię wziąć ſromotá.
3:
❡Lácnoć mię ſtąd wywlec/
4:
Ale trudno vciec.
5:
❡Chociay ſie ia błyſzcżę/
6:
Nie bierz bo cie zniſzcżę.
7:
❡Gdy mię kto vkrádnie/
8:
Káżdemu twarz zbládnie.
9:
❡Chceſzli mi być ſtryiem/
10:
Pewnie wiźmieſz kijem.
11:
❡Zleć zemną kuńſztowáć/
12:
Dádzą cie okowáć.
13:
❡Przetoć mię tu dano/
14:
Aby mię nie brano.
15:
❡Weźmiſz mię s ſobą/
16:
Pátrz co będzie s tobą.
17:
❡Sioſtrę moię wzięto/
18:
Kęs chłopá nie ſcięto.
19:
❡Dla ſrebrá káwálcá/
20:
Wieſzą więc zuchwálcá.
21:
❡Chceſzli mię wziąć s ſobą/
22:
Wnet będzie zle s tobą.
23:
❡Dzierz złą myſl ná wodzy/
24:
Ieſli cie záwodzi.
25:
❡Rozmyſlay ſie káżdy/
26:
Ná co maſz przyść záwżdj.
kolumna: c
1:
❡Nie ruſzay cudzego/
2:
Nie pożywieſz ſwego. ❡Nie dáy ſie vwodzić/
3:
Ná to coć ma ſzkodzić.
4:
❡Rozmyſlay ſie brácie/
5:
Co przypáść ma ná cie.
6:
❡Lepſza cnotá w kłopocie/
7:
Niż niecnotá we złocie.
8:
Dobra cnotá w ſiermiędze/
9:
Byś miał przyćierpieć nędze
10:
❡Nie cżyń z łyſzki knáfliká/
11:
Byś nie przyſzedł ná łyká
12:
❡Ieſli chceſz być ſtroyny/
13:
Bądźże cnotą hoyny.
14:
❡Kołá z gory hámuy/
15:
Cudzym ſie nie brámuy.
16:
❡Dobrzeć y chudzinie/
17:
Kiedy ſławą ſłynie/
18:
❡Sławá pány cżyni/
19:
Niecnotá złe winy.
20:
❡Pięknie ſie ten ſtroi/
21:
Co ſie Bogá boi.
22:
❡Kto ſwowolnie żywie/
23:
Rad też márnie ginie.
24:
grafika
25:
❡Oſtátká ſie domyſlay co komu należy/
26:
A miey cnotę ná piecży/ boć prętko cżás bieży.
Ss


strona: 239v

1:
Zámknienie do dobrych towárzyſzow.
2:
P
Rzeto ty to powieśći towárzyſze mili/
3:
Dano wam ábyſcie cżtąc dobrey miſli byli/
4:
Cudzemi przygodámi byſcie ſie karáli/
5:
Cobyſcie nietrefnego tu w kim obacżáli.
6:
Bo iſcie tho nie głupi co iáko ná wſparze/
7:
Nie ſiedzi/ á cudzemi przypadki ſie karze/
8:
Bo ſie lepiey ná cudzych ſpráwach polerowáć/
9:
Aby potim náſzemi nie mogł nikt polowáć.
10:
Ták gdy cżás brácia mili á wſzák nie orzecie/
11:
Będziecie mieć/ cżćicież to kiedy gdzie możecie/
12:
Iedno iżby poććiwie nikogo nie draźniąc/
13:
A nietrefnemi żárty ſámi ſie nie błaźniąc.
14:
Bo krotofilá káżda ſkądkolwiek przypádnie/
15:
Záfráſowáne ſerce rozweſeli ſnádnie/
16:
Abowiem káżdy fráſunk y ciáłu y duſzy/
17:
Bárzo ſzkodzi/ á ſmętny duch y kośći ſuſzy.
18:
Boć po ten cżás iędno ći dobre látá máią/
19:
Ktorzy cżáſow poććiwie ſwoich vżywáią/
20:
Ale ći co zwikłáli rozumy ſpráwámi/
21:
Ni zwiedzą gdy s fráſunkow poſzáleią ſámi.
22:
Gdyby ty wżdy rozumy cżáſem wychodziły
23:
Nacż dobrego/ lecż niewiem by nam nie ſzkodziły.
24:
Bárzo ći mędroſzkowie z brzegow wylewáią/
25:
A nas proſtą chudzinę ſzpetnie w zyſku zdáią.
26:
Bo co ieſt nalepſzego iedno kto ſwych cżáſow/
27:
Oſtrzeże od fráſunkow/ á od wſzech niewcżáſow/
28:
Tylko áby poććiwie/ á z wyſzſzego grodu/
29:
W zyſku nas nie zdawano/ co przywłaſzcżon Bo=
:
(gu.
30:
Wſzákechmy nie Kártuźi áni Bernárdyni/
31:
Abowiem chłop ponury podobien ku świni.
32:
Bo lepſze dziś niż iutro bo niewie nikt tego/
33:
Kiedy iáko kot z dáchu muśi ſkocżyć pſiego.
34:
Lecż tho ſobie wymawiam ták bądźcie weſeli/
35:
Abyſcie przed ocżymá záwżdy Bogá mieli/
36:
A ſławy s poććiwoſcią byſcie pilni byli/
37:
A przy tym też nikogo byſcie nie draźnili.

strona: 240

Liſt 240.
1:
Przemowá krotka do poćći=
2:
wego Polaká ſtanu Rycerſkiego.
3:
grafika
4:
Wielmożnemu pánu/ pánu
5:
Mikołáiowi z Laſká/ Kráycżemu Koronnemu
6:
Stároſcie Kraſnoſtáwſkiemu y Málborſkiemu.
7:
I
Z ty wirſzyki niżey nápiſáne/ ſą przywłaſzcżone
8:
poććiwemu Polakowi ſtanu Rycerſkiego/ á iż
9:
W. W. może właſnie thákim Polakiem káżdy
10:
názwáć/ przeto mi ſie nie zdáło/ ábych tu oſoby
11:
y ſtanu Wielmożnośći wáſzey wſpomionąć nie miał. Abo=
12:
wiem pocżąwſzy od narodu z dawná w Polſzcże zacnego
13:
Laſkiego/ pocżąwſzy od cnot/ od obycżáiow/ od wielkiego
14:
záchowánia y ſławy W. W. ſnadź nie tylko w Polſzcże/ ále
15:
y w poſtronnych ſtronach/ tákże y od vrody/ y od iney káż=
16:
dey ſpráwy/ tedy káżdy właſnie W. W. może zacnym á po=
17:
ććiwym Polakiem názwáć. A kthemu/ iż W. M. Pan Bog
18:
ozdobił tákim bacżeniem/ y pocżęśći y náukámi/ co tho W.
19:
W. káżdy bez pochlebſtwá przycżyść może. Ktemu táką mi=
20:
łoſcią Rzecżypoſpolithey/ cżegom y ſam ſwiádom/ że ſie ná
21:
wſzythkim znácży żeś W. M. práwy Polak/ á vmiłownik
22:
práwy zacney á ſławney oycżyzny ſwoiey. A iż thy wirſzyki
23:
ſą od proſtego Polaká nápiſáne/ przeto mi ſie też zdáło/ áby
24:
pod rozſądek W. W. były podrzucone/ ábyś W. W. roze=
25:
znał coby było w nich y wyiąć y przycżynić. Záprawdęć ſą
26:
podáne s ſzcżyrego á nie obłudnego ſercá: ále/ iáko piſmo po
27:
wieda/ gdy ſynowie Izráelſczy milcżą/ muśi iuż kámienie
28:
wołáć. Prziymiſz tho W. M. iáko od práwie życżliwego y
29:
ſługi y práwego przyiacielá ſwego. A przycżyniay ſie też iá=
30:
ko práwy filar Polſki do tego/ áby tá ſwięta á ſławna oycży
31:
zná náſzá/ á práwie iáko właſna mátká náſzá/ byłá ná le=
32:
pſzey piecży v tych Polſkich ſynow ſwoich. A s tym
33:
niech Pan Bog błogoſłáwi wſzytki cżáſy W.
34:
W. wedle ſwiętey łáſki ſwoiey.
35:
Práwie życżliwy W. W.
36:
ſługá y przyiaciel.
Ss ij


strona: 240v

1:
Przemowá krotka do poćći=
2:
wego Polaká ſtanu Rycerſkiego.
3:
A
Cż to moy miły brácie nie ieſt moiey głowy/
4:
Abych ſtobą miał o tym mieć ſpolne rozmowy/
5:
Ale y przyrodzenie/ y cnotá poććiwa/
6:
Nie śćirpi o tym milcżeć co ieſt rzecż prawdzi=
:
(wa.
7:
Bom ia też proſty Polak nigdzyey nie ieżdzáiąc/
8:
Tum ſie páſł ná dziedzinie iáko lecie záiąc.
9:
Z gránice Polſkiey mile nigdzyem nie wyiechał/
10:
Lecż co wiedzieć przyſtoi przedſiem nie zániechał.
11:
Acżem był nie vcżony przedſiem iednák cżytał/
12:
A cżegom nie rozumiał inſzychem ſie pytał.
13:
A ták cżęść ze zwycżáiu cżęść też z wiádomośći/
14:
Z dálekám ſie dziwował ſwieckiey przypádłośći.
15:
Widzę miedzy wſzytkiemi ludzkiemi narody/
16:
Rozlicżne przypádłośći/ rozlicżne przygody.
17:
Widzę ſtroie y kſtałty/ y dziwne vbiory/
18:
Burdy/ ſpráwy/ porządki/ rozmáite dwory.
19:
A roſtrząſnąwſzy wſzytko do ſwey Polſki zaydę/
20:
To wſzytko czo v inſzych ieſzcże więcey znaydę.
21:
A ſkąd co kolwiek pocżnieſz gdzie co indziey ſłychaſz/
22:
Tego ſie ſnádnie domá w ſwey Polſzcże dopytaſz.
23:
❡Włoch.
24:
A
Cż to mam właſnie przycżyść Włochowi chytremu/
25:
Iż ten ná wielu rzecżach doſyć cżyni ſwemu/
26:
Ochędoſtwem/ miernoſcią/ poſtawką y ſłowki/
27:
Znáć że tám wſzytko idzie z wichrowátey głowki.
28:
Ale iż ty rozumki na dwoie ſie dzielą/
29:
A dáleko rozny ieſt náſz piątek z niedzielą.
30:
Tám iedno ná chytroſtki wiechę wyſtáwiono/
31:
A ná wykrętne kſtałty ten narod ſpráwiono.
32:
Tám iedno co wykręćić to iuż mądra głowá/
33:
A opák wyſtáwowáć pozłoćiſte ſłowá.
34:
Ano rozum s chytroſcią rozny ieſt z dáleká/
35:
Bowiem ten iáko złotem ozdobi cżłowieká.
36:
A chytrość náſtrzępiona iáko ſmálc ná miedzi/
37:
A tám pod pięknym gláncem niewiedzieć co ſiedzi.
Tym ſie


strona: 241

do poććiwego PolakáLiſt 241.
1:
Tym ſie iedno kęs chłubią iż perfumy máią/
2:
A też ſmierdzieć nie mogą bo cienko iadáią.
3:
Od Polaká perfumá piecżenia s cebulą/
4:
A potym koneẃ piwá áż ſie ocży ſtulą.
5:
A też to być nie może iáko źwirzę káżde/
6:
Kiedy mu doſypuią buyniey ſkacże záwżdy.
7:
Y mocnieyſze do pracey/ tákże Włoſzek miły/
8:
Niż Polak oſłábieie bárzo krok pomyli.
9:
Ale toby ieſzcże nic/ ále Polak miły/
10:
Nadobnie cnotą pachnie lepiey niż kto iny.
11:
Zwłaſzcżá do Rycerſkich ſpraw/ nie pytam ſie dáley/
12:
Bo też cżáſem pomyli/ kiedy woła náley.
13:
To też niezła przyſádá/ tę ma w ſobie miárę/
14:
Kiedy czo komu rzecże/ mocno chowa wiárę.
15:
Acż więc drudzy bywáią też krotkiey pámięći/
16:
Ale więcey z muſzenia á pewnie nie s chęći.
17:
❡Cżech.
18:
C
Zech ten chodzi iáko Paw/ tám więcey poſtáwy/
19:
Kák á kierák to przyſmák tám do káżdey ſpráwy.
20:
Więcey tám cżęſcią bláſku niżli brántu bywa/
21:
Wſzákże piękną poſtáwą káżdy to pokrywa.
22:
Dzierżą gdyby potrzebá iżby mężni byli/
23:
Bo tego hárdym trzebá áby ſie zdobili.
24:
To też oſobną ſztukę iſcie w ſobie máią/
25:
Iż ſłowo rádzi dzierżą/ gdy czo przyrzekáią.
26:
Pirwey gdy co zacnego y w Polſzcże zmawiano/
27:
Tedy to Cżeſkiem ſłowem zdzierżeć obiecano.
28:
Ale też niebożętá choć hárdey poſtáwy/
29:
Bárzo iákoś zmylili ſwe poważne ſpráwy.
30:
Dáli rogi pod iárzmo/ y ſámi nie wiedzą/
31:
Iáko ſie im to sſtáło/ choć tám z dawná ſiedzą.
32:
❡Niemiec.
33:
N
Iemiec to też hárdy chłop/ lecż ſie to nie zgadza/
34:
Kto chce być dobrey myſli/ rad chędogo chadza.
35:
Abowiem myſl wſpaniła tá zdobi káżdego/
36:
Rozumem oſláchcona/ nie dármohárdego.
37:
Ale náſze pocz mater wzgorę gębę wznieſie/
38:
A rozum z roſtropnoſcią gdzieś dáleko w leſie.
Ss iijWięc


strona: 241v

Przemowá krotka.
1:
Więc chłop ktemu plugáwy ſłoninámi ſmierdzi/
2:
Ciągnąc ſkornie do páſá ledwe iż nie pierdzi.
3:
A czo z grochu nie doye káwálcá ſłoniny/
4:
To włoży do kálety Dáycżmánek náſz miły.
5:
Chociay ſmierdzi iáko chce nic tego nie cżuie/
6:
Roſciągnąwſzy zá piecem wnet ſkornie ſmáruie.
7:
A pijánice wieldzy práwie s przyrodzenia/
8:
Ze tám máło zoſtánie dobrego bacżenia.
9:
Dzierżą żeby ſie chłop bił/ y záwżdy tho bywa/
10:
Ale z nim trudno gonić/ bo koniá nie miewa.
11:
Pocżnieli też vciekáć vgonić go ſnádnie/
12:
Záplotſzy w ploderhuzy nogi y ſam pádnie.
13:
❡Węgrzyn.
14:
Węgrzyn to mężny narod/ ále theż ma wádę/
15:
Y nietrefną cżáſem w nim też naydzie przyſád
16:
Są práwie iáko kmiecie co ten zwycżay máią/
17:
Iże ſie cżęſto w pány rádzi odmieniáią.
18:
To ieſt ziemiá obfita gdyby miáłá ludzi/
19:
Ták też iedno mitręgą ſwoie cżáſy łudzi.
20:
Też iáko ná Kleparzu Bog hárcuie iemi/
21:
Iáko im cżáſy ſchodzą y ſámi nie wiemy.
22:
Lecż ten choćby ſie vnioſł nie dziw mu w niewoli/
23:
Więtſzy to dziw kto łotrem z rozmyſłu powoli.
24:
Owa Pan Bog odwroći kiedy ten bicż ſrogi/
25:
A záſię w łáſkę prziymie ten narod vbogi.
26:
A ty pánie ſąſiedzie rozmyſlay ſie ná to/
27:
Iż záwżdy źimá prziydzie kiedy ſchodzi láto.
28:
Moglibychmy ſie káráć cudzemi ſzkodámi/
29:
Co wiedzieć co też Pan Bog cżynić racży z námi.
30:
Dobra wodá ná dáchu kiedy ſąſiad gore/
31:
Bo gdy ſie domá zaymie/ iuż rády nie ſpore.
32:
Lecż tho ni zacż v tego kto nie ma ná piecży/
33:
Ni cżáſow ni przypádkow/ áni przyſzłych rzecży.
34:
❡Turcżyn.
35:
T
Vrcżyn to chłop nikcżemny z narodu ſwoiego/
36:
By nie miał ludzi dzielnych s ſwiátá poſtronnego.
37:
Bo kto ſobie przypomni pirwſzy wſzcżętek iego/
38:
Tedy ſie márnie zácżął z narodu chłopſkiego.
Páſterze


strona: 242

do poććiwego Polaká.Liſt 242.
1:
Páſterze chłopi prośći w kupę ſie zebráli/
2:
Otomaná też chłopá zá krolá obráli.
3:
Tákże ludzye poſtronne s pirwotku drapáli/
4:
Aż potym y kráiny zacne poſiadáli.
5:
A dziſia iuż widzimy nacż kuńſztatum wyſzło/
6:
Ze ſie iuż wſzemu ſwiátu chłopi ſtáwią pyſzno.
7:
Bowiem ſwoię nikcżemność ſpráwą pokrywáią/
8:
A o rzecżach boiowych wſzytkę pilność máią.
9:
Nie naydzieſz tám Iuriſty ni Prokuratorá/
10:
Dziſia muśiſz zápłáćić coś obiecał wcżorá.
11:
Nie wezmą tám ná kwity/ áni pro maiori/
12:
Ni z ápellácijámi biegáią zá dwory.
13:
Ná wielkiey tám bácżnośći tá ſwięta krolowa/
14:
Spráwiedliwość/ co wſzytki ſtany rowno chowa.
15:
Ktemu trzeźwość/ więc cżuyność ná káżdey roſpráwie/
16:
Ze tám wſzytko porządkiem może názwáć práwie.
17:
Abowiem záwżdy zwycżay wiele może ſpráwić/
18:
A oni nicżym inſzym też ſie niechcą báwić.
19:
Pátrz widząc ſwą nikcżemność cżym to nádſtáwili/
20:
Z rozmáitych narodow Turki pocżynili.
21:
A drogo młode dzieći ná to zákupuią/
22:
Ná dzielnośći wpráwuiąc/ w ktorym tę chuć cżuią.
23:
A ſkoro ſie okaże w kim co oſobnego/
24:
To iuż ſławią/ bogácą/ by ſyná właſnego.
25:
Naydzieſz tám y Fráncuzá Hiſzpaná y Włochá/
26:
Tákże Niemcá z Węgrzynem/ Polakow tych trochá.
27:
Owa ze wſzech narodow Turki pocżynili/
28:
Nácżyniwſzy zawoiow łby im pogolili.
29:
Pátrzże co tymi gośćmi nam wſzytkim dziáłáią/
30:
Práwie wſzytki narody zá nic ſobie máią.
31:
Pátrzay ieſliżeś ſłychał álbo cżytał kędy/
32:
Iáką oni chytroſcią poſiadáli wſzędy.
33:
Gdzie im trzebá przymierza pilno ſie ſtáráią/
34:
A pod oną pokrywką ine poſiadáią.
35:
A kiedy im nie trzebá y przymierze łamią/
36:
A ná ten wrzod iuż z dawná wſzyſcy ludzie chramią.
37:
Rozmáitych ánſzlakow dziwnie vżywáią/
38:
Lecż pewnie do trzećich kur nigdy nie pijáią.
39:
Mogli by narodowie od nich bráć przykłády/
40:
Bo iuż máło nie wſzyſcy máią ie ſąſiády.
Ss iiijChociáć


strona: 242v

Przemowá krotka
1:
Chociać cnotki nie wiele á wielkie łákomſtwo/
2:
Dziwnie opánowáło ich wſzytko potomſtwo.
3:
❡Moſkwićin.
4:
M
Oſkwá to iuż też wiemy co to zá pánowie/
5:
Znamy ie w obycżáioch/ znamy y w rozmowie.
6:
Ieſt chłop by Soyká w klatce/ co ſzcżebiotáć vmie/
7:
Ale ledwe ſam cżáſem co mowi rozumie.
8:
A też ſą miłoſierni/ bo nie bárzo biją/
9:
Rádſzey kiedy im cięſzko w ſzelinę ſie kriją.
10:
S pirwotkuć ſie poſtáwi by miał zyeść káżdego/
11:
Ale potym do láſá maſz poſłá pewnego.
12:
Chłopi ſą z głupiá chytrzy/ ále tám práwego/
13:
Rozumu bárzo máło/ k rzecży przyſtoynego.
14:
Coby kogo oſzukáć/ okłámáć/ oſzydzić/
15:
Tego iáko zá cnotę/ nie będą ſie wſtydzić.
16:
❡Wołoſzyn.
17:
W
Ołoſzyn to chłop ſproſny/ ácż ſie iednák bije/
18:
Ale kiedy nam przykro/ też do láſá myie.
19:
A narod ták nikcżemny/ chociay Włoſzy byli.
20:
Ale bárzo iuż potym z nich ſie wyrodzili.
21:
We wſzytkich obycżáioch tákże y w żywnośći/
22:
A pewnie że im ſzkodá tákiey obfitośći.
23:
Bowiem rzodkieẃ/ chrzan/ ocet/ ogorek/ barſzcż miły/
24:
V nich wſzytki przyſmáki/ włożywſzy ſłoniny.
25:
A tho do nich nawiętſza iż pány miłuią/
26:
Bułáwą wybieráią/ ſzáblą koronuią.
27:
Bowiem też tám nie może być iedno pan ſrogi/
28:
Ná ten narod roſkoſzny/ ná ten klenot drogi.
29:
Bo tám nic do rozumu nic do poććiwośći/
30:
Wſzytki tám do bułáwy ſpráwy ich miłośći.
31:
Ná wiárę też tám prożno miałby ſie kto ſpuſzcżáć/
32:
Tego ſie nie vcżyli muśi im odpuſzcżáć.
33:
❡Tátárzyn.
34:
T
Atárzyn inſzym ſtanom iuż ni w cżym nie rowien/
35:
Bo bárzo iego miłość ná wſzem pſu podobien.
36:
Ten ni ſoli/ ni chlebá/ ni piwá/ ni winá/
37:
Iedno kobyle mleko to v nich nowiná.

strona: 243

do poććiwego Polaká.Liſt 243.
1:
Szkápie záciąwſzy żyłę z iágłámi roſpárzy/
2:
To tym ſobie zá roſkoſz ſproſną gębę párzy.
3:
Szkápá też ieſli zdechnie tho zacna źwierzyná/
4:
Przechowa tho iáko pies nie cżekáiąc winá.
5:
Komiz kobyle mleko/ iáko oni zową/
6:
To tym ſobie záleye potráwę ſurową.
7:
Azać tám nie połmiſki zać tám nie przyſmáki/
8:
Iáko pies ie s popyołu otrząſáiąc fláki.
9:
Też widámy y zbroie widamy Báchmáty/
10:
Siodłá y báſáłyki y rozlicżne ſzáty.
11:
W ktorych zacni ſtanowie tám y w ſwięto chodzą/
12:
Ale ſie y z vbiory práwie dyabłu godzą.
13:
Chłopićby byli mężni lecż przypraw nie máią/
14:
Srogo ſie poſtáwiwſzy/ potym vciekáią.
15:
Iedno trzebá wſkok ná nie bo ſwemi ſzypiki/
16:
Iáko im daſz pocżekáć/ wnet pomylą ſzyki.
17:
Szwedowie/ Duńcżycy.
18:
O
Szwedzie o Duńcżyku tám nie vmiem mowić/
19:
Bom nie bywał ná morzu niechcę ſledzi łowić.
20:
Tum iedno po ſádzawkách Polſkich trochę pływał/
21:
A ná morzu boday tám nikt dobry nie bywał.
22:
Lecż ſłyſzę też tám ludek nie bárzo ćwicżony/
23:
Nikcżemny á plugáwy/ ſłycháć ná wſze ſtrony.
24:
Máło iż z Moſkwićinem nie z iedney mácierze/
25:
Tákże y w obycżáioch y w niedobrey wierze.
26:
❡Owa nie máſz narodu áby nie miał wády/
27:
Aby w káżdym nie nálazł nietrefney przyſády.
28:
Bo rozno Bog rozdzielił po ſwiátu narody/
29:
A káżdy ſwe muśi mieć przyrodzone wrzody.
30:
Polak poććiwy.
31:
A
Zbiegawſzy iuż wſzytki/ do ſwey Polſki zaydę/
32:
Cżego gdzye nie doſtawa/ to w Polaku znaydę.
33:
Bo ten cnotę/ poććiwość hoynym funtem mierzy/
34:
Gárdłá ieden drugiemu y wſzytkiego wierzy.
35:
A ná ſławie záſádził ſwe wſzytki roſkoſzy/
36:
A niech ſie tym żadny ſtan przed nim nie kokoſzy.
37:
Męſtwo Polſkie.
Ieſli chceſz


strona: 243v

Przemowá krotka
1:
❡Ieſli chceſz z nim do męſtwá/ vkáż mi tákiego/
2:
By s Polakiem porownał w dziwnym męſtwie iego.
3:
Ieſliże poiedzinkiem/ ieſliże gromádą/
4:
Trudno ználeść Polacżká w tákiey ſpráwie zwádą.
5:
Y inſzy narodowie gdy co s kim dzyáłáią/
6:
Szcżęſciem to ſobie zową gdzie Polaki máią.
7:
❡Zywność.
8:
P
Odźże z nim do żywnośći vkaż mi drugiego/
9:
Coby thák hoynie mogł ſieść do ſtołu ſwoiego.
10:
Acżći Włoſzek ſerwetkę ma y kurádenty/
11:
Ale by woł Sáłatą poſra ſobie pięty.
12:
Zábká/ Kotek/ Slimacżek/ to v nich źwierzyná/
13:
A potym wodkę pije przymieſzáwſzy winá.
14:
Tu w Polſzcże woli Szcżuki Ielenie y Loſy/
15:
A ná polu zá gumnem bárzo gęſte kłoſy.
16:
Ktemu wſzytki przyſmáki tu ze wſzech ſtron wożą/
17:
Tymże hoyne Polaki nabárziey vbożą.
18:
Trzęſą ſie thu Apteki/ tłuką ſie możdzerze/
19:
A Polacżek w połmiſkoch ſiedząc ſobie gmerze.
20:
A nie máſz tych przyſmákow ſnadź ná wſzytkim ſwiecie/
21:
Cżego w Polſzcże nie naydzie y źimie y lecie.
22:
A nie może ták drogo żadney rzecży cenić/
23:
Aby Polak nie kupił o pieniądze nam nic.
24:
❡Ochędoſtwo.
25:
P
Atrzże záſię ná kſtałty ná rozne vbiory/
26:
Ná wymyſły rozlicżne á ná dziwne wzory.
27:
Naydzieſz Włochá właſnego by ſie tám vrodził/
28:
Naydzieſz co po Hiſzpáńſku drugi będzie chodził.
29:
Naydzieſz go po Huſárſku s koniem y piechotą/
30:
By ſie tám miał vrodzić s ták piękną ochotą.
31:
Kiedy chce Turcżyn z niego Moſkwićin Tátárá/
32:
A kiedy chce vderzyć wierę brácie wárá.
33:
❡Bogáctwo.
34:
P
Atrzayże y bogáctwá iáko wiele máią/
35:
Wierę chudzi páchołcy ná ſrebrze iadáią.
36:
Złotá pełno ná ſzyi y w ſkrzyni go pełno/
37:
Hátłaſy/ Axámity/ iuż ná ſtronę wełno.

strona: 244

do poććiwego Polaká.Liſt 244.
1:
Altembáſy rozlicżne Złotohławy dziwne/
2:
Aż wierę przyrodzeniu cżáſem y przećiwne.
3:
Nuż poiázdy nuż konie/ iákie dziwne máią/
4:
Więc rozlicżne przypráwy gdy ná nie wſiadáią.
5:
Vpierzy ſie chłop by paw/ dobrze iż nie wzleći/
6:
By więc miał cżáſem ná to y przyſtáwić kmieći.
7:
Tanie tho v Polakow/ bo miłuią pány/
8:
Cirpią wſzytko dla ſławy/ y ſzkody y rány.
9:
A wiáry/ cnoty/ ſławy/ pátrz iáko iey pilni/
10:
A co komu przyſtoi ni w cżym nie omylni.
11:
A ſnadź wſzytkim narodom Polacżkowie mili.
12:
By lepſzą ſpráwę mieli/ ſnádnie ſrodzy byli.
13:
A zwłaſzcżá ták cnotámi záſádzeni pięknie/
14:
Gdy mu ią kto wſpomienie/ żadny ſie nie lęknie.
15:
Spráwiedliwość.
16:
A
Le gdy drugą kártę ná wſpák przewroćimy/
17:
Cżego nam nie doſtawa/ ſnádnie obacżymy.
18:
Pátrz iáko ſpráwiedliwość záwikłáną mamy/
19:
Ze nigdziey tákiey nie máſz/ ſámi wyznawamy.
20:
Coż gdychmy z dawná táką nápiſáli ſobie/
21:
Możny ſie z niey wybije/ chudy ſie záſkrobie.
22:
Ano to opák idzie przećiw Bożey woley/
23:
Ktory kazał nędzniká bronić od niewoley.
24:
A ktoby chciał wypiſáć koty w náſzym práwie/
25:
Mogłby ie właſnie názwáć páięcża ſieć práwie.
26:
S ktorey ſie Bąk wybije á vwiąźnie Muchá/
27:
Wierzę tákie wykręty gdzieś v złego duchá.
28:
Weźmie ſobie ná kwity/ więc ná munimenta/
29:
Prziydzie cżás áż nie ſądzą/ bowiem záſzły ſwiętá.
30:
A ieſliże też ſądzi/ więc deliberuie/
31:
Prokurator z nędznikiem by z máłpą kugluie.
32:
Onemi wykrętały/ onemi dekrety/
33:
By miał naſpráwiedliwſzą/ á nie ma kálety/
34:
Albo Liſá w zánádrzu/ álbo Vyá w práwie/
35:
Káżdy konfuze ſtánie w ſwoiey káżdey ſpráwie.
36:
A ruſzáć przedſię wolno by chciał y do piekłá/
37:
A táka ſpráwiedliwość chociayby ſie wſciekłá.
38:
o choć ledwe przed ſmiercią kto ſwego dożyſzcże/
39:
Przedſię ſie go v Grodu pan dyabeł nápiſzcże.
Bo y tám


strona: 244v

Przemowá krotka.
1:
Bo y tám ſpráwiedliwość bárzo niebo mija/
2:
Niżli przydzie do ſkutku pan Exekucija.
3:
A nędzny nieboracżek niżli doydzie ſwego/
4:
Muśi wſzytko vtráćić y czo miał właſnego.
5:
Włocżęcy ſie po Wiecach/ biegáiąc zá dworem/
6:
Muśi wſzytko wyſypáć by więc miał y worem.
7:
Ano krzyk nárzekánie/ áno ſie łzy leią.
8:
A ći co tym władáią ieſzcże ſie z nich śmieią.
9:
A iákoż tu proſzę cie ma Pan Bog czo ſporzyć/
10:
Y iákoż nam łáſki ſwey ma ſkárby otworzyć.
11:
My nędzniki łupimy á on nas też łupi/
12:
Y zda mi ſie ſtráćimy kiedy ná tey kupi.
13:
Bo o żadną ná ſwiecie nie groźi rzecż ſrożey/
14:
A by wſzytko wypełnił/ nie byłoby gorzey/
15:
Iáko o łzy niewinne/ á o thy nędzniki/
16:
Co tu w ſpráwiedliwośći bárzo mylą ſzyki.
17:
Bo ſie on ich być pánem ſrodze opowieda/
18:
A kogoć pocżnie wſtrząſáć/ pewnie iż zábieda.
19:
Groźi głodem powietrzem/ groźi krwie rozlaniem/
20:
Groźi obcych narodow ſrogiem poſiadániem.
21:
Pátrzayże ieſli ſie kto tych pogrożek boi/
22:
Przedſię możny z nim ſiedzi/ nędznik przed nim ſtoi.
23:
A tám w niebie zárowno wſzytkim piecżętuią/
24:
A żadnemi tám ſtany nigdy nie brákuią.
25:
Sroga to rzecż iż to z nas nie ruſzy żadnego/
26:
Máiąc odpowiedniká ná ſię ták ſrogiego.
27:
Iż ſie ći nie ſtáráią czo im tho należy/
28:
Iż thá márna ohydá ták nas wſzytki ieży.
29:
Zażby nie mogli ználeść wżdy iákich zwycżáiow/
30:
Przypátrzywſzy ſie ſpráwam y poſtronnych kráiow.
31:
Iżby tá ſproſna krzywdá wżdy w Polſzcże zginęłá/
32:
A ſwięta ſpráwiedliwość kiedy wypłynęłá.
33:
Ale ći nie dopuſzcżą co s tego zyſk máią/
34:
Oni Bący co tę ſieć nędzną przebijáią.
35:
Ale o nędzny Bąku przecż nie pomniſz ná to/
36:
Iż cie mrozy przyćiſną ſkoro minie Láto.
37:
A tá o ktorey ſłyſzyſz nieſzcżęſney nowinie/
38:
To ieſt rzecż pewna s cżáſem iż cie nie ominie.
39:
Ieſliże nie zá twego nędznego żywotá/
40:
Tedy pewnie po ſmierći nie vydzieſz kłopotá.
Ale Pan


strona: 245

do poććiwego Polaká.Liſt 245.
1:
Ale Pan był záſlepił zá grzech Fáráoná/
2:
Tákże też y dziś pewnie tákiego Pátroná.
3:
Nie możym ſobie wſzyſcy cżemuś przedrzeć ocży/
4:
Káżdy s krzywdą by s ciotką ſpráwiedliwość tłocży.
5:
Zda ſie nam ták ná wieki bychmy buiáć mieli/
6:
Ano bychmy bacżyli/ wſzyſcychmy pomdleli.
7:
❡Obroná.
8:
W
Ięc choćbychmy iuż ty łzy rzućili ná ſtronę/
9:
Pátrzże záſię nędzniká iáką ma obronę.
10:
Iednego w łykach wiodą/ drugi day pobory/
11:
W obudwu by w Iáſtrząbiech wnet ſzpetne przemory.
12:
A by ſie to pobożnie wżdy gdzie obracáło/
13:
Przylnie tego do pięśći rozlicżnych niemáło.
14:
Ze ledwe połowicá ná tho gdzie przyſtoi/
15:
Obroći ſie/ oſtátek rozchwycą to moi.
16:
Prziymą zá to kęs ludzi/ dwie ſzkodzie dziáłáią/
17:
Y pieniądze y ludzie cżáſem vtracáią.
18:
Terazechmy porządek vcżynili nowy/
19:
Iedno niewiem káżdemu ieſli będzie zdrowy.
20:
Ták páńſtwá wyciągnęli/ ták poſzácowáli/
21:
Ledwe Wroble od tego iż wolni zoſtáli.
22:
Y kazáli cżwartą cżęść dáwáć ná obronę/
23:
Y nie zle ozdobili tę ſławną Koronę.
24:
Páná ktorym Polacy záwżdy ſie zdobili/
25:
Puſtopás go ná pole wolno wypuśćili.
26:
Oddawſzy tę cżwartą cżęść iuż mu wolno będzye/
27:
Ieſli łáſki nie będzie/ ná ſtronie vſiędzie.
28:
A ći ſtroże powinni poſpolitey rzecży/
29:
Iuż iey pewnie nie będą mieć ná pewney piecży.
30:
Iuż też muśi wytrząſáć áby k ſwemu przyſzedł/
31:
A nędznik przedſię przed tym muśi być záwżdy medł.
32:
Pan prziydzie przedſię kſwemu/ á nędzney chudzinie/
33:
Przedſię w łeb przedſię kłopot żadnego nie minie.
34:
Bo przedſię tey quártany dokłádáć muśimy/
35:
Bo nas tá nie obroni/ to dobrze widzimy.
36:
A to w niwecż żechmy iuż ony zniewolili/
37:
Co wżdy kiedyś o krzywdy Koronne mowili.
38:
Co ſłábe dożywocia máią y árendy/
39:
Iáko táko muſzą ſwe przedſię łatáć błędy.
TtMuſzą


strona: 245v

Przemowá krotka.
1:
Muſzą łupić nędzniki/ á drugim dutkowáć/
2:
Ieſliże chcą tę ſkwárne wiecżorną przechowáć.
3:
❡Woyná.
4:
W
Ięc w onych ſtárych Wiciach też nádzieię mamy/
5:
To iáko Mázur kijec zá páſem chowamy.
6:
Ale niewiem przecż tego wſzyſcy nie bacżymy/
7:
Iże ſie ſámi márnie tym kijcem tłucżemy.
8:
Mogliby być y trzy kroć cżáſem drudzy bići/
9:
Niżli ſie więc wykręcą ty záwiędłe wići.
10:
A to więc w zyſku mamy/ kiedy ſie ruſzymy/
11:
Więcey niż nieprzyiaciel ſámi ſie zniſzcżymy.
12:
Gęśi/ Kury/ Bárány/ to powoiuiemy/
13:
A łzámi zákrapiáne tám potráwy iemy.
14:
Y chcemy áby nam Pan co poſzcżęśćić racżył/
15:
Iákoby on ná niebie tákich krzywd nie bacżył.
16:
Ano więc miáſto ſzcżęſcia cżáſem ſie kreẃ leie/
17:
A do domu piechotą drugi idąc mdleie.
18:
Bo nie może inácżey dekretem Páńſkim być/
19:
Iáką ty miárką mierzyſz tákąć będą mierzyć.
20:
Wołáią ná to ludzye iż bez płácżu tego/
21:
Mogłoby ſie wżdy náleść co pobożnieyſzego.
22:
Cżymby to zacne páńſtwo y ſławnieyſze było/
23:
Y poſtronnym narodom wżdy ſie oſrożyło.
24:
Ale ia tu ná ten cżás dzwonká ruſzáć niechcę/
25:
Wolę też ſkuść z drugiemi Gęś á łupić Owcę.
26:
Tymby to należáło co ſie im Pan zwierzył/
27:
Tego ſtadká ſwoiego/ á ſrodze zámierzył.
28:
Iż ſie chce okrutnie mśćić krzywdy namnieyſzego/
29:
A pátrzyć z márnych ręku niewinney krwie iego.
30:
Y iákoż ſie tu táki nie ma ſtráſznie lękáć/
31:
A ieſliże nie zdechnąć tedy pewnie ſtękáć.
32:
Rozmyſliwſzy ſie ná to s kim to cżynić mamy/
33:
Ktemu go w obietnicach nieomylnym znamy.
34:
❡Niedbáłość.
35:
A
Choćbychmy y ten ſtrách zá niepewny mieli/
36:
Tedychmy iuż pewnieyſzy ocżymá widzieli.
37:
Kiedy ſie wálą zamki á miáſtá ſie kurzą/
38:
Nieprzyiaciele wſzytko po ſwey myſli burzą.
Y cżegoż


strona: 246

do poććiwego Polaká.Liſt 246.
1:
Y cżegoż ſie nádziewaſz nieboże nędzniku/
2:
Ieſli też tobie s cżeſem tákież nie być w łyku.
3:
Ieſliże też twe dwory coś ie vpſtrzył ſobie/
4:
Ták ſie kurzyć nie będą ku pocieſze tobie.
5:
Obległ nas nieprzyiaciel iuż ná wſzytki ſtrony/
6:
A nie máſz vćiſleyſzey ſnadź żadney Korony.
7:
A vkażże mi kogo coby myſlił o tym/
8:
Co ſie wżdy z námi ma dziać ledá gdy ná potym.
9:
Y źwirzętá y ptacy co wzgorę latáią/
10:
Kiedy pádną ná ziemi/ wżdy oſtrożność máią.
11:
A my nędzne źwirzętá z mądremi głowámi/
12:
Pátrz iákie opátrznośći tu o ſobie mamy.
13:
❡Sąſiedzi.
14:
P
Oźrzymy ná wſchod ſłońcá co ſie z námi dzieie/
15:
A ſnadź ná to wſpomniawſzy cżáſem ſerce mdleie.
16:
Bo ſie to piwo pewnie nigdy nie vſtoi/
17:
A co dáley to bárziey ieſzcże ſie ſnadź broi.
18:
Cieſzymy ſie nádzieią á bárzo omylną/
19:
Wiedząc pewnie że o nas máią piecżą pilną.
20:
A pewnie iáko ſwych ſpraw z inąd dokonáią/
21:
Iákoby nas ſkukłáli to ná piecży máią.
22:
Bo ſkoroby ty Polſkie otworzyli wrotá/
23:
Iużby wſzędy iecháli pewnie bez kłopotá.
24:
Pátrzże ná zachod ſłońcá kto też z námi ſiedzi/
25:
Chociay ſą náſzy mili łáſkáwi ſąſiedzi.
26:
A obchodzą ſie z námi nadobnie pomiernie/
27:
Ale ſtára przypowieść day wiſiał kto wiernie.
28:
A by też dobrze z námi y nawierniey byli/
29:
Tedy ze wſchodem ſłońcá ták ſie záwaśnili/
30:
Ze ſie ná náſzych grunciech muſzą kiedy witáć/
31:
Iáko ſie twa miłość ma ieden z drugim pytáć.
32:
Pátrzayże to witánie co nam ſpráwić może/
33:
Gdy z láſá będzieſz pátrzył nędzniku nieboże.
34:
Ano inſzy Vrzędnik roſkázuie w dworze/
35:
Ano ſie iuż po dyable wſzytko domá porze.
36:
Pomyſlże iákaby to żáłość byłá twoiá/
37:
A wżdy o to nic niedbaſz zá cżáſu pokoiá.
38:
A vkáż mi tákiego ktoby to rozmyſlał/
39:
Kieloby tu gránice á ſtáwy rozkryſlał.
Tt ijA Herbow


strona: 246v

Krotka Przemowá
1:
A Herbow pozłoćiſtych ná wrociech nákował/
2:
A co pił do pułnocy áby to przechował.
3:
O nieſláchetna ziemio/ o nędzne łákomſtwo/
4:
Toż nas márnie ſzáfuieſz/ y náſze potomſtwo.
5:
Ze nie naydzieſz żadnego coby myſlił o tym/
6:
Co ſie iutro będzie dziać nie tylko ná potym.
7:
Ano przodkowie náſzy co ſławy ſtrzegáli/
8:
Dla Rzecżypoſpolitey y gárdłá dawáli.
9:
Będąc w mnieyſzych rozumkoch y w mnieyſzey możnośći/
10:
Srodzy byli ſąſiádom/ y ſtrzegli wolnośći.
11:
Gránice rozſzyrzáli w rozlicżne kráiny/
12:
Nie tylko áby ich co miał viąć kto iny.
13:
A dziś choć nam przypada rozſzyrzenie gránic/
14:
Wſzytko to nam fábułá/ wſzytko to nam zá nic.
15:
Ano to rzecż nie mnieyſza kto vmie ſtrzedz ſwego/
16:
A ſnadź máło nie więtſza niż ſzukáć cudzego.
17:
By Gęśi trawę ſkubąc ná zięmię pátrzymy/
18:
Aſkąd Orzeł przypáść ma o tym nie myſlimy.
19:
Ano to więc zły Orzeł co przypádnie z gory/
20:
Zánieſie cżáſem Gąſkę poſpołu y s piory.
21:
By ná nas nic gorſzego/ iedno gdzie ſiedzimy/
22:
Miedzy iákiemi Orły/ iż nic nie bacżymy.
23:
Chociay nas y po cżęśći cżáſem podſkubáią/
24:
Przedſię Gąſki nie dbáią gdy im owſá dáią.
25:
❡Hołd Wołoſki.
26:
P
Atrzay moy miły brácie iáka to niedbáłość/
27:
Tu náſzych defenſorow/ iuż nie mowię by złość.
28:
Stáry dawny hołdownik páńſtwá Koronnego/
29:
Wołoſzyn/ iáko márnie wydziergnął ſie s tego.
30:
Mniemáią by to máły klenot vpuśćili/
31:
Z hołdowniká ſąſiádá złego vcżynili.
32:
Ieſzcżeby nic by tylko ſam był tym ſąſiádem/
33:
Ale nam drugim groźi bárziey niżli grádem.
34:
Ano o to y ten grad ſnadź nie bárzo ſtoi/
35:
Coż gdy ſie ſławny Polak ledá cżego boi.
36:
Y drugie by Węgorzá zá ogon dzierżymy/
37:
A gdy ſie nam wyſlizną áni ſámi wzwiemy.
38:
Vnija z Litwą.
O vnijey


strona: 247

do poććiwego Polaká.Liſt 247.
1:
O
Vniey iuż dawno by przez ſen mowimy/
2:
Iáko ſie z niey wyplątáć áni ſámi wiemy.
3:
Acżby ſie drugiey ſtronie o to ſtáráć więcey/
4:
Snadź przyſtało/ bo tám ty ieſzcże zmyią pręcey.
5:
Bo ſą miedzy Iáſtrząby práwie iáko kury/
6:
Záwżdy ſie im grádowey trzebá lękáć chmury.
7:
Nie będąli s Polaki iáko przywyknęli/
8:
Wierę niewiem rzekſzy hup áby przepłynęli.
9:
A to wſzytko rozumki ſprzećiwne ſpráwuią/
10:
Iż káżdą nalepſzą rzecż opák wynicuią.
11:
A iáko tu y z náſzey tákże y z ich ſtrony/
12:
Nie potrzebne w tey ſpráwie ſtroią zabobony.
13:
Anoby ſnadź mędrowáć máło trzebá o tym/
14:
Y niewiem nam Polakom co też názbyt potym.
15:
Bychmy ſie w cudze práwá poſtronne miotáli/
16:
Snadźby lepiey bychmy ſwych domá przyſtrzegáli.
17:
Doſyćby nam ábychmy záwżdy ſpołu byli/
18:
Iednemu wiernie pánu ná wieki ſłużyli.
19:
Społu go obieráli y koronowáli/
20:
Y iednáką przyſięgę od niego bieráli.
21:
Spolnie nieprzyiaciołom wſzytkim ſie bronili/
22:
Ták iakobychmy ſpolnie ſobie vrządzili.
23:
Gdzieby więtſza potrzebá/ więc tám więcey pracey.
24:
Nie litowáć y mocy/ nie litowáć płacey.
25:
A gdzieby ſie ná wſzytki kto możny oborzył/
26:
Muſiałćiby pokukáć niżliby ie zborzył.
27:
Kiedyby wſzytki mocy ſpołu obroćili/
28:
Gdzie wiele Koz y Wilká ſnádnieby ſkroćiły.
29:
A ktemu ſpráwiedliwość by poſtánowili/
30:
By nigdy miedzy nimi roſterki nie były.
31:
Tákże ſpolne gránice miedzy dziedzinámi/
32:
Nie iáko w inym páńſtwie iedno ſobie ſámi.
33:
Iuż potym tám inſzych ſpraw ſwoich vżywaymy/
34:
A ſtárym ſwym zwycżáiom wierę pokoy daymy.
35:
❡Puſte polá.
36:
I
Vżby w tákim porządku porządnieyſza rádá/
37:
Byłaby/ y s ſąſiádem beſpiecżnieyſza zwádá.
38:
Iużby ſie ſtáráć mogli áby puſte polá/
39:
Oſadzáli/ á ſnádnie/ bo tám dobra rola.
Tt iijBo ſto=


strona: 247v

Przemowá krotka.
1:
Bo ſtoią puſte zamki iedno ich popráwić/
2:
A bárzoby to ſnádnie wſzytko mogli ſpráwić.
3:
Ciżby ludzie coby tám ku obronie byli/
4:
Bárzoby ſie y ſámi tám rádzi ſádzili.
5:
Zaſz lepiey iż tám dármo pożary goráią/
6:
Wilcy wyią/ á Sárny wielką roſkoſz máſą.
7:
A iużby ſie y ono ſnádnie zágrodziło/
8:
Co nam wierę ná potym ſnadź będzie ſzkodziło.
9:
Bárzo ſie tám Cżubani iákoś oſadzáią/
10:
Acż tu náſzy ſtrożowie tego zá nic máią.
11:
Ano zła poſſeſia á trudno tám ſędzić/
12:
Iáko złego ſąſiádá dawnoſcią wypędzić.
13:
A by ſie rozmyſlili o co to niedbáią/
14:
Ieſliże tho ſzkodliwe potym to poznáią.
15:
Bo gdyby to oſiádło y ſławá Koronie/
16:
Y ludziby przybyło wiele ku obronie.
17:
Y pożytek mogłby być też s tego niemáły/
18:
Iáko pirwey przed cżáſy kiedyś tám bywáły.
19:
Bo tám ziemiá obfita/ ieſliby gdzie byłá/
20:
A coż gdy ſie ná ten cżás ták ośiroćiłá.
21:
❡Káźimirz krol.
22:
K
Aźimirz on zacny krol nie będąc ták możny/
23:
Był v ſwych wdzięcżnym krolem/ v poſtronnych groźny.
24:
Pátrzay iáką pámiątkę po ſobie zoſtáwił/
25:
Iákie zamki y miáſtá wielkim koſztem ſpráwił.
26:
A gdziekolwiek co murow tu w Polſzcże widzimy/
27:
Chyba nowych/ to wſzytko iż on ſpráwił wiemy.
28:
Potym nie znáć áby kto cżego popráwował/
29:
Chybá Zygmunt co zamek Krákowſki zbudował.
30:
A ſnadź ſie y to ſtáre ledá w cżás rozwáli/
31:
Pewnieby oni ſtárzy dziś ſie dziwowáli.
32:
Co murow y co zamkow dziś ſtoi puſtkámi/
33:
Iedno iż nie wołáią Boże rácż być z námi.
34:
❡Puſte mury.
35:
B
Vduiemy rozlicżnym koſztem dziwne dwory/
36:
Około miaſt/ y mocne koſcioły klaſztory.
37:
Aby ſzańce gotowe z nich nieprzyiaciel miał/
38:
A beſpiecżniey ſwe rzecży zá nimi ſpráwował.
39:
A mury około miaſt wálą ſie y wieże/
40:
Iedno Pan Bog z łáſki ſwey ták nas ieſzcże ſtrzeże.

strona: 248

do poććiwego Polaká.Liſt 248.
1:
A czo zedrą s poſpolſtwá zá to by pśi tyią/
2:
Rzkomo ná opráwę miaſt/ to wſzytko przepiją.
3:
Iż robotnikow máło tym ſie wymawiáią/
4:
By robili złodzieymi czo ich powieſzáią.
5:
Dawſzy pętká ná nogi mocno przyſzychtowáć/
6:
A Orłá mu ná cżele pięknie zácechowáć.
7:
Iż ieſliby ſkąd vciekł by go wſzędy znano/
8:
A iáko Koronnego niewolniká brano.
9:
Tymiby budowáli y przekopy bráli/
10:
Báſzty/ mury/ y inſze rzecży ſpráwowáli.
11:
Przedſięby byli drudzy coby ſie vználi/
12:
A zá ſwe młode ſpráwy wżdy pokutowáli.
13:
Potymby ſie do ſzturmow do dział przygodzili/
14:
Wżdyć poććiwiey niżby ſie ná ſłońcu wędzili.
15:
Tátármi zmurowano ow zamek w Krákowie/
16:
A to iuż bez trudnośći pewni Tátárowie.
17:
Nie trzebá ſie z nimi bić ni gonić łápáiąc/
18:
Dobrowolnie wpádnie w ſieć ten z rękámi Záiąc.
19:
Bo ow iedno w ogrodzie kęs kápuſtki iada/
20:
A ten w cudzey komorze rádſzey niż w ſwey ſiada.
21:
❡Kámieniec.
22:
A
Bychmy iuż ſnadź inſzych przykłádow nie mieli/
23:
Iedno ktorzy Kámieniec ocżymá widzieli.
24:
Iáko tá dziwna báſztá Krześćijáńſtwá wſzego/
25:
Mogłáby być ták mocna bez koſztu wielkiego.
26:
Bo tám nieſłycháną rzecż náturá ſpráwiłá/
27:
Gdyby ſie ktemu pilność trochę przycżyniłá.
28:
By iedno ledá murek ná gorze ſpráwiono/
29:
A ná dole pobocżne ſtrzelby pocżyniono.
30:
Aby ſie wżdy kęs było zá cżym broniąc zákryć/
31:
Bo tám s polá y kokoſz możemy vpátrzyć.
32:
A coż kiedy nam zá grzech ták ocży zálnęły/
33:
Ze ſie nie obacżymy áżbychmy zginęli.
34:
Cobychmy teraz grzywną powoli zátkáli/
35:
To w on cżás trudno będzie bychmy wſzytko dáli.
36:
Ano to ſwięta grzywná co dzieſiąći ſtrzeże/
37:
Bo kto cżáſow nie bacży bárzo ſie rad zrzeże.
38:
A wielekroć y ſámi tego doſwiádſzamy/
39:
Gdy nieſzcżęſcie przypádnie iáko nárzekamy.
Tt iiijAnoby


strona: 248v

Przemowá krotka
1:
Anoby ſnadź nalepiey nárzekáć powoli/
2:
Iákoby wcżás wrzod goić niż bárziey záboli.
3:
A coż kiedy łákomſtwo ták wſzytki zbłaźniło/
4:
A práwie do dobrego ocży záſlepiło.
5:
Choć ſie ná co złożymy gdzieſz ſie to podzieie/
6:
Rozchwycą to po troſze náſzyſz dobrodzieie.
7:
Co im więc tym ſzáfowáć rzkomo porucżamy/
8:
Reyeſtrá pokryſláne tylko w zyſku mamy.
9:
A chociay więc y nakład gdzie ná co vcżynią/
10:
Coby workiem opráwił v nas muśi ſkrzynią.
11:
❡Długi Koronne.
12:
P
Atrzże myſląli o tym przełożeni náſzy/
13:
Kiloby on miał dobre záwżdy wino w cżáſy.
14:
A pułmiſkow náſtáwiał/ á ſwoie pożytki/
15:
Aby trzy kroć oblicżył ná káżdy dzień wſzytki.
16:
Nánieſli ná Koronę długow rozmáitych/
17:
Onych opraw rozlicżnych y doſyć obfitych.
18:
Y niewiem wierę iáko chociay rozum mamy/
19:
S tych ſie przyſmákow zacnych potym wyplątamy.
20:
Bo rozumiem iż ná to dobrą piecżą máią/
21:
Ci ktorzy tych ſpadecżkow z rádoſcią cżekáią.
22:
A v nas to wſzytko nic/ áż kiedy czo doydzie/
23:
Toż ten przyſmák od głowy áż więc w pięty poydzie.
24:
❡Złamánie praw.
25:
W
Szytki práwá zwikłáli ſnadź żadne w cáłośći/
26:
Nie zoſtáło/ zá ſpráwą rządną ich miłośći.
27:
Pádáią ſie zamiány/ árendy ſie łamią/
28:
Dożywocia/ wiecżnośći/ y ty cżáſem chramią.
29:
A ći co tym ſzáfuią rządem to názwáli/
30:
Bá práwie rząd/ bo ſobie doſyć náłápáli.
31:
A nie bacżą nędznicy iż też s cżáſem płyną/
32:
Ledá kiedy s tym rządem y ſámi poginą.
33:
Nie toć Exekucia práwá ſobie káźić/
34:
Toć byłá potrzebnieyſza wſzytko w rezę wpráwić.
35:
Gdzie ſie gdzie poſpolite práwo wyſzpoćiło/
36:
Aby ſie to porządnie było nápráwiło.
37:
Aby káżdy vżywał ſwoich powinnośći/
38:
Co komu należáło wedle przyſtoynośći.
A ſpráwie=


strona: 249

do poććiwego Polaká.Liſt 249.
1:
A ſpráwiedliwość ſwięta byłá odnowiona/
2:
Ktora prze tę niedbáłość ſzpetnie zátłocżona.
3:
Ale miáſto napráwy pátrzał káżdy ſwego/
4:
Boday nigdy nie było rządu tákowego.
5:
Pátrzay by nas w tych práwiech iáki tyran záſtał/
6:
Náſzymiſzby ſprawkámi nam bárzo dochláſtał.
7:
Nadobnie ſie nam mieſza tá náſzá pátria/
8:
Cochmy byli ſub lege teraz ſub gratia.
9:
Pięknieſz było gdy oni poważni krolowie/
10:
Buiáli ſobie w Polſzcże by zacni Orłowie.
11:
Nád poddánemi łáſki ſzyrokie ſtroili/
12:
Oni też gárdłá lekce ſwe dla nich ważyli.
13:
Tákże nieprzyiacielom záwżdy ſrodzy byli/
14:
Y páńſtwá ſwe ſzyroko ſławnie rozſzyrzyli.
15:
Bo co bywa z miłośći záwżdy bywa ſporo/
16:
Ale co s przymuſzenia bárzo iákoś choro.
17:
Teraz pány zwikłáli ſámi ſie popletli/
18:
A ledwe s táką ſpráwą iże ſie nie wſciekli.
19:
Pięknie teraz Lodwiká wſzyſcy wſpomináią/
20:
Káźimierzá/ Zygmuntá ſławnie wywyſzſzáią.
21:
Ktorzy ſwoie poddáne chowáli w miłośći/
22:
Láſkáwie popráwuiąc praw ich y wolnośći.
23:
Bo ſtanowi wielkiemu káżda inſza ſpráwá/
24:
Ták ważna nie może być iáko zacna ſławá.
25:
Bo w coż ſie pánowánie káżdego przygodzi/
26:
Ieſliże ſtąd bez ſławy iáko źwirzę ſchodzi.
27:
Elekcija Krolá.
28:
P
Atrzayże w tákiey náſzey záwikłáney ſpráwie/
29:
Y ktoż ieſt ktoby o tym wżdy pomyſlał práwie.
30:
Boć pan nie z Dijámentu żadny ni z żelázá/
31:
W káżdym iáko w cżłowieku też ſmiertelna ſkázá.
32:
Pátrz ieſli to lekka rzecż gdy cżáſy przychodzą/
33:
Iż krolowie puſtopás bez potomſtwá ſchodzą.
34:
Iż nie mamy ni piſmá áni obycżáiu/
35:
Ták iáko to rzecż zacna w káżdym inſzym kráiu.
36:
Iákoby páná obráć/ y coby s tym pocżąć/
37:
Y ſkądby iáko táko ten porządek zácżąć.
38:
A iáki to vpadek Poſpolitey rzecży/
39:
Snádnie ſie w tym obacży/ kto to ma ná piecży.
Cżytay


strona: 249v

Przemowá krotka
1:
Cżytay kto chce Kroyniki co ſie w Polſzcże działo/
2:
Gdy kiedy ná máły cżás krolá nie doſtáło.
3:
Iákie były roſterki iákie ſrogie burdy/
4:
Ze tákich nie miewáły y Tátárſkie ordy.
5:
Iáko wiele miaſt/ zamkowa/ ludzi poginęło/
6:
Ze to w poſtronnych kráioch dáleko ſłynęło.
7:
Iáko ſie cudzoziemcy ná nas wyrywáli/
8:
Iákie ſzkody y lekcy ludzie nam dziáłáli.
9:
A my chociay widzimy ty ſtráſzne przygody/
10:
Nic ſie tey ſrodze przyſzłey nie lękamy ſzkody.
11:
O ktorey pewnie wiemy iże nas nie minie/
12:
A iawnie miedzy ludźmi ten głos wſzędy ſłynie.
13:
A ktoż tego przycżyną iedno ći Zubrowie/
14:
Co ſie im coś dziwnego záwżdy mieſza w głowie.
15:
Zda ſie im iż ná ten cżás wſzytko rządzić máią/
16:
A no ich połowicá przed tym pozdycháią.
17:
Aby chcieli przecżytáć co ſie więc dzyewáło/
18:
S tákimi co ſie im też tákież rządzić chciáło.
19:
Iákie w ich máiętnoſciach ſzárpániny były/
20:
Y iáko ſie ich domy ſromotnie kurzyły.
21:
Bo gdy w bęben vderzą Kacżorá pátrzáią/
22:
A drobne ſie Cyránki po trzćinie nurzáią.
23:
Pátrzże ći Kacżorowie iáko o to dbáią/
24:
Choć iuż cżuią myſliwce beſpiecżnie pływáią.
25:
Bo náſzá namileyſza náturká roſkoſzna/
26:
Tak práwie s przyrodzenia ieſt páni kokoſzna.
27:
Zda ſie iey iż ná wieki ták wſzytko ma rządzić/
28:
A wſzytko mieć po myſli á nigdy nie zbłądzić.
29:
Ano ſię nam dáły znáć nie raz tákie rządy/
30:
A wiele kroć Koronę záwodziły w błądy.
31:
Izaſzby to nie lepiey formułę vcżynić/
32:
Gdy przypádną ty cżáſy coby wżdy s tym cżynić.
33:
Ná nędznego piſárzá elekcią mamy/
34:
A tego nie bacżymy w cżym vpádek znamy.
35:
Bo kto tego docżeka widzi przed ocżymá/
36:
Iáko w ten cżás nieſzcżęſna będzie mieſzániná.
37:
Boć pan nie z Diámentu káżdy vmrzeć muśi/
38:
Gdyż o nawiętſze ſtany ſroga ſie ſmierć kuśi.
39:
A mili Polacżkowie ći co rozum máią/
40:
Widząc pewny vpadek przedſię go cżekáią.
Ano y


strona: 250

do poććiwego Polaká.Liſt 250.
1:
Ano y nędzne źwirzę kiedy zły raz cżuie/
2:
Iákoby go obminąć pilnie vpátruie.
3:
❡Religio.
4:
P
Atrzayże zámieſzánie iákie w wierze mamy/
5:
Y s tą niewiem ieſli też dobrego cżekamy.
6:
Ledá kiedy tá wiárá co zámieſzáć muśi.
7:
Bo ſie názbyt ledá kto zátrząſáć ią kuśi.
8:
A ſnadź ná żadnym ſwiecie nie máſz tey ſproſnośći/
9:
By ták wolno dotykáć Páńſkiey wielmożnośći.
10:
Iuż chociayby ſam wierzył á ſwoie ſumnienie/
11:
Spráwował wedle myſli/ gdyż duſzne zbáwienie
12:
To naprzednieyſzy klenot v ſtanu káżdego/
13:
Aleby nie záwodzić przy ſobie drugiego.
14:
A o co ſie iuż v nas w Polſzcże nie kuśili/
15:
Aby ſzcżyrą náukę Páńſką záduśili.
16:
Zową ſproſnym wymyſłem/ á ſwowolną mową/
17:
Iuż y Bogá w trzech ſtaniech pánią duſzką zową.
18:
Iuż Kriſtá Páná ſwego Boſtwá odſądzili/
19:
Iuż go nam pożyczánym Bogiem vcżynili.
20:
Iuż o iego wiecżnośći nic nie wyznawáią/
21:
A ktoby o tym mowił zá błazná go máią.
22:
Ano go wſzytki piſmá Bogiem wyznawáią/
23:
Wſzyſcy Apoſtołowie ták zá nim wołáią.
24:
Bo ieſli nie był Bogiem/ iákoż nas odkupił/
25:
Albo iáko ſmierć z dyabłem z ich możnośći złupił.
26:
Albo iáko mogł wiátrom morzu roſkázowáć/
27:
Albo vmárłe wſkrzeſzáć/ grzechy rozwięzowáć.
28:
Bo ieſli to do cżáſu ták trzymał árendą/
29:
Y ći co weń wierzyli coż mieć w zyſku będą.
30:
Iuż krzeſt iego zgwałćili ták iáko roſkazał/
31:
W imię trzech Boſkich ſtanow káżdego krzćić kazał.
32:
Teraz ty cżárownicam ſłowá przywłaſzcżáią/
33:
Tylko iáko ná Wioſnę Gęśi zánarzáią.
34:
Iuż duſzá nędzna s ciáłem vmiera poſpołu/
35:
Ledwe iże nie łupią zdechłego by Wołu.
36:
Iuż Niedzielá zginęłá/ iuż iedno zá drugiem/
37:
Będzie ſie ták mieſzáło/ á s cżáſem nie długim/
38:
Albo nam być w Tálmucie/ álbo w Alkoranie/
39:
Kiedy ſie ták náſz Kriſtus náſzrot puśćił tanie.
Zbłądzilić


strona: 250v

Krotka Przemowá
1:
Zbłądzilić Papieżnicy lecż wżdy nie ták ſrodze/
2:
Iáko dziś Arriani hárcuią o Bodze.
3:
By wżdy ná ktorym ſwiecie gdzie tá ſektá byłá/
4:
Tylko tu v nas w Polſzcże ſkrzydłá roſtocżyłá.
5:
Acż Pan Bog kazał ſłucháć nam duchá káżdego/
6:
Ale kazał obieráć duchá prawdziwego.
7:
A to znák napewnieyſzy ſwiętey prawdy iego/
8:
Ktory ſłowá powieda co poſzły z vſt iego.
9:
A iákoż my co ſobie mamy dobrze tuſzyć/
10:
Kiedy ták wyſokiego dzwonká ſmiemy ruſzyć.
11:
Ktorego oni mądrzy co wiele vmieią/
12:
Ani o tym nic mowić áni dotknąć ſmieią.
13:
Y tućby trzebá rady co w Polſzcże s tym cżynić/
14:
Boć pewnie Páńſkie ſądy muſzą ná nas wynidź.
15:
Ktory z dawná káżdemu ſrogą pomſtą groźi/
16:
Co tu iáko Wilk ſrogi owiecżki mu trwoży.
17:
A nawięcey ſwą rękę roſciągał nád tymi/
18:
Co im wedle ſwey woley kazał włádáć imi.
19:
❡Znáki gniewu Páńſkiego.
20:
P
Atrzże y w inych rzecżach co zá ſpráwy mamy/
21:
Práwie Páńſkiego gniewu ze wſzytkim cżekamy.
22:
Ktory ſie nam iuż iáwnie ze wſząd okázuie/
23:
Bo nam mądre y rádne ze wſzech ſtron wyymuie.
24:
Dawa nam przełożone ták iáko obiecał/
25:
Wedle ſercá náſzego iákie w nas będzie znał.
26:
Pátrz ieſli w ktorey rzecży idą s ſobą zgodą/
27:
Albo gdy co dobrego ku ſtátku przywiodą.
28:
Choć w Rzecżypoſpolitey wielkie ſzkody znáią/
29:
By o żeláznym wilku o niey ſobie báią.
30:
A ſą iuż ſłyſzę drudzy niewiem iákiey wiáry/
31:
Coby rádzi wpráwili nas w iákieś pomiáry.
32:
A potym s cżáſem ſzcżęſcie może im to zdárzyć/
33:
Iż będą chcieli wiedzieć co będzyemy wárzyć.
34:
Powiedáią iż tego potrzebá dla woyny/
35:
By ieden iáko drugi poſpołu był ſtroyny.
36:
Ale niżli tey woyny ſtroyney docżekamy/
37:
Pewnieyſzą ná káżdy rok ná zapłociu mamy.
38:
Bo ieſli co przykopaſz możeſz temu wierzyć/
39:
Ledwe nie nákáżdy rok muśiſz z nowu mierzyć.
Potym


strona: 251

do poććiwego Polaká.Liſt 251.
1:
Potym cie tym pomiárem ták vkolęduią/
2:
Co maſz dáć ná káżdy rok/ pewnieć oſzácuią.
3:
Nie trzebá nam pomiárow/ rozmierzy nas cnotá/
4:
Ze y więcey przyſtáwi/ w kim będzie ochotá.
5:
Bo iuż tám káżdy muśi wſzytkiego przeſtrzegáć/
6:
Gdyż mu o gárdło idzie/ trudno więc vlegáć.
7:
❡Woyná.
8:
A
Le iſcie ſie ná tym bárzo omylamy/
9:
Ieſliże w tey obronie nádzieię ſwą mamy.
10:
Bo iedno do gránice tá ſławna obroná.
11:
Nieprzyiaciel/ niż doydzie/ trzy kroć będzie domá.
12:
A ieſliże ſie zá nim w pogonią ruſzymy/
13:
To iuż też ſwą powinność o tym dobrze wiemy.
14:
Pięć grzywien wziąć ná drzewo/ á ieſzcże ſwar będzie
15:
A nieprzyiaciel ſobie ſpokoiem vſiędzie.
16:
A ieſli nie wkrocżymy w iáką inſzą rádę/
17:
Pewną táką obronę mamy ná ſię zdrádę.
18:
Bochmy ſie nie powinni áż o kopie ruſzyć/
19:
Iákoż ći co v gránic máią ſobie tuſzyć/
20:
O tákiey miłoſierney á pobożney ſpráwie/
21:
Gdy ie ieſzcże połupią ná zieloney trawie.
22:
A potym ſie zebrawſzy co ći nie dodárli/
23:
Pewnie náſzy doſkubą/ by ći głodem zmárli.
24:
Ale gdyby ſie páńſtwá pięknie zyednocżyly/
25:
Aſpolnemi porządki nadobnie rádziły/
26:
Mogłyby ſie wynáleść tákie obycżáie/
27:
Zeby tu nieprzyiaciel záglądał s przełáie.
28:
Bo wiele tu dochodow tákich w Polſzcżę mamy/
29:
Co ie tám gdzie nie trzebá ſproſnie obrácamy.
30:
Coby ná to poććiwiey obrácáć ſie mogły/
31:
A potrzebney Koronie wżdyby też pomogły.
32:
Ná co wſzyſcy ſtanowie gdyby ſie zwolili/
33:
Lepiey niż w łyku ſkákáć/ też co przyłożyli.
34:
A gdyby ná gránicy vſtáwicżnie byli/
35:
Ludzie/ iáko nadobnie támby ſie ćwicżyli.
36:
Nieprzyiacielowi ſtrách á Koronie ſławá/
37:
Roſłáby/ gdyby táka byłá piękna ſpráwá.
38:
Mogliby ſie też ználeść coby domá byli/
39:
Kiedybychmy ſie iedno pięknie oblicżyli.
40:
Zeby tych rátowáli gdyby trzebá było/
41:
A bárzoby to rzadko ná nas przychodziło.
Vu


strona: 251v

Przemowá krotka
1:
A tę miłą ſtáruchnę iużby ná to chowáć/
2:
Kiedyby nieprzyiaciel chciał páńſtwá plundrowáć.
3:
Pomogłćiby mu dyabeł/ gdyby rządna byłá/
4:
Ieſliby mu ſie w rychle bárzo nie ſprzykrzyłá.
5:
Coż gdy nas Pan Bog ſkarał iż ni ocż nie dbamy/
6:
Iedno ſwe właſne rzecży ty ná piecży mamy.
7:
A tego nie bacżymy iż giniemy márnie/
8:
Potym ſie będziem wabić by Iáſtrząb po ſkwárnie.
9:
❡A to wſzytko ſpráwuią rozumki wykrętne/
10:
Práwie ná nas przywodzą wſzytki cżáſy ſmętne.
11:
Iż nie możym obacżyć cżego nam potrzebá
☞ Ro=
zumki.

12:
Coż gdy tá Páńſka łáſká nie daná nam z niebá.
13:
Proſto nas ták záſlepił iáko Egipcżyki/
14:
Práwie do káżdey ſpráwy pomylił nam ſzyki.
15:
Ale bychmy po proſtu á iáko w brod brnęli/
16:
Pewniebychmy w ſwych ſpráwach dáleko ſłynęli.
17:
Iáko náſzy przodkowie chociay prośći byli/
18:
Niewiele mędrowáli á wiele cżynili.
19:
Lecż dziś gdy ſie imiemy rozumki ſzyrmowáć/
20:
Mogłby ſie nam poſtronny bárzo podziwowáć.
21:
Bo nie będzie nic k rzecży iedno piękne ſłowká.
22:
A coż inſzego myſli wichrowáta głowká.
23:
Powiádáią iż tácy poſpolicie roſtą/
24:
Anoby to drugiemu mogł odiąć y chłoſtą.
25:
Niechby mowił co k rzecży á cżáſom przyſtoi.
26:
Bo więc iedwabne ſłowká y niewiáſtá ſtroi.
27:
Ci ludzie w cudzych ſtronach co od nas bywáią/
28:
O wydwornych tám ſłowiech nic nie powiádáią.
29:
Wſzytko krotkiemi ſłowy co trzebá roſpráwią/
30:
A więcey zá godzinę niż tu zá rok ſpráwią.
31:
Nie pátrzą tám poſtawek ni iedwabnych ſłowek/
32:
Dáley tám kędyś lata rozum tám tych głowek.
33:
Nie pátrzą tám gdzie ſtoią ále gdzie iść máią/
34:
A káżdy cżás rozumem pięknie vważáią.
35:
Iáko ludzie poſiadáć á iáko ie rządzić/
36:
A w domowych też ſpráwach iáko nie zábłądzić.
37:
Leią dziáłá buduią/ zamki opátruią/
38:
Ludzi y przyſzłe rzecży dziwnie przepátruią.
39:
Y v naſći też leią ále w gárdło dzbanem/
40:
Zyadſzy świnią piecżenią á kápuſtę s chrzanem.
A pieſzcżo=


strona: 252

do poććiwego PolakáLiſt 252.
1:
A pieſzcżoſzkowie záſię torćik z márcepanem/
2:
Mniema gdy mu poſtáwią/ iż iuż wiecżnym pánem.
3:
Alebyś wierę tego zápomniał torćiku/
4:
Kiedybyś też poſkakał iáko drugi w łyku.
5:
❡Káżdy mniema by miał ták wiecżnie buiáć ſobie.
6:
Ano nędznik áni wzwie gdzie ſie w łeb záſkrobie.
☞ O=
pilſtwo

7:
Bowiem nędzna priwatá tá nas pobłaźniłá/
8:
A drugi opiwſzy ſie chodzi iáko wiłá.
9:
Bo coby nas zdobiło zacnemi ſpráwámi/
10:
To wſzytko precż zdmuchnimy poſpołu s piánámi.
11:
Vchoway Boże w inſzych opijáć ſie kráioch/
12:
Tám kędy ſie kocháią w zacnych obycżáioch.
13:
Z wielką káżdy lekkoſcią muśi vżyć tego/
14:
Albo kijem przetrzeźwią páná łáſkáwego.
15:
Pewnie ſie tám przeſzuma ták nie przeſypiáiąc/
16:
Albo ſie gdzie kryć muśi iáko w leſie záiąc.
17:
V nas by pijánego káżdego ſtłuc miano/
18:
Ledweby kijow z láſá doſtátek dodano.
19:
Ale coż máią cżynić towárzyſze chudzi/
20:
Gdy więc tá krotofilá y ſtárſze ták łudzi.
21:
Ze zápomnią wſzytkiego co ſławie przyſtoi/
22:
Kiedy ie wielki Hetman pan Bachus przyſtroi.
23:
O nieſzcżęſne obżárſtwo toż śiłá przewodziſz/
24:
Zdrowiu/ ſzcżęſciu y ſławie ták káżdemu ſzkodziſz.
25:
Ze chodzimy by błędni opuśćiwſzy wſzytko/
26:
Kto tego máło widał/ pátrzyć ná to brzydko.
27:
Prze kęs máłey ſwey woley tákiechmy zemdleli/
28:
Z onych ſławnych Rycerzow práwie zniewieſcieli.
29:
Ze y Bogá y ſławę y zdrowie tráćimy/
30:
A niewiem co zá roſkoſz s tego odnośimy.
31:
Cobychmy ná poććiwość mogli ſwą obroćić/
32:
To muśimy z márnemi ſmieciámi wyrzućić.
33:
Teżći náſzy przodkowie podobno pijáli/
34:
Ale namilſze piwko/ á bárzo bijáli.
35:
Y lepſzą ſpráwę mieli/ bo łbá nie zápárzył/
36:
Gorącemi przyſmáki/ to pił co vwárzył.
37:
Ale dziſia drugiemu rozlicżne perfumy/
38:
Pomieſzáią w ſzumnym łbie rozmáite dumy.
39:
Ze nie tylko o przyſzłych rzecżach by co wiedział/
40:
Ale ledwe pámięta gdzie z wiecżorá ſiedział.
Vu ijA ták már=


strona: 252v

Krotka Przemowá
1:
Aták márnie tráćimy y cżáſy y ſpráwy/
2:
Gdy kto chodzi s ſzumnym łbem iáko błazen práwy.
3:
❡A ieſli też ten nałog kto w ſobie przełomi/
¶ Trze=
źwy zły

4:
Máło ieſzcże nie gorſzy niż ten co był w toni.
5:
Bo ten w nocy ráchuie co ma iutro cżynić/
6:
A iáko mu s pożytkiem ma káżdy cżás wynidź.
7:
Pilnie ten vpátruie á ma ſwe ná piecży/
8:
Bo máło dba o ſpráwy poſpolitey rzecży.
9:
Bo ſzkodliwſzy káżdy wąż co ſie tái w trawie/
10:
Tákież ten náſz pan dobry w poſpolitey ſpráwie.
11:
Azaſz tego ná oko wſzyſcy nie widáią/
12:
Co nam ći moderaći dobrego dzyáłáią.
13:
Tákie dziſia práktyki dziwne powſtawáią/
14:
Iż kto ſie im przyſłucha włoſy ná nim wſtáią.
15:
A práwie námi kupcżą vbogą chudziną/
16:
Ich pożytki nas záwżdy kłopoty nie miną.
17:
A też kto námi rządzi bychmy obacżyli/
18:
Snadźbychmy ſie ná ony wirſzyki zgodzili/
19:
Co ie ieden Rzymiánin nápiſał nadobne/
20:
Y ſłowy ozdobnemi y pámięći godne.
21:
☞ Rzymie gdy cie rządzili poważni ſtanowie/
22:
Nie było żadney mocy podobney ku tobie.
23:
Bowiem rowno káżdego ná bácżnośći miano/
24:
Dobrego miłowano á złego karano.
25:
Ale kiedy náſtáłá młodość rozdwoiona/
26:
Twe ſpráwy y twoiá moc iuż byłá zelżona.
27:
Iuż ſie twoie porządki opák wywroćiły/
28:
Iuż ſie wſzytki nierządy k tobie obroćiły.
29:
❡Ná toby też zápłákáć miła Polonia/
30:
Mogłá bárzo/ á pewnie poſpołu z nią y ia.
31:
Bo w iákiey opátrznośći ná oko widamy/
32:
Są náſze wſzytki ſpráwy/ coż temu rzec mamy.
33:
Podobno nas ták Pan mieć áż do cżáſu racży/
34:
Cżekáiąc miłey Polſki áza ſie obacży.
35:
❡Upominánie.
36:
A
Ták moy miły brácie w ktorymkolwiek ſtanie/
37:
Widząc iż náſze ſpráwy názbyt idą tanie/
38:
Obacżay ſie/ á ſzepcąc drugiego w bok tykay/
39:
A o ſwey powinnośći poććiwey ſie pytay.
Vpomi=


strona: 253

do poććiwego Polaká.Liſt 253.
1:
Vpominay gdzie możeſz komu to należy/
2:
Aby ná to pomnieli iż cżás márnie bieży.
3:
A zá cżáſem rozlicżne rzecży przypadáią/
4:
Niechay wżdy tę cną matkę ná bácżnośći máią.
5:
Ktora nas tu zrodziłá y thu wychowáłá/
6:
Niechayby wżdy ná lepſzey bácżnośći bywáłá.
7:
Bo ieſlić mátká zginie/ pcżoły pewnie ſpádną/
8:
A gdy vlá nie sſtánie/ gdzie ſie dziać nie zgádną.
9:
Dobrać miła priwatá gdy publiká kwitnie/
10:
Ale gdy tey nie sſtanie/ wnet priwatá zniknie.
11:
Niech ſie karzą ludzkiemi przeſzłemi ſzkodámi/
12:
A ſtráſznemi w koło nas wſzędy przygodámi.
13:
Iáko dziſia nędznicy ſą w ſrogiey niewoli/
14:
Wſzák ktą o tym pomyſli áż ſerce záboli.
15:
A v nas to oſycha by roſa ná trawie/
16:
Kto ſie chce podziwowáć káżdey náſzey ſpráwie.
17:
O cudzych ſie nowinkach z dáleká pytamy/
18:
Nam ledwe płot nie gore á wżdy nic nie dbamy.
19:
Zle ná ſtronie/ zle domá/ áż y mowić teſzno/
20:
A kto ná to pomyſli wierę mu nie ſmieſzno.
21:
A coż gdy Izráelſcy ſynowie niedbáią/
22:
Wierę niechay kámycżki przy drodze wołáią.
23:
A napilnieyſze głoſy ktorych nam potrzebá/
24:
Abychmy ie napilniey podnieſli do niebá.
25:
Bo ieſlić nam s tám tych ſtron rády nie doſtánie/
26:
Pewnie nam káżda ſpráwá ná piaſku zoſtánie.
27:
A gdy będziem ná pomoc mieli ſobie Bogá/
28:
Pewnieć káżda vſtánie naſzkodliwſza trwogá.
29:
A ſámi też po troſze gdzie kędy możemy/
30:
Záprzążmy ſie w to iárzmo ſnádniey záorzemy.
31:
A záſieymy tę rolą cnotą á życżnoſcią/
32:
Iſcieć nam wzeydzie ſławá z wielką poććiwoſcią.
33:
Iaciem iáko excitarz co brząkam po ſłowie/
34:
Ale wy wybijaycie wieldzy zegárowie.
35:
By wam márnie godzinki dármo nie ſchodziły/
36:
Ktoreby wam k wiecżoru potym záſzkodziły.
37:
A odpuśćcie proſtemu ieſliby co było/
38:
Coby ſie s cżyią myſlą właſnie nie zgodziło.
39:
grafika
Vu iij


strona: 253v



strona: 254

1:
Zbroiá pewna káżdego Ry=
2:
cerzá Krześćiiáńſkiego.
3:
grafika
4:
Imię Bogá wſzechmocnego/
5:
A mocna obroná iego/
6:
Toć ieſt zbroiá poććiwego/
7:
Rycerzá Krześćijáńſkiego.
8:
Tá zbroiá s cnoty kowána/
9:
Ma być wiárą hártowáná/
10:
Stałoſcią wyhecowána/
11:
Nádzieią polorowána.
12:
A toć iſcie pewna zbroiá/
13:
Pewnieyſza niżli pſtra twoiá/
14:
Chociać będzie málowána/
15:
Złotem pięknie nákrapiána.
16:
Tą zbroią maſz wſzytko zborzyć/
17:
Acż y ſwoię możeſz włożyć/
18:
Choć przećiw tey iáko ſklána/
19:
Lecż przedſię od Bogá dána.
20:
A ták rádzęć miey ná piecży/
21:
Iáko ſłáby ſtan cżłowiecży/
22:
Nie będzieli Pan Bog z námi/
23:
Máło przemożemy ſámi.
24:
Si Deus nobiſcum, quis contra nos.
Vu iiij


strona: 254v

1:
Wielmożnemu pánu/ pánu
2:
Hieronimowi Syeniáwſkiemu/ Woiewodzico=
3:
wi Ruſkiemu/ Podkomorzemu Kámienieckiemu/ Stáro=
4:
ſcie Hálickiemu/ pánu á przyiacielowi ſwemu
5:
záwżdy oſobliwie łáſkáwemu etc.
6:
I
Z W. W. znam od Páná Bogá
7:
znácżnemi dáry á vpominki poććiwemi obdá
8:
rzonego/ bo y ſłuſznym bacżeniem y Rycerſkie
9:
mi ſpráwámi/ do kthorych W. W. zawżdy y
10:
chuć y przyrodzenie wiedzie. Przeto mi ſie zdáło/ ábych W.
11:
W. tę pewną zbroię Rycerzá Krześćijáńſkiego y przypiſał
12:
y oddał y przywłaſzcżył. Abowiem iákom wyſzſzey wſpo=
13:
mniał/ iż y chuć/ y przyrodzenie/ y mieyſce ná ktorym cie Pan
14:
Bog poſádzić racżył/ y narod twoy wſzytek/ boś ſie vrodził
15:
ſynem wielkiego á zacnego Hetmáná tey ſławney Korony.
16:
Y iácy też byli Stryiowie y brácia twoi tho wſzey Koronie
17:
nie táyno/ tedy mię tho wſzytko do thego ſnádnie przywieść
18:
mogło. A ták proſzę prziymi to odemnie W. W. wdzięcżnie
19:
iáko od dawnego á práwie życżliwego ſługi y przyiacielá te
20:
go domu zacnego W. W. Abowiem gdy ku onemu dawne=
21:
mu bechtyrowi przyoblecżeſz ná ſię tę nieomylną zbroię Páń
22:
ſką/ pewnie możeſz być W. W. pewien káżdego ſzcżęſcia ſwe
23:
go y ſławy ſwey ku ćći Pánu Bogu ſwemu/ y oycżyznie ſwey
24:
y poććiwemu domowi ſwemu/ á pewnie káżdy nieprzyiaciel
25:
twoy będzie záwżdy ſnádnie vſthráſzon przed ocżymá twe=
26:
mi/ y ini ſnádnie s tego będą mogli dobre przykłády bráć/ á
27:
tey zbroie ná ſię przypátrowáć/ á w niey ſie beſpiecżnie s káż=
28:
dym nieprzyiacielem krzyżá ſwiętego będą mogli pothkáć y
29:
ochynąć. A záthym życżę W. W. káżdego ſzcżęſliwego zdá=
30:
rzánia od Páná Bogá/ czoby było ku ćći á ku chwale iego/ á
31:
ku ſławie domu y zacnego narodu W. W. Datá s Komár=
32:
na dzień ſwiętego Andrzeiá 1567.
33:
W. W. práwie życżli=
34:
wy przyiaciel.

strona: 255

Liſt 255.
1:
Ku zacnym á ſławnym Po=
2:
lakom poććiwego Sláchćicá Polſkiego krotkie
3:
á Krześćijáńſkie nápomnienie.
4:
W
Eyrzawſzy ze wſzech ſthron práwie
5:
iáko we źwierciádło moi mili zacni á z daw=
Spráwy Pol=
ſkie.

6:
na ſławni Polacy/ we wſzytki ſpráwy á przy=
7:
padki tey náſzey ſławney Korony/ w kthorey
8:
thu nas Pan z łáſki ſwey/ ku ćći á ku chwale
9:
ſwey/ záſádzić racżył/ nie możemy tego wſzyſcy inácżey ze=
10:
znáć/ iedno iż y w domowych ſpráwách náſzych/ y w po=
11:
ſtronnych dziſieyſzych iuż przypadkoch náſzych/ że nam Pan
12:
náſz pogroſzki iákieś iáwne á iáſne ze wſzech ſtron okázowáć
13:
racży/ á pewne á znácżne znáki bliſkiego á przyſzłego gnie=
14:
wu ſwego.
15:
Abowiem ſnadź iuż y zá náſzey ſwieżey pámięći iáſnie to
Pan okrwáwił
gránice Polſkie

16:
widzimy/ iż iuż Pan znácżnie okrwáwić racżył wſzytki oko=
17:
licżne narody w gránicach náſzych. Wolności ony wdzięcż=
18:
ne á kwitnące ich/ roſkoſzy ony obfite ich/ wſzytko w niewo=
19:
lą á w ſrogie vćiſnienie/ w płácż á w nárzekánie obroćić ra=
20:
cżył. Tylko ieſzcże tá náſzá ſławna Polſká áż do tego cżáſu/ y
21:
wolnośći ſwoich poććiwych/ y roſkoſzy ſwych zwycżáynych
22:
vżywáłá/ y ieſzcże pocżęśći vżywa/ y ſzyrzyłá ſie záwſze z łá=
23:
ſki Páńſkiey iáko ſie ſzyrzy Orzeł buyny około gniazdá ſweo. Ale iuż po ten cżás/ mali ſie prawdá rzec/ bo co ocży widzą
24:
ſnádnie rozumowi rozeznáć/ zeznáć to wſzyſcy muśimy/ że y
25:
wolnośći náſze/ y roſkoſzy poććiwe náſze/ y goſpodárſthwá
26:
náſze bárzo ſie nam iákoś łamią á vpadáią. A bez żadnego
Spráwy náſze
złe bez Bogá.

27:
przymuſzenia/ ták iáko ſie w inſzych narodziech dzieie/ tylko
28:
ták práwie zá ſkarániem iáwnym Páńſkim á zá ſwiętemi de
29:
krethy iego/ że wedle iego obietnic/ iákochmy ſkoro pocżęli
30:
mędrowáć á wyláthowáć nád obłoki z rozumki ſwemi/ á z
31:
dziwnemi wymyſły ſwemi/ ták nam wſzytko zámieſzáć ra=
32:
cżył/ że ku żadney poććiwey á pothrzebney ſpráwie/ práwie
33:
przyść nie możymy/ á práwie ze wſzech ſtron do złego/ iáko
34:
kuropátwy pod ſieć/ leziemy. Gdyż ſie záwſze ten Pan ſprze
35:
ćiwi wynioſłym myſlam ludzkim/ á poſromacáć záwſze o=
36:
biecuie niepotrzebne wymyſły á rozumki ſwiátá tego. A zá
37:
tákiemi ſpráwámi náſzymi/ á zá tymi dekrety Páńſkiemi/ iuż
38:
ſie mieſzáią opák ſpráwy náſze/ iuż ſie pocżyna lać kreẃ oko=
ło grá=


strona: 255v

Zbroiá pewna
1:
ło gránic náſzych y w gránicach náſzych/ á wſzędy/ iáko Pan
2:
obiecowáć racżył onym złym Ierozolimcżykom ſwoim prze
Luk. w xix. kapit.

3:
niewdzięcżność náwiedzenia ſwego iż ie mieli otocżyć nie=
4:
przyiaciele wáły á mocnemi mury á potym márnie ie wyni=
5:
ſzcżyć/ iuż ſie to wſzytko około nas okázowáć pocżyna/ że nas
6:
zewſząd iáko mocnemi wáły á iáko ſrogiemi mury nieprzy=
7:
iaciele náſzy otocżyli/ á co dáley to ſie bárziey ſzyrzy ten ſro=
8:
gi ogień koło gránic náſzych.
9:
Pátrzayże káżdy ieſli tho nie ieſt iáwne ſkaránie Páńſkie.
10:
Poyrzy we wſzytki ſpráwy náſze/ ieſliże kto ieſt miedzy ná=
11:
mi coby wżdy o tym álbo rozważnie mowił/ álbo to przemy
12:
ſlał/ álbo też iákiemi rádámi ſwemi álbo ſtárániem iákim te
Przygody oko=
licżne.

13:
mu zábiegał/ chociay káżdy iáwnie widzi/ ſłyſzy/ czo ſie thuż
14:
máło przed ocżymá náſzymi nie dzieie/ w ziemiách Woło=
15:
ſkich/ Węgierſkich/ w Moſkiewſkich/ w Niemieckich/ y cżá=
16:
ſem iuż w gránicach náſzych/ w Ruſkich/ w Litewſkich/ cho=
17:
ciay iuż inych nie wſpomináiąc/ kthore podobno iuż wiecżnie
18:
záginęły/ iáko ſie wſzędj kreẃ niewinna leie/ iáki płácż/ krzik/
19:
iákie vćiſnienie/ iákie łupieſtwo/ iákie wielkie á ſrogie znie=
20:
wolenie ćirpi Krześćijáńſtwo á lud Boży/ zá ſpráwiedliwe
21:
mi ſądy á dziwnemi dekrety Páńſkiemi/ thák iż y niewinni
22:
przy złych ſą vćiſnieni. A nie tylko ludzie Rycerſcy álbo bo=
23:
iowi/ ále y niewinne dziatki/ y niewinne niewiaſtki/ á ludzye
24:
zeſzli bywáią bez miłoſierdzia vćiſnieni y mordowáni/ ná
25:
koły iáko proſiętá ná rożny wbijáni/ że ſtrách o thym á ſro=
26:
gość y mowić y piſáć. Pomyſliwſzy ſobie gdy ſie ziemiá ku=
27:
rzy iáko Sodomá/ pádáią ſie mocne miáſtá y zamki/ bywá=
28:
ią rozſiepane oſiádłośći/ bogáctwá/ roſkoſzy ludzkie thuż
29:
przed ocżymá ich. A coż to ieſt miły brácie? Nicći inſzego ie=
30:
dno ony ſpráwiedliwe ſądy Páńſkie/ kthore záwżdy nieo=
31:
mylnie obiecał nád kożdym kroleſtwem wypełnić zá złośći
32:
iego y zá niepoſłuſzeńſtwo głoſu iego ſwiętego/ á zá wzgár=
33:
dzenie wołánia y vpominánia iego.
34:
Cożby tu cżynić? iákożby o tym rádzić? iákożby temu zá=
35:
biegáć? Prożnoć inácżey moy miły brácie iedno ſie vciec do
Co cżynić w v=
padkoch.

36:
miłoſierdzia Páńſkiego ſwiętego/ á ſzukáć wſpomożenia od
37:
niego. Bo ieſli thego nie będzie/ niech będą rády iákie chczą/
38:
niech będą huffy y mocy iákie chczą/ nie będzyeli on ſam He=
39:
tmánem/ á nie będzieli łáſki á miłoſierdzia iego ſwięthego/ y
40:
rády náſze/ y ſpráwy káżde náſze/ y mocy namożnieyſze náſze
w niwecż


strona: 256

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 256.
1:
w niwecż záwſze będą obrocone/ á ták będą zátrwożone/ że
2:
ſie nam nigdy w nic potrzebnego nie będą mogły obroćić/ á
3:
oſłábieć záwſze muſzą nie inácżey iáko ſieć páięcża/ á oſliznąć
4:
iáko ſnieg dniá ciepłego ná Wioſnę.
5:
A iżby to byłá prawdá/ wſzák iuż to podobno wſzyſcy wie
Słowá Páń=
ſkie nieomylne
ſą.

6:
my y iſtotnie temu wierzymy/ iż ſłowá iego ſwięte ſą nieo=
7:
mylne/ cżego y ſam mocno poſwiadcżáć racży/ iżby podob=
8:
niey niebu y ziemi ſie odmienić á w niwecż ſie obroćić/ niżli=
9:
by namnieyſze iego ſłowko niedbále przeminąć álbo ſie wy=
Luk. w xxvij. ka.

10:
pełnić nie miáło/ Tedy oto wnet ſłuchay nieomylnych ſłow
11:
iego/ ktoreby káżdemu narodowi vſtáwicżnie być miáły iá=
12:
ko młotem w vſzy iego/ áby był káżdy vſthráſzon iáko gro=
13:
mem thymi ſłowy iego/ gdzie ták mowić racży: Ieſliże cho=
14:
dzić będziecie w przykazániu moim/ á woley mey náſládo=
15:
wáć będziecie/ będę błogoſłáwił wſzythkim ſpráwam wá=
v Moiz. w xxviij.

16:
ſzym/ á będą przed wámi ſrodze vſtráſzeni nieprzijaciele wá
17:
ſzy/ á będą ſtráſzliwie vciekáć przed wámi/ ták iż przed pią=
18:
cią wáſzych będzie ich ſto vciekáło/ á przedeſtem dzieſięć ty=
19:
ſięcy. Támże potym dáley dokłádáć racży: Iż ieſliże też przy
20:
kazánie moie/ głos moy á vpominánie moie wzgárdzicie/ te=
21:
dy iuż też ná wſzem będą przeklęthe wſzytki ſpráwy wáſze/ á
22:
ſtrách vcżynię w ocżoch wáſzych przed namnieyſzym nieprzy
23:
iacielem wáſzym/ á twarz ſwą poſtháwię przećiwko wam/
24:
ták iż vpádniecie y przez miecżá przed nieprzyiacioły wáſze=
25:
mi/ á będziecie w poſłuſzeńſtwie ludu nieznáiomego/ ktorzy
26:
was w omierżeniu mieć będą. A choć was nikt gonić nie bę=
27:
dzie vciekáć będziecie. A nákoniec liſtem od wiátru wzruſzo
28:
nym vſtráſzeni będziecie.
29:
Pátrzayże tu moy miły brácie ſrogiego á okrutnego dekre
30:
tu Páńſkiego zá niepoſłuſzeńſthwo złośćiwych/ á zá vporne
Iáko ieſth lekki
zákon Páńſki.

31:
niedbánie głoſu iego á vpominánia iego ſwiętego. Gdyż on
32:
nam wolą ſwą nadobnemi ſłowy cukrowáć á fárbowáć ra
33:
cży/ á nas záwżdy łáſkáwie vpomináć racży iáko miłoſierny
34:
páſterz owiecżki ſwoie/ powiádáiącz nam o zakonie ſwoim
35:
ſwiętym iáko ieſt wdzięcżny/ iáko ieſt legucżki/ á iáko ná nas
36:
kłádzie miłoſierne á łáſkáwe záwſze iárzmo ſwięthe ſwoie.
37:
Iákoż to káżdy poććiwy á pobożny iáſnie zeznáć muśi. Bo ie
38:
ſliże ná nas woła Pan Nie biy/ tedy to ieſt legucżki zakon/ á
39:
práwie łáſkáwe przeſtrzeżenie/ ábowiem cie theż áni bić áni
40:
ſadzáć nie będą/ áni z wielkiemi ſzkodámi áni s trudnoſciá=
mi opráwo=


strona: 256v

Zbroiá pewna
1:
mi opráwowáć będzieſz. Ieſli woła Nie kradń/ tedy cie prze
2:
ſthrzega áby cie nie męcżono/ nie piecżono/ nie ſádzano/ nie
3:
wieſzano. Ieſli woła Nie pożąday żadney rzecży twego bli=
4:
źniego/ tedyć zá tho obiecuie bogáctwem á poććiwoſciámi
5:
dom twoy ozdobić/ á dármo napełnić wſzytki kąty twoie.
6:
Ieſli cie theż vpomina Sądź ſpráwiedliwie/ záchoway ſie
7:
ná wſzem poććiwie/ tedyć też zá to obiecuie/ iż też ſpráwiedli
8:
wość twa będzie obiáſniona iáko ſłońce przed wſzytkimi ſta
9:
ny ſwiátá tego. A tákże do inſzych wſzytkich rzecży ktore ſą z
10:
woley á z roſkazánia iego/ pełno wſzędy błogoſłáwieńſtwá
11:
á miłośćiwych á łáſkáwych obietnic iego.
12:
A iákiſz tho cięſzki zakon proſzę cie? á iákaſz tho niewola?
13:
Nie zakonći to/ nie niewolać to/ aleć to owſzem roſkoſz á kro
14:
tofilá á vmnożenie żywotá ná wſzem błogoſłáwionego/ ták
Iáko ieſth złe
wzgardzenie v
pominánia
Páńſkiego.

15:
w pokoiu iáko y w bogáctwie/ ták też y w rozlicżney roſko=
16:
ſzy iego. Gdyż ieſzcże ktemu dał ták łácną rádę y drogę do te
17:
go/ iż ktoby s krewkośći wykrocżył s tey powinnośći ſwey/
18:
á vżáłował ſie vpádku ſwego/ á vciekł ſie z zupełną wiárą á
19:
s pokorną prośbą do miłoſierdzia iego/ iż mu wſzythko ma
20:
być odpuſzcżono. A czoż gdy my wzgárdziwſzy ten głos ták
21:
łáſkáwy iego/ á ty dziwne á nieomylne obietnice iego woli=
22:
my ſzukáć rády v omylnego á mizernego ſwiátá tego/ á v kła
23:
mliwego kſiążęciá iego/ á wſzytkiego nábywáć zá pomoczą
24:
iego/ zárzućiwſzy precż ná ſtronę nieomylne obietnice á vpo
25:
minánia Páná ſwego. A iáwnie ná ſię kłádzimy przeklęctwo
26:
á ſrogi gniew iego/ gdyż to pewnie wiemy/ iż czokolwiek ſie
27:
sſtánie z námi nád wolą iego/ że ze wſzytkim zginąć y w ni=
28:
wecż ſie obroćić muśimy.
29:
Bo ſłuchay coć iáwnie Pan powiádáć racży/ iż ia dla tey
30:
niewdzięcżnośći á dla nieſpráwiedliwośći wáſzey dam was
31:
poſieść obcym narodom/ á przenioſę kroleſtwá wáſze w in=
32:
ſze narody/ á ludowi nieznáiomemu ſłużyć będziecie.
33:
Pátrzayże tu moy miły brácie/ ieſliże cie nie wzruſzą thy
Srogie ſą ſądy
Páńſkie.

34:
wdzięcżne obietnice Páńſkie/ iáko cie ruſzyć nie máią ty ſro=
35:
gie á nieomylne pogrożki iego. Pomyſl ſobie iedno/ ieſliby
36:
do tego kiedy przyſzło/ iákoż nieomylnie przyść muśi/ nie bę
37:
dzieli vznánia twego á miłoſierdzia Páná twego/ gdyby ob=
38:
cy á ſrogi cżłowiek przyſzedł mocą do domu twego/ poſiadł
39:
álbo roſproſzył wſzytkę máiętność twoię/ zápalił ſrogim o=
40:
gniem dom twoy y wſzytki roſkoſzy twoie/ poſiekałby gło=
wy dziat=


strona: 257

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 257.
1:
wy dziatkam twoim przed ocżymá twemi/ zelżyłby małżon=
2:
kę y narod thwoy/ á ciebieby iáko pſá wodził ná łáńczuchu
3:
przy koniu ſwoim/ tłukąc głowę twoię/ iákoby tám żáłoſna
4:
byłá duſzá twoia y ſerce twoie. A wżdychmy ták niemiłoſier
5:
ni ſámi nád ſobą/ że wolemy cżekáć w ſtráchu thych ſrogich
6:
obietnic Páńſkich/ niżli ſie w roſkoſzy náwroćić do niego/ á
7:
vżywáć ná wſzem błogoſłáwieńſthwá iego/ á wdzięcżnego
8:
pokoiu ſwego/ á rozſzyrzenia ſławy y bogáctwá ſwego.
9:
Bo támże Pan potym wnetże powiedáć racży: Iż życżył=
¶ Skąd ſtrách
przypada.

10:
bym im tego áby ſie obacżyli co to ieſt iż pięć ich będzie goni=
11:
ło ſto/ á dzieſięć ich dzieſięć tyſięcy/ ábowiem ony ſprzećiw=
iij. Moize. xxvj.

12:
niki ich záprzeda ie właſna opoká ich/ á Pan ie ná łup wyda
13:
im. A coż tho zá opoká ich? Nicći iedno zátwárdzenie ich/ á
14:
niedbáłość ich ná Páná Bogá ſwego. Táż to vcżyni naro=
15:
dowi káżdemu/ iż táki ſtrách nań przypadáć muśi/ iż y przed
16:
liſtem wichrem záchwianym vciekáć muśi. Ták iáko ſie tho
17:
działo w woyſce Sennácherybowym/ Saulowym/ Achá=
18:
bowym/ álbo iáko wiele inych hiſtoriy o tákich poſtráchoch
19:
w piſmie ſwiętym mamy.
20:
A by też nie było y żadnych hiſtorij y żadnych przykłádow
Strách ná I=
zráelcżyki
omylny.

21:
thedy ſłuchay onych ſłow czo Pan mowić racży do Izráeli=
22:
tow/ gdy mieli walcżyć z onemi ſrogiemi narody ziemie o=
23:
biecáney/ gdzie ie ſzpiegowie thák vſtráſzyli byli/ powiedá=
iiij. Moize. xiij.

24:
iąc im/ iż tám thák ſrodzy narodowie á práwie iáko dziwo=
25:
wie ſwiátá tego/ iż my kiedychmy miedzy nimi chodzili/ zdá
26:
lichmy ſie przećiw im iáko Száráńcża álbo máłe kobyłki co
27:
ſkacżą po zyemi. Ták iż oni ludzie ták byli vſtráſzeni/ że má=
28:
ło y Moiżeſzá nie odbiegli/ á chcieli záſię názad vciec do E=
29:
giptu przed ſtráchem onym. Pátrzże co to cżyni niewiárá á
30:
wątpienie w obietnicach Páńſkich.
31:
Pán iáko Bog miłoſierny widząc zátrwożenie ich/ roſka=
32:
zał im powiedzieć/ iż ſie nic nie boycie/ bo ia poydę przed wá
Pan poraża
narody.

33:
mi/ á bez ſtráchu poráźicie ty narody ſrogie wſzytki/ y poſię=
34:
dziecie roſkoſzy ich y bogáctwá ich. A gdy ſie to sſthánie nie
35:
moẃcieſz więc áby ſie to wámi sſtáło/ álbo iáką mocą álbo
36:
godnoſcią wáſzą/ ále ſie to sſtánie s ſzcżyrego miłoſierdzia
37:
mego. A to ktemu/ iż ći narodowie byli godni ſkaránia me=
38:
go/ ábowiem złośćiwie á nieſpráwiedliwie záwſze ſie zácho
39:
wáli przećiwko mnie Pánu ſwemu y przećiwko woley mey.
40:
Pátrzayże moy miły brácie/ nie mali ſie thu cżym cieſzyć
Xxkáżdy na=


strona: 257v

Zbroiá pewna
1:
káżdy narod y káżde kroleſtwo/ ktore ſie kolwiek vzna á vcie
Nic moc cżło=
wiecża bez mo=
cy Páńſkiey.

2:
cże ſie do Páná tego/ że thu iáſnie obiecuie zemdlić y ſtłumić
3:
moc káżdego nieprzyiacielá iego. Obiecuie ſie być Hethmá=
4:
nem iego/ nie tylko mu zwycięſtwo obieczuiąc/ ále ktemu o=
5:
biecuie mu dáć poſieść wſzythki bogactwá y roſkoſzy onego
6:
ſprzećiwniká iego. Abowiem co tu kolwiek ſłyſzyſz/ wſzytko
7:
ſie to było wypełniło nád onemi narody ſrogiemi. A ſkądże
8:
im tho przyſzło? Oto ſłuchay/ iż złość á zátwárdziáłość ich
9:
zemdliłá ie/ chociay byli ták wieldzy mocarze/ iáko o nich ſły
10:
ſzyſz/ że vpáść muſieli/ á ſrodze vciekáć przed onym ſłábym/
11:
nędznym/ á nie zbroynym ludem żydowſkim. A cżymże ſie to
12:
działo? Oto ſłyſzyſz/ iż Pan był Hetmánem ich. A iakoż tho
13:
ſobie zyednáli? Oto ſłyſzyſz/ iż vniżyli myſli y ſercá ſwoie ku
14:
Pánu ſwemu/ á vwierzyli ſwiętym obietnicam iego.
15:
A ſnadź y my Polacy iużechmy pocżęśći tego doználi y do
16:
ſwiádſzyli/ iuż y zá cżáſow náſzych. Wſpomni iedno ſobye
17:
ktho onę bitwę Orſzeńſką/ Wiſniowiecką/ Stárodupſką/
Pokorne woy=
ſko záwżdy
wygrawa.

18:
Obertyńſką/ y inych wiele/ iż kiedykolwiek s poſtráchem á
19:
porucżáiąc ſie Pánu Bogu ſwemu Polacy cokolwiek zácżę=
20:
li/ záwżdy był Pan Hetmánem ich/ á záwżdy vſtraſzał woy
21:
ſká ony hárde ſprzećiwnikow ich. A gdykolwiek hárdzye/
22:
buyno/ á byſtro ſobie co pocżynáli/ záwżdy Pan Bog opu=
23:
ſzcżał ie/ á dawał ſtrách do ocżu ich. Iáko ſie działo ná Bu=
24:
kowinie/ v Sokalá/ v Szeretu/ v Ocżakowá/ y ná inych wie
25:
lu mieyſczach. Thák iż ſie tho nád káżdym narodem pełnić
26:
muśi/ iż Pan záwżdy obiecuie tłumić wynioſłe/ á podwyſz=
27:
ſzáć pokorne.
28:
Bo pátrzay záſię/ gdy iuż Pan był racżył wywyſzſzyć lud
Iáko pan Bog
dla złośći y mi=
łoſnikom ſwo=
im nie prze=
puſzcża.

29:
on Izráelſki/ dawſzy im poſieść ony dziwne obfitośći pogáń
30:
ſkie/ gdykolwiek w ſtałośći ſwey vnieſli ſie á odpádli od nie
31:
go/ iáko ie záſię dopuſzcżał ledá komu mordowáć/ ták iż miá
32:
ſtom onym koſztownym/ koſciołowi ſwemu w ktorym by=
33:
ło wielkie kochánie iego/ y onym rozlicżnym á dziwnym przy
34:
práwam ſwym/ ktore były wielkim koſztem ſpráwione ku ie
35:
go chwale/ z roſkazánia iego. A nákoniec y oney ſkrzyni kto
36:
rą im był dał miáſto przymierza/ w ktorey było przykazánie
37:
iego/ á mieli ią zá wielką ſwiątość v ſiebie/ nigdy przepuſz=
38:
cżáć nie racżył/ á wſzytko ná łup á ná ſrogie rozſzárpánie do
39:
puſzcżáć racżył. A kto cżytha hiſtorie/ wſpomni ſobie napir=
40:
wey co vcżynił nád tym narodem on ſrogi Kuzan krol Me=
zopotáń=


strona: 258

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 258.
1:
zopotáńſki/ potym Eglon krol Moábicki/ thákże y Czyrák
2:
krol Egipſki. Albo co ſie sſtáło zá onego złego á ſwowolne=
3:
go Roboámá ſyná Sálomonowego/ ták iż y koſcioł/ y ſkár=
4:
by koſcielne/ y ſtolice ony koſztowne krolewſkie/ y ludzi nie=
5:
winne ták było ſrodze popſowano/ poniſzcżono/ á pomordo
6:
wano/ że ſtrách o tym y piſáć y wſpomináć. Tákże potym co
7:
vcżynił Sálmánázer krol Aſyriyſki/ álbo Nábuchodonozor
8:
krol Bábilońſki/ táka ſrogość zá nich bywáłá/ że y koſcioł z
9:
gruntu máło nie był wywrocon/ y ony koſztowne przyprá=
10:
wy iego były w pogáńſkie ręcze wynieſione/ y lud ták ſrodze
11:
pomordowan á wyniſzcżon/ że ich práwie było máło zoſtá=
12:
ło przed okrucieńſtwem onym. Albo tákież zá onego Heli ká
13:
płaná/ kthory dopuſzcżał ſwowoleńſtwá ſynom ſwym przy
14:
koſciele Bożym/ ták że y woyſká były pomordowány/ y ár=
15:
chá oná zacna byłá ſproſnie wydárta/ y w pogáńſkie ſtrony
16:
zánieſiona/ y ſam nędznik od żáłośći ſpadſzy s ſtołká ſwego
17:
złomił nędznie ſzyię ſwoię. A co thego záwżdy bywáło/ ile=
18:
kolwiek kroć ten narod odſtąpił od Páná ſwego/ tedi nigdy
19:
bez ſrogiey pomſty nie byli. Ták że bywáli w tákim vćiſnie=
20:
niu/ że gnoy gołębi iadáli miáſto przyſmákow ſwoich/ mát=
21:
ki właſne dzieći ſwe żárły iedná drugiey wydzieráiąc ſobie.
22:
Słuchayże á ſłuchay pilno/ przecż ſie to nád nimi ták dzia=
23:
ło. Oto Prorok powiáda iáſnie/ iż dla tego/ iż vcżynili złość
24:
przed ocżymá Páńſkiemi/ odſtępuiąc od woley ſwięthey ie=
25:
go/ náſláduiąc bogow cudzych y rády ich/ to ieſt/ Baalimá
Przecż żydowie
bywáli ſrodze
karáni.

26:
á Aſtárotá/ á Pan Bog też záwżdy opuſzcżał ie/ y dawał ie
27:
ná łup á ná roſtárgnienie nieprzyiaciołom ich.
28:
A ſłyſzyſz co tu piſmo powiáda/ iż dla złośći ich/ á iż odſtą
29:
pili od Páná Bogá ſwego/ dopuſzcżał ich ná łup á ná roſtár
30:
gnienie ich nieprzyiaciołom ich/ tákże y koſcioł ich/ y wſzytki
31:
ſwiątośći y bogáctwá ich. Iákoż ſie tu lękáć nie maſz? iákoż
32:
thu maſz nádzieię iáką mieć w koſcielech twoich/ w klaſzto=
33:
rzech/ w proceſyiach álbo w ſwiąthoſciach twoich? ieſliżeś
34:
odſtąpił od Páná Bogá ſwego? A ieſli nie będzie oney na=
35:
wdzięcżnieyſzey ſwiątośći twoiey przed ocżymá iego/ to ieſt
36:
vznánia twego á náwrocenia twego od złośći twoich/ tedy
37:
prożno do niego będzieſz podnośił ręce twoie. Bo powiáda/
38:
iż ná nie áni poźrzeć nie chce/ bo pomázáne krwią á nieſprá=
39:
wiedliwoſcią. Y owſzem ſie tyłem ná ten cżás obroćić obie=
40:
cuie. A bychmy nic inſzego zá poſtrách ná ſię nie mieli/ iedno
Xx ijony żáło=


strona: 258v

Zbroiá pewna
1:
ony żáłoſne łzy iego/ ktore wylewał nád onym wdzięcżnym
2:
miáſtem ſwoim nád Ieruzalem y nád przyſzłym vpadkiem
3:
iego. A wżdy pátrz iż muſiáłá przemoc ſpráwiedliwość mi=
4:
łoſierdzie iego/ że ie dał ná ſrogi mord á ná okrutne roſtár=
5:
gnienie. Słuchayże co támże zá przycżynę Pan powiáda do
6:
tego/ iżeś nędzne miáſtho niechciáło przyiąć wdzięcżnie ná=
7:
wiedzenia mego á vpominánia mego/ á káżda ſwawola by=
8:
łá nálezioná w tobie.
9:
A iżbychmy ſie my też tego záprzeć chcieli/ iż ná tymże ſto=
10:
pniu iuż też práwie ſtoimy/ iáko to nędzne miáſto ſtało. Weź
Záprzeć ſie nie
możymy żech=
my wſzytko zli.

11:
rzymy iedno pilno we wſzytki ſpráwy ſwoie/ rozſądźmy ſie
12:
ſámi s ſobą/ ieſliże wdzięcżnie prziymuiemy náwiedzenie á
13:
vpominánie Páná ſwego/ álbo ieſliże káżda ſwawola nie
14:
ieſt nálezioná miedzy námi. Bo to iáwnie zeznáć muśimy/
15:
iż przynioſł Pan do nas iáſne vpominánie ſwoie y náwiedze
16:
nie ſwoie/ tho ieſt Ewányelią ſwoię ſwiętą/ kthora byłá v
17:
nas z dawná práwie iáko popiołem przypádłá. A podał ią
18:
nam ták łáſkáwie/ nie ták iáko inym narodom/ gdzie ią záw
19:
żdy pirwey krwią ſrogą oblał Męcżennikow ſwoich. Pá=
20:
trzayże wieleli ich ieſt miedzy námi ktorzy tu wdzięcżnie od
21:
niego prziymuią to ſwięte nápominánie iego/ á to wdzięcż=
22:
ne náwiedzenie iego. Bo iedni dla pożytkow ſwoich/ drudzy
23:
dla pochlebſtwá á w nádzieię iákiego nędznego wzmożenia
24:
ſwego/ widząc iáwnie á iáſnie ſzcżyrą prawdę iego/ odmie=
25:
tuią precż ná ſtronę ſwięty głos iego á náwiedzenie iego/ wi
26:
dząc á znáiąc iáwny fáłſz głoſu naiemnicżego/ ktory ſie iáw
27:
nie á iáſnie przećiwi głoſowi prawdziwemu Páná ſwego.
28:
Drudzy záſię powiádáią iż lepiey pocżkáć áż ſie wſzyſcy zgo=
29:
dzą ná iedno.
30:
O nędzny pochlebczo/ o nędzny ocżekawácżu wſpomoże=
31:
nia od tego ſwiátá omylnego/ dla ktorego gárdziſz głoſem á
32:
vpominániem Páná ſwego/ á pewnieyſzemi nierowno obie
¶ Niedbálcy o
ſłowo Páńſkie.

33:
tnicámi iego. Cżemu ſie oto nie vſtráſzyſz głoſu Páńſkiego?
34:
álbo thych ſtráſznych przykłádow czo ſie działy nád przodki
35:
twoiemi dla wzgárdzenia iego/ ták iáko tu ſłyſzyſz/ iż krole=
36:
ſtwá ich/ máiętnośći/ bogáctwá rozlicżne/ y wſzytki roſko=
37:
ſzy ich/ á nákoniec koſcioły ony zacne ich/ y wſzytki ſwiąto=
38:
śći ich/ bywáły dla tego okrutnie wydawáne ná ſrogi łup á
39:
ná rozdrapánie nieprzyiaciołom ich/ thákże y dzyatki ich/ y
40:
żonki ich/ y wſzyſcy ludzie niewinni ich/ ſrogim okrucieńſt=
wem


strona: 259

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 259.
1:
wem byli wyniſzcżeni á wymordowáni. A dla cżegoż to po
2:
wiedz mi? Iużeś ſie náſłuchał dekretow iáſnych Páńſkich/ iż
3:
tego żadnemu narodowi/ by też y nawdzięcżnieyſzemu ſobie
4:
nigdy przepuśćić nie racżył/ ktorykolwiek wzgárdził ſwię=
5:
tą wolą iego/ náwiedzenie á vpominánie wdzięcżne iego. A
6:
iużby tho mnieyſza iżby ciáło álbo máiętność byłá wydaná
7:
ná rozdrapánie/ ále wdzięcżna á miła duſzycá wpada w mo
8:
żne ręce Páná tego/ ktory ią podáć może ná wiecżne zátráce
9:
nie/ cżego ſrogość ziemſka vcżynić nie może. A iáko piſmo po
Matth. x. kap.
do Zidow x. kap.

10:
wiáda/ iż ſtráſzliwa ieſt rzecż złoſnikowi wpáść w ręce Bo
11:
gá żywącego. Albo tákież ći ocżekawácże cżáſow co powiá=
12:
dáią iż lepiey pocżekáć áżby ſie wſzyſcy zgodzili. Toć nigdy
13:
nie będzie nędzny ocżekawácżu/ á wſzák ſłyſzyſz iáſny dekret
Matth. xviij. kap.

14:
Páńſki/ iż to pogorſzenie záwżdy muśi być áż do ſkońcżenia
15:
ſwiátá/ boby iuż nie było proby miedzy wiernemi á miedzy
16:
nie wiernemi/ co záwżdy Pan mieć racży/ błogoſłáwiąc mi=
17:
łośćiwie temu kádemu kto z nim wiernie zetrwa áż do koń=
Matth. x kapit.

18:
cá ſwego.
19:
Azaſz może być moy miły brácie inſza ábo mocnieyſza zgo
20:
dá ſwiátá tego/ niżli oná mocna á ſwięta zgodá Páná tego/
21:
kthorą mocnie zgodzić y poſthánowić racżył ze zwolenniki
Namocnieyſze
Koncilium
Páńſkie.
Matth. x.

22:
ſwemi? Azaſz kiedy może być możnieiſzy vcżeń nád miſtrzá?
23:
ták iáko ſam Pan o tym powiádáć racży. Azaſz może być kto
24:
re mocnieyſze Koncilium? iedno to ták mocne/ ktore ná ten
25:
cżás ieſt od Páná poſtánowiono/ ktorego nie tylko cżłowie=
26:
kowi odmienić/ ále by też y Anyoł z niebá iáwnie sſthąpił/ á
27:
chciał nam nád tho ſwięte Koncilium co inſzego powiedáć/
Galat. i.

28:
kazał go przeklináć á ni w cżym nie ſłucháć. Bo ácż bywáły
29:
ſwięte á wielkie Koncilia ſwiatá tego/ ále nie ná nowe pew
30:
nie vſtáwy/ iedno ná Heretyki/ ktorzy ſie chcieli ſprzećiwiáć
31:
temu mocnemu poſtánowieniu Páńſkiemu/ á co inſzego no=
32:
wego wymyſláć ſobie.
33:
Alebyś ták rzekł: Widzęć ia iż iednáż Ewányelia ieſt/ ále
34:
ią roznie wykłádáią/ á ták niewiem komu wierzyć. Oto nę=
¶ Rozność wy=
kłádow Ewan
yeliey.

35:
dzniku maſz rádę á náukę Páńſką/ iżći każe probowáć duchá
36:
s prawdy/ dokłádáiąc tego/ iż żaden nie ieſt duch s prawdy
j. Ian iiij. kap.

37:
iedno kthory powiáda prawdziwe ſłowá iego. Wżdyś nie
38:
ieſth thák ſproſny/ ábyś nie zrozumiał prawdziwego ſłowá
39:
Páńſkiego á fáłſzywego głoſu naiemnicżego. A ieſlibyś nie
40:
rozumiał ſam/ wżdj ſie z inſzym rozmowić możeſz á dopytáć
Xx iijſie praw=


strona: 259v

Zbroiá pewna
1:
ſie prawdy od nieprawdy. Cżemuż walcżyſz iáwnie s Pá=
2:
nem ſwoim? cżemuż ſie iáwnie przećiwiſz głoſowi á praw=
3:
dziwym ſłowom iego? cżemu ná ſię dobrowolnie wlecżeſz
4:
to iáwne przeklęctwo Páńſkie? ktore iáko ſłyſzyſz dla thego
5:
działo ſie nád wſzyſtkiemi narody ſwiátá tego/ że y z domem
6:
s twym/ y ze wſzyſtkiemi powinowáthemi twemi/ thákże ze
7:
wſzytkiemi máiętnoſciámi y roſkoſzámi twemi maſz być dan
8:
ná ſrogie rozdrapánie. Bo pewnie ieſli nie od nieprzyiacielá
9:
tedy cie tho y domá nie minie. Cżego ſie iuż doſyć ocży náſze
10:
nápatrzyły. A kthemu iż y oná wdzięcżna duſzycżká thwoiá
11:
wieſz to Pan Bog iákiego będzie vżywáłá pokoiu ſwego/ zá
12:
tákiemi ſtráſznemi dekrety Páńſkiemi. Cżemu ſie tego nie v=
13:
ſtráſzyſz? że ſie Pan ciebie záprzał/ á iż iuż nie chodziſz pod kro
14:
leſtwem iego á pod opátrznoſcią iego/ á zowie cie owcą pár
15:
ſzywą odłącżoną od ſtádá iego/ ktora iuż nie ſłyſzy głoſu ie=
16:
go. O ſroga pomſto á ſtráſzliwa nádzieio/ á wżdy to v nas
Ian w x.

17:
nic/ á proſto to zá iákiś poſmieſzek á nápoły zá iákąś kroto=
18:
filę mamy. Ale potym poznaſz co to ieſt wzgárdzić thákiego
19:
Páná ſwego y vpominánie iego. Ale ſwiatek miły á ono fá=
20:
łecżne kſiążę iego bárzo ſnádnie káżdemu doſlepi ocżu iego/ á
21:
zwłaſzcżá kto ſobie lekce waży vpominánie Páńſkie/ iż iáw=
22:
nie będzie ſłyſzał á nie zrozumie/ iáſnie będzie widział á nie o=
Ezaiaſz vj.

23:
bacży ſie/ bo to káżdemu tákiemu Pan obiecáć racżył/ zá thy
24:
ſproſne niewdzięcżnośći á niedbáłośći iego.
25:
Abowiem chociay ich ieſt w Polſzcże z łáſki Bożey niemá
26:
ło/ ktorzy ná tey mocney ſkále/ ná ktorey Pan záſádzić racżył
Kwiáth bez o=
wocu/
Wiárá bez cnoty.

27:
Koſcioł ſwoy/ vgrunthowáli á vſzcżepili vmyſły ſwoie/ ále
28:
przedſię ná tych ſzcżepiech kwiatkow máło/ kthoreby s ſiebie
29:
podawáły owoce wdzięcżne dobrych vcżynkow ſwoich. A=
30:
no piſmo głośno powiáda/ iż wiárá bez cnothy bárzo mar=
31:
twa á oſtydła ieſt/ á cnotá wſzytká należy ná dobrych vcżyn
Iakub w ij.

32:
koch/ kthore pochodzą nie z wymyſłu ludzkiego/ ále z woley
33:
á z roſkazánia Páńſkiego. A drudzy záſię ták ſie vnoſzą w tá
34:
kie odſzcżepieńſtwá/ iákie ſnadź nigdy nie bywáły/ y teraz ich
35:
nigdziey ná żadnym ſwiecie nie ſłycháć/ iedno w náſzey mi=
36:
łey Polſzcże ty nowe rozumy powſtáły. Kthore ácż też pir=
37:
wey powſtawáły/ ále ſnadź nie ták ſrodze/ ále záwżdy były
38:
onemi zacnemi Konciliámi á wielkiemi zyázdy zacnych á ná
39:
ucżonych ludzi tłumiony á w niwecż obrácány/ o cżym wie=
40:
le iáſnego piſmá mamy. Y dziś wſzytki Konfeſsie wſzytkich
Krześći=


strona: 260

Rycerzá Krześćijánſkiego.Liſt 260.
1:
Krześćijáńſkich koſciołow ná tey mocney ſkále Kriſtuſie zá=
2:
ſádzonych ktho ie kolwiek przecżytáć chcze/ bárzo ſie mocno
3:
ſprzećiwiáią thym náſzym nowym wymyſłom Polſkim. A
4:
coż kiedy Pan ná to przez pálce pátrzyć racży ſnadź ná pręt=
5:
ſze zginienie á ná przyſzły vpádek náſz/ wedle obietnic ſwych
6:
A coż proſzę cie záwżdy obrzydliwſzego było v Páná te=
7:
go/ iedno ty nowe wymyſły ſwiátá tego? Y dla cżegoż záw=
8:
żdy karał ſrodze ony możne krole ſwiátá tego? iedno gdy zá=
Wymyſłj ſwiá
tá tego.

9:
niedbáli ſwięthey woley iego. Y dla cżegoż ſie pádáły á prá=
10:
wie ſie z gruntu wywrácáły ony mocne miáſtá? ony twár=
11:
de zamki? á ony roſkoſzne kráiny záwżdy poſiadáli ſproſni á
12:
nikcżemni ludzie/ á Pan dawał im mocz y wdzięcżność w
13:
twarzy ich/ ták iż muſieli być przed nimi vſtráſzeni y przebrá
14:
ni iego. Pytayże ſie dla cżego? Nie vſłyſzyſz żadney inſzey od
15:
powiedzi/ iedno iż wzgárdzili głos prawdziwy á wolą Pá=
16:
ná ſwego/ á miotáli ſie do wymyſłow ſwiátá tego. A ktemu
17:
iż były záwżdy złośćiwe á ſwowolne ſpráwy ich. Cżego my
18:
ſie Polacy/ pewnie wſzytkiego záprzeć nie możymy.
19:
Abowiem ku ták ſrogiey niedbáłośći głoſu á vpominánia
Przyznáć ſie
muśimy że=
ſmy zli.

20:
Páńſkiego weźrzy káżdy iáko we źwierciádło we wſzythki
21:
ſpráwy náſze/ ieſli nie naydzieſz więcey wſzytkich złośći mie=
22:
dzy námi/ niżli ná on cżás miedzy onemi ludźmi/ ktorzy vpa
23:
dáli pod ták ſrogie dekretá Páńſkie. Azaſz nie ieſt vćiſnioná
24:
v nas ſpráwiedliwość? ázaſz nie ieſth zdręcżon nędznik od
25:
możnieyſzego? ázaſz ręce náſze nie pełne krwie? nie pełne nie=
26:
ſpráwiedliwośći? ázaſz nie máſz dziwnego ożrzálſtwá/ opil
27:
ſtwá miedzy námi? thák iż ſnadź cżáſem niewinne łzy muſzą
28:
opłokawáć ty márne ſtoły náſze/ á pśi ledwe doiadáią odro
29:
bin ſthołow náſzych. A nędzny łázarz vćiſniony bez wſzego
30:
miłoſierdzia leży przedewroty náſzymi/ á my to ſobie zá ro=
31:
ſkoſz á zá krotofilę mamy. A ſnadź to dziś nacżyſtſzy pácho=
32:
łek co nadłużey w noc cekluie/ á nawięczey ſie ich ożrze z iego
33:
przycżyny. Patrzayże záſię iákie morderſtwá/ cudzołoſtwá/
34:
pychy/ łákomſtwá/ á dziwne nieſpráwiedliwośći miedzy ná
35:
mi vroſły? Azaſz brát z brátem/ gość z goſpodarzem/ ſąſiad
36:
s ſąſiadem/ iákiey ſzcżyrey wiernośći vżywáią miedzy ſo=
37:
bą? Thák żeby teraz Pan práwie mogł záwołáć ná Polſkę
38:
náſzę/ iáko wołał ná onę nędzną á vpádłą Sodomę: Iż poy=
39:
dę á oglądam co to wżdy zá ták ſrogie głoſy wſtępuią z zye=
i. Moize. xviij.

40:
mie przed oblicżność Máyeſtatu moiego.
Xx iiijBo gdy


strona: 260v

Zbroiá pewna
1:
Bo gdy przyrownamy ony grzechy/ prze ktore Pan záw=
2:
żdy karał ſrodze y ſwiát y rozlicżne narody iego/ ku dziſiey=
Więtſze dziś zło
śći/ niż przed
tym były.

3:
ſzym wymyſlnym złoſciam á wyſthępkom náſzym/ ſnadź by
4:
były ná wadze położone/ dálekoby s kloby wybiły/ á więſze=
5:
go á ſroſzſzego karánia godneby były. A czoż Adam był thák
6:
názbyt złego vcżynił iż iábłko vrwał? á wżdy go ſrodze prze
7:
klął Pan y wiecżnie wſzythko pokolenie iego. A czoż byłá zá
8:
przycżyná ták wielka iż ſwiát był potopem zginął? iedno iá=
9:
ko piſmo powiáda/ iż ſynowie przeźrzáni poymowáli dziew
10:
ki ludzkie/ iż były czudne/ wedle woley ſwoiey. A czoż onego
j. Moize. vi.

11:
Saulá zniſzcżiło iedno iż ſobie nową ofiárę wymyſlił/ nád ro
12:
ſkazánie Páńſkie? A o coż Dátán/ Abiron/ álbo inſzy ſrodze
13:
w zięmię z zápalonem ogniem wpádli? A o coż przodki ná=
14:
ſze wężowie ogniśći kąſáli? iedno iż ſie mięſá nápárli. O by
15:
dziś zrownał ſpráwy náſze s ſpráwámi onemi/ nie tylko wę
16:
żowie/ ále ſnadź y ſmocy kąſáćby nas mogli.
17:
A thák wiele tego wſzędy w piſmie náyduiemy/ iáko Pan
18:
Bog záwżdy bywał ſrogi ná káżde przeſtąpienie woley ſwo
19:
iey. Ale záwżdy nawięcey ná to/ gdykolwiek lud iego odſtą
Pan záwżdy
ſrogi ná prze=
ſtępki ludzkie.

20:
pił od woley iego/ á wymyſlał ſobie álbo iákie nowe vſtáwy
21:
álbo iákie wymyſlne modły nád wolą á nád roſkazánie ie=
22:
go. O czożby ſie dziś w náſzey Polſzcże ználázło Adámow/
23:
Saulow/ á dziwnych ſwowolnikow ſwiátá tego/ ktorzyby
24:
nie thylko iábłko vrwáć ále y s ſzcżepem wykopáć by mogli
25:
bárzoby to rádzi vcżynili. A máło nie wſzyſcy moglibychmy
26:
ſie przyznáć ku wſzytkim gorſzym ſpráwam náſzym/ niżli ći
27:
iáwno pokaráńcy od Páná ſwego/ zá mnieyſze wyſtępki ſwo
28:
ie. A ſnadź by było y ſto ięzykow/ y ſto piorek/ á kthoby mogł
29:
wypowiedzieć álbo wypiſáć dziwne á wymyſlne wyſthępki
30:
náſze. A właſniebychmy ſie mogli wſzyſczy przyznáć ku one=
31:
mu Prorockiemu vpominániu/ ktory powiáda: Iż weyrzał
32:
Pan z wyſokośći ná niſkość ſwiátá tego/ ieſliby ieſzcże vpá=
Pſalm. xiij. Lij.

33:
trzył ná nim kogo dobrego. Powieda/ iż nie mogł vpátrzyć
34:
żadnego.
35:
A iákoż tu proſzę cie nie ma ſie roſciągnąć ono pirwſze prze=
36:
klęctwo Páńſkie nád námi/ ktore ſie działo nád národy pir=
Pan nie wyſłu
cha złośćiwego

37:
wſzemi? A iákoż tu nie ma wziąć ſercá álbo mocy przećiwko
38:
nam ſprzećiwnik náſz? gdy go Pan ieſzcże kthemu z dekrethu
39:
ſwego z dawná wywołánego ná nas pobudzáć będzye ra=
40:
cżył. A iákoż my mamy podnieść do niego ocży ſwoie álbo
ręce ſwo=


strona: 261

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 261.
1:
ręce ſwoie w vpádkoch náſzych? á on powiáda/ wołacie do
2:
mnie/ podnośicie ręcze ſwe do mnie/ á głoſy wáſze nieſprá=
3:
wiedliwe/ á ręce wáſze pomázáne krwią/ obrzydzone plugá=
4:
ſtwem/ á iákoż ia mam wyſłucháć was? á owſzem obrocę ſie
5:
do was tyłem/ á miáſto błogoſłáwieńſthwá puſzcżę ná was
6:
przeklęctwo á ſrogą pomſtę vcżynię nád wámi. O ſrogi de=
7:
kret á ſroga ſentencia á iſcie nieomylna Páná tego/ ktoraby
8:
nam vſtáwicżnie miáłá brzmieć w vſzach náſzych/ chybá iż=
9:
by Bog był coby ſie w złoſciach kochał/ tożby mogł być Bo=
10:
giem náſzym/ á wyſłuchawáć tego omylnego wołánia náſze
11:
go. O ktorym też ieſzcże z łáſki Bożey nic nie ſłycháć/ áby ſie
12:
kto miał powoli vciekáć do miłoſierdzia iego ſwięthego/ áż
13:
gdy iuż práwie/ iáko ono powiádáią/ mroz wſzytkich przy=
14:
ráźi/ iż przypádnie iákie morderſtwo álbo iákie okrucieńſt=
15:
wo ſwiátá tego/ iż ſie ziemiá kurzy/ iż ſie kreẃ niewinna trzę
16:
ſie/ iż iuż ſtráſzne głoſy idą ludzi niewinnych pod niebo/ thoż
17:
dopirko wołamy/ toż dopirko narzekamy/ toż go dopirko wi
18:
nuiemy iż Pan niemiłoſierny ieſt/ á więcey folguie pogánom
19:
niżli wiernym ſwoim. A tego nie bacżymy żechmy ſámi dále
20:
ko gorſzy niżli oni pogáni/ y godnieyſzychmy więtſzego kará
21:
nia niżli oni/ bo ſie oni nie ozywáią imieniem ſwięthym iego
22:
iáko my/ á nie gwáłcą mu ſlubow y powinnośći ſwoich/ ták
23:
iáko my/ y nie łamią mu przymierza ſwego/ ktorechmy z nim
24:
wzięli/ ták iáko my/ á on też nád námi drzemie á przez pálcze
25:
pátrzy ná wſpomożenie náſze/ á owſzem ieſzcże dopuſzcża iá=
26:
wnie ſie páſtwić ſprzećiwnikom náſzym nád námi. Gdyż on
27:
nam ná wſzem dzierży mocno ſluby á obietnice ſwoie/ á my
28:
mu w namnieyſzym punkcie nie dzierżymy ſlubow á powin=
29:
nośći ſwoich.
30:
Więc mnimamy áby tho s przyrodzonego okrucieńſtwá
31:
pogánin nád námi cżynił/ iż pali domy náſze/ rośćina dziatki
32:
náſze/ álbo tákież niewiaſtki álbo ine ludzi niewinne. Nie ro=
¶ Pogáninowi
Pan dodawa
ſercá.

33:
zumiey tego ábyć to s przyrodzenia cżynił/ boć theż ieſt cżło=
34:
wiek/ theżći wżdy muśi mieć iákie miłoſierdzie w ſobie iáko
35:
cżłowiek/ ále ſłuchay y ták rozumiey/ iż to ieſt wola Páńſka/
36:
ktory ſpráwiedliwym ſądem ſwym żadnemu by też nawięt=
37:
ſzemu kochánkowi ſwoiemu sfolgowáć nie może zá wyſtęp
38:
kiem iego. Theżći byli przed potopem álbo przed zginieniem
39:
Sodomy/ álbo Ieruzalem/ álbo inych miaſt tám y dzieći/ y
40:
białegłowy/ y ini ludzie niewinni/ á wżdy tho tám iáko ſły=
ſzyſz


strona: 261v

Zbroiá pewna
1:
ſzyſz wſzytko rázem poginęło. Słuchay pilno iż ſie to wſzyt=
2:
ko dzieie z woley Páńſkiey á zá ſpráwiedliwym ſądem iego.
3:
Słuchay gdy ono Pan roſkázuie Prorokowi/ áby ſzedł á ro=
4:
ſkazał krolowi Saulowi áby ſzedł s woyſkiem ná krolá A=
5:
máleká/ á tám áby wywroćił y miáſtho iego/ á poráźił ludzi
6:
iego/ á w onym mieſcie áby nie żywił y namnieyſzego/ á ná=
7:
koniec y pſá ná ſmieciu leżącego. Słuchayże przycżyny do te
8:
go co Prorok powiáda: Abowiem to miáſto ieſt złośći ná=
9:
pełniono y s krolem iego/ á godno ieſt tákiego ſkaránia Páń
10:
ſkiego.
11:
Więcbyś ták rzekł: O nie dziw to bo to był pogánin. Słu
12:
chayże záſię co mowi Prorok do Azáelá krolá Aſyriyſkiego:
13:
Iż ty powſtánieſz ná ſkaránie ludu Bożego właſnego Izrá=
Skąd ſrogość
nieprzyiaciel=
ſka.

14:
elſkiego/ á pomorduieſz y dziatki y niewiáſty będzieſz rozſie=
15:
kawał/ á nád wſzytkiemi á nád wſzytkiemi wypełniſz okru=
16:
cieńſtwo ſwoie. A dla cżegoż tho było? Spytay tám Pro=
17:
roká/ tenći powie iż zá złośći ich/ á iż márnie odſtąpili od wo
18:
ley Páná Bogá ſwego/ á nigdy ſobie nie wzywáli ná wſpo=
19:
możenie imieniá iego ſwiętego.
20:
Tákżeć theż y my nędznicy cżynimy/ widzimy iáwnie że=
21:
chmy ſą iáwni przeſtępcy á práwie wzgárdzáce ſwiętego i=
Zá cżáſu ſzukay
Páná.

22:
mieniá Páńſkiego/ á przedſię beſpiecżnie ná to ſpimy/ á ow=
23:
ſzem ſobie iáwnie roſkoſzuiemy w złoſciach ſwoich/ á zá cżá=
24:
ſu ſzcżęſcia náſzego nic nie myſlimy o przyſzłym nieſzcżęſciu
25:
náſzym/ á zániedbawamy imieniá y miłoſierdzia Páńſkiego
26:
áż kiedy/ iáko y máło wyſzſzey wſpomioniono ieſt/ przypá=
27:
dnie iáka ſrogość álbo iákie okrucieńſtwo ná nas s ſpráwie=
28:
dliwego dekretu Páńſkiego/ toż więc dopiro wołamy exau=
29:
di exaudi/ toż ſie dopirko wierćimy/ rzkomo ſie do zbroie mie
30:
cemy/ ludzi niewinne ná podathki łupimy/ áno iuż niewcżás
31:
bywa/ áno iuż nieprzyiaciel náćieſzywſzy ſie nád námi roſko
32:
ſzuie ſobie w onych łupiech náſzych. Dawno ſie było nędzni=
33:
ku gniewáć/ nie ná okrutniká onego/ ále ná okrutniká złośći
34:
á grzechow twoich/ kthore onego z obietnic Páńſkich przy=
35:
wiodły ná to ſrogie ſkaránie twoie/ á dawno było vbłagáć
36:
gniew Páná Bogá twego/ á opátrowáć gránicze á potrze=
37:
by twoie/ niżli iuż teraz kiedy Pan záſlepił ocży twoie/ że nie
38:
możeſz ku żadney ſłuſzney ſpráwie przyść/ będąc vſtráſzony/
39:
ták iákoć to z dawná obiecáć Pan racżył/ zá złośći twoie.
40:
Abowiem chociay ono pogáńſka przypowieść/ ále pewnye
pobożna


strona: 262

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 262.
1:
pobożna: Iż ſzcżęſliwe tho kroleſtwo ieſt/ ktore cżáſu pokoiu
2:
myſli o przyſzłey przygodzie ſwoiey. Coby wſzytko być mo=
3:
gło y bez krzywdy/ y bez łupieſtwá ktore nas ſámo poraża/
4:
gdybychmy záwżdy wcżás/ biorącz ſobie ná pomocz Páná
5:
ſwego/ ſtáráli ſie pilno około tego. Ale kto ieſt táki będzye=
6:
my go chwalić.
7:
Abowiem my gdy nam Pan máło pofolguie á roſpieśći
8:
nas w fortunach náſzych/ nie vmiemy iedno piſkáć/ ſkrzipáć/
Co cżynimy cżá
ſu ſzcżęſcia.

9:
bębnáć/ kurzyć/ piec/ wárzyć/ y w noczy y we dnie/ á o przy=
10:
ſzłych rzecżach/ álbo o thym cżymby miał vbłagan być Pan
11:
nád złoſciámi náſzymi/ álbo iákoby też y kárnoſcią iáką po=
12:
hámowány być mogły złośći náſze/ gdyż złośćiwi nigdy ie=
13:
dno zá ſtráchem grzeſzyć nie przeſtawáią/ namnieyſzego ſło
14:
wká nie vſłyſzyſz. A Pan ácż długo cżeka/ bowiem miłoſier=
15:
ny ieſt/ ále też záſię thák o nim powiedáią/ iż onego cżekánia
16:
ſwego rad náwetuie ſowitą ſrogoſcią ſwoią.
17:
Abowiem choć to ieſt Bog Krześćijáńſki á Bog miłoſier=
18:
ny/ nielza iedno ſie nam zá złoſciámi náſzemi á zá dekrethy
19:
ſwoiemi muśi obroćić w Bogá pogáńſkiego á w Bogá nie=
☞ Ktho nam
krzyw w vpad
koch náſzych.

20:
miłoſiernego. A trudno go ſtrofowáć s ſwiętey ſpráwiedli=
21:
wośći iego. A ták nie Bogći nam krzyw/ nie pogáninći nam
22:
krzyw/ álechmy ſámi ſobie krziwi iż ná ſię dobrowolnie wno
23:
śimy ony ſrogie dekretá Páńſkie/ á nic ſie ich nie lękamy cżá=
24:
ſu pokoiu á cżáſu roſkoſzy náſzych/ owſzem ie ieſzcże ſrożey v=
25:
ſtáwicżnie pobudzamy nád ſobą.
26:
Abowiem ázaſz trzebá lepſzego ſzpiegá ná nas nieprzyia=
Szpieg pewny
ná ſpráwy
náſze.

27:
cielowi náſzemu/ álbo więtſzego zdrayce co przenośi wſzyt=
28:
ki ſpráwy náſze/ iedno ten ſrogi ſzpieg á zdraycżá grzech náſz
29:
á wyſtępki náſze? A ſámichmy ſą ſobie dobrowolni ſkaźce á
30:
rozdrapácże y oycżyzny náſzey/ y wſzytkich roſkoſzy náſzych/
31:
gdyż Pan/ iáko ſie opowiedáć racży/ da ſercze/ da ſmiáłość/
32:
da wiádomość nieprzyiaciołom náſzym o káżdey ſpráwie
33:
náſzey/ á nam da ſtrách w ocżoch náſzych/ ták iż liſtem wiá=
34:
trem záchwianym ſnádnie vſtraſzeni będziemy/ á ku żadney
35:
ſpráwie ſwey poććiwey nigdy przyść nie będziem mogli.
36:
A ktoż tu krzyw proſzę cie moy miły poććiwy Polaku? Ie=
37:
ſli ſie będzieſz chciał ſpráwiedliwie rozſądzić s Pánem ſwo=
¶ Kto krzyw w
nieſzcżęſciu
náſzym.

38:
im/ pewnieć nie Pan áni nieprzyiaciel/ bo then nie może ná
39:
cię áni ręki podnieść bcz dopuſzcżenia Páńſkiego. Pan też ná
40:
cię vſtáwicżnie woła/ vſtáwicżnie cie przeſtrzega/ vſtáwicż=
nieć iuż


strona: 262v

Zbroiá pewna
1:
nieć iuż y okolicżne przygody kłádzie przed ocży twoie/ á cie=
2:
bie cżeka/ á tobie folguie. Coż thu dopirko rzecżeſz/ ieſli kiedy
3:
iáko grom przypádnie ná cię ſrogi dekret á ſroga pomſtá ie=
4:
go? á ty áni będzieſz w ten cżás y gęby rozyewić vmiał ná iá
5:
ką rádę álbo ná wſpomożenie twoie.
6:
A ták nie trzebáć ná nas áni ſzpiegow/ áni zdradziec czo ie
7:
morduiemy/ gdy kiedy przenoſzą ſpráwy náſze álbo táiemni
8:
ce náſze do nieprzyiacioł náſzych. Oto ſzpiegowie náſzy/ oto
Szpiegowie
náſzy.

9:
zdraycze náſzy/ ták iákoś ſłyſzał/ grzechy á złośćiwe wyſtęp
10:
ki náſze. Tyć vſtáwicżnie biegáią powiádaiąc nieprzyiacio
11:
łom náſzym wſzytki ſpráwy náſze/ á dodawáiącz im ſerczá
12:
ná złupienie á ná zginienie náſze. Tyć im ſmiáłośći dodawá
13:
ią iż przed nimi vciekáć á trwożyć ſie muśimy/ ták iż dzieſięć
14:
ich ſto będzie goniło/ wedle obietnic Páńſkich/ á práwie liſt
iij. Moiz. xxvj.

15:
od wichru wzruſzony ſnádnie może vſtráſzyć nas zá ſkará=
16:
niem náſzym.
17:
Y mnimaſz potym kiedy ſie zá nim w pogonią kuſtrzeſz/ á
Kto bije.

18:
bo ſie po kąciech zbieraſz/ ábyś mu co vcżynić miał/ ácż to cżá
19:
ſem rzadko bywa/ y tho s ſzcżyrego miłoſierdzia Páńſkiego.
20:
Bo ieſlibyś mnimał áby to było zá iáką ſpráwą twoią/ álbo
21:
z iákiey mocy zebráney twoiey/ o bárzobyś ſie obłądził. Bog
22:
Bog brácie miły ten ieſt ſtráchem twoim/ tákże y nieprzyia=
23:
cielá twoiego/ gdy ſie racży zmiłowáć z miłoſierdzia ſwoie=
24:
go/ thedy znaydzie y ludzi do zgromádzenia ſpolnego/ nay=
25:
dzie y ſerce/ y ſpráwę w przełożonych zbioru onego/ naydzye
26:
iáko vcżyni ſthrách y zátrwożenie onego ſprzećiwniká ich á
27:
złoczyńce onego.
28:
Bo ſie więc cżáſem chłubimy mocámi á ſpráwámi ſwemi
Chłubá moczy
náſzych omyl=
na.

29:
powiádáiąc iż tyle ſłużebnych mamy/ tyle drabow/ thyle zá
30:
nimi dział wypráwiono/ tyle im kozakow poſtronnych przy
31:
być będzie mogło/ to iuż ná to ták beſpiecżnie pijemy iáko ná
32:
Niedzwiedzą ſkorę/ ktory ieſzcże w leſie krowy łupi. O nędz=
33:
neſz to vffy y dziáłá twoie y drabi twoi/ ieſli tu drabow do=
34:
má nie będzie/ coby poprzeſthawſzy złośći ſwoich/ á vlękną=
35:
wſzy ſie tych ſrogich dekrethow Páńſkich/ z wiernemi łzámi
36:
ſwemi podnieſli ręce ſwoie ku Pánu ſwemu. A gdyby ſie tá=
37:
kie woyſká nálázły ku onym kthore ſą ná nieprzyiacielá wy=
38:
práwiony/ toćby były teraz mocne pośiłki/ toćby byli drabi
39:
y kozacy/ żeby ſie ich więcey záwżdy nieprzyiaciel lękáć mu=
40:
ſiał niżli onych wſzytkich vfow y onych ſrodze dział trzáſká=
iących


strona: 263

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 263.
1:
iących przećiwko ſobie. Abowiem ty wſzytki ine mocy/ ieſli
2:
przy nich nie będzie mocy Páńſkiey/ ſą tho iáko proch á iáko
3:
perzyny co ſnádnie od wiátru po ſtronach mogą być roznie=
4:
ſiony.
5:
Abowiem ſłuchay iáko Pan do káżdego wiernego ſwego
6:
przez Proroká wołáć racży/ á iáko mu ſie opowiádáć racży:
Co Pan wierne
mu obiecuie.

7:
Iż gdy záwoła do mnie nędznicżek cżáſu káżdego vćiſnienia
8:
ſwego,/ ia pewnie ráthowáć go muſzę/ á wydrzeć go muſzę s
Ezaie xlix.

9:
káżdego vćiſnienia iego. A nákoniec by mátká właſna opu=
10:
śćiłá właſne dzieciątko ſwoie/ ia nigdy nie opuſzcżę żadnego
11:
wiernego ſwego. A kogoż tu chce proſzę cie ták nie opuſzcżáć
12:
álbo wydzieráć s káżdego niebeſpiecżeńſtwá iego? Nie vſły
13:
ſzyſz tám áby hárdych krolow/ álbo chłubnych Hetmánow/
14:
iedno wiernego ſwego á tego ktory drży przed imieniem ie=
15:
go ſwiętym á przed możnoſcią iego.
16:
Azaſz nie maſz o tym iż tho ieſt prawdá pewnego ſzpiegá
17:
Noego onego/ ktory cżáſu ſrogiego potopu onego gdy wſzy
Przykłády be=
ſpiecżeńſthwá
wiernych.

18:
tek ſwiát záginął beſpiecżnie pływał y żyw zoſtał y z naro=
19:
dem ſwoim. Azaſz nie maſz Lotá/ ktory thákież ieſt wywie=
20:
dzion przez Anyoły s ſtráſzliwego vpadku onego Sodomy
21:
y Gomory. Azaſz nie maſz Dánielá kthory ſiedział miedzy
22:
Lwy okrutnemi á zgłodniáłymi bez obráżenia żadnego. A=
23:
zaſz nie maſz onych trzech czo ſiedzieli w onym piecu okruth=
24:
nym ſrodze roſpalonym iáko w letney wodzie bez obráżenia
25:
káżdego. A tákiemby przykłádom ſnadź y końcá nie było/ co
26:
ſie nád wiernemi á czo nád niewiernemi záwżdy sſtawáło.
27:
A coż im to ſpráwowáło proſzę cie? Oto ſłuchay co piſmo o
28:
Noem/ o Locie/ y o inych powieda/ iż nálezion ieſt Noe ſprá
29:
wiedliwy miedzy narody onemi/ á wierzył ſłowom Páń=
30:
ſkim/ y był wybáwion od káżdej ſrogośći ſwoiey. Tákże Lot
31:
tákże Dániel/ ták y ini wſzyſcy ktorzykolwiek bráli pociechy
32:
w vpadkoch ſwoich/ nie vſłyſzyſz tego áby im to przypadáło
33:
z iákiey mocy ſwiátá tego/ ále o káżdym piſmo powiáda/ iż
34:
przez wiárę ſwoię á prze vniżone ſerce ſwoie á przez vpełną
35:
nádzieię o Pánu ſwoim káżdy ználazł wſpomożenie ſwoie.
36:
☞ A ták moi namileyſzy brácia á z dawná ná wſzem ſła
Obroná Pola=
kow.

37:
wni á zacni Polacy/ chczemyli być ſrodzy káżdemu nieprzy=
38:
iacielowi náſzemu/ chczemyli być beſpiecżni od káżdych na=
39:
ſroſzſzych przygod ſwoich y káżdego niebeſpiecżeńſtwá ſwo
40:
iego/ chcemyli áby ſpráwy y wſzytki rády náſze zawżdy by=
Yyły ſławne


strona: 263v

Zbroiá pewna
1:
ły ſławne á práwie kwitnące w káżdich poſtępkoch náſzych/
2:
vcżyńmyſz s ſiebie ony Loty/ ony Dániele/ y onego Noego z
3:
narodem iego/ á tákże biorąc pociechy y z inych rozlicżnych
4:
ludzi á wiernych Páńſkich/ ktorzy vſtáwicżnie bieráli wiel=
5:
kie pociechy zá ſthałośći ſwoie od Páná ſwoiego/ á bywáli
6:
záwżdy w pilney ſtraży á w opiece v niego/ tedy záwżdy zá=
7:
mkniemy ſnádnie gębę káżdemu ſprzećiwnikowi ſwemu y
8:
Páńſkiemu á bluźnircy imieniá ſwiętego Páńſkiego. Boć
9:
Pan ma záwżdy przycżynę ná pomſthę ſprzećiwnikow ná=
10:
ſzych/ iedno iż złośći náſze/ thák iáko ſam do nas wſkázowáć
Ezechi. Lix.

11:
racży/ rozwiodły nas z nim/ á dáleko nas odłącżyły od nie=
12:
go/ że zátkáne ieſt iemi vcho ſwięte iego/ áby nas nie wyſłu=
13:
chał/ y vkroczona ieſt hoyna ręká iego/ áby ią nam nie podał
14:
nigdy miłoſierdzia ſwego ſwiętego/ á rádſzey ſie z nim obro
15:
ćić muśi do złoſniká ſwoiego á do ſprzećiwniká náſzego/ á
16:
muśi ſie nam sſtáć Bogiem pogáńſkim z Bogá Krześćijáń=
17:
ſkiego/ á ſprzećiwniki náſze muśi ná nas vcżynić bicżem/ ná
18:
ſrogie ſkaránie náſze.
19:
Abowiem onyć to ſą rogi o kthorych nam Dániel powie=
¶ Co ſą rogi co
Dániel widział

20:
dział/ iż ie widział iáko ſie podnośiły ku gorze/ á powſtawá=
21:
ły ná ſkáżenie náſze. Onić to Gogowie y Magogowie/ ktho=
22:
rym tu Pan obiecał dáć moc nád ludem ſwoim/ áby ie poka=
Daniel viij.
Ezeci. xxxviij.

23:
rał zá złośći á zá wyſtępki ich. Ale ſłuchay potym co tym ſro
24:
gim Gogom Pan obiecowáć racży/ ieſliże ſie wierni iego ná
25:
wrocą do niego/ á vcieką ſie w vćiſkoch ſwoich do miłoſier=
26:
dzia iego ſwiętego/ tedy ták Prorokowi powiádáć mu Pan
27:
roſkázuie: Synu cżłowiecży obroć thwarz ſwą przećiwko
Támże. xxxix.

28:
Gogowi y Magogowi/ á powiedz mu/ iż chociam ia thobie
29:
ná cżás dopuśćił pokaráć wierne ſwoie/ ábyś thák podnioſł
30:
rogi ſwoie/ że ſobie tuſzyſz że ſie to wſzytko dzieie z mocy two
31:
iey á nie z woley moiey/ ále przyda ná cię dni w oſtátecżnych
32:
cżáſiech/ o Gogu/ gdy ia wyſłucham wierne ſwoie/ á wytrą
33:
cę łuk twoy s práwey ręki twoiey/ á zniſzcżę á zemdlę wſzyt=
34:
kę moc twoię/ ták iż oſtátki wiernych moich przydą ná cię/ á
35:
ták zniſzcżą á zetrą cie y wſzytki woyſká twoie/ że nędznie v=
36:
páść muśiſz ty y ze wſzytką mocą ſwoia/ że pśi y beſtije pol=
37:
ne nie będą moc przeieść śćirwow twoich/ á konie wiernych
38:
moich po koſtki będą brodzić we krwi boiownikow twoich.
39:
To iuż maſz pewną á nieomylną obietnicę Páńſką ná ká=
40:
żdego ſprzećiwniká ſwego. Słuchayże iákiey zbroie á iákich
by tu przy=


strona: 264

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 264.
1:
by tu przypraw potrzebá do tego. To iuż pewnie wieſz y ſły=
Pewna obietni
czá Páńſka y
zbroiá mo=
cna.

2:
ſzyſz/ iż nieprzyiaciel twoy ieſt nieprzyiaciel Páńſki/ bo ieſth
3:
ſrogi bluźnircá imieniá iego ſwiętego. Tu też iuż ſłyſzyſz ko=
4:
mu Pan moc á zwycięſtwo nád nim obiecowáć racży/ niko
5:
muć inemu iedno wiernym ſwoim/ á thym ktorzy vznawſzy
6:
ſie náwrocą ſie do imieniá iego ſwiętego/ á będą ſzukáć mi=
7:
łoſierdzia iego. Tu też nieomylnie ſłyſzyſz/ ieſli ſie náwroćiſz
8:
do niego/ á opłocżeſz ręcze ſwoie ze złośći á z nieſpráwiedli=
9:
wośći ſwoiey/ á podnieſieſz ie do niego/ iż cie pewnie wyſłu=
10:
cháć chce á nieomylnie cie obiecuie wydrzeć s káżdego niebe
11:
ſpiecżeńſtwá twoiego. A thoć ieſt zbroiá/ á toć ſą dziáłá y
12:
namocnieyſze bechtyry twoie. Rzućże ſie rádzęć do tey ſwię=
13:
tey zbroie Páná ſwego/ á do tey tarcżey mocney iego/ boć to
14:
ieſt zbroiá twoiá mocna wiárá twoiá/ á powſtánie ze zło=
15:
śći twoich. A thoć ieſth mocna tarcż twoiá nádzieiá vpełna
16:
twoiá o Pánu twoim. A tu ſie iuż nic nie lękay/ będąc vbran
17:
w táką zbroię/ káżdego ſprzećiwniká ſwego/ áni żadnej przy
18:
gody ſwoiey. Bo iuż gdy Pan będzie s tobą z obietnic ſwo=
19:
ich/ iuż káżdy vpádáć á drżeć muśi przed thobą ſprzećiwnik
20:
twoy y káżde niebeſpiecżeńſthwo twoie. Iuż da Pan ſtrách
21:
w ocżoch twoich/ iż ich wiele vciekáć muśi ná iedno weźrze=
22:
nie twoie. A beſpiecżnie będzieſz mogł rzec káżdemu nieprzy
23:
iacielowi ſwemu/ iáko Dawid mowił w młodośći ſwoiey
24:
onemu ſrogiemu á zbroynemu okrutnikowi Goliaſzowi: Iż
25:
ty idzieſz ná mię z dziwnemi zbroiámi á przypráwámi ſwe=
26:
mi/ á ia tylko ná cię idę wziąwſzy ſobie ná pomoc imię Páná
27:
moiego. To co ſie potym sſtáło to iuż podobno o tym wſzy=
28:
ſcy wiedzieć możemy.
29:
Albo też iáko oná błáha á niezbroyna niewiaſtká Iudyth
30:
ſwięta poráźiłá onego ſrogiego á mocnego Hetmáná Ho=
31:
loferneſá poſrzod woyſká iego/ y vcięłá głowę iego/ tylko tá
32:
kież wziąwſzy ſobie ná pomoc imię Páná Bogá ſwoiego. Al
33:
bo iáko też był poráżon márnie on drugi ſrogi hetman Sen=
34:
nácheryb bez miecżá pod miáſtem Ierozolimſkim/ ktory tá=
35:
kież bluźnił imię Páńſkie/ á wierni Páńſcy żáłoſliwemi gło=
36:
ſy záwołáli do Páná ſwego/ thák iż ſto y oſḿdzieſiąt y pyęć
37:
tyſięcy Anyoł ieden zábił głow w onym woyſku iego iedney
38:
nocy.
39:
Abowiem ieſli tego nie będzie vznánia náſzego s pokorne=
Zadne mocy
nic nie ſą bez
Bogá.

40:
mi prośbámi náſzemi/ pewnie by namożnieiſze były mocy ná
Yy ijſze/ zá=


strona: 264v

Zbroiá pewna
1:
ſze/ záwżdy nędznie oſłábieć muſzą/ á záwżdy vſtráſzone bę=
2:
dą/ á pewnie záwżdy ſowito mocy będzie przybywáło nie=
3:
przyiaciołom náſzym ná vpadek y ná zginienie náſze. A ſprá
4:
wy náſze y rády náſze ták záwżdy zámieſzáne będą/ iż ku ża=
5:
dney rzecży poććiwey á potrzebney nigdy ſie przygodzić nie
6:
będą mogły.
7:
Abowiem oto hnet pátrzay ieſliże vznánie náſze/ á pokor=
8:
ne á vniżone prośby náſze ſą nam potrzebne ku káżdym ſprá=
¶ Pokorna mo
dlithwá wiele
poraźić może.

9:
wam náſzym/ ſłuchay piſmá pewnego co powiáda o Moiże=
10:
ſzu: Iż kiedy Iozuemu Hetmánowi wielkiemu Izráelſkiemu
ij. Moize. xvij.

11:
kazał zwieść bitwę z Amálechithy s ſrogiemi ludźmi á z mo=
12:
cnemi nieprzyiacioły ſwoiemi/ thedy ſam zebrawſzy s ſobą
13:
ludzi poććiwe á bogoboyne/ ſzedł ná gorę wyſoką/ thámże z
14:
onemi ludźmi ſwiętemi wołał s płácżem ku Pánu Bogu ſwe
15:
mu/ podnoſząc ku gorze ręce ſwoie/ proſząc o ſwięte miłoſier
16:
dzie á wſpomożenie iego. Słuchayże co hiſtoria powiáda/
17:
iż kiedy podnioſł ręce ſwoie ku gorze/ tedy ſrodze vciekáły o=
18:
ny woyſká Amálechickie. A kiedy prze ſthárość ſwoię opu=
19:
śćił nádoł ręce ſwoie/ thedy záſię ſtráſznie vciekáły woyſká
20:
Izráelſkie/ áż mu dwá kápłani ręce dzierżeli ku gorze/ toż do=
21:
pirko vſtáwicżnie bili á mordowáli Izráelcżycy ony woy=
22:
ſká okrutne/ ták iż im áż do pułnocy ſłońce ſwiećiło/ poki nie
23:
dokonáli onego wdzięcżnego zwycięſtwá ſwego. A tu pátrz
24:
pilno co to ſą zá pośiłki/ á co to ſą zá huffy/ ktorzy domá ſie=
25:
dząc wiele rátowáć mogą onych czo ſą w boiu pokornemi á
26:
vniżonemi prośbámi ſwemi/ ieſli kthemu będzie wiárá á v=
27:
znánie á náwrocenie od złośći ſwoich.
28:
Tákże theż gdy zá Sámuelá Proroká mieli zwieść bitwę
29:
Izráelcżycy s Filiſtińſkiemi/ tedy theż piſmo wſpomina do
Sbroiá Sámu
elowá.

30:
iákiey ſie zbroie á do iákiego rátunku rzućił ſie on Prorok ſ.
j. w krole. vij. ka.

31:
Wnet wedle onych ſtárych zwycżáiow á wedle ofiar żydo=
32:
wſkich/ pochwyćiwſzy báránká bieżał ná gorę z ludźmi bo=
33:
goboynemi/ y támże ofiárował onego báránká Pánu Bogu
34:
ſwemu z gorącemi modlitwámi ſwemi/ y z ludem onym ze=
35:
bránym około ſiebie. Coż ſie wnet sſtáło? Powiáda hiſto=
36:
ria/ iż ſkoro podnioſł ony ofiáry ſwoie y pokorne modlitwy
37:
ſwoie on ſwięty cżłowiek ku Pánu ſwoiemu/ sſtał ſie wneth
38:
thák okrutny grom nád onemi woyſki Filiſtińſkiemi/ iż byli
39:
ták bárzo vſtráſzeni/ iż ięli ſámi ſtráſznie vciekáć/ ſámi ſie prá
40:
wie bijąc/ że ich bárzo máło bili oni ludzie Izráelſcy.
Wſpom


strona: 265

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 265.
1:
Wſpomniſz też ſobie onego Gedeoná páſterzá proſtego/
2:
iáko w málucżkim pocżcie wielkie woyſká poráźił/ zá wiárą
3:
ſwoią/ z roſkazánia Páńſkiego. Albo też Dawid gdy pow=
Cżym ſie cieſzyć
mamy.

4:
ſthał przećiwko iemu on ſwowolny ſyn iego Abſalon/ á ze=
5:
brał nań wielkie woyſká/ iáko ſie bárzo o to ſtárał on ſwięty
6:
krol/ iákie woyſká ſzykował. A gdy go karáli z oney niedbá=
7:
łośći iego pánowie iego/ thedy im powiedział: Iż ieſth Pan
8:
Bog moy czo będzye woiował zá mię/ á ieſliże ſie mu podo=
9:
bam záchować mię w czáłośći ná mieyſcu moim. A thám ſie
10:
potym powoli docżcieſz co ſie potym sſtáło z onemi nieprzy=
11:
iacioły iego/ iáko rády ich y wſzytki ſpráwy ich były márnie
12:
á nikcżemnie roſtárgniony/ iáko były vſtráſzone ony woy=
13:
ſká ich/ y iáko były ſrodze poráżone bez wielkiego ſtáránia o=
14:
nego mężá ſwiętego. Ták że to potym głośno w nabożnym
15:
ſpiewániu ſwoim wyznawał/ mowiąc: Iż gdym żáłobliwie
16:
záwołał ku Pánu ſwoiemu/ wyſłucháć mię łáſkáwie racżył z
w Pſalm. iij.

17:
gory poſwięconey ſobie. A chociay ſie byli ná mię zgromádzi
18:
li ſprzećiwnicy moi/ vpádli ſromotnie w wynoſloſciach ſwo
19:
ich. Abowiemeś ty moy miły Pánie ſam racżył powoiowáć
20:
wſzythki ſprzećiwniki moie/ á práwieś zęby wyłamał iáko
21:
lwom grzeſznikom ſwoim. Pátrzayże do iákiey ſie tu zbro=
22:
ie rzucił Moiżeſz/ do iákiey Sámuel/ do iákiey też ten ſwięty
23:
cżłowiek/ ták iáko tu o nim ſłyſzyſz. Słábą ći nádzieię pokłá=
24:
dáli w vfiech ſwoich/ w zbroiach y w ſtrzelbach ſwoich/ tyl=
25:
ko wſzytkę ſwą nádzieię położyli w mocy á w obronie Pá=
26:
ná ſwoiego/ mocno temu wierząc/ iż miał być zwyciężon one
27:
mi pokornemi á vniżonemi prośbámi ich. A pátrzayże pilno
28:
iáko nie byli omyleni.
29:
☞ A ták moi mili ſławni á z dawná zacni Polacy/ obácż
¶ Rádá Pola=
kom.

30:
my iedno przycżyny y domowego y okolicżnego vćiſku bli=
31:
ſkiego náſzego/ y ſkąd nam przypada y przypadáć będzie/ ie=
32:
ſliże nie będzie długo obacżenia náſzego á miłoſierdzia Páń=
33:
ſkiego. A vſtráſzywſzy ſie tymi ſtráſzliwemi y też pocieſzli=
34:
wemi hiſtoriámi á przypadki dziwnemi ludzkiemi/ dla kto=
35:
rych dodawa Pan ſercá narodom ná drugie narody/ dla kto
36:
rych też dawáć racży ſerczá y zwycięſtwá wiernym ſwoim.
37:
A podnioſzſzy ſie ná nogi ſwoie w obacżeniu ſwoim/ vpadń
38:
my przed thym ſtráſzliwym Máyeſtatem Páná ſwego/ áby
39:
nam racżył dáć wcżás vznánie náſze/ á powſthánie ze złośći
40:
náſzych/ poki nie będzie muſiał podnieść nád námi ſthráſzli=
Yy iijwey ręki


strona: 265v

Zbroiá pewna
1:
wey ręki ſwoiey/ á iżby nam dał ſerce ku ſobie wierne á ſtale
2:
przy ſobie ſtoiące/ vważywſzy to ieſliżeſmy godni łáſki álbo
3:
karánia. Co ſnadź wſzyſcy zeznáć muśimy żechmy godniey=
4:
ſzy karánia niżli łáſki.
5:
❡Zmiłuymyſz ſie ſámi nád ſobą/ nád domy náſzymi/ nád
Sámi ſobie po
moc możemy.

6:
dzyatkámi náſzymi/ nád tą ſławną oycżyzną ſwoią/ y nád
7:
wſzythkim zebrániem ſwoim/ á nie bądźmy ſámi nád ſobą
8:
ſzpiegi á zdraycámi ſwemi/ á rozdrápácżmi tey ſławney oy=
9:
cżyzny ſwoiey/ y máiętnośći ſwoiey/ á podnieśmy ręce ſwo
10:
ie z Moiżeſzem nabożnie wołáiąc do Páná ſwego o ſwięthe
11:
wſpomożenie iego/ á ofiáruymy mu s Sámuelem onego bá=
12:
ránká wdzięcżnego iego Syná iego miłego Páná Iezuſá
13:
Kriſtuſá páná á zbáwicielá náſzego. A nie lżymy mu ták iá=
14:
kochmy pocżęśći pocżęli ſwiętego imieniá iego á wiecżnego
15:
Boſtwá iego. A mieymy vpełną nádzieię z Dawidem o tym
16:
Pánu ſwoim/ thedy pewnie y ſpráwy náſze/ y rády wſzytki
17:
domowe náſze poydą nam/ iáko ono ſtára przypowieść ieſt/
18:
iáko wianki wił. A pewnie powſtáną myſli y ſercá náſze ná
19:
ſtrách á ná ſrogość nieprzyiaciołom náſzym/ bo pewnie bę=
20:
dą vſtráſzeni/ nie huffy áni dziáły náſzemi/ ále możnoſcią á
21:
łáſką Páná Bogá náſzego.
22:
Naydzieć ſie ieſzcże Iozue/ naydzieć ſie y Gedeon gdy bę=
Nádzieiá náſzá

23:
dzie potrzebá ku ſpráwam náſzym/ ták iż będziemy beſpiecż=
24:
nie powiedzieć mogli z onym Dawidem tym ſrogim Golia=
25:
ſzom á nieprzyiaciołom náſzym/ iáko on był powiedział one=
26:
mu zbroynemu á okrutnemu obrzymowi Goliaſzowi/ ktore=
27:
go był zábił ieſzcże w młodośći ſwoiey: Iż wy okruthni po=
28:
háńcy ſtroicie ſie ná nas z rozmáitemi przypráwámi ſwoie=
29:
mi/ ále my was bić będziemy w imię Páná náſzego. A po=
30:
tym weſołym ſercem będziem ſpiewáć s tymże Dawidem o=
31:
ny wdzięcżne pioſnki iego kthore on ſpiewał po poſtráchoch
32:
ſwoich/ dziękuiąc Pánu ſwemu/ iż on ſam racżył pothrzeć á
33:
pogromić wſzytki ſprzećiwniki náſze/ á wyłamáć im racżył
34:
iáko lwom ony ſrogie zęby ich/ ktoremi nas pokąſáć chcieli.
35:
Boć to Bog miłoſierny á zwłaſzcżá wiernym ſwoim/ ieſliże
36:
ſie ták okażymy przed ſwiętym Máyeſtatem iego.
37:
A ácż thákich niewiele miedzy ſobą widzimy/ ále cieſzmy
Cżym ſie cieſzyć
mamy.

38:
ſie przedſię oną Abráámową rozmową kthorą miał s Pá=
39:
nem ſwoim/ gdy poſyłáć racżył Anyoły ſwoie ná zginienie
40:
ono ſtráſzliwe miaſt Sodomſkich/ iż ieſliby był thám zná=
lazł dzie=


strona: 266

Rycerzá Krześćijáńſkiego.Liſt 266.
1:
lazł dzieſięć ſpráwiedliwych/ iż wſzythkim inym chciał dla
2:
nich przepuśćić on ſrogi gniew ſwoy. Albo tákież co vcżynił
3:
z onemi Niniwitcżyki/ gdy ſie vznawſzy vpádli przed Máie
4:
ſtatem iego/ á vciekli ſie do miłoſierdzia iego. Wżdyć ſie ie=
5:
ſzcże znaydzie miedzy námi dzieſięć ſpráwiedliwych/ wżdyć
6:
ſie też obierze iáki Niniwitcżyk/ że vpádnie ná twarz ſwoię
7:
wołáiąc ku Pánu ſwemu/ vſtráſzywſzy ſie tych ſrogich á bli=
8:
ſkich przypadkow náſzych/ gdyż to Pan iáſnie á nieomylnie
9:
obiecuie káżdemu wiernemu ſwemu/ by ſie iedno vznał w v=
10:
pádku ſwoim á náwroćił ſie do niego y do ſwięthego miło=
11:
ſierdzia iego/ iż ſie on też do káżdego náwroćić chcze z miło=
12:
śćiwą łáſką ſwoią. Co nam rácż dáć ſam Boże wſzechmo=
13:
gący náſz ná wieki wiekom błogoſłáwiony.
14:
Amen ∴
15:
Do zacnie Vrodzonego Mikołáiá Reyá
16:
z Nagłowic dziedzicá.
17:
Z
Wyſokośći nawyſzſzey Pan ſtworzyciel zyemie/
18:
Z łáſki ſwoiey obfitey vżycżyłći wiele.
19:
A iſcie cie ni ná cżym przebacżyć nie racżył/
20:
Co przyſtoi mądremu/ tobie też dáć racżył.
21:
Ták docżeſnych iák duſznych ſwiętych dárow ſwoich/
22:
Wſzákże ia niechcę licżyć Boſkich dárow twoich.
23:
Rozumem y Polſzcżyzną wiele ich przechodziſz/
24:
A práwie w niey/ iák mowią/ ty tylko rey wodziſz.
25:
Iák Cycero w Láćińſkim ięzyku przodkuieſz/
26:
A iáko Wergiliuſz piękne wirſze kuieſz.
27:
Głośna ieſt wſzędy ſławá rozumu twoiego/
28:
Iák v ſtanu wielkiego ták też v niſzſzego.
29:
Dobroć Boża wſzechmocna to ſpráwuie tobie/
30:
Ze cie zá oſobny ſkarb ludzie máią ſobie.
31:
Prawdę káżdemu mowiſz nic nie pochlebuiąc/
32:
Zacnym ſtanom y máłym ni w cżym nie folguiąc.
33:
Lecżći prawdá nienawiść v niektorych nieſie/
34:
Wżdy ty o to nic nie dbaſz/ być tym przedſię w leſie.
35:
To nawiętſza do ciebie iż znaſz Páná ſwego/
36:
Wiele błędow dziſieyſzych gromiſz ſwiátá tego.
Yy iiijPraw=


strona: 266v

1:
Prawdziwey wiecżney ſkáły mocno ſie trzymáiąc/
2:
A żadnemu ſie od niey odwodzić nie dáiąc.
3:
Ale owſzem piſániem ſwoim wſzędzie ſławiſz/
4:
Ze ná niey á nie inſzey zbáwienie ſwe ſádziſz.
5:
Pſuiąc piſmá fáłſzywe tych cżáſow rozlicżne/
6:
Twirdziſz w Boſkiey náturze być ták záwżdy wiecżne/
7:
Trzy perſony/ á iedność Boſką w nichże znáiąc/
8:
Iednáką cżeść y chwałę wſzytkim trzem oddáiąc.
9:
W cżym áby cie też Pan Bog podpomagáć racżył/
10:
Iákoż iednák mym zdániem w tym cie nie przebacżył.
11:
Gdyż w káżdym ſwym piſániu wzminkę o nich cżyniſz/
12:
Náſzę niedbáłość Polſką podobno w tym winiſz.
13:
Wſzákże my Pánu Bogu to iuż porucżamy/
14:
A s ſwoiey ſtátecżnośći zwieść ſie im nie damy.
15:
Ktorym day Pánie Boże áby ſie vználi/
16:
A w tym ſproſnym vporze dáley iuż nie trwáli.
17:
Owſzem ſie obacżywſzy cżeść ći chwałę dáli/
18:
Iednemi vſty známi tobie záſpiewáli.
19:
Krolowi nád wſzemi krolmi etc.
20:
Amen ∴
21:
grafika

strona: 267

Liſt 267.
1:
Do vććiwego á bácżnego Po
2:
laká od tegoż co mu ty kſięgi podawa krotkie á
3:
przyiacielſkie nápomnienie.
4:
C
Oż wżdy rozumieſz moy miły poććiwy Pola=
5:
ku/ ktorego przyrodzenie záwżdy miedzy po=
6:
ſtronnemi narody ták ſławne ieſt/ iż ſie záw=
7:
żdy ku cnocie á ku poććiwośći więczey ſciąga
8:
niżli ku cżemu inſzemu/ ieſliżeś przecżedł ty kſią
9:
ſzki/ y ty życżliwe nápominánia/ tákże y zacne ſpráwy á po=
10:
ſtępki onych ſławnych á zacnych pirwſzych ludzi ná ſwiecie/
11:
iuż nie thylko onych mądrych á rozważnych Philozophow/
12:
ále y nie dawno zeſzłych vććiwych przodkow ſwoich/ iáko
13:
ſie záchowywáli w ſzcżyrośći á w niewinnośći ſwoiey/ ieſli=
14:
że cie też wżdy co nie ruſzyło/ ieſliżeś co w ſobie obacżył/ álbo
15:
wſpomniał álbo w ktorym wieku ſwoim/ álbo też w dziſiey
16:
ſzych ſpráwach á poſtępkoch twoich/ coby ſie miáło iáko o=
17:
błąkáć od poććiwey przyſtoynośći twoiey/ ieſliżeś ſie nie ze=
18:
drgnął á ieſliże cie nie ruſzyło poććiwe ſumnienie twoie.
19:
Abowiem káżda ráná álbo wrzod ktory ná tym mieyſczu
20:
będzie gdzie go ocży nie widáią/ ácż boli/ ácż gi káżdy cżuie/
21:
ále wżdy nie ták brzydki ieſt y nie ták ohydny iáko ten czo v=
22:
ſtáwicżnie nań ocży pátrzą. Tákże y then wrzod álbo ráná
23:
ktora nieobácżnie przywrzáłá ná poććiwym ſumnieniu cżło
24:
wieká vważnego/ choć ią wſzyſczy widzą á o niey wiedzą y
25:
ſzepcą/ nie ták wżdy ſnadź boląca ieſt/ iáko tá ktorą cżłowiek
26:
vććiwy ſam w ſobie obacży/ á ſzkodliwą być wyrozumie/ ál
27:
bo też z iákiego rozważnego nápominánia ktemu przydzie.
28:
Abowiem cżęſto to więc miedzy ſobą mawiamy/ gdy mie
29:
dzy poſtronnemi á okolicżnemi narody czo nietrefnego ſły=
30:
chamy/ iákoż ſie z łáſki Bożey tego cżęſto trefuie/ tedy ſie tym
¶ Szcżęſliwy
káżdy s cudzey
przygody.

31:
bárzo brzydzimy/ y niecudnemi przezwiſki tho názywamy.
32:
Acż y tym wżdy iuż nie ták dziw/ kthore bárzo á cżęſto mroz
33:
á niewola ku ziemi ćiſnie/ iáko tym ktorzy ſie cżáſem w to ſá=
34:
mi dobrowolnie wdawáią. A kogo mierźi v kogo páździor=
35:
ko w oku/ tućby iuż potrzebá w ſobie trzaſki álbo niepotrze=
36:
bnego kłoſu iákiego pilno vpátrowáć. Abowiem ták Mędr
37:
cy powiádáią/ iż ſzcżęſliwy to káżdy ieſt kto ſie czudzą przy=
38:
godą ſkarawſzy/ ſwey ſie z dobrym rozmyſłem á z obacże=
39:
niem przeſtrzega. A ten theż cobychmy go s cżego przeſtrze=
gáć mie=


strona: 267v

Nápomnienie przyiacielſkie.
1:
gáć mieli/ ták powiáda: Quod tibi diſplicet in me, hoc tuipſe cor
2:
rige in te. to ieſt/ Co ſie do mnie nie podoba tobie/ popráwuy
3:
że tego potym w ſobie.
4:
Abowiem byś niemiał przed ocżymá ſwemi áni żadnych
5:
przykłádow narodow poſthronnych/ álbo onych zacnych/
6:
dzielnych/ á ſpráwnych pirwſzych przodkow náſzych/ tedy
7:
doſyć maſz ſławnych á rozważnych przykłádow przodkow
8:
ſwych/ onych zacnych Polakow ſwoich/ ktorzy w ſzcżyrośći
9:
w proſtocie/ á w vprzeymey niewinnośći vżywáli y żywo=
10:
tow ſwych/ y káżdych poſtępkow ſwych/ co ſnádnie poznaſz
11:
s ſpraw pirwſzych ich/ y ze wſzytkich poſtępkow ich/ wſzák
12:
ieſzcże y dziś widamy pozwy zapiſy y minuty ich/ o pieſzcżo=
13:
ciech ich/ o wymyſlnych potráwach y przyſmákoch ich/ o po=
14:
ieździech ich. A wżdy przypátrzmy ſie temu/ iáko Pan Bog
15:
w oney ich niewinnośći mnożyć/ ſzyrzyć/ á błogoſłáwić im
16:
racżył/ iż y nieprzyiaciele ſwoie hoynie bijáli/ y wiele páń=
17:
ſtwá ſwego poſzyrzáli ná wſzytki ſthrony/ co y dziś ná oko
18:
widzimy. Cżego dziś miedzy námi/ iákochmy około ſiebie ro
19:
zlicżne rozumki kſtałty á figle rozſzyrzyli/ á iáko Fortuná iá=
20:
ko Orzeł ſkrzydłá ſwe nád námi rozſzyrzyłá/ máło z łáſki
21:
Bożey ſłycháć.
22:
Bo ázaſz tám byłá w onych niewinnych ludziach pychá iá
23:
ka álbo łákomſtwo iákie? tho iuż ze wſzytkich ſpraw/ kſtał=
24:
tow/ y poſtępkow ich ſnádnie obacżyć możymy. Azaſz thám
25:
bywáły zwády álbo roſterki iákie? weźrzawſzy w ſtáre áktá
26:
máło thám criminales actiones/ álbo ſzkodliwych proteſtá=
27:
ciy. A dziś z łáſki Bożey rzadka ktora nie táka. Zazdrośći też
28:
tám y inych ſzkodliwych przypadkow nie wiele być muſiáło/
29:
bo nie było cżego zaźrzeć ieden drugiemu.
30:
A ták moy miły poććiwy brácie/ vważywſzy to w ſobie/
31:
iáko oni niewinni á ſwięći ludzie/ kthorzy ieſzcże byli tákiemi
32:
rozumy y tákiemi ozdobámi nie ták zákwitnęli/ iáko káżdey
33:
vććiwey ſłuſznośći ſtátecżnie vważnie przeſthrzegáli miedzy
34:
ſobą. A obácż iáko dziſieyſzy Polacy y rozumy y rozlicżnemi
35:
kſtałty ſą thák ozdobieni/ że ſnadź ze wſzytkiemi narody ſłu=
36:
ſznie ſie porownáli/ ieſliże nie przerownáli. Ale wierę cżá=
37:
ſem thy rozumy nie w rowney klobie ſtoią/ iákoby właſnie
38:
ſtać miáły. To káżdy v ſiebie niech i vważa y obacża. A iá=
39:
kożby nas nie miał być wſtyd/ ieſlibychmy ſie wyrodzili z o=
40:
nego ſławnego/ ſzcżyrego/ á ná wſzem poććiwego gniazdá
przod=


strona: 268

Nápomnienie przyiacielſkie.Liſt 268.
1:
przodkow ſwoich? á zwłaſzcżá będąc thákiemi bácżnoſciá=
2:
mi obdárzeni. Abowiemćiby mnieyſzy dziw był kiedyby du=
3:
dek dzięciołá wylągnął/ bo obádwá pſtrzy. Ale to dziw kie=
4:
dyby kto Puhacżá álbo ſproſnego Białorzytá w Sokolem
5:
gniaźdzye ználazł.
6:
Abowiem pátrzay moy miły brácie/ iáko inter honeſtum
7:
et vtile ieſt wielka rozność/ tho ieſt miedzy pożytkiem á mie=
¶ Rozność inter
honeſtum et vtile.

8:
dzy poććiwoſcią. Abowiem owo poććiwe ieſt wiecżne/ á to
9:
docżeſne. Owo z wielką á nadobną ſławą/ á to s ſproſną o=
10:
hydą y v wſzech omierżeniem. Owo z wielką pracą á z nie=
11:
pobożną trudnoſcią/ á tho dármo y z wielką poććiwoſcią.
12:
Owo s poſmiechem ludzkim/ s ſzpetnem ſzemrániem/ s poći
13:
chem ſzepthániem/ á owo záſię z wielką roſkoſzą/ z wdzięcż=
14:
nym v káżdego przyięciem/ y ozdobną ſławą y poććiwoſcią.
15:
Owo z grzechem/ bo mu iuż káżdy y zaźrzy y nie życży/ y rad=
16:
by wydárł kędyby mogł. A owo záſię z wielką życżliwoſcią/
17:
s ſtárániem/ iż nie tylko po ſtronie radby tákiemu káżdy po=
18:
mogł/ ále y ſwego właſnego radby tákiemu káżdy vdzielił/ y
19:
wiele ich vdzieláią. A nákoniecz przypátrz ſie káżdy/ iáko ſie
20:
poććiwemu wſzytko ſzyrzy/ wſzytko ſie mnoży/ zdobi/ ſzcżę=
21:
śći/ wſzytkiego z wielką wdzięcżnoſcią y s piękną ſławą vży=
22:
wa. A ow iáko kot s kąthá wygląda á náſłuchawa co o nim
23:
ludzie mowią/ á pilniey ſie vcży niż pacierzá/ iáko ſie káżde=
24:
mu wymowić kthoby go w cżym vżyć chciał. A wſzythkim
25:
brzytki y mierziony/ á práwie iáko piąte koło zá wozem ták
26:
ſie táki miedzy ludźmi tocży.
27:
A ták moy miły brácie gdyż widziſz y s poſtronnych naro
28:
dow/ y s ſławy zacney przodkow ſwoich/ y z domowych á
29:
widomych przykłádow/ kthore ſie iáſnie á iáwnie wierczą
30:
przed ocżymá twemi/ rozeznaway pilnie/ iáka ieſth rozność
31:
wielka miedzy cnotą á miedzy niecnotą/ miedzy dobrą ſła=
32:
wą á miedzy złą/ á zwłaſzcżá gdy cie Pan Bog rozumem á
33:
poććiwym bacżeniem ozdobić racżył. Bo byś nie bacżył á
34:
nie rozumiał/ ieſzcżećby tho wżdy zá mniey gorſze mogło być
35:
przyććiono. Ale iáko Pan powiedáć racży/ iż ſługá wiedząc
36:
co ieſt wola Páńſka/ wiedząc czo ieſt złe á co dobre/ á nie v=
37:
mie tego rozeznáć/ áni tego chcze być pilen/ więtſzemi plagá=
38:
mi będzie karan/ niżli ten ktory ſie nie bacży. A ieſli wieſz o pe
39:
wnych plagach od Páná/ wiedzże theż o thákże pewnych od
40:
ſwiátá/ iákoś ſie iuż tego doſyć náſłuchał w iákiey powadze
á w iá=


strona: 268v

Nápomnienie przyiacielſkie.
1:
á w iákiey poććiwośći ieſt wſzetecżny á nikcżemnik táki mie=
2:
dzy zacnemi á poważnemi ludźmi/ á dayże ku dyabłu to vti=
3:
le/ á vważ ſobie co to ieſt honeſtum. Gdyż cie tho pirwſze ku
4:
ohydzye ſzpethney przywieść może/ ieſliże niepoććiwie bę=
5:
dzieſz y vżiwał y nábywał. A to cie drugie y ozdobić/ y wdzię
6:
cżnym á ſławnym y bogátym/ gdyż tho ieſt naprzednieyſzy
7:
przyſmák v ludzi/ záwżdy vcżynić może. Acż kowalá od kle=
8:
ſzcżow á zduná od gárnczow thrudno odwieść/ bo zwycżay
9:
drugi zakon/ ále y kowal kiedyby go burmiſtrzem wybrano
10:
á vkazano mu inſze pożythki/ pewnieby y kleſzcżow ſnádnie
11:
odbieżał. Przetoż odemnie y tho piſánie/ y pewnie życżliwe
12:
vpominánie proſzę prziymi wdzięcżnie/ iáko iſcie od práwie
13:
życżliwego ſobie. A iuż ſie też nie będzieſz miał cżym wyma=
14:
wiáć. Bo ku poććiwey ozdobie twoiey byś też inych ięzykow
15:
nie miał/ tedy iuż maſz Polſkiego piſmá y vććiwego nápomi
16:
nánia doſyć. A zátym vale moy miły poććiwy brácie y towá
17:
rzyſzu. A to ſie wſzytko tych kſiąg piſánie dokonáło w ſwią=
18:
tecżny wtorek/ á pocżęło ſie w środopoſtną niedzielę w Mo
19:
gilánach w domu Iego miłośći Páná Krákowſkiego/ one=
20:
go ſławnego y mądrego páná Spytká z Melſztyná
21:
Roku Páńſkiego 1567.

strona: 269

Liſt 269.
1:
Tenże tho s świáthem z do=
2:
brym towárzyſzem ſwoim/ y z iego ozdobnemi
3:
przypadki żegnáiąc ſie rozmawia krotkiemi ſłowy.
4:
Do ſwiátá o iego ſpráwach rzecż.
5:
D
Oſyciem ſie iuż nábył ná tym nędznym ſwiecie/
Swiát ſie dzi=
wnie kolyſze.

6:
Doſyciem ſie przypátrzył czo ſie ná nim plecie/
7:
Y mogłbych rzec s Sálomonem iż vanitas wſzytko/
8:
Ták iż ná drugie rzecży pátrzyć cżáſem brzydko.
9:
Iáko ſie ſwiát kołyſze w ſwoich obłędnoſciach/
10:
Iáko ſie ludzie broią w dziwnych omylnoſciach/
11:
Zeby mogł beſpiecżnie rzec/ vkáż mi ktorego/
12:
Będziem go wſzyſcy chwalić ná wſzem rozmyſlnego.
13:
Coby go nie vnioſłá żadna ſwiecka ſpráwá/
14:
Aby ná wſzem był pilen powinnego práwá/
15:
Ktore nam Bog vſtáwił y poććiwa cnotá/
16:
Więcey ich pewnie naydzieſz ktorzy ciągną kotá.
17:
Co káźi cnotę.
18:
L
Akomſtwo miłe/ zazdrość/ pychá/ dobre mienie/
19:
Snádnie nam pokáźiło poććiwe ſumnienie/
20:
Zaſz gdzie dziś mocne znaydzieſz práwo poſpolite/
Práwo iáko zła
ſzkápá.

21:
Stoi iáko zła ſzkápá pokrowcem zákryte.
22:
Bo tym co im ſwiát ſłuży tedy ie odkryią/
23:
Drugie też ták bez ługu y ná ſuſzy zmyią/
24:
A ieſli w tákiey cenie ſą powinne práwá/
25:
A iákaż tu o cnocie potym będzie ſpráwá.
26:
Tá winy piątnodzieſtey ná ſobie nie miewa/
27:
Iedno ták z dobrey woley gdy chce dobra bywa/
28:
Wſzákże tá dobra wola oſtrog potrzebuie/
29:
Bo ſwawola tym źrzobkom bárzo roſkázuie.
30:
Co nie dádzą doſiadáć á názbyt wirzgáią/
31:
A coż im rzec gdy wſzytko po ſwey woli máiá.
32:
Bo gdy kogo nie páſą á buia powoli/
33:
Iuż żyto y pſzenicę depce po ſwey woli.
34:
Swiatek wiele vwodzi s cnoty.
35:
A
Coż nas w tym vwodzi iedno miły ſwiatek/
36:
Ktory kwitnie przed námi iáko piękny kwiatek/
ZzA pochwi=


strona: 269v

Zegnánie s ſwiátem.
1:
A pochwili go vyrzyſz álić wiecheć z niego/
2:
Bo ten nie ma nigdy nic w ſobie ſtátecżnego.
3:
A właſnie go ſpeluncam latronum przezwáli/
4:
Oni Mędrcy co ſie mu dobrze przypátrzáli/
5:
Gdyż on vmie z drogi zwieść cżáſem y dobrego/
6:
A vmie też ozdobić ná wſzem nikcżemnego.
7:
A ſnadź ieſzcże płatnieyſzy wſzetecżnik v niego/
8:
Niż co powinowáctwá ná wſzem pilen ſwego/
9:
Abowiem mu ſie táki ná wſzytkim przećiwi/
10:
A ow záwżdy by wyżeł ták ſie przy nim żywi.
11:
Rotá ſwowolna.
12:
A
Bowiem táki káżdy ktory pilen cnoty/
13:
Pewnie go ták może zwáć iż nie z iego roty/
14:
Bo y Rotmiſtrz ſwowolny tákże towárzyſze/
15:
A nawiętſzy ten pocżet ſwowolnemu piſze.
16:
Bo pewnie tám poććiwy drabſką muśi ſłużyć/
17:
Bo wiem że tám wſzetecżny przed nim będzie płużyć/
18:
Bo więc káżdy kochánki ſwoie rádſzey pieśći/
19:
Acż więc drugi s tey roty zginie y bez wieśći.
20:
Swiát ſie roi iáko pcżoły.
21:
A
Bowiem tám w tey ordzie by pcżoły ſie roią/
22:
A bártniká s powrozem też ſie drudzy boią/
23:
Bo y s cudzey komory noſzą miod ty pcżoły/
24:
Kiedy więc po ſwey myſli roſpuſzcżą ſokoły.
25:
A czoż gdy grozy nie máſz ni ſpráwiedliwośći/
26:
Dziwnie nas ták vwiodły ty ſwieckie chćiwośći/
27:
Ze nędznik muśi leżeć wſzędy potłocżony/
Przecż ſwiát
zły.

28:
A ći co im ſwiát ſłuży podnieſli ogony.
29:
A ſwowolnie wirzgáiąc tłuką drobne bydło/
30:
Ze tám żaden nie vydzie bez pomſty ná ſkrzydło/
31:
Abowiem iáko co rzec owey byſtrey ſzkápie/
32:
Gdy iey nikt nie hámuie wſzytko co chce ſzłápie.
33:
A záprawdę poććiwy muśi ſie tym brzydzić/
34:
A co ſwiát márny broi ieſt ſie zá czo wſtydzić/
35:
Gdy iego kochánkowie powoli buiáią/
36:
A co chcą po ſwey myſli wſzytko ſnádnie máią.
37:
Swiát nigdy nie trwáły.
Poźrzyſz


strona: 270

Zegnánie s ſwiátem.Liſt 270.
1:
Poźrzyſz ieſli też ná nim będzie ták trwáłego/
2:
Coby ſie nie ſpádáło záwżdy cżáſu ſwego/
3:
A iáko ſie rozlicżnie ná nim wſzytko mieni/
4:
Nie vźrzyſz tego Lecie czoś widział Wieſieni.
5:
Poyrzyſzli ná páłace ná wyſtáwne zámki/
6:
Ná ony twárde miáſtá ná vpſtrzone ganki/
7:
Ná ony Alábáſtry ná ony Mármury/
8:
Więc ná wieże wyſokie á ná mocne mury.
9:
Alić to z máłym cżáſem iáko gnoy w oborze/
10:
A iáko żebrácży płaſzcż ták ſie wſzytko porze/
11:
A iáko márne plewy wſzytko ſie rozleći/
12:
Ze tám ledwe zoſtáną iedno márne śmieći.
13:
Więc y oni pánowie co w tych ſciánach ſiedzą/
14:
Kiedy ie mroz powárzy áni ſámi wzwiedzą/
15:
A káżdemu ſie ták zda by miał buiáć wiecznie/
Flus zle s śmier
cią gráć.

16:
A iáko ná trzy tuzy ták każe beſpiecżnie.
17:
Alić pan reſtu przegrał álić go iuż nioſą/
18:
Bo miáłá cżterzy krole oná páni s koſą/
19:
Bo tá y tuzem wygra cżáſem y niżnikiem/
20:
A ktoby iey chciał vmknąć być mu nieboſzcżykiem.
21:
Swiátu muśi pochlebowáć kto chce
22:
z nim dobrze być.
23:
A
Ták gdyż widzę ten ſwiát ták márną obłudą/
24:
Ze w nim dobrzy nádzieię máią bárzo chudą/
25:
Bo kto chce z nim dobrze być muśi mu folgowáć/
26:
A iego márnym ſpráwam záwżdy pochlebowáć.
27:
Ano ná poććiwego to przyſmáki trudne/
28:
Vdáć ſie s wſzetecżeńſtwem ná ſpráwy obłudne/
29:
Kto ſie przywykł záchowáć w ſwey cnotliwey ſławie/
30:
Trudno iuż ma przywyknąć niepoććiwey ſpráwie.
31:
Obietnice Páńſkie.
32:
B
Oby iuż muſiał ſtráćić Páńſkie obietnice/
33:
Ktorych nam nie wywráca nigdy Pan ná nice/
34:
Iż kto mu ſie záchowa tu w ſwey powinnośći/
Páńſka opieká.

35:
Dziwuie on tákie chowa tu w ſwey opátrznośći.
36:
A dziwna to ieſt iego od wiekow opieká/
37:
Iáko on poććiwego tu ſtrzeże cżłowieká/
Zz ijZe mu


strona: 270v

Zegnánie s ſwiátem.
1:
Ze mu y włos nie zginie vgodzi w to ſnádnie/
2:
A wſzetecżnemu cżáſem ták y ze łbem ſpádnie.
3:
A ktemu poććiwoſcią obiecał káżdego/
4:
Ozdobić y nápełnić wſzytki kąty iego/
5:
A káżdego s tych cżeka w niebieſkiey rádośći/
6:
Aby wzięli zapłátę zá ſwoie ſtałośći.
7:
Swowolnych mieyſce.
8:
A
ſwowolne odſyła gdzieś w nadolną zięmię/
9:
Bo to záwżdy niewdzięcżne było przed nim plemię
10:
Bo to pewnie obiecał iż zá złość káżdego/
11:
Pewna pomſtá nie minie wedle ſtanu iego.
12:
Bo go zła ſławá ſtrapi tu ieſzcże ná ſwiecie/
13:
A tám dyabeł powoli iáko ſwego gniecie.
14:
Bowiem to ieſt rzecż pewna y tu zá żywotá/
15:
Zły tákże y po ſmierći nie vydzie kłopotá.
16:
Więc niewiem co ieſt lepſze s ſwiátem krotko bywſzy/
Iáko obráć czo
lepſze.

17:
A iego tu łotroſtwá z złą ſławą vżywſzy/
18:
A od niego odchodząc dáć w przemycie ſkorę/
19:
Cżyli s cnotą do Páná lecieć proſto wzgorę.
20:
Ale mnie proſtakowi pewnieby ſie zdáło/
21:
Iż ſie temu ná gorze wſzytko lepiey sſtáło/
22:
Bo tám záwżdy roſkoſzy dziwnych vżywáią/
23:
A ći záſię nadolni płácżącz nárzekáią.
24:
Ktorzy s cżáſem záżyli ſwiátá pieſzcżonego/
25:
Iuż tám muſzą vżywáć kłopotu wiecżnego/
26:
Abowiem to inácżey ſnadź trudno być może/
27:
Iuż iákoś ſie zádłużył iuż ták płáć nieboże.
28:
Do Swiátá.
29:
A
ták moy miły ſwiecie pokim ieſzcże s tobą/
S ſwiátem ſie
lepiey w cżás
roſſądzić.

30:
Wolę iż ſie powoli roſpráwiwá s ſobą/
31:
Iuż ia tobie dopuſzcżam twoich wſzetecżnośći/
32:
A thy mnie też brácie życż ſławney poććiwośći.
33:
Abych mogł ná wſzem vżyć ſtanu poććiwego/
34:
Záchował ſławę ſpełná/ y Páná ſwoiego
35:
Vbłagałbych/ co widzi y me y twe ſpráwy/
36:
A wſzytko roſpráwuie ták iáko krol práwy.
Złem zá złe
ſie płáći.

37:
Dobrym dobrze opłaca ná wſzytkim obficie/
38:
A złe też záſię karze iáwnie známienicie/

strona: 271

Zegnánie s ſwiátem.Liſt 271.
1:
A iſcie táką miárką byś mi iedno wierzył/
2:
Káżdemu tám odſypą/ iáką też tu mierzył.
3:
Bo żadnym obycżáiem inák nie może być/
4:
Káżdemu ſie zła ſłużbá muśi zle zápłáćić/
5:
A dobremu też dobrym muśi być oddano/
6:
Bo ten dekret iuż ná ſwiát dawno wywołano.
7:
Do Cnoty.
8:
A
ták ma miła cnoto wolę ia być s tobą/
9:
Gdyż tá márna obłudá ma co cżynić s ſobą/
10:
Szykuiąc tám ſwe woyſká co go náſláduią/
11:
A ty też ſwe opátruy co cie tu piłnuią.
12:
A proſzę zálecay mię Pánu z wyſokośći/
13:
Bo widzę że nie zwyſzſzy nikt ná tey niſkośći/
14:
Wolę tego pilnowáć zá żywotá ſwego/
15:
Co mię może ozdobić iáko poććiwego.
16:
A być pewien obietnic od Páná ſwoiego/
17:
Ktore podał ſwym wiernym z miłoſierdzia ſwego/
18:
Bo y co ſwiát może dáć tám tego obficie/
19:
Tu ieſzcże zá żywotá/ á potym ſowicie.
20:
A ty iuż ziemſkie krotkie márne krotofile/
21:
Odday ie komu racżyſz kto ich ſzuka mile/
22:
A zwłaſzcżá ty wſzetecżne ktore ſą z lekkoſcią/
23:
Gdyż lepſzych może vżyć káżdy s poććiwoſcią.
24:
Do Swiátá.
25:
A
ták moy miły ſwiatku wcżás ſie żegnam s tobą/
26:
Acż iednák poki poty tu muſzę być s tobą/
27:
Iedno mię proſzę wypuść s ſwych figlow wſzetecżnych.
28:
Bo wolę náſládowáć poććiwych á wiecżnych.
29:
Ktore mogą ozdobić y ſławę poććiwą/
30:
Y tám mię doprowádzić kędy ſwięći żywą.
31:
Bo ſnadź máło nie lepiey niż s tobą tu złego/
32:
Tám záwżdy po ſwey myſli vżyć roſkoſznego.
33:
A ták gdy Pan roſkaże iuż mię też nie winuy/
34:
Iż cie żegnáć nie będę/ iuż tu ſwoich pilnuy/
35:
Ktorzy cie nie odſtąpią do gárdłá ſwoiego/
36:
Vżywáiąc w omyłkach dobrodzieyſtwá twego.
37:
A ty mnie też nie zaźrzy iż do Páná w niebie/
38:
Wolę iść kiedy każe odſtawſzy od ciebie/
Zz iij


strona: 271v

Zegnánie s ſwiátem.
1:
Boś ty nie ieſt dziedzicem ieſteś nam goſpodą/
2:
A wolę zápłáćiwſzyć roſpráwić ſie s tobą.
3:
Abyś mie nie hámował gdy poydę od ciebie/
4:
Wolę wiecżną goſpodę zyednáć ſobie w niebie/
5:
W ktorey iuż mogę vżyć pokoiu wiecżnego/
6:
Niż ſie s tobą hádrowáć záwżdy cżáſu ſwego.
7:
Do Cnoty.
8:
A
ták ma miła cnoto y ſpráwy poććiwe/
9:
Tu mie nie opuſzcżaycie będąc wiecżnie żywe/
10:
A ſłużcie wiernie ludziom ktorzy was tu znáią/
11:
A o wáſze zacnośći pilnie ſie ſtáráią.
12:
Bo ſie wámi ozdobią piękniey niżli złotem/
13:
Ani owym od ſwiátá z bryżyki forbotem/
14:
Bo ia ten ſwiát iuż żegnam y z iego ſpráwámi/
15:
A wolę s tymi zoſtáć co przeſtáią z wámi.
16:
Do Goſpody.
17:
A ty ziemſka goſpodo iuż cie też Bog żegnay/
Swiát go=
ſpodá.

18:
A me poććiwe ſpráwy tu przed ſwiátem zeznay/
19:
Zem ſie záwżdy poććiwie záchował w goſpodzye/
20:
A teraz ſobie też chcę iuż być ná ſwobodzie.
21:
A proſzę ieſliby co ná tramie zoſtáło/
22:
Pomaż/ boć więc tám kryſek bywáło niemáło/
23:
A kiedy iuż cżás przydzie mego záwołánia/
24:
Daſz mi kwit poććiwego ná wſzem záchowánia.
25:
Bych beſpiecżnie wędrował do rzemięſłá ſwego/
26:
A tám okazał ſztuki wárſtátu ſwoiego/
27:
Aby mię w cech przyięto/ bych zá miſtrzá robił/
28:
A ſwe poććiwe ſpráwy tám ná wſzem ozdobił.
29:
Tey więc łákomey ziemi oddaſz moie kośći/
30:
Duſzá miła ſkąd wyſzłá niech idzie w rádośći.
31:
Ciáło s cżáſem przy tobie tu niech odpocżywa/
32:
Znaydzieć ie záſię duſzá gdyż ieſt wiecżnie żywa.
33:
Do Powinowátych.
34:
A
Me wſzytki życżliwe Pánie Boże żywy/
35:
Záchoway tu w ſwey łáſce á day ſtan poććiwy/
36:
By też ná to pomnieli iż ſtoią w goſpodzie/
37:
A myſlili o ſobie wcżás y o przygodzie.

strona: [272]

Zegnánie s ſwiátem.Liſt 274.
1:
Ktora káżdego pewnie złego nie ominie/
2:
A ták rychło w goſpodzie iáko w drodze zginie/
3:
Bo kogo ty ſwym Duchem będzieſz racżył rządzić
4:
Y w goſpodzie y w drodze nikt nie może zbłądzić.
5:
Nieżycżliwym rácż też dáć poććiwe vznánie/
6:
Aby káżdy rozmyſlał ná ſwe powołánie/
7:
A pomniał káżdy pilnie ná ſwe przyſzłe cżáſy/
8:
By ſie potym nie zátłukł gdzie w głębokie láſy.
9:
Do dobrych towárzyſzow.
10:
W
Ięc wy też dobrzy brácia cochmy tu bywáli/
11:
A tey ſwiátá obłudy ſpołu vżywáli/
12:
Rozmyſlaycie wżdy cżáſem ná co wam też ma przyść/
13:
Bo wiem krotko y długo pewnieć wam też tám być.
14:
Poććiwość/ ſławę/ ſtałość/ ná piecży miewaycie/
15:
A cnoty bądźcie pilni/ á Pánu dufaycie/
16:
Bo widzicie od ſwiátá żeć ſłába otuchá/
17:
Pewnieć wam z iego rády być v złego duchá.
18:
Bo ieſli odpádniecie od Páńſkiey opieki/
19:
Pewnie gdzieſcie nie rádzi tám wam być ná wieki.
Zle odpáść od
Páńſkiey o=
pieki.

20:
Bo więc bez przewodniká trudna bywa drogá/
21:
Bá cżáſem y ná piaſku poſliznie ſie nogá.
22:
Do Swiatká znowu.
23:
A
Ták moy miły ſwiatku iuż sfolguywá ſobie/
24:
A co komu przyſtoi to myſlwá o ſobie/
25:
Bo ty trudno maſz przeſtáć tych ſwych obłędnośći.
26:
A mnie iuż máło po nich gdym przyſzedł k ſtárośći.
27:
Przyſtoyniey mi iuż przyſzłe rzecży przepátrowáć/
28:
A co k cżemu przyſtoi pilnie vpátrowáć/
29:
Sądy Páńſkie á ſpráwy dziwne rozeznawáć/
30:
Aſwe wſzytki poſtępki ná łáſkę mu dáwáć.
31:
Pomiernego żywotá vżywáć poććiwie/
32:
Gdyż ſławá w tákim ſtanie y po ſmierći żywie/
33:
A cżekáć záwołánia od Páná ſwoiego/
34:
Gdyż wiem iż żaden mocarz nie może vydź tego.
Powinowác=
two náſze.

35:
A też niewiem przecżby ſie názbyt lękáć tego/
36:
Gdyż to powinowáctwo z dekretu Páńſkiego/
37:
By też namożnieyſzego iuż nie może minąć/
38:
Slizay ſie tu iáko chceſz iednák ſie ochynąć.
Zz iiij


strona: [272]v

Zagnánie s ſwiátem.
1:
Do Powinowátych.
2:
W
y też powinowáći nie zaźdrcie mi tego/
3:
Gdy poydę s tych fráſunkow do Páná moiego/
4:
Abych licżbę vcżynił z włodárſtwá ſwoiego/
5:
A odnioſł kwit łáſkáwy z miłoſierdzia iego.
6:
A rádzę bądźcie pilni powołánia ſwego/
7:
Bo żaden pewnie niewie kiedy ſkocżyć pſiego/
8:
A nie lżycie ni ná cżym ſwych ſtanow cnotliwych
9:
Gdyż to ſtára powinność ſláchćicow poććiwych.
10:
Bo toć wáſzá ozdobá/ toć wáſze klenoty/
Ozdobá poćći=
wego.

11:
Odrzućiwſzy wſzetecżność bądźcie pilni cnoty/ Bowiem tá wáſze ſtany ma ozdobić wſzędzie/
12:
Tá y tu y po ſmierći záwżdy ſławną będzie.
13:
Stą záwżdy vżywiecie roſkoſznych żywotow/
14:
Tá was ma záwżdy wywieść y s przyſzłych kłopotow/
15:
Ze ná ſwiecie v wſzytkich wdzięcżnemi będziecie/
16:
Y po ſmierći tám gdzie ſą cnotliwi ſiędziecie.
17:
Do Bogá.
18:
T
Y też moy miły Pánie z niebá z wyſokośći/
19:
Przyyḿ więc duchá moiego ziemiá niech ma kośći.
20:
Kiedy przydzie iuż on cżás záwołánia twego/
21:
Rácżyſz mię ſobie przyiąć zá właſnego ſwego.
22:
Bo ieſlim zle ſzáfował tu żywotem ſwoim/
23:
Zákriyże to moy Pánie miłoſierdziem twoim/
24:
A niech mię wiárá zbáwi o twey doſtoynośći/
25:
Ktorą ia mam o tobie w vprzeymey ſtałośći.
26:
A niechay moy ſprzećiwnik nie ma zemną ſpráwy/
Sprzećiwnik
ſtárt mocą
Páńſką.

27:
Ktoregoś ty zwyciężył iáko mocarz práwy/
28:
Ktory cżeka w rádośći dekretu onego/
29:
Ktoryś racżył vcżynić tu ná niewiernego.
30:
Iż iuż dawno oſądzon nie trzebá go ſądzić/
31:
Lecż iż ia tobie vfam nie dáyże mu rządzić/
32:
Niech ten dekret záchowa ná twe niewierniki/
33:
Bo tym łácno bez ciebie może zmylić ſzyki.
34:
A gdy przydzieſz tu ná ſwiát w oney ſwey możnośći/
35:
Gdy ſie z duſzą poſpołu złącżą záſię kośći/
36:
Day ſłyſzeć on wdzięcżny głos poſpołu z onemi/
37:
Ktore będzieſz racżył zwáć przyiacioły ſwemi.

strona: 273

Zegnánie s ſwiátem.Liſt 273.
1:
Podźcieſz iuż moi mili w niebieſkie rádośći/
2:
Ktorem wam z dawná ſpráwił s ſwey Boſkiej miłośći.
3:
Bowiem ia chcę gdziem ia ieſt áby ſłudzy byli/
4:
Ktorzy mnie ſwemu Pánu ná ſwiecie wierzyli.
5:
Do Wſzetecżnikow.
6:
A
Wy też wſzetecżnicy obacżyć możecie/
7:
Co zá zyſk s ſwych złośćiwych żywotow weźmiecie/
8:
Tu ná ſwiecie złey ſławy pracey záżywiecie/
9:
A ná on cżás z onemi tułáć ſie będziecie.
10:
Ktorzy będą ſkał prośić áby ie zákryły/
11:
Aby ná onę ſrogość ſwoię nie pátrzyli/
12:
Gdy vſłyſzą on dekret co o nim ſłycháli/
13:
Iuż podźcie precż złośćiwi coſcie mie nie ználi/
14:
Iuż tám macie opráwcę coſcie mu ſłużyli/
15:
A lepiey ſnadź byſcie ſie byli nie rodzili/
16:
Widząc ony rádośći coſcie ie ſtráćili/
17:
Y coſcie ſie s tym ſwiátem á s cżártem bráćili.
18:
Nie ſmiech to báránie.
19:
grafika

strona: 273v

1:
Zywot y ſpráwy poććiwego
2:
Sláchćiczá Polſkiego Mikołáiá Reyá z Na=
3:
głowic/ kthory był zá ſławnych krolow Polskich Zygmuntá
4:
wielkiego pirwſzego thym imieniem krolá Polſkiego/ á po=
5:
tym zá Zygmuntá Auguſtá ſyná iego tákże wielkiego á ſław=
6:
nego krolá Polſkiego. Ktory nápiſał Andrzey Trze=
7:
cieſki iego dobry towárzyſz/ ktory wie=
8:
dział wſzytki ſpráwy iego.
9:
T
En to Mikołay Rey wyſzedł był s
10:
ſtárádawnego á poććiwego domu/ ktore zá=
11:
wżdy Reymi zwano/ ktorzy ſie záwżdy piſá=
12:
li z Nagłowic ze wśi ziemie Krákowſkiey/ po
13:
wiátu Kſięſkiego/ nie dáleko rzeki Nidy. A ći tho Reyowie
14:
byli s ſtárádawná herbu Okſzey/ ktory tho herb zánioſł był
Naukerus Slę
żak Okſza zá=
nioſł do Pol=
ſki.

15:
do Polſki nieiáki Naukerus Slężak/ ktory tu ieździł w poſel=
16:
ſtwiech do krolow Polſkich/ y potym mu ſie w Polſzcże ſpo=
17:
dobáło/ y tu był oſiadł/ y był Biſkupem Krákowſkim/ y ten
18:
koſcioł wielki iáko teraz ſam w ſobie ieſt ná zamku Krákow
19:
ſkim on z gruntu zbudował. Y wiele potym thu tych Okſzy=
20:
cow do Polſki ſie zá nim było przynioſło/ ktorych y po ty cżá
21:
ſy doſyć ieſt. A był to narod tych Reyow záwżdy ćichy/ ſkro
22:
mny/ poććiwy/ nie báwiąc ſie nigdi żadnemi ſwieckiemi ſprá
23:
wámi/ tylko záwżdy ſpokoynego á poććiwego żywotá ſwe=
24:
go ſlácheckiego vżywáli. Acż był ieden Stároſtą ná Rowie
25:
gdzie dziś Barem zową/ Rycerſkiego ſtanu tám vżywáiąc/
26:
y támże go potym wielką mocą Tátárowie dobyli y zábili.
27:
A ten to Mikołay Rey miał oycá Stániſłáwá s tychże Na=
28:
głowić/ á Strijá rodzonego Piotrá/ kthory żony nigdy nie
29:
miał/ támże w tych Nagłowicach leży/ bo mu ſie były dzya=
30:
łem doſtáły/ ktore przypádły ná brátá Stániſłáwá.
31:
A ten Stániſław ociec tego tho Mikołáia vdał ſie był ná
32:
Rycerſki chleb do zyeḿ Ruſkich/ thámże ſie z młodośći pa=
33:
rał/ bo tám miał Strijá herbownego teyże Okſzey/ nieiákie=
34:
go Wątrobkę Arcybiſkupá Lwowſkiego/ kthory go około
35:
ſiebie báwił/ y thámże ſie był pirwſzą żoną ożenił z narodu
36:
Bucżáckiego. Kthora gdy mu vmárłá poiął był drugą żonę
37:
támże w Ruśi z imieniem niemáłym Bárbárę Herburtow=
38:
nę/ z domu z dawná ſławnego Fulſztyńſkiego/ ſioſtrę rodzo
ną Her=


strona: 274

żywot á ſpráwy poććiwego ſláchćicáLiſt 274.
1:
ną Herburtá Odnowſkiego Káſztellaná Bieckiego y Stá=
2:
roſty Sądeckiego/ herbu trzech miecżow w iábłku/ kthora
3:
byłá zoſtháłá wdową po zacnym cżłowieku po Zorawiń=
4:
ſkim/ ktorego byli poimáli Turcy ná Bukowinie zá Alexán=
5:
drá krolá/ ktory potym támże w thym więzieniu w kilku lat
6:
vmárł/ támże w Ruśi potym mieſzkał. Thámże ſie mu s tey
7:
Herburtowny vrodził ſyn ten tho Mikołay w miáſtecżku w
8:
Zorawnie ktore dzierżał/ nád Nieſtrem/ nie dáleko Zydácżo
9:
wá/ w mięſopuſtny wtorek/ Roku Bożego 1515. Támże w
10:
tym Zorawnie ten Stániſław Rey vmárł/ y thámże leży. A
11:
tu dzierżał w Krákowſkiey ziemi Topolą/ Słanowice/ Bo
12:
bin/ ále tu bárzo rzadko bywał.
13:
A iż był cżłowiek pobożny/ poććiwy/ á ſpokoyny/ á nie pa=
14:
rał ſie żadnemi ſpráwámi ziemſkiemi/ tákże też y o wychowá
15:
nie tego ſyná máło dbał/ bo iednegoż miał/ tákże gi przy ſo=
16:
bie chował áż do niemáłych lat/ że go byli potym ledwe ná=
17:
mowili iż go był dał do Skármierzá do ſzkoły/ iż thám było
18:
bliſko iego wśi Topoley. Támże był dwie lecie/ y nic ſie nie
19:
náucżywſzy wziął go był záſię do domu/ y potym go był dał
20:
do Lwowá/ y tám ſie też nic nie náucżył/ báwiąc ſie miedzy
21:
przyiacioły/ bo iuż był podroſły/ á był tám dwie lecie. Po=
22:
tym go dał do Krákowá/ y był rok w burſie Ieruzalem/ też
23:
mu máło álbo nic pomogło/ bo iuż rozumiał co to ieſt dobre
24:
towárzyſtwo.
25:
Y zdáło ſie oycu iż iuż był náucżony cżłowiek/ á on przed=
26:
ſię iáko dawno nic nie vmiał/ wziął go záſię do domu do one
27:
go Zorawná. Thámże z rucżnicą á z wędką biegáiąc około
28:
Nieſtru áż do oſḿnaſcie ſie lath ćwicżył Bąki ſtrzeláiącz. A
29:
gdy przynioſł pełne zánádrá płoćić/ laſkowych y wodnych
30:
orzechow/ á kacżorá álbo gołębiá ábo wiewiorkę zá páſem/
31:
to go z oney koſzule s płoſkonek roſtrząſáli roſpaſawſzy/ áno
32:
wſzytkiego dobrego doſyć. To ſie tu w nim kocháli mowiąc
33:
Nic náſz Mikołay nic/ bá nie záleżyć ten ná ſtárość gruſzki w
34:
popiele. Ano prawdę mowili/ bo było práwie ze wſzytkiego
35:
nic. Potym go poſłáli do Topoley do Strijá/ áby go był
36:
wypráwił gdzie ná ſłużbę/ y kupili mu kithayki ná kábat ná
37:
wypráwę/ á on ſie iął brogiem wron łowić/ á nim mu vſzy=
38:
to ſukniey/ tym onę kithaykę wykráiał ná proporcżyki/ á cży=
39:
niąc drzewcá z onemi proporcżyki przywięzował wronam
40:
do ſzyie á do ogoná pod ſkrzydło á żywo ie puſzcżał. Tákże z
onemi


strona: 274v

Mikołáiá Reyá z Nagłowic.
1:
onemi proporcżyki latáiąc wygnáły ine wrony y káwki precż
2:
że ſzkody w gumniech nie cżyniły. A ten dla kábatá rok przy
3:
vrzędniku muſiał mieſzkáć/ áż ociec przyiechawſzy toż mu i=
4:
ny ſpráwił/ á pan młody ſie ćwicży około brogow z wroná=
5:
mi. Y dał go potym iuż we dwudzieſtu lat do páná Andrze=
6:
iá Tęcżyńſkiego/ ktory ná ten cżás był Woiewodą Sędo=
7:
mirſkim/ á był to cżłowiek zacny y mądry/ ácż był wzroſtem
8:
máły ále głowę wielką miał.
9:
Tám pothym będąc pocżął go pan w liſty polſkie wprá=
10:
wowáć/ bo łáćińſkiego ięzyká bárzo máło ábo nic nie vmiał
11:
Támże potym z liſtow/ z rozmow miedzy piſárzmi/ s cżytá
12:
nia/ á ſnadź więcey z nátury/ iął ſie iuż był przegryzowáć po
13:
troſze y łáćińſkiego piſmá cżytáć/ á cżego nie rozumiał thedy
14:
ſie pytał. Tákże potym z onego zwycżáiu pocżął potroſze ro=
15:
zumieć co cżytał/ á Bog á náturá oſtátká dodał/ iż był przy=
16:
ſzedł potym ad iudicium/ iż wżdy iuż rozumiał co cżarno á co
17:
biało. Iedno iż mu to wiele przekażáło iż był záwżdy zábá=
18:
wion towárzyſtwem á muzyką ták z nátury/ że rzadkiey kto
19:
rey nie vmiał. Texty dziwne á wirſze rozmáite ták nic ſie nie
20:
rozmyſláiąc cżynił. A był pan bárzo ciekáwy z młodu/ że ni=
21:
gdy ná iednym mieyſcu długo poſiedzieć nie mogł/ á myſli=
22:
wſtwo mu też wiele przekażáło.
23:
Pothym záſię odſtawſzy od onego páná parał ſie z nowu
24:
miedzy przyiacioły w Ruśi/ ále nigdy nie ſłużył/ á wſzákoż
25:
był záwżdy pilen Hetmáná ktory był ná ten cżás zacny cżło=
26:
wiek Mikołay Sieniáwſki Woiewodá Bełſki potym Ru=
27:
ſki/ radby też był widział co ludzie zacni cżynią/ ále mu ſie te=
28:
go nigdy pozdárzyć nie mogło. Bo był ták fortunny álbo też
29:
niefortunny/ że powiádał iż nigdy zá żywotá iego tháka nań
30:
potrzebá nie przyſzłá/ áby był powinien kordá ſwego dobyć
31:
chybá w rozwadzániu/ á to był pan bárzo ciekáwy/ iedno iż
32:
był wielkiego záchowánia á dworſki. A nigdy żadney przy=
33:
cżyny s ſiebie nikomu do złego nie dał/ thák tego około ſiebie
34:
przeſtrzegał.
35:
Potym ſie był ożenił/ poiął był z imieniem nieiáką Koſno
36:
wnę s Sędziſzowá tu s Krákowſkiey ziemie/ ſieſtrzenicę Ar
37:
cybiſkupá Rożego/ ktory był powinowátym ſwym niemá=
38:
ło imienia nákupił/ tákże ſie też iemu było doſtáło w Chełm=
39:
ſkiey zyemi Kobylſkie imienie y Siennicá. Támże to w tym
40:
imieniu więcey go potym doſtawſzy przemieſzkawał/ y tám
że był zá=


strona: 276

Mikołáiá Reyá z Nagłowic.
1:
że był záłożył miáſthecżko nie dáleko Chełmá przezwiſkiem
2:
Reyowiec. A wſzákoż thu do Krákowſkiey ziemie bárzo go
3:
záwżdy przyrodzenie ciągnęło dla dworu/ bo bez thego być
4:
nie mogł. A żadnego Seymu/ zyázdu/ áni żadney Korron=
5:
ney ſpráwy nie zámieſzkał. Y był nań ſtáry krol bárzo łáſkaw
6:
tákże y krolowa Boná/ y dał mu był iurgielt y ſtáciją Skár
7:
mierſką y wieś/ tákże y wſzyſcy pánowie bárzo gi rádzi wi=
8:
dzieli y wiele mu dawáli. Tákże potym od Arcybiſkupá Gá
9:
mratá dzierżał Kurzelow y Biſkupice. A vrzędem żadnym
10:
ziemſkim nigdy ſie niechciał páráć/ powiedał iż w zátrudnio
11:
nym żywocie dwá co naſláchetnieyſze klenothy ociążone być
12:
muſzą/ Wolność á Sumnienie/ ktore powiádał iż w zábá=
13:
wionym żywocie nigdy beſpiecżne być nie może. A wſzákoż
14:
kiedy rozumiał iż tego byłá potrzebá/ bywał poſłem/ y bár=
15:
zo rad ſłużył Rzecżypoſpolitey/ bo iuż ze zwycżáiu rozumiał
16:
y ſpráwy Koronne/ y práwo poſpolite. Ale ſie niechciał ża=
17:
dną rzecżą báwić/ tylko wolny á ſpokoyny żywot ſobie obie
18:
rał. A s Polſki też iáko żyw zá żadną grániczę nie wyiechał/
19:
chybá w kſięſtwie Litewſkim bywał y to bárzo máło.
20:
Potym ſie parał około krolá onego ſławnego Zygmuntá
21:
Auguſtá/ ktory mu też był iſcie miłośćiwym pánem/ y dał mu
22:
był iurgielt ná Chełmſkim mycie/ y wieś mu był dał/ kthora
23:
byłá dziedzicżna Mikołáiá Odnowſkiego/ iedno iż byłá miá
24:
łá przypáść ná krolá iure donatorio/ ktorą zwano Dziwią=
25:
ciele. A ten to Mikołay Odnowſki był mu brátem bliſkim/ y
26:
dał mu był ſwe práwo ieſzcże zá żywotá ſwego/ á był Káſz=
27:
tellanem Przemyſkiem y Stároſtą Lwowſkim.
28:
Potym thu w Krákowſkiey ziemi nád Nidą záłożył był
29:
miáſto przy Nagłowicach przezwiſkiem herbu ſwego Oxą/
30:
y niemáło był imienia tám potym przykupił.
31:
Potym mu był dał Páweł Byſtram bráth iego bliſki bez=
32:
płodnym będąc dwie wśi w Lubelſkiey ziemi/ Popkowice y
33:
Skorcżyce/ y ſpuśćił mu ie był ieſzcże zá żywotá ſwego.
34:
Potym gdy przyſzłá prawdá ſwiętha Ewányeliey Páń=
35:
ſkiey do Polſki/ kthora ácż byłá też y przed tym ále bárzo zá=
36:
wikłána/ y piſał Poſtillę Polſkim ięzykiem/ bo ácż był nieu=
37:
cżony/ ále s cżythánia á ze zwycżáiu tedy mu tho iuż ſnádnie
38:
przychodziło/ w ktorey nicżym nie állegował dla lepſzey pe=
39:
wnośći iedno ſtárym á nowym zakonem/ y wiele ludzi ſie by
40:
ło tą poſtillą w prawdzie obacżyło z onych dawnych zwy=
Aaakłych á


strona: 276v

żywotá ſpráwy poććiwego ſláchćicá
1:
kłych á záwikłánych nałogow ſtárych. Piſał też przy thym
2:
Káthechizm diálogiem ludziom młodym potrzebny. Prze=
3:
łożył też Pſałterz Dawidow y z modlitwámi/ ktory też bár=
4:
zo rádzi ludzie y cżytáli y ſpiewáli. Piſał theż żywot y ſprá=
5:
wy onego Iozephá żydowſkiego Pátriárchy czudnemi y o=
6:
zdobnemi ſłowy/ ktory też ludzie bárzo rádzi widzieli. Pi=
7:
ſał też ſpectrum álbo nowy cżyſciec/ áby ſie ludzie s ſthárych
8:
błędow obacżáli. ❡Piſał też pod figurą Kupcá nadobną
9:
ſpráwę cżłowieká Krześćijáńſkiego. ❡Piſał też Apokáli=
10:
pſim Ianá ſwiętego cudnym Polſkim ięzykiem z wykłádem
11:
zacnego á vcżonego Doktorá w piſmie ſwięthym Henryká
12:
Bulingerá. ❡Piſał też kſiąſzki nadobne o potopie Noego
13:
dziſieyſzym cżáſom bárzo potrzebne á pożytecżne.
14:
❡Nápiſał też dla dworſkich ludzi nadobne kſięgi Wizerunk
15:
s ktorego wiele káżdy y náucżyć y obacżyć ſie mogł.
16:
❡Piſał też potym Zwierzyniec ſtanow Slácheckich ktorzy
17:
ná ten cżás żywi byli/ poććiwie krotkiemi ſłowy/ kthore tylko
18:
w oſmi wirſzach zależáły/ ozdabiáiąc. ☞ Piſał theż dla
19:
białych głow Zátárgnienie Fortuny s Cnotą/ s ktorych ſná=
20:
dnie mogły ſwym powinnoſciam zrozumieć.
21:
❡Piſał też dla dobrych towárzyſzow diálogi rozlicżne/ Ko
22:
ſterę s pijánicą/ Wárwáſá z Dikáſem/ Lwá s Kotem/ Gęś
23:
s Kurem.❡ Piſał też záſię dla kmiotkow/ Woytá s Pá=
24:
nem á s Plebanem/ iáko ſie też o ſwych doległoſciach rozma=
25:
wiaią. Y wiele inych rzecży piſał co ich poginęło/ y kſięgi nie=
26:
máłe de neutralibus w Brzeſciu Lithewſkim y z Impreſſo=
27:
rem vtonęły.
28:
☞ A náoſtátek iuż we wſzytko ſie ochynąwſzy piſał kſięgi ży
29:
wotá cżłowieká poććiwego/ rozdzielony ná trzy wieki iego/
30:
tho ieſt/ młody/ śrzedni/ y ſtáry/ iáko ſie ma poććiwy cżło=
31:
wiek/ ná káżdym ſtanie będącz/ w ſwey powinnośći zácho=
32:
wáć. Nápiſał też nárzekánie ná nierząd Polſki. Przytym
33:
Apophtegmátá rozmáite. Przemowę do poććiwego Pola=
34:
ká ſtanu Rycerſkiego. Przytym też Zbroię Rycerzá Krze=
35:
śćijáńſkiego. Náoſtátek Zegnánie s ſwiátem.
36:
A wſzákoż ná żadnym piſmie ſwym áni ſie podpiſáć áni ſwe=
37:
go imieniá wſpomnieć niechciał/ powiedał iż ſie tego wſty=
38:
dał iż był nieucżony/ á miothał ſie práwie iáko z motyką ná
39:
ſłońce. A co tych pieśni y nabożnych y ſwieckich/ wirſzow
40:
rozlicżnych/ Epitháphia ludziom poććiwym/ thákże też y ná
herby ich


strona: 277

Mikołáiá Reyá z Nagłowic.
1:
herby ich/ to temu y licżby nie było/ bo mu tho ze zwycżáiu á
2:
á z nátury ták ſnádnie przychodziło/ że tego przez iednę nocz
3:
nápiſał czo chciał/ bo wednie nie mogł bo był bárzo ludźmi
4:
zábáwiony/ paniętá á ludzie młodzi záwżdy ſie około niego
5:
báwili/ bo był cżłowiek poććiwy/ záchowáły/ dworſki/ zná=
6:
iomy wſzem/ á byli nań ludzie zacni bárzo łáſkáwi/ á żadne=
7:
go ſtanu mieć niechciał/ tylko był ſobie żywot wolny á ſpo=
8:
koyny obrał/ będąc nemini moleſtus/ thákże ſie nigdy nikth
9:
nie ozwał kthoby był nań kiedy o czo poſkárżyć miał/ ſam ſie
10:
káżdemu oſądził y vſpráwiedliwił. Thákże ſobie wſzytko
11:
tuſzył iż ſie iuż w żadny inſzy ſtan áni w żadne záwikłáne ſprá
12:
wy nigdy wdáć nie miał/ iedno iż ták ſpokoynego á wolne=
13:
go żywotá ſwego vżywáć miał. Bo ácż tho był pan z młodu
14:
bárzo ciekáwy á beſpiecżny/ á bárzo mu ſwiatek ſmákował/
15:
ále iuż był potym ſkromny/ trzeźwy/ ſpokoyny/ thylko ſie iuż
16:
był ná wſzem ná wolny żywot vdał/ á wſzákoż co cżás przy=
17:
nioſł y Rzecżypoſpolitey y przyiacielſkiey poſługi nigdy nie
18:
omieſzkał. Támże w tey Okſzy ktorą ſobie fundował y ko
19:
ſcioł zbudował powiádał iż miał wolą ſwe kośći położyć/
20:
Pánu Bogu wſzytko porucżywſzy/ ták iáko o tym na=
21:
dobnie w onych wirſzoch rozmawiáiąc ſie s ſwiátem
22:
nápiſał. A thoć byłá wſzytká ſpráwá żywotá/
23:
poſtępkow/ y ſpraw tego poććiwego
24:
Sláchćicá Polſkiego.
Aaa ij


strona: 277v

1:
❡Tenże Andrzey Trzecieſki
2:
o Sláchćicu.
3:
S
Láchćić ma być iáko ſkło záwżdy przeźrocżyſty/
4:
A od káżdey mákuły iáko Kryſztał cżyſty.
5:
Bo by inſzey przycżyny do tego nie było/
6:
To ſámo ſłowo Sláchćic śiłá záſtąpiło.
7:
Bo Sláchćić ſláchetnie ſie powinien ſpráwowáć/
8:
Iuż ſzcżęſciu ni przypadkom żadnym nie folgowáć
9:
Day Pánie Boże wſzyſcy by pomnieli ná to/
10:
Iákie zacne klenoty przypadáią zá to.
11:
Bo poććiwość y ſławá/ zacność/ dobre mienie/
12:
A zá tym łáſká Páńſka y wiecżne zbáwienie.
13:
Drogoć to brácie.
14:
Do Niedbálcá.
15:
C
Okolwiek cżyniſz rozmyſlay ſie záwżdy/
16:
A końcá pátrzay/ ná czo ma przyść káżdy.
17:
Bo przeſzłe rzecży iáko táko miną/
18:
A terázeyſze záwżdy głośno ſłyną.
19:
Rozmyſl ſobie/
20:
Cżás cie ſkrobie/
21:
Coby tobye/
22:
Ku ozdobie/
23:
Twey oſobie/
24:
Boć być w grobie/
25:
Záwżdy przyſłuſzáło.
26:
Zimie maſz cżás
27:
ná długiey nocy.
28:
A zátym Bog żegnay/
29:
Miey ſie dobrze możeſzli/
30:
A co dobrze nie zápominay/
31:
Byś ſie potym nie omieſzkał.

strona: 278

1:
Reyeſtr álbo pokazánie krot=
2:
kie mieyſc oſobliwſzych/ dla prędſzego ználezye=
3:
nia porządnie podług liter s pilnoſcią zebrány.
kolumna: a
1:
A.
2:
Alexánder dobrocią ſwiát poſiadł
3:
Liſt 44.
4:
Alexánder iáko ſie s pochlebniki ob
:
(chodził/ 49.
5:
Agátokles krol gárncżárcżyk/ 53.
6:
Antigon krol iáko brátá ſądził/ 55.
7:
Anyelſka ſtraż/ 86.
8:
Alexánder z żołnierzem/ 98.
9:
Antygon s kuglarzem/ Támże.
10:
Alexánder wielki s pirątą. 135.
11:
Antygon z zábitym ſynem/ 153.
12:
Adrian Ceſarz á Silenus. 168.
13:
Apollo/ Agámedes/ Trophon/ Tá.
14:
Antygon s pány/ 169.
15:
Anyoł/ puſtelnik/ goſpodarz/ 175.
16:
Anyoł puſtelnikowi rozwodzi ſądy
17:
Boże. Támże.
18:
Abráám z Anyołem/ 202.
19:
Apophtegmatá rozmáite/ 111.
20:
B.
21:
Bog nie prágnie ſmierći złego/ 5.
22:
Błogoſłáwieńſtwo dobrego á
23:
pomſtá złego/ Támże.
24:
Bog ieſt iſtność/ 8.
25:
Boſtwo iedno á nierozdzielne/ 11.
26:
Bacżeniem śiłá zwycięży/ 21.
27:
Błogoſłáwieńſtwo ſtanu małżeń=
28:
ſkiego poććiwego. 32.
29:
Báltázár krol iáko był karan. 46.
30:
Białegłowy Syreny ziemſkie/ 47.
31:
Beſpiecżny żywot kto káżdemu
32:
praw/ 56.
33:
Bog á cnotá iáko zá námi wołáią/
34:
Liſt 67.
35:
Bogáctwo iáko ieſt dobre/ 69.
36:
Boiaźń ieſt rzecż przyrodzona/ 78.
37:
Bez prawdy ine cnoty ſłabe/ 82.
38:
Brutus á Licinius/ 93.
39:
By cnotá byłá śiłáby złego vſtáło/
40:
Liſt 96.
41:
Burdá s ſwiátem s ciáłem á z dya
42:
błem/ 116.
43:
Bogáctwá ná co nam ſą dáne/ 139.
44:
Bogáctwo kto go roſtropnie vży=
45:
wa dobre ieſt/ 143.
46:
Bog wſzytko wie y widzi/ 147.
kolumna: b
1:
Bez przygod ſwięći nie byli/ 152.
2:
Bywáli ludzie do Rády dobrzy. 163.
3:
Biſkupi ſłudzy Rzecżypoſpolitey/
4:
Liſt 187.
5:
Bez grzechu żaden być nie może/ 196.
6:
Bogáctwo Polſkie/ 243.
7:
C.
8:
Co ieſt Fatum/ 2.
9:
Cżtery wilgotnośći w cżłowieku/ 3.
10:
Co ieſt duch prawdy/ 8.
11:
Chociay trzey ſą ſtanowie ále iedno
12:
Boſtwo/ 9.
13:
Cżárt iáko to obacżył iż ći trzey ie=
14:
dno ſą/ 10.
15:
Cżego ſie dziecię vcżyć ma/ 12.
16:
Cżytánie cżyni ćwicżenie/ 13.
17:
Co ſłyſzyſz ſłuſznego to pámiętay/ 15
18:
Cnotá s niecnotą záwżdy ma bur=
19:
dę/ 17.
20:
Cnotá cel wſzego dobrego/ 22.
21:
Cnotá zacna krolowa/ Tám.
22:
Cżás niech dármo nie vchodzi/ 23.
23:
Co młody domá ma dziáłáć/ 24.
24:
Cżworáki ſtan ludzki. 30.
25:
Cżłowiek ku Aniołowi podobien/ 36
26:
Co powinien poććiwy w Rádzie/ 41
27:
Cycero á Sáluſtius/ 52
28:
Chce ſie nam Woyty być/ 66.
29:
Co ſą właſne ſkárby náſze/ 67.
30:
Cnotá ku ſłońcu podobna/ 68.
31:
Cnotá á Stałość ſioſtry/ 73.
32:
Co w kim gániſz to w ſobie karz/ 81.
33:
Chłop vmizgány z niewieſciemi po
34:
ſtáwámi/ 83.
35:
Co inſze mowi á inſze myſli/ 84.
36:
Co od kogo bráć y co prze kogo cży=
37:
nić mamy/ 99.
38:
Chudy zacnemu może dobrze vcży=
39:
nić/ Támże.
40:
Chłop co łáiał iż go od ſzubienice v=
41:
cięto/ Liſt 101.
42:
Cżłowiek głupi nikcżemny/ 112.
43:
Cżytać ieſt wielka roſkoſz/ Tám
44:
Ciáło nas záwodzi/ 113.
45:
Chwałá fáłſzywa/ 115
46:
Chwałá prawdziwa/ Támże.
Aaa iijCo przy=


strona: 278v

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Co przypada s poććiwey ſtárośći/
2:
Liſt 126.
3:
Co lepiey obráć złe cży dobre/ 129.
4:
Cżłowiek poććiwy ſpráwámi ku
5:
Bogu podobien/ 135.
6:
Co ieſt być miłoſiernym/ 140.
7:
Co ieſt cżyſte ſerce/ Támże.
8:
Cnota krolewſki klenot/ 142.
9:
Cwicżony ſie ná wſzytko przygodzi/
10:
Liſt 143.
11:
Cżłowiek poććiwy iáko źwierciádło
12:
Liſt 148.
13:
Cżytáć roſkoſz/ 160.
14:
Cżás cżłowiecżj iáko rok bieżący/ 172
15:
Cwicżenie Rycerſkich ludzi/ 187.
16:
Chytrość popow pogáńſkich/ 202.
17:
Cżech z obycżáymi ſwemi/ 241.
18:
Co cżynić w vpadkoch/ 255.
19:
Co cżynimy cżáſu ſzcżęſcia/ 262.
20:
Chłubá mocy náſzych omylna/ Tá.
21:
Co Pan wiernemu obiecuie/ 263.
22:
Co ſą rogi co Dániel widział/ Tám.
23:
Cżym ſie cieſzyć mamy/ 165.
24:
D.
25:
Duſzá ieſt záwżdy rozumna/ 1.
26:
Duſzá ieſt záwżdy żywiąca/ 4.
27:
Dobrze ſie cudzemi przygodámi
28:
káráć/ 17.
29:
Dla bogáctwá żoná/ 31.
30:
Dziatki iáka roſkoſz/ 32.
31:
Diogenes iáko wzgárdził złoto/ 38
32:
Dobry ſie ſzyrzy á zły ſam zginie/ 39.
33:
Dwá ſtráchy o prawdę/ 41.
34:
Dawid iáko był karan/ 46.
35:
Dziwne ſzáty dziwne też przezwiſká
36:
Liſt 57.
37:
Dziwne wrzody dziwne lekárſtwá/
38:
Liſt 60.
39:
Duſzá poććiwy więzień/ 62.
40:
Duſzá w ciele iáko więzień/ Támże.
41:
Dáry wielką moc máią/ 65/
42:
Dobry nieiedno ſobie dobry/ 71.
43:
Dziwne niebeſpiecżeńſtwá około
44:
nas ſie zátacżáią/ 83.
45:
Dobry rozmyſł nigdy ſie nie fráſuie/
46:
Liſt 87.
47:
Dla cżego vſzy náturá dáłá/ 91.
48:
Dobrodzieyſtwá widome y niewi=
49:
dome/ 94.
50:
Dobrodzieyſtwá ſpolne/ Tám.
51:
Dobrodzieyſtwá muſzone/ Tám
kolumna: b
1:
Dobrodzieyſtwá nie nádzieżne/ Tá.
2:
Dobrodzieyſtwá trefunkowe/ 95.
3:
Dobrodzieyſtwá co nas nic nie ko=
4:
ſztuią/ Támże.
5:
Dobrodzieyſtwá źwirzęce/ Tám.
6:
Dobrodzieyſtwá ſzkodliwe/ 95. 97.
7:
Dobra wola ſtoi zá vcżynek/ 98.
8:
Dobre ſie długo pámiętáć muśi/ 100
9:
Dobrodzieyſtwo co zá nie łáią y
10:
dziękuią. 101.
11:
Dobry co wſzech krzywdy broni/ ále
12:
ſnadź tácy wymárli/ Tám.
13:
Doktor Piruſow/ Támże.
14:
Dobremu wſzytko ſie dobrze dzieie/
15:
Liſt 102.
16:
Dobra myſl poććiwa/ y muzyká nie
17:
záwádzi/ Tám
18:
Dla ciáłá śiłá tráćimy/ 104.
19:
Dziwne drogi cżłowieká młodego/
20:
Liſt 121.
21:
Dworzánie v Fortuny/ 122.
22:
Dworzánie v cnoty/ Tám.
23:
Dawid/ Noe/ y inſzy/ 125.
24:
Datán/ Abiron/ Kore/ Abiu/ 126.
25:
Dobrym rzecżam y głupi zrozumie/
26:
Liſt 131.
27:
Dobrzy iáko ſwiátá vżywáią/ 132.
28:
Dawid s pány/ 154.
29:
Diogenes á Adrian/ 168.
30:
Dwá Sláchćicy/ 147.
31:
Dwá puſtelnicy/ Támże.
32:
Dobre iáko Pan z łáſką karze/ 175.
33:
Dom wiecżny niebo/ 177.
34:
Dziwy Pan záwżdy cżyni/ 184.
35:
Dziwy nád ſtany mnieyſzemi/ Tám
36:
Dziwy nád káżdym ſtanem/ Tám.
37:
Dobrowolnie pod ſieć bieżymy/ 188.
38:
Dániel á Abákuk/ 202.
39:
Dawid/ Golias/ Saul/ 204.
40:
Długi Koronne/ 148.
41:
E.
42:
Egipſcy krolowie iáko ſtrzegli
43:
ſpráwiedliwośći/ 56.
44:
Ezechiel krol żydowſki/ 125.
45:
Expektátywy/ 160.
46:
Egipſki Muzyk/ 169.
47:
Elekcia krolá/ 249.
48:
F.
49:
Fráſowny dwie ſzkodzie ćirpi/ 85.
50:
Fráſownemu wſzytko gorzko/ 87.
Fábricius


strona: 279

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Fábricius s Piruſem/ 101.
2:
Fortuny s cnotą vſtáwicżna burdá.
3:
Liſt 121.
4:
Fortuná iáko mamká/ 146.
5:
Fortunie nie máſz przecż wierzyć/
6:
Liſt 151.
7:
Fortuná chytry nieprzyiaciel/ 153.
8:
Fráſowny ni nacż ſie nie przygodzi/
9:
Liſt 155.
10:
Fráſunk nádzieią ma być vkrocon/
11:
Liſt 173.
12:
G.
13:
Gniew nie ieſt náturá/ 75.
14:
Gniew ma być rozmyſlny/ 77.
15:
Gniew vporny zły/ Támże.
16:
Gniew poććiwego cżłowieká poży=
17:
tecżny/ 78.
18:
Grzechy ſmiertelne gniew zwycię=
19:
ży/ Támże.
20:
Gdy kto kogo tknie w rozmowie/
21:
nie miło bywa/ 91.
22:
Gniew Boży zákopał drogi/ 119.
23:
Gotowość ſtárego/ 136.
24:
Głupi kto iednego cieſzy á ſam ſie
25:
cieſzyć nie vmie/ 151.
26:
Gorgias/ 177.
27:
Gniew Páńſki iuż v progu/ 188.
28:
Gotowość wiernego/ 196.
29:
Gedeon á Mádiánitowie/ 205.
30:
H.
31:
Heretykowie co cżynią/ 11.
32:
Heli y ſynow iego karánie/ 46.
33:
Hárdego poſtáwá ſzpetna/ 69.
34:
Heliaſz/ 124. Helizeuſz l25.
35:
Heli y ſynowie iego/ 126.
36:
Hánnibál á Hiſzkon/ 149.
37:
Heſter/ Aſwerus/ Amán/ 154. 201.
38:
Hiſtoria o Tobiaſzu/ y co z niey zá
39:
przykład/ 198.
40:
Hiſtoria o Ionáſie Proroku/ 199.
41:
Hołd Wołoſki/ 246.
42:
I.
43:
Iáko ſie ludzie rozno rodzą/ 2.
44:
Iáko poznáć náturę cżłowiecżą/ 3.
45:
Iáko poznáć przyrodzenie w dzie=
46:
cięciu/ 6.
47:
Iákie towárziſtwo tákie obycżáie/ 7
48:
Imię Páńſkie Iam ieſt/ 9.
49:
Iáko Bog ieſt ſtráſzny/ 10.
50:
Iáko Bog ieſt miłoſierny/ Tám.
51:
Iż Syn ieſt práwy Bog/ 11.
kolumna: b
1:
Iednemu cżłowiekowi máło trze=
2:
bá/ Liſt 20.
3:
Iednemu rozumu drugiemu for=
4:
tuny potrzebá/ 22.
5:
Iáko towárzyſtwá vżywáć/ 24.
6:
Iáko ſie v dworu záchowáć/ 25.
7:
Iáka roſkoſz w zgodzie małżeńſkiey/
8:
Liſt 32.
9:
Iáko kto w Rádzie właſnie ma zá=
10:
ſieść/ 50.
11:
Iáki ſrogi grzech nieſpráwiedli=
12:
wość/ 43.
13:
Iulius Ceſarz pochlebnikowi mil=
14:
cżeć kazał/ 50.
15:
Iáka dziś v nas ſpráwiedliwość/ 55
16:
Iáko indziey karzą o pijańſtwo/ 60.
17:
Iáko páchołki pánowie poią/ 61.
18:
Iozue vkámionował żydá o łákom
19:
ſtwo/ 64.
20:
Iákiey pychy vżywáli oycowie
21:
ſwięći/ 69.
22:
Iáko ſą drogie cnoty/ 82.
23:
Ieſienne goſpodárſtwo/ 109.
24:
Ieſienne roſkoſzy/ 110.
25:
Iáko żywot poććiwy poſtánowić/
:
(115.
26:
Iákob/ 125.
27:
Iáko ſie do duchownego zawodu
28:
hárowáć/ 129.
29:
Inſzy pokoy od Páná á inſzy od
30:
ſwiátá/ 132.
31:
Inſzą drogą zły á inſzą dobry chodzi
32:
Liſt 142.
33:
Iáko przyrodzenie rozumem gwał
34:
ćić/ 151.
35:
Iáko ſie niefortunie bronić/ 153.
36:
Iudyt z Holoferneſem/ 154. 200.
37:
Iáko przyrodzenie vſkromić/ 155.
38:
Iáko gwalt cżynimy żywotom
39:
ſwoim/ 157.
40:
Iáko s cżáſy bieżymy/ 159.
41:
Iáko ma być pámięć wiecżna/ 161.
42:
Iáko ſiedzimy pod cieniem ſwiátá/
43:
Liſt 170.
44:
Inácżey nas Bog á inácżey Fortu=
45:
ná miłuie/ 178.
46:
Iáko ſwiátá vżywáć/ 193.
47:
Iákie Pan ciáło podawa/ 197.
48:
Iáko ſie poddáć pod kroleſtwo
49:
Páńſkie/ 198.
50:
Iozeph/ Pháráo/ brácia/ 203.
51:
Iob/ Noe/ y ini/ 205.
52:
Iáko ieſt lekki zakon Páńſki/ 256.

strona: 279v

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Iáko ieſt złe wzgárdzenie vpominá
2:
nia Páńſkiego/ Támże.
3:
Iáko Pan Bog dla złośći y miłoſni
4:
kom ſwym nie przepuſzcża/ 257
5:
K.
6:
Kto co widział trzebá pámiętáć/ 24
7:
Krotofile żołnierſkie/ 26.
8:
Komu ſie Pan zwirza owiecżek
9:
ſwoich/ 51.
10:
Kámbiſes krol Scitiyſki iáko ſprá=
11:
wiedliwy był/ 56.
12:
Kráſomowne ſłowká/ 84.
13:
Kto w dym wlezie dymem ſmier=
14:
dzi/ 91.
15:
Kto naprzod bieży ſromotá iż ná
16:
zad przybieży/ 129.
17:
Kto iedzie ná dáleką drogę przepá=
18:
truie rzecży ſwoie/ 131.
19:
Kto ſie ſliza rad ſie drugiego łápa/
20:
Liſt 137.
21:
Kto proſtą drogą chodzi/ 138.
22:
Krzywdy iáko poććiwie vżywáć
23:
mamy/ 140.
24:
Krotofile ſtátecżne rozne od ſzalo=
25:
nych/ 144.
26:
Krotofile bolące/ 165.
27:
Klaſztory niepotrzebne y ine dár=
28:
mochleby/ 186.
29:
Kondicie ná obronę/ 187.
30:
Kriſtus niechciał ſądzić/ 192.
31:
Kogo winowáć o niedbáłość/ 193.
32:
Kriſtus nas łzámi ſwemi pobija/
33:
Liſt 195.
34:
Krotkie á roſtropne powieśći cżło=
35:
wiekowi poććiwemu należące/ 211
36:
Káźimirz krol/ 147.
37:
Kámieniec/ 148.
38:
Kwiát bez owocu wiárá bez cnoty/
39:
Liſt 259.
40:
Kto nam krzyw w vpadkoch ná=
41:
ſzych. 262.
42:
Kto krzyw w nieſzcżęſciu náſzym/ T.
43:
Kto biye/ Támże.
44:
L.
45:
Lákomſtwo brzydki grzech/ 48.
46:
Lagis Lákońſki krol iáko był ſprá=
47:
wiedliwy/ 55.
48:
Lákomego trudno práwie dobrym
49:
zwáć/ 63.
50:
Lákomiec złego żywotá vżywa/ T.
51:
Lakomiec cżego ſie nádziewáć ma/
52:
Liſt 64.
kolumna: b
1:
Lákomiec Woyt we wśi/ 66.
2:
Lákomcę trudno zwáć dobrym
3:
cżłowiekiem/ Támże.
4:
Lekarſtwo ná prawdę/ 85.
5:
Lukulus Hetman/ 149.
6:
Lekárſtwo ná złe ſpráwy/ 162.
7:
Lepiey zárázem odćirpieć co potym
8:
ma być/ 166.
9:
Ludzie Polſcy iácy ſą/ 185.
10:
Ludzie zwoiowáni iáko żáłoſni/ 186.
11:
M.
12:
Mámká iáka ma być/ 6.
13:
Mátki dziewki cżego máią vcżyć/ 7.
14:
Mądrość ieſt cel wſzytkich ſmy=
15:
ſłow/ 14.
16:
Młodemu ſzkodá káżdego cżáſu v=
17:
puścić/ 15.
18:
Miárá w káżdey rzecży ma być cho=
19:
waná/ Tám.
20:
Młody ſie ma ſtáráć áby dármo nie
21:
roſł/ 18.
22:
Máło pomoże czo widzieć á nie ro-
23:
zumieć/ 20.
24:
Mądry ſławny/ 23.
25:
Mytnik/ 39.
26:
Mocne mury krolewſkie/ 46.
27:
Mądremu nic nie záſzkodzi/ 73.
28:
Może ſie bez gniewu pomsćić/ 76.
29:
Máło dobrych ná ſwiecie/ 78.
30:
Myſl wſpaniła nie vſtráſzona/ 86.
31:
Myſl nie poſtánowiona/ 103.
32:
Myſl nie vſpokoiona/ 106.
33:
Myſliwſtwo źimie/ 111.
34:
Moiżeſz/ 125.
35:
Márnie prożnuiący/ 159.
36:
Máximilian Ceſarz s cieſlą/ 169.
37:
Mogłby rząd być gdyby ludzie
38:
chcieli/ 186.
39:
Mytá/ 187.
40:
Mądroſtki nam wiele przekażáią/
41:
Liſt 198.
42:
Máchábeyſcy/ 205.
43:
Moſkwićin/ 242.
44:
Męſtwo Polſkie/ 243.
45:
N.
46:
Náuki pożytecżne/ 13.
47:
Nic náuki nie pomogą bez dobrego
48:
rozmyſłu/ 14.
49:
Nie dármo ſie ludzkim obycżáiom
50:
przypátrowáć/ 18.
51:
Nie rownego ſtanu żoná nie dobra/
52:
Liſt 31.
Náámán


strona: 280

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Náámán Hetman Syryiſki/ 64.
2:
Nic trudnego nie ieſt dla łákom=
3:
ſtwá/ 65.
4:
Náturá pirwſza iáko nas płácże/ 67
5:
Nic nie ieſt złego co rozum rądzi/
6:
Liſt 71.
7:
Niebeſpiecżeńſtwá zwády/ 72.
8:
Nie ledá s przycżyn gniew w nas
9:
pobudzon być ma/ 78.
10:
Ná gniew lekárſtwá nie máſz w ża=
11:
dney áptece/ 79.
12:
Nie wnet z gniewu káráć/ 80.
13:
Naſzkodliwſza rzecż ſłowká záfár=
14:
bowáne/ 83.
15:
Nie ledá iáko práwego przyiacielá
16:
doznáć/ 89.
17:
Niezle groſz dáć á kilká vrobić/ 107.
18:
Nowinek przykopáć/ 110.
19:
Niećwicżonemu wſzytko trudno/ 113.
20:
Nikcżemny ni nacż ſie nie przygodzi
21:
Liſt 143.
22:
Nic możność áni bogáctwo bez
23:
cnoty/ 145.
24:
Náturá nas w niewolą záprzedáłá
25:
Liſt 166.
26:
Nie dáć ſie fortunie vwodzić/ 179.
27:
Nikt dziś s chući nie rádzi/ 188.
28:
Nie tákie cżáſy były gdy práwá ſtá=
29:
wiono/ Támże
30:
Nikt nie dzierży powinnośći ſwey
31:
Pánu/ Tám.
32:
Nikt nie ieſt coby chodził w ſwiá=
33:
tłośći/ Támże.
34:
Nic dobrego od dawnych cżáſow
35:
poſtánowić ſie może/ 194.
36:
Niemiec s ſwemi obycżáymi/ 241.
37:
Niedbáłość Polſka/ 245.
38:
Nic moc cżłowiecża bez mocy
39:
Páńſkiey/ 257.
40:
Niedbálcy o ſłowo Páńſkie/ 258.
41:
Namocnieyſze Koncilium Páń=
42:
ſkie/ 259.
43:
O.
44:
Od cżego dziecię przeſtrzegáć/ 7.
45:
Ożenienie wdzięcżne/ 32.
46:
Ocż poſłowi idzie/ 36.
47:
Obżárſtwo ſproſny grzech/ 59.
48:
Opilcy co cżynią/ 61.
49:
O wárſtát natrudniey co ná nim
50:
cnotę kuią/ 74.
51:
Obráć łácno co lepſzego á co gorſze=
52:
go/ Liſt 78.
kolumna: b
1:
O nieprawdę dogęby ápelluią/ 82.
2:
Omylnemu omylnie ſie dzieie/ 84.
3:
Oreſtes á Piládes/ 93.
4:
Ochotna poſtáwá dobre ſerce cżyni/
5:
Liſt 96.
6:
Ochotna vcżynność długo trwa/ T.
7:
Ochotny ſzáfarz Boży ma być. 97.
8:
Ogrodki pożytecżne/ 107.
9:
Omylne pociechy/ 114.
10:
O ſmierć ſwięći prośili/ 167.
11:
Obroná Páńſka dziwna nád wier=
12:
nym/ 173.
13:
O Bogu nie trzebá mędrowáć/ 195.
14:
O ſwiątoſciach iáko wierzyć/ 196.
15:
Ochędoſtwo Polſkie/ 243
16:
Obroná Polſka/ 245.
17:
Opilſtwo Polſkie/ 252.
18:
Obroná Polakom/ 263.
19:
P.
20:
Przecż pan zákázował Adámowi
21:
drzewá/ 1.
22:
Przecż cżárt zwiodł cżłowieká/ 2.
23:
Płánety zięmię rządzą/ 3.
24:
Predeſtinácio co ieſt/ Tám.
25:
Przecż pan dał przykazánie/ 4.
26:
Pokármy dzieciom iákie/ 6.
27:
Przodkowie náſzy iáko ſie Bogu
28:
przypátrzyli/ 9.
29:
Prośbá do oycá niebieſkiego/ 11.
30:
Przykłády s Fábuł/ 14.
31:
Przypadki dworſkie/ Támże.
32:
Pilność páná dobrego cżyni/ 26.
33:
Przyſmák do chući przegłodzenie/ T
34:
Płácżu ſie ludzkiego ma ſtrzedz
35:
żołnierz/ 27.
36:
Przezwiſká dobrey á złey żony/ 33.
37:
Pogáńſkie práwá ná ſwowolne
38:
niewiáſty/ Támże.
39:
Práwá ná ſwowolniki/ 34.
40:
Powinność ſláchćicá poććiwego/ 35
41:
Powinność cnoty/ Támże.
42:
Poſeł/ y iáko to wielki vrząd ieſt/ 36.
43:
Poſeł miałby być iáko Anyoł boży/
:
(37.
44:
Poborcá/ 39.
45:
Pan Rádny co powinien/ 40.
46:
Pomſtá zá krzywdę nie minie/ 43.
47:
Pan ſrodze groźi o nieſpráwiedli=
48:
wość/ 44.
49:
Pogáni iáko práwá poddánym
50:
dzierżeli/ 45.
51:
Pan zły iáko ſłup głuch/ Tam.
BbbPoććiwy


strona: 280v

Reyeſtr.
1:
Poććiwy może ſie nicżego niebać/ 46
2:
Przecż pan nikomu nie przepuſzcża/
3:
Liſt 47.
4:
Pyſzni á mocarze ciężej będą ćirpieć/
:
(48.
5:
Pochlebnicy gorſzy niż Krucy/ 49
6:
Pochlebnik iáko Szkorpion/ Tám.
7:
Pochlebſtwo dziwne rzemięſło/ 50.
8:
Prawdá wyſoko lata/ 51.
9:
Poććiwy záwżdy beſpiecżen/ Tám.
10:
Pámięć wiecżna iáka być ma/ 52.
11:
Pyſznego poſtáwy/ 53.
12:
Philip Mácedońſki krol ſpráwi. 56
13:
Poſtawki zazdrosćiwego/ tám.
14:
Pontały/ Ferety/ 57.
15:
Poiázdy koſztowne/ 58.
16:
Potráwy pozłoćiſte/ támże.
17:
Pan s pánią iáko ſie rádzą o poł=
18:
miſki/ 59.
19:
Przecż ſtárzy ludzie długo żywi by=
20:
wáli/ 60.
21:
Plugáſtwo cżłeká opiłego/ 61.
22:
Pijánego chłopá táiemnice/ 62.
23:
Pijány ku beſtiey podobien/ á ieſth
24:
nápoły vmárły/ támże.
25:
Poććiwe lepſze niż pożytecżne/ 65.
26:
Pirwſze wzruſzenie nie ieſt w náſzey
27:
mocy/ 73.
28:
Pan nas niechce mieć Kártuzy/ 74.
29:
Poſtáwy y ſpráwy gniewliwego 75
30:
Poććiwy śiłá wymilcży/ 77.
31:
Przyiacielá pochlebnego iáko po=
32:
znáć/ 80.
33:
Pochlebnik co ſtroi/ támże.
34:
Poſtáwy ſymulatá/ támże.
35:
Przyiaciel práwy iáko trzecia ręká
36:
Liſt 90.
37:
Práwego przyiacielá pilnie ſzáno=
:
(wáć 92.
38:
Pithyás á Damon/ támże.
39:
Przyiaciel prawy alter ego/ 93.
40:
Przecż ludzie krotko pámiętáią/ 100.
41:
Przygody wſzetecżnych/ 103
42:
Pomierny záwżdy beſpiecżny/ 105.
43:
Pániey goſpodárſtwo/ 109.
44:
Przyſmáki domowe nie koſztowne/
45:
Liſt 110.
46:
Przygody przyrodzoney przypádłe/
:
(113.
47:
Prawdziwe pociechy/ 114.
48:
Pożytek poććiwey ſtárośći/ 127.
49:
Przezwiſká złych y dobrych/ 129.
50:
Pociechy dobrego żywotá/ 131.
51:
Przygodam w cżás zábiegáć/ 134.
kolumna: b
1:
Pompeius y Stennius/ 135.
2:
Philip Mácedońſki/ Diogenes/ tám
3:
Poććiwemu ſtrożá nie trzebá/ tám.
4:
Przeſzłych cżáſow ſie nie lękáć/ 136
5:
Práwą drogą kto chodzi/ 138.
6:
Pacificus co ieſt/ 141.
7:
Poważne ſerce myſli nigdy nie zmie
:
(ni/ 144.
8:
Przygody cieleſne/ 151.
9:
Philozoph/ ſługá z nowiną/ 153.
10:
Przecż proſty cżłowiek dłużey żyw/
11:
Liſt 157.
12:
Pokoy ſtárego iáki ma być/ 164.
13:
Przyrodzenia nikt zgwałćić nie mo=
:
(że/ 171.
14:
Pociechy ſtárego/ 172.
15:
Pan ſie ziáwi kto ſie o nim pyta/ 174
16:
Port beſpiecżny/ 177.
17:
Polſkie kroleſtwo iáko ieſt obfite/ 185
18:
Polſkie kroleſtwo w cżym vbogie/ T
19:
Práwo iáko páięcża ſieć/ 189
20:
Pan zá nieſpráwiedliwość mśćić
21:
ſie musi/ tám.
22:
Pięknie ná rownym przeſtáć/ 190.
23:
Przełożeni Koronni/ 193.
24:
Pyſznego pomſtá nie minie/ 194.
25:
Práwá máło nie wſzytki połamáne/
26:
Pháráo/ lud Boży/ Moizeſz/ 204.
27:
Polak poććiwy/ 243.
28:
Puſte polá/ Puſte mury/ 247.
29:
Pan okrwáwił gránice Polſkie/ 255
30:
Przygody okolicżne/ támże.
31:
Pokorne woyſko wygrawa/ 257.
32:
Przecż żydowie bywáli ſrodze kará=
33:
ni/ Liſt 258.
34:
Przyznáć ſie muśimy żeſmy zli/ 260.
35:
Pan záwżdy ſrogi ná przeſtępki
36:
ludzkie/ támże
37:
Pan nie wyſłucha złośćiwego/ tám
38:
Pogáninowi dodawa pan ſercá/ 261
39:
Przykłády beſpſiecżeńſtwá wier=
40:
nych/ Liſt 262.
41:
Pewna obietnicá Páńſká y zbroiá
42:
mocna/ 264.
43:
Pokorna modlitwá wiele poráźić
44:
może/ támże.
45:
R.
46:
Rozność biegow niebieſkich/ 2.
47:
Rozmowy iákie być máią/ 15.
48:
Rozum krol inych ſmyſłow/ 19.
49:
Rodzice mieć w poććiwośći/ 27.
50:
Rádny pan/ 40.
51:
Rádá poććiwa/ 42.

strona: 281

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Roboám/ Báltázár/ Nábuchodo=
2:
nozor/ 53.
3:
Rozum krol/ 68.
4:
Rozność poſtaw ludzkich/ 73.
5:
Roſtropny gniew nie ieſt gniew/ 77
6:
Rozum krol przyrodzenia/ 81.
7:
Roſkoſz ſpołku przyiacielſkiego/ 90.
8:
Rozmowy z myłym przyiacielem/
9:
Rádá omylna nic nie pożitecżna/ 92.
10:
Rybámi ſobie pożytek vcżynić/ 108.
11:
Roſkoſzy Letnie/ 109.
12:
Rozmáite żywnośći ludzkie/ 111.
13:
Rozność żywotá wſzetecżnego á po=
14:
ććiwego/ 144.
15:
Rádá mądrego potrzebna/ 145.
16:
Rádni pánowie cżłowieká poćći=
17:
wego/ 146.
18:
Rozmyſł ná wſzytko dobry/ 140.
19:
Rozny żywot cżłowiecży od źwirzę=
20:
cego/ 156.
21:
Rzecż rozmyſlna nie ták ſzkodzi/ 171.
22:
Rozno mátká á ociec dzieći miłuią/
23:
Liſt 178.
24:
Rozum á kochánie kto kogo oſzuka/
25:
Liſt 191.
26:
Religio Polſka/ 259.
27:
Rozumki Polſkie/ 251.
28:
Rozność wykłádow Ewányeliey/
29:
Liſt 259.
30:
Rádá Polakom/ 265.
31:
Rozność inter honeſtum et vtile 268
32:
S.
33:
Spráwie Páńſkiey nikt ſie przypá=
34:
trzyć nie może/ Liſt 1.
35:
Syn z Oycem od wiekow/ 8.
36:
Sławá dáleko zálátuie/ 23.
37:
Spowiedź mniſka/ 27.
38:
Stan małżeńſki nalepſzy/ 30.
39:
Swowolne życie ſwowolny żywot
40:
cżyni/ 34.
41:
Sproſna rzecż cnotę záprzedáć/ 37.
42:
Sokrates iáko wzgárdził vpomin=
43:
ki/ 38.
44:
Strách odmienić wolą Páńſką/ 42.
45:
Spráwiedliwość krolow pogáń=
46:
ſkich/ 43.
47:
Sálomon iáko był karan/ 46.
48:
S cudzych ſie przykłádow vcżyć
49:
mamy/ 47.
50:
Semiramis Bábilońſka krolowa/
51:
Liſt 48.
kolumna: b
1:
Stany Bog nie brákuie/ 51.
2:
Sláchectwo práwe/ 52.
3:
Solon á Syripius/ támże.
4:
Sewerus Ceſarz pychą ſie brzydził/
5:
Liſt 53.
6:
Sam ſie káżdy dobry oſądzić ma/ 54
7:
Spráwiedliwość rowno káżdemu
8:
być ma/ 55.
9:
Skąd náſtáło łákomſtwo/ 70.
10:
Sobol przed Liſem śiłá ma/ támże.
11:
Szkody z gniewu/ 75.
12:
Srogość gniewu/ 76.
13:
Syreny ſwiátá tego/ 83.
14:
Stałość zacny klenot/ 85.
15:
Stałość á ſerce pánieńſka/ 86.
16:
Scewolá prze cnotę co vcżynił/ T.
17:
Stały záwżdy myſli weſołey/ 87.
18:
Stały y o ſzcżęſcie máło dba/ 88.
19:
Spráwym przyiacielem wſzytko
20:
miło/ támże.
21:
Stalſzy byli pogáni niż my dziś
22:
Krześćijáni/ 93.
23:
Sproſna kaźń ná ſwowolniki/ 96.
24:
Są co dobrodzieyſtwá nie rozumie=
:
(ią. 99.
25:
Sławá głośny dzwon/ 103.
26:
Skępiec á márnotratcá máło rozni
27:
Liſt 104.
28:
Skępiec á vtrátnik nigdy niebeſpie=
29:
cżni/ 105.
30:
Szcżep w pięknym wirydarzu cżło=
31:
wiek poććiwy/ támże.
32:
Skrzętny goſpodarz/ 106.
33:
Szcżepy y ine rzecży mnożyć/ 107.
34:
Sen wiecżny/ 115.
35:
Stáremu przyſtoyniey ſtáć przy
36:
cnocie/ 122.
37:
Stáry á ſzalony/ támże.
38:
S ſtáremi záwżdy ſie Pan łáſkáwie
39:
obchodził/ Liſt 124.
40:
Stárcy potwarcy Zuzánny 126.
41:
Spráwy Nádzieie/ 128.
42:
Spráwy Wiáry/ támże.
43:
Spráwá łáſki á nádzieie/ támże.
44:
Skárby wiecżne/ 133.
45:
Swiát bez przygod być nie może/ T.
46:
Szedziwego przygody/ 134.
47:
Stałe ſerce záwżdy beſpiecżne/ tám.
48:
Sławá złych y dobrych/ 136.
49:
Stráſzna rzecż vſtąpić ná lewo álbo
50:
ná práwo/ 137.
51:
Smyſły temu rády co ſie im podo=
:
(ba/ 142.
Bbb ij


strona: 281v

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Stáry dzierz ſie mądrośći/ 146.
2:
Smácżne dáry ále ſmácżnieyſza cno
3:
tá/ 147.
4:
Swiát ieſt omylna obłudá/ 150.
5:
Smierci iáko pożądamy/ 152.
6:
Sámichmy ſobie krzywi w vkroce=
7:
niu żywotá/ 156.
8:
Stáry zniewolony/ 160.
9:
Stáry od rády młody od zwády/ 162.
10:
Strátágematá Hánnibalowa z
11:
Rzymiány/ 163.
12:
Skoki tłuką boki/ 164.
13:
Stały nie ma ſie przecż ſmierći
14:
lękáć/ 166.
15:
Smierć duſze nigdy dotknąć nie
16:
może/ 168.
17:
Smierć nie ſtráſzna/ 169.
18:
Stáry s ſmiercią/ 170.
19:
Smierć dybie zá námi/ tám.
20:
Swádziebne odzienie s cżego/ tám.
21:
S cżytánia roſkoſz ſtáremu/ 173.
22:
Smierć poráżona leży/ 178.
23:
Sądy Páńſkie dziwne á nieomylne/
24:
Liſt 184.
25:
Skądby obroná być miáłá/ 186.
26:
Sakry co do Rzymá idą/ 187.
27:
Spolna rádá wſzytko zezwolić mo=
28:
że/ Liſt 188.
29:
Spráwiedliwość iáka/ 189.
30:
Sąd y vrząd káżdy vnieść ſie muśi/
31:
Liſt 191.
32:
Swiát łotrowſka iáſkinia/ tám.
33:
Swiątość chlebá y winá/ 196.
34:
Sennácheryb á Ieruzalem/ 200.
35:
Sydrách/ Mizách/ Abdenago/ 205.
36:
Szwedowie/ Duńcżycy/ 243.
37:
Spráwiedliwość Polſka/ 244.
38:
Sąſiedzi Polſcy/ 246.
39:
Spráwy Polſkie/ 255.
40:
Spráwy náſze złe bez Bogá/ tám
41:
Słowá Páńſkie ſą nieomylne/ 256.
42:
Srogie ſą ſądy Páńſkie/ tám.
43:
Skąd ſtrách przypada/ 257.
44:
Strách ná Izráelcżyki omylny/ T.
45:
Skąd ſrogość nieprzyiacielſka/ 261.
46:
Szpieg pewny ná ſpráwy náſze/ 262
47:
Szpiegowie náſzy/ támże
48:
Sámi ſobie pomoc możemy/ 265.
49:
Szcżęſliwy káżdy s cudzey przygo=
50:
dy/ 267.
51:
T.
kolumna: b
1:
Trudno ſie s tego wypráwić co ieſt
2:
Bog/ Liſt 8.
3:
Troie przyrodzenie cżłowiecże/ 18.
4:
Trzebá nie prożnowáć w winnicy
5:
Páńſkiey/ 41.
6:
Tráian Ceſarz iáko ſyná ſądził/ 55.
7:
Trzebá vważáć cżáſy y przycżyny
8:
kiedy ſie gniewáć/ 81.
9:
Trwożliwi niepotrzebni/ 85.
10:
Troiáki kſtałt przyiacioł/ 89.
11:
To nalepſzy co wſzem dobry/ 101.
12:
Tobiaſzowá ſtałość/ 124.
13:
Táki ſam bądź iakiegobyś páná
14:
nád ſobą rad widział/ 147.
15:
Trudnośći żywotá vkracáią/ 158
16:
Trudno ſie náucżyć iáko dobrze żyć/
17:
Troiáńſki koń/ 168.
18:
Traces pogáni s ſwemi obycżáy=
19:
mi/ 170.
20:
Teſtáment Páńſki/ 197.
21:
Turcżyn/ 241. Tátárzyn/ 242.
22:
Trzeźwy zły/ 252.
23:
V.
24:
Vmyſł odmienny nie dobry/ 19.
25:
V ſtárych ludzi cnotá poważna
26:
byłá/ 38.
27:
Vrzędnik káżdy niewolnik/ tám.
28:
Vbiory y potráwy duſzne/ 104.
29:
Vćiſniony dla ſpráwiedliwośći/
30:
Liſt 141.
31:
Vexatio datintellectum/ 160.
32:
Vpominánie do Polakow/ 252
33:
W.
34:
W roznych kráioch rozne obycżáie/
35:
Liſt 16.
36:
W żołnierſtwie co cżynić/ 26.
37:
Woyt we wśi/ 39.
38:
Wiele może miłość poddánych/ 45.
39:
Wſpaniłość vććiwa/ 54.
40:
Więzień w ciele duſzá náſzá/ 63.
41:
Wárſtát cnoty ſpuſtoſzał/ 70.
42:
Wſzytko ieſt dobre co z rozumem
43:
bywa ſpráwowano/ 71.
44:
Wcżás káżdey rzecży zábiegáć/ 76.
45:
Wcżás zwádzie zábiegáć/ 80.
46:
W ſtátecżney prawdzie káżdemu
47:
ſie záchowáć godzi/ 83.
48:
W iedney oſobie vmyſł ſtátecżny
49:
śiłá vcżynić może/ 86.
50:
Wſzetecżny iáko ſlinkę káżdą przy=
51:
mowkę połknie/ 69.

strona: 282

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Wino ſádzić/ 107.
2:
Wioſny nie opuſzcżáć/ 108.
3:
Woły/ konie/ owce/ pcżoły/ tám.
4:
Wino/ piwo/ mięſo dármo/ 111.
5:
Wiárá/ Nádzieiá á Láſká śiłne po=
6:
ſagi máią/ 127.
7:
Wiárá ieſt ſzcżep wſzech cnot/ 129.
8:
Wiek cżłowiecży iáko rok bieżący/
9:
Liſt 136.
10:
Wędruiemy iáko krawcżycy/ 137.
11:
W ſmętkach iáko ſie mamy ſprá=
12:
wowáć/ 139.
13:
W káżdey pſzenicy kąkol znaydzie/
14:
Liſt 142.
15:
Wſpaniły vmyſł ná wſzytko dobry
:
(143.
16:
Wſzytko złe co názbyt/ 148.
17:
Wieldzy złodzeie máłe wieſzą/ tám
18:
Wálerian s Philozophem/ 153.
19:
Wierći proch/ 164.
20:
Wdzięcżna rzecż pokoy po pracy/
:
(176.
21:
Włodárzowie Páńſcy/ 192.
22:
Widome znáki nie proſte znáki/ 197
23:
Wierny ſie żadnego ſtráchu nie boi/
:
(206.
24:
Wirſzyki ná łyſzki/ 238.
25:
Włoch/ 140. Węgrzyn/ 141.
26:
Wołoſzyn/ 142.
27:
Woyná Polſka/ 245. 251.
28:
Wymyſły ſwiátá tego/ 260
29:
Więtſze dziś złośći niż przed tym
30:
były/ támże.
31:
X.
32:
Xerxeſá pochlebnicy vwiedli/ 50.
33:
Xerxes płákał nád woyſkiem/ 170.
34:
Y.
35:
Y ptak y źwirzętá z łáſki ochotniey=
36:
ſze/ Liſt 97.
37:
Y niepotrzebny cżáſem ſie przygo=
38:
dzi/ 146.
39:
Y niebo y ziemiá bez przygod nie
40:
ieſt/ Liſt 152.
41:
Z.
42:
Zakład ſrogi ná przykazánie/ 4.
43:
Zły niech ſie nie ſkárży iż ták Bog
44:
chciał/ 5.
45:
Złe przyrodzenie zgwałći rozum y
46:
cnotę. támże.
47:
Z náuki wiele przypada/ 12.
48:
Zli niewolnicy/ 13.
49:
Záchowánie wſzędy dobre/ 17.
50:
Z rzecży przećiwnych może przy=
51:
kład bráć/ 20.
kolumna: b
1:
Zwycżáy á przyrodzenie wiele
2:
mogą/ 21.
3:
Z miłośći żoná kto ią poymie/ 31.
4:
Zoná dobra od Bogá/ 34.
5:
Zły przykład złego cżyni/ támże.
6:
Znáki gniewu Páńſkiego/ 40.
7:
Zadne piſmo nie potrzebnieyſze ie=
8:
dno z vſt Páńſkich/ 42.
9:
Znáki ſláchectwá práwego/ 52.
10:
Zelenchus iáko też ſyná ſądził/ 55.
11:
Zazdrość dyabelſki grzech/ 57.
12:
Zdrowie cżłowieká opiłego/ 61.
13:
Zwádá wolność tráći/ 72.
14:
Zbroiá ná gniew/ 79.
15:
Z gniewu do rozumu ápellowáć. 80
16:
Záziębła myſl záwżdj fráſowna/ 87
17:
Zycżliwość ſpołecżna/ 95.
18:
Złemu złe dobrze cżynić/ 98.
19:
Zwirzętá pámiętáią dobrodziey=
20:
ſtwá/ támże.
21:
Zámieſzánie pámięći/ 100.
22:
Zli y dobrzy záwżdy być muſzą/ T.
23:
Zywot ponury/ 102.
24:
Złote cżáſy/ 103.
25:
Zwycżay trudno przełomić/ 113.
26:
Zdrowie y zbáwienie przy Fortu=
27:
nie nie pewne/ 124.
28:
Złego Pan odſtępuie/ 126.
29:
Záziębłość duſze iáko ogrzewáć/ 127
30:
Zawod ſwiecki y duchowny/ 129.
31:
Zli á dobrzy rozno wſzego vżywá=
32:
ią/ 132.
33:
Záchorzáłey duſzy trudne lekár=
34:
ſtwo/ 133.
35:
Złe y dobre Bog vpátruie/ 148.
36:
Zwirzętá ſnádnie fráſunku zápom=
37:
nią/ 150.
38:
Zacni iáko ſobie żywot krocą/ 157.
39:
Zawod náſz s cżáſem s ſmiercią/ 159
40:
Zły złą ſławę ma/ 161.
41:
Z Rzymiány Hánnibál ná morzu
42:
chytrze walcżył/ 163.
43:
Zadne mieyſce przed ſmiercią nie
44:
zákryie/ 167.
45:
Zábáwiony ſwiátem boi ſie ſmier=
46:
ći/ támże.
47:
Złym cżemu Pan dobrze cżyni/ 174.
48:
Złym dobre ná złe ſie obraca/ tám.
49:
Złym iáko Pan płáći/ 176.
50:
Ze złych rzecży dobre być muſzą/ 177
51:
Zámknienie Kſiąg/ 179.
52:
Zamki á mury puſte/ 185.

strona: 282v

Reyeſtr.

kolumna: a
1:
Zbytki wſzytko pokáźiły/ 190.
2:
Złośći wſzytki z zbytkow roſtą/ 191.
3:
Znáki bliſkiey pomſty/ 192.
4:
Zgodá nigdy nie będzie áż do dniá
5:
ſądnego/ 195.
6:
Zuzánná/ Dániel/ potwarce/ 201.
7:
Zywność Polſka/ 243.
8:
Złamánie praw/ 248.
9:
Znáki gniewu Páńſkiego/ 250.
10:
grafika
kolumna: b
1:
Zbroiá pewna káżdego Rycerzá
2:
Krześćijáńſkiego/ 255.
3:
Záprzeć ſie nie możymy żechmy
4:
wſzytko zli/ 258.
5:
Zá cżáſu ſzukay Páná/ 261.
6:
Zadne mocy nic nie ſą bez Bogá/
7:
Liſt 264.
8:
Zbroiá Sámuelowá/ tám/
9:
grafika
10:
grafika
11:
W Krákowie
12:
Máciey Wirzbiętá imprymował/
13:
Iego Krolewſkiey Miłośći
14:
TYPOGRAPH.
15:
1568.

strona: 283

1:
Ná zacność Okſzey Herbu.
2:
grafika
3:
H
Erby ſláchćicá Polſkiego/
4:
Mikołáiá Nagłowſkiego/
5:
Ktory ſtanu poććiwego/
6:
Vżywał zá cżáſu ſwego.
7:
Reymi przodki iego zwano/
8:
Záwżdy zá poććiwe miano/
9:
Mátká Herbortowná byłá/
10:
Też go ni w cżym nie zelżyłá.
11:
Acż też bywáły Tytuły/
12:
W domu iego y Infuły/
13:
Lecż tho klenot ſnadź zacnieyſzy/
14:
Chowáć ſtan napoććiwieyſzy.
15:
Bo chociay w Lábęciem gniaździe/
16:
Cżáſem ſzárą Gąſkę znaydzie/
17:
Nie pomoże iey ni kąſká/
18:
Przedſię záwżdy Gąſką Gąſká.
19:
Albo Pawie pierze Wronie/
20:
By ie też miáłá w ogonie/
21:
Y Pápuże ktemu w cżubie/
22:
Przedſię Wronká w ſmieciu dłu=
:
(bie.
23:
Bo ſnadź to nalepſze pierze/
24:
Kto ſie w ſwey zacnośći ſzyrzy/
25:
A iż właſnie pilen cnoty/
26:
Nie pátrząc nic ná klenoty.
27:
Bo ſie tá nie pſtrzy we złocie/
28:
A nazacnieyſza w kłopocie/
29:
A gdy iey tám kto nie zmyli/
30:
Zacnieyſza bywa pochwili.
31:
A ſnadź bychmy ták cżynili/
32:
Wſzyſcybychmy znácżni byli/
33:
Y nie trzebáby ſie ćwicżyć/
34:
Iáko potym Herby licżyć.