![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
strona: 1
1:
DICTIONARIVM
2:
LATINO POLONICVN
3:
IN VSVM ET GRATIAM
4:
Polonicæ Iuuentutis, ſumma diligen=
5:
tia concinnatum.
kolumna: a
| A |
1:
A
PRÆPOSITIO,
2:
cum Ablatiuo ſignificat,
3:
Od. Vt, A. Domino, Od
4:
Páná. ¶Interdū, Po, ut A
5:
partu, Po porodzeniu/ A cœ
6:
na, Po wieczerzi. Cuius a morte, Po któ=
7:
rego ſmierći. Cicer. Ita ſecundus a Rege,
8:
Wyſzſzy álbo pirwſzy po krolu. ¶Significat
9:
etiam interdū Pro, ut, A ſenatu ſtetit.
10:
Zá Senatem pomogał/ álbo przi ſenacie ſtał
11:
A nobis ſtat, Dzierży s námi. Sic & a
12:
reo, Id eſt, pro reo, ¶Aliquando de=
13:
notat officium, ut, Ille eſt a ſecretis Ce=
14:
ſaris. On yeſt Ceſarſki Sekretarz. Sic A
15:
ſacris contionibus. Káznodzieya A ma
16:
nibus, qui alias Amanuenſis, Podpiſek,
17:
álbo/ Substitut. A pedibus, id eſt curſor
18:
& huiuſmodi multa, in quibus fere
19:
ſubauditur ſeruus, ut, Meus a pedibus
20:
ſcilicet, ſeruus, Moy Curſor/ álbo/ Poſeł.
21:
A calculis uel rationibus. Rechmiſtrz/
22:
álbo.Száfárz/ Podskárbi. Similiter apud
23:
Terent. A facundia. Przes wymowę/
24:
álbo/ Dla Oratoriey á wymowy. Tantum
25:
potuit a facundia, Ták wymowny był/
26:
álbo. Ták wiele mógł przewieść przes wy=
27:
mowę ſwoyę. Sic apud Plautum, A me
28:
pudica eſt, Z ſtrony moyey pánieńſtwá
29:
ſwego nie vtráćiła/ nie náruſzyła. id eſt,
30:
per me, uel quod ad me attinet, A ter=
31:
go, Z tyłu. A fronte, Z przodku. A puero
32:
A paruulo, A pueris, A paruis, Z mło.
33:
dych lat. Apud Ter. A puero, Paruulo.
34:
Et iā inde a puero puſillo apud Plau=
35:
tum, Od dziectwá/ álbo/ Dziećińſtwá.
36:
Item a teneris, & huiuſmodi alia, A
37:
primo, id eſt, A principio, Od począt=
38:
ku, A ſummo deorſum, Od wierſchu do
39:
ziemie. A matre pulli, id eſt, recentes.
40:
Młode kury álbo Kurczątká. A Roma
41:
uenire, Od Rzymu przichodzić. id eſt, a lo
42:
cis Romæ uicinis, Sed e Romæ uenire.
43:
Z ſámego miáſtá Rzimu. ¶Aliquando
44:
ſignificat contra, ut, A frigore defen-
45:
do, Bronię przećiw źimnu/ dla mrozu. kolumna: b
| A |
1:
A cum recipit aſpirationem, eſt Interie=
2:
ctio dolentis & commiſerantis, ut, Ah
3:
quid agis, Ach co cziniſz. Et ſi duplica=
4:
tur, aut triplicatur, Vt, Ah, ah, ah, ri=
5:
dentis eſt uox.A ante B.
6:
Ab, ualet idem quod A Præpoſitio, Od
7:
Item, Abs, ut, Abs re, Dármo/ Próżno
8:
Niepotrzebnie/ Abs re conſulit, Darmo
9:
Próżno/ w niwecz/ niczemnie radźi. Haud
10:
abs re, Nie bez prziczyny. Item, Præter
11:
rationē, Króm przicziny. Ne quid ores
12:
abs re, id eſt, Nihil abſurdum, Nieżą=
13:
day nic niesłuſznego, Item, Ab re tua, Po
14:
twey ſpráwie. Terentius, Tantum ab re
15:
tua eſt otij tibi, Maſzli ták wiele czáſu
16:
przed twem ſpráwami/ álbo/ Dla twoyich
17:
ſpraw. Ab animo otioſus, Vmysłu
18:
ſpokoynego/ álbo/ Prożnuyącego.
19:
Ab animo improbus, Z przirodzenia
20:
ziy. Et illud Ciceronis, Ab oratoribus
21:
ſolitudo in foro, hoc eſt, quantum ad
22:
Oratores attinet, Co ſię Oratorów/ álbo/
23:
Prokuratorów doticze/ pokoy yeſt ná ſą=
24:
dziech/ álbo/ przed práwem. Ab ineunte æ=
25:
tate, Od dziecińſtwá. Ab hinc trienniū
26:
huc commigrauit, Iuſz temu ſą trzi látá
27:
yáko ſie tu prziprowadźił. Ita, Ab hinc de=
28:
cennium, Przed dzieſiącią lat. Ab inte=
29:
gro, id eſt, denuo, Znowu. Ab Auo,
30:
Od dziádowych lat. Ab inteſtato, Ad=
31:
uerbium. Sine teſtamento, ut, Ab inte=
32:
ſtato mortem obijt, Króm teſtámentu
33:
ſzczedł. Nie cziniąc teſtámentu vmárł.
34:
Abacus, ci, maſ. ge. ſec. de. nomi. latinus
35:
a Græco Genitiuo ᾽αβακσ ab ᾽αßαξ
36:
Kredencia/ Służbá/ też/ Stół Rechmiſtrzki
37:
też/ Kuchenna Tablicá. Abaculus dimi=
38:
nutiuum, Máła/ Służbiczká/ Służebká.
39:
Abaphus, a, um, penultima correpta,
40:
Nie fárbowány/ Nie maczány. Ab α pri=
41:
uatiua particula & βάπτο, id eſt, tin=| A | go |
strona: 1v
kolumna: a
| A ante B. |
1:
go. Inde Baptiſmus, id eſt, immerſio.
2:
Abatos, gen. communis, penultima cor=
3:
repta, inacceſſus, Inuius, Niedoſtępny/
4:
Niedochodny.
5:
Abauus, ui, pen. cor. Pater proaui, Prá-
6:
prádziad.
7:
Abax, idem quod Abacus.
8:
Abba, Syriaca dictio, Latine, Pater,
9:
Ociec.
10:
Abbas, tis, maſc, tert. Pater inter Mona=
11:
chos. Opát. Vnde feminin, Abbatiſſa
12:
prim. Opaćiechá/ Xiéni/ ſed latinius, Sa=
13:
cerdos maxima.
14:
Abdomen, gen. neutri, penul. producta,
15:
Tłuſtość. Smalc. pinguedo quæ ſpinæ
16:
adhæret.
17:
Abies, abietis, pen. cor. fem. tert. Iodłá.
18:
unde. Abiegnus, a, um, Yodłowy/ wa/
19:
we/ ut, Abiegnus aſſer, Yodłowa deſzcz=
20:
ká, Szkudłá.
21:
Abigeus, & Abactor, maſculin, ſecund.
22:
qui pecora furatur, Złodziey który bydło
23:
kradnie. Vwodźiwołek niektórzi zową.
24:
Compoſitum ab Ago.
25:
Abigeatus, tus, Ipſe abigendi actus, ſiue
26:
crimen abactionis intelligitur, Zło=
27:
dzyeuſtwo ſtádá.
28:
Abolla, fem. prim. Vestis militaris, Zoł=
29:
nierskiego tronu ſzátá.
30:
Abominor, aris, depon. pri, Przikrość
31:
mam. Brzidzę ſie. Odrzekam ſie. Mierźi
32:
mie.
33:
Abominandus, da, dum, Deteſtatione
34:
dignus, Mierźiony. Brzidliwy. Prze=
35:
klęty.
36:
Abominatio, onis, gen. femin. Mierźio=
37:
ność. Brzidliwość. Przikrość. Przeklętość
38:
Aborogines, gen. maſculi, Naipierwſzy/ á
39:
Nayſtárſzi przichodniowie w Italiey/ álbo
40:
w Włoskiey ziemi.
41:
Aborior, reris, uel riris, depon. tert, uel
42:
quartæ, & Abortus, Vide ORIOR.
43:
Ab re, uel, Abs re, Bez przicziny Vide ſu=
44:
pra in AB.
45:
Abrotandum, neut. ſec. penul. corre. Boże
46:
drzéwko/ ziele yeſt.
47:
Abrotonites, æ, Wino s Bożim drzewkiem
48:
náczinione/ przipráwione. Korzenne wino.
49:
Abſens, omn. tert. Niebędący/ inde, Ab=
50:
ſentia, Niebytność.
51:
Abſis, abſidos, maſc. ter. uel habſis Grȩ=
52:
cum eſt curuatura rotæ, Krzywość/ álbo/
53:
okrążność kołá. Obód yáko niektorzi zo=
54:
wą. Też Cirkiel/ álbo Okrąg gwiazdeczny.
55:
Abſonus, Vide SONO.
56:
Abſ, præpoſitio ſeparatiua, Vt, Abſ kolumna: b
| A ante B. & C. |
1:
pecunia, Bes pieniędzi. Abſ indul=
2:
geria, Bes dozwolenia.
3:
Abſtemius, a, um, qui temeto, hoc eſt, ui=
4:
no abſtinet, Który winá nie piya/ niektó=
5:
rzi. Wodką zową. Adiectiuum eſt tri=
6:
um uocum.
7:
Abſurdꝰ, a, um, Nietráfny/ Nieobyczáyny/
8:
Sproſny. Abſurde Aduerbiū, Nietráf=
9:
nie/ Nieobuczáynie/ Sproſnie.
10:
Abſynthium, thij, neut. ſecund. Piołyn.
11:
Abſyntites, tæ, maſculin. Piołynkowe
12:
wino.
13:
Abſyrtides, Inſula, Morzá Adriátskiego
14:
wyſpá.
15:
Abundo, neut. prim. Vide VNDA.
16:
Abydos, penultima producta, ſeminin.
17:
Vrbs Troadis, Miáſto Troyańskie.
18:
Abyſſus, fem. ſecun. aquarum profundi=
19:
tas immenſa, Wielka y niewymowna głę=
20:
bokość wodna. Bezdenność/ álbo bezedná
21:
przepaść.A ante C.
22:
Ac, Coniunctio, Polonice A/ Y/ aliquan=
23:
do Aduerbium eſt, et ſignificat, Quam
24:
niźli. Vt, Tu aliter facis, ac iuſſeram,
25:
Ináczey czyniſz/ niżliciem polećił. Et tunc
26:
fere poſtponitur illis particulis Æquȩ,
27:
Secus, Aliter, Iuxta, Perinde.
28:
Acacia, feminin, primæ, ſuccus pomo=
29:
rum ex arbore quadam ſpinoſa Æ=
30:
gyptiaca, Sok yábłeczny.
31:
Academia, feminin, primæ. Mieiſce ták
32:
rzeczone od Athen nide dáleko/ ná którym
33:
Plato ſzkołę ſwoyę miał. Vnde pro quo=
34:
uis loco publico, in quo bone literæ
35:
docentur, accipitur, Kollegium/ albo/
36:
Gymnaſium zowiemy.
37:
Academici, Vczniowie Platonowi. Też ći
38:
którzi yego nauki náſládowáli.
39:
Achantis, thidis, fem. tert carduelis, auis
40:
ſtridula, ſzczebietliwy ptaſzek około ciernia
41:
albo oſtu ſie obchodząc/ Szczigieł.
42:
Achantes, thi, maſculin. ſecund. herba
43:
Branca urſina, Barſzcz
44:
Acarnania, gen. femin. Pars Epiri. Nie-
45:
która część Epiru.
46:
Acarus, ri, maſc. ſecund, Rdzá. Pleśń/ ál=
47:
bo/ Brudy woskowe.
48:
Acatalectus uerſus, cui nulla ſyllaba de=
49:
ſit, Wierſz zupełny.
50:
Acacium, tij, neut. ſecundæ. Lódź któm
51:
żaglu.
52:
Accendo, is, neut. tertiæ. Záſwiecam zápa=
53:
lam/ ſimplex non eſt in uſu. Metapho.| Inſtigo |
strona: 2
kolumna: a
| A ante C |
1:
Inſtigo, Inſzego poduſzczam pobudzam/
2:
podſzczuwam. Sunt & alia compoſita, a
3:
Cando inuſitato uerbo, Et Incendo,
4:
ſuccendo eiuſdem ſignificationis cum
5:
priore.
6:
Accenſus, ſi, maſc. ſecund. miniſter Ma=
7:
giſtratus apud Romanos, Podwoyski
8:
Mieiski sługá.
9:
❡Item miles ægrotos antecedens &
10:
miniſtrans ſi opus fuerit. Videlicet
11:
miles in demortui locum ſurrogatus,
12:
Zołniers ná mieiſce zmárłego wſádzony.
13:
¶A Iureconſultis Optio dicitur.
14:
Accentus, tus, ma. qua, Tonus, Vocula=
15:
tio, Ton álbo intonowánie/ toyeſt/ ſpiewá=
16:
nie ſyllab w wierſzách.
17:
Accerſo, ſis, ſiui, tert. & Accerſio, ſis, ſi=
18:
re, quar. Záwoławam/ Accerſere, Przi=
19:
zwáć/ Záwołáć/ Componitur hoc uer=
20:
bum ab Ad & Cio, Aceſſo inde Ac=
21:
cerſo per Metalepſin.
22:
❡Significat etiam Accuſo, Oskárżam/
23:
pozywam/ Capitis accerſitur, O głowę
24:
mu idzie/ álbo pozwány ná vtrácenie głowy.
25:
Accerſitus, tus, maſcu. quint. Wezwánie.
26:
Arceſſo, Vide ARCEO.
27:
Accipiter, tris, maſcul, tert. Yáſtrząb.
28:
Accliuis & Accliuus, a, um, uel Acclinis
29:
& Acclinus leniter erectus, ſurſum
30:
pendulus, Pochodźiſty/ Podniosły/ Vt,
31:
Accliuis mons, Pochodźiſta górá. Ac=
32:
cliui montes, Pochodźiſte góry. Decliui=
33:
tas, Zchodźiſtość.
34:
Accuſo, as, aui, act. prim. Oskárżam/ Ob=
35:
winiam. Hinc dicimus, Accuſat me hu=
36:
ius rei, de hac re, & in hac re, Dawa mi
37:
winę w tey rzeczy. Accuſa tuam ipſius
38:
inertiam, Skarſz ſie ná ſwoyęż leniwość.
39:
Accuſabilis, le, Godny oskárżenia. Excuſa=
40:
bilis, le, To co może być łatwie wymówio=
41:
no/ Vt, Excuſabile negotium habes,
42:
Obronną rzecz maſz która łatwie może być
43:
wymówioná.
44:
¶Inexcuſabilis, Nieobrony/ Niewy=
45:
mowny.
46:
¶Incuſo, Dawam winę. Excuſo, Wy=
47:
mawyam/ Brónie. Recuſo, Odmawiam.
48:
Recuſauit mihi librum, Odmówił mi
49:
Xiąg. Volunt compoſita acudo eſſe.
50:
Accuſator, Oskárżyciel.
51:
Accuſatio. Oskárżenie.
52:
Accuſatorius, a, um, To co ku oskárżeniu
53:
nałeźi. Accuſatoria, W obyczay skárgi.
54:
Excuſatio. onis, Wymówká.
55:
Acedia, fem. prim. ῾αχυδια non Acidia.
56:
Pigritia. Tedium, Leniſtwo/ Teskność/
57:
álbo/ niedbáłość. kolumna: b
| A ante C |
1:
Aceo, ces, ui, neu. ſecund. Kwáśnieyę/ Ye=
2:
ſtem kwáśny.
3:
Acidus, a, um, Kwáſzony/ Kwáśny. na/ ne.
4:
Acidulus diminutiuum, a, um, id eſt ſub=
5:
acidus, Przikwáśny.
6:
¶Item, Acor, Kwás. Vinum acidum
7:
Kwáśne wino. Inde Aceſco, Poczinam
8:
Kwáśnieć.
9:
Acephalus, id eſt, ſine capite, Przes glowy
10:
χεφαλη, Græce caput, trium generum.
11:
Acer, eris, ſubſtantiuum, gen. fe. nomen
12:
arboris, Klón.
13:
Acernus, a, um, materia ex hac arbore,
14:
Klonowy.
15:
Acer & Acris, in neutro, Acre adiectiuū.
16:
Oſtry/ Byſtry/ & pro forti accipitur, ut,
17:
Acer Thurnus, Mężny/ Rzeźwy mąż w
18:
ręku.
19:
¶Vnde Acritudo & Acrimonia, O=
20:
ſtrość/ Rzeźwość.
21:
Et Acriter Aduerbium, Rzeźwie. Oſtrze
22:
Byſtrze.
23:
Acer, cris, neu. ter. palea, Vel, Acus ace=
24:
ris, Plewá/ Ość.
25:
Acero, uerbum Acti. prim. S plewámi/ ál=
26:
bo z ościámi mieſzam.
27:
Aceratum lutum, Gliná/ s plewámi/ álbo/ s
28:
Ośćiámi przemieſzána.
29:
Aceroſus. Ośćiſty. Aceroſus panis, Chléb
30:
s ośćiámi s plewámi.
31:
Aceroſum frumētum, Zyto nie dobrze wy=
32:
czinione/ Wyprawione/ álbo wywiane. Ob=
33:
acero, as, are, eſt obſequi & alterius
34:
ſermonem interturbare, obſoletum.
35:
Acerbus, ba, bū, Gorski/ przykry/ niedoſta=
36:
ły. Acerba poma, niedoſtáłe/ przykre nábł=
37:
ká/ proprie enim dicitur de fructibus.
38:
¶Sed & ad alia etiam transferuntur,
39:
Vt, Acerba mors, Gorska/ przikra, cię=
40:
ſzka/ okrutna śmierć. Acerbū edidit ſpe=
41:
ctaculū, Okrutny/ przykri vczinek vczinił.
42:
Acerbitas, Gorſkość/ Okrutność/ Okrućień=
43:
ſtwo/ Przykrość.
44:
¶Et Metapho. pro moleſtia.
45:
Et Exacerbeſco. Okrutnym ſie ſtawam/
46:
Przikrym. Exacerbare autem eſt, Roz=
47:
gniewáć/ rozkwilić/ pobudzáć w wielki gniew
48:
¶Obacerbo, as, are, Barzo rozgniewa=
49:
wam kogo.
50:
Acerra, æ, fem. prim. Vulgo Thuribu=
51:
lum, Turybulars kadźidlnik/ kośćielne
52:
naczinie którym kádzą.
53:
Aceruo, as, aui, Acti. prim. Zgromadzam.
54:
❡Compoſitum, Coaceruo, Weſpołek
55:
zgromadzam/ Grábię/ kopię/ to ieſt/ kopy czi=
:
(nię.
56:
Aceruatim Aduerbium.| A 2 | Aceruus |
strona: 2v
kolumna: a
| A ante C. |
1:
Aceruus, maſcul. ſecund. Stóg/ álbo bróg.
2:
¶Strues lignorum, Kupá albo ſtós drew
3:
❡Strages cadauerum, Kupá trupów.
4:
Acerualis, le. To co ſie może zgromádźić.
5:
Acetabulum, li, neu. ſe. Vaſis genus cer=
6:
tȩ menſurȩ continens ſeſquiciatum, ui=
7:
de infra, Fláſzá octowa/ Naczinie octowe.
8:
Acetum, neut. ſecund. Ocet.
9:
Acetoſus, Octem czuchniący/ Oczczony.
10:
Achaia, fe. Regio Græciæ, Ziemiá álbo po=
11:
wiát w Greciej/ Teras Moreą zową/ w któ
12:
rey Korinth miáſto wielmi sławne leżáło.
13:
Achates, pen. pro. Rzeká w Siciliey też ká=
14:
mień/ álbo perłá droga/ Itē Æneæ ſocij no
15:
mē, Imię niektórego towárziſzá Aeneáſá.
16:
Acheus, Grek.
17:
Acheron, maſcul, ter. Piekielna rzéká.
18:
Acheronticus, a, um, Piekielny/ na/ ne.
19:
Acharis, latine ingratus, Niewdzięczny.
20:
Græce enim χαρισ gratia, ᾽α priuandi
21:
particula.
22:
Achelous, maſcul. Rzeká w Echoliey.
23:
Acheloius, Wodny. Nam Veteres om=
24:
nem aquam Acheloum dixerunt.
25:
Acheruſia, Yeziorá w Kámpániey.
26:
Achilles, Syn/ Pelenſów, Hetman ludu
27:
Greckiego do Troyiey.
28:
Achilleos herba, alias Myriophillum.
29:
Acicula, læ, fe. pri. diminutiuum ab acu.
30:
Acidalus, m. pen. cor. Fons Veneri ſacer
31:
Zrzodło ták rzekące w Beociey Bogini Ve
32:
nus przywłaſzczone y poſwięcone, unde ma
33:
ter Acidalia dicitur apud Virgilium.
34:
Acidus, a, um, uide aceo & Acidulus a,
35:
um, diminutiuum.
36:
Acies, ei, fem. quin Oſtrze/ álbo kończiſtość
37:
hart.
38:
¶Metaph, Acies oculorum, Oſtry wzrok
39:
Acies ingenij, id eſt, perſpicuitas, Dow=
40:
cipny rozum/ Pręktość rozumu.
41:
❡Præterea exercitus inſtructio, acies
42:
dicitur, Woysko vſzikowáne.
43:
Vnde inſtruere aciem, Woyſko vſziko=
44:
wáć. exterere aciem cultri, Náoſtrzić ál=
45:
bo zákończić nóż.
46:
Acinacis, maſ. pen, cor, peregrina uox,
47:
Miecz Perski/ álbo ſzáblá Turecka. Bułat
48:
quidam dici uolunt.
49:
Acinus, ni, maſc, ſec. Iágódki álbo yądrká/
50:
Baccæ autem ſunt maiores, Vt, Baccæ
51:
lauri, Bobkowe yágody.
52:
Acinaceus, a, um, To co z yágód bywa.
53:
Hinc uinum Acinaceū, Cierpnące wino
54:
Acinoſus, a, um, Rzęśiſty/ Gęſty/ Vt, Aci=
55:
noſa Vua Rzęśyſte yágody.
56:
Acipenſer ſeu Aquipenſer, ſeris, maſ, ter= kolumna: b
| A ante C. |
1:
piſcis magnȩ æſtimationis olim, Rybá
2:
nie poſpolita ná którey łuſzcziná wſpak leży
3:
to yeſt/ ku głowie á nie ku ogonowi.
4:
Acclides, dum, neu. t. pe. cor. apud Vir=
5:
gilium lib. 7, Bełt/ Strzałá/ albo ſtrzelbá.
6:
Acmon, uel Agmon, onis, m. ter. Latine
7:
incus idis, Nákowálniá. Vnde Pyrag=
8:
mon apud Virgil. ſeruus Vulcani.
9:
Acoluthus, thi. ma. ſec. latine conſequens
10:
Náſládownik właſnie/ ále obyczay otrzy=
11:
mał że też. Akolit zowiemy. Eſt autem di=
12:
ctio Græca ᾽από tο̃ ᾽ακολουθεειρ, id est,
13:
a ſequendo. Od náſládowánia/ Eius cor=
14:
relatiuum eſt dominus, uel Epiſcopus
15:
Aconitum, ti, pen. pro, neut. ſecun. herba
16:
nenenoſa, Wilcze ziele/ ſed aliud etiam
17:
eſt.
18:
Aconitæ, arum, fem. pri Kometá/ álbo po=
19:
zorziſta/ Ogoniſta gwiazdá/ formam ſa=
20:
gittæ præſeferens.
21:
Acopa, orum, plur, numeri tantum neu.
22:
ſecund. Lekárſtwo przećiwko trudowi/ le=
23:
niſtwu álbo ſprácowániu.
24:
Acraton, purum merum, Szczére/ ſamo=
25:
wſobne. Vt, Vinum Acraton, Nieprzy-
26:
práwne wino.
27:
Acredula, putatur Luſcinia eſſe, Słowik.
28:
Acriſius. Abantis Argiuorum Regis fi=
29:
lius pater Danaës, Król Argiński ociec
30:
Danaes.
31:
Acroceraunia, plura, num. tantum. Góry
32:
w Epirze nád Adriátskim morzem.
33:
Acrocorinthus, gen. maſ. Góra ná którey
34:
miaſto Korinth leży.
35:
Acroama, neut. tert. Subtylna powieść.
36:
Sententia albo foremne á wdzięczne wy=
37:
poczitánie rzeczi.
38:
Acropolis, Latine Arx Zamek ná Gó=
39:
rze.
40:
Acta, æ, feminin, prim. littus, Brzég.
41:
Acta. orum, neut, ſecund Dzieye.
42:
Acta Apoſtolorum, Dzieye Apoſtol=
43:
skie.
44:
Acta dicuntur Chronica, Dzieye/ Spiſá=
45:
nie czáſow y ſpraw náſzich.
46:
Actus, maſcu. quar. Sprawá. Idem quod
47:
actio.
48:
Item, Actus ſunt partes Comedia=
49:
rum, Częśći w Komediyách.
50:
Item, Spacium agri, Mieiſce ták wiel=
51:
kie w polu/ yáko ſto y dwádzieśćiá ſtóp.
52:
Item Actus, Rownia/ To yeſt/ Mieiſce
53:
tákowe po którym wozem y koniem może
54:
ſnádnie yecháć.
55:
Actutum Aduerbium. Hnet/ Nátychmiaſt
56:
Skokiem.| Aculeus |
strona: 3
kolumna: a
| A ante C. & D. |
1:
Aculeus, i, maſ. Koniec/ Kończiſtość/ żądło/
2:
álbo właſnie to co vpycha á dolega kogo.
3:
Aculeatus, a, um, Kończiſty. Metapliori.
4:
Przikry/ Cięſzki.
5:
¶Aculeatæ ſpinæ, Oſtre ćirnie.
6:
Acumen, nis, neu. ter. Subtilność Oſtrość.
7:
Et de ingenio dicitur, Vt, Acumen in=
8:
genij, Oſtrość rozumu. Acumen cultri,
9:
Koniec álbo/ ſzpiczáſtość v nożá.
10:
¶Acuminatus, a, um, Szpiczáſty.
11:
Acumino, as, aui, Act. prim, Zakończam/
12:
Oſtrzę.
13:
Acus, femin. quart. Igłá.
14:
Vnde Acula diminutiuum, quo or-
15:
natrix utitur ad diſcriminandos capil-
16:
los, Iglicá álbo/ ſzpicá/ álbo nieyákie na=
17:
czinye którym przedzyał czinią.
18:
Acupictor, alias Phrygio, Wyſziwácz.
19:
Háwtars niektórzy zową.
20:
Acus, aceris, neut. ter. Plewá. Vide ſupra
21:
Acuo, uis, Act. tert. Kończę/ Oſtrzę.
22:
¶Meta, Poduſzczam/ Pobudzam/ Podſzczu
23:
wam. Cicero, quæ languorem adfe=
24:
runt cæteris, illum acuebant, Które
25:
rzeczi inym ludzióm chęć odeymuyą/ tyż iſte
26:
yemu yei dodawáły/ y yego pobudzáły.
27:
Et comp. exacuo, præacuo.
28:
Acutus, a, um, Oſtry/ Kończiſty/ a/ e.
29:
Transfertur etiam ad incorporea,
30:
Acutum ingenium, Wielki dowćip. A=
31:
cuta uox, Rzeźny głos.
32:
Acutulus, a, um, Przyſubtylniey.
33:
Acyrologia, æ, fem. pri. Latine, Impro=
34:
prietas ſermonis, Nie właſność mowy.A ante D.
35:
Ad, Præpoſitio, Na/Do/Ku. Vt. Ad cœ=
36:
nam, Ná wieczerzą Ad ripam, Do brze=
37:
gu. Sic, Ad urbem acceſsit, Ku miáſtu.
38:
prziſtąpił. In urbem acceſsit, Nád miáſto
39:
prziciągnął.
40:
Et in proprijs etiam, Vt, Cicero. Vſ
41:
ad Numantium miſit, Aż do miáſtá/
42:
Numánciey posłał. Ad Trioam, Ku
43:
Troiey. Eadem eſt diſtinctio inter hæc,
44:
Ad domum eſt profectus, Et domum
45:
eſt profectus.
46:
Ad, aliquando pro contra ponitur, Vt,
47:
Ad illum mihi pugna eſt, S nim/álbo/
48:
przećiwko niemu mam czinić/álbo/Walczić.
49:
¶Et circiter, Vt, Cicero. Fuimus ad
50:
ducentos, Było nas około dwuſet.
51:
Nonnunquam ſimilitudinem notat
52:
Vt, Ad arbitrium ſuum ſcribere, Po/
53:
álbo/wedle woley yego piſáć. Ad portio=
54:
nem uirium, Wedle przemożnośći/ kolumna: b
| A ante D |
1:
Vel, Vſ, Vt, Ad meum reditum, Aż
2:
do prziwrócenia mego. Cicer. Ad rauim,
3:
Aż do omienienia/
4:
❡Item comparationem ſignificat, Vt,
5:
Nihil hæc ſunt ad opes Cæſaris, Nic
6:
to nie yeſt przećiwko bogáctwam Ceſárskim
7:
Ad Dianæ, Ad Caſtoris, & huiuſmo=
8:
di loquutiones paſsim inueniuntur. Et
9:
ſunt Ecclipſes, nam ſubintelligitur tem
10:
plum, uel, Ædes, uel aliud tale quid-
11:
piam.
12:
Ad. pro iuxta, Vel Apud, Quæ eſt ad
13:
uxorem tuam, Która v twoyey Zony yeſt
14:
Abeamus ad me, apud Terentium,
15:
pro, Ad ædes meas, Synecdochiκω̃σ.
16:
Podźmy do mego domu. Ad manum eſſe.
17:
Po gotowiu być. Ad manum uenire,
18:
idem fere apud Liuium, Quod cuique
19:
ad manum ueniſſet Czego kto mógł do=
20:
ſtac/álbo/kto co mógł połapić. Sed ad ma=
21:
nus uenire, idem, Quod ad arma ue=
22:
nire, Ku zwádzie prziść. Ad tempus, Do
23:
czaſu/álbo do yedney chwile. Ad tampus
24:
conſilium capiam, Czáſu słuſznego chcę
25:
o tym porádźić.
26:
¶Ad diem, abſolute, pro ad diē præ=
27:
ſcriptum, Na pewny dzień. Ad ſummū,
28:
A naywięcey/á nawyſzſzy. Ad ſummum,
29:
& in ſumma, Krótkiemi słowy rzecz oſię=
30:
gayąc/albo/Krótko mówiąć. Ad poſtre=
31:
mum, Ná oſtátek/ná koniec. Ad aſſem,
32:
Aż do oſtátecznego pieniądzá/álbo/nay=
33:
mnieyſzego ſzelągá. Ad unum, Aż do yed=
34:
nego. Ad unguem, Práwie yáko ma być/
35:
aż y do páznoktuſzków/yáko więc mowią/
36:
Do ſzczątku. Ad uerbum, Od słowá do
37:
słowá. Ad literam, Iáko słowá ſamy w
38:
ſobie brzmią. Vulgo, In forma, Ad uo=
39:
tum ſucceſſit, Ex ſententia, idem, We=
40:
dle myſly/Wedle chući. Ad id tempus.
41:
Do tego czáſu. Ad modum, penultima
42:
cor. Práwie/álbo barzo/uel etiam, Też.
43:
Adamas, tis, maſc. tert. gemma, quaſi in=
44:
domitus dicas, Kámień/albo perłá dro=
45:
ga/niwymowney twárdośći. Adámant.
46:
Adamantinus, penult. cor. uel Adaman=
47:
teus, a, um, To co z Adámantu vczinio=
48:
no yeſt.
49:
❡Et per Metaph. pro Duro et Intracta
50:
bili, ac infragabili accipitur, Adamā=
51:
tinum cr, Zákámieniáłe ſerce. Adaman/
52:
tinum uinculum patitur, Cięſzkie álbo/
53:
twárde więzienie ćierpi.
54:
Adagium, neut. ſecund. Prouerbium,
55:
Przipowieść. Gadká.
56:
¶Inuenitur etiam Adagio, nis, Gádácz
57:
Adelphi, Latine, Fratres, maſ. ſe. Brácia.| A 3 | Adeo |
strona: 3v
kolumna: a
| A ante D |
1:
Adeo Aduerbium in tantum, Ták bárzo
2:
wiele.
3:
❡Adeo res redijt, pro, Eo, res redijt,
4:
K temu prziſzlo K temu ſie obroćiło.
5:
Item pro Certe, uel, Valde, etiam Du=
6:
cem hoſtium intra mœnia, at adeo
7:
in Senatu uidetis, Hetmáná nieprziya=
8:
cielskiego nie tylko w Mieſcie/ále też yuż
9:
y w radzie widźicie. Adoleſcens adeo
10:
nobilis, Wielmi ſláchetny młodzieniec.
11:
❡Nonnunquam abundat in oratio=
12:
ne, Vt. Donatus ait. Tute adeo iam
13:
audies eius uerba, Ty ſam owſzeki vsły=
14:
ſzyſz yego słowá.
15:
Adeps, ge. dubij pinguedinem omnem
16:
ſignificat, Káżda tłuſtość/Smalc.
17:
¶Adeps urſinus, Niedźwiedzie ſadło.
18:
Adpes anſerinus, Gęsi ſmalc. Adpes
19:
Bouinus, Wołowy łóy.
20:
Adipatus, a, um, Tłuſtośćiá náſzpikowány/
21:
álbo polány.
22:
Adipalis cœna, Okfita á známienita wie=
23:
czerza.
24:
Adiabene, gen. fem. Ziemia Aſſyriiska.
25:
Adiaphora, gen. neu. Latine indiferen=
26:
tia, Wczeſnie/áni dobre áni złe/co áni po=
27:
maga áni záwadza. Vt. Diuitiæ forma,
28:
bene utentibus, bona ſunt, male uten=
29:
tibus, peſtis. &c.
30:
Adipiſcor, adpetus ſum, deponent. tert.
31:
Doſtawam Oſięgam. Et indipiſcor apud
32:
Plautum.
33:
Adpetus, a, um, etiam paſsiue, Oſtę=
34:
gniony.
35:
Adminiculor, laris, deponent. ter, Wſpo=
36:
magam.
37:
Adminiculo, as, aui. act. eodem ſignifi=
38:
catu, Adminiculare uitem, Podetknąć
39:
winną maćicę. Adminiculare pyrum,
40:
Podeprzeć/Podſtáwić gruſzkę.
41:
Adminiculum, Wſpomożenie/Podporá.
42:
Ador, gen, neu. Zyto/Ziarno. Eſt autem
43:
frumenti genus.
44:
❡Hinc Adoreus, a, um, Co z tego ziár=
45:
ná bywa.
46:
Adoria, æ, fem. prim. idem quod Glo=
47:
ria, Sławá/Cześć.
48:
Adonis, nis, & idis, penult. prod. nomen
49:
proprium filij Cinari Cypriorum re=
50:
gis & myrrhe eius filiæ, Veneri ama=
51:
tus, Syn Cynáre y Mirrhe.
52:
Adraſtia, gen. fem. penul. prod. Ziemiá
53:
ták rzekącanie dáleko od Troyiey.
54:
Aduerſus & aduerſum, prȩpoſitio, Prze=
55:
ćiwko Aduerſum animi ſui ſententiam.
56:
Przećiwko ſwoyey wolei/nád wolą ſwą.
57:
¶Aliquando pro Erga, Przećiw. Ad=kolumna: b
| A ante D. E. |
1:
uerſum te gratum fuiſſe, apud Teren=
2:
tium.
3:
¶Sine caſu, Aduerbium eſt, & ſignifi=
4:
cat Obuiam. Aduerſum uenire, Pod=
5:
káć ſie.
6:
Aduerſus, a, um, nomen, Przećiwny. Ad=
7:
uerſa ualetudo, Niemoc/Nie dobre zdro=
8:
wie. Aduerſa fortuna, Nieſzczęśćie/Nie=
9:
fortuná. Aduerſo amne & aqua uehi.
10:
Przećiwko wodzie yecháć. Aduerſa uul=
11:
nera, Obliczne/álbo przedſobne rány.
12:
Aduerſitas, fem. tert. Przećiwność.
13:
Aduerſor, aris, deponent. prim. Przeći=
14:
wiam ſie.
15:
Aduerſarius, Przećiwnik.
16:
Metaph, Nieprziyaciel/Odpowiednik.
17:
Aduerſaria, orum, in plural. Prothocol
18:
uulgo dicitur, Xiąſzki álbo Liſtek/w któ
19:
ry prętko naterminiwáć á náznáczić może
20:
á z niego záś ták yáko ſie godźi przepiſáć.
21:
Adulor, aris, atus ſum, penult. product.
22:
deponent. Pochlebiam.
23:
Adulter, Pochlebcá.
24:
Adulario, Pochlebſtwo/proprie canum.
25:
Adularix, Pochlebnicá.
26:
Adulter, ri, maſcul, ſecund. Cudzołożnik.
27:
Adultera, fem. prim. Cudzołonica.
28:
Adulterium, Cudzołoſtwo.
29:
Adultero, & or, Cudzołożę/Fáłſzuyę.
30:
Adulterinus, a, um, Fáłſziwy/Nákáżony. A=
31:
dulterina moneta, Fáłſzywa moneta/ál=
32:
bo myńcá. Adulterinus color, Przipraw=
33:
na płeć. Cudność. Adulterinum uinum,
34:
Roſtworzone wino.
35:
Adytum, gen. neut, Táyemne mieiſcá koś=
36:
cielne/Zákriſtiya.A ante E.
37:
Ædes, dis, fem. tert. Kośćiół. In ſingulari,
38:
ſed fere habet adiunctum, Vt. Ædes Sa=
39:
turni.
40:
Ædes in plurali, Dóm.
41:
Ædicula diminutiuum, Domek/ſiue Ædi=
42:
culæ, alij putant, Ædis in ſingulari di=
43:
cendum eſſe.
44:
¶Item Ædicula, Káplicá/& Ædicula,
45:
Loculamentum ſimulachri. Thrumná
46:
w którey obrázy chowáyą.
47:
Ædifico, as, aui, Act. prim. Buduyę=
48:
¶Ædificare hortum, Wypráwić/álbo/
49:
wyſtawić ogród.
50:
Ædificator, Cieślá/Budownik.
51:
Ædificium, neut. ſecund. Budowánie.
52:
Ædilis, Nád budowániem przełożony/Bau=
53:
miſtrs/álbo/Miſtrs cieſielski.| Ædilitas |
strona: 4
kolumna: a
| A ante E. |
1:
Ædilitas, Vrząd/álbo/przełożność nád bu=
2:
dowániem.
3:
Ædilitius, a, um, poſſeſsiuum.
4:
Ædituus, maſ. ſecun. Kościelny Wytrykuſz
5:
Zákriſtian niektórzi zową.
6:
Ædo, is, ædidi, Acti. tert. uel ſine diph=
7:
thongo ſed prima longa, Wydawám/
8:
Ædere opus, Wydáć Xięgi.
9:
❡Et per Metaph. Vrodźić. Ædere ge=
10:
mellos, Bliźniętá vrodźić. Ædi in lu=
11:
cem, Wydáć/Vrodźić.
12:
Ædere animam, Vmrzeć.
13:
Et, Exhibere, Dáć oględáć/Vkázáć.
14:
Ædere ſpectaculum, Nieyáką grę wydáć/
15:
Okázáć.
16:
❡Vnde Æditio, Publicatio, Iáwna
17:
rzéć Wydánie yáwne. Et æditus excelſus
18:
Wyſoki Æditus locus, Wyſokié mieiſce.
19:
Ædititius, Násławiony/námieniony.
20:
Ædititius iudex, Sędzia od yedney
21:
częśći wybrány. Nominatus dicitur.
22:
Aëdon, onis, Luſcinia, Słowik.
23:
Ægeon gen. ma. Właſne ymię. alias Bria=
24:
ceus.
25:
Ægea, Miáſto w Mácedoniey ták rzekące.
26:
Item in Eubœa, Hinc, ut quidam pu=
27:
tant mare Ægeum, Morze które miedzy
28:
Greciyą y Aſiyą leży.
29:
Æger, gra, um, Chory/ſmutny nakáżony.
30:
Nam etiam de corpore inuenitur, In=
31:
de, Ægra Respub. Cic.
32:
Ægre Aduerbiū, Liedwy/z cięſzká/z trudná
33:
Ægre impetrabis, z cięſzká / Trudno otrzy=
34:
maſz / Vel idem quod moleſte, Ægre
35:
ferri ac pati, Nierado cierpieć. Nie zá do=
36:
bre prziyąć. Ægre eſt iſtud animo
37:
meo, Niepomału mi tego żal / bárzo mie to
38:
ſmući.
39:
¶Apud Comicos, Ægre facere, Ná
40:
złość czinić / álbo zátroskáć. Ægre pedi=
41:
bus ingredi. Zaledwe iść. Niemoc ſie ná
42:
nogách odzierżeć / álbo ná nogách ſtáć.
43:
Ægritudo, Troſkánie / Smutek. Vnde, Æ=
44:
gritudinem leuare, detrahere, adimere,
45:
Pocieſzić. Ochłodźić. Smutek oddalić Æ=
46:
grimonia idem apud Plautum.
47:
Ægrotus, a, um, Chory Niemocny.
48:
❡Differt enim ab Ægro cum hoc ſit
49:
animi, illud corporis, Quamuis ægro
50:
tus animus, pro ægro apud Terenti=
51:
um legitur.
52:
Ægroto, as, neut, pr. Niemogę / yeſtem chór.
53:
Ægrotatio. Niemoc / Chorobá.
54:
Ægreſco, Chorzeyę=
55:
Ægeria, gen. femin. Bogini s którą Numá
56:
Pompilius mawiał v yeziorá Aricino ták
57:
náziwánego. kolumna: b
| A ante E. |
1:
Ægialus, Latine Littus, generis maſculi.
2:
Brzég.
3:
Ægina, gen. fem. pen. prod. Inſula Pelo=
4:
poneſi, Wyſpá Peloponeska.
5:
Ægipanes, gen. maſcul. Zwierzę s nogámi
6:
koziemi.
7:
Ægis, idis, fem. tert, Tarcza / álbo / nieyáka
8:
obroná pierśi miedziána / máyąc wierſch /
9:
álbo głowę weżową.
10:
Ægides, penult. produ, Patronymicum
11:
eſt ab Ægeo.
12:
Ægiochus gen. maſcu. Przeſwysko Yowi=
13:
ſzowe.
14:
Ægloga. æ, fem, prim. Vt quidam ſcri=
15:
bunt, uel potius Ecloga, Rozmowá pá=
16:
ſturska wirſzámi ſpiſána.
17:
Ægoceros, Latine, Capricornus, Koźieł
18:
leśny. Kozorożec. Inter Alpes frequens.
19:
Ægylops, gen, maſ. Flux w oczu. Item ui=
20:
tium frumenti eſt, alias feſtuca, & a
21:
Virgilio ſterilis auena dictum, Záyęcze
22:
ziele / pánieński włos / Owśikiem niektórzi
23:
zową.
24:
Ægyptus, gen. femin. Egipt. Ziemia E=
25:
gyptska
26:
Ægyptius, a, um, Adiectiuum, Egyp=
27:
ski / a / e.
28:
Ægyptius, Subſtantiuum, Egipczik.
29:
Aëllo una eſt Harpyarum Właſne imię /
30:
apud Virgilium eſt trium ſyllaba=
31:
rum.
32:
Ælurus, ri, maſcul. ſecund. penult. prod.
33:
Catus, Kot.
34:
Æmilia, gen fem. Ziemiá we Włoſzech / Ro=
35:
mandiola.
36:
Æmonia, Theſſalia.
37:
Æmulor, aris, atus ſum, depont. prim.
38:
Zaiźrzę / Nienawidzę Gorliwośćią bywam
39:
pobudzony / yáko y Czechowie mówią / też
40:
náſláduyę.
41:
Æmulus, Ten który zayźrzy / zawiśći / álbo /
42:
nienawidźi / też Náſládownik gorliwy by=
43:
wa rzeczon.
44:
❡Aliquando idem quod Inuidus,
45:
Obtrectator, Inimicus, Zazdrośćiwy /
46:
Omowcá / Nieprziyaciel.
47:
Æmulatio, Náſládowánie / Gorliwość / nie-
48:
kiedy z chući / niekiedy ze złey woley.
49:
❡Imitatio autem, Naſladowánie / króm
50:
zazdrośći / álbo nienáwiśći.
51:
Æneas, æ, maſ. prim, penul. longa, Anchi=
52:
ſeſów ſyn.
53:
Æneades, Troyańczik. Et, Ænea, Miáſto
54:
potym Ianiculum, Wezwáne.
55:
Æneator, oris, gen. maſculin. tertiæ. Trę=
56:
bácz.| A 4 | Æneus |
strona: 4v
kolumna: a
| A ante E. |
1:
Æneus, a, um, & per Diereſin ac aſpira=
2:
tionē interpoſitā, Aheneus, Miedziány
3:
Et Meta Trwáły / Mocny. Murus ahe=
4:
neus, Miedziány mur / to yeſt / mocny grun=
5:
towny.
6:
Ænigma, tis, neu. ter Trudne á chytre pytá=
7:
nie / albo gadká.
8:
Vnde Ænigmatiſtes, Gádacz / który
9:
tákowe powieśći vmié álbo zádáwáć / álbo /
10:
wykłádáć.
11:
Ænna, Miáſto w poſród Siciliey.
12:
Ænobarbus, Który Liſtowátą brodę ma /
13:
Lis yáko niektórzy zową. Domitius Ro=
14:
manus ſic dictus.
15:
Ænum, neut. & per Diæreſin, Ahenum,
16:
Koćieł. unde Ahenarius faber, Kotlars
17:
ten który miedzią robi.
18:
Æolus, Król tákrzekąch / Który wlátry w
19:
mocy álbo / pod posłuſzeńſtwem ſwym ma.
20:
Æolia, Ziemia w Aſiey miedzi Miſią á Yko=
21:
nią.
22:
Æpolus, li, penul. cor, maſc. ſec. Capra=
23:
rius, Koźlars.
24:
Æquus, æqua, um, Równy / Proſty / práwy.
25:
❡Et per Metap Iuſtus, Spráwiedliwy.
26:
Æquus animus, Spokoyny / Práwy v=
27:
mysł.
28:
¶Aliquando æquus idem quod be=
29:
neuolus, Zyćzliwy / Dobrotliwy. Æquum
30:
bonum impetrare. Práwo á ſpráwiedli=
31:
wość ſwą oſięgnąć. Ex æquo & bono
32:
ſtatuere, uel cenſere, arbitrari, æſtima-
33:
ri, Wedle ſprawiedliwośći ſądźić.
34:
Æqualis idem quod ſimilis, Równy / Ta-
35:
kowy.
36:
Æquabilis, Ten który zrownáwa / álbo po=
37:
rownáwa s ludźmi.
38:
Æqualitas, & æquabilitas, Równość /
39:
Miárá / álbo Mierność.
40:
Æquabiliter, Równo / Równie / æqualiter.
41:
fere idem.
42:
Item, Æqueuus, Ták ſtáry / tych lat.
43:
Æqualis, pro eodem.
44:
Æquanimus, Státeczny / Stały.
45:
Æquanimiter, Skromnie s dobrą wolą.
46:
Æqui boni conſulo, Zá dobre przi=
47:
muyę.
48:
Æquilibrium, Práwa wagá. Libra=
49:
mentum idem, Æquinoctium, Czás
50:
gdy dzień s nocą yednákiey długośći yeſt.
51:
Æquinoctialis, e, Co ku rownośći dzienney
52:
á nocney zależy.
53:
Æquæ aduerbium, Równie. Æque ac tu.
54:
Równie yáko ty. Æque turpe at illud,
55:
Ták żádnie yáko y ono.
56:
Æquiparo, as, aui, act. p. Przyrownawam. kolumna: b
| A ante E. |
1:
Æquiparatio, Przirownawánie.
2:
Æquiparabilis, e. Przirownawány.
3:
Æquipolleo, Ták wiele przemagam. Ye=
4:
ſtem tychże śył / teyże przemożnośći.
5:
Æquiualeo, Ták wiele ważę.
6:
Æquitas, Równość / Miarność / Sprá=
7:
wiedliwość.
8:
Æquiuocum, To co wiele známionuye / ál=
9:
bo wiele wyrozumienia w ſobie ma.
10:
Æquo, Actiu. primæ coniugat. Rów=
11:
nam / Sládzę Zarówno podzielam.
12:
❡Et, Compoſita, Adæquo Coæ=
13:
quo, Exæquo eiuſdem ſignificationis
14:
ſunt.
15:
Æquor, neut. tert. Morze / też Równośc
16:
polá.
17:
Æquoreus, a, um, To co ku morzu należy.
18:
Aër, maſcul. tert, trium literatum, Powie=
19:
trze / to yeſt dálekość álbo równość miedzi /
20:
Niebem á Ziemią / miedzi cztermi zywioły
21:
yeden.
22:
Aëripes & per Synereſin, æripes, Prętki /
23:
quaſi Aerios pedes habens.
24:
Aereus, a, um, Wyſoki. Aërea turris, Wy.
25:
ſoka wieżá. ná wiatr wyſadzona / Wietrzna
26:
Sicut & Aereus dicitur, Wietrzny.
27:
Aera, æ, fem. prim, nota numeri eſt, puta
28:
in moneta notabatur numerus quem
29:
ualebat, Liczbá którą kłádą ná groſze yá=
30:
ko wiele płácą / yáko ná trzigroſznikách / ál=
31:
bo ſześćigroſznikách y ná iney monecie.
32:
Æra diſſyllabum, herba & uitium fru=
33:
menti, Latine Lolium, Kąkól.
34:
Ærumna, æ, fem. prim. Nędzá. Vnde,
35:
Erumnula diminutiuum, Nędzká.
36:
Ærumnoſus, a, um, Nędzny / na / ne. Mizer
37:
ny / Obciążony.
38:
❡Dicuntur item Ærumnulæ furciun=
39:
culæ quibus uiatores ſarcinas ſuas re=
40:
ligatas tabella interpoſita, ferre con=
41:
ſueuerunt. Podróżne yásły ná których tłu=
42:
moczki prziwięzuyą / ¶Mariani multi di=
43:
cti ſunt, quod Marius ea inſtituit. Mu=
44:
łowie którzi tákowe tłumoczki nośili.
45:
Ærugo, inis, fem. ter. Rdzá ná miedźi, ál=
46:
bo ná kuprze. ná ſpiży / á tá zielona yeſt.
47:
Nam ferrugo ferri eſt, Rdzá ná żele=
48:
zie álbo pleśń ná życie-
49:
Æruginoſus a, aum, ferruginoſus, a, um
50:
Rdzáwy / Zárdzewiáły / Spleśniały.
51:
Æs, eris, teu, te. Miedź / Kupr / Spiżá / álbo
52:
rozmáyity kruſzec.
53:
Huius tria genera ponit Plinius, Æs
54:
coronarium, Miedź. Æscaldarium,
55:
Zwonna ſpiżá. Æs regulare, ſiue ductile
56:
Kupr.| ❡Item |
strona: 5
kolumna: a
| A ante E. |
1:
Item pro pecunia ſæpe accipitur, un=
2:
de Æs alienum. Dług / æs alienū com=
3:
trahere, uel conflare, Zádłużić ſie. Et,
4:
Æs alienum diſſoluere, Dług zápłáćić.
5:
Item, Æs circum foraneum, Pieniądz
6:
przes lichwę nábyty. Contra, Æs noſtrū,
7:
Dług náſz / gdy kto nam nieco dłużen yeſt /
8:
Sum in ære tuo, Iam yeſt twoy dłużnik /
9:
Yam yeſt tobie winien.
10:
❡Item in Ære meo eſt, pro inter ami=
11:
cos meos eſt, On yeſt z moyich prziyaciół
12:
yeden. Ci. Æs militare, Myto zołnierskie
13:
Æreus, Aheneus, Miedziány.
14:
Ærarium, Skarb.
15:
Ærarium publicum. Mieiſcá gdzie odmie=
16:
niáyą pieniądze / Myncá.
17:
Ærarium ſanctius, Skarb którego nie ru=
18:
ſzaną / wyyąwſzi w wielką potrzebę.
19:
Ærarij milites, Zołnierze / quibus es,
20:
id eſt, ſtipendium datur, Ære diruti,
21:
którym służbę wypowiedziano / álbo myto
22:
odyęto ku zelżeniu ich.
23:
Ærarius, a, um, adiectiuū, To co ku skár=
24:
bu należy. Vt, Ærarius currus, Skárbny
25:
wós, Ærarius faber, Puſzkars / KOnwiſars
26:
ten który Zwony / Kuſznice / álbo dziáłá leye
27:
¶Ærarium facere. uel, in ærarios re=
28:
ferre, Czińſz ná kogo włożić / Hołdownikiem
29:
vczinić Ex ærarijs redimere. Od czińſzu
30:
álbo hołdu wypuśćić / to yeſt / wolnym vczinić
31:
Æro, uerbum pri. coniu. Falſzuyę / Przi=
32:
ſádę czinię / Miedzią okrywam.
33:
❡Vnde Obæro & Subæro, Subæra=
34:
tum aurū, Nieſzczyre złoto w którem przi=
35:
ſądy poczęśći yeſt Złoto s miedzią zmieſzáne
36:
❡Et oberatus, Zádłużony. Æruſcare,
37:
per fas & nefas pecuniam corradere,
38:
Nábywać pieniędzi / lubo zlie álbo dobrze.
39:
Æruſcator, Lichwars / Zyd.
40:
Æramentum, Paneẃ / álbo yákie naczinie
41:
miedźiáne.
42:
Æſculapius, Syn Apollinów. Græce Aſ=
43:
clepiades. Który lekarskiey nauce ſwiat=
44:
łośći przidały oney popráwił.
45:
Æſopus, Właſne ymię yednego skłádáczá
46:
báśni.
47:
Æſtas, tis, fem, tert. Láto.
48:
Æſtiuus, a, um, Letni / na / ne.
49:
Æſtiua, plur. num. Letne ſiedzenie, Chłodnik
50:
álbo chłodnicá.
51:
Vnde, Æſtiuare, Látowáć / przes Láto
52:
mieſzkáć.
53:
Æſtifer, ra, rum, quod colorem adfert,
54:
Æſtifera æſtas, Gorące láto.
55:
Æſtimo, as, aui, pen. pro Szácuyę / Vwa=
56:
żam. Æſtimare litem, Oſzácowáć Poli=kolumna: b
| A ante E. |
1:
czić to co ſie ná práwo wydáło. Æſtimare
2:
magni & magno, Wyſoko ważić / drogo
3:
odzierżeć.
4:
Æſtimatio, Sżácowánie.
5:
Æſtimabilis, le, Latwie ku oſzácowániu.
6:
❡Ineſtimabilis, le, Ineſtimabiles the=
7:
ſauri, Wielkie niewymowne skárby / któ=
8:
rych oſzacowáć nie może.
9:
Æſtus, maſcul. quart. Gorącość / Ciepłość.
10:
❡Et per Metaph. Ządza / żądliwość / cu=
11:
piditas, & libido. Et æſtus maris, Na=
12:
wałność morska.
13:
Æſtuo, uerbum, Ieſtem gorący.
14:
Item, conimotus ſum, ſubintelligitur
15:
ad iram, Zágniewáłem ſie Pobudzony ye=
16:
ſtem w gniew.
17:
Æſtuaria, plu. num. Loca dicuntur per
18:
quæ mare uiciſsim tum accedit, tum
19:
recedit, Głebokośći álbo doły morskie.
20:
Æſtuarium cōcauitas aliqua, Kąty o któ=
21:
re ſie wiátry náwáłnośći odtrącáną.
22:
Æſtuarium ruſticanum, Czarna yzbá.
23:
Ætas, pro æuitas per ſyncopen. fem. tert.
24:
Wiek álbo káżdey rzeczi látá / ſtarość. Vt,
25:
Ætas iuuenilis, Młodźieńſtwo.
26:
¶Item Ætas quando uitæ cuiuſque
27:
ſpacium ſignificat, Látá káżdego czło-
28:
wieká. Per omnem ætatem ſuam. Przes
29:
wſziſtek czas żywotá ſwego. Et, Acta uel
30:
exacta ætas, Oſtateczne dńi żywotá.
31:
❡Item affecta ætas, Prouecta ætas,
32:
pro eodem. Integra ætas etiam, Obſtá=
33:
rzáłość Prouectȩ ætatis patrem habes,
34:
Prziſtárſzim yeſt twoy Ociec. Sed adulta
35:
ætas, Męſtwo. Sicut & ætas uirilis. In=
36:
euntis ætatis ſtudia, Dziećińskie ćwicze=
37:
nia.
38:
Ætas aduerbialiter, pro longo tempore
39:
ponitur. Faciunt autem ſex ætatis gra
40:
dus, ut ſunt, INfantia, Pueritia, Adoleſ=
41:
centia, Virilis Ætas, uel Grauitas Iu=
42:
uenta & Senectus. Et harum unam=
43:
quan trifariam diuidunt, in Viri=
44:
dam, Adultam & Præcipitem.
45:
Ætas etiam pro tempore accipitur, Vt,
46:
Aurea ætas eſt, Sic noſtra centum an=
47:
norum, Vt. Tres uixit ætates Neſtor.
48:
Neſtor trziſtá lat żył. Alij putant trigin=
49:
ta annorum eſſe ſpacium.
50:
Ætatula diminutiuum, Máły czás álbo
51:
dziećińſtwo,
52:
¶Coætaneus, a, um, Moy rowiennik /
53:
w tychże leciech yáko ya.
54:
Æternus, a, um, quaſi æuiternus & ſem=
55:
piternus, Wieczny / Wiekuiſty.| Æternitas |
strona: 5v
kolumna: a
| A ante E. F. G. |
1:
Æternitas, Wiecznośc. Wiekuiſtość.
2:
Æter, gen, maſc. Græcum eſt in Accuſa=
3:
tiuo æthera. Vnde Nominatiuus, Æ=
4:
thera, rȩ, Niebioſá / álbo náywyſzſzy clement /
5:
álbo żywyół / Ogień.
6:
¶Aliquando pro Aëre accipitur, &
7:
apud Poëtas, pro Ioue,
8:
Æthereus, a, um, Adiectiue, Niebieski.
9:
Æthera, ræ, fe. pri. Yáśność niebieska. Nūc
10:
eſt æthereum cœlum, Teras yeſt cziſta
11:
pogodá / poſtquam æthereum erit cœ=
12:
lum, Iáko ſie wyyáſni / Wytrze.
13:
Æthiopia, fem. prim. Murzińſka Ziemiá.
14:
Ætiops, Murzin.
15:
Ætiopicus, Murziński.
16:
Æthon, gen, maſc. Yeden kóń z kóni Apol=
17:
lowych / Słonieczny kóń.
18:
Æthna, feminin. prim. Górá w Syciliey
19:
która záwżdy gore.
20:
Ætolia, æ, femin. prim. Ziemiá w Greciey /
21:
miedzi Epirem y Arkádią.
22:
Ætolus, a, um, pen, pro. & Ætolicus, a,
23:
um, Co z támtąd yeſt / álbo co k temu należi.
24:
Æuum ſingul. tantum, neu. ſecun. Wiek.
25:
❡Vnde dicimus in æuum, Ná wieki /
26:
Ná wiek wieków.
27:
❡Coæuus, a, um, & æqueuus, Iedne=
28:
go wieku / yednych lat.
29:
❡Grandȩuus, et Longæuus, a, um, Do
30:
brze ſtáry / Podſtárzáły.
31:
Æuum aliquando pro tempore, Vt Pli=
32:
nius. Ad hoc æui. Do tego czáſu / Wieku.
33:
Æuitas, Annoſitas, Wieczność / Stárość.A ante F.
34:
Affatim, prim accuta, Okficie / Koſztownie
35:
Aduerbium, Affatim eſt, abunde eſt.
36:
Affabilis, Vide FARIS.
37:
Africa uel Aphrica, femin. prim Trzećia.
38:
część świátá. Nam orbis diuiditur in Eu-
39:
ropam, Aſiam & Africam, Vnde Afer,
40:
Kto z Afriki yeſt.A ante G.
41:
Agamus, mi, maſcul, ſecund, Græcum
42:
eſt, Latine ſine uxore, Inuxoratus, Vul=
43:
go, Ten który żony nie ma.
44:
¶Digamus uero Bigamus, Który
45:
dwie żenie miał / álbo ma.
46:
Aganippe, femin, Zrzódło ták rzekące w
47:
Boeciey / Boginiam prziwłaſzczone.
48:
Agaſo, ma. ter. Ośli / álbo konny obyéżdżácz.
49:
¶Eſt etiā nōen prop, ſerui, apud Hor.
50:
Agathyrſi, Lud ná Tákárśkich gránicách.
51:
Age, Nuż / Przedſię / Prowadz ſwą rzecz.
52:
❡Agite & Agedum, primum ſingu=
53:
lari tantum adiungitur numero. Se=
54:
cundum plurali, Tertium utri licet kolumna: b
| A ante G. |
1:
primum etiā cū plur. uerbo reperiat.
2:
Agelaſtus, Græcum eſt, Który ſie nie rad
3:
ſmieye / Státeczny.
4:
¶Ita dictus fuit Graſſus Romanus.
5:
Agema, atis, pe. pro. neu. ter. idem quod
6:
Agmen, Woysko / Hufnie máły ludzi.
7:
Ager, ri, maſ. ſe. Rola / Pole / Dziedźina / ſi=
8:
gnificat enim circumiectum territori=
9:
ūm alicuius urbis, uel regionis, ut, A=
10:
ger Campanus, Właſność Kámpáńska /
11:
natus eſt in agro Spirēſi. Pod páńſtwem
12:
álbo ná właſnośći Spyrski ſie vrodźił.
13:
Agellus, fiminut. Pólko / Rólká.
14:
Agreſtis, e, Chlopski / Proſty / Vt. Agreſti=
15:
bus moribus, Chlopskich obyczáyów.
16:
¶Item, Ager, aliquot Colonorum
17:
congregatio, Wieś / Folwárk.
18:
Ageſis, Aduer. excitandi, Bá nuſz / Nuże.
19:
Ager, maſc. ſec. Grobla / Wał / & eminen=
20:
tia uiæ, Támowána álbo dilowána drógá.
21:
Aggero, as, ui, Podnoſzę grobli / Náſypuyę.
22:
❡Et Cōpoſita adaggero, Przicziniam.
23:
❡Exagero per Metaph. Szérzę. Ex=
24:
agerare negotium, Szerzić rzecz.
25:
Agmen, nis, ne, t Rotá / Hufnie máłi ludźi
26:
¶Aliquando motum ſignificat, Po=
27:
ruſzenie / Porwánie. ut. Leni fluit agmine
28:
Tybris, Snádnie z lekká z nenagłá cie=
29:
cze / Tybris.
30:
Agnus, maſcul. ſecund. Báran álbo skop.
31:
Agnimus, a, um, penul. produ. Skopowy.
32:
nam de caſtrato agno dicitur.
33:
Agnellus, diminut. Báránek / álbo skopek.
34:
Agna, fem. prim, Owcá.
35:
Ago, egi, actum, prim. Czinię / Spráwuyę.
36:
Proprie tamen ſignificat, Myſlić / Ro=
37:
zum oſtrzić.
38:
Recipit uarias ſignificationes ex ad=
39:
iunctis caſibus, ut, Ago uitam, Zywę.
40:
Ago conſulem, Ieſtem Burmiſtrzem /
41:
álbo ráycą. Arbor agit radices altæ,
42:
Drzewo głęboko w ziemi korzenie rozſzérza
43:
Ago animam, Vmieram / Konam. Ago
44:
pecus, Pędzę bydło. Ago fabulam, KO=
45:
medię álbo grę ſpráwuyę.
46:
❡Vnde actor, Oſoba w Komediey.
47:
❡Actor etiam ſignificat, Stronę powo=
48:
dną w prawie / tę która skárży, cuius rela=
49:
tiuum eſt Reus, Strona która bywa cią=
50:
gniona ku práwu / którą oskárżáná / álbo którey wynę dawáyą, ❡Actio, Spráwá
51:
Czynienye / też rzecz / mowá / skárgá / zelżenie
52:
drugiego. ut, actio Ciceronis in Verrem
53:
Skárgá álbo inwectiwá Ciceronowá prze=
54:
ćiwko Verreſowi. Inde actionē intende=
55:
re uel inſtruere, Oskárżyć álbo pozwáć| kogo |
strona: 6
kolumna: a
| A ante G. |
1:
kogo. ¶Et actionē eximere, dicitur Iu=
2:
dex. Rzecz práwą odłożeniem przekázowáć
3:
Actum eſt, Stáło ſie yeſt. To yeſt/ yuſz to
4:
przeſzło / yuſz po nim. Vtráćił drudzi mowią
5:
Agilis, le, Przętki / Nie leniwy. Czerſtwy.
6:
Agitalis, Czerſtwość / Prętkośc. Agere æta=
7:
tem. Zyć. Ago annum uigeſimum, Te=
8:
ras mi dwadzieśćia lat. We dwudzieſtym
9:
roku ſtoyę. Agere lege, Práwem ſie on=
10:
chodźić. Agere ad populum, hoc eſt,
11:
cōcionē habere, Rzecz ku ludowi vczinić
12:
❡Sed agere cum populo, ſignificat,
13:
Siyem / albo rádę s ludem mieć. Agere gra=
14:
tias, Dziękowáć. Et apud Poëtas, grates
15:
agere pro eodem, Agere aliquem furti
16:
ad iniuriam, Dáć komu winę w zlodziey=
17:
ſtwie. Agere uigilias, Czuć. Agere in
18:
crucem, Obieśyć. Vos facilime agitis,
19:
Wy macie ſie na wſzem dobrze / Macie
20:
wſziſtki potrzeby. De fama & capite ſuo
21:
agitur, O cześć y o głowę mu idzie. Itē bo
22:
na illius agūtur. Et de bonis illius agi=
23:
tur / O máyętność albo o ziemie mu idzie.
24:
Item, Agitur gloria populi Romani,
25:
Odobrą powieść pánóm Rzimianóm idzie
26:
¶Cuiuſmodi locutiones crebro uſur=
27:
pant Cicero & Teren. Bene mecum eſt
28:
actum, Dobrze mi ſie wiodło / álbo ſtáło.
29:
Agere delectum, Wybieráć Agere dele=
30:
ctum militum, Popis mieć / álbo trzimáć.
31:
Wybierać co lepſze rycerſtwo. Agere rimas
32:
Dziuráwić / skał nádziáłáć.
33:
❡Cōp Adigo, Przimuſzam / Przipędzam
34:
❡Abigo, Odpędzam. Redigo, Záś przi=
35:
pędzam. Item. Ach quo redactus ſum
36:
teren. Ach k czemużem prżiſzedł / w com ſie
37:
obroćił. ❡Cogo, Złączam / Zgromádzam
38:
Spądzam w gromádę. Ambigo, Obwo=
39:
dzę P. Meta. wątpie. ambactus, obegnány
40:
¶Ambigo etiā ſignifi. dubito, wątpię.
41:
¶Vnde Ambiguus, a, um, Wątpliwy.
42:
Dego. Mieſzkam / Zywę idē quod ago.
43:
Exigo, Vpominam ſie / Wyciągam dług.
44:
Exegi hunc diem ludendo, Strawiłem
45:
ten dzień ná grze.
46:
❡Inde, Exactus, a, um, nimen, Pilny /
47:
Prácowity. Exactus in ſuo negotio, Pi=
48:
len tego co náń włożono / Spráwny / Nie zá=
49:
baczi gruſzki w popiele / yáko w przipowieś=
50:
ći bywa mówiono.
51:
❡Exactio, Vpominánie / Wyciągánie
52:
długu. Pobor / Poradlnia. Exactor, Po=
53:
borcá Ten który długi wyciąga.
54:
❡Prodigo, Rozpraſzam / Marnotrawię.
55:
Inde prodigus, Názbyt ſzczodry Roſpra
56:
ſzayąci / marnotrawiący. kolumna: b
| A ante G. H. I. L. |
1:
❡Et, Prodigalitas, Roſproſzenie / Már=
2:
notrawnośc.
3:
¶Prodigaliter Aduerbium, Násbyt
4:
ſzczodrze. Subiugo, quaſi ſub iugo. Przi
5:
ſtropny dowćip. Item frequentatiuum.
6:
Agito, Vſtawicznie czinię / Myſlę zawżdy
7:
o tym / záwżdy mi to ná myſli leżi. Item, A=
8:
gito mente & animo, Staram ſie pilnie.
9:
Agitatio, onis, femin. tert. Ruſzánie wła=
10:
ſnie vmysłu / Roſmislánie=
11:
❡Et Compoſitum, Exagito fere idem
12:
¶ Agitator, & Exagitator, Nieſpokoy=
13:
nik / Nágábácz yáko niektórzi mowią. Agi
14:
tare equum, Mordowáć konia. Impru=
15:
denter agitat equum, Nieroſtropnie bo=
16:
dzie koniá / álbo ſzalenie biega ná koniu.
17:
¶Exagitatio, Biegánie. Bodzienie / też y
18:
Cwiczenie. Subagito, Vt, Subagito e=
19:
quum, Ruſzáć na koniu / Bość.
20:
Agon, maſc. latine, certamen, Siłowánie /
21:
też mieiſce na którym zawód biegáyą / albo ſie
22:
gonią. álbo ſie z koni zbiyáyą. Też Szer=
23:
mowánie / Zapáſi chodzenie / Zbiyanie / w
24:
zawód biegánie. Sic Romȩ Circus dice=
25:
batur fortaſsis quia ibi haſtiludia ex=
26:
ercebantur.
27:
Agoniſta, pugil, Szérmiers.
28:
Agonotheta, Latine Numerarius, no=
29:
men erat officij. Który vpominki dawáł
30:
tym którzi ſie z koni zbiyáli / álbo ſzérmowáli
31:
Agoræus, latine Nundinarius, Wende=
32:
tars / który ſie s proſtémi rzeczami obchodźi.
33:
Agrios, la. agreſtis, Chłopskie obyczáye ma=
34:
yący / Grundis / Grundichwal / Głupi / Pro=
35:
ſtak.
36:
Vt, Agreſtibus moribus, Grubych á
37:
chłopskich obyczayów.
38:
Agrippa, Któri przi porodzeniu nogámi á
39:
nie głową ná świat ſie rodźi / Maſculinū
40:
quaſi ægro partu.
41:
Agrippina Neronowá mátká / a qua Agrip
42:
pēſis, Miáſto Kolno / od niey bywa rzeczonoA ante H.
43:
Ahenum, neut. ſecun, Miedź / uel ipſum=
44:
met inſtrumentum, Kocieł.
45:
Ahenus, a, um, Miedźiány / na / ne / ut ſupraA ante I.
46:
Aio, ais, ait, pluraliter aiunt, uerbum de=
47:
fectiuum, Mowię / Powiedam.A ante L.
48:
Ala, fem. prim. Skrzidło. Præterea equi=
49:
tum turma quod pedites tegat, alarum
50:
uice, Huffiec kilkodźieſiąt koni / pieſzy lud
51:
zákrywáyąc.| Ala |
strona: 6v
kolumna: a
| A ante L. |
1:
Ala, uel axilla, uel aſella, Podpachy / mieiſcá
2:
pod rámiony. Locus ille concauus ſub=
3:
ter brachium in homine, Vt, Sub alis
4:
uel axillis, Pod pachámi.
5:
Alatus, a, um, Skrzidlány.
6:
Alabaſtrum, neut. ſecun. Kámieñ / Mar=
7:
morowy głádki przezroczyſty / rozmáyitey
8:
máśći y fárby. ¶Też króbká / albo / Słoyek
9:
z tego kámieniá vcziniony ku chowániu
10:
drogich máśći.
11:
Alacer, cris, cre, Czirſtwy / Krzepki / Krzeźwy /
12:
Weſoły.
13:
Alacritas, Czérſtwość / Krzepkość / Weſo-
14:
łość.
15:
Alapa, Policzek.
16:
Alauda, ge. fem. Galerita, Caſsita, Sko=
17:
wronek.
18:
Albus, a, um, generis maſcul. Biały / per
19:
Metaphoram, Bonus, Dobry.
20:
Alba lōga, Miáſto w Aſztaniey zbudowáne
21:
Albani, ći którzi tam mieſzkáli.
22:
Albanus mons, Górá támże.
23:
Albico, Bieleyę / & Albidus, a, um, Przi=
24:
biel. Subalbidus idem.
25:
Albeo, Yam yeſt biały. Albarium, Pobie=
26:
lánie tá białośc którą pobieláyą. Albor
27:
& Albedo, Biała fárbá. Albo & deal=
28:
bo, Pobielam. Dealbare linum. Bielić
29:
płótno.
30:
Album, albi, neut. ſecun. Subſtantiuum
31:
Tablicá álbo inſza rzecz byała na którey mo=
32:
że piſáć / albo / yáki regeſtr / ut, Referam te
33:
in album meorum amicorum. Chcę ćie
34:
w regeſtr moyich prziyaciół włożić.
35:
Albugo, inis, femin. tert. penultima pro=
36:
ducta macula in oculo, Białość w oku.
37:
Albumen, minis, neut. gen. tert. Białek w
38:
yáyu.
39:
Alburnum, ni, adeps arboris, Bielizná
40:
na drzewie pod zwierſchnią skórą áz do
41:
drżeniá.
42:
Albula, feminin prim. Rzéká ták rzekąca
43:
we włoſzech / alias Tybris.
44:
Albis, gen. maſcul. Rzéká w niemieckich
45:
ſtronach która też pod Wittemberg bieży.
46:
Alcides gen maſculi. Patronymicum eſt
47:
Herculis.
48:
Alcinous, Król tego imieniá Pheacum.
49:
Alcion, Ptak który w poſrzód źimy nád mo=
50:
zem ſie lężę / á tego czáſu morze ſpokoyne yeſt
51:
Alea, femin primæ, Káżda grá / która ná
52:
fortunie wisi / yáko ſą Koſtki / Kárty / Wár=
53:
caby.
54:
❡Inde Metaphorice, pro fortuna &
55:
periculo. Aleam ſubire, W niebeſpiecz=
56:
ność ſie vdáć.kolumna: b
| A ante L. |
1:
Aleo & Aleator, Gracz / Roſtyrá.
2:
Allecto una ex furijs infernalibus, La=
3:
tine non ceſſans, ab α priuatiua, & λή=
4:
γω deſino, Iedná z piekielnych yędz.
5:
Alemani, Niemcy, Alemania, Niemiecka
6:
Ziemiá.
7:
Ales, tis, gene. femin. Ptak. Adiectiuum
8:
pro ueloce Prętki.
9:
Alexandria, penultima producta gen.
10:
feminin. Miáſto w Egypcie.
11:
Alexicacon, Latine amuletum, Lekárſtwo
12:
przećiwko wrzodóm y ynſzym rzeczam / hoc
13:
nomine Hercules uocatus eſt ab eo
14:
quia depellebat mala ab hominibus.
15:
Alga, Ziele w wodzie roſtące / którego liſt
16:
ſie z wody vkázuye.
17:
Algeo, es, alſi, Márznieyę / źimnomi /
18:
Algor, źimność / mróz Metaphor. Smutek.
19:
Algor animi, Obćiążliwośc vmysłu / ſer.
20:
deczne obciążenie.
21:
Alias, Inſzego czáſu / Podczás.
22:
Alibi, Ná ynſzym mieiſcu.
23:
Alieno, as, aui, Actiu, primæ. Oddalam /
24:
wadzę álbo przekażam / Vt, Alienaſtia me
25:
uolūtatē amici, Vcziniłeś mie podeźrzá=
26:
nym prziyacielowi / álbo oddaliłeś chuć yego
27:
odemnie / też zwadźiłeś mie s prziyácielem.
28:
¶Inde abalieno, idem quod ſimplex
29:
Et abalienatio, Oddalenie nieżyczliwość.
30:
Aleinare hæreditatem ab aliquo Od=
31:
dalić bliskość od kogo.
32:
Alienigena, næ, generis communis, Vel,
33:
Alienigenus, a, um, Czudzoziemiec przicho=
34:
dźien.
35:
Alienus, a, um, idem.
36:
Alioqui, uel Alioquin, penult. product.
37:
Ináczey.
38:
Aliorſum, Ná ynſzim mieiſcu / yndziey.
39:
Aliptes, Latine Vnctor, generis maſculi.
40:
᾽αλεὶφω Vngo, Który ták tłuczone / śyne /
41:
yáko y krwáwe rány léczi álbo máże. Ali=
42:
phi unctio, Pomázanie
43:
Aliquantiſper, Máluczko dłużey / máłą
44:
trochę dłużei / ná máły czas.
45:
Aliqua, Kędykolwiek.
46:
Aliquatenus, ná chwilę.
47:
Aliquoties, Kilkokroć.
48:
Aliquorſum, Gdziekolwiek.
49:
Alchymia generis feminini, Vulgo etiā
50:
dicitur, Alchimiya / Nauká kruſzce prze=
51:
mieniáć albo ſzlſzowáć. Sed Al uidetur
52:
eſſe barbarus articulus Nam Arabes
53:
quorum fortaſsis inuentum hoc eſt,
54:
ſolent ita ſimul dictionibus præpo=
55:
nere, Vt in Algarythmus ſit, & alijs.
56:
Cum Arithmus Græce numerū ſigni=| ficet. |
strona: 7
kolumna: a
| A ante L. |
1:
ficet. Jaud dubie igitur Chymia re=
2:
ctius dicitur. Et Chymiſtȩ a Hermolao
3:
uocantur. Którzi ſie tym rzemiesłem ob=
4:
chodzą, Vulgo, Alchimiſtá.
5:
Alimentum & alimonia. Ziwność / Rzeczi
6:
ku żywnośći należące. Inde Alumnus.
7:
Vide infra.
8:
Aliter aduerbium. Ynácey / inſzym obyczáyem
9:
Aliter accipis at ille dixit. Ynácey
10:
rozumieſz nyżly ón rzekł.
11:
Aliús, a, ud,. Iny / drugi. Alius alium ri=
12:
det. Yeden ſie z drugiego náſmyewa. Aliud
13:
ex alio in mentem uenit, Yedna mysl zá
14:
drugą idzie / albo / y to y owo mi przichodźi
15:
ná pamięć / álbo / ná vmisł.
16:
Allegoria. Gdy ynſzą rzecz mowiemy á ynſzą
17:
rozumiemy / álbo / gdy ynacey rozumiemy niżli
18:
słowá ſámy w ſobie brzmyą.
19:
Allia, Rzeka we włoſzech która w Tyber
20:
ciecze.
21:
Allium, lij, neut. ſe. Czoſnek.
22:
Allobroges penult. corr. populi Galliæ
23:
tranſalpinæ, Lud Fráncuski.
24:
Allobrox, in ſingulari, maſ.
25:
Allophylus, la, lum, alienigena Obcy / cu=
26:
dzy.
27:
Alo, lis, lui, alitum, actiu. tert. Wycho=
28:
wawam / chowam / idem quod Nutrio.
29:
Zywię. Vt, Multam familiā alit. Wiel=
30:
ką czeladź chowa. Exercitatio alit uires,
31:
Cwiczenie śył przidawa.
32:
Almus, a, um, Omne quod nos alit, ab
33:
alēdo. Epitheton telluris & Cereris. Al
34:
ma tellus, Plodná ziemiá.
35:
❡Altilis, e, in plurali altilia. Karmny /
36:
Tuczony. Altilis porcus. Vtuczony
37:
wieprs. Altilis gallina. Karmna álbo
38:
vtuczona kokoſz.
39:
Alnus, fem. ſec. Olſza.
40:
Aloe, fe, g. Græcum eſt. Ziele wielmi gors=
41:
kie / Aloe zową.
42:
Alopecia, fe g. pri. Niemoc / álbo / chorobá
43:
głowy od którey włoſy z głowy lázą / Parch
44:
Alpes. Wyſokie góry Włoską ziemię od yn=
45:
ſzich pańſtw dzieląc.
46:
Alpinus, a, um. Tranſalpinus, ciſalpinus
47:
compoſita,
48:
¶Vocantur etiam Alpes alio nomine
49:
Albium, quod quotidie a niuibus al=
50:
beſcant, tam Æſtate quam Hyeme.
51:
Alſioſum, quod eſt naturæ frigentis.
52:
To co łatwie zmárznie / á mrós mu ſzko=
53:
dźi.
54:
Altare, gen. neu. Ołtars.
55:
Alter, a, um. Yeden ze dwu / Vnus & item
56:
alter. Yeden álbo więcey / kilko ich. kolumna: b
| A ante L & M. |
1:
❡Item, alter pro Secundus, Vt, Alter
2:
& uiceſimus annus. Wtóry y dwádzieſti
3:
rok.
4:
Altero, ad, aui, Mienię / Odmieniam / Va=
5:
rio quaſi Alterum facio.
6:
Altercor, aris, Wadzę ſie / Swárzę ſie.
7:
Altercatio, Zwadá / Swar.
8:
Altercator, Swádzcá / Swarliwy.
9:
Alterno, nas, naui, uiciſsim alterum duo
10:
rum pono, Przemieniam.
11:
Alternatim Aduerbium. Item Alternis,
12:
Po rázu / albo / yeden pro drugiem / albo / pier=
13:
wey yeden / potym drugi.
14:
Alteruter, Ani ten ani ón z onych dwu.
15:
Altilis, le, uide ſupra in Almus.
16:
Altrinſecus, Zewnątrs.
17:
Altus, a, um, Głeboki / Wyſoki.
18:
❡Altum ocium. Wielkie prożnowanie.
19:
Altum ingenium, Wyſoki / álbo / oſtry ro=
20:
zum.
21:
Altum ſubſtant, Morze / álbo / głębokość.
22:
Altitudo. Wyſokość / Głębokość.
23:
Altinſous, Głośny.
24:
Altiuolans, Wyſoko latáyący.
25:
Alto, Wznoſzę. Cuius compoſitum. Ex=
26:
alto, Powyſzam.
27:
Alueus, ei, maſc. ſec. Vl / Pſzczelne dziénie.
28:
Aluearium, Mieyſce gdzie vle ſtawáyą /
29:
Pſzczelnik.
30:
❡Alueus alioqui dicitur. Káżda rzecz
31:
wydrożona.. Też Rów którym woda ſcie=
32:
ka. Też koſz / albo słomianka.
33:
Alueolus diminutiuum.
34:
Aluus, ab aluendo dicta eſt, gener. dubij.
35:
qua ſordes effluunt ſiue eluuntur, Yeli=
36:
to zádowe / którym plugawośći wychodzą.
37:
❡Quando capitur pro uētre. Brzuch
38:
żołądek / Vnde Ciere aluum, Poruſzić
39:
dworu / Stolce vczinić. Citum habe=
40:
re aluū, Nie z trudná ſtolce miewáć. Ex=
41:
onerare aluum, Przechodowáć ſie. Siſte=
42:
re aluum, Zápiec ſie / álbo / Zápyekły żołą=
43:
dek mieć.
44:
Alumen, nis, neu. ter. Háłun.
45:
Alumnus, Wychowániec. Vulgo dicitur
46:
Creatura.
47:
Aluta, æ, fe. pr. Lieſz / álbo / zameſz / ſkórá.
48:
Alutarius, Zameſznik / Gárbars / ByałoskornikA ante M.
49:
Amabo, prima acuta. Interiectio blan=
50:
dientis, Miły móy. Vide amabo, an do
51:
mi fit. Teren. Miły moy ſpatrs yeſli yeſt
52:
doma.
53:
Amaracus, ci, maſcul. ſecun. penult. cor.
54:
Mayoran.| B | Amaracinum |
strona: 7v
kolumna: a
| A ante M. |
1:
Amaracinum, Oleyek máyoranowy / álbo /
2:
wodká / Samſucinum alias dicitur.
3:
Amanuēſis, uide ſupra a manibus. Pod=
4:
piſek.
5:
Amarus, a, um, Gorski / ka / kie.
6:
Amaritudo & amaror, Gorskość.
7:
Amarulentus, a, um, Gorskliwy / wa / we.
8:
Amareſco, Gorſzczeyę.
9:
Amaraco, Czinię gorsko. Non ſatis pro=
10:
batum uerbum.
11:
Amazones, Były niewiáſty które ſobie prá-
12:
wy cic / álbo / pierśy obrzezowáły / áby tym
13:
ſpoſobnieyſze były ku walce.
14:
Ambages, fem. ter. plur. tantum, Okolicz=
15:
ności. Metaph. Wymówki. Teren. Quas
16:
malum mihi ambages narrare occi-
17:
pit, Y coż mi zá wymowki powieda.
18:
Ambarualis, le, omnis tert. Swiątobli=
19:
wość y ofiará którą około pół obchodzą.
20:
❡Sacrificium Ambaruale, Obrzędy
21:
nektóre były / naſzym krziżownikó, podobne
22:
gdy po pólu s chorągwiámi ſie włocząc ſpie=
23:
wáyą. Quod Vergilius. Agros luſtra=
24:
re dicit, Zegnáć pola / żytá.
25:
Ambidexter, tri, maſ. ſec. Który ták lewey
26:
yáko y prawey ręki vżywa.
27:
Ambiguus, Vide AGO.
28:
Ambo, in fem ambæ, Obádwá / Obiedwye
29:
Ambracia, Miáſto w Epirze / Potym Ni=
30:
kopolis wezwáne od Auguſtuſa.
31:
Ambroſia, fem. prim. Latine Immorta=
32:
litas, herba eſt, Zołcien / álbo nogietek / też
33:
nieſmiertelność.
34:
Ambroſius, a, um, Immortalis, Nieśmier
35:
telny / na / ne.
36:
Ambubaia, fem. prim. Káżda ſámopásna á
37:
błąkáyąca ſie niewiáſtá / Máłpá.
38:
Ambulo, as, aui, neu, prim. Chodzę / Prze=
39:
chodzę ſie.
40:
Ambulatio, onis, fem. ter. Przechádzká.
41:
Też ſzopá / álbo / wiatá / gdzie ſie przecho=
42:
dźić może / Salá potius.
43:
Ambulacrum, idem.
44:
❡Inde compoſita, Perambulo, Ob=
45:
ambulo, Inambulo, Deambulo, pene
46:
eiuſdem ſignificationis cum ſimplici.
47:
❡Antambulo, Wprzód chodzę. Vnde,
48:
Antambulones, Którzy przed pány cho=
49:
dzą / Dworzánie.
50:
❡Antambulo, Foritars / Też Marſzałek
51:
Amentum, ti, neu ſe. Rzemień. Trok / ſnór.
52:
Amentata iacula, Procá.
53:
Ames, itis, gen. maſ, Pertica aucupalis.
54:
Amicio, is, iui, act. q. Przyodziewám.
55:
Amictus, nomen, Odzienie zwierſchne / álbo
56:
Płachtá. kolumna: b
| A ante M. |
1:
Amiculum, Koleth / álbo Oboyczik.
2:
Amita, fem. pr. penul. cor, Ciotká / Oycowa
3:
ſioſtrá.
4:
Amitini, penul. prod. Wuyeczne á ciotczo=
5:
ne dzieći.
6:
Amnis, maſ. ter. Rzeka. Vnde, Amnicus,
7:
a, um, Rzeczny / a / e.
8:
Amniculus, a, um, Struſzká. Rzeczká.
9:
Amo, as, aui, act prim. Miłuyę / też Gám=
10:
rátuyę / Dworzę.
11:
❡Amator, Miłoſnik / Gámrat, Amato=
12:
rius, a, um. Vt: Amatorium carmen.
13:
Gámrácka pieśń. Et ſubſtantiue, Ama
14:
torium, Græcæ φιλτρον. Philtrū, Picie
15:
álbo / trunek nieyáki / który ſzaloney miłośći
16:
dodawa.
17:
❡Amicus, a, um, Prziyemny / wdzięczny
18:
Prziyáſny.
19:
❡Amicus ſubſtantiuum, Dobry prziya=
20:
ciel / Inde Amicitia, Prziyacielſtwo, Et, Ini
21:
micus, Nieprziyaciel. Subſtan.
22:
❡Sed Inimicus, a, um, Nieprziyázny /
23:
Nieżyczliwy / a / e. Amica ſubſtan. Prziya=
24:
ciołká / Miłoſnicá.
25:
❡Amabilis, le, Miłoſny.
26:
❡Amare plus eſt quam diligere. Cic.
27:
Vt ſcires etiam a me non ſolum dili=
28:
gi, ſed etiam amari.
29:
❡Aliquando idem quod delectat.
30:
Compoſita, Adamo, Deamo, penult.
31:
cor. Wielmi bárzo miłuyę. Redamo,
32:
Miłuyę záś.
33:
Amor, Miłosć. In amore hæc omnia in=
34:
ſunt uitia, W miłośći ſą ty ſpoſoby / álbo /
35:
wyſtępy y złośći.
36:
Amœbæus, a, um, Mutuus, uiciſsitudinæ
37:
rius, a uerbo Græco ᾽αμει̃βομει, Adin
38:
uicem reſpondeo. Yáko kiedy chor yeſt
39:
ná dwie częśći rozdzielony / Tákiſz yedná
40:
cześć wierſz yeden ſpiéwá / á druga / drugi.
41:
Et hoc uocatur ᾽αμει̃βαιω / W od=
42:
miany.
43:
Amœnus, a, um, Piękny / Weſoły / Roskoſz=
44:
ny / a / e.
45:
Amœnitas, Weſołość / Roskoſz.
46:
Amomum genus fruticis, Ex Hiericho
47:
Drzewo / álbo Ziele nam nie znáyome.
48:
Amorphus, a, um, Latine, Informis, Nie
49:
kſtałtowny /
50:
Ampelos, Latine, Vitis, Máchcá / álbo / Lá=
51:
toroſl winna.
52:
Amphibion, Græcū eſt, Ab ᾽αμφι, quod
53:
eſt circum, Et βιω, id eſt, uita. Quod
54:
utro elemento uiuat, Nempe, Aqua
55:
& Terra, Vt ſunt Phocæ, Crocodili,| Zwierzęta |
strona: 8
kolumna: a
| A ante M. |
1:
Zwierzęta które ták ná ziemi / yáko y w
2:
wodzie żywą.
3:
Amphibolus, a, um, Latine, Ambiguus,
4:
Niepewny / a. e / co może być ná obie ſtronie
5:
rozumiano.
6:
Amphibologia ab ᾽αμφι & λόγω ſiue
7:
λόγια Wątpliwe mowienie.
8:
Amphimalla. To co ná obie ſtronie koſmáte
9:
yeſt / yáko bywáyą gunie na obie ſtronie ku=
10:
dłate.
11:
Amphimerinon. gen neut. Febris quoti=
12:
diana, Febrá / álbo źimnicá na kożdy
13:
dźień.
14:
Amphitheatrum. g. neut. penult. produ.
15:
Okázáła Salá / Też mieyſce ſzermowá=
16:
nia w Rzimie.
17:
Amphitricæ, Morze / álbo / Bogini morska
18:
Neptunowá małżonká.
19:
Amphora, gen. fem. penult. corre. Genus
20:
uaſis uinarij duas anſas habentis. Sic
21:
dicta, quod utro latere feratur, ab
22:
᾽αμφί & φερω ſiue φόρεω. Latine Me=
23:
treta, Kruż / álbo czáſzá vcháta / poſpolicie
24:
zowiemy Wiádro / Też Fáſá Winna / czte=
25:
ry y dwádzieściá gárnców winá / w ſobie má
26:
yąca.
27:
Amphorarius, Któri tákowe naczinie nośi
28:
zá zápłátę.
29:
Amphyctiones, gen. maſc. plur. tantum
30:
Lud ták rzekący w Grecij. Item Publi-
31:
cum Græciæ conſilium, ſeu locus co=
32:
micorum & conuentuum totius Græ=
33:
ciæ, alias, Termopylas uocant.
34:
Amplector, eris, xus, & Amplexor fre=
35:
quentatiuum, Obłapiam, Metaph. au=
36:
tem Sequor, ut, Ego Ciceronis ſenten=
37:
tiam amplector, Ya dzierżę w tey rzeczy
38:
s Ciceronem.
39:
Amplexus, xus, xui, nomen, Obłápiá=
40:
nie.
41:
❡Itē, Amplecti, pro Tenere, Vt, Am=
42:
plecti limina porte, Doſtáć brany. Am=
43:
plecti uirtutem, Cnotliwie ſie obchodźić.
44:
Amplecti aliquid, Vyąć nieco / álbo /
45:
dzierżeć. Amore amplecti, Miłować.
46:
Cogitationem aliquam amplecti toto
47:
pectore, Vdáć / álbo wydać ſie ná cokolwiek
48:
Amplectuntur annales memoriam
49:
temporis.
50:
Amplecto uetuſte peramlector dixit
51:
Plautus, Item & Amplexari. Virtutē
52:
amplexari, Voluptatem amplexari.
53:
Amplio, Amplius, & Amplificator, & re
54:
liqua, uide in AMPLVS.
55:
Amplus, a, um, Wielki / Szeroki / známie=
56:
nity. kolumna: b
| A ante M. |
1:
Vnde, Amplitudo, Známienitość.
2:
¶Et uerbum Amplio. Rozſzerzam, Vt,
3:
Ampliare negotium, Rzecz ſzerzić. Vn
4:
de, Ampliati, Rei / Oskárżeni / Winni.
5:
Amplus, & grandis orator, Niepoſpo=
6:
lity wymowcá. Ampla & potens ciuitas,
7:
Sławne y mocne / álbo / twárde miáſto.
8:
Præmia ampla profeſſoribus linguarū
9:
& Philoſophiæ ſcholæ Argentinen=
10:
ſis ampla præmia ſunt propoſita,
11:
Dobrze ſą Opatrzeni naucziciele ſzkoły
12:
Argentińskiey / id eſt, Magnifica hono-
13:
rifica, Máyą wielkie y poczćiwe płáty.
14:
❡Item Amplius aduerbium, Daley /
15:
więcey. Terentius. Ego Amplius delibe=
16:
randum cenſeo, MNie ſie widźi w
17:
tey rzeczy więcey / álbo / dáley rádzić. Et Li=
18:
uius. Pugnatum amplius duabus ho=
19:
ris eſt. Dłużey niż na dwie godźinie bit=
20:
wę mieli. Virgilius cum accuſatiuo
21:
iunxit. Noctem non amplius u=
22:
nam.
23:
❡Et Ampliter aliud Aduerbium. OK=
24:
ficie / Známienicie. Ampliter ſumptum
25:
facere, Wiele trawyć / álbo / Okficie náło=
26:
żić.
27:
❡Reperitur etiam Ampliſsimus ordo,
28:
pro ordine Senatorio, Vrząd / miáſto
29:
rádnych pánów. ET, Ampliſsimus Magi=
30:
ſtratus, Wyſoka / Znamienita rádá. Sic
31:
dictus non propter numerum, ſed pro-
32:
pter maieſtatem.
33:
❡Amplifico, as, aui, Szerzę / Rozſze=
34:
rzam / Więtſze czinię. Amplificare Rem=
35:
publicam. Rzeczi poſpolitey pozytków po=
36:
wyſzſzić. Dolorem amplificare, Záłośći
37:
przidać. Aliquid uerbis aut dicendo
38:
aplificare, Nieco słowy rozſzerzić. Pre=
39:
cium amplificare, Myta podwyſzſzyć / al=
40:
bo Podnieść. Rem familiarem ampli=
41:
ficare, W goſpodárſtwie ſie zámoc. Go=
42:
ſpodarſtwo pomnożyć.
43:
❡Amplificator, Rozſzerzácz / uerbale,
44:
Dignitatis meæ amplificator, Powyſz=
45:
ſzenia mego prziczińca / Pomnożićiel do=
46:
ſtoynośći moyey.
47:
❡Amplificatio, Pomnożenie.
48:
❡Amplifice Aduerbium. Pańſtwo /
49:
okficie / s doſtátkiem.
50:
❡Ampliuagus, a, um, Biegun / wiele prze
51:
biegáyący.
52:
Ampluſtra, gener, neut. Vel, Ampluſtre, &,
53:
Ampluſtre, Vel, Ampluſtria. Nauium
54:
ornamenta, Lodźi ochędożność / a ωλεω,
55:
id eſt, nauigo. Feſtus autem deducit ab| B 2 | Amplius |
strona: 8v
kolumna: a
| A ante M. |
1:
Amplius, quod illa ornamenta Am=
2:
plius quam neceſſaria eſſent.
3:
Ampulla, gen. fem. Ampułká / też kruż álbo
4:
dzban / y bániá oleyowa.
5:
Ampulla in balneis, Słoyek s oleykiem łá=
6:
ziennym.
7:
Ampulla ad menſam, Służebne naczinie w
8:
którym wodę miewáyą / Wánienka / Też
9:
kruſz y czáſzá z ktorey piyáyą.
10:
Ampulla uitrearia, Sklenicá.
11:
Ampullæ, μεταφώρηκω̃ς. Nádęte sło-
12:
wá / Pyſzna mowá.
13:
Ampullari, apud Suetonium, Nadymáć
14:
ſie.
15:
Amplullarius ſubſtantiuum, Słoyars / Czá
16:
ſzars.
17:
Ampullarius adiectiuum, Vt, Ampulla=
18:
riæ unctiones, Oleykowne / natárcie / Po=
19:
mázánie. Ampullaceus Aliud adiectiuū
20:
idem ſignificans,
21:
Ampullor aris, ſuperbio, Pyſznię ſie.
22:
Amuletum, quere ſupra, ALEXICA=
23:
CON.
24:
Amulius, Brát Numitorów ſtarego oycá Ro
25:
muloſowego.
26:
Amurca, ge. fem. ſordes olei, Niecziſtośćy
27:
Oleyne / Drożdze.
28:
Amurcarius, a, um, Wyprá=
29:
wiony / Wychędożony / Examurcaria am=
30:
pulla, Wychędożona bányá od droż=
31:
dzy.
32:
Amuſis, ſis, fem, tert. Liniał / álbo / Ołowna
33:
ważká. Item, Sznur cieſielski / którym mia=
34:
rę przy budowániu bierzą.
35:
❡Vnde, ad Amuſsim & Examuſ=
36:
ſim aliquid facere, Foremnie nieco vczi=
37:
nić / Spráwić. Amuſsi applica lapidem
38:
non contra, Prouerbium, Cziń yáko ſie
39:
godźi.
40:
Amuſsim, Aduerbium, ſignificat, Práwie
41:
yáko ſie godźi / Foremnie.
42:
❡Amuſsitatus, a, um, Amuſsitata ope
43:
ra, Foremnie á spilnością ſpráwione rzeczy
44:
Wyborne.
45:
Amygdalus, femin. ſecund. Migdałowe
46:
drzewo.
47:
Amygdalum, neu. ſec. Migdałowy orzech / álbo Iądrá Græca nux, idem.
48:
Amygdalinus, a, um, penultima correp.
49:
Vt, Amygdalinum oleum, Mygdało=
50:
wy oley.
51:
Amygdalites, herba ex genere Tithi=
52:
malli, a ſimilitudne Amygdali di=
53:
cta. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Amylum li, neut. ſecund. penultima cor=
2:
repta, Farina ſine mola facta, ab
3:
᾽α priuatiua, & μολω, Mola, latine,
4:
Mączká / Krochmal.A ante N.
5:
An Aduerbium interrogandi. Izali / yeſli
6:
An uero unus omnia poteſt, Iza=
7:
li yeden wſziſtko może vmieć.
8:
An aliquando Coniunctio diſiunctiua,
9:
Vt. Albus an ater ſis neſcio. Yeſliś
10:
dobry albo zły nie wiem. Kto cie wie yeſliś
11:
dobry álbo zły.
12:
Anabathra, rorum, neut, ſecun. penult.
13:
product. Latine, Scalæ, Láwy co daley to
14:
wyſzſze / yáko w łaźniey / ᾽ανά quod eſt Su
15:
pra uel ſurſum. Et βιάνω̃ id eſt, Scando
16:
Aſcendo.
17:
Anacephalæoſis, femin. tert. penultima
18:
product. Latine, Recapitulatio, Krótkie
19:
powtarzánie / przes które bywa wyliczono
20:
co ſie przed tym mówiło.
21:
Anachoreta, gen. maſ. penult. prod. Pu=
22:
ſtelnik.
23:
Anachoreſis, Eremis latine, Puſzcza. Vn
24:
de monachi Anachoretæ, eremum in
25:
colentes, Puſtelnici a χω̃ρω locus, &
26:
᾽ανα ſurſum, ſeorſum, Inde uerbū Græ
27:
cum ᾽αναχω̃ρεω ſecedo.
28:
Anachoreta, ſeceſſor.
29:
Anachoreſis, ſeceſſus, uel ſeceſsio.
30:
Anaclinterium, Lectulum paruum, Lóſzko
31:
małe ná którym ſie we dnie przeſypiayą / ab
32:
᾽ανα ſupra, & κλινω̃ iaceo.
33:
Anadema, tis, neut. tert. Ornamentum
34:
muliebre.
35:
Anadiſploſis, gen. fem. penultima prod.
36:
Latine, Reduplicatio, ab ᾽ανα Re & δι-
37:
ωλόω, duplcio, Inde ᾽ανάδιωλόω, redu=
38:
plico, Powtarzam záś. Inde Anadiplo=
39:
ſis, Powtarzánie.
40:
Anaglyptes, tis, maſ. ter. Latin, Sculptor
41:
Sznicer / ten który obrazy rzeże.
42:
Anagnoſtes, æ, Latine, Lector. Tćiciel / ál=
43:
bo czitelnik który czita.
44:
Anagogæm ges, penultima prod. Latine
45:
Receſſus, cum ſenſus ad altiora tollitur,
46:
Poſtępowánie ku wyſzſzemu á ſubtilnieyſzemu
47:
wyrozumieniu.
48:
Analecta, orum, plural. numeri tantum,
49:
Purgamenta cœnarum, & Quiſquiliæ
50:
ciborum, Odrobiny / Skórki / też kość / al=
51:
bo Rybie ośći / które álbo ná obruſie zoſta=
52:
wáyą / álbo / pod ſtół pádáyą.| Analectis |
strona: 9
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Analectis, æ, Który tákowe rzeczi sbiera / álbo
2:
vmieta.
3:
Analectis, idis, fem. ter. Wezgłówko.
4:
Analogia, Latine proporti, conuenien=
5:
tia, Rowność / Rowne wzięcie / Zgodze=
6:
nie.
7:
Analogos, Latine, proportionalis, con=
8:
ueniens, Rowny / teyże miáry.
9:
Analphabetus, Latine indoctus, qui ne=
10:
ſcit A, b, c, & c, Alias qui neſcit Alpha=
11:
betum, Ignarus, adiectiuum, Nieuk /
12:
Proſtak.
13:
Anantapodoton, gener. neut. Latine non
14:
redditum, Niezupełne wyrzeczenie
15:
słów / które yednák máyą być rozumiáne.
16:
Schema Græcorum eſt, quando alte=
17:
rum membrum deficit in oratione.
18:
Analytica, orum, Latine reſolutoria. Wy
19:
kład árgumentów á dowodów. Liber
20:
Ariſtotelis hoc nomine dictus.
21:
Anapȩſtus, maſc. ſecund. Pes in carmine
22:
conſtans duabus breuibus & una lon
23:
ga ſyllaba, ſignatur hoc modo,???.
24:
❡Anadactylum alij uocant, quaſi da=
25:
ctylo contrarium.
26:
Anapeſticus, a, um, Anapeſticum car=
27:
men, in quo hic pes prædomina=
28:
tur.
29:
Anaphora, Repetitio uel relatio, Latine,
30:
quæ Epanaphora dicitur, penult. cor.
31:
Schema rhetoricum eſt. quod ſit tum
32:
cum unum uerbum in oratione repeti=
33:
tur, ſine tamen uitio.
34:
Anarchos, Latine, ſine Principe, ſine ca=
35:
pite, Vel, ſine origine, Sobie Pan / Lożny
36:
álbo / króm porządku. Ab, ᾽αρχος Græce
37:
Princeps, & α, priunadi particula, Eſt
38:
aūt uitium, in quod Democratia dege
39:
nerat.
40:
Anas, atis, fem. tert. penul. correpta. Kácz=
41:
ká.
42:
Anaticula diminutiuum, Káczeczká.
43:
Anatarius & Anatinus, a, um, Vt, Fortu=
44:
na anatina & anataria, Szcżeśćie ná ká=
45:
cze pole.
46:
Anaſtrophe, gen. fem. penul. cor. Latine
47:
inuerſio, Przewrocenie / quæ ſit, tam in
48:
oratione quam in uerbis, Vt Italiam
49:
contra, pro, Contra Italiam.
50:
Anathema, atis, neu, ter. penult. prod. ab
51:
᾽ανα & τιθημι, inde ᾽ανατημα,
52:
oblatio, ſacrificium. Offiárá / którą po=
53:
gáńſtwo Bogóm á bałwanóm ſwym ku
54:
czći á chwale záwieſzáwáli w ych bóżni=
55:
cách. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Anathema, penult, cor. dicitur homo ſa=
2:
cer, hoc eſt, Dijs dicatus, ſacratus, Et
3:
tales erant qui in honorem deorū ma=
4:
ctabantur.
5:
Inde in ſacris literis Anathema acci=
6:
pitur pro ab abominatione, & deterſtatio=
7:
ne, quia Deus abominatur huiuſmodi
8:
hoſtias, At ita Anathema eſt, Prze=
9:
klęctwo / Brzidkość.
10:
Inde Anathematizo, as, are, Prze=
11:
klinam / Dyabłu oddáyę.
12:
Anatomia, femin. prim. Diſſectio latine,
13:
Rozſieczenie / Rozebránie / yáko bywa gdy
14:
lekarze dáyą trupá rozbierać / żadney żyłki
15:
takieſz y wnętrſnośći nieopuſzczáyąc. Ab
16:
᾽ανα & τεμνο, Incido, Inde etiam ſit
17:
᾽εωιτομη.
18:
Anceps, itis, om. tert. adiectiuum, Na obye
19:
stronie. Vt, Anceps ferrum, Na obye ſtro
20:
nie oſtry miecz. Potiſsimum enim dicitur
21:
de gladio Eſt quaſi Epitheton gla=
22:
dij. Deriuatur autem a capite, in abla=
23:
tiuo habet ancipite uel ancipiti, PLu=
24:
raliter, Ancipites & ancipitia, genitiuo
25:
Ancipitium, & per ſyncopen, Ancipi=
26:
tum.
27:
¶Item, Anceps oratio, Mowá którą
28:
może ná obie ſtronie rozumieć / Caſus An=
29:
ceps, Przigodá nie pewna. Prelium An=
30:
ceps, id eſt, a fronte & a tergo, Anceps
31:
fortuna belli, id eſt, incertus euentus,
32:
Wątpliwe skończenie woyenne. Anceps
33:
diſputacio, Anceps dimicatio, Cibus
34:
anceps, Wątpliwy niebezpieczny po=
35:
karm. Morbi ancipites, Niebezpiczne nie
36:
mocy. Beſtiæ ancipites, Zwierzęta które
37:
w ziemi y w wodzie żywą. Vocabula anci
38:
pitia, Anceps etiā duplex, Vt, Varro
39:
Ancipiti urgentur bello, Dwoyę woinę
40:
ná ſię mayą.
41:
Anachora, æ, femin. prim. Kotwicá / to ieſt /
42:
Lodźny hak. Item, Vincula quibus an=
43:
tennæ tenentur.
44:
❡Et per Metaphor. Wſpomożenie / Po=
45:
cieſzenie. Vnde ſacram Anachorā ſolue=
46:
re, Oſtateczny fortuny pokoſztowáć. Ancho
47:
ris duabus niti, Prouerb. Beſpiecznym
48:
być. Metaphorice, Anchora, Bieſpiecz-
49:
ność. Anchoram ſoluere, prendere, tol
50:
lere, Podnieść kotwicę / to yeſt / puśćić ſie
51:
ná wodę / yecháć.
52:
Anchorarius, a, um, Et, Anchoralis, le,
53:
Vt, Anchoralis funis, Kotwicny po=
54:
wrós.
55:
Ancile, ancilis, penult. produ. neut. tert.| B 3 | Mála |
strona: 9v
| A ante N. |
1:
Máłá tárćyczká / o którey powiedayą / iżby
2:
s nią z nieba miáła ſpaść.
3:
Ancilla, læ, femin. prim. Służebnicá / słu=
4:
żebna dziewka. Ancillula diminutiuum
5:
Dzieweczká.
6:
Ancillor, aris, ari, deponen. prim. Służę /
7:
proprie de uiris qui præter digni=
8:
tatem alicuius ſeruitio ſeſe ſubij=
9:
ciunt.
10:
Ancillaris, e, etiam adiectiuum. Vt, An=
11:
cillare officium, Służebny vrząd álbo
12:
rzecz.
13:
Ancona, Vel, Ancon onis, maſcul. tert.
14:
pen. prod. Ankon miáſto we włoſzéch nád
15:
morzem Adriáticskiem.
16:
Ancus, Który w yednym rámieniu wádę ma
17:
᾽απο του̃ ᾽αγκω̃νος a cubito incuruo.
18:
Anculare uetus uerbum, pro miniſtra=
19:
re, Służyć. Vnde, Anculabris, Stół ku
20:
Bożey służbie ſpráwiony. Item, Anculi &
21:
anculæ, Dij deȩ ancillarum.
22:
Antabatæ populi artis gladiatoriæ ſtu=
23:
dioſi, quam clauſis oculis exerce=
24:
bant, Metaphorice, Nie mądry. Vnde
25:
Antabatarum more facere, Nietráfnie ſie
26:
ſpráwowáć / álbo / nieść / Pierzchliwie czinić.
27:
Andegania, gen. femin. Ziemiá we Fran=
28:
cij. Oceano mari proxima.
29:
❡Andegani, populi eius regionis, alij
30:
uocant, Andes.
31:
Ades, Wieś nie daleko Mantuy w którey
32:
ſie Virgilius vrodźił.
33:
Androgynos, Który oboygá przyrodzenia
34:
yeſt tak męśkiego yáko y niewieśćiego. alias
35:
Hermophroditæ nuncupantur.
36:
Andronitis, itidis, gen. femin. Et. Andron
37:
Andronas, gener. maſcul. Kownátá / ál=
38:
bo / yedná część mieſzkania w domu / w któ=
39:
rym tylko mężczyzny mieſzkayą / męski zym=
40:
mer / dwor.
41:
❡Sic & Gyneconitis, uel Gynecion
42:
penultima produ. Francimer / Panień=
43:
ski dwór / yáko yeſt v Krolów y Xią=
44:
żąt / gdzie pánny ſwym dworem też służą.
45:
Anethum, ethi, neut. ſecund. declin. pe=
46:
nultima longa, Genus herbæ boni
47:
odoris, Kopr ſwoyski.
48:
❡Aneticus etiam Aſiæ locus arundi=
49:
nibus abundans.
50:
Anfractus, tus maſc. quar. ſubſtantiuum
51:
ab ambitu & frango nomen habens.
52:
Lomiſte á nie rowne drógi / skáliſte á opo=
53:
cziſte mieiſcá. Conuoluta cornua in an=
54:
fractum, Rogi skrziwione. Oratio cir=
55:
cumſcripta longo anfractu uerborum
56:
Rzecz zániósła ná wiele słów. Antractus kolumna: b
| A ante N. |
1:
littorum flexuoſus, Brzegi á kąty zábrże
2:
żiſte. Anfractus iudiciorum, Labirynti /
3:
álbo / Samołowky / Sądowne wykręty / któ=
4:
remi ſchitrżayą drugie w práwie.
5:
❡Aliquando etiam eſt adiectiuum.
6:
Angareia penult. longa, gen. femin. Nie=
7:
wolſtwo / Niewola / Poſty / áłbo / podwodá /
8:
to yeſt / Nayemne konie / od miaſta do mia=
9:
ſta rozłożone.
10:
Angarij, Cy którzy ná tákowych poſtach / álbo /
11:
podwodách yeżdzą.
12:
Angario, as, are. Przymyſzam / Przyniewa=
13:
lam / w niewolſtwo bierzę. Rzeczone też by=
14:
wáyą ſuche dni / á poſty poniewolne / vſta=
15:
wione.
16:
Angelus. li, maſ. ſ. Latine nuncius, græce
17:
᾽αγγελος, Poſeł / Anyoł.
18:
Angelicus, a, um, adiectiuū, Poſelski An
19:
yelski.
20:
Anger, Genus ſerpentis, Et, Nomē fluuij
21:
in Illyrico.
22:
Angillæ, populi Affricæ.
23:
Angerona, Bogini weſołośći á roskoſzi /
24:
quæ & Volupia dicitur, ab Ango=
25:
re tollendo dicta, Eius feſta, Angero=
26:
nalia uocitata ſunt.
27:
Angina, æ, fem. prim. penult. product, ab
28:
angendo dicta, Genus eſt morbi acu=
29:
tiſsimi, quo fauces anguntur ac ſtran=
30:
gulantur, alio nomine Tonſilla dici=
31:
tur, Medici ſquinantiā appellant, Hy=
32:
pocrates & Galenus, Synanchen ap=
33:
pellarunt, Slinogors.
34:
Angiportus uel Angiportum, Máłá / ál=
35:
bo / ciáſna vliczká.
36:
Anglia, alias Britannia, Regnum Galli=
37:
co uicinum, Angelskie Krolewſtwo. Al
38:
bion etiam dicitur.
39:
Ango, is, xi, ctum, Dręczę ſie / Trapie Et,
40:
Metaph. O dobrą mysl przipráwuye. An
41:
git animus quotidiana cura, Zbytną
42:
pracą ſie dręczi. Angere ſeſe animi,
43:
Troskáć ſie. Angere aliquem incom=
44:
modis, Przypráwić kogo w ſzkodę. Angi
45:
expectatione, Swielkiem oczekawániem
46:
niekogo czekáć. Diuitijs angi. O bogác=
47:
twá ſie ſtárać.
48:
¶Vnde, Angor, & Anxietas, Stárá=
49:
nie. Trapienie. Et, Anxie ludo Idem,
50:
Cura & angor animi, Bezmierne myśle=
51:
nie. Capere angorem, Wdać ſie w tra=
52:
pienie.
53:
Anguilla, femin. prim. Węgórz. Anguil=
54:
lam cauda tenere, Prouerbium, Na
55:
włosku co trzymać. Anguillam captare
56:
O ſwą włąſną rzecz ſie ſtárać / pilnie á bes| prze= |
strona: 10
kolumna: a
| A ante N. |
1:
przeſtanku. Turbata enim aqua anguil
2:
lȩ capiuntur.
3:
Anguis, is, i, femin. tert. Wodny wąż. Re=
4:
pertitur etiam in genere maſc.
5:
Anguinus, a, um, Vt, Anguinus cucu=
6:
mis, Długi, Krziwy ogórek / Anguiculus
7:
diminutiuum.
8:
Anguimanus, us, ui, Elephant á Słóń.
9:
Ideo dictusm quod proboſcide flexibi=
10:
li tanquam manu utatur,
11:
Angulus li, maſc. ſec. Kąt.
12:
Angularis, re, Węgielny / Kątowy.
13:
Anguloſus, a, um, Kątowny / na / ne /
14:
Węgielniſty.
15:
Angulatus, a, um, Idem.
16:
Angulatim, aduerbiū, Od kątá do kątá.
17:
Vel, Angularis lapis, Węgielny kamień.
18:
Anguſtus, a, um, Ciáſny / na / ne / Vnde An
19:
guſtia. Ciaſność. Metaph. etiam, Smu=
20:
tek Trapienie. In Anguſtum uenire, W
21:
niebezpieczność prziść. Latum & Angu=
22:
ſtum, contraria.
23:
Anguſtiæ, plurali numero tantum. Tros=
24:
ki. Anguſtiæ uiarum, Ciaſnośći dróg.
25:
Anguſte aduerbium, Vt, Re frumenta=
26:
ria anguſte uti, Skąpo pożywać zboża
27:
Anguſte ſcriptum, Ciáſno nápiſano.
28:
Anguſte & exiliter dicere eſt Attico=
29:
rum, Krótko á ſublilnie rzecz prowádzić.
30:
In ſummas anguſtias inducere,
31:
W trudne á w cięſzkie rzeczy kogo w wieść
32:
Anguſtior, aris, in biblijs barbare legitur
33:
pro Angor. Et, Anguſtio, pro Ango.
34:
Anguſto, Cięſzko czinię / Vciskam / Trudność
35:
zádáyę. Vnde, Anguſtatus, a, um, ad=
36:
iectiuum, id eſt, coarctatus, Y z tąd y z
37:
onąd obciążony. Pectoris anguſtiæ, Me
38:
taphoricos, Nieſmiałość / Wſtydłiwość.
39:
Anhelo, as, aui, neut. prim. penult. pro.
40:
Dycham / dyſzę / źieyę. Et Metaphoricos.
41:
Wielmi żądam Anhelare frigus, Od=
42:
dimać. Odmucháć. Amnis anhelat frigo=
43:
re, Rzeka ſie kurzy przed mrozem. Anhe=
44:
lata uerba, Nadęte słowa.
45:
❡Inde Anhelator uerbale & Anhe=
46:
lus, a, um, Który ſie vdyſzał / ſprácowány.
47:
Anhelatio, Dyſzenie.
48:
Anhelitus, Dech. Anhelitum reddere &
49:
per uices recipere. Wytchnać / Odpoczy=
50:
wáć.
51:
Anima, fem. prim. Duſza / też żiwot.
52:
Animalis, le, Zywią / to co duſzę ma.
53:
Animal, neut. t. Zwyérzę. Animans, idē.
54:
Animatus, a, um, Ita animatus eſt, Tego
55:
vmisłu yeſt. Tę chuć ma. Ták vmyslił / in
56:
bonam partem. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Animo, as, aui, act. prim. Verbum, Oży=
2:
wiám. Et Metaph. Smiáłym czynie / Smiá
3:
łości dodawam.
4:
Aniamatus, Swiéży / Surowy. Inanimatus
5:
contrarium.
6:
Animoſus, a, um, Smiáły / łá / łe. Meżny.
7:
Animoſitas, fe. ter. Smiáłość / Męzſtwo.
8:
Animabilis, le, id eſt, Spirabilis, Zywiący.
9:
¶Exanimo, Vmorzam. Metap. Záſmu=
10:
cam. Inde Exanimatus, Záſmucony /
11:
Przeſtráſzony.
12:
¶Exanimus, e, Nieżywy / Martwy.
13:
Confunduntur tamen.
14:
¶Semianimus, e, Nápoły żywy / Nápoły
15:
vmárły.
16:
¶Vnanimus, e. Zgodny / ne / Inanimis,
17:
Bes duſze.
18:
❡Magnanimus, a, um, Wyſokiey myſly
19:
czyſtego ſercá.
20:
¶Puſilanimis, Boyaźliwy. Quæ tamen
21:
ab animo deducuntur. Agere animā,
22:
Et, Efflare animam, Vmrzeć. Nam ani-
23:
ma uitam dat.
24:
Anima, Item, pro flatu & ſpiritu ponitur
25:
Miaſto dchu. Anima illius fœtet.
26:
Smierdźi dech yego. Smierdźi mu z vſt.
27:
Animam opprimere. Zátayić w ſobie
28:
duſzę. Item, Animam adimere, Zábić.
29:
Animam efflare, edere, agere, dimittere
30:
amittere, Vmrzeć. Animam debet, Wi=
31:
nień y s włoſy / álbó / winień duſzę y s ciáłem.
32:
Animæ, mi Phedria, Miły / Iediny.
33:
Moy miły Fedria. Anima putei, pro A=
34:
qua.
35:
Animula, femi. prim. dim pen. cor. Du=
36:
ſziczká Item. Recipe animum, Wytchni /
37:
Odpocziń. Animam relinquere, Z ſwiata
38:
zeydź.
39:
Animus, maſ. ſe. proprie, Vmysł Rozum.
40:
Wola. Vnde dicitur, Ex animi ſenten
41:
tia, Wedle myſli / Wedle chući / woley. Hoc
42:
animo ſum, Tegom yeſt vmysłu / álbo / tey
43:
woley. Et, Animo obſequi, Dobrey
44:
myſli być. Animum explere. Woley ſwey
45:
doſyć vczinić. Animum adijcere ad alu=
46:
quid, Vdáć ſie w co. Animum ad uirgi=
47:
nem adiecit, Terent. Vmysł skłonił ku
48:
pánnie. Chuć obroćył ku pánnye. Præſenti
49:
animo. Forti animo. Cōſtanti animo
50:
eſſe, Smiáłym á ſtałym być. Animus pen=
51:
det, Wądpię.
52:
¶Animus etiam pro memoria, Vt,
53:
Quæſo animum aduortite, Słuchaycie
54:
Baczcie / Intendere & defigere animum
55:
in aliquam rem, Vdać ſie ná co.| B 4 | Animaduerto |
strona: 10v
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Animaduerto, is, Baczę. Rozumiem. Też /
2:
karżę. Vt, Animaduerti & didici ex
3:
tuis literis, Wyrozumiałem z twoyich liſtów
4:
Adſint cognoſcant & animaduertant.
5:
Niechay przidą wyrozumieyą y obaczą.
6:
❡Item, Animaduertere in aliquem.
7:
Crudeliter in illum animaduertit, O=
8:
krutnie go skarał. Verberibus animad=
9:
uertere, Vbyć. Animaduerſor & Ani=
10:
maduerſio. Baczenie / też skaránie.
11:
Animaduerſus, a, um. participium paſsi=
12:
uum, Wyrozumieyąci. Baczący. Vna=
13:
nimis, Zgodny yednomyſlny. Et, Magna=
14:
nimis, ut ſupra, In plurali ſignificat e=
15:
tiam iram, Vt, Pone animos, Nie gnie=
16:
way ſie.
17:
Animoſus, a, um, Smiáły ła / łe / Cziſtey
18:
myſli.
19:
Animoſe aduerbium, Smiele. Animus
20:
habitat in auribus, Prouerb. Dobre tu=
21:
ſzenie ſmiałośći dodawa.
22:
Anio, enis, maſ. tert. pen. prod. Rzeká we
23:
Włoſzech
24:
Aniſum uel Anicetum, Aniż. Græci
25:
᾽ανίκιτοv, appellant, quaſi inuictum.
26:
Annus maſcu. ſec. Rok. Annus Lunaris,
27:
Mieſiąc 30. dniów máyący.
28:
Annus magnus 49000. annorum conti=
29:
net, uel, ut alij uolunt, 12554.
30:
Annus intercalaris, Vulgo, Biſextilis,
31:
Przeſtępny rok.
32:
Annus Solſtitialis 12. menſium, Annus
33:
producit non Ager. Prouerb. Káżda
34:
rzecz s czáſem przychodźy. Annuſ eſt. Hy=
35:
perbo. Prouerb. Bárdzo długi czas.
36:
Anni prætextæ, pro Anni pueritiȩ, apud
37:
Plinium, Látá dziecińſtwá.
38:
Annis cedens, Dicitur ille qui eſt atte=
39:
nuata ualetudine, quod ſenectam at=
40:
tingere non poſsit, Vt, Vinum annis
41:
cedens, Nietrwáłe ku chowániu wino. An
42:
num agere decimum, W dzieſiątym ro=
43:
ſtać / albo dzieſięć lat ſtárym być.
44:
Annuus, a, um, Roczny.
45:
Anniuerſarius, Obrocenie roku / od yednego
46:
czáſu aſz záś do drugiego przes rok.
47:
Annoſus, a, um, Letny. Stáry. Annoſam
48:
arborem tranſplantare, Prouerb. Wil=
49:
kiem orać. To yeſt / Póxno co czinić. An=
50:
noſa uulpis haud capitur laqueo. A=
51:
liud Prouerbiam.
52:
¶Anniculus, a, um, ut, Anniculus ca=
53:
nis, Roczny pies. Sicut, Bimus & bi=
54:
mulus, Dwuletny. Trimus, Quadri=
55:
mus, a, um. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Annales plural. numer. gen. maſc. Dzieye
2:
roczne / To yeſt / Hiſtoria gdzie wſziſtky przi
3:
gody y yne rzecży które ſie kolwiek cza=
4:
ſów tych álbo przeſzłych przetocziły / bywáyą
5:
ſpiſowáne. Diarium & Ephemeris,
6:
idem, niſi quod illud multorum an=
7:
norum, noc unius tantum geſta con=
8:
tinet, Vulgo dicitur, Minucie / álbo / Iu
9:
dicie.
10:
Annalis, e, adiectiuum, Roczny. Vnde,
11:
Legem annalem dixerunt, quæ præ=
12:
ſcribebat legitimam ætatem ad peten
13:
dum magiſtratum, Statut / álbo / vſtawá /
14:
w których leciech mieli być ku radzie obie=
15:
rani.
16:
❡Annona, penult. longa, Roczne po=
17:
żytky.
18:
❡Annotinus, a, um, To co ku pożitkóm
19:
rocznym należy.
20:
Annulus, Pierſcień / obrączká / Vt, Annula=
21:
ris digitus, Pálec ná którym pierſcień noſzą
22:
Annellus diminutiuum.
23:
Annulatus, a, um, Który pierſcieńmi ſie
24:
obłożył / álbo / oſádźił.
25:
Anno, as, neut. prim. Verbum, unde, Pe
26:
renno, id, eſt, Annum perficio. Eoku do
27:
konawam / álbo / yeſtem trwáły.
28:
❡Perrennis, Trwały / Wieczny. Peren=
29:
ne ſeculum, Wieczny czas. Et, Peren=
30:
nitas, Wiekuiſtość / Wieczność.
31:
Anomalum, latine, Inæquale, a νομος,
32:
Lex & α priuandi nota, ſine lex, qua=
33:
ſi extra regulam.
34:
❡Anomalia, inæqualitas, ᾽ανομάλος,
35:
Græce, uerbum anomalum, quod
36:
ad communem uerborum uariandi
37:
rationem non poteſt applicari, Nie=
38:
rowność. Nierowney formy. Niezgo=
39:
dny.
40:
Anonymum, penultim. corre. od eſt, Si=
41:
ne nomine, Bes imienia. Metaphori.
42:
Obſcurum, Nieſławny ᾽ονομα Græce,
43:
nomen latine, inde ᾽ανονυμοv.
44:
Anſa, fem. prim. Vcho / álbo / Rękoyeść v
45:
káżdego naczinia. Et per Metaphoram,
46:
pro occaſione, Prziczina. Vt, Dare
47:
Anſam, Dać prziczinę. Accipere an=
48:
ſam, Wzyąć prziczinę. Reprehenſionis
49:
anſa, Przicziná ku karániu / álbo / gánieniu
50:
kogo.
51:
¶Anſula diminutiuum, Prziczińnká /
52:
Vſzko.
53:
Anſatus, a, um, Vcháty. Vt, Anſata olla
54:
Vcháty gárniec.| Anſer. |
strona: 11
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Anſer, eris, maſ. tert. Gęś. Anſerculus di=
2:
minutiuum, Gąská.
3:
Anſerinus, a, um, Gęśi. Vt, Anſerinus a=
4:
deps, Gęſi ſmalc.
5:
Antæus, Gigas Neptuni ex terra filius,
6:
Mąż którego Herkules zabił w potyka=
7:
niu w Libii.
8:
Antarcticus, Niebieski cyrkiel á okrąg
9:
przećiwko południu, Alias, Polus meri-
10:
dionalis.
11:
Ante, Przed / Vt, Ante domum, Przed
12:
domem, Hinc illa figurate compoſita
13:
apud Poetas, Ante malorum, pro, An
14:
teactorum malorum, Przeſzlych niefor=
15:
tun. Præpoſitio eſt accuſatiua, Iungi-
16:
tur accuſatiuo temporis, loci, & per=
17:
ſonæ, Vt, Ante duos annos, Przed dwie
18:
má látomá. Ante Iouem nulli ſubige=
19:
bant arua coloni, Przed czáſy Iowiſo=
20:
wémi nie byłá rola orána. Ante tubam
21:
Przed tym niżly zatrąbiono. Ante lu=
22:
cem, Przed dniem. Ante pedes eſſe di=
23:
citur, quod nobis eſt præſens. Et eſt lo=
24:
cutio prouerbialis Terentius. Iſthuc
25:
est uidere, ſed etiam illa quæ futura
26:
ſunt proſpicere. Item, Ante alios for=
27:
tunus. Nayfortunnieyſzi miedzi wſziſt=
28:
kiemi. Scelere ante alios immanior o=
29:
mnes, Gorſzi y okrutnieyſzi niżli ynſzi wſziſ=
30:
cy. Ante pilos uenit prudentia, Persius
31:
Prouerbialis loquutio, Przed czaſem
32:
mądry. Ante barbam docere ſenes,
33:
Prouerb. Gdy młody mędrſzim chce być
34:
niżli ſtárzy. Ante uictoriam encomium
35:
canere, Prouerb. Przed zwycięſtwem ſie
36:
chwalić. Ante myſteria diſcedere, Odeydź
37:
niżly ſie rzecz skończy. Prouerbium.
38:
❡Ante Aduerbium temporis, Przed
39:
czaſem. Przed tym. Longe ante, Dawno
40:
przed tym. Ante interdum uocat in ora
41:
tione Terentius. Nōne oportuit prȩ=
42:
ſciſſe me ante.
43:
Antea & Antehac, idem, Ante & Retro,
44:
contraria. Vt, Paucis ante diebus, An=
45:
nisante paucis, Przed kilkiem lat.
46:
Anteactus, Participium ſine uerbo, Ex,
47:
Ante, & actus, Præteritum ſignificat.
48:
Vt, Anteacta uita, Przeſzłych lat żywotá
49:
ſwego.
50:
Antenna per duplex n, femini prim. Li=
51:
gnum per tranſuerſum in malo poſi=
52:
tum, in quo uelum alligatur, a cir=
53:
cumtenendo dicta, Kij / albo / drewno ná=
54:
przeki żaglowego drzewá prziwiązá=
55:
ne. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Ante, arum, g: f. dicuntur oſtiorum latera
2:
Podwoye.
3:
❡Anta in ſingulari apud Victruuiū
4:
legitur, Inde, Antarius, a, um, adiecti=
5:
uum. Vt, Antarium bellum, Quodan=
6:
te ciuitatem geritur.
7:
Antepagmenta. Valuarum ornamenta,
8:
Málowanie / álbo / yákie ochędożenie przed
9:
domem. Dictum ideo, quod appingan
10:
tur ſiue affigantur Antis, id eſt, Val=
11:
uis.
12:
Antes, ium, maſc. tert. plur. num. tantum
13:
Nomen ab Ante deductum quo ſigni
14:
ficantur eminentes lapides, aut loca a
15:
priori parte domus eminentia. Ganki
16:
przed domem Też / Ganki w Ogrodziech.
17:
Anthrax gen. maſc. Wągl. Et morbus,
18:
qui dicitur Sacer ignis, Swiętego / An=
19:
toniego niemoc / Ale właſniey Piekielny o=
20:
gień. Eſt etiam genus lapidis, Vulgus
21:
Carbunculum uocat.
22:
Anthracinus, a, um, id eſt, Carbonarius,
23:
Węgliſty. Metaph. Niger, Czarny / Okop
24:
ciáły.
25:
Antraces, penult, prod. Latine, Carbo=
26:
nes, Węgle.
27:
¶Anthracites, Gemma eſt, in qua ue=
28:
luti ſcintille diſcurrere uidentur.
29:
Anthropophagi, Sámoyedź / to yeſt / Ludzie
30:
tákowi którzy drugie ludzie yedzą.
31:
ab ᾽ανθρω̃πος quod eſt, homo, & φάγω
32:
comedo, ut, ᾽ανθροπώφαγια, Samoyedze=
33:
nie.
34:
Anthropomorphitæ, Heretici huius no
35:
minis, Kácerze byli / którzy dzierżely yáko=
36:
by też Bóg kſtałt / ciało y ynſze człońki czło=
37:
wiecze miał / id eſt, hominibus per im=
38:
nia ſimilis.
39:
Antias, in plurali Antiades, morbus fau
40:
cium, Latine, tonſillȩ, Wrzody w Gardle
41:
gdy yezyczek ſpádnie á człowiek nie może
42:
dobrze połykáć.
43:
Antiæ, fe. plu. num. tantum. Przedſobnie
44:
włoſy / Warkocz niewieśći / álbo przyprawki.
45:
Antica, fem. pri. pe. prod. Przednia część
46:
káżdey rzeczi.
47:
Anticategoria, fem. pri. Latine, Recrimi=
48:
natio, Odmowá / albo / Odpowiedź na żalo=
49:
bę gdy kto kogo zaś obżałowawa / κατιγοριά
50:
Græcæ, Accuſatio, & ᾽αντι Contra.
51:
Anticatones, Xięgi Ceſárzá Auguſtaſá
52:
przećiw Katonowi nápiſáne.
53:
Antichthones, ludzie którzi mieſzkáyą ná dru
54:
giey częśći świáta. Hoc eſt in Zona Hye=
55:
mali, ab ᾽αντι contra & χρον terra.| Anticyra |
strona: 11v
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Anticyra, femin. prim. penultima corre=
2:
pta, Wyſpá nie dáleko od Macedonii kę=
3:
dy wiele korzenia roście Ciemierzice. Vn=
4:
de prouerbium. Nauigat Anticyras,
5:
Nieſpełnego rozumu człowiek.
6:
Antidotum, ti, penult. correpta, neut. ſec.
7:
Lekárſtwo przećiwko yádóm. Ex ᾽αντι &
8:
δώμαι, id eſt, ex contra & do.
9:
Antigerio, Aduerbium, Hnet / skokiem /
10:
Pilnie.
11:
Antigraphum, phi, neu. ſecun. Zapis ręki
12:
właſney. Latine, Exemplum literarum,
13:
ab ᾽αντι & γράφω, ſcribo.
14:
Antilena, æ, femin. pri. Podpierśien / też
15:
yárzmo / álbo / chomąto. Sic Poſtilena, Po=
16:
chwy.
17:
Antiochia, penul. prod. fem, prim. Miá=
18:
ſto ták rzekące w Syrij.
19:
Antipelargeſis, is, femin. tert. Latine re=
20:
tributio penultima correpta, Græcæ
21:
᾽αντιπελάργησις Latine, Beneficiorū re
22:
tributio, Oddánie / Dobrodzieyſtw od=
23:
służenie. Vnde pelargos dictu eſt Ci=
24:
conia, quod retribuat parentibus gra=
25:
tiam.
26:
Antiphraſis, femin. tert. ab ᾽αντι & φρασίς
27:
locutio. Gdy przeciwne wyrozumienie
28:
nyżly słowá ſamy w ſobie máyą. Sicut bel
29:
lum, quaſi minine bellum, Sic & Par=
30:
cȩ, quia nemini parcant.
31:
Antipodes penult. correp. Podnożnicy / lu=
32:
dzie którzi ná drugiey częśći świátá prze=
33:
ćywko nam nogámi ſą.
34:
Antiptoſis, penultima produ. femin tert.
35:
Casus pro caſu poſitio, Gdy yeden ca=
36:
ſus á ſpadek miáſto drugiego bywa wzięt w
37:
mowie.
38:
Antiquus, a, um, maſcul. ſecun. Stáry / ra
39:
re / Metaph. Ważny / Sláchetny / Vt, Ni=
40:
hil mihi tua amicitia antiquius, Nic v
41:
mnie ważnieyſzego nie yeſt yáko twoyá
42:
prziyśń.
43:
❡Compara, Antiquus, Stary. Anti=
44:
quior, Stárſzi Antiquiſsimus, Nayſtar=
45:
ſzi. Vt, Antiquiſsimȩ cui primum re=
46:
ſpondebo, ſubauditur, Epiſtolæ. Item
47:
Homo antiqua uirtute & fide, Człowiek
48:
wyſokiey cnoty y wiáry.
49:
¶Antiquum, pro, charo, Vt, Patria
50:
antiqua, Miła oyczizná. Antiquior Co
51:
dro. Prouerb. Bárżo ſtáry. Antiquior
52:
quam chaos. Aliud Prouerbiū idem
53:
ſignificans, Antiquiſsima cura, Pilne
54:
ſtáránie / Pieczołowánie.
55:
Antiquitas, Starość. Vt, Vltima antiqui
56:
tas, Oſtátnia ſtárość. Generis antiqui= kolumna: b
| A ante N. |
1:
tas ex clariſsimo municipio profecta.
2:
Antiquitus, Aduerbium, Z ſtárádaw=
3:
ná.
4:
Antiquarius, adiectiuum, Vnde Anti=
5:
quarij homines, Ludzie / którzi ſtárych o=
6:
byczáyow / álbo / słów ſtárádawnych ſą pil=
7:
ni.
8:
Antiquo, as, are, Verbum, penult. prod.
9:
act. prim. Zátrácam / Gładzę / Każę. Pro
10:
prie tamen dicitur de legibus, Vt, An=
11:
tiquare legem, Zrzućić vſtáwę / Sta=
12:
tut.
13:
Antiquare tamen, In morem priſtinum
14:
reducere, dixit Feſtus, Antiquatio, Ver
15:
bale, Abolitio.
16:
Antiſtes, com. tert. Biskup / Xiądz / Zwierz=
17:
chny pan. Componitur enim, ex, Ante
18:
& Sto. Vt, Cicero eloquentiæ antiſtes
19:
id eſt. Vindex & Aſſertor.
20:
❡Legitur etiam apud Ciceronem An
21:
tiſta, æ, femin. prim. Xiéni. Opáćycha /
22:
Prioryni /
23:
Antiſtœchon, neut. ſec. Gdy yedná literá
24:
drugiey mieyſce otrzyma. Vt, Sella, pro
25:
Seda, Olli, pro Illi.
26:
Antithelis, gen. fem. penult. cor. Antithe=
27:
ton etiam dicitur, ab ᾽αντι, & θεσις PO=
28:
ſitio, Przećiwná rzecz /
29:
Antlia, fem. prim. Zoráẃ / którym ſięgáyą
30:
wody w ſtudni / álbo wiadro.
31:
❡Inde Antlare uerbum, Czerpáć. Et,
32:
Exantlare, Wyczerpáć. Et Meta. Wyſſać
33:
álbo wyżyć kogo z pieniędzy. Też zwycziężić.
34:
Græcum eſt, ᾽ανταω̃ Exhaurio, & ᾽αν=
35:
τλημα ᾽ατας, Czerpánie.
36:
Antonomaſia, Gdy yedno imię właſne miá=
37:
ſto drugiego bywa wſádzono w mowie. Vt
38:
Saturnia, pro Iunone, ſchema eſt.
39:
Antrum, tri, neut. ſe Yáskiniá.
40:
Anubis, maſculin. ſecund. penultima
41:
longa, Bóg Egypsky / którego obras
42:
pśi łep miał / álbo Był málowan ze pśim
43:
łbem.
44:
Anus, ni, gen. maſculin. penultima pro=
45:
ducta, Tył. Zádek / Poſládek / Podex,
46:
idem.
47:
Anus, ui, femin. quart. Bábá / Anicula
48:
diminut. Bábká. Et, Anilis, le, Stáry /
49:
Letny. Aniliter Aduerbium, Po báb=
50:
sku.
51:
Anxius, a, um, Troskliwy / wa / we / Pieczo=
52:
łowity / ab, Ango, gis, ut. Animo anxio
53:
eſſe, Pieczołowitym być. Oratio anxia,
54:
Mowá pilnie vczinioná.
55:
Anxietas & Anxietudo, femin. tert. Pie=
56:
czołowánie / Stáránie.| ❡Anxie |
strona: 12
kolumna: a
| A ante N O & P. |
1:
❡Anxie Aduerbium qualitatis, Pilnie
2:
Pieczołowicie. Anxifer Poeticum eſt.
3:
Anxur, neut. Miáſto we Włoſzech / przed
4:
tym Tháráciną zwano. Też / zrzodło tám=
5:
że.
6:
Anypodetus. penult. long. Græcum eſt,
7:
᾽ανυποδιτους, Boſák / Mnich, który ná dre=
8:
wnianych trepkách chodźi.A ante O.
9:
Aonia, Ziemiá w Boecij / álbo Tracij / Vnde
10:
Muſæ Aonides dicuntur, Et Aonius
11:
a, um, Adiectiuum.A ante P.
12:
Apage & Apageſis, pen. cor. Aduerbia=
13:
liter, Wies ſie. Idź przecz / Precz s tym
14:
Wieś ſie ná dálą / Cum faſtidium ſignifi
15:
camus.
16:
Apamea, gen. fem. Inſula Tygri fluuio
17:
circumfuſa, Wyſpa ták rzekąca / Też / miá=
18:
ſto w Bitinii.
19:
❡Sed Apamia, MIáſto Phrygii.
20:
Aparrine, es, femi. tert. Lappæ genus
21:
Rzeṕ / Alio nomine Philanthropos di=
22:
citur.
23:
Apathes, gen. neu. Niemiłoſierny / Nieli=
24:
tośćiwy / ab ᾽α & πάθης quaſi ſine affe=
25:
ctionibus, & Apathia, Nielitośćiwość.
26:
Niemiłoſierność. Et παθεά, Litość.
27:
Apella, læ, maſcul. prim, Obrzezániec / Zyd
28:
Quaſi ſine pelle.
29:
Apelles, Sławny málars tego ymieniá z wyſpy
30:
Kao / ták rzekącey.
31:
Apoliotos apeliotæ, gen. maſ. Nomen
32:
uenti, Wyatr od wſchodu słońca przycho=
33:
dzący.
34:
Apenninus, pen. prod. gen. maſc. Góry
35:
we włoſzech.
36:
Aper. maſc. ſecund. Dziki wieprs.
37:
Apes uel Apis, fem, ter. Pſzczołá. Apium &
38:
apum in genitiuo plurali.
39:
❡Apes apum ſimiles, Prouerbium.
40:
Bárzo ſobie podobni. Apis hoſpitem, Si=
41:
ren amicum nunciat. Prouerb. Káżdy
42:
mu dobrze ſądźy / álbo / życzy. Siren, autem
43:
genus inſecti api non diſsimile.
44:
Apicula, diminut. Pſzczołká. Apiacium,
45:
Pſzczelnik.
46:
Apiarius, Ten który pſzczoły opatrzuye. Pſzcze
47:
lars. Bártnik.
48:
❡Apiatus etiam adiectiue ab Ape. kolumna: b
| A ante P. |
1:
Apiaſtra, Auis quæ apes comedit, Alias
2:
Merops, Zołná.
3:
Apiaſtrum & apium, Wrzos / też / Rząſá,
4:
álbo / Opich / Melliſſephilon etiam appel
5:
lantur, ac Mellitena.
6:
Apex, cis, maſ. ter. Wierzch głowy / Też,
7:
ſzpicá / álbo / Wierzcg káżdey rzeczi.
8:
❡Apices literarum, Wierzchy v liter / á
9:
punkti nád literámi / rozność znamionuyą=
10:
ce. Et Metapho, Apex ſenectutis, id eſt,
11:
Auctoritas, Poważność. Apiculus ſiue
12:
Apiculum diminut. Guzek.
13:
Apexabo, inis. Kielbáſá krwią nádziá-
14:
na.
15:
Aphracta ſiue affracta aphractorum,
16:
Aperta intecta nauigia, Et, Aphractū
17:
etiam dici poteſt ſingulariter.
18:
Aphæreſis, gen. fem. penult. corre. Odyę=
19:
cie yedney litery álbo ſylláby od pocżátku
20:
słowá. Vt, Temnere, pro contem=
21:
nere.
22:
Aphrodite, Bogini Venus, inde Aphro=
23:
diſia, Lubiezność cieleſna / Ofiárá Bogini
24:
Venus.
25:
¶Aphros autem latine dicitur ſpuma
26:
Inde Aphroditen Venus dicta eſt, quia
27:
ex ſpuma maris concepta fertur.
28:
Aphrica, Lybia, Tryećia część ſwiátá / Di=
29:
cta ab ᾽α & φρικη, frigus, quaſi ſine fri=
30:
gore.
31:
❡Vnde Afer uel Apher, Człowiek z
32:
Affriki. Et Africus, a, um, Item, Aphri=
33:
canus.
34:
Apicæ oues, Máłe owieczki á gołe / to yeſt /
35:
które máłą wełnę mayą.
36:
Apinæ, penult. prod. Orzech wielmi mięk=
37:
ką máyąc ſzczeſzuyę / álbo / skorkę. Metaph.
38:
Nie pożyteczne á nie ważne rzeczy. Ab ur=
39:
be Apina.
40:
Apium, herba eſt folia habens petroſe=
41:
lino ſimilia, Opich.
42:
Aplanes, penult. produ. Non uagus, ab
43:
᾽α & πλάνη error, & πλάνω̃, Erro, Nie=
44:
błądzący.
45:
Apluda, Obſoletum nomen, Significat
46:
nomen frumenti, Otrębiny.
47:
Ampluſte, uel, Ampluſtre, Ochędożenie
48:
łodźi.
49:
Apocalypſis, ex ᾽απὸ Re, & κάλυπτω̃ Ve=
50:
lo, Latine, Reuelatio, Obyáwienie / Ziá=
51:
wienie.
52:
Apocleti, penul. prod. Táyemni á náypir=
53:
wſzi pánowie radni / Vel potius, Tá=
54:
yemna rádá / De qua apud Liuium ſæ=
55:
pe inuenitur.| Apocope |
strona: 12v
kolumna: a
| A ante P. |
1:
Apocope, pen, pro. fem. ter. Odyęcie / álbo
2:
odrzucenie yedney litery od końcá słowá /
3:
Vt: peculi, pro peculij. Paragogæ eſt
4:
contraria.
5:
Apocryphus, a, um. Latine abſconditus
6:
Zakryty / Tayemny. Ex ᾽απὸ & κριπτω̃ Oc
7:
culto, Abſcondo.
8:
❡Sic Apocrypha dicebantur, non ea
9:
quæ ſine authore erant, ſed quibus
10:
publice non licebat uti. Sic libri qui=
11:
dam in Biblijs Apocryphi dicti ſunt
12:
non quod illis non liceat uti, legere
13:
& docere, ſed quod non parem ha=
14:
beant authoritatem cum reliquis libris
15:
ad aſſerenda & confirmanda dogma
16:
ta Eccleſiaſtica. Nam etiam apud He=
17:
bræos libri illi non reperiuntur, ſed
18:
tantum apud Græcos.
19:
Apodes penult. cor. maſc. nominatiuo
20:
ſingulari, Apus apodis, Alio nomine
21:
Cypſelli dicuntur, ex hirundinum ge=
22:
nere.
23:
❡Dicti Apodes, quod careant uſu
24:
pedum. Ptacy którzi bárzo krótkie noſzki
25:
mayą / á na ziemię nie prętko pádóyą / bo
26:
zaledwe z Ziemie wſtáć mogą. Irzyko=
27:
wie, którzi ſie w lochach murnych chowá=
28:
yą.
29:
Apodixis, fe. tert. uel, Apodexis, ut qui=
30:
dam uolunt. Latine, Euidens proba=
31:
tio, Demonſtratio, Yáwne / Yáſne á nie
32:
wątpliwe potwyrdzenie. Vt cum dico:
33:
Bis, 4. ſunt 8. Apodixis eſt, quā nemo
34:
ſane mentis homo in controuerſiam
35:
uocat.
36:
Apodoſis, fem. ter. Latine, Redditio, Fi=
37:
gura ſeu ſchema, Rethoricum eſt. Od=
38:
danie / álbo / przyſtoſowánie rzeczi ku rze=
39:
czy.
40:
Apodyterium. fem. ſecun. Latine ſpolia=
41:
torium, Mieyſce / álbo / gmách w którym
42:
ſie w łáźni rospieráyą. Zuwádlnia.
43:
Apographum, phi, neut. ſec. Latine, De=
44:
ſcriptum, uel. Exſcriptum, ab ᾽απὸ &
45:
γράφω̃ Scribo, Przepiſánie / álbo / wy=
46:
piſánie.
47:
Apollo, inis, maſcul. tert. Bóg zdrowia /
48:
Praktikowania / y lekarſtwá. Też / Słoń=
49:
ca.
50:
❡Inde Apollinares ludi. Gry á świętá
51:
ku czćy tego Bogá wſtawione.
52:
Apologia, æ, fem. pri. Latine, Reſponſio
53:
ſeu excuſatio, ab ᾽απὸ & λόγος ſermo
54:
& λογια. Odpowiedź / álbo przećiw yakie=
55:
mu oskarżeniu odmowa / wymowká á obroná kolumna: b
| A ante P. |
1:
Apologus, gi. maſul. ſecun. penul. cor.
2:
Wymysłki. Powieść / álbo Bayka / In quo
3:
bruta animalia loqui introducun=
4:
tur.
5:
❡Et Apologo, Verbum. Latine po=
6:
ſtulo, ſed raro utuntur Autho.
7:
Apophoretum, αποφόρητον, Dar który
8:
bywał dawan w ſwiętá Sáturnuſowe /
9:
Xiężycá Grudniá / Nowe lato / albo kolędá
10:
Strena, idem.
11:
Apophthegma, atis, neu. tert. ᾽απόφθεγμα,
12:
id eſt, Multa comprehendens. Powieść
13:
subtilná á bárzo trafna wielkich a známie=
14:
nitych ludźy.
15:
Apoplexia, æ, fem. prim. ſiue apoplexis,
16:
ab ᾽αποπλήττο id eſt, ictu conſterno, Po
17:
wietrſne záráżenie / álbo / zábicie / gdy wſzi=
18:
ſtko ciáło zmartwienye / albo / też część á
19:
członek który ciáłá.
20:
Apoplecticus, a, um, Latine, Attonitus,
21:
Powietrzem záráżony. Przeklęty. Item, &
22:
Syderatus dicitur.
23:
Apoſiopeſis, panul. prod. fem. ter. Zámil=
24:
czenie gdy z gniewu / álbo z yakiego po=
25:
ruſzenia wſziſtkich słów nie wymawia. La=
26:
tine, Reticentia. & Obticentia.
27:
Apoſtata, maſcul. prim. penult. cor. ſeu
28:
Apoſtaticus, Latine, Rebellis, Káżdy
29:
który ſtan ſwoy opuśći / álbo z niego yáko
30:
nietráfnie wykroczy / Lázęká, Ex præpo-
31:
ſitione ᾽απὸ & σατης id eſt, ſiſto.
32:
Apoſtato, as, are, penult. cor. Latine, Re=
33:
bello. Odſtawam. Vt: Apoſtatare a fœ=
34:
deribus. Zrzućyć przemierze. Apoſtatare
35:
a regula, Kápicę zrzućić.
36:
❡Apoſtatrix, in Biblijs.
37:
Apoſtaſia, ſubſtan. Latine, Defectio. Od=
38:
ſtanie / Lazékánie / yáko bywa mówiono.
39:
Apoſtema, atis, neut. tert. panult. produ.
40:
Latine, Suppuratio, uel Abſceſſus, Pu
41:
chliná / álbo / Nádécie / To yeſt / Gdy skórá
42:
od ciáłá odſtánie. Otręt toż znamienuye.
43:
Apoſtolus, li, maſ. ſecun. Latine, Legatus
44:
ſiue Nuncius, ab ᾽αποσέλλω̃, emitto.
45:
Apoſtół / Poſeł / Legat.
46:
❡Apoſtolatus, Poſelſtwo / Vrząd Apo=
47:
ſtolski.
48:
Apotheca, fem. prim. proprie Cella ui
49:
naria, Winna piwnicá.
50:
Apotheoſis, penult. pro. Latine, Conſe=
51:
cratio. Ex ᾽απὸ & θεω̃σις Diuinitas, Ká
52:
nonizowánie. To yeſt / Poſwięcenie / gdy któ=
53:
ry człowiek bywa powyſzſzon / álbo w liczbę
54:
ſwiętych wzięt.| Apoſtrophe, |
strona: 13
kolumna: a
| A ante P. |
1:
Apoſtrophe, phes, femi. tert. Latine con=
2:
uerſio, Gdy rzecz náſzę ku którey yney oſo=
3:
bie obrácamy.
4:
Apoſtrophus, Latine Auerſio, Accen=
5:
tus colliſiuus, in ſine alicuius dictio=
6:
nis denotans uocalem præcedentis
7:
eſſe eliſam. Vt, Tanton pro, tantone.
8:
Egon, pro egone.
9:
Apello, as, aui, act. coniug. prim. Zowię /
10:
Mowię ku komu. Też / W ſądziech Appel=
11:
luyę á odzywam ſie / od yednego ſędziego do
12:
drugiego. Vt: Paulus appellauit ad Cę=
13:
ſarem, Páweł do Ceſarzá áppelował á od=
14:
zywáł ſie / álbo / Wybił ſie z ſądu przes áp=
15:
pellácią á odzew.
16:
¶Inde appellatio, Ruſznie ſądu / odez=
17:
wánie álbo / Appellácia od yednego ſędzie=
18:
go do drugiego.
19:
❡Et Appellatus, Strona która bywa ru=
20:
ſzona / álbo przizwána przed ſąd ynſzego ſę=
21:
dziego.
22:
Appellatiuus, a, um, idem quod com=
23:
mune apud Grammaticos.
24:
Apricus, a, um, penul. prod. Latine qua=
25:
ſi ſine frigore, ſoli expoſitus, a Græco
26:
φρινη, id eſt horror, φ aſpirata con=
27:
uerſa in π, Słoneczny. Vt, Apricus
28:
locus, Mieyſcá gdzie słońće bárzo bie=
29:
ga.
30:
Aprici ſenes, Stárzy którzy słóńca ſzukáyą
31:
Apricor, Verbum, Ná słóńcu ſie chowám /
32:
Apricabar hodie toto die, Cáłym dzień
33:
dźiś ná słońcu ſtrawił.
34:
Apricatio, Ná ſłońcu chowánie.
35:
Apricitas, tis, feminin. tertiæ, Pogo=
36:
dá.
37:
Aprilis, lis, maſculin. ter. quaſi Aperilis,
38:
quod terram aperiat, Kwiecień Xię=
39:
życ.
40:
Aptus, a, um, Patricipium, ab antiquo
41:
uerbo Apiſcor.
42:
❡Vnde adiectiuum nomen, Aptus, a,
43:
um, Aptior, Aptiſſimus, Godny / ſzłuſzny /
44:
Vt, Habilis & Aptus calceus ad pe=
45:
dem, Wczáſny bót ná nogę. Aptus ad
46:
rem œconomicam, Goſpodárny.
47:
Apto ab Aptus deductum. Przykrawam /
48:
Przyſtoſuyę / Aptarſe pugnæ, Gotuye ſie
49:
ná walkę. Conuium aptare, Bieſiádę
50:
nárządźić.
51:
Apte, Aduerbium qualitatis, Słuſznie.
52:
Aptius, Słuſzniey. Aptiſſime, Náysłuſz=
53:
niey.
54:
❡Et compoſita, Coapto. Yedno s dru=
55:
giem przyrownawam.
56:
¶Adapto, Przymierzam.kolumna: b
| A ante P & Q. |
1:
¶Ineptus, Niegodny Nietrafny. Et ine=
2:
ptio, uide ſupra.
3:
Apud, Præpoſitio, V / Vt, Apud domi=
4:
num, V Paná. Apud maiores noſtros
5:
Zá czáſu náſzich przodków. Is tibi apud
6:
me gratias egit, Dźiękowalći przede mną
7:
Aut, Quia ſum apud te primus. Terē=
8:
tius, W więtſzey powadze vciebie yeſtem.
9:
Apud ſe non eſſe, & uix apud ſe eſſe.
10:
Zapámiętáć ſie. Apud aram conſulta=
11:
re. Prouer. Dopiro ſie rádźić / gdy ſie yuſz
12:
rzecz poczęłá. Apud Matrem manere,
13:
Prouerbium. Swowolnym álbo pieſzczą-
14:
cym być. Apud ſimum odores ſpargere,
15:
Nietrafnie co czinic. Opák ſie ſprawować.
16:
Apud nouercam queri, Nieprziyacie=
17:
lowi ſwemu ſie czego skárżyć.A ante Q.
18:
Aqua, æ, fem. prim. Wodá. Aquam igni
19:
miſcere, Prouerbium, Przećiwne ſobie
20:
rzeczy ziednoczić. Aquam e Pumice po=
21:
ſtulare, Tám czego ſzukáć gdzie niemaſz nic
22:
Auam in mortatio tundere, Prouer.
23:
Próżno czynić. Aqua, aquæ, ſimilis.
24:
Prouer. Yáki ſzczep tákie yáblko. Aquam
25:
infundere cineri, Prouer. Dopiro gáśić
26:
kiedi yuſz zgorzáło. Aqua mulſa, Miód.
27:
Aquam cribro haurire, Dármo co robić
28:
Aqua niualis Wodá z ſniegu. Aqua in=
29:
tercus, Ropá Aqua & igni interdicere
30:
Zákląć. Wywołáć. Wypowiedzieć kogo.
31:
¶Aqua pluuia, & aqua cœleſtis, apud
32:
Plinium, pro eodem, Inde deriuata.
33:
Aqualiculus, Swińskie koryto. Et per Me=
34:
taph. Brzuch.
35:
Aquagium & aquæ ductus. Huius aquȩ
36:
ductus, Rów którym woda ſchodźi.
37:
Aquarium & per diminutionem, Aqua=
38:
riolum, Naczinie kámienne w którym
39:
wodá ſtawa / yákie przi kościelech kropidl=
40:
nice bywáyą.
41:
Aquula, diminutiuum, pro riuulo, Zrzó=
42:
dełko.
43:
Aquarius, ſignum cœleſte, Wodnik.
44:
¶Aquarius ſulcus, alias Elix, Zagón.
45:
Aquarius, a, um, ab, aqua, Vt, Cotes
46:
aquariæ, Osły.
47:
Aquaticus & Aquatilis, Wodne. To co wo
48:
dą żywie.
49:
Aquatus, a, um, Wodny / na / ne / Vt, A=
50:
quata cereuiſia, Wodne piwo / To yeſt /
51:
przebráne.
52:
Aqueus, a, um, Vt, Aqueus color, Wo
53:
dna máść / Fárbá.| C | Aquoſus |
strona: 13v
kolumna: a
| A ante Q. |
1:
Aquoſus, a, um, Gdzie wiele wody yeſt.
2:
Aqualis, le, omn. tert. Száflik álbo Mied=
3:
nicá.
4:
Aquilegium, Mieyſce gdzie ſie wody ſcie=
5:
káyą / káłużá też ługowisko.
6:
Aquilex, gis penult. prod. Który zrzódł
7:
vmie dobywáć. Rurmiſtrz / álbo. wynáydo=
8:
wácz wód.
9:
Aquor, aris, Czerpam wodę / álbo / Wody
10:
przinoſzę.
11:
Aquator. Czerpácz. Ten który wodę czérpa /
12:
álbo / Który woyenny lub wodą zwieżą opá
13:
truye. Aquari equos Napoyić konie.
14:
Aquatio, uerbale, Nápawánie Vt Liuius
15:
Aquatio intra teli coniectum erat, Na=
16:
pawánie na ſtrzeleniu z łuku było.
17:
Aquila, læ, fem. pri. Orzeł. Vt: Aquilam
18:
cornix prouocat. Prouerb. Mnieyſzi
19:
ſie ná więtſzego miece. Aquila in nubibus
20:
Prouerb. Trudna yeſt rzecz ku oſięgnie=
21:
niu. Aquilam teſtudo uincit Prouerb.
22:
Gdy mdleyſzi mocnieyſzego podeydzie á żwi=
23:
cięży. Aquila Thripas aſpicit Prouer.
24:
Gdy kto kogo lekce waży Thrips parua
25:
quædam auicula, Aquila non captat
26:
muſcas, idem. Aquilam noctuæ com=
27:
parare, Nierówną rzecz ku nierowney
28:
prziſadzić. Aquilam uolare doces,
29:
Vcziſz vbogiego żebráć / Nędznego płákać
30:
Aquilæ ſenecta Corydi iuuenta, Pod
31:
cżas ſtáry daleko mocnieyſzi bywa / nyżli
32:
młody.
33:
Aquilinus, a, um, Orłowy / wa / we. Vt, A=
34:
quilinus, naſus, Długi załomiony nos.
35:
Aquilifer, liferi, penult. cor. Proporcznik /
36:
álbo / Chorąży v Rzimiánów. Nam
37:
Aquila etiam fuit ſignum legio=
38:
num.
39:
Aquilo, lonis, maſc. tert. Græce Boreas
40:
Wiátr który z pułnocy wieye. Dictus A=
41:
quilo a uehementiſſimo uolatu inſtar
42:
Aquilæ. Siccus eſt & frigidus.
43:
Aquilonaris & hoc Aquilonare, Adiȩ=
44:
ctiuum, penult. prod. Vt, Regio Aqui=
45:
lonaris, Pułnocna kráyina.
46:
Aquilonius, a, um, idem. Situs Aquilo=
47:
nius, Poległosć a stroná przećyw pułno=
48:
cy.
49:
Aquilus, a, um, pen. corre. Vt, Aquilus
50:
color, Brunatna maść.
51:
Aquitania, æ, fe. prim. Ziemiá / álbo / Krá=
52:
yiná we Fránciei. Alio nomine, Gasko=
53:
nią zową. Eſt autem tertia pars Galliæ
54:
ſeu Franciæ.
55:
Aquitanus uel Aquitanicus, Adiectiua, kolumna: b
| A ante R. |
1:
Vt, Aquitanus populus, Ludzie z tey
2:
kráyiny.A ante R.
3:
Ara, femin. prim. Ołtars.
4:
❡Sed Hara cum aſpiratione, ſtabu=
5:
lum porcorum ſignificat, Swini chlęw
6:
Hara, etiam ouium, Owczárnia. Nec
7:
aram nec fidem habet, Prouerb. Nie
8:
tylko zły ále też y lżywy. Pro aris fociſ
9:
certare, Prouerb. Táko wlaſność ſwą /
10:
yako y o rzecz poſpolitą walczić.
11:
¶Ara, pro refugio, Vt, ad Aram le=
12:
gum profugere, Do práwá ſie vciec / ál=
13:
bo práwem ſie obchodźić. Vſ ad aras eſſe
14:
amicum, Vprzeymym prziyacielem być.
15:
Et Aram tenere, Bogiem á práwem ſie
16:
cieſzić.
17:
Arabia, æ, fem. prim. Kráyiná miedzi In=
18:
dią y Egyptem.
19:
¶Eſt autem triplex, Arabia felix, in=
20:
ter ſinum Arabicum & Perſicum, A=
21:
rabia deſerta, finitima eſt Meſopota=
22:
niæ, Arabia petrea, finitima eſt Pale=
23:
ſtinæ.
24:
Arabs, Człowiek z tey Ziemie / Arábczik.
25:
¶Eſt autem Adiectiuum Arabs, Vt,
26:
Arabs uir, Aranski mąż. Arabs mu=
27:
lier, Arábska niewiáſtá. Arabs ani=
28:
mal, Arábskie zwierzę. Inde & alia Ad=
29:
iectiua, Arabius, & Arabicus,
30:
¶Arabice, pro Odorate quod in A=
31:
rabia plurima aromata creſcant, Ara
32:
bicus tibicen, Prouerb. Który zawżdy
33:
yednę pioſnkę ſpiewa. Arabum Gazæ.
34:
Prouerb. Wielkie bogáctwá. Et, Arabis
35:
fluuius eſſe uidetur, Et apud Plinium
36:
lib. 7. Sarbis ſcribitur.
37:
Aracynthus, maſc. ſecund. Górá ták rze=
38:
kąca w Akárnániey.
39:
Aranea, fem. prim. Páyąk / Aranearum
40:
telas texere. Prouerb. W niwecz co czi=
41:
nić / albo / Prożną robotę robić. Araneas
42:
eijcere, Leniwſtwu á plugawſtwu ſie od=
43:
yąć
44:
Araneoſus, a, um, Vt, Araneoſus caulis, Páyąkowi podobien. Araneoſus uomi=
45:
tus. Prouerb. Plugáwſtwo.
46:
❡Araneolus etiam in maſc. gen. dici=
47:
mus. Páyąk. Et Areneola, læ, diminu=
48:
tiuum, Páyączek.
49:
Araneum, ei, o, pe. cor. Vitium peculia=
50:
re oliuis & uitibus, cum ueluti telæ in=
51:
uoluunt fructum & abſumunt.
52:
Araris, maſ. ter. pen. cor. Rzeká we Fran=
53:
ciej álbo / Gálliey / Fluuius Narbonenſis
54:
in Rhodanum influens.| Ararus |
strona: 14
kolumna: a
| A ante R. |
1:
Atarus, pen. correp. Schytarum fluuius,
2:
Tátárska rzeká.
3:
Arbitror, aris, Mniemam / Sądzę / Niekie=
4:
di / Baczę / Rozumiem.
5:
¶ Et, Arbitrari, dicitur, Iudex, Cum
6:
ſententiam dicit, Inde, Arbiter, Sędzia
7:
álbo / yednacz ná którego ſie obie ſtronie do=
8:
browolnie zdawáyą.
9:
¶Et, Arbiter, idem quod teſtis, ſeu
10:
præſes, Vt, Dij fœderum arbitri,
11:
Sine arbitris, Ab arbitris remotus
12:
locus, Et, Loca ab Arbitris libera,
13:
Oſobliwe á táyemne mieiſcá. Arbiter ini=
14:
tiationis, Krzeſny ociec / álbo / mátká krze=
15:
ſna.
16:
Arbitrium, Sentencia / álbo / wola ſędzie=
17:
go / aut alicuius alterius, Vt, In Arbi=
18:
trio ſtat Iudicis, Tá rzecz ná woléi ſę=
19:
dziego yeſt.
20:
Arbitrium etiam, Mniemánie / Wi=
21:
dzenie / Vt, Hoc eſt arbitrium iudicis,
22:
To yeſt mniemánie ſędziego. Pro ſuo ar=
23:
bitrio facit, Po ſwey woley czini Et, Suo
24:
Arbitratu, idem, Wola.
25:
Arbitrium etiam, Sąd / Vt, Ad Arbitriū
26:
ſuum ſententiam dicere, Po woley ſwey
27:
oſądźić. Et, Ad Arbitrium ſuum reuo=
28:
care, Rzecz w ſwóy ſąd wźyąć. Iudicio
29:
arbitrio noſtro ludemus. Obierzem
30:
álbo / wymyſnym ſobie yáką grę wedle náſzey
31:
woley. Mentes iudicum ad Arbitrium
32:
ſuum mouere, Sądu ku ſwey ſtronie ná=
33:
chylić / nákłonić. Ad alicuius Arbitrium
34:
& nutum totum ſe fingere. Na wolą ſie
35:
cziyę rozdáć / álbo / czinić co ón chce. Filij ad
36:
Arbitrium parentum ſuorum uiuere
37:
debent, non ad ſuum, Dzieći nie wedle
38:
ſwey myſli / ále wedle ſtárſzich ſwoyich wo=
39:
ley mayą żyć á ſpráwowáć ſie Ad Arbi=
40:
trium mulieris uiuit / Wedle woléi nie=
41:
wiáſty żywuie Arbitrium eius eſt de Re=
42:
pub. Ná nim rzecz poſpolita wiśi á poło=
43:
żona yeſt. Non ueſtri Arbitrij eſt, Nie
44:
ná was tá rzecz leży / Nie w wáſzey mocy
45:
tá rzecz yeſt.
46:
Arbitrium recipere, Rzecz ná ſię prziyąć.
47:
Arbitramentum, pro Arbitrio inu=
48:
ſitate dicitur.
49:
Arbitratus huius Arbitratus, Mniemá=
50:
nie / Widzenie / Oſądzenie. Arbitrari ex
51:
bono & æquo, Spráwiedliwie oſądźić.
52:
Arbitrari etiam cenſere, idem apud
53:
antiquos.
54:
Arbor, ris, femin. tert. Drzewo.
55:
Arbos etiam in nominatiuo dicitur
56:
Arboſes, pro Arbores antiqui dixere kolumna: b
| A ante R. |
1:
¶Arbore deiecta quiuis ligna colli-
2:
git, Prouerbialis locutio, Po plebano=
3:
wey ſmierći / każdy w yego ſtodole rad mło=
4:
ći. Arbores transferre, Prouerb. Ná
5:
ynym ſie mieiſcu ſiedlić. Arbores cadunt
6:
poſt folia, Ze dzdzu pod rynne vſtąpić / Z
7:
máłego nięſzcześćia w więtſze vpáść. Ar=
8:
bores in quincuncem diſponere, Ar=
9:
bores rumpotinæ, Szczepy.
10:
Arbor, etiameſt, Malusnauis, Máſzt ná
11:
którym żagiel wiśi.
12:
Arborarius Adiectiuum, Vt, Arbora=
13:
rius picus, Dzięciół.
14:
¶Arboreus, aliud Adiectiuum, Vt,
15:
Arborei fœtus, Owoc drzewny. Arbo=
16:
rea cornua ceruorum, Gáłęźiſte rogi
17:
yelenie.
18:
❡Et Arborius, a, um, Vt, Arborius
19:
falx.
20:
Arborator, toris, maſcul, tert. Ogrodnik
21:
Winars / ten który ſad opátrzuye.
22:
Arbuſtula & Arbuſcula, diminut. pro
23:
Arbore, Drzéwko / Arbuſculæ palmites
24:
Látoroſli.
25:
Arbuſtum, ti, o. Sad / Szczepnik. Poma=
26:
rium uulgo dicitur.
27:
Arbuſto, as, aui, neut. prim Szczépię.
28:
Arbuſtinus Adiectiuum, Vt, Arbuſtina
29:
uitis, Chmielowa mácicá. Et, Arbutum
30:
pomum rubrum ſylueſtræ, Orodon
31:
Plinius uocat, Et, Arboreſco, Roſtę yáko
32:
drzewo. Arbuſtum, Arboretum, & Ar=
33:
buſtium, idem.
34:
Arca, æ, fem. prim. Skrzyniá / Vt, Arca
35:
ueſtiara, Skrzinia ſzátna.
36:
¶Item, Arca, pro monumento uello=
37:
culo, in quo mortui conduntur in ter=
38:
ra, Trumná w którey vmárłe chowáyą.
39:
Arcula, diminutiuum, Skrzinká.
40:
Arcella, læ, aliud diminut. Skrzineczká.
41:
Arcularius, Teſars / Stolars.
42:
Arcadia, Krayiná w Polopeneſu / álbo / w Gre
43:
ciei / pars Achaiæ, Arcadiam poſtulare
44:
Prouerb. O wielkie ále nieużyteczne ſie
45:
rzeczy ſtáráć. O tytuł tylko ſtać króm pożitku
46:
¶Vnde, Arcas & Arcadicus, Niektóry
47:
z tey zyemie. Vt, Arcadium germen,
48:
Gruby gbur / Grundichwał / Proſtak. Arca
49:
des imtari, Ynym być pożytecznieyſzym
50:
niźli ſam ſobie. Arcades enim ſolebant
51:
alienis auſpicijs & nomine titulo
52:
bella gerere.
53:
Arcanus, a, um, Tayemny / na / ne / Et. Arca=
54:
num ſubſtantiuum, Táyemnicá / Senſus| C 2 | Arcanus |
strona: 14v
kolumna: a
| A ante R. |
1:
arcanus, Skrite / álbo / trudne wyrozumie=
2:
nie. Homo arcanus, Człowiek skryty á
3:
ćichy ſam w ſobie.
4:
Arcane, Táyemnie Arcanius, Tayemniey.
5:
Arcaniſsime, Naytáyemniey. Aduerbiū
6:
¶Et Arcano etiam Aduerbium, Vt,
7:
Arcanius tecum agam alias, Ynſzym
8:
czaſem więcey á tayemniey o tym ś tobą bę=
9:
dę ſpráwę miał /
10:
Arceo, arces, arcui, arcitum, ſupinum ra=
11:
riſsime lectum, Niedopuſzczam / Powścią
12:
gam. Vt, Arcere a progreſſu, Niedo=
13:
pyśćić dáley iść. Arcere aditu domini,
14:
Przeſzkádzáć prziſtępu do páná. Arcere
15:
Solem, Słońce záćmić / Zásłonić komu od
16:
słóńcá. Homines arcere ab improbita=
17:
te, Od łotroſtwá odwodźić. Ferro contu=
18:
meliam arcere, Ręką a mieczem o dobrą
19:
powieść / á sławę ſwą czinić.
20:
❡Et compoſita, Abarceo, Odganiam
21:
Coherceo, Vſmierzam / Vſpokoyam / Pow=
22:
ſciągam.
23:
¶Item, Exerceo, es, ui, itum, Cwiczęſie
24:
Karzę / Trudność zádawam. Artem ex=
25:
ercere, Cwiczić ſie w naukach. Exercere
26:
ſimultatem cum aliquo, Nieprziyáśń
27:
mieć s kiem. Quæſtionem exercere, Di=
28:
ſputowáć á gádáć ſie o yákie rzeczi. Iſtud
29:
uocaculum diu me exercuit, Długom
30:
myśliłnád tym słowem. To słowo trudnoś=
31:
ćimi zádáło. Exercere diſcipulos, Cwi=
32:
czić vczinie w nauce Exercere uires, Mo=
33:
cowáć / álbo / ſiłowáć ſie Vocem exercere
34:
Vczić ſie ſpiewać / Głos nápráwiáć. Iuſti=
35:
ciam exercere, Iudicium exercere.
36:
Spráwiedliwość czinić. Stylum exer=
37:
cere, Cwiczić ſie w piſaniu.
38:
❡Vnde, Exercitatus, a, um, Participiū,
39:
Wyćwiczony. Vt, Exercitatus in re mi=
40:
litari Dobrze w rzeczach walecznych wyć=
41:
wiczony. Multa lectione exercitatus,
42:
Wiele czitáyąc w náukach wyćwiczony.
43:
❡Et Exercitus, tus. ui, quart. declina,
44:
Woysko / Záſtęp.
45:
¶Exercitium, Cwiczenie.
46:
❡Item, Exercito, Frequentatiuū, Pil=
47:
nie ſie ćwiczę. Vnde Exercitatio, Cwi=
48:
czenie / Exercitatus, a, um, Wyćwiczony /
49:
álbo / ćwik / yáko też niektórżi mówią. In do
50:
cendo exercitatus. Dobry wymowcá /
51:
Wyćwiczony w mowie. Curis exercita=
52:
tus, W pieczołowániu náłożony.
53:
❡Excitator uerbale, Poduſzczenie / Ten
54:
który kogo poduſzcza.
55:
Arceſſo. is, iui, ere, Záwołáć. Prziziwáć O=
56:
skárżyć. Ab aratro arceſſebantur qui kolumna: b
| A ante R. |
1:
Conſules fierent. Od pługá do rády wzy=
2:
wano. Arceſſere ad ſocietatem labo=
3:
ris, Ku rátunku w pracey wezwáć In pa=
4:
triam arceſſere Wezwáć kogo do oycziz=
5:
ny. Piſáć do kogo áby ſie náwroćił do oy=
6:
czizny.
7:
❡Item, Arceſſere pro aduocare, Cau=
8:
ſam ſibi mortis arceſſere, Sam ſobie w
9:
ſmierći być winiem. Arceſſere aliquem in
10:
ſummum periculum capitis, O śmierć
11:
álbo / ku niebeſpiecznośći ſmierći kogo prżi=
12:
práwić. Arceſſere a capite rem aliquam
13:
Rzecz od początku począć
14:
¶Arceſſere interdum accuſare ſignifi=
15:
cat et ablatiuo iungitur cum genitiuo.
16:
Iudicio capitis arceſſere, Stać komu o
17:
głowę. Cicer. Dum ipſe alterum ambi=
18:
tus crimine arceſſeret. Aliquem iudi=
19:
cio arceſſere, Oſkárżić kogo w ſądzie.
20:
Ipſe ſibie periculum arceſsiuit, Sam ſie
21:
w tę niebezpieczność / álbo w vpádek wdał.
22:
Arcera, æ, femin. prim. ab Arca dedu=
23:
citur, Nakryty wóz. Rydwam. Quo uehi
24:
culi genere ſenes & ægroti cubantes
25:
uehebantur.
26:
Archetypus, pi, maſcul ſecund. pen. cor=
27:
Latine exemplaris, Przykładny ex ῾αρχη
28:
principalis & τὺπος figura Archety=
29:
pi amici per Metaph. pro ueris & inti=
30:
mis Archetypæ nugæ, Práwie tákie po=
31:
wieśći / yakie mogły być od ſámego miſtrzá
32:
wymyſláne.
33:
Archaiſmus, mi, maſcul. ſecund. Latine
34:
antiquitas, Figura apud Grammati=
35:
cos, Stároſwieckie mówienie / Gdy oby=
36:
czáimi ſtárych mówią.
37:
Archiater, maſcul. ſecun. Græce, Archi=
38:
atros, Latine medicorum princeps,
39:
῾ιατρος Medicus, & ᾽αρχος, Princeps,
40:
Lekars naywyſzſzy.
41:
Archigrammateus, m. ſ. Latine, Princeps
42:
ſcribarū, Kánclers / ab ᾽αρχος Princeps
43:
& γράμματεος Scriba, Notarius.
44:
Archimagerus maſcu. ſe. pen. pro. Latine
45:
Princeps, uel, Magiſter coquorum, ab
46:
᾽αρχος Princeps & μάγειρος Coquus
47:
Kuchmiſtrs.
48:
Architectus & Architector, Latine Prin=
49:
ceps fabrorum, ab ᾽αρχος Princeps
50:
& τὲκτον faber, Cieſielski miſtrs.
51:
Architecton, Miſterſtwo / álbo / nauká oko=
52:
łu bydowánya.
53:
Architector, aris, uerbum depon. prim.
54:
Buduyę. Et Metaphor. Poduſzczam /
55:
Prziczinę dawam. Vt, Architectus ſce=| leris |
strona: 15
kolumna: a
| A ante R. |
1:
leris, Przicziná złośći / álbo / Poduſzczićiel.
2:
Architectari uoluptates, Biedſiádować
3:
Roskoſzy poczináć.
4:
Architectonicus, a, um, Co ku tákowey
5:
nauce zależy. Vt Architectonica ſecuris
6:
Topor cieſielski. Et Architectonice idē
7:
quod architectura. ᾽αρχιτεκτωνηκη.
8:
Architriclinus, ni, maſ. ſe. Latine princi=
9:
palis in aula diſcumbentium, compo=
10:
nitur ab ᾽αρχὴτρει̃ς & κλινη. Ideſt, Prin=
11:
ceps trium lectorum, Márſzáłek.
12:
Archiuum, pen. prod. neu. ſecun. Latine
13:
Tabularium, Mieiſce / álbo / skliep / w któ
14:
rym Ziemskie / álbo / mieſckie / álbo / też Kon=
15:
ſiſtorskie Xięgi chowayą. Cancellaria /
16:
álbo też Conſiſtors.
17:
❡Item monumentorum publicorum
18:
receptaculum, Poſpolity skarb.
19:
Archus, Latine, Princeps. Xiążę. Vnde
20:
multa compoſita, Patriarcha, Nay=
21:
wyſzſzy ociec álbo / przodków náſzich przo=
22:
dek.
23:
Arcio, is, iui, ire, itum, obſoletum, pro
24:
indere, & adigere, Przipędzam / Przići=
25:
skam.
26:
Arcto, as, are, act. prim. Ciſnę / Potłoczam.
27:
Arctus, a, um, Ciáſny. Arcta uia. Ciáſna
28:
drógá.
29:
¶Compoſita, Coarcto, Ciſnę weſpołek
30:
quidam ſine e ſcribunt.
31:
Arctos, gen. fem, Latine, Vrſa. Wóz nie=
32:
bieski / albo Niedźwiedź yáko niektórzi zo=
33:
wą / Známię ſiedmi gwiazd niebieskich ná
34:
pułnocy ſwięcących.
35:
¶Vnde Arctos ſeptemtrionalis, Nie=
36:
bieskiwoś ná pulnoćy.
37:
Arcticus, a, um, & Arctous, Pułnócny.
38:
Arctica regio, Pułnócná kráyiná.
39:
Arctophylax, alias Bootes, Woźnicá te=
40:
go wozu ſiedmi gwiazd. Maluczka gwia=
41:
zdeczká nád ſrzednią gwiazdą / które ko=
42:
niámi zowá ᾽αρκτος Vrſa, & φυλαξ cu=
43:
ſtos.
44:
Arcturus, Gwyazdá zá ogonem niebieskie=
45:
go wozu / ták rzeczona.
46:
Arcus, ci, maſ. ſec. Luk / też skliep / álbo pod=
47:
ſienie yáko w miesćiech przed domy bywá=
48:
yą.
49:
Arcuatus, a, um, Zákrziwiony / záłomio=
50:
ny / yáko sklepy bywáyą.
51:
Arcus, ponitur pro iride, Tecza / ſed fere
52:
additur, Adiectiuum cœleſtis.
53:
Arcuo, as, aui, Nakrziwiam / Náginam /
54:
záskliepiam. Arci pro Arcus in plurali
55:
dixit Varro.
56:
Ardea, æ gen, epicœni, Czáplá.kolumna: b
| A ante R. |
1:
Ardeola dimin. Item, Ardea urbs in Ita=
2:
lia, non procul a Roma.
3:
Ardelio onis, maſc. tert. Nátręt. Wſze=
4:
tecznik / Ten który ſie w każdą rzecz w=
5:
trącá á wmieta
6:
Ardeo, es, arſi, neut. ſe. Gorę. Metapho=
7:
żądam / chćiwością palam / Ardere amore
8:
Szalenie / álbo / gorąco miłowáć á Miło=
9:
ścią paláć Ardeo te uidere, Wielmi cie
10:
żądam widzieć. Ardet ad ulciſcendum
11:
animus. Vmysł pala á wolą ma ſie pom=
12:
śćić. Cum cuncta bello arderent, Gdy
13:
ze wſząd woyna náliegałá. Cura ardere
14:
Lakomſtwem być zárázonym / Mrzeć ná
15:
groſz niekórzi mówią. Flagitio ardere,
16:
Ná złość ſie wydać. Ardere ſtudio &
17:
amore alicuius. Wielmi kogò miłowáć
18:
Zyczliwym á vprzeimem mu być.
19:
¶Ardens purpura, Piękney á gorącey
20:
máśći Szárłat.
21:
Ardeſco, Zágorywam ſie / Zápalam ſie.
22:
Ardor, Chuć. Chćiwość. Gorącość / Znóy.
23:
Solis ardore torreri, Ogorzeć. Opa=
24:
láć ſie ná słóńcu.
25:
¶Ardor animi conſedit, Przeſtałá / ál=
26:
bo / wyśiliłá ſie chćiwość. Ardor ocu=
27:
lorum, Zápalenie oczu.
28:
Ardens Participium, Goreyąć Ardens
29:
equus ad curſum, Czyrſtwy kóń / álbo /
30:
Chćiwy ku biegániu. Ardentes literæ,
31:
Gniewny liſt. Oratione ardenti allo=
32:
quutus eſt illum, Surowie á s gniewem s
33:
nim mówił.
34:
Ardenti ſtudio facere officium ſuum
35:
Pilnie á ochotnie ſie w ſwym ſtanie ſpra=
36:
wować.
37:
Ardens nomen ex Participio, ut, Arden=
38:
tiſſime diei horæ.
39:
Ardenter, Gorąco / Ardentius, Gorącey.
40:
Ardentiſſime, Naygorącey / Aduerbi=
41:
um.
42:
Arduus, a, um, Cięſzki / Wyſoki. Trudny.
43:
Opus arduum, Cięſzka á trudna rzecz=
44:
Magna & ardua cogitatio, Wielkie á wyſokie myſlenie.
45:
Arduus aditus, Trudny prziſtęp. Diffi=
46:
cilis aſcenſus & arduus, Trudne á
47:
cięſzkie wſtąpienie.
48:
Arduitas id eſt altitudo, Wyſokość.
49:
Ardue Aduerbiū, Trudnie / albo / ś trud=
50:
nośćią. Sipontinus ſine authore.
51:
Area, æ, femin. prim. Siedlisko / Plác.
52:
Græce Platea, Mieiſce króm budowánia.
53:
Area in hortis, Groby / álbo oźimki w
54:
ogrodziech ná których kwiatki y rozmáyite
55:
ziela ſiewáyą.| C 3 | Area |
strona: 15v
kolumna: a
| A ante R. |
1:
Area, genus morbi in capite, Gdy kto
2:
głowę oblázłą ma / niekiedy łyſy.
3:
Area, Boyewisko / Klepisko / albo Gumno
4:
w ſtodole / ná którym młacáyą.
5:
Areator, Młocars / álbo / młocek.
6:
Areola, læ, diminutiuū, Plácik. Gumienko
7:
Arena, quere infra Harena, nam qui=
8:
dam cum aſpiratione ſcribendum
9:
putant.
10:
Arelate, Miaſto w Delphinacie we Fránciei
11:
Vulgo, Arle.
12:
Areo, ui, ere, neut. ſecund. Schnę.
13:
Areſco, Vſycham.
14:
Aridus, a, um, Suchy / a / e.
15:
Ariditas, Suchość Obareſco circum=
16:
qua areſco. Wkoło obſycham / Calepin.
17:
Arefacio eci, actum, Słiſzę.
18:
❡Exareo & exareſco, Wyſicham.
19:
Aritudo, penult. prod. fe. tert pro Ari.
20:
ditate, Suchość.
21:
Areopagus, maſc ſe. Vlicá ták zwána w
22:
Atheniech Latine uicus Martis, ab
23:
᾽άρις Ars & παγος uicus. A templo
24:
Martis ſic cognominatus, Vbi cauſæ
25:
criminariæ & capitales iuducabuntur.
26:
Areopagita, Sędzia z tych którzy ná táko=
27:
wy ſąd byli wyſádzeni. Et, Metaph. Nie=
28:
litośćiwy / Niemiłośierny człowiek.
29:
Areopagita taciturnior, uel ſubtilis
30:
or. Prouerb. Milczący który nie ták łat=
31:
wie s słowem wyleći.
32:
Aretalogus, Latine de uirtute loquens
33:
᾽αρετη enim uirtus & λόγος ſermo.
34:
Alias, Loquax & garrulus in oſten=
35:
tatione uirtutis, Chełpliwy, który o ſobie
36:
wiele dzierży / á o ſwoyich dzieyách powie=
37:
da.
38:
Argema, tis, femin. tert. morbus ocu=
39:
lorum, Albugo Latine. Græce λευκο=
40:
μα, Bolénie oczu. Kroſtká w oczu.
41:
Argentum, ti, n. ſe. Srebro. Argenti fon=
42:
tes loquuntur. Dufa w ſwoye bogáctwá.
43:
Argentum, pro nummo Argenteo, Groſz
44:
Mińcá.
45:
Argentum paſtilatum, Srebro w bláchách
46:
yáko ye przedawáyą.
47:
Argentum etiam pro ſuppellectili ar=
48:
gentea, Srebrna służbá.
49:
Argentarius, Menſarius, Nummularius
50:
Myncars ten który nád tym ſiedźi áby
51:
myńcę zá myńcę dostawał. Vnde facere
52:
argentarium, S myńcámi ſie obchodźić.
53:
Argentarium auxilium, Pieniężna pomoc
54:
Commeatus argentarius, Pieniądze
55:
ná ſtráwę ná drógę. Inopia argentaria
56:
Nędzá bes pieniędzi. kolumna: b
| A ante R. |
1:
¶Argentarium diſſoluere, Prouerb.
2:
Spuśćić Vrząd odmieniánia myńce / ál=
3:
bo przed długi zbiezeć.
4:
Argentaria, ſi abſolute ponitur ſubau=
5:
diendum est fodina, Złote góry / w któ=
6:
rych żłoto kopáyą.
7:
Argentarius, a, um, adiectiuum. Vt, Ar=
8:
gentina taberna, Wárzſtát / álbo / Dóm
9:
kędy myńce odmieniáyą.
10:
Argentaria ſubſtantiue, Wymieniánie /
11:
álbo przemienianie myńce.
12:
Argenteus, a, um, Srebrny. Argenteum
13:
poculum, Srebrny kubek.
14:
Argentatus, a, um, ut argentati milites,
15:
Zołnierze krórzi dla pieniędzi służą.
16:
❡Argenteus puteus loco & ironiκω̃ς
17:
dicitur pro magno poculo, Argen=
18:
teum folium, Srebro malárskie. Argen=
19:
teis haſtis pugnare, Prouerb. Odkupić
20:
ſie / álbo / przenáyąć kogo.
21:
Argentoſus, a, um, Vt, Aurum argen=
22:
toſum, Złoto s ſrebrem pomieſzáne.
23:
Argentum uiuum Zywe ſrebro / Rtęć.
24:
Argiletum, ti, neut. ſec. Mieiſce ták zwáne
25:
w Rzimie nie dáleko od páłacu gdzie Xię=
26:
gi legawáły / Konſiſtors też zową. Et Ar=
27:
giletanæ tabernæ, dictæ a loco illo.
28:
Argilla, femin. prim. Gliná.
29:
Argillaceus, Gliniány.
30:
Argilloſus, Gliniáſty.
31:
Argo, gen. fem. Nauis qua Iaſon cum
32:
alijs heroibus nauigauit in Colchum
33:
Lódź Yaſonowá.
34:
Argonautæ dicti ſunt, qui nauigarunt
35:
in Argo.
36:
Argos, gen. neut. in plural maſc. Miáſto
37:
w Greciey / które teras Moreą / przed tym
38:
Peloponeſus zwano.
39:
Argolici & Archiui, id eſt. Græci & Ar=
40:
golidæ idem, Grekowie.
41:
Argopelaſgi, id eſt, Theſſali.
42:
Arguo is, iui, Adiect, tert. Karzę. Láyę.
43:
Złorzeczę też Diſputuyę.
44:
Arguo & Purgo ſunt contraria.
45:
Arguere aliquo crimine, Dać komu
46:
winę / álbo Kogo mieć podeżrzánego w
47:
czym złym. Ex moribus arguere aliquē
48:
Z óbyczáyów kogo káráć / álbo / o kim ſą=
49:
dźić. Arguere furti. W złodzieyſtwie
50:
komu dáć winę.
51:
Arguens Participium, Karząc.
52:
Argumentum, Potwierdzenie. Dowód /
53:
tez ſummá á ktotkie námiánowánie / co ſie
54:
w káżdy rzeczy dzieye. Vt, Argumentum
55:
Virgilij, Summá krotkiemi słowy ogár=
56:
niona co ſie w cáłym Wergiliuſie wypiſuye| ¶Item |
strona: 16
kolumna: a
| A ante R. |
1:
¶Item argumentum dicitur, Wymy=
2:
ſlona yáka rozmowá / álbo / ſpráwá / ále /
3:
wſzákże prawdzie podobna / Vt, ſunt in Co
4:
medijs.
5:
Argumentor, aris, Verbum deponen.
6:
prim. Diſputuyę / Dowodzę rzeczy.
7:
Argumentatio, Dowodzenie / álbo / potwier=
8:
dzenie rzeczy.
9:
Argumentoſus, a, um, Dowodny. Argu=
10:
mentoſa oratio, Gruntowna á dowodna
11:
rzecz á mowá.
12:
Argutus, a, um, Mądry / Oſtrego rozumu /
13:
też Subtilny y chytry.
14:
Argutus & subtilis homo. Człowiek mą=
15:
dry á oſtrego rozumu. Literæ argutæ,
16:
Mądry liſt, Arguti oculi, Ostre oczy.
17:
Arguta uox, Głosny á przeſtworny głos
18:
Argutum caput, Mądra głowá
19:
Argutulus diminutiuū, Et, Argutia,
20:
Mądrość / Subtilność.
21:
Argutor Verbum, Subtilnie co czinić.
22:
Vnde ARGVTATIO.
23:
Argus, Imię mężá który ſto oczi miał.
24:
Argyraſpis, maſ. ter. Latine, Argenteum
25:
clupeum gerens uel habens, ᾽αργυριον
26:
enim, latine Argentum, & ᾽άσπυρ ſcu=
27:
tum eſt, Srebropáweżnik.
28:
Argyritis, gen. fem. Srebrna piáná.
29:
Aricia, gen. fem. Miáſto we włoſzech. Vn=
30:
de ARICINVS.
31:
Aries m. ter. Báran / Skop nie cziśćiony / nie
32:
klieśniony / też naczinie álbo dziáło którym
33:
mury tłuką á łamią / y miaſt dobywáyą.
34:
¶Arietem emittere. Prouerb. Odpo=
35:
wiedzieć. Nam Fœcialis bellum indi=
36:
cens arietem in hoſtium fines mittebat
37:
Aries, ſignum Zodiaci circuli unum e
38:
duodecim, Báran / álbo / Skop / niebieskie
39:
známię.
40:
Aries eſt etiā piſcis marinꝰ, Morski báran
41:
Arieto, Walczę / Przewrácam / Szturm do
42:
muru przipuſzczam.
43:
¶Arietare per Metaph. Tłuc / Puſtoſzić.
44:
In portam arietate, Szturm przipuśćić /
45:
álbo / ſturmowáć ná branę. Et, Arietarius.
46:
a, um, To co ku ſturmowi należy.
47:
Arietinus, a, um, Vt, Caro arietina, Bá=
48:
ránie, álbo / Skopowe mięſo.
49:
Arimaſpi, Ludzie w Tátárzech ták rżękący,
50:
którzi tylko yedno oko máyą w czele / á s
51:
Gryffy záwżdy walczą.
52:
Ariminum, Miáſto we włoſzech nie dáleko
53:
od Ráwenny.
54:
Ariſta, f. p. Kłos. Ariſta pro frumēto, żyto
55:
Ariſtarchus Grammatyk tego ymienia który
56:
Homeruſowe Xięgi gánił. Vnde Ari= kolumna: b
| A ante R. |
1:
ſtarchus pro cenſore accipitur, Sędziá
2:
Poprawiácz.
3:
Ariſtocratia, fem. prim. Latine Optima=
4:
tum principatus, ubi Optimates rem=
5:
pub. tractant, ab ᾽αρισον optimum &
6:
κρατος imperium, Regiment. Rzą=
7:
dzenie. Pánowánie gdzie znamienitſzi z lu=
8:
dźi Rzecz poſpolitą ſpráwuyą.
9:
Arithmetica, Latine numeralis ſcientia,
10:
᾽αριθμος enim Græce, Numerus,
11:
Vnde Arithmetica, Rechmirſtrska nau=
12:
ka Liczbá. Algarychmus, Vide ſupra in
13:
ALCHIMIA.
14:
Arma, neut. ſec. armorum pluraliter tan=
15:
tum, Woyenna bróń / Zbroyá. Dare ar=
16:
ma alicui cōtra alterum, Dodáć zbroye
17:
Portare arma, Diſcedere ab armis,
18:
Ziednáć ſie. Prouocare armis aliquem
19:
Wywábiáć kogo ná rękę / álbo ku bitwie.
20:
❡Itē Arma, Káżdego rzemiosłá naczinie.
21:
Arma ruſticorum, Chłopski ſprzęt.
22:
Arma coquinaria, Kuchenny ſprzęt. Ar=
23:
ma nautarum, Lodźi / wiosłá / y ine rzeczy.
24:
Arma ſtudioſorum, Xięgi. Arma ton=
25:
ſoria, Brzitwy / nożice. Vocare ad arma
26:
Ná trwogę zátrębić / albo / w bęben vderzić /
27:
ku bitwie ná gwałt zázwonić. Armis elo=
28:
quentiæ cauſas tueri, Wymową rzeczi
29:
brónić.
30:
Armarium, Szpiżárniá. Almária / też cho=
31:
wánie wſzelakich rzeczy.
32:
Armariolum, diminutiuum.
33:
Arma, as, are, act. p. W zbroyę ſie vbieram
34:
Arnari ſpe, Dobrey nádzieye dodáć.
35:
¶Armare aliquem in Rempub. Prze=
36:
ćiw rzeczy poſpolitey kogo poduſzczić. Pe=
37:
riculum mihi eſt ab eo, quem ipſe ar=
38:
maui, Muſzę ſie ſtrzedz á chronić tego /
39:
któregom ſam wſpomogł. Armare naues,
40:
Lódźi nágotowáć. Armare onerarios
41:
currus. Ná wozy skárbne vkłádáć. Arma=
42:
re ferrum ueneno. Miecz / albo / drzewce
43:
yádem nápuśćić / álbo / pomázáć. Accuſa=
44:
torem armare omnibus rebus, Po=
45:
wodną ſtronę potrzebnémi rzeczámi ku
46:
práwu opátrzić. Aliquem armare, pie=
47:
tate at religione, Náuczić kogo wiáry
48:
nabożeńſtwá y bogoboynośći.
49:
Armatus Participium, a, um, W zbroyę
50:
vbrány. Armata muris urbs, Miáſto
51:
murem obwiedzione. Armatus animo &
52:
audatia, Smiały. Armata dicebatur,
53:
uirgo ſacrificans cui Lacinia toga e=
54:
rat in Humerum reiecta, Feſtus.
55:
Armatus, huius Armatus, idem quod
56:
armatura.| C 4 | Armatura |
strona: 16v
kolumna: a
| A ante R. |
1:
Armatura, ræ, femin. prim. Zbroyá y wſze=
2:
láki woyenny ruſtunek á naczinie.
3:
Armaturæ leuis milites, Rycerſtwo
4:
lekką zbroyę máyące / yako huſárze. Leuis
5:
armaturæ oratio, Metaph. Lekka á pro=
6:
ſta mowá. Armare duplares, Kopieni=
7:
czą służbę / álbo / ruſtunek zgotowáć. Sim=
8:
plares uero, Strzelczą służbę / álbo, ſtrzel
9:
czy ruſtunek mieć.
10:
❡Compoſita, Obarmo, ze wſząd we
11:
zbroyę ſie vbieram, Exarmo, Dearmo,
12:
Z zbroyey rozbieram.
13:
¶Inermis, Nie vbrány / bez zbroye / álbo
14:
który w ręku nic nie ma. Facile eſt uince=
15:
re inermem, Latwie tego zwicieżyć / który
16:
ſie nie ma czim brónić.
17:
Armiger, pen. corr. Pachołek / álbo / Chło=
18:
piec który dzrewo zá pánem nośi.
19:
Armipotens & Armiſoſus apud Poe=
20:
tas ſunt Epitheta Palladis.
21:
Armamenta, Naczinie á ſprzęt rozmáyitych
22:
rzeczy.
23:
Armentarium, Dóm / álbo / Plác / ná którym
24:
Dźiała / Ruſznice / Zbroye / Tarcze / Drze=
25:
wá / y yne woyenne ruſtunki a naczinie cho=
26:
wáyą.
27:
Armitenēs, qui arma tenet, Zbroyę dzier=
28:
żący.
29:
Armentum, ti, neut. ſecund. Rogáte by=
30:
dło.
31:
Armentarius, Subſtantiue, Páſtirs.
32:
Armentarius, ria, um, Páſtirski / Vt,
33:
Armentarius pullus aut equus, Páſtir=
34:
ski zrzebiec. álbo / koń.
35:
Armentalis, le, Trzodny. Stádny. To co z
36:
ſtádá yeſt. Armentalis equa, Swierzob=
37:
ká ze ſtadá. Armentinus, idem.
38:
Armus, mi, maſ. ſe. Lopátká. Dicitur enim
39:
de bruto & de homine, Armus ouil=
40:
lus, Lopátká skopowa.
41:
Armilla, læ, Priſcianus Brachialia uo=
42:
cat et ornamenta fœminarum in bra=
43:
chijs, Koralowe paciorki / álbo / yákie yn=
44:
ſze vpominki.
45:
❡Armillatus, a, um, Który tákowe vpo=
46:
minki nośi. Armilatos curſores, Bude-
47:
us uocat, quos Poſtas dicimus, quia
48:
id inſigne gerunt, quod (ut ipſe ſen=
49:
tit) poteſt Armilla aut Spinter dici.
50:
Aro, as, aui, neut. prim. Orzę. Vt, Arare
51:
& colere agrum, Rolą orąć / ſpráwo=
52:
wác. Arare terram, & ſulcum altius
53:
imprimere, Oráć á zagón wyſtáwić. Lit=
54:
tus arare. Prouerbium, Próżno co czi=
55:
nić / Wodę mierzić / Wodę z morza przele=
56:
wáć niektorzi mówią / kolumna: b
| A ante R. |
1:
Aratur imperſonale, Orze ſie. Com=
2:
poſita, Inaro. Worywam. Exaro. Wyo=
3:
rywám.
4:
Arator, Oracz. De homine & boue di=
5:
citur, Vt, Arator niſi incuruus preua=
6:
ricatur. Prouerbium, Nic ſie trwáłego
7:
nie mnoży / yeſli ſie piłnośći á vſtáwiczno=
8:
śći nie przyłoży.
9:
Aratorius, a, um, Rolny Vt, Aratorius
10:
bos, Rolny wół.
11:
Aratro, as, are, Odwracam rolą / łomić. ál=
12:
bo / z nowu przeórać.
13:
Aratrum, neut, ſec, Pług. Vt, Centum a=
14:
ratra illi uertunt terram. Sto pługów
15:
mu wychodźi ná rolą.
16:
Aratio, Verbale, Oránie.
17:
¶Exaro, Metaph. pro, Scribo paucis
18:
uel feſtinanter, Vt. Hæc paucis ad te
19:
exaraui, propter temporis inopiam.
20:
Item Cicer. Hæc cum eſſem in Senatu
21:
exaraui, Tom ſiedząc w radzie przętko
22:
piſał.
23:
Arabilis, le, To co ſie łatwie da oráć. Vt
24:
Arabilis terra, Ziemiá która ſie godźi
25:
orać / álbo / która nie zápiekła yeſt. Obaro=
26:
ras, aui, are, penultima correpta.
27:
Aromata, plur. tantum gen. neut. penul.
28:
prod. Ziele korzenne.
29:
Aromatopola, & Aromatarius, Apte=
30:
kars.
31:
Aromatices, Wino s korzenim prziprá=
32:
wione.
33:
Aromatices, ticæ, penult produ. Gem=
34:
ma quæ in Arabia gignitur.
35:
Aromaticus, a, um, Korzenny, Vt, Aro=
36:
maticum uinum, Korzenne wino.
37:
Ara, uel Arrha, fem. prim. Et, Arrabo,
38:
bonis maſ. tert. Zadátek. Swiętoyáński
39:
groſz. unde, Arrare & Suburrare, Smó
40:
wić / álbo / Vrządźić kogo y zádáć mu co
41:
dla pewnośi.
42:
Ars, Nauká / Rzemięsło. Et per Metaph.
43:
Chitorść á zdrádá. Vt, Ars ſordida,
44:
Plugáwe rzemięsło Ad artem & præce=
45:
pta reuocare, Doſwiádczić á skoſztowáć
46:
nauki á rzemioſłá ſwego.
47:
❡Artes bonas & malas dicimus, Vt,
48:
Ars Paraſitica, Pochleſtwo. Páſorzic=
49:
two też bywa mówiono.
50:
Artifex, is, com. tert. Rzemieśnik. Artifex
51:
ad corrumpendum officium, Mę=
52:
drek ná skażenie ſądu. Artifex compa=
53:
randæ pecuniæ. Obeſzły Goſpodárny.
54:
Vmieyętny zbieráć pieniądze. Græci di=
55:
cendi artifices & doctores, Wymow=
56:
ni. Na wymowę cwiczeni Grekowie.| ¶Artifex |
strona: 17
kolumna: a
| A ante R. |
1:
¶Artifex, Adiectiuum, Vt, Artifices
2:
argutiȩ Foremne á miſterne ſubtylnośći.
3:
Artificium, Rzemięsło.
4:
Artificioſus, a, um, Dobry rzemieslnik / álbo
5:
foremny / Miſterski / Vt, Artificioſa pi=
6:
ctura, Miſterne á foremne málowánie.
7:
Artificioſe, aduerbium, Miſternie / Balbe
8:
non artificioſe ambulare, Nietráfnie
9:
álbo błazeńko ſie nieść.
10:
Artificialis, le, idem, Vt, Artificiale po=
11:
culum, Myſterny á foremny kubek.
12:
Artificialiter Aduerbium, idem quod
13:
Artificioſe.
14:
¶Cōpoſita, Iners, Nieumiętny / Nieuk /
15:
Soler, Mądry. Roſtropny. Inertia, Nie
16:
umietność Proſtotá. Solertia, Contra=
17:
rium, Mądrość. Czerſtwość rozumu.
18:
Arſis, Latine uocis eleuatio, Podnieſie=
19:
nie głoſu / & Theſis, Spuſzczenie głoſu. Vt
20:
Arma uirum cano, Ar, eſt Arſis:
21:
ma, ui, eſt Theſis.
22:
Artemis, gen. femin. Bogini / Diany prze=
23:
zwysko.
24:
Artemiſia, fem. prim. Cariæ regis uxor
25:
inſignis pudicitiæ.
26:
Artemiſia, Bylicá / Też ſwiętego Yaná ziele
27:
niektórzi zową.
28:
❡Artemiſium promontorium, Eu=
29:
bœæ, Podgórze Euboiei.
30:
Arteria, fem. prim. pen. prod. Zyłá pulſo=
31:
wa którey lekárze mácáyą / tez bywa rze=
32:
czona Puls.
33:
Arteria aſpera, Gardziel. Krztań z którego
34:
dech wychodźi.
35:
Artocrea, æ, & Artocreas, atis, Epulum
36:
ex pane & carne, Genus cibi, Páſthet=
37:
Potráwá mięśna w chlebie vſmáżona.
38:
Artopus, pen. cor. Latine, Piſtor, Piekarz
39:
Nam ᾽άρτος panis, κωπος, labor.
40:
Artopta, Piekárká chlebowa. Item, Vas
41:
conficiendo pani & coquendo aptū.
42:
Dziéżá.
43:
Artus, uum, ubus maſcul, quart. Członki
44:
Neuri at artus ſapientiæ, non teme=
45:
re credere, Artua, g. ne. dixit Plautus.
46:
Articulus diminutiuum, Członeczek.
47:
Et pro digito accipitur. Vt, Supputat
48:
Articulis, Liczy ná pálcách. Habere do=
49:
lores articulorum, Podogrę á łamánie
50:
mieć w członkách. Et pro momento tem=
51:
poris, Vt, Articuli temporum Chwi=
52:
le czáſów. Articuli temporum non ſunt
53:
negligendi, Nie mamy czáſów á chwil
54:
próżno zániedbáwać.
55:
Articulus apud Grammaticos dici=
56:
tur, Nota caſuum & generum in ſer= kolumna: b
| A ante R. |
1:
mone Latino, Vt, Nic, Ten. Hæc, Tá /
2:
Hoc, To.
3:
Articularis, Członkowáty. Morbus arti=
4:
cularis, Lamánie w członkách.
5:
Articulatim, Aduerbium, W ſtucżki. W
6:
kąski. Vt, Articulatum & diſtincte di=
7:
cere, Przeſtwornie y róznie álbo zrozumiá=
8:
le mówić.
9:
Articulatus, a, um, Sękowáty.
10:
Articulatio uerbale, femin. ter. Plinius
11:
Tunc cernitur excreſcentium cacumi=
12:
num articulatio. Loquitur enim de
13:
germinatione & partu arborum.
14:
Aruina, næ, fem, prim. pen. prod. Sądło.
15:
Arula, Ołtarzik / in Biblijs, Et, Ar, Flu=
16:
uius Heluetiorum, Rzeká w Szwái=
17:
cerskiey ziemi.
18:
Aruncus, ci, maſculin. ſecund. Podgár=
19:
dłek / á koźia brodá / to yeſt / koſmy które pod
20:
gárdłem wiſzą.
21:
Arundo, inis, fem. tert. Trćyna. Acci=
22:
pitur etiam pro ſagitta, Strzałá Też /
23:
laská ná którey dzieci yeżdżą miáſto końia.
24:
Inde Prouer, Senes equitare in arun=
25:
dine longa, Odmłodźić ſie á czinić to / co
26:
ná ſtan cz / nie prziſtoyi.
27:
Arundineus, a, um, Trćinny / na / ne / ze
28:
trćyny vcziniony.
29:
Arundinaceus, a, um, Trćinie podobny.
30:
Arundinetum, Trćiná / álbo / Mieyſce gdzie
31:
trćina roście. Vide in dictione CANNA.
32:
Aruſpex, icis, com. ter. ſeu Haruſpex, Vt
33:
quidam legi uolunt, Práktykars który
34:
pátrząc á oglądáyąć wnętrznośći by=
35:
dłąt ofiarowánych práktikował. Qui erat
36:
mon gentilitatis, a Iudæis quidem ac=
37:
ceptus, ſed in Idolatriam degenerauit
38:
apud gentes.
39:
Aruſpicina, Nauká práktikowánia. Et, Ha=
40:
ruſpica, æ, Práktikarká / Czárownicá.
41:
Wieſzczká.
42:
Aruum, arui, uel aruus, arui, maſulin.
43:
ſecund. Folwárk / álbo / ſpráwna rola. Vt,
44:
Frugifera arua Aſia tenet, W Aſiey
45:
yeſt vrodzáyna rola.
46:
¶Aruæ, aruarum, dixere ueteres,
47:
Aruo, as, are, Sádzę cokolwiek w ziemię.
48:
Aruales fratres, dicti ſunt Sacerdotes
49:
quos Romulus inſtituit.
50:
Arx, femin. tert. Zamek. Et per Metaph.
51:
aliquid egregium & nobile. Vt, Vit=
52:
temberga religionis Arx, Hæc urbs
53:
eſt arx omnium gentiū, To miáſto yeſt
54:
główne miedzi wſzemi miáſty. Aphryca o=
55:
mnium prouinciarum arx, Africá yeſt
56:
główna á naywyſzſza miedzi ynemi kráyiná=
57:
mi. Itē, Arx, Metaph. Mieyſcá beſpieczne.| As, huius |
strona: 17v
kolumna: a
| A ante S. |
1:
As, huius Aſsis, uel Aſsis, huius, Aſ=
2:
ſis, maſc. ter. Libra, Fund. Wagá. Græ=
3:
ce, μνα, Latine interponunt i literam,
4:
& dicunt Mina.
5:
❡Eſt autem As, Cáła rzecz káżdey rze=
6:
czy którą może dzielić ná dwánaście częś=
7:
ći / álbo ná wiele ſie może doſtáć / albo / też yle
8:
potrzebá yeſt / á ony częśći Vnciámi zaś zową
9:
❡Apud Romanos erta nummus li=
10:
bralis qui Aſſem conſtituebat, Vnde
11:
cōpoſita, Treſsis, Decuſsis, Centuſsis
12:
❡Partes Aſſis ſunt, Vncia, Sextans,
13:
Quadrans, Triens, Quincunx, Semis
14:
uel Semiſsis, Septunx, Bes uel Beſsis,
15:
Dodrans, Dextrans, Decunx, ut exē=
16:
plum de moneta Polonica.
17:
❡As, Dwá ſzelągi / Deunx, Yedennaście
18:
pieniędzi. Dextrans, Dzieſięć pieniędzi.
19:
Dodrans, Pułgroſza. Bes / osḿ pięniędzi
20:
Septunx, Siedḿ pieniędzi. Semiſsis,
21:
Szeląg. Quincunx, Pięć pieniędzi.
22:
Quadrans, Cztery pieniądze Triens.
23:
Kwartnik. Sextans, dwá pieniędzá.
24:
Vncia, Pieniądz. Semiuncia, Halerz.
25:
wrocłáwski yákoby pułpięniądzá. Semiſ=
26:
ſis, Yeſt połowicá wſzelákiey rzeczi. Et se=
27:
miſsis dimidium Aſsis, Pu funtá. Se=
28:
miſsis uſura, Lichwá przes ſześć mieſięcy
29:
trwáyąca. Septunx, cis, omn. terr. Sio=
30:
dma część rzeczi / których to częśći dwánaś=
31:
ćie / yednę rzecz zupełną á całą czinią.
32:
Item, Septunx, Czini czternaśćie łótów /
33:
yednego funtu który w ſobie dwánaśćie
34:
vnciei ma. Hæres ex ſeptuncæ, Dziedzic
35:
ná którego przipada trzecia część ymienia /
36:
y yedna dwanaſtna cząſtká.
37:
¶Sexcunx, ſeſcuncis, & ſeſcuncia, æ,
38:
Pułtory vnciye, to yeſt / trzi łóty / álbo oſma
39:
część yákieykolwiek rzeczi. Seſcuncialis,
40:
le, Trziłótny. Craſsitudo ſeſcuntialis,
41:
Miąſzość na pułtorá wielkiego palcá. Se=
42:
xtans, tantis, uel, ut quidam ſcribunt
43:
Seſtans, tantis, Sżóſta część wſzelkiey
44:
rzeczy / też pieniądz około kwartniká náſze=
45:
go / álbo / máło więcey / ważący. Vt, Hȩres
46:
ex ſectante, Ná którego ſzóſta część ma=
47:
yęntnośći przipáda. Vſura ſextans, Dwá
48:
czinſze ná rok od yedney główney ſummy.
49:
Też. Sextans, Sżóſta część waſzti. Se=
50:
ſtans agri, Szóſta część. Seſtantius, a,
51:
um, Cztery łóty / albo / dwie vncie częśći
52:
cżterołótny. Quadrans & teruncius,
53:
nummus perexiguus, a tribus uncijs.
54:
¶Ita diuiditur pes apud Geometras
55:
in duodecim pollices. De hæreditate
56:
etiā, Vt, Hæres ex Aſſe, Dziedźic / wſzit= kolumna: b
| A ante S. |
1:
kich dóbr / Yedynak. Hæres ex ſemiſſe,
2:
Dziedźic ná połowicy wſziſtkiey máyętnos=
3:
ći. Nam ſeſtercius, Trzecia część. Aſsis,
4:
Kwarnik / Vt ſupra.
5:
¶Item Aſſes uel Axes, Szkudłá / Gon=
6:
ty któremi dopobiyáyą czego. Budeus.
7:
Aſarum, Kopytnik ziele.
8:
Asbeſtinum, Genus lini quod igne non
9:
abſumitur, Len któremu ogień nie ſzkodźi /
10:
Sálámándrá.
11:
Asbeſtos, gemma quedam, lat, inextin=
12:
guibilis Aſcalon, Miaſto w Paleſtinie /
13:
Vnde, Aſcolonita, Niekto z tamtąd.
14:
Aſcania, Regio Phrigiæ ſeu Troiæ, &
15:
alia Miliæ.
16:
Aſcanius, lacus Phrygiæ, & fluuius ori=
17:
ens ex eo.
18:
Aſcia, æ, femin. prim. inſtrumentum fa=
19:
brorum, Topór cieſielki.
20:
Aſcio, as, are, neut, pri. Cioſáć álbo Drze=
21:
wo nákárbowáć. Zrąbić ku cioſániu / po=
22:
tym cioſáć.
23:
Aſciola, diminut. Toporek / Siekierká.
24:
Aſcopera, æ fem. prim. pen. pro. Sunki /
25:
albo / Skorzany worek w którym wino álbo
26:
oley może nośić.
27:
Aſia, æ, fem. prim. Trzecia część ſwiátá /
28:
Vide ſupra, APHRICA.
29:
¶Vnde, Aſianus & Aſiaticus, a, um,
30:
Który z tamtąd yeſt.
31:
❡Item Aſia prima longa, Yeziora w
32:
Miſtei.
33:
Aſilus, li. maſcul. ſecund. pen. produ.
34:
Græce, Æſtus, uulgo Tabanus, Bąk
35:
który konie lecie kąſa.
36:
Aſinus, ni, maſculin. ſecund. Oſłek. Aſini
37:
homines dicuntur, Głupi á grubi proś=
38:
ći ludzie. Dubielowie.
39:
Aſininus, a, um, Osłowy. Aſininæ aures,
40:
Osłowe / álbo / Ośle vſzy.
41:
Aſinarius, Páſtirs osłowy. Item adiectiue,
42:
To co ku Osłowi záłeży. Vt, Mola Aſi=
43:
naria, Osłowy młyn / w którym osłowie ro
44:
bią / my nie mamy osłów / á przeto konmi /
45:
álbo wołowy młyn zowiémy.
46:
Aſellus diminutiuum, Oſiełek.
47:
Aſellus, piſcis dictus quod ſit colo=
48:
re cinericio, Sztokſiſz / ták rzekące ryby.
49:
Aſelli, aſellorum ſtellæ Plinius, Dwie
50:
gwiazdzie w Ráku znamieniu niebiskim
51:
tak rzekącym
52:
Aſotis, ti, maſcul, ſecund. pen. prod. Lá=
53:
komy / Obżarłi / álbo Opiły człowiek.
54:
Aſotia, Obżarłość Piyańſtwo. Roſpuſtność
55:
Aſotos, Aduerbiū, diſſolute, Roſpuſtnie.
56:
Aſpargus, aſpargi, penul. correp. Rydz.
57:
Aſpectus, Vide SPECIO.| Aſper |
strona: [18]
kolumna: a
| A ante S. |
1:
Aſper, a, um, Chropowáty. Niegłádki. Vt,
2:
Aſper lapis, Chropowáty kámień Aſpera
3:
nouerca, Nieprziyázna oſtra / ziádła má=
4:
cochá. Aſperum uinum, Przikre wino
5:
¶Lene & aſperum contraria, Homo
6:
aſper & durusin oratione & moribus
7:
Nieludzki á przikry człowiek ták w mo=
8:
wie / yáko y w obyczáyách. Homo natura
9:
asper & omnibus iniquus. Aſpera tri=
10:
ſtis & horrida oratio. Denſa & Aſpe=
11:
ra ſylua, Gęſty Ciemny á przikry lás.
12:
Aſperitas, Srogość. Nieluckość. Nie=
13:
wdzięczność. Aſperitas uiarum, Oſtrość
14:
á przikrość dróg. Aſperitas aceti oſtrość
15:
octowa. Asperitas orationis, Srogość á
16:
ſurowość mowy.
17:
Aſperitudo, Srogość.
18:
Aſpergillum, li, neut. ſecund. Kropidło.
19:
Aſpergo, gis, ſi, Act. tert. Kropię.
20:
Aſpere, Aduerbiū, Srogo / Twárdo / Cię=
21:
ſzko / Vt, Aſpere & uehementer loquu=
22:
tus eſt ad populum, Srogo á s wielką
23:
popędliwośćią ſwą rzecz ſpráwował á mó=
24:
wił przed poſpolſtwem.
25:
Aſpere, Przikrze / Chropowáto czinię. Ex=
26:
aspero, Meta, Pobudzam kogo przećiwko
27:
komu. Exaſperat rem uerbis, Oſtrzi
28:
rzecz słowy. Pobudza tym więcey ku yákiey
29:
rzeczi.
30:
Asphaltos uel Aſphaltites. Martwe mo=
31:
rze w Paleſtinie. Mare mortuum uulgo
32:
dicitur.
33:
Aſpis, dis, fem. tert. Rodzay węzów máłych
34:
á wielmi yádowitych.
35:
Aſſentio uel Aſſentior, Item & Aſſentor
36:
& Aſſentatio, quære infra in uerbo
37:
SENTIO.
38:
Aſſer, gen. neut. Deſzczka. Dil. Tárćicá.
39:
Aſſerculus, diminutiuum. Tárćiczká.
40:
¶Dicitur enim Aſsis & Aſſamentum
41:
Szkudła álbo Gonty.
42:
¶Coaſſo, Spoyam / Zbiyam weſpołek
43:
ſzkudły álbo gonty.
44:
Aſſula, diminutiuum, Szkudełká / álbo
45:
Spund którym piwo w kłodach záſpun=
46:
duyą.
47:
Aſſero & Aſſertor, Vide, SERO.
48:
Aſſiduus, a, um, Vſtáwiczny. Pilny. Aſsi=
49:
dui dicuntur etiam locupletes, Vt, Aſ=
50:
ſiduus dominus, Goſpodarny Pan. O=
51:
beſzły. Aſſidua febricula, Febrá / Zimni=
52:
cá bes przeſtánku. Quotidiane queri=
53:
moniæ, Aſſidus fletus, Wſtáwiczne
54:
skárgi / y nárzekánia / Płákánia Aſſi=
55:
duus eſt in prælijs Záwżdy ná walec le=
56:
ży vſtáwicznie walczy. Aſſidua Stilla ſa= kolumna: b
| A ante S. | 16 |
1:
xum excauat, Prouerbium, Y żeláżo
2:
ſie przerobi / y ſtál przenośi. Aſſiduus
3:
ſcriptor, Pilny á vſtawiczny Piſars.
4:
Aſſiduitas, atis, Pilność / Vſtawiczność.
5:
Quotidiana amicorum aſſiduitas &
6:
frequentia eſt apud hominem, Nigdy
7:
bes gośći nie yeſt. Aſſiduitates & uigiliȩ
8:
Vſtáwiczne czinienia á czuyności.
9:
Aſſidue & Aſſiduo, Aduerbium, Vſtá=
10:
wicznie bes przeſtanku. Aſsidue ueniebart
11:
Vſtáwicznie przichodźił.
12:
Aſſiduiſſime mecum fuit, Zawżdy ſe mną
13:
Przebywał.
14:
Aſſo, ad, are, act. prim. Piekę. Ignis aſſat
15:
non homo.
16:
Aſſarius, a, um, Vt, Aſſaria daps, Pie=
17:
cziſte.
18:
Aſſus, a, um, Pieczony / Aſſatura, Pieczenia
19:
Item, Aſſa uox, Yeden głos króm dru=
20:
dich głoſów / álbo / ſpiewaków.
21:
Aſſyria, Kráyiná w Aſſiriey.
22:
Aſtaphis, femin. tert. Latine Vua paſſa,
23:
Rozynká.
24:
Aſtaſmus. maſc. ſec. Latine, Vrbanitas.
25:
Nam ᾽ασει̃ς urbanus & ᾽ασει̃σομαι,
26:
Vrbanꝰ ſum, Obyczáyność á foremność
27:
w rzeczy.
28:
Aſteriſcus, ſci. diminutiuum eſt ab Aſter
29:
Signum eſt ad paruæ ſtellæ ſimilitu=
30:
dinem, Snák yakoby máła gwiázdeczká /
31:
którey vżywamy gdy co náznáczić chcemy o=
32:
ſobliwego / albo godnego ku pámiętaniu.
33:
Aſthmaticus, maſcul, ſec. Latine Anhe=
34:
lus & ſuſpirioſus, Dychawiczny / ᾽ασμά,
35:
Anhelitus & difficultas reſpirantium
36:
Który nie może oddycháć.
37:
Aſtrum, ſtri, neut. ſecund. Latine Sydus,
38:
Wielogwiazd znamię niebieskie / tákowe
39:
gdzie wiele gwiazd weſpołek yeſt.
40:
Aſtronomia, Nauká o niebieskich známio=
41:
nach / y o ynſzim biegu niebieskim.
42:
Aſtronomus, Aſtronom. Gwiazdozorcá /
43:
który ſie około tey nauki obiera też Mate=
44:
mátikiem zową niektórzi.
45:
Aſtrolabium, Inſtrumentum quo astro=
46:
rum motus colliguntur.
47:
Aſtrologia, Náuká práktikowánia wedle
48:
biegu niebieskiego.
49:
Aſtrologus, Práktikars / który Iudicie á
50:
Práktiki ná roki popiſuye.
51:
Aſtrale, quod ad aſtra pertinet.
52:
Aſtragalus, li, pe. cor. Kóty / dźiecinna grá.
53:
Aſtragalus, Herba eſt, apud Plinium,
54:
creſcens in antiquis dumetis fructu
55:
quadrato, Aſtragaliſo, Græce, talis
56:
ludo. Kóty gram.| Aſt, |
strona: [18]v
kolumna: a
| A ante S & T. |
1:
Aſt, Coniunctio aduerſatiua, pro, At,
2:
Ale. A Poetis potiſſimum uſurpa=
3:
tur.
4:
Aſtu. gen. neu. indeclinabile, urbs, Athe=
5:
nienſium quam ῾άσν uocabant, ſed a
6:
Latinis mutatur in u, Vnde, Aſtutus,
7:
a, um, Chytry / a / e,
8:
Aſtutior, Chytrość / Zdrádá.
9:
¶Item Aſtu pro Aſtutia Poetæ uſur=
10:
parunt indeclinabiliter.
11:
¶Aſtutior fallatia, Chytre oſzukánie.
12:
Aſtu, Aduerbium, pro Aſtute, Zdrádnie /
13:
Przewrotnie.
14:
Aſtutulus & Aſtutule, Sipont. Przychytr=
15:
ſzim / Przyzdrádnieyſzim.
16:
Aſturia, gen. fem. Miáſto w Hyſpaniey.
17:
Vnde Aſtur gentile nomen. Vnde,
18:
Aſturco, conis, Equus generoſus Hi=
19:
ſpanicus, Hiſpáński Ynochodnik. Vulgo
20:
dicitur, Equus totularius, uel grada=
21:
rius
22:
Aſylum, li, neut ſec Latine, intemeratum
23:
ab α priuatiua particula, & συλαω̃
24:
Spolio, Aufero, Rapio, Vciecżká á oſtá=
25:
teczna nádzieyá.
26:
Aſylus, Statua, ad quam confugientes
27:
tuti erant.
28:
Aſylia, æ Swiebodá á beſpieczność Vt, A=
29:
ſyli homines. Swiebodni á beſpieczni
30:
ludzie / od wſzech złych przigód.
31:
Aſymbolus, li, maſ. ſe. Grȩce ᾽ασυμβολος
32:
Wolny á wyyęty od składánia pieniędzi
33:
ná yáką bieſiádę / álbo cześć. Quemad=
34:
modum ſit in hoſpitijs publicis.
35:
Aſyndeton, Figura orationis, id eſt,
36:
coniunctionum in oratione abſentia.
37:
Aſyſtaton genus quoddam Philoſo=
38:
phiæ quod latine dici poteſt, Incon=
39:
ſtans, Inſtabile.A ante T.
40:
At, Coniunctio increpatiua, At tibi dij
41:
dignum factis exitium dent, Bodáycie
42:
nieſláchetnie zábito / zá twoye vczinki zło=
43:
ſliwe.
44:
❡Item, eſt Aduerſatiua & Copulati=
45:
ua, Vt, Pater bene monuit, at non eſt
46:
curæ filijs, Ociec w prawdzie dobrze rá=
47:
dził / y nápominał / áłe ſynowie niedbáyą=
48:
nic.
49:
❡At, differentiam rerum ſignificat,
50:
Vt, Scipio eſt bellator, at Marcus Ci=
51:
cero orator. ❡At, cum aliquid ora=
52:
mus. Vt: Cicero pro domo ſua, At
53:
uidete hominis impudentiam, Ale kolumna: b
| A ante T. |
1:
proſzę waś obáczcie nieſrumieźliwość ye=
2:
go.
3:
❡At, Interrogatiue, Vt, At per Deos
4:
immortales quid eſt, Cicer. Ale y przes
5:
żywego Bogá co yeſt / dla Bogá co ma
6:
być.
7:
❡At, pro ſaltem. Vt, Si non eodem
8:
die, At, poſtridie, Yeſli nie tego dniá
9:
tedy wżdy názáyutrs.
10:
¶At. pro, etiam. Vt, Exi foros ſceleſte
11:
at etiam reſtitas fugitiue, Terentius
12:
Wynidź precz złoſniku / á yeſzczeſz ſtoyiſz
13:
zbiegu.
14:
Atat, de improuiſo aliquid deprehen=
15:
dentis. Plaut. A ha.
16:
Atat, Admirantis O hoo.
17:
Atat, Interiectio, conterriti perturba=
18:
ti, Och yusćizlie.
19:
Atat, Interiectio, Paulatim percepti
20:
intellecti mali, O. Arat data Her=
21:
cle uerba mihi ſunt, O iścieć mie zdra=
22:
dzono.
23:
Atat, Formidantis, O biedaſz mnie boyęć
24:
ſie.
25:
Atabulus, penult. correp. Ventus in A=
26:
pulia, Wiátr w Apuliei.
27:
Attlaus, maſc. ſec. Król Pergánski wielmi
28:
bogáti. Vnde, quicquid eſt ſplendidum
29:
aut magnificum dicitur Attalicum
30:
Cokolwiek koſztownego á wielmożnego yęſt
31:
Attalica ſuppellex, Bogáty á pański
32:
ſpráęt domowy. Attalicæ ueſtes, Koſztow=
33:
ne ſzaty.
34:
Ate, fem. Latine Noxa, Szkodá. Bogini.
35:
ſzkód á niefotun / która yáko Poete powie=
36:
dáyą z nieba yeſt zrzuconá y wypchniona, á
37:
dla tego ná ſwiecie wſzelkie złe przygody
38:
niefortuny á roſterki miedzi ludźmi ſieye.
39:
Idem quod Diabolus.
40:
Ater, ra, rum, Czarny Et Metaph. pro ma
41:
licioſa accipitur. Vt, Atrum agmen,
42:
Woysko czarne. Atra bilis, Melánkoliya
43:
Atros dies uocat Cicero pullatos,
44:
Nędzne á niefortunne dni. Atrū nemus
45:
Czarny á geſty lás. Atræ nubes, Po=
46:
chmurne obłoki. Atræ ſpeluncæ, Ciemne
47:
yáskinie. Atratus, pullatus, Mizerny /
48:
Nędzny.
49:
Atramentum, Inkauſt. Czernidło / Suto=
50:
rium atramentum, Czernidło ſwiec=
51:
kie.
52:
Atramentarium ſcriptorium ſeu librari=
53:
um Inkauſt.| Atratus |
strona: 19
kolumna: a
| A ante T. |
1:
Atratus, a, um, Poczirniony / a / e.
2:
Atritas, atis, femin. tert. Czarność.
3:
Atrium, quaſi aterrium quod a terra o=
4:
riatur, Plác / Báſzta. álbo Podworze. Eti=
5:
am accipitur pro primo ædifitio
6:
domus, Sień.
7:
Atrium publicum, Salá mieyſcka poſpoli=
8:
ta / na którey tańcuyą / albo co tákowego czi=
9:
nią. Eſt & atrium genus ædificij, ante
10:
ædes ſacras, Ganek.
11:
Atriolum diminuti. Prziſionek Atrici,
12:
corum, Wróni / albo ſtroże brany.
13:
Atratius, a, um, Vt, Atriarius ſeruus,
14:
Odwierny. Stróż.
15:
Atrienſis, huius atrienſis, wrótny. Od=
16:
wierny.
17:
Athanatos, Latine iortalis, Nieśmier=
18:
telny.
19:
Athanaſius, idem.
20:
Athenæ, arum, fœmin. prim. Miáſto
21:
Athenieńſkie / w Greciey.
22:
Athenæum, Locus Mineruæ, & ſtudijs
23:
dicatus. Athenienſium inconſulta te=
24:
meritas. Prouerb. Kwápiona rzecz nigdy
25:
nie bywa dobra.
26:
Atheos, Latine ſine Deo ab ᾽α Priuatiua
27:
particula & θεος Deus, Bezbożny. Zápá
28:
miętáły czlowiek zbáwienia ſwego.
29:
Atheſis, pen. cor. Fluuius ex tridentinis
30:
alpibus, Tridentum aluens, Rzeká ku
31:
Weronie ydąca.
32:
Athleta, penul. pro. maſc. pri. Latine pu=
33:
gil & luctator ᾽αθλε῾ω̃, ſignificat certo,
34:
Szérmiers / álbo Zápáſnik. Vnde Athle=
35:
ticus, a, um, Athletica ars, Zápáſnicze
36:
ćwiczenie Athletica uictoria. Athleticus
37:
uictus, Prouerb, Niekoſztowne / Mier=
38:
ne / Letkie chowanie.
39:
Athlotheta, Oberman / Przedłożony który ro=
40:
zeznawał miedzi żápáſniki / albo ſzermierzmi
41:
który mężniey ſobie poczinał / a temu vpomin=
42:
ki zá to dawał. Athletica ualetudo, hoc
43:
eſt corpulenta & firma. Et Athletice
44:
ualere, Dobrze ſie mieć. Athletice reſi=
45:
ſtere, Mężnie ſobie poczináć.
46:
Athos, maſ. Góra / niewymowney wyſokośći
47:
międzi Mácedonią / á Thrácią. Fuit
48:
& nomen Gigantis, Ymię yednego obrzi=
49:
má.
50:
Sthlas, ſiue Atlas, ut quidam Scribi uo=
51:
lunt, Niewymownie wyſoka górá w Mau=
52:
ritániey / ná którey (yáko Poetowie piſzą) ye=
53:
den obrzim Athlas rzeczony ſtoyi niebo rá=
54:
mionámi ſwémi podpieráyąc. Propterea
55:
quod hic primus curſum Solis, Lu=
56:
næ, & Syderum inueſtigauit.kolumna: b
| A ante T. | 19 |
1:
Atocion, Medicamentum uim concupi=
2:
ſcendi adimens.
3:
Athomos, Latine inſecabilis, a particula
4:
᾽α & τιμνω̃. Diuido, Seco, Ták máła
5:
rzecz krórey nie może ná dwie częśći roz=
6:
dwoyić / yáko ſą próſzki które ſie w promie=
7:
niách ſłonecznych vkazuyą.
8:
At, Coniunctio copulatiua, Y też A / Y
9:
Terent. Mihi quidem non ſit ueriſi=
10:
mile, at illis commentū placet, Mnie
11:
ſie w prawdzie to nie widźi rzecz być podo=
12:
bna á vſzakoż ſie im to ſmyſlienie podoba /
13:
❡Aliquando ponitur pro Quā, Nyżli
14:
Vt, Illi ſunt alio ingenio, at tu, Ynych
15:
oni ſą obyczayów a przirodzenia / niżly ty.
16:
¶At, pro, Sed Cicer, At ego qui
17:
te confirmo, ipſe me non poſſum, Ale
18:
ya który ciebie cieſzę / ſam ſie cieſzić nie mogę.
19:
At audin, Ale wżdy ſłuchay. Cicero.
20:
Negotium magnum eſt nauigare, at
21:
id menſe Quintili, Trudna rzecz ieſt że=
22:
glowáć á zwłaſzcza Mieſiącá Lipcá.
23:
At ædepolea res eſt, A owſzeki tá rzecz
24:
yeſt. At equidem Terentius, Colli=
25:
gauit primum eum miſeris modis,
26:
at equidē, orante ne id faceret Thai=
27:
de, Mizernie go związał / áczkolwiek go
28:
Thais prosiła / aby tego nie czinił. Etiam
29:
at etiam peto, Y powtóre cie proſzę / też
30:
barzo cie proſze. In alijs rebus uerſor, at
31:
tu, W ynich ſie rzeczach obieram / niżli ty.
32:
Atqui, & Atquin, Coniunctio Aduerſa=
33:
tiua, pro Sed, uel, Immo, Aley owſzem.
34:
At ſic inuenta eſt, Owſzeki ták ſie ná=
35:
lázło.
36:
Atropos, gen. femin. Latine immutabilis
37:
τρωπή conuerſio, & á priuatiua parti
38:
cula, Nieużyty. Quo nomine dicta eſt
39:
una ex Parcis deabus, Bogini yedná
40:
która kaſzdemu ſwoy czas ſmierći náżná=
41:
cziłá. Vide Clotho,
42:
Atrophia, Vna ex ſpeciebus tabis, Su=
43:
choty. Dum alimenta corpus non alunt
44:
propter naturæ imbecillitatem, Inde
45:
laborare Atrophia, Nie popráwiáć ſie
46:
we zdrowiu / Schnąć / też nie róść. Et, Atro=
47:
phi qui ab imbecillitate uires uix col=
48:
ligunt Mdli.
49:
Atrox, ocis, om. tert. Srogi / Okrutny.
50:
Niemiłoſierny. Refertur etiam & ad o=
51:
rationem. genus eſt orationis & ue=
52:
hemens, Cui tontrarium eſt, Lene &
53:
Manſuetum.
54:
¶Atrox, & Mitis contraria, ut Atro=
55:
ces literæ, Okrutny liſt. Atrox iniuria,
56:
Wielka Krziwdá.| D | Atrox |
strona: 19v
kolumna: a
| A ante T. & V. |
1:
Atrox & difficile tempus, Trudny á
2:
niefortunny czáſ. Atrociſsimum certa=
3:
men, Okrutne potikánie. Atrociſſima
4:
ſuſpitio, Niesłycháne podeyźrzenie. A=
5:
troxa nimus, pro Conſtanti, Stały á
6:
nie odmienny umysł.
7:
Atrocia, & Atrocitas, Okrutność. Sro=
8:
gość. Vt, Augere atrocitatem peccati,
9:
Przewinienie yeſzcze bárziey ſzérzic. Atro=
10:
citas uerborum, Srogość słów.
11:
❡Atrociter, Aduerbium, Okrutnie /
12:
Srogo. Bes lutośći. Atrociter inuehi,
13:
Srogo przećiwko komu mówić. Paulo a=
14:
trocius, Prziſroſzſzym. Atrociter omni=
15:
bus horis ſtudere, Bes przeſtanku ſie
16:
vczić.
17:
Atello, Miaſto we Włoſzech było. Vnde
18:
Atellaciæ fabulæ, Wymysły álbo Kome=
19:
diyę / w których ſmieſzne á nieſrómieźliwe
20:
perſony w wodzono.A ante V.
21:
Auarus a, um, ab Aueo. Lákomy / ma / me.
22:
Skąpy. Vt, Auarus niſi moriens nil
23:
recte facit, Prouerb. Lákomy człowiek ni=
24:
gdy nie ſzczodry tylko w wigilią ſmierćy. A=
25:
uarior, Cōparatiuū, Lakomſzy / Skępſzy.
26:
Auarus laudis, Chwały poządáyący.
27:
Auaritia, Lákomſtwo / Skępſtwo. Vt, Aua=
28:
ritia hiante homo, Lákomoſtwem nienaſy=
29:
cony / Ogárniony. Auaritia ardere, Lá=
30:
komſtwem być záráżony.
31:
¶Auare & Auariter, Aduerbium, Lá=
32:
komie. Skąpie. Vt, Auare at Acerbe
33:
imperare, Lákomie á ſrogo ſie s poddáne=
34:
mi obchodźić. Auare ſtatuere pretium
35:
arti ſuæ, Káżdą rzecz drogo dzierżeć.
36:
Auceps, cupis, com, tert. Ptaſznik.
37:
Aucupor, aris, ari, dep. prim. Lowię. Au=
38:
cupari famam, Metapho. Chwały ſzu=
39:
káć Aucupari inanem rumorem, O=
40:
próżną ſie chwáłę ſtáráć. Aucupari ſibi
41:
famam obtrectatione alienæ ſcientiæ,
42:
Ynſze gániąc á lekko ważąc ſwey chwały
43:
ſzukáć. Aucupari gratiā alicuius aſſen=
44:
taciuncula aliqua. Pochlebſtwem łáski v
45:
kogo ſzukać á nábywáć. Aucupari uerba
46:
& uim uerborum, Pilnowáć ná słowá /
47:
y ná włáſność słów. Aucupari tranquil=
48:
litates, Pokoyu ſzukáć. Aucupari tem=
49:
pus, Pátrzać czáſu słuſznego.
50:
Aucupium & Aucupatio, Myſliwſtwo.
51:
Item. Lucrum, Zisk.
52:
❡Aucupor. Itē pro, Solerter quæro, kolumna: b
| A ante V. |
1:
Vt, Aucupari aurem popularem, Stá=
2:
ráć ſie o chwáłę poſpolitego ludu.
3:
¶Aucupatorius, a, um, Vt, Aucupa=
4:
toria retia, Myſliwskie ſiéći.
5:
Aucupatorius canis, Polny pies.
6:
❡legitur etiam Aucupo, Apud uete=
7:
res, ſed eſt obſoletum.
8:
Audeo, es, auſum, neut. ſecu. Smiém / ye=
9:
ſtem ſmiáły. Vt, Aude negare, Smiey
10:
przeć.
11:
Audaxm om, ter, Smiáły. Audaculus di=
12:
minutiuum, Smiáłek.
13:
Audacia, æ, femin, prim. Smiáłość. Item
14:
pro Fidutia, Dufność.
15:
Audentia etiam, Smiáłość.
16:
Audacter, Aduerbium. Smiele. Vt, Au=
17:
dacter iurare, Smiele prziſiąc.
18:
Audio, is, iui, uel, Audij, itum, ire, Acti.
19:
quart, Słyſzę. Vt, Attente bona ue=
20:
nia alicuius uerba audire. Pilnie á s do=
21:
brą wolą kogo słucháć. Auribus parum
22:
audire, Nie dobrze słyſzeć. Audire toties
23:
Terent. An ego toties de eadem re au=
24:
diam, Yzaliták częſto o tym będę słuchał.
25:
¶Audire, pro, Intelligere, Rozumieć.
26:
Vt, Audiui ſæpius, a maioribus natu,
27:
Częſtom o tym od ſwych ſtárſzich słuchał.
28:
Audiui de parente meo, Prouerbium.
29:
Yeſzcze będąc dziecięciem słyſzałem od oycá
30:
ſwegó. Ex te audiui, Od ciebiem słyſzáł.
31:
❡Audire, pro Exaudire, Wysłucháć.
32:
Terent. Capias tu illius ueſtem Ch:
33:
Veſtem, Quid tum poſtea P. Pro illo
34:
te deducam Cher. Audio, id eſt, In=
35:
telligo, Rozumiem.
36:
¶Audio, pro Credo, Wierżę. Cicer,
37:
Si me audies, Yeſli mi vwierziſz. Item,
38:
Bene audire, Dobre záchowánie á sławę
39:
mieć miedzi ludźi. Audire male, Con=
40:
trarium, Miećzłą sławę.
41:
Auditur noui nihil, Niesłyſzeć nic no=
42:
wego. Audita re ex utra parte, Wy=
43:
słuchawſzi obiedwie ſtronie. Audire mi=
44:
nus commode. Nie owſzeki dobrą sławę
45:
mieć ále nátárgnioną.
46:
¶Aliquando autem ſignificat, Ob=
47:
temperare, Vt, Audio tibi, Chcęć być
48:
posłuſznym. Vnde, Audiens dicto, Ro=
49:
skazánia ſtredz á vczinić wedle niego.
50:
¶Cōpoſita, Exaudio, Wysłuchawam
51:
twoye prożby. Inaudio. Barzo słyſzę.
52:
Obaudio, Aliquando, Nie dbam / yá=
53:
koby nie słyſzę.
54:
Auditio, onis, femin, tert. & Audientia,
55:
Wysłuchánie.
56:
Auditus, tus, iu, maſcul. quartæ. Słuch.| Inauditus |
strona: 20
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Inauditus, ta, tum, Niesłychány / na / ne /
2:
Vnde Inaudita res, Niesłychána rzecz.
3:
Auditor, Słuchácz. Auditorium, Mieyſce
4:
ku słuchániu. Lectorium, Vt, Frequens
5:
auditorium habet, Wiele vcziniów / al=
6:
bo / ſtudentów słucháyących ma.
7:
¶Audiciuncula. læ, diminutiuum, Vt,
8:
Aſperſum eſt audiciuncula, Násłych=
9:
nienie po troſze
10:
Auella, feminin. prim. Miáſto w Kámpá=
11:
niey.
12:
Auella nux, Laskowy orzech. Alias Cory=
13:
li Nuces, Ponticæ & ptæneſtinæ, Las=
14:
kowe orzechy
15:
Auena, æ femin. prim. Owies. Auenæ,
16:
ſteriles, Owśik.
17:
Auenaceus, a, um, Et, Auenarius, a, um,
18:
Owśikowy / wa / we / Vt, Auenaria farina,
19:
Owſiana mąká. Auenarium legumen,
20:
Owſianká / albo / Gruco / Owſiane krupy.
21:
¶Alia eſt auena, quam Virgilius ſte=
22:
rilem uocat, uitium frumenti, Alias,
23:
Feſtuca Ægilops, Snieć owſiána
24:
❡Auena, interdum pro ſtipula acci=
25:
pitur, Et, Metonymiκω̃ς pro fiſtula a=
26:
pud Poëtas.
27:
Autenticum, gen. neut. Miáſto w Szwái=
28:
cerskiey ziemi.
29:
Auentinus unus ex ſeptem montibus
30:
Romæ, Góra w Rzimie tak rzeczo=
31:
na.
32:
Aueo, es, ere, neut. ſecu. Verbum defecti=
33:
uum ſignificat Concupiſco, Ządam.
34:
Valde auere / Wielmi żądáć. Auere te
35:
ſcribis accipere a me aliquid litera=
36:
rum, Cicer. Piſzeſz mi że vprzeymie ocze=
37:
kawaſz á żądaſz moyich liſtów. Aueto in
38:
fine Epiſtolæ, Miey ſie dobrze. Auere
39:
te iubet, Kazał cie pozdrowić / álbo / wiele
40:
dobregó powiedzieć.
41:
¶Item, Auere, pro Gaudere, Et, Aue,
42:
ſalutantis eſt uox, Pozdráwiam cie.
43:
Auidus, a, um, Chcywy / łákomy Vt, Aui=
44:
dus cibi potuſ, Lákomy obżárły.
45:
Auiditas, aris, femin. tert, Chćywość.
46:
Auerbus, ni, maſ. ſecun. In Singulari, In
47:
plurali Auerna, nautri generis, Lacus
48:
Campaniæ quo ad inferos introitus
49:
patere creditum eſt, per Poetas & Fa=
50:
bulatores.
51:
Auerrunco, as. aui, Vetus uerbum, Od=
52:
dalam / Odrzinam. Vt, Auerruncare ui=
53:
tes, Obrzezowáć winne máćice.
54:
❡Et, Auerruncus, Bóg tego Imie=
55:
niá / który nieſzczęście od ludźi odpędza
56:
yáko pogáni dzierżeli. Secundum Poe= kolumna: b
| A ante V. | 20 |
1:
Tas, Auerruncaſſo antiquum pro A=
2:
uerrunco.
3:
Augeo, es, xi, ctum, act. ſec. Przimnażam
4:
Augere, & ampliare, Rozſzerzáć y po=
5:
mnáżáć. Augere munus uerbis, Dar
6:
słowy okraśić á więtſzi vczinić. Augere
7:
opes, Pomnożyć bogactw. Augere ma=
8:
gno cumulo beneficium, Co dáley to
9:
więcey dobrodzieyſtwá komu okázowáć / á
10:
przidáwáć. Augere timorem, Tym wię=
11:
cey ſtráſzić. Augere & ornare aliquem,
12:
Opatrzić y powyſzſzić kogo Et, Numerum
13:
augere, Prziliczáć.
14:
❡Item, Auctus, Participium, Pomno=
15:
żony. Auctus ſum noua prole, Pomno=
16:
żyłem ſie nowym płodem. Auctus hono=
17:
ribus, Powyſzſzony pocżćywośćiámi. Au=
18:
ctus re fortuniſ, Na ſzczęściu y ná má=
19:
yętnośći pomnożony. Auctus honoribus
20:
& Sacerdotijs.
21:
¶Et, Augeſco, Pomnażam ſie / zámagam
22:
ſie.
23:
Aucto, as, aui, Idem quod Augeo.
24:
Auctus, huius auctus uerbale, Pomnoże=
25:
nie. Auctus dierum, Dnia ná długość
26:
przibywanie.
27:
Augmento, as, Pomnażam Et, Compo=
28:
ſita, Adaugeo, Exaugeo, Wielmi pom=
29:
nażam.
30:
Augmentum & Auctio & Augmenta=
31:
tio, Pomnożenie.
32:
Auctio etiam ſignificat, Sperowánie / Szá
33:
cowánie / gdy kto dla długów zbieży / te=
34:
dy yego dobrá ſperuyą / to yeſt / ſzacuyą.
35:
Auctionari, Sperowáć / Szácowáć / quod
36:
alias dicitur, haſtæ ſubijcere, & au=
37:
ctionem ſunt huiuſmodi auctionem
38:
facere, auctionem uendere, Conſti=
39:
tuere auctionem, auctio haſtæ, idem
40:
eſt.
41:
Auctionarius, Sperownik / Szácownik.
42:
Adiectiuū, Vt, Auctionari atria, Miey=
43:
ſcá gdzie tákie rzeczy oſzacowáne przeda=
44:
wáyą.
45:
Auctionariæ tabulæ, Regiſtr á ſpiſánie /
46:
álbo / Inuentars tákowych rzeczi.
47:
Auctionans, auctionantis, Participium,
48:
Szácuyący.
49:
Auctor, Pomnożyciel. Auctrix, Pomnoży=
50:
cielka. Auctarium, Przidátek Podwy=
51:
ſzenie mytá / kiedy yeden przed drugiem
52:
kupimąc podwyſzſzá / álbo / náddáne więcey
53:
nád drugiego / Alias, Podlupowá=
54:
niec.| D 2 | Author |
strona: 20v
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Author & Autor, com. ter. Pirwy wyná=
2:
lcżićiel kazdey rżeczi. Autores ſententiæ
3:
alicuius aut conſilij uocantur ij, quo=
4:
rum ſententiam & conſilium ſecuti ſu=
5:
mus. Suaſor & author idem, Horta=
6:
tor at author idem, Author his re=
7:
bus quis eſt, Kto to wynalasł Skąd ſie
8:
wſzczęło.
9:
❡Autor legis & diſuaſor contraria,
10:
Author tuæ dignitatis fui, Iam przi=
11:
cziną był twego podwyſzſzenia. Author fuit
12:
mihi, Radźił mi na to. Non me pœni=
13:
tet illi ſuper hac re autorem fuiſſe. Nie
14:
żalmi iżem mu na to rádźił.
15:
Inde authores dicuntur, Którzi Xię=
16:
gi wydáyą á popiſuyą / Skłádácze Xyąg,
17:
Et Authores claſsici, Wzięći / Prziyęći
18:
skłádácze. quorum authoritas ad con=
19:
firmanda uel impugnanda dogmata
20:
adfertur, Authorem aliquem ſequi.
21:
Náśladowáć w piſaniu / álbo / w mowie
22:
którego skłádáczá.
23:
Auctoritas, Ważność / Powagá / Wziętość
24:
Authoritas Senatus, Powagá á moc
25:
zwyerſhnośći Senatorskiey. In aucto=
26:
ritate eſſe, W powadze być. Vulgus au=
27:
toritate tenui, Poſpolſtwo małey wagi
28:
máłego względu. Imminuere autorita=
29:
tem, Vmnieiſzić komu powági. Tribuere
30:
authoritatem diuinationi, Wiele dzier=
31:
żeć o práktikowaniu. Authoritatibus
32:
conuincere, Piſmem co zwiciężyć.
33:
Authoro, authoras, are, pen. prod, Obo=
34:
więzać ſobie kogo / albo / zachowániem al=
35:
bo / yurgieltem á płátem yákim ſobie kogo
36:
powynnym vczinić.
37:
¶Authorari milites, Zołniérze którzy y
38:
yurgieltem y prziſięgą ſie komu obowią=
39:
záli.
40:
¶Exauthorare, Wypowiedzieć komu
41:
iurgiélt / też wypuśćić z slubu / albo / z przi=
42:
rzeczenia.
43:
¶Exauthorari milites, Z prziſięgi y z
44:
Iurgieltu wypuſzczeni.
45:
Authoramentum, Zápłátá. Myto, Obo=
46:
wiązánie.
47:
Auguror, aris, deponent. prim. Prákty=
48:
kuyę. Obiecuyę.
49:
Auguro, as, actiue inuenitur, proprie ex
50:
uolatu auium coniecturā capere, Au=
51:
gurare & diuinare idem, Gádáć. Au=
52:
gurare futura. Prziſzłe rzeczi przepowie=
53:
dáć. Augurari coniectura, Domyślać ſie
54:
Domnimać ſie.
55:
Augur, Wieſzczbiars Práktikars. Erat au=
56:
tem non minima dignitas apud Ro= kolumna: b
| A ante V. |
1:
manos Augirem eſſe, Nie poſledniá do=
2:
ſtoyność byłá v Rzimiánów Praktikarzem
3:
być. Et habebant collegium, ut alij Sa=
4:
cerdotes.
5:
Auguratus nomen, Vrząd á doſtoyność
6:
wieſzczbiarska. Sacerdotium erat cu=
7:
ius tantum ius ut unius Auguris ob=
8:
nunctiatione maxima conſilia & inſti=
9:
tuta (Vt Cicero teſtatur) tolleren=
10:
tur.
11:
Augurium, Wieſzczbá / Inauguror, aris,
12:
inaugurari, Wſádźić / álbo / lepiey w wię=
13:
zać kogo w yaki vrząd.
14:
Augirato, aduerbiū, id eſt, Auſpicato,
15:
W dobry cźás począć.
16:
Auguratrix pro fœmina auguria cap=
17:
tante, in ſacris legitur.
18:
Auguſtus, a, um, Sławny / Szczęsliwy /
19:
Známienity.
20:
Auguſta facies, Páńſka / Sławna / Zná=
21:
miénita twars / Sancta & Auguſta
22:
idem.
23:
❡Octauius Rzimski Ceſars był Angu=
24:
ſtem pirwy nazywány / á po nim mi wſzis=
25:
cy Ceſarze.
26:
Auguſtus, Mieſiąc Sierpień. ab eodem
27:
Auguſto dictus, przed tym Sextilis rze=
28:
czony.
29:
Auguſtale, Pański / Szczęsliwy.
30:
Auguſte Aduerbium, Pańsko / Wielmoż=
31:
nie / Známienicie. Et multæ urbes ab
32:
Auguſto denominate ſunt.
33:
Auguſta uindelicorum, Augſpurg.
34:
Auguſta rauricorum, Augſpurg miáſto
35:
które nád Báſyliyą lezy. Ale tám yuż dźiś
36:
yedno mury ſą / przed tym sławne á zná=
37:
mienite miáſto było.
38:
Auis, huius auis, gene. feminin. tertiæ
39:
Ptak.
40:
Aues palamedis, a Poëtis uocantur Gru=
41:
es, Zorawie.
42:
Auicula, auiculæ, dominutiuum, Pta=
43:
ſzek.
44:
Auiarius, Ptaſznik / Myśliwiec.
45:
Auicularius, qui auiaro præeſt, Sipon=
46:
tinus.
47:
Auiarium, Klatká / álbo / yákakolwiek ptaſza
48:
łáśica / Gayek
49:
Auicium, Ptaſtwo / y Myſliwſtwo Bu=
50:
deus.
51:
Aula, æ, femin. prim. Sala. Pałac pański /
52:
Dwór też zową.
53:
Aula regia, Królewski dwór / Páłac.
54:
Aulula diminutiuum, Dworek / Páła=
55:
cek.| Aulicus |
strona: 21
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Aulicus, a, um. Adiectiuum, Dworski.
2:
ut Aulicus apparatus, Dworski ſtróy /
3:
Ruſtunek dworski.
4:
Aulicus, Subſtantiuum, Dworzánin.
5:
Aula, pro olla, antiquum, Garnek. Et in=
6:
de diminutiuum, Aulula, Gárnuſzek.
7:
Aulæa, femin prim. uel Aulæum, aulæi,
8:
fere in plurali tantum legitur in neu=
9:
tro genere.
10:
Aulæa, aulȩorum, Oppony któremi ſciá=
11:
ny obiyáyą.
12:
Auletes, aulete, maſculin, qui tibia canit.
13:
Piſzczek Trębácz.
14:
Aulicocia exta, id eſt elixa antiqui dicūt
15:
quaſi in aulis, id eſt ollis cocta, Wá=
16:
rzone wnętrſnośći. Vide infra EXTA.
17:
Aulis, Miáſto w Greciey do którego ſie Gre=
18:
kowie byli ziecháli / kiedy do Troyiey cią=
19:
gnęli / y popis tám mieli.
20:
Aura, femin. prim. Powietrze też pogodá.
21:
Peſtilens aura, Morowe powietrze.
22:
Salubris aura, contrarium, Dobre po=
23:
wietrze.
24:
Aura, auri. Promienie álbo miełcenie od zło=
25:
tá. Auras uitales capere & ueſciaura,
26:
Zyć.
27:
Captare aurā, Chłodźić ſie / Krzeżwić ſie.
28:
¶Aura ætherea ueſci, Zyć.
29:
Aura etiam, Zyczliwość lucka. Inde Ca=
30:
ptare Auram popularem, Stáráć ſie o
31:
dobre slowa á życzliwość miedzy poſpoli=
32:
tym ludem.
33:
Et Aurarij dicuntur fautores, Zyezliwy.
34:
lud.
35:
Auriga, com. prim. Woźnicá. Furman.
36:
Et Auriga ſignum cœleſte.
37:
Aurigo, as, are, penult. prod. Furmánię.
38:
Furmańſtwem ſie obchodzę.
39:
Aurigor, deponens pro rego, Wożę.
40:
Rządzęſie. Ex Varrone, Nonius, Au=
41:
rigarius idem quod auriga.
42:
Aurigo, auriginis, feminin. tert, morbus
43:
regius, Zółtá niemoc.
44:
Hinc, Auriginoſus, a, um, qui ob=
45:
noxius eſt huic morbo, Zołtą niemoc
46:
cierpiący.
47:
Auris, huius auris, femin. tert. Vcho.
48:
Auris etiam in brutis, ut Auribus Lu
49:
pum teneo, Prouerbium, Zá vſzy wil=
50:
ká trzimam. To yeſt / ani mie tám / áni mie
51:
ſám.
52:
In utram aurem dormire, Spokoi=
53:
nym á bezpiecznym być / Nietroskáć ſie.
54:
Abhorret a nobis auris deorum at
55:
animꝰ, Nie miłośćiw yeſt nam Pan Bóg
56:
Aures arrigere, Náſtroſzić álbo náſtáwić. kolumna: b
| A ante V. | 21 |
1:
vſzy / To yeſt pilnością czego słuchać. Au
2:
res dare & debere alicui, Być posłuſzen
3:
komu.
4:
Ad aures meas peruenit, Vſłyſzałem.
5:
Aures claudere ueritati, Zátulić vſzy od
6:
prawdy.
7:
Auribus alterius aliquid dare, Posłu=
8:
cháć kogo s cierpliwośćią.
9:
Aurium ædes uacuas loco dixit, Plau
10:
tus pro ſurdo.
11:
Hæc ferunt aures hominum, Tá sła=
12:
wá yeſt miedzi ludźmi.
13:
Hebetes aures habere, Tępe vſzi mieć,
14:
to yeſt nie chcieć báczić.
15:
Offendere pias aures, Pogorſzenie dáć,
16:
Prebere aures, Z radością słucháć.
17:
Digna re auribus Doctorum. Godna
18:
rzecz yeſt áby była przed vczonémi ludźmi
19:
przełożoná.
20:
Auricula diminutiuum, Vſzko.
21:
Auricularius, a, um, Et, Auricularis di=
22:
gitus, Máły pálec.
23:
Auricularis morbus, Bolenie w vſzu.
24:
Auriſcalpium, Vſzna łyżeczká.
25:
Auritus, Adiectiuum, Który wielkie vſzy
26:
ma.
27:
Vt, Aſini auriti dicuntur quia ma=
28:
gnas aures habent.
29:
Auritus teſtis, Swiádek który vſzámi ſwémi
30:
słyſzał / álbo / przi czym ſam był.
31:
Aurem accommodare, Báczić / Słu=
32:
cháć.
33:
Aures pareſacere idem.
34:
Aures demittere, Nie báczić. Nie słucháć.
35:
Aurora feminin. prim, Switánie. Zorzá.
36:
Prima aurora, Ná świtániu gdy ſie zo=
37:
rze zápaláyą.
38:
Aurora Poëtis dea, uxor Thithoni,
39:
Aurum, ri, neut. ſecund. Złoto.
40:
Aurum Toloſanum habere Prouerb.
41:
Zniſzczeć w niwecz ſie obroćić dla zlie ná=
42:
bytęgo dobrá.
43:
Aurum nequam, quod hominem tra=
44:
hit ad malum, dixit Siponitinus.
45:
Aureus, a, um, Złoty / a / e.
46:
Item, Aureus abſolute, Złoty czerwony.
47:
Aureus coronatus, Fráncuski Koronat
48:
złoty yeſt.
49:
Aureum coronarium, hoc eſt, Corona
50:
triumphantis ex auro, Vpominek á
51:
Koroná wygránia.
52:
Aurum putum, uel purum, Szczére
53:
złoto / od prziſádi wypráwyone.
54:
Aureos montes polliceri, Prouerbium
55:
Złote góry obiecowáć.
56:
Aurea æris permutare, Prouerbium.| D 3 | Ná fri= |
strona: 21v
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Ná frimarku oſzukanym być. Aurea uerba,
2:
Piękne słówka.
3:
Aureo piſcari hamo, Złoto wędą łowić /
4:
to yeſt / dla máłego pożitku wielki nákład
5:
vczinić.
6:
Auratus, a, um, Pozłoćiſty.
7:
Auratura, auraturæ, Pozłotká, Pozłocenie
8:
Aurifer, a, um, Adiectiuum, Vt, Aurife=
9:
rum flumen, Rzéka w którey złoto zbie=
10:
ráyą.
11:
Aurifex, & Aurifaber, Złotnik.
12:
Aureus, Koſtowny / Ze złotem przipráwio=
13:
ny.
14:
❡Aureus color, Złotogłowowa máść.
15:
¶Aureum malum pro Punico. Poma=
16:
ráńczá.
17:
¶Aurea ceſaries, Włoſy yáko złoto.
18:
Aurea ſecula, Szczęſliwy á pobożny
19:
Aureolus, Adiectiuum diminutiuum,
20:
Aureola oraciuncula, Wdzięczna á przi=
21:
yemna powieść.
22:
Aureolus libellus, Pozłocone xiąſzki.
23:
Aurifodina, & Auraria, Złote góry gdie
24:
złoto kopáyą.
25:
Aurificina, æ, Złotniczy wárſtát.
26:
Aurarius, Pozłotnik.
27:
Aurilegus, & Aurifur, Aurifuris, Zlo=
28:
dziey który złoto krádnie.
29:
Auro, as, are, Deauro, Inauro, Pozłacam
30:
Inauratum, Deauratum, Auratum
31:
poculum, pozłoćiſty kubek.
32:
Auripigmentum, Arſenik / Proch y fárbá
33:
ktorey málárze vżywáyą.
34:
Auſculto, as, are, Słucham. Yeſtem poſzłu=
35:
ſzen.
36:
Auſcultare ab hoſtio, Podsłucháwáć
37:
v drzwi.
38:
Auſcultare ad fores, Idem.
39:
Auſculta paucis, Posłuchay trochę.
40:
Auſcultare, cum Accuſatiuo ſignifi=
41:
cat, Słucháć. cum Datiuo, Być posłu=
42:
ſzen,
43:
❡Audire eſt minus quam auſculta=
44:
re.
45:
Auſcultatio uerbale, Słuchánie, Powol=
46:
ność. Posłuſzeńſtwo.
47:
Auſcultator uerbale, maſcul. tert. Słu=
48:
chacz. Vczeń.
49:
Auſim uerbale Defectiuum, Indicatiuo
50:
& Optatiuo futuri temporis, Auſim,
51:
auſis, auſit, Et pluraliter, auſint, ceteris
52:
caret, ſignificat audebo, & utinam
53:
audeam, Bych ſmiał.
54:
Liuius. Nec ſi ſciam dicere auſim Acz=
55:
kolwiek bych wiedział / wſzákże bych rzéc nie
56:
ſmiał. kolumna: b
| A ante V. |
1:
Auſim, Virgilius I, Geor. Auſim uel
2:
tenui uitem committere ſulco.
3:
Auſitis dicitur Regio, Hebraice V 2 dicta
4:
patria Iob.
5:
Auſonia, Włoska ziemiá. Primum pars
6:
dicta Italiæ hoc nomine, deinde tota.
7:
Auſon & Auſonem, Włoch.
8:
Auſonium mare, pars maris Thirheni a
9:
Campania Siciliam uerſus.
10:
Auſpex, auſpicis, idem quod Augur,
11:
Wieſzczy.
12:
Item qui præerat nupitijs celebrandis,
13:
Zerzec / Przełożony ku opátrzeniu wſzech
14:
rzeczy ku godóm / z ſtroney oblubieńcá / Bó z
15:
ſtroney obłubieńce Pronuba po łá=
16:
ćynie rzeczon bywa. Nymphus Græ=
17:
ce.
18:
Auſpex legis, Ten który naprzod ná co
19:
vſtáwę á ſtátut rádzi,
20:
Auſpitium, auſpitij, Práktiká. Wieſzczba
21:
z ptáſtwá / Fortuna.
22:
Bene auſpicare aliquid, W dobrą godźi=
23:
nę co począć czinie.
24:
Bonis auſpicijs, Fortunnie. Szczęśliwie.
25:
Bonis auſpicijs eas, meliori auſpitio
26:
redeas, Boże day ábyć ſie fortunnie ná dró=
27:
dze wodźiło / á yeſzcze fort unniey k nam ſie
28:
prziwrócił.
29:
Auſpitio malo, Niefortunnie.
30:
Auſpicijs ſalutis, Szczęsliwie.
31:
Tanquam auſpitium malum aliquid
32:
deteſtari, Odrzekać ſie kogo yáko czego
33:
złego.
34:
Auſpicor, auſpicaris, auſpicari, depon.
35:
prim. Poczinam nieco.
36:
Auſpico, as, dixit Plautus.
37:
Auſpicatus, a, um, Szczęſliwie poczęty.
38:
Inauſpicatus, Niefortunny.
39:
Auſpicato aduerbium, Szczęſliwie. For=
40:
tunnie.
41:
❡Inauſpicato, Niefotunnie.
42:
Auſpicalis, le, quod ad auſpitium per=
43:
tinet, Vt, Auſpicalis piſciculus, Rybká
44:
która przed ſiecią vskákuye. portendens
45:
piſcium copiam.
46:
Auſter, maſculin. Południowy wiátr.
47:
Auſtri, rorum, promontoriū Ægypti
48:
Auſtralis, & hoc Auſtrale, Połudiowa
49:
kráyiná.
50:
Auſter, maſcul. ſecund. Vt, Auſtrini Fla=
51:
tus, Wiátry z południá
52:
Auſtrinus dies, Dzdzowy dzień.
53:
Auſtrinum cœlum, Miękkie powietrze.
54:
Auſterus, a, um, penul. pro. Srogi. Przi=
55:
kri= Cięſzki. Trudny.
56:
❡Auſtera nouerca, Gniewliwa. Sroga| Ziadła |
strona: 22
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Ziádła mácochá. Auſterus homo, Nie=
2:
lucki człowiek.
3:
Auſterum uinum, Przikre wino.
4:
Auſterus color, cuis floridus opponi=
5:
tur, Smutna fárbá.
6:
Auſteritas, ſrogość. Przikrość. Auſteri=
7:
tas coloris, Niewdzięczney fárby.
8:
Auſtere, Aduerbium Przikrze. Srogo.
9:
Auſtro, as, are, Acti. penult. id eſt, Hu=
10:
mecto, Odmiękczam.
11:
Auſtraria inſula in oceano ſepientrio=
12:
nali.
13:
Auſtria, æ, Germaniæ Regio, alias Pan=
14:
nonia inferior, Rákuſy.
15:
Authenticus, a, um, Latine autoratus,
16:
Poważny á wzyęty.
17:
Authentica ſcriptura, Wzięte piſmo / któ
18:
remu nie może gány dáć / ani go odrzućić
19:
gdy niem potwierdzáyą.
20:
Authographum, phi, neu. ſecun. Latine,
21:
propria manu ſcriptum ab ᾽αυτορ
22:
& γραφω ſcribo, Handtſchrifft / Ręki
23:
ſwoyey zapis.
24:
Automata orum, Co ſie ſámo przes ſię ru=
25:
ſza / yáko ſą zegary / & alia inſtrumenta
26:
Mathematica.
27:
Authomatos, gen. com. Latine ſolus per
28:
ſe, Sam przesſię ᾽αυτος ipſe & νόμος
29:
Lex, Swieboda. Wolność.
30:
Authomos gen. neut. Wolny Swie=
31:
bodny. Sam ſobie pan.
32:
Autumo, as, penult. correp. Mmimam
33:
Szácuyę.
34:
Autumnus, maſcul. ſecund. Yeſień.
35:
Autumnalis & Autumnale, Yeſienny.
36:
Autumnus, maſcul. ſecund. Yeſień.
37:
Autumnalis & Autumnale, Yeſienny.
38:
Autumnalia pyra, Yeſienne gruſzki.
39:
Autumnitas, antiquum pro Autumno
40:
Yeſienny czás.
41:
Auus, aui auo, maſcul. ſecund. Stáry
42:
ociec / właſniey Dźiad.
43:
Proauus, Prádziad. tertius a patre,
44:
Abauus, Práprádziad. quartus a pa=
45:
tre. Tritauus & atauus, Práprádziá=
46:
dów ociec.
47:
Auia, Stára mátká / właſniey Babká.
48:
Abauia, TRitauia, & Atauia, diſcri=
49:
minis cauſſa addimus, Paternus uel
50:
maternus.
51:
Auitus, ta, tum, Stárodawny / ne / ne. Od=
52:
ſtárego oycá.
53:
Auunculus nomen non eſt diminutiuū
54:
ſignificat matris fratrem, Wuy.
55:
Auunculus maior, Stárey mátki brát=
56:
Babczin brát.
57:
Auxilium, lij, neut. ſecund Pomoc.
58:
Auxilium afferre alicui malo, Pomoc kolumna: b
| A ante V. | 22 |
1:
komu przećiwko yákiey ſzkodzie.
2:
¶Auxilia militaria, Pomoc lidźmi prze=
3:
ćiw nieprziyácielowi.
4:
Ope & auxilio alicuius, gubernari,
5:
Zić cziyém nákłádem.
6:
Auxilior, aris, Pomagam.
7:
Auxiliaris, & Auxiliare, Vt, Auxiliaris,
8:
amicus, Prziyaciel ku pomoci.
9:
Auxiliares copiæ, Auxiliares cohor=
10:
tes, Zołnierze ku pomocy posłáni.
11:
Auxiliarij milites, Idem.
12:
❡Legio ciarij autem milites dicuntur
13:
Włáſni álbo ći którzi ná ſwą ſzkodę ćią.
14:
gną.A ante X.
15:
Axioma, tis. neut. tert. Latine pronun=
16:
ctiatum, Proloquium, & Propoſitio
17:
apud Dialecticos, Piękna á foremna yá=
18:
ka powieść prawdźiwa / którey ſie nikt
19:
przećiwić nie może.
20:
Vt, Veritas odium parit, ſignificat eti=
21:
am quod latine dignitas & amplitu=
22:
do, Doſtoyność / Wyſokość.
23:
Axis, maſcul, tert. Oś v wozá. Też koniec
24:
á ſredni punkt okręgu niebieskiego. ná któ=
25:
rych ſie wſziſtek ſwiát obráca.
26:
❡Et pro cœlo accipitur aut pro polis
27:
mundi.
28:
Vnde, Axis ſeptemtrionalis, Szpicá
29:
ná niebie pułnoćna.
30:
Sic Axis auſtricus, Polus / álbo Szpicá /
31:
Południowa ná niebie.
32:
Axilla, Vide ALA.
33:
¶Item, Axis uel Aſsis, Tabulæ ſectiles
34:
Gonty. Szkudły. A Plinio Aſſamenta
35:
uocantur, ut iam dictum eſt, differunt
36:
ab aſſeribus, hinc Coaxatio uel Co=
37:
aſſatio, Pobiyánie domu / álbo też fás / kłód
38:
y ynſzego naczinia domowego.
39:
Axungia, æ, femin. prim. Wozowa maź
40:
Kołomaź. Smołá / álbo ynſzá tłuſtość.
41:
Axus, Macedonium, fluuius.A ante Z.
42:
Azana, Ætiopiæ regio ad ſinum maris
43:
rubri Barbaricum.
44:
Azotus, urbs Syriæ.
45:
Inde Azotice Aduerbium, Po Azicku
46:
Azymus, Vide ZYME, Nie kwáſzony.| D 4 | DE |
strona: 22v
| DE LITERA B. |
B ante A.
1:
B
Abactes, Vinum ex no-
2:
minibus Bachi.
3:
Babæ, Apud Plautum
4:
pro Interiectione, Pa=
5:
pæ. Admirantis, Hui /
6:
Ey Ey yákie dźiwy.
7:
Babylon, femin, tert. pen. correp. Meſo=
8:
potamiæ urbs ſeu Chaldeæ, Latine
9:
confuſio ſeu translatio dicitur pro=
10:
pter linguarum confuſionem, Główne
11:
miaſto w Cháldeyskiey ziemi.
12:
Propter quam tita Meſopotamia &
13:
Aſſyria, Babylonia dicta eſt.
14:
Babylonus & Babylonicus, a, um, Bábi=
15:
loński.
16:
Bacca, baccæ, femin, prim. Yágodá / y yn=
17:
ſzich drzéw owoc / yáko ſą oliwy / winá / y yne.
18:
Et per ſimilitudinem, Margarita, Per=
19:
łá. Et Baccula, diminutiuum, Perełká.
20:
Yágodká.
21:
Baccæ indigent oleo, Prouerb. Ma
22:
doſić á yeſzcze więcey chce.
23:
Ex baccis enim oliuarum, exprimitur
24:
oleum.
25:
Baccatus, ta, tum, Adiectiuum, Vt, Bac=
26:
catum monile, Perłowy kolmers.
27:
Baccifer, a, um, Adiectiuum, Yágody
28:
rodzący.
29:
Bacchar huius baccharis, ſiue Baccharis
30:
huius baccharidis, fe. tert. penul. cor.
31:
Herba, Niektórzy Kopytnik zową / ziele
32:
yeſt. Quidam abſque aſpiratione ſcri=
33:
bunt, Nardum ruſticum quidam uo=
34:
lunt.
35:
Baccha, Wino w Hiſpániey ták rzekące.
36:
Et Bacchum genus uaſis uinarij, Faſá
37:
winna.
38:
Bacchus, maſ. ſec. Bóg vynny / to yeſt piyań=
39:
ſtwá á obżárłośćy / Iouis ex Semele filius
40:
Baccha & Bacchis, Mniſzká Bachuſo=
41:
wá.
42:
Bacchanal, uel, Bachanale, Mieiſce ná któ=
43:
rum Bachuſowi ſwiętá ſwięcono / też Swię=
44:
to Bachuſowe.
45:
Bacchalia, liorum plu. num. Mięſopuſty.
46:
ut, Bacchanalia uiuere, Roſpuſtnie wob=
47:
żárſtwie y w piyańſtwie żyć.
48:
Bacchor, aris, ari, deponen. prim. Hucżę /
49:
Krzyczę / Roſpuſtnie żywę / Mięſopuſtuyę.
50:
Et per Metaphor. Száleyę.
51:
Furere & Bacchari, Száleć. kolumna: b
| B ante A. |
1:
Bacchari in aliquem, Obrzućáć á miekáć
2:
ſie ná kogo.
3:
Bacchata loca, in quibus eſt debaccha=
4:
tum, Virgil.
5:
Compoſita, Debacchor, idem quod
6:
ſimplex, Száleyę
7:
Bacchicus, ca, cum, To co ku Bachuſowi
8:
náleży.
9:
Bacchici mores, Roſpuſtne obyczáye.
10:
Bacchilus, la, lum, Poſſeſsiuum, Co ku
11:
Bachuſowi przisłucha.
12:
Bacchacia, Mięſopuſtowánie. Szaleń
13:
ſtwa.
14:
Bacchius, per Metricꝰ. Conſtans, prima
15:
& poſtrema Syllaba longa, & dua=
16:
bus medijs bræuibus. Notatur uero
17:
ſic????.
18:
Bactes, nomen Bacchi.
19:
Bachilio, Fluuius de Vincentinis mon=
20:
tibus defluens, Calep.
21:
Bactra, orum, neut. ſec. Scynthiæ prouin=
22:
cia ultra Aſſyriam a flumine Bactro
23:
cognominata, Ziemiá ták rzekąca w Tá=
24:
trzech.
25:
Bactrianus, a, um, qui ex Bactris eſt.
26:
Baculus, maſculin. ſecund. uel, Baculum,
27:
neut. ſecund, Kiy.
28:
Bacillus, diminutiuum maſculin. ſecun.
29:
& Bacillum neut. Kiyek.
30:
¶Inde Imbecillis, la, lum, Vel, Imbe=
31:
cillis, & hoc, Imbecille, Mdły.
32:
Imbecillitas, Mdłość Krewkość.
33:
Badius color, id eſt Phœniceus ſiue ſpa=
34:
diceus, Vnde, Badius equus, Cyſo=
35:
wáty koń / álbo Gniády.
36:
Badizo, as, are, Græco uerbo uſus eſt
37:
Plautus, pro, ire inſolenter.
38:
Baiæ, baiarum feminin. Plural. tantum,
39:
Campaniæ oppidum.
40:
❡Inde Baianus, a, um, Yeden z tám
41:
tey ziemie.
42:
Baiulo, as, are, Actiuum prim. Noſzę.
43:
Baiulus, baiuli, Nośiciel.
44:
Balena feminin. primæ. Cetus Wieloryb.
45:
Balanus, maſculin. ſecund. Zołądź
46:
Et per ſimilitudinem dicitur, Id genus
47:
quod alui ſubducendæ ſubditur,
48:
Czopek który bywa w zádek wetkniony /
49:
dla przepuſzczenia żiwotá áby ſtolce kto
50:
miał. Suppoſitorium, uulgo dicitur,
51:
& quicquid formam glandis habet.
52:
Vnde pro uirga uirili etiam accipitur,
53:
Táyemny członek męski.
54:
Proprie tamen de palmulis ſiue da=
55:
ctylis dicitur, Daktilowy orzech / ex quo
56:
unguentum exprimitur.| Balanatus |
strona: 23
kolumna: a
| B ante A. |
1:
Balanatus, ta, tum, Tákiem oleykiem pomá=
2:
zány.
3:
Balanius. a, um. Quod ex hoc unguen=
4:
to conſtat.
5:
Balanites tæ, maſcul. gene. Nomen gem=
6:
mæ.
7:
Balanites linitis, fem. gen. Rodzay nieyáki
8:
Káſtanów.
9:
Balo, as, are, neut. prim. Dicuntur oues,
10:
Bekam yáko owcá / wrzeſzczę.
11:
Balatus, Bekánie / Owczi wrzask.
12:
Balatro, onis maſculin, tert. Błoto / álbo /
13:
próch który do trzewika / albo / botów przy=
14:
ſtaye. Metaph. Homo uilis, Szuyá. Ni=
15:
czemny człowiek.
16:
Balbus, ba, bum, Który nie może dobrze
17:
mówić. który ſie záyąka / álbo / Bálbod yá=
18:
ko niektórzy mowyą. Inde Prouerbium.
19:
Balbus, balbum rectius intelligit, Głuſ=
20:
chy rychley ſie s gluchem zmówi.
21:
¶Balbe, Aduerbium, Vt Balbe loqui
22:
Mowić záyąkáyąc ſie.
23:
Balbutio, is, ire, Záyąkma ſie / albo / prętko
24:
mówię.
25:
¶Balbucinari, Calep. ex Cicer, pro
26:
balbutire.
27:
Baleates, gen. fem. Duæ Inſulȩ iuxta Hi=
28:
ſpaniam, quæ nunc Maiorica & Mi=
29:
norica dicuntur, Dwie wyſpie w Hi=
30:
ſpániey.
31:
Balearis, e, & Balearicus, a, um, Adiect.
32:
Baliſta, æ, femin. prim Kuſza / álbo / dziáło
33:
wielkie którym mury tłuką á Miaſt doby=
34:
wayą.
35:
¶Manubaliſta, Reczna kuſzá.
36:
Baliſtarium, Mieyſce gdzie działá chowáyą
37:
Balneum, ei, neut ſecund. Láźnia.
38:
Balneæ, arum, in plurali, Poſpolita łáźnia
39:
álbo / Cieplice. Balnea Herculana, pro=
40:
uerbium.
41:
Balneator, orum, comm. gen. Licet (Vt
42:
ait Seruius Petronius uſurpauerit,
43:
Balneatricem, Laźiebnik. Dicitur etiam
44:
Balneum & Balneæ.
45:
Balnearius, a, um, Adiectiuum, Láziebni=
46:
czy / cza / cze
47:
Balneolum, diminut, Láźienká.
48:
Balſamum, neut ſec. Dzrewo Balſámowe.
49:
❡Opobalſamum, Sok balſámowy.
50:
¶Xilobalſamum, Balſamowe drzewo.
51:
Balſaminus, a, um, Vt, Balſaminum o=
52:
leum, Bálſámowy oleyek.
53:
Bambia, ſpecies oliuæ.
54:
Baltheus, maſ. ſec. in plur. Balthea, Szé=
55:
roki pás / álbo / Táśmá.
56:
Baptiſo, as, aui, Krzczę / Pogrążam. Venit kolumna: b
| B ante A. | 23 |
1:
enim a Græco uerbo βαπτο, id eſt,
2:
immergo, eo quod ibi in mortem
3:
Chriſti pro nobis paſsi mergimur, in
4:
ablutionem peccatorum noſtrorum.
5:
Baptiſmus, maſcul, ſec. Krzeſt. Pogrążá=
6:
nie.
7:
Baptiſta, æ, maſcul prim, Krzćiciel.
8:
Baptiſterium, neut. ſecund. Krzeſnicá / ál=
9:
bo / Krzćielnicá.
10:
Bamphia, taberna tinctoria, Dom far=
11:
bierski.
12:
Baphicus, a, um, Latine Tinctorius, Vt,
13:
Coccus Baphicus, Granum tincto=
14:
rium, Yądrka któremi ſzárłat fárbuyą.
15:
Baratrum, tri, neut ſec. Wielka głębokość /
16:
Piekło, Et pro uoragine, Przepásć.
17:
Baratrum etiam refertur ad alia, ut ad
18:
meretricem quæ omnia abſorbet, In=
19:
de Prouerb. Charybdis baratrum, In
20:
hominem maiorem in modum eda=
21:
cem, bibacem, & helluonem, Zárłok /
22:
Piyánica.
23:
Barba, barbæ, feminin. prim, Brodá.
24:
Barbatus, Brodaty.
25:
❡Imberis, Bes brody Gołowąs. Bar=
26:
batenus Philoſophum dixit, Cicero,
27:
Mędrzec ale tylko brodą nie vczynkiem.
28:
Barba non facit Philoſophum, Brodá
29:
nikogo Philoſophem a mędrcem nie czyni.
30:
Barbicum, idem quod Barba.
31:
❡Barbatulus diminutiuum, Który má=
32:
ły bródkę ma.
33:
Barbula, feminin. prim. Bródká. Barbula
34:
hircina, Kozia broda / Ziele yeſt.
35:
Barbarus, maſculin ſecund, Gruby / á nie
36:
luby w ſwym yęzyku.
37:
¶Barbarus & Diſertus contraria.
38:
Barbarꝰ, Też Nieuk. Semiagreſtes ac bar
39:
bari, Dźiey á głupi Barbarus ſuccus,
40:
Plin id eſt, Alienus a ſua natura. Sor=
41:
dida & barbara, Plugáwa á gruba.
42:
❡Barbari etiam dicuntur, Którzy nie
43:
ſą Zydowskiego / Greckiego y Laćińskiego
44:
yęzyká vmiętni.
45:
Barbaricus, ca, cum, Fere idē quod Bar=
46:
barus. Græci olim omnes alios popu
47:
los barbaros uocabant, Et Item Ro=
48:
mani, qui non eſſent Latini.
49:
Barbaralexis, Nie łaćińskie słowo.
50:
Barbariſmus, Gdy nie wedle záchowánia
51:
łaćińskiego yęzika kto piſze / álbo / mówi.
52:
Barbaries, Grubość / Nieobyczáyność.
53:
Barbaricarij Alciato ſunt, qui barbari=
54:
cas ueſtes intexunt, uarijs rerum for=
55:
mis, Wyſziwacze Háftarze / Tkacze.
56:
Barbaria, Barbarorum Regio eſt.| Barbarica |
strona: 23v
kolumna: a
| B ante A. |
1:
Barbarica, orum, neut. ſecund ſunt pa=
2:
uimenta quæ & ſubtegulanea uocan=
3:
tur, ex teſtis tuſis, rudere, & calce. Pa=
4:
uimentum, idem, Dno á náſypowánie w
5:
domu.
6:
Barbitus & barbitum, Leyer / álbo / Lira
7:
gra yeſt.
8:
Barbo, Genus piſcis, alio nomine mu=
9:
lus dicitur, Toporek.
10:
Barbocha, etiam genus piſcis. Mien-
11:
tus.
12:
Barce, femin, Miáſto w Africe.
13:
Bardus, maſcul. ſecund Stultus, Głupi /
14:
Nieroſtropny
15:
Bardoculus, maſcu. ſec. Hyſpańska káppá /
16:
v nas może być názywána Delia.
17:
Baro, Wolny pan. Fortaſsis non latinum
18:
Dicitur tamen & Vir fortis.
19:
Barunculus, diminut. Pánek
20:
Barrus, generis maſculini, Elephas,
21:
Słóń.
22:
Barrire dicuntur Elephanti cum ædunt
23:
uocem. Ryk Elefantów / álbo / Słó=
24:
niow.
25:
Barritus huius Barritus, Vox Elephan=
26:
ti, Ryk.
27:
Baſanites, Lapis ex qua fiunt cotes, Ká=
28:
mień który rośćynáyą ná osły.
29:
Baſculi, Populi Hiſpaniæ.
30:
Baſium, neut. ſecund. Cáłowánie.
31:
Baſiare, Cáłowáć.
32:
Baſiatio, Cáłowánie.
33:
Baſilica, Latine, Regia, Græci enim
34:
βασιλικην uocant, Sadowny dom / ál=
35:
bo / Dwór.
36:
Baſilicus Adiectiuum, Baſilica facinora,
37:
Królewskie vczinki. Baſilicus ſtatus,
38:
Páński ſtań Baſilica uita, Hoyne vżywá
39:
ne Baſilica nux, dicitur luglans, teſte
40:
Plinio, Orzechowe drzewo=
41:
Baſilice Aduerbium, Regie & Baſilice
42:
uiuere, Páńskim ſtanem ſie nieść Baſi=
43:
lice ornatus, Páńsko przichedożony.
44:
Bàſilicus, maſcul. ſecund ſubſtantiuum,
45:
Báziliſzek z ródzáyu wężów.
46:
Baſis, huius Baſis, fem= tert. Latine, Su=
47:
ſtentamentum dici poteſt, Podpora.
48:
Słup Filar / ná którym co ſtoyi.
49:
❡Baſis, też prawdá ſtołowa / ná którey
50:
miſy s potráwami ſtawiáyą.
51:
Baſis, Firmamentum narrationis, Grunt
52:
á wſziſtká moc rzeczy á obrony ták w prá=
53:
wie / yáko y w ynſzich rzeczách.
54:
Baſſaris, is, uel Baſſaridis, Sacrificium
55:
Bachi, Et, Sacerdos Bachi, Służbá kolumna: b
| B ante A. D. E. |
1:
á offiará ku czći Bachuſowi. Nam Baſ=
2:
ſareus, eſt etiam cognomen Bachi,
3:
Przeswisko Bogá Báchuſá. Hinc Baſſa=
4:
rides.
5:
Baſiara, Locus Lydiæ, Et, Veſtis ge=
6:
nus.
7:
Batauia gen, fem. prim. Ziemiá w niſzſzey
8:
ziemi Pomorskiey / álbo / którą Holan=
9:
derską zową. Eraſmi Rotherdami
10:
patria.
11:
Batauus, Holánderski / Adiectiuum.
12:
Batilus, maſcul. ſecund. uel Batillum,
13:
Lopátá ogniowa którą węgle ogniſte wy=
14:
bierąyą.
15:
Batillum, Sierp. álbo / Roſá. Batillus,
16:
eſt etiam nomen adoleſcentis, Sa=
17:
mij
18:
Battologia, femin prim. Wielomówienie
19:
Klektánie.
20:
Batuo, is, batuere, Biyę kogo rózgą.
21:
¶Batuere etiam ſignificat dimicare,
22:
Potykáć ſie s kiém.
23:
Battus, maſcul. ſecund. Ymię niektórego
24:
páſtérza.
25:
Batus, maſ. apud Hebræos dicitur, Bath
26:
Eſt liquidorum menſura, ſexaginta
27:
duos ſextarios continēs, Idem quod
28:
Metreta, uel Cadus apud Græcos,
29:
Kuffa / álbo / Kadź.
30:
Baubare, Lucret, dixit pro latrare,
31:
Szczekać.
32:
Bauli, Vicus inter Baias & Miſe=
33:
num,
34:
Baxeæ, arum, femin. prim. PántofleB ante D.
35:
Bdellium, neut. ſecund. Græce βδὲλλιον,
36:
Rodzay czarnego drzewá w Bátriánie.B ante E.
37:
Beatus, ta, tum, Bogosławiony / na / ne. Opu=
38:
lentiſsima & beata ciuitas, Bogáte á
39:
doſtáteczne / y bogosławione miáſto w któ=
40:
rym ná wſzem dobrze yeſt.
41:
Beatus & miſere contraria, Vt, Nihil ex
42:
omni parte beatum, Prouerb. Zádna
43:
rzecz nie może być bes przigány.
44:
Beatitas, & Beatitudo, Bogosłáwień=
45:
ſtwo.
46:
Beate, Aduerbium, Szczęſliwie. Fortun=
47:
nie.
48:
Beatus etiam ſignificat, Bogáty / Fortun=
49:
ny.| Beo |
strona: 24
kolumna: a
| B ante E. |
1:
Beo, as, are, Adiectiuum, primæ, Vbogo=
2:
słáwiam. Vbogácam, Vweſelam.
3:
¶Beatulus, diminutiuum.
4:
Bebrycium, ſiue Bebryacum, Vicus in=
5:
ter Cræmonam, & Veronam.
6:
❡Inde Bebryacenſis, Bebryacus, a, ū.
7:
Bebrycia, alias, Bithynia.
8:
Beelzebub, Bálwan, Obraz. In Acca=
9:
ron, & pro Dyabolo, ponitur.
10:
Beelphegor, Odolum Moab, Báłwan /
11:
Obraz Moabski.
12:
Belgica, fe. p. Krąyiná we Fránciey / od rzeki
13:
Rhenu nád rzeką Mátrona áż do morzá.
14:
¶Et, Belgæ. Lud z tey ziemie yako ſą Pi=
15:
karéy. Brábánéy / y ini tamże.
16:
Bellaria, orum, n, plu. tantum, Oſtátnia
17:
potráwa / yako ſą wſzelákie owoce / y inſze po=
18:
trawy / które s ſérem dawáyą na ſtół / po
19:
wſziſtkich potrawach. Wet v dworu zową.
20:
Et Bellaria, liberi patris, Vina dulcia,
21:
Bellum, neut. ſecun. Woyna. Walká.
22:
❡Bellum inteſtinum, & bellum ciuile,
23:
Domowa woyná. Bellum nauale & ma=
24:
ritimum, Woyná ná wodzie / álbo / ná mo=
25:
rzu. Bellum Calamitoſum & Exitiale,
26:
Bellum ponere, Przeſtác walczyć.
27:
Bellum impendet, imminet, naſcitur,
28:
oritur, exardeſcit, fere eadem, Bellum
29:
conflare, moliri, parare, comparare,
30:
inchoare, iniri, incipere, fere eadem.
31:
Bellum denunciare, uel, indicare, Od=
32:
powiedzieć Bellum ſuſcipere uel ſume=
33:
re, Woynę począć. Bellum decudere, pro=
34:
rogare, trahere, alere, Przedłużáć woy=
35:
nę. Bellum ſeneſcit, Niſzcżeye. Bellumex
36:
bello ferere, Liuius, Yednę woynę z dru=
37:
giey wſzczináć. Prælium uero, Bitwá.
38:
Bello, as, aui, neut. prim. Walecznik.
39:
Vnde, Bellator, Woyennik. Walecznik.
40:
Bellatrix, femin. tert, Bellatrix iracun=
41:
dia, Cicero.
42:
Bellax, & bellicoſus, a, um, Waleczny / na /
43:
ne / Vt, bellicoſiſsima natio, Walecz-
44:
ny naród.
45:
Bellona, Nogini walek. Soror Martis.
46:
Belligero, ad, Vel, Belligeror, aris, Wal=
47:
czę, Woyuyę. Bellare cim dijs, pro, na=
48:
turæ repugnare.
49:
Bellantur, pro bellant, dixit Virgilius
50:
Dulce bellum inexpertis, Słotka tym
51:
woyná którzy w niey nie bywáli.
52:
Bellicum canere, Claſsicum canere.
53:
Prouerbium, Trwożyć. Ná woynę wo=
54:
láć. Ku bitwie wyzywáć. Yako czinią / trę=
55:
bácze ná woynie.
56:
Bellum omnium pater, Prouerbium, kolumna: b
| B ante E | 24 |
1:
W mór á w woynę naywięcey nowin. Bel=
2:
lo peracto machinas adferre, Prouer=
3:
bium, Po obiedzie łyſzká. Po ſmierći ká=
4:
dźidło.
5:
¶Compoſita Rebello, as, are, Prze=
6:
ćiwiam ſie. Odpieram.
7:
Vt, Fortiſsime rebellauit ſemper, Cziś=
8:
cie á mężnie odpierał záwżdy.
9:
❡Rebellio, onis, femin, tertiæ. Od=
10:
pieránie Sprzećiwienie. Nieposłuſzeńſtwo
11:
❡Rebellis, le, Przećiwny. Odpiráyący=
12:
❡Rebellium, rebellij, idem.
13:
¶Rebellator, & rebellatrix, Verbalia,
14:
Przećiwnik. Nieposłuſzny.
15:
Bellus, la, lum, diminutiuum, a bonus,
16:
Miły. Dobrzuchny Nadobny. Też / wy=
17:
borny. Vt, Bellus homo, Miły człowiek.
18:
Bellus, diminutiuum, Miluchny. Wybor=
19:
niuchny. Dobruchny Piękniuchny.
20:
Belle ualere. Dobrze ſie mieć.
21:
Bellua, fem, pri. Beſtia, Dzikie á okrutne
22:
ſwiérzę. Et per Metaphoram, ſeu con=
23:
uitium, dicitur in hominem.
24:
Belluinus, a um, Nielucki / Okrutny=
25:
Belluoſꝰ, a, um, Który wiele źwierzu ma.
26:
Lithuania eſt belluoſa, Litewska ziemiá
27:
ma rozmáyitego zwiérzu doſyć.
28:
Belluatus, a, um, Vt, Belluata tapetia,
29:
Opony ná których zwiérzętá wyſziwáne ál=
30:
bo wytkane ſą.
31:
Belus, Król tego imienia Aſſiryski. pater
32:
Nini.
33:
Bellerophontis literæ, Prouerb. Vriaſzo=
34:
we liſty To yeſt / który ná ſię liſty przinieſie
35:
Benacus, ci, ma. ſe. Lacus Cardæ dicitur,
36:
Vel, Ciſalpinæ Galliæ, Yezioro w Lom=
37:
bárdiey / Włoſzi zową. Laco di guarda.
38:
Bendidia, Sacrificia & Feſti dies, apud
39:
Thraces, Ofiary y dni ſwięte v Thra=
40:
ków.
41:
Bene, Aduerbium, a bonus formatum.
42:
Dobrze Cziście, Bene ambulato, dobrze
43:
chodź Dijs bene iuuantibus, S Bożą
44:
pomocą. Bene & fœliciter euenit, Do=
45:
brze ſie ſtáło. Ita me dij bene ament, Y
46:
bóg day bych ták zdrów był. Bene audire,
47:
Dobrą sławę mieć. Bene conuenit inter
48:
eos, Dobrze ſie zgadzáyą. Bene habere,
49:
Być zdrowym. Bene mereri de aliquo,
50:
Dobrze ſie komu záchowáć. Beue uelle ali=
51:
cui ex animo, Zyczić komu wſzego dobre=
52:
go / z práwego vmysłu. Bene doctus, Do=
53:
brze vczony. Bene ante lucem. Dobrze
54:
przed dniem. Bene nauiter impudens,
55:
Bárzo niewſtydliwy. Bene longinquus
56:
doſor, Długo trwáyąca boleść.| Beneuen= |
strona: 24v
kolumna: a
| B ante E. |
1:
Beneuentum, neut. ſecun. Miáſto w Kám=
2:
pániey.
3:
Benignus, a, um, Dobrotliwy / wa / we. Li=
4:
beralis, Beneficus idem, Benigna tel=
5:
lus, Vrodzáyna ziemiá. Benigna manu,
6:
Szczodrze.
7:
Benignitas, Liberalitas & Beneficentia,
8:
Dobrotliwość.
9:
Benigne, Aduerbium, Dobrotliwie. ut, Be=
10:
nigne audire aliquem, Dobrotliwie ko=
11:
go ſłucháć. Benigne & Liberaliter idem,
12:
Sicut ediuerſo Maligne prebere, Nie
13:
s dobrą wolą dáć. Benigniter Aduerbi=
14:
um pro benigne, antiquum, Nonius.
15:
Benna, æ, Lingua Gallica, Kárá. Koláſá.
16:
¶Inde Combenbones, Którzy ná Kárze
17:
ſie wożą.
18:
berecynthus, maſcul. ſecun. Górá / y Miá=
19:
ſto w Frigiey.
20:
Berecynthia, Bogini Cybele.
21:
Beronice uel Berenice, gen. fem. Królowa
22:
Egyptska też córká Herodowá Weronika
23:
Item Beronices crines ſeptem ſtellæ ad
24:
Leonis caudam, ueluti in triangulo
25:
collectæ, Sipont.
26:
Bero, onis, maſ. te, Wór. też wielka Káletá.
27:
Beryllus, ma. & fe. ſecun. Drogi kámień.
28:
Bes, Vide ſupra AS.
29:
Bestia, femn. prim. Niemé źwiérzę. Beſtia.
30:
beſtiam nouit, Prouerb. Zna ſwóy ſwe=
31:
go / wuyeczny ciotczonego.
32:
Beſtiola diminutiuum, Zwiérzątko.
33:
Beſtialis, ale, Zwiérzęcey / Dźiki.
34:
Beſtiarius, Który ſie s niememi zwiérzęty ob=
35:
chodźi. Beſtijs obijcere. Zwiérzętóm pod=
36:
rzućyć áby był ziedzón.
37:
Beta, femin, prim. Herba quæ in hortis
38:
creſcit, Cwikłá. Dicitur etiam Bleta &
39:
Betacius ac Betacium.
40:
Betaceus. a, um, Cwiklány / na / ne.
41:
Betiſo. Mdły yeſtem yáko ćwikłá. Sed Beto,
42:
tis, eſt, Eo, is, itere.
43:
Betis, ma. te. Rzeká w Hiſpaniey w Gránácie
44:
Vnde, Betica, Ziemiá á kráyina którą
45:
Gránátą zową.
46:
Beticus, a, um, Vt, Beticus color, Brónát=
47:
na á ciemna fárbá yákoby ćwikłá.
48:
Beto, tis, ere. id eſt, Vado, Ydę Verbum
49:
obſoletum.
50:
Betonica, cæ, fem. p. Bugwicá. Herba eſt.
51:
Betula, fem. prim. Brzozá. Arbor eſt, Vn=
52:
de Betulaceus. a, um, Brzozowy / wa / we.B ante I.
53:
Bias gen. maſcul. Yeden mędrzec z ſiedmi
54:
mędrców Greckich. kolumna: b
| B ante I. |
1:
Biblion, gen. neut, Latine Liber, Xięgi.
2:
Bibliopola, pen. pro. Bibliopola Xięż=
3:
nik Krámars który xięgi przedáye.
4:
Bibliopoleium, penult. prod. Budá w któ=
5:
rey xięgi przedáyą.
6:
Bibliotheca, Gmách w którym xięgi ſą / álbo
7:
komorá do chowánia xiąg.
8:
Bibliographus, Latine Librarius, Który
9:
xięgi przedáye.
10:
Biblia, orum, plura Libri ſacri, per An=
11:
tonomaſiam, Biblia.
12:
Bibliotecalis copia, Okfitość / moc xiág.
13:
Bibo, is, bibi, bibitum, neut. tert. Piyę=
14:
❡Bibax, & Biboſuss, Opiły. Vt, Bibere
15:
mandata, id eſt, Potando obiuiſci,
16:
Plaut. Bibere aure, id eſt, ſtudioſe au=
17:
dire. Horatius, Bibere more Græco,
18:
Wiele pić.
19:
Bibitur, Impſonale, Piye ſie Bobere Elle=
20:
borum, Prouer, quo ſignificatur ali=
21:
quem inſanire, & opus habere ut bi=
22:
bat Elleborum, quia hæc herba ab=
23:
ſtergit & ſanat multa capitis uitia.
24:
Bibaculus, diminutiuum, Piyániczká. Et
25:
Bibulus, a, um, idem.
26:
Bibula charta, Pápir który przebiya. Bibula
27:
harena, Piaſek w którym wodá hnet wſią=
28:
knie.
29:
Bidental, alis, neut. tert. Kościoł / álbo miey=
30:
ſce ná którym ofiárowano owce / gdy gróm
31:
ná dóm vderzał.
32:
Bidens, dentis, Owcá dwuletna / álbo też y=
33:
ne bydlę ku ofierowániu godne.
34:
Bidens, Foſſorium ruſticorū, Grábki że=
35:
lázne / álbo drewniáne o dwu zębu / któremi
36:
s wozá gnóy ściągáyą.
37:
Biduum, ui, neut ſecun. Dwa dńi. Bidua=
38:
nus, a, um, Dwudzienny. Bidui caſtra
39:
aberát, Woyſko leżało ná dwu dniu yázdy
40:
Biennis & Bienne, Dwuletny. Biennium,
41:
Biennij, Dwie lecie.
42:
Bifariam, Dwoyáko. Sic, Trifariam, Tro=
43:
yáko. Multifariam, Rozmáyicie. Omni=
44:
fariam, Wſzelakim obyczáyem / álbo Spo=
45:
ſobem.
46:
Biferus, a, um, Adiectiuū, ut bifera arbor
47:
Drzewo które yednego roku dwa kroć rodźi
48:
Bifidus, a, um, Ná dwie częśći rośćięty álbo
49:
roſpádły.
50:
Bifidatus, Adiectiuum, idem Biforis, &
51:
hoc bifore, ut, Valuæ bifores, Brany
52:
ze dwoyem podnieſieniem / álbo ze dwoyemi
53:
drzwiámi / Też / s zwodem / yáko niektórzy
54:
mówyą.
55:
Bifrons, tis / com, tert, Dwoczelny / to yeſt /
56:
który ma dwie czele / álbo twarzy. Iani.| Epitheton |
strona: 25
kolumna: a
| B ante I. |
1:
Epitheton eſt, Iani bifrontis.
2:
Biga, Bigæ, & Bigæ, arum, Kárá. Wós.
3:
Kolaſa / w którey dwá koniá robią / Wa=
4:
ſeżny wozek zową drudzi.
5:
Sic, Quadriga, Czug woznikow czwo=
6:
rakich. Item & currus ipſe quadriga di
7:
citur, Kolebká / álbo rydwam w którym czte
8:
ry konie robią.
9:
❡Dicuntur etiam equi bijuges uel bi=
10:
iugi, & quadriges, Konie tym ſpoſobem
11:
zaprzęzone.
12:
Bigatus, a, um, Vt, Bigatum argentum,
13:
Groſz / albo / ynſza moneta / ná którey wós /
14:
á kárá wybita yeſt / quod bigas impreſ=
15:
ſas habet. Bigati equi, Dwa konie pole
16:
ſiebie robiące.
17:
Bigamus, maſ. ſe. Qui duas duxit uxo=
18:
res, a quo Bigamia, ipſa condito.
19:
Sipont.
20:
Bigemmis, Vitis quæ habet duas gem=
21:
mas.
22:
Bilanx, femin. tert. Inſtrumentum quo
23:
res in lancibus ponderantur, Wagi /
24:
álbo / Szlae kramne.
25:
Bilbilis, Miáſto w Hiſpaniey.
26:
Bilibris, huius Bilibris. Rzecz która w ſo=
27:
bie dwá funty ma / álbo / ważi dwa funty.
28:
Bilibra, bilibræ, Idem.
29:
Bilinguis, & hoc bilingue, om. ter. Który
30:
vmie dwá yęzyki. Et Metaph. Nieſtáły /
31:
Nieſtáteczny / Odmienny.
32:
Bilis, huius bilis, fem. tert. a Græcis di=
33:
citur Cholera, Zołć.
34:
¶Bilis atra, Melankolia. Bilem alicui
35:
mouere, Rozdrażnić a rozgniewać ko=
36:
go.
37:
Bilis, adiect. Cholericus, Koleryk. Gniewli=
38:
wy. Yadowity.
39:
¶Aliquando Metapho. Bilis pro ira
40:
accipitur.
41:
Billix Adiectiuū, Vt, Billix lorica, Pán=
42:
cers dwoyáki / albo ſowity.
43:
Bilis, apud Afros ſemen humanum, hu=
44:
mi perfuſum, Feſtus.
45:
Bimater, Epithet. Bachi ex Semele & fe=
46:
more Iouis geniti.
47:
Bimembris, & hoc bimembre, om. ter.
48:
Który má obádwá członki.
49:
Bimeſtris & hoc bimeſtre, Adiectiuum
50:
Dwoxiężyczny. Dwomieſięcny.
51:
Bimenſis, huius bimenſis, Idem.
52:
Bimus, a. um, Dwuletny. Bima die, Iuriſ=
53:
conſuli. Pro tempore duorum anno=
54:
rum.
55:
Bimulus, la, lum, dimin. idem.
56:
¶Sic Trimus, Trziletny. Quadrimus
57:
Czworoletny. kolumna: b
| B ante I. | 25 |
1:
Bimatus, huius bimatus, Czaś o dwu lát.
2:
Bingium, oppidum infra, Moguntiam
3:
in Germania, in ripa Rheni.
4:
Bimus, adiectiuum, a bis, idem iſignificat
5:
quod duo, Sed frequentius uſurpatur
6:
in plurali, binæ & bini, Dwá á dwá.
7:
Binas accepi literas a te, Dwoyem liſty
8:
wziął od ciebie.
9:
❡Et ad diſtributionem pertinet. Vt,
10:
Dedit ſingulis militibus binos flore=
11:
nos, Podárował kázdego po dwuzłotych.
12:
Secus eſt ſi dico, Dedi duos florenos
13:
Dał dwá złote miedzi wſziſtki.
14:
Binariusm, a, um, Dwoyaki / ka kie.
15:
Binoctium, id eſt, Duæ noctes, Dwie no=
16:
cy.
17:
Binominus, Który dwoye imię ma, Bino=
18:
mius, idem.
19:
Bionæi ſermones, Prouerb. id eſt, mor=
20:
daces, Vſzczipliwe słowá.
21:
Bipalium. lij, neut. ſec. Inſtrumentum ad
22:
fodiendum, Motyká álbo / łopáta do ko=
23:
pania.
24:
Bipalmis, & hoc bipalme, Dwie dłoni
25:
ná ſzerzą.
26:
Bipatens, Adiecti. Na obiedwie ſtronie o=
27:
tworzony.
28:
Bipennis, fem. tert. Topor / álbo / Halábart /
29:
álbo / Siekierá ná obie ſtronie oſtrze má=
30:
yąca.
31:
Bipartio, ſiue bipertior, tiris, tiri, depo.
32:
quare. Ná dwie częśći rozdzielam.
33:
Bipartito ſiue Bipertito Aduerbium, Vt
34:
Signa biaprtito conferre, We dwoyę
35:
ſie potykać. Fit bipartito, Dwoyáko by=
36:
wá.
37:
Biparia, quæ bis peperit, Calep. ſine au=
38:
thore.
39:
Bipes. omni. tert. Który ma dwie nodze. Bi=
40:
pedum nequiſsimus. Prouer. Lotr nád
41:
łotry.
42:
Vnde, Bipedalis, le, Et, Bipedaneus,
43:
a, um, Na dwu ſtopu w dłużi.
44:
Biremis, Lódź / Okręt / álbo / Náſad / o dwu
45:
rządzich wiosł.
46:
¶Sic Triremis, W którey ſą trzy rzędy
47:
wiosł / Et, Quardiremis, O czterech rzą=
48:
dziech wiosł.
49:
Birotum, Genus uehiculi duas rotas ha=
50:
bentis, Calep. Dwokole.
51:
Bis, Aduerbium numeri, Dwá kroć, Bis
52:
in anno, Dwá kroć w rok. Bis ter, dwá
53:
y trzy kroć. Bis deni anni, Dwádzieściá
54:
lat. Bis ſepteni, Czternaście. Bis tanto
55:
ualeo quam ualui prius, Dwá kroć ſie
56:
teras liepiey mam / niżli pierwey. Bis ſex,
57:
Dwánaście. Cibus bis coctus, Potráwá| E | powtore |
strona: 25v
kolumna: a
| B ante I. |
1:
powtóre wárzona / álbo / grzána. Bis dat
2:
qui cito dat, Prouerb. gdy kto rychło á
3:
s dobrą wolą co komu vczini á da wdzięcz=
4:
niey bywa / niżli gdy ſie za długo prośić.
5:
Biſaltæ, Populi Scytici dicuntur.
6:
Biſeta, Porca dicitur, a cuius ceruice ſe=
7:
te bifariam diuiduntur, Feſtus.
8:
Biſextus. Biſſextus, Czwarty á dwu=
9:
dzieſty dzień xiężyca Lutego / który w
10:
przeſtępnym roku dwá kroć bywa liczon.
11:
Ingeminatur enim in calēdario ſylla=
12:
ba ſic, pe, trū, trū, uel, ut alij faciunt,
13:
math, math, i, am, officito, & c. Fit
14:
hoc ſingulis quo annis, dum ſci=
15:
licet annus cōpletur. Quilibet enim
16:
annus habet 265. dies & 6. horas. Iam
17:
quater ſex faciunt 24. horas, quæ con
18:
ſtituunt unum & integrum diem, hic
19:
dies qui ita per 4 annos accreuit in=
20:
tercalatur ſeu interponitur, inter Petri
21:
& Mathiæ feſtum in menſe. Februa=
22:
rio, habet tum Februarius 29. dies
23:
& annus, 366. dies.
24:
Biſon, tis, maſc. tert, Báwół / álbo / ynſzi In=
25:
dijski woł.
26:
Boſontes, gen. maſc. pen. corrept. Lud w
27:
Tráciey.
28:
Boſontis, Yezioro y kráyiná támże.
29:
Biſonius, a, um, Yeden z tamtąd / álbo /
30:
ku temu tám należácy.
31:
Biſconia, Tracia dicitur.
32:
Biſculus, Adiectiuum, Ná dwie częśćy ſie
33:
dzielący. Vt, Animalia biſulca, Bydlętá
34:
które roſzczepione kopytá mayą / yako wo=
35:
ly y yne.
36:
❡Huic contrarium eſt, ſolidus pes,
37:
Et, Biſulcuspes
38:
Bithinia, fem. pri. Kráyiná mnieyſzey Aſiey
39:
pográniczna Gálláciey / Miſiey y Páflá=
40:
goniey.
41:
Bitumen, neut. tert. Kliey.
42:
Item genus cretæ, quod ſi quando
43:
accenditur extingui non poteſt, quia
44:
eſt de natura ſulphuris. Calep.
45:
Bitumino, Kliyę / álbo ſpoyam weſpołek táko=
46:
wą kretą. Creſcit autem in India &
47:
Babylonia.B ante L.
48:
Blandior, iris, iri, dep. quart. Pochlebuyę.
49:
Blandiri ſibijpſi, Kocháć ſie ſam w ſobie.
50:
Blandiri uitijs alicuius, Pozwalać ná
51:
złe vczinki komu. Blandiri dicuntur e=
52:
tiam animalia.
53:
Blandus, a, um, Lágodny / na / ne / Miły. kolumna: b
| B ante L. |
1:
Blanditiæ, arum, Pochlebſtwo. Blanda
2:
oratione falli, Pięknemi słowi być
3:
zdrádzon. Milites blando appellando
4:
ſermone delinire, Zołnierze á rycerski
5:
lud nadobnemi słowi vyąć á vbłagáć.
6:
Vocare aliquem blanda uoce, Lucko
7:
á łágodnie kogo záwołać.
8:
Blande, Aduerbium, Lágodnie / Nádobnie
9:
Blande & benigne hoſpitio excipere,
10:
Wdzięcznie á ochotnie kogo w dóm przi=
11:
yąć. Blanditer aliud Aduerb.
12:
Blandimenta, idem quod Blanditiæ,
13:
Blandimenta plebi dare. Potuſzić do=
14:
brze poſpolſtwu.
15:
Blandiloquus, Który łágodne słowká vmie
16:
dáwáć.
17:
Blandiloquens, Idem.
18:
Blandiloquentia, Pochlebſtwo / Lagodne
19:
mowienie.
20:
Blandiloquentulus diminut: Exprimere
21:
nummulos in aliquo blandiloquen=
22:
tijs, Wyłudźić ná kiem pieniądze łagod=
23:
nim mówieniem. Blandifico, blandifa=
24:
tio, Calep.
25:
Blauduſia, Sabimenſis agri Regio, Ho=
26:
ratij patria.
27:
Blapſigonia, Prolis detrimentum, mor=
28:
bus eſt apum, Niemoc nieyáka pſzczelna
29:
gdy ſie niepłodzą / á βλάπτο noceo &
30:
γονὸς fœtus.
31:
Blaſcorum inſule, in Rhodani hoſtio,
32:
alias Metina.
33:
Blaſphemo, as, are, act, prim. Bluźnię.
34:
Blaſphemus, Bluźniers.
35:
Blaſphemia, Bluźnierſtwo. Blatio & bla=
36:
tero, as, aui, Szczebiecę / Klekcę. Blate=
37:
rare ſermone, Klektáć / álbo yężykiem
38:
prożno mówić.
39:
Blatero, onis, Wielomowny / álbo / klekot / yá=
40:
ko niektórzy mowyą.
41:
Blatta, tæ, Mół / robak który ſzáty káźy, a
42:
βλάπτο noceo.
43:
Blatta etiam ponitur pro purpura.
44:
Vnde Blatteus, a, um, Purpurowa maść
45:
álbo / ſzárłátowá fárbá.
46:
Blattaria herba eſt, quam & herbaſcon
47:
uocant.
48:
Blax, cis, con. tert. id eſt, Tardus, Stupi=
49:
dus, Proſtak / Dubiel też zową. Inde
50:
Prouerbiū, Blace inutilior, Niczemny.
51:
Bleſus, a, um, który nie może wymáwiáć
52:
słów / ſzepiełak niektórzy zową.
53:
Bleſulus diminut, quidam per æ diph=
54:
tongum ſcribunt.
55:
Blitum, uel blitus, uel blætum, indife=
56:
renter dicitur, & Græce & Latine in=| ſipidum |
strona: 26
kolumna: a
| B ante O. |
1:
ſpidum holus, Ziele yeſt. Inde, Blatteus
2:
a, um, Nieſmáczny / Niewdzięczny.B ante O.
3:
Boa boæ, Wodny wąż.
4:
Boarium, neut. ſe Wołowy / álbo Bydlęcy
5:
huk / álbo Ryczenie.
6:
Boarium, forū, Wołowy álbo bydlęcy targ.
7:
Bparius, a, um, Co ku wołowi należy.
8:
Boalia, Ludi, qui bobus peragebantur
9:
inferis conſecrati, Sipont.
10:
Bohemia, fem. prim. Czeska Ziemiá.
11:
Bœocia, fe. pri. Krayina w Greciey / nunc
12:
Ducatus appellatur.
13:
Boletus, maſc, ſ. Rydz.
14:
Bolis, huius bolidis, maſc, ter. Latine ia=
15:
culum, Bełt / álbo Strzáłá też kula nieya=
16:
ká którą w wodę ná ſznurze puſzczáyą /
17:
bierząc miarę yako głęboko.
18:
Bolus, Sztuká kázdey rzeczy. Item Iactus,
19:
Rzucenie. Bolum e faucibus eripere,
20:
Sztukę chlebá / ynſzey rzeczy komu z
21:
gárdłá wydrzeć.
22:
¶Itē, Bolus, Metaph, yáki ſmáczny kęs.
23:
Bombarda, cū re dictio noua, Ruſznicá
24:
Bombus, maſc. ſec. Dzwięk / álbo ſzum od
25:
pſzczół / albo / od trąb.
26:
Bombax, Aduerb. Negligenter.
27:
Bombalis, Vermis fit ex ſpeciæ erucæ
28:
unde Bombyx naſcitur.
29:
Bombyx, bycis, maſc tert. Robak który
30:
yedwa przędzie.
31:
Bombycinium, pen. cor. Szátá yedwáb=
32:
na.
33:
Bombycinus, a, um, Yedwabny / na / ne.
34:
Bonaria, Maris tranquilitas.
35:
Bononia, Vrbs Italiæ, Miáſto we włoſzech.
36:
Bonus, a, um, Dobry / ra / re. Vt, Bono a=
37:
nimo iubere aliquem eſſe, Dobrze ko=
38:
mu tuſzić. Bono animo aliquid dicere
39:
uel facere, Vprzeymie a życzlywie co mó=
40:
wic / álbo czinić. Bona forma, Piękna o=
41:
ſobá. Bona pars ciuium, Więtſza cześć
42:
miéſzczan. Bonis & malis auibus, For=
43:
tunnie y niefortunnie. Bonus Poeta, &
44:
Orator non malus, Dobry Poetá y wy=
45:
mowca nie podły. Bonus nuncius, Do=
46:
bry poſeł. Bona uenia id a te peto, Zá
47:
dobrą wolą twą o to cie proſzę.
48:
Bona uerba quæſo, Nié tuſz / álbo / nie ſądz
49:
tak zlie / lepiey mów proſzę cie Bone uir,
50:
per contemptum aut deriſionem dici=
51:
tur, Ty dobry mężu.
52:
Bona, orum, ſubſtantiuum, plurale tan=
53:
tum, Wſziſtki zwierſchne dobrá. Bona
54:
patria, Oycziſte dobrá Boni conſulere
55:
Zá dobre prziyąć. Bona fide, Króm zdrá= kolumna: b
| B ante O. |
1:
dy, Wiernie. Bona uenia dicere, S do=
2:
zwoleniem mowić. Boni paſtoris eſt ton=
3:
dere pecus non deglubere, Prouerb.
4:
Dobry páſters ná wełnie / álbo ná mleku
5:
ma przeſtáwáć / á nie z skorey odźieráć.
6:
Bonus e pharetra dies. Prouerb.
7:
Fortunny dzień Bonæ leges ex malis
8:
moribus procreantur, Prouerb. Dla
9:
złoslywych vczinków dobre prawá wyná=
10:
leziono. Bo by nie trzebá żadnych praw
11:
kiedyby wſzyſcy ludzie dobrzi byli.
12:
Bonitas, fem. tert. Dobroć. Vt, Bonitas in=
13:
genij tui, Przyrodzona dobroć twoyá.
14:
Bonitas ac ſimplicitas mea tibi malo
15:
fuit, Górſziłes ſie z moyey dobroći.
16:
¶Bonitas, etiam in herbis dicitur, ut
17:
Bonitas agrorum, Płodna á vrodźi=
18:
wa rola.
19:
Boo, as, are. Ryczeć yako wół. Beo, is, re,
20:
neut. prim. & tertiæ, Antiquum pro
21:
beare.
22:
Boarius Adiectiuum, Vt, Boarium fo=
23:
rum, Wołowy targ. Inde, Reboo, as,
24:
are, compoſitum.
25:
Boreas, Vide ſupra AQVILO.
26:
Boreus & Borealis, Adiectiuum, Puł=
27:
nocny.
28:
Boryſtenes, Fluuiues Scythiæ, Niepr któ=
29:
ry przes Ruś ciecze. Inde Boryſtenide
30:
Populi Scythici.
31:
Bos, uis, com, tert. Wół. Datiuus & ab=
32:
latiuus plurales, bobus per ſyncopā
33:
facit, & more ueterum bubus.
34:
Bos Luca ſeu Lucana, Veteribus
35:
Elephantus dicitur.
36:
Bos patulus, Plaut. id eſt, Late pa=
37:
tentibus cornibus.
38:
Bos aliquando genus monetæ ſi=
39:
gnificat. Ideo quia apud maiores bo=
40:
uis aut ouis formā & imaginem nu=
41:
miſmata ferebant, & inde etiam uenit
42:
appellatio pecuniæ.
43:
Bos in lingua, Prouerb. Przypowieść
44:
przećiwko tym którzy dla przedárowania
45:
nie mówią prawdy.
46:
Bouinus, a, um, Et Bouillus, la, lum,
47:
Wołowy / wa / we. Bouilli oculi, Woło=
48:
we oczy.
49:
Boarius, a, um, Forum boarium, Wo
50:
łowy targ.
51:
Bouile, & bubile, Wołowy chlew / álbo /
52:
oborá.
53:
Bouinor, id eſt, Conuicior, Láyę / Rzu=
54:
cam ſie ná kogo.
55:
Bouinator, id eſt, Cōuiciator, Bluźnierś
56:
Przeklinayący.| E 2 | ¶Bubulus |
strona: 26v
kolumna: a
| B ante O & R. |
1:
¶Bubulus, la, lum, Vt, Bubula caro,
2:
Wołowe mięſo.
3:
❡Bubulcus & Bubſequa, Wolowy pá=
4:
ſtirz.
5:
Bouatim, Aduerb, Ná ſpoſob wołów / yá=
6:
koby wół.
7:
Bouile, plurale tantum, Miáſto nie daleko
8:
od Rzimu.
9:
Boſtar, Wołownia / Stáynia gdzie woły ſta
10:
wáyą.
11:
Boſchis, chidis, fe. tert. Wſzelákie ptáſtwo /
12:
które w klatkę ſadzáyą / ku wabieniu y kar=
13:
mieniu.
14:
Bosphorus, pen. cor. Mare anguſtum,
15:
quaſi boui tranſmeabile, Miáłkość
16:
morska nie dáleko od Konſtantinopola /
17:
gdzie Aſia od Europy tylko ná piący ſtay
18:
od ſiebie ſą. Et hic Boſphorus, Tra=
19:
cius dicitur. Alter, Cimerius Boſ=
20:
phorus, Bágno v morzá które Meotskim
21:
zową. Mȩotis palus.
22:
Botrus uel Botrys, racemus, Grono cáłe
23:
yagód / á zwłaſzcza winá.
24:
Botryon & Botryo diminut. Græcum,
25:
idem.
26:
Botryon, etiā Konfekt z winnych yágód
27:
vcziniony.
28:
Botrys, Herba, Ambroſia, Yeleni ko=
29:
rzeń.
30:
Botrytes, Nomen gemmæ.
31:
Boſtrichites, Gemma quædam.
32:
Botulus, maſc. ſe. Kiełbáſá.B ante R.
33:
Brabeum, uel, Brabium, neut. ſec. penul.
34:
prod. Kleynot który ná grę / ná zawod / ál=
35:
bo / ná zbiyánie z koni ſadzą.
36:
Brabeuta, uel, ut alij ſcribunt, Bra=
37:
beutha, latine deſignator, Iudices
38:
ſpectaculorum, Græcis dicuntur
39:
Brabeuthæ. Ten komu k wierney ręce zá=
40:
kład / albo kleynot zákłádány polecáyą / aby
41:
on rozeznawał kto wygrał / á kleynota
42:
godnieyſzi yeſt.
43:
Bracca, æ, fem. prim. Lázienne odźienie /
44:
Femurały.
45:
Brachatus ſiue Braccatus, Femuralny no=
46:
ſzący / adiectiuum.
47:
Brachium, neut. ſecund. Rámię aż do
48:
Lokciá.
49:
¶Lacertus, Rámię od łokćia / aż do
50:
ręki. Cohibere brachium, Vſmierzić
51:
kogo. Obiurgare, Lágodnie kogo ká=
52:
ráć. kolumna: b
| B ante R. |
1:
¶Brachia etiam piſces habere di=
2:
cuntur.
3:
¶Item Brachia in arboribus ſunt,
4:
Gáłęźi / Rózgi. Brachium maris. Od=
5:
noga morska. Brachium Iſtule, Odno=
6:
ga wislna. Brachia montium, Pole=
7:
głość gor / gdy ſie dáleko roſciągáyą / ál=
8:
bo rozwloką góry.
9:
Brachiale ſubſtantiuum, in plurali, Bra=
10:
chialia, Zárękawie / też vpominki które ná
11:
ręku naſzáyą.
12:
Brachialis & hoc Brachiale, To co ku
13:
rámieniu należy.
14:
Brachiatus adiectiuum, ut Brachiata ui=
15:
nea, Winnicá która wielkie á ſzerokie o=
16:
grody ma. Brachiata arbor, Gałężiſte
17:
drzewo.
18:
❡Brachiolum etiam inuenitur in ſa=
19:
cris diminutiuum.
20:
Brachycatalecton metrum cui deſunt in
21:
fine ſyllabæ.
22:
Brachylogia, latine Breuiloquiū, Skro=
23:
cona rzecz álbo mowá.
24:
Bracmanæ, gymnoſophyſtæ, Et Philo=
25:
ſophi apud Indos, Philoſofowie In=
26:
deijſzczy.
27:
Bractea, Bracteæ, fem. prim. Cienka bláchá
28:
bądz ze złotá / ze ſrebrá / álbo z żeláżá.
29:
Lamina alias dicitur.
30:
Bractearius, Blechownik / który ze złotá ál=
31:
bo ynſzego żeláza bláchy kuye.
32:
Bracteator, idem.
33:
Bracteatus, ta, tum, Bláchámi obłożo=
34:
ny.
35:
Bracteola, diminut. Miękuſieńka á cieńká
36:
bláſzka. Vt, Bracteola auri. Piáná zło=
37:
ta.
38:
Bragada, gener. maſcul. Rzeka w
39:
Afryce przi mieśćie Vtyka rzeczonym.
40:
Bragodurum, Ciuitas in Rhetia pri=
41:
maria, Germanice, Rockenburg.
42:
Branchos, Chrápká. Artericum alias
43:
uocant.
44:
Branchiæ, arum, Rybie skrzelle.
45:
Braſsica, braſicæ, fem. prim. Czarna ka=
46:
puſtá. Iármuſz / álbo / Broskieẃ / Krćicą
47:
zową lekarze. Braſſica capita, Wyrſchoł=
48:
ki / álbo głowki Kapuſtne / álbo / Broś=
49:
łwiowe.
50:
Brauium, Vide BRABIVM.
51:
Brephotrophia, æ, femin. prm. penulti=
52:
ma prod. Latine paruulorum hoſpi=
53:
talia in quibus infantes expoſititij, &
54:
pupilli aluntur a βράφος infans & τρό=
55:
φὴ educatio, Sirotny dóm / álbo / Szpi=
56:
tal dziećinny.| Breuis |
strona: 27
kolumna: a
| B ante R. |
1:
Breuis & hoc breue, Krótki. Breue æuum
2:
& fragile, Krótki wiek á nędzny. Breuis
3:
exigua & depreſſa aqua, Miałka wo=
4:
dá. Breuis commendatio, Krótkie
5:
zálecánie. Exiguum uitæ curriculum
6:
& breue. Zywot tego ſwiátá máły á bár=
7:
zo krótki.
8:
Breuibus aliquid dicere & agere, Prętko
9:
ſie odpráwowáć.
10:
Breuitas, is, fem. prim. Krotkość.
11:
Breuia, Breuiorū, Mieyſcá gdzie miáłka
12:
wodá yeſt / Brody.
13:
Breuis, gen. maſ. ſubſtantiuum: uel hoc
14:
breue breuis, Regiſtrek.
15:
Breue ſignificat etiam id quod uulgo di
16:
citur, Bulla, Liſt / álbo Prziwiliey. Inue=
17:
ſtitura, Ná duchowny chleb / á zwłaſzczá
18:
ná Biskupſtwo.
19:
Breuiarium, rij, neu, ſec. Græce Epihto=
20:
me, Latine, Compendium ſummariū
21:
Summa którychkolwiek rzeczy / krótkiemi
22:
słowy ogárniona. Skrocenie.
23:
Breuiloquens, Máłomowny.
24:
Breuiloquentia & breuiloquiū, Krótkie
25:
mówienie.
26:
❡Breui ablatiuus ſubauditur tem=
27:
pore, W krótkim czáſie. Breui confi=
28:
cere aliquid, Prętko álbo ná krótce co
29:
ſpráwić.
30:
Breuiter Aduerbium, Ná krótce.
31:
Breuio, as, are, Wkracam.
32:
Cuius compoſitum abbreuio, as,
33:
are, Skraczam. Hinc abbreuiator, Któ=
34:
ry co skraca. Et abbreuiatio, Skrócenie
35:
Vkrócenie.
36:
Briareus, gen. fe. Cœli & terræ filius Gi=
37:
gas 50. capitum 100. manuum Sto=
38:
łym niektórzi mówią Stwolin. Obrzim.
39:
Britannia, Vide ſupra ANGLIA.
40:
Britannicus & Brito. Yeden z Angelskiey
41:
ziemie. Britannica menſa, prouerbiū,
42:
Okfite á hoyne vżywánye.
43:
Britanneum, deambulatorium, Mar=
44:
moratum, Calep.
45:
Brochus Adiectiuū, idem quod Bron=
46:
chus, Który krótkie wirsſchnie wárgi
47:
ma / á zęby dłuſzſze dáleko wytknione / álbo
48:
ſpodnia wárgá nad wirſchnią záchodźi.
49:
Brochitas Brochitatis, Wygłodánie trzo=
50:
nowych ząb. Pro ſenectute accipitur.
51:
Bronchocœla, Tumor magnus & rotū=
52:
dus in ceruice inter cutem & aſperā
53:
arteriam.
54:
Bromius nomen ſeu Epitheton Ba=
55:
chi.
56:
Bromus, Vitium ſegetis triticum imi= kolumna: b
| B ante R. | 27 |
1:
tans, Et Bromos, Owies. Plinius.
2:
Bronte a Græcis tonitru dicitur,
3:
Grzmienie.
4:
Bruchius & Bruchus, Zytna rdzá. Robak
5:
który ziele gryzie / niektórzi wąſienicámi
6:
zową á βροσκω, Rodo.
7:
Brucum, Antiqui grauem dicebant.
8:
Bronteus, Dictus eſt Iupiter a toni=
9:
tru.
10:
Broncia, Piorunowy kamień.
11:
Bruma, æ, fem. prim. Obroconie dnia y
12:
słońca / mieſiącá grudniá. Ponitur pro
13:
Hyeme, Zima.
14:
Brumalis, le, Czas źimi / źimny.
15:
Brumæ ter dene apud Martialem, Tri=
16:
dzieśći lát. Brumale frigus, Zimno. Bru=
17:
males menſes, Pochmurne á nie weſołe
18:
dni zimnych mieſiąców.
19:
Brupeo, pro ſtupeo antiquum, & c.
20:
Brunduſium, neut. ſec. Miáſto we wło=
21:
ſzech w krayinie Kala bryiskiey.
22:
Bruſcum bruſci, Drzewo wzorziſte yáko
23:
flader / też / zwierſchnia skorá ná drze=
24:
wie.
25:
Brutij, Italiæ populi ultimi, Siciliam
26:
uerſus.
27:
Brutiani autem dicebantur, qui offi=
28:
cia ſeruilia præſtabant magiſtratibus,
29:
Feſtus.
30:
Brutus, ſtupidus, hebes, Nieroſtropny.
31:
Niemy / opponitur rationali. Et Bruta
32:
fulmina, apud Plinium, Piorunowe
33:
vderzenie / które żadnemu nieprzepuſzcza /
34:
to yeſt / nie ma ná nikogo oſobliwego wſglę=
35:
du / wſziſtki zá równo ſtráſzy / álbo / którá
36:
beś wieśćy á błyskánia yednym rázem
37:
trzáſnie.
38:
Bruta tellus dicitur ab Horatio, Niepło=
39:
dna rola. Bruta animalia, Niemie zwie=
40:
rzęta. Bruta arbor, Plinius.
41:
Brutus, Właſne imię yednego rodzáyu
42:
Rzimskiego.
43:
Bruteo, es, & Bruteſco, Vnde Obbrute=
44:
ſco, Stawam ſie niemym / głupim.
45:
Brya, æ, fem. prim. Rokićiná / álbo / Chroſt
46:
z którego rózdzek ſzatne ſczotki czi=
47:
nią.
48:
Bryon, Pleśń / álbo / mech / ná ſtárych dębiech
49:
gdy yákoby łuſki białe ná skórze ſie v=
50:
łázuyą.
51:
Bryonia, herba zielie ná którym korby ya=
52:
ko bánie roſtą.
53:
Bryſea, Vrbs Aoniæ.
54:
Briſeus nomen Bachi, Przezwiſko Ba=
55:
chuſowe.
56:
Bryſſa, Wytłoczone yágody.| E 3 | Bua, |
strona: 27v
kolumna: a
| B ante V. |
1:
Bua, æ, femin. prim. Napóy młodych dzia=
2:
tek. Varro cum cibum ac potionem
3:
Papas & Buas uocent, & matrem
4:
Mammam, & patrem Tatam, Cale=
5:
pinus.
6:
Bubalus, Báwół. Vide, BISONS.
7:
Bubalus, la, lum, Adiecti. a Boue, Wo=
8:
łowy. Vt, Bubalum corium, Wołowa
9:
skóra. Item, Bubula, abſolute etiam dicitur
10:
& Bubulcus, Vide ſupra in dictione
11:
BOS.
12:
Bubaſtis, Ciuitas Ægypti & no=
13:
men Deæ quæ colebatur in Ægy=
14:
pto.
15:
Bubbacio, Plin. 34. lib. cap. 14. Lapis qui
16:
in Cantabria naſcitur, non ille Ma=
17:
gnes caute continua, ſed ſparſa
18:
Bubbacione ita appellant.
19:
Bubetiæ ſiue Bubetij ludi, alias, Boalia
20:
dicti.
21:
Bubeum, Genus uini, Feſtus, Bubleum
22:
alij legunt.
23:
Bubinare, menſtruo mulierum ſangui=
24:
ne inquinare Feſtus obſoletum eſt.
25:
Bubo, bubonis, ge. dub. auis eſt, Puhacz.
26:
Bubonium uero Græce dicitur her=
27:
ba quo alias, Alibium & Inguinalis
28:
uel Stellaria / Ziele które gwiazdka zo=
29:
wą.
30:
Bubones, Dymioná / álbo Dymieni=
31:
ce.
32:
Bubonocele, Wypukliná gdy komu yelito
33:
wychodźi w kroku.
34:
Bucardia, Lapis bubalo cordi ſimi=
35:
lis.
36:
Bucar, genus uaſis.
37:
Bucca. fem. prim. Gębá / Vſtá. Policzki.
38:
Quicquid in buccam uenit, Co ſlinká
39:
przinieſie do gęby.
40:
Buccea, uel Buccella, Sztuká dobra. Buc=
41:
cella panis, Sztuká chlebá.
42:
Buccula, bucculæ diminutiuum a buc=
43:
ca, Gębká.
44:
Bucco, bucconis, Oddmá / który nádęte
45:
á wypukł policzki ma / yáko trębá=
46:
cze.
47:
Bucculentus, a, um, Plauto ſignificari
48:
uidetur grandiore ore homo, uel
49:
malis plenioribus, Oddmá / oddęte po=
50:
liczki máyący.
51:
Buccina, Trąbienie ná ſzáłámáyách y ná
52:
cinkach y ná inych trąbách.
53:
Buccino, as, are, neut. prim. Gram. Trąbie ná cinkách / álbo ná ſzáłámáyách.
54:
❡Ebuccinare, Chwálić Wysłáwiáć.
55:
Buccula, diminutiuum, a Boue, Iáłowi= kolumna: b
| B ante V. |
1:
cá. Buccinator, Trębácz / & Metapho.
2:
Wysłáwiacż a Wychwalácz.
3:
Buccula, pars caſsidis quæ buccam te=
4:
git, uel in qua defiguntur criſtæ in
5:
ſummo galeæ, Policzki v prziłbice.
6:
Bucētaurus, Nauis magna, Venetorum
7:
Sipont.
8:
Bucephalus, li, maſ. ſec. Kóń ták rzekący
9:
wielkiego Alexándrá.
10:
Bucephalon, Vrbs Italiæ, Latine, Bo=
11:
uis caput.
12:
Bucolica, bucolicorum, gen. neut. Xięgi
13:
álbo powieśći w których páſterze o bydlę=
14:
cych y inych chłopskich ſpráwách y ych ro=
15:
botach s ſobą rozmáwiayą. Dicitur etiam
16:
Bucolicum carmen.
17:
Bucolicus, a, um, Paſturski.
18:
Bucolicon ſpecies, Panacis herbæ.
19:
Bucerus, a, um, penult. correp. a boue.
20:
Ouidius.
21:
Buceras herba, fenum græcum, Koźiro=
22:
żek / ziele yeſt.
23:
Buculus, li, maſc. ſe. Cielec / álbo / podrosły
24:
wałaſzek.
25:
Budas Heluetiorum fluuius, Germani=
26:
ce, Reuſz.
27:
Buda, Vrbs Vngariæ, Budziń / Węger=
28:
skie miáſto / teras pod Turkiem.
29:
Budoris, Vrbs Germaniæ, Germanice,
30:
Hendelberg.
31:
Budorum autem promontorium op=
32:
poſitum Salamini, Steph.
33:
Bufo, bufonis, maſ. ter. Ogrodna żábá ál=
34:
bo źiemna.
35:
Bugloſſa, uel Bugloſſus, fe. ter. Wołowy
36:
yęzik. Borrago, alij dicunt, Borag. Hu=
37:
ius duȩ ſunt ſpecies, Altera domeſtica
38:
Borag. Altera ſylueſtris, Wołowy yęzyk /
39:
álbo owczi yęzyk / yáko zową niektórzi.
40:
Bugones a Græcis dicte ſunt apes, quo=
41:
niam ex boue putrefacto naſci perhi=
42:
beantur, Calep. Pſzczoły.
43:
Bulapathum, Balapathi. Lopián / Herba
44:
quæ etiam dicitur Lapa maior, Nam
45:
Lapa minor, Rzeṕ.
46:
Bulbus, bulbi, Leśny czoſnek / trzemucha nie=
47:
ktorzi zową / y przitym wſzelakie ogrodne
48:
ziele / á korzenie które w okrąg roście á
49:
skorę ná skórze y łupinę ná łupinie ma /
50:
yáko yeſt Cebula.
51:
Bulbus agreſtis, Pſie ziele.
52:
Bulboſus adiectiuum, Pełny łupin / álbo
53:
pierza ná korzeniu / yáko ná coſnku.
54:
Bulbine, bulbines, gen. fem. Herba, Pli=
55:
nius, Luk leśny / álbo dźiki / Luk ziele yeſt.
56:
Bule, gen. fem. Latine, Conſilium uel
57:
Senatus, Rada.| Bulentæ |
strona: 28
kolumna: a
| B ante V. |
1:
Bulentæ, Senatores Decuriones, Rádni
2:
pánowie.
3:
Bulga. gæ, fem. prim Tłumoczek skórzány
4:
ſumki. Hippopera etiam dicitur qua=
5:
ſi equi pera, nam Græcis ιππος
6:
equus.
7:
Bulinia, Nienáſycona łaczność zbytna chći=
8:
wość ku yedzeniu.
9:
Bulla, fem. prim. Bánieczká / álbo yabłuſzko
10:
w którym woniáyące rzecy ná ſziy naſzáyą.
11:
Erat apud ueteres inſigne ingenuorū
12:
puerorum & triumphantium, Też bę=
13:
bel ná wodzie. Inde Prouerb. Homo
14:
bullam id eſt, Vitæ caducȩ, uelut bullȩ,
15:
Item bulla, To yeſt / yaka łſzcząca rzeć
16:
miedzi piękroſzkámi panieńskiemi.
17:
Bullatus, ta, tum, bullis ornatus, Tákiemi
18:
rzeczámi prziochędożony / też nádęty / pyſzny
19:
Bullate nugæ, Foremnałeż.
20:
Bullula diminutiuum.
21:
Bullo, as, are, bullas facio, Bębele czinię
22:
yáko ſie kiedy wody zruſzáyą.
23:
Bullio, bullis, ire, Wrę. Ebulire, Wykipieć
24:
Bumamma & bumaſtos idem, genus
25:
quoddam Vuæ groſsioris, Yagody
26:
nieyákie które ná wzrok cieków roſtą / Nā
27:
βου̃ particula augendi eſt apud Græ=
28:
cos, Et μάσος mamma. Cicek / álbo ſu=
29:
tek yáko niektorzi mówią.
30:
Bumelia, etiam Wielkie gáłęźiſte drzewo.
31:
Bumaſtus, Vide ſupra BVMAMMA,
32:
Cicáty.
33:
Bunias, adis, Wielkie yágody okragłe.
34:
Bunion, Bania, Herba quædam.
35:
Buphorum, ni, herbæ genus quæ a bo=
36:
bus deuorata anginā procreat, eoſ
37:
necat quidam Chamelȩontem uo=
38:
cant. Alij Cynozolon.
39:
Buphtalmos herba, Wołowe oko / βου̃ς bos
40:
& ῾οφθ᾽αλμος oculus Græcis,
41:
Bu apud Græcos augendi particula,
42:
Vnde multa compoſita, Vt, Buma=
43:
ſtus, Bumelia uide ſupra.
44:
Bupina, Wielkie prágnienie.
45:
Bupodos, Wielkonóg.
46:
Bupleuros, Ziele nieyákie roſtące króm na=
47:
ſienia dwie piędźi ná zwyſz / s długiem á
48:
s gęſtym liściem.
49:
Bupreſtis, is, femin. tert genus herbæ.
50:
Item, Genus uermis, Bąk który ſie
51:
miedzi trawą chowa / yádowity robak s dłu
52:
giemi nogámi / we Włoſzech / woły przed nim
53:
vciekáyą á skaczą precz. kolumna: b
| B ante V. | 28 |
1:
Bura, buræ, Króy, Burisetiam dicitur
2:
gen. fem. Rękoyeść v pługá zákrziwiona.
3:
Burchana, Inſula in Oceano Germanico
4:
Burdo, burdonis, maſc. tert. Muł który
5:
ſie z koniá / y z osła rodźi.
6:
Burgundia, Galliæ prouincia ea regio
7:
quam olim Sequani & Hedui tenue=
8:
runt, hanc partim Germani partim
9:
Galli tenent, Burgundia.
10:
Burgundio: Burgundczik.
11:
Buris, Vrbs mediterraneæ Achaiæ.
12:
Burrhus, a, um, antiqui dicebāt Ruffum
13:
Feſtus: Liſowáty. Bury, Quidam Byr=
14:
rhum ſcribunt.
15:
Burrhanicum, Genus uaſis, Feſtus.
16:
Burrhanica, Lac ſapa miſtū, Mléko wá=
17:
rzonem moſzczem záláne.
18:
Buſactores, Część Fryſiiskiey ziemie nád
19:
Renem leżącey.
20:
Buſiris, Neptuni filius Deus lini credi=
21:
tus. Item, Tyrannus ſeu Rex Ægy=
22:
pti qui hoſpites immolabat. Item,
23:
urbs Ægypti, alias. Vrbs Solis &
24:
Thebæ dicta.
25:
Buſtum, neut. ſec. Locus in quo cadauer
26:
hominis eſt uſtum. Mieiſce ná którym
27:
trupy palono.
28:
Buſarij, Szermierze álbo gońce byli którzi
29:
v ſtárych ludźi przi paleniu ciáła nieyáką
30:
grę / gońbę álbo ſzermowanie okázowály /
31:
v nas / páchołek we zbroyi drzewo z koniá
32:
łamie przi pogrzebie.
33:
Buteo, buteonis, maſcul. tert. Genus ac=
34:
cipitris.
35:
Buthyſia, magnū ſacrificiū, uel, magna=
36:
rū hoſtariū, iolatio, Ofiará bydlęca.
37:
Buttubata, id eſt, Nugatoria. Nonius.
38:
Obſoletum, Mátactwá.
39:
Butyrum, Másło.
40:
Buxentum, Oppidum in ſinu Poſsi=
41:
doniæ.
42:
Buxus, fem. ſec. & Buxum, gener. neut.
43:
arbor exigua ſemper uirens & ton=
44:
ſilis, Drzewo / tak rzekące y lecie y źi=
45:
mie zielone / podobne liśćie ma zielu ná
46:
którym czernice yágody roſtą / albo zielu
47:
co ye zową Suchowirſch.
48:
Buxeus adiectiuumm, Buxetum, Lás tá=
49:
kowego drzewá.
50:
Bucoſus, a, um, ut, Lignum Balſami
51:
buxoſum, Podobne Buxowi.B ante Y.
52:
Byrſa, byrſæ, unde burſa burſæ, Latine
53:
corium, Skórá.
54:
Byſſus, gen. fem. Wſzelákye naymyękſze á
55:
nayforemnieyſze płótno.| E 4 | Byſsinus |
strona: 28v
kolumna: a
| B ante Y. |
1:
Byſſinus, a, um, pen. cor. Co z tákowego
2:
płótna bywa vcziniono.
3:
Byzantium, Vrbs Thraciæ nunc Con=
4:
ſtantinopolis uocatur.
5:
Byzari & Buzeri qui a conſuetudine
6:
cæterorum uiuendi receſſerunt, Ca=
7:
lep. Mniſzy.
8:
Byzenus, Filius Neptuni mire libertatis
9:
in dicendo. Inde Prouerbium, Byze=
10:
ni libertas, Swieboda w mowieniu.
11:
Byzen, Eſt urbs Schythiȩ, Eraſm. 12:
DE LITERA C.
13:
C ante A.
14:
C
Aballus, li, maſcul. ſec.
15:
Kóń / Vnde Caballi=
16:
nus, a, um, Koński.
17:
Fons Caballinus,
18:
Zrzódło á ſtudnicá
19:
Boeciae.
20:
Cabile, Vrbs Thraciæ.
21:
Cabarij, Indie populi.
22:
Cabus in ſacris genus menſuræ, ſecun=
23:
dum quoſdam cadus, Kadká.
24:
cacabus, bi, maſ. ſec. Kociełek / też y Po=
25:
krywka.
26:
Cacabo, as, are, dicitur Perdix, Głos
27:
kuropátwy.
28:
Cacephaton uel Cacophaton, Latine
29:
mala & obſcœna uocum enuntia=
30:
tio.
31:
Cachinnus, ni, maſul. ſe. Chechotánie / bes=
32:
mierny ſmiéch.
33:
Cachinno, as, are, & Cachinnor, aris, de
34:
ponens, Nád miarę ſie ſmiać / Checho=
35:
táć ſie. Cachinnos mouere, Záſmie=
36:
ſzić.
37:
Cachinnū ſuſtollere, Począc ſie chechotać.
38:
Cachinnatio, Chechotanie.
39:
Caco, as, are, neut. prim. Ná ſtolec álbo
40:
ná Sekret idę / Sram.
41:
Cacatio, Sráczká.
42:
Cacator, Sracz.
43:
Cacatrix, Sraczká. Concaco, as, are,
44:
Wſzedzie ſie poſrać. Pofańdać.
45:
Cacaturio, Chce mi ſie ná wychod.
46:
Cacodemon, Zły duch.
47:
Cacoethes, gener. neutri. Złę obyczáye
48:
᾽α κακὸν malum ᾽έθος conſuetudo eſt,
49:
genis morbi, hoc eſt, ulcus dolo=
50:
ſum & uix ſanabile. Nieyáki rodzay
51:
ſwirzbu nieuleczonego. Alias etiam kolumna: b
| C ante A. |
1:
Chyromum, Carcinomatis ulcus &
2:
Telephinum dicitur.
3:
Cacoſyntheton, Mala orationis com=
4:
poſitio, gener. neut. Złe złączánie
5:
słów.
6:
cacoſtomachus, kto zły á niepewny żo=
7:
łądek ma / iż może dobrze trawić.
8:
Cacozelus, gen. neut. Zły naſládow=
9:
nik.
10:
Cactos, Rodzay nieyáki oſtu, Leśny o=
11:
ſet.
12:
Cacula, Seruus militis apud Plautum,
13:
Chłopiec żołnierski.
14:
Cacumen, neut. tert. Wyſokósć á wyerśch
15:
káżdey rzeczy.
16:
Cacumen oui, Róg yáyá. Cacumen
17:
montis, Wierſch góry. Cacumen capi=
18:
tis, Wierſch głowy.
19:
Cacumino, as, are, Zákończáć / záo=
20:
ſtrzáć.
21:
Cacuminatus, a, um, Zákończony.
22:
Cacus, Ymię morderza yednego we włoſzech
23:
Wulcanuſów ſyn.
24:
Cadauer, neut. tert. Trup. Cadauera
25:
Oppidorum per translationem dictū
26:
Zborzone myáſtá.
27:
Cadauerinus, a, um, Martwy. Cadaue=
28:
rina facies, Oblicze by v trupá.
29:
Cadaueroſus, a, um, Cadaueroſa for=
30:
ma, Stráſzliwa á okrutna twars by v
31:
trupá.
32:
Cadiſcus diminutiuum a cadus, maſc.
33:
ſec. uaſculum quo ſuffagia colli=
34:
guntur, Sipont. Miednicá álbo miſá
35:
álbo ktorekolwiek naczinie / ná które zbie=
36:
rayą głoſy á wotowánia od radnych Pa=
37:
nów.
38:
Cadmus, m. ſ. Syn A genorów w Phoeni
39:
ciey.
40:
Cadmia, Lapis ex quo fit æs, Kámień
41:
miedźny.
42:
Cadinites gemmæ nomen.
43:
Cado, is cecidi, caſum, neut. tert. pen.
44:
cor. Pádam. Cadere ab alto. Z wyſoká
45:
ſpaść cadere ab equo, Z konia. Ca=
46:
dere ex equo, idem, Cadunt dentes
47:
Zęby pádáyą. Cadunt folia arborum
48:
Ex arboribus, Liście pádáyą z drze=
49:
wá. Cadunt lachrymæ, Lzy pádáyą.
50:
Cieką. Cadunt uerba, Bierze ſie ku
51:
nocy / Poczina ſie zmierśkáć. Cadit illi
52:
animus, Boyiſie. Cadere cauſa, V=
53:
traćić rżeć w prawię. Cadere orſmula
54:
idem. Non cadit ſub oculos, nec
55:
ſub ſenſum, niemoże tego oczima oglę=
56:
dáć ani myſlą ogarnąć. Cadere in offen=| ſionem |
strona: 29
kolumna: a
| C ante A. |
1:
ſionem alicuius, Prziść v kogo w gniew
2:
Cadere in iudicio, idem, quod Ca=
3:
dere cauſa. Cadit ſolutio ad Calen=
4:
das Martias, Czás zapłáty / álbo kłádzie=
5:
nia pieniędzy / ydzie na pirwſzy dzień Már=
6:
cowy / Non cadit in uirum bonum
7:
mentiri. Nie prziſtoyi dobremu człowie=
8:
kowi kłámáć. Quæcun in diſcepta=
9:
tionem cadere poſſunt, O czymkolwiek
10:
może ſporá być. Non cadit in hanc æ=
11:
tatem, Nie ſtanie ſie to áni podka tego
12:
ſtárego Cadere in morbum, Wpaść w
13:
niemoc / Záchorzeć. Cadere in ſuſpicio=
14:
nem alicuius, We złe mnymánie / álbo
15:
podeżrzenie do kogo prziść. Cadere in po
16:
teſtatem alicuius, Prziść wcziyę moc.
17:
Ne cadat tuus aduentus in aliniſsi=
18:
mum tempus, Nie odwłocz ná długi
19:
czas twego priyázdu.
20:
Cadere ſignificat, etiam euenire uel ac=
21:
cidere. Vnde Cicer. Verebar ne ita
22:
caderet, Obawałem ſie áby ſie ták nie
23:
przigodźiło. Item, bene cecidit aut fe=
24:
liciter, Dobrze á fortunnie ſie przitrá=
25:
fiło. Et crebri hoſtes cadunt, apud
26:
Plautuṁ, Wiele nieprziyaciół vpádáyą.
27:
Quod melius caderet nihil uidi.
28:
Nie widziáłem coby ſie ſnádnie á práwie
29:
k myſli tráfiło Nihil mihi incommo=
30:
di cecidit, Zadnami ſie ſzkodá nie przi=
31:
godźiłá. Cecidit belle, Wybornie ſie
32:
przigodźiło.
33:
❡Item Cadere, Vmrzeć / Zgináć. Tua
34:
laus una cum Repub. cecidit, Sławá
35:
twoyá weſpołek s ſtanem rzeczy poſpolitey
36:
zginęłá álbo zgásła.
37:
Cadiuus, a, um, Co ma vpáść. Poma
38:
cadiua, Pádáyące yábłká.
39:
Caducus, a, um, Przemienny / Mdłi / Nie=
40:
ſtały / vłomny. Fragile & caducam ac
41:
momentaneum, Mdłe / niepewne á do=
42:
czeſne. Morbus caducus, Comicia=
43:
lis, quod hominem cadere faciat,
44:
Wielka niemoc / niektórzy zową / ſwięte=
45:
go Wálentego niemoc. Caduca & in=
46:
certa ſunt bona fortunæ, Czeſne ymie=
47:
nie. Dobrá a Máyętnośći naſze / ſą yákoby
48:
letniá roſá / Niepewne. Caducum & in=
49:
firmum corpus hominis, Mdłe á
50:
chore ciało człowiecze.
51:
Caducor, id eſt, præcipitor, obſole=
52:
tum.
53:
Caduceus, uel um, Virga Mercurij,
54:
Pálcat, álbo / laská / która pokóy / álbo
55:
przemierze známionowano / v ſtárych He=
56:
roldska rózgá / álbo laská. kolumna: b
| C ante A. | 29 |
1:
Caduceator, Herold / Poſeł który pokóy przi=
2:
nośy.
3:
Caduciter, Prętko / Priſcum Aduer=
4:
bium.
5:
Cadurcum, Taſz Krámárski / Tentorium
6:
ſeu calcitra, qua merces teguntur,
7:
Calep.
8:
Cadurcum, etiam eſt nomen menſuræ
9:
Róźmiar.
10:
Cadus, maſ. ſe. Kądź. Item genus uaſis
11:
uinarij, idem quod Amphora & ur=
12:
na. Miárá około ſześćidzieſiat kwart wi=
13:
ná / álbo mało więcey. Eſt autem Græca
14:
menſura, Alias Metretes uel Metreta
15:
& Ceramium, Aliquando ſimplici=
16:
ter uſurpatur pro uaſe latinis.
17:
Cadiſcus, dimin Kadká / Stągieẃ.
18:
Caſus huius caſus, Pádnienie / Przigodá.
19:
Fortuna caſu aut forte fortuna fieri,
20:
Z przigody ſie co ſtać. Grauis & miſera=
21:
bilis caſus, Cieſzka á żałoſna przigodá.
22:
Fatalis caſus, Przirodzone nieſzczeście.
23:
Caſu geſtum magis quam conſilio
24:
Caſu aliquo affligi, Być vdręczonym
25:
yákiem vpádkiem. Caſus, id eſt, pericu=
26:
lum, Zła przigodá. Nieſzczęście / nie
27:
bezpieczność. Vltro ſibi caſum & pe=
28:
riculum accerſere, Z ſwey dobrey wo=
29:
ley w yáką ſie niebeſpieczność vdáć.
30:
Caſurus Participium.
31:
caduciter, Aduerbium Antiquum.
32:
Caſu, Z przigody.
33:
❡Compoſita, Incido, Wpadam. Vt,
34:
Quoties in huius nomen incidiſti,
35:
Yákoś wiele ná tego ymię wſpominał. Sæ=
36:
pe incidit, Czeſto ſie to przigadza. Im=
37:
perſonaliter.
38:
¶Item, Incidunt tempora periculo=
39:
ſa, Naſtáyą niebeſpieczne czáſy.
40:
¶Accido, Przigadzam ſie. Et Imper=
41:
ſonaliter, Accidit, Przigadza ſie.
42:
❡Intercido, W ſrzod vpádam. me=
43:
moria intercidit, Pamięć ginie.
44:
❡Occido, pen, cor. Ginę / Zachodzę / też
45:
vmieram. Sol occidit, Słońce zachodźi.
46:
Inde Occaſus, Zachód / Smierć.
47:
❡Procido, Pádam o Ziemię / álbo ná
48:
ziemię. Procidere ante genua alicuius
49:
Vpáść przed kim ná ziemię.
50:
❡Decido, Spádam z wierzchu. Vnde
51:
Deciduus, a, um, Odpádáyący.
52:
❡Concido, idem quod cado, Sed
53:
Metaph. pro pereo, Ginę.
54:
¶Excido, Wypádam. Excidit mihi,
55:
Zápámiętałem.| ❡Recido |
strona: 29v
kolumna: a
| C ante AE. |
1:
❡Recido, Pádam wſnák / álbo / zaś z nó=
2:
wu odpádam. Vnde, Recidiuus, a, um,
3:
❡Recido, recidis, recidi, recaſum, pen.
4:
correp. recadere, Odpaść. Recidit ad
5:
paucos res muſica, Ná máło ludźi przi=
6:
ſzła Muſika / Niewiele ſie ludźi w niey
7:
obieráyą. Ad nihilum recidere, W
8:
niewcz ſie obroćyć. Recidit ad paucas
9:
familias attenuata bellis ciuitas, Miá=
10:
ſto vſtawycznemi woynámi bárzo znędzo=
11:
ne / ná máło pokoleniu zoſtało. Hoc reci=
12:
dit in memoriam pueritiæ tuæ, Aż
13:
ná pámięći dziećinnych lat zoſtawa. Re=
14:
cidit á w niewecz ſie obrocił wſziſtek
15:
nákład. In grauiorem morbum reci=
16:
dere, W więtſzą chorobę z nowu wpaść.
17:
Quorſum recidat reſponſum tuum
18:
non magnopere laboro, K czemu ſie
19:
ſciąga odpowiedź twoyą / nie názbyt ſie
20:
po tym pytam / álbo o to nie dbam. Puto
21:
ad nihilum recaſurum, Mam zá to że
22:
ſie w niewcz obroći.
23:
¶Reciduus, a, um, Z nowu vpádły. Vt
24:
Febres reciduæ, Záś przichodzące fe=
25:
bry / albo / żymnice.
26:
❡Succido, dis, pen. cor. Succaſum
27:
ſuccadere, Spádam, Succiduus, a, um,
28:
Pádnący / Lecący.
29:
Cæa, Inſula maris Ægæi.
30:
Cæeus, a, um, To co z támtąd yeſt.
31:
Cæcias, gen. maſc. Wiátr który chmur á
32:
obłoków nie rozbiya / ale ná ſię ciągnie /
33:
Wieye ſrodkiem miedzi wiátrem pułnoc=
34:
nym. Qui Aquilo, Boreas Græce di=
35:
citur, á miedzi wiatrem od wſchodu słoń=
36:
ca / qui Eurus dicitur & Subſolanus.
37:
Cæcus, ca, cum, Sliepy. Cæcus cupidi=
38:
tate & auaritia, Zásliepiony łakomſtwem
39:
cæcus at amens furore, Od yádu
40:
záſliepiony. Fortuna cæca, cæcum ual=
41:
lum, quod frondibus & herbis occul=
42:
tatur, Calep.
43:
Cæcitas, Sliepota.
44:
Cæco, as, are, act. p. Záſliepiam. Cæcare
45:
mentes largitione, Záſliépić vmysł dáry.
46:
¶Excæco, Záſliepiam / álbo oczi wykalam
47:
¶Obcæco, as, are, Záſliepiam. Dici=
48:
mus & occæco. Obcæcat oratio=
49:
nem totam oratione obſcura, Zátru=
50:
dnia wſziſtkę mowę trudnym powiedániem.
51:
Obcæcatus ſtultitia, Záſliepiony ſzaleń=
52:
ſtwem. Obcæcatus ſtultitia, Záſliepiony ſzaleń=
53:
ſtwem. Obcæcare foſſas in agro, Ná=
54:
krić rowy ná roli áby ych nikt nie obacził.
55:
Cæcutio, Nie doyźrzę. Nie dobrze widzę.
56:
Item Cæculto. kolumna: b
| C ante AE. |
1:
❡Cæcus etiam ſignificat, occultus,
2:
uel latens, Táyemny. Cæcus auditus,
3:
Przigłuch. Sic cæcus morbus, Táyem=
4:
na chorobá którey ſie prziczina nie może
5:
wynálęść.
6:
Cæculus diminut. Prziſlieṕ.
7:
Cæcigeni apud Lucretium, id eſt, Cæci
8:
geniti, Sliepo národzeni. Item, Cæcum
9:
inteſtinum a medicis uocatur, Nie=
10:
które yelito / które yednę dziurę w ſobie ma /
11:
To yeſt / Nie przechodźi ná drugą ſtro=
12:
nę / co w nie wnidzie támże zoſtawa. Et,
13:
Cæcum teſtimonium, quod ſcripto
14:
ab abſente perhibetur.
15:
Cæcitas non ſolum ad corpus, ſed etiā
16:
ad animum refertur. Vt, Cæcitas
17:
mentis, Głupość / Szaleńſtwo. In furo=
18:
re & animi cæcitate, W gniewie á
19:
w ſzáleńſtwie.
20:
Cæcata oratio, Cice Nie yáſna mowá.
21:
Cæco cum ſpeculo nihil, Prouerb:
22:
Nic ſliepemu po ſwierciedlie.
23:
Cæcubum, Oſobliwe wino w Kampaniey.
24:
Cædo, tum diphtongo, is, cæcidi, act.
25:
ter. pen. prod. Cæſum cædere, Biyę.
26:
Siekę / Zábiyam. Cædere aliquem uir=
27:
gis ad necem, Rózgą kogo vſiec aż do
28:
ſmierći. Cædere pugnis, Pieśćią bić
29:
Cædere arbores, Drwá rębáć. Cæ=
30:
dere teſtibus, Przeſwiadczić.
31:
Cædes, Zábicie / Mężoboyſtwo. Vt, In cæ=
32:
de at ex cæde uiuere, Morderſtwem á
33:
drapieſtwem ſie żywić. Cædem facere
34:
perpetrare, ædere, idem, Zábić / Mę=
35:
żoboyſtwo popełnić.
36:
Cæſum Aduerb Siekmie. Vt, Cæſum
37:
dicere, Krótko ále oſtrze mówić.
38:
Cæſus Partic. Vcięty / Zábity. Vt, In cæſis
39:
copijs, Miedzi trupy / Miedzi zabitemi
40:
Cæſura, f. p. Rozdarcie drzewá. Też roz=
41:
ſzczepienie / álbo obrzezowánie ſzczepów / Cæ
42:
ſio uerbale, Sieczenie odcięcie. A cædes,
43:
uenit Homicida, Mężoboycá.
44:
Parricida, Który oycá zabił. Matricida
45:
Który mátkę zábił / Vnde Homicidium
46:
mężoboyſtwo. Parricidium, Matrici=
47:
dium.
48:
❡Item, Cȩſa particulȩ orationis, alias
49:
inciſa & Græcæ commata, Stuczki /
50:
álbo cząſtki / in oratione, quæ non per=
51:
fectam continent ſententiam.
52:
❡Præterea Cæſura eſt decora ſylla=
53:
barum terminatio in medio uerſuum
54:
notata, Cuius ſpecies ſunt, Penthe=
55:
mimeres, Heptemimeres, de quibus
56:
infra uidere potes.| Cælebs |
strona: 30
kolumna: a
| C ante AE. |
1:
Cælebs, libis, com, ter. Besżeniec / który
2:
żony nie ma. Cælebs uita, Ziwot króm.
3:
małżeńſtwa. Cælebs arbor, Niepłodne
4:
drzewo / które żadnego owocu nierodźi
5:
Cælibatus, huius cælibatus, Stan króm
6:
małżeńſtwa.
7:
Cælibaris haſta, qua caput nubentis
8:
comebatur, Calep.
9:
Cælius, gen. maſc. Górá w Rzimie ták
10:
rzeczona / Vnus ex ſeptem montibus.
11:
Cæduus, a, um, Co ſie ſiec godźi. Vt, Cæ=
12:
dua ſylua, Lás z którego drwa wożą.
13:
❡Compoſita, Occido, Zábiyam. Præ=
14:
cido, Przićinam. Circumcido, Obrze=
15:
zuyę. Circumciſio, Obrzezánie. Excido
16:
Wyſiekam. Excidium, Wyſieczenie / Po=
17:
ráżenie. Incido, Záćinam. Inciſio & in=
18:
ciſura, Zácięcie.
19:
¶Inciſuræ etiam dicuntur, Liniye ná
20:
ręku. Abſcido, Odćinam. Decido, Idē,
21:
Concido, Przećinam. Recido, Odći=
22:
nam / Odſiekuyę. Omnia habent pe=
23:
nultimā produ. Intercido, Rozrzezuyę
24:
Roſprawiam / Rozwodzę. Interciſio, Prze
25:
cięcie / álbo / przerzezánie. Pactiones in=
26:
terciſæ. Vmowy połamánie. Interciſe
27:
Aduerbium.
28:
❡Præcido, idis, idi, iſum, idere, Od=
29:
ćinam / Odſiekam. Prȩcidere inimicitas
30:
per translationem, Odczináć nieprziya=
31:
cielſtwa. To yeſt / Porownác á ziednáć
32:
ſie. Præcidere ſpem alicuius rei, Odyąć
33:
nádzieyę. Præciſa opitulandi poteſtas,
34:
wſziſtká nádzieyá pomocy odpádłá / á odeſzłá
35:
❡Præciſus, a, um, Participiū. Odyęty.
36:
Vt, Præciſū caput, Odcięta głowá. Præ=
37:
ciſa narratio, Vkrócona á krótka powieść
38:
❡Præciſum præciſi ſubſtantiue, Pars
39:
carnis uiſcerum hoc eſt, Circa quod
40:
uiſcera inuoluta ſunt, quod oras cir=
41:
cum ciſas habeat. Sipont, ex Nonio.
42:
❡Præciſe Aduerb. Krótko / Krótkiemi
43:
słowy. Præciſe aliquid negare, Práwie
44:
odmowić komu czego. Præciſe dicere,
45:
Krótkiemi słowy mówić.
46:
Prȩciſio Verbale, Odcięcie y odſieczenie
47:
❡Præcidaneus, a, um, Co naprzod by=
48:
wá ofierowano. Præcidaneam porcam
49:
dicebant ueteres quam iolare ſoliti
50:
erant, antequam nouam frugem inci=
51:
derent. Præcidaneæ feriæ, quæ ſolen=
52:
nes legitimas ferias præcederent, Cal.
53:
Præcidaneæ hoſtiæ quæ ante ſolen=
54:
nia ſacrificia æduntur.
55:
¶Succido, idis, idi, iſum, ere, pe. cor.
56:
Podrzinam / Podćynam. Arbor ſucciſa, kolumna: b
| C ante A. | 30 |
1:
Podcięte drzewo. Segetes ſucciſæ, Po=
2:
żęte zboże.
3:
Succidia, æ, fe. pri. Solona ſztuka mię=
4:
ſa świniego / Szołdra / álbo Połeć.
5:
¶Succida, dæ, Niepráwa wełná. No=
6:
woſtrziżona wełná.
7:
❡Succidaneus, a, ū, Vt, Succidaneæ
8:
hoſtiæ dicebantur, quæ ſecundo loco
9:
cædebantur, obſoletum.
10:
❡Succiſiuus, a, um, quod ſubtrahitur
11:
a rebus neceſſarij. Vt, Succiſiuum
12:
tempus, Czas á ty chwile które nam zby=
13:
wáyą od potrzebnych ſpraw / znienacká chwi
14:
le zbywáyące. W dochwátny czás niekto=
15:
rzi mowiąc. Succiſiuis horis aliquid
16:
ſcribere, Y tedy y owedy ſie niektorych
17:
godźin dorwáć piſać kiedy czaſu zbywa.
18:
Succiſiuæ operæ, W dochwátniá ro=
19:
bota. Succiſiuæ aliquid agere, W do=
20:
chwátki / álbo / dorywki nieco czinić yáko
21:
też niektorzi mowią.
22:
Cæmentum, Wapno którym muruyą / też /
23:
kámienie poſpolite ku murowaniu.
24:
Cæmentitius, a, um, Wapienny / ná / ne.
25:
Item, Cæmentum pro ædificio, Bu=
26:
dowánie.
27:
Cæſa, cæſæ, Genus quoddam teli.
28:
Cæſar, maſcul. ter. Przezwysko niektórych
29:
Rzimianów. Yáko Iuliuſzá pirwego Ce=
30:
ſárzá / od którego wſziſcy yni tym ymieniem
31:
bywáyą názywáni. Cæſares, Plinius li=
32:
bro 7. natura. hiſto. ſcribit Scipionē
33:
Africanum primum fuiſſe dictum
34:
Cæſarem, a cæſo matris utero, qua
35:
de cauſa & Cæſones appellati.
36:
Cæſarea, pen. prod. Vrbs Paleſtinæ ſeu
37:
ludeæ. Altera Philippi, Tertia, Cap=
38:
padociæ. Quarta Mauritaniæ.
39:
Cæſarianus, a, um, Et Cȩſareus, a, um
40:
Ceſárski.
41:
Cæſaries, Krzćicá.
42:
Cæſim, Aduerb. Siekiem / álbo / Siekmie.
43:
Cæſo, onis, Wyprotek / którego z żywota
44:
matczinego wyproto.
45:
Cæſariatus, Który długie włoſy má.
46:
Cæſar, Auguſtana urbs Hiſpanie, Cale.
47:
Cælo, as, are, neut. pri. cum diphtongo
48:
Dłubię, Wydrożam / Riyę. Cælare ſer=
49:
pentem in auro, Wyryć węzá ná złocie.
50:
Cælatum argentum, Wyrobione ſrebro
51:
Cælata uaſa, Wydróżone ſtátki. Cæla=
52:
tum poculum, Kubek vtoczony.
53:
Cælum, Dłóto.
54:
Cælum & Cæruleus, a, um, uide infra
55:
per œ diphtongum.
56:
Cælatura, Wydrożenie.| Cælator |
strona: 30v
kolumna: a
| C ante Æ. |
1:
Cælator, Drożyciel / ten który obrázy rze=
2:
że
3:
Cælus, Pater Saturni.
4:
Cænæ, Vrbs circa ſinum Laconicum,
5:
Tænaron ante dicta. Vnde Cænites
6:
Portus & Cænus Iupiter.
7:
Cænos Græce, Latine Nouus, Inde Cæ=
8:
nodoxia, noua gloria.
9:
Cæpe uel potius Cæpa, fem, prim. Ce=
10:
bula. Cæpám edere, płákać.
11:
Cære, indeclinabile, Vel, Cæres cæritis
12:
pen. cor oppidum Tuſciæ.
13:
Cærimonia, uel Cæremoniæ, arum, fe.
14:
plur. tantum, Kościelne obchody / álbo / o=
15:
brzędy.
16:
Cæra uel Cære, indeclinab. genere. neut.
17:
Miaſto w Tuſciey było.
18:
Cærites ex oppido Cære.
19:
Cæretum, Vmbriæ oppidum, Vnde
20:
Cæretani.
21:
Cæſena, gen. fem. Miáſto we włoſzech. Vn=
22:
de Cæſenas, Yeden z tamtąd.
23:
Cæſius, a, um, Błáwy / błękitny / który białe
24:
zrzenice á oczy ma. Cæſius color. Bła=
25:
wa / álbo / obłoczna maść Błękitna fárba.
26:
Cæpes, itis, maſculin. tert. a cædo fit,
27:
Darn.
28:
Cæſpititius, a, um, Adiectiuum, quod ex
29:
cȩſpitibus fit, ut, Ara ceſpititia, Ołtars
30:
z darnów vcziniony. Cæſpiticea menſa.
31:
Zołnierski ſtół z darnów vcziniony. Ita,
32:
Ager ceſpititius, Grobla z dárnów vczi=
33:
niona.
34:
Cæſpito, as, are, Potykam ſie álbo / otrą=
35:
cam ſie o co w drodze. Cæſpitator equus
36:
Kóń który ſie rad potyka / álbo wſtirka.
37:
Cæſtruum, Dłóto / Riwádlnik / albo / yne na=
38:
czinie którym dłubią.
39:
Cæſuliæ, Którzi błękitne á yákoby ſzáre
40:
oczi máyą.
41:
Cæſtus huius cæſtus, femin. quart. Ge=
42:
nus claue, Baſałyk / albo / Bułáwá. Ce=
43:
ſtus autem ſine diphtongo aliud eſt,
44:
Vide ſuo loco.
45:
Cæſum, Pars orationis nondū ex duo=
46:
bus aut pluribus uerbis quicquam
47:
abſolute ſignificans, hoc pacto: Etſi
48:
uereor iudices, ne turpe ſit. Interdum
49:
tamen Cæſam dicimus orationem,
50:
cum non efficiuntur membra ex con=
51:
nexione uerborum ſed ſingula uerba
52:
aliquid ſignificantia proferuntur. Si=
53:
pont.
54:
Cæſuratim, Succincte, & breuiter, rarū
55:
eſt, Cæſuratum uas, Cæſim orifica=
56:
tum, Calep.
57:
Cæter uel cæterus, a, um, Yny / na / ne. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Nun quid me uis cæterum, Maſzli
2:
yeſzcze co ynego po mnie. Cæteraz diligen=
3:
tia, Yna pilność. Cæteraz ſeries, deinde
4:
ſequetur, Yna ſtrona / albo część będzie
5:
náſladowałá. Quid cæterum, Co yne=
6:
go.
7:
Cætera & cætero Aduerbium, na potym
8:
Caueas tibi de cætero, Strzeſz ſie ná
9:
potym.
10:
Cæteroquin Aduerb. pro Alioquin, Y
11:
owſzem.
12:
Cæterum, Aduerb. Záś / Dáley. Nunc o=
13:
mitte quæſo hunt, cæterum poſthac
14:
ſi quicquam, nihil precor, Nu dayże
15:
mu teraz pokóy / ale yeſli záś na potym co
16:
vczini / nie chcę ſie więcey przicziniać.
17:
Caius, gen. maſcul Przezwisko v Rzimia=
18:
nów. Scribitur etiam per G. Vt.
19:
Gaius
20:
Vaicus, Fluuius Phrygiæ, labens per
21:
Myſiam & Pergamum.
22:
Cala, læ, fem. prim. Máczugá. Seruius,
23:
Calas dicebant maiores noſtri fuſtes,
24:
quod portabant ſerui ſequentes domi
25:
nos ad prælium.
26:
Calæ, arum, Eſt ciuitas Indiæ, Calones
27:
dicebantur, calas portantes ad uallum
28:
conficiendum.
29:
Calabya, Curia dicebatur, ubi tantum
30:
ratio ſacrorum gerebatur, Feſtus.
31:
Calabria, fem. prim. penult. corre. Inſula
32:
quam ueteres Meſſapiā & Peucetiam
33:
uocarunt, Siciliæ proxima, Kráyiná we
34:
Włoſzech / ná gránicách przećywko Greciey /
35:
w którey Brunduſium głowne miáſto.
36:
leży.
37:
Calaber, ra, rum, Qui ex Calabria
38:
eſt.
39:
Calabris & hoc Calabre, idem.
40:
Calabricus, a, um, Ex Calabria.
41:
Caladrius & Caladrion, Nomen, auis,
42:
Calepin.
43:
Calagarium. ge. maſ. Miáſto w Hiſpaniey /
44:
in Vaſconibus ſita.
45:
Calagurianus & Calaguritanus, a, um,
46:
Yeden z tamtąd.
47:
Calais, Boreæ ex Orithya filius. Et, No
48:
men gemmæ.
49:
Calamintha, thæ, uel, Calaminthe, thes.
50:
Species mente uel pulegij, Kotcza miętká
51:
álbo ziele / niektórzy białą lebiotką / Niektó=
52:
rzy rybną nacią zową.
53:
Calamiſtrum, neut. ſec. Nieyáka iglicá któ=
54:
rą trafią włoſy.
55:
Calamiſtratus, a, um, Kędzierzáwy / wa / we /
56:
Vt, Calamiſtrati crines, Kędzierzáwe
57:
włoſy.| Calamita, |
strona: 31
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Calamita, tæ, Máluczkie żabki zielone.
2:
Calamitas, tis, fem. tert. Nędza. Proprie
3:
autem, Calamitas dicitur, Szkodá /
4:
gdy grad żyto pobiye. Calamitas in amo
5:
re, Smutek á tedkliwość w miłośći.
6:
Calamitoſus, a, um, Nedzny / Troskliwy /
7:
Znędzony. Vt, Calamitoſum cœlum,
8:
Powietrze á wielka niepogodá.
9:
Calamitoſe, Aduerb. Cicer. Turpiter
10:
potius quā calamitoſe, Nie tak nędz=
11:
nie yáko wielmi ſzpátnie.
12:
Calamites, Gemmæ nomen.
13:
Calamochnus, Piſcis aquatilis, qui lati=
14:
ne Adarcha dicitur.
15:
Calamodinus, Genus arundinis, Nie=
16:
yáki rodzay trzćyny.
17:
Calamus, mi, maſ ſec. Genus arundinis
18:
minor, quam arundo, Trzćiná którą
19:
w ſzáłámaye w ſurmy / w dudy / y w ynſze
20:
piſzczałki kłádą.
21:
Calamus etiam, Zdźbło. Vt Calamus
22:
auenæ, Zdzbło owſa.
23:
Calamus, item, Drzewo piekney woniey
24:
w Arabiey. Calamus odoratus & Aro=
25:
maticus dicitur, Vide in dictione,
26:
CANNA.
27:
Calamus, etiam Káżda rzecz która z ſwe=
28:
go przirodzenia czcza / álbo dęta yeſt / też
29:
pióro którym piſzą.
30:
Calamarium, Káłámars.
31:
Calamaris & hoc calamare, Co ku káłá=
32:
marzowi należy.
33:
Calamaris theca, Pennal / co piórá w nim
34:
chowáyą do piſánia.
35:
Calantica, fem. prim. Tegmen muliebre
36:
quod capiti innectitur, Rąbek / też /
37:
Ráńtuſzek.
38:
Calanus, pen. prod. Gymnoſpohiſta
39:
Indus, qui ſe uiuum ſponte cremauit.
40:
Calaris, Ciuitas in Sardinia.
41:
Calaſaſtri pueri, canorum uocem habē=
42:
tes. Calep.
43:
Calaſis, Tunicæ genus.
44:
Calatia, Italiæ oppidum, Feſtus,
45:
Valathus, Koſz vpleciony. Alias Quaſſillus
46:
Koſzik.
47:
Calathores, Serui qui ſemper ob ne=
48:
ceſsitatem ſeruitutis uacari poſſunt,
49:
Tragárze / álbo ynſzi mieyſcy słudzy / którzi
50:
záwſzdy ſą gotowi ku posłudze. Feſtus.
51:
Calbei, Armillæ, Vpominki á dary / qui=
52:
bus ob uirtutes milites donabantur.
53:
Calcaneus, & Calcaneum, Pietá v nogi.
54:
Calcar, aris. pen. prod. Oſtrogá. Adhibe=
55:
re & admouere calcaria, Przipiąć o=
56:
ſtrogi. Concitare equum cacaribus, kolumna: b
| C ante A. | 31 |
1:
Zábóść koniá / Dodáć mu oſtróg. Calca=
2:
ria equo ſubdere. Idem, Calcar ad=
3:
dere currenti, Dobrowolnego / á z ſwey
4:
woley chutliwego poduſzczáć.
5:
Calcaria in gallis. Oſtrogi v kurów.
6:
Calcarius, Subſtantiuum, Który oſtrogi
7:
robi.
8:
Calcarius aliquando eſt Adiectiuum
9:
& a calce deducitur, Co ku wapnu nale-
10:
ży. Vt, Calcaria fornax. Wapienny
11:
piec.
12:
Calcidonius, Kalcedonowy kámyk.
13:
Calcēdix, Genus conchȩ, Koncha. Feſtus
14:
Calceus, maſ. ſe. Et, Calceamen. Et, Cal=
15:
ceamentum, Bót / Trzewik.
16:
Calceus lunatus, Senatorum & nobi=
17:
lium inſigne.
18:
Calceolus diminut. Boćik.
19:
Calcearius, Et. Calceolarius, Swiec.
20:
Calceo, uel, Calcio, act. prim. Obuwam.
21:
Calceatus, Vbrany w bóty / álbo / Obuty.
22:
❡Compoſita, Excalceo, Diſcalceo,
23:
Rozuwam.
24:
Calcitro, Kopam á depcę. Recalcitro, Záś
25:
odbiyam / á odkopawam.
26:
Caleitro, onis, Kóń który biye.
27:
Calcitroſus, a, um, Który rad biye / Kopa /
28:
Non liberat podagram calceus, Pro=
29:
uerb. Nie vczini głupiego doktorem dłu=
30:
ga ſuknia / ani czerwony bieryt. Item, Eun
31:
dem calceum omni pedi induere,
32:
Yednę pioſnkę záwżdy ſpiewáć. Ne ſupra
33:
quidem calceus, Prouerb. Co w czás to
34:
dobrze. Po przeczkę / dworskie mowienie.
35:
Calchas, antis, Græcus augur, Wieſzczi /
36:
álbo wieſzczek v Greków.
37:
Calco, as, aui, act. prim. Szłápię / Depcę.
38:
Compoſita, Concalco, Podeptuyę.
39:
Procalco, Rozdeptuyę. Inculco, Wbi=
40:
yam. Wtłaczam Per Metaph Náuczam
41:
Częſto przypominam. Inculcare puero
42:
præcepta grammaticæ, Włámowác
43:
dziecię w Grammatikę. Częſto náuczáć y
44:
przipominać dziecięciu nauke Grammátiki
45:
❡Recalco, as, are, Záſię nogami odde=
46:
ptuyę / odbiyam / odkopawam.
47:
Calculus, Primo ſignificat, Drobne ka=
48:
myczki rzéczne / álbo / piáſek oſtry á kámie=
49:
niſty. Też kámien známienuye chorobę á
50:
niemoc w człowieku.
51:
Calculoſus, a, um, Ten który kámienną
52:
niemoc ma. Calculoſa uia, Oſtra á ká=
53:
mieniſta drógá. To yeſt / w którey wiele
54:
kámienia. Significat etiam Calculus,
55:
Warczabny Kamień. Też / Lyczmany któ=
56:
rémi ráchuyą. Vnde ad calculos uoca=| F | re, id |
strona: 31v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
re, ideſt, Calculare, Ráchowáć. Calcu=
2:
lum, ponere cum aliquo, Ráchowáć
3:
ſie s kiém / Ná liczbę kłáść.
4:
¶Per calculos præterea ſententias fe=
5:
rebant iudices antiquitus, Stárzy mie=
6:
i dwoye lóſy / álbo / kámienie / białe y czar=
7:
ne. Białemi wolno puſzczáli / Czarnemi prze
8:
kázowali. Vnde Calculum addere,
9:
Pochwalić / Przyzwolić.
10:
Item, Reducere calculum, Porádźić ſie
11:
Rozmyſlić sie. Sed, Calculum permit=
12:
terem porrigere, proponere, hoc eſt,
13:
Cenſenti poteſtatem facere, Zdáć ſie
14:
ná ſądzie / chcąc to cierpieć co oni naydą.
15:
Ideo autem ſic dicitur quia per calcu=
16:
los ſententias ferebant ueteres. Cal=
17:
culo candido notare diem fortu=
18:
næ, Poſzczęścienie którego dnia názná=
19:
czie. Calculum album adijcere errori
20:
alterius, Dopuśćić komu ſwego głupſtwa
21:
vżywać.
22:
Calculoſa pelagia, ſpecies purpurȩ,
23:
Calculoſus homo, Człowiek który kámień
24:
ma.
25:
Calcator, Verbale, a Calculo, las, are,
26:
quo uerbo uſus eſt Vegetius, Rech=
27:
miſtrs. Calculatrix CC.
28:
Caldarium, quaſi calidarium, Kociełek.
29:
Caldarium, Adiect. Vt, Caldaria cella,
30:
Láźnia.
31:
Caldarium æs. Kupr.
32:
Caldariæ, Sellæ in quibus calida aqua
33:
lauamus, Wánná CC.
34:
Calendæ, arum, fem. prim. Pierwy dzień
35:
káżdego mieſiącá. Vnde ille loquutio=
36:
nes apud Ciceronē, In ante diē quin=
37:
decimum Calend. Nouemb. diſtulit,
38:
& c. Odłożył aż do XV. dniá przed Xię=
39:
życem Grudniem. Item, Tertio Calen=
40:
das, & ad tertium Calendas, pro eo=
41:
dem leguntur.
42:
Calendaria dicebantur tabulæ ab ob=
43:
ſeruatione ſingulorum menſium, Ká
44:
lendars / Minucie / Iudicie. Calendarius
45:
a, um, Vt, Calendarius liber. Regeſtr.
46:
Calare Græce, Latine uacare.
47:
¶Intercalare, W poſrodek wſtáwić przi=
48:
czinić. Intercalaris menſis, Mieſiąc w
49:
którym yeden dzień prziſadzáyą ku ſpeł=
50:
nieniu czáłemu biegu rocznemu / yákoſzto
51:
bywa káżdego roku przeſtępnego / To yeſt
52:
czwartego á czwartego roku miſiącá Lu=
53:
tego. Vide ſupra in dictione BISEX=
54:
TILIS.
55:
❡Sic Intercalaris uerſus, Wierſz który
56:
záwżdy w poſrzod przyſtáwuyą. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Calendaris etiam dicitur, Iuno, quia
2:
ei dicatȩ erant Calendæ.
3:
Calenium, Vrbs Campaniæ.
4:
Caleo, es, ui, Ciepłomi.
5:
Caleſco, Zagrzewam ſie. Compoſita, In=
6:
caleo, & Incaleſco, Idē quod ſimplex
7:
Concaleo, Zgrzewam ſie. Recaleo, Zym
8:
nieyę záś. Et, Recaleſco, es, ere, Poczi=
9:
nam ſie zaś zágrzewáć.
10:
Calidus, a, um, Ciepły / ła / łe. Et, Caldus,
11:
Calor, Ciepło.
12:
Caldor, idem.
13:
Calefacio, act. ter. Zágrzewam. Calefio,
14:
Zágrzewam ſie ſam, To yeſt, Poczinami
15:
być ciepło.
16:
Caldarium, Kociełek w którym wodę zá=
17:
grzewáyą.
18:
¶Dicitur etiam Caldus pro calidus.
19:
Caliditas, Ciepłosć / Gorącość.
20:
Et, Caldaria cella, Laźnia. Sic Tepida=
21:
ria cella, Wolna Láźnia.
22:
Caliga, fem. pri. pen. cor. Nogáwicá / też
23:
żołnierskie skorznie. Caligas Epicratis
24:
oratoris laſciui, uidetur Cicero ac=
25:
cipere pro oratione laciuiuſcula. Ca=
26:
liga Maximini, prouerbialiter, Długi
27:
człowiek / Szmagły / Nogay / Długowięzy
28:
yáko niektórzi zową.
29:
Caligula, Nogawka.
30:
Caligatus, Obuty w nogawice / albo w
31:
skorznie.
32:
Caligarius, a, um, To co ku nogáwicam /
33:
álbo skorniam przysłuſza.
34:
Caligaria ligula, Wſtęgá od nogáwic.
35:
Caligarius clauus, Spyeń v nákołánek.
36:
Caligaris & hoc Caligare, idem.
37:
Caligij, Populi Arabiæ.
38:
Caliiugi, populi Indiæ.
39:
Caligo, caliginis, fem. tert. pen. produ.
40:
Cmá / ciemność / Quaſi per caliginē cer=
41:
nitur uis naturæ, Yákoby przeze mgłę pa=
42:
trzémy ná przyrodzenia skłonność. Ca=
43:
liginem illorum temporum uide.
44:
Bácz yáko wielka ciemność tych czáſów
45:
była
46:
Caligo oculorum, Zamirzkánie w oczách.
47:
Caliginoſus, a, um, Ciemny. Polum cali=
48:
ginoſum, Pochmurny dzień.
49:
Caligo, as, are, cæcutio, Niedoyźrzę / nie
50:
mam yáſnego wzroku. Caligante animo
51:
Nieroſtropnym rozumem.
52:
❡Caligare dicuntur amnes, Gdy ſie
53:
kurzy z rzék / á gdy yákoby mgła nád wo=
54:
dámi leży. Caligare in ſole, W yáſny
55:
dzień bładżyć. Caligat ad eas res ani=
56:
mus, Vmyſł tego nie może oſyęgnąć.| Caligans |
strona: 32
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caligans, Adiectiuum, Vt, Caligantes
2:
feneſtræ, Ciemne okná.
3:
Caligatio uerbale, Ciemny wzrok niedoyz=
4:
rzenie.
5:
Calix, maſ. tert. pen. cor. Kielich czáſzká
6:
álbo ynſzi Kubek z którego piyáyą.
7:
Calix uitreus, Sklenicá.
8:
Calix argenteus, Kubek ſrebrny.
9:
Calices ex terra, Glyniáne kufliki.
10:
Calix fœcundus, Hor. Nápełniony kubek
11:
Calices diatreti, cœlati, & tornatiles,
12:
Toczone kubki. Toreuma, idem.
13:
Calix glandis, Sczeſzuyá / álbo czáſzká w
14:
którey żołądź roście.
15:
Calix roſæ, Wnętrzna ókoliczność rożey
16:
kiedy ſie kwyát roskwitnie / gniazdo rożey
17:
Calix conchæ, Morska konchá czáſzká.
18:
Fœcundi calices quem non fecere
19:
diſertum, Prouerb. Hoyne napiyánie /
20:
náſladuye wielkie zálecánie.
21:
Caliculus, diminut. Rufliczek.
22:
Caliculatim, Aduerbium, W ſpoſob ku=
23:
fliká.
24:
Callaici, Hiſpaniȩ populi.
25:
Callais, Nomen gemmæ.
26:
Calleo, es, ui, neut, ſec. Zátwárdzam / Sta=
27:
wam ſie twárdym / Okamieniałim. Oc=
28:
calleo & Occalleſco, idem. Item Cal=
29:
liſcere, Corpus occalluit ad plagas
30:
Zátwárdziało / álbo odboláło ciáło ná
31:
bicie.
32:
Calleo per Metaph. ſignificat / Rozumiem
33:
Wyem dobrze / Vmiem. Callet hoc arti=
34:
ficium, Vmie to rzemięsło dobrze.
35:
Callus uel callum, Otręt ná nodze / álbo /
36:
ná ręku / też twárda skórá od roboty. Ob=
37:
ducere callum, Otrętwieć / zátwárdzieć.
38:
Calloſus, a, um, Vt, Calloſæ manus,
39:
Grube á pempelowáte ręce od roboty.
40:
Callidus, a, um, Chytry.
41:
Calliditas, Chytrość.
42:
Callide, Chytrze.
43:
Calliblepharum, Nieyákie lekarſtwo / álbo
44:
cofect / ku leczeniu oczu.
45:
Callidromus, Fluuius iuxta Chermo=
46:
pylas.
47:
Calligonon, Herba quæ & Polygonon
48:
dicitur, Vulgus Sanguinariam uo=
49:
cat, Offcinæ pharmacopolarum.
50:
Centinodia, Sporyż.
51:
Callimus, Lapis.
52:
Callionymus, Genus piſcis.
53:
Callis, Via callo perdurata. Calep. Vtár=
54:
ta / Vtorowána drógá.
55:
Calliope, fe. Iedná bogini miedzi ſiedmią
56:
którey głoſu wdzięczność przipiſuyą.
57:
Callipedæ, Populi Schytici.kolumna: b
| C ante A. | 32 |
1:
Calichoe, Fons apud Athenas, & no=
2:
men Nymphæ.
3:
Calliſtruciæ, Rodzay nieyáki fig.
4:
Callitrichon, gen. neut. Capillus Vene=
5:
ris. herba eſt pulchros faciens cri=
6:
nes, Murna ruta / właſniey Pánny Ma
7:
riey włoski / ziele yeſt.
8:
Calœnum, Vrbs Campaniæ.
9:
Calo, calonis, gen. maſ. Drab / Podkonnik
10:
zową drudzi.
11:
Calones etiam dicuntur, Drewniane bo=
12:
ty yáko bywáyą pátynki z ſámego drzewá /
13:
yáko mniſzi miewáyą.
14:
Calophanta, Irriſor, Náſmiewcá. Plaut.
15:
Obſoletum.
16:
Calopodium, Pátynki á pántofle drew=
17:
niáne / Trepki. Sipont.
18:
Calpe. neut. Góra w Hiſpaniej wielmi wy=
19:
ſoka / Naprzećywko górze Albiej w Affrice
20:
leżąca / yedna góra z ſtych którą Colum=
21:
nas Herculis zową.
22:
Calopus, Animal Syriæ, iuxta Euphra=
23:
ten habitans, Calep.
24:
Calon, Græce, Latine, Bonū, Pulchrū,
25:
Honeſtum.
26:
Calpar, ris, neut. tert. Nieyáky ſtátek / á
27:
naczynie drewniane.
28:
Calpar nomine antiquo dolium, Faſá.
29:
Calpar, uinum nouum quod ex dolio
30:
demittitur ſacrificij cauſa, antequam
31:
guſtetur.
32:
Calparni, a Calpo oriundi, Feſtus.
33:
Caltha, thæ, fem. prim. herba, Vulgo
34:
Calendula. Modrak białi miedzy żytem
35:
niektorzi zową Moderek.
36:
Calthula, Genus ueſtis palliolum breue
37:
Płaſzczik.
38:
Calumnia, fem. prim. Potwars.
39:
Calumnior, aris, Potwarzam / Oskarżam
40:
fałſzywie.
41:
Calumniator, Potwarcá.
42:
Calumnioſus, Potwarzliwy / łżywy.
43:
Calumnia etiam dicitur, Złe wyrożumie=
44:
nie. Per calumniam, malitiam aliquid
45:
petere, Przes potwarz co ná kim wyſtać
46:
chcieć / álbo wypráwowáć. Iuramentum
47:
de calumnia uitanda, Przyſięgá ktorą
48:
w práwie ſtrony / álbo ych procuratoro=
49:
wie czynili / że ſie niechcieli potwarzą á
50:
fálſzem w práwie obchodźyć yedno prawdą
51:
Caluus, a, um, Adiectiuum, Lyſy.
52:
Calueo, calues, calui, duabus ſyllabis
53:
caluere, Lyſieć.
54:
Calueſco, idem.
55:
Caluo, as, & decaluo, Czynie kogo łyſym.
56:
Calueſco, calueſcis, caluefieri, Liſięyę.
57:
Caluicies & caluicium, Lyśiná.| F 2 | Caluaſter |
strona: 32v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caluaſter & Recaluaſter, Przyłiſ / który
2:
rzadkie ma włoſy ná głowie.
3:
recaluatio, Lyſyná. In Biblijs inſolēs.
4:
Caluatus, a, ū, Vt, Caluata uinea, Win=
5:
nicá máło máćic winnych máyąca.
6:
Caluio, is, ire, act. quart. pro Decipio,
7:
Fruſtor, Zwodzę / Bywam omylón. Inde
8:
Caluor, eris, antiquum uerbum, idē
9:
Fruſtror, Omylam / Bywam omylón.
10:
Calua, Wierzchnia część głowy.
11:
Calx, dub. tert. Pięta / też koniec álbo róg
12:
káżdey rzeczy. Vt, In calce epiſtolæ, Ná
13:
końcu liſta. A capite ad calcē, Od głowy
14:
do pięty / to yeſt / od początku áż do końcá.
15:
Calcaneus, Stopá.
16:
Calx, cis, fem. ter. Wapno.
17:
Calcarius, Wapiennik / który wapno pali.
18:
Vt, Calcaria fornax, Wapienny piec w
19:
którym wapno palą. Calynda, Inſula
20:
circa Rhodum.
21:
Calydon & Calydonia, gen. fem. Miá=
22:
ſto w Etholiej.
23:
Calydonius, a, um. Vt, Calydonia ſyl=
24:
ua. Laś w Angliej.
25:
Calydonij Angli ſeu Britanni.
26:
Calypſo Nympha Oceani, & Thetyos
27:
filia, Bogini tego ymienia.
28:
Calyptra, Operimentum capitis mulie=
29:
bre, Nieyákie záwicie niewieście.
30:
Calyx, cum y, Folliculum quo fructus
31:
arborum cooperitur a χαλύπτω coo=
32:
perio, Calep. Martwa skórá / albo sko=
33:
rupa ná owocach. Item Calyx, Rożána
34:
ſzypułka poki ſieyeſzcze kwiat nie roskwitnie.
35:
Calyculus diminutiuū, Idem quod pri=
36:
mogeniū Calyx, Szczeſzuyá / Orzeſzyny.
37:
Camara, Oppidum Cappadociæ,
38:
Camarina, ge, fe. Yezioro y miáſto w Si=
39:
ciliey. Mouere camarinam, Prouerb.
40:
Sam ſie w yákie nieſzczeście wdáć.
41:
Camarina tamē alijs eſt frutex quidā
42:
qui commotus tetrum reddit odorē.
43:
Cambades, cognomen Tauri montis.
44:
Cambetis, Pagus quidam in Germa=
45:
nia ſuperiori citra Baſilæam.
46:
Cambio, cambis, campſ, cambire, Od=
47:
mieniam. Cambire Hungaricum, Od=
48:
mienić czerwony węgierski złoty.
49:
Cambodunum, Pars quædam regionis
50:
in Vindelicia, Germanice. Kemmat.
51:
Cambyſes, pen. prod. Rex Perſarum, &
52:
fluuius Hircanie, quidam ſcribunt
53:
Cambiſes, per i, non per y.
54:
Camelus, li, com. ſ. Wielbłąd. Camelus
55:
cornua deſiderans etiā aures perdidit
56:
Camelinus. a, um, adiect. Vt, Camelinū
57:
lac. Mléko wiełblądzie. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Camelinus color, id eſt, pullus, CC.
2:
Camera, ræ, f. p. Komora / sklep / sklepiſte
3:
budowánie.
4:
Camerū, pro obtorto antiquū Nonius
5:
Camerarius, a, um, Adiect. Vt, Camera=
6:
ria cucurbita. Korby ałbo banie które
7:
ná dáchách / álbo ná sklepiech roſtą.
8:
Camero, as, are, neut. p. Sklepię Et con=
9:
camero, as, are, Zasklepiam.
10:
Cameratus, a, um, Cameratum autem
11:
opus, Skłepiſte budowánie. Cameratū
12:
uehiculum, Kolebká. Cameratus cur=
13:
rus, Rydwan / Nakryty wós.
14:
Cameracum, neu. ſe. Miáſto w Picardiej.
15:
Kambray po Francusku.
16:
Cameſis, Iani conſors.
17:
Camilla, Volſcorum Regina.
18:
Camillos ueteres uocabant, ſacrorum
19:
miniſtros & pueros ingenuos.
20:
Camillas autem miniſtras, Wytrykuſze /
21:
słudzy kościelni.
22:
Camillus etiam eſt nomen proprium
23:
uiri Romam, qui Gallos expugnauit
24:
Caminus, camini, m. ſ. pen. pro. Komin.
25:
Camino, as, are, Nieco w ſpoſób kominaczy=
:
(nię.
26:
Caminus, Latine, Fornax, Piec.
27:
Caarus, caari, Rodzay raków więtſzich.
28:
Camænæ, camænarum in plurali tantū
29:
Muſæ dicuntur, Boginie ſpiewánia.
30:
Campans, pro campanus, Plautus.
31:
Campana, næ, fe. pri. Zwón.
32:
Campanula, Zwonek. Æs Campanū, idē
33:
Campania, f. p. Kráyina á ziemia we wło=
34:
ſzech w którey Neapolis leży.
35:
Campanus cāpus uel ager, Mayętność
36:
dzierżenie Kampańskie / po włosku zową /
37:
La Toſcana.
38:
Campania, Regio Galliæ, Kráyina we
39:
Franciej. Schampania po Francuſku.
40:
Campanus, Kto z támtąd yeſt.
41:
Campas, Marinos equos Græci uo=
42:
cant, Feſtus.
43:
Campe, campes, uel, campa, campæ, La=
44:
tine eruca, ge. fe. uermis genus, Liſzki /
45:
wąſionky które ogrodne zyoła yáko kápuſty
46:
y gáłęzie drzew yedzą. Vnde Pityocā=
47:
pe, qui in pinu arbore naſcitur, Ro=
48:
bak który prochno czini / á w mokrych drze=
49:
wiech á zwłaſzcza w ſośninie roſcie. Czerẃ
50:
zową niektorzi.
51:
Campus, m. ſ. Pole / teżmieyſce gonitwy.
52:
Et accipitur pro quouis exercitio, tā
53:
animi quā corporis. Latiſsimus tibi
54:
patet campus, Szeroką á przeſtroną máſz
55:
rzecz ku wiwiedzieniu w tey álbo onei rzeczi
56:
Campeſtris uel campeſter, adiect. Polny.| Campeſtria |
strona: 33
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Campeſtria, Polne / Niźyna / Błoniná. O=
2:
ptimi at uberes cāpi, Vrodzáine pole
3:
Campus abſolute poſitus ſub audiendū
4:
eſt Martius. Mieiſce gonitwy w Rzimie
5:
Campeſtris ager, Niska rola.
6:
Campeſtre iter, Równa drógá.
7:
Campeſtria etiam dicuntur, Fámuráły
8:
gáce / eo quod ludendo in campo ue=
9:
ſtibus omnibus exuebantur. Calep.
10:
Campeſtratus, W femurały vbrány.
11:
Camurus, adiec. a, um, Krziwy. Camura
12:
cornua, Krzywe rogi. Priſcū uocabulū
13:
Camus, cami, m. ſ καμος Latine genus
14:
uinculi, Vzda / álbo vździenicá. Vt in Pſal
15:
mo, In Camo & Freno maxillas eorū
16:
conſtringe, Calep.
17:
Cana, id eſt, Caniſtra, Feſtus.
18:
Canabis, huius canabis, pen. cor. fe, ter.
19:
uel Canabum, g. neut. Konopie / eſt her=
20:
ba funibus faciēdis, & telis et retibus
21:
texendis accommodata, Decorticare
22:
Canabum, apud Plin. Konopie trzeć.
23:
Canabibus, a, um, Konopny.
24:
Canabaceus, a, um, idem, Canabinus
25:
funis, Konopny powrós. Canabinum
26:
induſium, Konopna koſzulá.
27:
Canabus, cella uinaria, Calep. nullo
28:
auchore idoneo.
29:
Canalis huius canalis, gen. com Rynná
30:
Ryńſtok. Canales ſtructiles, ſtructura
31:
& fabrica conſtantes.
32:
Caniculus, Rynká.
33:
Canaliculus columnarum, Laskówánie
34:
podniebienie / álbo / ſtrop.
35:
Canalicus, adiect. Vt, Canaliciū aurū,
36:
quod puteis foditur.
37:
Canalicula, Nędzny człowiek. Nędznik.
38:
Canaan, dicta eſt Arabia a Cham, Cal.
39:
Cananæa, Syriæ regio.
40:
Canaria, una ex inſulis fortunatis, Ca=
41:
narij populi Africæ.
42:
Canaſtreum, promontorium proxi=
43:
mum Palænæ.
44:
Cancelli, lorum, per, diminut, uocantur,
45:
Krabká, plur. tantum. Cancellos ſibi
46:
circumſcribere uel cirundare, Yednę
47:
rzecz przed ſie wzyąć. Cyl ſobie wſtáwić.
48:
Cancello, as, are, Kratki czynię / Też wy=
49:
skrobuyę / wymazuyę / naznáczam. Cācel
50:
lare uerſum, Náznáczyć / wymázáć wierſz.
51:
Cancellarus, a, um, Cancellata cutis elœ
52:
phantorum.
53:
Cancellarius, Kanclerz. kolumna: b
| C ante A. | 33 |
1:
Cancellatim, Aduerb. Ná ſpoſob kraty
2:
czinię. Cancellatim reticulata, idem.
3:
Cancellatim, mordax uenter, Zołą=
4:
dek któzy wnątrs yeſt yáko czpiec / álbo
5:
kratká.
6:
Cancer, cancri, m. ſ. Rák / też Známię nie=
7:
bieskie Neż niemoc nieyáka / Rák zową.
8:
Cancris dicebatur pillula in medicina
9:
urendi uim habens. Calep.
10:
Cancri antique, qui nūc Cācelli, Feſtus
11:
Candebæa, pars Syriæ quæ Phœnice
12:
uocatur, Et palus in ea.
13:
Candax, candacis, f. t. pen. cor. Krolewa
14:
Murzyńska /
15:
Candela, læ, fem. prim. Swiecá.
16:
Candelabrum, Swiecznik / Lychtarz. Can
17:
delas ſebare, Swieczki czynić.
18:
Candeo, es, ui, candere, neut. ſec. Swie=
19:
cęſie / yeſtem iaſny / byały.
20:
Candeſco, Vnde Excādeſco, Oſwiecam=
21:
ſie. Item Metaph. Gniewam ſie. Excan=
22:
deſcentia, Zápálienie / Zagniewánye. Item
23:
Incādeſco, Zápalam ſie / Bieleyę / yáſnieyę
24:
¶Recandens, entis, Yáſniący ſie / albo
25:
ſie rozyazniáyący / roſpalayący.
26:
Candico, as, are, idem quod Candeo,
27:
Bielę / Pobielam.
28:
Candido & Candefacio. Item, Excan=
29:
defacio, Bywam biały.
30:
Candidatus, Wybielony / & Metaph. któ=
31:
ry ná vrząd yáki yeſt obran. Vt, Can=
32:
didatus cinſulatus, Który by rad ráycą
33:
był. Candidatus iuriſprudentiȩ, Który
34:
ſie vczy w práwie.
35:
Candidatus prætorius, qui præturam
36:
petit.
37:
Candidatorius, a, um, Vt, Candidato=
38:
rium munus, Vrząd / záchowanie á oby=
39:
czáy tych którzy ſie o doſtoyność á vrząd
40:
yáki ſtáráyą.
41:
Candidus, a, um Iáſny / Biały / per Me=
42:
taph. Dobrotliwy ſzczyry / Vt, Candida
43:
cutis, Biała skórá / Candidum piper
44:
Byały pieprz. Candida uita, Niewin=
45:
ny ále ſpráwiedliwy y pobożny żywot. Pu=
46:
rum quoddam & candidum genus
47:
dicendi. Candidus ſcriptor, Czyſty ła=
48:
ćynnyk / alias in quo nō eſt obſcuritas
49:
Candidulus, a, um, Iáśniuchny.
50:
Candor, yáſność / nieobłudność / niechytrość.
51:
Candide, Iaſnie / nieobłudnie. Candide
52:
cum aliquo agere. Nie obłudnie / ale
53:
práwie ſie s kim obchodźyć. Candide ue=
54:
ſtitus, W byałe odzienie przyobleczony.
55:
Caneo, nes, nui, neut. ſe. Siwieyę od ſtá=
56:
rośći. Cani montes, Byałe góry od| F 3 | ſniegu / |
strona: 33v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
ſniegu. Cano ſitu obductus color,
2:
Pleśnyą obeſzła farbá. Canus december
3:
Grudzień śiwy.
4:
Caneſco, & incaneſco, Siwieyę.
5:
Cani, plur. numeri tantum, Siwe włoſy.
6:
Canus, a, um, Siwy / Byały yáko yabłoń
7:
od ſtárośći.
8:
Canicies, Siwość / Stárość / Byałość. Ca=
9:
neſcit arbor, Stáraſye / długo trwa Ca
10:
neſcit oratio, Bywa poważnieyſza mowá
11:
Canuſium, Apuliæ oppidum, Vnde la=
12:
na canuſina, cuius color eſt rutilis.
13:
Canuſinatus, Canuſinata ueſte indutus.
14:
Canica, cæ f. prim. Furfur, Otręby / otrze=
15:
biny / propriæ, które zwyerſzchu zbieráyą.
16:
Canicaceus, a, um, Vt, Canicaceus pa=
17:
nis, Otrębny chléb.
18:
Canis, com. tert. Pies. Metaph. Canis,
19:
Złorzecznik.
20:
¶Canis etiam dicitur facies una Tali
21:
quæ unum duntaxat punctum con=
22:
tinebat, ideo damnoſa erat.
23:
Canicula, Yedno oko na koſtce / álbo ná war
24:
tatce / która ná grze tráci Es zową.
25:
Canis ſeu canicula ſignum cœleſte,
26:
Pſia gwyazda na niebie / też Pſianką zo=
27:
wą. Vnde dies Caniculares, Pſie dńi
28:
które ſie o ſwiętey Máłgorzęcie poczina=
29:
yą / a ku ſwiętemu Bartłomyeyowi trwáyą.
30:
Caniculus & catellus diminut. Pieſek /
31:
Pieſeczek.
32:
Caninus, canina, um, Pśi / a / ie.
33:
Canini dentes, Przednie zęby.
34:
Caninum prandium uocatur abſtemiū
35:
Pśi obyad bes winá y piwá.
36:
Canarius etiam adiectiuum, a canis. Vt,
37:
Canariū ſacrificium. Canaria lapa,
38:
Lopyanowe ſzyſzki które ſie ná pſyą skorę
39:
przipiyáyą. Canes timidi uehementius
40:
latrant, Prouer. Boyáżlywi pśi. Bárziey
41:
ſzczekáyą / yádowići milczkyem kąſayą.
42:
Canidas paleas, aſino oſſa. Prouerb.
43:
Opák co czyniſz. Canis feſtinans cœcos
44:
parit catulos, Prouer. Rzecz kwáplywa
45:
nigdy nie bywa dobra. Periculoſum eſt
46:
canem inteſtina guſtaſſe, Prouerbium
47:
Zły náłóg w złych rzeczach. Canis aſue=
48:
tus corrigo, Prouerb. fere idem ſigni=
49:
ficans, Kto ſie náłoży dworskiey polewki
50:
trudno mu yei zoſtáć / przydzye mu ná dy=
51:
ſlie oſtáć.
52:
Caniſtrum, neut. ter. Koſz.
53:
Caniſtellum dimin. Koſzyczek.
54:
Canacius, Apuleius in Floridis dixit,
55:
pro clara & præconis uoce.
56:
Canna, næ, fem. pri. Trćina.kolumna: b
| C ante A. |
1:
¶Inter arundinem & calamum fere,
2:
& Sponte proueniens, Nam arundo
3:
craſsior & longior eſt, ſeritur ad
4:
uſum præcipue uinearum, Calamus
5:
uero gracilis ac tenuis eſt, tibijs &
6:
ſcripturæ aptus, Cyenka trcina do pyſz=
7:
czely / álbo do piſánia godna. Sed con
8:
fundūtur hæc plerun apud Poetas.
9:
¶Cannetum, Trcyniány puſz.
10:
Cannicus, Adiectiuum, Trciany.
11:
Canna dicitur etiam uas in quo fere=
12:
batur oleum, Bánya oleyowa.
13:
Cannæ, cannarum, uicus Apuliæ. Inde
14:
Cannenſis pugna, Bitwá myedzy Rzy=
15:
myány á miedzy. Kartaynskiemi ludźmi.
16:
Cano, nis, cecini, cantum, canere, neut.
17:
tert. Spiewam.
18:
Cano fidibꝰ, Gram ná lutni / álbo ná kobzie
19:
Cano tuba, Trąbić. Canere dicunt Poe
20:
tȩ, Popiſować wierſze. Canere bellicū, uel
21:
claſſicum, Ná trwogę zatrębić Canere
22:
carmen. Wierſze ſpiewać / czinić Rymo=
23:
wać. Cantilenam eandem canere, Ye=
24:
dnę pyonſkę zawżdy ſpiewać / to ieſt / wſziſtko
25:
o yedney rzeczy powyedáć. Quicquid fa=
26:
ma canit, O czimkolwiek słáwá álbo po=
27:
wieść yeſt. Intus canere, Sam ſobie yedno
28:
gwoli być. Canere muſis, Przeuczone lu=
29:
dzie nieco popiſáć. Canere receptui, con
30:
trarium eſt canere bellicum pro finire
31:
ſepe ponitur, Przeſtáć / odwieść od walki.
32:
Signa canere dicuntur in bello cum
33:
congrediuntur milites & collatis ſi=
34:
gnis depugnare ſignificat, Potykać ſie.
35:
Surdis auribus canere, Próżno co ko=
36:
mu mowić / álbo rádźyć.
37:
Cantor, oris, m. tert. Spiewak.
38:
¶Compo. Accino, Stroyę ku grániu.
39:
Concino, Spiewam weſpołek. Concentus
40:
Náſtroyenie / dobre brzmienie. Præcino
41:
Záczynam.
42:
Succino, Nisko ſpiewam / ſrzednim / ál=
43:
bo tenorowym głoſem.
44:
Occino, Przekáżam komu ſpiewáć.
45:
Recano, as, re, Odſpiewawam / Opie=
46:
wam / Odmawiam. Recino uel recanto,
47:
Odwoławam.
48:
Canto frequentatiuum, idem quod, ce=
49:
lebro, Laudibus extollo, Chwalę / wy=
50:
sławiam. Terent. Qui harum mores
51:
cantabant mihi, Który mi vſtawicznie
52:
ych obyczáye wysławyał. Vnde, Decanto
53:
Wysławyam.
54:
Canto, & cantillo, Wſtáwicznie ſpiewam.
55:
Incāto, Zaklinam / czaruyę. Vnde, Incā=
56:
tatio, uel incantamentū, Vczárowánie.| ❡Excanto |
strona: 34
kolumna: a
| C ante A. |
1:
❡Excanto, Odczaruye. Recanto idem.
2:
Cantus, & huius cantus, & Cantio, Spie=
3:
wánie. Cantiuncula, Pioſneczká.
4:
Cantilena, Pioſnká.
5:
Canticum, Pieśń.
6:
Canor, Ton / głośność,
7:
Canorus, ra, rum, Głośny / na / ne.
8:
Cantrix, Spiewaczká. Cantor formularū
9:
pro Iuriſperito dixit, Cic. Lityerſam
10:
concionem canis, Prouerb. Poniewo=
11:
li ſpiewaſz / Nam nic nie weſoło. Telamo=
12:
nis cantionem canere, id eſt, quæreri
13:
quotidie, Záwżdy ſie vskárżać / Tela=
14:
mon enim mortem filij Aiacis apud
15:
Troiam miſere pereuntis impoten=
16:
tius ferebat, Intercino, intercinis, pe=
17:
cor. Intercinium, intercentum, interci=
18:
nere, Przyſpiewawam w póśrod ſpiewam
19:
yako we grach czinyą / álbo w komediach.
20:
Canon, nis, Grȩce, Latine regula, Nau=
21:
ká wedle którey co ma być ſpráwowano / też
22:
ſznur cieſielki / Liniał do vproſtowania.
23:
Canon etiam eſt locus interior ſcuti in
24:
quod Brachium immittitur.
25:
¶Canonibus ſoluere, pro diſpenſare
26:
dicendum eſt quod & graciam cano=
27:
nis legiſ facere dici poteſt, Nieco
28:
pofołgować / Nie wedle ſrogośćy ſie práwá
29:
obchodźyć.
30:
Canonicus, a, um, regularis. Canoniſare
31:
ad regulā examinare, nō dicitꝰ latine.
32:
Canopus, pen. prod. ciuitas Ægypti.
33:
Cantharis, cantharidis, uel cantharida
34:
cantharidæ, gener. femin. Robák
35:
nieyáky / ná drzewie roſtący / wſziſtek zie=
36:
lony miekce ſie yakoby złoto á w
37:
nocy ſie ſwiéći Kobylkámi niektórzi zową
38:
Cantharis, pro uenenata pocione, Yądz
39:
tegóſz robaká.
40:
Cantheria, uel cantherias, Species gēmæ
41:
ſcarabæi effigiem habens, Cale. Nie=
42:
yáki kámień / álbo perła / krówki obras ná
43:
ſobie máyąc.
44:
Cantharus, m. ſ Koneẃ.
45:
Cātharꝰ etiā eſt, Rodzay nieyáki morskich
:
(ryb.
46:
Canthari etiam dicūtur per quos aquæ
47:
ſaliunt, Vt ait Aphricanus, Iuriſcon.
48:
Cātharꝰ Græce, Lat. ſcaraneus. Krówká.
49:
Cantharoletros, locus paruus in Thra=
50:
cia, in quo hoc animal non poteſt ui=
51:
uere, mox necatur, ᾽όλετρος enim per=
52:
nicies dicitur, Calep.
53:
Cantherium, Kárá koláſá.
54:
Cantherius. g. m. Kóń wyrzezány. Wáłách.
55:
❡Eſt etiam ordo uinearū cum haſti=
56:
libus in terram defixis ſingulæ tranſ=kolumna: b
| C ante A. | 34 |
1:
uerſæ porticæ in unum tantum partē
2:
ordinis annectuntur. Roſztowánie álbo
3:
podtykánie winnic / w obyczay pokliatu / tak
4:
że ye podchodzyć może.
5:
Cantheriatus, a, um, Cantheriatæ uineȩ
6:
Podroſtowáne podetknyenie winnice.
7:
Cantherij, tigna dicuntur, Dyle.
8:
Cāteriolus, dim Máły pokliaćyk pod winē.
9:
Cātherinus, a, ū, ut, Cāterino more ſom
10:
niare, Gdy kto ſtoyąc ſpi a ono muſie ſni.
11:
Cantherium lapathum, Latini Rumicē
12:
appellant, obyli ſzczaẃ.
13:
Canthes organo℟ fiſtulȩ, piſzczele v organ
14:
Canthus, thi, g. m. Sżyny żelazne który=
15:
mi kołá okowayą.
16:
Canuſium, Apuliæ oppidum, Vnde La
17:
na Canuſina cuius color rutilus, Bá=
18:
wełna cieliſta.
19:
Canuſinatus, canuſinna ueſte indutus, Z
20:
tákiey wełny w ſzatę obleczony.
21:
Capedo, dinis, pen. prod. fem. ter. Vas
22:
ſacrificijs aptum.
23:
Capeduncula diminutiuum.
24:
Capena, pen. prod. g. f. Miaſto nie dáleko
25:
od Rzymu było.
26:
Capena porta, Braná w Rzymie / aduer=
27:
ſus Capuam, alias Appia porta.
28:
Caper, capri m. ſ. Cziściony / wyrzniony ko=
29:
ziel. Caprum pro hirco poſuit, Virg.
30:
Capra, capræ, Kozá. Dorcas Græce, Itē
31:
ſignum cœleſte.
32:
Capella, dim. Kózká. Capella etiā ſtella.
33:
Caprarius, Koźyars / Paſtirz koźy.
34:
Caprea, capreȩ, Sárna / dzika kozá.
35:
Capreus, a, ū. Koźy. Calep. pro caprinus.
36:
Capreolus, Vitis genus quod pariat ca
37:
preolum, Roſoſzká widełki / álbo widlicá.
38:
Alias, Máłe á cienkie witki ná których
39:
ſie wino około tyczi opleta á záwieſza.
40:
Clauicula, idem.
41:
Caprigenus, a, um. Koźy rodzay.
42:
Caprile, lis, Kozárnia / Stáynia kozya.
43:
Caprillus, id eſt, caprinꝰ, apud Varronē
44:
inquit Cal. ſed ibi nunc legit caprinus
45:
Capero, ras, rare. Smarſzczać ſie yáko ko
46:
zieł. ut, Caperare frontē, Smárſzczić czo=
47:
ło. Nie wdziecznie a nie łáskáwie patrzać
48:
Caperatus, a, um, Caperata frons,
49:
Smárſzczone czoło twars.
50:
Caphareus, Eubœæ mons altiſsimus
51:
uerſus Helleſpontum, unde Caphareū
52:
mare, Nygroponth.
53:
Capharnaum, Metropolis Galileæ.
54:
Capidulum, quoddam tegmen capitis
55:
apud Veteres.| F 4 | Capillus |
kolumna: 34v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Capillus, m. ſ. Proprie, Włoſy głowne.
2:
Capillus pro cæſarie, Krćicá.
3:
¶Capillus compoſitus, Vczoſáne wło=
4:
ſy / Vſmuknione. Capillo conſcindere
5:
mulierē, Vrwać niewiaſtę za włoſy / Ro=
6:
ſtargac. Capillus horridus. Zwikłáne
7:
włoſy. Capillus horrens, Roſtárgáne
8:
włoſy. In capillum inuolare, Za łep kogo
9:
porwać / rzuczić ſie do włoſów. Capil=
10:
lus paſſus, Roſpráwione roſczoſane wło=
11:
ſy á pádáyące. Summus capillus. Ca=
12:
pillum in hædis dixit Gellius.
13:
Capillorum defluuium uel profluuium
14:
Padánie / álbo lezienie włoſów. Deſiuit
15:
uirgini capillus, Lazą pánnie włoſy.
16:
Capillus etiā pro barba ponitur, Brodá
17:
Capillus ueneris, herbæ ſpecies, Murna
18:
rutá ale właſniey Mátki Bożey vłóski
19:
Vide ſupra, CALLITRICHON.
20:
Capillaceus, a, um, Adiectiuum. Wło=
21:
ſiány.
22:
Capillatus, adiect. a, um, Włoſáty / który
23:
yákoby gęſte á długie włoſy ma. Capilla=
24:
cior ſolito, Kudłáty názbyt.
25:
Capillamētum & Capillicium. Poduſzka
26:
włóſyána. Galericiū dicitur. Przypraw
27:
ki / przyprawne włoſy / to yeſt / czudze włoſy.
28:
Capillamenta radicum dicuntur, Koſma
29:
ćyny á włochátość ná korzeniu / yáko ná
30:
pyotruſzce máłe ſie odnoſzki okázuyą.
31:
Capillamentum in Cryſtallo, Stréfy á
32:
promienie po Kryſtalle.
33:
Capillare, capillaeris, capillari, Syateczká
34:
yedwabná którą na głowie niektórzy lu=
35:
dzie naſzayą. Alias uitta dicitur.
36:
Capillaris arbor in qua tonſum capillū
37:
Deo ſacratum ſuſpendebatur, Feſtus.
38:
Capillo, as, are, apud Plinium eſt capil=
39:
los facere, Rościć włoſy.
40:
Capillatura in Biblijs pro capillicio.
41:
Capio, is. cepi, uel cum diphtongo cœ=
42:
pi, captum, capere, Yąć / Wziąć. Ca=
43:
pere in manu, Rękę wźyąć. Terent. Me
44:
capere arbitrum, Na mię ſie zdali / przi.
45:
yęli mię zá yednacza. Capere aduerſa=
46:
rium, hoc eſt, fallere, Podeyć nieprziya=
47:
ciela. Capere cibum, Yęść.
48:
Capere coniecturam, Domnymáć ſie. Ca
49:
pi & delirari re aliqua, Być zdra=
50:
dzon á podeidzyon.
51:
Capere etiam, Oſięgnąć / Ogárnąć / w
52:
mieśćić ſie. Ædes noſtræ nix capient
53:
tantam multitudinem hoſpitū. Nie=
54:
wmieſzczą ſie wſzyſcy goście w naſz dóm.
55:
❡Non poſſum capere, id eſt, intelli=
56:
gere, Niemogę wyrozumieć. Puer non ca kolumna: b
| C ante A. |
1:
pit iſtum authorem, Dziecię nierozumie
2:
tego Autora. Ex his prædijs talenta
3:
bina capiebat. Nákożdyrok ſto koron
4:
z tego imienia dochodu myał.
5:
¶Conijcito quid ego ex hac inopia
6:
nunc capiam, Gaday yákomi ſie wiele
7:
z tego vboſtwá doſtawa.
8:
❡Eū bello cepi, Ná woyniem go doſtał.
9:
¶Cepit me amor adoleſcentulæ, Ro=
10:
zmiłowałem ſie panny. Angorem pro
11:
amico capere, Troskać ſie dlia prziya=
12:
ciela. Arma capere, Bronić ſie / woynę
13:
wieść. Capere arma contra patriam,
14:
Wálczić przeciw oyczyźnie / Commo=
15:
dum capere ex aliqua re, Pożytek mieć
16:
Conditionē capere, Prziyąć yaki vrząd
17:
Conſiliū capere, Radzyć ſie. Conſula=
18:
tum capere, Burmiſtrzem zoſtać. Cape=
19:
re deſyderium ex aliquo, Vtesknić ſie
20:
po kim. Quamprimum diſceſſi cepis
21:
me deſyderium tui, Yakoś skoro
22:
odyechał yąłem tężyć po tobye. Exemplū
23:
de aliquo capere, Przykład z kogo brać.
24:
Experimentum capere, Pokoſztowáć
25:
Pokuſić ſie. Exordium a re aliqua ca=
26:
pere, Począć Meorum laborum cepi
27:
fructum maximū, Wzyąłem naywiętſzi
28:
pożytek zá moyę pracę. Capere fugam,
29:
Vcyec. Capere generum, Zyęciá doſtáć
30:
Capere ſuffragio populi honorem,
31:
Przyść ku yákiey doſtoynośći za życzliwoś=
32:
cią poſpolytego człowieka. Incremen=
33:
tum capere, Wſpomagác ſie Rość. In=
34:
commodum cepi maximum, Skáłá
35:
miſie niewymowna ſzkoda. Inimicos
36:
oēs homines capere, Zlie ſie ze wſze=
37:
mi ludźmi obchodzyć. Inimicitias ob a=
38:
liquem capere, Dlia kogo nie przyaźni
39:
nabywáć. Inuidiam capere apud ali=
40:
quē. Być w nienawiśći v kogo. Capere
41:
laborem, Prácowáć. Multum tibi la=
42:
boris ſumis mea cauſa, Wiele prácu=
43:
yeſz / álbo podeymuyeſz dla mnie.
44:
¶Non poſſum mihi tantum laborem
45:
ſumere. Nie mogłbych ták wiele prácowáć
46:
Quanta laudem capiet Parmeno, Te=
47:
rent, O yáko wielki chwały doſtánie z tego
48:
Parmeno.
49:
¶Loca capere, Vbyeżeć mieyſcá ku
50:
polożeniu obozu. Montem capere,
51:
idem, Locum caſtris capere, idem.
52:
Cœpit luctus ciuitatem, Wielki ſmu=
53:
tek ogárnął wſziſtko miáſto.
54:
❡Mente capere, Wirozumieć. Metū ca=
55:
pere, Bać ſie. Miſericordiam capere,
56:
Smiłować ſie. Modū in rebus capere.| Miernie |
strona: 35
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Miernie ſie ſpráwowáć. Mortē capere
2:
ob Rempub. Nieżałować vmrzeć dlia
3:
rzeczy poſpolytey. Capere nomen ex ali=
4:
qua re, Osławić ſie. Obliuionem ca=
5:
pere, Zápámiętáć. Negocij ſi quando
6:
odium ceperat, Yeſlym ſie kiedy ſteſknił
7:
nád ſprawami. Odorem rurſus capere.
8:
Woniey zaſię doſtáwác. Capere pallo=
9:
rem, Blednąć. Cepit eos pauor, Vłękli
10:
ſie. Pœnam capere de aliquo, Skáráć
11:
kogo. Pignus capere, Zaſtáwę wziąć / też
12:
vpominek. Prouinciam capere, Podyąć
13:
ſie yakiego vrzędu. Portum capere, Do
14:
brzegu przypłynąć. Quietem capere,
15:
Opoczywáć. Rimam non capit Cedrus,
16:
Cedrowe ſie drzewo nie ſzczepa / Nie skáli.
17:
Cepit eum ſacietas huius rei, Steſknił
18:
ſie nad oną rzeczą. Sicubi eum ſacie=
19:
tas hominum ceperat, Yeſli mu ſie
20:
kiedy nie przykrzyło ták miedzy ludźmi
21:
zawżdy być. Capere ſedem, Vſtánowić
22:
ſie. Sonitum non poſſe capere auribꝰ,
23:
Niemodz słucháć dzwięku á brzmienia.
24:
Specimen capere, Sprobowáć / Sztu=
25:
kę wyſtawić. Spem capere, Nádzie.
26:
wać ſie. Stipendiū capere, Myto wzyąć
27:
ná służbę żołnierską. Cepit eum tediū
28:
belli, Wſtążył ſie ná woynie. Cepit eum
29:
terror, Zyęła go boyaśń. Tempus & o=
30:
portunitatē capere, Pátrzáć czaſu á po
31:
gody Virtutē animo capere & corde
32:
expellere deſidiā, Pokrzepić ſie / wzyąć
33:
ſmiałość / á boyázń s leniſtwem z ſercá wypę
34:
dźić. Vires capere, krzeźwićſie / Wzmagać
35:
Verecūdia eū cepit, Zaſrumał ſie. Vtili=
36:
tates ex amicitia cape. Pożytek z prziyá=
37:
źniey ludzkiey mieć. Miſeriā oēm ego ca=
38:
pio. Terent. Wielką nedzę mam y cierpię
39:
Capere quietem & ſomnum, Spáć.
40:
Captus Partic Ięty Captus mente, Głu=
41:
pi / ſzalony. Captus oculis, sliepy. Oppreſ
42:
ſa at capta repub. Vćyſnąwſzi y yąwſzi
43:
pod ſwą moc Rzeczpoſpolitą. Captus &
44:
fraudatus, Zdrádzony. Capti conatus
45:
fruſtra, Wniwecz ſie yego praca obroćiła.
46:
Capta oportunitate, Vbaczywſzy czás
47:
Captus eſt, ſubaudi, amore, Doſtał / miłu=
48:
ye. Captus dulcedine pecuniæ. Zwie=
49:
dziony przes pieniądze. Captus auribus
50:
Niedosłyſzy / ſtráćył słuch. Captus ſplē=
51:
dore nominis tui, huc me contuli,
52:
przywiedziony wielką sławą twoyą prziye
53:
chałē. Captꝰ ſua fraude Hānibal, Sam
54:
ſie przerádzył. Captus furore eſt, qui
55:
furit, Błąd ſie go ſzalenie. Captus
56:
membris, Niema mocy w członkách.
57:
Captus, huius captus, nomen g. m. Wy= kolumna: b
| C ante A. | 35 |
1:
rozumienie / Rozum. Vt, Captus eſt pue=
2:
rorū, Tak yáko dzyeći mogą wyrozumieć.
3:
Accoodare ſeſe ad captū ſtudioſo=
4:
rū, Wedle tego yako mogą wyrozumieć
5:
diſcipułowie ſpráwowáć ſie. Excedit cap=
6:
tū noſtrū, Niemożem tego wyrozumieć / lita
7:
ſunt nimis ſubtilia & Philoſophica ex
8:
cedunt captū meū, Ty rzeczy ſą barzo
9:
ſubtylne filoſomfkie przechodzą moy rozum
10:
Capax, capacis, adiect. om. g. t. Capax
11:
XV. conuiuarū tricliniū, Stół około
12:
którego ſie możę piętnaście perſon ſieść.
13:
Capax templum, Niemały koścyoł / któ=
14:
ry wiele ludzi może w ſobie orgarnąc Ca=
15:
pax poculū, Niemały kubek. Capax a=
16:
micitiæ, ſtały á ku záchowániu prętki Eſt
17:
mihi capaciſsima omnis ſecreti uxor,
18:
má zonę milczącą we wſzelkiey táyemnośći.
19:
Capacitas, tis, f. t. Wielkość gdzie ſie może
20:
wciśnąć.
21:
Capedo, dinis. pe. pro idē Capacitas
22:
¶Intercapedo, Dálekość miedzy czym.
23:
Captio, Verbale, Doſtánie. Oſięgnienie.
24:
Hæc eſt captio mea in hoc bello. Te=
25:
gom doſtał na tey woynie.
26:
Captio, Zdrádá / Chytrość Podeście. Nul=
27:
la in ea re eſt captio, Zadney chytrośćy
28:
w tym niemaſz.
29:
Captiōes dialec. Zdrády á podchwytliwośći.
30:
Capiōes refellere, odkryć á okazać chytrośći
31:
pſtigiȩ & captiōes, Chitroſzky á podchwyt
32:
ki. Captiuncula, dimi. Podchwytanie.
33:
Captioſus, a, um, adiect. Chytrek / Mę=
34:
drek / Podchwytāyący. Captioſa ſoluere
35:
ſiue diſſoluere, Chytre od podchwytayące
36:
rzeczy odkryć. Captioſum eſt populo
37:
conſtitutū eſt negligi. Sámołowká yeſt
38:
ludziem / omieſzkáwác tego / to co Rádá vſtá=
39:
wiła. Captioſum genus interrogatiōis
40:
pytánie którym może yedē drugiego vłowić.
41:
Captioſe, aduerb. Cytrze / Podchwytliwie.
42:
Captioſe interrogare, Chytrze kogo py=
43:
tać chcąc go vłowić. Podeiść.
44:
Captura, Yęcie Captura piſciū Yęcie ryb
45:
Capto, as, are, frequentatiuū, Pilnować
46:
ná co yákoby onego przeschytrość mogł do=
47:
ſtáć. Auram popularē captare, Chały
48:
luckiey ſzukać. Beneuolentiam captare,
49:
Prziyaznia życzliwośći nábywáć. Cōſiliū
50:
captare, Radźić ſie. Wſzędzie rady ſzukáć.
51:
Lucrum captare, O zysk ſie ſtarać. Cap=
52:
tare umbras arborū, Cienia ſzukáć / Pod
53:
cień vciekáć. Captare aliquem, Na kogo
54:
pilnowác / Podchwytáwáć. Captare ali=
55:
quem, aliquo emolumento, Záchowá=
56:
wáć ſie komu yákiemi posługámi.| Captatio |
strona: 35v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Captatio, Verbale, Pilnowánie ná yáką
2:
rzeć.
3:
Captator, Podchwytácz. Vt Captator au
4:
ræ popularis, Pilnuyąci a łakomy ná
5:
chwałę lucką.
6:
Captatorius, id eſt, adulatoriꝰ, ut inter=
7:
pretatur Papinianus.
8:
Captito pro capto, CC.
9:
Captiuu, a, um, adiectiuum, Yęty / ta / te /
10:
Vt, Captiuos ab hoſtibus redimere,
11:
Yentce odkupowáć.
12:
Captiuo, as, are, Yąć á prziwłaſzczić ſobie
13:
kogo.
14:
Captiuitas, captiuitatis, Niewola / Poy=
15:
manie.
16:
Capeſſo, capeſsis, capeſsi, capeſſum, ſe=
17:
cundum Diomedem, Vel, Capeſſiui
18:
capeſsitum, ſecundam Priſcianum,
19:
Verbum eſt actiuum, Nam dicimus
20:
Capeſſo, capeſſor, ſignificat autem
21:
capere. Vt, Capeſſere fugā, Gotowáć
22:
ſie vciec. Capeſſere iuſſa, Roskázánie
23:
wypełnić Melitam capeſsimus, Cicer.
24:
Yedziemy / albo byeżimy do Melithy.
25:
Capeſſere Rempub. Rzeczi poſpolitey
26:
brónić / w ſwą obronę yą prziyąć. Ad
27:
ſaxum capeſsit, ſubaudi, iter, Yedzie
28:
ku skále / Ku skále ſie ma. Quo nunc
29:
capeſsis tute hinc aduerſa uia, Gdzie ſie
30:
bierzeſz w tak niepogodną drogę. Cibum
31:
capeſſere, Yeśc. Se domum capeſſere
32:
Brać ſi do domu. Vrbem aliquam ca=
33:
peſſere, Do którego miáſta cyągnąć. Ca
34:
peſſere ſe præcipitem ad malos mo=
35:
res, Złych ſie obyczáyów nakłádać / álbo
36:
poddáwác ſie złym obyczayém Capeſſere
37:
arma uel bellum, Woynę począc. Ca=
38:
peſſere curas imperij, Prziyąc na ſie
39:
ſtáránie o poſpolite dobro Libertatem
40:
capeſſere, Wolnośći ſie domagáć. Se in
41:
altum maris capeſſere, Puśćić ſie ná=
42:
głębokość morską. Munia capeſſere.
43:
Vrzędu ſie domágáć. Medium iter ca=
44:
peſſendo, Gdy w pul drogi byli.
45:
¶Compoſita, Accipio, Bierzę / Przy=
46:
muyę.
47:
❡Acceptus. a, um, Prziyemny / na / ne /
48:
Referre acceptū alicui, Przywłaſzczać
49:
komu / Refero acceptū tibi, Znam ſie ze
50:
to od ciebie mam.
51:
❡Interdum, Accipio, pro Audio, In=
52:
telligo. Nunc accipe ſententiam meā,
53:
Teras słuchay á obácz / Chciey wyrozumieć
54:
wolą moyę / álbo moyę myśl. Item, Acci=
55:
pere aliquem hoſpitio, Poſtawić kogo
56:
Prziyąć go w ſwóy dóm. Accepit noskolumna: b
| C ante A. |
1:
lauto prandio, Hoynie nas czeſtował
2:
ná obiedzie. Et, Accepit nos laute, idē.
3:
Humaniter aliquem accipere, Lucko á
4:
łáskáwie kogo prziyąć. Cum ſuma hu=
5:
manitate & beneuolentia recipit om=
6:
nes, Bárzo wdzięcznie ochotnie á lucko
7:
wſziſtki prziymuye.
8:
¶Decipio, Zdrádzám / Oſzukawam /
9:
Podchodzę.
10:
❡Deceptor, Zdraycá / Oſzuſt.
11:
❡Decipula, Połápka łapicá / kliatká. De=
12:
cipula murium, Lápicá / Decipula a=
13:
uium, Kliatká / álbo ſliák na ptaki.
14:
¶Concipio, Ogárniam rozumem. Con
15:
cipere aliquid in animo, Vmyſlić co / Po
16:
yąc co ná vmyśle. Concipere aliquod
17:
Epiſtolium, Poyąć yáki liſt ná v=
18:
myſlie.
19:
❡Conceptio, Poczęcie. Conceptio a=
20:
nimi, Prziyęcie vmysłu. Cōceptio pro=
21:
lis, Poczęcie płodu. Conceptus, huius
22:
conceptus, Poyęcie. Conceptus men=
23:
tis, Poyęcie vmysłu. Conceptis uerbis
24:
iuare, Prziſięgáć / Mówic za kiém. Con
25:
ceptis uerbis orare, Rozmyslnie ſie
26:
modlić.
27:
❡Conceptaculum, Poyęcie / Ogarnie=
28:
nie. Ad annum refertur.
29:
❡Excipio, Wymuyę. Vt, Excipio te ab
30:
hoc onere, Czinięcie wolnego / Wyimuyę
31:
cie od tego obwiązania / álbo posłuſzęń=
32:
ſtwá.
33:
❡Exceptus, a, um, Wyyety też. Prziyę=
34:
ty. Vt, Exceptus eſt de numero mi=
35:
litum, Wyyęty yéſt / to yeſt / Wypowie=
36:
dziano mu służbę. Excepto hoc, Wy=
37:
yąwſzi to / Króm tego. Exceptus eſt per
38:
conſulatum, Wyyęty yeſt od rady / to yeſt
39:
potrzebámi opátrzony.
40:
¶Exceptio, Wyyęcie. Vt, Hac adiecta
41:
exceptione, Pod tym obyczáyem.
42:
¶Excipio etiam ſignificat, Piſzę pod
43:
kim. Excipere lectionem ſub præce=
44:
ptore, yego ſłowá piſzáć które ku wykładu
45:
á wyrozumieniu textu przidawa. Excipe=
46:
re ad calamum, Idem, Annocowác / naz=
47:
náczić. Inde etiam fit. Excipula, uas
48:
ex arundine uel uiminibus confectū
49:
quo falluntur & capiuntur piſces,
50:
Więciers.
51:
❡Excipula & decipula ſunt quaſi
52:
contraria inſtrumenta, altero piſces,
53:
altero aues, uel mures capiuntur.
54:
¶Excipula dicitur ab excipiendo
55:
ſeu eleuando, quia eleuantur inſtru=
56:
menta ex aqua & piſces excipiuntur.| ¶Incipio |
strona: 36
kolumna: a
| C ante A. |
1:
❡Incipio incepi, Poczinam. Vt, Ali=
2:
quid ſerio incipere, Statecznie ſie czego
3:
yąc / albo / począć. Incipere litem, Począć
4:
ſie wádźić Amicitia a paruis incepta
5:
Od dziecińſtwa mamy s ſobą záchowánie.
6:
¶Incepto, as, are, Frequentatiuū, Vt
7:
Quid inceptas Traſo, Co poczinaſz Traſo
8:
❡Inceptum, inceptim, Początek.
9:
¶Inceptor, oris, Poczinacz. Inde, In=
10:
ceptio, Poczęcie.
11:
❡Intercipio, Przerywam / Przekażam.
12:
Vt, Vereor ne quo pacto literæ in=
13:
terceptæ ſint in uia, Obawam ſie aby
14:
yáko liſty nie były przechwycone ná dródze
15:
Intercepit mihi concionē, Przechwy=
16:
cył mi vrząd / álbo / Podſzedłmię w vrzędzie
17:
Quod nos capere oportet hæc inter=
18:
cipit, Co ſie nam miało doſtać / to tá wſzi=
19:
ſtko przechwyći. Sermonem intercipe=
20:
re, Przerwać komu rzecz / álbo mowę.
21:
¶Intercipio, Verbale, Przechwycenie
22:
Przeyęcie, Przeſzpiegowánie. Vt, Interci=
23:
pit fugientem ſeruum, Vciekáyącęgo
24:
sługę przeſzpiegował.
25:
Interceptor, oris, Przechwytácz / Spiég.
26:
Interceptor præde, Który kogo do ha=
27:
rapu vniegł / to yeſt / do łupu vbieżał.
28:
¶Recipio, Przimuyę. Vt, Recipio li=
29:
benter, Mam rad / Wdzięcznie przimuyę.
30:
Teren. Militem riualē ego recipiendū
31:
cenſeo, Mnie ſie widźi / abyście tego to
32:
rycerza za towarzisza miłosći wáſzey prziyęłi
33:
❡Item, Recipere, pro promittere. Vt,
34:
Recepit ſe facturum, Obiecał to vczynić
35:
Recipio tibi bona fide, Obiecuyęć to
36:
dobrym słowem. Wiernie.
37:
❡Item, Recipere, Wzyąć / wydrzeć. Vt
38:
Recipit puellulam a manibus matris,
39:
Wydárł dzieweczkę matce z rąk.
40:
¶Irem, Recipio, Bierzę ſie. Vt, Recipio
41:
me domum, Bierzę ſie / álbo / ydę do do=
42:
mu. Recipio me in meū conclaue, Ydę
43:
ná ſwóy pokóy. Anhelitum recipere, Od
44:
detchnąć. Animum recipere, Smiałość
45:
wziąć. Ad frugē ſeſe recipere, Polepſzić
46:
ſie. Se ad ingeniū ſuū recipere, Wro=
47:
cić ſie ná ſtáre obyczáye. Aliquē Menſa
48:
Lare, Lecto, recipere, Prziyąc kogo w
49:
dóm ſwóy y do ſtołu. Recipere ciuitatem
50:
in fidem, W obronę miáſto prziyąć. Re=
51:
cipere aliquem in familiaritatem, W
52:
towárziſtwo kogo prziyąć. Ad me reci=
53:
pio, faciet, Prziymuyę to na ſię / bo wiem że
54:
vczini. Cauſam capitis recipere. Głów=
55:
ną rzecz prziyąć ná ſię ku obronie / to yeſt /
56:
komu o gárdło ydzie. Receptum officiū kolumna: b
| C ante A. | 36 |
1:
perſoluere, Obiecáną rzecz ſpełnić. Se re=
2:
ciperes te correctum, Byś ſie był obie=
3:
cał polepſzić. Vt mihi coram recipiſti,
4:
Yakośmi vſtnie / álbo / oblicznie obiecał.
5:
Non recipit cunctationem hæc res,
6:
Ta rzecz nie ciérpi rozmyſliánia.
7:
¶Recipere & Reſpuere cintraria. Vt,
8:
Ita uſu receptū, Tak obyczay otrzymał.
9:
❡Receptus, Partic. Vt, Recepti in ciui
10:
tatem, Prziyęći ſą do mieuſckiego prawá.
11:
❡Receptus, huius receptus, Nomen,
12:
Wrácánie ná zád do domu. Canere rece=
13:
ptui, Wrácác ſie z woyny na zad. Recep=
14:
tui ſignū dare, idē. Itē, Receptus, Miey
15:
ſce na które wyyeżdzayą dla beſpiecznośći.
16:
❡Receptio, Verbale, fe. ter. Prziyęcie
17:
Poſtawienie ná goſpodzie.
18:
¶Receptitius, a, um, Prziyęty / Wzięty
19:
❡Recepto, as, are, Frequētatiuū, Sta=
20:
wiam goście / Stawiam ná goſpodzie Sub
21:
cuius tecto te receptas, V kogo ſtawaſz
22:
goſpodą. Meum receptas filium ad te
23:
Pamphilum, Przechowawaſz mego ſyná
24:
Pamfiluſá v ſiebie.
25:
Receptor, Gosć y Goſpodarz. Receptrix
26:
Verbale, fem. tert. Gościa y Goſpodini.
27:
¶Receptaculum culi, neu. ſ. Prziyęcie /
28:
Mieyſce od przimowánia gośći Vt, Re=
29:
cipio me in meum receptaculū, Ydę
30:
do ſwego domu / álbo / Ná ſwoy pokóy. Re=
31:
ceptaculū omniū purgamentorū ur=
32:
bis, Mieyſce gdzie wſziſtki niecziſtośći z
33:
miaſtá płiną. Receptaculū animi cor=
34:
pus, Ciało yeſt zachowánie duſze. Ciało yeſt
35:
przibytek duſzny.
36:
¶Receptibilis, & hoc Receptibile.
37:
Adiectiuum, no purum latinum in
38:
Biblijs, Godny ku prziyęciu
39:
¶Suſcipio, pen. co ſuſcepi, ptum, ere
40:
Przimuyę ná ſię. Vt, Suſcipio crimen.
41:
Znam ſwoyę winę. Suſcipio liberos,
42:
Rodzą mi ſie dzieći.
43:
❡Suſcipere, tam ad animum quā ad
44:
corpus refertur, ut. Onus ſuſcepi, Przi
45:
yąłem tę pracą ná ſię. Æs alienum ami=
46:
corum ſuſcipere, Podyąć ſie prziyaciel=
47:
skich długów płáćić. Aliquem ſuſcipe=
48:
re & tueri, Prziyąć kogo w obronę ſwą.
49:
Cic. Tantum ſibi in Repub. authori=
50:
tatis ſuſcepit, Táką ſobię możność á moc
51:
w rádzie prziwłaſzcził. Cauſam alicuius
52:
ſuſcipere, Podyąc ſie cziyey rzeczy. Ca=
53:
ſum ſuſcipere, W przigodę á w niebe=
54:
ſpiecznośc ſie wdáć. Suſcepit conſuetu=
55:
do communis, Ták ſie poſpolicie
56:
záchowawa / Ták w obyczay weſzło.| Fidem |
strona: 36v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Fidem ſuſcipere, Obiecáć / Przirzęc. In=
2:
uidiam & odium omnium ſuſcipere,
3:
Prziść w nienawisć v wſziſtkich ludźi.
4:
Crimen in ſe recipere, Winę cziyę ná
5:
ſie prziyąć. Suſcipere crimen defenſio=
6:
ne, Podyąć ſie cziyey winy / álbo oskárże=
7:
nia bronić. Crimen culpe ſuſcipere,
8:
Idem, Exilium ſuſcipere. Z ſwey dobrey
9:
woley z ziemie yecháć / Dác ſie wywołać.
10:
Parracidium ſuſcipere, Męzoboyſtwa
11:
ſie dopuśćić. Offenſas in eligendo ali=
12:
quo ſuſcipere, Rozgniewać kogo przi
13:
wybieraniu. Perſonā boni uiri ſuſcipe=
14:
re, Dobrym człowiekiem być Pœnam di=
15:
gnam ſcelere ſuſcipere, Być skaran
16:
yako ſie godźi zá ſwoyę złość Turpitu=
17:
dinem ſuſcipere, Sproſnego vczinku ſie
18:
dopuśćić. Vigilias diſcendi cauſa ſuſci=
19:
pere, Náłozić ſie ráno wſtawáć dla vcze=
20:
nia. Viluntatem & beneuolentiam er=
21:
ga aliquem ſuſcipere. Dobrotliwym y
22:
łaskawym na kogo być. Deo uota pro
23:
aliquo ſuſcipere, ſlub cziy ná ſię prziyąć /
24:
❡Suſceptio, onis, Verbale, fem. tert.
25:
Prziyęcie / Podyęcie Vt, Suſceptio bo=
26:
næ cauſæ, Przoyęcie ſprawiedliwey rzeczi
27:
na ſię. Suſceptio ordinis equeſtris, Po=
28:
yęcie slacheckich łudźi. Suſceptione pri=
29:
ma, Na pirwſzém pokoſztowániu / Gdy
30:
ſie naprzod kusił.
31:
¶Satisaccipio, is, ere, Przimuyę ręko=
32:
yemſtwo / álbo / przirzeczenie zá co takowego
33:
Vt, Quod ſi ueretur ne res protrahe=
34:
tur ſatisaccipiat, Yeſli ſie obawa áby ſie
35:
rzecz niedowlokłá / niechay rękoyemſtwo /
36:
álbo zapis przimie.
37:
❡Satisacceptio, onis, Prziyęcie ręko=
38:
yemſtwá / Zapiſu / álbo przirzeczenia zá co tá=
39:
kowego.
40:
¶Præcipio, ipis, penul. cor. præcepi,
41:
ptum, ere, Przikázuyę / Każę / Roskázuyę
42:
Vt, Præcipere at interdicere, Przi=
43:
kázáć y zákázáć. Præcipere cogitatio=
44:
ne, Przeyźrzeć / Obaczić przed tym. Spe
45:
iam præcepit hoſtem, Zda mu ſie yáko=
46:
by tu nieprzyaciel yego był.
47:
❡Item, Præcipere, id eſt, inſtruere,
48:
Náuczáć y Przikazánie dáwáć. Præci=
49:
piendum fuit, ut ea, diligentiam ad=
50:
hibeamus, Roskazáć nam było / ábyſmy
51:
byli tego pilni.
52:
¶Præcipitur imperſonale. Plin. Præ=
53:
cipitur ante omnia ut caſti legant,
54:
Przed wſziſtkiemi rzeczami to naprzod
55:
roskazano / aby powſciągliwi czitáli.
56:
¶Præcepto, as, are, Frequentatiuum, kolumna: b
| C ante A. |
1:
Częſto roskázuyę. Antiquum uerbū.
2:
¶Prȩceptus, Participiū, Roskazaniem
3:
vprzedzony.
4:
¶Præceptum huius præcepti, Sub=
5:
ſtantiuum, Przikazánie / Nauká. Mo=
6:
nita, Iuſſa & Præcepta, Napominánia
7:
Przipominánia / y Rozkázania. Vt,
8:
Tradere præcepta Grammaticæ,
9:
Vczić kogo Grammatiki. Præcepta &
10:
quaſi uias quæ ad eloquentiam ferāt
11:
tradere, Oratoriey á wymowy vczić. Præ=
12:
cepta & inſtituta Philoſophiæ, Nau=
13:
ká o mądrośći / Philoſophia.
14:
¶Præceptio, onis, pro præcepto,
15:
Przikazanie.
16:
❡Præceptor, Verbale, Miſtrs / Nau=
17:
cziciel. Præceptrix, Verbale, fem. ter.
18:
Nauczicielka.
19:
❡Præcipuus, adiectiuū, Naypierwſzi /
20:
Naygodnieyſzi / Nayznamienitſzi.
21:
❡Commune & præcipuum, contra=
22:
ria, Poſpolite y osobliwe. Vt, Negas prȩ=
23:
cipuum mihi ullum incommodum
24:
impendere, Mnimaſz ábych oſobliwey
25:
ſzkody z tąd nie popad. Præcipua reme=
26:
dia, Oſobliwe á nalepſze lekarſtwá. Ad
27:
ſerpentium ictus præcipua herba, Ná
28:
vkąſzenie wężowe / naypewnieyſze a nayo=
29:
ſobliwſze ziele, Contra uenenatos mor=
30:
ſus præcipua remedia, Przećiwko vką=
31:
ſzeniu yadowitych robaków / nayoſobliwſze
32:
á náylepſze / y naypewnieyſze lekárſtwá.
33:
¶Præcipue, Aduerbium, Zwłaſzcza / o=
34:
ſobliwe / Naywięcey. Vt, Mea ſalus in
35:
qua præcipue ab illo ſum adiutus,
36:
Moye zdrowie / á prziwrocenie / w którym
37:
yeſtem oſobliwie ód niego ſpomożón. Prȩ=
38:
cipue aliquid appetere, & in commu=
39:
ni iure uiuere contraria, Nieco nád lu=
40:
dzie żędać á chcieć mieć.
41:
¶Intercipio, Przechwytawam / Przeſzpie
42:
guyę. Vt, Literas intercipere, Przechwy=
43:
cić / á przeſzpiegowáć liſty. Iter intercipere,
44:
Odyąć drógę. Przekopać Sermonem a=
45:
licui intercipere, Przekáźić komu mowę /
46:
álbo / rzecz Intercipere aliquid alicui,
47:
Pochwyćić / co drugi miał wziąć.
48:
❡Interceptor, Przechwycenie.
49:
¶Interceptor, Przechwyciciel.
50:
¶Percipio, ipis pe. cor. pi. ptum, ere.
51:
Ex per & capio, Rozumiem dobrze.
52:
Percipere artem Náuczić ſie rzemiosłá.
53:
Percipere doctrinam, Náuczić ſie nau=
54:
ki. Percipere dolores, Czuć ból. Perci=
55:
pere fructum ex arbore, Owoc z drze=
56:
wa obráć. Percipere iucunditatem &| lætitiam |
strona: 37
kolumna: a
| C ante A. |
1:
etiam, Weſelić ſie. Ne urbis neq agri
2:
me odum unquam percipit, Nie vte=
3:
skię ſie / albo, nievtążę nigdy áni w mie=
4:
ſcie áni ná wśi. Percipere uſum alicu=
5:
ius rei quotidiana conſuetudine, Nie=
6:
którey rzeczi vſtáwycznie vżiwać. Perci=
7:
pere nomina omnium ciuium, Pá=
8:
miętáć ymioná wſziſtkich mieſzczan. Perci=
9:
cipere memoria, Pamiętáć / Wziąć w
10:
pámięć. Percipere opinione, Mniemáć.
11:
Percipere ſenſibus, Myſlą rzecz yaką
12:
ogárnąć. Ex uultu percipi poteſt qua=
13:
lem animum erga me geſſeris, Z po=
14:
ſtáwy á z obliczá vznałem coś za vmyſłiwał
15:
przećiwko mnie.
16:
❡Perceptio, Verbale, Pożitek / Wyro=
17:
zumienie. Vt, Perceptio fructuū, Dzy=
18:
wánie / álbo / zbieránie pożitków Perceptio
19:
animi, Rozum / Baczność. Item, Pigno=
20:
ra capere uel auferre, Zakłády od kogo
21:
oddáláć. manum facultatibus inijcere
22:
apud Cice. Huc pignoris capio, ſicut
23:
Vsucaptionem dixerunt Veteres.
24:
Capis, idis, fe. ter. Nieyáki kubek / álbo / ynſze
25:
naczinie z którego piyą.
26:
Capiſtrum, neu, ſe. Vździenicá / też / Ká=
27:
gániec. Item, Witki ktoremi wino do tyczi
28:
prziwięzuyą.
29:
Capiſtro, as, are, act. pri. Vzdzienicę wkła=
30:
dam / vwięzuyę.
31:
Capnias, Nomen gemmæ.
32:
Capnos, pni, maſcul. ſec. Latine fumus.
33:
Capnio, dimin. Dimek.
34:
Capnio, herba, Gołębie gárdło / álbo / ziem=
35:
ny dym. Inde etiam dicuntur, Acapna,
36:
Suche drwá / które płoną yáko słomá.
37:
Et, Capnias, Piwo dymne.
38:
Cappadocia, Pontica Regio, Kráyiná
39:
mnieyſzey Aſiey.
40:
Cappadox, ocis, pen. cor. Yeden z tám
41:
tąd.
42:
Cappadocus, idem.
43:
Capparis, huius capparis, fe. tert. Cap=
44:
paris Spleneticis proſunt, ideo anima
45:
ſplenis uocatur.
46:
Cappar, pro Capparis, dixit Palla=
47:
dius.
48:
Capra, Caprea, Vide CAPER.
49:
Capraria, Inſula in mari Liguſtico.
50:
Capralia, Ager, qui uulgo Capræ pa=
51:
ludes dici ſolet, Feſtus.
52:
Caprocornus, corni, maſ. ſec. Kozorożec /
53:
też / Górny koſieł który ſie ná skáłach chowa
54:
Caprificus, fici, fem. ſec Figi lieśne.
55:
Caprificor, aris, ari, Szczepić tákowe drze=
56:
wo. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Caprificatio, Verbale, Calep.
2:
Capificationem uocat, quando in ar=
3:
boribus cortex cultello finditur, ut
4:
commodius creſcant.
5:
Caprificales dies, idē caniculares, quod
6:
illo tempore fœminæ Romanæ ſub
7:
Caprifico ſacrificarent.
8:
Caprifolium, Herba, uulgo, Mater
9:
ſylua.
10:
Caprimulgus, Nieyáki ptak káwce podob=
11:
ny / który w nocy mléko v kós wyſiſa. Fu=
12:
res nocturni interdiu non uidentur,
13:
qua iniuria emoriuntur ubera, Calep.
14:
Ægoteleos, idem.
15:
Capronæ, arum, Przedſobnie włoſy / álbo /
16:
grziwá przedſobna v koni.
17:
Caprunculum, maſ. ſe. Gliniáne naczinie /
18:
Dunicá. Alij Capunculum legunt.
19:
Caprotina, Przezwisko Iuńony.
20:
Capſa, pſæ, fem. prim. Skrzinia / álbo / yá=
21:
kie záchowánie.
22:
Capſula, & Capſella, diminut. Spidwa=
23:
ſek / álbo / Skrzineczká / też Szafká.
24:
Capſarius, qui mercedis gratia in bal=
25:
neis ueſtimenta ſuſcipit, Calep. Zu=
26:
wácz. Item, qui portat libros, Krá=
27:
marczik Xięgi noſzący.
28:
Capſaces, pe. c. Bánia Oleyowa. Capſit,
29:
id eſt. præhendit, Vyął. Feſtus.
30:
Capſis, pro capias ſi uis ueteres Comici
31:
dixerunt, Weźmi yeſly chczeſz.
32:
Capſus, carruca, undi tecta, Nakrity
33:
Wózek.
34:
Capua, fem. prim. Vrbs Campaniæ.
35:
Capulus, maſc. & neut. ſec Capulum,
36:
Mary / też Rękoyeść. Vnde, Capularis
37:
lare, Vt, Capularis ſenes, Starzec / któ=
38:
ry yuſz ná poły w grobie ſtoyi.
39:
Capula, læ, fem. prim. Kiełłá / álbo / ynſze
40:
naczinie s rękoyeścią / do przeliewánia /
41:
Szkopiec.
42:
Capulo, as, are, Czerpam kiełłą.
43:
¶Decapulo, as, are, Kiełłą / álbo ſzkop=
44:
cem co przelewam / wypróżniam.
45:
Capulator, Przelewácz / Dolewacz / Napeł=
46:
niácz.
47:
Capulum, Vździenica. Calep.
48:
Capus, capi, maſ. ſe. Kápłun.
49:
Capo, onis, maſ. ter. idem.
50:
Caput, itis, neut, tert. Głowi. Vtinam tibi
51:
uideam commitigari ſandalio caput
52:
O dayże to Boże / ábyć pántoflą głowę
53:
zmiękczono. Caput canū, Sywa głowa
54:
Extollere caput, Podnieść głowę.
55:
❡Caput etiam pro ipſo homine. Vt,
56:
Si quidem hoc uiuet caput, pro ſi| G | uixere |
strona: 37v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
uixero, Yeſlić będę żyw. Capite canſi,
2:
Vbodzi á nędzni ludzie / którzi nád ciało
3:
ſwe nić więcey nie mayą. Capitis res eſt
4:
id eſt, de uita periculum eſt, O głowę
5:
ydzie. Caput ſuum offerre uilitati, pro
6:
Capite alterius, Cziyę ſromotę ná ſię
7:
prziyąć. Iudicium capitis, Sąd o gło=
8:
wę. Petere caput alicuius, Stać komu
9:
o głowę / Chćieć kogo zábyć. Capitis &
10:
famæ certamen habere cum altero,
11:
Czći á sławy ſwey bronić / álbo / ręką po=
12:
práwowáć / yáko niektórzi mówią.
13:
❡Caput pro Æſtimatione, Sławá /
14:
dobra powieść. Capite damnatus, Ná
15:
ſmierć skázány. Capite ſuo aliquid de=
16:
cernere, Cice Vtinam meo capite ſo=
17:
lum decernerem. Boże day to aby yedno
18:
tylko o moye gardło ſzło. Aby tylko ná
19:
mnie przeſtáło. Pro patria capita ſua po
20:
nere, Dlia oycziźny żywotá nie żałowác / ál
21:
bo / żywot ſwóy wydać.
22:
❡Caput, ide eſt, Summa rei, ut, Caput
23:
literarū, Summa liſtu. Capita rerū ex=
24:
pedi, ſummę powiedzieć o czim ſie dzieye.
25:
¶Caput etiam, Początek / álbo / przi=
26:
cziná niektórey rzeczi. Hic eſt huius rei
27:
caput, Ten tego yeſt przicziná / z tego to
28:
główey pochodźi.
29:
¶Capita in libris, Kapituła / Rodziele=
30:
nia Xiąg. Vt, In ſexto capite Euan=
31:
gelij ſancti Ioannis, W ſzóſtem rozdzie=
32:
leniu Euangeliey ſwiętego Ianá. Vulgo
33:
enim, Capitulum & Capitellum di=
34:
minutiue dicitur.
35:
Capitellum etiam ſignificat, Głowicá
36:
álbo / Gałká ná słupie.
37:
¶Caput etiam dicitur ex quo riuuli
38:
emanant, Zrzódło Vt, Capita flumi=
39:
nis, pro oſtijs, Odnogi / álbo / wychody
40:
wód / któremi w morze wodá z rzék wy=
41:
chodźi. Caput rei frumentariæ, in Si=
42:
cilia ager Leontinus, Naylepſzi vrodzay
43:
zboża. A capite ducere diſputationē, od
44:
początku począć diſputowáć. Caput ſcele=
45:
rū, Wſziſtkich złośći przicziná. Tu es huiꝰ
46:
rei caput, Tyś tego przicziná / tyś tego ná=
47:
ſiał / Tyś to ſpráwił. Nec caput nec pes.
48:
Ani początku áni dokonánia nie znáć w
49:
tey mowie. Nec caput eſt nec pes, Wſzi=
50:
ſtko ſie weſpołek pomieſzało / Ani początku
51:
áni końcá niemáſz. Sine capite audire,
52:
Co nowego vsłiſzeć bes pewnego powie=
53:
dáczá. Sine capite res manare dicitur
54:
Niewiedzieć z kąd ſie co wzięło.
55:
caput etiam dicitur facere apoſtema,
56:
Gdy ſie wrzód zbiera. kolumna: b
| C ante A. |
1:
¶Capita, deorum appellabantur fa=
2:
ſciculi facti de uerbenis. Feſtus.
3:
Capitalis & hoc capitale, Smiertelny /
4:
kto ſmierć zásłużił. Capitalem fraudem
5:
admittere, Smierteney á głowney zdrá=
6:
dy ſie dopuśćić. Crimen capitale. Głow=
7:
ny wyſtęp. Facinus capitale, idem. Ca=
8:
pitale odium, Okrutna nieprziyaźń.
9:
Nulla capitalior peſtis at morum
10:
corruptela, Nic nie yeſt ſzkodliwſzego
11:
yáko złe obyczáye. Aduerſarius capita=
12:
lis, Wielkie głupſtwo / á nieumiętność.
13:
Capitales triumuiri ad quos capita=
14:
lium cauſſarum animaduerſio ſpe=
15:
ctabat.
16:
❡Capitalis ſcriptor, Który krótko piſze
17:
Capitaliter, Aduerbium, Smiertelnie.
18:
Capitatio, tributum quod in capita
19:
ita conſtitutum erat.
20:
Capitatus, a, ū, Wielkogłowá / który wiel=
21:
ką głowę ma. Caules capitati, Kapuſtá
22:
w głowách.
23:
❡Capitellum, telli, diminut, Główka /
24:
głowyczka / gałeczka ná budowániu.
25:
Capitellum etiam, Szpicá ná budowá=
26:
niu yákim.
27:
Capitiū, capitij, Mniskie odzienie przed=
28:
ſebne y zaſobne. Antependium, Capa=
29:
ronem uulgo, & barbare Monachū
30:
uocant.
31:
Capito, nis, maſ. tert. Który wielką gło=
32:
wę ma. Duri capitones, Swey główki /
33:
ſwey myśli.
34:
Capito, Genus piſcis apud Catonem.
35:
Capitulare, id, eſt, Per capita diſtribue=
36:
re, aut caput adiungere, uel facere,
37:
Calep. Capite diminutus, Którego
38:
ſie ſtan zniży.
39:
¶Capitulum etiam eſt uox blandien
40:
tis, Olepidum capitulum, Terent. O
41:
miłą główko.
42:
¶Capitulum in columnis, Wierſch /
43:
álbo gałká ná słvpiech. Caput uacuum
44:
cerebro, Prouerb. Cudny ále głupi.
45:
Capitolium, Kościoł w Rzimie / álbo za=
46:
męk ná yedney górze / która przed tym /
47:
Mons Tarpeius byłá rzeczoná.
48:
Capucium, neut. ſe. Kápuſtá / Seſsile & cu=
49:
manū Flinius uocat, ſpecies Braſsi=
50:
cæ, a quibus caulis capitata dicitur,
51:
Broskiew / niektórzy krczicą zową.
52:
Carabus, ſpecies cancri, teſte Plinio.
53:
Carambis, Promontorium Scythiæ.
54:
Carba, Carbinus, uentus, Qui alias A=
55:
phricus dicitur, Wiátr od Affriki.| Carbatinæ |
strona: 38
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Carbatinæ, Genus calciamenti, Calep.
2:
Carbaſus, aſi, pen. cor, fem. ſe. Secundū
3:
Priſcianum. Et gen. maſc. ſecundum
4:
Phocam. Probus uero & Caper, di=
5:
cunt eſſe maſc. & fem. in ſingulari, in
6:
plurali uero neutri, Subtilne Płótno z
7:
którego żagle do łodźi á okrętów czinią.
8:
Vnde accipitur pro uelo, Zá żagiel.
9:
Carbaſeus, a, um, Vt, Carbaſinus, a, um
10:
Carbaſineus, a, um, idem.
11:
Carbo, onis, maſc. ter. Wągl. Carbone
12:
notare, id eſt, damnare, Gánić. Cui cō=
13:
trarium eſt, Creta notare, Chwálić.
14:
Carbonarius, Węglarz.
15:
Carbonaria, Dóm / albo mieyſce / ná którym
16:
palą / álbo skłádáyą węgle.
17:
Carbunculus, dimin. Wąglik.
18:
Carbunculus, maſ. ſe. Niemoc / którą pie=
19:
kielnym ogniem zową. Vulgo, morbus
20:
ſancti Antonij, uel Ignis ſacer uoca=
21:
tur, Medici Furniculum, ex bile a=
22:
duſta, & ſanguine inflammato uocāt
23:
Vide ſupra ANTHRAX.
24:
¶Item Carbunculus, Gemma, Perłá
25:
Carbunculus, etiam dicitur, uitium in
26:
arboribus at uitibus, Opłonienie / ál=
27:
bo przipłonienie ták máćie winnych / yáko y
28:
ynich drzéw.
29:
Carbunculatio, Idem.
30:
Carbumculo, as, are, apud Plinium Go=
31:
reyę / Palę ſie / Lznię ſie yáko wágl. For=
32:
nax carbunculat, Pieć ſie łſzczy od wiel=
33:
kiego ogniá. Carbunculātur ſemina,
34:
Płonie naſienie od gorącośći. Carbun=
35:
culantia ulcera, Zágorzáłe á zápalone
36:
wrzody.
37:
Carbunculoſus, a, um, Vt, Carbuncu=
38:
loſus ager, Zápiekła ziemiá. Carbun=
39:
culoſa arena, Piaſek w którym pełno
40:
yeſt czerwonych kámiczków. Carbonariā
41:
artem exercere, Wegle palić.
42:
Carcer, eris, maſc. ter. Ciemnicá / Więzie=
43:
nie, wieżá. Vt, In carcerem conijcere, Do
44:
więzienia wſádźić. Mittere in carcerem,
45:
idem. Carcer homo, per Metaph. Go=
46:
dny wſádzenia.
47:
Carceres, tantum pluraliter, Szranki mie=
48:
dzi któremi bitwy á gonitwy ſtroyą / Di=
49:
citur enim Carcer a coercendo, Vt,
50:
A carceribus ad metam, Od mieyſcá aż
51:
do celu / álbo mału / też / od początku aż do
52:
końcá.
53:
Carcerarius, a, um, Ciemnice przigłądá=
54:
yący. Vt, Carcerarius quæſtus. Pienią
55:
dze á pożitek od tych które wypuſzczáyą
56:
z ciemnice. kolumna: b
| C ante A. | 38 |
1:
Carchedon, fem. tert. pen. prod. Miáſto
2:
Kárthago.
3:
Carchedonius, Kamik Kalcedonowy.
4:
Gemma eſt.
5:
Carcheſium, Poculi genus, Kubek s rę=
6:
koyesciámi / Roźmiar.
7:
Carcheſia, Foramina quæ in ſummo
8:
mali funes recipiunt. Dary / álbo / lochi ná
9:
wierſchu máſztu w które powrozy záwodzą
10:
dla wciągánia żaglu.
11:
Carchoquios, genus ranunculi cœnu=
12:
lentū in dorſo habens, in uentre cro=
13:
ceas maculas, Calep. Pſtra żabká.
14:
Carcinethron, Herbæ genus, Vulgo
15:
Sanguinaria, Sporyż.
16:
Carcimas, Gemma, & Carcima, ciuitas
17:
a qua ſinus Carcinites.
18:
Carcinodes, Carcinodous, g. n. Smárki
19:
á niecziſtośći w noſie.
20:
Carcinoma, atis, neu. t. pen. prod. Nie=
21:
moc którą Rák zową.
22:
Carcinus, Latine, Cancer animal, & ſi=
23:
gnum cœleſte.
24:
Cardamon, ſiue Cardamina, herba, La=
25:
tine Naſturcium, Rzeżuchá. Et eſt du=
26:
plex, Altera ſatilis, Ogrodna. Altera
27:
aquatica, Wodna z którey ſáłatę czinią.
28:
Cardamonium autem genus herbȩ odo
29:
riferæ, Parádiskie ziele.
30:
Cardinū, idem quod Naſturciū, Calep.
31:
Cardiſce, Gemma e draconis cerebro.
32:
Cardiaca & cardia, Kordiaká / niemoć kie=
33:
dy człowiek cierpi wielkie vcążenie ná
34:
ſercu y ynſzich wnętrznośćiach pod pierſiami
35:
Cardiacus, a, um, Qui huic morbo eſt
36:
obnoxius, Ná którego tákowa chorobá
37:
nádchodźi. χαρδια Grȩcis, Latinis, cor.
38:
Cardia etiam nomen urbis in Thracia.
39:
Cardo, onis, dub. tert. Dicitur quaſi cor
40:
ianuæ, ſed potius maſcul. Záwioſá ná
41:
którey drzwi wiſzą.
42:
¶Cardines appellantur a Vitruuio
43:
duo cœli uertices, alter Septemtrio=
44:
nalis, alter Meridionalis, Dwie ſzpicy
45:
ná niebioſách / yedná pułnocna / druga
46:
południowa. Polos uacant Aſtrologi
47:
& uertices.
48:
❡Cardines temporum uocantur a
49:
Plinio, Ver, Wioſná. Æſtas, Láto. Au=
50:
tumnus, Yeſien. Hyems, Zima / Cztery
51:
częśći roku.
52:
¶Cardo pro oportunitate, Miáſto
53:
godnego czaſu á pogodnego ná którą rzecz
54:
❡Cardines agrorum, dicuntur, Kopce
55:
Gránice á poboczne ſćiány wedle południa
56:
przećiw pułnocy leżące. Huiꝰ correlatiuū| G 2 | eſt. |
strona: 38v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
eſt, Decumanꝰ ager, Przeczne gránice /
2:
które dzielą ymienie od wſchodu słóńca
3:
przećiw zachodowi. Plin. Vt, In eo car=
4:
do uertitur, Na tym rzecz ſtoyi / álbo wiśy
5:
O to grá idzie. Cardo litiū, Naypierw=
6:
ſza á naygruntownieyſza obroná w práwie.
7:
Cardineus, a, um. Et, Cardinalis, & hoc
8:
cardinale, pro præcipuo ponitur, Si=
9:
pont, Pirwſzi / Przewyborny.
10:
Cardina, & Cardinea dicta eſt Dea, quȩ
11:
cardinibus apud Veteres præ erat.
12:
Cardinalis, ſubſtantiuum, Kárdinał.
13:
Cardinatus, a, ū, Vt, Tignū cardinatū.
14:
Carduelis, huius elis, fem. t. Szczigieł.
15:
Carduus, ui, m. ſ. Oſet.
16:
Carectum, Vide CAREX.
17:
Carex, icis. m. t. uel ſecundum aliquos
18:
fem. Ośćiſte ziele / z którego pod czas ko=
19:
ſziki plotą / álbo / łącz / rzeżączká yako moe
20:
którzi zową. Hinc, Carectum, Mieyſce
21:
gdzie tákie ziele rośćie.
22:
Careo, es, ui, neu. ſ. Niemam / Niedoſtáye
23:
mi Caritum & contra regulā caſſum
24:
Vt, Carere culpa, Nic nie być winien /
25:
Niewinnym być. Id quod amo careo,
26:
cum accuſatiuo, Plaut. To co miłuyę nie
27:
mogę mieć / cum ablatiuo. Ego illa nō
28:
careā, ſi ſit opus, uel totū triduū, Ter.
29:
Yabych ſie przes niey nie miał otrzimáć / yeſli
30:
potrzebá będzie / by też y przes cáłe trzy dni.
31:
¶Carere & frui contraria. Vt, Carere
32:
dolore, febri, moleſtia, Bez boleśći / fe=
33:
bry / y którey przikrośći być. Carere ſenſu
34:
doloris, Zadney boleśći nie czuć. Carere
35:
Domo, Patria, Publico ſenatu, & ſi=
36:
milibus Cicero, Prope trienniū Pro=
37:
uincia domo caruit, Málem trzi látá
38:
ſtároſtwá y domu nie miał / álbo przes trzi
39:
látá ſie chrónił. Carens patria ob meas
40:
iniuritas. Do oyczyzny ſie nie ſmieć náwró=
41:
ćyć dla ſwoich wyſtępów / álbo złośći. Ca=
42:
ruit foro poſtea, Pompeius. Caruit
43:
ſenatu, Caruit publico, Nie poſtał po=
44:
tym ná Ratuſzu / álbo / ná ſądziech / Nie by=
45:
wał w rádzie. Ná rynku niepoſtał / álbo z
46:
domu ſie nigdziey nie wychylił. Qui hac lu=
47:
ce carēt, Ludzie którzy z tego ſwiátá zeſzli
48:
Carere forenſi luce, Niewidzieć komu
49:
do práwá / to yeſt / ſtrzeć ſie przed ſądem. Fi=
50:
de cares res, Niewidźi ſie rzecz być podo
51:
bna ku wierze. ¶A ſupino Caſum uenit
52:
Participium, uel adiectiuum Nomen.
53:
Caſſus, a, um, Czczy / Próżny / niezwykły. Vt
54:
Caſſa nux, Czczi orzech. Caſſa nuce nō
55:
emam, Prou. Y łupiny bych orzechowey zá
56:
to nie dał. Lumine caſsi, Zmárli / którzi kolumna: b
| C ante A. |
1:
yuſz tego ſwiáta nie vżywáyą. Caſſū gra=
2:
num & inane, Lekkie á czcze ziárno.
3:
❡Inde Aduerbium. Incaſſum, Próżno
4:
Dármo / w niwecz.
5:
Caria, Regio minoris Aſiæ, Kráyina
6:
mnieyſzey Aſiey. Inter Lyciam & Ioniā.
7:
❡Vnde, Car, caris, Yeden z Káriey. Et
8:
Caricus, a, um, idem.
9:
Caries, ei, fem. quin. Pleśń / Sprochnienie /
10:
wſtęchliná. Cariem ſentire, Carie infe=
11:
ſtari, Cariem trahere, Cariē inducere
12:
dicūtur ligna, Gnić / álbo Prochnieć. Ca
13:
riem uetuſtatis recipere, Záſtárzeć ſie.
14:
Carnium caries, Czuchnienie mięſá / álbo
15:
prziſmrodzenie. Caries uini aut cereui=
16:
ſiæ, Przitęchnienie winá albo piwá.
17:
Carioſus, a, um, Prochniſty. Proprie de
18:
ligno. Carioſa terra, Wſtęchła ziemia.
19:
Carioſa oſſa. Celſo, ſpruchniale kości. Ma
20:
teries luna decreſcente cȩſa, cariæ non
21:
infeſtatur, Drzewo ná budowánie po pełni
22:
xiężicá rąbione nie prochnieye. Colum.
23:
Carica, cȩ, f. p. uel Caryca, proprie ficus
24:
ſicca, Suche figi.
25:
Carina, næ, pe. prod. f. p. Dno v łodźi. Et
26:
Synecdochiκω̃ς, Lodzia. Carinæ puta=
27:
minum, Skorupy.
28:
Carinæ, arum. Nomen uici Romæ.
29:
Carino, as, are, Zginam yákoby łódź.
30:
Carinatus, a, ū, Partic. Wydłubany / á ták
31:
skrziwiony yákoby łodź / Záłomiony / zgięty.
32:
Carinatim. i. ad ſimilitudinē carinȩ. Sip.
33:
Carinātes. i. Probra obijciētes. Feſtus
:
(obſoletū.
34:
Cariota, æ, f. p. Dáktil.
35:
Carioſa, id eſt, Vafra, obſoletum.
36:
Carius, Filius Iouis & Danaës, qui diui=
37:
nos honores in Lydia conſecutus eſt,
38:
qui etiam monti nomen dedit.
39:
Carmina, Regio minoris Aſiæ & eius
40:
Metropolis.
41:
Carmelus. pe. prod. Mons Galliciæ, &
42:
alter iuxta Ptolemaidem.
43:
Carmen, inis, n. t. Spiewánie Pieśń. Item.
44:
Carmen, Modlitwá / álbo yáko yne wży=
45:
wánie ymienia boskiego / które pewnemi
46:
slowy v ſtárych ludźi bywáło. Carmine
47:
logno aliquid effari, Długo o czim piſáć
48:
Carmen componere alicui, Pieśń / álbo
49:
też wierſze komu słożyć. ❡Carmen &
50:
cantus idē, Itē, Carmen ſignificat Czá=
51:
ry nieyákie / záklęcie / którego czárownice / ál=
52:
bo czárnoxięſznicy vżywáyą.
53:
Carmentam f. p. Matká Ewandruſowá. A=
54:
lias, Nicoſtrata. Vnde Carmentalis,
55:
porta Romȩ, Et Carmētalia, ludi in ho
56:
norē Carmētæ matris Euādri inſtituti| Carmino |
strona: 39
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Carmino, Verb. Czechránie / álbo Czoſánie.
2:
Carminarius, ten który wełnę biyę / álbo
3:
czechrzę.
4:
Carna ſiue Cardinea, Dea quæ uitali=
5:
bus humanis præeſſe exiſtimata eſt.
6:
Bogini długiego żywotá.
7:
Carni, Populi ſupra quos Apenninus
8:
mons incumbit, Kárwacy / álbo Karinczy
9:
Olim Noricis adneumerati.
10:
Carninothron, herba, Podrożnik. Sipōt,
11:
Carnion, Locus in Meſſenia, Templum
12:
Apollinis in Laconia. In Achaia flu=
13:
men, & mons in Peloponeſo.
14:
Carnotum, ſiue Carnutum, Regio Gal
15:
liæ, Inde Carnutes populi ibidem.
16:
Carnutum, neut. ſec. Miáſto w węgrzech.
17:
Caro, fem. t. Mięſo. Proprie mortuorū
18:
dicitur, ſeu occiſorum.
19:
¶Carnem Cicero, Vt, Theologi, ac=
20:
cepit, Zá ciało. Caro putida. Nágniłe
21:
Przigniłe mięſo.
22:
Caro arborum, Co pod bielizną drze=
23:
wá yęſt / á miedzi drżeniem.
24:
Caro piſcium etiam dicitur, Ryby.
25:
Carnalis, Mięſny / niekiedy cieleſny / in Bi=
26:
blijs tantum uſitatum.
27:
Carneus, a, um, Mięśny / na / ne.
28:
Carnoſus, a, um, Mięśyſti / ta / te.
29:
Carnoſitas, fe, tert. Mieśyſtość.
30:
Carnarius, a, um, Który ſie w mięſie kocha
31:
Miąsko yáko niektórzi mowią.
32:
¶Item, Carnarius, ſubſtant. Rzeźnik.
33:
Carnarium, Mięśna ſzpiżárnia / yátká.
34:
Carniuorus, a, um, Zárłok mięśny.
35:
❡Carnariū, apud Plautū, pro carne.
36:
Caruncula, uel Carincula, diminut. CC.
37:
nullo authore.
38:
Carnifes, icis, maſ. ter. Kát. Carnifex &
39:
Tortor idem.
40:
¶Carnifex per Metapho. Morderz /
41:
Lotr / Srogi by kát. Carnifices ad reli=
42:
quias uitæ lacerandas & diſtrahendas
43:
Carnifico, as, are, Et, excarnifico, Kátuyę
44:
Morduyę.
45:
Carnificor, aris, Być męczón Kátowan.
46:
Carnificina, Mieyſce ná którym gubią zło=
47:
czince / niektorzi męczennicą zową gdzie
48:
ludzie męczą. Vt, Carnificinam ſubire
49:
Kátowi prziść w ręce.
50:
❡Carnificinas dixit Catho in plurali
51:
numero, pro tormentis & crudelita=
52:
tibus, Dręczenie á męczenie.
53:
¶Carnificina & crudelitas, idem. Car
54:
nificinam facere, Kátować. Plaut.
55:
Carnificium, Męczenie. Dręczenie / Plaut.
56:
Caros, In officinis Pharmacopolarum kolumna: b
| C ante A. | 39 |
1:
carui, Biały karuy Cukier yeſt.
2:
Carpathos ſiue Carpathus, Inſula, Wy=
3:
ſpá miedzi Rodem á miedzi Kreta. Vn=
4:
de Carpatheum mare.
5:
Carpatus mons, Gorá miedzi náſzą Polską
6:
á miedźi. Węgierską ziemią / Krępak zową
7:
niektórzy.
8:
Carpatina & Carbatina, pen. cor. fem.
9:
pri. Chłopski bót / kurṕ / obnożnek / ex re=
10:
cētioribꝰ corijs bubalorū factū, Cal.
11:
Carpentum, enti, neu. ſe. Genus uehicu=
12:
li, Kárá / koláſa / też Kotczi wós. Carpen=
13:
tis utebantur in bello.
14:
Carpētariꝰ faber, Koleśnik / álbo, Stelmách.
15:
❡Et Carpentarius, a, ū, Vt, Carpen=
16:
tarius equus, Wozowy / álbo kotczi koń.
17:
Carphos, Herbæ genus, Fœnum græ=
18:
cum, Koźyróg.
19:
Caripnus, pini, f. ſ. Nieyáki rodzay drzewá
20:
Carpineus ex Carpino factus.
21:
Carpio, onis, maſ. tert. Kárṕ / rybá.
22:
Carpis, Scythiæ fluuius.
23:
Carpo, is, ſi, ptum, ere, Zbieram / Odłamu=
24:
yę yáko kwiatki / álbo ynſze owoce z drzewá
25:
❡Carpere & colligere, idem. Vt, Car
26:
pere floſculos, Kwiatki á piękne ſenten=
27:
cie z piſmá wybierać. carpere quietem
28:
Odpocziwáć. Auras uitales carpere, id
29:
eſt, uiuere Poeticum, Ziewać Cibum
30:
carpere, Yeść. Carpere herbam, bo=
31:
ues dicuntur, uel etiam anſeres, Szczi
32:
káć / albo ſzczipáć. Iter carpere. Wędro=
33:
wáć. Carpere lanam & linum, Bráć
34:
len. Carpere penſa, idem. Carpere ru=
35:
ra, Ná pole ciągnąć / álbo yść. Somnos
36:
carpere, Spác. Carpere ſoporem idē.
37:
Viam carpere, idem quod iter carpe=
38:
re. Carpere agmen hoſtium, Nácieráć
39:
ná woysko. Carpere exercitum in mul=
40:
tas partes, id eſt, ſeparare, Carpere
41:
orationem, membris minucioribus.
42:
Ná ſtuczki máłe rozebráć rzecz cziyę.
43:
❡Carpere pro eligere, Terent. Vnum
44:
quicquid, quodquidem erit belliſsi=
45:
mum carpam, Co mi ſie nalepiey będzie
46:
widziáło / rad to bede rwał. Carpere ali=
47:
quem, Gánić kogo. Maledico dēte car=
48:
pere, idē. Carpere uerbis idem. Genio
49:
carpamus dulcia, Bądźmi dobrey myſli
50:
á ochotni. Itē, Carpere aliquid obiter &
51:
pcipitāter facere, Niedbále á nagleczinie
52:
Carptim, Aduerb. Nagle / Potroſzey tu
53:
y owdzie. captim breuiter perſtringe
54:
aliquid, Nieco krotkiemi słowy dáy znáć.
55:
Carptim aliquem perſtringere, Prziciąć
56:
komu. Carptim dicere, Kwápiąc ſie mó=| G 3 | wić. |
strona: 39v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
wić. Et, Carptim in aliquem dicere,
2:
Vſzczipliwie przećyw komu mowić. Car=
3:
ptim & Vniuerſum oppoſita.
4:
Carptura, ræ, Szczikánie / Szczipánie.
5:
Carptus huius Carptus, idem.
6:
Carptor, Verbale. Szczipácz.
7:
¶Compoſita, Decerpo, pis, pſi, ptū,
8:
ere, Odłámać / Odebráć. Vt, Decerpere
9:
uuam, Zebráć / Rwáć yágody. Decerpe=
10:
re fœtus arborum, Otrząść / álbo ze=
11:
brać owoć z drzéw. Humanus animus
12:
decerptus, de mente diuina. Si noſſem
13:
palatū tuū decerpſiſiem tibi aliquid
14:
Bych wiédział co rad yadaſz / vkroyił / albo
15:
vrwał bych tobie. Decerpere ex digni=
16:
tate alterius, Vwłáczać komu cziey czćy
17:
á doſtoyno ći. Decerpere flores, Obrać
18:
á oſzczipáć kwiatki.
19:
Excerpo, pſi, ptū, ere, Wybieram / Wy=
20:
ſzczikuyę. Quod boni eſt excerpis, Di=
21:
cis quod mali eſt, To co dobrego yeſt
22:
wymuyeſz, A to co złego yeſt powiedaſz.
23:
❡Et, Excerpta dicimus quæ ex libris
24:
ueluti floſculos excerpimus. Calep.
25:
❡Diſcerpo, is, pſi, ptū, ere, Rozedrzeć
26:
Rozdrápáć. Diſcerpere, Dilacerare &
27:
diſtrahere, idem, Vt, Diſcerpere rem
28:
propoſitam in membra, Rozdzielić á
29:
rozebráć rzecz ná częśćy.
30:
❡Cōcerpo, is, pſi, prū, ere, Roſczoſnąć
31:
Rozedrzeć / podruzgáć. Vt, Concerpe=
32:
re epiſtolas, Na kąski zdrápáć liſty.
33:
¶Concerptus, Participium. Vt, Con
34:
cerpta linteola, Ná kąski rozdrápáne
35:
chuſtki.
36:
Carpophyllon, phylli, Allexándriskie /
37:
Laurowe álbo Bobkowe drzewo.
38:
Carra, ræ, fe. p. Ciuitas Arabiæ, ſeu Me=
39:
ſopotamiæ ad mare rubrum, Vnde
40:
Carrei populi.
41:
Carrodunum, Ciuitas in Vindelicia ad
42:
Oenum.
43:
Carrus & carrum, Kárá / Kóláſá. Carru=
44:
ca uidetur diminutiuum a Carrus.
45:
carrucarius, Kárnik / álbo Furman.
46:
Carrucarius Adiectiuum. Vt, Car=
47:
rucarius mulus, Muł kárny.
48:
Cartallus, alli, Græca dictio, ſignificat
49:
caniſtrum.
50:
Carteia, Oppidum Hiſpaniæ.
51:
Carthago, Vrbs Affricæ, Główne miáſto
52:
w Affrice.
53:
carthaginenſis, Karthainczik.
54:
Carthago noua, Miáſto w Hiſpániey.
55:
Carthopolis, Genus ſimiæ, cc. Máłpá.
56:
Cartilago, f. t. pen. Chrzęsłká. Car= kolumna: b
| C ante A. |
1:
tilaginem in moris dixit Plinius.
2:
Cartilaginoſus, a, um, Chrzęſłowáty /
3:
Chrzęſliſty.
4:
¶Cartilaginoſum galbanum & Car=
5:
tilagineus, idem.
6:
Carus, adiect. Drogi / Koſztowny. Vt, Non
7:
eſt trecentis minis cara, Nie yeſt droga
8:
zá trz ſtá koron.
9:
Care, Aduerbium, Drogo. Vt, Care æ=
10:
ſtimare, Drogocenić / álbo ſzácowáć / Dro=
11:
go dzierżeć. Care uenire, Drogo być prze=
12:
dan. Care uiuere, Silny koſztunek wieść.
13:
Caritas, Drogość. Vt, Caritas annonæ,
14:
Drogość zboża.
15:
❡Vtilitas & Caritas contraria, Num=
16:
morum caritas, Niedoſtátek pieniędzi.
17:
Caruſij populi Troglodytis finitimi.
18:
Caruum, od eſt, Carus.
19:
Carya, Ciuitas Peloponeſi. Inde Ca=
20:
rias nomen patrium.
21:
Cariatis, idis, Muli ex Carya. Tales o=
22:
lim ignominiæ cauſſa, columnis in=
23:
ſculpebant. Vitruuius lib. I. cap. I. Te=
24:
lamones latini Athlantes Græci ap=
25:
pellant.
26:
Caryitis huius caryitis, fe. t. Wilcze mléko
27:
albo łyko / ziele yeſt.
28:
Caryopon, Caryopi, Sok z orzechowego
29:
drzewá / który yeſt Cinámonowi podobny.
30:
Caryſte, caryſtes, uel caryſtos, una Cy=
31:
cladum inſularum in mari Euboſco.
32:
Caryum, Laconiæ oppidum.
33:
Caſa, æ, a cauatione dicta, authore Fe=
34:
ſto, Cháłuoká / Chys chłopski.
35:
Caſula dimin. Cháłupká / Chyźyk.
36:
Casana, Quæ cuſtodit caſam. Ita fugias
37:
ne præter caſam, Prouerb.
38:
Caſcus, a, um, antiquitus appellatiuum
39:
eſt, quod nos uetus. Stáry. Caſcus ca
40:
ſcam ducit, Prouerb. Rowny s rownym
41:
ſie towárziſzi.
42:
Caſeus, ei, a coeundo dictus eſt. Ser. Ca=
43:
ſeus breuis & muſteus, Máły y ſwiéżi
44:
Sér. Caſeus recens aut mollis, idem.
45:
Caſeolus diminutiuum, Sérek.
46:
Caſeale, alis, gen. neu. Stáynia końska / y
47:
też ynſzich zwierząd ym równych.
48:
Caſsilini, Populi qui famem nucibus ſu=
49:
ſtentarunt, uel quod in eorum regio=
50:
ne plurima nux minuta naſcat, Feſtus| Caſo, |
strona: 40
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caſo, as, neut. p. id eſt, Frequenter cado,
2:
a quo fit caſito caſitas Frequentatiuū
3:
Czeſto pádam / Pádam bez przeſtánku /
4:
utrun obſoletum.
5:
Caſius, Mons Ægypti, Sipont.
6:
Caſmænas, dixerunt ueteres pro Ca=
7:
mænis, Sipont.
8:
Casmillus nominatur in Samothracæ
9:
myſterijs Deus, quidam Adminiſter
10:
Dijs magnis Varro.
11:
Caſnar, Senex Oſcorū lingua, Feſtus.
12:
Casinum, oppidum unum ex illis, in
13:
quibus & ius dicebatur & nundinæ
14:
agebantur, & erant quædam Reſpub.
15:
ne tamen magiſtratus ſuos habe=
16:
bant, in quas legibus præfecti mitte=
17:
bantur quotannis, qui ius dicerent,
18:
Feſtus.
19:
Caſo, Vide CASITO uel CADO.
20:
Casos, Inſula iuxta mare Carpathium.
21:
Caſpiæ portæ, Wychód á brany w górze
22:
którą. Tarrus zową w Mediey.
23:
Caſpius, Mons dictꝰ eſt a dextera, Sip.
24:
Caſpium mare, quod inter Caſpios &
25:
Hircanos montes eſt.
26:
Caſsia, æ, f. p. Ziele woniáyące. Item Caſ=
27:
ſia, Via a Caſsio ſtrata. Feſt.
28:
Caſsinum, oppidum Samnitum.
29:
Caſsidilæ, Nomen thecæ in Biblijs,
30:
Pochwy.
31:
Caſsiopæa, uel Caſsiope, Cephæi regis
32:
Æthiopum uxor, & nomen ſyderis.
33:
Caſsis, huius caſsis, m. t. Polna ſieć / ptaſza
34:
Caſsiculum dimin. Siatká / Siateczká.
35:
Caſsis, idis, Prziłbicá.
36:
Caſsida, dæ, idem.
37:
Caſsita, tȩ, Alauda, Galerita, Skowronek
38:
Caſsiterum, teri, Plumbi genus, Ołów.
39:
Caſsitias, Viſci genus in Abiete & Larice
40:
naſcens, cc. Lep.
41:
Caſſo, as, Niſzczę w niwecz obracam. Vnde
42:
Caſſata claſsis, Rozbita łódź / Roſtrą=
43:
cona.
44:
Caſſus, Vide CAREO.
45:
Caſtalius, Fons Muſis ſacer in radicibꝰ
46:
Parnaſsi, Zrzódło Boginióm przipiſáne
47:
Hinc ipſæ muſæ uocantur Caſtalides.
48:
Caſtanea, neæ, Kaſtan / ták drzewp yáko y
49:
orzech. Caſtaneæ molles, Caſtaneæ hir=
50:
ſutæ, Yedny głádkie á drugie koſmáte
51:
kaſtany.
52:
Caſtanetum, Káſtanowy lás. Caſtaninū
53:
oleum, Káſtánowy oleyek. Eſt enim adie
54:
ctiuum, Caſtaneus, a, um.
55:
Caſtellum, neut. ſe. Miáſteczko murowáne.
56:
Caſtellani, inhabitatores Caſtelli, któ=
57:
rzi mieſzkáyą w nim. kolumna: b
| C ante A. | 40 |
1:
❡Item Caſtellum, Zámek / Twirdza. Ca
2:
ſtella Philoſophiæ.
3:
Caſtellanus, Káſtellan.
4:
Caſtellanatim Aduerb. Od zamku / do
5:
zamku / od kluczá do kluczá. Item, po huff=
6:
cu / Tu yeden huffiec tám drugi.
7:
Caſtrum, idem quod Caſtellum, Za=
8:
mek.
9:
Caſtra, orum, pluraliter tantum, Obós /
10:
Vt, Caſtra naualia, Obós á woysko ná
11:
wodzie, Caſtris exui, Z obozu być wybić
12:
y wypędzón. Caſtra mouere, s woyskiem
13:
ſie ruſzić.
14:
Caſtrenſis & hoc Caſtrenſe, Co ku obozu
15:
należy. Vt, Caſtrenſis labor, Robotá
16:
około obozu. Caſtrenſe latrocinium,
17:
Morderſtwo oboźne. Caſtrenſis ratio &
18:
militaris. Caſtrenſis corona, Datek á
19:
vpominek tego który ſie naprzód pokuśił
20:
w obós nieprziyacielski. Triumphus ca=
21:
ſtrenſis, Caſtrenſe peculium, Lup ná
22:
woynie nábyty. Caſtrenſe uerbū, Hásło
23:
Dic caſtrenſe uerbum, Mień hásło.
24:
Caſtrametor, pen. prod. aris, ari, Obós
25:
toczę / álbo kłádę. Caſtrametatus eſt in
26:
cacumine montis, Ná wierſwu góry
27:
położył obós.
28:
¶Caſtellum etiam accipitur pro la=
29:
xione deriuaculo in aquæ ductibus,
30:
ex quo aqua per fiſtulas uarie diſtri=
31:
buitur, Mieyſce ná które wodá z rzék / ál=
32:
bo ynich zrzódł ſcieka / á z onąd záſię ru=
33:
rami wody miáſtu dodawa.
34:
Caſtellum, Pagus Menapiorum.
35:
Caſteria, fe. p. Mieyſcá ná których łodzie
36:
ſtawiáyą / á odpocziwáyą nieyáką chwilę.
37:
Caſtigo, as, pen. prod. are. Karzę / słowy
38:
kogo bákám. Vt, Caſtigare literis, Przes
39:
liſt kogo nápomináć y káráć. Caſtigare
40:
dictis, Vſtnie kogo káráć. Segniciem
41:
aliciuius caſtigare, Leniſtwo komu ná
42:
oczi wyrzucáć. Moras, caſtigare, idem
43:
Se in aliqua re caſtigare, Vſnáć ſwoyą
44:
winę. Vinculis, carcere, & uerberibus
45:
caſtigare.
46:
Caſtigatus, a, um, Nomen, Skarány / na /
47:
ne / Połepſzony. Vt, Factus eſt poſt pri=
48:
mas plagas caſtigatior, Polepſził ſie po
49:
pirwym karániu.
50:
Caſtigator, Verbale. Ten który karze / ná=
51:
pomina / Polepſza / Deus caſtigator ſecu=
52:
lorum, Pán Bóg karze ſwiat dla złośćy.
53:
Caſtigatio, Skaránie. Animaduerſio
54:
& caſtigatio omnis contumelia uaca=
55:
re debet, Wſzelákie nápominánie / má być
56:
nie popędliwe y króm pohánbienia.| G 4 | Caſtigaciuncula |
strona: 40v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caſtigaciuncula, dim. Letkie nápominánie.
2:
Caſtigalis, & hocle, Godny karánia.
3:
Caſtor. oris, m, t, Latine Fiber, Bóbr.
4:
Caſtoreus, a, um. Et, Fibrinus, a, um, Bo
5:
browy / wa, we. Caſtorei pili, Bobrowe
6:
ośći. Caſtoreus odor, Wonia bobrowa.
7:
Caſtoreum ſubſtantiuum.
8:
❡Caſtorea, authore Plinio uocantur
9:
Teſtes caſtorum, Yaycá bobrowe / ſtroye
10:
bobrowe zową.
11:
Caſtor & pollux, Dwá brácia vliźnia=
12:
kowie / álbo bliźnięta. Ex Tyndaro &
13:
Leda progeniti qui in cœlum relati,
14:
ſignum geminorū conſtituere dinunt
15:
Caſtro, as, are, acr, p Wałáſzę / Kápłuńię
16:
Kleśnię Mniſzę. Caſtrare pullos galli=
17:
naceos, Kury kápłunić. Caſtrare ſues,
18:
Mniſzić / albo cziścić ſwinie. Caſtrare e=
19:
quos, Wáłaſzić konie. Vites caſtrare,
20:
Macice winne obrzezowáć. Arbores ca=
21:
ſtrare, Drzewá obchędożyć / á z wąſionek
22:
y z wilków obrać. In ſterilitatem caſtrare
23:
id eſt, impotentes reddere ad gene=
24:
randum, Owáłáſić Caſtrata Reſpub.
25:
Złupiona rzecz poſpolita.
26:
Caſtratio, Verbale, Ocziścienie / Okápłu=
27:
nienie / Owáłaſzenie / Omniſzenie. Vt, Ca=
28:
ſtratio arborum, Ochędożenie á obrá=
29:
nie drzéw.
30:
Caſtratura, rȩ idem quod caſtratio. Ca
31:
ſtrū & caſtra, Vide CASTELLVM.
32:
Caſtula, æ, Palliolum quo puellæ nu=
33:
dæ infra papillas præcingebantur,
34:
Nonius. Odziemna niewieśćia koſzulá.
35:
Caſtus, a, um, Adiect. Cziſty / Ten który czi
36:
ſtość miłuye / Powſcięgliwy / Srumieſliwy
37:
Caſtus & integer homo. Caſtus mo=
38:
ribus & integer pudore, Sliachetnych / á
39:
powſciągliwych obyczáyów / też ſrumieſlywy
40:
Caſtus animus & purus, Mēs caſtra &
41:
intergra, powſciągliwy y doskonały vmysł
42:
Integerrima domus & caſtiſsima,
43:
Dóm wyſokiey cnoty y záchowánia. Ludos
44:
caſtos eſſe oportet, Kunſztowánie, oby=
45:
czáyne á wſtydliwe ma być. Caſtus a cul=
46:
pa, Niewinny. Caſtœ manus, Ręce ża=
47:
dnego łupu á drapieſtwá niewinne.
48:
¶Caſta mola, Sacrificij genus, quod
49:
ueſtales uirgines faciebant, cc.
50:
Caſtus, huius caſtus, idem Caſtitas.
51:
Caſtitudo, nis, fem. tert. idem.
52:
Caſte, Aduer. Cziście / Vczćiwie / Obyczáy=
53:
nie. Wſtydliwie / Srumieźliwe. Vt, Caſte
54:
& integre uiuere, Cnotliwie á vczćiwie
55:
żyć. Caſte integer uerſatus eſt labor
56:
meus in priuatorum periculis. Cicer. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Obyczáynie / Cznotliwie á vczćywie zá=
2:
chowáli broniąc niewinnych.
3:
Caſtitas, atis, Cziſtośc / Powſciągliwość /
4:
Vczćiwośc / wſtydliwość.
5:
Castimonia idem. Vt, Caſtimonia ora=
6:
tionis id eſt, Puritas ſermonis latini.
7:
Caſtificare, barbarum uerbum, pro pur
8:
gare in Biblijs.
9:
Caſurgis, Nomen ciuitatis, Prágá / miáſto
10:
w Czechách. Daſyp.
11:
Caſula, ræ, pro caſu, Inſolens nomen
12:
eſt, Calep.
13:
Catabaſis, Inferior ſolis deſcenſus, Sip.
14:
Catabathmus, m, f. Oppidum in Affri=
15:
ca, & uallis repente connexa, Przikry
16:
wał który dzieli Affrikę od Aegyptu.
17:
Catcheſis, Latine inſtructio, Vstne nau=
18:
czanie / a uerbo Græco κ᾽ατη̃χεω̃ &
19:
κατηχησω̃, i. inſtruo, doceo, erudio
20:
Inde fit κατηχησις, Inſtructio, Erudi=
21:
cio & κατηχησης, Suſceptor, Krzeſny
22:
ociec / álbo matká. Compater uulgo,
23:
eorum fit officium, ut pueri recte de
24:
Deo, & religione inſtituantur.
25:
Catechumenos, etiam uenit a uerbo
26:
κ᾽ατηχεω̃, κάτηχοενος dicitur non=
27:
dum initiatus, ſed qui adhuc inbuitur
28:
elementis religionis, Ten którego yeſzcze
29:
w wierze krześćiańskiey náuczáyą.
30:
Catachereſis, fem. ter. pen. prod. Latine
31:
abuſſo, Złe vżywanie złów. Vt cum a=
32:
lienis pro porprijs utimur, Vt, Par=
33:
ricida, pro Interfectore fratris.
34:
cataclyſmus, Latine diluuium. maſ. ſe.
35:
Potop / Zebránie wody.
36:
Catadromum, uel, Catadromus, maſ ſ.
37:
pen. cor. Latine decurſorium, Miey=
38:
ſce zawodu / álbo gonitwy.
39:
Catadupa, Nomen loci apud Cicer.
40:
Catagraphæ, Obliquæ imagines ubi
41:
tantum latus unum pictum eſt, Poye=
42:
dno ſtronne málowánie / yákie bywa ná
43:
płáskich tablicách.
44:
Catalanum, Ciuitas Franciæ, Po Fran=
45:
cusku / Szalan ſzámpánien. Catalannici
46:
campi, id eſt, Campani ibidem in
47:
Francia.
48:
Catalecticum carmen, W którym yedney
49:
ſyllaby nie doſtoyę / quo minus perfectū
50:
ſit, Acatalecticum autem, Ktory ſpeł=
51:
na yeſt.
52:
Catalepſis, Latine ꝑceptio, Cic. Poyę=
53:
cie. Cataleptū præceptū, Cic. Poyęcie.
54:
Catalogus, maſc ſec. Regiſtr / Wyliczenie.
55:
Catalypſis, Latine diſſolutio, fem. tert.
56:
Rozbicie / Rozgłobienie.| Catamidio |
strona: 41
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Catamido, as, are, Grȩcū uerbū, Latine
2:
Derideo, ludibrio habeo, ſmiechowis=
3:
ko z kogo czinię / náſmiewam ſie / ſzidzę z kogo
4:
Catamitus, Puer meritorius quo quis
5:
fede abutitur.
6:
Cataphractus, gen. om. W zupełny kyris
7:
vbrány. ut, Cathafractæ etiā dicitur, Zupełna
8:
zbroyá / kyris. Inde Cataphractarij, kyriś=
9:
nicy / a κατα undi & φρακτος, munitꝰ
10:
Cataphrigiæ, Heretici, qui aduentum
11:
Spiritus ſancti non in Apoſtolis, ſed
12:
in ſe traditum aſſerebant.
13:
Cataplaſma, atis, neut. t. Plaſtr / emplaſtr.
14:
Catapocia, orū, n. plur. tantū, Wſzelákie
15:
lékarſtwo ápteczne / którego nie żuyą / ale
16:
yednym razem połykáyą / yáko piłułki.
17:
Catapulta, Strzała / Ręczna kuſza. Vt, Ca
18:
tapultarium pilū, hoc eſt, Sagitta ſi=
19:
ue iaculum, quod catapulta emittit.
20:
Catarracta, æ, fem. pri. & hic Cataractes
21:
mas Vt, Cataractæ portarum, Brany
22:
zátámowáne / to yeſt / Zoraẃ który podno=
23:
ſzą / álbo krata s źieláznemi haki / którą ſpuſz
24:
czáyą nie dopuſzczáyąc nieprziyaciela do
25:
miáſtá. Catarrhactæ aquarum, Támo=
26:
wánie / záſtáwidło / albo vpuſt wód. Ca=
27:
tarrhactȩ Rheni, Byſtrosć, łamánie / ſpad
28:
á skok wód rzeki Rhenu / miedzy opokami
29:
á skaliſtemi mieſcámi / quales uidi pro=
30:
prie Schaffuſium urbem & pagum
31:
Heluetiorum, anno Domini 1546.
32:
in craſtino Epiphaniarum. Dictæ
33:
Catarrhactæ quod ex alto defluere
34:
uidentur. Græci enim καταρρει̃ν de=
35:
fluere dicunt. Item, Catarrhactæ aues
36:
quæ Diomedeæ dicuntur.
37:
Catarrhus, g m. Latine, deſtillatio, Ryma
38:
Cataſcopium, Genus nauigij explora=
39:
torij, Máła łódka ná którey wyyeżdzáyą
40:
á wyſpiegáwayą.
41:
Cataſta, tæ, Mieyſce ná którym niewolne
42:
ludzie przedawano / tárgowisko niewolni=
43:
ków. Item, Machina lignea qua ſerui
44:
uincti tenebantur, Wilk álbo kłodá / też
45:
dybá yáko niektórzi zową.
46:
Cataſtrophæ, es, Latine, Conuerſio, O=
47:
brocenie / skończenie káżdey rzeczy.
48:
¶Cataſtrophæ, Poſtrema pars co=
49:
mediarum.
50:
Catax, Claudus, Feſtus, obſoletum.
51:
Categoria, gen. fem. Latine Accuſatio
52:
skárgá, oskárżenie. Et, Prædicamentum
53:
apud Dialecticos, id eſt, generale uo= kolumna: b
| C ante A. | 41 |
1:
cabulum, quod multis nominibus
2:
poteſt attribui, ſicut Virtus, Pruden=
3:
tiæ, Fortitudini. Iuſticiæ, &c.
4:
Categorema, idem.
5:
Catena, nȩ, Alij ſcribūt Cathena, per h,
6:
Lańcuch / wrzeciądz. Et, Catenula dimi.
7:
Láńczuſzek.
8:
Cateno, as. are, Láńcuchem zwięzuyę. Ca=
9:
tenatus ianitor, Pies łáńcuchowy. Ca=
10:
tenata lagena, Fłaſzká ná łańcuchu vwią=
11:
zána. Laboes catenati, Metaph. Ro=
12:
boty / które yedná za drugą / ydą / bes prze=
13:
ſtanku. Hamꝰ catenatꝰ, Węda ná drocie
14:
Contenatio, Zgłobienie / Spayánie.
15:
❡Concateno, Compo, idem ſimplex
16:
Caterua, æ, f. p. Hufiec ludźi / pro multi=
17:
tudine enim ex maximo numero u=
18:
ſurpatur. Vt, Caterua ruſticorum,
19:
Wielka gromadá chłopów. Cateruæ at
20:
conuentus hominū, idē, Magna cater
21:
ua togatorū. Wielki huffiec ſtátecznych
22:
ludźi. Cateruarij. i. cateruati cōglobati
23:
Catechon, Figura cum quid per excel=
24:
lentiam dicitur de aliquo.
25:
Catharmata, plur. num. gen. neut. Lud
26:
który pogáńſtwo Bogóm ſwym ku vbłagá=
27:
niu ych zwykli ofiárowáć.
28:
Catharticus, a, um, adiectiuum, Vt, Ca=
29:
tharticum medicamentum, Lekárſtwo
30:
ktore cziśći á purguye.
31:
Cathedra, æ, f. p. Kazálnicá / Stoleć kazno=
32:
dzieyski.
33:
Cathedraliticius, a, um, Co ku kázálnici
34:
należy.
35:
Cathi, populi Germaniæ, Heſſowie / qui=
36:
dam ſcribunt Catti.
37:
Cathmæa, Terra quæ in æs conijcitur,
38:
Vt fiat aurichalcum, Feſtus.
39:
Catholicus, a, um, Græce, Latine Vni=
40:
uerſalis, uenit enim ex præpoſitione
41:
κατα ſecundum, & ᾽ολον, totum, Po=
42:
ſpolity. Catholica eccleſia, id eſt, om=
43:
nium temporum incipiendo, a primo
44:
homine Adam uſ ad nouiſsimum
45:
in qua includūtur omnes fideles, tam
46:
Patrum, Patriarcharum, Iudæorū &
47:
Chriſtianorum.
48:
Catifons, ex quo aqua Petronia in Ty=
49:
berim fluit, Feſtus.
50:
Catinus, & Catinū, g. n. Krzinów. Miſa.
51:
Catillusſeu Catillum, dimin. a catinus,
52:
Miſeczká.
53:
❡Catillus etiam, Pars eſt ſuperior mo
54:
læ, Calep.
55:
Catillo, onis, Guloſos dicebant antiqui
56:
authore Feſto, żárłok.| Catillatio |
strona: 41v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Catillatio, Zarłocſtwo / obżárſtwo Dice=
2:
bat abliguritio et expoliatio ꝓuinciaꝶ
3:
Catillo, as, are, Miski polizuyę.
4:
Catina, Miásto w Siciliey / Ptolomȩo &
5:
Straboni Catana.
6:
Catoblepas, genus feræ,
7:
Catochines, Genus lapidis.
8:
Catopyrites, Species gemmæ.
9:
Cato uel catho, Ymię yednego Rzimiániná
10:
Catus, a, um, Adiect. Mądry / Chytry. Ca
11:
tus ſubſtantiuum, Kot.
12:
Catorthoma. geu. neut. pen. pro. Cnot=
13:
liwy vczinek. Latine officium, Poteſt
14:
reddi a præpoſitione, κατά, ſecundum
15:
& ῾ορτοω̃, rectæ facio.
16:
Catorthoſis, idem.
17:
Catulus. m. ſe. pen. cor. Szczenię / á przi=
18:
tym káżdego zwierzęciá młody płód. Vt,
19:
Catulus ſimiæ, Małpá młoda. Catuli
20:
canum, ſerpentiū, delphinorum, dra=
21:
conum, lacertarum, tigridum, muriū,
22:
uaccarum, equorum
23:
Catellus, & Catulaſter. diminut. Szcze=
24:
niątko.
25:
Catella, læ, dimin. fe. a Catula, Pśiczká.
26:
Catulinus, a, um, Adiect. Vt, Catulina
27:
ædulia, Szczenięce parzenie.
28:
Catullio, is. ire, Dicitur de canibus, quā=
29:
do uenerem appetunt, Gźić ſie. Vt, Ca
30:
tuliunt canes, Gżą ſie pśy.
31:
Catulicio, Verbale, Gżenie. Ita ruſtici
32:
uocant naturam ſemina accipere ge=
33:
ſtientium. Catulicio uaccarum, By=
34:
dlenie krów / To yeſt / Gdy bierzą / álbo
35:
prziymuyą bydło / yáko poſpolicie bywa
36:
mówiono.
37:
Catullus per duplex II, Nomen, ſpecies
38:
Dauci.
39:
Caucaſus, pen. cor. gen. maſ. Mons In=
40:
diæ, ȩditiſsimus, uerſus ſeptentrionē,
41:
pars Tauri, Góra miedzi Indią á Tá=
42:
társką ziemią.
43:
Caucaſeus, a, um, Co z tám tey góry yeſt.
44:
Cauchi, Populi Germaniæ ſub ducatu
45:
Lunenburgenſi, Epulenſi, & Bre=
46:
menſi.
47:
❡Cauchæ autem campi ſunt, quos
48:
Tygris ſeptentrionem uerſus flexus
49:
alluit, cc.
50:
Cauda, æ, fem. prim. Ogón, Caudam
51:
trahere, Prouerb, Być nágráwan / Ná=
52:
ſmiewam. Cauda tenes anguillā, Proue.
53:
Caudatus, a, um, Ogonáty / ta / te / Cauda
54:
de Vulpe teſtatur, Prouerb. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Caudecæ, ciſtellæ iunceȩ, a ſimilitudine,
2:
equinæ caudæ factæ, Feſtus.
3:
Caudacus, Suauis & manſuetus, Cale.
4:
Caudex, icis, maſc, tert. Pień który w zie=
5:
mi korzeniem yeſzcze ſtoyi. Item, Caudex
6:
dicitur, Słupek w który dile / albo deſzczki
7:
záwodzą / yako bywa gdy dóm albo dwór
8:
dilow niem obwodzą. Hinc etiam dici=
9:
tur, Codex.
10:
Caudex, per Metaph. pro homine ſtul=
11:
to, Głupi / Dubiel / Pień.
12:
Caudeus, a, um, Adiect, Ze pnia vcziniony
13:
Caudicalis & hoc le, quod pertinet ad
14:
caudicem, Caudicate naues, Ex tabu=
15:
lis craſsioribus factæ, Lodzie z miąſzich
16:
deſzczk zbite. Monoxylum.
17:
Caudis, Oppidum Samij, Vnde Cau=
18:
dinus, Adiectiuum.
19:
Cauea, æ, fem. prim. Kliatká ptáſza. Item,
20:
skáłá / albo dziurá pod ziemią. Fit enim
21:
Cauea a cauo.
22:
¶Cauea, etiam Area in medio theatri
23:
Yatá w pośrzód tego mieyſcá / ná którey yá
24:
kie gry wywodzą.
25:
Caueo, es, aui, tum, ere, act. ſec. Strzegę
26:
ſie / Chronię ſie. Vt, Cauere malo. Wy=
27:
ſtrzegáć ſie złego. Cauere alicui, Oſtrzec
28:
kogo / też opátrzić áby ſzkody nie wziął.
29:
Ædificijs cauere, Opátrzić budowánie /
30:
to yeſt / doględáć áby dobrze budowano.
31:
Quod cauere poſsis ſtultum eſt ad=
32:
mittere, Głupia rzecz yeſt tego ſie dopuś=
33:
ćić / co może być wyſtrzeżono Cauere pe=
34:
cuniam alicui. Ręczić / álbo przirzec ko=
35:
mu zá dług. Cauere aliquem facere a=
36:
liquid, Wyſtrzedz kogo z yákiego vczinku
37:
Pietatem cauere, Strzedz ſie / Chronić ſie
38:
pobożnośći. Metuere & cauere aliquē,
39:
Báć á wyſtrzegáć ſie kogo. Quid iſti ca=
40:
ueam, Y czemu ſie mam zań záſtáwiáć.
41:
Scabiem pecori caueto, Strzeſz trzody
42:
od parchów. Tum pol tibi hera ab iſto
43:
cauendum cenſeo, Rádzęć ſie go ſtrzedz.
44:
Caue quicquā niſi quod rogabo te
45:
mihi reſpondeas, Bądź tego pilna á=
46:
byśmi nic ynſzego nie odpowiedáła / yedno
47:
to o co cię będę pytał. Terent.
48:
Et caue ne decipiaris, Strzeſz ſie áby cie
49:
nie zdradzono. Item cum Accuſatiuo
50:
Vix poteſt cauere inſidias, Ledwey
51:
ſie może vwiárówáć zdrády / á niebeſpiecz=
52:
ności. Cum ablatiuo, Caue tibi ab
53:
illo, Strzeſz ſie go. Canere tibi, id eſt,
54:
prouidere, Cauere in iure. Rády komu
55:
dodáć / álbo / oſtrzedz w práwie. Cauere
56:
teſtamento, Teſtamentem rzecz ogrodźić| Vtwierdźić |
strona: 42
kolumna: a
| C ante A. |
1:
vtwierdźić. Vauet ne decipiatur, Strze=
2:
że ſie áby go nieoſzukáno.
3:
❡Cauendum, & prouidendum, idē,
4:
Sic etiam dicimus, Cautum eſt legi=
5:
bus, Ogrodzono tę rzecz práwem. Obſi=
6:
dibus cauere de pecunia, Cæſar,
7:
Miáſto pieniędzy więźnie dáć tego czáſu
8:
aſz ſie pieniądze położą. Cauere ſibi
9:
obſidias ob aliquo. Więźnie prziyąć
10:
dla ſwey bezſpieczności. Caue faxis, fa=
11:
cias, reſponderis, & ſimilia, pro Ca=
12:
ue ne facias, ne feceris, aut reſpondeas
13:
Bácz ábyś nie czinił.
14:
❡Caueri, paſsiue, Cicer. Cæteraz ca=
15:
uebuntur, Opátrzą ſie inſze rzeczy. Ca=
16:
uetur pagana lege, Zákazano tego prá=
17:
wem. Cautum eſt illi, Yeſt beſpieczen /
18:
Vcziniono mu beſpieczność. Cautum
19:
debitum, Pewny á yſty dług. Cautum
20:
eſt lege xij. tabularum, Zágrodzono tę
21:
rzecz práwem ná 12. tablicách nápiſánym.
22:
Cauendus, Participium, Ten którego ſie
23:
má być wyſtrzegano.
24:
Cautela, Wymówka / y kluczká / opatrność /
25:
álbo obroná. Non legimus apud pro=
26:
batos authores.
27:
Cautio, onis, Verbale, Opátrność / Obro=
28:
ná / kluczká. Mihi cautio eſt, id eſt, cau=
29:
tione opus eſt, Ter. Muſzę ſie opatrzić.
30:
Sobie porádźić.
31:
Cautionalis, & hoc cautionale, apud
32:
Iuriſconſultos, Ku obronie należące.
33:
Cauto eſt opus, ut, ſobrie, & c. Rzą=
34:
dnie á roſtropnie ſie muśy rzecz wdá=
35:
wáć.
36:
Cautus, a, um, Beſpieczny / na / ne / Opátrny.
37:
Cautus & prouidus, idem. Vt, Cau=
38:
tus ero in credendo, Ták będę wierził.
39:
yſz teſz przytym do wiary będę przyglą=
40:
dał. In periculis cautus, Nemo minus
41:
timidus, Nemo cautior. Quo res eſſet
42:
cautior, Aby rzecz tym pewnieyſza byłá.
43:
Caute aduer. Opátrznie / Mądrze / Obron=
44:
nie / Rządnie / Oſtrożnie. Caute cogita=
45:
re & rem ſuam tractare, Oſtróżnie á pil=
46:
nie rzecz ſwą ſpráwowáć. Caute pede=
47:
tentim dicere, Oſtrożnie á z nienacká
48:
mowić. Occulte conari & caute efficere
49:
aliquid, Cautiſsime aliquid tractare,
50:
Cautum idem quod caute, Calepin.
51:
Cautor, Verbale, Opátrziciel / Oſtróżnik.
52:
Vt. Cautor alieni periculi, Oſtrożnik
53:
cudzey niebeſpiecznośći. Cautor formu=
54:
larū, ſubtylne / nápráwne / á ſądowne zápiſy
55:
Compoſita, Præcaueo, es, pen. cor. aui,
56:
autū, ere, Wyſtrzegam ſie / opatruyę ſie kolumna: b
| C ante A. | 42 |
1:
Præcauere ab inſidijs, Opátrzić ſie
2:
od niebeſpiecznośći. Præcauere peccata,
3:
a me ita præcautum, at ita proui=
4:
ſum eſt, Takem to opatrził. Prouiſa &
5:
præcauta res. Præcauto opus eſt,
6:
Muſzę temu zábieżeć / Muſzę ſie oſtrzeć.
7:
Præcautor, oris, Verbale, Wyſtrzegácz
8:
¶Incautus, a, um, Nieoſtrożny. Nieopa
9:
trny / Głupi. Eſſe a iuuenta incautiorem
10:
Z młodośći być gnuśnym á Nieoſtrożnym.
11:
❡Incaute Aduerb. Nieoſtrożnie / Nieo=
12:
bacznie / Nierozmyślnie. Incaute & in=
13:
conſulte. Dum incautius ſubit muros
14:
Gdy nierozbácznie á nieoſtroznie wſtąpił
15:
ná mur.
16:
Cauilla, læ, & Cauillum, li, Sziderſtwo /
17:
Náſmiewánie / Nagrawánie.
18:
Cauillatio, idem, Też potwarſtwo.
19:
Cauillor, aris, ari, Nágrawam kogo / Ná=
20:
ſmiewám ſie. Cauillari cū aliqͮ & ioca=
21:
ri, ſmieſzi ſobie s kim ſtoyić przepierowáć
22:
Cauillator, Verbale, Naſmiewcá / ſziderz /
23:
Oſzuſt.
24:
Caula, læ, a cauum dicta, Owczárnia.
25:
Caulina, uina quæ iuxta Capuam pro=
26:
ueniunt, Sipont.
27:
Caulis huius lis. m. t, Głąb káżdego ziela
28:
Caules uitis aut arborum, Latoroſli.
29:
¶Caulis, pro Braſſica, Kapuſtá czárna /
30:
álbo Broskiew. Caulis pennarum auiū,
31:
Pipá v piórá.
32:
Caulias, æ, Succus qui ex caulibus La=
33:
ſpertij exprimitur.
34:
Caliculus & caulicus, diminutiua, a
35:
caulis, Głąbik.
36:
Cauleſco, ſcis, ere, dicitur herba, Głąbi=
37:
ſto / ſzeroko á liſtowáto rość.
38:
❡Decauleſco, Compoſitum, Opádá=
39:
wác z liścia.
40:
Caulon, Oppidū ij prima regione Italiȩ
41:
Cauerna, næ, fem. prim. Yáskiniá.
42:
¶Cauernæ, pro auribus, Vſzi. Caua
43:
cauerna, Græca figura dictū a Virg.
44:
Cauernoſus, a, um, Yáskiniáty. Radix ca=
45:
uernoſa, Sprochniáły / Przegłodány y
46:
tam y ſam od robaków.
47:
Cauernula, diminut, Yáskinká.
48:
Cauiares hoſtiæ. Partes hoſtie caudate=
49:
nus, Feſtus, Cauneæ, fici, a loco ſic
50:
dictæ.
51:
Caunus, Inſula in mari Oceano,
52:
Cauo, as, are, Wygłábiam / dłubię / wydra=
53:
żam, Cauare, luna dicitur cornua
54:
quando decreſcit.
55:
Cauator, oris, Wydrożyciel. Vt, Cauator
56:
arborum, Picus, Marcius, Dzięcioł.| Cauaticus, |
strona: 42v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Cauaticus, a, um, Wydrżony / Wydłubány
2:
a Cauo uenit cauerna de quo ſu=
3:
pra,
4:
❡Compoſita, Excauo, as, are, penul.
5:
cor. Wydrażam złób / álbo koryto czinię.
6:
Vt, Excauta lintea, Wydzożone kory=
7:
tá. Concauo, idem, quod exca=
8:
uo.
9:
Cauus, a, um, Et, Cancauus, um, id eſt,
10:
uacuus ſinuoſus, Czczy / Próżny. Wy=
11:
drożony. Concaui dentes, Wygłodane
12:
zęby. Et, Concauitas, Wydrożenie / Wy=
13:
dłubánie / Wygłodánie / Krzywość.
14:
Caupo, onis, maſ. ter. Goſpodárs / Kárcz=
15:
marz / Szinkars.
16:
Caupona, Kaczmarka / álbo też Kárcz=
17:
má.
18:
Cauponula, diminu. Kárczemká / Gośćiny
19:
domek.
20:
Cauponarius, a, um, Adiectiuum, id eſt,
21:
ars cauponaria, Handel á rzemięsło
22:
kárczmárskie.
23:
Cauponius, a, um, Kárczemny / Kárczmár=
24:
ski. Vt, Puer cauponius, Karczmarski
25:
chłopiec.
26:
Cauponor, pe. prod. aris. ari. Kárczmár=
27:
ſtwem ſie obchodzę / Też. Przekupowáć. Y
28:
tym y owym tribowáć.
29:
Caurus, gen. maſ Wiátr z záchodu słóń=
30:
cá / qui & Chorus & Euronothus uo=
31:
catur.
32:
Caurus, Inſula circa Delum ſita. Alias,
33:
Andrus, poſtea Antandros dicta.
34:
Cauſſa, ſæ, fem. prim. Przycziná. Vt, Cau
35:
ſa belli, Prziczina woyny. Contumeliæ
36:
cauſſa, Dla potwarzy. Plurimis iuſtiſ=
37:
ſimiſ de cauſſis Dla wiele známieni=
38:
tych prziczyn. Cauſſa uidendi, Dla ogłą=
39:
dania. Iuſta cauſſa, Słuſzna przicziná.
40:
Cauſſæ dictio, Odpowiedź ná którą
41:
rzecz / Wſporá. Cauſſam haud dico,
42:
Nie przećywiam ſie / Nie wymawiam ſie.
43:
Non cauſſam dico. Dicom quin quod
44:
meritus eſt ferat, Nie yeſtem od tego / aby
45:
nie muſiał wziąć tego to co załużył. Exi=
46:
re ex cauſſa, Wymowić ſie z tey rzeczy /
47:
álbo wypráwić ſie z tey przyczyny.
48:
Item Cauſſa, Spráwa / Rzecz. Cauſſam
49:
aliquam accipere, Poyąć á wyrozumieć
50:
którą rzecz. Suſcipere cauſſam alicuius
51:
defendendam, Podyąć ſie cziyey rzeczy
52:
ſpráwowáć przed práwem. Cauſſa, a=
53:
gere, Prokurowáć / Rzecz ſpráwowáć.
54:
Cauſſa cadere, Vtrácić rzecz. Cedere
55:
cauſſæ, Być odſądzon. Verſare cauſſas
56:
Prokuraciyą ſie obchodźić. Cum cauſſa kolumna: b
| C ante A. |
1:
diſſidere non cum homine, Amicus
2:
perſonæ inimicus cauſſæ, alias dicitur
3:
Ingredi in cauſſam, Począć rzecz ſprá=
4:
wowáć. Cauſſam obtinere, Wygrać.
5:
Cauſſam orare, Spráwować. Cauſſa
6:
ſuperior, Cauſſa inferior, contraria,
7:
Yednego rzecz lepſza, niż drugiego. In ſu=
8:
periore conditione & cauſſa poni,
9:
Lepſzą rzecz mieć.
10:
❡Item, Cauſſa, idem quod conditio
11:
uel ſtatus. Vt, In eadem eſſe cauſſa, W
12:
równym ſtanie być Fingit cauſſas, ne
13:
det ſedulo, Terē. Vſtawicznie ynſze przi=
14:
czyny wynáyduye / aby nic nie dał. Cauſ=
15:
ſas nectere, Wiele odwłok czinić. Tibi
16:
cauſſa nulla est, Niemaſz żadney przyczi=
17:
ny Cauſſas offenſionum & ſuſpicio=
18:
num dare, Dać ná ſię prziczinę cziey prze=
19:
ćyw ſobie niechući á nieprziyaźni. Cauſ=
20:
ſam quærebat ſenex, quamobrem a=
21:
liquid inſigne faceret, Myślył o tym
22:
dawno / aby mógł yáką przyczinę przećyw
23:
yem wynalesć. Scio te feciſſe cum cauſ=
24:
ſa, Wiem yżeſz impulſus, Máłąś prziczi=
25:
ną pobudzony k temu. Mea quidem
26:
cauſſa ſaluus ſislicet, Co ſie mnie doty=
27:
ce / álbo z moyey ſtrony. Cauſſa mea.
28:
Cauſſa tua, Cauſſa ueſtra, quod uul=
29:
gus dicit, Amore mei, tui, ueſtri, Vt,
30:
Honoris mei cauſſa, Dla poczćywośći
31:
moyey. Propter hanc cauſſam, Ob
32:
eam Cauſſam, Dla tego. In cauſſa hæc
33:
ſunt, Ty ſą tey rzeczy prziczyny. Non ſi=
34:
ne cauſſa, Nie bes przicziny. Non ſi=
35:
ne cauſſa, Nie bes prziczyny. Verbi cauſ=
36:
ſa, uel Exempli cauſſa. Chcąc ták rzecz /
37:
álbo przykład dáć. Cauſſas ſequi, Po ro-
38:
kách yeździć.
39:
Cauſſidicus, maſc. ſec. Procurator / Rzecz=
40:
nik.
41:
Cauſſula diminut. pro parua cauſſa,
42:
Prziczinká.
43:
Cauſſarius, a, um, Adiect. Vt, Cauſſarij
44:
milites, id eſt, propter legittimā cauſ=
45:
ſam dimiſsi, Dla słuſzney prziczyny opuſz
46:
czeni. Miſſio cauſſaria, idem.
47:
Cauſſarij Metaphoriκω̃ς pro ualetudi=
48:
narijs, Chorzy.
49:
❡Cauſſare, id, eſt, efficere, non eſt la=
50:
tinum.
51:
Cauſſor, eris, ari, Deponens, Prziczinę
52:
wynáyduyę. Przećiwiam ſie / á odma=
53:
wiam.
54:
Cauſſo autem, as, are, id eſt, Induco, Ef=
55:
ficio, Nárządzam / Opátruyę.
56:
Cauſſatio, onis, fe. tert. Vitium interius,| & |
strona: 43
kolumna: a
| C ante A. |
1:
& ægritudo, Vt Calep. ex Pall lib. I.
2:
probat.
3:
Cauſſatiuus & cauſſalis, pro eo quod
4:
cauſſa eſt, Adiectiua ſunt, non per o=
5:
mnia latina. Vt, Nimia repletio, eſt
6:
cauſſatiua infirmitatis, Naymnieyſze w
7:
piciu / álbo w yedzeniu przebránie yeſt przi=
8:
czyna choroby.
9:
Cauſsificari, Plauto pro cauſari.
10:
Cauſsia, fem. prim. Kániáſta czapká / álbo
11:
yáka yna która promieniow słonecznych
12:
do twarzy broni / yákie teſz słomiane by=
13:
wáyą.
14:
Cauſon, Æſtus ſeu ardor, Gorączká / Fe=
15:
bra cięſzká.
16:
Cauſodes, Febris ardens.
17:
Cauſtrum, ſti, Co wypalono yeſt.
18:
Cauſtricus, a, um, Gorąci. Cauſton enim
19:
Græcis, Latine uſtile dicitur. Inde,
20:
Encauſtus, a, um, Vt, Encauſtū opus
21:
Naczinie wypalone / yáko ſą gárnce / kru=
22:
że / sklenice.
23:
❡Encauſtes, Sklenicá / álbo kruſz má łárski
24:
w którym fárby roſpráwuyą.
25:
❡Encauſtice, Nauká á rzęmięsło má=
26:
lárskie.
27:
Cauſtica medicamēta, quæ habent uim
28:
cauſticam, id eſt, Vſtiuam, Calep. Le=
29:
kárſtwá które máyą moc w ſobie. ku pale=
30:
niu á zágrzewaniu człowieká.
31:
Cauterium, rij, gen. neu. Zelázna cechá / któ
32:
rą roſpaliwſzi cechuyą. Piątnuyą / Pią=
33:
tno.
34:
Cauteriatus, a, um, Cechowány / Przipalony
35:
Cauteriatus equus, Piątnowány kóń.
36:
Cautes, tis, fem. t. Opoká / Osłá. Cotes,
37:
Cos, idem.
38:
Cayſter, Rzeká Lideyská. Sardibus pro=
39:
xima.
40:
Cayſtrus, Vrbs Ciliciæ mediterra=
41:
neæ.
42:
Caxo, id eſt, catax, ſignificat clau=
43:
dum ex Nonio.
44:
Caycus, Fluuius Phrigiæ.C ante E.
45:
Ce, ſyllabica adiectio, componitur cum
46:
Pronominibus & Aduerbijs quibuſ=
47:
dam, in c, & s, deſinentibus. ut, Hicce
48:
huiuſce.
49:
Cecrops, opis. Conditor Athenarum
50:
Król Athenienski. Inde Cecropidæ
51:
Athenienſes.
52:
Cecryphalæa, Promontorium, ſeu In=
53:
ſula Athenarum. kolumna: b
| C ante E. | 43 |
1:
Cecubum, Vini genus.
2:
Cecurri, ueteres dixerunt pro cucurri,
3:
Sipont.
4:
Cedur, Regio Arabiæ.
5:
Ceditiæ, Tabernæ a Ceditio quodam
6:
dictæ.
7:
Cedo, ſi, ſum, ere, Vſtepuyę / Mieyſce ynim
8:
dáwam. Vt, Cedo in re, id eſt, de iure.
9:
Vſtępuyę z ſwego práwá. Proprie ſigni
10:
ſicat ſe uictum fateri. Hæc bona mihi
11:
cedunt, Ty dobrá mnie należą / álbo ná
12:
mię ſpádáyą. Cedo tibi hortorū poſ=
13:
ſeſsionem, Dopuſzczam dzierżenia. Ce=
14:
dam & abibo, idem, Vſtąpię Odeydę.
15:
Cedere Patria, Vrbe, Loco, Domo,
16:
Vſtępić z oyczizny / etć. Cedere retro, Ná
17:
zad vſtępić. Cedere fato. Cedere uita,
18:
Vmrzeć. E uita cedere, idem. Cedo ti=
19:
bi in hac laude, Znam ſie k temu że
20:
mię w tym przewyſzaſz. Cedere annis, di
21:
cuntur uina, Które ſie nie godzą ná cho=
22:
wánie długie. Bonis cedere, Vſtępić z
23:
ymienia / Dáć ymienie dłużnikóm w ręce.
24:
Cedere iusſuum alteri, id eſt, dare,
25:
Swoye práwo komu ſpuśćić. Cedere le=
26:
gibus, Nie przećiwić ſie / ále być posłuſz=
27:
nym vſtáwam. Precibus cedere, Dáć ſie
28:
vprośić. Cedere tempori, Wedle czáſu
29:
ſie rządźić. Ceſsit illi uictoria, Otrzi=
30:
mał zwycięſtwo. Cedit huic quæſtus ille
31:
Ná tego przipádáyą ty dobrá. Bene illi
32:
ceſsit. Dobrze mu ſie tráfilo. Ceſsit in
33:
Prouerbium, Weſzło w przipowieść.
34:
Proſpere omnia cedunt. Dobrze mu ſie
35:
ná wſzem powodźi.
36:
Ceditur, Imperſonale, Cice. Non mul=
37:
tum aut nihil omnino. Græcis cede=
38:
retur, Máło / álbo proſto nic by ſie Grekóm
39:
naprzód nie vſtąpiło / á Nie dało.
40:
Cedens, Participium, Vt, Cedentes
41:
capilli, Lázące włoſy. Annis cedens,
42:
Który nie trwáły yeſt.
43:
Ceſsio, onis, Przipádnienie / Spadek. Vt,
44:
In iure ceſsio, Spuſzczenie práwá.
45:
Ceſsim, Aduerbium, Iuſtinus, Ite ceſsim
46:
Mieycie ſie ná zad / Vſtępuycie.
47:
¶Cedo, quidam dicunt eſſe uerbum
48:
defectiuum, prima breui, accentum in
49:
ultima habens, in Imperatiuo tantum
50:
legitur, Cedo, id eſt, dic uel da. Et
51:
Cedite, dicite uel date. Cicero. Cedo
52:
mihi ex triennio præturæ qui octu=
53:
pli damnatus ſit, Day álbo vkaſzmi ye=
54:
dnego / etć. Cedo aquam manibus,| H | Day |
strona: 43v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Day wody ná ręce. Cedo manum, uel
2:
dextram, Day mi rękę. Cedo cuium
3:
puerum hic appoſuiſti, Powiedz czi=
4:
yeś to dziecię położyłá. Cedo quem
5:
uis arbitrum, Day kogo chceſz ná yedná=
6:
nie. Cedo alios, ubi Centurio, Sanga
7:
& manipulus furum, Powiedz gdzie
8:
ſą drudzi / To yeſt. Gdzie ſie chowáyą /
9:
Cedo quid didiceris, Powiedz mi cze=
10:
goś ſie náucził.
11:
¶Compoſita, Accedo, is, penultima
12:
longa, ſi, ſum, ere, Vt, Accedere ad
13:
fores, Do wrót prziſtępić. Ad pedes
14:
accedere, Przed nogi komu prziſtępić.
15:
Accedere ad manum, W ręce prziść.
16:
Verbum illud ad aures acceſsit, Sły=
17:
ſzałem ták. Accede huc, Chodź ſam.
18:
Obuiam accedere, Przećiw komu wy=
19:
nić. Prope, propius & cominus acce=
20:
dere, Z bliská prziſtępić. Accedere ad
21:
Rempublicam, Pánem rádnym zoſtáć.
22:
Somnus accedit, Spik mię morzi. Ac=
23:
cedo tuæ ſententiæ, Dzierzę s tobą /
24:
Przyſtępuyę ná twoyę słowá. Illud in=
25:
commodum acceſsit nobis, To ſie
26:
nam nieſzczeście przigodźiło, Plurimum
27:
precio accedit, Co dáley to drożey. Ac=
28:
ceſsit operi manus extrema, Dokoná=
29:
ła ſie rzecz / Yuſz wſziſtko vcziniono. Ni=
30:
hil accedere poteſt ad meum erga te
31:
amorem, Nie mogę cię yuſz bárzey miło=
32:
wáć. Accedere amicitiam alicuius,
33:
Sprziyacielić ſie s kiém. Accedent tibi
34:
a me hæc dona, Yeſzczeć ty dáry k temu
35:
chcę przidáć. Accedit ȩtas uiro, Stárzał
36:
ſie. Subauditur nonnunquā ipſum
37:
Terentius, Ad hæc mala, Hoc mihi
38:
accedit etiā, Hæc Andria, K temu nieſz=
39:
częściu to drugie nieſzczeście naſla=
40:
duye. Euripides magis accedit ora=
41:
torio generi, quam Sophocles, Eu=
42:
ripides więcey orátoskiem ſtrychem piſze
43:
niżli Sophocłes. Hyems accedit, Zymá
44:
przychodźi.
45:
¶Accecitur, Imperſonale, Cicer. Ad
46:
eas cum accederetur, iſte cum omni=
47:
bus copijs præſto fuit, Gdy ſie k nim
48:
prziſtępowáło / etć.
49:
❡Acceſſus, a, um, Który może być do=
50:
ſtąpion. Nomen ſeu Participium a
51:
paſsiuo Acceditur, ex quo etiam fit
52:
Inacceſſus, Ouid. Et non acceſsis in
53:
uia fluminibus, Inacceſſus locus, Nie=
54:
doſtępnę / Niedobytę mieyſce.
55:
¶Acceſsibile, pro Acceſſo in Biblijs
56:
legitur, Latwie ku przyſtąpieniu. kolumna: b
| C ante E. |
1:
❡Aceſſus, huius acceſſus, Verbale
2:
Przyſtęp / Wſchód / cui contrarium eſt
3:
Abſceſſus & Receſſus. Acceſſus ma=
4:
ris & receſſus, Wſchód y odchód mor=
5:
ski.
6:
¶Acceſsio, onis, Szczęśćie. Fortuna /
7:
Pomnożenie. Acceſsio & diſceſsio con
8:
traria. Vt, Acceſſionem adiungere,
9:
ædibus, Roſzerzić domu / albo podwiſz=
10:
ſzić.
11:
¶Acceſsio etiam dicitur in comi=
12:
ciali morbo. Et, Acceſsio ferbis, Przi=
13:
ſtęp / Prziwrácánie febri. Acceſsio an=
14:
norum, Podeśćie w leciech. Acceſsio=
15:
nes fortunæ & dignitatis, Pomnoże=
16:
nie w fortunách y w doſtoynośći.
17:
❡Acceſsiones etiam fideiuſſores uo=
18:
cant.
19:
¶Abſcedo, dis, pe. pro, eſſi, eſſum, ere
20:
Precz odſtępuyę. E conſpectu meo ab=
21:
ſcedebat ſemper, Chrónił ſie żáwżdy
22:
oblicznoąći moyey. Sol abſcedit, Słoń=
23:
ce nád záchodem. Irrito incepto abſce=
24:
dere, Nieſpráwiwſzi nie odyecháć. Cito
25:
ab eo hæc ira abſcedet, Ogniewa ſie
26:
wnet.
27:
¶Abſceditur, Imperſinale, Odchodźi
28:
ſie.
29:
¶Abſcedens, entis, Participium, ſiue
30:
nomen ex participio, Odſtępuyący /
31:
álbo Odſtąpiony.
32:
¶Abſceſſus. huius abſceſſus, maſcul.
33:
Adyechánie. Odſtąpienie. Abſceſſus etiā
34:
Wrzód / Wrzedzienicá.
35:
¶Abſceſsio, onis, idem quod ab=
36:
ſceſſus.
37:
¶Recedo, dis, ſi, ſum, ere, Ná zad vſtę=
38:
pić Vt, Recede illuc, Odſtęṕ tám. A
39:
uicio recedere, Odſtąpić á przeſtáć od
40:
złośći. Ab officio recedere, Swóy
41:
vrząd opuśćić. Recedere ab uſitata cō=
42:
ſuetudine, Swoyich obyczáyów przeſtáć.
43:
Ab armis recedere, Przeſtáć walczić.
44:
A uita recedere, Vmrzeć. A ſtatu di=
45:
gnitatis recedere, Vtráćić vrząd.
46:
❡Receſſus, huius receſſus, Odſtąpie=
47:
nie. Acceſſus & Receſſus Lunæ, con=
48:
traria, Receſſus in oculo, Tá niskość
49:
y glębia w którey oko ſiedźi. Receſſus
50:
collium, Yáskinia / Wychody / Wchody /
51:
Vchody / To yeſt / Mieyſcá oſobliwe w
52:
których ſie może skrić / Vleżeć.
53:
Solitudo & Receſſus idem. Late=
54:
bræ & Receſſus in animis homi=
55:
num.| ¶Receſsim |
strona: 44
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Receſsim Aduerbium, Vſtępuyąc ná
2:
zad.
3:
❡Decedo, is, pen. prod. ſi ſum, ere,
4:
Odſtępuyę / Odchodzę. Vt, Decedamus
5:
hinc, Odſtępmy z tąd. Decedere alicui,
6:
pro illum auerſari, Schodźić komu /
7:
Chronić ſie go. Deceſsit uia errabun=
8:
dus, Obłądźił ſie / Omylił ſie. Decedere
9:
de ſententia, Ze ſwego mniemánia vſtę=
10:
pić. Decedere ſuo iure, & de ſuo iure,
11:
Vſtępić ſwego práwá. Decedit hoc opi
12:
bus, Szkodźić to máyętnośći. Nihil de=
13:
cedet de ſumma, Nie vbędzie ſummy.
14:
Decedet hæc ira, Opłonie á przeſtánie
15:
ten gniéw. Decedunt uires, Mocy ſie
16:
vmnieysza. Decedere de uita, Vm=
17:
rzeć. Et, Decedere abſolute, ai=
18:
dem.
19:
Deceſsio, Odſtánie / Odſtąpienie. Man
20:
ſio & Deceſsio contraria. Deceſsio de
21:
ſumma, Oſtátek ſummy.
22:
❡Deceſſor, Verbale, Vſtępuyący.
23:
¶Decedens, Participiū, Odchodzący
24:
zchodzácy.
25:
❡Deceſſus huius deceſſus idem quod
26:
Deceſsio Vt, Ab eius deceſſu, Po ye=
27:
go odyechániu. Deceſſus febris, Opuſz=
28:
czenie febry.
29:
¶Diſcedo, is, pen prod. ſi, ſum, ere,
30:
Odeyżdzam / Odchodzę / yadę precz. Vt,
31:
Diſcedere cubitum, Yść ſpáć. A uita
32:
& ex uita diſcedere, Vmrzeć. Diſcede=
33:
re e conſpectu alicuius, Zeydź komu z
34:
oczu.
35:
Diſceſcit ſuperior ex pugna, O=
36:
trzymawſzi zwicięſtwo odyecháł. Diſceſ=
37:
ſit inferior, Odſtąpił y odyecháł zwycię=
38:
żony. Negat unquam ſe a te pedem
39:
diſceſsiſſe, Powieda że od ciebie ſtopy nie
40:
odſtępował. Ne latum quidem digitum
41:
diſcedere, Ná piędźi nie odſtępowáć.
42:
Vxor a Delobella diſceſsit, Odeſzłá
43:
Zona od Dolobelle. Diſceſsit mos, Zá=
44:
ſtárzał ſie obyczay.
45:
❡Diſceditur, Imperſonale. Odchodźi
46:
ſie.
47:
¶Diſceſsio Verbale, Odeście / Odye=
48:
chánie.
49:
❡Diſceſſus, huius diſceſſus, idem. Su=
50:
bitus diſceſſus & præceps profectio,
51:
Nagłe á nienádziáne odyechánie.
52:
❡Incedo, dis, ſi, ſum, ere, Chodzę / Po=
53:
ſtępuyę. Magnifice incedit, Poważnie
54:
ſobie chodźi / poſtępuyę. Eccum Parmȩ=
55:
nonem incedere uideo, Aleć owo wi= kolumna: b
| C ante E. | 44 |
1:
dzę ſobie chodźić Pármenoná. Incedit
2:
pedes, Ydźie piechotą. Inceſsit me libi=
3:
do. Zápala mie miłość / Gábá mie Ve=
4:
nus
5:
❡Hinc Inceſſo, is, ſi, uel ſiui. itum, ere,
6:
a ſupino uerbi Incedo formatum,
7:
Poduſzczam / Pochodzę. Quum æſtas in=
8:
ceſſere hoſtes iaculis & ſaxis., Doye=
9:
chać nieprziyaciol ſtrzałami y kámienmi.
10:
Inceſsit ambos inopia, Nędzá ſie obu=
11:
dwu yęła. Inceſsit illum admiratio,
12:
Dźywowánie go nádeſzło. Ingens ipſum
13:
cupido inceſſerat pociundi, Tarenti,
14:
Ná to ſie był zániósł yakoby Tarent wziął
15:
álbo / yákoby dobył Tarentu. Inceſsit mœ
16:
ſticia animos, Ogárnął ſmutek vmysły
17:
Noua nunc religio unde te iſthæc in=
18:
ceſsit, cedo, A skądżeć ſie wzięła / á
19:
prziſzła ku tobie tá nowa wiárá teraz. Is
20:
inceſsit mos, To ták w obyczáy weſzło.
21:
Inceſſerunt mortalitates in caſtra,
22:
Powietrze prziſzło ná woysko. Inceſ=
23:
ſo huius male gratiam, Plautinum
24:
eſt.
25:
¶Inceſſus huius inceſſus, uenit ab in=
26:
cedo, Chód / Chodzenie. Equeſtris inceſ=
27:
ſus, Yezdecki / álbo ziemiańsky chód.
28:
❡Intercedo, is, pen, prod. ſi, ſum, ere,
29:
Przyczinam ſie. Yednam / Zaſtępuyę kogo
30:
w czim. Cum multa annorum inter=
31:
ceſſerant millia, Gdy wiele tyſięcy lat
32:
minęło. Dies nondum decem interceſ=
33:
ſerant, cum ille, etc. Nie było tymu y
34:
dzieſiąćy dni / gdy on / etć. Vna nox in=
35:
terceſſerat, Tylko przes yednę noc. Vt
36:
ſpacium intercedere poſſet dum mi=
37:
lites conuenirent, Aby czás mieli ku
38:
zgromádzeniu ſie. Si nulla ægritudo
39:
huic malo interceſſerit, Yeſliby która
40:
niemoć á nieſzczęście tego weſela nieprzeſz=
41:
kodźyło. Cum genere humano quaſi
42:
ciuile ius intercedit, Poſpolite záchowá=
43:
nie y práwo yeſt miedzi wſzemi ludźmi.
44:
Intercedit tibi cum illo amicitia, Maſz
45:
s niém yákie prziyacielſtwo. Veteres mi=
46:
hi neceſsitudines cum his omnibus
47:
intercedunt, Mam z ſtárodawná s nie=
48:
mi wſziſtkiemi dobre záchowánie. Quæ
49:
ratio tibi cum illo interceſſerat, Coś
50:
s niem miáł zá ſpráwę. Pro alio inter=
51:
cedere, Prziczinié ſie zá kiém. Senatus
52:
interceſsit authoritas, Rádá ſie prziczi=
53:
niłá. Tribuni interceſſerunt, Prziyęły
54:
tę rzecz ná ſie / álbo włożyły ſie w tę rzecz
55:
Tribunowie.| H 2 | ¶Interceſsio |
strona: 44v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Interceſsio, onis, Przicziná. Mul=
2:
tum ualet interceſsio Senatus apud
3:
hominem. Wielce ſobie waży przyczi=
4:
nę pánów rádnych. Interceſsioni cede=
5:
re. Prziczinę prziyąć á nieprzećywić ſie
6:
woley tych którzi ſie prziczyniáyą.
7:
❡Intercceſſor, huius oris, Prziczińcá /
8:
Záſtepca / Obrońcá.
9:
¶Præcedo,, is, penultima producta,
10:
ſi, ſum, ere, Vprzedzam / Vbiegam. Præ=
11:
cedere per translationem, Przewiſzſzáć
12:
Præcedere authoritate, Więtſzą powá=
13:
gę á możność mieć. Sapore, Smákiem
14:
Suauitate, Słodkośćią, & ſimili=
15:
bus.
16:
¶Antecedo, is, penult. prod. ſi, ſum,
17:
ere, Vprzedzam. Cicer. Brutus ad Ci=
18:
ceronem, Biduo me anteceſsit, Dwá
19:
dni przedemną prziyechał. Antecedere
20:
quempiam magnis itineribus, Vprze=
21:
dzáć kogo kilkiem dni w drodze. Antece=
22:
dere aliquem ætate, Być ſtárſzym.
23:
¶Antecedens Participium, Przeſzły.
24:
Vt, Antecedenti anno, Przeſzłego
25:
roku.
26:
¶Anteceſſor, Verbale, Vprzedźiciel /
27:
vprzedzácz.
28:
❡Procedo, is, penult, product. ſi, ſum
29:
ere, Poſtępowáć á yść przed ſię. Proce=
30:
de tu huc, Wyſtęṕ / álbo chodź ty ſam.
31:
Procedit interea funus, Poſtępowáno
32:
s vmarłym. Lente & paulatim cum
33:
quadam grauitate procedere, Z lekká
34:
á s powagą ſobie poſtępowáć. Procede=
35:
re foras, Wyniść precz. Procedere ob=
36:
uiam. Przećiw komu wyniść. Morti
37:
ipſi aduentanti paululum procede
38:
obuiam, Ku nádchodzącey ſmierćy ſie
39:
przyrządzay. Cum paulo longius a ca=
40:
ſtris porceſsiſſet, Yáko skoro od obozu /
41:
álbó od woyská ſie oddalił. Procedere
42:
ad opus, Do roboty yść. Procedenti=
43:
bus ad prelium exercitibus, Gdy ſie
44:
woysko ku bitwie ſćiągáło. Ne in infimi=
45:
tum procedat noſtra diſputatio, Aby
46:
ſie ná dálą nie zániosło náſz gádá=
47:
nie.
48:
Procedunt in ſublime uites, Roſtą
49:
Podnoſzą ſie ná wyſzſzą. Proceſsit ali=
50:
quantum ad uirtutis aditum, Stáł
51:
ſie teras ibyczáynieyſzym. Procedere
52:
in Philoſophia, Dobrze ſie vczić á s
53:
pożytkiem w náuce o Mądrośći. Pro=
54:
ceſsit eo inſolentiæ, Vdał ſie w táka
55:
ſwą wolą / Proceſsiſſet honoribus lon= kolumna: b
| C ante E. |
1:
gius, niſi, & c. Prziſzedł by był ku więt=
2:
ſzemu ſtanu á doſtoynośći / by nie etć. Num
3:
quid proceſsit ad forum nodie noui
4:
Byłoli co dźiś ná rinku / álbo ná tárgu
5:
nowego. Procedentere die, Gdy ſie yuſz
6:
dzień nákładniał. Cum parum proce=
7:
deret inceptum, Gdy mi ſie nie zlie po=
8:
częło wodźić. Nihil procedit, Bene pro=
9:
cedit, contraria
10:
❡Procedens Participium, ſiue No=
11:
men ex participio, Poſtępuyący. VT,
12:
Procedente tempore, S czaſem / zá
13:
czáſem.
14:
¶Proceſſus, huius proceſſus, Poſtę=
15:
powánie / Pochodzenie / Wſpomagánie.
16:
Vt, Longior proceſſus, Dálſze ode=
17:
ſcie / Oddalenie. Scripſit ſe in Græcis
18:
literis magnum proceſſum habere,
19:
Piſałmi że dobry poſtęp ma w náuce Grec=
20:
kiego yęzyká / id eſt, promouit, Pro=
21:
ceſsio pro proceſſu in Biblijs tan=
22:
tum.
23:
❡Secedo, is, ſi, ſum, ere, Ná zad vſtę=
24:
puyę. Vt, De uia ſecedite, Vſtępcie z
25:
drogi. Secedant improbi, ſecedant a
26:
bonis, Niechay wynidą zli / niechay ſie nie
27:
mieſzayą s dobrémi. Seceſsit ad partem
28:
cum altero amicorum, Vſtąpił tro=
29:
chę ná ſtronę s niektórem prziyacie=
30:
lem.
31:
❡Seceſsio, Verbale, Odſtąpienię ná
32:
ſtronę. Seceſsionem facere, Odſtępowáć
33:
od ludźi ná ſtronę.
34:
❡Seceſſus, huius ſeceſſus, Oſobliwość /
35:
Oſobliwe mieyſce / Táyemne / Spokoyne.
36:
Seceſſus auium, Gniazdá á ſiadłá
37:
ptaſze.
38:
❡Succedo, is, ſi, ſum, ere, datiuo iun=
39:
gitur, Wchodzę ná yego mieyſce / zoſta=
40:
wam po kim. Bierzę po kim vrząd. No=
41:
ſtris ſuccede penatibus hoſpes,
42:
Wnidź w naſz dóm. Nihil ſemper flo=
43:
ret, ætas ſuccedit ætati. Nić nie może
44:
być w yednę miárę / latá ná látá przi=
45:
chodzą. Yedny drugie wycyskáyą. Mu=
46:
ris ſuccedere, Do murów prziſtępić.
47:
Portis ſuccedunt, Aſz do / álbo pod
48:
bramy yuſz prziſtępuyą. Item, Succede=
49:
re, Vrząd pod kim wziąć. Succeſsit
50:
Brutus Ciceroni in prouincia, Wziął
51:
po nim ſtároſtwo. Succedere in locum
52:
alterius, Mieyſce cziye otrzimać. In=
53:
tegri & recentes defatigatis ſucce=
54:
dunt, Swiéżi wſtępuyą ná ſprácowá=
55:
nych mieyſcá. Succedere uicarium mu=| neri |
strona: 45
kolumna: a
| C ante E. |
1:
neri alterius, Ná yuſzego vrząd być po=
2:
ſtanowion.
3:
In paternas opes ſuccedere, Oſieść oy=
4:
cowskie dobrá.
5:
Negotium omne iam ſuccedit ad
6:
manus, Dobrze ſie wodzi. Hac non
7:
ſucceſſit, alia aggrediemur uia, Nie
8:
chciáła nam tędy fortuná folgowáć / ynſzą
9:
drógą skoſztuyemy.
10:
Succedit ex ſententia, Wodźy ſie we=
11:
dle myſly. Quod ſi ſucceſſerit alie=
12:
nari mente, uel ex quo hominem
13:
decidere, Yeslyby ſie tak przygodźiło
14:
yżby / etć.
15:
¶Succeſſum eſt, imperſonaliter, Ci=
16:
cero, Cum Macedoniam obtineret
17:
ne ei ſucceſſum eſſer, Zadny pod niem
18:
prowinciey / álbo ſtároſtwá nie otrżi=
19:
mał.
20:
¶Succeſſus, a, um, Adiectiuum, Paſ=
21:
ſiuum, Cicer, Cum omnia mea cauſ=
22:
ſa uelles mihi ſucceſſa, Ządałeśmi wſze=
23:
lákiey fortuny y wodzenia.
24:
¶Succeſſus huius ſucceſſus, Fortuná
25:
Szczęśćie. Proſperi & aduerſi ſucceſ=
26:
ſus, contraria.
27:
Proſperos ſucceſſus petere, Dobrze
28:
życzić.
29:
❡Succeſſor oris, Potomek, Chari ſuc=
30:
ceſſores, Miłę poromſtwo.
31:
¶Succeſsio, ſucceſsionis, Potomſtwo /
32:
quid mihi prodeſt in Antonij locū
33:
ſucceſsio.
34:
¶Succeſſio prouinciarum, Ośięgnie=
35:
nie ſtaróſtw.
36:
¶Succedaneus, a, um, Który ſie go i ye
37:
po kięm ná vrząd wſtępić / Namieſt=
38:
nik.
39:
❡Succedaneus alieni periculi, Zaſtęp=
40:
cá cziyey niebezpiecznośći / ſzkody / Na=
41:
miáſtek.
42:
¶Concedo, concedis, penultima
43:
producta, Conceſsi, conceſſum,
44:
concedere, Pozwałám / Tik o tym
45:
dzierżę yáko y ty / V tępuyę.
46:
Concedamus huc, Vſtęṕmy ſám tróchę
47:
na ſtronę.
48:
Num ab oculis conceſsi tuis. Ażażem=
49:
ći kiedy z oczu zchodźił. Pol ego abs te
50:
conceſſero, Owſzeki czas mi iść od cie=
51:
bie.
52:
Concede ad dexteram, Vſtęṕ ná pra=
53:
wą rękę.
54:
Tantiſper ego hic ad ianuam con=kolumna: b
| C ante E. | 45 |
1:
ceſſero, Ya przes ten czas tu v vliczki
2:
poſtoyę.
3:
❡Concedam hinc intro, Poydę w
4:
dom.
5:
Biduum ſaltem ut concedas ſolum,
6:
Abyś tylko ná dwa dni vſtąpił. In uo=
7:
luntarium exilium conceſſit, Dobro=
8:
wolnie ſzedł na wywołánie / Wygna=
9:
nie.
10:
Conceſsit in iras, Zágniewał ſie.
11:
Concedere in ſententiā alterius, Mni=
12:
mać álbo dzierżeć ták o tym / yáko y
13:
ón.
14:
Concedere fato, Vmrzeć Date & con
15:
cedite hoc pudori meo, Pozwolćie
16:
tego ſromieżliwośći moyey / Pati &
17:
concendere, id eſt, conniuere, Prżeź-
18:
rzeć.
19:
Concedere impunitatem, Nie skáráć
20:
Niewziąć z kogo winy. Alicui ſuas ini=
21:
micitas concedere. Odpuśćić komu /
22:
Ziednać ſie. Libertatem concedere,
23:
Swiebody wolność pozwolić.
24:
Vitam concedere & ignoſcere pec=
25:
cata, Darowáć kogo żywotem y winy prze=
26:
puśćić.
27:
Concedere de ſup iure, Swego prá=
28:
wá vſtępić.
29:
Conceſsit ſenatus petitioni tuæ,
30:
Dałáć ſie rádá vpzroſić / álbo / otrzimałes
31:
to v rády coś ządał.
32:
Nemini ſtudio, beneuolentia, & cu=
33:
piditate erga te concedam. Nie dam ſie żadnemu vprzedźić w tym áby kto
34:
miał życzliwſzy á vpzyemieſzy bić nad
35:
mię.
36:
Concedere alicui primas in dicen=
37:
do partes, Chwałę y pirwſze mieyſce
38:
dáć w wymowie.
39:
Conceditur profecto eſſe uerum, ut
40:
bonos boni diligant. Ták ſie w
41:
prawdzie náyduye / áby dobrzi dobre
42:
miłowały.
43:
Etſi cupiditate tui nemini concedam,
44:
tamen, etc. Acz nie tak łatwie ſie dam
45:
vprzedźić w chući komu przećiw tobie /
46:
wſzákże.
47:
❡Conceſſo, as, are, frequentatiuum,
48:
Przeſtawam / Pozwalam.
49:
❡Conceſſatio, Verbale, Przeſtánie /
50:
Pozwolenie.
51:
¶Conceſſus, a, ū, Participiū, Dopuſz=
52:
czony / álbo dopuſzczáyący. Vt, Conceſſe
53:
res, Dopuſzczone rzeczy.
54:
Conceſſa ſubſtantiuum, Dopuſzczone
55:
rzeczy Nie zábronione.| H 3 | ¶ Conceſſus, |
strona: 45v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
¶Conceſſus, huius conceſſus, pro
2:
permiſsione, Dopuſzczenie / Dozwo=
3:
lenie.
4:
❡Conceſsio Verbale, idem quod
5:
conceſſus
6:
Conceſsiuus modus, ſermo eſt cum
7:
tædio contentionis, quaſi uidemur
8:
concedere, quod tamen nolumus fie=
9:
ri.
10:
Ceſſo, as, are, Przeſtáć / Omieſzkáć / Odpo=
11:
cziwáć
12:
Ceſſare & nihil agere, Próźnowáć á
13:
nic nie czinić. Nunquam ceſſauit dice=
14:
re hodie contumelias, Nie przeſtał
15:
dziś łáyáć.
16:
Nunquam in ſuo opere ceſſauit, Vſta
17:
wicznym był w ſwey ſpráwie. Ceſſare a
18:
prælijs, Przeſtać walczić. Quid ceſ=
19:
ſas, Coſz cziniſz / có omieſzkawaſz. Ceſſas
20:
alloqui, Czmuſz s nim nie mowiſz. Pau=
21:
lulum ſi ceſſaſſem Pythia, domi non
22:
offendiſſem, Bych był máluczko omieſz=
23:
kał / domá bych go był nie záſtał. Æſchi=
24:
nus ocioſe ceſſat, prandium corum=
25:
pitur, Ey długo go nie maſz / długo mieſz=
26:
kawa / obyad kwaśnieye.
27:
Ceſſatum uſ adhuc eſt. Aż do tąd
28:
ſie omieſzkawálo.
29:
Ceſſatio Verbale, Odpocziwánie / Prze=
30:
ſtánie / Próżnowánie.
31:
Ceſſator, aliud Verbale, Leniwiec / Zá=
32:
mieſzkawácz.
33:
Cedras, Oppidum Cariæ.
34:
Cedrelate, cedrelatos, gener. femin, W
35:
Cyprze nieyáki rodzay Cedrowego drze=
36:
wá.
37:
Cedria, fem. prim. Pix eſt quæ ex ce=
38:
drelatæ defluit, Zywicá z tegoż drze=
39:
wá.
40:
Cedropolis, Oppidum Cariæ,
41:
Cedros, Inſula in Germaniæ littoribus
42:
Cedri genere ſyluoſa, cc.
43:
Cedroſtis huius cedroſtis.
44:
Cedrus, cedri, femin. ſecund. Cedrowe
45:
drzewo yeſt bárzo proſte / á nigdy nie proch=
46:
nieye á nie ták łátwie gniye.
47:
Cedro dignum, id eſt dignum im=
48:
moralitate, Godne nieſmiertelnoś=
49:
ći.
50:
Cedrinus, a, um, Cedrowy. Ædificium Ce
51:
drinum, Budowánie z Cedrowego drze=
52:
wá.
53:
Cedris, cedrilis, Owoc z Cedrowego drze=
54:
wá.
55:
Cedrium cedrij, Cedrowy ſok.
56:
Cedratus, a, um, adiectiuum, Sokiem Ce kolumna: b
| C ante E. |
1:
drowym nátárty álbo námázány. Porro
2:
Cedrina ligna uocantur νεκρου̃ζουν,
3:
id eſt, cadaueris uita. Bo gdy vmarłe=
4:
go Cedrowym ſokiem námáże / tedy nie
5:
prochnieye.
6:
Celaduſa, Inſula proxima Orthigiæ
7:
quam alij Arteniten uocant.
8:
Celæna, Locus Campaniæ, Iunoni ſa=
9:
cer.
10:
Celænæ, celænarum, Vrbs Phry=
11:
giæ.
12:
Celeno, una ex Harpijs.
13:
Celebris, & hoc celebre, & celeber,
14:
Sławny / Známienity / Chwalny / Wzię=
15:
ty.
16:
celebris locus, Sławne mieyſce.
17:
Celebris homo, Znamienity człowiek /
18:
Rumor celebris, Osławiona po=
19:
wieść.
20:
Conuentus celeberrimus, Známie=
21:
nity ſyem.
22:
Celeberrimus portus, Sławny port á
23:
prziſtęp morski.
24:
Celebriter cum cultu & honore. Cale.
25:
ſed nullo Authore.
26:
Celebro, as, are, acti. prim. Wysła=
27:
wiam.
28:
Celebrare conuiuium, Spráwowáć
29:
bieſiádę / czcić gośćie. Epulas celebrare
30:
idem. Nuptias celebrare, Spráwowáć
31:
weſele.
32:
Celebrare exequitas & funera, Po=
33:
grzeb ſprawowáć. Feſtos dies cekebra=
34:
re, Swięćić. Natalem ſuum celebrare
35:
Przepiyáć ſie w dzień ſwego národzenia
36:
Cœtus hominum celebrare, Siyem
37:
álbo zyazd yáki trzimáć álbo zebráć.
38:
Memoriam nominis alicuius ce=
39:
lebrare, Na kogo częſto á geſto wſpomi=
40:
náć. Studium agriculturæ celebrare,
41:
Goſpodárſtwo á Oractwo wychwaláć. Ar=
42:
tes celebrare, Nauki chwalić. Locum
43:
aliquem celebrare, Częſto które mieyſce
44:
náwiedzáć.
45:
❡Item, Celebrare, Chwalić, Celebrare
46:
& ornare, Laudibus celebrare, Chwá=
47:
lić.
48:
Virtutem illius fama omnium cele=
49:
brat, Známienicie wſziſcy dzierżą o yego
50:
cnocie. Laudem gloriam alicuius
51:
uerſibus ſeu carmine celebrare, Ku
52:
czći á chwałe cziey wirſze nieyákie ſpiſáć.
53:
Res celebrata omni ſermone, Rzecz
54:
poſpolitemu człowiekowi yáwna.
55:
Conſtanti fama, at omnium ſer=
56:
mone celebratum, idem. Celebratur| literis, |
strona: 46
kolumna: a
| C ante E. |
1:
literis, Częſto o tym piſmo wſpomina. Ce=
2:
lebrari ſermone, Byc wysławian. Res
3:
celebratior, Słáwnieyſza.
4:
Celebratio uerbale, wychwalánie / Wyſſá
5:
wiánie / Spráwowánie ut, Ludorū cele
6:
bratio, Sprawowánie á wywodzenie gier
7:
Celebratio quotidiana & familiaris,
8:
Vſtawiczne á ſpólne towárziſtwa.
9:
Celebreſco Accius dixit, id eſt, celebris
10:
fio, Osławiam ſie.
11:
Celebritas, celebritatis, Sławá / sławność
12:
Zyeżdżánie. Hic locus celebritatem
13:
maximam habet, Wiele ludźi na tym
14:
mieyſcu bywa. Frequentiſsima celebri=
15:
tas, Zgromadzenie / Celebritatem adde=
16:
re ludis, Co oſobliwego okázáć Famæ ce
17:
lebritas, Dobra a chwalna powieść o
18:
kiém.
19:
Cic. Hac tanta celebritate fame cum
20:
eſſet iam abſentibus notus, Romam
21:
uenit.
22:
Celeia uel Celia Cyli, urbs Croa=
23:
ciæ.
24:
Celer, is, e. Pzętki. Brachio celeri conten=
25:
dere, Prętko á ochotnie ſzermować Con=
26:
ſilium celere, Nagła á prętka radá.
27:
Celeres antiqui dixerunt, quod nunc
28:
equites dicimus.
29:
Celero, as, are, Poſpieſzam / Kwápię ſię.
30:
Fugam celerare. Prętko vciekać. In
31:
feſtinacionibus nimias ſuſcipere ce=
32:
leritates, S wielkiem pędem ſie kwá=
33:
pić.
34:
In capiendis caſtris celeritas, W do=
35:
bywaniu zamków álbo obozów pręt=
36:
kość.
37:
Celeritudo, idem.
38:
Celeripes, Prętki á krzepki ná no=
39:
gách.
40:
Celeriter, celerius, celerime, Bárzo pręt=
41:
ko / Strzaskiem / Ochotnie / Poſpieſznie.
42:
Celeriter nunciare, Prętko komu dać
43:
znáć
44:
Celerius tranſigere, Tym prędzey
45:
ſpráwić.
46:
Celeranter, obſoletum pro Celeriter.
47:
Celeratim Antiquum pro Celeri=
48:
ter.
49:
Celetes, maſc. tert penult. prod. Kóń któ=
50:
ry ſam ku bieganiu záwod bywa náu=
51:
czón. Deſultorij latine, Konie ku turnieyu
52:
należące / ná które łatwie wſieść y zſieść
53:
y przitrzeć ku drugiemu może.
54:
Celetizones, Participium, Græcum, Ci
55:
którzi Turnieye ſpráwuyą. kolumna: b
| C ante E. | 46 |
1:
Celeſma uel celeuma, gen. neut. Latine
2:
exhortatio uel hortamentum, quaſi
3:
ſibi inuicem iubentes, Społeczne zá=
4:
wołanie álbo napominanie yáko gdy co
5:
cięſzkiego wiele ich dźwiga / tedy zwykli mo
6:
wić. Nu / nu / pomożmy ſobie wiernie. Item
7:
Nautæ habent eiuſmodi uoces quaſ=
8:
dam peculiares, Hinc Celeuſtes, æ,
9:
Nápominácz. Hortator remigum.
10:
Celo, as, aui, Táyę / Zakrywam / Kriyę / Nie
11:
dam znáć.
12:
Celo te hanc rem, & celo tibi hanc
13:
rem, uel, celo te de hac re, Táyę przed
14:
tobą tey rzeczy. Non enim te celaui ſer=
15:
monem, Nie zatayiłem przed tobą po=
16:
wieśći.
17:
Celor paſsiuum, Teren. Vbi ubi eſt,
18:
diu celari non poteſt, Gdziekolwiek
19:
yedno yeſt nie może ſie długo zataić.
20:
Cella, Komorá / Schowánie / ſed addimus
21:
fere adiectiua.
22:
Cella uinaria, Winna piwnicá. Cel=
23:
la frumentaria, Sól / Spicherz. Cella
24:
promptuaria, Szpizárnia.
25:
Cella penuaria, idem quod frumen=
26:
taria.
27:
Cella etiam pars templi erat ſacratior
28:
in quam ingredi fas non erat, Za=
29:
kriſtiya.
30:
Cellas, Virgilius uocat cauernas, Pła
31:
ſtrowe dziurki w miedzie.
32:
Cellula diminutiuum, Komórká.
33:
Cellulæ cilumbarum cauatæ, Lochy w
34:
gołębińcu w których ſie gołębie lęgą Cel
35:
lares columbæ & palumbes, id eſt,
36:
domeſticæ, Swoyskie gołębie.
37:
Cellaria, æ, Piwnica.
38:
Cellarius cellarij, Piwniczny / alias Pro=
39:
mus Condus, ſic & Cellaria, Piwnicz=
40:
na dicitur.
41:
Cellarium, cellarij, idem quod cel=
42:
la.
43:
Cello non eſt in uſu, ſed compoſita,
44:
Excello, excellis, excllui, excelſum,
45:
excellere, Przewyſzáć.
46:
Excellere ceteris, Przed inſzemi przodek
47:
mieć.
48:
Excellere opibus, Bogátym być.
49:
Excellere conſilio, Porádnieyſzim
50:
być.
51:
Excellere ingenio. Oſtrego á roſtrop=
52:
nieyſzego rozumu być.
53:
Dignitate excellere, Dignitate ceteris
54:
excellere, Mieć poważność więtſzą przed
55:
inſzemi.| H 4 | ❡Excellens |
strona: 46v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Excellesn Participium, Przewy.
2:
ſzáyący / Známienity.
3:
Excellens animo & forma, Weſpołek
4:
vrodźiwy y mądry.
5:
Excellens omni genere laudis, Z káż=
6:
dey ſtroney godny chwały.
7:
❡Excellens ingenium, Známienity ro=
8:
zum Dowćip.
9:
❡Excellentiæ, huius excellentiæ, Prze=
10:
wyſzánie / Wyſokość / Známienitość. Ex=
11:
cellentia animi, Wyſoka myśl. Excel=
12:
lenter Aduerbium, Známienicie / Prze=
13:
wybornie.
14:
¶Excelſus nomen ex Participio,
15:
Wyſoki / Sławny / Zácny. Nidificant
16:
in excelſſiſsimis rupibus, Legą ſie ná
17:
naywyſzſzich skałách. Excelſus mōs, Wy=
18:
ſoka górá. Excelſiſsimum uiſcerum
19:
cerebrum, Miedzi wnętrśnośćiami luc=
20:
kiemi mózg naywyſzſzi yeſt. In excelſum
21:
emicant rami, Gáłęzie roſtą á pną ſie
22:
w zgorę.
23:
❡Excelſitas, Wyſokość. Animi excel=
24:
ſitas, Zacność / Známięnitość vmysłu.
25:
In excelſitatē naſcitur, Rośćie ná wyſz=
26:
ſzą.
27:
❡Excelſe, excelſius, excelſiſsime,
28:
Aduerbium, Wyſoko zacnie. Scandit
29:
excelſius, Wyſzſzey poſtąpił. Excelſius
30:
magnificentiuſ & dicet & ſen=
31:
tiet.
32:
❡Præcello, præcellis, præcellui, præ=
33:
celſum, præcellere, Przebiyáć / Przodek
34:
mieć / Przewyſzſzáć. Præcellens, Adiecti=
35:
uum, Zacny / Známienity. Omnibus re=
36:
bus præcellentiſsimus uir, Ze wſzech
37:
ſtrón nayzacnieyſzi á naypoſpolitſzi człowiek
38:
Præcelſus, Vt, Præcelſus mons, Prze=
39:
wyſoka górá.
40:
¶Antecello, is, ui, ere, idem quod
41:
præcello, Antecello illum hac re,
42:
Mam przed nim przodek w tey rzeczy.
43:
Tibi hac re antecello, Nie dam ci w
44:
tey rzeczy naprzód. Vt, quiſ dignitate
45:
antecellit cæteros, ita & uirtutibus
46:
præcellere debet, Kto zacnieyſzi w
47:
Vrzędzie yeſt / też zacnieyſzi w cnotach
48:
być ma. Longe ceteris antecellit, Facite
49:
ceteros antecellit, Ma przodek przed
50:
ynſzemi.
51:
Antecellens Participium. Vt, Ante=
52:
cellens ſapientia, Mądrość yne prze=
53:
wyſzſzayąca / przedchodząca.
54:
¶ Recello, recellis, recellui, recellere, id
55:
eſt, Reduco, reclino, Odwodzę / Odgi=
56:
nam. kolumna: b
| C ante E. |
1:
Celox, celocis, fem. t. Czołń.
2:
Celſus, a, um, Adiectiuum, altus, Wyſo=
3:
ki. Celſus corpore, Wyſoki w ciele.
4:
Celſa criſtis auis, Pták s wyſokiem
5:
grzebieniem álbo czubkiem. Celſiſsima ſe=
6:
des honoris & dignitatis, Naznámie=
7:
nitſzy á naywyſzſzy ſtolec czći y doſtoynośći
8:
Compoſitum excelſus, Vide CELLO
9:
ſupra.
10:
Cellæ, arum, gen. fem. Populi Galliæ
11:
inter Garmunam Matronam, Sequa=
12:
nam, & Rhodanum flumina, com=
13:
prehenſi, Lud we Fránciey. Vide Cel
14:
ticus, a, um, Yeden z Fráncus.
15:
Celtiberi, gen. maſc penult. prod. Popu
16:
li Hiſpaniæ, Kroleſtwo Nawárskye / a=
17:
pud fluuium Iberim. Quorum regio
18:
Celtiberia dicitur, Et inde adiectiuū
19:
Celtibericus, a, um.
20:
Cellicum, promontorium in Hiſpa=
21:
nijs.
22:
Cellis arbor in Affrica, quæ alio no=
23:
mine lotos dicitur.
24:
Celydros, Calep. ornatum muliebrem
25:
uocari dicit, a Iuuenali, ubi nunc le=
26:
gitur Cylindros.
27:
Cemetellio, oppidum Liguriæ in Alpi=
28:
bus ſitum.
29:
Cenchris, huius cenchris genus ſerpen=
30:
tis uenenoſi.
31:
Cenchis, huius cenchridis, gen. fe. ge=
32:
nus accipitris, Rodzay nieyáki Yáſtrę=
33:
bów. Latine Tinunculus.
34:
Cenchreæ, Port v Korinthu.
35:
Cenchrites, gemmæ ſpecies.
36:
Cenchron, genus adamantis millij ma=
37:
gnitudine.
38:
Ceneia, filia Cenei, Atalanta.
39:
Cenina, Vrbs Italiæ non ita procul a
40:
Roma, Feſtus.
41:
Cenomani, Populi Galliæ, Ciſalpinæ
42:
Calep.
43:
Cenotaphium, Próżny grób ná pámiątkę
44:
tylko wyſtawiony. κένος enim Græce
45:
uacuus, & τάφος ſepulchrum.
46:
Cenſeo, cenſes, cenſui, cenſitum, cenſere,
47:
acti. ſecund. Mnimam. Ták drzierżę o
48:
tym ſzacuye / Cenſebat. ut, Pompeius in
49:
ſuas prouincias proficiſceretur, Ták
50:
mu ſie zdáło / álbo ták skázował áby Pom=
51:
peius do ſtaroſtw ſwych yechał.
52:
De ea re ita cenſeo, O tym rzeczy ták
53:
dzierżę / też moye widzenie yeſt.
54:
¶Aliquando ſignificat idem quod
55:
Decerno, Vſtawiáć / Zkázowáć.| Cenſor |
strona: 47
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Cenſores, huius cenſoris, maſ. ter. Oſzá=
2:
cownik też Szácownik á Omowcá luc=
3:
kich obyczayów. Et Romæ fuit Magi=
4:
ſtratus magnæ reuerentiæ & pote=
5:
ſtatis, Pánowie radni którzi mieli moc
6:
káżdego żywot / záchowánie / y ymienie
7:
ſzacować / napomináć / karać y polepſzáć.
8:
Erant autem duo cenſores & quin=
9:
to quolibet anno noui creaban=
10:
tur.
11:
Cenſus, huius cenſus, maſcul, quartæ,
12:
Czinſz / Szacunek káżdego ymienia y ma=
13:
yętności. Vnde cenſum agere eſt
14:
recenſere hominum facultates, Szá=
15:
cować káżdego mayętności. Ars illi ſua
16:
cenſus erat, Naukę ſwoyę miał za czinſz
17:
álbo ſwym ſie rzemięsłem żywił / nie miał
18:
ynſzich dochodów. Cenſus ſenatorius,
19:
qui fuit aliquando mille ac ducenta
20:
ſeſtertia, Trzidieśći tyſięcy koron. Cen=
21:
ſus equeſtris fuit Romæ quondam
22:
quadraginta ſeſtertia, Dzieſięć tyśięcy
23:
koron dochodu ziemiańskiego.
24:
Cenſorius, a, um, adiectiuum, quod ad
25:
Cenſorem pertinet.
26:
Cenſorius uir, Yeden z tych ſzácow=
27:
ników Rzimskich / qui cenſuram geſ=
28:
ſit.
29:
Cenſoria animaduerſio & caſtigatio,
30:
Winá od ſzácowników vłożona. Nota
31:
cenſoria, idem.
32:
Cenſura, cenſuræ, Cenſoris officium.
33:
Vrząd ſzacownicy. Item, Reprehenſio
34:
Correctio, wyrzucánie ná oczi á wzgłąd
35:
ná obyczaye. Cenſuram uini facere,
36:
Skoſztowáć y oſzácować wina.
37:
¶Cenſum agere uel habere, Száco=
38:
wać.
39:
Cenſu liberare, Wolnego vczinić od
40:
wſzeliakich popłatków / dać wolą. Irre=
41:
pere in cenſum ciuitatis, Domágáć ſie
42:
mieyſckeigo práwá. Referre agros in
43:
cenſum, W regiſtr wpiſáć yáko kto wiele
44:
ymienia ma.
45:
Cenſio, idem quod cenſus, Szacu=
46:
nek.
47:
Cenſus, adiectiuum. Vt cenſi capite, Vi
48:
de CAPVT.
49:
Cenſuales qui cenſoribus famulantur,
50:
Calep.
51:
Cenſualis, le, adiectiuum, Vt, Cenſua=
52:
lis forma, Obyczay á záchowánie ſza=
53:
cunku.
54:
❡Compoſita, Percenſeo, percenſes,
55:
percenſui, percenſere, Przeglądam. kolumna: b
| C ante E. | 47 |
1:
Wyliczam / Szácuyę dobrze á s pilnoś=
2:
ćią. Percenſere beneficia numeran=
3:
do, Yedno dobrodzieiſtwo zá drugim
4:
przipomnieć álbo wyliczić.
5:
Recenſeo, es, ui, itum, ere, Wyliczam.
6:
Recenſere exercitum, Popis mieć. Re=
7:
cenſere captiuos, Yęte wyliczić. Re=
8:
cenſere numerum ſcholacticorū, Zli=
9:
czić wſziſtki zaki.
10:
❡Recenſus, huius recenſus, m. quar.
11:
Wyliczenie. Popiſáne. Recenſio, onis.
12:
idem.
13:
Succenſeo, es, ui, ere, Zágniewnáć ſie
14:
áłbo. Nágniewnąć ſie.
15:
Cenſum Eubœæ promontorium in ſe=
16:
ptemtrionem porrectum.
17:
Centaurea uel Centaureon herba Cen=
18:
turzya. Vulgus & officinæ Centu=
19:
ria uocant.
20:
Centarium medicamentum a Chirone
21:
Centaneo inuentum, Feſtus.
22:
Centauri populi Theſſaliæ circa Teliū
23:
montem, Ludźie ó których poetowie piſzą
24:
iżby ná poły człowiek miał być / á na poły
25:
kóń / podobno dla tego iż oni naypirwey
26:
walkę á bitwę z koni poczęli.
27:
Centaurus, Ymię lodźi / apud Vergilium
28:
Et, nomen fluuij qui prius Euentus
29:
dicebatur.
30:
Cento, centonis. maſcul, tert. Strychów
31:
płaſzcz / to yeſt / ſuknia / álbo deká z rozmáyi=
32:
tych płátów á ze ſtuczek y kąsków ſu=
33:
kiennych y ynſzey rzeczi y z rozmáyitich
34:
farb weſpołek vſzika.
35:
Cento. genis ueſtimenti ruſtici, Pſtra
36:
gunia / álbo tayſzká ruska / też Koc.
37:
Cento, etiam carmen ex uarijs Poetis
38:
collectum.
39:
Centones ferre Prouerb. Yednę łeż álbo baykę zá drugą powiedáć.
40:
¶Centunculus diminutiuum, Sma=
41:
czisko / & Centunculus herba uulgo
42:
appellatur Cotonaria, Plinius penu=
43:
lam uocat.
44:
Centrum, centri, Káżdey okrągłey rzeczy
45:
poſrzedni punkt.
46:
Centrum ſolis, Poſrzodek álbo punkt w
47:
poſrzód słońcá
48:
Centrum mundi eſt ipſa terra, Ziemia.
49:
Centrum in marmore, id eſt, du=
50:
ricia clauo ſimilis, inimica Ser=
51:
ris.
52:
Centralis, & hoc centrale. Vt ter=
53:
ra centralis, quia eſt in medio mun=
54:
di.| Centroſus |
strona: 47v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Centroſus, a, um, adiectiuum, Vt, Cen=
2:
troſa ſcobs, Opiłki / álbo ten proch któ=
3:
ry pádá z żelaza gdy ye ſtoſarze piłuyą
4:
álbo piłkámi trą.
5:
Centum, gen. om. nomen numerale, In=
6:
declinabile, Sto.
7:
Cencies aduerbium, Stokroć / ſto razów.
8:
Cencies, H S, reliquit Cicer. Sto kroć
9:
ſto tyſięcy zoſtáwił. Sic Ducenties, tre=
10:
centies, & reliqua, Cum centum com=
11:
poſita, Ducenti, ducentæ, ducenta,
12:
pluraliter tantum, Dwieśćie. Sic Tre=
13:
cēti. Trzi ſtá. Quadrigenti, Cztery ſtá
14:
Quingenti, Pięć ſet. Sexcenti, Sześć
15:
ſet. Septingenti, Sied ſet. Octigenti
16:
Ośm ſet. Noningenti, Dziewięc ſet.
17:
Centeſimus, a, um, Setni. Centeſimum
18:
fructum ager attulit, Stokrotny owoc
19:
á vrodzay dáłá rola.
20:
Centeſima, Lifá gdzie ode ſtá ná káżdy
21:
Xiężic yeden złoty lifi przipadał ná káżdy
22:
rok ode ſtá dwánaśćie złotych.
23:
❡Ducentiſimus, Dwuſetny. Trecente=
24:
ſimus, Trziſetny.
25:
Centenarius, a, um, W którym yeſt ták
26:
wiele yáko ſto. Centenaria pondera,
27:
Sto funtów záważáyąca Centnar. Cen
28:
tenarius numerus gregum. Setna licz=
29:
bá yeſt.
30:
Centenariæ cœnæ dicebantur, in quas
31:
lege Licinia non plus centuſsibus, id
32:
eſt, Trecentis aſsibus præter terræ
33:
nata impendebantur, Feſtus.
34:
❡Sic etiam Ducentenarius, a, um.
35:
Vt, Ducentenarius numerus, Liczba w
36:
którey dwieśćie yeſt. Et, Centenarius
37:
ſybſtantiuum, Cętnar.
38:
Centenus, a, um, quo Poetæ utuntur in
39:
ſingulari, ſed in plurali frequentius.
40:
Vt, Centenis durare annis, Sto lat
41:
trwáć.
42:
Centeni, centenæ, centena, pro centum
43:
aliquando, proprie tamen diſtribu=
44:
tiuum eſt Vt, accepimus a præce=
45:
ptore centena poma, Każdy z nas
46:
wzyął po ſtu yábłek Singuli numera=
47:
mus centenos florenos. Káżdy z nas
48:
ſto złotych dáye.
49:
Centuplus, a, um, Stokrotny. Inde uerbū
50:
Centuplicare, ſed hoc nuſquam legi=
51:
tur niſi in Biblijs & centuplex, cen=
52:
tuplicis, idem, Centuſsis, Sto aſſes /
53:
to yeſt / ná náſzę monetę yákoby Taler y
54:
puł groſzá.
55:
Centimanus, Który ſto rąk ma. Centipes
56:
Kto ſto nóg ma. kolumna: b
| C ante E. |
1:
❡Centipedia alias Scolopendra, Ko=
2:
ſmaty robak ſto nóg máyący w rżżysku al=
3:
bo w trawie ſie chowáyący.
4:
Centum capita alias bubonium, herba
5:
Videſupra, Græci Hecatoncepha=
6:
lon nominant. Alij tamen a Græcis
7:
Erigion uocari dicunt, a uulgo Irin=
8:
gium uel Eryngium.
9:
Centumuiri pluraliter, Sto á pięć ſędziow
10:
w Rzimie którzi kázdą poſpolitą y nay=
11:
mnieyſzą rzeć ſądzili / yako ſądy około
12:
ymienia / Teſtamentow y ynſze ym row=
13:
ne / było ich ſto á pięć / aczkolwiek dla krótko
14:
kośći tylko ſto bywa wſpominano.
15:
Centumuiralis & hoc centumuirale,
16:
pertinet ad centum uiros. Vt, Cen=
17:
tumuirale iudicium, Sąd ná którym
18:
ſto ſędziów ſiedziáło.
19:
Centumuiralis haſta dicta, quod centū
20:
uiri haſta foro poſita iudicabant.
21:
Centuplicato aduerbium. Vt Centupli=
22:
cato ueneunt, Stokroć drożey prze=
23:
dayą.
24:
Centuria centuriæ in agris ſignificat du
25:
centa iugera, in re militari, centum
26:
homines, Sto morgów Hufiec ludźi w
27:
którym ſto koni yeſt.
28:
Centurio, onis, Rotmiſtrs nad ſtem.
29:
Centurio, as, are, Roty po ſtu / á po ſtu
30:
dzielić.
31:
¶Vnde Succenturio, as, are, Oſtátek
32:
ludźi którzi nád wydzielenie rot zoſtáli /
33:
Miedzi roty podzielić.
34:
Centuriatus, huius centuriatus, Rot=
35:
miſtrztwo.
36:
Centuriatim, aduerbiu, Po ſtu / á po ſtu
37:
po rotach a po rotách. Centurionus a=
38:
pud antiquo pro Centurione. Fe=
39:
ſtus.
40:
Centuriata comicia, Vide infra.
41:
Centuſsis, Vide AS, Centum ponde=
42:
tum pro immani pondere legitur,
43:
Bezmierna ćięſzkość.
44:
Centipellio, onis, Rozmáyitey máśći. Pſtro
45:
ita uocat Plinius de hircis loquens,
46:
Lib. 28. cap. 9.
47:
Centinodia herba, Polygonon alias la=
48:
tine ſanguinaria, Sporyż.
49:
Centigranum, genus tritici, dictū quod
50:
ferat centum grana.
51:
Centifolia, Roſæ ſpecies in Campania,
52:
Italiæ creſcens.
53:
Centena, pondo dicebant antiqui refe=
54:
rentes ad libram. Cętnar / ſto funtów.
55:
Centenos annos excedere, Nad ſto
56:
lat żyć /| Centumpe= |
strona: 48
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Centuperanea, æ. paruum Italiæ oppi=
2:
dum, ad aquis undi circumfluxum
3:
Sipont.
4:
Centuripe, id eſt, Sicilia.
5:
Cepe, g. n Indeclinabile, Cebula. Cepa,
6:
æ, idem, Cepas ediſſe, Prouerb. Po=
7:
chmurnego wrzoku ludzie.
8:
Cepeus, a, um, adiectiuum.
9:
Cephale, ſiue cephalis Græce, Latine ca
10:
put, Głowá.
11:
Cephalea, æ, Bolenie głowy.
12:
Cephaleus, a, um, Głowny.
13:
Cephalenia, Inſula Ionij maris, A yeſzcze
14:
y do tego czáſu bywa zwána tym ymie=
15:
niem Cephalenia.
16:
Cephalocruſtes, Robak który ſie w Bro=
17:
skwiniáne liście wikle.
18:
Cephalus a Græcis dicitur, quem latini
19:
uocant Mugil, Ryba nieyáka okuniowi
20:
podobna ále głowę więtſzą ma.
21:
Cephenes, Imperfectæ apes & inutiles,
22:
niſi quod multitudine, quæ calorem
23:
adfert, fœtum adiuuant, Sipont.
24:
Cepheus Æthiopum rex, Andromedæ
25:
pater.
26:
Cephiſus fluuius phocidis.
27:
Cephiſia, Atticȩ regionis pars, Cephiſis
28:
Lacusiuxta Atlanthicum mare.
29:
Cephiſus, penult. product. fluuius Bæo=
30:
ciæ
31:
Cepidines ſaxa prominentia, Feſtus,
32:
fortaſsis legendum crepidines.
33:
Cepina, æ, f. p herba hortenſis. Colum.
34:
lib. II. cap. 3. Ogrodne ziele / Cebuli / álbo
35:
czoſnkowi podobne.
36:
Cepionides gemmæ ſpecies.
37:
Cepites ſiue cepocapites ſpecies gem=
38:
mæ.
39:
Cepos, Latine hortus & urbs iuxta Bo=
40:
ſphorum.
41:
Cera, ceræ, fem, p. Wosk. Item, Woskowa
42:
tabliczká. Vnde in prima cera & extre=
43:
ma, uel ima cera ſcriptum. Na nay=
44:
pirwſzey á oſtateznieyſzy deſzczce woſkowy
45:
nápiſano. Primæ & ſecundæ ceræ te=
46:
ſtamenti, pro primis & ſecundi ta=
47:
bellis ſiue folijs teſtamenti.
48:
Cereus, a, um, Woſkowy / Zołty yáko wosk
49:
❡Cerea pruna, Białe álbo żołte ſliwy.
50:
Cereus color, Zółta fárbá.
51:
Cereus, aliquando mollem ſignificat,
52:
Miękki łatwi. Cereus in uitium flecti,
53:
Lácny á łatwi ku złemu. Aliquando ſi=
54:
gnificat pinguem. Vt, Brachia cerea
55:
Rámioná mocne Płáskie / Głátkie / Tłu=
56:
ſte yákoby ye z wosku vlał. kolumna: b
| C ante E. | 48 |
1:
Cereus ſubſtantiuum, Swieczká wosko=
2:
wa.
3:
Cereolus diminutiuum, Swieczeczká.
4:
Cero, ceras, cerare, Nawoſzczić / Owoſz=
5:
czić.
6:
❡Incerno, as, are. idem.
7:
Ceroſus, a, um, Vwoſzczony álbo vwosko=
8:
wány / albo też s woskiem zmieſzany.
9:
Cerarius, maſ. ſe. Ten który ſie z woskiem
10:
obiera.
11:
Cerula, læ, fem. pri. diminutiuum a cera
12:
Woſzczek.
13:
Cerifico, as, are, ceram facere, Wosk czi=
14:
nię / de apibus dicitur.
15:
Ceratura, ræ, Vwoſzczenie álbo Cwosło=
16:
wánie.
17:
Cerinus, a, um, aciectiuum, Woskowy.
18:
Vt, Cerinus color, Fárbá woskowa.
19:
Cerachates, gemma cerei coloris.
20:
Ceramicus, locus Athenis.
21:
Ceramites, gemma teſtacei coloris.
22:
Ceraſtes ceraſtæ, uel ceraſtis huius ce=
23:
raſtis, Rodzay nieyáki węzów s roſz=
24:
kámi.
25:
Ceraſum, pen. cor. neu. ſe. Wiśnie. Et ce=
26:
raſus, fem. ſec, pen. cor. Drzewo wiśnio=
27:
we. A Seruio, Ceraſum ceraſium dici=
28:
tur. Aquitanica ceraſa, Wielkie mięśiſte
29:
wiśnie. Ceraſum duracinum, Morwy.
30:
Ceraſum Apronianum, Morelle. Item,
31:
Ceraſus ceraſuntis, Miáſto w Poncie.
32:
Ceracia herba, Ziele yeden tylko liſt máyą=
33:
ce. Item, ſtella ſpeciem cornu habens,
34:
Sipont.
35:
Ceratinæ, ceratinarum, f. p. ſpecies argu=
36:
mentationis caprioſe. Chytry obyczay di
37:
ſputowánia á yęcie słowne w ten ſpoſób.
38:
Tego czegoś nie vtraćił yeſzcze maſz / ro=
39:
góweś nie vtráćił / á przeto rogi maſz.
40:
Cerauinij montes Epiri.
41:
Cerbeus, m. ſ. Piekielny pies / mayąci trzi
42:
łby który piekłá ſtrzeże.
43:
Cerceis, nomen nymphæ,
44:
Cercita genus temonis a populis inuen=
45:
toribus, ut ait Pauſanias grammati=
46:
cus, qui Cercitæ appellabantur.
47:
Cerius uentus, quem alij Circium uo=
48:
cant.
49:
Cercopa, Græci uocant, Lakomego czło=
50:
wieká / quem lucrionem uocamus,
51:
Feſtus.
52:
Cercophitecus, pen. prod. Morski kot
53:
Cercos, auis de genere accipitrum
54:
Cercurus ſiue cercuron, Nauis Aſiana
55:
prægrandis Authore Nonio a Cy=
56:
pris inuenta.| Cerdo |
strona: 48v
kolumna: a
| C ante E |
1:
Cerdo, cerdonis. maſ. ter. Gárbars / Bia=
2:
łoskornik / á przitym też każdy rzemieśnik
3:
ręczny bywa rzeczón.
4:
Cere oppidum Thuſciæ.
5:
Cerebrum cerebri, neu. ſec. Mózg. Cere=
6:
brum arbonis, Plinius, Libro decimo
7:
tertio. Cap. 4,
8:
Cerebellum dimin. Mozdżek.
9:
Cerebroſus, a. um, Mozgowiec / który ál=
10:
bo gniewliwy / álbo zuchwáły / álbo też ſwey
11:
myſli yeſt. Cerebroſus bos. Głuchy
12:
wół.
13:
Ceres Saturni at Opis filia, inuentrix
14:
frugum Dea credita, Bogini á wynay=
15:
dzicielká żyt y zboża. Et per Merony=
16:
miam, Chléb. Expediunt Cererem ca=
17:
niſtris, Wykłádáyą chléb z koſzów. Cere=
18:
ri ſacrificare, Obiadmieć króm piwá álbo
19:
winá.
20:
Cerealis & hoc cereale, quod ad Cererē
21:
pertinet.
22:
Cereales ædiles duo qui frumentariȩ rei
23:
apud Romanos præerant.
24:
cerealia arma, Naczinie ku orániu álbo
25:
też pieczeniu chlebá należące.
26:
Cereales ludi, in honorem Cereris
27:
facti.
28:
Cerealia, orum, abſolute, Swięta. Cere=
29:
ris a Tryptolemo inſtituta.
30:
Ceretum oppidum umbriæ inter Spo=
31:
letum & Nurſiam, Vnde Cereta=
32:
nus.
33:
Ceria, huius æ, genus potionis quo u=
34:
tuntur Hiſpani.
35:
Corinthe, corinthes, gen. femin. genus
36:
herbæ.
37:
Cerinthus oppidum Eubœæ Iuſulæ.
38:
Item apum cibus dum operantur,
39:
Wrzos.
40:
Cerinus, Vide CERA.
41:
Ceritus, pen. prod. a, um, Nie cáłego ro=
42:
zumu. Cereris ira & indignatione ue=
43:
xatus.
44:
Cerion cerij genus ulceris, Wrzód.
45:
Cermalus locus Romæ ſic dictus.
46:
Cerno, cernis, creui, cretū, Cuius etiam
47:
antiquum præteritum, cerni apud Li
48:
uium inuenitur, Pátrzę / Baczę / Widzę
49:
ogłeduyę. Cernere & uidere, Clariſsi=
50:
me cernere, yáſnie pátrzić / Cernere ocu
51:
lis. Oſiegnąć á ogárnąć oczymá / dobrze
52:
doyźrzeć. Cerno hȩreditatem pro adeo
53:
hæreditatem, Dochodzę a doſtępuyę dzie=
54:
dźictwá á ymieniá ná ine przipádáyą=
55:
cego. Item. Cernere, Rozumieć / báczić.
56:
Terent. Vt conſuetum amorem fa= kolumna: b
| C ante E. |
1:
cile cerneres, Ták iżebyś ſpolną miłość
2:
mógł dobrze poznáć y obáczić. Quis eſt
3:
qui non cernat, quanta uis ſita ſit in
4:
ſenſibus, Kto nie rozumie / nie widzi. Cer
5:
nit animus, Nádziewa ſie / obawa ſie.
6:
Cernere animo, uidere mente dici=
7:
mus, Cernere at intelligere aliquid
8:
animo. Cernere de uarijs rebus, pro
9:
colloqui & diſceptare, O rozmáyitych
10:
rzeczách rozmáwiáć / rozpráwiáć / Pro pa=
11:
tria cernere cum hoſtibus, Bić ſie o
12:
oycziznę s nieprziyacielmi. Armis cerne=
13:
re cum altero, Potykáć ſie. Cernere
14:
ferro, idem.
15:
❡Crecio uerbale, Oſięgnienie dziedźic=
16:
twa.
17:
Cernuus, a, um, Zgárbiony / Schilony yáko
18:
ſtárzi ludzie.
19:
Cernus, nus, nui, genus calciamenti,
20:
Feſtus.
21:
¶Compoſita, Decerno, decernis, de=
22:
creui, decretum, decernere, Przed ſię
23:
wziąć / vmyślić / V ſiebie vſtáwić / Oſtą=
24:
dźić. Quid hoc malum infœlicitatis,
25:
nequeo ſtais decernere. Nie mogę ſie
26:
práwie domyślić. Vxorem decreuerat
27:
dare ſe mihi hodie, Ták to przed ſię
28:
wziął aby mię dzić ożenił. Tibi decre=
29:
uit Senatus ut Regem reducas, Ciebie
30:
ná to Senat wyſádźił. Acre inter ſe de=
31:
cernere ſtatuerunt, Wźięli przed ſię o
32:
to s ſobą czinić / á potykáć ſie hufcem á
33:
ſzykiem. Decernere iniuriam, Nieſprá=
34:
wiedliwość komu vczynić.
35:
Decernere de re aliqua, Vſtáwić / ro=
36:
ſprawić którą rzecz. Honores alicui de=
37:
cernere, Na vrząd álbo doſtoyność yaką
38:
kogo wziąć. Legationem contra ali=
39:
quem decernere, Poſelſtwo przećiw ko=
40:
mu wypráwić. Quæſtionem decernere
41:
Skázać aby złoczincę męczono / áby ſwe
42:
złe vczinki ná ſię powiedział. Supplica=
43:
tionem decernere, Poſpolitą modlitwę
44:
vſtáwić. Stipēdium decernere, Iurgelt
45:
przipowiedzieć.
46:
❡Decerto, as, are, frequentatiuum,
47:
Biedźić ſie / zá páſy chodźić / Szermowáć
48:
Demoſthenes & Æſchines inter ſe
49:
decertare ſoliti ſunt, Walczić á wſpie=
50:
ráć ſie zwykli. Contentione decertare
51:
cum aliquo, Z yádem á s gniewem wſpie
52:
ráć álbo wádzić ſie. Miſera conditione
53:
cum aliquo decertare, Dla nędzney á
54:
máłey rzeczki s kim ſie wádźić. Manu de=
55:
dertare, Prælijs decertare, Armis de=
56:
certare, Skoſztować ſie s kim ná rekę.| ¶Decertatur |
strona: 49
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Decertatur, imperſonaliter, Cicer.
2:
De imperio decertatur. O Pánowá=
3:
nie álbo ó páńſtwo s tobą czinię.
4:
❡Decertatio uerbale, Bitwá / Czi=
5:
nienie / Zwádá.
6:
Decertationem aliquarum rerum
7:
committere, Polećić komu nieyákie ſpo=
8:
ry / á róznośći porownáć. A Decerno
9:
uenit Decretum, Oſądzenie / Prziſąd.
10:
Dekret / Przedſiewzięćie / Przikazánie,
11:
Edictum & decretum, Poſpoliti man=
12:
dat / Vſtáwá. Decreta publica defen=
13:
dere, Brónić poſpolitych vſtaw. Dies de=
14:
cretorij, Vide infra CRISIS.
15:
Decretorius, a, um, Sądowny. Vt,
16:
Decretorius dies, Sądowny dzień / qui
17:
& Criticus dicitur.
18:
❡Diſcerno, diſcernis, diſcreui, diſcre=
19:
tum, diſcernere, Rozdzielić / rozſą=
20:
dźić.
21:
Diſcernere utra pars hebeat iuſtio=
22:
rem cauſſam, Rozſądźić która ſtroná
23:
ma ſpráwiedliwſzą rzecz. Stultum a ſa=
24:
piente diſcernere, Błazná á mądrego
25:
poznáć.
26:
Diſcernere uera a falſis, rozſądźić prá=
27:
we rzeczi od fáłſziwych.
28:
Diſcernere armis, pro certare dixit
29:
Apuleius.
30:
¶Diſcretus Participium paſsiuum,
31:
Roſtropny / Odłączony. Indiſcretus, Nie
32:
roſtropny.
33:
¶Diſcretor in Biblijs legitur pro di=
34:
iudicare.
35:
¶Diſcretio, Verbale, Prouidētia, Cœ
36:
leſtis ordinatio, Roſtropność / opátrz=
37:
ność / náznácenie / Rozdzielenie.
38:
¶Diſcrete Aduerbium, Mądrze / Ro=
39:
ſtropnie / Rządnie. Cuius contrarium
40:
eſt, Confuſe & permixte.
41:
Diſcretim aliud aduerbium idem ſi=
42:
gnificans. Diſcrimen. Rózność / Dziel=
43:
nicá. Inter bonos & malos nullum eſt
44:
diſcrimen. Zadney roznośći miedzi do-
45:
bręmi á miedzi złémi.
46:
Nullo diſcrimine res dijudicatur,
47:
Króm którey trudnośći
48:
rzecz bywa rozſądzona. Diſcrimen at
49:
delectus habendus eſt, Trzebá wzgląd
50:
á rózność mieć. Item, diſcrimen, id eſt,
51:
certamen, Zwádá / Wſporá. Item, Di=
52:
ſcrimen, Periculum, Niebezpieczność /
53:
ſzkodá. In ſummo eſſe diſcrimine, W
54:
wielkiey być niebezpiecznośći. Venire in
55:
diſcrimen. Wdać ſie w trudność pracę /
56:
á niebezpieczność. kolumna: b
| C ante E. | 49 |
1:
In contentionem aut diſcrimen ue=
2:
nire, Powadźić ſie. Offerre ſe in di=
3:
ſcrimen pro amico. Wdać ſie w trud=
4:
ność dla prziyacięla. In diſcrimen ad=
5:
dicere hoſtem, Prziwieść ná hák / á ku
6:
vpádku nieprziyaciela.
7:
¶Diſcrimino, as, are, Rozdzielić / Prze=
8:
dział vczinić / przéłożyć.
9:
❡Diſcriminatus Participium. Vt,
10:
Diſcriminata tempora, Rozdzielne
11:
czaſy.
12:
¶Diſcriminatim aduerbium, Roz=
13:
dzielnie.
14:
Diſcriminate in Biblijs legitur, Roz=
15:
licznych farb odzienie.
16:
Item, Diſcriminale, & Diſcerniculū,
17:
diſcerniculi, Szwayca albo gliczá którą
18:
przedział czinią ná głowie. Indiſcrimi=
19:
natim, Nie bácznie bes którego wzglę=
20:
du.
21:
❡Incerno, incernis, in creui, incretum
22:
incernere, Przes rzeſzoto przebiyáć / Pod=
23:
ſiewáć / Pytlowáć. Inde Incerniculum,
24:
incerniculi, Rzeſzoto / śyto / álbo pytlowy
25:
ſák.
26:
❡Secerno, ſecernis, ſecreui, ſecretum,
27:
ſecernere, Widźielić / Wylęczić / Roſą=
28:
dzić. A bono uoluptatem ſecernere,
29:
Cnotę od roskoſzi rozdzielić. E grege ſe=
30:
cernere, Wyłęczić z trzódy. Nucleos
31:
ſecernere, Yąderká wybráć.
32:
¶Secretus, a, um, Wydzielony / Wylą=
33:
czony / táyemny. Secretus & celebris lo=
34:
cus, contraria. Secretum colloquium
35:
Táyemna rozmowá. Stylus ſecreto gau=
36:
det, Ku piſániu potrzebá ſpokoynego á
37:
oſobliwego mieiſcá. Secretum etiam,
38:
Táyemnicá / Zwierzenie. Secretoria terrȩ
39:
Apul. Occultiora ſub terra loca uo=
40:
cat.
41:
❡Secretio, Widzielenie / Wyłączenie.
42:
Secreto, Aduerbium, Táyemne / Po=
43:
táyemne. De quibus ſuo loco dicam
44:
ſecretius, Ynſzim czáſem przeſtrzeniey á
45:
ſwiebodniey powiem. Secreto rogare,
46:
Táyemnie prośić.
47:
¶Excerno, excernis, excreui, excre=
48:
tum, excernere, Wydzielić / Wypodſiać /
49:
wycziśćić. Excernere ceram, Od brudów
50:
oddzielić. Excernere frumentum, Wy=
51:
cziśćić álbo wypodśiać zboże. Excretum
52:
Subſtantiuum, To co yuż yeſt wycziś=
53:
cione / Podſiane.
54:
¶Excrementum, Káżda niecziſtość z
55:
którychkolwiek rzeczy. Excrementa ho=
56:
minis, Layná / Gowna / też ſmarki. Excre=| men= |
strona: 49v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
mentum accipitris, Skwárná. Dicitur
2:
etiam Recrementum, Excrementa,
3:
uel recrementa narium, Smarki y inſze
4:
niecziſtośći z noſá idące. Succerno, ſuc=
5:
cernis, ſuccreui, ſuccretum, ſuccernere
6:
idem quod excerno. Farinario cri=
7:
bro ſuccernunt, Mącznym śitem pod=
8:
śiewáyą / Pytluyą. Frondem putridam
9:
a nucleis ſuccernito, Obierz yądrká
10:
od Orzeſzin álbo liśćia nátęchłego.
11:
Ceroſtrotum, pen. prod. picturæ genus
12:
Czworo gránne málowanie równie / ták
13:
yáko zwykli Teſzarze ſtoły czinić / forem=
14:
nie kłádąc rozmáyitych farb drzewa ná
15:
cztery gránie alias, Vermiculatum opus
16:
dicitur, Iż ſie po nim promienie yákoby
17:
robaczki álbo włoſy vkázuyą / Venit a
18:
κερας cornu, & σρωτοα ſtratus.
19:
Ceroma, ceromatis, neut. tert. Máść z
20:
oleyku á z ziemie ktorym ſie zápáſnicy
21:
zwykli náćieráć / potym ſie też zwykli nie=
22:
yákiem prochem poſypowáć / który Aphe zo=
23:
wą. Dicitur etiam oleum ceratum.
24:
Hinc Ceromatiſtes, Który tákowe zá=
25:
páśniki nácierał.
26:
Cerrus, cerri, fem. ſec. arboris ſpecies ex
27:
glandinum genere, Czinerowe drze=
28:
wo.
29:
Cerrinus, adiectiuum, Vt, Cerrinus ca=
30:
lix, Kubek z tego drzewá.
31:
Cerreus, a, um, aliud adiectiuum. Vt,
32:
Cerrea glans, Zołądź álbo orzech tego
33:
drzewá.
34:
Certo, certas, certare, certaui, neu. prim.
35:
Wádzę ſie. Biyę ſie s kim/ Zákłádam ſie /
36:
álbo wetuyę ſie s kim o cokolwiek. Bello
37:
certare, Walczić. Certare maledictis,
38:
Báńki yeden drugiemu ſádzić á złorze=
39:
czić. Certare benedictis, Wychwalać á
40:
wysłáwiáć yeden drugiego. Pignore cer=
41:
tare. Záłożyć ſie. Certare labore &
42:
uigilijs cum altero. Pracą/ pilnością á
43:
vſtáwicznośćią kogo przewyſzſzić chcieć.
44:
Certare cum aliquo pugnaciter de
45:
aliqua re. Swárzić ſie o co s kim do ząb.
46:
Certat Ægyptus cum feraciſsimis
47:
terris, Krolewſtwo Aegypskie nie da ża=
48:
dnemu páńſtwu naprzód vrodzáynośćią.
49:
Certatur, imperſonale, Liuius. Inter
50:
ordines certabatur.
51:
Certamen huius certaminis, neut Bitwá
52:
zwádá / Walczenie. Item, Zákład ó który
53:
puſzczáyą zawód / álbo ſie gonią z koni.
54:
Contencio & certamen, idem.
55:
Certamen & Diſcrimen, idem. kolumna: b
| C ante E. |
1:
Eſt mihi tecum pro aris & focis cer=
2:
tamen, Mam s tobą czinić á bić ſie.
3:
Gladiatorium uitæ certamen ſubire
4:
Sam á ſam ſie s kim potykáć z wywa=
5:
biania ná rękę.
6:
❡Certamina ſacra, Cztery chwalne gry
7:
w Greciey / de quibus in uerbo Ludo
8:
Græci Agonas uocant, & Hieronica
9:
qui in illis uictor exiſtit, Vide HE=
10:
ROS.
11:
¶Certatio Verbale, Zwádzenie / Poty=
12:
kánie. Iniqua certatio, Nie równe poty=
13:
kánie. Non fuit mihi par certatio cū
14:
illo, Nie byłem mu rowien. Inter pueros
15:
ſit honeſta certatio, Miedzi dziećmi
16:
ma być poczćiwe ſpieránie y gránie bez
17:
którey ſzkody.
18:
Certator, Walecznik / Zwaydcá.
19:
Certatim aduerbium, Yeden drugiego
20:
vbiegáyąc / Vprzedzáyąc / Yeden drugie=
21:
mu nie dáyąc naprzód. Certatim de ſa=
22:
lute alicuius dicere. Yeden drugiego
23:
vprzedzáyąc ku ſpráwowániu á wyprá=
24:
wieniu cziyey rzeczy.
25:
¶Compoſita, Concerto, as, are, Po=
26:
koſztowáć / Spieráć ſie s kim. Concertare
27:
cum hoſte, Wyyecháć ná hárc s nie=
28:
prziyacielmi.
29:
Concertare cum aliquo Zá páſy yść
30:
álbo ſie też wádźić s kim.
31:
Concertare uerbis cum aliquo, Pod=
32:
ſwárzić ſobie s kim. Concertatus par=
33:
ticipium, Vt, Concertata res, Do=
34:
brze słowy wywiedziona á zacna vcinio=
35:
na rzecz.
36:
Concertatio Verbale, Poſwarká Hadru
37:
nek Diſputacia. Animorum concerta=
38:
tio, uerborum concertatio, Próżne
39:
nie pożytecznie á nie k rzeczne mówie=
40:
nie.
41:
❡Concertatorius, adiectiuum, PO=
42:
ſwarliwy popędliwy. Concertatorium
43:
genus orationis, Popędliwa rzecz. De=
44:
certo idem quod Concerto, quidam
45:
uolunt eſſe frequentatiuum a Decer=
46:
no, Vide CERNO.
47:
Certus, a, um, Pewny / Bezpieczny / Wiá=
48:
domy. Incertus, Niepewny / niebezpiecz=
49:
ny.
50:
Certi amici, Pewni á wierni prziyacie=
51:
le. Animus certus & cōfirmatus, Stá=
52:
teczny / Stały á vtwierdzony vmysł. Cer=
53:
tis de cauſsis, Dla pewnych á nie ládá=
54:
yákich prziczin. Parum certæ fidei res
55:
Nie owſzeki rzecz pewna.| Certo |
strona: 50
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Certo nomine maleficij uocatus eſt
2:
in iudicium, Dla pewnego vczinku złe=
3:
go wezwan yeſt do ſądu. Certa oratio
4:
Prawdziwa rzecz. Certo parte naſci,
5:
id eſt, ex legitimo matrimonij tho=
6:
ro, Certum eſt, Pewno yeſt / takem to
7:
przed ſię wziął / tá tom ſie vdáł. Non
8:
certum eſt mihi quid agam, Niewiem
9:
co daley mam czinić. Si ita certum eſt
10:
tibi, ut illuc tranſeas, Yeſliś to ták
11:
przed ſię wziął. Certum alicui facere,
12:
Vbezpieczić kogo. Itē, dać znać. Aliquid
13:
certum habere, Zápewne co wiedzieć.
14:
De Cœlio nihil certi habemus, O Cel
15:
liuſie nic pewnego nie złyſzimy. Certum
16:
promittere, Vpewnić. Pro certo credi=
17:
tur, Tak o tym poſpolićie dzierżą / zá
18:
prawdę máyą. Hoc pro certo putaui=
19:
mus. Zá pewneſmy to v ſiebie mieli. Fa=
20:
cere certiorem, Dać komu znáć. Per
21:
homines certos cognoui. Od pewnych
22:
to ludźi wiem. Ad diem certam, Ná
23:
pewny á náznáczony czás.
24:
Certe, Aduerbium confirmantis, Ow=
25:
ſzeki / Záprawdę Certe captus eſt, Owſze=
26:
ki yęty yeſt miłością. Certe is eſt, Ba
27:
wieręć ten yeſt. Certe enim ſcio. To
28:
wiem zápewne. Certe ædepol ſcio, idē,
29:
Certe tu qiudē pol multo hilarior, ſed
30:
eſt ne ille noſter Parmeno. Certe ip=
31:
ſus eſt. Owſzeki ten yeſt.
32:
Certiſſo, certiſſas certus fio obſoletum.
33:
Certo Aduerbium, ſimiliter affirmandi
34:
quod etiam pro certo dicimus, Cic.
35:
Quaſi certo futurum, Zá pewne króm
36:
wątpienia. Item, Aduerbium confir=
37:
mantis, Plaut. liberum ego te iuſsi a=
38:
bire. certo, Ták yeſt. Hoc certo ſcio,
39:
To wiem zápewne. Perij certo, certo
40:
comperi, & c.
41:
Ceruus, maſ. ſec. Yeleń.
42:
Ceruinus, a, um, adiectiuum, Yeleni.
43:
Ceruarius, a, um, idem.
44:
Cerua, Lány. Item, Ceruus, Roſoſzka / Wi=
45:
dełki.
46:
Ceruarius Lupus, animal ex Lupo &
47:
Cerua, aut ceruo & lupa genitū & mi
48:
ſtum, Ceruinus uir, Prouerb. Boyáźli=
49:
wy mąż / nie ſmiáły który rad pierſcha. Cer
50:
uus canes trahit, Prouerb. yelień pſy
51:
łowi / quando præpoſterum aliquid
52:
ſignificamus.
53:
Ceruchus, penult. prod. Rogáty. Item
54:
cornu antennæ, alijs cauea quæ in fa=
55:
ſtigio nauigij ſuſtollitur effigie cor=
56:
niculata. kolumna: b
| C ante E. | 50 |
1:
Ceruiſia, femin. prim. Piwo, alij Cereui=
2:
ſiam dicere malunt.
3:
Ceruix, huius ceruicis, fem. tert. Kręgi /
4:
zaſobna część / Sziyá. Ceruici impone=
5:
re, id eſt, quaſi iugum ſeruitutis in=
6:
iungere, Na ſziyę włożić / to yeſt / zniewo=
7:
lić. Magna ceruice homo, Mocny á
8:
ſmiáły. In ceruicibus bellum, pro in
9:
uicino, Tudzieſz zá páſem / przed drzwia=
10:
mi. A ceruicibus depellere hoſtem,
11:
Odyąć ſie nieprziyacielowi.
12:
Ceruis, uitis, Pieniek od którego ſie lato=
13:
roſli puſzczáyą.
14:
Ceruicoſus, a, um, Twárdościáſty / Ocięt=
15:
ny. Twárdouſty / Niepowolny / Nieskłon=
16:
ny.
17:
Ceruicale, uel ceruical, Zagłowek / Podſtu
18:
ká zagłówczána.
19:
Ceruicula diminutiuū, a ceruix, Krąſzki
20:
Ceruicari in Eccleſiaſtico legitur, ꝓ
21:
perfractum eſſe.
22:
Ceruſſa, fem. prim. Bleywás / którym też
23:
złotnicy ſrebro prziprawuyą z Ołowu y
24:
octu to czinią.
25:
Ceruſſatus, a, um, adiectiuum, Vt, Ce=
26:
ruſſata meretrix, Bleywáſem vpiękrzo=
27:
na.
28:
Ceryx, Latine præco, uel caduceator.
29:
Ceſpes, Vide CAESPES.
30:
Ceſticillus. Ryneczká nieyáka z chuſt vczi /
31:
miona którą niewiáſty ná głowę kłádą /
32:
gdy co na głowie noſzą / yakoſz to w Nie=
33:
mieckiey ſtronie około Noręmberku / Straſ
34:
burku / y we wſziſtkiey Swaycerskiey ziemi
35:
niewiáſty obyczay máyą / że wſziſtko y do
36:
miáſtá y z miáſtá ná głowie noſzą / y wody
37:
od rury / y wſziſtko co potrzebá yeſt muſzą
38:
ná głowie nośić.
39:
Ceſtron, Herba Bethonica, Bukwicá.
40:
Ceſtrum, pro inſtrumento quo cauatur
41:
ebur, Vide AESTRVM.
42:
Ceſtus, maſc. ſec. huius ceſti, ſine diph=
43:
tōgo, Pás á opáſanie / álbo Vpominek mi=
44:
łośći. Item ceſtus, Wſzelákie opáſánie
45:
álbo Obwiąsło / Związánie.
46:
¶Inde inceſtum huius inceſti, gen.
47:
neut. uel Inceſtus, huius inceſtus, ge.
48:
maſc. Niecziſtość / Zákazáne á nieſzłuſzne
49:
małzeńſtwo miedzi krewnémi ſobie per=
50:
ſonami álbo ślubem czyſtośći obowiązánemi
51:
albo też inſze złączenie á krwie zgwał=
52:
cenie.
53:
¶Inde Adiectiuum. Inceſtus, a, um,
54:
Vt, Inceſta ueſtalis, Sromotna Mniſzká
55:
Inceſto flagitio polluere ſeſe. Nierzą=
56:
dną á zákázáną miłością ſie zeſmromoćić.| I a | Inde |
strona: 50v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Inde diminutiuum Ceſticulus, de quo
2:
ſupra Inceſtuoſus pro Inceſto, Calep.
3:
nullo authore.
4:
❡Inceſte aduerbium, Nierządnie / Nie
5:
godnie / Sromotnie. Vt, Inceſte nubere
6:
Zyąć ſie w zákázánym małżeńſtwie.
7:
❡Inceſto, as, are, Swą wolą á kureſtwo
8:
płodźić s zakazánémi niewiáſtámi.
9:
Cætra, cætræ, gen. fem. Tárćiczká Hi=
10:
ſpańska. Cetris utebantur etiam Gal=
11:
li, Inde adiectiuum, Certatus, a, um.
12:
ut, Certati milites, Páweźnicy / Vel qui
13:
Cetra utuntur.
14:
Certe obſoletum pro dicite & date.
15:
Cetus, ceti, gen. maſc. in plurali ge. neu.
16:
Wſzęliákie ryby wielkie w morzu / Wiel=
17:
goryb pluraliter Cete, Vergil. Cete im=
18:
mania.
19:
Cetarij, Rybikwi którzi wielkiemi rybámi tri
20:
buyą.
21:
Cetarius, a, um, adiectiuum. Vt, Ceta=
22:
rij fines ubi capiuntur Cete.
23:
Ceterariæ, ceterariatum, Mieiſce bliskie
24:
morzá ná którym ryby naſaláyą.
25:
Ceu Aduerbium ſimilitudinis, magis
26:
eſt Poetarum quam Oratorū, Yáko=
27:
by / Równie ták / argumento animaliū
28:
quæ ſemper de foſſa uiuūt ceu Talpȩ
29:
Równie ták yáko kretowi.
30:
Ceua ceuæ, uaccæ genus humilis ſta=
31:
turæ lactis abundans.
32:
Ceuere, clunes motitare & obſcœno ta=
33:
li motu blandiri.C ante H.
34:
Chære Græce, Latine ſalue, Bądź zdrów
35:
Pozdrowión.
36:
Chærephilon herbæ genus, Korbowe
37:
ziele.
38:
Chalame ciuitas Perſidis.
39:
Chalaſis, tunicæ genus laxe.
40:
Chalaſtra, Vrbs ad Tremeum ſinum
41:
Chalaſias gemma.
42:
Chalaza, Vide GRANDO.
43:
Chalcantum, Atramenti genus a ſimili=
44:
tudine æris ſic dictum, Nieyákie czir=
45:
nidło Witriol zwáne.
46:
Chalcedon, penul, prod uel Chalcedo=
47:
nia, gen. fem. Miaſto w Aziey iuxta
48:
Boſphorum Thracium, za Conſtanti=
49:
nopolem.
50:
Chalceos, Rodzay nieyáki oſtu.
51:
Chalcetum ſpecies herbæ.
52:
Chalceus, a, um, adiectiuum, id eſt, æ=
53:
reus, Miedziány. kolumna: b
| C ante H. |
1:
Chalcidica, Nieyáka kretá / & ſerpentis
2:
ſpecies, & Chalcidium genus ædifi=
3:
cij, Feſtus.
4:
Chalcidix uel Chalcidis, genus lacer=
5:
tæ, Yáſzczorká nieyáka.
6:
Chalcis, chalcidis, fem. tert. Główne miá=
7:
ſto w Eubœy / nunc Nigropont zo=
8:
wą.
9:
Chalcidocus, a, um, Yeden z támtąd.
10:
Chalcis etiam eſt genus piſcis.
11:
Chalcites gemma ærei coloris.
12:
Chalcitis, huius Chalcitis, gen, fem. Ka=
13:
miéń miedziány z którego Kupr y miedź
14:
czinią.
15:
Chalcophonos ſpecies gemmæ.
16:
Calcoſmatagdos ſpecies gemmæ.
17:
Chalcus genus numiſmatis quod de=
18:
nariolum ualebat.
19:
Chaldæa, Aſiæ minoris Regio, ge. fec.
20:
in qua ciuitas Babylon, & Chaldeus
21:
genethliacus, Wieſzczi práktikarz.
22:
Chaleſtra, Vrbs Theſſaliæ.
23:
Chalybes, Populi Ponti, Którzi ſie Kruſz /
24:
cámi żywią.
25:
Chalybs, chalybis, maſ. ter. Genus ferri
26:
duriſsimi, Stal.
27:
Chalcographus, maſ. ſec. Drukarz / który
28:
Xięgy tłoczy / á wybiyá álbo drukuye.
29:
Chacographia, Nauká drukowánia
30:
Xiąg.
31:
Chamæciſſus, gen. meſc. genus eſt he=
32:
dere, Złota náć która ſie po ziemi kładzie
33:
nie rośćie w zgórę. χαμαι infimum &
34:
κουσσος hedera.
35:
Chamæcypariſſus, gen. maſ. Cipres / ziele
36:
álbo kwiat Cipreſowy.
37:
Nam Cypariſſus eſt ipſa arbor,
38:
Drzewo ſamo Cipreſſowe.
39:
Chamedaphne, chamedaphnes, herba
40:
Powiąs / Powiąsło.
41:
Chamælea, herba quæ ſimilitudinem
42:
foliorum oleæ habet.
43:
Chamæleon, chamæleontis, quali par=
44:
uus Leo. Zwierzę Indiiskie które bárzo
45:
prętko fárby odmienić może. Vnde de ho=
46:
mine inconſtante aut uerſipelle dicitur
47:
Chamæleonte mutabilior.
48:
Chamæleon chamæleonis, eſt etiam
49:
genns herbæ, id eſt, Chamilla.
50:
Chamælence, chamelences, Herba.
51:
Chamæmirſynæ, fem. tert. Herba, Ziele
52:
z którym we włoſzech miotły czinią.
53:
Chamepitys Herba.
54:
Chamærepes, arbor ex ſpecie Dacty=
55:
lorum, Calep.| Chamætere, |
strona: 51
kolumna: a
| C ante H. |
1:
Chamætere, id eſt, pediſſequȩ, Calep.
2:
Chamæmilum, neu, ſ, uel Chamæmelū
3:
Herba, Rumienek.
4:
Chamedrys, gen. fem.
5:
Chamæzeleon herba, quȩ latine quin
6:
folium dicitur.
7:
Chaoma, gen. fem. montana pars Epiri
8:
Inde Chaones & Chaonius ex Chao
9:
nia. Chaonides dicti ſunt lupi cerua=
10:
rij, Calep.
11:
Chaos, gen. neut. indeclinahile, Zámieſzá=
12:
nie wſziſtkich rzeczi weſpołek / z kąd Ele=
13:
mentá á żywioły y ynſze wſziſtkie rzeczi po=
14:
czątek ſwoy máyą / yáko poetowie o tym
15:
piſzą.
16:
Chara, charæ Genus radicis.
17:
Characatus, a, um, adiectiuum. Vt, CHa
18:
racatæ uineæ, Winnice tyczámi ná=
19:
tykáne.
20:
Characias, huius, characiæ, Genus her
21:
bæ, Wilcze mléko. Characiam etiam
22:
uocant arudinem craſsiorem, fir=
23:
miorem.
24:
Character, huius characteris, maſc. tert.
25:
Latine ſignum, Cech / Znák.
26:
❡Vnde, Literæ dicuntur characteres
27:
pen. longa.
28:
Character etiam genus & figura dicendi
29:
id eſt ſtylus.
30:
Characteriſmos, deſignatio alicuius
31:
per Periphraſin, Vt, Caluus Nero,
32:
pro Domiciano.
33:
Charadrius auis maritima & magna.
34:
Charientiſsimus, maſ. ſe. Wdzięczność wy
35:
mowy / Alias, figura qua dura dictu gra
36:
tius porferuntur, Vt, cum pro mere=
37:
trice & ſcorto dico inhoneſtā & in=
38:
pudicam matronam.
39:
Chariſta, plur, numeri tantum, ge. neu.
40:
Swięto niektóre / ná które ſie prziyaciel=
41:
ſtwo weſpołek zyeźdźiło dáry á vpominká=
42:
mi ſie podarzáyąc.
43:
Charis Græce, Latine gratia, donum
44:
munus diciut.
45:
Chariſma, atis, idem.
46:
Charites, gen. fem. Latine Graciæ, Bo=
47:
ginie wdzięcznośći / łaski y záchowániá.
48:
Sunt autem tres Aglaia,Thalia, Eu=
49:
phroſyne uel Paſithea.
50:
Chariophylum herba, neu ſe. Goźdźiki.
51:
Charon, charontis portitor inferorum
52:
antiquis creditus, Wrótny á przewożnik
53:
piekielny / który duſze przes piekielną rzekę
54:
przewodźi.
55:
Charta, tæ, fem. prim. Pápir / Kártá.
56:
Charta pro libro. kolumna: b
| C ante H. | 51 |
1:
Chartæ codicis, Kárty w Xięgách.
2:
Charta uirgo, Práwa pánná / która yeſzcze
3:
nie rodźiła.
4:
Chartæ luſoriæ, Kárty któremi grawáyą.
5:
Chartula diminutiuum, Pápirek.
6:
Chartularius, Pápirnik.
7:
Chartaceus, a, um, Papirowy.
8:
Chartarius, a, um, idem.
9:
Chartaria officina, Pápirowy młyn.
10:
Chartophylacium, Mieyſce gdzie ſuſzą
11:
pápir / álbo skrziniá w ktorey pápir cho=
12:
wáyą / też sklep álbo mieyſce ná którym
13:
Prziwileye álbo poſpolite Xięgy chówa=
14:
yą.
15:
Chartophylax, Ten któremu Xięgi á
16:
Prziwileyá zwierzano.
17:
Charus, a, um, Miły / Láſzkáwy.
18:
❡Chariſsimus & amiciſsimus, Bár=
19:
zo miły á łáskáwy. Amare & charum
20:
habere, Być ná kogo łáskaw. Sibi quiſ
21:
charus eſt.
22:
Charitas huius charitatis. Miłość / Láská
23:
ſerdeczna chuć. Hominum charitas &
24:
amicitia gratuita eſſe debet. Omnes
25:
omnium charitates patria una com=
26:
plexa eſt.
27:
Charybdis, gen. fem. Locus maris pe=
28:
riculoſus inter Calabriam & Ciciliā.
29:
Welm morski ná którym ſie łodzie roz=
30:
biyáyą. Poetæ fabulantur rapaciſsi=
31:
mam mulierem, in n=hoc monſtrum
32:
fuiſſe conuerſam, Accipitur etiam pro
33:
Voragine. Przepáść. Cum ſit accu=
34:
tiſsima rupis aut petra, ad quā prȩ=
35:
ter nauigantes impelluntur, Poetæ
36:
monſtrum eſſe dicunt, ſuperne Ca=
37:
nem inferne fœminam, Vnde Pro=
38:
uerbium, Euitata Charybdi in Scyl=
39:
lam incidi, Vciekłem ze dzdzu pod ryn=
40:
nę. Item, Inter Calabriam & Siciliam
41:
nauigare, Być międzi dwiemá niebeſ=
42:
piecznośćiámi. Charybdis bonorum,
43:
Cicer Pożercá wſzelkych dóbr.
44:
Chaſma, atis, neut. tert. Wielka skáłá ál=
45:
bo roſtąpienie ziemie. Latine, labes agri
46:
Vel, Hiatus terræ dicitur, cum uide=
47:
licet, ager repente terræ motu ſub=
48:
ſidet.
49:
Chaſmaticus, terræ motus, Poruſzenie ál=
50:
bo roſtąpienie ziemie.
51:
Chaſma etiam dicitur, Skáłá ná niebie
52:
gdy ſie zda yákoby ſie niebo otwarzá=
53:
ło.
54:
Chelæ, gener. fem. penult. product. O=
55:
skrzele á rámionká v ráków y niedz=
56:
wiadków.| I 3 | Chelone |
strona: 51v
kolumna: a
| C ante H. |
1:
Chelone, fem. ter. pen. prod. Zółẃ / Che=
2:
lonophagi, Zółwye y ślimaki yedzący.
3:
Chelidonium ſiue chelidonia herba,
4:
Yáskółcze ziele. Græcis χελιδω̃ρ, Lati=
5:
ni eſt Hirundo, Item, Nomen gem=
6:
mæ, chelidonij, Yáskółcze Kámie=
7:
nie.
8:
Chelonitis, Gemma eſt.
9:
Chelonium, neut. ſec. Skorupá żółwiowa
10:
álbo ſlimakowa / integumentum teſtu=
11:
dinis.
12:
Chelonium etiam uel chelonia, Naczinie
13:
nieyákie / którym nieco cięſzkiego podnoſzą /
14:
Kóło / Báran / álbo Szlifa / też wałki które=
15:
mu wielkie faſy z piwnic wyciągáyą. Et,
16:
Sucula, Rigle któremi wálków popy=
17:
cháyą.
18:
Chelidrus, Rodzay nieyáki węzów.
19:
Chelys, fem. tert. Latine teſtudo, Zółẃ.
20:
Item, Inſtrumentum muſicum, Lutniá
21:
Inde Chelius, Lutniſtá.
22:
Chenoboſcium, neut, ſec. Gęſie páſtwi=
23:
sko.
24:
Chenotrophium, Gęśy chléw.
25:
Chenomychon, neut. ſec. Herba ad cu=
26:
ius aſpectum expaueſcunt anſe=
27:
res.
28:
Cheniſcus, maſc. ſec. Pars proræ a qua
29:
dependent anchoræ, Pirwa część ło=
30:
dźi v którey kotfice wieſzáyą.
31:
Cheranides, Genus lapidis præcioſi.
32:
Chernites, Lapis Ebori ſimilis.
33:
Cherroneſus, uel Cherſoneſus, id eſt,
34:
inſula per excellentiam ponitur pro
35:
Peloponeſo, Mieyſce álbo wyſpá ze
36:
wſząd wodą obeſzła χε᾽ρ῾ρος enim &
37:
χερσος Græcis eſt terra, & νησος
38:
inſula dicitur.
39:
Cherſos, Terra inculta, Płonna zie=
40:
miá.
41:
Cherſydros, Serpens qui tam in terra
42:
quam in aquis moratur.
43:
Cheruſci, gen. maſc. Lud w niemieckiey
44:
ziemi / gdzie teras ſą Saxones álbo Sá=
45:
ſowie y Turingowie przi rzece Albis.
46:
Chibis, Herba, alias Scortana, cc.
47:
Chidnei, Populi circa Pontum.
48:
Chiliarchus, maſ. ſec. Qui præſtat mille
49:
militibus, Rotmiſtrz / álbo Hetmán
50:
máyąc pod ſobą tyſiąc zołnierzów / apud
51:
Latinos Tribunus eſt.
52:
Chilias, adis, fem. ter. Liczbá w którey ſie
53:
tyſiąc zámyka.
54:
Chilo, Ktory wielkie wárgi ma / Gębá / Pu=
55:
cek yáko niektórzy zową.
56:
Chilorus, Macedoniæ fluuius.kolumna: b
| C ante H. |
1:
Chimera, fem. prim. Kozá / mons Liciæ
2:
& Poetæ fingunt moſtrum eſſe tria
3:
capita habens, nempe Leonis, Caprȩ
4:
& Draconis. Alij dicunt eſſe, Pectore
5:
Leonis, Ventre Caprȩ, Cruribus ſer=
6:
pentinis, flammam ſpirans & euo=
7:
mens.
8:
Chimerij, Populi Aſiæ, Amaſonibus
9:
proximi &. quicun præfrigia lo=
10:
ca habitant.
11:
Chimaſtrum, neut. ſec. Odzienie którego
12:
źymie vżywáyą / Szubá.
13:
Chimus, Alimentum confectum, ſed
14:
nondum in ſanguinem conuerſum.
15:
Chios, Inſula in Ægæo mari, olim Æ=
16:
tolia dicta.
17:
Chius, a, um, Adiectiuum, Yeden z tám=
18:
tąd.
19:
Chiragra, Latine, dolor manuum, Bo=
20:
leść w ręku / χειρ enim manus ᾽αγρια dolor
21:
& cruciatus dicitur.
22:
Chirodota, gen. fem. pen. prod. Veſtis
23:
habens manicas uſ ad digitos, Su=
24:
knia s rękawy. Manuleata ueſtis La=
25:
tine,
26:
Chirographum, neut. ſe. uel Chirogra=
27:
phus, maſc. Właſną ręką nápiſány liſt /
28:
Schuldtbrieff / Handtſchrifft niektórzy zo=
29:
wą / z niemieckiego yęzyká wzięte słowá=
30:
ut, Chirographū imitari, Cziyey ręki w
31:
piſániu náſládowáć. Suo Chirographo
32:
miſit mihi literas. Swą właſną ręką
33:
nápiſány liſt.
34:
Chirographarius creditor, Który zá
35:
ſwoye długi tylko cedułki ma.
36:
Chiromantia, fem. prim. Diuinatio ex
37:
manuum inſpectione, Wieſzczbá / álbo
38:
práktikowánie z liniy ręcznych.
39:
Chironia, Genus uitis,
40:
Cheron, gen. maſ. Nomen medici præ=
41:
ſtantis, fuit auem Cētaurus & Achil=
42:
lis magiſter.
43:
Chironium, Vlcus, Vide CACOETES.
44:
❡Item Cheron, idem quod ſagitta=
45:
rius, Signū cœleſte apud Poetas, Hic
46:
enim Cheron medicus dicitur eſſe, ob
47:
eximiam probitatem, relatus eſſe in
48:
Aſtra.
49:
Cheronomus, maſc. ſec. pen. prod. Ten
50:
który rękomá vczi krágáncowáć / álbo ku=
51:
glowáć. Latine Geſticulator, Kuglarz.
52:
Vnde Chironomia, Plęśny taniec.
53:
Item Chironomia, Náuká á miſterſtwo
54:
krágáncowánia / álbo kuglowánia / Też
55:
słuſzne á vczćywe obyczáye / których orato=| rówie |
strona: 52
kolumna: a
| C ante H. |
1:
rowie vczą / yáko ſie ći máyą ſpráwowáć
2:
s ruſzániem ręki kiedy co mowią álbo kazą
3:
Chironomon, ontis, idem quod chiro=
4:
nomos.
5:
Chειroteca, fem. prim. Rękáwicá.
6:
Chειrurgus, maſc. ſec. Bárwierz / Lekarz
7:
który rany goyi.
8:
Chειrurgia, Náuká leczenia ran / álbo też
9:
wrzodów zwierzchnich.
10:
Chειrurgicus, Idem quod Chειrurgus.
11:
Chius, Genus carbunculi.
12:
Chlæna & læna, fem. prim. Zwierzchnia
13:
ſuknia / Płaſzcz.
14:
Chlamys, dis, Yezdecka ſzatá krótká yáko
15:
karwatká álbo ſtradeyeta v nas. Paluda=
16:
mentum, idem.
17:
Chlamidatus, a, um, W tákie odzienie
18:
obleczony.
19:
Chlamydula dimin. Kárwateczká.
20:
Chlorion, Ptak nieyaki wſziſtek zięlony /
21:
ták wielki yáko Sinogárdlicá.
22:
Chloris, Nympha florum habens po=
23:
teſtatem.
24:
Chlorites, Gemma.
25:
Choa, fem. prim. id eſt, Chus. Nomen
26:
eſt menſuræ uel, ubi reponuntur
27:
libamina.
28:
Chenix, icis, fem. tert. Nomen menſuræ
29:
apud Græcos, duos ſextarios conti=
30:
nens, Miárá winna / około dwa kwart
31:
trzymáyąc / á ták wielki był dzienny obrok
32:
sług v Greków. Inde, Pythagoricum
33:
ſymbolum, Chœnici ne inſideas, Nie
34:
bądz leśny / Samopaśny á prożnuyący.
35:
Chœlogryllus, Pro caniculo in Biblijs
36:
legitur
37:
Chola, Smaragdi genus.
38:
Cholera, æ, fem, prim. Zółtość yákoby żołć
39:
około ſerca leżąca / niemoc yeſt / gdy yeden
40:
wiele zołtość á zielonośći yákoby żábiego
41:
zkrzeku zwroći.
42:
Cholericus, a, um, Który wiele w ſobie ma
43:
takowey żołtośći y zielonośći.
44:
Cholerica tormina, Gryzienie w zółądku /
45:
od żołtośći á zieleni przychodzące.
46:
Choliambus, Verſus claudicans. Nie zu
47:
pełny wierſz / yákoby chramiący ná końcu.
48:
Alias Scazon.
49:
Choma, atis, neut. tert. Ganek / álbo yáka
50:
wyniosłość á podnieſienie od ziemie.
51:
Chorannei, Genus hominum ſylueſtræ
52:
Perſidum.
53:
Chorda, æ, f. pri. Struná / Sznur. Fides.
54:
Chordapſon, Morbus tenuioris inteſti=
55:
ni, Ileos uulgo / Iliaca paſsio, Gryzie= kolumna: b
| C ante H. | 52 |
1:
nie á teskność ná wąpiu / kłocie w żywocie
2:
Chordi, Agni qui poſt tempusnaſcū=
3:
tur, Poſlednie yágniętá.
4:
Chorus maſc. ſe. Chor á zeście y zgromá=
5:
dzenie ſpiewáków / bieſiádników / Taneczni=
6:
ków / y ynſzich którzy dobrey myſli nie
7:
káżą.
8:
Chorea, penult. indiferente, Taniec.
9:
Choraules huius læ, uel lis, Vel Cho=
10:
raula, læ. Gracz / skrzipek. Bębennica / álbo
11:
ynſzi Muſik ku táńcowi gráyąc.
12:
Choragus, Który rey wodźi / Też / który
13:
koſztunek czini / á pieniądze wydáye ná
14:
taneczne y ynſzych gier rzeczi.
15:
Choragium, Tanecznicá / álbo ynſze miei=
16:
ſce / ná którym gry / álbo tańce ſprawuyą.
17:
Choriambus, maſc. ſec. Pes ex prima &
18:
ultima, productis medijs breuibus,
19:
notatur ſic - u u -
20:
Chorius uel Choreus, maſc. ſec. Pes,
21:
alias Trocheus, habens unam lon=
22:
gam & alteram breuem ſyllabam,
23:
notatur hoc modo - u
24:
Chorobates, tæ, Sznur którym proſtuyą
25:
drzewo cieſle,
26:
Chors, tis, fem. ter. Podworze / Ganek / ná
27:
którym ſie kury paſą.
28:
Chortalis, le, Co k temu mieyſcu należy. Vt
29:
Chortalis gallina, Dworna kokoſz.
30:
Chranaen, Inſula adiacens, Sunio At=
31:
ticæ promontorio, Calep.
32:
Chria, fem, prim. Poſpolita przepowieść /
33:
która w obyczay poſpolity weſzłá. Alias
34:
commemoratio alicuius dicti uel fa=
35:
cti, celerem habens demonſtrationē.
36:
Vt, Virtutum radices amaræ, fructus
37:
uero dulces.
38:
Chrombus, Genus piſcis.
39:
Chromis, Piſcis nidificans in aquis.
40:
Chriſtus, Græce, gen. maſc. Latine Vn=
41:
ctus, Pomázániec. Hebraice Meſſias a
42:
uerbo Moſchah, id eſt, Vngo.
43:
Chriſis, Latine Vnctio, Pomázánie.
4