metryczka tekstu

autor:   Józef Wereszczyński
tytuł:   Gościniec pewny niepomiernym moczygębom a obmierzłym wydmikuflom świata tego
rok wydania:   1585

---

strona: kt

1:

GOSCINIEC

2:

PEWNY:

3:

Niepomiernym mocżygębom/ á

4:

omierzłym wydmikuflom świátá tego/

5:

do prawdźiwego obacżenia/ á zbyt=

6:

kow ſwych pohámowánia.
Z piſmá świętego/ y z rozmáitych Authorow ze=
brány y wydány.
PRZEZ Kſiędzá IOZEPHA WERESZCZYN-
SKIEGO z Wereſzczyná, z przeyzrze-
nia Bozego Opátá Sieciecho-
vvskiego.
1. Petr. 5.
Bráćia/ bądźćie trzeźwi á cżuyćie/ bo dyabeł przećiwnik wáſz/
krąży (około was) iáko lew rycżąc/ ſzukáiąc kogoby pożárł/
ktoremu ſię przećiwiayćie będąc mocni w wierze.
W Krákowie/
W Drukárniey Andrzeiá Piotrkow=
cżyká. Roku Páńſkiego/ 1585.

---

strona: 202

202.

grafika

1:

Ná Kleynot Stárodawny

2:

Korcżak.
grafika
Zeroki meath te ozdobne wody/
Miewáły záwſze cżáſu złey przygody:
Tám gdźie potrzebę tey korony znáły/
Brzegi ſwe przykro y mężnie ſtáwiáły.
Y dźiś to iáśnie widźimy ná oko/
Ze ich ſtrumienie záchodzą ſzeroko.
A choć ná przykład dam tu ſáme Włodki/
Cnotą y męſtwem porownáli z przodki.
B. P.

---

strona: 203

grafika

203.

1:

Sláchetnemu Pánu

2:

Lukaſzowi Włodkowi/ Komorniko=

3:

wi Ziemſkiemu Chełmſkiemu. ꝛć.
Iozeph Wereſzcżyńſki z Wereſzcżyná/ z przeyźrzenia
Páńſkiego Opát Siećiechowſki/ wſzelákich poćiech
od Pána Bogá życży.
To ſię dźiśieyſzych cżáſow ludzkiem
ſpráwom pilnie przypátrzyć będźie chćiał/
ná cżymby myśli ſwe náſádźili/ naydźie w
nich to co zdawná Prorok Páńſki opowie=
dźiał. Nie máſz ktoby cżynił dobrze/niemáſz áż do iedne=
go. Niemáſz od naymnieyſzego áż do naywiętſzego: kto=
ryby rzecż wdźięcżną przed ocżymá Páńſkimi ſpráwował/
gdyż więcey ćiáłu y świátu/ ániżeli Pánu Bogu chcą ſię
przypodobáć ná márność/ opilſtwá/ roſkoſzy/ cżáſy ſwe
obracáiąc. Ato iáko ia mniemam/ nie ſkąd inąd pocho=
dźi iedno iż brzuchy ſwe zá Bogá pocżytáią/ obżárſtwem/
opilſtwem/ doſyć onym cżyniąc/ z ktorych dwu rzecży po=
cżątki wſzelkich złośći y niepobożnośći pochodzą y wſzcży
náią ſię/ iáko przećiwnym obycżáiem z trzeźwośći/ ktora
ieſt według Orygeneſá zacnego Doktorá/ mátką cnot/
dobre/ cnotliwe/ á wſzelákie vcżynki pobożne wynikáią.
Abowiem gdźie opilſtwo pánuie/ rozum/ zdrowa rádá/
roſtropność/ mądrość vſtępuią/ á ná ich mieścu niebá=
cżność/ obłędliwość/ głupſtwo/ ſzaleńſtwo/ záśiadáią.
A nic nie ieſt ták miłego/ ták przyiáznego nieprzyiaćie=
lowi náſzemu ſzátánowi/ iáko Opilſtwo/ ktory rozumie/

Ee ij

iż ieſt

---

strona: 204

Przedmowá

iż ieſt wielką ſámołowką y śidłem ku zátráceniu duſz ná=
ſzych. Abowiem ktory ſię kocha w opilſtwie/ nie tylko że=
by grzechu nie miał cżynić: ále ſám ieſt grzechem/ iáko
Bernárd y Auguſtyn S. świádcżą. Zá ktorym brzydźi
ſię námi Pan Bog/ wzgardzáią nas Angeli/ od ludźi
naśmiewiſká odnośimy/ nátury náſze ſzkárádźimy/ łáſkę
vtracamy/ chwáły pozbywamy/ y wpadamy w wiekuiſte
zátrácenie. Co też nie bez przycżyny vtyſkuie ná tákie
cżáſy y ná ludźie opiłe Izáiaſz Prorok/ y bárzo biáda/ kto=
rzy z ráná powſtáią ná pijańſtwo/ chcąc nas odwieść z
woley y roſkázánia Bożego do ták ſzkárádney rzecży: kto
ra iáko ćiáłu wiele/ ták więcey duſzy/ bárzo ieſt ku doſtą=
pieniu zbáwienia ſzkodliwą/ przekaża: A k temu náſzę
náturę z vłomnośći y krewkośći ſwey/ ku złemu ſkłonną/
nieinácżey iáko oley wlany ná ogień/ do więtſzych roſpuſt
rozżarza y roſpala. Temu ia dobrze przypátrzywſzy ſię/
ábym z powinnośći ſwey iákożkolwiek był wſzem w obec
pożytecżen/ ták vſtnym nápominánim/ iáko też y piſá=
nim/ podałem miedzy ludźie ſcrypt nie wielki o Obżár=
ſtwie y Opilſtwie/ vkázuiąc w nim wielkie á ſproſne in-

21:

commoda, áby cżćićiel zrozumiawſzy/ mogł ſię y chćiał od
tego pohámowáć/ bacżąc iákie pożytki z ſobą nieśie. A
iżem ſwey oycżyzny y kráiu ieſt miłoſnikiem/ wſzytkie mo=
ie ſcryptá ná vrząd Ziemſki wźiętym w Chełmſkiey źie=
mi przypiſałem: W. M. też ktorego zá zdánim ludzkim
Pan BOg nieiáką godnośćią w tám tym Powiećie o=
zdobił poſłáć mi ſię teráznieyſze piſánie zdáło/ nie dla te=
go/ ábym miał o tey wádźie W. M. co rozumieć/ gdyż ia
o trzeźwosći W. M. y ſkromnośći od wiela ludźi ſłyſzę/ y
zwykłem dobrze trzymáć/ ále ábym iuż żadnego z W. M.

tym nie

---

strona: 205

Przedmowá.

205.

tym nie vpośledźił: A do tego áby zá tym moim vpomi=
nániem/ ktore pod napiſem W. M. do rąk ludzkich
prziydźie/ brzuchowi dáley ſłużyć poprzeſtáli/ y poniecha-
wſzy gule/ do trzeźwośći y dobrych vcżynkow obroćili ſię/
gdyż ſię to w nas iśći/ co v Ekklezyáſteſá nápiſano: Wię
cey ich/ práwi/ obżárſtwo á niżeli miecż zábijá. To mo=
ie piſánie rácż W. M. odemnie wdźięcżnym vmyſłem/
iákim y ia do W. M. poſłał/ przyiąć. A ieſli ſię w nim
W. M. co ſnádnego nie będźie zdáło/ rozumiey W. M.
iż wſzytkim ſtanom folgowáć y piſáć tákie vpomnie=
nie/ moie było przedſięwźięćie. A z tym W. M.
Pánu Bogu polecam. Dan z Iánikowá wśi
Klaſztoru Siećiechowſkiego/ Mieśiącá
Kwietniá/ Dniá 10. Roku Páń-
ſkiego/ 1583.
grafika

Ee iij

Gośći=

---

strona: 207

grafika

207.

1:

GOSCINIEC

2:

PEWNY:

3:

Niepomiernym Mocżygębom/ á omierzłym

4:

wydmikuflom świátá tego/ do prawdźiwe=

5:

go obacżenia/ á zbytkow ſwoich po=

6:

hámowánia.
Z piſmá świętego/ y z rozmáitych Authorow zebrá=
ne y wydáne:
Przez Kśiędzá Iozephá Wereſzcżyńſkiego z Wereſzcżyná/ z przeyźrze=
nia Bożego Opátá Siećiechowſkiego.
An Bog wſzechmogący/ á
Oćiec miłośćiwy Páná náſzego Ie=
zuſá Chryſtuſa/ to miłośierdźie z łá=
ſki ſwoiey świętey nád ſtworzenim ſwoim lu=
dzkim vcżynić racżył/ gdy náſzy pierwſzy rodźi=
cy/ Adám y Iewá/ dla przeſtąpienia y zgwał=
cenia przykazánia iego świętego/w Ráiu vtrá=
ćili ślachetność nátury/ dla tego/ że iedli owoc
zákazány/ prze co wpádli w gniew ſrogi Páń-
ſki/ y pod przeklęctwo zákonu iego:Iednák P.
Bog wſzechmogący/ niechcąc wiekuiśćie ſtwo=

rzenia ſwe=

---

strona: 208

GOSCINIEC.

rzenia ſwego zátráćić/ przyobiecáć im racżył ze=
ſłáć Syná ſwego ná świát/ w cżym ſię viśćił:
ábowiem zeſłał Meſſyaſzá práwego Páná Ie=
zuſá Chryſtuſá Synacżká ſwego miłego/ Bo=
gá y cżłowieká z Pánny národzonego/ áby nam
przywroćił to coſmy vtráćili/ á wźiął ná ſię to
przeklęctwo/ w ktoreſmy wpádli. Y sſtał ſię
dla nas Bogu Oycu ſwemu poſłuſzny áż do ś=
mierći/ á śmierćią krzyżową wykupił nas z
mocy ſzátáńſkiey/ z grzechu/ y wiecżnego zátrá=
cenia: wybáwił nas od przeklęctwá Zakonu
Bożego/ á poſtáwił nas pod łáſką ſwoią/ iż kto
wierzy weń/ nie zginie/ ále będźie miał żywot
wiecżny. Y záſłużył to nam/ áby nas Oćiec
niebieſki zá ſyny ſwe ku wiecżnemu dźiedźictwu
przyiął. My tedy znáiąc táką niezmierną łá=
ſkę á wierutną dobroć tego Páná y dobrodźie=
iá ſwego/ záprawdę powinniſmy go miłowáć/
wierzyć weń/ á wierząc/ cnotliwie á pobożnie
żyć/ iáko ná ſyny dobre y prawdźiwe należy/ nie
obrażáiąc go wierutnemi/ á nie krzyżuiąc go z=
nowu niezmiernemi złośćiámi náſzymi: nie wy=
kracżáiąc nic z powinnośći náſzey Chrześćijáń=
ſkiey/ ieſli nie chcemy znowu wpáść w gniew
ſrogi Boży/ y przyść o vtrácenie dźiedźictwá

wiecżne=

---

strona: 209

GOSCINIEC.

wiecżnego/ ktorego nam doſtał Pan Iezus Ch=
ryſtus Syn Bogá prawdźiwego v Oycá ſwe
go miłego. Iákoż záprawdę nie pomáłuchmy
wykrocżyli z powinnośći Chrześćijáńſkiey/ y
przykazánia iego świętego/ ktore nam zoſtáwił
ná piśmie v Prorokow y v Apoſtołow ſwoich
miłych/ ábyſmy ie cżytáiąc/ według niego ſię
ſpráwowáli/ y namniey z niego nie wykracżá=
li: bo ieſlibychmy inácżey cżynić mieli (iákoż
inácżey nie ieſt) tedy ſnadź lepiey było/ iáko S.
Piotr piſze/ nigdy nie poznáć drogi ſpráwiedli=
wośći/ niżli vznawſzy cofnąć ſię názad od tego
przykazánia iego świętego/ ktore ieſt dáne tobie
od niego. Przeto vznawſzy drogę ſpráwie=
dliwośći/ potrzebá ſię nam w tym pocżuwáć:
iáko nas tenże Piotr S. vpomina temi ſłowy/
mowiąc: Ponieważże tedy Chryſtus ćierpiał
ná ćiele/ y wy ſię też w tę myśl przyzbroycie. Bo
ten ktory ćierpiał ná ćiele/ przeſtał od grzechow/
áby iuż nie żądzam ludzkim/ ále woley Bożey
ná potym w ćiele był żyw. Iużći ná tym do-
ſyć/ żeſmy on przeſzły cżás wyżyli/ według wo=
ley Pogáńſkiey/ tych ktorzy chodźili w niecży=
ſtośćiách/ żądzách złych/ w opilſtwie/ w obżár=

Ff

ſtwách.

---

strona: 210

GOSCINIEC.

ſtwach. rc. W cżym nas tedy przeſtrzegł
wierny ſługá iego/ pokázuiąc nam drogę do z=
báwienia náſzego kroleſtwá wiecżnego. Nie
mniey też nas w tym przeſtrzegł Pan náſz miły
Iezus Chryſtus/ ktory ieſt głową iego/ y nas
wſzytkich márnych á nędznych robacżkow ſwo=
ich/ temi ſłowy: Wáruycie ſię/ áby ſnadź nie
były obćiążone ſercá wáſze obżárſtwem y pi=
iańſtwem. Ktorey to przeſtrogi á przykazánia
Páná náſzego/ nie mielibychmy ſobie lekce po=
ważáć/ niechcąc we złey toni być/ w ktorey byli
przodkowie náſzy. Bo iáko im zákazał był Bog
Oćiec z drzewá iednego owocu pożywáć/ ták
też przykazał nam przez Proroki/ iáko y vſtnie
przez Synacżká ſwego namilſzego/ Páná á zbá=
wicielá náſzego/ y przez Apoſtoły święte iego/
ábyſmy ſię obżárſtwá y opilſtwá wyſtrzegáli
ſzkárádego. Iákoż/ nieſtetyż náſz miły Pánie/ bá=
rzochmy w tym y nie pomáłu wykrocżyli prze=
ćiwko temu roſkazániu Páńſkiemu/ ábowiem
v náſzych miłych Chrześćijan/ pijánicow y pi=
ańſtwá plugáwego wſzędźie doſyć/ cżego ie=
ſzcże ná wielką wzgárdę przykazánia Páná ná=
ſzego ták dálece ſobie zá grzech nie pocżytamy/
ále y owſzem ieſzcże ſię drudzy z tego przechwa=

láią/ że

---

strona: 211

GOSCINIEC.

láią/ że ſą mężni ná ſpełnienie y ná dośiedzenie
áż do białego dniá. Y weſzło to iuż dźiś w o=
obycżay/ nie ogłądáiąc ſię nic ná takowe niepo=
trzebne koſzty y vtráty (iáko o tym piękne wy=
wody cżyni Kśiądz Doktor Iákub Wuiek z
Wągrowcá/ á Theolog zebránia Páná Chry=
ſtuſowego/ w Poſtyli Kátholicżney w iednym
kazániu ſwym/ ktore nápiſał był przećiw obżár=
ſtwu á opilſtwu świátá dźiśieyſzego) iż kto dźiś
do vmoru nie vcżeſtuie gośćiá/ towárzyſzá ál=
bo przyiaćielá/ pełnemi nie záſzpuntuie/ nikcże=
mny ieſt miedzy ludźmi/ kto komu nie ſpełni kil=
ká pełnych/ iuż nieprzyiaćielem zoſtáie. Do te=
go przyſzli Chrześćijánie/ że co v ludźi Pogáń=
ſkich było y ieſt teraz ieſzcże wielką háńbą/ to v
nas napocżciwſzą rzecżą/ wolą ſzkápę trunkiem
prześięgác / niżeli woley y roſkazánia Syná Bo
żego Iezuſá Chryſtuſá Páná Miſtrzá á Zbá=
wićielá ſwoiego przeſtrzegáć. Zaprawdę Tur=
cy y Tátárzy powſtáną w dźień ſądny przećiw
nam/ co ſię to zowiemy Chrześćijány/ y potę=
pią nas/ iż oni ná iedno roſkazánie Máchome=
tá ſwoiego/ wſtrzymawáią ſię przez wſzyſtek
cżás żywotá ſwego od wina/ od piwá/ y od w=
ſzego co vpoić może. Abowiem to plugáwe

Ff ij

Bogu

---

strona: 212

GOSCINIEC.

Bogu y ludźiom pocżciwym obrzydłe pijań=
ſtwo/ nie tylko ſzkodźi duſzy/ ále też ſzkodźi ćiáłu
y mieſzkowi. A żeby pijańſtwo zárażáło duſzę/
przyſłuchay ſię iedno onym ſtráſznym groźbam/
onym przykrym a nieodmiennym dekretom Bo=
ſkim ná pijánice/ przez vſtá Prorockie y Apoſtol=
ſkie ferowáne. Bo ſłuchay iáko ſtráſzny dekret
Páweł S. feruie/ mowiąc: Nie mylćie ſię/
mowi/ boć áni niecżyśći/ áni báłwochwálcy/
áni cudzołożnicy/ áni ſproſnie pſotliwi/ áni ći co
ſodomią płodzą/ áni złodźieie/ áni łákomi/ áni
pijánice/ áni co źle mowią/ áni gwałtownicy
kroleſtwá Bożego nie ośięgną. A widźiſzże iá=
ko pijánice z ſzkortatory/ z gwałtowniki/ z báł=
wochwálcy/ z cudzołożniki/ y z ſodomcżyki zwią
zał/ y wſzytkich poſpołu iuż do piekłá przez de=
kret ſwoy ſkazał. Coż tu rzecże Chrześcijánin
opiły/ ktory záwżdy dla vſtáwicżnego obżár=
ſtwá śmierdźi/ iáko pies zgniły? á to ſzkáráde
pijańſtwo iego/ iáko wielką zgráię kaźni y pom=
ſty Bożey przywodźi zá ſobą. Słuchay też ie=
dno Ezáiaſzá o tym mowiącego temi ſłowy:
Biádá wam ktorzy wſtáiećie ráno ná opilstwo/
y ná to ábyśćie pili áż do wiecżorá/ abyśćie go=
rzeli od winá.Lutnia/ y gęśle/ y bęben/ y pi=

ſzcżałká/

---

strona: 213

GOSCINIEC.

213.

ſzcżałka/ y wino ieſt ná bieśiádách wáſzych/ á
ná ſpráwę Páńſką nic nie pátrzyćie/ y ná vcżyn
ki rąk iego nic nie bacżyćie. Ale coż zá ſkutek tá
biádá y tá groźbá będźie miáłá? Mowi dáley:
Dla tegoć ieſt poimány lud moy/ y w niewolą
ieſt záwiedźiony/ iż rozumu nie miał (bo ten ro=
zum ſwoy vtopił w winie/ álbo w piwie/ leiąc
w gárdło y w káłdun ſwoy/ áż páſá nie sſtá=
nie) á zacnieyſzy z niego zdycháli od głodu/ á po=
ſpolſtwo poſchło od prágnienia. Przetoć ro=
ſprzeſtrzeniło piekło duſzę ſwoię/ y otworzyło
páſzcżękę beze wſzego końcá/ y sſtąpili w nie mo=
carze iego/ y lud iego/ y pánowie przednieyſzy/
y oni co ſię weſelili/ wſzyścy poſzli do niego.
Tákże też ieſzcże woła głoſem wielkim tenże
Prorok BOży w tymże Kápitulum: Biádá
wam co ieſteśćie mocnymi ná pićie winá/ á mę=
żowie duży ku mieſzániu pijańſtwá.Tákże też
y Ekklezyáſtes znáć dáie temi ſłowy o tym:
Gorzkość ieſt duſzy wino zbytnie pite. Ale tá=
kowych ſrogich dekretow/ ná pijánice wydánych
w piśmie S. wſzędźie pełno. Solon Mędrzec
on Pogáńſki/ to był vſtáwił/ áby káżdego prze=
łożonego/ ktoryby ſię vpił/ ná gárdle karano.
Pitacus Mitelenus pijánicę káżdego/ kiedy co wy

Ff iij

krocżył

---

strona: 214

214.	GOSCINIEC.

krocżył po pijánu/ dwoiaką winą karác kazał.
Ach nieſtetyż moi mieli Chrześcijanie/ kthorzy
wiecie wolą Páná ſwego/ ktory ſię tym brzydźi
y zákázuie tego/ á wy to ſobie zá iedno męſtwo
pocżytaćie/ y zá iednę godność. Biádáſz wam
będźie cżáſu ſwego/ wſtydáć ſię tego bárzo mu=
śiſz/ y ty podobno poſpolſtwo te^go wodą nie zmy=
ieſz/ ktore pátrzyſz rádo ná Sędźie/ álbo ná ſwe
przełożone/ w tákiey roſkoſzy álbo zbytku żyiące.
Mowi Chryzoſtom o obżárſtwie/ iż to ieſt
zwodnik z drogi zbáwienney dobrowolny. Y
powiáda/ iż ieſt lepſzy y zacnieyſzy ośieł/ niżeli
pijánicá káżdy/ bo to ieſt mátká wſzelákich nie=
cnot. Skądże/ powiáda/ przychodźi/ niſkąd i=
nad/ iedno z wielkiey ſwey woley y roſpuſty/
iuż taki ſwowolnik nie myśli ni o cżym inſzym/
iedno o brzuchu. Iáko mowi Hieronym S.
Serce obżerce káżdego tylko myśli o káłdunie/
ſproſnego ſzkortatorá tylko o wſzetecżnośći/ łá=
komce nienáſyconego bogactw/ tylko o tym myſl
ieſt/ iákoby co wylichwił/ zyſkał/ ſpráwiedliwie
álbo nieſprawiedliwie.
A iżeby też ieſzcże pijańſtwo ſzkodźić miáło
ćiáłu/ tákże też ſzkodźic miáło y mieſzkowi/ ſná=
dnie ſię tego dowiedźieć możem z ſámych śiebie

y z piſmá

---

strona: 215

GOSCINIEC.

215.

y z piſmá S. Bo ták nápiſano ieſt v Sálomo=
ná: Iż kto miłuie bieśiády/ nędzę klepáć muśi:
á kto ſię kocha w winie y w tłuſtych potráwách/
nigdy ſię nie zbogáći. Y záſię: ći ktorzy kuflá
pátrzą/ y kołácye ſpráwuią/ będą wyniſzcżeni.
Y ná drugim mieścu: Robotnik pijánicá/ ten
nigdy nie wſkora. Cżego doználi ná ſobie wie
le ludźi/ iáko też cżytamy y w Kronikách Pol=
ſkich/ co ſię sſtało w Polſzcże/ zá pánowánia
Krolá Zygmuntá pierwſzego o wielkich vtrá=
tnikách/ ktorzy przez bieśiády cżęſte/ y przez vży=
wánie zbytecżne trunkow drogich/ á przez wie=
rutne opilſtwo/ przyſzli do tákiey nędze y vbo=
ſtwá/ żeby mogł v drugiego był w mieſzku ná=
wet z kopiją gonić/ y iuż nie mogli ſobie z ſtrony
żywnośći rády dáć inſzey/ iedno ſzálbierſtwem
ſię vmyślili iákim żywić. Owo zgołá miánu=
ią Kroniki naypierwſze herſty/ nieiákiego Iá=
kubá Melſztyńſkiego woytá z miáſtá Brzeźiny/ Piotrá Zatorſkiego mieſzcżániná Krákowſkie=
do / y drugich im we wſzyſtkim łotroſtwie ro=
wnych/ ktorych to wſzytkich márnotrawcow y
wydmikuflow było w licżbie trzynaśćie. Z
pośrzodku tedy śiebie wybráli Chryſtuſá/

iáko

---

strona: 216

216.

GOSCINIEC

iáko pryncypałá/ Iákuba Melſtyńſkiego/ á
Piotrem/ iáko complicem/ Piotrá Zatorſkiego/
y inſzych ktorych było ſpełná dwánaśćie Apoſto=
łow/ według licżby Apoſtolſkiey/ ktorym też i=
mioná Apoſtolſkie rozdáli. Ktorzy to chodząc
po wśiách kazáli/ y cudá cżynili kuglárſkim o=
bycżáiem/ to ieſt/ wſkrzeſzáli vmárłe ná zmowie/
ryby łowili w káłuży/ ná roſkazánie Chryſtu=
ſowo/ wſádźiwſzy ie tám pierwey/ tákież y chle=
by w piec miotáli/ á záſię w imię Chryſtuſá
wybieráli/ z podźiwieniem ludźi/ ktorych zá ni=
mi wiele chodźiło. Niektorego cżáſu przerzecżo=
ny Chryſtus z ſwoimi Apoſtołmi przyſzedł też
do Cżęſtochowſkiego Klaſztoru (w ktorym ieſt
obraz doſyć zacny błogoſłáwioney dźiewice P.
Máriey/ przez Lukaſzá ś. Apoſtołá wymálowá
ny) gdźie ieſzcże nie był od żadnego znáiomym.
A gdy tám zmieſzkał kilká dni/ vcżynili iednego
rzkomo opſeſem/ á pewnie że Iudaſzá. zá ktore=
go ſpráwą chodząc opſes w miáſtecżku po go=
ſpodách/ gdźie iedno mięſo vyźrzał/ tedy ie brał/
zrywał piecżenie z rożnow/ y ćiſkał ná ſwoie A=
poſtoły/ á oni iedli/ á żegnáli ſię z drugimi ludź=
mi: á ták ſię żywili/ gdyż ſwoiey kuchniey nie
mieli. Nácżyniwſzy tákowych dźiwowiſk/ y

pokaza=

---

strona: 217

GOSCINIEC.

217.

pokazawſzy ſię iuż przed ludzmi zá prawego
opſeſá/ ktorych ludźi była bárzo wielka wiel=
kośc z rozmáitych Prowinciy/ ná ten cżás vrá=
dźił Chryſtus z ſwemi Apoſtołmi/ áby był wie
dźion ná gorę do obrázá Pánny Máriey/ ktory
to opſes/ iáko chytry zdraycá/ nákładł ſobie był
w zánádrá kámyſzcżkow drobnych zá koſzulę od
gołego ciáłá/ á z wierzchu miał z ſukniey lankę
dwoiſtą/ do ktorey mogł włożyć co trzebá/ iáko
do kálety. Wiedli tedy drudzy onego opſeſá do
ołtarzá/ áby ſię ofiárował/ á potym miał z nie=
go Exorcyſtá cżártá wygániać. Opierał ſię
opſes/ rzekomo niechćiał do obrázá/ á gdy go
gwałtem przywiedli/ rzućił ſię ná ofiárę/ wy=
dárwſzy ſię im z ręku/ brał ná ołtarzu pieniądze
á kładł do ſowitey ſukniey/ oſtátek zrzućił z oł=
tarzá: Kápłan co miał Mſzą/ odſtąpił od oł=
tarzá/ boiąc ſię áby mu ſię iáki caſus nie przytrá=
fił. Co widząc drudzy zakonnicy/ zdumiawſzy
ſię przyſkocżyło ich kilka do niego/ pocżną go ro=
ſpáſowáć/ máiąc zá to/ áby w zánádrá kładł pie=
niądze/ ktorego gdy roſpáſáli/ wypádły z niego
one kámyſzcżki/ ktorych był zá koſzulę nákładł/
á pieniądze zoſtáły miedzy ſukniámi. Zakonni=
cy obacżywſzy to/ bárzo byli ſtąd záſmuceni/

Gg

maiąc

---

strona: 218

218.

GOSCINIEC

máiąc zá to/ áby to cżárt odmienił z pieniędzy
kámienie/ mowili długo modlitwy y Exorcy=
zmy nád kámyſzcżki/ áby ſię sſtáły pieniądzmi
iáko pierwey były/ gdy ſię kamyſzcżki niechćiá=
ły odmienić/ vderzył Exorcyſtá Agendę o źie=
mię/ mowiąc: ieſzcże ná nas ták chytry cżárt nie
przychodźił iáko ten/ podźcie z nim ku wſzytkim
cżártom. Wypráwiwſzy tedy tę ſztukę łotro=
wſką przerzecżeni oſzuſtowie/ z temi pieniądzmi
záraz ſię vdáli do Sląſká/ zwodząc lud proſty
ſwoimi rozmáitemi kuglárſtwy/ gdźie też przy=
ſzli do iedney źiemiánki we wśi mieſzkáiącey/
rzekli iey: Páni śláchetna náwiedza ćię Chry=
ſtus z Apoſtołmi ſwemi/ ofiáruy ſię im/ á będźie
zbáwioná duſzá twoiá: rzekłá: Nie mam mę=
żá domá/ przeto mi ſię nie godźi ſámey: Rzekli:
Maſz iákie obruſy ábo prześćierádłá ku poświę
ceniu/ rzekłá: mam/ á gdy vkazáłá iedno wyią=
wſzy ie z ſkrzynie/ rzekli: to my z ſobą weźmie=
my/ ábyć ſię przedźiwo rodźiło: vkaż drugie/
rzekłá: nie dam go wam/ bo nieśmiem przed
mężem. A ták oni nienawiśćią zięći/ záwinęli
żagwie kęs z ogniem w ono prześćierádło/ y dáli
iey záſię/ oná niebogá nie poſtrzegſzy ſię/ włożyłá
ie w ſkrzynię: gdy to tám tláło/ zápaliłá ſię ſkrzy=

niá/ á

---

strona: 219

GOSCIIEC

219.

niá/ á od ſkrzynie dom/ mąż przyiáchał/ dom zgo=
rzáły widząc/ przycżyny ſię dowiáduie: ktore=
mu żoná powiedźiáłá przycżynę/ iżem niewdźię=
cżnie przyięłá Chryſtuſá z Apoſtołmi iego/ prze=
to ná mię tę plagę przepuśćił/ rzekł mąż będąc
gniewem poruſzony: o łotrći to iákiś był/ ále
nie Chryſtus/ pytał drugich ſąśiad gdźieby ſię
obroćili/ powiedźieli że ku Polſzcże: zebráło ſię
wnet chłopſtwá/ z kiymi/ z włocżniámi/ wſzyścy
ſzli zá nimi w pogonią/ ktorych pogonili w ie=
dney wśi/ á oni w kárcżmie iuż byli záśiedli ſo=
bie dobrze w rząd. A gdy Chryſtus vſłyſzał z=
giełk á grzmot chłopſtwá z włocżniámi/ z kiymi
ku kárcżmie idąc/ wyźrzał z kárcżmy oknem z
prędká/ vyźrzał że to iuż nie przelewki/ rzekł o=
broćiwſzy ſię do Piotrá/ Pietrze iuż ſię moiá mę
ká y kielich/ ktory mam ſpełnić/ przybliża: Piotr
też porwał ſię do okná wyglądáć/ záyźrzał áno
iuż ode drzwi záſtąpiono/ rzekł: O Pánie y mo=
iá też z tobą/ rzekł Chryſtus: Pietrze nieboże/
mnieć nie lza iedno oknem wyſkocżyć/ rzekł Piotr
Pánie ia ćiebie nie zoſtánę pokim żyw/ ále kto=
rędy ty kolwiek vćiekác będźieſz/ ia zá tobą. Y ták
iuż nie lza iedno Chryſtuſowi przyſzło oknem
vćiekáć/ á Piotr zá nim: drudzy też Apoſtoło=

Gg ij

wie nie

---

strona: 220

220.	GOSCINIEC.

wie nie dopiwſzy rzędu/ gdźie ktory mogł z nich
vćiekáć/ vćiekáli. ktorych wieśniacy y on wſzy=
tek gmin/ obſkocżywſzy Chryſtuſá y iego Apo=
ſtoły/ ieſzcże w okniech tłukli ich kiymi/ mowiąc
do Chryſtuſá: Prorokuy nam Chryſtuśie z
twoimi Apoſtoły/ w ktorym leśie te kije roſły.
Chryſtus iuż będąc nápoły vmárły/ záwołał
wielkim głoſem: Pánowie bráćia/ ieſliże mo=
żnarzecż ieſt/ niechże odeydźie odemnie y od mo
ich Apoſtołow ten kielich/ obiecuiąc im iuż zá pe=
wną rzecż/ więcey ludźmi nie ſzalić/ boć trudno
nam wytrzymáć Chryſtuſowę mękę/ y Apo=
ſtolſkie przygody. Dokłáda też tego Bielſki w
Kronice ſwey/ co opuśćił Alexánder Guágui=
nus/ iż też o to ich oſzuſtwo klął ie Biſkup/ chcąc
ie tym przywieść do vznánia błędu ſwego y do
pokuty. Co oni vkorzywſzy ſię Pánu Bogu po
tey ſwey przygodźie/ wyználi błąd ſwoy przed
Biſkupem/ á gdy im wielką pokutę zá to ich ſza=
leńſtwo vſtáwował/ powiedźieli Biſkupowi/
iż iuż zá to ćięſzką pokutę przyięli/ gdy im kijem
doprano: przeto iuż prośim o lżeyſzą pokutę á o
rozgrzeſzenie/ y byli od biſkupá rozgrzeſzeni/ á oni
mędrſzymi sſtawſzy ſię po ſzkodźie polepſzyli ſię.
To tu iuż ná oko widźićie/ cżego domieſzcżá=

ią nie

---

strona: 221

GOSCINIEC.

221.

ią niepotrzebne bieśiády/ bezecne obzárſtwá/ y
wierutne opilſtwá/ maćie wizerunk te ^go zmyślo
nego Chryſtuſá/ y z Apoſtołow iego bráć/ kto=
rzy nie tylko máiętnośći ſzkárádźie poſtradáli/
ábo ſię ſzátánowi w moc byli oddáli/ Páná Bo
gá iáko ſtworzyćielá á odkupićielá ſwego prze=
gniewáli/ ále ich zelżywośći ſzpetne á guzy ſzká=
ráde kijowe od chłopſtwá potkáły/ że ſię ledwie/
iáko cżytaſz/ od śmierći wybiegáli/ ktoreyby by=
li nie vſzli/ by ſię byli do modlitwy prawdźiwe
go Chryſtuſá Páná náſzego nie vćiekli/ tudźież
też żywotá polepſzyć nie obiecáli.
Aleć mamy iáſny przykład y z piſmá S. o o=
nym ſynie Márnotrawnym/ cżego też doznał z
ſwoią wielką ſzkodą/ dobrzeby było by ſię też ká=
żdy karał w tym iego przygodą.Bo on doſtá=
tek y na wſzem obfity dźiał/ ktory był od oycá
ſwoiego dla ſwey woley pobrał/ wezbrawſzy
ſię iáchał w dálekie kráiny/ y támże roſtrwanił
wſzytkę máiętność ſwą/ żyiąc roſpuſtnie. A gdy
wſzytko potrawił/ sſtał ſię głod wielki w oney
kráinie/ on też pocżął niedoſtátek ćierpieć: Te=
dy ſzedł y przyſtał do iednego mieſzcżániná w o=
neyże kráinie: on poſłał go do ſwoiey wśi/ áby
páſł wieprze. Y radby był nápełnił brzuch ſwoy

Gg iij

onym

---

strona: 222

222.	GOSCINIEC.

onym młotem/ ktore świnie iadły/ á żaden mu
niedawał. Potym on świniopás przyſzedſzy ſam
kſobie/ iął mowić: O iáko wiele naiemnikow w
domu v oycá moie^go máią doſtátek chlebá: á ia oto
od głodu zdycham. Tego też pijánice wſzyścy
roſpuſtni/ á nikcżemni márnotrawcy niech ſię
nádźiewáią/ ktorzy ſię ná rzecży przyſzłe by na=
mniey nie ogladáią. Ale moy wſzechmocny Pá=
nie/ iuż niewiem co to zá ſzalony rozum w tych
ludźiách pánuie/ ktorzy ſię ná przyſzłe rzecży by
namniey nie oglądáią. Abowiem co mili ro=
dźicy zbieráli groſz do groſzá/ z ćięſzkośćią wiel=
ką máiętnośći doſtawáli przez cżás niemáły/ to
potomek niebácżny zá rok wſzytko przez gárdło
przeleie/ áli pochwili nie máiąc gdźie iuż wźiąć/
á niechcąc z głodu zdechąć/ vſłyſzyſz o nim/ áli
on iuż ná Niźie cżábány Tureckie łupi/ álbo ná
Slezyńſkim boru pułkoſzki wytrząſza.
Ale co tákowychby ſię przykłádow przywieść
mogło/ gdyby ſię przyſzło wylicżáć/ y końcáby
temu nie było/ do iákiego końcá káżdy mocżygę=
bá w wydmikuflem przychodzą. Bo vpátrz ty
iedno ſobie ktorego chceſz z nich/ że w krotkim cżá
śie áli go treſtkce wielka záwżdy mitręgá: Bę=
dźieć ſię on rzkomo vdawał przed ludźmi zá do=

brze máię=

---

strona: 223

GOSCINIEC.

223.

brze maiętnego/ we wſzytkim porządnego/ kte=
mu doſtátecżnego/ á ono ták wiele o nim możeſz
rozumieć/ iáko o onym śláchćicu co w oſtrogách
chodźił/ á ná koniu nie iezdźił. Co iżbyś lepiey
zrozumiał/ ták ſię rzecż ma: Był ieden Ziemiá=
ninek (nie wiem by nie z roty onych/ co áchtel pi=
wá ſobie kupiwſzy/ á iż nie mieli kogo inſzego
przy ſobie/ ktoryby im nálewáć miał/ żaden też
z nich niechćiał ſobie nálać/ mowiąc: żem ia pan:
ia też pan. y w tym podſwárzywſzy ſobie/ ode=
ſzli go) ten do miáſtá ná káżdy targ chodźił w
kurpiách/ á ná przedmieśćie przyſzedſzy/ w kąd
gdźie wlazł/ obuł ſię w ſkornie/ y oſtrogi przy=
piął/ miecż przypáſawſzy/ chodźił po targu/ ká=
żdego też ſzynkownego domu nie minął/ piwá
pytáiąc dobrego/ á on więcey cżynił dla tego/
żeby gratis w goſpodźie káżdey wypił pocżeſną
od káżdego/ że moy miły śláchćić lepiey ſię vra=
cżył pełnymi bez pieniędzy/ niż drugi co w rzę=
dźie śiedząc kopę w mieſzku ma: Gdy go też o
koniá kto pytał/ powiádał że go ná przedmie=
śćiu poſtáwił. Owo iż też tego było wiele/ k te
mu że iuż y názbyt ten śláchćić miły przebar=
ſzcżał/ ábowiem rad dźiwy nieborak/ podpiwſzy
ſobie/ po mieście broił. Co też widząc zamko=

wi vrzędni=

---

strona: 224

224.	GOSCINIEC.

wi vrzędnicy/ gdy go tez podſtrzegli iuż w zdrá
dźie iego/ zmowili ſię nań/ y zgołá inſtygowáli
nań/ iákoby on miał/ podpiwſzy ſobie/ dźiećię ná
przedmieśćiu koniem roſtrąćic: Pozwą go do
Grodu. ſtánie: ſpráwia ſię/ powiádáiąc/ że to
kto inſzy muśiał vcżynić: Inſtyguią przedſię
nań/ że tego świádectwem pewnym náń do=
wiodą. On nieborak bacżąc że mu iuż dokucżá=
li/ muśiał ná ſwą ſromotę powiedźieć/ że od kil=
ku lat ná koniu nie ieźdźił/ iákoż mu był wpadł
do piwnice: Y nie mogł go inácżey z piwnice
wyważyć/ dla przykrego wſchodu/ áże go mu=
śiano konwiámi wynośić od tego cżáſu. chciał
ſię náwet wſzytkimi ſąśiády ſwemi we wśi wy
świádcżyć/ iż ode dwunaśćie lat żáden go iez=
dżąc ná koniu nie widźiał. Smiali ſię wſzy=
ścy pátrząc nań/ á on ieſzcże nieborak w oſtro=
gách Tureckich wielkich/ ktemu bárzo ſzerokich
przed vrzędem ſtoi.
Toć też y ſtąd iuż widźi káżdy pijánicá/ iáko
we źwierćiedle/ cżego pijańſtwo bezecne domie=
ſzcża cżłowieká káżdego: y ieſli ſię tákowi nie
obacżą/ nie tylko kroleſtwá niebieſkiego pozbę=
dą/ ále y oycżyzny y pocżćiwośći/ á k temu do=
brey ſławy/ nie tylko ſwey/ ále y przodkow ſwo=

ich poſtra=

---

strona: 225

GOSCINIEC.

225.

ich poſtradáią/ á w vboſtwie do śmierći nędzę
klepác muſzą. Cżego mamy nie dawny przy=
kład/ co ſię sſtáło w Chełmſkiey źiemi ziednym
śláchćicem Greckiey wiáry/ ná imię Chwe=
ſkiem Hańſkim/ á to w Roku 1563. ktory má=
iąc nie naygorſzą cżęść oycżyzny pozoſtáłą po
śmierći rodzicow ſwoich/ iáko w Hańſku/ w
Swiercżowie/ w Swiercżowſkiey woley/ yw
Kołacżách/ sſtał ſię był ták wielkim márnotra=
wcą/ że oná wſzyſtká máiętność iego/ bárzo w
krotkim cżáśie zginęłá z dźwiękiem/ ábowiem
nie oglądáiąc ſię ná przyſzłe cżáſy/ ták ſrodze iął
ſię był ſproſnego mocżygębſtwá á wydmikufl=
ſtwá z ſwemi mátuſzámi/ ktorych miał więcey
około śiebie niż przez dwánaśćie/ co mu dobrze
pełnili/ że náoſtátek przyſzedł do tákiego kreſu/ że
one máiętnośći ſwoie iedno przez dwie lećie przez
gárdło przelał/ náwet do tákiey nędze y vboſtwá
przyſzedł/ że muśiał máſztálerſką ſłużyć v ſługi
ſwego/ ktory był drzewiey ſzáfárzem v niego/ á
potym ſproſnie á mizernie w gnoiu dokońcżył
żywotá ſwego. Tego też pijánice wſzyścy
niech ſię nádziewáią/ ktorzy ſię ná rzecży przy=
ſzłe by namniey nie oglądáią. Acżby to ieſzcże
lżeyſza vtráćić pieniądze/ ále ſtráćić zdrowie prze

Hh

márne

---

strona: 226

226.	GOSCINIEC.

marne pijańſtwo/ y ná podágry/ ná kánkry/ ná
kárbunkuły/ ná trądy/ y ná puchlinę ſię zdoby=
wáć/ y rozmáite inne wrzody y choroby ſobie
zbieráć/ toć to záprawdę nie rozum/ ále głup=
ſtwo á ſzaleńſtwo wielkie. Gdyż to ieſt rzecż
pewna á nieomylna/ co Sálomon Mędrzec po
wiáda: Iż więcey ludźi od pijańſtwá/ niż od
miecżá ginie. Owo tá przeklęta ſwa wola /á
roſpuſzcżenie káłduná/ wſzytkie woyſká niezli=
cżone łotrowſkie/ ná zgubę duſzę tákowego cżło
wieká wywodźi. Bo iáko vboſtwo á mierność
ieſt mátką roſkoſzy y zdrowia/ ták záś zbytek z
drugiey ſtrony ieſt ſtudnią oprzykrzenia y rozli=
cżnych wrzodow y niemocy. Bo iákie tám zdro
wie być może/ kędy ſię záwżdy we łbie/ iáko w
kotle mieſza? w brzuchu tákże iáko w becżce ki=
ſa? á duſzá miła by w wánnie śiedźi. Iuż tám
nielza iedno álbo zgorzeć od gorącośći/ álbo z=
gnić od drożdży/ dolewáiąc záwżdy tey ſkorzá=
ney becżki/ w ktorey ſię nigdy drożdze nie vſtoią.
A ktoryż żołądek to wytrzyma? by był wiárę
żelázny/ muśi ſię pukáć/ by był niewiem iáki/
muśi cżáſem obiemá końcomá vlewáć. Bo iá=
ko ná morzu gdy powſtáną wiátry y nawáłno=
śći morſkie/ tám iuż nie lza iedno corychley z o=

krętu

---

strona: 227

GOSCINIEC.

227.

krętu vſypowác/ ieſli chceſz áby wſzytek nie zá=
tonął. Tákżeć y pijány/ kiedy w ſobie zbytnim
pićim wzbudźi one wiátry/ y one ſzkodliwe na=
wáłnośći ſzcżkánim y ſmrodliwym rzygánim/
iuż tám przyrodzenie zbytnie obćiążone wytrzy
mác nie może/ iuż tám nie lza iedno on wewnę=
trzny gnoy/ ládá ktorą ſtroną corychley wyrzu=
ćić muśi/ ktorego choćiaż też iuż dobrze zbędźieſz/
á wżdy ſię ieſzcże oná burzá długo nie vſtoi/ ále
dopieroż febry/ dopieroż gorącżki/ ćięſzkośći y
bolenie głowy. A więc to rozum/ moy namil=
ſzy Chrześcijáńſki bráćie/ prze kęs roſkoſzy ná pál
cu/ ktora ták długo trwa/ pokić ſię gorzałká/ wi=
no/ álbo piwo po gárdle wlecże/ podiąć ták w=
ielkie męki dobrowolnie y ćięſzkośći muśiſz/ y dla
páná kuflá/ Bogá ſtworzycielá ſwego/ zdrowie/
y pieniądze ſtráćić? maſz obácżáć coć wżdy ſtąd
zá pożytek prziydźie? bo kiedy leieſz w gárdło/
iákobyś też lał do wychodu. Ale co mowię do
wychodu/ y owſzem ieſzcże gorzey: bo ten do wy
chodu leiąc nic go nie obráźi/ ále ty w brzuch iá
ko w bánię bezdenną leiąc/ Bogá/ duſzę/ ćiáło y
ludźie obrażaſz. Bo pomierne pićie y iedzenie/
iż ſię łácno ſtrawić może/ obraca ſię w kreẃ do
brą y w pośilenie twoie. Iáko y Ekklezyáſtes

Hh ij

mowi:

---

strona: 228

228.	GOSCINIEC.

Zdrowie ieſt duſze y ćiáłá trzeźwie pićie/ ále co
wetkaſz álbo wleieſz nád potrzebę/ toć nie tylko
nie da pośilenia/ ále y on oſtátek zepſuie/ y w gu=
zy ſię obroći/ z ktorych pewnie wrzody y choro=
by roſtą.Iáko też o tym wyráźił iáśnie Ekkle=
zyáſtes temi ſłowy: Cżuyność/ kolerá/ y morze=
nie ieſt mężowi ożárłemu. Y ieſzcże: Wino z=
bytnie pite/ cżyni rozdrażnienia/ gniew/ y vpa=
dow wiele. A iáko okręt gdy w ſię ták wiele
wody nábierze/ że iey wylewáć niedoſtátcżą/
wnet zátonąć muśi. Ták y káżdy cżłowiek o=
piły/ gdy ſię zbytnim pićim obciąży y záleie/ kto=
rego przyrodzenie przechowáć nie może/ iuż ten
pewnie w piwie/ w winie/ álbo w gorzałce ro=
zum ſwoy wſzytek vtopić/ y ſam vtonąć/ á gár=
dłem przypłáćić muśi/ gdyż to ieſt pewny po=
łow dyabelſki/ do opilſtwá káżdego cżłowieká
naprzod przywodźić/ á potym go do dźiwnych
rzecży domieśćić. Cżego mamy iáſny á świe=
ży przykład/ przez Miſtrzá Andrzeiá Melzyuſá
opiſány/ co ſię sſtáło w źiemi Szwabſkiey/ w
mieśćie Ráwenſzpurku/ Roku Páńſkiego/ 1578.
dniá dźiewiątego/ Mieśiącá Lutego/ práwie
w Niedźielę Mieſopuſtną/ temi ſłowy: Ze ośm
mieśckich ſynkow zſzedſzy ſię/ zmowili ſię ná to/

áby mięſo=

---

strona: 229

GOSCINIEC.

229.

áby mięſopuſtne dni weſpołek/ we wſzelákiey ro
ſkoſzy y roſpuśćie/ w pićiu y iadle ſtraẃili/ y dla
tego ſzli do ſzynkownego domu Antoniego ká=
cżmarzá/ gdźie gorzałkę ſzynkowano/ práwie
pod kazánim/ y kazáli ſobie kart á dobrey gorzał
ki dáć/ chcąc to wſzyſtko nágrodźić tego roku/
cżego łońſkiego nie dopili/ á kártą ſzcżęśćia po=
koſztowáć/ ktoby z nich miał onę wſzytkę bieśiá=
dę zápłáćić. Goſpodarz pomniąc ná Niedźiel=
ny zaránek/ y zdźiwił ſię ich przeſpiecżeńſtwu/
nie był rad tákim gośćiom/ y niechćiał im dáć
cżego ſię domagáli/ y owſzem áby do Kośćiołá
pierwey ſzli/ á kazánia wyſłucháli/ pilnie ie
vpominał/ powiádáiąc/ że tym cżáſem poſłu=
żyć im nie mogł w tym cżego żądáli/ gdyż to by
ło przećiwko Pánu Bogu/ przećiwko zákazániu
vrzędnemu/ y przećiw poſpolitemu poſtánowie
niu. Ná ktorym vpominániu gdy przeſtác nie=
chćieli/ goſpodarz nágniewawſy ſię/ ſzedł do
kośćiołá/ dom gośćiom zoſtáwiwſzy. Widząc
oni że goſpodarz im k woli idźie precż/ nic nie v=
cżyniwſzy/ rozgniewawſzy ſię/ pocżęli ſzpetnie
łáiáć/ bluźnić ieden iáko drugi/ by ſzaleni z wiel=
kim beſpiecżeńſtwem: á gdy ſię do woley ná=
łáiáli/ ieden znich/ ná imię Adam Gebiſzch/ rzekł

Hh iij

im Towá=

---

strona: 230

230.	GOSCINIEC.

im: Towárzyſze mili/ będźiemyli chcieli ták be=
ſpiecżnie iáko ſzaleni żyć/ á o kazánie/ iákoſmy to
iuż vcżynili/ niedbáć/ P. Bog nam tego łatwie
nie przepuśći/ y owſzem zá ty ſpráwy náſze ſro=
dze nas pokarze/ wierzćie mi: A rzekſzy to/ w=
ſtał od ſtołu/ á obrawſzy ſobie mieśce przy pie=
cu/ tám vśiadł. Zátym iákiś młodźieniec w=
ſzedſzy do izby/ vpomina tych gości/ áby opuśći=
wſzy fráſunek dobrey myśli byli/ powiádáiąc/
że nie bez przycżyny ták nie bárzo weſeli byli.
Oni mu powiedźieli/ iż goſpodarz idąc do Ko=
śćiołá/ ſkrył przed nimi gorzalkę/ y ieſzcże nam
kazał do kośćiołá ná kazánie iść: A mychmy ſły=
ſzeli dawną przypowieść/ iż grzech ieſt zły/ Ko=
śćioł ſtáry/ á dyabeł niecnotá/ mogłby Ko=
śćioł gwałtem obálić á potłuc nas wſzyſtkich.
A przetożechmy ſobie vmyślili/ áby żaden z nas
z tego domu nie wychodźił/ áżby doſyć ſwemu
przedſięwźięćiu vcżynił/ á te dni mięſopuſtne w
dobrey myśli á krotofili ſtrawił á dokonał.
Zátym on młodźieniec ochotnie á mile ſię im po
ſtáwiwſzy/ rzecże: Bądźćieſz tedy dobrey my=
śli miła drużyno/ mam ieſzcże ſám dobry á peł=
ny dzban dobrey gorzałki/ piymyż/ á gardłá ſwe
áż do wierzchu náleymy. Zátym iednemu z nich/

na imię

---

strona: 231

GOSCINIEC.

231.

ná imię Reiflowi/ przepił pełną/ á potym ieden
ku drugiemu/ dotąd/ że ſię popili ták bárzo/ że ie
den drugiego nie mogł znáć. A ten ktory przy
piecu śiedźiał/ przypátruiąc ſię temu młodźień=
cowi/ ktory gorzałkę ſzynkował/ że miał nogi iá=
ko wołowe/ á włośiſká ná ſobie bárzo ſzpetne á
grube: y zlękwſzy ſię/ cżekał co zá koniec miał
być oney bieśiády. Gdy ſię tedy wſzyścy ſpili/
á práwie bez rozumu byli/ on młodźieniec przy=
ſtąpiwſzy/ vpominał ſię im zapłáty/ mowiąc:
Pánowie towárzyſze/ niechcę od was zá zapłá=
tę pieniędzy/ áni żadney máiętnośći/ tylko wá=
ſzey krwie właſney/ doſyćieśćie mi wiernie ſłu=
żyli/ iuż teraz przyſzłá godźiná/ ábyśćie wźięli
zapłátę zá grzechy wáſze. A porwawſzy iedne=
go po drugim/ głowy im zákręćił twarzą ná
zad/ rozmiátał po izbie y tám y ſám. Oni wiel
kim krzykiem pomocy wołáli/ z niſkąd nie doſtá=
li/ y owſzem płomień wielki z gąb im pałał. O
cżym wſzyſtkim Adam Gebiſzch/ ktory ná tákie
zuchwálſtwo nie przyzwolił/ á przy piecu śie=
dząc wſzyſtko wypátrzył: y goſpodarz z żoną/
ktory z innemi wiele ná ich krzyk y wołánie tám
ſię byli zbiegli/ ſtátecżne świádectwo wydáli.
Ale co trzebá nam z cudzych kráiow przykłá=

dow przy=

---

strona: 232

232.	GOSCINIEC.

dow przywodzić/ iáko Pan Bog płáći opilcy
káżdemu/ ponieważ doſyć tákowych mamy in=
ſzych á świeżſzych przykłádow/ y w náſzey mi=
łey Polſzcże máło nierownych/ nie tylko w po=
dłych ſtaniech/ ále y w wielkich domiech/ kto=
rych ia niechcę w tych kśiążkách málowáć/ zle=
cam ten vrząd Kronikarzom/ ponieważechmy
ſię też ſámi doſyć temu przyſłucháli/ y ocżymá
ſwemi przypátrzyli/ że nie tylko iáko świnie brá=
hi obżárwſzy ſię/ márnie y nikcżemnie z tego ś=
wiátá ſchodźili/ iáko też y ſzyie ſzkárádźie łamiąc
pod końmi zdycháli/ álbo ſię też y ſami bez żadne
go miłośierdźia y lutośći ſzkárádźie pomordo=
wáli. Iáko o tym y Marćin Bielſki w przed=
mowie ſwey/ ktorą vcżynił ná Kronikę Polſką/
wſpomina/ gdy piſze temi ſłowy: Tráfiło ſię
w Sierádzu w Roku 1553. ná com/ práwi/ y
ſam pátrzył/ iż popiwſzy ſię vrodźiwi mężowie
z domow ślácheckich/ zábiło ſię ich pięć z árká=
buzow ieden drugiego dźierżąc/ y ná inſzych mie
ścách ſłycháć było tego wiele w tencżás. Skąd
może káżdy pijánicá ſobie wzorki wybieráć/ á
iáko źwierćiádło przed ocżymá ſwoimi mieć/ że
ſię żadnemu tákiemu/ ktory ſię pijańſtwem bá=
wi/ ſucho łyko nie odrze/ ponieważ to/ iakom

drzewiey

---

strona: 233

GOSCINIEC.

233.

drzewiey powiedział/ ieſt pewny połow dya=
belſki/ á záwſze ich w te ſwe śieći wpędźi/ y przez
pijáńſtwo do piekłá poſyła. Y przetoż Mędrzec
káżdego vpomina/ mowiąc: Nie pátrz ná wi=
no gdy płowieie/ gdy ſię záłſnie w śklenicy bár=
wá iego/ ſnádnie á głádko wchodźi/ ále náo=
ſtátek vſzcżknie iáko wąż/ á iáko żmijá iad roźleie.
Ale nieſtetyż miły Pánie ná dźiśieyſze cżáſy
opłákáne/ żeſmy ſą tylko imieniem Chrześćijá
=nie/ ále rzecżą ſamą by namniey/ nie oglądáiąc
ſię ná to/ iż Pan Bog wſzechmogący z ćięmno=
śći wywiodł nas do świátłośći/ z śmierći po=
zwał nas do żywotá/ náoſtátek piſmy święty=
mi nas vracżył/ ktore ná nas záwżdy wołáią/ y
przeſtrogę dáią/ ábychmy ſię pijaſtwá y obżár=
ſtwá pilnie wiárowáli/ á iżebyſmy ſię mierno=
śći á trzeźwości rozmiłowáli. A my wolimy ś=
wiátu nędznemu y ſzátánowi ſproſnemu powol
nemi być/ niżli Prorockim piſmom y ſłowom
Chryſtuſowym ſłużyć. Abowiem dla Bogá/ iż
to ieſzcże przydam: Cżłowiek káżdy winem y
pijańſtwem będąc obćiążony/ choćia to on ſło=
wie práwym żywotem á dobrą myślą názy=
wa/ tedy ia nie bacżę więtſzey roſkoſzy w tym/
iedno náfáſowáć ſwoy brzuch/ ſzyię nálać áż pá=

Ii

ſá nie

---

strona: 234

234.	GOSCINIEC.

ſá nie sſtánie/ á to práwym żywotem y dobrą
myślą v niego ná ten cżás bywa/ gdy ſobie ch=
mielem łeb ták bárzo náſtroi/ że muśi práwie od
rozumu odſtąpić/ to ná ten cżás nic inſzego nie
cżyni/ iedno woła/ krzycży by gąśior ná wioſnę/
ſkacże/ pląſze/ rad iż pijan/ y práwie iuż zda ſię
ſobie/ by miał z niego być nawiętſzy pan/ Więc
rozdźiewiwſzy opiłą gębę/ to więc wyie (brzuch
pierśi/ náoſtátek y wſzytko odkrywſzy) oną w=
dźięcżną á śmieſzną melodyą/ iáko wilk/ álbo ś=
winiá gdy w płoćie vwięźnie/ zákrzywiáiąc ſzy=
ię ſproſnie/ tákie ſztuki pokázuie/ iákich nigdy do=
bremu cżłowiekowi/ nie tylko cżynić/ ále y w=
ſpomináć ieſt rzecż ſromotna.
Tu y maproſtſzy może obácżyć/ co zá roſkoſz
ma cżłowiek opiły/ iż nie ma więcey nic innego
z opilſtwá tego/ iedno zarázę á ſkrocenie zdro=
wia ſwego/ tudźież też obycżáiow ſwoich ſpro=
ſnych okazánie/ ludźiom bácżnym/ trzeźwym/ z
obycżáymi ich przećiwnemi niezgodliwe. Abo=
wiem we wſzytkich iego poſtępkách/ ázaż niemaſz
ſię cżym opilcże hydźić/ á on záráźiwſzy chmielem
trochę mozgu ſwego/ to ſię wnet sſtánie Theo=
logiem/ o Boſką ſię krzywdę z drugimi pocżyna
wádźić/ drugich ná wiáry náwraca/ á w onym

nabożeń=

---

strona: 235

GOSCINIEC.

235.

nabożeńſtwie/ kuflá trunku przed ſobą máca/
bo widźieć dla wielkiego opilſtwá nie może.
Záś potym ſtroi rozlicżne ſkoki/ cżyniąc nowe
tańce á kroki śmieſzne/ á gdy mu do tego w koźi
rok/ co zá vſzymá rycży iáko woł/ zágráią/ y w
ſzkápi brzuch kiymi zábębnáią/ to on dopiero áż
ná łbie/ choć kárku ſobie náruſzy/ dotáńcuie.
A ták z tego ſzkárádego opilſtwá/ przychodźić
káżdy muśi do zdrowia nieſpoſobnego/ bo w
krotkim cżáśie/ iedno pátrz/ áliśći mu też leią ſy=
ropy w gárdło/ więc mu trą brzuch iáko ſzkápie
ná robaki/ álić ná łbie rogi/ guzu/ iáko v kozy/
áliśći ſię twarz świeći iáko Kármázyn/ á nos
iáko perełkámi oſádźił/ áliśći chłopu w gárdle
chrápi/ iáko ſzkápie kiedy ſię ku gorze záćiągnie.
Poydźiem do mieſzká iego/ áliśći w nim nie máſz
nic/ ná śćienie kreſek śiełá/ ná grzbiećie nie wie=
le/ bo ſię wſzytko przez gárdło przelało. Prziy=
dźie też potrzebá iáka/ dopiero wierćieć ſobą
będźie/ áno trudno/ kiedy ſię nie máſz do cżego
rzućić. Azaż tám będźie doſtátek iáki w domu
v tákiego/ álbo ochędoſtwo/ áno y kufel y ten
brudny/ garnek o iednym vchu/ w oknie wiech=
ćie/ ſtoł cżámletowy/ bo wſzędy wzory po nim
kędy ſię piwo lało/ káchel gliną zálepiony/ ná

Ii ij

łáwieby

---

strona: 236

236.	GOSCINIEC.

łáwieby mogł rzepy náśiac pościel brudna/
izbá źimna y nievmiećiona/ śćiány iáſtrąb po=
pryſkał/ ták áż ſię więc niechce z onych roſkoſzy
od tákiego páná. A on chodźi iákoby go teraz
gárncarz z gliny vlepił/ niewie co ma rzec z ſobą.
Przypátrzże ſię tu káżdy cżłowiecże Chrze=
śćijáńſki/ ieſli ſię tu ieſt tobie w cżym kochác/
bárzo to ſnádnie y ſam możeſz rozeznáć: bo k wo=
li ſwey woley/ odſtąpić muśiſz od pámięći/ przez
co Pánu Bogu naprzod/ á potym y ludźiom w=
ſzytkim/ zoſtáć muśiſz obrzydłym. Niewiem ie=
ſli to rozum/ bo ſtąd iuż zoſtánieſz w lekkiey wa=
dze v ludźi pocżćiwych/ á v Páná Bogá ſobie
tym więcey y więcey tráćiſz łáſkę/ y duſzy twey
zbáwienie/ iákomći wyżſzey doſtátecżnie poka=
zał. Ieſli to nędzniku cżyniſz dla tego/ ábyś był
błaznem v świátá/ y v Páná Bogá omierzłym?
niewiem ieſli to żywotem/ roſkoſzą/ y dobrą my=
ślą názowieſz? Ták iáko Pan Bog z gniewem
przez Proroká mowi: Piyćież tedy á vpijayćie
ſię/ á iuż ſię ták mażćie á nie powſtáwayćie/ ábyśćie
vśc mogli przed miecżem/ ktory ia poślę miedzy
was. Trzebáby ſię nam záprawdę tego miecżá
ſrogiego lękać/ á lękáiąc/ pijańſtwá tego nikcże=
mnego zániecháć/ niechcemyli w ſrogi gniew

Páńſki

---

strona: 237

GOSCINIEC.

237.

Páńſki przyśc/ do iakiego tez przyſzli oni zacni
ludźie á monárchowie wielcy/ ktorych nam Pan
Bog przed ocży náſze w piśmie świętym ku prze
ſtrodze przekłáda. Iáko mamy pierwſzy przy=
kład o onym Ammonie ſynie Dawidowym/
ktory będąc v brátá ſwego rodzonego Abſoloná
ná bieśiedźie vpoiony/ zábit. Elá Krol Izrá=
elſki też ná opilſtwie ſproſnie był zábity. Be=
nádáb Krol Syriyſki tákież pijány w namiećie
ſwoim będąc/ choćiaż miał przy ſobie woyſko
niezlicżone/ á wżdy poráżon ieſt od ſług Kśią=
żąt pogránicżnych. Báltázár Krol Cháldey=
ſki będąc tákież weſoł z gośćmi ſwemi/ Dáryus
Krol Medſki pod nim miáſto wźiął/ y ſámego
poimał z innemi/ y był zábit od niego. Holo=
fernes/ przed ktorego mocą wſzytkie narody drżá
ły/ vpitym będąc ták bárzo iáko nigdy przed tym/
od trzeźwiey á poſzcżącey Iudyt był zámordo=
wány. Symon Kśiążę Zydowſkie/ ktory przed
tym wielkiego męſtwá dokázował nád nieprzy=
iaćioły ſwoimi/ ſkoro ſię iedno z ſynámi ſwemi
vpił/ wnet poſpołu z nimi od nieprzyiaćioł ſwo
ich zdrádliwie był zábit. Herod/ choćia ſobie
Ianá S. Chrzćićielá wielce ważył/ y iáko Pro
roká rad go ſłuchał/ iednák przy bieśiedźie nie=

Ii iij

rozmyślną

---

strona: 238

238.	GOSCINIEC.

rozmyślną obietnicę vcżyniwſzy/ vćiętą głowę
iego tánecżnicy dárował. Y Seneká o Alexán
drze wielkim cżyni zmiánkę/ że gdy ſię był bár=
zo opił/ tedy w tym opilſtwie wiele przyiacioł
ſobie vprzeymie życżliwych pozámordował/
miedzy ktoremi kochánká ſwego namilſzego/ ná
imię Klituſá/ przebił miecżem: co gdy wytrze=
źwiawſzy zrozumiał co zbroił/ ſam też chćiał od
żáłośći y wſtydu vmrzeć. Ale zániechawſzy tá=
kowych przykłádow/ ktorych w Hiſtoryách ś=
więtych y świeckich ieſt pełno. Tylko tu poło=
żę ieſzcże tego Senekę/ co o tym piſze w te ſło=
wá: Rozmyśl iedno ſobie/ iákie vpadki ſpráwi=
ło poſpolite opilſtwo. Te narody mężne bárzo
y walecżne nieprzyiaciołom poddáło. To mu=
ry obronnych miaſt przez wiele lat trzeźwośćią
od nieprzyiaćioł obronione/ nieprzyćiaiołom o=
tworzyło. To narody zuchwáłe/ y roſkázowá=
nia nie ćierpiące/ pod pánowánie inſzych pod=
dáło. To niezwyćiężone woyſká winem tylko
vſkromiło. Alexándrá Wielkiego ták vſtáwi=
cżne y dálekie drogi/ ták wielkie y cżęſte woyny/
ták wielkie źimná/ ktorych on y cżáſy y mieścá z=
wyćiężywſzy/ one źiemią y morzem przeiáchał:
ták wiele rzek/ ktore go z woyſkiem z prędká zá=

lewáły/

---

strona: 239

GOSCINIEC.

239.

lewáły/ ták cżęſte przeiázdy morſkie/ przedſię go
beſpiecżnym á cáłym opuśćiły: á niemierność
pićia/ y on ieden kubeł iádu/ ktory przy dobrey
myśli wypił/ ſam go wnet vtopił y zátráćił.
Tákći to opilſtwo bezecne nie przynośi nic do=
brego/ ábowiem nie ieden zdrowia ſwego muśi
poſtrádáć dla niego. Iáko y Mędrzec poświád
cża nam tego temi ſłowy: Dla obżárſtwá wie=
le ich zginęło, Tákże też y Sálomon temi ſło=
wy powiáda: Y komu biádá? cżyiemu oycu
biádá? komu śwary? komu doły? komu bez w=
ſzey przycżyny rány? komu záślepienie ocżu? zaż
nie tym co ſpołu trwáią ná winie/ á ćwicżą ſię
kto ſwoy lepiey wypije. Bo záprawdę/ iż to ieſzcże
przydam/ iż to opilſtwo cżłowieká káżdego/ ieſt
nád nim ſrogim kątem/ bo y przed cżáſem go z
tym mizernym świátem rozłącży. Gdyż nigdy
nie przypada więtſze nieprzeſpiecżeńſtwo iáko
ná ten cżás/ ponieważ śmierć tuż zá páſem/ á
záwſze dybie ná to plugáwe wſzetecżeńſtwo.
Abowiem w ten cżas káżdy opilec/ áni wzwie
kędy márnie zdinie/ bo nie wiedźieć ſkąd ſroga
śmierć k niemu przypádnie. Albo nieborak vto=
nie/ álbo też ſzyie złomi: owa mu ná ten cżás ś=
mierć wſzędy zábiega/ á ieſliby też kędy pod cżás

chćiał

---

strona: 240

240.	GOSCINIEC.

chciał przekwiecác názbyt/ tráfi ná ſię rownego/
iż będzie wnet zábit. Cżego ieſzcże y w Hiſto=
ryách Pogáńſkich z wiela przykłádow możem
obácżyć. Abowiem y on zacny Pelleus co w
walce nigdy rownia nie miał/ przez ſwe opil=
ſtwo/ y zdrowia y kroleſtwá oſtradał. Ták Cen
taurus bieśiády ſwey nieborak przypłáćił. Y
Euryton ták też zdrowie ſwoie ſtrácił. Tym
też ſpoſobem Polipheme zſzedł z tego świátá.
Tákać záprawdę wſzytkim zá zbytnie opilſtwo
bywa plagá. A iáko ieden powiedźiał przeći=
wko niepomiernemu opilſtwu w ſwym wier=
ſzu/ temi ſłowy: Drogo káżdy opilcá ſwoię ro=
ſkoſz płáći/ bo máiętność y zdrowie wſzyſtko
ſpołem tráći.
A przeto dla Bogá obácż iedno ieſzcże/ obácż
z drugiey ſtrony mizerny cżłowiecże/ iáko ieſtſ
proſna á ſzkárádna rzecż pijańſtwo. Bo cży=
meś ty innym od niemych źwierząt rozny ieſt/
iedno rozumem á bacżenim/ ktoreś wźiął od te=
go co cię ſtworzył/ y ktorymeś ſię też sſtał pánem
y kśiążęćiem nád wſzyſtkim ſtworzenim. Lecż
kto ſobie rozum y bacżenie pijańſtwem odeymu=
ie/ ten ſię rowna z niemym bydłem głupim/ á
práwie mu ſię sſtáie podobnym. A ia owſzem

mowię/

---

strona: 241

GOSCINIEC.

241.

mowię/ że pijánice ſą nád beſtye dáleko nierozu=
mnieyſzy y ſproſnieyſzy. Abowiem áni woł/ á=
ni świniá/ áni żadne bydlę/ nigdy nie pije nád
potrzebę ſwoię/ áni ſię da przywieść do tego/
by ie też y zábił: á pijánice dwá kroć y trzy kroć
więcey piją niżli ieſt potrzebá/ y niżli ich przyro=
dzenie znośić może/ y gębę ſwoię ( co y wſtyd
powiádáć) w ſproſny cżłonek obracáią/ leiąc
choć przez dźięki w gárdło/ áż po vſzách ćiecże/ á
ocży ze łbá dobrze mu nie wylázą. A iakoż ſię
nie wſtydźiſz moy miły bráćie/ widząc iż niero=
zumne bydło miárę ſobie od przyrodzenia zákre=
ſzoną pilnie záchowuie/ á ty ktoryś ieſt rozum=
nym ſtworzenim/ żadney miáry nie maſz? y po=
dleyſzym ſię dobrowolnie cżyniſz niż woł twoy/
álbo inſza beſtya twoiá? gdyżći dla tego Pan
Bog brzuch y gárdło ſkroćił/ y ſkromną miárkę
pićia y iedzenia poſtáwił/ áby ćię náucżył wię=
cey ſię o duſzę/ niżli o brzuch y ćiáło ſtáráć.
Co też nie bez przycżyny z tych niepomierni=
kow natrząſa ſię w piſániu ſwym y on Polſki
Pòétá Rey ſtáry/ ktory choć ſam rad dobrze
pił y iadł/ bo był Phegon práwy/ tegom ia do=
brze znał/ bo cżęſto v Podſędká Chełmſkie^go oycá
moiego dla vżywánia myśliſtwá bywał. Abo=

Kk

wiem

---

strona: 242

242.	GOSCINIEC.

záwżdy kiedy iedno przyiechał/ pudło śliw iá=
ko korzec Krákowſki/ miodu przáſne^go puł rącżki/
ogorkow ſurowych wielkie nieckołki/ grochu w
ſtrącżách cżtery mágierki/ ná káżdy dźień ná cżco
to záwżdy ziadał. A potym z chlebem gárniec
mleká ziadſzy/ iábłek z kopę/ á pułtrifuſá gniłek
zpázſzy/ do tego ſztukę mięſá álbo rácżey cżtery
świeżego wezbrawſzy/ pułmiſkom kilkom cżu=
pryny wzmiąwſzy/ kápuśćie kwáśney potym
dorobił/ máło iuż o żábki włoſkie dbał. Potym
gdy do vgáſzenia prágnienia przyſzło/ gdybych
o tym piſał ſzeroko/ byłoby nie iednemu śmie=
ſzno/ bo iáko rad iadał potráwy trefne/ tákże też
rzadko pijał piwo dobre/ iedno gorzkie/ kwáśne/
ná oſtátek y mętne/ á gdy tráfił do kogo ná ło=
trowſkie piwſko/ to pił áż mu w kárku trzeſzcżá=
ło/ á też nie raz mu ſię trafiáło/ że to ſmácżne pi=
wko iáko ſłodki wrzod z gárdłá ſię mu názad do=
bywáło/ á ieſzcże ſobie vſt nie vtárł/ á przedſię
wołał áby mu pełną iną nálano/ y inſzych vpo=
minał áby też ſpełnili/ páná goſpodarza nie prze=
pominano/ to ono piwſko znowu przed gośćmi
y przed goſpodarzem wychwalał y áż do niebá
wynośił/ y nie wyiechał nigdy z domu tego/ áż
wypił z goścmi/ y z goſpodarzem wſzytko/ ácż

to było

---

strona: 243

GOCINIEC.

243.

to było gośćiom/ á nawięcey pánu goſpodarzo=
wi brzydko. Acż tego niewiem/ ieſli gdźie in=
dźiey w pomiernym żyćiu ſię kochał/ ále w źie=
mi Chełmſkiey wiele iadał y pijał. Ten tedy
ták piſze w Zwierzyńcu ſwym przećiw towárzy
ſzom ſwoim obżárłym y niepomiernie pijącym.
Coż tedy maſz w tym zá roſkoſz moy na=
milſzy bráćie/
Wſzytkim śmierdźiſz iáko pies/ wſzyścy pátrzą
ná ćię.
Ocżyć/ nogi zápuchły/á brzuch iáko pudło/
Iuż chodźiſz zá táráſkiem/ iuż ná nogách ſzcżu=
dło.
Y mnimaſz abyś żyw był/ á tyś zdechł ná poły/
Gdy owy wdźięcżne ſwoie roſpuśćiſz ſokoły.
Zdać ſię ábyś wdźięcżnym był kiedyć w gár=
dło leią/
Wierz mi iżći ſię z ćiebie iáko z błazná śmieią.
Nád to gdy ſię dobrze ſzalonemu á pijánemu
przypátrzymy/ tedy obacży to káżdy/ iż ſzalony
od pijánego ni cżym nie ieſt rożny/ iedno iż pijań
ſtwo/ iáko Seneká mędrzec Pogáńſki powie=
da/ ieſt iáwne ſzáleńſtwo. Przetoż y Prorok po=
wieda: Iż pſotá/ wino/ á pijańſtwo/ ludźiom
ſerce y rozum odeymuie. Y Mędrzec poświád=

Kk ij

cża/ iż

---

strona: 244

244.	GOSCINIEC.

cża/ iż wino a białegłowki/ mądre ludźi w bła=
zny odmieniáią. Tákże ieſzcże y ná drugim mie=
ścu powiedźiał: Iż ſwarliwa á zwádliwa ieſt
rzecż wino/ á potwarliwe pijańſtwo/ ktokol=
wiek ſię w nim kocha/ ten nie będźie mądry.
Cżego y Bázylius S. dał cudne podobieńſtwo/
mowiąc: Iáko zbytnia wodá ogień zálewa/
tak też zbytnie pićie winá rozum zátłumia. A
Auguſtyn S. ták mowi: Obżárſtwo á opil=
ſtwo pámięć odeymuie/ pſuie/ y niſzcży zmyſły.
Cżego poświádcża y Cicero mędrzec Pogáńſki/
mowiąc: Rozumu ſpełná nie mogą mieć ći/
ktorzy ſą pokármem álbo pićim nápełnieni. A
Aryſtoteles ták mowi: Opilſtwo cżyni cżło=
wieká nie máiącym bacżenia. Y ieſzcże ná dru=
gim mieścu Bázylius S. ták mowi: Obżár=
ſtwo ieſt vtrácenim rozumu.
A iżby ták było/ żeby pijańſtwo zbytnie ká=
żdemu cżłowiekowi rozum odeymowáło y zá=
tłumiáć miáło/ á iżby go miáło w blazny od=
mieniáć/ doſyć mamy iáſną Kronikę Cżeſką o
onym chłopie opiłym / ktory ono przez noc y przez
dźień iedno był Ceſárzem. A iżbyś lepiey rozu=
miał/ ták ſię rzecż ma: Károlus Ceſarz/ iáko
był trefny/ w Gándáwie mieśćie będąc/ vyźrzał

chłopá

---

strona: 245

GOSCINIEC.

245.

chłopá opiłego/ á on opiwſzy ſię ná vlicy leżał/
kazał go dworzáńſkim chłopiętom do páłacu Ce
ſárſkiego przynieść/ y w koſztownym łożu poło=
żyć/ oblokwſzy go w białą á ćienką koſzulę/ ſko=
roby wyſzumiał/ kazał dworzánom po gotowiu
być/ áby go w Ceſárſkie ſzáty oblekli/ y ták iáko
Ceſárzowi ſłużyli. Pilnuią tego wſzyścy co
im roſkazano. Chłop obudźi ſię/ dźiwno mu/
cżemu ták miękko leży: koſzule ná ſobie pomáca/
koſzulá ćienka: obroći ſię/ ſług przed nim doſyć/
paniętá ſtoią/ łáncuſzno/ ſzátno/ y ták mnima że
mu ſię to ſni. Ale iż tego długo było/ pomácał
ſię też ſpili álbo nie/ ſpodźiewał ſię że go dyabeł
gdźieś zánioſł y omamił/ iął ſię żegnáć/ chcąc o=
ne ſługi (ktore dyabły rozumiał) od śiebie od=
pędźić. Iż żegnánie nic nie pomagáło/ rokuie
ſobie/ we ſnie cży nie we ſnie? Iezus Mária
bądź zemną. rć. Paniętá co przed nim ſtali imą
mu mowić: Cżego ſię Miłośćiwy Ceſárzu lę=
kaſz/ myć to ieſtechmy wierni poddáni á ſłudzy
twoi/ rácż Wáſzá Miłość Ceſárſka wſtáć/ iuż
obiad będźie nie długo. Chłop że go Ceſá=
rzem zowią/ dopiero tym więcey ſię dźiwuie/ py=
ta ſámego śiebie/ coż? iażem to on Hánus/ com
ſie wcżorá v pániey Frelichowey vpił? áleć to

Kk iij

nie ia/

---

strona: 246

246.	GOSCINIEC.

nie ia/ boby mi te paniętá ták wielkiey pocżći=
wośći nie wyrządzáły. Wſtánie/ ſzáty przynio
ſą/ ſłudzy go vbiorą/ pocżnie moy Hánus powa=
gi vżywáć/ każe corychley ieść gotowáć. Słu=
dzy co wſkok wſzytko cżynią/ Ceſárzowi powiá
dáiąc co Hánus broi. Ceſarz wſzyſtkie pułmi=
ſki z ſtołu ſwe^go przed nowego Ceſárzá nośić każe
á on wolałby był kwáśną kápuſtę álbo rzod=
kieẃ. Przynieśiono kubek wielki dobrego winá/
ktory duſzkiem ták máło nie ná cżco wypije/ po=
tym y drugi y trzeći/ wina co przednieyſzego/ áż
moy miły Ceſarz ták zá ſtołem drzymáć pocży=
na. Karolus każe áby go dobrze dopoiono/ iáko
y wcżorá był. Pan Hánus ochotnie ná tym no=
wym Ceſárſtwie pełnił/ że zá ſtołem vſnął. Po
tym rozebráć go Ceſarz kazał/ á záś go w iego
vbior á pluderchozy vbrawſzy/ wynieśiono ná
ono mieśce/ ſkąd go wcżorá wźięto. Názáiutrz
ráno wyſzumiawſzy ſię/ pátrzy gdźie leży/ nie
ták iáko wcżorá/ myśli sobie/ ieſlim ia to com był
Ceſárzem álbo nie. Ale co o tym mam myślić?
miły Boże/ toć ſię trefne rzecży ſnią cżłowieko=
wi/ o cżym ſnądź iáko żyw nie myśli/ iabym był
przyśiągł/ bym był gdźie indźiey leżał/ żem ná
iáwi Ceſárzem był/ á ono mi ſię wſzytko ſniło.

Okazał

---

strona: 247

GOSCINIEC.

247.

Okazał tym kuńſztem Károlus co pijańſtwo v=
mie. O záprawdę nie iednegożby dźiś zbła=
źnił tym ſwym kuńſztem/ y náſzego Polacżká mi
łego/ gdyby ten Károlus zmartwychwſtał?
Aleć iuż y okrom Károluſá tego/ naydźie ſię w
kuńſzćie błazeńſtwá wielkiego/ ſzydząc Polak
ieden z drugiego/ gdy tráfi ná opiłego: iáko to
ſobie byli tráfnie/ kuńſztownie y śmieſzno wy=
rządźili dwá zacni Polacżkowie mili/ ktorzy
dworzáńſką v Krolá Zygmuntá ſłużyli/ o cżym
też zmiánkę cżyni Lukaſz Gornicki w ſwoim
Dworzáninie/ co oto ták było. Pukarzowſki
prośił był ná wiecżerzą Skotnickiego Luli/ y
był mu ták rad/ że go y od rozumu odpoił: tákże
kiedy iuż ſtać nie mogł ná nogách/ ſługi ie^go iedne
do goſpody odpráwił/ drugie pozámykał/ á pá=
ná tak ſpiącego kazał ſługom ſwym nieść do ie=
dnego sklepu/ iuż ná to nágotowánego/ y tám
go kazał wſádźic w łáncuch y w pętá/ y zám=
knąć kilkiem kłotek/ ſtraż v drzwi przyſtáwiw=
ſzy. Skotnicki iż był okrutnie pijan/ ieſzcże kte=
mu ná wiátr wynieśiony/ kęs ieden onego nie
cżuł. Owo przeſpawſzy kilká godźin iáko vmár
ły/ ocknie ſię náde dniem/ y woła.: Coż ſię dźie
ie/ ki mię dyabeł ták wſádźił/ prze Bog gdźie=

żem/ á

---

strona: 248

248.	GOSCINIEC.

żem/ á ieſt tu kto/ ozwi ſię proſzę. Gdy ná pier=
wſze wołánie nic mu nie odpowiedźiano/ po=
cżnie znowu wielkim głoſem wołác: Ieſt tu
kto? prze Bog ćię proſzę ozwi mi ſie: Dopiero ſię
ſtraż náucżona ozwáłá/ mowiąc: Awom ia ſám
y z drugimi/ á cżego chceſz? Rzecże záſię Sko=
tnicki: A ty ktoś miły bráćie? Odpowie mu:
Straż nád tobą/ ábyś ſię nie wyłamał? Záś
Skotnicki powie: A prze cię Páná Bogá pro=
ſzę/ ktoż mię tu y przez ktorą przycżynę w te żelá=
zá wſádźił? Odpowie ſtraż: A wiárę niewieſz?
dowieſz ſię gdy ćię we dnie ná plác wywiodą.
Tu Skotnicki: Cżás Pánny Máriey. Y po=
milcżawſzy trochę/ rzecże záś: Ale moy namil=
ſzy bráciſzku/ prze ćię Boſkie miłośierdźie proſzę/
wżdy mi powiedz com vcżynił? bo ia/ ná Bog
ći to żywy przyśięgam/ niewiem áni pomnię/
abym co namniey przećiwko komu wyſtąpił.
Straż záſię ták powiedziáłá: Aza nie pomniſz/
żeś pocżćiwą dźiewecżkę zgwałćił/ y oycáś iey/
gdyć iey wźiąć bronił/ zábił. Skotnicki dopie=
ro krzyknie: Ach nieſtetyż národźiwſzy ſię mnie
ná ten świat/ o bezecne pijańſtwo do cżegożeś
ty mnie przywiodło/ iż oto márnie á ſromotnie
gárdło dáć muſzę. Cżemużeś ty mnie rádniey

miły Pá=

---

strona: 249

GOSCINIEC.

249.

miły Pánie w onych potrzebách gdźiem bywał
zginąć nie dał/ iżbych był nigdy ná kátowſkie
ręce nie przychodźił. Ha Pukarzowſki przyia=
ćielu/ przedśiędźieć mi twego winá/ áby ćię było
pierwey w ſztuki zśiekano/ niżem ia do twey
goſpody pomyślił. Ach nędzni moi przyiaćiele/
to teraz zemnie weźmiećie cżeść/ dla tegośćie mię
iednák byli do dworu wypráwili/ ábych was
tą zmázą y ſromotą wiecżną poćieſzył. Owo
tego lámentu było zpułgodźiny/ nákoniec iął py
táć ſtrażey: A moi mili bráćiſzkowie/ wiele tu
was mnie ſtrzeże: Odpowiedźiał mu iuż inny
z oney ſtrażey/ á nie ten co pierwey: Sześć nas/
tu/ práwi. A Skotnicki záś: Kiedyby ieden z
was chćiał vcżynić to miłośierdźie nádemną/ á
iść po ktorego moiego ſługę. Odpowiedźiano
mu: A co mniemaſz áby ći wolni byli/ w táko=
wymżeć więźieniu ſą iáko y ty. A Skotnicki z=
nowu: A nieſzcżęſny ia cżłowiek/ cżegożem ia
to docżekał. Tákże po długim śiebie przekliná=
niu/ vprośił wżdy iednego z nich/ iż ſzedł/ gdy
dnieć pocżęło/ po páná Káſprá Máćieiowſkie=
go/ ktory o wſzyſtkim wiedźiał/ y był pogoto=
wiu/ á ten dopiero kiedy przyſzedł z drugimi to=
wárzyſzmi popráwił ták dobrze/ iż nieborak Sko

Ll

tnicki

---

strona: 250

250.	GOSCINIEC.

tnicki ledwie nie vmárł od ſtráchu. Aż wżdy ná
koniec zlitowawſzy ſię nád nim/ á w rzecży to do
tego to do owe^go páná śląc o przycżynę/ przywie=
dli rzecż k temu/ iż ná ślubie z więźienia wyſzedł/
á przeiednywáć miał ſtronę/ ná ocży Krolew=
ſkie/ áż przeiednawſzy/ nie przychodźić: á ieſliby
ſię ſtroná iednáć niechćiáłá/ tedy do tákowego
więźienia wroćić ſię miał. W tym/ gdy zá łá=
ſkáwe ſtáránie pánu Máćieiowſkiemu dźięko=
kowáć pocżął/ wſtrzymáć dáley śmiechu dru=
dzy nie mogli/ rzecż ſię wſzytká odkryłá. Sko=
tnicki mimo ſtrách/ ktorym go dobrze było ná=
karmiono/ ieſzcże ſię długo wſtydźić muśiał/
gdy to ten to ow łáncuch á pętá wſpominał.
Więc iż go tym cżęſto draźniono/ cżęſto też y on
o tym myślił/ iákoby ten żárt Pukarzowſkiemu
oddał. Owo raz w rok podobno potym/ oba=
cżył Pukarzowſkiego podpiłego/ y vprośił go
do ſwey goſpody/ á tám dognawſzy go do vpá=
ści/ iż y ręką y nogą włádáć nie mogł/ y pácho=
lę iego (bo tylko to ná ten cżás Pukarzowſki
miał przy ſobie) po ſługi do goſpody poſław=
ſzy/ bárwierzá wnet/ ktoremu vfał/ wezwał/ y
roſkazał mu/ áby Pukarzowſkiemu ſpiącemu
puł gęby zá łáwty zápráwił. Bárwierz poſłu=

ſzny wnet

---

strona: 251

GOSCINIEC.

251.

ſzny wnet to ſpráwił/ zá łátwy wárgi ſpoił/
plaſtr przyłożył/ chuſtámi obwinął głowę/ y
przenioſł go ná inſzą lepſzą pośćiel/ ktorą támże
w izbie Skotnicki poſłáć był roſkazał. Prziy=
dą potym ſłudzy z pácholęćiem nie rychło (bo dá
leko goſpodá byłá) widzą iż pan z záwitą gło=
wą leży/ á bárwierz inſtrumentá zbiera y má=
śći chowa/ pytáią coby ſię to dźiało/ powiedzą
im drudzy (bo ſam Skotnicki żáłuiąc w rzecży
przygody oney/ płákał w nogách v Pukarzow=
ſkiego śiedząc) iż ten á ten (ktory támże był niż
chłopię odeſzło po ſługi) páná im przez twarz rá=
nił. Słudzy ácż ſię mśćić onego chćieli/ ále iż
nie było wiedźieć gdźieby ſię winowáycá ſcho=
wał/ ſam też Skotnicki powiedźiał/ áby dáli
pokoy/ ponieważ páná ich ieſt z to/ że ſię ſam wy
zdrowiawſzy pomśćić może/ zániecháli wſzyſt=
kiego. Y ták iedni zoſtáli przy pánie/ drudzy o=
deſzli do goſpody. Potym w nocy ocući ſię Pu=
karzowſki/ obacży łeb záwity/ y rzecże pułgęb=
kiem: Ki dyabeł/ coż mi ſię sſtáło? Chłopiec
ieſteś tu? roświeć. Wnet ſię chłopiec porwie/
idzie do páná/ y pyta: co W.M. racżyſz/ álbo
W.M. źle leżeć? Odpowie Pukarzowſki:
Bá dobrzeć mi leżeć/ ále mi to ki dyabeł w gę=

Ll ij

bę? Chło=

---

strona: 252

252.	GOSCINIEC.

bę? Chłopiec odpowie: Aza W.M. nie po=
mniſz/ iż W.M. wcżorá ten á ten ránił? Záś
pan: Ia tego kęs ieden nie pomnię/ áni cżuię á=
by mię boláło. W tym rzecże chłopiec: Prze
Páná Bogá nie rácż W.M. wiele mowić/ bo
nam bárwierz roſkazał/ ábyſmy z tego W.M.
vpomináli. Tákże gdy prziydźie dźień/ pyta iá=
ko ſię co sſtáło? Powiedzą mu rzecż wſzyſtkę
zmyśloną/ á chłopiec iego właſny onegoż po=
twierdza/ boiąc ſię áby go pan nie bił/ gdźieby
powiedźiał/ że ná ten cżás odſzedł był od niego.
Prziydźie bárwierz do odpráwowánia/ odwinie
mu gębę/ á Pukarzowſki mu rzecże: miły bár=
wierzu/ namniey mię tá ráná nie boli/ co ſię to
dźieie? Odpowiedźiał bárwierz: Ták to wi=
dźi W. M. zmartwiáło ćiáło od rázu/ ále po
trzećim dniu álbo po cżwartym pocżuieſz W.
M. Záś powiedźiał Pukarzowſki: A boday=
że go zábito/ mogłći wżdy gdźie indźiey tráfiáć/
niż przez gębę/ á toć ſię ia cudzołoſtwem nie bá=
wię/ á wżdy mię Pan Bog tákową ráną ná=
wiedźił. Bárwierz poſzypławſzy trochę/ wpu=
śćił knot miedzy záłáwty/ przyłożył plaſtr zno=
wu/ záwinął y rzekł/ áby mu dał od wcżoráy=
ſzey pierwſzey opráwy. A Pukarzowſki parę

cżerwonych

---

strona: 253

GOSCINIEC.

253.

cżerwonych złotych wnet mu dáć roſkazał/ y
prośił áby go rychło wygoił. Odpowiedźiał
bárwierz: Dali Bog W. M. rychło zdrow
będźieſz/ iednoby pánie mowić nie trzebá/ y z tym
odſzedł. Prziydźie cżás obiádu/ mięſá ieść nie
śmie/ áby żwánim nieporuſzył háwtow/ ták
że ſię trochę kontuzy nápije y położy. Po obie=
dźie prziydą go towárzyſze náwiedzáć/ ktorym
iuż był o wſzytkim Skotnicki powiedźiał. Py=
táią go o zdrowie/ przemowi pułgębkiem/ pro=
ſząc áby zá złe nie mieli/ iż mowić nie śmie/ bo
mi/ práwi/ zákazał bárwierz. Wyrwie ten to/
ow owo pytáć/ á on iedno przyzwala głową/ á
milcży. Owo tego ták długo było/ iż ſię żadną
miárą drudzy wſtrzymáć nie mogli/ pocżną ſię
śmiać/ á Pukarzowſki domyśliwſzy ſię/ iż to
iuż Skotnickiego ſpráwá/ zawoy on vderzy o
źiemię/ á záłáwty/ roſpárzywſzy drágánt/ odiąć ſo
bie kazał. Smiechu było doſyć/ á temu zwła=
ſzcżá/ że on więcey bárwierzowi wierzył niż ſo=
bie/ cżuiąc to że go kęs ieden nie boláło. Powiá=
dáią drudzy/ iżby tám nie było záłáwtu żadne=
go/ ále ſkorá tylko byłá liná w roſole vwárzo=
nego/ ktorą nie tylko pułgęby/ ále y obie ocży ka=
zał mu był Skotnicki zálepić.

Ll iij

To też

---

strona: 254

254.	GOSCINIEC.

To też tu káżdy cżłowiek y naliżſzy rozumem
ſwym może ogárnąć/ co pijańſtwo vmie/ iż nic
inſzego/ iedno iáko piſmá świádcżą/ ták vbogie/
iáko też y inſze w ſtaniech zacne/ iáko też y mą=
dre ludźie w błazny odmienia/ ſerce y rozum o=
deymuie/ y głupimi ich przed ludźmi pokázuie.
Y ieſzcże máło ná tym/ iż pijańſtwo rozum cżło=
wiekowi odeymuie/ ále ieſzcże y do wſzelákiey
niecnoty y niecżyſtośći podżega. Bo roſpuſtna
ieſt rzecż wino/ iáko Mędrzec mowi. Y Páweł
S. káżdego przeſtrzega/ áby ſię nie vpijał wi=
nem/ bo w winie/ práwi/ ieſt niecżyſtotá/ y tá
zá nim chodźi. Bo iż pijańſtwo ieſt drogá do
pſoty/ y do cudzołoſtwá/ y do innych grzechow
ćieleſnych. Doſyć ſię y ſtąd iáśnie pokázuie/ co
Auguſtyn S. piſze: Iż opilſtwo ieſt mátką w=
ſzelkich niecnot/ máteryą grzechow/ korzeniem
nieprzyſtoynych vcżynkow/ pocżątkiem wyſtę=
pkow. Toż piſze Bázylius S. Orygenes/ y
Grzegorz S. ták dokłádáiąc: Iż obżárſtwo/
niezlicżone hufce grzechow ku porażce duſzney
przywodźi. Przetoż też Ambroży S. mowi:
Dla tego vcżymy wyſtrzegáć ſię opilſtwá/ iż
w nim grzechu vſtrzedz ſię nie możemy. Augu=
ſtyn S. nád to ieſzcże dokłádáiąc mowi: Ob=

żartſtwo

---

strona: 255

GOSCINIEC.

255.

żárſtwo w kim ſię naydźie/ ſámo być nie może/
iákoby rzekł/ iż wſzyſtkie inſze grzechy łácno zá
ſobą ćiągnie. Co bez wątpienia dźieie ſię wiel=
ką chytrością ſzátáńſką. Cżego mamy iáſny/ o=
ſobliwy/ á vważánia godny przykład in vitis

6:

Patrum. Co też y Kśiądz Hieronym Powo=
dowſki/ Kánonik Poznáńſki w ſwoim Kora=
biu zewnętrznego potopu opiſał temi ſłowy:
Był ieden márnotrawcá/ ktory gdy iuż wſzytko
vtráćił/ y práwie mu iuż do deſperácyey przy=
chodźiło/ w onym fráſunku iego/ przyſzedł do nie
go dyabeł/ obiecuiąc go z tych fráſunkow y nie=
doſtátkow wybáwić/ y wielce znowu vbogá=
cić/ gdyby tylko iednę rzecż dla niego vcżynił.
Ná co gdy on pozwolił/ á pytał ktoraby to rzecż
byłá? Pocżął go dyabeł do tego przywodźić/
áby właſnego oyca zábił. Ale gdy on rzecży ták
okrutney obiecáć niechćiał/ odmienił dyabeł onę
prośbę w rzecż łácnieyſzą y roſloſznieyſzą/ to ieſt/
żeby cudzołoſtwo popełnił. Ale kiedy y ná ten
ſproſny grzech on młodźieniec pozwolić niech=
ćiał/ powiedźiał dyabeł: Choćia ſobie tákiey
vcżynnośći mey niepoważaſz/ á zá ieden vcżynek
nie chceſz ſię mieć do śmierći dobrze: tedy ia przed
ſię ſłowo trzymam/ iż to comći námienił nie od=

mienię/

---

strona: 256

256.	GOSCINIEC.

mienię/ tylko wżdy co dla mnie vcżyń/ á niechcę
inſze^go/ iedno co ludźie vſtawicżnie y poſpolićie/
bez naymu/ y bez náruſzenia ſławy ſwey/ cżynić
zwykli. A ták vpiy ſię iuż choćia raz przez moie
zdrowie/ á názáiutrz będźieſz miał wſzyſtkiego
doſyć/ iákomći przyobiecował. Vrádował ſię
on nieborak/ mniemáiąc iż dyabłá oſzukał/ y ro=
zumieiąc/ iż názáiutrz miał mieć dobrze cżym zá=
płáćic/ ſzedł do nakoſztownieyſzey piwnice/ y cżę
śćią mocą niezwycżáynego picia/ cżęśćią też po=
dobno/ iż dyabeł/ iáko przez ſwe zdrowie/ korze=
nia przyſypował. Ták ſię ſrodze vpił/ iż będąc
iáko wśćiekłym/ cudzołoſtwo w oneyże goſpo=
dźie gwałtownie popełnił. O cżym dowiedźia=
wſzy ſię oćiec iego/ bieżał nieborak/ chcąc ſyná
ſwego od gárdłá vchronic/ y do domu przypro=
wádźić. On oycá ſkoro go hámowác pocżął/
zábił/ y ſam potym poimány/ ná gárdle ieſt ſka=
rány. Z ktorego przykłádu obácżyć możeſz/ iá=
ko ſobie pijańſtwá káżdy cżłowiek lekce ważyć
nie ma/ będąc tego pewien/ iż dyabeł nie opu=
śći cżłowieká pijánego bez iákiego cłá y zyſku
ſwego. Tákże też mamy ieſzcże przykład y w
Loćie/ kthory w oney wſzyſtkiey Sodomſkiey
kráinie/ ſam tylko z domem ſwym ſpráwiedli=

wy á nie=

---

strona: 257

GOSCINIEC.

257.

wy á niewinny będąc/ nie mogł przez długi cżás
ze złym towárzyſtwem Sodomſkim do grze=
chu być przywiedźiony. A gdy od złych So=
domcżykow/ á ogniem niebieſkim zápalonych/
wyprowadźił ſię ze wſzyſtkim domem ſwym/
tedy opilſtwo zá málucżki cżás przywiodło go
do tego/ iż nie pámiętáiąc o ſobie/ niecżyſtość z
właſnymi corkámi ſwemi popełnił. Aleć wie=
le zacnych á mądrych ludźi w tákim ſproſnym
przypadku vpádło/ iedno ſobie przywiedź ná
pámięć one ieſzcże Sámſony/ one Sálomony/
one Alexándry/ one Báltázáry/ one Herkuleſy/
wſzyſtko to pijańſtwo á białegłowki poráźiły.
A to byli tácy mocarze (iáko ſię możeſz ſnádnie
dowiedźieć z Bibliey y z Hiſtoryey) że ſię ze lwy/
z ſmoki/ y z innemi okrutnemi źwierzęty łamáli
y bijáli. Y Noego bieśiady ieſzcże y dźiś do=
brze przypłacamy: bo tákież z opilſtwá rozgnie=
wawſzy ſię ná ſyná ſwego Chámá/ iż nágośći
ćiáłá iego nie zákrył/ przeklął go y wygnáł precż/
z ktorego ſię potym ći śláchetni pánowie Turcy
y Infułaći Ocżakowſcy rozrodźili/ y iáko ich
miłośći/ łáſki vżywamy y po dźiś dźień/ to iuż
wſzyścy wiemy. Ach miły Boże/ toć to nik=

Mm

cżemne

---

strona: 258

258.	GOSCINIEC.

cżemne á bezecne opilſtwo/ rozmáite przygody
ludźiom ſpráwuie/ iáko ſię to z piſmá świętego
y z inſzych świeżych przykłádow iáśnie pokázu=
ie/ y pewna to/ że nam Pan Bog tákowe zbytki
náſze nicżym dobrym wetuie. Przetoż też y
Pan Bog wſzechmogący/ nie bez przycżyny A=
aronowi/ y wſzytkim Kápłanom/ wſzytkim
ſynom á potomkom iego/ ſłuſznie był roſkazał/
áby nie pili winá/ áni żadney pijáney rzecży/
kiedy mieli wniść do Kośćiołá Páńſkiego/ áby
nie pomárli. Do ktorych ták mowił przez Moy=
zeſzá: Winá/ áni wſzelkiey rzecży ktora vpoić
może/ nie będźiećie pić/ ták ty Kápłanie/ iáko
y ſynowie twoi/ w ten cżás kiedy maćie iść do
przybytku świádectwá/ byśćie nie pomárli.
Bo to przykazánie ieſt wiecżne po narodźiech
wáſzych/ ábyśćie vmieli rozeznáć miedzy świę=
tym á nie świętym/ miedzy cżyſtym á niecży=
ſtym/ áżebyśćie vcżyli ſyny Izráelſkie wſzytkich
przykazánia moich z zakonu/ ktore Pan mowił
do nich przez Moyzeſzá. Y owſzem ná inſzym
mieścu cżytamy: Iż káżdy ktory ślub cżynił w
zakonie/ á chćiał ſię poświęćić Pánu Bogu/
muśiał ſię wſtrzymáć od winá/ y od wſzego

napoiu

---

strona: 259

GOSCINIEC

259.

napoiu pijánego. Otoż ieſli Kápłanom ſtá=
rego zakonu byłá potrzebna trzeźwość/ dla zá=
chowánia cżyſtośći/ y inſzych cnot/ ktoremiby
ſię do przybytku kośćiołá Sálomonowego do=
ſtoynie ſtáwić mogli: dáleko więcey potrzebá
ieſt kápłanom nowego zakonu/ ku godnemu
weſzćiu do kośćiołá Chryſtuſowego/ y ku do=
ſtoynemu ſpráwowániu/ dotykániu/ y ofiáro=
wániu/ y pożywániu tey rzecży/ ktora ſię przez
onę figurę známionowáłá/ to ieſt Páná Chry=
ſtuſá Báránká niepomázánego/ ktory zgładza
grzechy wſzego świátá/ pod oſobámi chlebá y
winá zátáionego. Cżego też mamy przykłády
y w onych dawnych Kápłanách Pogáńſkich/
ktorzy choć nie Bogu ſłużyli/ ále dyabłu/ ktory
ſię kocha w obżárſtwie ludzkim: wſzákoż iż go
mieli zá Bogá/ tedy w poſługách iego oſobli=
wey trzeźwośći vżywáli/ gdyż wodą tylko á
chlebem/ ábo owocámi ktore źiemiá rodźi/ w cży
ſtośći/ oſobnie od obcowánia inſzych ludźi/ ży=
wi byli. Iáko dáleko więcey opilſtwá ſzkárá=
dego máią ſię ſtrzedz Kápłani Zakonu Nowe=
go/ ktorzy ſą práwemi zakonnikámi Chryſtuſá
Páná ſwego. Iákoż dźiśia neſtetyſz miły Boże

Mm ij

rych ná=

---

strona: 260

260.	GOSCINIEC.

tych náſzych cżáſow opłákánych y práwie ſwo=
wolnych/ z obudwu ſtron mogę to śmiele rzec/
że nie máſz co chwalić/ ábowiem ták ſię námi
mocno iął ten Krol Bachus (ktory ieſt moca=
rzem tego świátá/ á bogiem obżárſtwá) ſzalić/
że nie ma w cżym dáć przygány iśćie y náſz ſtan
Duchowny/ bo ieſt bárzo iuż y ſtanu świeckie=
mu w ſwoim opilſtwie rowny. Nie wſpo=
minam/ iż pijańſtwo káżdego opiłego cżłowie=
ká przywodźi do tego/ áby zátrzymáć w ſobie
nie mogł nic táiemnego. Owo krotko mowiąc/
iáko Mędrzec piſze: Iáko ogień doświádcża że=
lázá/ ták wino do vpićia łokáne/ wyda ná
wierzch ſercá pyſznych. Tákże też y Seneká dał
właſne podobieńſtwo o opilcy: Iż iáko wino/
albo mocne pićie/ poki robi/ wſzytko co w ſobie
cudzego ma wyrzući/ á ieſli mu oddechu nie zo=
ſtáwiſz/ tedy y ſtátek namocnieyſzy rozwáli.
Tákżeć też cżłowiek/ co naſkrytſzego w ſobie
ma/ to ná ſię vpiwſzy ſię wywoła: á ieſli mu
oddechu w tym nie vcżyniſz/ iż mowę iego há=
mowáć zechceſz/ wnet ſię od iádu ledwie nie ro=
ſpuknie. Cżego też y Ekklezyáſtes dołożył:
Wino zbytnie pite/ cżyni rozdrażnienia/ gniew/

y vpádow

---

strona: 261

GOSCINIEC.

261.

y vpádow wiele. A ponieważ ták wiele przy=
miotow w ſobie ma/ zaprawdę trzebáby ſobie
tey zbytecżney menſuri viąć/ żeby nas to nie po=
trzebne pijańſtwo do cżego dźiwnego nie do=
mieśćiło/ y z onym Bogacżem (ktory też nie
miał w iedzeniu y w pićiu miáry) w piekle nie
pogrzebło. Záprawdę moy namilſzy bráćiſzku/
potrzebáby ſię nam dla Bogá żywego pocżu=
wáć/ iákobychmy przeciwko woley y roſkazá=
niu Páná ſwego w niwcżym więcey iuż nie
wykracżáli/ ieſli ozywamy ſię być nie podſtę=
pnymi Chrześćijany y ſługámi v Páná ſwoie=
go. Abowiem máiąc my też przełożeńſtwo nád
ſługámi ſwymi/ obacżylibychmy to po ſłudze
ktorym że ſię kuflem cżęſto báwi/ ktory ieſt táko=
wy z nas/ proſzę powiedz mi/ żeby go mogł ſcho=
wáć y przy ſobie śćierpieć? pewnie że o tákiego
páná trudno ná świećie/ wyiąwſzy iżby ſam
był tákimże mocżygębą iákim ſługá iego wyd=
mikuflem. A iż niechceſz mieć pijánego ſługi á
ſam ſię vpijaſz? powiedzże mi proſzę ćię ieſlić ſię
zda być rzecżą ſpráwiedliwą? kto ieſt godniey=
ſzy/ ieſli ty/ cżyli Bog/ żeby mu trzeźwy ſługá
ſłużył? Ey dla Bogá żywego/ izali nas ná rzeź

Mm iij

pobić má=

---

strona: 262

262.	GOSCINIEC.

pobić máią/ iáko woły ábo świnie/ ábo inſze by=
dło? że ſię ták tym niezbednym obżárſtwem tu=
cżym? przez co nie tylko doſtáiemy Kánkrow/
Kárbunkułow/ Antraxy/ Fráncuzy/ y z dźiw=
nemi ich potomki: ále tráćimy łáſkę Bożą/ ſkár=
bimy ſobie gniew ná cżás gniewu/ á ieſli ſię w=
cżás nie vznamy/ záſługuiemy pewnie potępie=
nie wiecżne. Ano święći przodkowie oni mili
náſzy/ nie máiąc áni piſmá/ áni żadnego vpomi=
nánia/ áni praw żadnych vſtáwionych ná ſię/
tylko ták z przyrodzoney cnoty ſwoiey/ pátrz iá=
ko pięknie/ trzeźwie/ pobożnie/ á ná wſzem po=
miernie żyli/ y ná wſzem ſię ſpráwowáli/ á iáko
długo onych roſkoſznych/ weſołych/ wolnych/ á
ſzcżerych żywotow ſwoich vżywáli. Cżytamy
naprzod w Bibliey o pierwſzym oycu náſzym/
że był ná świećie dźiewięć ſet lat y trzydźieśći.
Tákże też cżytamy o potomkách iego/ że też wiek
długi trwáli ná tym świećie. Ano ſyn iego
Set żył ná świećie dźiewięć ſet y dwánaśćie
lat. Enos dźiewięć ſet lat y pięć lat. Káinán
też był żyw dźiewięć ſet y dźieśięć lat. Amálá=
lehel żył ośm ſet dźiewięćdźieśiąt y pięć lat. Y
Iáred był też żyw dźiewięć ſet ſześćdźieśiąt y

dwie

---

strona: 263

GOSCINIEC.

263.

dwie lecie. A Enoch był żyw trzy ſtá ſześćdźie
śiąt y pięć lat/ y chodźił z Bogiem/ potym nie
vkazał ſię/ iż go Bog wźiął. Mátuzalem też
był żyw dźiewięć ſet ſześćdźieśiąt y dźiewięć
lat. A Lámech żył śiedm ſet śiedmdźieśiąt y
śiedm lat. A Noego wſzyſtki dni były/ dźie=
więć ſet y pięćdźieśiąt lat. A gdy iuż pocżęłá
ſię miedzy ludźmi złość zámnażáć/ á káżda myśl
ſerdecżna pochopna byłá ku wſzemu złemu ná
wſzelki cżás. Rzekł Bog: Nie będźie trwał
duch moy w cżłowiecże ná wieki/ bo ćiáło ieſt/
á bedą dni iego ſto y dwádźieśćia lat.A gdy
ieſzcże tym więcey pocżęli ſię ludźie w złościách
á zbytkách/ y w nikcżemnych obżárſtwách ro=
ſkrzewiáć/ tedy Pan Bog ieſzcże vmnieyſzyć ra=
cżył krotſzy wiek/ iáko cżytamy v Dawidá Pro
roká:Iż dni lat náſzych w ſámych lećiech śiedm
dźieśiąt. A ieſli w potentaćiech (á w moca=
rzách) tedy ośmdźieśiąt lat/ á co więcey/ boleśc
á praca. A my widząc cżás krotki żywotá ná=
ſzego/ przedſię ſię od tych zbytkow ſwoich nie=
potrzebnych niechcemy pohámowáć/ wiedząc
to zápewne/ cżego Mędrzec poświádcża/ iż ży=
wot náſz niepomiernym iadłem y pićiem bywa

vmniey=

---

strona: 264

264.	GOSCINIEC.

vmnieyſzon. Piſze Valerius Maximus, iż Rzym
ſkie práwá nietylo mężcżyznom ná vrzędźie bę=
dącym/ ale y białym głowam zgołá zákázowá=
li winá álbo mocnego pićia. A Alexánder ták
to doſtátecżniey opiſuie: Iż nie tylko pićie mo=
cne było białym głowam práwem zákazáne/
ále ktora przećiw temu wyſtąpiłá: ták ſrodze o
to iáko o cudzołoſtwo byłá karána. Y dokłá=
da/ iż ſtąd był vroſł obycżay v onych narodow/
áby białe głowy dawáły ná przywitániu po=
cáłowánie mężcżyznom ſobie krewnym y po=
winowátym/ żeby w tym mogli pocżuć/ ieſli od
ktorey albo od ktorego wino pocżuć było. Ale
v nas to pocáłowánie vſtáło/ podobno dla te=
go/ iż z drugiego ábo z drugiey/ y przez vlicę go=
rzałkę dobrze pocżuie. Ale życżyłbych tego/ á=
by też w náſzey miłey Polſzcże iakie práwo o
tym vroſło/ nie tylko ná białe głowy/ ále y ná
mężcżyzny. V Grekow Plato zákázował bia=
łym głowam y mężcżyznam winá pić: v tych=
że Grekow dwie były naporządnieyſze rzecży
poſpolite/ Atheńſka/ y Lácedemońſka: v Attheń
cżykow Solon opátrzył to był práwem poſpo=
litym/ iż nie tylko cżłowiek pospolity/ ále y na=

wyżſzy

---

strona: 265

GOSCINIEC.

265.

wyżſzy przełożony/ o opilſtwo ná gárdle miał
być karány. Tákże v Lácedemońcżykow Li=
curgus vchwałą poſpolitą zákazał pod ſrogim
karániem/ nie tylko opilſtwá/ ále też wſzelákich
zbytkow w bieśiádách. Rzymiánie też/ ktorzy
porządkiem y doſtátkiem Greki dáleko byli prze=
bráli/ to też záchowywáli. Dionyſius Siracu-

8:

ſanus choćia tyránnem będąc/ máło ſię o práwie
pytał y o porządku/ przedſię práwem poſpoli
tym poſtánowił: Iż ktoby pijánego (zwłaſzcżá
z odźienia) okradł/ zá to ſromoty áni karánia
wedle práwá nie odnioſł. Pitacus Miteleneus:
Pijáni gdy co złego vcżynili/ kazał dwoiáką wi
ną káráć/ ktorego też w tym zdániu náśládował
Ariſtoteles/ gdy mowił: Iż pijány záſługuie
dwoiákie przeklęctwo. Záprawdę żeć nam Ch=
rześćijánom nie pomáłu w breẃ dáią te práwá
Pogáńſkie vprzywileiowáne/ że ich w Státu=
ćie náſzym Polſkim nie mamy. Bo dokąd tá
ſwawola pohámowána v nas práwem vprzy=
wileiowánym nie będźie/ nie będźie nigdy w
Polſzcże dobrze/ muśi w nieſzcżęśćiu záwżdy
obfitowáć/ á w ſkárbiech ſwych ſłábieć/ tudźież
też w ſobie mieć wiele nędznych/ chromych/ śle=

Nn	pych/ frán=

---

strona: 266

266.	GOSCINIEC.

pych/ fráncugowátych. Ponieważ też to y Pan
Bog przez Izáiaſzá Proroká ſwego powiedźieć
racżył tymi ſłowy. Biadá/ práwi/ tey ieſt Ko=
ronie/ w ktorey lud ieſt opiły. Acżći Státut
iáſny w ſtárym zakonie mamy vprzywileiowá=
ny/ gdźie nie tylo márnotrawce potępieniem du
ſznym/ ále też śmierćią docżeśną roſkázował
Pan Bog káráć. A coż potym/ kiedy od Chrze=
śćijan nie ieſt przyięty/ áni od vrzędu świeckie=
go ápprobowány. Bo ták w tym Státućie
Bożym ſtoi: Ieſliby cżłowiek vrodźił ſyná v=
pornego y zuchwáłego/ ktoryby nie ſłuchał oy=
cowſkiego ábo mátcżynego roſkazánia/ y po
ſkarániu niechciałby ich przedſię ze wzgárdy
ſłucháć/ wźiąwſzy go rodźice/ przywiodą go do
vrzędu onego miáſtá/ ná ſąd/ á ták będą mo=
wić: Ten náſz ſyn vporny ieſt á ſwowolny/
ná náſze vpominánie nic niechce dáć/ iął ſię bie=
śiad/ ſkortáciy tylko pilen. Tedy vkámionuie
go lud wſzyſtek miáſtá onego/ y tákvmrze/ áby=
śćie wykorzenili złe z pośrzod was/ co ſłyſząc
wſzytek lud Izráelſki áby ſię bał. A nie tylko
Státut Páńſki ieſt vprzywileiowány przez
Moyzeſzá/ ále go potwierdźić racżył y w no=

wym za=

---

strona: 267

GOSCINIEC.

267.

wym zakonie przez Synacżká ſwego namilſze=
go Iezuſá Chryſtuſá Páná náſzego/ y przez mi=
łe Apoſtoły iego/ gdźie tymi ſłowy głośno po=
wiedáć racży v Lukaſzá S. Wáruyćie ſię á=
by ſnadź nie były obćiążone ſercá wáſze obżár=
ſtwem y pijańſtwem. A Apoſtoł Poweł świę
ty nas w tym przeſtrzega/ mowiąc: Wiedząc
ten cżás/ że iuż nam cżás y godźiná powſtáć ze
ſnu.Abowiem iuż teraz bliżſze ieſt náſze zbá=
wienie/ niż kiedychmy ſię ſpodźiewáli: Noc
przeſzłá/ á dźień ſię przybliżył. A ták odrzućmyż
iuż vcżynki ćiemnośći/ á oblecżmy ſię w zbroię
światłości. Iáko we dnie ták chodźmy pocżći=
wie/ nie w pſotách y nie wſzetecżnośćiách/ nie
w poſwarkách y zawiśći/ nie w obżárſtwách á
w pijańſtwie/ ále wdźieyćie ná ſię Páná Iezu=
ſá Chryſtuſá/ á ſtáránia o ćiele nie mieycie ku
pożądliwośćiam: A ná drugim mieścu vpo=
mina nas temi ſłowy: Ieſliby kto z tych/ ktory
miedzy wámi bywa/ zwan był porubnikiem/
ábo łákomym/ ábo báłwochwálcą/ ábo złorze=
cżliwy/ ábo drapieżcá/ ábo pijánicá/ z tákowym
ábyśćie nie iadáli. Páweł święty tymi ſłowy
nas vpomina: Nie vpijayćie ſię winem/ w kto=

Nn ij

rym ieſt

---

strona: 268

268.	GOSCINIEC.

rym ieſt niecżyſtotá/ ále bądźćie napełnieni Du=
chem świętym/ rozmawiáiąc ſámi z ſobą/ w
Pſálmiech/ w Hymnách/ y w pioſnkách ducho=
wnych/ śpiewáiąc y gráiąc w ſercach wáſzych
Pánu/ záwżdy dźięki wzdawáiąc zá wſzyſtkie
rzecży/ w imię Páná náſzego Iezu Chryſtá
Bogu Oycu/ będąc poddáni ieden drugiemu w
boiáźni Chryſtuſowey. Y ná koniec áby ſię po=
hámowáli od pijańſtwá/ tedy Duch święty
przez tegoż Páwłá świętego/ ná pijánice táki
dekret wydał/ mowiąc: Ani pijánice/ áni cudzo
łożnicy/ Kroleſtwá Bożego nie otrzymáią. Y
práwá Kośćielne ná wielu mieścách ſrodze też
pijánice káráć roſkázuią/ ále ná iednym mieścu
ták opiſuią: Ludźie świeccy/ ktorzy ſię ślubem
do wſtrzymięźliwośći nie obwiązáli/ ieſli ſię v=
piją/ niech będą nápomnieni/ iż pijánice krole=
ſtwá Bożego nie otrzymáią/ á iż opilſtwo zá=
tráceniem ieſt: niech takowych kápłan do po=
kuty przyćiśnie. Kto przymuſza drugiego do
vpićia w obycżay przyiáźni ábo záchowánia/
niech będźie ſrodze ſztrofowan/ á niech śiedm
dni pokutuie. A ieſliby to vcżynił ze wzgárdy/
niech trzydźieśći dni pokutuie. Zaden Chrze=

śćijánin/

---

strona: 269

GOSCINIEC.

269.

śćijánin/ niech drugiego nie przymuſza więcey
pić niż przyrodzenie potrzebuie. A ktoby dru=
giego vpoił ze złośći/ ma cżterdźieśći dni poku=
towáć. A ieſli to w obycżáiu ma/ tedy ma być
záklęty do tego cżáſu áż godnie odpokutuie/ y
polepſzenie obiecowáć będźie.
To tu káżdy mocżygębá może zrozumieć/ y
wzorki ſobie wybieráć/ co zá pomſtę odnioſą
tácy/ ktorzy drugich/ iáko tego ſię wiele záwa=
dza w Polſzcże/ do opilſtwá przymuſzáią/ y ſto
przyſtáwow nád nimi miewaią/ iż gdźieby kto
w ſwoy ćiáſny brzuch/ ták wiele iáko drugi w
przeſtronny wlać nie mogł/ miecżmi potrząſáią/
y nád nimi po śćiánách kreśláią. Záprawdę zá
tákimi ſpráwámi/ y poſtępkámi náſzymi wed=
ług ſłow Dawidá proroká Bożego: Staliſmy
ſię zháńbieni ſąśiádom náſzym/ sſtaliſmy ſię ná
igrzyſko y pośmiechowiſko/ tym ktorzy około
nas mieſzkáią. Przetoż (iż ſłowy Auguſtyná
świętego iuż ſkońcżę) proſzę/ y przez ſtráſzliwy
ſądny dźień was poprzyśięgam/ iż ile kroć ſię
ſpolnie ná ſwoy chleb prośićie/ on ſproſny oby=
cżay/ wedle ktorego wielkie/ pełne/ bez wſzelá=
kiey miáry/ trzey á trzey/ rádźi nierádźi pijáć z=

Nn iij

wykliśćie/

---

strona: 270

270.	GOSCINIEC.

wykliśćie/ ábyśćie gi iáko iad dyabelſki z wá=
ſzych bieśiad wyrzućili. Gdyż ten nieſzcżęſny
zwycżay ieſzcże z Pogáńſkiego záchowánia po=
zoſtał. A ktokolwiek przy ſwey ábo cudzey bie=
śiedźie tego ſię dopuśći/ niechay nie wątpi/ iż
tym dyabłu ofiárę vcżyni. Ktorym ták zbytnim
pićiem/ nie tylko duſzá bywa zábijáná/ ále też
ćiáło bywa náwątlone. Ale mam vfność w
miłośierdźiu Boſkim/ iż was ták nátchnąć ra=
cży/ iákoby ten ſproſny á ſromotny grzech/ ták ſię
wam zbrzydźił/ żebyśćie ſię go nie dopuſzcżali.
Ale to coby w onym opilſtwie miáło márnie
zginąć/ áby ſię to ná odżywienie vbogich o=
broćiło/ zá dárem á łáſką Páná Iezuſá Ch=
ryſtuſá/ ktory z Bogiem Oycem y z Du=
chem S. żywie y kroluie/ Bog
ná wieki wiekow.
AMEN.

---