![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
strona: 1
1:
DICTIONARIVM
2:
LATINO POLONICVN
3:
IN VSVM ET GRATIAM
4:
Polonicæ Iuuentutis, ſumma diligen=
5:
tia concinnatum.
kolumna: a
| A |
1:
A
PRÆPOSITIO,
2:
cum Ablatiuo ſignificat,
3:
Od. Vt, A. Domino, Od
4:
Páná. ¶Interdū, Po, ut A
5:
partu, Po porodzeniu/ A cœ
6:
na, Po wieczerzi. Cuius a morte, Po któ=
7:
rego ſmierći. Cicer. Ita ſecundus a Rege,
8:
Wyſzſzy álbo pirwſzy po krolu. ¶Significat
9:
etiam interdū Pro, ut, A ſenatu ſtetit.
10:
Zá Senatem pomogał/ álbo przi ſenacie ſtał
11:
A nobis ſtat, Dzierży s námi. Sic & a
12:
reo, Id eſt, pro reo, ¶Aliquando de=
13:
notat officium, ut, Ille eſt a ſecretis Ce=
14:
ſaris. On yeſt Ceſarſki Sekretarz. Sic A
15:
ſacris contionibus. Káznodzieya A ma
16:
nibus, qui alias Amanuenſis, Podpiſek,
17:
álbo/ Substitut. A pedibus, id eſt curſor
18:
& huiuſmodi multa, in quibus fere
19:
ſubauditur ſeruus, ut, Meus a pedibus
20:
ſcilicet, ſeruus, Moy Curſor/ álbo/ Poſeł.
21:
A calculis uel rationibus. Rechmiſtrz/
22:
álbo.Száfárz/ Podskárbi. Similiter apud
23:
Terent. A facundia. Przes wymowę/
24:
álbo/ Dla Oratoriey á wymowy. Tantum
25:
potuit a facundia, Ták wymowny był/
26:
álbo. Ták wiele mógł przewieść przes wy=
27:
mowę ſwoyę. Sic apud Plautum, A me
28:
pudica eſt, Z ſtrony moyey pánieńſtwá
29:
ſwego nie vtráćiła/ nie náruſzyła. id eſt,
30:
per me, uel quod ad me attinet, A ter=
31:
go, Z tyłu. A fronte, Z przodku. A puero
32:
A paruulo, A pueris, A paruis, Z mło.
33:
dych lat. Apud Ter. A puero, Paruulo.
34:
Et iā inde a puero puſillo apud Plau=
35:
tum, Od dziectwá/ álbo/ Dziećińſtwá.
36:
Item a teneris, & huiuſmodi alia, A
37:
primo, id eſt, A principio, Od począt=
38:
ku, A ſummo deorſum, Od wierſchu do
39:
ziemie. A matre pulli, id eſt, recentes.
40:
Młode kury álbo Kurczątká. A Roma
41:
uenire, Od Rzymu przichodzić. id eſt, a lo
42:
cis Romæ uicinis, Sed e Romæ uenire.
43:
Z ſámego miáſtá Rzimu. ¶Aliquando
44:
ſignificat contra, ut, A frigore defen-
45:
do, Bronię przećiw źimnu/ dla mrozu. kolumna: b
| A |
1:
A cum recipit aſpirationem, eſt Interie=
2:
ctio dolentis & commiſerantis, ut, Ah
3:
quid agis, Ach co cziniſz. Et ſi duplica=
4:
tur, aut triplicatur, Vt, Ah, ah, ah, ri=
5:
dentis eſt uox.A ante B.
6:
Ab, ualet idem quod A Præpoſitio, Od
7:
Item, Abs, ut, Abs re, Dármo/ Próżno
8:
Niepotrzebnie/ Abs re conſulit, Darmo
9:
Próżno/ w niwecz/ niczemnie radźi. Haud
10:
abs re, Nie bez prziczyny. Item, Præter
11:
rationē, Króm przicziny. Ne quid ores
12:
abs re, id eſt, Nihil abſurdum, Nieżą=
13:
day nic niesłuſznego, Item, Ab re tua, Po
14:
twey ſpráwie. Terentius, Tantum ab re
15:
tua eſt otij tibi, Maſzli ták wiele czáſu
16:
przed twem ſpráwami/ álbo/ Dla twoyich
17:
ſpraw. Ab animo otioſus, Vmysłu
18:
ſpokoynego/ álbo/ Prożnuyącego.
19:
Ab animo improbus, Z przirodzenia
20:
ziy. Et illud Ciceronis, Ab oratoribus
21:
ſolitudo in foro, hoc eſt, quantum ad
22:
Oratores attinet, Co ſię Oratorów/ álbo/
23:
Prokuratorów doticze/ pokoy yeſt ná ſą=
24:
dziech/ álbo/ przed práwem. Ab ineunte æ=
25:
tate, Od dziecińſtwá. Ab hinc trienniū
26:
huc commigrauit, Iuſz temu ſą trzi látá
27:
yáko ſie tu prziprowadźił. Ita, Ab hinc de=
28:
cennium, Przed dzieſiącią lat. Ab inte=
29:
gro, id eſt, denuo, Znowu. Ab Auo,
30:
Od dziádowych lat. Ab inteſtato, Ad=
31:
uerbium. Sine teſtamento, ut, Ab inte=
32:
ſtato mortem obijt, Króm teſtámentu
33:
ſzczedł. Nie cziniąc teſtámentu vmárł.
34:
Abacus, ci, maſ. ge. ſec. de. nomi. latinus
35:
a Græco Genitiuo ᾽αβακσ ab ᾽αßαξ
36:
Kredencia/ Służbá/ też/ Stół Rechmiſtrzki
37:
też/ Kuchenna Tablicá. Abaculus dimi=
38:
nutiuum, Máła/ Służbiczká/ Służebká.
39:
Abaphus, a, um, penultima correpta,
40:
Nie fárbowány/ Nie maczány. Ab α pri=
41:
uatiua particula & βάπτο, id eſt, tin=| A | go |
strona: 1v
kolumna: a
| A ante B. |
1:
go. Inde Baptiſmus, id eſt, immerſio.
2:
Abatos, gen. communis, penultima cor=
3:
repta, inacceſſus, Inuius, Niedoſtępny/
4:
Niedochodny.
5:
Abauus, ui, pen. cor. Pater proaui, Prá-
6:
prádziad.
7:
Abax, idem quod Abacus.
8:
Abba, Syriaca dictio, Latine, Pater,
9:
Ociec.
10:
Abbas, tis, maſc, tert. Pater inter Mona=
11:
chos. Opát. Vnde feminin, Abbatiſſa
12:
prim. Opaćiechá/ Xiéni/ ſed latinius, Sa=
13:
cerdos maxima.
14:
Abdomen, gen. neutri, penul. producta,
15:
Tłuſtość. Smalc. pinguedo quæ ſpinæ
16:
adhæret.
17:
Abies, abietis, pen. cor. fem. tert. Iodłá.
18:
unde. Abiegnus, a, um, Yodłowy/ wa/
19:
we/ ut, Abiegnus aſſer, Yodłowa deſzcz=
20:
ká, Szkudłá.
21:
Abigeus, & Abactor, maſculin, ſecund.
22:
qui pecora furatur, Złodziey który bydło
23:
kradnie. Vwodźiwołek niektórzi zową.
24:
Compoſitum ab Ago.
25:
Abigeatus, tus, Ipſe abigendi actus, ſiue
26:
crimen abactionis intelligitur, Zło=
27:
dzyeuſtwo ſtádá.
28:
Abolla, fem. prim. Vestis militaris, Zoł=
29:
nierskiego tronu ſzátá.
30:
Abominor, aris, depon. pri, Przikrość
31:
mam. Brzidzę ſie. Odrzekam ſie. Mierźi
32:
mie.
33:
Abominandus, da, dum, Deteſtatione
34:
dignus, Mierźiony. Brzidliwy. Prze=
35:
klęty.
36:
Abominatio, onis, gen. femin. Mierźio=
37:
ność. Brzidliwość. Przikrość. Przeklętość
38:
Aborogines, gen. maſculi, Naipierwſzy/ á
39:
Nayſtárſzi przichodniowie w Italiey/ álbo
40:
w Włoskiey ziemi.
41:
Aborior, reris, uel riris, depon. tert, uel
42:
quartæ, & Abortus, Vide ORIOR.
43:
Ab re, uel, Abs re, Bez przicziny Vide ſu=
44:
pra in AB.
45:
Abrotandum, neut. ſec. penul. corre. Boże
46:
drzéwko/ ziele yeſt.
47:
Abrotonites, æ, Wino s Bożim drzewkiem
48:
náczinione/ przipráwione. Korzenne wino.
49:
Abſens, omn. tert. Niebędący/ inde, Ab=
50:
ſentia, Niebytność.
51:
Abſis, abſidos, maſc. ter. uel habſis Grȩ=
52:
cum eſt curuatura rotæ, Krzywość/ álbo/
53:
okrążność kołá. Obód yáko niektorzi zo=
54:
wą. Też Cirkiel/ álbo Okrąg gwiazdeczny.
55:
Abſonus, Vide SONO.
56:
Abſ, præpoſitio ſeparatiua, Vt, Abſ kolumna: b
| A ante B. & C. |
1:
pecunia, Bes pieniędzi. Abſ indul=
2:
geria, Bes dozwolenia.
3:
Abſtemius, a, um, qui temeto, hoc eſt, ui=
4:
no abſtinet, Który winá nie piya/ niektó=
5:
rzi. Wodką zową. Adiectiuum eſt tri=
6:
um uocum.
7:
Abſurdꝰ, a, um, Nietráfny/ Nieobyczáyny/
8:
Sproſny. Abſurde Aduerbiū, Nietráf=
9:
nie/ Nieobuczáynie/ Sproſnie.
10:
Abſynthium, thij, neut. ſecund. Piołyn.
11:
Abſyntites, tæ, maſculin. Piołynkowe
12:
wino.
13:
Abſyrtides, Inſula, Morzá Adriátskiego
14:
wyſpá.
15:
Abundo, neut. prim. Vide VNDA.
16:
Abydos, penultima producta, ſeminin.
17:
Vrbs Troadis, Miáſto Troyańskie.
18:
Abyſſus, fem. ſecun. aquarum profundi=
19:
tas immenſa, Wielka y niewymowna głę=
20:
bokość wodna. Bezdenność/ álbo bezedná
21:
przepaść.A ante C.
22:
Ac, Coniunctio, Polonice A/ Y/ aliquan=
23:
do Aduerbium eſt, et ſignificat, Quam
24:
niźli. Vt, Tu aliter facis, ac iuſſeram,
25:
Ináczey czyniſz/ niżliciem polećił. Et tunc
26:
fere poſtponitur illis particulis Æquȩ,
27:
Secus, Aliter, Iuxta, Perinde.
28:
Acacia, feminin, primæ, ſuccus pomo=
29:
rum ex arbore quadam ſpinoſa Æ=
30:
gyptiaca, Sok yábłeczny.
31:
Academia, feminin, primæ. Mieiſce ták
32:
rzeczone od Athen nide dáleko/ ná którym
33:
Plato ſzkołę ſwoyę miał. Vnde pro quo=
34:
uis loco publico, in quo bone literæ
35:
docentur, accipitur, Kollegium/ albo/
36:
Gymnaſium zowiemy.
37:
Academici, Vczniowie Platonowi. Też ći
38:
którzi yego nauki náſládowáli.
39:
Achantis, thidis, fem. tert carduelis, auis
40:
ſtridula, ſzczebietliwy ptaſzek około ciernia
41:
albo oſtu ſie obchodząc/ Szczigieł.
42:
Achantes, thi, maſculin. ſecund. herba
43:
Branca urſina, Barſzcz
44:
Acarnania, gen. femin. Pars Epiri. Nie-
45:
która część Epiru.
46:
Acarus, ri, maſc. ſecund, Rdzá. Pleśń/ ál=
47:
bo/ Brudy woskowe.
48:
Acatalectus uerſus, cui nulla ſyllaba de=
49:
ſit, Wierſz zupełny.
50:
Acacium, tij, neut. ſecundæ. Lódź któm
51:
żaglu.
52:
Accendo, is, neut. tertiæ. Záſwiecam zápa=
53:
lam/ ſimplex non eſt in uſu. Metapho.| Inſtigo |
strona: 2
kolumna: a
| A ante C |
1:
Inſtigo, Inſzego poduſzczam pobudzam/
2:
podſzczuwam. Sunt & alia compoſita, a
3:
Cando inuſitato uerbo, Et Incendo,
4:
ſuccendo eiuſdem ſignificationis cum
5:
priore.
6:
Accenſus, ſi, maſc. ſecund. miniſter Ma=
7:
giſtratus apud Romanos, Podwoyski
8:
Mieiski sługá.
9:
❡Item miles ægrotos antecedens &
10:
miniſtrans ſi opus fuerit. Videlicet
11:
miles in demortui locum ſurrogatus,
12:
Zołniers ná mieiſce zmárłego wſádzony.
13:
¶A Iureconſultis Optio dicitur.
14:
Accentus, tus, ma. qua, Tonus, Vocula=
15:
tio, Ton álbo intonowánie/ toyeſt/ ſpiewá=
16:
nie ſyllab w wierſzách.
17:
Accerſo, ſis, ſiui, tert. & Accerſio, ſis, ſi=
18:
re, quar. Záwoławam/ Accerſere, Przi=
19:
zwáć/ Záwołáć/ Componitur hoc uer=
20:
bum ab Ad & Cio, Aceſſo inde Ac=
21:
cerſo per Metalepſin.
22:
❡Significat etiam Accuſo, Oskárżam/
23:
pozywam/ Capitis accerſitur, O głowę
24:
mu idzie/ álbo pozwány ná vtrácenie głowy.
25:
Accerſitus, tus, maſcu. quint. Wezwánie.
26:
Arceſſo, Vide ARCEO.
27:
Accipiter, tris, maſcul, tert. Yáſtrząb.
28:
Accliuis & Accliuus, a, um, uel Acclinis
29:
& Acclinus leniter erectus, ſurſum
30:
pendulus, Pochodźiſty/ Podniosły/ Vt,
31:
Accliuis mons, Pochodźiſta górá. Ac=
32:
cliui montes, Pochodźiſte góry. Decliui=
33:
tas, Zchodźiſtość.
34:
Accuſo, as, aui, act. prim. Oskárżam/ Ob=
35:
winiam. Hinc dicimus, Accuſat me hu=
36:
ius rei, de hac re, & in hac re, Dawa mi
37:
winę w tey rzeczy. Accuſa tuam ipſius
38:
inertiam, Skarſz ſie ná ſwoyęż leniwość.
39:
Accuſabilis, le, Godny oskárżenia. Excuſa=
40:
bilis, le, To co może być łatwie wymówio=
41:
no/ Vt, Excuſabile negotium habes,
42:
Obronną rzecz maſz która łatwie może być
43:
wymówioná.
44:
¶Inexcuſabilis, Nieobrony/ Niewy=
45:
mowny.
46:
¶Incuſo, Dawam winę. Excuſo, Wy=
47:
mawyam/ Brónie. Recuſo, Odmawiam.
48:
Recuſauit mihi librum, Odmówił mi
49:
Xiąg. Volunt compoſita acudo eſſe.
50:
Accuſator, Oskárżyciel.
51:
Accuſatio. Oskárżenie.
52:
Accuſatorius, a, um, To co ku oskárżeniu
53:
nałeźi. Accuſatoria, W obyczay skárgi.
54:
Excuſatio. onis, Wymówká.
55:
Acedia, fem. prim. ῾αχυδια non Acidia.
56:
Pigritia. Tedium, Leniſtwo/ Teskność/
57:
álbo/ niedbáłość. kolumna: b
| A ante C |
1:
Aceo, ces, ui, neu. ſecund. Kwáśnieyę/ Ye=
2:
ſtem kwáśny.
3:
Acidus, a, um, Kwáſzony/ Kwáśny. na/ ne.
4:
Acidulus diminutiuum, a, um, id eſt ſub=
5:
acidus, Przikwáśny.
6:
¶Item, Acor, Kwás. Vinum acidum
7:
Kwáśne wino. Inde Aceſco, Poczinam
8:
Kwáśnieć.
9:
Acephalus, id eſt, ſine capite, Przes glowy
10:
χεφαλη, Græce caput, trium generum.
11:
Acer, eris, ſubſtantiuum, gen. fe. nomen
12:
arboris, Klón.
13:
Acernus, a, um, materia ex hac arbore,
14:
Klonowy.
15:
Acer & Acris, in neutro, Acre adiectiuū.
16:
Oſtry/ Byſtry/ & pro forti accipitur, ut,
17:
Acer Thurnus, Mężny/ Rzeźwy mąż w
18:
ręku.
19:
¶Vnde Acritudo & Acrimonia, O=
20:
ſtrość/ Rzeźwość.
21:
Et Acriter Aduerbium, Rzeźwie. Oſtrze
22:
Byſtrze.
23:
Acer, cris, neu. ter. palea, Vel, Acus ace=
24:
ris, Plewá/ Ość.
25:
Acero, uerbum Acti. prim. S plewámi/ ál=
26:
bo z ościámi mieſzam.
27:
Aceratum lutum, Gliná/ s plewámi/ álbo/ s
28:
Ośćiámi przemieſzána.
29:
Aceroſus. Ośćiſty. Aceroſus panis, Chléb
30:
s ośćiámi s plewámi.
31:
Aceroſum frumētum, Zyto nie dobrze wy=
32:
czinione/ Wyprawione/ álbo wywiane. Ob=
33:
acero, as, are, eſt obſequi & alterius
34:
ſermonem interturbare, obſoletum.
35:
Acerbus, ba, bū, Gorski/ przykry/ niedoſta=
36:
ły. Acerba poma, niedoſtáłe/ przykre nábł=
37:
ká/ proprie enim dicitur de fructibus.
38:
¶Sed & ad alia etiam transferuntur,
39:
Vt, Acerba mors, Gorska/ przikra, cię=
40:
ſzka/ okrutna śmierć. Acerbū edidit ſpe=
41:
ctaculū, Okrutny/ przykri vczinek vczinił.
42:
Acerbitas, Gorſkość/ Okrutność/ Okrućień=
43:
ſtwo/ Przykrość.
44:
¶Et Metapho. pro moleſtia.
45:
Et Exacerbeſco. Okrutnym ſie ſtawam/
46:
Przikrym. Exacerbare autem eſt, Roz=
47:
gniewáć/ rozkwilić/ pobudzáć w wielki gniew
48:
¶Obacerbo, as, are, Barzo rozgniewa=
49:
wam kogo.
50:
Acerra, æ, fem. prim. Vulgo Thuribu=
51:
lum, Turybulars kadźidlnik/ kośćielne
52:
naczinie którym kádzą.
53:
Aceruo, as, aui, Acti. prim. Zgromadzam.
54:
❡Compoſitum, Coaceruo, Weſpołek
55:
zgromadzam/ Grábię/ kopię/ to ieſt/ kopy czi=
:
(nię.
56:
Aceruatim Aduerbium.| A 2 | Aceruus |
strona: 2v
kolumna: a
| A ante C. |
1:
Aceruus, maſcul. ſecund. Stóg/ álbo bróg.
2:
¶Strues lignorum, Kupá albo ſtós drew
3:
❡Strages cadauerum, Kupá trupów.
4:
Acerualis, le. To co ſie może zgromádźić.
5:
Acetabulum, li, neu. ſe. Vaſis genus cer=
6:
tȩ menſurȩ continens ſeſquiciatum, ui=
7:
de infra, Fláſzá octowa/ Naczinie octowe.
8:
Acetum, neut. ſecund. Ocet.
9:
Acetoſus, Octem czuchniący/ Oczczony.
10:
Achaia, fe. Regio Græciæ, Ziemiá álbo po=
11:
wiát w Greciej/ Teras Moreą zową/ w któ
12:
rey Korinth miáſto wielmi sławne leżáło.
13:
Achates, pen. pro. Rzeká w Siciliey też ká=
14:
mień/ álbo perłá droga/ Itē Æneæ ſocij no
15:
mē, Imię niektórego towárziſzá Aeneáſá.
16:
Acheus, Grek.
17:
Acheron, maſcul, ter. Piekielna rzéká.
18:
Acheronticus, a, um, Piekielny/ na/ ne.
19:
Acharis, latine ingratus, Niewdzięczny.
20:
Græce enim χαρισ gratia, ᾽α priuandi
21:
particula.
22:
Achelous, maſcul. Rzeká w Echoliey.
23:
Acheloius, Wodny. Nam Veteres om=
24:
nem aquam Acheloum dixerunt.
25:
Acheruſia, Yeziorá w Kámpániey.
26:
Achilles, Syn/ Pelenſów, Hetman ludu
27:
Greckiego do Troyiey.
28:
Achilleos herba, alias Myriophillum.
29:
Acicula, læ, fe. pri. diminutiuum ab acu.
30:
Acidalus, m. pen. cor. Fons Veneri ſacer
31:
Zrzodło ták rzekące w Beociey Bogini Ve
32:
nus przywłaſzczone y poſwięcone, unde ma
33:
ter Acidalia dicitur apud Virgilium.
34:
Acidus, a, um, uide aceo & Acidulus a,
35:
um, diminutiuum.
36:
Acies, ei, fem. quin Oſtrze/ álbo kończiſtość
37:
hart.
38:
¶Metaph, Acies oculorum, Oſtry wzrok
39:
Acies ingenij, id eſt, perſpicuitas, Dow=
40:
cipny rozum/ Pręktość rozumu.
41:
❡Præterea exercitus inſtructio, acies
42:
dicitur, Woysko vſzikowáne.
43:
Vnde inſtruere aciem, Woyſko vſziko=
44:
wáć. exterere aciem cultri, Náoſtrzić ál=
45:
bo zákończić nóż.
46:
Acinacis, maſ. pen, cor, peregrina uox,
47:
Miecz Perski/ álbo ſzáblá Turecka. Bułat
48:
quidam dici uolunt.
49:
Acinus, ni, maſc, ſec. Iágódki álbo yądrká/
50:
Baccæ autem ſunt maiores, Vt, Baccæ
51:
lauri, Bobkowe yágody.
52:
Acinaceus, a, um, To co z yágód bywa.
53:
Hinc uinum Acinaceū, Cierpnące wino
54:
Acinoſus, a, um, Rzęśiſty/ Gęſty/ Vt, Aci=
55:
noſa Vua Rzęśyſte yágody.
56:
Acipenſer ſeu Aquipenſer, ſeris, maſ, ter= kolumna: b
| A ante C. |
1:
piſcis magnȩ æſtimationis olim, Rybá
2:
nie poſpolita ná którey łuſzcziná wſpak leży
3:
to yeſt/ ku głowie á nie ku ogonowi.
4:
Acclides, dum, neu. t. pe. cor. apud Vir=
5:
gilium lib. 7, Bełt/ Strzałá/ albo ſtrzelbá.
6:
Acmon, uel Agmon, onis, m. ter. Latine
7:
incus idis, Nákowálniá. Vnde Pyrag=
8:
mon apud Virgil. ſeruus Vulcani.
9:
Acoluthus, thi. ma. ſec. latine conſequens
10:
Náſládownik właſnie/ ále obyczay otrzy=
11:
mał że też. Akolit zowiemy. Eſt autem di=
12:
ctio Græca ᾽από tο̃ ᾽ακολουθεειρ, id est,
13:
a ſequendo. Od náſládowánia/ Eius cor=
14:
relatiuum eſt dominus, uel Epiſcopus
15:
Aconitum, ti, pen. pro, neut. ſecun. herba
16:
nenenoſa, Wilcze ziele/ ſed aliud etiam
17:
eſt.
18:
Aconitæ, arum, fem. pri Kometá/ álbo po=
19:
zorziſta/ Ogoniſta gwiazdá/ formam ſa=
20:
gittæ præſeferens.
21:
Acopa, orum, plur, numeri tantum neu.
22:
ſecund. Lekárſtwo przećiwko trudowi/ le=
23:
niſtwu álbo ſprácowániu.
24:
Acraton, purum merum, Szczére/ ſamo=
25:
wſobne. Vt, Vinum Acraton, Nieprzy-
26:
práwne wino.
27:
Acredula, putatur Luſcinia eſſe, Słowik.
28:
Acriſius. Abantis Argiuorum Regis fi=
29:
lius pater Danaës, Król Argiński ociec
30:
Danaes.
31:
Acroceraunia, plura, num. tantum. Góry
32:
w Epirze nád Adriátskim morzem.
33:
Acrocorinthus, gen. maſ. Góra ná którey
34:
miaſto Korinth leży.
35:
Acroama, neut. tert. Subtylna powieść.
36:
Sententia albo foremne á wdzięczne wy=
37:
poczitánie rzeczi.
38:
Acropolis, Latine Arx Zamek ná Gó=
39:
rze.
40:
Acta, æ, feminin, prim. littus, Brzég.
41:
Acta. orum, neut, ſecund Dzieye.
42:
Acta Apoſtolorum, Dzieye Apoſtol=
43:
skie.
44:
Acta dicuntur Chronica, Dzieye/ Spiſá=
45:
nie czáſow y ſpraw náſzich.
46:
Actus, maſcu. quar. Sprawá. Idem quod
47:
actio.
48:
Item, Actus ſunt partes Comedia=
49:
rum, Częśći w Komediyách.
50:
Item, Spacium agri, Mieiſce ták wiel=
51:
kie w polu/ yáko ſto y dwádzieśćiá ſtóp.
52:
Item Actus, Rownia/ To yeſt/ Mieiſce
53:
tákowe po którym wozem y koniem może
54:
ſnádnie yecháć.
55:
Actutum Aduerbium. Hnet/ Nátychmiaſt
56:
Skokiem.| Aculeus |
strona: 3
kolumna: a
| A ante C. & D. |
1:
Aculeus, i, maſ. Koniec/ Kończiſtość/ żądło/
2:
álbo właſnie to co vpycha á dolega kogo.
3:
Aculeatus, a, um, Kończiſty. Metapliori.
4:
Przikry/ Cięſzki.
5:
¶Aculeatæ ſpinæ, Oſtre ćirnie.
6:
Acumen, nis, neu. ter. Subtilność Oſtrość.
7:
Et de ingenio dicitur, Vt, Acumen in=
8:
genij, Oſtrość rozumu. Acumen cultri,
9:
Koniec álbo/ ſzpiczáſtość v nożá.
10:
¶Acuminatus, a, um, Szpiczáſty.
11:
Acumino, as, aui, Act. prim, Zakończam/
12:
Oſtrzę.
13:
Acus, femin. quart. Igłá.
14:
Vnde Acula diminutiuum, quo or-
15:
natrix utitur ad diſcriminandos capil-
16:
los, Iglicá álbo/ ſzpicá/ álbo nieyákie na=
17:
czinye którym przedzyał czinią.
18:
Acupictor, alias Phrygio, Wyſziwácz.
19:
Háwtars niektórzy zową.
20:
Acus, aceris, neut. ter. Plewá. Vide ſupra
21:
Acuo, uis, Act. tert. Kończę/ Oſtrzę.
22:
¶Meta, Poduſzczam/ Pobudzam/ Podſzczu
23:
wam. Cicero, quæ languorem adfe=
24:
runt cæteris, illum acuebant, Które
25:
rzeczi inym ludzióm chęć odeymuyą/ tyż iſte
26:
yemu yei dodawáły/ y yego pobudzáły.
27:
Et comp. exacuo, præacuo.
28:
Acutus, a, um, Oſtry/ Kończiſty/ a/ e.
29:
Transfertur etiam ad incorporea,
30:
Acutum ingenium, Wielki dowćip. A=
31:
cuta uox, Rzeźny głos.
32:
Acutulus, a, um, Przyſubtylniey.
33:
Acyrologia, æ, fem. pri. Latine, Impro=
34:
prietas ſermonis, Nie właſność mowy.A ante D.
35:
Ad, Præpoſitio, Na/Do/Ku. Vt. Ad cœ=
36:
nam, Ná wieczerzą Ad ripam, Do brze=
37:
gu. Sic, Ad urbem acceſsit, Ku miáſtu.
38:
prziſtąpił. In urbem acceſsit, Nád miáſto
39:
prziciągnął.
40:
Et in proprijs etiam, Vt, Cicero. Vſ
41:
ad Numantium miſit, Aż do miáſtá/
42:
Numánciey posłał. Ad Trioam, Ku
43:
Troiey. Eadem eſt diſtinctio inter hæc,
44:
Ad domum eſt profectus, Et domum
45:
eſt profectus.
46:
Ad, aliquando pro contra ponitur, Vt,
47:
Ad illum mihi pugna eſt, S nim/álbo/
48:
przećiwko niemu mam czinić/álbo/Walczić.
49:
¶Et circiter, Vt, Cicero. Fuimus ad
50:
ducentos, Było nas około dwuſet.
51:
Nonnunquam ſimilitudinem notat
52:
Vt, Ad arbitrium ſuum ſcribere, Po/
53:
álbo/wedle woley yego piſáć. Ad portio=
54:
nem uirium, Wedle przemożnośći/ kolumna: b
| A ante D |
1:
Vel, Vſ, Vt, Ad meum reditum, Aż
2:
do prziwrócenia mego. Cicer. Ad rauim,
3:
Aż do omienienia/
4:
❡Item comparationem ſignificat, Vt,
5:
Nihil hæc ſunt ad opes Cæſaris, Nic
6:
to nie yeſt przećiwko bogáctwam Ceſárskim
7:
Ad Dianæ, Ad Caſtoris, & huiuſmo=
8:
di loquutiones paſsim inueniuntur. Et
9:
ſunt Ecclipſes, nam ſubintelligitur tem
10:
plum, uel, Ædes, uel aliud tale quid-
11:
piam.
12:
Ad. pro iuxta, Vel Apud, Quæ eſt ad
13:
uxorem tuam, Która v twoyey Zony yeſt
14:
Abeamus ad me, apud Terentium,
15:
pro, Ad ædes meas, Synecdochiκω̃σ.
16:
Podźmy do mego domu. Ad manum eſſe.
17:
Po gotowiu być. Ad manum uenire,
18:
idem fere apud Liuium, Quod cuique
19:
ad manum ueniſſet Czego kto mógł do=
20:
ſtac/álbo/kto co mógł połapić. Sed ad ma=
21:
nus uenire, idem, Quod ad arma ue=
22:
nire, Ku zwádzie prziść. Ad tempus, Do
23:
czaſu/álbo do yedney chwile. Ad tampus
24:
conſilium capiam, Czáſu słuſznego chcę
25:
o tym porádźić.
26:
¶Ad diem, abſolute, pro ad diē præ=
27:
ſcriptum, Na pewny dzień. Ad ſummū,
28:
A naywięcey/á nawyſzſzy. Ad ſummum,
29:
& in ſumma, Krótkiemi słowy rzecz oſię=
30:
gayąc/albo/Krótko mówiąć. Ad poſtre=
31:
mum, Ná oſtátek/ná koniec. Ad aſſem,
32:
Aż do oſtátecznego pieniądzá/álbo/nay=
33:
mnieyſzego ſzelągá. Ad unum, Aż do yed=
34:
nego. Ad unguem, Práwie yáko ma być/
35:
aż y do páznoktuſzków/yáko więc mowią/
36:
Do ſzczątku. Ad uerbum, Od słowá do
37:
słowá. Ad literam, Iáko słowá ſamy w
38:
ſobie brzmią. Vulgo, In forma, Ad uo=
39:
tum ſucceſſit, Ex ſententia, idem, We=
40:
dle myſly/Wedle chući. Ad id tempus.
41:
Do tego czáſu. Ad modum, penultima
42:
cor. Práwie/álbo barzo/uel etiam, Też.
43:
Adamas, tis, maſc. tert. gemma, quaſi in=
44:
domitus dicas, Kámień/albo perłá dro=
45:
ga/niwymowney twárdośći. Adámant.
46:
Adamantinus, penult. cor. uel Adaman=
47:
teus, a, um, To co z Adámantu vczinio=
48:
no yeſt.
49:
❡Et per Metaph. pro Duro et Intracta
50:
bili, ac infragabili accipitur, Adamā=
51:
tinum cr, Zákámieniáłe ſerce. Adaman/
52:
tinum uinculum patitur, Cięſzkie álbo/
53:
twárde więzienie ćierpi.
54:
Adagium, neut. ſecund. Prouerbium,
55:
Przipowieść. Gadká.
56:
¶Inuenitur etiam Adagio, nis, Gádácz
57:
Adelphi, Latine, Fratres, maſ. ſe. Brácia.| A 3 | Adeo |
strona: 3v
kolumna: a
| A ante D |
1:
Adeo Aduerbium in tantum, Ták bárzo
2:
wiele.
3:
❡Adeo res redijt, pro, Eo, res redijt,
4:
K temu prziſzlo K temu ſie obroćiło.
5:
Item pro Certe, uel, Valde, etiam Du=
6:
cem hoſtium intra mœnia, at adeo
7:
in Senatu uidetis, Hetmáná nieprziya=
8:
cielskiego nie tylko w Mieſcie/ále też yuż
9:
y w radzie widźicie. Adoleſcens adeo
10:
nobilis, Wielmi ſláchetny młodzieniec.
11:
❡Nonnunquam abundat in oratio=
12:
ne, Vt. Donatus ait. Tute adeo iam
13:
audies eius uerba, Ty ſam owſzeki vsły=
14:
ſzyſz yego słowá.
15:
Adeps, ge. dubij pinguedinem omnem
16:
ſignificat, Káżda tłuſtość/Smalc.
17:
¶Adeps urſinus, Niedźwiedzie ſadło.
18:
Adpes anſerinus, Gęsi ſmalc. Adpes
19:
Bouinus, Wołowy łóy.
20:
Adipatus, a, um, Tłuſtośćiá náſzpikowány/
21:
álbo polány.
22:
Adipalis cœna, Okfita á známienita wie=
23:
czerza.
24:
Adiabene, gen. fem. Ziemia Aſſyriiska.
25:
Adiaphora, gen. neu. Latine indiferen=
26:
tia, Wczeſnie/áni dobre áni złe/co áni po=
27:
maga áni záwadza. Vt. Diuitiæ forma,
28:
bene utentibus, bona ſunt, male uten=
29:
tibus, peſtis. &c.
30:
Adipiſcor, adpetus ſum, deponent. tert.
31:
Doſtawam Oſięgam. Et indipiſcor apud
32:
Plautum.
33:
Adpetus, a, um, etiam paſsiue, Oſtę=
34:
gniony.
35:
Adminiculor, laris, deponent. ter, Wſpo=
36:
magam.
37:
Adminiculo, as, aui. act. eodem ſignifi=
38:
catu, Adminiculare uitem, Podetknąć
39:
winną maćicę. Adminiculare pyrum,
40:
Podeprzeć/Podſtáwić gruſzkę.
41:
Adminiculum, Wſpomożenie/Podporá.
42:
Ador, gen, neu. Zyto/Ziarno. Eſt autem
43:
frumenti genus.
44:
❡Hinc Adoreus, a, um, Co z tego ziár=
45:
ná bywa.
46:
Adoria, æ, fem. prim. idem quod Glo=
47:
ria, Sławá/Cześć.
48:
Adonis, nis, & idis, penult. prod. nomen
49:
proprium filij Cinari Cypriorum re=
50:
gis & myrrhe eius filiæ, Veneri ama=
51:
tus, Syn Cynáre y Mirrhe.
52:
Adraſtia, gen. fem. penul. prod. Ziemiá
53:
ták rzekącanie dáleko od Troyiey.
54:
Aduerſus & aduerſum, prȩpoſitio, Prze=
55:
ćiwko Aduerſum animi ſui ſententiam.
56:
Przećiwko ſwoyey wolei/nád wolą ſwą.
57:
¶Aliquando pro Erga, Przećiw. Ad=kolumna: b
| A ante D. E. |
1:
uerſum te gratum fuiſſe, apud Teren=
2:
tium.
3:
¶Sine caſu, Aduerbium eſt, & ſignifi=
4:
cat Obuiam. Aduerſum uenire, Pod=
5:
káć ſie.
6:
Aduerſus, a, um, nomen, Przećiwny. Ad=
7:
uerſa ualetudo, Niemoc/Nie dobre zdro=
8:
wie. Aduerſa fortuna, Nieſzczęśćie/Nie=
9:
fortuná. Aduerſo amne & aqua uehi.
10:
Przećiwko wodzie yecháć. Aduerſa uul=
11:
nera, Obliczne/álbo przedſobne rány.
12:
Aduerſitas, fem. tert. Przećiwność.
13:
Aduerſor, aris, deponent. prim. Przeći=
14:
wiam ſie.
15:
Aduerſarius, Przećiwnik.
16:
Metaph, Nieprziyaciel/Odpowiednik.
17:
Aduerſaria, orum, in plural. Prothocol
18:
uulgo dicitur, Xiąſzki álbo Liſtek/w któ
19:
ry prętko naterminiwáć á náznáczić może
20:
á z niego záś ták yáko ſie godźi przepiſáć.
21:
Adulor, aris, atus ſum, penult. product.
22:
deponent. Pochlebiam.
23:
Adulter, Pochlebcá.
24:
Adulario, Pochlebſtwo/proprie canum.
25:
Adularix, Pochlebnicá.
26:
Adulter, ri, maſcul, ſecund. Cudzołożnik.
27:
Adultera, fem. prim. Cudzołonica.
28:
Adulterium, Cudzołoſtwo.
29:
Adultero, & or, Cudzołożę/Fáłſzuyę.
30:
Adulterinus, a, um, Fáłſziwy/Nákáżony. A=
31:
dulterina moneta, Fáłſzywa moneta/ál=
32:
bo myńcá. Adulterinus color, Przipraw=
33:
na płeć. Cudność. Adulterinum uinum,
34:
Roſtworzone wino.
35:
Adytum, gen. neut, Táyemne mieiſcá koś=
36:
cielne/Zákriſtiya.A ante E.
37:
Ædes, dis, fem. tert. Kośćiół. In ſingulari,
38:
ſed fere habet adiunctum, Vt. Ædes Sa=
39:
turni.
40:
Ædes in plurali, Dóm.
41:
Ædicula diminutiuum, Domek/ſiue Ædi=
42:
culæ, alij putant, Ædis in ſingulari di=
43:
cendum eſſe.
44:
¶Item Ædicula, Káplicá/& Ædicula,
45:
Loculamentum ſimulachri. Thrumná
46:
w którey obrázy chowáyą.
47:
Ædifico, as, aui, Act. prim. Buduyę=
48:
¶Ædificare hortum, Wypráwić/álbo/
49:
wyſtawić ogród.
50:
Ædificator, Cieślá/Budownik.
51:
Ædificium, neut. ſecund. Budowánie.
52:
Ædilis, Nád budowániem przełożony/Bau=
53:
miſtrs/álbo/Miſtrs cieſielski.| Ædilitas |
strona: 4
kolumna: a
| A ante E. |
1:
Ædilitas, Vrząd/álbo/przełożność nád bu=
2:
dowániem.
3:
Ædilitius, a, um, poſſeſsiuum.
4:
Ædituus, maſ. ſecun. Kościelny Wytrykuſz
5:
Zákriſtian niektórzi zową.
6:
Ædo, is, ædidi, Acti. tert. uel ſine diph=
7:
thongo ſed prima longa, Wydawám/
8:
Ædere opus, Wydáć Xięgi.
9:
❡Et per Metaph. Vrodźić. Ædere ge=
10:
mellos, Bliźniętá vrodźić. Ædi in lu=
11:
cem, Wydáć/Vrodźić.
12:
Ædere animam, Vmrzeć.
13:
Et, Exhibere, Dáć oględáć/Vkázáć.
14:
Ædere ſpectaculum, Nieyáką grę wydáć/
15:
Okázáć.
16:
❡Vnde Æditio, Publicatio, Iáwna
17:
rzéć Wydánie yáwne. Et æditus excelſus
18:
Wyſoki Æditus locus, Wyſokié mieiſce.
19:
Ædititius, Násławiony/námieniony.
20:
Ædititius iudex, Sędzia od yedney
21:
częśći wybrány. Nominatus dicitur.
22:
Aëdon, onis, Luſcinia, Słowik.
23:
Ægeon gen. ma. Właſne ymię. alias Bria=
24:
ceus.
25:
Ægea, Miáſto w Mácedoniey ták rzekące.
26:
Item in Eubœa, Hinc, ut quidam pu=
27:
tant mare Ægeum, Morze które miedzy
28:
Greciyą y Aſiyą leży.
29:
Æger, gra, um, Chory/ſmutny nakáżony.
30:
Nam etiam de corpore inuenitur, In=
31:
de, Ægra Respub. Cic.
32:
Ægre Aduerbiū, Liedwy/z cięſzká/z trudná
33:
Ægre impetrabis, z cięſzká / Trudno otrzy=
34:
maſz / Vel idem quod moleſte, Ægre
35:
ferri ac pati, Nierado cierpieć. Nie zá do=
36:
bre prziyąć. Ægre eſt iſtud animo
37:
meo, Niepomału mi tego żal / bárzo mie to
38:
ſmući.
39:
¶Apud Comicos, Ægre facere, Ná
40:
złość czinić / álbo zátroskáć. Ægre pedi=
41:
bus ingredi. Zaledwe iść. Niemoc ſie ná
42:
nogách odzierżeć / álbo ná nogách ſtáć.
43:
Ægritudo, Troſkánie / Smutek. Vnde, Æ=
44:
gritudinem leuare, detrahere, adimere,
45:
Pocieſzić. Ochłodźić. Smutek oddalić Æ=
46:
grimonia idem apud Plautum.
47:
Ægrotus, a, um, Chory Niemocny.
48:
❡Differt enim ab Ægro cum hoc ſit
49:
animi, illud corporis, Quamuis ægro
50:
tus animus, pro ægro apud Terenti=
51:
um legitur.
52:
Ægroto, as, neut, pr. Niemogę / yeſtem chór.
53:
Ægrotatio. Niemoc / Chorobá.
54:
Ægreſco, Chorzeyę=
55:
Ægeria, gen. femin. Bogini s którą Numá
56:
Pompilius mawiał v yeziorá Aricino ták
57:
náziwánego. kolumna: b
| A ante E. |
1:
Ægialus, Latine Littus, generis maſculi.
2:
Brzég.
3:
Ægina, gen. fem. pen. prod. Inſula Pelo=
4:
poneſi, Wyſpá Peloponeska.
5:
Ægipanes, gen. maſcul. Zwierzę s nogámi
6:
koziemi.
7:
Ægis, idis, fem. tert, Tarcza / álbo / nieyáka
8:
obroná pierśi miedziána / máyąc wierſch /
9:
álbo głowę weżową.
10:
Ægides, penult. produ, Patronymicum
11:
eſt ab Ægeo.
12:
Ægiochus gen. maſcu. Przeſwysko Yowi=
13:
ſzowe.
14:
Ægloga. æ, fem, prim. Vt quidam ſcri=
15:
bunt, uel potius Ecloga, Rozmowá pá=
16:
ſturska wirſzámi ſpiſána.
17:
Ægoceros, Latine, Capricornus, Koźieł
18:
leśny. Kozorożec. Inter Alpes frequens.
19:
Ægylops, gen, maſ. Flux w oczu. Item ui=
20:
tium frumenti eſt, alias feſtuca, & a
21:
Virgilio ſterilis auena dictum, Záyęcze
22:
ziele / pánieński włos / Owśikiem niektórzi
23:
zową.
24:
Ægyptus, gen. femin. Egipt. Ziemia E=
25:
gyptska
26:
Ægyptius, a, um, Adiectiuum, Egyp=
27:
ski / a / e.
28:
Ægyptius, Subſtantiuum, Egipczik.
29:
Aëllo una eſt Harpyarum Właſne imię /
30:
apud Virgilium eſt trium ſyllaba=
31:
rum.
32:
Ælurus, ri, maſcul. ſecund. penult. prod.
33:
Catus, Kot.
34:
Æmilia, gen fem. Ziemiá we Włoſzech / Ro=
35:
mandiola.
36:
Æmonia, Theſſalia.
37:
Æmulor, aris, atus ſum, depont. prim.
38:
Zaiźrzę / Nienawidzę Gorliwośćią bywam
39:
pobudzony / yáko y Czechowie mówią / też
40:
náſláduyę.
41:
Æmulus, Ten który zayźrzy / zawiśći / álbo /
42:
nienawidźi / też Náſládownik gorliwy by=
43:
wa rzeczon.
44:
❡Aliquando idem quod Inuidus,
45:
Obtrectator, Inimicus, Zazdrośćiwy /
46:
Omowcá / Nieprziyaciel.
47:
Æmulatio, Náſládowánie / Gorliwość / nie-
48:
kiedy z chući / niekiedy ze złey woley.
49:
❡Imitatio autem, Naſladowánie / króm
50:
zazdrośći / álbo nienáwiśći.
51:
Æneas, æ, maſ. prim, penul. longa, Anchi=
52:
ſeſów ſyn.
53:
Æneades, Troyańczik. Et, Ænea, Miáſto
54:
potym Ianiculum, Wezwáne.
55:
Æneator, oris, gen. maſculin. tertiæ. Trę=
56:
bácz.| A 4 | Æneus |
strona: 4v
kolumna: a
| A ante E. |
1:
Æneus, a, um, & per Diereſin ac aſpira=
2:
tionē interpoſitā, Aheneus, Miedziány
3:
Et Meta Trwáły / Mocny. Murus ahe=
4:
neus, Miedziány mur / to yeſt / mocny grun=
5:
towny.
6:
Ænigma, tis, neu. ter Trudne á chytre pytá=
7:
nie / albo gadká.
8:
Vnde Ænigmatiſtes, Gádacz / który
9:
tákowe powieśći vmié álbo zádáwáć / álbo /
10:
wykłádáć.
11:
Ænna, Miáſto w poſród Siciliey.
12:
Ænobarbus, Który Liſtowátą brodę ma /
13:
Lis yáko niektórzy zową. Domitius Ro=
14:
manus ſic dictus.
15:
Ænum, neut. & per Diæreſin, Ahenum,
16:
Koćieł. unde Ahenarius faber, Kotlars
17:
ten który miedzią robi.
18:
Æolus, Król tákrzekąch / Który wlátry w
19:
mocy álbo / pod posłuſzeńſtwem ſwym ma.
20:
Æolia, Ziemia w Aſiey miedzi Miſią á Yko=
21:
nią.
22:
Æpolus, li, penul. cor, maſc. ſec. Capra=
23:
rius, Koźlars.
24:
Æquus, æqua, um, Równy / Proſty / práwy.
25:
❡Et per Metap Iuſtus, Spráwiedliwy.
26:
Æquus animus, Spokoyny / Práwy v=
27:
mysł.
28:
¶Aliquando æquus idem quod be=
29:
neuolus, Zyćzliwy / Dobrotliwy. Æquum
30:
bonum impetrare. Práwo á ſpráwiedli=
31:
wość ſwą oſięgnąć. Ex æquo & bono
32:
ſtatuere, uel cenſere, arbitrari, æſtima-
33:
ri, Wedle ſprawiedliwośći ſądźić.
34:
Æqualis idem quod ſimilis, Równy / Ta-
35:
kowy.
36:
Æquabilis, Ten który zrownáwa / álbo po=
37:
rownáwa s ludźmi.
38:
Æqualitas, & æquabilitas, Równość /
39:
Miárá / álbo Mierność.
40:
Æquabiliter, Równo / Równie / æqualiter.
41:
fere idem.
42:
Item, Æqueuus, Ták ſtáry / tych lat.
43:
Æqualis, pro eodem.
44:
Æquanimus, Státeczny / Stały.
45:
Æquanimiter, Skromnie s dobrą wolą.
46:
Æqui boni conſulo, Zá dobre przi=
47:
muyę.
48:
Æquilibrium, Práwa wagá. Libra=
49:
mentum idem, Æquinoctium, Czás
50:
gdy dzień s nocą yednákiey długośći yeſt.
51:
Æquinoctialis, e, Co ku rownośći dzienney
52:
á nocney zależy.
53:
Æquæ aduerbium, Równie. Æque ac tu.
54:
Równie yáko ty. Æque turpe at illud,
55:
Ták żádnie yáko y ono.
56:
Æquiparo, as, aui, act. p. Przyrownawam. kolumna: b
| A ante E. |
1:
Æquiparatio, Przirownawánie.
2:
Æquiparabilis, e. Przirownawány.
3:
Æquipolleo, Ták wiele przemagam. Ye=
4:
ſtem tychże śył / teyże przemożnośći.
5:
Æquiualeo, Ták wiele ważę.
6:
Æquitas, Równość / Miarność / Sprá=
7:
wiedliwość.
8:
Æquiuocum, To co wiele známionuye / ál=
9:
bo wiele wyrozumienia w ſobie ma.
10:
Æquo, Actiu. primæ coniugat. Rów=
11:
nam / Sládzę Zarówno podzielam.
12:
❡Et, Compoſita, Adæquo Coæ=
13:
quo, Exæquo eiuſdem ſignificationis
14:
ſunt.
15:
Æquor, neut. tert. Morze / też Równośc
16:
polá.
17:
Æquoreus, a, um, To co ku morzu należy.
18:
Aër, maſcul. tert, trium literatum, Powie=
19:
trze / to yeſt dálekość álbo równość miedzi /
20:
Niebem á Ziemią / miedzi cztermi zywioły
21:
yeden.
22:
Aëripes & per Synereſin, æripes, Prętki /
23:
quaſi Aerios pedes habens.
24:
Aereus, a, um, Wyſoki. Aërea turris, Wy.
25:
ſoka wieżá. ná wiatr wyſadzona / Wietrzna
26:
Sicut & Aereus dicitur, Wietrzny.
27:
Aera, æ, fem. prim, nota numeri eſt, puta
28:
in moneta notabatur numerus quem
29:
ualebat, Liczbá którą kłádą ná groſze yá=
30:
ko wiele płácą / yáko ná trzigroſznikách / ál=
31:
bo ſześćigroſznikách y ná iney monecie.
32:
Æra diſſyllabum, herba & uitium fru=
33:
menti, Latine Lolium, Kąkól.
34:
Ærumna, æ, fem. prim. Nędzá. Vnde,
35:
Erumnula diminutiuum, Nędzká.
36:
Ærumnoſus, a, um, Nędzny / na / ne. Mizer
37:
ny / Obciążony.
38:
❡Dicuntur item Ærumnulæ furciun=
39:
culæ quibus uiatores ſarcinas ſuas re=
40:
ligatas tabella interpoſita, ferre con=
41:
ſueuerunt. Podróżne yásły ná których tłu=
42:
moczki prziwięzuyą / ¶Mariani multi di=
43:
cti ſunt, quod Marius ea inſtituit. Mu=
44:
łowie którzi tákowe tłumoczki nośili.
45:
Ærugo, inis, fem. ter. Rdzá ná miedźi, ál=
46:
bo ná kuprze. ná ſpiży / á tá zielona yeſt.
47:
Nam ferrugo ferri eſt, Rdzá ná żele=
48:
zie álbo pleśń ná życie-
49:
Æruginoſus a, aum, ferruginoſus, a, um
50:
Rdzáwy / Zárdzewiáły / Spleśniały.
51:
Æs, eris, teu, te. Miedź / Kupr / Spiżá / álbo
52:
rozmáyity kruſzec.
53:
Huius tria genera ponit Plinius, Æs
54:
coronarium, Miedź. Æscaldarium,
55:
Zwonna ſpiżá. Æs regulare, ſiue ductile
56:
Kupr.| ❡Item |
strona: 5
kolumna: a
| A ante E. |
1:
Item pro pecunia ſæpe accipitur, un=
2:
de Æs alienum. Dług / æs alienū com=
3:
trahere, uel conflare, Zádłużić ſie. Et,
4:
Æs alienum diſſoluere, Dług zápłáćić.
5:
Item, Æs circum foraneum, Pieniądz
6:
przes lichwę nábyty. Contra, Æs noſtrū,
7:
Dług náſz / gdy kto nam nieco dłużen yeſt /
8:
Sum in ære tuo, Iam yeſt twoy dłużnik /
9:
Yam yeſt tobie winien.
10:
❡Item in Ære meo eſt, pro inter ami=
11:
cos meos eſt, On yeſt z moyich prziyaciół
12:
yeden. Ci. Æs militare, Myto zołnierskie
13:
Æreus, Aheneus, Miedziány.
14:
Ærarium, Skarb.
15:
Ærarium publicum. Mieiſcá gdzie odmie=
16:
niáyą pieniądze / Myncá.
17:
Ærarium ſanctius, Skarb którego nie ru=
18:
ſzaną / wyyąwſzi w wielką potrzebę.
19:
Ærarij milites, Zołnierze / quibus es,
20:
id eſt, ſtipendium datur, Ære diruti,
21:
którym służbę wypowiedziano / álbo myto
22:
odyęto ku zelżeniu ich.
23:
Ærarius, a, um, adiectiuū, To co ku skár=
24:
bu należy. Vt, Ærarius currus, Skárbny
25:
wós, Ærarius faber, Puſzkars / KOnwiſars
26:
ten który Zwony / Kuſznice / álbo dziáłá leye
27:
¶Ærarium facere. uel, in ærarios re=
28:
ferre, Czińſz ná kogo włożić / Hołdownikiem
29:
vczinić Ex ærarijs redimere. Od czińſzu
30:
álbo hołdu wypuśćić / to yeſt / wolnym vczinić
31:
Æro, uerbum pri. coniu. Falſzuyę / Przi=
32:
ſádę czinię / Miedzią okrywam.
33:
❡Vnde Obæro & Subæro, Subæra=
34:
tum aurū, Nieſzczyre złoto w którem przi=
35:
ſądy poczęśći yeſt Złoto s miedzią zmieſzáne
36:
❡Et oberatus, Zádłużony. Æruſcare,
37:
per fas & nefas pecuniam corradere,
38:
Nábywać pieniędzi / lubo zlie álbo dobrze.
39:
Æruſcator, Lichwars / Zyd.
40:
Æramentum, Paneẃ / álbo yákie naczinie
41:
miedźiáne.
42:
Æſculapius, Syn Apollinów. Græce Aſ=
43:
clepiades. Który lekarskiey nauce ſwiat=
44:
łośći przidały oney popráwił.
45:
Æſopus, Właſne ymię yednego skłádáczá
46:
báśni.
47:
Æſtas, tis, fem, tert. Láto.
48:
Æſtiuus, a, um, Letni / na / ne.
49:
Æſtiua, plur. num. Letne ſiedzenie, Chłodnik
50:
álbo chłodnicá.
51:
Vnde, Æſtiuare, Látowáć / przes Láto
52:
mieſzkáć.
53:
Æſtifer, ra, rum, quod colorem adfert,
54:
Æſtifera æſtas, Gorące láto.
55:
Æſtimo, as, aui, pen. pro Szácuyę / Vwa=
56:
żam. Æſtimare litem, Oſzácowáć Poli=kolumna: b
| A ante E. |
1:
czić to co ſie ná práwo wydáło. Æſtimare
2:
magni & magno, Wyſoko ważić / drogo
3:
odzierżeć.
4:
Æſtimatio, Sżácowánie.
5:
Æſtimabilis, le, Latwie ku oſzácowániu.
6:
❡Ineſtimabilis, le, Ineſtimabiles the=
7:
ſauri, Wielkie niewymowne skárby / któ=
8:
rych oſzacowáć nie może.
9:
Æſtus, maſcul. quart. Gorącość / Ciepłość.
10:
❡Et per Metaph. Ządza / żądliwość / cu=
11:
piditas, & libido. Et æſtus maris, Na=
12:
wałność morska.
13:
Æſtuo, uerbum, Ieſtem gorący.
14:
Item, conimotus ſum, ſubintelligitur
15:
ad iram, Zágniewáłem ſie Pobudzony ye=
16:
ſtem w gniew.
17:
Æſtuaria, plu. num. Loca dicuntur per
18:
quæ mare uiciſsim tum accedit, tum
19:
recedit, Głebokośći álbo doły morskie.
20:
Æſtuarium cōcauitas aliqua, Kąty o któ=
21:
re ſie wiátry náwáłnośći odtrącáną.
22:
Æſtuarium ruſticanum, Czarna yzbá.
23:
Ætas, pro æuitas per ſyncopen. fem. tert.
24:
Wiek álbo káżdey rzeczi látá / ſtarość. Vt,
25:
Ætas iuuenilis, Młodźieńſtwo.
26:
¶Item Ætas quando uitæ cuiuſque
27:
ſpacium ſignificat, Látá káżdego czło-
28:
wieká. Per omnem ætatem ſuam. Przes
29:
wſziſtek czas żywotá ſwego. Et, Acta uel
30:
exacta ætas, Oſtateczne dńi żywotá.
31:
❡Item affecta ætas, Prouecta ætas,
32:
pro eodem. Integra ætas etiam, Obſtá=
33:
rzáłość Prouectȩ ætatis patrem habes,
34:
Prziſtárſzim yeſt twoy Ociec. Sed adulta
35:
ætas, Męſtwo. Sicut & ætas uirilis. In=
36:
euntis ætatis ſtudia, Dziećińskie ćwicze=
37:
nia.
38:
Ætas aduerbialiter, pro longo tempore
39:
ponitur. Faciunt autem ſex ætatis gra
40:
dus, ut ſunt, INfantia, Pueritia, Adoleſ=
41:
centia, Virilis Ætas, uel Grauitas Iu=
42:
uenta & Senectus. Et harum unam=
43:
quan trifariam diuidunt, in Viri=
44:
dam, Adultam & Præcipitem.
45:
Ætas etiam pro tempore accipitur, Vt,
46:
Aurea ætas eſt, Sic noſtra centum an=
47:
norum, Vt. Tres uixit ætates Neſtor.
48:
Neſtor trziſtá lat żył. Alij putant trigin=
49:
ta annorum eſſe ſpacium.
50:
Ætatula diminutiuum, Máły czás álbo
51:
dziećińſtwo,
52:
¶Coætaneus, a, um, Moy rowiennik /
53:
w tychże leciech yáko ya.
54:
Æternus, a, um, quaſi æuiternus & ſem=
55:
piternus, Wieczny / Wiekuiſty.| Æternitas |
strona: 5v
kolumna: a
| A ante E. F. G. |
1:
Æternitas, Wiecznośc. Wiekuiſtość.
2:
Æter, gen, maſc. Græcum eſt in Accuſa=
3:
tiuo æthera. Vnde Nominatiuus, Æ=
4:
thera, rȩ, Niebioſá / álbo náywyſzſzy clement /
5:
álbo żywyół / Ogień.
6:
¶Aliquando pro Aëre accipitur, &
7:
apud Poëtas, pro Ioue,
8:
Æthereus, a, um, Adiectiue, Niebieski.
9:
Æthera, ræ, fe. pri. Yáśność niebieska. Nūc
10:
eſt æthereum cœlum, Teras yeſt cziſta
11:
pogodá / poſtquam æthereum erit cœ=
12:
lum, Iáko ſie wyyáſni / Wytrze.
13:
Æthiopia, fem. prim. Murzińſka Ziemiá.
14:
Ætiops, Murzin.
15:
Ætiopicus, Murziński.
16:
Æthon, gen, maſc. Yeden kóń z kóni Apol=
17:
lowych / Słonieczny kóń.
18:
Æthna, feminin. prim. Górá w Syciliey
19:
która záwżdy gore.
20:
Ætolia, æ, femin. prim. Ziemiá w Greciey /
21:
miedzi Epirem y Arkádią.
22:
Ætolus, a, um, pen, pro. & Ætolicus, a,
23:
um, Co z támtąd yeſt / álbo co k temu należi.
24:
Æuum ſingul. tantum, neu. ſecun. Wiek.
25:
❡Vnde dicimus in æuum, Ná wieki /
26:
Ná wiek wieków.
27:
❡Coæuus, a, um, & æqueuus, Iedne=
28:
go wieku / yednych lat.
29:
❡Grandȩuus, et Longæuus, a, um, Do
30:
brze ſtáry / Podſtárzáły.
31:
Æuum aliquando pro tempore, Vt Pli=
32:
nius. Ad hoc æui. Do tego czáſu / Wieku.
33:
Æuitas, Annoſitas, Wieczność / Stárość.A ante F.
34:
Affatim, prim accuta, Okficie / Koſztownie
35:
Aduerbium, Affatim eſt, abunde eſt.
36:
Affabilis, Vide FARIS.
37:
Africa uel Aphrica, femin. prim Trzećia.
38:
część świátá. Nam orbis diuiditur in Eu-
39:
ropam, Aſiam & Africam, Vnde Afer,
40:
Kto z Afriki yeſt.A ante G.
41:
Agamus, mi, maſcul, ſecund, Græcum
42:
eſt, Latine ſine uxore, Inuxoratus, Vul=
43:
go, Ten który żony nie ma.
44:
¶Digamus uero Bigamus, Który
45:
dwie żenie miał / álbo ma.
46:
Aganippe, femin, Zrzódło ták rzekące w
47:
Boeciey / Boginiam prziwłaſzczone.
48:
Agaſo, ma. ter. Ośli / álbo konny obyéżdżácz.
49:
¶Eſt etiā nōen prop, ſerui, apud Hor.
50:
Agathyrſi, Lud ná Tákárśkich gránicách.
51:
Age, Nuż / Przedſię / Prowadz ſwą rzecz.
52:
❡Agite & Agedum, primum ſingu=
53:
lari tantum adiungitur numero. Se=
54:
cundum plurali, Tertium utri licet kolumna: b
| A ante G. |
1:
primum etiā cū plur. uerbo reperiat.
2:
Agelaſtus, Græcum eſt, Który ſie nie rad
3:
ſmieye / Státeczny.
4:
¶Ita dictus fuit Graſſus Romanus.
5:
Agema, atis, pe. pro. neu. ter. idem quod
6:
Agmen, Woysko / Hufnie máły ludzi.
7:
Ager, ri, maſ. ſe. Rola / Pole / Dziedźina / ſi=
8:
gnificat enim circumiectum territori=
9:
ūm alicuius urbis, uel regionis, ut, A=
10:
ger Campanus, Właſność Kámpáńska /
11:
natus eſt in agro Spirēſi. Pod páńſtwem
12:
álbo ná właſnośći Spyrski ſie vrodźił.
13:
Agellus, fiminut. Pólko / Rólká.
14:
Agreſtis, e, Chlopski / Proſty / Vt. Agreſti=
15:
bus moribus, Chlopskich obyczáyów.
16:
¶Item, Ager, aliquot Colonorum
17:
congregatio, Wieś / Folwárk.
18:
Ageſis, Aduer. excitandi, Bá nuſz / Nuże.
19:
Ager, maſc. ſec. Grobla / Wał / & eminen=
20:
tia uiæ, Támowána álbo dilowána drógá.
21:
Aggero, as, ui, Podnoſzę grobli / Náſypuyę.
22:
❡Et Cōpoſita adaggero, Przicziniam.
23:
❡Exagero per Metaph. Szérzę. Ex=
24:
agerare negotium, Szerzić rzecz.
25:
Agmen, nis, ne, t Rotá / Hufnie máłi ludźi
26:
¶Aliquando motum ſignificat, Po=
27:
ruſzenie / Porwánie. ut. Leni fluit agmine
28:
Tybris, Snádnie z lekká z nenagłá cie=
29:
cze / Tybris.
30:
Agnus, maſcul. ſecund. Báran álbo skop.
31:
Agnimus, a, um, penul. produ. Skopowy.
32:
nam de caſtrato agno dicitur.
33:
Agnellus, diminut. Báránek / álbo skopek.
34:
Agna, fem. prim, Owcá.
35:
Ago, egi, actum, prim. Czinię / Spráwuyę.
36:
Proprie tamen ſignificat, Myſlić / Ro=
37:
zum oſtrzić.
38:
Recipit uarias ſignificationes ex ad=
39:
iunctis caſibus, ut, Ago uitam, Zywę.
40:
Ago conſulem, Ieſtem Burmiſtrzem /
41:
álbo ráycą. Arbor agit radices altæ,
42:
Drzewo głęboko w ziemi korzenie rozſzérza
43:
Ago animam, Vmieram / Konam. Ago
44:
pecus, Pędzę bydło. Ago fabulam, KO=
45:
medię álbo grę ſpráwuyę.
46:
❡Vnde actor, Oſoba w Komediey.
47:
❡Actor etiam ſignificat, Stronę powo=
48:
dną w prawie / tę która skárży, cuius rela=
49:
tiuum eſt Reus, Strona która bywa cią=
50:
gniona ku práwu / którą oskárżáná / álbo którey wynę dawáyą, ❡Actio, Spráwá
51:
Czynienye / też rzecz / mowá / skárgá / zelżenie
52:
drugiego. ut, actio Ciceronis in Verrem
53:
Skárgá álbo inwectiwá Ciceronowá prze=
54:
ćiwko Verreſowi. Inde actionē intende=
55:
re uel inſtruere, Oskárżyć álbo pozwáć| kogo |
strona: 6
kolumna: a
| A ante G. |
1:
kogo. ¶Et actionē eximere, dicitur Iu=
2:
dex. Rzecz práwą odłożeniem przekázowáć
3:
Actum eſt, Stáło ſie yeſt. To yeſt/ yuſz to
4:
przeſzło / yuſz po nim. Vtráćił drudzi mowią
5:
Agilis, le, Przętki / Nie leniwy. Czerſtwy.
6:
Agitalis, Czerſtwość / Prętkośc. Agere æta=
7:
tem. Zyć. Ago annum uigeſimum, Te=
8:
ras mi dwadzieśćia lat. We dwudzieſtym
9:
roku ſtoyę. Agere lege, Práwem ſie on=
10:
chodźić. Agere ad populum, hoc eſt,
11:
cōcionē habere, Rzecz ku ludowi vczinić
12:
❡Sed agere cum populo, ſignificat,
13:
Siyem / albo rádę s ludem mieć. Agere gra=
14:
tias, Dziękowáć. Et apud Poëtas, grates
15:
agere pro eodem, Agere aliquem furti
16:
ad iniuriam, Dáć komu winę w zlodziey=
17:
ſtwie. Agere uigilias, Czuć. Agere in
18:
crucem, Obieśyć. Vos facilime agitis,
19:
Wy macie ſie na wſzem dobrze / Macie
20:
wſziſtki potrzeby. De fama & capite ſuo
21:
agitur, O cześć y o głowę mu idzie. Itē bo
22:
na illius agūtur. Et de bonis illius agi=
23:
tur / O máyętność albo o ziemie mu idzie.
24:
Item, Agitur gloria populi Romani,
25:
Odobrą powieść pánóm Rzimianóm idzie
26:
¶Cuiuſmodi locutiones crebro uſur=
27:
pant Cicero & Teren. Bene mecum eſt
28:
actum, Dobrze mi ſie wiodło / álbo ſtáło.
29:
Agere delectum, Wybieráć Agere dele=
30:
ctum militum, Popis mieć / álbo trzimáć.
31:
Wybierać co lepſze rycerſtwo. Agere rimas
32:
Dziuráwić / skał nádziáłáć.
33:
❡Cōp Adigo, Przimuſzam / Przipędzam
34:
❡Abigo, Odpędzam. Redigo, Záś przi=
35:
pędzam. Item. Ach quo redactus ſum
36:
teren. Ach k czemużem prżiſzedł / w com ſie
37:
obroćił. ❡Cogo, Złączam / Zgromádzam
38:
Spądzam w gromádę. Ambigo, Obwo=
39:
dzę P. Meta. wątpie. ambactus, obegnány
40:
¶Ambigo etiā ſignifi. dubito, wątpię.
41:
¶Vnde Ambiguus, a, um, Wątpliwy.
42:
Dego. Mieſzkam / Zywę idē quod ago.
43:
Exigo, Vpominam ſie / Wyciągam dług.
44:
Exegi hunc diem ludendo, Strawiłem
45:
ten dzień ná grze.
46:
❡Inde, Exactus, a, um, nimen, Pilny /
47:
Prácowity. Exactus in ſuo negotio, Pi=
48:
len tego co náń włożono / Spráwny / Nie zá=
49:
baczi gruſzki w popiele / yáko w przipowieś=
50:
ći bywa mówiono.
51:
❡Exactio, Vpominánie / Wyciągánie
52:
długu. Pobor / Poradlnia. Exactor, Po=
53:
borcá Ten który długi wyciąga.
54:
❡Prodigo, Rozpraſzam / Marnotrawię.
55:
Inde prodigus, Názbyt ſzczodry Roſpra
56:
ſzayąci / marnotrawiący. kolumna: b
| A ante G. H. I. L. |
1:
❡Et, Prodigalitas, Roſproſzenie / Már=
2:
notrawnośc.
3:
¶Prodigaliter Aduerbium, Násbyt
4:
ſzczodrze. Subiugo, quaſi ſub iugo. Przi
5:
ſtropny dowćip. Item frequentatiuum.
6:
Agito, Vſtawicznie czinię / Myſlę zawżdy
7:
o tym / záwżdy mi to ná myſli leżi. Item, A=
8:
gito mente & animo, Staram ſie pilnie.
9:
Agitatio, onis, femin. tert. Ruſzánie wła=
10:
ſnie vmysłu / Roſmislánie=
11:
❡Et Compoſitum, Exagito fere idem
12:
¶ Agitator, & Exagitator, Nieſpokoy=
13:
nik / Nágábácz yáko niektórzi mowią. Agi
14:
tare equum, Mordowáć konia. Impru=
15:
denter agitat equum, Nieroſtropnie bo=
16:
dzie koniá / álbo ſzalenie biega ná koniu.
17:
¶Exagitatio, Biegánie. Bodzienie / też y
18:
Cwiczenie. Subagito, Vt, Subagito e=
19:
quum, Ruſzáć na koniu / Bość.
20:
Agon, maſc. latine, certamen, Siłowánie /
21:
też mieiſce na którym zawód biegáyą / albo ſie
22:
gonią. álbo ſie z koni zbiyáyą. Też Szer=
23:
mowánie / Zapáſi chodzenie / Zbiyanie / w
24:
zawód biegánie. Sic Romȩ Circus dice=
25:
batur fortaſsis quia ibi haſtiludia ex=
26:
ercebantur.
27:
Agoniſta, pugil, Szérmiers.
28:
Agonotheta, Latine Numerarius, no=
29:
men erat officij. Który vpominki dawáł
30:
tym którzi ſie z koni zbiyáli / álbo ſzérmowáli
31:
Agoræus, latine Nundinarius, Wende=
32:
tars / który ſie s proſtémi rzeczami obchodźi.
33:
Agrios, la. agreſtis, Chłopskie obyczáye ma=
34:
yący / Grundis / Grundichwal / Głupi / Pro=
35:
ſtak.
36:
Vt, Agreſtibus moribus, Grubych á
37:
chłopskich obyczayów.
38:
Agrippa, Któri przi porodzeniu nogámi á
39:
nie głową ná świat ſie rodźi / Maſculinū
40:
quaſi ægro partu.
41:
Agrippina Neronowá mátká / a qua Agrip
42:
pēſis, Miáſto Kolno / od niey bywa rzeczonoA ante H.
43:
Ahenum, neut. ſecun, Miedź / uel ipſum=
44:
met inſtrumentum, Kocieł.
45:
Ahenus, a, um, Miedźiány / na / ne / ut ſupraA ante I.
46:
Aio, ais, ait, pluraliter aiunt, uerbum de=
47:
fectiuum, Mowię / Powiedam.A ante L.
48:
Ala, fem. prim. Skrzidło. Præterea equi=
49:
tum turma quod pedites tegat, alarum
50:
uice, Huffiec kilkodźieſiąt koni / pieſzy lud
51:
zákrywáyąc.| Ala |
strona: 6v
kolumna: a
| A ante L. |
1:
Ala, uel axilla, uel aſella, Podpachy / mieiſcá
2:
pod rámiony. Locus ille concauus ſub=
3:
ter brachium in homine, Vt, Sub alis
4:
uel axillis, Pod pachámi.
5:
Alatus, a, um, Skrzidlány.
6:
Alabaſtrum, neut. ſecun. Kámieñ / Mar=
7:
morowy głádki przezroczyſty / rozmáyitey
8:
máśći y fárby. ¶Też króbká / albo / Słoyek
9:
z tego kámieniá vcziniony ku chowániu
10:
drogich máśći.
11:
Alacer, cris, cre, Czirſtwy / Krzepki / Krzeźwy /
12:
Weſoły.
13:
Alacritas, Czérſtwość / Krzepkość / Weſo-
14:
łość.
15:
Alapa, Policzek.
16:
Alauda, ge. fem. Galerita, Caſsita, Sko=
17:
wronek.
18:
Albus, a, um, generis maſcul. Biały / per
19:
Metaphoram, Bonus, Dobry.
20:
Alba lōga, Miáſto w Aſztaniey zbudowáne
21:
Albani, ći którzi tam mieſzkáli.
22:
Albanus mons, Górá támże.
23:
Albico, Bieleyę / & Albidus, a, um, Przi=
24:
biel. Subalbidus idem.
25:
Albeo, Yam yeſt biały. Albarium, Pobie=
26:
lánie tá białośc którą pobieláyą. Albor
27:
& Albedo, Biała fárbá. Albo & deal=
28:
bo, Pobielam. Dealbare linum. Bielić
29:
płótno.
30:
Album, albi, neut. ſecun. Subſtantiuum
31:
Tablicá álbo inſza rzecz byała na którey mo=
32:
że piſáć / albo / yáki regeſtr / ut, Referam te
33:
in album meorum amicorum. Chcę ćie
34:
w regeſtr moyich prziyaciół włożić.
35:
Albugo, inis, femin. tert. penultima pro=
36:
ducta macula in oculo, Białość w oku.
37:
Albumen, minis, neut. gen. tert. Białek w
38:
yáyu.
39:
Alburnum, ni, adeps arboris, Bielizná
40:
na drzewie pod zwierſchnią skórą áz do
41:
drżeniá.
42:
Albula, feminin prim. Rzéká ták rzekąca
43:
we włoſzech / alias Tybris.
44:
Albis, gen. maſcul. Rzéká w niemieckich
45:
ſtronach która też pod Wittemberg bieży.
46:
Alcides gen maſculi. Patronymicum eſt
47:
Herculis.
48:
Alcinous, Król tego imieniá Pheacum.
49:
Alcion, Ptak który w poſrzód źimy nád mo=
50:
zem ſie lężę / á tego czáſu morze ſpokoyne yeſt
51:
Alea, femin primæ, Káżda grá / która ná
52:
fortunie wisi / yáko ſą Koſtki / Kárty / Wár=
53:
caby.
54:
❡Inde Metaphorice, pro fortuna &
55:
periculo. Aleam ſubire, W niebeſpiecz=
56:
ność ſie vdáć.kolumna: b
| A ante L. |
1:
Aleo & Aleator, Gracz / Roſtyrá.
2:
Allecto una ex furijs infernalibus, La=
3:
tine non ceſſans, ab α priuatiua, & λή=
4:
γω deſino, Iedná z piekielnych yędz.
5:
Alemani, Niemcy, Alemania, Niemiecka
6:
Ziemiá.
7:
Ales, tis, gene. femin. Ptak. Adiectiuum
8:
pro ueloce Prętki.
9:
Alexandria, penultima producta gen.
10:
feminin. Miáſto w Egypcie.
11:
Alexicacon, Latine amuletum, Lekárſtwo
12:
przećiwko wrzodóm y ynſzym rzeczam / hoc
13:
nomine Hercules uocatus eſt ab eo
14:
quia depellebat mala ab hominibus.
15:
Alga, Ziele w wodzie roſtące / którego liſt
16:
ſie z wody vkázuye.
17:
Algeo, es, alſi, Márznieyę / źimnomi /
18:
Algor, źimność / mróz Metaphor. Smutek.
19:
Algor animi, Obćiążliwośc vmysłu / ſer.
20:
deczne obciążenie.
21:
Alias, Inſzego czáſu / Podczás.
22:
Alibi, Ná ynſzym mieiſcu.
23:
Alieno, as, aui, Actiu, primæ. Oddalam /
24:
wadzę álbo przekażam / Vt, Alienaſtia me
25:
uolūtatē amici, Vcziniłeś mie podeźrzá=
26:
nym prziyacielowi / álbo oddaliłeś chuć yego
27:
odemnie / też zwadźiłeś mie s prziyácielem.
28:
¶Inde abalieno, idem quod ſimplex
29:
Et abalienatio, Oddalenie nieżyczliwość.
30:
Aleinare hæreditatem ab aliquo Od=
31:
dalić bliskość od kogo.
32:
Alienigena, næ, generis communis, Vel,
33:
Alienigenus, a, um, Czudzoziemiec przicho=
34:
dźien.
35:
Alienus, a, um, idem.
36:
Alioqui, uel Alioquin, penult. product.
37:
Ináczey.
38:
Aliorſum, Ná ynſzim mieiſcu / yndziey.
39:
Aliptes, Latine Vnctor, generis maſculi.
40:
᾽αλεὶφω Vngo, Który ták tłuczone / śyne /
41:
yáko y krwáwe rány léczi álbo máże. Ali=
42:
phi unctio, Pomázanie
43:
Aliquantiſper, Máluczko dłużey / máłą
44:
trochę dłużei / ná máły czas.
45:
Aliqua, Kędykolwiek.
46:
Aliquatenus, ná chwilę.
47:
Aliquoties, Kilkokroć.
48:
Aliquorſum, Gdziekolwiek.
49:
Alchymia generis feminini, Vulgo etiā
50:
dicitur, Alchimiya / Nauká kruſzce prze=
51:
mieniáć albo ſzlſzowáć. Sed Al uidetur
52:
eſſe barbarus articulus Nam Arabes
53:
quorum fortaſsis inuentum hoc eſt,
54:
ſolent ita ſimul dictionibus præpo=
55:
nere, Vt in Algarythmus ſit, & alijs.
56:
Cum Arithmus Græce numerū ſigni=| ficet. |
strona: 7
kolumna: a
| A ante L. |
1:
ficet. Jaud dubie igitur Chymia re=
2:
ctius dicitur. Et Chymiſtȩ a Hermolao
3:
uocantur. Którzi ſie tym rzemiesłem ob=
4:
chodzą, Vulgo, Alchimiſtá.
5:
Alimentum & alimonia. Ziwność / Rzeczi
6:
ku żywnośći należące. Inde Alumnus.
7:
Vide infra.
8:
Aliter aduerbium. Ynácey / inſzym obyczáyem
9:
Aliter accipis at ille dixit. Ynácey
10:
rozumieſz nyżly ón rzekł.
11:
Aliús, a, ud,. Iny / drugi. Alius alium ri=
12:
det. Yeden ſie z drugiego náſmyewa. Aliud
13:
ex alio in mentem uenit, Yedna mysl zá
14:
drugą idzie / albo / y to y owo mi przichodźi
15:
ná pamięć / álbo / ná vmisł.
16:
Allegoria. Gdy ynſzą rzecz mowiemy á ynſzą
17:
rozumiemy / álbo / gdy ynacey rozumiemy niżli
18:
słowá ſámy w ſobie brzmyą.
19:
Allia, Rzeka we włoſzech która w Tyber
20:
ciecze.
21:
Allium, lij, neut. ſe. Czoſnek.
22:
Allobroges penult. corr. populi Galliæ
23:
tranſalpinæ, Lud Fráncuski.
24:
Allobrox, in ſingulari, maſ.
25:
Allophylus, la, lum, alienigena Obcy / cu=
26:
dzy.
27:
Alo, lis, lui, alitum, actiu. tert. Wycho=
28:
wawam / chowam / idem quod Nutrio.
29:
Zywię. Vt, Multam familiā alit. Wiel=
30:
ką czeladź chowa. Exercitatio alit uires,
31:
Cwiczenie śył przidawa.
32:
Almus, a, um, Omne quod nos alit, ab
33:
alēdo. Epitheton telluris & Cereris. Al
34:
ma tellus, Plodná ziemiá.
35:
❡Altilis, e, in plurali altilia. Karmny /
36:
Tuczony. Altilis porcus. Vtuczony
37:
wieprs. Altilis gallina. Karmna álbo
38:
vtuczona kokoſz.
39:
Alnus, fem. ſec. Olſza.
40:
Aloe, fe, g. Græcum eſt. Ziele wielmi gors=
41:
kie / Aloe zową.
42:
Alopecia, fe g. pri. Niemoc / álbo / chorobá
43:
głowy od którey włoſy z głowy lázą / Parch
44:
Alpes. Wyſokie góry Włoską ziemię od yn=
45:
ſzich pańſtw dzieląc.
46:
Alpinus, a, um. Tranſalpinus, ciſalpinus
47:
compoſita,
48:
¶Vocantur etiam Alpes alio nomine
49:
Albium, quod quotidie a niuibus al=
50:
beſcant, tam Æſtate quam Hyeme.
51:
Alſioſum, quod eſt naturæ frigentis.
52:
To co łatwie zmárznie / á mrós mu ſzko=
53:
dźi.
54:
Altare, gen. neu. Ołtars.
55:
Alter, a, um. Yeden ze dwu / Vnus & item
56:
alter. Yeden álbo więcey / kilko ich. kolumna: b
| A ante L & M. |
1:
❡Item, alter pro Secundus, Vt, Alter
2:
& uiceſimus annus. Wtóry y dwádzieſti
3:
rok.
4:
Altero, ad, aui, Mienię / Odmieniam / Va=
5:
rio quaſi Alterum facio.
6:
Altercor, aris, Wadzę ſie / Swárzę ſie.
7:
Altercatio, Zwadá / Swar.
8:
Altercator, Swádzcá / Swarliwy.
9:
Alterno, nas, naui, uiciſsim alterum duo
10:
rum pono, Przemieniam.
11:
Alternatim Aduerbium. Item Alternis,
12:
Po rázu / albo / yeden pro drugiem / albo / pier=
13:
wey yeden / potym drugi.
14:
Alteruter, Ani ten ani ón z onych dwu.
15:
Altilis, le, uide ſupra in Almus.
16:
Altrinſecus, Zewnątrs.
17:
Altus, a, um, Głeboki / Wyſoki.
18:
❡Altum ocium. Wielkie prożnowanie.
19:
Altum ingenium, Wyſoki / álbo / oſtry ro=
20:
zum.
21:
Altum ſubſtant, Morze / álbo / głębokość.
22:
Altitudo. Wyſokość / Głębokość.
23:
Altinſous, Głośny.
24:
Altiuolans, Wyſoko latáyący.
25:
Alto, Wznoſzę. Cuius compoſitum. Ex=
26:
alto, Powyſzam.
27:
Alueus, ei, maſc. ſec. Vl / Pſzczelne dziénie.
28:
Aluearium, Mieyſce gdzie vle ſtawáyą /
29:
Pſzczelnik.
30:
❡Alueus alioqui dicitur. Káżda rzecz
31:
wydrożona.. Też Rów którym woda ſcie=
32:
ka. Też koſz / albo słomianka.
33:
Alueolus diminutiuum.
34:
Aluus, ab aluendo dicta eſt, gener. dubij.
35:
qua ſordes effluunt ſiue eluuntur, Yeli=
36:
to zádowe / którym plugawośći wychodzą.
37:
❡Quando capitur pro uētre. Brzuch
38:
żołądek / Vnde Ciere aluum, Poruſzić
39:
dworu / Stolce vczinić. Citum habe=
40:
re aluū, Nie z trudná ſtolce miewáć. Ex=
41:
onerare aluum, Przechodowáć ſie. Siſte=
42:
re aluum, Zápiec ſie / álbo / Zápyekły żołą=
43:
dek mieć.
44:
Alumen, nis, neu. ter. Háłun.
45:
Alumnus, Wychowániec. Vulgo dicitur
46:
Creatura.
47:
Aluta, æ, fe. pr. Lieſz / álbo / zameſz / ſkórá.
48:
Alutarius, Zameſznik / Gárbars / ByałoskornikA ante M.
49:
Amabo, prima acuta. Interiectio blan=
50:
dientis, Miły móy. Vide amabo, an do
51:
mi fit. Teren. Miły moy ſpatrs yeſli yeſt
52:
doma.
53:
Amaracus, ci, maſcul. ſecun. penult. cor.
54:
Mayoran.| B | Amaracinum |
strona: 7v
kolumna: a
| A ante M. |
1:
Amaracinum, Oleyek máyoranowy / álbo /
2:
wodká / Samſucinum alias dicitur.
3:
Amanuēſis, uide ſupra a manibus. Pod=
4:
piſek.
5:
Amarus, a, um, Gorski / ka / kie.
6:
Amaritudo & amaror, Gorskość.
7:
Amarulentus, a, um, Gorskliwy / wa / we.
8:
Amareſco, Gorſzczeyę.
9:
Amaraco, Czinię gorsko. Non ſatis pro=
10:
batum uerbum.
11:
Amazones, Były niewiáſty które ſobie prá-
12:
wy cic / álbo / pierśy obrzezowáły / áby tym
13:
ſpoſobnieyſze były ku walce.
14:
Ambages, fem. ter. plur. tantum, Okolicz=
15:
ności. Metaph. Wymówki. Teren. Quas
16:
malum mihi ambages narrare occi-
17:
pit, Y coż mi zá wymowki powieda.
18:
Ambarualis, le, omnis tert. Swiątobli=
19:
wość y ofiará którą około pół obchodzą.
20:
❡Sacrificium Ambaruale, Obrzędy
21:
nektóre były / naſzym krziżownikó, podobne
22:
gdy po pólu s chorągwiámi ſie włocząc ſpie=
23:
wáyą. Quod Vergilius. Agros luſtra=
24:
re dicit, Zegnáć pola / żytá.
25:
Ambidexter, tri, maſ. ſec. Który ták lewey
26:
yáko y prawey ręki vżywa.
27:
Ambiguus, Vide AGO.
28:
Ambo, in fem ambæ, Obádwá / Obiedwye
29:
Ambracia, Miáſto w Epirze / Potym Ni=
30:
kopolis wezwáne od Auguſtuſa.
31:
Ambroſia, fem. prim. Latine Immorta=
32:
litas, herba eſt, Zołcien / álbo nogietek / też
33:
nieſmiertelność.
34:
Ambroſius, a, um, Immortalis, Nieśmier
35:
telny / na / ne.
36:
Ambubaia, fem. prim. Káżda ſámopásna á
37:
błąkáyąca ſie niewiáſtá / Máłpá.
38:
Ambulo, as, aui, neu, prim. Chodzę / Prze=
39:
chodzę ſie.
40:
Ambulatio, onis, fem. ter. Przechádzká.
41:
Też ſzopá / álbo / wiatá / gdzie ſie przecho=
42:
dźić może / Salá potius.
43:
Ambulacrum, idem.
44:
❡Inde compoſita, Perambulo, Ob=
45:
ambulo, Inambulo, Deambulo, pene
46:
eiuſdem ſignificationis cum ſimplici.
47:
❡Antambulo, Wprzód chodzę. Vnde,
48:
Antambulones, Którzy przed pány cho=
49:
dzą / Dworzánie.
50:
❡Antambulo, Foritars / Też Marſzałek
51:
Amentum, ti, neu ſe. Rzemień. Trok / ſnór.
52:
Amentata iacula, Procá.
53:
Ames, itis, gen. maſ, Pertica aucupalis.
54:
Amicio, is, iui, act. q. Przyodziewám.
55:
Amictus, nomen, Odzienie zwierſchne / álbo
56:
Płachtá. kolumna: b
| A ante M. |
1:
Amiculum, Koleth / álbo Oboyczik.
2:
Amita, fem. pr. penul. cor, Ciotká / Oycowa
3:
ſioſtrá.
4:
Amitini, penul. prod. Wuyeczne á ciotczo=
5:
ne dzieći.
6:
Amnis, maſ. ter. Rzeka. Vnde, Amnicus,
7:
a, um, Rzeczny / a / e.
8:
Amniculus, a, um, Struſzká. Rzeczká.
9:
Amo, as, aui, act prim. Miłuyę / też Gám=
10:
rátuyę / Dworzę.
11:
❡Amator, Miłoſnik / Gámrat, Amato=
12:
rius, a, um. Vt: Amatorium carmen.
13:
Gámrácka pieśń. Et ſubſtantiue, Ama
14:
torium, Græcæ φιλτρον. Philtrū, Picie
15:
álbo / trunek nieyáki / który ſzaloney miłośći
16:
dodawa.
17:
❡Amicus, a, um, Prziyemny / wdzięczny
18:
Prziyáſny.
19:
❡Amicus ſubſtantiuum, Dobry prziya=
20:
ciel / Inde Amicitia, Prziyacielſtwo, Et, Ini
21:
micus, Nieprziyaciel. Subſtan.
22:
❡Sed Inimicus, a, um, Nieprziyázny /
23:
Nieżyczliwy / a / e. Amica ſubſtan. Prziya=
24:
ciołká / Miłoſnicá.
25:
❡Amabilis, le, Miłoſny.
26:
❡Amare plus eſt quam diligere. Cic.
27:
Vt ſcires etiam a me non ſolum dili=
28:
gi, ſed etiam amari.
29:
❡Aliquando idem quod delectat.
30:
Compoſita, Adamo, Deamo, penult.
31:
cor. Wielmi bárzo miłuyę. Redamo,
32:
Miłuyę záś.
33:
Amor, Miłosć. In amore hæc omnia in=
34:
ſunt uitia, W miłośći ſą ty ſpoſoby / álbo /
35:
wyſtępy y złośći.
36:
Amœbæus, a, um, Mutuus, uiciſsitudinæ
37:
rius, a uerbo Græco ᾽αμει̃βομει, Adin
38:
uicem reſpondeo. Yáko kiedy chor yeſt
39:
ná dwie częśći rozdzielony / Tákiſz yedná
40:
cześć wierſz yeden ſpiéwá / á druga / drugi.
41:
Et hoc uocatur ᾽αμει̃βαιω / W od=
42:
miany.
43:
Amœnus, a, um, Piękny / Weſoły / Roskoſz=
44:
ny / a / e.
45:
Amœnitas, Weſołość / Roskoſz.
46:
Amomum genus fruticis, Ex Hiericho
47:
Drzewo / álbo Ziele nam nie znáyome.
48:
Amorphus, a, um, Latine, Informis, Nie
49:
kſtałtowny /
50:
Ampelos, Latine, Vitis, Máchcá / álbo / Lá=
51:
toroſl winna.
52:
Amphibion, Græcū eſt, Ab ᾽αμφι, quod
53:
eſt circum, Et βιω, id eſt, uita. Quod
54:
utro elemento uiuat, Nempe, Aqua
55:
& Terra, Vt ſunt Phocæ, Crocodili,| Zwierzęta |
strona: 8
kolumna: a
| A ante M. |
1:
Zwierzęta które ták ná ziemi / yáko y w
2:
wodzie żywą.
3:
Amphibolus, a, um, Latine, Ambiguus,
4:
Niepewny / a. e / co może być ná obie ſtronie
5:
rozumiano.
6:
Amphibologia ab ᾽αμφι & λόγω ſiue
7:
λόγια Wątpliwe mowienie.
8:
Amphimalla. To co ná obie ſtronie koſmáte
9:
yeſt / yáko bywáyą gunie na obie ſtronie ku=
10:
dłate.
11:
Amphimerinon. gen neut. Febris quoti=
12:
diana, Febrá / álbo źimnicá na kożdy
13:
dźień.
14:
Amphitheatrum. g. neut. penult. produ.
15:
Okázáła Salá / Też mieyſce ſzermowá=
16:
nia w Rzimie.
17:
Amphitricæ, Morze / álbo / Bogini morska
18:
Neptunowá małżonká.
19:
Amphora, gen. fem. penult. corre. Genus
20:
uaſis uinarij duas anſas habentis. Sic
21:
dicta, quod utro latere feratur, ab
22:
᾽αμφί & φερω ſiue φόρεω. Latine Me=
23:
treta, Kruż / álbo czáſzá vcháta / poſpolicie
24:
zowiemy Wiádro / Też Fáſá Winna / czte=
25:
ry y dwádzieściá gárnców winá / w ſobie má
26:
yąca.
27:
Amphorarius, Któri tákowe naczinie nośi
28:
zá zápłátę.
29:
Amphyctiones, gen. maſc. plur. tantum
30:
Lud ták rzekący w Grecij. Item Publi-
31:
cum Græciæ conſilium, ſeu locus co=
32:
micorum & conuentuum totius Græ=
33:
ciæ, alias, Termopylas uocant.
34:
Amplector, eris, xus, & Amplexor fre=
35:
quentatiuum, Obłapiam, Metaph. au=
36:
tem Sequor, ut, Ego Ciceronis ſenten=
37:
tiam amplector, Ya dzierżę w tey rzeczy
38:
s Ciceronem.
39:
Amplexus, xus, xui, nomen, Obłápiá=
40:
nie.
41:
❡Itē, Amplecti, pro Tenere, Vt, Am=
42:
plecti limina porte, Doſtáć brany. Am=
43:
plecti uirtutem, Cnotliwie ſie obchodźić.
44:
Amplecti aliquid, Vyąć nieco / álbo /
45:
dzierżeć. Amore amplecti, Miłować.
46:
Cogitationem aliquam amplecti toto
47:
pectore, Vdáć / álbo wydać ſie ná cokolwiek
48:
Amplectuntur annales memoriam
49:
temporis.
50:
Amplecto uetuſte peramlector dixit
51:
Plautus, Item & Amplexari. Virtutē
52:
amplexari, Voluptatem amplexari.
53:
Amplio, Amplius, & Amplificator, & re
54:
liqua, uide in AMPLVS.
55:
Amplus, a, um, Wielki / Szeroki / známie=
56:
nity. kolumna: b
| A ante M. |
1:
Vnde, Amplitudo, Známienitość.
2:
¶Et uerbum Amplio. Rozſzerzam, Vt,
3:
Ampliare negotium, Rzecz ſzerzić. Vn
4:
de, Ampliati, Rei / Oskárżeni / Winni.
5:
Amplus, & grandis orator, Niepoſpo=
6:
lity wymowcá. Ampla & potens ciuitas,
7:
Sławne y mocne / álbo / twárde miáſto.
8:
Præmia ampla profeſſoribus linguarū
9:
& Philoſophiæ ſcholæ Argentinen=
10:
ſis ampla præmia ſunt propoſita,
11:
Dobrze ſą Opatrzeni naucziciele ſzkoły
12:
Argentińskiey / id eſt, Magnifica hono-
13:
rifica, Máyą wielkie y poczćiwe płáty.
14:
❡Item Amplius aduerbium, Daley /
15:
więcey. Terentius. Ego Amplius delibe=
16:
randum cenſeo, MNie ſie widźi w
17:
tey rzeczy więcey / álbo / dáley rádzić. Et Li=
18:
uius. Pugnatum amplius duabus ho=
19:
ris eſt. Dłużey niż na dwie godźinie bit=
20:
wę mieli. Virgilius cum accuſatiuo
21:
iunxit. Noctem non amplius u=
22:
nam.
23:
❡Et Ampliter aliud Aduerbium. OK=
24:
ficie / Známienicie. Ampliter ſumptum
25:
facere, Wiele trawyć / álbo / Okficie náło=
26:
żić.
27:
❡Reperitur etiam Ampliſsimus ordo,
28:
pro ordine Senatorio, Vrząd / miáſto
29:
rádnych pánów. ET, Ampliſsimus Magi=
30:
ſtratus, Wyſoka / Znamienita rádá. Sic
31:
dictus non propter numerum, ſed pro-
32:
pter maieſtatem.
33:
❡Amplifico, as, aui, Szerzę / Rozſze=
34:
rzam / Więtſze czinię. Amplificare Rem=
35:
publicam. Rzeczi poſpolitey pozytków po=
36:
wyſzſzić. Dolorem amplificare, Záłośći
37:
przidać. Aliquid uerbis aut dicendo
38:
aplificare, Nieco słowy rozſzerzić. Pre=
39:
cium amplificare, Myta podwyſzſzyć / al=
40:
bo Podnieść. Rem familiarem ampli=
41:
ficare, W goſpodárſtwie ſie zámoc. Go=
42:
ſpodarſtwo pomnożyć.
43:
❡Amplificator, Rozſzerzácz / uerbale,
44:
Dignitatis meæ amplificator, Powyſz=
45:
ſzenia mego prziczińca / Pomnożićiel do=
46:
ſtoynośći moyey.
47:
❡Amplificatio, Pomnożenie.
48:
❡Amplifice Aduerbium. Pańſtwo /
49:
okficie / s doſtátkiem.
50:
❡Ampliuagus, a, um, Biegun / wiele prze
51:
biegáyący.
52:
Ampluſtra, gener, neut. Vel, Ampluſtre, &,
53:
Ampluſtre, Vel, Ampluſtria. Nauium
54:
ornamenta, Lodźi ochędożność / a ωλεω,
55:
id eſt, nauigo. Feſtus autem deducit ab| B 2 | Amplius |
strona: 8v
kolumna: a
| A ante M. |
1:
Amplius, quod illa ornamenta Am=
2:
plius quam neceſſaria eſſent.
3:
Ampulla, gen. fem. Ampułká / też kruż álbo
4:
dzban / y bániá oleyowa.
5:
Ampulla in balneis, Słoyek s oleykiem łá=
6:
ziennym.
7:
Ampulla ad menſam, Służebne naczinie w
8:
którym wodę miewáyą / Wánienka / Też
9:
kruſz y czáſzá z ktorey piyáyą.
10:
Ampulla uitrearia, Sklenicá.
11:
Ampullæ, μεταφώρηκω̃ς. Nádęte sło-
12:
wá / Pyſzna mowá.
13:
Ampullari, apud Suetonium, Nadymáć
14:
ſie.
15:
Amplullarius ſubſtantiuum, Słoyars / Czá
16:
ſzars.
17:
Ampullarius adiectiuum, Vt, Ampulla=
18:
riæ unctiones, Oleykowne / natárcie / Po=
19:
mázánie. Ampullaceus Aliud adiectiuū
20:
idem ſignificans,
21:
Ampullor aris, ſuperbio, Pyſznię ſie.
22:
Amuletum, quere ſupra, ALEXICA=
23:
CON.
24:
Amulius, Brát Numitorów ſtarego oycá Ro
25:
muloſowego.
26:
Amurca, ge. fem. ſordes olei, Niecziſtośćy
27:
Oleyne / Drożdze.
28:
Amurcarius, a, um, Wyprá=
29:
wiony / Wychędożony / Examurcaria am=
30:
pulla, Wychędożona bányá od droż=
31:
dzy.
32:
Amuſis, ſis, fem, tert. Liniał / álbo / Ołowna
33:
ważká. Item, Sznur cieſielski / którym mia=
34:
rę przy budowániu bierzą.
35:
❡Vnde, ad Amuſsim & Examuſ=
36:
ſim aliquid facere, Foremnie nieco vczi=
37:
nić / Spráwić. Amuſsi applica lapidem
38:
non contra, Prouerbium, Cziń yáko ſie
39:
godźi.
40:
Amuſsim, Aduerbium, ſignificat, Práwie
41:
yáko ſie godźi / Foremnie.
42:
❡Amuſsitatus, a, um, Amuſsitata ope
43:
ra, Foremnie á spilnością ſpráwione rzeczy
44:
Wyborne.
45:
Amygdalus, femin. ſecund. Migdałowe
46:
drzewo.
47:
Amygdalum, neu. ſec. Migdałowy orzech / álbo Iądrá Græca nux, idem.
48:
Amygdalinus, a, um, penultima correp.
49:
Vt, Amygdalinum oleum, Mygdało=
50:
wy oley.
51:
Amygdalites, herba ex genere Tithi=
52:
malli, a ſimilitudne Amygdali di=
53:
cta. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Amylum li, neut. ſecund. penultima cor=
2:
repta, Farina ſine mola facta, ab
3:
᾽α priuatiua, & μολω, Mola, latine,
4:
Mączká / Krochmal.A ante N.
5:
An Aduerbium interrogandi. Izali / yeſli
6:
An uero unus omnia poteſt, Iza=
7:
li yeden wſziſtko może vmieć.
8:
An aliquando Coniunctio diſiunctiua,
9:
Vt. Albus an ater ſis neſcio. Yeſliś
10:
dobry albo zły nie wiem. Kto cie wie yeſliś
11:
dobry álbo zły.
12:
Anabathra, rorum, neut, ſecun. penult.
13:
product. Latine, Scalæ, Láwy co daley to
14:
wyſzſze / yáko w łaźniey / ᾽ανά quod eſt Su
15:
pra uel ſurſum. Et βιάνω̃ id eſt, Scando
16:
Aſcendo.
17:
Anacephalæoſis, femin. tert. penultima
18:
product. Latine, Recapitulatio, Krótkie
19:
powtarzánie / przes które bywa wyliczono
20:
co ſie przed tym mówiło.
21:
Anachoreta, gen. maſ. penult. prod. Pu=
22:
ſtelnik.
23:
Anachoreſis, Eremis latine, Puſzcza. Vn
24:
de monachi Anachoretæ, eremum in
25:
colentes, Puſtelnici a χω̃ρω locus, &
26:
᾽ανα ſurſum, ſeorſum, Inde uerbū Græ
27:
cum ᾽αναχω̃ρεω ſecedo.
28:
Anachoreta, ſeceſſor.
29:
Anachoreſis, ſeceſſus, uel ſeceſsio.
30:
Anaclinterium, Lectulum paruum, Lóſzko
31:
małe ná którym ſie we dnie przeſypiayą / ab
32:
᾽ανα ſupra, & κλινω̃ iaceo.
33:
Anadema, tis, neut. tert. Ornamentum
34:
muliebre.
35:
Anadiſploſis, gen. fem. penultima prod.
36:
Latine, Reduplicatio, ab ᾽ανα Re & δι-
37:
ωλόω, duplcio, Inde ᾽ανάδιωλόω, redu=
38:
plico, Powtarzam záś. Inde Anadiplo=
39:
ſis, Powtarzánie.
40:
Anaglyptes, tis, maſ. ter. Latin, Sculptor
41:
Sznicer / ten który obrazy rzeże.
42:
Anagnoſtes, æ, Latine, Lector. Tćiciel / ál=
43:
bo czitelnik który czita.
44:
Anagogæm ges, penultima prod. Latine
45:
Receſſus, cum ſenſus ad altiora tollitur,
46:
Poſtępowánie ku wyſzſzemu á ſubtilnieyſzemu
47:
wyrozumieniu.
48:
Analecta, orum, plural. numeri tantum,
49:
Purgamenta cœnarum, & Quiſquiliæ
50:
ciborum, Odrobiny / Skórki / też kość / al=
51:
bo Rybie ośći / które álbo ná obruſie zoſta=
52:
wáyą / álbo / pod ſtół pádáyą.| Analectis |
strona: 9
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Analectis, æ, Który tákowe rzeczi sbiera / álbo
2:
vmieta.
3:
Analectis, idis, fem. ter. Wezgłówko.
4:
Analogia, Latine proporti, conuenien=
5:
tia, Rowność / Rowne wzięcie / Zgodze=
6:
nie.
7:
Analogos, Latine, proportionalis, con=
8:
ueniens, Rowny / teyże miáry.
9:
Analphabetus, Latine indoctus, qui ne=
10:
ſcit A, b, c, & c, Alias qui neſcit Alpha=
11:
betum, Ignarus, adiectiuum, Nieuk /
12:
Proſtak.
13:
Anantapodoton, gener. neut. Latine non
14:
redditum, Niezupełne wyrzeczenie
15:
słów / które yednák máyą być rozumiáne.
16:
Schema Græcorum eſt, quando alte=
17:
rum membrum deficit in oratione.
18:
Analytica, orum, Latine reſolutoria. Wy
19:
kład árgumentów á dowodów. Liber
20:
Ariſtotelis hoc nomine dictus.
21:
Anapȩſtus, maſc. ſecund. Pes in carmine
22:
conſtans duabus breuibus & una lon
23:
ga ſyllaba, ſignatur hoc modo,???.
24:
❡Anadactylum alij uocant, quaſi da=
25:
ctylo contrarium.
26:
Anapeſticus, a, um, Anapeſticum car=
27:
men, in quo hic pes prædomina=
28:
tur.
29:
Anaphora, Repetitio uel relatio, Latine,
30:
quæ Epanaphora dicitur, penult. cor.
31:
Schema rhetoricum eſt. quod ſit tum
32:
cum unum uerbum in oratione repeti=
33:
tur, ſine tamen uitio.
34:
Anarchos, Latine, ſine Principe, ſine ca=
35:
pite, Vel, ſine origine, Sobie Pan / Lożny
36:
álbo / króm porządku. Ab, ᾽αρχος Græce
37:
Princeps, & α, priunadi particula, Eſt
38:
aūt uitium, in quod Democratia dege
39:
nerat.
40:
Anas, atis, fem. tert. penul. correpta. Kácz=
41:
ká.
42:
Anaticula diminutiuum, Káczeczká.
43:
Anatarius & Anatinus, a, um, Vt, Fortu=
44:
na anatina & anataria, Szcżeśćie ná ká=
45:
cze pole.
46:
Anaſtrophe, gen. fem. penul. cor. Latine
47:
inuerſio, Przewrocenie / quæ ſit, tam in
48:
oratione quam in uerbis, Vt Italiam
49:
contra, pro, Contra Italiam.
50:
Anathema, atis, neu, ter. penult. prod. ab
51:
᾽ανα & τιθημι, inde ᾽ανατημα,
52:
oblatio, ſacrificium. Offiárá / którą po=
53:
gáńſtwo Bogóm á bałwanóm ſwym ku
54:
czći á chwale záwieſzáwáli w ych bóżni=
55:
cách. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Anathema, penult, cor. dicitur homo ſa=
2:
cer, hoc eſt, Dijs dicatus, ſacratus, Et
3:
tales erant qui in honorem deorū ma=
4:
ctabantur.
5:
Inde in ſacris literis Anathema acci=
6:
pitur pro ab abominatione, & deterſtatio=
7:
ne, quia Deus abominatur huiuſmodi
8:
hoſtias, At ita Anathema eſt, Prze=
9:
klęctwo / Brzidkość.
10:
Inde Anathematizo, as, are, Prze=
11:
klinam / Dyabłu oddáyę.
12:
Anatomia, femin. prim. Diſſectio latine,
13:
Rozſieczenie / Rozebránie / yáko bywa gdy
14:
lekarze dáyą trupá rozbierać / żadney żyłki
15:
takieſz y wnętrſnośći nieopuſzczáyąc. Ab
16:
᾽ανα & τεμνο, Incido, Inde etiam ſit
17:
᾽εωιτομη.
18:
Anceps, itis, om. tert. adiectiuum, Na obye
19:
stronie. Vt, Anceps ferrum, Na obye ſtro
20:
nie oſtry miecz. Potiſsimum enim dicitur
21:
de gladio Eſt quaſi Epitheton gla=
22:
dij. Deriuatur autem a capite, in abla=
23:
tiuo habet ancipite uel ancipiti, PLu=
24:
raliter, Ancipites & ancipitia, genitiuo
25:
Ancipitium, & per ſyncopen, Ancipi=
26:
tum.
27:
¶Item, Anceps oratio, Mowá którą
28:
może ná obie ſtronie rozumieć / Caſus An=
29:
ceps, Przigodá nie pewna. Prelium An=
30:
ceps, id eſt, a fronte & a tergo, Anceps
31:
fortuna belli, id eſt, incertus euentus,
32:
Wątpliwe skończenie woyenne. Anceps
33:
diſputacio, Anceps dimicatio, Cibus
34:
anceps, Wątpliwy niebezpieczny po=
35:
karm. Morbi ancipites, Niebezpiczne nie
36:
mocy. Beſtiæ ancipites, Zwierzęta które
37:
w ziemi y w wodzie żywą. Vocabula anci
38:
pitia, Anceps etiā duplex, Vt, Varro
39:
Ancipiti urgentur bello, Dwoyę woinę
40:
ná ſię mayą.
41:
Anachora, æ, femin. prim. Kotwicá / to ieſt /
42:
Lodźny hak. Item, Vincula quibus an=
43:
tennæ tenentur.
44:
❡Et per Metaphor. Wſpomożenie / Po=
45:
cieſzenie. Vnde ſacram Anachorā ſolue=
46:
re, Oſtateczny fortuny pokoſztowáć. Ancho
47:
ris duabus niti, Prouerb. Beſpiecznym
48:
być. Metaphorice, Anchora, Bieſpiecz-
49:
ność. Anchoram ſoluere, prendere, tol
50:
lere, Podnieść kotwicę / to yeſt / puśćić ſie
51:
ná wodę / yecháć.
52:
Anchorarius, a, um, Et, Anchoralis, le,
53:
Vt, Anchoralis funis, Kotwicny po=
54:
wrós.
55:
Ancile, ancilis, penult. produ. neut. tert.| B 3 | Mála |
strona: 9v
| A ante N. |
1:
Máłá tárćyczká / o którey powiedayą / iżby
2:
s nią z nieba miáła ſpaść.
3:
Ancilla, læ, femin. prim. Służebnicá / słu=
4:
żebna dziewka. Ancillula diminutiuum
5:
Dzieweczká.
6:
Ancillor, aris, ari, deponen. prim. Służę /
7:
proprie de uiris qui præter digni=
8:
tatem alicuius ſeruitio ſeſe ſubij=
9:
ciunt.
10:
Ancillaris, e, etiam adiectiuum. Vt, An=
11:
cillare officium, Służebny vrząd álbo
12:
rzecz.
13:
Ancona, Vel, Ancon onis, maſcul. tert.
14:
pen. prod. Ankon miáſto we włoſzéch nád
15:
morzem Adriáticskiem.
16:
Ancus, Który w yednym rámieniu wádę ma
17:
᾽απο του̃ ᾽αγκω̃νος a cubito incuruo.
18:
Anculare uetus uerbum, pro miniſtra=
19:
re, Służyć. Vnde, Anculabris, Stół ku
20:
Bożey służbie ſpráwiony. Item, Anculi &
21:
anculæ, Dij deȩ ancillarum.
22:
Antabatæ populi artis gladiatoriæ ſtu=
23:
dioſi, quam clauſis oculis exerce=
24:
bant, Metaphorice, Nie mądry. Vnde
25:
Antabatarum more facere, Nietráfnie ſie
26:
ſpráwowáć / álbo / nieść / Pierzchliwie czinić.
27:
Andegania, gen. femin. Ziemiá we Fran=
28:
cij. Oceano mari proxima.
29:
❡Andegani, populi eius regionis, alij
30:
uocant, Andes.
31:
Ades, Wieś nie daleko Mantuy w którey
32:
ſie Virgilius vrodźił.
33:
Androgynos, Który oboygá przyrodzenia
34:
yeſt tak męśkiego yáko y niewieśćiego. alias
35:
Hermophroditæ nuncupantur.
36:
Andronitis, itidis, gen. femin. Et. Andron
37:
Andronas, gener. maſcul. Kownátá / ál=
38:
bo / yedná część mieſzkania w domu / w któ=
39:
rym tylko mężczyzny mieſzkayą / męski zym=
40:
mer / dwor.
41:
❡Sic & Gyneconitis, uel Gynecion
42:
penultima produ. Francimer / Panień=
43:
ski dwór / yáko yeſt v Krolów y Xią=
44:
żąt / gdzie pánny ſwym dworem też służą.
45:
Anethum, ethi, neut. ſecund. declin. pe=
46:
nultima longa, Genus herbæ boni
47:
odoris, Kopr ſwoyski.
48:
❡Aneticus etiam Aſiæ locus arundi=
49:
nibus abundans.
50:
Anfractus, tus maſc. quar. ſubſtantiuum
51:
ab ambitu & frango nomen habens.
52:
Lomiſte á nie rowne drógi / skáliſte á opo=
53:
cziſte mieiſcá. Conuoluta cornua in an=
54:
fractum, Rogi skrziwione. Oratio cir=
55:
cumſcripta longo anfractu uerborum
56:
Rzecz zániósła ná wiele słów. Antractus kolumna: b
| A ante N. |
1:
littorum flexuoſus, Brzegi á kąty zábrże
2:
żiſte. Anfractus iudiciorum, Labirynti /
3:
álbo / Samołowky / Sądowne wykręty / któ=
4:
remi ſchitrżayą drugie w práwie.
5:
❡Aliquando etiam eſt adiectiuum.
6:
Angareia penult. longa, gen. femin. Nie=
7:
wolſtwo / Niewola / Poſty / áłbo / podwodá /
8:
to yeſt / Nayemne konie / od miaſta do mia=
9:
ſta rozłożone.
10:
Angarij, Cy którzy ná tákowych poſtach / álbo /
11:
podwodách yeżdzą.
12:
Angario, as, are. Przymyſzam / Przyniewa=
13:
lam / w niewolſtwo bierzę. Rzeczone też by=
14:
wáyą ſuche dni / á poſty poniewolne / vſta=
15:
wione.
16:
Angelus. li, maſ. ſ. Latine nuncius, græce
17:
᾽αγγελος, Poſeł / Anyoł.
18:
Angelicus, a, um, adiectiuū, Poſelski An
19:
yelski.
20:
Anger, Genus ſerpentis, Et, Nomē fluuij
21:
in Illyrico.
22:
Angillæ, populi Affricæ.
23:
Angerona, Bogini weſołośći á roskoſzi /
24:
quæ & Volupia dicitur, ab Ango=
25:
re tollendo dicta, Eius feſta, Angero=
26:
nalia uocitata ſunt.
27:
Angina, æ, fem. prim. penult. product, ab
28:
angendo dicta, Genus eſt morbi acu=
29:
tiſsimi, quo fauces anguntur ac ſtran=
30:
gulantur, alio nomine Tonſilla dici=
31:
tur, Medici ſquinantiā appellant, Hy=
32:
pocrates & Galenus, Synanchen ap=
33:
pellarunt, Slinogors.
34:
Angiportus uel Angiportum, Máłá / ál=
35:
bo / ciáſna vliczká.
36:
Anglia, alias Britannia, Regnum Galli=
37:
co uicinum, Angelskie Krolewſtwo. Al
38:
bion etiam dicitur.
39:
Ango, is, xi, ctum, Dręczę ſie / Trapie Et,
40:
Metaph. O dobrą mysl przipráwuye. An
41:
git animus quotidiana cura, Zbytną
42:
pracą ſie dręczi. Angere ſeſe animi,
43:
Troskáć ſie. Angere aliquem incom=
44:
modis, Przypráwić kogo w ſzkodę. Angi
45:
expectatione, Swielkiem oczekawániem
46:
niekogo czekáć. Diuitijs angi. O bogác=
47:
twá ſie ſtárać.
48:
¶Vnde, Angor, & Anxietas, Stárá=
49:
nie. Trapienie. Et, Anxie ludo Idem,
50:
Cura & angor animi, Bezmierne myśle=
51:
nie. Capere angorem, Wdać ſie w tra=
52:
pienie.
53:
Anguilla, femin. prim. Węgórz. Anguil=
54:
lam cauda tenere, Prouerbium, Na
55:
włosku co trzymać. Anguillam captare
56:
O ſwą włąſną rzecz ſie ſtárać / pilnie á bes| prze= |
strona: 10
kolumna: a
| A ante N. |
1:
przeſtanku. Turbata enim aqua anguil
2:
lȩ capiuntur.
3:
Anguis, is, i, femin. tert. Wodny wąż. Re=
4:
pertitur etiam in genere maſc.
5:
Anguinus, a, um, Vt, Anguinus cucu=
6:
mis, Długi, Krziwy ogórek / Anguiculus
7:
diminutiuum.
8:
Anguimanus, us, ui, Elephant á Słóń.
9:
Ideo dictusm quod proboſcide flexibi=
10:
li tanquam manu utatur,
11:
Angulus li, maſc. ſec. Kąt.
12:
Angularis, re, Węgielny / Kątowy.
13:
Anguloſus, a, um, Kątowny / na / ne /
14:
Węgielniſty.
15:
Angulatus, a, um, Idem.
16:
Angulatim, aduerbiū, Od kątá do kątá.
17:
Vel, Angularis lapis, Węgielny kamień.
18:
Anguſtus, a, um, Ciáſny / na / ne / Vnde An
19:
guſtia. Ciaſność. Metaph. etiam, Smu=
20:
tek Trapienie. In Anguſtum uenire, W
21:
niebezpieczność prziść. Latum & Angu=
22:
ſtum, contraria.
23:
Anguſtiæ, plurali numero tantum. Tros=
24:
ki. Anguſtiæ uiarum, Ciaſnośći dróg.
25:
Anguſte aduerbium, Vt, Re frumenta=
26:
ria anguſte uti, Skąpo pożywać zboża
27:
Anguſte ſcriptum, Ciáſno nápiſano.
28:
Anguſte & exiliter dicere eſt Attico=
29:
rum, Krótko á ſublilnie rzecz prowádzić.
30:
In ſummas anguſtias inducere,
31:
W trudne á w cięſzkie rzeczy kogo w wieść
32:
Anguſtior, aris, in biblijs barbare legitur
33:
pro Angor. Et, Anguſtio, pro Ango.
34:
Anguſto, Cięſzko czinię / Vciskam / Trudność
35:
zádáyę. Vnde, Anguſtatus, a, um, ad=
36:
iectiuum, id eſt, coarctatus, Y z tąd y z
37:
onąd obciążony. Pectoris anguſtiæ, Me
38:
taphoricos, Nieſmiałość / Wſtydłiwość.
39:
Anhelo, as, aui, neut. prim. penult. pro.
40:
Dycham / dyſzę / źieyę. Et Metaphoricos.
41:
Wielmi żądam Anhelare frigus, Od=
42:
dimać. Odmucháć. Amnis anhelat frigo=
43:
re, Rzeka ſie kurzy przed mrozem. Anhe=
44:
lata uerba, Nadęte słowa.
45:
❡Inde Anhelator uerbale & Anhe=
46:
lus, a, um, Który ſie vdyſzał / ſprácowány.
47:
Anhelatio, Dyſzenie.
48:
Anhelitus, Dech. Anhelitum reddere &
49:
per uices recipere. Wytchnać / Odpoczy=
50:
wáć.
51:
Anima, fem. prim. Duſza / też żiwot.
52:
Animalis, le, Zywią / to co duſzę ma.
53:
Animal, neut. t. Zwyérzę. Animans, idē.
54:
Animatus, a, um, Ita animatus eſt, Tego
55:
vmisłu yeſt. Tę chuć ma. Ták vmyslił / in
56:
bonam partem. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Animo, as, aui, act. prim. Verbum, Oży=
2:
wiám. Et Metaph. Smiáłym czynie / Smiá
3:
łości dodawam.
4:
Aniamatus, Swiéży / Surowy. Inanimatus
5:
contrarium.
6:
Animoſus, a, um, Smiáły / łá / łe. Meżny.
7:
Animoſitas, fe. ter. Smiáłość / Męzſtwo.
8:
Animabilis, le, id eſt, Spirabilis, Zywiący.
9:
¶Exanimo, Vmorzam. Metap. Záſmu=
10:
cam. Inde Exanimatus, Záſmucony /
11:
Przeſtráſzony.
12:
¶Exanimus, e, Nieżywy / Martwy.
13:
Confunduntur tamen.
14:
¶Semianimus, e, Nápoły żywy / Nápoły
15:
vmárły.
16:
¶Vnanimus, e. Zgodny / ne / Inanimis,
17:
Bes duſze.
18:
❡Magnanimus, a, um, Wyſokiey myſly
19:
czyſtego ſercá.
20:
¶Puſilanimis, Boyaźliwy. Quæ tamen
21:
ab animo deducuntur. Agere animā,
22:
Et, Efflare animam, Vmrzeć. Nam ani-
23:
ma uitam dat.
24:
Anima, Item, pro flatu & ſpiritu ponitur
25:
Miaſto dchu. Anima illius fœtet.
26:
Smierdźi dech yego. Smierdźi mu z vſt.
27:
Animam opprimere. Zátayić w ſobie
28:
duſzę. Item, Animam adimere, Zábić.
29:
Animam efflare, edere, agere, dimittere
30:
amittere, Vmrzeć. Animam debet, Wi=
31:
nień y s włoſy / álbó / winień duſzę y s ciáłem.
32:
Animæ, mi Phedria, Miły / Iediny.
33:
Moy miły Fedria. Anima putei, pro A=
34:
qua.
35:
Animula, femi. prim. dim pen. cor. Du=
36:
ſziczká Item. Recipe animum, Wytchni /
37:
Odpocziń. Animam relinquere, Z ſwiata
38:
zeydź.
39:
Animus, maſ. ſe. proprie, Vmysł Rozum.
40:
Wola. Vnde dicitur, Ex animi ſenten
41:
tia, Wedle myſli / Wedle chući / woley. Hoc
42:
animo ſum, Tegom yeſt vmysłu / álbo / tey
43:
woley. Et, Animo obſequi, Dobrey
44:
myſli być. Animum explere. Woley ſwey
45:
doſyć vczinić. Animum adijcere ad alu=
46:
quid, Vdáć ſie w co. Animum ad uirgi=
47:
nem adiecit, Terent. Vmysł skłonił ku
48:
pánnie. Chuć obroćył ku pánnye. Præſenti
49:
animo. Forti animo. Cōſtanti animo
50:
eſſe, Smiáłym á ſtałym być. Animus pen=
51:
det, Wądpię.
52:
¶Animus etiam pro memoria, Vt,
53:
Quæſo animum aduortite, Słuchaycie
54:
Baczcie / Intendere & defigere animum
55:
in aliquam rem, Vdać ſie ná co.| B 4 | Animaduerto |
strona: 10v
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Animaduerto, is, Baczę. Rozumiem. Też /
2:
karżę. Vt, Animaduerti & didici ex
3:
tuis literis, Wyrozumiałem z twoyich liſtów
4:
Adſint cognoſcant & animaduertant.
5:
Niechay przidą wyrozumieyą y obaczą.
6:
❡Item, Animaduertere in aliquem.
7:
Crudeliter in illum animaduertit, O=
8:
krutnie go skarał. Verberibus animad=
9:
uertere, Vbyć. Animaduerſor & Ani=
10:
maduerſio. Baczenie / też skaránie.
11:
Animaduerſus, a, um. participium paſsi=
12:
uum, Wyrozumieyąci. Baczący. Vna=
13:
nimis, Zgodny yednomyſlny. Et, Magna=
14:
nimis, ut ſupra, In plurali ſignificat e=
15:
tiam iram, Vt, Pone animos, Nie gnie=
16:
way ſie.
17:
Animoſus, a, um, Smiáły ła / łe / Cziſtey
18:
myſli.
19:
Animoſe aduerbium, Smiele. Animus
20:
habitat in auribus, Prouerb. Dobre tu=
21:
ſzenie ſmiałośći dodawa.
22:
Anio, enis, maſ. tert. pen. prod. Rzeká we
23:
Włoſzech
24:
Aniſum uel Anicetum, Aniż. Græci
25:
᾽ανίκιτοv, appellant, quaſi inuictum.
26:
Annus maſcu. ſec. Rok. Annus Lunaris,
27:
Mieſiąc 30. dniów máyący.
28:
Annus magnus 49000. annorum conti=
29:
net, uel, ut alij uolunt, 12554.
30:
Annus intercalaris, Vulgo, Biſextilis,
31:
Przeſtępny rok.
32:
Annus Solſtitialis 12. menſium, Annus
33:
producit non Ager. Prouerb. Káżda
34:
rzecz s czáſem przychodźy. Annuſ eſt. Hy=
35:
perbo. Prouerb. Bárdzo długi czas.
36:
Anni prætextæ, pro Anni pueritiȩ, apud
37:
Plinium, Látá dziecińſtwá.
38:
Annis cedens, Dicitur ille qui eſt atte=
39:
nuata ualetudine, quod ſenectam at=
40:
tingere non poſsit, Vt, Vinum annis
41:
cedens, Nietrwáłe ku chowániu wino. An
42:
num agere decimum, W dzieſiątym ro=
43:
ſtać / albo dzieſięć lat ſtárym być.
44:
Annuus, a, um, Roczny.
45:
Anniuerſarius, Obrocenie roku / od yednego
46:
czáſu aſz záś do drugiego przes rok.
47:
Annoſus, a, um, Letny. Stáry. Annoſam
48:
arborem tranſplantare, Prouerb. Wil=
49:
kiem orać. To yeſt / Póxno co czinić. An=
50:
noſa uulpis haud capitur laqueo. A=
51:
liud Prouerbiam.
52:
¶Anniculus, a, um, ut, Anniculus ca=
53:
nis, Roczny pies. Sicut, Bimus & bi=
54:
mulus, Dwuletny. Trimus, Quadri=
55:
mus, a, um. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Annales plural. numer. gen. maſc. Dzieye
2:
roczne / To yeſt / Hiſtoria gdzie wſziſtky przi
3:
gody y yne rzecży które ſie kolwiek cza=
4:
ſów tych álbo przeſzłych przetocziły / bywáyą
5:
ſpiſowáne. Diarium & Ephemeris,
6:
idem, niſi quod illud multorum an=
7:
norum, noc unius tantum geſta con=
8:
tinet, Vulgo dicitur, Minucie / álbo / Iu
9:
dicie.
10:
Annalis, e, adiectiuum, Roczny. Vnde,
11:
Legem annalem dixerunt, quæ præ=
12:
ſcribebat legitimam ætatem ad peten
13:
dum magiſtratum, Statut / álbo / vſtawá /
14:
w których leciech mieli być ku radzie obie=
15:
rani.
16:
❡Annona, penult. longa, Roczne po=
17:
żytky.
18:
❡Annotinus, a, um, To co ku pożitkóm
19:
rocznym należy.
20:
Annulus, Pierſcień / obrączká / Vt, Annula=
21:
ris digitus, Pálec ná którym pierſcień noſzą
22:
Annellus diminutiuum.
23:
Annulatus, a, um, Który pierſcieńmi ſie
24:
obłożył / álbo / oſádźił.
25:
Anno, as, neut. prim. Verbum, unde, Pe
26:
renno, id, eſt, Annum perficio. Eoku do
27:
konawam / álbo / yeſtem trwáły.
28:
❡Perrennis, Trwały / Wieczny. Peren=
29:
ne ſeculum, Wieczny czas. Et, Peren=
30:
nitas, Wiekuiſtość / Wieczność.
31:
Anomalum, latine, Inæquale, a νομος,
32:
Lex & α priuandi nota, ſine lex, qua=
33:
ſi extra regulam.
34:
❡Anomalia, inæqualitas, ᾽ανομάλος,
35:
Græce, uerbum anomalum, quod
36:
ad communem uerborum uariandi
37:
rationem non poteſt applicari, Nie=
38:
rowność. Nierowney formy. Niezgo=
39:
dny.
40:
Anonymum, penultim. corre. od eſt, Si=
41:
ne nomine, Bes imienia. Metaphori.
42:
Obſcurum, Nieſławny ᾽ονομα Græce,
43:
nomen latine, inde ᾽ανονυμοv.
44:
Anſa, fem. prim. Vcho / álbo / Rękoyeść v
45:
káżdego naczinia. Et per Metaphoram,
46:
pro occaſione, Prziczina. Vt, Dare
47:
Anſam, Dać prziczinę. Accipere an=
48:
ſam, Wzyąć prziczinę. Reprehenſionis
49:
anſa, Przicziná ku karániu / álbo / gánieniu
50:
kogo.
51:
¶Anſula diminutiuum, Prziczińnká /
52:
Vſzko.
53:
Anſatus, a, um, Vcháty. Vt, Anſata olla
54:
Vcháty gárniec.| Anſer. |
strona: 11
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Anſer, eris, maſ. tert. Gęś. Anſerculus di=
2:
minutiuum, Gąská.
3:
Anſerinus, a, um, Gęśi. Vt, Anſerinus a=
4:
deps, Gęſi ſmalc.
5:
Antæus, Gigas Neptuni ex terra filius,
6:
Mąż którego Herkules zabił w potyka=
7:
niu w Libii.
8:
Antarcticus, Niebieski cyrkiel á okrąg
9:
przećiwko południu, Alias, Polus meri-
10:
dionalis.
11:
Ante, Przed / Vt, Ante domum, Przed
12:
domem, Hinc illa figurate compoſita
13:
apud Poetas, Ante malorum, pro, An
14:
teactorum malorum, Przeſzlych niefor=
15:
tun. Præpoſitio eſt accuſatiua, Iungi-
16:
tur accuſatiuo temporis, loci, & per=
17:
ſonæ, Vt, Ante duos annos, Przed dwie
18:
má látomá. Ante Iouem nulli ſubige=
19:
bant arua coloni, Przed czáſy Iowiſo=
20:
wémi nie byłá rola orána. Ante tubam
21:
Przed tym niżly zatrąbiono. Ante lu=
22:
cem, Przed dniem. Ante pedes eſſe di=
23:
citur, quod nobis eſt præſens. Et eſt lo=
24:
cutio prouerbialis Terentius. Iſthuc
25:
est uidere, ſed etiam illa quæ futura
26:
ſunt proſpicere. Item, Ante alios for=
27:
tunus. Nayfortunnieyſzi miedzi wſziſt=
28:
kiemi. Scelere ante alios immanior o=
29:
mnes, Gorſzi y okrutnieyſzi niżli ynſzi wſziſ=
30:
cy. Ante pilos uenit prudentia, Persius
31:
Prouerbialis loquutio, Przed czaſem
32:
mądry. Ante barbam docere ſenes,
33:
Prouerb. Gdy młody mędrſzim chce być
34:
niżli ſtárzy. Ante uictoriam encomium
35:
canere, Prouerb. Przed zwycięſtwem ſie
36:
chwalić. Ante myſteria diſcedere, Odeydź
37:
niżly ſie rzecz skończy. Prouerbium.
38:
❡Ante Aduerbium temporis, Przed
39:
czaſem. Przed tym. Longe ante, Dawno
40:
przed tym. Ante interdum uocat in ora
41:
tione Terentius. Nōne oportuit prȩ=
42:
ſciſſe me ante.
43:
Antea & Antehac, idem, Ante & Retro,
44:
contraria. Vt, Paucis ante diebus, An=
45:
nisante paucis, Przed kilkiem lat.
46:
Anteactus, Participium ſine uerbo, Ex,
47:
Ante, & actus, Præteritum ſignificat.
48:
Vt, Anteacta uita, Przeſzłych lat żywotá
49:
ſwego.
50:
Antenna per duplex n, femini prim. Li=
51:
gnum per tranſuerſum in malo poſi=
52:
tum, in quo uelum alligatur, a cir=
53:
cumtenendo dicta, Kij / albo / drewno ná=
54:
przeki żaglowego drzewá prziwiązá=
55:
ne. kolumna: b
| A ante N. |
1:
Ante, arum, g: f. dicuntur oſtiorum latera
2:
Podwoye.
3:
❡Anta in ſingulari apud Victruuiū
4:
legitur, Inde, Antarius, a, um, adiecti=
5:
uum. Vt, Antarium bellum, Quodan=
6:
te ciuitatem geritur.
7:
Antepagmenta. Valuarum ornamenta,
8:
Málowanie / álbo / yákie ochędożenie przed
9:
domem. Dictum ideo, quod appingan
10:
tur ſiue affigantur Antis, id eſt, Val=
11:
uis.
12:
Antes, ium, maſc. tert. plur. num. tantum
13:
Nomen ab Ante deductum quo ſigni
14:
ficantur eminentes lapides, aut loca a
15:
priori parte domus eminentia. Ganki
16:
przed domem Też / Ganki w Ogrodziech.
17:
Anthrax gen. maſc. Wągl. Et morbus,
18:
qui dicitur Sacer ignis, Swiętego / An=
19:
toniego niemoc / Ale właſniey Piekielny o=
20:
gień. Eſt etiam genus lapidis, Vulgus
21:
Carbunculum uocat.
22:
Anthracinus, a, um, id eſt, Carbonarius,
23:
Węgliſty. Metaph. Niger, Czarny / Okop
24:
ciáły.
25:
Antraces, penult, prod. Latine, Carbo=
26:
nes, Węgle.
27:
¶Anthracites, Gemma eſt, in qua ue=
28:
luti ſcintille diſcurrere uidentur.
29:
Anthropophagi, Sámoyedź / to yeſt / Ludzie
30:
tákowi którzy drugie ludzie yedzą.
31:
ab ᾽ανθρω̃πος quod eſt, homo, & φάγω
32:
comedo, ut, ᾽ανθροπώφαγια, Samoyedze=
33:
nie.
34:
Anthropomorphitæ, Heretici huius no
35:
minis, Kácerze byli / którzy dzierżely yáko=
36:
by też Bóg kſtałt / ciało y ynſze człońki czło=
37:
wiecze miał / id eſt, hominibus per im=
38:
nia ſimilis.
39:
Antias, in plurali Antiades, morbus fau
40:
cium, Latine, tonſillȩ, Wrzody w Gardle
41:
gdy yezyczek ſpádnie á człowiek nie może
42:
dobrze połykáć.
43:
Antiæ, fe. plu. num. tantum. Przedſobnie
44:
włoſy / Warkocz niewieśći / álbo przyprawki.
45:
Antica, fem. pri. pe. prod. Przednia część
46:
káżdey rzeczi.
47:
Anticategoria, fem. pri. Latine, Recrimi=
48:
natio, Odmowá / albo / Odpowiedź na żalo=
49:
bę gdy kto kogo zaś obżałowawa / κατιγοριά
50:
Græcæ, Accuſatio, & ᾽αντι Contra.
51:
Anticatones, Xięgi Ceſárzá Auguſtaſá
52:
przećiw Katonowi nápiſáne.
53:
Antichthones, ludzie którzi mieſzkáyą ná dru
54:
giey częśći świáta. Hoc eſt in Zona Hye=
55:
mali, ab ᾽αντι contra & χρον terra.| Anticyra |
strona: 11v
kolumna: a
| A ante N. |
1:
Anticyra, femin. prim. penultima corre=
2:
pta, Wyſpá nie dáleko od Macedonii kę=
3:
dy wiele korzenia roście Ciemierzice. Vn=
4:
de prouerbium. Nauigat Anticyras,
5:
Nieſpełnego rozumu człowiek.
6:
Antidotum, ti, penult. correpta, neut. ſec.
7:
Lekárſtwo przećiwko yádóm. Ex ᾽αντι &
8:
δώμαι, id eſt, ex contra & do.
9:
Antigerio, Aduerbium, Hnet / skokiem /
10:
Pilnie.
11:
Antigraphum, phi, neu. ſecun. Zapis ręki
12:
właſney. Latine, Exemplum literarum,
13:
ab ᾽αντι & γράφω, ſcribo.
14:
Antilena, æ, femin. pri. Podpierśien / też
15:
yárzmo / álbo / chomąto. Sic Poſtilena, Po=
16:
chwy.
17:
Antiochia, penul. prod. fem, prim. Miá=
18:
ſto ták rzekące w Syrij.
19:
Antipelargeſis, is, femin. tert. Latine re=
20:
tributio penultima correpta, Græcæ
21:
᾽αντιπελάργησις Latine, Beneficiorū re
22:
tributio, Oddánie / Dobrodzieyſtw od=
23:
służenie. Vnde pelargos dictu eſt Ci=
24:
conia, quod retribuat parentibus gra=
25:
tiam.
26:
Antiphraſis, femin. tert. ab ᾽αντι & φρασίς
27:
locutio. Gdy przeciwne wyrozumienie
28:
nyżly słowá ſamy w ſobie máyą. Sicut bel
29:
lum, quaſi minine bellum, Sic & Par=
30:
cȩ, quia nemini parcant.
31:
Antipodes penult. correp. Podnożnicy / lu=
32:
dzie którzi ná drugiey częśći świátá prze=
33:
ćywko nam nogámi ſą.
34:
Antiptoſis, penultima produ. femin tert.
35:
Casus pro caſu poſitio, Gdy yeden ca=
36:
ſus á ſpadek miáſto drugiego bywa wzięt w
37:
mowie.
38:
Antiquus, a, um, maſcul. ſecun. Stáry / ra
39:
re / Metaph. Ważny / Sláchetny / Vt, Ni=
40:
hil mihi tua amicitia antiquius, Nic v
41:
mnie ważnieyſzego nie yeſt yáko twoyá
42:
prziyśń.
43:
❡Compara, Antiquus, Stary. Anti=
44:
quior, Stárſzi Antiquiſsimus, Nayſtar=
45:
ſzi. Vt, Antiquiſsimȩ cui primum re=
46:
ſpondebo, ſubauditur, Epiſtolæ. Item
47:
Homo antiqua uirtute & fide, Człowiek
48:
wyſokiey cnoty y wiáry.
49:
¶Antiquum, pro, charo, Vt, Patria
50:
antiqua, Miła oyczizná. Antiquior Co
51:
dro. Prouerb. Bárżo ſtáry. Antiquior
52:
quam chaos. Aliud Prouerbiū idem
53:
ſignificans, Antiquiſsima cura, Pilne
54:
ſtáránie / Pieczołowánie.
55:
Antiquitas, Starość. Vt, Vltima antiqui
56:
tas, Oſtátnia ſtárość. Generis antiqui= kolumna: b
| A ante N. |
1:
tas ex clariſsimo municipio profecta.
2:
Antiquitus, Aduerbium, Z ſtárádaw=
3:
ná.
4:
Antiquarius, adiectiuum, Vnde Anti=
5:
quarij homines, Ludzie / którzi ſtárych o=
6:
byczáyow / álbo / słów ſtárádawnych ſą pil=
7:
ni.
8:
Antiquo, as, are, Verbum, penult. prod.
9:
act. prim. Zátrácam / Gładzę / Każę. Pro
10:
prie tamen dicitur de legibus, Vt, An=
11:
tiquare legem, Zrzućić vſtáwę / Sta=
12:
tut.
13:
Antiquare tamen, In morem priſtinum
14:
reducere, dixit Feſtus, Antiquatio, Ver
15:
bale, Abolitio.
16:
Antiſtes, com. tert. Biskup / Xiądz / Zwierz=
17:
chny pan. Componitur enim, ex, Ante
18:
& Sto. Vt, Cicero eloquentiæ antiſtes
19:
id eſt. Vindex & Aſſertor.
20:
❡Legitur etiam apud Ciceronem An
21:
tiſta, æ, femin. prim. Xiéni. Opáćycha /
22:
Prioryni /
23:
Antiſtœchon, neut. ſec. Gdy yedná literá
24:
drugiey mieyſce otrzyma. Vt, Sella, pro
25:
Seda, Olli, pro Illi.
26:
Antithelis, gen. fem. penult. cor. Antithe=
27:
ton etiam dicitur, ab ᾽αντι, & θεσις PO=
28:
ſitio, Przećiwná rzecz /
29:
Antlia, fem. prim. Zoráẃ / którym ſięgáyą
30:
wody w ſtudni / álbo wiadro.
31:
❡Inde Antlare uerbum, Czerpáć. Et,
32:
Exantlare, Wyczerpáć. Et Meta. Wyſſać
33:
álbo wyżyć kogo z pieniędzy. Też zwycziężić.
34:
Græcum eſt, ᾽ανταω̃ Exhaurio, & ᾽αν=
35:
τλημα ᾽ατας, Czerpánie.
36:
Antonomaſia, Gdy yedno imię właſne miá=
37:
ſto drugiego bywa wſádzono w mowie. Vt
38:
Saturnia, pro Iunone, ſchema eſt.
39:
Antrum, tri, neut. ſe Yáskiniá.
40:
Anubis, maſculin. ſecund. penultima
41:
longa, Bóg Egypsky / którego obras
42:
pśi łep miał / álbo Był málowan ze pśim
43:
łbem.
44:
Anus, ni, gen. maſculin. penultima pro=
45:
ducta, Tył. Zádek / Poſládek / Podex,
46:
idem.
47:
Anus, ui, femin. quart. Bábá / Anicula
48:
diminut. Bábká. Et, Anilis, le, Stáry /
49:
Letny. Aniliter Aduerbium, Po báb=
50:
sku.
51:
Anxius, a, um, Troskliwy / wa / we / Pieczo=
52:
łowity / ab, Ango, gis, ut. Animo anxio
53:
eſſe, Pieczołowitym być. Oratio anxia,
54:
Mowá pilnie vczinioná.
55:
Anxietas & Anxietudo, femin. tert. Pie=
56:
czołowánie / Stáránie.| ❡Anxie |
strona: 12
kolumna: a
| A ante N O & P. |
1:
❡Anxie Aduerbium qualitatis, Pilnie
2:
Pieczołowicie. Anxifer Poeticum eſt.
3:
Anxur, neut. Miáſto we Włoſzech / przed
4:
tym Tháráciną zwano. Też / zrzodło tám=
5:
że.
6:
Anypodetus. penult. long. Græcum eſt,
7:
᾽ανυποδιτους, Boſák / Mnich, który ná dre=
8:
wnianych trepkách chodźi.A ante O.
9:
Aonia, Ziemiá w Boecij / álbo Tracij / Vnde
10:
Muſæ Aonides dicuntur, Et Aonius
11:
a, um, Adiectiuum.A ante P.
12:
Apage & Apageſis, pen. cor. Aduerbia=
13:
liter, Wies ſie. Idź przecz / Precz s tym
14:
Wieś ſie ná dálą / Cum faſtidium ſignifi
15:
camus.
16:
Apamea, gen. fem. Inſula Tygri fluuio
17:
circumfuſa, Wyſpa ták rzekąca / Też / miá=
18:
ſto w Bitinii.
19:
❡Sed Apamia, MIáſto Phrygii.
20:
Aparrine, es, femi. tert. Lappæ genus
21:
Rzeṕ / Alio nomine Philanthropos di=
22:
citur.
23:
Apathes, gen. neu. Niemiłoſierny / Nieli=
24:
tośćiwy / ab ᾽α & πάθης quaſi ſine affe=
25:
ctionibus, & Apathia, Nielitośćiwość.
26:
Niemiłoſierność. Et παθεά, Litość.
27:
Apella, læ, maſcul. prim, Obrzezániec / Zyd
28:
Quaſi ſine pelle.
29:
Apelles, Sławny málars tego ymieniá z wyſpy
30:
Kao / ták rzekącey.
31:
Apoliotos apeliotæ, gen. maſ. Nomen
32:
uenti, Wyatr od wſchodu słońca przycho=
33:
dzący.
34:
Apenninus, pen. prod. gen. maſc. Góry
35:
we włoſzech.
36:
Aper. maſc. ſecund. Dziki wieprs.
37:
Apes uel Apis, fem, ter. Pſzczołá. Apium &
38:
apum in genitiuo plurali.
39:
❡Apes apum ſimiles, Prouerbium.
40:
Bárzo ſobie podobni. Apis hoſpitem, Si=
41:
ren amicum nunciat. Prouerb. Káżdy
42:
mu dobrze ſądźy / álbo / życzy. Siren, autem
43:
genus inſecti api non diſsimile.
44:
Apicula, diminut. Pſzczołká. Apiacium,
45:
Pſzczelnik.
46:
Apiarius, Ten który pſzczoły opatrzuye. Pſzcze
47:
lars. Bártnik.
48:
❡Apiatus etiam adiectiue ab Ape. kolumna: b
| A ante P. |
1:
Apiaſtra, Auis quæ apes comedit, Alias
2:
Merops, Zołná.
3:
Apiaſtrum & apium, Wrzos / też / Rząſá,
4:
álbo / Opich / Melliſſephilon etiam appel
5:
lantur, ac Mellitena.
6:
Apex, cis, maſ. ter. Wierzch głowy / Też,
7:
ſzpicá / álbo / Wierzcg káżdey rzeczi.
8:
❡Apices literarum, Wierzchy v liter / á
9:
punkti nád literámi / rozność znamionuyą=
10:
ce. Et Metapho, Apex ſenectutis, id eſt,
11:
Auctoritas, Poważność. Apiculus ſiue
12:
Apiculum diminut. Guzek.
13:
Apexabo, inis. Kielbáſá krwią nádziá-
14:
na.
15:
Aphracta ſiue affracta aphractorum,
16:
Aperta intecta nauigia, Et, Aphractū
17:
etiam dici poteſt ſingulariter.
18:
Aphæreſis, gen. fem. penult. corre. Odyę=
19:
cie yedney litery álbo ſylláby od pocżátku
20:
słowá. Vt, Temnere, pro contem=
21:
nere.
22:
Aphrodite, Bogini Venus, inde Aphro=
23:
diſia, Lubiezność cieleſna / Ofiárá Bogini
24:
Venus.
25:
¶Aphros autem latine dicitur ſpuma
26:
Inde Aphroditen Venus dicta eſt, quia
27:
ex ſpuma maris concepta fertur.
28:
Aphrica, Lybia, Tryećia część ſwiátá / Di=
29:
cta ab ᾽α & φρικη, frigus, quaſi ſine fri=
30:
gore.
31:
❡Vnde Afer uel Apher, Człowiek z
32:
Affriki. Et Africus, a, um, Item, Aphri=
33:
canus.
34:
Apicæ oues, Máłe owieczki á gołe / to yeſt /
35:
które máłą wełnę mayą.
36:
Apinæ, penult. prod. Orzech wielmi mięk=
37:
ką máyąc ſzczeſzuyę / álbo / skorkę. Metaph.
38:
Nie pożyteczne á nie ważne rzeczy. Ab ur=
39:
be Apina.
40:
Apium, herba eſt folia habens petroſe=
41:
lino ſimilia, Opich.
42:
Aplanes, penult. produ. Non uagus, ab
43:
᾽α & πλάνη error, & πλάνω̃, Erro, Nie=
44:
błądzący.
45:
Apluda, Obſoletum nomen, Significat
46:
nomen frumenti, Otrębiny.
47:
Ampluſte, uel, Ampluſtre, Ochędożenie
48:
łodźi.
49:
Apocalypſis, ex ᾽απὸ Re, & κάλυπτω̃ Ve=
50:
lo, Latine, Reuelatio, Obyáwienie / Ziá=
51:
wienie.
52:
Apocleti, penul. prod. Táyemni á náypir=
53:
wſzi pánowie radni / Vel potius, Tá=
54:
yemna rádá / De qua apud Liuium ſæ=
55:
pe inuenitur.| Apocope |
strona: 12v
kolumna: a
| A ante P. |
1:
Apocope, pen, pro. fem. ter. Odyęcie / álbo
2:
odrzucenie yedney litery od końcá słowá /
3:
Vt: peculi, pro peculij. Paragogæ eſt
4:
contraria.
5:
Apocryphus, a, um. Latine abſconditus
6:
Zakryty / Tayemny. Ex ᾽απὸ & κριπτω̃ Oc
7:
culto, Abſcondo.
8:
❡Sic Apocrypha dicebantur, non ea
9:
quæ ſine authore erant, ſed quibus
10:
publice non licebat uti. Sic libri qui=
11:
dam in Biblijs Apocryphi dicti ſunt
12:
non quod illis non liceat uti, legere
13:
& docere, ſed quod non parem ha=
14:
beant authoritatem cum reliquis libris
15:
ad aſſerenda & confirmanda dogma
16:
ta Eccleſiaſtica. Nam etiam apud He=
17:
bræos libri illi non reperiuntur, ſed
18:
tantum apud Græcos.
19:
Apodes penult. cor. maſc. nominatiuo
20:
ſingulari, Apus apodis, Alio nomine
21:
Cypſelli dicuntur, ex hirundinum ge=
22:
nere.
23:
❡Dicti Apodes, quod careant uſu
24:
pedum. Ptacy którzi bárzo krótkie noſzki
25:
mayą / á na ziemię nie prętko pádóyą / bo
26:
zaledwe z Ziemie wſtáć mogą. Irzyko=
27:
wie, którzi ſie w lochach murnych chowá=
28:
yą.
29:
Apodixis, fe. tert. uel, Apodexis, ut qui=
30:
dam uolunt. Latine, Euidens proba=
31:
tio, Demonſtratio, Yáwne / Yáſne á nie
32:
wątpliwe potwyrdzenie. Vt cum dico:
33:
Bis, 4. ſunt 8. Apodixis eſt, quā nemo
34:
ſane mentis homo in controuerſiam
35:
uocat.
36:
Apodoſis, fem. ter. Latine, Redditio, Fi=
37:
gura ſeu ſchema, Rethoricum eſt. Od=
38:
danie / álbo / przyſtoſowánie rzeczi ku rze=
39:
czy.
40:
Apodyterium. fem. ſecun. Latine ſpolia=
41:
torium, Mieyſce / álbo / gmách w którym
42:
ſie w łáźni rospieráyą. Zuwádlnia.
43:
Apographum, phi, neut. ſec. Latine, De=
44:
ſcriptum, uel. Exſcriptum, ab ᾽απὸ &
45:
γράφω̃ Scribo, Przepiſánie / álbo / wy=
46:
piſánie.
47:
Apollo, inis, maſcul. tert. Bóg zdrowia /
48:
Praktikowania / y lekarſtwá. Też / Słoń=
49:
ca.
50:
❡Inde Apollinares ludi. Gry á świętá
51:
ku czćy tego Bogá wſtawione.
52:
Apologia, æ, fem. pri. Latine, Reſponſio
53:
ſeu excuſatio, ab ᾽απὸ & λόγος ſermo
54:
& λογια. Odpowiedź / álbo przećiw yakie=
55:
mu oskarżeniu odmowa / wymowká á obroná kolumna: b
| A ante P. |
1:
Apologus, gi. maſul. ſecun. penul. cor.
2:
Wymysłki. Powieść / álbo Bayka / In quo
3:
bruta animalia loqui introducun=
4:
tur.
5:
❡Et Apologo, Verbum. Latine po=
6:
ſtulo, ſed raro utuntur Autho.
7:
Apophoretum, αποφόρητον, Dar który
8:
bywał dawan w ſwiętá Sáturnuſowe /
9:
Xiężycá Grudniá / Nowe lato / albo kolędá
10:
Strena, idem.
11:
Apophthegma, atis, neu. tert. ᾽απόφθεγμα,
12:
id eſt, Multa comprehendens. Powieść
13:
subtilná á bárzo trafna wielkich a známie=
14:
nitych ludźy.
15:
Apoplexia, æ, fem. prim. ſiue apoplexis,
16:
ab ᾽αποπλήττο id eſt, ictu conſterno, Po
17:
wietrſne záráżenie / álbo / zábicie / gdy wſzi=
18:
ſtko ciáło zmartwienye / albo / też część á
19:
członek który ciáłá.
20:
Apoplecticus, a, um, Latine, Attonitus,
21:
Powietrzem záráżony. Przeklęty. Item, &
22:
Syderatus dicitur.
23:
Apoſiopeſis, panul. prod. fem. ter. Zámil=
24:
czenie gdy z gniewu / álbo z yakiego po=
25:
ruſzenia wſziſtkich słów nie wymawia. La=
26:
tine, Reticentia. & Obticentia.
27:
Apoſtata, maſcul. prim. penult. cor. ſeu
28:
Apoſtaticus, Latine, Rebellis, Káżdy
29:
który ſtan ſwoy opuśći / álbo z niego yáko
30:
nietráfnie wykroczy / Lázęká, Ex præpo-
31:
ſitione ᾽απὸ & σατης id eſt, ſiſto.
32:
Apoſtato, as, are, penult. cor. Latine, Re=
33:
bello. Odſtawam. Vt: Apoſtatare a fœ=
34:
deribus. Zrzućyć przemierze. Apoſtatare
35:
a regula, Kápicę zrzućić.
36:
❡Apoſtatrix, in Biblijs.
37:
Apoſtaſia, ſubſtan. Latine, Defectio. Od=
38:
ſtanie / Lazékánie / yáko bywa mówiono.
39:
Apoſtema, atis, neut. tert. panult. produ.
40:
Latine, Suppuratio, uel Abſceſſus, Pu
41:
chliná / álbo / Nádécie / To yeſt / Gdy skórá
42:
od ciáłá odſtánie. Otręt toż znamienuye.
43:
Apoſtolus, li, maſ. ſecun. Latine, Legatus
44:
ſiue Nuncius, ab ᾽αποσέλλω̃, emitto.
45:
Apoſtół / Poſeł / Legat.
46:
❡Apoſtolatus, Poſelſtwo / Vrząd Apo=
47:
ſtolski.
48:
Apotheca, fem. prim. proprie Cella ui
49:
naria, Winna piwnicá.
50:
Apotheoſis, penult. pro. Latine, Conſe=
51:
cratio. Ex ᾽απὸ & θεω̃σις Diuinitas, Ká
52:
nonizowánie. To yeſt / Poſwięcenie / gdy któ=
53:
ry człowiek bywa powyſzſzon / álbo w liczbę
54:
ſwiętych wzięt.| Apoſtrophe, |
strona: 13
kolumna: a
| A ante P. |
1:
Apoſtrophe, phes, femi. tert. Latine con=
2:
uerſio, Gdy rzecz náſzę ku którey yney oſo=
3:
bie obrácamy.
4:
Apoſtrophus, Latine Auerſio, Accen=
5:
tus colliſiuus, in ſine alicuius dictio=
6:
nis denotans uocalem præcedentis
7:
eſſe eliſam. Vt, Tanton pro, tantone.
8:
Egon, pro egone.
9:
Apello, as, aui, act. coniug. prim. Zowię /
10:
Mowię ku komu. Też / W ſądziech Appel=
11:
luyę á odzywam ſie / od yednego ſędziego do
12:
drugiego. Vt: Paulus appellauit ad Cę=
13:
ſarem, Páweł do Ceſarzá áppelował á od=
14:
zywáł ſie / álbo / Wybił ſie z ſądu przes áp=
15:
pellácią á odzew.
16:
¶Inde appellatio, Ruſznie ſądu / odez=
17:
wánie álbo / Appellácia od yednego ſędzie=
18:
go do drugiego.
19:
❡Et Appellatus, Strona która bywa ru=
20:
ſzona / álbo przizwána przed ſąd ynſzego ſę=
21:
dziego.
22:
Appellatiuus, a, um, idem quod com=
23:
mune apud Grammaticos.
24:
Apricus, a, um, penul. prod. Latine qua=
25:
ſi ſine frigore, ſoli expoſitus, a Græco
26:
φρινη, id eſt horror, φ aſpirata con=
27:
uerſa in π, Słoneczny. Vt, Apricus
28:
locus, Mieyſcá gdzie słońće bárzo bie=
29:
ga.
30:
Aprici ſenes, Stárzy którzy słóńca ſzukáyą
31:
Apricor, Verbum, Ná słóńcu ſie chowám /
32:
Apricabar hodie toto die, Cáłym dzień
33:
dźiś ná słońcu ſtrawił.
34:
Apricatio, Ná ſłońcu chowánie.
35:
Apricitas, tis, feminin. tertiæ, Pogo=
36:
dá.
37:
Aprilis, lis, maſculin. ter. quaſi Aperilis,
38:
quod terram aperiat, Kwiecień Xię=
39:
życ.
40:
Aptus, a, um, Patricipium, ab antiquo
41:
uerbo Apiſcor.
42:
❡Vnde adiectiuum nomen, Aptus, a,
43:
um, Aptior, Aptiſſimus, Godny / ſzłuſzny /
44:
Vt, Habilis & Aptus calceus ad pe=
45:
dem, Wczáſny bót ná nogę. Aptus ad
46:
rem œconomicam, Goſpodárny.
47:
Apto ab Aptus deductum. Przykrawam /
48:
Przyſtoſuyę / Aptarſe pugnæ, Gotuye ſie
49:
ná walkę. Conuium aptare, Bieſiádę
50:
nárządźić.
51:
Apte, Aduerbium qualitatis, Słuſznie.
52:
Aptius, Słuſzniey. Aptiſſime, Náysłuſz=
53:
niey.
54:
❡Et compoſita, Coapto. Yedno s dru=
55:
giem przyrownawam.
56:
¶Adapto, Przymierzam.kolumna: b
| A ante P & Q. |
1:
¶Ineptus, Niegodny Nietrafny. Et ine=
2:
ptio, uide ſupra.
3:
Apud, Præpoſitio, V / Vt, Apud domi=
4:
num, V Paná. Apud maiores noſtros
5:
Zá czáſu náſzich przodków. Is tibi apud
6:
me gratias egit, Dźiękowalći przede mną
7:
Aut, Quia ſum apud te primus. Terē=
8:
tius, W więtſzey powadze vciebie yeſtem.
9:
Apud ſe non eſſe, & uix apud ſe eſſe.
10:
Zapámiętáć ſie. Apud aram conſulta=
11:
re. Prouer. Dopiro ſie rádźić / gdy ſie yuſz
12:
rzecz poczęłá. Apud Matrem manere,
13:
Prouerbium. Swowolnym álbo pieſzczą-
14:
cym być. Apud ſimum odores ſpargere,
15:
Nietrafnie co czinic. Opák ſie ſprawować.
16:
Apud nouercam queri, Nieprziyacie=
17:
lowi ſwemu ſie czego skárżyć.A ante Q.
18:
Aqua, æ, fem. prim. Wodá. Aquam igni
19:
miſcere, Prouerbium, Przećiwne ſobie
20:
rzeczy ziednoczić. Aquam e Pumice po=
21:
ſtulare, Tám czego ſzukáć gdzie niemaſz nic
22:
Auam in mortatio tundere, Prouer.
23:
Próżno czynić. Aqua, aquæ, ſimilis.
24:
Prouer. Yáki ſzczep tákie yáblko. Aquam
25:
infundere cineri, Prouer. Dopiro gáśić
26:
kiedi yuſz zgorzáło. Aqua mulſa, Miód.
27:
Aquam cribro haurire, Dármo co robić
28:
Aqua niualis Wodá z ſniegu. Aqua in=
29:
tercus, Ropá Aqua & igni interdicere
30:
Zákląć. Wywołáć. Wypowiedzieć kogo.
31:
¶Aqua pluuia, & aqua cœleſtis, apud
32:
Plinium, pro eodem, Inde deriuata.
33:
Aqualiculus, Swińskie koryto. Et per Me=
34:
taph. Brzuch.
35:
Aquagium & aquæ ductus. Huius aquȩ
36:
ductus, Rów którym woda ſchodźi.
37:
Aquarium & per diminutionem, Aqua=
38:
riolum, Naczinie kámienne w którym
39:
wodá ſtawa / yákie przi kościelech kropidl=
40:
nice bywáyą.
41:
Aquula, diminutiuum, pro riuulo, Zrzó=
42:
dełko.
43:
Aquarius, ſignum cœleſte, Wodnik.
44:
¶Aquarius ſulcus, alias Elix, Zagón.
45:
Aquarius, a, um, ab, aqua, Vt, Cotes
46:
aquariæ, Osły.
47:
Aquaticus & Aquatilis, Wodne. To co wo
48:
dą żywie.
49:
Aquatus, a, um, Wodny / na / ne / Vt, A=
50:
quata cereuiſia, Wodne piwo / To yeſt /
51:
przebráne.
52:
Aqueus, a, um, Vt, Aqueus color, Wo
53:
dna máść / Fárbá.| C | Aquoſus |
strona: 13v
kolumna: a
| A ante Q. |
1:
Aquoſus, a, um, Gdzie wiele wody yeſt.
2:
Aqualis, le, omn. tert. Száflik álbo Mied=
3:
nicá.
4:
Aquilegium, Mieyſce gdzie ſie wody ſcie=
5:
káyą / káłużá też ługowisko.
6:
Aquilex, gis penult. prod. Który zrzódł
7:
vmie dobywáć. Rurmiſtrz / álbo. wynáydo=
8:
wácz wód.
9:
Aquor, aris, Czerpam wodę / álbo / Wody
10:
przinoſzę.
11:
Aquator. Czerpácz. Ten który wodę czérpa /
12:
álbo / Który woyenny lub wodą zwieżą opá
13:
truye. Aquari equos Napoyić konie.
14:
Aquatio, uerbale, Nápawánie Vt Liuius
15:
Aquatio intra teli coniectum erat, Na=
16:
pawánie na ſtrzeleniu z łuku było.
17:
Aquila, læ, fem. pri. Orzeł. Vt: Aquilam
18:
cornix prouocat. Prouerb. Mnieyſzi
19:
ſie ná więtſzego miece. Aquila in nubibus
20:
Prouerb. Trudna yeſt rzecz ku oſięgnie=
21:
niu. Aquilam teſtudo uincit Prouerb.
22:
Gdy mdleyſzi mocnieyſzego podeydzie á żwi=
23:
cięży. Aquila Thripas aſpicit Prouer.
24:
Gdy kto kogo lekce waży Thrips parua
25:
quædam auicula, Aquila non captat
26:
muſcas, idem. Aquilam noctuæ com=
27:
parare, Nierówną rzecz ku nierowney
28:
prziſadzić. Aquilam uolare doces,
29:
Vcziſz vbogiego żebráć / Nędznego płákać
30:
Aquilæ ſenecta Corydi iuuenta, Pod
31:
cżas ſtáry daleko mocnieyſzi bywa / nyżli
32:
młody.
33:
Aquilinus, a, um, Orłowy / wa / we. Vt, A=
34:
quilinus, naſus, Długi załomiony nos.
35:
Aquilifer, liferi, penult. cor. Proporcznik /
36:
álbo / Chorąży v Rzimiánów. Nam
37:
Aquila etiam fuit ſignum legio=
38:
num.
39:
Aquilo, lonis, maſc. tert. Græce Boreas
40:
Wiátr który z pułnocy wieye. Dictus A=
41:
quilo a uehementiſſimo uolatu inſtar
42:
Aquilæ. Siccus eſt & frigidus.
43:
Aquilonaris & hoc Aquilonare, Adiȩ=
44:
ctiuum, penult. prod. Vt, Regio Aqui=
45:
lonaris, Pułnocna kráyina.
46:
Aquilonius, a, um, idem. Situs Aquilo=
47:
nius, Poległosć a stroná przećyw pułno=
48:
cy.
49:
Aquilus, a, um, pen. corre. Vt, Aquilus
50:
color, Brunatna maść.
51:
Aquitania, æ, fe. prim. Ziemiá / álbo / Krá=
52:
yiná we Fránciei. Alio nomine, Gasko=
53:
nią zową. Eſt autem tertia pars Galliæ
54:
ſeu Franciæ.
55:
Aquitanus uel Aquitanicus, Adiectiua, kolumna: b
| A ante R. |
1:
Vt, Aquitanus populus, Ludzie z tey
2:
kráyiny.A ante R.
3:
Ara, femin. prim. Ołtars.
4:
❡Sed Hara cum aſpiratione, ſtabu=
5:
lum porcorum ſignificat, Swini chlęw
6:
Hara, etiam ouium, Owczárnia. Nec
7:
aram nec fidem habet, Prouerb. Nie
8:
tylko zły ále też y lżywy. Pro aris fociſ
9:
certare, Prouerb. Táko wlaſność ſwą /
10:
yako y o rzecz poſpolitą walczić.
11:
¶Ara, pro refugio, Vt, ad Aram le=
12:
gum profugere, Do práwá ſie vciec / ál=
13:
bo práwem ſie obchodźić. Vſ ad aras eſſe
14:
amicum, Vprzeymym prziyacielem być.
15:
Et Aram tenere, Bogiem á práwem ſie
16:
cieſzić.
17:
Arabia, æ, fem. prim. Kráyiná miedzi In=
18:
dią y Egyptem.
19:
¶Eſt autem triplex, Arabia felix, in=
20:
ter ſinum Arabicum & Perſicum, A=
21:
rabia deſerta, finitima eſt Meſopota=
22:
niæ, Arabia petrea, finitima eſt Pale=
23:
ſtinæ.
24:
Arabs, Człowiek z tey Ziemie / Arábczik.
25:
¶Eſt autem Adiectiuum Arabs, Vt,
26:
Arabs uir, Aranski mąż. Arabs mu=
27:
lier, Arábska niewiáſtá. Arabs ani=
28:
mal, Arábskie zwierzę. Inde & alia Ad=
29:
iectiua, Arabius, & Arabicus,
30:
¶Arabice, pro Odorate quod in A=
31:
rabia plurima aromata creſcant, Ara
32:
bicus tibicen, Prouerb. Który zawżdy
33:
yednę pioſnkę ſpiewa. Arabum Gazæ.
34:
Prouerb. Wielkie bogáctwá. Et, Arabis
35:
fluuius eſſe uidetur, Et apud Plinium
36:
lib. 7. Sarbis ſcribitur.
37:
Aracynthus, maſc. ſecund. Górá ták rze=
38:
kąca w Akárnániey.
39:
Aranea, fem. prim. Páyąk / Aranearum
40:
telas texere. Prouerb. W niwecz co czi=
41:
nić / albo / Prożną robotę robić. Araneas
42:
eijcere, Leniwſtwu á plugawſtwu ſie od=
43:
yąć
44:
Araneoſus, a, um, Vt, Araneoſus caulis, Páyąkowi podobien. Araneoſus uomi=
45:
tus. Prouerb. Plugáwſtwo.
46:
❡Araneolus etiam in maſc. gen. dici=
47:
mus. Páyąk. Et Areneola, læ, diminu=
48:
tiuum, Páyączek.
49:
Araneum, ei, o, pe. cor. Vitium peculia=
50:
re oliuis & uitibus, cum ueluti telæ in=
51:
uoluunt fructum & abſumunt.
52:
Araris, maſ. ter. pen. cor. Rzeká we Fran=
53:
ciej álbo / Gálliey / Fluuius Narbonenſis
54:
in Rhodanum influens.| Ararus |
strona: 14
kolumna: a
| A ante R. |
1:
Atarus, pen. correp. Schytarum fluuius,
2:
Tátárska rzeká.
3:
Arbitror, aris, Mniemam / Sądzę / Niekie=
4:
di / Baczę / Rozumiem.
5:
¶ Et, Arbitrari, dicitur, Iudex, Cum
6:
ſententiam dicit, Inde, Arbiter, Sędzia
7:
álbo / yednacz ná którego ſie obie ſtronie do=
8:
browolnie zdawáyą.
9:
¶Et, Arbiter, idem quod teſtis, ſeu
10:
præſes, Vt, Dij fœderum arbitri,
11:
Sine arbitris, Ab arbitris remotus
12:
locus, Et, Loca ab Arbitris libera,
13:
Oſobliwe á táyemne mieiſcá. Arbiter ini=
14:
tiationis, Krzeſny ociec / álbo / mátká krze=
15:
ſna.
16:
Arbitrium, Sentencia / álbo / wola ſędzie=
17:
go / aut alicuius alterius, Vt, In Arbi=
18:
trio ſtat Iudicis, Tá rzecz ná woléi ſę=
19:
dziego yeſt.
20:
Arbitrium etiam, Mniemánie / Wi=
21:
dzenie / Vt, Hoc eſt arbitrium iudicis,
22:
To yeſt mniemánie ſędziego. Pro ſuo ar=
23:
bitrio facit, Po ſwey woley czini Et, Suo
24:
Arbitratu, idem, Wola.
25:
Arbitrium etiam, Sąd / Vt, Ad Arbitriū
26:
ſuum ſententiam dicere, Po woley ſwey
27:
oſądźić. Et, Ad Arbitrium ſuum reuo=
28:
care, Rzecz w ſwóy ſąd wźyąć. Iudicio
29:
arbitrio noſtro ludemus. Obierzem
30:
álbo / wymyſnym ſobie yáką grę wedle náſzey
31:
woley. Mentes iudicum ad Arbitrium
32:
ſuum mouere, Sądu ku ſwey ſtronie ná=
33:
chylić / nákłonić. Ad alicuius Arbitrium
34:
& nutum totum ſe fingere. Na wolą ſie
35:
cziyę rozdáć / álbo / czinić co ón chce. Filij ad
36:
Arbitrium parentum ſuorum uiuere
37:
debent, non ad ſuum, Dzieći nie wedle
38:
ſwey myſli / ále wedle ſtárſzich ſwoyich wo=
39:
ley mayą żyć á ſpráwowáć ſie Ad Arbi=
40:
trium mulieris uiuit / Wedle woléi nie=
41:
wiáſty żywuie Arbitrium eius eſt de Re=
42:
pub. Ná nim rzecz poſpolita wiśi á poło=
43:
żona yeſt. Non ueſtri Arbitrij eſt, Nie
44:
ná was tá rzecz leży / Nie w wáſzey mocy
45:
tá rzecz yeſt.
46:
Arbitrium recipere, Rzecz ná ſię prziyąć.
47:
Arbitramentum, pro Arbitrio inu=
48:
ſitate dicitur.
49:
Arbitratus huius Arbitratus, Mniemá=
50:
nie / Widzenie / Oſądzenie. Arbitrari ex
51:
bono & æquo, Spráwiedliwie oſądźić.
52:
Arbitrari etiam cenſere, idem apud
53:
antiquos.
54:
Arbor, ris, femin. tert. Drzewo.
55:
Arbos etiam in nominatiuo dicitur
56:
Arboſes, pro Arbores antiqui dixere kolumna: b
| A ante R. |
1:
¶Arbore deiecta quiuis ligna colli-
2:
git, Prouerbialis locutio, Po plebano=
3:
wey ſmierći / każdy w yego ſtodole rad mło=
4:
ći. Arbores transferre, Prouerb. Ná
5:
ynym ſie mieiſcu ſiedlić. Arbores cadunt
6:
poſt folia, Ze dzdzu pod rynne vſtąpić / Z
7:
máłego nięſzcześćia w więtſze vpáść. Ar=
8:
bores in quincuncem diſponere, Ar=
9:
bores rumpotinæ, Szczepy.
10:
Arbor, etiameſt, Malusnauis, Máſzt ná
11:
którym żagiel wiśi.
12:
Arborarius Adiectiuum, Vt, Arbora=
13:
rius picus, Dzięciół.
14:
¶Arboreus, aliud Adiectiuum, Vt,
15:
Arborei fœtus, Owoc drzewny. Arbo=
16:
rea cornua ceruorum, Gáłęźiſte rogi
17:
yelenie.
18:
❡Et Arborius, a, um, Vt, Arborius
19:
falx.
20:
Arborator, toris, maſcul, tert. Ogrodnik
21:
Winars / ten który ſad opátrzuye.
22:
Arbuſtula & Arbuſcula, diminut. pro
23:
Arbore, Drzéwko / Arbuſculæ palmites
24:
Látoroſli.
25:
Arbuſtum, ti, o. Sad / Szczepnik. Poma=
26:
rium uulgo dicitur.
27:
Arbuſto, as, aui, neut. prim Szczépię.
28:
Arbuſtinus Adiectiuum, Vt, Arbuſtina
29:
uitis, Chmielowa mácicá. Et, Arbutum
30:
pomum rubrum ſylueſtræ, Orodon
31:
Plinius uocat, Et, Arboreſco, Roſtę yáko
32:
drzewo. Arbuſtum, Arboretum, & Ar=
33:
buſtium, idem.
34:
Arca, æ, fem. prim. Skrzyniá / Vt, Arca
35:
ueſtiara, Skrzinia ſzátna.
36:
¶Item, Arca, pro monumento uello=
37:
culo, in quo mortui conduntur in ter=
38:
ra, Trumná w którey vmárłe chowáyą.
39:
Arcula, diminutiuum, Skrzinká.
40:
Arcella, læ, aliud diminut. Skrzineczká.
41:
Arcularius, Teſars / Stolars.
42:
Arcadia, Krayiná w Polopeneſu / álbo / w Gre
43:
ciei / pars Achaiæ, Arcadiam poſtulare
44:
Prouerb. O wielkie ále nieużyteczne ſie
45:
rzeczy ſtáráć. O tytuł tylko ſtać króm pożitku
46:
¶Vnde, Arcas & Arcadicus, Niektóry
47:
z tey zyemie. Vt, Arcadium germen,
48:
Gruby gbur / Grundichwał / Proſtak. Arca
49:
des imtari, Ynym być pożytecznieyſzym
50:
niźli ſam ſobie. Arcades enim ſolebant
51:
alienis auſpicijs & nomine titulo
52:
bella gerere.
53:
Arcanus, a, um, Tayemny / na / ne / Et. Arca=
54:
num ſubſtantiuum, Táyemnicá / Senſus| C 2 | Arcanus |
strona: 14v
kolumna: a
| A ante R. |
1:
arcanus, Skrite / álbo / trudne wyrozumie=
2:
nie. Homo arcanus, Człowiek skryty á
3:
ćichy ſam w ſobie.
4:
Arcane, Táyemnie Arcanius, Tayemniey.
5:
Arcaniſsime, Naytáyemniey. Aduerbiū
6:
¶Et Arcano etiam Aduerbium, Vt,
7:
Arcanius tecum agam alias, Ynſzym
8:
czaſem więcey á tayemniey o tym ś tobą bę=
9:
dę ſpráwę miał /
10:
Arceo, arces, arcui, arcitum, ſupinum ra=
11:
riſsime lectum, Niedopuſzczam / Powścią
12:
gam. Vt, Arcere a progreſſu, Niedo=
13:
pyśćić dáley iść. Arcere aditu domini,
14:
Przeſzkádzáć prziſtępu do páná. Arcere
15:
Solem, Słońce záćmić / Zásłonić komu od
16:
słóńcá. Homines arcere ab improbita=
17:
te, Od łotroſtwá odwodźić. Ferro contu=
18:
meliam arcere, Ręką a mieczem o dobrą
19:
powieść / á sławę ſwą czinić.
20:
❡Et compoſita, Abarceo, Odganiam
21:
Coherceo, Vſmierzam / Vſpokoyam / Pow=
22:
ſciągam.
23:
¶Item, Exerceo, es, ui, itum, Cwiczęſie
24:
Karzę / Trudność zádawam. Artem ex=
25:
ercere, Cwiczić ſie w naukach. Exercere
26:
ſimultatem cum aliquo, Nieprziyáśń
27:
mieć s kiem. Quæſtionem exercere, Di=
28:
ſputowáć á gádáć ſie o yákie rzeczi. Iſtud
29:
uocaculum diu me exercuit, Długom
30:
myśliłnád tym słowem. To słowo trudnoś=
31:
ćimi zádáło. Exercere diſcipulos, Cwi=
32:
czić vczinie w nauce Exercere uires, Mo=
33:
cowáć / álbo / ſiłowáć ſie Vocem exercere
34:
Vczić ſie ſpiewać / Głos nápráwiáć. Iuſti=
35:
ciam exercere, Iudicium exercere.
36:
Spráwiedliwość czinić. Stylum exer=
37:
cere, Cwiczić ſie w piſaniu.
38:
❡Vnde, Exercitatus, a, um, Participiū,
39:
Wyćwiczony. Vt, Exercitatus in re mi=
40:
litari Dobrze w rzeczach walecznych wyć=
41:
wiczony. Multa lectione exercitatus,
42:
Wiele czitáyąc w náukach wyćwiczony.
43:
❡Et Exercitus, tus. ui, quart. declina,
44:
Woysko / Záſtęp.
45:
¶Exercitium, Cwiczenie.
46:
❡Item, Exercito, Frequentatiuū, Pil=
47:
nie ſie ćwiczę. Vnde Exercitatio, Cwi=
48:
czenie / Exercitatus, a, um, Wyćwiczony /
49:
álbo / ćwik / yáko też niektórżi mówią. In do
50:
cendo exercitatus. Dobry wymowcá /
51:
Wyćwiczony w mowie. Curis exercita=
52:
tus, W pieczołowániu náłożony.
53:
❡Excitator uerbale, Poduſzczenie / Ten
54:
który kogo poduſzcza.
55:
Arceſſo. is, iui, ere, Záwołáć. Prziziwáć O=
56:
skárżyć. Ab aratro arceſſebantur qui kolumna: b
| A ante R. |
1:
Conſules fierent. Od pługá do rády wzy=
2:
wano. Arceſſere ad ſocietatem labo=
3:
ris, Ku rátunku w pracey wezwáć In pa=
4:
triam arceſſere Wezwáć kogo do oycziz=
5:
ny. Piſáć do kogo áby ſie náwroćił do oy=
6:
czizny.
7:
❡Item, Arceſſere pro aduocare, Cau=
8:
ſam ſibi mortis arceſſere, Sam ſobie w
9:
ſmierći być winiem. Arceſſere aliquem in
10:
ſummum periculum capitis, O śmierć
11:
álbo / ku niebeſpiecznośći ſmierći kogo prżi=
12:
práwić. Arceſſere a capite rem aliquam
13:
Rzecz od początku począć
14:
¶Arceſſere interdum accuſare ſignifi=
15:
cat et ablatiuo iungitur cum genitiuo.
16:
Iudicio capitis arceſſere, Stać komu o
17:
głowę. Cicer. Dum ipſe alterum ambi=
18:
tus crimine arceſſeret. Aliquem iudi=
19:
cio arceſſere, Oſkárżić kogo w ſądzie.
20:
Ipſe ſibie periculum arceſsiuit, Sam ſie
21:
w tę niebezpieczność / álbo w vpádek wdał.
22:
Arcera, æ, femin. prim. ab Arca dedu=
23:
citur, Nakryty wóz. Rydwam. Quo uehi
24:
culi genere ſenes & ægroti cubantes
25:
uehebantur.
26:
Archetypus, pi, maſcul ſecund. pen. cor=
27:
Latine exemplaris, Przykładny ex ῾αρχη
28:
principalis & τὺπος figura Archety=
29:
pi amici per Metaph. pro ueris & inti=
30:
mis Archetypæ nugæ, Práwie tákie po=
31:
wieśći / yakie mogły być od ſámego miſtrzá
32:
wymyſláne.
33:
Archaiſmus, mi, maſcul. ſecund. Latine
34:
antiquitas, Figura apud Grammati=
35:
cos, Stároſwieckie mówienie / Gdy oby=
36:
czáimi ſtárych mówią.
37:
Archiater, maſcul. ſecun. Græce, Archi=
38:
atros, Latine medicorum princeps,
39:
῾ιατρος Medicus, & ᾽αρχος, Princeps,
40:
Lekars naywyſzſzy.
41:
Archigrammateus, m. ſ. Latine, Princeps
42:
ſcribarū, Kánclers / ab ᾽αρχος Princeps
43:
& γράμματεος Scriba, Notarius.
44:
Archimagerus maſcu. ſe. pen. pro. Latine
45:
Princeps, uel, Magiſter coquorum, ab
46:
᾽αρχος Princeps & μάγειρος Coquus
47:
Kuchmiſtrs.
48:
Architectus & Architector, Latine Prin=
49:
ceps fabrorum, ab ᾽αρχος Princeps
50:
& τὲκτον faber, Cieſielski miſtrs.
51:
Architecton, Miſterſtwo / álbo / nauká oko=
52:
łu bydowánya.
53:
Architector, aris, uerbum depon. prim.
54:
Buduyę. Et Metaphor. Poduſzczam /
55:
Prziczinę dawam. Vt, Architectus ſce=| leris |
strona: 15
kolumna: a
| A ante R. |
1:
leris, Przicziná złośći / álbo / Poduſzczićiel.
2:
Architectari uoluptates, Biedſiádować
3:
Roskoſzy poczináć.
4:
Architectonicus, a, um, Co ku tákowey
5:
nauce zależy. Vt Architectonica ſecuris
6:
Topor cieſielski. Et Architectonice idē
7:
quod architectura. ᾽αρχιτεκτωνηκη.
8:
Architriclinus, ni, maſ. ſe. Latine princi=
9:
palis in aula diſcumbentium, compo=
10:
nitur ab ᾽αρχὴτρει̃ς & κλινη. Ideſt, Prin=
11:
ceps trium lectorum, Márſzáłek.
12:
Archiuum, pen. prod. neu. ſecun. Latine
13:
Tabularium, Mieiſce / álbo / skliep / w któ
14:
rym Ziemskie / álbo / mieſckie / álbo / też Kon=
15:
ſiſtorskie Xięgi chowayą. Cancellaria /
16:
álbo też Conſiſtors.
17:
❡Item monumentorum publicorum
18:
receptaculum, Poſpolity skarb.
19:
Archus, Latine, Princeps. Xiążę. Vnde
20:
multa compoſita, Patriarcha, Nay=
21:
wyſzſzy ociec álbo / przodków náſzich przo=
22:
dek.
23:
Arcio, is, iui, ire, itum, obſoletum, pro
24:
indere, & adigere, Przipędzam / Przići=
25:
skam.
26:
Arcto, as, are, act. prim. Ciſnę / Potłoczam.
27:
Arctus, a, um, Ciáſny. Arcta uia. Ciáſna
28:
drógá.
29:
¶Compoſita, Coarcto, Ciſnę weſpołek
30:
quidam ſine e ſcribunt.
31:
Arctos, gen. fem, Latine, Vrſa. Wóz nie=
32:
bieski / albo Niedźwiedź yáko niektórzi zo=
33:
wą / Známię ſiedmi gwiazd niebieskich ná
34:
pułnocy ſwięcących.
35:
¶Vnde Arctos ſeptemtrionalis, Nie=
36:
bieskiwoś ná pulnoćy.
37:
Arcticus, a, um, & Arctous, Pułnócny.
38:
Arctica regio, Pułnócná kráyiná.
39:
Arctophylax, alias Bootes, Woźnicá te=
40:
go wozu ſiedmi gwiazd. Maluczka gwia=
41:
zdeczká nád ſrzednią gwiazdą / które ko=
42:
niámi zowá ᾽αρκτος Vrſa, & φυλαξ cu=
43:
ſtos.
44:
Arcturus, Gwyazdá zá ogonem niebieskie=
45:
go wozu / ták rzeczona.
46:
Arcus, ci, maſ. ſec. Luk / też skliep / álbo pod=
47:
ſienie yáko w miesćiech przed domy bywá=
48:
yą.
49:
Arcuatus, a, um, Zákrziwiony / záłomio=
50:
ny / yáko sklepy bywáyą.
51:
Arcus, ponitur pro iride, Tecza / ſed fere
52:
additur, Adiectiuum cœleſtis.
53:
Arcuo, as, aui, Nakrziwiam / Náginam /
54:
záskliepiam. Arci pro Arcus in plurali
55:
dixit Varro.
56:
Ardea, æ gen, epicœni, Czáplá.kolumna: b
| A ante R. |
1:
Ardeola dimin. Item, Ardea urbs in Ita=
2:
lia, non procul a Roma.
3:
Ardelio onis, maſc. tert. Nátręt. Wſze=
4:
tecznik / Ten który ſie w każdą rzecz w=
5:
trącá á wmieta
6:
Ardeo, es, arſi, neut. ſe. Gorę. Metapho=
7:
żądam / chćiwością palam / Ardere amore
8:
Szalenie / álbo / gorąco miłowáć á Miło=
9:
ścią paláć Ardeo te uidere, Wielmi cie
10:
żądam widzieć. Ardet ad ulciſcendum
11:
animus. Vmysł pala á wolą ma ſie pom=
12:
śćić. Cum cuncta bello arderent, Gdy
13:
ze wſząd woyna náliegałá. Cura ardere
14:
Lakomſtwem być zárázonym / Mrzeć ná
15:
groſz niekórzi mówią. Flagitio ardere,
16:
Ná złość ſie wydać. Ardere ſtudio &
17:
amore alicuius. Wielmi kogò miłowáć
18:
Zyczliwym á vprzeimem mu być.
19:
¶Ardens purpura, Piękney á gorącey
20:
máśći Szárłat.
21:
Ardeſco, Zágorywam ſie / Zápalam ſie.
22:
Ardor, Chuć. Chćiwość. Gorącość / Znóy.
23:
Solis ardore torreri, Ogorzeć. Opa=
24:
láć ſie ná słóńcu.
25:
¶Ardor animi conſedit, Przeſtałá / ál=
26:
bo / wyśiliłá ſie chćiwość. Ardor ocu=
27:
lorum, Zápalenie oczu.
28:
Ardens Participium, Goreyąć Ardens
29:
equus ad curſum, Czyrſtwy kóń / álbo /
30:
Chćiwy ku biegániu. Ardentes literæ,
31:
Gniewny liſt. Oratione ardenti allo=
32:
quutus eſt illum, Surowie á s gniewem s
33:
nim mówił.
34:
Ardenti ſtudio facere officium ſuum
35:
Pilnie á ochotnie ſie w ſwym ſtanie ſpra=
36:
wować.
37:
Ardens nomen ex Participio, ut, Arden=
38:
tiſſime diei horæ.
39:
Ardenter, Gorąco / Ardentius, Gorącey.
40:
Ardentiſſime, Naygorącey / Aduerbi=
41:
um.
42:
Arduus, a, um, Cięſzki / Wyſoki. Trudny.
43:
Opus arduum, Cięſzka á trudna rzecz=
44:
Magna & ardua cogitatio, Wielkie á wyſokie myſlenie.
45:
Arduus aditus, Trudny prziſtęp. Diffi=
46:
cilis aſcenſus & arduus, Trudne á
47:
cięſzkie wſtąpienie.
48:
Arduitas id eſt altitudo, Wyſokość.
49:
Ardue Aduerbiū, Trudnie / albo / ś trud=
50:
nośćią. Sipontinus ſine authore.
51:
Area, æ, femin. prim. Siedlisko / Plác.
52:
Græce Platea, Mieiſce króm budowánia.
53:
Area in hortis, Groby / álbo oźimki w
54:
ogrodziech ná których kwiatki y rozmáyite
55:
ziela ſiewáyą.| C 3 | Area |
strona: 15v
kolumna: a
| A ante R. |
1:
Area, genus morbi in capite, Gdy kto
2:
głowę oblázłą ma / niekiedy łyſy.
3:
Area, Boyewisko / Klepisko / albo Gumno
4:
w ſtodole / ná którym młacáyą.
5:
Areator, Młocars / álbo / młocek.
6:
Areola, læ, diminutiuū, Plácik. Gumienko
7:
Arena, quere infra Harena, nam qui=
8:
dam cum aſpiratione ſcribendum
9:
putant.
10:
Arelate, Miaſto w Delphinacie we Fránciei
11:
Vulgo, Arle.
12:
Areo, ui, ere, neut. ſecund. Schnę.
13:
Areſco, Vſycham.
14:
Aridus, a, um, Suchy / a / e.
15:
Ariditas, Suchość Obareſco circum=
16:
qua areſco. Wkoło obſycham / Calepin.
17:
Arefacio eci, actum, Słiſzę.
18:
❡Exareo & exareſco, Wyſicham.
19:
Aritudo, penult. prod. fe. tert pro Ari.
20:
ditate, Suchość.
21:
Areopagus, maſc ſe. Vlicá ták zwána w
22:
Atheniech Latine uicus Martis, ab
23:
᾽άρις Ars & παγος uicus. A templo
24:
Martis ſic cognominatus, Vbi cauſæ
25:
criminariæ & capitales iuducabuntur.
26:
Areopagita, Sędzia z tych którzy ná táko=
27:
wy ſąd byli wyſádzeni. Et, Metaph. Nie=
28:
litośćiwy / Niemiłośierny człowiek.
29:
Areopagita taciturnior, uel ſubtilis
30:
or. Prouerb. Milczący który nie ták łat=
31:
wie s słowem wyleći.
32:
Aretalogus, Latine de uirtute loquens
33:
᾽αρετη enim uirtus & λόγος ſermo.
34:
Alias, Loquax & garrulus in oſten=
35:
tatione uirtutis, Chełpliwy, który o ſobie
36:
wiele dzierży / á o ſwoyich dzieyách powie=
37:
da.
38:
Argema, tis, femin. tert. morbus ocu=
39:
lorum, Albugo Latine. Græce λευκο=
40:
μα, Bolénie oczu. Kroſtká w oczu.
41:
Argentum, ti, n. ſe. Srebro. Argenti fon=
42:
tes loquuntur. Dufa w ſwoye bogáctwá.
43:
Argentum, pro nummo Argenteo, Groſz
44:
Mińcá.
45:
Argentum paſtilatum, Srebro w bláchách
46:
yáko ye przedawáyą.
47:
Argentum etiam pro ſuppellectili ar=
48:
gentea, Srebrna służbá.
49:
Argentarius, Menſarius, Nummularius
50:
Myncars ten który nád tym ſiedźi áby
51:
myńcę zá myńcę dostawał. Vnde facere
52:
argentarium, S myńcámi ſie obchodźić.
53:
Argentarium auxilium, Pieniężna pomoc
54:
Commeatus argentarius, Pieniądze
55:
ná ſtráwę ná drógę. Inopia argentaria
56:
Nędzá bes pieniędzi. kolumna: b
| A ante R. |
1:
¶Argentarium diſſoluere, Prouerb.
2:
Spuśćić Vrząd odmieniánia myńce / ál=
3:
bo przed długi zbiezeć.
4:
Argentaria, ſi abſolute ponitur ſubau=
5:
diendum est fodina, Złote góry / w któ=
6:
rych żłoto kopáyą.
7:
Argentarius, a, um, adiectiuum. Vt, Ar=
8:
gentina taberna, Wárzſtát / álbo / Dóm
9:
kędy myńce odmieniáyą.
10:
Argentaria ſubſtantiue, Wymieniánie /
11:
álbo przemienianie myńce.
12:
Argenteus, a, um, Srebrny. Argenteum
13:
poculum, Srebrny kubek.
14:
Argentatus, a, um, ut argentati milites,
15:
Zołnierze krórzi dla pieniędzi służą.
16:
❡Argenteus puteus loco & ironiκω̃ς
17:
dicitur pro magno poculo, Argen=
18:
teum folium, Srebro malárskie. Argen=
19:
teis haſtis pugnare, Prouerb. Odkupić
20:
ſie / álbo / przenáyąć kogo.
21:
Argentoſus, a, um, Vt, Aurum argen=
22:
toſum, Złoto s ſrebrem pomieſzáne.
23:
Argentum uiuum Zywe ſrebro / Rtęć.
24:
Argiletum, ti, neut. ſec. Mieiſce ták zwáne
25:
w Rzimie nie dáleko od páłacu gdzie Xię=
26:
gi legawáły / Konſiſtors też zową. Et Ar=
27:
giletanæ tabernæ, dictæ a loco illo.
28:
Argilla, femin. prim. Gliná.
29:
Argillaceus, Gliniány.
30:
Argilloſus, Gliniáſty.
31:
Argo, gen. fem. Nauis qua Iaſon cum
32:
alijs heroibus nauigauit in Colchum
33:
Lódź Yaſonowá.
34:
Argonautæ dicti ſunt, qui nauigarunt
35:
in Argo.
36:
Argos, gen. neut. in plural maſc. Miáſto
37:
w Greciey / które teras Moreą / przed tym
38:
Peloponeſus zwano.
39:
Argolici & Archiui, id eſt. Græci & Ar=
40:
golidæ idem, Grekowie.
41:
Argopelaſgi, id eſt, Theſſali.
42:
Arguo is, iui, Adiect, tert. Karzę. Láyę.
43:
Złorzeczę też Diſputuyę.
44:
Arguo & Purgo ſunt contraria.
45:
Arguere aliquo crimine, Dać komu
46:
winę / álbo Kogo mieć podeżrzánego w
47:
czym złym. Ex moribus arguere aliquē
48:
Z óbyczáyów kogo káráć / álbo / o kim ſą=
49:
dźić. Arguere furti. W złodzieyſtwie
50:
komu dáć winę.
51:
Arguens Participium, Karząc.
52:
Argumentum, Potwierdzenie. Dowód /
53:
tez ſummá á ktotkie námiánowánie / co ſie
54:
w káżdy rzeczy dzieye. Vt, Argumentum
55:
Virgilij, Summá krotkiemi słowy ogár=
56:
niona co ſie w cáłym Wergiliuſie wypiſuye| ¶Item |
strona: 16
kolumna: a
| A ante R. |
1:
¶Item argumentum dicitur, Wymy=
2:
ſlona yáka rozmowá / álbo / ſpráwá / ále /
3:
wſzákże prawdzie podobna / Vt, ſunt in Co
4:
medijs.
5:
Argumentor, aris, Verbum deponen.
6:
prim. Diſputuyę / Dowodzę rzeczy.
7:
Argumentatio, Dowodzenie / álbo / potwier=
8:
dzenie rzeczy.
9:
Argumentoſus, a, um, Dowodny. Argu=
10:
mentoſa oratio, Gruntowna á dowodna
11:
rzecz á mowá.
12:
Argutus, a, um, Mądry / Oſtrego rozumu /
13:
też Subtilny y chytry.
14:
Argutus & subtilis homo. Człowiek mą=
15:
dry á oſtrego rozumu. Literæ argutæ,
16:
Mądry liſt, Arguti oculi, Ostre oczy.
17:
Arguta uox, Głosny á przeſtworny głos
18:
Argutum caput, Mądra głowá
19:
Argutulus diminutiuū, Et, Argutia,
20:
Mądrość / Subtilność.
21:
Argutor Verbum, Subtilnie co czinić.
22:
Vnde ARGVTATIO.
23:
Argus, Imię mężá który ſto oczi miał.
24:
Argyraſpis, maſ. ter. Latine, Argenteum
25:
clupeum gerens uel habens, ᾽αργυριον
26:
enim, latine Argentum, & ᾽άσπυρ ſcu=
27:
tum eſt, Srebropáweżnik.
28:
Argyritis, gen. fem. Srebrna piáná.
29:
Aricia, gen. fem. Miáſto we włoſzech. Vn=
30:
de ARICINVS.
31:
Aries m. ter. Báran / Skop nie cziśćiony / nie
32:
klieśniony / też naczinie álbo dziáło którym
33:
mury tłuką á łamią / y miaſt dobywáyą.
34:
¶Arietem emittere. Prouerb. Odpo=
35:
wiedzieć. Nam Fœcialis bellum indi=
36:
cens arietem in hoſtium fines mittebat
37:
Aries, ſignum Zodiaci circuli unum e
38:
duodecim, Báran / álbo / Skop / niebieskie
39:
známię.
40:
Aries eſt etiā piſcis marinꝰ, Morski báran
41:
Arieto, Walczę / Przewrácam / Szturm do
42:
muru przipuſzczam.
43:
¶Arietare per Metaph. Tłuc / Puſtoſzić.
44:
In portam arietate, Szturm przipuśćić /
45:
álbo / ſturmowáć ná branę. Et, Arietarius.
46:
a, um, To co ku ſturmowi należy.
47:
Arietinus, a, um, Vt, Caro arietina, Bá=
48:
ránie, álbo / Skopowe mięſo.
49:
Arimaſpi, Ludzie w Tátárzech ták rżękący,
50:
którzi tylko yedno oko máyą w czele / á s
51:
Gryffy záwżdy walczą.
52:
Ariminum, Miáſto we włoſzech nie dáleko
53:
od Ráwenny.
54:
Ariſta, f. p. Kłos. Ariſta pro frumēto, żyto
55:
Ariſtarchus Grammatyk tego ymienia który
56:
Homeruſowe Xięgi gánił. Vnde Ari= kolumna: b
| A ante R. |
1:
ſtarchus pro cenſore accipitur, Sędziá
2:
Poprawiácz.
3:
Ariſtocratia, fem. prim. Latine Optima=
4:
tum principatus, ubi Optimates rem=
5:
pub. tractant, ab ᾽αρισον optimum &
6:
κρατος imperium, Regiment. Rzą=
7:
dzenie. Pánowánie gdzie znamienitſzi z lu=
8:
dźi Rzecz poſpolitą ſpráwuyą.
9:
Arithmetica, Latine numeralis ſcientia,
10:
᾽αριθμος enim Græce, Numerus,
11:
Vnde Arithmetica, Rechmirſtrska nau=
12:
ka Liczbá. Algarychmus, Vide ſupra in
13:
ALCHIMIA.
14:
Arma, neut. ſec. armorum pluraliter tan=
15:
tum, Woyenna bróń / Zbroyá. Dare ar=
16:
ma alicui cōtra alterum, Dodáć zbroye
17:
Portare arma, Diſcedere ab armis,
18:
Ziednáć ſie. Prouocare armis aliquem
19:
Wywábiáć kogo ná rękę / álbo ku bitwie.
20:
❡Itē Arma, Káżdego rzemiosłá naczinie.
21:
Arma ruſticorum, Chłopski ſprzęt.
22:
Arma coquinaria, Kuchenny ſprzęt. Ar=
23:
ma nautarum, Lodźi / wiosłá / y ine rzeczy.
24:
Arma ſtudioſorum, Xięgi. Arma ton=
25:
ſoria, Brzitwy / nożice. Vocare ad arma
26:
Ná trwogę zátrębić / albo / w bęben vderzić /
27:
ku bitwie ná gwałt zázwonić. Armis elo=
28:
quentiæ cauſas tueri, Wymową rzeczi
29:
brónić.
30:
Armarium, Szpiżárniá. Almária / też cho=
31:
wánie wſzelakich rzeczy.
32:
Armariolum, diminutiuum.
33:
Arma, as, are, act. p. W zbroyę ſie vbieram
34:
Arnari ſpe, Dobrey nádzieye dodáć.
35:
¶Armare aliquem in Rempub. Prze=
36:
ćiw rzeczy poſpolitey kogo poduſzczić. Pe=
37:
riculum mihi eſt ab eo, quem ipſe ar=
38:
maui, Muſzę ſie ſtrzedz á chronić tego /
39:
któregom ſam wſpomogł. Armare naues,
40:
Lódźi nágotowáć. Armare onerarios
41:
currus. Ná wozy skárbne vkłádáć. Arma=
42:
re ferrum ueneno. Miecz / albo / drzewce
43:
yádem nápuśćić / álbo / pomázáć. Accuſa=
44:
torem armare omnibus rebus, Po=
45:
wodną ſtronę potrzebnémi rzeczámi ku
46:
práwu opátrzić. Aliquem armare, pie=
47:
tate at religione, Náuczić kogo wiáry
48:
nabożeńſtwá y bogoboynośći.
49:
Armatus Participium, a, um, W zbroyę
50:
vbrány. Armata muris urbs, Miáſto
51:
murem obwiedzione. Armatus animo &
52:
audatia, Smiały. Armata dicebatur,
53:
uirgo ſacrificans cui Lacinia toga e=
54:
rat in Humerum reiecta, Feſtus.
55:
Armatus, huius Armatus, idem quod
56:
armatura.| C 4 | Armatura |
strona: 16v
kolumna: a
| A ante R. |
1:
Armatura, ræ, femin. prim. Zbroyá y wſze=
2:
láki woyenny ruſtunek á naczinie.
3:
Armaturæ leuis milites, Rycerſtwo
4:
lekką zbroyę máyące / yako huſárze. Leuis
5:
armaturæ oratio, Metaph. Lekka á pro=
6:
ſta mowá. Armare duplares, Kopieni=
7:
czą służbę / álbo / ruſtunek zgotowáć. Sim=
8:
plares uero, Strzelczą służbę / álbo, ſtrzel
9:
czy ruſtunek mieć.
10:
❡Compoſita, Obarmo, ze wſząd we
11:
zbroyę ſie vbieram, Exarmo, Dearmo,
12:
Z zbroyey rozbieram.
13:
¶Inermis, Nie vbrány / bez zbroye / álbo
14:
który w ręku nic nie ma. Facile eſt uince=
15:
re inermem, Latwie tego zwicieżyć / który
16:
ſie nie ma czim brónić.
17:
Armiger, pen. corr. Pachołek / álbo / Chło=
18:
piec który dzrewo zá pánem nośi.
19:
Armipotens & Armiſoſus apud Poe=
20:
tas ſunt Epitheta Palladis.
21:
Armamenta, Naczinie á ſprzęt rozmáyitych
22:
rzeczy.
23:
Armentarium, Dóm / álbo / Plác / ná którym
24:
Dźiała / Ruſznice / Zbroye / Tarcze / Drze=
25:
wá / y yne woyenne ruſtunki a naczinie cho=
26:
wáyą.
27:
Armitenēs, qui arma tenet, Zbroyę dzier=
28:
żący.
29:
Armentum, ti, neut. ſecund. Rogáte by=
30:
dło.
31:
Armentarius, Subſtantiue, Páſtirs.
32:
Armentarius, ria, um, Páſtirski / Vt,
33:
Armentarius pullus aut equus, Páſtir=
34:
ski zrzebiec. álbo / koń.
35:
Armentalis, le, Trzodny. Stádny. To co z
36:
ſtádá yeſt. Armentalis equa, Swierzob=
37:
ká ze ſtadá. Armentinus, idem.
38:
Armus, mi, maſ. ſe. Lopátká. Dicitur enim
39:
de bruto & de homine, Armus ouil=
40:
lus, Lopátká skopowa.
41:
Armilla, læ, Priſcianus Brachialia uo=
42:
cat et ornamenta fœminarum in bra=
43:
chijs, Koralowe paciorki / álbo / yákie yn=
44:
ſze vpominki.
45:
❡Armillatus, a, um, Który tákowe vpo=
46:
minki nośi. Armilatos curſores, Bude-
47:
us uocat, quos Poſtas dicimus, quia
48:
id inſigne gerunt, quod (ut ipſe ſen=
49:
tit) poteſt Armilla aut Spinter dici.
50:
Aro, as, aui, neut. prim. Orzę. Vt, Arare
51:
& colere agrum, Rolą orąć / ſpráwo=
52:
wác. Arare terram, & ſulcum altius
53:
imprimere, Oráć á zagón wyſtáwić. Lit=
54:
tus arare. Prouerbium, Próżno co czi=
55:
nić / Wodę mierzić / Wodę z morza przele=
56:
wáć niektorzi mówią / kolumna: b
| A ante R. |
1:
Aratur imperſonale, Orze ſie. Com=
2:
poſita, Inaro. Worywam. Exaro. Wyo=
3:
rywám.
4:
Arator, Oracz. De homine & boue di=
5:
citur, Vt, Arator niſi incuruus preua=
6:
ricatur. Prouerbium, Nic ſie trwáłego
7:
nie mnoży / yeſli ſie piłnośći á vſtáwiczno=
8:
śći nie przyłoży.
9:
Aratorius, a, um, Rolny Vt, Aratorius
10:
bos, Rolny wół.
11:
Aratro, as, are, Odwracam rolą / łomić. ál=
12:
bo / z nowu przeórać.
13:
Aratrum, neut, ſec, Pług. Vt, Centum a=
14:
ratra illi uertunt terram. Sto pługów
15:
mu wychodźi ná rolą.
16:
Aratio, Verbale, Oránie.
17:
¶Exaro, Metaph. pro, Scribo paucis
18:
uel feſtinanter, Vt. Hæc paucis ad te
19:
exaraui, propter temporis inopiam.
20:
Item Cicer. Hæc cum eſſem in Senatu
21:
exaraui, Tom ſiedząc w radzie przętko
22:
piſał.
23:
Arabilis, le, To co ſie łatwie da oráć. Vt
24:
Arabilis terra, Ziemiá która ſie godźi
25:
orać / álbo / która nie zápiekła yeſt. Obaro=
26:
ras, aui, are, penultima correpta.
27:
Aromata, plur. tantum gen. neut. penul.
28:
prod. Ziele korzenne.
29:
Aromatopola, & Aromatarius, Apte=
30:
kars.
31:
Aromatices, Wino s korzenim prziprá=
32:
wione.
33:
Aromatices, ticæ, penult produ. Gem=
34:
ma quæ in Arabia gignitur.
35:
Aromaticus, a, um, Korzenny, Vt, Aro=
36:
maticum uinum, Korzenne wino.
37:
Ara, uel Arrha, fem. prim. Et, Arrabo,
38:
bonis maſ. tert. Zadátek. Swiętoyáński
39:
groſz. unde, Arrare & Suburrare, Smó
40:
wić / álbo / Vrządźić kogo y zádáć mu co
41:
dla pewnośi.
42:
Ars, Nauká / Rzemięsło. Et per Metaph.
43:
Chitorść á zdrádá. Vt, Ars ſordida,
44:
Plugáwe rzemięsło Ad artem & præce=
45:
pta reuocare, Doſwiádczić á skoſztowáć
46:
nauki á rzemioſłá ſwego.
47:
❡Artes bonas & malas dicimus, Vt,
48:
Ars Paraſitica, Pochleſtwo. Páſorzic=
49:
two też bywa mówiono.
50:
Artifex, is, com. tert. Rzemieśnik. Artifex
51:
ad corrumpendum officium, Mę=
52:
drek ná skażenie ſądu. Artifex compa=
53:
randæ pecuniæ. Obeſzły Goſpodárny.
54:
Vmieyętny zbieráć pieniądze. Græci di=
55:
cendi artifices & doctores, Wymow=
56:
ni. Na wymowę cwiczeni Grekowie.| ¶Artifex |
strona: 17
kolumna: a
| A ante R. |
1:
¶Artifex, Adiectiuum, Vt, Artifices
2:
argutiȩ Foremne á miſterne ſubtylnośći.
3:
Artificium, Rzemięsło.
4:
Artificioſus, a, um, Dobry rzemieslnik / álbo
5:
foremny / Miſterski / Vt, Artificioſa pi=
6:
ctura, Miſterne á foremne málowánie.
7:
Artificioſe, aduerbium, Miſternie / Balbe
8:
non artificioſe ambulare, Nietráfnie
9:
álbo błazeńko ſie nieść.
10:
Artificialis, le, idem, Vt, Artificiale po=
11:
culum, Myſterny á foremny kubek.
12:
Artificialiter Aduerbium, idem quod
13:
Artificioſe.
14:
¶Cōpoſita, Iners, Nieumiętny / Nieuk /
15:
Soler, Mądry. Roſtropny. Inertia, Nie
16:
umietność Proſtotá. Solertia, Contra=
17:
rium, Mądrość. Czerſtwość rozumu.
18:
Arſis, Latine uocis eleuatio, Podnieſie=
19:
nie głoſu / & Theſis, Spuſzczenie głoſu. Vt
20:
Arma uirum cano, Ar, eſt Arſis:
21:
ma, ui, eſt Theſis.
22:
Artemis, gen. femin. Bogini / Diany prze=
23:
zwysko.
24:
Artemiſia, fem. prim. Cariæ regis uxor
25:
inſignis pudicitiæ.
26:
Artemiſia, Bylicá / Też ſwiętego Yaná ziele
27:
niektórzi zową.
28:
❡Artemiſium promontorium, Eu=
29:
bœæ, Podgórze Euboiei.
30:
Arteria, fem. prim. pen. prod. Zyłá pulſo=
31:
wa którey lekárze mácáyą / tez bywa rze=
32:
czona Puls.
33:
Arteria aſpera, Gardziel. Krztań z którego
34:
dech wychodźi.
35:
Artocrea, æ, & Artocreas, atis, Epulum
36:
ex pane & carne, Genus cibi, Páſthet=
37:
Potráwá mięśna w chlebie vſmáżona.
38:
Artopus, pen. cor. Latine, Piſtor, Piekarz
39:
Nam ᾽άρτος panis, κωπος, labor.
40:
Artopta, Piekárká chlebowa. Item, Vas
41:
conficiendo pani & coquendo aptū.
42:
Dziéżá.
43:
Artus, uum, ubus maſcul, quart. Członki
44:
Neuri at artus ſapientiæ, non teme=
45:
re credere, Artua, g. ne. dixit Plautus.
46:
Articulus diminutiuum, Członeczek.
47:
Et pro digito accipitur. Vt, Supputat
48:
Articulis, Liczy ná pálcách. Habere do=
49:
lores articulorum, Podogrę á łamánie
50:
mieć w członkách. Et pro momento tem=
51:
poris, Vt, Articuli temporum Chwi=
52:
le czáſów. Articuli temporum non ſunt
53:
negligendi, Nie mamy czáſów á chwil
54:
próżno zániedbáwać.
55:
Articulus apud Grammaticos dici=
56:
tur, Nota caſuum & generum in ſer= kolumna: b
| A ante R. |
1:
mone Latino, Vt, Nic, Ten. Hæc, Tá /
2:
Hoc, To.
3:
Articularis, Członkowáty. Morbus arti=
4:
cularis, Lamánie w członkách.
5:
Articulatim, Aduerbium, W ſtucżki. W
6:
kąski. Vt, Articulatum & diſtincte di=
7:
cere, Przeſtwornie y róznie álbo zrozumiá=
8:
le mówić.
9:
Articulatus, a, um, Sękowáty.
10:
Articulatio uerbale, femin. ter. Plinius
11:
Tunc cernitur excreſcentium cacumi=
12:
num articulatio. Loquitur enim de
13:
germinatione & partu arborum.
14:
Aruina, næ, fem, prim. pen. prod. Sądło.
15:
Arula, Ołtarzik / in Biblijs, Et, Ar, Flu=
16:
uius Heluetiorum, Rzeká w Szwái=
17:
cerskiey ziemi.
18:
Aruncus, ci, maſculin. ſecund. Podgár=
19:
dłek / á koźia brodá / to yeſt / koſmy które pod
20:
gárdłem wiſzą.
21:
Arundo, inis, fem. tert. Trćyna. Acci=
22:
pitur etiam pro ſagitta, Strzałá Też /
23:
laská ná którey dzieci yeżdżą miáſto końia.
24:
Inde Prouer, Senes equitare in arun=
25:
dine longa, Odmłodźić ſie á czinić to / co
26:
ná ſtan cz / nie prziſtoyi.
27:
Arundineus, a, um, Trćinny / na / ne / ze
28:
trćyny vcziniony.
29:
Arundinaceus, a, um, Trćinie podobny.
30:
Arundinetum, Trćiná / álbo / Mieyſce gdzie
31:
trćina roście. Vide in dictione CANNA.
32:
Aruſpex, icis, com. ter. ſeu Haruſpex, Vt
33:
quidam legi uolunt, Práktykars który
34:
pátrząc á oglądáyąć wnętrznośći by=
35:
dłąt ofiarowánych práktikował. Qui erat
36:
mon gentilitatis, a Iudæis quidem ac=
37:
ceptus, ſed in Idolatriam degenerauit
38:
apud gentes.
39:
Aruſpicina, Nauká práktikowánia. Et, Ha=
40:
ruſpica, æ, Práktikarká / Czárownicá.
41:
Wieſzczká.
42:
Aruum, arui, uel aruus, arui, maſulin.
43:
ſecund. Folwárk / álbo / ſpráwna rola. Vt,
44:
Frugifera arua Aſia tenet, W Aſiey
45:
yeſt vrodzáyna rola.
46:
¶Aruæ, aruarum, dixere ueteres,
47:
Aruo, as, are, Sádzę cokolwiek w ziemię.
48:
Aruales fratres, dicti ſunt Sacerdotes
49:
quos Romulus inſtituit.
50:
Arx, femin. tert. Zamek. Et per Metaph.
51:
aliquid egregium & nobile. Vt, Vit=
52:
temberga religionis Arx, Hæc urbs
53:
eſt arx omnium gentiū, To miáſto yeſt
54:
główne miedzi wſzemi miáſty. Aphryca o=
55:
mnium prouinciarum arx, Africá yeſt
56:
główna á naywyſzſza miedzi ynemi kráyiná=
57:
mi. Itē, Arx, Metaph. Mieyſcá beſpieczne.| As, huius |
strona: 17v
kolumna: a
| A ante S. |
1:
As, huius Aſsis, uel Aſsis, huius, Aſ=
2:
ſis, maſc. ter. Libra, Fund. Wagá. Græ=
3:
ce, μνα, Latine interponunt i literam,
4:
& dicunt Mina.
5:
❡Eſt autem As, Cáła rzecz káżdey rze=
6:
czy którą może dzielić ná dwánaście częś=
7:
ći / álbo ná wiele ſie może doſtáć / albo / też yle
8:
potrzebá yeſt / á ony częśći Vnciámi zaś zową
9:
❡Apud Romanos erta nummus li=
10:
bralis qui Aſſem conſtituebat, Vnde
11:
cōpoſita, Treſsis, Decuſsis, Centuſsis
12:
❡Partes Aſſis ſunt, Vncia, Sextans,
13:
Quadrans, Triens, Quincunx, Semis
14:
uel Semiſsis, Septunx, Bes uel Beſsis,
15:
Dodrans, Dextrans, Decunx, ut exē=
16:
plum de moneta Polonica.
17:
❡As, Dwá ſzelągi / Deunx, Yedennaście
18:
pieniędzi. Dextrans, Dzieſięć pieniędzi.
19:
Dodrans, Pułgroſza. Bes / osḿ pięniędzi
20:
Septunx, Siedḿ pieniędzi. Semiſsis,
21:
Szeląg. Quincunx, Pięć pieniędzi.
22:
Quadrans, Cztery pieniądze Triens.
23:
Kwartnik. Sextans, dwá pieniędzá.
24:
Vncia, Pieniądz. Semiuncia, Halerz.
25:
wrocłáwski yákoby pułpięniądzá. Semiſ=
26:
ſis, Yeſt połowicá wſzelákiey rzeczi. Et se=
27:
miſsis dimidium Aſsis, Pu funtá. Se=
28:
miſsis uſura, Lichwá przes ſześć mieſięcy
29:
trwáyąca. Septunx, cis, omn. terr. Sio=
30:
dma część rzeczi / których to częśći dwánaś=
31:
ćie / yednę rzecz zupełną á całą czinią.
32:
Item, Septunx, Czini czternaśćie łótów /
33:
yednego funtu który w ſobie dwánaśćie
34:
vnciei ma. Hæres ex ſeptuncæ, Dziedzic
35:
ná którego przipada trzecia część ymienia /
36:
y yedna dwanaſtna cząſtká.
37:
¶Sexcunx, ſeſcuncis, & ſeſcuncia, æ,
38:
Pułtory vnciye, to yeſt / trzi łóty / álbo oſma
39:
część yákieykolwiek rzeczi. Seſcuncialis,
40:
le, Trziłótny. Craſsitudo ſeſcuntialis,
41:
Miąſzość na pułtorá wielkiego palcá. Se=
42:
xtans, tantis, uel, ut quidam ſcribunt
43:
Seſtans, tantis, Sżóſta część wſzelkiey
44:
rzeczy / też pieniądz około kwartniká náſze=
45:
go / álbo / máło więcey / ważący. Vt, Hȩres
46:
ex ſectante, Ná którego ſzóſta część ma=
47:
yęntnośći przipáda. Vſura ſextans, Dwá
48:
czinſze ná rok od yedney główney ſummy.
49:
Też. Sextans, Sżóſta część waſzti. Se=
50:
ſtans agri, Szóſta część. Seſtantius, a,
51:
um, Cztery łóty / albo / dwie vncie częśći
52:
cżterołótny. Quadrans & teruncius,
53:
nummus perexiguus, a tribus uncijs.
54:
¶Ita diuiditur pes apud Geometras
55:
in duodecim pollices. De hæreditate
56:
etiā, Vt, Hæres ex Aſſe, Dziedźic / wſzit= kolumna: b
| A ante S. |
1:
kich dóbr / Yedynak. Hæres ex ſemiſſe,
2:
Dziedźic ná połowicy wſziſtkiey máyętnos=
3:
ći. Nam ſeſtercius, Trzecia część. Aſsis,
4:
Kwarnik / Vt ſupra.
5:
¶Item Aſſes uel Axes, Szkudłá / Gon=
6:
ty któremi dopobiyáyą czego. Budeus.
7:
Aſarum, Kopytnik ziele.
8:
Asbeſtinum, Genus lini quod igne non
9:
abſumitur, Len któremu ogień nie ſzkodźi /
10:
Sálámándrá.
11:
Asbeſtos, gemma quedam, lat, inextin=
12:
guibilis Aſcalon, Miaſto w Paleſtinie /
13:
Vnde, Aſcolonita, Niekto z tamtąd.
14:
Aſcania, Regio Phrigiæ ſeu Troiæ, &
15:
alia Miliæ.
16:
Aſcanius, lacus Phrygiæ, & fluuius ori=
17:
ens ex eo.
18:
Aſcia, æ, femin. prim. inſtrumentum fa=
19:
brorum, Topór cieſielki.
20:
Aſcio, as, are, neut, pri. Cioſáć álbo Drze=
21:
wo nákárbowáć. Zrąbić ku cioſániu / po=
22:
tym cioſáć.
23:
Aſciola, diminut. Toporek / Siekierká.
24:
Aſcopera, æ fem. prim. pen. pro. Sunki /
25:
albo / Skorzany worek w którym wino álbo
26:
oley może nośić.
27:
Aſia, æ, fem. prim. Trzecia część ſwiátá /
28:
Vide ſupra, APHRICA.
29:
¶Vnde, Aſianus & Aſiaticus, a, um,
30:
Który z tamtąd yeſt.
31:
❡Item Aſia prima longa, Yeziora w
32:
Miſtei.
33:
Aſilus, li. maſcul. ſecund. pen. produ.
34:
Græce, Æſtus, uulgo Tabanus, Bąk
35:
który konie lecie kąſa.
36:
Aſinus, ni, maſculin. ſecund. Oſłek. Aſini
37:
homines dicuntur, Głupi á grubi proś=
38:
ći ludzie. Dubielowie.
39:
Aſininus, a, um, Osłowy. Aſininæ aures,
40:
Osłowe / álbo / Ośle vſzy.
41:
Aſinarius, Páſtirs osłowy. Item adiectiue,
42:
To co ku Osłowi záłeży. Vt, Mola Aſi=
43:
naria, Osłowy młyn / w którym osłowie ro
44:
bią / my nie mamy osłów / á przeto konmi /
45:
álbo wołowy młyn zowiémy.
46:
Aſellus diminutiuum, Oſiełek.
47:
Aſellus, piſcis dictus quod ſit colo=
48:
re cinericio, Sztokſiſz / ták rzekące ryby.
49:
Aſelli, aſellorum ſtellæ Plinius, Dwie
50:
gwiazdzie w Ráku znamieniu niebiskim
51:
tak rzekącym
52:
Aſotis, ti, maſcul, ſecund. pen. prod. Lá=
53:
komy / Obżarłi / álbo Opiły człowiek.
54:
Aſotia, Obżarłość Piyańſtwo. Roſpuſtność
55:
Aſotos, Aduerbiū, diſſolute, Roſpuſtnie.
56:
Aſpargus, aſpargi, penul. correp. Rydz.
57:
Aſpectus, Vide SPECIO.| Aſper |
strona: [18]
kolumna: a
| A ante S. |
1:
Aſper, a, um, Chropowáty. Niegłádki. Vt,
2:
Aſper lapis, Chropowáty kámień Aſpera
3:
nouerca, Nieprziyázna oſtra / ziádła má=
4:
cochá. Aſperum uinum, Przikre wino
5:
¶Lene & aſperum contraria, Homo
6:
aſper & durusin oratione & moribus
7:
Nieludzki á przikry człowiek ták w mo=
8:
wie / yáko y w obyczáyách. Homo natura
9:
asper & omnibus iniquus. Aſpera tri=
10:
ſtis & horrida oratio. Denſa & Aſpe=
11:
ra ſylua, Gęſty Ciemny á przikry lás.
12:
Aſperitas, Srogość. Nieluckość. Nie=
13:
wdzięczność. Aſperitas uiarum, Oſtrość
14:
á przikrość dróg. Aſperitas aceti oſtrość
15:
octowa. Asperitas orationis, Srogość á
16:
ſurowość mowy.
17:
Aſperitudo, Srogość.
18:
Aſpergillum, li, neut. ſecund. Kropidło.
19:
Aſpergo, gis, ſi, Act. tert. Kropię.
20:
Aſpere, Aduerbiū, Srogo / Twárdo / Cię=
21:
ſzko / Vt, Aſpere & uehementer loquu=
22:
tus eſt ad populum, Srogo á s wielką
23:
popędliwośćią ſwą rzecz ſpráwował á mó=
24:
wił przed poſpolſtwem.
25:
Aſpere, Przikrze / Chropowáto czinię. Ex=
26:
aspero, Meta, Pobudzam kogo przećiwko
27:
komu. Exaſperat rem uerbis, Oſtrzi
28:
rzecz słowy. Pobudza tym więcey ku yákiey
29:
rzeczi.
30:
Asphaltos uel Aſphaltites. Martwe mo=
31:
rze w Paleſtinie. Mare mortuum uulgo
32:
dicitur.
33:
Aſpis, dis, fem. tert. Rodzay węzów máłych
34:
á wielmi yádowitych.
35:
Aſſentio uel Aſſentior, Item & Aſſentor
36:
& Aſſentatio, quære infra in uerbo
37:
SENTIO.
38:
Aſſer, gen. neut. Deſzczka. Dil. Tárćicá.
39:
Aſſerculus, diminutiuum. Tárćiczká.
40:
¶Dicitur enim Aſsis & Aſſamentum
41:
Szkudła álbo Gonty.
42:
¶Coaſſo, Spoyam / Zbiyam weſpołek
43:
ſzkudły álbo gonty.
44:
Aſſula, diminutiuum, Szkudełká / álbo
45:
Spund którym piwo w kłodach záſpun=
46:
duyą.
47:
Aſſero & Aſſertor, Vide, SERO.
48:
Aſſiduus, a, um, Vſtáwiczny. Pilny. Aſsi=
49:
dui dicuntur etiam locupletes, Vt, Aſ=
50:
ſiduus dominus, Goſpodarny Pan. O=
51:
beſzły. Aſſidua febricula, Febrá / Zimni=
52:
cá bes przeſtánku. Quotidiane queri=
53:
moniæ, Aſſidus fletus, Wſtáwiczne
54:
skárgi / y nárzekánia / Płákánia Aſſi=
55:
duus eſt in prælijs Záwżdy ná walec le=
56:
ży vſtáwicznie walczy. Aſſidua Stilla ſa= kolumna: b
| A ante S. | 16 |
1:
xum excauat, Prouerbium, Y żeláżo
2:
ſie przerobi / y ſtál przenośi. Aſſiduus
3:
ſcriptor, Pilny á vſtawiczny Piſars.
4:
Aſſiduitas, atis, Pilność / Vſtawiczność.
5:
Quotidiana amicorum aſſiduitas &
6:
frequentia eſt apud hominem, Nigdy
7:
bes gośći nie yeſt. Aſſiduitates & uigiliȩ
8:
Vſtáwiczne czinienia á czuyności.
9:
Aſſidue & Aſſiduo, Aduerbium, Vſtá=
10:
wicznie bes przeſtanku. Aſsidue ueniebart
11:
Vſtáwicznie przichodźił.
12:
Aſſiduiſſime mecum fuit, Zawżdy ſe mną
13:
Przebywał.
14:
Aſſo, ad, are, act. prim. Piekę. Ignis aſſat
15:
non homo.
16:
Aſſarius, a, um, Vt, Aſſaria daps, Pie=
17:
cziſte.
18:
Aſſus, a, um, Pieczony / Aſſatura, Pieczenia
19:
Item, Aſſa uox, Yeden głos króm dru=
20:
dich głoſów / álbo / ſpiewaków.
21:
Aſſyria, Kráyiná w Aſſiriey.
22:
Aſtaphis, femin. tert. Latine Vua paſſa,
23:
Rozynká.
24:
Aſtaſmus. maſc. ſec. Latine, Vrbanitas.
25:
Nam ᾽ασει̃ς urbanus & ᾽ασει̃σομαι,
26:
Vrbanꝰ ſum, Obyczáyność á foremność
27:
w rzeczy.
28:
Aſteriſcus, ſci. diminutiuum eſt ab Aſter
29:
Signum eſt ad paruæ ſtellæ ſimilitu=
30:
dinem, Snák yakoby máła gwiázdeczká /
31:
którey vżywamy gdy co náznáczić chcemy o=
32:
ſobliwego / albo godnego ku pámiętaniu.
33:
Aſthmaticus, maſcul, ſec. Latine Anhe=
34:
lus & ſuſpirioſus, Dychawiczny / ᾽ασμά,
35:
Anhelitus & difficultas reſpirantium
36:
Który nie może oddycháć.
37:
Aſtrum, ſtri, neut. ſecund. Latine Sydus,
38:
Wielogwiazd znamię niebieskie / tákowe
39:
gdzie wiele gwiazd weſpołek yeſt.
40:
Aſtronomia, Nauká o niebieskich známio=
41:
nach / y o ynſzim biegu niebieskim.
42:
Aſtronomus, Aſtronom. Gwiazdozorcá /
43:
który ſie około tey nauki obiera też Mate=
44:
mátikiem zową niektórzi.
45:
Aſtrolabium, Inſtrumentum quo astro=
46:
rum motus colliguntur.
47:
Aſtrologia, Náuká práktikowánia wedle
48:
biegu niebieskiego.
49:
Aſtrologus, Práktikars / który Iudicie á
50:
Práktiki ná roki popiſuye.
51:
Aſtrale, quod ad aſtra pertinet.
52:
Aſtragalus, li, pe. cor. Kóty / dźiecinna grá.
53:
Aſtragalus, Herba eſt, apud Plinium,
54:
creſcens in antiquis dumetis fructu
55:
quadrato, Aſtragaliſo, Græce, talis
56:
ludo. Kóty gram.| Aſt, |
strona: [18]v
kolumna: a
| A ante S & T. |
1:
Aſt, Coniunctio aduerſatiua, pro, At,
2:
Ale. A Poetis potiſſimum uſurpa=
3:
tur.
4:
Aſtu. gen. neu. indeclinabile, urbs, Athe=
5:
nienſium quam ῾άσν uocabant, ſed a
6:
Latinis mutatur in u, Vnde, Aſtutus,
7:
a, um, Chytry / a / e,
8:
Aſtutior, Chytrość / Zdrádá.
9:
¶Item Aſtu pro Aſtutia Poetæ uſur=
10:
parunt indeclinabiliter.
11:
¶Aſtutior fallatia, Chytre oſzukánie.
12:
Aſtu, Aduerbium, pro Aſtute, Zdrádnie /
13:
Przewrotnie.
14:
Aſtutulus & Aſtutule, Sipont. Przychytr=
15:
ſzim / Przyzdrádnieyſzim.
16:
Aſturia, gen. fem. Miáſto w Hyſpaniey.
17:
Vnde Aſtur gentile nomen. Vnde,
18:
Aſturco, conis, Equus generoſus Hi=
19:
ſpanicus, Hiſpáński Ynochodnik. Vulgo
20:
dicitur, Equus totularius, uel grada=
21:
rius
22:
Aſylum, li, neut ſec Latine, intemeratum
23:
ab α priuatiua particula, & συλαω̃
24:
Spolio, Aufero, Rapio, Vciecżká á oſtá=
25:
teczna nádzieyá.
26:
Aſylus, Statua, ad quam confugientes
27:
tuti erant.
28:
Aſylia, æ Swiebodá á beſpieczność Vt, A=
29:
ſyli homines. Swiebodni á beſpieczni
30:
ludzie / od wſzech złych przigód.
31:
Aſymbolus, li, maſ. ſe. Grȩce ᾽ασυμβολος
32:
Wolny á wyyęty od składánia pieniędzi
33:
ná yáką bieſiádę / álbo cześć. Quemad=
34:
modum ſit in hoſpitijs publicis.
35:
Aſyndeton, Figura orationis, id eſt,
36:
coniunctionum in oratione abſentia.
37:
Aſyſtaton genus quoddam Philoſo=
38:
phiæ quod latine dici poteſt, Incon=
39:
ſtans, Inſtabile.A ante T.
40:
At, Coniunctio increpatiua, At tibi dij
41:
dignum factis exitium dent, Bodáycie
42:
nieſláchetnie zábito / zá twoye vczinki zło=
43:
ſliwe.
44:
❡Item, eſt Aduerſatiua & Copulati=
45:
ua, Vt, Pater bene monuit, at non eſt
46:
curæ filijs, Ociec w prawdzie dobrze rá=
47:
dził / y nápominał / áłe ſynowie niedbáyą=
48:
nic.
49:
❡At, differentiam rerum ſignificat,
50:
Vt, Scipio eſt bellator, at Marcus Ci=
51:
cero orator. ❡At, cum aliquid ora=
52:
mus. Vt: Cicero pro domo ſua, At
53:
uidete hominis impudentiam, Ale kolumna: b
| A ante T. |
1:
proſzę waś obáczcie nieſrumieźliwość ye=
2:
go.
3:
❡At, Interrogatiue, Vt, At per Deos
4:
immortales quid eſt, Cicer. Ale y przes
5:
żywego Bogá co yeſt / dla Bogá co ma
6:
być.
7:
❡At, pro ſaltem. Vt, Si non eodem
8:
die, At, poſtridie, Yeſli nie tego dniá
9:
tedy wżdy názáyutrs.
10:
¶At. pro, etiam. Vt, Exi foros ſceleſte
11:
at etiam reſtitas fugitiue, Terentius
12:
Wynidź precz złoſniku / á yeſzczeſz ſtoyiſz
13:
zbiegu.
14:
Atat, de improuiſo aliquid deprehen=
15:
dentis. Plaut. A ha.
16:
Atat, Admirantis O hoo.
17:
Atat, Interiectio, conterriti perturba=
18:
ti, Och yusćizlie.
19:
Atat, Interiectio, Paulatim percepti
20:
intellecti mali, O. Arat data Her=
21:
cle uerba mihi ſunt, O iścieć mie zdra=
22:
dzono.
23:
Atat, Formidantis, O biedaſz mnie boyęć
24:
ſie.
25:
Atabulus, penult. correp. Ventus in A=
26:
pulia, Wiátr w Apuliei.
27:
Attlaus, maſc. ſec. Król Pergánski wielmi
28:
bogáti. Vnde, quicquid eſt ſplendidum
29:
aut magnificum dicitur Attalicum
30:
Cokolwiek koſztownego á wielmożnego yęſt
31:
Attalica ſuppellex, Bogáty á pański
32:
ſpráęt domowy. Attalicæ ueſtes, Koſztow=
33:
ne ſzaty.
34:
Ate, fem. Latine Noxa, Szkodá. Bogini.
35:
ſzkód á niefotun / która yáko Poete powie=
36:
dáyą z nieba yeſt zrzuconá y wypchniona, á
37:
dla tego ná ſwiecie wſzelkie złe przygody
38:
niefortuny á roſterki miedzi ludźmi ſieye.
39:
Idem quod Diabolus.
40:
Ater, ra, rum, Czarny Et Metaph. pro ma
41:
licioſa accipitur. Vt, Atrum agmen,
42:
Woysko czarne. Atra bilis, Melánkoliya
43:
Atros dies uocat Cicero pullatos,
44:
Nędzne á niefortunne dni. Atrū nemus
45:
Czarny á geſty lás. Atræ nubes, Po=
46:
chmurne obłoki. Atræ ſpeluncæ, Ciemne
47:
yáskinie. Atratus, pullatus, Mizerny /
48:
Nędzny.
49:
Atramentum, Inkauſt. Czernidło / Suto=
50:
rium atramentum, Czernidło ſwiec=
51:
kie.
52:
Atramentarium ſcriptorium ſeu librari=
53:
um Inkauſt.| Atratus |
strona: 19
kolumna: a
| A ante T. |
1:
Atratus, a, um, Poczirniony / a / e.
2:
Atritas, atis, femin. tert. Czarność.
3:
Atrium, quaſi aterrium quod a terra o=
4:
riatur, Plác / Báſzta. álbo Podworze. Eti=
5:
am accipitur pro primo ædifitio
6:
domus, Sień.
7:
Atrium publicum, Salá mieyſcka poſpoli=
8:
ta / na którey tańcuyą / albo co tákowego czi=
9:
nią. Eſt & atrium genus ædificij, ante
10:
ædes ſacras, Ganek.
11:
Atriolum diminuti. Prziſionek Atrici,
12:
corum, Wróni / albo ſtroże brany.
13:
Atratius, a, um, Vt, Atriarius ſeruus,
14:
Odwierny. Stróż.
15:
Atrienſis, huius atrienſis, wrótny. Od=
16:
wierny.
17:
Athanatos, Latine iortalis, Nieśmier=
18:
telny.
19:
Athanaſius, idem.
20:
Athenæ, arum, fœmin. prim. Miáſto
21:
Athenieńſkie / w Greciey.
22:
Athenæum, Locus Mineruæ, & ſtudijs
23:
dicatus. Athenienſium inconſulta te=
24:
meritas. Prouerb. Kwápiona rzecz nigdy
25:
nie bywa dobra.
26:
Atheos, Latine ſine Deo ab ᾽α Priuatiua
27:
particula & θεος Deus, Bezbożny. Zápá
28:
miętáły czlowiek zbáwienia ſwego.
29:
Atheſis, pen. cor. Fluuius ex tridentinis
30:
alpibus, Tridentum aluens, Rzeká ku
31:
Weronie ydąca.
32:
Athleta, penul. pro. maſc. pri. Latine pu=
33:
gil & luctator ᾽αθλε῾ω̃, ſignificat certo,
34:
Szérmiers / álbo Zápáſnik. Vnde Athle=
35:
ticus, a, um, Athletica ars, Zápáſnicze
36:
ćwiczenie Athletica uictoria. Athleticus
37:
uictus, Prouerb, Niekoſztowne / Mier=
38:
ne / Letkie chowanie.
39:
Athlotheta, Oberman / Przedłożony który ro=
40:
zeznawał miedzi żápáſniki / albo ſzermierzmi
41:
który mężniey ſobie poczinał / a temu vpomin=
42:
ki zá to dawał. Athletica ualetudo, hoc
43:
eſt corpulenta & firma. Et Athletice
44:
ualere, Dobrze ſie mieć. Athletice reſi=
45:
ſtere, Mężnie ſobie poczináć.
46:
Athos, maſ. Góra / niewymowney wyſokośći
47:
międzi Mácedonią / á Thrácią. Fuit
48:
& nomen Gigantis, Ymię yednego obrzi=
49:
má.
50:
Sthlas, ſiue Atlas, ut quidam Scribi uo=
51:
lunt, Niewymownie wyſoka górá w Mau=
52:
ritániey / ná którey (yáko Poetowie piſzą) ye=
53:
den obrzim Athlas rzeczony ſtoyi niebo rá=
54:
mionámi ſwémi podpieráyąc. Propterea
55:
quod hic primus curſum Solis, Lu=
56:
næ, & Syderum inueſtigauit.kolumna: b
| A ante T. | 19 |
1:
Atocion, Medicamentum uim concupi=
2:
ſcendi adimens.
3:
Athomos, Latine inſecabilis, a particula
4:
᾽α & τιμνω̃. Diuido, Seco, Ták máła
5:
rzecz krórey nie może ná dwie częśći roz=
6:
dwoyić / yáko ſą próſzki które ſie w promie=
7:
niách ſłonecznych vkazuyą.
8:
At, Coniunctio copulatiua, Y też A / Y
9:
Terent. Mihi quidem non ſit ueriſi=
10:
mile, at illis commentū placet, Mnie
11:
ſie w prawdzie to nie widźi rzecz być podo=
12:
bna á vſzakoż ſie im to ſmyſlienie podoba /
13:
❡Aliquando ponitur pro Quā, Nyżli
14:
Vt, Illi ſunt alio ingenio, at tu, Ynych
15:
oni ſą obyczayów a przirodzenia / niżly ty.
16:
¶At, pro, Sed Cicer, At ego qui
17:
te confirmo, ipſe me non poſſum, Ale
18:
ya który ciebie cieſzę / ſam ſie cieſzić nie mogę.
19:
At audin, Ale wżdy ſłuchay. Cicero.
20:
Negotium magnum eſt nauigare, at
21:
id menſe Quintili, Trudna rzecz ieſt że=
22:
glowáć á zwłaſzcza Mieſiącá Lipcá.
23:
At ædepolea res eſt, A owſzeki tá rzecz
24:
yeſt. At equidem Terentius, Colli=
25:
gauit primum eum miſeris modis,
26:
at equidē, orante ne id faceret Thai=
27:
de, Mizernie go związał / áczkolwiek go
28:
Thais prosiła / aby tego nie czinił. Etiam
29:
at etiam peto, Y powtóre cie proſzę / też
30:
barzo cie proſze. In alijs rebus uerſor, at
31:
tu, W ynich ſie rzeczach obieram / niżli ty.
32:
Atqui, & Atquin, Coniunctio Aduerſa=
33:
tiua, pro Sed, uel, Immo, Aley owſzem.
34:
At ſic inuenta eſt, Owſzeki ták ſie ná=
35:
lázło.
36:
Atropos, gen. femin. Latine immutabilis
37:
τρωπή conuerſio, & á priuatiua parti
38:
cula, Nieużyty. Quo nomine dicta eſt
39:
una ex Parcis deabus, Bogini yedná
40:
która kaſzdemu ſwoy czas ſmierći náżná=
41:
cziłá. Vide Clotho,
42:
Atrophia, Vna ex ſpeciebus tabis, Su=
43:
choty. Dum alimenta corpus non alunt
44:
propter naturæ imbecillitatem, Inde
45:
laborare Atrophia, Nie popráwiáć ſie
46:
we zdrowiu / Schnąć / też nie róść. Et, Atro=
47:
phi qui ab imbecillitate uires uix col=
48:
ligunt Mdli.
49:
Atrox, ocis, om. tert. Srogi / Okrutny.
50:
Niemiłoſierny. Refertur etiam & ad o=
51:
rationem. genus eſt orationis & ue=
52:
hemens, Cui tontrarium eſt, Lene &
53:
Manſuetum.
54:
¶Atrox, & Mitis contraria, ut Atro=
55:
ces literæ, Okrutny liſt. Atrox iniuria,
56:
Wielka Krziwdá.| D | Atrox |
strona: 19v
kolumna: a
| A ante T. & V. |
1:
Atrox & difficile tempus, Trudny á
2:
niefortunny czáſ. Atrociſsimum certa=
3:
men, Okrutne potikánie. Atrociſſima
4:
ſuſpitio, Niesłycháne podeyźrzenie. A=
5:
troxa nimus, pro Conſtanti, Stały á
6:
nie odmienny umysł.
7:
Atrocia, & Atrocitas, Okrutność. Sro=
8:
gość. Vt, Augere atrocitatem peccati,
9:
Przewinienie yeſzcze bárziey ſzérzic. Atro=
10:
citas uerborum, Srogość słów.
11:
❡Atrociter, Aduerbium, Okrutnie /
12:
Srogo. Bes lutośći. Atrociter inuehi,
13:
Srogo przećiwko komu mówić. Paulo a=
14:
trocius, Prziſroſzſzym. Atrociter omni=
15:
bus horis ſtudere, Bes przeſtanku ſie
16:
vczić.
17:
Atello, Miaſto we Włoſzech było. Vnde
18:
Atellaciæ fabulæ, Wymysły álbo Kome=
19:
diyę / w których ſmieſzne á nieſrómieźliwe
20:
perſony w wodzono.A ante V.
21:
Auarus a, um, ab Aueo. Lákomy / ma / me.
22:
Skąpy. Vt, Auarus niſi moriens nil
23:
recte facit, Prouerb. Lákomy człowiek ni=
24:
gdy nie ſzczodry tylko w wigilią ſmierćy. A=
25:
uarior, Cōparatiuū, Lakomſzy / Skępſzy.
26:
Auarus laudis, Chwały poządáyący.
27:
Auaritia, Lákomſtwo / Skępſtwo. Vt, Aua=
28:
ritia hiante homo, Lákomoſtwem nienaſy=
29:
cony / Ogárniony. Auaritia ardere, Lá=
30:
komſtwem być záráżony.
31:
¶Auare & Auariter, Aduerbium, Lá=
32:
komie. Skąpie. Vt, Auare at Acerbe
33:
imperare, Lákomie á ſrogo ſie s poddáne=
34:
mi obchodźić. Auare ſtatuere pretium
35:
arti ſuæ, Káżdą rzecz drogo dzierżeć.
36:
Auceps, cupis, com, tert. Ptaſznik.
37:
Aucupor, aris, ari, dep. prim. Lowię. Au=
38:
cupari famam, Metapho. Chwały ſzu=
39:
káć Aucupari inanem rumorem, O=
40:
próżną ſie chwáłę ſtáráć. Aucupari ſibi
41:
famam obtrectatione alienæ ſcientiæ,
42:
Ynſze gániąc á lekko ważąc ſwey chwały
43:
ſzukáć. Aucupari gratiā alicuius aſſen=
44:
taciuncula aliqua. Pochlebſtwem łáski v
45:
kogo ſzukać á nábywáć. Aucupari uerba
46:
& uim uerborum, Pilnowáć ná słowá /
47:
y ná włáſność słów. Aucupari tranquil=
48:
litates, Pokoyu ſzukáć. Aucupari tem=
49:
pus, Pátrzać czáſu słuſznego.
50:
Aucupium & Aucupatio, Myſliwſtwo.
51:
Item. Lucrum, Zisk.
52:
❡Aucupor. Itē pro, Solerter quæro, kolumna: b
| A ante V. |
1:
Vt, Aucupari aurem popularem, Stá=
2:
ráć ſie o chwáłę poſpolitego ludu.
3:
¶Aucupatorius, a, um, Vt, Aucupa=
4:
toria retia, Myſliwskie ſiéći.
5:
Aucupatorius canis, Polny pies.
6:
❡legitur etiam Aucupo, Apud uete=
7:
res, ſed eſt obſoletum.
8:
Audeo, es, auſum, neut. ſecu. Smiém / ye=
9:
ſtem ſmiáły. Vt, Aude negare, Smiey
10:
przeć.
11:
Audaxm om, ter, Smiáły. Audaculus di=
12:
minutiuum, Smiáłek.
13:
Audacia, æ, femin, prim. Smiáłość. Item
14:
pro Fidutia, Dufność.
15:
Audentia etiam, Smiáłość.
16:
Audacter, Aduerbium. Smiele. Vt, Au=
17:
dacter iurare, Smiele prziſiąc.
18:
Audio, is, iui, uel, Audij, itum, ire, Acti.
19:
quart, Słyſzę. Vt, Attente bona ue=
20:
nia alicuius uerba audire. Pilnie á s do=
21:
brą wolą kogo słucháć. Auribus parum
22:
audire, Nie dobrze słyſzeć. Audire toties
23:
Terent. An ego toties de eadem re au=
24:
diam, Yzaliták częſto o tym będę słuchał.
25:
¶Audire, pro, Intelligere, Rozumieć.
26:
Vt, Audiui ſæpius, a maioribus natu,
27:
Częſtom o tym od ſwych ſtárſzich słuchał.
28:
Audiui de parente meo, Prouerbium.
29:
Yeſzcze będąc dziecięciem słyſzałem od oycá
30:
ſwegó. Ex te audiui, Od ciebiem słyſzáł.
31:
❡Audire, pro Exaudire, Wysłucháć.
32:
Terent. Capias tu illius ueſtem Ch:
33:
Veſtem, Quid tum poſtea P. Pro illo
34:
te deducam Cher. Audio, id eſt, In=
35:
telligo, Rozumiem.
36:
¶Audio, pro Credo, Wierżę. Cicer,
37:
Si me audies, Yeſli mi vwierziſz. Item,
38:
Bene audire, Dobre záchowánie á sławę
39:
mieć miedzi ludźi. Audire male, Con=
40:
trarium, Miećzłą sławę.
41:
Auditur noui nihil, Niesłyſzeć nic no=
42:
wego. Audita re ex utra parte, Wy=
43:
słuchawſzi obiedwie ſtronie. Audire mi=
44:
nus commode. Nie owſzeki dobrą sławę
45:
mieć ále nátárgnioną.
46:
¶Aliquando autem ſignificat, Ob=
47:
temperare, Vt, Audio tibi, Chcęć być
48:
posłuſznym. Vnde, Audiens dicto, Ro=
49:
skazánia ſtredz á vczinić wedle niego.
50:
¶Cōpoſita, Exaudio, Wysłuchawam
51:
twoye prożby. Inaudio. Barzo słyſzę.
52:
Obaudio, Aliquando, Nie dbam / yá=
53:
koby nie słyſzę.
54:
Auditio, onis, femin, tert. & Audientia,
55:
Wysłuchánie.
56:
Auditus, tus, iu, maſcul. quartæ. Słuch.| Inauditus |
strona: 20
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Inauditus, ta, tum, Niesłychány / na / ne /
2:
Vnde Inaudita res, Niesłychána rzecz.
3:
Auditor, Słuchácz. Auditorium, Mieyſce
4:
ku słuchániu. Lectorium, Vt, Frequens
5:
auditorium habet, Wiele vcziniów / al=
6:
bo / ſtudentów słucháyących ma.
7:
¶Audiciuncula. læ, diminutiuum, Vt,
8:
Aſperſum eſt audiciuncula, Násłych=
9:
nienie po troſze
10:
Auella, feminin. prim. Miáſto w Kámpá=
11:
niey.
12:
Auella nux, Laskowy orzech. Alias Cory=
13:
li Nuces, Ponticæ & ptæneſtinæ, Las=
14:
kowe orzechy
15:
Auena, æ femin. prim. Owies. Auenæ,
16:
ſteriles, Owśik.
17:
Auenaceus, a, um, Et, Auenarius, a, um,
18:
Owśikowy / wa / we / Vt, Auenaria farina,
19:
Owſiana mąká. Auenarium legumen,
20:
Owſianká / albo / Gruco / Owſiane krupy.
21:
¶Alia eſt auena, quam Virgilius ſte=
22:
rilem uocat, uitium frumenti, Alias,
23:
Feſtuca Ægilops, Snieć owſiána
24:
❡Auena, interdum pro ſtipula acci=
25:
pitur, Et, Metonymiκω̃ς pro fiſtula a=
26:
pud Poëtas.
27:
Autenticum, gen. neut. Miáſto w Szwái=
28:
cerskiey ziemi.
29:
Auentinus unus ex ſeptem montibus
30:
Romæ, Góra w Rzimie tak rzeczo=
31:
na.
32:
Aueo, es, ere, neut. ſecu. Verbum defecti=
33:
uum ſignificat Concupiſco, Ządam.
34:
Valde auere / Wielmi żądáć. Auere te
35:
ſcribis accipere a me aliquid litera=
36:
rum, Cicer. Piſzeſz mi że vprzeymie ocze=
37:
kawaſz á żądaſz moyich liſtów. Aueto in
38:
fine Epiſtolæ, Miey ſie dobrze. Auere
39:
te iubet, Kazał cie pozdrowić / álbo / wiele
40:
dobregó powiedzieć.
41:
¶Item, Auere, pro Gaudere, Et, Aue,
42:
ſalutantis eſt uox, Pozdráwiam cie.
43:
Auidus, a, um, Chcywy / łákomy Vt, Aui=
44:
dus cibi potuſ, Lákomy obżárły.
45:
Auiditas, aris, femin. tert, Chćywość.
46:
Auerbus, ni, maſ. ſecun. In Singulari, In
47:
plurali Auerna, nautri generis, Lacus
48:
Campaniæ quo ad inferos introitus
49:
patere creditum eſt, per Poetas & Fa=
50:
bulatores.
51:
Auerrunco, as. aui, Vetus uerbum, Od=
52:
dalam / Odrzinam. Vt, Auerruncare ui=
53:
tes, Obrzezowáć winne máćice.
54:
❡Et, Auerruncus, Bóg tego Imie=
55:
niá / który nieſzczęście od ludźi odpędza
56:
yáko pogáni dzierżeli. Secundum Poe= kolumna: b
| A ante V. | 20 |
1:
Tas, Auerruncaſſo antiquum pro A=
2:
uerrunco.
3:
Augeo, es, xi, ctum, act. ſec. Przimnażam
4:
Augere, & ampliare, Rozſzerzáć y po=
5:
mnáżáć. Augere munus uerbis, Dar
6:
słowy okraśić á więtſzi vczinić. Augere
7:
opes, Pomnożyć bogactw. Augere ma=
8:
gno cumulo beneficium, Co dáley to
9:
więcey dobrodzieyſtwá komu okázowáć / á
10:
przidáwáć. Augere timorem, Tym wię=
11:
cey ſtráſzić. Augere & ornare aliquem,
12:
Opatrzić y powyſzſzić kogo Et, Numerum
13:
augere, Prziliczáć.
14:
❡Item, Auctus, Participium, Pomno=
15:
żony. Auctus ſum noua prole, Pomno=
16:
żyłem ſie nowym płodem. Auctus hono=
17:
ribus, Powyſzſzony pocżćywośćiámi. Au=
18:
ctus re fortuniſ, Na ſzczęściu y ná má=
19:
yętnośći pomnożony. Auctus honoribus
20:
& Sacerdotijs.
21:
¶Et, Augeſco, Pomnażam ſie / zámagam
22:
ſie.
23:
Aucto, as, aui, Idem quod Augeo.
24:
Auctus, huius auctus uerbale, Pomnoże=
25:
nie. Auctus dierum, Dnia ná długość
26:
przibywanie.
27:
Augmento, as, Pomnażam Et, Compo=
28:
ſita, Adaugeo, Exaugeo, Wielmi pom=
29:
nażam.
30:
Augmentum & Auctio & Augmenta=
31:
tio, Pomnożenie.
32:
Auctio etiam ſignificat, Sperowánie / Szá
33:
cowánie / gdy kto dla długów zbieży / te=
34:
dy yego dobrá ſperuyą / to yeſt / ſzacuyą.
35:
Auctionari, Sperowáć / Szácowáć / quod
36:
alias dicitur, haſtæ ſubijcere, & au=
37:
ctionem ſunt huiuſmodi auctionem
38:
facere, auctionem uendere, Conſti=
39:
tuere auctionem, auctio haſtæ, idem
40:
eſt.
41:
Auctionarius, Sperownik / Szácownik.
42:
Adiectiuū, Vt, Auctionari atria, Miey=
43:
ſcá gdzie tákie rzeczy oſzacowáne przeda=
44:
wáyą.
45:
Auctionariæ tabulæ, Regiſtr á ſpiſánie /
46:
álbo / Inuentars tákowych rzeczi.
47:
Auctionans, auctionantis, Participium,
48:
Szácuyący.
49:
Auctor, Pomnożyciel. Auctrix, Pomnoży=
50:
cielka. Auctarium, Przidátek Podwy=
51:
ſzenie mytá / kiedy yeden przed drugiem
52:
kupimąc podwyſzſzá / álbo / náddáne więcey
53:
nád drugiego / Alias, Podlupowá=
54:
niec.| D 2 | Author |
strona: 20v
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Author & Autor, com. ter. Pirwy wyná=
2:
lcżićiel kazdey rżeczi. Autores ſententiæ
3:
alicuius aut conſilij uocantur ij, quo=
4:
rum ſententiam & conſilium ſecuti ſu=
5:
mus. Suaſor & author idem, Horta=
6:
tor at author idem, Author his re=
7:
bus quis eſt, Kto to wynalasł Skąd ſie
8:
wſzczęło.
9:
❡Autor legis & diſuaſor contraria,
10:
Author tuæ dignitatis fui, Iam przi=
11:
cziną był twego podwyſzſzenia. Author fuit
12:
mihi, Radźił mi na to. Non me pœni=
13:
tet illi ſuper hac re autorem fuiſſe. Nie
14:
żalmi iżem mu na to rádźił.
15:
Inde authores dicuntur, Którzi Xię=
16:
gi wydáyą á popiſuyą / Skłádácze Xyąg,
17:
Et Authores claſsici, Wzięći / Prziyęći
18:
skłádácze. quorum authoritas ad con=
19:
firmanda uel impugnanda dogmata
20:
adfertur, Authorem aliquem ſequi.
21:
Náśladowáć w piſaniu / álbo / w mowie
22:
którego skłádáczá.
23:
Auctoritas, Ważność / Powagá / Wziętość
24:
Authoritas Senatus, Powagá á moc
25:
zwyerſhnośći Senatorskiey. In aucto=
26:
ritate eſſe, W powadze być. Vulgus au=
27:
toritate tenui, Poſpolſtwo małey wagi
28:
máłego względu. Imminuere autorita=
29:
tem, Vmnieiſzić komu powági. Tribuere
30:
authoritatem diuinationi, Wiele dzier=
31:
żeć o práktikowaniu. Authoritatibus
32:
conuincere, Piſmem co zwiciężyć.
33:
Authoro, authoras, are, pen. prod, Obo=
34:
więzać ſobie kogo / albo / zachowániem al=
35:
bo / yurgieltem á płátem yákim ſobie kogo
36:
powynnym vczinić.
37:
¶Authorari milites, Zołniérze którzy y
38:
yurgieltem y prziſięgą ſie komu obowią=
39:
záli.
40:
¶Exauthorare, Wypowiedzieć komu
41:
iurgiélt / też wypuśćić z slubu / albo / z przi=
42:
rzeczenia.
43:
¶Exauthorari milites, Z prziſięgi y z
44:
Iurgieltu wypuſzczeni.
45:
Authoramentum, Zápłátá. Myto, Obo=
46:
wiązánie.
47:
Auguror, aris, deponent. prim. Prákty=
48:
kuyę. Obiecuyę.
49:
Auguro, as, actiue inuenitur, proprie ex
50:
uolatu auium coniecturā capere, Au=
51:
gurare & diuinare idem, Gádáć. Au=
52:
gurare futura. Prziſzłe rzeczi przepowie=
53:
dáć. Augurari coniectura, Domyślać ſie
54:
Domnimać ſie.
55:
Augur, Wieſzczbiars Práktikars. Erat au=
56:
tem non minima dignitas apud Ro= kolumna: b
| A ante V. |
1:
manos Augirem eſſe, Nie poſledniá do=
2:
ſtoyność byłá v Rzimiánów Praktikarzem
3:
być. Et habebant collegium, ut alij Sa=
4:
cerdotes.
5:
Auguratus nomen, Vrząd á doſtoyność
6:
wieſzczbiarska. Sacerdotium erat cu=
7:
ius tantum ius ut unius Auguris ob=
8:
nunctiatione maxima conſilia & inſti=
9:
tuta (Vt Cicero teſtatur) tolleren=
10:
tur.
11:
Augurium, Wieſzczbá / Inauguror, aris,
12:
inaugurari, Wſádźić / álbo / lepiey w wię=
13:
zać kogo w yaki vrząd.
14:
Augirato, aduerbiū, id eſt, Auſpicato,
15:
W dobry cźás począć.
16:
Auguratrix pro fœmina auguria cap=
17:
tante, in ſacris legitur.
18:
Auguſtus, a, um, Sławny / Szczęsliwy /
19:
Známienity.
20:
Auguſta facies, Páńſka / Sławna / Zná=
21:
miénita twars / Sancta & Auguſta
22:
idem.
23:
❡Octauius Rzimski Ceſars był Angu=
24:
ſtem pirwy nazywány / á po nim mi wſzis=
25:
cy Ceſarze.
26:
Auguſtus, Mieſiąc Sierpień. ab eodem
27:
Auguſto dictus, przed tym Sextilis rze=
28:
czony.
29:
Auguſtale, Pański / Szczęsliwy.
30:
Auguſte Aduerbium, Pańsko / Wielmoż=
31:
nie / Známienicie. Et multæ urbes ab
32:
Auguſto denominate ſunt.
33:
Auguſta uindelicorum, Augſpurg.
34:
Auguſta rauricorum, Augſpurg miáſto
35:
które nád Báſyliyą lezy. Ale tám yuż dźiś
36:
yedno mury ſą / przed tym sławne á zná=
37:
mienite miáſto było.
38:
Auis, huius auis, gene. feminin. tertiæ
39:
Ptak.
40:
Aues palamedis, a Poëtis uocantur Gru=
41:
es, Zorawie.
42:
Auicula, auiculæ, dominutiuum, Pta=
43:
ſzek.
44:
Auiarius, Ptaſznik / Myśliwiec.
45:
Auicularius, qui auiaro præeſt, Sipon=
46:
tinus.
47:
Auiarium, Klatká / álbo / yákakolwiek ptaſza
48:
łáśica / Gayek
49:
Auicium, Ptaſtwo / y Myſliwſtwo Bu=
50:
deus.
51:
Aula, æ, femin. prim. Sala. Pałac pański /
52:
Dwór też zową.
53:
Aula regia, Królewski dwór / Páłac.
54:
Aulula diminutiuum, Dworek / Páła=
55:
cek.| Aulicus |
strona: 21
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Aulicus, a, um. Adiectiuum, Dworski.
2:
ut Aulicus apparatus, Dworski ſtróy /
3:
Ruſtunek dworski.
4:
Aulicus, Subſtantiuum, Dworzánin.
5:
Aula, pro olla, antiquum, Garnek. Et in=
6:
de diminutiuum, Aulula, Gárnuſzek.
7:
Aulæa, femin prim. uel Aulæum, aulæi,
8:
fere in plurali tantum legitur in neu=
9:
tro genere.
10:
Aulæa, aulȩorum, Oppony któremi ſciá=
11:
ny obiyáyą.
12:
Auletes, aulete, maſculin, qui tibia canit.
13:
Piſzczek Trębácz.
14:
Aulicocia exta, id eſt elixa antiqui dicūt
15:
quaſi in aulis, id eſt ollis cocta, Wá=
16:
rzone wnętrſnośći. Vide infra EXTA.
17:
Aulis, Miáſto w Greciey do którego ſie Gre=
18:
kowie byli ziecháli / kiedy do Troyiey cią=
19:
gnęli / y popis tám mieli.
20:
Aura, femin. prim. Powietrze też pogodá.
21:
Peſtilens aura, Morowe powietrze.
22:
Salubris aura, contrarium, Dobre po=
23:
wietrze.
24:
Aura, auri. Promienie álbo miełcenie od zło=
25:
tá. Auras uitales capere & ueſciaura,
26:
Zyć.
27:
Captare aurā, Chłodźić ſie / Krzeżwić ſie.
28:
¶Aura ætherea ueſci, Zyć.
29:
Aura etiam, Zyczliwość lucka. Inde Ca=
30:
ptare Auram popularem, Stáráć ſie o
31:
dobre slowa á życzliwość miedzy poſpoli=
32:
tym ludem.
33:
Et Aurarij dicuntur fautores, Zyezliwy.
34:
lud.
35:
Auriga, com. prim. Woźnicá. Furman.
36:
Et Auriga ſignum cœleſte.
37:
Aurigo, as, are, penult. prod. Furmánię.
38:
Furmańſtwem ſie obchodzę.
39:
Aurigor, deponens pro rego, Wożę.
40:
Rządzęſie. Ex Varrone, Nonius, Au=
41:
rigarius idem quod auriga.
42:
Aurigo, auriginis, feminin. tert, morbus
43:
regius, Zółtá niemoc.
44:
Hinc, Auriginoſus, a, um, qui ob=
45:
noxius eſt huic morbo, Zołtą niemoc
46:
cierpiący.
47:
Auris, huius auris, femin. tert. Vcho.
48:
Auris etiam in brutis, ut Auribus Lu
49:
pum teneo, Prouerbium, Zá vſzy wil=
50:
ká trzimam. To yeſt / ani mie tám / áni mie
51:
ſám.
52:
In utram aurem dormire, Spokoi=
53:
nym á bezpiecznym być / Nietroskáć ſie.
54:
Abhorret a nobis auris deorum at
55:
animꝰ, Nie miłośćiw yeſt nam Pan Bóg
56:
Aures arrigere, Náſtroſzić álbo náſtáwić. kolumna: b
| A ante V. | 21 |
1:
vſzy / To yeſt pilnością czego słuchać. Au
2:
res dare & debere alicui, Być posłuſzen
3:
komu.
4:
Ad aures meas peruenit, Vſłyſzałem.
5:
Aures claudere ueritati, Zátulić vſzy od
6:
prawdy.
7:
Auribus alterius aliquid dare, Posłu=
8:
cháć kogo s cierpliwośćią.
9:
Aurium ædes uacuas loco dixit, Plau
10:
tus pro ſurdo.
11:
Hæc ferunt aures hominum, Tá sła=
12:
wá yeſt miedzi ludźmi.
13:
Hebetes aures habere, Tępe vſzi mieć,
14:
to yeſt nie chcieć báczić.
15:
Offendere pias aures, Pogorſzenie dáć,
16:
Prebere aures, Z radością słucháć.
17:
Digna re auribus Doctorum. Godna
18:
rzecz yeſt áby była przed vczonémi ludźmi
19:
przełożoná.
20:
Auricula diminutiuum, Vſzko.
21:
Auricularius, a, um, Et, Auricularis di=
22:
gitus, Máły pálec.
23:
Auricularis morbus, Bolenie w vſzu.
24:
Auriſcalpium, Vſzna łyżeczká.
25:
Auritus, Adiectiuum, Który wielkie vſzy
26:
ma.
27:
Vt, Aſini auriti dicuntur quia ma=
28:
gnas aures habent.
29:
Auritus teſtis, Swiádek który vſzámi ſwémi
30:
słyſzał / álbo / przi czym ſam był.
31:
Aurem accommodare, Báczić / Słu=
32:
cháć.
33:
Aures pareſacere idem.
34:
Aures demittere, Nie báczić. Nie słucháć.
35:
Aurora feminin. prim, Switánie. Zorzá.
36:
Prima aurora, Ná świtániu gdy ſie zo=
37:
rze zápaláyą.
38:
Aurora Poëtis dea, uxor Thithoni,
39:
Aurum, ri, neut. ſecund. Złoto.
40:
Aurum Toloſanum habere Prouerb.
41:
Zniſzczeć w niwecz ſie obroćić dla zlie ná=
42:
bytęgo dobrá.
43:
Aurum nequam, quod hominem tra=
44:
hit ad malum, dixit Siponitinus.
45:
Aureus, a, um, Złoty / a / e.
46:
Item, Aureus abſolute, Złoty czerwony.
47:
Aureus coronatus, Fráncuski Koronat
48:
złoty yeſt.
49:
Aureum coronarium, hoc eſt, Corona
50:
triumphantis ex auro, Vpominek á
51:
Koroná wygránia.
52:
Aurum putum, uel purum, Szczére
53:
złoto / od prziſádi wypráwyone.
54:
Aureos montes polliceri, Prouerbium
55:
Złote góry obiecowáć.
56:
Aurea æris permutare, Prouerbium.| D 3 | Ná fri= |
strona: 21v
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Ná frimarku oſzukanym być. Aurea uerba,
2:
Piękne słówka.
3:
Aureo piſcari hamo, Złoto wędą łowić /
4:
to yeſt / dla máłego pożitku wielki nákład
5:
vczinić.
6:
Auratus, a, um, Pozłoćiſty.
7:
Auratura, auraturæ, Pozłotká, Pozłocenie
8:
Aurifer, a, um, Adiectiuum, Vt, Aurife=
9:
rum flumen, Rzéka w którey złoto zbie=
10:
ráyą.
11:
Aurifex, & Aurifaber, Złotnik.
12:
Aureus, Koſtowny / Ze złotem przipráwio=
13:
ny.
14:
❡Aureus color, Złotogłowowa máść.
15:
¶Aureum malum pro Punico. Poma=
16:
ráńczá.
17:
¶Aurea ceſaries, Włoſy yáko złoto.
18:
Aurea ſecula, Szczęſliwy á pobożny
19:
Aureolus, Adiectiuum diminutiuum,
20:
Aureola oraciuncula, Wdzięczna á przi=
21:
yemna powieść.
22:
Aureolus libellus, Pozłocone xiąſzki.
23:
Aurifodina, & Auraria, Złote góry gdie
24:
złoto kopáyą.
25:
Aurificina, æ, Złotniczy wárſtát.
26:
Aurarius, Pozłotnik.
27:
Aurilegus, & Aurifur, Aurifuris, Zlo=
28:
dziey który złoto krádnie.
29:
Auro, as, are, Deauro, Inauro, Pozłacam
30:
Inauratum, Deauratum, Auratum
31:
poculum, pozłoćiſty kubek.
32:
Auripigmentum, Arſenik / Proch y fárbá
33:
ktorey málárze vżywáyą.
34:
Auſculto, as, are, Słucham. Yeſtem poſzłu=
35:
ſzen.
36:
Auſcultare ab hoſtio, Podsłucháwáć
37:
v drzwi.
38:
Auſcultare ad fores, Idem.
39:
Auſculta paucis, Posłuchay trochę.
40:
Auſcultare, cum Accuſatiuo ſignifi=
41:
cat, Słucháć. cum Datiuo, Być posłu=
42:
ſzen,
43:
❡Audire eſt minus quam auſculta=
44:
re.
45:
Auſcultatio uerbale, Słuchánie, Powol=
46:
ność. Posłuſzeńſtwo.
47:
Auſcultator uerbale, maſcul. tert. Słu=
48:
chacz. Vczeń.
49:
Auſim uerbale Defectiuum, Indicatiuo
50:
& Optatiuo futuri temporis, Auſim,
51:
auſis, auſit, Et pluraliter, auſint, ceteris
52:
caret, ſignificat audebo, & utinam
53:
audeam, Bych ſmiał.
54:
Liuius. Nec ſi ſciam dicere auſim Acz=
55:
kolwiek bych wiedział / wſzákże bych rzéc nie
56:
ſmiał. kolumna: b
| A ante V. |
1:
Auſim, Virgilius I, Geor. Auſim uel
2:
tenui uitem committere ſulco.
3:
Auſitis dicitur Regio, Hebraice V 2 dicta
4:
patria Iob.
5:
Auſonia, Włoska ziemiá. Primum pars
6:
dicta Italiæ hoc nomine, deinde tota.
7:
Auſon & Auſonem, Włoch.
8:
Auſonium mare, pars maris Thirheni a
9:
Campania Siciliam uerſus.
10:
Auſpex, auſpicis, idem quod Augur,
11:
Wieſzczy.
12:
Item qui præerat nupitijs celebrandis,
13:
Zerzec / Przełożony ku opátrzeniu wſzech
14:
rzeczy ku godóm / z ſtroney oblubieńcá / Bó z
15:
ſtroney obłubieńce Pronuba po łá=
16:
ćynie rzeczon bywa. Nymphus Græ=
17:
ce.
18:
Auſpex legis, Ten który naprzod ná co
19:
vſtáwę á ſtátut rádzi,
20:
Auſpitium, auſpitij, Práktiká. Wieſzczba
21:
z ptáſtwá / Fortuna.
22:
Bene auſpicare aliquid, W dobrą godźi=
23:
nę co począć czinie.
24:
Bonis auſpicijs, Fortunnie. Szczęśliwie.
25:
Bonis auſpicijs eas, meliori auſpitio
26:
redeas, Boże day ábyć ſie fortunnie ná dró=
27:
dze wodźiło / á yeſzcze fort unniey k nam ſie
28:
prziwrócił.
29:
Auſpitio malo, Niefortunnie.
30:
Auſpicijs ſalutis, Szczęsliwie.
31:
Tanquam auſpitium malum aliquid
32:
deteſtari, Odrzekać ſie kogo yáko czego
33:
złego.
34:
Auſpicor, auſpicaris, auſpicari, depon.
35:
prim. Poczinam nieco.
36:
Auſpico, as, dixit Plautus.
37:
Auſpicatus, a, um, Szczęſliwie poczęty.
38:
Inauſpicatus, Niefortunny.
39:
Auſpicato aduerbium, Szczęſliwie. For=
40:
tunnie.
41:
❡Inauſpicato, Niefotunnie.
42:
Auſpicalis, le, quod ad auſpitium per=
43:
tinet, Vt, Auſpicalis piſciculus, Rybká
44:
która przed ſiecią vskákuye. portendens
45:
piſcium copiam.
46:
Auſter, maſculin. Południowy wiátr.
47:
Auſtri, rorum, promontoriū Ægypti
48:
Auſtralis, & hoc Auſtrale, Połudiowa
49:
kráyiná.
50:
Auſter, maſcul. ſecund. Vt, Auſtrini Fla=
51:
tus, Wiátry z południá
52:
Auſtrinus dies, Dzdzowy dzień.
53:
Auſtrinum cœlum, Miękkie powietrze.
54:
Auſterus, a, um, penul. pro. Srogi. Przi=
55:
kri= Cięſzki. Trudny.
56:
❡Auſtera nouerca, Gniewliwa. Sroga| Ziadła |
strona: 22
kolumna: a
| A ante V. |
1:
Ziádła mácochá. Auſterus homo, Nie=
2:
lucki człowiek.
3:
Auſterum uinum, Przikre wino.
4:
Auſterus color, cuis floridus opponi=
5:
tur, Smutna fárbá.
6:
Auſteritas, ſrogość. Przikrość. Auſteri=
7:
tas coloris, Niewdzięczney fárby.
8:
Auſtere, Aduerbium Przikrze. Srogo.
9:
Auſtro, as, are, Acti. penult. id eſt, Hu=
10:
mecto, Odmiękczam.
11:
Auſtraria inſula in oceano ſepientrio=
12:
nali.
13:
Auſtria, æ, Germaniæ Regio, alias Pan=
14:
nonia inferior, Rákuſy.
15:
Authenticus, a, um, Latine autoratus,
16:
Poważny á wzyęty.
17:
Authentica ſcriptura, Wzięte piſmo / któ
18:
remu nie może gány dáć / ani go odrzućić
19:
gdy niem potwierdzáyą.
20:
Authographum, phi, neu. ſecun. Latine,
21:
propria manu ſcriptum ab ᾽αυτορ
22:
& γραφω ſcribo, Handtſchrifft / Ręki
23:
ſwoyey zapis.
24:
Automata orum, Co ſie ſámo przes ſię ru=
25:
ſza / yáko ſą zegary / & alia inſtrumenta
26:
Mathematica.
27:
Authomatos, gen. com. Latine ſolus per
28:
ſe, Sam przesſię ᾽αυτος ipſe & νόμος
29:
Lex, Swieboda. Wolność.
30:
Authomos gen. neut. Wolny Swie=
31:
bodny. Sam ſobie pan.
32:
Autumo, as, penult. correp. Mmimam
33:
Szácuyę.
34:
Autumnus, maſcul. ſecund. Yeſień.
35:
Autumnalis & Autumnale, Yeſienny.
36:
Autumnus, maſcul. ſecund. Yeſień.
37:
Autumnalis & Autumnale, Yeſienny.
38:
Autumnalia pyra, Yeſienne gruſzki.
39:
Autumnitas, antiquum pro Autumno
40:
Yeſienny czás.
41:
Auus, aui auo, maſcul. ſecund. Stáry
42:
ociec / właſniey Dźiad.
43:
Proauus, Prádziad. tertius a patre,
44:
Abauus, Práprádziad. quartus a pa=
45:
tre. Tritauus & atauus, Práprádziá=
46:
dów ociec.
47:
Auia, Stára mátká / właſniey Babká.
48:
Abauia, TRitauia, & Atauia, diſcri=
49:
minis cauſſa addimus, Paternus uel
50:
maternus.
51:
Auitus, ta, tum, Stárodawny / ne / ne. Od=
52:
ſtárego oycá.
53:
Auunculus nomen non eſt diminutiuū
54:
ſignificat matris fratrem, Wuy.
55:
Auunculus maior, Stárey mátki brát=
56:
Babczin brát.
57:
Auxilium, lij, neut. ſecund Pomoc.
58:
Auxilium afferre alicui malo, Pomoc kolumna: b
| A ante V. | 22 |
1:
komu przećiwko yákiey ſzkodzie.
2:
¶Auxilia militaria, Pomoc lidźmi prze=
3:
ćiw nieprziyácielowi.
4:
Ope & auxilio alicuius, gubernari,
5:
Zić cziyém nákłádem.
6:
Auxilior, aris, Pomagam.
7:
Auxiliaris, & Auxiliare, Vt, Auxiliaris,
8:
amicus, Prziyaciel ku pomoci.
9:
Auxiliares copiæ, Auxiliares cohor=
10:
tes, Zołnierze ku pomocy posłáni.
11:
Auxiliarij milites, Idem.
12:
❡Legio ciarij autem milites dicuntur
13:
Włáſni álbo ći którzi ná ſwą ſzkodę ćią.
14:
gną.A ante X.
15:
Axioma, tis. neut. tert. Latine pronun=
16:
ctiatum, Proloquium, & Propoſitio
17:
apud Dialecticos, Piękna á foremna yá=
18:
ka powieść prawdźiwa / którey ſie nikt
19:
przećiwić nie może.
20:
Vt, Veritas odium parit, ſignificat eti=
21:
am quod latine dignitas & amplitu=
22:
do, Doſtoyność / Wyſokość.
23:
Axis, maſcul, tert. Oś v wozá. Też koniec
24:
á ſredni punkt okręgu niebieskiego. ná któ=
25:
rych ſie wſziſtek ſwiát obráca.
26:
❡Et pro cœlo accipitur aut pro polis
27:
mundi.
28:
Vnde, Axis ſeptemtrionalis, Szpicá
29:
ná niebie pułnoćna.
30:
Sic Axis auſtricus, Polus / álbo Szpicá /
31:
Południowa ná niebie.
32:
Axilla, Vide ALA.
33:
¶Item, Axis uel Aſsis, Tabulæ ſectiles
34:
Gonty. Szkudły. A Plinio Aſſamenta
35:
uocantur, ut iam dictum eſt, differunt
36:
ab aſſeribus, hinc Coaxatio uel Co=
37:
aſſatio, Pobiyánie domu / álbo też fás / kłód
38:
y ynſzego naczinia domowego.
39:
Axungia, æ, femin. prim. Wozowa maź
40:
Kołomaź. Smołá / álbo ynſzá tłuſtość.
41:
Axus, Macedonium, fluuius.A ante Z.
42:
Azana, Ætiopiæ regio ad ſinum maris
43:
rubri Barbaricum.
44:
Azotus, urbs Syriæ.
45:
Inde Azotice Aduerbium, Po Azicku
46:
Azymus, Vide ZYME, Nie kwáſzony.| D 4 | DE |
strona: 22v
| DE LITERA B. |
B ante A.
1:
B
Abactes, Vinum ex no-
2:
minibus Bachi.
3:
Babæ, Apud Plautum
4:
pro Interiectione, Pa=
5:
pæ. Admirantis, Hui /
6:
Ey Ey yákie dźiwy.
7:
Babylon, femin, tert. pen. correp. Meſo=
8:
potamiæ urbs ſeu Chaldeæ, Latine
9:
confuſio ſeu translatio dicitur pro=
10:
pter linguarum confuſionem, Główne
11:
miaſto w Cháldeyskiey ziemi.
12:
Propter quam tita Meſopotamia &
13:
Aſſyria, Babylonia dicta eſt.
14:
Babylonus & Babylonicus, a, um, Bábi=
15:
loński.
16:
Bacca, baccæ, femin, prim. Yágodá / y yn=
17:
ſzich drzéw owoc / yáko ſą oliwy / winá / y yne.
18:
Et per ſimilitudinem, Margarita, Per=
19:
łá. Et Baccula, diminutiuum, Perełká.
20:
Yágodká.
21:
Baccæ indigent oleo, Prouerb. Ma
22:
doſić á yeſzcze więcey chce.
23:
Ex baccis enim oliuarum, exprimitur
24:
oleum.
25:
Baccatus, ta, tum, Adiectiuum, Vt, Bac=
26:
catum monile, Perłowy kolmers.
27:
Baccifer, a, um, Adiectiuum, Yágody
28:
rodzący.
29:
Bacchar huius baccharis, ſiue Baccharis
30:
huius baccharidis, fe. tert. penul. cor.
31:
Herba, Niektórzy Kopytnik zową / ziele
32:
yeſt. Quidam abſque aſpiratione ſcri=
33:
bunt, Nardum ruſticum quidam uo=
34:
lunt.
35:
Baccha, Wino w Hiſpániey ták rzekące.
36:
Et Bacchum genus uaſis uinarij, Faſá
37:
winna.
38:
Bacchus, maſ. ſec. Bóg vynny / to yeſt piyań=
39:
ſtwá á obżárłośćy / Iouis ex Semele filius
40:
Baccha & Bacchis, Mniſzká Bachuſo=
41:
wá.
42:
Bacchanal, uel, Bachanale, Mieiſce ná któ=
43:
rum Bachuſowi ſwiętá ſwięcono / też Swię=
44:
to Bachuſowe.
45:
Bacchalia, liorum plu. num. Mięſopuſty.
46:
ut, Bacchanalia uiuere, Roſpuſtnie wob=
47:
żárſtwie y w piyańſtwie żyć.
48:
Bacchor, aris, ari, deponen. prim. Hucżę /
49:
Krzyczę / Roſpuſtnie żywę / Mięſopuſtuyę.
50:
Et per Metaphor. Száleyę.
51:
Furere & Bacchari, Száleć. kolumna: b
| B ante A. |
1:
Bacchari in aliquem, Obrzućáć á miekáć
2:
ſie ná kogo.
3:
Bacchata loca, in quibus eſt debaccha=
4:
tum, Virgil.
5:
Compoſita, Debacchor, idem quod
6:
ſimplex, Száleyę
7:
Bacchicus, ca, cum, To co ku Bachuſowi
8:
náleży.
9:
Bacchici mores, Roſpuſtne obyczáye.
10:
Bacchilus, la, lum, Poſſeſsiuum, Co ku
11:
Bachuſowi przisłucha.
12:
Bacchacia, Mięſopuſtowánie. Szaleń
13:
ſtwa.
14:
Bacchius, per Metricꝰ. Conſtans, prima
15:
& poſtrema Syllaba longa, & dua=
16:
bus medijs bræuibus. Notatur uero
17:
ſic????.
18:
Bactes, nomen Bacchi.
19:
Bachilio, Fluuius de Vincentinis mon=
20:
tibus defluens, Calep.
21:
Bactra, orum, neut. ſec. Scynthiæ prouin=
22:
cia ultra Aſſyriam a flumine Bactro
23:
cognominata, Ziemiá ták rzekąca w Tá=
24:
trzech.
25:
Bactrianus, a, um, qui ex Bactris eſt.
26:
Baculus, maſculin. ſecund. uel, Baculum,
27:
neut. ſecund, Kiy.
28:
Bacillus, diminutiuum maſculin. ſecun.
29:
& Bacillum neut. Kiyek.
30:
¶Inde Imbecillis, la, lum, Vel, Imbe=
31:
cillis, & hoc, Imbecille, Mdły.
32:
Imbecillitas, Mdłość Krewkość.
33:
Badius color, id eſt Phœniceus ſiue ſpa=
34:
diceus, Vnde, Badius equus, Cyſo=
35:
wáty koń / álbo Gniády.
36:
Badizo, as, are, Græco uerbo uſus eſt
37:
Plautus, pro, ire inſolenter.
38:
Baiæ, baiarum feminin. Plural. tantum,
39:
Campaniæ oppidum.
40:
❡Inde Baianus, a, um, Yeden z tám
41:
tey ziemie.
42:
Baiulo, as, are, Actiuum prim. Noſzę.
43:
Baiulus, baiuli, Nośiciel.
44:
Balena feminin. primæ. Cetus Wieloryb.
45:
Balanus, maſculin. ſecund. Zołądź
46:
Et per ſimilitudinem dicitur, Id genus
47:
quod alui ſubducendæ ſubditur,
48:
Czopek który bywa w zádek wetkniony /
49:
dla przepuſzczenia żiwotá áby ſtolce kto
50:
miał. Suppoſitorium, uulgo dicitur,
51:
& quicquid formam glandis habet.
52:
Vnde pro uirga uirili etiam accipitur,
53:
Táyemny członek męski.
54:
Proprie tamen de palmulis ſiue da=
55:
ctylis dicitur, Daktilowy orzech / ex quo
56:
unguentum exprimitur.| Balanatus |
strona: 23
kolumna: a
| B ante A. |
1:
Balanatus, ta, tum, Tákiem oleykiem pomá=
2:
zány.
3:
Balanius. a, um. Quod ex hoc unguen=
4:
to conſtat.
5:
Balanites tæ, maſcul. gene. Nomen gem=
6:
mæ.
7:
Balanites linitis, fem. gen. Rodzay nieyáki
8:
Káſtanów.
9:
Balo, as, are, neut. prim. Dicuntur oues,
10:
Bekam yáko owcá / wrzeſzczę.
11:
Balatus, Bekánie / Owczi wrzask.
12:
Balatro, onis maſculin, tert. Błoto / álbo /
13:
próch który do trzewika / albo / botów przy=
14:
ſtaye. Metaph. Homo uilis, Szuyá. Ni=
15:
czemny człowiek.
16:
Balbus, ba, bum, Który nie może dobrze
17:
mówić. który ſie záyąka / álbo / Bálbod yá=
18:
ko niektórzy mowyą. Inde Prouerbium.
19:
Balbus, balbum rectius intelligit, Głuſ=
20:
chy rychley ſie s gluchem zmówi.
21:
¶Balbe, Aduerbium, Vt Balbe loqui
22:
Mowić záyąkáyąc ſie.
23:
Balbutio, is, ire, Záyąkma ſie / albo / prętko
24:
mówię.
25:
¶Balbucinari, Calep. ex Cicer, pro
26:
balbutire.
27:
Baleates, gen. fem. Duæ Inſulȩ iuxta Hi=
28:
ſpaniam, quæ nunc Maiorica & Mi=
29:
norica dicuntur, Dwie wyſpie w Hi=
30:
ſpániey.
31:
Balearis, e, & Balearicus, a, um, Adiect.
32:
Baliſta, æ, femin. prim Kuſza / álbo / dziáło
33:
wielkie którym mury tłuką á Miaſt doby=
34:
wayą.
35:
¶Manubaliſta, Reczna kuſzá.
36:
Baliſtarium, Mieyſce gdzie działá chowáyą
37:
Balneum, ei, neut ſecund. Láźnia.
38:
Balneæ, arum, in plurali, Poſpolita łáźnia
39:
álbo / Cieplice. Balnea Herculana, pro=
40:
uerbium.
41:
Balneator, orum, comm. gen. Licet (Vt
42:
ait Seruius Petronius uſurpauerit,
43:
Balneatricem, Laźiebnik. Dicitur etiam
44:
Balneum & Balneæ.
45:
Balnearius, a, um, Adiectiuum, Láziebni=
46:
czy / cza / cze
47:
Balneolum, diminut, Láźienká.
48:
Balſamum, neut ſec. Dzrewo Balſámowe.
49:
❡Opobalſamum, Sok balſámowy.
50:
¶Xilobalſamum, Balſamowe drzewo.
51:
Balſaminus, a, um, Vt, Balſaminum o=
52:
leum, Bálſámowy oleyek.
53:
Bambia, ſpecies oliuæ.
54:
Baltheus, maſ. ſec. in plur. Balthea, Szé=
55:
roki pás / álbo / Táśmá.
56:
Baptiſo, as, aui, Krzczę / Pogrążam. Venit kolumna: b
| B ante A. | 23 |
1:
enim a Græco uerbo βαπτο, id eſt,
2:
immergo, eo quod ibi in mortem
3:
Chriſti pro nobis paſsi mergimur, in
4:
ablutionem peccatorum noſtrorum.
5:
Baptiſmus, maſcul, ſec. Krzeſt. Pogrążá=
6:
nie.
7:
Baptiſta, æ, maſcul prim, Krzćiciel.
8:
Baptiſterium, neut. ſecund. Krzeſnicá / ál=
9:
bo / Krzćielnicá.
10:
Bamphia, taberna tinctoria, Dom far=
11:
bierski.
12:
Baphicus, a, um, Latine Tinctorius, Vt,
13:
Coccus Baphicus, Granum tincto=
14:
rium, Yądrka któremi ſzárłat fárbuyą.
15:
Baratrum, tri, neut ſec. Wielka głębokość /
16:
Piekło, Et pro uoragine, Przepásć.
17:
Baratrum etiam refertur ad alia, ut ad
18:
meretricem quæ omnia abſorbet, In=
19:
de Prouerb. Charybdis baratrum, In
20:
hominem maiorem in modum eda=
21:
cem, bibacem, & helluonem, Zárłok /
22:
Piyánica.
23:
Barba, barbæ, feminin. prim, Brodá.
24:
Barbatus, Brodaty.
25:
❡Imberis, Bes brody Gołowąs. Bar=
26:
batenus Philoſophum dixit, Cicero,
27:
Mędrzec ale tylko brodą nie vczynkiem.
28:
Barba non facit Philoſophum, Brodá
29:
nikogo Philoſophem a mędrcem nie czyni.
30:
Barbicum, idem quod Barba.
31:
❡Barbatulus diminutiuum, Który má=
32:
ły bródkę ma.
33:
Barbula, feminin. prim. Bródká. Barbula
34:
hircina, Kozia broda / Ziele yeſt.
35:
Barbarus, maſculin ſecund, Gruby / á nie
36:
luby w ſwym yęzyku.
37:
¶Barbarus & Diſertus contraria.
38:
Barbarꝰ, Też Nieuk. Semiagreſtes ac bar
39:
bari, Dźiey á głupi Barbarus ſuccus,
40:
Plin id eſt, Alienus a ſua natura. Sor=
41:
dida & barbara, Plugáwa á gruba.
42:
❡Barbari etiam dicuntur, Którzy nie
43:
ſą Zydowskiego / Greckiego y Laćińskiego
44:
yęzyká vmiętni.
45:
Barbaricus, ca, cum, Fere idē quod Bar=
46:
barus. Græci olim omnes alios popu
47:
los barbaros uocabant, Et Item Ro=
48:
mani, qui non eſſent Latini.
49:
Barbaralexis, Nie łaćińskie słowo.
50:
Barbariſmus, Gdy nie wedle záchowánia
51:
łaćińskiego yęzika kto piſze / álbo / mówi.
52:
Barbaries, Grubość / Nieobyczáyność.
53:
Barbaricarij Alciato ſunt, qui barbari=
54:
cas ueſtes intexunt, uarijs rerum for=
55:
mis, Wyſziwacze Háftarze / Tkacze.
56:
Barbaria, Barbarorum Regio eſt.| Barbarica |
strona: 23v
kolumna: a
| B ante A. |
1:
Barbarica, orum, neut. ſecund ſunt pa=
2:
uimenta quæ & ſubtegulanea uocan=
3:
tur, ex teſtis tuſis, rudere, & calce. Pa=
4:
uimentum, idem, Dno á náſypowánie w
5:
domu.
6:
Barbitus & barbitum, Leyer / álbo / Lira
7:
gra yeſt.
8:
Barbo, Genus piſcis, alio nomine mu=
9:
lus dicitur, Toporek.
10:
Barbocha, etiam genus piſcis. Mien-
11:
tus.
12:
Barce, femin, Miáſto w Africe.
13:
Bardus, maſcul. ſecund Stultus, Głupi /
14:
Nieroſtropny
15:
Bardoculus, maſcu. ſec. Hyſpańska káppá /
16:
v nas może być názywána Delia.
17:
Baro, Wolny pan. Fortaſsis non latinum
18:
Dicitur tamen & Vir fortis.
19:
Barunculus, diminut. Pánek
20:
Barrus, generis maſculini, Elephas,
21:
Słóń.
22:
Barrire dicuntur Elephanti cum ædunt
23:
uocem. Ryk Elefantów / álbo / Słó=
24:
niow.
25:
Barritus huius Barritus, Vox Elephan=
26:
ti, Ryk.
27:
Baſanites, Lapis ex qua fiunt cotes, Ká=
28:
mień który rośćynáyą ná osły.
29:
Baſculi, Populi Hiſpaniæ.
30:
Baſium, neut. ſecund. Cáłowánie.
31:
Baſiare, Cáłowáć.
32:
Baſiatio, Cáłowánie.
33:
Baſilica, Latine, Regia, Græci enim
34:
βασιλικην uocant, Sadowny dom / ál=
35:
bo / Dwór.
36:
Baſilicus Adiectiuum, Baſilica facinora,
37:
Królewskie vczinki. Baſilicus ſtatus,
38:
Páński ſtań Baſilica uita, Hoyne vżywá
39:
ne Baſilica nux, dicitur luglans, teſte
40:
Plinio, Orzechowe drzewo=
41:
Baſilice Aduerbium, Regie & Baſilice
42:
uiuere, Páńskim ſtanem ſie nieść Baſi=
43:
lice ornatus, Páńsko przichedożony.
44:
Bàſilicus, maſcul. ſecund ſubſtantiuum,
45:
Báziliſzek z ródzáyu wężów.
46:
Baſis, huius Baſis, fem= tert. Latine, Su=
47:
ſtentamentum dici poteſt, Podpora.
48:
Słup Filar / ná którym co ſtoyi.
49:
❡Baſis, też prawdá ſtołowa / ná którey
50:
miſy s potráwami ſtawiáyą.
51:
Baſis, Firmamentum narrationis, Grunt
52:
á wſziſtká moc rzeczy á obrony ták w prá=
53:
wie / yáko y w ynſzich rzeczách.
54:
Baſſaris, is, uel Baſſaridis, Sacrificium
55:
Bachi, Et, Sacerdos Bachi, Służbá kolumna: b
| B ante A. D. E. |
1:
á offiará ku czći Bachuſowi. Nam Baſ=
2:
ſareus, eſt etiam cognomen Bachi,
3:
Przeswisko Bogá Báchuſá. Hinc Baſſa=
4:
rides.
5:
Baſiara, Locus Lydiæ, Et, Veſtis ge=
6:
nus.
7:
Batauia gen, fem. prim. Ziemiá w niſzſzey
8:
ziemi Pomorskiey / álbo / którą Holan=
9:
derską zową. Eraſmi Rotherdami
10:
patria.
11:
Batauus, Holánderski / Adiectiuum.
12:
Batilus, maſcul. ſecund. uel Batillum,
13:
Lopátá ogniowa którą węgle ogniſte wy=
14:
bierąyą.
15:
Batillum, Sierp. álbo / Roſá. Batillus,
16:
eſt etiam nomen adoleſcentis, Sa=
17:
mij
18:
Battologia, femin prim. Wielomówienie
19:
Klektánie.
20:
Batuo, is, batuere, Biyę kogo rózgą.
21:
¶Batuere etiam ſignificat dimicare,
22:
Potykáć ſie s kiém.
23:
Battus, maſcul. ſecund. Ymię niektórego
24:
páſtérza.
25:
Batus, maſ. apud Hebræos dicitur, Bath
26:
Eſt liquidorum menſura, ſexaginta
27:
duos ſextarios continēs, Idem quod
28:
Metreta, uel Cadus apud Græcos,
29:
Kuffa / álbo / Kadź.
30:
Baubare, Lucret, dixit pro latrare,
31:
Szczekać.
32:
Bauli, Vicus inter Baias & Miſe=
33:
num,
34:
Baxeæ, arum, femin. prim. PántofleB ante D.
35:
Bdellium, neut. ſecund. Græce βδὲλλιον,
36:
Rodzay czarnego drzewá w Bátriánie.B ante E.
37:
Beatus, ta, tum, Bogosławiony / na / ne. Opu=
38:
lentiſsima & beata ciuitas, Bogáte á
39:
doſtáteczne / y bogosławione miáſto w któ=
40:
rym ná wſzem dobrze yeſt.
41:
Beatus & miſere contraria, Vt, Nihil ex
42:
omni parte beatum, Prouerb. Zádna
43:
rzecz nie może być bes przigány.
44:
Beatitas, & Beatitudo, Bogosłáwień=
45:
ſtwo.
46:
Beate, Aduerbium, Szczęſliwie. Fortun=
47:
nie.
48:
Beatus etiam ſignificat, Bogáty / Fortun=
49:
ny.| Beo |
strona: 24
kolumna: a
| B ante E. |
1:
Beo, as, are, Adiectiuum, primæ, Vbogo=
2:
słáwiam. Vbogácam, Vweſelam.
3:
¶Beatulus, diminutiuum.
4:
Bebrycium, ſiue Bebryacum, Vicus in=
5:
ter Cræmonam, & Veronam.
6:
❡Inde Bebryacenſis, Bebryacus, a, ū.
7:
Bebrycia, alias, Bithynia.
8:
Beelzebub, Bálwan, Obraz. In Acca=
9:
ron, & pro Dyabolo, ponitur.
10:
Beelphegor, Odolum Moab, Báłwan /
11:
Obraz Moabski.
12:
Belgica, fe. p. Krąyiná we Fránciey / od rzeki
13:
Rhenu nád rzeką Mátrona áż do morzá.
14:
¶Et, Belgæ. Lud z tey ziemie yako ſą Pi=
15:
karéy. Brábánéy / y ini tamże.
16:
Bellaria, orum, n, plu. tantum, Oſtátnia
17:
potráwa / yako ſą wſzelákie owoce / y inſze po=
18:
trawy / które s ſérem dawáyą na ſtół / po
19:
wſziſtkich potrawach. Wet v dworu zową.
20:
Et Bellaria, liberi patris, Vina dulcia,
21:
Bellum, neut. ſecun. Woyna. Walká.
22:
❡Bellum inteſtinum, & bellum ciuile,
23:
Domowa woyná. Bellum nauale & ma=
24:
ritimum, Woyná ná wodzie / álbo / ná mo=
25:
rzu. Bellum Calamitoſum & Exitiale,
26:
Bellum ponere, Przeſtác walczyć.
27:
Bellum impendet, imminet, naſcitur,
28:
oritur, exardeſcit, fere eadem, Bellum
29:
conflare, moliri, parare, comparare,
30:
inchoare, iniri, incipere, fere eadem.
31:
Bellum denunciare, uel, indicare, Od=
32:
powiedzieć Bellum ſuſcipere uel ſume=
33:
re, Woynę począć. Bellum decudere, pro=
34:
rogare, trahere, alere, Przedłużáć woy=
35:
nę. Bellum ſeneſcit, Niſzcżeye. Bellumex
36:
bello ferere, Liuius, Yednę woynę z dru=
37:
giey wſzczináć. Prælium uero, Bitwá.
38:
Bello, as, aui, neut. prim. Walecznik.
39:
Vnde, Bellator, Woyennik. Walecznik.
40:
Bellatrix, femin. tert, Bellatrix iracun=
41:
dia, Cicero.
42:
Bellax, & bellicoſus, a, um, Waleczny / na /
43:
ne / Vt, bellicoſiſsima natio, Walecz-
44:
ny naród.
45:
Bellona, Nogini walek. Soror Martis.
46:
Belligero, ad, Vel, Belligeror, aris, Wal=
47:
czę, Woyuyę. Bellare cim dijs, pro, na=
48:
turæ repugnare.
49:
Bellantur, pro bellant, dixit Virgilius
50:
Dulce bellum inexpertis, Słotka tym
51:
woyná którzy w niey nie bywáli.
52:
Bellicum canere, Claſsicum canere.
53:
Prouerbium, Trwożyć. Ná woynę wo=
54:
láć. Ku bitwie wyzywáć. Yako czinią / trę=
55:
bácze ná woynie.
56:
Bellum omnium pater, Prouerbium, kolumna: b
| B ante E | 24 |
1:
W mór á w woynę naywięcey nowin. Bel=
2:
lo peracto machinas adferre, Prouer=
3:
bium, Po obiedzie łyſzká. Po ſmierći ká=
4:
dźidło.
5:
¶Compoſita Rebello, as, are, Prze=
6:
ćiwiam ſie. Odpieram.
7:
Vt, Fortiſsime rebellauit ſemper, Cziś=
8:
cie á mężnie odpierał záwżdy.
9:
❡Rebellio, onis, femin, tertiæ. Od=
10:
pieránie Sprzećiwienie. Nieposłuſzeńſtwo
11:
❡Rebellis, le, Przećiwny. Odpiráyący=
12:
❡Rebellium, rebellij, idem.
13:
¶Rebellator, & rebellatrix, Verbalia,
14:
Przećiwnik. Nieposłuſzny.
15:
Bellus, la, lum, diminutiuum, a bonus,
16:
Miły. Dobrzuchny Nadobny. Też / wy=
17:
borny. Vt, Bellus homo, Miły człowiek.
18:
Bellus, diminutiuum, Miluchny. Wybor=
19:
niuchny. Dobruchny Piękniuchny.
20:
Belle ualere. Dobrze ſie mieć.
21:
Bellua, fem, pri. Beſtia, Dzikie á okrutne
22:
ſwiérzę. Et per Metaphoram, ſeu con=
23:
uitium, dicitur in hominem.
24:
Belluinus, a um, Nielucki / Okrutny=
25:
Belluoſꝰ, a, um, Który wiele źwierzu ma.
26:
Lithuania eſt belluoſa, Litewska ziemiá
27:
ma rozmáyitego zwiérzu doſyć.
28:
Belluatus, a, um, Vt, Belluata tapetia,
29:
Opony ná których zwiérzętá wyſziwáne ál=
30:
bo wytkane ſą.
31:
Belus, Król tego imienia Aſſiryski. pater
32:
Nini.
33:
Bellerophontis literæ, Prouerb. Vriaſzo=
34:
we liſty To yeſt / który ná ſię liſty przinieſie
35:
Benacus, ci, ma. ſe. Lacus Cardæ dicitur,
36:
Vel, Ciſalpinæ Galliæ, Yezioro w Lom=
37:
bárdiey / Włoſzi zową. Laco di guarda.
38:
Bendidia, Sacrificia & Feſti dies, apud
39:
Thraces, Ofiary y dni ſwięte v Thra=
40:
ków.
41:
Bene, Aduerbium, a bonus formatum.
42:
Dobrze Cziście, Bene ambulato, dobrze
43:
chodź Dijs bene iuuantibus, S Bożą
44:
pomocą. Bene & fœliciter euenit, Do=
45:
brze ſie ſtáło. Ita me dij bene ament, Y
46:
bóg day bych ták zdrów był. Bene audire,
47:
Dobrą sławę mieć. Bene conuenit inter
48:
eos, Dobrze ſie zgadzáyą. Bene habere,
49:
Być zdrowym. Bene mereri de aliquo,
50:
Dobrze ſie komu záchowáć. Beue uelle ali=
51:
cui ex animo, Zyczić komu wſzego dobre=
52:
go / z práwego vmysłu. Bene doctus, Do=
53:
brze vczony. Bene ante lucem. Dobrze
54:
przed dniem. Bene nauiter impudens,
55:
Bárzo niewſtydliwy. Bene longinquus
56:
doſor, Długo trwáyąca boleść.| Beneuen= |
strona: 24v
kolumna: a
| B ante E. |
1:
Beneuentum, neut. ſecun. Miáſto w Kám=
2:
pániey.
3:
Benignus, a, um, Dobrotliwy / wa / we. Li=
4:
beralis, Beneficus idem, Benigna tel=
5:
lus, Vrodzáyna ziemiá. Benigna manu,
6:
Szczodrze.
7:
Benignitas, Liberalitas & Beneficentia,
8:
Dobrotliwość.
9:
Benigne, Aduerbium, Dobrotliwie. ut, Be=
10:
nigne audire aliquem, Dobrotliwie ko=
11:
go ſłucháć. Benigne & Liberaliter idem,
12:
Sicut ediuerſo Maligne prebere, Nie
13:
s dobrą wolą dáć. Benigniter Aduerbi=
14:
um pro benigne, antiquum, Nonius.
15:
Benna, æ, Lingua Gallica, Kárá. Koláſá.
16:
¶Inde Combenbones, Którzy ná Kárze
17:
ſie wożą.
18:
berecynthus, maſcul. ſecun. Górá / y Miá=
19:
ſto w Frigiey.
20:
Berecynthia, Bogini Cybele.
21:
Beronice uel Berenice, gen. fem. Królowa
22:
Egyptska też córká Herodowá Weronika
23:
Item Beronices crines ſeptem ſtellæ ad
24:
Leonis caudam, ueluti in triangulo
25:
collectæ, Sipont.
26:
Bero, onis, maſ. te, Wór. też wielka Káletá.
27:
Beryllus, ma. & fe. ſecun. Drogi kámień.
28:
Bes, Vide ſupra AS.
29:
Bestia, femn. prim. Niemé źwiérzę. Beſtia.
30:
beſtiam nouit, Prouerb. Zna ſwóy ſwe=
31:
go / wuyeczny ciotczonego.
32:
Beſtiola diminutiuum, Zwiérzątko.
33:
Beſtialis, ale, Zwiérzęcey / Dźiki.
34:
Beſtiarius, Który ſie s niememi zwiérzęty ob=
35:
chodźi. Beſtijs obijcere. Zwiérzętóm pod=
36:
rzućyć áby był ziedzón.
37:
Beta, femin, prim. Herba quæ in hortis
38:
creſcit, Cwikłá. Dicitur etiam Bleta &
39:
Betacius ac Betacium.
40:
Betaceus. a, um, Cwiklány / na / ne.
41:
Betiſo. Mdły yeſtem yáko ćwikłá. Sed Beto,
42:
tis, eſt, Eo, is, itere.
43:
Betis, ma. te. Rzeká w Hiſpaniey w Gránácie
44:
Vnde, Betica, Ziemiá á kráyina którą
45:
Gránátą zową.
46:
Beticus, a, um, Vt, Beticus color, Brónát=
47:
na á ciemna fárbá yákoby ćwikłá.
48:
Beto, tis, ere. id eſt, Vado, Ydę Verbum
49:
obſoletum.
50:
Betonica, cæ, fem. p. Bugwicá. Herba eſt.
51:
Betula, fem. prim. Brzozá. Arbor eſt, Vn=
52:
de Betulaceus. a, um, Brzozowy / wa / we.B ante I.
53:
Bias gen. maſcul. Yeden mędrzec z ſiedmi
54:
mędrców Greckich. kolumna: b
| B ante I. |
1:
Biblion, gen. neut, Latine Liber, Xięgi.
2:
Bibliopola, pen. pro. Bibliopola Xięż=
3:
nik Krámars który xięgi przedáye.
4:
Bibliopoleium, penult. prod. Budá w któ=
5:
rey xięgi przedáyą.
6:
Bibliotheca, Gmách w którym xięgi ſą / álbo
7:
komorá do chowánia xiąg.
8:
Bibliographus, Latine Librarius, Który
9:
xięgi przedáye.
10:
Biblia, orum, plura Libri ſacri, per An=
11:
tonomaſiam, Biblia.
12:
Bibliotecalis copia, Okfitość / moc xiág.
13:
Bibo, is, bibi, bibitum, neut. tert. Piyę=
14:
❡Bibax, & Biboſuss, Opiły. Vt, Bibere
15:
mandata, id eſt, Potando obiuiſci,
16:
Plaut. Bibere aure, id eſt, ſtudioſe au=
17:
dire. Horatius, Bibere more Græco,
18:
Wiele pić.
19:
Bibitur, Impſonale, Piye ſie Bobere Elle=
20:
borum, Prouer, quo ſignificatur ali=
21:
quem inſanire, & opus habere ut bi=
22:
bat Elleborum, quia hæc herba ab=
23:
ſtergit & ſanat multa capitis uitia.
24:
Bibaculus, diminutiuum, Piyániczká. Et
25:
Bibulus, a, um, idem.
26:
Bibula charta, Pápir który przebiya. Bibula
27:
harena, Piaſek w którym wodá hnet wſią=
28:
knie.
29:
Bidental, alis, neut. tert. Kościoł / álbo miey=
30:
ſce ná którym ofiárowano owce / gdy gróm
31:
ná dóm vderzał.
32:
Bidens, dentis, Owcá dwuletna / álbo też y=
33:
ne bydlę ku ofierowániu godne.
34:
Bidens, Foſſorium ruſticorū, Grábki że=
35:
lázne / álbo drewniáne o dwu zębu / któremi
36:
s wozá gnóy ściągáyą.
37:
Biduum, ui, neut ſecun. Dwa dńi. Bidua=
38:
nus, a, um, Dwudzienny. Bidui caſtra
39:
aberát, Woyſko leżało ná dwu dniu yázdy
40:
Biennis & Bienne, Dwuletny. Biennium,
41:
Biennij, Dwie lecie.
42:
Bifariam, Dwoyáko. Sic, Trifariam, Tro=
43:
yáko. Multifariam, Rozmáyicie. Omni=
44:
fariam, Wſzelakim obyczáyem / álbo Spo=
45:
ſobem.
46:
Biferus, a, um, Adiectiuū, ut bifera arbor
47:
Drzewo które yednego roku dwa kroć rodźi
48:
Bifidus, a, um, Ná dwie częśći rośćięty álbo
49:
roſpádły.
50:
Bifidatus, Adiectiuum, idem Biforis, &
51:
hoc bifore, ut, Valuæ bifores, Brany
52:
ze dwoyem podnieſieniem / álbo ze dwoyemi
53:
drzwiámi / Też / s zwodem / yáko niektórzy
54:
mówyą.
55:
Bifrons, tis / com, tert, Dwoczelny / to yeſt /
56:
który ma dwie czele / álbo twarzy. Iani.| Epitheton |
strona: 25
kolumna: a
| B ante I. |
1:
Epitheton eſt, Iani bifrontis.
2:
Biga, Bigæ, & Bigæ, arum, Kárá. Wós.
3:
Kolaſa / w którey dwá koniá robią / Wa=
4:
ſeżny wozek zową drudzi.
5:
Sic, Quadriga, Czug woznikow czwo=
6:
rakich. Item & currus ipſe quadriga di
7:
citur, Kolebká / álbo rydwam w którym czte
8:
ry konie robią.
9:
❡Dicuntur etiam equi bijuges uel bi=
10:
iugi, & quadriges, Konie tym ſpoſobem
11:
zaprzęzone.
12:
Bigatus, a, um, Vt, Bigatum argentum,
13:
Groſz / albo / ynſza moneta / ná którey wós /
14:
á kárá wybita yeſt / quod bigas impreſ=
15:
ſas habet. Bigati equi, Dwa konie pole
16:
ſiebie robiące.
17:
Bigamus, maſ. ſe. Qui duas duxit uxo=
18:
res, a quo Bigamia, ipſa condito.
19:
Sipont.
20:
Bigemmis, Vitis quæ habet duas gem=
21:
mas.
22:
Bilanx, femin. tert. Inſtrumentum quo
23:
res in lancibus ponderantur, Wagi /
24:
álbo / Szlae kramne.
25:
Bilbilis, Miáſto w Hiſpaniey.
26:
Bilibris, huius Bilibris. Rzecz która w ſo=
27:
bie dwá funty ma / álbo / ważi dwa funty.
28:
Bilibra, bilibræ, Idem.
29:
Bilinguis, & hoc bilingue, om. ter. Który
30:
vmie dwá yęzyki. Et Metaph. Nieſtáły /
31:
Nieſtáteczny / Odmienny.
32:
Bilis, huius bilis, fem. tert. a Græcis di=
33:
citur Cholera, Zołć.
34:
¶Bilis atra, Melankolia. Bilem alicui
35:
mouere, Rozdrażnić a rozgniewać ko=
36:
go.
37:
Bilis, adiect. Cholericus, Koleryk. Gniewli=
38:
wy. Yadowity.
39:
¶Aliquando Metapho. Bilis pro ira
40:
accipitur.
41:
Billix Adiectiuū, Vt, Billix lorica, Pán=
42:
cers dwoyáki / albo ſowity.
43:
Bilis, apud Afros ſemen humanum, hu=
44:
mi perfuſum, Feſtus.
45:
Bimater, Epithet. Bachi ex Semele & fe=
46:
more Iouis geniti.
47:
Bimembris, & hoc bimembre, om. ter.
48:
Który má obádwá członki.
49:
Bimeſtris & hoc bimeſtre, Adiectiuum
50:
Dwoxiężyczny. Dwomieſięcny.
51:
Bimenſis, huius bimenſis, Idem.
52:
Bimus, a. um, Dwuletny. Bima die, Iuriſ=
53:
conſuli. Pro tempore duorum anno=
54:
rum.
55:
Bimulus, la, lum, dimin. idem.
56:
¶Sic Trimus, Trziletny. Quadrimus
57:
Czworoletny. kolumna: b
| B ante I. | 25 |
1:
Bimatus, huius bimatus, Czaś o dwu lát.
2:
Bingium, oppidum infra, Moguntiam
3:
in Germania, in ripa Rheni.
4:
Bimus, adiectiuum, a bis, idem iſignificat
5:
quod duo, Sed frequentius uſurpatur
6:
in plurali, binæ & bini, Dwá á dwá.
7:
Binas accepi literas a te, Dwoyem liſty
8:
wziął od ciebie.
9:
❡Et ad diſtributionem pertinet. Vt,
10:
Dedit ſingulis militibus binos flore=
11:
nos, Podárował kázdego po dwuzłotych.
12:
Secus eſt ſi dico, Dedi duos florenos
13:
Dał dwá złote miedzi wſziſtki.
14:
Binariusm, a, um, Dwoyaki / ka kie.
15:
Binoctium, id eſt, Duæ noctes, Dwie no=
16:
cy.
17:
Binominus, Który dwoye imię ma, Bino=
18:
mius, idem.
19:
Bionæi ſermones, Prouerb. id eſt, mor=
20:
daces, Vſzczipliwe słowá.
21:
Bipalium. lij, neut. ſec. Inſtrumentum ad
22:
fodiendum, Motyká álbo / łopáta do ko=
23:
pania.
24:
Bipalmis, & hoc bipalme, Dwie dłoni
25:
ná ſzerzą.
26:
Bipatens, Adiecti. Na obiedwie ſtronie o=
27:
tworzony.
28:
Bipennis, fem. tert. Topor / álbo / Halábart /
29:
álbo / Siekierá ná obie ſtronie oſtrze má=
30:
yąca.
31:
Bipartio, ſiue bipertior, tiris, tiri, depo.
32:
quare. Ná dwie częśći rozdzielam.
33:
Bipartito ſiue Bipertito Aduerbium, Vt
34:
Signa biaprtito conferre, We dwoyę
35:
ſie potykać. Fit bipartito, Dwoyáko by=
36:
wá.
37:
Biparia, quæ bis peperit, Calep. ſine au=
38:
thore.
39:
Bipes. omni. tert. Który ma dwie nodze. Bi=
40:
pedum nequiſsimus. Prouer. Lotr nád
41:
łotry.
42:
Vnde, Bipedalis, le, Et, Bipedaneus,
43:
a, um, Na dwu ſtopu w dłużi.
44:
Biremis, Lódź / Okręt / álbo / Náſad / o dwu
45:
rządzich wiosł.
46:
¶Sic Triremis, W którey ſą trzy rzędy
47:
wiosł / Et, Quardiremis, O czterech rzą=
48:
dziech wiosł.
49:
Birotum, Genus uehiculi duas rotas ha=
50:
bentis, Calep. Dwokole.
51:
Bis, Aduerbium numeri, Dwá kroć, Bis
52:
in anno, Dwá kroć w rok. Bis ter, dwá
53:
y trzy kroć. Bis deni anni, Dwádzieściá
54:
lat. Bis ſepteni, Czternaście. Bis tanto
55:
ualeo quam ualui prius, Dwá kroć ſie
56:
teras liepiey mam / niżli pierwey. Bis ſex,
57:
Dwánaście. Cibus bis coctus, Potráwá| E | powtore |
strona: 25v
kolumna: a
| B ante I. |
1:
powtóre wárzona / álbo / grzána. Bis dat
2:
qui cito dat, Prouerb. gdy kto rychło á
3:
s dobrą wolą co komu vczini á da wdzięcz=
4:
niey bywa / niżli gdy ſie za długo prośić.
5:
Biſaltæ, Populi Scytici dicuntur.
6:
Biſeta, Porca dicitur, a cuius ceruice ſe=
7:
te bifariam diuiduntur, Feſtus.
8:
Biſextus. Biſſextus, Czwarty á dwu=
9:
dzieſty dzień xiężyca Lutego / który w
10:
przeſtępnym roku dwá kroć bywa liczon.
11:
Ingeminatur enim in calēdario ſylla=
12:
ba ſic, pe, trū, trū, uel, ut alij faciunt,
13:
math, math, i, am, officito, & c. Fit
14:
hoc ſingulis quo annis, dum ſci=
15:
licet annus cōpletur. Quilibet enim
16:
annus habet 265. dies & 6. horas. Iam
17:
quater ſex faciunt 24. horas, quæ con
18:
ſtituunt unum & integrum diem, hic
19:
dies qui ita per 4 annos accreuit in=
20:
tercalatur ſeu interponitur, inter Petri
21:
& Mathiæ feſtum in menſe. Februa=
22:
rio, habet tum Februarius 29. dies
23:
& annus, 366. dies.
24:
Biſon, tis, maſc. tert, Báwół / álbo / ynſzi In=
25:
dijski woł.
26:
Boſontes, gen. maſc. pen. corrept. Lud w
27:
Tráciey.
28:
Boſontis, Yezioro y kráyiná támże.
29:
Biſonius, a, um, Yeden z tamtąd / álbo /
30:
ku temu tám należácy.
31:
Biſconia, Tracia dicitur.
32:
Biſculus, Adiectiuum, Ná dwie częśćy ſie
33:
dzielący. Vt, Animalia biſulca, Bydlętá
34:
które roſzczepione kopytá mayą / yako wo=
35:
ly y yne.
36:
❡Huic contrarium eſt, ſolidus pes,
37:
Et, Biſulcuspes
38:
Bithinia, fem. pri. Kráyiná mnieyſzey Aſiey
39:
pográniczna Gálláciey / Miſiey y Páflá=
40:
goniey.
41:
Bitumen, neut. tert. Kliey.
42:
Item genus cretæ, quod ſi quando
43:
accenditur extingui non poteſt, quia
44:
eſt de natura ſulphuris. Calep.
45:
Bitumino, Kliyę / álbo ſpoyam weſpołek táko=
46:
wą kretą. Creſcit autem in India &
47:
Babylonia.B ante L.
48:
Blandior, iris, iri, dep. quart. Pochlebuyę.
49:
Blandiri ſibijpſi, Kocháć ſie ſam w ſobie.
50:
Blandiri uitijs alicuius, Pozwalać ná
51:
złe vczinki komu. Blandiri dicuntur e=
52:
tiam animalia.
53:
Blandus, a, um, Lágodny / na / ne / Miły. kolumna: b
| B ante L. |
1:
Blanditiæ, arum, Pochlebſtwo. Blanda
2:
oratione falli, Pięknemi słowi być
3:
zdrádzon. Milites blando appellando
4:
ſermone delinire, Zołnierze á rycerski
5:
lud nadobnemi słowi vyąć á vbłagáć.
6:
Vocare aliquem blanda uoce, Lucko
7:
á łágodnie kogo záwołać.
8:
Blande, Aduerbium, Lágodnie / Nádobnie
9:
Blande & benigne hoſpitio excipere,
10:
Wdzięcznie á ochotnie kogo w dóm przi=
11:
yąć. Blanditer aliud Aduerb.
12:
Blandimenta, idem quod Blanditiæ,
13:
Blandimenta plebi dare. Potuſzić do=
14:
brze poſpolſtwu.
15:
Blandiloquus, Który łágodne słowká vmie
16:
dáwáć.
17:
Blandiloquens, Idem.
18:
Blandiloquentia, Pochlebſtwo / Lagodne
19:
mowienie.
20:
Blandiloquentulus diminut: Exprimere
21:
nummulos in aliquo blandiloquen=
22:
tijs, Wyłudźić ná kiem pieniądze łagod=
23:
nim mówieniem. Blandifico, blandifa=
24:
tio, Calep.
25:
Blauduſia, Sabimenſis agri Regio, Ho=
26:
ratij patria.
27:
Blapſigonia, Prolis detrimentum, mor=
28:
bus eſt apum, Niemoc nieyáka pſzczelna
29:
gdy ſie niepłodzą / á βλάπτο noceo &
30:
γονὸς fœtus.
31:
Blaſcorum inſule, in Rhodani hoſtio,
32:
alias Metina.
33:
Blaſphemo, as, are, act, prim. Bluźnię.
34:
Blaſphemus, Bluźniers.
35:
Blaſphemia, Bluźnierſtwo. Blatio & bla=
36:
tero, as, aui, Szczebiecę / Klekcę. Blate=
37:
rare ſermone, Klektáć / álbo yężykiem
38:
prożno mówić.
39:
Blatero, onis, Wielomowny / álbo / klekot / yá=
40:
ko niektórzy mowyą.
41:
Blatta, tæ, Mół / robak który ſzáty káźy, a
42:
βλάπτο noceo.
43:
Blatta etiam ponitur pro purpura.
44:
Vnde Blatteus, a, um, Purpurowa maść
45:
álbo / ſzárłátowá fárbá.
46:
Blattaria herba eſt, quam & herbaſcon
47:
uocant.
48:
Blax, cis, con. tert. id eſt, Tardus, Stupi=
49:
dus, Proſtak / Dubiel też zową. Inde
50:
Prouerbiū, Blace inutilior, Niczemny.
51:
Bleſus, a, um, który nie może wymáwiáć
52:
słów / ſzepiełak niektórzy zową.
53:
Bleſulus diminut, quidam per æ diph=
54:
tongum ſcribunt.
55:
Blitum, uel blitus, uel blætum, indife=
56:
renter dicitur, & Græce & Latine in=| ſipidum |
strona: 26
kolumna: a
| B ante O. |
1:
ſpidum holus, Ziele yeſt. Inde, Blatteus
2:
a, um, Nieſmáczny / Niewdzięczny.B ante O.
3:
Boa boæ, Wodny wąż.
4:
Boarium, neut. ſe Wołowy / álbo Bydlęcy
5:
huk / álbo Ryczenie.
6:
Boarium, forū, Wołowy álbo bydlęcy targ.
7:
Bparius, a, um, Co ku wołowi należy.
8:
Boalia, Ludi, qui bobus peragebantur
9:
inferis conſecrati, Sipont.
10:
Bohemia, fem. prim. Czeska Ziemiá.
11:
Bœocia, fe. pri. Krayina w Greciey / nunc
12:
Ducatus appellatur.
13:
Boletus, maſc, ſ. Rydz.
14:
Bolis, huius bolidis, maſc, ter. Latine ia=
15:
culum, Bełt / álbo Strzáłá też kula nieya=
16:
ká którą w wodę ná ſznurze puſzczáyą /
17:
bierząc miarę yako głęboko.
18:
Bolus, Sztuká kázdey rzeczy. Item Iactus,
19:
Rzucenie. Bolum e faucibus eripere,
20:
Sztukę chlebá / ynſzey rzeczy komu z
21:
gárdłá wydrzeć.
22:
¶Itē, Bolus, Metaph, yáki ſmáczny kęs.
23:
Bombarda, cū re dictio noua, Ruſznicá
24:
Bombus, maſc. ſec. Dzwięk / álbo ſzum od
25:
pſzczół / albo / od trąb.
26:
Bombax, Aduerb. Negligenter.
27:
Bombalis, Vermis fit ex ſpeciæ erucæ
28:
unde Bombyx naſcitur.
29:
Bombyx, bycis, maſc tert. Robak który
30:
yedwa przędzie.
31:
Bombycinium, pen. cor. Szátá yedwáb=
32:
na.
33:
Bombycinus, a, um, Yedwabny / na / ne.
34:
Bonaria, Maris tranquilitas.
35:
Bononia, Vrbs Italiæ, Miáſto we włoſzech.
36:
Bonus, a, um, Dobry / ra / re. Vt, Bono a=
37:
nimo iubere aliquem eſſe, Dobrze ko=
38:
mu tuſzić. Bono animo aliquid dicere
39:
uel facere, Vprzeymie a życzlywie co mó=
40:
wic / álbo czinić. Bona forma, Piękna o=
41:
ſobá. Bona pars ciuium, Więtſza cześć
42:
miéſzczan. Bonis & malis auibus, For=
43:
tunnie y niefortunnie. Bonus Poeta, &
44:
Orator non malus, Dobry Poetá y wy=
45:
mowca nie podły. Bonus nuncius, Do=
46:
bry poſeł. Bona uenia id a te peto, Zá
47:
dobrą wolą twą o to cie proſzę.
48:
Bona uerba quæſo, Nié tuſz / álbo / nie ſądz
49:
tak zlie / lepiey mów proſzę cie Bone uir,
50:
per contemptum aut deriſionem dici=
51:
tur, Ty dobry mężu.
52:
Bona, orum, ſubſtantiuum, plurale tan=
53:
tum, Wſziſtki zwierſchne dobrá. Bona
54:
patria, Oycziſte dobrá Boni conſulere
55:
Zá dobre prziyąć. Bona fide, Króm zdrá= kolumna: b
| B ante O. |
1:
dy, Wiernie. Bona uenia dicere, S do=
2:
zwoleniem mowić. Boni paſtoris eſt ton=
3:
dere pecus non deglubere, Prouerb.
4:
Dobry páſters ná wełnie / álbo ná mleku
5:
ma przeſtáwáć / á nie z skorey odźieráć.
6:
Bonus e pharetra dies. Prouerb.
7:
Fortunny dzień Bonæ leges ex malis
8:
moribus procreantur, Prouerb. Dla
9:
złoslywych vczinków dobre prawá wyná=
10:
leziono. Bo by nie trzebá żadnych praw
11:
kiedyby wſzyſcy ludzie dobrzi byli.
12:
Bonitas, fem. tert. Dobroć. Vt, Bonitas in=
13:
genij tui, Przyrodzona dobroć twoyá.
14:
Bonitas ac ſimplicitas mea tibi malo
15:
fuit, Górſziłes ſie z moyey dobroći.
16:
¶Bonitas, etiam in herbis dicitur, ut
17:
Bonitas agrorum, Płodna á vrodźi=
18:
wa rola.
19:
Boo, as, are. Ryczeć yako wół. Beo, is, re,
20:
neut. prim. & tertiæ, Antiquum pro
21:
beare.
22:
Boarius Adiectiuum, Vt, Boarium fo=
23:
rum, Wołowy targ. Inde, Reboo, as,
24:
are, compoſitum.
25:
Boreas, Vide ſupra AQVILO.
26:
Boreus & Borealis, Adiectiuum, Puł=
27:
nocny.
28:
Boryſtenes, Fluuiues Scythiæ, Niepr któ=
29:
ry przes Ruś ciecze. Inde Boryſtenide
30:
Populi Scythici.
31:
Bos, uis, com, tert. Wół. Datiuus & ab=
32:
latiuus plurales, bobus per ſyncopā
33:
facit, & more ueterum bubus.
34:
Bos Luca ſeu Lucana, Veteribus
35:
Elephantus dicitur.
36:
Bos patulus, Plaut. id eſt, Late pa=
37:
tentibus cornibus.
38:
Bos aliquando genus monetæ ſi=
39:
gnificat. Ideo quia apud maiores bo=
40:
uis aut ouis formā & imaginem nu=
41:
miſmata ferebant, & inde etiam uenit
42:
appellatio pecuniæ.
43:
Bos in lingua, Prouerb. Przypowieść
44:
przećiwko tym którzy dla przedárowania
45:
nie mówią prawdy.
46:
Bouinus, a, um, Et Bouillus, la, lum,
47:
Wołowy / wa / we. Bouilli oculi, Woło=
48:
we oczy.
49:
Boarius, a, um, Forum boarium, Wo
50:
łowy targ.
51:
Bouile, & bubile, Wołowy chlew / álbo /
52:
oborá.
53:
Bouinor, id eſt, Conuicior, Láyę / Rzu=
54:
cam ſie ná kogo.
55:
Bouinator, id eſt, Cōuiciator, Bluźnierś
56:
Przeklinayący.| E 2 | ¶Bubulus |
strona: 26v
kolumna: a
| B ante O & R. |
1:
¶Bubulus, la, lum, Vt, Bubula caro,
2:
Wołowe mięſo.
3:
❡Bubulcus & Bubſequa, Wolowy pá=
4:
ſtirz.
5:
Bouatim, Aduerb, Ná ſpoſob wołów / yá=
6:
koby wół.
7:
Bouile, plurale tantum, Miáſto nie daleko
8:
od Rzimu.
9:
Boſtar, Wołownia / Stáynia gdzie woły ſta
10:
wáyą.
11:
Boſchis, chidis, fe. tert. Wſzelákie ptáſtwo /
12:
które w klatkę ſadzáyą / ku wabieniu y kar=
13:
mieniu.
14:
Bosphorus, pen. cor. Mare anguſtum,
15:
quaſi boui tranſmeabile, Miáłkość
16:
morska nie dáleko od Konſtantinopola /
17:
gdzie Aſia od Europy tylko ná piący ſtay
18:
od ſiebie ſą. Et hic Boſphorus, Tra=
19:
cius dicitur. Alter, Cimerius Boſ=
20:
phorus, Bágno v morzá które Meotskim
21:
zową. Mȩotis palus.
22:
Botrus uel Botrys, racemus, Grono cáłe
23:
yagód / á zwłaſzcza winá.
24:
Botryon & Botryo diminut. Græcum,
25:
idem.
26:
Botryon, etiā Konfekt z winnych yágód
27:
vcziniony.
28:
Botrys, Herba, Ambroſia, Yeleni ko=
29:
rzeń.
30:
Botrytes, Nomen gemmæ.
31:
Boſtrichites, Gemma quædam.
32:
Botulus, maſc. ſe. Kiełbáſá.B ante R.
33:
Brabeum, uel, Brabium, neut. ſec. penul.
34:
prod. Kleynot który ná grę / ná zawod / ál=
35:
bo / ná zbiyánie z koni ſadzą.
36:
Brabeuta, uel, ut alij ſcribunt, Bra=
37:
beutha, latine deſignator, Iudices
38:
ſpectaculorum, Græcis dicuntur
39:
Brabeuthæ. Ten komu k wierney ręce zá=
40:
kład / albo kleynot zákłádány polecáyą / aby
41:
on rozeznawał kto wygrał / á kleynota
42:
godnieyſzi yeſt.
43:
Bracca, æ, fem. prim. Lázienne odźienie /
44:
Femurały.
45:
Brachatus ſiue Braccatus, Femuralny no=
46:
ſzący / adiectiuum.
47:
Brachium, neut. ſecund. Rámię aż do
48:
Lokciá.
49:
¶Lacertus, Rámię od łokćia / aż do
50:
ręki. Cohibere brachium, Vſmierzić
51:
kogo. Obiurgare, Lágodnie kogo ká=
52:
ráć. kolumna: b
| B ante R. |
1:
¶Brachia etiam piſces habere di=
2:
cuntur.
3:
¶Item Brachia in arboribus ſunt,
4:
Gáłęźi / Rózgi. Brachium maris. Od=
5:
noga morska. Brachium Iſtule, Odno=
6:
ga wislna. Brachia montium, Pole=
7:
głość gor / gdy ſie dáleko roſciągáyą / ál=
8:
bo rozwloką góry.
9:
Brachiale ſubſtantiuum, in plurali, Bra=
10:
chialia, Zárękawie / też vpominki które ná
11:
ręku naſzáyą.
12:
Brachialis & hoc Brachiale, To co ku
13:
rámieniu należy.
14:
Brachiatus adiectiuum, ut Brachiata ui=
15:
nea, Winnicá która wielkie á ſzerokie o=
16:
grody ma. Brachiata arbor, Gałężiſte
17:
drzewo.
18:
❡Brachiolum etiam inuenitur in ſa=
19:
cris diminutiuum.
20:
Brachycatalecton metrum cui deſunt in
21:
fine ſyllabæ.
22:
Brachylogia, latine Breuiloquiū, Skro=
23:
cona rzecz álbo mowá.
24:
Bracmanæ, gymnoſophyſtæ, Et Philo=
25:
ſophi apud Indos, Philoſofowie In=
26:
deijſzczy.
27:
Bractea, Bracteæ, fem. prim. Cienka bláchá
28:
bądz ze złotá / ze ſrebrá / álbo z żeláżá.
29:
Lamina alias dicitur.
30:
Bractearius, Blechownik / który ze złotá ál=
31:
bo ynſzego żeláza bláchy kuye.
32:
Bracteator, idem.
33:
Bracteatus, ta, tum, Bláchámi obłożo=
34:
ny.
35:
Bracteola, diminut. Miękuſieńka á cieńká
36:
bláſzka. Vt, Bracteola auri. Piáná zło=
37:
ta.
38:
Bragada, gener. maſcul. Rzeka w
39:
Afryce przi mieśćie Vtyka rzeczonym.
40:
Bragodurum, Ciuitas in Rhetia pri=
41:
maria, Germanice, Rockenburg.
42:
Branchos, Chrápká. Artericum alias
43:
uocant.
44:
Branchiæ, arum, Rybie skrzelle.
45:
Braſsica, braſicæ, fem. prim. Czarna ka=
46:
puſtá. Iármuſz / álbo / Broskieẃ / Krćicą
47:
zową lekarze. Braſſica capita, Wyrſchoł=
48:
ki / álbo głowki Kapuſtne / álbo / Broś=
49:
łwiowe.
50:
Brauium, Vide BRABIVM.
51:
Brephotrophia, æ, femin. prm. penulti=
52:
ma prod. Latine paruulorum hoſpi=
53:
talia in quibus infantes expoſititij, &
54:
pupilli aluntur a βράφος infans & τρό=
55:
φὴ educatio, Sirotny dóm / álbo / Szpi=
56:
tal dziećinny.| Breuis |
strona: 27
kolumna: a
| B ante R. |
1:
Breuis & hoc breue, Krótki. Breue æuum
2:
& fragile, Krótki wiek á nędzny. Breuis
3:
exigua & depreſſa aqua, Miałka wo=
4:
dá. Breuis commendatio, Krótkie
5:
zálecánie. Exiguum uitæ curriculum
6:
& breue. Zywot tego ſwiátá máły á bár=
7:
zo krótki.
8:
Breuibus aliquid dicere & agere, Prętko
9:
ſie odpráwowáć.
10:
Breuitas, is, fem. prim. Krotkość.
11:
Breuia, Breuiorū, Mieyſcá gdzie miáłka
12:
wodá yeſt / Brody.
13:
Breuis, gen. maſ. ſubſtantiuum: uel hoc
14:
breue breuis, Regiſtrek.
15:
Breue ſignificat etiam id quod uulgo di
16:
citur, Bulla, Liſt / álbo Prziwiliey. Inue=
17:
ſtitura, Ná duchowny chleb / á zwłaſzczá
18:
ná Biskupſtwo.
19:
Breuiarium, rij, neu, ſec. Græce Epihto=
20:
me, Latine, Compendium ſummariū
21:
Summa którychkolwiek rzeczy / krótkiemi
22:
słowy ogárniona. Skrocenie.
23:
Breuiloquens, Máłomowny.
24:
Breuiloquentia & breuiloquiū, Krótkie
25:
mówienie.
26:
❡Breui ablatiuus ſubauditur tem=
27:
pore, W krótkim czáſie. Breui confi=
28:
cere aliquid, Prętko álbo ná krótce co
29:
ſpráwić.
30:
Breuiter Aduerbium, Ná krótce.
31:
Breuio, as, are, Wkracam.
32:
Cuius compoſitum abbreuio, as,
33:
are, Skraczam. Hinc abbreuiator, Któ=
34:
ry co skraca. Et abbreuiatio, Skrócenie
35:
Vkrócenie.
36:
Briareus, gen. fe. Cœli & terræ filius Gi=
37:
gas 50. capitum 100. manuum Sto=
38:
łym niektórzi mówią Stwolin. Obrzim.
39:
Britannia, Vide ſupra ANGLIA.
40:
Britannicus & Brito. Yeden z Angelskiey
41:
ziemie. Britannica menſa, prouerbiū,
42:
Okfite á hoyne vżywánye.
43:
Britanneum, deambulatorium, Mar=
44:
moratum, Calep.
45:
Brochus Adiectiuū, idem quod Bron=
46:
chus, Który krótkie wirsſchnie wárgi
47:
ma / á zęby dłuſzſze dáleko wytknione / álbo
48:
ſpodnia wárgá nad wirſchnią záchodźi.
49:
Brochitas Brochitatis, Wygłodánie trzo=
50:
nowych ząb. Pro ſenectute accipitur.
51:
Bronchocœla, Tumor magnus & rotū=
52:
dus in ceruice inter cutem & aſperā
53:
arteriam.
54:
Bromius nomen ſeu Epitheton Ba=
55:
chi.
56:
Bromus, Vitium ſegetis triticum imi= kolumna: b
| B ante R. | 27 |
1:
tans, Et Bromos, Owies. Plinius.
2:
Bronte a Græcis tonitru dicitur,
3:
Grzmienie.
4:
Bruchius & Bruchus, Zytna rdzá. Robak
5:
który ziele gryzie / niektórzi wąſienicámi
6:
zową á βροσκω, Rodo.
7:
Brucum, Antiqui grauem dicebant.
8:
Bronteus, Dictus eſt Iupiter a toni=
9:
tru.
10:
Broncia, Piorunowy kamień.
11:
Bruma, æ, fem. prim. Obroconie dnia y
12:
słońca / mieſiącá grudniá. Ponitur pro
13:
Hyeme, Zima.
14:
Brumalis, le, Czas źimi / źimny.
15:
Brumæ ter dene apud Martialem, Tri=
16:
dzieśći lát. Brumale frigus, Zimno. Bru=
17:
males menſes, Pochmurne á nie weſołe
18:
dni zimnych mieſiąców.
19:
Brupeo, pro ſtupeo antiquum, & c.
20:
Brunduſium, neut. ſec. Miáſto we wło=
21:
ſzech w krayinie Kala bryiskiey.
22:
Bruſcum bruſci, Drzewo wzorziſte yáko
23:
flader / też / zwierſchnia skorá ná drze=
24:
wie.
25:
Brutij, Italiæ populi ultimi, Siciliam
26:
uerſus.
27:
Brutiani autem dicebantur, qui offi=
28:
cia ſeruilia præſtabant magiſtratibus,
29:
Feſtus.
30:
Brutus, ſtupidus, hebes, Nieroſtropny.
31:
Niemy / opponitur rationali. Et Bruta
32:
fulmina, apud Plinium, Piorunowe
33:
vderzenie / które żadnemu nieprzepuſzcza /
34:
to yeſt / nie ma ná nikogo oſobliwego wſglę=
35:
du / wſziſtki zá równo ſtráſzy / álbo / którá
36:
beś wieśćy á błyskánia yednym rázem
37:
trzáſnie.
38:
Bruta tellus dicitur ab Horatio, Niepło=
39:
dna rola. Bruta animalia, Niemie zwie=
40:
rzęta. Bruta arbor, Plinius.
41:
Brutus, Właſne imię yednego rodzáyu
42:
Rzimskiego.
43:
Bruteo, es, & Bruteſco, Vnde Obbrute=
44:
ſco, Stawam ſie niemym / głupim.
45:
Brya, æ, fem. prim. Rokićiná / álbo / Chroſt
46:
z którego rózdzek ſzatne ſczotki czi=
47:
nią.
48:
Bryon, Pleśń / álbo / mech / ná ſtárych dębiech
49:
gdy yákoby łuſki białe ná skórze ſie v=
50:
łázuyą.
51:
Bryonia, herba zielie ná którym korby ya=
52:
ko bánie roſtą.
53:
Bryſea, Vrbs Aoniæ.
54:
Briſeus nomen Bachi, Przezwiſko Ba=
55:
chuſowe.
56:
Bryſſa, Wytłoczone yágody.| E 3 | Bua, |
strona: 27v
kolumna: a
| B ante V. |
1:
Bua, æ, femin. prim. Napóy młodych dzia=
2:
tek. Varro cum cibum ac potionem
3:
Papas & Buas uocent, & matrem
4:
Mammam, & patrem Tatam, Cale=
5:
pinus.
6:
Bubalus, Báwół. Vide, BISONS.
7:
Bubalus, la, lum, Adiecti. a Boue, Wo=
8:
łowy. Vt, Bubalum corium, Wołowa
9:
skóra. Item, Bubula, abſolute etiam dicitur
10:
& Bubulcus, Vide ſupra in dictione
11:
BOS.
12:
Bubaſtis, Ciuitas Ægypti & no=
13:
men Deæ quæ colebatur in Ægy=
14:
pto.
15:
Bubbacio, Plin. 34. lib. cap. 14. Lapis qui
16:
in Cantabria naſcitur, non ille Ma=
17:
gnes caute continua, ſed ſparſa
18:
Bubbacione ita appellant.
19:
Bubetiæ ſiue Bubetij ludi, alias, Boalia
20:
dicti.
21:
Bubeum, Genus uini, Feſtus, Bubleum
22:
alij legunt.
23:
Bubinare, menſtruo mulierum ſangui=
24:
ne inquinare Feſtus obſoletum eſt.
25:
Bubo, bubonis, ge. dub. auis eſt, Puhacz.
26:
Bubonium uero Græce dicitur her=
27:
ba quo alias, Alibium & Inguinalis
28:
uel Stellaria / Ziele które gwiazdka zo=
29:
wą.
30:
Bubones, Dymioná / álbo Dymieni=
31:
ce.
32:
Bubonocele, Wypukliná gdy komu yelito
33:
wychodźi w kroku.
34:
Bucardia, Lapis bubalo cordi ſimi=
35:
lis.
36:
Bucar, genus uaſis.
37:
Bucca. fem. prim. Gębá / Vſtá. Policzki.
38:
Quicquid in buccam uenit, Co ſlinká
39:
przinieſie do gęby.
40:
Buccea, uel Buccella, Sztuká dobra. Buc=
41:
cella panis, Sztuká chlebá.
42:
Buccula, bucculæ diminutiuum a buc=
43:
ca, Gębká.
44:
Bucco, bucconis, Oddmá / który nádęte
45:
á wypukł policzki ma / yáko trębá=
46:
cze.
47:
Bucculentus, a, um, Plauto ſignificari
48:
uidetur grandiore ore homo, uel
49:
malis plenioribus, Oddmá / oddęte po=
50:
liczki máyący.
51:
Buccina, Trąbienie ná ſzáłámáyách y ná
52:
cinkach y ná inych trąbách.
53:
Buccino, as, are, neut. prim. Gram. Trąbie ná cinkách / álbo ná ſzáłámáyách.
54:
❡Ebuccinare, Chwálić Wysłáwiáć.
55:
Buccula, diminutiuum, a Boue, Iáłowi= kolumna: b
| B ante V. |
1:
cá. Buccinator, Trębácz / & Metapho.
2:
Wysłáwiacż a Wychwalácz.
3:
Buccula, pars caſsidis quæ buccam te=
4:
git, uel in qua defiguntur criſtæ in
5:
ſummo galeæ, Policzki v prziłbice.
6:
Bucētaurus, Nauis magna, Venetorum
7:
Sipont.
8:
Bucephalus, li, maſ. ſec. Kóń ták rzekący
9:
wielkiego Alexándrá.
10:
Bucephalon, Vrbs Italiæ, Latine, Bo=
11:
uis caput.
12:
Bucolica, bucolicorum, gen. neut. Xięgi
13:
álbo powieśći w których páſterze o bydlę=
14:
cych y inych chłopskich ſpráwách y ych ro=
15:
botach s ſobą rozmáwiayą. Dicitur etiam
16:
Bucolicum carmen.
17:
Bucolicus, a, um, Paſturski.
18:
Bucolicon ſpecies, Panacis herbæ.
19:
Bucerus, a, um, penult. correp. a boue.
20:
Ouidius.
21:
Buceras herba, fenum græcum, Koźiro=
22:
żek / ziele yeſt.
23:
Buculus, li, maſc. ſe. Cielec / álbo / podrosły
24:
wałaſzek.
25:
Budas Heluetiorum fluuius, Germani=
26:
ce, Reuſz.
27:
Buda, Vrbs Vngariæ, Budziń / Węger=
28:
skie miáſto / teras pod Turkiem.
29:
Budoris, Vrbs Germaniæ, Germanice,
30:
Hendelberg.
31:
Budorum autem promontorium op=
32:
poſitum Salamini, Steph.
33:
Bufo, bufonis, maſ. ter. Ogrodna żábá ál=
34:
bo źiemna.
35:
Bugloſſa, uel Bugloſſus, fe. ter. Wołowy
36:
yęzik. Borrago, alij dicunt, Borag. Hu=
37:
ius duȩ ſunt ſpecies, Altera domeſtica
38:
Borag. Altera ſylueſtris, Wołowy yęzyk /
39:
álbo owczi yęzyk / yáko zową niektórzi.
40:
Bugones a Græcis dicte ſunt apes, quo=
41:
niam ex boue putrefacto naſci perhi=
42:
beantur, Calep. Pſzczoły.
43:
Bulapathum, Balapathi. Lopián / Herba
44:
quæ etiam dicitur Lapa maior, Nam
45:
Lapa minor, Rzeṕ.
46:
Bulbus, bulbi, Leśny czoſnek / trzemucha nie=
47:
ktorzi zową / y przitym wſzelakie ogrodne
48:
ziele / á korzenie które w okrąg roście á
49:
skorę ná skórze y łupinę ná łupinie ma /
50:
yáko yeſt Cebula.
51:
Bulbus agreſtis, Pſie ziele.
52:
Bulboſus adiectiuum, Pełny łupin / álbo
53:
pierza ná korzeniu / yáko ná coſnku.
54:
Bulbine, bulbines, gen. fem. Herba, Pli=
55:
nius, Luk leśny / álbo dźiki / Luk ziele yeſt.
56:
Bule, gen. fem. Latine, Conſilium uel
57:
Senatus, Rada.| Bulentæ |
strona: 28
kolumna: a
| B ante V. |
1:
Bulentæ, Senatores Decuriones, Rádni
2:
pánowie.
3:
Bulga. gæ, fem. prim Tłumoczek skórzány
4:
ſumki. Hippopera etiam dicitur qua=
5:
ſi equi pera, nam Græcis ιππος
6:
equus.
7:
Bulinia, Nienáſycona łaczność zbytna chći=
8:
wość ku yedzeniu.
9:
Bulla, fem. prim. Bánieczká / álbo yabłuſzko
10:
w którym woniáyące rzecy ná ſziy naſzáyą.
11:
Erat apud ueteres inſigne ingenuorū
12:
puerorum & triumphantium, Też bę=
13:
bel ná wodzie. Inde Prouerb. Homo
14:
bullam id eſt, Vitæ caducȩ, uelut bullȩ,
15:
Item bulla, To yeſt / yaka łſzcząca rzeć
16:
miedzi piękroſzkámi panieńskiemi.
17:
Bullatus, ta, tum, bullis ornatus, Tákiemi
18:
rzeczámi prziochędożony / też nádęty / pyſzny
19:
Bullate nugæ, Foremnałeż.
20:
Bullula diminutiuum.
21:
Bullo, as, are, bullas facio, Bębele czinię
22:
yáko ſie kiedy wody zruſzáyą.
23:
Bullio, bullis, ire, Wrę. Ebulire, Wykipieć
24:
Bumamma & bumaſtos idem, genus
25:
quoddam Vuæ groſsioris, Yagody
26:
nieyákie które ná wzrok cieków roſtą / Nā
27:
βου̃ particula augendi eſt apud Græ=
28:
cos, Et μάσος mamma. Cicek / álbo ſu=
29:
tek yáko niektorzi mówią.
30:
Bumelia, etiam Wielkie gáłęźiſte drzewo.
31:
Bumaſtus, Vide ſupra BVMAMMA,
32:
Cicáty.
33:
Bunias, adis, Wielkie yágody okragłe.
34:
Bunion, Bania, Herba quædam.
35:
Buphorum, ni, herbæ genus quæ a bo=
36:
bus deuorata anginā procreat, eoſ
37:
necat quidam Chamelȩontem uo=
38:
cant. Alij Cynozolon.
39:
Buphtalmos herba, Wołowe oko / βου̃ς bos
40:
& ῾οφθ᾽αλμος oculus Græcis,
41:
Bu apud Græcos augendi particula,
42:
Vnde multa compoſita, Vt, Buma=
43:
ſtus, Bumelia uide ſupra.
44:
Bupina, Wielkie prágnienie.
45:
Bupodos, Wielkonóg.
46:
Bupleuros, Ziele nieyákie roſtące króm na=
47:
ſienia dwie piędźi ná zwyſz / s długiem á
48:
s gęſtym liściem.
49:
Bupreſtis, is, femin. tert genus herbæ.
50:
Item, Genus uermis, Bąk który ſie
51:
miedzi trawą chowa / yádowity robak s dłu
52:
giemi nogámi / we Włoſzech / woły przed nim
53:
vciekáyą á skaczą precz. kolumna: b
| B ante V. | 28 |
1:
Bura, buræ, Króy, Burisetiam dicitur
2:
gen. fem. Rękoyeść v pługá zákrziwiona.
3:
Burchana, Inſula in Oceano Germanico
4:
Burdo, burdonis, maſc. tert. Muł który
5:
ſie z koniá / y z osła rodźi.
6:
Burgundia, Galliæ prouincia ea regio
7:
quam olim Sequani & Hedui tenue=
8:
runt, hanc partim Germani partim
9:
Galli tenent, Burgundia.
10:
Burgundio: Burgundczik.
11:
Buris, Vrbs mediterraneæ Achaiæ.
12:
Burrhus, a, um, antiqui dicebāt Ruffum
13:
Feſtus: Liſowáty. Bury, Quidam Byr=
14:
rhum ſcribunt.
15:
Burrhanicum, Genus uaſis, Feſtus.
16:
Burrhanica, Lac ſapa miſtū, Mléko wá=
17:
rzonem moſzczem záláne.
18:
Buſactores, Część Fryſiiskiey ziemie nád
19:
Renem leżącey.
20:
Buſiris, Neptuni filius Deus lini credi=
21:
tus. Item, Tyrannus ſeu Rex Ægy=
22:
pti qui hoſpites immolabat. Item,
23:
urbs Ægypti, alias. Vrbs Solis &
24:
Thebæ dicta.
25:
Buſtum, neut. ſec. Locus in quo cadauer
26:
hominis eſt uſtum. Mieiſce ná którym
27:
trupy palono.
28:
Buſarij, Szermierze álbo gońce byli którzi
29:
v ſtárych ludźi przi paleniu ciáła nieyáką
30:
grę / gońbę álbo ſzermowanie okázowály /
31:
v nas / páchołek we zbroyi drzewo z koniá
32:
łamie przi pogrzebie.
33:
Buteo, buteonis, maſcul. tert. Genus ac=
34:
cipitris.
35:
Buthyſia, magnū ſacrificiū, uel, magna=
36:
rū hoſtariū, iolatio, Ofiará bydlęca.
37:
Buttubata, id eſt, Nugatoria. Nonius.
38:
Obſoletum, Mátactwá.
39:
Butyrum, Másło.
40:
Buxentum, Oppidum in ſinu Poſsi=
41:
doniæ.
42:
Buxus, fem. ſec. & Buxum, gener. neut.
43:
arbor exigua ſemper uirens & ton=
44:
ſilis, Drzewo / tak rzekące y lecie y źi=
45:
mie zielone / podobne liśćie ma zielu ná
46:
którym czernice yágody roſtą / albo zielu
47:
co ye zową Suchowirſch.
48:
Buxeus adiectiuumm, Buxetum, Lás tá=
49:
kowego drzewá.
50:
Bucoſus, a, um, ut, Lignum Balſami
51:
buxoſum, Podobne Buxowi.B ante Y.
52:
Byrſa, byrſæ, unde burſa burſæ, Latine
53:
corium, Skórá.
54:
Byſſus, gen. fem. Wſzelákye naymyękſze á
55:
nayforemnieyſze płótno.| E 4 | Byſsinus |
strona: 28v
kolumna: a
| B ante Y. |
1:
Byſſinus, a, um, pen. cor. Co z tákowego
2:
płótna bywa vcziniono.
3:
Byzantium, Vrbs Thraciæ nunc Con=
4:
ſtantinopolis uocatur.
5:
Byzari & Buzeri qui a conſuetudine
6:
cæterorum uiuendi receſſerunt, Ca=
7:
lep. Mniſzy.
8:
Byzenus, Filius Neptuni mire libertatis
9:
in dicendo. Inde Prouerbium, Byze=
10:
ni libertas, Swieboda w mowieniu.
11:
Byzen, Eſt urbs Schythiȩ, Eraſm. 12:
DE LITERA C.
13:
C ante A.
14:
C
Aballus, li, maſcul. ſec.
15:
Kóń / Vnde Caballi=
16:
nus, a, um, Koński.
17:
Fons Caballinus,
18:
Zrzódło á ſtudnicá
19:
Boeciae.
20:
Cabile, Vrbs Thraciæ.
21:
Cabarij, Indie populi.
22:
Cabus in ſacris genus menſuræ, ſecun=
23:
dum quoſdam cadus, Kadká.
24:
cacabus, bi, maſ. ſec. Kociełek / też y Po=
25:
krywka.
26:
Cacabo, as, are, dicitur Perdix, Głos
27:
kuropátwy.
28:
Cacephaton uel Cacophaton, Latine
29:
mala & obſcœna uocum enuntia=
30:
tio.
31:
Cachinnus, ni, maſul. ſe. Chechotánie / bes=
32:
mierny ſmiéch.
33:
Cachinno, as, are, & Cachinnor, aris, de
34:
ponens, Nád miarę ſie ſmiać / Checho=
35:
táć ſie. Cachinnos mouere, Záſmie=
36:
ſzić.
37:
Cachinnū ſuſtollere, Począc ſie chechotać.
38:
Cachinnatio, Chechotanie.
39:
Caco, as, are, neut. prim. Ná ſtolec álbo
40:
ná Sekret idę / Sram.
41:
Cacatio, Sráczká.
42:
Cacator, Sracz.
43:
Cacatrix, Sraczká. Concaco, as, are,
44:
Wſzedzie ſie poſrać. Pofańdać.
45:
Cacaturio, Chce mi ſie ná wychod.
46:
Cacodemon, Zły duch.
47:
Cacoethes, gener. neutri. Złę obyczáye
48:
᾽α κακὸν malum ᾽έθος conſuetudo eſt,
49:
genis morbi, hoc eſt, ulcus dolo=
50:
ſum & uix ſanabile. Nieyáki rodzay
51:
ſwirzbu nieuleczonego. Alias etiam kolumna: b
| C ante A. |
1:
Chyromum, Carcinomatis ulcus &
2:
Telephinum dicitur.
3:
Cacoſyntheton, Mala orationis com=
4:
poſitio, gener. neut. Złe złączánie
5:
słów.
6:
cacoſtomachus, kto zły á niepewny żo=
7:
łądek ma / iż może dobrze trawić.
8:
Cacozelus, gen. neut. Zły naſládow=
9:
nik.
10:
Cactos, Rodzay nieyáki oſtu, Leśny o=
11:
ſet.
12:
Cacula, Seruus militis apud Plautum,
13:
Chłopiec żołnierski.
14:
Cacumen, neut. tert. Wyſokósć á wyerśch
15:
káżdey rzeczy.
16:
Cacumen oui, Róg yáyá. Cacumen
17:
montis, Wierſch góry. Cacumen capi=
18:
tis, Wierſch głowy.
19:
Cacumino, as, are, Zákończáć / záo=
20:
ſtrzáć.
21:
Cacuminatus, a, um, Zákończony.
22:
Cacus, Ymię morderza yednego we włoſzech
23:
Wulcanuſów ſyn.
24:
Cadauer, neut. tert. Trup. Cadauera
25:
Oppidorum per translationem dictū
26:
Zborzone myáſtá.
27:
Cadauerinus, a, um, Martwy. Cadaue=
28:
rina facies, Oblicze by v trupá.
29:
Cadaueroſus, a, um, Cadaueroſa for=
30:
ma, Stráſzliwa á okrutna twars by v
31:
trupá.
32:
Cadiſcus diminutiuum a cadus, maſc.
33:
ſec. uaſculum quo ſuffagia colli=
34:
guntur, Sipont. Miednicá álbo miſá
35:
álbo ktorekolwiek naczinie / ná które zbie=
36:
rayą głoſy á wotowánia od radnych Pa=
37:
nów.
38:
Cadmus, m. ſ. Syn A genorów w Phoeni
39:
ciey.
40:
Cadmia, Lapis ex quo fit æs, Kámień
41:
miedźny.
42:
Cadinites gemmæ nomen.
43:
Cado, is cecidi, caſum, neut. tert. pen.
44:
cor. Pádam. Cadere ab alto. Z wyſoká
45:
ſpaść cadere ab equo, Z konia. Ca=
46:
dere ex equo, idem, Cadunt dentes
47:
Zęby pádáyą. Cadunt folia arborum
48:
Ex arboribus, Liście pádáyą z drze=
49:
wá. Cadunt lachrymæ, Lzy pádáyą.
50:
Cieką. Cadunt uerba, Bierze ſie ku
51:
nocy / Poczina ſie zmierśkáć. Cadit illi
52:
animus, Boyiſie. Cadere cauſa, V=
53:
traćić rżeć w prawię. Cadere orſmula
54:
idem. Non cadit ſub oculos, nec
55:
ſub ſenſum, niemoże tego oczima oglę=
56:
dáć ani myſlą ogarnąć. Cadere in offen=| ſionem |
strona: 29
kolumna: a
| C ante A. |
1:
ſionem alicuius, Prziść v kogo w gniew
2:
Cadere in iudicio, idem, quod Ca=
3:
dere cauſa. Cadit ſolutio ad Calen=
4:
das Martias, Czás zapłáty / álbo kłádzie=
5:
nia pieniędzy / ydzie na pirwſzy dzień Már=
6:
cowy / Non cadit in uirum bonum
7:
mentiri. Nie prziſtoyi dobremu człowie=
8:
kowi kłámáć. Quæcun in diſcepta=
9:
tionem cadere poſſunt, O czymkolwiek
10:
może ſporá być. Non cadit in hanc æ=
11:
tatem, Nie ſtanie ſie to áni podka tego
12:
ſtárego Cadere in morbum, Wpaść w
13:
niemoc / Záchorzeć. Cadere in ſuſpicio=
14:
nem alicuius, We złe mnymánie / álbo
15:
podeżrzenie do kogo prziść. Cadere in po
16:
teſtatem alicuius, Prziść wcziyę moc.
17:
Ne cadat tuus aduentus in aliniſsi=
18:
mum tempus, Nie odwłocz ná długi
19:
czas twego priyázdu.
20:
Cadere ſignificat, etiam euenire uel ac=
21:
cidere. Vnde Cicer. Verebar ne ita
22:
caderet, Obawałem ſie áby ſie ták nie
23:
przigodźiło. Item, bene cecidit aut fe=
24:
liciter, Dobrze á fortunnie ſie przitrá=
25:
fiło. Et crebri hoſtes cadunt, apud
26:
Plautuṁ, Wiele nieprziyaciół vpádáyą.
27:
Quod melius caderet nihil uidi.
28:
Nie widziáłem coby ſie ſnádnie á práwie
29:
k myſli tráfiło Nihil mihi incommo=
30:
di cecidit, Zadnami ſie ſzkodá nie przi=
31:
godźiłá. Cecidit belle, Wybornie ſie
32:
przigodźiło.
33:
❡Item Cadere, Vmrzeć / Zgináć. Tua
34:
laus una cum Repub. cecidit, Sławá
35:
twoyá weſpołek s ſtanem rzeczy poſpolitey
36:
zginęłá álbo zgásła.
37:
Cadiuus, a, um, Co ma vpáść. Poma
38:
cadiua, Pádáyące yábłká.
39:
Caducus, a, um, Przemienny / Mdłi / Nie=
40:
ſtały / vłomny. Fragile & caducam ac
41:
momentaneum, Mdłe / niepewne á do=
42:
czeſne. Morbus caducus, Comicia=
43:
lis, quod hominem cadere faciat,
44:
Wielka niemoc / niektórzy zową / ſwięte=
45:
go Wálentego niemoc. Caduca & in=
46:
certa ſunt bona fortunæ, Czeſne ymie=
47:
nie. Dobrá a Máyętnośći naſze / ſą yákoby
48:
letniá roſá / Niepewne. Caducum & in=
49:
firmum corpus hominis, Mdłe á
50:
chore ciało człowiecze.
51:
Caducor, id eſt, præcipitor, obſole=
52:
tum.
53:
Caduceus, uel um, Virga Mercurij,
54:
Pálcat, álbo / laská / która pokóy / álbo
55:
przemierze známionowano / v ſtárych He=
56:
roldska rózgá / álbo laská. kolumna: b
| C ante A. | 29 |
1:
Caduceator, Herold / Poſeł który pokóy przi=
2:
nośy.
3:
Caduciter, Prętko / Priſcum Aduer=
4:
bium.
5:
Cadurcum, Taſz Krámárski / Tentorium
6:
ſeu calcitra, qua merces teguntur,
7:
Calep.
8:
Cadurcum, etiam eſt nomen menſuræ
9:
Róźmiar.
10:
Cadus, maſ. ſe. Kądź. Item genus uaſis
11:
uinarij, idem quod Amphora & ur=
12:
na. Miárá około ſześćidzieſiat kwart wi=
13:
ná / álbo mało więcey. Eſt autem Græca
14:
menſura, Alias Metretes uel Metreta
15:
& Ceramium, Aliquando ſimplici=
16:
ter uſurpatur pro uaſe latinis.
17:
Cadiſcus, dimin Kadká / Stągieẃ.
18:
Caſus huius caſus, Pádnienie / Przigodá.
19:
Fortuna caſu aut forte fortuna fieri,
20:
Z przigody ſie co ſtać. Grauis & miſera=
21:
bilis caſus, Cieſzka á żałoſna przigodá.
22:
Fatalis caſus, Przirodzone nieſzczeście.
23:
Caſu geſtum magis quam conſilio
24:
Caſu aliquo affligi, Być vdręczonym
25:
yákiem vpádkiem. Caſus, id eſt, pericu=
26:
lum, Zła przigodá. Nieſzczęście / nie
27:
bezpieczność. Vltro ſibi caſum & pe=
28:
riculum accerſere, Z ſwey dobrey wo=
29:
ley w yáką ſie niebeſpieczność vdáć.
30:
Caſurus Participium.
31:
caduciter, Aduerbium Antiquum.
32:
Caſu, Z przigody.
33:
❡Compoſita, Incido, Wpadam. Vt,
34:
Quoties in huius nomen incidiſti,
35:
Yákoś wiele ná tego ymię wſpominał. Sæ=
36:
pe incidit, Czeſto ſie to przigadza. Im=
37:
perſonaliter.
38:
¶Item, Incidunt tempora periculo=
39:
ſa, Naſtáyą niebeſpieczne czáſy.
40:
¶Accido, Przigadzam ſie. Et Imper=
41:
ſonaliter, Accidit, Przigadza ſie.
42:
❡Intercido, W ſrzod vpádam. me=
43:
moria intercidit, Pamięć ginie.
44:
❡Occido, pen, cor. Ginę / Zachodzę / też
45:
vmieram. Sol occidit, Słońce zachodźi.
46:
Inde Occaſus, Zachód / Smierć.
47:
❡Procido, Pádam o Ziemię / álbo ná
48:
ziemię. Procidere ante genua alicuius
49:
Vpáść przed kim ná ziemię.
50:
❡Decido, Spádam z wierzchu. Vnde
51:
Deciduus, a, um, Odpádáyący.
52:
❡Concido, idem quod cado, Sed
53:
Metaph. pro pereo, Ginę.
54:
¶Excido, Wypádam. Excidit mihi,
55:
Zápámiętałem.| ❡Recido |
strona: 29v
kolumna: a
| C ante AE. |
1:
❡Recido, Pádam wſnák / álbo / zaś z nó=
2:
wu odpádam. Vnde, Recidiuus, a, um,
3:
❡Recido, recidis, recidi, recaſum, pen.
4:
correp. recadere, Odpaść. Recidit ad
5:
paucos res muſica, Ná máło ludźi przi=
6:
ſzła Muſika / Niewiele ſie ludźi w niey
7:
obieráyą. Ad nihilum recidere, W
8:
niewcz ſie obroćyć. Recidit ad paucas
9:
familias attenuata bellis ciuitas, Miá=
10:
ſto vſtawycznemi woynámi bárzo znędzo=
11:
ne / ná máło pokoleniu zoſtało. Hoc reci=
12:
dit in memoriam pueritiæ tuæ, Aż
13:
ná pámięći dziećinnych lat zoſtawa. Re=
14:
cidit á w niewecz ſie obrocił wſziſtek
15:
nákład. In grauiorem morbum reci=
16:
dere, W więtſzą chorobę z nowu wpaść.
17:
Quorſum recidat reſponſum tuum
18:
non magnopere laboro, K czemu ſie
19:
ſciąga odpowiedź twoyą / nie názbyt ſie
20:
po tym pytam / álbo o to nie dbam. Puto
21:
ad nihilum recaſurum, Mam zá to że
22:
ſie w niewcz obroći.
23:
¶Reciduus, a, um, Z nowu vpádły. Vt
24:
Febres reciduæ, Záś przichodzące fe=
25:
bry / albo / żymnice.
26:
❡Succido, dis, pen. cor. Succaſum
27:
ſuccadere, Spádam, Succiduus, a, um,
28:
Pádnący / Lecący.
29:
Cæa, Inſula maris Ægæi.
30:
Cæeus, a, um, To co z támtąd yeſt.
31:
Cæcias, gen. maſc. Wiátr który chmur á
32:
obłoków nie rozbiya / ale ná ſię ciągnie /
33:
Wieye ſrodkiem miedzi wiátrem pułnoc=
34:
nym. Qui Aquilo, Boreas Græce di=
35:
citur, á miedzi wiatrem od wſchodu słoń=
36:
ca / qui Eurus dicitur & Subſolanus.
37:
Cæcus, ca, cum, Sliepy. Cæcus cupidi=
38:
tate & auaritia, Zásliepiony łakomſtwem
39:
cæcus at amens furore, Od yádu
40:
záſliepiony. Fortuna cæca, cæcum ual=
41:
lum, quod frondibus & herbis occul=
42:
tatur, Calep.
43:
Cæcitas, Sliepota.
44:
Cæco, as, are, act. p. Záſliepiam. Cæcare
45:
mentes largitione, Záſliépić vmysł dáry.
46:
¶Excæco, Záſliepiam / álbo oczi wykalam
47:
¶Obcæco, as, are, Záſliepiam. Dici=
48:
mus & occæco. Obcæcat oratio=
49:
nem totam oratione obſcura, Zátru=
50:
dnia wſziſtkę mowę trudnym powiedániem.
51:
Obcæcatus ſtultitia, Záſliepiony ſzaleń=
52:
ſtwem. Obcæcatus ſtultitia, Záſliepiony ſzaleń=
53:
ſtwem. Obcæcare foſſas in agro, Ná=
54:
krić rowy ná roli áby ych nikt nie obacził.
55:
Cæcutio, Nie doyźrzę. Nie dobrze widzę.
56:
Item Cæculto. kolumna: b
| C ante AE. |
1:
❡Cæcus etiam ſignificat, occultus,
2:
uel latens, Táyemny. Cæcus auditus,
3:
Przigłuch. Sic cæcus morbus, Táyem=
4:
na chorobá którey ſie prziczina nie może
5:
wynálęść.
6:
Cæculus diminut. Prziſlieṕ.
7:
Cæcigeni apud Lucretium, id eſt, Cæci
8:
geniti, Sliepo národzeni. Item, Cæcum
9:
inteſtinum a medicis uocatur, Nie=
10:
które yelito / które yednę dziurę w ſobie ma /
11:
To yeſt / Nie przechodźi ná drugą ſtro=
12:
nę / co w nie wnidzie támże zoſtawa. Et,
13:
Cæcum teſtimonium, quod ſcripto
14:
ab abſente perhibetur.
15:
Cæcitas non ſolum ad corpus, ſed etiā
16:
ad animum refertur. Vt, Cæcitas
17:
mentis, Głupość / Szaleńſtwo. In furo=
18:
re & animi cæcitate, W gniewie á
19:
w ſzáleńſtwie.
20:
Cæcata oratio, Cice Nie yáſna mowá.
21:
Cæco cum ſpeculo nihil, Prouerb:
22:
Nic ſliepemu po ſwierciedlie.
23:
Cæcubum, Oſobliwe wino w Kampaniey.
24:
Cædo, tum diphtongo, is, cæcidi, act.
25:
ter. pen. prod. Cæſum cædere, Biyę.
26:
Siekę / Zábiyam. Cædere aliquem uir=
27:
gis ad necem, Rózgą kogo vſiec aż do
28:
ſmierći. Cædere pugnis, Pieśćią bić
29:
Cædere arbores, Drwá rębáć. Cæ=
30:
dere teſtibus, Przeſwiadczić.
31:
Cædes, Zábicie / Mężoboyſtwo. Vt, In cæ=
32:
de at ex cæde uiuere, Morderſtwem á
33:
drapieſtwem ſie żywić. Cædem facere
34:
perpetrare, ædere, idem, Zábić / Mę=
35:
żoboyſtwo popełnić.
36:
Cæſum Aduerb Siekmie. Vt, Cæſum
37:
dicere, Krótko ále oſtrze mówić.
38:
Cæſus Partic. Vcięty / Zábity. Vt, In cæſis
39:
copijs, Miedzi trupy / Miedzi zabitemi
40:
Cæſura, f. p. Rozdarcie drzewá. Też roz=
41:
ſzczepienie / álbo obrzezowánie ſzczepów / Cæ
42:
ſio uerbale, Sieczenie odcięcie. A cædes,
43:
uenit Homicida, Mężoboycá.
44:
Parricida, Który oycá zabił. Matricida
45:
Który mátkę zábił / Vnde Homicidium
46:
mężoboyſtwo. Parricidium, Matrici=
47:
dium.
48:
❡Item, Cȩſa particulȩ orationis, alias
49:
inciſa & Græcæ commata, Stuczki /
50:
álbo cząſtki / in oratione, quæ non per=
51:
fectam continent ſententiam.
52:
❡Præterea Cæſura eſt decora ſylla=
53:
barum terminatio in medio uerſuum
54:
notata, Cuius ſpecies ſunt, Penthe=
55:
mimeres, Heptemimeres, de quibus
56:
infra uidere potes.| Cælebs |
strona: 30
kolumna: a
| C ante AE. |
1:
Cælebs, libis, com, ter. Besżeniec / który
2:
żony nie ma. Cælebs uita, Ziwot króm.
3:
małżeńſtwa. Cælebs arbor, Niepłodne
4:
drzewo / które żadnego owocu nierodźi
5:
Cælibatus, huius cælibatus, Stan króm
6:
małżeńſtwa.
7:
Cælibaris haſta, qua caput nubentis
8:
comebatur, Calep.
9:
Cælius, gen. maſc. Górá w Rzimie ták
10:
rzeczona / Vnus ex ſeptem montibus.
11:
Cæduus, a, um, Co ſie ſiec godźi. Vt, Cæ=
12:
dua ſylua, Lás z którego drwa wożą.
13:
❡Compoſita, Occido, Zábiyam. Præ=
14:
cido, Przićinam. Circumcido, Obrze=
15:
zuyę. Circumciſio, Obrzezánie. Excido
16:
Wyſiekam. Excidium, Wyſieczenie / Po=
17:
ráżenie. Incido, Záćinam. Inciſio & in=
18:
ciſura, Zácięcie.
19:
¶Inciſuræ etiam dicuntur, Liniye ná
20:
ręku. Abſcido, Odćinam. Decido, Idē,
21:
Concido, Przećinam. Recido, Odći=
22:
nam / Odſiekuyę. Omnia habent pe=
23:
nultimā produ. Intercido, Rozrzezuyę
24:
Roſprawiam / Rozwodzę. Interciſio, Prze
25:
cięcie / álbo / przerzezánie. Pactiones in=
26:
terciſæ. Vmowy połamánie. Interciſe
27:
Aduerbium.
28:
❡Præcido, idis, idi, iſum, idere, Od=
29:
ćinam / Odſiekam. Prȩcidere inimicitas
30:
per translationem, Odczináć nieprziya=
31:
cielſtwa. To yeſt / Porownác á ziednáć
32:
ſie. Præcidere ſpem alicuius rei, Odyąć
33:
nádzieyę. Præciſa opitulandi poteſtas,
34:
wſziſtká nádzieyá pomocy odpádłá / á odeſzłá
35:
❡Præciſus, a, um, Participiū. Odyęty.
36:
Vt, Præciſū caput, Odcięta głowá. Præ=
37:
ciſa narratio, Vkrócona á krótka powieść
38:
❡Præciſum præciſi ſubſtantiue, Pars
39:
carnis uiſcerum hoc eſt, Circa quod
40:
uiſcera inuoluta ſunt, quod oras cir=
41:
cum ciſas habeat. Sipont, ex Nonio.
42:
❡Præciſe Aduerb. Krótko / Krótkiemi
43:
słowy. Præciſe aliquid negare, Práwie
44:
odmowić komu czego. Præciſe dicere,
45:
Krótkiemi słowy mówić.
46:
Prȩciſio Verbale, Odcięcie y odſieczenie
47:
❡Præcidaneus, a, um, Co naprzod by=
48:
wá ofierowano. Præcidaneam porcam
49:
dicebant ueteres quam iolare ſoliti
50:
erant, antequam nouam frugem inci=
51:
derent. Præcidaneæ feriæ, quæ ſolen=
52:
nes legitimas ferias præcederent, Cal.
53:
Præcidaneæ hoſtiæ quæ ante ſolen=
54:
nia ſacrificia æduntur.
55:
¶Succido, idis, idi, iſum, ere, pe. cor.
56:
Podrzinam / Podćynam. Arbor ſucciſa, kolumna: b
| C ante A. | 30 |
1:
Podcięte drzewo. Segetes ſucciſæ, Po=
2:
żęte zboże.
3:
Succidia, æ, fe. pri. Solona ſztuka mię=
4:
ſa świniego / Szołdra / álbo Połeć.
5:
¶Succida, dæ, Niepráwa wełná. No=
6:
woſtrziżona wełná.
7:
❡Succidaneus, a, ū, Vt, Succidaneæ
8:
hoſtiæ dicebantur, quæ ſecundo loco
9:
cædebantur, obſoletum.
10:
❡Succiſiuus, a, um, quod ſubtrahitur
11:
a rebus neceſſarij. Vt, Succiſiuum
12:
tempus, Czas á ty chwile które nam zby=
13:
wáyą od potrzebnych ſpraw / znienacká chwi
14:
le zbywáyące. W dochwátny czás niekto=
15:
rzi mowiąc. Succiſiuis horis aliquid
16:
ſcribere, Y tedy y owedy ſie niektorych
17:
godźin dorwáć piſać kiedy czaſu zbywa.
18:
Succiſiuæ operæ, W dochwátniá ro=
19:
bota. Succiſiuæ aliquid agere, W do=
20:
chwátki / álbo / dorywki nieco czinić yáko
21:
też niektorzi mowią.
22:
Cæmentum, Wapno którym muruyą / też /
23:
kámienie poſpolite ku murowaniu.
24:
Cæmentitius, a, um, Wapienny / ná / ne.
25:
Item, Cæmentum pro ædificio, Bu=
26:
dowánie.
27:
Cæſa, cæſæ, Genus quoddam teli.
28:
Cæſar, maſcul. ter. Przezwysko niektórych
29:
Rzimianów. Yáko Iuliuſzá pirwego Ce=
30:
ſárzá / od którego wſziſcy yni tym ymieniem
31:
bywáyą názywáni. Cæſares, Plinius li=
32:
bro 7. natura. hiſto. ſcribit Scipionē
33:
Africanum primum fuiſſe dictum
34:
Cæſarem, a cæſo matris utero, qua
35:
de cauſa & Cæſones appellati.
36:
Cæſarea, pen. prod. Vrbs Paleſtinæ ſeu
37:
ludeæ. Altera Philippi, Tertia, Cap=
38:
padociæ. Quarta Mauritaniæ.
39:
Cæſarianus, a, um, Et Cȩſareus, a, um
40:
Ceſárski.
41:
Cæſaries, Krzćicá.
42:
Cæſim, Aduerb. Siekiem / álbo / Siekmie.
43:
Cæſo, onis, Wyprotek / którego z żywota
44:
matczinego wyproto.
45:
Cæſariatus, Który długie włoſy má.
46:
Cæſar, Auguſtana urbs Hiſpanie, Cale.
47:
Cælo, as, are, neut. pri. cum diphtongo
48:
Dłubię, Wydrożam / Riyę. Cælare ſer=
49:
pentem in auro, Wyryć węzá ná złocie.
50:
Cælatum argentum, Wyrobione ſrebro
51:
Cælata uaſa, Wydróżone ſtátki. Cæla=
52:
tum poculum, Kubek vtoczony.
53:
Cælum, Dłóto.
54:
Cælum & Cæruleus, a, um, uide infra
55:
per œ diphtongum.
56:
Cælatura, Wydrożenie.| Cælator |
strona: 30v
kolumna: a
| C ante Æ. |
1:
Cælator, Drożyciel / ten który obrázy rze=
2:
że
3:
Cælus, Pater Saturni.
4:
Cænæ, Vrbs circa ſinum Laconicum,
5:
Tænaron ante dicta. Vnde Cænites
6:
Portus & Cænus Iupiter.
7:
Cænos Græce, Latine Nouus, Inde Cæ=
8:
nodoxia, noua gloria.
9:
Cæpe uel potius Cæpa, fem, prim. Ce=
10:
bula. Cæpám edere, płákać.
11:
Cære, indeclinabile, Vel, Cæres cæritis
12:
pen. cor oppidum Tuſciæ.
13:
Cærimonia, uel Cæremoniæ, arum, fe.
14:
plur. tantum, Kościelne obchody / álbo / o=
15:
brzędy.
16:
Cæra uel Cære, indeclinab. genere. neut.
17:
Miaſto w Tuſciey było.
18:
Cærites ex oppido Cære.
19:
Cæretum, Vmbriæ oppidum, Vnde
20:
Cæretani.
21:
Cæſena, gen. fem. Miáſto we włoſzech. Vn=
22:
de Cæſenas, Yeden z tamtąd.
23:
Cæſius, a, um, Błáwy / błękitny / który białe
24:
zrzenice á oczy ma. Cæſius color. Bła=
25:
wa / álbo / obłoczna maść Błękitna fárba.
26:
Cæpes, itis, maſculin. tert. a cædo fit,
27:
Darn.
28:
Cæſpititius, a, um, Adiectiuum, quod ex
29:
cȩſpitibus fit, ut, Ara ceſpititia, Ołtars
30:
z darnów vcziniony. Cæſpiticea menſa.
31:
Zołnierski ſtół z darnów vcziniony. Ita,
32:
Ager ceſpititius, Grobla z dárnów vczi=
33:
niona.
34:
Cæſpito, as, are, Potykam ſie álbo / otrą=
35:
cam ſie o co w drodze. Cæſpitator equus
36:
Kóń który ſie rad potyka / álbo wſtirka.
37:
Cæſtruum, Dłóto / Riwádlnik / albo / yne na=
38:
czinie którym dłubią.
39:
Cæſuliæ, Którzi błękitne á yákoby ſzáre
40:
oczi máyą.
41:
Cæſtus huius cæſtus, femin. quart. Ge=
42:
nus claue, Baſałyk / albo / Bułáwá. Ce=
43:
ſtus autem ſine diphtongo aliud eſt,
44:
Vide ſuo loco.
45:
Cæſum, Pars orationis nondū ex duo=
46:
bus aut pluribus uerbis quicquam
47:
abſolute ſignificans, hoc pacto: Etſi
48:
uereor iudices, ne turpe ſit. Interdum
49:
tamen Cæſam dicimus orationem,
50:
cum non efficiuntur membra ex con=
51:
nexione uerborum ſed ſingula uerba
52:
aliquid ſignificantia proferuntur. Si=
53:
pont.
54:
Cæſuratim, Succincte, & breuiter, rarū
55:
eſt, Cæſuratum uas, Cæſim orifica=
56:
tum, Calep.
57:
Cæter uel cæterus, a, um, Yny / na / ne. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Nun quid me uis cæterum, Maſzli
2:
yeſzcze co ynego po mnie. Cæteraz diligen=
3:
tia, Yna pilność. Cæteraz ſeries, deinde
4:
ſequetur, Yna ſtrona / albo część będzie
5:
náſladowałá. Quid cæterum, Co yne=
6:
go.
7:
Cætera & cætero Aduerbium, na potym
8:
Caueas tibi de cætero, Strzeſz ſie ná
9:
potym.
10:
Cæteroquin Aduerb. pro Alioquin, Y
11:
owſzem.
12:
Cæterum, Aduerb. Záś / Dáley. Nunc o=
13:
mitte quæſo hunt, cæterum poſthac
14:
ſi quicquam, nihil precor, Nu dayże
15:
mu teraz pokóy / ale yeſli záś na potym co
16:
vczini / nie chcę ſie więcey przicziniać.
17:
Caius, gen. maſcul Przezwisko v Rzimia=
18:
nów. Scribitur etiam per G. Vt.
19:
Gaius
20:
Vaicus, Fluuius Phrygiæ, labens per
21:
Myſiam & Pergamum.
22:
Cala, læ, fem. prim. Máczugá. Seruius,
23:
Calas dicebant maiores noſtri fuſtes,
24:
quod portabant ſerui ſequentes domi
25:
nos ad prælium.
26:
Calæ, arum, Eſt ciuitas Indiæ, Calones
27:
dicebantur, calas portantes ad uallum
28:
conficiendum.
29:
Calabya, Curia dicebatur, ubi tantum
30:
ratio ſacrorum gerebatur, Feſtus.
31:
Calabria, fem. prim. penult. corre. Inſula
32:
quam ueteres Meſſapiā & Peucetiam
33:
uocarunt, Siciliæ proxima, Kráyiná we
34:
Włoſzech / ná gránicách przećywko Greciey /
35:
w którey Brunduſium głowne miáſto.
36:
leży.
37:
Calaber, ra, rum, Qui ex Calabria
38:
eſt.
39:
Calabris & hoc Calabre, idem.
40:
Calabricus, a, um, Ex Calabria.
41:
Caladrius & Caladrion, Nomen, auis,
42:
Calepin.
43:
Calagarium. ge. maſ. Miáſto w Hiſpaniey /
44:
in Vaſconibus ſita.
45:
Calagurianus & Calaguritanus, a, um,
46:
Yeden z tamtąd.
47:
Calais, Boreæ ex Orithya filius. Et, No
48:
men gemmæ.
49:
Calamintha, thæ, uel, Calaminthe, thes.
50:
Species mente uel pulegij, Kotcza miętká
51:
álbo ziele / niektórzy białą lebiotką / Niektó=
52:
rzy rybną nacią zową.
53:
Calamiſtrum, neut. ſec. Nieyáka iglicá któ=
54:
rą trafią włoſy.
55:
Calamiſtratus, a, um, Kędzierzáwy / wa / we /
56:
Vt, Calamiſtrati crines, Kędzierzáwe
57:
włoſy.| Calamita, |
strona: 31
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Calamita, tæ, Máluczkie żabki zielone.
2:
Calamitas, tis, fem. tert. Nędza. Proprie
3:
autem, Calamitas dicitur, Szkodá /
4:
gdy grad żyto pobiye. Calamitas in amo
5:
re, Smutek á tedkliwość w miłośći.
6:
Calamitoſus, a, um, Nedzny / Troskliwy /
7:
Znędzony. Vt, Calamitoſum cœlum,
8:
Powietrze á wielka niepogodá.
9:
Calamitoſe, Aduerb. Cicer. Turpiter
10:
potius quā calamitoſe, Nie tak nędz=
11:
nie yáko wielmi ſzpátnie.
12:
Calamites, Gemmæ nomen.
13:
Calamochnus, Piſcis aquatilis, qui lati=
14:
ne Adarcha dicitur.
15:
Calamodinus, Genus arundinis, Nie=
16:
yáki rodzay trzćyny.
17:
Calamus, mi, maſ ſec. Genus arundinis
18:
minor, quam arundo, Trzćiná którą
19:
w ſzáłámaye w ſurmy / w dudy / y w ynſze
20:
piſzczałki kłádą.
21:
Calamus etiam, Zdźbło. Vt Calamus
22:
auenæ, Zdzbło owſa.
23:
Calamus, item, Drzewo piekney woniey
24:
w Arabiey. Calamus odoratus & Aro=
25:
maticus dicitur, Vide in dictione,
26:
CANNA.
27:
Calamus, etiam Káżda rzecz która z ſwe=
28:
go przirodzenia czcza / álbo dęta yeſt / też
29:
pióro którym piſzą.
30:
Calamarium, Káłámars.
31:
Calamaris & hoc calamare, Co ku káłá=
32:
marzowi należy.
33:
Calamaris theca, Pennal / co piórá w nim
34:
chowáyą do piſánia.
35:
Calantica, fem. prim. Tegmen muliebre
36:
quod capiti innectitur, Rąbek / też /
37:
Ráńtuſzek.
38:
Calanus, pen. prod. Gymnoſpohiſta
39:
Indus, qui ſe uiuum ſponte cremauit.
40:
Calaris, Ciuitas in Sardinia.
41:
Calaſaſtri pueri, canorum uocem habē=
42:
tes. Calep.
43:
Calaſis, Tunicæ genus.
44:
Calatia, Italiæ oppidum, Feſtus,
45:
Valathus, Koſz vpleciony. Alias Quaſſillus
46:
Koſzik.
47:
Calathores, Serui qui ſemper ob ne=
48:
ceſsitatem ſeruitutis uacari poſſunt,
49:
Tragárze / álbo ynſzi mieyſcy słudzy / którzi
50:
záwſzdy ſą gotowi ku posłudze. Feſtus.
51:
Calbei, Armillæ, Vpominki á dary / qui=
52:
bus ob uirtutes milites donabantur.
53:
Calcaneus, & Calcaneum, Pietá v nogi.
54:
Calcar, aris. pen. prod. Oſtrogá. Adhibe=
55:
re & admouere calcaria, Przipiąć o=
56:
ſtrogi. Concitare equum cacaribus, kolumna: b
| C ante A. | 31 |
1:
Zábóść koniá / Dodáć mu oſtróg. Calca=
2:
ria equo ſubdere. Idem, Calcar ad=
3:
dere currenti, Dobrowolnego / á z ſwey
4:
woley chutliwego poduſzczáć.
5:
Calcaria in gallis. Oſtrogi v kurów.
6:
Calcarius, Subſtantiuum, Który oſtrogi
7:
robi.
8:
Calcarius aliquando eſt Adiectiuum
9:
& a calce deducitur, Co ku wapnu nale-
10:
ży. Vt, Calcaria fornax. Wapienny
11:
piec.
12:
Calcidonius, Kalcedonowy kámyk.
13:
Calcēdix, Genus conchȩ, Koncha. Feſtus
14:
Calceus, maſ. ſe. Et, Calceamen. Et, Cal=
15:
ceamentum, Bót / Trzewik.
16:
Calceus lunatus, Senatorum & nobi=
17:
lium inſigne.
18:
Calceolus diminut. Boćik.
19:
Calcearius, Et. Calceolarius, Swiec.
20:
Calceo, uel, Calcio, act. prim. Obuwam.
21:
Calceatus, Vbrany w bóty / álbo / Obuty.
22:
❡Compoſita, Excalceo, Diſcalceo,
23:
Rozuwam.
24:
Calcitro, Kopam á depcę. Recalcitro, Záś
25:
odbiyam / á odkopawam.
26:
Caleitro, onis, Kóń który biye.
27:
Calcitroſus, a, um, Który rad biye / Kopa /
28:
Non liberat podagram calceus, Pro=
29:
uerb. Nie vczini głupiego doktorem dłu=
30:
ga ſuknia / ani czerwony bieryt. Item, Eun
31:
dem calceum omni pedi induere,
32:
Yednę pioſnkę záwżdy ſpiewáć. Ne ſupra
33:
quidem calceus, Prouerb. Co w czás to
34:
dobrze. Po przeczkę / dworskie mowienie.
35:
Calchas, antis, Græcus augur, Wieſzczi /
36:
álbo wieſzczek v Greków.
37:
Calco, as, aui, act. prim. Szłápię / Depcę.
38:
Compoſita, Concalco, Podeptuyę.
39:
Procalco, Rozdeptuyę. Inculco, Wbi=
40:
yam. Wtłaczam Per Metaph Náuczam
41:
Częſto przypominam. Inculcare puero
42:
præcepta grammaticæ, Włámowác
43:
dziecię w Grammatikę. Częſto náuczáć y
44:
przipominać dziecięciu nauke Grammátiki
45:
❡Recalco, as, are, Záſię nogami odde=
46:
ptuyę / odbiyam / odkopawam.
47:
Calculus, Primo ſignificat, Drobne ka=
48:
myczki rzéczne / álbo / piáſek oſtry á kámie=
49:
niſty. Też kámien známienuye chorobę á
50:
niemoc w człowieku.
51:
Calculoſus, a, um, Ten który kámienną
52:
niemoc ma. Calculoſa uia, Oſtra á ká=
53:
mieniſta drógá. To yeſt / w którey wiele
54:
kámienia. Significat etiam Calculus,
55:
Warczabny Kamień. Też / Lyczmany któ=
56:
rémi ráchuyą. Vnde ad calculos uoca=| F | re, id |
strona: 31v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
re, ideſt, Calculare, Ráchowáć. Calcu=
2:
lum, ponere cum aliquo, Ráchowáć
3:
ſie s kiém / Ná liczbę kłáść.
4:
¶Per calculos præterea ſententias fe=
5:
rebant iudices antiquitus, Stárzy mie=
6:
i dwoye lóſy / álbo / kámienie / białe y czar=
7:
ne. Białemi wolno puſzczáli / Czarnemi prze
8:
kázowali. Vnde Calculum addere,
9:
Pochwalić / Przyzwolić.
10:
Item, Reducere calculum, Porádźić ſie
11:
Rozmyſlić sie. Sed, Calculum permit=
12:
terem porrigere, proponere, hoc eſt,
13:
Cenſenti poteſtatem facere, Zdáć ſie
14:
ná ſądzie / chcąc to cierpieć co oni naydą.
15:
Ideo autem ſic dicitur quia per calcu=
16:
los ſententias ferebant ueteres. Cal=
17:
culo candido notare diem fortu=
18:
næ, Poſzczęścienie którego dnia názná=
19:
czie. Calculum album adijcere errori
20:
alterius, Dopuśćić komu ſwego głupſtwa
21:
vżywać.
22:
Calculoſa pelagia, ſpecies purpurȩ,
23:
Calculoſus homo, Człowiek który kámień
24:
ma.
25:
Calcator, Verbale, a Calculo, las, are,
26:
quo uerbo uſus eſt Vegetius, Rech=
27:
miſtrs. Calculatrix CC.
28:
Caldarium, quaſi calidarium, Kociełek.
29:
Caldarium, Adiect. Vt, Caldaria cella,
30:
Láźnia.
31:
Caldarium æs. Kupr.
32:
Caldariæ, Sellæ in quibus calida aqua
33:
lauamus, Wánná CC.
34:
Calendæ, arum, fem. prim. Pierwy dzień
35:
káżdego mieſiącá. Vnde ille loquutio=
36:
nes apud Ciceronē, In ante diē quin=
37:
decimum Calend. Nouemb. diſtulit,
38:
& c. Odłożył aż do XV. dniá przed Xię=
39:
życem Grudniem. Item, Tertio Calen=
40:
das, & ad tertium Calendas, pro eo=
41:
dem leguntur.
42:
Calendaria dicebantur tabulæ ab ob=
43:
ſeruatione ſingulorum menſium, Ká
44:
lendars / Minucie / Iudicie. Calendarius
45:
a, um, Vt, Calendarius liber. Regeſtr.
46:
Calare Græce, Latine uacare.
47:
¶Intercalare, W poſrodek wſtáwić przi=
48:
czinić. Intercalaris menſis, Mieſiąc w
49:
którym yeden dzień prziſadzáyą ku ſpeł=
50:
nieniu czáłemu biegu rocznemu / yákoſzto
51:
bywa káżdego roku przeſtępnego / To yeſt
52:
czwartego á czwartego roku miſiącá Lu=
53:
tego. Vide ſupra in dictione BISEX=
54:
TILIS.
55:
❡Sic Intercalaris uerſus, Wierſz który
56:
záwżdy w poſrzod przyſtáwuyą. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Calendaris etiam dicitur, Iuno, quia
2:
ei dicatȩ erant Calendæ.
3:
Calenium, Vrbs Campaniæ.
4:
Caleo, es, ui, Ciepłomi.
5:
Caleſco, Zagrzewam ſie. Compoſita, In=
6:
caleo, & Incaleſco, Idē quod ſimplex
7:
Concaleo, Zgrzewam ſie. Recaleo, Zym
8:
nieyę záś. Et, Recaleſco, es, ere, Poczi=
9:
nam ſie zaś zágrzewáć.
10:
Calidus, a, um, Ciepły / ła / łe. Et, Caldus,
11:
Calor, Ciepło.
12:
Caldor, idem.
13:
Calefacio, act. ter. Zágrzewam. Calefio,
14:
Zágrzewam ſie ſam, To yeſt, Poczinami
15:
być ciepło.
16:
Caldarium, Kociełek w którym wodę zá=
17:
grzewáyą.
18:
¶Dicitur etiam Caldus pro calidus.
19:
Caliditas, Ciepłosć / Gorącość.
20:
Et, Caldaria cella, Laźnia. Sic Tepida=
21:
ria cella, Wolna Láźnia.
22:
Caliga, fem. pri. pen. cor. Nogáwicá / też
23:
żołnierskie skorznie. Caligas Epicratis
24:
oratoris laſciui, uidetur Cicero ac=
25:
cipere pro oratione laciuiuſcula. Ca=
26:
liga Maximini, prouerbialiter, Długi
27:
człowiek / Szmagły / Nogay / Długowięzy
28:
yáko niektórzi zową.
29:
Caligula, Nogawka.
30:
Caligatus, Obuty w nogawice / albo w
31:
skorznie.
32:
Caligarius, a, um, To co ku nogáwicam /
33:
álbo skorniam przysłuſza.
34:
Caligaria ligula, Wſtęgá od nogáwic.
35:
Caligarius clauus, Spyeń v nákołánek.
36:
Caligaris & hoc Caligare, idem.
37:
Caligij, Populi Arabiæ.
38:
Caliiugi, populi Indiæ.
39:
Caligo, caliginis, fem. tert. pen. produ.
40:
Cmá / ciemność / Quaſi per caliginē cer=
41:
nitur uis naturæ, Yákoby przeze mgłę pa=
42:
trzémy ná przyrodzenia skłonność. Ca=
43:
liginem illorum temporum uide.
44:
Bácz yáko wielka ciemność tych czáſów
45:
była
46:
Caligo oculorum, Zamirzkánie w oczách.
47:
Caliginoſus, a, um, Ciemny. Polum cali=
48:
ginoſum, Pochmurny dzień.
49:
Caligo, as, are, cæcutio, Niedoyźrzę / nie
50:
mam yáſnego wzroku. Caligante animo
51:
Nieroſtropnym rozumem.
52:
❡Caligare dicuntur amnes, Gdy ſie
53:
kurzy z rzék / á gdy yákoby mgła nád wo=
54:
dámi leży. Caligare in ſole, W yáſny
55:
dzień bładżyć. Caligat ad eas res ani=
56:
mus, Vmyſł tego nie może oſyęgnąć.| Caligans |
strona: 32
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caligans, Adiectiuum, Vt, Caligantes
2:
feneſtræ, Ciemne okná.
3:
Caligatio uerbale, Ciemny wzrok niedoyz=
4:
rzenie.
5:
Calix, maſ. tert. pen. cor. Kielich czáſzká
6:
álbo ynſzi Kubek z którego piyáyą.
7:
Calix uitreus, Sklenicá.
8:
Calix argenteus, Kubek ſrebrny.
9:
Calices ex terra, Glyniáne kufliki.
10:
Calix fœcundus, Hor. Nápełniony kubek
11:
Calices diatreti, cœlati, & tornatiles,
12:
Toczone kubki. Toreuma, idem.
13:
Calix glandis, Sczeſzuyá / álbo czáſzká w
14:
którey żołądź roście.
15:
Calix roſæ, Wnętrzna ókoliczność rożey
16:
kiedy ſie kwyát roskwitnie / gniazdo rożey
17:
Calix conchæ, Morska konchá czáſzká.
18:
Fœcundi calices quem non fecere
19:
diſertum, Prouerb. Hoyne napiyánie /
20:
náſladuye wielkie zálecánie.
21:
Caliculus, diminut. Rufliczek.
22:
Caliculatim, Aduerbium, W ſpoſob ku=
23:
fliká.
24:
Callaici, Hiſpaniȩ populi.
25:
Callais, Nomen gemmæ.
26:
Calleo, es, ui, neut, ſec. Zátwárdzam / Sta=
27:
wam ſie twárdym / Okamieniałim. Oc=
28:
calleo & Occalleſco, idem. Item Cal=
29:
liſcere, Corpus occalluit ad plagas
30:
Zátwárdziało / álbo odboláło ciáło ná
31:
bicie.
32:
Calleo per Metaph. ſignificat / Rozumiem
33:
Wyem dobrze / Vmiem. Callet hoc arti=
34:
ficium, Vmie to rzemięsło dobrze.
35:
Callus uel callum, Otręt ná nodze / álbo /
36:
ná ręku / też twárda skórá od roboty. Ob=
37:
ducere callum, Otrętwieć / zátwárdzieć.
38:
Calloſus, a, um, Vt, Calloſæ manus,
39:
Grube á pempelowáte ręce od roboty.
40:
Callidus, a, um, Chytry.
41:
Calliditas, Chytrość.
42:
Callide, Chytrze.
43:
Calliblepharum, Nieyákie lekarſtwo / álbo
44:
cofect / ku leczeniu oczu.
45:
Callidromus, Fluuius iuxta Chermo=
46:
pylas.
47:
Calligonon, Herba quæ & Polygonon
48:
dicitur, Vulgus Sanguinariam uo=
49:
cat, Offcinæ pharmacopolarum.
50:
Centinodia, Sporyż.
51:
Callimus, Lapis.
52:
Callionymus, Genus piſcis.
53:
Callis, Via callo perdurata. Calep. Vtár=
54:
ta / Vtorowána drógá.
55:
Calliope, fe. Iedná bogini miedzi ſiedmią
56:
którey głoſu wdzięczność przipiſuyą.
57:
Callipedæ, Populi Schytici.kolumna: b
| C ante A. | 32 |
1:
Calichoe, Fons apud Athenas, & no=
2:
men Nymphæ.
3:
Calliſtruciæ, Rodzay nieyáki fig.
4:
Callitrichon, gen. neut. Capillus Vene=
5:
ris. herba eſt pulchros faciens cri=
6:
nes, Murna ruta / właſniey Pánny Ma
7:
riey włoski / ziele yeſt.
8:
Calœnum, Vrbs Campaniæ.
9:
Calo, calonis, gen. maſ. Drab / Podkonnik
10:
zową drudzi.
11:
Calones etiam dicuntur, Drewniane bo=
12:
ty yáko bywáyą pátynki z ſámego drzewá /
13:
yáko mniſzi miewáyą.
14:
Calophanta, Irriſor, Náſmiewcá. Plaut.
15:
Obſoletum.
16:
Calopodium, Pátynki á pántofle drew=
17:
niáne / Trepki. Sipont.
18:
Calpe. neut. Góra w Hiſpaniej wielmi wy=
19:
ſoka / Naprzećywko górze Albiej w Affrice
20:
leżąca / yedna góra z ſtych którą Colum=
21:
nas Herculis zową.
22:
Calopus, Animal Syriæ, iuxta Euphra=
23:
ten habitans, Calep.
24:
Calon, Græce, Latine, Bonū, Pulchrū,
25:
Honeſtum.
26:
Calpar, ris, neut. tert. Nieyáky ſtátek / á
27:
naczynie drewniane.
28:
Calpar nomine antiquo dolium, Faſá.
29:
Calpar, uinum nouum quod ex dolio
30:
demittitur ſacrificij cauſa, antequam
31:
guſtetur.
32:
Calparni, a Calpo oriundi, Feſtus.
33:
Caltha, thæ, fem. prim. herba, Vulgo
34:
Calendula. Modrak białi miedzy żytem
35:
niektorzi zową Moderek.
36:
Calthula, Genus ueſtis palliolum breue
37:
Płaſzczik.
38:
Calumnia, fem. prim. Potwars.
39:
Calumnior, aris, Potwarzam / Oskarżam
40:
fałſzywie.
41:
Calumniator, Potwarcá.
42:
Calumnioſus, Potwarzliwy / łżywy.
43:
Calumnia etiam dicitur, Złe wyrożumie=
44:
nie. Per calumniam, malitiam aliquid
45:
petere, Przes potwarz co ná kim wyſtać
46:
chcieć / álbo wypráwowáć. Iuramentum
47:
de calumnia uitanda, Przyſięgá ktorą
48:
w práwie ſtrony / álbo ych procuratoro=
49:
wie czynili / że ſie niechcieli potwarzą á
50:
fálſzem w práwie obchodźyć yedno prawdą
51:
Caluus, a, um, Adiectiuum, Lyſy.
52:
Calueo, calues, calui, duabus ſyllabis
53:
caluere, Lyſieć.
54:
Calueſco, idem.
55:
Caluo, as, & decaluo, Czynie kogo łyſym.
56:
Calueſco, calueſcis, caluefieri, Liſięyę.
57:
Caluicies & caluicium, Lyśiná.| F 2 | Caluaſter |
strona: 32v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caluaſter & Recaluaſter, Przyłiſ / który
2:
rzadkie ma włoſy ná głowie.
3:
recaluatio, Lyſyná. In Biblijs inſolēs.
4:
Caluatus, a, ū, Vt, Caluata uinea, Win=
5:
nicá máło máćic winnych máyąca.
6:
Caluio, is, ire, act. quart. pro Decipio,
7:
Fruſtor, Zwodzę / Bywam omylón. Inde
8:
Caluor, eris, antiquum uerbum, idē
9:
Fruſtror, Omylam / Bywam omylón.
10:
Calua, Wierzchnia część głowy.
11:
Calx, dub. tert. Pięta / też koniec álbo róg
12:
káżdey rzeczy. Vt, In calce epiſtolæ, Ná
13:
końcu liſta. A capite ad calcē, Od głowy
14:
do pięty / to yeſt / od początku áż do końcá.
15:
Calcaneus, Stopá.
16:
Calx, cis, fem. ter. Wapno.
17:
Calcarius, Wapiennik / który wapno pali.
18:
Vt, Calcaria fornax, Wapienny piec w
19:
którym wapno palą. Calynda, Inſula
20:
circa Rhodum.
21:
Calydon & Calydonia, gen. fem. Miá=
22:
ſto w Etholiej.
23:
Calydonius, a, um. Vt, Calydonia ſyl=
24:
ua. Laś w Angliej.
25:
Calydonij Angli ſeu Britanni.
26:
Calypſo Nympha Oceani, & Thetyos
27:
filia, Bogini tego ymienia.
28:
Calyptra, Operimentum capitis mulie=
29:
bre, Nieyákie záwicie niewieście.
30:
Calyx, cum y, Folliculum quo fructus
31:
arborum cooperitur a χαλύπτω coo=
32:
perio, Calep. Martwa skórá / albo sko=
33:
rupa ná owocach. Item Calyx, Rożána
34:
ſzypułka poki ſieyeſzcze kwiat nie roskwitnie.
35:
Calyculus diminutiuū, Idem quod pri=
36:
mogeniū Calyx, Szczeſzuyá / Orzeſzyny.
37:
Camara, Oppidum Cappadociæ,
38:
Camarina, ge, fe. Yezioro y miáſto w Si=
39:
ciliey. Mouere camarinam, Prouerb.
40:
Sam ſie w yákie nieſzczeście wdáć.
41:
Camarina tamē alijs eſt frutex quidā
42:
qui commotus tetrum reddit odorē.
43:
Cambades, cognomen Tauri montis.
44:
Cambetis, Pagus quidam in Germa=
45:
nia ſuperiori citra Baſilæam.
46:
Cambio, cambis, campſ, cambire, Od=
47:
mieniam. Cambire Hungaricum, Od=
48:
mienić czerwony węgierski złoty.
49:
Cambodunum, Pars quædam regionis
50:
in Vindelicia, Germanice. Kemmat.
51:
Cambyſes, pen. prod. Rex Perſarum, &
52:
fluuius Hircanie, quidam ſcribunt
53:
Cambiſes, per i, non per y.
54:
Camelus, li, com. ſ. Wielbłąd. Camelus
55:
cornua deſiderans etiā aures perdidit
56:
Camelinus. a, um, adiect. Vt, Camelinū
57:
lac. Mléko wiełblądzie. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Camelinus color, id eſt, pullus, CC.
2:
Camera, ræ, f. p. Komora / sklep / sklepiſte
3:
budowánie.
4:
Camerū, pro obtorto antiquū Nonius
5:
Camerarius, a, um, Adiect. Vt, Camera=
6:
ria cucurbita. Korby ałbo banie które
7:
ná dáchách / álbo ná sklepiech roſtą.
8:
Camero, as, are, neut. p. Sklepię Et con=
9:
camero, as, are, Zasklepiam.
10:
Cameratus, a, um, Cameratum autem
11:
opus, Skłepiſte budowánie. Cameratū
12:
uehiculum, Kolebká. Cameratus cur=
13:
rus, Rydwan / Nakryty wós.
14:
Cameracum, neu. ſe. Miáſto w Picardiej.
15:
Kambray po Francusku.
16:
Cameſis, Iani conſors.
17:
Camilla, Volſcorum Regina.
18:
Camillos ueteres uocabant, ſacrorum
19:
miniſtros & pueros ingenuos.
20:
Camillas autem miniſtras, Wytrykuſze /
21:
słudzy kościelni.
22:
Camillus etiam eſt nomen proprium
23:
uiri Romam, qui Gallos expugnauit
24:
Caminus, camini, m. ſ. pen. pro. Komin.
25:
Camino, as, are, Nieco w ſpoſób kominaczy=
:
(nię.
26:
Caminus, Latine, Fornax, Piec.
27:
Caarus, caari, Rodzay raków więtſzich.
28:
Camænæ, camænarum in plurali tantū
29:
Muſæ dicuntur, Boginie ſpiewánia.
30:
Campans, pro campanus, Plautus.
31:
Campana, næ, fe. pri. Zwón.
32:
Campanula, Zwonek. Æs Campanū, idē
33:
Campania, f. p. Kráyina á ziemia we wło=
34:
ſzech w którey Neapolis leży.
35:
Campanus cāpus uel ager, Mayętność
36:
dzierżenie Kampańskie / po włosku zową /
37:
La Toſcana.
38:
Campania, Regio Galliæ, Kráyina we
39:
Franciej. Schampania po Francuſku.
40:
Campanus, Kto z támtąd yeſt.
41:
Campas, Marinos equos Græci uo=
42:
cant, Feſtus.
43:
Campe, campes, uel, campa, campæ, La=
44:
tine eruca, ge. fe. uermis genus, Liſzki /
45:
wąſionky które ogrodne zyoła yáko kápuſty
46:
y gáłęzie drzew yedzą. Vnde Pityocā=
47:
pe, qui in pinu arbore naſcitur, Ro=
48:
bak który prochno czini / á w mokrych drze=
49:
wiech á zwłaſzcza w ſośninie roſcie. Czerẃ
50:
zową niektorzi.
51:
Campus, m. ſ. Pole / teżmieyſce gonitwy.
52:
Et accipitur pro quouis exercitio, tā
53:
animi quā corporis. Latiſsimus tibi
54:
patet campus, Szeroką á przeſtroną máſz
55:
rzecz ku wiwiedzieniu w tey álbo onei rzeczi
56:
Campeſtris uel campeſter, adiect. Polny.| Campeſtria |
strona: 33
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Campeſtria, Polne / Niźyna / Błoniná. O=
2:
ptimi at uberes cāpi, Vrodzáine pole
3:
Campus abſolute poſitus ſub audiendū
4:
eſt Martius. Mieiſce gonitwy w Rzimie
5:
Campeſtris ager, Niska rola.
6:
Campeſtre iter, Równa drógá.
7:
Campeſtria etiam dicuntur, Fámuráły
8:
gáce / eo quod ludendo in campo ue=
9:
ſtibus omnibus exuebantur. Calep.
10:
Campeſtratus, W femurały vbrány.
11:
Camurus, adiec. a, um, Krziwy. Camura
12:
cornua, Krzywe rogi. Priſcū uocabulū
13:
Camus, cami, m. ſ καμος Latine genus
14:
uinculi, Vzda / álbo vździenicá. Vt in Pſal
15:
mo, In Camo & Freno maxillas eorū
16:
conſtringe, Calep.
17:
Cana, id eſt, Caniſtra, Feſtus.
18:
Canabis, huius canabis, pen. cor. fe, ter.
19:
uel Canabum, g. neut. Konopie / eſt her=
20:
ba funibus faciēdis, & telis et retibus
21:
texendis accommodata, Decorticare
22:
Canabum, apud Plin. Konopie trzeć.
23:
Canabibus, a, um, Konopny.
24:
Canabaceus, a, um, idem, Canabinus
25:
funis, Konopny powrós. Canabinum
26:
induſium, Konopna koſzulá.
27:
Canabus, cella uinaria, Calep. nullo
28:
auchore idoneo.
29:
Canalis huius canalis, gen. com Rynná
30:
Ryńſtok. Canales ſtructiles, ſtructura
31:
& fabrica conſtantes.
32:
Caniculus, Rynká.
33:
Canaliculus columnarum, Laskówánie
34:
podniebienie / álbo / ſtrop.
35:
Canalicus, adiect. Vt, Canaliciū aurū,
36:
quod puteis foditur.
37:
Canalicula, Nędzny człowiek. Nędznik.
38:
Canaan, dicta eſt Arabia a Cham, Cal.
39:
Cananæa, Syriæ regio.
40:
Canaria, una ex inſulis fortunatis, Ca=
41:
narij populi Africæ.
42:
Canaſtreum, promontorium proxi=
43:
mum Palænæ.
44:
Cancelli, lorum, per, diminut, uocantur,
45:
Krabká, plur. tantum. Cancellos ſibi
46:
circumſcribere uel cirundare, Yednę
47:
rzecz przed ſie wzyąć. Cyl ſobie wſtáwić.
48:
Cancello, as, are, Kratki czynię / Też wy=
49:
skrobuyę / wymazuyę / naznáczam. Cācel
50:
lare uerſum, Náznáczyć / wymázáć wierſz.
51:
Cancellarus, a, um, Cancellata cutis elœ
52:
phantorum.
53:
Cancellarius, Kanclerz. kolumna: b
| C ante A. | 33 |
1:
Cancellatim, Aduerb. Ná ſpoſob kraty
2:
czinię. Cancellatim reticulata, idem.
3:
Cancellatim, mordax uenter, Zołą=
4:
dek któzy wnątrs yeſt yáko czpiec / álbo
5:
kratká.
6:
Cancer, cancri, m. ſ. Rák / też Známię nie=
7:
bieskie Neż niemoc nieyáka / Rák zową.
8:
Cancris dicebatur pillula in medicina
9:
urendi uim habens. Calep.
10:
Cancri antique, qui nūc Cācelli, Feſtus
11:
Candebæa, pars Syriæ quæ Phœnice
12:
uocatur, Et palus in ea.
13:
Candax, candacis, f. t. pen. cor. Krolewa
14:
Murzyńska /
15:
Candela, læ, fem. prim. Swiecá.
16:
Candelabrum, Swiecznik / Lychtarz. Can
17:
delas ſebare, Swieczki czynić.
18:
Candeo, es, ui, candere, neut. ſec. Swie=
19:
cęſie / yeſtem iaſny / byały.
20:
Candeſco, Vnde Excādeſco, Oſwiecam=
21:
ſie. Item Metaph. Gniewam ſie. Excan=
22:
deſcentia, Zápálienie / Zagniewánye. Item
23:
Incādeſco, Zápalam ſie / Bieleyę / yáſnieyę
24:
¶Recandens, entis, Yáſniący ſie / albo
25:
ſie rozyazniáyący / roſpalayący.
26:
Candico, as, are, idem quod Candeo,
27:
Bielę / Pobielam.
28:
Candido & Candefacio. Item, Excan=
29:
defacio, Bywam biały.
30:
Candidatus, Wybielony / & Metaph. któ=
31:
ry ná vrząd yáki yeſt obran. Vt, Can=
32:
didatus cinſulatus, Który by rad ráycą
33:
był. Candidatus iuriſprudentiȩ, Który
34:
ſie vczy w práwie.
35:
Candidatus prætorius, qui præturam
36:
petit.
37:
Candidatorius, a, um, Vt, Candidato=
38:
rium munus, Vrząd / záchowanie á oby=
39:
czáy tych którzy ſie o doſtoyność á vrząd
40:
yáki ſtáráyą.
41:
Candidus, a, um Iáſny / Biały / per Me=
42:
taph. Dobrotliwy ſzczyry / Vt, Candida
43:
cutis, Biała skórá / Candidum piper
44:
Byały pieprz. Candida uita, Niewin=
45:
ny ále ſpráwiedliwy y pobożny żywot. Pu=
46:
rum quoddam & candidum genus
47:
dicendi. Candidus ſcriptor, Czyſty ła=
48:
ćynnyk / alias in quo nō eſt obſcuritas
49:
Candidulus, a, um, Iáśniuchny.
50:
Candor, yáſność / nieobłudność / niechytrość.
51:
Candide, Iaſnie / nieobłudnie. Candide
52:
cum aliquo agere. Nie obłudnie / ale
53:
práwie ſie s kim obchodźyć. Candide ue=
54:
ſtitus, W byałe odzienie przyobleczony.
55:
Caneo, nes, nui, neut. ſe. Siwieyę od ſtá=
56:
rośći. Cani montes, Byałe góry od| F 3 | ſniegu / |
strona: 33v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
ſniegu. Cano ſitu obductus color,
2:
Pleśnyą obeſzła farbá. Canus december
3:
Grudzień śiwy.
4:
Caneſco, & incaneſco, Siwieyę.
5:
Cani, plur. numeri tantum, Siwe włoſy.
6:
Canus, a, um, Siwy / Byały yáko yabłoń
7:
od ſtárośći.
8:
Canicies, Siwość / Stárość / Byałość. Ca=
9:
neſcit arbor, Stáraſye / długo trwa Ca
10:
neſcit oratio, Bywa poważnieyſza mowá
11:
Canuſium, Apuliæ oppidum, Vnde la=
12:
na canuſina, cuius color eſt rutilis.
13:
Canuſinatus, Canuſinata ueſte indutus.
14:
Canica, cæ f. prim. Furfur, Otręby / otrze=
15:
biny / propriæ, które zwyerſzchu zbieráyą.
16:
Canicaceus, a, um, Vt, Canicaceus pa=
17:
nis, Otrębny chléb.
18:
Canis, com. tert. Pies. Metaph. Canis,
19:
Złorzecznik.
20:
¶Canis etiam dicitur facies una Tali
21:
quæ unum duntaxat punctum con=
22:
tinebat, ideo damnoſa erat.
23:
Canicula, Yedno oko na koſtce / álbo ná war
24:
tatce / która ná grze tráci Es zową.
25:
Canis ſeu canicula ſignum cœleſte,
26:
Pſia gwyazda na niebie / też Pſianką zo=
27:
wą. Vnde dies Caniculares, Pſie dńi
28:
które ſie o ſwiętey Máłgorzęcie poczina=
29:
yą / a ku ſwiętemu Bartłomyeyowi trwáyą.
30:
Caniculus & catellus diminut. Pieſek /
31:
Pieſeczek.
32:
Caninus, canina, um, Pśi / a / ie.
33:
Canini dentes, Przednie zęby.
34:
Caninum prandium uocatur abſtemiū
35:
Pśi obyad bes winá y piwá.
36:
Canarius etiam adiectiuum, a canis. Vt,
37:
Canariū ſacrificium. Canaria lapa,
38:
Lopyanowe ſzyſzki które ſie ná pſyą skorę
39:
przipiyáyą. Canes timidi uehementius
40:
latrant, Prouer. Boyáżlywi pśi. Bárziey
41:
ſzczekáyą / yádowići milczkyem kąſayą.
42:
Canidas paleas, aſino oſſa. Prouerb.
43:
Opák co czyniſz. Canis feſtinans cœcos
44:
parit catulos, Prouer. Rzecz kwáplywa
45:
nigdy nie bywa dobra. Periculoſum eſt
46:
canem inteſtina guſtaſſe, Prouerbium
47:
Zły náłóg w złych rzeczach. Canis aſue=
48:
tus corrigo, Prouerb. fere idem ſigni=
49:
ficans, Kto ſie náłoży dworskiey polewki
50:
trudno mu yei zoſtáć / przydzye mu ná dy=
51:
ſlie oſtáć.
52:
Caniſtrum, neut. ter. Koſz.
53:
Caniſtellum dimin. Koſzyczek.
54:
Canacius, Apuleius in Floridis dixit,
55:
pro clara & præconis uoce.
56:
Canna, næ, fem. pri. Trćina.kolumna: b
| C ante A. |
1:
¶Inter arundinem & calamum fere,
2:
& Sponte proueniens, Nam arundo
3:
craſsior & longior eſt, ſeritur ad
4:
uſum præcipue uinearum, Calamus
5:
uero gracilis ac tenuis eſt, tibijs &
6:
ſcripturæ aptus, Cyenka trcina do pyſz=
7:
czely / álbo do piſánia godna. Sed con
8:
fundūtur hæc plerun apud Poetas.
9:
¶Cannetum, Trcyniány puſz.
10:
Cannicus, Adiectiuum, Trciany.
11:
Canna dicitur etiam uas in quo fere=
12:
batur oleum, Bánya oleyowa.
13:
Cannæ, cannarum, uicus Apuliæ. Inde
14:
Cannenſis pugna, Bitwá myedzy Rzy=
15:
myány á miedzy. Kartaynskiemi ludźmi.
16:
Cano, nis, cecini, cantum, canere, neut.
17:
tert. Spiewam.
18:
Cano fidibꝰ, Gram ná lutni / álbo ná kobzie
19:
Cano tuba, Trąbić. Canere dicunt Poe
20:
tȩ, Popiſować wierſze. Canere bellicū, uel
21:
claſſicum, Ná trwogę zatrębić Canere
22:
carmen. Wierſze ſpiewać / czinić Rymo=
23:
wać. Cantilenam eandem canere, Ye=
24:
dnę pyonſkę zawżdy ſpiewać / to ieſt / wſziſtko
25:
o yedney rzeczy powyedáć. Quicquid fa=
26:
ma canit, O czimkolwiek słáwá álbo po=
27:
wieść yeſt. Intus canere, Sam ſobie yedno
28:
gwoli być. Canere muſis, Przeuczone lu=
29:
dzie nieco popiſáć. Canere receptui, con
30:
trarium eſt canere bellicum pro finire
31:
ſepe ponitur, Przeſtáć / odwieść od walki.
32:
Signa canere dicuntur in bello cum
33:
congrediuntur milites & collatis ſi=
34:
gnis depugnare ſignificat, Potykać ſie.
35:
Surdis auribus canere, Próżno co ko=
36:
mu mowić / álbo rádźyć.
37:
Cantor, oris, m. tert. Spiewak.
38:
¶Compo. Accino, Stroyę ku grániu.
39:
Concino, Spiewam weſpołek. Concentus
40:
Náſtroyenie / dobre brzmienie. Præcino
41:
Záczynam.
42:
Succino, Nisko ſpiewam / ſrzednim / ál=
43:
bo tenorowym głoſem.
44:
Occino, Przekáżam komu ſpiewáć.
45:
Recano, as, re, Odſpiewawam / Opie=
46:
wam / Odmawiam. Recino uel recanto,
47:
Odwoławam.
48:
Canto frequentatiuum, idem quod, ce=
49:
lebro, Laudibus extollo, Chwalę / wy=
50:
sławiam. Terent. Qui harum mores
51:
cantabant mihi, Który mi vſtawicznie
52:
ych obyczáye wysławyał. Vnde, Decanto
53:
Wysławyam.
54:
Canto, & cantillo, Wſtáwicznie ſpiewam.
55:
Incāto, Zaklinam / czaruyę. Vnde, Incā=
56:
tatio, uel incantamentū, Vczárowánie.| ❡Excanto |
strona: 34
kolumna: a
| C ante A. |
1:
❡Excanto, Odczaruye. Recanto idem.
2:
Cantus, & huius cantus, & Cantio, Spie=
3:
wánie. Cantiuncula, Pioſneczká.
4:
Cantilena, Pioſnká.
5:
Canticum, Pieśń.
6:
Canor, Ton / głośność,
7:
Canorus, ra, rum, Głośny / na / ne.
8:
Cantrix, Spiewaczká. Cantor formularū
9:
pro Iuriſperito dixit, Cic. Lityerſam
10:
concionem canis, Prouerb. Poniewo=
11:
li ſpiewaſz / Nam nic nie weſoło. Telamo=
12:
nis cantionem canere, id eſt, quæreri
13:
quotidie, Záwżdy ſie vskárżać / Tela=
14:
mon enim mortem filij Aiacis apud
15:
Troiam miſere pereuntis impoten=
16:
tius ferebat, Intercino, intercinis, pe=
17:
cor. Intercinium, intercentum, interci=
18:
nere, Przyſpiewawam w póśrod ſpiewam
19:
yako we grach czinyą / álbo w komediach.
20:
Canon, nis, Grȩce, Latine regula, Nau=
21:
ká wedle którey co ma być ſpráwowano / też
22:
ſznur cieſielki / Liniał do vproſtowania.
23:
Canon etiam eſt locus interior ſcuti in
24:
quod Brachium immittitur.
25:
¶Canonibus ſoluere, pro diſpenſare
26:
dicendum eſt quod & graciam cano=
27:
nis legiſ facere dici poteſt, Nieco
28:
pofołgować / Nie wedle ſrogośćy ſie práwá
29:
obchodźyć.
30:
Canonicus, a, um, regularis. Canoniſare
31:
ad regulā examinare, nō dicitꝰ latine.
32:
Canopus, pen. prod. ciuitas Ægypti.
33:
Cantharis, cantharidis, uel cantharida
34:
cantharidæ, gener. femin. Robák
35:
nieyáky / ná drzewie roſtący / wſziſtek zie=
36:
lony miekce ſie yakoby złoto á w
37:
nocy ſie ſwiéći Kobylkámi niektórzi zową
38:
Cantharis, pro uenenata pocione, Yądz
39:
tegóſz robaká.
40:
Cantheria, uel cantherias, Species gēmæ
41:
ſcarabæi effigiem habens, Cale. Nie=
42:
yáki kámień / álbo perła / krówki obras ná
43:
ſobie máyąc.
44:
Cantharus, m. ſ Koneẃ.
45:
Cātharꝰ etiā eſt, Rodzay nieyáki morskich
:
(ryb.
46:
Canthari etiam dicūtur per quos aquæ
47:
ſaliunt, Vt ait Aphricanus, Iuriſcon.
48:
Cātharꝰ Græce, Lat. ſcaraneus. Krówká.
49:
Cantharoletros, locus paruus in Thra=
50:
cia, in quo hoc animal non poteſt ui=
51:
uere, mox necatur, ᾽όλετρος enim per=
52:
nicies dicitur, Calep.
53:
Cantherium, Kárá koláſá.
54:
Cantherius. g. m. Kóń wyrzezány. Wáłách.
55:
❡Eſt etiam ordo uinearū cum haſti=
56:
libus in terram defixis ſingulæ tranſ=kolumna: b
| C ante A. | 34 |
1:
uerſæ porticæ in unum tantum partē
2:
ordinis annectuntur. Roſztowánie álbo
3:
podtykánie winnic / w obyczay pokliatu / tak
4:
że ye podchodzyć może.
5:
Cantheriatus, a, um, Cantheriatæ uineȩ
6:
Podroſtowáne podetknyenie winnice.
7:
Cantherij, tigna dicuntur, Dyle.
8:
Cāteriolus, dim Máły pokliaćyk pod winē.
9:
Cātherinus, a, ū, ut, Cāterino more ſom
10:
niare, Gdy kto ſtoyąc ſpi a ono muſie ſni.
11:
Cantherium lapathum, Latini Rumicē
12:
appellant, obyli ſzczaẃ.
13:
Canthes organo℟ fiſtulȩ, piſzczele v organ
14:
Canthus, thi, g. m. Sżyny żelazne który=
15:
mi kołá okowayą.
16:
Canuſium, Apuliæ oppidum, Vnde La
17:
na Canuſina cuius color rutilus, Bá=
18:
wełna cieliſta.
19:
Canuſinatus, canuſinna ueſte indutus, Z
20:
tákiey wełny w ſzatę obleczony.
21:
Capedo, dinis, pen. prod. fem. ter. Vas
22:
ſacrificijs aptum.
23:
Capeduncula diminutiuum.
24:
Capena, pen. prod. g. f. Miaſto nie dáleko
25:
od Rzymu było.
26:
Capena porta, Braná w Rzymie / aduer=
27:
ſus Capuam, alias Appia porta.
28:
Caper, capri m. ſ. Cziściony / wyrzniony ko=
29:
ziel. Caprum pro hirco poſuit, Virg.
30:
Capra, capræ, Kozá. Dorcas Græce, Itē
31:
ſignum cœleſte.
32:
Capella, dim. Kózká. Capella etiā ſtella.
33:
Caprarius, Koźyars / Paſtirz koźy.
34:
Caprea, capreȩ, Sárna / dzika kozá.
35:
Capreus, a, ū. Koźy. Calep. pro caprinus.
36:
Capreolus, Vitis genus quod pariat ca
37:
preolum, Roſoſzká widełki / álbo widlicá.
38:
Alias, Máłe á cienkie witki ná których
39:
ſie wino około tyczi opleta á záwieſza.
40:
Clauicula, idem.
41:
Caprigenus, a, um. Koźy rodzay.
42:
Caprile, lis, Kozárnia / Stáynia kozya.
43:
Caprillus, id eſt, caprinꝰ, apud Varronē
44:
inquit Cal. ſed ibi nunc legit caprinus
45:
Capero, ras, rare. Smarſzczać ſie yáko ko
46:
zieł. ut, Caperare frontē, Smárſzczić czo=
47:
ło. Nie wdziecznie a nie łáskáwie patrzać
48:
Caperatus, a, um, Caperata frons,
49:
Smárſzczone czoło twars.
50:
Caphareus, Eubœæ mons altiſsimus
51:
uerſus Helleſpontum, unde Caphareū
52:
mare, Nygroponth.
53:
Capharnaum, Metropolis Galileæ.
54:
Capidulum, quoddam tegmen capitis
55:
apud Veteres.| F 4 | Capillus |
kolumna: 34v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Capillus, m. ſ. Proprie, Włoſy głowne.
2:
Capillus pro cæſarie, Krćicá.
3:
¶Capillus compoſitus, Vczoſáne wło=
4:
ſy / Vſmuknione. Capillo conſcindere
5:
mulierē, Vrwać niewiaſtę za włoſy / Ro=
6:
ſtargac. Capillus horridus. Zwikłáne
7:
włoſy. Capillus horrens, Roſtárgáne
8:
włoſy. In capillum inuolare, Za łep kogo
9:
porwać / rzuczić ſie do włoſów. Capil=
10:
lus paſſus, Roſpráwione roſczoſane wło=
11:
ſy á pádáyące. Summus capillus. Ca=
12:
pillum in hædis dixit Gellius.
13:
Capillorum defluuium uel profluuium
14:
Padánie / álbo lezienie włoſów. Deſiuit
15:
uirgini capillus, Lazą pánnie włoſy.
16:
Capillus etiā pro barba ponitur, Brodá
17:
Capillus ueneris, herbæ ſpecies, Murna
18:
rutá ale właſniey Mátki Bożey vłóski
19:
Vide ſupra, CALLITRICHON.
20:
Capillaceus, a, um, Adiectiuum. Wło=
21:
ſiány.
22:
Capillatus, adiect. a, um, Włoſáty / który
23:
yákoby gęſte á długie włoſy ma. Capilla=
24:
cior ſolito, Kudłáty názbyt.
25:
Capillamētum & Capillicium. Poduſzka
26:
włóſyána. Galericiū dicitur. Przypraw
27:
ki / przyprawne włoſy / to yeſt / czudze włoſy.
28:
Capillamenta radicum dicuntur, Koſma
29:
ćyny á włochátość ná korzeniu / yáko ná
30:
pyotruſzce máłe ſie odnoſzki okázuyą.
31:
Capillamentum in Cryſtallo, Stréfy á
32:
promienie po Kryſtalle.
33:
Capillare, capillaeris, capillari, Syateczká
34:
yedwabná którą na głowie niektórzy lu=
35:
dzie naſzayą. Alias uitta dicitur.
36:
Capillaris arbor in qua tonſum capillū
37:
Deo ſacratum ſuſpendebatur, Feſtus.
38:
Capillo, as, are, apud Plinium eſt capil=
39:
los facere, Rościć włoſy.
40:
Capillatura in Biblijs pro capillicio.
41:
Capio, is. cepi, uel cum diphtongo cœ=
42:
pi, captum, capere, Yąć / Wziąć. Ca=
43:
pere in manu, Rękę wźyąć. Terent. Me
44:
capere arbitrum, Na mię ſie zdali / przi.
45:
yęli mię zá yednacza. Capere aduerſa=
46:
rium, hoc eſt, fallere, Podeyć nieprziya=
47:
ciela. Capere cibum, Yęść.
48:
Capere coniecturam, Domnymáć ſie. Ca
49:
pi & delirari re aliqua, Być zdra=
50:
dzon á podeidzyon.
51:
Capere etiam, Oſięgnąć / Ogárnąć / w
52:
mieśćić ſie. Ædes noſtræ nix capient
53:
tantam multitudinem hoſpitū. Nie=
54:
wmieſzczą ſie wſzyſcy goście w naſz dóm.
55:
❡Non poſſum capere, id eſt, intelli=
56:
gere, Niemogę wyrozumieć. Puer non ca kolumna: b
| C ante A. |
1:
pit iſtum authorem, Dziecię nierozumie
2:
tego Autora. Ex his prædijs talenta
3:
bina capiebat. Nákożdyrok ſto koron
4:
z tego imienia dochodu myał.
5:
¶Conijcito quid ego ex hac inopia
6:
nunc capiam, Gaday yákomi ſie wiele
7:
z tego vboſtwá doſtawa.
8:
❡Eū bello cepi, Ná woyniem go doſtał.
9:
¶Cepit me amor adoleſcentulæ, Ro=
10:
zmiłowałem ſie panny. Angorem pro
11:
amico capere, Troskać ſie dlia prziya=
12:
ciela. Arma capere, Bronić ſie / woynę
13:
wieść. Capere arma contra patriam,
14:
Wálczić przeciw oyczyźnie / Commo=
15:
dum capere ex aliqua re, Pożytek mieć
16:
Conditionē capere, Prziyąć yaki vrząd
17:
Conſiliū capere, Radzyć ſie. Conſula=
18:
tum capere, Burmiſtrzem zoſtać. Cape=
19:
re deſyderium ex aliquo, Vtesknić ſie
20:
po kim. Quamprimum diſceſſi cepis
21:
me deſyderium tui, Yakoś skoro
22:
odyechał yąłem tężyć po tobye. Exemplū
23:
de aliquo capere, Przykład z kogo brać.
24:
Experimentum capere, Pokoſztowáć
25:
Pokuſić ſie. Exordium a re aliqua ca=
26:
pere, Począć Meorum laborum cepi
27:
fructum maximū, Wzyąłem naywiętſzi
28:
pożytek zá moyę pracę. Capere fugam,
29:
Vcyec. Capere generum, Zyęciá doſtáć
30:
Capere ſuffragio populi honorem,
31:
Przyść ku yákiey doſtoynośći za życzliwoś=
32:
cią poſpolytego człowieka. Incremen=
33:
tum capere, Wſpomagác ſie Rość. In=
34:
commodum cepi maximum, Skáłá
35:
miſie niewymowna ſzkoda. Inimicos
36:
oēs homines capere, Zlie ſie ze wſze=
37:
mi ludźmi obchodzyć. Inimicitias ob a=
38:
liquem capere, Dlia kogo nie przyaźni
39:
nabywáć. Inuidiam capere apud ali=
40:
quē. Być w nienawiśći v kogo. Capere
41:
laborem, Prácowáć. Multum tibi la=
42:
boris ſumis mea cauſa, Wiele prácu=
43:
yeſz / álbo podeymuyeſz dla mnie.
44:
¶Non poſſum mihi tantum laborem
45:
ſumere. Nie mogłbych ták wiele prácowáć
46:
Quanta laudem capiet Parmeno, Te=
47:
rent, O yáko wielki chwały doſtánie z tego
48:
Parmeno.
49:
¶Loca capere, Vbyeżeć mieyſcá ku
50:
polożeniu obozu. Montem capere,
51:
idem, Locum caſtris capere, idem.
52:
Cœpit luctus ciuitatem, Wielki ſmu=
53:
tek ogárnął wſziſtko miáſto.
54:
❡Mente capere, Wirozumieć. Metū ca=
55:
pere, Bać ſie. Miſericordiam capere,
56:
Smiłować ſie. Modū in rebus capere.| Miernie |
strona: 35
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Miernie ſie ſpráwowáć. Mortē capere
2:
ob Rempub. Nieżałować vmrzeć dlia
3:
rzeczy poſpolytey. Capere nomen ex ali=
4:
qua re, Osławić ſie. Obliuionem ca=
5:
pere, Zápámiętáć. Negocij ſi quando
6:
odium ceperat, Yeſlym ſie kiedy ſteſknił
7:
nád ſprawami. Odorem rurſus capere.
8:
Woniey zaſię doſtáwác. Capere pallo=
9:
rem, Blednąć. Cepit eos pauor, Vłękli
10:
ſie. Pœnam capere de aliquo, Skáráć
11:
kogo. Pignus capere, Zaſtáwę wziąć / też
12:
vpominek. Prouinciam capere, Podyąć
13:
ſie yakiego vrzędu. Portum capere, Do
14:
brzegu przypłynąć. Quietem capere,
15:
Opoczywáć. Rimam non capit Cedrus,
16:
Cedrowe ſie drzewo nie ſzczepa / Nie skáli.
17:
Cepit eum ſacietas huius rei, Steſknił
18:
ſie nad oną rzeczą. Sicubi eum ſacie=
19:
tas hominum ceperat, Yeſli mu ſie
20:
kiedy nie przykrzyło ták miedzy ludźmi
21:
zawżdy być. Capere ſedem, Vſtánowić
22:
ſie. Sonitum non poſſe capere auribꝰ,
23:
Niemodz słucháć dzwięku á brzmienia.
24:
Specimen capere, Sprobowáć / Sztu=
25:
kę wyſtawić. Spem capere, Nádzie.
26:
wać ſie. Stipendiū capere, Myto wzyąć
27:
ná służbę żołnierską. Cepit eum tediū
28:
belli, Wſtążył ſie ná woynie. Cepit eum
29:
terror, Zyęła go boyaśń. Tempus & o=
30:
portunitatē capere, Pátrzáć czaſu á po
31:
gody Virtutē animo capere & corde
32:
expellere deſidiā, Pokrzepić ſie / wzyąć
33:
ſmiałość / á boyázń s leniſtwem z ſercá wypę
34:
dźić. Vires capere, krzeźwićſie / Wzmagać
35:
Verecūdia eū cepit, Zaſrumał ſie. Vtili=
36:
tates ex amicitia cape. Pożytek z prziyá=
37:
źniey ludzkiey mieć. Miſeriā oēm ego ca=
38:
pio. Terent. Wielką nedzę mam y cierpię
39:
Capere quietem & ſomnum, Spáć.
40:
Captus Partic Ięty Captus mente, Głu=
41:
pi / ſzalony. Captus oculis, sliepy. Oppreſ
42:
ſa at capta repub. Vćyſnąwſzi y yąwſzi
43:
pod ſwą moc Rzeczpoſpolitą. Captus &
44:
fraudatus, Zdrádzony. Capti conatus
45:
fruſtra, Wniwecz ſie yego praca obroćiła.
46:
Capta oportunitate, Vbaczywſzy czás
47:
Captus eſt, ſubaudi, amore, Doſtał / miłu=
48:
ye. Captus dulcedine pecuniæ. Zwie=
49:
dziony przes pieniądze. Captus auribus
50:
Niedosłyſzy / ſtráćył słuch. Captus ſplē=
51:
dore nominis tui, huc me contuli,
52:
przywiedziony wielką sławą twoyą prziye
53:
chałē. Captꝰ ſua fraude Hānibal, Sam
54:
ſie przerádzył. Captus furore eſt, qui
55:
furit, Błąd ſie go ſzalenie. Captus
56:
membris, Niema mocy w członkách.
57:
Captus, huius captus, nomen g. m. Wy= kolumna: b
| C ante A. | 35 |
1:
rozumienie / Rozum. Vt, Captus eſt pue=
2:
rorū, Tak yáko dzyeći mogą wyrozumieć.
3:
Accoodare ſeſe ad captū ſtudioſo=
4:
rū, Wedle tego yako mogą wyrozumieć
5:
diſcipułowie ſpráwowáć ſie. Excedit cap=
6:
tū noſtrū, Niemożem tego wyrozumieć / lita
7:
ſunt nimis ſubtilia & Philoſophica ex
8:
cedunt captū meū, Ty rzeczy ſą barzo
9:
ſubtylne filoſomfkie przechodzą moy rozum
10:
Capax, capacis, adiect. om. g. t. Capax
11:
XV. conuiuarū tricliniū, Stół około
12:
którego ſie możę piętnaście perſon ſieść.
13:
Capax templum, Niemały koścyoł / któ=
14:
ry wiele ludzi może w ſobie orgarnąc Ca=
15:
pax poculū, Niemały kubek. Capax a=
16:
micitiæ, ſtały á ku záchowániu prętki Eſt
17:
mihi capaciſsima omnis ſecreti uxor,
18:
má zonę milczącą we wſzelkiey táyemnośći.
19:
Capacitas, tis, f. t. Wielkość gdzie ſie może
20:
wciśnąć.
21:
Capedo, dinis. pe. pro idē Capacitas
22:
¶Intercapedo, Dálekość miedzy czym.
23:
Captio, Verbale, Doſtánie. Oſięgnienie.
24:
Hæc eſt captio mea in hoc bello. Te=
25:
gom doſtał na tey woynie.
26:
Captio, Zdrádá / Chytrość Podeście. Nul=
27:
la in ea re eſt captio, Zadney chytrośćy
28:
w tym niemaſz.
29:
Captiōes dialec. Zdrády á podchwytliwośći.
30:
Capiōes refellere, odkryć á okazać chytrośći
31:
pſtigiȩ & captiōes, Chitroſzky á podchwyt
32:
ki. Captiuncula, dimi. Podchwytanie.
33:
Captioſus, a, um, adiect. Chytrek / Mę=
34:
drek / Podchwytāyący. Captioſa ſoluere
35:
ſiue diſſoluere, Chytre od podchwytayące
36:
rzeczy odkryć. Captioſum eſt populo
37:
conſtitutū eſt negligi. Sámołowká yeſt
38:
ludziem / omieſzkáwác tego / to co Rádá vſtá=
39:
wiła. Captioſum genus interrogatiōis
40:
pytánie którym może yedē drugiego vłowić.
41:
Captioſe, aduerb. Cytrze / Podchwytliwie.
42:
Captioſe interrogare, Chytrze kogo py=
43:
tać chcąc go vłowić. Podeiść.
44:
Captura, Yęcie Captura piſciū Yęcie ryb
45:
Capto, as, are, frequentatiuū, Pilnować
46:
ná co yákoby onego przeschytrość mogł do=
47:
ſtáć. Auram popularē captare, Chały
48:
luckiey ſzukać. Beneuolentiam captare,
49:
Prziyaznia życzliwośći nábywáć. Cōſiliū
50:
captare, Radźić ſie. Wſzędzie rady ſzukáć.
51:
Lucrum captare, O zysk ſie ſtarać. Cap=
52:
tare umbras arborū, Cienia ſzukáć / Pod
53:
cień vciekáć. Captare aliquem, Na kogo
54:
pilnowác / Podchwytáwáć. Captare ali=
55:
quem, aliquo emolumento, Záchowá=
56:
wáć ſie komu yákiemi posługámi.| Captatio |
strona: 35v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Captatio, Verbale, Pilnowánie ná yáką
2:
rzeć.
3:
Captator, Podchwytácz. Vt Captator au
4:
ræ popularis, Pilnuyąci a łakomy ná
5:
chwałę lucką.
6:
Captatorius, id eſt, adulatoriꝰ, ut inter=
7:
pretatur Papinianus.
8:
Captito pro capto, CC.
9:
Captiuu, a, um, adiectiuum, Yęty / ta / te /
10:
Vt, Captiuos ab hoſtibus redimere,
11:
Yentce odkupowáć.
12:
Captiuo, as, are, Yąć á prziwłaſzczić ſobie
13:
kogo.
14:
Captiuitas, captiuitatis, Niewola / Poy=
15:
manie.
16:
Capeſſo, capeſsis, capeſsi, capeſſum, ſe=
17:
cundum Diomedem, Vel, Capeſſiui
18:
capeſsitum, ſecundam Priſcianum,
19:
Verbum eſt actiuum, Nam dicimus
20:
Capeſſo, capeſſor, ſignificat autem
21:
capere. Vt, Capeſſere fugā, Gotowáć
22:
ſie vciec. Capeſſere iuſſa, Roskázánie
23:
wypełnić Melitam capeſsimus, Cicer.
24:
Yedziemy / albo byeżimy do Melithy.
25:
Capeſſere Rempub. Rzeczi poſpolitey
26:
brónić / w ſwą obronę yą prziyąć. Ad
27:
ſaxum capeſsit, ſubaudi, iter, Yedzie
28:
ku skále / Ku skále ſie ma. Quo nunc
29:
capeſsis tute hinc aduerſa uia, Gdzie ſie
30:
bierzeſz w tak niepogodną drogę. Cibum
31:
capeſſere, Yeśc. Se domum capeſſere
32:
Brać ſi do domu. Vrbem aliquam ca=
33:
peſſere, Do którego miáſta cyągnąć. Ca
34:
peſſere ſe præcipitem ad malos mo=
35:
res, Złych ſie obyczáyów nakłádać / álbo
36:
poddáwác ſie złym obyczayém Capeſſere
37:
arma uel bellum, Woynę począc. Ca=
38:
peſſere curas imperij, Prziyąc na ſie
39:
ſtáránie o poſpolite dobro Libertatem
40:
capeſſere, Wolnośći ſie domagáć. Se in
41:
altum maris capeſſere, Puśćić ſie ná=
42:
głębokość morską. Munia capeſſere.
43:
Vrzędu ſie domágáć. Medium iter ca=
44:
peſſendo, Gdy w pul drogi byli.
45:
¶Compoſita, Accipio, Bierzę / Przy=
46:
muyę.
47:
❡Acceptus. a, um, Prziyemny / na / ne /
48:
Referre acceptū alicui, Przywłaſzczać
49:
komu / Refero acceptū tibi, Znam ſie ze
50:
to od ciebie mam.
51:
❡Interdum, Accipio, pro Audio, In=
52:
telligo. Nunc accipe ſententiam meā,
53:
Teras słuchay á obácz / Chciey wyrozumieć
54:
wolą moyę / álbo moyę myśl. Item, Acci=
55:
pere aliquem hoſpitio, Poſtawić kogo
56:
Prziyąć go w ſwóy dóm. Accepit noskolumna: b
| C ante A. |
1:
lauto prandio, Hoynie nas czeſtował
2:
ná obiedzie. Et, Accepit nos laute, idē.
3:
Humaniter aliquem accipere, Lucko á
4:
łáskáwie kogo prziyąć. Cum ſuma hu=
5:
manitate & beneuolentia recipit om=
6:
nes, Bárzo wdzięcznie ochotnie á lucko
7:
wſziſtki prziymuye.
8:
¶Decipio, Zdrádzám / Oſzukawam /
9:
Podchodzę.
10:
❡Deceptor, Zdraycá / Oſzuſt.
11:
❡Decipula, Połápka łapicá / kliatká. De=
12:
cipula murium, Lápicá / Decipula a=
13:
uium, Kliatká / álbo ſliák na ptaki.
14:
¶Concipio, Ogárniam rozumem. Con
15:
cipere aliquid in animo, Vmyſlić co / Po
16:
yąc co ná vmyśle. Concipere aliquod
17:
Epiſtolium, Poyąć yáki liſt ná v=
18:
myſlie.
19:
❡Conceptio, Poczęcie. Conceptio a=
20:
nimi, Prziyęcie vmysłu. Cōceptio pro=
21:
lis, Poczęcie płodu. Conceptus, huius
22:
conceptus, Poyęcie. Conceptus men=
23:
tis, Poyęcie vmysłu. Conceptis uerbis
24:
iuare, Prziſięgáć / Mówic za kiém. Con
25:
ceptis uerbis orare, Rozmyslnie ſie
26:
modlić.
27:
❡Conceptaculum, Poyęcie / Ogarnie=
28:
nie. Ad annum refertur.
29:
❡Excipio, Wymuyę. Vt, Excipio te ab
30:
hoc onere, Czinięcie wolnego / Wyimuyę
31:
cie od tego obwiązania / álbo posłuſzęń=
32:
ſtwá.
33:
❡Exceptus, a, um, Wyyety też. Prziyę=
34:
ty. Vt, Exceptus eſt de numero mi=
35:
litum, Wyyęty yéſt / to yeſt / Wypowie=
36:
dziano mu służbę. Excepto hoc, Wy=
37:
yąwſzi to / Króm tego. Exceptus eſt per
38:
conſulatum, Wyyęty yeſt od rady / to yeſt
39:
potrzebámi opátrzony.
40:
¶Exceptio, Wyyęcie. Vt, Hac adiecta
41:
exceptione, Pod tym obyczáyem.
42:
¶Excipio etiam ſignificat, Piſzę pod
43:
kim. Excipere lectionem ſub præce=
44:
ptore, yego ſłowá piſzáć które ku wykładu
45:
á wyrozumieniu textu przidawa. Excipe=
46:
re ad calamum, Idem, Annocowác / naz=
47:
náczić. Inde etiam fit. Excipula, uas
48:
ex arundine uel uiminibus confectū
49:
quo falluntur & capiuntur piſces,
50:
Więciers.
51:
❡Excipula & decipula ſunt quaſi
52:
contraria inſtrumenta, altero piſces,
53:
altero aues, uel mures capiuntur.
54:
¶Excipula dicitur ab excipiendo
55:
ſeu eleuando, quia eleuantur inſtru=
56:
menta ex aqua & piſces excipiuntur.| ¶Incipio |
strona: 36
kolumna: a
| C ante A. |
1:
❡Incipio incepi, Poczinam. Vt, Ali=
2:
quid ſerio incipere, Statecznie ſie czego
3:
yąc / albo / począć. Incipere litem, Począć
4:
ſie wádźić Amicitia a paruis incepta
5:
Od dziecińſtwa mamy s ſobą záchowánie.
6:
¶Incepto, as, are, Frequentatiuū, Vt
7:
Quid inceptas Traſo, Co poczinaſz Traſo
8:
❡Inceptum, inceptim, Początek.
9:
¶Inceptor, oris, Poczinacz. Inde, In=
10:
ceptio, Poczęcie.
11:
❡Intercipio, Przerywam / Przekażam.
12:
Vt, Vereor ne quo pacto literæ in=
13:
terceptæ ſint in uia, Obawam ſie aby
14:
yáko liſty nie były przechwycone ná dródze
15:
Intercepit mihi concionē, Przechwy=
16:
cył mi vrząd / álbo / Podſzedłmię w vrzędzie
17:
Quod nos capere oportet hæc inter=
18:
cipit, Co ſie nam miało doſtać / to tá wſzi=
19:
ſtko przechwyći. Sermonem intercipe=
20:
re, Przerwać komu rzecz / álbo mowę.
21:
¶Intercipio, Verbale, Przechwycenie
22:
Przeyęcie, Przeſzpiegowánie. Vt, Interci=
23:
pit fugientem ſeruum, Vciekáyącęgo
24:
sługę przeſzpiegował.
25:
Interceptor, oris, Przechwytácz / Spiég.
26:
Interceptor præde, Który kogo do ha=
27:
rapu vniegł / to yeſt / do łupu vbieżał.
28:
¶Recipio, Przimuyę. Vt, Recipio li=
29:
benter, Mam rad / Wdzięcznie przimuyę.
30:
Teren. Militem riualē ego recipiendū
31:
cenſeo, Mnie ſie widźi / abyście tego to
32:
rycerza za towarzisza miłosći wáſzey prziyęłi
33:
❡Item, Recipere, pro promittere. Vt,
34:
Recepit ſe facturum, Obiecał to vczynić
35:
Recipio tibi bona fide, Obiecuyęć to
36:
dobrym słowem. Wiernie.
37:
❡Item, Recipere, Wzyąć / wydrzeć. Vt
38:
Recipit puellulam a manibus matris,
39:
Wydárł dzieweczkę matce z rąk.
40:
¶Irem, Recipio, Bierzę ſie. Vt, Recipio
41:
me domum, Bierzę ſie / álbo / ydę do do=
42:
mu. Recipio me in meū conclaue, Ydę
43:
ná ſwóy pokóy. Anhelitum recipere, Od
44:
detchnąć. Animum recipere, Smiałość
45:
wziąć. Ad frugē ſeſe recipere, Polepſzić
46:
ſie. Se ad ingeniū ſuū recipere, Wro=
47:
cić ſie ná ſtáre obyczáye. Aliquē Menſa
48:
Lare, Lecto, recipere, Prziyąc kogo w
49:
dóm ſwóy y do ſtołu. Recipere ciuitatem
50:
in fidem, W obronę miáſto prziyąć. Re=
51:
cipere aliquem in familiaritatem, W
52:
towárziſtwo kogo prziyąć. Ad me reci=
53:
pio, faciet, Prziymuyę to na ſię / bo wiem że
54:
vczini. Cauſam capitis recipere. Głów=
55:
ną rzecz prziyąć ná ſię ku obronie / to yeſt /
56:
komu o gárdło ydzie. Receptum officiū kolumna: b
| C ante A. | 36 |
1:
perſoluere, Obiecáną rzecz ſpełnić. Se re=
2:
ciperes te correctum, Byś ſie był obie=
3:
cał polepſzić. Vt mihi coram recipiſti,
4:
Yakośmi vſtnie / álbo / oblicznie obiecał.
5:
Non recipit cunctationem hæc res,
6:
Ta rzecz nie ciérpi rozmyſliánia.
7:
¶Recipere & Reſpuere cintraria. Vt,
8:
Ita uſu receptū, Tak obyczay otrzymał.
9:
❡Receptus, Partic. Vt, Recepti in ciui
10:
tatem, Prziyęći ſą do mieuſckiego prawá.
11:
❡Receptus, huius receptus, Nomen,
12:
Wrácánie ná zád do domu. Canere rece=
13:
ptui, Wrácác ſie z woyny na zad. Recep=
14:
tui ſignū dare, idē. Itē, Receptus, Miey
15:
ſce na które wyyeżdzayą dla beſpiecznośći.
16:
❡Receptio, Verbale, fe. ter. Prziyęcie
17:
Poſtawienie ná goſpodzie.
18:
¶Receptitius, a, um, Prziyęty / Wzięty
19:
❡Recepto, as, are, Frequētatiuū, Sta=
20:
wiam goście / Stawiam ná goſpodzie Sub
21:
cuius tecto te receptas, V kogo ſtawaſz
22:
goſpodą. Meum receptas filium ad te
23:
Pamphilum, Przechowawaſz mego ſyná
24:
Pamfiluſá v ſiebie.
25:
Receptor, Gosć y Goſpodarz. Receptrix
26:
Verbale, fem. tert. Gościa y Goſpodini.
27:
¶Receptaculum culi, neu. ſ. Prziyęcie /
28:
Mieyſce od przimowánia gośći Vt, Re=
29:
cipio me in meum receptaculū, Ydę
30:
do ſwego domu / álbo / Ná ſwoy pokóy. Re=
31:
ceptaculū omniū purgamentorū ur=
32:
bis, Mieyſce gdzie wſziſtki niecziſtośći z
33:
miaſtá płiną. Receptaculū animi cor=
34:
pus, Ciało yeſt zachowánie duſze. Ciało yeſt
35:
przibytek duſzny.
36:
¶Receptibilis, & hoc Receptibile.
37:
Adiectiuum, no purum latinum in
38:
Biblijs, Godny ku prziyęciu
39:
¶Suſcipio, pen. co ſuſcepi, ptum, ere
40:
Przimuyę ná ſię. Vt, Suſcipio crimen.
41:
Znam ſwoyę winę. Suſcipio liberos,
42:
Rodzą mi ſie dzieći.
43:
❡Suſcipere, tam ad animum quā ad
44:
corpus refertur, ut. Onus ſuſcepi, Przi
45:
yąłem tę pracą ná ſię. Æs alienum ami=
46:
corum ſuſcipere, Podyąć ſie prziyaciel=
47:
skich długów płáćić. Aliquem ſuſcipe=
48:
re & tueri, Prziyąć kogo w obronę ſwą.
49:
Cic. Tantum ſibi in Repub. authori=
50:
tatis ſuſcepit, Táką ſobię możność á moc
51:
w rádzie prziwłaſzcził. Cauſam alicuius
52:
ſuſcipere, Podyąc ſie cziyey rzeczy. Ca=
53:
ſum ſuſcipere, W przigodę á w niebe=
54:
ſpiecznośc ſie wdáć. Suſcepit conſuetu=
55:
do communis, Ták ſie poſpolicie
56:
záchowawa / Ták w obyczay weſzło.| Fidem |
strona: 36v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Fidem ſuſcipere, Obiecáć / Przirzęc. In=
2:
uidiam & odium omnium ſuſcipere,
3:
Prziść w nienawisć v wſziſtkich ludźi.
4:
Crimen in ſe recipere, Winę cziyę ná
5:
ſie prziyąć. Suſcipere crimen defenſio=
6:
ne, Podyąć ſie cziyey winy / álbo oskárże=
7:
nia bronić. Crimen culpe ſuſcipere,
8:
Idem, Exilium ſuſcipere. Z ſwey dobrey
9:
woley z ziemie yecháć / Dác ſie wywołać.
10:
Parracidium ſuſcipere, Męzoboyſtwa
11:
ſie dopuśćić. Offenſas in eligendo ali=
12:
quo ſuſcipere, Rozgniewać kogo przi
13:
wybieraniu. Perſonā boni uiri ſuſcipe=
14:
re, Dobrym człowiekiem być Pœnam di=
15:
gnam ſcelere ſuſcipere, Być skaran
16:
yako ſie godźi zá ſwoyę złość Turpitu=
17:
dinem ſuſcipere, Sproſnego vczinku ſie
18:
dopuśćić. Vigilias diſcendi cauſa ſuſci=
19:
pere, Náłozić ſie ráno wſtawáć dla vcze=
20:
nia. Viluntatem & beneuolentiam er=
21:
ga aliquem ſuſcipere. Dobrotliwym y
22:
łaskawym na kogo być. Deo uota pro
23:
aliquo ſuſcipere, ſlub cziy ná ſię prziyąć /
24:
❡Suſceptio, onis, Verbale, fem. tert.
25:
Prziyęcie / Podyęcie Vt, Suſceptio bo=
26:
næ cauſæ, Przoyęcie ſprawiedliwey rzeczi
27:
na ſię. Suſceptio ordinis equeſtris, Po=
28:
yęcie slacheckich łudźi. Suſceptione pri=
29:
ma, Na pirwſzém pokoſztowániu / Gdy
30:
ſie naprzod kusił.
31:
¶Satisaccipio, is, ere, Przimuyę ręko=
32:
yemſtwo / álbo / przirzeczenie zá co takowego
33:
Vt, Quod ſi ueretur ne res protrahe=
34:
tur ſatisaccipiat, Yeſli ſie obawa áby ſie
35:
rzecz niedowlokłá / niechay rękoyemſtwo /
36:
álbo zapis przimie.
37:
❡Satisacceptio, onis, Prziyęcie ręko=
38:
yemſtwá / Zapiſu / álbo przirzeczenia zá co tá=
39:
kowego.
40:
¶Præcipio, ipis, penul. cor. præcepi,
41:
ptum, ere, Przikázuyę / Każę / Roskázuyę
42:
Vt, Præcipere at interdicere, Przi=
43:
kázáć y zákázáć. Præcipere cogitatio=
44:
ne, Przeyźrzeć / Obaczić przed tym. Spe
45:
iam præcepit hoſtem, Zda mu ſie yáko=
46:
by tu nieprzyaciel yego był.
47:
❡Item, Præcipere, id eſt, inſtruere,
48:
Náuczáć y Przikazánie dáwáć. Præci=
49:
piendum fuit, ut ea, diligentiam ad=
50:
hibeamus, Roskazáć nam było / ábyſmy
51:
byli tego pilni.
52:
¶Præcipitur imperſonale. Plin. Præ=
53:
cipitur ante omnia ut caſti legant,
54:
Przed wſziſtkiemi rzeczami to naprzod
55:
roskazano / aby powſciągliwi czitáli.
56:
¶Præcepto, as, are, Frequentatiuum, kolumna: b
| C ante A. |
1:
Częſto roskázuyę. Antiquum uerbū.
2:
¶Prȩceptus, Participiū, Roskazaniem
3:
vprzedzony.
4:
¶Præceptum huius præcepti, Sub=
5:
ſtantiuum, Przikazánie / Nauká. Mo=
6:
nita, Iuſſa & Præcepta, Napominánia
7:
Przipominánia / y Rozkázania. Vt,
8:
Tradere præcepta Grammaticæ,
9:
Vczić kogo Grammatiki. Præcepta &
10:
quaſi uias quæ ad eloquentiam ferāt
11:
tradere, Oratoriey á wymowy vczić. Præ=
12:
cepta & inſtituta Philoſophiæ, Nau=
13:
ká o mądrośći / Philoſophia.
14:
¶Præceptio, onis, pro præcepto,
15:
Przikazanie.
16:
❡Præceptor, Verbale, Miſtrs / Nau=
17:
cziciel. Præceptrix, Verbale, fem. ter.
18:
Nauczicielka.
19:
❡Præcipuus, adiectiuū, Naypierwſzi /
20:
Naygodnieyſzi / Nayznamienitſzi.
21:
❡Commune & præcipuum, contra=
22:
ria, Poſpolite y osobliwe. Vt, Negas prȩ=
23:
cipuum mihi ullum incommodum
24:
impendere, Mnimaſz ábych oſobliwey
25:
ſzkody z tąd nie popad. Præcipua reme=
26:
dia, Oſobliwe á nalepſze lekarſtwá. Ad
27:
ſerpentium ictus præcipua herba, Ná
28:
vkąſzenie wężowe / naypewnieyſze a nayo=
29:
ſobliwſze ziele, Contra uenenatos mor=
30:
ſus præcipua remedia, Przećiwko vką=
31:
ſzeniu yadowitych robaków / nayoſobliwſze
32:
á náylepſze / y naypewnieyſze lekárſtwá.
33:
¶Præcipue, Aduerbium, Zwłaſzcza / o=
34:
ſobliwe / Naywięcey. Vt, Mea ſalus in
35:
qua præcipue ab illo ſum adiutus,
36:
Moye zdrowie / á prziwrocenie / w którym
37:
yeſtem oſobliwie ód niego ſpomożón. Prȩ=
38:
cipue aliquid appetere, & in commu=
39:
ni iure uiuere contraria, Nieco nád lu=
40:
dzie żędać á chcieć mieć.
41:
¶Intercipio, Przechwytawam / Przeſzpie
42:
guyę. Vt, Literas intercipere, Przechwy=
43:
cić / á przeſzpiegowáć liſty. Iter intercipere,
44:
Odyąć drógę. Przekopać Sermonem a=
45:
licui intercipere, Przekáźić komu mowę /
46:
álbo / rzecz Intercipere aliquid alicui,
47:
Pochwyćić / co drugi miał wziąć.
48:
❡Interceptor, Przechwycenie.
49:
¶Interceptor, Przechwyciciel.
50:
¶Percipio, ipis pe. cor. pi. ptum, ere.
51:
Ex per & capio, Rozumiem dobrze.
52:
Percipere artem Náuczić ſie rzemiosłá.
53:
Percipere doctrinam, Náuczić ſie nau=
54:
ki. Percipere dolores, Czuć ból. Perci=
55:
pere fructum ex arbore, Owoc z drze=
56:
wa obráć. Percipere iucunditatem &| lætitiam |
strona: 37
kolumna: a
| C ante A. |
1:
etiam, Weſelić ſie. Ne urbis neq agri
2:
me odum unquam percipit, Nie vte=
3:
skię ſie / albo, nievtążę nigdy áni w mie=
4:
ſcie áni ná wśi. Percipere uſum alicu=
5:
ius rei quotidiana conſuetudine, Nie=
6:
którey rzeczi vſtáwycznie vżiwać. Perci=
7:
pere nomina omnium ciuium, Pá=
8:
miętáć ymioná wſziſtkich mieſzczan. Perci=
9:
cipere memoria, Pamiętáć / Wziąć w
10:
pámięć. Percipere opinione, Mniemáć.
11:
Percipere ſenſibus, Myſlą rzecz yaką
12:
ogárnąć. Ex uultu percipi poteſt qua=
13:
lem animum erga me geſſeris, Z po=
14:
ſtáwy á z obliczá vznałem coś za vmyſłiwał
15:
przećiwko mnie.
16:
❡Perceptio, Verbale, Pożitek / Wyro=
17:
zumienie. Vt, Perceptio fructuū, Dzy=
18:
wánie / álbo / zbieránie pożitków Perceptio
19:
animi, Rozum / Baczność. Item, Pigno=
20:
ra capere uel auferre, Zakłády od kogo
21:
oddáláć. manum facultatibus inijcere
22:
apud Cice. Huc pignoris capio, ſicut
23:
Vsucaptionem dixerunt Veteres.
24:
Capis, idis, fe. ter. Nieyáki kubek / álbo / ynſze
25:
naczinie z którego piyą.
26:
Capiſtrum, neu, ſe. Vździenicá / też / Ká=
27:
gániec. Item, Witki ktoremi wino do tyczi
28:
prziwięzuyą.
29:
Capiſtro, as, are, act. pri. Vzdzienicę wkła=
30:
dam / vwięzuyę.
31:
Capnias, Nomen gemmæ.
32:
Capnos, pni, maſcul. ſec. Latine fumus.
33:
Capnio, dimin. Dimek.
34:
Capnio, herba, Gołębie gárdło / álbo / ziem=
35:
ny dym. Inde etiam dicuntur, Acapna,
36:
Suche drwá / które płoną yáko słomá.
37:
Et, Capnias, Piwo dymne.
38:
Cappadocia, Pontica Regio, Kráyiná
39:
mnieyſzey Aſiey.
40:
Cappadox, ocis, pen. cor. Yeden z tám
41:
tąd.
42:
Cappadocus, idem.
43:
Capparis, huius capparis, fe. tert. Cap=
44:
paris Spleneticis proſunt, ideo anima
45:
ſplenis uocatur.
46:
Cappar, pro Capparis, dixit Palla=
47:
dius.
48:
Capra, Caprea, Vide CAPER.
49:
Capraria, Inſula in mari Liguſtico.
50:
Capralia, Ager, qui uulgo Capræ pa=
51:
ludes dici ſolet, Feſtus.
52:
Caprocornus, corni, maſ. ſec. Kozorożec /
53:
też / Górny koſieł który ſie ná skáłach chowa
54:
Caprificus, fici, fem. ſec Figi lieśne.
55:
Caprificor, aris, ari, Szczepić tákowe drze=
56:
wo. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Caprificatio, Verbale, Calep.
2:
Capificationem uocat, quando in ar=
3:
boribus cortex cultello finditur, ut
4:
commodius creſcant.
5:
Caprificales dies, idē caniculares, quod
6:
illo tempore fœminæ Romanæ ſub
7:
Caprifico ſacrificarent.
8:
Caprifolium, Herba, uulgo, Mater
9:
ſylua.
10:
Caprimulgus, Nieyáki ptak káwce podob=
11:
ny / który w nocy mléko v kós wyſiſa. Fu=
12:
res nocturni interdiu non uidentur,
13:
qua iniuria emoriuntur ubera, Calep.
14:
Ægoteleos, idem.
15:
Capronæ, arum, Przedſobnie włoſy / álbo /
16:
grziwá przedſobna v koni.
17:
Caprunculum, maſ. ſe. Gliniáne naczinie /
18:
Dunicá. Alij Capunculum legunt.
19:
Caprotina, Przezwisko Iuńony.
20:
Capſa, pſæ, fem. prim. Skrzinia / álbo / yá=
21:
kie záchowánie.
22:
Capſula, & Capſella, diminut. Spidwa=
23:
ſek / álbo / Skrzineczká / też Szafká.
24:
Capſarius, qui mercedis gratia in bal=
25:
neis ueſtimenta ſuſcipit, Calep. Zu=
26:
wácz. Item, qui portat libros, Krá=
27:
marczik Xięgi noſzący.
28:
Capſaces, pe. c. Bánia Oleyowa. Capſit,
29:
id eſt. præhendit, Vyął. Feſtus.
30:
Capſis, pro capias ſi uis ueteres Comici
31:
dixerunt, Weźmi yeſly chczeſz.
32:
Capſus, carruca, undi tecta, Nakrity
33:
Wózek.
34:
Capua, fem. prim. Vrbs Campaniæ.
35:
Capulus, maſc. & neut. ſec Capulum,
36:
Mary / też Rękoyeść. Vnde, Capularis
37:
lare, Vt, Capularis ſenes, Starzec / któ=
38:
ry yuſz ná poły w grobie ſtoyi.
39:
Capula, læ, fem. prim. Kiełłá / álbo / ynſze
40:
naczinie s rękoyeścią / do przeliewánia /
41:
Szkopiec.
42:
Capulo, as, are, Czerpam kiełłą.
43:
¶Decapulo, as, are, Kiełłą / álbo ſzkop=
44:
cem co przelewam / wypróżniam.
45:
Capulator, Przelewácz / Dolewacz / Napeł=
46:
niácz.
47:
Capulum, Vździenica. Calep.
48:
Capus, capi, maſ. ſe. Kápłun.
49:
Capo, onis, maſ. ter. idem.
50:
Caput, itis, neut, tert. Głowi. Vtinam tibi
51:
uideam commitigari ſandalio caput
52:
O dayże to Boże / ábyć pántoflą głowę
53:
zmiękczono. Caput canū, Sywa głowa
54:
Extollere caput, Podnieść głowę.
55:
❡Caput etiam pro ipſo homine. Vt,
56:
Si quidem hoc uiuet caput, pro ſi| G | uixere |
strona: 37v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
uixero, Yeſlić będę żyw. Capite canſi,
2:
Vbodzi á nędzni ludzie / którzi nád ciało
3:
ſwe nić więcey nie mayą. Capitis res eſt
4:
id eſt, de uita periculum eſt, O głowę
5:
ydzie. Caput ſuum offerre uilitati, pro
6:
Capite alterius, Cziyę ſromotę ná ſię
7:
prziyąć. Iudicium capitis, Sąd o gło=
8:
wę. Petere caput alicuius, Stać komu
9:
o głowę / Chćieć kogo zábyć. Capitis &
10:
famæ certamen habere cum altero,
11:
Czći á sławy ſwey bronić / álbo / ręką po=
12:
práwowáć / yáko niektórzi mówią.
13:
❡Caput pro Æſtimatione, Sławá /
14:
dobra powieść. Capite damnatus, Ná
15:
ſmierć skázány. Capite ſuo aliquid de=
16:
cernere, Cice Vtinam meo capite ſo=
17:
lum decernerem. Boże day to aby yedno
18:
tylko o moye gardło ſzło. Aby tylko ná
19:
mnie przeſtáło. Pro patria capita ſua po
20:
nere, Dlia oycziźny żywotá nie żałowác / ál
21:
bo / żywot ſwóy wydać.
22:
❡Caput, ide eſt, Summa rei, ut, Caput
23:
literarū, Summa liſtu. Capita rerū ex=
24:
pedi, ſummę powiedzieć o czim ſie dzieye.
25:
¶Caput etiam, Początek / álbo / przi=
26:
cziná niektórey rzeczi. Hic eſt huius rei
27:
caput, Ten tego yeſt przicziná / z tego to
28:
główey pochodźi.
29:
¶Capita in libris, Kapituła / Rodziele=
30:
nia Xiąg. Vt, In ſexto capite Euan=
31:
gelij ſancti Ioannis, W ſzóſtem rozdzie=
32:
leniu Euangeliey ſwiętego Ianá. Vulgo
33:
enim, Capitulum & Capitellum di=
34:
minutiue dicitur.
35:
Capitellum etiam ſignificat, Głowicá
36:
álbo / Gałká ná słupie.
37:
¶Caput etiam dicitur ex quo riuuli
38:
emanant, Zrzódło Vt, Capita flumi=
39:
nis, pro oſtijs, Odnogi / álbo / wychody
40:
wód / któremi w morze wodá z rzék wy=
41:
chodźi. Caput rei frumentariæ, in Si=
42:
cilia ager Leontinus, Naylepſzi vrodzay
43:
zboża. A capite ducere diſputationē, od
44:
początku począć diſputowáć. Caput ſcele=
45:
rū, Wſziſtkich złośći przicziná. Tu es huiꝰ
46:
rei caput, Tyś tego przicziná / tyś tego ná=
47:
ſiał / Tyś to ſpráwił. Nec caput nec pes.
48:
Ani początku áni dokonánia nie znáć w
49:
tey mowie. Nec caput eſt nec pes, Wſzi=
50:
ſtko ſie weſpołek pomieſzało / Ani początku
51:
áni końcá niemáſz. Sine capite audire,
52:
Co nowego vsłiſzeć bes pewnego powie=
53:
dáczá. Sine capite res manare dicitur
54:
Niewiedzieć z kąd ſie co wzięło.
55:
caput etiam dicitur facere apoſtema,
56:
Gdy ſie wrzód zbiera. kolumna: b
| C ante A. |
1:
¶Capita, deorum appellabantur fa=
2:
ſciculi facti de uerbenis. Feſtus.
3:
Capitalis & hoc capitale, Smiertelny /
4:
kto ſmierć zásłużił. Capitalem fraudem
5:
admittere, Smierteney á głowney zdrá=
6:
dy ſie dopuśćić. Crimen capitale. Głow=
7:
ny wyſtęp. Facinus capitale, idem. Ca=
8:
pitale odium, Okrutna nieprziyaźń.
9:
Nulla capitalior peſtis at morum
10:
corruptela, Nic nie yeſt ſzkodliwſzego
11:
yáko złe obyczáye. Aduerſarius capita=
12:
lis, Wielkie głupſtwo / á nieumiętność.
13:
Capitales triumuiri ad quos capita=
14:
lium cauſſarum animaduerſio ſpe=
15:
ctabat.
16:
❡Capitalis ſcriptor, Który krótko piſze
17:
Capitaliter, Aduerbium, Smiertelnie.
18:
Capitatio, tributum quod in capita
19:
ita conſtitutum erat.
20:
Capitatus, a, ū, Wielkogłowá / który wiel=
21:
ką głowę ma. Caules capitati, Kapuſtá
22:
w głowách.
23:
❡Capitellum, telli, diminut, Główka /
24:
głowyczka / gałeczka ná budowániu.
25:
Capitellum etiam, Szpicá ná budowá=
26:
niu yákim.
27:
Capitiū, capitij, Mniskie odzienie przed=
28:
ſebne y zaſobne. Antependium, Capa=
29:
ronem uulgo, & barbare Monachū
30:
uocant.
31:
Capito, nis, maſ. tert. Który wielką gło=
32:
wę ma. Duri capitones, Swey główki /
33:
ſwey myśli.
34:
Capito, Genus piſcis apud Catonem.
35:
Capitulare, id, eſt, Per capita diſtribue=
36:
re, aut caput adiungere, uel facere,
37:
Calep. Capite diminutus, Którego
38:
ſie ſtan zniży.
39:
¶Capitulum etiam eſt uox blandien
40:
tis, Olepidum capitulum, Terent. O
41:
miłą główko.
42:
¶Capitulum in columnis, Wierſch /
43:
álbo gałká ná słvpiech. Caput uacuum
44:
cerebro, Prouerb. Cudny ále głupi.
45:
Capitolium, Kościoł w Rzimie / álbo za=
46:
męk ná yedney górze / która przed tym /
47:
Mons Tarpeius byłá rzeczoná.
48:
Capucium, neut. ſe. Kápuſtá / Seſsile & cu=
49:
manū Flinius uocat, ſpecies Braſsi=
50:
cæ, a quibus caulis capitata dicitur,
51:
Broskiew / niektórzy krczicą zową.
52:
Carabus, ſpecies cancri, teſte Plinio.
53:
Carambis, Promontorium Scythiæ.
54:
Carba, Carbinus, uentus, Qui alias A=
55:
phricus dicitur, Wiátr od Affriki.| Carbatinæ |
strona: 38
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Carbatinæ, Genus calciamenti, Calep.
2:
Carbaſus, aſi, pen. cor, fem. ſe. Secundū
3:
Priſcianum. Et gen. maſc. ſecundum
4:
Phocam. Probus uero & Caper, di=
5:
cunt eſſe maſc. & fem. in ſingulari, in
6:
plurali uero neutri, Subtilne Płótno z
7:
którego żagle do łodźi á okrętów czinią.
8:
Vnde accipitur pro uelo, Zá żagiel.
9:
Carbaſeus, a, um, Vt, Carbaſinus, a, um
10:
Carbaſineus, a, um, idem.
11:
Carbo, onis, maſc. ter. Wągl. Carbone
12:
notare, id eſt, damnare, Gánić. Cui cō=
13:
trarium eſt, Creta notare, Chwálić.
14:
Carbonarius, Węglarz.
15:
Carbonaria, Dóm / albo mieyſce / ná którym
16:
palą / álbo skłádáyą węgle.
17:
Carbunculus, dimin. Wąglik.
18:
Carbunculus, maſ. ſe. Niemoc / którą pie=
19:
kielnym ogniem zową. Vulgo, morbus
20:
ſancti Antonij, uel Ignis ſacer uoca=
21:
tur, Medici Furniculum, ex bile a=
22:
duſta, & ſanguine inflammato uocāt
23:
Vide ſupra ANTHRAX.
24:
¶Item Carbunculus, Gemma, Perłá
25:
Carbunculus, etiam dicitur, uitium in
26:
arboribus at uitibus, Opłonienie / ál=
27:
bo przipłonienie ták máćie winnych / yáko y
28:
ynich drzéw.
29:
Carbunculatio, Idem.
30:
Carbumculo, as, are, apud Plinium Go=
31:
reyę / Palę ſie / Lznię ſie yáko wágl. For=
32:
nax carbunculat, Pieć ſie łſzczy od wiel=
33:
kiego ogniá. Carbunculātur ſemina,
34:
Płonie naſienie od gorącośći. Carbun=
35:
culantia ulcera, Zágorzáłe á zápalone
36:
wrzody.
37:
Carbunculoſus, a, um, Vt, Carbuncu=
38:
loſus ager, Zápiekła ziemiá. Carbun=
39:
culoſa arena, Piaſek w którym pełno
40:
yeſt czerwonych kámiczków. Carbonariā
41:
artem exercere, Wegle palić.
42:
Carcer, eris, maſc. ter. Ciemnicá / Więzie=
43:
nie, wieżá. Vt, In carcerem conijcere, Do
44:
więzienia wſádźić. Mittere in carcerem,
45:
idem. Carcer homo, per Metaph. Go=
46:
dny wſádzenia.
47:
Carceres, tantum pluraliter, Szranki mie=
48:
dzi któremi bitwy á gonitwy ſtroyą / Di=
49:
citur enim Carcer a coercendo, Vt,
50:
A carceribus ad metam, Od mieyſcá aż
51:
do celu / álbo mału / też / od początku aż do
52:
końcá.
53:
Carcerarius, a, um, Ciemnice przigłądá=
54:
yący. Vt, Carcerarius quæſtus. Pienią
55:
dze á pożitek od tych które wypuſzczáyą
56:
z ciemnice. kolumna: b
| C ante A. | 38 |
1:
Carchedon, fem. tert. pen. prod. Miáſto
2:
Kárthago.
3:
Carchedonius, Kamik Kalcedonowy.
4:
Gemma eſt.
5:
Carcheſium, Poculi genus, Kubek s rę=
6:
koyesciámi / Roźmiar.
7:
Carcheſia, Foramina quæ in ſummo
8:
mali funes recipiunt. Dary / álbo / lochi ná
9:
wierſchu máſztu w które powrozy záwodzą
10:
dla wciągánia żaglu.
11:
Carchoquios, genus ranunculi cœnu=
12:
lentū in dorſo habens, in uentre cro=
13:
ceas maculas, Calep. Pſtra żabká.
14:
Carcinethron, Herbæ genus, Vulgo
15:
Sanguinaria, Sporyż.
16:
Carcimas, Gemma, & Carcima, ciuitas
17:
a qua ſinus Carcinites.
18:
Carcinodes, Carcinodous, g. n. Smárki
19:
á niecziſtośći w noſie.
20:
Carcinoma, atis, neu. t. pen. prod. Nie=
21:
moc którą Rák zową.
22:
Carcinus, Latine, Cancer animal, & ſi=
23:
gnum cœleſte.
24:
Cardamon, ſiue Cardamina, herba, La=
25:
tine Naſturcium, Rzeżuchá. Et eſt du=
26:
plex, Altera ſatilis, Ogrodna. Altera
27:
aquatica, Wodna z którey ſáłatę czinią.
28:
Cardamonium autem genus herbȩ odo
29:
riferæ, Parádiskie ziele.
30:
Cardinū, idem quod Naſturciū, Calep.
31:
Cardiſce, Gemma e draconis cerebro.
32:
Cardiaca & cardia, Kordiaká / niemoć kie=
33:
dy człowiek cierpi wielkie vcążenie ná
34:
ſercu y ynſzich wnętrznośćiach pod pierſiami
35:
Cardiacus, a, um, Qui huic morbo eſt
36:
obnoxius, Ná którego tákowa chorobá
37:
nádchodźi. χαρδια Grȩcis, Latinis, cor.
38:
Cardia etiam nomen urbis in Thracia.
39:
Cardo, onis, dub. tert. Dicitur quaſi cor
40:
ianuæ, ſed potius maſcul. Záwioſá ná
41:
którey drzwi wiſzą.
42:
¶Cardines appellantur a Vitruuio
43:
duo cœli uertices, alter Septemtrio=
44:
nalis, alter Meridionalis, Dwie ſzpicy
45:
ná niebioſách / yedná pułnocna / druga
46:
południowa. Polos uacant Aſtrologi
47:
& uertices.
48:
❡Cardines temporum uocantur a
49:
Plinio, Ver, Wioſná. Æſtas, Láto. Au=
50:
tumnus, Yeſien. Hyems, Zima / Cztery
51:
częśći roku.
52:
¶Cardo pro oportunitate, Miáſto
53:
godnego czaſu á pogodnego ná którą rzecz
54:
❡Cardines agrorum, dicuntur, Kopce
55:
Gránice á poboczne ſćiány wedle południa
56:
przećiw pułnocy leżące. Huiꝰ correlatiuū| G 2 | eſt. |
strona: 38v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
eſt, Decumanꝰ ager, Przeczne gránice /
2:
które dzielą ymienie od wſchodu słóńca
3:
przećiw zachodowi. Plin. Vt, In eo car=
4:
do uertitur, Na tym rzecz ſtoyi / álbo wiśy
5:
O to grá idzie. Cardo litiū, Naypierw=
6:
ſza á naygruntownieyſza obroná w práwie.
7:
Cardineus, a, um. Et, Cardinalis, & hoc
8:
cardinale, pro præcipuo ponitur, Si=
9:
pont, Pirwſzi / Przewyborny.
10:
Cardina, & Cardinea dicta eſt Dea, quȩ
11:
cardinibus apud Veteres præ erat.
12:
Cardinalis, ſubſtantiuum, Kárdinał.
13:
Cardinatus, a, ū, Vt, Tignū cardinatū.
14:
Carduelis, huius elis, fem. t. Szczigieł.
15:
Carduus, ui, m. ſ. Oſet.
16:
Carectum, Vide CAREX.
17:
Carex, icis. m. t. uel ſecundum aliquos
18:
fem. Ośćiſte ziele / z którego pod czas ko=
19:
ſziki plotą / álbo / łącz / rzeżączká yako moe
20:
którzi zową. Hinc, Carectum, Mieyſce
21:
gdzie tákie ziele rośćie.
22:
Careo, es, ui, neu. ſ. Niemam / Niedoſtáye
23:
mi Caritum & contra regulā caſſum
24:
Vt, Carere culpa, Nic nie być winien /
25:
Niewinnym być. Id quod amo careo,
26:
cum accuſatiuo, Plaut. To co miłuyę nie
27:
mogę mieć / cum ablatiuo. Ego illa nō
28:
careā, ſi ſit opus, uel totū triduū, Ter.
29:
Yabych ſie przes niey nie miał otrzimáć / yeſli
30:
potrzebá będzie / by też y przes cáłe trzy dni.
31:
¶Carere & frui contraria. Vt, Carere
32:
dolore, febri, moleſtia, Bez boleśći / fe=
33:
bry / y którey przikrośći być. Carere ſenſu
34:
doloris, Zadney boleśći nie czuć. Carere
35:
Domo, Patria, Publico ſenatu, & ſi=
36:
milibus Cicero, Prope trienniū Pro=
37:
uincia domo caruit, Málem trzi látá
38:
ſtároſtwá y domu nie miał / álbo przes trzi
39:
látá ſie chrónił. Carens patria ob meas
40:
iniuritas. Do oyczyzny ſie nie ſmieć náwró=
41:
ćyć dla ſwoich wyſtępów / álbo złośći. Ca=
42:
ruit foro poſtea, Pompeius. Caruit
43:
ſenatu, Caruit publico, Nie poſtał po=
44:
tym ná Ratuſzu / álbo / ná ſądziech / Nie by=
45:
wał w rádzie. Ná rynku niepoſtał / álbo z
46:
domu ſie nigdziey nie wychylił. Qui hac lu=
47:
ce carēt, Ludzie którzy z tego ſwiátá zeſzli
48:
Carere forenſi luce, Niewidzieć komu
49:
do práwá / to yeſt / ſtrzeć ſie przed ſądem. Fi=
50:
de cares res, Niewidźi ſie rzecz być podo
51:
bna ku wierze. ¶A ſupino Caſum uenit
52:
Participium, uel adiectiuum Nomen.
53:
Caſſus, a, um, Czczy / Próżny / niezwykły. Vt
54:
Caſſa nux, Czczi orzech. Caſſa nuce nō
55:
emam, Prou. Y łupiny bych orzechowey zá
56:
to nie dał. Lumine caſsi, Zmárli / którzi kolumna: b
| C ante A. |
1:
yuſz tego ſwiáta nie vżywáyą. Caſſū gra=
2:
num & inane, Lekkie á czcze ziárno.
3:
❡Inde Aduerbium. Incaſſum, Próżno
4:
Dármo / w niwecz.
5:
Caria, Regio minoris Aſiæ, Kráyina
6:
mnieyſzey Aſiey. Inter Lyciam & Ioniā.
7:
❡Vnde, Car, caris, Yeden z Káriey. Et
8:
Caricus, a, um, idem.
9:
Caries, ei, fem. quin. Pleśń / Sprochnienie /
10:
wſtęchliná. Cariem ſentire, Carie infe=
11:
ſtari, Cariem trahere, Cariē inducere
12:
dicūtur ligna, Gnić / álbo Prochnieć. Ca
13:
riem uetuſtatis recipere, Záſtárzeć ſie.
14:
Carnium caries, Czuchnienie mięſá / álbo
15:
prziſmrodzenie. Caries uini aut cereui=
16:
ſiæ, Przitęchnienie winá albo piwá.
17:
Carioſus, a, um, Prochniſty. Proprie de
18:
ligno. Carioſa terra, Wſtęchła ziemia.
19:
Carioſa oſſa. Celſo, ſpruchniale kości. Ma
20:
teries luna decreſcente cȩſa, cariæ non
21:
infeſtatur, Drzewo ná budowánie po pełni
22:
xiężicá rąbione nie prochnieye. Colum.
23:
Carica, cȩ, f. p. uel Caryca, proprie ficus
24:
ſicca, Suche figi.
25:
Carina, næ, pe. prod. f. p. Dno v łodźi. Et
26:
Synecdochiκω̃ς, Lodzia. Carinæ puta=
27:
minum, Skorupy.
28:
Carinæ, arum. Nomen uici Romæ.
29:
Carino, as, are, Zginam yákoby łódź.
30:
Carinatus, a, ū, Partic. Wydłubany / á ták
31:
skrziwiony yákoby łodź / Záłomiony / zgięty.
32:
Carinatim. i. ad ſimilitudinē carinȩ. Sip.
33:
Carinātes. i. Probra obijciētes. Feſtus
:
(obſoletū.
34:
Cariota, æ, f. p. Dáktil.
35:
Carioſa, id eſt, Vafra, obſoletum.
36:
Carius, Filius Iouis & Danaës, qui diui=
37:
nos honores in Lydia conſecutus eſt,
38:
qui etiam monti nomen dedit.
39:
Carmina, Regio minoris Aſiæ & eius
40:
Metropolis.
41:
Carmelus. pe. prod. Mons Galliciæ, &
42:
alter iuxta Ptolemaidem.
43:
Carmen, inis, n. t. Spiewánie Pieśń. Item.
44:
Carmen, Modlitwá / álbo yáko yne wży=
45:
wánie ymienia boskiego / które pewnemi
46:
slowy v ſtárych ludźi bywáło. Carmine
47:
logno aliquid effari, Długo o czim piſáć
48:
Carmen componere alicui, Pieśń / álbo
49:
też wierſze komu słożyć. ❡Carmen &
50:
cantus idē, Itē, Carmen ſignificat Czá=
51:
ry nieyákie / záklęcie / którego czárownice / ál=
52:
bo czárnoxięſznicy vżywáyą.
53:
Carmentam f. p. Matká Ewandruſowá. A=
54:
lias, Nicoſtrata. Vnde Carmentalis,
55:
porta Romȩ, Et Carmētalia, ludi in ho
56:
norē Carmētæ matris Euādri inſtituti| Carmino |
strona: 39
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Carmino, Verb. Czechránie / álbo Czoſánie.
2:
Carminarius, ten który wełnę biyę / álbo
3:
czechrzę.
4:
Carna ſiue Cardinea, Dea quæ uitali=
5:
bus humanis præeſſe exiſtimata eſt.
6:
Bogini długiego żywotá.
7:
Carni, Populi ſupra quos Apenninus
8:
mons incumbit, Kárwacy / álbo Karinczy
9:
Olim Noricis adneumerati.
10:
Carninothron, herba, Podrożnik. Sipōt,
11:
Carnion, Locus in Meſſenia, Templum
12:
Apollinis in Laconia. In Achaia flu=
13:
men, & mons in Peloponeſo.
14:
Carnotum, ſiue Carnutum, Regio Gal
15:
liæ, Inde Carnutes populi ibidem.
16:
Carnutum, neut. ſec. Miáſto w węgrzech.
17:
Caro, fem. t. Mięſo. Proprie mortuorū
18:
dicitur, ſeu occiſorum.
19:
¶Carnem Cicero, Vt, Theologi, ac=
20:
cepit, Zá ciało. Caro putida. Nágniłe
21:
Przigniłe mięſo.
22:
Caro arborum, Co pod bielizną drze=
23:
wá yęſt / á miedzi drżeniem.
24:
Caro piſcium etiam dicitur, Ryby.
25:
Carnalis, Mięſny / niekiedy cieleſny / in Bi=
26:
blijs tantum uſitatum.
27:
Carneus, a, um, Mięśny / na / ne.
28:
Carnoſus, a, um, Mięśyſti / ta / te.
29:
Carnoſitas, fe, tert. Mieśyſtość.
30:
Carnarius, a, um, Który ſie w mięſie kocha
31:
Miąsko yáko niektórzi mowią.
32:
¶Item, Carnarius, ſubſtant. Rzeźnik.
33:
Carnarium, Mięśna ſzpiżárnia / yátká.
34:
Carniuorus, a, um, Zárłok mięśny.
35:
❡Carnariū, apud Plautū, pro carne.
36:
Caruncula, uel Carincula, diminut. CC.
37:
nullo authore.
38:
Carnifes, icis, maſ. ter. Kát. Carnifex &
39:
Tortor idem.
40:
¶Carnifex per Metapho. Morderz /
41:
Lotr / Srogi by kát. Carnifices ad reli=
42:
quias uitæ lacerandas & diſtrahendas
43:
Carnifico, as, are, Et, excarnifico, Kátuyę
44:
Morduyę.
45:
Carnificor, aris, Być męczón Kátowan.
46:
Carnificina, Mieyſce ná którym gubią zło=
47:
czince / niektorzi męczennicą zową gdzie
48:
ludzie męczą. Vt, Carnificinam ſubire
49:
Kátowi prziść w ręce.
50:
❡Carnificinas dixit Catho in plurali
51:
numero, pro tormentis & crudelita=
52:
tibus, Dręczenie á męczenie.
53:
¶Carnificina & crudelitas, idem. Car
54:
nificinam facere, Kátować. Plaut.
55:
Carnificium, Męczenie. Dręczenie / Plaut.
56:
Caros, In officinis Pharmacopolarum kolumna: b
| C ante A. | 39 |
1:
carui, Biały karuy Cukier yeſt.
2:
Carpathos ſiue Carpathus, Inſula, Wy=
3:
ſpá miedzi Rodem á miedzi Kreta. Vn=
4:
de Carpatheum mare.
5:
Carpatus mons, Gorá miedzi náſzą Polską
6:
á miedźi. Węgierską ziemią / Krępak zową
7:
niektórzy.
8:
Carpatina & Carbatina, pen. cor. fem.
9:
pri. Chłopski bót / kurṕ / obnożnek / ex re=
10:
cētioribꝰ corijs bubalorū factū, Cal.
11:
Carpentum, enti, neu. ſe. Genus uehicu=
12:
li, Kárá / koláſa / też Kotczi wós. Carpen=
13:
tis utebantur in bello.
14:
Carpētariꝰ faber, Koleśnik / álbo, Stelmách.
15:
❡Et Carpentarius, a, ū, Vt, Carpen=
16:
tarius equus, Wozowy / álbo kotczi koń.
17:
Carphos, Herbæ genus, Fœnum græ=
18:
cum, Koźyróg.
19:
Caripnus, pini, f. ſ. Nieyáki rodzay drzewá
20:
Carpineus ex Carpino factus.
21:
Carpio, onis, maſ. tert. Kárṕ / rybá.
22:
Carpis, Scythiæ fluuius.
23:
Carpo, is, ſi, ptum, ere, Zbieram / Odłamu=
24:
yę yáko kwiatki / álbo ynſze owoce z drzewá
25:
❡Carpere & colligere, idem. Vt, Car
26:
pere floſculos, Kwiatki á piękne ſenten=
27:
cie z piſmá wybierać. carpere quietem
28:
Odpocziwáć. Auras uitales carpere, id
29:
eſt, uiuere Poeticum, Ziewać Cibum
30:
carpere, Yeść. Carpere herbam, bo=
31:
ues dicuntur, uel etiam anſeres, Szczi
32:
káć / albo ſzczipáć. Iter carpere. Wędro=
33:
wáć. Carpere lanam & linum, Bráć
34:
len. Carpere penſa, idem. Carpere ru=
35:
ra, Ná pole ciągnąć / álbo yść. Somnos
36:
carpere, Spác. Carpere ſoporem idē.
37:
Viam carpere, idem quod iter carpe=
38:
re. Carpere agmen hoſtium, Nácieráć
39:
ná woysko. Carpere exercitum in mul=
40:
tas partes, id eſt, ſeparare, Carpere
41:
orationem, membris minucioribus.
42:
Ná ſtuczki máłe rozebráć rzecz cziyę.
43:
❡Carpere pro eligere, Terent. Vnum
44:
quicquid, quodquidem erit belliſsi=
45:
mum carpam, Co mi ſie nalepiey będzie
46:
widziáło / rad to bede rwał. Carpere ali=
47:
quem, Gánić kogo. Maledico dēte car=
48:
pere, idē. Carpere uerbis idem. Genio
49:
carpamus dulcia, Bądźmi dobrey myſli
50:
á ochotni. Itē, Carpere aliquid obiter &
51:
pcipitāter facere, Niedbále á nagleczinie
52:
Carptim, Aduerb. Nagle / Potroſzey tu
53:
y owdzie. captim breuiter perſtringe
54:
aliquid, Nieco krotkiemi słowy dáy znáć.
55:
Carptim aliquem perſtringere, Prziciąć
56:
komu. Carptim dicere, Kwápiąc ſie mó=| G 3 | wić. |
strona: 39v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
wić. Et, Carptim in aliquem dicere,
2:
Vſzczipliwie przećyw komu mowić. Car=
3:
ptim & Vniuerſum oppoſita.
4:
Carptura, ræ, Szczikánie / Szczipánie.
5:
Carptus huius Carptus, idem.
6:
Carptor, Verbale. Szczipácz.
7:
¶Compoſita, Decerpo, pis, pſi, ptū,
8:
ere, Odłámać / Odebráć. Vt, Decerpere
9:
uuam, Zebráć / Rwáć yágody. Decerpe=
10:
re fœtus arborum, Otrząść / álbo ze=
11:
brać owoć z drzéw. Humanus animus
12:
decerptus, de mente diuina. Si noſſem
13:
palatū tuū decerpſiſiem tibi aliquid
14:
Bych wiédział co rad yadaſz / vkroyił / albo
15:
vrwał bych tobie. Decerpere ex digni=
16:
tate alterius, Vwłáczać komu cziey czćy
17:
á doſtoyno ći. Decerpere flores, Obrać
18:
á oſzczipáć kwiatki.
19:
Excerpo, pſi, ptū, ere, Wybieram / Wy=
20:
ſzczikuyę. Quod boni eſt excerpis, Di=
21:
cis quod mali eſt, To co dobrego yeſt
22:
wymuyeſz, A to co złego yeſt powiedaſz.
23:
❡Et, Excerpta dicimus quæ ex libris
24:
ueluti floſculos excerpimus. Calep.
25:
❡Diſcerpo, is, pſi, ptū, ere, Rozedrzeć
26:
Rozdrápáć. Diſcerpere, Dilacerare &
27:
diſtrahere, idem, Vt, Diſcerpere rem
28:
propoſitam in membra, Rozdzielić á
29:
rozebráć rzecz ná częśćy.
30:
❡Cōcerpo, is, pſi, prū, ere, Roſczoſnąć
31:
Rozedrzeć / podruzgáć. Vt, Concerpe=
32:
re epiſtolas, Na kąski zdrápáć liſty.
33:
¶Concerptus, Participium. Vt, Con
34:
cerpta linteola, Ná kąski rozdrápáne
35:
chuſtki.
36:
Carpophyllon, phylli, Allexándriskie /
37:
Laurowe álbo Bobkowe drzewo.
38:
Carra, ræ, fe. p. Ciuitas Arabiæ, ſeu Me=
39:
ſopotamiæ ad mare rubrum, Vnde
40:
Carrei populi.
41:
Carrodunum, Ciuitas in Vindelicia ad
42:
Oenum.
43:
Carrus & carrum, Kárá / Kóláſá. Carru=
44:
ca uidetur diminutiuum a Carrus.
45:
carrucarius, Kárnik / álbo Furman.
46:
Carrucarius Adiectiuum. Vt, Car=
47:
rucarius mulus, Muł kárny.
48:
Cartallus, alli, Græca dictio, ſignificat
49:
caniſtrum.
50:
Carteia, Oppidum Hiſpaniæ.
51:
Carthago, Vrbs Affricæ, Główne miáſto
52:
w Affrice.
53:
carthaginenſis, Karthainczik.
54:
Carthago noua, Miáſto w Hiſpániey.
55:
Carthopolis, Genus ſimiæ, cc. Máłpá.
56:
Cartilago, f. t. pen. Chrzęsłká. Car= kolumna: b
| C ante A. |
1:
tilaginem in moris dixit Plinius.
2:
Cartilaginoſus, a, um, Chrzęſłowáty /
3:
Chrzęſliſty.
4:
¶Cartilaginoſum galbanum & Car=
5:
tilagineus, idem.
6:
Carus, adiect. Drogi / Koſztowny. Vt, Non
7:
eſt trecentis minis cara, Nie yeſt droga
8:
zá trz ſtá koron.
9:
Care, Aduerbium, Drogo. Vt, Care æ=
10:
ſtimare, Drogocenić / álbo ſzácowáć / Dro=
11:
go dzierżeć. Care uenire, Drogo być prze=
12:
dan. Care uiuere, Silny koſztunek wieść.
13:
Caritas, Drogość. Vt, Caritas annonæ,
14:
Drogość zboża.
15:
❡Vtilitas & Caritas contraria, Num=
16:
morum caritas, Niedoſtátek pieniędzi.
17:
Caruſij populi Troglodytis finitimi.
18:
Caruum, od eſt, Carus.
19:
Carya, Ciuitas Peloponeſi. Inde Ca=
20:
rias nomen patrium.
21:
Cariatis, idis, Muli ex Carya. Tales o=
22:
lim ignominiæ cauſſa, columnis in=
23:
ſculpebant. Vitruuius lib. I. cap. I. Te=
24:
lamones latini Athlantes Græci ap=
25:
pellant.
26:
Caryitis huius caryitis, fe. t. Wilcze mléko
27:
albo łyko / ziele yeſt.
28:
Caryopon, Caryopi, Sok z orzechowego
29:
drzewá / który yeſt Cinámonowi podobny.
30:
Caryſte, caryſtes, uel caryſtos, una Cy=
31:
cladum inſularum in mari Euboſco.
32:
Caryum, Laconiæ oppidum.
33:
Caſa, æ, a cauatione dicta, authore Fe=
34:
ſto, Cháłuoká / Chys chłopski.
35:
Caſula dimin. Cháłupká / Chyźyk.
36:
Casana, Quæ cuſtodit caſam. Ita fugias
37:
ne præter caſam, Prouerb.
38:
Caſcus, a, um, antiquitus appellatiuum
39:
eſt, quod nos uetus. Stáry. Caſcus ca
40:
ſcam ducit, Prouerb. Rowny s rownym
41:
ſie towárziſzi.
42:
Caſeus, ei, a coeundo dictus eſt. Ser. Ca=
43:
ſeus breuis & muſteus, Máły y ſwiéżi
44:
Sér. Caſeus recens aut mollis, idem.
45:
Caſeolus diminutiuum, Sérek.
46:
Caſeale, alis, gen. neu. Stáynia końska / y
47:
też ynſzich zwierząd ym równych.
48:
Caſsilini, Populi qui famem nucibus ſu=
49:
ſtentarunt, uel quod in eorum regio=
50:
ne plurima nux minuta naſcat, Feſtus| Caſo, |
strona: 40
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caſo, as, neut. p. id eſt, Frequenter cado,
2:
a quo fit caſito caſitas Frequentatiuū
3:
Czeſto pádam / Pádam bez przeſtánku /
4:
utrun obſoletum.
5:
Caſius, Mons Ægypti, Sipont.
6:
Caſmænas, dixerunt ueteres pro Ca=
7:
mænis, Sipont.
8:
Casmillus nominatur in Samothracæ
9:
myſterijs Deus, quidam Adminiſter
10:
Dijs magnis Varro.
11:
Caſnar, Senex Oſcorū lingua, Feſtus.
12:
Casinum, oppidum unum ex illis, in
13:
quibus & ius dicebatur & nundinæ
14:
agebantur, & erant quædam Reſpub.
15:
ne tamen magiſtratus ſuos habe=
16:
bant, in quas legibus præfecti mitte=
17:
bantur quotannis, qui ius dicerent,
18:
Feſtus.
19:
Caſo, Vide CASITO uel CADO.
20:
Casos, Inſula iuxta mare Carpathium.
21:
Caſpiæ portæ, Wychód á brany w górze
22:
którą. Tarrus zową w Mediey.
23:
Caſpius, Mons dictꝰ eſt a dextera, Sip.
24:
Caſpium mare, quod inter Caſpios &
25:
Hircanos montes eſt.
26:
Caſsia, æ, f. p. Ziele woniáyące. Item Caſ=
27:
ſia, Via a Caſsio ſtrata. Feſt.
28:
Caſsinum, oppidum Samnitum.
29:
Caſsidilæ, Nomen thecæ in Biblijs,
30:
Pochwy.
31:
Caſsiopæa, uel Caſsiope, Cephæi regis
32:
Æthiopum uxor, & nomen ſyderis.
33:
Caſsis, huius caſsis, m. t. Polna ſieć / ptaſza
34:
Caſsiculum dimin. Siatká / Siateczká.
35:
Caſsis, idis, Prziłbicá.
36:
Caſsida, dæ, idem.
37:
Caſsita, tȩ, Alauda, Galerita, Skowronek
38:
Caſsiterum, teri, Plumbi genus, Ołów.
39:
Caſsitias, Viſci genus in Abiete & Larice
40:
naſcens, cc. Lep.
41:
Caſſo, as, Niſzczę w niwecz obracam. Vnde
42:
Caſſata claſsis, Rozbita łódź / Roſtrą=
43:
cona.
44:
Caſſus, Vide CAREO.
45:
Caſtalius, Fons Muſis ſacer in radicibꝰ
46:
Parnaſsi, Zrzódło Boginióm przipiſáne
47:
Hinc ipſæ muſæ uocantur Caſtalides.
48:
Caſtanea, neæ, Kaſtan / ták drzewp yáko y
49:
orzech. Caſtaneæ molles, Caſtaneæ hir=
50:
ſutæ, Yedny głádkie á drugie koſmáte
51:
kaſtany.
52:
Caſtanetum, Káſtanowy lás. Caſtaninū
53:
oleum, Káſtánowy oleyek. Eſt enim adie
54:
ctiuum, Caſtaneus, a, um.
55:
Caſtellum, neut. ſe. Miáſteczko murowáne.
56:
Caſtellani, inhabitatores Caſtelli, któ=
57:
rzi mieſzkáyą w nim. kolumna: b
| C ante A. | 40 |
1:
❡Item Caſtellum, Zámek / Twirdza. Ca
2:
ſtella Philoſophiæ.
3:
Caſtellanus, Káſtellan.
4:
Caſtellanatim Aduerb. Od zamku / do
5:
zamku / od kluczá do kluczá. Item, po huff=
6:
cu / Tu yeden huffiec tám drugi.
7:
Caſtrum, idem quod Caſtellum, Za=
8:
mek.
9:
Caſtra, orum, pluraliter tantum, Obós /
10:
Vt, Caſtra naualia, Obós á woysko ná
11:
wodzie, Caſtris exui, Z obozu być wybić
12:
y wypędzón. Caſtra mouere, s woyskiem
13:
ſie ruſzić.
14:
Caſtrenſis & hoc Caſtrenſe, Co ku obozu
15:
należy. Vt, Caſtrenſis labor, Robotá
16:
około obozu. Caſtrenſe latrocinium,
17:
Morderſtwo oboźne. Caſtrenſis ratio &
18:
militaris. Caſtrenſis corona, Datek á
19:
vpominek tego który ſie naprzód pokuśił
20:
w obós nieprziyacielski. Triumphus ca=
21:
ſtrenſis, Caſtrenſe peculium, Lup ná
22:
woynie nábyty. Caſtrenſe uerbū, Hásło
23:
Dic caſtrenſe uerbum, Mień hásło.
24:
Caſtrametor, pen. prod. aris, ari, Obós
25:
toczę / álbo kłádę. Caſtrametatus eſt in
26:
cacumine montis, Ná wierſwu góry
27:
położył obós.
28:
¶Caſtellum etiam accipitur pro la=
29:
xione deriuaculo in aquæ ductibus,
30:
ex quo aqua per fiſtulas uarie diſtri=
31:
buitur, Mieyſce ná które wodá z rzék / ál=
32:
bo ynich zrzódł ſcieka / á z onąd záſię ru=
33:
rami wody miáſtu dodawa.
34:
Caſtellum, Pagus Menapiorum.
35:
Caſteria, fe. p. Mieyſcá ná których łodzie
36:
ſtawiáyą / á odpocziwáyą nieyáką chwilę.
37:
Caſtigo, as, pen. prod. are. Karzę / słowy
38:
kogo bákám. Vt, Caſtigare literis, Przes
39:
liſt kogo nápomináć y káráć. Caſtigare
40:
dictis, Vſtnie kogo káráć. Segniciem
41:
aliciuius caſtigare, Leniſtwo komu ná
42:
oczi wyrzucáć. Moras, caſtigare, idem
43:
Se in aliqua re caſtigare, Vſnáć ſwoyą
44:
winę. Vinculis, carcere, & uerberibus
45:
caſtigare.
46:
Caſtigatus, a, um, Nomen, Skarány / na /
47:
ne / Połepſzony. Vt, Factus eſt poſt pri=
48:
mas plagas caſtigatior, Polepſził ſie po
49:
pirwym karániu.
50:
Caſtigator, Verbale. Ten który karze / ná=
51:
pomina / Polepſza / Deus caſtigator ſecu=
52:
lorum, Pán Bóg karze ſwiat dla złośćy.
53:
Caſtigatio, Skaránie. Animaduerſio
54:
& caſtigatio omnis contumelia uaca=
55:
re debet, Wſzelákie nápominánie / má być
56:
nie popędliwe y króm pohánbienia.| G 4 | Caſtigaciuncula |
strona: 40v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Caſtigaciuncula, dim. Letkie nápominánie.
2:
Caſtigalis, & hocle, Godny karánia.
3:
Caſtor. oris, m, t, Latine Fiber, Bóbr.
4:
Caſtoreus, a, um. Et, Fibrinus, a, um, Bo
5:
browy / wa, we. Caſtorei pili, Bobrowe
6:
ośći. Caſtoreus odor, Wonia bobrowa.
7:
Caſtoreum ſubſtantiuum.
8:
❡Caſtorea, authore Plinio uocantur
9:
Teſtes caſtorum, Yaycá bobrowe / ſtroye
10:
bobrowe zową.
11:
Caſtor & pollux, Dwá brácia vliźnia=
12:
kowie / álbo bliźnięta. Ex Tyndaro &
13:
Leda progeniti qui in cœlum relati,
14:
ſignum geminorū conſtituere dinunt
15:
Caſtro, as, are, acr, p Wałáſzę / Kápłuńię
16:
Kleśnię Mniſzę. Caſtrare pullos galli=
17:
naceos, Kury kápłunić. Caſtrare ſues,
18:
Mniſzić / albo cziścić ſwinie. Caſtrare e=
19:
quos, Wáłaſzić konie. Vites caſtrare,
20:
Macice winne obrzezowáć. Arbores ca=
21:
ſtrare, Drzewá obchędożyć / á z wąſionek
22:
y z wilków obrać. In ſterilitatem caſtrare
23:
id eſt, impotentes reddere ad gene=
24:
randum, Owáłáſić Caſtrata Reſpub.
25:
Złupiona rzecz poſpolita.
26:
Caſtratio, Verbale, Ocziścienie / Okápłu=
27:
nienie / Owáłaſzenie / Omniſzenie. Vt, Ca=
28:
ſtratio arborum, Ochędożenie á obrá=
29:
nie drzéw.
30:
Caſtratura, rȩ idem quod caſtratio. Ca
31:
ſtrū & caſtra, Vide CASTELLVM.
32:
Caſtula, æ, Palliolum quo puellæ nu=
33:
dæ infra papillas præcingebantur,
34:
Nonius. Odziemna niewieśćia koſzulá.
35:
Caſtus, a, um, Adiect. Cziſty / Ten który czi
36:
ſtość miłuye / Powſcięgliwy / Srumieſliwy
37:
Caſtus & integer homo. Caſtus mo=
38:
ribus & integer pudore, Sliachetnych / á
39:
powſciągliwych obyczáyów / też ſrumieſlywy
40:
Caſtus animus & purus, Mēs caſtra &
41:
intergra, powſciągliwy y doskonały vmysł
42:
Integerrima domus & caſtiſsima,
43:
Dóm wyſokiey cnoty y záchowánia. Ludos
44:
caſtos eſſe oportet, Kunſztowánie, oby=
45:
czáyne á wſtydliwe ma być. Caſtus a cul=
46:
pa, Niewinny. Caſtœ manus, Ręce ża=
47:
dnego łupu á drapieſtwá niewinne.
48:
¶Caſta mola, Sacrificij genus, quod
49:
ueſtales uirgines faciebant, cc.
50:
Caſtus, huius caſtus, idem Caſtitas.
51:
Caſtitudo, nis, fem. tert. idem.
52:
Caſte, Aduer. Cziście / Vczćiwie / Obyczáy=
53:
nie. Wſtydliwie / Srumieźliwe. Vt, Caſte
54:
& integre uiuere, Cnotliwie á vczćiwie
55:
żyć. Caſte integer uerſatus eſt labor
56:
meus in priuatorum periculis. Cicer. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Obyczáynie / Cznotliwie á vczćywie zá=
2:
chowáli broniąc niewinnych.
3:
Caſtitas, atis, Cziſtośc / Powſciągliwość /
4:
Vczćiwośc / wſtydliwość.
5:
Castimonia idem. Vt, Caſtimonia ora=
6:
tionis id eſt, Puritas ſermonis latini.
7:
Caſtificare, barbarum uerbum, pro pur
8:
gare in Biblijs.
9:
Caſurgis, Nomen ciuitatis, Prágá / miáſto
10:
w Czechách. Daſyp.
11:
Caſula, ræ, pro caſu, Inſolens nomen
12:
eſt, Calep.
13:
Catabaſis, Inferior ſolis deſcenſus, Sip.
14:
Catabathmus, m, f. Oppidum in Affri=
15:
ca, & uallis repente connexa, Przikry
16:
wał który dzieli Affrikę od Aegyptu.
17:
Catcheſis, Latine inſtructio, Vstne nau=
18:
czanie / a uerbo Græco κ᾽ατη̃χεω̃ &
19:
κατηχησω̃, i. inſtruo, doceo, erudio
20:
Inde fit κατηχησις, Inſtructio, Erudi=
21:
cio & κατηχησης, Suſceptor, Krzeſny
22:
ociec / álbo matká. Compater uulgo,
23:
eorum fit officium, ut pueri recte de
24:
Deo, & religione inſtituantur.
25:
Catechumenos, etiam uenit a uerbo
26:
κ᾽ατηχεω̃, κάτηχοενος dicitur non=
27:
dum initiatus, ſed qui adhuc inbuitur
28:
elementis religionis, Ten którego yeſzcze
29:
w wierze krześćiańskiey náuczáyą.
30:
Catachereſis, fem. ter. pen. prod. Latine
31:
abuſſo, Złe vżywanie złów. Vt cum a=
32:
lienis pro porprijs utimur, Vt, Par=
33:
ricida, pro Interfectore fratris.
34:
cataclyſmus, Latine diluuium. maſ. ſe.
35:
Potop / Zebránie wody.
36:
Catadromum, uel, Catadromus, maſ ſ.
37:
pen. cor. Latine decurſorium, Miey=
38:
ſce zawodu / álbo gonitwy.
39:
Catadupa, Nomen loci apud Cicer.
40:
Catagraphæ, Obliquæ imagines ubi
41:
tantum latus unum pictum eſt, Poye=
42:
dno ſtronne málowánie / yákie bywa ná
43:
płáskich tablicách.
44:
Catalanum, Ciuitas Franciæ, Po Fran=
45:
cusku / Szalan ſzámpánien. Catalannici
46:
campi, id eſt, Campani ibidem in
47:
Francia.
48:
Catalecticum carmen, W którym yedney
49:
ſyllaby nie doſtoyę / quo minus perfectū
50:
ſit, Acatalecticum autem, Ktory ſpeł=
51:
na yeſt.
52:
Catalepſis, Latine ꝑceptio, Cic. Poyę=
53:
cie. Cataleptū præceptū, Cic. Poyęcie.
54:
Catalogus, maſc ſec. Regiſtr / Wyliczenie.
55:
Catalypſis, Latine diſſolutio, fem. tert.
56:
Rozbicie / Rozgłobienie.| Catamidio |
strona: 41
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Catamido, as, are, Grȩcū uerbū, Latine
2:
Derideo, ludibrio habeo, ſmiechowis=
3:
ko z kogo czinię / náſmiewam ſie / ſzidzę z kogo
4:
Catamitus, Puer meritorius quo quis
5:
fede abutitur.
6:
Cataphractus, gen. om. W zupełny kyris
7:
vbrány. ut, Cathafractæ etiā dicitur, Zupełna
8:
zbroyá / kyris. Inde Cataphractarij, kyriś=
9:
nicy / a κατα undi & φρακτος, munitꝰ
10:
Cataphrigiæ, Heretici, qui aduentum
11:
Spiritus ſancti non in Apoſtolis, ſed
12:
in ſe traditum aſſerebant.
13:
Cataplaſma, atis, neut. t. Plaſtr / emplaſtr.
14:
Catapocia, orū, n. plur. tantū, Wſzelákie
15:
lékarſtwo ápteczne / którego nie żuyą / ale
16:
yednym razem połykáyą / yáko piłułki.
17:
Catapulta, Strzała / Ręczna kuſza. Vt, Ca
18:
tapultarium pilū, hoc eſt, Sagitta ſi=
19:
ue iaculum, quod catapulta emittit.
20:
Catarracta, æ, fem. pri. & hic Cataractes
21:
mas Vt, Cataractæ portarum, Brany
22:
zátámowáne / to yeſt / Zoraẃ który podno=
23:
ſzą / álbo krata s źieláznemi haki / którą ſpuſz
24:
czáyą nie dopuſzczáyąc nieprziyaciela do
25:
miáſtá. Catarrhactæ aquarum, Támo=
26:
wánie / záſtáwidło / albo vpuſt wód. Ca=
27:
tarrhactȩ Rheni, Byſtrosć, łamánie / ſpad
28:
á skok wód rzeki Rhenu / miedzy opokami
29:
á skaliſtemi mieſcámi / quales uidi pro=
30:
prie Schaffuſium urbem & pagum
31:
Heluetiorum, anno Domini 1546.
32:
in craſtino Epiphaniarum. Dictæ
33:
Catarrhactæ quod ex alto defluere
34:
uidentur. Græci enim καταρρει̃ν de=
35:
fluere dicunt. Item, Catarrhactæ aues
36:
quæ Diomedeæ dicuntur.
37:
Catarrhus, g m. Latine, deſtillatio, Ryma
38:
Cataſcopium, Genus nauigij explora=
39:
torij, Máła łódka ná którey wyyeżdzáyą
40:
á wyſpiegáwayą.
41:
Cataſta, tæ, Mieyſce ná którym niewolne
42:
ludzie przedawano / tárgowisko niewolni=
43:
ków. Item, Machina lignea qua ſerui
44:
uincti tenebantur, Wilk álbo kłodá / też
45:
dybá yáko niektórzi zową.
46:
Cataſtrophæ, es, Latine, Conuerſio, O=
47:
brocenie / skończenie káżdey rzeczy.
48:
¶Cataſtrophæ, Poſtrema pars co=
49:
mediarum.
50:
Catax, Claudus, Feſtus, obſoletum.
51:
Categoria, gen. fem. Latine Accuſatio
52:
skárgá, oskárżenie. Et, Prædicamentum
53:
apud Dialecticos, id eſt, generale uo= kolumna: b
| C ante A. | 41 |
1:
cabulum, quod multis nominibus
2:
poteſt attribui, ſicut Virtus, Pruden=
3:
tiæ, Fortitudini. Iuſticiæ, &c.
4:
Categorema, idem.
5:
Catena, nȩ, Alij ſcribūt Cathena, per h,
6:
Lańcuch / wrzeciądz. Et, Catenula dimi.
7:
Láńczuſzek.
8:
Cateno, as. are, Láńcuchem zwięzuyę. Ca=
9:
tenatus ianitor, Pies łáńcuchowy. Ca=
10:
tenata lagena, Fłaſzká ná łańcuchu vwią=
11:
zána. Laboes catenati, Metaph. Ro=
12:
boty / które yedná za drugą / ydą / bes prze=
13:
ſtanku. Hamꝰ catenatꝰ, Węda ná drocie
14:
Contenatio, Zgłobienie / Spayánie.
15:
❡Concateno, Compo, idem ſimplex
16:
Caterua, æ, f. p. Hufiec ludźi / pro multi=
17:
tudine enim ex maximo numero u=
18:
ſurpatur. Vt, Caterua ruſticorum,
19:
Wielka gromadá chłopów. Cateruæ at
20:
conuentus hominū, idē, Magna cater
21:
ua togatorū. Wielki huffiec ſtátecznych
22:
ludźi. Cateruarij. i. cateruati cōglobati
23:
Catechon, Figura cum quid per excel=
24:
lentiam dicitur de aliquo.
25:
Catharmata, plur. num. gen. neut. Lud
26:
który pogáńſtwo Bogóm ſwym ku vbłagá=
27:
niu ych zwykli ofiárowáć.
28:
Catharticus, a, um, adiectiuum, Vt, Ca=
29:
tharticum medicamentum, Lekárſtwo
30:
ktore cziśći á purguye.
31:
Cathedra, æ, f. p. Kazálnicá / Stoleć kazno=
32:
dzieyski.
33:
Cathedraliticius, a, um, Co ku kázálnici
34:
należy.
35:
Cathi, populi Germaniæ, Heſſowie / qui=
36:
dam ſcribunt Catti.
37:
Cathmæa, Terra quæ in æs conijcitur,
38:
Vt fiat aurichalcum, Feſtus.
39:
Catholicus, a, um, Græce, Latine Vni=
40:
uerſalis, uenit enim ex præpoſitione
41:
κατα ſecundum, & ᾽ολον, totum, Po=
42:
ſpolity. Catholica eccleſia, id eſt, om=
43:
nium temporum incipiendo, a primo
44:
homine Adam uſ ad nouiſsimum
45:
in qua includūtur omnes fideles, tam
46:
Patrum, Patriarcharum, Iudæorū &
47:
Chriſtianorum.
48:
Catifons, ex quo aqua Petronia in Ty=
49:
berim fluit, Feſtus.
50:
Catinus, & Catinū, g. n. Krzinów. Miſa.
51:
Catillusſeu Catillum, dimin. a catinus,
52:
Miſeczká.
53:
❡Catillus etiam, Pars eſt ſuperior mo
54:
læ, Calep.
55:
Catillo, onis, Guloſos dicebant antiqui
56:
authore Feſto, żárłok.| Catillatio |
strona: 41v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Catillatio, Zarłocſtwo / obżárſtwo Dice=
2:
bat abliguritio et expoliatio ꝓuinciaꝶ
3:
Catillo, as, are, Miski polizuyę.
4:
Catina, Miásto w Siciliey / Ptolomȩo &
5:
Straboni Catana.
6:
Catoblepas, genus feræ,
7:
Catochines, Genus lapidis.
8:
Catopyrites, Species gemmæ.
9:
Cato uel catho, Ymię yednego Rzimiániná
10:
Catus, a, um, Adiect. Mądry / Chytry. Ca
11:
tus ſubſtantiuum, Kot.
12:
Catorthoma. geu. neut. pen. pro. Cnot=
13:
liwy vczinek. Latine officium, Poteſt
14:
reddi a præpoſitione, κατά, ſecundum
15:
& ῾ορτοω̃, rectæ facio.
16:
Catorthoſis, idem.
17:
Catulus. m. ſe. pen. cor. Szczenię / á przi=
18:
tym káżdego zwierzęciá młody płód. Vt,
19:
Catulus ſimiæ, Małpá młoda. Catuli
20:
canum, ſerpentiū, delphinorum, dra=
21:
conum, lacertarum, tigridum, muriū,
22:
uaccarum, equorum
23:
Catellus, & Catulaſter. diminut. Szcze=
24:
niątko.
25:
Catella, læ, dimin. fe. a Catula, Pśiczká.
26:
Catulinus, a, um, Adiect. Vt, Catulina
27:
ædulia, Szczenięce parzenie.
28:
Catullio, is. ire, Dicitur de canibus, quā=
29:
do uenerem appetunt, Gźić ſie. Vt, Ca
30:
tuliunt canes, Gżą ſie pśy.
31:
Catulicio, Verbale, Gżenie. Ita ruſtici
32:
uocant naturam ſemina accipere ge=
33:
ſtientium. Catulicio uaccarum, By=
34:
dlenie krów / To yeſt / Gdy bierzą / álbo
35:
prziymuyą bydło / yáko poſpolicie bywa
36:
mówiono.
37:
Catullus per duplex II, Nomen, ſpecies
38:
Dauci.
39:
Caucaſus, pen. cor. gen. maſ. Mons In=
40:
diæ, ȩditiſsimus, uerſus ſeptentrionē,
41:
pars Tauri, Góra miedzi Indią á Tá=
42:
társką ziemią.
43:
Caucaſeus, a, um, Co z tám tey góry yeſt.
44:
Cauchi, Populi Germaniæ ſub ducatu
45:
Lunenburgenſi, Epulenſi, & Bre=
46:
menſi.
47:
❡Cauchæ autem campi ſunt, quos
48:
Tygris ſeptentrionem uerſus flexus
49:
alluit, cc.
50:
Cauda, æ, fem. prim. Ogón, Caudam
51:
trahere, Prouerb, Być nágráwan / Ná=
52:
ſmiewam. Cauda tenes anguillā, Proue.
53:
Caudatus, a, um, Ogonáty / ta / te / Cauda
54:
de Vulpe teſtatur, Prouerb. kolumna: b
| C ante A. |
1:
Caudecæ, ciſtellæ iunceȩ, a ſimilitudine,
2:
equinæ caudæ factæ, Feſtus.
3:
Caudacus, Suauis & manſuetus, Cale.
4:
Caudex, icis, maſc, tert. Pień który w zie=
5:
mi korzeniem yeſzcze ſtoyi. Item, Caudex
6:
dicitur, Słupek w który dile / albo deſzczki
7:
záwodzą / yako bywa gdy dóm albo dwór
8:
dilow niem obwodzą. Hinc etiam dici=
9:
tur, Codex.
10:
Caudex, per Metaph. pro homine ſtul=
11:
to, Głupi / Dubiel / Pień.
12:
Caudeus, a, um, Adiect, Ze pnia vcziniony
13:
Caudicalis & hoc le, quod pertinet ad
14:
caudicem, Caudicate naues, Ex tabu=
15:
lis craſsioribus factæ, Lodzie z miąſzich
16:
deſzczk zbite. Monoxylum.
17:
Caudis, Oppidum Samij, Vnde Cau=
18:
dinus, Adiectiuum.
19:
Cauea, æ, fem. prim. Kliatká ptáſza. Item,
20:
skáłá / albo dziurá pod ziemią. Fit enim
21:
Cauea a cauo.
22:
¶Cauea, etiam Area in medio theatri
23:
Yatá w pośrzód tego mieyſcá / ná którey yá
24:
kie gry wywodzą.
25:
Caueo, es, aui, tum, ere, act. ſec. Strzegę
26:
ſie / Chronię ſie. Vt, Cauere malo. Wy=
27:
ſtrzegáć ſie złego. Cauere alicui, Oſtrzec
28:
kogo / też opátrzić áby ſzkody nie wziął.
29:
Ædificijs cauere, Opátrzić budowánie /
30:
to yeſt / doględáć áby dobrze budowano.
31:
Quod cauere poſsis ſtultum eſt ad=
32:
mittere, Głupia rzecz yeſt tego ſie dopuś=
33:
ćić / co może być wyſtrzeżono Cauere pe=
34:
cuniam alicui. Ręczić / álbo przirzec ko=
35:
mu zá dług. Cauere aliquem facere a=
36:
liquid, Wyſtrzedz kogo z yákiego vczinku
37:
Pietatem cauere, Strzedz ſie / Chronić ſie
38:
pobożnośći. Metuere & cauere aliquē,
39:
Báć á wyſtrzegáć ſie kogo. Quid iſti ca=
40:
ueam, Y czemu ſie mam zań záſtáwiáć.
41:
Scabiem pecori caueto, Strzeſz trzody
42:
od parchów. Tum pol tibi hera ab iſto
43:
cauendum cenſeo, Rádzęć ſie go ſtrzedz.
44:
Caue quicquā niſi quod rogabo te
45:
mihi reſpondeas, Bądź tego pilna á=
46:
byśmi nic ynſzego nie odpowiedáła / yedno
47:
to o co cię będę pytał. Terent.
48:
Et caue ne decipiaris, Strzeſz ſie áby cie
49:
nie zdradzono. Item cum Accuſatiuo
50:
Vix poteſt cauere inſidias, Ledwey
51:
ſie może vwiárówáć zdrády / á niebeſpiecz=
52:
ności. Cum ablatiuo, Caue tibi ab
53:
illo, Strzeſz ſie go. Canere tibi, id eſt,
54:
prouidere, Cauere in iure. Rády komu
55:
dodáć / álbo / oſtrzedz w práwie. Cauere
56:
teſtamento, Teſtamentem rzecz ogrodźić| Vtwierdźić |
strona: 42
kolumna: a
| C ante A. |
1:
vtwierdźić. Vauet ne decipiatur, Strze=
2:
że ſie áby go nieoſzukáno.
3:
❡Cauendum, & prouidendum, idē,
4:
Sic etiam dicimus, Cautum eſt legi=
5:
bus, Ogrodzono tę rzecz práwem. Obſi=
6:
dibus cauere de pecunia, Cæſar,
7:
Miáſto pieniędzy więźnie dáć tego czáſu
8:
aſz ſie pieniądze położą. Cauere ſibi
9:
obſidias ob aliquo. Więźnie prziyąć
10:
dla ſwey bezſpieczności. Caue faxis, fa=
11:
cias, reſponderis, & ſimilia, pro Ca=
12:
ue ne facias, ne feceris, aut reſpondeas
13:
Bácz ábyś nie czinił.
14:
❡Caueri, paſsiue, Cicer. Cæteraz ca=
15:
uebuntur, Opátrzą ſie inſze rzeczy. Ca=
16:
uetur pagana lege, Zákazano tego prá=
17:
wem. Cautum eſt illi, Yeſt beſpieczen /
18:
Vcziniono mu beſpieczność. Cautum
19:
debitum, Pewny á yſty dług. Cautum
20:
eſt lege xij. tabularum, Zágrodzono tę
21:
rzecz práwem ná 12. tablicách nápiſánym.
22:
Cauendus, Participium, Ten którego ſie
23:
má być wyſtrzegano.
24:
Cautela, Wymówka / y kluczká / opatrność /
25:
álbo obroná. Non legimus apud pro=
26:
batos authores.
27:
Cautio, onis, Verbale, Opátrność / Obro=
28:
ná / kluczká. Mihi cautio eſt, id eſt, cau=
29:
tione opus eſt, Ter. Muſzę ſie opatrzić.
30:
Sobie porádźić.
31:
Cautionalis, & hoc cautionale, apud
32:
Iuriſconſultos, Ku obronie należące.
33:
Cauto eſt opus, ut, ſobrie, & c. Rzą=
34:
dnie á roſtropnie ſie muśy rzecz wdá=
35:
wáć.
36:
Cautus, a, um, Beſpieczny / na / ne / Opátrny.
37:
Cautus & prouidus, idem. Vt, Cau=
38:
tus ero in credendo, Ták będę wierził.
39:
yſz teſz przytym do wiary będę przyglą=
40:
dał. In periculis cautus, Nemo minus
41:
timidus, Nemo cautior. Quo res eſſet
42:
cautior, Aby rzecz tym pewnieyſza byłá.
43:
Caute aduer. Opátrznie / Mądrze / Obron=
44:
nie / Rządnie / Oſtrożnie. Caute cogita=
45:
re & rem ſuam tractare, Oſtróżnie á pil=
46:
nie rzecz ſwą ſpráwowáć. Caute pede=
47:
tentim dicere, Oſtrożnie á z nienacká
48:
mowić. Occulte conari & caute efficere
49:
aliquid, Cautiſsime aliquid tractare,
50:
Cautum idem quod caute, Calepin.
51:
Cautor, Verbale, Opátrziciel / Oſtróżnik.
52:
Vt. Cautor alieni periculi, Oſtrożnik
53:
cudzey niebeſpiecznośći. Cautor formu=
54:
larū, ſubtylne / nápráwne / á ſądowne zápiſy
55:
Compoſita, Præcaueo, es, pen. cor. aui,
56:
autū, ere, Wyſtrzegam ſie / opatruyę ſie kolumna: b
| C ante A. | 42 |
1:
Præcauere ab inſidijs, Opátrzić ſie
2:
od niebeſpiecznośći. Præcauere peccata,
3:
a me ita præcautum, at ita proui=
4:
ſum eſt, Takem to opatrził. Prouiſa &
5:
præcauta res. Præcauto opus eſt,
6:
Muſzę temu zábieżeć / Muſzę ſie oſtrzeć.
7:
Præcautor, oris, Verbale, Wyſtrzegácz
8:
¶Incautus, a, um, Nieoſtrożny. Nieopa
9:
trny / Głupi. Eſſe a iuuenta incautiorem
10:
Z młodośći być gnuśnym á Nieoſtrożnym.
11:
❡Incaute Aduerb. Nieoſtrożnie / Nieo=
12:
bacznie / Nierozmyślnie. Incaute & in=
13:
conſulte. Dum incautius ſubit muros
14:
Gdy nierozbácznie á nieoſtroznie wſtąpił
15:
ná mur.
16:
Cauilla, læ, & Cauillum, li, Sziderſtwo /
17:
Náſmiewánie / Nagrawánie.
18:
Cauillatio, idem, Też potwarſtwo.
19:
Cauillor, aris, ari, Nágrawam kogo / Ná=
20:
ſmiewám ſie. Cauillari cū aliqͮ & ioca=
21:
ri, ſmieſzi ſobie s kim ſtoyić przepierowáć
22:
Cauillator, Verbale, Naſmiewcá / ſziderz /
23:
Oſzuſt.
24:
Caula, læ, a cauum dicta, Owczárnia.
25:
Caulina, uina quæ iuxta Capuam pro=
26:
ueniunt, Sipont.
27:
Caulis huius lis. m. t, Głąb káżdego ziela
28:
Caules uitis aut arborum, Latoroſli.
29:
¶Caulis, pro Braſſica, Kapuſtá czárna /
30:
álbo Broskiew. Caulis pennarum auiū,
31:
Pipá v piórá.
32:
Caulias, æ, Succus qui ex caulibus La=
33:
ſpertij exprimitur.
34:
Caliculus & caulicus, diminutiua, a
35:
caulis, Głąbik.
36:
Cauleſco, ſcis, ere, dicitur herba, Głąbi=
37:
ſto / ſzeroko á liſtowáto rość.
38:
❡Decauleſco, Compoſitum, Opádá=
39:
wác z liścia.
40:
Caulon, Oppidū ij prima regione Italiȩ
41:
Cauerna, næ, fem. prim. Yáskiniá.
42:
¶Cauernæ, pro auribus, Vſzi. Caua
43:
cauerna, Græca figura dictū a Virg.
44:
Cauernoſus, a, um, Yáskiniáty. Radix ca=
45:
uernoſa, Sprochniáły / Przegłodány y
46:
tam y ſam od robaków.
47:
Cauernula, diminut, Yáskinká.
48:
Cauiares hoſtiæ. Partes hoſtie caudate=
49:
nus, Feſtus, Cauneæ, fici, a loco ſic
50:
dictæ.
51:
Caunus, Inſula in mari Oceano,
52:
Cauo, as, are, Wygłábiam / dłubię / wydra=
53:
żam, Cauare, luna dicitur cornua
54:
quando decreſcit.
55:
Cauator, oris, Wydrożyciel. Vt, Cauator
56:
arborum, Picus, Marcius, Dzięcioł.| Cauaticus, |
strona: 42v
kolumna: a
| C ante A. |
1:
Cauaticus, a, um, Wydrżony / Wydłubány
2:
a Cauo uenit cauerna de quo ſu=
3:
pra,
4:
❡Compoſita, Excauo, as, are, penul.
5:
cor. Wydrażam złób / álbo koryto czinię.
6:
Vt, Excauta lintea, Wydzożone kory=
7:
tá. Concauo, idem, quod exca=
8:
uo.
9:
Cauus, a, um, Et, Cancauus, um, id eſt,
10:
uacuus ſinuoſus, Czczy / Próżny. Wy=
11:
drożony. Concaui dentes, Wygłodane
12:
zęby. Et, Concauitas, Wydrożenie / Wy=
13:
dłubánie / Wygłodánie / Krzywość.
14:
Caupo, onis, maſ. ter. Goſpodárs / Kárcz=
15:
marz / Szinkars.
16:
Caupona, Kaczmarka / álbo też Kárcz=
17:
má.
18:
Cauponula, diminu. Kárczemká / Gośćiny
19:
domek.
20:
Cauponarius, a, um, Adiectiuum, id eſt,
21:
ars cauponaria, Handel á rzemięsło
22:
kárczmárskie.
23:
Cauponius, a, um, Kárczemny / Kárczmár=
24:
ski. Vt, Puer cauponius, Karczmarski
25:
chłopiec.
26:
Cauponor, pe. prod. aris. ari. Kárczmár=
27:
ſtwem ſie obchodzę / Też. Przekupowáć. Y
28:
tym y owym tribowáć.
29:
Caurus, gen. maſ Wiátr z záchodu słóń=
30:
cá / qui & Chorus & Euronothus uo=
31:
catur.
32:
Caurus, Inſula circa Delum ſita. Alias,
33:
Andrus, poſtea Antandros dicta.
34:
Cauſſa, ſæ, fem. prim. Przycziná. Vt, Cau
35:
ſa belli, Prziczina woyny. Contumeliæ
36:
cauſſa, Dla potwarzy. Plurimis iuſtiſ=
37:
ſimiſ de cauſſis Dla wiele známieni=
38:
tych prziczyn. Cauſſa uidendi, Dla ogłą=
39:
dania. Iuſta cauſſa, Słuſzna przicziná.
40:
Cauſſæ dictio, Odpowiedź ná którą
41:
rzecz / Wſporá. Cauſſam haud dico,
42:
Nie przećywiam ſie / Nie wymawiam ſie.
43:
Non cauſſam dico. Dicom quin quod
44:
meritus eſt ferat, Nie yeſtem od tego / aby
45:
nie muſiał wziąć tego to co załużył. Exi=
46:
re ex cauſſa, Wymowić ſie z tey rzeczy /
47:
álbo wypráwić ſie z tey przyczyny.
48:
Item Cauſſa, Spráwa / Rzecz. Cauſſam
49:
aliquam accipere, Poyąć á wyrozumieć
50:
którą rzecz. Suſcipere cauſſam alicuius
51:
defendendam, Podyąć ſie cziyey rzeczy
52:
ſpráwowáć przed práwem. Cauſſa, a=
53:
gere, Prokurowáć / Rzecz ſpráwowáć.
54:
Cauſſa cadere, Vtrácić rzecz. Cedere
55:
cauſſæ, Być odſądzon. Verſare cauſſas
56:
Prokuraciyą ſie obchodźić. Cum cauſſa kolumna: b
| C ante A. |
1:
diſſidere non cum homine, Amicus
2:
perſonæ inimicus cauſſæ, alias dicitur
3:
Ingredi in cauſſam, Począć rzecz ſprá=
4:
wowáć. Cauſſam obtinere, Wygrać.
5:
Cauſſam orare, Spráwować. Cauſſa
6:
ſuperior, Cauſſa inferior, contraria,
7:
Yednego rzecz lepſza, niż drugiego. In ſu=
8:
periore conditione & cauſſa poni,
9:
Lepſzą rzecz mieć.
10:
❡Item, Cauſſa, idem quod conditio
11:
uel ſtatus. Vt, In eadem eſſe cauſſa, W
12:
równym ſtanie być Fingit cauſſas, ne
13:
det ſedulo, Terē. Vſtawicznie ynſze przi=
14:
czyny wynáyduye / aby nic nie dał. Cauſ=
15:
ſas nectere, Wiele odwłok czinić. Tibi
16:
cauſſa nulla est, Niemaſz żadney przyczi=
17:
ny Cauſſas offenſionum & ſuſpicio=
18:
num dare, Dać ná ſię prziczinę cziey prze=
19:
ćyw ſobie niechući á nieprziyaźni. Cauſ=
20:
ſam quærebat ſenex, quamobrem a=
21:
liquid inſigne faceret, Myślył o tym
22:
dawno / aby mógł yáką przyczinę przećyw
23:
yem wynalesć. Scio te feciſſe cum cauſ=
24:
ſa, Wiem yżeſz impulſus, Máłąś prziczi=
25:
ną pobudzony k temu. Mea quidem
26:
cauſſa ſaluus ſislicet, Co ſie mnie doty=
27:
ce / álbo z moyey ſtrony. Cauſſa mea.
28:
Cauſſa tua, Cauſſa ueſtra, quod uul=
29:
gus dicit, Amore mei, tui, ueſtri, Vt,
30:
Honoris mei cauſſa, Dla poczćywośći
31:
moyey. Propter hanc cauſſam, Ob
32:
eam Cauſſam, Dla tego. In cauſſa hæc
33:
ſunt, Ty ſą tey rzeczy prziczyny. Non ſi=
34:
ne cauſſa, Nie bes przicziny. Non ſi=
35:
ne cauſſa, Nie bes prziczyny. Verbi cauſ=
36:
ſa, uel Exempli cauſſa. Chcąc ták rzecz /
37:
álbo przykład dáć. Cauſſas ſequi, Po ro-
38:
kách yeździć.
39:
Cauſſidicus, maſc. ſec. Procurator / Rzecz=
40:
nik.
41:
Cauſſula diminut. pro parua cauſſa,
42:
Prziczinká.
43:
Cauſſarius, a, um, Adiect. Vt, Cauſſarij
44:
milites, id eſt, propter legittimā cauſ=
45:
ſam dimiſsi, Dla słuſzney prziczyny opuſz
46:
czeni. Miſſio cauſſaria, idem.
47:
Cauſſarij Metaphoriκω̃ς pro ualetudi=
48:
narijs, Chorzy.
49:
❡Cauſſare, id, eſt, efficere, non eſt la=
50:
tinum.
51:
Cauſſor, eris, ari, Deponens, Prziczinę
52:
wynáyduyę. Przećiwiam ſie / á odma=
53:
wiam.
54:
Cauſſo autem, as, are, id eſt, Induco, Ef=
55:
ficio, Nárządzam / Opátruyę.
56:
Cauſſatio, onis, fe. tert. Vitium interius,| & |
strona: 43
kolumna: a
| C ante A. |
1:
& ægritudo, Vt Calep. ex Pall lib. I.
2:
probat.
3:
Cauſſatiuus & cauſſalis, pro eo quod
4:
cauſſa eſt, Adiectiua ſunt, non per o=
5:
mnia latina. Vt, Nimia repletio, eſt
6:
cauſſatiua infirmitatis, Naymnieyſze w
7:
piciu / álbo w yedzeniu przebránie yeſt przi=
8:
czyna choroby.
9:
Cauſsificari, Plauto pro cauſari.
10:
Cauſsia, fem. prim. Kániáſta czapká / álbo
11:
yáka yna która promieniow słonecznych
12:
do twarzy broni / yákie teſz słomiane by=
13:
wáyą.
14:
Cauſon, Æſtus ſeu ardor, Gorączká / Fe=
15:
bra cięſzká.
16:
Cauſodes, Febris ardens.
17:
Cauſtrum, ſti, Co wypalono yeſt.
18:
Cauſtricus, a, um, Gorąci. Cauſton enim
19:
Græcis, Latine uſtile dicitur. Inde,
20:
Encauſtus, a, um, Vt, Encauſtū opus
21:
Naczinie wypalone / yáko ſą gárnce / kru=
22:
że / sklenice.
23:
❡Encauſtes, Sklenicá / álbo kruſz má łárski
24:
w którym fárby roſpráwuyą.
25:
❡Encauſtice, Nauká á rzęmięsło má=
26:
lárskie.
27:
Cauſtica medicamēta, quæ habent uim
28:
cauſticam, id eſt, Vſtiuam, Calep. Le=
29:
kárſtwá które máyą moc w ſobie. ku pale=
30:
niu á zágrzewaniu człowieká.
31:
Cauterium, rij, gen. neu. Zelázna cechá / któ
32:
rą roſpaliwſzi cechuyą. Piątnuyą / Pią=
33:
tno.
34:
Cauteriatus, a, um, Cechowány / Przipalony
35:
Cauteriatus equus, Piątnowány kóń.
36:
Cautes, tis, fem. t. Opoká / Osłá. Cotes,
37:
Cos, idem.
38:
Cayſter, Rzeká Lideyská. Sardibus pro=
39:
xima.
40:
Cayſtrus, Vrbs Ciliciæ mediterra=
41:
neæ.
42:
Caxo, id eſt, catax, ſignificat clau=
43:
dum ex Nonio.
44:
Caycus, Fluuius Phrigiæ.C ante E.
45:
Ce, ſyllabica adiectio, componitur cum
46:
Pronominibus & Aduerbijs quibuſ=
47:
dam, in c, & s, deſinentibus. ut, Hicce
48:
huiuſce.
49:
Cecrops, opis. Conditor Athenarum
50:
Król Athenienski. Inde Cecropidæ
51:
Athenienſes.
52:
Cecryphalæa, Promontorium, ſeu In=
53:
ſula Athenarum. kolumna: b
| C ante E. | 43 |
1:
Cecubum, Vini genus.
2:
Cecurri, ueteres dixerunt pro cucurri,
3:
Sipont.
4:
Cedur, Regio Arabiæ.
5:
Ceditiæ, Tabernæ a Ceditio quodam
6:
dictæ.
7:
Cedo, ſi, ſum, ere, Vſtepuyę / Mieyſce ynim
8:
dáwam. Vt, Cedo in re, id eſt, de iure.
9:
Vſtępuyę z ſwego práwá. Proprie ſigni
10:
ſicat ſe uictum fateri. Hæc bona mihi
11:
cedunt, Ty dobrá mnie należą / álbo ná
12:
mię ſpádáyą. Cedo tibi hortorū poſ=
13:
ſeſsionem, Dopuſzczam dzierżenia. Ce=
14:
dam & abibo, idem, Vſtąpię Odeydę.
15:
Cedere Patria, Vrbe, Loco, Domo,
16:
Vſtępić z oyczizny / etć. Cedere retro, Ná
17:
zad vſtępić. Cedere fato. Cedere uita,
18:
Vmrzeć. E uita cedere, idem. Cedo ti=
19:
bi in hac laude, Znam ſie k temu że
20:
mię w tym przewyſzaſz. Cedere annis, di
21:
cuntur uina, Które ſie nie godzą ná cho=
22:
wánie długie. Bonis cedere, Vſtępić z
23:
ymienia / Dáć ymienie dłużnikóm w ręce.
24:
Cedere iusſuum alteri, id eſt, dare,
25:
Swoye práwo komu ſpuśćić. Cedere le=
26:
gibus, Nie przećiwić ſie / ále być posłuſz=
27:
nym vſtáwam. Precibus cedere, Dáć ſie
28:
vprośić. Cedere tempori, Wedle czáſu
29:
ſie rządźić. Ceſsit illi uictoria, Otrzi=
30:
mał zwycięſtwo. Cedit huic quæſtus ille
31:
Ná tego przipádáyą ty dobrá. Bene illi
32:
ceſsit. Dobrze mu ſie tráfilo. Ceſsit in
33:
Prouerbium, Weſzło w przipowieść.
34:
Proſpere omnia cedunt. Dobrze mu ſie
35:
ná wſzem powodźi.
36:
Ceditur, Imperſonale, Cice. Non mul=
37:
tum aut nihil omnino. Græcis cede=
38:
retur, Máło / álbo proſto nic by ſie Grekóm
39:
naprzód nie vſtąpiło / á Nie dało.
40:
Cedens, Participium, Vt, Cedentes
41:
capilli, Lázące włoſy. Annis cedens,
42:
Który nie trwáły yeſt.
43:
Ceſsio, onis, Przipádnienie / Spadek. Vt,
44:
In iure ceſsio, Spuſzczenie práwá.
45:
Ceſsim, Aduerbium, Iuſtinus, Ite ceſsim
46:
Mieycie ſie ná zad / Vſtępuycie.
47:
¶Cedo, quidam dicunt eſſe uerbum
48:
defectiuum, prima breui, accentum in
49:
ultima habens, in Imperatiuo tantum
50:
legitur, Cedo, id eſt, dic uel da. Et
51:
Cedite, dicite uel date. Cicero. Cedo
52:
mihi ex triennio præturæ qui octu=
53:
pli damnatus ſit, Day álbo vkaſzmi ye=
54:
dnego / etć. Cedo aquam manibus,| H | Day |
strona: 43v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Day wody ná ręce. Cedo manum, uel
2:
dextram, Day mi rękę. Cedo cuium
3:
puerum hic appoſuiſti, Powiedz czi=
4:
yeś to dziecię położyłá. Cedo quem
5:
uis arbitrum, Day kogo chceſz ná yedná=
6:
nie. Cedo alios, ubi Centurio, Sanga
7:
& manipulus furum, Powiedz gdzie
8:
ſą drudzi / To yeſt. Gdzie ſie chowáyą /
9:
Cedo quid didiceris, Powiedz mi cze=
10:
goś ſie náucził.
11:
¶Compoſita, Accedo, is, penultima
12:
longa, ſi, ſum, ere, Vt, Accedere ad
13:
fores, Do wrót prziſtępić. Ad pedes
14:
accedere, Przed nogi komu prziſtępić.
15:
Accedere ad manum, W ręce prziść.
16:
Verbum illud ad aures acceſsit, Sły=
17:
ſzałem ták. Accede huc, Chodź ſam.
18:
Obuiam accedere, Przećiw komu wy=
19:
nić. Prope, propius & cominus acce=
20:
dere, Z bliská prziſtępić. Accedere ad
21:
Rempublicam, Pánem rádnym zoſtáć.
22:
Somnus accedit, Spik mię morzi. Ac=
23:
cedo tuæ ſententiæ, Dzierzę s tobą /
24:
Przyſtępuyę ná twoyę słowá. Illud in=
25:
commodum acceſsit nobis, To ſie
26:
nam nieſzczeście przigodźiło, Plurimum
27:
precio accedit, Co dáley to drożey. Ac=
28:
ceſsit operi manus extrema, Dokoná=
29:
ła ſie rzecz / Yuſz wſziſtko vcziniono. Ni=
30:
hil accedere poteſt ad meum erga te
31:
amorem, Nie mogę cię yuſz bárzey miło=
32:
wáć. Accedere amicitiam alicuius,
33:
Sprziyacielić ſie s kiém. Accedent tibi
34:
a me hæc dona, Yeſzczeć ty dáry k temu
35:
chcę przidáć. Accedit ȩtas uiro, Stárzał
36:
ſie. Subauditur nonnunquā ipſum
37:
Terentius, Ad hæc mala, Hoc mihi
38:
accedit etiā, Hæc Andria, K temu nieſz=
39:
częściu to drugie nieſzczeście naſla=
40:
duye. Euripides magis accedit ora=
41:
torio generi, quam Sophocles, Eu=
42:
ripides więcey orátoskiem ſtrychem piſze
43:
niżli Sophocłes. Hyems accedit, Zymá
44:
przychodźi.
45:
¶Accecitur, Imperſonale, Cicer. Ad
46:
eas cum accederetur, iſte cum omni=
47:
bus copijs præſto fuit, Gdy ſie k nim
48:
prziſtępowáło / etć.
49:
❡Acceſſus, a, um, Który może być do=
50:
ſtąpion. Nomen ſeu Participium a
51:
paſsiuo Acceditur, ex quo etiam fit
52:
Inacceſſus, Ouid. Et non acceſsis in
53:
uia fluminibus, Inacceſſus locus, Nie=
54:
doſtępnę / Niedobytę mieyſce.
55:
¶Acceſsibile, pro Acceſſo in Biblijs
56:
legitur, Latwie ku przyſtąpieniu. kolumna: b
| C ante E. |
1:
❡Aceſſus, huius acceſſus, Verbale
2:
Przyſtęp / Wſchód / cui contrarium eſt
3:
Abſceſſus & Receſſus. Acceſſus ma=
4:
ris & receſſus, Wſchód y odchód mor=
5:
ski.
6:
¶Acceſsio, onis, Szczęśćie. Fortuna /
7:
Pomnożenie. Acceſsio & diſceſsio con
8:
traria. Vt, Acceſſionem adiungere,
9:
ædibus, Roſzerzić domu / albo podwiſz=
10:
ſzić.
11:
¶Acceſsio etiam dicitur in comi=
12:
ciali morbo. Et, Acceſsio ferbis, Przi=
13:
ſtęp / Prziwrácánie febri. Acceſsio an=
14:
norum, Podeśćie w leciech. Acceſsio=
15:
nes fortunæ & dignitatis, Pomnoże=
16:
nie w fortunách y w doſtoynośći.
17:
❡Acceſsiones etiam fideiuſſores uo=
18:
cant.
19:
¶Abſcedo, dis, pe. pro, eſſi, eſſum, ere
20:
Precz odſtępuyę. E conſpectu meo ab=
21:
ſcedebat ſemper, Chrónił ſie żáwżdy
22:
oblicznoąći moyey. Sol abſcedit, Słoń=
23:
ce nád záchodem. Irrito incepto abſce=
24:
dere, Nieſpráwiwſzi nie odyecháć. Cito
25:
ab eo hæc ira abſcedet, Ogniewa ſie
26:
wnet.
27:
¶Abſceditur, Imperſinale, Odchodźi
28:
ſie.
29:
¶Abſcedens, entis, Participium, ſiue
30:
nomen ex participio, Odſtępuyący /
31:
álbo Odſtąpiony.
32:
¶Abſceſſus. huius abſceſſus, maſcul.
33:
Adyechánie. Odſtąpienie. Abſceſſus etiā
34:
Wrzód / Wrzedzienicá.
35:
¶Abſceſsio, onis, idem quod ab=
36:
ſceſſus.
37:
¶Recedo, dis, ſi, ſum, ere, Ná zad vſtę=
38:
pić Vt, Recede illuc, Odſtęṕ tám. A
39:
uicio recedere, Odſtąpić á przeſtáć od
40:
złośći. Ab officio recedere, Swóy
41:
vrząd opuśćić. Recedere ab uſitata cō=
42:
ſuetudine, Swoyich obyczáyów przeſtáć.
43:
Ab armis recedere, Przeſtáć walczić.
44:
A uita recedere, Vmrzeć. A ſtatu di=
45:
gnitatis recedere, Vtráćić vrząd.
46:
❡Receſſus, huius receſſus, Odſtąpie=
47:
nie. Acceſſus & Receſſus Lunæ, con=
48:
traria, Receſſus in oculo, Tá niskość
49:
y glębia w którey oko ſiedźi. Receſſus
50:
collium, Yáskinia / Wychody / Wchody /
51:
Vchody / To yeſt / Mieyſcá oſobliwe w
52:
których ſie może skrić / Vleżeć.
53:
Solitudo & Receſſus idem. Late=
54:
bræ & Receſſus in animis homi=
55:
num.| ¶Receſsim |
strona: 44
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Receſsim Aduerbium, Vſtępuyąc ná
2:
zad.
3:
❡Decedo, is, pen. prod. ſi ſum, ere,
4:
Odſtępuyę / Odchodzę. Vt, Decedamus
5:
hinc, Odſtępmy z tąd. Decedere alicui,
6:
pro illum auerſari, Schodźić komu /
7:
Chronić ſie go. Deceſsit uia errabun=
8:
dus, Obłądźił ſie / Omylił ſie. Decedere
9:
de ſententia, Ze ſwego mniemánia vſtę=
10:
pić. Decedere ſuo iure, & de ſuo iure,
11:
Vſtępić ſwego práwá. Decedit hoc opi
12:
bus, Szkodźić to máyętnośći. Nihil de=
13:
cedet de ſumma, Nie vbędzie ſummy.
14:
Decedet hæc ira, Opłonie á przeſtánie
15:
ten gniéw. Decedunt uires, Mocy ſie
16:
vmnieysza. Decedere de uita, Vm=
17:
rzeć. Et, Decedere abſolute, ai=
18:
dem.
19:
Deceſsio, Odſtánie / Odſtąpienie. Man
20:
ſio & Deceſsio contraria. Deceſsio de
21:
ſumma, Oſtátek ſummy.
22:
❡Deceſſor, Verbale, Vſtępuyący.
23:
¶Decedens, Participiū, Odchodzący
24:
zchodzácy.
25:
❡Deceſſus huius deceſſus idem quod
26:
Deceſsio Vt, Ab eius deceſſu, Po ye=
27:
go odyechániu. Deceſſus febris, Opuſz=
28:
czenie febry.
29:
¶Diſcedo, is, pen prod. ſi, ſum, ere,
30:
Odeyżdzam / Odchodzę / yadę precz. Vt,
31:
Diſcedere cubitum, Yść ſpáć. A uita
32:
& ex uita diſcedere, Vmrzeć. Diſcede=
33:
re e conſpectu alicuius, Zeydź komu z
34:
oczu.
35:
Diſceſcit ſuperior ex pugna, O=
36:
trzymawſzi zwicięſtwo odyecháł. Diſceſ=
37:
ſit inferior, Odſtąpił y odyecháł zwycię=
38:
żony. Negat unquam ſe a te pedem
39:
diſceſsiſſe, Powieda że od ciebie ſtopy nie
40:
odſtępował. Ne latum quidem digitum
41:
diſcedere, Ná piędźi nie odſtępowáć.
42:
Vxor a Delobella diſceſsit, Odeſzłá
43:
Zona od Dolobelle. Diſceſsit mos, Zá=
44:
ſtárzał ſie obyczay.
45:
❡Diſceditur, Imperſonale. Odchodźi
46:
ſie.
47:
¶Diſceſsio Verbale, Odeście / Odye=
48:
chánie.
49:
❡Diſceſſus, huius diſceſſus, idem. Su=
50:
bitus diſceſſus & præceps profectio,
51:
Nagłe á nienádziáne odyechánie.
52:
❡Incedo, dis, ſi, ſum, ere, Chodzę / Po=
53:
ſtępuyę. Magnifice incedit, Poważnie
54:
ſobie chodźi / poſtępuyę. Eccum Parmȩ=
55:
nonem incedere uideo, Aleć owo wi= kolumna: b
| C ante E. | 44 |
1:
dzę ſobie chodźić Pármenoná. Incedit
2:
pedes, Ydźie piechotą. Inceſsit me libi=
3:
do. Zápala mie miłość / Gábá mie Ve=
4:
nus
5:
❡Hinc Inceſſo, is, ſi, uel ſiui. itum, ere,
6:
a ſupino uerbi Incedo formatum,
7:
Poduſzczam / Pochodzę. Quum æſtas in=
8:
ceſſere hoſtes iaculis & ſaxis., Doye=
9:
chać nieprziyaciol ſtrzałami y kámienmi.
10:
Inceſsit ambos inopia, Nędzá ſie obu=
11:
dwu yęła. Inceſsit illum admiratio,
12:
Dźywowánie go nádeſzło. Ingens ipſum
13:
cupido inceſſerat pociundi, Tarenti,
14:
Ná to ſie był zániósł yakoby Tarent wziął
15:
álbo / yákoby dobył Tarentu. Inceſsit mœ
16:
ſticia animos, Ogárnął ſmutek vmysły
17:
Noua nunc religio unde te iſthæc in=
18:
ceſsit, cedo, A skądżeć ſie wzięła / á
19:
prziſzła ku tobie tá nowa wiárá teraz. Is
20:
inceſsit mos, To ták w obyczáy weſzło.
21:
Inceſſerunt mortalitates in caſtra,
22:
Powietrze prziſzło ná woysko. Inceſ=
23:
ſo huius male gratiam, Plautinum
24:
eſt.
25:
¶Inceſſus huius inceſſus, uenit ab in=
26:
cedo, Chód / Chodzenie. Equeſtris inceſ=
27:
ſus, Yezdecki / álbo ziemiańsky chód.
28:
❡Intercedo, is, pen, prod. ſi, ſum, ere,
29:
Przyczinam ſie. Yednam / Zaſtępuyę kogo
30:
w czim. Cum multa annorum inter=
31:
ceſſerant millia, Gdy wiele tyſięcy lat
32:
minęło. Dies nondum decem interceſ=
33:
ſerant, cum ille, etc. Nie było tymu y
34:
dzieſiąćy dni / gdy on / etć. Vna nox in=
35:
terceſſerat, Tylko przes yednę noc. Vt
36:
ſpacium intercedere poſſet dum mi=
37:
lites conuenirent, Aby czás mieli ku
38:
zgromádzeniu ſie. Si nulla ægritudo
39:
huic malo interceſſerit, Yeſliby która
40:
niemoć á nieſzczęście tego weſela nieprzeſz=
41:
kodźyło. Cum genere humano quaſi
42:
ciuile ius intercedit, Poſpolite záchowá=
43:
nie y práwo yeſt miedzi wſzemi ludźmi.
44:
Intercedit tibi cum illo amicitia, Maſz
45:
s niém yákie prziyacielſtwo. Veteres mi=
46:
hi neceſsitudines cum his omnibus
47:
intercedunt, Mam z ſtárodawná s nie=
48:
mi wſziſtkiemi dobre záchowánie. Quæ
49:
ratio tibi cum illo interceſſerat, Coś
50:
s niem miáł zá ſpráwę. Pro alio inter=
51:
cedere, Prziczinié ſie zá kiém. Senatus
52:
interceſsit authoritas, Rádá ſie prziczi=
53:
niłá. Tribuni interceſſerunt, Prziyęły
54:
tę rzecz ná ſie / álbo włożyły ſie w tę rzecz
55:
Tribunowie.| H 2 | ¶Interceſsio |
strona: 44v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Interceſsio, onis, Przicziná. Mul=
2:
tum ualet interceſsio Senatus apud
3:
hominem. Wielce ſobie waży przyczi=
4:
nę pánów rádnych. Interceſsioni cede=
5:
re. Prziczinę prziyąć á nieprzećywić ſie
6:
woley tych którzi ſie prziczyniáyą.
7:
❡Intercceſſor, huius oris, Prziczińcá /
8:
Záſtepca / Obrońcá.
9:
¶Præcedo,, is, penultima producta,
10:
ſi, ſum, ere, Vprzedzam / Vbiegam. Præ=
11:
cedere per translationem, Przewiſzſzáć
12:
Præcedere authoritate, Więtſzą powá=
13:
gę á możność mieć. Sapore, Smákiem
14:
Suauitate, Słodkośćią, & ſimili=
15:
bus.
16:
¶Antecedo, is, penult. prod. ſi, ſum,
17:
ere, Vprzedzam. Cicer. Brutus ad Ci=
18:
ceronem, Biduo me anteceſsit, Dwá
19:
dni przedemną prziyechał. Antecedere
20:
quempiam magnis itineribus, Vprze=
21:
dzáć kogo kilkiem dni w drodze. Antece=
22:
dere aliquem ætate, Być ſtárſzym.
23:
¶Antecedens Participium, Przeſzły.
24:
Vt, Antecedenti anno, Przeſzłego
25:
roku.
26:
¶Anteceſſor, Verbale, Vprzedźiciel /
27:
vprzedzácz.
28:
❡Procedo, is, penult, product. ſi, ſum
29:
ere, Poſtępowáć á yść przed ſię. Proce=
30:
de tu huc, Wyſtęṕ / álbo chodź ty ſam.
31:
Procedit interea funus, Poſtępowáno
32:
s vmarłym. Lente & paulatim cum
33:
quadam grauitate procedere, Z lekká
34:
á s powagą ſobie poſtępowáć. Procede=
35:
re foras, Wyniść precz. Procedere ob=
36:
uiam. Przećiw komu wyniść. Morti
37:
ipſi aduentanti paululum procede
38:
obuiam, Ku nádchodzącey ſmierćy ſie
39:
przyrządzay. Cum paulo longius a ca=
40:
ſtris porceſsiſſet, Yáko skoro od obozu /
41:
álbó od woyská ſie oddalił. Procedere
42:
ad opus, Do roboty yść. Procedenti=
43:
bus ad prelium exercitibus, Gdy ſie
44:
woysko ku bitwie ſćiągáło. Ne in infimi=
45:
tum procedat noſtra diſputatio, Aby
46:
ſie ná dálą nie zániosło náſz gádá=
47:
nie.
48:
Procedunt in ſublime uites, Roſtą
49:
Podnoſzą ſie ná wyſzſzą. Proceſsit ali=
50:
quantum ad uirtutis aditum, Stáł
51:
ſie teras ibyczáynieyſzym. Procedere
52:
in Philoſophia, Dobrze ſie vczić á s
53:
pożytkiem w náuce o Mądrośći. Pro=
54:
ceſsit eo inſolentiæ, Vdał ſie w táka
55:
ſwą wolą / Proceſsiſſet honoribus lon= kolumna: b
| C ante E. |
1:
gius, niſi, & c. Prziſzedł by był ku więt=
2:
ſzemu ſtanu á doſtoynośći / by nie etć. Num
3:
quid proceſsit ad forum nodie noui
4:
Byłoli co dźiś ná rinku / álbo ná tárgu
5:
nowego. Procedentere die, Gdy ſie yuſz
6:
dzień nákładniał. Cum parum proce=
7:
deret inceptum, Gdy mi ſie nie zlie po=
8:
częło wodźić. Nihil procedit, Bene pro=
9:
cedit, contraria
10:
❡Procedens Participium, ſiue No=
11:
men ex participio, Poſtępuyący. VT,
12:
Procedente tempore, S czaſem / zá
13:
czáſem.
14:
¶Proceſſus, huius proceſſus, Poſtę=
15:
powánie / Pochodzenie / Wſpomagánie.
16:
Vt, Longior proceſſus, Dálſze ode=
17:
ſcie / Oddalenie. Scripſit ſe in Græcis
18:
literis magnum proceſſum habere,
19:
Piſałmi że dobry poſtęp ma w náuce Grec=
20:
kiego yęzyká / id eſt, promouit, Pro=
21:
ceſsio pro proceſſu in Biblijs tan=
22:
tum.
23:
❡Secedo, is, ſi, ſum, ere, Ná zad vſtę=
24:
puyę. Vt, De uia ſecedite, Vſtępcie z
25:
drogi. Secedant improbi, ſecedant a
26:
bonis, Niechay wynidą zli / niechay ſie nie
27:
mieſzayą s dobrémi. Seceſsit ad partem
28:
cum altero amicorum, Vſtąpił tro=
29:
chę ná ſtronę s niektórem prziyacie=
30:
lem.
31:
❡Seceſsio, Verbale, Odſtąpienię ná
32:
ſtronę. Seceſsionem facere, Odſtępowáć
33:
od ludźi ná ſtronę.
34:
❡Seceſſus, huius ſeceſſus, Oſobliwość /
35:
Oſobliwe mieyſce / Táyemne / Spokoyne.
36:
Seceſſus auium, Gniazdá á ſiadłá
37:
ptaſze.
38:
❡Succedo, is, ſi, ſum, ere, datiuo iun=
39:
gitur, Wchodzę ná yego mieyſce / zoſta=
40:
wam po kim. Bierzę po kim vrząd. No=
41:
ſtris ſuccede penatibus hoſpes,
42:
Wnidź w naſz dóm. Nihil ſemper flo=
43:
ret, ætas ſuccedit ætati. Nić nie może
44:
być w yednę miárę / latá ná látá przi=
45:
chodzą. Yedny drugie wycyskáyą. Mu=
46:
ris ſuccedere, Do murów prziſtępić.
47:
Portis ſuccedunt, Aſz do / álbo pod
48:
bramy yuſz prziſtępuyą. Item, Succede=
49:
re, Vrząd pod kim wziąć. Succeſsit
50:
Brutus Ciceroni in prouincia, Wziął
51:
po nim ſtároſtwo. Succedere in locum
52:
alterius, Mieyſce cziye otrzimać. In=
53:
tegri & recentes defatigatis ſucce=
54:
dunt, Swiéżi wſtępuyą ná ſprácowá=
55:
nych mieyſcá. Succedere uicarium mu=| neri |
strona: 45
kolumna: a
| C ante E. |
1:
neri alterius, Ná yuſzego vrząd być po=
2:
ſtanowion.
3:
In paternas opes ſuccedere, Oſieść oy=
4:
cowskie dobrá.
5:
Negotium omne iam ſuccedit ad
6:
manus, Dobrze ſie wodzi. Hac non
7:
ſucceſſit, alia aggrediemur uia, Nie
8:
chciáła nam tędy fortuná folgowáć / ynſzą
9:
drógą skoſztuyemy.
10:
Succedit ex ſententia, Wodźy ſie we=
11:
dle myſly. Quod ſi ſucceſſerit alie=
12:
nari mente, uel ex quo hominem
13:
decidere, Yeslyby ſie tak przygodźiło
14:
yżby / etć.
15:
¶Succeſſum eſt, imperſonaliter, Ci=
16:
cero, Cum Macedoniam obtineret
17:
ne ei ſucceſſum eſſer, Zadny pod niem
18:
prowinciey / álbo ſtároſtwá nie otrżi=
19:
mał.
20:
¶Succeſſus, a, um, Adiectiuum, Paſ=
21:
ſiuum, Cicer, Cum omnia mea cauſ=
22:
ſa uelles mihi ſucceſſa, Ządałeśmi wſze=
23:
lákiey fortuny y wodzenia.
24:
¶Succeſſus huius ſucceſſus, Fortuná
25:
Szczęśćie. Proſperi & aduerſi ſucceſ=
26:
ſus, contraria.
27:
Proſperos ſucceſſus petere, Dobrze
28:
życzić.
29:
❡Succeſſor oris, Potomek, Chari ſuc=
30:
ceſſores, Miłę poromſtwo.
31:
¶Succeſsio, ſucceſsionis, Potomſtwo /
32:
quid mihi prodeſt in Antonij locū
33:
ſucceſsio.
34:
¶Succeſſio prouinciarum, Ośięgnie=
35:
nie ſtaróſtw.
36:
¶Succedaneus, a, um, Który ſie go i ye
37:
po kięm ná vrząd wſtępić / Namieſt=
38:
nik.
39:
❡Succedaneus alieni periculi, Zaſtęp=
40:
cá cziyey niebezpiecznośći / ſzkody / Na=
41:
miáſtek.
42:
¶Concedo, concedis, penultima
43:
producta, Conceſsi, conceſſum,
44:
concedere, Pozwałám / Tik o tym
45:
dzierżę yáko y ty / V tępuyę.
46:
Concedamus huc, Vſtęṕmy ſám tróchę
47:
na ſtronę.
48:
Num ab oculis conceſsi tuis. Ażażem=
49:
ći kiedy z oczu zchodźił. Pol ego abs te
50:
conceſſero, Owſzeki czas mi iść od cie=
51:
bie.
52:
Concede ad dexteram, Vſtęṕ ná pra=
53:
wą rękę.
54:
Tantiſper ego hic ad ianuam con=kolumna: b
| C ante E. | 45 |
1:
ceſſero, Ya przes ten czas tu v vliczki
2:
poſtoyę.
3:
❡Concedam hinc intro, Poydę w
4:
dom.
5:
Biduum ſaltem ut concedas ſolum,
6:
Abyś tylko ná dwa dni vſtąpił. In uo=
7:
luntarium exilium conceſſit, Dobro=
8:
wolnie ſzedł na wywołánie / Wygna=
9:
nie.
10:
Conceſsit in iras, Zágniewał ſie.
11:
Concedere in ſententiā alterius, Mni=
12:
mać álbo dzierżeć ták o tym / yáko y
13:
ón.
14:
Concedere fato, Vmrzeć Date & con
15:
cedite hoc pudori meo, Pozwolćie
16:
tego ſromieżliwośći moyey / Pati &
17:
concendere, id eſt, conniuere, Prżeź-
18:
rzeć.
19:
Concedere impunitatem, Nie skáráć
20:
Niewziąć z kogo winy. Alicui ſuas ini=
21:
micitas concedere. Odpuśćić komu /
22:
Ziednać ſie. Libertatem concedere,
23:
Swiebody wolność pozwolić.
24:
Vitam concedere & ignoſcere pec=
25:
cata, Darowáć kogo żywotem y winy prze=
26:
puśćić.
27:
Concedere de ſup iure, Swego prá=
28:
wá vſtępić.
29:
Conceſsit ſenatus petitioni tuæ,
30:
Dałáć ſie rádá vpzroſić / álbo / otrzimałes
31:
to v rády coś ządał.
32:
Nemini ſtudio, beneuolentia, & cu=
33:
piditate erga te concedam. Nie dam ſie żadnemu vprzedźić w tym áby kto
34:
miał życzliwſzy á vpzyemieſzy bić nad
35:
mię.
36:
Concedere alicui primas in dicen=
37:
do partes, Chwałę y pirwſze mieyſce
38:
dáć w wymowie.
39:
Conceditur profecto eſſe uerum, ut
40:
bonos boni diligant. Ták ſie w
41:
prawdzie náyduye / áby dobrzi dobre
42:
miłowały.
43:
Etſi cupiditate tui nemini concedam,
44:
tamen, etc. Acz nie tak łatwie ſie dam
45:
vprzedźić w chući komu przećiw tobie /
46:
wſzákże.
47:
❡Conceſſo, as, are, frequentatiuum,
48:
Przeſtawam / Pozwalam.
49:
❡Conceſſatio, Verbale, Przeſtánie /
50:
Pozwolenie.
51:
¶Conceſſus, a, ū, Participiū, Dopuſz=
52:
czony / álbo dopuſzczáyący. Vt, Conceſſe
53:
res, Dopuſzczone rzeczy.
54:
Conceſſa ſubſtantiuum, Dopuſzczone
55:
rzeczy Nie zábronione.| H 3 | ¶ Conceſſus, |
strona: 45v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
¶Conceſſus, huius conceſſus, pro
2:
permiſsione, Dopuſzczenie / Dozwo=
3:
lenie.
4:
❡Conceſsio Verbale, idem quod
5:
conceſſus
6:
Conceſsiuus modus, ſermo eſt cum
7:
tædio contentionis, quaſi uidemur
8:
concedere, quod tamen nolumus fie=
9:
ri.
10:
Ceſſo, as, are, Przeſtáć / Omieſzkáć / Odpo=
11:
cziwáć
12:
Ceſſare & nihil agere, Próźnowáć á
13:
nic nie czinić. Nunquam ceſſauit dice=
14:
re hodie contumelias, Nie przeſtał
15:
dziś łáyáć.
16:
Nunquam in ſuo opere ceſſauit, Vſta
17:
wicznym był w ſwey ſpráwie. Ceſſare a
18:
prælijs, Przeſtać walczić. Quid ceſ=
19:
ſas, Coſz cziniſz / có omieſzkawaſz. Ceſſas
20:
alloqui, Czmuſz s nim nie mowiſz. Pau=
21:
lulum ſi ceſſaſſem Pythia, domi non
22:
offendiſſem, Bych był máluczko omieſz=
23:
kał / domá bych go był nie záſtał. Æſchi=
24:
nus ocioſe ceſſat, prandium corum=
25:
pitur, Ey długo go nie maſz / długo mieſz=
26:
kawa / obyad kwaśnieye.
27:
Ceſſatum uſ adhuc eſt. Aż do tąd
28:
ſie omieſzkawálo.
29:
Ceſſatio Verbale, Odpocziwánie / Prze=
30:
ſtánie / Próżnowánie.
31:
Ceſſator, aliud Verbale, Leniwiec / Zá=
32:
mieſzkawácz.
33:
Cedras, Oppidum Cariæ.
34:
Cedrelate, cedrelatos, gener. femin, W
35:
Cyprze nieyáki rodzay Cedrowego drze=
36:
wá.
37:
Cedria, fem. prim. Pix eſt quæ ex ce=
38:
drelatæ defluit, Zywicá z tegoż drze=
39:
wá.
40:
Cedropolis, Oppidum Cariæ,
41:
Cedros, Inſula in Germaniæ littoribus
42:
Cedri genere ſyluoſa, cc.
43:
Cedroſtis huius cedroſtis.
44:
Cedrus, cedri, femin. ſecund. Cedrowe
45:
drzewo yeſt bárzo proſte / á nigdy nie proch=
46:
nieye á nie ták łátwie gniye.
47:
Cedro dignum, id eſt dignum im=
48:
moralitate, Godne nieſmiertelnoś=
49:
ći.
50:
Cedrinus, a, um, Cedrowy. Ædificium Ce
51:
drinum, Budowánie z Cedrowego drze=
52:
wá.
53:
Cedris, cedrilis, Owoc z Cedrowego drze=
54:
wá.
55:
Cedrium cedrij, Cedrowy ſok.
56:
Cedratus, a, um, adiectiuum, Sokiem Ce kolumna: b
| C ante E. |
1:
drowym nátárty álbo námázány. Porro
2:
Cedrina ligna uocantur νεκρου̃ζουν,
3:
id eſt, cadaueris uita. Bo gdy vmarłe=
4:
go Cedrowym ſokiem námáże / tedy nie
5:
prochnieye.
6:
Celaduſa, Inſula proxima Orthigiæ
7:
quam alij Arteniten uocant.
8:
Celæna, Locus Campaniæ, Iunoni ſa=
9:
cer.
10:
Celænæ, celænarum, Vrbs Phry=
11:
giæ.
12:
Celeno, una ex Harpijs.
13:
Celebris, & hoc celebre, & celeber,
14:
Sławny / Známienity / Chwalny / Wzię=
15:
ty.
16:
celebris locus, Sławne mieyſce.
17:
Celebris homo, Znamienity człowiek /
18:
Rumor celebris, Osławiona po=
19:
wieść.
20:
Conuentus celeberrimus, Známie=
21:
nity ſyem.
22:
Celeberrimus portus, Sławny port á
23:
prziſtęp morski.
24:
Celebriter cum cultu & honore. Cale.
25:
ſed nullo Authore.
26:
Celebro, as, are, acti. prim. Wysła=
27:
wiam.
28:
Celebrare conuiuium, Spráwowáć
29:
bieſiádę / czcić gośćie. Epulas celebrare
30:
idem. Nuptias celebrare, Spráwowáć
31:
weſele.
32:
Celebrare exequitas & funera, Po=
33:
grzeb ſprawowáć. Feſtos dies cekebra=
34:
re, Swięćić. Natalem ſuum celebrare
35:
Przepiyáć ſie w dzień ſwego národzenia
36:
Cœtus hominum celebrare, Siyem
37:
álbo zyazd yáki trzimáć álbo zebráć.
38:
Memoriam nominis alicuius ce=
39:
lebrare, Na kogo częſto á geſto wſpomi=
40:
náć. Studium agriculturæ celebrare,
41:
Goſpodárſtwo á Oractwo wychwaláć. Ar=
42:
tes celebrare, Nauki chwalić. Locum
43:
aliquem celebrare, Częſto które mieyſce
44:
náwiedzáć.
45:
❡Item, Celebrare, Chwalić, Celebrare
46:
& ornare, Laudibus celebrare, Chwá=
47:
lić.
48:
Virtutem illius fama omnium cele=
49:
brat, Známienicie wſziſcy dzierżą o yego
50:
cnocie. Laudem gloriam alicuius
51:
uerſibus ſeu carmine celebrare, Ku
52:
czći á chwałe cziey wirſze nieyákie ſpiſáć.
53:
Res celebrata omni ſermone, Rzecz
54:
poſpolitemu człowiekowi yáwna.
55:
Conſtanti fama, at omnium ſer=
56:
mone celebratum, idem. Celebratur| literis, |
strona: 46
kolumna: a
| C ante E. |
1:
literis, Częſto o tym piſmo wſpomina. Ce=
2:
lebrari ſermone, Byc wysławian. Res
3:
celebratior, Słáwnieyſza.
4:
Celebratio uerbale, wychwalánie / Wyſſá
5:
wiánie / Spráwowánie ut, Ludorū cele
6:
bratio, Sprawowánie á wywodzenie gier
7:
Celebratio quotidiana & familiaris,
8:
Vſtawiczne á ſpólne towárziſtwa.
9:
Celebreſco Accius dixit, id eſt, celebris
10:
fio, Osławiam ſie.
11:
Celebritas, celebritatis, Sławá / sławność
12:
Zyeżdżánie. Hic locus celebritatem
13:
maximam habet, Wiele ludźi na tym
14:
mieyſcu bywa. Frequentiſsima celebri=
15:
tas, Zgromadzenie / Celebritatem adde=
16:
re ludis, Co oſobliwego okázáć Famæ ce
17:
lebritas, Dobra a chwalna powieść o
18:
kiém.
19:
Cic. Hac tanta celebritate fame cum
20:
eſſet iam abſentibus notus, Romam
21:
uenit.
22:
Celeia uel Celia Cyli, urbs Croa=
23:
ciæ.
24:
Celer, is, e. Pzętki. Brachio celeri conten=
25:
dere, Prętko á ochotnie ſzermować Con=
26:
ſilium celere, Nagła á prętka radá.
27:
Celeres antiqui dixerunt, quod nunc
28:
equites dicimus.
29:
Celero, as, are, Poſpieſzam / Kwápię ſię.
30:
Fugam celerare. Prętko vciekać. In
31:
feſtinacionibus nimias ſuſcipere ce=
32:
leritates, S wielkiem pędem ſie kwá=
33:
pić.
34:
In capiendis caſtris celeritas, W do=
35:
bywaniu zamków álbo obozów pręt=
36:
kość.
37:
Celeritudo, idem.
38:
Celeripes, Prętki á krzepki ná no=
39:
gách.
40:
Celeriter, celerius, celerime, Bárzo pręt=
41:
ko / Strzaskiem / Ochotnie / Poſpieſznie.
42:
Celeriter nunciare, Prętko komu dać
43:
znáć
44:
Celerius tranſigere, Tym prędzey
45:
ſpráwić.
46:
Celeranter, obſoletum pro Celeriter.
47:
Celeratim Antiquum pro Celeri=
48:
ter.
49:
Celetes, maſc. tert penult. prod. Kóń któ=
50:
ry ſam ku bieganiu záwod bywa náu=
51:
czón. Deſultorij latine, Konie ku turnieyu
52:
należące / ná które łatwie wſieść y zſieść
53:
y przitrzeć ku drugiemu może.
54:
Celetizones, Participium, Græcum, Ci
55:
którzi Turnieye ſpráwuyą. kolumna: b
| C ante E. | 46 |
1:
Celeſma uel celeuma, gen. neut. Latine
2:
exhortatio uel hortamentum, quaſi
3:
ſibi inuicem iubentes, Społeczne zá=
4:
wołanie álbo napominanie yáko gdy co
5:
cięſzkiego wiele ich dźwiga / tedy zwykli mo
6:
wić. Nu / nu / pomożmy ſobie wiernie. Item
7:
Nautæ habent eiuſmodi uoces quaſ=
8:
dam peculiares, Hinc Celeuſtes, æ,
9:
Nápominácz. Hortator remigum.
10:
Celo, as, aui, Táyę / Zakrywam / Kriyę / Nie
11:
dam znáć.
12:
Celo te hanc rem, & celo tibi hanc
13:
rem, uel, celo te de hac re, Táyę przed
14:
tobą tey rzeczy. Non enim te celaui ſer=
15:
monem, Nie zatayiłem przed tobą po=
16:
wieśći.
17:
Celor paſsiuum, Teren. Vbi ubi eſt,
18:
diu celari non poteſt, Gdziekolwiek
19:
yedno yeſt nie może ſie długo zataić.
20:
Cella, Komorá / Schowánie / ſed addimus
21:
fere adiectiua.
22:
Cella uinaria, Winna piwnicá. Cel=
23:
la frumentaria, Sól / Spicherz. Cella
24:
promptuaria, Szpizárnia.
25:
Cella penuaria, idem quod frumen=
26:
taria.
27:
Cella etiam pars templi erat ſacratior
28:
in quam ingredi fas non erat, Za=
29:
kriſtiya.
30:
Cellas, Virgilius uocat cauernas, Pła
31:
ſtrowe dziurki w miedzie.
32:
Cellula diminutiuum, Komórká.
33:
Cellulæ cilumbarum cauatæ, Lochy w
34:
gołębińcu w których ſie gołębie lęgą Cel
35:
lares columbæ & palumbes, id eſt,
36:
domeſticæ, Swoyskie gołębie.
37:
Cellaria, æ, Piwnica.
38:
Cellarius cellarij, Piwniczny / alias Pro=
39:
mus Condus, ſic & Cellaria, Piwnicz=
40:
na dicitur.
41:
Cellarium, cellarij, idem quod cel=
42:
la.
43:
Cello non eſt in uſu, ſed compoſita,
44:
Excello, excellis, excllui, excelſum,
45:
excellere, Przewyſzáć.
46:
Excellere ceteris, Przed inſzemi przodek
47:
mieć.
48:
Excellere opibus, Bogátym być.
49:
Excellere conſilio, Porádnieyſzim
50:
być.
51:
Excellere ingenio. Oſtrego á roſtrop=
52:
nieyſzego rozumu być.
53:
Dignitate excellere, Dignitate ceteris
54:
excellere, Mieć poważność więtſzą przed
55:
inſzemi.| H 4 | ❡Excellens |
strona: 46v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Excellesn Participium, Przewy.
2:
ſzáyący / Známienity.
3:
Excellens animo & forma, Weſpołek
4:
vrodźiwy y mądry.
5:
Excellens omni genere laudis, Z káż=
6:
dey ſtroney godny chwały.
7:
❡Excellens ingenium, Známienity ro=
8:
zum Dowćip.
9:
❡Excellentiæ, huius excellentiæ, Prze=
10:
wyſzánie / Wyſokość / Známienitość. Ex=
11:
cellentia animi, Wyſoka myśl. Excel=
12:
lenter Aduerbium, Známienicie / Prze=
13:
wybornie.
14:
¶Excelſus nomen ex Participio,
15:
Wyſoki / Sławny / Zácny. Nidificant
16:
in excelſſiſsimis rupibus, Legą ſie ná
17:
naywyſzſzich skałách. Excelſus mōs, Wy=
18:
ſoka górá. Excelſiſsimum uiſcerum
19:
cerebrum, Miedzi wnętrśnośćiami luc=
20:
kiemi mózg naywyſzſzi yeſt. In excelſum
21:
emicant rami, Gáłęzie roſtą á pną ſie
22:
w zgorę.
23:
❡Excelſitas, Wyſokość. Animi excel=
24:
ſitas, Zacność / Známięnitość vmysłu.
25:
In excelſitatē naſcitur, Rośćie ná wyſz=
26:
ſzą.
27:
❡Excelſe, excelſius, excelſiſsime,
28:
Aduerbium, Wyſoko zacnie. Scandit
29:
excelſius, Wyſzſzey poſtąpił. Excelſius
30:
magnificentiuſ & dicet & ſen=
31:
tiet.
32:
❡Præcello, præcellis, præcellui, præ=
33:
celſum, præcellere, Przebiyáć / Przodek
34:
mieć / Przewyſzſzáć. Præcellens, Adiecti=
35:
uum, Zacny / Známienity. Omnibus re=
36:
bus præcellentiſsimus uir, Ze wſzech
37:
ſtrón nayzacnieyſzi á naypoſpolitſzi człowiek
38:
Præcelſus, Vt, Præcelſus mons, Prze=
39:
wyſoka górá.
40:
¶Antecello, is, ui, ere, idem quod
41:
præcello, Antecello illum hac re,
42:
Mam przed nim przodek w tey rzeczy.
43:
Tibi hac re antecello, Nie dam ci w
44:
tey rzeczy naprzód. Vt, quiſ dignitate
45:
antecellit cæteros, ita & uirtutibus
46:
præcellere debet, Kto zacnieyſzi w
47:
Vrzędzie yeſt / też zacnieyſzi w cnotach
48:
być ma. Longe ceteris antecellit, Facite
49:
ceteros antecellit, Ma przodek przed
50:
ynſzemi.
51:
Antecellens Participium. Vt, Ante=
52:
cellens ſapientia, Mądrość yne prze=
53:
wyſzſzayąca / przedchodząca.
54:
¶ Recello, recellis, recellui, recellere, id
55:
eſt, Reduco, reclino, Odwodzę / Odgi=
56:
nam. kolumna: b
| C ante E. |
1:
Celox, celocis, fem. t. Czołń.
2:
Celſus, a, um, Adiectiuum, altus, Wyſo=
3:
ki. Celſus corpore, Wyſoki w ciele.
4:
Celſa criſtis auis, Pták s wyſokiem
5:
grzebieniem álbo czubkiem. Celſiſsima ſe=
6:
des honoris & dignitatis, Naznámie=
7:
nitſzy á naywyſzſzy ſtolec czći y doſtoynośći
8:
Compoſitum excelſus, Vide CELLO
9:
ſupra.
10:
Cellæ, arum, gen. fem. Populi Galliæ
11:
inter Garmunam Matronam, Sequa=
12:
nam, & Rhodanum flumina, com=
13:
prehenſi, Lud we Fránciey. Vide Cel
14:
ticus, a, um, Yeden z Fráncus.
15:
Celtiberi, gen. maſc penult. prod. Popu
16:
li Hiſpaniæ, Kroleſtwo Nawárskye / a=
17:
pud fluuium Iberim. Quorum regio
18:
Celtiberia dicitur, Et inde adiectiuū
19:
Celtibericus, a, um.
20:
Cellicum, promontorium in Hiſpa=
21:
nijs.
22:
Cellis arbor in Affrica, quæ alio no=
23:
mine lotos dicitur.
24:
Celydros, Calep. ornatum muliebrem
25:
uocari dicit, a Iuuenali, ubi nunc le=
26:
gitur Cylindros.
27:
Cemetellio, oppidum Liguriæ in Alpi=
28:
bus ſitum.
29:
Cenchris, huius cenchris genus ſerpen=
30:
tis uenenoſi.
31:
Cenchis, huius cenchridis, gen. fe. ge=
32:
nus accipitris, Rodzay nieyáki Yáſtrę=
33:
bów. Latine Tinunculus.
34:
Cenchreæ, Port v Korinthu.
35:
Cenchrites, gemmæ ſpecies.
36:
Cenchron, genus adamantis millij ma=
37:
gnitudine.
38:
Ceneia, filia Cenei, Atalanta.
39:
Cenina, Vrbs Italiæ non ita procul a
40:
Roma, Feſtus.
41:
Cenomani, Populi Galliæ, Ciſalpinæ
42:
Calep.
43:
Cenotaphium, Próżny grób ná pámiątkę
44:
tylko wyſtawiony. κένος enim Græce
45:
uacuus, & τάφος ſepulchrum.
46:
Cenſeo, cenſes, cenſui, cenſitum, cenſere,
47:
acti. ſecund. Mnimam. Ták drzierżę o
48:
tym ſzacuye / Cenſebat. ut, Pompeius in
49:
ſuas prouincias proficiſceretur, Ták
50:
mu ſie zdáło / álbo ták skázował áby Pom=
51:
peius do ſtaroſtw ſwych yechał.
52:
De ea re ita cenſeo, O tym rzeczy ták
53:
dzierżę / też moye widzenie yeſt.
54:
¶Aliquando ſignificat idem quod
55:
Decerno, Vſtawiáć / Zkázowáć.| Cenſor |
strona: 47
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Cenſores, huius cenſoris, maſ. ter. Oſzá=
2:
cownik też Szácownik á Omowcá luc=
3:
kich obyczayów. Et Romæ fuit Magi=
4:
ſtratus magnæ reuerentiæ & pote=
5:
ſtatis, Pánowie radni którzi mieli moc
6:
káżdego żywot / záchowánie / y ymienie
7:
ſzacować / napomináć / karać y polepſzáć.
8:
Erant autem duo cenſores & quin=
9:
to quolibet anno noui creaban=
10:
tur.
11:
Cenſus, huius cenſus, maſcul, quartæ,
12:
Czinſz / Szacunek káżdego ymienia y ma=
13:
yętności. Vnde cenſum agere eſt
14:
recenſere hominum facultates, Szá=
15:
cować káżdego mayętności. Ars illi ſua
16:
cenſus erat, Naukę ſwoyę miał za czinſz
17:
álbo ſwym ſie rzemięsłem żywił / nie miał
18:
ynſzich dochodów. Cenſus ſenatorius,
19:
qui fuit aliquando mille ac ducenta
20:
ſeſtertia, Trzidieśći tyſięcy koron. Cen=
21:
ſus equeſtris fuit Romæ quondam
22:
quadraginta ſeſtertia, Dzieſięć tyśięcy
23:
koron dochodu ziemiańskiego.
24:
Cenſorius, a, um, adiectiuum, quod ad
25:
Cenſorem pertinet.
26:
Cenſorius uir, Yeden z tych ſzácow=
27:
ników Rzimskich / qui cenſuram geſ=
28:
ſit.
29:
Cenſoria animaduerſio & caſtigatio,
30:
Winá od ſzácowników vłożona. Nota
31:
cenſoria, idem.
32:
Cenſura, cenſuræ, Cenſoris officium.
33:
Vrząd ſzacownicy. Item, Reprehenſio
34:
Correctio, wyrzucánie ná oczi á wzgłąd
35:
ná obyczaye. Cenſuram uini facere,
36:
Skoſztowáć y oſzácować wina.
37:
¶Cenſum agere uel habere, Száco=
38:
wać.
39:
Cenſu liberare, Wolnego vczinić od
40:
wſzeliakich popłatków / dać wolą. Irre=
41:
pere in cenſum ciuitatis, Domágáć ſie
42:
mieyſckeigo práwá. Referre agros in
43:
cenſum, W regiſtr wpiſáć yáko kto wiele
44:
ymienia ma.
45:
Cenſio, idem quod cenſus, Szacu=
46:
nek.
47:
Cenſus, adiectiuum. Vt cenſi capite, Vi
48:
de CAPVT.
49:
Cenſuales qui cenſoribus famulantur,
50:
Calep.
51:
Cenſualis, le, adiectiuum, Vt, Cenſua=
52:
lis forma, Obyczay á záchowánie ſza=
53:
cunku.
54:
❡Compoſita, Percenſeo, percenſes,
55:
percenſui, percenſere, Przeglądam. kolumna: b
| C ante E. | 47 |
1:
Wyliczam / Szácuyę dobrze á s pilnoś=
2:
ćią. Percenſere beneficia numeran=
3:
do, Yedno dobrodzieiſtwo zá drugim
4:
przipomnieć álbo wyliczić.
5:
Recenſeo, es, ui, itum, ere, Wyliczam.
6:
Recenſere exercitum, Popis mieć. Re=
7:
cenſere captiuos, Yęte wyliczić. Re=
8:
cenſere numerum ſcholacticorū, Zli=
9:
czić wſziſtki zaki.
10:
❡Recenſus, huius recenſus, m. quar.
11:
Wyliczenie. Popiſáne. Recenſio, onis.
12:
idem.
13:
Succenſeo, es, ui, ere, Zágniewnáć ſie
14:
áłbo. Nágniewnąć ſie.
15:
Cenſum Eubœæ promontorium in ſe=
16:
ptemtrionem porrectum.
17:
Centaurea uel Centaureon herba Cen=
18:
turzya. Vulgus & officinæ Centu=
19:
ria uocant.
20:
Centarium medicamentum a Chirone
21:
Centaneo inuentum, Feſtus.
22:
Centauri populi Theſſaliæ circa Teliū
23:
montem, Ludźie ó których poetowie piſzą
24:
iżby ná poły człowiek miał być / á na poły
25:
kóń / podobno dla tego iż oni naypirwey
26:
walkę á bitwę z koni poczęli.
27:
Centaurus, Ymię lodźi / apud Vergilium
28:
Et, nomen fluuij qui prius Euentus
29:
dicebatur.
30:
Cento, centonis. maſcul, tert. Strychów
31:
płaſzcz / to yeſt / ſuknia / álbo deká z rozmáyi=
32:
tych płátów á ze ſtuczek y kąsków ſu=
33:
kiennych y ynſzey rzeczi y z rozmáyitich
34:
farb weſpołek vſzika.
35:
Cento. genis ueſtimenti ruſtici, Pſtra
36:
gunia / álbo tayſzká ruska / też Koc.
37:
Cento, etiam carmen ex uarijs Poetis
38:
collectum.
39:
Centones ferre Prouerb. Yednę łeż álbo baykę zá drugą powiedáć.
40:
¶Centunculus diminutiuum, Sma=
41:
czisko / & Centunculus herba uulgo
42:
appellatur Cotonaria, Plinius penu=
43:
lam uocat.
44:
Centrum, centri, Káżdey okrągłey rzeczy
45:
poſrzedni punkt.
46:
Centrum ſolis, Poſrzodek álbo punkt w
47:
poſrzód słońcá
48:
Centrum mundi eſt ipſa terra, Ziemia.
49:
Centrum in marmore, id eſt, du=
50:
ricia clauo ſimilis, inimica Ser=
51:
ris.
52:
Centralis, & hoc centrale. Vt ter=
53:
ra centralis, quia eſt in medio mun=
54:
di.| Centroſus |
strona: 47v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Centroſus, a, um, adiectiuum, Vt, Cen=
2:
troſa ſcobs, Opiłki / álbo ten proch któ=
3:
ry pádá z żelaza gdy ye ſtoſarze piłuyą
4:
álbo piłkámi trą.
5:
Centum, gen. om. nomen numerale, In=
6:
declinabile, Sto.
7:
Cencies aduerbium, Stokroć / ſto razów.
8:
Cencies, H S, reliquit Cicer. Sto kroć
9:
ſto tyſięcy zoſtáwił. Sic Ducenties, tre=
10:
centies, & reliqua, Cum centum com=
11:
poſita, Ducenti, ducentæ, ducenta,
12:
pluraliter tantum, Dwieśćie. Sic Tre=
13:
cēti. Trzi ſtá. Quadrigenti, Cztery ſtá
14:
Quingenti, Pięć ſet. Sexcenti, Sześć
15:
ſet. Septingenti, Sied ſet. Octigenti
16:
Ośm ſet. Noningenti, Dziewięc ſet.
17:
Centeſimus, a, um, Setni. Centeſimum
18:
fructum ager attulit, Stokrotny owoc
19:
á vrodzay dáłá rola.
20:
Centeſima, Lifá gdzie ode ſtá ná káżdy
21:
Xiężic yeden złoty lifi przipadał ná káżdy
22:
rok ode ſtá dwánaśćie złotych.
23:
❡Ducentiſimus, Dwuſetny. Trecente=
24:
ſimus, Trziſetny.
25:
Centenarius, a, um, W którym yeſt ták
26:
wiele yáko ſto. Centenaria pondera,
27:
Sto funtów záważáyąca Centnar. Cen
28:
tenarius numerus gregum. Setna licz=
29:
bá yeſt.
30:
Centenariæ cœnæ dicebantur, in quas
31:
lege Licinia non plus centuſsibus, id
32:
eſt, Trecentis aſsibus præter terræ
33:
nata impendebantur, Feſtus.
34:
❡Sic etiam Ducentenarius, a, um.
35:
Vt, Ducentenarius numerus, Liczba w
36:
którey dwieśćie yeſt. Et, Centenarius
37:
ſybſtantiuum, Cętnar.
38:
Centenus, a, um, quo Poetæ utuntur in
39:
ſingulari, ſed in plurali frequentius.
40:
Vt, Centenis durare annis, Sto lat
41:
trwáć.
42:
Centeni, centenæ, centena, pro centum
43:
aliquando, proprie tamen diſtribu=
44:
tiuum eſt Vt, accepimus a præce=
45:
ptore centena poma, Każdy z nas
46:
wzyął po ſtu yábłek Singuli numera=
47:
mus centenos florenos. Káżdy z nas
48:
ſto złotych dáye.
49:
Centuplus, a, um, Stokrotny. Inde uerbū
50:
Centuplicare, ſed hoc nuſquam legi=
51:
tur niſi in Biblijs & centuplex, cen=
52:
tuplicis, idem, Centuſsis, Sto aſſes /
53:
to yeſt / ná náſzę monetę yákoby Taler y
54:
puł groſzá.
55:
Centimanus, Który ſto rąk ma. Centipes
56:
Kto ſto nóg ma. kolumna: b
| C ante E. |
1:
❡Centipedia alias Scolopendra, Ko=
2:
ſmaty robak ſto nóg máyący w rżżysku al=
3:
bo w trawie ſie chowáyący.
4:
Centum capita alias bubonium, herba
5:
Videſupra, Græci Hecatoncepha=
6:
lon nominant. Alij tamen a Græcis
7:
Erigion uocari dicunt, a uulgo Irin=
8:
gium uel Eryngium.
9:
Centumuiri pluraliter, Sto á pięć ſędziow
10:
w Rzimie którzi kázdą poſpolitą y nay=
11:
mnieyſzą rzeć ſądzili / yako ſądy około
12:
ymienia / Teſtamentow y ynſze ym row=
13:
ne / było ich ſto á pięć / aczkolwiek dla krótko
14:
kośći tylko ſto bywa wſpominano.
15:
Centumuiralis & hoc centumuirale,
16:
pertinet ad centum uiros. Vt, Cen=
17:
tumuirale iudicium, Sąd ná którym
18:
ſto ſędziów ſiedziáło.
19:
Centumuiralis haſta dicta, quod centū
20:
uiri haſta foro poſita iudicabant.
21:
Centuplicato aduerbium. Vt Centupli=
22:
cato ueneunt, Stokroć drożey prze=
23:
dayą.
24:
Centuria centuriæ in agris ſignificat du
25:
centa iugera, in re militari, centum
26:
homines, Sto morgów Hufiec ludźi w
27:
którym ſto koni yeſt.
28:
Centurio, onis, Rotmiſtrs nad ſtem.
29:
Centurio, as, are, Roty po ſtu / á po ſtu
30:
dzielić.
31:
¶Vnde Succenturio, as, are, Oſtátek
32:
ludźi którzi nád wydzielenie rot zoſtáli /
33:
Miedzi roty podzielić.
34:
Centuriatus, huius centuriatus, Rot=
35:
miſtrztwo.
36:
Centuriatim, aduerbiu, Po ſtu / á po ſtu
37:
po rotach a po rotách. Centurionus a=
38:
pud antiquo pro Centurione. Fe=
39:
ſtus.
40:
Centuriata comicia, Vide infra.
41:
Centuſsis, Vide AS, Centum ponde=
42:
tum pro immani pondere legitur,
43:
Bezmierna ćięſzkość.
44:
Centipellio, onis, Rozmáyitey máśći. Pſtro
45:
ita uocat Plinius de hircis loquens,
46:
Lib. 28. cap. 9.
47:
Centinodia herba, Polygonon alias la=
48:
tine ſanguinaria, Sporyż.
49:
Centigranum, genus tritici, dictū quod
50:
ferat centum grana.
51:
Centifolia, Roſæ ſpecies in Campania,
52:
Italiæ creſcens.
53:
Centena, pondo dicebant antiqui refe=
54:
rentes ad libram. Cętnar / ſto funtów.
55:
Centenos annos excedere, Nad ſto
56:
lat żyć /| Centumpe= |
strona: 48
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Centuperanea, æ. paruum Italiæ oppi=
2:
dum, ad aquis undi circumfluxum
3:
Sipont.
4:
Centuripe, id eſt, Sicilia.
5:
Cepe, g. n Indeclinabile, Cebula. Cepa,
6:
æ, idem, Cepas ediſſe, Prouerb. Po=
7:
chmurnego wrzoku ludzie.
8:
Cepeus, a, um, adiectiuum.
9:
Cephale, ſiue cephalis Græce, Latine ca
10:
put, Głowá.
11:
Cephalea, æ, Bolenie głowy.
12:
Cephaleus, a, um, Głowny.
13:
Cephalenia, Inſula Ionij maris, A yeſzcze
14:
y do tego czáſu bywa zwána tym ymie=
15:
niem Cephalenia.
16:
Cephalocruſtes, Robak który ſie w Bro=
17:
skwiniáne liście wikle.
18:
Cephalus a Græcis dicitur, quem latini
19:
uocant Mugil, Ryba nieyáka okuniowi
20:
podobna ále głowę więtſzą ma.
21:
Cephenes, Imperfectæ apes & inutiles,
22:
niſi quod multitudine, quæ calorem
23:
adfert, fœtum adiuuant, Sipont.
24:
Cepheus Æthiopum rex, Andromedæ
25:
pater.
26:
Cephiſus fluuius phocidis.
27:
Cephiſia, Atticȩ regionis pars, Cephiſis
28:
Lacusiuxta Atlanthicum mare.
29:
Cephiſus, penult. product. fluuius Bæo=
30:
ciæ
31:
Cepidines ſaxa prominentia, Feſtus,
32:
fortaſsis legendum crepidines.
33:
Cepina, æ, f. p herba hortenſis. Colum.
34:
lib. II. cap. 3. Ogrodne ziele / Cebuli / álbo
35:
czoſnkowi podobne.
36:
Cepionides gemmæ ſpecies.
37:
Cepites ſiue cepocapites ſpecies gem=
38:
mæ.
39:
Cepos, Latine hortus & urbs iuxta Bo=
40:
ſphorum.
41:
Cera, ceræ, fem, p. Wosk. Item, Woskowa
42:
tabliczká. Vnde in prima cera & extre=
43:
ma, uel ima cera ſcriptum. Na nay=
44:
pirwſzey á oſtateznieyſzy deſzczce woſkowy
45:
nápiſano. Primæ & ſecundæ ceræ te=
46:
ſtamenti, pro primis & ſecundi ta=
47:
bellis ſiue folijs teſtamenti.
48:
Cereus, a, um, Woſkowy / Zołty yáko wosk
49:
❡Cerea pruna, Białe álbo żołte ſliwy.
50:
Cereus color, Zółta fárbá.
51:
Cereus, aliquando mollem ſignificat,
52:
Miękki łatwi. Cereus in uitium flecti,
53:
Lácny á łatwi ku złemu. Aliquando ſi=
54:
gnificat pinguem. Vt, Brachia cerea
55:
Rámioná mocne Płáskie / Głátkie / Tłu=
56:
ſte yákoby ye z wosku vlał. kolumna: b
| C ante E. | 48 |
1:
Cereus ſubſtantiuum, Swieczká wosko=
2:
wa.
3:
Cereolus diminutiuum, Swieczeczká.
4:
Cero, ceras, cerare, Nawoſzczić / Owoſz=
5:
czić.
6:
❡Incerno, as, are. idem.
7:
Ceroſus, a, um, Vwoſzczony álbo vwosko=
8:
wány / albo też s woskiem zmieſzany.
9:
Cerarius, maſ. ſe. Ten który ſie z woskiem
10:
obiera.
11:
Cerula, læ, fem. pri. diminutiuum a cera
12:
Woſzczek.
13:
Cerifico, as, are, ceram facere, Wosk czi=
14:
nię / de apibus dicitur.
15:
Ceratura, ræ, Vwoſzczenie álbo Cwosło=
16:
wánie.
17:
Cerinus, a, um, aciectiuum, Woskowy.
18:
Vt, Cerinus color, Fárbá woskowa.
19:
Cerachates, gemma cerei coloris.
20:
Ceramicus, locus Athenis.
21:
Ceramites, gemma teſtacei coloris.
22:
Ceraſtes ceraſtæ, uel ceraſtis huius ce=
23:
raſtis, Rodzay nieyáki węzów s roſz=
24:
kámi.
25:
Ceraſum, pen. cor. neu. ſe. Wiśnie. Et ce=
26:
raſus, fem. ſec, pen. cor. Drzewo wiśnio=
27:
we. A Seruio, Ceraſum ceraſium dici=
28:
tur. Aquitanica ceraſa, Wielkie mięśiſte
29:
wiśnie. Ceraſum duracinum, Morwy.
30:
Ceraſum Apronianum, Morelle. Item,
31:
Ceraſus ceraſuntis, Miáſto w Poncie.
32:
Ceracia herba, Ziele yeden tylko liſt máyą=
33:
ce. Item, ſtella ſpeciem cornu habens,
34:
Sipont.
35:
Ceratinæ, ceratinarum, f. p. ſpecies argu=
36:
mentationis caprioſe. Chytry obyczay di
37:
ſputowánia á yęcie słowne w ten ſpoſób.
38:
Tego czegoś nie vtraćił yeſzcze maſz / ro=
39:
góweś nie vtráćił / á przeto rogi maſz.
40:
Cerauinij montes Epiri.
41:
Cerbeus, m. ſ. Piekielny pies / mayąci trzi
42:
łby który piekłá ſtrzeże.
43:
Cerceis, nomen nymphæ,
44:
Cercita genus temonis a populis inuen=
45:
toribus, ut ait Pauſanias grammati=
46:
cus, qui Cercitæ appellabantur.
47:
Cerius uentus, quem alij Circium uo=
48:
cant.
49:
Cercopa, Græci uocant, Lakomego czło=
50:
wieká / quem lucrionem uocamus,
51:
Feſtus.
52:
Cercophitecus, pen. prod. Morski kot
53:
Cercos, auis de genere accipitrum
54:
Cercurus ſiue cercuron, Nauis Aſiana
55:
prægrandis Authore Nonio a Cy=
56:
pris inuenta.| Cerdo |
strona: 48v
kolumna: a
| C ante E |
1:
Cerdo, cerdonis. maſ. ter. Gárbars / Bia=
2:
łoskornik / á przitym też każdy rzemieśnik
3:
ręczny bywa rzeczón.
4:
Cere oppidum Thuſciæ.
5:
Cerebrum cerebri, neu. ſec. Mózg. Cere=
6:
brum arbonis, Plinius, Libro decimo
7:
tertio. Cap. 4,
8:
Cerebellum dimin. Mozdżek.
9:
Cerebroſus, a. um, Mozgowiec / który ál=
10:
bo gniewliwy / álbo zuchwáły / álbo też ſwey
11:
myſli yeſt. Cerebroſus bos. Głuchy
12:
wół.
13:
Ceres Saturni at Opis filia, inuentrix
14:
frugum Dea credita, Bogini á wynay=
15:
dzicielká żyt y zboża. Et per Merony=
16:
miam, Chléb. Expediunt Cererem ca=
17:
niſtris, Wykłádáyą chléb z koſzów. Cere=
18:
ri ſacrificare, Obiadmieć króm piwá álbo
19:
winá.
20:
Cerealis & hoc cereale, quod ad Cererē
21:
pertinet.
22:
Cereales ædiles duo qui frumentariȩ rei
23:
apud Romanos præerant.
24:
cerealia arma, Naczinie ku orániu álbo
25:
też pieczeniu chlebá należące.
26:
Cereales ludi, in honorem Cereris
27:
facti.
28:
Cerealia, orum, abſolute, Swięta. Cere=
29:
ris a Tryptolemo inſtituta.
30:
Ceretum oppidum umbriæ inter Spo=
31:
letum & Nurſiam, Vnde Cereta=
32:
nus.
33:
Ceria, huius æ, genus potionis quo u=
34:
tuntur Hiſpani.
35:
Corinthe, corinthes, gen. femin. genus
36:
herbæ.
37:
Cerinthus oppidum Eubœæ Iuſulæ.
38:
Item apum cibus dum operantur,
39:
Wrzos.
40:
Cerinus, Vide CERA.
41:
Ceritus, pen. prod. a, um, Nie cáłego ro=
42:
zumu. Cereris ira & indignatione ue=
43:
xatus.
44:
Cerion cerij genus ulceris, Wrzód.
45:
Cermalus locus Romæ ſic dictus.
46:
Cerno, cernis, creui, cretū, Cuius etiam
47:
antiquum præteritum, cerni apud Li
48:
uium inuenitur, Pátrzę / Baczę / Widzę
49:
ogłeduyę. Cernere & uidere, Clariſsi=
50:
me cernere, yáſnie pátrzić / Cernere ocu
51:
lis. Oſiegnąć á ogárnąć oczymá / dobrze
52:
doyźrzeć. Cerno hȩreditatem pro adeo
53:
hæreditatem, Dochodzę a doſtępuyę dzie=
54:
dźictwá á ymieniá ná ine przipádáyą=
55:
cego. Item. Cernere, Rozumieć / báczić.
56:
Terent. Vt conſuetum amorem fa= kolumna: b
| C ante E. |
1:
cile cerneres, Ták iżebyś ſpolną miłość
2:
mógł dobrze poznáć y obáczić. Quis eſt
3:
qui non cernat, quanta uis ſita ſit in
4:
ſenſibus, Kto nie rozumie / nie widzi. Cer
5:
nit animus, Nádziewa ſie / obawa ſie.
6:
Cernere animo, uidere mente dici=
7:
mus, Cernere at intelligere aliquid
8:
animo. Cernere de uarijs rebus, pro
9:
colloqui & diſceptare, O rozmáyitych
10:
rzeczách rozmáwiáć / rozpráwiáć / Pro pa=
11:
tria cernere cum hoſtibus, Bić ſie o
12:
oycziznę s nieprziyacielmi. Armis cerne=
13:
re cum altero, Potykáć ſie. Cernere
14:
ferro, idem.
15:
❡Crecio uerbale, Oſięgnienie dziedźic=
16:
twa.
17:
Cernuus, a, um, Zgárbiony / Schilony yáko
18:
ſtárzi ludzie.
19:
Cernus, nus, nui, genus calciamenti,
20:
Feſtus.
21:
¶Compoſita, Decerno, decernis, de=
22:
creui, decretum, decernere, Przed ſię
23:
wziąć / vmyślić / V ſiebie vſtáwić / Oſtą=
24:
dźić. Quid hoc malum infœlicitatis,
25:
nequeo ſtais decernere. Nie mogę ſie
26:
práwie domyślić. Vxorem decreuerat
27:
dare ſe mihi hodie, Ták to przed ſię
28:
wziął aby mię dzić ożenił. Tibi decre=
29:
uit Senatus ut Regem reducas, Ciebie
30:
ná to Senat wyſádźił. Acre inter ſe de=
31:
cernere ſtatuerunt, Wźięli przed ſię o
32:
to s ſobą czinić / á potykáć ſie hufcem á
33:
ſzykiem. Decernere iniuriam, Nieſprá=
34:
wiedliwość komu vczynić.
35:
Decernere de re aliqua, Vſtáwić / ro=
36:
ſprawić którą rzecz. Honores alicui de=
37:
cernere, Na vrząd álbo doſtoyność yaką
38:
kogo wziąć. Legationem contra ali=
39:
quem decernere, Poſelſtwo przećiw ko=
40:
mu wypráwić. Quæſtionem decernere
41:
Skázać aby złoczincę męczono / áby ſwe
42:
złe vczinki ná ſię powiedział. Supplica=
43:
tionem decernere, Poſpolitą modlitwę
44:
vſtáwić. Stipēdium decernere, Iurgelt
45:
przipowiedzieć.
46:
❡Decerto, as, are, frequentatiuum,
47:
Biedźić ſie / zá páſy chodźić / Szermowáć
48:
Demoſthenes & Æſchines inter ſe
49:
decertare ſoliti ſunt, Walczić á wſpie=
50:
ráć ſie zwykli. Contentione decertare
51:
cum aliquo, Z yádem á s gniewem wſpie
52:
ráć álbo wádzić ſie. Miſera conditione
53:
cum aliquo decertare, Dla nędzney á
54:
máłey rzeczki s kim ſie wádźić. Manu de=
55:
dertare, Prælijs decertare, Armis de=
56:
certare, Skoſztować ſie s kim ná rekę.| ¶Decertatur |
strona: 49
kolumna: a
| C ante E. |
1:
❡Decertatur, imperſonaliter, Cicer.
2:
De imperio decertatur. O Pánowá=
3:
nie álbo ó páńſtwo s tobą czinię.
4:
❡Decertatio uerbale, Bitwá / Czi=
5:
nienie / Zwádá.
6:
Decertationem aliquarum rerum
7:
committere, Polećić komu nieyákie ſpo=
8:
ry / á róznośći porownáć. A Decerno
9:
uenit Decretum, Oſądzenie / Prziſąd.
10:
Dekret / Przedſiewzięćie / Przikazánie,
11:
Edictum & decretum, Poſpoliti man=
12:
dat / Vſtáwá. Decreta publica defen=
13:
dere, Brónić poſpolitych vſtaw. Dies de=
14:
cretorij, Vide infra CRISIS.
15:
Decretorius, a, um, Sądowny. Vt,
16:
Decretorius dies, Sądowny dzień / qui
17:
& Criticus dicitur.
18:
❡Diſcerno, diſcernis, diſcreui, diſcre=
19:
tum, diſcernere, Rozdzielić / rozſą=
20:
dźić.
21:
Diſcernere utra pars hebeat iuſtio=
22:
rem cauſſam, Rozſądźić która ſtroná
23:
ma ſpráwiedliwſzą rzecz. Stultum a ſa=
24:
piente diſcernere, Błazná á mądrego
25:
poznáć.
26:
Diſcernere uera a falſis, rozſądźić prá=
27:
we rzeczi od fáłſziwych.
28:
Diſcernere armis, pro certare dixit
29:
Apuleius.
30:
¶Diſcretus Participium paſsiuum,
31:
Roſtropny / Odłączony. Indiſcretus, Nie
32:
roſtropny.
33:
¶Diſcretor in Biblijs legitur pro di=
34:
iudicare.
35:
¶Diſcretio, Verbale, Prouidētia, Cœ
36:
leſtis ordinatio, Roſtropność / opátrz=
37:
ność / náznácenie / Rozdzielenie.
38:
¶Diſcrete Aduerbium, Mądrze / Ro=
39:
ſtropnie / Rządnie. Cuius contrarium
40:
eſt, Confuſe & permixte.
41:
Diſcretim aliud aduerbium idem ſi=
42:
gnificans. Diſcrimen. Rózność / Dziel=
43:
nicá. Inter bonos & malos nullum eſt
44:
diſcrimen. Zadney roznośći miedzi do-
45:
bręmi á miedzi złémi.
46:
Nullo diſcrimine res dijudicatur,
47:
Króm którey trudnośći
48:
rzecz bywa rozſądzona. Diſcrimen at
49:
delectus habendus eſt, Trzebá wzgląd
50:
á rózność mieć. Item, diſcrimen, id eſt,
51:
certamen, Zwádá / Wſporá. Item, Di=
52:
ſcrimen, Periculum, Niebezpieczność /
53:
ſzkodá. In ſummo eſſe diſcrimine, W
54:
wielkiey być niebezpiecznośći. Venire in
55:
diſcrimen. Wdać ſie w trudność pracę /
56:
á niebezpieczność. kolumna: b
| C ante E. | 49 |
1:
In contentionem aut diſcrimen ue=
2:
nire, Powadźić ſie. Offerre ſe in di=
3:
ſcrimen pro amico. Wdać ſie w trud=
4:
ność dla prziyacięla. In diſcrimen ad=
5:
dicere hoſtem, Prziwieść ná hák / á ku
6:
vpádku nieprziyaciela.
7:
¶Diſcrimino, as, are, Rozdzielić / Prze=
8:
dział vczinić / przéłożyć.
9:
❡Diſcriminatus Participium. Vt,
10:
Diſcriminata tempora, Rozdzielne
11:
czaſy.
12:
¶Diſcriminatim aduerbium, Roz=
13:
dzielnie.
14:
Diſcriminate in Biblijs legitur, Roz=
15:
licznych farb odzienie.
16:
Item, Diſcriminale, & Diſcerniculū,
17:
diſcerniculi, Szwayca albo gliczá którą
18:
przedział czinią ná głowie. Indiſcrimi=
19:
natim, Nie bácznie bes którego wzglę=
20:
du.
21:
❡Incerno, incernis, in creui, incretum
22:
incernere, Przes rzeſzoto przebiyáć / Pod=
23:
ſiewáć / Pytlowáć. Inde Incerniculum,
24:
incerniculi, Rzeſzoto / śyto / álbo pytlowy
25:
ſák.
26:
❡Secerno, ſecernis, ſecreui, ſecretum,
27:
ſecernere, Widźielić / Wylęczić / Roſą=
28:
dzić. A bono uoluptatem ſecernere,
29:
Cnotę od roskoſzi rozdzielić. E grege ſe=
30:
cernere, Wyłęczić z trzódy. Nucleos
31:
ſecernere, Yąderká wybráć.
32:
¶Secretus, a, um, Wydzielony / Wylą=
33:
czony / táyemny. Secretus & celebris lo=
34:
cus, contraria. Secretum colloquium
35:
Táyemna rozmowá. Stylus ſecreto gau=
36:
det, Ku piſániu potrzebá ſpokoynego á
37:
oſobliwego mieiſcá. Secretum etiam,
38:
Táyemnicá / Zwierzenie. Secretoria terrȩ
39:
Apul. Occultiora ſub terra loca uo=
40:
cat.
41:
❡Secretio, Widzielenie / Wyłączenie.
42:
Secreto, Aduerbium, Táyemne / Po=
43:
táyemne. De quibus ſuo loco dicam
44:
ſecretius, Ynſzim czáſem przeſtrzeniey á
45:
ſwiebodniey powiem. Secreto rogare,
46:
Táyemnie prośić.
47:
¶Excerno, excernis, excreui, excre=
48:
tum, excernere, Wydzielić / Wypodſiać /
49:
wycziśćić. Excernere ceram, Od brudów
50:
oddzielić. Excernere frumentum, Wy=
51:
cziśćić álbo wypodśiać zboże. Excretum
52:
Subſtantiuum, To co yuż yeſt wycziś=
53:
cione / Podſiane.
54:
¶Excrementum, Káżda niecziſtość z
55:
którychkolwiek rzeczy. Excrementa ho=
56:
minis, Layná / Gowna / też ſmarki. Excre=| men= |
strona: 49v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
mentum accipitris, Skwárná. Dicitur
2:
etiam Recrementum, Excrementa,
3:
uel recrementa narium, Smarki y inſze
4:
niecziſtośći z noſá idące. Succerno, ſuc=
5:
cernis, ſuccreui, ſuccretum, ſuccernere
6:
idem quod excerno. Farinario cri=
7:
bro ſuccernunt, Mącznym śitem pod=
8:
śiewáyą / Pytluyą. Frondem putridam
9:
a nucleis ſuccernito, Obierz yądrká
10:
od Orzeſzin álbo liśćia nátęchłego.
11:
Ceroſtrotum, pen. prod. picturæ genus
12:
Czworo gránne málowanie równie / ták
13:
yáko zwykli Teſzarze ſtoły czinić / forem=
14:
nie kłádąc rozmáyitych farb drzewa ná
15:
cztery gránie alias, Vermiculatum opus
16:
dicitur, Iż ſie po nim promienie yákoby
17:
robaczki álbo włoſy vkázuyą / Venit a
18:
κερας cornu, & σρωτοα ſtratus.
19:
Ceroma, ceromatis, neut. tert. Máść z
20:
oleyku á z ziemie ktorym ſie zápáſnicy
21:
zwykli náćieráć / potym ſie też zwykli nie=
22:
yákiem prochem poſypowáć / który Aphe zo=
23:
wą. Dicitur etiam oleum ceratum.
24:
Hinc Ceromatiſtes, Który tákowe zá=
25:
páśniki nácierał.
26:
Cerrus, cerri, fem. ſec. arboris ſpecies ex
27:
glandinum genere, Czinerowe drze=
28:
wo.
29:
Cerrinus, adiectiuum, Vt, Cerrinus ca=
30:
lix, Kubek z tego drzewá.
31:
Cerreus, a, um, aliud adiectiuum. Vt,
32:
Cerrea glans, Zołądź álbo orzech tego
33:
drzewá.
34:
Certo, certas, certare, certaui, neu. prim.
35:
Wádzę ſie. Biyę ſie s kim/ Zákłádam ſie /
36:
álbo wetuyę ſie s kim o cokolwiek. Bello
37:
certare, Walczić. Certare maledictis,
38:
Báńki yeden drugiemu ſádzić á złorze=
39:
czić. Certare benedictis, Wychwalać á
40:
wysłáwiáć yeden drugiego. Pignore cer=
41:
tare. Záłożyć ſie. Certare labore &
42:
uigilijs cum altero. Pracą/ pilnością á
43:
vſtáwicznośćią kogo przewyſzſzić chcieć.
44:
Certare cum aliquo pugnaciter de
45:
aliqua re. Swárzić ſie o co s kim do ząb.
46:
Certat Ægyptus cum feraciſsimis
47:
terris, Krolewſtwo Aegypskie nie da ża=
48:
dnemu páńſtwu naprzód vrodzáynośćią.
49:
Certatur, imperſonale, Liuius. Inter
50:
ordines certabatur.
51:
Certamen huius certaminis, neut Bitwá
52:
zwádá / Walczenie. Item, Zákład ó który
53:
puſzczáyą zawód / álbo ſie gonią z koni.
54:
Contencio & certamen, idem.
55:
Certamen & Diſcrimen, idem. kolumna: b
| C ante E. |
1:
Eſt mihi tecum pro aris & focis cer=
2:
tamen, Mam s tobą czinić á bić ſie.
3:
Gladiatorium uitæ certamen ſubire
4:
Sam á ſam ſie s kim potykáć z wywa=
5:
biania ná rękę.
6:
❡Certamina ſacra, Cztery chwalne gry
7:
w Greciey / de quibus in uerbo Ludo
8:
Græci Agonas uocant, & Hieronica
9:
qui in illis uictor exiſtit, Vide HE=
10:
ROS.
11:
¶Certatio Verbale, Zwádzenie / Poty=
12:
kánie. Iniqua certatio, Nie równe poty=
13:
kánie. Non fuit mihi par certatio cū
14:
illo, Nie byłem mu rowien. Inter pueros
15:
ſit honeſta certatio, Miedzi dziećmi
16:
ma być poczćiwe ſpieránie y gránie bez
17:
którey ſzkody.
18:
Certator, Walecznik / Zwaydcá.
19:
Certatim aduerbium, Yeden drugiego
20:
vbiegáyąc / Vprzedzáyąc / Yeden drugie=
21:
mu nie dáyąc naprzód. Certatim de ſa=
22:
lute alicuius dicere. Yeden drugiego
23:
vprzedzáyąc ku ſpráwowániu á wyprá=
24:
wieniu cziyey rzeczy.
25:
¶Compoſita, Concerto, as, are, Po=
26:
koſztowáć / Spieráć ſie s kim. Concertare
27:
cum hoſte, Wyyecháć ná hárc s nie=
28:
prziyacielmi.
29:
Concertare cum aliquo Zá páſy yść
30:
álbo ſie też wádźić s kim.
31:
Concertare uerbis cum aliquo, Pod=
32:
ſwárzić ſobie s kim. Concertatus par=
33:
ticipium, Vt, Concertata res, Do=
34:
brze słowy wywiedziona á zacna vcinio=
35:
na rzecz.
36:
Concertatio Verbale, Poſwarká Hadru
37:
nek Diſputacia. Animorum concerta=
38:
tio, uerborum concertatio, Próżne
39:
nie pożytecznie á nie k rzeczne mówie=
40:
nie.
41:
❡Concertatorius, adiectiuum, PO=
42:
ſwarliwy popędliwy. Concertatorium
43:
genus orationis, Popędliwa rzecz. De=
44:
certo idem quod Concerto, quidam
45:
uolunt eſſe frequentatiuum a Decer=
46:
no, Vide CERNO.
47:
Certus, a, um, Pewny / Bezpieczny / Wiá=
48:
domy. Incertus, Niepewny / niebezpiecz=
49:
ny.
50:
Certi amici, Pewni á wierni prziyacie=
51:
le. Animus certus & cōfirmatus, Stá=
52:
teczny / Stały á vtwierdzony vmysł. Cer=
53:
tis de cauſsis, Dla pewnych á nie ládá=
54:
yákich prziczin. Parum certæ fidei res
55:
Nie owſzeki rzecz pewna.| Certo |
strona: 50
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Certo nomine maleficij uocatus eſt
2:
in iudicium, Dla pewnego vczinku złe=
3:
go wezwan yeſt do ſądu. Certa oratio
4:
Prawdziwa rzecz. Certo parte naſci,
5:
id eſt, ex legitimo matrimonij tho=
6:
ro, Certum eſt, Pewno yeſt / takem to
7:
przed ſię wziął / tá tom ſie vdáł. Non
8:
certum eſt mihi quid agam, Niewiem
9:
co daley mam czinić. Si ita certum eſt
10:
tibi, ut illuc tranſeas, Yeſliś to ták
11:
przed ſię wziął. Certum alicui facere,
12:
Vbezpieczić kogo. Itē, dać znać. Aliquid
13:
certum habere, Zápewne co wiedzieć.
14:
De Cœlio nihil certi habemus, O Cel
15:
liuſie nic pewnego nie złyſzimy. Certum
16:
promittere, Vpewnić. Pro certo credi=
17:
tur, Tak o tym poſpolićie dzierżą / zá
18:
prawdę máyą. Hoc pro certo putaui=
19:
mus. Zá pewneſmy to v ſiebie mieli. Fa=
20:
cere certiorem, Dać komu znáć. Per
21:
homines certos cognoui. Od pewnych
22:
to ludźi wiem. Ad diem certam, Ná
23:
pewny á náznáczony czás.
24:
Certe, Aduerbium confirmantis, Ow=
25:
ſzeki / Záprawdę Certe captus eſt, Owſze=
26:
ki yęty yeſt miłością. Certe is eſt, Ba
27:
wieręć ten yeſt. Certe enim ſcio. To
28:
wiem zápewne. Certe ædepol ſcio, idē,
29:
Certe tu qiudē pol multo hilarior, ſed
30:
eſt ne ille noſter Parmeno. Certe ip=
31:
ſus eſt. Owſzeki ten yeſt.
32:
Certiſſo, certiſſas certus fio obſoletum.
33:
Certo Aduerbium, ſimiliter affirmandi
34:
quod etiam pro certo dicimus, Cic.
35:
Quaſi certo futurum, Zá pewne króm
36:
wątpienia. Item, Aduerbium confir=
37:
mantis, Plaut. liberum ego te iuſsi a=
38:
bire. certo, Ták yeſt. Hoc certo ſcio,
39:
To wiem zápewne. Perij certo, certo
40:
comperi, & c.
41:
Ceruus, maſ. ſec. Yeleń.
42:
Ceruinus, a, um, adiectiuum, Yeleni.
43:
Ceruarius, a, um, idem.
44:
Cerua, Lány. Item, Ceruus, Roſoſzka / Wi=
45:
dełki.
46:
Ceruarius Lupus, animal ex Lupo &
47:
Cerua, aut ceruo & lupa genitū & mi
48:
ſtum, Ceruinus uir, Prouerb. Boyáźli=
49:
wy mąż / nie ſmiáły który rad pierſcha. Cer
50:
uus canes trahit, Prouerb. yelień pſy
51:
łowi / quando præpoſterum aliquid
52:
ſignificamus.
53:
Ceruchus, penult. prod. Rogáty. Item
54:
cornu antennæ, alijs cauea quæ in fa=
55:
ſtigio nauigij ſuſtollitur effigie cor=
56:
niculata. kolumna: b
| C ante E. | 50 |
1:
Ceruiſia, femin. prim. Piwo, alij Cereui=
2:
ſiam dicere malunt.
3:
Ceruix, huius ceruicis, fem. tert. Kręgi /
4:
zaſobna część / Sziyá. Ceruici impone=
5:
re, id eſt, quaſi iugum ſeruitutis in=
6:
iungere, Na ſziyę włożić / to yeſt / zniewo=
7:
lić. Magna ceruice homo, Mocny á
8:
ſmiáły. In ceruicibus bellum, pro in
9:
uicino, Tudzieſz zá páſem / przed drzwia=
10:
mi. A ceruicibus depellere hoſtem,
11:
Odyąć ſie nieprziyacielowi.
12:
Ceruis, uitis, Pieniek od którego ſie lato=
13:
roſli puſzczáyą.
14:
Ceruicoſus, a, um, Twárdościáſty / Ocięt=
15:
ny. Twárdouſty / Niepowolny / Nieskłon=
16:
ny.
17:
Ceruicale, uel ceruical, Zagłowek / Podſtu
18:
ká zagłówczána.
19:
Ceruicula diminutiuū, a ceruix, Krąſzki
20:
Ceruicari in Eccleſiaſtico legitur, ꝓ
21:
perfractum eſſe.
22:
Ceruſſa, fem. prim. Bleywás / którym też
23:
złotnicy ſrebro prziprawuyą z Ołowu y
24:
octu to czinią.
25:
Ceruſſatus, a, um, adiectiuum, Vt, Ce=
26:
ruſſata meretrix, Bleywáſem vpiękrzo=
27:
na.
28:
Ceryx, Latine præco, uel caduceator.
29:
Ceſpes, Vide CAESPES.
30:
Ceſticillus. Ryneczká nieyáka z chuſt vczi /
31:
miona którą niewiáſty ná głowę kłádą /
32:
gdy co na głowie noſzą / yakoſz to w Nie=
33:
mieckiey ſtronie około Noręmberku / Straſ
34:
burku / y we wſziſtkiey Swaycerskiey ziemi
35:
niewiáſty obyczay máyą / że wſziſtko y do
36:
miáſtá y z miáſtá ná głowie noſzą / y wody
37:
od rury / y wſziſtko co potrzebá yeſt muſzą
38:
ná głowie nośić.
39:
Ceſtron, Herba Bethonica, Bukwicá.
40:
Ceſtrum, pro inſtrumento quo cauatur
41:
ebur, Vide AESTRVM.
42:
Ceſtus, maſc. ſec. huius ceſti, ſine diph=
43:
tōgo, Pás á opáſanie / álbo Vpominek mi=
44:
łośći. Item ceſtus, Wſzelákie opáſánie
45:
álbo Obwiąsło / Związánie.
46:
¶Inde inceſtum huius inceſti, gen.
47:
neut. uel Inceſtus, huius inceſtus, ge.
48:
maſc. Niecziſtość / Zákazáne á nieſzłuſzne
49:
małzeńſtwo miedzi krewnémi ſobie per=
50:
ſonami álbo ślubem czyſtośći obowiązánemi
51:
albo też inſze złączenie á krwie zgwał=
52:
cenie.
53:
¶Inde Adiectiuum. Inceſtus, a, um,
54:
Vt, Inceſta ueſtalis, Sromotna Mniſzká
55:
Inceſto flagitio polluere ſeſe. Nierzą=
56:
dną á zákázáną miłością ſie zeſmromoćić.| I a | Inde |
strona: 50v
kolumna: a
| C ante E. |
1:
Inde diminutiuum Ceſticulus, de quo
2:
ſupra Inceſtuoſus pro Inceſto, Calep.
3:
nullo authore.
4:
❡Inceſte aduerbium, Nierządnie / Nie
5:
godnie / Sromotnie. Vt, Inceſte nubere
6:
Zyąć ſie w zákázánym małżeńſtwie.
7:
❡Inceſto, as, are, Swą wolą á kureſtwo
8:
płodźić s zakazánémi niewiáſtámi.
9:
Cætra, cætræ, gen. fem. Tárćiczká Hi=
10:
ſpańska. Cetris utebantur etiam Gal=
11:
li, Inde adiectiuum, Certatus, a, um.
12:
ut, Certati milites, Páweźnicy / Vel qui
13:
Cetra utuntur.
14:
Certe obſoletum pro dicite & date.
15:
Cetus, ceti, gen. maſc. in plurali ge. neu.
16:
Wſzęliákie ryby wielkie w morzu / Wiel=
17:
goryb pluraliter Cete, Vergil. Cete im=
18:
mania.
19:
Cetarij, Rybikwi którzi wielkiemi rybámi tri
20:
buyą.
21:
Cetarius, a, um, adiectiuum. Vt, Ceta=
22:
rij fines ubi capiuntur Cete.
23:
Ceterariæ, ceterariatum, Mieiſce bliskie
24:
morzá ná którym ryby naſaláyą.
25:
Ceu Aduerbium ſimilitudinis, magis
26:
eſt Poetarum quam Oratorū, Yáko=
27:
by / Równie ták / argumento animaliū
28:
quæ ſemper de foſſa uiuūt ceu Talpȩ
29:
Równie ták yáko kretowi.
30:
Ceua ceuæ, uaccæ genus humilis ſta=
31:
turæ lactis abundans.
32:
Ceuere, clunes motitare & obſcœno ta=
33:
li motu blandiri.C ante H.
34:
Chære Græce, Latine ſalue, Bądź zdrów
35:
Pozdrowión.
36:
Chærephilon herbæ genus, Korbowe
37:
ziele.
38:
Chalame ciuitas Perſidis.
39:
Chalaſis, tunicæ genus laxe.
40:
Chalaſtra, Vrbs ad Tremeum ſinum
41:
Chalaſias gemma.
42:
Chalaza, Vide GRANDO.
43:
Chalcantum, Atramenti genus a ſimili=
44:
tudine æris ſic dictum, Nieyákie czir=
45:
nidło Witriol zwáne.
46:
Chalcedon, penul, prod uel Chalcedo=
47:
nia, gen. fem. Miaſto w Aziey iuxta
48:
Boſphorum Thracium, za Conſtanti=
49:
nopolem.
50:
Chalceos, Rodzay nieyáki oſtu.
51:
Chalcetum ſpecies herbæ.
52:
Chalceus, a, um, adiectiuum, id eſt, æ=
53:
reus, Miedziány. kolumna: b
| C ante H. |
1:
Chalcidica, Nieyáka kretá / & ſerpentis
2:
ſpecies, & Chalcidium genus ædifi=
3:
cij, Feſtus.
4:
Chalcidix uel Chalcidis, genus lacer=
5:
tæ, Yáſzczorká nieyáka.
6:
Chalcis, chalcidis, fem. tert. Główne miá=
7:
ſto w Eubœy / nunc Nigropont zo=
8:
wą.
9:
Chalcidocus, a, um, Yeden z támtąd.
10:
Chalcis etiam eſt genus piſcis.
11:
Chalcites gemma ærei coloris.
12:
Chalcitis, huius Chalcitis, gen, fem. Ka=
13:
miéń miedziány z którego Kupr y miedź
14:
czinią.
15:
Chalcophonos ſpecies gemmæ.
16:
Calcoſmatagdos ſpecies gemmæ.
17:
Chalcus genus numiſmatis quod de=
18:
nariolum ualebat.
19:
Chaldæa, Aſiæ minoris Regio, ge. fec.
20:
in qua ciuitas Babylon, & Chaldeus
21:
genethliacus, Wieſzczi práktikarz.
22:
Chaleſtra, Vrbs Theſſaliæ.
23:
Chalybes, Populi Ponti, Którzi ſie Kruſz /
24:
cámi żywią.
25:
Chalybs, chalybis, maſ. ter. Genus ferri
26:
duriſsimi, Stal.
27:
Chalcographus, maſ. ſec. Drukarz / który
28:
Xięgy tłoczy / á wybiyá álbo drukuye.
29:
Chacographia, Nauká drukowánia
30:
Xiąg.
31:
Chamæciſſus, gen. meſc. genus eſt he=
32:
dere, Złota náć która ſie po ziemi kładzie
33:
nie rośćie w zgórę. χαμαι infimum &
34:
κουσσος hedera.
35:
Chamæcypariſſus, gen. maſ. Cipres / ziele
36:
álbo kwiat Cipreſowy.
37:
Nam Cypariſſus eſt ipſa arbor,
38:
Drzewo ſamo Cipreſſowe.
39:
Chamedaphne, chamedaphnes, herba
40:
Powiąs / Powiąsło.
41:
Chamælea, herba quæ ſimilitudinem
42:
foliorum oleæ habet.
43:
Chamæleon, chamæleontis, quali par=
44:
uus Leo. Zwierzę Indiiskie które bárzo
45:
prętko fárby odmienić może. Vnde de ho=
46:
mine inconſtante aut uerſipelle dicitur
47:
Chamæleonte mutabilior.
48:
Chamæleon chamæleonis, eſt etiam
49:
genns herbæ, id eſt, Chamilla.
50:
Chamælence, chamelences, Herba.
51:
Chamæmirſynæ, fem. tert. Herba, Ziele
52:
z którym we włoſzech miotły czinią.
53:
Chamepitys Herba.
54:
Chamærepes, arbor ex ſpecie Dacty=
55:
lorum, Calep.| Chamætere, |
strona: 51
kolumna: a
| C ante H. |
1:
Chamætere, id eſt, pediſſequȩ, Calep.
2:
Chamæmilum, neu, ſ, uel Chamæmelū
3:
Herba, Rumienek.
4:
Chamedrys, gen. fem.
5:
Chamæzeleon herba, quȩ latine quin
6:
folium dicitur.
7:
Chaoma, gen. fem. montana pars Epiri
8:
Inde Chaones & Chaonius ex Chao
9:
nia. Chaonides dicti ſunt lupi cerua=
10:
rij, Calep.
11:
Chaos, gen. neut. indeclinahile, Zámieſzá=
12:
nie wſziſtkich rzeczi weſpołek / z kąd Ele=
13:
mentá á żywioły y ynſze wſziſtkie rzeczi po=
14:
czątek ſwoy máyą / yáko poetowie o tym
15:
piſzą.
16:
Chara, charæ Genus radicis.
17:
Characatus, a, um, adiectiuum. Vt, CHa
18:
racatæ uineæ, Winnice tyczámi ná=
19:
tykáne.
20:
Characias, huius, characiæ, Genus her
21:
bæ, Wilcze mléko. Characiam etiam
22:
uocant arudinem craſsiorem, fir=
23:
miorem.
24:
Character, huius characteris, maſc. tert.
25:
Latine ſignum, Cech / Znák.
26:
❡Vnde, Literæ dicuntur characteres
27:
pen. longa.
28:
Character etiam genus & figura dicendi
29:
id eſt ſtylus.
30:
Characteriſmos, deſignatio alicuius
31:
per Periphraſin, Vt, Caluus Nero,
32:
pro Domiciano.
33:
Charadrius auis maritima & magna.
34:
Charientiſsimus, maſ. ſe. Wdzięczność wy
35:
mowy / Alias, figura qua dura dictu gra
36:
tius porferuntur, Vt, cum pro mere=
37:
trice & ſcorto dico inhoneſtā & in=
38:
pudicam matronam.
39:
Chariſta, plur, numeri tantum, ge. neu.
40:
Swięto niektóre / ná które ſie prziyaciel=
41:
ſtwo weſpołek zyeźdźiło dáry á vpominká=
42:
mi ſie podarzáyąc.
43:
Charis Græce, Latine gratia, donum
44:
munus diciut.
45:
Chariſma, atis, idem.
46:
Charites, gen. fem. Latine Graciæ, Bo=
47:
ginie wdzięcznośći / łaski y záchowániá.
48:
Sunt autem tres Aglaia,Thalia, Eu=
49:
phroſyne uel Paſithea.
50:
Chariophylum herba, neu ſe. Goźdźiki.
51:
Charon, charontis portitor inferorum
52:
antiquis creditus, Wrótny á przewożnik
53:
piekielny / który duſze przes piekielną rzekę
54:
przewodźi.
55:
Charta, tæ, fem. prim. Pápir / Kártá.
56:
Charta pro libro. kolumna: b
| C ante H. | 51 |
1:
Chartæ codicis, Kárty w Xięgách.
2:
Charta uirgo, Práwa pánná / która yeſzcze
3:
nie rodźiła.
4:
Chartæ luſoriæ, Kárty któremi grawáyą.
5:
Chartula diminutiuum, Pápirek.
6:
Chartularius, Pápirnik.
7:
Chartaceus, a, um, Papirowy.
8:
Chartarius, a, um, idem.
9:
Chartaria officina, Pápirowy młyn.
10:
Chartophylacium, Mieyſce gdzie ſuſzą
11:
pápir / álbo skrziniá w ktorey pápir cho=
12:
wáyą / też sklep álbo mieyſce ná którym
13:
Prziwileye álbo poſpolite Xięgy chówa=
14:
yą.
15:
Chartophylax, Ten któremu Xięgi á
16:
Prziwileyá zwierzano.
17:
Charus, a, um, Miły / Láſzkáwy.
18:
❡Chariſsimus & amiciſsimus, Bár=
19:
zo miły á łáskáwy. Amare & charum
20:
habere, Być ná kogo łáskaw. Sibi quiſ
21:
charus eſt.
22:
Charitas huius charitatis. Miłość / Láská
23:
ſerdeczna chuć. Hominum charitas &
24:
amicitia gratuita eſſe debet. Omnes
25:
omnium charitates patria una com=
26:
plexa eſt.
27:
Charybdis, gen. fem. Locus maris pe=
28:
riculoſus inter Calabriam & Ciciliā.
29:
Welm morski ná którym ſie łodzie roz=
30:
biyáyą. Poetæ fabulantur rapaciſsi=
31:
mam mulierem, in n=hoc monſtrum
32:
fuiſſe conuerſam, Accipitur etiam pro
33:
Voragine. Przepáść. Cum ſit accu=
34:
tiſsima rupis aut petra, ad quā prȩ=
35:
ter nauigantes impelluntur, Poetæ
36:
monſtrum eſſe dicunt, ſuperne Ca=
37:
nem inferne fœminam, Vnde Pro=
38:
uerbium, Euitata Charybdi in Scyl=
39:
lam incidi, Vciekłem ze dzdzu pod ryn=
40:
nę. Item, Inter Calabriam & Siciliam
41:
nauigare, Być międzi dwiemá niebeſ=
42:
piecznośćiámi. Charybdis bonorum,
43:
Cicer Pożercá wſzelkych dóbr.
44:
Chaſma, atis, neut. tert. Wielka skáłá ál=
45:
bo roſtąpienie ziemie. Latine, labes agri
46:
Vel, Hiatus terræ dicitur, cum uide=
47:
licet, ager repente terræ motu ſub=
48:
ſidet.
49:
Chaſmaticus, terræ motus, Poruſzenie ál=
50:
bo roſtąpienie ziemie.
51:
Chaſma etiam dicitur, Skáłá ná niebie
52:
gdy ſie zda yákoby ſie niebo otwarzá=
53:
ło.
54:
Chelæ, gener. fem. penult. product. O=
55:
skrzele á rámionká v ráków y niedz=
56:
wiadków.| I 3 | Chelone |
strona: 51v
kolumna: a
| C ante H. |
1:
Chelone, fem. ter. pen. prod. Zółẃ / Che=
2:
lonophagi, Zółwye y ślimaki yedzący.
3:
Chelidonium ſiue chelidonia herba,
4:
Yáskółcze ziele. Græcis χελιδω̃ρ, Lati=
5:
ni eſt Hirundo, Item, Nomen gem=
6:
mæ, chelidonij, Yáskółcze Kámie=
7:
nie.
8:
Chelonitis, Gemma eſt.
9:
Chelonium, neut. ſec. Skorupá żółwiowa
10:
álbo ſlimakowa / integumentum teſtu=
11:
dinis.
12:
Chelonium etiam uel chelonia, Naczinie
13:
nieyákie / którym nieco cięſzkiego podnoſzą /
14:
Kóło / Báran / álbo Szlifa / też wałki które=
15:
mu wielkie faſy z piwnic wyciągáyą. Et,
16:
Sucula, Rigle któremi wálków popy=
17:
cháyą.
18:
Chelidrus, Rodzay nieyáki węzów.
19:
Chelys, fem. tert. Latine teſtudo, Zółẃ.
20:
Item, Inſtrumentum muſicum, Lutniá
21:
Inde Chelius, Lutniſtá.
22:
Chenoboſcium, neut, ſec. Gęſie páſtwi=
23:
sko.
24:
Chenotrophium, Gęśy chléw.
25:
Chenomychon, neut. ſec. Herba ad cu=
26:
ius aſpectum expaueſcunt anſe=
27:
res.
28:
Cheniſcus, maſc. ſec. Pars proræ a qua
29:
dependent anchoræ, Pirwa część ło=
30:
dźi v którey kotfice wieſzáyą.
31:
Cheranides, Genus lapidis præcioſi.
32:
Chernites, Lapis Ebori ſimilis.
33:
Cherroneſus, uel Cherſoneſus, id eſt,
34:
inſula per excellentiam ponitur pro
35:
Peloponeſo, Mieyſce álbo wyſpá ze
36:
wſząd wodą obeſzła χε᾽ρ῾ρος enim &
37:
χερσος Græcis eſt terra, & νησος
38:
inſula dicitur.
39:
Cherſos, Terra inculta, Płonna zie=
40:
miá.
41:
Cherſydros, Serpens qui tam in terra
42:
quam in aquis moratur.
43:
Cheruſci, gen. maſc. Lud w niemieckiey
44:
ziemi / gdzie teras ſą Saxones álbo Sá=
45:
ſowie y Turingowie przi rzece Albis.
46:
Chibis, Herba, alias Scortana, cc.
47:
Chidnei, Populi circa Pontum.
48:
Chiliarchus, maſ. ſec. Qui præſtat mille
49:
militibus, Rotmiſtrz / álbo Hetmán
50:
máyąc pod ſobą tyſiąc zołnierzów / apud
51:
Latinos Tribunus eſt.
52:
Chilias, adis, fem. ter. Liczbá w którey ſie
53:
tyſiąc zámyka.
54:
Chilo, Ktory wielkie wárgi ma / Gębá / Pu=
55:
cek yáko niektórzy zową.
56:
Chilorus, Macedoniæ fluuius.kolumna: b
| C ante H. |
1:
Chimera, fem. prim. Kozá / mons Liciæ
2:
& Poetæ fingunt moſtrum eſſe tria
3:
capita habens, nempe Leonis, Caprȩ
4:
& Draconis. Alij dicunt eſſe, Pectore
5:
Leonis, Ventre Caprȩ, Cruribus ſer=
6:
pentinis, flammam ſpirans & euo=
7:
mens.
8:
Chimerij, Populi Aſiæ, Amaſonibus
9:
proximi &. quicun præfrigia lo=
10:
ca habitant.
11:
Chimaſtrum, neut. ſec. Odzienie którego
12:
źymie vżywáyą / Szubá.
13:
Chimus, Alimentum confectum, ſed
14:
nondum in ſanguinem conuerſum.
15:
Chios, Inſula in Ægæo mari, olim Æ=
16:
tolia dicta.
17:
Chius, a, um, Adiectiuum, Yeden z tám=
18:
tąd.
19:
Chiragra, Latine, dolor manuum, Bo=
20:
leść w ręku / χειρ enim manus ᾽αγρια dolor
21:
& cruciatus dicitur.
22:
Chirodota, gen. fem. pen. prod. Veſtis
23:
habens manicas uſ ad digitos, Su=
24:
knia s rękawy. Manuleata ueſtis La=
25:
tine,
26:
Chirographum, neut. ſe. uel Chirogra=
27:
phus, maſc. Właſną ręką nápiſány liſt /
28:
Schuldtbrieff / Handtſchrifft niektórzy zo=
29:
wą / z niemieckiego yęzyká wzięte słowá=
30:
ut, Chirographū imitari, Cziyey ręki w
31:
piſániu náſládowáć. Suo Chirographo
32:
miſit mihi literas. Swą właſną ręką
33:
nápiſány liſt.
34:
Chirographarius creditor, Który zá
35:
ſwoye długi tylko cedułki ma.
36:
Chiromantia, fem. prim. Diuinatio ex
37:
manuum inſpectione, Wieſzczbá / álbo
38:
práktikowánie z liniy ręcznych.
39:
Chironia, Genus uitis,
40:
Cheron, gen. maſ. Nomen medici præ=
41:
ſtantis, fuit auem Cētaurus & Achil=
42:
lis magiſter.
43:
Chironium, Vlcus, Vide CACOETES.
44:
❡Item Cheron, idem quod ſagitta=
45:
rius, Signū cœleſte apud Poetas, Hic
46:
enim Cheron medicus dicitur eſſe, ob
47:
eximiam probitatem, relatus eſſe in
48:
Aſtra.
49:
Cheronomus, maſc. ſec. pen. prod. Ten
50:
który rękomá vczi krágáncowáć / álbo ku=
51:
glowáć. Latine Geſticulator, Kuglarz.
52:
Vnde Chironomia, Plęśny taniec.
53:
Item Chironomia, Náuká á miſterſtwo
54:
krágáncowánia / álbo kuglowánia / Też
55:
słuſzne á vczćywe obyczáye / których orato=| rówie |
strona: 52
kolumna: a
| C ante H. |
1:
rowie vczą / yáko ſie ći máyą ſpráwowáć
2:
s ruſzániem ręki kiedy co mowią álbo kazą
3:
Chironomon, ontis, idem quod chiro=
4:
nomos.
5:
Chειroteca, fem. prim. Rękáwicá.
6:
Chειrurgus, maſc. ſec. Bárwierz / Lekarz
7:
który rany goyi.
8:
Chειrurgia, Náuká leczenia ran / álbo też
9:
wrzodów zwierzchnich.
10:
Chειrurgicus, Idem quod Chειrurgus.
11:
Chius, Genus carbunculi.
12:
Chlæna & læna, fem. prim. Zwierzchnia
13:
ſuknia / Płaſzcz.
14:
Chlamys, dis, Yezdecka ſzatá krótká yáko
15:
karwatká álbo ſtradeyeta v nas. Paluda=
16:
mentum, idem.
17:
Chlamidatus, a, um, W tákie odzienie
18:
obleczony.
19:
Chlamydula dimin. Kárwateczká.
20:
Chlorion, Ptak nieyaki wſziſtek zięlony /
21:
ták wielki yáko Sinogárdlicá.
22:
Chloris, Nympha florum habens po=
23:
teſtatem.
24:
Chlorites, Gemma.
25:
Choa, fem. prim. id eſt, Chus. Nomen
26:
eſt menſuræ uel, ubi reponuntur
27:
libamina.
28:
Chenix, icis, fem. tert. Nomen menſuræ
29:
apud Græcos, duos ſextarios conti=
30:
nens, Miárá winna / około dwa kwart
31:
trzymáyąc / á ták wielki był dzienny obrok
32:
sług v Greków. Inde, Pythagoricum
33:
ſymbolum, Chœnici ne inſideas, Nie
34:
bądz leśny / Samopaśny á prożnuyący.
35:
Chœlogryllus, Pro caniculo in Biblijs
36:
legitur
37:
Chola, Smaragdi genus.
38:
Cholera, æ, fem, prim. Zółtość yákoby żołć
39:
około ſerca leżąca / niemoc yeſt / gdy yeden
40:
wiele zołtość á zielonośći yákoby żábiego
41:
zkrzeku zwroći.
42:
Cholericus, a, um, Który wiele w ſobie ma
43:
takowey żołtośći y zielonośći.
44:
Cholerica tormina, Gryzienie w zółądku /
45:
od żołtośći á zieleni przychodzące.
46:
Choliambus, Verſus claudicans. Nie zu
47:
pełny wierſz / yákoby chramiący ná końcu.
48:
Alias Scazon.
49:
Choma, atis, neut. tert. Ganek / álbo yáka
50:
wyniosłość á podnieſienie od ziemie.
51:
Chorannei, Genus hominum ſylueſtræ
52:
Perſidum.
53:
Chorda, æ, f. pri. Struná / Sznur. Fides.
54:
Chordapſon, Morbus tenuioris inteſti=
55:
ni, Ileos uulgo / Iliaca paſsio, Gryzie= kolumna: b
| C ante H. | 52 |
1:
nie á teskność ná wąpiu / kłocie w żywocie
2:
Chordi, Agni qui poſt tempusnaſcū=
3:
tur, Poſlednie yágniętá.
4:
Chorus maſc. ſe. Chor á zeście y zgromá=
5:
dzenie ſpiewáków / bieſiádników / Taneczni=
6:
ków / y ynſzich którzy dobrey myſli nie
7:
káżą.
8:
Chorea, penult. indiferente, Taniec.
9:
Choraules huius læ, uel lis, Vel Cho=
10:
raula, læ. Gracz / skrzipek. Bębennica / álbo
11:
ynſzi Muſik ku táńcowi gráyąc.
12:
Choragus, Który rey wodźi / Też / który
13:
koſztunek czini / á pieniądze wydáye ná
14:
taneczne y ynſzych gier rzeczi.
15:
Choragium, Tanecznicá / álbo ynſze miei=
16:
ſce / ná którym gry / álbo tańce ſprawuyą.
17:
Choriambus, maſc. ſec. Pes ex prima &
18:
ultima, productis medijs breuibus,
19:
notatur ſic - u u -
20:
Chorius uel Choreus, maſc. ſec. Pes,
21:
alias Trocheus, habens unam lon=
22:
gam & alteram breuem ſyllabam,
23:
notatur hoc modo - u
24:
Chorobates, tæ, Sznur którym proſtuyą
25:
drzewo cieſle,
26:
Chors, tis, fem. ter. Podworze / Ganek / ná
27:
którym ſie kury paſą.
28:
Chortalis, le, Co k temu mieyſcu należy. Vt
29:
Chortalis gallina, Dworna kokoſz.
30:
Chranaen, Inſula adiacens, Sunio At=
31:
ticæ promontorio, Calep.
32:
Chria, fem, prim. Poſpolita przepowieść /
33:
która w obyczay poſpolity weſzłá. Alias
34:
commemoratio alicuius dicti uel fa=
35:
cti, celerem habens demonſtrationē.
36:
Vt, Virtutum radices amaræ, fructus
37:
uero dulces.
38:
Chrombus, Genus piſcis.
39:
Chromis, Piſcis nidificans in aquis.
40:
Chriſtus, Græce, gen. maſc. Latine Vn=
41:
ctus, Pomázániec. Hebraice Meſſias a
42:
uerbo Moſchah, id eſt, Vngo.
43:
Chriſis, Latine Vnctio, Pomázánie.
44:
Chriſma, Vnguentū, Máść. Inde, Chri=
45:
ſtianus, a, um, Pomázány. Ideo autem
46:
nos unxit, quia nos luctatores & bel=
47:
latores eſſe uoluit, cum Diabolo ſci=
48:
licet, Carne, Sanguine, & Mundo.
49:
Chroniaticus. Qui nulla uerecundia co
50:
lorem mutat.
51:
Chronia, id eſt, Saturnalia.
52:
Chronos, maſc ſecund. Latine tempus,
53:
Czás.
54:
Chronica, orum plurale tautum, Kro=
55:
niká / to yeſt Xięgi dzieyów przesłych lat.
56:
Annales, Latine, Vide ſupra.| I 4 | Chronicus |
strona: 52v
kolumna: a
| C ante H. |
1:
Chronicus, a, um, Adiectiuū, Vt, Chro=
2:
nici libri, Xięgi dzieyów á pámiątká lat
3:
przeſzłych.
4:
Synchronus, Rowiennik / yednych lat. La
5:
tine coetaneus, uel contemporaneus.
6:
❡Synchroni, pe. prod. Którzy yedne=
7:
go czaſu żyli.
8:
Chryſa, Ciuitas Phrygiæ, Inſula Indiæ
9:
& fluuius agri Siracuſani.
10:
Chryſalis, Genus uermis.
11:
Chryſendeta, pen. cor. Kuflik álbo ynſze
12:
naczinie ze złotemi / álbo pozłoćiſtemi
13:
obrączkámi / álbo łańczuſzkámi.
14:
Chryſippea, Herba Plinio authore.
15:
Chruſites, Gemma eſt.
16:
Chryſitis, hius itiu, Złota piáná.
17:
Chryſoberillos, Gemma eſt.
18:
Chryſos, gen. maſc. Latine, Aurum,
19:
Złoto. Vnde multa compoſita, Chry=
20:
ſoceras Auricornu, Złote rogi / MIáſto
21:
nie dáleko od Konſtántinopolá.
22:
Chryſocolla, Złota piábá / álbo gliná złota
23:
Chryſolithꝰ. Lapis præcioſus aureo ni=
24:
tore transfluens, Perłá tego ymienia.
25:
Chryſomelum, pen. long. Pomoráńcza
26:
Armeniacum.
27:
Chryſoſtomus, Złotouſty.
28:
Chryſocomus, Złotowłośyſty.
29:
Chryſocome, es, Herba, Alias, Chry=
30:
ſantemon uocata.
31:
Chryſolampis, Genus lapidis.
32:
Chryſon, Genus piſcis.
33:
Chryſopaſſus, Genus lapidis.
34:
Chus, idem quod Congius, qui ſexies
35:
capit ſextarium, Burdeus uero ſic.
36:
Chus ſiue Choa, Faská álbo naczinie
37:
ku czerpániu / Wiádro / Też Miárá oko=
38:
ło dwu gárncu winá mniey álbo więcey.
39:
Chytra, fem. prim. Latine Olla, Gárniec.
40:
Vnde Chytrapus, odis, Gárniec o
41:
trzech nogách.
42:
Chutra, Ognisko.
43:
Chytus, Cizici portus.C ante I.
44:
Cibus, maſ. ſec. Potráwá / Pokarm / Kar=
45:
mia.
46:
Cibarium, idem Vt, Cibum capere cū
47:
aliquo, Yeść s kim. Cibum dedu=
48:
cere, Vyąć obroku / Podnieść komu korit=
49:
ká / yáko w przepowieśći bywa mówiono.
50:
Cibo ſuo ſeruire, O ſwych obrokách
51:
czuć.
52:
Cibo, as, are, Karmię. kolumna: b
| C ante I. |
1:
Cibarius, a, um, Potráwny / To co ku po=
2:
tráwie należy.
3:
Cibarius panis, Czeládny / álbo / obrocz=
4:
ny chléb.
5:
Cibaria cereuiſia, Obroczne á pod=
6:
leyſze piwo.
7:
Cibarius homo, Proſty człowiek.
8:
Vua cibaria, Yágogá dobra ku ye=
9:
dzeniu.
10:
Cibatus huius cibatus, Karmia / Gná=
11:
rowánie. Vt, Cibatu longorie ſuſten=
12:
tare ſues, Yeſzcze dłużey á dáley kármić
13:
wieprze.
14:
Cibalis, & hoc le, idem quod Cibatus
15:
ſed obſoletum.
16:
Ciborium ſiue cibocium, Genus po=
17:
morum Alexandrinorum.
18:
Cicada, æ, f p. pen. prod. Swiercz polny /
19:
też Száráńczá.
20:
Cicatrix, icis, f. ter, Blyzná / Dęga. Szram
21:
Známię gdzie byłá ráná. Vt, Ne refrica=
22:
re iam obductam Reipub. cicatricem
23:
uiderem, Abych záſię z nowu neiznawiał
24:
rány á vpadku rzeczy poſpolitey.
25:
Cicatrico, as, are, Zránić kogo / álbo dęgá=
26:
mi nácechowáć.
27:
Cicatricoſus, a, um, Pełny blizn / álbo dęg/
28:
Szrámowáty.
29:
Ciceum, Dicebant antiqui membranā
30:
tenuem, quæ eſt in malo punico di=
31:
ſcrimen. Feſtus
32:
Cicer, eris, neu. ter. Tátárká / Griká niekto=
33:
rzi zową.
34:
Cicercula, diminutiuum quaſi minutū
35:
Cicer.
36:
Cicerculum, in neutro genere, Nieyáka
37:
ziemia z którey fárbę áni żółtą / áni czér=
38:
woną czinią / ále ſrzednią áłbo mie=
39:
nioną.
40:
Cicerbita, fem. prim. Záyęcze ziele.
41:
Cichorea, & Chichoreum herba, Ciko=
42:
rea niektórzi zową / yezyczek gęśy / Podroż=
43:
nik właſniey.
44:
Cici, herba, alio nomine Ricinus dicta,
45:
Calep.
46:
Cicina, Auis nocturna, Calep.
47:
Cicindela, f. p. Alias Nitedula, Nocna
48:
muchá / ſwiéći ſie w nocy á lata około ogniá
49:
około ſwiéce. Vnde accipitur, pro pen=
50:
ſili lychno, Miáſto lámpy álbo kágáńca
51:
w którym ogień przes cáłą noc chowáyą
52:
w oleyu. Lampyris græce.
53:
Cicinia, Parua & gracilis ſerpēs in Italia.
54:
Ciclinus, id eſt, cicculator, Okrężácz.
55:
Calep.
56:
Cicones, Populi Thraciæ.| Ciconia |
strona: 53
kolumna: a
| C ante I. |
1:
Ciconia, fem. prim. auis, Bocian / Item
2:
Ciconia genus menſuræ apud Co=
3:
lumellam.
4:
Cicuno, Membrana tenuis malorū pu=
5:
nicorum, Calep.
6:
Cicur, uris, omn. tert, pen. prod. Swoy=
7:
ski / Niepłochi / Okrocóny / Ogłaskány. Vt
8:
Cicur ingenium. Wdzięczne / Láskáwe á
9:
miłe przyrodzenie.
10:
Cicuro, as, pe. prod. are, Vnośić / Ogłá=
11:
skáć. Vt, Cicurare accipitrem, Vnoſić
12:
yáſtrzębá. Cicurare dorcam, Ogłáskáć
13:
Sárnę.
14:
Cicuta huius cicutæ, fem. prim. penult.
15:
product, Herba uenenoſa, Swinia
16:
weſz / quam Socrates bibit Athenis,
17:
contra hoc uenenum præſtantiſsi=
18:
mum eſt remedium, hauſtus uini,
19:
Metaph. Cicuta pro Canna uel fiſtula
20:
Miáſto rury.
21:
Cidaris, fem. tert. Czapká / proprie re=
22:
gum Perſarum, Thurecki kiwiór.
23:
Cieo, es, iui, tum ere, Teſtibus, Diome=
24:
de & Phoca. Item, Cio, cis, a Cieo
25:
priorem corripit. Hinc Frequentatiua
26:
Excito, Concito, Recito.
27:
Citum a Cio producit. Vnde Acci=
28:
tus & Excitus, pen, prod Compoſi=
29:
ta uero utriuſ, ſemper ſunt quartæ
30:
coniugationis. Vt, Accio, Concio,
31:
Excio, Diomedes, Accieo per ſecun=
32:
dam etiam dicendum credit, Poruſzam
33:
Záwoława, / Poduſzczam / Podpomagam.
34:
Ciere gemitus & lachrymas, Rozrzew
35:
nić. Ciere turbas, bellum, prælium,
36:
pugnam, Zwádę zácząć. Ciere aluum
37:
Wypróżnić żołądek. Ciere aliquem,
38:
Rozyątrzić / Rozgniewáć kogo. Vrinam
39:
ciet, uel cit hæc herba, Poruſza mokrzu
40:
álbo wody to ziele.
41:
Cietur, Cicero. Id motu cietur
42:
interiore & ſuo, Cziągnie ſie we
43:
wnątrz.
44:
Ciens, Participium, Liuius, Prælium
45:
ciens ipſe, Bitwę nárządzáyąc.
46:
Citus, Participium, Prouocatus, Záwo=
47:
łány / Poruſzony.
48:
Citus, a, um, Adiectiuum, Celer, a ci=
49:
tando dicitur, quaſi citatus, Poſpieſzny /
50:
Prętki / Ochotny. Vt, Inceſſus citus.
51:
Prętki chód. Citus ad ſcribendū, Pręt=
52:
ku ku piſániu.
53:
Cito, Aduerbiuw, Prętko / Skokiem /
54:
Ochotnie. Vt, Cito & curſim aliquid
55:
agete, W dochwátki co ſpráwowáć. kolumna: b
| C ante I. | 53 |
1:
Tam cito, Ták prętko. Non cito di=
2:
xerim, Nie ták łátwie wymowię.
3:
Citius, Rychley / Prętcey. Vt, Citius
4:
dicto, Pirwey niżłi wyrzekł.
5:
Citiſsime, Nayprętcey / Skokiem s
6:
trzaskiem.
7:
Cito, as, are, Frequentatiuum, Wżywam
8:
Pozywam, Vt, Citare ſenatum in fo=
9:
rum, Zgromádźić rádne pány. Citare a=
10:
liquos per nomina, Swym ymieniem
11:
káżdego wezwáć.
12:
Citare teſtes alicuius rei, Dáć ſwiátki
13:
ná którą rzecz.
14:
Authores citare, Prziwieść piſmo vczo=
15:
nych ludźi.
16:
Citacio, Pozwánie / Pozew. Eſt enim
17:
Cito, citas, citare, Iudiciale uer=
18:
bum.
19:
Citatus, Participium. Vt, Citato ualere
20:
equo & citato gradu. Prętko á sko=
21:
kiem pochádzáć.
22:
Citatus, nomen ex Participio pro ce=
23:
leri, Prętki. Vt, Rhenus citatus fertur,
24:
Prętko płinie Rhen. Item, Citatus, Po=
25:
zwány.
26:
Citatim, Aduerb. id eſt, celeriter, Prętko
27:
Ochotnie / Biegiem.
28:
¶Compoſita, Concito, as, are, Po=
29:
duſzczam / Poduſzczuwam / Poruſzam.
30:
Excito. as, pen. cor. are, Zbudzam / Po=
31:
ruſzám. Vt, Aliquem ad uirtutem ex=
32:
citare, Nápomináć álbo mieć ku cnocie
33:
kogo.
34:
Excitare ſomno, Zbudźić. Animos ex=
35:
citare ad letitiam, Kázáć dobréy myſli
36:
być.
37:
Excitare ceſpites dicitur ſus, Rić zie=
38:
mię / álbo darn. Studia literarum & phi=
39:
loſophiæ excitare, W nieść náuki. Ri=
40:
ſum excitare. Záſmieſzić. Excitare ignē
41:
Skrześić ogień. Tragediam excitare
42:
aliquam, Yákie zámieſzánie vczinić. W=
43:
znowić co tákowego.
44:
❡Excitari Paſsiuum, Być zbudzón / Po
45:
duſzczon. Vt, Excitari præmijs & pro=
46:
miſsis, Być nákłonión obietnicámi.
47:
❡Excitatus, Nomen ex Participio,
48:
Zbudzony / Poruſzony / Ochotny. Excita=
49:
tiſsimus odor, Oſtra á mocna woniá.
50:
¶ Excitare, Aduerbium, Ochotnie / O=
51:
kazále.
52:
Incito, as, are, Poduſzczam / Podſzczuwám
53:
Vt, Ad ſcribendum inuitare, Dodáć
54:
ſmiáłośći ku piſániu. Incitat auiditatem
55:
hæc herba, Dodawa chući ku yedze=
56:
niu.| ❡Incitatus, |
strona: 53v
kolumna: a
| C ante I. |
1:
❡Incitatus, Participium ſiue nomen
2:
ex Participio, Poduſzczony. zyątrzony.
3:
Incitato equo ſeſe hoſtibus obtulit,
4:
Rozbodwſzi koniá potkał ſie s nieprziya=
5:
cielmi.
6:
¶Incitatio, huius onis, Prętkość / ochot
7:
ność.
8:
¶Incitate, Aduerbium, Prętko / Ochot=
9:
nie.
10:
❡Incitamentum, huius, enti, Poduſz=
11:
czenie.
12:
❡Incitabulum, li, idem.
13:
❡Recito, as, are, pen cor. Głoſem á
14:
przeſtwornie czitam. Literas recitare,
15:
Cćyć liſt. Recita ex literis publicis,
16:
Cćy prziwuley. Item Recitare, Z pámięći
17:
mowić.
18:
¶Recitatio, Verbale, Czytánie.
19:
❡Recitator, Verbale, maſcul. Cćyciel /
20:
álbo czitelnik / Piſarz.
21:
¶Suſcito, as, are, Zbudźić / wezgnáć ſpę=
22:
dzić. Vt, Ex ſomno ſuſcitare, Zbudźić.
23:
Suſcitare aliquem ad ſuum officium
24:
Nápominać kogo ku ſwym powinnośći.
25:
¶Reſuſcito, as, are, Wskrześyć Ożywić
26:
Reſuſcitatꝰ, Wſtrzeſzony. Reſuſcitatio
27:
Wskrzeſzenie.
28:
❡Oſcito, as, are, Poziewam.
29:
¶Oſcitor, aris, ari, Deponens, idem.
30:
❡Oſcitans, antis, Participium Pozie=
31:
wáyący. Oſcitans & dormitans, Drze=
32:
miąc / Ziewáyąc. Oſcitans Epicurus,
33:
Niedbały / Dzien za dzień żywiący.
34:
❡Oſcitanter, Aduerbium. Vt, Oſci=
35:
tanter aliquid agere, Niedbále / Leni=
36:
wie / á Nieochotnie co ſpráwowáć.
37:
❡Oſcitatio, Verbale, Poziewánie / Cio=
38:
gnienie ciáłá. Item, Oſcitatio, Niedbal=
39:
ſtwo / Leniſtwo.
40:
❡Oſcedo, onis, Chrobá gdy kto vſtá=
41:
wicznie poziewa / Poziewácz.
42:
❡Præterea, Concieo, Weſpołek wzwo=
43:
łáwam. Vnde Concio, onis, Kazánie /
44:
Rádá / Zgromádzenie. Eccleſia Græce.
45:
Item, Concio, Mieyſce ná którym kazą
46:
Kazádlnicá. Vt, Legi concionem tuā,
47:
Czedlem twoyę declámácią álbo kazánie.
48:
Concionem habuit, Vczinił rzecz / ál=
49:
bo kazánie miał.
50:
Concionor, aris, ari, Verbum, Kazę.
51:
Vt, Apud populam concionari,
52:
Vczinić rzécz do ludu. Vnde, Concio=
53:
nator, Kaznodzieyá Et, Concionarius,
54:
a, um, Káznodzieyski.
55:
¶Concionalis, le. Vt, Concionalis ſe=
56:
nex, Stárzec którego záwżdy ná kazániu kolumna: b
| C ante I. |
1:
nadzie. Clamor concionalis, Záwołánie
2:
poſpolſtwa. Concionale genus cauſſa=
3:
rum, idem quod deliberatiuum apud
4:
Oratores Xięgi które należą na poſpo=
5:
litego człowieka rádę.
6:
Cilicia, fem. prim. Kráyiná w mnieyſzey.
7:
Aſiey.
8:
Cilix, Yeden z támtąd.
9:
Cilicium, Odzienie albo guniá z włoſienia
10:
capow albo kozłów / też / kudły koźle.
11:
Cilicimus, a, um, Włoſiaty. Vt, Veſtis ci=
12:
licina, Suknia włoſiana / aut quæ ex ci=
13:
licio eſt.
14:
Cilium, lij, neut. ſec. Brwi v oczu. Su=
15:
percilium, Zwierzchnie brwi.
16:
Cillere, id eſt, monere, Seruius.
17:
Cillibæ, Menſæ rotundæ, Feſtus.
18:
Cilo, maſc. Cui frons eſt eminencior,
19:
Który ſpiczáſtą głowę ma od czołá
20:
Cilon, a Græcis dicitur ea pars quæ
21:
ſub collo eſt, Feſtus.
22:
Cimas, Inſula inter Iſtri oſtia.
23:
Cimbri, Populi Germaniæ, Xięſtwo
24:
Holſackie y Slieſwickie / po Niemiecku
25:
zową / Holſáć / á Sleſzwig.
26:
Cimbrica Cherſoneſus, idem ducatus
27:
non procul a Lubeco, aut regno
28:
Daciȩ.
29:
Cimmerij, maſc. Populi Scythiæ, & o=
30:
mnes præfrigida loca habitantes.
31:
Cimmeriæ tenebræ, Prouerb. Sylna
32:
Ciemność głupość / Slepotá. Boſphorus
33:
cierius, Wąskość morzá támże.
34:
Cimex, icis. maſc. tert. Pluskwá.
35:
Cimolius, id eſt, ex Cimolo inſula.
36:
Cinædi, apud ueteres dicti ſunt ſalta=
37:
tores, Tanecznicy. Poſtea etiam pueri
38:
meritorij. Inde Cinedicus, Adiecti=
39:
uum.
40:
Cinædia, Lapillus qui inuenitur in ce=
41:
rebro piſcis eiuſdem nominis.
42:
Cincia, Locus Romæ.
43:
Cincinnus, maſ. ſec. Kędzierze / Kędzięrzá=
44:
we włoſy / Skrzywione. Vnde Cincin=
45:
natus, a, um, Kędzierzáwy / wa / we/ Cin=
46:
cinni oratorum per Metaph. Okráſá
47:
á przichędożenie rzeczi.
48:
Ciner & cinis, maſ. t. Popiół.
49:
Cinereus, a, um, Popiołáty / ta / te / Vt, Ci=
50:
nereus color, Szára fárbá / Popioláta.
51:
Cinericius, a, um, Vt, Cinericius panis
52:
Podpłomyk / Plácek.
53:
Ciniſlo, onis, Który yglicę / którą włoſy trá=
54:
fia / zagrzewa / Pochlepcá Przecherá. Ci=
55:
nefacio, Veteres dixerunt, pro in ci=
56:
nerem redigo.| Cingo, |
strona: 54
kolumna: a
| C ante I. |
1:
Cingo, gis, xi, ctum, ere, act. ter. Opáſuyę
2:
Obłápiam / Okrążam. Vt, Cingere mu=
3:
ro, Murem obtoczić. Caſtra uallo cin=
4:
gere, Obóz wáłęm obegnáć. Cingere
5:
mœnibus urbem, idem, Cingit ur=
6:
bem Adnabis fluuius, W koło płinie
7:
Vrbem cingere copijs & militibus,
8:
Obledz álbo obegnać miásto. Cingere
9:
ſe gladio, Miecz przypáſáć.
10:
Cingulum, Pás.
11:
Cinctus, Subſtantiuum, idem quod cin
12:
gulum, Pás álbó opaſanie.
13:
Cinctus Participium, Opaſány / Obſtą=
14:
piony. Vt, Cinctus corona hoſtium,
15:
Ze wſząd obſtąpiony.
16:
Cingula, læ, Poprąg.
17:
Cingulus, idem quod cingulum, dici=
18:
tur enim utro modo.
19:
❡Compoſita, Incingo & præcingo
20:
is, xi, ctum, Przepáſam.
21:
❡Accingo, Przipáſuyę. Vt. Accingere
22:
gladium, Przipáſáć miecz. Accingere
23:
ſeſe alicui negocio, Nágotowáć. Ac=
24:
cingere ſeſe itineri, Gotowáć ſie ná
25:
drógę. Accinctus itineri, Podróżny / któ=
26:
ry przed ſobą drógę ma. Vnde, Accin=
27:
ctus, a, um, Poſpieſzny / na / ne / Gotowy.
28:
¶Diſcinctus, Leniwy / Zgniły / Nied=
29:
báły.
30:
¶Procingo, etiam ſignificat, Gotowáć
31:
ſię. Vt, Stat in procinctu acies, Woy=
32:
sko ſtoyi vſzikowáne / á gotowe ku poty=
33:
kániu.
34:
¶Recingo, Odpáſuyę opák álbo zá ſobą
35:
opaſuyę.
36:
¶Succingo, Wskáſuyę. Vnde Suc=
37:
cinctusa, ū, Wskáſány / Krótki / Keſzká
38:
niektórzy mowią. Vt, Succincta oratio
39:
Krótka rzecz.
40:
Succinctorium, Fartuch / Szorc.
41:
Et, Semicinctum, idem.
42:
¶Intercingo, Przepáſuyę. Intercinctus
43:
Participium, Opleciony / Oſádzony.
44:
Cingriæ, fem, prim. Tibiæ, quæ licet
45:
breuiores eſſent, ſubtilioribus tamē
46:
modis inſonabant, Sipont. Piſzczele.
47:
Cingulum, ciuitas Piceni.
48:
Ciniphes, In Exodo legitur, ubi uox
49:
Hebraica ſignificat pediculos, Wſzy.
50:
Cinnabaris, huius aris, fem. tert. Cim=
51:
ber, Szárłátna fárbá / Smokowá
52:
kreẃ.
53:
Cinnamomum, neut. ſec. pen. prod. Ci=
54:
námon.
55:
Cinnara, ræ, fem. prim. Rodzay nieyáki
56:
oſtu w Niemcéch. kolumna: b
| C ante I. | 54 |
1:
Cinniligium, neut. ſec. Quo noua nu=
2:
pta cingebatur.
3:
Cinnus, maſc. ſec. Wárkocz / też / zmieſzánie
4:
rozmáyitych rzeczi / Rozmącony tru=
5:
nek.
6:
❡Concinnus, a, um, Tráfny / na / ne / Chę
7:
dogy / Ochędożony / Wyſmukniony.
8:
¶Inconcinnus, a, um, Nietráfny / na /
9:
ne / Proſty.
10:
❡Concinno, as, are, Ochędożam / Przy=
11:
práwiam.
12:
¶Concinnitas, Tráfność / Ochędożność
13:
¶Concinnitudo, idem.
14:
Cinxia, Iuno dicta eſt, quod nuptijs
15:
præeſſet, in quibus cingulum nuptæ
16:
ſoluebatur.
17:
Cio, cis, iui, tum, Vide CIEO.
18:
Ciperum, Radix plantæ, ſimilis Porro
19:
Calep.
20:
Cippus, Górká nieyáka / álbo podwyſzenie
21:
ziemie yákoby grób / też kij albo kłodá w
22:
którą złoczince ſadzáyą / też / ślub albo
23:
kámień nágrobny / Też słup ná roſtániach
24:
dróg vkázuyąc drógę.
25:
Circa, Præpoſitio, quæ accuſatiuo ca=
26:
ſui iungitur, locum & tempus ſigni=
27:
ficat, Przy / Około Vt, Circa forum,
28:
Przyrinku. Circa hæc tempora, Około
29:
tych czáſów. Varia circa hæc opinio
30:
eſt, Rozmayite ſą około tego mniemánia.
31:
Circa omnia defecerunt, We wſziſtkich
32:
rzeczách.
33:
¶Circa, Aduerb Plin. Ad capiendas
34:
muſcas circa graſſantes.
35:
Circanea, Auis quæ uolando cicuitū
36:
facit, Feſtus.
37:
Circe, g. fe. Dziewká Słoneczná / y Perſis
38:
Silna czárownicá.
39:
Circeum, Miáſto nád morzem w Kám=
40:
pániey.
41:
Circei, orum, idem.
42:
Circeium, Herba.
43:
Circenſes, ludi dicti, quod in circo fierēt
44:
Circerus, Nauis Aſiana prægrandis.
45:
Circinus, ini, Cerkiel.
46:
Circino, as, are, Okrążam / Czinię okrągło.
47:
Circiter, Præpoſitio, quæ accuſatiuo ca=
48:
ſui iungitur, & ad tēpus numerum
49:
refertur, Interdum ad locum, Vt, Cir=
50:
citer meridiem, Około południá. Dies
51:
circiter quindecim iter fecerūt, Mieſz=
52:
káli ná dródze około piećinaśćie dńi. Cir
53:
citer uiginti, Około dwudzieſtu.
54:
Circum ad locum fere pertinet. Vt, Cir=
55:
cum caſtra diſpoſitæ ſuut excubiæ,
56:
Około obozu ſtrażą położono.| Circius |
strona: 54v
kolumna: a
| C ante I. |
1:
Circius & Cercius, maſc. ſec. Ventus a
2:
turbine ac uertigine dictus, Wiátr
3:
gwałtowny który oſobliwie we Frán=
4:
ciey w Delphinatu wieye.
5:
Circites, Circuli ex ære facti, Feſtus, Itē
6:
genus oleæ.
7:
Circos, Genus accipitris claudam al=
8:
tero pede, Puſtółká.
9:
Circulus, maſc. ſecund. Obrączká / Pier=
10:
ſcień.
11:
Circulus ligneus, Obrzęcz.
12:
Circulus menſarius, Prawdá.
13:
Circularis, re, Okrągły.
14:
Circulator, Lázęká / Tułácz / Kuglarz.
15:
Circulatrix, Kuglarká.
16:
Circulatorius, a, um, Vt, Circulatoria
17:
eloquentia, Niepoſpolita wymowá. Cir=
18:
culis uaſa cingere, Státki obręczámi
19:
pobić.
20:
Circulo, as, are, Okrążam.
21:
Circulatim, Aduerb. Ze wſząd.
22:
Circus, maſ. ſe. Kres / Okrąg / też / mieyſce
23:
płotem álbo murem obtoczone / yáko w
24:
Rzymie było mieyſce do ſzirmowánia. Vn=
25:
de, Circenſes ludi, Vide ſupra.
26:
Circum Præpoſitio accuſatiua, Vt,
27:
Paucæ quæ circum illam eſſent, Má=
28:
ło ych zoſtáło przy niey.
29:
Circius, Inſula Miſiæ.
30:
Cirnea, neæ Miárá winna / Kwartá / Bo=
31:
cal.
32:
Cirrha, Oppidum phocidis, Vnde Cir=
33:
rhæus Apollo.
34:
Cirrus, cirri, maſc. ſec. Który kępiátą
35:
á zwikłáną głowę ma.
36:
Cirrathus, a, um, idem.
37:
Cirtatus, Balſami genus, cc.
38:
Cis, Præpoſitio, quæ idem, quod citra
39:
ſignificat, ſed fere montium & flumi=
40:
num nominibus iungitur.
41:
Cis Euphratem, S tey ſtrony rzeki
42:
Euphrates. Cis paucos dies, W kilku
43:
dni.
44:
Ciſalpinus, a, um, Z tey ſtrony gór Al=
45:
pes.
46:
Ciſmontanus, a, um, Z tey ſtrony gór.
47:
Cis etiam ſignificat, Vndi, Ze
48:
wſząd.
49:
Cirta etiam ſignificat ſine, Bez / króm. Vt
50:
nemo poteſt hoc citra faſtidiū iden=
51:
tidem audire, Nikt nie może bes / Przi=
52:
krośći tego záwżdy słucháć. Citra calen=
53:
das, id eſt, ante calendas. Citerior. Cō
54:
paratiuus, a cis, Bliſzſzy / Citimus, nay=
55:
bliſzſzy.
56:
Ciſium, neut. ſec. Kárá / álbo kolá ſá. kolumna: b
| C ante I. |
1:
Ciſiarius, Furman.
2:
Ciſpius, Gorá w Rzimie. Alias Exqui=
3:
linus.
4:
Ciſſanthemos, Herba quam officinæ
5:
& herbarij, uocant Sigillum Ma=
6:
riæ.
7:
Ciſſeus, Rex Thraciæ, pater Hecubæ,
8:
quæ ciſſus dicitur.
9:
Ciſsites, Gemma,
10:
Ciſsibium, uel Ciſſymbiū uel Ciſsim=
11:
bium, neu. ſe. Poculi genus lignei ex
12:
hedera, Kubek nieyáki do picia.
13:
Ciſta, æ, fem. prim. Skrziniá.
14:
Ciſtula. dimin. Skrzinka.
15:
Ciſtella, aliud diminutiuum, Skrzinecz=
16:
ká.
17:
Ciſtellatrix, icis, fem. tert. Krá,arká krób=
18:
czána co w króbce ſwóy kram nośi.
19:
Ciſtifer, Króbnik / który w skrzinecce álbo
20:
w króbce kramne rzeczi nośi.
21:
Ciſtarca, Inſolens nomen pro ciſta pa
22:
naria in Biblijs.
23:
Ciſterna, næ, Grubá / Káłużá / gdzie ſie deſz=
24:
czowa wodá ſchodźi / álbo ſcieka. Vnde
25:
Ciſterninus, a, um, Vt, Ciſternina a=
26:
qua, Kałużna wodá / która nie ma zrzo=
27:
dłá.
28:
Ciſthum, Genus fruticis.
29:
Ciſtophoros, m. ſ. Monetá / álbo myńcá ſtá
30:
ra Grecka / ná którey mąſz trzymáyąc yá=
31:
ki koſz ná głowie był málowan.
32:
Citanos, Inſula olim Cycladum cla=
33:
riſsima.
34:
Citeria, olim dicebatur effigies quædā
35:
arguta & loquax, Feſtus.
36:
Cithara, ræ, fem. prim. penult. correpta
37:
Harfá.
38:
Citharedus, Harfiſtá.
39:
Cithariſtria, Pánná która ná lutni álbo ná
40:
hárfie gráć umié.
41:
Citharœdicus, a, um, To co ku hárfie / ál=
42:
bo hárfiście należy. Vt, plectrum Ci=
43:
tharoedicum, Młotek hárfiſtny.
44:
Cithariſo, as, are, Ná hárfie gram.
45:
Citheron, Mons Bæociæ, Muſis ſacer.
46:
Cito, Vide CIEO.
47:
Citò, Aduerbium, Prętko / skoro hnek.
48:
Citius, Rychley / Pręcey. Vt, Dicto ci=
49:
tius, Pierwey niżli slowo wyrzekł / yáko=
50:
by pióro opalił / bywa też mowiono.
51:
Citrus, tri, fem. ſec. Koſtowne drzewo w
52:
Maurithaniey.
53:
Citreus, a, um, Vt, Citrea menſa, Stół z
54:
tego drzewá.
55:
Citrium, Wdzięczney woniey oleyek z tego
56:
drzewá.| ❡Citrinus |
strona: 55
kolumna: a
| C ante I. |
1:
Citrinus color, Zlotu podobna fár=
2:
bá.
3:
Citra, Præpoſitio, accuſatiuo caſui ſer=
4:
uiēs, cui opponitur Vltra, a Cis deri=
5:
uatur, Vide CI 5. Citro utro, Y z
6:
tey ſtrony / y z oney Citeriora, Bliſzſze y
7:
znákomitſze. Gallia citerior, Fráncuska
8:
ziemia która leży z tey ſtrony gór. Vlte=
9:
rior, Którá z oney ſtrony leży.
10:
Citta, Latine Pica, Niemoc niewiaſt vrze=
11:
miennych / gdy ku dźiwnym á razmáyitém
12:
rżeczóm chuć máyą kuyédzeniu / Niektóre
13:
ku mięſu / Rybam / też y ku glinie / niektóre
14:
ku ſmole / wósku / węgłu / y inym rze=
15:
czam.
16:
Cittium, neut. ſec. Miáſto w Ciprze. Vn=
17:
de Citticus, a, um.
18:
Citus, cito, Vide CIEO.
19:
Ciuis, com. ter. Mieſzczánin y mieſzczká. Vt
20:
Meus ciuis eſt, Z yednegozwa miáſtá o=
21:
bádwá. Non conciuis. Ciuis huic eſt,
22:
Tego miáſtá mieſzczánin.
23:
¶Ciuis & peregrinus, contraria. In
24:
ciuitatē recipere, Zá mieſzczány prziyąć.
25:
Impatriri ciuitatem cuipiam, idem.
26:
Perdere ciuitatem, Mieyſckie prawo
27:
utráćić.
28:
Ciuitas etiam dicitur ius ciuium,
29:
Vnde, Ciuitate donare, W práwo
30:
mieyſckie kogo prziyąć.
31:
Ciuilis & hoc le,, Mieyſcki / kie. Vt, Ci=
32:
uile ius, Mieyſckie práwo.
33:
Ciuilis etiam, Obyczáyny / Dworski / Ro=
34:
ſtropny. Vt, Ciuilibus moribus præ=
35:
ditus, Obyczáyny. De ciuilitate morū
36:
ſcripſit Eraſmus, O obyczáyách y o oby=
37:
czáynośći piſał Eraſmus.
38:
Ciuilitas, atis, Obyczáyność / Wdzięcz=
39:
ność.
40:
Ciuiliter, Aduerb. Obyczáynie / Tráfnie /
41:
Foremnie. Vt, Ciuiliter cœnare, Oby=
42:
czáynie ſobie poczináć przy ſtóle.
43:
Ciuicus, a, um, idem quod ciuilis. Vt,
44:
Ciuica corona, Winiec Máynowy z dę=
45:
bowego liśćia vplećiony / który zwykli da=
46:
wáć mieſzczánie yeden drugiemu / gdy mu
47:
pomogł álbo go rátował ze złey przy=
48:
gody.
49:
Cius, Fluuius Thraciæ.
50:
Cizicus, Ciuita Aſiæ minoris.C ante L.
51:
Clabuta, uel (ut quȩdam habent Exem=
52:
plaria) Clauola.kolumna: b
| C ante L. | 55 |
1:
Clades, dis, femin. tert. Poraſzká / Szkodá /
2:
Nędzá. Vt, Clades dextræ manus,
3:
Szkodá álbo chromotá prawey ręki.
4:
Clam Præpoſitio, ablatiuo calui ſer=
5:
uiens & nonnunquam accuſatiuo.
6:
Táyemnie. Cicer. Clam Syracuſis
7:
profuiſſe, Táyemnie. Clam omnibus,
8:
Nie dáyąc znáć nikomu, Non te clam
9:
eſt, Nie yeſt ći táyemno. Clam me, Króm
10:
álbo bes moyey wiadomośći.
11:
Clam accuſatiuo iunctum, Plaut. Amas
12:
clam uxorem, Miłuyeſz tayemnie żonę.
13:
Clam alter alterum, Niwiedząć nic
14:
yeden o drugiem
15:
Clam etiam eſt Aduerbium, Terent.
16:
Clam ſubduxtite mihi, Tayemnies ſie
17:
vkrádłá / álbo vwiozłá odemnie.
18:
Clam & palam contraria ſunt.
19:
Clanculum diminutiuum, Potáyem=
20:
nie.
21:
Clancularius, a, um, Potáyemny / na / ne /
22:
Cichy. Vt, Clancularius Poeta, Który po=
23:
táyemnie złorzeczi.
24:
Clandeſtinus Adiectiuum, penult. pro.
25:
Skryty / Cichy / Milczący. Vt, Clandeſti=
26:
na conſilia, Skrite á chitre rády.
27:
Clandeſtino, Aduerb id eſt, abſcondi=
28:
te, Poćichu.
29:
Clamo, as, are, Wołam. Vt, Clamare ali=
30:
cui de uia, Zawołáć ná kogo z drógi.
31:
Clamo at teſtor, Mowię y ſwiádczę.
32:
Clamare nomine, Właſnym ymieniem
33:
kogo záwołáć.
34:
Clamito, as, are, aui, Frequentatiuum,
35:
Vſtáwicznie wołam. Quid clamitas. Y
36:
coſz ták wołaſz? Supercilia illa clamitare
37:
caliditatem uidentur, Brwi a wzrok
38:
okázuyęcie być chytrego.
39:
Clamor, oris, Wołánie.
40:
Clamator, Który wiele woła.
41:
Clamoſus, a, um, Głośny / Wołáyący / Wie
42:
lomowny.
43:
Clamatorius, a, ū, Vt, Clamatoria auis,
44:
quæ prohibitoria dicitur in augu=
45:
rijs.
46:
¶Compoſita, Inclamo, penult prod.
47:
Záwoławam. Vt, Inclamare aliquem
48:
magna uoce, Záwołáć ná kogo wiel=
49:
kiem głoſem. Inclamare aliquem, Ogłu=
50:
ſzić kogo.
51:
¶Inclamito, as, are, Frequentatiuum,
52:
Bes przeſtanku wołam.
53:
❡Acclamo, idem quod inclamo.
54:
Acclamare canibus, Szczwáć wołáć
55:
ná pſy. Acclamare hoſpitibus, Kázáć
56:
dobrey miſli być gośćiom.| K | ❡Acclamatio |
strona: 55v
kolumna: a
| C ante L. |
1:
¶Acclamatio, Záwołánie / Wezwánie
2:
Powabienie / Szczwánie.
3:
¶Exclamo, as, are, Głoſnicy zawoła=
4:
wam / Wyſzczuwam.
5:
Hinc Exclamatio, figura apud Rhe=
6:
thores, Głośnie záwołánie.
7:
¶Reclamo, as, are, Odwabiam / Odzy=
8:
wam / Oczekawam / Sprzećiwiam ſie. Vt,
9:
Reclambo tibi uiciſsim, Odſpiewamći
10:
záſię.
11:
¶Reclamatio, Oodſpiewánie.
12:
¶Conclamo, Weſpołek wołam. Vt,
13:
Conclamare uaſa, Zawołáć w obozie
14:
áby ſie gotowano dáley ciągnąć. Con=
15:
clamatum est, Yuſz ſie ſtáło / yuſz to
16:
przeſzło / Co ſie ſtáło nie może ſie odſtáć.
17:
Conclamata corpora, Ranne / ná poły
18:
martwe.
19:
❡Proclamo, as, are, Yáwnie wołam /
20:
Wywoławam. Vt, Iuſsit proclamare
21:
Dal wywołáć. Vnde Proclamator.
22:
Ten który wywoława / Wypowiedácz.
23:
¶Declamo, as, are, declamaciyą á rzecz
24:
czinię / yáko czinią w Kolegiach náycze=
25:
ni dla ćwiczenia w wymowie / álbo ćwi=
26:
czić ſie w wymowie.
27:
❡Declamatio, Rzecz á mowienie ſmy=
28:
ſlone dla ćwiczenia rozumu y yęzyká
29:
vcziniona.
30:
❡Declamatorius, a, um, Co zależy ku
31:
ćwiczeniu wymowy.
32:
Clandeſtinus, Vide CLAM.
33:
Clango, gis, xi, ere, neut. tert. Trąbię /
34:
Brząkam / Brzmię. Vt, Tuba clangit,
35:
W trąbę trąbi.
36:
Clangor, oris, Trąbienie / Brzmienie /
37:
Szum. Vt, Clangor aquilæ, Orłowy
38:
skrek. Clangor gruum, Kreránie żo=
39:
ráwiów. Clangor anſerum, Gęgánie
40:
Szczebietánie gęśie.
41:
Clanius, Fluius Campaniæ.
42:
Clarium, Oppidum Colophomorum.
43:
Vnde Appollo Clarius.
44:
Claros, Iuſula una Cycladum.
45:
Clarus fluuius ex Alpibus in Iſtrum
46:
influens. Calep.
47:
Clarus, a, um, Yáſny / na / ne. Vt, Clara
48:
dies, Yáſny á pogodny dzień. Clarus
49:
plauſus, Yáwne weſele. Clara uoce,
50:
Głośnie. Luce clarius, Yásniey niſz słoń=
51:
ce. Res clara, Yáſna / Yáwna rzecz /
52:
Nietáyemna. Item clarus, Metapho.
53:
Sławny / Wielkiego záwołánia. Vt,
54:
Vir gloria clarus, Wielkiey sławy,kolumna: b
| C ante L. |
1:
Ampliſsimus & clariſsimus uir, Cla=
2:
rus & honoratus uir. Nobilitas cla=
3:
ra.
4:
Claræ mortes pro patria oppetitæ,
5:
Patre clariſsimo natus, Maioribus
6:
præclarus, Známienity / Oſobliwy z przod
7:
ków ſwych.
8:
Claritas & claritudo, Yáſnośc. Vt, Cla=
9:
ritas oculorum, Yáſny wzrok. Clari=
10:
tas uocis, Głośny á rzeżny głos. Clari=
11:
tas generis, Sławność á záchowánie
12:
rodzayu.
13:
❡Claritudo, Nobilitas Fama,
14:
idem.
15:
Claro, as, are, id eſt, clarum oſtendere,
16:
Wycziściam / Osławiam / Czinię yáſ=
17:
no.
18:
❡Declaro, Roſpowiedam / Wykłádam.
19:
Declaratio, Wykład / Obyáſnienie.
20:
Clareo, es, ui, ere, Słynę / Sławny yeſtem
21:
Vt, Claretlumen, Swiećiſie.
22:
Clareſco, is, ere, Swiecę ſie / Sławny ye=
23:
ſtem.
24:
Clarificare, id eſt, clarum reddere, Wy=
25:
cziśćić / Wychędożyć / Wytrzeć / Wypole=
26:
rowáć.
27:
Clare, Aduerbium, Yáſnie. Vt, Clare
28:
lucet lychnus, Yáſnie gore ſwiécá. Cla=
29:
riſsime audire, Mieć cziſty á przeſtrony
30:
słuch.
31:
¶Compoſita, Inclareo & Inclareſco,
32:
Rosławiam ſie / Oznaymiam ſie.
33:
❡Clarigare autem eſt, Clare repetere
34:
res oblatas, & bellum indicere, Vpo=
35:
mináć ſie tego co wſięto yeſt á przytem od=
36:
powiedzieć. Itam ſolebant Romani fa=
37:
cere, haſta in hoſtium agrum miſſa,
38:
bellum indicturi.
39:
Clarigatio, Verbale. Ipſa belli denun=
40:
ciatio, Odpowiedź.
41:
Clarigatio etiam, Wywołánie / przećyw=
42:
ko yákiemu złoczincy áby káżdy moc miał
43:
yego poymáć.
44:
Clarigatio, Vpominánie o rzeczy od=
45:
yęte.
46:
Claſsius huius claſsis, fe. tert. Huff / Woy=
47:
sko álbo liczbá nie máła ludźi weſpołek
48:
ciągnących / Też / ſtan / Rozdzielenie / Roſ=
49:
ſádzenie ludźi. Vt, Homo primæ
50:
claſsis, Człowiek z wyſzego ſtanu. Nam
51:
Populus Romanus erat diuiſus in
52:
quin claſſes ex inſtituto Seruij
53:
Tulij, quemadmodum populus
54:
Athenienſium in quatuor Timema=
55:
ta.| Claſſes |
strona: 56
kolumna: a
| C ante L. |
1:
Claſſes ſcholaſticæ, Częśći á rzędy żakow=
2:
skie. Claſſem ducere, Wieść obós łodź=
3:
ny. Claſſi ſcholaſticæ præeſſe. Pre=
4:
ceptorem á miſtrzem być nád yednączęś=
5:
ćią zaków.
6:
Claſſis etiam dicitur multitudo æqui=
7:
tum, Huffiec / Woysko / Szyk.
8:
Claſsicula diminutiuum, Máły huffiec
9:
łodźi.
10:
Claſsicum, ci, ſubſtantiuum, neut. ſec.
11:
Trębacz / albo też trąbienie / Trwogá. Vt
12:
Claſsicum canere, Ná trwogę zatrębić
13:
Claſsico facere ſilentium, Zátręnić ná
14:
pokoy.
15:
Claſsicus, a, um, Łodźny / Co ku łodźy na=
16:
leży / albo yeden z rządu á ſtánu yedne=
17:
go.
18:
❡Infra claſſem dicebantur illi quire=
19:
manebant ſupra quatuor claſſes a=
20:
pud Athenienſes, qui autem paupe=
21:
res & infime ſortis homines erant.
22:
Proletarij dicebantur, Capite uero
23:
cenſi dicebantur illi, qui prorſus de=
24:
ſtituti erant omnibus bonis, Hinc
25:
per Metaphoram, Claſsicus teſtis,
26:
Prawdźiwey Státeczney á poważney wiá=
27:
ry człowiek. Claſsici authores aut ſcri=
28:
ptores dicuntur, Náyprzednieyſzy / Nay=
29:
známienitſzy skłádácze. Contra, Prole=
30:
tarij, Prośći / Niewzięćy. Item, Claſsi=
31:
ca bella, Woyná ná wodzie.
32:
¶Quidam putant claſsicos dici non
33:
omnes qui In claſsibus erant, ſed pri=
34:
mæ tantum claſsis homines, Infra
35:
claſſem autem eos dici putant qui in
36:
ſecunda & ſequentibus claſsibus e=
37:
rant, id eſt, qui minore ſumma cenſi
38:
erant, Którzy ná mniey ſzácowáni byli.
39:
Claſsici, Trębácze.
40:
Claſsiarius, idem quod aſsiduus, Vſtá=
41:
wiczny / Pilny.
42:
Claſsiarij, Zołnierze náwodni.
43:
Clatrus & clatrum, neu. ſec. in plurali hi
44:
clatri & hæc clatra, orum, Kratá. Vt,
45:
Ferreum clatrum, Zelázna kratá.
46:
Clatratus, a, um, Kraćiſty. Vt, Clatratæ
47:
feneſtræ, Okná s kratámi.
48:
Clatro, as, are, Kratę czinię / Grodzę / zá=
49:
gradzam. Alias, Clatris claudere, Kra=
50:
támi zágrodźić.
51:
Claua, uæ, fem. prim. Buławá / Máczugá
52:
też Kiczká álbo pilatyk á kiyec.
53:
Clauator, Który ſie s máczugą álbo bułá=
54:
wą obchodźi.
55:
Clauiger, idem.
56:
Claudius, maſc. ſec. Ymię właſne niektó=kolumna: b
| C ante L. | 56 |
1:
rych Rzimiánów Vt, Claudiana toni=
2:
trua appellabantur quæ Claudius
3:
pulcher inſtituit. Vt, Ludis poſt cœ=
4:
nam factis lapidum coniectus ita fie=
5:
ret, ut ueri tonitrui ſimilitudinem imi
6:
taretur, Feſtus, Trzaskánie á puſzczánie
7:
z dziáł / podobnie yákoby grzmiáło.
8:
Claudinum, Oppidum Norici, Germa=
9:
nice Melch.
10:
Claudo, id, ſi, ſum, ere, act, tert. Záwieram
11:
Vt, Claudere exitum, tranſitum, uiā
12:
aditum. Clauſus terra mari, Ziemią
13:
y morzem obległy. Claudere cœnas, di=
14:
citur lactuca, Záwrzeć żołądek / to yeſt /
15:
nie pić áni yeść więcey ná to. Claudit
16:
aqua locum illum. W koło obeſzłá
17:
wodá to mieyſce. Fugam alicui claude=
18:
re, Przeſzkodźić komu vciéczkę. Clauſa
19:
domus pudori & ſanctimoniæ, Dóm
20:
w którym áni wſtydu áni ſromu niemaſz
21:
Nolo tibi ullum commodum in
22:
me claudi, Gotowem yeſt wſziſtko prze
23:
cię vczinić. Nuncubi meam benigni=
24:
tatem ſenſiſti in me claudi, Yzażem
25:
ſie kiedy cięſzkim á trudnym zdał przećiw=
26:
ko tobie / yzali kiedy moya dobrotliwość
27:
przećiw tobie byłá zámknioná.
28:
Clauſus, Participium. Vt, Clauſum ho=
29:
ſtium, Záwárte drzwi. Item, Clauſus,
30:
Yęty / Poymány / Prziwárty.
31:
Clauſum, ſubſtantiuum, Záwárte miey=
32:
ſce.
33:
Clauſtrum, ſtri, Zámcziſte mieyſce / Zamek /
34:
Klaſztór. Vt, Clauſtra reuellere, Vbieżeć
35:
zamek. Clauſtra reſerare, uel refingere
36:
Połámáć.
37:
Clauſtrarius, Zamecznik.
38:
Clauſterinus, Quod clauſtri est, & qui
39:
ianuæ præeſt, Wrótny.
40:
Clauſula, Zámknienie / Rzecz konieczna. Vt
41:
Vtar ea clauſula qua ſoleo, Ná ko=
42:
niec to rzekę á ták rzecz zámknę yákom
43:
zwykł.
44:
Clauſula edicti, Artikuł álbo członek De=
45:
crety.
46:
¶Clauſura a claudendo dicimus, cc.
47:
ſine authore, Klauzurá / Zamek / Zám=
48:
knienie.
49:
Clauis, Klucz.
50:
Clauicula dimin. Klucznik.
51:
Clauicularius, Stoſars.
52:
Conclaue, Komorá / Mieyſcá táyemne / á
53:
zámcziſte.
54:
❡Compoſita, Includo, i, ſi, ſum,
55:
ere, penult. prod. Záwieram / Prziwie=| K 2 | ram. |
strona: 56v
kolumna: a
| C ante L. |
1:
ram. Vt, Includere uaſi, Zábić w fáſie.
2:
Includam orationi, Włoże w mowę
3:
rzecż. Includere in carcerem, Vſádzić /
4:
Wtrącić do ciemnice.
5:
¶Incluſor, parum latine dicitur in
6:
Biblijs.
7:
❡Incluſio Verbale, Zámknienie.
8:
❡Concludo, is, ſi, ſum, ere, pen. prod.
9:
Prziwieram / Ymam. Vt, Aliquem con=
10:
cludere in anguſtiſsimam formulam
11:
ſponſionis, Przimuśyć á prziwieść kogo
12:
w ciáſny zapis. Concludere cauſſam,
13:
Skończić á záwrzeć rzecz. Concludere
14:
& definire, Rozeznác. Dekret vczinić.
15:
Concludere & perorare, Rzecz á orá=
16:
ciyą zamknąć. Concludere res multas
17:
in unum diem, Wiele ſpraw odpráwić
18:
przes yeden dzień. Concluſa oratio,
19:
pro numeroſa, Rimowna mowá / álbo
20:
Rytmámi ſpiſána rzecz.
21:
Concluſe, Aduerbium. Vt, Concluſe ali
22:
quid facere.
23:
Concluſio Verbale, Koniec / Zámknie=
24:
nie.
25:
Concluſiuncula, diminutiuum.
26:
¶Recludo, Otwarzam / Odpieczę=
27:
tuyę.
28:
¶Diſcludo & Excludo, Wyrzucam /
29:
Wypychan precz. Vt, Excludere oua,
30:
Wylądz yáycá. Excludere alicui ocu=
31:
lum, Wybić komu oko. Excludere ab
32:
hæreditate, Wyłączić od dziedzictwa.
33:
Excludi tempore, aut temporis ſpa=
34:
tijs, Máło czáſu mieć.
35:
Excluſus ſuffragio, Nie miał zá ſobą
36:
żadnego wotum.
37:
Exclauſus Participium, Wygnány / Wy=
38:
pędzony / Wyrzucony. Vt, Nunc ego
39:
ſum excluſiſsimus, Od wsziſtkich opuſz=
40:
czony / Opuśćiáły.
41:
¶Occludo, Záwieram.
42:
¶Præcludo, Antecludo, Záwieram
43:
przed kim.
44:
❡Intercludo, Záwadzam. VT, Interclu=
45:
dere comeatus, Odyąć żywność / Po=
46:
trzeby.
47:
¶Secludo, Ná oſobliwym mieiſcu przi=
48:
wieram.
49:
Claudus, a, um, Chromy.
50:
Clauditas. Chromatá.
51:
Claudico. as, are, Chramię.
52:
Claudicatio, idem quod clauditas.
53:
Claudicare, Per Metapho. Pádáć. Vt
54:
Claudicat Reſpub. Leći / Pádnie rzecz
55:
poſpolita. Amicitia claudicat. Vacillat
56:
& claudicatres, Claudicare in aliquo kolumna: b
| C ante L. |
1:
officio, Nie pilnie ſie obchodźić w ſwym
2:
vrzędzie.
3:
Clauus, maſc. ſec. Gózdź. Clauo trabali
4:
fixum, Prouerb. Co mocnego á trwáłe=
5:
go yeſt.
6:
Clauus, etiam dicitur gubernaculū na=
7:
uis, Wiosło którym ſpráwuyą łódź.
8:
Claui annales qui ſingulis annis finge=
9:
bantur in templis, Vt per eos nume=
10:
rus annorum colligeretur, notæ enim
11:
numeri annorum illi claui fuere, Fe=
12:
ſtus.
13:
Claui caligares, a caligis militaribus
14:
quibus ſuffigebantur. Podkówki álbo
15:
ćwieczki.
16:
Clauum imperij tenere, pro gubernare
17:
Rządźić / ſpráwowáć.
18:
Clauus etiam eſt genus tuberculi, Bębel
19:
Pecherz álbo bolączká.
20:
Clauum etiam paciuntur arbores, Opa=
21:
lenie od słońcá.
22:
Clauus præterea eſt genus ueſtis, alias
23:
tunica palmata & tunica laticla=
24:
ui.
25:
❡Item, Latuſclauus, Radny pan / Ruy
26:
cá. Też / Odzienie rádnych pánów Rzim=
27:
skich.
28:
¶Laticlauuium dicitur, Práwo rádnych
29:
pánów. Vt, Laticlauium tribuere,
30:
Doſtoyność rádnych Pánów prziwłáſz=
31:
czić.
32:
Clauus etiā pro ſenatoria dignitate, ſi=
33:
cut & Latiſclauus uel Laticlauus.
34:
Clauiculus diminut. Goźdźik.
35:
Clauiculus uel clauicula dicitur etiam
36:
Witká w máćicách vinnych / któremi ſie
37:
przipiyáyą álbo prziplatáyą do tyczy. A=
38:
lias capreolos, Koziełek / Roſoſzká.
39:
Clauatus, a, um, Godziáty / Sęcziſty. Vt,
40:
Clauata ueſtimenta, Odzienie s petli=
41:
cámi álbo s kneflikámi.
42:
Clauus dimin. Cwieczek / Goźdźiczek.
43:
Vt clauum pangere, Pal álbo góźdź
44:
wbić.
45:
Clauiculatim, Aduerbium.
46:
Clazomenæ, fem. prim. Pluraliter tan=
47:
tum, Vrbs Ioniȩ Aſiaticæ, prius Gri=
48:
na dicta, Vnde Grinæus.
49:
Clazomenia, Inſula quæ & Marathu=
50:
ſa dicitur. Calep.
51:
Clematis, huius, atis, femin. tert. Her=
52:
ba.
53:
Clemens, entis, Láskáwy / Miły / Dobrotli=
54:
wy / Miłośćiwy. Clementiſsimus ab in=
55:
nocentia, Naymiłośćiwſzi nád niewinne=
56:
mi.| Clemens |
strona: 57
kolumna: a
| C ante L. |
1:
Clementia, Láskáwość Miłośćiwość / Mi
2:
łoſierdzie. Vt, Clementia, œſtatis, Cle=
3:
mentia Hyemis, Pogodna y twárda
4:
źyma, Clementia cœli, Pogodná / do=
5:
bre powietrze.
6:
Clementer, Aduerbium, Láskawie / Mi=
7:
łoſiernie / Miłośćiwie.
8:
❡Inclementia, Srogość / Niemiłoſier=
9:
ność. Vt Inclementia aëris, Twarde á
10:
cieſzkie powietrze. Inclementia hyemis,
11:
Twárda / Oſtra / Cięſzka źymá. Clemen=
12:
ter tractare liberos, Láskáwie á miło=
13:
śćiwie ſie s dziećmi obchodźić.
14:
Cleobolus, Nomen unius ex ſeptem ſa=
15:
pientibus.
16:
Cleone, arum, Oppidum in uia ex Ar=
17:
go Corinthum ducens.
18:
Cleopatra. fem. prim. Krolowa Epiptſka
19:
ták zwána.
20:
Clepo, is. pſi, Latine furor, Krádnę. Pri=
21:
ſcis in uſu fuit.
22:
Clepſydra, æ, fem gen. Zegárek piaſcziſty /
23:
ſed ueteres aqua implebant uitra cle=
24:
pſydrarum, κλεπω enim feror, &
25:
υδωρ aqua, quaſi aquam ferens. Et
26:
oratores ad clepſydram dicebant
27:
Romæ, horologium aquarium latine
28:
dicitur.
29:
Clepſydra etiam dicitur, Gliniáne naczi=
30:
nie którym pokrapiáyą ogródki máyące
31:
pełno dziurek we dnie.
32:
Cleros, ſiue clerus, ri, Lós. Latine, Sors,
33:
Fortuna.
34:
Clericus, Lóſem obrány / ſorte datus.
35:
Clerus etiam dicitur ipſa Electico, Con=
36:
ſtitutio, Diaconis, Kápłan / Xiądz. Ve=
37:
teres enim ex multis dignis unum
38:
digniorem ad miniſteriū Eccleſiarum
39:
eligebant, non ſeſe temere inijcie=
40:
bant in miniſterij munus, nolen=
41:
tes autem trahebantur, ſicut Am=
42:
broſio epiſcopo Mediolanenſi fa=
43:
ctum eſt.
44:
Clerus etiam dicitur uermiculus aluea=
45:
rijs noxius, Mrówká.
46:
Clibanarius, qui bene armatus certa=
47:
men inijt, Calep.
48:
Clibanus, ani, maſcul. ſec. Piec pałáyący
49:
álbo też máły piecek w którym piekayą.
50:
Też Fánna miedziána nákrita w kto=
51:
rey páſtety pieką.
52:
Cliens, entis, maſc. tert. Sierotá / która
53:
obrony potrzebuye.
54:
Cliens etiam per Metaphoram dicitur kolumna: b
| C ante L. | 57 |
1:
Ten który przes prokuratorá rzecz ſwą
2:
ná ſądzie ſpráwuye. Patronus uero di=
3:
citur quem uulgus procuratorem
4:
uocat, & cliens suius cauſſam ipſe
5:
patronus ſuſcepit in iudicio defen=
6:
dendam medijs iuris.
7:
Clientulusm, dimin. Sirotká.
8:
Clienta huius tæ, fem. prim. Która pátro=
9:
ná álbo opiekuna ma.
10:
Clientela, Opiekuńſtwo / Obroná. Vt, Eſſe
11:
in fide & clientela alicuius, Być w
12:
cziyem opiekuńſtwie. Patri ſe commen=
13:
dauit in clientelam & fidem, Terent.
14:
Podáła ſie oyce w opiekę y w obronę. Se
15:
in Chryſogoni fidem ac clientelam
16:
contulerunt, Poddáły ſie w moć y
17:
obronę.
18:
Clientela etiam eſt idem quod Defenſio,
19:
Obroná.
20:
Clima, atis, neut. tert. Latine Tractus
21:
Kráyiná. Plagá álbo dálekość ná niebie
22:
álbo też ná ziemi. Cœlum diuiditur in
23:
Climata.
24:
Climax, gen. fem. Latine ſcala, Drab ál=
25:
bo wſchód. Item figura rhetorica, La=
26:
tine gradatio. Vt, Quodlibet, licet,
27:
quod licet poſſunt, quod poſſunt, au=
28:
dent.
29:
Climactericus, a, um, Scalaris uel ſcan=
30:
ſilis, Wſchodźiſty / Szczebliſty. Vt, An=
31:
nus climactericus, Podeyźrzány á nie=
32:
fortunny rok. Aſtrologi liczą ſiodmy á
33:
ſiodmy rok po národzeniu aż do dzie=
34:
wiątego rázu / á oſtatnia ſiodma liczbá
35:
która czini 63. latá / yeſt nayniebezpiecz=
36:
nieyſza / bo tego czáſu ludzie wiec vmie=
37:
ráyą / álbo w wielki vpádek przichodzą / y
38:
na zdrowiu y ná máyętnośći. Tákiego
39:
roku vmárł. Ariſtoteles, Philip. Me=
40:
lanthon / y wiele zacnych ludźi. Bo ſie
41:
láta takowe z obudwu ſtrón weſpołek
42:
zchodzą / gdy mowiemy ſiedḿ kroć dzie=
43:
więć / álbo dziewięć kroć ſiedḿ / który czás
44:
gdy kto przeżywie / bywa potym długo
45:
zyw. Habes climactericum tempus,
46:
Niebieſpieczny á podeyrzány czás maſz.
47:
Climacteres, quos Plinius uocat legem
48:
ſcanſilem annorum, a Chaldæis uo=
49:
cantur tēpora periculoſa uitæ & for=
50:
tunis hominum.
51:
Climacter, Lyná álbo poręcze v wſcho=
52:
du.
53:
Cline. gen. femin. dicitur Græce, quod
54:
lectus latine, Loże. Vnde Hexaclinos
55:
Loże álbo łáwá ná którey ludźie mogą
56:
ſiedzieć.| K 3 | Clinicus |
strona: 57v
kolumna: a
| C ante L. |
1:
Clinicus, Medicus, Lekarz który Párá=
2:
liżem záráżone leczi.
3:
Clinicus etiam dicitur, Który ſie z ło=
4:
żá nie może ruſzić przed cięſzką choro=
5:
bą.
6:
Clinice, es, gener. feminin. Medicina quȩ
7:
uictu & pharmacis corporalibus
8:
medetur.
9:
Clinopale, quaſi dicas colluctationem
10:
in lecto.
11:
Clinopodion, Herba, Rodzay nieyáki po
12:
leyu.
13:
Clino, Græcum uerbum, cuius compo
14:
ſita latinis uſurpantur, quæ ſunt Incli=
15:
no, as, aui, pen. prod. are. Schylić ſie.
16:
Vt, Animum ad aliquam rem incli=
17:
nare, Vdáć ſie ná yáką rzecz. Inclinare
18:
uel inclinari dicitur acies, Vstępowáć /
19:
Vyeżdżáć. Inclinata Reſpub. Podeſzła /
20:
Vpadáyąca rzecz poſpolita. Inclinata eſt
21:
dies, Dzień nad zachodem słóncá. Incli=
22:
nata res cui integra opponitur, Incli=
23:
nat ſe Sol, Słónce ſie nákłánia / yeſt nád
24:
zachodem. Inuitium inclinare, Nákłá=
25:
niać ſie ku złośći.
26:
¶Inclinatus, Participium ſiue nomen
27:
ex Participio. Vt, Inclinatus ad cau=
28:
ſam plebis, Skłonny ku ſtronie poſpol=
29:
ſtwá. Inclinator ad pacem animus,
30:
Powolnieyſzy ku yednaniu. Inclinatus
31:
morbus, Popráwienie ná zdro=
32:
wiu.
33:
Inclinans Participium, uel Nomē ex
34:
participio. Vt, Inclinans magis ad
35:
crocum quam ad rubeum colorem
36:
Zda ſie bárziey żołty niźli czerwo=
37:
ny.
38:
❡Inclinatus huius inclinatus, pro de=
39:
clinatione, Grammaticorum nota,
40:
Przemieniánie / ex uno caſu aut gene=
41:
re in aliud.
42:
¶Inclinatio, Nákłonienie / Schilenie. ut
43:
Rerum & temporum inclinatio=
44:
nes, Przemienność czáſów y rzeczy. Cœli
45:
inclinatio, quam quidam aſpectum
46:
& Horiſonta uocant, Plagá niebie=
47:
ska.
48:
¶Inclinamentum, ti, pro declinatu
49:
uel deriuatione, uel terminatione,
50:
apud Gellium inuſitatum.
51:
❡Acclino, acclinas, aui, are, Náchy=
52:
lam.
53:
¶Acclinis & hoc accline. pen. prod.
54:
Pochodźiſty / Stocziſty.
55:
Accliuus, a, um, idem, quod Accli=
56:
uis, kolumna: b
| C ante L. |
1:
Accliuitas, atis, Vt, Accliuitas collis,
2:
Pochodźiſtość góry. Vide ſupra.
3:
¶Declino, as, are, Náchilam / Nági=
4:
nam / Vstępuyę precz / Strzegę ſie. Vt,
5:
Declinandum eſt de uia, Muſiemy
6:
ſtępić z drógi Declinanda ſunt ea quæ
7:
nocent, Mamy ſie tego ſtrzedz co ſzko=
8:
dźi.
9:
Ne declines ab officio tuo, Nie prze=
10:
ſtáy czinić coś przed ſię wziął. Vrbem
11:
illam declinaui, Opuśćiłem ná ſtronę
12:
ono miáſto. Non declinare aloco ali=
13:
quo, Nie vſtępowáć z mieiſca. Sed ut
14:
eo reuocetur, unde huc declinauit
15:
oratio, Gdzie ſie vniosłá rzecz.
16:
❡Declinare de uia per translationem
17:
pro aberrare, Omylić ſie / Zbłądźić. De=
18:
clinare de uia ad dextram, Ná prá=
19:
wą rękę z drógi vſtępić.
20:
Declinare a malis, Przeſtąć zlie czinić
21:
Chronic ſie zlie czinić. Contentiones
22:
declinare, Chronić á wiádrowáć ſié zwad
23:
Declinata iam ætate, Podſtárzáłych
24:
lat.
25:
¶Declinans Particpium. VT, De=
26:
clinans morbus, Opuſzczáyąca nie=
27:
moc.
28:
¶Declinatio Participium. VT, De=
29:
clinans morbus, Opuſzczáyąca nie=
30:
moc.
31:
¶Declinatio, Vſtąpienie / Chronienie /
32:
Strzeżenie. Declinatio apud Gram=
33:
maticos, eſt uocis per caſus ac ter=
34:
minationes uariatio, Ruszánie Ná=
35:
kłániánie / Przemieniánie.
36:
¶Reclino, Ná zad náchilam / Nági=
37:
nam / też Odchilam.
38:
❡Reclinatorium, Dictio minus latina
39:
in Biblijs legitur.
40:
Clειo, femin. Vna muſarum a gloria
41:
dicta.
42:
Clitellæ, arum, Sumki / Tłumoczek po=
43:
drożny / Też Táſz.
44:
Clitellarius, a, um, Vt, Clitellarius e=
45:
quus, Podwodny kóń / który ſumki á
46:
tłumoki nośy.
47:
Clitorius, maſc. ſec. Fons Arabiæ.
48:
Clitumnus, Vmbriæ fluuius in Ita=
49:
lia.
50:
Clinus. Locus molliter arduus & pro
51:
Colle ponitur, Pochodźiſtość / Górá.
52:
Vnde compoſitum, Accliuus, a, um.
53:
uel Accliuis & hoc accliue, & de=
54:
cliuuis, de quibus ſupra. Item. Procli=
55:
uis & hic procliue, Schodźiſty / Po=
56:
chylony. Et per Metaph. Latwi łácny.
57:
Vt, iſtud mihi facere in procliui eſt,| To |
strona: 58
kolumna: a
| C ante L. |
1:
To ya łátwie ſpráwię. Nie trudno mi to
2:
vczinić.
3:
Clinoſus, a, um, Pochodźiſty / Pochyły. Vt,
4:
Clinoſi montes, Pochiłe góry.
5:
Cloaca, æ, fem. prim Dół / Sákret / álbo
6:
łánał / Rinſztok / przes który niecziſtośći
7:
vchodzą.
8:
Cloacare, obſoletum pro inquinare, Po
9:
mázać / Spługáwić.
10:
Cloris, generis feminini, Bogini kwie=
11:
cia.
12:
Clotho, Vna Parcarum præſentis tem=
13:
poris curam habens, ſunt autem tres
14:
Parcæ, Clotho, Lacheſis, Atropos,
15:
O tych boginiách Poetowie wymyśláyą
16:
yákoby w ych mocy rząd y ſpráwowánie
17:
wſziſtkich rzeczy były. Ty żywot lucki w
18:
mocy máyą / ſzczęśćie y nieſzczęście na
19:
ludzie przepuſzczáyą.
20:
Cludo, is, ſi, ſum, idem quod claudo,
21:
de quo ſupra, Vt, Cludere arborem
22:
reſtibus, Drzewo wiciámi obyać. Clu=
23:
dere auro, Złotem oſadźić.
24:
Cluſilis & hoc cluſile, Co ſie łatwie zámy=
25:
ká / zámcziſty.
26:
Cludidatum, antiquis dulce & ſuaue,
27:
Feſtus.
28:
Clueo, es, ere, Veteribus ſignificat,
29:
Walczę / Potykam ſie. Też / Być miáno=
30:
wan. Vt, Cluere aliquem, Tknąć kogo
31:
słowem / id eſt, Nominari, Puta=
32:
ri.
33:
Cluma generis feminini, Folliculi hor=
34:
dei, Yęczmienne liſtki álbo ośći Dicitur
35:
etiam Gluma.
36:
Clunadum, Cultrum ſanguinarium
37:
uocant ueteres, Feſtus, Rzezał / Ruſak
38:
niektórzi zoẃą.
39:
Clunis, huius clunis, gener. dub. Sæpius
40:
in plurali, Clunes, ium, Lędźwie / Gu=
41:
źicá / Pułrzitek. Vt, Clunis caponis,
42:
Guźica kápłunna.
43:
In clunes extremas deſiliunt, Skaczą
44:
ná poſládek.
45:
Clunaculum, Rzezak / Rzeżniczy
46:
nóż.
47:
Cluniculus, diminutiuum: Vt, Cluni=
48:
culæ gallinarum, Guźiczká / lędźwicá
49:
v kokoſzy.
50:
Clupea. Ciuitas Affricæ uicina Cartha=
51:
gini & genus piſcis.
52:
Cluſonus, Ianus dictus eſt, Sipont.
53:
Cluſios, Galli uocant dæmones quoſ=
54:
dam, Sipont.
55:
Clypleus uel clypeum, Tarcza.
56:
Clypeatus, Który tárczą nośy. kolumna: b
| C ante L. N. & O. | 58 |
1:
Clyſmus, maſc. ſecun. Latine Purgatio,
2:
Purgowánie / cziścienie.
3:
Clyſter, eris, penul. produ, maſcul. tert.
4:
Kliſter.
5:
Clyſtorium, Purgowánie przes kliſter /
6:
Kliſtrowánie.
7:
Clytia, Vna nympharum Oceani. C ante N.
8:
Cnicos, uel cnicus, Herba, Dwoyákie ziele
9:
yedno bywa z rano leśny ſzáfran / á dru=
10:
gie Cartamus / álbo Atractilis.
11:
Cnidos, Herba eſt, Plinio.
12:
Cnidos etiā uel Gnidos, Vrbs Cariæ
13:
ubi Venus colebatur. C ante O.
14:
Co & coos, Inſula Icarij maris, non
15:
procul a Rhodo.
16:
Cous, a, um, Yeden z tamtąd. Hipocra=
17:
tes fuit cous.
18:
Coagulum, Serzisko. Item quicquid
19:
condenſat & coniugit, Yako kley.
20:
Coagulo, as, are, Spuſzczam / Czinię áby
21:
ſie ſtáło / á nápiło.
22:
Coagulatio, Verbale, Spuſzczenie.
23:
Coaſſo. Vide ſupra ASSER.
24:
Coagmentum, neut. ſec. Spoyenie / Złą=
25:
czenie / Zbicie. VT, Coagmentum lite=
26:
rarum. Stáwiánie á złożenie liter na dru
27:
kowánie.
28:
Coagmento, as, are, Spoyam / Zbiyam. Vt
29:
Coagmentare pacem, Pokoy vczinić /
30:
Ziednáć.
31:
Coagmentatus Participium, Spoyony /
32:
Zgłobiony.
33:
Coaxo, as, aui, idem quod coaſſo,
34:
Spoyam Weſpołek. Vt, Aſſeres coa=
35:
xare, Spoyić deſzczki weſpołek. Vnde
36:
Coaxacio, Spoyenie. Item Coaxare, di
37:
cuntur ranæ cum uocem emittunt,
38:
Skrzeczeć / Rzegotáć.
39:
Cocalus, Rex Siciliæ.
40:
Cocanicus, Yezioro w Siciliey.
41:
Coccus, ci, gen. maſcul. uel coccum, ci,
42:
neut. ſec. Latine granum, Ziárno. Eſt
43:
frutex cui adherent grana tincturis
44:
utilia, & pro purpura accipi=
45:
tur.| K 4 | Cocceus |
strona: 58v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Cocceus, a, um. Et, Coccineus, a, um, id
2:
eſt, purpureus, Szárłatny.
3:
Coccinus, penult. corrept. Szárłat.
4:
Coccina, pen. cor. Odzienie álbo ſzátá z
5:
purpury á z Szárłatu.
6:
Coccinatus, a, um, Vſzárłacony / w ſzárłat
7:
prziobleczony.
8:
Coccyx, ge. maſc. tert. Auis, alia, Cu=
9:
culus, Gżegżółká.
10:
Cochlea, æ, fem. prim. Zółwiowa skorupá
11:
Aliquando. Sam żółẃ Et in ædificijs
12:
Okrągły álbo kręcony wychód / yáki w
13:
murzéch bywa. Præterea, Oś / álbo przeło=
14:
gá v prásy.
15:
Cochlis, idem quod cochlea, ſiue co=
16:
chlidium ſcala rotunda.
17:
Cochleare, & per Apocopen Cochlear
18:
& Cochlearium, Lyſzká / & menſura,
19:
alias ligula, qua medici in potioni=
20:
bus ægrorum utuntur.
21:
Cocles, gen. maſc. Yednooki / Też / prze=
22:
zwisko Rzimiániná yednego.
23:
Coctiæ aples, gen. femin. Góry / około gó=
24:
ry Gotárdy w Szwáycerskiey ziemi / któ=
25:
re Włochy dzielą od Niemiec. Dicun=
26:
tur etiam coctiæ montes.
27:
Coctus, Vide COQVO,
28:
Cocyrus, m. ſ. pe. pro. fluuius. Piekielna
29:
rzeká / a luctu dictus, od płakánia wez=
30:
wána. Item ipſe Pluto.
31:
Cocynthum, Italiæ promontori=
32:
um.
33:
Cocytia, Sacra in honorem Proſer=
34:
pinæ.
35:
Coda, femin. prim. Veteribus cauda di=
36:
cebatur, Ogón.
37:
Codatremula, æ, Auis quæ ſemper mo=
38:
uet caudam, alias Motacilla dicta,
39:
Pliska / ptaſzek nád wodą ſie chowáyą=
40:
cy.
41:
Codex, icis, maſc. tert. Idem quod Cau=
42:
dex, Pień / Pieniek. Et pro libro e=
43:
tiam accipitur, Miáſto xiąg.
44:
Codiculus diminutiuum & codicillus
45:
Liſt.
46:
Codicilli proprie Epiſtolas ſignifi=
47:
cant.
48:
¶Bulla, Codicillaria poteſtas, Moc
49:
przes liſt komu ná co podána / idem
50:
quod Diploma, Przywiley.
51:
Codex accepti & expenſi, Re=
52:
giſtr.
53:
Codiciariæ naues, Vide CAV=
54:
DEX.
55:
Codrus, Król Athenieński / który ſie vbo=
56:
giém vczinił áby był zábit dla oyczizny.
57:
Vt, Codro pauperior, Prouerb. Ye=kolumna: b
| C ante O. |
1:
den z tych których nic nie ma. Item Codro
2:
nobilior, Náyśláchetnieyſzi.
3:
Codrion, Genus Lactucæ, Sipon=
4:
tinus.
5:
Codonia, Inſula quædam Calepino,
6:
quam Teutones teneant.
7:
Cœliacus, Morbus inteſtinorum, Bie=
8:
gunká / Sráczká. Accipitur etiam
9:
pro homine qui laborat hoc mor=
10:
bo.
11:
Cœloſyria, ſiue cœle, Pars Syriæ quæ
12:
contingit Arabas, Quæ & Paleſtina
13:
& Iudæa dicitur.
14:
Cœloſtomia, Vitium eſt cum uox ue=
15:
luti in receſſu oris auditur.
16:
Cœlum, li, neut. ſecund in plural. maſc.
17:
Niebo, In cœlo eſſe, geſtientis eſt cum
18:
lȩticia, Weſelić ſie.
19:
Cœlicola, com. prim. Swięty który w
20:
niebie mieſzka.
21:
Cœleſtis, & hoc cœleſte, Niebieski.
22:
Cœlicus, a, um, idem.
23:
Cœlites, in plurali tantum, Niebioſá /
24:
Swięćy.
25:
Cœlitus, Aduerbium, Z Niebá / z Nie=
26:
bios.
27:
Cœleſtis arcus, Tęczá.
28:
Cœli columna, Góra Athlás w Mauri=
29:
thániey.
30:
Cœlitus, Gorá w Rzimie.
31:
Cœruleus, a, um, Błekitny / Modry.
32:
Cœrulus, a, um, idem.
33:
❡Cœlum terræ miſcere, Prouerb.
34:
Niebo s ziemią zmieſzáć / nie ku rzeczi mo=
35:
wić.
36:
Cœmiterium, neut. ſec. Latine Dormi=
37:
torium, Cmintars / Odpocziwánie.
38:
Cœna, næ, femin. prim. & in plurali cœ=
39:
næ, arum, Wieczerza.
40:
Cœnula, diminutiuum, Máłá wiecze=
41:
rza.
42:
¶Cœnula nitida & frugi, Vczćywa á
43:
chędoga wieczerza króm zbytku. Recta cœ
44:
na, Páńska vcztá / álbo wieczerza.
45:
Cœnaculum, Letnie ſiedzenie / Zwierzchnie
46:
budowánie ná domie.
47:
Cœnacula, Gmáchy które ludzióm náy=
48:
muyą.
49:
Cœnacularius, Komornik / który ná wyſzſzey
50:
częśći dimy mieſzka. Et cœnacularia,
51:
æ, Vnde cœnaculariam facere, ſiue
52:
exercere, Komory albo gmáchy náymo=
53:
wáć.
54:
Cœnacularius, Ten który náymuye. Go=
55:
ſpodars.
56:
Cœnatio uero ſola, Kownátá.| Cœnaticus |
strona: 59
kolumna: a
| C ante OE |
1:
Cœnaticus, Quod ad cœnam pertinet,
2:
obſoletum.
3:
¶Antecœnium, alias Merenda, Pod=
4:
wieczorek.
5:
Cœnatus, a, um, Który yuſz wiecze=
6:
rzał.
7:
Cœnipeta, Pochlebcá / Páſorzit.
8:
Cœno, as, are, aui, Et Cœnatus ſum, cœ
9:
natum, Neutro paſsiuum Wieczerzam
10:
Inde, cœnito, Frequentatiuum, Czę=
11:
ſto á częſto wieczerzam.
12:
Cœnaturio, Deſideratiuum, Gotuyę ſobie
13:
álbo chcę yeść w nocy.
14:
¶Incœnatus, a, um, Ten który yeſzcze
15:
nie wieczerzał.
16:
¶Cœnare male malum, Nieſzczęście
17:
połknąć. Cœnare fortis, Nie domá wie=
18:
czerzáć.
19:
¶Cœnatus Pranſus & Potus Cic.
20:
Cœnato mihi epiſtola tua reddita
21:
eſt, Yákom wieczerzał dano mi liſt twóy.
22:
Cœnobium, neut. ſe. Klaſztor / Mieyſce ná
23:
którym z poſpolitego dobrá żywą / nikt nie
24:
ma nic właſnego.
25:
Cœnobita, Mnich / Yeden który tákowy
26:
żywot wiedzie.
27:
Cœnum, neut. ſec. Błoto. Cœnum per
28:
Metaph. Cicer. O cœnum, o por=
29:
tentum, Smród / Plugáwość.
30:
Cœnoſus, a, um, Błotny / Plugáwy / Nie=
31:
cziſty.
32:
❡Obſcœnus, a, um, Plugáwy / Nieſro=
33:
mieżliwy. Vt, Obſcœna uerba, Sromot
34:
ne słowá.
35:
Cœpio, Verbum, Quo ueteres ute=
36:
bantur, pro. Incipio. Nunc eſt
37:
Defectiuum, ſolum enim præte=
38:
ritum eſt in uſu Cœpi, cum ſuis de=
39:
riuatiuis, cœperā, cœpiſſem, cœpero,
40:
cœpiſſe, ptum ire, Począć. Terent. Il=
41:
luc quæſo redi quo cœpiſti. Cœpit
42:
clamare. Począł wołáć. Cœpta eſt fieri
43:
oratio. Præcepit celeriter, Ad maio=
44:
res cauſſas adhiberi cœptus eſt, Po=
45:
częto go vżiwać w więtſzich ſpráwách.
46:
Cœptum, pri, Początek, Vt, Chriſtus
47:
aſpiret cœptis, Boże day ſzczęsćié ná
48:
początku.
49:
Cœptus, huius cœptus, idem.
50:
Cœpturus, Quint, Non rite cœpturi
51:
ab Homero uidentur.
52:
Cœpto, as, are, idem quod incipere,
53:
Wdáć ſie / Podyąć ſie.
54:
Cœtus huius cœtus, maſc. quart. Zgro=
55:
mádzenie / Wielkość ludźy. Conſilium
56:
& cœtus, Rádá. Cœtus uiciorū. Di=kolumna: b
| C ante O | 59 |
1:
mittere cœtū, Dáć odpuſzczenie zgromá=
2:
dzeniu ludźi.
3:
Cœtus, Cœlis & terræ filius, Vnde, Cœa
4:
Inſula in Aœgæo mari.
5:
Cogito, as, are, Myſlę. Quidam uolunt
6:
eſſe frequentatiuum a Cogo. Vt, To=
7:
to pectore cogitare de re aliqua, Pil=
8:
nie o czym myſlić. In animo cogitare,
9:
Sam w ſobie rozmyſláć. Cogitare aliam
10:
rem ex alia, Yednę rzecz po drugiey my=
11:
ſlyć / y tego y owego ſie obáwać. Cogi=
12:
tatum eſt mihi, quid loquar, Roz=
13:
mysliłem ſie co mam mówić.
14:
Cogitatus, a, um, Vt, Cogitatum & me=
15:
ditatum ſcelus, Vmyſlona złość.
16:
Cogitatus, us, ui, maſc. quar. Pro cogi=
17:
tatione in Biblijs legitur.
18:
Cogitatio Verbale, Myſlenie. Vt, Cogi
19:
tatione nulla homo, Niebáczny człowiek
20:
Cogitatum, Subſtantiuum, idem quod
21:
cogitatio. Vt, Cogitata perficere, Wy=
22:
myſlone rzeczy wypełnić.
23:
¶Compoſita, Excogito, Wymyſlam /
24:
Wynáyduyę. Excogitatio, Wymyſlánie.
25:
Wynáydowánie.
26:
❡Præcogito, Myſlę przed tym
27:
¶Recogito, Rozmyſlam / Roſpámięta=
28:
wam zás.
29:
❡Incogitans, antis, Nomen, Nieroz=
30:
łáczny / Nierozmyſlny.
31:
¶Incogitancia, Nierozmyſlność / Nie=
32:
báczność.
33:
¶Incogitabilis & hoc incogitabile,
34:
Nieroſtropny / Nierozmyſlny.
35:
Cognati require Naſcor.
36:
Cognobilis, Vide NOSCO.
37:
Cognomen, Vide NOMEN.
38:
Cogo, require ago.
39:
Cohors, fem. tert. Woysko / Rotá. Legio
40:
habet decem cohortes, Vt, Cohors
41:
prætoria, Woysko álbo rotá / która vſtá=
42:
wicznie przi hetmánie bywáłá / też Drá=
43:
bánćy którzy przy ſtárośćie bywáli.
44:
¶Cohors etiam uel potius chors,
45:
Oplecione mieyſce w którym kury y ynſze
46:
ptáſtwo chowáyą / Sadz / Laſek.
47:
Cohortalis, le, a cohorte, Ville, Folwárk
48:
Vt, Cohortalis auis, W folwárku vcho=
49:
wány.
50:
Coix, Genus ſtirpis, cuius folia ad tex=
51:
tum ſunt utilia. Strabo.
52:
Colaphus, huius phi, maſc. ſec. Pogębek
53:
Policzek. Latine Alapa. Vt, Infligere
54:
colaphos, Wyciąć komu policzek.
55:
Colaphiſo, as, are, non admodum lati=
56:
ne dicitur, Pogębkuyę / Policzkuyę.| Colaſis |
strona: 59v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Colaſis, Latine punitio, Wyná / Pomſtá
2:
Sipont.
3:
Colax, Latine Aſſentator, adulator, Po=
4:
chlebca / Páſorzit.
5:
Colchis, Regio iuxta pontum, Kráyiná
6:
miedzi morzem Euxinem / á miedzi gorą
7:
Eaucaſem ná gránicách Armeńskich. Vn=
8:
de Colchicus, a, um. Yeden z tám=
9:
tąd.
10:
Colens id eſt teſticulus, Sipont. Podołek /
11:
yądro w moſznách męskich.
12:
Colis, idem, Et, Colis pro caulis de quo
13:
ſupra.
14:
Colliculus dimin. Głąbik.
15:
Colica paſsio, Kłocie wnątrs.
16:
Colliciæ, fe. Rowy álbo brózdy miedzi za=
17:
gony / któremi wodá ſcieka.
18:
Colliquiæ, idem quod colliciæ.
19:
Collega, maſ. prim. Towárziſz który yed=
20:
nego ſtanu y vrzędu yeſt.
21:
Collegium, gij, Zgromádzenie tych którzy
22:
yednego żywota vczęſnicy ſą. Vt, Colle=
23:
gium ſacerdotum, Zgromádzenie álbo
24:
Kolegium duchownych ludźi weſpołek
25:
mieſzayących. Cooptare aliquem in
26:
collegium, Wziąć kogo w towárziſtwo
27:
kole yiáckie.
28:
Collegium augurum, fuit Romæ, eorū
29:
qui diuinabantur res futuras, ex auiū
30:
uolatu, garritu, & id genus alijs offi=
31:
cijs.
32:
Collimo, as, are, pen. prod. a limis ocu=
33:
lis, Mięrzę do celu ſtrzeláyąc. Vt, Recte
34:
collimaui, Práwiem vmierził / vgodźił.
35:
Collineare in eadem ſignificatione re=
36:
peritur apud Ciceronem, & collina=
37:
re, niſi mendoſa ſint exemplaria.
38:
Collina, Porta Romæ, quæ nunc Sala=
39:
ria.
40:
Collis huius collis, maſc. tert. Pagorek /
41:
Wyniosła górká. Septicollis docta fuit
42:
Roma propter ſeptem montes qui
43:
intra muros continentur.
44:
Colliculus diminutium, Pagoreczek / Gó=
45:
reczká / też Kopiec.
46:
Collinus, a, um, adiectiuum, Pagorziſty
47:
Kopcowy álbo co ku kopcowi należy. Col=
48:
lina aqua, Wodá z pagorków álbo gó=
49:
rek ciekąca.
50:
Collatimus, a, um, idem quod colli=
51:
nus.
52:
Collatina, Bogini gór.
53:
Coloſſus, maſc. Obras á bárzo wielki
54:
bałwan był w Rhodis z miedźi / ſto y pieć
55:
ſtóp ná wyſzą.
56:
Coloſei, dicti ſunt Rhodani.kolumna: b
| C ante O. |
1:
Coloſeus, a, um, Báłẃański. Vt, Co=
2:
loſica onera, Cięſzkie obciążenie / obloże=
3:
nie. Vnde Coloſſicoteron Compa=
4:
ratiuus Græcus.
5:
Coloſſæ, arum, fe. plur. tantum, Miá=
6:
ſto Phrigiey.
7:
Coloſenſes, Koloſenſcy do których Swięty
8:
Paweł piſał Epiſtołę ſwoyę.
9:
Colluco, as, aui, Lás wyrębuyę / Wyſieka=
10:
wam / Czinię przeſtwór á odćynam gáłęźy
11:
które ciemność w leſie cziniły / proprie
12:
Przerzedźić lás.
13:
Collum, naut. ſe. Sziyá. Vt, Collum ob=
14:
ſtrictum, ſeu collum obtortum, Ver=
15:
bum eſt Iuris, Plaut. Collum obſtrin=
16:
ge, Prziwiedź go zá gárdło przed ſąd.
17:
¶Decollo, as, are, Sćynam. Decolla=
18:
re etiam ſignificat fruſtrari ſeu deci=
19:
pere, Zdrádźić / Omylić. Et tunc eſt uer=
20:
bum neutrum.
21:
¶Succollo, Poſtáwiam / Podpiram /
22:
Sziyę.
23:
Collare, Obręcz źelázna która ná ſziy by=
24:
wa.
25:
Collaria, æ, idem.
26:
Colluies, Vide LAVO.
27:
Colluſtrum uel coluſtrum. neu. ſe Siá=
28:
rá Pirwe mleko po porodzeniu.
29:
Collyrium, neut. ſe. Lekárſtwo nieyákie do
30:
oczu / też lekárſtwo do kliſterowánia by=
31:
dła.
32:
Colo, as, aui, are, Cedzę przes śyto / durſzlák
33:
álbo chuſtę.
34:
¶Percolo, Przecedzam.
35:
❡Excolo, Wyſączam do kóńcá / álbo też
36:
wyczyśćiam.
37:
Colum Naczinie przes które cedzą / Dur=
38:
ſlák / ſitko.
39:
Cola etiam in torcularibuæ Koſz.
40:
Colo, is, ui, tum, ere, Czćić / Wáżyć / chwalić
41:
Modlić ſie. Vt, Colere & obſeruare ali
42:
quem, Służyć á záchowáć ſie komu. Co=
43:
lere aliquem abſentem memoria,
44:
Wſpomináć częſto ná kogo. Colere
45:
ſe, Ochędożyć ſie. Colere agrum, Orác
46:
twem álbo orániną ſie obchodźić. Cole=
47:
re urbem, W mieiſce mieſzkáć. Colere
48:
hortos at uineas, Nápráwiáć á wy=
49:
ſtáwiáć ogrody / Folwárki. Colere diem
50:
natalem, Obchodźić dzień národzenia
51:
ſwego / Przepiyáć ſie. Colere amicitias
52:
Towárziſtwo a záchowánie s kim wieść
53:
Colere religionem, Bogoboynym
54:
być.
55:
Colens, gen. om. Vt, Colens relogionē,
56:
Bogoboyny / Nabożny.| ❡Cultus |
strona: 60
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Cultus Participium, Vt, Culta arbor
2:
Ochędożone drzewo.
3:
❡Cultus, Nomen Ochędożny. Cul=
4:
tior, Ochędożnieyſzy. Cultiſsimus, Nay=
5:
ochędożnieyſzy. Vt, Cultiſsimus rus,
6:
Wieś dobrze budowána / Ochędożna ná
7:
ſiadła.
8:
Cultus, huius cultus, Ochędożenie. Vt
9:
Cultus agrorum, Nápráwienie / Sprá
10:
wienie roli. Cultus animi, Roſtropność
11:
rozumu.
12:
Cultus DEI, id eſt, adoratio,
13:
Chwałá boska. Modlenie ſie ku Pánu
14:
Bogu.
15:
Cultor Verbale. Vt, Cultor agrorū
16:
& terræ, Oracz.
17:
Cultor mineruæ, Miłoſnik náuk. Cul=
18:
tor ueritatis, Prawdźiwy.
19:
❡Cultrix, Verbale, fem. Miłoſnicz=
20:
ká.
21:
❡Cultura, Budowánie / Spráwowánie
22:
Vt, Cultura ingeniorum, Cwiczenie
23:
w naukách.
24:
❡Agricultura, Oráctwo / álbo oráni=
25:
ná.
26:
❡Agricola, Oracz. Et, Agricolatio,
27:
Oráctwo / Orániná.
28:
Colonus. Kmieć.
29:
¶Incultus, a, um, Nieochędożny / Nie=
30:
budowny. Vt, Incultus ager, Nieſpraw=
31:
na álbo niepłodna rola. Inculta oratio,
32:
Nie miſterna mowá. Item, Colere ſtu=
33:
dia literarum, Vczić ſie. Colere iuſti=
34:
tiam & pietatem. Colere uitam
35:
Zić.
36:
¶Deni Colo idem quod habito
37:
Mieſzkam. Vnde Cultor, Vrbs eſt cul=
38:
toribus uacua, Puſte miáſto.
39:
❡Incola, Mieſzczánin.
40:
¶ Inquilinus, Komórnik.
41:
❡Cœlicola, W niebie mieſzkáyący.
42:
¶Accola, Sąſiad który przy górze álbo
43:
rzece mieſzka.
44:
Nam Accola ſignificat habitare cir=
45:
ca fluuium uel montem.
46:
¶Incolo, Mieſzkam. Vt, Incolo hanc
47:
ciuitatem, Mieſzkam w tym mieyś=
48:
cie.
49:
❡Excolo, Cwieczę ſie. Vt, Excolere
50:
ingenium literarum ſtudijs, Wyćwi=
51:
cic ſie w náukách.
52:
Excultus ager, Wypráwna rola.
53:
Excultum ingenium, Dobrze cwiczo=
54:
ny rozum.
55:
¶Circumcolo, W koło mieſzkam.
56:
❡Percolo, idem quod excolo. kolumna: b
| C ante O. | 60 |
1:
❡Recolo, Roſpámiętawam ſie / Przywo
2:
dzę ſobie ná pamięć
3:
Colonia, Lud który bywa ná ynſze mieyſce
4:
przeſadzón. Inde dicitur, Nouas colo=
5:
nias ducere, Przeſádźić lud ná ynſze
6:
mieyſce ku mieſzkániu. Mittere coloniam
7:
in Podoliam, Posłać woysko ludźy
8:
nie małe ku mieſzkániu po Podoła / áby tám
9:
mieſzkáli / y bronili od Tátar. Sicut Ro=
10:
mani faciebat mittentes Colonias in
11:
Aſiam, in Affricā. & c. Colonia enim
12:
nihil aliud quam maioris populi ef=
13:
figies & imago.
14:
Colonia etiam dicitur, Folwárk. Et per
15:
Metapho. Locus ubi aliquis habi=
16:
tat.
17:
Colonicus, a, um, Vt, Colonicæ leges,
18:
Vſtáwy ludu tákowego który bywa po=
19:
ſyłan yndzie ná mieſzkánie. Colonica,
20:
ouis. Folwárkowa owcá.
21:
Coloniarium. Quod Cælius annotat
22:
ex Cicer. & exponit uectigal, quod
23:
pro re ruſtica penditur, multi legūt
24:
Columniarum.
25:
Colobium, Zupicá bes rękawów álbo ple=
26:
ſzęk.
27:
Colophon, Ciuitas Ioniæ, claruit olim
28:
equitatu. Vt, Colophonem addere
29:
uel imponere Prouerbialiter, Skończić
30:
Dowieść / Dopráwić. Fuerunt enim
31:
Colophonij populi quitantum olim
32:
belli gloria ualuerunt, Vt, ubicun
33:
bellum gereretur quod confici non
34:
poſſet, ipſorum auxilio profligare=
35:
tur. Inde Colophonē addere dicitur
36:
cum ſumma manus rei cuipiam im=
37:
ponitur.
38:
Colocaſia & Colocaſium, Faba Ægy=
39:
ptiaca.
40:
Colocynthis, idis, fem. tert. Leſne korby.
41:
Colon, Vide COMMA.
42:
Color, maſculini gener. ter. decli. Fárbá /
43:
Máść. Colos ab antiquis dicebatur.
44:
Color, Per Metaph. Rumiáność. Cu=
45:
dność. Vt, Cicer. Amiſimus colorem
46:
& ſpeciem priſtinam ciuitatis, Vtrá=
47:
ćiliſmy ſtan pierwſzy.
48:
Colores Rhetorici apud Ciceronem
49:
uocantur, Ornamenta orationis, hoc
50:
eſt figuræ, Et a Græcis Schemata ap
51:
pellantur.
52:
Coloro, as, are, pen. pro. Fárbuyę. Vt,
53:
Colorari ſole, Ogorzeć. Coloratæ
54:
Vuæ, Zárumienione / podpoláłe yágody.
55:
Colorata oratio, id eſt, Coloribus
56:
oratorijs decorata.| Colorificus |
strona: 60v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Colorificus, Quod colorem facit, Ca=
2:
lepinus.
3:
Coloricus, a, um, Vt, Coloriæ ue=
4:
ſtes.
5:
¶Decoloro, Máżę.
6:
❡Concolor, oris, Rwoney á yednákiey
7:
fárby.
8:
❡Diſcolor, Rózney fárby.
9:
❡Versicolor, Rozmáyitey fárby.
10:
Coloſtrum, neut, ſec. Siárá / Pirwe mlé=
11:
ko po porodzeniu. Dicitur etiam Co=
12:
loſtra, æ.
13:
Coloſtratus, Adiectiuum. Który ſie ſiáry
14:
oſſał.
15:
Colloſtratio, Malum illud quod infan=
16:
tibus at adeo animantibus ex ni=
17:
mia coloſtri potacione euenire ſo=
18:
let.
19:
Coluber, penult. indif. Wąſz. Colubra
20:
etiam dicitur in fœminino gene=
21:
re.
22:
Columba, æ, fem. prim. Golębicá.
23:
Columbus, Gołąb.
24:
Columbinus, a, um, Et, Columbaris &
25:
hoc columbare, Gołębi. Vt, Colum=
26:
binus fimus, Golębi gnóy.
27:
Columbarium, Gołębnik. Koſz właſnie /
28:
w którym ſie dzikie gołebie gnieżdzą álbo
29:
lęgą.
30:
Columbarius, Któru zá gołębmi bie=
31:
ga.
32:
Columbæ agreſtes, Dzikie golębie. Limȩ
33:
dictæ latinis.
34:
Columbæ domeſticæ, Swoyskie gołębie
35:
quas & Cellares & Miſcellas uo=
36:
cant.
37:
Columbulus dimin. Gołębek.
38:
Columbatim, aduerbium, Ad ſimilitu=
39:
dinem columbæ. Sipont.
40:
Columbar, naut. tert. apud Plaut. genus
41:
uinculi.
42:
Colum Vide COLO.
43:
Columen, Columinis neut. tert. penult.
44:
prod. a columus, id eſt, culmus, Słup=
45:
Filar / Podporá / Pomoc. Vt, Columem
46:
familiæ, Podporá rzeczy domowey / to yeſt
47:
ná kiem goſpodarſtwo leży. Columem
48:
amicorū. Antonij Cotyla, Naprzed=
49:
nieyſzy prziyaciel. Columem Reipub.
50:
Podporá rzeczy póſpolitey.
51:
Columella, diminut. Słupik.
52:
Columellares dentes, Okráyki v koni
53:
które w czwartym roku poczináyą puſz=
54:
czáć / zrzućywſzi ráne álbo ronione zę=
55:
by.
56:
Columella eſt etiam nomen proprium kolumna: b
| C ante O. |
1:
uiri, qui de re ruſtica ſcripſit.
2:
Columella etiam ſignificat ſeruum ma=
3:
iorem in familia, Porucznik / Opiekun /
4:
Włodarz.
5:
Columnatus, a, um, Słupy podpárty.
6:
Columnatio, idem,
7:
Columna, Regia ciuitas in Brucio, pro=
8:
prie Słup / albo Filar z cáłego kámieniá
9:
albo drzewá. Pila uero, Z wiela kámieniá
10:
murowány słup.
11:
¶Intercolumnium, Srzodek á mieyſce
12:
miedzy słupámi.
13:
¶Capitellum, Gałká má słupie / Epi=
14:
ſtylion Græce.
15:
❡Baſis autem dicitur, Nogá álbo fun=
16:
dáment grunt słupu który ná ziemi ſtoyi.
17:
Alias etiam Spira dicitur.
18:
Columnæ Herculis, Dwie górze ná zachód
19:
słóńcá / yedná w Affrice Abyla zwáná.
20:
drudá w Hiſpániey Calpe. rzeczona. Alij
21:
uolunt duas eſſe columnas æreas,
22:
Dwá słupy miedźiane / in Gaditana in=
23:
ſula.
24:
Colurnus, a, um, Vide CORY=
25:
LVS.
26:
Colurus, ri, maſc. ſec. penul prod. Puł
27:
cyrklá / quales in Sphæra imaginamur
28:
duos maiores qui diſtinguunt Sol=
29:
ſtitia & Æquinoctia.
30:
Colus, li, maſc. ſec. Colus, coli, uel Co=
31:
lus, huius colus quart. declin. Ką=
32:
dziel. Genus tormenti e corio, Fe=
33:
ſtus.
34:
Colutea, Arbor Sylueſtris.
35:
Colymbades, Dicebantur oliuæ quæ
36:
frangebantur & herbarum uiridiū
37:
condiebantur ſapore.
38:
Collybus, pen. cor. Mieyſce gdzie mone=
39:
tę odmieniáyą / Też ten który nád tym
40:
yeſt przełożón / Myncarz.
41:
Collybiſta, Latine, Nuularius & men=
42:
ſarius.
43:
Coma, æ, fem. prim. Włoſy. Vt, Coma=
44:
re, Czoſáć włoſy. Et, Metaph. etiam di=
45:
citur de arboribus & herbis, quan=
46:
quam Verbum non ſit in uſu, Parti=
47:
cipium tamen eſt frequens, Comans,
48:
Vt, Comantes herbæ, Koſmate álbo
49:
pełne liścia.
50:
Comatus, a, um, Który długie włoſy ma /
51:
álbo Koſmáty / Kudłáty.
52:
Comatulus dimin. Przykudłatſzym / Przi=
53:
koſmátſzim.
54:
Comata Gallia, Cała Fráncia / która nie=
55:
gdy Tranſalpina bywa názywána / którą
56:
Alpes od Włóch dzielą.| Cometa. |
strona: 61
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Cometa, Koſmáta / Kudłáta gwiazdá / Ko=
2:
metá.
3:
Como, Vide infra.
4:
Combennones, Vide BENNA.
5:
Combino, as, are, pen. prod. Dwu á dwu
6:
weſpołek ſláwię.
7:
Combinatio, Tákowe vſtáwienie / też po=
8:
wtarzánie yednego słowá. Eſt figura quȩ
9:
Græcis ᾽επιζέυξιρ dicitur. Vt, Me, me,
10:
adlum qui feci.
11:
Combretum, Herba baccari ſimi=
12:
lis.
13:
Comagena, pen. prod. fem. pri. Kráyiná
14:
w Syriey.
15:
Comenſes, a como oppido Galliæ
16:
dicti.
17:
Comes, itis, maſcul. tert. Towárziſz. Vt,
18:
Comes itineris, Podrożny towá=
19:
rziſz.
20:
Comes eſt etiam nomen dignitatis apud
21:
Romanos, gen. com.
22:
Comites erant legati uel præfecti aut ſcri
23:
bæ, qui cum magiſtratibus in pro=
24:
uincias mittebantur, Socius & co=
25:
mes calamilatis, Vczęſnik złey przigo=
26:
dy.
27:
Comitor, aris, ari, depon. ter. Náſláduyę
28:
Odprowadzam. Comitor cum datiuo
29:
Cicer. Cætera quæ comitantur
30:
huic uitæ, Które náſláduyą ten ży=
31:
wot.
32:
Comito, as, are, Actiuum, Vnde Comi=
33:
tor paſsiuum, Idem.
34:
Comitatus, Actiue & Paſsiue. Vt, Quo=
35:
uſ illum comitatus es, Yákoś go dá=
36:
leko prowádźił. Comitatus uno Acha=
37:
te. Tylko Achateſa zá ſobą máyąć. Hinc
38:
Incomitatus, a, um, Bez sług / bez to=
39:
wárziſtwá / Sam yediny.
40:
Comitatus, huius, tus, Towárziſtwo /
41:
Gleytowánie / álbo Odprowadzánie ho=
42:
noris cauſſa.
43:
Comitatus etiam pro curia principum
44:
in iure ſubinde legitur teſte Budæo,
45:
Dwór páński. Muliebri & delicato an=
46:
cillarum puerorum comitatu.
47:
Comeſſor, aris, atus, ſum, a comedo de=
48:
ducunt quidam, Vżywam / Rozgárdias
49:
ſtroyę / Bonuyę niektórzi mowią.
50:
Comeſſacio, Bieſiádá Sueto de Vitellio
51:
Epulas quadrifariam diſperciebat, in
52:
lentacula, Prandia, Cœnas, & Co=
53:
meſſationes.
54:
Comeſſator, Bieſiádnik.
55:
Comeſſans, idem. kolumna: b
| C ante O. | 61 |
1:
Comaſſabundus, a, um, Bieſiádny / Ro=
2:
ſproſzny Stráwny.
3:
Comis & hoc Comæ, Miły / Pokorny /
4:
Ludzki.
5:
Comitas, Ludzkość / Dobrotliwość.
6:
Comiter, Aduerbium, Ludzko / Mi=
7:
le.
8:
Comior, Comparat. Cic. Quis. C. Læ=
9:
lio comior. Comiter & blandæ ap=
10:
pellare aliquem, Comiter accipe=
11:
re
12:
Comitium, tij, neut. ſec. Sed frequen=
13:
tius in plurali, Comicia, orum, Syem /
14:
Zyazd ludźi / proprie cum magiſtratus
15:
eligendus eſt, Vt, Comitia indicere
16:
Syem wywoláć.
17:
Comitium uero, Mieyſce álbo Płác ná
18:
którym ſyem bywa. Erant Romæ comi=
19:
tia calata in quibus ſacerdotes &
20:
ſummi pontifices eligebantur.
21:
Comicia curiata, Ná których ſie wſzi=
22:
ſtki ſtany okázowáły á właſnym ymieniem
23:
był káżdy wołan.
24:
¶Centuriata, Ná których pány rádne
25:
obierano / á z kázdey Centuriey głos yeden
26:
był dawan. A Cicerone comitia ma=
27:
gna dicuntur, Erat enim populus
28:
Romanus ex cenſu & ætate in Cen=
29:
turias diuiſus, Wedle przemożenia y
30:
wedle lat.
31:
Comitialis & hoc comitiale, Seymowy.
32:
Vt Comitiales homines litigioſi di=
33:
cuntur, Którzi ſie práwuyą. Dies comi=
34:
tialis, Dzień ná który ſyem położono.
35:
Morbus comitialis, alias Herculeus
36:
& Sacer morbus, Græce ᾽επιληψια,
37:
Swiętego Wálentego / álbo wielka nie=
38:
moć. Homo comitialis, Człowiek który
39:
tę niemoc miewa.
40:
Comiciarius, a, um, fere idem quod Co
41:
micialis. Co ſeymowi podobno yeſt.
42:
Comitiatus, a, ū, Przes poſpolſtwo obrány
43:
Comitialiter, Aduerbium, Pli Etiamſi
44:
id comitialiter accidat, Przes wielgą
45:
niemoc.
46:
Comma, atis, Latine inciſio, neu. terc.
47:
Pars periodi, Część á nieskończona
48:
ſentencia ani ſpełne wyrozumienie.
49:
❡Colon autem, id eſt, membrum,
50:
Członek á część rzeczy máyąc ſpełna ſen=
51:
tencia / Wſzakże nie owſzeki wypełnio=
52:
ną.
53:
❡Periodus poſtremo latinis circui=
54:
tus, Zupełna ſentencia. Ergo Comma &
55:
Colon ſunt partes Periodi, Periodus
56:
autem eſt totum.| L | Commendo |
strona: 61v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Coendo, act. p. a uerbo Mādo uide in
:
(fra.
2:
Commercium require Merx.
3:
Comminiſcor, eris, tus, ſum, depo. tert.
4:
in mente quæ non ſunt, Zmyſlam / Wy
5:
myſlam. Confingere & comminiſci ali
6:
quid, Wymyślić á wywrzeć nieco.
7:
Commentum, ti, Zmyſlenie / Wymysł. Te
8:
rent. At illis coentum placet, Po=
9:
doba ſie ym ych wymysł.
10:
Commentitius, a, ū, Vt, Commentitia
11:
res, Zmyſlona rzecz. Noua & commen=
12:
ticia, Commenticij & ficti dij, Co=
13:
mentitiæ fictileſ ſententiæ, Inde ue=
14:
nit Frequentatiuum, Commentor,
15:
aris, Zmyślam / Myſlę ſam w ſobie / Ro=
16:
zważam ſam w ſobie. Item Commen=
17:
tatio, Wymysł. Et Commentarius ſi=
18:
ue commentarium, Wykład / Wyro=
19:
zumienie piſmá. Ita Donatus ſcripſit Cō
20:
mentarios in Terent. Commentarius
21:
diminut. Wykłádek.
22:
Cominus, Aduerb Z bliská.
23:
Commodus, a, um, Vżyteczny / na / ne /
24:
Przigodny.
25:
¶Accommodus, Przytráfny.
26:
❡Incommodus, Nieprzigodny.
27:
Commodum ſubſtantiuum, Pożytek.
28:
❡Incommodum, Szkodá / Niepożytek
29:
Vt, Citra tuum incommodum hoc
30:
fit, Stawa ſie to króm ſzkody twoyey.
31:
Commodum Aduerbialiter, W ten
32:
czás. Práwie tego czáſu. Vt commo=
33:
dum cœnabam cum allatæ mihi ſunt
34:
literæ tuæ, Wieczerzałem w ten czás
35:
gdy mu oddano twóy liſt.
36:
Commode, idem quod oportune, Prá
37:
wie w czás.
38:
Commoditas, Pożytek / Vżyteczność.
39:
¶Incommoditas, Szkodá.
40:
Commodo, as, are, Posługę yáką czy=
41:
nię / Pożyczam / ſcilicet ad tempus, &
42:
proprie ueſtes aut eiuſmodi res quæ
43:
eædem redduntur, Vt, Commodato
44:
accipio, Pożyczam. Commodare ali=
45:
cui in re aliqua, Pomoc komu.
46:
Commodatarius, a, um, Pożyczány / też
47:
ten który pożycza
48:
¶Accommodo, Przymierzam / Przi=
49:
ſtoſuyę. Vt, Omnibus ſeſe accommo=
50:
dare nouit, Vmie ſie s każdym obchodźić
51:
Każdemu przypodobáć.
52:
Commode Aduerbium, Tráfnie / Prá=
53:
wie w czás. Vt, Commode cadit ad=
54:
huc, Dobrze ſie wodźi. Commode ad=
55:
miniſtrare Rempub. Dobrze ſpráwo= kolumna: b
| C ante O. |
1:
wáć rzecz poſpolitą, Commode latine
2:
dicere, Dobrze po łáćinie mówić.
3:
Communis & hoc commune, Poſpo=
4:
lity / Proſty. Vulgaris, Ita communis
5:
animus, apud Terent. Pro ſtupido
6:
uel ignaro, Proſty / Głupi. Communis
7:
hoſtis genuum & nationum, Poſpo=
8:
lity nieprziyaciel wſzego ſwiátá.
9:
Communitas, Poſpolſtwo. Vt, Quæ
10:
communitas bonis cum improbis, Y
11:
co zá towarziſtwo złych s dobrémi. Con=
12:
ſociatio hominum at communitas
13:
Stowárziſzenie.
14:
Communio, onis, aliud denominatiuū
15:
Poſpolſtwo / Poſpolitowánie. Vt. Com=
16:
munio ſanguinis multum ualet, Wiele
17:
waży krewność.
18:
Communico, as, are, Vdzielam. Vt,
19:
Communicare aliquid cum altero,
20:
Zwierzić czego drugiemu.
21:
Communica mecum hanc prouin=
22:
ciam, pro adiuua me, Wſpomoż mie.
23:
Communicant inter ſe conſilia, Ye=
24:
den ſie drugiego radźy. Nic przed ſobą
25:
nie tayą.
26:
Communicatio, Vdzielánie / Towárzi=
27:
ſtwo. Vt, In commune conſulere, O
28:
poſpolitym dobrém rádźić / álbo / Weſpołek
29:
rády ſwe znośić. Senſus communis,
30:
Przirodzony rozum. Communicatis
31:
conſilijs uidebimus quid opus fa=
32:
cto erit, Porádźiwſzi ſie / obaczimy co bę=
33:
dzie potrzeba czinić.
34:
Como, is, pſi, ptum, re, Ochędożam / Głaſz
35:
czę / Przipráwiam.
36:
Comptus, pta, ptum, Ochędożony / na / ne /
37:
Vt, Comptum caput, Vgláskána gło=
38:
wá. Compta oratio, Piękna á forem=
39:
na mowá.
40:
Comptus huius ptus, Verbale, Ochędo=
41:
żenie.
42:
¶Incomptus, a, um, Niegłádki / ka / kie
43:
Nieochędożny / id eſt, Inornatus, Incō=
44:
poſitus.
45:
Comædia, æ, fem. prim. Komedia / To
46:
yeſt / wymyſlona rzecz / wzięta z obyczáyów
47:
á poſpolitego záchowánia ludzkiego /
48:
Wierciádło żywotá ludzkiego / ktora bywa
49:
przes wywiedzienie gry / á ſpráwę perſon
50:
miedzi ſobą mowiących.
51:
Comædus, Który tákową grę wywodźi /
52:
álbo ſpráwuye. Comicus autē, Który yą
53:
słożył y nápiſał.
54:
Comicus, a, um, Komediski To co ku Ko=
55:
mediey należy. Vt, Comicus ornatus,
56:
Vnior komedyski.| Comice |
strona: 62
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Comice, Aduerb. Ludzko obyczáynie / Mi=
2:
le / id eſt, Manſuete & Suauiter.
3:
Comœdior, id eſt, ridicule & loquaci=
4:
ter loquor, Calep. nullo authore.
5:
Comoſis, Primum fundamentum ope=
6:
ris apum in alueo, Wiąs woskowy / al=
7:
bo pirwe wiązánie pſzczelne w vlu / Bart=
8:
nici Skarżik zową.
9:
Compago & compages in genitiuo
10:
compagis non compaginis, fem. ter.
11:
pen. prod. Spoyenie / Zgłobienie / Sięcie.
12:
Comparo, as, aui, are Proprie eſt parare
13:
Gotuyę / Zgotuyę. Vt, Comparare con=
14:
uiuium, Spráwić / Nágotowáć weſele.
15:
Dum ſe uxor comparat, Poki ſie go=
16:
tuye / Narządza. Domicilium com=
17:
parare, Goſpodę náleść / Ziednáć.
18:
Comparo etiam ſignificat, Przy=
19:
rownawam yednos drugiem.
20:
Comparatio, Przyrownánie też, Nágo=
21:
towánie.
22:
Comparatiuus, a, um, Przyrownány / álbo
23:
Przyrownáyący.
24:
Comparabilis, & hoc cōparabile, idē.
25:
Comparate, Aduerb. S przyrownaniem.
26:
Comparatiuus gradus apud Gram=
27:
maticos qui poſitiuo plus, ſuperla=
28:
tiuo minus ſignificat, Przyrownawá=
29:
yący.
30:
Comparo, Zmyſlam / Gotuyę. Vt, Ita ſe=
31:
comparat quaſi libenter faciat, Tak
32:
dáye znáć yákoby rad vczynił. Natura ſic
33:
comparatum eſt, Ták z przyrodzenia
34:
zrządono. Comparatum eſt egregie
35:
legibus, Dobrze tę rzecz práwem ogro=
36:
dzono.
37:
Comparo ſignificat etiam emo, Ku=
38:
puyę. Vt, Prædium comparaui mi=
39:
hi ducentis florenis, Kupiłem folwárk
40:
zá dwie ſcie złotych
41:
❡Item comparo, Doſtáye / Nábywam.
42:
Vt, Ex incommodis alterius ſua cō=
43:
parat commoda, Doſtáye álbo bogáćy
44:
ſie z ynſzich ſzkodą. Ad amicitias com=
45:
parandas nihil utilius largitionibus,
46:
Nic lepſzego yáko dáry ku nábiciu á oſię=
47:
gnieniu prziyáźni. Comparare exerci=
48:
tum, Woysko ſpráwić Doſtáć służebnych
49:
ludźi. Comparo te illi, uel cum illo.
50:
Przirownawam cie ku niemu / álbo s nim.
51:
Comparandus, a, um. Vt, Ne compa=
52:
randus hic quidem eſt cum illo, Te=
53:
rent. Nie ma ten co s onym czynić. Nie
54:
yeſt mu nic podobien. Nie ma być ku onemu
55:
przirownan.
56:
Compedes, Vide PES. kolumna: b
| C ante O. | 62 |
1:
Compendium, require Pendo & Com=
2:
penſio.
3:
Comperendino, as, aui, are, actiu. prim.
4:
Odwłaczam / Dzień zá dzień. Vt, Com=
5:
perendinare reum, Wléc á odkłádáć
6:
rzecz na dalſzy á ná dalſzi czas oskárżoney
7:
ſtronie. Comperendinati rei, Oskárżo=
8:
na ſtroná którey rzecz yeſzcze na ſądzie
9:
wiśy / która yeſzcze nie yeſt przekázona al=
10:
bo wolno puſzczoná.
11:
Comperendinatio, onis, fem. tert. Od=
12:
włoká / Odkładánie / Zápiſánie roku ná
13:
ynſzi czás / quæ etiam Condictio apud
14:
Iuriſconſultos dicitur, Vnde, Dies
15:
comperendinaria, Dzień ná którym za=
16:
pis wiśy. Ita, Lis comperendinata,
17:
Spráwá w práwo wtoczoná.
18:
Comperio, Vide PARIO.
19:
Comperuis, gen. com. Który długie no=
20:
gi ma / Nogay / Kuláwy / álbo Koſlawy.
21:
Compita, plur. uel Compitum ſingul.
22:
gen, neut. Roſtánie dróg / Gdzie ſie wie=
23:
le dróg ſchodźi.
24:
Compitalitia, Swiętá które ná tákowych
25:
mieyſcách pogáni obchodźili. Vt, Cōpita=
26:
litius dies, Swięty dzień tegoſz ſwięta.
27:
Compingo, require Pango.
28:
Complector, eris, xus, ſum, cti, Oſięgam
29:
Ogarniam / Obłápiam. Vt, Complector
30:
animo, Baczę / Rozumiem. Comple=
31:
ctor memoria, Pámiętam. Comple=
32:
ctor te amore, Miłuyę cie. Cōplector
33:
re idem, Abſentem cogitatione com=
34:
plecti, Pámiętáć á wſpomináć ná kogo.
35:
Me ſomnus complexus eſt, Sen mie
36:
ogárnął. Complecti arcta familiarita=
37:
te, Vprzeymie kogo prziyąć / álbo ſie po=
38:
towárzyſzić. Beneficio complecti, Do=
39:
brodzieyſtwo komu okázáć.
40:
Complectens, Participiū. Ogarniáyący.
41:
Complexus, alius Partic. Który ogárnął
42:
Complexus, Partic. paſsiuū Który ogár=
43:
nion yeſt. Cic. Quo uno maleficio ſce=
44:
lera omnia complexa eſſe uideantur,
45:
W yednym złoczińſtwie wſziſtki ſą yákoby
46:
ogárniony / áby ſie w tym álbo yednym
47:
złym vczinku wſziſtki ynſze zámykáły.
48:
Complexus, huius xus, Nomen, maſc.
49:
quart. Obłápiánie. Vt in ſinum, &
50:
complexum alicuius uenire, Sinu cō=
51:
plexu illum Reſpub. accipiet, id eſt,
52:
cum magno gaudio & lætitia.
53:
Complexio Verbale, idem quod com=
54:
plexus, Obłápiánie.
55:
Complexio oratoria etiam eſt Figura
56:
in qua utrum conceſſeris reprehendit| L 2 | Compos |
strona: 62v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Compos, otis, gen. maſc. pen. cor. Wła=
2:
dny / Máyący. Vt, Compos mentis,
3:
Compos animi, Compos rationis,
4:
Mądry / Máyący rozum. Compos ſa=
5:
nitatis, Zdrowy / quod hæc habet. At
6:
compos uoti, Compos uictoriæ,
7:
Compos optati, quod hæc opera
8:
mea & labore obtinui, obtineo.
9:
Cōpos conſilij, Porádny. Cōpos ſciē
10:
tiæ, Náuczony. Vix dum mei Cōpos
11:
eſſem, Yeſzczem niepráwie był wzmógł / ál=
12:
bo gdym ledwey mógł ſobą włádáć. Cō=
13:
pos uotorum uel uoti, To co żądał
14:
otrzimał. Compos miſeriarum, Nę=
15:
dznik / Mizerak. Compotem patriæ
16:
facere aliquem, Pomoc do oyczizny.
17:
❡Impos, otis, gen. om. Niewładny /
18:
Niemáyący. Impos mentis, Szalony /
19:
Głupi / Niemáyący rozumu.
20:
Comprimo, require Premo.
21:
Comum, gen. neut. Miáſto w Lombárdiey
22:
Kom. Vnde, Comenſis, Yeden z tego
23:
miáſtá.
24:
Concauus, require CAVO.
25:
Concedo, require CEDO.
26:
Concentus, Vide CANO.
27:
Conceptaculum, Vide CAPIO.
28:
Concha, æ, fem. prim. Wſzeláka rybá mor=
29:
ska / która ná ſobie czáſzkę álbo skorupę
30:
ma / yáko yeſt Rák / Zołẃ / etć.
31:
Conchæ propriæ ſunt, quæ teſtam le=
32:
uem habent politam, ſiue uniformiter
33:
rugatam, ſiue denticulatā, Oſtrum ue=
34:
ro ſiue Oſtrea quæ aſperā ſcabram,
35:
quamuis generali uocabulo Oſtrea
36:
quo Cōcheuocentur, Konchy gładką
37:
ſzczeſzuyę álbo skorupę máyą. Oſtrea uero
38:
chropáwą y nierowną.
39:
Concha etiam accipitur pro uaſe do=
40:
lato, Wydłubány / álbo wydrożony kuflik
41:
czaſzá.
42:
Conchæ cytheriacæ, Morskie żółwie
43:
którzy perły rodzą / Perłowa mátká.
44:
Conchyliū & conchyle, Rodzay nieyáky
45:
morskich żółwiów z których purpurową.
46:
farbę / álbo ſzárłat czinią. Sicut Murex &
47:
purpura, Zá fárbę ſzárłatową. Oſtrū idē
48:
Conchyliatus, a. um. Vt, Conchyliata
49:
ueſtis, Purpurowa ſzátá / ſzarłatna.
50:
Conchyliarius, Ribitw który żołwie mor=
51:
skie łápa / a Plauto Conchyta dictus
52:
& Murilegulus a muricibus legen=
53:
dis in codice Iuſti.
54:
Concha etiam pro tuba ponitur
55:
Trąbá. Conchula, diminut.
56:
Conchis, huius conchis, fem. tert. Fabæ kolumna: b
| C ante O. |
1:
genus, ſiue edulium ex faba, Sipon.
2:
dicit eſſe fabam cū cortice ſuo elixā.
3:
Concilio, as, aui, act pri. Yednam / Prze=
4:
práwiam komu gniew v kogo / Też Go=
5:
tuyę / Doſtáyę. Vt, Concilias tibi odiū
6:
Nábywaſz / Nárządzaſz ſam ſobie nie=
7:
prziyaźń. Virtus conciliat amicitias,
8:
Cnota yedna prziyaźń y záchowánie. Cō=
9:
ciliare aliquem alteri, Ziednać kogo s
10:
drugiem. Conciliare ſibi animum ali=
11:
cuius, Ziednáć ſobie życlywosć cziyę. Cō=
12:
ciliauit has res homini natura, Ma
13:
to człowiek z przyrodzenia. Conciliare
14:
ſomnum cui, Opponitur fugare ſom=
15:
num.
16:
Conciliatus Participium, Ziednány. Vt,
17:
Conciliatum mancipium, Okupny
18:
sługá / Niewolnik Animus conciliatus
19:
Dobrey woli. Ziednány.
20:
Conciliator Verbale, Yednacz.
21:
Conciliatrix Verbale. fem. Yednaczká.
22:
Vt, Oratio quæ conciliatrix eſt hu=
23:
manæ maxime ſocietatis.
24:
Conciliatricula diminut.
25:
Conciliatio Verbale, Ziednánie / Prze=
26:
práwienie.
27:
❡Reconcilio, as, are, Záſie yednam /
28:
Przywodzę ku yednośći. Vt, Reconci=
29:
liatus amicus, Ziednány prziyaciel.
30:
Et Reconciliatio, Ziednánie / Poyedná=
31:
nie. Vt, Gratiam ueterem reconciliare
32:
Oſiegnąć / álbo prziść ku pierwſzey łáſce.
33:
¶Reconciliator, Yednácz.
34:
Conciliabundus, a, um, Latwi ku yedná=
35:
niu / álbo który ma być przeyednan.
36:
Concilium, neut. ſecun. Siyem / Zgromá=
37:
dzenie / Ziazd.
38:
Concilium œcumenicum, id eſt, gene=
39:
rale, Vt concilium conuocare, Siyem
40:
wywołáć.
41:
Concilium ducum. Concilium Deo=
42:
rum, Cætus & Concilium, Conciliū
43:
dimittere, Rádę opuśćić.
44:
Conciliabulum diminutiuū, eſt locus
45:
ubi conuenitur, Mieyſce do rady.
46:
Concilium etiam eſt Herba Plin. teſte.
47:
Concinno & concinnas, require CIN=
48:
NVS.
49:
Contio, item concionator & huiuſmo=
50:
di, require ſupra in CIEO & CIO.
51:
Concordo, require Cor.
52:
Conculco, Vide CALCO.
53:
Condio, is, iui, uel Condij, itum, penul.
54:
prod. neut. quart. ire. Okraſzam / Oko=
55:
rzeniam. Vt, Condire mortua corpo=
56:
ra, Bálſamem námázáć.| Condi= |
strona: 63
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Condimentum, Okráſá / Korzenie y wſzel=
2:
ka ynſza okráſá potráwna. Vt, Condi=
3:
mentum humanitatis, mitigare ſeue=
4:
ritatem. Condimentum amicitiæ ſua=
5:
uitas morum & ſermonum.
6:
Conditus, a, um, Nomen ex Participio
7:
Okraſzony / Zakorzeniony. Vt, Sale con=
8:
ditus & facetijs, Smieſzny y kunſztow=
9:
ny.
10:
Cōditus huius tus, Okráſá / Smák / Smácz
11:
ność.
12:
Conditiuus, a, um, Co ſie ná długie chowá=
13:
nie godźi. Vt: Conditiua mala, Yabłká
14:
długoleżące. Sed tunc a condo deri=
15:
uatum eſt.
16:
Conditura, idem quod condimen=
17:
tum.
18:
Condimentarius, a, um. Vt, Condimen
19:
tarium genus, Co może ſolić / Kwáśyć ál=
20:
bo w miedzie długo chowáć.
21:
Conditaneus, idem quod conditiuus,
22:
Nonius obſoletum.
23:
Conditio, onis, fem. tert. Vrząd / Miey=
24:
ſce / Stan / Obyczay. Vt, Do tibi ea con=
25:
ditione ut reddas. Dawamćy tym oby=
26:
czáyem ábyś wróćył. Homo mediocris
27:
conditionis, Srzedniego ſtanu / Ták w
28:
czás bogáty. Conditio temporum ta=
29:
lis nunc eſt, Tákie teras czaſy ſą / álbo
30:
táki ſpoſób czáſów. Hæc eſt mearum
31:
rerum conditio, Ten yeſt moy żywot.
32:
Fero & offero conditionem, Dawam
33:
mieyſce álbo vrząd. Accipio conditio=
34:
nem, Bierzę / Prziymuyę vrząd / Bierzę
35:
ten vrząd ná ſię Stare conditionibus
36:
Obiecáne rżeczy ſpełnić / Trzimáć vmowę.
37:
Perferre conditiones uita, Vmrzeć.
38:
Prouidere conditionē ciuium, Opá=
39:
trzić á polepſzić ſtanu mieyskiego.
40:
Condo, is, Vide in uerbo DO.
41:
Condulus, & condalius, maſcul. Pier=
42:
ſcień.
43:
Condyloma, atis, neut. tert. pen. produ.
44:
Niemoc nieyáka gdy z zádku wychodźi ży=
45:
łá / álbo pęchirzyk prąc á ćyſnąc yelito
46:
w poſládku. Plinius, Sedis procidētiā
47:
uocat, Medici Reſolutionem anus,
48:
Fráncuzowie zową / Fiakerſz / Niemcy / Auſz
49:
gang des Leybs. Quidam Hemorroi=
50:
dim cœnam uocant.
51:
Condylus, maſc. ſec. pen. cor. Członek v
52:
pálców też koſtká która czáſem roście nád
53:
zwyczay.
54:
Confeſtim, Aduerb. Wnet.
55:
Conflictio, & confligo, Require FLI=
56:
GO. kolumna: b
| C ante O. | 63 |
1:
Confuto, as, are, act. prim. pen. produ=
2:
cta, Przewiciężam Zeſromocam / Vſpo=
3:
koyam kogo słowy. Vt, Audatim ali=
4:
cuius confutare, Zelżyć kogo z yego py=
5:
chy y ſmiáłośći.
6:
Confutatio, Przerzucenie / Przedyſputo=
7:
wánie / Przegadánie.
8:
❡Refuto & Refutatio, idem.
9:
Congiarium, neut. ſec. Dar / Vpominek /
10:
który król álbo xiążę ludziem / álbo oſobli=
11:
wym yakim perſonam dáye / albo też żoł=
12:
nierzóm / Donatitium alias.
13:
Congiarium etiam dicitur genus men=
14:
ſuræ.
15:
Congius, gij, maſ. ſe. idem quod Chus
16:
Liquidorum menſuræ genus eſt. ſex
17:
ſextarios continens, Miárá nieyaka
18:
około piąćy kwart winá w ſobie máyąc
19:
więcey álbo mniey. Hinc fit Congialis
20:
& hoc Cōgiale, To co ku Congim nale=
21:
ży. Fidelia congialis apud Plautum,
22:
Kruſz álbo wiádro / trzy miáry w ſobie
23:
máyąc.
24:
Congiarius, um, idem.
25:
Congrus & conger, maſc. ſec. Morská
26:
rybá. Vt, Terent. Congrum iſtum
27:
magnum ſinite aliquandiu in aqua
28:
ludere, Niechay ſobie w wodzie po=
29:
gra.
30:
Coniecto & conijcio, Vide IACIO.
31:
Coniugo, Vide IVGVM.
32:
Conniueo, es, pen. prod. uel Conniueo
33:
uis, iui, & xi, ctum, ere, neu. ſe. Prżeyż=
34:
rzywam / Niedoyżrziwam Per Metapho.
35:
Conuiuere in re aliqua, Przes
36:
pálce pátrzyć / Widzieć yákoby nie ba=
37:
cząć.
38:
Conniuencia, æ, Przeuźrzenie / Niedbánie
39:
Niebáczność.
40:
¶Inconniuenter, Opátrznie / Nienied=
41:
bále.
42:
Conor, aris, tus ſum, ari, Kuśyć ſie / Po=
43:
kuſzáć ſie. Vt, Scio quid conere, Wiem
44:
co przed ſie wziął. Conari manibus &
45:
pedibus, Ze wzyſtką mocą ſie kuśyć / Koſz=
46:
towáć / Vſyłowáć.
47:
Conatus Participium. Vt, Conata per=
48:
ficere, Pokuſzonych rzeczy dowieść.
49:
Conatus huius conatus, Pokuſzenie / Po=
50:
koſztowánie / Vſiłowánie. Vt, Magno
51:
conatu ſtudio agere aliquid. Ze
52:
wſzemi Syłámi czego ſie pokuſzáć.
53:
Conamen, idem quod conatus.
54:
Conon, maſc. tert. Właſne ymię yednego
55:
Athenieńskiego Hetmáná. Inde Pro=
56:
uerbium, Curabit prælia Conon,| L 3 | Spię |
strona: 63v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Spię dobrze ná to Nieſni mi ſie o tym
2:
Co mnie do tego. Item nomen cuiuſdā
3:
Aſtrologi.
4:
Conopœum, Namiotek około łożá.
5:
Conoides, Cupreſſus ſœmina, Calepi=
6:
nus.
7:
Conquiniſco, ſcis, xi, ere. Pochylam ſie /
8:
Głowę ſchylam.
9:
Conſcendo, Vide SCANDO.
10:
Conſciſco, Vide SCIO.
11:
Conſecro, Vide SACRO.
12:
Conſualia, Vide CONSVLO.
13:
Conſilium, lij, naut. ſec. Rádá. Vt, In
14:
conſilium adhibere. POradźić ſie. Di=
15:
citur a Con & Salio, quod in unam
16:
ſententiam plures rationes conſiliant.
17:
Vt, Fortis conſilio, Porádny. Sapiens
18:
conſilium, Mądra radá Mutatio con
19:
ſilij, Od mienienie vmysłu.
20:
Conſilium pro iudicibus, Pánowie
21:
rádni / Sądowni.
22:
Conſiliarius, Rádny Pan. Sekretarz.
23:
Conſiliarius, a, um, Adiectiuum. Vt,
24:
Conſiliarius amicus, Porádny prziya=
25:
ciel.
26:
Conſilior, aris, Rádze. Item, Conſilium
27:
eſt ita facere, Wziąłem to przed ſię.
28:
Conſido, Require SIDO.
29:
Conſors & Conſortium, Vide SORS.
30:
Conſpicio & conſpicior, Vide SPE=
31:
CIO.
32:
Conſtantinopolis, fem tert. Miaſto w
33:
Tráciei / alias Biſancium.
34:
Constituo, Vide STATVO.
35:
Conſueſco, Vide SVESCO.
36:
Conſulo, is, pen, cor. ui, tum, ere, Rádzę
37:
ſie. Vt, In longiyudinem conſulere,
38:
Opátrowáć ſie ná dálą. In publicum
39:
conſulere, Rzecz poſpolitą wſpomágáć
40:
Conſulere in commune. O poſpolity
41:
pożytek radźić. Conſulere aliquid gra=
42:
uius in ſe, Sam ſie ſzkodźić / Káźyć. Boni
43:
conſulere, Przimowáć zá dobre. Opti=
44:
me illi uult conſultum eſſe, Zyczy mu
45:
wſzego dobrego / Dobrze mu rádźy. Con=
46:
cordiæ conſulere, Ná zgodę wieść / ku
47:
zgodzie rádźić. Pudori, famæ, fortunis
48:
conſulere.
49:
Conſule prudentiorē, Radz ſie mędr=
50:
ſzego. Quid tibi conſuluit medicus
51:
Coć rádźił lekarz.
52:
Conſulere ualetudini, Stáráć ſie á mieć
53:
pieczą o zdrowiu. Conſulere liberis,
54:
Dziećy opátrowáć. Non conſulis ho=
55:
nori tuo, Nie rádźiſz o cześć ſwą.
56:
Conſulto, as, are, Frequentatiuum, Rá= kolumna: b
| C ante O. |
1:
dzę ſie y tu y owdzie. Vt, Deliberare &
2:
conſultare de re aliqua, Rozmyſláć ſie
3:
ná którą rzecz.
4:
Conſultatio, Porádzenie / Rádá.
5:
Conſulto, Aduerbium, Dobrze / Porá=
6:
dnie. Vt, Conſulto feciſti, Dobrześ
7:
vczynił.
8:
Conſultor, Ráycá / ten który rádę da=
9:
wa.
10:
Conſultric uerbale, fem. tert. Vt, Con=
11:
ſultrix & prouida natura Item, Con=
12:
ſulto Ablatiuus, qui uice infinitiui
13:
uſurpatur. Vt. Priuſquam incipias
14:
conſulto eſt opus, Muśyſz ſie pierwey
15:
porádźić niżly pocznieſz.
16:
Conſultus, Nomen, Mądry / Státeczny
17:
mąſz.
18:
Conſultus, a, um, Vt, Conſultus elo=
19:
quentiæ, id eſt, eloquens, Wymowny.
20:
Conſultus iuris & iuſticiæ, W prá=
21:
wie náuczony. Conſultus uniuerſæ di=
22:
ſciplinæ, We wſziſtkich naukách dobrze
23:
ćwiczony. Conſultiſsimus iuris, Wielmi
24:
ćwiczony w práwie. Niepoſpolitey porá=
25:
dy. Verba cinſulta, Mądre słowá.
26:
❡Inconſultus, a, um, Niemądry / Nie=
27:
báczny. Vt, Inconſulto domino abijt,
28:
Bes wiádomośćy páńskiey poſzedł precz.
29:
Conſultum, ti, Porádá.
30:
❡Senatus conſultum, Vſtáwá pánów
31:
rádnych.
32:
Conſulte, Aduerbium, Mądrze / Ro=
33:
ſtropnie.
34:
Conſul, Ráycá / Rádny / Pan.
35:
¶Proconsul, Burmiſtrz / Náwyſzſzy ráy=
36:
cá álbo ſprawcá w którym mieyście álbo
37:
ziemi.
38:
Conſularis & hoc re, Burmiſtrzowski /
39:
Radziecki, Vt, Conſularis prouincia,
40:
Stároſtwo / które pan rádny ſpráwnuye.
41:
Item Conſularis, Ten który pánem rá=
42:
dnym / Ráycą álbo burmiſtrzem był.
43:
Conſulatus, Vrząd mieyſcki / álbo też yn=
44:
ſchich pánów rádnych.
45:
Conſulor, eris, li, Vt, Conſulor de hac
46:
re, Bywam rádzón / álbo rádzą ſie
47:
mnie.
48:
Conſulens Particip, Rádzący.
49:
Conſus, Deus conſilij putabantur cui
50:
ludi fiebant. Conſualia, Conſualiorū
51:
dicti.
52:
Conſydero, as, aui, Baczę / Widzę / Pá=
53:
miętam. Vt, His de rebus uelim cum
54:
Pompeio conſyderetis, Chcę ábyſcie
55:
ſie porádźily Conſyderare ſecum in a=
56:
nimo, Rozwáżać ſam s ſobą.| Conſyderatus |
strona: 64
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Conſyderatus, a, um, Obáczny. Vt, Quis
2:
conſideratior illo, Kto nádeń báczniey=
3:
ſzy. Conſilium conſyderatiſsimum,
4:
Dobrze vważona rádá.
5:
Conſyderatio, Obaczenie.
6:
Conſyderantia idem.
7:
❡Inconſyderatus, Niebáczny.
8:
Conſyderate, Bácznie / Roſtropnie / Con=
9:
ſyderantius, Roſtropniey. Conſyderan
10:
tiſsime, Náyroſtropniey.
11:
Contagium, Require TANGO.
12:
Contemplor & platio, Vide TEM=
13:
PLVM.
14:
Contentus, Vide TENEO.
15:
Contingo, Vide TANGO.
16:
Continuus, a, um, Vide TENEO.
17:
Contus huius conti, maſc. ſec. Kiy / Tłuk
18:
álbo Spis rybitfi którym mierzą głebo=
19:
kość wody.
20:
Contor, aris tus ſum, Mácám zerdką
21:
głębokośći / też Wątpię / Myſlę / Pytam
22:
ſie.
23:
¶Frequentius compoſitum, Percon=
24:
tor, Pytam / Dowiáduyę ſie.
25:
Contatio, Myślenie / Wątpienie / Poſta=
26:
wánie.
27:
Contor, Vide CONTVS.
28:
Contra, Præpoſitio accuſatiuo caſui
29:
ſeruiens, Przećywko / Náprzećyw. Vt,
30:
Pugnare contra ueritatem, Wálczić
31:
przećywko prawdzie, Contra expecta=
32:
tionem omnium, Nad mniemanie wſzi=
33:
ſtkich. Contra officium, Przećywko po=
34:
winnośći álbo urzędowi.
35:
Contrarius, a, um, Przećywny.
36:
Contrarietas, Przećywność.
37:
¶Contra, quando eſt Aduerbium ſi=
38:
gnificat uiciſsim, Záśię / Przećywko te=
39:
mu. Item apud Cic. Sæpe pro ſecus
40:
uel aliter, addita particula ac uel at
41:
uel quam. Vt, Vide tamen omnia
42:
contra ac dicta ſunt eueniſſe, Widźiſz
43:
yſz ſie ynáczey przygodźił niźli oni mówi=
44:
li. Item, Contra eſt ac dicitis, Ynáczey
45:
yeſt niſz powiedacie / Apud eundem Ci=
46:
ceronem.
47:
Controuerſus & controuerſia, Vide
48:
VERTO.
49:
Contubernium, nij, neut. ſec. Towárzy=
50:
ſtwo Burſa / Rotá / Włáſnie Dzieſiątek
51:
żołnierzów. Eſt enim uerbum caſtren=
52:
ſe contubernium & Decanus, Dzie=
53:
ſiątnik dictus eſt, Inde accipitur, Zá
54:
káſzde towárziſtwo.
55:
Contubernalis, huius alis, Towárzyſz we=
56:
ſpolek mieſzkáyący. kolumna: b
| C ante O. | 64 |
1:
Contubernales, Burſnicy / Towárzyſze. Vt
2:
Militiæ cōtubernales, Zołnierze którzy
3:
pod yednym dzieſiątnikiem ſą.
4:
Contumax, cis, pe. cor. om. tert. Ocięt=
5:
ny / Nieposłuſzny / Krnąbrny / Przećiwny.
6:
Vt, Contumaces boues, Woly które
7:
ſie záſtáwiáyą / zaćináyą á niedbayą nic
8:
ná bicie.
9:
Contumatia, æ, fe. pri. Ociętność / Swo=
10:
wolność / Krnąbrność.
11:
Contumaciter, Aduerbium, Przećywnie /
12:
Swowolnie / Oćiętnie / Krnąbrnie.
13:
Contumelia, æ, fem. prim. Potwarz / a
14:
Cōtumeo uerbo, uel a Cōtemnendo
15:
Vt, Contumeliam accipere in ſe, Zá=
16:
ſtępić kogo w tym w czym mu winę da=
17:
wáyą / albo potwarzáyą. Verborum con
18:
tumelijs aliquem lacerare, Omáwiáć
19:
kogo.
20:
Contumelioſus, a, um, Potwarzyſty / ta / te
21:
Lżywy. Vt, Contumelioſæ in aliquem
22:
literæ, Liſt przećiwko komu pełen yádu
23:
potwarzy / gniewu y złey woley.
24:
Contumelioſe, Aduerb. Gniewliwie s
25:
gniewiem / Yádowicie s potwárzaniem.
26:
Connexus, a, um, Záłomiony / na / nie / zgię=
27:
ty / yákoby sklep. Vt, Connexeum pedis,
28:
Wierzchy ſtopy.
29:
Connexitas, Krziwość / Zásklepiſtość.
30:
Connexum & Concauum relatiue
31:
oppoſita.
32:
Conuitium, neut. ſe. Potwarz / Láyánie. Vt
33:
Conuitia in aliquem dicere, Złorze=
34:
czić komu.
35:
Conuitior, aris, ari Depon. pri. Złorze=
36:
czę / id eſt, conuitium facio.
37:
Conuiciator Denominatiuum, Potwar=
38:
cá / Bluźnierz. Vt, Maledicus conuicia=
39:
tor, Bluźnierz złorzeczący.
40:
Conus, coni, maſ. ſec. Proprie nux pi=
41:
cea, Szyſzká. Et Conus quicquid tali
42:
forma eſt, Cokolwiek kończiſtego á podlu
43:
gowátego yeſt / conus uocatur.
44:
Coniferus, a, um, Vt, Arbor conifera,
45:
Drzewo które ſzyſzki rodźy. Conifera cu=
46:
preſſus. Et, Coniferi, Którzy noſza Thyr=
47:
ſos kiye w ſwiętá Bachuſowe.
48:
Conus etiam dicitur figura Geo=
49:
metrica, Item, Nos v przełbice.
50:
Conoides, idis, Co ná ten xtałt roście / ál=
51:
bo yeſt vczyniono yáko ſzyſzká.
52:
Coniſcor, aris, ari, Et Coniſco,
53:
ſcas, are, Trykam ſie / álbo Tryxſam ſie /
54:
yáko czynią báráni / gdy ſie rogámi tłu=
55:
ką.| L 4 | Coos |
strona: 64v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Coos ſiue Cos, Require ſupra co.
2:
Conyza huius zæ, Herba quæ & cu=
3:
nilago dicitur.
4:
Cophinus, ni, maſc. ſec. pen. cor. Koſz.
5:
Latine Corbis.
6:
Copæ, Locus in Græcia apud Orcho=
7:
menon Boeociæ iuxta Cephiſum
8:
amnem.
9:
Copia, æ, fem. prim. Doſtátek / Zbytek /
10:
Okfitośc / Przemożność / Moc. Vt, Co=
11:
pia frumenti, Okfirość żytá. Oratio=
12:
nis ubertas, Varietas, Copia.
13:
¶Frugū copia & incopia contraria.
14:
Copia dicendi, Wymowność. Vbertas
15:
in dicendo & copiȩ, & exilitas con=
16:
traria. Copijs locuples, Bogáty / Bo=
17:
gacz. Pro mea copia, Wedle przemoż=
18:
nośći moyey. Copia cauſſȩ, Práwá doyść
19:
Exiguæ amicorum copiæ, Máłe
20:
prziyacielſtwo. Ne pol conſilij locū
21:
habeo, ne auxilij copiam, Ani rá=
22:
dźić / áni pomoc nie umiem / Nie yeſt mie
23:
sto. Facere copiam alicuius rei, Po=
24:
życzyć / Vżyczić ná czás / Vkázáć.
25:
Copiæ, arum, in plurali, Woyská / Roty,
26:
Cogere, & colligere copias, Zbieráć
27:
woysko / Popiſowáć lud. Fundere copias
28:
Porażyć woysko. Copiæ in arctum co=
29:
actæ.
30:
¶Copiæ ſignificant etiam, Bogácſtwá
31:
Vt, Noui copias tuas, Wiem yákoś ty
32:
bogáty yeſt. Item, Vix mihi fuit copia
33:
eum adeundi, Záledwiem miał czáſ ná=
34:
wiedźić go. Copiam facere cinuenien=
35:
di alterum, Vczinić álbo ziednáć komu
36:
prziſtęp do kogo. Copiam pugnandi
37:
facere. Potykáć ſie. Non faciet pugnan
38:
di copiam, Nie będzie ſie ſmiał poty=
39:
kać. Copiam facere argenti, Pożi=
40:
czić pieniędzy.
41:
Copia aliquando in ſingulari pro
42:
exercitu inuenitur, ſed frequentius in
43:
plurali.
44:
Copiola dimin. Huffiec nie wielgi / Huffe=
45:
czek. Máłe woysko.
46:
Copio, as, are, neu. pr. Et, Copior, aris,
47:
ari, dep. prim. Caſtrenſe uerbū, Woy=
48:
ská przymnażam / álbo vmocniam.
49:
Copioſus, a, um, Okfity / ta / te / Doſtáteczny
50:
Zbytny / Bogáty. Vt, Amplum & co=
51:
pioſum patrimonium, Bogáte / Doſtá=
52:
teczne ymienie. Tenuis & copioſus ui=
53:
ctus, contraria. Copioſus in re ciba=
54:
ria, Okfity w potráwnych rzeczach Doſtá=
55:
tek kuchen máyący.
56:
Copioſe, Aduerb. Okficie / Bogácie. Vt, kolumna: b
| C ante O. |
1:
Copioſiſsime & grauiſsime dicere.
2:
Szeroko s powagą rzecz prowádźić.
3:
Copo, idem quod Caupo, Vide ſuo
4:
loco.
5:
Copta huius coptæ, fem. prim. Nieyákie
6:
plácki albo pączki ku yedzeniu.
7:
Copula, læ, fem. prim. Złączenie / Spoye=
8:
nie.
9:
Copula canina, Sworá. Vt, Detrahere
10:
canibus copulam, Wywrzy pſy ze
11:
ſwory.
12:
Copulo, as, are, act. pri. Złączam / Zwię=
13:
zuyę / Spayam Vt, Copulare cum præ=
14:
ſentibus futura, Ninieyſze rzeczy s przi=
15:
ſzłemi złączić. Concordiam copulare
16:
Yednáć / Zgodźić.
17:
Copulor, aris, ari, dep. pri. idem, Plaut.
18:
Copulantur dextrax, Przywituyą ſię.
19:
Iungere dextras, & copulari dextras
20:
Witáć ſie.
21:
Copulatus, Nomen ex Participio, Cic.
22:
Nihil copulatius quam morum ſi=
23:
militudo bonorum, Nic ku potwarze=
24:
niu naypewnieyſzego yáko zgodá á ye=
25:
dność dobrych obyczáyów.
26:
Copulatiuus, a, um, fictum a Gramma=
27:
ticis quod copulat, Złączony / Zgodny,
28:
Towárzyski.
29:
Copulatio, Verbale, idem quod Co=
30:
pula.
31:
Copula uel copulatio carnalis, Seście
32:
máłżeńskie.
33:
Copulate, Aduerb. Weſpołek / Złącznie.
34:
Coquo, is, xi, ctum, net. tert. Wárzę. Vt
35:
Coquere lateres in fornace, Cegłę pa=
36:
lić. Coquere cibum, Tráwić pokarm
37:
w zołądku. Coquere fructus dicitur
38:
Sol, Vźrzeniáłe á doſtáłe czini owoce
39:
Coquuntur fructus quando perfe=
40:
cte matureſcunt, Doſtawáyą ſie /
41:
Vzrzenieyą. Coquere bellum, Na
42:
woynę ſie zbieráć. Coquit me illud,
43:
Piecze mie to / yeſt mi to czięſzko. Coquit
44:
me cura, id eſt, conſumit, Stáram ſie.
45:
Coquito, & coctito, as, are, Frequenta=
46:
tiuum, Vſtáwicznie wárzę.
47:
Coquinor, aris, ari, Wárzę / W kuchni ſie
48:
obchodzę.
49:
Coquus & cocus, Kucharz.
50:
Coquina & colina, Inde Culina, Kuch=
51:
nia.
52:
❡Popina, Poſpolita / Kuchnia / yákie w
53:
mieſciech bywáyą / Kárczmá.
54:
Coctus Participium, Vt, Coctus Soli=
55:
bus fructus, Doſtały / Vźrzáły o=
56:
woc.| Coctio |
strona: 65
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Coctio, Wárzenie / pro ipſo coquendi
2:
actu, Coctionem facere, Tráwić.
3:
Coctura, Wárzywo.
4:
Coctura etiam dicitur, Cœli temperies
5:
Pogodá / Wyyaśnienie.
6:
Coquinarius, a, um, Kuchenny / na / ne / Vt,
7:
Coquinaria uaſa, Kuchene ſtátki / ſprzęt
8:
kuchenny.
9:
Coquinaria, Náuká á miſterſtwo wá=
10:
rzenia.
11:
¶Item, Culinarius, a, um, idem quod
12:
coquinarius.
13:
Coctilis, & hoc le, To co yuſz vwárzono /
14:
álbo vpalono yeſte. Vt, Coctilis lapis,
15:
Cegłá.
16:
Coctiuus, a, um, To co do wárzenia nale=
17:
ży. Vt, Coctiua legumina dicuntur,
18:
Wárziſte.
19:
Coculum, Vas æneum coctioni aptum
20:
Gárniec miedziány / Páneẃ álbo kociełek.
21:
Cocula, idem Panewká.
22:
Coctibilis & hoc le, Co yeſt łatwiego ku
23:
wárzeniu. Co wnet vwre.
24:
¶Compoſita, Concoquo, pen. cor.
25:
Trawię / weſpołek wárzę. Vt, Cibus ille
26:
nō facile cōcoquitur, nie ták ſie łatwie
27:
ſtrawi. Metaph. Cierpieć / znośyć. Vt. Cō
28:
coquere iram, Przechowáć gniew. Poſ=
29:
ſum hanc iniuriam concoquere. Mo=
30:
gę to ſcierpieć. Inde, Cōcoctio, Stra=
31:
wienie. Quem Senatorem concoquere
32:
ciuitas uix poſſet, Regem ferret, Cier=
33:
pieć.
34:
¶Decoquo, Przewárzam / Wywárzam.
35:
Coquendo abſumo, Muſum ad ter=
36:
tias decoquere, Moſzcz aſz do trzeciey
37:
częśćy wywárzić. Hinc, Decoquere pa=
38:
trimonium, Przetráwić / Vtráćić oy=
39:
cziznę / Ymienie.
40:
¶Decoctor, oris, Stráwcá / Vtrátny /
41:
który márnie vtraca.
42:
Excoquo & Percoquo, Dobrze tráwię
43:
❡Incoquo, Przywárzam.
44:
❡Præcoquo, Przed tym wárzę / Gotuyę
45:
wczás. Vnde Præcox, ocis, pen. pro.
46:
Rány. Et, Præcoquis, pen. cor. gener.
47:
om, Rány / Przedczáſny / Nagły. Vt, Prȩ
48:
cox ingenium, Przedczáſny / Rány ro=
49:
zum. Præcox fructus, Rány owoc.
50:
¶Præcoquus idem.
51:
¶Recoquo, Záſię wárzę. Vt, Recoctus
52:
homo, Wyćwiczony / Dobrze ćwiczony /
53:
który koſtował złego y dobrego. Reco=
54:
ctus cibus, Zágrzána potráwá.
55:
Cor, dis. neu. ter. Serce też Myſl. Vt, In
56:
corde inſtituere aliꝗd, wziąć co przed ſiękolumna: b
| C ante O. | 65 |
1:
Vmyſlić, Cordi eſt mihi, Podoba mi ſie.
2:
Corculum dimin, Serduſzko. Vt, Plaut.
3:
Meum corculum, Moye ſerduſzko / Mo
4:
yá duſzko / blandientis uox.
5:
Cordatus, a, um, Mądry.
6:
Cordate Aduerbium, Mądrze.
7:
Cordolium, Cordis dolor, Serdeczna
8:
boleść / Teskność. Plaut.
9:
Concors, dis. Zgodny.
10:
Concordo, Zgadzam. Yednam / też / Nácią=
11:
gam álbo Stroyę. Vt, Concordare fi=
12:
des reſtudinis, Naſtroyić ſtruny ná lutni.
13:
Concordia, Zgodá / Yedność.
14:
Concordantia, idem.
15:
¶Diſcors, Niezgodny.
16:
¶Diſcordia, Niezgodá.
17:
¶Diſcordo, ad, are, Niezgadzam ſie.
18:
¶Diſcordantia, Niezgoda.
19:
¶Excors, Niemądry / Głupi.
20:
¶Secors & Socors. Leniwy / Niedbáły.
21:
¶Socordia, Leniwość / Niedbáłośc.
22:
¶Vecors, Szalony / Głupi.
23:
¶Vecordia, Szaloność / Głupość / Sza=
24:
leńſtwo.
25:
❡Præcordia, orum, plurale tantum,
26:
Błónka álbo ſiatká ſerdeczna wnętrzna
27:
Præcordia Antiqui, Diaphragma
28:
Græce dictum, uocabant.
29:
¶Præcordium, Dołek w pierſiách.
30:
Coraceſius, Pars montis Tauri.
31:
Corallium, lij, neut. ſec. Lapis, Koral.
32:
Coralochates, Drogi kámien koralowi po=
33:
dobny.
34:
Corax, acis, maſ. ter. Coruus Latine di=
35:
citur, Kruk, Item, nobile oppidum in
36:
Volſcis.
37:
Coracinns, Co ku krukowi należy. Vt, Co=
38:
racinus color, Czarna / Wrona máść.
39:
❡Coracinus dicitur etiam genus pi=
40:
ſcis, Nilo peculiaris.
41:
Coram, Præpoſitio Ablatiuo caſui ſer=
42:
uiens, Przed. Vt, Coram ſenatu, Przed
43:
rádą. Aliquando Aduerbium. Vt, Ve
44:
niat coram & mecum diſputet, Nie=
45:
chay tu przidzie. Coram etiam adera=
46:
mus ipſi, Byliſmy ſámi przi tym Corā
47:
inter nos conferemus, Oſobnie s ſobą
48:
pomowimy. Mihi ante oculos amato=
49:
rem adduxiſti tuum, Prziwiodłaśmi
50:
przed moye oczy miłoſniká / á gámratá twe=
51:
go. Huc corā adducā, Tu przed cię przy
52:
wiodę. Vereor corā in os laudare am
53:
plius, Niechcę cie w oczy więcey chwalić.
54:
Coraxiſus, Tauri montis pars. cc.
55:
Coraxis, Mons qui a Septētrione, Col=
56:
chiē claudit, & inde manās fluuius.| Corban |
strona: 65v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Corban, Dictio peregrina, Domum ſi=
2:
gnificat in ſacris, Matth. 7.
3:
Corbis, huius bis. fem, tert. Pleciony koſz.
4:
Secundum tamen Priſcianum eſt ge=
5:
neris maſc. Vt, Corbis pabulatoria,
6:
Opałká w którey dáyą konióm yeść.
7:
Corbula, æ, dim. Koſzik álbo opałeczká.
8:
Corbota, tæ, fem. prim. pen. produ. Na=
9:
ues onerarie, Okręt / Lodź / Korab.
10:
Corbito, as, are, Vt, In corbitam im=
11:
mitto, Nakłádam ná łódz.
12:
Corbona, Gaſophylacium barbarum.
13:
Corcholipis, Genus ſimiæ quæ ultimā
14:
partem uilloſam habet, Feſtus.
15:
Corchorus uel Corchoron, Herba,
16:
Kurze zicie. Vt, Corchorus inter olera
17:
Prouerb. Nędzny á pyſzny / Lichy / Nie=
18:
poczeſny / á wżdy chce być widzian.
19:
Corcyra, pen. prod. fem. prim. Inſula
20:
maris Adriatici, V Wenetów wyſpá
21:
nie dáleko Epiru. Vulgo Corfun, olim
22:
Phæacia dicta.
23:
Corda, Cięćywá v łuku álbo v kuſze / też ſtru=
24:
ná do lutni álbo skrzypic.
25:
Cordax, id eſt, trochæus. Vt, Cordax
26:
ſaltatio, id eſt, obſcena & comica, Bła
27:
zeńskie skakánie.
28:
Corduba, Ciuitas Hiſpaniæ, Patria Lu=
29:
cani & Senecæ.
30:
Cordus, a, um, Pózny rodzay. Vt, Cordi
31:
agni, Báránki które ſie pózno rodzą.
32:
Cordum, neut. ſec. ſubſtantiuum, Fœ=
33:
num ſecundarium, Yeſienne ſiáno / gdy
34:
drugą ras ná tymże mieyſcu bywa trawá
35:
ſieczona / nie którzy zową Potraw.
36:
Cordyla, Rodzay nieyáki drobnych rybek.
37:
Corgo, Antiqui profecto dixere.
38:
Coriaceſia, Herba.
39:
Coriago, huius, inis, Niemoć bydlęca / gdy
40:
ſie ym skórá przypiya do kośćy / yże yey nie=
41:
może oderwáć / wielmi ſuſzy bydło.
42:
Coriandrum, huius dri, Koriánder.
43:
Corias, æ, Genus piſcis.
44:
Coricus, Mons & oppidum Ciliciæ.
45:
Corinthas, dis, Herba, alias Menais,
46:
Plin. lib. 24. cap. 17.
47:
Corinthus, Vrbs Achaiæ.
48:
Corinthius, a, um, Vt, Corinthium æs,
49:
Korincka miedź. Corinthia uaſa, Mie=
50:
dziány ſprzęt á naczynie / koſztowne á forem
51:
ne z miedźi y ze żłotem y s ſrebrem z mie=
52:
ſzáney.
53:
Corinthiarius, Który ſie w tákowym na=
54:
czyniu kocha.
55:
Corinthiacus, a, um, Co z Korintu yeſt.
56:
Vt, Nō cuiuis datur adire Corinthū,kolumna: b
| C ante O. |
1:
Prouerbium, Nie káżdemu ſie może
2:
wſziſtko ſtáć.
3:
Corion, Herba quæ & Chamepitys di
4:
citur, Swiętego Yaná ziele / Leśna rutá.
5:
Alias Perfoliata.
6:
Coriſcus, Leue miſsile in modum ſa=
7:
gittarum, Nonius.
8:
Corium, rij, Skórá.
9:
Coriaceus, a, um, Skórzány / na / ne.
10:
Coriarius, Garbars.
11:
Coriago, Vide ſupra.
12:
Corigium, Rzemień.
13:
❡Excorio, as, Verbū, Lupię / Odzieram
14:
Cornicularius, ordinis nomen in mili=
15:
tia, Nieyáka doſtoyność miedzy zołnierz=
16:
mi. Accenſus decurionis ſiue miniſter
17:
eius.
18:
Corniſcarū, Locus trans Tyberim cc.
19:
Cornix, icis, pen. prod. Wroná. Vt, Fu=
20:
ſca cornix. Cornicum oculos confi=
21:
gere, Prouerb. Wronóm oczy wykłóć / to
22:
yeſt / Chytrośćy / náuky / miſterſtwá y zdrády
23:
cziye odkryć / chytrego podiść.
24:
Cornicula, dimin. Wronká.
25:
Cornicor, aris, pe. pr. Kraczę yáko wroná
26:
Corollarium, Vide CORONA.
27:
Cornu, indeclinabile, gen. neut. Priſcia=
28:
nus contendit dici hoc Cornum, &
29:
hic Cornus, Róg.
30:
Cornu uel Cornus, gen. maſc. Pars ci=
31:
tharæ, Część lutni.
32:
Cornu etiam dicitur, Kąty á zákolenie
33:
álbo zákrążenie rzék.
34:
Cornua in prælio pro utra parte
35:
exercitus, Końce skrzidłá / álbo rogi vſzi=
36:
kowánego woyská. Vt, Cornua diſpu=
37:
tationis alicuius coouere, Rozgnie=
38:
wáć / álbo nágábáć kogo ku diſputowá=
39:
niu á gadániu.
40:
Cornua etiam ſunt, Trąby / Róg w
41:
który trąbią.
42:
Cornucopiæ, Indeclinabile, Róg yedney
43:
kozy Amalthea zwáney / która Iowiſá
44:
wedle baśni poetów wychowáła / którą po
45:
tym Iowis wſzem dobrém obdárził. Inde
46:
accipitur, Zá wſzelakie rzeczy okfitośći.
47:
Corniculū dim Rożek / Też Vpominek żoł
48:
nierski od hetmáná dány.
49:
Cornicen, icis, Rożek w który piskáyą.
50:
Cornicularius, Caſtrenſe uocabulum,
51:
Námieſnik álbo porucznik który ku dzie=
52:
ſiątnikowi przyſádzó yeſt.
53:
Corniger, Rogáty który rogi nośy / ita di
54:
ctus eſt, Bachus, & ita pignebatur.
55:
Cornipes, Który rogową ſtopę má / kopyto
56:
rogowe nośi / yáko kóń / wół / etć.| Cornupeta |
strona: 66
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Cornupeta, Który rógámi bodzie / ná rogi
2:
bierze.
3:
Cornutus, a, um, Rogáti / ta / te.
4:
Corneus, a, um, Rógowy. Vt, Corneus
5:
color, Rogowa maść.
6:
Corneolus, dimin. Rożek.
7:
Cornigenus, a, um, Z rodzáyu rogátych
8:
zwierząt / Calep.
9:
Corneſco, ſcis, ere, Rogimi roſtą / Twár=
10:
dzieyę / Rogácieyę też mowiono bywa.
11:
Cornus huius nus, fem. quart. & ſecun.
12:
declinationis, Głóg / Drzewo nieyákie
13:
twárde z którego oſzczepy czynią. Ali=
14:
quando pro ipſo telo accipitur, Miá
15:
ſto ſtrzały / Rohátyny / álbo oſzczepu.
16:
Cornum, ni, neut. ſecun. Fructus corni,
17:
Owoc który rodźi głóg.
18:
Cornetum, Mieyſce gdzie tákowe drzewo
19:
roście.
20:
Cornetus, a, um, Co z tego drzewa vczy=
21:
niono yeſt.
22:
Corona, næ, fem. prim. Korona / Wieniec.
23:
Vt, Coronæ floreæ & roſeæ, Kwiát=
24:
kowe / rożáne wieńce. Corona triumpha=
25:
lis, Wieniec laurowy / który ten nośył / któ=
26:
ry triumfował á sławion był. Corona
27:
obſidionalis, Wieniec z trawy / álbo z
28:
ziela / który temu był dawan / który oblę=
29:
żonym prziciągał ná pomoc / y wybáwił
30:
ye z oblężenia. Corona ciuica, Wieniec
31:
który mieſzczánin yeden drugiemu dawał
32:
miáſto vpominku ratowánia / á ſpomoże=
33:
niá z nieyákiey niebeſpiecznośćy. Coro=
34:
na muralis, Złoty wieniec który temu da=
35:
wano / który naprzód ná nieprziyacielskie
36:
mury wſtąpił. Corona naualis, Złoty
37:
wieniec / który dawano temu / który ſie na=
38:
przód w nieprziyacielski okręt puś=
39:
ćył.
40:
❡Corona etiā ſignificat, Kres / okrąg /
41:
á obſtąpienie ludźy. Vt, In magna do=
42:
ctorum uirorum corora hæc dixit,
43:
Przy oblicznośćy á obſtąpieniu wiele vczo=
44:
nych ludźy to rzekł.
45:
❡Coronæ dicuntur etiam, Promi=
46:
nentiæ ac ueluti ſupercilia quædam
47:
parietum arcendis ſtillici dijs inuenta,
48:
Dáſzek máły który deſzczowi bróni ná
49:
dóm pádáć.
50:
Corono, as, are, Koronuye.
51:
Coronamentum, Doſtátek kwiecia ná
52:
wieńce.
53:
Coronarius, Wianecznik który wieńce
54:
czyni.
55:
Coronarius, a, um, Wianeczny / To co ku
56:
wieńcowi należy. Vt, Coronarium au= kolumna: b
| C ante O. | 66 |
1:
rum, Złoto wianeczne.
2:
Coronula, & corolla, æ. dimin. Wianek
3:
Wianeczek / álbo pierſcień.
4:
Corollarium, Przidátek / Náddátek / który
5:
dawáyą nád wyſz niźly to co winno yeſt
6:
Alias Auctariū, Corollaria, Máłe v=
7:
pominki.
8:
Coronæ, arum, Vrbs Achaiæ.
9:
Coroneus, a, um, Yeden z támtąd.
10:
Coronæa, Vrbs Boæciæ.
11:
Coroneola, Herba.
12:
Coronis, idis, pen. prod. fem. ter. Szpicá
13:
á koniec v káſzdey rzeczy / præſertim au=
14:
tem apud nauem, Lodźny nos. Vnde
15:
dicimus uſ ad coronidem, Aſz do
16:
oſtátecznego końcá. Præter præfationē
17:
& coronidem, Prouerb. id eſt, ſine
18:
principio & fine, Ani początku áni
19:
końca / Ani to áni owo.
20:
Coronopus, Herba, Kurza nogá. Alijs
21:
Gramen aculeatum.
22:
Corophium, Rodzay nieyáky morskich rá=
23:
ków.
24:
Corpus, oris, neut. tert. Ciáło. Corpus
25:
pro ſola carne ponitur. Vt. Vires &
26:
corpus amiſi, Cicer. Moc á ſiłym zgu=
27:
bił / y opdałem ná ciele / mie niezoſtáło
28:
yedno skórá á kośćy.
29:
¶Corpus etiam pro opere aliquo
30:
ſcripto & uolumine accipitur, Cice.
31:
Videtur mihi modicum quoddam
32:
corpus confici poſſe, Mnie ſie zda że
33:
mogą być nie owſzeki mále xięgi.
34:
Corpuſculum diminut. Ciałko.
35:
Corpulentus, a, um, Cieliſty / ta / te / Krępy /
36:
Tyłowity / Tłuſty.
37:
Corpulentia, æ, Tyłowitość / Tłuſtość /
38:
Krępość.
39:
Corporalis & hoc le, Cieleſny. Vt, Cor=
40:
poralia bona, Cieleſne ałbo ceſne dobrá.
41:
Corporaliter Aduerbium, in Bibiijs,
42:
Cieleſnie.
43:
Corporeus, a, ū, Cielyſty / Mięśyſty / Wi=
44:
domy. Vt, Corporea ſubſtantia, Rzecz
45:
która może być ſmysły / to yeſt widzenim y
46:
mácánim ogárniona.
47:
¶Incorporeus, Niewidomy / pod ſmisł
48:
nieprzypádáyący.
49:
Corporatio, & corporatura, æ, Xtałt /
50:
Stan / á poſtáwá ciáłá.
51:
Corporo, as, are, Veteres uſi ſunt pro
52:
interficere, Zábiyam / mięſá náćynam.
53:
¶Incorporo, & cōcorporo, Wcielam
54:
¶Incorporatio, Wcielenie, Corpore
55:
uiciatus, Któremu ná yednym członku
56:
ſzkodźy.| Corrigia |
strona: 66v
kolumna: a
| C ante O. |
1:
Corrigia, æ, Rzemień. Vide ſupra.
2:
Cors, ortis, Vide ſupra COHORS.
3:
Corſica, pe. cor. f. pri. Inſula, Wyſpá nie
4:
dáleko od Dardiniey ná morzu Liguſti=
5:
cum názwánym. Vide Corſicum uinū
6:
Romæ inter nobilia uina habe=
7:
tur.
8:
Corſoides, Lapis caniciei hominis ſi=
9:
milis.
10:
Cortex, maſc. & fe. tert. Skórá ná drze=
11:
wie.
12:
Corticula diminut. Skórká.
13:
Corticoſus & corticatus Adiectiua, To
14:
co skórę ma.
15:
❡Decortico, as, are, Odzieram drzewo
16:
z skóry. Vt, Decorticarecanabim, Ze=
17:
trzeć konopie.
18:
¶Excorticare idem, Wyłupić.
19:
Cortina, æ, fem. prim. pen. prod. Primo
20:
ſignificat, Kortyny któremi obyáyą ſciá=
21:
ny. Też Kociełek w którym fárbę przy=
22:
práwiáyą. Item, Wieſzczba / Práktiká
23:
Appollonowá.
24:
Cortinate, atis, neut. tert. Mieyſce fárbo=
25:
wánia gdzie wiele kotłów s fárbą
26:
ſtoyi.
27:
Cortona, fem. prim. Miáſto w Tuſciej /
28:
alias Cortoma.
29:
Cortinon, Gramen, uel Raphani ſemen
30:
cc. Náć álbo naſienie rzotkwiáne.
31:
Cortyna uel Gortyno, fem. Miáſto w
32:
Kreciey.
33:
Corus, Vide CAVRVS, Mieyſce z kąd
34:
wiátr od záchodu słońcá wieye.
35:
Corus, maſc. Menſuræ genus, & eſt uox
36:
Hebraica, quæ Medimnos Atticos
37:
unum & quadraginta capit. Quid
38:
fit Medimnus uide infra.
39:
Coruſco, as, aui, are, neut. prim. Lyskam
40:
ſie. Vt, Coruſcat, Lyska ſie.
41:
Coruſcus, a, um, Lyskáyący / Lſzcący ſie. Vt
42:
Coruſcæ ſyluæ, Brzmiące á drzące y
43:
łſzcące ſie láſy.
44:
Coruus, ui, maſc. ſec. Kruk. Vt, Coruos
45:
in cruce paſcere, apud Horat. eſt ſu=
46:
ſpendi, Wiſieć.
47:
Coruus etiam piſcis, Nieyáki rodzay
48:
ryb.
49:
Coruinus, a, um, Krucy / Krukowy /
50:
Vt, Albus coruus, Prouerb. Rzadka
51:
rzecz.
52:
Corybantes, id eſt, Sacerdotes Cybeles
53:
Popi Bogá Cybeles / álbo ſtroże Bogá Io
54:
wiſa.
55:
Coryceus, maſc. ſec. Inhabitator mon=
56:
tis Coryci in Pamphilia, ubi plurimikolumna: b
| C ante O. |
1:
prædones Marini erant, Inde Cory=
2:
cæus, Podsłuchácz / Spiég. Vt, Cory=
3:
cæus auſcultauit, Prouerb. Táyemna
4:
rzecz wyſzłá ná yáſność / Yuſz to y prze=
5:
kupki wiedzą / bywa mówiono.
6:
Corycus, Mons Pamphiliæ.
7:
Corycum, neut. ſec. Miásto y gorá w Cy=
8:
liciej / gdzie wiele ſzáfranu roście.
9:
Corycius, a, um, Yeden z Cyliciey.
10:
Corydalla, Vrbs Liciæ, Calep.
11:
Corydalus, Auis latine Alauda, Vide
12:
ſupra Skowronek.
13:
Corylus, fem. pen. cor. Leſzczyná. Eius
14:
fructus eſt auellana, Vt auellana nux
15:
Laskowy orzech / Vt ſupra.
16:
Colurnus, a, um, Laskowy.
17:
Coryletum, Locus corylis obſitus, Leſz=
18:
czinowy álbo laskowy gay.
19:
Corymbus, bi, maſc. ſe Vuæ hederarū
20:
quibus coronabatur Bachus.
21:
Corymbifer, Który tákowe yágody rodźy.
22:
Vt, Corymbi chryſocomæ, Yagody ál=
23:
bo rzáski ziela Chryſokomá názwáne=
24:
go.
25:
Coryphæus, maſc. ſec. Eſt cuiuſcun
26:
ordinis caput, Calep.
27:
Corythus, fem, penult. correp. Ciuitas
28:
Tuſciæ.
29:
Corytus, ti, penult. prod. Kucharz.
30:
Cos, otis, fem. tert. Osła. Vt, Cosolearia
31:
Oliwny Kamień.
32:
Coticula diminut. Oſelká / licet non ſer=
33:
uet ſignificatum primitiui, non enim
34:
eſt parua cos, ſed lapis quo fit auri
35:
uel argenti experimentum, Probá á
36:
koſztowánie złotá álbo ſrebrá.
37:
Coſmus, Latine mundus, Swiat. Item
38:
ornatus, Ochędożenie.
39:
Coſmicus, a, um, Swiecki / ka / kie.
40:
Coſmeta, Smukarz / który pánie prziochę=
41:
doża / Piękroſzká. Latine enim ornator
42:
uel ornatrix interpretatur.
43:
Coſmiana, Vnguenta a Coſmo excel=
44:
lenti unguentario. Sipont.
45:
Coſmographus, pen. cor. Który ſwiát
46:
popiſuye.
47:
Coſmographia, Náuká popiſánia ſwiá=
48:
tá.
49:
¶Microcoſmus, Latine Paruus mun
50:
dus, pro homine accipitur, Czło=
51:
wiek.
52:
Coſſus, maſc. ſec. Próchno / Robáctwo któ=
53:
re w drzewiech miedzy korą á miedzy drze=
54:
wem roście / Drżewny czerẃ.
55:
❡Coſſes, nominatiuus Pluralis etiam
56:
apud Plinium legitur pro coſsi.| ❡Coſs |
strona: 67
kolumna: a
| C ante O. |
1:
¶Coſsi etiam olim dicebantur natu=
2:
tura rugoſi corporis, Smarſzczonego
3:
ciáłá. Item, Coſsicij, Nomen familiæ
4:
apud Romanos.
5:
Coſtra, maſc. prim. Grzbiet / álbo chrzibiet.
6:
Coſtatus, a, um, Grzbiećyſty. Vt. Coſtæ
7:
nauium.
8:
Coſtus Herbæ genus.
9:
Coſtyros, pen. cor, Inſula in Libryco, Vn
10:
de Coſyrius Adiectiuum,
11:
Cotillia, Inſula in Cutili lacu, Festus.
12:
Cothurnus, maſc. Bót á trzewik którego
13:
w ſpráwowániu komediey y ynſzych grach v=
14:
żywano / Drzewiána pántoflá. Vnde Co=
15:
thurno, inſtabilior dicitur, Nieſtátecz=
16:
ny / Pierzchliwy yáko wiátr.
17:
Cothurnus etiam pro alto dicendi
18:
genere, Wyſoka á známienita wymowá.
19:
Cothurnatus, id eſt, Cothurno inductus
20:
uel, Grandiloquus.
21:
Cotoneum, Cydoneum, neu. Yábłko Ko=
22:
tońskie. Malum Cothoneum, idem.
23:
Cotoneum, Veneti herbam uocant,
24:
quam Galli Halum, Sipon.
25:
Cotona, uel Coctona ſiue cottana uel
26:
ut alij uolunt cotana uel coctana ſiue
27:
cottana plu. tantū, Rodzay nieyaki fig.
28:
Cotones, Portus ſunt in mari interiores
29:
arte & manu facti.
30:
Cottabus, bu, Swiſtánie gdy rozgá álbo
31:
bicz głos wydáye kiedy nim ſieką.
32:
Cotula ſiue cotyla, Menſuræ genus,
33:
quȩ Hemina alias dicitur, Italica uox
34:
eſt, qua & Græci uſi ſunt.
35:
Coturnix, icis, fem. tert. Przepiorká.
36:
Cotyledon, Paruula herba, Vulgo Vm
37:
bilicus Veneris.
38:
Couinum, neut. ſec. Rheda idem, Koláſá
39:
álbo żołnierski wós. Inde Couinarius
40:
a, um, Miles, Zołnierz który z káry bitwę
41:
wiedzie. Vt, olim ſoliti fuerunt. Alij
42:
tantum Cataphractos intelligunt.
43:
Coxa, æ & Coxendix, fem Lędźwi álbo
44:
kuść zá którą vbránie záchodźić ma.
45:
❡Coxendix etiam, Krziſz y bolenie
46:
krzyżá.C ante R.
47:
Crabro, onis, maſc. tert. Sierſzeń. Vt,
48:
Irritare crabrones, Prouerb. Ty roz=
49:
gniewáć którzy mogą ſzkodźić. Noli ir=
50:
ritare crabrones, Day pokóy złemu. Nie
51:
gábay złego.
52:
Craneum, Gymnaſium apud Corin=
53:
thum, Mieyſce zápáſowania y też ſzermo=kolumna: b
| C ante R | 67 |
1:
wánia. Alij legunt Cranειum, penult.
2:
producta.
3:
Cranosſiue cranium, Liśiná ná czele.
4:
Crapula, fem. prim. Obżarſtwo / y bolenie
5:
głowy które z niego przichodży. Vt, Cra
6:
pulam edormiſcere, Wyſpáć ſie po pi=
7:
yáńſtwie.
8:
Crapulor, aris Oży?am ſie, Opiyam ſie.
9:
Cras & Craſtino Aduerbium, Signifi=
10:
cans die proxime futuro, Yutro / Za=
11:
ránie.
12:
Cras etiam aliquem alium futurum
13:
diem ſignificat.
14:
Craſtinus, a, um, Yutrzeyſzy. Vt, Dies cra
15:
ſtinus, Yutrzeyſzy dzień. In craſtinum
16:
differre, Do yutrá odłożyć.
17:
Craſtino, as, are, Et compoſita, Procra=
18:
ſtino, Recraſtino, Odwłoczę dzień zá=
19:
dzień.
20:
¶Procraſtinatio, Przedłużánie / Odwło
21:
czenie / Odwłoká.
22:
Craſsis, Latine, Temperamentum &
23:
mixtio, Smieſzánie.
24:
Craſsiuenium, neut. ſec. Aceris arboris
25:
genus, cc. A uenatorum craſsitudi=
26:
ne dictum.
27:
Craſſus, a, um, Miąſzy / Tłuſtr / Opukáły.
28:
Et per Metapho Głupi / Gruby / Nie=
29:
baczny. Vt. Craſſum cœlum & tenue
30:
contraria, Cięſzkie powietrze y letkie.
31:
Craſſus & concretus aer, Gęſty wiátr.
32:
Craſſſa minerua dicitur aliquid fieri,
33:
Proſto / Grubo / Po chłopsku.
34:
Craſsicies & craſsitudo, Miąſzość / Tłu=
35:
ſtość.
36:
Craſſamen, inis, & Craſſamentū, idem.
37:
Craſſare & incraſſare, Tuczić / miąſzo czynić
38:
Craſſeſco, ſcis, ere, Miąſzeyę / Na ſzerzą
39:
roſtę. Vt, Craſſeſcunt nubes, Obłoki
40:
yeden ná drui záchodzą.
41:
Craſſe, Aduerbium, Miąſzo / Grubie.
42:
Cratægonon ſiue cratȩogonon, Herba
43:
Crater, eris, maſ. ter. pen. lon. in accuſa=
44:
tiuo craterem & cratera, Vnde etiam
45:
nominatiuus Cratera, ræ, Czaſzá álbo
46:
ynſze naczinie do picia.
47:
Crater etiā in monte Ætna uocatum eſt
48:
foramen, per ignis cinis euomit,
49:
Dziura w górze Aetna którym ogień pa=
50:
ła.
51:
Crater etiam, Zdróy / zdroyewisko / Zrzódło
52:
Craterites, æ, Gemma inter Chryſoli=
53:
thi & Electri colorem.
54:
Craterra, Cebr.
55:
Crates uel cratis, fem. Kratá. Item, Cra=
56:
tes lignorum, Płáwy drzewá.| M | Craticula |
strona: 67v
kolumna: a
| C ante R. |
1:
Craticula, diminut. Róſt / Kuchenne na=
2:
czynie.
3:
Craticus, a, um, Kraćiſty / Vt, Craticus
4:
paries, Laskowána ſciáná.
5:
Craticulus, a, um, idem.
6:
Cratio, cratis, cratire, Laskuyę álbo lasko=
7:
wániem futruyę.
8:
Crathis. Fluuius Achiuorum, & alius
9:
Calabrorum.
10:
Cratinas, Africæ fluuius e lacu Sicyo=
11:
ne in Oceanum fluens.
12:
Crambre, Latine Braſsica, Kápuſtá czar=
13:
na / álbo broskieẃ. Aut ſpecies eius.
14:
Hinc Crambræ repetita, Prouerb.
15:
Nie miła á niewdzieczna rzecz. Quic=
16:
quid cum faſtidio fit.
17:
Creagra, in Biblijs, Widełki álbo łyſzká
18:
dziurkowáta / którą z gárncá mięſo wy=
19:
bieráyą.
20:
Crebenia, Regio Troadis, cc.
21:
Creo, as, aui, Stworzę Vt, Creare & Gi=
22:
gnere, Stworzić y ſpłodźić. Creare ma
23:
giſtratum, Rádę wybrác. Ærumnas ali
24:
cui creare, Zádáć komu troskę. Lites
25:
creare & ſerere, Wadźić ludzie. Siać
26:
nieprziyaźni / Vitio creati conſules, ſæpe
27:
legitur apud Cicer. Nie wedle praw.
28:
Sibi creare periculum, Sam ſie wdać
29:
w yákie nieſzczęście. In urbe luxuries
30:
creatur, Mnoży ſie á roście roſpuſtá w
31:
mieście. Voluptatem inimicis crea=
32:
re, Vczinić weſele nieprziyacielóm.
33:
Creator, Stworziciel. Vt, Creator urbis
34:
Romȩ, Romulus, Záſádźiciel. Fundow=
35:
nik miáſtá Rzimu.
36:
Creatio, aliud Verbale, Stworzenie.
37:
Creatura, fem. prim. idem.
38:
❡Compoſita, Procreo, Płodzę.
39:
¶Recreo, Ochładzam.
40:
❡Procreator, Płodźiciel / Ociec.
41:
¶Procreatio, Płodzenie.
42:
¶Recreatio, Ochłodá.
43:
Creber, ra, rum, Częſty / ta / te / Vſtáwicz=
44:
ny.
45:
Vt, Crebri ad terram decidere. Plau.
46:
Wiele ych ná ziemię vpádáło. Crebræ li=
47:
tèræ, Częſte liſty.
48:
Crebritas, Vſtáwiczność / Gęstość. Vt, Cre
49:
britas officiorum, Pilne á vſtáwiczne
50:
słuſzby.
51:
Crebro, Aduerbium, Vſtáwicznie / Gęſto
52:
Częſto
53:
Crebreſco, Percrebreſco & increbreſco
54:
Vczęściám / Osłáwiam ſie.kolumna: b
| C ante R. |
1:
Credo, dis, didi, ere, Wierzę. Vt, Credo
2:
illum iam adfuturum eſſe, Nádziewam
3:
ſie go tu wnet. Ne credas nimium opi=
4:
bus tuis, Niepuſzczay ſie ná twe bo=
5:
gáctwa. O formoſe puer nimium
6:
ne crede colori, Nieſpuſzczay ſie. Cre=
7:
do te credere, Mnimam że zá to maſz.
8:
Item, Torum me tibi credidi, Wſzicie=
9:
kem ſie ná cię zdał / Spuśćił. Quid tu
10:
his rebus credis fieri, Y co mniemaſz
11:
żeby ták było. Committere & credere
12:
aliꝗd fidei & poteſtati alicuius, Spuś=
13:
ćić ſie álbo zdáć ná kogo. Crede hoc
14:
meæ fidei dabit hic aliquam pugnā
15:
denuo, Pátrzay tego ná mię yſz on yeſzcze
16:
co gorſzego znowu wyrządzy. Credere
17:
ſe Neptuno ſeu mari, Puśćić ſie álbo
18:
wſieć ná morze. Credere ſua conſilia
19:
alicui, Swierzyć ſie komu ſwoyich táyemnic
20:
Credere uni omnia, Wſziſtkich rzeczy
21:
yednemu zwierzić.
22:
Credere alicui argentum ſeu pecu=
23:
niam, Pożyczić komu pieniędzy. Sunt
24:
quibus credas male, Są którym nie=
25:
dobrze pożyczáć. Credere ſe pugnæ, Bić
26:
ſie / Potykáć ſie. Sententiam ſuam literis
27:
credere, Mniemánie á ſentencią ſwoyę
28:
piſmem okázáć / álbo poſwiadczić. Qui mi=
29:
hi pecuniam credidit, nunc repoſcit,
30:
Który pieniędzy pożycził / teras ſie ich
31:
vpomina.
32:
Creditur, Imperſonale, Plaut. Creditur
33:
tibi, Wierzą tobie.
34:
Creditor, Verbale, Ten który pieniędzy
35:
pożycza. Debitorautem, Dłużnik który
36:
v kogo pożycził.
37:
Creditum, Subſtantiuum, Dług.
38:
Credulus, a, um, Który łatwie wie=
39:
rzy.
40:
Credulitas, Prętkość á łatwość ku wie=
41:
rzeniu Huic Incredulus, Niewierny. Et,
42:
Incredulitas, Niewierność. Contra=
43:
ria. Vt, Ego non credulus illis, Ya nie=
44:
miałem ym wierzić.
45:
Credibilis hoc Credibile, Wierny / Prá=
46:
wy / Godny wiary.
47:
Credibiliter, Aduerbium.
48:
❡Concredo, Zwierzam ſie / Spuſzczam
49:
ſie.
50:
Cremaſteres, gen. maſcul. Nerui a qui=
51:
bus teſtes dependent, Zyłi ná których
52:
táyemny członek męski wiśi.
53:
Cremera, penultima correpta. Fluuius
54:
Italiæ, apud quem Fabij a Verenti=
55:
bus occiſi ſunt.| Cremo |
strona: 68
kolumna: a
| C ante R. |
1:
Cremo, as, aui, are, act. prim, Palę. Vt,
2:
Cremata in cinerem purgamenta, W
3:
popiół ſą ſpalone.
4:
Cremium, Przywárá.
5:
Crematio Verbale, Spalenie.
6:
Cremor, oris, Mączká którą ſzáty mącz=
7:
kuyą. też mleko álbo klei z rozwárzenia
8:
pſzenice / álbo yęczmieniá.
9:
Cremor ptiſannæ, Ptiſanna yęczmien=
10:
na.
11:
Crena, fem. Spáry álbo roſtrziżenie Sicut
12:
in Sagitta, Srzodek / Roſczepek álbo
13:
ſpárá ſtrzały / która ná cięćywę bywa wſá=
14:
dzona / gdy chcą z łuku puścić / Tez żyło=
15:
wánie łuku.
16:
Creon, Rex Thebanum, Creon autem
17:
uel Creontes, Rex Corynthiorum.
18:
Crepæ, principio capræ ſunt appella=
19:
tæ quod cruribus crepent, Feſtus, Bo
20:
łuská ym w nogách gdy niemi tępáyą.
21:
Creperus, a, um, Niebezpieczny / Wątpli=
22:
wy. eſt enim idem quod dubius. Vt,
23:
Creperum bellum, Ważna rzecz á nie=
24:
beſpieczna woyná.
25:
Crepi, Luperci dicti ſunt a crepitu pel=
26:
licularum, quē faciunt uerbernates,
27:
Sipont.
28:
Crepida, æ, fem. prim. pen. cor. Pátynká
29:
Pántoflá.
30:
Crepidula, dimin. Máła pántofliczká / Pa=
31:
tyneczká.
32:
Crepidarius, Swiec który pátynki czini.
33:
Crepidatus, a, um, W pántofle prziobuty.
34:
Crepido, inis, fem. tert. pen. prod. Brzeg
35:
o który ſie wodá otrąca. Per Metaphor.
36:
uero, Et putei extremam oram & o=
37:
mnem extremitatem, ſolemus crepi=
38:
dinem appellare, Krawądź / Kray.
39:
Crepo, as, ui, itum, neu. prim. Raro cre=
40:
paui, atum, are, Skrzipam. Vt, Crepue
41:
runt fores, Skrzipnęły drzwi. Crepāt
42:
tibi inteſtina, Kruczy álbo wárczy w to=
43:
bie. Cum accuſatiuo ſignificat loqui
44:
iactanter. Niſi uictorias ſuas crepat,
45:
Tylko o ſwoyich bitwách ſpiewa. Sulcos
46:
& uineta mera crepat, O bogáctwie / o
47:
o zagoniech y o winnicách ſwych powieda.
48:
Crepito, as, are, Frequentatiuum, Vſtá=
49:
wicznie trzáskam / skrzipię. Vt, Crepita=
50:
re dentibus, Sgrzitáć zębámi. Crepitat
51:
mihi uenter, Kruczy á wárczy we mnie.
52:
Crepitus huius crepitus, Skrzinienie. Vt
53:
Crepitus dentiū, Sgrzitánie ząb. Cre=
54:
pitus armorū, Grzmienie á dzwięk zbróy
55:
Crepitus forium, Skrzinienie drzwi.
56:
Crepitum reddere, Popuśćić wiátru z
57:
żołądká / Zápierdzieć.kolumna: b
| C ante R. | 68 |
1:
Crepuntia, orum, uenit a crepo, neut.
2:
plur. tantum, Máłych dziatek vpominki
3:
które brzmią á któremi dziećy bywáyą
4:
vtulone / yáko ſą wilcze zęby / korale. obraski
5:
& huiuſmodi ſimilia, Vnde a crepun=
6:
dijs, Od dziećyńſtwa. Vt, A crepundijs
7:
ipſis inter nos coaluit amicitia, Od
8:
dziećyńſtwáſmy ſie poczęli miłowáć.
9:
¶Compoſita, Percrepo & concrepo
10:
as, aui, pitum, are, Skrzypáć / Brzmieć /
11:
Dzwięk puſzczáć. Vt, Percrepare fori=
12:
bus, Częſto skripáć drzwámi.
13:
¶Increpo, Brzmię. Vt, Cic, Simul at
14:
increpuit ſuſpicio tumultus, artes illi=
15:
co noſtræ conticeſcunt, Yáko skoro yá=
16:
ka nowiná przidzie álbo zá brzmi o woy=
17:
nie / náſze náuki vmilkáyą. Et per Meta=
18:
phoram, Increpo, Láyę / Złorzeczę. Vt,
19:
Aliquem auaritiæ increpare, Láyáć ko=
20:
go o łákomſtwo. Probris increpare ali=
21:
quem, Złáyáć kogo.
22:
❡Increpitus Participium, Złáyány / zbá=
23:
kány.
24:
¶Increpito, as, are, Frequentatiuum,
25:
idem quod increpo. Increpitare & in=
26:
cuſare, Láyáć / Winowáć. Æſtatem in=
27:
crepitans ſeram, Gniewáyać ſie / Obrzu=
28:
cáyąć ſie ná pózne láto.
29:
¶Diſcrepo, as, pen. cor. ui, & aui, itū,
30:
are, Nieyednáko brzmię / Niezgadzam ſie
31:
Sibi diſcrepare, Sam ſie s ſobą niezgá=
32:
dzáć. A conſilijs alicuius diſcrepare,
33:
Ynáczey o czym dzierżeć. Diſcrepant fi=
34:
des, Nieſtroyne ſtruny. Diſcrepant fa=
35:
cta cum dictis, Niezgadzáyą ſie vczin=
36:
ki s słowy. Diſcrepant inter autho=
37:
res, Niezgadzáyą ſie miedzy ſobą skłá=
38:
dácze.
39:
¶Diſcrepantia, æ, Niezgodá / Nie ye=
40:
dnákie brzmienie.
41:
Crepuſculum, Smierze. Vt, Crepuſculo
42:
primo, Gdy ſie poczynáło ſmierzkáć.
43:
Cres, tis, id eſt, Cretenſis.
44:
Creſco, cis, ui, tum, ere. neu. ſec. Roſtę Vt
45:
In altitudinem creſcere, W zgorę róść
46:
Ad plenitudinem & latitudinem cre=
47:
ſcere, Rozraſtáć ſie.
48:
Creſcere etiam pro honorationem &
49:
ornationem fieri, Vel etiam diteſcere.
50:
Doſtoynośći komu przybywáć y bogactw.
51:
In multas opes creſcere, Wielmi ſie
52:
vbogáćyć. Creuerunt hoſtes in dies ſin
53:
gulos, Zámogłi álbo rozmnożyli ſie nieprzi
54:
yaciele. Creſcit amor nummi quantū
55:
ipſa pecunia creſcit, Prouerb. Ym kto
56:
bogátſzy tym skępſzy.| M 2 | Creſcens |
strona: 68v
kolumna: a
| C ante R. |
1:
Creſcens Participium, Roſtący.
2:
Crementum, id eſt, augmentum, Calep.
3:
Rozmnożenie.
4:
¶Compoſita, Concreſco, Zraſtam ſie
5:
weſpołek. Vt, Corpus concretum ex
6:
elemētis, Weſpołek złożono z żywiół. Cō=
7:
cretus aër, Gęſty wiatr. Aër purus ac
8:
tenuis, Cœlum craſſum at concre=
9:
tum, contraria.
10:
¶Concretum, ti, Zroſzczenie / Przipoye=
11:
nie. Concretus, huius tus, idem, Plin.
12:
In concretu albicantis ſucci.
13:
¶Concretio, Zpuſzczenie. Concretio &
14:
Liquor contraria, Vt, Concreta flu=
15:
mina, Zámárzłe rzeki.
16:
❡Increſco, is, ui, tum, ere, Wzraſtam /
17:
álbo podraſtam. Vt, Increſcit audacia
18:
ad quoduis facinus, Zámaga ſie ſmia=
19:
łość ku złemu.
20:
¶Incrementum. ti, Rozmnożenie / Roz=
21:
ſzerzenie / Podraſtánie. Vt, Incremento
22:
ingenti res auctæ, Powiętſzone ſą rzeczy
23:
yego wielkiem rozmnożeniem.
24:
❡Decreſco, Vmnieyſzam ſie / Ginę / Nę=
25:
dzieyę. Decreſcere & accreſcere con=
26:
traria. Decreſcente die, Gdy dzień nád
27:
zachodem słońcá był.
28:
❡Succreſco, Wſchodzę. Vt, Ætati alicu
29:
ius ſuccreſcere, Pośćignąć kogo w Roſz=
30:
czeniu.
31:
¶Supercreſco, Przeraſtam.
32:
¶Recreſco, Roſtę záś z nowu.
33:
❡Accreſco, Przyraſtam / Przymnażam.
34:
¶Excreſco, Wyraſtam. Vt, Excreſcunt
35:
caules herbarū, Wyraſtáyą głąby v ziół
36:
Creſeis, idis, Nymphæ marinæ nomen.
37:
Creta, Inſula in medio ponto, Wyſpá ná
38:
poſrzodku morzá / którą Mediterraneum
39:
zową. Kaucia teras zową / yeſt pod We=
40:
netmi.
41:
Creticus, a, um, & Cretenſis & hoc cre=
42:
tenſe, Yeden z tey wyſpy.
43:
Cretæus, a, um, Idē, Cretiſare cum Cre=
44:
tenſi, Prouerb. S oſzuſtem á łgarzem łzą
45:
ſie obchodźić / Też / yáko galą táko biyą /
46:
bywa mówiono. Cretenſis cretenſem no=
47:
uit, Prouerb. Zna dyabeł pogáná.
48:
Cres, id eſt, Cretenſis cuius femininum
49:
Creſſa.
50:
Creticum uinum, Máłmáſia.
51:
Creta, tæ, Kretá.
52:
Cretatus, a, um, Kretą nácechowány.
53:
Cretula, diminut. Kretká.
54:
Cretoſus, a, um, Vkretowány. Creta no=
55:
tare, Prouerb. Chwálić / Dobrze dzierżeć
56:
o kiem Carbone autem notare, Gánić
57:
zlie o kiem dzierżeć. kolumna: b
| C ante R. |
1:
Cretaceus, a, um, Co z Krety vcziniono yeſt.
2:
Creticus, gen. maſc. Pes alias Amphi
3:
macrus conſtat ex tribus ſyllabis, pri=
4:
ma & ultima longis, media breui, no=
5:
tatur ſic, - u -
6:
Cribrum, neut. ſec. Syto Rzeſzoto. Vt,
7:
Cribrum ſetaceum, Syto włoſienne.
8:
Cribrum pollinarium / Rzeſzoto którym
9:
żyto podſiewáyą. Alias, Incerniculum,
10:
Cribro incernere uel ſubcernere
11:
Siać / Podſiewáć / Pytlowáć. Cri=
12:
bro aquam haurire, Prouerb.
13:
Dármo á w niwecż co czinić / Wodę mierzić
14:
Cribro, as, are, Podſiewam / Przes śyto
15:
przebiyam.
16:
Cribrarius, a, um, Co ku śytu nalezy.
17:
Cribrarius, Subſtanti Sytars.
18:
Crimen, is, neut, tert. Winá / Zły vczinek /
19:
Grzéch. Item, Calumnia uel Accuſatio
20:
Potwarz álbo oskárżenie. Vt Crimen
21:
obijcere, Dáć komu winę. In crimen
22:
uocare, Oskárżyć. Crimen alicui infer=
23:
re, Przigánić komu. Vita ruſtica quam
24:
tu probro & crimini putas eſſe opor
25:
tere. Zywot chłopski który ty zá ſromotny
26:
ſtan maſz. Facere crimen, Dopuścić ſie
27:
yákiego wyſtępu Falsum crimen iacere,
28:
Fáłſziwie ſie ná kogo skarżyć / Potwarzáć
29:
kogo.
30:
Crimen etiam ponitur pro cauſſa.
31:
Virg. Sere crimina belli, Daway przi=
32:
cyny woynie.
33:
Criminor. aris, ari, Láyę / Potwarzam / Zło=
34:
rzeczę. Vt, Apud populum Romanū
35:
criminatus eſt bellum illud ducere.
36:
Oskarzón yeſt yákoby on tę woynę po=
37:
czął. non libet omnia criminari, Nie=
38:
chcę wſzitkich niecnot powtarzáć.
39:
Criminoſus, a, u, Potwarzliwy / wa / we
40:
Przimowny. Vt, Criminoſa oratio.
41:
Pełna potwarzy / Sromocenia y Przimówek
42:
Ille hoc putabat Verri crimino=
43:
ſum fore, Mnimał áby to miáło ſro=
44:
moćyć / álbo dobrey pówieśći ſzkodźić Wer=
45:
reſowey.
46:
Criminatio, Potwarz / Przimówká / Sro=
47:
mocenie.
48:
Criminoſe Aduerbiū, Sromotnie / Sprzi=
49:
mówką. Criminat pro criminatur a=
50:
pud Ennium.
51:
Crimiſſus, Siciliæ fluuius.
52:
Crinis, huius crinis, m. t. Crines in plu=
53:
rali, Włoſy.
54:
Crinitus, a, um, Włośiſty / ta / te / Koſmáty.
55:
Vt Crinita ſtella, Koſmáta / Pozorziſta
56:
gwiazdá / Kometa.| Crinon |
strona: 69
kolumna: a
| C ante R. |
1:
Crinon, Herba, alias Cynorrhodon,
2:
Itali uulgo Martagon uocant.
3:
Criſa, Nomen oppidia Criſo conditi.
4:
Criſis, g. fe. Latine Iudicium, Sąd.
5:
Criticus, a, um, Iudiciarius, Sądowny.
6:
Critici dicuntur librorum cenſores &
7:
reprehēſores, Którzy xięgi ſzáczuyą / gánią
8:
Critici dies, alias Decretorij, Po=
9:
deyrzáne dni w chorobách luckich / z których
10:
łatwie poznáć yeſli ſie ku zdrowiu álbo
11:
ku ſmierćy ma / yáko ſą dni / ſiodmy / czter=
12:
naſty / etć.
13:
Criſpus, a, um, Kędzierzáwy / wa / we / Vt,
14:
Criſpi capilli, Kędzierzáwe włoſy / Cri=
15:
ſpus lignum, Vulgo, Madrum dici=
16:
tur, Flader. Criſpa abies, Kędzierzáwa
17:
yedlina. Criſpioriſ elegantiæ materies,
18:
& ob id Perſis gratiſsima.
19:
Criſpulus dimin. Kędzierzáwiuchny.
20:
Criſpo, as, are, neut. prim. Kędzierzáwieyę.
21:
Criſpari terra herbis dicitur per trans=
22:
lationem, Miekceć ſie od kwiatków.
23:
Criſpans, antis. Vt, Criſpans buxum,
24:
Yákoby flader.
25:
Criſpiſulcans, Flumen uocauit Cicer. in
26:
Topicis, obſoletum, Błiskáyące
27:
grzmienie.
28:
Criſta, tæ, Grzebień / Czubek ná głowie v
29:
ptaków.
30:
Criſta etiam, Puſz. Criſta galeæ, Hełm /
31:
Przełbicá. Criſta galli, Herbæ ſpecies.
32:
Criſtula, dimin. Grzebieniek.
33:
Criſtatus, a, um, Grzebieniſty / Czubáty. Vt,
34:
Criſtata galea, Przełbicá s Hełmem.
35:
Critæ, Latine dicuntur omnes iudices,
36:
Vnde qui muſicis agonibus, id eſt,
37:
ſcenicis prȩerant Cretæ dicti, Wſzelácy
38:
rozeznawácze / a quibus Critici de quibꝰ
39:
ſupra, qualis Ariſtarchus & Ariſto=
40:
phanes Grammatici fuerunt.
41:
Crithmon, Herba, Alias Balis, uel Fœ=
42:
niculus marinus.
43:
Crinas Philoſophus, qui dixit animam
44:
eſſe ſanguinem.
45:
Crocalis. Gemma.
46:
Crocias, Gemma crocei coloris, Cale.
47:
Crocio, cis, ire, dicitur, Coruus, Krakam
48:
Crocito, as, are, Frequentatiuum.
49:
Crocitus, huius crocitus, pen. prod. Kru=
50:
kowe krakánie.
51:
Crocatio ſiue crocitatio, idem.
52:
Crocis, idis, Herba magica.
53:
Crocodilon oppidum, Arſione poſtea
54:
dictum, Calep.
55:
Crocodilus, uel Crocodylus, pen. prod.
56:
m. ſ. Krokodil Aegypskie zwięrzę / które kolumna: b
| C ante R. | 69 |
1:
ták w wodzie / yáko y ná ziemi żywié. Cro=
2:
codili lachrymæ, Prouer, Nieprawdźi
3:
wy żál albo płácz.
4:
Crocodylinus Adiect. Ná xtałt krokodilá.
5:
Crocodilea, Animal ſimile Crocodylo
6:
Crocodylium, Herbȩ genus, Panny Ma
7:
riey ziele.
8:
Crocota, Pánieńska ſzátá / żółtey fárby v
9:
ſtárych w vżywániu byłá.
10:
Croton, idem.
11:
Crocotula dimin. Feli crocoton, Pro=
12:
uerb. Wyrządzaſz temu cześć który yey
13:
nie godzien.
14:
Crocotularius & crocotarius, Fárbarz
15:
tákowego odzienia
16:
Crocotillum, Veteres pro ualde exili di=
17:
cebant, Calep.
18:
Crocotoriū, Genus operis piſtorij, Cal.
19:
Crocum uel crocus, ci, Szafran.
20:
Croceus, a, um, Száfránny / żółty.
21:
Crocatius, a, um, Idem.
22:
Croceatus, a, um, quod crocei coloris
23:
eſt, Calep. ſine authore.
24:
Crocinus, a, um, Aliud adiectiuum, idē
25:
quod croceus Vt, Crocinum ſemen
26:
Szafránne naſienie. Crocinum, Máść
27:
z ſzáfranu.
28:
Crocomagma, Luſzcziny álbo ośmiećy ſzá=
29:
fránne / które zoſtawáyą po wychędożeniu
30:
ſzáfránu.
31:
Crocus, a quibuſdam ſagittarius dici=
32:
tur, Sydus.
33:
Crocuta, Zwięrzę / naſcens in Æthiopia.
34:
Crolla pelctilis, detractione ſecundæ li=
35:
teræ o, pro Corolla parua corona,
36:
Wianek.
37:
Cronia, orum, ge. neu. Saturnalia latine,
38:
Swięta Bogá Sáturniſá.
39:
Croniū mare, Morze lodowe / które záwż=
40:
dy zmárzłe yeſt. Item Acronius lacus,
41:
Yezioro w Niemieckich ſtronách / po Nie=
42:
miecku zową / Boden ſee.
43:
Crotallū, li. g. n. pe. co. Cymbał álbobrząká
44:
nie w Aegipcie gdy do kośćiołá miely yść.
45:
Crudaria, Argenti uena quæ in ſummo
46:
reperta eſt.
47:
Crudus, a, um, Surowy / Niedoſtały / Nie=
48:
dowrzáły. Cruda poma, Niedoſtałe / nie=
49:
uźrzałe yábłká. Crudi cibi, Surowe /
50:
Nieprzetráwne potráwy. Crudus homo
51:
Który żołądek ma nie dobrze trawiący.
52:
Crudum uulnus, Swieża ráná. Cruda
53:
aluus, Zołądek zlie trawiący. Crudus en=
54:
lis, pro crudeli & cruento, Okrutny á
55:
skrwáwiony miecz.
56:
Cruditas, atis, Surowość / Nieſtrawność.| M 3 | Crudeſco |
strona: 69v
kolumna: a
| C ante R. |
1:
Crudeſco, is, ere, Surowieyę. Vt, Cru=
2:
deſcit morbus, Roſzerza ſie / Surowieye
3:
niemoc. Pugna crudeſcit, Bitwá ym dá=
4:
ley tym ſurowſza / á okrutnieyſza.
5:
¶Incrudeſcere, Yątrzić ſie / Odnawiać ſie
6:
Vt, Incrudeſcit ulcus, Yątrzy ſie wrze=
7:
dzienicá.
8:
¶Recrudeſco, cis, recrudi, ere, Od=
9:
nawiam ſie / z nowu ſie záś yątrzę. Recru=
10:
deſcere dicitur morbus, Odnawiáć ál=
11:
bo yątrzić ſie. Seditio recrudeſcit, Zno=
12:
wu ſie záś zwádá poczina. Pugna &
13:
bellum recrudeſcit, Z nowu ſie woyná
14:
poczina. Doleo recrudere doctorum ui
15:
rorum diſputationes, Zal mi yſz ſie záś
16:
wznawiáyą / miedzi vczonemi ludźmi nie=
17:
potrzebne diſputácie. Odium recrudeſcit
18:
Surowi ſie nieprziyaźń.
19:
Crudelis & hoc crudele, Srogi / Okrutny.
20:
Vt, Crudeles pœnæ, Cieſzkie á ſrogie
21:
kaśni.
22:
Crudelitas, fem. ter. Srogość / Okrutność.
23:
Vt, Inſaciabilem crudelitatem exerce=
24:
re, Nieſlicháną okrutność ſtroyić.
25:
Crudeliter, Aduerbium, Okrutnie. Vt,
26:
Crudeliſsime illum afflixit, Vſiekł go
27:
beś lutośći / Niemiłoſiernie.
28:
Cruor, oris, maſ. ter. Kreẃ / Poſoká.
29:
Cruentus, a, um. Vkrwáwiony / Vpoſoczony
30:
Vt, Cruentus mucro, Krwáwy miecz.
31:
Cruenta uictoria, Krwáwe zwycięſtwo.
32:
Poráżenie ná głowę. Cruenta Vox &
33:
cruēta oratio, Okrutna á ſroga powieść.
34:
Cruento, as, are, act pr. Vkrwawiam. Vt,
35:
Templum cruentauit, Trib. pleb. Ze=
36:
krwáwił. Cruentare ſcelere, Metaphor.
37:
Złością ſie pomázáć. Cruentati oculi,
38:
Krwáwe oczy.
39:
Crumena, næ, f. p. Taſzká / Káletá / Mieſzek
40:
Pytel też niéktórzy zową.
41:
Crumenula, dimin. Pytlik / Mieſzeczek.
42:
Crus, uris, neu. ter. Golień / Właſnie kość
43:
pod czáſzką kolanną. Tobia uero, Goleń /
44:
Sura, Lyſt. Crus arborum, Pień drzewa
45:
od korzenia aſz do gáłęźy. Crus uitis, Pie
46:
niek winny / Máćycá.
47:
Cruſculum, dimin. Koſtká.
48:
Cruſma, atis, Tanieczna grá / Tyrlikánie.
49:
Cruſta, æ, f. p. Wſzeláká łuská álbo skorupá
50:
twárdych rzeczy / yáko ſą z marmoru ze skłá
51:
z drz??? / któraſzto skorupá álbo łuská
52:
głádka á łſzcząca być ma / też łuská ná nie=
53:
ktorych morskich rybách. Cruſtæ & em=
54:
blemata argenti cȩlati, Proch który páda
55:
z ſrebrá gdy złotnik riye.
56:
Cruſtula diminutiuum. kolumna: b
| C ante R. |
1:
Cruſto, as, are, act. p. Vt, Cruſtare parie=
2:
tes, Tyńkowáć ſciány.
3:
Cruſtarius, Tynkarz.
4:
Cruſtarius, Adiect. Vt, Cruſtariæ tene=
5:
bræ a uaſi potorijs cruſtatis dictæ,
6:
Warſtát gdzie ſtátki potynkowáne prze=
7:
dáyą.
8:
Cruſtoſus, a, um, Pełny łusk.
9:
¶Compoſita, Incruſto, as, are, Potyn=
10:
kuyę / Lyſzczące czinię. Vt, Cruſtatus & in=
11:
cruſtatus paries, Potynkowána ściána.
12:
¶Incruſtatio, onis, Potynkowánie.
13:
Cruſtum, ti, neu, ſe. Sztuka yedzącey rzeczy
14:
yák chleba / ſerá / też kołaczá.
15:
Cruſtulum, dimin. Stuczká.
16:
Cruſtulata, tæ, Calep. ex Sparciano pro
17:
cruſtulo annotauit.
18:
Cruſtuminum, Oppidum iuxta Veios,
19:
Vnde Cruſtuminus & cruſtumius
20:
Adiectiua, Vt, Cruſtumina pyra, Ro=
21:
dzay nieyáki gruſzek.
22:
Crux, f. ter. Krzyſz / Szubienicá / Roſoſzká. Vt
23:
Abi in malam crucem, Ydź na ſzubieni=
24:
cę Crucem ſibi ipſi conſtituere. Sam
25:
ſobie zlie nárządźić. Cruci affigere, vkrzy=
26:
żowáć. In crucem tollere. Obieśyć. Cruci
27:
aliquem dare, Ná ſmierć skázać In cru=
28:
cem agi, Ná ſzubienicę być wiedzion.
29:
Crux etiam dicitur quicquid nos
30:
cruciat, Cokolwiek nas męczy / albo nam
31:
cięſzko á przikro yeſt.
32:
Crucio, as, are, act. p. Męczę / Dręczę. Vt,
33:
Ne crucia te obſecro anime mi Phe=
34:
dria Terent. Nie troſzcz że ſie moy miły
35:
Phedria.
36:
Cruciatus, huius, tus, Męczenie / Dręcze=
37:
nie. Vt, Per Cruciatum interficere, Zá=
38:
dáyąc komu rozmáyite męki zabić. Tetri
39:
cruciatꝰ, Okrutne á Niesłycháne męki. In
40:
cruciatum dare, Ná męczenie wydáć.
41:
Cruciamētū, huiusti, Męczenie / dręczenie.
42:
❡Tormenta & cruciamenta, idem.
43:
Cruciabilitas id eſt, cruciamentū, Plaut.
44:
Cruciabiliter, Aduerb, Mizernie / okrutnie
45:
❡Compoſita, Excrutio, Dręczę / Do=
46:
piekam / Dożegam / Bárzo męczę / Cięſzko czi
47:
nię. Vt, Excruciat eum animi, Dręczy
48:
go na umyſle. Conſcientia animi excru=
49:
ciari, Ná ſumnieniu być vciążony vtra=
50:
pion. Excruciari uicem, dixit Plautus,
51:
pro, Dolere uicem meam.
52:
❡Excruciabilis & hoc le. Godny męk á
53:
dręczenia.
54:
Crucifigo, xi, xum, ere, Krziżuyę.
55:
Cruciatus Participiū, Męczący / Dręczący
56:
Trapiący.| Crucinum |
strona: 70
kolumna: a
| C ante R. T. & V. |
1:
Crucinum, Vinum inſuaue, Calep. ſine
2:
authore.
3:
Crypta, tæ, Kruktá á zásklepienie przy ko=
4:
ſciele też sklep podziemny.
5:
Crypticus, a, ū, Calepinus annotat pro
6:
Occulto.
7:
Cryptoporticus, Murowána kruktá á zá=
8:
sklepienie / które lecie człowieká chłodźi kie=
9:
dy wielka gorącość słoneczna bywa.
10:
Cryſtallus, fe. ſe. & Cryſtallum, ge. neut.
11:
Kryſtał.
12:
Cryſtallinus, a, um, pen. cor. Kryſtallowy.C ante T.
13:
Cteniatrus, ge. maſ. Latine mulomedi=
14:
cus & ueterinarius, Bydlęcy lekarz / qui=
15:
dam legunt Creniatus, Vulgus Mare=
16:
ſcallum appellat.
17:
Ctematrus, Vide CTENIATRVS.
18:
Ctenes, ſunt quatuot dentes medij, Prze=
19:
dnie zęby / Cieſle niektórzy zową / qui &
20:
Galeſini dicuntur,
21:
Cteſiphon, Locus in Parthia, aut Ca=
22:
ſtellum magnum, ibidem.C ante V.
23:
Cuba, Sabinornm lingua, Lectica dici=
24:
tur, Feſtus.
25:
Cubo, as, ui, itum, are, n. p. Leżę. Vt, Cu=
26:
bare in faciem, Ná oblicze leżeć. Cubuit
27:
ſupinus. Leżał wznák. Cubare cum ali=
28:
quo, Cubat puerpera, Leży w połogu.
29:
¶Cubare etiam, Niemoc / Stękáć. Pri=
30:
mus cubitu ſurgat, Poſtremus cubitū
31:
eat, Goſpodarz pierwey niechay wſtawa / á
32:
napozniey ſie niechay kłádzie.
33:
Cubito, as, are, Frequentatiuum, Wyle=
34:
gam ſie.
35:
Cubatus, huius, tus, Lężenie. Vt, Cuba=
36:
tus gallinarum, Náſiędzienie kokoſzy.
37:
Cubitus, huius cubitus, idem.
38:
Cubitus pronus, ſupinus, & in latera, Le
39:
żenie ná nos / wznáczne / y ná boki.
40:
Cubile, huius cubilis, pe. prod. Pościel /
41:
też mieiſce ná którym ſie we dnie przeſy=
42:
piáyą. Vt, Cubilia & nidi gallinarum
43:
& auium. Siadłá álbo gniaſdá.
44:
Cubiculum, Lóźnicá / Komnátá álbo komo=
45:
rá w którey ſypiáyą.
46:
Cubicularius, Komornik / sługá który w ko=
47:
morze pozługuye.
48:
Cubicularis & hoc Cubiculare, Adie= kolumna: b
| C ante V. | 70 |
1:
ctiuum. ut, Cubicularis lectus, Komor=
2:
nicza pościel. Cubicularia lucerna, Ká=
3:
gánek komorniczy.
4:
Cubitor, huius, oris, Legáwiec. Vt, Bos
5:
cubitor, Wół który ſie rád kłádzie.
6:
¶Cōpoſita ſunt partim primæ tantū
7:
coniugationis, Excubo, Czuyę / Strzegę
8:
Dzierzę ſtrożą. Vt, Excubare pro por=
9:
tis, V brámy ſtrzedz. In muris & in na=
10:
uibus excubare, Straſz trzimáć.
11:
¶Excubitor, Stróſz.
12:
Excubiæ, arum, plur. tantum, Stróża.
13:
Vt, Habere excubias, Stróżą dzierżeć
14:
Partim tertiæ tantum. Vt, Diſcumbo
15:
is, ui, itum, ere, Zá ſtołem ſiedzę.
16:
¶Diſcumbitur imperſonale. Cicer.
17:
Maturæ ueniunt, diſcumbitur, Wczás
18:
ſie zeſzli, Siadło ſie do ſtołu.
19:
¶Accubo, & accumbo, idem. Inde,
20:
Diſcubitorius, a, um, Co ku ſiedzeniu zá=
21:
ſtół należy. Vt, Diſcubitorius lectus, a=
22:
pud Plin. ſuper quo doſcumbebant
23:
antiqui cœnaturi, Posłánie á ſiedzenie
24:
zá ſtół.
25:
❡Diſcubitus huius diſcubitus, in Bi=
26:
blijs legitur, Zá ſtół ſadzenie / Poſadze=
27:
nie gośćy.
28:
❡Procumbo, bis, bui, itū, ere, Pádam
29:
o ziemię. Vt, Procumbere ſegetes im=
30:
brius, Zyto poległo od gwałtownych
31:
dzdzów. Procumbere ad genua, uel ad
32:
pedes alicuius, Vpaść komu przed nogi /
33:
Páść przed kim Procumbunt milites
34:
Padáyą / Bywáyą zwyciężeni. Procum=
35:
bunt folia, Liście pádáyą. Partim uero
36:
primæ & tertiæ. Vt, Incubo, & In=
37:
cumbo. Incubo, Naſiedzę. Vt, Galli=
38:
na inbubat ouis, Naſiedźy ná yáy=
39:
cách.
40:
❡Incumbo uero, Vczę ſie / Pilenem.
41:
Vt, Adoleſcens incumbit literis, Vczy
42:
ſie / Pilen náuki. Incumbo in hanc rem
43:
uel huic re, Stáram ſie o to / Pilenem
44:
tego / Ná tymem wſziciek yeſt. Incumbo
45:
illi, & non in illum dicimus. Incum=
46:
be quæſo in eam curam, Proſzę cie przy=
47:
łóſz ku temu pilnośći. Tota mente om=
48:
ni animi impetu in Rempu. incum=
49:
bas, Stáray ſie o to yák nápilniey / ábys
50:
Rzeczy poſpolitey pożytków ſtrzegł Incū=
51:
bit illi ſpes poſſeſsionis, id eſt, manet
52:
illum ſpes Ad ſalutem Reipub. incum
53:
bere, O rzecz poſpolitą ſie ſtaráć y wſpo=
54:
mágáć. Sed incubo. Incubuit thoro
55:
dixit nouiſsima yerba, Położył ſie ná
56:
pościel / etć.| M 4 | ❡Incubare |
strona: 70v
kolumna: a
| C ante V. |
1:
¶Incubare, abſolute poſitum, ſub=
2:
auditur oua uel ouis, Naſiedzieć.
3:
¶Incubari paſsiuum, Plin. Oua incu=
4:
bari intra decem dies utiliſsimum,
5:
Yáycá wyłądz.
6:
❡Incubito, as, are, Frequentatiuum,
7:
Vſtáwicznie ſiedzę.
8:
❡Incubatus, huius tus, Lężenie. Incu=
9:
batio idem, Incubitus, huius tus, idē.
10:
¶Incubus qui græce dicitur ᾽εφιάλτη̃ς,
11:
Strach nocny / álbo pokuſá / gdy kto mnima
12:
áby go kto dłabił we ſnie.
13:
¶Accubo & Accumbo, Siedzę zá ſto=
14:
łem. Nam ueteres epulantes in Tho=
15:
ris cubabant.
16:
¶Accumbitum, alias Anaclinterium,
17:
Lóſzko ná którym ſie we dnie przeſypiáyą.
18:
❡Accubitus, Nomen, ge. m. Prziſa=
19:
dzenie / Poſádzenie / Vkładzienie. Accu=
20:
batio idem.
21:
¶Recubo & Recumbo, Odpoczywam /
22:
Leżę. Vt, Recumbamus hic paululum
23:
Odpocznimy tu ſobie trochę.
24:
❡Decumbo & Decubo, Leżę / Stękam
25:
Nie mogę / aliquando, Vmieram też ſie=
26:
dzę zá ſtołem.
27:
¶Secubo, Leżę á ſpię oſobnie.
28:
❡Succumbo, is, ui, itum, ere, Vpadam
29:
Powálamſie. Vt, Oneri ſuccūbere, Nie=
30:
moc zdołáć / Vpáść pod brzemieniem. Suc=
31:
cumbere doloribus, Niemoc wytrwáć
32:
bolowi. Succumbere doloribus eoſ
33:
humili animo imbecillo ferre mi=
34:
ſerum eſt, Dáć ſie zwyciężić bolowi / etć.
35:
Labori ſuccumbere, Niemoc wytrwáć
36:
tákich prac. Succumbere, ad animū re=
37:
latum, Wątpić. Succumbere animo,
38:
Wątpliwym być. Occumbo morti &
39:
morte, Vmieram. Occubitus ſolis, Za=
40:
ſcie słóńcá.
41:
Cubitus, ti, m. ſe. Lokieć / też miárę łokieć zo=
42:
wą / który czynią swie ſtopie ná dłużą / á
43:
ten zową chełmieński łokieć.
44:
Cubitale. Subſtantiuū, Bramká álbo ynſze
45:
ochędożenie ná łokciu bywáyące.
46:
Cubitus, & hoc cubitale, Adiectiuum.
47:
Cubus, maſ. Figura eſt omni latere qua=
48:
drata, Koſtká / też káżda ynſza rzecz czwo=
49:
rogránna.
50:
Cucubo, as, aui, are, Proprius eſt uo=
51:
cis noctuæ, Hukam. Vt, Noctua cucu=
52:
bat. Sowá Huka.
53:
Cuculio, onis, Genus pilei, Káptur /
54:
Kápturek.
55:
Cucullus uel cucculus, m. ſ. Gżegzółká / też
56:
Kápá. Vt, Cuculum maritum uocat kolumna: b
| C ante V. |
1:
mulier apud Plautū, qui cum alienis
2:
uxoribus dormiebat.
3:
Cucullatus, a, um, Który w kápicy chodźi /
4:
Kápicznik / Mnich.
5:
Cucuma, mæ, f. pri. Kocieł w którym wodę
6:
zgrzewáyą Panew.
7:
Cucumella, dim. Máła panewká.
8:
Cucumer uel cucumis huius cucumeris
9:
maſ. ter. Ogórek.
10:
Cucumis etiam eſt, Rodzay nieyáki ryb.
11:
Cucumion & Cucumula diminutiua,
12:
apud Calepinum ſine authore.
13:
Cucumerariū, Ogrodek w którym ogórki ſá
:
(dzą.
14:
Cucurbita, fem. pri. Korbs.
15:
Cucurbitarium, Mieyſce gdzie korby roſtą
16:
Cucurbitanus, a, um, Co xtałt álbo formę
17:
ma korbſową. Vt, Cucurbitana pira,
18:
Gdule / gruſzki.
19:
Cucurbitariꝰ, amator cucurbitarū, Cal.
20:
Cucurbita & cucurbitula, Eſt quam
21:
nos uentoſam dicimus, qua medici &
22:
balneatores utuntur ad ſanguinē leui
23:
ſcarifactione educendum, Báńki któ=
24:
remi kreẃ wyciągáyą álbo puſzczáyą.
25:
Cucurio, ris, rire, pen prod. Gallorum
26:
proprium eſt, Kokorekam. Gallina au=
27:
tem dicitur gracillare, Gdákáć. Vt,
28:
Gallus cucurit, Kur kokoreka álbo pieye
29:
Gallina gracillat, Gdacze.
30:
Cudo, is, ſi, ſum, ere, act. ter. Kuyę. Ali=
31:
quando paro, Gotuyę. Vt, Cudere
32:
nummos uel argentum, Monetę bic.
33:
Cudere carmina, Wierſze piſáć. Dolos
34:
cudere apud Plautū, Zdrády á podrywki
35:
wynáydowáć. In me hæc cudet faba, Ya
36:
w tym będę krzyw / ya zá to muſze vćierpieć.
37:
❡Compoſita, Excudo, Wybiyam. Vt,
38:
Excudere ſcintillam uel ignem, Wy=
39:
kowáć / Skrzoſać.
40:
¶Excudere etiam dicuntur oua galli=
41:
næ, Wylądz.
42:
Excudere aliquod opus, Nágotowáć /
43:
Wypráwić.
44:
¶Procudo, id eſt, cudendo extenuo,
45:
Przekowawam / przecieńczám. Procudere
46:
dolos, Plautus.
47:
❡Recudo, Znowu kuyę / Drugą ras kuyę /
48:
Przekowawam proprie.
49:
¶Incus, incudis, pen. prod Nákowál=
50:
nia. Sub incudem reuocare, Przećynáć
51:
ynáczey / Popráwiáć. Incudi reddere &
52:
Recudere, idem.
53:
Ciuas, atis, ati, om. ter. Interrogatiuum
54:
gantilium, Z którey ziemie.
55:
Cuitas & hoc cuiate dicebant Veteres.
56:
Vt, Cuias es tu, Z kądes ty / co zá ro| dzáyu |
strona: 71
kolumna: a
| C ante V. |
1:
dzaiu álbo yęzyká. Reſpondendum, Po
2:
lonus, Polak. Germanus, Niemiec. Gal
3:
lus, Fráncus. Vel dubitatiue, Neſcio
4:
cuias ſit iſte, Nie wiem co zacz yeſt Item
5:
Cuias pro cuius ſectæ, Ktorey wiáry.
6:
Lutheranus anPontificius, nō Luthe=
7:
ranus ne Pontificius, ſed Chriſtia=
8:
nus, ſed agnoſco & uenero Eccelſiam
9:
Catholicam pro matre. Item, Cuiatis
10:
Philoſophi eſtis, Stoici ne an Epicurei
11:
Ktorey Sekti.
12:
Cuius, cuia, cuium, Antiqui dicebant,
13:
Vt, Meus, mea, meum, Virg. Dic mihi
14:
Dameta cuium pecus? An Mœlibei?
15:
Cziye to yeſt bydło. Cuiam uocem au=
16:
dio, Cziy głos tu słyſzę. Nunc potius in=
17:
terrogamus per cuius, genitiuum, a
18:
Qui, quæ, quod, ad quem caſu in poſ=
19:
ſeſsiuis, tam nominibus quam pro=
20:
nominibus.
21:
Cuiuſmodi, ge. om. Yáki. Vt, Cuiuſmo=
22:
dicun Cic. Vereor enim cuiuſque=
23:
modi eſt. Obawam ſie yákyſzkolwiek
24:
yeſt.
25:
Culcitra, ræ, Lożysko / to yeſt / Sák słomą /
26:
ſtánem álbo liściem násłány / który w łoże
27:
ná deſzczki álbo ná dno kłádą / Niektórzy
28:
teſz wełną s zgrzebiámi / báwełną y gru=
29:
bym pierzem // tákowe pierziny naſcieláyą.
30:
Odſpodnią pięrziną álbo Odeſpodni Pier
31:
nat / Má teracz / ále to włoskie á nie polskie
32:
słowo proprie. Cultricula dim. Odſpo=
33:
dnia pierzinká / Piernatek / Materaczek.
34:
Cultricula Fuſticulus, uel, ut alij legunt,
35:
faſciculus quidam ligneus in ſacris di=
36:
cebatur, Feſtus.
37:
Culeſt, ꝓ Qualeſt, id eſt, quale eſt, apud
38:
Plautum, obſoletum.
39:
Culeus, huius culei, Skorzány miech / też
40:
Sák álbo wór skorzány / w który męzoboy=
41:
cá rodźiców ſwoyich / ze pſem / yáſzczurką / ku
42:
rem y małpą v Rzimiánów był wſádzon
43:
y záſzit / y ták weſpołek s tym był vtopion /
44:
tá byłá męka przećyw mężoboycóm vſtá=
45:
wiona. Item genus menſuræ, uicenas
46:
amphoras continens, uel urnas qua=
47:
dragenas, qua nulla maior menſura,
48:
liquidorum, Fáſá winna máyąc w ſobie
49:
dwádzieśćiá miar tákowych. Amphora
50:
continet duas urnas, Dwie Omie. Nam
51:
urna capit quatuor cōgios, Erat ita
52:
maxima liquidorum menſura apud
53:
Veteres Culeus, My możemy zwáć dre=
54:
link. Vnde Culearis & hoc culeare. Vt
55:
Culeare dolium, Drelink. kolumna: b
| C ante V. | 71 |
1:
Culeum & culleum, n. ſ. Antiqui dixere.
2:
Culeolus, diminutiuum.
3:
Culex, icis, maſc. tert. Komór. Generali
4:
nomine dicitur omnis uermiculus a=
5:
latus, Każdy robaczek który yedno lata.
6:
Culices, Komorny / Robácſtwo.
7:
Culigna, æ, Nieyákie naczinie kuchenne.
8:
Culina, æ, Kuchnia.
9:
Culinarius, a, um, Vide COQVO.
10:
Culeolū uel culleolum. g. ma. Orzeſziny / á
11:
zwierzchnie zielone wyłupiny z orzechów.
12:
Culullus, g, maſ. Kruſz álbo ynſze naczinie
13:
którym ſie nápiyáyą.
14:
Culmen, ne. ter. Poſzicie / też Chochoł ná bro=
15:
gu / y ná ynſzich rzeczach wierzch. Vt, Per=
16:
uenire ad culmen dignitatis, Ku na=
17:
wyſzſzemu ſtánowi prziść. Culmen homi=
18:
nis, Wierzch głowy.
19:
Culmimana, Olea apud Columellam.
20:
Culmus, huius mi, qui & colmus, maſc.
21:
ſec. Zdzbło v żytá.
22:
Culpa, æ, f. p. Wina / Grzéch / Przycziná /
23:
Przewinienie. Vt, In culpa eſſe, Być wi=
24:
nien. Ego non ſum in culpa. Et, In me
25:
non eſt culpa. Item, Culpa non eſt mea
26:
Niczem w tym niewinien. In alterū con=
27:
ferre culpam, Ná ynſzego winę skłádáć
28:
Culpam committere, Winy ſie dopuśćyć.
29:
Vitio & cuple dare, Przipiſowáć ko=
30:
mu winę. Culpa hæc a me procul eſt,
31:
By namniey w tym niewinien yeſtem. Li=
32:
berare culpa, Záſtępić kogo. Præſtare
33:
culpam, Winę położić / albo nágrodźić to
34:
co ſie wyſtąpiło. Tu culpam omnem
35:
præſtabis, Ná tobie ſie to wſziſtko zoſtoyi
36:
Tytego przypłáćiſz.
37:
Culpo, as, are, Winuyę / Dawam winę /
38:
Oskarżam.
39:
Culpito, as, are. Frequētatiuum, Vskar=
40:
żam ſie / Skwierczę ná kogo vſtáwicznie
41:
obſoletum.
42:
Culpatio Verb. Winowánie / Oskárżenie.
43:
Culpabilis, & hoc le, Winny / Godny ka=
44:
ránia.
45:
❡Inculpabilis, Niewinny.
46:
Culter, m. ſ. Nóż Et, Cultrum, tri, etiam
47:
dicitur. Vt, Culter tonſorius, Nożyce.
48:
Culter uenatoriꝰ, Włocznia wieprzowa.
49:
Cultellus, dimin. Nożyk.
50:
Cultrariꝰ faber, Nożownik. Et, Cultrariꝰ
51:
alias uictimarius, Rzeźnik v żydów który
52:
ná ofiáry bydło rzezał.
53:
Cutellatus, a, um, Cutellatum dorſum,
54:
Oſtry grzbiet zrzezałby ſie oń.
55:
Cultratus, a, um. Vt, Cultratus mucro,
56:
Miecz ná Xtałt nożá vcziniony.| Cum |
strona: 71v
kolumna: a
| C ante V. |
1:
Cum, Præpoſitio ablatiuo caſui ſeruit.
2:
Hæc in noſtra lingua Polonica unica
3:
litera, s exprimitur & non z, ut qui=
4:
dam ſcribunt, Z enim eſt Ex. Vt, Cū
5:
hero, S Pánem. Quid tibi cum illo
6:
negotij eſt, Co maſz s nim ſpráwowáć.
7:
Duo iuuenes cum equis, Dwá mło=
8:
dzieńcy s końmi. Cum dicto abijt, Wy=
9:
rzekſzi to vmárł. Cum diluculo abijt
10:
Yáko álbo skoro świtáć poczęło. Cum
11:
prima luce, idem. Cum fide perſolue=
12:
re, Wiernie zápłáćyć. Cum fide magna
13:
uir, Wielkiey wiáry á ſtałośćy człowiek.
14:
Cum bona uenia fortunæ iter abſol=
15:
uere, Szczęſliwie drógę odpráwić. Cum
16:
bona gratia aliquem dimittere, Lá=
17:
skłáwie kogo odpráwić.
18:
❡Aliquādo ſignificat, Gdy álbo gdyż /
19:
álbo gdym / & tunc eſt Aduerb. etiam
20:
quidam ſcribunt per duplex Q & u,
21:
Vt Quum. Alij etiam, per o & m, Vt
22:
Quom ſcribunt more ueterum, præci
23:
pue cum cauſſam ſignificat. Iungitur
24:
autem, modo indicatiuo, modo ſub=
25:
iunctiuo. Cum indicatiuo, Terent.
26:
Cum huc reſpicio ad uirginem, Gdym
27:
ſie obeyżrzał za pánną. Subiunctiuo
28:
Teren Cum ipſum me noris quam e=
29:
legans ſpectator formarum ſim, Gdyſz
30:
mie znaſz / etć. Cum hoc non poſſum il=
31:
lud minus poſſum, Gdy tego nie mogę
32:
vczinić / daleko mniey ono vczinię.
33:
❡Aliquando eſt Coniunctiuo. Vt,
34:
Diu eſt cum abijt, Dawno yeſt yáko
35:
odſzedł. Item, Cum pro Præterea, Te=
36:
rent. Quandoquidem eſt ingenio bo=
37:
no cum huic ueritus eſt optimæ
38:
adoleſcenti facere iniuriam, Gdyſzwięć
39:
yeſt ták cnotliwy / nád to obawał ſie tey
40:
pánnie krziwdy vczinić / álbo nie chciał yey
41:
w ſromocie zoſtáwić.
42:
¶Cum & tum, eleganter ſe inuicem
43:
in eadem clauſula ſubſequuntur, quȩ
44:
licet idem ſignificent diuerſo tamen
45:
modo ordinantur, Nam in cum eſt
46:
quiddam minus, in Tum quiddam
47:
maius, Et hoc duobus modis fit, Vt
48:
aut generale aliquid præcedat, & ſe=
49:
quatur ſpeciale, aut ambo ſint ſpecia=
50:
lia, & tum Indicatiuo tum Subiuncti=
51:
uo adherent uno uerbo contenta. In=
52:
dicatiuo & primo modo, Quintili.
53:
Quod cum omnibus confitendum
54:
eſt, tum nobis præcipue K czemu gdy
55:
ſie wſziſtcy muſzą znáć / tedy też y my. Se=
56:
cundo modo, Cic. Luxuria cū omni kolumna: b
| C ante V. |
1:
ætati turpis, tum ſenectuti fœdiſsima
2:
eſt, Niecziſtość gdy wſzelkiey letnośći nie=
3:
prziſtoyi tedy zwłaſzcza w ſtárośći. Con=
4:
iunctio, Cic. Qui cum ſuis laudibus,
5:
tum uero te filio ſuperaſſet omnium
6:
fortunam, & c. Aczkolwiek ſam przes ſię
7:
doſić sławny był / ále więc przes cię táko=
8:
wego ſyná / dalekoby był w więtſzą sławę á
9:
ſzczęście prziſzedł. Item, Iuuenis eſt cum
10:
eleganti forma, tum uero moribus
11:
optimis, Młodzieniec yáko yeſt piękny /
12:
ták też y obyczáyów niepoſpolitych. Cum
13:
primis mihi carus eſt. Wielmim nać łá=
14:
skaw Iam biennium eſt cum mecum
15:
eſſe cœpit, Yuſz temu dwie lecie ſą yáko
16:
ſemną począł mieſzkáć. Diu eſt cum den=
17:
tes exciderunt, Yáko dawno yeſt yákoć
18:
zęby wypádáły. Vtinam illum diem ui=
19:
deam cum tibi gratias agam, Boże
20:
day mi tego doczekáć / abychćy zá to słuſz=
21:
nie mógł podziękowáć. Cum maxime,
22:
Gdy naiwiecey / Naibarziey.
23:
Cuma, urbs Locrenſi agro, qui eſt lo=
24:
niæ Aſiæ minoris. Vnde Cumæa,
25:
Sibylla quam alij a uicinitate loci
26:
Eathream uocant.
27:
Cumæ, arum, f. p. Ciuitas in Campania
28:
Cumeus, a, um. Et, Cumanis, a, um, Vt,
29:
Cumanum linum, Przędźiwo / Len z
30:
tego miáſtá.
31:
Cumatilis & hoc cumatile, Color eſt,
32:
Błękitna farbá / quidam ſcribunt Cy
33:
matylis cimatile, Błękitna ſzátá.
34:
Cumbam, Sabini uocant lecticā, Sipō.
35:
Cumera, ræ, fem prim. Pleciony koſz álbo
36:
słomiány w który żyto wſypuyą.
37:
Cumerum, Vas Nuptiale, Fectus.
38:
Cuminū & Cyminū, g. n. pe. ꝓ d. Kmin.
39:
Cumulus, li, maſ. ſe. Kupá / Gromádá. Vt,
40:
Cumulus deliciarum, Rozmáyite ro=
41:
skoſzy. Cum maximā cœpiſſem lætitiā
42:
ex humaniſsimi patris epiſtola, tum
43:
uero iucundiſsime tuæ literæ cumu=
44:
lum mihi deliciarum attulerunt, Twoy
45:
liſt dáleko roſzerził moye weſele / etć.
46:
Cumulo, as, are, act. prim. Zgromadzam /
47:
Pomnażam. Vt, Omni laude cumu=
48:
latus, Ze wſząd słáwny y chwalebny. Hȩc
49:
alijs nefarijs cumulant at adaugent,
50:
To yeſzcze ku ynſzim niecnotam przyczi=
51:
niáyą Cumulare gaudium, Metaph.
52:
Pomnożyć. Cumulari gaudio, Weſelem
53:
być napełnionym. Cumulare ſibi inuidiā
54:
Nieprziyáźni ſobie przimńoźić. Cumula=
55:
re aliquē multis laudibus apud alios
56:
Bárzo wysławiáć kogo. Cumulare be=| nefacta. |
strona: 72
kolumna: a
| C ante V. |
1:
nefacta, Pomnázáć dobrodzieyſtwá. Cu=
2:
mulare ſcelus ſcelere, Co dáley to go=
3:
rzey czinić. Popráwiáć ſie w niecnocie.
4:
Cumulatus Participium, Zgromádzony.
5:
Cumulatus omni laude orator, Sła=
6:
wny á chwálebny ze wſząd. Cumulatus
7:
iniurijs, Wielmi vtroskány / álbo Roz=
8:
máyitemi krziwdámi ogárniony.
9:
Cumulatus, Nomen ex Participio. Vt,
10:
Cumulatiſsimus ſcelerum, Wyrudny
11:
łotr. Cumulatior gloria, Więtſza
12:
sławá. Perfecte & cumulate uirtutis
13:
adoleſcens, Młodzieniec wielmi cnotli=
14:
wy á ſláchetny.
15:
Cumulate, Aduerbium, Cice. Cumula=
16:
tiſsime mihi gratiam reddiderunt,
17:
Okficie mi zá to dziękowáli.
18:
Cumulatim, aliud Aduerbium, W gro=
19:
mádzie / W kupie. Vt, Cumulatim ſta=
20:
bant, W kupie ſtali.
21:
¶Accumbo fere idem, Cumulare &
22:
accumulare aliquem honoribus, Po=
23:
wyſzić kogo ná wyſzſzy ſtan.
24:
Cunæ, arum, f. p. plur. tantum, Item, Cu
25:
nabula, orum. Et Incunabula, orum
26:
Kolebká. Vt, Qui cum eſſet in cunabu=
27:
lis, Gdy yeſzcze kołyſan był. A cunabu=
28:
lis, Et, Ab incunabulis, Od dziećiń=
29:
ſtwá. A primis cunabulis idem. Et,
30:
Incunabula, Początki káżdey rzeczy. Vt
31:
Hæc ſunt incunabula oratoriæ, To
32:
ſą początki álbo prziſtępki ku wymow=
33:
nośći. Vbi gentis cunabula noſtræ,
34:
Gdzie ſie poczina naſz rodzay. Cunabu=
35:
la auium, Ptáſze gniazdá.
36:
Cunctus, a, um, Wſziſtek. Vt, Cuncta pu=
37:
bes, Wſziſtká młódź weſpołek.
38:
Cunctor, aris, ari, atus, ſum, Wątpie /
39:
Myſlę / y to y owo przed ſie biorę. Vt,
40:
Alij dum cunctantur in ripis, Gdy
41:
myſlą á ſtoyą ſpokoyem ná brzegu. Serū
42:
eſt in Thalamo cunctari, Nie wczás
43:
yuſz kto ſie w położnicy rozmyſla. Cun=
44:
ctari & tergiuerſari, Wątpić / Nie śmie=
45:
le co czinić. Hæſitare, Cunctari & Du=
46:
bitare, Pod wagą co czinić.
47:
Cunctatio, Verbale, Wątpienie. Vt, Ab=
48:
iecta omni cūctatione, Opuśćywſzy wſze=
49:
lákie wątpienie. Cuncationem eximere
50:
Dodáć komu ſercá / á ſmiáłośćy. Cuncta=
51:
tio & mora, Przedłużánie. Cunctatio
52:
& tarditas.
53:
Cūctator, Verbale m. Przedłużácz / Leni=
54:
wiec / Niepoſpieſzny. Cunctator & ſegnis
55:
Cunctans, Twárdego dowćypu. Cunctan=
56:
tior, Twárdego dowćypu. Cunctantiſ= kolumna: b
| C ante V. | 72 |
1:
ſimus, Naytwárdſzego dowćypu. Vt, In=
2:
genio cunctātior, Twárdſzego dowćypu
3:
Cunctātiſsimꝰ eſt in ſuis negotijs, Leni
4:
wo á niedbále ſie ſpráwuye w ſwych rzeczách
5:
Cunctabundus, a, um, Leniwy / wa / we /
6:
Niepoſpieſzny. Częſto ſie rozmyſáyący.
7:
Cunctāter, Aduer. Leniwie Rozmtſláyąc.
8:
ſie. ¶Percunctor, aris, ari. Et, Percon=
9:
tor, aris, ari, idem, quod ſimplex. Cū=
10:
ctor, Obawam ſie / też Oczekawam / Do=
11:
wiáduyę ſie. Vt, Vndequa percuncta=
12:
bar de hōine, Wſzędziem ſie o nim pytał
13:
¶Percunctatio, Et percontatio, Do=
14:
wiádowánie / Pytánie. Vt, Cæſar, nihil
15:
de eo percunctationibus reperieba=
16:
mus, Niceſmy ſie o nim nie mogli dowie=
17:
dzieć. Ex captiuis percontatione fa=
18:
cta, Ná więźniech wypytáno.
19:
Cuneus huius cunei, maſ ſe. Klin którym
20:
drwá ſzczepiáyą.
21:
Cuneus per trabslationem, Klin álbo
22:
kąt vſzikowánego woyská / Podługowáto
23:
á kończáto yákoby klin.
24:
Cuneus etiam dicitur, Węgiel / Kąt.
25:
Et locus in theatro.
26:
Cuneolus, diminutiuum, Węgielek.
27:
Cuneo, as, are, Kąt á węgiel ſtawię.
28:
Cuneatus, a, um, Kończyſty yákoby klin. Vt
29:
Cuneatus ager, Rola ná vkoś yáko
30:
klin vhcodząca.
31:
Cuneari ſignificat, Zákończić / Záoſtrzić /
32:
Szpiczáſto vczinić
33:
Cuneatus, Nomen ex Participio Liui.
34:
Ad imum cuneatior, Ku końcowi cieſ=
35:
nieyſzy álbo koncziſtſzy.
36:
Cuneatim, Aduerb. Na vkoś / Klinem. Vt
37:
Cuneatim progrediuntur milites ex
38:
caſtris, Ná vkos álbo klinem ſie wyto=
39:
cziły z obozu zołnierze.
40:
❡Diſcunneatus, Roſzczepiony. Vt, Di=
41:
ſcuneata ligna, Szczepy / klinem rozdar=
42:
te drwá / Kloffty.
43:
Cuniculus, li, m, ſ. Królik. Chód álbo rów
44:
pod ziemią tayemny / Sámołówká. Vnde
45:
Cuniculus aliquem aggredi, Táyemnie
46:
kogo doyecháć. Agere cuniculos, Kopáć
47:
ſie do murów.
48:
Cuniculoſus, a, um, Pełny chodów á skle=
49:
pów pod ziemią.
50:
Cunicularius, Miſtrz który ſie s kopániem
51:
do murow vmié obchodźić.
52:
Cuniculatim, Aduerb, Táyemnie / Chytrze
53:
przes kopánie.
54:
Cunicula, æ. fe. pri. Et Cunilago, ginis,
55:
Pieprznik / herba, uide plura de hac her=
56:
ba, Calep,| Cunina |
strona: 72v
kolumna: a
| C ante V. |
1:
Cunina, Dea cuius infantium præſidere
2:
credebatur.
3:
Cunire, Eſt more infantium in cunis ſter
4:
cus facere, Calep.
5:
Cupa, uel Cuppa, æ, Kubek winny. Alias
6:
Cyathus.
7:
Copa etiam, Głąb álbo łodigá.
8:
Cupedia, pluraliter tantum, ge. neu. uel
9:
cupediæ, Lákoćy.
10:
Cupes, Lákotnik który ná łakoćy łakomy yeſt
11:
Aliqui tantum dici uolunt, Cupedia
12:
huius cupediæ, in fœminino ge=
13:
nere.
14:
Cupedula, diminutiuum, Lákotká.
15:
Cupedinarius, a, um, Adiectiuum, Który
16:
łakotki przedáye. Vt, Cupedinarium,
17:
Et forum cupedinis, Kramnice w któ=
18:
rych łákoćy przedáyą.
19:
Cupeucus, Sabinorū lingua Sacerdos
20:
dicitur, Sipont.
21:
Cupio, is, iui, itum, ere, Ządam / Chcę / Po=
22:
ządam Vt, Cupio omnia quæ tu uis,
23:
Wſziſtko mi ſie podoba / co ſie też y tobie
24:
podoba / álbo co ty chceſz. Cupio omnia
25:
tua cauſſa, Gótówem wſziſtko dla ciebie
26:
vczinić. Nic mi nie będzie cieſzko dla cie=
27:
bie / Cupere alicui, Zyczić komu. Cupit
28:
te conuentum, Chce álbo poząda cie ná=
29:
wiedźić. Cupio te, Ządam cie ná chwilę.
30:
Cupit te uidere & colloqui, Ząda ſie
31:
s tobą widzieć y ku tobie mówić / álbo Rad
32:
by ſie s tobą widział y mowił. Cupire in
33:
quarta coniugatione Veteres uſi
34:
ſunt.
35:
Cupiens Participium, Ządáyący. Cupiēs
36:
Nomē genitiuo iunctum. Vt, Cupiēs
37:
tui, Zyczliwy tobie / Ciebie ządáyący.
38:
Cupiens pro libenti Saluſtius. Ma=
39:
rius cupientiſsima plebe conſul fa=
40:
ctus, Zą życzliwośćią wſzego ludu.
41:
Cupienter Aduerbium, Chćywie.
42:
Cupidus, a, um, Chćywy / wa / we / Zyczliwy.
43:
Vt, Pacis cupidiſsimus. Wielmi pokóy
44:
miłuyący Nihil animo meo erga te cu
45:
pidius, Yeſtem ćy vprzeymie dobrze. Cu=
46:
pidus in perſpicienda congoſcēda
47:
rerum natura. Chćywy ku vznániu y wy=
48:
rozumieniu rzeczy przirodzonych.
49:
Cupide, Aduerbium, Chćywie. Vt Cupi=
50:
de appetere & cupide cupere, Bárzo
51:
pożędać. Cupide & libenter tibi in hac
52:
re morem gero. Wielmi cie rad w tym /
53:
vsłucham álbo będę tobie powolen.
54:
Cupido, inis, Deus amorum, filius Ve=
55:
neris pro ipſo amore ponitur, Mi=
56:
łość / Gamractwo. Vt, Cupido haben= kolumna: b
| C ante V. |
1:
di, Chćywość ku bogáctwóm. Romulum
2:
cepit cupido urbis colendæ, & c.
3:
Cupido, inis, femin. tert. Chćywość / Zą=
4:
dza.
5:
Cupiditasm, idem. Vt, Cupiditas & aua=
6:
ritia reddit homines cœcos, Ządza
7:
záſliepia ludzie Frangere cupiditates,
8:
Odyąć ſie ſwey wołey. Flagrat & ardet
9:
cupiditate pecuniæ, Lákomy ná pie=
10:
niądze.
11:
¶Compoſita, Concupio uel concu=
12:
piſco & percupio, Poządam. Vt, O
13:
quam percupio uidere parentes, O
14:
yako bárzo pożądam widzieć rodźice.
15:
Concupiſcentia, Pożądánie. Vt, Concu=
16:
piſcentia carnalis, Palánie álbo Zápá=
17:
liſtość / á ogień cieleſny.
18:
Cupreſſus huius cupreſſi, Cipreſſowe
19:
drzewo. Vel, Cupreſſus in quarta decli=
20:
natione.
21:
Cupreſsinus, a, um, Cypreſſowy. Vt, Cu=
22:
preſsinæ frondes, Cypreſſowe gáłą=
23:
ski.
24:
Cupreſſus, a, um, Et Cupreſſeus, a, um,
25:
Adiectiua, idem.
26:
Cupreſſetum, Mieyſce gdzie Cypres roś=
27:
cie.
28:
Cuprum, neut. ſec. Kupr.
29:
Cupinus, a, um. Et Cupreus, a, um,
30:
Kuprowy. Vt, Cupreum poculum, Ku
31:
prowy kuflik.
32:
Cur, Aduerbium interrogandi, ſcribi=
33:
tur a nonnullis per Q, a quare dedu=
34:
centibus per Syncopen at Apoco=
35:
pen, a & e literis extraxtis, Terent.
36:
Cur me excrutio, Czemu ſie troſzczę / tra=
37:
pię. Cur ſimulas igitur, Czmuſz tedy
38:
zámiślaſz. Tibi nulla cauſſa cur hunc
39:
tanta calamitate affici uelis, Niemaſz
40:
żadney przicziny ku niemu / áby mu miał
41:
yáką krzywdę wyrządźić. Non fuit cauſ=
42:
ſa cur tantum laborem ſumeres, Nie
43:
było żadney potrzeby / ábyś ſie dla tego
44:
trudźił. Ták wielką prącą podeymo=
45:
wáł.
46:
Cura, æ, fem. prim. Pracá / Pieczołowánie
47:
Pilność / Stáránie. Vt tibi non eſt cu=
48:
ræ, Ty o to nic nie dbaſz. Curam abiecit
49:
filij, Opuśćył precz ſyná / Nie dba oń Ma
50:
gnam mihi iniecit curam, Zádał mi
51:
wiełkie pieczołowánie. Curæ habere,
52:
Mieć báczność / Pámiętáć. Cura & an=
53:
gor animi ac diligentia Synonima,
54:
Magna cura & ſollicitudine Atticum
55:
& me liberabis, Wywiedzieſz Attiká y
56:
mnie z wielkiey troski myſlenia. Seruus| ſpectatus |
strona: 73
kolumna: a
| C ante V. |
1:
ſpectatus cui dominus curæ eſt, Cnot=
2:
lywy to sługá który páná pilen. Magnæ
3:
eſt mihi curæ ut ita erudiatur, Stáram
4:
ſie o to áby ták był wyćwiczón á wyucn
5:
Sane curæ eſt mihi quorſum euen=
6:
turum hoc ſit, Stáram ſie owſzeki yáko
7:
ſie tá rzecz obróćy. Curæ habere rem
8:
aliquam, Podyąć ſie niektórey rzeczy. Cu
9:
ra aliquem afficere, Zádáć komu tru=
10:
dność. Curas inijcere, idem. Curas adi
11:
mere contrarium, Libero te hac cura
12:
at ſollicitudine, Każeć dobrze ſpáć ná
13:
to / Nieſtáray ſie nic o to / Pátrz tego ná
14:
mnie.
15:
¶Securus, a, ū, Beſpieczny / na / ne / Nie=
16:
troskliwy / ſpokoyny. Vt, Securus a metu
17:
ſomnus, Beſpieczne ſpánie. Securum
18:
reddere, Vbeſpieczić. Securi animi ho=
19:
mo, Beſpiecznego vmysłu. Securum te=
20:
ſtamentum, Gruntowny á Beſpieczny
21:
teſtament.
22:
❡Securitas, atis, Beſpieczność / Niedbá=
23:
losć. Vt, Præſtare ſecuritatem, Vbe=
24:
ſpieczić. Vt tranquillitas animi adſit &
25:
ſecuritas.
26:
❡Curioſus, a, um, Prácowity / Pieczo=
27:
łowity / Pilny / Nieſpokoyny / Wſzeteczny.
28:
Accipitur enim in bonum & in ma=
29:
lum. In bonum. Cic. Homo non mo=
30:
do prudens, uerum etiam (quod uidi)
31:
curioſus, Nie tylko mądry ále też opá=
32:
trzny / Pieczołowity. Oculis curioſis per=
33:
ſpicere, Pilnie doyźrzeć. In malum. Cic.
34:
Si tantum modo ad iudicia ueterum
35:
memoriȩ cognoſcēda curioſorū, ſub=
36:
audi, ſpectant iſta ſtudia.
37:
Curax & uigilax, pro accurato, Pilny
38:
vſtáwiczny.
39:
Curioſitas, Denominatiuum, Opátrność
40:
Pieczołowitość / Wſzeteczność / Niepo=
41:
koy.
42:
Curioſe, Aduerbium, Pilnie / Niepo=
43:
koy.
44:
Curioſe, Aduerbium, Pilnie / Opátrznie
45:
Wſzetecznie.
46:
¶Incurioſus, a, um, Niedbáły.
47:
¶Incurioſitas, Niedbáłość.
48:
¶Incurioſe, Niedbále. Vt, Caſtra incu=
49:
rioſe poſita, Nie ná pewnym mieyſcu.
50:
Niedbále obós położón.
51:
¶Incuria, Niedbáłość / Niebáczność.
52:
Curio, onis, Prȩco, Woźny. Vel ſacerdos
53:
curiȩ, Kápłan. Agnus curio, Chudi bá=
54:
ránek.
55:
Curia, Ratuſz / też Cech álbo bráctwo których
56:
w yednym cechu v Rzimiánów bywáło pieć
57:
á trzydzieśćy. Vnde Curiales, alias Tri=
58:
bules, Cechownicy / którzy do yednego cechu kolumna: b
| C ante V. | 73 |
1:
álbo bráctwá należą. Curiata comitia,
2:
Vide alibi Comitium.
3:
¶Curia etiam, Rádá. Vt, Conſedit
4:
nunc curia, Siádłá teras radá. Curia
5:
Calabra, dicebātur ubi tantum ratio
6:
ſacrorum gerebatur, Feſtus.
7:
Curiatus, a, um, Vt. Curiata lex quæ cu=
8:
riatis comitijs lata erat.
9:
Curionatus, us, ui, Vrząd cechmiſtrztwá /
10:
Bráctwá / Pleban.
11:
Curionia ſacra, quæ curionibus in cu=
12:
rijs fiebant, Calep.
13:
Curionium, Æs quod dabatur Curioni
14:
ob ſacerdotium curionatus, Calep.
15:
Dochod Plebáński.
16:
Curo, as, aui, are, Opátruyę / Obaczawam /
17:
Pieczołuyę. Vt, Cura ut ualeas, Miey
18:
pieczą o zdrowiu / pieczołuy ábyś był zdrów.
19:
Ego iſthæc moueo aut curo, Co ya
20:
dbam o to / A wieleć mnie do tego. Per
21:
iocum dicitur, Hoc curaſti probe, Ey
22:
cziścieś ſpráwił Stoyi zá koźy rożek twoyá
23:
ſpráwá / bywa tez wowiono. Quid me cu=
24:
ras quid rerum geram, A co tobie do
25:
tego co na czinię. Curare ædes, Domo=
26:
ſtwá álbo goſpodárſtwa pátrzáć. Curicu=
27:
lam curare, Vżywáć / Dobrey myſli być /
28:
Bieſiádowáć. Curare ægrotos, Nie=
29:
mocne leczić. Curare ætatem & ualetu=
30:
dinem ſuam mediocri ſomno, cibo &
31:
potu, Zdrowia ſwego miernością ſzáno=
32:
wáć. Curare parentes, Mieć pilność á
33:
ſtaránie o rodźicach. Boues curare, Pie=
34:
czą mieć o woléch. Officium ſuum cura=
35:
re, Swey rzeczy pátrzáć. Prandium cu=
36:
rare, Nágotowáć obiad. Curare pro=
37:
uinciam, Pilnie ſie w ſwym vrzędzie ſprá
38:
wowáć. Hiſtriones curare, O błaźniech
39:
pieczą mieć. Non curat redire, Nié dba
40:
o to áby ſie wróćył. Medicaminibus cu=
41:
rari, Lekarſtw pożywáć / Leczić ſie lekár=
42:
skiemi rzeczmi.
43:
Curabitur, impſonale, Ma być opátrzono.
44:
Curatus Participium ſiue Nomen ex
45:
Participio, Opátrzony / Wypráwiony. Vt
46:
Curata cute homo, Syty / Tłuſty.
47:
Curator, oris, Opátrziciel / Száfars / Ple=
48:
ban / Vrzędnik. Et ille quem uulgus uo
49:
cat procuratorem, Opátrziciel Vt, Cu
50:
rator Reipub. Rádny pan ná którym
51:
rzecz poſpolita wyſi. Curator gallina=
52:
rius, Kokoſznik.
53:
❡Curatores dicuntur qui pupillis
54:
loco tutorum dantur, Opiekunowie.
55:
Item qui rem familiarem temere pro=
56:
fundebant ijs dabantur curatores.| N | Curatio |
strona: 73v
kolumna: a
| C ante V. |
1:
Curatio Verbale, Proprie eſt medicorū
2:
Léczenie. Curationem adhibere, Léczić.
3:
Curationem ualetudinis præſcribere,
4:
Vſtáwić komu diyetę / á pożywánie pokár=
5:
mów dla záchowánia zdrowia. Item, Cu=
6:
ratio, Polecenie. Vt, Curatio eſt mea,
7:
Móy to vrząd / álbo polecenie.
8:
Curantia, æ, idem.
9:
❡Compoſita, Accuro, pen. prod. S
10:
pilnośćią opátruyę / Doglądam / Prziczi=
11:
niam ſie. Vt, Penſum accurare, Polece=
12:
nie á powinną vſtáwę wypełnić. Hoſpites
13:
accurare, Gośćinne rzeczy opátrowáć.
14:
❡Accuratus, a, um, Pilny / na / ne. Vt,
15:
Accuratæ literȩ, Pilnie piſany liſt. Com
16:
mendatio accurata, Pilne zálecánie. Ma
17:
litia accurata, Wymyſlona złość. Accu=
18:
ratum & exquiſitum dicendi genus.
19:
¶Accurate, Aduerbium, Pilnie. Vt,
20:
Defendere accurate, Pilnie rzeczy bró=
21:
nić. Diſputare de re aliqua prudenter
22:
accurate & exquiſite, Mądrze / pilnie á
23:
dowodnie czego dowodźić. Facere aliquid
24:
accurate ſtudioſe, Vmyſlnie co vczi=
25:
nić.
26:
❡Accuratio, Verbale, Pilność / Vmy=
27:
ſlenie.
28:
¶Procuro, as, are, Opátruyę / Rozrzą=
29:
dzam. Is procurat rationes negotia.
30:
Dioniſij noſtri, Na nim leżą ſpráwy / on
31:
opátruye. Procurare & expiare, idem,
32:
Przeyędnáć.
33:
¶Procuratio, Vrząd. ſpráwá / ſzafowánie
34:
Vt, Habere procurationem alicuius
35:
rei, Mieć ná ſobie ſpráwę á opátrowánie
36:
nieyákiey rzeczy Procuratio & expiatio
37:
idem, Przeyednánie / Vbłagánie.
38:
¶Procurator, oris, Verbale, Száfarz /
39:
Vrzędnik / Opátrziciel. Procurator re=
40:
gni, Namieſnik / álbo Adminiſtrator á
41:
ſpráwcá kroleſtwá. Item, Procurator ſeu
42:
legatus, Poſeł. Procuratio in iure, Opá
43:
trzowánie ku ſpráwowániu rzeczy w prá=
44:
wie. Procuratrix, Szafárká.
45:
¶Procuratorius, a, um, Adiectiuum,
46:
Calep, ſine authore, To co ku opátrze=
47:
niu álbo prokuratorowi á Rzecznikowi na=
48:
leży Vt, Procuratorium eſt hoc mu=
49:
nus, Prokuratorska to rzecz.
50:
Curcura, Inſula in mari Adriatico,
51:
alias Metena, Sipont.
52:
Curculio, onis, maſc tert. Animal par=
53:
uum frumentum arrodens, Robak nie=
54:
yáki żytny / Zyto kázący / alij per g ſcri=
55:
bunt. Vt, Gurgulione infeſtantur etiā
56:
lentes & fabæ. kolumna: b
| C ante V. |
1:
Cures, ium, gen. fem. plur. tantum, Sabi=
2:
norum oppidum, cuius ciues Quirites
3:
dicebantur.
4:
Curis, Lingua Sabinorum, Drzewo
5:
ſpis.
6:
Curentes, pen. pro. Cræte populi qui Io=
7:
uem nutrierunt infantem. Też Popi
8:
Cybeles / alias Corybantes, Vide ſu=
9:
pra.
10:
Curia, Chor. Oppidum Rheciȩ. Vt, Cu=
11:
rios ſimulare & Bachanalia uiuere,
12:
Prouerbialiter, Cnotę ſmyſláć á roſpu=
13:
ſtnie żyć. Curius enim magna uirtute
14:
ciuis Romanus præditus fuit.
15:
Curmundula, Herba quædam. Sipont.
16:
Curro, ris, Cucuri, curſum, ere, neu. tert.
17:
Biegam Vt, Curio cucurrit Puteolos.
18:
Poyechał do Puteolan. Currere ſubſidio
19:
Ná pomoc ciągnąć. Currere in mari na
20:
ues uelociter euntes dicuntur, Wieść
21:
ſie / Mknąć / Płáwić ſie. Currit uox,
22:
Currit oratio procliuius, Latwie ſie sło=
23:
wá rozlecą. Curritur ad prætoriū, Bie=
24:
ży ſie skokiem do ratuſzá. Currens Par=
25:
ticipium, Bieżący / Mknący. Currentē
26:
incitare, Nápomináć tego / który yednák
27:
doſyć z ſiebie czini.
28:
Curo, as, are, Frequentatiuum, Częſto á
29:
częſto bieżę / tylko ſie przechodzę. Vt,
30:
Curſant huc at illuc, Y tám y ſám
31:
biegáyą / Wſzędzie ych pełno.
32:
Curſito, as, are, Frequentatiuum, a Cur=
33:
ſo Frequentatiuo, Bes przeſtanku bie=
34:
gam. Vt, Ne quis forte ad iſtam curſi=
35:
tet, Aby kto do niey nie nádchodźił.
36:
Curſus huius curſus, Biég. Vt, Curſu ſe
37:
exercere, W biegániu ſie ćwiczić. Curſu
38:
eunt in eam ſententiam, Wſziſtcy ſie ná
39:
to zgadzáyą. Omnis hominum curſus
40:
eſt ad uos, Káżdy ſie v was zoſtoyi / álbo
41:
Káſzdy do was bieży. Curſum tenere, W
42:
drodze być. Curſus uitæ, Zywot. Curſus
43:
ſolis at lunæ, Biég Słońcá y xiężycá
44:
Curſus at exitus rerum, Biég y
45:
skończenie rzeczy. Curſus honorum at
46:
dignitatum, Doſtoyeńſtwá. Vita breuis
47:
eſt curſus gloriæ ſempiternus, Zywot
48:
krótki ále sławá wieczna. Vtinā curſum
49:
beneuolentiæ tuæ queam ſuſtinere,
50:
Boże day to ábych był widzian wdzięczen
51:
być twoyey chućy przećywko mnie.
52:
Curſura, huius ræ, Biég, obſole=
53:
tum.
54:
Curſor, Verbale, Kurſor / Biegun / Lá=
55:
káy.| Curſorius |
strona: 74
kolumna: a
| C ante V. |
1:
Curſorius, a, um, Bieżący / ca / ce. Vt, Cur
2:
ſoria nauis, apud Sidon. Płynąca
3:
łódź.
4:
Curſim Aduerbiū, Prętko / Wskok / Wza=
5:
wód. Vt, Curſim currere, Ochotnie po=
6:
chadzáć. Senſim & Curſim dare, con=
7:
traria, Curſim legere, Przebieżeć /
8:
Przeyżrzeć.
9:
Currus huius rus, Wóz. Vt, Suſtinere
10:
currum, Zádzierżeć wóz áby sie nieprze=
11:
wróćił.
12:
Currus arcuatus, Ridwan.
13:
Currus per Metap. pro triūpho, Miáſto
14:
triumfu.
15:
¶Curriles equi, in Biblijs iuuſitate di=
16:
cuntur, Woźniki.
17:
Curriculum, diminutiuū, a currus, Wó=
18:
zek / Kárá.
19:
Curriculum etiam pro curſu, Biég.
20:
Vt, Conijcere ſe in curriculum, Począć
21:
biegáć / wędrowáć. Curriculo celeri ire,
22:
Prętko pochadzáć. Curriculum uitæ,
23:
Czás żywotá krótki. Curriculum indu=
24:
ſtriæ at ſtudiorum, Czás náuk y ćwi=
25:
czenia.
26:
Curriculum etiam, Zawód / to yeſt
27:
mieyſce gdzie zawód puſzczáyą. Vt, De cur
28:
riculo deflexit conſuetudo maiorum
29:
Obłądźiliſmy ſie zá náſzemi ſtárſzémi / Vſtą
30:
piliſmy z ych drógi.
31:
Curriculo Aduerbium, pro Curſim,
32:
Prętko.
33:
Curſorie, aliud Aduerbium, Prętko / z nie
34:
nacká. Vt, Curſorie legi literas tuas,
35:
Przebieżałem Przeźrzałem ná prętce.
36:
Curule huius curulis, gen. neut. per ſim=
37:
plex r prima breui, Et Curulis huius
38:
curulis, fe. Stolec z Elephántowych kośćy
39:
á zwłaſzczá z zębow / ná którym Senatoro=
40:
wie á rádá Rzimska byłá wożona.
41:
Curulis ſtella, idem.
42:
¶Ædiles curules, Senat á vrząd który
43:
nád budowánim był vſtáwión.
44:
¶Compoſita, Accurro, ris, ri, ſum,
45:
ere, Przibiegam / Przymykam. Vt, Ro=
46:
mam accurrit, Przimknął ſe do Rzimu
47:
Ad me accurrit, Przibieżał ku mnie s
48:
prętkością.
49:
¶Concurro, Zbiegam ſie. Concurrere
50:
dicuntur milites, Zgromádzáć ſie. Ha=
51:
ſtis cum aliquo concurrere, Potykáć
52:
ſie s kiem / Ná oſtrze gonić. Ad arma
53:
concurrere, Ná gwałt ſie ſchodźić. Con
54:
currunt inter ſe milites, Nácieráyą ſie
55:
Potykáyą ſie. Omnia licet concurrant,
56:
By też nie wiem co záwadzáło / By ſiekolumna: b
| C ante V. | 74 |
1:
wſziſtki yrzećywne rzeczy zeſzły. Tot con=
2:
currunt ueriſimilia, Ták wiele rzeczy
3:
yeſt / które ſie ku tey rzeczy ſtoſuyą / álbo
4:
podobne ſą.
5:
Concurrunt multæ opiniones quæ
6:
mihi animum exaugeant, Tráfia ſie
7:
wiele ſentencey które moy vmysł roſtár=
8:
gáyą. Liceat concurrant plebei om=
9:
nes Philoſophi ego tamen non diſce=
10:
dam a ſententia Ariſtotelis, By ſie też
11:
wſziſtcy ynſzy philoſophowie ná to zgadzály
12:
ya yednák zoſtawam przi Ariſtoteleſowym
13:
mnimániu.
14:
❡Concurſus, huius ſus, Zbiegánie. Vt,
15:
Concurſus fiunt ex agris & uicis,
16:
Zchodzą ſie tákze wśi yako y z miáſteczek
17:
Concurſus calamitatum, Zgromádze=
18:
nie vpádków Concurſus militum at
19:
equitum, Potykánie.
20:
❡Concurſatio, onis, Zbiegánie / y tam y
21:
ſám biegánie.
22:
❡Concurſo, Frequentatiuum, a Con=
23:
curro. Vt, Concurſat urbe tota mul=
24:
titudo, Biegáli wſziſtcy / y tám y ſám ćy=
25:
ſnęli ſie. Coucurſio rerum, fortunarum
26:
Wiele przigód ná yeden ras.
27:
¶Concurſans, antis, Particip. Zbiegá=
28:
yący weſpołek / Schodzący.
29:
❡Cōcurſator, Verbale, Biegun / Kurſor
30:
y tam / y ſám biegáyący.
31:
¶Diſcurro, Y tam y ſám biegam / Prze=
32:
chodzę ſie /
33:
❡Diſcurſus, Przechodzenie / Latánie y
34:
tám y ſám.
35:
¶Decurro, Zbiegam. Vt, Decurrit de
36:
gradibus, Zbieżał prętko z ſchodu. De=
37:
currere ſurſum ac deorſum, Y tám y ſám
38:
zbiegáć.
39:
❡Decurrere etiam dicuntur milites,
40:
Potykáć ſie / Nácieráć ſie. Vt, Decurrere
41:
in armis ad monarchiā, Ná hárc wy=
42:
yecháć. Decurrere cum aliquo, Pokoſz=
43:
towáć ſie s kim. Decurſum eſt ad cal=
44:
cem, Aż do końca ſie zbieżáło.
45:
¶Decurrens Participium, Vt, Decur=
46:
rens ad Oceanum Gallicum fluuius,
47:
Sciekáyąc / Schodząc.
48:
❡Decurſus Participium. Et, Nomen
49:
item ex Participio. Vt, Decurſum ſpa=
50:
cium ætatis, Wypełniony czás żywotá.
51:
Decurſa abs te hæc ſunt breuiter,
52:
Ná prętceś to przebieżał / Przeyźrzał.
53:
¶Decurſus huius decurſus, Podkánie
54:
Scieczenie ná turnieyu álbo ná podká=
55:
niu.| N 2 | ¶Decurſorium |
strona: 74v
kolumna: a
| C ante V. |
1:
¶Decurſorium, Plác potykánia / á tur=
2:
nieyowánia.
3:
Decurſio. Vt, Decurſiones militum,
4:
Potykánie / Nayeżdżánie.
5:
❡Excurro, excurris, excurri, & excu=
6:
curri, apud Plautum & Liuium, ex=
7:
cursum, excurrere. Wybiégam / Wyyeż=
8:
dzam. Excurrere dicuntur milites,
9:
Ná picowánie wyyecháć. Excurrere etiam
10:
dicitur, Wymykáć ſie. Euolabat at ex
11:
currebat ſermone, Wymykał ſie s rze=
12:
czą.
13:
Excurſus, Participium ab excurſor
14:
Teren. Prope iam excurſo ſpatio, Ya=
15:
koby vmierziwſzy kres.
16:
¶Excurſus huius excurſus. Vt, Ex=
17:
curſus nauigiorum, Wychód Wywód
18:
łodźy.
19:
¶Excurſus & excurſio etiam refertur
20:
ad orationem, Odſtąpienie nieco od rze=
21:
czy. Schema eſt Rheticorum.
22:
¶Excurſor, Verbale, Wyyeżdźácz Ná=
23:
yeżdżácz.
24:
¶Incurro, Nádyeżdżam álbo wyyeż=
25:
dżam. Vt, Inter confertiſsimos hoſtes
26:
incurrit, Międzi poſrzodek nieprziyacieli
27:
wbieżał Incurrere in odium hominum
28:
Prziść w nienawiść ludzką. In uarias
29:
reprehenſiones incurrere, Dopuśćić ſie
30:
niemało złego. In aliquem uerbis incur=
31:
rere, Obrzućyć ſie ná kogo słowy. In urba=
32:
nitatem facetſum hominum incur=
33:
rere, Záſmieſzić ludzióm / Dáć prziczinę
34:
ſmiechowi.
35:
❡Incurſio uerbale, fe. ter. Wyyechánie /
36:
Náyechánie. Vt, Incurſiones militum
37:
in agrum hoſtium, Náyechánie w cudzą
38:
ziemię. Vaſtari incurſionibus, Vſtáwi=
39:
cznemi náyazdámi puſtoſzić ziemię. Incur=
40:
ſionem facere, Náyecháć kogo.
41:
❡Incurſus huius incurſus, idem.
42:
¶Incurso, as, are, Frequentatiuum,
43:
Vſtáwicznie náyeżdżam. Vt, Pugnis ali=
44:
quē incurſare, S pieścią kogo doyecháć.
45:
Inter ſe arietes diuerſis cornibus in=
46:
curſantes, Bárány ſie międzi ſobą tłu=
47:
káyą. Lana ouis nigræ cui nullus alius
48:
color incurſauerit, Wełná czarney owce
49:
którey by ſie namniey inſzey fárby nieprzi=
50:
miéſzáło / to yeſt / któraby namnieyſzey pſtro=
51:
ćyny nie miáłá.
52:
¶Incurſans, antis, Part. Náyeżdżáyący.
53:
¶Intercurro, Wpoſrzod wbiegam / Wſtá
54:
wiam ſie / Wſtępuyę międzi dwie ſtronie.
55:
❡Intercurſus huius ſus, Wſtáwienie /
56:
Wſtąpienie miedzi dwie ſtronie.kolumna: b
| C ante V. |
1:
¶Intercurſo. as, are, Frequentatiuum,
2:
Vſtáwicznie ſie wſtáwiáć / Yednáć ſtrony.
3:
¶Occurro, Zabiegam. Vt, Occurrere
4:
obuiam, Wyniść przećywko komu / zábie=
5:
żeć / Occurrit ex aduerſo inſtructa acies
6:
Vſzikowány huff przibieżał przećywko. Nō
7:
occurrit mihi nun, Nie mogę teras wſpá
8:
miętáć. Si id quod officij ſui eſt non
9:
occurrit animo, Yeſli tego niemoże
10:
wſpámiętáć / co yemu należy / teć. ut, malitiȩ
11:
illorum conſilio noſtro occurramus,
12:
Abyſmy ych złośćy rádą náſzą zábieżeli.
13:
Miſericordia ſolet ſupplicibus & ca=
14:
lamitoſis occurrere, Nędznym á vtra=
15:
pionym oſtáteczna pociecha y łáſká s miłoſier
16:
dziem złączona. Occurrere maleuolentiȩ
17:
hominum, Zábieżeć złośćy ludzkiey. Oc=
18:
currit pulicibus hæc herba, Dobre to
19:
ziele przećywko pchłóm. Conſilijs Catili=
20:
næ occurri & obſtiti.
21:
❡Occurſus, huius ſus, Zábieżenie / Wy=
22:
yechánie przećywko komu.
23:
❡Occurſo, as, are, Frequent. Vſtáwi=
24:
cznie zábiegam / záchodzę. Vt, Occurſant
25:
animo multȩ cogitationes, Wiele my=
26:
ſly mam przed ſobą. Occurſare numini-
27:
bus, Boski gniew wprzedźić / Przeyednáć.
28:
❡Occurſatio, Verbale. Zábiegánie / Po=
29:
zdrawiánie / Właſnie gdy ſie dwá między
30:
ſobą trą o yáki vrząd álbo doſtoyność.
31:
❡Præcurro, Vbiegam / Naprzod prze=
32:
yeżdżam. Vt, Præcurrere aliquem, Vprze
33:
dzić kogo. Appetitus ne procurrat ra=
34:
tionem, Swae wola niechay nie uprzedza
35:
dobrego rozmysłu. Præcurrere aliquem
36:
ætate, Stárſzym być. Multo me præcur=
37:
rit ætate, Dáleko ſtárſzi yeſt niźly ya.
38:
❡Præcurſus, huius ſus, Vprzedzenie.
39:
❡Præcurſio Virb ale, idem.
40:
¶Præcurſor, Vprzedziciel / Poſeł. Vt,
41:
Percurſor Chriſti Ioannes, Poſeł przed
42:
pánem Kryſtuſem S Yan.
43:
❡Procurro, Wybiegam / Naprzód wyycż=
44:
dżam. ut, Procurrere longius, Daley od=
45:
bieżeć. Procurrere in uias, Ná drógi wy=
46:
yecháć. Procurrentem retrahat & cun=
47:
ctantem producat, Aby wykraczáyącego
48:
zádzierżal / á niedbáłego pobudźił. Pro=
49:
currere in medios hoſtes, Wbieżeć mie=
50:
dzi nieprziyaciele.
51:
❡Procurrens, Participium, Vprzedzá=
52:
yący. Procurrens ſinus inter duo ma=
53:
ria, Nieyáko vniosły brzég miedzi dwiemá
54:
morzomá.
55:
¶Procurſus huius ſus, Wybieżenie /
56:
Wylecenie. Curſus at procurſus| aquarum |
strona: 75
kolumna: a
| C ante V. |
1:
aquarum, Y tám y ſám ſciekánie wód.
2:
¶Procurſio idem.
3:
Procurſo, as, are, Frequentatiuum,
4:
Vſtáwicznie wyyeżdżam / Náciekam. Mo=
5:
do procurſantes, modo recurrentes,
6:
Yaſz náciekawáyąc. Hoſtem aggrediun=
7:
tur, Nieprziyacielá wſpieráyą.
8:
¶Procurſatio, Wyciekawánie / wyyeżdżá
9:
nie / Wymykanie.
10:
¶Transcurro, Przechodzę / Przeyeżdzę
11:
ſie y tám y ſám. Vt, Tranſcurrit ætas,
12:
Przemiyáyą látá. Curſum ſuum tran=
13:
ſcurrere, Więcey ſie wáżyć niźly śyłi nio=
14:
ſą. Tranſcurrere etiā, Vprzedźić. Tran=
15:
ſcurſo ablatiuus, a tranſcurſum par=
16:
ticipio iunctum cum hoc nomine
17:
(opus) Terent. In arcem transcurſo
18:
opus eſt, Muśi ſie poſpieſzić ná zamek.
19:
¶Tranſcurſus, huius ſus, maſc quart.
20:
Vprzedzenie / Przeście / Przebycie. Vt, In
21:
tranſcurſu Kwápiąc ſie. In tranſcurſu
22:
eas attigere noſtri, Poſpieſzáyąc / Po=
23:
chodzáyąć álbo też miyáyąc.
24:
❡Recurro, Wrácam ſie / Prziwrácam ſie
25:
záś. Vt, Curſum recurrere, Názad ſie
26:
puśćyć. Ad me ſtatim iuſſi recurrere,
27:
Roskazałem áby ſie do mnie vciekáli. Eo=
28:
dem recurrit re unde emerſit, Z kąd
29:
ſie wſzczełá / w to ſie záś obrócyła rzecz.
30:
¶Recurſo, as, are, Frequentat. Vſtá=
31:
wicznie ſie ná zad wrácam.
32:
¶Succurro, Wſpomagam / Podpomagam
33:
Przichodzę ná pomoc. Vt, Laborantibus
34:
ſuccurrere, Prácuyącym pomoc. Pudici=
35:
tiæ & uitȩ mulieris ſuccurrere, Pomoc
36:
ku záchowániu wſtydu y żywotá. Iſtus
37:
mihi non ſuccurrebat, Nie miałem tego
38:
ná ten czás ná bácznośćy. Iſtud mihi
39:
ſuccurrebat graue eſſe me iudicio pa=
40:
tris accuſari, Tom przed ſie brał / álbo
41:
tom bacził dobrze cięſzko być / od oycá być
42:
winowan. Succurrit mirari, Niemogę ſie
43:
temu zdźiwić.
44:
❡Succurſum, Imperſonale, Liuius,
45:
Cuius aduerſæ fortunæ uelit ſuccur=
46:
ſum. Chce cie wſpomoc.
47:
Curruca, æ, fem. pri. Mſzice tráwne / Má=
48:
ły ptaſzek / żywi ynſzich ptaków ptaſzętá
49:
miáſto ſwoyich.
50:
¶Curruca, per translationem, Ten
51:
który żonę miłuye / álbo yei zá trzewił zá=
52:
ſtrępuye bywa mówiono.
53:
Currus, Vide CVRRO.
54:
Curtus, ta, tum, Krótki / Podkáſániec / Kęſz=
55:
ká.
56:
¶Curtum & redundans contraria, kolumna: b
| C ante V. | 75 |
1:
Vt, Curtus calix, pro fracto, Złamany
2:
kubek. Curta ueſtis, Vkrócona ſuknia.
3:
Curta ſententia, Niedoſtáteczna. Cur=
4:
ta ſupellex, Perſius, Tecum habita &
5:
noris quam ſit tibi curta ſuppellex.
6:
Dotkni ſam ſiebie á obacziſz yáko śćysły
7:
maſz doſtátek / á ſpręt domowy ktemu. Am
8:
pla ſuppellex, Et Curta ſuppellex cō=
9:
traria, Okfity á máluczki ſprzęt domo=
10:
wy.
11:
Curto, as, are, Skracam. Et Decurto,
12:
Vkracam.
13:
Curuus, a, um, Krziwy / Zgięty. Vt, Curua
14:
ſenecta, Pochiła ſtarość.
15:
❡Incuruus, Skrziwiony / Záłomiony.
16:
¶Recuruus, a, um, Odgięty / Odkrzi=
17:
wiony.
18:
Curuo, as, are, Krziwię / Sginam. Vt, In=
19:
diuerſum curuari, Przegibáć álbo chlu=
20:
ſtáć ſobą y tám y ſám.
21:
Curuatio Verbale, Skrziwienie / Zgię=
22:
cie.
23:
Curuatura, ræ, idem, Też záłomienie / Zá=
24:
krziwienie.
25:
Curuamen, inis, idem.
26:
Curueſco, id eſt, curuus fio, Krziwię ſie.
27:
Calep.
28:
Curuipes, qui curuos pedes habet, Krzi=
29:
wonogi / cc.
30:
¶Incuruo, & Incurueſco, idem quod
31:
curuo & curueſco,
32:
¶Recuruo, Záś nakrziwiam / Ná drugą
33:
ſtronę náginam / Nápraſzczam.
34:
Curuitas, Krziwość / Zgięcie.
35:
Cuſo, Frequentatiuum, a Cudo eius
36:
compoſitum, Accuſo, as, aui, are,
37:
Oskárżam / winuyę. Vt, Crimine aliquo
38:
accuſare, Dáć komu w czim yáką winę.
39:
Capitis accuſare, ſubaudi crimine, O
40:
głowną rzecz dać winę. Tabulas accu=
41:
ſare, Fałſziwość komu przipiſáć. Accuſa=
42:
tiuus caſus eſt Grammaticis.
43:
¶Accuſatio, Oskárżenie / Skárgá.
44:
❡Accuſatiuncula, diminutiuum, cc.
45:
Máła skárgá.
46:
¶Accuſator Verbale, Oskárżiciel / Po=
47:
twarcá. Vehemens, Moleſtus, Acer &
48:
& Acerbus accuſator, fere Synoni=
49:
ma.
50:
❡Accuſatrix, Verbale, femin. Oskárży=
51:
cielká.
52:
❡Accuſabilis & hoc bile, Godny os=
53:
kárżenia.
54:
¶Accuſatorius, a, um, Adiectiuū, Co
55:
ku oskarżeniu należy. ut, Accuſatoriꝰ ani
56:
mus, Skłonny á popędliwy ku oskarżeniu.| N 3 | ¶Accuſa= |
strona: 75v
kolumna: a
| C ante V. |
1:
¶Accuſatorie Aduerbium, W obyczay
2:
oskárżenia.
3:
❡Incuſo, Vſkárżam ſie / dáyę winę. Quid
4:
me incuſas Clitipho, &c. Y czemu ſie
5:
ná mię vskarżaſz. Intemperiem cœli in=
6:
cuſantes, Vskarżáyąc ſie na ſilną niepo=
7:
godę.
8:
¶Incuſatio, Vskárżenie.
9:
❡Recuſo, Odmawiam / Niechcę ná tym
10:
przeſtáć yáko ty chczeſz. Munus legatio=
11:
nis recuſare, Nie chcieć wziąć daru bę=
12:
dąc v kogo w poſelſtwie. Non recuſo
13:
quin te eo conferas, Nie yeſtem od te=
14:
go / Nieprzećiwiam ſie ábyś tám nie miał
15:
yechać. Non poſſumus quin alij a no=
16:
bis diſſentiant recuſare, Nie możemy te=
17:
go nikomu obrónić aby ſie s námi niezga=
18:
dzáli / áby ynáczey nietrzimali niżli my.
19:
Niec enim recuſabo quo minus mea
20:
omnes legant. Nieyeſtem od tego / etć.
21:
Nie chcę nikomu drógo zágrodźić / áby nie=
22:
miał czitáć mego piſania.
23:
¶Recuſatio, Odmówki / Wymówká /
24:
Odmowienie.
25:
❡Accuſatio pro defenſione, Oddalenie
26:
á obroná przećiwko skárdze.
27:
¶Excuſo, Wymawiam. Vt, Vxori ex=
28:
cuſes te, Pámiętay ſie że nie wymówić. At=
29:
ticæ meæ uelim me excuſes, Pámiętay
30:
mie wymówić Exciſari aliquem alteri
31:
per literas, lis omnibus uehemen=
32:
ter me excuſatum uolo, Niechcę nic
33:
być w tym winien. Excurſatum me ha=
34:
beas rogo, Proſzę miey mie zá wymówio=
35:
nego.
36:
¶Excuſabilis & hoc le, Ten który ła=
37:
twie może być wymówion.
38:
¶Excuſatorius, a, um, pro excuſante
39:
Calep. ſine authore.
40:
¶Excuſatio, Wymówká. Vt, Excuſa=
41:
tionē accipere uel admittere, Prziyąć
42:
wymówkę / Mieć záwymówionego.
43:
¶Exculate Aduerbium, s wymówką /
44:
króm winy.
45:
¶Inexcuſabilis & hoc le, in Biblijs tā=
46:
tum legitur, Nieobronny który nie może
47:
być wymówión.
48:
Cuſtos, odis, com. t. Stróſz. Vt, Cuſtos
49:
ſacrorum, Sákriſtian / álbo zwónnik. Cu
50:
ſtos omniū præclarus, lupus, etc. Zná=
51:
mienity ſtróſz wilk do owiec. Malus cu=
52:
ſtos diuturnitatis, metus, Gdzie boyaźń
53:
tám nie trwáła á niepewna ſtroza. Senatus
54:
Reipub. Cuſtos, Prȩſes, Propugnator
55:
Pater, Defenſor, Synonima.
56:
Cuſtodio, is, iui, itum, ire, act. quart.
57:
Strzegę. Vt, Cuſtodire ſe, Strzec ſie. kolumna: b
| C ante V. |
1:
Morem cuſtodire, Obyczáyu á zácho=
2:
wánia prziſtrzegáć. Cuſtodire modum
3:
Miárę chowáć. Cuſtodire quæ a ſum=
4:
mis uiris dicta ſunt, Popiſać. Percipere
5:
animo, & cuſtodire memoria, Wyro=
6:
zumiawſzi ná pámięćy mieć. Cuſtodire
7:
parſimoniam, Skąpić.
8:
¶Cuſtodia, æ, Stróza.
9:
❡Cuſtodiæ. arum, Straſz / Czucie. Vt,
10:
In cuſtodiam alterius ſe tradere, Po=
11:
lećyć ſie komu w obronę. Cuſtodia iuſti=
12:
tiæ, Spráwiedliwośćy dopomagánie.
13:
Cuſtodia, pro eo qui cuſtoditur, Yęciec /
14:
yęty. Itē, Cuſtodia, Mieyſce gdzie ſtrze=
15:
gáyą. Item, Cuſtodia, Ciemnicá / Miey=
16:
ſce gdzie wſadzáyą yętce. Cuſtodelam
17:
antiqui dixerunt Cuſtodia. Feſtus.
18:
Cuſtodicio, in Biblijs inſolens pro ob=
19:
ſeruatione.
20:
Cuſtodite Aduerbium, Plin. Cuſtodite
21:
ludebat, Opátrznie / Bácznie. Apud
22:
Plinium etiam Cuſtoditimi, To co w
23:
ſtrażi yeſt.
24:
❡Incuſtoditus, a, um, Nieoſtróżny / Nie=
25:
opátrzny / Nieowárowany. Vt, In cuſtodiā
26:
dare, Do więźienia dać
27:
Cuſpis, idis, fem. ter. Harty álbo Groty ná
28:
drzewie.
29:
Cuſpis longa, Włocznia.
30:
Cuſpides apud Varronem, pro tri=
31:
bulis fictilibus, Miáſto tut gliniánych.
32:
Vnde, Tricuſpis, Troyáki hart / Grot o
33:
trzech końcach. Aliquando etima ab=
34:
ſolute, Cuſpis pro haſta, Miáſto
35:
drzewa.
36:
Cuſpido, as, are, Zákończam álbo grot ná
37:
drzewo wbiyam.
38:
Cuſpidatus, Participium. Vt, Stimulus
39:
cuſpidatus, Ośćien kończiſty.
40:
Cuſpidatim Aduerbiū, Kończyſtowicie.
41:
Cutis, huius cutis, fem. ter. Skórá. Vt, Cu
42:
tis arborum, Skorá ná drzewie / Lub.
43:
Cuticula, diminut. Skórká / Skóreczká.
44:
Vt, Curare cuticulam, Loſtowáć / Vży=
45:
wáć / Roskoſz płodźić.
46:
¶Intercus, Zaskórz / to co miedzi ciáłem
47:
á miedzi skórą yeſt.
48:
❡Subcutaneus, & Subtercutabeus, a,
49:
um, Zaskórny.
50:
❡Recuticeus, a, um, Obrzęzánieć żyd /
51:
któremu yákoby skóre zerzniono.
52:
Cuturnium, Vas in quo in ſacrificijs ui=
53:
num fundebatur, fortaſſe legendum,
54:
Guturnium uel Suturnium, Feſtus.C ante Y.
55:
Cyamea, Gemma.| Cyamos, |
strona: 76
kolumna: a
| C ante Y. |
1:
Cyamos, Herba eſt quæ Colocaſia alias
2:
dicitur.
3:
Cyane, Nympha Sicula, in fontem ſui
4:
nominis conuerſa.
5:
Cyaneæ, Inſulæ ſeu magis ſcopuli ſub
6:
Thracio Boſphoro, dicuntur & Sym
7:
plegades.
8:
Cyanos, Gemma, Thurkyſz.
9:
Cyanos ſiue Cyanus, Herba. Zytny kwiát
10:
Cyanus, Viola.
11:
Cyaneus, a, um, Vt, Cyaneus color, Błę
12:
kitna farbá.
13:
Cyathus, thi. pen. cor. maſc. ſe Kubek na=
14:
czinie którim ſie nápiyáyą / w który ſie ták
15:
wiele wleye yáko yeden może duſzkiem / ál=
16:
bo yednym tchem wypić. Item, menſuræ
17:
genus, máyąc w ſobie cztery łyſzki ligulās.
18:
Cyathiſſo, as, are, act. prim. Nalewam / też
19:
Sarkam. Leniwo piyę. Vt, Ad cyathum
20:
ſtare, & A cyathis eſſe, Podczaſzym być /
21:
v służby ſtać. Alias Pincerna & Po=
22:
cillator.
23:
Cybele, es, Vel, Cybele, is, uel æ, Vxor
24:
Saturni, mater Deorum a Cybelo
25:
monte Phrigiæ ſic dicta, alias Rhea,
26:
Ops, Bona Dea, Berecynthia.
27:
Cybelus, Mons Phrygiæ.
28:
Cybeſteres, Kuklarze / którzi ſie ná powie=
29:
trzu záwieſzáyą á skoki czinią.
30:
Cybiſtema, Koziełek / yáko dziećy zwykli ná
31:
głowie yezdźić y koźiełki przewrácáć.
32:
Cybium, Vas quod proſci Quadrantal
33:
uocabant. Item, Cybium, Rodzay nie=
34:
yáki ryb czworográniſtych.
35:
Cyclaminum, Herba, Ziele yeſt dwoyákie /
36:
yedno poſpolicie bywa zwano. Panis por=
37:
cinus, Swyński chleb / Drugie / Sigillum
38:
Mariæ, Pierſcionek albo pieczęć panny
39:
Mariey.
40:
Cyclas, adis, fem ter. Pánienski płaſzcz dłu
41:
gi okrągły s długiem ogonem / to yeſt s ru=
42:
chem / ruchą właſnie zową.
43:
❡Cyclades etiam, Inſulæ maris Io=
44:
nij, roſtrzeláne inſułi á wyſpy po morzu
45:
Ægeo ſiue Ioniom Nie dáleko od Athen.
46:
Cyclopes, maſc. Obrzimowie byli niekiedy
47:
w Siciliey o yednym oku. Vt, Cyclopi=
48:
ca uita, Cyclopum mores, Cyclopis
49:
domus, Prouerbia.
50:
Cydnus, maſ. Fluuius Siciliæ.
51:
Cydon, & Cydonia, fem. Ciuitas Cre=
52:
tæ aut Candiæ.
53:
Cydoniu, a, um, Vt, Cydonium pomū
54:
Cotoneum, Yábłko Cydońskie. Et Cy=
55:
donitis, Confect z tego yábłka vcziniony.
56:
Cygnus. gni, maſ. ſe. Latine Olor, Lábęć. kolumna: b
| C ante Y. | 76 |
1:
Cygneus, a, um, Lábęćy. Vt, Cygnea plu=
2:
ma, Lábęcie pierze Et, Cygneus pro can
3:
dido, Biały / ſzczyry. Vt, Cygno candi=
4:
dior, Cygnea cancio, Pioſnka łabęcia /
5:
to yeſt / wielmi wdzięczna á miła / álbo ná
6:
oſtatecznym pożegnaniu piesń á rzecz y mo
7:
wá ku komu.
8:
Cyliciani, Populi Hiſpaniæ, Sipont.
9:
Cylindrus, dri, m. ſe. Kámienny álbo drze=
10:
wiány wał / długi á okrągły / którym dno
11:
gładzą y vbiyáyą / w niektórych też ſtro=
12:
nách po rozſieniu żita miáſto włok álbo
13:
brón włóczą / też wſzeláka rzecz ktora okrą=
14:
gła yeſt / á którą może potoczić / też małe
15:
kamyki drogie.
16:
Cytindraceus, a, um, Co tę formę álbo xtałt
17:
ma okrągły.
18:
Cylindroides, idem.
19:
Cyliſma, atis, neu. tert. Latine uolutatio
20:
Taczánie / Wáłkowánie / Wałánie.
21:
Cyllene, fem. Mons Arcadiæ, Vnde Cy
22:
lenius, Bóg Mercurius.
23:
Cyllo, onis, Latine, mutilis, debilis,
24:
Mdły / Niedoſtáteczny & cui craſſa ſunt
25:
genitalia, Wypukłi.
26:
Cylydros. Genus ſerpentis, Calep.
27:
Cyma, æ, fem. pri. Młode coſziki álbo łodi=
28:
gy / które ſie na kapuście / albo też ná yn=
29:
ſzich ziołach náoſtátek puſzczáyą / Podczas.
30:
Cyma, atis, neut. ter. pro eodem dicitur.
31:
Cyma Græcis, Latinis fluctus dicitur
32:
Wełny ná wodzie. Cymatilis ueſtis,
33:
Błękitna ſzátá. Vide ſupra cumatilis.
34:
Cymea, Gemma,
35:
Cymba, fem. pri. Máła łódka / Czółn.
36:
Cymbula, dimin, Czołnek.
37:
Cymbalum, ali, Cymbał / Zwonki brzmiące
38:
Cymbaliſta, æ, Cimbałtownik kóry cimbały
39:
czini.
40:
Cymbium, bij. Naczinie od nápiyánia po=
41:
długowáte / ná xtałt czołnu álbo łódki.
42:
Cyminum, Herba quæ & Cuminum,
43:
Kmin. Vide ſupra.
44:
Cyminus, maſ. Hetriæ lacus.
45:
Cymothœ, Nomen Nymphæ.
46:
Cyna, huius næ, Nieyaki rodzay Aráb=
47:
skiego drzewa / z którego ſobie odzienie czi=
48:
nią / też Cyná nieyaka czapka Lacedemo=
49:
nyska.
50:
Cynachanta, Arbuſcula, quæ acinos
51:
ueluti Vua producit, Sipont.
52:
Cynethius, Ciuitas Arcadiæ.
53:
Cynanche, Niemoc nieyáka dawiąca á du=
54:
ſząca człowieká / Zgágá.
55:
Cynaſonas, Acus quibꝰ mulieres caput
56:
ornant, Widlicá do przedziáłu czinienia.| N 4 | Cynogelicon |
strona: 76v
kolumna: a
| C ante Y. |
1:
Cynogelicon, neu. Cynogelica, in plu=
2:
ral. id eſt, Venatoria, Miſliwskie rzeczi
3:
Cynici, maſc. Sectá była Philoſophów któ=
4:
rym ſie nic nie podobáło / káżdey rzeczi s
5:
vrągániem przigániáli / y w wzgardzeniu
6:
mieli / ych miſtrz á pirwſzi wynależiciel był
7:
Antiſthenes.
8:
Cyniphes, Wodne muchy.
9:
Cymphis ſiue Cymphos, Fluuius Afri=
10:
cæ, też kráyiná tamże w którey wielkie kozłi
11:
roſtą. Vnde Cymphius, a, um, pro hir
12:
cino, Kozłowski.
13:
Cynocephalea, Herba canino capiti ſi=
14:
milis, alias Pſylion, & Pulicaris dicta.
15:
Cynocephali, Simiæ caninis capitibus
16:
in Ætiopia.
17:
Cynodontes, Dentes canini, Pſie zęby.
18:
Cynogloſos & Cynogloſa, Herba, Pſi
19:
yęziczek.
20:
Cynomorion, Herba a ſimilitudine ca=
21:
nini genitalis dicta, alio nomine Oro=
22:
banche dicitur.
23:
Cynomia, fem. Pſia muchá. Item herbæ
24:
genus quæ alias Chriſtallion Pſylion
25:
& Pulicaris dicitur.
26:
Cynopolis, Ciuitas Ægypti.
27:
Cynorrhodos, fe Herba, Polna álbo leś=
28:
na róża.
29:
Cynos, Ciuitas Locridis, Vnde Cyneus
30:
a, um.
31:
Cynoſarcina, Genus herbæ, Calep.
32:
Cynosbaton, ati, Nieyáki rodzay ciernia
33:
Yeżinowego.
34:
Cynas, Latine Canis, Pies.
35:
Cynoſorchis huius chis, quaſi caninus
36:
teſtis, Herba, Pánny Máriey łzi yáko nie=
37:
którzi mnimáyą.
38:
Cyniſema, Sepulchrum Hecubæ.
39:
Cynoſura, pen. prod. Canis cauda in=
40:
teroretatur, quæ & minor urſa dicitur
41:
Gwiazdá niebieska / którą mnieyſzym mie=
42:
dzwiatkiem zową / leży ná pułnocy.
43:
Cynozolō, herba, Kieroźi korzeń ziele / od
44:
którego mſzicze pſóm z uſzu precz wypádáyą
45:
Alij legunt Cynozoon.
46:
Cynthus, maſ. Mons Deli, Vnde Cyn=
47:
thia Diana, & Cynthius Bóg Apollo
48:
& locus Romæ.
49:
Cynus, Danielis 13. mendoſe legitur pro
50:
Schinus, Morwy.
51:
Cypariſſus, iſi, fe. per ſyncopen Cypreſ=
52:
ſus, deinde couuerſione y inu, Cu=
53:
preſſus dicitur Cypris.
54:
Cypariſsia, Genus tithymali omnium
55:
maximū quod tithymalus, Cypariſ=
56:
ſus uocat. Nieyáki rodzay wilczego mléká
57:
Cyperus uel Cyperon, Rodzay nieyáki kolumna: b
| C ante Y. |
1:
rokićiny woniáyący y dobrego ſmáku / Nie
2:
którzi máyą záleśny Gáłgan. Cyperum
3:
apud Varronem in genere neu. dicit.
4:
Cyperus. Genus herbæ, Calep.
5:
Cyphi, Genus odoris. Calep.
6:
Cyprinus, Piſcis genus ex congrorum
7:
genere, Mieyáki rodzay węgorzów.
8:
Cyprinum oleum, factum ſuit ex glan
9:
de Ægyptia odorum cauſſa, Alij uo
10:
cant oleum de Alcana, Oleyek nieyá=
11:
ki woniáyący.
12:
Cypreum æs, Kupr. Cyprium etiam ab=
13:
ſolute pro ære Cyprio.
14:
Cyprus, Arbor eſt in Ægypto, Mauris
15:
Alcana dicitur. Item, Inſula in Carpa=
16:
tico mari inter Ciliciam & Syriam Ve=
17:
neri ſacra, Dla tego Venus Cyprogenia
18:
bywa zwána.
19:
Cyprius, a, ū, & Cyrpicus, a, ū, Cyprſky.
20:
Cypſellus, Auis ex hirundinum genere,
21:
Yáskółká.
22:
Cyrcerū, n. nauis Aſiana, Cal. wielka łódź
23:
Cyrene, nes, Et, Cyrenæ, arum, pe, pro.
24:
Piękne miáſteczko w Libiei. Vnde & tota
25:
Lybia, Cyrenea dicta eſt, Inde Adie=
26:
ctiua Cyrenaicus, a, um, & Cyreneus,
27:
a, um, & Cyrenenſis, & alias Penta=
28:
polis dicitur.
29:
Cyrenea, Vaſis uinarij genꝰ apud Plaut.
30:
Cyrnij, Indiæ populi.
31:
Cyrnus, Inſula quæ Corſica dicitur in
32:
Liguſtico mari.
33:
Cyrneus, a, um, Vt, Cyrnea taxus, Cyś
34:
który tám w okfitośćy rośćie.
35:
Cyrphis, Rupes Parnaſsi montis.
36:
Cyrrha, Iugum Parnaſsi montis Beociæ
37:
Cyrrhea, fe. pen. prod. Vrbsin Helico=
38:
ne iuxta Nyſam.
39:
Cyrrus, Fluuius Armeniæ & alius Me=
40:
diæ, Vnde Cyrrheſtica regio.
41:
Cyrus, Primus Rex Perſarum qui deui=
42:
cto Aſtiage ultimo Medorum rege,
43:
Imperium a Medis in Perſam tranſtulit
44:
Cyſſus, Genus hederȩ.
45:
Cyſthus, Drzéwko nieyákie. Vulgo roſa
46:
canina, Pſia roza.
47:
Cytherea, pe pro plur. num. tantū neut.
48:
Wyſpá nie dáleko od Cypru przećywko
49:
Krecie. Vnde Venus dicitur Cytherea.
50:
Cytheriacus, a, um, Kro z tamtąd yeſt / też
51:
roskoſzny / Słodki.
52:
Cytherea etiam Miáſto w Cyprze.
53:
Cytheriades, id eſt, Muſæ a Cytheronȩ
54:
ſaltu, Od lasku Cyhteron.
55:
Cytheron, pen. prod. Mons Bæociæ.
56:
Cythos, Vna Cycladum alias Ophin=
57:
ſa, Vnde Cithnius Adiectiuum.| Cytinus |
strona: 77
kolumna: a
| C ante Y. |
1:
Cythynus, maſ. Kwiát / Dzrewa Gránatów
2:
Yábłoń.
3:
Cytiſus, maſc. Wrzos / ouium pabulum
4:
quod lac auger.
5:
Cythorus, Mons Paphlagoniæ & ciui=
6:
tas, Synopenſium Emporium.
7:
Cyzicum, uel Cyzicus, Inſula in Pro=
8:
pōtidæ, Vnde Cyzicenus, a, um, Który
9:
z támtąd yeſt. DE LITERA D.
D ante A.
10:
D
Achrymaspro Lachry=
11:
mas ſæpe dixit Feſtus
12:
Dacia, fem. prim. Wałá=
13:
ska ziemiá. Sarmariæ
14:
Europæ pars.
15:
Daci, Wáłáſzki. Dicuntur
16:
& Dacæ.
17:
Dacus, a, um, Et, Dacicus a, um, Wáłá=
18:
ski. Vt, Dacicus equus, Wáłáski koń.
19:
Item, Dacicus dictus, qui Dacas ui=
20:
cit.
21:
Dactylus, Piſcis genus e concharum ge
22:
nere.
23:
Dactylus, maſ. Latine digitus, Pálec.
24:
Dactylus etiam dicitur pes, conſtans pri
25:
ma longa & duabus ſequentibus bre
26:
uibus. Cicero. Dactylum numerum
27:
uocat pro eodem.
28:
Dactylus, pro fructibus palmæ arborū
29:
Pálmowy orzech.
30:
Dactylus eſt etiam herbæ genus habens
31:
granum aculeatum.
32:
Dactylis, idis, Yágody obdłuż Máliny álbo
33:
morwy.
34:
Dactylis etiam, Pierſcienny ſignet. Inde
35:
Dactylotheca, ȩ, Gemma, Perłá/ którą
36:
złotem oſadzáyą/ álbo w pierſcień wſa=
37:
dzáyą.
38:
Dædala, Vrbs Lyciæ.
39:
Dædalus, maſ. ſe. Ymię właſne Athenien=
40:
ſa yednego w poſtáwieniu budowánia wiel=
41:
mi miſtrzownego/ który Labyrinth w
42:
Krecie zbudował/ ſignificat autem Græ=
43:
cis Dȩdalus ingenioſus, uarius, Dow=
44:
ćipny/ Dźiwny/ Rozmáyity. Inde Logodȩ
45:
dalus, Mądry/ W rzeczy niepoſpolity/
46:
Wymowny.
47:
Dæmon, maſc. tert. Latine ſciens, Wiá=
48:
domy/ a Chriſtianis uocantur ſpiritus
49:
cœlo deiecti, Dyabeł.kolumna: b
| D ante A. |
1:
❡Eudæmon, Dobry ányół álbo dobry
2:
duch.
3:
¶Cacodæmon, Zły duch/ Diyabeł.
4:
Dæmon etiam apud prophanos ſcri=
5:
ptores pro malo genio accipitur,
6:
Miáſto ſzátáná/ Pokuſy. Hinc Dæmo=
7:
niacus & Dæmonioſus, id eſt, a dæ=
8:
mone obſeſſus, Opętány/ Obſes.
9:
Dæmonicus, a, um, Adiectiuum, Diya=
10:
belski/ Szátánski.
11:
Dæmonium, Diyabelſtwo.
12:
Dæmoniſticus, Wieſzczy/ Czárnoxieſznik
13:
który s diyabłem ma porozumienie.
14:
Dæmogorgon, Deus terræ Latinæ.
15:
Dagnades, Auicularum genus, Ca=
16:
lepinus.
17:
Dalmacia, Regio Illyrica, Kráyiná w Illy
18:
ryskiey ziemi/ pográniczna Mácedoniey/
19:
Illyriey á morzu Adryátyskiemu/ którzi
20:
też Sławácki yęzik máyą/ yáko y my ták
21:
Dálmáte yáko y Illyrici/ Swięty Hie=
22:
ronim był Dálmathá y wyłożył ſtáry y
23:
nowy teſtáment ná yęzyk Sławácki/ yako
24:
o tym Eraſmus Rotherodamus ſwiá=
25:
dczi in præfatione Paraphraſum in
26:
Nouum teſtamentum.
27:
Dalmaticus, a, um, Sławáckii/ Dalmacki.
28:
Dalmata, æ, Sławak. Item Dalmaticus
29:
który ſie sławáckiem kroyem nośi.
30:
Dama, æ, tam, gen. maſ. quam fem. Ge=
31:
nus capræ ſylueſtris, Láni.
32:
Damula, diminut. Lańká.
33:
Damaſcus Metropolis Syriæ, Główne
34:
miáſto w Syriei/ w którym ſwięty Páweł
35:
był okrczon/ y náwrocón po widzeniu które
36:
miał ná dródze yadąc do Dámaſzku.
37:
Damaſcenus, a, um, Yeden z támtąd. Vt,
38:
Purpura Damaſcena, Adámáſzek/ Da=
39:
maſcena pruna, Dámáſceny/ Greckie ſly=
40:
wy.
41:
Damia, gen fem Cognomen, Cybeles
42:
Bogini Cybeles/ przezwisko.
43:
Damium, Sacrificium eius, Offiara tey to
44:
boginiey táyemna.
45:
Damatris, Eius ſacerdos, Pop tey bo=
46:
giniey.
47:
Damno, as, aui, are, act. prim. Oſądzam
48:
Skázuyę/ Zdáyę. Potępiam. Gánię/ Przi=
49:
gániam. Aliquando genitiuo, aliquan=
50:
do ablatiuo iūgitur, & ad eos maxi=
51:
me pertinet qui in iudicio cōuicti ſunt
52:
Vt. Damnare capitis, Skázáć kogo ná
53:
ſmierć. Damnari rei capitalis, Być
54:
oſádzón ná ſmierć. Damnatus longi
55:
Siſyphus labori, Ná wieczną pracę
56:
á niewolą wskazan.| Sceleris |
strona: 77v
kolumna: a
| D ante A. |
1:
Sceleris aliquem damnare, Náleść ko=
2:
go winnego w tym álbo w onym złym vczin=
3:
ku. Maieſtatis damnatus, Nálezion yeſt
4:
być wyſtępnym przećywko máyeſtatu Kro=
5:
lewskiemu. De maieſtate damnatus eſt,
6:
in ablatiuo, idem, De ui damnatus eſt,
7:
Przekazan á potępion yeſt w gwałcie. Dā=
8:
nari nomine coniurationis, Być nále=
9:
zión wynnym w prziſiężeniu/ álbo w ſpi=
10:
knieniu przećywko komu. Damnatus per
11:
arbitrum, Nálezion yeſt winien przes
12:
yednacze/ álbo ty ná które ſie ſam zdał/ ſámi
13:
go przekazáli. Damnatur in totum hȩc
14:
herba, Gánią owſzeki to ziele/ yáko to któ=
15:
re niczemne yeſt. Damnare aliquem, Gá=
16:
nić. Damnare tempora infelicitatis,
17:
Nárzekáć ná niepogodę/ ná nieſzczęście.
18:
Damnas tu hæc, Przigániaſz ty temu/
19:
Niepodobáć ſie to. Damnatus eſſe repe=
20:
tundarum, & de repetundis, Przekazan
21:
yeſt álbo potępion w tym co nieſpráwiedli=
22:
wie wydárł ná ludziech kiedy był Stáro=
23:
ſtą álbo vrzędnikiem/ to yeſt/ muśi wrácáć
24:
co nieſpráwiedliwie wydárł. Damnatus
25:
eſt iadicta cauſſá, Doſtano nań roku y
26:
przekazano go w yego niebytnośći. Dam=
27:
nari enim indicta cauſſá dicuntur, qui
28:
ad iudicium uocati non affuerunt,
29:
abſenteſ ſententiam paſsi ſunt. Iu=
30:
riſconſutli dicunt In contumaciā ali=
31:
quem damnare uel contumacē pro=
32:
nuntiare & in contumaciam abſentis
33:
ſentenciam ferre.
34:
¶Condemno idem quod damno.
35:
Damantus, Nomen ex Participio, Oſą=
36:
dzony/ Wskazány/ Wzdány/ Potępiony
37:
przes ſąd Vt, Quis te damnatior, Y
38:
kto ſroſzſzi ſąd miał yáko ty. Damnatæ
39:
cœcitatis talpa, Kret ku wieczney ſliepo=
40:
cie ſtworzony.
41:
¶Indemnatus, Qui indicta cauſſa, id
42:
eſt, non defenſa aut incognita cauſſá
43:
damnatus eſt, Który przekazan yeſt w
44:
którey rzeczy ácz yey nie brónił. Aliquan=
45:
do Indemnatus dicitur pro non dam=
46:
natus, Nieoſądzony. Calep. Vt, Dam=
47:
natus uoti, którego wypuſzczono á vczi=
48:
niono wolnego od ſlubu/ quod de illo
49:
dicitur, qui petijt conſequutus eſt.
50:
Damnatio, Verbale, Skazánie/ Potępienie
51:
Zdánie/ Przekazánie/ też Winá.
52:
Damnatorius, a, um, Adiectiuum. Vt,
53:
Damnatoriū iucidium dare in aliquē
54:
Dáć moc ku skazániu kogo ná ſmierć.
55:
❡Damnas pro damnatus apud Iuriſ=
56:
conſultos. kolumna: b
| D ante A. |
1:
Damnum, ni, Szkodá. Damnum, Detri=
2:
mentum, Iactura, Synonima. Vt, Ni=
3:
ſi eo ad mercatum ueniam damnum
4:
maximaum eſt, Yeſli tego yármárku omie=
5:
ſzkam popádnę nie máłą ſzkodę. Nihil dam=
6:
ni erit ex hac tempeſtate, Nie będzie
7:
dali Bóg nic ſzkodźiło żytu álbo yuſzim rze=
8:
czóm tá niepogoda. Damno auctus. Przi
9:
ſporziło mu ſie ſzkody. Dare damnum,
10:
Vczinić ſzkodę. Nolo quicquam mea
11:
cauſſa dāni facias, Nie radbych ábys dla
12:
mnie naymnieyſzą ſzkodę miał popáść. Dāni
13:
nihil facis, Zadney ſzkody w tym nie maſz.
14:
Damnoſus, a, um, Szkodliwy. Vt, Nihil
15:
eſt damnoſius deſerto agro, Nic nie
16:
yeſt ſzkodliwego yáko rolą płonno leżeć
17:
Damniſtico, Damnum facio, cc.
18:
Damnificus, Szkódnik/ apud Plautum.
19:
Damnigerulus, idem apud eundem.
20:
¶Indemnis & hoc idemne, ten który
21:
nie ma żadney ſzkody. Vt, Indemnem a=
22:
liquem reddere, Záſtąpić kogo w ſzkodzie.
23:
❡Indemnitas, atis, Beſpieczność od
24:
ſzkody. Vt, Indemnitati alicuius conſu=
25:
lere, Obwárowáć aby yákiey ſzkody nie
26:
wziął. Exiſtimans indemnitati ſuæ
27:
confuſis prælijs conſuli poſſe, Nádzie=
28:
wáyąc ſie że tym obyczáyem mniey wludziech
29:
ſzkody miał wziąć gdybyſie ná utárczkách ál=
30:
bo ná vrywkách potykáli.
31:
Dan, Vicus in quarto a Paneade milia=
32:
rio euntibus Tyrum.
33:
Dania & Dacia, Regio Germaniæ, Duń=
34:
ska ziemiá.
35:
Dani & Daci, Dunſzczánie.
36:
Danaë, ge. fe. Dziewká. Acriſij regis Ar=
37:
giuorum.
38:
Danaus, gen, maſc. Król Argiński który
39:
piecdzieſiąt dziewek miał Belides zwáne
40:
Vnde Danaides, Ty iſte córki rzeczone.
41:
Daniſta, æ, Lichwarz / który ná lichwę rozpo=
42:
życza pieniądze.
43:
Daniſticus, a, ū, fœneratoriꝰ, Lichwiarzny
44:
który ſie lichwą obchodźi.
45:
Daniſma, Lichwá.
46:
Danubius, Fluuius, Dunay/ alias Iſter.
47:
Dantiſcum, Dańska/ álbo Gdańsko. Vrbs
48:
nobilis ad oſtium Inſulæ, Przi wiſle.
49:
Danunt pro dant, ueteribus uſurpatum.
50:
Daphnis, Mercurij filius formoſiſsimꝰ,
51:
latine ſignificat Laurum, Laurowe álbo
52:
bobkowe drzewo/ & tunc eſt gen. fem.
53:
Daphnis etiā dicit Antiochiæ ſuburba
54:
nū, Daphnites cognominat Apollo.
55:
Daphon, onis, Mieyſce gdzie wiele lauro=
56:
wego álbo bobkowego drzewá roście.| Daphnoi= |
strona: 78
kolumna: a
| D ante A. |
1:
Daphnoides, Vulgus uocat Polygonon
2:
fœminam, herba eſt.
3:
Daphne, Nymphæ nomen, & nemus
4:
apud Athenienſes.
5:
Daphnia, Gemma quæ comitialibus
6:
morbis exiſtimatur utiliſsima.
7:
Daps, Nieyáka offiará v ſtárych w obyczáyu
8:
będąca.
9:
Dapes, g. f. plu. tantum, Páńskie potráwy.
10:
Dapicio, as, are, Dapes parare apud
11:
Plautum.
12:
Dapifer, Dapes ferens, Capel. Trukſes.
13:
Dapalis & hocle, Vt, Dapalis cœna,
14:
Rozkoſzna á łákotkiwa wiczerza z łákoćy
15:
rozmáyitych przigotowána.
16:
Dapatice Aduerbium, id eſt, magnifice,
17:
Wielmożnie. Po páńsku/ też łákotnie/
18:
Okficie/ id eſt, laute, s doſtatkiem.
19:
Dapaticus, a, um, Veteribus idem quod
20:
Amplus uel Magnificus ſignificabat
21:
Pański/ Spániły/ Poważny ut, Dapati=
22:
cum negotium, Páńska ſpaniła á po=
23:
ważna ſpráwá.
24:
Daſpilis & hoc le, Okfity/ Hoyny. Vt,
25:
Daſpilis ſumptus, Wielki koſztunek.
26:
Daſpile conuiuium, Hoyna vcztá. Da=
27:
pſilis lectus, Koſztowna pościel. Dapſile
28:
munus, Páński dar.
29:
Daſpile & Dapſiliter Aduerbium, Okfi=
30:
cie/ Koſztownie/ Hoynie.
31:
Dapſa apud ueteres genus ſacrificij,
32:
fiebat aut hyeme aut uere, Calep.
33:
Dardanus, Filius Electræ & Iouis, Od
34:
którego Dárdánia á potym Troya wez=
35:
wána.
36:
Dardanidæ, Troyanowie.
37:
Dardanarij, Przekupniowie/ Lichfnicy/ a
38:
quodam mago dicti. Inde adie=
39:
ctiua, Dardanarius, a, um, Przekupnicy.
40:
Et, Dardanius, a, um, Czárnoxiężnicy.
41:
Dardanium, Nieyákie ochędożenie ná ręku
42:
álbo vpominek który ná ręku noſzą.
43:
Darειus, Rex Perſarum cui Xerxes ſuc=
44:
ceſsit.
45:
Daritus, pe. cor. Numiſma priſcū, Darij
46:
imagine percuſſum, Monetá tego któla
47:
Darmentius, Fluuius Meduallorum &
48:
Rhodanum labens.
49:
Daſia uel Daſειa, æ, Grȩci uocant ſignū
50:
aſpirationis, h. H. quod illi ita ſignāt,
51:
ut ῾ο ᾽ανθρωπω̃ς hic homo.
52:
Daſypꝰ huius odis, g. m. Latine lepꝰ, Zá
53:
yąc/ álbo królik/ też to co ma włocháte nogi.
54:
Daucus, Herbæ genus.
55:
Daunia, Apulia dicitur, Apulska ziemia. kolumna: b
| D ante E. | 78 |
1:
De Præpoſitio ablatiuo cauſi ſeruiens,
2:
quæ ſup cauſi ſemper præponitur, a=
3:
liquando interponitur inter ſubſtan=
4:
tiuum & adiectiuum elegantiæ cauſſa,
5:
Cicer. Id inſignis de cauſſá non fecit,
6:
Nie bes wielkiey przicziny Porro in no=
7:
ſtra lingua Polonica hæc Præpoſitio
8:
De exponitur ſola litera Z. Præpo=
9:
ſita. Vt, De æde ſacra uenio, Przicho=
10:
dzę z kościołá. De taberna, Z kárczmy.
11:
Partim exponitur, O, Vt Georgius
12:
Maior ſeripſit libellum de uitis partū
13:
O żywociech ſwiętych oyców. De æterno
14:
ſacerdotio Chriſti, O wiecznym biskup=
15:
ſtwie Kryſtuſowym. Aliquando ſignifi=
16:
cat propter. Ter. Ecquic nos amas de
17:
fidicina iſthac, Yákoſz nas miłuyeſz dla tey
18:
łutenniczki. De nocte abire, i. nocte,
19:
w nocy. De multa nocte ſurrexi, Twár
20:
do w noc porániłem ſie. De media nocte
21:
miſſus equitatus, W puł nocy. De no=
22:
cte uigilare, W nocy czuć. De die por=
23:
tare, We dnie. De induſtria, Vmyſlnie/
24:
chcác. De more, Wedle obyczáyu De mo
25:
re patriæ oportet uiuere, Muśi ſie we=
26:
dle obyczáyu Ziemie y oycziźny ſpráwowáć
27:
y záchowáwáć. De die uiuere cum per=
28:
ditis, Dzień pole dniá loſtowáć/ álbo ná
29:
roſpuſtę ſie vdáć. Apparare de die con=
30:
uiuium, Zá dniá nágotowáć co potrzébá
31:
ku bieſiádzie. De tuo iſthuc addis, Z
32:
twoyey to głowy przidawaſz álbo mówiſz.
33:
De mei parentis benignitate, hactenus
34:
liberaliter ſumptus ſuppeditabant in
35:
bonarum literarum ſtudijs, Z dobro=
36:
dzieyſtwa/ etć. De ſententia populi le=
37:
ctus imperator, Zá życzliwością ludzką
38:
wzięt yeſt ná páńſtwo. De amicorū ſen=
39:
tentia Roſcius Romam profuit, We=
40:
dle rády prziyacielskiey. Flebat pater de
41:
filij morte, Dla ſmierćy ſynowskiey. Mit=
42:
tere legatos ad Cæſarem de pace, O
43:
pokoy/ etć. Diligenter nauiges demenſæ
44:
decembri, Czáſu mieſiącá grudniá. De
45:
ſummo loco adoleſcens, Poważnego
46:
domu álbo rodu młodzieniec. De ſummo
47:
loco ſuo genere filius, idem. Ædi=
48:
dificare de exemplo alterius, Ná ten
49:
xtałt dóm ſtáwić. De ſcripto ſententiam
50:
dicere, Z piſmá tćić. Interuenit homo
51:
de improuiſo, Z nienacká ſie tráfił. De
52:
induſtria fugiebatis conſpectum Cæ=
53:
ſaris, Vmyslnieście ſie chrónili przed Ce=
54:
ſárzem/ álbo oblicznośći Ceſárskiey. De
55:
integro, Z nowu. De integro incidere
56:
in morbum, Záśię wpaść w niemoc.| De |
strona: 78v
kolumna: a
| D ante E. |
1:
De nihilo iraſci, Ni ócz/ etć. Non de
2:
nihilo quod Laches nunc me con=
3:
uentam expetit, Terent. Nie dármo/
4:
Nie beś przicziny chceſe mną mówić. De
5:
principio, pro a principio, Z początku
6:
De proximo hic ſenex, ten ſtáry/ któ=
7:
ry tu w ſąſiectwie s námi mieſzka. De re=
8:
pente irrumpere in alienas ædes, Na=
9:
gle wpáść/ Wedrzeć ſie w cziy dóm.
10:
de in compoſitatione auget interdum.
11:
Vt, Deamo.
12:
Dea, æ, fem. a Deus, Bogini/ in ablatiuo
13:
Deabus.
14:
Dealbo, as, are, Pobielam.
15:
Dealbatus, a, um, Pobielony/ na/ ne/ Vt,
16:
dealbatus paries, Pobielona ſciá=
17:
ná.
18:
dealbatio, Pobielenie.
19:
Deambulo, Vide AMBVLO.
20:
Deambulatorium, Mieyſce/ Plác/ Prze=
21:
chadki.
22:
Deamo, Yeſtem dobrze á práwie vprzeymie
23:
komu. Vide AMO.
24:
Deargentaſſere, Verbum obſoletū, pro
25:
argento ſpoliare.
26:
deargentare in Biblijs legitur, Poſrze=
27:
brzić.
28:
Dearmatus exercitus, Złupiony ze
29:
zbroye.
30:
Deartuare, Członki odłamáć/ Odſiec.
31:
Deaurare, in Biblijs legitur, Pozłoćyć.
32:
Vide AVRVM.
33:
Debachor, aris, ari, Vide BA=
34:
CHVS.
35:
Debello, as, are, act. prim. Zwalcziwam/
36:
Zwyciężam. Vt, Debellatus ui hoſtis,
37:
Gwałtem á wielką mocą poráżony. De=
38:
bellatum eſt cum Græcis, Poráźiliſ=
39:
my ye.
40:
Debellato, uice Aduerbij, Yáko yuſz po
41:
woynie/ Po bitwie/ álbo po poraſce.
42:
Debeo, es, ui, itum, ere, neut. ſec. Ya mam
43:
to álbo owo vczinić/ Yeſtem winien. Powi=
44:
nien. Vt, Pecuniam alicui debere, Być
45:
winien pieniądze. Tibi hoc debemus,
46:
Tobie to przipiſuyemy álbo yeſtem powinni
47:
zá to dziękowáć. Nemo eſt cui libentius
48:
debeam, Zadnemu ſie nie rádney/ záchowa=
49:
wam yáko yemu. Animam debet, Prouer.
50:
Winien y s włoſy/ s Duſzą y s ciáłem. De=
51:
bemus morti nos noſtra, Nic od
52:
ſmierćy nie yeſt wymówiono. Debuit hæc
53:
noſſe, Miał to wiedzieć.
54:
Debetur imperſonale. Vt, Pro mea in te
55:
beneuolentia quæ officioſiſsimis tuis
56:
in me meritis debetur. kolumna: b
| D ante E. |
1:
Debitus Participium, Winny. Vt, Iuſtū
2:
ac debitum honorem alicui decerne=
3:
re, Wyrządźić komu powinną poczeſność
4:
Debitam gratiam meritum referre
5:
Powinne służby komu okázáć. Dáć ſie
6:
vznáć wdzięcznym przećywko cziyem do=
7:
brodzieyſtwom. Debito officio fungi,
8:
Powinnośći ſwoyey ſtrzedz/ álbo vrząd po=
9:
winny ſpráwowáć.
10:
Debitum ſubſtantiuum, Dług. Vt, Frau=
11:
dari debito. Niemoc wyciągnąć ſwego
12:
długu. Cur me fraudas meo debito,
13:
Czemu nie płáciſz coś mi winien.
14:
Debitor Verbale, Dłużnik. Vt, Debito=
15:
ribus certas pecunias condonare,
16:
Dłużnikóm długi odpuśćyć. Debitor nu=
17:
meroſus, Wiele ludzióm winien.
18:
Debitio, Powinność.
19:
Debilis & hoc le, Mdły/ Vłomny. Infir=
20:
mus, Imbecillus, Debilis, Synonima
21:
Vt, Membris omnibus captus ac de=
22:
bilis, Chorzuchny.
23:
Debilito, as, are, act. prim. Mdlię/ Mdłym
24:
czinię. Turpe eſt uiro debilitari, dolo=
25:
re frangi, Nie należy ná mężá vſtáwáć y
26:
lámenty á narzekánia ſtroić Debilitan=
27:
tur cogitationes inimicorum & pro=
28:
ditorum, Wychodzą ná yáwność myſli
29:
nieprziyaciół y zdrayców/ álbo nie wodźi
30:
ſie wedle myſli nieprziyacielskiey. Debi=
31:
litat ſpem meam tua profectio, Moyá
32:
nádzieyá o ziemię dla twego odyechánia.
33:
Debilitatꝰ ſturpis, Wyhárowány. Equꝰ
34:
nimio curſu debilitatus, Wyhárowány/
35:
zemdlony kóń zbytnym biegániem.
36:
Debilitas, atis, Mdłość/ Bladość.
37:
Debilitatio, Zemdlenie. Cic. Quid debi=
38:
litatio at abiectio animi tui.
39:
Deblatero, as, are, Wiele mówię/ Niezá=
40:
wieram gęby/ Gdaczę á gdaczę vſtáwicz=
41:
nie.
42:
Deca, Latine Decem, Dzieſięć.
43:
¶Compoſita, Decachordū, Lutnia
44:
álbo ynſzi ynſtrument Muzyczny o dzieſią=
45:
cy ſtrunach.
46:
Decadorus, penult. prod. Dzieſieć dłoni
47:
ná ſzers.
48:
Decalogus, pen. cor. Dzieſięcioro Boże
49:
przikazánie/ a δεκα decem, λογω̃ς
50:
ſermo ſeu uerbum.
51:
Decaphorus, Lectica quæ fertur a decem
52:
hominibus, Lotrowskie łoże.
53:
Decapolis, Iudeæ regio decem urbium
54:
trans Iordanem.
55:
Decarchus, etiam compoſita a δεκα &
56:
᾽αρχος Decē & princeps, Dzieſiątnik.| Hetman |
strona: 79
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Hetman nád dzieſiątkiem miaſt álbo Rot/
2:
Rotmiſtrz.
3:
Decanus, In Biblijs legitur pro decu=
4:
rione, Miáſto dzieſiątniká/ Rotmiſtrzá.
5:
Etymologia uidetur naſci ex δεκα
6:
decem, & νου̃ς mens, quod eum qui
7:
alijs præeſt, decem mentes habere
8:
oporteat, quem non ſibi ſoli, ſed mul
9:
tis alijs ſapere, multis Philoſophum,
10:
Vt, Plutarchus inquit, eſſe oportet,
11:
Inde Decanatus, Dziekańſtwo/ pro fun=
12:
do & prouētibus Decani, nō inueni=
13:
tur apud probatos ſcriptores.
14:
Decaluare, In Biblijs legitur pro caluū
15:
reddere.
16:
Decanto, Vide cano.
17:
Decapulo, as, are, n. t, pe. cor. Deplere de
18:
alio dicitur, Zlać/ albo vlać z wierzchu.
19:
Decas, dis, nieco/ co w ſobie dzieſięć ma ſztuk
20:
Decauleſco, Vide caules.
21:
Decedo, Vide cedo.
22:
Decem, Numerale indeclinabile, Dzie=
23:
ſieć. Numero decē ſeptē, Siedemnaście.
24:
Decennis & hoc ne, Et, Decennalis, &
25:
le, Decem annorum, Który dzieſięć lat
26:
ma. Decanus citat Calep. ex Colum.
27:
lib, 3. cap. 3 ſed corruptiſsime non e
28:
ibi legitur Decenus.
29:
Decies, aduer. Dzieſięć. Decies dixi, Dzie=
30:
ſięć kroć rzékłem Decies in anno pariūt
31:
colūbæ, Dzieſięć kroć lęgą ſie gołębie w
32:
rok. Decies centa ſubaudi millia ſe=
33:
ſtercium, Ták wiele yáko pieć y piećdzie=
34:
ſiąt koron Francuskich. Bis decies, Dwá=
35:
dzieściá. Vſ apud decies æris, ſcilicet
36:
centena millia, id eſt, Decem millia co
37:
ronatorum Gallicorum.
38:
Decennium, Dzieſięć lat.
39:
Decimus, a, um, Dzieſiąćy/ ta/ te.
40:
Decimæ, arum. pluraliter tantum, Dzie=
41:
ſięćina żytna.
42:
Decimum, Aduerbium, Po dzieſiątku/ ál=
43:
bo po dzieſiący kroć. A decem uenit De=
44:
cember, Grudzien mieſiąc.
45:
Decemiugis, Wós o piąćy par koni.
46:
Decēpeda, kiy álbo laská ná dzieſiący ſtopach
47:
miárá yeſt/ którą ymioná á role mierzano.
48:
Decēpedator, Który tákową miárą mierzi.
49:
Decumanus limes, Liniya/ álbo Gránicá/
50:
álbo ſciáná od wſchodu ſłóńcá ná za=
51:
chód. Nam alter ex tranſuerſo cur=
52:
rēs uocatur Cardo, Vide ſupra in di
53:
ctione, cardo.
54:
❡Decuma dicuntur decima pars quā
55:
arator decumano dabat, Et, Decuma=
56:
ni fluctus qui ſunt magni, nam & o=
57:
uum decimum maius naſcitur, & flu= kolumna: b
| D ante E. | 79 |
1:
ctus decimus maximus dicitur.
2:
¶Decumana Pyra apud Columellā,
3:
Wielkie gruſzki.
4:
Decumanus acipenſer, Yedna ribá z
5:
nawiętſzkich. Decumanꝰ ager, Rola ktora
6:
dzieſięćinę powinna dáć.
7:
❡Decumanus, Wytykownik/ Poborcá/
8:
Vrzędownik ten który dzieſięćiny wytyka.
9:
Decumæ, uini & olei & frumenti in
10:
Sicilia locabantur Naymowánie.
11:
Decimo, as, are, act. pri. Wytykawam/ ál=
12:
bo też dzieſiątą część od którey rzeczi
13:
odeymuyę. Vt, Decimare frumenta, Wy=
14:
tykać zboża. Sed Decimare legionem
15:
Od dzieſiąćy á dzieſiąćy głowę yednę
16:
wyyąć álbo dzieſiątą głowę ſmierć zdáć.
17:
Decimatio, in Biblijs Verbale, Wytyká=
18:
nie dzieſiątkowánie.
19:
Decemſcalmus, Lódź o dzieſiąćy wiosłách
20:
¶Decimodie ſiue Decemmodie, Fa=
21:
ſá álbo słomian dzieſięć wiertely w ſo=
22:
bie máyąc.
23:
Decuria, Rząd w którym dzieſięcioro ludźi
24:
yeſt/ Dzieſiątek/ też Bráctwá á Cechy.
25:
Decurio, as, are, Ná roty rodzielam.
26:
Decuriatus, huius atus, Verbale, Ipſa de=
27:
curatio. Vt, Vbi ad decuriatum con=
28:
ueniſſent, Gdy ſie weſpołek zeſzli wedle ych
29:
Rot y Cechow/ ydźmy do ſwoyich rotmi=
30:
ſtrzów Pieſzy do ſwoyich.
31:
¶Decurio, Dzieſiątnik nád tymi dzie=
32:
ſiąćmi. Item Decurio, Radny pan álbo
33:
ſtároſtá nád yednym miáſtē który więtſzego
34:
ma nád ſobą/ Podſtárośćy álbo Burgrábiá.
35:
Decuplus, a, um, Dzieſięćkrotny.
36:
Decuplatus, a, ū, i. Decies repetitus, Cal.
37:
Deni, Dena, Dene, Dzieſięć á dzieſięć.
38:
Denarius, a, um, Co w ſobie ma dzieſięc.
39:
Denarius, Subſtantiuū, Pieniądz, Quia
40:
decima pars aſsis eſſe debet, Vide As.
41:
Denarius Groſz był v ſtárych dzieſięć skoy=
42:
cy ſrebrá w sobie máyąc.
43:
❡Denarius Romanus, Groſz Rzimski
44:
ualebat quatuor ſeſtertios.
45:
¶Denariæ ceremoniæ dicebantur &
46:
tricenariæ quibus ſacra adituris de=
47:
cem continuis rebus uel triginta certis
48:
quibuſdā rebus carendū erat, Sipon.
49:
Decuſsis, huius is, Numerus denarius
50:
perfectus & abſolutus, dicitur enim a
51:
decē aſſibꝰ, Liczbá máyąc w ſobie dzieſięć/
52:
też Podzielenie álbo Rozłożenie ná xtałt
53:
krziżá ſwiętego Andrzeyá/ to yeſt ná vkoś.
54:
Decuſſo, as, are, Ná vkoś roskłádam/ álbo
55:
ná xtałt gwiazdki/ álbo ná xtałt krziżá
56:
ſwiętego Andrzeyá.
57:
Decuſſatim Aduerbium, Ná vkoś/ gdzie| O | wiele |
strona: 79v
kolumna: a
| D ante E. |
1:
wiele liniy yeſt ná przeki/ y ná vkoś lezą=
2:
cych prawie ták yáko kraty bywáyą.
3:
Decuſſaceo, Foremne vłożenie álbo poſtá=
4:
wienie ná xtałt kraty.
5:
Decemuir, Dzieſiątny mąſz. Yeden Pan
6:
z dzieſiąći Rádnych pánów. Erant Romæ
7:
decemuiri conſulari poteſtate poſt cō=
8:
ſules, Ná mieyſcu pánów rádnych bywáli.
9:
Decemuiratus huius, tus, Dignitas &
10:
officium decem uirorum, Vrząd á do=
11:
ſtoyność tychto dzieſiąćy pánów.
12:
Decēuiralis & hoc decēuirale. Vt, Le=
13:
ges decemuirales, Práwá á vſtáwy tych
14:
dzieſiąćy pánów/ alias, leges decem ta=
15:
bularum, Práwá dzieſiąćy tablic.
16:
Decendium, ſpacium ſeu tempus decē
17:
dierum, Calep. ſine authore.
18:
Decermina, authore Feſto dicuntur quȩ
19:
decerpuntur purgandi cauſa.
20:
Decerno, Vide Cerno.
21:
Decerto, Vide Certo.
22:
Decerpo, Vide, Simplex.
23:
Deceſsio, Vide Cedo.
24:
Decet, Verbum eſt, nec plane perſona=
25:
le, nec etiā plane Imper. cum numeros
26:
habeat, Godźyſie/ Przyſtoyi/ To ták yeſt.
27:
Aptū eſt, & Decet & Honeſtū eſt affi=
28:
nia, Decet & Dedecet contraria, Decet
29:
me hȩc ueſtris, Przyſtoyimi tá ſuknia. De=
30:
cet abs te id impetrari, Godźiſie to v cie=
31:
bie vprośić. Decere ſic fieri Godźy ſie to.
32:
Decet cū Datiuo, Terēt. Ita nobis decet
33:
To nam przyſtoyi álbo ná nas należy.
34:
Decens Partic., Przyſtoyący/ godzący ſie.
35:
Decentia, Tráfność/ słuſzność/ przyſtoyność
36:
Decēter aduer. Prziſtoynie/ tráfnie/ ſłuſznie
37:
Decitare inſolēs, Freq. a decet in Apuleo
38:
legit. Cōpo. Cōpo. Cōdecet, Przyſtoyi/ Godźi
39:
ſie/ ſłuſznie ták/ idem ſimplex decet.
40:
Dedecet, Niegodźy ſie/ nieprzyſtoyi/ nienależy
41:
❡Indecens, Niegodny/ Nieprzyſtoyny.
42:
¶Indecentia, Niegodność/ Niesłuſzność
43:
¶Indecenter, Niesłuſznie.
44:
Decido, Vide Simplex.
45:
Decipulum, li, uel Decipula, æ, Slák
46:
ná ptaki/ klatká/ Vide ſupra.
47:
Declamo, Vide Clamo.
48:
Declaro, Vide Clarus.
49:
Declino, Vide Clino.
50:
Decliuis, Vide Cliuo.
51:
Decollo, Vide Collum.
52:
Decolor, Vide Color.
53:
Decoquo, Vide Coquus & Coquo.
54:
Decor, decoris, p pro. m. t. Przyſtoyność
55:
Okráſá/ Ochędożenie/ piękność/ foremność
56:
Decorum, ri, pe. pro. Co komu prziſtoyi w
57:
ſwey ſpráwie/ Wdzieczność/ Láská/ myárá/ kolumna: b
| D ante E. |
1:
Obyczáyność/ vczćywość ták w mowie yá=
2:
ko y w vczinkách. Seruandū eſt decorū
3:
in unaqua re, Niemamy ſobie pierzchli=
4:
wie nieobyczay nie á roſpuſtnie poczynáć.
5:
Ale obyczáynie a vczćywie ſie ſpráwowáć.
6:
Decorus, a, um, Piękny/ Wdzyęczny/ cziſtey
7:
oſoby/ Vrodźywy Decora facie uir Vro=
8:
dźywy mąſz. Honeſtus, Decorū, Ele=
9:
gans, fere ſynonima. Non eſt deco=
10:
rum, Niegodźi ſie/ Nie przistoyi to. Vix
11:
ſatis decorum, Ták wczas/ Nie owſzeki
12:
foremnie. Color decorus uerus & ſucci
13:
plenꝰ, Práwa ſzczyra á przyrodzona fárbá.
14:
Decore, Aduer. Obyczaynie/ Tráfnie.
15:
Decus, decoris, pe cor. Cześć/ chwałá. Di=
16:
gnitatem & decus ciuitatis ſuſtinere,
17:
Doſtoyność mieyſcką ná ſobie mieć.
18:
Decus uerum in uirtute poſitū eſt, Praw=
19:
dźywa cześć z cnoty roście.
20:
Decoro, as, are, Czczę/ Ważę/ przychędożam
21:
Chwalę á cześć wyrządzam. Vt Ampliſsi
22:
mis honoribus & præmijs decorari,
23:
Ná wielką doſtoyność być wzięt.
24:
❡Indecorus, a, ū, contrariū Decorus
25:
Niepoczeſny/ Nieforemny/ Nietráfny.
26:
Dedecoro, as, are, Sromocę/ lżę/ osławiam
27:
kogo/ czćy vwłaczam komu.
28:
Dedecus, pen. co. coris, ſromotá/ Lekkość.
29:
dedecus, Infamia, Ignominia, Turpitu=
30:
do, Flagitium, fere ſynonima. Cum
31:
dedecore & ignominia perire, Sro=
32:
motnie zginąć. Flagitium & dedecus ſu
33:
ſcipere, Dopuśćić ſie yákiey niecnoty. De=
34:
decori eſſe parentibus, Ku zelżywośćy/
35:
ku lekkośći być rodźycóm. Incurrere in
36:
dedecora, Sam ſie o lekkość á ſromotę
37:
przypráwić. Ita perditus & deploratus
38:
eſt, ut nullum dedecus non dubitarit
39:
ſubire, Táki wyrudny łotr yeſt/ że ſie káżdey
40:
niecnoti/ ſmié wáżyć.
41:
Decus & dedecus, Vide Decor.
42:
Decortico, Vide Cortex.
43:
Decrepitus, a, um, Wielmi ſtáry. Triſtis &
44:
decrepitus ſenex, Pochmurny á zgrzi=
45:
biáły/ álbo skurczony ſtárzeć. Decrepita æ=
46:
tas, Oſtáteczny wiek.
47:
Decretorius, Vide Criſis.
48:
Decuplus, a, um, Vide Decem.
49:
Decurio, Vide Decem.
50:
Decutio, Vide Quatio.
51:
Decuſſo, as, are, cū denomi. Vide Decem.
52:
Decotes, togȩ Atticæ, Feſtus, obſoletum
53:
Decemuir, & decemuiratus, Vide Decem.
54:
Decreſco, Vide Creſco.
55:
Deculco, idem quod Calco, Podepta=
56:
wam/ O ziemię rozcieram.
57:
Decubo, Vide, Cubo.| Decuma |
strona: 80
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Decuma & Decumanus, Vide De=
2:
dem.
3:
Decumbo, Vide Cubo.
4:
Decupa, quid ſit a uiris doctis ignora=
5:
tur, legitur tamen apud Ciceronem
6:
in Piſon. ubi Budæus legit de Cuppa
7:
ut ſit ſenſus Piſonem non ut frugales
8:
ſolent aſſeruato uino uti, ſed de cup=
9:
pa protinus & muſten adhuc conſu=
10:
mere.
11:
Decures, Decuriones, Feſtus.
12:
Decurro, is, Vide Curro.
13:
Decurto, Vide Curto.
14:
Dedico & Dedo, Vide Do.
15:
Deduco, Vide Simplex.
16:
Dedolo & Dedoleo, Vide Sim=
17:
plex.
18:
Deerro, Vide Erro.
19:
Defectio, Defectus & huiuſmodi, Vide
20:
Facio.
21:
Defeco, Vide Fecos.
22:
Defalco, Vide Falx.
23:
Defatigo, Vide Fatigo.
24:
Defendo, is, di, defenſum, defendere, act.
25:
tert, Brónię. Simplex fendo non eſt
26:
in uſu, Defendo frigus, Oddalam źym=
27:
no, Defendere locum ſuum, Swoyey
28:
doſtoinośćy/ álbo ſtanu ſwego ſtrzedz. De=
29:
fendere ſe manu, Brónić ſie ręką. Vrbē
30:
a uaſtatione defendere, Obronić miáſto.
31:
Solſtitium pecori defendere, Oſtrzec
32:
Opátrzić áby gorącość słóneczna bydłu
33:
nieſzkodźyłá.
34:
¶Defendere, Propulſare, Tueri, fere
35:
Synonima.
36:
Defendere aliquē contra iniquos ob=
37:
trectatores, Wſtáwyć ſie zá kiém przećiw=
38:
ko złoſliwym omowcóm.
39:
Defendere hoſtes, & defendere uim,
40:
Odbiyáć/ Bronić. Rectū defendere, Sprá
41:
wiedliwośćy brónić.
42:
Defenſus, Participium, Obroniony. Cauſa
43:
illa defenſa, Rzecz oná obróniono yeſt/
44:
Genere morbi defenſus eſt Piſo, Oſtrze
45:
żon/ opátrzón yeſt.
46:
Defenſo, as, are, freqyentatiuum, Vſtá=
47:
wicznie brónić ſie iod nieprziyaciół. De=
48:
fendere ſe iniuria, Nie dać ſobie krziw=
49:
dy czinić.
50:
Defenſito, as. are, a defenſo, Frequenta=
51:
tiuo, Cauſas defenſitare, Rzeczy przy=
52:
ſtrzegáć/ Procurácią ſie obchodźyć.
53:
Defenſor, oris, Verbale, Obrońcá/ Opie=
54:
kun. Propugnator.
55:
Defenſor Patronus, fere idem.
56:
Defenſio Verbale, fem. Obroná. Defen=
57:
ſionem habere in iudicio, Mieć ſprá= kolumna: b
| D ante E. |
1:
wę ná ſądzie. Dare defenſionem, Dáć
2:
mieyſce ku ſpráwie áby ſie ſpráwił wczym
3:
yeſt obwinowan. Suſcipere defenſionē
4:
dignitatis alicuius, Podyąć ſie kogo bró=
5:
nić yego doſtoynośći.
6:
Deferbeo, Vide Ferueo.
7:
Defero, Vide Simplex.
8:
Defetiſcor, Vide Fatiſcor.
9:
Deficio, Vide Facio.
10:
Defigo, Vide Figo.
11:
Definio, Vide Finio.
12:
Defit Imperſonale, pro deeſt, non niſi
13:
in aliquot tercijs perſonis reperitur,
14:
Niedoſtáye. Ne defiat, ne ſuperſit,
15:
Niechay niezbywa á niechay też nie do=
16:
ſtáye. Nihil apud me tibi defieri pa=
17:
tiar, Niechcę ábyś yáki niedoſtátek miáł
18:
przi mnie cirpieć. Nihil defit, Nie mam
19:
niedoſtátku/ Niedzieyemi ſie żadńa krziw=
20:
dá Defit animus mihi, Niemam ſer=
21:
ca ſmiáłośći. Deficiente luna, Gdy xiężić
22:
ná ſchodzie yeſt.
23:
Defioculus, dicitur a Martiale pro lu=
24:
ſco. Rozoki też ten kto zezem pátrzi yáko
25:
niektórzi mowią Też Swydrowáty.
26:
Deflacco, as, are, id eſt, altero, Nonius
27:
obſoletum.
28:
Deflagro, Vide Simplex.
29:
Deflecto, Vide Flecto.
30:
Defleo, Vide Fleo.
31:
Deflo, Vide Simplex.
32:
Defluo, Vide Fluo.
33:
Defodio, Vide Fodio.
34:
Defœtus, Vide Fœtus.
35:
Defore, Optatiuo utinam deforem, de=
36:
fores, deforet. Et pluraliter, deforent,
37:
Futur, infinitiui defore. Cæteris caret,
38:
ſignificat deeſſe, Niedoſtać. Arbitran=
39:
tur non defore qui illa reſtituerent, Za=
40:
den niedoſtatek w ludziech nie będzie ktorzi
41:
to záſie nagrodzą/ nápráwią.
42:
Deforis, in Biblijs legitur pro extrinſe=
43:
cus, Ze wnątrz inſolitum.
44:
Deformicatū, id eſt, a formicis ſubmer=
45:
ſum quibus confoueri ſolebat, Cal=
46:
ſine authore.
47:
Deformo, Vide Forma.
48:
Deformicatum a formicibus ſucciſum,
49:
quibus foueri erat ſolitum lignum,
50:
Feſtus.
51:
Defraudo, as, are, act. prim. Vide Sim=
52:
plex.
53:
Defrico, Vide Frico.
54:
Defrigo, is, xi, id eſt, bona decoquo &
55:
conſumo. Calep. ſine authore. Vtra=
56:
cam/ przes gárło przelewam.| O 2 | Defringo |
strona: 80v
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Defringo, Vide Frango.
2:
Defrigeſcere, idem ſignificat quod Fri=
3:
geſcere, Oziębnąć.
4:
Defrugo, defrugas, defrugere, Rolią wy=
5:
płaniam.
6:
Defrutum, defruti, gen. neut. plurali ca=
7:
ret, eſt uinum decoctum ad mediam
8:
uſ partem uel tertiam, Warzone
9:
wino z grón/ álbo w gronach proſto wa=
10:
rzone/ yákoſz to czinią tam gdzie ſie wyno
11:
rodźy miaſto przyſmaky do potraw/ albo
12:
też miáſto konfektów.
13:
Defruto, as, are, Konfecti czynie z winych
14:
grón przes warzywo/ też przecedzam przes
15:
śytko álbo chuſtkę tákowy moſzcz.
16:
defrutarius, a, um, Vt, Vaſa defruta=
17:
ria, Naczynie w kórym warzą tákowy
18:
moſzcz.
19:
Defugio, Vide Fugio.
20:
Defundo, Vide Fundo.
21:
Defungor, Vide Fungor.
22:
Degener, Vide Genus.
23:
Dego, Vide Ago.
24:
Deglabrare, id eſt depilare, Pogládźyć/
25:
Porownáć Calep. ſine authore.
26:
Deglubo, Vide Glubo.
27:
Deglutino, Vide Gluten.
28:
Degrauo, Vide Grauis.???????
29:
Degrumor, Vide Gruma.???????
30:
Degulo, Vide Gula.???????
31:
Deguſto. Vide Guſto
32:
Dehaurio, Vide Haurio.
33:
Dehiſco, Vide Hio.
34:
Dehinc Aduerbium temporis, Ná po=
35:
tym.
36:
Dehinc omnes deleo ex animo mu=
37:
lieres. Iuſz mi ná potym nie może żadna
38:
wpáść ná myſl Biała płeć.
39:
Dehinc pro deinde aduerbium ordinis
40:
Powtore.
41:
Deianira, gen. fem. Filia Oenei Ætoliæ
42:
Regis, uxor Herculis.
43:
Deidamia ſiue Deiamia, filia Lycome=
44:
dis ex qua Achilles Pyrrhum ſuſtu=
45:
lit.
46:
Deiero, Vide Iuro.
47:
Deijcio, Vide Iacio.
48:
Dein, & Deinde idem ſignificant, hoc
49:
eſt, poſtea, Potym.
50:
Deinde Ponitur aliquando licet non
51:
præceſsit primum aut aliud ordi=
52:
nis aduerbium, Cicero, Capit hoc
53:
conſilium ut pecuniam quibuſdam
54:
iudicibus leuiſsimis polliceatur, De= kolumna: b
| D ante E. |
1:
inde poſtea ſupprimat, Aby ná potym
2:
záduśył.
3:
¶Deinde quater repetitum apud Ci
4:
ceronem inuenitur.
5:
Deinceps aduerbium, Ná potym/ Yedno
6:
pod rugim/ też ná oſtátek/ nákoniec.
7:
Tres deinceps fratres regnauerunt,
8:
Trzey brácya yeden po drugim pánowá=
9:
li Non pigebit deinceps præcipere
10:
Nie będziemy cięſzko/ ná potym roskázo=
11:
wáć. Deincipem ueteres uocabant
12:
ſecundum a Principe.
13:
Deinſuper, pro deſuper apud Saluſtium
14:
obſoletum.
15:
Deintegro, Vide Præpoſitionem,
16:
De.
17:
Deiugo, Vide Iugum.
18:
Deiuuo, as, are, id eſt, non iuuare apud
19:
Plautum obſoletum.
20:
Delabor, Vide Labo.
21:
Delacerare, pro dilacerare, apud Plautū
22:
obſoletum.
23:
delaſſo, Vide Laſſus.
24:
Delator, Vide Fero.
25:
Delauare, pro eluere, Plautus, obſoletū,
26:
Wymyć.
27:
Delecto, as, Vide Lacio.
28:
Delego, Vide Lego.
29:
Delenio, Vide Lenis.
30:
Deleo, Vide Leo.
31:
Deleterion, noxium uenenum.
32:
Delibatoriū, Vide Libo.
33:
Delibutus, a, um, Pomázány wodkámi/ álbo
34:
máściámi polany. Participium eſt ſine
35:
uerbo. Delibutus capillus, Prochámi z
36:
Apteki nátrześiony álbo wodkami nákro=
37:
piony włoſek. Medicamentis delibutus,
38:
Liekarſtwy náoleykowány. Et Metapho=
39:
ricæ, Animus gaudio delibutus. Do=
40:
brey myſli/ Sercá/ napełniony weſela. Per=
41:
iurijs delibutus, Krziwoprzyſieſtwy opę=
42:
tany/ to yeſt nie ras áni dwá krzywo przy=
43:
ſyągł.
44:
Delicium & Deliciæ, Vide Lacio.
45:
Delicia ibidem.
46:
Delicata, Delicatorum, Vide La=
47:
cio.
48:
Delico, as, are, pro dedicare, Feſtus, ob=
49:
ſoletum.
50:
Item delicare, pro Indicare, Explica=
51:
re, Nonius, obſoletum,| Delicus |
strona: 81
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Delicus porcus, Oſtáwiony wyeprzek który
2:
yuſz więcey nie ſie.
3:
Deligo, & delectus, Vide Lego.
4:
Delinio, is, Vide Lenio.
5:
Delineo, Vide Linea.
6:
Deliro, Vide Lira.
7:
Deliteo, Vide Lateo.
8:
Delos, Latine Maifeſtus, generis ma=
9:
ſculini, Yáwny. Inſula eſt in Ægeo ma=
10:
ri Cycladum clariſsima Apollonis &
11:
Dianæ patria, ibi enim a Poëtis nati
12:
eſſe fabulantur.
13:
Delius, Yeden z támtąd.
14:
Delius natator, Wyborny pływácz.
15:
Prouerbium. Et delio natatore indi=
16:
gens, Co yeſt chytrego/ álbo trudnego ku
17:
wyrozumieniu.
18:
Delia, id eſt, Diana.
19:
Deliacus, a, um, Co z Delu yeſt.
20:
Delica uaſa, Koſztowne naczynie miedziáné
21:
w Delu.
22:
deli, Lacus erant breuiores mire
23:
profunditatis non procul a Cata=
24:
na.
25:
Delphi, delphorum, plurali tantum,
26:
generis maſculini, Ciuitas in Bæo=
27:
cia, ſiue in Phocide, Tám Apollo
28:
miał ſwóy kościoł do którego ſie pogáń=
29:
ſtwo s offyárámi yákoby ná odpuſt obieco=
30:
wáli.
31:
Delphicus, a, um, Kto z Delfu yeſt/ álbo
32:
k temu przisłuſza.
33:
Delphicus gladius, Prouerbium, Miecz
34:
álbo/ ynſze naczynie które ſie ku rozmáyte=
35:
mu vżywániu przygodźyć może.
36:
Delphides, Fructus de genere Caryo=
37:
tarum.
38:
Delphin & Delphinus generis maſcu=
39:
lini, Morska śwynia Delphin niewy=
40:
mowney prętkośćy ſnadź nietylko zwyé=
41:
rzęta poziemne/ ále też ptaki prętkością
42:
zwycięża á przeto gdy go máluyą pretkość
43:
przes to známionuyą. Item uocatur
44:
alio nomiue Simon, Muſcia uehe=
45:
menter delectatur.
46:
Delphinum notare doces, Prouer=
47:
bium, Proſtak doktora vczy/ yáye chce
48:
być mędrſze niſz yego máć kokoſz.
49:
Delphinum cauda ligas, aliud Prouer=
50:
bium, Wniwecz co czyniſz. Propterea kolumna: b
| D ante E. | 81 |
1:
quod Delphinus cauda fit lubrica,
2:
nec ea parte teneri queat, Eraſmus
3:
Rotherdamus, Delphinum ſyluis
4:
appingit fluctibus aprum, Carmen
5:
prouerbiale apud Horatium, Delphi=
6:
na Wpoſrzod láſów y borów/ wieprzá
7:
w poſrzod morskich wód maluyeſz/ to yeſt/
8:
opák á przećywko naturze y záchowániu
9:
poſpolitemu co wczynaſz. Cum Delphi=
10:
nus fit animal marinum & aquaticū
11:
illud uero terreſtre.
12:
Delphinus etiam eſt ſtella apud Var=
13:
ronem, Gwiazdá tego ymienia.
14:
Delubrum, Delubri, generis neutri, ſe=
15:
cundæ declinationis, penultima pro=
16:
ducta, Báłwan/ obras/ też kościoł Báłwo=
17:
chwálski gdzie ręce/ nogi/ twarz/ chomą=
18:
ta/ vzdy/ y ynſze rzeczy ym rowne wieſza=
19:
wano. Græce τὸ τὲμ᾽ενος Muſarum
20:
delubra colere, Boginiom Muſam słu=
21:
żyć/ offiáry ym czynić.
22:
Deluctor, deluctaris, deluctari, depon.
23:
prim. Byędzę ſie/ zápáſy chodzę.
24:
Delucto, as, are, actiuum prim. dixit
25:
Plautus.
26:
Deludo, Vide Simplex.
27:
Delumbo, Vide Lambo.
28:
Deluo, Vide. Luo.
29:
Deluto, Vide Lutum.
30:
Dema, id eſt, polygonon herba, Sipon=
31:
tinus.
32:
Demagis, pro minus antiqui dicebant.
33:
Feſtus, Demagis & ualde magis, ob=
34:
ſoletum.
35:
Demando, Vide Mando.
36:
Demarchus, generis maſculini, latine
37:
Princeps populi, hoc eſt, Tribunus
38:
plebis, Niektórzi zową Woyski/ v
39:
Rzimiánów był podobny vrząd naſzim po=
40:
słóm od zieḿ/ álbo powiátów posłánych/
41:
ná ſyem którym o poſpolite dobro mowić y
42:
rádzić poſpolſtwo moc dawáło. O czim piſze
43:
też y Marcin Cromer w kronice Pol=
44:
skiey a δη̃μος populos, & ᾽άρχος Prin
45:
ceps.
46:
Demæ homines, id eſt, ruſtici & aſpe=
47:
ri, Grundichwał Nieuczoſániec/ Surowy
48:
Mrogętny a gniewliwy człowiek.
49:
Demens, Vide Mens.
50:
Demenſum, Vide Merior.| O 3 | Demeter |
strona: 81v
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Demeter, gen. fem. Latine Ceres, Bogini
2:
żytá.
3:
Demetrias, gener. fem. Miáſto w Teſſá=
4:
liey.
5:
Demo, Vide Emo.
6:
Democratia & demagogus & Demo=
7:
ſtenes, Vide Demos.
8:
Demos, gen. maſ. Latine populus, Lud.
9:
Vnde multa compoſita, Democra=
10:
tia, id eſt, principatus populi, Páno=
11:
wánie poſpolitego człowieká/ ſtan á regi=
12:
ment rzeczy poſpolitey przes poſpolſtwo/ gdy
13:
poſpolſtwo ſobie rádne pány wrok á wrok
14:
obiéra z poſrzodku poſpolſtwá.
15:
Democraticus, a, um, Który tákiego ſtanu
16:
broni ſzczyćy y mnoży.
17:
Demagus, Latine populi ductor, Wodz
18:
poſpólſtwá/ którego poſpolyty człowiek po
19:
winien słuchác/ Quaſi plebicola.
20:
Demoſthenes, Latine robur populi,
21:
Moc á podporá poſpolitego człowieká.
22:
Sic & Stanislaus eſt idem, a σένη ro=
23:
bur & λάος populus, Sci Demo=
24:
ſthenes δη̃μος populus, & σένος Ro
25:
bur, Fortitudo.
26:
Demolior, Vide Molior.
27:
Demonſtro, Vide Monſtro.
28:
Demoueo, Vide Moueo.
29:
Demulceo, Vide Mulceo.
30:
Demum, Aduerbium ordinis, Ná oſtá=
31:
tek/ ná koniec, też práwy oſobny/ álbo/
32:
ſámá dopiero. Ea demum eſt glo=
33:
ria quam uirtus meretur, Tá yeſt/ prá
34:
wa ſámá cnotá/ która cnotliwym zácho=
35:
wániem bywa oſięgniona. Sic & Plinius
36:
poſuit pro ſolum. Cognitum eſt
37:
caſtiſsimæ Demum fœminæ manu
38:
moueri poſſe, Ták ſie nálázło że ſámey
39:
białey głowy ręką mogło być podźwignio=
40:
no/ któraby nauczćywſzego żywota byłá.
41:
Nunc demum intelligo, Teras dopie=
42:
ro rozumiem.
43:
Nunc demum literis tuis reſcribo, Te
44:
ras dopiero odpiſuyę. Dicam tobi tum
45:
demum quando uſus poſcet, Ná ten=
46:
ći czás dopiero przipomnie/ gdy czas bę=
47:
dzie potrzebował Ita demum mihi ſatus
48:
facies, ſi. etc. W ten czás dopiero ná two=
49:
yey ſentenciey przeſtánę.
50:
Demus, pro demum, ueteres poſuere,
51:
Sipont. kolumna: b
| D ante E. |
1:
Demuſſata, Contumelia apud Apule=
2:
gium, id eſt, Silentio diſsimulata, ob=
3:
ſoletum.
4:
Demutilo, Vide Mutilis.
5:
Denarius, Vide Decem.
6:
Denarro, Vide Narro.
7:
Denaſcor, Vide Naſcor.
8:
Denaſo, Vide Naſus.
9:
Denato, Vide Nauis.
10:
Dendrachates, Gemma eſt.
11:
Dendritis, dendritidis, gen. fem. Gem=
12:
ma.
13:
Dendrociſſos, Hedera ſine adminiculo
14:
ſtans, Sipon.
15:
Dendroides, Tithymalli ſpecies, Si=
16:
pontinus.
17:
Denego, Vide Simplex.
18:
Denicales feriæ colebantur, cum homi=
19:
nis mortui cauſſa, familia purgabat,
20:
gentilitius fuit ritus.
21:
Denigro, Vide Simplex.
22:
Deni Aduerbium ordinis, fere in fine
23:
ſenſus, & in ultima ſententia ponitur
24:
a Terentio pro præterea & tandem,
25:
Quid fit deni, Y co ſie dzieye. Fo=
26:
dere, aut arare, aut aliquid facere de=
27:
ni. Kopáć álbo oráć/ álbo wżdy nieco
28:
czynić. Item, Deni ad finem dictorū
29:
ponitur pro poſtremo, Ná koniec.
30:
Denobilito, pro dedecoro, Calep. an=
31:
notauit.
32:
Denomino, Vide Nomen.
33:
Denormo, Vide Norma.
34:
Denoto, Vide Noſco.
35:
Dens, m. ter. Ząb. Dentes putridi, ſpróch=
36:
niáłe zęby. Et. Metaphor. Zelázny hak
37:
którym co podnoſzą álbo wycyągáyą.
38:
Dens aratri, Kroy płużny.
39:
¶Dentes primores, Przedſobnie zęby.
40:
❡Dentes canini uel ſerrati, Kończáte
41:
zęby które miedzy przedſobnémi á miedzy
42:
trzonowémi ſtoyą. Deinde ſunt molares
43:
& maxillares, Trzonowe zęby. Poſtre=
44:
mo Genuini, Które yeſzcze zá trzonowé=
45:
mi ſą/ qui ſero emergunt, nempe cir=
46:
citer annum uigeſimum, multis &
47:
octogeſtimo, ut authoreſt Plinius li=
48:
bro 11. cap. 37. hinc Genuino mor=
49:
dere, Prouerbiū, Táyemnie kogo oma=
50:
wiać, zlie dzierżeć. Item, Dente maledico
51:
aliquem carpere, Prouerb. idem. Zlie
52:
o kim mówić.
53:
Dentio is, ire, id eſt, dentes emitto, Puſz=
54:
czáyą mi ſie zęby/ apud Plautum.
55:
Dentitio, Verbale, Puſzczánie zębów.| Denticulus |
strona: 82
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Denticulus, diminutiuum, Ząbek.
2:
Dentatus, a, um, Który wielkie zęby ma. Et
3:
Metaphor. Zyádły. Dentata charta,
4:
Ziadły/ Gniewny liſt.
5:
¶Edentatus, a, um, Bes zębów.
6:
❡Edento, as, are, Wybić álbo wyłámáć
7:
komu zęby.
8:
¶Edentulus, Który yuſz zębów od ſtáro=
9:
śćy nie má.
10:
Denticulatus, a, um, Zębiſty który oſtre á
11:
máłe ząbki ma/ też co xtałt zębów ma.
12:
Denticulatim & dentatim aduerbia ad
13:
ſimilitudinem dentium, ná xtałt zę=
14:
bów. Olus denticulatum, Ościſte ziele.
15:
Denticulo, as, are, dentes imprimo, Ca=
16:
lepinus.
17:
Dentale, dentalis, gen. neut. Kroy v pługá.
18:
Vomer & dentale, idem, Item dentale
19:
Rádlny powós.
20:
Dentifricium, Nieyáki proch álbo lekárſtwo
21:
którym zęby byałę czynią.
22:
Dentifragibulum, quo dentes frangun=
23:
tur, Kleſzczki/ Plautus dixit.
24:
Dentiloquos, id eſt, loquendo dentes
25:
expuentes uocauit Plautus.
26:
Dentiſcalpium, Widełki/ álbo yglicá któ=
27:
rémi zęby wydłubuyąc czyścią.
28:
¶Bidens inſtrumentum foſſorium ru=
29:
ſticum, Motyká/ też dwuroczna owcá.
30:
¶Tridens, Neptuni ſceptrū, & quic=
31:
quid habet tres dentes, Herb Neptu=
32:
nuſów/ y co tákowego o trzech końcách á ſzpi=
33:
cách.
34:
Denſus, a, um, adiectiuum, Gęſty. Cotra=
35:
rius eius Rarus, Rzadki. Loca ſylue=
36:
ſtribus ſepibus denſa, Mieyſcá gęſte
37:
dla Chroſtów.
38:
Denſa & aſpera ſylua, Gęſty á poch=
39:
murny lás. Denſa nebula, Gęſta mgłá.
40:
Denſa & glutinoſa terra, Tłuſta gli=
41:
niáſta zyemiá. Denſus capillus, Gęſte
42:
włoſy. Denſæ uuæ, Rzęſyſte yágody.
43:
Denſus & Spiſſus, Synonima. Den=
44:
ſum lac, Syádłe mleko/ Vnde Denſi=
45:
tas, Gęſtość.
46:
Denſitudo, idem.
47:
Denſe, Aduerbium, Gęſto.
48:
Denſo, as, are, Czinię gęſto. Vt, Denſare
49:
defluentem capillum, Lázącym włoſóm
50:
porádźyć áby gęſto rosły. Tela denſatis
51:
excipiunt ſcutis, Bierzą ſtrzały ná gęſte
52:
tarcze/ álbo odbiyáyą ſtrzelbę tarczámi.
53:
Denſatum lutum, Spiekłę błoto.
54:
Denſeo, es, ere, idem quod denſo.
55:
Denſatiom, Verbale, Gęſyość.
56:
¶Denſius, & Rarius contraria. kolumna: b
| D ante E. | 82 |
1:
Denſifico, id eſt, Denſo, cc. ſine au=
2:
thore.
3:
❡Compo. Condenſo, as, are, Zgęſz=
4:
czam/ Czynię gęſto. Condenſant ſe in
5:
unum locum Oues, Gromádzą ſie we=
6:
ſpołek/ Cyſnąſie weſpółek.
7:
¶Condenſus, a, um, ex Con & denſus
8:
compoſitum, Zágęſzczony. Condenſa
9:
arborum, Drzewá ták gęste yſz yedno
10:
nád drugim ſtoyi.
11:
❡Condenſa acies, Condenſa rurma
12:
Wielkie woysko. Condenſa arboribus
13:
prata, Zápłonione łąki drzewy álbo
14:
chróſtem.
15:
❡Denſatus, & Condenſatus, Zágęś=
16:
ciony. Vt, Denſati ordines & cor=
17:
nua.
18:
Dentex, Genus piſcis, Calep.
19:
Denubo, Vide Nubo.
20:
Denudo, Vide Nudus.
21:
Denuntio, Vide Nuntio.
22:
Denuo, Aduerbium, Záś/ z nowu/ drugą
23:
ras Denuo ædificare ædes, Z nowu
24:
budowác dóm, Etiam denuo. Drugą=
25:
ras
26:
Denus, a, um, Vide Decem.
27:
Deocco, as, are, Vide Occa.
28:
Deonero, Vide Onus.
29:
Deorare, pro Perorare, Feſtus obſole=
30:
tum.
31:
Deorſum, Nisko/ Ná ziemi. Surſum de=
32:
orſum, W zgórę y nádół. Noſtin por=
33:
ticulum hanc deorſum, Wſeſz vlicz=
34:
kę tę/ która nisko álbo ná dół ydzie. Sur=
35:
ſum deorſum curſitare, Wzgórę y ná
36:
dół biegáć Surſum deorſum ultro ci=
37:
tro cemmeare, Wſzędzie ſie wetknąć
38:
wſzedy być.
39:
Deoſculor, Vide Os.
40:
Depaciſcor, Vide Paciſcor.
41:
Depalmo, Vide Palma.
42:
Depango, Vide Pango.
43:
Deparcus, Vide Parco.
44:
Depaſco, Vide Paſco.
45:
Depaupero, Vide Pauper.
46:
Depecto, Vide Pecten.
47:
Depeculor, Vide Pecus.
48:
Depello, lis, Vide Pello.
49:
Dependeo, Vide Pendeo.
50:
Dependo, Vide Pendo.
51:
Deperdo, Vide Do.
52:
Depoſco, is, ere, Vide, Paſeo.
53:
Depeſta, poculi genus, cc.| O 4 | Depilis |
strona: 82v
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Depilis, Vide Pilum.
2:
Depingo, Vide Pingo.
3:
Deplano, Vide Planus.
4:
Deplanto, Vide Planta.
5:
Depleo, Vide Pleo.
6:
Deploro, Vide Ploro.
7:
Deplumo, & Deplumis, Vide Plu=
8:
ma.
9:
Depluo, Vide Pluo.
10:
Depolio, Vide Polio.
11:
Depono, Vide Pono.
12:
Depontani, Vide Pons.
13:
Depopulator, Vide Populus.
14:
Deporto, Vide Porto.
15:
Depoſco, Vide Poſco.
16:
Deprædor, Vide Præda.
17:
Deprauo, as, are, pe. prod. Káżę/ Krziwię
18:
Náchylam.
19:
Deprauatus Particiupium, Skáżony. Vt,
20:
Deprauatus indulgentia, Skáżył ſie
21:
z pieſzczoty. Deprauati mores, Obyczáye
22:
skáżone/ Niepobożny/ Nie krześćyáński
23:
żywot.
24:
Deprauatio, Skáżenie. Diſtortio
25:
& Deprauatio, Przewrocenie.
26:
Deprauatio Verbi, Wywrócenie słowá
27:
ná ynſze mnimánie.
28:
Deprauate, Aduerbium, Deprauate in=
29:
dicare, Nie ſpráwiedliwie ſądźyć.
30:
Deprauata ludicia, Pokażone ſądy/ w któ=
31:
rych yákoby dáry/ pochlebſtwo álbo moc
32:
s gwałtem pánuyą/ ſpráwiedliwość wywo=
33:
łána yeſt.
34:
Deprecor, Vide Precor.
35:
Deprȩhendo, Vide Prehendo, per diph=
36:
tongum Præ.
37:
Depremo, Vide Premo.
38:
Depromo, Vide Promo.
39:
Depropero, Vide Propero.
40:
Depoſo, is. depſui, epſitum, depſere, Gnio=
41:
tę/ Miękcę.
42:
Depſcere ceram, Gnieść wosk/ vczynić
43:
mięki.
44:
Depſiticus, a, um, Mięki/ Vmiękczo=
45:
ny.
46:
❡Depſiticus panis, Zágniec ony
47:
chleb.
48:
Depubet, Vide Pubet.
49:
Depudet, Vide Pudor.
50:
Depudico, Vide Pudet.
51:
Depugno, Vide Pugna.
52:
Depurgo, Vide Purgo.
53:
Depuro, Vide Purus.
54:
Deputo, Vide Puto. kolumna: b
| D ante E. |
1:
Depunio, is, ire, cædere obſoletum,
2:
Feſtus.
3:
Derado, Vide Rado.
4:
Derbies, ſeu Derbiæ & Derbij, Populi
5:
Hircanis proximi.
6:
Decretum uel Derceton, pen. cor. Dea
7:
Syriorum muliebri facie, reliquo cor
8:
pore ſimilis, Pogáński báłwan/ bogini
9:
Syryyska.
10:
Derelinquo, Vide Linquo.
11:
Derepente, una eſt dictio, Nagle w oce
12:
mgnieniu/ Bárzo prętko.
13:
Derideo, Vide Rideo.
14:
Deripio, Vide Rapio.
15:
Deriuo, Vide Riuus.
16:
Derodo, Vide Rodo.
17:
Derogo, Vide Rogo.
18:
Derſæi Populi Græcorum in littoribus
19:
Thraciæ.
20:
Deruicino, as, are, pen. cor. id eſt, diſ=
21:
ſecare, diſſipare, Rośćiąć Roſproſzić.
22:
obſoletum.
23:
Deruo, is, ire, Spáść/ Odpáść precz. Apul.
24:
obſoletum, Deruam cumulum de lau
25:
dibus Dolobellæ, actiue dixit Cice.
26:
ad Atticum. lib. 16.
27:
Des, olim pro Bes dicebatur, Cale=
28:
pinus.
29:
Deſæuio, Vide Sæuus.
30:
Deſalto, Vide Salio.
31:
Deſcendo, Vide Scando.
32:
Deſciſco, Vide Scio.
33:
Deſcobinatus, ſaucius, abrſus, ſectus,
34:
obſoletum, Nonius.
35:
Deſcribo, Vide Scribo.
36:
Deſeco, Vide Seco.
37:
Deſecro, Vide Sacet.
38:
Deſero, Vide Sero.
39:
Deſeruio, Vide Seruio.
40:
Deſes & Deſidia, Vide Sedes.
41:
Deſicco, Vide Siceo.
42:
Deſideo, Vide, Sedeo.
43:
Deſido, Vide, Sedeo.
44:
Deſigno, Vide Signum.
45:
Deſilio, Vide Salio.
46:
Deſino, Vide Sino.
47:
Deſipio, Vide Sapis.
48:
Deſiſto, Vide Siſto.
49:
Deſolo, Vide Solus.
50:
Deſperno, Vide Sperno.
51:
Deſpero, Vide Spero.
52:
Deſpicio, Vide Specis.
53:
Deſideo ſiue Deſydero ut alij ſcri=
54:
bunt, as, aui, actiu. prim. Ządam, De=| ſiderare |
strona: 83
kolumna: a
| D ante E. |
1:
ſiderare aliquem, Mieć tęgę po kim/
2:
Curia uires meas non deſiderat,
3:
Nie potrzebuye moyey pomocy. Et, Volu=
4:
ptates nullas magnopere deſiderat,
5:
Nie názbyt roſzkozny yeſt. Nie pytaſie
6:
zbitnie po wielkich rozkoſzách.
7:
Deſidero abs te aliquid, id eſt, non
8:
uideris mihi facere quod debes, Nie=
9:
owſzekiś ſwego vrzędu pilen. Item de=
10:
ſidero pro requiro. Vt, Fidem in te
11:
deſidero, Niepełnyſz mi ná tym twego
12:
słowá/ Wiernośći w tobie pożądam. Hic
13:
ego humanitatem tuam deſidero,
14:
Tu ſie ya odwoławam ná twoyę luc=
15:
kość y záchowánie.
16:
Ea deſideratur a magno Philoſo=
17:
pho grauitas, Tá powagá należy ná
18:
wielkiego Philoſopha. Nihil unquam
19:
quicquam in te deſideraui, Owſze=
20:
ki mi na żadney rzeczy v ciebie nyc nie ſzko=
21:
dźyło. Item, Adeptus eſt quod deſi=
22:
derauit, Oſięgnął/ Doſtał tego co po=
23:
żądał.
24:
Multi deſiderati ſunt in pugna, Zgi=
25:
nęło ych nie máło w bitwie. Non ma=
26:
gnopere deſidero id eſt, nō curo, Nie
27:
owſzeki dbam.
28:
Deſiderium, deſiderij, generis neutri,
29:
ſecundæ declinationis, Chuć/ żádli=
30:
wość/ pożądanie/ Tęgá. Teneor deſi=
31:
derio tui, Wielmi mie tęgá po tobie. Sic
32:
Tangor, Torqueor, & Afficior de=
33:
ſiderio tui.
34:
Diutius in hoc deſiderio eſſe non
35:
poſſum, Nie mogę dłużej w tey pożądli=
36:
wośći czekać.
37:
Deſiderium pro abſentia. Niebit=
38:
ność.
39:
Deſiderio magno eſſe alicui, Na=
40:
wielkiey nadzieyi á oczekawániu być v
41:
kogo.
42:
Parentum meorum deſiderio fla=
43:
gro, Radbych ſie rychło v prziyációł.
44:
widział/ bárzo pożądam być v rodziców
45:
moyich.
46:
Deſiderium magnum tui hic reli quiſti
47:
Wſziſtcy tu po tobie tążą. Sacietas no=
48:
ſtri, & deſiderium contraria, Deſide=
49:
ria ſua proferre, Swoyę chuc á pożądli=
50:
wość oznaymić. Valete mea deſideria,
51:
ualete, Mieycie ſie dobrze moye ros=
52:
koſzy.
53:
Deſideratio, Verbale, Pożądánie/ Ocze=
54:
kowánie.
55:
Deſiderabilis, & hoc deſiderabile, Po= kolumna: b
| D ante E. | 83 |
1:
żądána rzecz/ Myła/ Oczekawána/
2:
Wdzięczna.
3:
Deſideratiua uerba, a Grammaticis uo
4:
cantur meditatiua, Vt, Eſurio, Chce
5:
miſie yeſć/ Yadłbych.
6:
Deſmoterium, neut. fem. Latine Carcer
7:
Ciemnycá. Wyęzienie. Wyeża.
8:
Deſolo & Deſolor, Vide Solus & So=
9:
lum.
10:
Despolio, Vide Spolio.
11:
Deſpicio, & Deſpectio, Deſpicior cum
12:
denominatiuis, Vide Specio.
13:
Deſtino, as, aui, ex de & ſto, compoſitū
14:
uidetur, Vmyślam/ przed ſię bierzę/ Ská=
15:
zuyę. Morti deſtinatus, Skazan ná
16:
ſmierć. Deſtinata malitia iſtud fecit, Z
17:
vmiſlney złośćy to vczynił. Animo de=
18:
ſtinare, Przed ſię wzyąć/ Vmyſlić. De=
19:
ſtinatum eſt mihi, Yużem ták ſobie od
20:
ważył. Deſtinare alicui Epiſcopatum,
21:
Przyrzecá obyecać komu biskupſtwo. De=
22:
ſtinare aliquid agere, Przed ſię wzyąć
23:
Quanti deſtinat ædes, Yako drogo ſza=
24:
cuye. Yako puſzcza dóm. Deſtinare puel=
25:
lam, pro deſpondere, Poslubić.
26:
Deſtinatus Participium, Deſtinati ad
27:
certam, Wyſadzeni/ Wymierzeni.
28:
Deſinatio Verbale, deſtinatio mortis,
29:
Odważenie ſmierćy.
30:
Deſtinatio, Wyſádzenie/ Wybránie/ Wy=
31:
mierzenie
32:
¶Prædeſtino, as, aui, pen. cor. Præde=
33:
ſtinare, id eſt, præordinare, uerbum
34:
eſt, quo ſoli Eccleſiaſtici Doctores
35:
utuntur, Przeyźrzeć/ Wybrać przed
36:
tym.
37:
¶Prædeſtinatio, onis, Przeyźrzenie/
38:
Obránie. Prædeſtinatio, & electio idē
39:
Prædeſtinatus, a, ū, przeyźrzány/ Obra=
40:
ny.
41:
Deſtituo, Vide Statuo.
42:
Deſtringo, Vide Stringo.
43:
Deſtruo, Vide Struo.
44:
Deſubito, Aduerbiū, Znienaczká/ Z pręt=
45:
ká/ z nieobacznośćy.
46:
deſubare, id eſt perfodere, Nonius, ob=
47:
ſoletum.
48:
Deſudo, & Deſudaſco, Vide Sudo.
49:
Deſueo, Vide Sueſco.
50:
Deſultor, Vide Salio.
51:
Deſuper, Aduerbium idem quod ſuper
52:
Ná/ Wsgórę, Deſuper infundere,
53:
Z ſwierchu nálać.
54:
Deſurſum, id eſt, deſuper Calep. ſine au=
55:
thore.| Deſumo |
strona: 83v
kolumna: a
| D ante E. |
1:
Deſumo, Vide Sumo.
2:
Detego, Vide Tego.
3:
Detendeo, detendes, detendi, detenſum,
4:
detendere, Wyłożyć/ Wyprowádźić/ Wy=
5:
wadźić.
6:
Deter, deterior, deterrimꝰ, & detero Vide
7:
Tero.
8:
Deterreo, Vide Terror.
9:
Determino, Vide Termino.
10:
Deteſtor, Vide Teſtis.
11:
Detineo, Vide Teneo.
12:
Detono, Vide Tono.
13:
Detondeo, Vide Tondeo.
14:
Detorno, idem quod torno Vide infra.
15:
Detorqueo, Vide Torqueo.
16:
Detraho, Vide Traho.
17:
Detrudo, Vide Trudo.
18:
Detrullo, as, are, de trulla in trullam de=
19:
pellere, obſoletum, Plinius hoc uo=
20:
cat diffundere.
21:
Detrunco, Vide Truncus.
22:
Deturge, Vide Turgidus.
23:
Detulit præteritū a defero, Vide Fero.
24:
Deturbo, Vide Turbo.
25:
Deuaſto, Vide Vaſto.
26:
Deueho, Vide Veho.
27:
Deuello, Vide Vello.
28:
Deuenio, Vide Venio.
29:
Deuenuſto, Vide Venus.
30:
Deuerbero, Vide Verber.
31:
Deuerro, Vide Verro.
32:
Deuerſus, Veteres dicebant quaſi deor=
33:
ſum uerſus, Feſtus.
34:
Deuerto pro diuerto apud Plautum le=
35:
gitur.
36:
Deueſtire pro Veſte exuere, Apule. dixit
37:
obſoletum.
38:
Deuexo, pro diuexo, Calep.
39:
Deuexus, a, um, Adiectiuum, gen. maſc.
40:
Ná dół pochodźiſty/ Schodźiſty. Vt, Deue
41:
xum caput in dextrū humerum, Po=
42:
wieſzona álbo nákłoniona głowá ku prá=
43:
wemu rámieniu.
44:
Deuexitas, deuexitatis, Pochodźiſtość/ Po
45:
ległość.
46:
Deucalion, gen. maſ. Filius Promethei.
47:
Deuinco, Vide Vinco.
48:
Deuincio, Vide Vincio.
49:
Deuius & Deuio, Vide Via.
50:
Deunx, cis, gen, maſc. Nieco ſpełná/ króm
51:
dwunaſtny częśći. Vt, Hæres ex deunce
52:
Ná którego wſziſtko ymienie przypáda
53:
króm dwunaſtey częśćy.
54:
Deuoco, Vide Voco.
55:
Deuolo, Vide Volo, as, are. kolumna: b
| D ante E. |
1:
Deuoluo, Vide Voluo.
2:
Deuoro, Vide Voro.
3:
Deuoteo, Vide Vouco.
4:
Deuoro, Vide Vro.
5:
DEVS, maſc. ſec. Bóg. Aliquando idē
6:
quod author uel Princeps. Deum ali=
7:
quem facere, Wysłáwiáć/ Wychwálać
8:
kogo.
9:
❡Dij Selecti ſiue maiorū gētiū, Prze=
10:
dnieyſzy bogowie/ którzi od pogańſtwa bes
11:
wątpienia zá bogi byli miani. Sunt autē
12:
dij gentium uiginti duodecim ma=
13:
ſculini, octo feminini ſexus.
14:
Dij adſcriptitij, ſine minorum gentium
15:
qui ex hominum genere inter Deos
16:
referebantur, ut fuit Hercules, Którym
17:
cześć Bogów powynna byłá wyrządzá=
18:
na.
19:
¶Dij pœnates & patricij, Bogowie do=
20:
nowi y ynſzich oſobliwych mieyſc. Dij ue=
21:
ſtram fidem, Admirantis uerba ſunt,
22:
Et dij boni, O Panie Boże.
23:
Dij boni, boni quid porto, exultantis
24:
uox eſt.
25:
Dij meliora, Deprecantis, Nie ſądz ták
26:
zlie czudniey trochę/ álbo o Boże vchoway
27:
Dij faxint uel faciant, Boże day to. Op=
28:
tantis eſt.
29:
Dij bene uertant, Pánie Boże Poſzczęść
30:
Dijs iratis aliquid facere, Niefortunie
31:
co czinić. Deos minus propitios ha=
32:
beam. Boże mie nie pomnóż/ álbo Boże
33:
nie bądź mi miłosćiw/ yeſli/ etć.
34:
Deum iratiſsimum ſentiam, Boże day mi
35:
ſie wſziſtko zlie ſtáło/ álbo day ſie wſziſtko
36:
nieſzczeście ná mię obáliło. Deus penetra=
37:
lis dicebatur, qui intra ſeptum domus
38:
cuiuſ colebatur, cc, Porto Dei
39:
etimologiam uarie deducunt Gram=
40:
maticorum ſcholȩ, Hebræi Deum,
41:
ÆI, duo ſignificata habet, primū
42:
ſiginficatū eſt, Ad, quod ſcilcet adſit
43:
præſens omnibus, ſicut literæ diuinæ
44:
teſtantur, In ipſo uiuimus mouemur
45:
& ſumus, Alterum ſignificatū ÆI, Eſt
46:
fortis, quod non fit alius Deus for=
47:
tior ſicut Deus noſter, Græce dedu=
48:
cunt θεος, ᾽άπο του̃ θει̃ν id eſt, a cur=
49:
rendo, quod Deus non fit ocioſum
50:
numen Dei, ſed quod in natura hu=
51:
mana & tota mundi machina currat,
52:
hoc eſt, conſeruet, moueat hanc pul=
53:
cherrimam mundi machinā & fœcun
54:
det terram, Ariſtoteles deducit, ᾽από του̃
55:
θεω̃μαι, id eſt, ſpeculor, quod Deus
56:
fit ſpeculam perſpicaciſsimum om=| nium |
strona: 84
kolumna: a
| D ante E. |
1:
nium bonorum, ſapientiæ & ſcientiæ
2:
Germani uocant a bonitate & cle=
3:
mentia, Gott quaſi Gutt/ nos a diui=
4:
cijs, quod iuxta Pauli ſententiam fit
5:
diues in oratione, & ſuper omnes cre=
6:
dentes. Alij deducunt a dando, quia
7:
Deus omnibus bonis cumulat mor=
8:
tales, Hinc Deitas, tatis, diuinitas, di=
9:
uinitatis, Boſtwo.
10:
Deuteria uinum ſecundariū, Poslednie
11:
wino, Cienkuſz/ Doymek/ to yeſt poslednye
12:
piwo.
13:
Deuteronomion, Latine, Secunda Lex
14:
uel repetita δευτερος ſecundus &
15:
νόμος Lex, Powtarzánie zakonu.
16:
Deuxamene, Vna ex Nymphis ma=
17:
rinis.
18:
Dextans, Vide ſupra As.
19:
Dexter, tra, trum, Práwy/ który yákoby ná
20:
práwey ſtronie yeſt/ Też/ ſpoſobny/ godny.
21:
Dextrum cornu, Práwy róg. Dextra
22:
manu pateram tenere. Práwą ręką.
23:
Rem ita dexter agit, ut, etc. Ták tráfi=
24:
nie á słuſznie ſobie poczyna.
25:
Dextimum & ſiniſtimū antiqui pro de=
26:
xtro, & ſiniſtro dicebant teſte Feſto.
27:
Dexteritas, tatis, Słuſzność.
28:
Dexteritate pollet in rebus agendis,
29:
Słuſzny yeſt w ſwych ſpráwách dobrze ſo=
30:
bie poczyna/ Ad omnia naturalis inge=
31:
nij dexteritas, Co pocznie wſziſtko przi=
32:
ſtoyi.
33:
Dextera, uel dextra ſubſtantiuum, Prá=
34:
wa ręka/ którą slubuyemy/ á przyrzekámy
35:
komu co. Vnde dicitur fidet conſecrata
36:
eſſe, Dare dextram, Podać rękę. Iūge=
37:
re dextras, Przywtiowáć. Cedo dex=
38:
tram, Day mi ná to rękę/ to yeſt przy=
39:
rzecz mi. Dare dextram miſero. Po=
40:
moc nędznemu. Fidem & dextram por=
41:
rigere, Przirzec komu co podániém ręki.
42:
Per hanc te dextram oro, Proſzęcie
43:
dla Páná Bogá z ſpolney wyáry náſzey.
44:
Dextrorſus & dextrorſum, Ná prá=
45:
wą rękę. Dextrouerſum, Ná práwą
46:
ſtronę. Dextre, Aduerbium, Práwie
47:
słuſznie przyſtoynie. Hæc ſentenia bo=
48:
na eſt ſi dextre intelligatur, Tá ſen=
49:
tentia yeſt dobra/ kto yą dobrze rozumie
50:
kto yey niewywráca ná ręby.
51:
Dextrocherium, Nieyáki niewieśćy vbyór
52:
złoty który ná łokieć kładą.
53:
Dextrale in Biblijs dexteræ ornamen=
54:
tum.
55:
Dextro, as, are, apud Solinum & Val=
56:
lam, id eſt, Equos bigarios iūgere, Zákolumna: b
| D ante I | 84 |
1:
prząc/ Záłożyć dwu komu w wós.
2:
Dextella, diminutiuum, Práwa rączká.D ante I.
3:
Di, & Dis Præpoſitiones eiuſdē ſigni=
4:
ficationis ſunt quia ambæ ſeparantur
5:
& in compoſitione ſolum reperiuntur
6:
extra compoſitionem nihil prorſus
7:
ſignificant, Componitur autem DI,
8:
cum dictionibus incipentibus a D
9:
ut, Diduco, G, Vt Digero, L, ut Di=
10:
luo, M, ut, Dimitto, N, ut Dinumero,
11:
I, ut, Dijudico, V, ut, Diuerto.
12:
Diabatra, Genus ſolearum Græcani=
13:
carum, Pántofle/ álbo Suleaty Greckie.
14:
Diabathrarius qui ſoleas huiuſmodi
15:
conficiebat, Pántoflars/ apud Plaut.
16:
Diabolus, gen. m. Latine Calumniator
17:
Potwárcá/ Bluźnierz/ Dyabeł.
18:
Diabolicus, a, ū, Dyabelski/ Bluznierski.
19:
Diabole, calūnia, Potwarz/ Bluznierſtwo.
20:
Diacheron, Genus ſpinæ albæ, Alias
21:
Diſpacos.
22:
Diacodion, Nieyáka máść z mákowego
23:
naſienia y inſzych rzeczy vczyniona.
24:
Diaconus, maſ. ſe. Sługá.
25:
Diaconus Eccleſiæ, Sługa kościelny/ Ká=
26:
płan.
27:
Diaconia, Służbá.
28:
Diactor, Epithetō Mercurij, Poſeł oznay=
29:
miciel/ Legat.
30:
Diadema, diadematis, neu. t. pen. prod.
31:
obwiąská głowna z purpury yáką przed
32:
laty Krolowie y krolowe noſyły. Accipi=
33:
tur pro ipſa corona uel pro orna=
34:
mento a corona regia propendens.
35:
Diadematus, Diademate orantus, Vt,
36:
diadematus Apollo.
37:
Diadochos, Gemma berillo ſimilis,
38:
Plinius.
39:
Diæreſis, Latine Diuiſio, Rozdzyelenie Fi
40:
gura eſt Grammatis, quando diph=
41:
tongus diuiditur in duas ſyllabas, &
42:
ſignatur duobꝰ punctulis ſupra diph=
43:
tongum, Vt, Aulai, pro aulæ.
44:
Diæta, diȩtȩ, f. p. Sala/ álbo Gmách w któ=
45:
rym yadáyą álbo letne ſiedzenie/ też poſtá=
46:
nowienie życia vſtáwicznego ták w ye=
47:
dzeniu yáko y w piciu. Vulgo regimen.
48:
Diætarij, Komornicy/ Stołowi słudzy/ też
49:
cy którzy ſie ćyſną do gmachów/ á páłaców
50:
páńskich kędy yadáyą.
51:
Diætica medicina, Lekarſtwo vſtáwione w
52:
yedzeniu y w piciu/ którego ſie nie godźy
53:
przeſtępowáć choruyącym.| Diaglaucion |
strona: 84v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Diaglaucion, Genus collirij.
2:
Diagramma, Geometria deſignata.
3:
Dialectica, cæ, uel dialecticæ, dialecti=
4:
ces, uel dialectica dialecticorū, in plu=
5:
rali tantum. Latine diſputatoria, uel
6:
ars diſſerendi, Nauká diſputowánia/ to
7:
yeſt gadánia á rozmawiania/ albo też ya=
8:
ſnego á rządnego piſania o wſzelákich
9:
rzeczách.
10:
Dialecticus ſubſtantiuum, który tey nauki
11:
vczy/ albo yą rozumie.
12:
Dialecticus, a, um, Adiectiuum, ut Dia=
13:
lecticæ captiones, Pochwidki/ Podryw=
14:
ki/ Dialektyckie.
15:
Dialectice, Aduerbium. Vt, Dialectice
16:
diſputare, Rządnie á wedle náuki diá=
17:
lektyckiey ſie gadać.
18:
Dialectos Græci uocant linguarum
19:
ſpecies, Vłaſność yęzyków/ yáko w náſzym
20:
ięzyku sławáckim ynáczey mowi Polak
21:
ynáczey Ruśya/ ynáczey Czech/ ynaczey Ily
22:
ryk/ á wzdy yednák yeden yęzyk yeſt. Tylko
23:
yſz káżda ziemiá ma ſwą właſność/ y tákże
24:
też w Greckim yęzyku było
25:
Diallage, Latine, Conciliatio, Zgodzenie
26:
Poyednánie. Figura eſt cum plura ar=
27:
gumenta ad unum effectum deducun=
28:
tur.
29:
Dialogus, dialogi, maſc. ſe. Latine col=
30:
loquutio uel diſputatio, Rozmowá. Vt,
31:
Includere in dialogos, Niektórą rzecz
32:
ták ná[yſáć yákoby dwie/ trzy álbo kilka
33:
oſob s ſobą o teyto rzeczy rozmawiały
34:
Dialis, Adiectiuum gen. omnis, Latine
35:
Iouialis, To co ku Bogu Iowiſowi
36:
należy. Flamen dialis, Pop Iowi=
37:
ſów.
38:
Dialia, orum, świętá Iowiſowe.
39:
Dialis & Subdialis, & hoc diale & ſub=
40:
diale, Co nie pod dáchem yeſt czego dách nie
41:
nákrywa/ ále pod niebem yeſt.
42:
❡Subdiales colūmnæ, Głupy yáwnie
43:
ſtoyące nie w domu áni gdzie pod dáchem/
44:
Sub dio & ſub diuo aliquid facere,
45:
Pod gołym niebem co czynić/ ſubdiales am
46:
bulationes, Przechadzki/ Powietrze pod
47:
gołym niebem.
48:
Dialutenſes pelagiæ genera purpu=
49:
ræ, cc.
50:
Dialyſis, gen. fem. Latine diſſolutio, Ro=
51:
tárgnienie.
52:
Dialyton pen. cor. id eſt diſſoluum, Fi=
53:
gura eſt contraria polyſintheto carēs
54:
coniunctionibus.
55:
Diameter, uel diametrus diamenti, gen.
56:
maſc. Latine, Dimeciens, Proſtá ákolumna: b
| D ante I. |
1:
rowno dzieląca lynia/ którą yáki cyrkiel
2:
okoliczność/ álbo ynſzi xtałt bywa w prá=
3:
wą miarę dzielón Hinc, Ex diametro
4:
pugnare, Práwie przećiwko być/ nic po=
5:
ſpolitego nie mieć/ Nic ſie nietráfiać áni
6:
rymować.
7:
Diana. Iouis filia ex Latona, quæ & Lu
8:
na dicitur, Bogini polowánia y myśływ=
9:
ſtwa. Item, Lucina uocatur a parien=
10:
tibus, Tá Bogini którey przi porodzeniu
11:
wżywáyą ná pomoc/ more gentilium.
12:
Hæc, & Proſerpina & Hecate dicitur
13:
& Triuia Iuno.
14:
Dianium, Inſula quæ & Artemiſia di=
15:
citur.
16:
Dianæa uel Dianειa, gen. fem. Latine
17:
Mens uel Sententia, Figura eſt apud
18:
Oratores quæ ſenſum magis quam
19:
uerba deſignat. Dorozumienie á domy=
20:
słenie oſtátká.
21:
Diapaſma, diapaſmatis, gen. neu Proch
22:
nieyáki którym ſie nácieráyą dla zbytnego
23:
potu. Latine Inſperginem.
24:
Diapaſon, διάπασω̃ν Zgodzenie głoſu
25:
przes octawę. Sic Diapente, διάπεντε.
26:
Co ſie przes kwyntę weſpołek zgadza/ δια=
27:
τε??α᾽ρων Co przes kwartę, δις διὰ πα=
28:
σω̃ν, Diſdiapaſon, Latine bis per ōnia
29:
Gdzie przes diwe Octawie yedno od dru=
30:
giego yeſt. Prouerbium Gdy co od czego
31:
dáleko yeſt.
32:
Diaphanum, ge. ne. Latine translucens
33:
przeſrocziſty Corpus diaphanū, Nieco
34:
przerocziſtego/ yako sklenica/ Kryſtał etć.
35:
Diaphonia, gen. fem. Niezgoda/ Niezga=
36:
dzánie w śpiewániu/ gdy ſie dwa głoſy
37:
niechcą w yednę notę tráfyáć.
38:
Diaphorus, pen. cor. Latine differens,
39:
Różny/ Rodzielny. Adiaphorum/ in=
40:
differens latine, Gdzie roznośćy niemaſz
41:
co może być/ y nie być.
42:
Diaphora, Differentia, Rożność. Orato=
43:
ribus ſchema eſt, Cum uerbum itera=
44:
tum, aliam ſententiam ſignificat, ac ſi=
45:
gnificauit primo dictum.
46:
Diaphragma, huius diaphragmatis, ge.
47:
neut. tert. Latine tranſuerſum ſeptum,
48:
Błónka yeſt we wnątrz od yednego boku
49:
do drugiego/ która dzieli zwierzchnie
50:
wnetrznośći od inſzych/ to yeſt/ ſerce s
51:
płucámi od wątroby s nerkámi.
52:
Diaphragma narium, Chrzęłká w nośie
53:
miedzy dziurkámi. Item accipitur pro
54:
uno quo diſcrimine, Miaſto wſze=
55:
lákiey rodzielnośći.| Diarium |
strona: 85
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Diarium, gen. neut. Obrok. Dzienny po=
2:
karm/ Też regiſter co kto ná yeden dzień
3:
wyda/ weźmie álbo vcziny/ Vide ſupra
4:
Annus, Diaria febris, Febrá która tylko
5:
yednego dnia bywa/ też którá ná koźdydzień
6:
trzęſie.
7:
Diarrhæa, Przepływánie/ Przechodzenie/
8:
Przećyskánie.
9:
Diaſtema, gen. neut. pen. prod. Latine
10:
ſpacium, Plác/ Kráyiná Rośćiągnie=
11:
nie.
12:
Diaſtole, gen. fem. pe. cor. Latine diſtin=
13:
ctio, Figura eſt, cum una dictio, uel
14:
ſententia, ab alia diſtinguitur, Vel, cū
15:
breuis ſyllaba producitur, Et in ate=
16:
rijs diaſtole, dilatatio dicitur.
17:
Diaſyrmos, Figura qua ab aduerſario
18:
dicta eludimus.
19:
Diateſſeron, Vide Diapaſon.
20:
Diatheſis, gen. fe. pen. cor. Latine Affe=
21:
ctus, uel diſpoſitio, Przyległość/ Pochil=
22:
ność k czemu.
23:
Diatheca, orum, & Diatheca, æ, Dzie=
24:
dźyctwo/ Spadek.
25:
Diatretum, diatreti, Kubek nieyáki które=
26:
go ſie nápiyáyą.
27:
Diualos, gen. maſc. Latine, Certamen
28:
uel Curſus, Zawod/ Cyl na którym bie=
29:
gáyą/ álbo ná oſtre gonya/ też mieyſce dwie
30:
ſtáyi w ſobie máyąc. To yeſt/ ták wiele
31:
yáko dwánaśćie ſet ſtóp w dłuż/ dwieście
32:
y pyędzyeſiąt ſążeń álbo kroków. Alij tātū
33:
ſpacium habere uolunt mille ducen=
34:
tos pedes.
35:
Diaulodromi, Którzy ná tym mieyſcu za=
36:
woduyą/ Ná oſtre gonią.
37:
Dibaphus, gen. om. Adiect. Latine, Bis
38:
tinctus, Dwa kroć fárbowány. Et, abſo=
39:
lute, Miáſto ſzárłatnego odzienia któ=
40:
ry dwá kroć bywa fárbowan.
41:
Dica, æ, gen. fem. priore cor. ex Græco
42:
fit δίκη & Acte, acta, Pozew/ Oskárże=
43:
nie. Dicas uel dicam ſortiri, Otrzymáć
44:
áby rzecz byłá náprzód ſądzona/ przed
45:
tym/ bo kłádźiono wſziſtkich tych ymioná
46:
którzy ſie práwowáły ná kártkách w gár=
47:
niec/ álbo zban y w ynſze naczynie/ á czyye
48:
ſie ymię naprzód wyyąć tráfiło tego
49:
ſtronę naprzód ſądzono. Dicam alicui
50:
impingere, Obżałowáć kogo przed ſą=
51:
dem. Dicam ſcribere, Pozwáć kogo á
52:
pozwu mu Copią á przepis posłáć. Cedo
53:
dum, an unquam iniuriarum audiſti.
54:
mihi ſcriptam dicam, Y słyſzałeś kolumna: b
| D ante I. | 85 |
1:
kiedy by mie áby o yáką krzywdę przed ſąd
2:
przypráwiono.
3:
Dica, etiam dea eſt, Iudiciorum præſes
4:
cuius miniſtri ſunt.
5:
Dicaſtæ, hoc eſt, Iudices, Formulam in=
6:
tendere, idem quod dicam ſcri=
7:
bere.
8:
Dicæa, Vrbs in Tyrrhenico ſinu.
9:
Dicæarchia, Vrbs quæ nunc Puteo=
10:
li.
11:
Dicæologia, æ, feminin. prim. Schema
12:
eſt, cum æquitatem cauſſæ quam ma=
13:
xime breui ſententia compectimur,
14:
Gdy krótkiemi słowy ſpráwiedliwość ná
15:
ſię okázuyemy.
16:
Dichotomus, ge. com. Latine, dimidia=
17:
tus, Ná poły rozdzielony.
18:
Dico, as, prim. cor. dicaui, dicare, Przy=
19:
kazuyę kogo komu/ Prziwłaſzczam/ Przy=
20:
piſuyę. Pod moc poddayę. Studijs dica=
21:
tus eſt hic locus, Ná naukę obrocono
22:
to mieyſce. Hanc operam tibi dico,
23:
Terentius, Podeymuyę ſie tego dla ciebie
24:
álbo poddáyę ſie ná to tobie. Dicamus
25:
totum hunc tibi diem, Tego dnia cá=
26:
łego chcemy tobie k woli być. Huic meæ
27:
laudi tuum ſtudium dices, Vczyń ábych
28:
cie znał przećyw ſobie życzliwego w tey
29:
rzeczy o którą ſie ſtáram. Dicare ſe in
30:
clientelam, Poddáć sie komu w obro=
31:
nę.
32:
Dicare aliquid Deo, pro Conſecrare &
33:
Dedicare, Pánu Bogu poſlubić.
34:
Dicatio, Verbale ipſe dicandi actus,
35:
Przywłaſzczenie/ Przykázánie.
36:
❡Compoſita, Abdico, abdicas, pen.
37:
cor aui, abdicare, Odmawiam komu cze=
38:
go/ wyrzucam przecz/ Wydziedźyczam/ Nie
39:
przymuyę. Pater ab dicauit filium, Ociec
40:
ſyná wydzyedźycził. Abdicauit ſe con=
41:
ſulatu, słożył z ſiebie vrząd. Tutela ſe ab
42:
dicare, Niechcieć być opiekunem. Abdica
43:
re & Reijcere, idem.
44:
¶Abdicatio Verbale, ipſe abdican=
45:
di actus, Odmowienie/ Wydziedźyczenie/
46:
Wypoſáżenie/ Abdicare magiſtratus di
47:
citur cum magiſtratus ipſe deponi=
48:
tur, Słożenie z Rady.
49:
¶Abdicatus, Który zá żywotá od oycá
50:
wydziedźiczón yeſt.
51:
Dedico, Obowyęzuyę/ Przywłaſzczam.
52:
Conſecrare & dedicare, idem.| P | Dedicaui |
strona: 85v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Dedicaui tibi hos libellos, Przypiſa=
2:
lem ćy ty xiąſzki. Dedicare alicui Biblio=
3:
thecam, Odkázáć/ Przywłaſzczić.
4:
¶Dedicatus Participium, Przipiſány
5:
Poswięcony.
6:
❡Dedicatio, Poſwięcánie/ Przywłaſzcze
7:
nie.
8:
¶Indico, indicas, pen. cor. indicaui in=
9:
dicare, Vkázuyę/ Oznaymiam. Item,
10:
Szácuyę/ Cenię/ Kupuyę. Nam indicare
11:
eſt Venditoris, ſicut licere Exemptio=
12:
ris, Ten céni który przedáye/ ten tár=
13:
guye który kupuye. Indicat librum au=
14:
reo nummo, Zá złoty czérwony ty xięgi
15:
ceni. Bene diſsimulatum amorem &
16:
celatum indicat, Dobrze táyemną mi=
17:
łość yáwnie okazał. Indicare in uulgus
18:
nefas eſt Niegodźy ſie o tym poſpolyte=
19:
mu czlowiekowi wiedzieć/ álbo rozumieć.
20:
Res ipſa indicabit, & res indica=
21:
bit, Okaże ſie to ſámo. Iter indicare,
22:
Drógę vkázáć. Qui ſtultum adoleſcen=
23:
tem nobilitas flagitijs, & eundem pa=
24:
tri indicas, Terent. Indica fac præciū
25:
Záceń/ Powiedz yáko drogo dzierżyſz.
26:
Inde Index, Vkáźyciel/ znák/ ge. com.
27:
Et, Index librorum, Regiſtr.
28:
¶Index etiam pro digito pollici pro=
29:
ximo, Pálec/ Rożen. Index morbo=
30:
rum fere eſt arteriarum pulſus, Znák
31:
niemocy pułſu prętkie odbiyánie/ Sine
32:
Duce ſine Indice ad aliquid perue=
33:
nire, Króm miſtrzá y náuczycielá.
34:
¶Indicatus, Participium, Accuſatus,
35:
Oskárżony/ Vkazány. Item, Oſzácowány/
36:
záceniony.
37:
¶Indicatiuus modus apud Gram=
38:
maticos quo ſimpliciter rem geri ſi=
39:
gnificamus, Indicium indicij, Znák
40:
Vkazánie/ Powołánie złoczynców. Ex
41:
Indicio nihil eſt periculi, To powołá=
42:
nie nic mu nie ſzkodźy. Terent. Quale in=
43:
genium haberes, indicio fuit oratio
44:
tua, Co za dofcip yeſt w tobie z twoyey
45:
Oráciey poznał. Per indicium enuntiata
46:
res, Przes powołánie ná ſwiat wyſzłá.
47:
Profiteri indicium, Przyznáć ſie ku po=
48:
wołániu.
49:
Indicatio, onis, Vkazánie/ też Cenienie
50:
Tua merx eſt, tua indicatio eſt, Twoyá
51:
kupia yeſt/ ty też zácenić maſz. Indica=
52:
tura, æ, idem.
53:
Indicina, æ, pro Indicio, Apuleius
54:
dixit. kolumna: b
| D ante I. |
1:
❡Prædico, as, are, pen. cor. Opowie=
2:
dam/ Osławiam/ Chwalę. Actum eſt
3:
ſi quidem hæc uera prædicat. Teren.
4:
Po mnie yáko po zmyciu/ yeſli toprawdá/ co
5:
tá powieda/ Siadłem yáko ſól.
6:
De ipſo prædicare falſa, Prædicare
7:
miris laudibus, Dźywnie wychwá=
8:
láć.
9:
¶Prædicatio Verbale, Oznaymie=
10:
nie/ Osławienie/ Chwałá. Pluri=
11:
morum prædicatione tua uirtus in=
12:
claruit, Rwoyá cnotá ná ſwiatłość
13:
wyſzłá/ przes wiele ludźy wyſokie wysła=
14:
wiánie.
15:
❡Prædicator Verbale, Sławiciel/ Wy=
16:
chwálácz. Vt, Prædicator alienæ lau=
17:
dis, Wysłáwiácz niecziich cnot.
18:
¶Prædicabilis, & hoc prædicabile,
19:
Chwalny/ Godny wielkiey chwały y sła=
20:
wy.
21:
¶Prȩdicatum, prȩdicati, Powieść/ któ=
22:
ra o kim bywa powiedána.
23:
Prædicatum, ti, gen. neu. Apud dia=
24:
lecticos dicitur, quod dicitur de ali=
25:
quo ſubiecto. Prædicamentum. Co o
26:
wielie rzeczach może być mówiono álbo
27:
co ku wielkim rzeczóm może być prziſto=
28:
ſowano. Vt, Animal dici poteſt de ua=
29:
rijs ſpeciebꝰ, uidelicet, Homine, Equo
30:
Lepore, Cuniculo, cane: Quintilianus
31:
uocat decem prædicamenta, elemen=
32:
ta circa quæ uerſatur omnis quæ=
33:
ſtio.
34:
¶Vendico, Przywłaſzczam/ Sam ſobie
35:
przypiſuię. Torum ſibi uendicat, Wſzi=
36:
ſtko chce oſięgnąć/ ſibi aſſumere & uen=
37:
dicare, idem. Dicere, Vendicare, &
38:
Confirmare eſſe ſuum, idem ſunt, So=
39:
bie przywłaſzczáć.
40:
❡Vendicatio, Przywłaſzczenie.
41:
¶Vindico, uindicas, uindicare, pen.
42:
cor. Mſzcę ſie. Mortem alicuius uindi=
43:
care. Mśćyć ſie czyey ſmierćy. Se de a=
44:
liquo uindicare, Pomśćić ſie ſwoyey
45:
krzywdy ná kim. Dolus malus legibus
46:
erat uindicatus, Zdrádá práwem byłá
47:
karána.
48:
¶Vindicari paſsiue, In poſterum
49:
diem uindicare Prziſzłego dniá być ná
50:
ſądzie obronión. Item uindicare, Ráto=
51:
wáć/ Wybáwić. Pecunia quæ nos
52:
poſſet a tributis uindicare, Któraby
53:
nas mogłá od podátków wolne vczynić| Vindicare |
strona: 86
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Vindicare ab obliuione hominum,
2:
Rátowáć zápámiętánia luckiego/ to yeſt/
3:
wznowić zaś á ku pámięćy przywieść. Ab
4:
interitu uindicare, Od zátrácenia wy=
5:
báwyć. Vindico in libertatem, Czy=
6:
nię wolnego. Od niewolſtwá wybáwiam.
7:
Se ad ſuos uindicare, Szczęsliwie ſie
8:
we zdrowiu wróćyć do ſwoyich prziya=
9:
ciół.
10:
❡Vindicatio, onis, fem. tert. Ver=
11:
bale, Pomſtátéż wyzwołenie.
12:
❡Vindicta, ctæ, idem, W wyná. Item,
13:
Láská á pálcat którą wręku ſtárzy mie=
14:
wáli gdy niewolniki wolno puſzczáli.
15:
¶Vindex uindicis, Pomśćiciel. Vt,
16:
Vindex & oppreſſor coniurationis,
17:
Wyſwiebodźyciel od ſprziſiężenia. Vin=
18:
dex & ultor idem. Vindex etiam
19:
Rátownik/ Wybáwiciel.
20:
❡Vindiciæ, arum, pluraliter, Swie=
21:
bodne mówienie przed ſądem/ Obroná.
22:
Dare uindicias, Swiebody dozwolić.
23:
Vindicias petere ſecundum liberta=
24:
tem, Zedáć áby wedle wolnośći praw
25:
mógł być ná ſądzie brónión. Vindicias
26:
poſtulare ſecundum ſeruitutem, Zá=
27:
pyſáć á wcielyć ſie w práwo áſz do vzná=
28:
nia práwá yeſli wolnym álbo ſwiebodnym
29:
być ma.
30:
Vindicijs ac ſacramentis petere, Zę=
31:
dáć tego ná ſądzie áby kto przyſiągł prá=
32:
wu doſtáć/ to yeſt wypełnić co práwo skaże
33:
Vindicare in ſeruitutem, W niewolſtwo
34:
wziąć/ Niewolnika vczynić.
35:
Dico, dicis, dixi, dictum, dicere, Mówię
36:
Powiedam. Vt, Dico uobis noſtrum
37:
illum eſſe hærilem filium, Yawam po=
38:
wiedam że on yeſt náſzego páná ſyn. Dixti
39:
pro dixiſti frequentiſsimū apud ſcri=
40:
ptores, præſertim apud Comicos,
41:
Dic illi, Dic illi, per Ironiam dictum,
42:
Bá powiedz mu.
43:
Dic mihi hoc primum, potin eſt hic
44:
tacere, Przyrzecz mi to pirwey. Dicere
45:
proprie eſt Oratorum, Mówić/ Rzecz
46:
ſpráwowáć.
47:
Dicendum eſt mihi igitur ad ea quæ
48:
ſunt a te dicta, Muſzę ná to odpowie=
49:
dzieć. Dicere ad gratiam alicui, Po=
50:
chlebiáć komu Aliorſum dixeram, W
51:
ynſzim ſpoſób rzékł.
52:
Dicere ad uoluntatem alicuius, & c.
53:
Quod ad gratiam bene at amice kolumna: b
| D ante I. |
1:
dicis, Mówiſz yáko ná prziyaciela należy
2:
Dicere apud iudices, Przed ſądem mó=
3:
wić. rzecz ſpráwowáć. Dicere bona, Zá
4:
prawdą rzec. Dicere contumeliam,
5:
Przymówić komu. Mirum quin te ad=
6:
uerſus dicat, dźywna rzecz yżecz nie odpo
7:
wieda/ nie przeciwi ſie. Bene, Pure, Ca=
8:
ſte, & latiniſsime dicere, Foremnie po
9:
łácinie mówić. Dicta dicere, Rzecz nie=
10:
potrzebnie powtárzáć.
11:
Diem alicui dicere, Pozwáć kogo ná ſąd
12:
dzień vstáwić ku żáłobie álbo ſpráwie.
13:
Diem dicere iuris, idem, Dico ius,
14:
Dzyerżę álbo ſpráwuyę ſąd/ Roki ſądzę.
15:
Iurisdictio, Roki/ ſądzenie roków. Diem
16:
dicere nuptijs, Weſelu dzień vſtá=
17:
wić.
18:
Hic nuptijs dictus eſt dies, Ná ten
19:
dzień weſele yeſt położono. Dicere num=
20:
mos uel pecuniam. Obiecáć/ Przyrzec
21:
komu pieniędzy pożyczić/ álbo też oddáć.
22:
Ex animo dicere, Beż kuńſtu mówić
23:
Serio dicere idem, Ioco dicere con=
24:
trariū, Kuſztowáć/ Dicere inclementer
25:
uel acerbe in aliquē, Srodze/ Surowie
26:
á yádowicie przećiwko komu rzecz ſprá=
27:
wowáć.
28:
Ius dicis, Mówiſz co ſie godźy. Dicere
29:
legem, Vſtáwę vſtáwić. Dicere nomen
30:
alicui, Komu służby á powolnośći ſwe
31:
zálećić. Dicere pro ſententia, Wo=
32:
towáć. Rem potius ipſam dic, & mitte
33:
male loqui, Powiedz co maſz powie=
34:
dzieć/ á niełay po proźnu. Dicere ſalu=
35:
tem alicui, Kázáć ſie komu pokłónić/ álbo
36:
pozdrowić kogo. Dicere ſacramento
37:
dicebantur milites cum ad iuſiuran=
38:
dum adigebantur Rēpub. ſe non de=
39:
ſerturos, Hetmánowi przyſiądz. Nun=
40:
quam audiui dici, Nie słyſzałem tego
41:
yáko żyw.
42:
Dico, ut & re eſt, To mówić co yeſt.
43:
Dicuntur ſententiæ, Wotuyą.
44:
Dicere ſententiam, Decret vczinić. Skázo=
45:
wáć/ álbo ſwe mnimánie powiedzieć.
46:
Neſcienam id dicere illam, Niebaczy
47:
łem áby ták oná mniémałá.
48:
Dicere multam, Wynę ná kogo wło=
49:
żyć.
50:
Dice pro dic, apud Comicos. Dici uix
51:
poteſt quam multa me diſtrahant ne=
52:
gotia, Trudno ſie mam wypowiedzieć o
53:
ſwoyich trudnościách. Nihil dictu faci=
54:
lius, Latwieć rzec/ ſubaudiendum, ále
55:
czynić przitrudnieyſzym. Dicūdi, dicūdo| P a | dicundum |
strona: 86v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
dicundum, pro dicendi, dicendo, di=
2:
cendum, Veteres dixere.
3:
Dictus, Participium, Terentius, Dictum
4:
puta, Miey zá to yáko byśmi roskazał.
5:
Soror dicta eſt, Byłá miáná za rodzoną
6:
moyę ſioſtrę. Honore dicto, Plin. Wzią=
7:
wſzy odpuſzczenie. Dicto citius, Pirwey
8:
niżli mógł wyrzec/ To yeſt/ ták skoro. Di=
9:
ctum ac factum, Prouerbium, Ták ſie
10:
prętko ſtáło yáko ſie wymówyło. Vel Co
11:
ſie ſtáło trudno ſie ma wróćyć. Dictum
12:
ac factum reddidi, Spráwyłem com
13:
miał ſpráwić.;
14:
Dictum ſapienti ſat eſt, Doſić mądre=
15:
mu rzeczono.
16:
Dictum, dicti, neut. ſec. pro omni ſermo=
17:
ne intelligitur, Powieść/ Słowo. Dicto
18:
obediens, Posłuſzny. Dictum ridiculū.
19:
Smieſzna/ Kunſztowna przipowieść. Di=
20:
ctum idem quod Prouerbium ſeu
21:
Adagium, Przipowieść. Salſe dicta, Fo=
22:
remnie, Wyrzeczenie.
23:
Dicturum idem quod dictum, Scom
24:
ma ſcilicet, Przipowieść/ Smieſzna yáka
25:
powieśc.
26:
Dicto, as, are, frequentatiuum, Yednę
27:
rzecz záwżdy powiedáć/ też dawáć á pro=
28:
nuntiowáć co ku piſániu.
29:
Dictare iudicium, idem quod dictare
30:
actionem.
31:
Dictare autem actionem a Iuriſcon=
32:
ſultis dicitur, quod a Terentio dicam
33:
impingere uel dicere, Prziwieść kogo
34:
przed ſąd/ Pozwáć. Rationem dictare
35:
Ráchowáć. Ratio dictat, Rozum to
36:
vkazuye. Plin. Adijciemuſ quas ra=
37:
tio dictauerit, Y ty przyczini prziłożę
38:
które przyrodzony rozum vkázuye.
39:
Dictamen, dictaminis, Obyczay/ Powód ro
40:
zumu. Calep. ſine authore.
41:
Dictatio, idem Calep.
42:
Dictata, dictatorum, To co bywa pro=
43:
nunciowano ku piſániu. Dictata reddere,
44:
To co przed tym pronunciowano powie=
45:
dzieć z pámięcy.
46:
Dictito, as, are, Frequentatiuum, a fre=
47:
quentatiuo, Dicto, Częſto á gęſto ſpomi=
48:
nam.
49:
Dictitare in ſermonibus, Rozmáwiáć s
50:
ſobą weſpołek/ á częſto na pámięć przy=
51:
wodźić. Dictitare cauſas, Vſtáwicznie
52:
ná ſądziech ſiedzieć.
53:
Dictio, dictionis, Verbale, Teſtimonij
54:
dictio, Wyznánie rzeczy wiádomey. Sen=
55:
tentiæ dictio, Oznaymienie ſwego mnie=
56:
mánya. kolumna: b
| D ante I. |
1:
Dictio etiam pro uocabulo ſeu uerbo
2:
accipitur, Słowo. Item Dictio, Ora=
3:
toria & facunda oratio. Vt, Dictio=
4:
ni operam dare, Wymownośći pilnym
5:
być Sádźić ſie ná rzecz Item dictio pro
6:
Oratione, Rzecz/ Mowá. Item pro Ora
7:
culo, Miáſto proroctwá.
8:
Dicturio, id eſt, dicere cupio, Cale. Ma=
9:
crobio authore.
10:
Dicax, dicacis, generis omnis, Náſmiew=
11:
cá/ Przechyrá.
12:
Dicaculus, dicacula, dicaculū, diminu=
13:
tiuum, Błażenek/ Smieſzek/ Kunſztow=
14:
nik.
15:
Dicteria, dicteriorum, Náſmiewſtwá/
16:
Przekwintowánie/ Vſzczypliwe przymów=
17:
ki.
18:
Dicteria, dicis in omnes, Nikt ſie przed to=
19:
bą nie może wiſiedzieć/ to yeſt/ vmieſz ſie
20:
z kożdego náſmiać.
21:
Dictator, huius dictatoris, id eſt, qui
22:
aliquid dictat, Który nieco pronuncuyę
23:
ku piſániu.
24:
¶Dictator etiam dicitur Naiwyſzy
25:
Magiſtrat, to yeſt rádny Pan był w
26:
Rzimie przes ſześć mieſięcy w ſwoyém
27:
vrzędzie trwáyąc á tylko wnyebeſpiecz=
28:
ne czáſy dla zwad albo czaſu woyny był wy=
29:
ſadzan/ któremu wſziſcy posłuſzeńſtwo wyn
30:
ni bili. Iulius Ceſars naprzod ſobie ten
31:
vrząd gwałtem á mocą przywłaſzczyłá po=
32:
tym wſziſcy ynſzi Ceſarze.
33:
Dictatrix, huius dictatricis, coniunx
34:
dictatoris, Et Lex præſcribens uni=
35:
cui ſuum officium.
36:
Dictatura, ipſa dictandi ratio.
37:
Dictatura, ipſa dictatoris dignitas,
38:
Vrząd/ Dictatorów. Dictaturam gere=
39:
re, Być dictatorem/ Mieć ná ſobie ten
40:
vrząd.
41:
Dictatorius, a, um, adiectiuum, quod
42:
ad dictatorem pertinet. To co ná tego
43:
zwierzchnego Senatora należy.
44:
Dicacitas, atis, idem quod dicterium, di=
45:
cteria in plurali.
46:
Dictionarium, neut. ſec. Xięgi w których
47:
słowá weſpołek ſą zgromádzone y wyło=
48:
żone. Quemadmodum Græci λεξικον
49:
uocant ᾽απὸ τη̃ς λεξεως, id eſt, a di=
50:
ctione, alias Vocabularium.
51:
¶Compoſita, Addico, addicis, pen.| prod. |
strona: 87
kolumna: a
| D ante I. |
1:
prod. addixi, addictum, addicere,
2:
Przirzec/ Obiecać/ Przywłáſzczić. Ad=
3:
dicere & tradere. Addicere & uen=
4:
dere. In publicum addicere quæ uul=
5:
go confiſcare dicitur, Wziąć ná kró=
6:
lá/ ná páná/ álbo ná poſpolyty pożytek. San=
7:
guinem alicuius addicere, Przedáć/
8:
Item, Addicere eſt, Cenić.
9:
Bona alicui addicere, Puśćyć komu ymie=
10:
nie zá pewne pieniądze. Minimo prædia
11:
addixit, Málem darmo dał. Item,
12:
Addicere, eſt damnare.
13:
Addictus morti, Skazan yeſt náſmierć
14:
Addicere in ſeruitutem, W niewolą
15:
wzyąć. Hinc addictus, Ten który dla
16:
yákiego długu yeſt przywłaſzczón ſwemu
17:
pánu/ álbo temu który pożycził.
18:
Addictio Verbale, Przyrzeczenie/ Przy
19:
włoſzczenie.
20:
❡Benedico, Cwalę/ Wysławiam/ Bo=
21:
gosłąwię/ Dobrorzeczę/ cum datiuo prȩ=
22:
cipue conſtruitur. Vt, Benedicere
23:
Deo, id eſt. laudare Deum, Chwálić
24:
Páná Bogá.
25:
Benedicit Deus hominibus cum pro=
26:
ſpera dat.
27:
Benedicere interdum diuiſim. legitur
28:
interpoſita una, aut altera dictione
29:
interdum pluribus, Plautus. Bene
30:
quæſo inter nos dicite, Zgadzayćie ſie
31:
Niełaycie ſobie/ Nie wadzcie ſie s ſo=
32:
bą.
33:
Benedicere alicui. Dobrą sławę komu
34:
dáwáć/ to yeſt/ chwalić.
35:
Bene dixti at mihi iſthuc non in men
36:
tem uenerat, Dobrze rádźiś. Benedi=
37:
ctus in ſacris literis, pro eo qui gra=
38:
tiam Dei conſequutus eſt, noſtrum
39:
uerbum Polonicum egregie reſpon=
40:
det huic dictioni Benedictus, Bo=
41:
gosłáwiony/ quaſi qui elogio Dei ap=
42:
probatus eſt, quod idem eſt, quod
43:
& gratiam Dei conſequi, Venit e=
44:
nim ab Hebraica Phraſi, qui in quo=
45:
tidiana ſalutandi conſuetudine ſalu=
46:
tant ſe hoc pacto, Benedictus ſis, ſi=
47:
cut in Latina Phraſi, Salue, in Polo=
48:
nica, Dobry dzień/ Pomagabóg/ álbo/ moyá
49:
służbá/ yáko dworzánie vżywáyą.
50:
Benedictum, benedicti, Dobrorzeczenie/
51:
Bogosłáwieńſtwo.
52:
¶Benedictio, onis, in ſacris literis,
53:
Szczęśćie/ Bogosłáwieńſtwo. Benedice
54:
aduerbium, Plautus, S Bogosłáwień=
55:
ſtwem/ s dobrym życzeniem/ winſzowá=
56:
niem. Benedicus ſubſtantiuum. Dobrze kolumna: b
| D ante I. | 87 |
1:
życzący/ Dobrze mowiący. Et, Benedicus
2:
adiectiuum, Zyczliwy.
3:
¶Condico, condicis, penult. prod.
4:
condixi, condictum, condicere, Obie=
5:
cáć/ Przirzec. Vt, Condicere cœnam
6:
alicui, Obiecáć ſie komu ná wieczerzą. Ad
7:
cœnam condicere, idem. Condicere
8:
ſymbolum ad cœnam, Obiecáć komu
9:
k woli iść na wieczerzą do poſpolitey go=
10:
ſpody o ſwoyim groſzu
11:
¶Condicere alicui, abſolute, Przi=
12:
rzec.
13:
Condicere operam, Podyąć ſie czego
14:
dla kogo
15:
¶Condictus Participium. Vt, Con=
16:
dicta cœnula, Prziczeczona/ Prziobiecá=
17:
na wieczerza.
18:
❡Condictum, condicti, Zmowa á ſpi=
19:
knienie miedzi kilká ich.
20:
¶Conductio Verbale fere idem.
21:
¶Contradico, Z przećiwiam ſie. Et,
22:
quicquid tu contra dixeris, Bá mów
23:
ty co chceſz przećiw temu.
24:
Contradictio, Zporá/ Przećiwiánie.
25:
❡Edico, Przkazuyę/ Decretem/ Mán=
26:
datem á przikazániem co zágradzam/ pro=
27:
prie eſt Magiſtratuū edicere, pro de=
28:
nuntiare, Oznaymić/ Ibo intro at e=
29:
dicā ſeruis, etć. Przikażę sługóm. etć. Di
30:
co edico uobis noſtrū eſſe illum hæri=
31:
lem filium, Ya wam ták powiedam y
32:
nádpowiedam, Edicere conuentum,
33:
Siyem dáć wywołáć. Edicere diem ad
34:
conueniendum Hetruriam. Wziąć
35:
dzień ku zyechániu do Hetruriey.
36:
❡Edictus Participium, Wywołány. Vt
37:
Edicto mercatu uendere, Ná wywołá=
38:
nym yármárku tárgowáć.
39:
❡Edicto, edictas, edictare, frequenta=
40:
tiuum, Przikázowáć y nádprzikázowáć.
41:
❡Edictum, edicti, Mándat/ Dekret/
42:
Vſtáwá/ Przikażánie. Ædictum etiam
43:
priuati hominis dicitur, Zákazánie.
44:
Edictio, idem.
45:
❡Indico, indicis, indixi, &c. Vſtáwuyę
46:
Opowiedam. Vt, Indicere ferias, Opo=
47:
wiedzieć ſwiętá. Indicere conſilium,
48:
Zwołáć/ Zebrać concilium. Item, Indice=
49:
re Odpowiedzieć. Indicere bellum, od=
50:
powiedzieć. Bellum uoluptatibus indi=
51:
cere per translationem dictum, s ros=
52:
koſzámi ſie roſtáć. Inimicitias indicere,
53:
Odpowiedzieć. Indicitur nouus merca=
54:
tus, Wywoławáyą nowy yármárk. Sup=
55:
plicationem indicere, Poſpolitą proźbę| P 3 | á wzywanie |
strona: 87v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
á wzywánie ku pánu Bogu vſtáwić. Vul=
2:
gus proceſsionem uocat, Tributum
3:
populo indicere, Podátek vſtáwić.
4:
¶Indictus, a, um, Opowiedziány/ zákaz=
5:
zány. Indictus, id eſt, non dictus, a di=
6:
ctus participio, Nieopowiedziány. Indi
7:
cta cauſſa damnari, W niebytnośći być
8:
wskazan.
9:
¶Indictio, ſpacium quindecim an=
10:
norum, quod indicebatur. Vt, tribus
11:
luſtris tributa toto orbe Romanæ
12:
Reipub. ſoluta eſſent.
13:
❡Indictiuus, a, um, Záwołány/ Yáwny.
14:
Vt, Munus indictiuum, Yáwny á sła=
15:
wny pogrzéb. Nuptiæ indictiuæ, Záwo=
16:
łáne gody. Indictiuæ feriæ, Przikazáne
17:
Swiętá.
18:
❡Interdico interdicis, pen. prod. in=
19:
terdixi, interdictum, interdicere, Záká=
20:
zuyę. Datiuum cum ablatiuo frequen=
21:
tiſsime regit. Vt, Interdico tibi domo
22:
mea. Niechcę ábyśmi w mym domu więcey
23:
posłał.
24:
Aqua & igni alicui interdicere. Wy=
25:
wołáć z ziemie. Omnia Gallia Roma=
26:
nis interdixit, Zápowiedział/ Rzimianom
27:
drógę do Franciey. Imperſonaliter uſur=
28:
patur Cicerone, Male gerentibus
29:
partijs bonis interdici ſolet, Którzi ſie
30:
zlie ſpráwuyą tym oycziſte dobrá zwikły
31:
być odeymowáne. Paſsiuum, Ablatiuum
32:
regit Sic Interdicor aqua & ignis. Aut
33:
Datiuum, Sic, Aqua & ignis interdi=
34:
cuntur mihi, Yeſtem z ziemie wywołan.
35:
Rurſum actiuum habet datiuum ſic.
36:
Interdixit ne quid mirer malum meū
37:
Nie dał mi tego przedſię nieſzcześćia bráć
38:
Item, Accuſatiuum cum datiuo, ſed
39:
rarius. Vt Fœminis duntaxat uſum
40:
purpuræ interdicemus, Zákazemy áby
41:
ſie niewiáſty w ſzárłacie nie nośiły. Da=
42:
tiuum unicum regit pro obſto, Cic.
43:
Cui nemo interdicere poteſt, Zprze=
44:
ćiwić ſie/ Obronić ſie.
45:
Interdicere ueſtigijs aut uigilijs, Zá=
46:
kopáć álbo zágrodźić drógę. Interdicere
47:
commeatus in Sileſiam, Záwrzeć drógę
48:
Do Sląská.
49:
¶Interdictus, Participium, Záka=
50:
zány.
51:
¶Interdictum, interdicti, ſubſtantiuū,
52:
Zákazánie álbo Dekret/ Mandat Krolew=
53:
ski/ Biskupi. Mieſcki. Poſſeſsionem
54:
ſuam interdicto defendere.
55:
❡Interdictio Verbale, idem quod
56:
interdictum ſubſtantiuum. kolumna: b
| D ante I. |
1:
¶Prædico, prædicis, prædixi, prædi=
2:
ctum prædicare, Przed tym powiedam
3:
Moneo, Prædico at Denuntio, fere
4:
idem.
5:
❡Prædictus, Przepowiedziány/ przed tym
6:
dány znáć.
7:
❡Prædictio, prædictionis Verbale,
8:
Wieſzczbá/ práktiká o rzeczách prziſzłych.
9:
Prædictiones diuinæ, Obiecánia boſ=
10:
kie.
11:
❡Prædictum, prædicti, pro prædi=
12:
ctione, Maledico, Złorzecze. Verbo ma
13:
ledicere alicui, Kląć kogo.
14:
❡Maledicus, maledicentior, maledi=
15:
centiſsimus, Złorzecznik/ Przeklináyący
16:
Maledicus conuiciator, Wyrudny po=
17:
twarcá.
18:
¶Maledicentia, Złorzeczeńſtwo.
19:
¶Maledictus, Przeklęty, in Biblijs tan=
20:
tum.
21:
❡Maledictum, maledicti, Klątwá/ prze
22:
klinánie/ złe słowo. Vexare aliquem
23:
maledictis. Treſtáć kogo złémi słowy.
24:
Conferre omnia maledicta in aliquē
25:
Co naybárziey komu nałayáć. Maledicti
26:
& contumeliæ loco ponere aliquid
27:
Zá wirudną złość y potwarz co od kogo
28:
przymowáć.
29:
Conijcere maledicta in uitam alicu=
30:
ius, Rzućić ſie komu ná cziye záchowánie
31:
álbo żywot.
32:
Dicturio, deſideratiuum, Ządam ábych
33:
mówił/ álbo gotuyę ſie ku mówie=
34:
niu.
35:
Dictorum, Morska łódź po obu ſtronách
36:
wiosłá máyąca Latine biremis, Lódź o
37:
owu rządziech wiósł.
38:
Dictamus, gen, maſc. uel dictamum, pe.
39:
prod, Leśny poley. quidam Peoniam
40:
maiorem, quidam Diptan uo=
41:
cant.
42:
Dictȩ urbs Cretæ, Vnde Dicteus, a, um,
43:
Adiectiuum.
44:
Dictynna, Diana dicitur a Dictynno
45:
monte.
46:
Dictynnæum, promontorium Cre=
47:
tæ.
48:
Dictyothetum, reticula ſtructura riuis
49:
oportuna, Feſtus, Náśćiełánie chró=
50:
ſtem.
51:
Didaſcalus, Latine dicitur præceptor,
52:
Miſtrz/ Náucziciel.
53:
Didaſcalia, Nauká/ náuczánie. Vnde Hy=
54:
podidaſcalus, Podmiſtrzek coadiutor
55:
magiſtri.
strona: 88
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Didia, Totam Italiam lege ſumptuaria
2:
aſtringebat, & non modo ijs qui con
3:
uiuia maiore ſumptu feciſſent, ſed e=
4:
tiam qui interfuiſſent pœnam legis
5:
irrogabat.
6:
Dido, Didonis, fem. tert alias Eliſa, Kró
7:
lowa Kártaginská która ſamá Kártagi=
8:
nem záłożyłá y zbudowáłá. Dicitur &
9:
Didus. Beli filia fuit.
10:
Didoron, id eſt, duorum palmorum, Ná
11:
dwu dłoni ná ośm pálcy.
12:
Didrachma, didrachmæ, Require
13:
Drachma.
14:
Diduco, Vide Duco.
15:
Didymæ, arum, Inſulæ Affricæ quæ
16:
Ægypto adiacent.
17:
Didyme, es, Inſula maris Siculi.
18:
Didymeus, Apollo dictꝰ eſt, quod duo=
19:
bus modis uim luminis ſui exerat
20:
ſole ſcilicet & luna.
21:
Didymi, montes Fœlicis Arabiæ.
22:
Didymus, latine geminus dicitur, Bliź=
23:
niec.
24:
Directus, pro crucifixo, Obſole=
25:
tum.
26:
Dies, diei, maſcul, & femin, generis in
27:
ſingulari. In plurali uero tantum maſ.
28:
Aſconius.
29:
Dies, in fœminino genere tempus dici=
30:
tur, Et ideo Diecula breue tempus
31:
& mora.
32:
Dies, horarum duodecim, generis ma=
33:
ſculini eſt, Vnde Hodie Aduerbium
34:
quaſi hoc die, Dies igitur diei,
35:
Dzień.
36:
Diecula diminutiuum, Máła chwilká. In
37:
diem & Indies, Vide Præpoſitionem
38:
IN.
39:
Dies ciuilus, Cás do obrócenia słońcá/ to
40:
yeſt/ Cztery y dwádziesćią godźin. Noc
41:
y dzień weſpołek/ huius partes ſunt,
42:
Media nox, Duł nocy. Gallicinium,
43:
Poyenie álbo ſpiertánie kur. Dilucu=
44:
lum uel Aurora. Item, Crepu=
45:
ſculum matutinum Switánie. Mane,
46:
Ráno. Meridies, Południe. Occaſus ab
47:
lis, Wieczór.
48:
Crepuſculum ueſpertinum. Zmiersk.
49:
Prima fax, Gdy świéce záświécayą. In=
50:
tempeſta nox, Twárdo w noc. Concu=
51:
bium & conticinium, Práwa noc gdy
52:
yuſz wſziſcy ſpią. Dies artificialis qui
53:
alias Naturalis apud ueteres, Cas od kolumna: b
| D ante I. | 88 |
1:
wſchodu áż do zachodu słóńcá. Dies fe=
2:
ſtus Swięto. Feria idem. Dies profe=
3:
ſtus, Powſzedni dzień.
4:
Dies in fœminino genere, pro die ho=
5:
rarum duodecim, hoc eſt, die natu=
6:
rali uel artificiali.
7:
Dies Faſtus, W który ſądy możono trzi=
8:
máć Nefaſtus, W który ſie niegodźiło
9:
ſądźić.
10:
Dies alter uel religioſus, Niefortunny
11:
dzień.
12:
Dies comitialis, Dzień ná który ſyem po
13:
łożono. Vide ſupra.
14:
Dies ſtatus, Poſtánowiony á ku yákiey ſprá=
15:
wie wyſadzony dzień. Vulgo ordina=
16:
rius.
17:
Diesconſtituta, Vulgo præfixa, Zákré=
18:
ſzony czás.
19:
Dies iuſti, Trzidzieśći dńi w których ći któ=
20:
rzi w yákiem długu byli przekazáni mogli
21:
ſie yednáć álbo ſtronę yákokolwiek prze=
22:
náydowáć.
23:
Diem eximere uel tollere, Odyąć komu
24:
dobrą myśl/ Nadzieyę zepſowáć. Sed
25:
diffundere diem olim in iudicijs ſigni=
26:
ficabat. Do yutrá odłożyć/ Pomknąć roku
27:
názáyutrz.
28:
Dies critici, uel decretorij, Require ſupra
29:
Criſis.
30:
Dies Dominica, Niedzielá/ &, Dies pri=
31:
ma.
32:
Dies ſecunda, Poniedziáłek.
33:
Dies tertia, Wtorek/ etć. Sic potius Chri=
34:
ſtanos deceret loqui, quam. Dies So=
35:
lis, Lunæ, Martis, Mercurij, Iouis, Ve
36:
neris, Saturni, Ethnicorum Deorum
37:
uidelicet nominibus, Diei multū iam
38:
eſt. Yuſz doſić teras dnia/ to yeſt/ długi te=
39:
ráż dzień.
40:
Abire in diē, Długo gdzie mieſzkáć/ Nie
41:
wczás ſie wrácáć. Die craſtina pro die
42:
craſtino, Yutro.
43:
Die quinquennij pro quinto anno.
44:
Piątego roku.
45:
Die quarti & die quartæ pro die
46:
quarto, & ſimilia, Veteres dixerunt,
47:
Calep. Dies nocteſ, uel dies & no=
48:
ctes, W nocy y we dnie.
49:
Diem noctem horrere aliquid, Vſtá
50:
wicznie ſie czego obawáć.
51:
¶De die pro interdiu, We dnie.| P 4 | Diem |
strona: 88v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Diem de die expectabam, Czekałem
2:
dzień zá dzień/ to yeſt/ záwżdy. Varro
3:
Diei, id eſt, lucis ponit partes, Mane
4:
Ortum, Meridiem Occaſum.
5:
Diecula diminutiuum, Chwilká.
6:
Dieſcit, Dnieye. Dieſpiter, id eſt, Iupiter,
7:
Iowis.
8:
Diu aduerbium, We dnie. Interdiu
9:
idem.
10:
Diurnus, a, um, Dzienny. Labor diurnus
11:
Iednego dniá robotá álbo/ która ſie tylko
12:
we dnie robić godźi.
13:
Diuturnum, neut. ſec. ſubſtan. Obrok á
14:
dziennie myto.
15:
Diurno, as, are, Zywę długo. In diem
16:
dare. Borgowáć. In diem uiuere, Dzień
17:
zá dzień żyć. Nic niócz niedbáć. In dies,
18:
Co daley to więcey.
19:
¶Hodie, Dziś.
20:
¶Hodiernus, a, um, Dźiſieyſzi.
21:
❡Quotidie, Záwżdy/ Vnde Quoti=
22:
dianus, a, um, Powſzedni. Hoc quoti=
23:
dianum eſt, Powſzednia to Quotidiani
24:
ſumptus, Vſtáwiczne vtráty. Febris
25:
quotidiana, Ná kożdy dzień.
26:
Quotidianus & familiaris ſermo, Nie
27:
piſzna/ Proſta/ Domowa mowá.
28:
¶Perendie aduerbium, Trzeciego dnia
29:
Poyutrze.
30:
❡Perendinus, a, um. Vt, Perendi=
31:
nus dies. Poyutrzeyſzi dzień. Perendio
32:
die, Poyutrze. Vnde Perendinare &
33:
Comperendinare, Odwłoczić. Com=
34:
perendinatio, Odwłoká/ Vide ſupra,
35:
Pridie, Dzień przed tym. Poſtridie,
36:
po tym. Vt, Pridie calendarum.
37:
uel Calendas Ianuarias. Dzień przed
38:
poczęćiem dnia Mieſiąca ſtyczniá. Poſtri=
39:
die calendarum Maij. Názáyutrz po
40:
pirwſzim dniu Máyowym.
41:
Dieſpiter, tris, & eris, dictus eſt Iupiter,
42:
Iowis.
43:
Dieteris, gen fem. Tempus duorum an=
44:
norum, Czás o dwu lat. Sic trieteris,
45:
Od trzech lat.
46:
Difamo Vide Fama.
47:
Diffarreacio, ſacrificij genus quod olim
48:
inter uirum & uxorem fiebat, Sipon=
49:
tinus.
50:
Differo, Vide Fero.
51:
Diffibulo, Vide Fabula.
52:
Difficilis, Vide Facio.
53:
Diffiteor, Vide Fateor. kolumna: b
| D ante I. |
1:
Digamma, litera F. uocatur.
2:
Digamus. gen. maſc. pen. cor. Który dwá
3:
kroć w małżeński ſtan wſtąpi.
4:
Digero & Digeries, Vide Gero.
5:
Digitus, maſc. ſe. Pálec.
6:
❡Pollex, Wielki pálec. Index, Rożen/
7:
alias Salutarius, Medius, Srzedni/ alias
8:
Infamis, Impudicus & Verpus. Annu=
9:
laris qui & medicus, Pierſcienny álbo
10:
lekárski. Minimus ſiue auricularis, Má=
11:
ły paluſzek.
12:
Digitum tollere, Znáć ſie być przewi=
13:
ciężonym/ álbo okázáć że chce targ trzimáć/
14:
kupią wziąć y zápłáćić. Nam qui digi=
15:
tum in licitatione leuabat, innuebat
16:
ſe fore emptorem. Medium digitum
17:
oſtendere, Szudźić z kogo/ Za błazná
18:
mieć. Pollicem premere, Zyczliwym ko=
19:
mu być. Vtro pollice laudare, Z vprzey=
20:
mą chucią kogo wysłáwiáć. Conuer=
21:
tere pollicem, Nie życzić komu.
22:
Digitum contrahere aut remittere,
23:
Stulić rękę y rościągnąć Digitis ex=
24:
tremis attingere aliquod genus uitæ
25:
id eſt, breuiter ſiue leuiter attingere,
26:
quod alias a limine ſalutare dicitur.
27:
Páluſzkámi ſie dotknąć/ to yeſt/ bárzo
28:
máło czego skoſztowáć.
29:
Digitum nuſquam a ſententia, Y ná
30:
yednym pálcu nie odſtępowáć od ſwego
31:
mniemánia.
32:
Digitalis & hoc digitale. Vt, Digitalis
33:
craſsitudo, Miąſzkość ná pálcu. Digi=
34:
tali craſsitudine radix, Korzeń w mią=
35:
ſzkość na pálcu.
36:
Digitale, in plurali Digitalia ſubſtan=
37:
tiuum, gen. neut Napárſtek też pierścień.
38:
Rękáwicá/ wſziſtko to ćokolwiek ku obro=
39:
nie ręki vcziniono yeſt. Digitatus, ta,
40:
tum, Co ma pálce. Digitulus diminu=
41:
tiuum, Páluſzek.
42:
Digitellus, Herba apud Plinium.
43:
Digladior, Vide Gladius.
44:
Diglito Tigris hoc nomine appellatur
45:
uſ ad Medorum fines.
46:
Dignus, a, um, Godny/ Doſtoyny. Laude
47:
digni, Godni chwały. Facis quod te
48:
dignum eſt, Cziniſz co ná cię zależy/ Coć
49:
prziſtoyi. Cedro digna, Prouerbium,
50:
Godne áby ná wieki trwáły. Dignum
51:
patella operculum, Prouerb. Godne
52:
wieczko ná táki ſzłoyek. Non te dignum
53:
feciſti, Vcziniłes co ná cię nie należy. Di=
54:
gnius nihil eſt quod ametur, Miedzi
55:
wſzemi ynſzymi godzień miłośći.
56:
Dignus te filius, Ták cnotliwy yáko ty.| Digne |
strona: 89
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Digne aduerbium, Godnie/ Doſtoynie.
2:
Dignitas, huius dignitatis, Doſtoyność/
3:
Godność/ Cześć/ Powagá/ Vrodá. Di=
4:
gnitas & amplitudo idem, Tueri di=
5:
gnitatem ſuam, Nie wykręcać przećiw=
6:
ko ſwey doſtoynośći á powadze. In ſedem
7:
at dignitatem aſcendere. Prziść ku
8:
wielkiemu ſtanu Retinere in rebus aſpe=
9:
ris dignitatem, Nic od poważnośći ſwey
10:
nieodſtępić w przećiwny fortunie. Digni=
11:
tas oris & uultus, Wrodá á wdzięcz=
12:
ność w twárzi. Indignus, a, um, Niedo=
13:
ſtoyny/ Niegodny.
14:
¶Indignitas, Niegodność. Indignitas
15:
rei, Lekkość/ Sromotá. O indignum
16:
facinus, O niecnotliwy á nieſláchetny
17:
vczinek. Illi indignum facis, Nieoby=
18:
czáinie ſie przećyw yemu maſz.
19:
¶Indigne aduerbium, Niegodnie. In=
20:
digne ferre, Gniewáć ſie/ zá złe przymo=
21:
wáć. Nihil mihi indignius uidetur,
22:
Nic mi nie yeſt cięſzſzego. Factum indi=
23:
gniſsime, Nieſliáchetnie ſie ſtáło. Oratio=
24:
nis dignitas, Powagá w rzeczi.
25:
Digno, as, are, Ważę/ Oſobliwy wzgłąd
26:
mam ná kogo Merito te hoc honore
27:
digno, Szłuſznieć tę cześć wyrządzam/ za
28:
godnośćią twoyą.
29:
Dignor, aris, ari, paſsiuum, Być ważon.
30:
Dignor deponens in frequentiori
31:
uſu, pro dignum iudico. Mam zá
32:
to że tego godzień yeſt. Non dignor
33:
me hoc honore, Niemam ſie zá tego
34:
ábych ſobie tę godność chciał przipiſo=
35:
wáć.
36:
Dignatio uerbale, id eſt dignitas, Do=
37:
ſtoyność/ Wyrządzánie czći/ Lucz=
38:
kość.
39:
¶Indignor, aris, ari, Gniewam ſie/ Nie
40:
przimuyę zá dobre/ Cięſzko mi.
41:
¶Indignor cum accuſatiuo, Quintil.
42:
Quidam indignantur imperia, Nie=
43:
chcą być pány zwáni Indignamur ſi quis
44:
noſtrum interijt, Lámentuyemy/ vſkarża=
45:
my ſie ná nieſzczeście gdy yeden z nas
46:
vmrze.
47:
¶Indignatio, onis, Gniew/ yad przećiw=
48:
ko komu Couertere in ſe indignationē
49:
alicuius, Poruſzić przećiwko ſobie kogo.
50:
¶Indignans, indignantis, nomen,
51:
Gniewayący ſie. Vt, Seruitutis indi=
52:
gniſsimum, Zadnym obyczáyem newol=
53:
ſtwá nie cierpiącego.
54:
❡Indignabundus, a, um, idem. kolumna: b
| D ante I. | 89 |
1:
¶Dedignor, dedignaris, dedignari,
2:
Nie mnimam/ Niemam/ Nie dzierżę zá go
3:
dnego/ wzgardzam/ niedbam ni ná kogo.
4:
Dedignatio, Niedbánie ná kogo.
5:
Dignoto, as, pe. prod. Pewnemi znaki ro=
6:
zeznáć/ obſoletum.
7:
Diambus pes metricus, conſtans duobꝰ
8:
lambis.
9:
Dionis Iuppiter dictus eſt, quaſi diem
10:
Iuuans.
11:
Dijudico, Vide Iudico & Iudex.
12:
Dijungo & diſiungo, Vide Iungo &
13:
Iugo.
14:
Dilabor, Vide Labor.
15:
Dilacero, Vide Lacero uel Lacer.
16:
Dilanio, Vide Lanius uel Lanio.
17:
Dilapido, Vide Lapido.
18:
Dilargior, Vide Largior.
19:
Dilato, Vide Latus, a, um.
20:
Dilaudo, as, are, Wielmi chwalę. Vide
21:
Infra.
22:
Dilemma, dilēmatis, neu. ter. Argumen=
23:
tum utrin uincens & confeſsionem
24:
exprimens, Argumentum Potwierdzánie
25:
á wywód którey rzeczy ná obie ſtronie (tam
26:
ſignificat affirmatiuam quam nega=
27:
tiuam) mocnie potwirdzáyąc.
28:
Diligo & diligens, Vide Lego.
29:
Dilogia figura eſt cum ambiguum di=
30:
ctum duas res ſignificat, Calep.
31:
Dilogicare tunicam, apud Ciceronem
32:
legitur pro diſcindere, Rozpróć.
33:
Diluceo & diluculum, Vide Lux.
34:
Diluo, diluuium, Vide Luo.
35:
Dimidius, Vide Medius.
36:
Dimano, dimanas, dimanare. pen. prod.
37:
Rozeyć ſie/ Rosciec ſie/ per translationē
38:
Cic. Meus hic forenſis labor dima=
39:
nauit ad exiſtimationem hominum
40:
paulo latius commendatione & iudi=
41:
cio meorum.
42:
Dimembro, id eſt, membratim diui=
43:
do.
44:
Dimetior, Vide Menſura uel Metior.
45:
Dimico, Vide Mico.
46:
Dimitigo, as, are, Błágam/ Vbłágam/
47:
Tulię.
48:
Dindymus, pen. cor. in ſingulari maſc.
49:
in plurali, gen. neut. Dyndima. orum
50:
ſunt iuga montis Idæ. Wierſch góry
51:
Ide. Inde Dindymene & Dindyme
52:
dicitur Cybele. Sipont. Bogini Cy=
53:
bele.
54:
Dinoſis, gen. fem. pen. prod. Latine gra
55:
uitas, Powagá.
56:
Diobolaris, Vide Obulus.| Diœceſis |
strona: 89v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Diœceſis huius diœceſis, fem. tert. Lati=
2:
ne Gubernatio, Powiat/ Rządzenie/
3:
ſpráwowánie/ pánowánie/ Woyewodztwo
4:
διοικεω Græce, guberno, & Diœcetes
5:
diœcete, Stároſta/ Namieśnik/ Powiet=
6:
nik. Item, Podwoyewodźi.
7:
Diodorus, maſc. ſec. Własne ymię Philo=
8:
ſopha. Item authoris opus.
9:
Diogenes, maſc. ter. Właſne ymię Philo=
10:
ſopha/ huius aſſecle Cynici ſunt di=
11:
cti.
12:
Diomedes, maſc. tet Król ætolie/ Hetman
13:
ludu Greckiego od Apuliey. Et, Diome=
14:
dei campi, Błónie w Apuliey. Itē Dio=
15:
medeæ aues, Ptacy nieyáci w przyrzeczo=
16:
nych inſulach á wyſpách ſie chowáyący.
17:
Diomedes & Glauci permutatio, Pro=
18:
uerbium, Nierowny frimárk/ konia dáć
19:
zá bark.
20:
Dione, gen. fem. Mátká Veneris/ quæ
21:
ideo Dionæa dicitur, & Dionæū, Co
22:
Weneri należy.
23:
Dionyſius, id eſt, Bachus, gen. maſ. Vn=
24:
de Dionyſia, orum, Swiętá Bachuſo=
25:
we/ Mięſopuſty. Bachanalia, Vide ſu=
26:
pra.
27:
Diopta, Inſtrumentum Geometricum
28:
& regula librandis aquis apta. Nie=
29:
yákie naczinie którym nieco wymierzá=
30:
yą.
31:
Dioryges, Foſſa manu factæ.
32:
Dioſcoron, Inſula e regione Lacinij
33:
promontorij Italiæ.
34:
Dioſcurias Miáſto in Colchide.
35:
Dioſpolis, Ægypti ciuitas.
36:
Diota, diotæ, Gliniáne naczinie o dwu
37:
vſzách/ Kruſz.
38:
Diphris, gemmæ nomen.
39:
Diphthera, æ, fem. prim. Páſtirskie odzie=
40:
nie/ Skórzány káptur.
41:
Diphthongus, ge. fem. Latine Geminus
42:
ſonus, Dwoyáki ton/ gdy ſie węſpołek
43:
dwie uocales zeydą w yedney ſyllábie.
44:
Diploma, diplomatis, ge. neu. Liſt/ Przi=
45:
wiliey á zwłaſzcza/ Bułá Papieſka álbo in=
46:
ſzego páná ták ſwieckiego yáko Duchow=
47:
nego s záwieśiſtemi pieczęciámi. Vulgo
48:
Bulla, Breue & Codicilli dicuntur.
49:
Diplois, diploidis, fem. ter. Futrowáne
50:
álbo dwoyiſte odzienie/ Mántel/ Płaſzczik
51:
dwoycziſti álbo drugiem ſuknem pod=
52:
bity.
53:
Dipondium, & dipondius dipondij & kolumna: b
| D ante I. |
1:
dupondius, a duobus pondenribus
2:
dicitur, Sztuká ſrebra o dwu łotu.
3:
Dipondiarius, a, um, Dwołotny.
4:
Dipſacon, Spina alba quæ & Aſpala=
5:
thus & Diaxylon uocatur, cc.
6:
Dipſas, dipſadis, Latine ſitis dicitur, po
7:
nitur autem pro quodam aſpidum
8:
genere, cuius morſu incredibilis ſitis
9:
inducitur, Nieyáki rodzay weżów/ wiel=
10:
kie prágnienie gdi go vyedzą prziwodzą=
11:
cych.
12:
Diptoton, gen. neut. pen. prod. nomen
13:
dicitur quod tantum duos caſus ha=
14:
bet, Inde, Triptoton tres, Tetra=
15:
ptoton quod quatuor, Pentaptoton
16:
quin caſus habet, Aptoton ſine caſu
17:
caſu, quod eſt indeclinabile.
18:
Dirce, gen. fem. Fons Bȩociæ.
19:
Dircæus, a, um, Co z Beociey a oſobliwie
20:
co z Thebów yeſt.
21:
Dirœus, id eſt, Aonius ſiue Theba=
22:
nus.
23:
Diribitorium, Mieyſce á plác popiſu/ oká=
24:
zowánia żołnierskiego ludu.
25:
Diribitor. diribitoris miniſter, Który liczi
26:
Popiſuye y płáćy żołnierzóm ych żółd.
27:
Dirigo, Vide Rego.
28:
Dirigeo, diriges, pen. cor. dirigui diri=
29:
gere, Martwieyę/ nieczuyę ſie/ eſt uiribus
30:
deſtitui propter frigus aut aliquo ca=
31:
ſu.
32:
Dirimo, Vide Emo.
33:
Diripio, Vide Rapio.
34:
Diris, Mons Mauritaniæ.
35:
Diriuare, in Biblijs legitur pro riuos di=
36:
ducere.
37:
Dirumpo, Vide Rumpo.
38:
Diruncio, is, diruncire, pro depurgare
39:
runca, obſoletum, Feſtus.
40:
Diruo, Vide Ruo.
41:
Dirus, a, ū, Okrutny/ Srogi/ Stráſzliwy. Di
42:
ra execratio, Okrutne przeklinánie Di=
43:
rus cruciatus, Okrutny ból. Dirus ali=
44:
quando pro magno accipitur, Wielki.
45:
Diritas, diritatis, fem. ter. Okrutność. Di=
46:
ritas & comitas contraria.
47:
Diræ pluraliter tantum, Przeklinánie/ też
48:
Bogini piekielna/ Alias Furiæ & Erin=
49:
nyes, ſiue Eumenides, Które wſziſtko złe
50:
wyrządźáyą.
51:
Diris deuouere, Przekląć/ Szátánowi
52:
oddáć Diras imprecari idem, Diris
53:
agitari, Száleć.
54:
Dis, ditis, maſc ter. diuitiarum & infe=
55:
rorum Deus, Bóg piekielny y Bogactw
56:
alias Pluto.| Dis |
strona: 90
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Dis, ditior, ditiſsimus, Bogáty. Ditia &
2:
opulentia ſtipendia facere, Wielkie Iur=
3:
gełty ná zołnierską służbę mieć. Vnde
4:
Dito, as, are. Bogácę/ etć. Diteſco, Bo
5:
gácę ſie/ Zámagam ſie.
6:
Ditatus, a, um, Participium, Vbogácony
7:
Zámogły w doſtátek.
8:
Dito & diteſco, Vide Dis ſupra.
9:
Dis, Præpoſitio, quæ ſemper compo=
10:
nitur, abſolute nunquam ponitur, ut
11:
Diſsideo. Diſſotio.
12:
Diſcalceo, Vide Calceus.
13:
Diſcapedino, as, pen. cor diſcapedinare
14:
pro Reſero, Aperio, Otwarzam apud
15:
Apul. obſoletum.
16:
Diſcaueo, diſcaues, pen. cor. diſcaui diſ=
17:
cautum, Przeſtrzec/ Oſtrzec.
18:
Diſcedo, Vide ſupra Cedo.
19:
Diſcepto, as, aui, are, neu. pri. id eſt, Di=
20:
ſputo, Conētdo. Diſputuyę/ Rzecz yáką
21:
rozbieram/ Rozkłádam/ wywodzę yęzykiem
22:
á słowy. Diſceptare controuerſias ali=
23:
quorum, Miedzi dwie ſporne ſtronie
24:
wſtępić/ á rozwieść rzecz słowy.
25:
De fœderum iure diſceptare, O właſ=
26:
nośći y záchowániu ſtania álbo przimierza
27:
rzecz vczinić. Diſceptare armis de con=
28:
trouerſijs, Ręką ſpráwiedliwośći ſobie
29:
docięgáć. In uno prælio omnis fortu=
30:
na Reipub. diſceptat, Ná yedney bitwie
31:
wſziſtká fortuna rzeczy náſzey poſpolitey
32:
leży.
33:
Diſceptator, Verbale, Sędzia. yednacz/ ná
34:
którego ſie obiedwie ſtronie zdáły.
35:
Diſceptatrix, Verbale, f. Yednaczká/ Zgo=
36:
dźicielká.
37:
Diſceptatio, onis, Rozeznánie Rozebránie
38:
rzeczy/ Wysłuchánie rzeczi. Capitur enim
39:
pro Arbitratu, Cognitione & iudicio
40:
Libera diſceptatio, Wolna á świebo=
41:
dna ſpráwá.
42:
Diſcerno, Diſcerniculum, Diſcrimino,
43:
diſcrimen, Vide Cerno.
44:
Decerpo, Vide Cerpo.
45:
Diſcens, genus Cometæ uidetur eſſe Pli
46:
nio.
47:
Diſcindo, Vide Simplex.
48:
Diſcingo, Vide Cingo.
49:
Diſcludo, Vide Claudo uel Cludo.
50:
Diſco, is, didici, neu. tert. Vczę ſie/ Doſ=
51:
wiádczam/ Dowiáduyę ſie. Literas apud
52:
aliquem diſcere, Vczić ſie wyzwolonych
53:
nauk. Diſcere fidibus, Vczić ſie ná lutni
54:
gráć. Cœpit me obſecrare ut ſibi lice=
55:
ret diſcere id de me, Yął mie prośić ábych
56:
mu dozwolił odemnie ſie tego vczić. kolumna: b
| D ante I. | 90 |
1:
Diſciplina, æ, Nauká. Diſciplinæ, Scien=
2:
tiæ & Artes idem.
3:
Diſciplinam, Cicero pro ſtatu Philo=
4:
ſophorum ponit, Miáſto ſtánu á ży=
5:
wota Philoſophskiego. Item diſciplina,
6:
wychowánie. Cwieczenie. Colere diſci=
7:
plinam, Niewykrącáć z kréſu zámie=
8:
rzonego/ to yeſt/ záchowáwáć ſie w ſwym
9:
ſtanie yáko ſie godźi. Diſciplinam ab
10:
aliquo accipere, Być od kogo dobrze
11:
wychowan. In militiæ diſciplinam pro
12:
ficiſci, W żołnierski ſie żywot wdáć Ma=
13:
la diſciplina deprauari, Złym wycho=
14:
wániem być skáżonym.
15:
Diſciplina eſt diſcipuli, Vt, Doctrina
16:
præceptoris, hoc eſt, diſcipulus diſcit,
17:
præceptor docet. Diſciplinȩ iuris ciui=
18:
lis, homo omnium eruditiſsimus,
19:
Człowiek wielmi w práwie Ceſárskiem
20:
ćwiczony.
21:
Diſciplina etiam, Dobry przikład/ á dobre
22:
záchowánie/ Obyczáye dobre. Vt, Popu=
23:
lus tenax diſciplinæ, Poſpólſtwo nie=
24:
wykroczne przećiwko práwom záchowánym
25:
y dobrym obyczáyóm.
26:
Diſcipulus huius diſcipuli, maſcul. ſec.
27:
Zwolenik/ Vczeń/ Student. Adiutor
28:
& Diſcipulus Platonis, Vczeń Plato=
29:
nów.
30:
Diſcipuli coquorum, Kuchćikowie.
31:
Diſcipula, læ, Zwolenniczká/ panná która
32:
ſie vczy.
33:
Diſciplinalis & hoc diſciplinale, adie=
34:
ctiuum, Vt, Diſciplinalis puer, Oby=
35:
czáiny/ Posłuſzny/ Powolny chłopiec.
36:
Diſciplinoſus, a, um, Roſtropny/ Dobrego
37:
rozumu. Calep. Cathone authore.
38:
Diſciplinoſus, a, um, Roſtropny/ Dobrego
39:
rozumu. Calep. Cathone authore.
40:
Diſciplinatus in Biblijs legitur pro eru=
41:
dito aut bene inſtituto, quod uerbū
42:
apud probatos ſcriptores non repe=
43:
rio.
44:
Diſcobolus, Vide Diſcus.
45:
Diſcolor. Vide Color.
46:
Diſcolus, ed eſt difficilis, Trudny. Cięſzki
47:
Græca dictio in Biblijs legitur, ſed
48:
potius ſcribendum Dyſcolus per y
49:
Græcum.
50:
Diſcumuenio, Vide Conuenio uel Venio.
51:
Diſcooperire, inſolens uerbum in Bi=
52:
blijs legitur pro detegere.
53:
Diſcoquo, diſcoquis, pen. cor. diſcoctū
54:
diſcoquere, Przewárzić.
55:
Diſcordo, diſcordia & diſcors. Vide
56:
Cor.
57:
Diſcrepo, Vide Crepo.
58:
Diſcretus, Vide Cerno.| Diſcrimen |
strona: 90v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Diſcrimen, Vide Cerno.
2:
Diſcrucior, Vide Crux uel Crucior.
3:
Diſcubo & Diſcumbo, Vide Cu=
4:
bo.
5:
Diſcuneatus, Vide Cuneus.
6:
Diſcripeo, is, pen. cor. diſcripiui, diſcri=
7:
pitum, diſcripere, Wielmi żędáć.
8:
Diſcurro, Vide Curro.
9:
Diſcus, maſ. ſec. Szeroká miſá/ Krzinów
10:
Tálerz wielki też/ Okrągła ſzibá kámien=
11:
na/ miedziána/ álbo żelázna/ którą przed
12:
tym grawáli młodźi ludzie/ yako v nas
13:
przed czaſy chłopſtwo krąg w poſród wśi
14:
zwykli gráwáć/ kiymi kręgu pobiyayąc.
15:
Hinc Diſco ludere, Vczę ſie kręgięm
16:
gráć. Et Diſcobulus, pen. cor. Który
17:
kręgiem gra.
18:
Diſcophorus, penult. cor. Nośiciel krzi=
19:
nowu/ Trukſes może być zwan.
20:
Diſculus, diminutiuum, Máły krzinowek
21:
Máły krążek.
22:
Diſcutio, Vide Quatio.
23:
Diſſero & diſertus, Vide Sero.
24:
Diſijcio, Vide Iacio.
25:
Diſiungo, Vide Iungo.
26:
Diſpalo, as, pen, prod. act. primæ diſpa=
27:
lare, Rozpoſtrzeć. Item, Błękáć ſie á tu=
28:
łáć ſie.
29:
Diſpaleſco, is, ere, Frequentatiuum, eſt
30:
palam omnibus innoteſcere, Wſzem
31:
ſie osławić.
32:
Diſpando, Vide Pando.
33:
Diſpar, Vide Par.
34:
Diſparo, Vide Paro.
35:
Diſpercior & Diſparcior, idem, Vide
36:
Pars.
37:
Diſpendium, Vide Pendo.
38:
Diſpendo, Vide Pendo.
39:
Diſsideo, Vide Sedeo.
40:
Diſsipo, Vide Sipo.
41:
Diſpello, Vide Pello.
42:
Diſpendo, Vide Pendo.
43:
Diſpenno, is, ire, pro Expando, obſole=
44:
tum.
45:
Diſperdo, Vide Perdo.
46:
Diſpereo, Video Pereo.
47:
Diſpergo, Vide Spargo.
48:
Diſpercio, Vide Pars.
49:
Diſpeſco, Vide Paſco.
50:
Diſpicio, Vide Specio.
51:
Diſpliceo, Vide Placeo.
52:
Diſplico, Vide Plico.
53:
Diſplodo, Vide Plodo.
54:
Diſpolio, idem quod deſpolio, Vide
55:
Spolio.
56:
Diſpoliabulum, Locus ubi ſpoliantur kolumna: b
| D ante I. |
1:
homines, ut domus meretricum, Plau
2:
tus, Kurewski dóm/ w którym rádo bie=
3:
rza gdzie nie kłádą.
4:
Diſpondeus, pes metricus conſtans qua
5:
tuor ſyllabis longis notat ſic - - - -
6:
Diſpono, Vide Pono.
7:
Diſpudet. Vide Pudor.
8:
Diſpumo, Vide Spuma.
9:
Diſpuluero, Vide Puluis.
10:
Diſpundo, Vide Pungo.
11:
Diſputo, Vide Puto.
12:
Diſquiro, Vide Quæro.
13:
Diſraro, as, are, pen. prod. Verbum ru=
14:
ſticum, Przerzedzam.
15:
Diſrumpo, Vide Rumpo.
16:
Diſſuauior, aris, ari, Lyzáć/ Pocáłowáć.
17:
Diſſemino, as, Vide Semino uel Semen.
18:
Diſſepimentum, diſſepimenti, Skórká/
19:
Lupynká która we włoskim orzechu miedzi
20:
yądrkyem yeſt.
21:
Diſſereno, as, are, neu. prim. Wiyasnyam
22:
ſie.
23:
Diſſero, Vide Sero.
24:
Diſsideo, Vide Sedeo.
25:
Diſſilio, Vide Salio.
26:
Diſsimulo, Vide Simulo.
27:
Diſſipo, Vide Sipo.
28:
Diſſoluo, Vide Soluo.
29:
Diſſonus, Vide Sonus.
30:
Diſuadeo, Vide Suadeo.
31:
Diſſuleus, porcus dicitur quod in cer=
32:
uice ſetas diuidat, Feſtus.
33:
Diſſuo, Vide Suo.
34:
Ditabeſcere, id eſt, tabeſcere, Nyſzczeć/
35:
Mdleć/ Wyędnąć.
36:
Diſædet, diſtiduit, & diſtæſum eſt, Zal=
37:
mi/ żáłuyę/ cięſzkomi.
38:
Diſtedno, Vide Tendo.
39:
Diſtillo, Vide Stilla.
40:
Diſtermino, Vide Terminus.
41:
Diſtero, Vide Tero.
42:
Diſtichon, gen. neut. Dwá wierſzá/ Dwá
43:
rymy. Tetraſtichon, Cztéry wierſze. He=
44:
xaſtichon, Sześć wierſzy álbo rymów.
45:
Ita Octoſtichon, Ośm wierſzów.
46:
Diſtineo, Vide Teneo.
47:
Diſtinguo, Vide Stinguo.
48:
Diſto, Vide Sto.
49:
Diſtorqueo, Vide Torqueo.
50:
Diſtraho, Vide Traho.
51:
Diſtribuo, Vide Tribuo.
52:
Diſtringo, Vide Stringo.
53:
Diſtrunco, Vide Truncus.
54:
Diſturbo, Vide Turba.| Dithyrambus |
strona: 91
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Dithyrambus, gen. maſ. Epitheton Bac=
2:
chi, Et uir quidam Thebaicus, Vnde
3:
genus uerſuum dithyrambicum no=
4:
minatum in honorem Bacchi.
5:
Ditio, ditionis, fem. ter. a ditior compa
6:
ratiuo nominis.
7:
Dis ditis, Pańſtwo/ Dziedźictwo/ Páno=
8:
wánie. Redigere in ditionem, Pod moc
9:
podbić.
10:
Ditione at numine Dei geruntur res
11:
Wſziſtko ſie dzieye wedle mocy á woley bo=
12:
skiey. Cadere ſub imperium, Ditio=
13:
nem alicuius, Prziśyć pod cziyę moc.
14:
Ditior & ditiſsmus & dito, Vide Dis
15:
Ditis.
16:
Ditrocheus, pes metricus conſtans duo
17:
bus Trocheis.
18:
Diu, Aduerbium temporis, Dawno. Nō
19:
diu huc commigrauit, Nie dawno tu
20:
prziciągnął/ Cum multum diu uixe=
21:
ris, Gdy ſie do woley náżywieſz. Diu mul=
22:
tum hæſitaui quid facere deberem
23:
Długom ſie rozmyślał com miał czy=
24:
nić.
25:
Dietule diminutiuum, Nieyáką chwi=
26:
lę.
27:
Diutius, compatariuum a diu, Dłużey.
28:
Cic. Non obtundam diutius aures
29:
ueſtras, Nie chcę was dáley ná słowiech
30:
dzierżeć Ne diutius anno in prouin=
31:
cia eſſem, Abych niedłużey w tym ſtá=
32:
roſtwie álbo vrzędzie był tilko yeden
33:
rok.
34:
Diutine Aduerbium, Długo/ Przes nie=
35:
máły czás.
36:
Diutinus, a, um, Długo trwáyący trwáły/
37:
długy/ diutina mora, Długie mieſzkánie.
38:
Diuturnus, a, um, idem.
39:
Diuturnius, diuturniſsimum, Aduerbia
40:
Diuturnitas, tatis, Trwáłość/ przewlecze=
41:
nie czáſu. Diuturnitas belli.
42:
Diu etiam aliquando ponitur pro diu=
43:
turno, uel tempore diurno, ut diu no=
44:
ctu. W nocy y we dnie.
45:
Diuagari, Vide Simplex.
46:
Diuello, Vide Vello.
47:
Diuendo, Vide Vendo.
48:
Diuerbero, Vide Verbero.
49:
Diuerbium inquit Seruius eſt primus
50:
actus Comediæ. Item partes Come=
51:
diarum ubi plures perſonæ uerſan=
52:
tur.
53:
Diuerto, diuerſor, diuerſorium, Vide
54:
Verto.
55:
Diuortium, Vide Verto.
56:
Diuerſe Aduerbium, Ná rozmáyitich miey
57:
ſcách. kolumna: b
| D ante I. | 91 |
1:
Diuerſum, idem.
2:
Diues diuitis, maſc. tert. Bogáty. Copio=
3:
ſus, Diues, Synonima. Inops, pauper
4:
contraria, Diues genitiuo iunctum, ut
5:
Plaut. Diues operis & laboris ex=
6:
pers, Który wiele prac ma ná ſobie/
7:
ále nic nie robi.
8:
Diuitior Comparatiuus, Cicero. Ille li=
9:
centior & diuitior, Bogátſzy.
10:
Diuitiæ, arum, in plurali tantum, Bo=
11:
gácſtwá. Diuitas tu ex iſthac facies,
12:
Vbogáćyſz ſie.
13:
Diuito, as, are, Bogáćyć. Apud Nonium
14:
obſoletum.
15:
Diuexo, as, are. Vide Vexo.
16:
Diuido, is, diuiſi, diuiſum, diuidere pen.
17:
cor. Dzielę/ Podzielam. Secare ac di=
18:
uidere mactatum porcum, Rozebráć
19:
wieprzá/ æqualiter in duas partes diui
20:
de, Ná dwie częśćy rowne rozdziel Num=
21:
mos uiris diuidere, Podzielić. Diui=
22:
dere animum in diuerſa, Ná rozmáyitą
23:
ſie myſl wydáwáć. Teras to á potym owo
24:
zámiſláć/ ſic diuidere oſcula, Teras
25:
tego á potym drugiego cáłowáć. Diui=
26:
dere ſententiam, Gdy kto w rádzie ze
27:
ſwego mieyſcá wotuyąc dwie álbo więcey
28:
rzeczy oſięga/ których ſie yedná podobáć może
29:
druga nic/ Tám bywa żądánie áby tá
30:
rádá/ á to tákowe wotum dwie álbo trzy
31:
rzeczy w ſobie zámykáyące/ było ná
32:
częśći rozdźielone/ á oſſobliwie ná kożdą
33:
część było pytano/ áby omyłká nie byłá w
34:
czym kto yego wotowányu podpiſuye/ to
35:
yeſt/ diuidere ſententiam, Yednego páná
36:
rádę ná częśći rozebráć.
37:
Diuiſo, as, are, probat Calep. ex Cicer.
38:
II. Philip. Vbi nulla huius uerbi fit
39:
mentio in probatioribus exempla=
40:
ribus.
41:
Diuiſus Participium, Rozdzielony.
42:
Diuiſus, huius diuiſus, nomen, Dzielenie
43:
Diuiſo, Verbale, Rozdzielenie/ Podzie=
44:
lenie.
45:
Diuiſor, Dzielnik/ Dzielcá/ Podzielnik. Di=
46:
uiſores etiam uocabantur qui pecu=
47:
nias inter tribus uirium candidato=
48:
rum nomine diuidebant in creandis
49:
magiſtratibus, quos Plaut. Curiarum
50:
magiſtros uocat, Calep.
51:
Diuiduum, To co może być Dzielono.
52:
¶Diuiſibilis, le, Co łatwie yeſt ku rozdzie=
53:
leniu.
54:
❡Indiuiſibilis contrarium.| Q | Diuidia |
strona: 91v
kolumna: a
| D ante I. |
1:
Diuidia, æ, gen. fem. Troská/ Stáránie.
2:
Plaut. Diuidiculum Caſtellum, Vnde
3:
a riuo communi aquam quiſ in
4:
ſuum fundum ducit, Calep. Wodna
5:
skrziniá/ álbo zdróy.
6:
Diuinus, a, um, Boski. Rem diuinam fa=
7:
cere, & diuinæ rei operam dare, eſt
8:
ſacrificare dijs, Ofierowáć/ Boską służ=
9:
bę obchodźyć. Diuinius comparatiuus,
10:
Cicer. Quid hoc ſomno diuinius
11:
dici poteſt? Y co może być mylſzego
12:
wdziecznieyſzego od Paná Bogá dá=
13:
nego.
14:
Diuinitas, Boſtwo.
15:
Diuinus, diuini ſubſtantiuum, Práktikarz
16:
Prorok.
17:
Diuino, as, are, neut. prim. Prorokuyę/
18:
Gadam. Diuinare de re aliqua, Gádáć
19:
Diuina quanti hoc mihi conſtat. Ga=
20:
day co mnie to płáći.
21:
Diuinator, atoris, Gádácz.
22:
Diuinatio, Prorocſtwo/ Práktikowánie/ Ga=
23:
dánie.
24:
Diuinans & præſentiens, Domyſláyąc
25:
ſie.
26:
Diuine, Doſtoyne/ Godnie/ & Diuinitus
27:
Aduerbia, Z bożey łáski/ z boskiey mo=
28:
cy.
29:
Diuinitus ita accidiſſe reor, Mniemam
30:
iż ſie z oſobliwey łáski Bożey przigo=
31:
dźiło.
32:
Diuinipotens, qui in diuinis poteſtatem
33:
habet, Apuleius.
34:
Diuortium, Vide Verto.
35:
Diurnus, Vide Dies.
36:
Dius, dia, dium, Páński/ Sláchecki.
37:
Dium etiam Pogodá/ słońce/ ſub Dio uel
38:
ſub Diuo, Pod gołym niebem.
39:
Diuus, ua, um, Boſki. Idem quod diuinus
40:
& Diuum, idem quod dium.D ante O.
41:
Do, das, dedi, dare, datum, Dáyę. Dare
42:
at donare idem, Do me tibi totum
43:
Zálecam ſie tobie wſziſtek. Dare ſe uolu=
44:
ptatibus, Vdáć ſie ná roſpuſtny żywot.
45:
Quin te hilarem das mihi, Czemu ſie
46:
nieochotnie maſz przećiw mnie Do fidem
47:
Obiecuyę/ Przyrzekam. Do pœnas, By=
48:
wam karan. Dare ſe fugæ & in fugam,
49:
Vciekáć. Dare terga, Tyl podáć. Do
50:
manus aut herbam, Wyznawam ſie być
51:
przewiciężonym. Dare operam amicis
52:
K woli być prziyacielóm. Dare operamkolumna: b
| D ante O. |
1:
literis, Vczić ſie. Do aires alicui, Słu
2:
cham kogo.
3:
Dare uitio, Gánić. Dare uerba, Zdrá=
4:
dźić. Dono dare, Dárowáć. Dare man=
5:
cipio, Prziwłaſzczić co komu. Dare no=
6:
men, Dáć ſie wpiſáć.
7:
¶Item, Dare pro dicere aliquando
8:
accipitur. Vt, Paucis dabo, Krótkiémi
9:
słowy to odpráwie. Item pro facere. Te=
10:
rentius, Haud paternum istud dediſti
11:
Nie oycowskieś to vczinił/ to yeſt nie od
12:
oyćáś ſie tego naucził. Dare neci &
13:
dale leto, Zábić.
14:
Dare uentis & dare obliuioni, Zápá=
15:
miętáć. Dare uela uentis, puśćyć ſie ná
16:
morze. Turpiter ſe dedit, Sromotnie/
17:
głupie á nietráfnie ſobie począł. Dare
18:
ſe ſomno, Spáć.
19:
Dare ſe in uiam, Ná drogę ſie puśćić.
20:
Dare damnum, O ſzkodę kogo prziprá=
21:
wić.
22:
Dare in matrimonium, Zá mąż wy=
23:
dáć. Dare habenas, Popuśćyć wodze. De
24:
dit me ad languorem, Przipráwił
25:
mie o chorobę. Vt res dant ſeſe, Wedle
26:
ſzcześćia/ albo pogody. Dare palmam
27:
alicui, Znáć kogo być wyſzſzym w yákiey rze
28:
czy.
29:
Dare negotium, Polećić. Optionem
30:
dare, Dáć komu wybieráć. Effectum da=
31:
re, Spráwić co yeſt polecono. Dare per
32:
manus dicimus, cum aliquid ueteri
33:
uſu obſeruatum poſteris relinquimus
34:
Stárádawny obyczay potomkóm náſzym
35:
zoſtáwić.
36:
Dare actionem dicitur Iudex, quan=
37:
do actorem ad intentandam actionē
38:
admittit, dicitur etiam & dare iudi=
39:
cium, Załobę álbo ſporę ſtrón prziyąć. Me
40:
hæc deambulatio ad languorem de=
41:
dit, Sprácowáłá mie tá przechádzká/ Au=
42:
ribus alicuius dare, Pochlebowáć komu.
43:
Copiam dare, Dozwolić. Dicta dulcia
44:
dare, Pięknę słówká komu dáć. Hæc
45:
ubi dicta dedit ſtringit gladium, Wy=
46:
rzekſzy to rzućył ſie do mieczá. Dare ſe
47:
in pedes, Vciec.
48:
Iugulum dare, Kręgi á ſzyyę wyczią=
49:
gnąć ku ścięciu. Laudi dare, Chwalić.
50:
Locū dare, Procedere, Vſtępić. Manda
51:
ta dare, Polećić.
52:
Materiam inuidiæ dare, Dáć przyczynę
53:
złey woley. Mutuum dare, Pożyczić.
54:
Natalia dare, Przepiyáć ſie, Obſides| dare, |
strona: 92
kolumna: a
| D ante O. |
1:
dare, Więźnie dáć dla pewnośćy. Stra=
2:
gem dare, Ná głowę poráźyć. Da mihi
3:
hāc ueniā, Odpuśćmi to Diut pro dent
4:
uel dederint antiquum, Sic duit pro
5:
det, & danunt, pro dant, antiquata &
6:
obſoleta ſunt, apud Comicos tamen
7:
frequenter leguntur.
8:
¶Dator, datoris, uerbale, Dáwácz/ ten
9:
który dawa.
10:
¶Datio, dationis uerbale, fem. Dánie
11:
dániná. Remittendum eſt aliquid in
12:
datione, Pofolgować nieco przi zdawa=
13:
niu.
14:
❡Datus, huius datus, Plaut. Se aurū
15:
meo datu tibi ferre aiebat, Odemnie
16:
dáne złoto etć.
17:
¶Datarius, a, um, quod eſt dandum
18:
Calep.
19:
¶ Dato, datas, datare, frequentatiuū.
20:
¶Datatim Aduerbium. Vt, Datatim
21:
ludere, Przechwitáyąc gráć.
22:
❡Compoſita quædam ſeunt primæ
23:
coniugationis, Vt. Circundo, Okrą=
24:
żam/ Obłápiám/ Obtaczam Circundare
25:
caſtrum aut ciuitatem, Oblédz miáſto/
26:
Położyć woysko pod zamkiem/ Circun=
27:
dare mœnijs urbem, Obtoczić miáſto
28:
murem.
29:
❡Circundatio, Barbara dictio in ſa=
30:
cris pro amicta.
31:
❡Peſſundo, as, are, Roſproſzyć/ Nogámi
32:
podeptáć/ W niwecz obrocyć. VT, Peſſun=
33:
dare aliquem, Potłumić kogo.
34:
¶Venundo, as, pen. cor. Venundedi
35:
uenū dare, uenū datum, Przedáć/ Spie=
36:
niężyć.
37:
❡Venundatio, onis, Verbale, Przedá=
38:
nie/ Záprzedanie. Quædam tertiæ con
39:
iugationis Vt, Abdo, abdis, abdidi,
40:
abdere, abditum, pe. cor. Zatáyić zákrić
41:
In aliquem locum ſe abdere, Chronić
42:
á zátáyić ſie/ Ex conſpectu heri ſe abde=
43:
re, Z oczu Páńſkich zeydz á krić ſie. In=
44:
terdum ſubauditur, In. Præpoſitio.
45:
Vt, Abde domo, pro. in domo.
46:
❡Abdor paſsiuum ex abdo, Bywam
47:
zátáyón. Abditus, a, um, Zátáyony.
48:
❡Abditum, abditi, ſubſtantiuū, Miey
49:
ſce táyemne. Pokóy. Nunc ſe herus rece=
50:
pit in abditum, Wſzedł ná pokóy.
51:
❡Abdite aduerbiū, Táyemnie/ Zákrycie
52:
❡Addo, addis, addidi, additum, ad=
53:
dere, pe. cor. Przydáyę. Addere & De=
54:
mere uel Adimere contraria. Quid ad
55:
hanc manſuetudinē addi poteſt? Y co
56:
może być przydano ku tey ćichośćy? Nihil kolumna: b
| D ante O. | 92 |
1:
addo de meo, Nie czinię dla tego ża=
2:
dney vtráty. Hoc addebat, To też k temu
3:
przypomniał. Addendo deducendo,
4:
Prżydayąc y wymuyąc. Addere animum
5:
Dodać ſercá.
6:
¶Additus Participium, penult. cor.
7:
Przydány/ Addita ætate, Plin. ita in=
8:
fantia ſcabunt aures poſterioribus,
9:
quod addita ætate non queunt, Gdy
10:
ſobie podſtárzeyą. Additus pro Inimico
11:
Vergil. Nec teneris addita Iuno, Vſ
12:
aberit.
13:
¶Additamentum, additamenti, Ver=
14:
bale, Przydatek/ Przycziná.
15:
❡Addicio, Przidánie.
16:
❡Condo, condis, condidi, conditum
17:
pen. cor. condere, Stwarzam/ Rządze
18:
Spráwuye/ Buduyę, Vt, Romulus con=
19:
didit urbem Romam, Założył y zbu=
20:
dował. Condere carmina, Piſáć/ Skłá=
21:
dać wierſze. Condere hiſtoriam, Hiſto=
22:
riya popiſáć. Condere monumento
23:
corpus, W grób włożyć ciáło Condere
24:
terra, Zagrzéść. Cōdere leges, Státutá
25:
á vſtawy vſtáwiać Cōditor, oris, Stwo=
26:
rziciel/ Conditor diſciplinæ militaris.
27:
Poſtanowiciel. Cwiczenia y záchowánia
28:
Ry erskiego. Conditor Peripateticæ
29:
lectæ Ariſtotelis.
30:
¶Cōdo etiā Táyę/ Zákrywam Chowam
31:
Nie dáyę znać/ Cōdere captiuos in cu=
32:
ſtodiam, Więźnie dać do do wyeże.
33:
❡Conditus, Záchowány/ Zákryty Sepoſi
34:
tū & conditū idem, Ná ſtronę odłożony.
35:
¶Conditiuus, a, um, Co ſie ná chowánie
36:
godźy. Vt, Conditiua mala, Zabika dłu=
37:
go leżące. Condititius, a, um, fere idem
38:
¶Conditorium etiam dicitur ſepul=
39:
chrum, Grób.
40:
❡Conditio, Verbale. Vt, Conditio
41:
frugum, Opátrzenie á zachowánie zbo=
42:
a. Conditio humana, Lucki ſtan.
43:
Conditio uitæ, Obyczay á záchowánie ży
44:
wotá tego. Conditio religionis, Stan
45:
á záchowánie wiáry. Ea conditione nati
46:
ſumus, ut nihil quod homini accide=
47:
re poſsit recuſare debeamus.
48:
¶Conditio etiam dicitur, Przicziná/
49:
Wymówká. Conditione tua non utar,
50:
Nie chcę ſobie ku pomocy bráć twey przy=
51:
cziny/ albo wymówki. Conditione uti. A
52:
Condo fit Abſcondo, Táyę/ Kriyę/ &
53:
Recondo. Ná ſtronę kłádę. Vnde Ab=
54:
ſconditus & Reconditus, a, um, Skri=
55:
ty/ Zátáyony.
56:
¶Dedo, dedis, dedidi, deditū, dedere| Q 2 | Pod |
strona: 92v
kolumna: a
| D ante O. |
1:
Pod moc álbo właſność poddáyę. Dedo
2:
me tibi, Poddawam ſie Tobie. Dedere ſe
3:
hoſtibus, Poddáć ſie nieprziyacielom.
4:
Dedo tibi hunc diem, Chceć tego dniá
5:
k woli być. Hinc deditio, Poddánie. Re=
6:
digere in deditionem Imperij, Przy=
7:
wróćyć á przywłáſzćić pod moc pánowánia
8:
ſwego. Poſt longam obſidionem facta
9:
eſt deditio, Po długiem oblężeniu ſámi ſie
10:
poddáły.
11:
❡Dediticius, Posłuſzny/ Powolny.
12:
Deditus participium, Vt, Deditus a=
13:
mori animus, Ná miłość vdany vmysł
14:
Deditus literis a pueritia, Ná nauce
15:
wychowány od dziectwá. Additus, ob=
16:
ſtrictus, deditus alicui, Ná wſzem powol
17:
ny. Dedita opera, Vmyſlnie.
18:
¶Edo, Vide ſupra Aedo, cum diph=
19:
tongo.
20:
❡Indo, indis, indidi, indere, inditum,
21:
pe. cor. Wkłádam/ Wtykam. Cibum in
22:
os indidi Włożyłem mu potráwę w vſtá
23:
Catjenas captiuis indere, Yęte więźnie
24:
w łánchuch włożyć álbo wſádźić. Nomen
25:
alicui indere, Okrzćić kogo przezwáć ál=
26:
bo dáć komu ymię. Ex forma indi=
27:
tum nomen eſt, Wedle twarzy á wzro=
28:
ku ymię dáne mu yeſt.
29:
❡Obdo, ondis, obdere, obditum, Za=
30:
łożyć/ záwrzeć. Peſſulum oſtio obdo,
31:
Zaworką drzwi zákłádam. Obdore fo=
32:
res, Drzwi záwrzeć.
33:
¶Perdo, Trácę/ Gynę. Perdere aliquē
34:
Przipráwić kogo o ſzkodę o niemoc. Cau=
35:
ſam, Litem perdere, Vtráćić rzecz ná ſą=
36:
dzie. Perdere perditum, Nędznego yeſz=
37:
cze w wietſza nędzę przipráwić.
38:
¶Perduere, pro perdere, Sic perdua=
39:
xo, id, pro perdo, antiquata & obſo=
40:
leta ſunt.
41:
¶Perditus participium ſiue nomen
42:
ex participio, Strácony. Perditus ado
43:
leſcēs, Zgyniony młodzieniec. Perditi ani
44:
mi homo, Szalonego ſercá. Nihil eſt
45:
perditus adoleſcente ad rem meritri=
46:
ciam animum applicante, Nic nie yeſt
47:
ſzáléńſzego yáko młodzieniec który ſie ná
48:
kurewſtwo vda.
49:
¶Perditio, perditionis, Vtrátá/ Nędzá
50:
Sgubá/ Szaleńſtwo.
51:
❡Perditor, perditoris, Zágubiciel. Per=
52:
ditor & ſaluator Reipub. contraria,
53:
Aduerbium, Szalenie/ Miſernie. Filiā
54:
ille cœpit amare perdite, Rozmiłował
55:
ſie dzieweczki ſzalenie.
56:
¶Deperdo fere idem quod Perdo. kolumna: b
| D ante O. |
1:
¶Diſperdo, dis, Roſpraſzam/ Vtracam/
2:
Gubię. Diſperdere & diſſipare poſſeſ=
3:
ſiones, Ymienie roſpróſzyć.
4:
❡Diſperditus, Vtrátny/ Roſproſzny.
5:
¶Diſperditio, Roſproſzenie/ Vtrátá.
6:
❡Prodo, Wydawam kogo Osławiam.
7:
Prodere diem, id eſt, Cōſtituere, Vſtá=
8:
wić/ Náznáczić dzień. Prodidiſti & te &
9:
illam miſeram, Wydałeś ſam ſiebie y
10:
onę niebogę. Prodere etiam, Podáć. Vt
11:
antequam arcem proderent hoſtibus
12:
Nizly zamek podáli nieprziyacielóm. Pro=
13:
dere etiam, Zdrádźyć. Prodere exercitū
14:
Zdrzádźyć woysko. Prodere fidem, Przi=
15:
rzeczoną rzecz złámáć. Prodere literis,
16:
Prodere memoriæ, Popiſáć potomkóm
17:
W ſwiętey pámięćy zoſtáwyć. Proditum
18:
eſt memoria ac literis, Są tego pá=
19:
mietnicy y piſemny dowód. Prodere mo=
20:
numentis, idem. Quoſdam fama pro=
21:
didit in ipſis funeribus reuixiſſe, Yeſt
22:
pewna słaá o niektórych ze przy pogrze=
23:
biech záś ożyli.
24:
¶Proditus, Wydány/ Przerádzony/ Oſzu=
25:
kány.
26:
❡Proditor, Zdraycá.
27:
Proditio, Zdradá. Proditio arcanorū
28:
Táyemnic wydánie.
29:
❡Reddo, reddis, reddere, redditum,
30:
Wroćić. Anhelitum reddere, Odet=
31:
chnąć.
32:
Animam reddere, idem. Reddidiſti
33:
animum, Przywróćiłeśmi myśl. Benefi=
34:
ciū reddere, Oddáć/ Odsłużyć. Vini co=
35:
lorem reddit, Tákiey fárby yeſt yáko wi=
36:
no. Crepitum reddere, Piernąć. Epi=
37:
ſtolam uel literas reddere, Liſty oddáć.
38:
Impendium reddere uſ ad aſſem.
39:
Koſtunek zápłáćyć aż do námnyeyſzego
40:
pieniądzá. Latine reddere, Ná łácinski
41:
yęzyk wyłożyć.
42:
Omnibus in exercitu ſuo militibus
43:
nomina ſuo reddidit, Swym ymieniem
44:
w woysku ſwoyim kożdego zołnierzá zwał
45:
Rationem reddere, Ráchunek vczynić.
46:
Panax, Piperis ſaporem reddit. Tá=
47:
kiego ſmáku yáko pieprz. Vitam reddere
48:
pro Repub. Dla Reczi poſpolitey nie
49:
záłowáć vmrzeć.
50:
Videm reddere, Oddáć/ Oddzieláć In=
51:
ter Philoſophos reddendus eſt, Mie=
52:
dzy Philoſophi ma być polyczón. Reddo
53:
certiorem, Dawam znáć/ Oznaymiam.
54:
Reddere eruditum, Nauczonym kogo
55:
vczynić.| ¶Redditus |
strona: 93
kolumna: a
| D ante O. |
1:
¶Redditus Participium. Vt, Redditæ
2:
literæ. Oddane liſty.
3:
¶Redditio uerbale, Oddánie/ Oddzie=
4:
lenie.
5:
¶Subdo, ſubdis, ſubdidi, ſubdere,
6:
ſubditū, Poddáyę pod moc/ Podſtáwiam/
7:
Podkłádam. Subdere puerum, Cudze
8:
dziécię podrzućić. Subdere oua adulte=
9:
ritia, Cudze yaycá podłóżyć. Ignem ſub=
10:
dito, Zabość koniá. Ignem ac materiam
11:
ſeditioni ſubdere per translationem,
12:
Zwádę rozżárzyć. Boues iugo ſubdere
13:
w yárzmo założyć.
14:
❡Subditus, Poddány. Subditum teſta=
15:
mentum, Podrzucony teſtáment.
16:
¶Subdituus, a, um, Adiectiuum, &
17:
Subdititius, a, ū, Podrzucony. Vt, Sub=
18:
dititius suerſus, Wierſz ktemu nienależą
19:
cy.
20:
¶Satisdo, as, are, Vbezpieczam. Zápiſuyę
21:
ſie/ Rękoymiá albo przirzeczniká ſtáwiam.
22:
Satiſdari, amplius a ſe non peti, Nie=
23:
żędáć więtſzego vbeſpieczenia.
24:
❡Satisdatio, onis, Vbeſpieczenie/ Zápi=
25:
ſánie/ álbo rekoyemſtwa ſtáwienie.
26:
❡Satisdatum, Superlatiuum, idem
27:
Cic. Satisdato debet, Yeſt powinien zá
28:
przyrzeczeniem ſwym. Debere aliquid ſa=
29:
tisdatio, Być nieco powinien wedle przyrze
30:
czenia ſwego zá kogo.
31:
¶Trado, is, didi, dere, ditum, Dáyę,
32:
item, Vczę. Nemine tadēte didici hoc,
33:
Náucziłem ſie ſam tego przes ſię. Tra=
34:
dere memoriæ & obliuioni, Zápámię=
35:
táć Tradere monumentis, Popiſać.
36:
Tradi ad ſupplicium, Ná męki być wy=
37:
dan Fama traditur, Ták powiedáyą/
38:
ſławá yeſt o tym Tradere puerum ma=
39:
giſtro, Dziécię dáć do ſzkoły Prouinciam
40:
alicui tradere, Nieyáki vrząd ná kogo
41:
włożyć/ Polećyć komu. Tradit Cicero,
42:
Cicero o tym piſze. Vnguēta quis primus
43:
inuenerit non traditur, Kto naprzód
44:
máśći wynálasł nic o tym nie piſzą. Me=
45:
moriæ traditum eſt. Yeſt o tym piſano.
46:
Monumentis traditur, idem.
47:
¶Traditio, Verbale, Nauká/ Oddánie.
48:
Traditio literarum, Oddánie liſtów.
49:
Traditio præceptorum, Nauká.
50:
¶Deperdo, dis, didi, dere, ditum. Gu=
51:
bię. Deperdere de Iure & libertate ci=
52:
uitatis, Nieco opuśćić ſpraw mieiskich. De
53:
perdere folia dicuntur arbores, Liście
54:
pádáć. kolumna: b
| D ante O. | 93 |
1:
Doceo, doces, docui, docere, doctum,
2:
act. ſec. Vczę/ Náuczam. Vt, Docere ali=
3:
quem literas, Vczić kogo piſmá. Do=
4:
cuit me fidibus, Vcził mie ná lutni
5:
gráć.
6:
Tragœdiam docere, pro Edere in
7:
ſcena more Græcorum dixit Vi=
8:
truuius, Tragedią ſpráwowáć. Docere
9:
fabulam, idem.
10:
Docebo omnia eſſe uera, Chcę tego do=
11:
wieść że to ſzczyra prawdá yeſt. Ne lite=
12:
ras quidem ullas accepi, quæ me do=
13:
cerent quid ageres, Niedoſtałem ża=
14:
dnych liſtów któreby mie vpweniały co czi=
15:
niſz. Erudire, Docere, Explanare, Si=
16:
nonyma.
17:
Doctus Participiū, Vczony/ & Nomen
18:
ex Participio, Vt, Doctus homo, Vczo=
19:
ny człowiek. Græce & latine doctus.
20:
Po Grecku y po Láćinie vmié.
21:
Docte, Aduerbiū, Vczenie Mądrze. Do=
22:
cte accurare rem aliquam, Rządnie co
23:
ſpráwić. Docte & perite feciſti, Mą=
24:
drześ vczinił.
25:
Docilis, & hoc docile, Latwy ku vczeniu
26:
Roſtropny/ Dobrego poyęcia. Praui doci=
27:
lis Romana iuuentus, Prętka ku złemu
28:
młódź Rzimska.
29:
Docibilis, & hoc docibile, Ten który ſie
30:
hnet náuczi.
31:
Docilitas, docilitatis, Prętkość ku nauce
32:
Roſtropność.
33:
Indocilis, & hoc indocile, Twárdego
34:
rozumu/ nie ták łatwie poymie czego go
35:
vczą.
36:
¶Indocilitas, Twárdość ku nauce.
37:
Doctrina, næ, fem. prim. Nauka/ & Do=
38:
ctor, Doktor Ten który vczy/ Vczyciel.
39:
Documentum, ti, neu. ſe. Nauká/ Dowod
40:
Przikład/ Doſzwiádczenie. Eſſe documē=
41:
to reliquis, Być przikładem ynſzym, Do=
42:
ctrix, Vczicielká/ in Biblijs legitur.
43:
Compoſita, Dedoceo, Oduczam/ álbo
44:
ynáczey náuczam. Perdoceo & Edoceo
45:
Pylnie náuczam.
46:
Dochimus, gen. maſc. genus pedis apud
47:
Oratores conſtantis quin ſyllabis,
48:
primam breuē, medias duas longas,
49:
penultimā breuem, ultimam longam
50:
habens, quæ ſic notantur. u--u-
51:
Docimaſia, fem. prim. Szácunek/ Mnié=
52:
mánie/ Oſzácowánie.
53:
Docos, gen. maſcu. Latine Tognum uel
54:
Trabs, Bałk/ Tram.
55:
Dodona, pen. prod. ciuitas Epiri penes| Q 3 | ſyluam |
strona: 93v
kolumna: a
| D ante O. |
1:
ſyluam Ioui ſacram, Vnde Dodo=
2:
nȩus, a, um, & Dodonȩus Iupiter. Et,
3:
Dodonȩum æs, Prouerbium. Klekot
4:
który bes przeſtanku mówi.
5:
Dodonides, Nymphæ Bacchi nutri=
6:
ces.
7:
Dodra. f. p. Genus potionis nouem re=
8:
bus conſtantis, CC. Trunek z dziewią=
9:
ćy rzeczi złożony.
10:
Dodrans, huius dodrantis, & Dodran=
11:
talis & hoc dodrantale. Vide As, Dzie
12:
wiąta część aſſis.
13:
Dogma, dogmatis, n. t. Latine placitū
14:
ſeu decretum, ſunt enim dogmata
15:
uniuſcuiuſ ſectæ decreta, Vſtawá/
16:
Obyczay, Zachowánie/ Wzięcie.
17:
Domgatiſtes, qui alicuius dogma ſequi
18:
tur, Cale. Diſcipuł/ Náſladownik/ Obroń=
19:
cá ſwych vſtaw.
20:
Dolabra, Vide Dolo.
21:
Doleo, doles, dolui, dolere, ne. ſe. Záłuyę/
22:
Bolimie/ Cięſzko mi. Doleo mortem pa=
23:
tris tui, Zal mi ſmierćy oycá twego. Do=
24:
leo dentibus, Aut dentes mihi dolent
25:
Bolą mię zęby.
26:
Dolet mihi caput, Boli mie głowá.
27:
Doleo ab oculis, Bołą mie oczy. Vi=
28:
cem alterius dolere, Przygody czyey żá=
29:
łowáć Dolet hoc cordi meo, Yestmi
30:
tego ſpráwnie żal. Doleri dictum im=
31:
prudenti adoleſcenti, Zalmi że ſie to rze=
32:
kło głupiemu młodzieńcowi. Vide ne
33:
quid, quod illi doleat, doxeris, Bacz
34:
ábyś nic nie mowiłá coby yą zátroskáło.
35:
Dolendus, a, um, Adiectiuum, Załoſz=
36:
ny.
37:
Dolens, Participium, Záłuyący.
38:
Dolens, Nomen ex Participio, Nihil
39:
faciat Inuitus, Nihil dolens, Nihil co
40:
actus, Cic. Nic s żálem/ etć.
41:
Doliturus, Liuius, Ignominiane ſua
42:
quen doliturum cenſeret, Aby komu
43:
żal było yego lekkóśći.
44:
Dolenter aduerbium, Smutnie/ Záłoſnie
45:
S boleśćią. Hinc Dolor, Boleść/ Zal/
46:
Smutek. Eſſe in dolore, Smućić ſie. Do=
47:
lorem capere ex aliquo, Srómać ſie zá
48:
kogo. Abijcere omnem dolorem, De=
49:
ponere dolores, Porzrucić ſmutek. In=
50:
nuere alicui quam acerbiſsimum do=
51:
lorem, Przipráwić kogo w wielki ſmutek
52:
y żal. Refricare dolorem, Zal znáwiáć.
53:
Dolore tabeſcere, Od troski nę=
54:
dzieć.
55:
Dolorificus, a, um, id eſt, dolorem adfe=
56:
rens, Calep ſine authore. kolumna: b
| D ante O. |
1:
Dolentia, huius dolentiæ, idem quod
2:
Dolor, Záłość/ Troska/ Smutek.
3:
¶Compoſita, Indoleo ſiue Indoleſco
4:
is, ire, Począć żałowáć. Tanta intentio=
5:
ne oculorum opus eſt, ut indoleſcant
6:
Tak potrzebá oſtrego wzroku aſz zábo=
7:
leyą. Et Perdoleo fere idem quod ſim
8:
plex.
9:
¶Dedoleo, Nie żalmi/ Nieboli mie/ Nie
10:
troſzczę ſie.
11:
¶Indolentia, Zdrowość/ Nietroská=
12:
nie.
13:
Dolium, dolij, neut. ſe. Stągiew/ Fáſá/ Fi=
14:
ctile dolium, Zban/ albo garniec.
15:
Doliolum, diminutiuū, Garnuſzek/ Zbá=
16:
neczek/ Faská/ Szafliczek.
17:
Doliarius, qui dolia facit & componit,
18:
Bednarz/ Zduń/ quia dolium uas eſt
19:
tam fictile quam ligneum, Doliaris &
20:
hoc doliare. To co ku czinieniu fas na=
21:
leży. Vita doliaris, prouerbium, Vbo=
22:
gi/ nie pyſzny żywot/ yako Diogenes faſę
23:
álbo dół miał miaſto domu. Doliarium
24:
doliarij ſubſtantiuum, Piwnicá/ Pársk
25:
w którym źymię chowáyą rzepę/ vkopawſzi
26:
dół w ziemi.
27:
Dolichos, g, m. Spacium duodecim ſta
28:
diorum, Dwánaśćie ſtay. Vide infra
29:
quid ſit Stadium, Hinc dolichodro=
30:
mos, Yeden który po ſześć kroć nie prze=
31:
ſtáyąć plác á mieſce tákowe przebiega.
32:
Doliche, Inſula e regione Chimeræ
33:
Ly=
34:
cij montis. Et Inſula prius Icaros di=
35:
cta.
36:
Dolo, as, are, act. prim. Dolatum & do=
37:
litum apud ueteres, Hebluyę/ Głádzę.
38:
Dolare perticam in quadrum, Kiy
39:
heblowáć ná cztéry gránie. Dolare dolū
40:
Zdradę heblować/ to yeſt/ wymyſlić á ná=
41:
gotowáć.
42:
Dolabra, dolabræ, Hebel
43:
Dolabella, diminutiuum. Hebelek.
44:
Dolobelliana Pyra, longiſsimi pediculi
45:
ab Inſitore Dolabella ſic dicta.
46:
❡Compoſita, Dedolo, Pochlebuyę.
47:
❡Edolo, Gładzę/ Rownam.
48:
¶Polio eſt fabrile uerbum.
49:
Dolon, proprium nomen uiri Troia=
50:
ni, Imię właſne też laska albo kiy d ty
51:
álbo wydrożony w ktorym miecz albo gra=
52:
nat bywa/ yákie zwikli mniſzy nośić Di=
53:
cti enim ſunt dolones a fallendo,
54:
decipiant cum ſpeciem præferant li=
55:
gni, intus aūt ferrum acutum habeāt,
56:
Calep. Dolones tamen apud Diuium| uidentur |
strona: 94
kolumna: a
| D ante O. |
1:
uidentur accipi pro ornamentis na=
2:
ualibus.
3:
Dolopes. penult. correp. Populi Theſſa=
4:
liæ.
5:
Dolor, Vide Doleo.
6:
Dolus, huius doli, a dolando, id eſt læ=
7:
dendo & minuendo dictus, ut docet
8:
Donatus, Zdradá. Dolis deludere,
9:
Zdradźyć/ Naſmiać ſie. Dolus bonus,
10:
Zdradá dobrym vmysłem vczyniona. Do=
11:
lus malus, Złym vmysłem.
12:
Doloſus, a, am, Chytry/ Zdradliwy.
13:
Dolositas, pro dolo malo in Biblijs
14:
legitur.
15:
Doloſe, Aduerbium, Zdrádnie/ Chy=
16:
trzę.
17:
¶Subdolus, a, um, Przychitrz/ Táyem=
18:
nie zdrádliwy.
19:
Doma, domatis, n. t. Latine tectū, Dách=
20:
uel domus Synecdochicos.
21:
Domis, pro, dominus, Lucretius di=
22:
xit, CC.
23:
Dominus, maſ. ſ. Pam/ Właſnie domu ſwe=
24:
go goſpodarz. Sed abuſiue pro quo=
25:
uis, qui poteſtatem aliquam ha=
26:
bet.
27:
Dominus etiam pro marito, Maż/ Mał
28:
żonek.
29:
Domina, næ, Páni.
30:
Dominicus, a, um, Páński. Pecunia Do=
31:
minica, Pyeniądze páńskie.
32:
Dominium, Pańſtwo/ Dziedźictwo.
33:
Dominor, dominaris, dominari, depo.
34:
prim. Pánuyę. Dominari alicui, Do=
35:
minari in aliquem, Mieć moc nád kim
36:
Aliquando accipitur paſsiue, Yeſtem
37:
pod cziyą mocą.
38:
Dominatio & Dominatus huius domi=
39:
natus, Pánowanie/ & Dominator,
40:
Ten który panuyę/ Pányący.
41:
Dominatrix, Páni dźiedziczna.
42:
Dominans, Participium, Vt Dominans
43:
ille in nobis Deus, Pánuyąc/ etć.
44:
Domo, as, are, Vſmiérzam/ Ogłaskam.
45:
Item, Zwyciężam/ Domare equum,
46:
Ogłáskać/ Obieźdźić konyá. Domare ter
47:
ram aratro uel raſtris, Pługiem rolą
48:
zoráć. Domare hoſtem, Vſmierzyć/ Zwi=
49:
czyeżyć nieprziyaciela.
50:
❡Perdomo, pen. cor. idem eſt.
51:
Domitus, ta, tum, Vſmierzony/ Ocokány/
52:
Zwyciężony.
53:
❡Indomitus, a, um, Buyny/ Nieuſmié=
54:
rzony/ Dźiky. Domitus huius domi=
55:
tus ſubſtantiuū & Domitura, Vſmié=
56:
rzenie/ Ocokánie. kolumna: b
| D ante O. | 94 |
1:
Domitor, domitoris uerbale, Vſmierzácz
2:
Vt, Domitor equorum, Obieżdżácz/
3:
koński.
4:
Domitrix, Verbale fem. Vſmierzicielká.
5:
Domator, domatoris, idem. Doma=
6:
tio ipſe domandi actus, Obyeżdżánie/
7:
Vſzmierzánie. Domabilis & hoc do=
8:
mabile, latwi ku ogładkániu/ Oco=
9:
kániu.
10:
❡Indomabilis, Nazbit buyny/ Szalo=
11:
ny.
12:
Domus, fem. ſecundæ & quartæ decli=
13:
nationis, Dóm. genitiuo huius domus
14:
uel domi, huic domui, hanc domum,
15:
o domus, ab hac domo, uel domu,
16:
Hæ domus, horum domorū uel do=
17:
muum, his domibus, has domos,
18:
uel domus, o domus, ab his domi=
19:
bus.
20:
Domus auium, Gniazdo ptaſze.
21:
Domus etiam pro templo accipitur,
22:
Kośćiół/ Boży dóm.
23:
Domus pro familia continens pro con=
24:
tento, Czeladź domowa. Domus etiam
25:
gens & prognatio tota, Dóm/ to yeſt
26:
Rodzay á pokolenie.
27:
Domus pro patria, Oyczyzná. Domus
28:
genitiuus eſt, ædificium quod ex te=
29:
cto & parietibus conſtat, Vt partem
30:
domus demolitus ſum, Zrzućiłem nie=
31:
którą część domu.
32:
Domi genitiuus, locus eſt in quo
33:
quis manent. Terent. Te expectat do=
34:
mi, Domá cie oczekawa. Domi conie=
35:
cturam facio, Domá o tym ſobie rozmy=
36:
ſlam.
37:
Domi habere, Prouerbium, Sam z ſie=
38:
bie co miec. Item, Domi inſpicere ali=
39:
quem, Poznáć kogo yáko ma być co w
40:
kim leży.
41:
Domi & in Domo eiuſdem plane ſigni
42:
ficationis ſunt, Cuius domi fuit, pro
43:
In cuius domo, W cziym domy. Qui
44:
iſtius domi erat educatus, V tego do=
45:
mu.
46:
Domi eſt animus, Pámiętam ſie. Domi
47:
& foris, Cic. Parua ſunt arma foris,
48:
niſi eſt conſilium domi, W mieś=
49:
cie yeſli niemaſz mądry porady/ etć.
50:
Domi & militiæ genitiuo aduerbiales
51:
id eſt, abſolute poſiti, pro eo, quod| Q 4 | eſt, In |
strona: 94v
kolumna: a
| D ante O. |
1:
eſt, In pace. In bello, hoc eſt, pacis &
2:
belli tempore. In his obſeruatum eſt,
3:
tu fere ſemper per coniunctionem
4:
quæ uel & connectantur. Vna ſemper
5:
militiæ & domi fuimus, Pomagályſ=
6:
my ſobie towárziſtwá záwżdy ták domá
7:
yáko y ná woynie. Domum abi, Ydę
8:
do domu. Ad me adducta eſt domum
9:
Do mego domu yeſt záwyedzioná. Domo
10:
abit, wyſzedł z domu. Domo exulo, Nie
11:
ſmiém do domu. Domo ſe tenere, Do=
12:
má ſie chowáć. Doma leżeć.
13:
Domu, abla. Plin. Domu collapſa, Gdy
14:
vpádnie dóm.
15:
Domuncula diminutiuum, Domek.
16:
Domeſticus, a, um, Adiect, Domowy, Do
17:
meſticū animal, Swoyſkie domowe bydlę
18:
Domeſtici ſubſtantiuū, Prziyaciele/ Przi=
19:
yacielſtwo.
20:
Domeſtici & alienigenæ contraria.
21:
Domeſticus pro priuato, Oſobliwy. Cic.
22:
Ergo & domeſtica feremys ut cenſes
23:
& publica, Y oſobliwe y poſpolite.
24:
Domeſticatim, Aduer. Od domu do domu
25:
Domiciliū huius domicilij, Mieſzkánie
26:
Domicœnium, ij, apud Marcial. Domo=
27:
wa wieczerza.
28:
Dominicio, apud Cicero. Scie do domu.
29:
Domiporta, Zołẃ/ Cochlea dicitur, quia
30:
ſecum domum portat.
31:
Donax, Rodzay nieyáki trćyny.
32:
Donec, Aduerbium, Aż záś/ uſ donec
33:
Terentius, Certum obſidere eſt uſ
34:
adeo donec, Terent. Nunquam deſti=
35:
tit orare uſ adeo donec perpulit, Ták
36:
długo áż ſwego dowiódł co chciał.
37:
Donec ad hæc tempora peruentum eſt
38:
Aż. Donec tibi pollicitatus ſum effi=
39:
cere Aliśći ſpełnię com obiecał.
40:
Donec pro quandiu, Ouidius, Donec
41:
eris fœlix multos numerabis amicos
42:
Pokić ſzczęście folguyę/ ná prziyáznić nic
43:
niebrákuye.
44:
Donicum, idem ſiginificat quod donec,
45:
Quandiu uel Quod.
46:
Dono, as, are, Dáruyę/ Dáyę. Vt, Dono te
47:
hac re, & Dono tibi hanc rem, Tym cie
48:
dáruyę. Et, Dono ſeruum dono, apud
49:
Plautum, Dáyę słudze dar/ álbo obda=
50:
rzam tego sługę nieyákiem dárem. Donare
51:
alicui multa large & effuſe, Hoynie á ok=
52:
ficie kogo obdarzić.
53:
Donatus, ta, tum, Obdárzony/ na/ ne.
54:
Donatio, onis, Dárowánie.
55:
❡Indonatus, Nieobdárzony.
56:
Donum, Dar.kolumna: b
| D ante O. |
1:
Donarium, idem quod donum, ſed ab=
2:
uſiue, Mieyſce gdzie vpominki á dáry od=
3:
dáyą. Alias ipſa templa in quibus do=
4:
naria offeruntur.
5:
Donaria, Proprie dona pro ſtructura &
6:
ornamentis templorum facta.
7:
Donatiuus, Który może dar dáć. Vt, Do=
8:
natiuum munus, Quod a Principe uel
9:
Imperatore donatur, Vpominek. Vide
10:
ſupra Congiarium, Donaticȩ coronȩ
11:
Quibus uictores in ludis donabantur
12:
Feſtus.
13:
❡Compoſita, Condono, Podarzam/
14:
też Odpu czam. Vt, Condonare alicui
15:
munuſculum, Podárzić kogo vpominkiem
16:
Pecunias debitoribus condonare,
17:
Odpuśćić dłużnikóm długi. Remittere a=
18:
licui & condonare idem.
19:
¶Condonatus, Participium, a Con=
20:
donor. Vt, Condonatum iudicium
21:
alicui, Odpuſzczono prziſąd.
22:
¶Condonatus etiam, Odbárzony/ Ná=
23:
dárzony.
24:
¶Condonatio Verbale, Odbárzenie/
25:
też Odpuſzczenie. Vulgo Indulgentia,
26:
Roſpuſtá.
27:
Doniſa, Inſula in Ægeo mari.
28:
Dorcas, adis, fem. ter. Latine Dama, Láni
29:
Dorderacum, Portus Batauorum, Brzég
30:
w Holándzie.
31:
Doris, g. f. Herba quæ & Anchuſa ap=
32:
pellatur Item, Doris, Regio Græciæ
33:
iuxta Maliacum ſinum, cuius populi
34:
dicuntur Dorij, & Dores, & Dorien=
35:
ſes, & Dori s. Inde Adiectiuum Dori
36:
cus, a, ū, pro Græco, Grek. Item Doris
37:
ciuitas eiꝰ regiōis, & nomē Nymphæ
38:
Dorion, Achaiæ oppidum.
39:
Doriſcus, Vrbs in Thraciæ littore ſita.
40:
Dormio, is, iui, itum, ire, n. quar. Spię.
41:
Vt, In utram autem dormire, Nic
42:
nie dbáć. In ſacris literis Dormire pro
43:
mori frequenter accipitur.
44:
Dormiens, Participium, Spiąc.
45:
Dormitio, onis, pro Somno in Biblijs,
46:
Inſolens.
47:
Dormito, as, are, Frequentatiuum, Zie=
48:
wam/ Drzemię. Vt, Dormitandum tibi
49:
non eſt, Nie drzémáć/ to yeſt/ nie trzebá w
50:
tey rzeczi ſpáć. Oſcitans & dormitans,
51:
Drzemiąć y poziewáyąc.
52:
Dormiſco, idem quod Dormio, Spię/
53:
Vſypiam/ to yeſt/ Poczinam ſpáć.
54:
Dormitator, Verbale, Spik. Oſpáły/ to yeſt
55:
Nie dbáły w ſwych rzeczách.
56:
Dormitatio, in Biblijs, Spánie.| Dormitorius |
strona: 95
kolumna: a
| D ante O. |
1:
Dormitorius, a, ū, To co ku ſpániu należy.
2:
Dormitorium, Subſtantiuum, Lóżnicá.
3:
Dormiturio, Chce mi ſie ſpać/ Drzémię.
4:
❡Compoſita, Obdormio, & Obdor
5:
miſco, Zaſipiam. Vt, Obdormiuit in
6:
ſacra æde, Záſnął w kośćiele.
7:
¶Edormio, & Edomiſco, Wyſypiam
8:
Vt, Edormire uinum ſeu crapulam,
9:
Wytrzeźwić ſie przes ſpánie Edormiſce=
10:
re uillum, idem.
11:
❡Indormio, is, iui, itum, ire, Záſypiam/
12:
Przeſypiam. Deſidiæ indormire, Dla
13:
leniſtwá drzémáć. Qui in iſto homine
14:
colendo tam in dormiui diu, Któ=
15:
rym tak długo ſpał/ á nie ſtárałem ſie o
16:
łáskę tego człowieka. Cauſſæ indormi=
17:
re, Rzecz ſwoyę przeſpáć/ to yeſt/ Omieſzkáć
18:
dla niedbáłośći.
19:
Doron, gen. neut. Latine donum, Dar/
20:
Vpominek. Vnde Antidoron, Oddá=
21:
tek/ Oddánie.
22:
Dorophoros Poſeł który vpominki nośi.
23:
Dorodotia, corruptio muneribus facta,
24:
Przedárowánie.
25:
Doron ſiue Dorū, idem quod Palmus,
26:
Dłóń/ to yeſt/ miárá ſzeroká ná trzech pál=
27:
cách. Vnde Didorum, Tetradorum,
28:
& c. pen. cor.
29:
Dorſum, ſe. n. ſ. Et, Dorſum huius dor=
30:
ſus ſecundum Probum, Grzbiet.
31:
Doſſum Antiqui dicebant, quod nunc
32:
dorſum dicimus. Inde Doſſuaria Iu=
33:
menta, Konie/ Muły álbo osły/ którzi yá
34:
grzbieciech tłumoki/ y ynſze brzemiona noſzą.
35:
Dorſuarius, a, um, Grzbiećiſty.
36:
Dorſualia, equorum tegumenta, Gunie/
37:
Deki. Calep.
38:
Dory, g. n. Lat. haſta, Włocznia/ Drzewo
39:
Dorypho, pen. cor. Drábánt/ Drab. Do=
40:
ry etiam eſt oppidum Ponticum.
41:
Dorylaus, Fluuius Phrygiæ
42:
Dorypetron, Herba, alias, Leontopo=
43:
dion, Calep.
44:
Dos, otis, Poſag. Vt, Vxor ſine dote
45:
ueniet, Doſtánieć ſie żoná bez poſágu.
46:
Dos etiam ſignificat, quicquid ali=
47:
cui datum eſt, uel a natura, uel ab ho=
48:
minibus, Przirodzona cnotá. Vt, Non
49:
uulgaribus dotibus adoleſcens. Nie=
50:
poſpolitych cnót młodzieniec. Dotes inge=
51:
nij, Dowćyṕ przirodzony. Dotes animi,
52:
Cnotá. Dotes corporis, Vrodźiwość/
53:
Piękność/ Moc.
54:
Dotalis & hoc dotale, Co ku poſágowi
55:
należy. Vt, Prædia dotalia, Ymienie w
56:
poſágu wzięto. kolumna: b
| D ante R. | 95 |
1:
Doto, as, are, Wypoſáżam. Vnde paſsiuū
2:
Dotor, Bywam wypoſáżón. A quo Par=
3:
ticipiū Dotatus, Wypoſażony. Vt, Vir=
4:
go ſatis dotata eſt, ſi pudica eſt, Pan=
5:
ná vczćywa á dobrze wychowana/ nie máły
6:
poſag zá ſobą ma. Indotata uirgo, Pánná
7:
bez poſágu. Olea dotatur lachryma,
8:
Plin. lib. 12. cap. 17. Dotatȩ uitæ ul=
9:
mus, Wynną máćycą okrążony.
10:
Doxa, gen. fem. Latine gloria & opinio
11:
Chwałá/ Powagá/ Mnimánie. Vnde
12:
Philodoxus, Pyſzny/ Lákomy ná prożną
13:
chwałę. Et, Paradoxon, Co yeſt przećiw=
14:
ko mnimániu poſpolitemu/ Co oſobliwego/
15:
Nowego á rzadkiego yeſt.D ante R.
16:
Drachma, huius mæ, Osma część łotu.
17:
Item genus Numiſmatis, Pieniądz ál=
18:
bo groſz nieyáki około czterech groſzi Pol=
19:
skich wſobie zámykáyąc. Vnde Didrach=
20:
mō, Ort złotego ośm álbo pułosmá groſza
21:
Draco, onis, m. t. Smok albo wąż o czte=
22:
rech nogách.
23:
Dracæna, Smokowa
24:
Dracunculus diminut Smoczek/ Item
25:
Dracunculus, Herbæ genus, uulgus
26:
Pharmacopolarum uocat, Iarum alij
27:
pudendum ſacerdotis.
28:
Dracomgera, A Poëtis uocatur ciuitas
29:
Bœociæ Thebæ quia a uiris e Dra=
30:
cone natis dicitur ædificata.
31:
Dracomtes, Gea eſt, Kamień álbo perłá.
32:
Dracontium, Herba hortēſis, Smokowy
33:
korzeń. Item Genus uitis præcocis.
34:
Dracuina, Oppidum Rhetiæ, Miáſteczko
35:
w Niemieckiey ſtronie/ po Niemiecku zową
36:
Ehingen.
37:
Drachma, atis, neu. ter. Latine. Manipu=
38:
lus ſiue Donarium, Garść álbo málucki
39:
ſnopek/ álbo wiązáneczká.
40:
Drama, atis, n. t. Spráwowánie komediey.
41:
Dramaticus, a, um, To co ku ſpráwowániu
42:
gry y komediey nałeży. Vt, Dramaticum
43:
carmen. Rzecz którą perſony w komediey
44:
miedzi ſobą rozmawiáyą/ á nie poeta który
45:
komedią popiſał.
46:
Dragiana, Prouincia Aſiæ Maioris.
47:
Drauus, fluuiꝰ oriēs in Carinthia, Draba
48:
Drepanū. ge. n. Górá y miásto w Siciliey.
49:
Dromones, Nieyáki rodzay ryb.
50:
Dromos, g. m. Latine curſus, Biég/ Chód
51:
też mieyſce zawodu. Vnde Hippodro=
52:
mos, Zawodniczy plác/ álbo wielga á ſzero
53:
ka drógá. Et, Catadromos de qͦ ſupra.
54:
Dromedarius, ge. m. Zwiérzę wielmi pręt=
55:
kiego biegu/ malem tákie yáko wielbłąd.
56:
Dromedia, idem.| Dropax |
strona: 95v
kolumna: a
| D ante R & V. |
1:
Dropax, Nieyáki rodzay máśći/ álbo oley=
2:
ku.
3:
Drupa, Baccæ, Oleyek yáki orzechowy.
4:
Druidæ, quidam Gallorum ſapientes,
5:
Quidam ſcribunt Dryide.
6:
Druſomagus, Vrbs Rhetiæ, Miáſto w
7:
Niemcech Po nimiecku/ Memmingen.
8:
Drys, gen. fem. Latine, Quercus, Dąb.
9:
Vnde Dryades & Hamadryades,
10:
Nymphæ ſyluarum.
11:
Drylon, Fruuius Dalmatiæ.
12:
Drymodis, id eſt, Arcadia.
13:
Dryopes, Populi Epirotici.
14:
Dryophono, Herba Plinio.
15:
Drypetæ, Genera olearum, CC.
16:
Dryophytæ, Genus ranarum, Zabki má=
17:
łe/ ná liściech ſie záwieſzáyące.
18:
Dryopteris, Herba, Nonnulli eam eſſe
19:
putant quæ uulgo Oſmonda regalis
20:
uocatur.
21:
Dryos, Hyphear, Viſcus quercinus,
22:
Dębowy lep/ CC.D ante V.
23:
Dubat, pro dubitat, obſoletum Fe=
24:
ſtus.
25:
Dubenus, id eſt, dominus, obſoletum.
26:
Dubius, a, um, Wątpliwy/ wa/ we. Vt,
27:
Num dubium eſt. Y zaſz to wątpliwo
28:
yeſt.
29:
Dubium, Controuerſum, & Incertum.
30:
idem, Sine dubio, Króm wątpienia.
31:
Dubius creditor, Niepewny dłużnik.
32:
Dubia cœna, Wieczerza z rozmáyitych
33:
potraw przirządzona/ iż yeden nie wie cze
34:
go ſie ma yąć. Dubij rumores, Niepew=
35:
ne powieśći. In dubium uenire, idem
36:
quod dubitare, Wątpić. Et, In dubiū
37:
uocare, Wątpliwém kogo vczinić, Du=
38:
bia lanugo, Młoda brodá. Mihi tua
39:
fortuna dubia non eſt, Nic nie wątpię
40:
o twoyey fortunie.
41:
Dubito, as, are, Frequentatiuum a No=
42:
mine Dubio, Wątpie.
43:
¶Dubitare & Heſitare, idem. Vt, Du=
44:
bitare de fide alicuius, Wątpić w cziyey
45:
obietnicy. Hæc dum dubitas menſes a=
46:
bierunt decem, Gdy ſie ná to rozmyſlaſz/
47:
etć. De tua erga me uoluntate nunquā
48:
dubitaui, Nigdym nie wątpił w twoyey
49:
prziyáźni. Dubitare nie wątpił w twoyey
50:
prziyáźni. Dubitare utrum ſit utilius,
51:
Rozmyſláć ſie coby ze dwu rzeczi było vży=
52:
tecznieyſzego. Dubitat promittere, Nie=
53:
ſié obieáć/ Przirzec.
54:
Dubitatur, Imperſonale, Wątpi ſie.
55:
Dubitatio, Wątpienie. Dubitatio & He=
56:
ſitatio, idem. Vt, Dubitatio nulla in re kolumna: b
| D ante V. |
1:
erat, zadnegoſmy wątpienia o tym nie mieli
2:
Dubitanter & Dubie, Aduer. Wątpiliwie
3:
¶Indubie, Indubitanter, Króm wątpie=
4:
nia. Haud dubie, Sine dubio, Procul
5:
dubio, uel Dubio procul, idem ſunt.
6:
In dubium uenio. In dubio ſum. & c.
7:
Et, Mihi dubium eſt, idem quod du=
8:
bito, Wątpię. Pericula indubitanter
9:
adire, Smiele ſie ważyć wſziſtkiego.
10:
Dubiosus, a, um, Wątpliwy/ wa/ we/ Vt,
11:
Dubitat dicere, Nie wié mali powiedzieć
12:
álbo nie.
13:
Ductaus & Dux, Vide Duco.
14:
Ducenti, tæ, ta, tantū pluraliter, Dwieście
15:
Ducenteſimus, Dwuſetny.
16:
Ducenties, Aduerbium, Dwieście kroć.
17:
Ducentus Adiectiuum, id eſt, bis centum
18:
Vt, Duceni anni, Dwieście lat/ álbo we
19:
dmie á we dwieście lat.
20:
Ducenarius, a, um, Vt, Ducenaria pon=
21:
dera, Dwuſetne funty.
22:
Ducenarius, qui ducentos milites
23:
ducebat in acie ſecunda, qui & pri=
24:
mus haſtatus dicebatur.
25:
Ducenarij Iudices, apud Romanos a
26:
cenſu dicti putantur, quod dimidium
27:
cenſus equeſtrum poſsiderent.
28:
Duco, is, xi, ctū, Wiodę/ też Mniemam
29:
Mam zá to Vt, Omnia Dei nutu du=
30:
cunt, Wſziſtko ſie dzieye wedle Bożey woley.
31:
Parui ducis, Zá máło ważyſz. Nie dbaſz.
32:
Agmē ducere, Woyſko wieść. Ducere ſe
33:
deorum de arbore, Spuśćić ſie z drze=
34:
wa. Animā ducere, pro uiuere, Zyć. ani
35:
mo ducere, Rozważáć ſam w ſobie. Aquā
36:
ducere, Wodę prziwodźić. Bellum du=
37:
cere, Woynę wieść. Vix poſſum anhe=
38:
litum ducere, Ledwy mogę odetchnąć.
39:
❡Duci abſolute in paſsiua ſignifica=
40:
tione, Być karan/ álbo/ ná ſmierć wiedźion
41:
Vt, Nero ſtatim duci iuſsit, Nero ye
42:
roskazał hnet pośćynáć. Ducere
43:
foſſam, Przekop wieść. Dicere horas
44:
extremas, Konáć. Duco uxorem, Oże=
45:
niam ſie. Ducere choros, Táńcowáć.
46:
Ducere literas, Piſáć. Ducere primas
47:
lineas, Náznáczić/ Nácechòwáć. Ducere
48:
noctem iucundis ſermonibus, Miłe=
49:
mi rozmowámi noc przetrwáć. Rationem
50:
alicuius ducere, Mieć kogo zá co/ to yeſt/
51:
ważyć. Ducere ſpiritum, Ziewáć/ & per
52:
translationem, Zyć. Ducere ſuſpiria,
53:
Wzdycháć. Ducere ſulcos, Zagony czinić
54:
álbo prowádźić. Vallum ducere, Sypáć
55:
wał. Duci cogitatione alio, O czym
56:
ynſzim myſlić.| Duci |
strona: 96
kolumna: a
| D ante V. |
1:
Duci deſpicatui, Być wzgárdzan. Du=
2:
ci falſo gaudio, Próżno ſie weſelić.
3:
Duci ineptijs & fabulis, Obieráć ſie w
4:
baykách. Diē de die ducere, Dzień zá dzień
5:
puſzczáć. Ducere laudi, Ku chwale przi=
6:
piſowáć. Ducere minoris, Nie ták drogo
7:
ſzacowáć. Ducere pre ſe neminem, Wſzi=
8:
ſtki puſzczáć á wzgárdzáć mimo ſię. Du=
9:
cere aliquid pro nihilo, Zá nic ważyć.
10:
¶Duce pro duc. Vt, Ducere aliquid
11:
uxori probro, Zá ſromotę żenie nieco
12:
przipiſowác. Vaſa ex luto ducere,
13:
Zbánki z glini czinić. Ducere coniectu=
14:
ram, Domniemáwáć ſie. Ducere argen=
15:
tum uel aurum, Rościęgáć/ to yeſt blachy
16:
czinić. In ius ducere, Poſwáć. Sortem
17:
ducere, Lós rzućyć.
18:
Ducto, as, are, Erequentatiuum. Vt, Du
19:
ctare exercitū, Woysko wieść Ductare
20:
aliuquem fruſtra, Pieknémi słówki kogo
21:
odbywáć/ á długo ná słowiech dzierżeć. Du
22:
ctare a micū, Ludźić á więźić około ſiebie.
23:
Duco, as, are, Varro, id eſt, guberno, ob
24:
ſoletum.
25:
Ducatus, huius tus, Xięſtwo. Vt. In om=
26:
ni ducatu, V kázdym xięſtwie.
27:
Ductus, huius ctus, Prowádzenie/ Przi=
28:
wodzenie. Vt, Ductus aquarum, Przi=
29:
wodzenie wód. Item, Ductus eſt pœni=
30:
tētia, Załował tego. Sorte ductus, apud
31:
Vergil. Loſem obrány.
32:
Ductor, Wódz.
33:
Dux, cis, com. ter. Qui uel quæ ducit,
34:
Xiążę y Xiężna. Vt, Dux & præfe=
35:
ctus claſſis, Hetman woyská nawodnego.
36:
Dux recte uiuendi natura, Dux ac
37:
Princeps in illa multitudine Sicarioꝶ
38:
❡Redux Wrócony do domu.
39:
¶Irredux, icis, Który ſie nie wróćył do
40:
domu.
41:
Ducatus, Xięſtwo. Ducatus etiam nu=
42:
miſma, Dukat.
43:
Ductito, as, are, idem quod ducto, Y tám
44:
y ſám wodzę. Mam moc nád nieyákiem
45:
woyſkiem.
46:
Ductarius, a, um, Vnde, Ductarius funis
47:
Powróz którym ciągną/ to yeſt/ Liná.
48:
Ductilis, & hoc le, Co ſie łatwie daciągnąć
49:
á cienko vczinić. Ductim aduerbium,
50:
Lekko/ Leniwo.
51:
❡Compoſita, Abduco, cis, xi, ctum,
52:
ere, pe. pro. Precz odwodzę. Vt, In ali=
53:
quē locū abducere, Odwieść ná nieyá=
54:
kie mieyſce. A uero abduci, Od prawdy
55:
być odwiedzión.
56:
❡Abducere, pro abduc dixit Teren. kolumna: b
| D ante V. | 96 |
1:
❡Adduco, Prziwodzę. Vt, Non poteſt
2:
adduci ut credat, Nie chce temu wierzić/
3:
álbo. Nie może ſie na to zdobyć aby mógł
4:
wierzić. Qui mihi amatorem ante ocu=
5:
lus adduxti tuum, Prziwiodłás mi w
6:
oczy. In ſummam expectationem ad=
7:
ducere aliquem, Vczinić álbo puśćić o
8:
kiem wielką sławę. In eam ſpem addu=
9:
cimur, Mamy tę nádzieyę. Nullis ratio=
10:
nibus potuit adduci, Zadnym obyczáyem
11:
do tego ſie nie dał prziwieść. His rebus
12:
adducti, Témi rzeczámi poruſzeni. Nullo
13:
frigore adducitur, ut capite operto
14:
ſit, Zadne źymo k temu go nie może przi=
15:
wieść, In eum ſtatum Rempub. ad=
16:
duxerunt, K temu ſtanowi Rzeczpoſpoli=
17:
tą prziwiedli. Adducere arcum, Wło=
18:
żić cięćiwę ná łuk.
19:
¶Conduco, Zwożę weſpołek. Vt, Con=
20:
ducere & congregare frumenta in
21:
horreum, Zwoźyć żyto do gumná. Item,
22:
Conduco, Naymuyę. Vt, Conducere
23:
ſeruum, Náyąć sługi. Vnde, Condu=
24:
ctus, Náyęty. Conductus ſum coctu,
25:
Náyęty yeſtem ku wárzeniu. Conducta
26:
nauis, Náyęta Lódź. In conducta do=
27:
mo habitat, W náyętym domu mieſzka.
28:
¶Conductitius, a, um, To co bywa náy=
29:
mowano Vt, Equus conductitius, Náyę
30:
ty kóń Hic alit cōductitios equos, Cho=
31:
wa konie do náymowánia.
32:
❡Conductio, onis, Náyęcie/ Nayem/ też
33:
Z wiezienie.
34:
¶Conductor, oris, Nayemnik który ſie
35:
czego podeimuye zá pieniądze.
36:
¶Conducibilis, & hoc le, Vżyteczny/ też
37:
łátwi ku wożeniu.
38:
¶Conducit, imperſo. Yeſt pożyteczno.
39:
¶ Circumduco, Obwodzę. Circumdu=
40:
cere per translationē, pro Abdere, de
41:
lere & abrogare, Oddalić/ Zgłádźić/ Cir
42:
cumducere aliquem per dolos, Chi=
43:
trze á zdrádliwie ſie s kiém obchodźić.
44:
❡Circumductus, Obwiedziony/ Ob=
45:
ſtąpiony.
46:
❡Circumductio Verbale, Ipſe actus
47:
circumducendi, Obwiedzienie. Itē Cir=
48:
cumductio, id eſt. Decerptio, Zdrádá
49:
Chitrość.
50:
¶Deduco, Odwodzę. Vt, Deducere ri=
51:
uos, Zrzódłá odwieść. Aliquem de ſen=
52:
tentia deducere, Zwieść kogo z yego
53:
vmysłu. Ab eo deduci non poteſt, Nie
54:
może być od tego odwiedzión Item, De=
55:
ducere, Prowádźić/ Doprowádźić. deduc
56:
hominē in forū piſcatorū, Doprowadz.| Domum |
strona: 96v
kolumna: a
| D ante V. |
1:
Domum uſ te deducam, Záprowá=
2:
dze cię aż do domu. Deducere cibum,
3:
Podnieść korytá/ to yeſt/ vyąć obroku.
4:
Deducere funus, Yść zá vmárłym. De=
5:
ducta eo res eſt, K temu rzecz prziſzłá.
6:
Rem eo deduxi, Ná tym rzecz poſtáno=
7:
wiłem/ Dowiodłem.
8:
¶Deductio Verbale, Záprowádzenie/
9:
Záwiedzenie.
10:
¶Deductor, oris, Záwodźiciel/ Dopro=
11:
wádźiciel. Deducere nauē, Od brzegu
12:
odepchnąć Diduco, Rozciągam/ Roz=
13:
wodzę/ Roſprzeſtrzeniam. Diducere &
14:
Contrahere contraria, Cōprimere &
15:
Diducere digitos, etiam contraria.
16:
Diducere aquam in uias, Y tám y
17:
ſam wodę á zrzodłá prowádźić.
18:
❡Educo, i ere, Wywodzę. Vt, Educere
19:
e cuſtodia, Wywieść z ciemnice. Eduxit
20:
gladium e uagina, Dobył mieczá z no=
21:
żen Educere in ius aliquem, Ná ſąd
22:
kogo prziwieść. Educere fœtū, Wylądz.
23:
¶Induco, W wodzę/ Rádzę komu na co
24:
Vt, Induco animum, Bierzę przed ſię
25:
Induco in animum, idem. In errorem
26:
inducere, Zwieść kogo. In iter & uiam
27:
inducere, Ná drogę náwieść. Sic ani=
28:
mum induco meum, Malo qui ſuum
29:
officium facit, Mam zá to. Ad miſe=
30:
ricordiam inducere, Ku miłoſierdziu
31:
poruſzić/ Inductus argumentis, Poru=
32:
ſzony témi słowy.
33:
¶Inductio uerbale, Dowiedzenie. Indu
34:
ctio etiam apud Oratores, eſt oratio
35:
quæ rebus non dubijs captat aſſen=
36:
ſionem eius qui cum inſtituta eſt, In=
37:
ductio animi, Przed ſie wzięcie.
38:
❡Induciæ, arum, Pluralis tantū, Przi=
39:
miérze/ Græce ᾽εκέχει̃ριὰ,
40:
¶Introduco, W wodzę Introductio,
41:
W wiedzienie. Præſidium in oppidū
42:
introducere. Introducere quod & in
43:
medium afferre debet, Prziwieść/ Przi=
44:
pomnieć. Conſuetudinem introducere
45:
W obyczay w wieść. Perſonæ introdu
46:
cuntur in dialogis, Bywayą w wodzone
47:
¶Obduco, Obwodzę/ Nákrywam. Ob=
48:
ducere plagam limo, Zátkáć. Obdu=
49:
cere tenebras rebus, Záćmić á trudno
50:
vczinić. Obducere cicatricem, Záleczić
51:
¶Obducto, as, are, Frequentatiuum,
52:
Częſto á gęſto obwodzę.
53:
¶Obductio, onis, Verbale, Obwiedzie
54:
nie/ Okrążenie. Vt, Obductio capitis
55:
Záwiązánie głowy.
56:
❡Perduco, Dowodzę áſz do końca/ Do= kolumna: b
| D ante V. |
1:
konawam. Vt, Ad centeſimum annum
2:
uitam perduxit, Aſz do ſtá lat żywotáſ
3:
ſwego pocyągnął.
4:
Perducere ad aliud iudicium, Ná yn=
5:
ſzi ſąd prziwieś. Perducere ad exitum
6:
culmen, ſummum, Skończić/ Práwie yá
7:
ko má być wyſtáwić. Inchoata perdu=
8:
cere ad exitum, Poczęte rzeczy skończić
9:
Perduxit omnes ad ſuam ſententiam
10:
Namówił álbo prziciągnął ye ná ſwą ſtro=
11:
ne. Oppugnatio uſ ad mediā noctē
12:
ꝑ ducta eſt, Szturm aſz do puł nocy trwał
13:
¶Perducto, as, are, Frquent Dowodzę.
14:
❡Perductor, oris, m. t. Verbale, Dowo
15:
dźiciel/ Skończiciel. Perductores etiā di=
16:
cunt, Zwódzce którzy biáłe głowy zwodzą
17:
❡Perduco, Roſciągam/ Przewłocę/ Wy=
18:
wodzę/ Mam przedáyno. Cyathos ſor=
19:
billans paulatim hunc producam diē
20:
Nápiyáyąc ſie ten dzień przetrwam. Pro=
21:
ducere noctem uino, Dobrze w noc ſie
22:
nápiyáć. Przy winie ſiedzieć. Rem in
23:
hyemem producunt, Odwłaczáyą/ Od
24:
daláyą. Producere ſermonem longius
25:
Przidłuſz kázáć. Producere amica col=
26:
loquia in multam noctem, Długo
27:
w noc rozmáwiáć. Producere moram
28:
alicui malo, Wádźić/ Przeſzkádzać. Pro
29:
ducere aliquem falſa ſpe, Ná prożnych
30:
słowiech kogo dzierżeć. Ancillas, Seruos
31:
omnes produxi & uendidi, Wywio=
32:
dłem ná targ.
33:
❡Productus, productior, productiſsi=
34:
mus, Rozciągniony/ Rozwlokło. Lōgior
35:
& productior ſtatus.
36:
¶Productilis & hoc Productile, id
37:
eſt, Ductilis, in Biblijs tantum legitur
38:
¶Productio Verbale, Rozwłoká/ Ro=
39:
ſciągánie. Vt, Productio cœnæ, Długie
40:
wleczenie wieczerzy.
41:
¶Reduco, Záś odwodzę. Vt, Reduce=
42:
re in gratima, Poyednáć. Reduco in me
43:
moriam, Prziwodze ná pámięć. Wſpá=
44:
miętawam. Reducere ad planum cica=
45:
trices, Dicitur herba aliqua, Napełnić
46:
Zrownáć/ zleczić. Exules reducere, wywo
47:
łáne prziwróćyć.
48:
❡Reducere etiam ſignificat, Wybáwić.
49:
Vnde, Redux, icis, pen. cor. om. tert.
50:
Ten który ſie we zdrowiu á w ſzczęściu do
51:
ſwych wroći. Tu me ſola reducem in
52:
patriam facis, Dla ciebie ſie ſam do do=
53:
my wrácam/ álbo ty mie ſámá przywrá=
54:
caſz do oycziźny.
55:
Reductꝰ, Prziwrócony/ też odprowádzony
56:
Reductio, Prziwrócenie/ odprowádzenie.| ❡Reductor |
strona: 97
kolumna: a
| D ante V. |
1:
❡Reductor, Odprowádźiciel/ ten który
2:
kogo záś ná ſwóy ſtan á vrząd wſadza.
3:
¶Seduco, Pole ſiebie wiodę. Też zwodzę/
4:
Zdrádzam. Vt, Seduxit me ad paretm,
5:
Odwiódł mie na ſtronę. Seduxit homi=
6:
nem a ſententia, Zwiódł/ Zdrádźił/
7:
¶Seductio, Pole ſiebie wiedzenie. też
8:
Zwodzenie/ Zdrádá.
9:
¶Seductor, Swodźcá/ álbo Zwodźiciel.
10:
¶Subduco, Odwodzę precz/ Ráchuyę/
11:
Odeymuyę/ Schrániam ſie ut, Subducere
12:
cibum, Vyáć obroku. Subducere ratio=
13:
rem. Ráchowáć. Subducere ſummam,
14:
W yednę ſummę wſziſtko zráchowáć. Tem=
15:
pus eſt ſubducere huic me, Czás mam
16:
z tąd. Subduxit ſe paulatim a ſocieta=
17:
te, Ták z nienacká ſie ſchrónił á odſzedł od
18:
towárziſtwá. Lac agnis ſubducere, Ba=
19:
ráńki odſádźić od owiec/ Odyąć ym mleko.
20:
¶Producere & Subducere contraria,
21:
Subducere etiam ſignificat, Kráść.
22:
Furto ſubducere, Vkráść. Qua ſe ſub=
23:
ducere colles incipiunt, Kędy ſie górki
24:
poczináyą dzielić. Subducere copias in
25:
collem ſatis arduum, Vwieść woysko
26:
ná przikrą górę. Subducere naues, Do
27:
brzegu ſie mieć. Prziwieść. Sed, Deduce=
28:
re naues, Odepchnąć á puśćić ſie od brze=
29:
gu. Subducere pallium lapſum a cu=
30:
bito, Podnieść ſukiniey. Subducere ad
31:
nummum, idem quod ſubducere ra=
32:
tionem. Inde, Subductio, Schrónienie/
33:
też Podnieſienie/ Ráchunek/ Vulgo Com
34:
putus.
35:
¶Subductuarius, a, um, Adiectiuum,
36:
Vt, Funis ſubductuarius, Powrós ku
37:
wciągániu czego/ Liná.
38:
¶Superduco, Yedno nád drugie przi=
39:
wodzę. Superduxit liberis nouercam,
40:
Poyáł mácochę ná dziećy.
41:
¶Traduco, ex trans & duco, n. & s.
42:
abiectis, Przewodzę z yednego mieyſcá ná
43:
drugie Vt, Eo traducenda eſt, Tám ma
44:
być przewiedziona. Traduc familiam
45:
omnem ad nos, Przewiedź/ Przepro=
46:
wadz. Copiæ flumen traduxere, Woy=
47:
sko ſie przes rzekę przepráwiło. Item, tra=
48:
ducere ſignificat, Mieſzkáć á tr wyć czás
49:
Tempus traducere, Czás ymo ſię puſzczáć
50:
Vitam ſine ullo corporis languore
51:
traducere, W dobrym zdrowiu żywot prze
52:
trwáć. Item traducere, Osławić/ Zgánić/
53:
Sromoćyć. Paſsim hominem traduce=
54:
bat, Wſzedzie o nim zle mówił/ Sromoćył.
55:
Librum traducere. Xięgi z yednego yę=
56:
zyká ná drugi wyłozyć. kolumna: b
| D ante V. | 97 |
1:
❡Traductio, Verbale, Przepráwienie/
2:
Wyłożenie/ Odmówká. Czáſu trawienie.
3:
❡Traductor, Verbale, Omowcá/ Prze=
4:
práwiciel.
5:
❡Tradux, icis, penult. corre. Tradu=
6:
ces in plurali in uitibus dicuntur, qui
7:
aliunde tracti & propagati ſunt, Gdy
8:
z yednego drzewá ná drugie winna witká
9:
ſie przemknie álbo przeskoczy/ To zową po
10:
łáćynie. Tradux, Varro uocat, Tradu=
11:
ces rumpos.
12:
Dudum, Aduerbium, Dawno/ Przed tym
13:
dawno ut, Quam dudum iſtus factum
14:
eſt, Yáko ſie to dawno ſtáło. Non du=
15:
dum ante lucem, Máło przede dniem.
16:
Sic ſalutas quaſi dudum non uideris,
17:
Yákobyć dawno nie widział. Iam dudum
18:
te expecto, Dawno ná cię czekam. Nunc
19:
incertior multo ſum quam dudum,
20:
Niżli przed tym.
21:
Duella, æ, gen. femin. prim, Tertia pars
22:
unciæ. Vncia quid ſit uide ſupra in
23:
ASSE.
24:
Duellum, ſiue Duellium, gen. neu. huius
25:
duelli, ſeu lij, Woyná/ bitwá miedzi dwie=
26:
má ſtronomá/ álbo dwiemá perſonomá/ yáko
27:
gdy rycérze ná bárc wyyeżdżą. Duellum
28:
dicitur proprie.
29:
Duello, as, are, Walczę. Ná bárc wyyeżdzę
30:
Duellator, pro Bellatore, Walecznik
31:
Duellicus, a, um, Waleczny. Vt, Ars duel=
32:
lica, Waleczna náuká.
33:
Duellonam, Bellonam, Deam, antiqui
34:
putabant, Sipont.
35:
❡Perduellis, Nieprziyaciel.
36:
❡Perduellio, onis, Spiknienie á ſprziſię=
37:
żenie przećywko rádzie y rzeczipoſpolitey.
38:
Też odpowiednik yáwny/ Ráytar álbo zbóy
39:
ca. Vnde, Perduellionis reus, Który
40:
yeſt oskárżó á któremu dano winę w táko=
41:
wym vczinku. To yeſt/ Odpowiedźi y przi=
42:
ſiężeniu.
43:
Duicenſus, cum altero cenſus, Feſtus
44:
obſoletum.
45:
Duidens, hoſtia Bidens.
46:
Duis, pro dederis, antiqui dixerunt.
47:
Dulcis & hoc delce, Słódki. Vt, Dulciſ=
48:
ſime frater, Namilſzi Brácie. Dulcis &
49:
iucunda conſuetudo inter ſuos, Miłe
50:
wdzięczne mieſzkánie miedzi ſwémi. Dulce
51:
patriæ ſolum, Wielmi miła oyczizná.
52:
Dulciculus, diminut. Słociuchny.
53:
Dulcedo, inis, Słodkość. Vt, Dulcedine
54:
morum tuorum captus ſum, Wielmi
55:
miłemi obyczáymi twémi yeſtem zwicię=
56:
żón.| R | Dulcitas |
strona: 97v
kolumna: a
| D ante V. |
1:
Dulcitas, atis, pro Dulcedine dixit No=
2:
nius.
3:
Dulcetudo idem, obſoletum.
4:
Dulciarius, arij, Kucharz który łakotki
5:
wárzy.
6:
Dulceo, es, ui, ere, Słódnę. obſoletum.
7:
Dulceſco, cis, ere, Poczinam słodnąć.
8:
Dulco, as, are, Słódko czinię obſole=
9:
tum
10:
Dulcor, oris, pro Dulcedine, Slodkość.
11:
Dulcorare in Biblijs, pro Ducere reddere,
12:
Inſolens, Oslodźić.
13:
Dulce, Aduerbium, Słodko.
14:
Dulciter idem.
15:
❡Compoſita, Prædulcis & hoc præ=
16:
dulce, Wielmi słodki.
17:
❡Subdulcis, ce, Przisłódz.
18:
¶Obduceſco, Záſtarzam ſie w słodkoś=
19:
ći/ Zásłodzieyę.
20:
¶Edulco & Condulco, Przisładzam/
21:
Czinię słodko.
22:
❡Indulco, & Indulcoro, coras, are,
23:
idem.
24:
Dulciloquus, Słodkomowny/ Wdzięczno=
25:
mowny.
26:
Dulciſonus, Wdzięcznie brzmiący.
27:
Dulcifluus, Dulciter fluens, Calep.
28:
Dulia, feminin. prim. penultima produ.
29:
Latine, Seruitus, Służbá/ Niewol=
30:
ſtwo.
31:
Dulichium, gen. neut. ſecund. Inſula ma=
32:
ris Ionij non ita procul a Corintho.
33:
in qua Vliſſes dominabatur.
34:
Dum, Aduerbium, temporis uaria ſigni=
35:
ficat. Dum, id eſt quando, Kiedy/ álbo
36:
przes ten czas. Plinius. Dum calciantur.
37:
Przes ten czás gdy ſie prziobuwáyą. Vſ
38:
dum uel donec, Et iungitur his fere
39:
uerbis, Moror, Operior. Expecto, Li=
40:
uius, Paucos morati dies, dum ſocij ue=
41:
nirent, Kilko dni oczekawali aż ych towá=
42:
rzirze nádciągnęli. Expectabo dum
43:
ueniat, Będę czekał áż przidzie. Nec
44:
dum, Yeſzcze nic.
45:
Dum, pro modo, ſiue dum modo.
46:
Faciant quid uelint, dum ne reducam,
47:
Niechay czinią co chcą tilko ábych nie mu=
48:
ſiał prziwróćyć. Verba dum ſint, Słowá
49:
yáko słowá.
50:
Dum, etiam pro Quandiu, Vt, Dum
51:
hæ conſileſcunt turbæ, Poty poki ſie
52:
nieuſwiérzi to zámieſzánie. Dum homi=
53:
num genus erit, Poki rodzay ludzki
54:
trwáć będzie. Nihil dū, id eſt, nihil ali=
55:
ud. Ci Quan nihil dum audieramus
56:
Aczkolwiekeſmy yeſzcze nie byli nie słyſzeli. kolumna: b
| D ante V. |
1:
Dum, pro, Quoad, Colum. Paulu=
2:
lum aqua maceratur dum inlenteſcat,
3:
Aſz odmięknie. Item, Dum ne, Cicer, Si=
4:
cui adhuc uideor ſegnior fuiſſe, dum
5:
ne tibi uidear, Tilko ábych v ciebie nie=
6:
był leniwym á niedbáłym widzian.
7:
Dum etiam aliquando abundat, Vt,
8:
Ehodum.
9:
Dumus, huius dumi, maſcul ſecun. Głóg.
10:
Chróſt. Czérnie.
11:
Dumoſus, ſa, ſum, Głogowity/ Czérni=
12:
ſty.
13:
Dumetum, ti, Mieyſce pełne czérnia. Du=
14:
meta Stoicorum, per translationem,
15:
Mieyſce skropowáte á cięſzkie/ to yeſt tru=
16:
dne. Nie krzeczne.
17:
Dumecta, pro dumeta, Antiqui dice=
18:
bant, Feſtus,
19:
Dumarius, a, um, To co ku czérniu należy.
20:
Vt, Dumaria falx, Koſá którą czérnie
21:
wyſiekáyą.
22:
Dumtaxat, Aduerbium, Tilko/ Oſobli=
23:
wie/ Namniey.
24:
Duo, æ, o, Pluraliter tantum, Dwa/ dwie,
25:
dwoye.
26:
Dualis, & hoc duale, Dwoyáki.
27:
Dualitas, dualitatis, femin. tert. Dwo=
28:
yakośc.
29:
Duodecim Nomen indeclinabile, Dwá=
30:
naśćie.
31:
Duodecies, Aduerbium, Dwánaście
32:
kroć.
33:
Duodecies, H S. Dwánaście ſet tyſiąc/ to
34:
yeſt/ Trzidzieścy tyſięcy fráncuskich ko=
35:
ron.
36:
Dueodeni, æ, na, Adiectiuum, Dwánaście
37:
á dwánaście. Vt, Dati ſunt militibus
38:
duodenis floreniſex, Dwánaście a dwá=
39:
naście żołnierzóm ſą dáne ſześć złotych.
40:
Duodeuiginti pro octodecim, Ośmnaś=
41:
ćie.
42:
Duodeuiceni, Vt, Duodeuiceni denarij,
43:
Ośminaście á Ośminaście.
44:
Duodeuiceſimus, Ośminaſty.
45:
Duodetricies, Aduerbium. Ośm y dwá=
46:
dzieściá kroć.
47:
Duodetriginta, id eſt, 28.
48:
Duodequadrageni pedes, To yeſt/ Trzi=
49:
dzieśći y ośm ſtóp/ álbo trzidzieśći y ośm.
50:
Duodequadraginta anni idem quod 38.
51:
anni.
52:
Duoquadrageſimus annus, id eſt, 38.
53:
annus.
54:
Duoquinquageſimus annus, id eſt, 48.
55:
annus.
56:
Duodenonaginta, Id eſt, 88.| Duodeocto= |
strona: 98
kolumna: a
| D ante V. |
1:
Duodeoctoginta, 78,
2:
Duplex, icis, gen. omn. tert. Dwoyáki.
3:
Duplex ſtipendium, Dwoyáki żołd.
4:
Dupliciter, Aduerbium, Dwoyáko.
5:
Duplio, onis, Sowitość.
6:
Duplarius, a, um, Adiectiuum, Dwoyá=
7:
ki. Vt, Duplarij milites, Zołnierze dwóy
8:
żółd máyący.
9:
Duplo, as, are, Sipontinus ſine authore,
10:
pro duplicare, Dwoyáko czinię.
11:
Duplus, a, um, Dwoyáki/ Sowity.
12:
Duplum, li, Subſtantiuum, Dwoyákość.
13:
Vt, Pœna dupli, Winá dwoyáka. Du=
14:
plo maior, Dwá kroć więtſzy.
15:
Duplaris & hoc duplare, Calepinus an=
16:
notauit pro Duplarius, Duplonem
17:
Veteres pro duplo uſurpabant, CC.
18:
Duplex & Duplico, require, Plico.
19:
Duram in Biblijs, Alij fluuium Babilo=
20:
niæ, Alij campum interpretantur.
21:
Dureta, Genus lauacri cc,
22:
Durateus, a, um, Adie. latine, Ligneus,
23:
Drzewiány/ apud Lucretium.
24:
Duramen & Duramentum, gene. neut.
25:
Brachium uitis, Odnoſzká máćiczna/ ál=
26:
bo winna máćycá.
27:
Duromagus, Vbiorum oppidum, Po
28:
Niemiecka Durmegen.
29:
Duria, ſiue Durias, Nomen fluuij Va=
30:
lentiæ proximi CC. Durius in Lu=
31:
ſitania.
32:
Durus, a, um, Twárdy/ Cięſzki/ Surowy.
33:
¶Et per Metapho. Niemiły/ Niemiło=
34:
ſierny. Durus & ferreus homo, Cięſzki á
35:
trudny człowiek. Duro animo es, Sro=
36:
giś/ Niewdzięczny. Duriori fortuna
37:
conflictare, Nedzę klepáć. Duras fratris
38:
partes prædicas, Terent. Przicieſzſzym
39:
to ná brátá/ álbo/ yáko bacżę że ſie brátu nie=
40:
po ſzwu porze. Durum os, Niepowſcię=
41:
gliwe/ Roſpuſtne vſtá. Durus oratione
42:
& moribus, Ták ná rzeczy yáko y ná
43:
obyczáyách gruby/ Niewdzięczny/ Drwal.
44:
Dura prouincia, Cieſzki á nieznośny
45:
vrząd. Dura tempora, złe á cięſzkie czá=
46:
ſy.
47:
Duriſculus, Diminutiuum, Przitwárd=
48:
ſzym.
49:
Vnde Duricia, æ, Et, Duricies, ei,
50:
Twárdość/ Niewdzięczność/ Suro=
51:
wość.
52:
Duritas, atis, idem.
53:
Dureo, dures, Et Dureſco, dureſcis, ui.
54:
dureſcere, id eſt, Durum fieri, Twár=
55:
dzieć. kolumna: b
| D ante V. | 98 |
1:
❡Compoſita, Indureſco, is, ui, ere,
2:
Ztwardzam.
3:
¶Obdureſco, idem, Vt, Obduruit ad
4:
uerbera, Zakamiał ná bicie/ to yeſt/ yuſz nic
5:
nie dba ná bicie.
6:
Duro, as, are, Czinię twárdo/ Zámocniam/
7:
Też Cierpię/ Długo trwam.
8:
Durabilis, & hoc durabile, Trwáły. Vt,
9:
Durare ſe ad laborem, Náłożić ſie/
10:
Prziłożić ſie robocie.
11:
❡Compoſita, Eduro, as, rui, are, Zá=
12:
piekam/ Wielmi zatwardzam.
13:
¶Perduro, Trwam aż do końcá.
14:
❡Induro, Zátwárdzam.
15:
¶Obduro, idem quod ſimplex.
16:
Duracinus, a, um, Vt, Duracinæ Vuæ,
17:
Yágody winne Zátwardziáłe. Duraci=
18:
num Perſicum, Prziſchła á przipiekła
19:
Pferská. Dicuntur etiam Duracinæ
20:
quia duram & firmam corticem ha=
21:
bent, hoc eſt, a duriciæ uel duris aci=
22:
nis, Od twardych yágód. Duracina cera=
23:
ſa, Oſchłe wiśnie/ które ták ná gáłęziách aż
24:
do źimy zoſtáwiáyą/ álbo w piecu lubo ná
25:
słońcu popiekáyą.
26:
Duricors, id eſt, duri cordis, Sipont. Si=
27:
ne authore.
28:
Duſmoſus, Antiqui dicebant Dumoſus,
29:
Feſtus.
30:
Duumuir, duumuiri, Magiſtratus Ro=
31:
mæ, Dwá pánowie rádni w Rzi=
32:
mie/ których też vrąd oſobliwy był.
33:
Duumuiralis, & hocle, Co k tey to rádzie
34:
należy.
35:
Duumuiratus, huius atus, Ipſa duorum
36:
uirorum dignitas, Doſtoyność tego
37:
vrzędu.
38:
Dux, Vide Duco.D ante Y.
39:
Dyas, Latine Dualitas, generis. feminin.
40:
Dwoyákośc.
41:
Dynaſtes, uel. Dynaſta, tæ, gen maſculin.
42:
Pan/ Mocarz.
43:
Dynaſtia, Páńſtwo/ Mocárſtwo.
44:
Dyrrachium, ciuitas Epiri.
45:
Dyſcolus, li, Zły/ Szkodliwy/ Dźiwny/ któ=
46:
remu żaden niemoże vgodźić.
47:
Dyſenteria, gen. fem. prim. Latine Tor=
48:
mina, Czérwona niemoc.
49:
Dyſpepſia, gen. femin. Nietrawność/ Złe
50:
trawienie żołądká/ gdy ſurowy pokarm cie=
51:
cze przes człowieká.| R 2 | Dyſphilus |
strona: 98v
kolumna: a
| D ante Y. |
1:
Dyſphilus, apud Iuuenalem, quaſi ma=
2:
lus amicus.
3:
Dyſpnæa, ge, fem. Cieſzkość w pierſiách gdy
4:
kto nie może álbo s cieſzkością oddycha.
5:
Dyſuria, gen. fem. Latine, Stranguria,
6:
Niemoc gdy kto nie może wody puſzczáć/
7:
Rzezánie w kroku.DE LITERA E.
8:
E
Præpoſitio Ablati=
9:
uo caſui ſeruit, quæ
10:
Præpoſitio in noſtra
11:
lingua Polonica, per
12:
unicam literam z ex=
13:
ponitur. Vt, E do=
14:
mo, Z domu. E tem=
15:
plo, Z Kościołá. E ſeruo libertus, Z nie=
16:
wolnika wolen. E proximo aſpicere, Z
17:
bliská pátrzić. Fugere e conſpectu,
18:
Schrónić ſie z oczu. Laborare e dolore,
19:
Niemoc. Peperit e Pamphilo, Z pám=
20:
philuſá porodźiła. E flamma te petere ci=
21:
bum poſſe arbitror, Z ogniá. E re nata
22:
melius fieri haud potuit, Nie mogło
23:
tráfniey z rzeczi prziść. E longinquo,
24:
Z dáleká. E ueſtigio, Hnet. Vicinus
25:
proximo, Naybliſzſzi móy ſąſiad.E ante A.
26:
Ea, uel, Eadem, Vide, Is, Ea, Id.
27:
Eatenus, Aduerbium, penultima correp.
28:
Ták dáleko/ Ták wiele/ Poty. Vt, Eate=
29:
nus quoad, Cice. Ferres eatenus quo=
30:
ad per ſe negligeret eas leges, Ták dłu=
31:
goby cierpiał pokiby tylko ſam przes ſię
32:
tych vſtaw omieſzkawał. Eatenus nequid,
33:
pro Solum, Tilko.E ante B.
34:
Ebeo, Beatitudine priuo. CC. Et inde
35:
Ebeati, idem, ſine authore.
36:
Ebenus, uel, Ebenum, ſiue ut quidam
37:
ſcribunt Hebenus, Drzewo nieyákie w
38:
yndiey/ czarne drzewo máyące.
39:
Eblandior, Vide Simplex. kolumna: b
| E ante B. & C. |
1:
Ebrius, a, um, Piyány/ na/ ne. Vt, Ebria
2:
cœna pro oppipara, Z doſtatkiem.
3:
Ebriolus, Diminutiuum, Piyániczká.
4:
Ebrioſus. a, um, Piyánicá.
5:
Ebrietas, & Ebrioſitas, Piyáńſtwo.
6:
Ebriulo, as, are, Ebrium facio, Poyę/ ob=
7:
ſoletum.
8:
Ebriatus pro Ebrio apud Plautum.
9:
Ebrio, as, are, Et Inebrio, inebrias, are,
10:
Poyę.
11:
Ebullo, & Ebullio, Vide Bulla.
12:
Ebulum, uel Ebulus, Genus herbæ, Bac=
13:
cæ Ebuli idem, Chebd.
14:
Ebur, ſiue Ebor, oris, gen. neut. tert. Słó=
15:
niowy ząb. Sed accipitur pro quouis
16:
dente, cuius in medicamentis eſt u=
17:
ſus.
18:
Eburneus, a, um, Et, Eburnus, a, um,
19:
Eburnowy/ Z zebów słoniowych. Eburnus
20:
enſis, pro uagina eburnea.
21:
Eboreus, a, um, Elephantowy/ To yeſt co z
22:
Elephantu yeſt.
23:
Eburneolus, Diminutiuum.
24:
Eburatus, a, um, Słoniową kością pow=
25:
leczony.
26:
Eburini, Lucani Populi.
27:
Eburo, Eburonis, Oppidum, Luſita=
28:
nie.
29:
Eburones, pen. prod. Populi Galliæ Bel=
30:
gicæ, Biskupſtwo Leodinskie.
31:
Eburonices, Populi inter Celtas.
32:
Ebuſus, penultima producta gen maſcu.
33:
Wyſpá ná morzu Hiſpáńskiem. Alias In=
34:
ſula Heberica dicitur.E ante C.
35:
Ecbaſis, gen. feminin. Latine, Excurſus
36:
uel Egreſsio, Wykroczenie z rzeczi ku nie=
37:
yákiey rzeczi/ quæ ad principale nego=
38:
tium attinet, figura eſt Rhetorica, di=
39:
citur etiam Parecbaſis, Digreſsio.
40:
Ecardia, ſiue Ecardiſte, Gemmæ no=
41:
men.
42:
Ecaſtor, Aduerbium iurandi, Per Ca=
43:
ſtorem & Pollucem, Owſzeki/ Zápraw=
44:
dę.
45:
Ecbatana, gen. neut. penultima correp.
46:
pluraliter. tantū, Metropolis Mediæ,
47:
Główne miáſto w Mediey.
48:
Ecbolia, orum, pluraliter tantum, ſiue
49:
Ecbolima, mæ, aut Ecbolas, adis, Le=
50:
kárſtwo nieyákie/ którym martwe dziećy| z mátczi= |
strona: 99
kolumna: a
| E ante C. |
1:
z mátczinego żywotá wypędzáyą álbo wy=
2:
rzucáyą. Latine Eiectoria dici poſſūt.
3:
Ecbolini, Tákowe dziećy martwe. Eiecticij
4:
pueri.
5:
Ecce, Aduerbium, Demonſtrandi, re=
6:
pentinum aliquid inſperatumue ſi=
7:
nificans, & fere ſemper ſequitur au=
8:
tem, Vt, Ecce, Oto. Ecce autem, Otóż
9:
maſz.
10:
¶Item, Ecce, Poyźrzy/ Bá wey. Ecce
11:
tibi. Frequentatiſsimum apud Cice=
12:
ronem, Cum hæc maxime ſcriberem
13:
ecce tibi Sebolus, Gdym ſie ná tym pil=
14:
nie zábáwił álić prziſzedł Sebolus. Vn=
15:
de uenit, Eccum, Eccam, Eccos, Ec=
16:
cas, id eſt, Ecce illum, illam, illos, il=
17:
las. Eccū ipſum, Onóſzgo mamy. Onośći
18:
ydzie. Eccum Parmenonem incedere
19:
uideo, Onoż háyno Pármenoná widzę
20:
chodząc.
21:
Eccillum, pro ecce illum, apud Plau=
22:
tum.
23:
Ecciſta, pro ecce iſta.
24:
Eccere, Aduerbium, Iurantis, ac ſi dica=
25:
tur per Cererem.
26:
Eccleſia, æ, gen. fem. prim. Latine. Con=
27:
cio, Cœtus, Concilium, Congrega=
28:
tio, Zebránie/ Zgromádzenie/ Zbór. Vt,
29:
Eccleſia Chriſtiana, Zbor/ álbo Zebrá=
30:
nie Krześćiańskie. Venit enim a uerbo
31:
Græco ᾽εκκλὲσιὰζω̃, id eſt, Congrego,
32:
Zgromádzam, Zbieram.
33:
Eccleſiaſticus, Latine, Concionator,
34:
Káznodzieyá.
35:
Eccubi, id eſt, Ecce ubi.
36:
Ecechειria, Induciæ, Przimierze.
37:
Echymythia, fem. prim. Latine, Tacitur=
38:
nitas, Milczenie/ Zámilczenie.
39:
Echeneis, gen. fem. penultima. producta
40:
Rybá morska tákiey mocy że też y okręty
41:
zátrzimáć może. Latine Remora, Omieſz=
42:
kánie.
43:
Echidna, gen, fem. Genus ſerpentis, Ali=
44:
as Hidra, Wodny wąż któremu Hercu=
45:
les łby pośćynał. Alias Excetra, Inde
46:
Prouerbium, Remeſſe cum excetris,
47:
Nieskończona woyná.
48:
Echinales, penult. correp. Inſulæ in Ma=
49:
leaco mari.
50:
Echinus, huius, Echini. penult. product.
51:
Oſtra á ośćyſta Luſzcziná/ w którey káſta=
52:
ny roſtą. Inde dicuntur, Caſtaneæ
53:
Echinatæ ab huius tegminis ſimilitu=
54:
dine.
55:
Echinus, dictus eſt piſcis quidam ex
56:
cancrorum genere. kolumna: b
| E ante C. | 99. |
1:
Echinus, etiam dicitur, Yéż/ máłe zwierzát=
2:
ko ośćyſte. Alias Erinaceus ſiue Erici=
3:
us, Item genus uaſis Ænei, Nieyákie
4:
naczinie miedziáne. Inde Prou. Echinus
5:
parturiens cunctāter uel, Echinus par=
6:
tū differt, S ſwoyą więtſzą ſzkodą tę rzecz
7:
odwłóczy. Vide Chiliada Eraſmi, Prius
8:
duo Echini amicitiam ineant. Ali=
9:
ud Prouerbium, Pierwey ſie dwá yeżo=
10:
wie ſtowárziſzą. uidelicet/ Yeden morski
11:
drugi ziemski/ to bywa mówiono o trudnych
12:
y niezgodnych ludziech. Echino aſperi=
13:
or. aliud, Ośćyſtſzy niżli yéż.
14:
Echinatus, a, um, Adiectiuum, Vt, Echi=
15:
nata cortex, Chropowá/ Ośćiſta skórá.
16:
Echinophora, genus Conchæ.
17:
Echion, ſiue Echium, Medicamentum
18:
quoddam oculorum.
19:
Echioni, id eſt, Thebani Calep.
20:
Echites, Gemmæ nomen. CC.
21:
Echo, ſoni uel uocis repercuſſo, Pád=
22:
nienie/ álbo odzywánie głoſu/ gdy sie ná
23:
cziye wołánie widźi yákoby ſie kto odzywáł
24:
włąſnie niektórzi zową Odgłos/ Latine
25:
dicitur Imago, Et ſignitur Dea eſſe.
26:
Declinatur, ut Calypſo, Echus, in Ge=
27:
nitiuo.
28:
Ecligma, atis, penult. correp. ſiue Ecleg=
29:
ma, Latine, Linctum, Lekárſtwo nieyá=
30:
kie ápteczne/ którego zębámi nie kąſáyą/
31:
ále ye tál długo w wściech dzierżá/ áſz
32:
ſie rozeydzie Vulgo, Electuari=
33:
um.
34:
Eclipſis. ge. fem. Defectus ſiue Defectio,
35:
Niedoſtátek/ Odyęcie/ Vymá. Vt, Ecli=
36:
pſis, Lunæ, Záćmienie Xiężycá/ Solis,
37:
Słóńcá.
38:
Eclipſis eſt etiam figura Rhetorica, Gdy
39:
czego niedoſtáye w rzeczy.
40:
Eclipticus, a, um, Niedoſtáteczny/ Vłom=
41:
ny/ Nieſpełny.
42:
Ecloga, fem prim. penult. correp. Lati=
43:
ne, Electio, Explanatio, Annotatio,
44:
Sermocinatio, ſeu Colloquium &
45:
Paruum poëma, Wybránie/ Wykład/
46:
Rozmowá. Vnde Eclogarij, Sermoci=
47:
natores, uel Auditores ſermonum.
48:
Scribitur & Aegloga, Vide Ali=
49:
as.
50:
Ecnephias, Roſtąpienie obłoków/ Wielki
51:
ſtórm ná powietrzu.
52:
Econ, uel lcon, εικω̃ν, gen. feminin.
53:
Latine, Imago, Poſtáć/ Poſtáwá/ Obras
54:
Podobieńſtwo.| R 3 | Econcula, |
strona: 99v
kolumna: a
| E ante C. & D. |
1:
Econcula, uel Iconcula, Diminutiuum,
2:
Máły obrazek.
3:
Ecphraſis, gen. fem. Práwy á yáſny wy=
4:
kład.
5:
Ecſtaſis, gen. fem. Latine, Stupor, Záchwy=
6:
cenie vmysłu/ Zábieżenie.
7:
Ectaſis, gen. fem. Latine, Extenſio, Pro=
8:
ductio, Roſciągnienie/ Rozdłużenie/
9:
Figura eſt quando ſyllaba natura
10:
correpta producitur.
11:
Ecthlipſis, gen. fem. Eſt conſonantium
12:
cum uocalibus aſpere concurentibus
13:
difficilis ac dura colliſio, Wytrącenie
14:
Wyrzucenie literi álbo ſylláby z poſrzodku
15:
słów. Vt, Multum ille & terris, Legen=
16:
dum eſt, Mult ille.
17:
Ectypa, Opera ex ipſis typis formata,
18:
Wydrukowáne/ Wybite/ Plin.E ante D.
19:
Edacitas, Vide Edo.
20:
Edeatræ, Qui præſunt regijs epulis, Fe=
21:
ſtus, Kredencarze.
22:
Edera, Vide Hedera.
23:
Edentare, Edentulus, Vide Dens.
24:
Edeſſa, Ciuitas trans Euphraten fluui=
25:
um.
26:
Edico, Vide Dico.
27:
Ediſero, Vide Sero.
28:
Edo, ees, eſt, Vel Edo, edis, prima
29:
correpta, Edi, eſum, uel eſtum eſſe uel
30:
Edare, Yem. Vt, Edere ex patella, Z
31:
miſeczki yeść.
32:
Ede naſturcium, Prouerbialiter dicitur
33:
in ſtupidos, quod naſturcium creda=
34:
tur uim mentis excitare. Edere pu=
35:
gnos, per Metaphoram, pro percuti
36:
pugnis, Bić. Vni eſuri ſumus, Gdzie bę=
37:
dziemy yeść.
38:
Edor, ederis, eſtur, Præteritum eſys,
39:
Plinius, Propter amaritudinem non
40:
eſtur, Dla gorskośći nie bywá yedzio=
41:
no.
42:
Eſito, eſitas, eſitare, Frequentatiuum a
43:
ſupino Eſum, Yeść á yeść bes przeſtan=
44:
ku.
45:
Edax, edacis, gene omnis tert. Lákomy/
46:
Obźércá/ Zárłok. Edax liuor per trans=
47:
lationem.
48:
Edilis, & hoc edile, uel, Edulis, Yedzący/
49:
To co dobre yeſt ku yedzeniu. kolumna: b
| E ante D. |
1:
Eſtrix, icis, fem. prim. A ſupino eſum,
2:
formatur Eſor, Vnde Eſtrix, Obzárła
3:
niewiaſtá/ Zárłoczká.
4:
Edacitas, atis, femin. tert. Obżárſtwo/ Zár=
5:
łoctwo.
6:
Edulium, Edulij, Pokarm/ Potráwá/
7:
Edulia, Yedzione rzeczy.
8:
Eſurio, eſuris, penultima correp iuim, itum,
9:
ire, Chce mi ſie yeść.
10:
¶Eſuribo, pro Eſuriam, Vt, Eſt ſpes
11:
nos eſurituros ſatis, Baczę że ſie do wo=
12:
liey námrzemy.
13:
¶Eſuriales feriæ, quibus ab eden=
14:
do feriatur, apud Plautum, Poſt/
15:
Wiyliya.
16:
❡Eſuritor, oris, Verbale, Ten komu ſie
17:
chce yeść.
18:
❡Eáurio, eſurionis, idem apud Plau=
19:
tum.
20:
❡Eſurigo, eſuriginis, id eſt, Eſurico
21:
obſoletum.
22:
¶Eſuries, ei, Lácznienie.
23:
❡Eſuritio, onis, idem.
24:
❡Eſus, eſus, ui, id eſt, Comeſtio, Ye=
25:
dzenie.
26:
Edo, onis, Pożercá/ Zárłok.
27:
❡Compoſita, Ambedo, ambedis,
28:
penult. correpta. Vel, Ambes, edi,
29:
ambeſum, ambedere, uel ambeſſe, Ex
30:
ad & edo, id eſt, Circumedo, Ogry=
31:
zam/ Ogłodawam/ Obyadam.
32:
¶Ambeſus, Participium, ab Ambe=
33:
dor, Ogłodány/ Ogryźiony/ Obyedzio=
34:
ny.
35:
❡Comedo, penultima correpta, Co=
36:
mes, comeſt, uel comedis, comedi,
37:
ſtum, ere, Vel comeſſe, idem quod
38:
ſimplex, Edo, Yem Vt, Comedere
39:
aliquem, Bona alicuius, Nummos,
40:
Rem ſuam, per translationem dictum
41:
pro conſumere, Stráwić/ Vtráćyć.
42:
Patrimonium comedere, Oycziznę
43:
zyeść. To yeſt vtráćić/ Comedere bene=
44:
ficia alicuius, Dobrodzieyſtw cziych zá=
45:
pámiętáć.
46:
¶Comedim, pro Comedam Veteres
47:
dixerunt.
48:
❡Comeſus, Participium, Ziedźiony.
49:
Vt, Comeſum Patrimonium, Vtra=
50:
cone dobrá oycziſte.| Comeſtus |
strona: 100
kolumna: a
| E ante D. |
1:
❡Comeſtus, pro Comeſus, in Biblijs
2:
Comeſtura, huius comeſturæ, Cato,
3:
Hæc ſeptem habet bona in comeſtu=
4:
ra, W yedzeniu. &c.
5:
❡Comedo, huius comedonis, Zár=
6:
łok. Stráwcá. Comedum, Bona
7:
ſua conſumentem Antiqui dixe=
8:
runt.
9:
❡Comeſſor, aris, ari, Vżywam/ Bieſiá=
10:
duyę.
11:
❡Commeſſatio, Verbale, Vżywánie/
12:
Bieſiadowánie.
13:
❡Comeſſátor, Który vżywa á bieſiad
14:
rad pátrzy/ Bieſiádownik/ Godow=
15:
nik.
16:
¶Comeſſabundus, Liuius, Temu=
17:
lento agmine comeſſabundus inceſ=
18:
ſit, Vżywáyący/ Goduyący.
19:
❡Comeſſans, ſantis, idem quod co=
20:
meſſator, Comeſtores in Biblijs, Lá=
21:
komey/ Zárłocy.
22:
❡Exedo, exedis, penultima correpta,
23:
Vel, Exedo, exes, exedi, exeſum, ere,
24:
Poyeść/ Wſziſtko zyeść. Vt, Tibi omne
25:
exedendum eſt, Tobie to wſziſtko zyeść.
26:
Exeſæ fruges in horreo, uentilentur,
27:
Wſtęchłe żyto á ſniecią náruſzone w ſto=
28:
dole przewietrzić/ Przeſuſzyć Exedunt
29:
animos ægritudines, Choroby człowie=
30:
ká zgryzą/ To yeſt/ Vtrápią Exedor mi=
31:
ſer, Sam ſie gryzę/ Trapię. Exeſæ ædes,
32:
Sprochniáły/ Lecący dóm.
33:
❡Obedo, obedis, penult. correpta,
34:
Obedi, ſum, dere, Obyádam. Hinc O=
35:
beſus, a, um, Obyedziony/ Też/ Tłuſty/
36:
Tyłowity/ Sſiádły. Vt, Facies rubida &
37:
plerum ex uinolētia uenter obeſus,
38:
Twars rumiána á brzuch z piyańſtwá oty=
39:
ły.
40:
❡Obeſitas, obeſitatis, Tłuſtość/ Ty=
41:
łowitość/ Siádłość. Hinc, Obeſo, as.
42:
are, Tuczę/ Karmię.
43:
❡Peredo, peres, uel peredis, penult.
44:
correpta, Peredi, ſum, eſſe uel ere, Prze=
45:
yeść/ Przetrawić, Perediam Plautus fin=
46:
xit, pro cupiditate edendi.
47:
❡Ab edo ſimplici ſit, Lácznie=
48:
nie. Vigilijs & Inedia ſibi conſciuit
49:
mortem, Ani ſpiąc áni yedząc przi=
50:
práwił ſie o ſmierć.
51:
❡Aedo, cum Diphtongo, Vide ſu=
52:
pra.
53:
Edoceo, Vide Simplex. kolumna: b
| E ante D. |
1:
Edolo, Vide Dolium uel Dolo.
2:
Edomo, Vide Domo uel Domitus.
3:
Edomus, Mons prope Pangæum in fi=
4:
nibus Theſaliæ.
5:
Edonides, Mulieres Bacchantes, Niewiá=
6:
ſty Bachuſowe ſwięta ſwięcąc y offiáry
7:
ſtroyąc. Alias Euantes, & Thyades.
8:
Item, Menades, & Mimallonides
9:
ac Baſſarides.
10:
Edones, penultima correpta, Populi
11:
Thraciæ.
12:
Edonij Idem.
13:
Edonus, Mons Thraciæ.
14:
Edormio, & Edormiſco, Vide Dor=
15:
mio.
16:
Edor, Antiqui dixerunt pro Adore ge=
17:
nere ſacrificij.
18:
Edria, aliquando dicta eſt Rhodus In=
19:
ſula. CC.
20:
Educo, Vide Duco.
21:
Edulco, Vide Dulcis.
22:
Eduro, Vide Durus.
23:
Eduſa, Dicebatur Dea quæ Eſui præe=
24:
rat, CC. Bogyni pokármów.E ante AE.
25:
Eæ. Plurale, Ab Ea Pronomine.E ante F.
26:
Effari, Proprie eſt Elloqui, Vide Fa=
27:
ris.
28:
Effarcio, Vide Farcio.
29:
Effaſcino, Vide Faſcino.
30:
Effaxillo, effaxillas, are, Brachium ex=
31:
ero, Wyciągam rámię/ Sipont obſo=
32:
letum.
33:
Effero, Vide Fero & Fera.
34:
Efficax, & Efficio, Require Facio.
35:
Effigies, ei, gen. fem. quart. Wyobráżenie
36:
nácziy xtałt wymálowánie/ Twars. Vt,
37:
Effigies ingenij. Effigies lupi, Xtałt
38:
á poſtáwá wilcza. DEI effigiem in ſe
39:
oſtendere, Wyobráżenie boskie w ſobie
40:
vkázowáć.
41:
Effigia, effigiæ, idem apud Plautum ob=
42:
ſoletum.| R 4 | Effigio, |
strona: 100v
kolumna: a
| E ante F. & G. |
1:
Effigio, as, are, Wyobráżuye/ Ná ten xtáłt
2:
czinię/ Wyrażam.
3:
Effigatus, a, um, Wyobráżony/ Wyráżo=
4:
ny.
5:
❡Ineffigiatus, Niextałtowny/ Niewyrá=
6:
żony.
7:
Efingo, Vide Fingo.
8:
Efio, is, eri, pro perfici, Plautus, Inſolens.
9:
Efilatum, Vide Filum.
10:
Efflagito, Vide Flagito.
11:
Effligo, & Efflictum, Vide Fligo.
12:
Efflo, Vide Flo.
13:
Effloreſco, Vide Floreo.
14:
Effluo, Vide Fluo.
15:
Effodio, Vide Fodio.
16:
Effœmino, Vide Fœmina.
17:
Effœtus, Vide Fœtus.
18:
Efforare, idem quod Perforare, Prze=
19:
wierćieć.
20:
Effrenatus, Vide infra Frenum.
21:
Effringo, Vide Frango.
22:
Effulgeo, Vide Fulgeo.
23:
Effugio, Vide Fugio.
24:
Effundo. Vide Fundo.E ante G.
25:
Egelaſte, Oppidum in Hiſpania Cite=
26:
riore Calep.
27:
Egelidor, aris, ari, Vide Gelu.
28:
Egeo, eges, egui, tam Genitiuo quam
29:
Ablatiuo iungitur, Niędoſtáyemi
30:
Potrzebuyę. Nō eget increpatione, Nie
31:
trzebamu łáyáć. Egeo tui, & Egeo te,
32:
Trzebamicie. ſic Egere conſilij & conſi=
33:
lio.
34:
❡Item Egere, Być vbogim. Egetur acri=
35:
ter, Wielki niedoſtatek ciérpi.
36:
Egens, egenus, gen. omn. Niedoſtáteczny
37:
Potzebuyący.
38:
Egenus, a, um, Potrzebny/ Vbogi/ Nędzny.
39:
Egenæ res, Nędzne rżeczy.
40:
Egeſtas, tatis, Vboſtwo/ Nędźá/ Niedoſtá=
41:
tek/ Lichotá.
42:
Egeſtoſus, quod annotat Calepin. non
43:
eſt Latinum.
44:
¶Et, Compoſita, Indigeo, indies, pe.
45:
correp. Indigui, indigere, Ex In & E=
46:
geo compoſitum, d interpoſito Eu=
47:
phoniæ cauſa, Et nunc Genitiuo nunc
48:
Ablatiuo iungitur, ſicut & ſimplex,
49:
Potrzebuyę Trzebámi. Indiger defenſio=
50:
nis, Potrzebuye obrony/ quaſi tu huius kolumna: b
| E ante G. |
1:
ondigeas partis, Yákobyś ty potrzebo=
2:
wał Oycá. Quid enim erat Affricanus
3:
indigens mei, Y co myał po mnie.
4:
❡Indigetur imperſonale dixit Plini=
5:
us.
6:
❡Indigentia, tiæ, Potrzebizná/ Niedo=
7:
ſtátek.
8:
¶Indigus, a, um, Potrzebuyący/ Meta=
9:
phoricως, Chudy/ Nędzny.
10:
Egeria, gen. fe. Bogini brzemyennych w po=
11:
gańſtwie.
12:
Egero, Vide Gero.
13:
Egermino, Vide Simplex.
14:
Egeſta, æ, ciuitas Siciliæ,
15:
Egeſtas, Vide Egeo.
16:
Egis, Vide Aegis.
17:
Ego, mei uel mis mihi me a me, Prono=
18:
nomen, Ya. Ego in principio Narra=
19:
tionis commodiſſime ponitur Cicer.
20:
Ego omni officio. Ego uero maneo.
21:
Ya zoſtawam Ego uero iſtuc ago, Ya
22:
owſzem w prawdzie to czinię. Ego ne? Yza=
23:
li ya? Interrogatiue, Egomet, Ya ſam.
24:
Cœpi egomet mecū cogitare, Yąłem
25:
sſobą rozmyſlać Egomet memet uerbe=
26:
raui, Samem ſie vderzył.
27:
❡Egomet, rpo Solus, Sam/ Si nequeo
28:
facere ut aberis, egomet abire uolo,
29:
Ya ſam chcę yść. Ego ne debacchatus
30:
ſum in te an tu in me, Yzalim ſie ya
31:
ná cię rożmietak czyly ty ná mię. Ego ne id
32:
timeo, Yzaly ſie ya tego boyę. Mihi pul=
33:
chra ſatis eſt, Doſyć mnie pyękna yeſt.
34:
Mihimet, Mnie ſamemu, Me miſeram,
35:
O nieſtetis mnie/ O ya nędzna nedznicá.
36:
Me uiuo, Pokim ya żyw. Ego ipſe, Ego
37:
ſolus, Ya ſam
38:
Egredior, Vide Gradior uel Greſſus.
39:
Egregius, Vide Grex.
40:
Egula, genus Sulphuris.
41:
Egurgitare, pro Exhaurire Plau=
42:
tus.E ante H.
43:
Ehem, Interiectio, Oho Báwey/ Gdy kto
44:
na nas z nieobacznośći przypádnie.
45:
Eheu Lamentantis & Lachrymantis
46:
Interiectio, Ach ach, O nieſtetis.
47:
Eho, Interiectio, Słuchai Słuchai/ Gdy
48:
kogo do ſiebie wołamy. Eho tu, Choć ty
49:
ſam. Ehodum idem, Ehodum ad me,
50:
Choćſám do mnie. Ehohum bone uir
51:
quid etc. Słyſz ty dobry meżu co cziniſz.| Ehodum |
strona: 101
kolumna: a
| E ante H. I. & L. |
1:
Ehodum dic mihi nunquid nam
2:
amplius? Bá słuchay powiedz=
3:
mi. & c.E ante I.
4:
Eia, Aduerbium, hortandi, Nuż/ Ba nu=
5:
że/ Ba nuże. Eia haud ſic decet, Bá toć sie
6:
niegodźy. Eia ut elegans eſt, Bá obácz
7:
yáko yeſt pyękny.
8:
Eiaculor, Vide ſimplex Iaculor uel Ia=
9:
cio,
10:
Eijcio, Vide Simplex.
11:
Eiulo, eiulas, pen. correp, eiulare, Lkam
12:
Lámentuyę/ Wyyę/ Nárzekam/ mulie=
13:
rum eſt.
14:
Eiulatus, huius eiulatus, Lkánie/ Nárzeká=
15:
nie/ Lament.
16:
Eiulacio, onis, idem.
17:
Eiuſmodi, Nomen indeclinabile gener.
18:
omnis, Compoſitum ex Genitiuo,
19:
Is Pronominis, & modi, Genitiuo
20:
nominis Modus, Tákowy/ Táki.
21:
Eiuſmodi & Diſsimilis contraria, Eiuſ=
22:
modi uir, Tákowy człowiek. Eiuſmodi
23:
monſtrum, Táki dźiw. Eius generis,
24:
idem quod Eiuſmodi.
25:
Eiuro, uel Eiero, Vide Iuro.E ante L.
26:
Elabor, Vide Labo.
27:
Elaboro, Vide Simplex.
28:
Elacata uel Elacatena, Genus Salſamen=
29:
ti Feſtus.
30:
Elacteſco, Vide Lac.
31:
Elæon, Latine Oleum, Oliey. Vnde apud
32:
Plinium Elæomeli in Syria naſcens.
33:
Elamitę, Populi Arabię et Principes Per=
34:
ſarum.
35:
Elangueo, Elangueſco, Vide Langueo aut
36:
Languor.
37:
Elape, es, gene. feminin. Genus Serpen=
38:
tis.
39:
Elaphoboſcon, Herba uulgus pabulum
40:
cerui uocat, Yelienie zielie.
41:
Elapido, Vide Lapis.
42:
Elargior, Vide Largior.
43:
Elaſieſco, is, ere, Laſſum fieri, Byż ſpráco=
44:
wánym/ Námordowáć ſie.
45:
Elate, Elates, gen femin, Rodzay nieyáki
46:
pálmowego drzewá. kolumna: b
| E ante I. & L. | 101 |
1:
Eaterium, ſussus expreſſus ex aggreſti
2:
cucumere, qui uulgo Cucumer aſini=
3:
nus dicitur, Ogórkowa woda álbo
4:
ſok/
5:
Elatites, Lapis Plinio.
6:
Elatus penultima product. Adiectiuum,
7:
Podniosły. cui Depreſſus opponi=
8:
tur.
9:
Elaudare, pluſquam nominare Feſtus.
10:
Elauo, Vide Lauo.
11:
Elcebus, Ciuitas fuit ad Rhenum in Tri
12:
bonijs, in ſuperiori Germania.
13:
Elea, fem. prim. Ciuitas Lucaniæ cuius
14:
ciues Eleatæ.
15:
Elecebræ, id eſt, meretrices, Feſtus obſo=
16:
letum.
17:
Electare, pro Elicere, apud Plautum, Wy=
18:
łudźyć.
19:
Electus, Vide Eligo.
20:
Electridas, uocant arbores Electrum fe=
21:
rentes, Vide Plin.
22:
Electrum, electri, gen. neut. ſecun. Latine
23:
Succinum, Burſtin, gummi ſiue lach=
24:
ryma ſuccuſue ex oris pinei ge=
25:
neris profluens Calepinus, Gumi,
26:
Kley drzewny álbo żywicá yeſt dwoyáka ye=
27:
dná drzewna druga ziemná/ á táż yeſt złota
28:
pry którey piąta część ſrebra yeſt właſnym
29:
ymieniem zowa/ Gleſum álbo glaſur. Vide
30:
Plinium.
31:
Electryon, gen. maſculin, Filius Alcei
32:
Amphitræonis frater.
33:
Eleemoſyna, femini. prim. Latine Mi=
34:
ſericordia, Miłoſierdzie/ Smiłowánie
35:
też dar á wſpomagánie vboſtwá yáłmuż=
36:
ną.
37:
Elegans, generis. omnis, Piękny. Nadob=
38:
ny/ Wyborny.
39:
Elegantia, Pyękność Okráſá, Elegantia,
40:
Latini ſermonis, Wdzięczność yęzyku.
41:
Láćyńskiego.
42:
Eleganter, Aduerbium, Piękne Nadob=
43:
nie Czyśćie/ Wybornie.
44:
Elegia, gen. feminin. penultima product
45:
Latine, Miſerabilis, uel miſera canti=
46:
lena, Myłoſierna á ſmutna pioſnká álbo
47:
wyerſze.
48:
Elegi enim uerſus dicuntur quibus tri=
49:
ſtia facta decantantur.
50:
Elegia, orum, in plurali, id eſt, Carmi=
51:
na. Elega ſeu Elegica.
52:
Flegidion ſiue Elegidium, Diminuti=
53:
uum, Elegius uerſus idem quod Ele=
54:
gia.| Elegiacus |
strona: 101v
kolumna: a
| E ante L. |
1:
Elegiacus, a, um, To co ku ſmutkowi na=
2:
leży.
3:
Elegiographus, Który tákowe wyerſze pi=
4:
ſze.
5:
Elei, gen. maſculin. penult. producta po=
6:
puli Peloponeſi.
7:
Eleleus, dictus eſt Sol, Słońce CC.
8:
Elementum, elementi, gen. neut. Zywiół
9:
to yeſt/ począteká yákoby rzódło każdey rze=
10:
czy. Sic Literȩ Elementa dicuntur, Obie=
11:
cádło.
12:
Elementa loquendi, Pirwſze początki yę=
13:
zyku.
14:
Elementarius, a, um, Vt, Elementarius
15:
puer, Dziecię które ſie yeſzcze obiecádłá
16:
vczy.
17:
Elementa Muſices, Elementa Geome=
18:
triæ, Pirwſze początki tych nauk/ Di=
19:
cuntur & principia rerum ipſa Ele=
20:
menta, quæ ſunt quatuor: Ignis, O=
21:
gień. Aër, Powietrze. Terra, Ziemiá=
22:
Aqua, Wodá.
23:
Elenchus, Elenchi, gene. maſculi. Latine,
24:
Argumentum, Index, Dowód/ Do=
25:
ſwiádczenie/ Regiſtr. Złorzeczenie álbo łá=
26:
yánie.
27:
Elenchicus, ca, cum, Który rad łáye
28:
etiam.
29:
Elenchi proceriores Margaritæ, Perły
30:
obdłuż kończiste.
31:
Eleo, Vide, Leo.
32:
Eleo, eles, eui, etum, ere, id eſt, Maculare
33:
obſoletum.
34:
Elephas, elephantis, Et Elephantus Ele=
35:
phanti gen maſculin, Elephant/ Słóń.
36:
Animal & terreſtrium animalium ma=
37:
ximum, alis accipitur pro Ebore,
38:
Miáſto ſłoniowey kośći.
39:
Elephantinus, a, um, To co z Elefántu
40:
yeſt.
41:
Elephantia æ, & Elephantia huius Ele=
42:
phantiaſis, Nieyáka chorobá trądowi po=
43:
dobna gdy ná cielie ſą nieyákie mákuły álbo
44:
łupiny y puchliná. Imo morbus ille
45:
quem hodie lepram uocant, Práwy
46:
trąd.
47:
Elephanticus, Który tę niemoc ma/ Trędo=
48:
wáty.
49:
Eleuies, pro Eluuie obſoletum.
50:
Eleuo, Vide Leuis.
51:
Eleus, Przezwysko Bacchuſowe. qui hoc no=
52:
mine a Græcis ſortitus eſt quaſi pius
53:
pater.
54:
Eleus, etiam Fluuius Mediæ, Eleus habi=
55:
tus. Plinius lib. 34. cap. 8. kolumna: b
| E ante L. |
1:
Eleuſa, Inſula ex oppoſito Cy=
2:
pri.
3:
Eleuſis & Eleoſin ciuitas Atticæ in qua
4:
templum Cereris fuit.
5:
Eleutheria, Eleutheriorum, Latine Liber=
6:
tatis ſolennia, Obchód wypuſzczenia z
7:
niewóli.
8:
Eleutheros, Fluuius apud Plinium.
9:
Eliberare, pro Liberare Plinius lib. 30.
10:
cap. 6.
11:
Elicio & Elix, Vide Lacio.
12:
Elido, Vide Lego.
13:
Elimino, & Elimo, Vide Limo.
14:
Elingere in Biblijs legitur. Wyli=
15:
záć.
16:
Elinguis, Vide Lingua.
17:
Eliqueo, Vide Liqueo.
18:
Elis, gen. feminin, Ciuitas Arcadiæ.
19:
Inde Eleus, a, um, penult. producta
20:
Yeden żſtámtąd.
21:
Eliſſa, alias Dido, Vide ſupra.
22:
Elixo & Elixus, Vide Lix.
23:
Elleborum, Vide Helleborum.
24:
Elleborine, genus herbæ.
25:
Ellum, Aduerbium demonſtrantis
26:
apud Comicos pro Ecce illum/ Owóż
27:
go maſz.
28:
Ellychnium, ij, gen neut, Knot ták w lám=
29:
pie yáko y we ſwiedżce.
30:
Eloco, Vide Locus uel Loco.
31:
Elogium, Elogij, gen. neut. Chwałá/ Nie=
32:
poſpolite ſwiádectwo o kiém/ accipitur ta=
33:
mē in utram partem, in bonam ſci=
34:
cet & in malam, To yeſt ku Gańbie y ku
35:
Chwalie.
36:
Elogium etima, Nápys á tituł nagro=
37:
bny.
38:
Elonginquo, quod annotauit Calepi=
39:
nus non eſt Latinum, pro Longius ab=
40:
ſcedo.
41:
Elongo, Vide Longus.
42:
Elops, piſcis qui accipenſer, Vide ſu=
43:
pra.
44:
Elorus, gen. maſculin. penult. producta,
45:
Miáſto y rzéká w Syciliey.
46:
Elotȩ, gen. maſcul, uel, Elotes, pen. pro.
47:
Słuszy v Spartánów.
48:
Eluceo, Vide Lux uel Luceo.
49:
Elucubro, Vode Lucubro.
50:
Elucum, penultima producta langui=
51:
dum & hallucinatorem uel uino lan=
52:
guentem uocat Calepinus.
53:
Eludo, Vide Luſus uel Ludo.
54:
Elugeo, Vide Lugeo uel Luctus.| Elumbus |
strona: 102
kolumna: a
| E ante L. & M. |
1:
Elumbus, Vide Lumbus.
2:
Eluo Vide Luo.
3:
Eluſco, Vide Luſcus.
4:
Eluctare probat Calepinus ex Virgilio
5:
ubi legitur Eluctari.
6:
Elucia orum, Auraria metalla.
7:
Elutrio, as, are, Przeliewam z yednego na=
8:
czinia w drugie.
9:
Eluuies, Vide, Luo.
10:
Eluxatus, idem ſignificat quod ſimplex
11:
Luxatus, Zſtáwu wybity.
12:
Eluxuriari idem quod Luxuriari ad ar=
13:
bores translatum, Prześylićſie albo
14:
wiśiliśſie.
15:
Elyſium, gen. neut. Poëtis campus Bea=
16:
torum apud inferos, Błónie álbo pole
17:
odpocziwánia roſzkoſzne zmárłych lidźy
18:
po śmierćy.
19:
Elyſij campi pro eodem.E ante M.
20:
Emacio, Emacis, are, id eſt, Macrum fa=
21:
cio, Suſzę kogo/ Nedzę/ Chudzę.
22:
Emaciatus, a, um, Wyſchły/ Nędzny ná cie=
23:
le/ Chudy.
24:
Emacitas, Vide Emo.
25:
Emacror, aris, ari, Schnę/ Chudnę.
26:
Emancipo, Vide Mancipo.
27:
Emanacio in Biblijs pro Effluxu dici=
28:
tur, Miáſto wypłynienia.
29:
Emanſor, Który rad długo w goDcinie álbo
30:
gdzie yndzie mieſzka nie wczaś ſie wráca.
31:
Vagus niepilny ſługa.
32:
Emarcum genus, Vuæ.
33:
Emarceſco, in Biblijs legitur pro Mar=
34:
ceſco.
35:
Emargino, as, penult. corre. are, ſignifi=
36:
cat cruſtas & puluillos & margines
37:
ulcerum adimere, Ropić/ Rozgnoyić á
38:
rozſzerzyć wrzód álbo ranę też wycziś=
39:
ćyć.
40:
Emaſculo, as, are, Owáłaſzyć.
41:
Emanthia, ſiue Emathia, Regio Mace=
42:
doniæ alias Pharſalia.
43:
Ematureſco, Vide Maturus.
44:
Emaus, autis apud S. Lucam, Miąſtecz=
45:
ko Páleſtiny, quæ nunc Nicopo=
46:
lis.
47:
Emax, Vide Emo. kolumna: b
| E ante M. | 102 |
1:
Embamma, atis, generis neutri. Lati=
2:
ne, Intinctus ſeu Condimentum,
3:
Wſzeláka poliweká w którey chléb maczá=
4:
yą/ Przyſmák.
5:
Emblema, emblematis, gene. neut. ſunt
6:
opera quæ ex Teſſerculis ſtructa ſunt,
7:
Czworogránna/ álbo ſzachownicza robotá
8:
yákie bywáyą ſtoły y skrzinki/ Tákieſz
9:
ſtropy álbo ſciany laskowáne/ Też aſtrichy
10:
naziemne gdy cegły ſą rożmayitemi fár=
11:
bami przeplietáne. Item quicquid or=
12:
natus gratia inſernitur.
13:
Emblema etiam dicitur opus, inſitum,
14:
Wſzczepione/ wſtáwione Alias opus uer=
15:
miculatum. Emblemata item dicun=
16:
tur, Subtilnie krámarskie rzeczy pſtre á
17:
yákoby gwiazdkámi nákrapiáne.
18:
Embolium, Nomen, gen. neut. Latine
19:
quaſi argumentum & ingreſſus qui=
20:
dam ſcenicus, Wrzucenie/ Weście.
21:
Venit enim ab ῾έυ και βαλλω, id eſt,
22:
ab & iacio, Wrzucam/ Przimietam.
23:
Vnde Emboliarius, a, um, Wrzu=
24:
cony/ Przicziniony.
25:
Embelon autem dicitur ipſa ſtabilitas,
26:
Zátwárdzenie/ á Zahártowánie które
27:
ná rogach w okręciech bywa.
28:
Embolæ dicuntur ipſa rotarum fibula,
29:
axibus firmandis immitti ſolita, Po=
30:
doſek.
31:
Embolimos uel Embolimȩos, Wſadze=
32:
nie/ Prziſadzenie albo wplecienie dnia ye=
33:
dnego á dwudzieſtego dniá mieſiącá Lute=
34:
go. Latine dicitur Biſextilis uel Inter=
35:
calaris dies, Vide ſupra in dictione
36:
Biſextilis, Vnde Embolymus uel Em=
37:
boliſmus, Intercalatio, Prziſádzenie/
38:
Prziplecienie.
39:
Embryo, generis maſculin uel Embryon
40:
generis neut. Latine, Eœtus in utero,
41:
immaturus, Dziécię które yeſzcze w żiwo=
42:
cie mátczinym yeſt ab ᾽ὲν, id eſt, intus,
43:
Et βρυω germino, accipitur pro par=
44:
tu imperfecto, Miáſto porzucenia.
45:
Emedullo, Vide Medius.
46:
Emen, pro eundem dicebant Antiqui,
47:
Feſtus.
48:
Emendico, Vide Mendico uel Mendi=
49:
cus.
50:
Emendo, Vide Menda.
51:
Emendior, Vide Simplex.| Emerco, |
strona: 102v
kolumna: a
| E ante M. |
1:
Emerco, Vide Merco.
2:
Emerita, gen. fem. Myáſto w Hiſpániey.
3:
Emergo,
4:
Emeto,
5:
Emico. Vide Simplex.
6:
Emigro.
7:
Emineo & Emino, Vide Maneo,
8:
Eminus, Aduerbium, Zdáleká. Eminus
9:
iacula mittuntur, Zdáleká ſtrzeláyą/
10:
Vide, Maneo.
11:
Emiſſarius, & Emitto, Vide Muto.
12:
Emanuel, Hebraica dictio, Latine No=
13:
biſum Deus, Pan Bóg s námi.
14:
Emo, emis, emi, emptum, emere, Kupuyę.
15:
Piper pondere emitur, Pyeprs ná wagę
16:
bywa kupowan. Emere magno, Drogo
17:
kupić. Emere præcio alterius, Ták ku=
18:
pyć yáko zácenią. Ego ſpem præcio
19:
non emo, Terentius. Ná obyetnicę
20:
funtów nie kłádą. Emptum conſtu=
21:
pratum iudicium, Sąd przedáro=
22:
wány.
23:
Emptio, Verbale, Kupienie/ Kupia.
24:
Emptito, as, are, frequentatiuum, Vſtá=
25:
wycznie kupuyę.
26:
Empturio, is, ire, Rad kupuyę.
27:
Emptor, Verbale, Kupiec.
28:
Emptionalis, & hoc Emptionale, id eſt,
29:
frequens in emptionibus & proſcri=
30:
ptionibus bonorum. Cœlius ad Cic,
31:
lib. 7. Vni rectius legitur Conciona=
32:
les ſenes.
33:
Emptitius, a, um, Kupny/ Kupiony. Cuigratuitus opponitur, Dáremny.
34:
Emax, acis, Który rad kupuye.
35:
Emacitas, atis, Skłoność á chćywość ku
36:
kupowániu.
37:
❡Compoſita, Adimo, adimis, penult.
38:
correp. Ademi, ademptum, adimere,
39:
Odyąć. Omnia iſta nobis adempta
40:
at erepta ſunt, Vſzyſtki ty rzeczy nam
41:
ſą odyęte y wydárte. Adimere ægritu=
42:
dinem, Odyąć komu troskę. Animam
43:
alicui adimere, Zábić. Ciuitatem ali=
44:
cui adimere, Wignać á wyſwyećić
45:
z miáſtá. Diem adimit nox, dies no=
46:
ctem. Soccos pedibus adimere, Skor=
47:
nye ziąć. Vocem homini adimere dici=
48:
tur lupus, Głos odyąć/ Chrápkę á omie=
49:
nie przypráwić. Tranſitum uel adi=
50:
tum alicui adimere, Prziyąć á przy=
51:
ſtęp komu odyąć.
52:
❡Ademptio, onis, Verbale, feminin.
53:
Odyęcye/ Oddárcye.
54:
❡Coemo, Skupuyę/ Pokupuyę. Coem=
55:
ptio/ Pokupienie/ Skupienie. kolumna: b
| E ante M. |
1:
❡Eximo, Wykupuyę/ Wybáwyam Exi=
2:
mere alicui quod eum angit, Odyąć
3:
to komu/ co go troſzcze. Exemiſti tute
4:
huic pateram, Wydárłeśmu miſeczkę.
5:
Inde non eximam te, Nye odkupięcie
6:
ztamtąd. Eximere cupreſſis cum ra=
7:
dicibus, Wykopáć/ Przeſádźyć. Exime=
8:
re de dolio aliquid, Wyyáć co z faſy
9:
álbo z dołu. Varijs exemptus periculis,
10:
Z rożmaytych niebespiecznośćy wybrnął.
11:
Eximere cum Datiuo conſtructum,
12:
Vt, Eximere noxæ, Myłośćywym ko=
13:
mu być wynę mu odpuśćić. Eximere no=
14:
tæ, Rátowác kogo w yego sławye á dobrey
15:
powyeśćy. Eximere honoribus cum A=
16:
blatiuo, Rzućić ſie komu ná dobrą po=
17:
wieść álbo vwieść komu czćy. Exime=
18:
re numero, Z poſpolſtwá wyłączyć/ to yeſt
19:
czćić ważyć/ á powyſzſzyć kogo. Eximere
20:
ſeruitio. Z nyewolstwá wyzwolić. Exime=
21:
re metu, Odyąć komu boyaźni. Obſidio=
22:
ne eximere, Ná pomocy oblężo=
23:
nym prziciągnąć. Eximere uinculis.
24:
Wyſwiebodźyć z więzienia. Eximere cu=
25:
ram, Nye dáć ſie troskać. Eximitur
26:
dies Nie daleko do wyecżorá. Dubitatio=
27:
nem eximere, Nie dáć wętpić. Scrupu=
28:
lum alicui eximere. Zmyſlienia á z fra=
29:
ſowánia kogo wyzwolić.
30:
Exemptus, Participium, Vt, Exem=
31:
ptus dies, Dzień przeſzedł. Exemptus
32:
alias, Wyyęty Odyęty. Exemptus re=
33:
bus humanis, Vmárł.
34:
¶Exemptilis & hoc Exemptile, Zo ſie
35:
łatwie da wyyąć.
36:
¶Exemptibile, Calepinus, ex Græco
37:
probat ubi legitur Exemptile.
38:
❡Exemptio, Wyyęci e.
39:
¶Exemptor, Ten który kámienie w ziemi
40:
á wſkáłách dobywa.
41:
¶Eximius, a, um, Wyborny/ oſobliwy/
42:
niepoſpolity/ cudny/ známienity. Eximia
43:
forma. Eximia pulchritudo, Vrodá/
44:
Piękność. Eximia ſper adoleſcens, Zná=
45:
mienitey nádzieye młodzieniec. Eximius
46:
odor, Niepoſpolita wonia.
47:
❡Eximie, Aduerbiū, Známienicie/ rzą=
48:
dnie/ Niepoſpolicie. Eximie ornatum
49:
templū, Nád myárę przipiękrzony koścyoł
50:
¶Interimo, Zábiyam Vitam ego tuam
51:
interimam, Przypráwięcie o gárdło. Ve=
52:
neno interimi, Być otrut. INteremiſti
53:
me tua oratione, Práwieś mie zábił two=
54:
yą powieścyą. Cicer Me quidem iudi=
55:
ces examinant & interimunt hæ uo=
56:
ces Milonis, quas aſsidue audio.| Interemptio |
strona: 103
kolumna: a
| E ante M. |
1:
❡Interemptio, Verbale, Zábicie Mę=
2:
żoboyſtwo.
3:
❡Perimo, idem quod Interimo. Vt,
4:
Perimere reditum alicui, Brónić ko=
5:
mu wrócenia Perimere conſilium ali=
6:
cuius, Vćiſnąć komu yego paradę. Smylić
7:
komu ſziki. Vnde, Peremptorius, a, um,
8:
Smiertelny. Vt, Peremptorium edi=
9:
ctum, Oſtáteczny á konieczny Mándat/
10:
Dekret/ álbo pozew w práwie/ ná który yeſli
11:
kto nie ſtánie/ ſędzia przed ſię poſtępuye ku
12:
ſądzeniu y skazániu ſentenciey.
13:
❡Peremptalia, Fulgura dicuntur, quȩ
14:
ſuperiora fulgura perimunt, id eſt,
15:
tollunt authore Feſto.
16:
❡Redimo, Odkupuyę. Vt, Redimere ſi=
17:
bo amicos, Vpominkámi ſobie prziyaciół
18:
nábywáć. Pacem redimere, Pokóy odku=
19:
pić. Te redimas captum, quam queas
20:
minimo, Abyś ſie wyſwobodźił. &c. Ca=
21:
ptos redimere, Więźnie odkupić. Vecti=
22:
galia redimere, Náyąć cło.
23:
¶Redemptor, oris, Nayemnik. Vt, Re=
24:
demptos uectigalium, Náyemnik cłá.
25:
¶Redemptio, Odkupienie/ Wyſwobo=
26:
dzenie. Cicer. Redemptio huiusiudicij
27:
eſt facta grandi pecunia, Wielkiémi
28:
dáry ten ſąd skáżono/ to yeſt Przedárowa=
29:
no.
30:
❡Demo, is, pſi, ptum, ere, Odeymuyę
31:
precz. Addere & Demere contraria,
32:
Soleas demere, Trzewiki zuć. Deme=
33:
re ungues, Páznokcie obrzezáć. Demere
34:
curas, Troskę komu oodyáć.
35:
¶Demptus, Participium, Precz odyę=
36:
ty. Vt, Dempta æternitate nihilo bea=
37:
tior Iupiter, quam Epicurus, Króm
38:
wiecznośći/ Wyyąwſzi wieczność. &c
39:
¶Dirimo, mis, mi, ptum, ere, Roſprá=
40:
wiam. Rozeymuyę yedno od drugiego/
41:
Rozwięzuyę. Vt, Rixam dirimere, Ro=
42:
zwádźić. Colloquium dirimere, Prze=
43:
yąć komu rzecz. Iras & Altercationes
44:
dirimere, Niedáć ſie wádźić. Actionem
45:
dirimere, Vyáć rzecz ſądowną miedzi
46:
me???ámi. Dirimere ueterem coniun=
47:
ctionem, Stárádawne towárziſtwo ro=
48:
zerwáć. Coire ſocietatē cum aliquo &
49:
dirimere, contraria, Dirimuntur op=
50:
pida unius oppidi itinere, Dzień yázdy
51:
yedno od drugiego. Dirempta mari gēs,
52:
Morze ye dzieli. Prælia uoce diremit,
53:
Okrzikiem ſiekące ſie weſpołek rozerwał/
54:
Rozwádźił. Dirimere tempus, idem
55:
quod Diem eximere, de quo ſupra in
56:
dictione Dies. kolumna: b
| E ante M. | 103 |
1:
¶Diremptio, Rozyęcie/ Rozdzielenie.
2:
¶Diremptus, huius, diremptus idem.
3:
Emollio, Vide Mollis & Mollio.
4:
Emolumentum, ti, neut. ſecund. Pożytek/
5:
Zysk który przichodźi z nászey prace. Fru=
6:
ctus & Emolumentum idem, Vt, E=
7:
molumento eſſe, Ku pożytku być. Emo=
8:
lumentum facere, Pożitek vczinić/ Przi=
9:
nieść.
10:
Emorior, Vide Morior.
11:
Emoneo, Vide Simplex.
12:
Empanda, Paganorum Dea, Feſtus.
13:
Empetron, Herba, Ziele które przećywko
14:
kámieniowey niemocy vżyteczne yeſt/ Vul=
15:
go, Calcifraga.
16:
Empedocles, gen. maſc. Phiłoſof z Agri=
17:
enthu miáſtá Sicilieyskiego.
18:
Emphaſis, is, fem. tert. Latine, Expreſsio,
19:
Figura qua latens aliquid ab aliquo
20:
dicto eruitur, Wycięcie słowy gdy z ye=
21:
dnego slowá właſnośći co bywa mocno
22:
wyráżono.
23:
Emphracta, tæ, Latine, Nauis tecta, Ná=
24:
kryta łódź.
25:
Empiricus, ci, Lekarz który nie z nauki/ ále
26:
z doſwiadczenia léczi.
27:
Empirice, ces, gen. fem. Yego nauká.
28:
Emplaſtrum, gen. neut. ſecund. Latine,
29:
Dictum uel Formatum, Plaſter/ Em=
30:
plaſter/ quia ex uarijs rebus confici=
31:
tur, Vulgo Vnguentum, Máść. Sed
32:
quod indocti uocant Emplaſtrum,
33:
Plaſter/ Docti Cataplaſma dicunt.
34:
Emplauſtro, as, are, Szczepię/ Korzenię ſie.
35:
Emplaſtracio, Denominatiuum, Szcze=
36:
pienie/ Pukánie/ álbo Wymietánie pącz=
37:
ków ná drzewiech/ quæ alias Inoculatio
38:
dictur, Vide infra. Emplaſtrum in ar=
39:
boribus, Obwyąsło/ álbo obwiązánie/ gdy
40:
ſzczepy gliną/ woskiem s chuſtámi obwięzu=
41:
yą.
42:
Emporium, rij, neut, ſecun. Skład/ Miá=
43:
ſto do którego kupie zkłádáyą/ gdzie zná=
44:
mienite yármárki bywáyą.
45:
Emporos, ri, maſcu, ſec. Krámarz/ Kupiec.
46:
Emporeuma, atis, Kupiectwo/ Ziskowánie.
47:
Emporeticius, a, um, Co ku Krámárskim á
48:
Kupiekim rzeczam należy Vt, Empore=
49:
ticus ſeruus, Kupiecki sługa. Empo=
50:
retica charta, Pápier którym Krámarze
51:
obwiyáyą ſwe rzeczy Krámárskie.
52:
Emproſtotonus, Morbus cum muſculis
53:
ceruicis reſolutis mentum pectori
54:
annectitur.
55:
Empyreum, Latine, Igneum, Ogniſte.| S | Empuſa, |
strona: 103v
kolumna: a
| E ante M. & N. |
1:
Empuſa, Genus laruæ & terriculamenti
2:
dicatum Hecate uno pede incedens,
3:
Calep. Lárwá/ Stráſzidło/ Duch.
4:
Emungo, Requiro Mungo.
5:
Emulgeo, Vide Simplex.
6:
Emunio, Vide Munio.
7:
Emuſco, Vide Muſcus.
8:
Emuſſatum, id eſt, ad amuſsim factum,
9:
W miarę á poſnurze vcziniono.
10:
Emucio, Vide Mucio.
11:
Emuto, Vide Simplex.E ante N.
12:
En, Aduerbium, Demonſtrantis, Oto/
13:
Ono/ Vt, En tibi, Otóſz maſz/ Weżmi o=
14:
de mnie. En cui tuos liberos coittas,
15:
Bácz komu ſie dziećy maſz zwierzić.
16:
¶En pro cum, dixerunt Veteres.
17:
Energia, æ, fem. prim. penu, product.
18:
Okazałość/ Yáwność/ tak słowy rzeczy
19:
wyrażenie/ yákoby ná to ocziwiście pátrzał.
20:
Latine Euidentia & rerum illuſtratio.
21:
Enarro, Vide Narro.
22:
Enaſcor, Vide Naſeor.
23:
Enato, Vide Nato.
24:
Enauigare, Vide Nauigo.
25:
Encænia, orū n. ſ. pluraliter tantū Lati=
26:
ne, Initialia, Poſwiącánie á odnáwiánie
27:
Encanthis, Morbus cum in angulo ocu=
28:
li tuberculum palpebras parum didu=
29:
ci patitur.
30:
Encardia, Gemma.
31:
Encauſtum, Require Cauſticus,
32:
Endiuiam, Barbari uocant Intybum.
33:
Echiridion, ij, Rękoyeść/ álbo co ynſzego/ co
34:
ſie w ręku nośi/ Xiążeczki máłe/ też kordźik/
35:
Yáyak/ Deczká.
36:
Enchiros, Nomen Animalis.
37:
Enchirius, a, um, Latine, Regionalis, Z
38:
tey kráyiny/ Ziemek/ który nieobcy yeſt.
39:
Enchriſta, gen. ne. Lekárſtwo ktorym może
40:
mázáć/ náciéráć.
41:
Encliſis, gen. fem. Latine, Inclinatio ſeu
42:
Declinatio, Skłonienie/ Náchilenie.
43:
Encliticus, a, um, Ktory ſie da náchilić ná=
44:
giąć. Particulæ Encliticæ, quæ, ne, ue,
45:
quoniam inclinant ad ſe accentum.
46:
Encyclius, a, um, Okrągły/ W ogrąg vczi=
47:
niony. Też Proſty, Poſpoliti. Vt, Encycli=
48:
us uir, Alias, In ordinem redactus,
49:
Proſty człowiek Gburowic. Vnde Ency=
50:
clopedia, pen. prd. Okrąg wſziſtkich
51:
náuk/ yákóż to yedná ná drugiey wiśi. (Sic
52:
enim ſe habent Liberales artes) Orbis kolumna: b
| E ante M. |
1:
doctrinæ a Quintiliano & Concentus
2:
doctrinarum a Cicerone uocatur.
3:
Cyclopædiam abſoluit, We wſzelkich
4:
náukach yeſt dobrze ćwiczony.
5:
Endelechia, gen, fem. pen. prod. Latine,
6:
Continua motio, Vſtáwiczne/ Wiecz=
7:
ne á bez przeſtanku ruſzánie ſámo z ſwey mo=
8:
cy/ yáko yeſt duſzá człowiecza która nigdy/
9:
nieprożnuye/ alij legunt Entelechia.
10:
Endiadys uel Hendiadys, ενδι᾽α̃δυο figu=
11:
ra Grammaticorum, cum pro Adie=
12:
ctiuo & Subſtantiuo, uel pro duobus
13:
Subſtantiuis ſine coniunctione, po=
14:
nuntur duo per coniunctionem co=
15:
pulata, Vt, apud Virgiliū, Molem
16:
& montes inſuper altos, id eſt, Moles
17:
montium.
18:
Endoicium, Endoplorato, &c. Antiqua
19:
ſunt, pro Initio & Imploratu, Fe=
20:
ſtus.
21:
Endromis, idis, fem. tert. Odzienie włoſiá=
22:
te y koſmáte/ Guniá.
23:
Endymion, gen. maſc. Nomen propri=
24:
um eius qui primus curſum Lunæ in=
25:
ueſtigauit, propterea fingitur eum a=
26:
damaſſe, Luna & a Ioue perpetuum
27:
ſomnum impetraſſe, Vnde Endymio=
28:
nis ſomnum dormire, Prouerbium,
29:
Bárzo długo ſpáć/ Leniwym być.
30:
Eneco, Vide Simplex.
31:
Enneaptongos, gen. com. To co o dzie=
32:
więćy głoſiech yeſt.
33:
Enneaptongochelim, Lutnia o dziewięći
34:
głoſiech/ apud Marcialem, Calep.
35:
Energia, æ, fem. prim. pen. prod. Latine,
36:
Efficatio, Krzepkość/ Moc/ Tęgość.
37:
Eneruo, & Eneruus Vide Neruus.
38:
Engonaſis, gene. fem. Známię niebieskie,
39:
Latine, Ingeniculus uocatur, Herculi
40:
ad leuum genu affixus.
41:
Enchydris, Coluber in aqua uiuens,
42:
Wodny wąż.
43:
Encydros, Nomen lapidis, CC.
44:
Enim, Coniunctio, Cauſalis, Yż/ Bo/ &
45:
ferme ſemper ſecundo loco ponitur,
46:
Vt, Sed enim, Ale. Enimuero, Zapráw=
47:
dę/ Owſzeki. At enim iſthæc in me cude=
48:
tur faba, Ale ſie to wſziſtko na mnie zoſtoyé
49:
Ná mię to wpędzą. Incommode Her=
50:
cle, CH. Imo enimuero infeliciter,
51:
Y owſzem wielmi nieſzczęsliwie.
52:
Enipens, gen. maſcul triſyllabum, Flu=
53:
uius Theſſaliæ.
54:
Enna, gen. maſc. Miáſto w Sicililiey.
55:
Enitor, & Enixum, Vide Nitor.| Enneacrunos, |
strona: 104
kolumna: a
| E ante N. |
1:
Enneacrunos, Fons apud Athenas.
2:
Enneaphyllon, Herba apud Plinium.
3:
Enneas, ados, Latine, Nouenarius, Dzie=
4:
więcioráki.
5:
Eno, Vide No.
6:
Enodo, Vide Nodus.
7:
Enorchis, Nomen gemmæ, CC.
8:
Ennoſigæus, gen. maſc. Neptunus, Bóg
9:
morski, dictus eſt quia terram quaciat,
10:
Nam ε̃ννω̃ quatio γα̃ια terra.
11:
Enormis, Vide Norma.
12:
Enoteſco, Vide ſimplex Noſco.
13:
Ens, entis, gen. neut. Venit a uerbo ſum,
14:
To co yeſt rzecz.
15:
Enſis, huius entis, gen. maſcul. Miecz.
16:
Enſiculus, Diminutiuum, Mieczik.
17:
Enſifer, Chłopiec któri zá pány miecz no=
18:
śi.
19:
Enterocle, uel Enterocele, gen. fem. pen,
20:
prod. Wypuklina/ gdy yelito wychodźi w
21:
moſzenká.
22:
Enterocelicus, Wypukłu.
23:
Enteron, gen. neut. Latine, Inteſtinum,
24:
Yelito. Vnde, Exenterate, Wywnętrzić/
25:
Vt, Exenterare piſces, Sprawiać ry=
26:
by.
27:
Exenteratus porcus, Wywnętrzony
28:
wieprs.
29:
¶Exentero, as, are, Wywnętrzam/
30:
Spráwuyę/ Rozbieram.
31:
Entheus, a, um, Latine. Diuinus, & quaſi
32:
Deo plenus, Boski/ Boſtwem nádchnio=
33:
ny. olim fanaticus & furore affla=
34:
tus.
35:
Entuſiaſmus, idem quod Entheus afla=
36:
tus poëtici furoris, Boskie nádchnie=
37:
nie/ Przirodzenie.
38:
Enthymema, atis, gen neu. penul. prod.
39:
᾽αποτυ̃ ῾ένθυμει̃ν, quod eſt, mente con=
40:
cipere, Animaduertere, Conſiderare,
41:
Rozumem poyęcie/ Wynálezienie/ Rozu=
42:
mem oſięgnienie. Item. Imperfectus ſyl=
43:
logiſmus, Niecáły Syllogiſm. Latine
44:
dici poteſt Commentum ſeu Com=
45:
mentatio, Wymyſlenie/ Dowód/ Podpár=
46:
cie rzeczi.
47:
Enubo, idem quod ſimplex, Nubo, ui=
48:
de in loco.
49:
Enucle, Vide Nucleus.
50:
Enudo, idem quod ſimplex Nudo, Vi=
51:
de in loco.
52:
Enumero, Vide Numerus.
53:
Enuncio, Vide Nuncio uel Nuncius.
54:
Enutrio, idem quod ſimplex.
55:
Entoma, gen. neut. Latine, Inſecta, Wſze=
56:
lákie robácſtwo/ yáko ſą Muchy/ Oſy/ Bąki/ kolumna: b
| E ante N. & O. | 104 |
1:
Krówki/ Pſzczoły/ które ſie głową od dru=
2:
giey częśćy ciáłá dzielą
3:
Enyo, gen. fem. Latine, Bellona, Bogini
4:
woyenna.
5:
Enyalius, Yey ſyn álbo wálécznik.E ante O.
6:
Eo, Ablatiuus caſus Pronominis, Is, Ea,
7:
Id, Eo, pro in tantum, Ták wiele/ Tak
8:
dáleko. Vt, Eo creuit ut iam magnitu=
9:
dine laboraret ſua, Ták ſie rozrosł/ yż
10:
ledwy nogi ponośić może. Eo inſolentiæ
11:
proceſsit, Ták ſie ſtał roſpuſtnym.
12:
¶Eo, id eſt, Propterea, Dla tego. Terē.
13:
Eo ad eam non admiſſa ſum, Dla te=
14:
gom do niey nie yeſt dopuſzczona. Eo reda=
15:
ctæ res erant, K temu było prziſzło. Eo ne
16:
es ferox quia habes imperium in bel=
17:
luas, Y przetoś hárdy. etc. Eo loci Tám=
18:
że. Eouſ, Aż dotąd. Eouſ dum an=
19:
helet, Aż pocznie dycháć. Ea quæ ſcripſi
20:
eo ſpectant, Ktemu złużą/ Należą. Eo
21:
fuit mirabilius quod ab eo non expe=
22:
ctabatur, Dla tego dziwniey było yż ſie
23:
go nie nádziewáli.
24:
Eo, is, iui, itum, ire, Ydę. Ire & Redire
25:
contraria, Ire grandibus gradibus,
26:
Wielkie kroki czinić. Ibam ad te, Ku to=
27:
biem był poſzedł. Ire in ſententiā alicuius
28:
Przizwaláć komu/ ták dzierżeć o tym yáko
29:
y ón. Ire opitulatum, Ku pomocy ciąg=
30:
nąć. Ire inficias, Záprzeć. Terent. Serui
31:
qui aduerſeierant, Słudzi którzi prze=
32:
ćiwko wyſzli. Ire ſuppecias apud Cæſa=
33:
rem, Ku pomocy yść. Prorſus ibat re,
34:
Dobrze ſie owſzeki wiodło. Ire ſub um=
35:
bras, apud Virgilium, Vmrżeć. Ire pe=
36:
dibus, Pieſzki yść. Pedibus ire in ſenten=
37:
tiam alicuius, idem quod ſupra. Ire
38:
ſuſpenſo gradu, Ná pálcách yść. Item,
39:
Ire uel abire in obliuionem, Zápámię=
40:
táć. Sic in cinſuetudinem abijt. Ták
41:
obyczay otrzimał. In flammas ire, Zgo=
42:
rzeć. In auras ire, Zniknąć Vniwecz ſie o
43:
broćyć. In cinerem abire, Zginąć/ W po=
44:
piół ſie obróćyć. Item, Res ire dicitur
45:
cum facilius procedit.
46:
❡Iens, euntis, Participium, Ydący.
47:
¶Itus, huius itus, Chód. Itus & reditus,
48:
Przechodzenie y tám y ſám.
49:
❡Iturus, Participium, Chcący yść. Itu=
50:
ran Thais quopiam es? Terent. Y
51:
chceſz gdzie yść Thais.
52:
❡Itio, itionis Chodzenie/ Wedrowánie.
53:
¶Ito, ad, are, Frequentatiuum, Chodzę bes
54:
przeſtanku.| S 2 | ¶Compo= |
strona: 104v
kolumna: a
| E ante O. |
1:
❡Cōpoſita, Abeo, is, iui, et per Syn=
2:
copē, abij, abitum, abire, Odchodzę
3:
Precz idę. Vt, Tempus abit, Czas ginie/
4:
Abi illis obuiam, Wynidź przećywko
5:
ym. Dum hæc dicit abijt hora, Nizli
6:
to wyrzékł godźiná przeſzłá. Quo diuer=
7:
ſus abis, Dokąd ciągnieſz. Sic abijt de
8:
uita, Vmárł. Abi neſcis ineſcare homi=
9:
nes, Ydź precz/ niegodźiſz ſie/ Nieumieſz ſie
10:
s ludźmy obchodźić
11:
¶Abiens, untis, Participium, Odcho=
12:
dzący.
13:
¶Abitio, Verbale, Odeiśćie/ Roſtánie.
14:
¶Abitus, huius, tus, gen. maſcul. pen.
15:
correp. Verbale, Odchodzenie Roſta=
16:
wánie. Iam adornauit abitum, Yuſz ſie
17:
nágotował ná drógę.
18:
¶Adeo, adis, adiui, uel adij, aditum,
19:
pen. correp. adire, Ydę do kogo. Vt, A=
20:
dire aliquem de re quapiam, Yśc do
21:
kogo dla którey rzeczy. Adire ad ædes,
22:
Prziſtępić do domu. Adire Rempub,
23:
& Adire ad Rempub: Do rády być
24:
wzięt. Duris uerbis aliquem adire Ob=
25:
rzućić ſie ná kogo. Adire diſcrimen,
26:
Wdáć ſie wniebeſpieczność. Adire fortu=
27:
nam, Ważyć ſie. Hæreditatem adire,
28:
Spadku po kiem doſtáć. Inimicitias adi=
29:
re, Nieprziyáźni ſobie nábyć.
30:
¶Adeor, adiris, Paſsiuum, ſed fere in
31:
tertijs perſonis, Cicero, Illa pericula
32:
aduentur in prælijs, Ty á tákowe nie=
33:
bieſpiecznośći pzrichoszą ná człowieká ná
34:
walkách.
35:
❡Aditur, Imperſonale, Cicero. Ante=
36:
quam in ius aditum eſt, Niżli ſie w ſąd
37:
wdáły/ álbo/ niż rzecz przed prawo prziſzła.
38:
❡Adito, as, are, Frequentatiuum, cze=
39:
ſto á gęsto kogo náwiedzam.
40:
¶Aditus, Participium a paſſiuo A=
41:
deor, pen. correp. Cice. Periculiſ a=
42:
ditis, Skoſztowawſzi złegoy dobrego/
43:
Ważywſzi ſie tego y owego.
44:
❡Aditus, huius aditus, Verbale, Przi=
45:
ſtęp. Vt, Aditum præcludere, Prziſtęp
46:
komu odyąć. Templi aditus, Kruktá/
47:
Munire ſibi aditum/ Narządźić ſobie
48:
prziſtęp.
49:
¶Aditio, onis, Doſtąpienie/ Dośćie.
50:
Aditio & Reditio, Contraria.
51:
¶Ambio, is, iui, itum, pen. prod ire,
52:
Obchodzę/ Zádam, Trwam álbo ſie ſtáram
53:
ócz. Maximo circulo ambire, Z dáleká/
54:
Obchodźić. Ambire puellā, Stáć o któ=
55:
rą pánnę/ To yeſt w małżeńſtwo pożądáć. kolumna: b
| E ante O. |
1:
Vnde Ambitio, Obchód/ Też Py=
2:
cha. Pożądánie czći y Sławy.
3:
❡Ambitioſus, a, um, Pyſzny/ Wyſokiey
4:
myſly. In laude ambitiolus, Ná próżną
5:
chwałę łakomy. Homo minime ambi=
6:
tioſus, Człowiek niepyſzny.
7:
❡Ambitioſe, Aduerbium, Pyſznie/
8:
Spániale Ambitioſus facere aliquid,
9:
Okazále/ Spániále co czinić.
10:
❡Ambitus, pen. produ. Participium,
11:
Obchodzący. Sed Ambitus, pen. corre.
12:
Obchod/ Trwanie álbo ſtánie o co.
13:
❡Anteeo, is, iui, itum, ire, Vprżedzam.
14:
Anteire per Metaphoram, pro Ante=
15:
cellere, Przewyſzſzáć. Vt, Omnibꝰ bonis
16:
corporis anteit, Przewyſzſza. Ætate an=
17:
teire, Stárſzym być.
18:
❡Anteiri, Paſsiuum, Być przewyſz=
19:
ſzan.
20:
¶Circumeo, os, uel m ablato, Circu=
21:
eo uel Circuo, is, iui, itum, circumire,
22:
uel cicuire, W koło obchodzę. Vt, Per
23:
hortum circuit clam, Krążiſie y tam y
24:
ſam po ogrodzie.
25:
❡Circumitio, uel Circuitio, Obeśćie
26:
wkoło. Circuitione uti, Okrążenia vży=
27:
wáć/ hoc eſt, Periodica oratione uti,
28:
Circuitio & Anfractus, Obchód/ Krą=
29:
żenie, y Lomiſtość.
30:
❡Circuitor, aliud Verbale, maſculi=
31:
num, Który co y tám y ſám nośi/ Kramár=
32:
czik/ Króbecznik.
33:
❡Circuitus, huius circuitus ſimiliter
34:
Verbale, Cic. Circuitus ſolis orbitum,
35:
Okrąg słoneczny, Verborum circuitus
36:
pro periodo, Vide ſupra Coa, Xá=
37:
łá á ſpełna rzecz. Orationis circuitus, id
38:
eſt Concluſio, Zámknienie w rzeczi.
39:
Circuitus, pro circuitu inſolens eſt.
40:
❡Coeo, is, coiui, coitum, coire, Zeiść
41:
ſie weſpołek. Vt, Coire in porticum
42:
templi, Zeiść ſie przed kośćioł do krukty.
43:
Coit cicatrix, Zraſta ſie ráná/ Blizná. In
44:
denſitatem coire, Zgęſtnąć.
45:
¶Coire per Metaph. pro Concorda=
46:
re, Zyednáć ſie s kiem. Societatem coi=
47:
re cum aliquo, Potowárziſzić ſie
48:
s kiem. Coire in fœdera, Przimierze
49:
prziyąć skiem. Coire, & Congredi di=
50:
cuntur milites, Potykać ſie/ Nácieráć ye=
51:
den drugiego. Item, Coire de re uene=
52:
rea dicitur, Coire cum uxore, Spáć
53:
á złączić ſie s żoną.
54:
¶Coitio, Verbale, Zyazd/ Ześćie. Coi=
55:
tio item ſignificat, Zyednánie. Et, Coi=
56:
tio militum, Potykánie.| ❡Coitus, |
strona: 105
kolumna: a
| E ante O. |
1:
❡Coitus, huius coitus, Zeście mężá s
2:
żoną.
3:
❡Coitus, Lunæ pro Ecclipſi, quan=
4:
do ſcilicet Soli opponitur.
5:
¶Coibilis & hoc coibile, Vt, Coibi=
6:
lis oratio, Rzecz która yedná z drugiey
7:
ſnádnie ydzie.
8:
¶Exeo, is, iui, itum, ire, Wychodzę. Vt,
9:
Exeo ad te, Do ciebie wychodzę. Exire
10:
de uita, Vmrzeć. Exire in herbam, fruges,
11:
radicem, Wſchodźić/ Kwitnáć y korzenić.
12:
ſie.
13:
Exijt dies, Dzień przeſzedł.
14:
Exitur, Imperſonale, Plautus, Crepuit
15:
hoſtium. Exitur foras. Prowádzą ſie
16:
wychodzą z domu. Exitum hunc nollem,
17:
Wołałbych tu był nie prziść.
18:
¶Exitus, Participium, apud antiquos
19:
uſurpatum.
20:
¶Exitus, huius tus, Verbale, Wuście/
21:
Vt, Exitus orationis, Koniec rzeczi.
22:
¶Exitium, huius exitij, Szkodá/ Zgu=
23:
ba/ Vtrátá/ Zkázá.
24:
Exitialis. & hoc exitiale, Szkodliwy/
25:
Vtrátny/ Vt, Exitialis exitus, Mizer=
26:
ne dokonánie.
27:
¶Exitiabilis, & hoc le, idem quod
28:
Exitialis.
29:
❡Exitioſus, a, um, Idem, Vt, Exitio=
30:
ſum bellum, Szkodliwa woyná/ która
31:
nie yednego o nędzę przipráwi.
32:
¶Ineo, is, iui, itū, ire, Wniść/ Począć.
33:
Inijt te nunquam febris? Nigdy ná cię
34:
nie prżiſzłá febrá. Prælium & Certamen
35:
inire, Walkę począć. Conſilium inire
36:
cum genero cœpit, Począł ſie rádźić s
37:
zięciem. Gratiam inire, Czći powagi doſtáć.
38:
Inire fœdus, Przimierze wziąć. Inire
39:
rationem aut uiam, Obyczay á drógę
40:
temu náleść.
41:
¶Iniēs, tis, Part. Przichodzący. Nádcho=
42:
dzący, Vt. Ineunte uere, Ná wioſnę. Ab=
43:
ineunte ætate, Od dziećińſtwa. Si qui
44:
mente ætate ſtudioſi uenandi fuerint
45:
Yeſly kogo z młodu ku mysliwſtwu mysl
46:
ciągnie. Ineūte Ianuario, Ná początku.
47:
Ná náſtániu Sticzniá. Item, Inire ſigni,
48:
ficat Coire, Niecziſtość płodźić. Hinc,
49:
Initor bos, Byk. Initor aſinus, Który po
50:
oſlicy yeźdźi.
51:
¶Initus, huius tus, maſcul. quart, Od
52:
ſámcá poyeżdżony. Et, Initium, Pocżątek. kolumna: b
| E ante O. | 105 |
1:
Item, Initia, orum, Ofiáry boginiey Ce=
2:
reri. Præterea Verbum, Initio, as, are,
3:
Poſwięcam. Cerimonie Kośćielne ob=
4:
chódzę. Beme literis tam prophanis quā
5:
ſacris initiatus, Dobrze ćwiczony w obo=
6:
ym piśmie.
7:
¶Initiatio, Poſwiącánie. Vt, Initiatus
8:
ſacris ordinibus, Swięćił ſie ná kápłáń=
9:
ſtwo.
10:
❡Initiarius, a, um, Co ku poſwiącániu
11:
należy.
12:
¶Intereo, interis, pen. correp. interiui,
13:
uel interij, itum, ire, Sgiąć/ Sniſzczeć/
14:
Wniweć ſie obróćyć. Vt, Interij, Siád=
15:
łem yáko ſól. Fame interire, Od głodu
16:
ſdechnąć. A ualentiore interire, Być
17:
przewyciężonym/ Obráżonym.
18:
¶Interitus, huius tus, Smierć. Vt, In=
19:
teritus patriæ, Skáżenie oyczyzny.
20:
¶Interitio, Verbale, apud Cicero=
21:
nem in Frumentaria, ubi Internetio
22:
legitur.
23:
❡Introeo, is, iui, itum, re, Wchodzę.
24:
Vt, In urbem introire, Wniść do miá=
25:
ſtá. In uitam introire, Národźić
26:
ſie.
27:
¶Introitus, huius, tus, Weście. Vt, De=
28:
fenſionis introitus, Weście á początek.
29:
obrony.
30:
❡Obeo, is, iui, uel ij, itum, ire, Obcho=
31:
dzę. Vt, Negocium obire. Spráwić to
32:
co polecono yeſt. Id obire non potui, Nie
33:
mógłem tego ſpráwić. Obeunt tres no=
34:
ctes, Przeydą etc. Obire diem. Et, Obi=
35:
re mortem, Vmrzeć. Morte obijt repē=
36:
tina, Nagle vmárł. Omnia per ſe o=
37:
bore, Wſziſtko ſám przes ſię ſpráwowáć.
38:
Obire domos amicorum, Od prziya=
39:
cielá do prziyacielá yeźdźić. Obire opus
40:
ruſticum, Kmiectwem ſie obchodźić. Obi=
41:
re ſacra, Obchodźić dni ſwięte.
42:
❡Obiri, Paſsiuum, Być ogárnión/ Ob=
43:
chodźon.
44:
¶Obiens, Patricipium, Obchodzący.
45:
❡Obitus, aliud Participium, Cicero,
46:
A maioribus noſtris morte obita po=
47:
ſitos in illo loco, Po ych ſmierći/ Ześ=
48:
ciu.
49:
¶Obitus, huius tus, Verbale, Ześćie/
50:
Smierć. VT, Signorum obitus & or=
51:
tus, Známión niebieskich zachód y wſchód.
52:
❡Pereo, is, iui, uel ij, ire, Ginę. Vt, pe=
53:
rierunt ædes, Zniſzczáło budowánie/ Do=
54:
moſtwo. Perijt illi pudor, Nieſroma ſie.
55:
Nullus otio perit dies apibus, Zadne=
56:
go dniá pſzczoły nie prożnuyą. Prudens.| S 3 | Sciens, |
strona: 105v
kolumna: a
| E ante O. |
1:
Sciens, uiuens, uidenſ pereo, Będąc
2:
przi rozumie/ Bácznośći. Zywiąć á widząć
3:
niſzczeyę. Perire morbo, Przes chorobę
4:
zniſzczeć.
5:
¶Perito, as, are, Frequentatiuum, Gi=
6:
nę/ Lecę.
7:
❡Compoſita a pereo, Depereo, depe=
8:
ris, iui, uel ij, ire, idem quod ſimplex,
9:
Vt, Deperierunt naues, Sginęły łodźi.
10:
Ne qua depereat, Aby która kartká
11:
nie zginęłá.
12:
Deperire etiam pro mori ponitur,
13:
Item, Deperire aliquem amore, Z
14:
duſze kogo miłowáć. Deperire amore
15:
adoleſcentulæ, Szalenie miłowáć pánnę.
16:
deperit ſapor. Wietrzeye/ Ginie
17:
ſmák.
18:
❡Diſpereo, is, iui, uel ij, itum, ire,
19:
Owſzeki ginę. Vt, Diſperij, Siadłem/
20:
Yuſz po mnie,
21:
❡Prodeo, is, iui, & ij, itum, ire. Wycho=
22:
dzę. Vt, prodire in publicum, Wyniść
23:
ná ſwiát. Prodire in funus, Zá vmárłym
24:
na pogréb yść. Prodeunt in paſcua
25:
pecudes, Wychodźi/ álbo wyganiáyą by=
26:
dło na pole. Prodire etiam ſignificat,
27:
Yść przed kim naprzód.
28:
❡Præeo, is, iui, itum, ire, Vprzedzam/
29:
Ydę naprzód Prȩi uerbis quod uis, Po=
30:
wiedz ty pierwey co maſz po mnie. De=
31:
ſcri=
32:
pto aliquem præire, Przeczitáć komu
33:
naprzód. Vt tibi uoce præirem quid
34:
iudicares, Abych ći tylko nárzekł/ á ty ska=
35:
zánie vcżiniſz. Præeunt diſcipulis præ=
36:
ceptores, Dawáyą ym przikład.
37:
¶Prætereo, Miyam/ Przemiyam. Vt,
38:
Præterijt dies, Dzień przeminął. Neſcis
39:
quid mali præterieris qui nunquam es
40:
ingreſſus mare, Niewieſz yákoś wiele
41:
złego minął/ gdyżeś ná morzu nie
42:
był. Præterire aliquid Minąć co. Præ=
43:
terijt me hæc res, Nicem o tym nie wie=
44:
dział. Me ptæterit/ Nie wiém.
45:
¶Præteriens, untis, Participium, ſiue
46:
Nomen ex Participio. Cic. Quaſi
47:
præteriens ſatisfaciam uniuerſis, Yá=
48:
koby przemiyáyąc.
49:
¶Præteritus, ta, tum, Przeſzłi. Vt, Præ=
50:
teritum tempus nunquam reuertetur.
51:
Co yuſz przeſzło to trudno wróćyć. Præte=
52:
rita & Futura contraria.
53:
❡Redeo, Wrácam ſie. Vt: Ad pau=
54:
ca redeam, Krótko mowiąc. Redire in
55:
memoriam, Spomináć. Redire in gra=
56:
tiam, Zyednáć ſie. Redire ad rem, kolumna: b
| E ante O. |
1:
Wroćyć ſie k rzeczy pierwſzey. Ad ſe redi=
2:
re, Prziść k ſobie. Ad ingenium redire,
3:
Ná ſtáre ſtopnie ſie wroćyć/ To yeſt/ Do
4:
pirwſzich obyczáyów. Ad reſtim mihi res
5:
redijt, Niczego mi niedoſtáye yedno ſzu=
6:
bienice. Deſperantis eſt ad raſtros re=
7:
dire, Ku wielkiey nędzi prziść.
8:
❡Reditio, onis, Verbale, Fœm Wro=
9:
cenie.
10:
¶Reditio, as, are, penul. correp. apud
11:
Plautum legendum uidetur, ubi alij
12:
legunt rebitare pro Continuo, & ſta=
13:
tim redire.
14:
¶Reditus, huius tus, idem quod redi=
15:
tio, Czinſz/ Dochód roczny. Vt reditus
16:
annui, Roczne dochody. Reditus in gra=
17:
tiam, Ziednánie.
18:
¶Subeo, Podchodzę pod cię/ Wchodzę.
19:
Vt, Subeo tectum, Wchodzę w dóm.
20:
Subire mortem, Smierć podyąć. Subit
21:
mentem uel ſubit in mentem, Przicho=
22:
dźimi ná pámięć. Subit me pœnitentia,
23:
Zálmi. Subire aleam fortunæ, Ważić
24:
ſie. Labores ſubire, Prácę ná ſie podyąć.
25:
Dolorem ſubire. Cierpieć. Incommo=
26:
da ſubire, Popáść ſzkodę. Subire notam
27:
turpitudinis, Dopuśćić ſie ſromoty.
28:
Quando mihi ſubit recordatio meo=
29:
rum, Yle kroć ſpominam ná moye prziya=
30:
cioły.
31:
❡Subiri, Paſsiuū, Ci. Inimicitiȩ ſunt?
32:
ſubeantur. labores? ſuſcipiantur. & c.
33:
Item, Subire, pro Suſcipere, Podyáć
34:
ſie. Aliquando etiam Succedere & ſe=
35:
qui, Yść zá kim.
36:
❡Tranſeo, Miyam.
37:
❡Pertranſeo, Przemiyam.
38:
❡Tranſitus, Przeście.
39:
❡Tranſitorius, a, um, Latwy ku prześ=
40:
ciu. Też ku zginieniu. Vt, Silentio ali=
41:
quid tranſire, Zámilczeć czego. Ad re=
42:
liqua tranſeamus, Mieymy ſie ku koń=
43:
cowi. Neronem tranſeo, Nieſpominam
44:
Neroná. In uarios colores tranſire,
45:
W rozmáyite ſie fárby przemieniáć. In
46:
ſententiam alterius tranſire, Wſtąpić
47:
ná cziyę rzecz álbo mniémánie.
48:
Tranſitio, Przeminienie/ Przeście/ Zá=
49:
milczenie.
50:
❡Tranſilis, & hoc tranſile, Przecho=
51:
dzący/ Przeciekáyący.
52:
¶Veneo, is, iui, & ſæpius uenij per
53:
ſyncopen, Venum ire, Bywam przeda=
54:
wan. Venit a Venum & Eo, Vt, Quam
55:
plurimo uenire, Bárzo drogo być prze=
56:
dan. Venum ire, Et, Venum ibit, dici=| mus, |
strona: 106
kolumna: a
| E ante O. & P. |
1:
mus, Poydzie ná targ/ Będzie przedan.
2:
Inde, Venalis, & hoc nale, Przedayny.
3:
¶Venalitius, a, um, Przedany/ Co yuż
4:
przedano yeſt. Też Przekupny/ który wię=
5:
znie álbo niewolniki przedáye.
6:
❡Venelitiarius, idem, Venalitium,
7:
Nieyaki funt przedáyny. Też Mieyſce
8:
gdzie tárguyą.
9:
Eouſ, Vide Eo, Aduerbium.
10:
Wous, prima longa, gen maſc. Wſchód
11:
słońcá. Et, Eous prima correp. Solis
12:
equus, Kóń słoneczny. Item, Adiecti=
13:
uum, Ráno/ Poránu.E ante P
14:
Epagris, Inſula una Cycladum.
15:
Epanagogæ, es, pen. prod. Przirowná=
16:
nie/ Prziwodzenie. Figura eſt rerum uel
17:
argumentorum ſimilium collatio.
18:
Epaminondas, gen. maſc. Hetman The=
19:
bański tego ymienia.
20:
Epana diploſis, Figura cum eadem di=
21:
ctio primum et extremum locum ſen=
22:
tentiæ occupat.
23:
Epanodos, gen. fem. pen. correp. Latine,
24:
Regreſſio, Prziſtoſowánie Figura cum
25:
pluribus breuiter propoſitis ad ſin=
26:
gulorum enarrationem recurritur. ut,
27:
Vicerunt Romani, mari Carthagi=
28:
nenſes, terra Gallos, ſcilicet uicerunt.
29:
Epanalepſis, gen. fem Latine, Repetitio,
30:
uel Reſumptio, Powtarzánie yednego
31:
słowá ná końcu wierſzá/ które ná przodku
32:
wierſzá yeſt położono. Vt, Creſcit amor
33:
nummi, quantum ipſa pecunia creſcit.
34:
Epanaphora, gen. fem. pen. cor. Latine,
35:
Repetitio, Powtarzánie yednego słowá ná
36:
początku wiele wierſzów/ Figura.
37:
Eparchus, gen. maſ. Latine, Præſes pro=
38:
uinciæ, Stároſtá/ Namieſtnik.
39:
Eparchia, Latine, Præfectura, uel Admi=
40:
ſtratio, prouinciæ, Stároſtwo.
41:
Epentheſis, gen maſcu. Latine, Interpo=
42:
ſitio, literæ uel ſullabæ in medio di=
43:
ctionis, Vt, Induperator, pro Impera=
44:
tor, ubi ſyllaba, dum, eſt interpoſi=
45:
ta.
46:
Ephebus, gene. maſculln. Latine, Pubes,
47:
Młodzieńczik około czternaście lat y wyſz=
48:
ſzey.
49:
Ephebia, ȩ, Latine, Pubertas, Młodź oko=
50:
ło tych lat. Et, Ephebion, ſiue Ephebi=
51:
um, Pars paleſtræ in qua Ephebi ex=
52:
ercebantur, Mieyſce ná którym młodź
53:
bywa czwiczona. Szkołá. kolumna: b
| E ante P. | 106 |
1:
Ephermis, huius Ephermeridis, maſcul.
2:
tert. pen. correp. Latine, Diarium, &
3:
Acta diurna, Dziennik. To yeſt/ Regiſtr
4:
álbo xięgi w które ſie wpiſuyą kázdego dniá
5:
ſpráwy. Vide ſupra Annales.
6:
Ephemerinos, Diaria febris, Febrá która
7:
tylko przes yeden dzień trwa.
8:
¶Amphimerinos quotidiana, Vſtá=
9:
wiczna febrá która ná kożdy dzień bywa.
10:
Ephemeron, Nomen animalis & herbȩ
11:
Epheſtiades, Inſulæ, Latinis Vulcaniæ
12:
uel Æoliæ, dictæ.
13:
Epheſtris, idis, Suknia żołnierka/ którą ná
14:
zbroyę kłádą/ Delia może być zwána.
15:
Epheſus, gen. fem. penu. correp. Głowne
16:
miáſto w Ioniey/ álbo Lydiey. Inde Ephe=
17:
ſus, a, um, Yeden ztámtąd.
18:
Ephialtes, Vide ſupra Incubus.
19:
Ephippium, ij, neut. ſecun. Siodło/ Też/
20:
Deká którą koniá nákriwáyą/ álbo Na=
21:
ſtołká.
22:
Ephippiarius, Siodłarz.
23:
Ephippiatus, a, um, Oſiodłány.
24:
Ephodion, gen. neut. Latine, Viaticum,
25:
Pieniądze ná ſtráwę.
26:
Ephorus, gen. maſe pen. cor. Latine, In=
27:
ſpector, Prziględácz. Tribunus fuit La=
28:
cedemoniorum qui ludis prȩerat.
29:
Ephyra, gen. fem. pen. cor, Corinthus,
30:
Miáſto Korynth.
31:
Epialos, m. Febrá która z pituiti á wilgot=
32:
nośći zimney przichodźi/ gdy ciáło zewnątrs
33:
też gore/ á we wnątrs yeſt źimne.
34:
Epibades, Lodźi álbo prómy ná których lu=
35:
dzie y tám y ſám przes rzekę przewożą.
36:
Epibates, Lódź álbo okręt woyenny/ Z któ=
37:
rych walczą po morzu.
38:
Epibatra, Wſchody do okrętu.
39:
Epicharmus, maſcul. ſecund. Známienite=
40:
go Philoſopha w Siciliey ymię.
41:
Epicherema, atis, neut tert. Latine, Ad=
42:
greſſio, uel mente conceptum argu=
43:
mentum, uel Ratiocinatio, Et eſt idem
44:
quod Syllogiſmus Dowód rozumny.
45:
Epichyſis gene. fem. Latine, Infundibu=
46:
lum, Léy/ Naczinie którem ſiewáyą co=
47:
kolwiek.
48:
Epicedium, gen. neu. alias, Nenia, Po=
49:
grzebne ſpiewánie które ku czći vmárłym
50:
cziniono.
51:
Epicœnum, gen. neu. Latine, Super, com=
52:
mune, uel Promiſcuū, Dwiemá poſpo=
53:
lite/ Nomen ſcilicet Subſtātiuū, Obo=
54:
yey płći/ ták ſámcowi yáko y ſámich przi=
55:
słucháyące.
56:
Epictetus, maſ. pe. pr. Philoſoph z Friyiey.| S 4 | Epicurus, |
strona: 106v
kolumna: a
| E ante P. |
1:
Epicurus, gen. maſcul, ſecund. Philoſoph.
2:
Athenienski, qui felicitatem hominis
3:
in corporis uoluptate ſtatuebat,
4:
Vnde, Epicurus pro uoluptuario,
5:
Miáſto tego ſwiátá człowiek. Item, Impi=
6:
ius, Beſduſzny á który ſie ná roskoſzi tego
7:
ſwiátá vdał. Vnde Epicurei, Zwolęnni=
8:
cy Epicurowi.
9:
Epicureus, a, um, Adiectiuum, idem.
10:
Epidanus, gen, maſ ſecund. Miáſto w
11:
Epirze/ alias Dyrrachium.
12:
Epidaphne, gen. fem. Mieyſce wielmi pię=
13:
kne á weſołe w Syriey przi mieście Antio=
14:
chiey.
15:
Epidaurus, gen. maſc. Miáſto in Pelo=
16:
poneſo uel in Morea, w którym kościół
17:
był Aeſculápiuſów.
18:
Epidicticon, gen. ne, Latine, Demonſtra=
19:
tiuum, Okazáliſte/ yákoby przed oczy pod=
20:
łożone.
21:
Epidromos, gen. maſc uel Epidromius,
22:
Powrós v ſiećy ná którym ſieć wiśi ták
23:
ſwierzchni yáko ſpodni.
24:
Epidromon, Velumin naui quod re=
25:
trorſum panditur, Zagiel v okrętów.
26:
Epigloſsis, huius ſis, fem. tert. ſiue Epi=
27:
glottis, Latine, Ligula, nux gutturis,
28:
minor lingua, Yęziczek który dech przi=
29:
muye y zámyka.
30:
Epigonos, gen. ma. Potomek. Et, Epigoni
31:
dicti ſunt, Którzi byli przicziną y począt=
32:
kiem wtórey Tebáńskiey walki. Item, E=
33:
pigonos, Tragœdia Euripidis.
34:
Epigramma, neut. tert Napis Tituł. Vn=
35:
de Epigrammatiſtes, & Epigramma=
36:
tarius, Ten który máło wierſzów piſze.
37:
Epigraphe, ge. fem. pen, cor, idem quod
38:
Epigramma, Napis/ Tituł.
39:
Epigryphus, maſcu. ſecund. Krziwonoſy
40:
który yákoby záłomiony nos ma.
41:
Epilepſia, æ, fem. prim. Morbus comi=
42:
tialis, Swiętego Wálentego niemoc/ Wiel=
43:
ka niemoc/ Pádáczká niektórzi zową. Vi=
44:
de ſupra, Dicitur etiam Sacer morbus
45:
& Herculeus.
46:
Epilepticus, Ná którego tá niemoc przichodźi
47:
Epilogus, gen. maſ. ſec. pen. cor. Latine,
48:
Concluſio, uel Cumulus, & Perora=
49:
tio, Oſtáteczna część rzeczi/ Zámknienie
50:
álbo dokonánie mowy.
51:
Epimedium, Herba, Plinio.
52:
Epimenides, gen. maſ. Philoſoph Kreteń=
53:
ski/ O tym Poetowie ſmyslily yákoby ſied
54:
y czterdzieśći lat ſpał nie przeſtáyąc. Vnde
55:
Prouerbium. Vltra Epimenidem dor=
56:
mire, Leniwym/ Oſpáłym á zgniłym być.kolumna: b
| E ante P. |
1:
Epitome, g. fem. Latine, Commoratio,
2:
figura eſt. Gdy o yedney rzeczi/ długo rzecz
3:
bywa prowádzona.
4:
Epimyctis, Vlcus aciem hebetans.
5:
Epimythium, uel Epimythion, gen. neu.
6:
Wykład fabuł álbo Báyek/ co ſie przes któ=
7:
rą rozumie.
8:
Epinicion, ij, Latine, Victoriale, Triumf
9:
gdy po zwicięſtwie Te Deum laudamus
10:
ſpiewáyą/ alias Niceterium.
11:
Epinyctis, idis, Puſtula modice hume=
12:
ſcens & plena ſanguinis in tibijs & pe=
13:
dibus.
14:
Epiodium, Canticum quod canitur ca=
15:
dauere nondum ſepulto.
16:
Epiphanes, gen. comm. Latine, Illuſtris,
17:
Yáſny/ Sławny.
18:
Epiphania, Latine, Apparicio, Obyáwie=
19:
nie Zyáwienie/ quoniam eo die Chri=
20:
ſtus Dominus a Ioanne Baptiſta in
21:
Iordane baptizatus eſt, ubi facta eſt
22:
uox de cœlo Patris: Hic eſt Filius me=
23:
us dilectus in quo mihi cōplacui, hūc
24:
audite. Item, Spiritus ſanctus apparu=
25:
it uiſibiliter in ſpecie columbæ. &c.
26:
Epiphonema ge. ne. pro. Latine, Accla=
27:
matio, Zákrziknienie/ Głoſu podnieſienie/
28:
gdy yáką wziętą ſententią w rzecz náſzę
29:
wſádzamy.
30:
Epiphora, ræ. fe. pri, pen. cor. Záciekánie
31:
oczu łzámi/ Vulgus lachrymam uocat.
32:
Epiplocele, ge. fe. pen. pro. Przepukliná/
33:
gdy yelitá wychodzą w moſzenká.
34:
Epirhedium, idem quod Rheda, Wós/
35:
Kolebká.
36:
Epirus, gen. fem pen. pro. Latine Con=
37:
tinens, Regio eſt quæ nunc Albania,
38:
Hinc Epirota, Yeden ztamtąd. Et, Epi=
39:
roticus a, um, idem.
40:
Epiſchidion, g. n. Latine, Cuneus, Klin.
41:
Epiſcopus, pi, maſ. ſe. Latine, Inſpector.
42:
Superintendens. Opiekun/ Opatrziciel/
43:
ten który czego dogląda aby było dobrze á
44:
rządnie ſpráwowano/ quod eſt officium
45:
Epiſcoporū, Które my biskupi zowiemi.
46:
Epiſcopatus, Biskupſtwo Sed propriæ,
47:
Vrząd opiekuński.
48:
Epiſcopus, a, um, Czuyny/ Pilny Vt, Epi=
49:
ſcopia nauis, Lódká máła przi okreciech.
50:
ná którey ſie puſzczáyą ku ſzpiegowániu.
51:
Epiſpaſtica, gen. neut. plurale, Lekárſtwá
52:
nieyákie wyciągáyące ropę ná wierzch á
53:
cziściące ránę.
54:
Epiſtates, m. Száfarz/ Rządzcá, włódarz.
55:
Epiſtola, læ, fem. prim. Posłany liſt.
56:
Epiſtolium, Máły liſtek.
57:
Epiſtolaris, et hoc are, Co ku liſtwoi należy.| Epiſtomium. |
strona: 107
kolumna: a
| E ante P. |
1:
Epiſtomium, Kurek álbo czop/ yáki bywa v
2:
fas winnych toczenia picia.
3:
Epiſtylium, gen. neut. Gałká álbo głowica
4:
ná wierſchu słupá álbo też domu. Capi=
5:
tellum Latine.
6:
Epiſynalæphe, gen. neut. Tytuł albo Na=
7:
pis nagrobny/ ab ᾽επι ſupra, & ταφος
8:
ſepulchrum.
9:
Epithalamium, Hymnus qui ad Thala=
10:
mum nuptialem canitur, Swádziebna
11:
pioſnká/ Wierſze ku czći weſela cziyego v=
12:
czinione.
13:
Epitheton, gen. neut. pen. correp. Latine,
14:
Adpoſitum uel Adiectiuum, Właſny
15:
tytuł/ Własne przezwisko komu oſobliwe.
16:
Epitome, es, gen. fem. pen. correp. Vkro=
17:
cenie długiey rzeczy/ á zwłaſzcza xiąg wiel=
18:
kich w krotká ſummę ogárnienie/ Vide,
19:
Breuiarium.
20:
Epitoma, atis, Perperam dicitur, Epito=
21:
ma, autem Epitomæ, recte dicitur.
22:
Epitogium, Zwierzchnia ſuknia/ Płaſzcz.
23:
Epithymia, miæ, pen. prod fem. prim.
24:
Latine, Concupiſcentia, Deſyderium,
25:
Pożądánie/ Chuć/ Ządliwość/ ab ᾽επι ſu=
26:
pra θυμος animus.
27:
Epitritus, gen maſc. pen. correp. Pes me=
28:
tricus conſtans tribus longis & una
29:
breui ſyllaba quouis loca ſita.
30:
Epityrum, Genus cibi, & genus condi=
31:
turæ.
32:
Epolanos, Vocabant Veteres, Epulones
33:
Feſtus.
34:
Epitropos, m pe. co Száfars/ Sprawcá.
35:
Epitrope, Száfárka/ Goſpodini.
36:
Epiſeuxis, gen. fem. Latine, Subiunctio.
37:
Cobinatio, Figura eſt, Quando dictio
38:
in uerſu abſ medio aliarum ſubiun=
39:
gitur, aut duplicatur. Vir. Me me, ad=
40:
ſum qui feci. & c.
41:
Epops, gen. promiſcui Latine, Vpupa,
42:
Dudek.
43:
Epos, gen. neut. Latine, Versus, Wierſz/
44:
Pioſnká.
45:
Epodus, di, pen. prod. Genus carminis
46:
cum ſingulis uerſibus, ſingulæ clau=
47:
ſulæ ſubijciuntur.
48:
Epoto, as, are, Vide Potus.
49:
Epulæ, arum, plurali tantum, gen. fem.
50:
Rozmáyite potráwy koſztowne.
51:
Epulum, li, Záwołáne gody/ ná które káżdy
52:
ydzie/ tákie bywáły przed tym ná dzień po=
53:
ſwiącánia/ ná dzień pogrzebu/ ná dzień tri=
54:
umphu. kolumna: b
| E ante P. & Q. | 107 |
1:
Epulor, aris, ari, Vżywam. Bięſiáduyę.
2:
Epulo, onis, Et, Coepulo, onis, Gość.
3:
Epulacio, Vżywanie/ Bieſiádowánie. Ver=
4:
bale fœmininum.
5:
Epularis, & hoc lare, Gośćynny/ Bieſiád=
6:
ny/ álbo to co ku potráwam á Czceniu goſći
7:
należy. Vt, Epularis ſermo, Bieſiadna
8:
rozmowá.
9:
Epulatorius, id eſt, Epularis Calepinus
10:
nullo authore idoneo.
11:
Epulis, Excreſcentia carnis in gingiuis,
12:
Dziąsłá.E ante Q.
13:
Equus, equi, maſc ſecund. Kóń. Vt, E=
14:
quis & uelis, Prouerb. Bárzo prętko/
15:
Skokiem. Bes omieſzkánia.
16:
Equa, æ, Swiérzóbká/ Máciorká/ Kobyłá.
17:
Equus gradarius, Yenochodnik. Equus
18:
meritorius, Náyemny/ Mytny kóń. Ve=
19:
redus, Koń mytny/ Poſty włoſzi zową.
20:
Equuleus & Equulus, Zrzebię/ Koniczek/
21:
Zrzebiec/ Diminutiuum ab Equus.
22:
❡Item, Equuleus, ei, Miedziány álbo
23:
żelázny kóń/ ná który złoczińce wſádzáyą
24:
á płomieniem ogniſtém vmarzáyą.
25:
Equula, læ, Diminutiuū. Zwierzupeczká.
26:
Equila, idem apud Varronem.
27:
Equile, lis, gen. neut. Stáynia.
28:
Equiſo, onis, Roſtucharz/ Obyeżdzácz kon=
29:
ny/ Máſztalers który ſie s końmi vmie ob=
30:
chodźić/ To yeſt/ Dobrze konie wieść y bość.
31:
Equinus, a, um, Koński. Vt. Equinus fi=
32:
mus, Koński gnóy. Equina ſeta, Końska
33:
grziwá.
34:
Equarius, a, um, Koński/ Yezdecki. Vt, E=
35:
quarius medicus, Koński lekarz.
36:
Equaria, Subſtantiuum, Stáynia.
37:
Equio, is, ire, Dicuntur equi cum coitum
38:
appetunt, Rzáć, Byſtrzić ſie.
39:
Equito, as, are, Yeżdzę.
40:
❡Compoſita, Adequito, Doyeżdżam.
41:
❡Obequito, Y tám y ſám yeżdżę.
42:
¶Perquito, Przeyeżdżam.
43:
¶Equitacio, Yázdá.
44:
Equitium, tij, Stádo kóni.
45:
Equimentum, ti, Myto końskie/ gdy koń ku
46:
ſwierzóbce bywa przipuſzczon.
47:
Eques, itis, Yezdny/ Też Sláchćyc/ Ricerski
48:
człowiek. Hinc eques auratus, Ry=
49:
cerz.
50:
Equeſter, uel Equeſtris, & hoc Equeſtre,
51:
Yeſdecki/ álbo co ku yaździe należy. Vt,
52:
Equeſter ordo, Yezdecki Stan/
53:
To yeſt/ Sláchecki. Nam populus apud| Romanos |
strona: 107v
kolumna: a
| E ante Q. & R. |
1:
Romanos in tres ordines erat diuiſus,
2:
In Ordinem Patricium, Equeſtrem &
3:
Plebeium, Equeſtres copiæ, Woysko
4:
yezdeckie/ Niepieſze.
5:
Equeſtre, Equeſtre ȩs, Myto Zółd żołniér=
6:
ski. Equeſtris cenſus. Videſupra in
7:
uerbo Cenſeo.
8:
Equeſtria, orum, plurale tantum, Mieyſ=
9:
ce na którym sláchtá ſiadáłá przi grách.
10:
Equitabilis, & hoc Equitabile, Co łátwie
11:
yeſt ku yeżdżeniu. Vt, Equitabilis locus,
12:
Mieyſce ku yaździe beſpieczne.
13:
Equitatus, huius tatus, Yezdecki cug. Vt,
14:
Equitatus regius, Królewski dwór/ to
15:
yeſt yezdecki lud. Item Equitatus, Yaz=
16:
dá.
17:
Equiferus, Dziki koń.
18:
Equiſetum, eti, Herba, Quidam uocant
19:
Kotczi ogón.
20:
Equiſelis, Herba, Końska grziwá.
21:
Equapium, Herba, alias Hippoſelium.
22:
Equiceruus, Genus animalis.
23:
Equirij, orum, Ludi quos Romulus
24:
Marti inſtituit.
25:
Equidem, Coniunctio Affirmatiua,
26:
pro Certe, Owſzeki/ Záprawdę. Zápew=
27:
ne. Vt, Equidem Pol in eam partem
28:
accipio, Owſzeki ták przimuyę/ Ták ro=
29:
zumiem.E ante R.
30:
Eradico, Vide Simplex.
31:
Eraphyotes, Cognominatur Bacchus,
32:
Eraſinus, pen. product. Fluuius in Ar=
33:
golica.
34:
Eratæ, Numeri pluralis, Vrbs Coryta=
35:
norum.
36:
Erato, gen fem. Vna Muſarum, Yedná
37:
y dziewiąćy Bogiń.
38:
Ercina ſylua, Czarny lás miedzi Straſbur=
39:
kiem. á miedzi Tubingą leżący.
40:
Erciſceot, eris, uel Erciſceo, Erciſcere an=
41:
tiquitus ſignificabat diuidere, Roz=
42:
dzielam. Eruſcundæ Reifamiliaris,
43:
Máyętność a dobrá oycziſte rozdzielić.
44:
Ercius, Iupiter dictus eſt ab arcendo.
45:
Erctum, Pro Arcto, dixerunt Veteres.
46:
Erubus, gen. maſc pen. correp Naciem=
47:
nieyſze mieyſce w pieklie/ Tez piekielna rzéká.
48:
Erembi, Populi Arabiæ.
49:
Eremigo, Vide Remigo uel Remus.
50:
Eremodicium, apud Iuriſconſultos,
51:
Deſertio cauſſæ, Abſentia ſeu Negli=
52:
gentia partium facta. Nieſtánie na rok kolumna: b
| E ante R. |
1:
Zámieſzkánie roku. Latine, Deſertum ua=
2:
dimonium.
3:
Eremus, eremi, generis. feminini. Puſz=
4:
cza.
5:
Eremita, tæ, Puſtelnik.
6:
Eremitanus, a, um, Puſtelniczy.
7:
Erepo, Vide Repo.
8:
Eretria, Genus Ceruſæ.
9:
Eretum, Vicus Sabinorum.
10:
Erga, Præpoſitio Accuſatiuo caſui ſer=
11:
uiens, Przećiw/ Przećiwko. Vt, Amor
12:
meus erga te, Moyá chuć k tobie.
13:
Ergaſter, ſtri, gen. maſc. ſec. Latine, Ope=
14:
rarius, Robotnik.
15:
Ergaſterium, Warſtát.
16:
Ergaſtulum, li, Mieyſce w którym niewol=
17:
niki zámykáyą/ álbo podſtrożą máyą aby
18:
tam vſtáwicznie robili/ ązwłaſzczá
19:
w ziemi gdzie ſól/ ołow/ ſrebro/ złoto y
20:
ynſze kruſzce kopáyą. Ergaſtulū dici=
21:
tur, Szibę zową w wielicce álbo w Boch=
22:
ni gdzie ſól kopayą. Itē, Ergaſtulū, Ciem=
23:
nica álbo wieża/ w którą niewolniki álbo
24:
yętce ſadzáyą. Vnde Ergaſtula liber=
25:
tate donare, Et, Ergaſtula ſoluere,
26:
Z niewoli wypuśćyć/ Swiebodnym a wol=
27:
nym vczinić.
28:
Ergaſtulus, li, Niewolnik/ Yęciec.
29:
Ergaſtularius, Rządzcá. Stároſtá álbo o=
30:
práwcá niewolniczy/ który nad niewolniki
31:
ma zwierſchność.
32:
Ergata, æ, gen. fem, Wagá/ Klobá álbo ko=
33:
ło nieyákie/ którym cięſzkie burdy á brzemio=
34:
ná wzgorę wściągayą/ żoraẃ náſzi zową.
35:
Ergo, Coniunctio illatiua, ſeu comple=
36:
tiua ponitur in principio por Ita A
37:
przeto/ A ták/ á ztąd/ á dlatego. Aliquan=
38:
do Cauſſalis, Vt, Illius ergo, Dla niego
39:
Virtutis ergo, Dla cnoty. Amoris &
40:
perpetuæ beneuolentiæ ergo, Dla ſpol=
41:
ney á wieczney náſzey miłośći.
42:
Eribæa, gen. fem. Quæ alias Iuno, Má=
43:
cochá Mercuriuſowa.
44:
Ericæum, genus mellis ſylueſtris.
45:
Erice, ces, ſiue Erica, cæ, ſiue Exix, icis,
46:
gen. fem. Frutex eſt, quam alij Syſa=
47:
rum nominant.
48:
Erichtheus, gene. maſcul, triſyllabum,
49:
Król Athenieński tego ymienia.
50:
Erichthonius, gen. maſcul. Vulcani fili=
51:
us & Mineruæ Athenienſium regi=
52:
næ.
53:
Ericus, Vide Hericius.
54:
Eridanus, gen. maſc. ſecund pen. correp.
55:
Rzéká we Włoſzech álbo Longobárdiey/
56:
też Padus zwana.| Erigone, |
strona: 108
kolumna: a
| E ante R. |
1:
Erigone, gen. fem. Filia Leari, quæ ob
2:
fratris necem laqueo ſe ſuſpendit, Zná=
3:
mię niebieskie.
4:
Erigeneton, Nomen herbæ, Calepinus,
5:
Alias Erithales.
6:
Erigeron, Herba quæ a noſtris Senecio
7:
uocatur.
8:
Erigo, Vide Regia.
9:
Erinaceus, Máłe zwierządko ośćiſte/
10:
Yeż.
11:
Erineon, Vrbs Doridis.
12:
Erinnys, Furia inferenalis, Vide ſupra
13:
Dirus.
14:
Eriphyſa, Inſula una ex Æolijs.
15:
Eripio, Vide Simplex.
16:
Erodo, Vide Rodo.
17:
Erogo, Vide Rogo.
18:
Eris, gen. fem Latine, Lis, Contentio,
19:
Zwada/ Hadrunek. Item, Nomen her=
20:
bæ.
21:
Eriſi, Herba alias Dipſacon.
22:
Erithales, Herba eſt ſemper uirens, quæ
23:
alio nomine Sedum ſiue Semperui=
24:
um minus appellatur, Plinius. Lib. 25.
25:
Cap. 13.
26:
Erodius, g. neut. ſec. Auis, Pták náwiętſzi
27:
miedzi wſziſtkiem ptaki/ który y orła vbiya
28:
y záyada. Quidam tamen putant eſſe
29:
Ciconiam, Bociana/ Alij Ardeolam,
30:
Czáplę/ Alij Fulicam.
31:
Eropia, Inſula una Cycladum.
32:
Erotylos, Gemma ſilici ſimilis.
33:
Eros, gen. maſc. Latine, Amor, Miłość.
34:
Eroticus, a, um, id eſt, Amatorius, Mi=
35:
łoſny/ Gámrátny.
36:
Erotema, gen. neut. tert. pen. prod. Lati=
37:
ne, Interrogatio, Pytánie.
38:
Erro, as, aui, neut. pen. Błądzę, Chibiam.
39:
Inſylua errare, Záłądźić w leſie. Voues
40:
errant, Woły błądzą/ Też Paſą ſie/
41:
nam proprie de pecudibus dicitur.
42:
Toto cælo errare, Prouer, Być w wiel=
43:
kiem błędzie/ Nierozumieć nic. Et, To=
44:
ta uia errare, idem, Manus errat, Drży
45:
ręká/ Niemoże tráfić. Sic, Telum errat,
46:
uel aberrat, Chybia. Erras ſi id credis,
47:
Chybiaſz ſie dáleko s prawdą/ yeſli temu
48:
wierziſz. Errare malo cum Platone,
49:
& c.
50:
Errans, Participium, Błądzący. Vt,
51:
Errantia ſydera, Errantes ſtellæ, Nie=
52:
ná yednym mieyſcu ſtoyące.
53:
Errantia, tiæ, pro Errore Antiqui dice=
54:
bant.
55:
Error, oris, Błąd Chybá. kolumna: b
| E ante R. | 108 |
1:
Erratio, Zbłądzenie/ Vſtąpienie z drógi.
2:
Nam erratio eſt pedum. Error animi.
3:
Erro, onis, gen. maſc. tert. Lázęká/ Tułácz/
4:
ktory ſie tu y owdzie tuła/ Item, ſeptem
5:
Planetæ dieuntur, Errones.
6:
Errabundus, a, um, Błakáyący/ Tułáyący
7:
ſie.
8:
Erraticus, a, um, fere idem, Vt, Erratica
9:
herba, Ziele którego wſedzie pełno. które
10:
wſędzie roście.
11:
Erratica uitis, Winna máćycá wſzędzie ro=
12:
ſtąca.
13:
Erraneus, a, um, idem quod Erraticus.
14:
Erratum, idem quod Error, Chybá/ Błąd
15:
Grzech.
16:
❡Compoſita, Aberro, as, aui, Vſtę=
17:
puyę dáleko z drógi chybiam/ Błądzę/
18:
Nietráfiam. Vt, Aberarre a ſcopo, Chy=
19:
bić celu/ Niezgádnąć.
20:
❡Deerro, Vſtępuyę.
21:
¶Oberro, Błądzę. Vt, Oberraui in
22:
ſylua, Obłądźiłem ſie w leſie.
23:
❡Circumerro, Motam ſie y tám y ſám.
24:
Erubeſco, Vnde Rubens.
25:
Eruca, huius, cæ, Wąſionka/ Liſzká/ Robak
26:
podługowáty/ drzewá y ziołá á zwłaſzczá
27:
kápuſtę káżący. Item genus herbæ, Ziele
28:
nieyáko gorącego przirodzenia/ Quidam
29:
putant, Biała gorczicá.
30:
Eruco, as, are, Vide Ructus.
31:
Erudio, Vide Rudis & Rudio.
32:
Erudero, Vide Rudus.
33:
Erugo, Vide Rudus.
34:
Erugo, is, ere, pen. produ. pro eructare,
35:
Feſtus.
36:
Erugo, Vide Ruga.
37:
Eruilia, ſeu Eruila, Genus Legumi=
38:
nis.
39:
Erruum, gene. neut. Wyká ktorą konie/
40:
tuczą/ Też, wſzeláka picá prze by=
41:
dło.
42:
Erumna, Vide Aerumna.
43:
Erumpo, Vide Simplex.
44:
Erunca, Vide Ruo.
45:
Eruo, Vide Ruo.
46:
Erymantus, Mons Arcadiæ, Item no=
47:
men ſyluȩ & fluuij in Alphæum dela=
48:
bentis, in qua ſylua Hercules dicitur
49:
aprum cepiſſe.
50:
Eryngium,ſiue Eryngion, ſiue etiam E=
51:
rynge, gen. neut. Herba, alias dicta
52:
Centum capita.
53:
Eryſipeſas, Zápalenie/ Zágorzenie wrzodu.
54:
Erythace, Nieyáki rodzay wosku/ Et ſpe=
55:
cies herbæ quam alij Sandaracham
56:
uocant.
57:
Erythacus, auis.| Erythea, |
strona: 108v
kolumna: a
| E ante R. & S. |
1:
Erythea. gen. fem. pen. produ. Inſula in
2:
mari Gaditano.
3:
Erythres, herba apud Plinium.
4:
Erythræ, atis. gen. fem. Plural. tantum,
5:
Miáſto w Aſiey z którego ſybilla, Eryth=
6:
rea.
7:
Erythræum mare, neut. ſecund. Czerwo=
8:
ne morze.
9:
Eryx, gen. maſcu. Mons Siciliæ, a quo
10:
filius Veneris Eryx dictus Hinc etiam
11:
Erycina, id eſt, Venus.E ante S.
12:
Eſalon, Eſalonis, gen. ma. tert. Parua auis
13:
apud Plinium.
14:
Eſca, huius eſcæ, fem. prim. Pokárm/ Po=
15:
tráwá/ dicta eſt ab Edendo. Item, Eſca,
16:
Wſzelákie ziárná którémi pracy/ y też
17:
ryby bywáyą nęcone.
18:
❡Inde, Ineſco, as, are, & Obeſco, as,
19:
are, Nęcę/ Podſypuyę. Et per Metapho.
20:
Ineſcare ſignificat, Zdrádźyć/ Oſzu=
21:
káć.
22:
Eſcarius, a, um, Pokármny/ Też to co ku nę=
23:
ceniu á ſtáwieniu ptaków należy. E=
24:
ſcarius culter, Stołowy nóż.
25:
Eſculentus, a, um, Yedzący co ſie godźy
26:
yeść.
27:
Eſculenta animalia, Zwierzętá które ſie
28:
godzą yeść.
29:
Eſculum, Ciuitas Italiæ in Picenis.
30:
Eſculus, uel Æſculus, cum diphtongo,
31:
gen. fem. Drzewo nieyákie żołądź ro=
32:
dzące.
33:
Eſito, Vide Edo, es eſt.
34:
Eſſæi, Hebraice, Latine, Operarij, ſecta
35:
fuit Iudȩorum, ab uxoribus, uino, &
36:
carnibus abſtinentium.
37:
Eſſedones, Schytarum populi.
38:
Eſſedum, Eſſedi, Nieyáka formá wozowa/
39:
Kárá/ Kolimágá yako niektórzi zową.
40:
Eſſedarius, Eſſedarij, Woźnicá/ Tákowy
41:
wós rządzący.
42:
Eſſentia, Vide Sum.
43:
Eſtrix, Eſurio, Eſuritio, require, Edo.
44:
Eſula, herba eſt ut Barbari uocāt, Wilczé
45:
mléko. E ante T.
46:
Et, Coniunctio copulatiua, ſignificat, Y
47:
A Cicer. Quod tum exploſum &
48:
eiectum eſt, Co ná ten czás wykorzeniono
49:
y wyrzucono yeſt. Aliquando pro eti=
50:
am, Też. kolumna: b
| E ante T. |
1:
❡Compoſita, Etſi, Aczkolwiek. Ta=
2:
metſi idem, Etenim, Bo.
3:
Etearchus, Rex Oaxis, urbis Cretæ.
4:
Eteſiæ, gen. maſcul, uenti ſubſolani qui
5:
quotannis ſtato tempore poſt cani=
6:
culæ exortum flant quadraginta die=
7:
bus, Roczne wiátry około ſwiętey Mar=
8:
gorzęty ná kożdy rok przes czterdzieśćy dni
9:
wieyące.
10:
Etheocles, pen. correp. Rex Thebano=
11:
rum, ſiue Orchomeniorum.
12:
Etheſius, Lapis ex quo mortaria confici
13:
ſolent Plinius.
14:
Ethice, Ethices, Latine, Moralis diſcipli=
15:
na, Náuká obyczáyów dobrych.
16:
Ethicus, a, um, Latine, Moralis, Obyczáy=
17:
ny to co ku dobrym obyczáyóm należy.
18:
Ethologus, penul, correp. Który w cudze
19:
obyczáye vmié tráfiać á tak słowy yáko
20:
vczynki obyczáye cziye okázáć.
21:
Ethologia, Tákowych obyczáyów okázánie.
22:
Ethopœia, Formowánie álbo. Náſládowá=
23:
nie cudzich obyczáyów.
24:
Ethnicus, a, um, Latine, Gentilis, Pogáń=
25:
ski ab ᾽εθνος quod gentem ſignifi=
26:
cat.
27:
Etiam, Coniunctio, Też, Etiam tu hoc
28:
reſpondes, Smyeſz też y to mówić. Etiam
29:
at etiam cogita dum eſt tempus. E=
30:
tiamnum, Yeſzcze áż do tego czáſu. Etiam
31:
nunc hic ſtas, Yeſzczeſz tu ſtoyiſz.
32:
Etſi, Vide Et.
33:
Etymon, gen. neut. Latine, Verum, Cer=
34:
tum, Pewne/ Prawdźywe.
35:
Etymologia, Veriloquium, Práwy Pew=
36:
ny á iſty wykład/ álbo powód/ Pochop/ Po=
37:
czątek/ álbo Rodzay niektórego słowa.E ante V.
38:
Euacuo, Vide Vacuus & Vacus.
39:
Euadne, Martis Filia ex Thebæ.
40:
Euado, Vide Vado.
41:
Euenetus, Lex Lacedæmoniorum.
42:
Euagino, as, are, in Biblijs legitur, non
43:
admodum Latine pro ſtringere ui
44:
gladium.
45:
Euagor, Vide Vagus uel Vagor.
46:
Eualeſco, Vide Valeo.
47:
Euallo, Vide Vallum.
48:
Eualuare, extra ualuas eijcere Plaut.
49:
Euan, Interiectio Exclamantis, & uox
50:
Bacchancium, Heyda Heyda/ álbo
51:
Heydaſz Heydaſz yako náſzi Polaci mó=
52:
wią.| Euangelium |
strona: 109
kolumna: a
| E ante V. |
1:
Euangelium, gen. neut. ſ. Latine Bonum
2:
nuncium, ab ᾽ευ bene & ᾽αγγελλος
3:
nuncius, & ᾽αγγελλω̃ nuncio. Dobre/
4:
Weſołe/ á wdzieczne poſelſtwo á oznaymie=
5:
nie álbo zyáſtowánie/ quia per euange=
6:
lium annunciatur nobis æternæ mor=
7:
ris ſublatio, liberatio a gehenna, &
8:
donatio uitæ æternæ & perpetuæ fœ
9:
licitatis, propter Chriſtum, id gra=
10:
tis, abſ operibus legis, per quem ha=
11:
bemus reconciliationem cum Deo
12:
patre, dona Spiritus ſancti & ſpem
13:
æternæ ſalutis.
14:
Euangeliſo, as, are. In Biblijs eſt Euange
15:
lium prædicare, Euangeliſta in Biblijs
16:
eſt Euangelijs præco.
17:
Euax, Interiectio exultantis, Hey/ Hey/
18:
álbo Heyda/ Heyda/ też Heydaſz/ Hey=
19:
daſz.
20:
Eubœa, gen fem. Inſula in mari Ægeo,
21:
Teras Nigropontem, zową/ przi którey wy=
22:
ſpie máły ſtrumień morzá od Mácedoniey
23:
odtrącony leży.
24:
Euboicus, a, um, Yeden który ztámtąd
25:
yeſt. Euboicum mare duplex, aliud
26:
in Ægeo, aliud in Thuſco.
27:
Eucarpia, urbs Phrygiæ. Tám wiele y
28:
wielkie groná winne roſtą.
29:
Euchariſtia, Latine Gratiarum actio,
30:
Dziękowánie zá dobrodzieiſtwo/ ᾽ευ bene
31:
& χάρις gratia.
32:
Euchion, gen. maſ. Nomen Bacchi.
33:
Euchyla, gen. neut. pluraliter tantum res
34:
dicuntur quȩ ſunt boni ſucci cacochy
35:
la contrarium, Vt ſunt ſalſamenta &
36:
legumina.
37:
Euchymon, Ellebori ſpecies.
38:
Euclides, g, maſ. pen. prod. Wielmi vczo=
39:
ny á znamienity Philoſof y Mathematik
40:
z miaſtá Megara.
41:
Euello, Vide Simplex.
42:
Eueho, Vide Veho.
43:
Euelatum antiquum pro euentilatum.
44:
Euenio, Vide Venio.
45:
Euentilo, Vide Ventus uel Ventilo.
46:
Euenus, Fluuius a Thracia deſcendens
47:
& Calcidoniam ſecans, pen. product.
48:
quidam legunt Euemus.
49:
Euehemerus. g. m. Vetus hiſtoricus, Ex
50:
ciuitate Meſſana, aliqui ſcribunt ſine
51:
aſpiratione Euemerus.
52:
Euerbero, Vide Verbero.
53:
Euergo, Vide Vergo.
54:
Euerro, Vide Verro.kolumna: b
| E ante V. | 109 |
1:
Euerriator, oris, Nomē obſoletum pro
2:
eo qui mortuum efferre & ei iuſta
3:
facere tenetur.
4:
Euerto, Vide Verto.
5:
Eueſtigio, Aduerbium temporis. Wnet
6:
álbo Hnet.
7:
Euganei, Venetiarum populi, non pro=
8:
cul a Patauio.
9:
Euganei etiam ſunt montes ſupra Pata=
10:
uium Iſtriam uerſus.
11:
Euganeus, a, um, Adiectiuum.
12:
Euge, Intriectio gratulantis, Gdy ſie we=
13:
ſelimi/ Ey chwałá Pánu Bogu.
14:
Eugeniæ, uuæ a generoſitate ſic di=
15:
ctæ.
16:
Euhoe, Interiectio dolentis aut excla=
17:
mantis, O nieſtetyſz.
18:
Euhyus, Przezwisko Bacchuſowe.
19:
Euibro, Vide Vibro.
20:
Euides, Vide Video.
21:
Euigilio, Vide Vigil uel Vigilo.
22:
Euincio, Vide Vincio.
23:
Euireſco, Vide Vireſco uel Vireo.
24:
Euiratus & Euiro. Vide Vir.
25:
Euiſcerare, Wywáłáſzić.
26:
Euito, Vide Vito.
27:
Eulogium, neut. ſec. Latine benedictio,
28:
Chwałá Wysławiánie/ Dobre słowo.
29:
Eulogia, æ, fem. prim. Latine Benedictio
30:
Munificētia, Pożegnánie/ Zyczenie/ Win
31:
ſzowánie też mowią niektórzi
32:
Eum, Antiqui dixerunt pro eorum, Fe=
33:
ſtus.
34:
Eumeces, Balſami genus cæteris proce=
35:
rius.
36:
Eumenides furiæ infernales ſic per An=
37:
tiphraſim dictæ Vide ſupra Dirus.
38:
Eumetus, Gemma Plinio.
39:
Eumolpidæ, Sacerdotes & Magiſtratus
40:
Athenis.
41:
Eunuchus, gen. maſ. pen. prod. Wálach
42:
któremu meski członek vrzinión yeſt/ tákie
43:
króliewny zá komorniki v ſtárych miewáły
44:
Eunucho, as, are, pro caſtrare, Ocziś=
45:
ćić/ Owáłaſzić obſoletum eſt.
46:
Eunuchizo autem Græcum eſt, idem.
47:
Euoco, & Euocatus, Vide Voco.
48:
Euohe, Vox Bacchantis.
49:
Euolo, Vide Volo, uolas, are.
50:
Euoluo, Vide Voluo.
51:
Euomo, Vide Vomo.
52:
Eupalia, Vrbs Locridis.
53:
Eupatoria uel Eupatorium Herba.
54:
Eupetalos nomen gemmæ.| T | Euphorbia |
strona: 109v
kolumna: a
| E ante V. |
1:
Euphorbia & Euphorbium in neutro
2:
genere, Herba.
3:
Euphonia, euphoniæ, generis feminini.
4:
Latine, bona conſonantia, Do=
5:
bra zgodá á wdzięczne brzmienie.
6:
Euphrates, penult. prod. Fluuius Me=
7:
ſopotamiæ Babilonem alluens, & in
8:
Togrim influens.
9:
Euphroſinum Herba, Wołowy yę=
10:
zyk.
11:
Euphroſyne, gener. femin. penultima
12:
correpta, Latine lætitia, Weſele. Ocho=
13:
ta. yedyna boginy z tych które Gratias zo=
14:
wą/ któreſzto boginie ſą Wdziecznośći/
15:
Záchowánia/ y potowárziſzenia. Vide
16:
infra.
17:
Euripides, generis maſculini. Ymię
18:
właſne yednego Greká wielmi vczone=
19:
go á niepoſpolitego skłádácza Trage=
20:
diey.
21:
Eupilis, Lacus Galliæ Ciſalpinæ.
22:
Eureos nomen Gemmæ.
23:
Euripis generis maſculini, Wąski ſtru=
24:
mień albo odnogá morska yaka yeſt mie=
25:
dzi Wioską a Siciliyską ziemią.
26:
Item, miedzy Macedonią á Nigropontem
27:
álbo Eubocą Metaphorice dicitur, pro
28:
Inconſtāte, Miáſto nieſtatecznego/ Nie=
29:
ſtałego. Inde prouerbium. Euripo in=
30:
conſtantior, Ták ſtateczny yáko wiatr.
31:
Item Euripi dicuntur, Zrzódłá/ Kanałá
32:
álbo rury którémy z daleka wodę do miá=
33:
ſta álbo ynſzego mieyſca/ przywodzą/ row
34:
ſtruga/ przekop też może być zwan.
35:
Euronotus, alias Vulturnus, generis
36:
maſculini. Wiátr od wſchodu słoń=
37:
cá/ qui exortus hyberno fit tempo=
38:
re.
39:
Europa, generis feminini, penultima pro
40:
ducta, Trzecia część ſwiátá/ w którą bywa
41:
kładziona Włoska/ Niemiecka. francuska/
42:
Hiſpańka/ Polska/ Węgierska. Czeska
43:
ziemia/ In ſumma, Miedzy morzem któ=
44:
re mediterraneum zową á miedzi rzeką
45:
álbo błotem Tánáis.
46:
Eurotas gener. maſc. pen. prod. Fluuius
47:
Laconiæ.
48:
Eurocias nomen Gemmæ.
49:
Eurus, generis maſculini, alias Subſola=
50:
nus, Wiátr od wſchodu słońcá. kolumna: b
| E ante V. |
1:
Eurydice, generis feminini, Zona Orpheu=
2:
ſowa.
3:
Euriſteus, generis maſcul. Rex Micena=
4:
rum.
5:
Euſebes nomen Gemmæ.
6:
Euſebius, gen. m. Latine pius, Bogoboyny
7:
Nabożny.
8:
Euterpe, gen. femin. Yedná z bogiń które
9:
Muſas zową.
10:
Eutrapelis, gen com. Latine Facilis, Co=
11:
mis, Ludzki/ Wdzięczny/ Latwi á powol=
12:
ny człowiek.
13:
Eutrapelus idem Facetus.
14:
Euthymia, æ, gene. femin. Latine, Læti=
15:
cia, Ochłodzenie/ Weſele/ Odpocznie=
16:
nie.
17:
Euulgo Vide Vulgus uel vulgo.
18:
Euxinus, generis maſculini, penultima
19:
producta, Morze/ ſeu ſinus maris, W
20:
które Dunay wpada. Vicinus Thra=
21:
ciæ & Bulgariæ uel Miſiæ inferio=
22:
ri.E ante X.
23:
Ex, Præpoſitio ablatiuo caſui ſeruiens,
24:
uarijs uerbis iungitur, in noſtra lin=
25:
gua Polonica ſola litera Z. Præpoſi=
26:
tio hæc effertur. Vt, Ex domo, Z do=
27:
mu.
28:
Ex animo facere, Z dobrey woley. Z prá=
29:
wey chućy.
30:
Ex animo & ſimultate contraria.
31:
Ex etiam. ſ. ſecundum, Wedle. Vt, Ex
32:
animi ſententia, Wedle miſli. Też, Od
33:
Vt, Ex alto aliquid repetere, Od po=
34:
czątku rzecz począć.
35:
Ex aperto, Yáwnie/ audiui ex hoc
36:
Słiſzałem od tego.
37:
Ex inſidijs aliquem adoriri, Zdrádli=
38:
wić kogo doyechać. Ex ea cauſa, s tey przi=
39:
cziny. Ex cōpoſito. Vmiſlnie/ Smowyw=
40:
ſzi ſie. Ex continenti pro ſtatim, Wnet
41:
álbo hnet/ factus ex oratore, arator,
42:
Z wymowce ſtał ſie oraczem. Exceſsit
43:
ex Ephebis. Ma około czternaście lat.
44:
Ex hoc die, Od tego dnia.
45:
Exacerbo, Vide Acer.| Exaceſco |
strona: 110
kolumna: a
| E ante X. |
1:
Exaceſco, Vide Acetum uel Aceſco.
2:
Exactor & Exactum, Vide Ago.
3:
Exacuo, Vide Acus uel acuo.
4:
Exaduerſum & exaduerſo, Práwie/ Ná=
5:
przećiwko.
6:
Exædifico, Vide Aedifico aut Aedes.
7:
Exequo, Vide Aequus uel Aequo.
8:
Exæſtuo, Vide Aeſtus.
9:
Exæuio, exæuis, exȩuiui, exȩuitum, ex=
10:
æuire, Wściec ſie/ Szaleć. Canum pro=
11:
prie. Też wyſzáleć á od gniewu przeſtać/
12:
bywa mowiono.
13:
Exaggero, Vide Agger.
14:
Exagito, Vide Agito uel Ago.
15:
Exagoga, æ, maſculin, prim. penultima
16:
producta apud Plautum, Wywodźiciel
17:
Wyprowadźiciel.
18:
Exagoga, æ, femin. prim. etiam apud
19:
Plautum, Eductio latine, id eſt, Pro=
20:
uentus, Dochód. obſoletum.
21:
Exalbeſco, Vide Albus.
22:
Exalburnare, Odłupić drzewo. Alburnū
23:
eſt adeps arboris, Miazgá.
24:
Exalto, Vide Altus.
25:
Exaluminatus, denimunatiuum ab alu=
26:
mine, Hałunowány Vnio exalumina=
27:
tus, Yaſna á przezrocziſta perłá.
28:
Examen, examinis, neut. tert. Roy pſzczół/
29:
os/ álbo też Szerſzeniów. Piſcium exami=
30:
na, Stada ryb. Examina ſeruorum,
31:
Rotá niewolników.
32:
¶Examen etiam Prątek w poſrodku
33:
wag ſtoyący/ prawą wagę vkázuyący/
34:
alias Trutina. Item examen, Wagi v
35:
wozów ná które poſtronki zákładáyą/ alias
36:
Libramentum & æquilibrium. In=
37:
de Metaphorice, Probá/ Doſwiadcze=
38:
nie.
39:
Examino, as, are, Probuyę/ Doſwiadczam/
40:
Wywiaduyę ſie/ Słucham.
41:
Examinare etiam dicuntur apes,
42:
Roić ſie.
43:
Examo, Vide Amo.
44:
Examurcare oleum, Apul. id eſt, ab a=
45:
murca defæcare.
46:
Examuſsim Aduerbium, Vide ſupra
47:
Amuſſis.
48:
Exanclo, uel exantlo, Vide Anilia. kolumna: b
| E ante X. | 110 |
1:
Exanquis, Vide Sanguis.
2:
Exanimus, Vide Anima & Animus.
3:
Exardeo, Vide Ardeo.
4:
Exareo, Vide Areo.
5:
Exarmo, Vide Arma.
6:
Exaro, Vide Aro.
7:
Exaturo, Vide Satur.
8:
Exaſceare, Vide Aſcia.
9:
Exaſpero, Vide Aſper.
10:
Exauctoro, Vide Autor.
11:
Excæco, Vide Cæcus.
12:
Excalceo, Vide Calceus.
13:
Excanto, Vide Canto.
14:
Excandeſcentia, Vide Candeo.
15:
Excarnificatus, Vide Carnifex.
16:
Excello, Vide Cello.
17:
Excipio, Vide Capio.
18:
Excio, Vide Cio uel Cieo.
19:
Excito, Vide Cieo.
20:
Excetra, idem quod Echidna, Vide ſu=
21:
pra.
22:
Excerno, Vide Cerno.
23:
Excidium, Vide Cædo.
24:
Excipula, Vide Capio.
25:
Exclamo, Vide Clamo.
26:
Excogito, Vide Cogito.
27:
Excutio, & Excuſſorium, Vide
28:
Quatio.
29:
Execro & execror Vide Sacro.
30:
Excludo, Vide Simplex.
31:
Exedra uel Exhedra, gen. femin. Máły
32:
gmáſzek/ od domu trochę winiosły ganek/
33:
Wyeżyczká.
34:
Excolo, Vide Colo uel Cultus.
35:
Excommunico ſine authore probato.
36:
Calep. Záklinam, Wywoławam.
37:
Excoquo, Vide Coquus uel Coquo.
38:
Excorio, Vide Corium.
39:
Excreo, as, are, Spluwam/ Charcham.
40:
Excresco Vide Creſco.
41:
Excretum, Vide Cerno.
42:
Excrutio, Vide Crux uel Crutio.
43:
Excubo, Vide Cubo.
44:
Excubiæ, Vide Cubo.
45:
Excudo, Vide Cudo.
46:
Exculco, Vide Culco.
47:
Exculpo, Vide Sculpo.
48:
Excuciare, pro excludere, obſole=
49:
tum.
50:
Excurſio, Vide Curro.
51:
Excurro, Vide Curro.
52:
Excuſo, Vide Cuſo.
53:
Exdecimare, id eſt, decimum quod
54:
eligere, CC ſine authore, Witykáć
55:
Dzieſiątkować.| T 2 | Exdiſcutere |
strona: 110v
kolumna: a
| E ante X. |
1:
Exdiſcutere, inepta compoſitione dici=
2:
tur, Calepinus, pro discutere, Rozbić/
3:
Roſprowádźić.
4:
Exdorſuare piſcē. Plautus dixis, Sprá=
5:
wić/ Rozebráć rybę/ Ná ſztuki zrze=
6:
záć.
7:
Exceco, Vide Seco.
8:
Exegeſis, gem. fem. Latine expoſitio,
9:
Narratio, Wykład.
10:
Exegeticus, a, um, Expoſitiuus, Narra=
11:
torius. Vt, Exegeticum carmen, Wier=
12:
ſze któremi bywa co ſpiſowano.
13:
Exegematicō poéma dicitur, Gdzie tylko
14:
ſam poetá mówiá prowadźi rzecz króm
15:
którey perſony w wodzenia. Diuerſum
16:
genus carminis, a Dramatico.
17:
Exemplar, exemplaris, neut. tert. Forma
18:
Copia/ Przepis/ Przikład. Vt, Exēplar
19:
literarum, Kopia/ álbo przepis liſtow. Ex=
20:
emplar huius uel illius libri, Xięgi ty
21:
álbo ony. Exemplar antiquæ religio=
22:
nis. Forma, Przikład á obyczay ſtárádaw=
23:
ney wiáry. Exemplarium legitur apud
24:
Plinium, li. 6. ubi fortaſsis legendum
25:
exemplar.
26:
Exemplum, exempli, neut, ſec. Przikład.
27:
Vt, Exemplo alicuius facere, Nasla=
28:
dowáć kogo w czym/ Tak czynić yáko kto.
29:
Pingere exemplum alicuius, Formę/ ál=
30:
bo wyobráżenie cziye wymálować. Item
31:
Exemplum, Vczinek nieyáki. Hinc
32:
exemplum in aliquem fieri, Skaráć
33:
kogo aby ſie yuſzi karáli. Vter in te
34:
exempla ædent, Terent. Będzieſz bit od
35:
obudwu/ álbo/ Náſtáwiſz grzbietá obiema/
36:
álbo dádząć ſie obádwá znáć. Hodie in
37:
aliquem ædentur exempla indigna
38:
Dziś będą gubyć nieyákiego złoczińcę
39:
Exemplo caret, Niemáſz przikładu ya=
40:
ko żywo ſie ták nie ſtáło. Eodem exem=
41:
plo binas ad te dedi literas, Dwoyem
42:
lyſty dał do ciebie yednego ſpoſobu/ álbo
43:
ná yeden xtałt nápiſáne. Item exemplū
44:
ſpecies argumentationis, Nieyákiey
45:
rzeczy przes rowny przykład dowód/ álbo
46:
potwirdzenie Item, Exemplum quam
47:
uulgo copiam uocant.
48:
Exemplum literarum, Copia liſtu.
49:
Exeo, Vide Eo.
50:
Exequiæ, Require Sequor.
51:
Exequor, Vide Sequor. kolumna: b
| E ante X. |
1:
Exerceo, & Exercitus, Vide Arceo.
2:
Exercire, ab ex & ſarcire compoſitum
3:
annotat Calep. ſine authore.
4:
Exero, Vide Sero.
5:
Exerto, as, Vide ibidem.
6:
Exerrare in Biblijs legitur, pro aberra=
7:
re uel delirare, Błądźyć/ non reperi=
8:
tur apud probatos authores.
9:
Exfiliatus extra ueſtimētum filo contex=
10:
tus, Feſtus, obſoletum.
11:
Exfio, is, ire, pro purgare ueteres dixe=
12:
re.
13:
Exfitus, id eſt, purgatus, & exfit purga=
14:
mentum, obſoletum.
15:
Exfodere pro effodere antiquum.
16:
Exgregius, pro Egregius annotauit Fe=
17:
ſtus.
18:
Exgrumo, as, are, Dicuntur cochleæ
19:
grumos eruentes, Lieść a mknąć ſie po
20:
ziemi pod skorupą/ álbo grubká zyemna.
21:
Grumus enim eſt terræ collectio a
22:
congerie dictus.
23:
Exgurgitare argentum domo, dixit
24:
Plautus, pro Expendere, Wydawáć pie=
25:
niądze.
26:
Exhæredo, Vide Hæres.
27:
Exhæreſimus dies, id eſt, exemptibilis
28:
qui ex anno eximi ſolebat, Vt annus
29:
cum Solis & Lunæ ratione congrue=
30:
ret.
31:
Exhalo, Vide Halo.
32:
Exhaurio, Vide Haurio.
33:
Exhebenum, gemma qua aurifices au=
34:
rum poliunt, CC.
35:
Exherbo, Vide Herba.
36:
Exhibeo, Vide Habeo.
37:
Exhilaro, Vide Hilaris.
38:
Exhonorare, in Biblijs non eſt Latinū
39:
Cześć odyąć.
40:
Exhorreo, Vide Horreo.
41:
Exhortor, Vide Hortor.
42:
Exibilo, Vide Sibilo uel Sibilus.
43:
Exifilare, CC. Veteres ait dixiſſe pro
44:
Exibilare.
45:
Exicco, Vide Sicco uel Siccus.
46:
Exigo, Vide Ago.
47:
Exiguus, a, um, Adiectiuum, Máły.
48:
Exiguæ amicorum copiæ, Máło
49:
prziyációł. Exigua fortuna, NIébogáty
50:
Exigua ſpes, Máła nadzieyá. Exigua
51:
ſeges, Máłe żniwo.
52:
Exigue, Aduerb. Máło. Exigue ſumptū
53:
facere, Máło náłożyć/ Skępić/ Mało wy=
54:
dáwáć.| Exigue |
strona: 111
kolumna: a
| E ante X. |
1:
Exigue ſe habuit frumentum dies
2:
XXX. Przes trzidzieśći dni máłoſmy
3:
żytá mieli.
4:
Exiguitas huius exiguitatis, Máłość/
5:
Troſzká. Vr, Exiguitas lactis, Máła
6:
troſzká mléká.
7:
Exilio, Vide Salio.
8:
Exilium, & exul, Vide in dictione Se=
9:
lum.
10:
Eximo, Vide Emo.
11:
Exin, ſiue Exinde, Aduerbium ordinis
12:
Potym/ Ztąd.
13:
Exinanio, Vide Inanis.
14:
Exinfulare, id eſt, exercere, Wyſzczynić/
15:
Feſtus.
16:
Exiurare, apud Plautum pro Iuramen=
17:
to aſſérere Antiquum, Przyſięgą po=
18:
deprzeć.
19:
Exlex, Vide Lex.
20:
Exloqui, pro eloqui, Plautus.
21:
Exoculo, Vide Oculus.
22:
Exobſecro, as, are, Wielmi bárzo pro=
23:
ſzę.
24:
Exiſtimo, as, aui, are, act. pri. Mniemam
25:
Sądze/ ſzácuyę. Bene dete exiſtimat. Do
26:
brze o tobie dzierży. Bonus es cum hæc
27:
exiſtimas, Gdy ták o tym dzierży/ álbo
28:
gdy to tak rozumieſz.
29:
Exiſtimatur in probro, Zá ſromotę to
30:
poczytáyą. Exiſtimo, longe aliud eſt,
31:
quam Æſtimo, de quo ſupra dictum
32:
eſt, ſiquidem hoc ad præcia rerum
33:
pertinet, illud uero idem quod Iudi=
34:
co ſignificat, Vnde non recte dixeris
35:
quanti exiſtimas agrum, ſed quanti
36:
æſtimas, Drogo ſzáczuyeſz. Contra re=
37:
cte dicimus, Exiſtimo te nullum de=
38:
lectum habere in cibis, Mam zá to że
39:
żadney róznośćy nie maſz w potráwiech.
40:
Non æſtimo, Vnde Exiſtimatio,
41:
Mniemánie/ Zdánie/ Widzenie też, Po=
42:
wagá á dobre dzierżenie o kim. Hinc di=
43:
cimus hominem magnæ exiſtima=
44:
tionis, Wielkiey powagi.
45:
Sed hic eſt quædam differentia quan
46:
do accipitur actiue ſignificat, Mnie=
47:
mánie/ Zdánie/ Widzenie co ſie komu o
48:
czym zda.
49:
Exiſtimatio autem paſsiue. Vt, Ho=
50:
mo magnæ exiſtimationis, Człowiek
51:
poważny. Bona exiſtimatio, Powagá
52:
Cześć/ Chwałá/ y dobre słowo/ Powieść. kolumna: b
| E ante X. | 111 |
1:
Exiſtimationē, dignitatem ab ini=
2:
micis defendere, Brónić powagi y do=
3:
ſtoynośći ſwey przećiw nieprziyacielóm/
4:
O ſwą cześć y powagę nie milczeć. Exi=
5:
ſtimationi ſuæ conſulere, Mieć
6:
wzgląd ná ſwą poważność.
7:
Exiſtimationem omniū uereri, Obá=
8:
wać ſie co każdy z oſobná myślić álbo mó=
9:
wić będzie.
10:
Exiſtimationem pudoris ſui amit=
11:
tere, Vtráćić chwałę á poważność wſti=
12:
dliwość.
13:
Exiſtimator, uerbale, Szácownik.
14:
Eiſto, is, extiti, Yeſtem/ Powſtáyę/ Wy=
15:
chodzę na ſwiát.
16:
Exitialis & Exitium, Vide Eo.
17:
Exomologeſis, gen. fen. pen. prod. Lati=
18:
ne Confeſsio, Wyznánie/ Oznaymie=
19:
nie.
20:
Exoche, gen. fe. Latine Eminentia, Wy=
21:
ſokość/ Przewyborność/ Okazáłość.
22:
Exodium, exodij, neut. ſec, Skończenie
23:
Dokonánie/ Wyśćie/ też pieśń á ſpiewá=
24:
nie nieyákie/ które ná końcu gier zwykli
25:
v ſtárych ſpiewáć. Vel ut ait Perotus
26:
ridicula erant uerſibus intexta, quæ
27:
iuuenes ſine cantu iactabant, Smieſzki
28:
á kunſztowánia nieyákie.
29:
Exodus, Exodi, Latine exitus, ab ᾽εξ Ex
30:
& ῾οδος uia, Wyście/ Wychód.
31:
Exoleſco, Vide Oleo.
32:
Exoluo, Vide Solue.
33:
Exomis, Exomidos, gen. maſ. Nieyákie
34:
odzienie/ álbo ſuknia króm rękawów. Co=
35:
micus ueſtitus, Odzienie tych którzy Co=
36:
medie ſpráwuyą.
37:
Exonero, Vide Onus uel onero.
38:
Exopto, Vide Opto.
39:
Exorbeo, Vide Sorbeo.
40:
Exorbare, pro orbum facere, Sirotą
41:
vczinić/ Zubożić/ obſoletum.
42:
Exorbitare pro delirare, Száleć. Cale.
43:
ſine authore probato.
44:
Exorcizo, as, are, non eſt latinum, ſed
45:
Græcum, Poprzyſięgam. Zákli=
46:
nam.
47:
Exorciſmus, Poprzyſiężenie/ Záklęcie dia=
48:
belſtwá.
49:
Exorciſta in Biblijs, Poprzyſiegácz/ Zákli=
50:
nacz. Græcum eſt non Latinum.| T 3 | Exordium |
strona: 111v
kolumna: a
| E ante X. |
1:
Exordium, Vide Ordior.
2:
Exorior, Vide Ortor.
3:
Exorno, Vide Orno.
4:
Exoro, Vide Oro.
5:
Exors, Vide Sors.
6:
Exos, Vide Os, oſsis.
7:
Exoſculor, Vide Oſculor uel oſculum.
8:
Exoſus, a, um, actiue dicitur, qui odio
9:
habet, Ten który kim gárdźy/ Nie to=
10:
wárzyski/ nielucki/ Aliquando paſsi=
11:
ue, Niewdzięczny/ Mierziony.
12:
Exoticus, a, um, Wygnaniec/ Wywołá=
13:
niec/ Obcy. Exoticæ merces, Kupiec obce
14:
to yeſt z dálekich ſtrón.
15:
Expalleo, Vide Palleo uel Pallidus.
16:
Expallio, as, are, pro pallio priuare,
17:
Plautinum, eſt.
18:
Expalmare, pro eo quod Gellius dixit
19:
Depalmare, id eſt, palmis cædere,
20:
Dłonią komu dorobić. Calepinus ſine
21:
authore.
22:
Expalpo, Vide Palpo.
23:
Expando, Vide Pando.
24:
Expapillo, as, are, Pierśi odkrywam.
25:
Expatare, pro Expaciari, Obſole=
26:
tum.
27:
Expatior, Vide Spacior.
28:
Expaueo, Vide Pauco.
29:
Expecto, Vide Specto.
30:
Expectorare pro pectore eijcere, Ob=
31:
ſoletum.
32:
Expeculiati ſerui ſiue peculio apud
33:
Plautum.
34:
Expedio, Vide Pes.
35:
Expeditus, ibidem.
36:
Expeditio, ibidem.
37:
Expello, Vide Pello.
38:
Expendo, Vide Pendo.
39:
Expergeficare, pro expergefacere, Obu
40:
dzić/ obſoletum.
41:
Expergo, expergis, experrexi, experre=
42:
ctum, expergere, Obudzam/ Zbu=
43:
dzam.
44:
Expergiſco & Expergefacio, idem.
45:
Experrectus participium, ſiue Nomen
46:
ex Participio, Zbudzony.
47:
Experrecta nobilitas, Swieże á ochot=
48:
ne slachectwo.
49:
Experrecta uirtus, Okazáła yáka cno=
50:
tá.
51:
Expergiſcor, expergiſceris, expergiſci,
52:
Ocućić ſie/ Ze ſnu powſtáć. Ad nobili=
53:
tatem & uirtutis laudem expergiſci,
54:
Być pobudzón ku cnocie.kolumna: b
| E ante X. |
1:
Expergefio, expergefis, Expergefactus
2:
ſum uel fui, Expergefieri, Być zbu=
3:
dzón.
4:
Expergitus, Zbudzony/ Ocucony.
5:
Experio, Vide Pario.
6:
Expers, Vide Pars.
7:
Experſa limina probat Sipontinus ex
8:
Vergilio, ubi legitur aſperſa.
9:
Expes, Vide Spero.
10:
Expeto, Vide Peto.
11:
Expilo, Vide Pilo.
12:
Expingo, Vide Pingo uel pungo.
13:
Expio, Vide Pio.
14:
Expiro, Vide Spiro.
15:
Expiſcor, Vide Piſcor.
16:
Explano, Vide Plano.
17:
Explanto, Vide Planto.
18:
Explendeſco, Vide Splendeo uel splen=
19:
dor.
20:
Expleo, Vide Pleo.
21:
Explico, Vide Plico.
22:
Explodo, Vide Plodo.
23:
Exploro, Vide Ploro.
24:
Expolio, as, are, Vide Spolio.
25:
Expolio, is, ire, Vide Polio.
26:
Expono, Vide Simplex.
27:
Expopulor, Vide Populor.
28:
Exporrigo, Vide Porrigo.
29:
Exporto, Vide Porto.
30:
Expoſco, Vide Poſco.
31:
Expoſtulo, Vide Poſtulo.
32:
Expotare pro epotare Plautus Wypić/
33:
Expotus pro Epoto, Wypity.
34:
Exprimo, Vide Præmo.
35:
Exprobo, Vide Probo.
36:
Expromitto, Vide Promitto.
37:
Expromo, Vide Promo.
38:
Expugno, Vide Pugno.
39:
Expungo, Vide Pungo.
40:
Expuo, Vide Spuo uel Sputum.
41:
Expurgo, Vide Purgo.
42:
Exputo, Vide Puto.
43:
Exputreſco, Vide Putreſco.
44:
Exquiliæ, arum, pluraliter tantum, ge.
45:
femin. Górá y vlica w Rzimie tak rze=
46:
kąca.
47:
Exquilinus, a, um, Vt. Exquilina porta
48:
quæ Exquilias ducit.| Exquiro |
strona: 112
kolumna: a
| E ante X. |
1:
Exquiro, Vide Quæro.
2:
Exradicari, Vide Radix.
3:
Exrogare ex lege ueteri aliquid exime=
4:
re per legem nouam, obſoletum, Fe=
5:
ſtus.
6:
Exſacrificare antiquum eſt, pro Sacrifi=
7:
cio immolare. Ofiárowáć.
8:
Exſcindo, Vide Scindo.
9:
Exſcribo, Vide Simplex.
10:
Exſignare idem quod Signare, Názná=
11:
czic/ Naznámionować.
12:
Exſordeſcere, Zgnić/ Zlenieć.
13:
Exta, extorum, gen, neut. plurale tantum
14:
Wnetrność zwierſchna yáko yeſt Oſierdzie
15:
Serce/ Wątrobá/ Płuce/ quia in parte ſu
16:
periori locantur, ab extando di=
17:
cta.
18:
Extipex, extipitis, Práktikars/ którzi v
19:
Rzimiánów poſpolići byli z oſierdzia prák=
20:
tikuyąc á prziſzłe rzeczy oznaymuyąc. Ex=
21:
ciſpicium, extiſpicum ars,
22:
Extalis, uia purgandi alui, Zádnie ye=
23:
lito. Hæc dictio non inuenitur apud
24:
probatos authores.
25:
Extabeſco, Vide Tabes.
26:
Extemplo aduerbium pro Confeſtim,
27:
Wnet álbo Hnet/ Tedyſz.
28:
Extemporalis, Vide Tempus.
29:
Extendo, Vide Tendo.
30:
Extenuo, Vide Tenuis.
31:
Exterebro, Vide Terebrum, uel Tere=
32:
bro.
33:
Extergo, Vide Tergo.
34:
Extermino, Vide Termino uel Termi=
35:
nus.
36:
Externare ueteres uſurparunt pro De=
37:
mentem facere.
38:
Exter uel Exterus, ra, rum, pen. cor. Item
39:
Externus, a, um, & extraneus, Obcy/
40:
Gość/ Cudzoziemiec.
41:
Extero, Vide Tero.
42:
Exterreo, Vide Terreo uel Terror.
43:
Extexo, Vide Texo.
44:
Extillo, Vide Stillo, Kápię.
45:
Extimeo, Extimeſco, Vide Timor uel Ti=
46:
meo.
47:
Extimulo, Vide Stimulus uel Stimu=
48:
lo.
49:
Extinguo, Vide Stinguo. kolumna: b
| E ante X. | 112 |
1:
Extirpo, Vide Stirps.
2:
Extipex, Vide Exta.
3:
Exto, extas, extiti, Yeſtem/ Zoſtałem. Item
4:
Yeſtem pogotowiu/ Quædam Ciceronis
5:
opera non extant, Nie które xięgi Ci=
6:
ceronowe zginęłi/ Nieſą pogotowiu. Ex=
7:
tare enim & Intercidere contraria
8:
ſunt. Longo tempore extiterunt ini=
9:
micitiæ inter eos, Długo miedzy ſobą
10:
nieprzyáżny wiedli.
11:
Meum ſtudium erga te ſemper exta=
12:
bit, Nigdić nie przeſtanę k woli być. Ex=
13:
tat a pede ſeſquipede, Podniósł ſie od
14:
ziemie ná pułtory ſtopy. Extant ædificia
15:
modice ab humo, Budowánie á do=
16:
moſtwá bárzo niskie.
17:
Extant ueſtigia, Są tego pewne znáki.
18:
Vbiæ Platonis æmulus extitit, Záwż=
19:
dy ſie przećiw Platonowi ſádźił. Exta=
20:
turus a ſupino extatum.
21:
Extantia, Extantiæ, Bytność/ Pochód/
22:
Powód.
23:
Extollo, Vide Tollo.
24:
Extollentia in Biblijs pro Superbia
25:
non eſt latinum.
26:
Extorqueo, Vide Torqueo.
27:
Extorris huius extorris, Wywołány/ Wy=
28:
gnany/ Wyswiécony.
29:
Extra Præpoſitio accuſatiuo caſui ſer=
30:
uiens, Przed. Comparatur, Extra, ex=
31:
terior, Dalſzi/ Oſtáte znieyſzy. Extremus
32:
uel extimus, Nadalſzi/ Naoſtatecznieyſzy/
33:
Náposlednieyſzy. Extra præcium eit,
34:
Niemoże być oſzacowano/ álbo/ nikt tego
35:
przepłaćić nie może.
36:
Extra culpam eſſe, Niebić winien.
37:
Extra iocum, Bez ſmiechu.
38:
Extra periculum eſt, Beſpieczen
39:
yeſt.
40:
Extra te unū omnes culpamur, Króm
41:
ciebie ſamego wſziſtkim nam wynę dá=
42:
yą.
43:
Extremus, a, um, adiectiuum, ex ſuper=
44:
latiuo, ab Exter, Oſtáteczny/ Pośłe=
45:
dni.
46:
Extrema hyemæ apparuit, Ná koń=
47:
cu źimy ſie vkazał.
48:
Extrema pueritia miles fuit Impera=
49:
toris, Yáko skoro wyrosł z chłopiąt/ Ad
50:
extremam inopiam redactus, Ku wiel
51:
kiey nędzy przyſzedł/ Zubożał. Extrema
52:
pati, Smierć podyąć.| T 4 | Ad |
strona: 112v
kolumna: a
| E ante X. |
1:
Ad extremum ſpiritum tuus ſum, Po
2:
ki duſzá w ciele tobiem yeſt obowiązan.
3:
Extremo ſupplicio affici, Być skazan
4:
ná ſmierć. Extremum omnium mors
5:
Koniec wſziſtkich rzeczy ſmierć/ álbo ſmierć
6:
wſziſtko zámyka
7:
Ad extremum, Ná koniec. Extremum
8:
tunicæ, Kray ſukniey.
9:
Extimus, a, um. etima adiectiuum ab
10:
exterior, opponitur Citimo, Náoſtá=
11:
tecznieyſzy/ Nadálſzy. Extimum pro=
12:
montorium, Nadalſze podgórze. Ex=
13:
tremo Aduerbium, Ná koniec/ Ná o=
14:
ſtátek.
15:
Extremitas, extremitatis, denomina=
16:
tiuum, Kray/ Kráwądź/ brég. Ora & ex=
17:
tremitas regionis, Koniec á gránicá
18:
kráyiny. Compoſita Extra ordinarius
19:
a, um, Sobie Pan nie należąc ku cechu
20:
ſtanu álbo rządu/ Obcy. Extrarius, a,
21:
um, Obcy nienależący ku rządu/ Cudzo=
22:
ziemiec. Extraneus, a, um, idem. Ex=
23:
teriori opponitur Interior. Extrinſe=
24:
cus, Zewnątrz/ cui opponitur Intrin=
25:
ſecus, Wewnątrz. Extrorſum,
26:
Extraho, Vide Traho.
27:
Extrico, Vide Tricæ.
28:
Extringo, Vide Stringo.
29:
Extrinſecus, Vide extra Præpoſitio=
30:
nem.
31:
Extro, as, are, pro exire, Wyniść/ obſo
32:
letum.
33:
Extrudo, Vide Trudo.
34:
Extruo, Vide Struo.
35:
Extubero, Vide Tuber.
36:
Extumeo, Vide Tumor.
37:
Extunc, non dicitur latine, pro ex illo
38:
tempore, Od tego czáſu.
39:
Extundo, Vide Tundo.
40:
Exturbo, Vide Turbo uel Turba.
41:
Extuſsire, Od káſzlnąć.
42:
Exubero, Vide Vber.
43:
Exuccus, a, um, od eſt, ſine ſucco, Cale.
44:
ſine authore.
45:
Exudo, Vide Sudor.
46:
Exuernȩ, purgatio domus ex qua mor
47:
tuus efferendus eſt, Calep.
48:
Exuerro, Vide Verro.
49:
Exuertere, Plautus dixit pro præuenire
50:
Vprzedźić.
51:
Exufflare, pro efflare in Biblijs non eſt
52:
latinum.
53:
Exugo, Vide Sugo.
54:
Exulcero, Vide Vlcus.kolumna: b
| E ante X. |
1:
Exulo, as, aui, exulare, Yeſtem wywołan
2:
z ziemie. Item, Yestem dáleko od oyczizny
3:
Exulabundus, a, um, Wywołány.
4:
Exul, & Exilium, Vide Solum.
5:
Exulto, Vide Salto & Salio.
6:
Exum, id eſt, extra ſum, CC.
7:
Exundo, Vide, Vnda.
8:
Exungo, Vide Vngo.
9:
Exuo, Vide Suo.
10:
Exupero, Vide Superior.
11:
Exurdo, Vide Surdus.
12:
Exurgo, Vide Regia uel Rego.
13:
Exuro, Vide Vro.
14:
Exuſcito, Vide Suſcito.
15:
Exuuiæ, arum gen. fem. plurale tantum
16:
Odzienie z człowieká zyęte. Item, Wſze=
17:
lákich zwierząt skóra. Exuuiæ bubu=
18:
læ apud Plautum, Wołowa skórá.
19:
Exuuiæ ſerpentis. Luská álbo wyliná
20:
wezowa. Dictæ Exuuiæ ab exuendo,
21:
ſic Induuiæ ab induendo, Legitur
22:
etiam Exuuium. Philip. Melanthon
23:
de Luthero.
24:
Errant qui uita functum dixere Lutherū.
25:
Non obijt, poſuit corporis exuuias. DE LITERA F.
F ante A.
26:
F
Aba huius fabæ.
27:
Genus legumi=
28:
nis, Wielogroch/
29:
v nas taka yarziná
30:
nie owſzeki yeſt po=
31:
ſpolita/ we Fráciey
32:
y we Włoſzech po=
33:
ſpolita/ ále yey nie
34:
yadáyą/ yedno poki młoda yeſt w ſtrączu
35:
Eſt enim cibus melancholicus & ru=
36:
ſticus.
37:
Fabalia, Luſzcziny/ Grochowiny teyto yá=
38:
rziny.
39:
Fabacius, a, um, & Fabarius, Co z tey
40:
yárziny vcziniono yeſt. Fabariæ calen=
41:
dæ, prima dies menſis Iunij Pierwſzi
42:
dzień mieſiącá czerwcá/ quoniam eo
43:
Die fabæ offerebantur in honorem
44:
dijs præſertim Cereris.| Fabius |
strona: 113
kolumna: a
| F ante A. |
1:
Fabius & Fabianus, Nomina Roma=
2:
norum, Od tey yárziny wezwáne.
3:
Fabula, læ, Diminutiuum a Faba.
4:
Fabaginns, a, um, idem quod Faba=
5:
rius.
6:
Fabale, fabalis, Naſienie teyto yárzi=
7:
ny.
8:
Fabalis, & hoc le, Co ku tey yárzinie na=
9:
leży.
10:
Fabacia, æ, fem. prim. Genus cibi apud
11:
Veteres.
12:
Fabaris, Nomen fluuij apud Vergi=
13:
lium.
14:
Fabella, Vide Fabula.
15:
Faber, huius fabri, m. ſe. Kowal y wſzeláki
16:
ynſzi rzemieśnik.
17:
Faber lingarius, Cieſlá.
18:
Faber alienarius, Kocielnik.
19:
Faber ferrarius, Kowal który konie kuye.
20:
Faber ſerrarius, Sloſarz.
21:
Faber lapidarius, Brukarz álbo ten który
22:
kámienie cieſze. Faberimum ſignacu=
23:
lum dixit Apul. id eſt, per quam fa=
24:
bre factum, Foremnie vczinione.
25:
Fabrilis & hocle, Co ku rzemieśnikowi
26:
należi. Cieſielski/ Kowálski.
27:
Fabre & affabre Aduerbium, Foremnie
28:
á miſernie. Hoc factum eſt affabre, To
29:
foremna robotá.
30:
Fabrefieri, in Biblijs legitur pro fabri=
31:
cari.
32:
Fabrico, as, are, Kuyę/ Buduyę/ Przirzą=
33:
dzam. Vt, Fabricare uerba, Słowá
34:
kować/ to yeſt/ nowe wynáydowáć. Cic.
35:
4. Acade.
36:
Fabricor, aris, Deponens, idem quod
37:
Fabrico.
38:
Fabricator Verbale, maſc. Rzemieśnik
39:
Kowal.
40:
Fabricatio, Verbale, fem. Kowánie/ Ro=
41:
botá.
42:
Fabrica, huius cæ, Wárſtát. Vt, Fabri=
43:
ca ferrea, Nákowádlnia. Item Fabrica
44:
Materia na budowanie/ yáko yeſt Drze=
45:
wo/ Cegła/ Wapno/ etc. Fabrica etiam,
46:
Chitrośc/ Wymysł/ álbo zdrádá.
47:
Fabiranum, Ciuitas Germaniæ, Ger=
48:
manice, Bremen ad Viſurgum.
49:
Fabitor, Apud ueteres dicebatur, Fau=
50:
tor, CC.
51:
Fabula, læ, fem. prim. pen. cor. A fa=
52:
bulando dicitur. Powieść, Báśń/ Lu=
53:
bo prawdźiwy lubo nieprawdźiwy wy=
54:
mysł. Vt, Iam nos fabulæ ſumus, Stá=
55:
liſmy ſie gadką lucką/ to yeſt/ Wſziſcy
56:
o nas mowią/ álbo káżdy nami vſtá wy= kolumna: b
| F ante A. | 113 |
1:
mywa. Item, Fabula, Wymysł/ Lgar=
2:
ſtwo.
3:
Fabella diminutiuum, Bayká/ Wymysłek
4:
lucki.
5:
Fabulor, aris, ari, Powiedam/ Báyę/ Klek=
6:
cę o kiém.
7:
Fabulo, as, are, Actiue dixit Plau=
8:
tus.
9:
Fabularis, in Biblijs pro Fabula, Inſo=
10:
lens eſt.
11:
Fabulator, oris, Lgars/ Nieprawdźiwy
12:
człowiek.
13:
Fabularis, & hoc are, Vt, Hiſtoria fa=
14:
bularis, Niepewna hiſtoriá/ Wymyſlo=
15:
na powieść/ prawdzie nieyako podob=
16:
na.
17:
Fabuloſus, a, ū, Który ſie niepewnemi po=
18:
weściami rad pętá/ Lżywy. Fabuloſior
19:
comparatiuus.
20:
Fabuloſe Aduerbium, Niepewnie/ Wy=
21:
myſlnie/ Lżywie.
22:
Fabuloſitas, Denominatiuum, Wieſzcz=
23:
biarſtwo/ Lżywość.
24:
Fabulinus, Antiquis Creditus Deus
25:
qui fari daret infantibus Calepi=
26:
nus.
27:
Facetus, a, um, Smieſzny/ Kuńſztwony/ Bie
28:
ſiadny. Vt, Facetiſsimi ſales, Tráfne á
29:
weſołe kunſztowánie/ Smieſzki/ Faceto le=
30:
pore ſolers, Bárzo tráfny w rze=
31:
czy.
32:
Facetiæ, arum, pluraliter tantum, Kunſzty
33:
Smieſzki.
34:
Facete, Adverbium, Smieſznie/ Kunſzto=
35:
wnie. Vt, Facete & commode dicere,
36:
Kunſztownie króm przimówek mówić Fa=
37:
cete & urbane irridere, Tráfnie á dwor
38:
sko ſie z kogo náſmiáć.
39:
Facetoſus, aum, Pełny kuńſztowánia y
40:
ſmieſzków.
41:
Facies, huius faciei. fem. quint, Twarz/
42:
Oblicze Vt, De facie noſcere Mieć ob=
43:
liczną s kiém znayomość. Item Facies.
44:
Xtałt/ Poſtáć/ Spoſob/ Obyczay. Vt,
45:
Facies maris, Xtałt morski. Venuſta
46:
facies, Foremny xtałt. Facies Reipub.
47:
immutata eſt, Stan/ Spoſób á zácho=
48:
wánie poſpolite zmieniło ſie. Quæ fa=
49:
cies rerum eſt nunc in Germania,
50:
Co zá ſpoſób teras yeſt w Niemcách. Fa=
51:
cies arborum, Xtałt drzewa.
52:
❡Facies huius facies dixerunt anti=
53:
qui.
54:
¶Compoſita, Superficies, Wierſch
55:
Zwierſchność káżdey rzeczy/ wierſch który
56:
ſie zewnątrz vkázuye.| ¶Superficarius |
strona: 113v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
¶Superficarius, a um, Co ku xtałtowi
2:
wierzchu należy. Superficariæ ædes, Do
3:
moſtwo ná nayemnym gruncie poſtáwione
4:
nie ná właſnym.
5:
Facilis, Vide Facio.
6:
Facio, is, ci, ctum, ere, Czinię/ proprie,
7:
To czinię co może być widziano y slyſzano.
8:
Recepit uarias ſignificationes ex ad=
9:
iunctis Vt, Facio uerba, Mówię. Facio
10:
iter, Ydę. Facio urinam, Puſzczam wodę.
11:
Facio te certiorem, Dawam ćy znáć.
12:
Facio copiam, Dopuſzczamćy/ Dozwa=
13:
lam/ Dawam moc.
14:
Facio lucrum, Ziskuyę. Facio iactu=
15:
ram, Trácę.
16:
Facio emolumentum, Czinię pożytek.
17:
Facio naufragium, Ginę. Facio ludos
18:
Naſmiewam ſie. Facio ſtipendium,
19:
Zołnierſtwem ſie obchodzę/ Zołnierski ży=
20:
wot wiodę. Facere Tyrocinium, Stuki
21:
w káżdym rzemięſle okázowáć. Face=
22:
re boni, æqui, Zádobre prziyąć.
23:
facere graciam, Odpuśćić. Nunquam
24:
rem facies, Terent. Nie zbogáćiſz ſie tym
25:
obyczáyem.
26:
Facere ſementem, Siać. Facere aliquē
27:
Deum, Wychwalać/ Wyslawiáć kogo
28:
pod niebo.
29:
Facero ſtomachum, Rozgniewáć kogo.
30:
Facere oletum uel ſtercus, Sráć. Face=
31:
re alicui negotium, Zádáć komy trud=
32:
ność.
33:
Facere ſumptus, Vtracáć/ Koſztunek
34:
nie mały wieść. Fac me miſſum, Day mi
35:
pokóy. Facere mentionem, Spomináć.
36:
Facio coniecturam, Tak ſie obawam/
37:
Nádziewam ſie. Facere promiſſum,
38:
Obietnicę komu ſpełnić. Facere ſucum.
39:
Zdrádźić. Facis irritum, Ty ná prze=
40:
kázie yeſteś tey rzeczi. Ty tę rzecz ro=
41:
ſparaſz. Abortum facere, Porzućyć. Mar
42:
twe dziećię mieć. Diuortium facere, Ro=
43:
zwieść ſie. Facere initium, Począć. Fa=
44:
cere inſidias alicui, Stać ná kogo. Fa=
45:
cere paria, Rownáć. Nullum facis mo
46:
dum, Zadny miáry w ſobie nie maſz.
47:
Czyniſz ſobie gwałt.
48:
Facere uota, Slubowáć też modlić ſie
49:
Panu Bogu. Argentariam facere, Ro=
50:
zmáyitą myńce mieć ku odmieniániu. Fac
51:
periculum, Skoſztuy.
52:
Facit ad mores, Należy ku dobrym oby=
53:
czáyóm. kolumna: b
| F ante A. |
1:
Facio etiam ſignificat, Ofiárowáć. Facio
2:
rem diuinam, Służbę Bożą Obchodzę/
3:
Suo arbitratu facere, Wedle ſwey woley
4:
czinić.
5:
Facite adſitis domi, Báczcie ábyście by=
6:
li domá/ Adulterium facere, Cudzoło=
7:
ſtwa ſie dopuśćić. Ægre alicui facere
8:
Przykro komu czinić/ Złość wyrządzáć
9:
komu. Animum alicui facere, Ka=
10:
mień ná kogo włożić. Cædem facere,
11:
Meżoboyſtwo popełnić. Cautionem fa=
12:
cere, Vbeſpieczić kogo. Compotem uo=
13:
torum facere, Wysłuchać kogo/ Vczinić
14:
to ócz żąda.
15:
Copiam puellæ alicui facere, Zwieść
16:
komu, Deditione facta, Poddawſzi
17:
ſie.
18:
Facere delectum militum, Popis mieć
19:
służebnych ludźi. Eruptionem facere in
20:
regnum, Wtárgnąć w króleſtwo. Impe=
21:
tum facere, Przipaść na kogo/ álbo ná=
22:
trzeć. Obnoxium ſibi aliquem face=
23:
re, Vczinić kogo ſobie powinnym/ álbo
24:
zniewolić kogo. Ratum facere, Potwyr=
25:
dźić. Reducem facere, Prziwróćić kogo
26:
do oyczizny. Stragem hoſtium facere,
27:
Poraźić. Vadimonium facere quod &
28:
promittere dicitur, Przirzec ná názna=
29:
czony czás ſtánąć. Fac nunc promiſſa
30:
appareāt, Bacz ábyś teras ſpełnił coś obie=
31:
cał. Biennium iam factum eſt poſtquā
32:
abij domo, Iuż temu dwie lecie yá=
33:
kom z domu wyſzedł. Faciundum fuit,
34:
Muſiało ták być Muſiałem ták vczinić.
35:
Factus Participium, Vt, Factus ad ludū
36:
& iocum, Ku ſmiéſzkóm á kunſztóm ſie
37:
vrodźił.
38:
Factum, facti, ſubſtātiuum, Vczinek/ haud
39:
muto factum, Co ſie ſtáło tego nie odmie=
40:
niam.
41:
Facta, Vczinki.
42:
Factus huius factus, Stána rzecz/ Rzecz
43:
która ſie ſtáłá.
44:
Faceſſo, faceſsis, faceſsi, faceſsitum ſecun
45:
dum Priſcianym, ſecundum alios fa=
46:
ceſsum, quidam tamen dicunt carere
47:
ſupino. Faceſſere, Czinić/ wypełnić/ też go
48:
towáć ſie precz. Hæc huic faceſſat. Nie=
49:
chay ſie z tąd porywa/ niechay ſie z tąd
50:
precz wieźie Faceſſere alicui negotium
51:
Zadác komu trudność. faceſſere alicui
52:
periculum, W niebezpieczność kogo w
53:
wieść, W niebezpieczność kogo w
54:
wieść.| Faceſſe |
strona: 114
kolumna: a
| F ante A. |
1:
Faceſſe dictum elatum, Plaut. id eſt,
2:
aufer huic dictum elatum, Wieś ſie
3:
precz ſwiſoką myſlą/
4:
Faceſſe hinc, wieśſie precz/ pochadzay/ po
5:
ryway ſie ztąd.
6:
Factito, as, are, Frequentatiuum, Vſtá=
7:
wicznie czinię. Factitare medicinam.
8:
Lekárſtwy ſie obchodźić
9:
Factitare hæredem, Wſzędzie chcieć być
10:
dziedzicem też chcieć być panem/ wſzedzie ſie
11:
wtrąćić.
12:
Factor, factoris, Czyniciel/ Vrzędnik/ Sza=
13:
fars.
14:
Factitius, a, um, Rękoma vcziniony á nie
15:
wedle przirodzenia.
16:
Factitium uinum, Przypráwne wi=
17:
no.
18:
Factio, onis, Sekta/ Rota/ Strona/ zbunto=
19:
wanie/ Spiknienie. Factio etiam, Vczinek
20:
Moc. Cui Teſtamenti factio nulla eſſet
21:
Który żadny mocy nie miał ku zrządzeniu
22:
Teſtamentu.
23:
Factioſus, a, um, Ku ſpiknieniu Zbuntowá=
24:
niu/ Sekcie przychilny/ Zwádliwy.
25:
Factura, facturæ, Vczinienie/ Robo=
26:
tá.
27:
¶Faxo indicatiui modi eſt ſuturi
28:
tēporis pro faciā, Vczinienie/ & inclina=
29:
tur. Faxo, faxis, faxit, & plur. faxint,
30:
Dicimus etiam Faxim, faxis, faxit, &
31:
pluraliter, Faximus, faxitis, faxint,
32:
pro faciam, facias, faciat, & c, uel fece=
33:
rim, feceris, fecerit, Lubens faxim, Bár=
34:
zo rad vczinię. Quod faxitis Deos uelim
35:
fortunare, Coś cie przed ſię wzięli/ day
36:
Boże ſzczęśćie. Vtinam ita dij faxint, Bo
37:
że day to áby ták było.
38:
Facilis, & hoc facile, Latwi. cuius con=
39:
trarium eſt Difficilis, Trudny.
40:
Facilis aduerſarius. Nie czięſzki przećiwnik
41:
Facilis & plana uia, Dobra a rowná
42:
drógá. Facilis pater, Dobrotliwy/ La=
43:
skáwy/ Cōtrariū eſt durus & inexora=
44:
bilis ſiue moroſus, Czięſzki/ twárdy/ nie
45:
vſuſzony. Mores facilimi, Powolne á luc=
46:
kie obyczáye. Facilis & liberaliſsimus
47:
homo, Człowiek wielmi dobry skłonny y
48:
powolny. Nihil dictu facilius eſt, Lat=
49:
wieć rzéc. Ex facili aduerbialiter poſi=
50:
tum, Latwie/ Lácniuchno. Facile aduer=
51:
bium, Bez który trudnośći/ ſnádnie. Fa=
52:
cile res tuas collocabis, Snádniuczko
53:
ſie poſtanowiſz. Tibi dabo puellam le=
54:
pidam quā tu facile ames, Opatrzęcie kolumna: b
| F ante A. | 114 |
1:
dzieweczkę którać ſie będzie podobáła/ álbo
2:
który ſie ty ſnádnie rozmiłuyeſz/ Iſtuc facile
3:
non credo tibi, Nie tákćy łátwie w tym
4:
wiáry dáyę. Tam facile illum noui quā
5:
te, Ták go dobrze znam yáko ciebie. Fa=
6:
cile paſſus ſum, Latwiem tego dopuśćił.
7:
Facile querere uictum, Snadnie ſie ży=
8:
wić facile Pronceps & facile primus
9:
Málem pyrwſzy á Naznamienitſzy.
10:
Facilitas, facilitatis, gem. fe. Latwiość/ Po
11:
wolność/ dobroć/ Skłonność. Me facilitas
12:
hominis delectat, Luckość á skłonność
13:
yego mnie wielmi rozkoſzuye.
14:
Facultas pro facilitate, Cicer. Quoties
15:
mihi certorum hominum facultas
16:
erit, Ylie kroć mi ſie poſci nágodźi. Dare
17:
facultatem, Dozwolić.
18:
Facultatem habet in dicendo, Może
19:
ſie dobrze z rzeczą roſpoſtrzeć/ to yeſt vmié
20:
rzecz wywieść/ wyſtrychnąć.
21:
Facultas ingenij, Dowćip/ Oſtrość rozu=
22:
mu. Vtinam eſſet facultatis, Boże day
23:
to by to w moyi mocy było.
24:
Facultas nummorum, Bogáctwo/
25:
Przemożność pyeniężna. Facultates in
26:
plurali tantum ſunt diuitiæ, Bogác=
27:
twa/ Doſtátek.
28:
Facultas a Celſo accipitur, pro eo
29:
quod uulgo uirtutem in medicina
30:
uocant, Moc/ Syla.
31:
Facultas etiam eſt profeſsio, Non eſt
32:
meæ facultatis, Nie mego ſtanu. Nie
33:
ná tenem ſie żywot vdał. Difficultas cō=
34:
trarium, Trudność/ Twárdość/ Czięſz=
35:
kość. Difficultas annonæ, Drogość
36:
Dificultas & obſcuritas me reiecit a
37:
libro. Trudne á nieyaſne piſánie od=
38:
trąćiłomie od xiąg.
39:
Facinus huius facinoris, Vczynek/ Po=
40:
pełnienie á wyrządzenie yákiego vczynku.
41:
Niecznotliwy á nie sláchetny vczinek. Acci
42:
pitur enim in bonā & in malam par=
43:
tem, Præclarum facinus, Známienity
44:
vczinek.
45:
Facinus iſtud non eſt famæ meæ con
46:
ducibile. Vczinek ten może zaſzkodźić
47:
moyei donry powieśći. Facinus etiā pro=
48:
ſcelere & flagitio ut dictum eſt acci=
49:
pitur.
50:
Facinoroſus, a, u, m, Wielmi ſilny złoczyń=
51:
ca/ Sámá niecnota.
52:
❡Compoſita cum Præpoſitionibus,
53:
mutant a in i.| Afficio |
strona: 114v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
Afficio, afficis, pen. cor. affeci, affectū,
2:
afficere ex ad & facio, compoſitum
3:
Zádawam komu to álbo owo. Afficio te
4:
gaudio, vweſelam cie. Afficio illum
5:
damno, Przypráwiam fo w ſzkodę. Affi=
6:
ci moleſtia ex re aliqua paſsiue, Po=
7:
páść ſmutek y troskánie dla niektórey rze=
8:
czy.
9:
Affici admiratione, Zádźywowáć ſie
10:
Beneficijs afficere aliquem, Dobrodziey
11:
ſtwo komu okázać. Cæde afficere, Zábić
12:
Calamitate afficere, W trudność á wne=
13:
dzę kogo wegnać. Exilio afficere, Wy=
14:
wołáć. Grauiter affectus e dolore, Wiel
15:
mi yeſt chory. Laudibus affici, Być chwa=
16:
lon.
17:
Afficiunt corpora fames & ſitis.
18:
Mdlią ciało przypráwiáyą w chorobę.
19:
Afficere abſolute, Poruſzyć/ Nákłonić
20:
Roskoſzować. Vt hic magis afficit quā
21:
illud, To więcey człowieká poruſza/ Po=
22:
budza albo roskoſzuye nyżli ono.
23:
❡Affectus Participium ab afficior, ut
24:
Affectus pœna, Skarány. male affectus
25:
Zlie ſie ma/ Smutny. Bene affectus,
26:
Weſoły/ Ochotny. Hinc affectæ res, Po=
27:
deſzle rzéczy nie bárzo fortunne Affectæ
28:
ætatis homo, Człowiek podeſzłych lat.
29:
Affectæ uires & ualetudo, Moc y zdro=
30:
wie nanátárgnione. Valetudine affectus
31:
Cziśćie zdrowy.
32:
¶Affectus cum abſolute ponitur fere
33:
ſemper accipitur pro languente, Miá
34:
ſto choruyącego. Nedznego. Terentia eſt
35:
affecta tuis literis, Yeſt ſtrapiona. Quo=
36:
modo ſim affectus ipſe non faci=
37:
le dixero, Yáko mi ſie wodźy álbo co mi ſie
38:
dzieye y ſam tego nie umiem powiedzieć.
39:
Affecta & proſtrata Reſpub. Znedzo=
40:
ny y záſzły ſtan Rzeczy poſpolitey.
41:
❡Affectus, huius affectus nomen, Mi=
42:
łoſierdzie Zal/ Poruſzenie ſerdeczne. Affe=
43:
ctus mouere, Poruſzić komu ſercá ku
44:
łaſce á miłoſierdziu.
45:
¶Affectus pro morbo, Chorobá/ item
46:
pro amore, Serdeczna chuć/ Miłość.
47:
❡Affectio uerbale, Poruſzenie ták ku za
48:
lu yáko y ku weſelu. Affectio erga ali=
49:
quem, Skłonność/ Chuć przećiwko komu.
50:
Affectiones cœli, Przemieyność powie=
51:
trza. Niepogody. Impetus, Commotio
52:
Affectio animi, fere idem.
53:
❡Affecto, as, are, ab affectu deductum
54:
uerbum, Chutliwie álbo łákomie żądam/
55:
Też wydawam á wyſadzam ſie ná co. Viā kolumna: b
| F ante A. |
1:
affectare ad aliquid, Lápáć á chwytáć
2:
drógi ku czemu. Affectare dexteram,
3:
Vergil. Ná prziwitánie ſie kogo ſádźyć
4:
Rado ſie s skim witać. Regnum affecta=
5:
re, Stać i kroleſtwo. Affectare aliquē
6:
damnis, Vſtáwicznie komu skodę wy=
7:
rządzáć.
8:
❡Affectatus participium & Nomen
9:
ex Participio, affectatus ſermo & affe
10:
ctata oratio, Pyſzna/ Wyſtáwná á chwy=
11:
tána rzecz.
12:
¶Affectatus ſcriptor, Autor álbo skłá=
13:
dácz który ſie ná wyſoką okazáłą á wyſtá=
14:
wną rzecz ſádźił.
15:
❡Affectatio, onis, Verbale, Wyſtáw=
16:
ność/ Poſtáwá/ Sadzenie ſie ná co.
17:
¶Affectate, Aduerbium qualitatis,
18:
Piſznie/ Wyſtáwnie/ Okazále.
19:
¶Affectator, affectatoris Verbale ma=
20:
ſcul. Pyſzny/ Wyſoko á wyſtáwnie ſie nio=
21:
ſący/ Sadźiciel/ Poſtáwá.
22:
¶Conficio, conficis, fectum, confice=
23:
re, pen, cor. Wypráwić/ Zrzádźić/ Doko=
24:
náć/ Rozbić/ Zabić/ Wypełnić Cōfeci ne=
25:
gotium, Spráwiłem to com miał w po=
26:
lecniu.
27:
Bellum conficere, Dokonáć/ Skończyć
28:
woynę. Conficere nucem, Rozbić/ Roz=
29:
gryznąć orzech. Hominem conficere,
30:
Człowieká dokonáć/ to yeſt zabić. Con=
31:
ficere per translationem infirmitate
32:
& memore confectus ſum. Smutek
33:
s chorobą dokonáł mie Znędził. Confi=
34:
cere aliquem, Ziednać ſobie kogo. Ex
35:
quo conficitur, Z kąd ſie okázuye
36:
Prope centum confecit annos, Má=
37:
lem mu ſto lat minęło.
38:
Argentum alicuius conficere, Cziye
39:
pieniądze ſtráwić. Bibliothecam con=
40:
ficere, Bibliotekę ſpráwić. Curſum uitæ
41:
& uiuendi curriculum conficere, Zy=
42:
wotá ſwego dokonáć. Conficere exerci=
43:
tum, Woysko ſpráwić. Flagitium & fa=
44:
cinus conficere, Niecnotliwego vczinku
45:
ſie dopuścić. Penſum conficere, Kądziél
46:
oprząść.
47:
Patrimoniū conficere, Vtraćyć oycziſte
48:
ymienie. Conficere rem idem. Tabulas
49:
conficere, Spráwić ſobie Regiſtr. Con=
50:
fectum eſt, Stáłóſie co ſie miáło ſtáć. Ve
51:
tuſtas omnia cōficit & conſumit, Stá=
52:
rość wſziſtkiego dokona.
53:
¶Confectus Participium, ut Confe=
54:
ctus languore, Znędzony długą nie=
55:
mocą. Confectus ætate, Bárzo ſtáry.| Confectus |
strona: 115
kolumna: a
| F ante A. |
1:
Confectus cura, Sprácowány. Fla=
2:
diator uulneribus & ætate confectus.
3:
Zginęły/ Zmordowány. Confecta res eſt,
4:
Yuż ſie ſtáło.
5:
¶Conficiens, Nomen & Participio.
6:
Wypełniáyący/ Zrządzáyący. Conficien=
7:
tiſſima literarum ciuitas, Wielmi pil=
8:
ne miáſto ku opiſániu tych rzeczy które
9:
ku pámięćy ludzkiey náleżą. Conficien=
10:
tes & efficientes cauſæ pro eodem.
11:
❡Confectio, confectionis, Spráwá/
12:
Spráwienie.
13:
¶Annalium confectio, Popiſánie rocz=
14:
nych dzieyów Confectio eſcarum, Trá=
15:
wienie/ álbo Nárządzenie potraw.
16:
¶Confector, oris, Wypráwiciel/ Sprá=
17:
wiciel też Dokończiciel.
18:
❡Confectura, ræ, Spráwienie/ Nágo=
19:
towánie.
20:
¶Deficio, cispen. pro. defeci defectū,
21:
deficere, quando pro relinquere acci=
22:
pitur, habet paſſiuum, quando uero
23:
pro defetiſcor, Neutrum eſt, Deficere
24:
ita ꝭ. Vſtáć/ Niedoſtátek cierpieć. Dies
25:
me deficiet, Niedoſtáło mi dniá. Item,
26:
Deficere, pro Deeſſe, Cicero, Vererer
27:
ne mihi uox uireſ deficerent, Oba=
28:
wáłbych ſie by mi śył y głoſu doſtáło. In
29:
ea uoce deficit, Ná tym słowie vſtał.
30:
Memoria deficio, Schodźimi ná pámię=
31:
ći. Dolor me non deficit, Nie ſchodźy
32:
mi nyc ná boleśćy/ Nie czuyę żadnego odel=
33:
żenia. Deficiunt me Latina, Nie mam
34:
doſtátek słów Lácińskich. Deficere a
35:
ſeipso, mores mutare, Polepſzić ſie
36:
Item, Deficere, Odſiáć. Defecit ab uno
37:
Principe ad alium, Odſtał od yednego/
38:
Xiążęciá á Prziſtał do ynſzego. Multi a
39:
Rege defecerunt, Wiele ych od Królá
40:
odpádło. Viſu deficere, Wzrok ſtráćić.
41:
Deficior paſſiue Colum. ſi memoria
42:
deficitur, Yeſli ná pámięćy ſchodźy.
43:
❡Defectus, Participium, a Deficio uel
44:
Deficior, habet ſignificationem Acti=
45:
uam, in uoce paſſiua, Vt, Defecta ſe=
46:
nio arbor, Drzewo od ſtárośćy ſtało ſie
47:
nievżyteczne. Fauore defectus, Schodźy
48:
mi ná żiczliwośćy y ná prziyaźni luckiey.
49:
Defectu medicorum multi perierunt,
50:
Przes niedoſtátek doctorów wiele ich
51:
prziſzło o ſmierść.
52:
❡defectus Solis & Lunæ, Záćmienie.
53:
defectiuus, a, um, citat Calepinus, ex
54:
Offi. Cicero. 1. quo loco non legitur
55:
Defectiuus, ſed uidetur ab aliquo ma=
56:
nu adſcriptum, cui mancus ſignificarekolumna: b
| F ante A. | 115 |
1:
uidebatur defectiuum, Niedoſtáteczny
2:
Vłomny.
3:
❡Defectio, onis, Odſtánie/ Odpádnie=
4:
nie Odtrącenie od kógo gdy yákoby miáſto
5:
álbo yáki lud od posłuſzeńſtwá ſwego pá=
6:
ná odpádnie. Defectio a recta ratione,
7:
Prziśćie o rożum.
8:
¶Defectio Solis & Lunæ, Zácmie=
9:
nie słóńcá y xiężycá.
10:
defectio, pro debilitate, Mdłość. de=
11:
fectus ſeu defectio animi, Animi deli=
12:
quium, Vtrácenie rozumu.
13:
¶Efficio, Wypełniam/ Dokonawam/
14:
Gotuyę. Efficere nuptias alicui, We=
15:
ſele komu wypráwyć. Efficere pollici=
16:
ta, Spełnić to co ſie obiecáło. Effectum
17:
dare uel reddere, Spráwić. Efficiam
18:
tibi tua ut ſit. Pátrz tego ná mię że ku niey
19:
przidzieſz. Efixis, pro Efficeris, obſo=
20:
letum.
21:
¶Efficiens, Participium, ſiue Nomen
22:
ex Participio, Spełniáyący Czinią=
23:
cy.
24:
¶Efficientia, æ, Wypełnienie.
25:
❡Efficienter, Aduerbium.
26:
¶Effectus, Participium & Nomen, ex
27:
Participio quarte declinationis, hui=
28:
us effectus in Genitiuo, Dokonánie/
29:
Spełnienie/ Koniec/ Moc/ álbo Przemoż=
30:
ność.
31:
¶Effector, Verbale, maſcul, Cziniciel/
32:
Wypełniściel. Effector & Magiſter di=
33:
cendi præſtantiſſimus, Przewyborny á
34:
miſterny wymowcá który też yuż vmié náu=
35:
czić.
36:
Effectrix, Verbale, fem.
37:
¶Effectio, gen. om. Spráwienie. Effe=
38:
ctio artis, Rzemięſło/ Robotá.
39:
¶Efficax, efficacis, gen, omn. Mocny/
40:
Syłuyący/ Diſciplina efficax ad rite
41:
uiuendum, Nauká á dobré wychowánie
42:
yeſt wielmi pożiteczne ku cnotliwemu ży=
43:
ciu, Efficaces ad muliebre ingenium,
44:
preces, Proźbá á klektánie wiele v bia=
45:
łich głów może. Efficaciſſimum remedi=
46:
um contra ſerpentinum ictum, Pew=
47:
ne lekárſtwo przećiwko wężowemu yádowi.
48:
¶Efficaciter, Aduerbium, Mocnie/
49:
Gwałtownie/ Silnie/ Efficaciter ſanat,
50:
Wyelmi pomaga ku zdrowiu.
51:
¶Efficacitas, atis, Pokrzepienie.
52:
¶Efficatia, æ, idem.
53:
❡Inficio, Maczam/ Fárbuyę/ Pogrą=
54:
żam. Inficere lanam, Wełnę vfarbowáć
55:
Item, Metaphoricως, Zárażam. Pocula
56:
ueneno inficere, Kupki álbo picie yádem| V | záraźić. |
strona: 115v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
záráźić. Artibus pueros inficere, W
2:
naukach dzieći ćwiczić. Prauis moribus
3:
inficere, opinione, grauitate & simi=
4:
libus, Złych obyczáyów náłożyć, Ex deli=
5:
tijs, otio, languore, deſidia, animum
6:
inficere Roskoſzy/ Próźnowánia Oſpá=
7:
łośćy y Leniſtwa kogo náłożyć.
8:
❡Infectus, Participium, Fárbowány.
9:
Infectum mari, Záráżone.
10:
❡Infectus, huius infectus, Farbowá=
11:
nie.
12:
❡Infector, uerbale, Fárbiers Tynkars.
13:
Item Infectus, Nievczyniony. Niedokoná
14:
ny. Infecta pace diſceſſerunt, Nie poſtá=
15:
nowiwſzy pokoyu odeſzli.
16:
¶Inficior, aris, ari, Záprzeć ſie/ Nie=
17:
znać ſie k czemu.
18:
❡Inficias tantum Accuſatiui caſus &
19:
pluralis num, ſolum, cum Eo, is, ire,
20:
iungitur ſine Præpoſitione, Vt, Ire in=
21:
ficias, Nie znáć ſie/ Przeć/ Si inficias ibit
22:
teſtis mecum eſt annulus, quem ami=
23:
ſerat, Yeſli będzie przał.
24:
¶Inficiator, Inficiatoris, Ten który
25:
przi á nie zna ſie ku długowi álbo ynſzey
26:
rzeczy/ Lgarz.
27:
❡Inficiatio, Przenie Lgárſtwo.
28:
❡Inficialis, & hoc inficiale, Ten który
29:
rąd przy/ Lżywy.
30:
❡Interficio, icis, pen. correp. eci, etum
31:
ere, Zábiyam. Vt, Aliquem uita interfi=
32:
cere, O żywot kogo przipráwić. In acie In=
33:
terfectus, W woyſzcze álbo w bitwie zá=
34:
bit.
35:
¶Interfector, Mężoboycá/ Zábiyak.
36:
❡Officio, icis, pen. correp, offeci, tū,
37:
ere, Szkodzę. Sáſzkadzam. Vt, Obſtare
38:
at officere, Wádzić y Szkodźić. Offi=
39:
ciunt claritate oculorum lactucæ, Sá=
40:
łatá ſzkodźi oczòm. Officere & obſtare
41:
commodis alicuius, Być ná przekázie
42:
komu Officere luminibus, Zásłonić ko=
43:
mu od ogniá/ álbo od ſwiéce. Officere no=
44:
mini alicuius, Być ná przeſzkodzie po=
45:
mini alicuius, Być ná przeſzkodzie po=
46:
wyſzſzeniu cziyemu/ ku wyſzſzemu ſtanu.
47:
❡Offici, Paſſiuum, Cicer, Cuicum
48:
particulæ cœli officeretur.
49:
¶Officium, cij, gen, neut. ſecund ab
50:
officiendo, Powinność/ Posługá/ Chuć/
51:
Dobra wola przećiwko komu/ Vrząd. Vt,
52:
In officio eſſe, Mieć ná ſobie yáki
53:
vrząd/ Też Powinnośći ſwoyey przećiwko
54:
komu ſtrzédz. Hominis frugi fungi of=
55:
ficio, Czinić to co ná dobrego człowieká
56:
należy. Neutiquam officium eſſe liberi kolumna: b
| F ante A. |
1:
puto, poſtulare, &c. Zadnym obyczáyem
2:
to dobrze vrodzonemu nieprziſtoyi. Deſe=
3:
rere officium, Powinnośći ſwey niebáczić.
4:
Diſcedere ab officio ſcribendi, Zápá=
5:
miętáć kogo piſániem liſtów. Summo of=
6:
ficio præditus homo, Człowiek wielmi
7:
vczćiwy/ Lucki/ Skłonny. Seruare omnia
8:
offitia amicitiæ, Pilnie ſtrzédz wſzelá=
9:
kich powinnośći ku záchowániu prziyáźni
10:
należących. Officij cauſſá perſequi ali=
11:
quem, Dla obyczáyów dobrych/ dla zácho=
12:
wánia á wzietośćy poſpolitey kogo prowá=
13:
dźić. Officia mutua, Spolne posługi.
14:
Non temere urbe egreſſus eſt, niſi ue=
15:
ſpere, ne quem officij cauſſá inquie=
16:
taret,
17:
¶Officialis, & hoc officiale, Co ku v=
18:
rzDwoi á záchowániu należy. Item, Offi=
19:
cialis, Subſtantiuum, Officiał. Et, Ma=
20:
goſtratus miniſter apud Apul, inuſi=
21:
tatum.
22:
❡Officioſus, a, um, Posłuſzny/ Pilny/
23:
Skłonny/ Chętliwy ku káżdemu/ Práco=
24:
wity. Vt, Officioſus dolor, Prziyacielski
25:
żal. Officioſus in aliquem, Prętki ku
26:
posłudze. Nec diligentiorem nec offi=
27:
cioſiorem facile delegiſſem Veſtorio,
28:
Nietákbych łatwie mógł tráfić nápilnieyſze=
29:
go y chutliwſzego. Eſt ille quidē officioſiſ=
30:
ſimus in me, Wielmi ſie rad mnie zácho=
31:
wawa.
32:
❡Inofficioſus, a, um, Nieludzki/ Nie=
33:
skłonny/ Niepilni/ Vt, Teſtamen=
34:
tum inofficioſum, Niepewny/ Nierzą=
35:
dny/ Niedoſtáteczny.
36:
¶Officioſe, officioſius, officioſiſsime,
37:
Aduerbium, Pilnie/ Vprzeymie/ Przi=
38:
yacielsko/ Skłonnie/ Vt officioſe ſcribe=
39:
re, & humaniter ſcribere, idē, Ludzko á
40:
skłonnie piſáć.
41:
¶Officina, næ, Wárſtát. Vt, Offici=
42:
nas promercātium ueſtium exercere,
43:
Wendetą ſie obchodźić. Officinæ uicio=
44:
rum, oer translationem, Swey woley
45:
pełnienia. Officina nequitiæ & diuer=
46:
ſorum. etc. Lotrowski dóm. Officinā chi=
47:
rographorum domum Antonij uocat
48:
Cicero, ubi falſa chirographa ſcribe=
49:
bantur, Officinam Gallinarum uo/
50:
cat Columella, Kurnik.
51:
¶Officinator pro farbo apud Vitru=
52:
uium.
53:
❡Præficio, cis, ci, præfectum, ere,
54:
Przedłożyć. álbo vrzędniká dáć. Vt, Præ=
55:
ficere Legatos legionibus, Vſtáwić
56:
Hetmány nád ludem służebnym.| Præfectus, |
strona: 116
kolumna: a
| F ante A. |
1:
¶Præfectus, cti, Stároſtá/ Przełożony/
2:
Vrzędnik/ Præfecti Regij, Stároſtowie.
3:
Præfectus Academiæ, Rector, Przeło=
4:
żony nád wſziſtek w Kollegium. Prȩfectus
5:
prætorio, Wóyt. Præfectus moribus,
6:
Rządzącá nád dobremi obyczáymi.
7:
¶Præfectura, ræ, Stároſtwo.
8:
¶Praefectorius, a, um, Vt, Præfectori=
9:
us uir, Człowiek który przed tym ſtároſtą.
10:
Woytem/ álbo ynſzym przełożonym był.
11:
❡Præca, cæ, penu correp. fem. prim.
12:
Náyemna niewiáſtá ku opłákáwániu á ob=
13:
żáłowaniu cziey ſmierćy/ yáko v Ruśi y v
14:
Litwy był obyczay/ który yeſzcze niektórzy
15:
záchowawayą/ álbo też ku wychwalaniu á
16:
wysławianiu cziyego vczinku známienite=
17:
go/ yákoż to przed czáſy zwykło poſpolicie by=
18:
wáć w Włoſzech/ zwłaſzczá w Rzimie
19:
yeſzcze ten obyczay chowáyą.
20:
¶Proficio, cis, ci, ctum, ere, Poſtępuyę/
21:
Zámagam ſie/ Pochop bierz/ Pochadzam.
22:
Vt, Profecit in ſtudijs literarum, Do=
23:
brze ſie vcził/ Zámógł ſie w náukę. Semi=
24:
nis profeciſſe arbitrantur, Mnimáyą
25:
áby co mielo wygroźić. Apud quos quum
26:
proficere nihil poſſet, V których nieba=
27:
cził ſwego pożitku. Si quid celeritate iti=
28:
neris proficere poſſem, Bych prętkoś=
29:
cią drógi moyey pożitku yakiego doſtáć á
30:
poścignąć mógł.
31:
❡Proficitur, Imperſonale, Plin. Me=
32:
moriæ frequenti emendatione profi=
33:
citur, Pámięćy bywa podpomagano.
34:
❡Profectus, huius ctus maſcu. quart.
35:
Dochód/ Pożitek. Nec minorem ſub eo
36:
præceptore profectum fecit, Nie mniey
37:
ſie wćwiczył/ Zámógł.
38:
❡Perficio, Dokonawam/ Wypełniam.
39:
Vt, Perficere inſtituta, Przedſię wzięcie
40:
wypełnić. Perficere promiſſa, Obie=
41:
cáne rzeczy ſpełnić.
42:
¶Perfici, Paſſiuum, Plin. Difficulter
43:
perficiuntur omnia in cibis acria, Led=
44:
wy bywáyą ſtrawione.
45:
¶Perfectus, Participium ſiue Nomen
46:
ex Participio, Zupełny/ Doskonáły/ Do=
47:
cziniony. Perfectus, Abſolutus & Con
48:
ſumatus, idem.
49:
❡Perfecte, Aduer. Doskonále/ Zupełnie/
50:
Práwie yáko ma być.
51:
❡Perfectio, Verbale, Doskonáłość. Zu=
52:
pełność.
53:
❡Perfector, oris, aliud Verbale, Do=
54:
skonálec/ Dokończiciel. Inuentor, Ince=
55:
ptor, Perfector, apud Terentium, kolumna: b
| F ante A. | 116 |
1:
Tyś Wynálasł/ Tyś począł y doko=
2:
nał.
3:
¶Reficio, cis, ci, ctum, ere. Nápráwiam/
4:
Ochłodzam/ Okrzeźwiam. Vt, Aliquid
5:
reficere ex pecunia alicuius, Cziyem ná=
6:
kładem co nápráwić. Hic cogito morari
7:
quoad reficiam, nam & uires & cor=
8:
pus amiſi, Aż ſie pokrzepię/ Okrzeźwieyę.
9:
Refectus ſum cum tua lego, Serce mi
10:
ſie weſeli gdy twoye xięgi czitam. Refici,
11:
dictur qui conualeſcit, Ozdrowieć.
12:
Vires cibo reficere, Podeprzeć boków
13:
pokármem. Reficitur ei tantum ex ſuis
14:
poſſeſsionibus, Ták wiele ma rocznego
15:
dochodu. refacere, pro reficere antiqui
16:
dixere.
17:
¶Refectus, Nápráwiony/ Ochłodzony/
18:
Vweſelony.
19:
¶Refectus, huius refectus, Pośilenie
20:
też Goſpodárſtwo.
21:
¶Refectio, Verbale, Nápráwienie/ Och=
22:
łodzenie/ Pokrzepienie. Refectio etiam
23:
dicitur arborum.
24:
❡Sufficio, cis, ci, ctum, ere, Doſtátek
25:
mieć/ Też zaſadzam mieyſce próżne/ też do=
26:
ſtátek czinię. Sufficere tibi debet, Mu=
27:
ſiſz ná tym przeſtáć. Sufficit hoc præ=
28:
diolum alimentis omnium, Ten fol=
29:
warczek dodawa żywnośćy wſzem Lar=
30:
ge ſufficiens prædium annuis uicti=
31:
bys, idem fere. Demortuo conſuli no=
32:
uus præfectus eſt, Ná zmárłego mieyſce
33:
yuſzi yeſt wſádzón. Sufficere, pro Macu=
34:
lare, Cicer. in Hortenſio, Vt, Hij qui
35:
in conuiuijs purpuram tantum ſuffi=
36:
cia nt, poſt ſanant medicamentis qui=
37:
busdam, inuſitatum.
38:
¶Sufficientia, æ, Doſtátek, in Biblijs
39:
tantum legitur.
40:
¶Facio cum alijs partibus compo=
41:
ſitum ſeruat a, Vt, Satisfacio,
42:
ſatisfacis, ſatisfacere, Doſyć komu czinić/
43:
Stánąć zá cziye. Vt, Satisfacere qui=
44:
bus debemus, Długi popłáćyć. Exiſti=
45:
mationi hominum ſatisfacere, Ocze=
46:
kawániu á nádzieyi ludskiey doſyć vczinić.
47:
Publice ſatisfacere, Nieco yáwnie odpo=
48:
kutowáć/ Mandatis alicuius ſatisface=
49:
re, Polecenie cziye ſpełnić.
50:
¶Satisfactio, Doſyć vczinienie/ Zápłáce=
51:
nie/ Zapłátá
52:
❡Benefacio, Dobrze czinię Vt. Benefe=
53:
ciſti, gratiam habeo maximam, Do=
54:
brześ vczinił/ Dziękuyęć, Benefacere er=
55:
ga aliquem, Láskáwie á prziyácielsko
56:
ſie komu ſtáwić.| V 2 | Benefa= |
strona: 116v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
¶Benefactum, cti, Subſtantiuum, pro
2:
Beneficio, Dobrodzieyſtwo.
3:
❡Benefit, Imperſonale, Dobrze ſie
4:
Dzieye. Benefit beneficium, Plau=
5:
tus.
6:
¶Beneficus, a, um, Láskáwy/ Miłośći=
7:
wy. Vt, Liberaliſſimus & beneficentiſ=
8:
ſimus, Wielmi Láskáwy y miłoſierny/
9:
Szcżodry.
10:
❡Beneficium, Dobrodzieyſtwo/ Láſká.
11:
Accipere beneficium, Wziąć dobro=
12:
dzieyſtwo. Beneficium collocare, Oká=
13:
záć komu łáskę. Beneficium abnegare,
14:
Odmówić. Budeus, Vt, Solidum para=
15:
rem hoc mihi beneficium, Abych tym
16:
vprzeymą łáskę ſobie nábyłá. In benefi=
17:
cij & gratiæ locum ponere aliquid,
18:
Zá wielką łáskę y dobrodzieyſtwo przi=
19:
mowáć.
20:
¶Beneficarius, Ten który komu yeſt
21:
obowiązan dla cziych dobrodzieyſtw. Pen=
22:
ſionarius, Który má nieyákie myto álbo
23:
yurgelt od kogo.
24:
❡Malefacio, Zlie czinię/ Przipráwiam
25:
kogo o ſzkodę. Malefactum pro malefi=
26:
cio in Biblijs tantum Malefactor
27:
barbarum pro Maleficio.
28:
❡Maleficus, a, um, Złoſliwy/ Nie=
29:
cnotliwy. Vt, Maleficum frondibus a=
30:
nimal, Szkodliwe zwiérżę ſzcżepóm. id
31:
eſt, Capra, Kozá.
32:
❡Maleficium, cij, Złocżińſtwo/ Lotrow=
33:
ſtwo. Vt, Committere & admittere
34:
maleficium, Dopuśćyć ſie żlego vczinku.
35:
Maleficium, Scelus, & Latrocinium.
36:
Idem.
37:
Maleficentia, æ, idem.
38:
❡Maleficioſe, Aduerbium, Złoſliwie/
39:
Lotrowsko/ Niecnotliwie.
40:
❡Malefica, cæ Czáwronicá.
41:
❡Malefacio, Kropię w wodzie/ Maczam/
42:
Rozmiękcam. Vt, Madefacere terram.
43:
Pokropić ziemię.
44:
❡Madefio, madefis, ere, Vmakam ode
45:
dzdżu.
46:
❡Madidus, cui opponitur Siccus,
47:
Mokry. Madidus aliquando pro
48:
Ebrio ponitur, Miáſto piyáne=
49:
go.
50:
❡Madido, madidas, are, Pokropiam/
51:
Porániam.
52:
Madifico, as, are, Idem.
53:
¶Arefacio, Suſzę,. Arefio pro Areſco,
54:
Sipont. Arefactus, Vſchły/ Wyſch=
55:
ły. kolumna: b
| F ante A. |
1:
¶Pinguefacio, Tuczę. Pinguefactus,
2:
Vtuczony. Tłuſty.
3:
¶Aſuefacio, Nákłádam/ Náuczam/
4:
Aſuefactus, Náłożony/ Prziucżony.
5:
❡Putrefacio, Gnoyę. Putrefactus, Zgni=
6:
ły.
7:
¶Acrefacio, Oſtro/ Przikro czinię/ &
8:
huiuſmodi multa.
9:
¶Interfacio, eci, actum, Liuius, Vt, Si=
10:
mu interfaciendo muro adiuuarent,
11:
Aby wſziſcy pomagáli około muru robić.
12:
Interfacio, apud Quintilianum, Ver=
13:
bale, Przicziná/ Prziczinienie.
14:
Facundus, a, um, Wymowny/ Wdzięczney
15:
wymowy.
16:
Facundia, æ, Wymowá.
17:
Facunde, Aduerbium, Wymownie. Vt,
18:
Hoſtem facunde alloquendo ſibi
19:
conciliauit, Poziskał ſobie wdzięczną
20:
mową nieprziyacielá.
21:
Facundioſus, pro facundus, obſole=
22:
tum.
23:
Fagus, fagi. fem. ſecund. Buk.
24:
Fagineus, a, um, &, Faginus, a, um, Bu=
25:
kowy.
26:
Fageus, idem, aliqui ſcribunt Phagus.
27:
Fagutta, Sacellum Iouis Romæ, a Fago
28:
dictum.
29:
Falarica, æ, Wielka ſtrzałá/ Cymbulc przed
30:
czáſy poſpolita.
31:
Falco, onis, Sokoł a Falce dictus, quod
32:
naſum & unguesin morem falcis ha=
33:
beat, Też kołoząb który krziwe zęby
34:
ma.
35:
Falæ, Ligneæ turres antiquis diceban=
36:
tur Feſtus, Twirdza.
37:
Falere, gen. neut. Nomen Arcgitecturæ
38:
incognitum.
39:
Falernus, geu. maſc. Kránná Kámpańska
40:
we włoſzech gdzie bárzo dobre wino roście.
41:
Vide Falernum abſolute, To yſte wino.
42:
Faliſci, Populi Hetrurie, Inde Faliſcus,
43:
a, um, Adiectiuum, Yeden ztámtąd.
44:
Faliſcus uenter, Pełny brzuch Bęben.
45:
Fallo, lis, fefelli ſum, ere, Zdrádzam/ Oſzu=
46:
kawam. Vt, Fallere fidem, Niedzierzeć
47:
słowá. Non me fallit, Nie yeſt mi tá=
48:
yemno/ Wiem dobrze. Fallere dolis,
49:
Zdrádźić. Niſi me animus fallit, Yeſli
50:
dobrze pámiętam yeſli ſie nieomylam Irri=
51:
des nihik me fallis, Nie wyſmieyeſz mi ſie/
52:
Ey nie możeſz mi ſie wyſmiać/ Znam cie bár=
53:
zo dobrze. Fallere liberos parentibus,
54:
Rodzicóm dzieći vwieść. Fefellit ſpes,
55:
Chybiłá mie nádzieyá/ álbo Moyá ná=
56:
dzieyá o ziemię. Quæ ne ſpes eum fallat,| uehementer |
strona: 117
kolumna: a
| F ante A. |
1:
uehementer te rogo, Aby go tá nádzieyá
2:
którą o tobie wziął nie omyliłá/ zá to cie
3:
pilnie proſzę Falſus ſum, Omyliłem ſie.
4:
Haud mihi ſum falſus, Nicem ſie
5:
nie omylił. Falli memoria, Zápámiętáć.
6:
Tanta celeritate ut uiſum fallant, Tá=
7:
kiey przętkośći że yeden łatwie przeźrzeć,
8:
może.
9:
Fallens, entis, cui opponitur Conſtans,
10:
Nieſtáteczny/ Chybiáyący.
11:
Falſus, Participium, Fálſziwy. Vt, Falſus
12:
codex, Podeyżrzánie xięgi. Falſa cauſſa,
13:
Nieſpráwiedliwá rzecz. Falſam gratiam
14:
inire, Po niewoli ſie o cziyę łaskę ſtáráć.
15:
Falſa lachrymula, Zdrádny płácz. Fal=
16:
ſus Scriptor, Niepewny/ Podeźrzány
17:
skłádácz. Vt falſus animi eſt, O chybia
18:
dáleko.
19:
Falſum, gen. neut. ſecun. Subſtantiuum,
20:
Falſus apud iuriſconſultos, Falſari=
21:
us Calepinus ſine authore, Fáłſzerſz.
22:
Falſare non eſt Latinum pro Adulte=
23:
rare, Káźić.
24:
Falſitas, tatis, Falſziwość/ Podeyźrzenie.
25:
Falſo, Aduerbium, Fáłſziwie/ Niepewnie/
26:
Omylnie/ Obłądliwie/ Zdrádnie/ Bes przi
27:
cziny/ Bes winy.
28:
Falſe, Aduerbrum, idem.
29:
Falſidicus, a, um, Lżywy/ który ſie niepew=
30:
nemi powieściámi rad pęta.
31:
Falſitus, a, um Który ſie fáłſzem obchodźi.
32:
Falſiiurus, a, um, qui falſa iurat, Krzi=
33:
woprziſięſcá.
34:
Falſiloquus, a, um, Qui falſa loquitur,
35:
Który niepráwe rzeczy mówi.
36:
Falſimonium, pro Fallacia apud Plau=
37:
tum.
38:
Fallax, acis, gen, omn. tert. Zdrádliwy/
39:
Niepewny. Omylny Vt, Fallas conie=
40:
ctura, Niepewne domniémánie. Fallax
41:
hamus, Zdrádliwa/ Omylna wędá. Fal=
42:
lax ſpes, Omylna nádzieyá. Fallaciſſi=
43:
mo ſenſu iudicare, Bárzi ná ſwym ro=
44:
zumie błądźić. Fallac puellarum forma
45:
Omylna pánieńska kraſá. Fallaces her=
46:
bæ, Piękne/ ále nie długo trwáyące kwié=
47:
cie.
48:
Fallacia, huius æ, Zdráda/ Omylność/ Chy=
49:
bá.
50:
Falalciter, Aduerbiū, Fáłſziwie/ Omyl=
51:
nie/ Pochybnie.
52:
Fallacioſus, a, um, Zdrádliwy/ Omylny/
53:
Pochybny.
54:
¶Compoſita, Refello, lis, li, ere, Ar=
55:
guendo falſum oſtendere, Słowy od=
56:
przeć/ Skáżyć czy dowód przećiwnym kolumna: b
| F ante A | 117 |
1:
dowodem. Cum tu horum nihil refel=
2:
leres, Gdyś na to nic nie odmawiał.
3:
¶Refello, & Approbo, Contraria,
4:
Vt, Dicta alicuius refellere, Cziyę po=
5:
wieść przeprzeć. Aliquem refellere, Prze=
6:
gádáć. Teſtes uel docta teſtium refelle=
7:
re, Pokaźić ſwiádki/ To yeſt, Okazać że ych
8:
ſwiádectwo wedle práwa nie może być ná
9:
ſądzie prziyęte.
10:
Falx, huius cis, Koſá/ Sierp. Falces ui=
11:
nariæ, Noż którym obrzezuyą winnice.
12:
Syluaticæ & Arborariæ, Siekiéry/ Ru=
13:
ſticariæ, Motyki álbo śiérpu.
14:
Falx, eſt etiam aliquod inſtrumentum
15:
bellicum, Woyenna koſá. falx fœnaria,
16:
Lączná koſá. Falx dumaria, Rydl álbo
17:
Motyká. Falx putatoria, idem quod
18:
falx uinaria, Falx frumētaria, Siérp.
19:
Falcula, diminutiuū, Koſá máła/ Siérpik.
20:
Falculæ etiam aduncitates unguium.
21:
Falcicula, pro Falcula Cal. ſine authore.
22:
falciter, & Falcarius, Koſnik/ Zęń=
23:
cá.
24:
Falcarius, a, um, Adiectiuum, Co ku koſ=
25:
nikowi należy.
26:
Falcatus, a, um, Krziwy yáko koſá álboſiérp
27:
Falcito, id eſt, Falces cædo, Koſzę/ Znę.
28:
Cal. ſine authore.
29:
Falco, as, are, Znę/ Koſzę. Et Defalco, as,
30:
are, Pożynam/ Pokoſzam.
31:
Fama, mæ, fem. prim. Sławá/ Poſpolita
32:
powieść o kim/ też cze ć á powagá káżde=
33:
go. Hinc famæ conſulere, &, Famam
34:
tueri, Swoyey dobrey powieśćy ſtrzedz y
35:
popráwowáć. Sed famam ſubire, O
36:
sławić ſie v czym nieuczćiwym, Minus cu=
37:
rat famam quam pecuniam, Więtſzą
38:
w niego powagę máyą pieniądze niż vczćy=
39:
wość á dobre słowo. Famam temerita=
40:
tis ſubire, Dáć ſie vpornym vznáć, Famæ
41:
commendatioris homo, Człowiek nie=
42:
poſlednei wziętoścy. Intra famam eſſe,
43:
Nie owſzeki być wziętym/ á zacnym miedzi
44:
ludźmi. Famæ incolumis uir, Człowiek
45:
ſtáteczney sławy. Vt fama eſt, Yáko poſ=
46:
policie o tym mowią. Fama eſt olim Io=
47:
uem in Imbrem aureum conuerſum,
48:
Yeſt poſpolite mniémánie etc. Regnum eū
49:
affectare fama ferebat, Dał ſie znáć że o
50:
Królewſtwo ſtał. fama non inferior
51:
gens, Nie mnieyſzey sławy. Famȩ in plu=
52:
rali apud Plinium.
53:
Famoſus, a, um, Sławny/ Osławiony/ ſiue
54:
in bonam, ſiue in malam partem, Vt,
55:
Famoſi libelli, Vſzczipliwe piſanie o kiem.
56:
Famoſa mulier, Nie ſrumieźliwa/ Po=| V 3 | deyźrzáney |
strona: 117v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
deyźrzáney sławy biała głowá. Famoſa
2:
cauſſa, Yáwna rzecz álbo ſpráwá.
3:
Famiger et Famigerator apud Pluatum,
4:
obſoletum, Który częſte nowiny no=
5:
ſi.
6:
Famigero, as, are, Nowiny noſzę.
7:
Famigeratus, a, um, Osławiony/ Obyá=
8:
wiony.
9:
Famigeratio apud Plautum pro Fama
10:
Sławá/ Ponowienie.
11:
Famigerabilis, pro nobili apud Pulei=
12:
um.
13:
¶Compoſita, Diffamo, as, are, Osła=
14:
wiam.
15:
❡Diffamatus, Osławiony.
16:
¶Diffamatio, onis, Osławienie.
17:
¶Infamo, as, are, Sromocę.
18:
¶Infamia, Sromotá.
19:
❡Diffamia, æ, Idem.
20:
¶Infamis, Bezecny/ Sromotny.
21:
Famella, Diminutiuum a Fama Feſtus,
22:
Sławká.
23:
Famel, antiqui dicerunt pro Famulo.
24:
Famen, inis, Nomen obſoletum, pro
25:
Sermone.
26:
Fames, mis, fem. tert. Głód. Vt, Fame
27:
dominante, Gdy wielki głód nále=
28:
gał.
29:
Famelicus, a, um, Głodny.
30:
Fameo, es, ere, etima non reperitur, apud
31:
probatos authores.
32:
Familia, æ, fem. prim. Czeladź/ Rodzay.
33:
Noród/ Dóm/ Pokolenie. Vt, Celebris
34:
familia, Poważny dóm. Summouere,
35:
aliquos familia, Z pokolenia kogo wy=
36:
rzućić. Familia Philoſophorum pro
37:
Sectis, Roty/ Sekty.
38:
Familiaris, & hoc are, Domowy/ Towá=
39:
rziski. ut, Res familiaris, Goſpodárſtwo.
40:
familiaris Italiæ arbor, Drzewo we
41:
Włoſzech poſpolite. Familiariſſimum
42:
hoc platanis, Poſpolite to yáworóm.
43:
Familiaris, Subſtantiue, Domowiec/ Słu=
44:
gá/ Też Sąſiad/ Prziyaciel.
45:
Familiaritas, tatis, Towárziſtwo/ Sąſiec=
46:
two. Vt, Intrare in familiaritatem ali=
47:
cuius, Potowárziſzyć ſie s kiem.
48:
Familiariter, Aduerbium, Towárzisko/
49:
Skłonie. Ludzko. Vt, Familiariter ali=
50:
quem, diligere, Towárzisko y prziyáźnie
51:
á v przeymie kogo miłowáć. Familiariter
52:
aliquem inſpicere, Towárzisko ſie mieć
53:
ku komu. Familiariter mecum loquu=
54:
tus eſt, Skłonnie ſie ku mnie miał mo=
55:
wiąć ſemną, Familiariter monere, kolumna: b
| F ante A. |
1:
Zyczliwie á prziyacielsko nápomináć ko=
2:
go. Familiariter noſſe cauſſam alicu=
3:
ius, Práwie á właſnie wiedzieć położenie
4:
rzeczy. Familiariter ferre moretm ali=
5:
cuiꝰ, Serdecznie á vprzeymie cziyey ſmier=
6:
ćy żáłowáć. Familiariter aliquo uti,
7:
Et, Familiariter cum aliquo uiuere,
8:
Mieć vprzeyme towárziſtwo y záchowá=
9:
nie s kim.
10:
Faminare, pro dicere antiqui uſi ſunt.
11:
Famulus, li, maſcu, ſecund. Sługá/ Słu=
12:
żebnik/ Páchołek.
13:
Famula, læ. Dziéwká/ Służebnicá.
14:
Famulor, penul. correp, aris, ari, Słu=
15:
że.
16:
Famularis, & hoc famulare, Służebniczy.
17:
To yeſt co ku sługóm należy.
18:
Famularius. pro Famularis Calep. ſine
19:
authore.
20:
Famulatus, huius famulatus, Służbá.
21:
Famulicium, idem, Też celadź.
22:
Famulatio, pro Famulitio, apud Apul.
23:
obſoletum.
24:
Famul, pro Famulus antiqui dixere.
25:
Fanaticus, Vide Fanum.
26:
Faneſij, Populi in Oceano ſeptentriona=
27:
li apud Plinium.
28:
Fantaſia in Biblijs & Phantaſia qui=
29:
dam ſcribunt, Latine, Imaginatio, Wi=
30:
dzenie/ Mniemánie/ Ták zdánie/
31:
Fanum, huius fani, gen. neu. ſecund. Ko=
32:
ſcioł. Hinc Prophanus, a, ū, Swietski/
33:
Niepoſwięcony uulgo Laicus, Też nieu=
34:
czony/ Nieuk.
35:
Fanaticus, a, um, Obſes álbo opętány/ Sza=
36:
louy któremu ſie káźi głowá/ Też Głuch/
37:
Quondam ſignificabat numine affla=
38:
tum, Boſtwem á duchem ſwiętym nádch=
39:
niony. Item, Fanaticus, Kośćielny ſtróſz.
40:
Fanatici Philoſophi, Prożni á Szale=
41:
ni Philoſophowie. Fanaticus homo,
42:
Człowiek któremu koczki drą we łbie/
43:
álbo ſie mu muchy royą w głowie/ yáko nie=
44:
którzi mowią/ Też Głupi/ Szalo=
45:
ny.
46:
¶Prophano & Profano, as, are,
47:
Gwałcę kościoł/ Máżę.
48:
¶Prophanatio, Zgwałcenie. Vt, Pro=
49:
phanatio rerum diuinarum, Kościel=
50:
nych á duchownych rzeczy zgwałcenie=
51:
Przewrocenie.
52:
Fanum, Oppidum Piceni, Vide Fanen=
53:
ſis CC.
54:
Far, faris, gene. neut. Wſzelákie ziárno/ á
55:
zwłaſzczá pſzeniczne/ tamen proprie di=
56:
citur illud frumentū quod Germani,| preſertim |
strona: 118
kolumna: a
| F ante A. |
1:
preſertim Heluetij uocant, Dinkelkorn/
2:
eſt medium quiddam inter ſiliginem
3:
& triticum, hoc eſt, melius ſiligine de=
4:
terius autē tritico, Tale frumentum in
5:
Polonia non inuenio, alias Adore=
6:
um & Ador dicitur. Farrata cibaria,
7:
e farre Calep. ſine authore.
8:
Farraceus, a, um, Adiectiuum, Pſzeniczny/
9:
álbo z tego zboża o którym wyſzſzy rze=
10:
czono.
11:
farreus, a, um, Vt, Farreus panis, Pſze=
12:
niczny chléb.
13:
Farreum, farrei. Genus cibi ex farre,
14:
Kolacz/ Feſt.
15:
❡Farraeum, etiam pro Horreo ueteres
16:
dixere, Stodołá/ Gumno.
17:
Farreatio, onis, fem. tert. Genus ſacrificij
18:
quoties ſacrificia conficebantur, Ko=
19:
łacz ná ofiare v pogáńſtwá w dzień weſela
20:
dawány.
21:
❡Confarreatio, idem.
22:
Farrago, ginis, Sieczká/ álbo ynſza bydlęca
23:
karmia z rozmaytych ziarn z mieſzána/ yáko
24:
yeſt/ z plew/ z ſie ki/ czwyki/ otrąb/ owſá/ z go
25:
niu/ Też Rozmáytych rzeczy ſpolnie ſcie=
26:
czenie/ Spoyenie álbo ſmieſzánie. alias Me=
27:
tallum.
28:
¶Farrago etiam, Zgoniny/ Smiećy/ ál=
29:
bo to co ynſz weſpołek zgrábiono/ Zgromá=
30:
dzono.
31:
Farraginaria, orum, idem quod Farra=
32:
go, a Far uenit.
33:
Farrina, næ, Mąká.
34:
Farrinula, in Biblijs Diminutiuum,|
35:
Mączká.
36:
Farinarius, a, um, Mączny. Vt, Farina=
37:
rium cribrum, Mączne śito.
38:
Farinarium, rij, neut. ſecund. Mączna
39:
skrziniá/ Koryto pitlowe/ Calepinus ſine
40:
authore.
41:
Farinaceus, a, um, Z mąki vcziniony. Vt,
42:
Farinaceus cibus, Pokarm z mą=
43:
ki.
44:
Farcio, farcis, farſi, fartum, uel (ut alij
45:
uolunt,) farctum, farcire, Acti, quart.
46:
Nápełniám/ łatam. Tuczę/ Nádziewam
47:
kiełbáſy. Hinc Farcimen, Kiełbáſá/ yą=
48:
trznicá/ álbo kiſzká.
49:
fartus, ſiue Farctus, Participium, Ná=
50:
pełniony/ Nádziány/ Zlatány Vt, Fartus
51:
uenticulus coriandro, Nápełniony álbo
52:
Nátkány.
53:
Farſilis, & hoc farſile, Tłuſty/ Obetkány=
54:
Vt, Farſilis porcellus, Tłuſty wieprza=
55:
ſzek. kolumna: b
| F ante A. | 118 |
1:
Farſilia, Nádziewánie/ Tucz/ To co lu tu=
2:
czeniu/ nádkániu álbo nádzieniu nale=
3:
ży.
4:
Farctor, oris, maſcul. tert. Kiełbáſnik/ ku
5:
charz który páſtęty álbo ynſze łakotki czi=
6:
ni.
7:
Fartile, generis, neut. Tucz/ Nádzie=
8:
nie.
9:
Fartum, farti, gen. maſculin, tertiæ. i=
10:
dem.
11:
Fartura, ræ, uel Farctura, ræ, fem. prim.
12:
idem.
13:
Fartim, Apul. pro confertim, Obſole=
14:
tum.
15:
❡Compoſita, Confertio, confercis,
16:
conferti, fertum, ere, Nádziewam. Ná=
17:
biyam/ Vtykam áby nie przecieká=
18:
ło.
19:
❡Confertus, a, um, Myąſzi/ Nábity/
20:
Nádziány/ Gęſty. Conferti & Rari con=
21:
traria, Vt, Liber confertus uoluptati=
22:
bus, Xięgi pełne roskoſzy. Cibo confer=
23:
tus, Obżarły/ Nátkány. Ták pełny aſz mu
24:
w gárdle ſtoyi. Confertior, confertiſſi=
25:
mus. Vt, Confertiſſima turba,
26:
Táká ćyżbá yſz yeden ná drugiem le=
27:
ży.
28:
❡Confertim, Aduerbium, Gęſto/ Ciá=
29:
ſno. Vt, Confertim incedebant, Stu=
30:
liwſzy ſie/ Sćiſnąwſzi ſie/ álbo pomieſzawſzi
31:
ſie weſpołek poſtępowáli.
32:
¶Effertio, & effartio, fere idem, quod
33:
confertio.
34:
❡Infartio, Nádziewam. Vt, Infarci=
35:
re farcimina, Nádziewáć kiełbá=
36:
ſy.
37:
❡Offertio, Zátykam Vtykam áby nie prze=
38:
ciekáło. Czopem zábiyam/ Záſzpun=
39:
kuyę.
40:
¶Offertus, a, um, Vtkány/ Záſzpuntowá=
41:
ny. Offertiſſimus pro pinguiſſimo a=
42:
pu dPlautum.
43:
❡Refertio, Nápełniam/ Dolewam. Com=
44:
plere & Refercire, idem. Vt, Totum
45:
domicilium referſit libris, Wſzędzie
46:
pełno xiąg ma w ſwym domu. Hæc quæ
47:
coarctauit & peranguſte referſit in
48:
oratione ſua, dilatet nobis at expli=
49:
cet, Co vkroćył/ Zágniotł/ To yáſniey niech
50:
wywiedzie y wyłoży.
51:
¶Refertus, referta, refertum, Nápeł=
52:
nioni. Vt, Refertæ ſuauitate literæ,
53:
Pełne dobrych nowin álbo wdzięcznoś=
54:
ći.| V 4 | ¶Plenus, |
strona: 118v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
❡Plenus, Refectus, Locupes, idem,
2:
Refercius ærarium nunquam uidi,
3:
Okfitſzego skárbu nigdym nie widział/ Ge=
4:
nitiuo aliquando, frequentius tamen
5:
Ablatiuo iungitur, Cicer. Referta Gal
6:
lia negotiatorum eſt, & plena ciuuium
7:
Romanorum cum Genitiuo, Filio
8:
cunctis refertio copijs, idem Cicero
9:
cum Ablatiuo.
10:
Farcimen, neut. tert. Vide farcio.
11:
Farfenum, Virgulti genus, Feſtus.
12:
Farfarus, Syriæ fluuius, Item alius Sa=
13:
binorum, & apud Plautum arbor
14:
Populus, Topola.
15:
Farfugium, gen. neut. ſecun. Arbor quæ
16:
& Chameleuce dicitur, quidam pu=
17:
tant eam eſſe quæ Populus alba uul=
18:
go dicitur, Wirzbá álbo biała lipá.
19:
Nonnulli uero eam eſſe herbam pu=
20:
tant quæ Bechion & Tuſsilago appel=
21:
latur, habert enim folia ſubtus alba, &
22:
circa fluuios naſcitur.
23:
Faris, uel fare a Faro deductum eſt, ni=
24:
hil enim eſt fari quam ferre, id eſt lo=
25:
qui, Mówić. Faris igitur, Mówiſz.
26:
Prima perſona caret, Fatur in tertia
27:
perſona, Mówi.
28:
¶Fandus, a, um, Co ſie godźi powiedzieć
29:
álbo mówić. Inde etiam uenit Fama &
30:
Famen, Sławá/ Mowá.
31:
❡Fatum, ti. gen. neut. Obiecánie álbo
32:
zrządzenie Boże. Sic fata tulerunt, & ita
33:
in fatis fuit, Muſiáło ták być/ Niemogło
34:
być ynáczey
35:
Fatum etiam. Smierć/ Krés żywotá. Fato
36:
conceſſit, Vmarł. Hinc Fatalis & hoc
37:
le, Smiertelny/ Obiecánie boskie. Vt, Fa=
38:
talis calamitas, Obiecáne nieſzczęś=
39:
cie.
40:
¶Fatum, id eſt, Oraculum, Proroc=
41:
two/ Práktiká.
42:
❡Fatiliter. Aduerbium, Przes boskie
43:
obiecánie/ Náznáczenie.
44:
¶Fatidicus, a, um, Prorok/ Práktikarz/
45:
Wykłádácz boskich obietnic. Vt, Fatidici
46:
libri, Xięgi máyą w ſobie wykład bo=
47:
skich táyemnic.
48:
❡Fatifer, a, um, quod eſt mortiferum,
49:
Smiertelny. Vt, Fatifer enſis, Miecz od
50:
którego komu obiecána rzecz yeſt zginąć.
51:
¶Fatiloquus, a, um, idem quod Fati=
52:
dicus.
53:
¶Fatim, Calep. pro affatim ſine au=
54:
thore. Affatim igitur prima acuta,
55:
Okficie/ S doſtatkiem.
56:
¶Faſti, ſtorum, gen. maſc. pluraliter kolumna: b
| F ante A. |
1:
tantum, Kálendarz z którego ſwięte dni
2:
od robotnych álbo powſzednich łączimy. Też
3:
kiedy ſą dni ſądne á kiédi nie/ álbo też Ro=
4:
czne xięgi/ w których wſziſtki wſtáwy ſwiąt
5:
Ceremoniey/ Obchodów koſcielnych y ſądów
6:
ſą ogárnione. Qui dies latine dice=
7:
bantur Interciſi, Vt, Faſti dies, Są
8:
downe dni. Cuius contrarium eſt, Ne=
9:
faſti dies, Dni w które ſie nie godźi ſądów
10:
trzimáć Faſtorum libri, Xięgi wſzelákich
11:
vſtaw y Cerymonie y á obchodów rocznych.
12:
Faſtus dies, Sądowny dzień.
13:
❡Nefaſtus, a, um, Nieſzczęſny. Niefor=
14:
tunny/ Nieſądowny. Vt, Nefaſtus dies,
15:
Nieſądowny dzień. Nefaſtum habetur
16:
libare dijs, Mayą zá nieſzczęście ofiáro=
17:
wáć bogóm. Nefaſta terra, Niefortun=
18:
na ziemiá. Nefaſtum & dirum.
19:
¶Fas, gen. neut. Indeclinabile in No=
20:
minatiuo & Accuſatiuo tantum inue=
21:
nitur, Słuſzno/ Godźi ſie/ Práwie/ Co nie=
22:
yeſt zákażano. Vt, Fas eſt, Godźi ſie. Fas
23:
habere, Zá poſwięconą mieć á nie ſmieć ſie
24:
dotknąć.
25:
❡Nefas, Adiectiuum indeclinabile.
26:
Co ſie nie godźy/ Szkodliwie Sromotnie.
27:
Nefas eſt diere, Nie godźy ſie álbo ſro=
28:
motá yeſt powiedzieć.
29:
¶Infandus, a, um, Niewimowny/ Co ſie
30:
nie godźi álbo nie możę być mowa oſięg=
31:
niono. Infandum facinus. Niecnotliwy
32:
vczynek. Infanda res, Sromotna beſecna
33:
rzecz.
34:
¶Infandum, Interiectio quemadmo=
35:
dum malum & ſimilia poni ſolent,
36:
O nieſtetyſz/ O niecnoto.
37:
❡Infans, tis, Dziécie które yeſzcze mowić
38:
nie możę niemowiątko ód czechó w wzięte
39:
słowo. Infantes debrutis et auibus etiā
40:
dicitur, Kurczęta/ Gołębięta/ Wroblięta y
41:
ynſze ptaſzętá.
42:
¶Infans, gen. omn. capitur pro qua=
43:
libet re parua. Vt, Infans boletus,
44:
Młody grzibek. Infans etiam dicitur
45:
de homine parui momenti, Niero=
46:
ſpráwny. Infantes & Inſipientes homi=
47:
nes quibus opponuntur Magni &
48:
Diſerti.
49:
¶Infantulus, diminutiuum, in Biblijs
50:
tantum legitur/ Dzieciątko/ Chłopiąt=
51:
ko.
52:
¶Infantia, Infantiæ Dziectwo/ Dziećiń=
53:
ſtwo/ Też Nieroſpráwność.
54:
Infantaria, æ, pro Puerpera Marcialis
55:
ſatis licenter dixit, Położnicá.| ❡Compoſita, |
strona: 119
kolumna: a
| F ante A. |
1:
❡Compoſita, Affor ſeu adfor nuſ=
2:
quam legimus, Sed Affarus, affatus
3:
ſum, affari, id eſt, Alloqui, Mówić
4:
s kim/ Affari proprio nomine ali=
5:
quem, Właſnym ymieniem kogo záwołáć.
6:
Affatur Deos Virgil. Dziękuyę Pánu
7:
Bógu. Vnde uenit. Affabilis & hoc
8:
affabile. Dobrotliwy/ Lucki/ Skłonny
9:
człowiek.
10:
¶Affabilitas, affabilitatis, Luckość/
11:
Skłoność/ Cnotá. Sic Effari, Effatus
12:
ſum wimowić.
13:
¶Profari, Pirwey mówić. Vnde, Præ=
14:
fatio, nis, Przedmowa/ To yeſt pirwſza
15:
rzecz przed yakiemi xięgámi. Et, Præfa=
16:
ciuncula diminutiuum, Przedmowko.
17:
Item, Præfari Dáley rzecz prowádźić ál=
18:
bo wſzczináć. Calepinus adſcribit aliud
19:
uerbum.
20:
¶Fator, aris, ari, id eſt, Multa fari,
21:
Wiele mówić/ Klekotáć.
22:
Farrago, Farreatio, Farreum, Farina,
23:
Vide Far.
24:
Fartor, Fartilia, Fartum Fartura, Vide
25:
Farcio.
26:
Fas, Vide Faris.
27:
Faſcia, huius faſciæ, fem. prim. Podwią=
28:
ski. Proprie Powiąsło álbo pas ſukien=
29:
ny w którym dzieći powiyayą/ też cingá=
30:
turá.
31:
Faſciȩ orbis, pro ijs quas Aſtrologi So=
32:
nas uocant, Niebieskie koła álbo obrázy.
33:
Faſcia lecti, Deká łóżna.
34:
Faſcia pectoralis, Załogá.
35:
Faſciæ iunci, Snopek álbo wiąská wię=
36:
zu. apud Plinium, Faſcia apud Iu=
37:
uenalem pro nube Faſciæ ſimili.
38:
Faſcia crurulis, Podwiąská do vbrá=
39:
nia.
40:
Faſciola, lȩ Diminutiuum, Máła pod=
41:
wyązeczká żałoſzká.
42:
Faſcio, faſciaris, faſciare, Zwięcáć po=
43:
wić. Faſciare infantem, Powić dziéćię.
44:
Faſciare crura, Podwięzáć vbránie.
45:
Faſcis, huius faſcis, gen. omn, Wią=
46:
záneczka/ Snopeczek. Faſcis cocularius,
47:
Wiązánká z chroſtu/ álbo z rokići=
48:
ny.
49:
Faſces ſtramentorum ac uirgultorum.
50:
Słomiáneá chroſtowe wyązánki.
51:
Faſces in plurali, pro Magiſtratibus &
52:
honoribus qui a populo præſtantur
53:
alicui, Vrząd/ Zwierſchność. Quia Ma=
54:
giſtratum Romanum lictores cum
55:
faſcibus uirgarum ſecuribus alliga= kolumna: b
| F ante A. | 119 |
1:
tis ad terrorē præibāt, Inde faſces ſub=
2:
mittere, Spuśćić á złożić z ſiebie vrząd/
3:
& Illius nunc faſces ſunt, Onteras yeſt
4:
pánem radnym Stárostą álbo ynſzym vrzę=
5:
dnikiem.
6:
Faſciculus, Diminutiuum, Snopeczek/
7:
Wyązáneczká.
8:
Faſciculus literarum, Wiązáneczká li=
9:
ſtów.
10:
Faſciculus olfactoriolum, Garść kwie=
11:
cia do woniánia/ Rownianka. May. Item
12:
Metaphorice. Faſcis recipitur, Miáſto
13:
nieyákiego brzemienia. Vt, Ego te hoc
14:
faſce leuabo Virgil. Odeimęć to brze=
15:
mię.
16:
Faſcinium, faſcinij, Przyrok/ Vczárowánie.
17:
Venit a Fando.
18:
Faſcinans, faſcinantis, Czárownik.
19:
Faſcino, as, aui, are, Et, Faſcinor, aris, ari
20:
Czáruyę/ Przyrok czinię.
21:
❡Efaſcinor, aris, ari, idem.
22:
Faſcinatio, onis, Vczárowánie/ Przirocze=
23:
nie.
24:
Faſellus, gen. maſcu. uel fem. Nieyáka for=
25:
má łodźi/ Nawá też zową.
26:
Faſeolus, qui & Phaſcolus & Phaſilus
27:
ſcribitur, genus eſt leguminis.
28:
Faſti, Vide Faris.
29:
Faſtidio, is, pen. prod. Faſtidiui, faſtidi=
30:
tum, faſtidire, Gardzę kim/ brzidkość álbo
31:
przikrość mam/ Nie mam chući. Faſtidit
32:
mei, Nie ma ku mnie chući. Faſtidit me,
33:
Gárdźi mną. Faſtidire preces alicuius,
34:
Gárdźić cziyemi proźbámi.
35:
Faſtidiens, faſtidientis, Participium,
36:
Gárdzący. Faſtidientis ſtomachi eſſe,
37:
Przebieráć w potráwiech/ Nie wſzyſtkiego
38:
rád yádáć.
39:
Faſtidium, faſtidij, neut. ſec Gárdzenie/
40:
Przikrość/ Brzidłość. Superbia, Faſti=
41:
dium, & Arrogantia fere idē, Addu=
42:
cere in faſtidium rem aliquam, Sprzi=
43:
krżyć komu co. Faſtidij delicatiſſimi ho=
44:
mo, Człowiek/ któremu ſie barzo prętko
45:
co ſprzikrzi. Faſtidium purgare, Nie=
46:
chuć komu odyąć. Magnum faſtidium
47:
ſtomachi, uel cibi contraxi, Zadna mi
48:
rzecz niemoże w ſmák prziść. In faſtidio
49:
eſſe, Być w gárdzeniu. Faſtidium meum
50:
Gárdzenie które ya czinię. Faſtidium
51:
mei, Wzgardzenie które ya cier/
52:
pię.
53:
Faſtiditus, Participium, a Faſtidior
54:
paſſiuum, Wzgárdzony/ Brzidki.| Faſtidioſus, |
strona: 119v
kolumna: a
| F ante A. |
1:
Faſtidioſus, a, um, Przezdzięczny/ Dźi=
2:
wak/ żaden mu nie może vgodźić/ nie chćiwy
3:
też Mierziony/ Nie ſmáczny/ Faſtidio=
4:
ſus latinarum literarū, Ten który nie ma
5:
chućy ku Láćińskiemu yęzykowi/ Gárdzi ym
6:
Faſtidioſe, Aduerbium, Niechutliwie/
7:
Prezdzięki. Faſtidioſe iudicare de re
8:
aliqua, Przezdzięki co ſędźić. Faſtidioſe
9:
ſpectarealiquid in aliquo, Zayźr zeć ko=
10:
mu czego/ álbo/ Nie rado widźieć czego
11:
na kim. Nieprziyáyáć komu.
12:
Faſtigium, huius ſtigij, neut. ſecu. Szpi=
13:
cá/ Gáłká/ Nawyſzſzy wierſch álbo chochół/
14:
też wierſch á wyſokość káżdey rzeczy. Faſti=
15:
gium imponere opinioni, Dokonáć
16:
wypráwić yako ſie godźi. Faſtigium tene=
17:
re inter homines, Przednieyſzym á po=
18:
waznieiſzym być, Eiuſdem faſtigij ho=
19:
mo, Człowiek rowney wziętośći y zachowá
20:
nia. Et, Verbum, Faſtigio, as, are, Zá=
21:
kończam Szpiczáſto czinię.
22:
Faſtigiatus, a, um, Szpiczáſty/ Kończyſty/
23:
wyſoki. Collisleniter faſtigiatus, Górá
24:
nieyáko wyſoka/ Przikra. Faſtigiata fo=
25:
lia, Szpiczáſte liście.
26:
Faſtus, huius, tus, ge. ma. quart. d. Pychá/
27:
Wyſoka myśl. Faſtus & Superbꝰ et pro=
28:
cax idem, Inde fit Faſtidio, de quo
29:
ſupra Faſtuoſus, uel Faſtoſus, Pyſzny/
30:
Nádęty/ Wielmożny/ który ſobie ná wiele
31:
mis poczina.
32:
Fatalis, & Fatum, Vide Faris.
33:
Fatantur, id eſt, multa fantur, Feſtus.
34:
Fateor, ris, faſſus ſum, fateri, Znam ſie k te=
35:
mu/ Wyznawam/ Nie przę. De ſe ipſo
36:
haud cuctanter faſſus, Swiebodnie ſie
37:
prziznał. Latenſis noſtri & fidem et ani=
38:
mum ſingu acem in Rempub. ſemper
39:
fatebor, Nie mogę nie wysłáwiáć chući
40:
wiáry y ſtáłośći przećiwko poſpolitemu ſta=
41:
nu.
42:
¶Confiteor idem, Hinc Confeſſio,
43:
Wyznánie/ Spowiedź. Confeſſio fidei,
44:
Wyznánie yáko dzierży o Bodzey o wſzyſt=
45:
kich człońkách wyáry Krześciáńskiey.
46:
¶Confeſſus, a, um, Participium, Ten
47:
który wyżnał/ Ten który ſie ſpowiedał=
48:
Confeſſá res, Wiádoma rzecz. Cōfeſſū
49:
æs, Yáwny á wiádomy dług. Confeſſa
50:
Manifeſta & Minime dubia ſigna i=
51:
dem. Ex confeſſo Quintil. Quæ ex
52:
confeſſo prima turpia, Które króm wąt=
53:
pienia á ſpornośći ſą wielmi żádnę á ſzpátne
54:
¶Confeſſor, Ten który ſie wyżnał álbo
55:
też ſpowiedał.
:
(temu Lgę.
56:
¶Diffiteor, ris, ri, Przę/ Nieznam ſie ku=kolumna: b
| F ante A. |
1:
❡Profiteor, Yáwnie wyznawam/ też obie=
2:
cuyę. Se ſapientem profiteri, Mieć ſie
3:
zá mądrego. Fateri, profiteri, Affirma=
4:
re idem. Profiteri nomen ſuum apud
5:
Rectorem, Dáć ſie w Regiſtr wpiſáć.
6:
Profiteri ſuum ſtudium, Zwoyę powol=
7:
ność komu obiecáć. Item Profiteri ſigni=
8:
ficat Publice docere, Czitáć á vczić w
9:
Kollegium. Quid porfitetur magiſter?
10:
Co czita? Profitetur Græcas literas,
11:
Vcży Greckiego yęziku. Item, Profiteri ſi=
12:
gnificat, Máyętność á ymienie ſwoye dáć
13:
oſzácowáć. profiteri ſe Iuriſconſultum.
14:
Mieć ſie záw práwie náucżonego. Hinc
15:
Profeſſor, id eſt, Publicꝰ doctor, Któ=
16:
ry yáwnie cżyta/ Myſtrs/ Doktor. Dia=
17:
lecticæ Profeſſor, Diálektiki vcżiciel/
18:
Profeſſio, Wyznánie/ Oznaimienie też cżi=
19:
tánie w Kollegium. Non eſt meæ pro=
20:
feſſionis, Nie ya tego vczę/ Nie ná tom
21:
yeſt wyſádźón albo nie ná tom ſie vdał.
22:
Fatigo, as, pen. produ. aui, are, Spráco=
23:
wáć/ Zádáć trudność. Fatigare Iouem
24:
uotis, Proźbámi á Modlitwámi Bogá
25:
ſprácowáć/ wyprośić bezdzięki. Fatigatū
26:
corpore dicimus, animo uero Feſſū,
27:
Item, Fatigare Przimuśić/ Poniewolić.
28:
Socioſ fatigat, Virgil. Towárziſtwo
29:
przimuſza. Et alibi, Quæ mare nūc ter=
30:
raſ metu cœlum fatigat, hoc eſt,
31:
perturbat, Záſmuca.
32:
Fatigor, ris, fatigatus ſum, Fatigari paſ=
33:
ſiuum, Bywam ſprácowan. Fatigari æ=
34:
ſtu, Vgorzeć álbo vpalić ſie ná słońcu.
35:
Fatigatus, a, ū, Sprácowány/ Zmordowány.
36:
Fatigatio, Sprácowánie/ Zmordowánye.
37:
¶Defatigo, as, are, aui, Wielmi prácuyę/
38:
Morduyę.
39:
Fatiſco, Vide Hio, as.
40:
Fatuus, ge. om. Subſtant. Błazen Głupi.
41:
Fatuus, a, um, Adiectiuum, Nieſmáczny/
42:
Wywietrzáły. Et per translationem.
43:
Szalony. Fatuus et Inſulſꝰ, Nierozumny
44:
y mierźiony. Fatuus cibus, Nie ſmáczna
45:
potráwá.
46:
Fatuitas, tis. Szaleńſtwo Nierozum/ Głu=
47:
pość. Fatuitas ciborum, Nieſmóczność
48:
potraw.
49:
Fatua, æ, Bogini, Rheá alias Fauna &
50:
Ops, Ziemiá
51:
¶Infatuo, as, aui, ere, Czinię kogo ſzalo=
52:
nym/ Głupim/ Proſtakiem/ Też odeymuyę
53:
ſmák. Reddere ſtultos & infatuare idē.
54:
Fauces, Vide Faux.
55:
Fauencia, Italiæ ciuitas.| Faueo, |
strona: 120
kolumna: a
| F ante A. |
1:
Faueo, faues. faui. fautum, fauere, Zyczę/
2:
Yeſtem mu dobrze. Fauere ſententiæ a=
3:
licuius, Być w tym rownego mniémania/ s
4:
niém trzimáć Prziſtáwáć ná yego rzecz. Fa=
5:
uete adeſte æquo animo, & rem co=
6:
gnoſcite, Słuchaycie pilnie/ Bądźcie
7:
życzliwi y Czirpliwi. Fauere linguis,
8:
Pilnością á s chucią drugiego słucháć.
9:
In ſacris proprie & in Diuinis facien=
10:
dis ita dicebatur, Fauere linguis, cum
11:
ſilentiū imperabatur, Fauere, ori, Fa=
12:
uere faucibus, & c. Hinc fauor, Zyczli=
13:
wosć/ Winſzowánie.
14:
Fauorabilis, & hoc fauorabile, Zyczliwi.
15:
Inuidioſus, & Fauorabilis contra=
16:
ria.
17:
Fautor, orum uerbale, Obrońcá/ życzli=
18:
wy.
19:
Fautrix uerbale, fem. Zyczicielká/ Obroni=
20:
cielká álbo Spomożycielká. Fautrices uo=
21:
luptatum amicitiæ. Gdzie prziyáźń á
22:
towárziſtwo pánuye tám weſpłość s ochotą
23:
przebywa.
24:
Fauorabile, Aduerbiū, Zyczliwie/ Vprzei=
25:
mie Chutliwie/ łáskáwie.
26:
Fauentia, æ, bona ominatio, a Faueo
27:
ſic dicta CC. ſine authore, Wynſzo=
28:
wánie.
29:
Fauentia etima, Miáſto we włoſzech tego y
30:
mieniá.
31:
Fauentinus, a, um, Yeden ztamtąd.
32:
Fauentia, Vide Faueo.
33:
Fauilla, lȩ, fem. prim Perzinká álbo zágá=
34:
ſzone rzeżewie Pyrziná.
35:
Fauiſſæ, gen. fem. Locus in quo erat a=
36:
qua circa Templum Romæ, Feſtus,
37:
& locus in Capitolio ſacro dicatus.
38:
Fauna, Vide Fatuus.
39:
Fauni, agrorum & Syluarum putati ſunt
40:
dij, Bogowie leśni. alias Satyri.
41:
Fauonius, alias Zephyrus, gen. maſcu.
42:
Wiatr od zachodu słońcá. Fauoniana
43:
poma, id eſt, rubra, Czerwone.
44:
Fauſtus, a, ū, Szczęſliwy Fortunny, O fau=
45:
ſtum & fœlicem hunc diem. Fauſtum
46:
omen, Szczęſliwa wieſzczbá.
47:
Fauſte, Aduerbium, Fortunnie/ Szczęſli=
48:
wie.
49:
¶Infauſtus, a, um, Niefortunny.
50:
❡Infauſte, & Infeliciter idem. Nie w
51:
dobry czás wzłą godźinę.
52:
Fauſtulus, Páſtirz który Romuluſa y Re=
53:
muſa wychował.
54:
Fauus, faui. Pſzczelny wiąs. A fouendo
55:
dictus quod in his ſobolem foueant.
56:
Fauus mellis, Plaſter miodu, fruſtum kolumna: b
| F ante A. | 120 |
1:
operis apiarij. Fauulus diminut.
2:
Faux, ſuperior pars gulæ mento pro=
3:
pinqua, Gardziel/ też krztań/ quanquā
4:
faux nō dicitur, ſed fauces faucium,
5:
faucibus plural, tantum femin. gen.
6:
Hinc bolum e faucibus eripere, Pár=
7:
tekę álbo kęs z gárdłá wydrzeć.
8:
Fauces per translationem, Ciáſny wchód
9:
Scianki álbo kąt miedzy skáłámi álbo gó=
10:
rámi. Fauces ſcopuli, fauces portus,
11:
Candine fauces, Scianki przy mieście.
12:
Candis in Samnitibus.
13:
Fax, facis, fem. tert. Pochodnia. Faces fer=
14:
re in Capitolium, Zápalić. Faces ſedi=
15:
tionis, Przicziny á początki zwad. Fax
16:
accuſationis, Ten który rzecz przećiw ob=
17:
winionemu ſurowi y roſzerza. prima fax,
18:
Smiersk/ kiedy ſwiece zaſwiecáć pocziná=
19:
yą. Alij facem tradere, Prouerbium,
20:
Ynſzemu rzecz álbo vrząd ſpuśćić którego
21:
ónyuż ſit yeſt.
22:
Facula, Diminutium, Pochodeńká.
23:
Facularius, Pochodniarz. Calepinus ſine
24:
authore.
25:
Faxo, futurum Indicatiui, Vczinie rad
26:
defectiuum eſt uerbum, Vide Facio.F ante E.
27:
Febiana caſtra Monaſterium circa Tu=
28:
bingam in Germania, Germanice,
29:
Bébenhauſen, & Oppidum in Rhetia
30:
prima.
31:
Febris, huius, fem. tert. Febrá/ Zim=
32:
nicá.
33:
Febricula, læ, diminut. Zimniczká.
34:
Febricitio, as, are, Mam Febrę.
35:
Febris quotidiana Amphimerinos, Ná=
36:
kożdodzienna.
37:
Febris tertiana, Przezdzienna, álbo/ Trze=
38:
ciaczká/ która trzéciego dniá bywa.
39:
Febris quartana, Czwartáczká/ która
40:
czwartego á czwartego dnia ſie wráca.
41:
Febrilis, & le, Zimniczni, Oua & aroma=
42:
ta non ſunt cibi Febriles, Yáycá y ko=
43:
rzenie nie ſą potráwy Fébruyącich á źimnicę
44:
máyących/ Gebrire pro Febricitare Ca=
45:
lepinus, nullo authore idoneo.
46:
Februo, as, are, Cziśćię/ Chędożę/ kádzę.
47:
Dicitur autem a Ferueo, quia hoc a=
48:
dolendo & flammis feruentibus fieri
49:
ſolebat apud gentiles, Rownie ták yá=
50:
ko v nasczinią s gromnićámi gdy bydło/
51:
konie. ludzie y domowe kąty ogniem grom=
52:
nicznym obchodzą/ co yeſt pogáński á nie
53:
Krześćiáński obyczay.| Februum |
strona: 120v
kolumna: a
| F ante E. |
1:
Februum, Oczyśćienie/ Okádzenie. Festus
2:
dicūtur Februa eſſe ea, quȩcun pur=
3:
gamenti cauſa in ſacrificijs adhibe=
4:
bantur. Februm Sabinorum lingua
5:
uocantur purgamentum, Smiećy/ Omie=
6:
ćiny. Inde uenit Februarius, Luty/ też te=
7:
go Mieſiącá tákowe Ceremonie á obrzędy s
8:
ogniem bywały.
9:
Februus uel Febrius, alias Dis uel Di=
10:
tis pater, Piekielny Bóg/ Pluto.
11:
Fecialis, huius lis, plur. Feciales feciali=
12:
um, Poſeł á vrząd który przed czásy
13:
przimiérze y pokóy Nieprziyacielóm wy=
14:
powiedał á woynę oznaymiał/ álbo też záś
15:
przimierza s pokoyem żądały przimował
16:
Też odpowiednik y yednacz. Romæ fuit
17:
peculiaris ordo Fecialium qui fuerūt
18:
Sacerdotes.
19:
Fel, fellis, gen. neu. tert. Zołć. Et, Metaph.
20:
Gorskość. Plus fellis, quā mellis, Pro=
21:
uerbium, Wyęcey żołćy/ niźli miodu To
22:
yeſt/ nedzę/ niżli roskoſzy.
23:
Fel terræ, herba.
24:
Felleus, a, um, Co yeſt z żołćy/ Gorski/ Vt,
25:
Sudores Fellei, Gorskie yáko żołć.
26:
Felis, huius felis, maſcul. uel femin. gen.
27:
alias Catus, Kot.
28:
Fello. as, aui, are, atum, prim. Wiſyſam
29:
mléko. Solinus, Nequaquam mater
30:
equa pullo præbet ubera fellicanda,
31:
Wymięná álbo Cicki wyſiſáć/ wytłukáć. etc.
32:
Fellator, Wyſyſácz.
33:
Fellatrix foe, Et, Fellito, as, are. Fre=
34:
quentatiuum.
35:
Felix, Vide Fœlix cum Dipthongo nam
36:
ita ſcribunt quidam.
37:
Femur, Vide Femen.
38:
Femen, feminis, neut. tertia Ferendo, uel
39:
a Flexu potius, Wnetrzna á zádnia
40:
część mięśiſta ciáłá począwſzy od kroku áż
41:
do kolan/ Zádek/ Posladek. Femur uero,
42:
Zwierſchnia á przednia część też począw=
43:
ſzy od kroku áż do kolan. Vnde, Femora=
44:
le & Feminale, alias Subligaculū, Lá=
45:
zienne odzienie/ Fámurały, Gáce Fártuch/
46:
Krok/ Szorc. Inter fœmineū, Niewieśći
47:
członek ſromotny.
48:
Feneſtra, huius, ſtræ, fem. prim. Okno.
49:
Feneſtram ad nequitiam aperire ali=
50:
cui, Prouerb. Dáć prziczinę y pochop ko=
51:
mu ku złemu.
52:
Feneſtella, Diminutiuum, Okienko.
53:
Feneſtrella, & Feneſtrenula, Diminuti=
54:
uum, nimium licenter conficta. Cale.
55:
ſine authore, Okieneczko.
56:
Feneſtro, as, are, Okno czinię/ Yáſność
57:
á ſwiátło prziwodzę. kolumna: b
| F ante E. |
1:
Feneſtratus, a, um, Dziuráwy/ w obyczáy
2:
okná przekowány álbo przerzezány.
3:
Fera, huius feræ, feminum. prim. Dźikie
4:
zwiérzę.
5:
Ferinus, a, um, Dźiki/ Bydlęcy/ by beſtia á
6:
nieme zwiérzę. Ferina caro uel Ferina
7:
abſolute Zwierźyna. Ferinus uictus,
8:
Bydlęce żywienie.
9:
Ferinus, Smák żwierzinny.
10:
Ferus, a, um, Okrutny/ Srogi/ Dźiki. Fera
11:
gens, Okrutny lud, O fera tempora.
12:
Feritas, huius tatis, Srogość/ Okrutność/
13:
Surowość. Ex feritate ad manſuetudi=
14:
nem traducere, Od beſtialskiey gru=
15:
bośći ku luckośći y ochędożnośći prziwieść
16:
Feritas, & Immanitas.
17:
❡Semiferus, Nápoły dźiki/ co yeſt ſwoys=
18:
kiego á z dźykiego zwiérzęcia náro=
19:
dzono.
20:
¶Effero, as, are, czinię dźikim/ Płochym/
21:
Szalonym. Tu efferas equum, Złych
22:
obyczáyów konyá vczyſz/ yáko kęſáć/ zuch=
23:
wáłym á vpornym być.
24:
Ferabites, pen. prod. pro Aggreſti. Si=
25:
pont. ex Siſenna probat.
26:
Feralis, et hoc ferale, id eſt, Dirum et Exi=
27:
tiale, Smiertelny/ Zgubny/ Szkodliwy/
28:
Okrutny. A feralibus ſacrificijs dedu=
29:
ctum.
30:
Feralia, feraliorum, ſacrificia parentalia
31:
quædam a ferendo dicta, quod fer=
32:
rent epulas ad ſepulchrū eius, cui uo=
33:
lebant parentare, Ofiáry á ochodzenie
34:
Swiąt álbo rocznych obchódów y Zaduſz=
35:
nych/ y ofiárowánie bogóm álbo duchóm
36:
piekielnym. Inde ferialis dies, Dzień któ=
37:
rego tákie Cerimonie pogáńſtwo ſtroyiło.
38:
Feralis pompa, Proceſia á obchód w dzień
39:
pogrzebu.
40:
Feralia amicula, Czecheł y ine odzienie
41:
vmárłych.
42:
❡Tæde ferales, Swiéce/ Pochodnie á po=
43:
ſtáwniki pogrzebne. Arma feralia, Ná=
44:
czinie ku pogrzebowi należące.
45:
Feralis cultus, pro Lugubri & Funebri,
46:
Záłobne odzienie.
47:
Feralia offitia, Ofiáry y záduſzne ſpráwy
48:
które pogáńſtwo zwykło czinić bogóm
49:
ſwym.
50:
Ferax, Ferculum, Vide Fero.
51:
Ferbeo, es, ferui, & ferbui, aut Ferueo,
52:
per u. Kipieć/ wzbiyáć ſie. Vinum ferbet
53:
ſiue feruet, Szumi/ Kipi. Fora litibus o=
54:
mnia feruent, Metaphoricωs, Wſziſtki
55:
ſądy kipią/ to yeſt/ wielkie ſpráwy ſą ná
56:
ſądziech/ cziżbá wielka prziſądziech.| Feruo, |
strona: 121
kolumna: a
| F ante E. |
1:
Feruo, feruis, ferui, feruere, tertiæ
2:
coniugationis. Sol feruit, Słóńce
3:
wielmi pali. Animus feruet ira, a uerbo
4:
Ferueo, Pała od gniewu. Opus feruet,
5:
Robotá pochadza przedſię precz/ to yeſt/ ża=
6:
dne ſie omieſzkánie w rzeczi nie dzieye. Of=
7:
ficina feruet, idem.
8:
Feruefacio, feruefacis, feruefacere, Zwá=
9:
rzić/ zgrzać/ chcę áby kipiáło. Feruefactum
10:
uinam, Warzone wino. Feruefacere etiā
11:
ſiginificat, Zágrzać. Feruefacta iacula,
12:
Strzałi gorące od częſtego ſtrelánia.
13:
Feruens, feruentis, Kipiąci. Feruentes ocu=
14:
li, Páłayące oczy. Feruens guſtu radix
15:
Pali w yęzyk. Feruentiſsimus æſtus,
16:
Bárzo wielka gorącość.
17:
Feruidus, a, ū, Goreyący/ Kipiąci. Et Me
18:
taphorice, Cſtáwiczny/ Pilny. Ferui ani=
19:
mi uir, Zápalcziwy páchołek. Feruidus
20:
furto, Zápalcziwy ná kradzież. Feruida
21:
oratio, Surowa á męska rzecz.
22:
Feruide aduerbium, Gorąco/ zápalcziwie/
23:
Surowie/ Męsko.
24:
Feruor, feruoris, Gorącość/ Znóy/ pałánie
25:
słóneczne.
26:
¶Compoſita a ferbeo, Eferbeo, Wy=
27:
kipiam. Eferbuit iuſculum, Wykipiáłá po
28:
lewká. Eferbuerunt piſces, Wykipiały
29:
tiby.
30:
¶Deferbeo, Przeſtawam kipieć. Et Me=
31:
taphorice, Opłonąć/ Przeſtáć ſie gnie=
32:
wać.
33:
Ferueſco, ferueſcis, ferueſcere, Pałam/ Co
34:
rę/ Co daley tom gorącſzi.
35:
❡Eferueo, Eferues ſiue eferuo, eferuis,
36:
eferui & eferbui, eferuere, & eferueſco
37:
Kipię/ Pocę ſie názbit/ Yeſtem wielmi go=
38:
rący.
39:
¶Eferueſcere pro refrigeſcere. Cicer.
40:
Dum eferueſcit hæc gratulatio, Gdy
41:
ochłodnie. Ominie tá rádość. Eferueſcere
42:
in dicendo ſtomacho & iracundia,
43:
Zápalić ſie. Eferueſcentia uerba, Zá=
44:
pálcziwe yádowite słowá.
45:
❡Referueo, referues, referbui, referue=
46:
re, Záś ſie zápałam/ Poczinami záś być
47:
gorąco. Item referuere, Opłonąć/ Ochło=
48:
dnąć. Amor referuens, Opłonioná mi=
49:
łość.
50:
❡Deferueo, es, bui, & deferui, ere, &
51:
deferueſco, deferueſcis, deferueſcere,
52:
Chłodnę/ Odpłonam záś/ Przeſtayę kipieć
53:
gorącym być. Manete pauliſper dum
54:
deferueſcūt æstus, Pozoſtańcie troſzkę aż
55:
gorącość ominie.
56:
❡Deferuere etiam ad hominem tranſ= kolumna: b
| F ante E. | 121 |
1:
fertur. Plin. Cum ille primus impetus
2:
deferuiſſet, gdy ſie pirwſzi ſzturm vſpo=
3:
koyił/ álbo/ gdy go zápálcziwość obeſzłá/
4:
minęła/ gdy ſie odgniwał.
5:
Deferueſcit ira, Omiya gniew. Defer=
6:
buit adoleſcentia, Vſtáłá młodzieńska
7:
częrſtwość. Studia hominum defer=
8:
buere, Zgádła miedzy ludźmi cnota/ Sta=
9:
łość Statek/ Rząd. Deferuefacio, is,
10:
ere, idem.
11:
Fere aduerbium remiſsionis, Málem/
12:
niektórzi mówią yákmiers. Fere ruri ſe
13:
continet, Málem záwżdy ná wśi yeſt.
14:
Fere pleri Malem wſziſcy. Vt, Fere ut
15:
fit, Málem ták yáko poſpolicie bywa. Fe=
16:
re cecidi, Máłom nie padł.
17:
Ferentarij, Vide Fero.
18:
Ferentinum, oppidum Italiȩ cuius Incole
19:
Ferentinates.
20:
Ferentum oppidum Sabinorū ſeu Sam=
21:
nitum, cuius incolæ Ferentarij.
22:
Fareola uitis genus apud Columel=
23:
lam.
24:
feretrius cognominatus eſt Iuppi=
25:
ter.
26:
Feretrum, Vide Fero.
27:
Feriæ, feriarum, gen. fem. plural. tantum
28:
Swięto. Statiue feriæ, Pewne ſwięto/
29:
Które zawżdy ná yeden dzień przipáda.
30:
Conceptiuȩ feriæ, Nieſtałe ſwiętá/ któ=
31:
re bywáyą wedle wolei przełożonych prze=
32:
kłádáne y pomykáne.
33:
Feriæ natalitiæ, Boże národzenie. Impe=
34:
ratiue feriæ, Przikazáne ſwięto.
35:
Feriatus dies, Swięty dzień/ Niedzielny
36:
dzień.
37:
Feriatus, a, um, adiectiuum, Prożnuyą=
38:
cy.
39:
Feriata familia, Czleadź która rádá proż=
40:
nuye. Feriata toga, Odſwiętnia ſu=
41:
kniá.
42:
❡Maleferiatus, a, um,Nieſpokoyny/ też
43:
Nieuczćiwy/ Niewiczoſániec dworskie
44:
słowo.
45:
Ferio, as. are, uel Ferior, feriaris, feriari,
46:
deponens, Swięce/ Prożnuyę/ Nic nie
47:
czinię.
48:
Feriari a ſtudijs, Odpocziwáć/ Nieuczić
49:
ſie ná chwilę.
50:
Ferio, feris, præteritum proprium non
51:
habet, ſed mutatur a uerbo percutio| X | percuſſi |
strona: 121v
kolumna: a
| F ante E. |
1:
percuſsi, ferire, Biyę/ Tráfiam/ Vbiyam
2:
cel. Fores, ferire, Kołátáć we drzwi Feri=
3:
re iugulum, Zábić/ Sćiąć. Ferire Fœ=
4:
dus, Przimierze wziąć zbūtowáć ſie. Fe=
5:
rire roſtro, Klwáć/ Wklwąć noſem.
6:
Ferire ſecuri, Wedle práwá kogo śćiąć.
7:
Ferire frontem alicuius, Zaſrómáć ko=
8:
go. Ferire aures, Dowiedzieć ſie. Ferire
9:
monetam, Monetę bić.
10:
referio, referis, repercuſsi, referire,
11:
Odbić.
12:
Ferio, as, Vide Feriæ.
13:
Feritas, Vide Fera.
14:
Ferme, aduerbiū, Málem/ Yákmiers/ haud
15:
ferme, Nie owſzeki prętko. Fidelē haud
16:
ferme mulieri inuenias uirum. Nie
17:
ták łatwie ná vprzeymego páchołká tráfić.
18:
Pene idem quod Ferme.
19:
Fermentum huius fermenti, Kwa/ Kwá=
20:
ſzenina/ żur.
21:
Fermento, as, are, Kwáſzę/ Dopuſzczam ſie
22:
skwaśnąć. Fermentare terram, nágnoyć
23:
rolią/ Nadchodzę yáko Dzieża/ Mnożęſie
24:
farina fermenteſcit. Dzieżá nádchodźi
25:
Mnożiſie. Panis fermētatꝰ, Kwaśny chlieb
26:
cuius contrarium eſt panis Azymus,
27:
Niekwáſzony chliéb.
28:
Feruenteſco, is, Ydę wzgórę.
29:
Fero, fers, fert, tuli, latum, ferre, acti. in=
30:
conſequens, Noſzę/ Cierpię. Ægre fero
31:
Czięſzko mi to/ Nie rad tego widzę/ Nie
32:
mam zá dobre.
33:
Nō fert quin uapulet, Nie zwiedzie mu
34:
ſie to áż będzie bit. Wzyąć mu kiyem. Quo
35:
te ueſtigia ferunt, Gdzie ſie prowa=
36:
dźiſz/ to yeſt/ gdzieś ſie zániósł.
37:
Ferre acceptum, Przipiſowáć co ko=
38:
mu.
39:
Acerbe & atrociter ferre, Wielmi ſie
40:
ócz gniewáć.
41:
Ad cœlum ferre, Wiſtáwiáć/ Wichwa=
42:
láć.
43:
Præ me fero, Dawam znáć. Præ te fers
44:
Dawaſz znáć. Præ ſe fert, Láśi ſie/ Dáye
45:
ſie ták znáć.
46:
pro labore odium fero, Zá pracę mo=
47:
yę nie prziyáżnim nábył. Ferre opem au=
48:
xilium, ſuppetias, Pomoc.
49:
Ferre pedem, id eſt, accedere, Prziſtę=
50:
pić. Cuius cobtrarium eſt referre pe=
51:
dem, Wróćić ſie.
52:
Fero palmam, Triumfuię/ Otrzimáłem
53:
zwicięſtwo.
54:
Neceſſe eſt ut illi acceptam feramus
55:
uictoriæ palmam, Dármoć to muśim ſie
56:
k temu znáć że ón yeſt przicziną zwicię=kolumna: b
| F ante E. |
1:
ſtwá/ to yeſt/ by był nie ón ſnadź byſmy
2:
byli porażeni.
3:
Vterum fert, Cięská chodźi. Sententiam
4:
ferre, Oſędźić/ Skázáć/ Mniemánie ſwoye
5:
powiedzieć.
6:
Ferre pedem retro, Vſtąpić ſie ná zad.
7:
Suſ de fero, Zá nic tego nie ważę/
8:
Niedbam nic o to. Ita temus fert. Te=
9:
rentius, Ták czás przinośi. Ferre æquo
10:
animo, Zá dobre przimowáć. Quæ fert
11:
adoleſcentia, Co młodzieńſtwo przinośi
12:
álbo yáko ſie poſpolicie młodym ludzióm
13:
przigadza.
14:
Deſyderium coniunctiſsimi uiri at
15:
amantiſſimi ferre nullo modo poſ=
16:
ſem, Zadnym bych ſie obyczáyem nie mógł
17:
obyć przes człowieká mnie wielmi miłego
18:
łaskáwego y vprzeymego. Itam fama fere=
19:
bat, Poſpolite to záwołánie było/ zá to
20:
wſziſcy mieli.
21:
Ferre immoderate res aduerſas, Nie
22:
cierpliwym być w przećiwnych rzeczách. Im=
23:
pune ferre, Wyniść z czego bez winy.
24:
Aliquem in oculos ferre, Niemoc ſie
25:
kogo nápátrzić. Indigne, Grauiter, Mo
26:
leſte, Ægre ferre. S wielką niecierpli=
27:
wośćią/ cięſzko y przikro znośić. Fer me
28:
Nie przećiwmi ſie. Vt mea fert opinio,
29:
Yáko ya mniemam. Partum ferre dicitur
30:
fœmina, Dziećmi chodźić/ Brzemienną
31:
być.
32:
Precium ob ſtultitiam fero, Szaleń=
33:
ſtwá ſwego przeipłaczam/ w czas to ná
34:
mię.
35:
Primas ferre, Mieć przódek przed kim.
36:
Contra poſteriores ferre, Ná zádu
37:
bić/ to yeſt/ nie być w tákiey powadzę. Si
38:
ita res fert, gdyż táka rzecz yeſt/ y yeſli
39:
ták yeſt. Repulſam ferre, Nie otrzimáć
40:
tego ócz kto ſtał.
41:
Sublime ferri, Z wyſoká ſtępáć/ to yeſt/
42:
wyſoko ſie nieść.
43:
Dum tempus ad eam rem tulit, Póki
44:
tego był czás.
45:
Fertur ad terram uitis, Nákłoniłá ſie ku
46:
ziemi. Quam Iuno fertur terris magis
47:
omnibus unam Poſthabita coluiſſe
48:
Samo, Którą Iuno yáko powiedáyą w
49:
podćiwośći więtſzey miáła. Ibi enim fertur
50:
non uenit a fero, ſed a Faris fari, id eſt
51:
loqui.
52:
Ferri paſsiue ſig. Iść bez którey bácz=
53:
noścy. Feri rabie, Száleć. Ferri ſcelere
54:
W łotroſtwo ſie wdáć. Elephantes fert
55:
Africa, W Africe ſie chowáyą Elephan=| towie/ |
strona: 122
kolumna: a
| F ante E. |
1:
towie álbo Słoniowie. Latio, lationis,
2:
uerbale, W noſzenie. Legislatio, Vſtá=
3:
wá, Statutu vczinienie. Latio ſuffragij
4:
Wotowanie.
5:
¶Lator, latoris uerbale maſc. Nośi=
6:
ciel. Vt, Lator literarum, Poſeł liſtow=
7:
ny. Lator legis, Vſtáwicile ſtatu=
8:
tu.
9:
❡Latorius, a, um, Vt, Latoria lex, Ci=
10:
cero, lib. 3. officium ubi doctiſsimi
11:
qui legunt, Fletoria.
12:
Ferax, huius feracis gen. om. Okfity
13:
Plenny/ Vrodzáyny/ płodny. Inferax, nie=
14:
płodny/ nieurodzáyny/ niepłonny/ niepożite=
15:
czny Feraces agri, Plonne role. Nullus
16:
feracior & uberior locus.
17:
Ferax bonarum atrium ſeculum no=
18:
ſtrum, Pilni ſą ludzie nauk wieku ná=
19:
ſzego.
20:
Ferax ingenium, Niepoſpolity dowćip.
21:
Ferax miraculorum Aſia, Aſia pełna
22:
dźiwów.
23:
Feracitas, feracitatis, Plenność/ Okfitość/
24:
Vrodzáyność.
25:
Fertilis & hoc fertile, Vrodzáyny. Fertilis
26:
hominum frugum Gallia. Náſiá=
27:
dla y vrodzáyna ziemiá Francuska.
28:
Fertiliter aduerbium, Vrodzáynie/ Okficie/
29:
Plennie.
30:
Fertilitas fertilitatis, Vrodzáynośc/ Plen=
31:
ność Ferentarius, ferentarij, gen. maſc.
32:
plur. ferentarij, leuis armaturæ mili=
33:
tes, auxiliatores a ferendo auxilio,
34:
Huſárze lekcy żołniérze/ którzy niekopie=
35:
niczą służbę służą.
36:
Ferculum, ferculi, Potráwá nárządzenie
37:
nieyákie/ też nieyáki ruſtunek który miaſto
38:
nieyákiego dźywu zwikli ſtárzy nośić w
39:
tryumfi/ qualia multa fuerunt, uidelicet
40:
ſimulachra Deorum. Obrázy Bogów
41:
pogáńskie. Spolia hoſtium, Lupy nie=
42:
prziyacielskie. Machinæ, Dziáłá.
43:
Fercula ludorum quæ in ludis daban
44:
tur.
45:
Fercula ſacrorum quæ in ſacris fie=
46:
bant. Item, Fercula pulpita in qubus
47:
deorum ſimulachra ſeruabantur. Al=
48:
máriye/ Spidwáski w których pogáni cho=
49:
wali obrazy ſwoych Bogów/ rownie yako w
50:
náſzich koſcielech Ciboria. A Fero etiam kolumna: b
| F ante E. | 122 |
1:
uenit Feretrum, Máry też drzewo ná=
2:
którym chorągiew álbo proporzec y Herb
3:
noſzą.
4:
❡Compoſita, Adfero ſeu Affero, af=
5:
fers attuli, penultima correpta allatum
6:
penultima producta, afferre, Przinoſzę
7:
Afferre & efferre contraria, Afferre ſe.
8:
Przimknąć ſie/ Wráźić ſie.
9:
Affertaliā uitā hic dies, Yuż tych obycza=
10:
yów y ynſzego żywota ten czás potrzebuye
11:
Negat ad beate uiuendū aliquid ad=
12:
ferre, id eſt conducere, Poma=
13:
gáć/ etć.
14:
Acceſsionem magnam attulit domi
15:
ſuæ, Poddźwignął dobrze domu ſwego/
16:
to yeſt Vbogaćił.
17:
Afferre animum uacuum ad ſcriben=
18:
dum, Swibodnym á ſpokoynym vmysłem
19:
ſwym.
20:
Animi magnitudinem afferre ad
21:
alicuius cauſam, Swiebodnie ſtałe moc=
22:
nie/ á aż do gárdła przi kim ſtać.
23:
Manus alicui afferre, Zábić kogo. Ma=
24:
nus ſibi afferre, Zabić ſam ſiebie. Mortem
25:
alicui uno ictu afferre, Yednym ſztychem
26:
kogo o gardło przipráwić.
27:
Repulſam mihi attulit hæc res, Dla
28:
yednym rzeczy od tego odpadł. Vim uir=
29:
gini afferre, Pánnie gwałt vczinić. Va=
30:
rii rumores afferuntur, Rozmáyte ſie
31:
powieśći wiyą/ bywáyą przinoſzone/ rozsła=
32:
wione.
33:
Allatus participium ab afferor, Przi=
34:
nieſiony.
35:
Allatis his nucijs, Sprawywſzy ty poſel=
36:
ſtwá.
37:
¶Aufero, aufers, abſtuli, ablatum, au
38:
ferre, Odnoſzę precz. Auferre e conſpe=
39:
ctu, Z oczu znieść.
40:
Auferre uberibus fœtum, Zoſtáwić.
41:
Auferre caput alicuius, Sciąć kogo.
42:
Aufferre eripere & abducere fere idē.
43:
Auferri de conuiuio, Być precz wzięt.
44:
Aufferre etiam ſignificat, Oſięgnąć.
45:
Aufferre opem ab aliquo, Oſięgnąć
46:
Pomoc.
47:
Auferent quindecim dies ludi hi, Nie
48:
skończą ſie ty gry przes piętnáśćie dni
49:
álbo zgubiemy piętnaśćie dni ná tych
50:
grach.
51:
Ne te auferant aliorum conſilia, Nie=
52:
chaycie nie vnoſzą cudze rády.| X 2 | Ab |
strona: 122v
kolumna: a
| F ante E. |
1:
Ab aufero uenit ablatiuus, Odeymuyą=
2:
ci/ Oddaláyący/ Odbieráyący.
3:
❡Antefero, pe. co. antefers, antetuli, an
4:
telatū, anteferre, Przedkłádam/ W więtſzi
5:
powadze mam/ więcey o tym dzierżę. Ante=
6:
ferre aliquem alteri honore, Więtſzą
7:
poczeſność komu wyrządźić niżli drugie=
8:
mu.
9:
❡Antelaus participium ab anteferor,
10:
Przełożony/ W więtſzey powadze miá=
11:
ny.
12:
❡Confero, confers, contuli, collatum,
13:
conferre, Znieść weſpołek/ Słożić/ rozmow=
14:
wić s kim.
15:
Conferre manus, Potykać ſie. Confero
16:
beneficium, Czinię komu dobrze okázuyę
17:
dobrodzieyſtwo.
18:
Conferre culpam in aliquem, Wi=
19:
nę słożić ná kogo. Vt, Rem in pauca
20:
conferam, Na krotce mowiąc.
21:
Contulit ſe domū, Szedł do domu. Cō=
22:
ferre ſigna, Z nowu ſie potikáć. Con=
23:
ferre & confabulari, Rozmáwiáć
24:
ſie.
25:
Conferre cum aliqu, Rozmówić s kim
26:
Animum alio conferre, Vdáć ſie ná
27:
co ynſzego.
28:
Collatis conſilijs reſpondebimus uo=
29:
bis, Poradźywſzi ſie weſpołek damy wam
30:
odpowiedź.
31:
Ne poſt conferas culpam, Nie skłá=
32:
day więc winy ná mię. Omne conſilium
33:
ſtudium, officium, operam, laborem,
34:
diligentiam, fidem, beneuolentiam ad
35:
amplitudinem alicuius conferre, Wſzi=
36:
łáką możność ſwą obroćić ku powiſzſzeniu
37:
cziyemu.
38:
Caſtra caſtris conferre, Obóś álbo Na
39:
miot pole obozu ſtáwić.
40:
¶Præterea confero ſignificat, Yednę
41:
rzecz s drugą porownawam/ przipodobam
42:
Contuli cum illo. Kładem/ rownałem
43:
weſpołek s nim, Item pro Examino, Vt
44:
Contuli textum latinum cum Græco
45:
Examinowałem/ to yeſt pátrziłem yeſli
46:
Grzecki text ták w ſobie ma/ yáko
47:
łáćiński.
48:
Confert ſtomacho, Yeſt pożiteczno żo=
49:
łądkowi.
50:
Plurimum mihi contulit ad ſanitatem
51:
Wiele mi pomogło ku zdrowiu. kolumna: b
| F ante E. |
1:
Conferre in commune, Ná poſpolity
2:
pożytek włożyć. Iter Brundiſium uer=
3:
ſus contuli, Puśćiłem ſie ku Brundi=
4:
ſiey.
5:
Conferre cuncta maledicta in aliquē
6:
Nie zoſtáwić ná kim czći zá pieniądz.
7:
Conferunt ſermones inter ſe. Rozma=
8:
wiayą ſie. Tributum ex cenſu confer=
9:
re, Z przemożnośći á z máyętnośći ſwei dań
10:
álbo ſzácunek płáćić.
11:
Conferre ſe totum in amicitiam ali=
12:
cuius, Vprzeime prziyacielſtwo s kim
13:
wieść.
14:
Ego me in pedes confero, quantum
15:
potui, Vciekłem/ też vderzyłem w nogi yá=
16:
kom náibádziey mógł.
17:
¶Conferre, id eſt, Comparare, Dici=
18:
mu autē confero te iſti, & cum iſto
19:
Iemu cie przirownawam.
20:
Confero me in campum, uel ad cam=
21:
pum, n urbem uel ad urbem, id eſt
22:
uado, quæ locutio eleganter etiam
23:
poteſt poni ſine particula, IN, &
24:
AD, ſi autem perſonam dicas non
25:
locum, Neceſſário particula Ad uten=
26:
dum eſt, ut, contuli me ad partem,
27:
non in partem, Vdałem ſie ku oy=
28:
cu.
29:
❡Quoties autem ſignificatur dona=
30:
tio, particula IN utendum eſt, ut, mul=
31:
ta in Ioannem contulit beneficia, Wie=
32:
le mu dobrego vczinił. Quicquid in in=
33:
gratos confertur plane perditur, Nō
34:
autem Ad ingratos tam eleganter di=
35:
xeris.
36:
¶Confert in tertijs perſonis pro con
37:
ducit, uel prodeſt, & utile eſt, Pomaga/
38:
Pożyteczno yeſt. Nihil ad bene uiuen=
39:
dum confert hæc res, Nic ták nie czi=
40:
ni ku ſzczęſliwemu żywotowi.
41:
¶Collatus, a, um, participium, Vt,
42:
Collara omnium uota in unius ſa=
43:
lutem, Wſziſcy Bogá prośili o yego zdro=
44:
wie.
45:
Collatus huius collatus, Przipodobá=
46:
nie/ Przirownánie. Itē Dánie/ Szacunek/
47:
albo złożenie pieniędzy ná co.
48:
¶Collatio, collationis, uerbale, idem.
49:
In collatione, Gdy yeden ku drugiemu
50:
był przikłádan.
51:
Collator, Podawcá. Vulgo, Patron
52:
też ten który weſpołek zdawa pieniądze
53:
ku czemu.| ¶Circumfero |
strona: 123
kolumna: a
| F ante E. |
1:
❡Circumfero, circumfers, circumtuli,
2:
circumlatum, circumferre, Obno=
3:
śić.
4:
Oculos circumferre, Poyźrzeć około ſie=
5:
bie.
6:
Prædicatione circumferre, Wſzędzie a
7:
wſzędzie o tym mówić. Circumfert fama
8:
Wſzędzie o tym mowią. Circumlatus
9:
participium W koło obnieſiony.
10:
¶Defero, pen. cor. Defers detuli, de=
11:
latum, deferre, Nioſę/ Zánoſzę. Deferri
12:
naui ad ulteriores Iſtulæ littus, Być
13:
przewieźión ná onę ſtronę rzeki. Defer=
14:
re dotem uiro dicitur uxor, Poſag w
15:
dóm wniéść.
16:
Deferre aliquid in aliquem, Zdáć co ná
17:
kogo.
18:
defero tibi in hac re. Vſtępuyeć W tey
19:
rzeczi znam ſie być nie ták godnym yáko ty.
20:
Deferre alicui honorem, Dác komu
21:
pirwſze mieyſce nád ſię/ Wáżić kogo. De=
22:
fertur iſtula in mare Dantiſcanum,
23:
Wysłá wpáda w morze przi Fgań=
24:
sku.
25:
Deferre cauſam ad patroum dici=
26:
tur litigator, Rzecz ſwoyę przed proku=
27:
ratorem przełożyć y yemu polećić. Deferre
28:
& negare contraria. Omnia ad unum
29:
delata ſunt, Wſziſtki rzeczy w yednego
30:
mocy y poruczeniu ſtoyą.
31:
deferre regnum alicui, Zędáć kogo ná
32:
krolewſtwo. Vt, Sigiſmundus Rex Po=
33:
lonie, poſt Criſternum regem ditione
34:
pulſum, ultro delata Noruegiæ, Due=
35:
ciæ regna, conſtanter recuſauit, ne
36:
ſuis hac occaſione, belli materiam
37:
accerſeret, inquit Eraſmus Rothero=
38:
damus in Epiſtolis, Folio. 826.
39:
Plurimum illi defert, Wyſoko ſobie waży
40:
Rad ná yego słowie przeſtaye.
41:
Delatus, ta, tum, Zánieſiony. Vt, Dela=
42:
tus eſt domum, Zánieſion yeſt do domu
43:
Item, Deferre ſignificat, Táyemno kogo
44:
oskárżić/ Wydáć kogo. Vnde delatus
45:
eſt apud Senatum, Oskárżon yeſt przed
46:
radą. Vnde etiam delator, Zdraycá/
47:
Oskárżyciel/ też ten co ná kogo zda=
48:
wa.
49:
❡Delatio, uerbale actus ipſe deferen=
50:
di aliquem, Oksárżenie/ Wydánie/ Prze=
51:
rádzenie/ też Zdánie ſie ná kogo.
52:
❡Delatura in Eccleſiaſtico legitur in=
53:
ſolenter, Zdrádá/ Omówká. kolumna: b
| F ante E. | 123 |
1:
¶Differo, differs, diſtuli, dilatum, dif=
2:
ferre, Odkłádam ná ynſzi czás/ też roz=
3:
noſzę y tám y ſám. Differre rumorem.
4:
Roznieść sławę/ Ad aliquod tempus
5:
differre, Do niektórego czáſu odłożyć.
6:
Diem de die differre, Dzień zá dzień
7:
odkłádáć. Inde dilatio, Odwłoká/ Od=
8:
kłádánie. Petere dilationem, Zędáć od=
9:
włoki.
10:
Differre aliquem, Záſmućić á roſtár=
11:
gnionym kogo vczinić. Differri, Vt, dif=
12:
ferri doloribus, Teskliwą niemocą
13:
być obciążony. Item, Differre, Roznym
14:
być.
15:
Quid hoc ab illo differt, Co zá rózność
16:
yeſt miedzi temi dwiema rzeczomá. Hi
17:
omnes legibus inter ſe differunt, Máyą
18:
rózne á oſobliwe práwá. Hinc differen=
19:
tia æ, Rózność/ & Differens, differen=
20:
tis, Rózny. Differens cauſa, Rózna
21:
rzecz.
22:
❡Differitas pro differentia, Obſole=
23:
tum.
24:
¶Dilatus, a, um, Odłożony. Comitia
25:
dilata ſunt in feſtum Epiphaniarum,
26:
Ná dzień trzech królów Syem yeſt odło=
27:
żón.
28:
¶Indifferens compoſitus, Nie róz=
29:
ny.
30:
¶Effero, effers, extuli, elatum, efferre,
31:
Winieść. Efertur funus, Vmárłego nioſą
32:
do grobu. Immundicias ex piſcina ef=
33:
ferre, Wyſzlámowáć á wycziścić ſadzáwkę
34:
Efferre ex acie ſaucios, Ránne wynieść
35:
z ſziku.
36:
Efferre pedem aliquo, Iść gdzie. Effer
37:
re de cuſtodia, Z cziemnice wypuśćić. Ef=
38:
fert ſe alueo Nilus, Rzeká Nilus wylie=
39:
wá z brzegów. Item efferre, Wychwálać
40:
sławić/ podnośić Sublime pennis ela=
41:
tus, Wzbil ſie wyſoko.
42:
Efferre laudibus in cœlum, Aż do niebá
43:
podnośić/ Wysłáwiáć. Efferre ſe inſolen=
44:
tius, Chełpliwie ſie nieść.
45:
Efferre ſeſe, Chełpić ſie. Elatꝰ Arrogātia
46:
Superbia, Inſolentia, Wzbił ſie pod trze=
47:
cie niebo/ bywa mowiono.
48:
Efferri Iracundia, Bárzo ſie gniewáć.
49:
Efferri in amorem alicuius, Vprzeymą
50:
chuć mieć przećiwko komu.
51:
❡Elatio, Chełpienie. Elatio animi, Wy=
52:
ſoká. myśl/ Chełpienie.
53:
¶Efferens, Efferentis participium,
54:
Wynoſzący. Elate aduerbium, Wyſoko.
55:
Elate dicere, Chełpliwie/ Pyſznie mó=
56:
wić.| X 3 | ¶Infero |
strona: 123v
kolumna: a
| F ante E. |
1:
❡Infero pen. cor. infers, intuli, illatum
2:
inferre, Wnoſzę. Inferre damnum,
3:
Szkodę komu vczinić Inferre arma uel
4:
bellum, Odpowiedzieć/ Walczyć s kim.
5:
Inferre ſtuprum, Zgwałćić dzieweczkę.
6:
Inferre ſe, Wpáść gwałtem Crimen a=
7:
licui inferre, Zádáć komu yáką niecno=
8:
tę.
9:
Mnus alicui inferre, Zábić kogo. Me=
10:
moriam ſempiternam in domum ſuā
11:
inferre, Wieczną pámiątkę domowi ſwe=
12:
mu vczinić.
13:
Ignominiam inferre, Lekkość komu wy=
14:
rządźić. Signa partiæ inferre, Odpo=
15:
wiedzieć/ obledz y obtoczić woyskiem oycziz=
16:
nę.
17:
Rationibus inferre, W regiſtr wpiſáć.
18:
Stuprum in domum aliquam inferre
19:
pro uxorem alicuius ſtuprare. Vim
20:
& manus alicui inferre. Gwałt komu
21:
vczinić. Intulit illi ſex cruenta uulnera,
22:
Zádałmu ſześć krwawych ran. Item infer=
23:
re ſignificat, Z nieyakiego dowodu albo
24:
pisma co wtoczić y zámknąć. Quid inde
25:
infers? Co ztąd w wodziſz/ álbo zámy=
26:
kaſz. Vnde illatio. Dowod/ Zámknienie/
27:
Potwierdzenie/ & Illariuus, a, um,
28:
Ku dowodu á potwirdzeniu zależą=
29:
cy.
30:
❡Inferiæ, arum, plur. tantum, ge. fem.
31:
Zaduſzne dni/ Ofiáry zá vmárłe.
32:
¶Offero, offers, obtuli, oblatum, of=
33:
ferre, Podáyę/ Okazuyę/ Ofiáruyę. Offerre
34:
auxilium, Ofiarowáć komu ſwą pomoc.
35:
Offers te mihi oportune, Práwie mi w
36:
czás przichodźiſz Offerre moram, Zá=
37:
mieſzkáć komu czego.
38:
Offero me tibi ad omnia humanita=
39:
tis officia, Wſzelákie służby moye W. M.
40:
zálecam.
41:
Si ſe in uita obtulerit occiſum iri, iam
42:
ab ipſo Milone uideo, Podkał ſie s
43:
Milonem w dródze pewnie mu dáć gar=
44:
dło.
45:
Offerre ſe periculis ſine cauſa, Wdáć
46:
ſie w niebieſpieczność bez przicziny. Offer=
47:
reſe ultro, prælio, S dobrą ſie chucią po=
48:
tikáć álbo na niepotrzebną woynę łowić.
49:
Quantum tibi offert, Wieleć podáye.
50:
Oblatam mihi cauſam gaudeo, Ra=
51:
dem że mam prziczyne k temu. Oblatam
52:
occaſionem non negligam, Fortuny/ kolumna: b
| F ante E. |
1:
Przicziny/ á ták ſłuſznego czáſu nie omieſz=
2:
kam. Item offerre ſignificat, Dáć ofiarę/
3:
Ofiárowáć co pánu Bogu ku czći. Hinc
4:
Oblatio, Ofiará/ Quamuis non admo
5:
dum uſitatum.
6:
¶Oblatum ſubſtantiue poſitum, Dar/
7:
Pocztá.
8:
❡Oblatus, a, um, Participium, Ofiáro=
9:
wány. Offerumentum, Ofiára obſole=
10:
tum.
11:
¶Perfero, perfers, pertuli, perlatum,
12:
perferre, penult. cor. Ciéryę/ Przenoſzę
13:
Perferre literas, Liſty przenieść komu
14:
służą.
15:
Omnia aut ſcripta eſſe a tuis ar=
16:
bitror, aut etiam nuncijs aut rumore
17:
perlata. Mam zá to żeś wſziſtko częścią
18:
z liſtów prziyaciół twoych/ częścią z posłów
19:
y ná koniec z poſpolitey sławy wyrozu=
20:
miał.
21:
Quemadmodum milites hybernene
22:
quotidie ſermones ac literæ perfe=
23:
runtur, Yáko ſie żołnierſtwo tey to źimy
24:
ſpráwuyą/ ná kożdy dzień przichodzą no=
25:
winy y liſty.
26:
Perferre nuncium, Poſelſtwo álbo no=
27:
winę komu przinieść Perferre, Cierpieć/
28:
Zgádzáć ſie. terent. Omnes perferre ac
29:
pati, Zadnemu ſie nie ſprzikrził/ zgadzał ſie
30:
ze wſzemi.
31:
Maximum pertuli cruciatū, Okrutnym
32:
ból wycierpiał.
33:
Perferre Frigus, Sitim, Zimno/ Głód/
34:
Prágnienie wycierpieć.
35:
Deficere animo & Perferre contra=
36:
ria, Cum ad eos Imperatorum man=
37:
data perferret, Gdy v nich poſelſtwo Ce=
38:
ſárskie ſpráwował. Gdy był posłem v nich
39:
od Ceſárzá.
40:
❡Præfero, præfers, prætuli, prælatum
41:
præferre, Przekłádam/ Więcey dzierże/
42:
też dayę znáć/ Naprzód nioſę.
43:
Dextra ardentem facem præferebat,
44:
Zedł naprzod s pochodnią.
45:
Præferre alicui facem, Yść álbo nieść
46:
przed kim laną ſwiecę.
47:
Præferre alicui facem ad libidinem,
48:
Ku ſwey woley á roſpuſcie komu dáć przi
49:
czinę.| Mirabar |
strona: 124
kolumna: a
| F ante E. |
1:
Mirabar quod hominem rudem at
2:
ignarū tibi præferret, Było mi to dźiw
3:
iż nád cię człowieká proſtego y nieumięt=
4:
nego przedkłádał.
5:
Vultus tuus neſcio quod augens ma=
6:
lum præfert, Poſtáwá twoyá yakieś nie=
7:
ſzczęcie známionuie.
8:
❡Profero, profers, protuli, prolatū,
9:
proferre, Wynoſzę/ Przinoſzę/ Powiedam
10:
yáwnie/ Roſciągam ſie dáley.
11:
Linguā in tuſſiendo proferre, Káſziąc
12:
yęzik wyſziziniáć. proferre gau=
13:
dium oculis, Pieknym á weſołym poyż=
14:
rzenim robotę y weſele ſwe dáć znáć. Ar=
15:
ma ex oppido proferant, Niechay z
16:
miáſteczká zbroyę przinioſą/ álbo zbroye
17:
niechay dodádzą z miáſteczká.
18:
Si quid eſt a nobis peccatum, profer
19:
Yeſliſmy c złego komu wyrządźili/ po=
20:
wiedz/ Rzecz ſwiebodnie.
21:
Proferre palam & Manifeſte idem,
22:
Proferre in ſolem, Ná słońce winieść
23:
Aperire & in lucem Proferre res o=
24:
cultiſsimas, Táyemnice wielkie wyſpie=
25:
wáć
26:
Proferre in medium, Głoſem powiedzieć
27:
Ne ego hæc eo profero, Wſzák że to
28:
nie dla tego mówię.
29:
Proferre gradum, Dáley poſtępić precz
30:
iść.
31:
Fines at pomeria regni ſui proferre
32:
& dilatare, Páńſtwo ſwoye roſpościeráć/
33:
Mnożyć.
34:
Proferre limites idem. Cum lineam
35:
protuliſſet longiſsimam & rectiſsi=
36:
mam, Vcziniwſzy linią dłużuchną y proś=
37:
ciuchną. Saltem aloquot dies profer
38:
dum proficiſcor aliquo, Poczekay álbo
39:
odłóż do kilká dni/ áż ſie precz wyprá=
40:
wię.
41:
Proferre beatam uitam uſ ad rogū
42:
Zywot ſwoy aż do ſmierći fortunnie prze=
43:
konáć.
44:
Proferre apud Iuriſconſultos eſt quod
45:
nos producere dicimus, Dáć. Prola=
46:
tus, a, um, Vt, Prolatus de te rumor,
47:
Osławiona o tobie powieść. Prolatio
48:
uerbale. Plaut. Quantumuis prolatio=
49:
num dum modo Ták wiele sławy po=
50:
wieśći. Item prolatio, Przedłużenie
51:
Odwłoká.
52:
¶Refero, pen. cor. refers, retuli, relatū,
53:
& metri cauſa rettuli, relatum, referre, kolumna: b
| F ante E. | 124 |
1:
Odnoſzę/ Przinoſzę záś Powiedam Wili=
2:
czam.
3:
referre pedem, Ná zad vſtępić, Re=
4:
ferre ad Senatum, Ná radę to włożić/
5:
Rádzie oznaymić.
6:
Referre pedem in numerum Deorum. Mie=
7:
dzi Bogi policzać refert per omnia pa=
8:
trem, Práwie táki yáko ociec/ Podobny
9:
we wſzem oycu.
10:
Referre parem gratiam, Oddziałáć
11:
Odsłużyć/ Odpłáćić Miltum refert, O
12:
barzo wielie ná tym.
13:
Referre in acta, W regiſtr wpiſáć. Re=
14:
fero tibi acceptum, Tobiem zá to wi=
15:
nien dziękowác y odsługowáć/ albo Z łá=
16:
skitwey to mam.
17:
Retulit me uentus in Italiam, Zániósł
18:
mie záś wiatr do włóch. Omnia ad uo=
19:
luptatem referre, Wſziſtko ná roskoſzy/
20:
álbo bieſiády ſádźic. Se ad ſtudia referre
21:
Wróćić ſie do nauk.
22:
Referunt hæc ad rem, Nalieży to ku
23:
rzeczy.
24:
In album ſtudiorum referre, Wpiſáć
25:
kogo w regiſtr ſtudencki/ to yeſt zá ſtu=
26:
dentá go mieć.
27:
In tabulas ſiue tabellas, In Comen=
28:
tarios, In libellum, In codicem referre
29:
idem, W regiſtr wpiſáć. Par pari re=
30:
ferre, Oddáć Odwetowáć. Aliquem re=
31:
ferre, Być komu podobien. Mores pa=
32:
tris referre, Tákich być obyczáyów yáko y
33:
ociec.
34:
¶Refert imperſonaliter. Saluſt. Quod
35:
illorum magis quam ſua refert, Co
36:
ym więcy ku pożitku czini niżli ye=
37:
mu.
38:
Quid id mea refert? Y co mnie do
39:
tego.
40:
Aliquando his accuſatiuis ſeu aduer=
41:
bijs iungitur, Multū, Plus, Plurimum.
42:
Parum, Paulū, Pauxillum, Nihil, Ali=
43:
quid refert, & ſimilibus.
44:
Relatum, relatu, ſupinum, a refero.
45:
Plin. Aliqua relatu magna, Niektórych
46:
ſie nie godźi ſpomináć.
47:
❡Relatiuum a Grammaticis uocatur
48:
quod aliquid ſuperius refert, Co
49:
ſie ná wyſzſzy smienioną rzecz ſcią=
50:
ga.| X 4 | ¶Relatus |
strona: 124v
kolumna: a
| F ante E. |
1:
¶Relatus, a, um, Participium, Záś
2:
przinieſiony/ Odnieſiony.
3:
¶Relatio uerbale, Oznaimienie/ Powie=
4:
dzenie/ Włożenie.
5:
❡Relator uerbale maſ. Odnośiciel/ Oz=
6:
naymiciel.
7:
❡Relatiuus, a, um, Ten który rad od=
8:
nośi/ Odnoſzáyący.
9:
¶Suffero, ſuffers, ſuſtuli, ſublatum,
10:
ſufferre, Cierpię znoſzę. Nunquam ſuf=
11:
ferre eius ſumptus queat, Nie wycierpi
12:
tego yego doſtátek. Pœnam ſufferre,
13:
Wynę podyąć. Sufferentia pro patien=
14:
tia barbara deriuatione in Biblijs
15:
legitur.
16:
❡Transfero, pen. cor. transfers, trans=
17:
tuli, translatum, transferre, Przenoſzę/
18:
Przeſadzam ná ynſze mieiſcá. In Italiam
19:
domum transfero, Wyciągnąć ná mie=
20:
ſzkánie do włóch. Trans Alpes transfer=
21:
ri, Być przeſádzón zá podgórze. Alpium
22:
transferre modo ad dexteram modo
23:
ad ſiniſtram partem, Yuż na prawą
24:
Iuż ná lewą ſtronę przekładać. Ad ſe
25:
transferre, Sobie prziwłąſzczać. Omnem
26:
culpam in te transfert, Wſziſtkę winę ná
27:
cię skłáda.
28:
Græcos authores transferre, Greckie
29:
xięgi przekłádáć. In linguam Poloni=
30:
cam transferre, Ná polską rzecz álbo
31:
yężyk wyłożyć.
32:
¶Translatus, a, um, Partic. Przeſádzo=
33:
ny/ Przenieſiony. Translatio uel tralatio
34:
Nieſienie/ Przeſádzenie/ też przełożenie ná
35:
ynſzy yęzyk też przemienie álbo vżywánie
36:
słów właſnych nie własnym obyczáyem.
37:
Vt, Sentire, Czuć. Pro Intelligere, Ro=
38:
zumieć. Criminis translatio, Słożenie
39:
winy ná co ynſzego.
40:
¶Translator, Przekłádácz/ Przeſadźi=
41:
ciel/ Vt, Translator quæſturæ.
42:
Translatitius, a, um, ſiue tralati=
43:
tius, a, um, Przeſadzony/ Przenieſiony/ Z
44:
kąd ynąd tu przinieſiony.
45:
¶Translatiuua, a, ū, idem, ut Transla=
46:
tiuus mos, Poſpolity dawny obyczay/ Nie
47:
nowy.
48:
Translatiua uel translatitia officia,
49:
Proſte á poſpolite vrzędy.
50:
¶Introeo, Wchodzę. In uitam introire
51:
Národźić ſie. Introire in ædes, Wnyść
52:
w dóm.
53:
❡Introitus, huius introitus, Wchód. In
54:
cauſam introitus, Wdánie ſie w ſąd.
55:
Ferax, fertilis, Vide Fero. Ferculum
56:
ibidem. kolumna: b
| F ante E. |
1:
Feronia, æ, Dea libertorum, aut nemorū
2:
antiquis credita,
3:
Feronia, æ, eſt etiam ciuitas ſub monte
4:
Socratæ.
5:
Ferox, ferocis, omnis ter. Okrutny/ Srogi
6:
ſzalony/ nadęty/ ſwowolny. Eone es ferox
7:
quia habes imperium in belluas, Y
8:
dla tegoś ták nadęty/ etć. Ferox equus,
9:
Okrutny kóń.
10:
Ferox uictoria, Okrutne zwicięſtwo. Fe=
11:
rociſsime gentes, Okrutny albo ſmiáły
12:
lud który ſie ochotnie pobiyę á nie rad
13:
vſtąpi.
14:
Feroculus diminutiuum, Smiáłek.
15:
Ferocia, æ, fem. prim. Srogość. Okrut=
16:
ność/ Pychá. Arrogantia & Ferocia
17:
idem.
18:
Ferociter aduerbium, Okrutnie/ Pyſznie/
19:
Nadęcie.
20:
Ferocitas, idem quod Ferocia.
21:
Ferocio, is, ire, Swowolny yeſtem/ Nie dam
22:
ſie vyąć.
23:
Ferocire dicūtur Iuuenes, Dobrey myſli
24:
y dobrego ſercá być/ Czuć ſie ná mocy/
25:
Mrzeć ná myłosć.
26:
Ferrum huius ferri, neut. ſe Zelázo. Ferrū
27:
aliquando pro gladio accipit, Miáſto
28:
mieczá/ korda/ y yney żelázney bróni.
29:
Ferreus, a, um, Zelázny. Ferream fabri=
30:
cam inuenere Ciclopes, Zelázá kowá=
31:
nie náleźli/ etć.
32:
Ferrei coloris atduritiei Marmor,
33:
Mármor rowny fárbą y twárdością że=
34:
lázu.
35:
ferreus per translationem, Twárdy/ Nie=
36:
miłoſierny/ Zeláznego/ álbo kámiennego ſer=
37:
cá. Durus Ferus, Ferreus, Inhumanus
38:
fere idem.
39:
Ferrarius, a, um, Co ku żelázu nale=
40:
ży.
41:
Ferrarius faber, Kowal żelázem robią=
42:
cy.
43:
Ferraria aqua, Wodá którą w kominie
44:
kowale przigaſzáyą.
45:
Ferratus, a, um, Zelázny álbo żelázem oprá=
46:
wiony/ obity.
47:
Ferratis uectibus, Zaworámi żeláznemi
48:
obity.
49:
Ferramentum, ferramenti, neut. ſec. Ná=
50:
czinie żelázne.
51:
Ferramenta uetera, Stáre żelázá Fer=
52:
ramentum camini, Wilk żelázny ko=
53:
minny.| Ferramentarius |
strona: 125
kolumna: b
| F ante E. |
1:
Ferramentarius, ferramentarij, ſubſtan=
2:
tiuum, Ten który żełazo czini/ Hutars/
3:
hutnik. Calepinus ex Iulio Firmiano
4:
probat.
5:
Ferrugo, ferruginis, Zárdzewienie. Rdzá.
6:
Item Ferrugo, Káſztanowa fárbá/ to yeſt/
7:
tákowa yáko káſztany/ álbo yákie żelażo
8:
zárdzewiałe.
9:
Ferrugineus, a, ū, Zárdziewiáły. Ferrugi=
10:
neas maculas habentes, Máyąć zárdzie
11:
wałe kropki.
12:
Ferrumen, ferruminis, glutinum iunctu=
13:
ra ſeu ligatura, To czim ſpayáyą/ łutuyą
14:
álbo háftuyą yedno s drugim.
15:
Ferrumino, as, ire, iungo, aut ſimul tem=
16:
pero proprie dicitur de metallis, Spa=
17:
yam/ háftuyę/ yedno s drugim s ſadzam/
18:
Lutuye.
19:
Ferrumina hoc ferrum, Zlutui to że=
20:
lázo.
21:
Ferraria locus in quo ferrum foditur,
22:
ſic Auraria, Argentaria, Æraria, in
23:
quibus Aurum, Argentum, & Æs ef=
24:
foditur, Grubá álbo mieiſce gdzie złoto/
25:
ſrebro/ miedź kopáyą. Item, Ferraria,
26:
Miáſto we włoſzech. Inde Ferrarienſis,
27:
Yeden z támtąd.
28:
Ferro, ferras, id eſt, ferrum induco, Ca=
29:
lepinus.
30:
Ferueo, Vide Ferbeo.
31:
Fertilis, Vide Fero.
32:
Fertum, feri, genus cibi, Kuch nieyáki.
33:
Ferula, læ, Páticzká álbo rózgá w ſzkołách
34:
a feriendo dicta, Od bicia. Hinc dici=
35:
mus ſub ferula eſſe, Pod rózgą być/ to
36:
yeſt/ ná nauce być.
37:
Manum ferulæ ſubducere, Do ſzkoły
38:
chodźić albo pálmatce ręki náſtáwiáć/ to
39:
yeſt pod posłuſzeńſtwem być. Item, Feru=
40:
la, Chróſt/ dębicá/ krzewie albo pálicá wie=
41:
le członków álbo ſeków máyąca á we
42:
wnątrz drzeniowata yákoby bes z których pá
43:
lice do podpiránia czinią Græce νάρθηξ,
44:
Vide etiam infra Nartex.
45:
Ferulaceus, a, um, Páliczczány álbo Chro=
46:
ſtowy.
47:
Ferus, Vide Fera.
48:
Feſcenium oppidum Campaniæ, neut.
49:
tert. Item, Feſcenium Talaſsio, uel Hy=
50:
menæus uerſus qui in nuptijs cane=
51:
bantur, Feſtus, Swádziebne ſpiewánie. kolumna: b
| F ante E. | 125 |
1:
Feſtis pro Ferij dixerunt antiquiꝰ
2:
CC.
3:
Feſſus, a, um. Sprácowány. A fero fers de=
4:
riuatum dicitur, tam de animo quam
5:
de corpore, Feſſus bello, Syt woy=
6:
ny.
7:
Feſſus uulnere, Zemdlony od rány. Feſ=
8:
ſus uita, Stęsknionego żywota/ doſic dłu=
9:
go żył.
10:
❡Defeſſus, a, um, idem.
11:
❡Indefeſſus, a, um, Nieſprácowány. In=
12:
defeſſo animo tua cauſa omnia ſu=
13:
cipiam, S cziſtąć chucią záwżdy będę k
14:
woli.
15:
Feſtino, as, aui, are, penult. prod. Kwápię
16:
poſpieſzam ſie/ pochodzam ochotnie.
17:
Feſtinat ad Comicia, Poſpieſza ná
18:
Syem.
19:
Feſtinas, antis, Participium, Kwápiąc
20:
ſie.
21:
Feſtinatus Participium, Vt feſtinati ho=
22:
nores, Názbyt prętkie wzięcie ná yáką
23:
doſtoyność.
24:
Feſtinatio, Kwápienie/ Prętkość. Feſtina=
25:
tionis plena Epiſtola, & pulueris, & c.
26:
Liſt prętko piſany.
27:
Feſtinanter aduerbium, Prętko sko=
28:
kiem.
29:
Feſtinatio aduerbium, Kwápiąc ſie.
30:
Feſtinus, a, um, Prętki.
31:
❡Præſeſtino, as, aui, are, Názbyt prętko
32:
Poſpieſzam.
33:
Feſtiuitas & feſtiuua, Vide Feſtus.
34:
Feſtuca, cæ, fem. prim. pen. prod. Kłóſek/
35:
Proſzek.
36:
Feſtuca etiam uirga prætoria qua
37:
quis libertate donabatur apud Plau=
38:
tum, Feſtucarius, Gellius, libro 20.
39:
Cap. 9.
40:
Feſtus, a, um, Co ku ſwiętemu/ álbo ynemu
41:
známienitemu dniu należy/ Weſoły ſwiebo=
42:
dny.
43:
O Feſtus Dies hominis amice ſalue
44:
O yáko to nam weſoły dzień naſtał. Fe=
45:
ſta facies, Miła/ Wdzięczna/ Weſoła
46:
twarz.
47:
Feſtus clamor, Karczemne wołánie yá=
48:
kie poſpolicie w ſwiętá bywáyą.| Feſtæ |
strona: 125v
kolumna: a
| F ante E & I. |
1:
Feſtæ frondes, May który ná dzień
2:
ſwięty w kościoły y w domy przyrządzá=
3:
yą.
4:
❡Profeſtus dies, Powſzedni dzień. Fe=
5:
ſtiuus, a, um, Weſoły/ Smieſzny/ Kunſztow
6:
ny/ Wdzięczny. Feſtiuum caput per
7:
Ironiam pro lepido & iucundo ho=
8:
mine, Piękny. Ochotny/ Tráfny. Feſtiuus
9:
ſermo, Smieſzne rozmowy. Feſtiui ludi,
10:
Smieſzne gry.
11:
Feſtiuitas, huius feſtiuitatis, Wdzięcz=
12:
nośc/ Ochota Weſołość.
13:
Feſtiue aduerbium, Smieſznie/ Bárzo tráf=
14:
nie.
15:
Fex uel Fæx, ut quidam ſeribunt, fecis
16:
gen. fem. Drożdże/ Sordes cuiuſ rei,
17:
Fex ciuitatis, Nędzá/ Lichotá, poſpolſtwo
18:
miáſta Fex Romuli, id eſt, partes a Ro
19:
mulo degenerantes apud Cic Fecu=
20:
lentus, a, um, Pełny drożdży/ Mętny/ nie
21:
cziſty. Feculenta aqua, Mętna wodá. Fe
22:
catum quod e fecibus expreſſum eſt,
23:
Z drożdży wyćiśniony. Fecatum uinum,
24:
Mętne yeſzcze nie vſtałe wino Fecutinus
25:
adiectiuum pro feculento, Obſole=
26:
tum.F ante I.
27:
Fiber, Vide ſupra Caſtor, Fibrinus, a, ū,
28:
adiectiuum, Bobrowy.
29:
Fibra, fibræ, fibrarum, omnium rerum
30:
extremitates & Iecoris & cordis,
31:
Kraye á krąwędźy wſzelákich rzeczy. Fi=
32:
bræ iecoris, Kraye á konce/ álbo kruſzki
33:
oſierdzia.
34:
Fibræ arborum uel ſtirpium, Máłe
35:
odnoſzki álbo włochácinki ná drzewiéch.
36:
Item in folijs & herbis, Koniuſzczki y
37:
włochácinki/ etć.
38:
Fibratus, a, um, Vt, Fibrata radix cepa=
39:
rum modo, Koſmaty álbo włochaty ko=
40:
rzeń yáko Cebulá.
41:
Fibula, læ, Obrączká/ Przypaská/ właſnie
42:
przęcká v páſá.
43:
Fibulis aureis donabantur antiquitus
44:
milites.
45:
Fibulis tigna coniuncta, Balki obrę=
46:
czámi zbite zahaftowane y zátwirdzo=
47:
ne.
48:
Fibulo, as, are, Weſpołek ſpoyić/ zlutować
49:
zágłobić. Refibulare & diffibulare, Od
50:
głobić/ Odłożyć.
51:
Ficedula, læ, fem. prim. Ptaſzek nieyáki fi=
52:
gami żywiący. kolumna: b
| F ante I. |
1:
Fictilis & fictitius, Vide Fingo.
2:
Ficus, ſec, uel quart. declinationis, gen.
3:
fem. uel maſc Figá.
4:
Ficus. gen. fem, tantum, Figowe drzewo.
5:
Ficus autem fructus, ſec. declin. gen.
6:
maſ. Figi. Ficus Ægyptia fructus ſi=
7:
liquæ arboris, CC.
8:
Ficus pro mordo, gen. maſc. quart. de=
9:
clinationis, Krosty nieyákie które poſpo=
10:
licie ná brodzie/ ná głowie/ y ná ynſzich
11:
mieiſcách gdzie włoſy ſą około zadku roſtą/
12:
węgry podobno yáko niektorzi zową.
13:
Ficoſus, a, um, Pełny takich kroſt. Calepi=
14:
nus.
15:
Ficulus, ficuli, pro parua ficu, Małe
16:
drzéwko figowe. Ficetum, ficeti, Figowy
17:
ſad.
18:
Ficarius, a, um, Który ſie figámi rad karmi.
19:
Ficariæ, crates, Figowy koſſ.
20:
Ficaria, æ, pro ficu arbore, Figowe drze=
21:
wo.
22:
Ficitor, ficorū amator & collector, Ob=
23:
ſoletum.
24:
Ficolea palus ficulinus, CC. Tycz figo=
25:
wa.
26:
Ficitas, ficinum abundantia, Obſole=
27:
tum.
28:
Ficulneus, a, ū, Co yeſt z figowego drzewá
29:
Ficulnea arbor, Figowe drzewo.
30:
Ficulnus, a, um, idem quod ficulneus,
31:
ſed Metaph. Mięki/ Mdły/ Pyeſzczący.
32:
Fidelia, æ, fem. prim. Nieyáki gliniány
33:
kruż/ dobra Amuła gliniana z ktorey ſie ná
34:
piyáyą. Duos parietes de eadem deal=
35:
bare fidelia, Prouerbium, S yedną rze=
36:
czą dwie chcieć oſięgnąć.
37:
Fidena, æ, uel, Fidenæ, arum, urbs Lati=
38:
norum.
39:
Fides huius fidei, fe. quart. Wiárá/ Sta=
40:
łość/ y prawdá w słowiech/ vprzeumosć.
41:
Vnde bonæ fidei homo, Człowiek zu=
42:
pełney wiáry/ y ſtátecznego słowa. Bona
43:
fide reddam, Chcęć záś wroćić podd mo=
44:
yą wiarą. Dare fidem, Dowieść/ Po=
45:
ſwiadczić.
46:
Liberare fidem ſuam, Przirzeczenie ſwe
47:
ſpełnić. Soluere fidem, Niedzierżeć sło=
48:
wá.
49:
Abrogare fidem alicui. Zgánić kogo
50:
áby mu ná potym nie wierzono.
51:
Nolo fidem meam interponere, aut
52:
fidem meam adſtringere. Nie chcę zá to
53:
przyrzec.| Fide |
strona: 126
kolumna: a
| F ante I. |
1:
Fides Chriſtiana, eſt fiducia miſeri=
2:
cordiæ, non notitia hiſtoriæ, qualem
3:
& diaboli habent, Krześciáńska wyárá
4:
yeſt vprzeimie dufáć á nic nie wątpić w
5:
miłoſierdziu bożym.
6:
Fides etiam eſt quod uulgo conſcien=
7:
tiam dicimus, Cice. Adeſt uir ſumma
8:
authoritate, & religione, & fide, M.
9:
Lucullus, Mamy człowieká wielkiey po=
10:
wagi Bogoboiności y cáłey á vprzeymy
11:
wiary. Bonæ fidei poſſeſſor, Spráwie=
12:
dliwy dzierżáwcá/ ten yákoby który co zá
13:
dobrym prawem dzierży. Conferre ſe in
14:
fidem & clientelam alicuius, Spuś=
15:
cić ſie ná cziyę łaskę/ álbo podáć ſie w
16:
opiekę y w obronę. In nullius fide eſſe, nie
17:
bić nikomu poruczón/ bić ſobie panem. Fi=
18:
de nulla es, Ty żadnemu nie dzierżiſz sło=
19:
wá.
20:
Fides publica, Gleit Fide publica iuſ=
21:
ſus eſt dicere cauſam ſuam, Dano ma
22:
ſie ſpráwować ná gleicie. Fide publica
23:
Romam uenit Saluſtius. Ná gleycie
24:
prziyechał do Rzyma. Sequi fidem ali=
25:
cuius, Przeſtáć ná czyim przirzeczeniu.
26:
In fidem alicuius recipi uel redire,
27:
Przepráwić ſobie v kogo gniew á w łáskę
28:
być wzięt.
29:
Fideiubeo, fideiubes, fideiuſsi, fideiuſ=
30:
ſum, fideiubere, Slubuye/ ręczę/ przi=
31:
rzékam/ záſtępuyę kogo/ bierzę to ná ſię.
32:
Hinc fideiuſſor, fideiuſſoris, Rękoymia
33:
Záſtępcá.
34:
Fideiuſsio, onis, Rękoyemſtwo. Fides ſi=
35:
gnificat etiam, Obrona/ Opiekunſtwo.
36:
Vt, in fidem ſuam recipere, W obro=
37:
nę y w opiekę ſwoyę prziyąć/ inde uenit
38:
Fidet commiſſarius, Opiekun/ Teſtá=
39:
mentars & Fidei commiſſum, Teſtá=
40:
ment/ Opiekanie.
41:
Fidei commiſſus, a, um, Vt fidei com=
42:
miſſa libertas, id eſt, fidei commiſso
43:
relicta. Hinc ille exclamationes, Proch
44:
Deum at hominum fidem, O miły
45:
Boże ſpomoż.
46:
Fido, fidis, fiſus ſum, fidere, Wierzę/ Du=
47:
ſam/ cum ablatiuo Plin. Qui ingenio
48:
parum fidimus, Którzy nie wſzicy dofci=
49:
powi náſzemu dufamy/ cum ablatiuo,
50:
Vergil iam fidere terra.
51:
Fidus, a, um, Wierny/ Pewny. Fida cuſto=
52:
dia, Pewna ſtraż. Fida familiaritas,
53:
Vprzeyme towárziſtwo. Fidiſsimus do=
54:
mino ſeruus, Pilny á wierny sługá pánu
55:
ſwemu. Fidiſsima coniux, Myła żoná.
56:
Fidus Deus qui fidei præeſt apud gen=kolumna: b
| F ante I. | 126 |
1:
tiles hinc aduerbium Iurandi, Medius
2:
fidius, Owſzeki/ Záprawdę.
3:
Fidelis & hoc fidele, Wierny. Fidelis o=
4:
pera, Pilna robotá. Fidele conſilium
5:
dare, Wiernie komu poradźić.
6:
Fidelitas, fidelitatis, Wierność/ Prawdá/
7:
Pewność.
8:
Fideliter, Aduer. Wiernie/ Pilnie. Rządnie
9:
Conſtanter & fideliter permanere in
10:
amicitia populi Romani, Być niena=
11:
ruſzonym prziyacielem ludu Rzimskiego/
12:
álbo zachowáć ſie cale przećiw Rzimiá=
13:
nóm.
14:
Findens, fidentis, Dufayący/ Smiáły.
15:
Fidenterm aduerbium, Smiele s cziſtą chu=
16:
cią.
17:
Fidentia, æ, Smiáłość.
18:
Fiducia, æ, Dufanie. Fiducia ſui, Wiele
19:
dzierżenie o ſobie. Non eſt quod fiducia
20:
mei in utram aurem dormias, Nie
21:
ſpuſzczay ſie ná mię. Qua fiducia tan=
22:
dem id audeam facere, Którym ſpoſo=
23:
bem bych ſie tego ſmiał ważyć.
24:
Fiducialiter in Biblijs pro fidenter non
25:
dicitur latine.
26:
Fiduciarius, a, ū, Ten czego komu zwierzo=
27:
no albo do rąk dano. Fiduciaria manci=
28:
patio, Záſtawny funt który záś wykupić
29:
może. Ft fiduciaria uenditio, Przedánie
30:
czego tym obyczáyem/ áby yáko záś poło=
31:
ży pieniądze/ ſwoye rzeczi mogł mieć/ Zá=
32:
ſtáwá.
33:
Fiduciarius hȩres, Opiekun/ álbo dzierzáw=
34:
cá cziyego ymienia aż do pewnego czáſu.
35:
¶Cōpoſita, Infidelis, Niewierny/ Nie
36:
pewny. Infidelitas, Niewierność/ niepew=
37:
ność. Et apud Theologos alias Fide=
38:
lis ſignificat, Krześćiániná bogoboynego
39:
Item, Fidus, Wierny. Perfidus, Niewier=
40:
ni rzywoprziſięſcá Zdrádliwy/ Zdraycá
41:
łgarz/ mátácz. Perfidia, Niewierność. zdrá
42:
dá/ Krziwoprziſięſtwo.
43:
❡Confido idem quod ſimplex Fido,
44:
de quo ſupra, Wierzę/ Nic nie wątpię
45:
Dufam/ Hin confidens, Smiáły. Con=
46:
fidentia, Smiáłość/ fere in malam par=
47:
tem, Confidenter aduerbium, Smiele
48:
Confidenter hoſti occurrere, Smiele
49:
nieprziyacielá koniem nátrzeć
50:
Confiſio, onis, uerbale, Vbeſpieczenie.
51:
Confidentiloquius in comparatiuo
52:
gradu dixit Plautus pro Confidentius
53:
& confidentioribus uerbis, Smie=
54:
liey.| ❡Diffido |
strona: 126v
kolumna: a
| F ante I. |
1:
❡Diffido, diffidis, pen. prod. diffiſus
2:
ſum uel fui, diffiſum diffidere, Nie
3:
wierzę. wątpię/ Nie chcę ſie ná to ſpuśćić.
4:
Diffidere perpetuitati bonorū ſuorū
5:
nie chcieć ſie ſpuſzczać. Na ták ſzczęſliwe wo
6:
dzenie, quem enim fortuna alit ſtultū
7:
facit.
8:
De nobis diffidimus, Sámi ſobie nie
9:
wierzymi.
10:
¶Diffidens, Wątpiący/ Boyáźli=
11:
wy.
12:
¶Difidentia, æ, Wątpliwość/ Boyáźli=
13:
wość.
14:
¶Diffidenter, Nie ſmiele. Itē Fidus cō
15:
poſit. Infidus & Malefidus, Nie owſzeki
16:
pewny.
17:
Fides, fidis, fem. ter. declin. Struná/ y wſze=
18:
láki inſtrument który ſtrunámi bywa ná=
19:
ciągan/ yáko yeſt lutniá/ hárfá. Fidicula
20:
diminutiuum, parua cithara, Hárfecz=
21:
ká/ Lyrká. Fidibus canere, Ná lutni álbo
22:
ná hárfie grać. Fidicula, ſyderis nomē
23:
quod fides a Columella dicitur,
24:
Gwiazda ták zwána/ Lirá.
25:
Fidiculæ pluralis numeri tantum, Po=
26:
wroz którym złodzieye ná mękách przicią=
27:
gayą.
28:
Fidicen, pe. cor. Fidicinus, Lutniſtá/ Hár=
29:
fiſta/ Orgániſtá.
30:
Fiducinus, a, um, Vt ludus fidicinus,
31:
Wſzelka gra ná ſtrunách.
32:
Fidicina, fidicinæ, Luteniczká która vmię ná
33:
ſtrunách grać.
34:
Fido, Vide Fides.
35:
Figo figis, fixi fixum, figere, Vtykam/ Zá=
36:
głabiam/ zátwirdzam, Figere palum in
37:
terram, Pal álbo Kół wbić w ziemię.
38:
Figere carnes uerubus, Piecziſte zát=
39:
knąć ná rożny.
40:
Figere imbrices clauibus, Zágłobić ál=
41:
bo przitwirdźić ryn goździkámi. Figere
42:
ad ſtatuam, Do ſłupá przibić, Legem
43:
figere, Státut nieyaki vczinić. Figere
44:
tabulas idem, Figere aprum, Dźikiego wieprzá vbić/ vkłoć. Fixum per trans=
45:
lationem pro firmato, unde fixum
46:
coſilium, Mocna/ ſtała/ vtwierdzona rá=
47:
da. Datum, firmum, fixum, idem, Fi=
48:
gebantur noſtri diuerſis telis, Rozmá=
49:
yita ſtrzelba ná náſze ſzłá. Figere ceruos,
50:
Yelienie łowić álbo ſtrzelbą ich doſtá=
51:
wáć.
52:
Fixus, a, um, Participiū, Przibity/ Niepo=
53:
ruſzony/ Tęgi. Platus, ad parietē ſunt fixȩ
54:
clauis ferris, Zeláznémi goździámi do
55:
śćiani ſą przibite/ Si hæc mala fixa ſuntkolumna: b
| F ante I. |
1:
Yeſli tych niefortun niemożem uidź. Quȩ
2:
perpetuo animo meo fixa manebūt,
3:
Które mnie záwżdy ná pámięci tkwieć
4:
będą.
5:
Fixura in Biblijs non eſt latina dictio
6:
pro infixo uulnere.
7:
❡Compoſita, Affigo, affigis, affixi,
8:
affixum, affigere, pen. prod. Przibić/
9:
Prziaftowáć. Affigere parieti. Do ſciá=
10:
ny przibić. Cruci affigere, Vkrziżowáć.
11:
Affigere ad caput literam, Náznaczyć
12:
komu nos álbo vcho przepalić. In animo
13:
affixum meo, Dobrze mi to ná ſercu
14:
vſiádło. Affixus alicui in re aliqua,
15:
Stać przi kim w pewney ſpráwie.
16:
❡Configo, configis, confixi, confixū
17:
configere, pen. prod. Wyłóć/ Weſpo=
18:
łek zgłobić/ Przihaftowáć. Configre ſa=
19:
gittis, Vſtrzeláć. Tabulas inter ſe con=
20:
figere, Kárty álbo regiſtr weſpołek sſzyć.
21:
Configere cornicum oculos, Wro-
22:
nóm oczy wykłoć. Prouerbium, To yeſt-
23:
chytrze/ á ty co ſie zá naychitrſze máyą po=
24:
deyść.
25:
¶Defigo, Ná doł ſpuſzczam/ ſzczipię. wſa=
26:
dzam.
27:
Defigere aliquem colaphis in terram
28:
Poráżyć kogo pyęścią o ziemię. Sicam
29:
in corpore alicuius deffigere, Dekę w
30:
kim vtopić. Altiſsimis defixa radi=
31:
cibus, Głęboko wkorzenioná. Defigere
32:
oculorum aciem, uel oculos in terram
33:
Spuśćić twarz ku ziemi. Tacita mœſti=
34:
tia ita defixit oculos, Ta każdego ſer=
35:
ce zrániło.
36:
Defigere oculos in picturam, Zápá=
37:
trzić ſie ná málowánie. Defigere alicui
38:
oſculum, Cáłowáć/ Wyciąć komu puc
39:
niektórzi mówią. Infigo, Przibiyam. Wti
40:
kam. Religio animis infixa, Bogoboy=
41:
ność ſtoyi przed oczyma Gladium ho=
42:
ſti infigere in pectus, Przebyć nieprziya=
43:
ciela mieczem. Infigere animo & memo
44:
riæ, Wziąć ſobie dobrze w pámięć.
45:
❡Refigo, Odginam. Rozgłabiam y Od=
46:
wodzę/ Wyciągam záś. Figere & refi=
47:
gere leges, Czinić y záś káźić ſtátuta á
48:
vſtáwy.
49:
Refigere clauum, Odwieść álbo odgiąć
50:
goźdź.
51:
❡Præfigo Na przód wiykam/ Przed ſo=
52:
bą nátikam. Præfixa ferro iacula,
53:
Przed tym żelázem obite ſtrzały. Præfixa| eſt |
strona: 127
kolumna: a
| F ante I. |
1:
eſt opera Epiſtola, Yeſt przed xiegámi
2:
Epiſtoła nieyaká przedłożona.
3:
❡Suffigo, Podſtáwiam/ Podbiyam to
4:
Przibiyam. Sufficere cruci & in cruce,
5:
Ná krzyżu przibyć.
6:
❡Trāsfigo, Przebiyam ná drugą ſtronę.
7:
Transfixus eſt haſta, Przebodzión yeſt.
8:
¶Transfixus, Paricipium, Przekłoty
9:
Przebity/ Przebodziony.
10:
¶Crucufigo, crucifigis, fixi, figere,
11:
Obieśić/ Ná ſzubienicę podnieść.
12:
Figulina, Figura, Figulus, Vide Fingo.
13:
Filictum, Filicula, Vide Filix.
14:
Filius, filij, gen. maſc. ſecund, Syn.
15:
Filijfamilias, qui in poteſtate patrisfa=
16:
milias eſt, Syn który yeſzcze nie wyſzedł z
17:
opieki oycowskiey, Filius fratris, Syno=
18:
wiec. Filij etiam in brutis, Kurczętá.
19:
Filia, Corká.
20:
Filius terræ, Prouerbium. Człowiek który
21:
yeſt rodzáyu nie bárzo poważnego/ á które=
22:
go rodzay nie znáyomy áni záchowáły mie=
23:
dzy dobrémi ludźmi yeſt. Contra cœli
24:
filius, Páńskie dziécię/ sławnego á zácho=
25:
wáłego domu człowiek.
26:
Filiolus, Diminutiuum, Synaczek.
27:
Filiola, Coreczká.
28:
Filiaſter quo quidā utuntur pro Priui=
29:
gno, qui imitatur filiū, Valla, Páſierb.
30:
Fulix, cis, ge. fe. te. Genus herbæ. Páproć.
31:
Ficula, Diminut. alias Polypodium.
32:
Paprodká
33:
Filictum, filicti, Mieyſce gdzie tego ziela
34:
doſić roście. Filicata patera ad filicis her=
35:
bæ ſimilitudinem cœlata. CC.
36:
Filum fili gen. neut. Nić, Filum ducere,
37:
Przyść. Filum etiam eſt, Strefa, Linia/
38:
Sztrich. Inde filum ſequi, Nići ſie dzyer=
39:
żeć/ álbo wedle liniey yść.
40:
Filum etiam Lineamenta facere, Xſtałt
41:
twarzy/ ſtrefy á liniya twarzna.
42:
Filum orationis pro Stylko & ducendi
43:
forma ac cōpoſitione ipſius oratio=
44:
nis, Obyczay/ xtałt/ formá ſubtilość/ ſpo=
45:
ſób/ roſcyągnienie álbo roſpoſtárcie rzeczy.
46:
Filo, as, are, Predę.
47:
Filatim, Aduerbium, PO nići. Effilare,
48:
Niciámi co zbrózdowáć/ Dáć przykład. Et
49:
Effilatum, Obłogá Bramá/ Wyſziwánie
50:
ná koſzuli álbo inſzem odzieniu.
51:
Fimbria, æ, fem. ſecun. Bram nadolny v
52:
ſzaty/ Podołek/ Obrámowánie.
53:
Fimbriatus, a, um, Brámowány/ Obłożony
54:
brámámi. Fimbriata ueſtis. Brámowá=
55:
na ſzątá. proprie tamē Fimbria eſt, Rze=
56:
zány bram. kolumna: b
| F ante I. | 127 |
1:
Fimus, fimi, maſc. ſecun. Gnóy, Fimus e=
2:
quinus oński gnóy. Fimetum, fimeti,
3:
Gnoyewisko á Mieyſce gdzie gnóy kładą.
4:
Findo, findis, di, fiſſum, findere, Roſzcze=
5:
pić/ Roztrąćić. Findere & diuidere idē,
6:
Finditur ibi Euphrates, Dzieli ſie tám
7:
rzéká Euphrates/ Fiſſilis & hoc fiſſile,
8:
Sczepny/ Latwi ku roſzczepieniu.
9:
Fiſſilia ligna, Drwá w ſzczepách. Fiſſibile
10:
probat Cale. ex Plinio ubi legit fiſſile.
11:
Fiſſura, ræ, Skáłá/ Roſpadliná.
12:
Fiſſio, onis, Verbale, & Fiſſus, huius ſus,
13:
idē, &, Rosknowánie/ Rozdárcie drzewá.
14:
❡Compoſita, Bifidus, a, um, Ná dwie
15:
częśćy roſzczepiony. Quadrifidus, a, um,
16:
Ná cztery częśćy rozdárty.
17:
¶Diffindo, dis, di, ſum, dere, idem
18:
quod ſimplex Findo.
19:
¶Infindo autem, Wſzczepiam klin/ Záſá=
20:
dzam álbo wbiyam w drzewo.
21:
Fines, uel Adfines quondam Oppidum
22:
in Thurgania Heluetiæ.
23:
Fingo, fingis, finxi, fictum, fingere, For=
24:
mowáć/ Tworzyć/ Xtaltowáć/ z wosku co
25:
tworzyć. Fingere & Formare idē, Spō=
26:
deo habiturum te generū, quo melior
27:
fingi ne uoto quidem potuit, Slubu=
28:
yęć że tákiego będzieſz miał z niego zięciá
29:
nád którego k myſly nie mogł by być lepſzy
30:
ſtworzón. Fingere iuuentutem, Młódz
31:
vczyć y wychowáć w dobrych naukách. Sic
32:
fingere mores, pro formare, Dobrych
33:
obyczáyów vczyć/ Cwiczić kogo. Hinc fi=
34:
gulus, figuli.
35:
¶Figulina, næ, quod magis a doctis
36:
uſurpatur, per Syncopen Figlina,
37:
Zduński wárſtát/ też zduńskie rzemięsło.
38:
❡Figlinū, ni, Zdunska robotá á naczinie.
39:
¶Figlinus, a, um, Zdunski/ Vt. Fi=
40:
glina creta, Ktorey zduni vżywáyą. Figu=
41:
linum opus, Gliniáne naczinie.
42:
¶Figularis & hoc lare, Vt rota figu=
43:
laris, Koło zduńskie.
44:
¶Fictilis, & hocle, Z gliny vczinione.
45:
❡Fictilia uaſa, Gliniáne ſtátki. Fictilis
46:
Iupiter, Z gliny vlepiony.
47:
Fictile, fictilis, Subſtantiuum, Gliná/ álbo ynſza máteria.
48:
Figura, æ, pen. prod. Xtałt. Figura. No=
49:
ua figura oris, Oſobliwa twars. Figu=
50:
ra apud Grammaticos, Nowe vżywá=
51:
nie yednego słowá álbo też cáłey ſentenciey
52:
przećywko właſnemu á wziętemu vżiwániu
53:
Figuro, as, pen. produ. figurare, Formuyę
54:
xtałtuyę. Figurare os ueri Meta=
55:
phoricos, Vczić dziécię mówić| Y | Figuratio, |
strona: 127v
kolumna: a
| F ante I. |
1:
Figuratio, onis, Verbale, Xtałtowánie
2:
Wyformowanie.
3:
¶Compoſita, Configuro, Przifor=
4:
muyę/ Przixtałtuyę/ Prziſtoſuyę. Cōfigu=
5:
rare alicui coracem, Przitoſować ko=
6:
mu kabat.
7:
¶Præfiguro, id eſt, Præmonſtro, Re=
8:
præſento, Vkazuyę naprzód nieyaką for=
9:
mę albo xtałt. Præfigurare uerbis, For=
10:
mā ueſtis, Podać komu słówy rozumu yá=
11:
ką ma ſzatę ſtanowić.
12:
Fingo etiam ſignificat, Zmyślam/ łáſzę ſie.
13:
Fingit cauſas ne det ſedulo, Te=
14:
rét. Yednę prziczinę z drugiey winayduye/
15:
áby tylko nie dáć. Fingere ex ſua natura
16:
cæteros, Táko ynſzych dzierżeć yáki ſam
17:
yeſt. Fingere amicitias, Zmiślać prziya=
18:
cielſtwo. Fingere fallaciā, Zdradę nieyáką
19:
wyrwać. Nidos fingere, Gniazdá czinić.
20:
Ebritatē fingere, Rżkomo być piyánym
21:
Fictus, Participium, Zmyſlony/ Wymalo=
22:
wány/ Vformowáni. Picta & ficta ima=
23:
go, Malowány obraz. Mulier ficta, Nie
24:
wiáſta s przipráwną twarzą/ która yákoby
25:
v ſkrzinki byłá vmywſzy ſie yáyem/ potym bar
26:
wiczki s krzinki dobyłá y oną ſie vmálowá=
27:
łá. Ficto offitio ſimulata cōſuetudine
28:
adiunctus, Nieś prawą chucią ku przi=
29:
yaźni prziłączony. Ficta religio, Fałſziwa
30:
boza służba álbo bogoboyność.
31:
Ficte, Aduerbiume Fałſziwie/ Smiſlnie.
32:
Fictio, onis, & Figmentum, figmenti,
33:
Wymysł Smyſlenie/ falſz/ też fántáſia wyo=
34:
brażenie. Et, Fictor, fictoris, Zmiſlácz ten
35:
który ſie vmię łaśyć/ Też Formarz/ Zdun.
36:
Fictor legum, Státutów vſtáwcá.
37:
Fictrix uerbale, f. Zdunká/ Rzemieśniczká.
38:
❡Compoſita, Affingo, affingis, affin
39:
xi, affictum, affingere, Priczinić wymy=
40:
słów/ przixtałtowáć/ Przilepić. Affinge=
41:
re aliquid pro mendaciter addere,
42:
Prziłgáć/ Przipodmówić ſie. Affingere
43:
ollis auriculas, Przipráwić/ Przilepić
44:
vſzy ku gárnców. Addere & Affingere
45:
rumoribus, Nowin pomnożyć. Affictius
46:
apud Varronem, Przipráwiony/ Prziczi=
47:
niony. ¶Configo, Zmiſlam/ Zwo=
48:
dzę. Confingere crimen in aliquem,
49:
Náłgáć ná kogo. Confingere & Com=
50:
miniſci aliquem rumorem, Wymyślić
51:
yáką nowinę.
52:
¶Confictus, Participium. Zmyſlony/
53:
Wymyſlony. Cōfictæ lachrymȩ, Wimy=
54:
ſlone łży.
55:
❡Confictio, onis, Wymysł. Vt. Conſi=
56:
ctio criminis, Potwarzánie/ Oskárżenie.kolumna: b
| F ante I. |
1:
❡Diffingo, is, xi, ictum, ere, eſt. Con=
2:
quaſſatum reformare apud Hor. Ná
3:
ynſzy xſtałt vczinić.
4:
❡Effingo, Wiformuyę/ Wyrzezuyę/ Wy=
5:
biyam/ Wydrukuyę. Effingere a parētibꝰ
6:
ores & formas. Od rodzicow wziąć
7:
obyczáye y wſzyſtkę poſtać. Similitudinem
8:
ex uero effingere, Prawie yáko ma być
9:
rzecz niektórą tráfić/ to yeſt/ rowną vczinić.
10:
Effingunt ſenem queruli mores Znáć
11:
ſtarca po vskarżeniu.
12:
❡Effictio, nos, Práwdiwe trafienie álbo
:
(też wymysł
13:
¶Effigies, Vide ſupra Refingo. Z nowu
14:
zaś czinię/ Tworzę/ Gniotę/ Xſtałtuyę.
15:
Finis, huius, finis, Koniec/ gen. dubij, Też
16:
Cél á cziye przedſięwzięcie. Finis agro=
17:
rum, Gránica álbo wigoniská ról Oran=
18:
di iam finem face, Przeſtáń ſie yuſz mo=
19:
dlić. Finis ædificatȩ domus, uſus, Dla
20:
tego dóm zbudowano áby w nim mieſzkano
21:
Ambo ad eūdem finē reſpiciūt, Obá=
22:
dwá ſą yedney myſli álbo przedſięwzię=
23:
cia Fine & fini in ablatiuo facit ſȩpius
24:
per e. Vnde fit Affinis, Przirodżony.
25:
¶Affinitas, tis, Krewność/ Prziyacelſtwo.
26:
¶Confinis & hoc confine, pen. pro,
27:
Prziległy/ Pográniczny.
28:
¶Confiniū, Pográniczność/ Sąſiectwo
29:
Inconfinio agrorum, Tam gdzie ſie role
30:
ſchodzą. Item, Finitimus, a, um, Bliski/
31:
Niedaleki/ Grániczny. Et, Verbum Fi=
32:
nio, is, iri tum, re, Kończę/ Konam/ Wy=
33:
pełniam. Finire uitam inedia, Vmrzeć
34:
od głodu. Finire morbo, Swego żiwotá
35:
przes chorobę dokonać. Vitam ſuſpendio
36:
finire, Sam ſie obeśić. Errorem finire,
37:
Z błędów ſie wypleść. Animo aliquid fi=
38:
nire, Wzyáć co przed ſię/ álbo vłożić ſobie
39:
co. Inicium ſumere & finire contraria.
40:
Finitus, a, um, Participium, Skonczony
41:
Latwi ku zliczeniu.
42:
¶Infinitus, Nie skonczony/ Niezliczony.
43:
ut, Infinitus labor. Nieskończona robotá.
44:
Finite, Aduerb. Koniecznie Finitio Ver=
45:
bale idem quod Definitio Wypiſanie
46:
wyliczenie też wyłożenie á opſiánie rzeczy
47:
zupełne yáko ſie ſámá w ſobie ma krotkiemi
48:
słowy/ ále wżdy tak yżeby wſziſtka nátur á/ y
49:
właſność rzeczy była oſięgniona y ogrodzo=
50:
na/ áby nic niezbywáło ani też niedoſtawáło/
51:
Finitor, oris, p. pro. Skończiciel/ Wiliczi=
52:
ciel/ Też ten który role pomierza y kończy.
53:
Fines, finium pluraliter tantum, Gránice
54:
ták miedzy polamy yáko y miedzy krayná=
55:
mi álbo páńſtwy y kroleſtwy. Fines pro=
56:
ferre, Granic pomknąć á máyetnośći álbo| páńſtwá |
strona: 128
kolumna: a
| F ante I. |
1:
pańſtwa ſwego rozſzerzić. Fines, Termi=
2:
ni, Limites.
3:
Finio etiam ſignificat, Wywodzę/ Wykłá=
4:
dam właſność rzeczy niektórey. Vnde
5:
Deffinio idem, Skázuyę. Quam uitam
6:
ingrediar, definias, Ná yáki ſie żywot
7:
mam vdáć skáż/ oſądz/ Powiedz twe wi=
8:
dzenie. Diem definire, Dzień vſtáwić.
9:
Ita definitum eſt, Ták skazano y oſą=
10:
dzono yeſt.
11:
❡Definio idem quod Finitio, Vide
12:
ſupra Definitiuus, a, um, Vt, Conſti=
13:
tutio definitiua, Státut á vſtáwá zupeł=
14:
na/ pewnie á doſtátecznie rzecz opiſuyąc.
15:
¶Definite Aduerb. Zupełnie/ Pewnie/
16:
Doskonále.
17:
❡Diffinio, Diffinitio idem quod De=
18:
finio & Deffinitio.
19:
Finitiuus, a, um, Konieczny/ Doskonáły
20:
Pewny.
21:
¶Infinitiuus, a, um, Niepewny/ Nie=
22:
doskonáły/ To yeſt/ Który/ Niepewność
23:
rzeczy ma w ſobie.
24:
Fio, fis, factus ſum, id eſt, Efficior, Sta=
25:
wam ſie. Paſſiuam enim uerbi (Facio)
26:
ſignificationem habet. Irregulari=
27:
ter autem fierem pro firem facit, &
28:
fieri pro firi, præteritum eſt factus ſum
29:
uel fui, præſens Imperatiui capit a fu=
30:
turo optatiuo, Fias, fiet, fiamus, fiaris,
31:
fiant, quia fi, nō, dicit, Etfite rariſſime
32:
legitur, Vt apud Catonem. Et Fitoe
33:
in Amphytrione Plauti, Fiens & fien=
34:
dus barbara ſunt. Veteres Fitur dixe=
35:
re & facitur, paruifaciatur, faceſſetur,
36:
Vt probat Priſcianus, quæ exoleue=
37:
runt. In reliquis, Fio per quartā Con=
38:
iugationem, Si quidem biduum, ue=
39:
rum ne fiant iſti uiginti dies, By yedno
40:
tylko dwá/ ale ſie obawam áby ſie z tych dwu
41:
nieſtały dwadzieściá dni. Mane, aliquid
42:
fiet cibi, Potrway mało áż ſie co przigo=
43:
tuye yeść. Ne quid detrimēti fiat dabi=
44:
tur opera a me, By ſie w czym ſzkodá nie
45:
ſtáłá będę yá tego prziſtrzęgał. Nulla a=
46:
deo ex re iſtuc fit niſi ex nimio ocio,
47:
To niskąd ynąd nie przichodźi yedno z
48:
próźnowánia á roſpuſty. Ex ea re quid
49:
fiat, uide. Bacz co z tego vroście Fit ob=
50:
uiam caſu ei miltitudini C. Cario.
51:
Podkał ſie s ſtą rotą z przigody Vbi ſa=
52:
cietas cæpit fieri, couto locum, Yáko
53:
ſie skoro vtążę/ wſtesknie/ Przemienie
54:
ueriſimile, Mnie ſie owſzeki temu nie
55:
che wierzić. Factus reus a populo,kolumna: b
| F ante I. | 128 |
1:
Obwinowan yeſt od poſpólſtwá. Iſtud ſȩ=
2:
pe fit, Częſto ſie to przigadza. T. Ito mecū
3:
obſecro te, S. Fiat, Podź ſemną proſzęcie.
4:
Qui fit? Co ſie w tym dzieye/ Co zá prziczi=
5:
ná tego.
6:
¶Compoſita, Confio, Stawam ſie.
7:
Spero confore, Mam nádzieyę że ſie
8:
ták ſtánie.
9:
❡Deficio, Niedoſtáye mi/ Potrzebuyę,
10:
Nihil tibi defieri patiar, Nie chcę ábyć
11:
ná czym ſchodźyło. Aliqui Impſonaliter
12:
tantum declināt, Defit pro deeſt, Nie
13:
doſtaye. Ne deficiat ne ſuperſit,
14:
Niechay nie niedoſtáye/ ái zbywa. Deficiē
15:
te Luna, deficiunt humores, Gdy xiężic
16:
yeſt ná ſchodzie/ vmnieyſza ſie wilgotnośći.
17:
¶Deficulus, dicitur a Martiale, pro
18:
Luſco, Yednooki/ Zés.
19:
¶Fxfio, exfis, exfire, pro Purgare
20:
Veteres dixerunt, Cziścię/ Chędożę.
21:
¶Exfitus, a, um, purgatus, Wyciśćio=
22:
ny/ Ochędożony/ & Exfuit purgamētū.
23:
¶Infit, Defectiuum uerbum pro In=
24:
cipit uſurpatur, Poczyna ſie.
25:
¶Infit, pro Inquit Liuius, Ibi infit an=
26:
num ſe tertium & nonageſimum age=
27:
re, Tám rzekł. etć.
28:
¶Suffio, ſuffis, ſuffiui, ſuffitum, pen.
29:
prod. Suffire, Zákádźić/ Zákurzić.
30:
¶Suffitus, Participium, Zákádzáyący.
31:
¶Suffitus, tus, Zákádzenie/ Zakurzenie.
32:
¶Suffitio, onis, uerbale idem.
33:
¶Suffimen, Suffimius idem.
34:
❡Suffimentum, Suffimenti idem.
35:
❡Fac ſuffitum, Zákadz/ Zákurz tu. Suf=
36:
fitor toris, Zákádżácz.
37:
Fieri etiā ſignificat Być wazón. Hinc Ma=
38:
gnifieri, Być w wielkiey powadze. Ma=
39:
gni fit apud illum, Láskaw nań/ Wy=
40:
ſoce go ſobie waży. Nihili fieri, Zá nic nie
41:
być myan/ w pomietliech być. Item. Fit nō=
42:
nunquam, Przigadza ſie pod czás. Fieri
43:
poteſt, Może to być/ Yeſt podobieńſtwo.
44:
Firmo, as, aui, are, Twirdzę. Firmare
45:
corpora cibo, Pedeprzeć ſobie żołądká.
46:
Firmauit fidem dextera, Dałmi ná to
47:
rękę. His rebus pace firmata, Vtwir=
48:
dźiwſzy pokóy. Firmatæ uires cibo,
49:
Pośilona moc pokármem.
50:
Firmamentum, ti, ge. n. ſ Vtwierdzenie/
51:
Vmocnienie/ Grunt/ Fundament/ Też
52:
Niebieski Firmament álbo fundáment.
53:
Reipub. firmamētū M. C. Rzeczy po=
54:
ſpolitey grunt. Firmamentū diſciplinȩ,
55:
Dobrych obyczáyów fundáment. Funda=
56:
mentum ac Robur idem.| Y 2 | Firmus, |
strona: 128v
kolumna: a
| F ante I. |
1:
Firmus, a, um, Stáły/ Mocny/ Twárdy/
2:
Niedobyty/ Nievżyty.
3:
Firmum Stabile, Mocne y trwáłe. Fir=
4:
ma amicitia, Stała miłość. Stabilis &
5:
firma ciuitas, Twárde/ obronne miáſto
6:
Firmiſſima arx, Niedobity zamek. In
7:
firmiore ſpe eſſe, Wlepſzey nádzieyi być.
8:
Firmiſſimus, pro Veritate, Dałby ſie o
9:
prawdę zábić.
10:
Firmitas, atis/ Mocność Stałość. Fir=
11:
mitas & Conſtātia idem, Firmitudo,
12:
idem, Firmitudo animi, Smiáłość.
13:
Firme, Aduer. Mocnie/ Stałe/ Obronnie.
14:
Firmiter aliud Aduerbium idem.
15:
¶Infirmus, a, um, Niemocny/ Chory/
16:
Blády Mdły.
17:
❡Infirmitas, Chorobá/ Niemoc.
18:
❡Infimiter, pro Infirme in Biblijs
19:
proprie legitur, Mdło/ Licho.
20:
❡Cōpoſita, Affirmo, as, aui, are, Ex
21:
ad et firmo, Zápewne powiedzieć/ Twir=
22:
dźić co/ Swiádczić ꝓ certo affirmare, Zá
23:
pewne twyrdźić. Iureiurando affirma=
24:
uit, Záprziſiągł ſie.
25:
❡Affirmatio, Twirdzenie/ Poſwiád=
26:
czenie.
27:
¶Affirmate, Aduerbium, Zápewne.
28:
Affirmatiue, id eſt, affirmate. Ci. Of. 3.
29:
❡Cōfirmo, Powirdzam/ Poſwiádczam
30:
Dowodzę. Cōfirmare ſe dicuntur qui
31:
ex morbo conualeſcunt, Ozdrowieć/
32:
álbo pokrzepyć ſie. Nondum ſum con=
33:
firmata ualetudine, Yeſzczem práwie nie
34:
ozdrowiáł/ Medłem yeſzcze. Confirmata
35:
ætas, Wczeſne látá Męſtwo. Nondum
36:
ſatis ſum confirmatus ad ſeribēdum,
37:
Yeſzczem práwie nie yeſt ku piſániu potwir=
38:
dzony
39:
❡Confirmare, & Infirmare cōtraria.
40:
❡Confirmator, toris, uerbale, Vpew=
41:
niácz/ Twyrdźiciel. Cicer. Confirmator
42:
pecuniæ deſyderabatur, Niemieliſmy
43:
ktoby zá pieniądze przirzékł. Confirma=
44:
tio, onis, uerb, Potwirdżenie/ Dowód.
45:
¶Confirmitas, atis, Vpewnienie/ Przi=
46:
rzeczenie Plautinum eſt.
47:
¶Infirmo, as, aui, are, Káżę/ Roſpro=
48:
wadzam. Porę. Quæ erant confirmata
49:
iterum infirmat, To co ſie yuż było po=
50:
ſtánowiło zaś káźy/ Porze. Fidem teſtis
51:
apud iudicem infirmare, Podeyźrzá=
52:
ne ſwiádectwo vczynić álbo ſkáżyć ſwiádká.
53:
¶Infirmare, pro Ægrotare, in Biblijs
54:
tantum legitur. Infirmatio, Zemdlenie.
55:
¶Ofirmo ſeu Obfirmo, Firmum
56:
propoſitum in animo habeo, & quaſikolumna: b
| F ante I. |
1:
obſtinate, Nie dáć ſie vżyć/ Záciąć/ zá=
2:
wrzeć/ záſtánowić ſie. Ne tā, obffirmate,
3:
Nie záćinay ſie ták bárzo/ albo nie odrzé=
4:
kay ſie/ Nie przećiw ſie ták bárzo. Obffir=
5:
mare animum, Zátwardzieć/ zákámiáłym
6:
być. ¶Obffirmatus Nomē ex Partici=
7:
pio, Zákámiáły Nieużyty. Lapie ipſo
8:
ob firmatior es, Rychleyby kamienia vżył
9:
niż ciebie.
10:
❡Obffirmare Aduerbium, Zákámiáłe/
11:
Animū offirmo, Pewnie ſie niedam v=
:
(żyć.
12:
Fiſcula, Vide Fiſcus.
13:
Fiſcus, ci, m. Skarb/ Dochód roczny/ pań=
14:
ski álbo Krolewski. Vulgo dominum
15:
Páńſtwo/ Mayętność/ Wlaſność. Nam
16:
ærarium eſt ciuitatis. Item fiſcus. Koſz
17:
Trzos, Lineus fiſcus, Płocienny worek.
18:
Fiſcalis, & hoc le, Co ku skárbowi a Máyęt
19:
ności Krolewskiey należy. Inde, Con=
20:
fiſco, as, are, Wżyąć omu ymienie. Ap=
21:
plicare fiſco regio. Ná Królá wźiąć
22:
Fiſcina idem quod fiſcus, Fiſcina fico=
23:
rum, Figowy koſz.
24:
Fiſcilla, læ, Diminut. a Fiſcina, Koſyczek
25:
Korbeczek. Itē Fiſcilla, Kratki ná gębie=
26:
ktore zwerzętóm á zwłaſzczá konióm zá=
27:
więſzáyą ná gębie.
28:
Fiſcellis, capiſtrare, Kratkámi ovzdać.
29:
Fiſcellum, fiſcelli, pro eodem.
30:
Fiſtellus dictus eſt antiquis caſei mollis
31:
appetens Calep. ſine authore, Który
32:
ſie twarogiem rad karmi/ Twarożek.
33:
Item Fiſcellus, Górá we włoſzech.
34:
Fiſon, Require Phiſon.
35:
Fiſtuca, cæ, fem. ge. pri. Młot/ Kula Kloc
36:
álbo Báran/ Táran którym pale á zwłaſz=
37:
czá moſtowe w zimię wbiyayą/ Też którym kámienie w ziemię pobiyáyą kiedy brukuyą.
38:
Hinc Fiſtucatio, Támowánie/ Róſtowá=
39:
nie gdzie z wiela olſzowych albo dębowych
40:
palów w ziemię nábitych fundament albo
41:
grunt ſtáwyą/ ná którym może Mury
42:
ynſze budowánie ſtáwić/ á bywa poſpolicie
43:
tákowe roſztowánie w wodzie ná mieiſcách
44:
zrzodliſtych/ Vidi talem Vittember=
45:
gæ & Argentinæ, alias dicit Palatio.
46:
Fiſtucatus, a, um, Pálámi nábity/ też pniem
47:
álbo baranem tákowym w zimię wtłuczony.
48:
Fiſtula, læ, f. p. proprie dicitur per quam
49:
aqua educitur, Fálá/ Rinná/ Rurá/ To
50:
yeſt/ Wydrożone drzéwo albo kanał/ Też
51:
trzćiná v piſzczeli. Item morbi genꝰ, Flux
52:
gdy ſie komu yáki wrzód we flux/ To yeſt
53:
w vſtáwiczne ropienie álbo cieczenie obró=
54:
ci. Fiſtula ſpiritualis, Zyła w ſziy którą
55:
oddychamy. Fiſtula cibalis, Potráwna| rurká |
strona: 129
kolumna: a
| F ante I. & L. |
1:
rurká w ſziy. Fiſtulæ pineȩ, Ruri ſoſno=
2:
we. Fiſtulæ fictiles, Gliniáne piſzczałki.
3:
alias Tubulli.
4:
Fiſtulæ applumbatæ, Piſzczeli ołowem
5:
ſlutowáne. Sed fiſtulæ plumbeæ, Olo=
6:
wne piſzczeli yákie w orgániech.
7:
Fiſtulo, as, are, Piſzczę/ Gram ná pyſzczałce/
8:
Też wydrażam/ Wywierciam/ álbo czinię
9:
rury/ piſzczałki.
10:
Fiſtulator, uerba. latine, Piſzczek/ Trębácz
11:
Fiſtuloſus, a, um, Wydrożony/ Wywier=
12:
ciány/ Czczy/ To yeſt/ Co wiele rur/ y dziur
13:
w ſobie ma/ Dziuráwy. Fiſtuloſa terra,
14:
Rzadka á piaſcziſta ziemiá/ która bywá
15:
poſpolicie nievrodzayna/ To yeſt/ Lugo=
16:
wáta ziemiá/ która ták rzadka yeſt yákoby
17:
gębká. Fiſtuloſus cancer, morbus, Ták
18:
dziurá vieyące ciáło. Fiſtuloſæ denſi=
19:
tatis ſpongia, Gębká pełna dziurek.
20:
Fite Imperatiuus a Fio uide ſupra.
21:
Fitiges, pe. pro. genus animalium apud
22:
Plinium.
23:
Fiuere, pro Fugere antiquum Feſtus.
24:
Fixulas, pro fibulis antiqui dixere, FeſtꝰF ante L.
25:
Flabrum, bri, Vel ut uult Seruius, Fla=
26:
bra tantum pluraliter, Dmuchánie/
27:
Wyátr/ też/ Kichánie.
28:
Flabellum, li, Diminutiuum, Oganká
29:
którą wiátr czinią.
30:
Flabellum per translationem, Podánie
31:
komu drógi álbo przicziny ku zwádzie.
32:
Flabellifer, Oganecznik.
33:
Flacceo, ces, Siue Flacceſco, flaccescis,
34:
flaccui, ere, id eſt, Langueo, Blednieyę
35:
Płonieyę yáko gdy zioła poczináyą ſchnąć y
36:
więdnąć. Flacceſcit oratio per transla=
37:
tionem, Słábieye rzecz/ Nie ma wdzięcz=
38:
nośći y łáski.
39:
Flaccidus, a, um, id est, Languidus,
40:
Smiady/ Zwiędły, per translationem,
41:
Słáby/ Mdły/ Też Kłápouchy który záwie=
42:
ſiſte vſzy ma. Flaccide aures, Kłápouche
43:
vſzy.
44:
Flaccus, ci, Kłápouchy. Flaccidȩ mammȩ,
45:
Odwieśiſte Cice.
46:
Flaccum etiam ſignificat Przenoſzone
47:
Wytárte/ id eſt, Detritum, Vnde De=
48:
flacco, as, are, Drę/ Noſzę. Conflac=
49:
ceſco idem quod ſimplex Flacceſco.
50:
Flacces, flaccium, Drożdźe álbo brudy
51:
oleyowe.
52:
Flagellum, Vide Flagrum.
53:
Flagitium, tij, ge. n. Wielki á zły Lotrow=
54:
ski vczinek/ Kurewſtwo y wſzeláka niecnotá.
55:
Flagitio ardere, Niecnoty á łotrowſtwákolumna: b
| F ante L | 129 |
1:
być pełen. Aliquem flagitijs nobilitare,
2:
Osławić kogo w yákiey wielki niecnocie
3:
Flagitioſus, a, um, Niecnotliwy/ Lotrow=
4:
ski Vita flagitioſa, Lotrowski żywot.
5:
Flagitioſe, Aduerbium, Niecnotliwie/
6:
Nieſláchetnie Impure, Turpiter, Flagi=
7:
tioſe uiuere idem.
8:
Flagitium proprie dicitur, Zgwałcenie
9:
biały głowy. Flagitium eſt, Sromotá
10:
yeſt/ id eſt Dedecus.
11:
Flagitio, as, aui, are, prim. penul. corep.
12:
Vprzeymie bárzo proſzę Naliegam komu
13:
vſtawicznym modleniém/ Modlię ſie.
14:
Flagitare enim plus est quam poſtu=
15:
lare, Stipendium flagitari a Legioni=
16:
aus audio, Słyſzę że ſie żołnierſtwo pil=
17:
nie mitá vpomina. Promiſſum flagitare
18:
ab aliquo, Vpomináć ſie komu obietnice.
19:
Flagitator, Modłek. który ſie modli záwie=
20:
śiwſzy ſie komu w ſziye/ álbo klęcáyąc
21:
przed kim.
22:
¶Conflagito idem.
23:
Ffflagito, as, are, Vpominam ſie/ Wy=
24:
ciągam dług yáwnie. Efflagitare conui=
25:
tio, Złorzeczenim ſie komu cżego vpomi=
26:
náć.
27:
¶Efflagitatus, Participium, Wymo=
28:
dlony/ Wyklękány. Efflagitatus huius
29:
tatus, Modlenie/ Klękánie przed kim.
30:
❡Efflagitatio Verbale idem. Item,
31:
Láyánie/ Vpominánie s gniewem á słémi
32:
słowy.
33:
Flagro, as, aui, are, n. pri. Gorę/ Páłam.
34:
Flagrare deſiderio alicuius, Táżyć po
35:
kim. Libidinibus flagrare, Ná roſpu=
36:
ſtę á kureſtwo ſie vdáć. Studijs flagrare,
37:
Pilnie ſie vczyć. Amore flagrare, Sza=
38:
lenie miłowáć. Flagrat bello tota Ger=
39:
mania, Wielkie zamieſzánie woyenne yeſt
40:
w rzęſzey niemieckiey. Flagrare infamia,
41:
Złą sławę mić oſobie. Flagrant conui=
42:
uia ſtupris & flagitijs Romæ, Peł=
43:
no kureſtwá y wſzelákiey niecnoty w Rzi=
44:
mie. Flagrant gratia apud ſuos, Ma
45:
wielkie záchowánie miedzi ſwemi.
46:
Flagrans, antis, Participium, ſiue No=
47:
mē ex Participio, Paláyący/ Goreyący.
48:
Studium flagrans, Vprzeyma pilność.
49:
Flagrantiſſimus Sol, Wielmi połące
50:
Słóńce.
51:
Flagrantia, æ, Gorącosć/ Pałánie.
52:
¶Conflagro, as, aui, are, Spálić/ Zgo=
53:
rzeć. Cōflagrare inuidia, Być w wielkim
54:
wzgardzeniu dla zazdrośći. Inuidia In=
55:
cendio conflagrare idem, Deflagro
56:
idem quod Conflagro.| Y 5 | Flagrum, |
strona: 129v
kolumna: a
| F ante L. |
1:
Flagrum, flagri, ne, ſe. Bicz/ Rózgá/ Pręt
2:
á wiązánká/ Miotełká z rózg/ Rzemieniá
3:
álbo powrozów/ Bicz Tátárski. Flagra
4:
pati, Vbitym być/ też wziąć mu ná bęben.
5:
Flagellum, Dimin, Biczyk/ Rożczká. Fla=
6:
gella uitis, Látoroſli. Flagella arboris
7:
idem.
8:
Flagello, as, aui, are, Biczuyę/ Siekę/ Biyę
9:
rozgámi. Flagellare annonam, Wzdro=
10:
żyć żyto. Flagellare perticis frumentū,
11:
Młóćić.
12:
Flagro, onis, Sługá który bicie álbo kiyem
13:
zásłużył/ Smard/ Nogiec. Eſt enim con=
14:
uitium, Przimówká którą sługóm zlie
15:
zásłużonym przipiſuyą. Flagratores au=
16:
tem, (Vt, inquit Feſtus) Genus homi=
17:
num quod mercede flagris cædeba=
18:
tur.
19:
Flagriones dicūtur, Szubienicá/ yáko mo=
20:
wiém/ Z ſzubienice ſie vrwał/ to ieſt/ Smard/
21:
Nogieć/ Kiya gódny.
22:
Flamen, Vide Flo,
23:
Flamma, mæ, fe. pri. Płomień. Flamma
24:
fumo eſt proxima, Ogień przez dymu
25:
być nie może. Flamma etiam aliquando
26:
periculum ſignificat, Niebeſpieczność.
27:
Incidi in ipſam flammam ciuilis di=
28:
ſcordiæ, Tráfiłem ná ten czás gdy na=
29:
więtſze nieprziyáźni w mieſcie były.
30:
Flammula, Diminut. Płomieniek. Hinc
31:
flammeus, a, um, Płomieniſty/ Ogniſty.
32:
Flammiuomus, a, um, Płomieniem duchá=
33:
yący/ To yeſt/ Ten który płomieniem álbo
34:
ogniem rzyga/ Pożarziſty. Flammeſco,
35:
is, ere, pro Exardeſco, Zápalám ſie/ Zá=
36:
gorywam ſie.
37:
Flammo, as, are, Płomienny ogień dáyę.
38:
Flammatus Iupiter, hoc eſt flammam
39:
dextra manu tenens, pro Sceptro,
40:
Ktory w ręce ſwey płomień ma.
41:
Flammiter, a, um, Cicer. 4. Acad. Pło=
42:
mień dawáyący.
43:
❡Compoſita, Inflammo, as, are, Zá=
44:
pálam/ Zágorywam Inflammātur rabie
45:
equi, Zápalayą ſie yádem. Inflammo,
46:
Poduſzczam/ Podżegam kogo. Animum
47:
alicuius inflammare, Poduſzczyć kogo.
48:
Furoribꝰ inflammari, Rozyádowić ſie.
49:
Gloria ad quam ab ineunte ætate in=
50:
flaminatus fuiſti, Chwałá/ ku któryś ſie
51:
záwżdy z młodu miał. Inuidiam inflam=
52:
mare, Yątrzić á ſurowić kogo przećiwko
53:
komu.
54:
¶INflammatio, Zápalenie/ Spuchnienie.
55:
Flammigena eſt Flaagenitus CC.
56:
Flammigerare, Páłáć/ Płomień dáwáć.kolumna: b
| F ante L. |
1:
Flammeum, ne. ſe. Złoty rąbek pánieński.
2:
Flammeolum, Dimin. Rąbeczek żółty.
3:
Flammearius, ma. fe, Który cziny/ przedáye
4:
álbo fárbuye tákowe rąbeczki.
5:
Flammeolus, a, um, Przirumieńſzym/
6:
Prziżoſtſzym co yákoby nie bárzo zołto yeſt
7:
Flandria, Kráyiná w Niderlandzie/ To yeſt
8:
w wyſzey ziemi niemieckiey. Olim Cim=
9:
bri dicti.
10:
Flauus, a, ū, Płowy/ Nieowſzeki żołty/ Pod=
11:
poláły. Flauus puluis, Płowy piaſek.
12:
Flauum mare. Flaua mella. Flaui ca=
13:
pilli, et flauam Cererem dicimus, Pło=
14:
we morze/ żołty miód/ Włóski yáko złoto/
15:
podpoláłe przipłowiáłe/ álbo ſpłowiáłe żyto
16:
Item, Flaua moneta, Złota mińćá.
17:
Flaueo, es, ere, Zołcieyę/ Płowieyę.
18:
Flaueſco, cis, ere, idem. Flaueſcunt
19:
frumenta, Płówieye/ To yeſt/ Doſtawa
20:
ſie/ Smáży ſie żyto.
21:
Flebilis, Vide Fleo.
22:
Flecto, tis, xi, xum, ere, Act. t. Náginam
23:
Krziwię. Flectere curſum ad aliquem,
24:
Wſtąpić do kogo. Flectere præcibus,
25:
Wymodlić co ná kim/ Vprośić. Flectere
26:
equum in gyrum, Obroćić koniem
27:
Flexus, Participium, ſiue Nomen ex
28:
Participio, Nákłoniony Nágięty. Fle=
29:
xa coma, Tráfione/ Kedzierzáwe włoſy.
30:
Flexus, huius xus, Krziwienie y ná tę y ná
31:
owę ſtronę Nákłániánie. Flexus ætatis,
32:
Podeſzłe álbo pochylone látá. Flexipeda
33:
hædera quam Virgilius errantem uo=
34:
cat. CC.
35:
Flexipes, qui flexos pedes habet, Krzi=
36:
wonogi/ Szpotáwy/ Kuláwy.
37:
Flexo, flexis, xi, xum, ere, pro Flectere,
38:
Calep. annotat, ſed non alio authore
39:
quam Priſciano.
40:
Flexio, onis, uerbale, fœ. Krziwnienie/
41:
Náginánie/ Zgárbienie.
42:
Flexibilis, & hocle, Powolny ku ſgięciu/
43:
Słáby/ Gibki. Molle, Tenerū. Fragile,
44:
Flexibile fere idem.
45:
Flexilis, Wolny/ Gibki/ Nietęgi. Flexilis
46:
equus, Obrotny/ Toczny Kóń.
47:
Flexuoſus, a, um, Krzywy y ná tę y ná
48:
owę ſtronę nákłoniony. Flexuoſus mōs,
49:
Górá rozmáyicie krziwá álbo záłomiſta.
50:
Flexuoſus uolatus hirundini, Lot
51:
Yáskółczyn/ mota ſie álbo przewiyá y ták y
52:
owák.
53:
Flexuoſe, aduerbiū, Krziwo/ Záłomiſto.
54:
Flexanima oratione uſus eſt ad po=
55:
pulum, Ták mowił s poſpolſtwem że káż| demu |
strona: 130
kolumna: a
| F ante L. |
1:
demi do ſercá ſzło/ To yeſt/ Poruſzył ſercá
2:
káżdemu.
3:
Flexura, ræ, Zgárbienie. Flexiloquus
4:
Cicer. Qui ambigna & obſcura lo=
5:
quitur, Który y ták y owák rzeczą mota.
6:
Flexumines, ſiue Flexamines, Yezdá
7:
Rzimska/ alias Celeres & Troſſuli.
8:
¶Compoſita, Circumflexo, ctis, xi,
9:
xum, Circumflectere, Wokoło skrzi=
10:
wyam/ Wokoł ſginam/ Też okrążam.
11:
Circumflexus, a, um, Wokoło zgięty yáko
12:
obręcz/ Záłomiony. Item, Circumflexus,
13:
huius xus/ Zákrążenie. Grammatici
14:
uocant Circumflexum tonum, cu=
15:
ius ſedes eſt in ultima & inpenultima
16:
ſyllaba.
17:
¶Deflecto, is, xi, xum, ere, Stępuyę/
18:
Vſtępuyę z drógi. Deflectere de uia, V=
19:
ſtępić z drógi. Deflectere ex itinere ad
20:
aliquem, Wſtępić do kogo z drógi. O=
21:
ratio redeat eo unde deflexit, Rzecz
22:
náſzá niechay ſie tám wróći z kąd vſtąpi=
23:
łá. Declinare a propoſito & Deflecte=
24:
re ſententiam, Rozmyślić ſie.
25:
Deflexus, Participium, Ten który vſtą=
26:
pił albo odſtał od czego. Ætas in labori=
27:
bus deflexa ad ocium, Stárość opuś=
28:
ćiwſzy pracę v dátá ſie ná pokóy.
29:
¶Inflecto cum Deriuatiuis, Inflexus,
30:
Inflexio. Inflexibilis idem quod ſim=
31:
plex. Reflecto, Odginam. Reflexus,
32:
Odgięty. Reflexo, Odgięcie.
33:
Flegeton, Vide Phlegeton.
34:
Flegma, Vide Phlegma.
35:
Flegmen, nis, Wzdęcie/ Zápalenie.
36:
Flemina dicuntur cum ex labore uiæ,
37:
ſanguis efluit circa talum Feſtus,
38:
Otręt zową niektórzi.
39:
Fleo, fles, ui, tum, ere. neut. ſecu. Płáczę.
40:
Hominum eſt proprium tantū. Flere
41:
de morte alicuius. Płákáć cziey ſmierći.
42:
Fletur, Imperſonale, Płácze ſie.
43:
Fletus, Participium, Obżáłowány/ Opłá=
44:
kány. Virg. Hinc fleti ad ſuperos bel=
45:
lo caduci, Opłákáni. etc.
46:
Fletus, huius tus, Płácz. Fletum gemi=
47:
tum facere, Płákáć y wzdycháć.
48:
Flebilis, & hocle, Płáczliwy/ Płáczek/ V=
49:
skárżáyący ſie. Cantus flebilis, Záłoſne
50:
ſpiewánie.
51:
Flebiliter. Aduerb. Płáczliwy/ żáłoſnie.
52:
❡Defleo, Opłákawam/ Záłuyę. Non
53:
poſſum ſatis deflere mortē patris, Nie
54:
mogę zápámiętáć ſmierći Oycá mego.
55:
Flexanimus, Flexile, & Flexibile, Vide
56:
Flecto.kolumna: b
| F ante L. | 130 |
1:
Flexibula, læ, Satyræ. Nomen eſt apud
2:
Varronem.
3:
Fligo, fligis, xi, ctum, ere, pro Affligo
4:
apud Plinium, Biyę Verbum non ad=
5:
modum uſitatum. Et, Fluctus, us, ui,
6:
apud Virgilium, Szum/ Dźwięk.
7:
❡Compoſita, Adfligo, ſeu Affligo,
8:
gis, xi, xum, ere. pe. prod. Bić/ Sztós
9:
komu dáć/ Dręczić. Affligere ad terram,
10:
O ziemię kogo vderzyć. Affligere oſcu=
11:
lum, Całowáć Et Metaphorice Affli=
12:
gere, Nędźić/ Treſtáć kogo. Też Káráć
13:
Męczić. Corpus affligit ſenectꝰ, Stá=
14:
rość ciáło nędźi. Grauiter me afflixit
15:
febricula, Vdręcziła mie Febra á źimnicá
16:
Dáłámi dobrego Febrá. Frigoribus af=
17:
fligi, Zymno cierpieć. Affligere ſe, Sam
18:
ſiebie dręczić/ Trapić/ Treſtáć. Hunc diu
19:
afflixit calamitas, Tego ſie długo złe
20:
dzierżało.
21:
¶Afflictus, Partici. Strapiony/ Stre=
22:
ſtány/ Zlichocony/ Znędzony/ Vdręczony.
23:
Fractus, Afflictus, Frofligatus, Pro=
24:
ſtratus, Perculſus, Euerſus, Perditus.
25:
fere idem. Religiones proſtare & af=
26:
flictæ, Nabożeńſtwá żadnego. Afflictus
27:
& iacens homo, Mizerny człowiek.
28:
Fractus & Afflictus calamitate. Vdrę=
29:
czony. Afflicta amicitia cui contrari=
30:
um Florens. Fortuna afflicta, Pode=
31:
ſzłe/ Náłomione ſzczęśćie. Vrbs peſtilen=
32:
tia afflicta, Od powietrza ſtreſtane.
33:
Afflicte, Miſernie/ Nedznie.
34:
Afflicto, onis, Smutek/ Miſeria/ Tro=
35:
ská/ Trapienie/ Vdręczenie.
36:
Afflictare, Frequentatiuū, Trapić/ Frá=
37:
ſowáć. Afflictare ſeſe, Fráſowáć ſie.
38:
Morbo afflictari, Vſtáwicznie choro=
39:
wáć. Afflictatur Reſpub. Ginie/ Nę=
40:
dzieye.
41:
¶Afflictatio uerbale, Trapienie/ Frá=
42:
ſowánie
43:
❡Afflictator, Verbale, Fráſo=
44:
wnik.
45:
¶Afflictus, huius tus, Karánie/ Smu=
46:
tek/ Troſká.
47:
¶Confligo, gis, pen. prod. xi, ctum,
48:
ere, Potykáć ſie/ Bitwę wieść. Manu cū
49:
hoſte cōfligere, Acie confligere, Ar=
50:
mis confligere idem, Potikáć ſie. Pro
51:
noſtra ſalute contra ſceleratiſſimam
52:
hoſtium conſpirationem confliga=
53:
mus, Czińmy o zdrowie y o gárdła naſze
54:
przećiwko niesláchetnemu nieprziyaciel=
55:
skiemu ſpiknieniu. Confligare ratione,
56:
Rzeczą á rozumem ſie s kim potikáć.| Y 4 | ¶Conflicto, |
strona: 130v
kolumna: a
| F ante L. |
1:
¶Conflicto, as, are. & Cōflictor, aris,
2:
ari, Frequentatiuū deponens, Vſtáwi=
3:
cznie ſie potykáć/ Vtarczki vſtáwiczne mie=
4:
wáć. Inflictari cū incoodo aliqͦ, Bye=
5:
dzić ſie s nieyákim nieſzczęściem. Qui cū
6:
ingenijs conflictatur eiuſodi, Ktory
7:
ſie s tákowémi ludźmi obchodźi/ álbo ſie w
8:
tákowe towárziſtwo wdáye. Conflictari
9:
iniqua ualetudine. Bárzo niemocen być.
10:
Nouiſſima ualetudine conflictari,
11:
Ná ſmiertelney pośćieli leżeć Conflicta=
12:
ri graui anona, Wielką drogość cierpieć
13:
¶Conflictatus, Part. Vt, Conflictatus
14:
graui morbo, Cięſzko choruyącym być.
15:
¶Conflictatio, uerbale, Częſte biedzenie
16:
Mordowánie/ ſztoſowánie álbo potykánie.
17:
¶Cōflictus, huius tus, Bitwá/ Potiká=
18:
nie. Conflictus militum, Potykánie.
19:
Conflictus nubium, Obłoku ná obłok
20:
záchodzenie. Conflictio, onis, Aliud
21:
uerbale idem quod Conflictus.
22:
¶Infligo, is, xi, tū, ere, Zádáć komu co/
23:
Vderzić. Colaphum infligere quod &
24:
Infringere et impiger, Szwánk/ Sztós
25:
á pogębek komu wyciąć. Infligere uul=
26:
nus, Zádáć ránę/ Ránić. Turpitudinem,
27:
ſibi infligere Sam ſie ſromoćić.
28:
¶Profligo, gas, pen, pro. Profligere,
29:
Poráźić/ Wyſiec ye przecz/ potráćić. Pro=
30:
fligare Rempub, Poſpolity ſtan skáźić.
31:
¶Profligatus, Participium, ſiue No=
32:
men ex Participio, Odpárty/ Spárty/
33:
Poráżony/ ſtrácony. Profligatꝰ exerci=
34:
tus, Porażone woysko. Profligata uale=
35:
tudo, Zdrowie zeſzłe które ſie ná włósku
36:
dzierżi. Profluentiſſimus omnium
37:
mortalium ac perditiſſimus, Bezecny
38:
łotr/ nieſláchetny. Profligatis hoſtibus
39:
domū redijt, Poráźiwſzi. Profligato bel
40:
lo ac peneſublato, Skońćziwſzy woynę.
41:
¶Profligator uer. Stráwcá ſwego dobrá
42:
Iſte ꝓfligator ꝑditiſſimꝰ, Ten nieſláchet=
43:
nik który ſwe dobrá przez gardiel przelał.
44:
¶Profligo, gis, teriȩ Coniugationis,
45:
Puſtoſzę w niwecz obrácam et Effligo idē
46:
Efflictim, Aduerb. Nedznie/ Miernie.
47:
Efflictim amare, Szalenie miłowáć.
48:
Flexuminas, Vide Flecto.
49:
Flo, flas, flare, n.p. Dąć/ Chucháć/ też wiać.
50:
Vnde, Flatus, huius tus, Dęcie/ wiátr
51:
Wianie/ Chuchánie. Flare ſimul & Sor=
52:
bere prouerbiū. Weſpołek dąć y ſárkáć
53:
álbo dech w ſię bráć. To yeſt dwie rzeczy w
54:
ſpołek czinyć niepodobno yeſt/ yáko Pánu
55:
Bogu y Dyabłu służić.
56:
Flabilis, & hoc flabile, Wietrzny/
57:
Flamen, nis, fem. idem quod Flatus.kolumna: b
| F ante I. |
1:
Flamen nis. gen. maſcul, Kápłan.
2:
Flamen Dialis, Pop Boga Yowiſzá.
3:
Flamen Martialis, Pop Márteſow.
4:
Flamen Quirinatis, Pop Romuluſów.
5:
Flaminica, Zona przerzeczonego Popu.
6:
Flaminis flamina idem.
7:
Flaminius, Flaminiū, Præminiſter Cal.
8:
Kleryká sługá popów przerzeczonych. Et
9:
proprium Nomen Romani.
10:
Flamima, nis, Domus flaminū, ꝓ ipſo
11:
Sacerdotio/ Beneficium á dochód. Fla=
12:
mineſów. Flaminium, Bart/ Zasłoná
13:
álbo velum álbo nieyáki rąbek który przed
14:
czáſy/ Rzimski Fraucimer nośił.
15:
¶Item, Flare aliquando ſignificat,
16:
Kruſzce roſpuſzczáć/ ſmálcowáć. Inde di=
17:
citur Flata Moneta & Pecunia Flara,
18:
Bite pieniądze.
19:
¶Compoſita, Adflo, as, aui, are, Pod=
20:
dymam/ Podwiewam.
21:
¶Adflatus, huius tus, Poddymánie.
22:
¶Conflo, as, aui, are, Weſpołek dáć.
23:
Item, Conflare, id eſt, Fabricari, Kuć/
24:
Kowáć Cōflare pecuniam, Pieniądze
25:
bić. Też zbieráć/ zgromádzáć ſummę. Con
26:
flare æs alienum, Zádłużyć ſie. Bellum
27:
conflare, Woynę nárządźić. Exercitū
28:
conflare, Woysko zebráć. Conflata fa=
29:
miliaritas, Wzięte Towárziſtwo s kim.
30:
Conflare inuidiam alicui, Przipráwić
31:
kogo o niełáskę cziyę. Conflare menda=
32:
cium, Leſz wymyſlić.
33:
¶Conflator in Biblijs, qui conflat
34:
metalla, Który leye kruſzce.
35:
¶Conflatorium, in Biblijs legitur,
36:
Lány/ Miedziani tigel.
37:
¶Cōflatilis, et hoc le, Lany/ Spuſzczány.
38:
¶Conflatura, æ, Vt, Auri conflatura,
39:
Lanie álbo ſpuſzczánie złotá.
40:
¶Defflo & Difflo, as, aui, are, Roz=
41:
dymam/ Oddymam/ Roſproſzam ogień.
42:
¶Inflo. Nádymam. Buccinā et Tibiam
43:
inflare, Zátrębić. Buccas ambas infla=
44:
re, Oddąć ſie/ Puckiem być. Inflatū eſſe,
45:
Głupimá nádętym być.
46:
¶Inflatus, a, um, Nádęty. Animus in=
47:
flatus. Nádęty vmysł/ Pyſzny. Infla=
48:
tus diuinus pro adflatu & aſpirá=
49:
rione, Nádchnienie boskie.
50:
¶Inflatio, f. t. Nádęcie/ Spuchliná/ záſli=
:
(wienie.
51:
¶Perflo, Przedimam/ Przewiewam.
52:
Paries perflat/ Scianę wiátr przewiewa.
53:
¶Perflatus, h. tus, Wielki wietrzny ſzum.
54:
¶Perflabilis, & hoc perflabile, Co ła=
55:
twie wiátr przewiewa/ Przedima.| ¶Reflo, |
strona: 131
kolumna: a
| F ante L. |
1:
¶Reflo, Oddymam/ Odwiewam. Refla=
2:
tus, us, Odymánie.
3:
¶Sufflo, Podymam. Sufflauit uxori
4:
pro Inſufflauit Plaut. Poſzeptał żenie.
5:
Sufflatio, onis, uerbale, Poddymanie.
6:
¶Sufflatus, tus, ide. Sufflatorium,
7:
Poddimka Fachel in Biblijs tantū legitꝰ.
8:
¶Sufflamen, nis, g. n. t. Inſtrument á
9:
naczinie wozowe krorym koło zadzierżayą
10:
gdy z wyſokiey á ſpzrikrey gory wós ſpuſzczá=
:
(yą.
11:
¶Inſufflo idem quod Suffio.
12:
¶Efflo, Wywiewam/ Odor qui efflatur
13:
exfloribꝰ, Wonia która z kwiatkow wy=
14:
wiewa albo wychodźy. Animam efflare et
15:
efflare extremū halitū, Skonáć/ vmrzeć
16:
Floces, flocum, flocibus, Poſlednie wino/
17:
Przilewáyą bo wody ná groná wynne
18:
gdy yuſz máło w nich zoſtało á gdy yuſz
19:
pyrwſza moc dobrze z grón wyſiąknęłá po
20:
niemiecku zową Treſtwein, doymek winny.
21:
Floccus, ci Wełnianyk oſmek. Flocculus
22:
li, Diminut. Koſmeczek. Hinc Floccifa=
23:
cio cis, are, Nyzacznie mieć. Idem au=
24:
tem ſignificat floccifacere aliquem,
25:
Za mało ſobie wáżić/ Za borow ą ſzyſzkę o=
26:
go mieć. Et non flocci facere diui=
27:
ſa compoſitione, Vt, Flocci non facit
28:
fidem illius, Namnieyſzy mu wiáry nie
29:
dáye.
30:
Floccipendo, is, ere, idē quod Floccifacio.
31:
Flora, Vide Flos.
32:
Flos, huius floris, maſ. ter Kwiat.
33:
Floſculus, Diminu. Kwaitek Flos ætatis
34:
Yunáckey Práwey ſtałośći wiek. Flos per
35:
Met. pro quauis re prȩſtāti accipitur,
36:
Fos uini, Nalepſze wino. In ipſo Græ=
37:
ciȩ flore, Gdy Grecia w wym ſtanie yeſzcze
38:
byłá, Gdy kwitnęła rzecz poſpolita. Flos
39:
ſalis dicitur quaſi rubigo quædam
40:
ſalis rufi coloris. Floſculos decer=
41:
pere, zbieráć kwiatki. Decerpite uobis
42:
Floſculos, Drwicie ſobie kwiatków.
43:
Florens & Floridus, a, um, Adiectiua,
44:
Kwiatkowy/ kwiateczny/ pełni kwiatków. Et
45:
per Metaph. Weſoły. Color floridus,
46:
Weſoła wdziecżna máść. Floridus Ora=
47:
tor, Foremny/ Niepoſpolity wymowcá.
48:
Florulentus, a, um, Pełny kwyatków.
49:
Foriger, Dawayący kwyatki. Vt. Hortus
50:
floriger, Ogród/ ná ktorym roſtą kwiatki
51:
Flora, Bogini kwiatków y żyt. Fuit Ro=
52:
mana meretrix prædiues quæ ſua
53:
bona Romanis reliquit.
54:
Floralia & Ludi florales ſolennitas fuit
55:
Romæ, Których dni Rzymiánie wſziſtky
56:
nierządy płodźili.kolumna: b
| F ante L. | 131 |
1:
Floreo, es, ui, ere, ne. ſe. Kwytnę. Ætate &
2:
fortuna florere, Być wprawey mierze ſtá
3:
ryy dobrze zdrowy/ piękny. Exiſtimatione
4:
florere, Wyſoko być wáźóń. Florere au=
5:
thoritate & gloria in urbe, Mieć po=
6:
wagę y chwałę w mieście.
7:
Florere & Vigere idem. Florent ſtudia,
8:
Nauky kwitną. Florētiſſima fuit Grȩ=
9:
cia Literarum & Muſicorum, W
10:
Greciey wielmi kwitnęły nauki y Muſiki
11:
á ſpiewánia. Florere re bellica, Fortu=
12:
nę miec ku walce/ Walecznym być.
13:
Florens Nomen ex Participio, Kwit=
14:
niący Floreniſſima fortuna, Wiel=
15:
kie ſzczęśćie. Florente Antonio, Gdy
16:
Antonius pánował. Nihil florentius, ni=
17:
hil præſtabilius uirtutis amore.
18:
Floreſco, cis, ere, Poczynam kwitnąć. Et,
19:
Metaph. Cicer Tua iuſtitia & lenitas
20:
animi floreſcet quotidie magis, Bę=
21:
dzie co dalei wyętſza y słáwnieſza.
22:
Florifer tamen dies quo ſpice ad ſacri=
23:
ficium ferebantur CC.
24:
Floriger & Florifer, id eſt, flores ferens
25:
Kwiatki rodzący CC.
26:
Floridare idem quod Florere.
27:
¶Compoſita, Defloreo, es, ui, ere,
28:
Okwitam/ Przeſtawam kwitnąć. Deflo=
29:
ruit hæc arbor, Yuſz okwitnęło to drze=
30:
wo.
31:
¶Defloreſco, & Effloreo, & Efflore=
32:
ſco, Wielmi kwitnę/ Przekwitam/ Ro=
33:
skwitam ſie.
34:
¶Refloreo, Z nowu kwitnę.
35:
¶Refloreſco, Poczynam z nowu kwit=
36:
nąć.
37:
Floro, as, are, Roskwitam ſie.
38:
¶Præfloreo, res, ui, ere. Pirwy niżli
39:
drugie kwitnąć. Sed, Præfloro, as, are,
40:
prime coniugationis idem, Pirwſzy
41:
kwiát wypuśćić.
42:
Fluctus, Fluctuo, Flumen, Flutuoſus,
43:
Vide Fluo.
44:
Fluo, is, xi, xum, ere, Płynę/ Ciekę. Fluit
45:
amnis, Ciecze rzéká. Veſtis fluit, Szátá
46:
ſie ná tobie zwieſiłá. Fluere etiam Rami
47:
dicuntur, Roſpościeráć ſie á gałęźiſto
48:
róść. Oratio fluit, Płynie rzecz Pytha=
49:
goræ doctrina cum longe late flue=
50:
ret, Gdy ſie ſzéroko roſpośćieráła rozſzerzáła
51:
Fluere Mollicia, & Luxu, Dla. zbytku
52:
á roſpuſty ginąć.
53:
Fluens, entis, Participium, Vt, Fluens a=
54:
qua, Ciekąca wodá. Fluere facetijs, Peł=
55:
ny kunſtów być.| Fluentum, |
strona: 131v
kolumna: a
| F ante L. |
1:
Flumentum, pro flumine in Biblijs tan=
2:
tum legitur, Rzéka.
3:
Fluonia, cognominata eſt Iuno, Quaſi
4:
ſanguinem mulieribus ſiſtens.
5:
Fluor, pro Fluxu non eſt Latina dictio.
6:
Fluxus, a, um, Płynący.
7:
Fluxa, dicimus, Nietrwáłe rzeczy które
8:
łatwie przeydą. Fluxa ueſtimēta, Roz=
9:
wliekłe/ długie ſzáty.
10:
Fluxe, pro Abundanter, Okficie obſo=
11:
letum.
12:
Fluxio, onis, Płinienie Cieczenie. Fluxio
13:
ſanguinis, Ceczenie krwie.
14:
Fluxurus, a, um, Participium, Pádnący
15:
Lecący. Columella. Qua ratione uineȩ
16:
pariant feeraces, & fluxuræ poſſent
17:
conſtitui.
18:
Fluito, as, are, Frequentatiuum, Vſtá=
19:
wicznie rzecz płynąć. Fluitat mihi ſan=
20:
quis, Rádá mi kreẃ czeſto cieka. Itē flui=
21:
tare, Kąpáć ſie/ Pływáć po wodzie.
22:
Fluidus, a, um, Ciekący/ Pádnący Ginący.
23:
Fluida aqua, Ciekąca wodá.
24:
Flumen, fluminis, neut tert. Rzéká. Flu=
25:
men riui, Zrzódło.
26:
Fluuius huius fluuij, idem Rzéká.
27:
Fluuialis, & hoc fluuiale, Rzéczny/ Zdro=
28:
yowy.
29:
Fluuialis, aqua, Zdroyowa wodá.
30:
Fluuiatilis, & hoc le, Rzéczny. Piſces flu=
31:
uitiales, Rzéczne ryby.
32:
Flumineus, a, um, Co ku rzéce należy.
33:
Fluuiaricus, a, um, idem.
34:
Fluuiatus, a, um, Moczony. Canabis
35:
fluuiata, Moczone konopie.
36:
Fluctus, huius fluctus, Wełny ná wodzie
37:
Też Szturm álbo ſzum powietrzny.
38:
Metaph. per Impetu, Multitudine &
39:
Mœſtica, Miáſto gwałtu/ Szturmu y
40:
ſmutku. Fluctus fortunæ, Nieſzczęście/
41:
Przigodá.
42:
Fluctiferagum littus apud Lucrecium
43:
quod fluctus frangat.
44:
Fluctiuagus, a, um, Wełniſty. Vt, Flucti=
45:
uagum mare, Wełniſte morze.
46:
Fluctuo, as, are, Tłukę ſie/ Motamſie. Ma=
47:
re proprie dicitur Fluctuare, Podnośić
48:
ſie/ wełny wymiotáwáć. Fluctuari etiam
49:
dicunt homines, Pływáć po wodzie Sed
50:
Fluctuare ꝑ trāslationē/ Wątpić/ Tułáć
51:
ſie/ Nie wiedzieć czego ſie yáć. Fluctuat
52:
animus, Błądźy/ Szwábkuye. Animo
53:
fluctuare Roſpáczáć.
54:
Fluctuo & Fluctuor dicimus, Fluctuari,
55:
Po wodzie ſie skrobáć. De nauibus im=
56:
becilioribus dicitur.kolumna: b
| F ante L. |
1:
Fluctuans, antis, Participium, Tułáyący
2:
ſie Szwánkuyący/ Wątpiący.
3:
Fluctuatꝰ, a, um, Ten który ſie y tám y ſám
4:
po wodzie nátułał.
5:
Fluctuatio, Tułánie. Szwánk. Animo=
6:
rum fluctuatio, Wątpienie/ Ważenie
7:
ſie.
8:
Fluctuoſus, a, um, Powietrzny/ Wełni=
9:
ſty.
10:
Fluctuatim, Aduerbium, pro Iactanter
11:
& ſolute, Chełpliwie álbo Szwánkuyąc
12:
też/ Wątpliwie obſoletum,
13:
Fluſtra dicuntur cum in mari fluctus
14:
non mouentur, Cichość.
15:
¶Compoſita, Affluo, afflugis, afflu=
16:
xi, affluxū, affluere, Przibywáć/ Przi=
17:
płiwáć/ Prziciekáć. Hinc affluunt opes
18:
& affluit opibus, Przibywa bogactw.
19:
Nihil ex iſtis locis non modo litera=
20:
rum ſed ne rumorum quidem afflu=
21:
xit.
22:
¶Affluens, Participiū, Liui. Affluen=
23:
te multitudine ad famam belli, Gdy
24:
ſie ludzi nie máło ſciekáło ku poſtrachowi
25:
woyennemu. Homo bonitate affluens,
26:
Názbyt dobry.
27:
¶Affluens, affluentior, affluentiſſimꝰ,
28:
Okfity/ Zbytny.
29:
¶Affluenter, affluentius, affluentiſſi=
30:
me, Obficie/ Zbytnie.
31:
¶Affluentia, æ, Zbytek/ Okfitość.
32:
¶Confluo, Sciekám ſie weſpołek/ zwie=
33:
rám ſie. In unum locū confluere, Zeyć
34:
ſie ná yedno mieyſce. Multi hic mercato=
35:
res confluunt, Wielki ku zyazd bywa
36:
Krámárski. Flumina confluunt, Scie=
37:
káyą ſie rzéki. Vnde, Confluxus, Con=
38:
fluuium & Confluentia, Sciekánie
39:
Ziazd
40:
¶Confluentia, Miáſto w niemcech
41:
Kobelenc po niemiecku zwáne. Quia ibi
42:
duo fluuij Moſella & Rhenus, con=
43:
fluunt.
44:
¶Confluens, gen. maſcul. Dwu ál=
45:
bo trzech wód ſpółeczne ſciekánie.
46:
¶Confluges. pen. produ. Mieyścá ná
47:
których ſie roſmáyite zródłá y wody ſcieká=
48:
yą.
49:
¶Circumfluo, Wkoło opływam/ ocie=
50:
kam. Item abundo cum affluo, Mam
51:
doſic/ per translationem Circumfluere
52:
pro Accurrere undi, Ze wſząd ſie
53:
ſciekáć. Circumfluere at Abundare
54:
idem, Okfitowáć Vndequa aquis
55:
circumfluere, Ze wſząd wodę mieć.| Circum= |
strona: 132
kolumna: a
| F ante L. |
1:
¶Circumfluere, pro circumdare, Var=
2:
ro, Circumfluxit nos ceruorum mul=
3:
titudo, Obſtąpiłá nas yeleni wielkość.
4:
¶Circumfluens, Participium, Obiegá=
5:
yący. Vt, Circumfluens amnis oppi=
6:
dum, Rzéká obiegáyąca wkoło miáſtecz=
7:
ká.
8:
¶Circumfluus, a, um, Wkoło wodą
9:
obieżany.
10:
¶Defluo, Sciekam/ Też/ Spádam
11:
Defluit in Iſtulam Varta/ Wpádá w wi=
12:
słę wartá. Defluūt capilli, Lecą włoſy.
13:
Hinc Defluuium & Deflexus, Lecenie
14:
álbo padánie włós.
15:
¶Defluxiſſe dicitur quod tranſactum
16:
eſt, Co yuſz przeſzło/ Minęło dawno.
17:
¶Defluus, a, ū, Liecący/ Pádayący/ ſcie=
18:
áyący. Deflui capilli, Lecące włosy. De=
19:
flua coma idem.
20:
¶Diffluo, Rościągam ſie/ Roſtąpiam ſie.
21:
Metaphorice, Mam doſić yako pan/ Ro=
22:
ſpuſtnie żywę. Sudore fluere, Poćyć ſie
23:
áż na dół pot ſpáda/ álbo w kąpielu leżeć od
24:
potu. Diffluere Luxu, Ocio, Luxuria et
25:
Laſciuia, Loſtowáć ſobie.
26:
¶Diffluens, Participiū, Rościekáyący/
27:
Roſtępuyący ſie. Metaphoricos. Roſpu=
28:
ſtny/ Loſtuyący. Diffluens ac Solutum,
29:
uas, Faſa rozechła y roſypána.
30:
¶Influo, Wciekam. Influit fluuius in
31:
pontum, & ſine præpoſitione, Influit
32:
pontum, Wpádá w morze. Nihil tam
33:
facile in animos teneros at molles
34:
influit quā uarij canēdi ſoni, Nyc ſercá
35:
dobrego w roskoſzy wychowánego richliey
36:
nie zeymie yáko Muſiká á ſpiewánie.
37:
¶Influens, Participium, ſiue Nomen
38:
ex Participio, Wpadáyący/ Wciekáyą=
39:
cy.
40:
¶Perfluo, Przeciekam. Papyrus per=
41:
fluit, Przebiya. Dolium perfluit, Fáſá
42:
álbo stągiéw przecieka. Terentius, Hac
43:
at illac perfluo, Metaphoricω̃ς,
44:
Przeciekam wſzędzie/ To yeſt nyc nie mogę
45:
zámilczeć.
46:
¶Præfluo, Ciekę pyrwey naprzód.
47:
¶Præterfluo. Ciekę álbo byeżę. imo Præ=
48:
terfluit Iſtula Varſauiam/ Wysła ydzie
49:
pod Wárſzawę álbo ydzie imo wárſzá=
50:
wę.
51:
¶Profluo, Wyciekam. Proflunt lachry=
52:
me ab oculis, Wirzucayą ſie łzy z oczu.
53:
Ab his fonibus profluxi ad homi=
54:
num famam, Ztądem prziſzedł ku zná=
55:
yomośćy y záchowániu luckiemu.kolumna: b
| F ante L. & O. | 132 |
1:
¶Profluens, tis, aliquando Participi=
2:
um, aliquando Nomen eſt, pro Flu=
3:
mine, Wiciekáyący/ Rzéká.
4:
¶Profluenter, Aduerbium, Okficie
5:
nád miarę.
6:
Profluentia, æ, Zbytek.
7:
¶Profluus, a, um, Vstáwicznie cieką=
8:
cy.
9:
¶Profluuium, uij, Cieczenie.
10:
¶Profluuium alui, Byegunká.
11:
Profluuium ſanguinis, Czerwona nie=
12:
moc.
13:
¶Refluo. Wſpák/ Ná zád ciek/ Wrácam
14:
ſie.
15:
¶Fluxus & Refluxus, Cieczenie wody
16:
tám y záś wrácánie ſie ſám.
17:
¶Superfluo, Okfituyę/ Mam názbyt/
18:
A quo Superfluus, a, um, Zbitny. Su=
19:
perfluitas, Zbytek.
20:
¶Subterfluo, Podciekam. Subterfluit
21:
aqua murum, Podcieka pod mur wodá.
22:
¶Interfluo, W poſrzód ciekę/ Płi=
23:
nę.
24:
Fluſtra, Vide Fluo.
25:
Fluta, flutre, Flutæ, flutaris, anguillæ ſiue
26:
murenæ dicebantur in freto Siculo,
27:
quæ Græce Ploæ dicuntur, Węgórz
28:
álbo Murena morska
29:
Fuuialis, Fluuius, Fluxio, Fluxus, Vi=
30:
de Fluo.F ante O.
31:
Focale, huius focalis, pen. prod. Obróż
32:
álbo záwiązánie nieyákie około ſziye/ oboy=
33:
czik też żelázny. Inſtrument yákoby ſzwáy=
34:
cá do Tráfienia włoſów/ alias Cala=
35:
miſtrum.
36:
Focaneus palmes dicitur qui in fauce ui=
37:
tis naſcitur.
38:
Focillo, as, aui, are, & Focillor, aris, Och=
39:
ładzam/ Pocieſzam/ Pośilam kogo. Vnde
40:
Refocillo, as, aui, are, idem, Et, Refo=
41:
cillatio, Pośilenie/ Ochłodzenie.
42:
Focus, huius foci, gen. maſcul ſecund.
43:
Ognisko. aliquando, Kuchniá.
44:
Focus publicus, Poſpolita Kuchniá.
45:
Focus paternus, Oyczizny dóm.
46:
Foculus & focillus, diminutiua, Ogniſzcz=
47:
ko.
48:
Focarius, a, um, Co ku ognisku należy.
49:
Focaria ligna, Drwa do czinienia yeść
50:
nárządzone.| Focatia |
strona: 132v
kolumna: a
| F ante O. |
1:
Focatia, tiæ, in Biblijs tantum, Kuchárká.
2:
Focarius panis in foco coctus Sipont.
3:
Focula uentris pro nutrimentis authore
4:
Nonio dixit Plautus
5:
Fodare, pro fodere dixerunt Veteres.
6:
Fodio, fodis, foſſum, fodere, Actiū. tert,
7:
Kopam/ Kolę Sztychuyę. Fodere enſe iu=
8:
gulum, Myeczem przebyć ſziyę. Fodere
9:
ſtimulis, Pachmie bić. Fodere puteos,
10:
Studnie kopać. Fodere piſcinas, Sá=
11:
dzwaki ſuć.
12:
Foditur nunc ſtimulo, Kolenie ku ſercu.
13:
Fodiri, Być kopan.
14:
Fodico, as, are, Frequentatiuum, Vſtá=
15:
wicznie kopam/ Riyę. Animum alicui fo=
16:
dicare, Serce omu gryść.
17:
Fodina, æ, Sziba álbo Grubá w którey yákie
18:
metalla á kruſzce kopayą.
19:
¶Salis, fodina, Solna ſzybá.
20:
Aurifodina, pen. pro. Złota ſzybá gdzie
21:
złoto kopáyą.
22:
¶Argentifodina. Srebrna grubá.
23:
Foſſa, foſſæ, Przekop. Vallo & Foſſa ca=
24:
ſtra munire, Wáłem przekopem obos
25:
obtoczić.
26:
Foſſula, foſſulæ, Diminutiuum, Prze=
27:
kopek.
28:
Foſſátum, pro Foſſa, Plinius.
29:
Foſſor, foſſoris, Kopacz/ Grábarz.
30:
Foſſio, onis, Kopániná/ Grábárſtwo.
31:
Foſſura, æ, idem.
32:
Foſſilis, & hoc le, Co bywa kopano/ Wyko=
33:
pány/ wybrány. Vt, Ebur foſſile, Słoniowa
34:
kośc z ziemie wykopána.
35:
Foſſitius, a, um, idem. Vt, Foſſitia arena,
36:
Przekopny piaſek to yeſt ten który bywa wy=
37:
bieran a wywożéń ná groblą.
38:
Item, Fouea, Doł/ Parsk.
39:
¶Compoſita, Confodio, re, Rosko=
40:
páć/ Vkłoć, Apud me hortum confo=
41:
dere iuſſi, Kazałem ſwoy ogród zryć. Ali=
42:
quem uulneribus cōfodere, Vkłoć ko=
43:
go ſztychem álbo pachnie zábić. Cōfociatur
44:
minute terra, Niechay będzie miáłko zri=
45:
ta ziemiá.
46:
¶Confoſſus, a, um, Vkłoty/ Przebity/
47:
Zrity. Octo confoſſus uulneribus, Wo=
48:
ſmiorę przebity.
49:
¶Circum fodio, Wkoło kopam/ Okopa=
50:
wam/ Puſzczám rów wkoło.
51:
¶Defodio, Zákopáwam. Defodere in
52:
terra, Zákopáć w ziemi.
53:
¶Defoſſus, huius defoſſus, Zákopá=
54:
nie.
55:
¶Effodio, Wy kopawam. Effodere ocu
56:
los, Wykłóć oczy. Effodit illius memo= kolumna: b
| F ante OE |
1:
ria pectus meum, Co nań ſpámiętam
2:
tomi ſie ſercá chwyći.
3:
¶Perfodio, Przekopawam/ Przekałam/
4:
przebiyam. Perfodere montem, Przeko=
5:
páć górę. erfodere nauem, Przebić
6:
łódź. Perfodi gladijs, Być vkłot mie=
7:
czami.
8:
¶Refodlo, Odkopawam álbo zákopawam
9:
záś.
10:
¶Suffodio, Podkopawam ſie.
11:
¶Transfodio, Przebiyam/ Przekalam.
12:
¶Transfoſſus, Przebity/ Przekłoty.F ante OE.
13:
Fœcundus, a, um, Płodny. Fœcundiſsi=
14:
mus melle & felle amor, Miłość pełna
15:
Miodu y żołćy. Fœcundus ager, Vro=
16:
dzáyna rola. Fœcundi calices quem
17:
non fecere diſertum, Po częſtey á pełney
18:
sklance nie żadnemu zeidzie ná mowie.
19:
Fœcunditas, Płodność/ Vrodzay.
20:
¶Infœcundus, a, um, Płonny/ Nieuro=
21:
dzáyny. Infœcunditas, Płonność Nie=
22:
płodność.
23:
Fœcundo, as, are, Vrodzáyne á płodne czi=
24:
nie Nágnoyam.
25:
Fœcundæ, aduerbium, Okficie/ Vrodzai=
26:
nie czinię/ Bogácę.
27:
Fœdus, a, um, Mierźiony/ Szárády by co
28:
złego/ Hániebny. Fœdus odor, Szkáráda
29:
wonia. Fœdum exemplū, Szpátny przi=
30:
kład. Fœdiſſima ſenectuti luxuria,
31:
Niecziſtość ſtárego człowieká hániebnie
32:
ſzpaćy y ſzkárádźy.
33:
Fœdo, as, are, Szpácę/ Szkárádzę/ Máżę.
34:
Fœde, Hániebnie/ Szkárádzie. Fœde inte=
35:
remptus, Hániebnie zabit.
36:
Fœditas, huius fœditatis, Mierzioność/
37:
Szkárádność/ Hańba. Fœditas & Turpitu=
38:
do idem.
39:
¶Defœdo, as, are, idem quod Fœdo.
40:
Fœdus, fœdereis, gen. neut. ter. Przimiérze
41:
Bunt/ Pokóy. Fœdus iacere uel inire
42:
uel ferire, Przimiérze s kim wżyąć. Face=
43:
refœdus cum aliquo idem. Fœderi
44:
aſcribi, Ku przimierzu być prziyęt. Certo
45:
fœdere, Pod pewym zakonem.
46:
Fœdifragus, a, um, Ten który przimięrze
47:
złamał.
48:
Fœdero, as, are, Pro Fœdus percutere
49:
in Biblijs legitur, Inſolens latinis.
50:
Fœderati populi & fœderatæ ciuitates,
51:
Którzi ſą w yednym buncie. Vt, Confœ=
52:
deratꝰ, a, ū, Sprzimierżony/ Ziednocony.| Fœlix, |
strona: 133
kolumna: a
| F ante OE. |
1:
Fœlix, fœlicis, Szczęſliwy Fortunny. Item
2:
Bogosłáwiony wdzieczny/ potemny. Fœ=
3:
lix ſeruus domino, Pożyteczny sługá
4:
pánu ſwemu.
5:
Fœlices horti, Vrodzayne ogrody. Fœ=
6:
lix hoſtia, Tłuſta offiará/ álbo z któ=
7:
rey dim ku niebu okficie leći. Foelix ad
8:
literas, Godny ku nauczaniu.
9:
Fœlicitas, fœlicitatis, Szczęście/ Fortu=
10:
ná. Fœlicitas terræ, Vrodzay. Infœlix
11:
Nieſzczeſny/ Przećiwny Mierżion y też
12:
Nievrodzáyny. Infœlicitas, Nieſzczęście
13:
Przećiwność/ etć.
14:
Fœlicito, as, are, pro fœlicem reddere,
15:
Vbogosłáwić/ vſzczęſliwić/ obſoletū. Fœ=
16:
liciter aduerbiū, Fortunnie/ Szczęſliwie
17:
Fœliciter is ſapit qui alieno periculo
18:
ſapit, W czas ten mądrze poczina/ który
19:
cudzą przigodę przed oczimá miewa.
20:
Fœmen, Vide Femen.
21:
Fœmina, æ, fem. prim. Niewieścia płeć
22:
Fœmineum ac molle, Niewieście y roſ=
23:
koſzne/ Miękkie.
24:
Fœmineus, a, um, Niewieśći.
25:
Fœmineum, ac, molle.
26:
Fœmella diminutiuum. Niewiástá álbo
27:
dziewieczká.
28:
¶Effœmino, as, are, Zniewieściam to yeſt
29:
z mężnego czinię niewieście/ to yeſt/ Nie=
30:
ſmiáłe/ Mdłe/ Miękkie.
31:
¶Effœminatus, a, ū, Niewieśći/ Roſpu=
32:
ſtny/ Zbłaźniony.
33:
¶Effœminatus eſt, Zbłaznił ſie.
34:
¶Effœminata uox, Máłpi głos.
35:
¶Effœminate aduerbium, Nie miło/
36:
Nie weſoło.
37:
¶Interfœmineum, Sromotny niewieści
38:
członek.
39:
Fœniculum, Fœniculi, Włoski
40:
kopr ziele.
41:
Fœnum, fœni, Siáno. Fœnile, gen. neut.
42:
Bróg álbo ſtodoła gdzie ſiáno skłádáyą
43:
Siennicá może być zwána.
44:
Fœniſex, ſecis, gen. com. Koſiars.
45:
Fœniſeca, æ, gen. com. Zeńcá idem. Fœ
46:
niſecum, fœniſeciū uel ut alij ſcribunt
47:
Fœniſiciū, Czás ten kiedy łąki zbieráyą/
48:
też żniwo/ Z polá zbieránie.
49:
Fœnarius, a, um, Syewny. Vt, Fœnarius
50:
aceruus, Sienny bróg. Fœnum Græcū
51:
Koźiróg ziele yeſt.
52:
Fœnus, fœnoris, gen. neut. Lichfá/ też po=
53:
żytek który ziemia z ſiebie dáye/ prziroſcze=
54:
nie.kolumna: b
| F ante OE. | 133 |
1:
Credere fœnus argenti, Pieniędzi ná li=
2:
chwę poźyczáć.
3:
Fœnuſculum dominutiuū, Lichfeczká/ Po=
4:
żyteczek.
5:
Fœnero, as, are, actiuum uerbum a quo
6:
Fœneror paſsiuū, aliquādo datiuo uel
7:
accuſatiuo iūgitur, Ná liczwę pieniędzy
8:
pożyczam/ lichfą ſie obchodzę. Fœneratū
9:
beneficium, Sowite dobrodzieiſtwo. Fœ=
10:
nerat Sol lumen ſuum cæteris ſyde=
11:
ribus, Vżycza ſwoyey ſwiátłośći ynſzim
12:
gwiáżdóm.
13:
Fœneror quando eſt deponens ablati=
14:
uo cum præpoſitione iungitur, Záſtá=
15:
wiam y dáyę ná lichfe. Fœnerari ali=
16:
quid alicui, Záſtáwić komu co/ & iterū,
17:
Dáć komu pieniędzy ná záſtáwę/ depo=
18:
nentaliter.
19:
Fœnerator, Lichfiars.
20:
Fœneratio, onis, Lichfienie/ Lichfą ſie
21:
obchodzenie.
22:
Fœneratio aduerbium, Słychwą.
23:
Fœneraticius, a, um, Záſtáwny/ Na lichfę
24:
dány.
25:
Fœneraticia ueſtis, Záſtáwna ſukniá.
26:
Fœneralia, orum, Dzień ná który lichfá
27:
páda.
28:
Fœnebris & hoc fœnebre, Lichwiárski
29:
Záſtáwny hándel.
30:
Fœſtuca, Vide Feſtuca.
31:
Fœteo, fœtes, fœtui, fœtere, Smierdzieć/
32:
Czuchnąć.
33:
Fœtor, oris, Smród.
34:
Fœtidus, a, um, Smrodliwy/ Smierdzą=
35:
cy. Czuchnący.
36:
Fœtus, huius fœtus, gen. maſc. Płód każ=
37:
dego zwierzęciá/ ac etiam aliarum re=
38:
rum, nam eſt generale, Arborei fœtus,
39:
Owoce z drzéw.
40:
Fœtus terræ, Zboże.
41:
Fœtus gallinarum, Kurczętá.
42:
Fœtus apium, Miód álbo młodę pſzczoły.
43:
Fœtus nemorum, Látoroſli/ álbo żo=
44:
łądź.
45:
Fœtus, a, um, Czieſzki/ a/ e.
46:
Fœto, onis, Owcá która yeſt na okoce=
47:
niu.
48:
Fœta canis, Pściá na oſzczenieniu.
49:
Vnde Effoetus, a, um, Która yuż vro=
50:
dźiła/ Mdła/ Chora.
51:
Fœtura, æ, Noſzenie płodu/ to yeſt wſziſtek
52:
ten czás którego noſzą płód. Item, Fœtu=
53:
ra, Płód/ to yeſt yágniętá/ cielęta/ kurczętá
54:
y inſzich zwierząt młody płód.| Z | Foetura |
strona: 133v
kolumna: a
| F ante O |
1:
Fœtura pratorum etiam dicitur, Pobrá=
2:
ſtánie.
3:
Fœtifico, as, are, Koćić ſie/ álbo ro=
4:
dźić.
5:
Fœto, as, are, idem de auibus dicitur.
6:
Fœtoſus, a, um, Która wiele rodźi/ Płodna
7:
in Biblijs tantum legitur inſolens eſt,
8:
Bos fœtauit, Krowá ſie cieliła. Ouis fœ
9:
tauit, Owcá ſie okoćiła. Equa Fœtauit
10:
Swierzóbká ſie ochrzebiłá.F ante O.
11:
Folium, folij, Liſt ták ná drzewie yáko y ná
12:
ziołách/ też kártá wxięgách. Nam antiqui
13:
in arborum folijs ſcribebant.
14:
¶Pagina, næ, Obiedwie ſtronie kárty/
15:
Trfolium, Konik ziele. Quinque foliū
16:
herba, Tormetilla, etiam dicitur
17:
Millefolium, Krwawnik.
18:
Foliaceus, a, um, Liſtowny.
19:
Foliatus, a, um, Kartowny co z kart álbo z
20:
liſtów vcziniony yeſt.
21:
Folioſus, a, um, Pełny liścia.
22:
Foliatus genus unguenti.
23:
Follis, follis, maſc. tert. Skorzány mieſzek
24:
który w ſie wiátr bierze y wypuſzcza u pod=
25:
dymániu ognia. Eius Epiteton eſt Ven
26:
toſus follis, Wiátrowy mieſzek.
27:
Follis etiam dicitur Pęcherz wieprzowy ál=
28:
bo wołowy/ który nádimáyą á potym pę=
29:
cherzyni z nich bywayą/ ſed accipitur pro
30:
coriaceis ſaccis & crumenis, Miáſto
31:
skorzánych miechów.
32:
Follis fabrilis, Kowalski miech. Item follis
33:
Wietrzna álbo nádęta pyłá którą gra=
34:
wáyą we włoſzech poſpolicie/ & dicitur
35:
follis pugillatorius, quia pugno per=
36:
cutitur.
37:
Folliculus diminutiuum, Skorzány mie=
38:
ſzecze/ Pecherzinká. Item Folliculi etiā
39:
dicūtur Każdego naſienia plewá/ kłos álbo
40:
główká w którey ſie naſienie chowa. Vt,
41:
Folliculus lini, Lniana główká.
42:
Follicure pars remi follicule recta, Fe=
43:
ſtus, Rękoyeść wyosłá skórą obleczona.
44:
Follicare apud Apul. Záwieráć y otwieráć
45:
ſie yáko poddymny álbo wiátrowy mieſzek.
46:
Inſolens eſt.
47:
Follitus, id eſt, obuolutus corio, obſo=
48:
letum.
49:
Fomes, fomentum, Vide Foneo.
50:
Fons huius fontis, m, ter Ciękące zrzódło/
51:
Fons putealis, Studnia. Fons pro=
52:
rumpere dicitur, Wybiyáć ſie ná wierch.
53:
Fons per translationē, Rozum/ y Dowćip| F ante O. |
54:
Vt, Fons ingeniorum, Homerus, Zrzó
55:
dło rozumu y dowćipu Homerus.
56:
Fonticulus, huius fonticuli dim. Zrzodł=
57:
ko/ Studzienká.
58:
Fontanus, a, ū, Zrzódlny/ Studzienny, Vt,
59:
Fontana aqua, Zrzódlna álbo ſtudzien=
60:
ná wodá.
61:
Fontalis & hoc fontale idem.
62:
Fontalia, fontium ſacra, Calep.
63:
Fontinalis porta, Romæ, quæ & Capena
64:
dicitur, Brána w Rzimie.
65:
Foramen, Vide Foro.
66:
Forago, pen. prod. Filum quod a tex=
67:
tricibus fertus, Vt diurnum opus di=
68:
ſtinguat, Calep.
69:
Foras aduerbium ad locum, Ztąd precz
70:
Ne hinc foras ambulet, Aby ztąd gdzie
71:
nie wychodźił/ to yeſt/ áby ſiedział doma. Fo
72:
ris autem aduerbium eſt in loco uel de
73:
loco, Tam/ Przed.
74:
Foris eſt, Nie maſz go domá. Foris occlu=
75:
dere fores, Zewnątz zawrzeć drźwi.
76:
Foris cœnare, Nie wieczerzáć domá.
77:
Forinſecus aduerbium, Zewnątrz.
78:
Forbeam antiqui omne genus cibi uo=
79:
cabant, Feſtus, Profant/ Wſziſto ku poży=
80:
wieniu przisłucháyące.
81:
Forceps, forcipis, gen. dubij, Kleſzcze.
82:
Forcipes dēticulæ cancrorū, Raczne noſzki
83:
Forex, forficis, Nożice.
84:
Forficulus uel forficula, Nożiczi dimin.
85:
Forda, æ, Bos pregnans, Która bydłem
86:
chodźi.
87:
Forem, es, Optatiuo modo tempore prȩ=
88:
ſenti, & præterito imperfecto & Coiun
89:
ctiuo modo tꝑe præſenti, & præterito
90:
imperfecto, utinā, uel, cum forē, fores
91:
foret, Et pluraliter, Forens, id eſt, eſſem
92:
eſſes, eſſet, & c, Infinitiuo futuro, Fore,
93:
Id eſt, eſſe, Być. Cæteris caret,
94:
Item fore ſignificationem habet Par=
95:
ticipij, quod eſt Futurum, una cum In=
96:
finitiuo eſſe, ideo iungitur cum nomi=
97:
ne non cum Participio, Spero fore ut
98:
contingat id nobis, Mam nádzieyę yż
99:
to nas podka. Si quid poſſet remedij fore
100:
By co mogło pomoc. Te ad me fore uen=
101:
turum ſpero, Nádziewam ſie że do mnie
102:
przidzieſz.
103:
¶Compo. Adfore, Być.
104:
¶Confore pen. cor. Stáć ſie.
105:
¶Abfore, Nie być.
106:
¶Defore, Nie mieć/ Nie doſtáć. Profore
107:
Pomoc. Verba ſunt defectiua, coniuga=
108:
tur ſicut Forem primitiuum.
109:
Fores pluralis numeri, gen. fem. Wrotá/| quidam |
strona: 134
kolumna: a
| F ante O. |
1:
quidam tamen declinant in ſingulari
2:
etiam Foris huius foris, Wrotá. Ami
3:
citiæ fores aperire uel amicitiam au=
4:
ſpicari, Począć być ſobie dobrze.
5:
Foricula, læ diminutiuum, Wrotá/ Vlicz
6:
ká.
7:
Foriculus Deus antiquis credebatur qui
8:
foribus præerat.
9:
Forfex, Vide Forceps.
10:
Fori, fororum, maſ. ſec. plurali tantum,
11:
Ganek w okręciech y tám y ſam chodzenia
12:
vcziniony/ też łáwy/ podpory á mieyſcá z
13:
których ná gry pátrzano v Rzimianow/ ná
14:
wielkim rynku. Vnde etiam Circenſia
15:
ſpecula dicuntur, Item fori parui ſul=
16:
ci & oblongi in agris, Liéchy/ Zagonki
17:
máłe.
18:
Foruli, orum, diminutiuum, Lieſzki/ też
19:
okiennice gdzie xięgi ſtáwyáyą w muro=
20:
wánych domiech.
21:
Forica, orum, pen. cor. Poſpolity ſácret/ ál=
22:
bo domek do potrzebowánia/ Latrina autē
23:
Domowy á oſobliwy ſácret. Nonius dicit
24:
Forica eſſe ſtercora liquidiora, Miękki
25:
á prętki ſtolec.
26:
Forio, foris, iui, Potrzebuyę/ Czinię ſobie
27:
wczás.
28:
¶Conforio idem, nō admodum uſi=
29:
tata uerba.
30:
Foriolus, Który zołądek wyprażnia. Fo=
31:
rium, Mięki ſtolec.
32:
Forinſecus & Foris, Vide Foras.
33:
Forma, æ, f. p. Xtałt/ Twarz/ Oblicze/ Vro
34:
dá. Egregia forma at ætate integra,
35:
Młoda y ktemu vrodźiwa. Terent Bo=
36:
na forma adoleſcentula, Nie ſzkáráda
37:
pánná.
38:
Forma honeſta & liberali, Piekney y ochę=
39:
dożniey twarzi.
40:
Forma quotidiana, Domowa/ Powſzednia
41:
vrodá.
42:
Forma ſtata & uxoria, Wczeſzna vrodá
43:
nie názbyt cudna/ á nie ſzkáráda też.
44:
Forma etiam ſignificat, Stan/ Obyczay ál=
45:
bo Záchowánie. Vt, cum formam Rei=
46:
pub, uiderem, Gdym Rzeczy poſpolitey
47:
ſtan widział. Res proxime in formam
48:
latrocinij uenerat, Mogło ſie zlie ſtać.
49:
Item Forma, Tworzydło álbo formá w
50:
którey ſér wyćiskáyą álbo tworzą.
51:
Formula, diminutiuum, Xtáłt. Formu=
52:
lam intendere idem quod Dicam im=
53:
pingere, Groźić ſie kogo pozywáć álbo
54:
iuſz pozywáć.
55:
Formella barbaris diminutiuum in Bi=
56:
blijs pro Formula, Norma Iuris, &kolumna: b
| F ante O. | 134 |
1:
Formula Iudicij, Obyczay práwá. Ob=
2:
ſtrinxit ſeſe formula ſponſionis an=
3:
guſtiſsima, Twardym ſie zapiſem zápi=
4:
ſał. Formula excidere, Vtraćić rzecz ná
5:
ſądzie/ Od rzeczy odpaść/ Być odkazan.
6:
Formularius, Który vmie zapiſy y pozwy pi=
7:
ſáć. Procurator, Który wie záchowánia
8:
ná ſądziech.
9:
Formoſus, a, um, Pięny/ Vrodźiwy.
10:
Formoſitas. tis, Piękność/ Vrodá/ Wdzięcz
11:
ność. Formalis temperatura æris, Pe=
12:
wná przyſadá miedźi.
13:
¶Cōpoſita, Conformis & hoc Con=
14:
forme, málem yednáki/ taki/ rowney formy
15:
álbo xtałtu. Conformis eſt illi, Przyro=
16:
dził ſie k niemu. Item Conformis, Po=
17:
temny/ Godny.
18:
¶Conformitas. Yednákość. Deformis
19:
& e, Szpátny/ Szkárády.
20:
Deformitas, Szkaradość. Informis, e,
21:
Niextałtowny/ Niecudny żadnego zroſtu
22:
¶Multiformis, e, Rozmáyity.
23:
Formo, as, are, Xtałuyę/ Formuyę. Iuuētu
24:
tem formare, Dziećy á młodź vczyć. Mo
25:
res formare, Dobrych obyczáyów vczić
26:
Formator, formatoris, uerbale, Xtał=
27:
townik/ też miſtrz/ albo Pedagóg Forma=
28:
tor iuuentutis & morū, Miſtrz/ Nau=
29:
cziciel/ etć.
30:
¶Cōpoſita, Conformo, as, are, Przi=
31:
formuyę/ Ztałt biorę/ Prziſtoſuię. Confor
32:
mare toracem alicui, Prziſtoſowáć komu
33:
kabat. Conformare ſe ad alicuius uo=
34:
luntaten, Dać ſie komu ná wolią.
35:
¶Conformatio, Xtałtowánie/ Formo=
36:
wánie/ Przirownánie. Conformis Vide
37:
ſupra.
38:
¶Deformo, as, are, Szpácę/ Szkárádzę
39:
Deformis, Vide ſupra,
40:
¶Informo, Náuczam/ Animus bene a
41:
natura informatus, Dobry vmysł z
42:
przirodzenia náuczony.
43:
¶Informatio, Nauká/ Náuczánie.
44:
¶Reformo, Poprawiam/ Poxtałtuyę.
45:
¶Reformatio, Popráwiánie.
46:
¶ Transformatio, Przecziniam/ Inſzim
47:
xtałtem czinię.
48:
¶Tranſformatio, Pzeczinienie/ Prze=
49:
mienienie.
50:
Formiæ, urbs latinorum ſeu Italiæ.
51:
Formica, formicæ, fem. prim. Mrówká.
52:
Formicinus, a, um, Mrówczány.
53:
Formicoſus, a, um, Pełny mrówek.
54:
Formicæ dicuntur a ferendis micis, Mi=
55:
ca uero proprie puluiſculus ille, qui in
56:
arena quaſi argentum fulget, Calep.| Z 2 | Formicatio |
strona: 134v
kolumna: a
| F ante O. |
1:
Formicatio, onis, uitium corporis, Nie=
2:
moc nieyáka. Cum parua tubercula ro=
3:
tunda & pinguia corpus infeſtant,
4:
Gdy ſie ná ciáło nieyákie kroſtki czérwo=
5:
ne wyſypuyą.
6:
Formicans, formicantis, Royący ſie yáko
7:
gdy ſie mrówki royą.
8:
Formido, formidinis, pen. cor. gen. fe.
9:
Boyaźń/ Strách.
10:
Formido, as, are, Báć ſie/ Stráchować ſie.
11:
Formido mihi ne? Y zaſz mie ſtrách zaymu=
12:
ye? Formidat auro, Boyi ſie o ſwe złoto
13:
to yeſt/ o pieniądze. Formido illum ni=
14:
mis male, Boyę ſie go yáko czego złego.
15:
Formidabilis, e, pro terribili, Stráſzny.
16:
Formidatio, Strách/ Boyáźliwość.
17:
Formidoloſus, a, um, actiue & paſsiue
18:
accipitur, Actuie, Stráſzny. Paſsiue,
19:
Boyáźliwy.
20:
Formidoloſum facinus, Et formidolo=
21:
ſum bellū, Stráſzliwy vczynek/ Stráſzli=
22:
wa woyná.
23:
¶Reformido, as, are, Strách mie zeymu=
24:
ye/ Bárzoſie liękam.
25:
Formo, formoſus, formula, Vide Forma.
26:
Fornax, huius fornacis, Piec.
27:
Fornax calcaria, Wapienny piec.
28:
Fornacula, læ, Piecek.
29:
Fornaceus a, um, Ná xtałt piecá vczinio=
30:
ny.
31:
Fornacarius, fornacarij, Zdun/ Piecownik
32:
który piece czyni/ też Piekars który chlieb
33:
pieka. Sed formicarius, a, um, adiecti=
34:
uum, Cudzołożnik.
35:
Fornacalia, orum, feriæ inſtitutæ farris
36:
torrēdi gratia, Feſtus, Cerimonie pogáń=
37:
skie przi ſuſzeniu żytá.
38:
Fornix, fornicis, pen. cor. maſ. ter. Skliep/
39:
y wſzelákie budowánie sklepiſtym/ álbo zá=
40:
łomionym obyczayem budowáne. Idem
41:
quod Camera, Vide ſupra.
42:
Fornix, etiam dicitur arcus triumphalis,
43:
Nieyákie záłomione budowánie ná xtałt
44:
sklepu vczinione Hetmánowi álbo xiążę=
45:
ciu po otrzimániu zwicięſtwá ku czći. For=
46:
nix, Nierządnych niewiaſt poſpolity dóm/
47:
Zántus. Hinc fornicarij, Komornicy prze
48:
kupnie którzy w náyemnych sklepiech/ y do
49:
mách przedáyne rzeczy przedáyą.
50:
Fornico. as, are, pe. cor. Sklép czinię/ Zá=
51:
słepiam. Paries fornicatus, cui oppo=
52:
nit Solidꝰ, W którym pełno okien záskle=
53:
pionych. Opus fornicatum, Sklepiſte bu=
54:
dowánie.
55:
Fornicatio etiam ſignificat, Nákrziwiáć
56:
Nágináć czego.kolumna: b
| F ante O. |
1:
Fornicari pro Meretricari nō inuenitur
2:
apud Latinos authores, ſic nec Forni=
3:
cator, Cudzołożnik. Nec fornicatio, Cu=
4:
dzołoſtwo. Nec fornicarius, Kurwiarz.
5:
Fornicalis quaſi Fornucalis Forceps di
6:
cebatur, obſoletum, CC.
7:
Foro, as, are, act, prim. Wiercę. Vnde
8:
Foramen, Dziurá/ Loch.
9:
Foratus, tus, idem, Foraminoſus, Dziu=
10:
ráwiſty/ Lochowáty.
11:
¶Perforo, Przewiercam/ Przekopa=
12:
wam/ Przekalam.
13:
¶Perforatio, Przewiercenie.
14:
¶Inforo, pen. cor. Wwiertuyę. Infora=
15:
re in parietem, W wiercieć w ściánę.
16:
Inforare inſolenter dixit, pro in forū
17:
diuulgare, aut in forum uocare.
18:
Fors Vide Forte.
19:
Forte ablatiuus ſolus a Fors, Szczęście
20:
Przigodá. Forte ſua, Sam z ſiebie/ ták z
21:
przigody. Nam fors ſignificat Szczęś=
22:
cie/ Fortunę/ Przigodę. Vnde fors ſuat
23:
apud Comicū, Ná ſzczęście. Eſt enim
24:
bene precantis. Fors uiderit, Szczęście
25:
to okaże. Mala fors. Nieſzczęście. Fors
26:
fortuna, Szczęście s pogodą. Et forte ad
27:
uerbium dubitandi, Snadź/ Podobno/
28:
z przigody.
29:
Fortaſsis, fortan, & forſitan, idem, Forte
30:
ita inciderat, Z przigody ſie tá tráfiło.
31:
Forte fortuna adfuit hic amicus, Tak
32:
z przigody ku wielkiemu memu ſzczęściu.
33:
Fortis, e, Mocny/ Mężny/ Stały/ Státeczny
34:
Rządny proprie refertur ad animum,
35:
Vt uirū fortem decet, Iako ná rządne=
36:
go człowieká należy. Vir fortis ad peri=
37:
cula, Mężny á cziſtego ſercá páchołek.
38:
Fortes fortuna adiuuat, Smiáłym for=
39:
tuna folguye. Fortia facta recenſet, Po
40:
wieda o ſwoyi męśkośći.
41:
Fortitudo, Męskość/ Stałość/ Rząd/ moc.
42:
Fortiter aduerbium, Mężnie. Fortius,
43:
Mężniey. Fortiter loqui, Smiele á prze=
44:
ſtwornie mówić. Conſtanter, Viriliter,
45:
Fortiter, & Magnanimiter agere idē.
46:
Rządnie ſie ſpráwowáć.
47:
Forticulus, as, are, Pośilić/ Pomocnié.
48:
Fortuna, æ, Szczęście/ Przygodá ták zła
49:
yáko y dobra Fingunt deam eſſe cæcam
50:
& uolubilem & incertam in ſpherico
51:
globo ſtantē, Fortuna manca, Vłomne
52:
Szczęście to yeſt máłe.
53:
Fortuna etiam ſignificat diuitias & bo=| norum |
strona: 135
kolumna: a
| F ante O. |
1:
narum multarum poſſeſsiones præ
2:
ſertim in plurali numero, Fortunæ, a=
3:
rum, Bogáctwo/ Ymienie/ Máayętność. id
4:
eſt, Facultates, Homo plenus fortuna=
5:
rum, Człowiek wielmi bogaty. Ampliſsi=
6:
mæ fortunæ, Wielkie bogáctwá. Do=
7:
mum amicos & fortunas relinquere,
8:
Dóm prziyaciele y máyętność opuśćić.
9:
Fortunis omnibus aliquem euertere
10:
Wywnętrzić kogo z yego máyętnośći.
11:
Fortunatus, a, um, Szczęſliwi.
12:
Fortuitus, a, um, Przigodny.
13:
Fortuito, aduerbium, Z przigody.
14:
Fortunate aliud aduerbium, Fortun=
15:
nie. Fortunatæ Inſulæ, Inſuły á wyſpy
16:
nie dáleko od Mauritaniey/ in Mari
17:
Athlantico, nunc Canatiæ uocan=
18:
tur.
19:
Fortuno, as, are, Szczęsliwie ſie wo=
20:
dzić.
21:
¶Infortunium, Nieſzczęście/ Zła przigo=
22:
da.
23:
Fortuitu, aduerbium idem ſignificans
24:
quod Fortuito.
25:
Foruli, Vide Fori.
26:
Forum, fori, neut. ſec. Tárg/ Rynek gdzie
27:
kupuyą y Przedáwáyą.
28:
Forum Boarium, Targ wołowy.
29:
Forum frumentarium, Zytny targ.
30:
Foro uti prouerbium, Vmieć kupowáć y
31:
przedáwać/ to yeſt vmieć ſie obeyść. Ná wſzi
32:
ſtko ſie godźić
33:
Fortū holitoriū, Tárg gdzie zyołá/ Sáłaty
34:
Rodkwie/ marchwie/ kapuſty/ etć. przedayą
35:
Forum piſcatorium, Ribne łáwy.
36:
Forum cupedinarium uel cupedinis,
37:
Gdzie łákotki przedáyą.
38:
Foracia, Gbyrká którá wſzelákie rzeczi ná tá=
39:
ki targ nieſie. Forum etiam, Sąd/ to
40:
yeſt plác/ álbo mieyſcé gdzie ſądy bywáyą.
41:
Hinc forum agere, Sądy mieć. Idem
42:
quod ius dicere, Forum attingere, Po
43:
cząć rzecz ſpráwowáć.
44:
Forenſis & hoc forente, Co ku ſądóm
45:
należy.
46:
Forenſis cauſa, Rzecz w ſąd wtoczona.
47:
Forenſia uerba & forenſis eloquentia,
48:
Sądowne słowá.
49:
Forenſis quæſtus, Zysk piſárski y proku=
50:
ratorski.
51:
Forenſia ſubſtantiue, togæ forentes, Szá
52:
ty odſwiętne albo vczćiwſze które obłocziniy
53:
gdy miedzy ludzie idzimy.kolumna: b
| F ante O. | 135 |
1:
¶Circumforaneus, a, um, Poſpolity/
2:
Podły.
3:
¶Circumforanei homines, Którzi ſie
4:
y tu owdzie tuláyą/ Błákáyą. Præterea
5:
nomina quædam urbium a foro de=
6:
ducta, Vt, Forum Cornelij, Miáſto we
7:
włoſzech/ teraz Imiola zową.
8:
Forum Liuium, Drugie miáſto włoskie.
9:
In Æmilia.
10:
Forum Tyberij, Miáſteczko w Schwai=
11:
cerskiey ziemi nad Renem leżące/ po nie=
12:
miecku zową/ Keyſerſtul/ to yéſt/ Czeſárski
13:
ſtolec.
14:
Forum Zicij, Miáſto y kráyina we włoſzech
15:
pod Venetámi/ teraz zową Fryul.
16:
Foſſa, Foſsio, Foſſor, Foſſura, Vide Fo=
17:
dio.
18:
Fouea, Vide Fodio.
19:
Fotus, Vide Foueo.
20:
Foueo, foues, foui, fotum, fouere, Ciepło
21:
nákriwam/ też żywiMę/ Wychowawam Bro=
22:
nię. Fouere ignem, Záchowáć ogień aż
23:
názáyutrz.
24:
Fouere nidum, Ná gniazdzie ſiedzieć/ to
25:
yeſt/ domá ſie chowáć. Oua fouere, Ná yay=
26:
cách naſiedzieć/ Kurczęta ląc. Fouere gre
27:
mio, Na łono bráć álbo w zánádra wſá=
28:
dzáć. Fouere ſpem, Mieć nádzieyę. Fo=
29:
uere ſpem alicuius, Dáwáć komu dobrą
30:
potuchę. Fouere uulnus, Leczić/ Gonić rá=
31:
nę. Foueri ſpe, Nádzieyą ſie czieſzić.
32:
Fotus participium, Ciepło chowam.
33:
Fotus, huius fotus, Zágrzewanie.
34:
Focillationes pro fomentis obſole=
35:
tum.
36:
Fomentum a fouendo ſumptum deno=
37:
minatur, Wſziſtko to co ciepło bywa przi=
38:
kłádano ná Wrzód/ ránę/ álbo yáką choro=
39:
bę dla odleżenia bolu.
40:
Fomes, fomitis, Zágieẃ, Et per transla=
41:
tionem, Cauſa, Fons, uel Origo, ut Fo=
42:
mes inimicitiarū ſimultas, Nie vprzey=
43:
mość zwierzchnia prziyáźni/ żagieẃ yeſt
44:
zwad y nieprziyáźni.
45:
Compoſita, Confoueo, es, oui, otum,
46:
ere, Przygrzewam/ Zywie/ Prziglądam.
47:
¶Refoueo, Ochładzam záś/ okrzeźwiamF ante R.
48:
Fraceo, es, fracui, fracere, neu ſe. & Fra=
49:
ceſco, is, ere, Lenieyę/ Gniyę/ Gnuśnieyę
50:
Yużem cięſzki od ſtarośći/ iuż mi ná ſcho=
51:
dzie. Gnuśnym.| Z 3 | Fracidus |
strona: 135v
kolumna: a
1:
Fracidus, a, ū, Ociężáły/ Nárażonego zdro=
2:
wia/ śiwy/ nápoły zgniły/ gnuśny. Fraces
3:
olei, Drożdż álbo brudy oleyowe.
4:
Fractus, Vide Frango.
5:
Frȩnum, Vide Frenum.
6:
Fragum, uel in plurali tantū Fraga, fra=
7:
gorum, Poźymki.
8:
Fragilis, Fragmen, Fragor, Vide Fran=
9:
go.
10:
Fragilides authore Celſo dicuntur uenȩ
11:
grandes, quæ tumidæ ab utro latere
12:
colli apparent, Sic Calep.
13:
Fragor, non uſurpantur, ſed eius compo=
14:
ſita, Refragor, aris, refragatus ſum, re=
15:
fragari, Przećiwiam ſie. Refragatur illi
16:
ingenium, Niema po temu rozumu/ Nie
17:
yeſt mu ná rękę.
18:
¶Sufragor, ſuffragaris, ſuffragari,
19:
pen. prod. Pomagam/ Głos ſwóy álbo
20:
wotum dáyę za kim. Hinc ſuffragium,
21:
Głos/ Votum/ Przizwolenie cziye ná ko=
22:
go áby był obran/ wzięt ná yaki vrząd al=
23:
bo doſtoyność, Et ſuffragor, Ten któ=
24:
ry ná kogo przizwala.
25:
Fragro, as, aui, are, neut. prim. Wonieyę
26:
Dawam piękną wonią. Vnde Fragran=
27:
tia, Wonność/ Wonia.
28:
Framea, æ, pen. cor. fem. prim. Száblá
29:
náſzi zową. Sed Cornelius tacitus, Pi=
30:
ſze że yeſt niemiecka bróń. Conſtat autem
31:
Germanos huiuſmodi gladijs non
32:
uti, Nie vżywáyą niemcy tákiey broniey któ
33:
re mi ſzáblami zowiemy. In Biblijs legitur
34:
pro Gladio.
35:
Frango, frangis, fregi, fractum, frangere
36:
Lamię. Per metaphor. Cziię kogo nie=
37:
ochotnym/ ſmutnym. Animum frangere
38:
Vſmierzić kogo. Brachium fregit, Ramię
39:
złamał. Frangere molis frumenta di=
40:
cuntur, Mleć/ Zemleć. Ceruicesalicui
41:
frangere, Vkręćić komu ſziyę. In micas
42:
frangere, Zdrobić. Fracto & demiſſo
43:
animo eſſe, Wątpić. Sic e diuerſo In=
44:
fracto animo aliquid aggredi. Ochot=
45:
nieſie czego yąć.
46:
Frangere uires alicuius, Náwątlić śił
47:
cziych. Fœdeus frangere, Przimiérze złá=
48:
máć.
49:
Frangere morbum & uincere, Przeko=
50:
náć á zwiciężyć niemoc.
51:
Frangi dolore, Fráſowáć ſie álbo przed
52:
bolieścią nie wiedzieć co czinić.kolumna: b
| F ante R. |
1:
Fractus participium ſiue nomen ex par=
2:
ti. Złamány. Fractus prælio, Náwątlo=
3:
ny woyną. Fraacta ſpes, Słába nadzie=
4:
yá.
5:
Fractio, onis & fractura, æ, Lamá=
6:
nie.
7:
Fragmē, fragminis, Sztuczká/ Kąſek/ Od=
8:
robiná.
9:
Fragmentum, idem.
10:
Fragor, fragoris, Trzask/ łóm/ ſzum. fdy ſie
11:
co złamie albo ſpádnie.
12:
Fragoſus, a, um, Oſtry/ Lomisti. Vt locus
13:
fragoſus, Mieiſce łomiſte/ Oſtre.
14:
Fragoſe aduerbium, Oſtro/ Lomiſto.
15:
Frageo, es, & inde Frageſco pro frangor
16:
obſoletum
17:
Fragilis & hoc fragile, Mdły/ Niemocny
18:
prętko ſie złamie. Fragilis mortalitas,
19:
Mdły rodzay ludzki. Fragile dentibus,
20:
Prętko ſie da rozgryznąć. Fragiliter,
21:
Mdło. Fragilitas, atis, Mdłość/ Blá=
22:
dość.
23:
¶Compoſita, Confringo, gis, gi, ctū,
24:
ere, Połomić/ Confringere rem, Má=
25:
yętność ſwoyę vtráćić. Confringere iura
26:
Práwá połámáć. Confractio in Biblijs
27:
Połamánie.
28:
¶Confragoſus, Oſtry. Via lapidibus
29:
confragoſa, Czięſza dróga dla kamienia
30:
y opoki po drodze leżącego.
31:
Diffringo, Rozłámuyę/ álbo ná ſztuki roz=
32:
bieram.
33:
¶Effringo, Wyłamuyę. Effregit fores,
34:
wybił drzwi. Effractus fame per trans=
35:
lationem, Vſchnął od głodu.
36:
¶Effractor, Który ludziem drzwi wibiya/
37:
Nocownik.
38:
¶Infringo, Vłámuyę. Colaphū infrin=
39:
gere, Wiciąć komu pogębek.
40:
Conatus aduerſariorum infringere,
41:
Zábieżeć nieprziyacielóm od ſpaśi/ to yeſt/
42:
ych przedſiewzięcie wytrąćić.
43:
¶Infractus Participium, Náłomiony/
44:
Náſłábiony Non integra re ſed minus
45:
infracta, Item, Infractus animus, Dobre
46:
ſerce/ Smiáłość/ Nielękliwość.
47:
¶Infractio uerbale, Vt Infractio ani=
48:
mi pro Inconſtantia, Vpadnienie ſer=
49:
cá. Nieſtáłość.
50:
¶Offringo, offringis, egi, ctum, ere,
51:
Zoráną rolą prziorać/ Mieśić.
52:
Perfringo, Przełamuyę/ Przebiyam/ wy=
53:
biyam. Perfringere caſtra hoſtis, Prze=| łámáć |
strona: 136
kolumna: a
| F ante R. |
1:
łámáć obós nieprziyacielski. Perfringere
2:
decreta, leges, & omnes immunitates.
3:
Wſziſtki práwá/ vſtáwy/ y wolnośći połá=
4:
mać. Peffracte, Cic. li. 3. Off, Vbi re=
5:
ctiuus legas Præfracte.
6:
¶Præfringo, przed tym vłámu=
7:
yę.
8:
¶Praefractus, a, um, Czięſzki/ Twardy/
9:
Surowy/ który ſie nie da nákłonić/ Siá=
10:
dły.
11:
¶Refringo, Odłámuyę.
12:
¶Refractorius, a, um, Swarliwi/ Ziá=
13:
dły.
14:
¶Suffringo, Podłámuyę/ Podczoſu=
15:
yę.
16:
¶Suffrago, ſuffraginis, pen. prod. Zá=
17:
dnie koláná v zwiérząt/ & Suffragines
18:
Krziwe odnoſzki ná drzewiech á zwłaſzczá
19:
ná winnych/ gdzie po obrzezániu winnic
20:
puſzczáyą ſie gałąski krziwe.
21:
¶Interfringo, Połamuyę. Przełámu=
22:
yę.
23:
Frater, huius, fratris, maſculini tertiæ,
24:
Brát.
25:
Fratres patrueles, Striyeczni brácia. Fra=
26:
ter Germanus, Non Germanus frater.
27:
Rodzony brát. Sic fratres gemini, non
28:
gemini fratres dicendum, Bliznkowie.
29:
Fraterculus dimin. Bráćiſzek.
30:
Frater uterinus. Yedney mátki á inſzego oy=
31:
cá. Fratria, Yątreẃ/ Brátowa żo=
32:
ná.
33:
Fraternus, a, um, adiectiuum, poſſeſsiuū
34:
brácki. Fraternus amor, Brácka prziyáźń
35:
Fraternitas in Biblijs, Bráctwo. Nō eſt
36:
latina dictio.
37:
Fratractæ dicuntur mammæ puellarum
38:
cum primum tumeſcunt, Feſtus.
39:
Fraterne aduerbium, Brácko.
40:
Fratricida, dæ, fem. prim. Mężoboycá brá=
41:
tá ſwego.
42:
Fratilli, uilli ſordidi in tapetis. Calepi=
43:
nus.
44:
Fraus, fraudis, Zdrádá. Agere aliquem in
45:
fraudem, Ciśnąć kogo áby ſie yákiey nie=
46:
beſpiecznośći ważył. Nam ueteres etiam
47:
Fraudem pro pœna acceperunt, unde
48:
dicimus, Ne mihi fraudi ſit, By mie to
49:
nie omyliło álbo o ſzkodę nie przipráwuło
50:
Sine fraude aliorum, Króm cudzey ſzkody
51:
Non eſt illi fraudi, Nie może mu to nie
52:
ſzkodźić.
53:
Fraudulentus, a, um, Zdrádliwy.
54:
Fraudulentia in Biblijs pro Fraude.
55:
Fraudulenter, aduerbium, Zdrádnie.
56:
Fraudo, as, are, Zdrádźić/ Oſzukać. Cuiuskolumna: b
| F ante R. | 136 |
1:
paſsiuum Fraudor, Pecunia aliquem
2:
fraudare, Nie dáć odwłoki komu czinić s
3:
płacą yego pieniędzy. Fraudare ſtipēdio
4:
milites, Nie zapłáćić myta żołnierzóm.
5:
Aliquē regno fraudare, Pozbáwić kogo
6:
krolewſtwá/ álbo podeidź kogo w krolew=
7:
ſtwie. Genium ſuum fraudere, Skę=
8:
pić Oſzczędáć ſie/ Nieużyć ták yáo ſie go=
9:
dźi.
10:
Fraudator, toris, Verbale, Zdraycá.
11:
Fraudator prædæ, Pozbáwiciel łupu ten
12:
który ſobie wſziſte łup priwłaſz=
13:
cził.
14:
Fraudatio, Zdrádá. Fides & Fraudatio
15:
contraria.
16:
Frauſum, ueteres Fraudatum dicebant,
17:
hoc eſt, eum qui ad fraudis fructum
18:
ueniſſet, & Frauſus erit pro Fraudem
19:
commiſerit. Feſtus, Defraudo, idem
20:
quod Fraudo.
21:
Fraxare, hoc eſt, Vigiliā circuire, Obſo=
22:
letum.
23:
Fraxinus, a, ū, Zeſionowy. Fraxinea ha=
24:
ſta, Włocznia yeſionowa.
25:
Fregella, locus Romæ, Et Fregella olim
26:
ciuitas in Italia, nunc uicus non lon=
27:
ge a Velitris, Vnde Fregellanus, a,
28:
um.
29:
Fremo, is, fremui, fremitum, femere, neu.
30:
tert Drżę/ Szumię/ Dzwięk czinię. Fre=
31:
muit Leo ore cruento, Riczi/ Rzuye też
32:
niektórzi mówią.
33:
Fremebat tota prouincia, Drżáłá wſzi=
34:
ſtká kráyiná. Fremant omnes licet, di=
35:
cam quod ſentio. By też wſziſcy zębámi
36:
zgrzytáli yá wżdy wyznam to o czim dzier=
37:
żę.
38:
Fremebundus, a, um, Drżący/ Zgrzitá=
39:
yący.
40:
¶Infremo, Drżę/ Zgrzitam.
41:
Fremitus, huius Fremitus, pe. cor. Szum
42:
Szmer/ Dzwięk wody álbo ludźi.
43:
Frendeo, frendes, frendui, freſſum, fren=
44:
dere, eſt Frangere, Lámáć.
45:
Frumentum freſſum, Zyto trochę ká=
46:
mieniem we młynie náreżone/ to yeſt/ skru=
47:
pione.
48:
Frendeo etiam ſignificat, Zębomá od yádu
49:
zgritam.
50:
Frendens Participium, Sgrzitáyący. Vt,
51:
Leo frendens.
52:
Infrendeo Participium, Sgrzitáyący. Vt,
53:
Leo frendens.
54:
Infrendeo, idem, Infrendes, Którzy
55:
yeſzcze zębownie máyą. Nefrendes po
56:
ci, Proſiątká máłe/ Oſeski.| Z 4 | Frenum |
strona: 136v
kolumna: a
| F ante R. |
1:
Frenū, huius freni, uel ut aliqui ſcribunt
2:
Frænum a frangendo, Wędźidło. In
3:
ſingulari neutrum, in plurali tam ma=
4:
ſculinū, quā neutrū. Frenos equo in=
5:
ijcere, Vzdę ná koniá włożyć. Sed Me=
6:
taphor. Frenū alicui inijcere, Vſpokoyić
7:
Vkoyić kogo.
8:
Frenum modere, Przećiwiać ſie/ Niech
9:
cieć być po woley. Frenos adhibere, Zá=
10:
dzierżeć/ Nie dać ſwey woley. Frenum re=
11:
cipere, Dać ſie na wolą. Hinc effre=
12:
nus uel Effrenis, e, Szalony/ Swawolny/
13:
Nieobyeżdżony
14:
¶Infrenus, e idem.
15:
Freno, as, are, Vzdam. Frenare equum,
16:
Ovzdáć koniá Populos frenare Vſpo=
17:
kóyić/ Vſmiérzić. Voluptates frenare ac
18:
domare, Nie dáć ciáłu ſwey woley.
19:
¶Compoſita, Defreno, Vduzdawam
20:
ZeymuyMę vzdę/ też Puſzczam ſwiebod=
21:
nie.
22:
¶Effreno idem Effrenata libido, Há=
23:
niebna/ Przewydrzona/ Nieodyęta ſwa wo=
24:
la y pátrzánie nierządu.
25:
¶Refreno, Zadzierżawam/ Powciągam
26:
konia/ Nie dawam mu ſie śilić.
27:
Frequens, frequētis, om. tert. Vſtáwiczny
28:
Geſty/ Pełny. Frequentem locum dici=
29:
mus. Gdzie wielki ſiázd ludźi bywa. Quā=
30:
do autem de perſona aut de re ani=
31:
mata loquimur duobus modis dici=
32:
tur, uel de ſola persona, ut Miles fre=
33:
quens, Wiele zołnierſtwá. Vel de turba,
34:
frequens populus, Pełno ludźi. Fre=
35:
quens ſenatus. Wielki poczet panów rá=
36:
dnych.
37:
Frequens concio, Pełny kościół ludźi.
38:
Frequēs auditorium, Pełne Collegium
39:
Studentów. Frequēs ludꝰ literarius, peł
40:
na skołá zaków. Aliquādo aduerbiali=
41:
ter, Frequens, Záwżdy tu bywa. Frequēs
42:
eſt cum eo, Vſtáwicznie yeſt v niego.
43:
Frequentiſsimi uenerunt ad hoc iudi=
44:
cium mercatores, Wielki huf kupców ná
45:
ten ſąd prziſzedł.
46:
¶Infrequens, Nieczęſty/ Nievſtáwiczny
47:
Puſty. Infrequens concio fuit, Mało
48:
ludźi było ná kázániu. Infrequens re=
49:
gnum, Nie náſiádłe.
50:
Frequentia, æ, Wielkość. In magna ho=
51:
minum frequentia, W wielki wielkoś=
52:
ći ludźy. Domum reducebatur frequen
53:
tia maxima, Prowádźón yeſt do domu
54:
przes wielką wielkość ludźy.
55:
Frequēto, as, are, Vczęściam/ Częſto á gęſto
56:
ná którym mieyſcu bywam. Locum aliquēkolumna: b
| F ante R. |
1:
frequentare, Ludźmi oſádzáć/ Budowáć
2:
Frequentare pro geminare uſus eſt
3:
Gellius, Powtarzáć.
4:
Frequentarius apud ueteres pro frequen
5:
te, Feſtus.
6:
Ferquētatio, onis, Vczęściánie/ Częſte ná=
7:
wiedzánie.
8:
Frequentamentum, frequentamenti, Vt,
9:
Frequentamenta uocis.
10:
Freſſa faba, Yárzmá nieyáka/ wielogrocho=
11:
wi podobna.
12:
Fretum, freti, gen. neut. ſec. Morze. Sed
13:
proprie, Náwáłność/ Szmer albo ſzum
14:
wód.
15:
Fretus, a, um, Participium ſine uerbo,
16:
Dufayący/ Wierzący który ſie ná kogo
17:
ſpuśći. Vobis fretus. Terent. Wam
18:
dufáyąc/ Spuſzczáyąc ſie ná was. Aliqui
19:
deriuant a Fruor.
20:
Friabilis Vide Frio as.
21:
Fribolus antiquum pro Friuolus.
22:
Friburgum ciuitas Germaniæ. Et eſt du
23:
plex, Friburgum Briſigamæ, Po nie=
24:
miecku. Frynburg in Breſzgáw. Friburgū
25:
Nuithomæ, Po niemiecku zową. Fry=
26:
burg in Vchtland.
27:
Frico, as, fricui & aliquando, fricaui, fri=
28:
ctum, & fricatum fricare, Drápáć/
29:
Trzeć/ Skrobáć ſie Manus manū fricat
30:
Prouerbium, Ręka rękę drapie/ to yeſt/
31:
yáko náſzy mówią. Dar zá dar dármo
32:
nic. Inde Frictio, Drápánie/ Czoſánie
33:
ſie.
34:
Fricatio, Nácieránie/ Zágrzewánie chu=
35:
ſtáwi ſurowemi. Frica me pauliſper uel
36:
fac mihi fricationes, Weſtrzimie tro=
37:
chę. Fricationes uehemētes, Wielkie ná=
38:
cieránie.
39:
Fricatus huius fricatus, idem.
40:
¶Compoſita, Adfrico ſeu Affrico,
41:
id eſt, iuxta frico. Podle drápię/ Przidrá
42:
puyę.
43:
¶Confrico, Wſzędzie y ták y ſám drá=
44:
pię.
45:
¶Defrico, Zdrápuyę/ Rodzieram/ ſcieram
46:
Defricui mihi cutē, Zdárłem/ Starłem
47:
Zdrápałem ſobie skórę.
48:
¶Infrico, Wdrápuyę/ Wcieram. Opor=
49:
tet uehementiam adhibere in infrican
50:
do, Muśi gwałtem wetrzeć.
51:
¶Infricatus Participium, Wtárty.
52:
¶Perfrico, Przedrápuyę/ Przecieram Prȩ
53:
fricare faciem uel frontem, & os, Od=
54:
frumác ſie Caput ſiniſtra manu per=
55:
fricans, Drápiąc ſie álbo rwąc ſie zá
56:
łep.| Perfrictio |
strona: 137
kolumna: b
| F ante R. |
1:
¶Perfrictio uerbale, Przedrápánie.
2:
¶Refricare, id eſt, Renouare, Odna=
3:
wiam Z nowu drápię.
4:
¶Refricare doorem, Odnáwiáć boleść
5:
Deſyderium refricare, Tęgę komu od=
6:
náwiáć.
7:
Frigeo, es, frigui uel frixi ſecundū Do=
8:
natum frigere, Ziębnąć Et Metaphor.
9:
Nieochotnym być/ też Nie mieć gdzie
10:
łáski. Opus friget, Robotá nie ochotnie
11:
pochodźy. Nimirum hic homines frigēt
12:
Terent. Stráćili ty łáskę, álbo Przyaźń
13:
tu ich o ziemię. Friget ibi homo,
14:
Nie nápądź go tám. Oratio friget, Rzecz
15:
nie yeſt wdzięczna. Vbi friget huc e=
16:
uadit, Gdy yuż nie wié co ma dáley począć
17:
więc k temu przidzie. Frigent ludicia om
18:
nia, Ná ſądziech niemaſz nic/ Są prożne
19:
Sine Cerere & Bacho friget Venus,
20:
Króm pywá y chlebá nie ſtroyi fyrleyów
21:
bábá.
22:
Frigeſco, is, ere, Poczynam ziębnieć. Frigo=
23:
re frigeface, Od mrózu ziebnąć.
24:
Frigefacio, is, ere, Mrożę/ Ná zimnie mam
25:
Ziębię.
26:
Frigefacio, as, are, frequentatiuum a Fri=
27:
gefacio, Vſtáwniem yeſt na źimnie.
28:
¶Compoſita, Refrigeo, refriges, pen.
29:
prod. refrixi, ſine ſupino refrigere, uel
30:
potius, Refrigeſco, is, ere, Záś ziębnąć
31:
Márznąć. Refrixerit res pro refrigeſcit
32:
Metaphoricos, Tánieyę/ Przeſtáye
33:
Voyi ſie ſama przes ſię. Res refrigeſcit,
34:
Stydnie/ Koyi ſie/ Przeſtáye ſie ſzérzić. Nō
35:
refrixit amor, Yeſzcze ſie miłość nie przi=
36:
yádłá/ Nie oſtydła.
37:
¶Refrigero, as, are, Ochłodźić/ Okrzeź=
38:
wić/ Pokrzepić.
39:
¶Refrigerato & extincto calore, O=
40:
chłodźiwſzy ſie. Refrigerauit me frigus,
41:
Vmroźyło mie żymno.
42:
¶Refrigerato leniſsimo ſermone ho=
43:
minum, Gdy ſie báśny álbo lekkie powie=
44:
śći luckie ukoyą. Accuſatio defeſſa &
45:
refrigerata, Skárgá/ Oſtydła.
46:
¶Refrigeratus, a, um, Participium,
47:
Ochłodzony/ okrzeźwiony.
48:
¶Refrigeratio, Ochłodzenie/ Oſtudzenie
49:
Pokrzepienie.
50:
¶Refrigerator & Refrigeratrix uer=
51:
balia.
52:
¶Refrigeratorius, a, um, Chłodzący. Vt
53:
uis refrigeratoria, Moc która chłodźy.
54:
Hæc herba habet refrigeratoriam na=
55:
turam, To ziele chłodźy.
56:
¶Refrigeriū, ij, Ochłodá/ Pokrzeźwieniekolumna: b
| F ante R. | 137 |
1:
Frigus, oris, Zimno/ Mróz. Cōtrarium ca
2:
lori. Frigus impendebat, Poczynáło
3:
yuż márznąć.
4:
Frigus pro Timore, Boyaźń. Item pro
5:
Morte, Smierć Frigus acutum, Ostre
6:
źimno/ Mróz.
7:
Frigidus, a, um, Zimny. Metaph. Zgniły/
8:
leniwy. Frigidus homo, Mierźiony. Fri
9:
gidæ literæ, Nie wdzięczny liſt.
10:
Frigida ſubſtantiue & abſolute poſitum
11:
cui ſubauditur aqua, Wodá źimna.
12:
Inde frigidam ſuffundere, Poduſzczić
13:
Podſzczuć kogo na drugiego.
14:
Frigidum etiam, Nieſmáczne/ Niewdzię=
15:
czne/ Nietrafne. Cui Flacetum oppo=
16:
nitur.
17:
Frigidulus, diminut. Zimniuchny.
18:
Frigidarius, a, um, Vt, Frigidaria cella,
19:
Chłodnicá/ gdzie ſie chłodzą.
20:
Frigidarium, Naczinie nieyákie do zymney
21:
wody/ w którey chłodzą piwo álbo wino.
22:
Frigutio, frigutis, frigutiui, frigutire a
23:
Frigeo, Márznąć/ Ziębnieć.
24:
Frigor, frigoris idem quod Frigus, Fri=
25:
gorificus, a, um, quod frigus inducit
26:
Calep.
27:
Frigilla, læ, auis ſic dicta, Ziębá. dicitur,
28:
& Fringilla.
29:
Frigo, gis, xi, xum, & frigui, ctum, Sma=
30:
żę. Frixus, a, ū, Smáżony. Frixa, oua,
31:
Smáżone yáycá álbo yáyca ná máſle.
32:
Vnde Frictoriū & frictorium, Tygiel
33:
Fánná w którey co ſmáżą. Alias Sarta=
34:
go.
35:
Frio, as, aui, friare, id eſt, Tero, Trę/ Ná=
36:
ciéram. Eius cōpoſita ſunt, Affrio, In=
37:
frio, proprie, Pálcámi co rozcierám/ álbo
38:
Nádrobiam. Vndde Friabilis, le, Co ſie
39:
łatwie da rozetrzeć.
40:
¶Suffrio paululum contero, Przicie=
41:
ram/ Przidrobiam.
42:
Friſij, Vide Phriſij.
43:
Frit, dicitur illud in ſumma ſpica iam
44:
matura, quod eſt minus quam gra=
45:
num.
46:
Fritilla, lȩ, cibus ex pulte factus qui fri=
47:
gitur, Smáżone krupy.
48:
Fritillus, fritilli, m. ſ. dicitur tabula luſo=
49:
ria, Wárcabnicá.
50:
Friuolus, a, um, id eſt, Inanis, Leuis, &
51:
Nullius momēti, Nyczemny Niekrze=
52:
czny Máłoważny. Friuolum dictu, Sro=
53:
motá powiedáć.| Futiles |
strona: 137v
kolumna: a
| F ante R. |
1:
Futiles & friuolas cauſas dicis, Nie k
2:
rzecznego niepowiedaſz/ mógł by ſie zá to
3:
ſromáć.
4:
Friuola uaſa, Statki których wſzędzie pory=
5:
wáyą.
6:
Fribolarius, Krámárzyk/ który proſte
7:
rzeczki przedáyne ma.
8:
Frondator, frondes, frondoſus, Vide
9:
Frons Frondis.
10:
Frons, frontis, fem. tert. Czoło. Contra=
11:
here, Obducere, & Corrugare fronetm
12:
Zámárſzczić ſie. Exporrigere & expli=
13:
care frontem, Być dobrey myſli. Porre=
14:
ctiore fronte apud me ſis oportet, Mu
15:
śiſz bić v mnie weſelſzy nyżliś yeſt. Nubila
16:
frons, Smutna twars. Cuius contrariū
17:
ſerena frons, Wyyáſniona, to yeſt weſoła
18:
twarz Obducta, Corrugata, Cōtracta
19:
Caperata, Nubila frons, idē, rurſus
20:
Exporrecta, Porrecta, Serena, Delecta
21:
frons, idem, Caperata fronte aliquid
22:
facere, Przezdzięki co czinić. Prima frōte
23:
Hnet ná początku. In fronte Tauri
24:
montis, Pod górą.
25:
Frons etiam Metephorice ſignificat pu=
26:
dorem, Srómieźliwość. Inde dicimus
27:
fronte caret, Nie ſrómaſie. Vnde Effrōs
28:
Nie ſrómieźliwi. Et Bifrons, Odwucze=
29:
lech. Sicut Ianus bifrons dicitur. Má=
30:
yący dwie czole.
31:
Fronto, frontonis, Który przeſtworne czo=
32:
ło ma.
33:
Frontoſus, a, um, Czoliſti/ to yeſt kto ma
34:
wielkie czoło/ też nieſromieźliwy.
35:
Frontale quod ad frontem pertinet, Káp=
36:
turek koński który kłádą ná vſzy y ná
37:
czoło.
38:
Frontatus, a, um, Vt, Frontati lapides,
39:
Cioſáne kámienie które ná obie ſtronie muru
40:
przechodzą á dla dzierżenia muru by=
41:
wáyą wſtáwiáne.
42:
Frons, frondis, fem. tert. Gałąś weſpołek
43:
sliściem/ to yeſt zielona á máyowa róz=
44:
gá.
45:
Frondeus, a, um, Co z gałęźy yeſt.
46:
Frondoſus, a, um, Gałęźiſty.
47:
Frondeo, es, ere, dicuntur arbores, Kiedy
48:
liście poczináyą rość/ Zielenieć ſie.
49:
Frondens ſylua, Zielenieyący ſie
50:
lás.
51:
Frondarius, a, um, Pełny liścia.
52:
Frondeſco, frondeſcis, frondeſcere, Zie=
53:
lenieyęſie/ Poczinam gáłęźy s liſciem puſz=
54:
czać. Syluȩ frondeſcunt, Pukáyą ſie y po=
55:
czináyąſie liſciem nákrziwáć.
56:
Frondo, as, are, Gałęźy obſiekawam.kolumna: b
| F ante R. |
1:
Frondator, frondatoris, Który drzewá ob=
2:
ćina/ Gáłęźi vſchłe odłamuye.
3:
¶Defrondo, Obłámuyę liście obcynam
4:
gáłęźi. Vites defrondare, Obrzezáć win=
5:
nice.
6:
Frondatio, onis, Obćinánié gáłęźy.
7:
Frondifer, a, um, Gáłęźiſty.
8:
Frumentum. ti, neut. ſec. Zyto. Frumen=
9:
tum Triticeum. Pſzenicá/ Dicitur enim
10:
frumentum in genere de omni fru=
11:
mento Zboże.
12:
Frumentarius, a, um, Zytny. Res frumen=
13:
taria, Hándel nieyáki co ku żywnośći á
14:
zwłaſzcza chlebu należy.
15:
Frumentarium ſolum, Rola żyta doſić da=
16:
wáyąca.
17:
Frumentarius, a, um, Co ku zytu náleży.
18:
Frumentarius negociator, Przeku=
19:
pień.
20:
Frumentor, frumentaris, frumentari,
21:
Przelupuyę żytem/ Spuſzczam do Gdań=
22:
ská.
23:
Frumentatio, Spiżowánie żył.
24:
Frumentator idem quod Frumenta=
25:
rius.
26:
Frumentaceus, a, um, Mączny/ co z żyta
27:
yeſt.
28:
Frux & fruges, frugifer, frugalis, fruiſcor
29:
Vide Fruor.
30:
Frumen, fruminis, ſumma pars pars gulæ in=
31:
terior.
32:
Fruor, frueris, fretus ſum uel frui,
33:
Vżywam/ Pożywam/ Zywę. In exemplis
34:
patebit. Fruor ocio, Prożnuyę/ Loſuyę.
35:
Fruor alicuius ſermone, Rozmawiam
36:
s kim.
37:
Frui ut liceat quod amo, Abych mógł
38:
doſtáć co miłuyę. Frui quiete, Vżywáć do=
39:
brego pokoyu/ to yeſt mieć pokóy. Frui in=
40:
genio ſuo, Wedle ſwego podobániá żyć.
41:
Frui uita, Zyć.
42:
Frui recordatione, Mieć pociechę wſpá=
43:
miętawſzy ná co. Fruiturū, Cic. qui præ=
44:
ſentibus uoluptatibus frueretur con=
45:
fideret ſe fruiturum.
46:
Fruitus Participium, Vżywány Non meo
47:
nomine, ſed ſuo fruitus eſt emptor,
48:
Nie mego ymienienia/ ále ſwego vży=
49:
wał.
50:
Fretus, a, um, Spuſzczayący ſie ná kogo/ Wie
51:
rzący á dufáyący w kogo.| Fretus |
strona: 138
kolumna: a
| F ante R. |
1:
Fretus conſilijs & innixus, Spuſzczá=
2:
yący ſie ná ſwą radę. Fretus fuga, Ma=
3:
yąc nádzieyę yżby mógł vciec. Fretus in=
4:
telligentia ueſtra diſſero breuius quā
5:
cauſa deſyderat, Máyąc zá to że vam
6:
nic ná wyrozumieniu álbo poyeciu rzeczy
7:
nic nie ſchodźy krocey mówić nie potrze=
8:
bá.
9:
Fruitio, Vżywánie.
10:
Fruendus, a, um, paſsiue, Co má być vży=
11:
wano.
12:
Fructus, huius fructus, Owoc Pożyte.
13:
Fructuoſus, a, um, Pożiteczny/ Vrodzáy=
14:
ny.
15:
Fructificus, a, um, idem, Fructuarius, a,
16:
um, idem, Co u pożitku należy.
17:
Fructifer, a, um, Vrodzáyny/ Pożytecz=
18:
ny.
19:
Frux non uſurpatur in nominatiuo, ſed
20:
obliqui Frugis, frugem, quidam ta=
21:
men ponunt nominatiuum, Fruges,
22:
huius frugis, gen. fem. Wſzelákie zboże y
23:
vrodzay. Recipere ſeſe ad frugem, Po=
24:
lepſzić ſie. Ad frugem perducere aliquē
25:
Vczinić z kogo dobrego. Reddere fru=
26:
gem bonam & euadere ad frugem
27:
bonam, idem.
28:
Frugi indeclinabile, gen. omnis, Poży=
29:
teczny Dobry/ Cnotliwy.
30:
Frugi homo, Dobry Sláchetny człowiek.
31:
Frugies, Dobriś dobry. Aliquando
32:
Ironice dicitur, Frugi ædificium Po=
33:
żyteczny dóm. Frugi ſeruus, Wierny
34:
Pilny sługá. Cui nequam opponi=
35:
tur.
36:
Frugifer, a, um, Vrodzáyny/ Pożyteczny.
37:
Frugiferū ſolum, Vrodzáyny grunt.
38:
Frugiferum & ſalubre, Dobre y zdro=
39:
we.
40:
Frugiferens antiquum pro Frugifero.
41:
Frugiperda ſalyx, id eſt, ocyſime ſemen
42:
amittens apud Plinium.
43:
Frugalis & hoc frugale, Mierny/ Obeſz=
44:
ły.
45:
Frugaliſsimus homo Mierniuchny czło=
46:
wiek.
47:
Frugalis uilla, Wieś wiernie budowána.
48:
Frugalitas, tatis, Mierność.
49:
Frugaliter, Miernie.
50:
Fruſtro, as, are, & Fruſtror, fruſtraris,
51:
fruſtratus ſum Omilam kogo/ Spe fru=
52:
ſtratus eſt, Omylił ſie ná ſwey nádzey.
53:
Ceteris Fruſtrari uerbum commune
54:
ſecundum Priſcianum, idem quod
55:
Fruſtro, alij tātū deponens eſſe uoluntkolumna: b
| F ante R. | 138 |
1:
Fruſtrari ab aliquo paſsiue, Być oſzu=
2:
kan/ Omylón. Fruſtrari expectationem
3:
alicuius, Cziyę nádzieyę o ſobie skáźić Omy
4:
lić. Fruſtrari laborem, Swoyę pracę
5:
ſtráćić. Hercle ſepe iam me hæc ſpes
6:
fruſtrata eſt, Owſzeki iuż mnie to nie raz
7:
omiliło.
8:
Fruſtrari & dare uerba, idem, Zdrá=
9:
dźić.
10:
Fruſtratio, onis, Omilenie/ Zdrádá. Fru=
11:
ſtrationes dare, Opák ſie ſtáwić.
12:
Fruſtratio eſt nō cultura agri, Mieſzkáni=
13:
ná to tylko yeſt/ nievpráwienie roli yáko
14:
ſie godźi.
15:
Fruſtra aduerbium, Próźno darmo. Fru=
16:
ſtra habere aliquem, Mamić kim/ Nie
17:
wiernie ſie obchodźić. Ea res fruſtra, Tá
18:
rzecz nic nie pomogłá.
19:
Fruſtum, fruſti, Sztuká. Fruſto panis
20:
conduci poteſt, Poydzie dla ſztukę chlie=
21:
bá.
22:
Fruſtulum, li, Sztuczká/ Kąſek.
23:
Fruſtulentus, a, um, Pełny ſztuczek/ kąs=
24:
ków
25:
Fruſtatim & fruſtillatim aduerbium
26:
Po kąsku/ W kęſy.
27:
Fruſtus genus ruborum, Calep.
28:
Frutex, fruticis, gen. maſ. Płonká.
29:
Frutetum, Krzewina/Myeyſcze gdzie wie=
30:
le Krzewiny álbo chróſtu yeſt.
31:
Fruticoſus, a, um, krzewiny.
32:
Fruticeſco, is, ire, Pomykam ſie wzgó=
33:
rę.
34:
Frutico, fruticas, are, Wiele máłych ſzoſzy=
35:
ków á gáłązek puſzczam/ też rozraſtam ſie.
36:
Fruticor, aris, ari, deponens idem quod
37:
Frutico, actiuum.
38:
Fruticatio, onis, Puſzczánie ſoſzyków/ Ros=
39:
kwitánie.
40:
Frutinal dictum eſt templum Veneris
41:
Frutæ, Calep.
42:
Frux, huius frugis dixerunt antiqui, Fe=
43:
ſtus, Vide ſupra Fruor.
44:
Fruxinum oppidum Vindeliciæ in
45:
Germania. F ante V.
46:
Fuat, pro fit, antiqui dixere.
47:
Fucilis, id eſt, falſa, Feſtus.
48:
Fucinus Lacus Italiæ prope Albenſes,
49:
& alius Volſcorum| Fucus |
strona: 138v
kolumna: a
| F ante V. |
1:
Fucus, fuci, maſc. ſec. genus apis ſine
2:
aculeo, ſed maior ape, Trąd to yeſt/ ro=
3:
dzay pſzczół niedoskonáłych/ które nie mayą
4:
żądła a ná miod też nyc nie robią. Per
5:
translationem ſumitur pro fraude, aſtu
6:
tia, ſine inſidijs, Chytrość/ zdráda/ chybá
7:
omyłka. Item pro homine ignauo, Me=
8:
taphoricos, Fucus marinus, Herba
9:
quȩ & Alga marina dicitur. Item fucus
10:
Fárbá/ bárwiczkámi obchodzą a ych vżywá=
11:
yą. Sine fuco, Krom którey zdrady.
12:
Fucatus, a, um, Przipiękrzony/ Prziprá=
13:
wiony.
14:
Fucata facies, Prżiprawna twarz
15:
Fucatus amicus, Niepewny/ Przikrity przi=
16:
yaciel. Fucatus nitor cui naturalis op=
17:
ponitur, Fáłſz.
18:
Fucoſus, a, ū, Fałſziwy/ Niepráwy/ Nieſzczy
19:
ry.
20:
Fuco, as, are, Prziprawiam/ Przychę=
21:
dożam.
22:
Fuga. Fugax, Vide Fugio.
23:
Fugio, is, fugi, fugitum, fugere. Vciekam
24:
Fugere e conſpectu, Zeyść z oczu. E
25:
manibus fugere, Z ręku viść. Item Fu=
26:
gere, Wiarować ſie Fugere curā, Chro=
27:
nić ſie prace. Fugere congreſſus hominū
28:
Chronić ſie ludźi álbo towárziſtwá. In=
29:
famiam fugere, Strzedz ſie złey sła=
30:
wy.
31:
¶Fugere etiam dicitur de ijs qui na=
32:
uibus fugiunt. & de auibus. Vwieść
33:
Vlecieć Non me fugit, Wyem dobrze.
34:
Niſi ſi quæ me forte fugiunt, Wiele
35:
rzeczy o których ſnadź nie wiém.
36:
Fugiens participium, Vciekáyący. Fugi=
37:
ens laborum, Leniwi.
38:
Fugito, as, are, Frequentatiuū, Vciekam
39:
Chronię ſie vſtáwicznie. Fugitare patrem
40:
Strzedz ſie oycá.
41:
Fugitant omnes hanc prouinciam,
42:
Nikt ſie tego vrzędu/ álbo rzeczy nie chce
43:
podyąć/ wſziſci ſie chrónią.
44:
Fugitans, fugitantis, Vciekáyący. Partici=
45:
pium a frequentatiuo uerbo, Fugitās
46:
litium, Nomen.
47:
Fuga, fugæ, Vcieczká. Fugam capeſſere,
48:
Vciekáć. Dare fugam, idem. Podać ty=
49:
łu. In fugam dare, Zeprzeć kogo obrócić
50:
ná zad.
51:
Fugam adornare, Nágotowáć ſie vcieć.
52:
Fugo, as, are, Gonię/ Na zad obrácam.
53:
Fugax, fugacis, Pierzchliwi/ który rad vcie=
54:
ka.kolumna: b
| F ante V. |
1:
Fugacia, mala Perſica appellat Plinius,
2:
Które łatwie gniyą/ nie długo leżą/ nie=
3:
godzą ſie ná chowánie. Fugax etiam
4:
prętki. Vt, Fugax contra inſequentes
5:
Crocodillus. Prętko vcieka gdy go go=
6:
nią.
7:
Fugaces aues, Ptacy którzi ſie łatwie
8:
wymkną. Breuia, Fugacia, Caduca &
9:
Interitura fere idem, Latwie/ Przemiya=
10:
yące.
11:
Fugacitas, tatis, Pierzchliwośc/ Pręt=
12:
kość.
13:
Fugitiuus, a, um, Zbiég. Srruus fugituus
14:
Zbiég. Fugitiua gaudia, Weſele łatwie
15:
przemiyáyące.
16:
Fugitiuarius, Ten któri zbiegów ſzuka
17:
Szpiég.
18:
¶Compoſita, Aufugio, aufugis, aufu
19:
gi, aufugitum, aufugere. pen. corrept.
20:
Vciec.
21:
Aufugit tibi ſeruus, Vciekł ći sługá.
22:
Aufugit aqua, Wodá wycieka. Aufu=
23:
gium, g. neu. CC. Vcieczká.
24:
¶Confugio, Vciekam ſie do kogo/ Podáć
25:
ſie komu w obronę. In arcem confuge=
26:
re, Ná zamek vciec. Confugere ad uota
27:
preceſ, Vdáć ſie ná modlitwę. Confu=
28:
gium, Vcieczká.
29:
¶Effugio, Vtrunąć/ Wymknąć
30:
ſie.
31:
¶Effugium, Vtrunienie/ Vciecze=
32:
nie.
33:
¶Diffugio, Rozbiegam ſie. Nebulæ dif=
34:
fugiunt, Roſchodząſie mgłi/ & diffugiēt
35:
magis exorto ſole, Y rozeydąſie daley yá
36:
ko słońce wzeydzie. Perfugio, Mknę/
37:
Skokiem vciekam. Idem quod Con=
38:
fugio, unde Perfugium, Vcieczká pod
39:
cziyę obronę. Perfuga, Zdraycá który do
40:
nieprziyacioł zbieży.
41:
¶Refugio, Vciekam názad. idem
42:
quod Confugio, inde Refugium idem
43:
quod Perfugium.
44:
¶Profugio, Vciekam precz/ Mknę nádá
45:
lią.
46:
¶Profugus, Zbieg.
47:
¶Suffugio, Potáyemnie ſie ſchra=
48:
niam.
49:
¶Subterfugio, Schrániam ſie. Nullam
50:
laborem tuaa cauſa ſubterfugiam,
51:
Nicmi dla ciebie cięſzo nie będzie. No=
52:
men loci ſubterfuit mihi, Zápamięta=
53:
łem yáko mieiſce zową.
54:
¶Trnsfugio, Z yednego mieiſcá ná dru
55:
gie ſie pomykam.| Transfugo |
strona: 139
kolumna: a
| F ante V. |
1:
¶Fransfugo, Lázęká/ który nie trwa ná
2:
yednym mieyſcu. Tez króry do nieprziyaćieli
3:
vcieka. Sunt etiam compoſita a fu=
4:
ga.
5:
¶Lucifuga, Który ſie świátłá chróni, Vel
6:
lucifugus alias lucernarius.
7:
¶Solifuga, Który ſie słońcá chróni.
8:
Fulcio, fulcis, fulciui, fulcitum, quidam
9:
fultum, fulcire, Podeprzeć/ záſtrzał vczi=
10:
nic. Amicitijs fultus, dobrze ſpárty prziyáź
11:
niami/ to yeſt/ wielkiego záchowánia. Ful=
12:
tum gloria imperiū, Pánowánie s chwa=
13:
łą złączone. Suffulcio idem quod ſim=
14:
plex fulcio.
15:
Fulcimen uel fulcimentum, Podporá/ zá=
16:
dzierżenie. Fultura, ræ, idem.
17:
Fulcrum, fulcri, Podporá/ záſtrzelenie śćiáni
18:
álbo czego táowego áby nie pádło. Fulcrū
19:
lecti, Lożowa podporá. Fulgeo, fulges, ful=
20:
ſi, fulgere, Iáſniey/ łſzczę ſie. Auro &
21:
purpura fulgere, Od złotá y od koſztow=
22:
nego odzienia ſie miekceć.
23:
Fulgetrum, fulgetri, Liskánie.
24:
Fulgetra, æ, in femin. gen. etiam dicitur,
25:
idem.
26:
Fulgidum pro ſplendido, Cal. annota=
27:
uit, Iáſny.
28:
Fulgor, fulgoris, Iáſność. Fulgores & to
29:
nitrua, Lyskánie y trzáskánie.
30:
Fulgur, fuluris Lyskánie.
31:
Fulguralis & e, Powietrzny/ łiskáwicz=
32:
ny.
33:
Fulguritas, atis, pro ſplendore, Obſole=
34:
tum.
35:
Fulgoro, as, are, Grzmię/ łyskamſie.
36:
Fulgurat, Lyskaſie.
37:
Fulguratum, Co od pyorunu zábitego álbo
38:
opalonego yeſt.
39:
Fulgurator, fulguratoris, Fulgurum in=
40:
ſpector.
41:
Fulguritaſſunt, pro fulgure percutiunt
42:
dixit Plautus, Fulgire pro fulgur iace=
43:
re obſoletum, & fulguritum pro fulmi=
44:
ne ictum ſeu fulguratum.
45:
Fulmen, falminis, Gróm/ pyorun. Fulmine
46:
ictus. Od pyoruná zábity álbo trącony. Ful
47:
mina uerborum, Srogie/ okrutne sło=
48:
wá
49:
Fulmino, as, are, Gromem biyę.
50:
Fulminat, Trzáska/ Grzmi/ Piorun biye.
51:
Fulminans Mars per translationem.
52:
Fulminatus, a, um, Od pyoruna zábity.
53:
¶Compoſita, Affulgeo, Prziyaſniam.
54:
¶Confulgeo, Wſziſtek ſie łſzczę.
55:
¶Effulgeo, Wyyáśniam ſie. Omnis fa=
56:
buloſitas Græciæ ex hoc primum ſi=kolumna: b
| F ante V. | 139 |
1:
nu effulſit, Ztąd ſie naprzod poczęłá/ pow=
2:
ſtáłá. etć.
3:
¶Refulgeo, Wyyáſniam ſie oſwiecam ſie
4:
záś.
5:
¶Præfulgeo, Wielmi ſie łszczę naprzód
6:
świecę Fulica, auis marina, Liſzká. Fuli=
7:
go, fem. ter. Sádzá.
8:
Fuliginoſus, a, um, Okopćiáły. Fullo fullo=
9:
nis, Wáłkarz/ ten który bieli płotno/ álbo
10:
też ſzáty chędoży/ też fárbierzem zową nie=
11:
którzi. Fullonia, Wałkarska nauká.
12:
Fullonius, a, um, & fullonicus, a, um, Co k
13:
temu należy.
14:
Fulmen, Vide Fulgeo.
15:
Fuluus, a, ū, color dicitur, qui ex rufo &
16:
uiridi uidetur eſſe mixtus, Gorącożółty.
17:
Quia dicitur fuluum aurum, Też ciem=
18:
noczerwony álbo czerwono á zielonomie=
19:
niony. Quia dicimus fuluum æs & ful=
20:
uaa arena.
21:
Fumus, maſe. ſe. Dym. F. mus terræ, her=
22:
ba, Polna rutá.
23:
Fumoſus, a, um, Dymny.
24:
Fumidus, a, um, idem Okopciáły. Fumoſæ
25:
imagines, Stáre okopciáłe obrázy/ Vel ſi
26:
refertur ad nobilitatem, Nie zácho=
27:
wáły/ podły dóm.
28:
Fuminoſus pro fumoſo, Plin. lib. 26. ca.
29:
8. fortaſsis mendoſe.
30:
Fumarium fumarij Dymna dziurá/ álbo mie=
31:
sce gdzie wino álbo piwo odkiſawa.
32:
Fumifer, a, um, Dayąćy dym/ kopcący. Vt
33:
fumiferi ignes.
34:
Fumo, as, are, a. p. Kopcę ſie. Suprema uil=
35:
larum culmina fumant, Kopci ſie wſzędzie
36:
z kominów po wśi.
37:
¶Infumo, as, are, Odimiam/ Okopćiam/
38:
Wędzę. Infumata caro, Wędzone mię=
39:
ſo.
40:
Fumigo, as, are, act. pri. & ſuffimigo,
41:
Pokdimiam/ Przikopćiam.
42:
Fumigatio, Kopeć.
43:
Fumico, as, are, act. p. idē ut fumicare ara
44:
bico odore, Kádźidłęm kadźić/ dym czynić
45:
kádźidłowy. Plaut. Fumifico idem Cale=
46:
pinus.
47:
¶Infunibulum, Kominek. Fubalia & fu
48:
nabulus, Vide Funis.
49:
Funda, æ, fem. prim. Pracá/ też ſák którym
50:
riby łowią. Item pro marſupio, Myáſto
51:
mieſzká/ Táſzki/ uſurpatur.
52:
Funda eiam dicitur circulus ex auro ſi=
53:
ue alio metallo, quo gemmæita ne=
54:
ctuntur, ut aurum non niſi margines
55:
amplectatur, Przęcká álbo inſze ſpiná=
56:
nie.| Aa | Fundito |
strona: 139v
kolumna: a
1:
Funditor, funditoris, Procars który ſie s
2:
procą vmie obchodźić. Pro bellico inſtru=
3:
mento, Fundibula in Biblijs legitur
4:
pro funda.
5:
Fundabularius idem qui funditor, Fun=
6:
di, dorum, Italiæ ciuitas, unde Fun=
7:
danus.
8:
Fundamentum, Fundo, funditus, Vide
9:
Funda.
10:
Fundo, fundis, fundi, fuſum, dere, a. t. Leyę
11:
Poliewam. Fundere uerba, Mówić. Fun=
12:
dere exercitum, Poráźić woysko. Fun=
13:
dere preces. Modlić ſie. Fundere uitam
14:
uel animam, Vmrzeć. Apud Poëtas.
15:
Fundere ſe ad amnem, Położyć ſie przy
16:
rzece. Fundere ex ære imaginem, Vlać
17:
obras z miedźi. Fuſa per gentes ſuper=
18:
ſtitio, Yęło ſie ludźi Báłwochwalſtwo/
19:
álbo powiárá/ yáko też niektorzi wykłá=
20:
dáyą. Fundere lachrymas, Płákáć. Fun=
21:
dere ſanguinem, Kreẃ roźlać/ zábić. Fun
22:
dere copias, idem quod exercitum,
23:
Talia fundebat lachrymans, Ty ſłowá
24:
mowił płácząc. Fuſi fugati inimici,
25:
oráżeni y ná zad obroceni, Funditur la=
26:
tiſsime, Szeroko ſie rozlewa. Fuſe aduer=
27:
bium, Szeroko/ dáleko/ Okficie. Fuſe co=
28:
pioſe late dicere, Szeroko rzecz roſpo=
29:
ſtrzeć.
30:
Fuſim aduerbium pro fuſe, Calep. ſine
31:
authore.
32:
Fuſilis, & hoc fuſile, quod fuſum eſt.
33:
Lany. Vt, Fuſilia uaſa, Láne ſtátki.
34:
Fuſio, onis, fem. tert. Wylánie. Fuſor, fuſo=
35:
ris, Konwiſar.
36:
Fuſor tormentarius, Który ruſznice leye. Fu
37:
ſor pocularius, Który konwie leye. Fu=
38:
ſorium opus in Biblijs, Naczynie la=
39:
ne.
40:
Fuſura, æ, lanie.
41:
Fuſorius, a. um, Co ku laniu należy.
42:
Fuſoria ars, onwiſarsie rzemięsło.
43:
Fundito, as, are, frequentatiuum, Vſtá=
44:
wicznie leyę. Funditare uerba, Wiele mo=
45:
wić/ á niepotrzebnie. Funditare rem, Má=
46:
ytność ſwą záſtáwić.
47:
¶Compoſita, Affundo, Przylewam.
48:
Affunditur huic æſtuarium e mari, K
49:
temu podliewá odnogá morska podeń.
50:
¶Confundo, weſpołek zliewam. Con=
51:
fuſa & perturbata oratio, Vt nihil ſit
52:
primum, nihil ſecundum, Ták zámie=
53:
ſzána zámotána rzecz. Vera cum falſis
54:
confundere, Zmieſzáć prawdę s fáł=
55:
ſzem.
56:
¶Confundo etiam ſignificat, Záſro=kolumna: b
| F ante V. |
1:
mawam/ Gánię kogo. Inde Confuſio, Zla=
2:
nie/ też ſromotá/ záſrómánie/ Gáńbá.
3:
¶Confuſus, a, um, Participium, ſiue
4:
nomen ex participio, Zlamy/ Zmieſzá=
5:
my/ też zeſromocony.
6:
¶Confuſe aduerbium. Nierządnie/ po=
7:
mieſzánie. Confuſe loqui, Nieroſtropnie/
8:
nie yednę rzecz po drugiey mówić. Con=
9:
fuſe & permixte, cui contrarium eſt diſcrete & electe.
10:
¶Confuſum aduerb. idem apud Plin.
11:
¶Circumfundo, Wkoło oblewam, Ob=
12:
ciekam. Circumfunditur mari, W koło
13:
obiega morzem. Circumfunditur illi mul
14:
titudo, Obſtępuye go wielkość ludźi. Ter=
15:
ra mari Atlantico circumfuſa, Morze
16:
wſziſtkę ziemię w koło krąży/ obyega. Cir=
17:
cumfundere aliquid, Oblać co. Hoſtes
18:
circumfundere, Nieprziyaciele obſtąpić.
19:
¶Diffundo. Rozlewam/ Roſzerzam ſie.
20:
Arbor diffundit ramos, Gáłęźyſto roście
21:
Diffundit ſe in latitudinem lactuca,
22:
Szeroko roſcie. Diffuſum & Diſsipatum
23:
ius ciuile, Zmieſzáne/ Pokażone. Diffuſus
24:
error longe late, Błędow wſzędzie do=
25:
ſyć. Diffunditur morbus a capite,
26:
Ydzie od głowy do drugich członków nie=
27:
moc. Diffuſus nomen ex participio, Sze=
28:
roki/ Roźliany/ Roſieczony. Vt diffuſi
29:
campi, Szerokie polá. Diffuſum uinum
30:
Z kádźi moſzcowych w fáſy roźlane. Dif=
31:
fuſus ſus, Wielka rozwlokła świnia.
32:
¶Diffuſe aduerbium. Szeroko wokoł.
33:
¶Effundo, Wylewam, Effundere ſangui
34:
nem pro repub. Wylać kreẃ dla poſpo=
35:
litego dobrá. Effundere uirus, Yad á
36:
gniew ſwoy ná kogo wyrzignąć. Effunde=
37:
re in ſinum, Táyemnie ſie komu wſziſtkich
38:
ſwych táyemnic zwierzić. Item Effundere
39:
dicimur ea quæ ſubito & inordina=
40:
te uel dicimus, uel ſcribimus, Co nie=
41:
rozmyſlnie czyniemy. Ciuitas omnis ob=
42:
uiam effuſa, Wſzitko miáſto ná przećiw
43:
wyſzło. Effundere patrimonium, Vtrá=
44:
cić oycziznę.
45:
Effuſus, a, um, Wylány/ Rozſzerzony. Effu
46:
ſa lȩticia, Wielkie weſele. Effuſe opes,
47:
Wielkie bogáctwá. Effuſo ſinu, Roſpiąw
48:
ſzy ſię/ vkazawſzy pierśi. Effuſis habenis
49:
inuadere hoſtem. Rosbodſzy konia ná
50:
nieprziyaciele vderzyć.
51:
¶Effuſe aduerbium Wielmi bárzo. Effu
52:
ſe uiuere, Hoyne żyć. Effuſiſsime ridere,
53:
Bárzo ſie chechotáć/ ſmiać. Effuſe petulans,
54:
Nád miárę beſpieczny/ nieſrómieźliwy. Effu=
55:
ſe aliquem diligere, Z ſercá kogo miłowáć| ¶Effuſio |
strona: 140
kolumna: a
| F ante V. |
1:
¶Effuſio, Wylanie. Vt, Effuſio aquarū
2:
Wylanie wód. Effuſio pecuniæ, Vtrátá.
3:
¶Infundo, Wliewam, Náliewam. Fau=
4:
cibus infundere, W vſtá wlać.
5:
¶Infuſus, a, um, Wlany. Infuſa terræ
6:
maria, Ziemiá yeſt wodámi polaná.
7:
¶Infuſus, huius infuſus, Wlanie. Infu=
8:
ſio idem.
9:
¶Infuſorium, Liyek in Biblijs.
10:
¶Infundibulum, Liey też ladá we młynie
11:
nád kámienie w tórą żyto wſipuyą.
12:
¶Offundo, Obliewam. Offundere ali=
13:
quem, Oblać kogo. Offundere tenebras
14:
Záćmić/ záſłonić. Offudere caliginem
15:
oculis, Záſliepić kogo. Aër craſſus no=
16:
bis offunditur, Mgłá nas ciemna opá=
17:
dłá. Offuſa Reipu. ſempiterna nox, Nie
18:
może wskuráć poſpolita rzecz. Offundere
19:
alicui errorem, Wpráwić kogo w błąd.
20:
Offuſa animis caligo, Záſliepiony vmysł.
21:
¶Perfundo, Poliewam. Perfundere ali=
22:
quem lotio, Oblać kogo mokrzem. Per=
23:
fuſus cruore, Krwią oblány. Perfundere
24:
animum religione, pro imbuere, Na=
25:
uczić kogo wiáry y bogoboynośći. Perfu=
26:
dit horror, Węzdrgnąłem ſie/ Zyął mie
27:
ſtrách. Perfundi iucunditate, letitia, uo=
28:
luptatibus, ſuauitate, pro repleri. Być
29:
nápełnionym/ etć. Ferfuſus metu ac timo=
30:
re, Zliękł ſie.
31:
¶Perfuſio, Polanie/ Oblanie.
32:
¶Profundo, Poliewam. Profundere ter=
33:
ram, Polać ziemię álbo skropić. Profun=
34:
dere ſubſtantiam omnem, Wſziſtkę má=
35:
yętność ſwą vtráćić. Profundere uocem,
36:
Zákrziknąć. Cum pecuniam omnem
37:
profudiſſet, Vtraćiwſzi wſziſtki pieniądze.
38:
¶Profuſus, Okfity/ zbytny. Non amat
39:
profuſas epulas, Nie kochá ſie w zbyt=
40:
nym vżywániu. Profuſus homo, Vtrátny/
41:
Stráwny. Profuſa hilaritas, Zbytna o=
42:
chotá.
43:
¶Profuſe aduerbium, Okficie/ zbitnie.
44:
¶Perfuſio, Polanie/ też vtrátá.
45:
¶Refundo, Odliewam/ záś przeliewam.
46:
Glaciē refundit Sol, Roſtápia lód słóńce
47:
od mrozu. Refundere cereuiſiam in a=
48:
liud refuſus. Rościekła rzeká/ która z
49:
brzegów dáleko wylałá.
50:
¶Refuſe, refuſius refuſiſsime, Okficie.
51:
¶Suffundo, Podliewam/ Prziliewam/ przi
52:
cziniam. Suffundere frigidam. Prouerb.
53:
Vide ſupra in uerbo, Frigeo. Robore
54:
ſuffundi, Záſromáć ſie. Suffuſus maleuo=
55:
uolentia animus in cæteros, Pełny złey
56:
woley y nieżiczliwośći.kolumna: b
| F ante V. | 140 |
1:
¶Suffuſio, Podlanie/ Przylanie.
2:
¶Suffuſio etiam morbus oculorum,
3:
quem uulgo catarrhactam uocant.
4:
¶Suffuſorium ſuffuſorij, inſtrumen=
5:
tum ad fundendum aptum in Biblijs
6:
tantum legitur.
7:
¶Transfundo, Przeliewam z yednego na
8:
czinia w drugie. Amorem ſuum in aliā
9:
transfudit. Obroćił ſwoyę miłość ku yn=
10:
ſzey. Omnem laudem in te libenter trans
11:
fundam, Radći wſziſtkę chwałę przypi=
12:
ſzę/ y prziwłaſzczę.
13:
¶Transfuſio, Przelanie.
14:
Fundum fundi, n. ſec. Dno/ ziemia. Grunt.
15:
Sera in fundo parſimonia, Prouer=
16:
bium, Nie wczás ten skąpić poczina/ któ=
17:
ry ſie gdy máło ná dnie oſzczymia.
18:
¶Profundus, a, um, Głęboki. Profunda
19:
nocte, Dáleko w noc. Profundus ſom=
20:
nus, Cięſzki ſen. Profundus puteus, Głę=
21:
boka ſtudniá Profundus amor, Wielka
22:
miłość. Profunditas, Głębokość.
23:
Funditus aduerbium, Aż do dná álbo aż do
24:
gruntu. Aliquem funditus perdere,
25:
Wniewcz kogo obroćić. Funditus euerſa ci
26:
uitas, Do ſzczątku zburzone miáſto. Fun=
27:
ditus omnia miſcētur, W niwecz ſie wſzi=
28:
ſtko obráca.
29:
Fundamentū, huius fundamenti, Grunt.
30:
Fundáment. Fundamenta locant alij,
31:
Niektórzi Fundamenty zákłádáyą. Fun=
32:
damenta iacere idem. Fundamentum
33:
ſubſtruere idem. Fundamenta dialecti=
34:
ces iacere, Náuczić ſie dialektiki. Funda=
35:
menta pacis iacere, Dobre początki mieć
36:
u poyednániu.
37:
Fundo, as, are, Funduye/ Gruntuyę. Funda=
38:
re mœnia, Miáſto murowáć álbo záłożić.
39:
Nauem fundare, Zbudowáć. Anchora
40:
fundabat naues, Ankorij á kotwice
41:
mocno łodźi dzierżáły. Fundatem pa=
42:
ternis, auitiſ opibus domum exhau=
43:
rit, Stárádawná. vbogácony dóm wyſſał/
44:
znędźił. Fundata legibus ciuitas, Do=
45:
brze prawy vmocnione miáſto. Cui oppo=
46:
nitur euerſa.
47:
¶Effundare, Do fundámentu wykorze=
48:
nić.
49:
¶Interfuſus, a, um, W pośrod wlany/
50:
álbo przelany. Fundus fundi, gen. maſc.
51:
Grunt/ to/ yeſt/ máyętność/ Ymienie.
52:
Funebris, Funeſtus, Funero, Vide Fimus.
53:
Funetum in arcus ſpeciem formatum
54:
& funium modo complicatum, Si=
55:
pont.
56:
Fungo, fungeris, functus ſum, fungi ac=| Aa 2 | cuſatiuo |
strona: 140v
kolumna: a
| F ante V. |
1:
cuſatiuo quando ablatiuo iungitur
2:
Mam ná ſobie nieyáki vrząd. Fungor
3:
conſulatu, Ieſtem panem rádnym.
4:
Fungor uita, Zywę. Ne boni, ne
5:
liberalis functus eſt officio, uel etiam
6:
officium uiri in accuſatiuo & ablati=
7:
uo, Dopuśćił ſie tego co ná dobrego czło=
8:
wieka nie przysłucháło. Fungi aliena ui=
9:
ce, & fungi alienam uicem, Czinić co zá
10:
kogo. Fungi aliquo munere, Mieć ná
11:
ſobie vrząd nieyáki. Fungi munere inter=
12:
pretis, Być tłumáczem też wykładąć xięgi
13:
z yednego yężiká ná drugi. Fungi officio
14:
ſuo, Powinności ſwoyey ſtrzedz. Functus
15:
fato, & functus uita, Vmarł. Functus
16:
militia ſtudia repetit, Przeſtawki żółnie=
17:
rzowáć ná naukę ſie vdał.
18:
Functio, functionis, Vrząd.
19:
¶Defungor, defungeris, defunctus
20:
21:
ſum, defungi, Wypráwić/ skończić/ Wy=
22:
pełnić też vmrzeć. Defungi prælio fe=
23:
ſtinat, Kwápi ſie bitwę zwieść y onę wy=
24:
gráć. Cura defūgi, Zbyć prace. Inimicitijs
25:
defungi, Przeſtáć niepriyáźni wieść. De=
26:
functus periculis, Wybáwiony z niebeſ=
27:
piecznośći. Defunctus iam ſum meo of=
28:
ficio, Spráwiłem com myał ſpráwić.
29:
¶Defunctus participium, Vmárły. De=
30:
functa corpora incorrupta conſeruat
31:
cedrus, Cedrowe drzewo yeſt tey mocy że
32:
vmárłe ćiała záchowawa od rozſipánia/ y
33:
ſsmrodu álbo gnićia.
34:
¶Defunctum etiam more Græcorum
35:
pro cadauere intelligimus. Trup.
36:
¶Defunctio, in Biblijs pro morte in=
37:
ſolenter.
38:
¶Defunctione aduerbium, Vt defun=
39:
ctorie aliquid agere, Niedbále. Nie pil=
40:
nie. Perfunctorie idem.
41:
¶Perfungor idem quod defungor,
42:
Perfungi conſulatu, Magiſtratu, Ho=
43:
noribus, Dokonáć á złożić ſwe vrzędy.
44:
Perfunctus a febri, Opuſzczony od febry.
45:
Ominęłá go Febrá.
46:
¶Perfunctio, Wypełnienie.
47:
¶Perfunctorius, a, um, Prętki/ prętko co
48:
ſobie poczináyący. Vnde perfunctorie aali
49:
quid agere, Prętko á nierządnie co czinić
50:
Od ręki puſzczáć.
51:
Fungus, fungi, maſcul. ſecund. Grzyb.
52:
Fungi arborum, Bedłki ná drzewie ro=
53:
ſtące.
54:
Fungus Metaphor. Zgniły/ Leniwy Nie=
55:
dofcipny.
56:
Fungoſus, a, um, Grzibiáſty/ Rzadki/ miękki
57:
yákoby Grzib álbo gębká.kolumna: b
| F ante V. |
1:
Fungoſa terra, Lgnąca álbo ługowátá zie=
2:
miá.
3:
Fungoſitas, Lużina/ Trzęſáwicá. Quando
4:
ad terram refertur, alias quicquid eſt
5:
leue & rarum.
6:
Funginus, a, um, idem quod fungo=
7:
ſus.
8:
Funis huius funis, maſc. tert. Powroz/ ſznu=
9:
rá.
10:
Funiculus, diminut. Powrozek.
11:
Funalis, & e, Co ku powrózowi należy.
12:
Funale, gen. neut. uel funalis ſubſtantiuū
13:
Woskowa świeczká. Et funales equi qui
14:
fune iuncti currum præcedunt.
15:
Funanibulus funanibuli, Który po pow=
16:
roźiech chodźi álbo ſie ſpuſzcza/ Kuglarz.
17:
Funipeus, ei pro funambulo apud
18:
Apule.
19:
Fuus, funeris, neut. tert. Pogrzeb/ vmárłe=
20:
go do grobu prowádzenie. Alicui funus
21:
celebrare. Obchód pogrzebny komu czin=
22:
nić.
23:
Funus mortem aliquando ſignificat,
24:
Vmárły. Trup. Funus facere, pro mor=
25:
tem inferre, Ku ſmierći przypráwić. Dixit
26:
Plautus.
27:
Funereus, a, um, Pogrzebny.
28:
Funereæ faces, Swiecie do pogrzebu należą=
29:
ce.
30:
Funerea frons, Blada twarz by vmárłe=
31:
go.
32:
Funeralis, & hoc funerale idem.
33:
Funebris, e, Záłobny/ Pogrzebny.
34:
Funerea oratio, Kazánie ná pogrzebie.
35:
Funebria iuſta, Obchód/ Pogrzeb.
36:
Funebre ueſtimentum, Załobne odzie=
37:
nie.
38:
Funebre bellum, dixit Horatius, Smier=
39:
telna woyná.
40:
Funero, as, are, Pogrzebuyę.
41:
Funeſtus, a, um, Záłobny/ Smiertelny/ Smęt=
42:
ny/ Miſerny. Funeſta familia, Záłobny
43:
dóm/ gdzie yakoby kto vmárł.
44:
Funeſtæ nuptiæ, Smutne weſele/ niefortun=
45:
ne.
46:
Funeſtum bellum, Mizerna/ nieſzczeſliwa
47:
woyná.
48:
Funeſta arbor uocatur Cypreſſus, Dla
49:
tego yże yą przed dóm wyſtáwiano gdy kto
50:
w domu vmarł.
51:
Funeſto, as, are, id eſt funere inquino,
52:
Zápowietrzam álbo zárażam.
53:
Funeſtare aliquando ſignificat cruenta=
54:
re, Skrwáwić/ Ziuſzić álbo ſpoſoczić ſie
55:
krwią.| Fur |
strona: 141
kolumna: a
| F ante V. |
1:
Fur, huius furis, com. tert. Złodźiey. Fur
2:
etiam pro ſeruo, Miáſto sługi. Per
3:
contumeliam, Bifur, trifur.
4:
Furculus dimin. apud Priſc. Złodzieyek.
5:
Furunculus aliud idem, Złodzieyczek/ też
6:
wrzód/ bolączká. Etiam in uitibus dicitur
7:
Małi kończiſty liſtek/ pączek.
8:
Furinus, a, um, Złodzieyski.
9:
Furtum, furti, Złodzieyſtwo. Furtum facere
10:
Kráść. Furti damnatus, Naleziony w zło=
11:
dzieyſtwie.
12:
Furtum etiam ueteres dicebant quicquid
13:
clam fiebat, Táyność. Et furta in plu=
14:
rali, Cudzołoſtwá/ Nierządne miłośći. Ce=
15:
lari uult ſua furta Venus, Che ſwoye mi=
16:
łośći táyemnie wieść Venus.
17:
Furtum etiam pro inſidijs, Zdrádá.
18:
Furax, furacis, Który rad krádnie.
19:
Furacitas, furacitatis, Kradzieſtwo/ Złodziey=
20:
ſtwo.
21:
Furtim aduerbium, Poćichu/ Táyemnie/ cu
22:
ius contrarium eſt Palam, Iáwnie.
23:
Furanter aduerbium, Złodzieyskim oby=
24:
czáyem.
25:
Furtiſicus, quod furtum facere ſolet,
26:
Plautus.
27:
Furtiuus, a, ū, Krádziony. Furtiuus equus,
28:
Krádziony koń.
29:
Furtiue aduerbium, pto furtim, Krádzio=
30:
nym obyczáyem.
31:
Furor, furaris, furari, Krádnę. Suffuror,
32:
Przikradam.
33:
Furca, æ, fem. prim. Rozſochá/ widły. Et fur
34:
cula diminutiuum, Widełki/ Roſoſzká.
35:
Furcam ferebant deprehenſi in ali=
36:
quo maleficio ſerui, Inde furcifer, Słu
37:
gá który ſie w czim przewinił. Nic dobre=
38:
go Niecnota. Inde furca accipitur pro pa
39:
tibulo, Szubienicá.
40:
Furcilis pen. cor. Gnoyenne widły. Trifur=
41:
cifer, Sługá który ſie wiele złych vczin=
42:
kuw dopuśćił/ ſzubienicznik. Lotr.
43:
Furfur, furfuris, maſcul. tert. Otręby.
44:
Furfures in capite. alias porrigo, O
45:
trębiny głowne.
46:
Furfureus, a, um, Otrębny. Furfureus pa=
47:
nis, Miąſzy chlieb.
48:
Furfuroſus, a, um, Pełny otrąb.
49:
Furiæ, Furioſus, Furo, Furio, Vide Furor
50:
Furoris.
51:
Furinalia ſacra Romæ quam deam dice=
52:
bant, Feſtus.
53:
Furniana uaſa a Furnio quodam di=
54:
cta.kolumna: b
| F ante V. | 141 |
1:
Furor, furaris, Vide Fur.
2:
Furor, furoris, Wśćiekliwość/ Oſzálenie.
3:
Item furor, Poruſzenie álbo nádchnienie/
4:
vmysłu. Sic dicitur, Furor Poëticus,
5:
Nadchnienie Poetów ku piſániu wier=
6:
ſzów.
7:
Furio, as, are, Czinię wśćiekłym/ Gniewli=
8:
wym.
9:
Furioſus, a, um, Wśćiekliwy/ ſzalony.
10:
Furioſe, aduerbium, Szalenie/ wściekliwie.
11:
Gniewliwie/ Roziawdſzy ſie yáko pies.
12:
Furo, furis, furire, Száleyę/ wśćiekám ſie.
13:
Furens mero & iracundia, Oſzálawſzy
14:
od piyáńſtwá y Roziadſzy ſie od gnie=
15:
wu.
16:
Furenter aduerbium, Wściekliwie.
17:
Furiatus, a, um, Sdźiczáły ten który zdziczał
18:
álbo ku wśćieczeniu yeſt pochilón.
19:
Furibundus, a, um, Száleyący/ Szalenie ſo=
20:
bą rzucáyący.
21:
Furialis, e. idem, Furiales uoces, Wſciekli=
22:
we wołánie.
23:
Furiæ, furiarum, Boginie ſzalonośći/ któ=
24:
re ſie káżdego złego vczinku y łotrowskiey
25:
ſztutki mſzczą. Alias dicuntur Eumenides
26:
Dyræ & Erinnyes, ſunt autem tres &
27:
finguntur apud inferos habitare ac
28:
faces ſceleritas immittere, Poetowie o
29:
nich powiedáyą że kkażdemu złoczinci pocho=
30:
dnią do ſercá prziſadzáyą. Vnde acci=
31:
piuntur, Miaſto trapienia y griźienia ſum=
32:
nienia. Harum nomina ſunt Allecto,
33:
Megæra, Tiliphone.
34:
Furuus, a, um, id eſt nigrum & atrum
35:
Feſtus, Okopciáły/ czarny.
36:
Furuus bos Diti iolabatur. Był nieyáki
37:
czarny woł który Plutonowi piekielnemu bo
38:
gowi był ofierowan.
39:
Furnus, maſc. ſec.Chlebowy piec.
40:
❡Præfurnium, Czeluście.
41:
Furnacues, a, um, Co ku temu piecu na=
42:
leży.
43:
Furnanus, a, um, idem.
44:
Furnaria, Piekarká. Furnaria item, Piekár=
45:
ſtwo/ álbo piekárskie obychodzenie.
46:
Furnariā exercere, Piekárſtwem álbo pie=
47:
czeniem chlebá ſie żiwie. Infurnibulum, Lo=
48:
pátá którą chleb w piec wſadzáyą.
49:
Fuſcina, pen. cor. telum tridens piſcato=
50:
rium, Widełki o trzech końcách ribitw=
51:
skie.
52:
Fuſcinula diminutiuum.
53:
Fuſcus, a, um, Ciemny/ Smiáły/ prziczerń.| Aa 3 | color |
strona: 141v
kolumna: a
| F ante V. |
1:
color ſubniger, Fuſca nox, Czemna
2:
noc.
3:
Fuſus, fuſi. maſc. uel fuſum fuſi, gen. neu.
4:
ſecundæ declin. Wrzeciono. Inſtrumen=
5:
tum muliebre, Torquere fuſos, Toczić
6:
wrzecioná.
7:
Fuſtis, huiuh fuſtis, Pálicá/ Laská. Fuſtem
8:
inpingere, Pálicą kogo wezbrác. Fuſta=
9:
rium, Kiyowánie/ to yeſt wezbránie
10:
kogo.
11:
Fuſtuarium meretur, Záſłużył áby mu
12:
kiyem dano.
13:
Fuſtio, as, are, Biyę kogo pálcatem álbo
14:
kiyem.
15:
Fuſtiligo, fuſte ſtimulo, Calepinus ſine
16:
autore.
17:
Fuſtuarius, Harumpálcatnik który rad ná
18:
ludziech kiyá odchodźi/ to yeſt biye.
19:
Fuſius pro furius antiqui dixere
20:
CC.
21:
Futilis, Futile, Vide Futio.
22:
Futio, futis, futiui, futire, id eſt, effluo, Wy
23:
ciekam. Inde effutio, Wyziewam/ Wy=
24:
blekam/ mowię bez roſtropnośći. Inde futi=
25:
lis & hoc futile. Ciekący który nie może w
26:
ſobie nic záchowáć/ nieſtały. Homo futilis,
27:
Wielomowny/ klekot/ który nie może nic zá=
28:
milczeć.
29:
Futilitas, Nieſtáteczność/ Prożne mówie=
30:
nie.
31:
Futile aduerbium, Niczemnie/ Niepożitecz=
32:
nie.
33:
Futile, Nieyáki ſtáte álbo naczinie s ſzpiczá=
34:
ſtym dnem które muśy záwżdy ná bok leżeć.
35:
Futile pro futiliter aduerbium.
36:
Futis genus uaſis aquarij, CC.
37:
Futo, as, aui, are, id eſt, Redarguo, Gánię
38:
Karzę. Obſoletum. Caro uſus eſt pro
39:
ſæpius fuit.
40:
¶Compoſita a Futo, Confuto, as,
41:
are, Gánię/ Odrzucam/ Wywrácam ná rę=
42:
by/ to yeſt okázuyę fáłſz/ Odpor czinię. Con
43:
furate alicuius ſcripta, Piſáć przećiwko
44:
cziyemu piſániu y odpór vczinić.
45:
¶Refuto, idem. Hinc confutatio & re=
46:
futatio, Zgánienie. Odporu vczinienie. Vi=
47:
de ſupra Confutatio.
48:
Futatim, id eſt profuſe, Plautus obſole=
49:
tum.
50:
Futurus, Vide, Sum, es, eſt, & c. DE LITERA G.
| G ante A. |
51:
G
Aba oppidum Galliæ.
52:
Gabalus, Gabali apud
53:
ueteres crux ſeu pa=
54:
tibulum, Szubienicá.
55:
Aliqui ponunt in neu
56:
tro genere, Gabalū.
57:
Gabalum oppidum A=
58:
uernorum in Gallia Aquitanica, un=
59:
de Gaballici populi.
60:
Gabata, fem. Plur. Gabatæ, arum, Miſá
61:
álbo krzinów.
62:
Gabba urbs Syriæ.
63:
Gabyorum urbs Volſcorum in Italia
64:
unde Gabianus, a, um.
65:
Gabreta ſylua, Herciniæ pars, Czeski lás.
66:
Gados duæ Inſulæ ſunt & utram tam
67:
ſingulari numero, Gadam, quam
68:
plurali, Gades appellamus, Dwie wy=
69:
ſpie w Hiſpániey tám był kośćioł Herkuleſow
70:
y ty słáwne słupy Herkuleſowe. Vnde Ga=
71:
ditanus, a, um, Kto ztámtąd yeſt. Et Gad=
72:
dir gen. neut. Miáſto támże ná tych wy=
73:
ſpách.
74:
Gadir, Vide Gades.
75:
Gaderes ciuitas Syriæ.
76:
Gæſa Vide Geſa.
77:
Gagates ſeu Gages fluuius Siciliæ & no
78:
men gemmæ.
79:
Gazites, uel ut quidam ſcribunt Gagites
80:
nomen gemmæ alias Ætites, Kámień
81:
álbo perłá która bywa ná orłowym gniazdzie
82:
nálieziona.
83:
Galactites, gen. maſ. gemma.
84:
Galactopota, æ, Który mlieko piya/ apud
85:
Columellam.
86:
Galactophagi pen. cor. gen. maſc. Lud w
87:
tátárskiey ziemi który mliekiem żiwie. Ga=
88:
latia regio minoris Aſiæ alias Gallo=
89:
græcia unde Galatæ, Lud z tám tey kráyi
90:
ny do którich ſwięty Páweł piſał. Etiam
91:
Gallogræci dicti.
92:
Galaxias nomen gemmæ.
93:
Galba fem. prim. Máły Robaczek w po=
94:
tráwie ſie rodzący yáko w tłuſtich ſerzech/
95:
też czerẃ w drzewie.
96:
Galbanus, gen. fem. pen. cor. uel galba=
97:
num gen. neut. ſ. Zywicá/ gumi/ które w
98:
Siriey roście. Galbanum, Odzienie nie=
99:
yákie białe á miękie. Quo delicatuli uti
100:
ſolent.
101:
Galbinus, s, um, pen. producta, id eſt, la=
102:
ſciuus & mollis, Roskoſznik/ Roſpuſtny.| Galbani |
strona: 142
kolumna: a
| G ante A. |
1:
Galbani mores, Roſpuſtne nieſromieźli=
2:
we obyczáye.
3:
Galbanatus, a, um, nomen ſimile parti=
4:
cipio formauit Horatius, Który przecze=
5:
czone odzienie nośy.
6:
Galbaneus, a, um, Co yeſt z żiwice álbo gumi
7:
przerzeczoney.
8:
Galbeum ronamenti genus, Feſtus.
9:
Galbulus, galbuli. maſ. ſec. Orzech z cipre=
10:
ſowego drzewá.
11:
Galbula, æ, Nieyái ptak. Galea. æ, Przyl=
12:
bicá, łepká/ hełm.
13:
Galeo, as, are, Przibieram kogo w prziłbicę.
14:
Galeatus, a, um, W pziłbicę vbrány.
15:
Galeola, Czáſzká przyłbicy podobna.
16:
Galena, æ, fem. prim. Latine plumbago
17:
liquor remanens in fornacibus poſt=
18:
quam effluxit ſtannum & argentum.
19:
Plin. lib. 54. ca. 16. Ołowu od śrebrá ſpuſz=
20:
czenie. Vide Molybdæna.
21:
Galenus penult. product. Ymię wielmi
22:
sławnego á známienitego lekarzá z Perga=
23:
my miáſtá w Aſiey.
24:
Galeotre in Sicilia dicebantur por=
25:
tentorum interpretes, Galerita, tæ, So
26:
wronek. Galerus, ri, uel Galerum, Bie=
27:
ret/ Capká/ też cudze włoſy/ to yeſt poduſz=
28:
ká włoſiána/ yáie pánie w czapkách zwykły
29:
miewáć.
30:
Galericulum diminutiuum, Poduſzecká/
31:
Prziprawki álbo záprawki włoſiáne. Alias
32:
capillamentum.
33:
Galeſus, maſc. ſec. pen. prod. Fluuius iu=
34:
xta Tarentum.
35:
Galilæa, æ, gen. fem. Kráyiná Páleſtine álbo
36:
żydowskiey ziemie/ przes którą rzeká Iordan
37:
ciecze. Et eſt duplex, Galilæa ſuperior
38:
alis Galilæa gentium, Która pogranicz=
39:
na yeſt górze. Antibibanum, Gdzie ſie Ior
40:
dan poczina. Inferior Galilæa, Gdzie ye=
41:
zioro Tyberiadis yeſt.
42:
Galilæus, a, um, Galileyczyk.
43:
Galeus huius galei piſcis qui a latinis
44:
muſtela dicitur.
45:
Galgulus, auis.
46:
Galiophis herba.
47:
Galla læ, fructus quercuum, Zołądź.
48:
Gallia, fem. prim. Fráncuska źiemia. Euro=
49:
pæ pars, hæc primo diuiditur in Io=
50:
gatam & Comatā, Togata alias a Ro
51:
manis Ciſalpina dicta, Która w ſobie
52:
ma wſziſtkę. Lombardią/ Xięſtwo Me=
53:
diolánskie y nieyáką część. Senatu We=
54:
neckiey máyętnośći. Comata tranſalpina,
55:
Wſziſtko Francuskie krolewſtwo s ni=
56:
derlande máż do góri Alpes/ y do rzeki Rhenukolumna: b
| G ante A. | 142 |
1:
Hæc rurſus diuiditur in Narbonenſem
2:
Którą teras zową Prowincią álbo Delphi=
3:
nat. Alias Braccata Gallia in Aquita=
4:
niā, Którą teraz zową Guienne álbo Ga=
5:
skouia, in Celticam & Belgicam quæ
6:
& Gallia Lugdunenſis, de quibus
7:
alibi. Hinc & Gallus, a, um, adiecti.
8:
gentile, Fráncuski/ Fráncuska/ Fráncu=
9:
skie.
10:
Gallicus, a, um, & Gallicanus, a, um,
11:
Francuski/a/e.
12:
Gallicus morbus, Fráncá/ Oſpiec álbo nie=
13:
moc kurewników y cudzołożników. Eſt e
14:
pœna peccati illius.
15:
Gallica ueſtis, Fráncuska ſzátá.
16:
Gallogræcia alias Gallatia, Vide ſupra
17:
Galatia, Galitia, Kráyina w Hiſpaniey w któ=
18:
rey. Compoſtella, Gdzie ſwiętego Iákubá
19:
grób powiedáyą leżi.
20:
Galluto, as, are, & Gallulasco, Poczinayą
21:
mi ſie włoſi pod Brzuchem puſzczáć. Id eſt
22:
pubeſco, Obſoletum.
23:
Gallicæ gallicarum, Deſzczowy płaſzcz.
24:
Gallus huius galli, Kur. Et diſcriminis
25:
cauſa dicitur.
26:
Gallus gallinaceus, idē, Nam Gallus
27:
etiam dicitur qui ex Gallia eſt, Gallus
28:
etiam fluuius eſt Phrygiæ, Gallus etiā
29:
Pop boginiey. Cybeles, Wáłach.
30:
Gallina, æ, Kokoſz.
31:
Gallinaceus a, um, Co od ku yeſt. Vt o=
32:
uum Gallinaceum, Kokoſze yáye. Lac
33:
Gallinaceum, Rzecz oſobliwa rzadka á ko=
34:
ſztowna/ wielkie ſzczęście y bogáctwa.
35:
Gallicinium, Pienie kur/ gdy kury pieyą.
36:
Quarta caſtrenſis uigilia.
37:
Gallinaris, gen. maſ. Kurnik/ ten który kuri
38:
opátruye.
39:
Gallinaria, Która kury ſádźi.
40:
Gallinaria inſula in mari Liguſtico.
41:
Gallinarium gen. neut. Kurnik gdzie kury
42:
chowáyą.
43:
Gallicantus in Biblijs pro Gallici=
44:
nio.
45:
Gallipes, Kurzonogi.
46:
Gallare pro inſanire, Obſoletum.
47:
Gallulare Vide Gallia.
48:
Gammarus gammari pen. cor. gen. maſ.
49:
Rák.
50:
Gammaides ferrū quo utuntur Cheirur=
51:
gi ad extrahendum pus, Barwierskie
52:
żelasko którym ropę wyciągáyą.
53:
Gamos gen. maſc. latin. nuptiæ, Weſele
54:
Gwádźbá. Vnde Agamos, Bes żony. Di=
55:
gamos, Który wtórą żonę ma. Vide
56:
alibi.| Aa 4 | Gampha= |
strona: 142v
kolumna: a
1:
Gamphaſantes populi Lybiæ.
2:
Ganeum, ganei, gen. neut. uel Ganea, æ,
3:
gen. fem. Kurewski dóm/ zántus.
4:
Ganeo, ganeonis, Lotr/ kurwiarz który ſie
5:
vdał ná ſwą wolą y vtrátę. Gangaridæ
6:
populi inter Aſſyrios & Indos.
7:
Gange, ganges, ingens fluuius Indiæ.
8:
Gangeticus, a, um, Co ktemu należy.
9:
Gangrena caro emortua, Zgniłe/ odręt=
10:
wiáłe álbo zmartwiáłe mięſo/ niektórzi zo=
11:
wą Rák chorobę.
12:
Ganimedes, gen. maſc. pen. pro. Troyáń=
13:
skiego króla Syn barzo piękny/ którego
14:
bóg Iupiter ſobie zá podczáſzego ſwego wziął
15:
Gannio, gannis, ganniui, & gannij, gan
16:
nitum gannire, Szczekam/ Wołam yáko
17:
Liſzká. Vulpium enim eſt proprium, sed
18:
etiam transfertur ad homines, Szemráć
19:
Mruczeć Szczekać.
20:
¶Obganio, is, ire, Odſzczekawam/ odmru=
21:
kawam/ przekazuję komu rzecz. Inde gānitꝰ
22:
Szczekánie/ Mruczenie/ Szemránie. Gan=
23:
nitu aliquem inceſſere, Nágábáć/ Názi=
24:
wáć kogo álbo przekwintowáć ſobie prze=
25:
ciwko komu.
26:
Ganze germanicum uocabulum, Gęś.
27:
Garamantes, gen. maſ. populi Lybiæ un
28:
de Garamantius, a, um, & Garaman=
29:
tes, idis, Yeden ztámtąd.
30:
Garhanus mons Apuliæ, nunc mons ſan
31:
cti Angeli dicitur.
32:
Gargarus maſc. ſec. in Plurali. Gargara,
33:
orum, Cacumen montis Idæ, Wierz=
34:
chołek góry Ide. Item oppidum ad ra=
35:
dices eiuſdem montus, Miáſteczko pod
36:
gorą.
37:
Gargarizo, as, are, Máłym yeziczkiem gle=
38:
gotáć nábrawſzy wodi wuſtá/ chárcháć.
39:
Gargarizatio, Glegotánie.
40:
Gargarizatus huius Gargarizatus, idē.
41:
Gargus unus ex collibus Tauri mon=
42:
tis, CC.
43:
Garrio, is, iui, itum, ire, Ládá co mówię co
44:
mi ſlinká przynieſie do gęby. Sed quando
45:
refertur ad aues, Grucham/ ſzczebiecę yáko
46:
ptacy czinią gárdły. Garriunt ranæ, Krze=
47:
kocą. Nugas garrire, Ládá co plieść. Ali=
48:
cui in aurem garrire, Szeptáć co komu
49:
w ucho.
50:
Garritus huius garritus, Klekotánie/ gru=
51:
chánie.
52:
Garrulus, a, um, Wielomowny. Item no=
53:
men auis. Soyká.
54:
Garrula pica, Rzekotliwa ſroká.
55:
Garrulitas, Rzechotánie/ Gruchanie/ wielo=
56:
mowność.kolumna: b
| G ante A. |
1:
Garrulus, id eſt, cordatus Nonius, Ga=
2:
trididare uel garriditare pro garrire
3:
Obſoletum.
4:
Garum, gari, Rybna poliewká álbo ſzáłſzá.
5:
Garumnia fluuius Celtas ab Aquitanis
6:
diuidens.
7:
Garyophylon, Vie Caryophylon.
8:
Gaſidanes nomen gemmæ. CC.
9:
Gaſter, latine uenter, Brzuch. Et genus ua=
10:
ſis,
11:
Gaſtrimargia, æ, Obżárſtwo/ łakomſtwo.
12:
Gaſtrimargia, Vide Gaſter.
13:
Gaudium gaudij, Weſele. Gaudium per
14:
cipere, Być pocieſzon.
15:
Gaudeo, gaudes, gauiſus ſum gaudere,
16:
Weſelić ſie. Iam gaudeo, Radem temu.
17:
Gaudere gaudio, gaudere gaudia, & a=
18:
nimo gaudere, Weſelić ſie. Simile gau=
19:
det ſimili, Rowny ſie s rownym zgo=
20:
dźi/ álbo rowiennik ſie rad u ſwemu rowien
21:
nikowi ma. Adoleſcentia gaudet liber=
22:
tate, Młódź rádá ná ſwiebodzie yeſt. Gau=
23:
dere in ſinu, Sam ſie w ſobie weſelić. Gau
24:
det doceri, Rad ſie da náuczić.
25:
¶Congaudeo, Weſpołek ſie skim weſe=
26:
lę. Crede mihi gaudebis facto, Vczi=
27:
niſzli to niebędzieć tego żal.
28:
Gaudimoniū in Biblijs legitur pro gau
29:
dio non eſt latinum.
30:
Gaulus genus nauigij pene rotundum
31:
Feſtus.
32:
Gaunodurum ciuitas in Heluetia, Lauf=
33:
fenberg Po niemiecku.
34:
Gaurus mons campaniæ unde Gauranū
35:
uinum.
36:
Gauſaper neutrum, & Gauſapa fem. Koc
37:
to yeſt ſukno które ná obie ſtronie koſmáte
38:
yeſt.
39:
Gauſapina, æ, Odzienie ná źimę. Quidam
40:
uolunt eſſe indeclinabile & tantum
41:
Gauſupe dici.
42:
Gaza, gazæ, dictio Perſica, Skarb/ Bo=
43:
gáctwo. Item ciuitas eius nominis in
44:
Paleſtina.
45:
Gazeus, a, um. Yeden, ztámtąd. Item urbs
46:
Perſiæ unde Galeticus, a, um.
47:
Gazophylaciū, gazohilacij, Sklep gdie
48:
skarb chowáyą.G ante E.
49:
Gebalena regio in finibus Eleutheropo
50:
leos.
51:
Gebannitæ populi Arabiæ deſertæ.
52:
Gebenna, Górá we Frańciey którą dziś Ge=
53:
neue zową.| Gehenna, |
strona: 143
kolumna: a
| G ante E. |
1:
Gehenna, æ, ge. fem. nomen uallis in Bi=
2:
blijs. mieyſce było niedáleko od Hieruzalem
3:
támże y plác na który wſziſtki roſpuſtne á
4:
loźnę perſony z Hieruſalem wywodzono/ y
5:
wyſzwiecáno. Inde per Metaphoram
6:
pro inferno, Myáſto piekłá y wiecznego
7:
potępienia.
8:
Gela fluuij urbs nomen in Sicilia.
9:
Gelo, as, Gelabile, Gelaſcere, Gelicidiū
10:
Vide Gelu.
11:
Gelaſinus, gem. maſc. Smieſzek który ſtroyi
12:
krotofile, Gelaſini, Przednie zęby. Itē li=
13:
neæ faciei quæ ridendo efficiuntur.
14:
Geloi, campi Siciliæ.
15:
Geloni, ſiue Gelones populi Scitiæ nunc
16:
Getæ uel tartari dicuntur, Tártárzi.
17:
Gelu, gen. neut indeclianbile, Mroz.
18:
Gelus, in gener. maſculino dixerunt ue=
19:
teres.
20:
Gelidium, gelidij, Srzón.
21:
Gelo, as, are, Márznę. Gelatum lac, Siá=
22:
dłe mleko. Gelant frigora, Márznie.
23:
Gelatio, onis, gen. fem. Zmárznienie.
24:
Gelaſco, is, ere, Poczinam márznąć.
25:
Gelabilis e. Co prętko zámárznie.
26:
¶Ingelabile, eius contrarium.
27:
Gelidus, a, um, Zimny/ Mroźny.
28:
Gelidus aër, Mroźny wiátr. Gelidiſsime
29:
naturæ, Bárzo źimnego przyrodzenia.
30:
¶Compoſita, Congelo, & congela=
31:
ſco, Zamarzam, Congelatus lacus, Ię=
32:
zioro zámarzłe.
33:
¶Congelatio, Zámarznienie.
34:
¶Egelidor, aris, ari, Odmárznąć też wy=
35:
márznąć.
36:
¶Egelidus, a, um, Odmárzniony.
37:
Gemea, ala mille equitum.
38:
Gemellar, pen. neut. Nieyaka Nániá ole=
39:
yowa
40:
Gemini, gen. maſc. Bliźnięta/ Blisnko=
41:
wie. Et pro duobus accipitur, Miáſto=
42:
dwu.
43:
¶Compoſita, Trigemini uel terge=
44:
mini, Troyáci/ trzey.
45:
¶Quatergemini, Czworácy/ czterey. Ca=
46:
ſtor & Pollux, Bywayą gemini zwáni.
47:
Gemitus, a, um, Dwoyaki/ Sowity. Gemi
48:
nus ictus, Dwoye cięcie w yedno mieyſce.
49:
Geminus Deus Ianus dicitur, Iſz dwoye
50:
oblicze ma.
51:
Gemellus, a, um, diminutiuū, Bliźnieczek.
52:
Gemellæ uites, Które dwoye wino dáyą w
53:
rok/ yáko yeſt za Rzimen w Apuliey y w Sici
54:
liey.
55:
Gemino, as, are, Dwoyę Sowito czinię pow
56:
tarzamkolumna: b
| G ante E. | 143 |
1:
Geminatus, a, um, Powtwarzany. Gemi=
2:
nata uictoria, Dwoye zwicięſtwo.
3:
Geminatio, Powtarzánie.
4:
¶Congemino & ingemino idem.
5:
Gemma, æ, fem. prim. Perłá też pączki ná
6:
drzewie gdy ſie poczinayą pukáć.
7:
¶Bigemmis ſurculus, Roſzczká máyąc
8:
rowne dwie odnoſzki/ od pienká ſzczepnego
9:
pochodzace.
10:
Gemmula, æ, dimin. Perłeczká.
11:
Gemmulas, flores uocat Apuleius.
12:
Gemmo, as, are, Pukam ſie/ pączki puſzczam.
13:
Gemmaſco, is, ere, Poczinam ſie pukáć. Ar=
14:
bores gemmaſcere incipiunt, Poczinayą
15:
ſie pukáć.
16:
Gemans, gemantis, Vt gemmantes alæ
17:
pauonis, Lſzczące ſie yákoby perły.
18:
Gemmatus, a, um, Perłámi obſádzony/ ochę=
19:
dożony. Puella bene gemmata, Pánná
20:
dobrze perłámi przibrána. To yeſt/ Kleinoty
21:
ynſzemi nie tilko perłámi.
22:
Gemmoſus, a, um, Pełny drogiego kamie=
23:
nia/ kleinotów.
24:
Gemmeus, a, um, Perłowy. Radix gem=
25:
meæ rotunditatis, Ták okrągłi yáko per=
26:
łá.
27:
Gemmarius, a, um, in Biblijs, Z cioſánego
28:
kámienia vcziniony.
29:
Gemmifer, Vt gemmifer amnis, Rzeká
30:
perły wyrzucáyąca.
31:
Gemites, es, fem. gen. gemma apud Pli=
32:
nium.
33:
Gemo, is, gemui, gemitum, gemere, Wzdy
34:
cham. Plauſtrum gemit, Wos skrzipi. Ge=
35:
mit turtur, Synogarliczká grucha. Item
36:
gemere ſignificat flere, Płakać.
37:
¶Ingemo idem quod ſimplex gemo
38:
Wzdycham.
39:
Gemitus huius gemitus, Wzdychanie. Ge=
40:
mitus Delphini, eſt ſimilis humano,
41:
Delfin ribá morska tá wzdycha yáko czło
42:
wiek.
43:
Gemibundus, a, um, Wzdychyący/ Smu=
44:
cąci.
45:
Gemiti, genitiuus, apud Plau, a Gemitus.
46:
Gemonides, gemmæ apud Plinium,
47:
Gemoniæ, arum, gen. fem. ſcalæ ad quas
48:
corpora damnatorum tracta præcipi=
49:
tabantur, Schód w Rzimie gdzie złoczińce
50:
ſpychano. Gemoni gradus, idem. Ge=
51:
murſa inter digitos pedum naſcens
52:
tuberculum quod gemere faciat Fe=
53:
ſtus.
54:
Gena, æ, fem. prim. Yágodą ná twarzy álbo
55:
policzki. Alias mala, Też powieká nád oczi=
56:
má.| Genanius |
strona: 143v
kolumna: a
| G ante E. |
1:
Genanius, a. um, pro guloſo, Miaſto żár=
2:
łoká. Apud Varonem Obſoletum.
3:
Genealogia, æ, fem. pri. Rodzay/ Regiſtr
4:
álbo wyliczenie wſziſtkiego rodzáyu. Vt ge=
5:
nealogiam Chriſti continēt libri Bibli=
6:
ci, cuius compendium Euangeliſtæ fe=
7:
cerunt in ſuis Euangelijis in libro Ge=
8:
nerationis.
9:
Genarcha, æ, maſ. prim. Pierwſzi ociec kto=
10:
rego pokolenia/ od którego wſziſtek ro=
11:
dzay ydzie.
12:
Gener, Generalis, Genero, Generoſus,
13:
Genus, Vide Genero.
14:
Generiana pyra dicta ſunt a plantatore cc
15:
Genero, as, are, Rodzę. Generare etiam,
16:
Wynáleść.
17:
Generatio, Ród/ Rodzenie/ rodzay. Ge=
18:
nus etiam, Rodzay pokolenie. Genere
19:
ſummo, prognatus, Známienitego do=
20:
mu. Genere ſum ei proximus, Nie ma
21:
nád mię w rodzie bliſzſzego. Genere indi=
22:
gnum facit, Wyrządza lekkość domu ſwe
23:
mu. Genus humanum, Rodzay ludzki.
24:
Genus hominum idem. Dum homi=
25:
num genus erit, Poki ſwiát będzie ſtał.
26:
Genus thebanum, Id eſt natio, Lud
27:
Tebáński. Genere Andria, Z Andru.
28:
Genus apud Dialecticos quod dicitur
29:
de pluribus differentibus ſpecie. Co
30:
może być o rozmáyitich oſobách ſobie roz=
31:
nych rzeczono. Vt animal, Zwierzę/ może
32:
być rzeczono/ o człowieku/ koniu/ wołu. Ge
33:
nus etiam, Nieyái rodzay/ To yeſt nie=
34:
yáka rzecz/ álbo obyczay. Vt alterius gene=
35:
ris, Inſzego rodzáyu to yeſt iney yákośći
36:
álbo obyczáyu. Aliud genus uitæ dele=
37:
git, Inſzy rodzay á obyczay/ to yeſt/ ſtan
38:
żywotá ſobie obrał. Et id genus alia, Y
39:
też rowne rzeczy. Eſt genus hominum
40:
qui ſe primos omnium hominum eſſe
41:
uolunt Terent. Są niektórzy ludzie tá=
42:
kowi. Non dico, Ieſt rodzay ludzki. Hoc
43:
enim ad noſtram phraſim non qua=
44:
drat, Verſatus eſt in omni genere di=
45:
ſciplinarum, Dobrze ſie czwiczył we wſze=
46:
lákich naukách. Vno genere capere piſces
47:
Yednákiem obyczáyem łowić riby. Omni=
48:
genus, a, um, Rozmáity.
49:
¶Multigenus, a, um. idem.
50:
¶Alienigena, Cudzi/ Obci/ nie náſzego ro=
51:
du przichodzień.
52:
❡Indigena, com. gen. Náſziniec/ ziemek
53:
który ſie tu vrodźył.
54:
Generoſus, a, um, Vrodzony/ Szlachetny
55:
mężny nie lękliwy páchołek. Generoſa uir=
56:
tus, Szláchetna cnota. Rex generoſus,kolumna: b
| G ante E. |
1:
Czyſtego ſercá ſmiałego. Generoſæ arbo=
2:
res, Niepoſpolite drzewá.
3:
Generoſitas, atis, Szláchecſtwo/ cnota/ męſ=
4:
kość. Generoſitas equi in oculis eſt, Wę
5:
ſołe poiźrzenie końskie dobre kónia zna=
6:
mienuye.
7:
Generalis, læ, Poſpolity. Generalis capita=
8:
neus, Głowny ſtároſtá który ma yuſze pod
9:
ſobą.
10:
Generaliter aduerbium, Poſpolicie/ Obec=
11:
nie. Et genertim aduerb. Przes wſziſtko
12:
pokolenie. Publice & generatim con=
13:
traria, Generatim diſtributi in ciuitates
14:
Są rozdáni do miáſt wedle ich rodzayów.
15:
Gener, generis, Zięć.
16:
¶Progener, Mąż wnuczki moyey. Auus
17:
uel auia habet progenerum.
18:
Generalis, e. Płodny álbo to co prętko może być
19:
Generator uerbale, Rodziciel.
20:
¶Compoſita, congenero, as, are, id eſt
21:
adiungere aſſociare, Przirodzam/ Prziłą=
22:
czam ſie. Non uſ adeo eſt in uſu.
23:
¶Congener, congeneris, Iednego ro=
24:
dzáyu. Przirodzony. Degenero, as,
25:
are, Odradzam ſie od ſwego rodzáyu/
26:
to yeſt/ nie náſláduyę w záchowániu y
27:
w cnocie. Dicimus enim in utram
28:
partem, tam in bonam, quam in ma=
29:
lam degenerare, Degenerare a paren=
30:
ni conteſtata uirtute maiorum,
31:
Odrodzić ſie od przodkow ſwoych potom=
32:
ney á wſzem yáwney cnoty. Degenerare
33:
a ſecta uel doctore aliquo, Odpáść/
34:
opuśćić. Degenerare in ſeritatem, Zdźi=
35:
czeć. Poma degenerāt ſuccos oblita prio
36:
res, Nie rodzą ſie tákie yábłká yáo pierwey.
37:
¶Degener degeneris, gen. omnis, in
38:
ablatiuo degenere, uel degeneri, Odro=
39:
dek/ wyrodek/ niecnotá.
40:
¶Ingenero, as, are, Wradzam/ przirodzam
41:
ſie. Ille appetitus omnibus a natura
42:
ingeneratus eſt, Tá chćiwość przirodzona
43:
yeſt każdemu. Ingenerat præcipuū quen=
44:
dam amorem in eos qui procreati
45:
ſunt, Przonośy álbo przidawa oſobliwą
46:
miłość przeciwko tym. Ingenerata fami=
47:
liæ tuæ frugalitas, Goſpodárſtwo y obeſz=
48:
łość yeſt twey czládźi przyrodzona. Natu=
49:
ra nobis noſtri amorem ingenerauit,
50:
Mamy to z przirodzenia że ſami ſiebie mi=
51:
łuyemi.
52:
¶Progenero, as, are, Rodzę/ przimnażam
53:
rodzáyu. Progenerare etiam gallinæ di
54:
cuntur, Kurczęta lądz. Progenies, Ro=
55:
dzay/ pokolenie/ też wychowanie. Tua pro=
56:
genies, Twoye vchowánie.| ¶Progeneratio |
strona: 144
kolumna: a
| G ante E. |
1:
¶Progeneratio, Rodzenie.
2:
¶Progener, progeneris, Wnuczin
3:
mąſz.
4:
¶Regenero, Odnawiam/ z nowu rodzę.
5:
Niſi quis renatus fuerit ex aqua &
6:
ſpiritu ſancto in Euangelio, Yeſli kto
7:
nie będzie odnowión z wody/ to yeſt okrczon
8:
zwierſchnią yą ceremonią á ſwiątośćią/ á
9:
yeſli nie przimie duchá ſwiętego/ etć.
10:
¶Regeneratio, Odnowienie.
11:
Geneſar & Geneſaret, Morze Galiley=
12:
skie. alias locus Tyberiadis, Mieyſce
13:
przes ktore Iordan rzeká ciecze/ támze miá=
14:
ſta Tyberias/ Capernaum Tericheę y Beth=
15:
ſaida leżą.
16:
Geneſis, huius geneſis, fem. tert. Latine
17:
Generatio, Rodzenie. álbo pokolenie/ na=
18:
rodzenie. Natiuitas, Genetlius. Latine na
19:
talis, Dzień národzenia. Et Deus nuptia=
20:
rum creditus antiquis.
21:
Genethlia natalitia, Pámiątká národzenia
22:
to yeſt/ przepiyánie yáko náſzi polacy mo=
23:
wią. Plur. tantum, celebrare genethlia
24:
uel diem natalitium, Przepiyáć ſie.
25:
Genethliacus gen. maſ. Práktikars wedle
26:
godźiny národzenia cziyego. Alias chal=
27:
dæus.
28:
Genethliacon carmen, Pieśń álbo wierſze
29:
ku czći národzenia cziyego vczinione.
30:
Genethliacus, Vide Geneſis.
31:
Genimen, genitalis, Genitor, Vide Gig=
32:
no.
33:
Geneua, Miáſto we Fránciey In ducatu
34:
Sabaudiæ, Po Fráncusku Xięſtwo zową
35:
Sáffoy.
36:
Genialis, Vide Genius.
37:
Geniana nomen gemmæ, CC.
38:
Geniculum & Geniculatim, Vide Ge=
39:
nu.
40:
Geniſta, æ genus fruticis.
41:
Genocha nomen animalis, Calep.
42:
Genon cœpe genus, CC.
43:
Gentiana, æ, Herba, Goriczká.
44:
Gentilis, Vide Gens.
45:
Genius genii, maſc. ſecund. Zły álbo dobry
46:
anyoł yáko pogáńſtwo o tym dzierżała/ po=
47:
wiedáyąc że káżdemu człowiekowi dwá An=
48:
yołowie/ yeden dobry drugi zły/ ſą przy=
49:
dani. Hinc dicemus, Hic quidem me=
50:
liorem genium tuum non facies, Nic
51:
ſie ná tym niepolepſzyſz.
52:
Genius etiam dicitur Deus generatio=
53:
nis, Bóg rodzenia. Vnde propitio ge=
54:
nio natus eſt, Dobrze ſzczęſliwie ſie vro=kolumna: b
| G ante E. | 144 |
1:
dźił Siniſtro genio, Niefortunnie. In=
2:
dulgere, genio, Vdác ſie ná roskoſz. Lo=
3:
ſtowáć/ Vżywáć/ Bieſiádowáć. Defrauda=
4:
re genium, Strzimawać ſie/ nie dać ciáłu
5:
woley/ Skępić/ nie vżiwáć ták yáko ſie go=
6:
dźi.
7:
Belligerare cum genio ſuo, Plautus,
8:
idem.
9:
Genialis, & hoc geniale, Przyrodzona rzecz
10:
to co ku przirodzeniu należy. Genialis
11:
dies, Weſoły dzień. Genialis thorus ſie=
12:
ue lectus, Weſele álbo pokłádźiny. Hyems
13:
genialis, Zymá która ku prożnowániu/ vży=
14:
wániu y bieſiadowániu doſić czáſu ma.
15:
Genialis homo. Który rad bieſiad pá=
16:
trzi.
17:
Genuinus, a, um, Przirodzony/ Właſny co
18:
z prziodzenia yeſt. Genuini dentes,
19:
Trzonowe zęby. Genuinum frangere in
20:
aliquo, Obwięzáć kogo ślubem. Genuino
21:
dente rodere & arrodere, Zlie o kim
22:
mowić/ żwáć o kim. Et genuino rodere
23:
abſolute non addito dente, idem.
24:
Gens gentis, uenit a Generando, fe. ter.
25:
Gens Thurcica, Lud Turecki.
26:
Gens, Rodzay/ Pokolenie. Gens Ælia, Dóm
27:
álbo pokolenie domu tego Aeliae.
28:
Gentes in Biblijs reſpectu Iſrahelitarū
29:
uocantur omnes aliæ nationes, Po=
30:
gáńſtwo. Sicuti reſpectu Græcorum
31:
Barbari, Gens etiam de apibus, Ro=
32:
dzay.
33:
Gentilis & hoc gentile, Który yeſt yednego
34:
rodzáyu y pokolenia. Ad agnatos
35:
& gentiles eſt deducendus, prouer=
36:
bium de ſtultis & ſtupidis homi=
37:
nibus, Vmie doſić/ czas mu do domu náſzy
38:
mowią/ Varro.
39:
Gentilis in Biblijs qui non eſt Iſraheli=
40:
ta, Pogánin. Et nos etiam itidem uo=
41:
camus gentiles, Pogány.
42:
Gentile aduerbium, Po pogáńsku. In Bi=
43:
blijs.
44:
Gentilitius, a, um, Co ku któremu rodzáyowi
45:
oſobliwie należi.
46:
Gentilitium nomen, Właſne ymię którego
47:
domu.
48:
Gentilitia inſignia, Tego domu herb. Gen
49:
tilitium eſt hoc illi,, Przirodzono mu to/
50:
Ma to od ſwoyich ſtárſzich.
51:
Gentilitas, gentilitatis, Prziyácielſtwo/ domu
52:
którego pokolenie.
53:
Gentilitas tantum in Biblijs, Pogáń=
54:
ſtwo.| Gentiana |
strona: 144v
kolumna: a
| G ante E. |
1:
Gentiana, næ. femin primæ radix eſt
2:
Goryczká.
3:
Genu, gen. neut. indeclinabile in ſingu=
4:
lari & in plurali, genua, genuū, genibꝰ
5:
Koláno. Genua ſubmittere, Poklęknąć.
6:
Genu, geni, g. ma. dixerunt antiqui No=
7:
nius.
8:
Geniculum diminutiuum, Kolanko y też
9:
knodiſzki które ſą we źdźble słomy.
10:
Geniculatus, a, um, Knodow áty.
11:
Geniculatim aduerbium Po knodiſzkách
12:
Ingeniculor, aris, ari, łániam ſie/ podgi=
13:
nam kolan.
14:
Genna, gen. fem. Miáſto ták zwáne. Ligu=
15:
ſticum Emporium in Liguria ſcilicet.
16:
Gennenſis, e, Yeden ztámtąd.
17:
Genninus Vide Genius.
18:
Geodetes, pen. product. gen. neut. Wy=
19:
dzielnik ziemie.
20:
Geodeſia, Nauká wydzielenia ziemie.
21:
Geodæticus, a, um, Co k temu należy.
22:
Geographus, gen. maſ. Popiſnik ziemie ten
23:
który wie o położeniu źiem/ morzá/ y kráyiny
24:
popiſuye.
25:
Geographia, Nauká popiſánia ziemie.
26:
Geometres ſiue geometra, g. m. pe. cor.
27:
Pomiernik/ Miernik ziemie. Geometria
28:
æ, Pomierzánie ziemie.
29:
Geometricus, a, um, Co ku pomierzeniu zie=
30:
mie należi. Geometrica ſcientia, Nauká
31:
pomierzánia ziemie.
32:
Geometrice aduerbium, Pomiernie.
33:
Georgus, gen. maſc. Latine colonus uel
34:
agricola, Oracz/ Kmieć.
35:
Georgia, æ, Orániná/ Kmieći żiwot.
36:
Georgica, orum, Ty rzeczy które ku ſprá=
37:
wowániu roliey y ynſzemu goſpodárſtwu
38:
kmiecnemu należą.
39:
Georgica etiā, Xięgi w którich bywa o rol=
40:
nych rzeczách piſano.
41:
Georgicus, a, um, Georgicum carmen,
42:
Wierſze o kmiećich rzeczách. Georgius idē
43:
quod colonus, Kmieć rolnik. A nomine
44:
γη̃ terra, & ᾽έργον opus.
45:
Georgi populi Scythiæ.
46:
Geranion herba, Boćianie ziele álbo Bocia=
47:
ni nos.
48:
Germania, æ, Niemiecka ziemiá. Germanus
49:
Niemiec.
50:
Germanicus, a, ū, Niemiecki. Germanicus
51:
oceanus, Niemieckie morze.
52:
Germanus, a, um, Rodzony. Frater ger=
53:
manus, Rodzony brát. Germana uirtus,
54:
Przirodzona cnotá.
55:
Germanitas, tis, Prziyacielſtwo Pokumánie.
56:
Germane aduerb. Bráckie/ wiernie vprzei=
57:
mie/ item Właſnie.kolumna: b
| G ante E. |
1:
Germen, Germinis, neut. tert. Płod/ láto=
2:
rosłká/ pączki które ſie puſzczáyą od drze=
3:
wá/ álbo wſziſtko to co rość álbo wſzcho=
4:
dzić poczina. Germina hortorū exurun=
5:
tur, Ogrodne náſienie przygorawáyą/ Wię=
6:
dną od słońcá.
7:
Germino, as, are, n. p. Wſchodzę/ podraſtam
8:
puſzczam ſie.
9:
Germinaſcere pro germinare, Obſoletū.
10:
Germinatio, Pukánie/ roskwitánie drzew/
11:
też wſchodzenie ziół.
12:
Germinatus huius germinatus, idem.
13:
¶Congermino, as, are, Przyraſtam/
14:
wſchodzę ochotnie.
15:
¶Progermino, Roſtę/ Roſchodzęſie.
16:
Germinales arbores Papinianus dixiſſe
17:
uidetur, quæ ex iacto ſemine uel ſpon=
18:
te naſcuntur.
19:
Gero, geris, geſsi, geſtū gerere, a. t. Nioſę
20:
też ſpráwuyę/ Mam ná ſobie vrząd/ Rzą=
21:
dzę. Bellum gerere, Walkę wieść. Cen=
22:
ſuram gerere, Vrząd ſzácowánia mieć ná
23:
ſobie. Conſulem gerere, Być rádnym pá=
24:
nem, Sic gerere conſulatum, Morem
25:
gerere, Być posłuſzen. Longas gerere
26:
ueſtes, Długie ſzáty nośić. Quaſi re be=
27:
ne geſta, Terent. Yákobyś rzecz rzkomo
28:
naliepiey ſpráwił. Gerere uicem alterius
29:
Zá kogo co czynić álbo záſtępowáć kogo
30:
w czim. In ſinu gerere, Zanadri nośić.
31:
Quomodo ſe gerit, Yáko ſie ſpráwuye
32:
álbo yáko ſie ma. Turpiter ſe geſsit, Nie=
33:
rządnie ſie ſprawował. Reuiſo quidnam
34:
Chærea hic rerū gerat, Co tu Cherea czi=
35:
ni. etć/ Scio quā rem gerā, Wiem co mam
36:
czinić. Alias res geris, Ty o czim ynſzim
37:
myśliſz. Rem alicuius malitioſe gerere,
38:
Niewiernie cziyę rzecz ſpráwowáć, Leuiter
39:
rem gerere, Niedbále co ſpráwowáć. Cum
40:
cura rem gerere contrarium, Gerere
41:
ſeſe pro nobili. Mieć ſie zá ſliáchćicá.
42:
Simultatem cum aliquo gerere, Nie=
43:
prziyáźni s kiem wieść. Geſtus particip.
44:
Dziany. Hoc modo res geſta eſt, Ták
45:
ſie rzecz działá. Geſtus eſt illi mos, Vsłu=
46:
chano go.
47:
Geſta, geſtorum, Dzieye.
48:
Gestus huius geſtus, Obyczáye/ pochutná=
49:
wánie á poruchánie ſobą. Agere geſtum
50:
humeris, Pochutnáwáć á porucháwáć rá=
51:
miony. A quo geſticulor, geſticularis,
52:
geſticulari, Pochutnawam ſobą. Geſticuli
53:
manibus, Rękomá tráfnowáć/ kunſztowáć.
54:
Geſticulor, oris, m. ter. Kuklarz. Geſti=
55:
cularia pro geſticulatria apud Gelliū,
56:
Kuklarká.| Geſticulatio |
strona: 145
kolumna: a
| G ante E. |
1:
Geſticulatio, onis, Kuglowánie/ Trafnowá=
2:
nie.
3:
Geſticularius, a, um, Kuglárski. Vt mores
4:
habet geſticulares, Ma obyczáye kuglár=
5:
skie.
6:
Geſtuoſus, a, um, Który nie ma miáry ku=
7:
glowánia/ ſtorzypiętka też zową nie=
8:
ktorzi.
9:
Geſtamen, geſtaminis, Burdá/ nieco ku no=
10:
ſzeniu.
11:
Gesto, as, are, & geſtito as, are, Vſtáwicznie
12:
noſzę.
13:
Gestatio, onis, Noſzenie.
14:
Geſtatorius, a, um, Co ku noſzeniu na=
15:
leży.
16:
Geſtatoria ſella, Stolec do noſzenia.
17:
Geſtatorium ſubſtantiuum, Stolec/ ſto=
18:
łek.
19:
Geſtatorium penſile, Koliebká/ álbo wiſzą=
20:
ci wós. Pilentum alias.
21:
Gerulus, Nośiciel który co nośi.
22:
Germidium, a Grammaticis dicitur no=
23:
men participiale carens numeris &
24:
perſonis ſub una uoce actiuam & paſ=
25:
ſiuam ſignificationem gerens. Vt, a=
26:
mandi, amando, amandum.
27:
Gerundiuum a grammaticis dicitur ge=
28:
rundium participij modo declinatum
29:
a geſto uenit geſtor geſtoris, Nośiciel.
30:
Geſtores linguis, Nowin przinośiciele. A ge
31:
ſtito frequentatiuo.
32:
Geſtatus participium, Noſzony.
33:
Geſtatus huius geſtatus, Noſzenie.
34:
Gestatio idem ſicut ſupra.
35:
Geſtio, geſtis, geſtiui, uel geſtij, geſtitum
36:
geſtire, Weſelę ſie/ pochutnawam ſobą od
37:
weſela.
38:
Geſtio etiam, id eſt, uehementer cupio
39:
Bárzobym rad/ Piſzcząmi zęby ná to. Om
40:
nes lætitia geſtiunt, Wſziſci ſą ochotni y
41:
weſeli/ Wykrzikáyą.
42:
¶Compoſita a gero, Aggero, as, are,
43:
Przonoſzę/ weſpołek zgromádzam. Vnde ag=
44:
ger, Vide ibidem in dictione Agger.
45:
¶Congero, Zgromádzam/ znoſzę weſpo=
46:
łek/ grábię. Congerere maximas opes.
47:
Wielkie bogáctwá zgromádźić. Crimina in
48:
aliquem congerere, Dáć komu winę w
49:
wielu rzeczách. Omnia maledicta in homi
50:
nem congeſsit, Nie zoſtáwił ná nim czci zá
51:
pieniądz. Námowił mu co diabeł kazał. In
52:
quem dij & homines omnia orna=
53:
menta congeſſerunt, Który wielką łásłą
54:
od Boga y od ludźy yeſt obdárzón. Con=
55:
gerere nidum. Gniazdo vczinić.
56:
¶Congeries, Gromádá/ Kupá.kolumna: b
| G ante E. | 145 |
1:
¶Congeſtus huius congeſtus, Zgro=
2:
mádzenie/ grábienie. Congeſtitius, a, um
3:
Zgromádzony/ skupiony. Locus conge=
4:
ſtitius, Vgruntowáne mieiſce ná które
5:
długo noſzono. Digero, Y tám y ſám roz=
6:
noſzę. Digerere & diſtribuere fere idem
7:
Item dirigere, Rządnie co rozłożić. Dige=
8:
rere acta ſeu tempora. Dzieye przeſzłich
9:
czáſów rządnie ſpráwić. Crines digerere,
10:
Roſprowádzić álbo vczoſáć włoſy. Dige=
11:
rere cibum dicitur ſtomachus, Trawić
12:
Dirigere mandata alicuius per trans=
13:
lationem, Roskázánie cziye ſpráwić.
14:
¶Digeri pro reſolui, Roſchodźić ſie.
15:
¶Digeſtio, onis, Trawienie też roſpráwie
16:
nie.
17:
¶Digeries, id eſt, diſpoſitio nomen
18:
inſolens Calep, ex Macrobio anno=
19:
tauit.
20:
¶Egero, Wynoſzę precz też potrzebuyę/ czi=
21:
nie ſobie wczas. Egerit aquam fons, Wy
22:
mieta wyrzuca.
23:
¶Egeſtus, Wynieſiony. Egeſtus cibus,
24:
Przetrawiona ſtráwá.
25:
¶Egeſtio, onis, Wyprożnienie. Egeſtio
26:
ſtomachi, Wyrpożnienie zółądká.
27:
¶Ingero, wnoſzę/ wćiskam wkłádam w co/
28:
też yem. Ingeſit ſe in magiſtratum,
29:
Wćiſnął ſie w vrząd. Ingerere pugnos
30:
alicui, Pięśćią komu dotłuc. Multa mala
31:
in aliquem ingerere, Wielie złego komu
32:
wyrządźić. Probra ingerere, Názłorzeczić
33:
Semen ſolo ingerere, Naſienie wſiać. In=
34:
gerere cibū uel potionē ægroto, Przez
35:
dzięki komu w gardło wlać.
36:
¶Ingeſtabilis te, Nieznośny.
37:
¶Progero, Odnaſzam precz.
38:
¶Regero, Odnaſzam záś/ wracam. Rege=
39:
rere conuicium, Odłáyáć záś/ złe zá
40:
złe oddać. In commentarios regerere
41:
quæ ab alijs audiuimus, W xięgi to po
42:
piſáć coſmy od ynſzich słiſzeli.
43:
¶Regeſtrum ſiue regeſta terra, Podo=
44:
rána rola.
45:
¶Suggero, Podpieram/ prziwodzę ná pá=
46:
mięć przipominam. Suggerere in memo=
47:
riam, Przipomnieć. Suggerere ſumptus
48:
alicui, Dodáwáć komu pieniędzy. Sugge=
49:
re tela, Podawáć bełty. Feras ſyluæ ſug=
50:
gerunt, Láſy zwierzu dodáwáyą. Bruto
51:
ſtatim Horatium ſuggerunt, Na miey=
52:
ſce Brutuſowe wſádzili. Si memoria for
53:
te defecerit tuum eſt ut ſuggeras, Yeſli
54:
zápámiętam/ tedy mi pámiętay przipom=
55:
nieć.
56:
¶Suggeſtus huius ſuggeſtus uel ſug=| Bb | geſtum |
strona: 145v
kolumna: a
| G ante E. |
1:
geſtum, ſuggeſti, neut. ſe. Kazálnicá. Alias
2:
editior locus ex quo ad populum fit
3:
contio.
4:
¶Suggeſtio, onis, Podpárcie/ podporá/ też
5:
przipomnienie.
6:
Gerra nomen trium urbium unius in
7:
Syria alterius prope Traconitas, Ter=
8:
tiæ in felici Arabia.
9:
Geron, gen. maſ. Latine ſenex, Stáry.
10:
Geronticus, a, um, id eſt, ſenilis, Stárzáły.
11:
Gerontocomειon, Stárych ludźi dóm gdzie
12:
ſtáre chowáyą. Geruſium, Zgromádzenie
13:
ſtárych ludźi. Senaculum latine.
14:
Gerræ gerrarum, Plecione koſze.
15:
Gerræ per translationem, Niczemne/ Po=
16:
dłe rzeczi. Siculæ Gerræ prouerbium,
17:
Niczemność/ matániná.
18:
Gerro, gerronis, Wielomowny/ mátáz. Vn=
19:
de congerrones, Towárziſtwo.
20:
Geranium, neut. ſec. Latine tympanum
21:
uide infra in loco.
22:
Gerres nomen piſcis uilis.
23:
Gerrus, fruuius Scythiæ, Geryon Rex hi
24:
ſpanorum, Którego Hercules źábił poeto=
25:
wie báyą że trzy ciáłá miał.
26:
Geryonaceus, a, um, Który trzy ciáłá ma.
27:
Geſa geſæ, & geſum geſi, Nieyáka ſtrzałá.
28:
Geſeoreta genus nauigij, CC.
29:
Geſos fortes Galli uocant, CC.
30:
Geſſoriacum uel Iccius portus we Flan
31:
driey.
32:
Geſſoriacum nauale, Miáſto w niderlan=
33:
dzie/ Vulgo Gandauum, Genth.
34:
Geſſus fluuius apud Iones.
35:
Geſſuri populi Aſiæ pen. cor.
36:
Geſta, geſtamen, geſtatorium, geſtio, ge=
37:
ſtito, geſto, geſtus, Vide Getæ, Getæ, Ge=
38:
tarum, alias Daci, Wáłáſzy/ też Siedmigro=
39:
dzánie w węgrzech. Tátary właſnie zową
40:
niektórzi.
41:
Getuli populas uagus in Affrica uel a=
42:
lias in Libia & Getulia, Kráyiná támże.G ante I.
43:
Gibbus, gibbi, maſc. ſe. & Gibber gib=
44:
beris, maác. tert. Garb.
45:
Gibboſus, a, um, Gárbáty. Gibber. gibbe=
46:
ra, gibberum, & gibber gibberis &
47:
hoc Gibbere idem.
48:
Gigas, gigantis, maſ. ter. Stoliman/ Wiel=
49:
ki okrutny człowiek/ Stwolin álbo obrzim
50:
niktórzy zową ſtolin.
51:
Gigantulus dimin. Stwolinek/ obrzimek.
52:
Giganteus, a, um. Stolimański. Vt genus
53:
giganteum in Biblijs, Rodzay ſtolimań=
54:
ski/ obrzimski.kolumna: b
| G ante I. |
1:
Gigantomachia, Walká ſtolimańska/ o=
2:
brzimska.
3:
Gigeria, inteſtina gallinarū & quæ cum
4:
his conquebantur, Nonius.
5:
Gigno, gignis genui, yel ginui ſecundum
6:
Diomedem genitum gignere, Rodzę.
7:
Ad maiora nos natura genuit, Ku
8:
więtſzim rzeczam nás vrodziło przirodze=
9:
nie. Gignitur capillus, Rośćie włos. Gi=
10:
gnuntur oua, Bywáyą nieſione yáycá. Gi=
11:
gnere aſtidium, Przikrić komu co. Re=
12:
fertur etiam ad inanimata. Ebrietas gi=
13:
gnit uarios morbos, Piyáńſtwo rozmáiy
14:
te wrzody rodźi. Et uarias opiniones ge=
15:
nuit hæc ſentētia, Tá ſententia rozmaiytą
16:
diſputácią vrodziłá. Inde genitor, Oćiec.
17:
Genitrix, Mátká. Genitura, ræ, Rodzenie
18:
Genitalis, e, Vt genitale ſolum, Oycziżna.
19:
Genitale ſemen, Plemię rodzenia. Et ge=
20:
nitalia membra uel genitales partes,
21:
id eſt, pudenda, Sromotne członki. Ge=
22:
nimen inſolens dictio in Biblijs pro
23:
progeniæ & fœtu.
24:
Genitus, a, um, Porodzony/ Národzony.
25:
Genitus annos nouem, Má około dzie=
26:
wiąći lat Genitus Cellis, Fráncos we
27:
Franciey ſie vrodźił.
28:
¶Genitiuus, a, um, Płodny/ Rodząci.
29:
Notæ genitiuæ, Známioná przirodzone
30:
które káżdy ná ciele miewa.
31:
¶Genitiuus caſus apud Grāmaticos
32:
eſt primus caſus a recto alias patrius
33:
caſus dictus, A genitus cōpoſita ſunt,
34:
Primogenitus, a, um, Pierworodny/ a/ e.
35:
Vnigenitus, a, ū, Yedinak yednorodzóny.
36:
¶Genius, genij, Vide Genero, Compo.
37:
Ingigno, ingignis, ingenui, ingenitum
38:
ingignere, Przirodźić ſie/ być co komu
39:
przirodzonego. Natura cupiditatem in=
40:
genuit homini inueſtigandi, Przirodze=
41:
nie pdzidáło człowiekowi chćywość wyná=
42:
lezienia prawdy. Ingenitus mos, Przyro=
43:
dzony obyczay. Ingenita uis. Przirodzona
44:
moc.
45:
¶Ingenium, Rozum/ Dofćip przirodzony
46:
¶Ingenioſus, a, um, Rozumny/ Dofćipny
47:
mądry/ a/ e.
48:
¶Ingenuitas, ingenuitatis, Swiebodá.
49:
¶Ingenuus, a, um, Swiebodny.
50:
¶Ingenue aduerbium, Swiebodnie. In=
51:
genue loqui, Bespiecznie/ Swiebodnie. A
52:
to co prawdá yeſt mowić.
53:
¶Progigno, Rodzę.
54:
¶Progenitores, Rodźice/ Stárſzy.
55:
¶Progenies, Naród/ Płód/ Dzieći.
56:
Giluus, a, um, color medius inter album| & rufum |
strona: 146
kolumna: a
| G ante I & L. |
1:
& rufum, Płowy/ Spłowiáły.
2:
Gindes fluuius per Dardanos in Ty=
3:
grin fluens,
4:
Gingiber, Vide Zinziber. Ymbier.
5:
Gingiua, æ. fem. prim. Dziąsłá.
6:
Gingiuula, læ, dimin. eſt caro ipſa in qua
7:
dentes ſunt a gignendis dentibus, Cale.
8:
Gingiro, gingris, gingriui, gingritum,
9:
gingrire, Gęgáć yákoby gęś.
10:
Ginzeriator, id eſt, Tibicen inquit, Fe=
11:
ſtus obſoletum.
12:
Gion id eſt, Nilus fluuius Ægypti.
13:
Girgillus, girgilli, maſc. ſec. Motowidło.
14:
Girim mons apud Garamantes.
15:
Gith uel git indeclinabile genus ſemi=
16:
nis, pharmacopolæ putant, Nigel=
17:
lam Romanam.
18:
Gittago herba in frumentis cerſcens
19:
Gith ſpeciem referens.
20:
Gyarus Inſula in mari Ægeo. Yedná z
21:
tich które Cyklaes zową.G ante L.
22:
Glaber, a, um, Głádki/ Slisi/ łyſi co niema
23:
włóſow.
24:
Glabellus, a, um, diminutiuum, Sliziuchny
25:
Głádziuchny,
26:
Glabellam Martianus Capella uocauit
27:
locum glabrum, ſupra naſum inter ſu=
28:
percilia.
29:
Glabretum, glabreti, neut. ſec. Goły plác
30:
álbo mieyſce/ ná którym ſie nic nie rodzi.
31:
Glabro, as, are, Wyſzczikam/ skubę. Głádzę.
32:
Sues glabrare, Ze ſzczecin oskuść.
33:
Glabreo, es, ere, Gładkim byc/ Włoſy puſz=
34:
czáć.
35:
Glabreſco, is, ere, Poczináyąmi włoſy lieść.
36:
Glabreſcit etiam area Płomenie.
37:
Glabriones, ed eſt, Glabri, Calep.
38:
Glacies glaciei, Lód.
39:
Glacialis & hoc glaciale, Lodowy. Vt
40:
Glacialis oceanus, Morze lodowe.
41:
Glacio, as, are, Márznę.
42:
Glacior, aris, ari, Zámárznieyę. Lac glacea=
43:
tum, Sidałe mlieko.
44:
Glacito, as, are, Gęgam yákoby geś.
45:
Gladius, gladij, maſ ſe Miecz Et gladius
46:
piſcis nomen apud Plin. Gladiolus
47:
dimin. Mieczik. Item gladiolus herba
48:
quædam. Mieczikowe korzenie.
49:
Gladiator, gladiatoris, Szermierz. Gla=
50:
diatores, Byli przed czáſem oſobliwi lu=
51:
dzie w ſzermierſtwie wyćwiczeni które
52:
ſpuſzczano w ſzranki ſzermowáć o gárdło v
53:
Rzimiánów.kolumna: b
| G ante L. | 146 |
1:
Gladiatorius, a, um, Szermierski.
2:
Gladius gladiatorius, Szermerski miecz.
3:
Gladiatorius animus, Szermierskie ſerce
4:
to yeſt/ gotowe ku bitwie y zátráceniu.
5:
Gladiatorio animo aliquem adoriri,
6:
Nieprziyacielskiem obyczáyem kogo doye=
7:
cháć.
8:
Gladiatoria ſubſtātiue, Szermierska nauká
9:
Gladior, aris, ari, Szermuyę. Digladiari
10:
idem.
11:
Glans, glandis uel glandis huius glan=
12:
dis, fe. tert. Zołądz. Glans quernea, Zo
13:
łądź Nam eſt generale uocabulū glans
14:
pro fructu omnium arborum ideo ple
15:
run ſolet addi adiectiuum, cum de
16:
ſpecie dicitur, Vt glans fagina, Bu=
17:
kiew. Glans caduca, Czerwiwy żołądź.
18:
Glans etiam, Ołowny Báſáłyk/ álbo ku=
19:
lá/ też glot álbo kulká do ruſznice/ te głów=
20:
ka ná członku meskim.
21:
Glandula, læ, dimin. morbus faucium,
22:
Dawienie w gárdle. Alias tonſillæ, Item
23:
glandula, æ, Węgri álbo zołzi w wieprzách
24:
gdi ſie po wsziſtkiem mięſie rozſipuye nie=
25:
yáki wrzod.
26:
Glanduloſus, a, um, Nádęty/ nápuchły/ a/ e.
27:
Glanduloſum collū, Spuchła ſziyá. Item
28:
Glandoſus, Pełny węgrów Porcus glan
29:
doſus, Wieprz węgrowáty. Glandium
30:
glandij idem quod glandula.
31:
Glandifer, a, um Co żołądz rodźy.
32:
¶Iuglans, Włoski orzech. Glandatio,
33:
Zgromádzenie żołędziu álbo tuczenie żołę=
34:
dziem.
35:
Glandarius, a, um, Zołędny. Glandaria
36:
ſylua, Zołędny lás.
37:
Glancius, amnis quidam, CC.
38:
Glanus, Nieyaki rodzay ryb.
39:
Glaphyrus apud Martialem pen. cor.
40:
latine Festiuus, Iucūdus, ornaus, po=
41:
litus, Weſoły/ Ochotny/ wdzięczny/ a/ e.
42:
Glarea, æ, fe. pri pe. cor. Drząſtwo/ piaſek
43:
nápoły s drobnemi kámyſzczkámi ná brzegu
44:
rzeki álbo morzá/ dziarſtwem niektórzi zową
45:
Glareoſus, a, um, Piáſcziſty/ Drzaſtwiſty.
46:
Arena, puluis, & glarea idem. Glareo=
47:
ſa amat ficus, Figowe drzewo ná piaſczi=
48:
ſtich kámieniſtich mieyſcách ſie płodzi. Saxa
49:
glareoſa, Drząſtwiſte kámienie.
50:
Glareola, læ, diminutiuum.
51:
Glaſtum, glaſtij, Herba, quæ &
52:
Iſatis dicitur, & a barbaris Cauda uul=
53:
pis ſimilis Plantagini.
54:
Glancium genus herbæ Syriacæ.
55:
Glaucus, a, um, Bławy/ bláski/ modrawy.
56:
Glauci oculi, Blaskie álbo biáłe oczi.| Bb a | Glaucus |
strona: 146v
kolumna: a
| G ante L. |
1:
Glaucus amictus, Sywe odzienie.
2:
Glaucus etiam genus poſcis Glauciolus
3:
diminut. Glaucioſus equus, Kóń s śiwe
4:
mi álbo bláskimi oczimá.
5:
Glaucinus, a, um, Bláskáty.
6:
Glaucoma, glaucomatis, neu. ter. & glau=
7:
comatum glaucomati, & glaucoma
8:
glaucomæ, Niemoc oczna nieyáka gdy
9:
zrzenicá zbieleye. Laborat glaucomate,
10:
Poſzło mu oko/ Białkiem mu záſzło.
11:
Glaucopis pen. pro. Epiteon Mineruæ,
12:
Przezwysko boginiey Minerwy.
13:
Glaucus etiam deus maris, Bóg morski.
14:
Gleba, glebæ, Skibá álbo brełá ziemie.
15:
Glebula dimin. Brełká.
16:
Gleboſus, a, um, Pełny brył/ breliſti. Sul=
17:
phur gleboſum, Sárká breliſta.
18:
Gleſſus, neu. ſ. alias ſuccinum electri ſpe=
19:
cies quo Gleſſaria inſula abundat,
20:
Calep. Burſtin.
21:
Gleſſaria Inſula in Oceano Germanico
22:
Gleucinum apud Columel. oleum mu=
23:
ſtrum, od eſt, expreſſum antequam oli=
24:
uæ in torculari ſubigantur.
25:
Glinon aceris genus campeſtre, candi=
26:
dum nec criſpum, CC.
27:
Glis, gliris, m. tj. Szczurek/ yeden yeſt domo=
28:
wy/ á drugi leśny.
29:
Glis, gliſsi, terra argilloſa, Kliyowáta zie=
30:
miá. Giłowátá ziemia. Glirarium. Glira=
31:
rij. Mieyſce gdzie leśne szczurki chowáyą.
32:
Gliſco, gliſcis, gliſcere ſine præterito, Ro
33:
ſtę/ mnożę ſie/ roskochawam ſie. Gliſcente
34:
indies ſeditione, Przimnażáyąc ſie co dźień
35:
nieprziyáźni. Gliſcere dicitur terra, Tłu=
36:
ſtą być.
37:
Globus globi, maſc. ſec. Kulá/ gałká alias
38:
ſphæra, też zgromádzenie ludźi álbo bydłá
39:
ná yednę gromádę.
40:
Globoſus, a, um, Okrągły. Globoſæ ſtel=
41:
læ & rotundæ, globoſum ſaxum,
42:
Okrągły kámień. Corpus globoſum,
43:
Máteria nieyáka okrągła.
44:
Globosus dimin. Kuleczká/ gałeczká/ worf.
45:
Globo, as, are, Ná yednę kupę gromádzę/
46:
krążę. Globari in rotuditatem, Sam ſie
47:
zwinąć w okoł.
48:
¶Conglobo, as, are, Przigromádzam
49:
wiyę weſpołek.
50:
¶Conglobatim aduerbium, Gromá=
51:
dnie/ Hurmem.
52:
Glocido, as, are. & glocio, is, glociui glo
53:
citum, glocire, Gdaczę yákoby kokoſz/ ál=
54:
bo kur.
55:
Glomus, glomi, maſc. ſec.
56:
Glomus, glomeris, neut. ſec. Kłąb nići.kolumna: b
| G ante L. |
1:
Glomero, glomeras, are, Wiyę ná kłębek
2:
Metaphorice, Zgromádzám Glomeran=
3:
tur aues, Royą ſie. Glomerantur homi=
4:
nes, Sypą ſie ludzie. Glomerantur nubes
5:
Obłoki ná drugie záchodzą.
6:
Glomeratio, Wićie ná kłębek toczenie.
7:
¶Adglomero & conglomero, Przi=
8:
wiyam/ Przitaczam.
9:
Gloria, æ, fem. prim. Cześć, sławá. Gloria
10:
excellere, Być sławnym.
11:
Gloriola, dimin. Sławká.
12:
Glorioſus, a, um, Sławny/ Vczćiwy. In bo
13:
nam partem, in malam uero partem,
14:
Pyszny który o ſobie powieda/ butny cheł=
15:
pliwy. Glorioſa mors, Vczćiwa ſmierć.
16:
Illuſtria & glorioſa facta, Známienite
17:
sławne vczinki. Glorioſus miles, Butny
18:
rycers.
19:
¶Inglorius, a, um, Niesławny. nie=
20:
zacny/ niewzięty/ a/ e.
21:
Glorioſe aduerbium. Sławnie/ známienićie
22:
Glorioſe etiā in malā partē, Butnie/ cheł=
23:
pliwie. Glorioſe amiciri, Pyſzno ſie no=
24:
śić álbo koſztowne ſzáty ſobie ſpráwowáć.
25:
Glorior, aris, ari, Sławić/ chełpić/ bucić ſie/
26:
apud aliquem gloriari, Wysłáwiać ſie
27:
przed kim.
28:
Gloriabundus, a, ū, Sławny/ butny/ piſzny.
29:
Gloriandus, a, um, idē Cic. Beata uita.
30:
glorianda & prædicanda.
31:
Gloriatio, sławienie/ pycha/ butá/ chełpliwość
32:
Glorificare in Biblijs legitur pro gloria
33:
& prædicatione efferre.
34:
Glos, gloſsis, Zełẃ álbo żełwicá/ też niewia=
35:
ſtká niktórzi zową/ to yeſt/ mężowa ſioſtrá.
36:
Gloſſa, æ, fem. prim. Latine lingua, Yę=
37:
zyk. Vt gloſſæ pro interpretationibus
38:
recipiuntur, Miáſto komentu álbo glozo=
39:
wánia. Gloſſema pen. prod. gloſſema=
40:
tis, idem.
41:
Gloſſematicus, a, um, qui gloſſas conſcri
42:
bit, Calep. Który wykład czini ku wyro=
43:
zumieniu xiąg.
44:
Gloſſopetra gemmæ ſpecies apud Plin.
45:
Glottis, glottidis, f. ter. Yęziczek/ też nieyáki
46:
pták który królem przepierczym bywa zwan.
47:
Glubo, glubis, glubere, id eſt, corticem
48:
detraho, Obłupiam/ z skóry odzieram.
49:
Glubere pecus, Obłupić bydlę. Deglu=
50:
bo idem.
51:
Gluma, glumæ, Plewá.
52:
Gluo, is, iui, ere. pro diſtringere, Rozgri=
53:
zawam/ rozćiskawam. Obſoletum, alij
54:
pro Gluit, in Varrone legunt Gluuit
55:
quaſi ſit a Gluuio, is, gluuire.
56:
Gluten ſiue glutinum glutini, neut. ſec.| To czym |
strona: 147
kolumna: a
| G ante L & N. |
1:
To czym co ſpayáyą lutuyą.
2:
Glutinoſus, a, um, Spayáyący/ lutuyący.
3:
Glutino, as, are, Spayam/ lutuyę co.
4:
Glutinamentum, Lutowánie.
5:
Glutinator, glutinatoris, Ten który co lu=
6:
tuye.
7:
¶Compoſita, Adglutino, as, are, Przi
8:
lutuyę/ przipayam.
9:
¶Adglutinatio, Przilutowánie.
10:
¶Conglutino, as, are, Spayam weſpo=
11:
łek/ Sadzam weſpolek.
12:
¶Conglutinatio, Spoyenie.
13:
¶Deglutino & reglutino, Odlutuyę.
14:
Rozſadzam/ Rozbieram záś yedno od dru
15:
giego.
16:
Glutio, glutis, glutiui, glutire, Połykam rá=
17:
zem przes gárdło przepuſzczam. Deglutio
18:
idem.
19:
Gluto, onis, Zárłok.
20:
Gluuio, is, ire, id eſt, ſeparare diſtinguere
21:
Rozłączam/ roſpráwiam.
22:
Glutoſus, a, um, Obżárły.
23:
Glutus, a, um, Obſoletum, Dobrze gniecio=
24:
ny y ſpoyony.
25:
Glyciameris, dis, genus cibi, Calep.
26:
Glycyrrhiza, Słodkie drzewko. Gliceriza
27:
lákricia.
28:
Glycyſide herba, alias Pæonia, Bukwicá.G ante N.
29:
Gnaphalium herba uulgo Cotonaria
30:
Latine centunculus.
31:
Gnaphalon, gen. neut. frutex ſpinoſus
32:
quo ueſtes raduntur, CC. Latine to=
33:
mentum.
34:
Gnarrare pro narrare, Powiedzieć.
35:
Gnarrus, a, um, & Narus, a, um, dicitur
36:
ſciens, Wiádomy/ Biegły/ Swiádomy/ w
37:
wielu rzeczách rozumny. Gnarus ſum lo=
38:
ci huius, Mam ſwiádomość tego mieyſcá
39:
Amoris & militiæ gnari, Vmieyą ſie w
40:
walecznych rzeczách ſpráwowáć.
41:
Gnare & gnariter aduerbia non admo=
42:
dum uſitata, Rozumnie/ Bácznie.
43:
Gnaritas, gnaritatis, Biegłość/ Rozum.
44:
¶Ignarus, a, um, Proſtak/ niewiádomy
45:
nieuk/ nauk nie vmieyętny.
46:
Gnatus. gnati, maſc. ſe. filius, Syn.
47:
Gnathus uel Gnathos potius latine, Ge=
48:
na, maxilla, Policzek yágodá.
49:
Gnauus, a, um, & Nauus, a. um, id eſt ce=
50:
ler, ſtrenuus, Prętki/ Ochotny/ śmiały/ be=
51:
ſpieczny.
52:
Gnauiter, Beſpiecznie/ śmiele/ pilnie.
53:
¶Ignauus, a, um, Leniwy/ Gnuśny/ zgniły
54:
też boyáźliwy.
55:
¶Ignauia, Leniſtwo/ Gnuſność/ Boyaśń.kolumna: b
| G ante N & O. | 147 |
1:
Gneſoſum, id eſt obſcurum quaſi Nebu=
2:
loſum. CC.
3:
Gneſius, a, um, idem quod Germanus,
4:
Szcziry/ práwy/ przirodzony/ niefáłſzowány
5:
Gnidus ciuitas Liciæ, unde Gnidius, a,
6:
um.
7:
Gnomon, gnomonis, pe. corr. gen. maſc.
8:
Wſzeláka rzecz którą co bywa miárkowano.
9:
A która práwą miarę vkázuye yáko yeſt
10:
ſznur cieſielki/ wedle którego vkazánia
11:
drzewo trą álbo cieſzą. Latine regula uel
12:
norma peculiariter accipitur, Miáſto
13:
żelázá álbo laski/ która ná zegárze słone=
14:
cznym cień dáyąc vkázuye o którey godźinie
15:
yeſt/ Kompás.
16:
Gnoro non uſurpatur ſed eius compo=
17:
ſita, Ignoro, as, aui, Niewiem/ Nieumiem
18:
Vnde ignarus, Nieumiętny. Vide ſupra
19:
in dictione gnarus & ignoratio. Nie=
20:
wiádomość. & Ignorātia. æ, Nievmieyęt=
21:
ność.
22:
Gnoſis, gen. fem. Latine cognitio, ſcien=
23:
tia, Wiádomość/ vmiętność.
24:
Gnoticus, a, um, Wiadomy/ vmieyętny.
25:
¶Compoſita, Prognoſis pen. prod.
26:
Przeyźrzenie.
27:
¶Prognoſticon, Práktyká rzeczy przeſzłich
28:
przeyźrzenie.
29:
Gnoſis, gen. maſ. pen. prod. ciuitas Cre=
30:
tæuel Candiæ, Vnde Gnoſius, a, um.G ante O.
31:
Gobio, gobionis, maſ. tert. uel gobius,
32:
gobij, maſ. ſec. Piſcis, Kielb.
33:
Gomor, Miárá winna żydowska. Sicut
34:
Chœnix, Grecka. Vt, Budæus cēſet, Ma
35:
w ſobie około dwu kwart winá. Vide in=
36:
fra de menſuris.
37:
Gomorrha, fem. prim. Miáſto przedtym
38:
było/ in Paleſtina, W obiecáney źiemi gdzie
39:
teras yeſt yezioro álbo martwe morze.
40:
Gonorrhœa, Wyciekánie przyrodzonego na=
41:
ſienia álbo plemienia. Vnde Gonorrhœi
42:
hoc uitio laborantes.
43:
Gorgones, pen. cor. Dziewki Phorci któ=
44:
re Perſeus poráźił/ miedzi któremi Meduſa
45:
przednieyſza byłá/ o którey Poetowie powie=
46:
dáyą żeby miáſto włoſów węże ná głowie
47:
miáłá mieć/ y ktemu okrutną twars.
48:
Gorgoneus, a, um, adiectiuum, Co ktemu
49:
należy.
50:
Gortys, & gortina uel Cortina, fem. pri.
51:
Przednie miáſto w Krecie. Vnde Corti=
52:
nius, a, um, Kortiński. Goſsipium, goſ=
53:
ſipij, n. ſ. drzewo ná którym Báwełná roście
54:
Goſsipinus, a, um, Báwełniáne odzienie.| Bb 5 | Goſsipinum |
strona: 147v
kolumna: a
| G ante O. |
1:
Goſsipinum linum.
2:
Gotthia, æ, fem. prim. Krayina w Tátárzech
3:
pográniczna Sármaciey.
4:
Gotthi populi, Lud który przed czaſy w Nor
5:
weiey Szweckiey źiemi y Gotiey około morzá
6:
Sarmáckiego mieſzkał. Potym do Daciey z
7:
támtąd do Aquitaniey Francuskiey wycią=
8:
gnął Wyſſogoty ná ten czás zwány. Alij etiā
9:
uocabantur oſtrogoti. Od których niemcy
10:
ydąc wſziſtko páńſtwo Rzimskie ſpuſto=
11:
ſzili y włoską ziemię wſziſtkę przeſzli.
12:
Gotthicus, a, u, Co ku gotóm náleży. Et
13:
pro barbaro accipitur, Gotticū, Gru=
14:
by/ Nierozumny dofćyṕ.G ante R.
15:
Grabatus, grabati, penult. prod. Pośćiel/
16:
Piernaty.
17:
Grabatulus dim. Pośćiołká.
18:
Gracchus, maſc. ſec. Ymię yednego rodzáyu
19:
Rżimskiego.
20:
Gracchuris urbs Iberiæ regionis, Fe=
21:
ſtus.
22:
Gracilis. e, Cienki/ wdzięcznego zroſtu wyſoki
23:
ále cienki. Gracilis liber, Cienkie xięgi gdzie
24:
máło pápiru.
25:
Gracilentus, a, um, idem.
26:
Gracilitas, atis, Cienkość ſubtilność.
27:
Gracilitudo pro gracilitate, Obſole=
28:
tum.
29:
Gracileſco, gracileſcis, gracileſcere, Poczi=
30:
nam cienczeć/ wyſicham.
31:
Graccus, gracci, maſc. ſec. Káwká. Grac=
32:
culus diminutiuum, Káweczka.
33:
Gradior, graderis, greſſus ſum, gradiri,
34:
Ydę/ chodzę. Hinc gradus huius gradus
35:
Chód/ chódzenie/ śćie też wſchód/ ſtopnie. Ad
36:
dere gradum, Poſpieſzáć.
37:
Gradu pleno, Całym krokiem. Gradu mo=
38:
uere, Pomknąć. De gradu dignitatis di=
39:
moueri, Z ſwey doſtoynośćy być zrzucón.
40:
Gradus etiam dicitur, Stopień ku doſtoy=
41:
nośćy yákiey álbo powyſzſzeniu. Gradus of
42:
ficiorum ciuilium, Vrzędy mieyſtkie ál=
43:
bo Swieckie. In gradum ſuum reponi
44:
Być záś ku ſwemu vrzędowi prziwrocón.
45:
De gradu deijcere Prouerbiū, Odyąć
46:
komu dobrą myſl/ Dufánie y świebo=
47:
dę.
48:
Gradus cognationis, Członki pokolenia. Vt
49:
eſt mihi ſanguine iunctus in ſecundo
50:
affinitatis gradu, Yeſt mi przirodzon w
51:
wtorym pokoleniu.
52:
Gradatus, a, um, Słopniſty/ a/ e.kolumna: b
| G ante R. |
1:
Gradatio apud Rhetores cum ex prima
2:
ſententia oritur ſecunda, & ex ſecun=
3:
da tertia, & ſic deinceps, Vide Climax.
4:
Gradarius, a, um, Vt equus gradarius,
5:
Inochodnik. Vide Aſtruria.
6:
Gradiuus Martis cognomen.
7:
Gradatim aduerb. Od słopniá do słopniá
8:
álbo z słopniá ná słopień. Item poſobie/ nie
9:
porzędnie. Pedetentim & gradatim fere
10:
idē, minutatim & gradatim interroga=
11:
re, Po troſze á yedno po drugim pytáć. Gra
12:
datim aſſequi honores, Po ſtopniách do=
13:
ſtąpić doſtóynośći/ To yeſt potroſze co dáley
14:
to więcey nie wſziſtko zárázem.
15:
Greſſus, huius greſſus, Chód.
16:
¶Com, Adgredior ſiue aggredior, ag
17:
grederis aggreſſus, aggredi, Prziſtępuyę
18:
doyeżdzam/ Poymuyę kogo/ też poczinam. Ag
19:
gredi aliquē de re aliqua, Zeiść ſie s kim
20:
dla niektórey rzeczy. Aggredi aliquem
21:
dictis, Nápáść kogo słowy. Aggredi ali=
22:
quid, Począc co. Conſultemus paulu=
23:
lum inter nos priuſquam aggredia=
24:
mur rem, Paradźmy ſie trochę niżli ſie w
25:
rzecz wdamy. Opus magnum & diffici=
26:
le aggredi, Wielkiey á trudney ſie rzeczy
27:
podyąć.
28:
¶Aggreſsio, onis, Doyechánie/ poyimá=
29:
nie. Aggretus fari dixit Ennius, pro
30:
aggreſſus.
31:
¶Congredior, Schodzę ſie skim weſpo=
32:
łek. Congredere actutum cum homi=
33:
ne, Ysć co náprędzey do niego. Congre=
34:
di alicui quotidiana conſuetudine,
35:
Częſto á gęſto v kogo bywáć. Congredi
36:
cum hoſte, Potykáć ſie. Luctari & con=
37:
gredi cum aliquo, Pokoſztowáć ſie s kim.
38:
¶Congrediens Participium cui digre=
39:
diens contrarium, Schodzący álbo poti=
40:
káyący ſie.
41:
¶Congreſſus huius congreſſus, Ześćie
42:
ziechánie. Congreſſus taciti, Táyemne
43:
ſchadzki.
44:
¶Congreſſus etiam, Potykánie. Primo
45:
congreſſu amiſit ducem exercitus, W
46:
pierwſzem potikániu hetman zábit.
47:
¶Congreſsio uerbale, Ześćie ſchadzká.
48:
¶Digredior, Odchodzę/ ydę precz/ Odſtę=
49:
puyę od rzeczy. Digredi ab aliquo, O=
50:
deyść od kogo. Digredi ad latus, Ná
51:
ſtronę odeyść. Digredi de cauſa, Odſtą=
52:
pić od rzeczy.
53:
¶Digreſſus huius digreſſus, & digreſ=
54:
ſio, Odſtąpienie odeśćie. Congreſſus & di=
55:
greſſus contraria ſimiliter acceſſus &
56:
digreſſus.| ¶Egredior |
strona: 148
kolumna: a
| G ante R. |
1:
¶Egredior, Wychodzę. Egredi ex domo
2:
Z domu wyniść. Pedem e uilla egreſsi nō
3:
ſumus, Nie poſtaliſmy ſtopą ze wśi. Egre=
4:
di obuiam alicui, Wyniść przęćywko ko=
5:
mu. Egreſſus & egreſsio, Wyście. Egre=
6:
ſio etiam eſt Figura Rhetorica, Vi=
7:
de Ecbaſis quæ figura & digreſsio etiā
8:
dicitur.
9:
¶Ingredior, Wchodzę. Tardius ingre=
10:
di incipiunt, Leniwiey poczinayą wchodźić.
11:
Ingredi iter, Ná drogę ſie puśćić. Ingredi
12:
in conſpectum populi, Pzed oblyczność
13:
wſzyſtkich przyść.
14:
¶Ingredi etiam ſignificat, Począć. In=
15:
gredi in cauſam, Rzecz począć álbo w rzecz
16:
wſtępić. In orationem ingredi, Począć mó
17:
wić. Ingredi ueſtigijs patris, Dzierżeć ſie
18:
przykłádu oycowskiego. Studia ingredi,
19:
Począć ſie vczić.
20:
¶Ingreſſus & Ingreſsio, Weście/ wſtą=
21:
pienie/ początek.
22:
¶Introgredior, Wnątrz wchodzę.
23:
¶Progredior, Poſtępuyę/ dáley ydę przed
24:
ſię. Progredi in ſtudijs literarum, Do=
25:
brze ſie vczić. Progredi in malitia, Zámá=
26:
gáć ſie w złość/ co dáley to być gorſzym.
27:
¶Progreſſus & progreſsio, Poſtąpienie/
28:
zámagánie ſie w czym.
29:
¶Prætergredior, Miyam. Prætergredi
30:
ædes amici, Minąć dóm prziyacielski.
31:
¶Prætergreſſus & prætergreſsio, Mi=
32:
nienie/ przeyechánie.
33:
¶Regredior, Wracam ſie ná zad.
34:
¶Regreſſus & regreſsio, Wrócenie.
35:
¶Supergredior, Przeſtępuyę álbo przełáżę.
36:
¶Transgredior, Przeſtępuyę/ dopuſzczam
37:
ſie yákiego grzechu. Transgredi præce=
38:
pta legalia, Przeſtępić zakon boży. Trans=
39:
greſsio, Przeſtąpienie/ Przęwinienie.
40:
¶Transgreſsio apud Rhetores eſt quȩ
41:
Græco ſed uſitatiore uocabulo Apo=
42:
ſtrophe dicitur, Digredior, Odchodzę
43:
Græcia, Grecká ziemia. Magna græcia,
44:
Kráyiná we włoſzech od kumiſz áż do Tarentu
45:
Græcus, Grek. Græculus dimin. Greczek
46:
który máło po grecku vmié.
47:
Græca ſalix dicitur ſalix rubra CC.
48:
Græco more bibere, Yeden do drugie=
49:
go pić. Græca fide prouerbialiter, Nie=
50:
pewnie. niepráwie. Ad calendas græcas,
51:
Ná ſwięty Bóg wiedz/ nie możeli ſie dáley
52:
odwlec/ niektorzi mowią kiedy kiye zákſtą/
53:
to yeſt nigdy. Quia græci calēdis carēt
54:
Græce, Po grecku. Scire græce, Vmieć po
55:
Grecku.
56:
Græciſſo, as, are, id eſt, Græcos imitari,
57:
Náſláduyę Greków álbo ſie vczę po grecku.kolumna: b
| G ante R | 148 |
1:
Græciſmus, græciſmi, Właſność yęzyku
2:
greckiego.
3:
Græcor, græcaris, ari, Loſtuyę/ pániczkuyę
4:
roskoſz płodzę.
5:
¶Pergræcor idem.
6:
Græcienſis & hoc græcenſe apud Gel=
7:
lium pro Græco.
8:
Grecanicus color apud Plinium.
9:
Græcoſtaſis pen. cor. Mieyſce w Rzimie
10:
gdzie posłowie poſtronni á zwłaſzcza Grec=
11:
cy ná ſeymiech ſtawáli.
12:
Graiugena pen. cor. id eſt Græcus.
13:
Graius, a, um, idem ſcilicet Græcus.
14:
Gralla, fem. prim. Pálcat álbo drążek którym
15:
ſie ydąc podpieráyą/ też o którym przes pło=
16:
ty álbo rowy skaczą. Proprie tamen,
17:
Stolce álbo nogi drewniáne ná których dzie=
18:
cy á zwłaſzczá chłopiętá zwikli chodźić. Qui=
19:
dam in plurali tamen declinant, Gral=
20:
le, grallarum, gen. fem.
21:
Grallator, grallatoris, maſ. tert. Który wiel
22:
ki krok ma. dáleko ſtąpa.
23:
Grallatorius, a, um, Szeroko ſtąpáyący. Vt
24:
Grallatorius gradus, Szerokie ſtąpánie ál=
25:
bo ná ſtolcách chodzenie.
26:
Gramen, graminis, neu. ter. generali uo=
27:
cabulo, Trawá. Sed eſt herba quæ Grȩ
28:
ce Polygonom, latine Sanguinaria di=
29:
citur, Podróżnik. Officinæ Centinodiā
30:
uocant.
31:
Gramineus, a, um, Co z trawy yeſt álbo z
32:
podrożniská.
33:
Graminoſus, a, um, Trawiſty/ pełny trá=
34:
wy.
35:
Gramia, æ, & ut quidam in plurali tan=
36:
tum Gramiæ, arum, gen. fem. Flegmá
37:
álbo płinienie z oczu gdy ſie oczy vſtáwicznie
38:
yákoby yáką pleśnią pocą.
39:
Gramioſus, a, um, qui hinc morbo eſt
40:
obnoxius, Który tákie oczy ma. Item re=
41:
cipitur pro triſti, Smutny/ pochmurny.
42:
Gramma, grammatis, gener. neut. La=
43:
tine litera, Litera yedna z obiecádłá. Inde
44:
uenit Grammatica. Grāmaticæ, Grám=
45:
mátiká/ náuká która ſie obiera około vczenia
46:
obiecádła/ ſyllác/ tćionki/ álbo rzekow słow/
47:
y wſzego yęzika.
48:
Grammatocus, grammatici, Grámmátyk/
49:
to yeſt/ miſtrs náuczićiel który dobrze vczony
50:
yeſt w którym yęziku/ ták yż może ynſze vczić
51:
y wykład álbo wyrozumienie czinić ná au=
52:
tory któr w tym yęziku ſą nápisáne. Lati=
53:
ne literarius.
54:
Grammatiſtes autem uel Grammatiſta
55:
Latine literator, qui mediocriter eru=
56:
ditus eſt, Przeżak.| Bb 4 | Grammaticus |
strona: 148v
kolumna: a
| G ante R. |
1:
Grammaticus, a, um, adiectiuum, Co ku
2:
Grámmátice należy.
3:
Grammateus, grammatei, Piſars.
4:
¶Archigrammateus, Kánclerz.
5:
Grammatophylacium, Káncelaria też sklep
6:
álbo ynſze mieyſce gdzie poſpolite xięgi/ w
7:
które zapiſy czinią/ leżą.
8:
Gramme, uel Gramma, æ, femin. prim.
9:
Liniya.
10:
Gramanæ gemmæ, quæ per tranſuerſum
11:
alba linea præcinguntur, Calepinus.
12:
Grandis & hoc grande, Wielki/ wyſoki
13:
známienity. Grandis ætas, Stáre látá.
14:
Grande æs alienum, Wielki dług. Gran
15:
di pecunia re mereantur, Bárzo drogo.
16:
Grandi pecunia eſt redemptus, Wiel=
17:
ką ſummą pięniędzi wykupion yeſt.
18:
Grandiuſculus, Niemáły/ podrosły dimi=
19:
nutiuum.
20:
Granditas, atis, Wielkość.
21:
Grandæuus, a, um, Narzo ſtáry/ Letny.
22:
Grandæuitas, atis, Stárość.
23:
Grandiloquus, a, um, Wyſoko/ ſpániło mo=
24:
wiący.
25:
Grandiloquentia, Spániłomowność.
26:
Grandio, grandis, grandiui, granditum
27:
grandire, Róść/ rozráſtáć ſie. Teſtudi=
28:
neum iſtum tibi ego grandibo gra=
29:
dum, Chcęć tego twego żołwiowego chodu
30:
przimnożić. To yeſt yáko my mowiemy o
31:
wierę cie náuczę chodźić álbo tańcowáć.
32:
Grandeſco, is, ere. Roſtę/ mknę ſie wzgórę.
33:
Ingrandeſco idem, grandigrare Plau=
34:
tus inſolenter dixit pro magnis paſ=
35:
ſibus contendere.
36:
Grando, grandinis, fem. tert. Grad.
37:
Grandinoſus, a, um, qualitas cœli gran=
38:
dinoſa, Niebo yeſt nákłonione ku grado=
39:
wi álbo ma ſie ku gradowi.
40:
Grandino, as, are, dicitur Deus, Gradem
41:
bić. Grandinat, Ydzie grad.
42:
Grandinatus, a, um, Od gradu słuczony.
43:
Granum, grani, gen. neut. ziárno. Grana=
44:
rium, Sół/ ſpichlers gdzie żyto ſypuyą.
45:
Granoſus, a, um, Ziarniſty/ a/ e.
46:
Granatus, a, um, Pełny ziarn. Vt malum
47:
granatum, Yábłko włoskie pełne ziarn.
48:
Graphis, graphidis, fem. ter. ars pingen=
49:
di quæ maxime lineis conſtat & li=
50:
nearis uocatur, Nauká málárska która
51:
z linij tilko yeſt/ To yeſt/ nie kładźie roz=
52:
máytich farb yedno yednę.
53:
Graphicȩ, graphices idem, ſed hoc addit
54:
diuerſos colores.
55:
Graphium, huius graphij, Pyoro żelázne
56:
którym y piſáć y málowáć może.kolumna: b
| G ante R. |
1:
Graphicus, a, um, id eſt, ad unguem fa=
2:
ctus, Ták práwie yáko ma być wymálowá=
3:
ny by go wyrznął.
4:
Graphice aduerbium, Doſtátecznie/ Pra
5:
wie by wymálował. Graphice aliquē de=
6:
pingere, Wyſtáwić/ wyrznąć/ wycyąć ko=
7:
go yáko ma być.
8:
Graphiarium, graphiarij idem quod
9:
theca graphiaria, Káłámarz málár=
10:
ski.
11:
Graſſor, graſſaris, graſſatus ſum, graſſa=
12:
ri, Ydę by wśćiekły/ gwałtem wydzieram/
13:
łupię/ Puſtoſzę/ morduyę okrucieńſtwo wyo=
14:
dę álbo przewodzę.
15:
¶Degraſſor idem, Turca graſſabi=
16:
tur Chriſtianum orbem donec mali=
17:
gnus mundus reſipiſcat, Turek ták
18:
długo będzie przewodził nád krześćiań=
19:
ſtwem áż ſie ſwiát we złośćiách ſwoich
20:
vzna.
21:
Graſſator, graſſatoris, Gwałtownik/ puſto=
22:
ſzyćiel.
23:
Graſſatio, Lup/ drapieſtwo/ puſtoſzenie/ mor=
24:
derſtwo.
25:
Grates, gen. fem. plurali tamen apud
26:
Poëtas, Dzięki/ dziękowánie. Perſoluere
27:
grates, Podziękowáć.
28:
Gratia, æ, gen. fem. prim. Láská/ dziękowá=
29:
nie. Habeo gratiam, Dziękuyę/ mam dzię=
30:
kę. Ago gratias, Dziękyę słowy. Refe=
31:
ro gratiam, Odſługuyę/ oddziałáwam. Pa
32:
rem referre gratiam, Odziáłáć/ oddáć.
33:
Etiam in malam partem gratiam face=
34:
re, Odpuśćić/ łáskę komu vczinić. Compo=
35:
nete gratiam, Yednáć. Ponere gratiam
36:
idem. Redire in gratiam, Poyednáć ſie.
37:
Inire gratiam, Záchowáć ſie komu. Inue=
38:
nire gratiam, idem, álbo łáskę cziyę znáć
39:
przećiw ſobie. Cum illo nulla eſt mihi
40:
gratia, Niemam s niem żadnego záchowá=
41:
niá álbo też żadnego mieru áni pokoyu. Cu=
42:
pio tuam gratiam, Radbym ábyć ná mię
43:
był łáskaw.
44:
Erat in Syria noſtrum nomen in gra=
45:
tia, Myałem wielkie záchowánie w Syry=
46:
ey.
47:
Facere gratiam delicti, Przepuśćić komu
48:
winę.
49:
Negligere gratiam alicuius, Nie dbáć o
50:
czyyę łáskę. Lentulum ponam tecum
51:
in gratiam, Chcę cie poyednáć s Lentu=
52:
luſem.
53:
Me apud eum in magna gratia poſuit,
54:
Vczynił mi wielką łáskę y zachowánie v
55:
niego. Scribere gratias alicui, Dzięko=
56:
wáć komu przes liſt.| Gratia |
strona: 149
kolumna: a
| G ante R. |
1:
Gratia etiam, Wdzięczność. Oratio om=
2:
ni gratia caret, Tá rzecz żadney wdzięcz=
3:
ności nie ma. Hic ueſtitus eſt ſatis ma=
4:
gnificus ſed gratia caret. Szátá w praw=
5:
dzie yeſt páńska koſztowna ale nietrafna
6:
álbo nie trafnym kroyem. Cum bona gra=
7:
tia impetrare, S dobrą wolą otrzimáć.
8:
Sed cum mala gratia, Przes dzięki.
9:
Gratia etiam pro cauſa ponitur, nuptia=
10:
rum gratia hæc facta ſunt, Dla weſela
11:
ſie to ſtáło. Terent. In tuam gratiam fe=
12:
ci, Dla ciebie álbo tobie k woli.
13:
Gratiæ, arum, Boginie wdzięcznosći/ żiczli=
14:
wośći y záchowánia. Charites dictæ, qua=
15:
rum tres ſunt Aglaia, Thalia, & Eu=
16:
phroſynæ, Które nágo bywáyą málowáne
17:
y wespołek związáne/ yedná ſie obroćiła od
18:
nas á dwie k nam. á ſą dziewki Yowiſowe
19:
y Boginiey Venuś álbo Eurynomes.
20:
Gratus, a, um, Wdzięczny ten który yeſt
21:
wdzięczen. Gratum ſe probere alicui, Pá
22:
miętáć na cziye dobrodzieyſtwá Rem gra=
23:
tam mihi faceris, Vcziniłby mi rzecz
24:
wdzięczną álbo záchował by mi ſie tym wiel=
25:
mi. Gratum in cibo, Dobrze ſmákuye w
26:
potráwie. Et id gratum aduerſum te, ha
27:
beo gratiam, Dziękuyęć ześ tego wdzię=
28:
czen á przymuyeſz to zá dobre ode mnie.
29:
Grate aduerb. Cuius contrarium Ingra=
30:
te, Wdzięcznie pámiętáyąc ná dobrodziey=
31:
ſtwo. Grate recipit, Prziyął zá dobre.
32:
¶Ingratus, a, um, Niewdzięczny/ niepa=
33:
miętáyący ná dobrodzieyſtwo.
34:
Gratioſus, a, um, Zachowáły/ Ten który ma
35:
v kogo łáskę. Paſsiue non actiue,
36:
Homo potens & gratioſus, Człowiek
37:
powáżny y wielkiego záchowánia.
38:
Gratioſi fuimꝰ apud illū hoſpites, był nam
39:
wielwi rad/ Bylyſmy mu wdzięczni goście.
40:
Gratis aduerbium, Dármo króm który
41:
zasługi. Seruire gratias alicui, habita=
42:
re gratis in alieno, Krom czinſzu. Grais
43:
diligere uirtutes. Z ſzczerey ſwey chući cno=
44:
ty miłowáć. Gratias & precio contraria.
45:
Gratuitus, a, um, Ten który z ſwey chući co
46:
czini/ Daremnie krom którich zásług. Gra=
47:
tuita ei hoſpitia decreuere, Nie chćiel áby
48:
co płaćył ná goſpodách/ álbo zaſtąpili go ná
49:
goſpodách/ dárowáli go ſumptem á nákłádem
50:
Gratuitam tibi amicitiam polliceor,
51:
Nieſtoyę ó żaden pożytek towárziſtwá ná=
52:
ſzego. Tylko cie z ſzczerey chući z ſwey chcę
53:
miłowáć. Nam gratuitus & mercena=
54:
rius ſunt contraria.
55:
Gratuito aduerbium, S dobrą wolą/ s
56:
czyſtą chucią. kolumna: b
| G ante V. | 149 |
1:
Gratificor, aris, ari, Rem gratam & be=
2:
neficium facio, Posłużić/ záchowáć ſie ko=
3:
mu w czym. Cic. Pompeio gratificari ſe
4:
putant, Máyą zá to że ſobie tym wielką
5:
przisługę v Pompeyuſa vczynią. Cur tibi
6:
hoc non gratificer, neſcio, Nie wiem cze=
7:
mubych ćy tego odmowić miał. Si mihi da=
8:
bitur gratificandi facultas, Będzieli mie
9:
ſto ábychći ſie w czim mógł záchować. Gra=
10:
tiam gratificari, Záchowáć álbo przysłu=
11:
żić ſie komu.
12:
Gratificatio, Záchowánie/ Przisługá/ okazá=
13:
nie dobrey woley.
14:
Grator, grataris, gratari, Dziękuyę Panu
15:
Bogu/ weſekę ſie z ſercá práwego.
16:
Gratitudo, inis, fem. prim. Wdzięczność
17:
cziyey łáski/ Dzięká/ pámiętánie dobrodziey=
18:
ſtwá.
19:
¶Ingratitudo, Niewdzięczność.
20:
Gratulor, aris, ari, idem fere quod gra=
21:
tari, ſed eſt magis oratorium, quam
22:
illud gratulor tibi reditum. Radem ześ
23:
ſie do nas we zdrowiu náwroćył. Gratu=
24:
lor tobi hanc rem, Zyczęć tego. Gratu=
25:
lor tibi affinitatem uiri medius fidius
26:
optimi, Radem temu ześ ſie krom które=
27:
go wątpienia ſzláchetnemu człowiekowi krew
28:
nym ſtał.
29:
Gratulatio, Rádość/ weſele.
30:
Gratulatorius, a, um, Co ku radośćy y we=
31:
ſciu należy.
32:
Gratulabundus, a, um, & gratulans gra=
33:
tulantis, Weſelący/ Raduyący ſie.
34:
¶Congratulor, Ráduyę ſie weſpołek s
35:
wámi.
36:
Graucaſus aliquando dictus eſt mons
37:
Caucaſus, CC.
38:
Grauionarium ciuitas Germaniæ, Po
39:
niemiecku Bamberg/ przy rzece Menie.
40:
Grauis & hoc graue, Cięſzki. Leuis & gra
41:
uis contraria.
42:
Grauis ætate. Podeſzłych lat. Cibo graues
43:
ſopiti iacebant. Obciężiwſzy ſie twardo
44:
ſpáli. Vulneribꝰ grauis Alexāder, bárzo
45:
zrániony duże vſieczony. Metapho. Gra=
46:
uis, Twárdy/ ſzkodliwy/ ſmutny. Abſyn=
47:
thium graue, Piółynek przykry/ Gorski.
48:
Aduerſarius grauis, Cięſzki nieprziyaciel.
49:
Grauis annona, Drogość zboża.
50:
Grauis etiā, Powáżny/ poczeſny/ ſtały. Gra=
51:
uis uir, Powáżny człowiek. Grauis teſtis,
52:
Dobrey wiáry ſwiádek. Bellum graue,
53:
Cięſzka woyná. Halitus grauis, Cięſzkie od=
54:
dychánie. Odor grauis, Mocna wonia.
55:
Oculi graues, Spiące oczy. Pietate grauis
56:
Niepoſpolitey bogoboynośći.| Grauius |
strona: 149v
kolumna: a
| G ante R. |
1:
Grauius erit tuum unū uerbum ad eam
2:
rem, quam mea centrum, Ważnieyſze
3:
twoye yedno słowo będzie ku tey rzeczy/
4:
niżli moyich ſto. Diuitijs grauis, Bárzo bo=
5:
gáty. Mulier grauis, Cięſzká chodźy.
6:
Grauitas, grauitatis, Powagá/ Vczćiwość
7:
Státek/ Cięſzkość. Grauitas audiendi,
8:
Niedosłyſzenie. Grauitas aurium idem
9:
grauitas capitis, Cięſzkość głowy od bo=
10:
lu. Grauitati deditus homo, Vdął ſie
11:
ná ſtátek. Tuenda eſt tibi tua grauitas,
12:
Maſz ſtrzedz ſwey powagi.
13:
Grauiter aduerbium, Cięſzko. Grauiter
14:
accipere aliquid, Nie zá dobre co prziy=
15:
mowáć. Grauiter ſpirant uenti, Wielkie
16:
wiátry powſtáyą. Grauiter olet, Szárá=
17:
dzie śmierdzi, Grauiter reſpondit, Mą=
18:
drze á bácznie álbo s powagą odpowiedział
19:
Grauiter aliquid audire, Nie rad czego
20:
słucháć/ przesdzięki. Grauiter fert, Záłuye
21:
tego.
22:
Grauate, Obcziężliwie/ beſdzięcznie/ nie s do=
23:
brą wolą.
24:
Grauatus, a, ū, Obciężony. Grauatus ſom=
25:
no, Spik go morzy/
26:
Grauedo, grauedinis, fem. ter. Bolenie gło
27:
wy/ ſápká.
28:
Grauedinoſus, a, um, Kogo głowa rádá bá=
29:
la álbo ſápkę częſto miewa.
30:
Graueolens, graueolentis, Szkárádzie
31:
ſmierdzący.
32:
Graueolentia, æ, Przykry/ cięſzki ſmród.
33:
Grauicors, Gnuśny. Noemn ineptum an=
34:
notatur tamet a Sipontino.
35:
Grauiloquus grauiter loquens, Sipont,
36:
Poważnie mowiący.
37:
Grauo, as, are, Obciążam/ okłádam bur=
38:
dami. A quo grauatus ſupra.
39:
Grauor, grauaris, grauari deponens, Nie
40:
s dobrą wolą co czinić przesdzięki. Ego
41:
uero non grauater ſi mihi ipſe con=
42:
fiderem, Owſzeki bych ſie nielenił bym ſam
43:
ſobie dufał.
44:
Grauate ſupra grauatum aliud aduerb.
45:
idem ſignificans quod grauate.
46:
Graueſco, graueſcis, graueſcere, Ciężeyę.
47:
¶Aggraueſco & ingraueſco idem in=
48:
graueſcens ætas, Látá nádchodzące/ Ob=
49:
ciążáyące.
50:
Grauidus, a, um, Cięſzki/ Grauida mulier
51:
Dźiecmi chodźy/ Brzemienna niewiáſtá. Gra
52:
uidam facere mulierem pro impre=
53:
gnare, Płodną vczinić. Grauida e Pam=
54:
philo, Z Pamfiluſa poczęłá.
55:
Grauido, as, are, act. pri. Płod czynie/ czinię
56:
cięſzką.kolumna: b
| G ante R. |
1:
Grauiditas, huiꝰ grauiditatis, f. t. Cięſzkość
2:
¶Compo, Aggrauo, pen. cor. Degra=
3:
uo & Prægrauo, Bárzo obciężam.
4:
Graueſtellus, id eſt, ſenio grauatus, Ob=
5:
ſoletum, Ingrauo idem.
6:
Gremium, gremij, neut, ſec. Lono. In gre=
7:
mio fouere. Na łonie mieć/ álbo bárzo mi=
8:
łować. Gremium terræ, Metaph. Dno
9:
Grunt ziemie. Medio fere Græciæ gre=
10:
mio continent, Málem yeſt práwić w
11:
pośrzód Greciey.
12:
Greſſus, us, maſ. q. Chód.
13:
Greſsilis, & le, Co ſie ná chód godźy/ ut ſu=
14:
pra.
15:
Grex, gregis, maſ. t. Trzódá/ ſtádo proprie
16:
drobnego bydłá. Tákieſz drobnych ptaków.
17:
Sed etiam de hominibus, de noſtro
18:
grege, Z náſzego ſtanu.
19:
Grex armentorum, Bydło.
20:
Grex equorum, Stádo koni.
21:
Grex hominū, Hufiec álbo gromádá ludźi.
22:
Grex amicorum, Wielkość prziyaciół.
23:
Gregarius, a, um, Trzodny co z trzody
24:
yeſt.
25:
Gregarius miles, Proſty/ poſpolity żołnierz
26:
niewzięty.
27:
Gregalis, & hoc gregale, Co ku trzodźie na=
28:
leżi. Vt gregalis equa, Swierzobká ſtádna.
29:
Gregales etiam, Towárziſtwo.
30:
Gregatim aduerbiū, Trzodámi/ hufcámi.
31:
Gregatim incedere, W gromádzie chódźić
32:
Gregatim ſentiuntur morborum ge=
33:
nera, Niemoc nigdy ſámá ná człowieka nie
34:
przydzie ále wiele ych rázem.
35:
¶Compoſita, Egregius, a, ū, Niepoſpo=
36:
lity/ cziſty/ wyborny. Egregius homo, Czi=
37:
ſty człowiek. Egregia fama, Piękna vrodá.
38:
¶Egregie aduerbiū, Wybornie/ Cziśćie.
39:
Egregie incūbit literis, Czyśćie ſie vczy.
40:
Grego, gregas, non eſt in uſu, ſed aggre=
41:
go pen. cor. Przyłączam/ a/ e.
42:
¶Aggregatus, a, um, Przyłączony.
43:
¶Aggregatio, Przyłączánie.
44:
¶Congrego, Zgromádzam.
45:
¶Congregatio, Zgromádzenie.
46:
¶Congregatus, Zgromádzony/ a/ e.
47:
¶Segrego, Wyłącam/ Odłącam/ Oddzie=
48:
lam.
49:
Groſſus huius groſsi, maſculini uel fem.
50:
ſec Gogółki figowe.
51:
Groſſus, a, um, Miąſzy.
52:
Groſſulus, huius groſſuli, dimin. Gogo=
53:
łeczki.
54:
Groſsitudo in Biblijs legitur pro craſ=
55:
ſitiæ. miąſzość.| Gruma |
strona: 150
kolumna: a
| G ante R. |
1:
Gruma menſura quædam, qua fixa uiæ
2:
ad lineam diriguntur, Nieyáka miará
3:
álbo cel wedle którego drogi proſtuyą.
4:
¶Degrumo, as, are, Drogę proſtowáć.
5:
Exgrumo, idem.
6:
Grumus huius grumi, Kupłá roley álbo
7:
górka podniosła ná roley.
8:
Grumus ſalis, Bałwan ſoli.
9:
Grumulus diminutiuum, Góreczká.
10:
Grunnio, is, ire, Kwiczę yáko ſwiniá.
11:
Grundio, grundis, idem.
12:
Grunnitus penuit. prod. huius grunni=
13:
tus, Kwiczenie świńskie.
14:
Grus huius gruis dubij tert. Zoraẃ.
15:
Gruo, gruis, gruere, Kreram yáko żóraẃ.
16:
¶Compoſita, Congruo, congruis,
17:
congrui, congruere, Przytráfiam/ przy=
18:
rymuyę/ Przygadzam. Temporum ratio
19:
non congruit, Czáſy ſie nie zgadzáyą. Con
20:
gruit mulier mulieri magis, Nie wie=
21:
ście s niewiáſtą lepiey przyſtoyi. Congruit
22:
extrema primis Oſtátecznie ſie s pierw=
23:
ſzemi zgadzáyą. Aptum & congruens no
24:
ſtris ſtudijs. Barzo ſie ku náſzym naukam
25:
rymuyące. Congruūt inter ſe, Zgadzayą ſie
26:
Congruunt illi commoda multa, Ydą
27:
mu do ręki. Cum moribus alterius con
28:
gruere, Módz dobrze wycierpieć ynſzego
29:
obyczáye.
30:
¶Congruens huius congruentis, Przi
31:
tráfuyący/ Rimuyący ſie.
32:
¶Congruenter aduerbiū, Przytrafnie/
33:
Snádnie.
34:
¶Congruentia in Biblijs legitur pro
35:
conuenientia.
36:
¶Congruum pro congruente, ibidem
37:
¶Incongruus, a, um, Nierymowny/ nie
38:
przitrafny/ a/ e.
39:
¶Ingruo, Przypádam/ Donaglam. In=
40:
gruit neceſsitas, Donaglam potrzebá. In=
41:
gruneti periculo remedium quæren=
42:
dum, Lekárſtwá ſzukáć przećiw nádchodzą=
43:
cey przygodzie. Ingruit ætas, Láto nádcho=
44:
dźy.
45:
Gryllus huius grylli, Swiercz. Grynia
46:
urbs Ætiolæ in finibus Ioniæ.
47:
Gruneus, a, um, & Grinειus, Bóg Apol=
48:
lo.
49:
Grynus ſiue gryni oppidum Myrineo=
50:
rum.
51:
Grypes uel Gryphones, gen. maſc. Gri=
52:
fwie ſą wielkie zwierzęta yáko Lwowie
53:
á k temu máyą skrzydłá. In ſingulari, Gri
54:
phe huius Gryphis uel etiam Gry=
55:
phus, Gryphi. kolumna: b
| G ante V. | 150 |
1:
Gryphus ſermo implicitus & inſolubi=
2:
lis apud Gellium, Záwikłána rzecz.
3:
Griphus etiam uocatur, Który zákrzywio=
4:
ny nos ma.G ante V.
5:
Guadum herba.
6:
Guberno, as, are, aui, act, prim, Rządzę/
7:
Spráwuyę/ Pánuyę. Orbem terrarum gu
8:
bernare Nad wſzem ſwiátem pánowáć Re
9:
gere & Gubernare idem.
10:
Gubernator uerbale, Pan ſprawcá/ Stá=
11:
roſtá.
12:
Gubernatio, Rządzenie/ Pánowánie. Cu=
13:
ſtos gubernator reipub. Stroż y
14:
obrońca rzeczy poſpolitey.
15:
Gubernator uerbale fem. Gubernator
16:
equorum, Woźnicá.
17:
Gubernaculum, Wiosło w łodźy/ alias
18:
clauus, Gubernacula reipub. tenere
19:
per translationem, Rzecz poſpolitą ná
20:
ſobie mieć. Accedere ad gubernacula
21:
reipublicæ. Być wzięt ná yáką doſtoy=
22:
ność.
23:
Gueſſellæ genus murium quorum ſter=
24:
cus redolet muſcum, Calep.
25:
Gula, gulæ, fem. prim. Gardźiel álbo drógá
26:
w ſziy którą potráwá ſchodźy do żołądká.
27:
Gulam frangere, Vdáwić.
28:
Gula Metapho. Obżárſtwo.
29:
Guloſus, a, um, Obżárty/ Lákomy/ a/ e.
30:
Guloſe aduerbium, Lákomie.
31:
¶Delugo, as, are, pro obligurire apud
32:
Plautum, Obſoletum.
33:
Guliocæ, Orzeſzyny.
34:
Gumi, gen. neut. indeclinabile & hæc
35:
Gumis, Gumi/ Kley który z drzewá płinie
36:
Lachryma arboris.
37:
Guminoſus, a, um, Pełny kliyu.
38:
Guminum oleum ex gumi factum,
39:
CC.
40:
Guncia, æ, oppidum Rhetiæ primæ in
41:
Germania, Po niemiecku/ Gunßburg.
42:
Gurges, gurgitis, maſ. tert. Wir/ głebokość
43:
kręcenie wody w rzekách Metaphorice.
44:
Pożercá/ przepáść. Vt gurges & uora=
45:
go uitiorum, Wſziſtkich niecnot przepáść.
46:
Gurges & uorago patrimonij. Straw
47:
cá y przełokácz ymienia oycziſtego.
48:
Gurgito, as, are, & Ingurgito, Obżeram
49:
ſie.| Gurgulio |
strona: 150v
kolumna: a
| G ante V. |
1:
Gurgulio, gurgulionis, maſc. tert. Krztań
2:
przes który wiatr álbo dech wychodźi.
3:
Gurgulio item, Zytny mól który żyto káźi.
4:
Gurguſtium, gurguſtij, Cháłupká/ chizyk má=
5:
ły y proſty.
6:
Gurguſtiolum, diminutiuum, Chyze=
7:
czek/ cháłupeczká.
8:
Guſto, as, are, act prim. Koſztuyę.
9:
Guſtus, guſtus, guſtui, Smák.
10:
Guſtatio, Smákowánie/ skoſztówánie. Gu=
11:
ſtare ſermonem alicuius, Wyrozumieć.
12:
Guſtatus huius guſtatus idem quod
13:
guſtus, guſtatorium, Kubek álbo sćkleni=
14:
cá piwá ná skoſztowánie wynieśiona.
15:
¶Compoſita, Deguſto, Koſztuyę dobrze
16:
Præguſto, Krágáńcuyę/ to yeſt pierwey
17:
koſztuyę.
18:
¶Præguſtator, Kráyczy/ álbo kreden=
19:
cars.
20:
¶Præguſtatio, Krodencowánie. Ingu=
21:
ſtabilis, le, Nie yedzony co ſie yeść nie
22:
godźi. Fert uuas acerbas & inguſta=
23:
biles, Rodźy yágody bárzo gorskie ku ye=
24:
dzeniu nie godne.
25:
Gutta, huius guttæ, Kropiá álbo kroplá.
26:
Gutula, læ, Kropká.
27:
Guttatim aduerbium, Po kropce.
28:
Guttatus, a, um, Kropiáſty.
29:
Guttans, Kropiący.
30:
Guttur, huius gutturis, neut. Gárdło.
31:
Gutturoſus, a, um, Który wielkie gárdło
32:
ma.
33:
Gutturnium, gutturnij, neut. ſec. Lane
34:
naczynie/ Handfas álbo naliewká.
35:
Guttus, gutti, maſc. ſec. Nániá nieyáka ku
36:
chowániu koſztownych olieyków też koneẃ s
37:
rurką.
38:
Guttulus diminutiuum, Koneweczká máła
39:
s cyplikiem álbo noſeczkiem yákie przes dźieći
40:
miewáyą.G ante Y.
41:
Gyarius oppidum in quod Romani no
42:
xios in exilium mittere ſolebam.
43:
Cygæus lacus Lydiæ.
44:
Gyges Rex Lydiæ, Gygemorus collis
45:
non procul a Theſſalia, CC.
46:
Gymnaſium gymnaſij neut. ſec. Wſzelá=
47:
ka ſzkołá gdzie ſie czego vczą álbo náuk álbo
48:
ſzermowáć/ skákáć/ Táńcowáć.
49:
Gymnaſiarchus, gymnaſiarchi & gym
50:
naſiarcha, æ, Miſtrz/ Szermierz.
51:
Gymnaſiaſtes, Vczeń który ſie w yákieyże=
52:
kolwiek ſzkole ćwiczy.kolumna: b
| G ante Y. |
1:
Gymnaſiaſtica, Nauká ſzermierská álbo yn=
2:
ſzego ćwiczenia.
3:
Gymnaſma, atis, Cwiczenie.
4:
¶Progymnaſma, Pierwſze ćwiczenie.
5:
Prigymnaſtes, Który dopiero do ſzkoły
6:
przyſtał.
7:
Gymnoſophiſtæ dicti ſunt populi In=
8:
dorum quod nudi incederent.
9:
Gymnus, a, um, Latine nudus, Nági.
10:
Gymnici ludi, Gdy ná którich ſzermierze ál=
11:
bo zápáśnicy nágo chodźili. Inde Gymno=
12:
ſophiſtæ, ut ſupra.
13:
Gynecæum, Gynæcei, Fraucimer/ Pánień=
14:
ski rey álbo dwor.
15:
Gynecooitis, Gmách á mieſzkánie Frawci=
16:
mern.
17:
Gynæcratumenos, Który da po ſobie nie
18:
wieśćie yeźdźić/ to yeſt którego żoná rządźi.
19:
Gynecante nigra uitis quā Aproniam
20:
uocant, CC.
21:
Gypſum, gypſi, uel gypſus gypſi in ſec.
22:
Kretá którą tynkuyą sciány.
23:
Gypſo, as, are, Pobielam/ tynkuyę.
24:
Gypſatus, a, um, Potynkówány/ Pobielony.
25:
Gypſatis manibus apud Ciceronem
26:
id eſt, medicamentis perfuſis, Gyrus
27:
gyri. Wir/ Krążenie.
28:
Gyro, as, are, Kręcę/ Obrácam. Gyrare in
29:
Biblijs legitur pro ambire.
30:
¶Regyro, Odwiyam záś com zákręćił.
31:
Gytheum oppidum omnium maritima=
32:
rum rerum Lacedemonijs receptacu=
33:
lum cuius incolæ Gytheates dicti.DE LITERA H.
H ante A.
34:
H
A Interiecto corripien=
35:
tis.
36:
Ha, ha, ha, interiectio ri=
37:
dentis.
38:
Habena, habenæ, femin.
39:
prim. Wodzá v vzdy.
40:
Habena etiam pro poteſtate & facul=
41:
tate, Vrząd/ Stároſtwo/ zwierſchność. Ha=
42:
benas reducere uel remittere, Powćię=
43:
gáć y popuſzczáć wódze.
44:
Habeo, habes, habui, habere, habitum,
45:
act. ſe. Mam/ dzierżę.
46:
Habeo occultum, Táyę.
47:
Habeo fruſtra, Ludzę kem.
48:
Habeo cōtemptui, Wzgárdzam. Nihil per| ſi habet |
strona: 151
kolumna: a
| H ante A. |
1:
ſi habet, Nie ma żadney bácznośćy. Ha=
2:
beo honorem, Cześć wyrządam. Habeo
3:
rationem & reſpectum, Mam wzgląd y
4:
báczność. Habeo dicere, Mam nieco po=
5:
wiedzieć. Habeo polliceri, Mogę obiecać
6:
Przyrzec. Habeo orationem, Mowię
7:
Habet omnes numeros, Yeſt dosko=
8:
náły. Habere in numerato, Mieć po go=
9:
towiu. Habet me ſeps, Mam dobrą na=
10:
dzieyę. Vt ſe habent re tuæ, Yákoć ſie
11:
wodźy. Male habet uirum, Nie miło mi
12:
to. Bene habet, Dobrze yeſt. Male ſe ha=
13:
bet, Zlie ſie ma/ Chor yeſt. Habeo com=
14:
pertum, Wiem zá pewne. Habeo perſua=
15:
tum, Mam za to. Habeo in animo,
16:
Wziąłem przed ſię. Iter habere, Yść. Ha=
17:
bet uirtutrm uenalem uel in propatu=
18:
lo, Máłey wagi yeſt v niego cnotá. Ha=
19:
bet impune. Przepuſzczono mu to/ Nie
20:
karano go zá to/ też/ zwiosło mu ſie to. Ha=
21:
bere delectum, Mieć wybór. Nunquam
22:
ſecus illam habui ac ſi eſſet nata, Nie
23:
ynaczeym yą miał yedno yákoby właſną ſwą
24:
corkę. De repub nihil habeo ad te ſcri=
25:
bere, Nie wiem co bych cy miał piſać. Eo
26:
die acerbum habuimus Curionem,
27:
Tego dniá przećiw nam był bárżo Curio.
28:
Habet hæc res admirationē, Y tá rzecz
29:
yeſt dźywna. Anxium me res habet, Tá
30:
rzecz mie trapi. Audire habeo quid hic
31:
de hac re ſentiat, Muſzę posłucháć co
32:
ten o tym dzierży. Belle habere, Czyś ie
33:
być zdrów. Charum aliquem habere,
34:
Być na kogo łáskaw. Contionem habere
35:
Kázáć Curæ habere, Mieć ná pieczy. Ha=
36:
bet me ipſum ſibi documento. Nie=
37:
chay ſie po mnie ſpráwuye álbo niechay ſie
38:
mną karze. Fidem alicui habere, Wierzyć
39:
komu. Habeo te fratrem, Mam cie zá
40:
brátá. Habere aliquem obuiam, Pod=
41:
káć ſie s kim Receptum ad ſuos ha=
42:
bere. Mieć vcieczkę do ſwoyich. Multis
43:
uerbis ultro citro habitis, Po długim
44:
rozmáwianiu y tákim y owákim. Habere
45:
uoluntatem ad aliquam rem, Miec chuć
46:
k czemu. Vſum multarum rerum ha=
47:
bere, Wiele rzeczy skoſztowáć. Vsum ex
48:
aliqua re habere, Mieć pożytek. Habere
49:
uſum belli, Skoſztowáć żołnierskiey słuſz=
50:
by. Habet utilitatem hæc res. Przynośy
51:
pożytek. Miſerrimum iſtud uerbum &
52:
peſsimum eſt habuiſſe & nihil habe=
53:
re, Przed tym mieć á yuſz nić nie mieć zła
54:
á nędzna to rzecz yeſt. Certe captus eſt
55:
habet, Wierę ſie podobno zagonił/ Doſtał/
56:
ma/ yuż yęt a zwiedzion yeſt. Non habet
strona: b
| H ante A. | 151 |
1:
ſecundum, Nie ma ſobie rownego. Cum
2:
qua rem habet, Którą miłuye. Habeo
3:
etiam ſignificat, Towárzyſtwo mam, Me=
4:
tus me habet, Boyę ſie. Pudicitiam in
5:
propatulo habet, Zbłaźniła ſie niecnotli=
6:
wą ſie ſtáłá. Vbi nunc comitia haben=
7:
tur. Gdzie teras ſyyem máyą. Non me fal=
8:
ſum hæc res habuit, Nie darmom ſie
9:
tego obawał. Virtus habet admiratio=
10:
nem, Cnotá ma w ſobie podźiwowánie.
11:
Suſ de habeo, Wſziſtko mi zá yedno
12:
niedbam nic. Semper habet in ore di=
13:
ctum hoc, Záwżdy to słowo w vściech ma
14:
Non eſt inter doctos habendus. Nie
15:
ma być miedzy vczone policzon álbo s vczo=
16:
nemi porownan.
17:
Habet pro habeat Obſoletum.
18:
Habenæ, Vide ſupra.
19:
Habitus participium, Miány. Habita
20:
huic fides, Wierzono mu. Habitus eſt
21:
magnæ autoritatis, Był wyſoko ważon.
22:
Habiturus es me pro derelicta, Opuśćyſz
23:
mie. Aut hæc cum illis habenda aut il=
24:
la cum illis amittenda.
25:
Habitus huius habitus, Obyczay xſtałt po=
26:
ſtáwá/ álbo poſtáć też odzienie/ prziobleczenie
27:
forma. Habitus oris, & uultus uenerant,
28:
W żáłobnym odzieniu przyſzedł. Scenicus
29:
habitus, Odźienie w którym Comedie á gry
30:
ſprawuyą. Habitior, Tłuſtſzy/ śiedleyſzy. Si
31:
quæ habitior eſt paulo pugilem eſſe
32:
aiūt. Yeſli która ciało przitłuſzcz ma powie=
33:
dayą żeby ſie ſzermierzem być godźiła. Corpu
34:
lētior at habitior, Tiłowitſzy y ſiedlieyſzy
35:
Habitudo, habituidiuis, Zroſy álbo przyro=
36:
dzenie ciáłá.
37:
Habilis & hoc habile, Potemny/ Przytráf=
38:
ny. Aptus habilis & accommodus idē
39:
habilis enſis, Cziſty miecz. Habilis locus
40:
pandendis retibus, Potemne mieyſce ku
41:
zarzuceniu śieći ná zwierz.
42:
Habilitas, Potemność/ Prytráfność.
43:
¶Inhabilis, e. Niepotemnie.
44:
¶Inhabilitas, Niepotemność.
45:
Habito, as, are, neut. prim. frequentatiuū
46:
Mieſzkam. Triginta millibus dixiſtis
47:
eum habitare, Powiedáliście że trzydzie=
48:
śći tyſyęcy dáyą od mieſzkánia. Bene ha=
49:
bitare id eſt, bonam domum habere,
50:
Dobrze ſiedziec/ dobre mieſzkánie mieć. Tecū
51:
habita Prouerb. Pátrzſam ná ſię ſámego.
52:
Inhabito. as, are, idem quod habito.
53:
¶In habitalis, le, Gdzie ſie niegodźy mieſz=
54:
kać. Inhabitabilis regio, propter adu=
55:
ſtionē ſolis nimiā, W tey kráyinie ludzie| Cc | niemogą |
strona: 151v
kolumna: a
| H ante A. |
1:
nie mogą mieſzkáć dla wielkiego pałánia sło=
2:
necznego.
3:
Habitatio uerbale, Mieſzkánie.
4:
Habitator, Mieſzkácz.
5:
Habitaculum, idem quod habitatio in
6:
Biblijs.
7:
Habitabilis & hoc habitabile, Oſyádły/
8:
náſiádły/ álbo gdzie ſie może mieſzkáć.
9:
¶Compoſita, Cohabito, as, aui, are,
10:
atum, Weſpołek s kiém mieſzkám. Coha=
11:
bitat mihi, Mieſzka ſe mną.
12:
¶Adhabito idem, Quæ a primitiuo
13:
habeo compoſita deriuantur quædam
14:
retinentia, ut Poſthabeo, Vpośle
15:
dzam/ Odpuſzczam. Omnes poſthabui
16:
Mihi res, Wſziſtkóm opuśćył. Hoc hono=
17:
re me multis poſthabitatis affeciſtis, Tę=
18:
ście mi część wyrządźyli opuśćywſzy ynſzych
19:
wiele. Poſthabere aliquem, Nie dbáć o
20:
kogo. Non debuiſti poſthabere amicū.
21:
Nie myałeś vpoſliedzać prziyacielá. Quæ=
22:
dam a in e mutant. ut Adhibero, Przy=
23:
dawam/ Przicziniam/ przyſadzam. Adhi=
24:
bere diligentiam, Pilnośćy przydáć. Ad=
25:
hibeo teſtes, Stáwię ſwiadki. Adhibeo
26:
in conſilium, Rządze ſie. Adhibeo fidē.
27:
Wierzę. Adhibetur Lucina ad partum,
28:
Bogini Lucina bywa wzywána od niewiaſt
29:
rodzących. Adhibere animum, Przyłożyć
30:
bácznośći. Arbitrum adhibere, Ná ye=
31:
dnaczá ſie zdáć/ álbo yednaczá ſobie obráć
32:
Adhibere aliquem cœnæ ſuæ, Wezwáć
33:
kogo ná wieczerzą. Artem adhibere, Nau
34:
ki przydáć. Calcaria equo adhibere,
35:
Zbóść kónia oſtrogámi/ álbo dodáć mu
36:
oſtróg. Te adhibere in conſilium, Radz ſie
37:
ſam ſiebie. Vires in re aliqua adhibere
38:
Mocy ſwey przydáć. Deum teſtem ad=
39:
hibeo, Pánem bogiem ſwiádczę. Parſimo=
40:
niam adhibere, Oſzczędáć ſie skępić.
41:
¶Cohibero, Vſmierzam zádzierżawam Co
42:
hibere ſe intra locum aliquem, Nig=
43:
dziey ſie nie ruſzáć z iednego mieyſcá. Co=
44:
hibere ſe, Vyąć ſie/ nie dáć ſam ſobie ſwey
45:
woley. Iracundium cohibere, Nie dáć
46:
ſwey woley gniewowi. Cohibere manus
47:
ab alieno, Nie dotikáć ſie cudzego. Cohi=
48:
bere uagas libidines, Strzedz ſie od nie=
49:
rządnych białych głów/ álbo od niecziſtośći.
50:
Cohibere filium, Powſcięgáć ſyná/ mieć
51:
go ná wodzy. Cohibent pugnare leges,
52:
Zákázuyą ſie práwá wádźić. Cohibitio
53:
uerbale fe. Vſmierzenie.
54:
¶Exhibeo, Okázuyę. Exhibere alicui af
55:
fectum parentis, Okázáć komu chuć oy=
56:
cowską. Exhibere faciem parentis, Tákikolumna: b
| H ante A. |
1:
być yáko ociec. Exhibere fidem & con=
2:
ſtantiam ſuam domino ſuo, Wyárę y
3:
ſtałość przećiwko pánu ſwemu okázáć. Ex=
4:
hibere iuſticiam ſuam, Swoyę niewin=
5:
ność okazáć. Exhibere negotium, Zádáć
6:
trudność. Exhibere ſpectaculum, Sprá=
7:
wowáć grę.
8:
¶Exhibitio, okazánie. Exhibet ſe amicū
9:
Okázuye ſie być prziyacielem/ Láskáwie ſie
10:
ſtáwi.
11:
¶Inhibeo, Niedopuſzczam/ powśćiągam/
12:
bronię. Inhibere quo minus aliquid fiat
13:
Zábronić áby ſie co nie ſtáło. Frœnos in=
14:
hibere, Wodzę zádzierżeć. Profluuium
15:
uentris inhibere, Czerwoną niemoc zá=
16:
ſtánowić. Nauem retro inhibere, S ło=
17:
dzią ſie ná zad mieć. Tela inhibere, Od=
18:
biyáć ſtrzały.
19:
¶Inhibitio, Zákazánie.
20:
¶Prohibeo, Zákázuyę/ niedopuſzczam. Fa=
21:
cias licet nemo prohibet, Możeſz dobrze
22:
vczynić niktći nie wádźy. Prohibere do=
23:
mo, Niedopuſzczáć kogo w ſwoy dóm. Po=
24:
tuiſti prohibere ne ferret, Mogłeś tego
25:
nie dopuſzczáć. Nihil prohibet quo mi=
26:
nus belles homunculos agamus, Nic
27:
nam nie wádźy ábyſmy ſie ná dobrą myśl
28:
nie mogli zdobyć. Prohibere a pugna,
29:
Nie dáć ſie wádźić. Prohiberi cibo.
30:
¶Prohibeſsis, prohibeſsit, pro prohi=
31:
bueris, prohibuerit Antiquε.
32:
¶Perhibeo, Swiádczę zá prawdę powie=
33:
dam. Vt perhibent, Ták yáko poſpolicie
34:
powiedáyą. Tu perhibebis mihi teſtimo
35:
nium. Daſz o tym ſwiadectwo/ będzieſz mo=
36:
yém ſwiádkiem. Si uos uultis perhiberi
37:
probos. Yeſli chcecie być za dobre mniemani
38:
Perhibere honorem, Cześć wyrządźić.
39:
¶Redhibeo, es, ere, Swroćyć ſtáwic záś
40:
Rehibetur mancipium, Bywa zaś.
41:
kupcowi wrócono.
42:
¶Redhibitio, Wrócenie/ wedle práwa te=
43:
mu co v kogo kupiſz.
44:
Hac aduerbium per locum, Tędy. Hac
45:
multo propiꝰ ibis. Tędić będzie bliżey yść
46:
Hac non ſucceſsit, Nie chciało ſie tędy ál=
47:
bo tą drogą ſzancowáć álbo powodźić. Inde
48:
hac, illac, Tędy onędy. Hac illac circum=
49:
curſa. Zbiegay wſzędy y tám y ſam.
50:
Hactenus pen. cor. aduerb. compoſitum
51:
ex hac & tenus quod finem ſignificare
52:
docet Nonius. Aż do tych czáſow. Sed
53:
hæc hactenus ne uidear, Ale o tym te=
54:
rs doſić/ etć. Item hactenus, Ták wiele.
55:
Handria, maſ. ſe. id eſt, mare Hadriaticum
56:
Weneckie morze.| Hadria |
strona: 152
kolumna: a
| H ante AE. |
1:
Hadria etiam oppidum iuxta Ferrariā
2:
in Italia uulgo Ari, unde adiectiua Ha
3:
drianus.
4:
Hadriacus, a, um, & Hadrienſis alij ſine
5:
aſpiratione ſcribunt.
6:
Hadrobalum, hadrobali, Nieyáki rodzay/
7:
Gumi álbo kliyu drzewnego.H ante AE.
8:
Hæc, huius, huic, hanc fem. a pronomi=
9:
ne Hic, Ta/ tey/ tey/ tę.
10:
Hæbades quin Inſulæ ſic dictæ.
11:
Hædus, hædi, Kozieł.
12:
Hædulus, dimin. Koźiełek.
13:
Hædillus, hædilli, idem, Hædile, hædilis,
14:
gen. neut. Kozia ſtáynia. Calep.
15:
Hædinus, a, um, Kozłowy. Hædinæ pelli=
16:
culæ, Kozłowe skóry.
17:
Hæmatites, æ. gen. maſc pen. prod. no=
18:
men lapidis.
19:
Hæmatopodes, aues dictæ a colore pe=
20:
dum ſanguineo.
21:
Hæmorrhois, hæmorrhoidis, fem. tert.
22:
Czerwona biegunká/ też nieyáki rodzay wę=
23:
żów barzo yádowitych za którego vkąſze=
24:
niem kreẃ ciecze á nie może być záſtáno=
25:
wiona.
26:
Hæmorrhoia, æ, idem.
27:
Hæmus mons Theſſaliæ Hæmonia
28:
Theſſalia.
29:
Hæreo, hæres, hæſi, hæſum, hærere, Wąt=
30:
pię/ obawam ſie/ áni mie tám/ áni mie ſam/
31:
też záwieſzam ſie/ trzymam ſie. In te ſpes
32:
omnis hæret, Na tobie wſziſtka nádzieyá
33:
wiśi. Hærent parietibus ſcalæ, Opierá=
34:
yą ſie o ſciány. Vix hærere in equo ſe=
35:
nex poterat, Ledwie ſie mógł ná koniu
36:
vbogi ſtárzec zoſtáć. Hærent mihi in ui=
37:
ſceribus, Tkwią mi ná wnętrzu álbo ná
38:
ſercu. Hæret in pictura, Nie może doſtá=
39:
tecznie obeyrzeć málowánia tego. Hæret in
40:
luto uel ſalebra, Vlgnął we błocie. Hæ=
41:
ret in uado, Nie wie którędy ma z brodu
42:
wybiec. Hæret uox faucibus, Vſtáye mu
43:
głos/ nie doſtáye mu słów. Lingua hæret
44:
metu, Yęzik od boyáźni drży/ to yeſt nie=
45:
może mowić. Hærere in parte aliqua a=
46:
moris apud aliquam, Mieć trochę łáski.
47:
Hærere in inquitatibus, Leżeć we złoś=
48:
cyách. In multis uocabulis hærebam,
49:
Wątpliłem nie pewienem był o wielu sło=
50:
wiech. Aqua hærere Prouerb. Zlie ſie
51:
woźić.
52:
Hæſito, as, are, frequentatiuū, Wątpie/ też
53:
przypiyam ſie álbo przylipam. Cum hæſita=
54:
ret addi animum, Gdy wątpił dodałem
55:
mu ſercá. In eodem hæſitare luto, W tymkolumna: b
| H ante AE. | 152 |
1:
záś błocie czwałáć álbo tkwieć/ to yeſt/ w
2:
teyże niefortunie być. In eo maxime hæ
3:
ſitabat, W tym nawięcey wątpił.
4:
Hæſitatio, Wątpienie/ przilipánie.
5:
Hæſitator, Wątpliwy.
6:
Hæſitantia, æ, idem, quod hæſitatio, Hæ
7:
ſitantia linguæ, Záyąkánie yęziká.
8:
Hæſitans, hæſitantis, Ten który ſie záyąka.
9:
Hæſitanter aduerbium, Wątpliwie. Hæ=
10:
ſitanter loqui, Nie ſmiele mowić.
11:
Hæreſco, Przipiyam ſie/ przylipam.
12:
¶Adhæreſco & Inhæreſco idem.
13:
¶Compoſita, Adhæreo, adhæres, ad=
14:
hæſi, adhæſum, adhæres, Przylepam/
15:
przipiyam ſie. Lateri alicuius adhærere,
16:
Do cziyego bokáſie przypić/ to yeſt/ ſtopą nie
17:
odchodźić. In tuis uiſceribus adhære=
18:
bunt tela, Vtkwią w twoyich członkách.
19:
Tibi adhæreo, Stoyę przy tobie. Adhæ=
20:
ſit mihi ad ueſtem neſcio quid immun
21:
di, Przilnęłomi coś do ſzáty nieczyſtego. In=
22:
de adhæreſco, Co dáley tym ſie bárziey
23:
przipiyam.
24:
¶Adhærentia, æ, Przilnienie.
25:
¶Adhæſio idem.
26:
¶Adhæſe aduerbiū, Gellius ne ad=
27:
hæſe loquutus eſt, id eſt, non ultra, ob
28:
mutuit, dura phraſis eſt, Nie záyąkał ſie
29:
dáley.
30:
¶Cohæreo, Spoyam ſtulam ſie s drugim
31:
Optime cohæret, Czyśćie ſie tráfiło yedno
32:
s drugiem. Non cohærent hæc. To ſie
33:
niechce uimowáć. Cohærere dicuntur ali=
34:
qui, Którzy ſie weſpołek zgadzáyą. Cohæ
35:
rent hæc dicta inter ſe, Stráfuye ſie ye=
36:
dná powieść s drugą. Cohærentia inter
37:
ſe dicere, Prawdę powiedáć. Male co=
38:
hæret, Nie chcą ſie przytráfiáć.
39:
¶Inhæreo, Przylipam/ ymuyę ſie. Inhæret
40:
oculis memoria imaginis, Plecie mi ſie
41:
w oczách xtałt obrázu álbo mi w oczách.
42:
Priorib. ueſtigijs inhærere, Przy pierw=
43:
ſzém mieyſcu zoſtáć. Voluptatibus inhæ
44:
rere, Vdáć ſie ná roſpuſtę.
45:
Inhæreſco, od, ere, idem, Obhæreo. Ob=
46:
wieſzam ſie/ przylipam/ przylinam.
47:
Hæres huius hæredis. gen. com. Dziedźic.
48:
Facere hæredem, Zdáć álbo zápiſáć komu
49:
ymienie.
50:
¶Cohæres, cohæredis, Vczeſnik dzie=
51:
dzictwá.
52:
¶Exhæres, dis, Od ymienia oddalony.
53:
Hæres ex aſſe uide alibi, Hæredem fa=
54:
cere ex deunce, Yedenaśćie częśći ymienia
55:
ſwego komu dáć/ álbo wſziſtko ymienie króm
56:
dwánaſty częścy.| Cc 2 | Hæres |
strona: 152v
kolumna: a
| H ante AE. |
1:
Hæres ex dextante, Ná którego wſziſtko
2:
ymienie przypáda króm ſzoſtey częśći. Hæ=
3:
res ex dodrāte, Ná którego trzy cżwarte
4:
częśći ymienia. etć. Hæres ex beſſe, Ná
5:
którego dwie czwarte częśći przypadáyą.
6:
Hæres ex ſepunce, Dziedzic máyący wię=
7:
cey niżli połowicę máyętnośćy/ weſpołek y
8:
s yedną dwánaſtą częśćią. Hæres ex ſemiſ=
9:
ſe, Z połowice wſzego ymienia/ etc.
10:
Hæres ex quincunce uide ſupra hæres
11:
ex quadrante, Ná którego ſie czwarta
12:
część doſtawa. Hæres ex triente, Ná któ=
13:
rego trzecia część. Hæres ex uncia, Z
14:
dwanaſty częśćy.
15:
Hæredipeta, æ, pen. cor. Który ymienia do=
16:
chodźy.
17:
Hæreditas, hæreditatis, dzieDxictwo. Adire
18:
hæreditatem, Dochodźić ymienia. Auerte=
19:
re hæreditatem ab aliquo, Oddalić ko=
20:
go od ymienia wydziedźiczić. Obire hære=
21:
ditates, Goſpodárſtwo wieść.
22:
Hæredito, as, are, in Biblijs, Dziedźyczić.
23:
Non dicitur latine.
24:
Hæredium, hæredij, Cząſtká máyętnośći/
25:
Folwárk. Hærediolum, hæredioli, dim.
26:
Folwárczek.
27:
Hæreditarius, a, um, Dziedźiczny/ potomny.
28:
Hæreditaria controuerſia, Práwowánie o
29:
ymienie. Morbus. Hæreditarius, Po=
30:
tomny wrzód.
31:
Hæreditarie in Biblijs, Dziedźicznym álbo
32:
potomnym obyczáyem.
33:
Hæreſis huius hæreſis latine electio uel
34:
ſecta. Rotá/ Sektá/ oſobliwe mnimánie złe
35:
álbo dobre niektórych ludźy.
36:
Hæreticus, a, um, Rotnik ten który ku yá=
37:
kiey ſekcie prziſtáye/ odſzczepieniec.
38:
Hæreſiarcha, Rotmiſtrs á wódź którey ſekty
39:
¶Aphæreſis, Diæreſis, & Sinæreſis ui=
40:
de alibi.
41:
Hæſito, Vide Hæreo.H ante A.
42:
Hagios latine dicitur ſanctus, Swięty. In=
43:
de Hagiographa ge. neu. Piſmo święte.
44:
Halalcomene, es, & Halalcomenæ, arū,
45:
& Halalcomenium ciuitas Boeociæ
46:
unde Minerua Halacomineis cogno=
47:
minata.
48:
Halcyon, onis, auis quæ & alcedo dici=
49:
tur, quidam ſcribunt ſine aſpiratio=
50:
ne.
51:
Halec, huius, halecis, tam fem. quam neu.
52:
gen. Sliedź. Arenga idem.kolumna: b
| H ante A. |
1:
Halec infumatum, Wędzony ſliedź. Aren=
2:
ga paſſa, idem.
3:
Halecula, læ, dimin. Sliodek.
4:
Haleſius, gen. maſ. Fluuius & mons non
5:
longe ab Aethena monte.
6:
Haliæetus, eti, gen. maſc. genus aquilæ,
7:
Rodzay nieyáki orłów.
8:
Haliatmon, fluuius Macedoniæ.
9:
Haliartus, nomen urbis Straboni.
10:
Halicacabus, gen. maſc. uel halicacabum
11:
in gen. neut. herba. Zydowskie wieśnie.
12:
quidam uocant.
13:
Halicallis nomen herbæ, CC.
14:
Halicaſtrum, halicaſtri Colum. lib. 2. ca.
15:
6. ſemen trimeſtræ quod dicitur Ha=
16:
licaſtrum de farre cluſino loquitur.
17:
Halicarnaſus, pen. prod. urbs Cariæ in
18:
minori Aſia.
19:
Halicarnaſeus, a, um, Halikarnáſeyczyk/ qui
20:
dam ſcribunt per duplex ſſ. Halicar=
21:
naſſus, idem eſt.
22:
Halientica, gen. neu. Xięgi w których o ry=
23:
bách y o ych łowieniu bywa piſano.
24:
Haliphlecos nomen arboris, CC.
25:
Haliplenmon genus piſcis apud Pli=
26:
nium.
27:
Halitus, huius halitus, Vide Halo.
28:
Halius genus ſcaphæ. Calep.
29:
Haliſones, populi Paphlagonum.
30:
Hallium, hallij genus oleris, Calep. Czo=
31:
ſnek.
32:
Hallucinor, aris, hallucinatur ſum, depo.
33:
prim. Podmawiam ſie/ omylam ſie/ Chibiam
34:
rzeczą. Quidam ſcribunt ſine aſpira=
35:
tione, ſed Gellius per aſpirationem
36:
ſcribi putat exemplo ueterum.
37:
Hallucinatio, onis, fe. ter. Omylenie/ omył
38:
ká/ chibienie rzeczą.
39:
Hallus, hallucis. maſ. ter. digitus, Pollex,
40:
Wielki pálec.
41:
Halmas nomen herbæ, CC.
42:
Halo, as, aui, halare, Dycham/ dmuchám.
43:
Halito, as, are, frequentatiuum, Vſtáwnie
44:
dmucham.
45:
Halitus huius halitus, Dech. Efflare extre=
46:
mum halitum, Vmrzeć/ skonać.
47:
Halitus terre, Dym álbo chmurawy/ páry któ=
48:
re z ziemie wychodzą.
49:
¶Compoſita, Adhalo pen. prod. Na
50:
chucham/ przywiewam.
51:
¶Exhalo, Odwiewam/ oddymam. Ani=
52:
mam exhalare, Duſzą rzygnąć. Exhala=
53:
re craplum, Obżárſtwo przechowáć. Vi=
54:
num exhalare idem, Exhalatio, Wy=
55:
wianie. Terrȩ exhalationes, Mgłi z ziemie
56:
powſtáyące.| ¶Inhalo |
strona: 153
kolumna: a
| H ante A. |
1:
¶Inhalo, Wwiewa/ wwdymam.
2:
¶Inhalatio, Wdęcie w wianie.
3:
Halo, g, ne. Krés wokoł álbo koło które około
4:
xiężyca. widáć.
5:
Halanoſos Inſula Ægæi maris. Galepi.
6:
Halophanta, tæ, maſc. ſe. hominis genus
7:
quod ad ſuenda mendacia mercede
8:
conducitur, Lgarz. Feſtus.
9:
Haloſis, gen. fem. pen. prod. Latine cap=
10:
tio uel captiuitas, Poráżenie/ Więźienie.
11:
Haloſis Ilij, Sturm y porażká Troyáńska.
12:
Halter, halteris, uel halteres halteris, gen.
13:
maſ. Ołowna kulká álbo yábłuſzko które
14:
ćy którzy táncuyą álbo którzy ſie po powro=
15:
ziech puſzczáyą w ręku máyą áby ym w
16:
miárę przychodźiłá waga y skoki.
17:
Halus, hali, herba.
18:
Halys Fluuius ex Tauri montis radi=
19:
cibus profluens per Cappadociam in
20:
Euxinum mare euoluitur.
21:
Hama, hamæ, Pociask którym ogniá przy=
22:
grzebáyą.
23:
Hamadryades gen. fem. Nymphæ ſyl=
24:
uarum, Boginie łáſów.
25:
Hamatilis, hamatꝰ, hamiotæ, Vide Hamus
26:
Hamaxa ſyderis nomen, Wóz niebieski.
27:
Gellius.
28:
Hamaxobij populi Sarmatici, Moskwá
29:
Hammites, nomen gemmæ.
30:
Hāmon cognomē Iouis apud Libienſes
31:
Latine Harenarius, Piáſzczyſty. Hamus
32:
hami, Wędá/ y wſzelákie ynſze żelázo hako=
33:
wáte. Itē pro cathena aliquādo accipit.
34:
Hami ferrei, Szczotká żelázna przędźiwna.
35:
Plin. lib. 19. cap. 1.
36:
Hamulus dimin. Wędká.
37:
Hamatus, a, um, Hakowáty.
38:
Hamata munera dicuntur, Dáry które
39:
dla tego bywáyą dáwáne nádźiewáyąc ſie
40:
záś zá to co wziąć.
41:
Hamatiles, le, Plaut. habemus hamatilem
42:
piſcatum, Lowienie ryb wędą.
43:
Hamiota, tæ, Rybitw. Antiquis dicebatur
44:
Hamatrahones alij piſcatores alij un=
45:
co cadauera trahentes dicti, Feſtus.
46:
Hamo, id eſt, Curuo, Krziwię. Calep.
47:
Haphe, es, Inſperſio pulueris.
48:
Hara, hare. fem. pri. Swiński chlew. Ex ha=
49:
ra productum Prouer. Co mierźionego
50:
á plugáwego yeſt.
51:
Harena, æ. fem. pri. Piaſek.
52:
Harenula diminutiuum.
53:
Harenarius, a, um, Co ku piaskowi należy.
54:
Harenaceus, a. um, Co z piasku yeſt.
55:
Harenoſus, a, um, Piaſczyſty/ a/ e.
56:
Harena accipitur etiam, Miáſto plácu ſzer=kolumna: b
| H ante A. | 153 |
1:
mowánia. Inde in Harenam deſcendere,
2:
Szermowáć álbo zápáſy yść. Harena ce=
3:
dere, Z plácu zeyść/ vſtąpić.
4:
Harenatum ſubſtantiue id quod uulgo
5:
mortarium dicitur, Wapno.
6:
Harenatus, a, ū, Wapienny. Fit ex calce &
7:
arena, quidam ſcribunt ſine H.
8:
Harena cum omnibus denominatiuis
9:
idem eſt.
10:
Hariolus, harioli, maſ. ſe. Wieſzczek/ Prák=
11:
tikarz.
12:
Hariolor, aris, ari, dep. prim. Práktykuyę/
13:
Gadam.
14:
Hariolans, antis, partcipiū, Práktikuyący.
15:
Hariolatio, Wieſzczbá/ Práktykowánie.
16:
Harmonia, æ, fem. pri. pen. cor. Yedność
17:
álbo zgadzánie głoſów. Latine concentus
18:
Dobre ſtroyne brzmienie. Ad harmoniā
19:
canere, Przy lutni álbo orgániech ſpiewáć.
20:
Harmoniacus, a, um, Dobrze ſtroiny In=
21:
ſtrument muſiczny.
22:
Harpaction genus ſulphuris, Nieyáka
23:
ſiárká.
24:
Harpa, æ, Hák v łodźy krzywy też wſzeláki hák
25:
którym czego w wodzie w ſtudni doſyęgayą.
26:
Harpe autem enſis falcatus, Száblá Tu=
27:
recka może być zwáná.
28:
Harpago, harpaginis, Bednárski hák któ=
29:
rym obręczy záwodzą ná fáſy.
30:
Harpax, idem.
31:
Harpago, as, are, id eſt, rapio, Bierzę/ kra=
32:
dnę/ wydzieram/ też k ſobie ciągnę. Apud
33:
Plautum.
34:
Harpago, harpax, harpe. Vide Harpa.
35:
Harpaſa oppidum Aſiæ oppoſitum,
36:
Harpaſo fluuio.
37:
Harpaſtum, harpaſti, Piłá/ wełną álbo ſcze=
38:
ćinámi nápełnioná.
39:
Harpocrates Deus ſilentij creditus, Bóg
40:
milczenia. Harpocratem agere Prouerb.
41:
Zámilcześ/ táyić.
42:
Harpocrati dictu eſſe puta, Pámiętay ábyś
43:
tego vmiał táyć.
44:
Harpiæ uel Harpyiæ monſtroſæ & ra=
45:
paces pelagi uolucres, Morskie ptaki pá
46:
nieńską twarz máyące á żadnym obyczáyem
47:
nigdy nie náſicone á przeto wielmi drapież=
48:
ne. Harum nomina Aello, Ocypete, &
49:
Cæleno.
50:
Haruga, haruge autore Donato eſt ho
51:
ſtia, Ofiárá.
52:
Haruſpex haruſpicis, maſc. tert. Wieſzczek=
53:
álbo Práktikars ze wnętrznośćy zwierzęcich
54:
ná ofiárę dánych práktiką ſwą bierząc.
55:
Haruſpicina, Nauká wieſzczbiárska.
56:
Haſta, haſtæ, fe. prim. Włocznia/ zołnierskie| Cc 3 | drzewo |
strona: 153v
kolumna: a
| H ante A. |
1:
drzewo. Haſtam abijcere, Drzewo od=
2:
rzućić/ to yeſt wątpić o zwycięſtwie.
3:
Haſtula, diminutiuum, Włoczenká.
4:
Haſtile idem quod haſta.
5:
Haſtarus, a, um, Máyący włocznią.
6:
Haſta centrumuirali, Sądy ſto oyców po
7:
piſánych/ to yeſt/ pánów rádnych w Rzimie
8:
Vide ſupra ſubijcere haſtæ, Cziyę má=
9:
yętność skazáć/ poprzedáć pod więtſzą cę=
10:
ną/ to yeſt/ kto więcey zá nię chce dáć áby
11:
yą miał. Venire ſub haſta, Yáwnie prze=
12:
dáwáć tákowe ymienie. Hinc dicitur ha=
13:
ſta pro ipſa uenditione bonorum, Ce=
14:
nienie. Hasta uenditionis idem. Haſtula
15:
læ, etiam eſt herba.
16:
Haſtarium uenditio auctionaria, Przedá=
17:
wánie pod więſzą ceną.
18:
Haud interiectio, Ey/ ey.
19:
Haud ſecus, Nic ynaczey.
20:
Haud aduerbium negandi, Nié/ nic. Haud
21:
diu eſt, Niedawno temu. Haud dubie,
22:
Krom którego wątpienia.
23:
haurio, hauris, hauſi, hauſtum, haurire,
24:
Częrpam/ wyciągam. Hauſurum pro hau=
25:
ſturum ſine t, apud Vergilium legitur
26:
aqua ex puteo hauſta, Wodá z ſtudni
27:
czerpána. Haurire auribus uocem alte=
28:
rius, Słucháć. Haurire ſupplicium, Od
29:
cierpieć winę. Incendium omnia hau=
30:
ſit, Ogień wſziſtko pożárł/ to yeſt/ pogorzá=
31:
ło wſziſtko. Haurit latus, Przypirami do
32:
boku. Incredibiles hauſit calamites,
33:
Wielkich nędz vcierpiał. Sic haurire do=
34:
lores, Ból cierpieć. Luctum non hauſi=
35:
mus maiorem, Nigdyſmy ták wielkiey
36:
żałośći nie mieli. Haurire uoluptates,
37:
Roskoſzy vżyć. Poculum haurire, Wypić.
38:
Hauſtus participium, hauſtæ mari
39:
naues, Potonęłe łodzie w morzu. In palu=
40:
des quidam coniecti profundo limo
41:
cum ipſis equis hauſt ſunt, Niektórzy
42:
ſie vdáli ná błotá á tám s końmi potonę=
43:
li álbo przepádli.
44:
Hauſtus, huius hauſtus, Czerpánie. Hauſtꝰ
45:
aquæ frigidæ, Trunek źymney wody. Hau
46:
ſtum facere, Trunek vcżynić.
47:
Hauſtorium, Wiádro/ węborek też zową,
48:
¶Exhaurio, Wyczerpawam.
49:
¶Inexhauſtus, a, um, Nieprzeczerpány
50:
nieskónczony/ a/ e.H ante E.
51:
Heantontimorumenos, Latine ſeipſum
52:
excruxians Sam ſie trapiąc.
53:
Hebdomas hebdomadis, & Hebdoma
54:
da, æ, Tydzień, Latine ſeptimana.
55:
Hebemus, gen. fem. & hoc Hebenum ge=kolumna: b
| H ante A. |
1:
nus arboris Indici & Ætiopici.
2:
Hebe, hebes, gen. fem, Dziewká Iunonis
3:
żona Herculeſowa która Bogu Yowiſowi
4:
do ſtołu służy á Bogini yeſt młodźieńſtwá.
5:
Hebes huius hebetis, gener. omnis, tert.
6:
Twárdy/ tępy/ nie oſtry. Metaph. Słupi le
7:
niwy Vt hebes homo & rudis, Proſtak/
8:
Nievmieyętny. Hebes acies oculorum
9:
Nie oſtry wzrok. Hebes ingenium,
10:
Twárdy dofcip.
11:
Hebetudo, Tępość/ proſtotá.
12:
Hebeo, es, ere, Tępieyę/ nie yeſtem oſtry.
13:
Hebeſco, is, ere, Poczynam tępieć. Hebeſcit
14:
acies, Tępiéyę oſtrze. Hebere & languere
15:
in otio, Tępyć y lenić od prożnowá=
16:
nia.
17:
Hebeto, as, are, Czinię tępym. Hebetatur a=
18:
cies oculorum, Przepátrzawáyą mi ſie
19:
oczy.
20:
Hebeteſco ſiue hebetaſco pro hebeſco,
21:
Sipont. annotauit nullo autore.
22:
Hebetatus, a, um, participium, Stępiony.
23:
Hebetata luna, Záćmiony xiężic.
24:
Hebetatio, Stępienie. Oculorum hebetatio
25:
Prżypátrzenie oczu.
26:
Hebetatrix uerbale fem, ut hebetatrix
27:
umbra, Záćimiáyącá.
28:
Hebiones pauperes olim eſſe dictos ne=
29:
ſcio unde Calep. anntauit.
30:
Hebræus, id eſt, ludæus, Zyd.
31:
Hebraicus, a, um, adiectiuum, Zydow=
32:
ski.
33:
Hebrus fluuius Thraciæ.
34:
Hecatombe, es, gen. fem. ſacrificium in
35:
quo centene ſui generis uictimæ ma=
36:
ctabantur, Gdzie ſto wołów albo owięc
37:
ofiárowano.
38:
Hecaton Latine centum, Sto.
39:
Hecatompolis, id eſt, centum urbium,
40:
O ſtu miaſt.
41:
Hecatompylos centum portarum, O ſtu
42:
bram.
43:
hecatin archus, id eſt, Centurio, Rot=
44:
miſtrz.
45:
Hecatompus, Co ſio nóg ma.
46:
Hecatonchirus Latine centimanus, Który
47:
ſto rąk ma.
48:
Hecate, Vide Diana.
49:
Hecta, æ, puſtula panis cocti & capitur
50:
pro re minimi precij, Skórká chlebo=
51:
wa. Metaph. Niczemna á bárzo podła rzecz
52:
Hectæ me facit, id eſt, parui me facit.
53:
Sipont.
54:
Hector, hectoris, Priamá królá Troyáńskie=
55:
go Syn/ brát Pariſów który Helenę
56:
vniosł.| Hecyra |
strona: 154
kolumna: a
| H ante E. |
1:
Hecyra, fem. prim. pe. cor. Latine ſocrus,
2:
Moyey żony mátká/ świekrá.
3:
Hecyrus, Szwagier.
4:
Hedera herba ab hærendo dicta, Ziele
5:
záwżdy ſie zielenieyące o ſwey mocy ſtáć nie
6:
może/ ále po murzech po płociech tyczách álbo
7:
co blyſzſzego má pnieſie precz ná wyſz w zgorę.
8:
Hederaceus, a, um, Co z tego ziela yeſt. Vi=
9:
no uendibile ſuſpenſa hedera nihil o=
10:
pus eſt, Ná przedáyne dobre wino nie trzebá
11:
wiechy wyſtáwiáć/ to yeſt/ co dobrégo á cnot=
12:
liwego przes ſię/ temu nie trzebá zápráwek
13:
przypráwiáć/ bo cnotá y w ćiemnośćiách
14:
świeći.
15:
Hedra, æ, fem prim. Latine ſedes, Stołek.
16:
Vt cathedra, Stólec kázalnicá.
17:
Hedui, gen. maſ. populi Galliæ, Które
18:
teras Burgundziki zową.
19:
Hedioſinum huius hedioſini latine di
20:
citur menta herba.
21:
Hegeſias nomen Philoſophi Cyrenaici.
22:
Hei & heheu eſt interiectio dolētis, & in=
23:
gemiſcentis, Hei miſero mihi, O neſtetis
24:
mnie nędznemu/ gdy któ wzdycha/ albo ża=
25:
łuye czego.
26:
Helcium, helcij, ne. ſe. Chomąto/ też ſzla. Di=
27:
citur quod ante pectus equorum
28:
eſt.
29:
Helciarius, a, um, W chomąto álbo we ſzlą
30:
vbrány.
31:
Helei populi Peloponeſi.
32:
Heleus, a, um, adiectiuum.
33:
Helena, pen. cor. Dziewká Tyndaruſową y
34:
Ledy/ kaſtorowá y Polluceſowá ſioſtrá/ żoná
35:
Menelauſowa króla Greckiego/ którą po=
36:
tym Paris krolewic Troyański vniósł á
37:
przeto Troya yeſt zburzona przes Gre=
38:
ki.
39:
Helenium, helenij fructicis ſeu herbæ ge=
40:
nus uulgo Enula campana dicitur
41:
Oman.
42:
Heli Hebraicum eſt, id eſt, Deus meus.
43:
Boże móy.
44:
Helice urbs Achaiæ & urſæ ſydus, Miá=
45:
ſto w Achayiey y gwyazdá którą niedzwie=
46:
dźiem zową. Alis Caliſto & Arctos, Se=
47:
ptentrio.
48:
Helicon, heliconis. maſc. ter. pe. co. mons
49:
Boeociæ iuxta Thebas muſis ſacer.
50:
Heliconiades dictæ ſunt Muſæ, Boginie.
51:
Helicteres, id eſt, Inaures.
52:
Heliocaminus, ni, ſolare uaporarium in
53:
aprico loco ſitū ad calorem ſolis ex=
54:
cipiendū quo antiqui utebantur, Miey
55:
ſce w domu które od słońca bywa wſzędzie
56:
ogrzewáne nie od ogniá.kolumna: b
| H ante E. | 154 |
1:
Heliochryſos nomen herbæ.
2:
Helcyſma, gen. neu. ſcoria argenti, Srze=
3:
brny ſzlak.
4:
Helius, gen. maſ. Latine Sol, Słóńce.
5:
Heliopolis, Miáſto w Egypcie.
6:
Heliotropium, Ziele które ſie zá słońcem o=
7:
bráca/ słonecznik.
8:
Heliades, Sioſtry Phaetontis.
9:
Heliochryſos herba aureum florem pro
10:
ducens.
11:
Helioſcopium Tithimalli genus colum=
12:
bis gratiſsimum.
13:
Helioſelinum gebus appij, quod rectius
14:
Eleoſelinum dicitur CC.
15:
Helis oppidum Arcadiæ iuxta quod
16:
fiebant certamina Olympica.
17:
Hellas, gen. fem. alias Græcia, Grecka zie=
18:
miá miedży Peloponeſem á miedzy Máce=
19:
conią.
20:
Hellenes pen. prod. Grekowie.
21:
Helleſpontus, Wąskość morzá miedzy Thra=
22:
cią á Phrygią od którego mieyſcá. Europa
23:
s Aſią tylko przes ſiedḿ ſtay od ſiebie
24:
ſą.
25:
Helix genus eſt ſalicis breuiſsimæ, capi=
26:
tur etiam pro hedere ſpecie.
27:
Helleborum, hellebori, uel ut quidam
28:
uolunt Helleborus in gen. maſc. Her=
29:
ba, Ciemierzicá. Latine ueratrum, Mdłość
30:
głowy álbo záwrácánie przywraca ku
31:
zdrowiu. Vnde Prouerbium, Bi=
32:
be helleborum, Po ciemierzicę/ to
33:
yest/ toś ſzalón mász muchy álbo koczki w
34:
głowie. Et ᾽ελλεβοριξεν, Száleć. Quidam
35:
ſcribunt abſ aſpiratione & rectius,
36:
quia. Græca dictio aſpiratione, ca=
37:
ret,
38:
Helelbroſus qui nimium hellebori ſum=
39:
pſit apud Plautum.
40:
Helorus pen. prod. Siciliæ fluuius.
41:
Heluetia, æ, ge. fem. Szwaycerska ziemiá te=
42:
ras yą zową Eydgnoſchafft po niemiecku/
43:
po polsku sprzyſiężona ziemia.
44:
Heluecij, Szwaycerowie teras ſie zową eyd=
45:
genoſz od buntu á ſprziſiężeniá które miedźy
46:
ſobą máyą bowiem yeſt wolna ziemiá/ áni
47:
któla áni Ceſarza áni xiążęciá żadnego
48:
niemá/ tylko miaſtá wſziſtkę ziemię rządzą
49:
y ſpráwuyą á ſą ty miaſta które k temu
50:
buntowi należą. Tigurum olim Ture=
51:
gum, Po niemiecku Czurych/ Berna/ Lucer=
52:
na/ Vry/ Schwicz/ Vnderwalden/ Czug. Gla
53:
ris/ Baſilea/ Fryburgum/ Soloturnum/ Sca=
54:
phuſia/ et Apocella.
55:
Heluella, heluellæ, herba.| Cc 4 | Heluo |
strona: 154v
kolumna: a
| H ante E. |
1:
Heluo, onis, maſ. ter. Zárłok/ Obżerca. He=
2:
luo patriæ, Metaph. Zátráćićiel oyczyſny.
3:
Heluo & gurges idem, Heluo libro=
4:
rum, Zárłok xiąg który rad wiele czyta.
5:
Heluor, aris, ari, Piyę/ huczę/ vżywam.
6:
Heluatio, Opilſtwo/ obżárſtwo.
7:
Heluorum uel heluola, Yágody winne któ=
8:
re áni białe áni też czarne álbo czerwone ſą
9:
ále yákoby Brónátney fárby.
10:
Heluus color, Bronátna cegielna álbo płowa
11:
máść.
12:
Heluolus ſiue helueolus, a, um, Brónatny.
13:
Helueolum uinum, Brónatne wino/ to yeſt
14:
áni biáłe áni czerwone.
15:
Heluacia genus ornamenti Lydij coloris
16:
Heluuij, Calep.
17:
Helxine, es, gen. fem. Latine conuoluu=
18:
lus, herba, Zwoniſzczek/ bo ma formę zwon=
19:
kową.
20:
Heilxne alia herba quæ latine parietaria
21:
dicitur. Noc y dzień álbo ſwiętego Piotrá
22:
ziele.
23:
Hem interiectio, corripientis, admirantis,
24:
& indignantis, Ey/ bá weygo/ báweyżego.
25:
Hem Dauum tibi, Ba wey Dawuſá.
26:
Hemeris genus arboris glandiferæ.
27:
Hemicadia, uaſa dimidij cadi CC.
28:
Hemicranea morbus, Nie mocgłowy.
29:
Hemicranici, Których puł głowy boli.
30:
Hemerodromi, gen. maſc. Curſorowie álbo
31:
posłowie pieſzy bárzo prętcy.
32:
Hemerobios, gen. maſ. Nie troskliwy który
33:
ſie nie ſtára o yutrzeyſzym dniu/ Dzień ży=
34:
wie zá dzień.
35:
Hemina, heminæ, fem. pri. pen. pro. men=
36:
ſuræ genus qua uinum & frumentū
37:
metiebatur alias Cotula uide infra He=
38:
minarius, a, um.
39:
Hemiolus, li, Numerus qui relatus ad a=
40:
lium eum totum habet & præterea
41:
dimidium eius.
42:
Hemionium hemionij herba quæ alio no
43:
mine Aſplenū dicitur ſiue hemionitis
44:
pharmacopolȩ Scolopendriam appel
45:
lant, Yeleni yęzyk.
46:
Hemis Græce latine dimidium uel ſe=
47:
mis, Połowicá. Vnde multa compoſita
48:
Hemicyclus, hemicycli. Połowicá cerklá/ po
49:
łowicá okrągłego kółká.
50:
Hemiſphærium, Połowicá Sphery/ to yeſt
51:
okrągłey kule álbo ynſzey rzeczy okrągłey.
52:
Sed proprie dicitur defigura cœli. Tá
53:
połowicá niebá która nam widoma yeſt.
54:
Hemiſtichium, Puł wierſzá.
55:
Hemiplexia, æ, gen. fem. Powietrznym zárá=
56:
żenie przes połowicę/ gdy człowiek w poło=
57:
wicy wſziſtkiego ciáłá nie ma włodzei. Sickolumna: b
| H ante E. |
1:
& hemiolus de quo ſupra.
2:
Hemitritæus, id eſt, ſemitertiana febris
3:
tertio die ut tertiana repetens, non ta=
4:
men ut illa diem unum præſtat inte=
5:
grum, ſed inter horas 36. plus minus
6:
porrigitur, Hermolaus.
7:
Hemodes, Inſulæ ſeptem in Oceano Ger
8:
manico.
9:
Hemorrhois, uide, Hæmorrhois.
10:
Hemus altiſsimus mons Thraciæ.
11:
Hendecaſyllabus uerſus undecim ſylla=
12:
barum.
13:
hendecaſyllabum carmen quod con=
14:
ſtat ex undecim ſyllabis
15:
Henecia olim, nūc Venetia dicitur, Ser=
16:
uius.
17:
Heniochi populi in Iberia.
18:
Hepar, hepatis, neut. tert. Wątrobá. Lati=
19:
ne iectur dicitur.
20:
Hepaticus, a, um, Który nie pewną ma wą=
21:
trobę/ náruſzoną yáką choróbą.
22:
Hepatites nomen gemmæ.
23:
Hepheſtites, æ, genus lapidis.
24:
Hephæſtus, gen. maſ. Latine Vulcanus,
25:
Bóg ogniá.
26:
Hepiolus, hepioli, Muchá nocna.
27:
Hepta, latine ſeptem, Siedḿ. Vnde mul=
28:
ta compoſita Heptaphonon, Co ſiedḿ
29:
głoſów ma. pen. prod. & nomen porti=
30:
cus apud Plinium.
31:
Heptaporos, Co ſiedḿ dróg álbo wychodów
32:
ma. Quo nomine dictus eſt Rheſus flu
33:
uius Troianus.
34:
Heptapylos, Co o ſiedmi branach álbo wro=
35:
tách yeſt.
36:
Heptemimeris pen. cor. Latine ſeptena=
37:
ria cæſura, hoc eſt, cum ſyllaba natu=
38:
ra correpta producitur in principio
39:
quarti pedis.
40:
Hepteris, Lódź o ſiedmi wiosłách.
41:
Hera, fem. prim. Latine Iuno. Też páni.
42:
Vide Herus.
43:
Heraclea ciuitas Boſphoriana, Nie dáleko
44:
od morzá które Pontum Euxinum zo=
45:
wą.
46:
Heracleotes, Yeden ztámtąd też ynſze miá=
47:
ſto tego ymienia we Franciey w Delphina=
48:
cie/ też miáſto we włoſzech.
49:
Heracleotica nux/ Káſtany.
50:
Heracleon genus herbæ.
51:
Heraclius, lapis qui & Lydius, Kámień ná
52:
którem złoto probuyą á doſwiadczáyą. La=
53:
tine index, & prouerbialiter pro ho=
54:
mine acri exacto iudicio.
55:
Heraclides, pen. cor. nomen cuiuſdam
56:
Philoſophi Pontici.| Heraclitus |
strona: 155
kolumna: a
| H ante E. |
1:
Heraclitus, gen. maſ. pen. pro. Philoſoph.
2:
á mędrzec który záwżdy płákał yle kroć z
3:
domu wychodźył.
4:
Herba, herbæ ab hærendo, Ziele/ trawá
5:
wſziſtko to co ſie zieleni, Herba dici=
6:
tur.
7:
Herbula, herbulæ, dimin. Ziółko. Dare
8:
herbam & portigere herbam, Prouer.
9:
Znáć ſie być zwyciężonym.
10:
Herbaceus, a, um, To co z ziela yeſt.
11:
Herbarius, a, um, Co ku ziołóm náleży/ też
12:
ten który ſie ná ziołách zna.
13:
Herboſus, a, um, Pełny ziela. Locus her=
14:
boſus, Mieyſce pełne rozmáyitego zie=
15:
la.
16:
Herbeus, a, um, idem, quod Herba=
17:
ceus.
18:
Herbigrada cochlea dicitur apud Ci=
19:
ceronem, quod ſuper herbam gradia=
20:
tur, Zołẃ.
21:
Herbeſco, is, ere, neu. ter. Wſchodzę/ ſtawam
22:
ſie zielem/ zielenieyę ſie. Obherbeſco
23:
idem.
24:
Herbilis & hoc herbile, Trawny. Vt her=
25:
bilis naſer, Trawą vchowána gęś.
26:
Herceus uel hercæus, Latine penetralis
27:
cognomen Iouis.
28:
Hercynia ſylua, gen. fem. Czarny lás. Su=
29:
perior dicitur Martiana ſylua, Vide ſu
30:
pra Ercinia ſylua.
31:
Hercules, gen. maſc. Syn Iowiſów y Alci=
32:
mene/ ſmiáły obrzym który wiele známie=
33:
nitych dzieyów poczynił/ bitw/ y woyen zwo=
34:
dźył.
35:
Herculeus, a, um, Co Herculeſowi náleży.
36:
Metaphoricos, Mocarz wielki ob=
37:
rzym.
38:
Herculianus, a, um, idem. Vnde Hercu=
39:
liana pars, Dzięſięćyná/ Dzieſiąta część.
40:
Decimæ.
41:
Hercle, mehercule aduerbium eſt iurandi
42:
quaſi dicas per Herculem, Przyſięgam
43:
przes Herkuleſa.
44:
¶Me hercle, Owſzeki/ záprawdę. Bene
45:
hercle faciunt, Dobrze owſzeki czynią. Fa
46:
ciam hercle ſedulo, Rad s pilnością ow=
47:
ſzeki vczynię.
48:
Hercules dicitur pro Hercule, Cic. Cu=
49:
pio me Hercules, Owſzeki ządam. Her=
50:
culanum campaniæ oppidum.
51:
Herculeum promontorium Locren=
52:
ſe.
53:
Herculanea herba apud Plinium.
54:
Hercynii populi, CC.
55:
Herebus, Vide Erebus.
56:
Heri adierbium temporis, Wczorá.kolumna: b
| H ante E. | 155 |
1:
Here antiqui dixerunt pro heri.
2:
Heſternus, a, um, Wczoráyſzy/ a/ e.
3:
Heſternum ius, Wczoráyſza poliewká.
4:
Hericius, maſc. ſec. & herinaceus, Yéż/ má=
5:
łe zwiérzątko ośćiſte.
6:
Herma, æ, maſc. prim. uel hermes, Bóg
7:
Mercurius.
8:
Hermæ, Słupy álbo obrázy tákowe którym
9:
główy mogły być odeymowáne á ynſze przy=
10:
práwiáne. Hermathena Mercurij & Mi
11:
neruæ ſtatuæ coniunctæ.
12:
Hermaphroditus, p. pr. nomen propriū
13:
filij Veneris & Mercurij accipitur pro
14:
quolibet Androgyno, id eſt, utrum
15:
ſexum habente, Który ma obóy członek
16:
ták męski yáko y niewieśćy.
17:
Hermemειa, pen. prod. Wykład. Latine
18:
interpretatio.
19:
Hermogliphus, Który obrázy máluye álbo
20:
z kámieniá wyrzezuye.
21:
Hermodorus nomen Philoſophi Ephe=
22:
ſini.
23:
Hermon, Górá w Páleſtinie, Trans Ior=
24:
danem.
25:
Hermenij populi Moſchorum, prope
26:
colchos, Lud Mośkiewski.
27:
Mermunduri populi Germanici, My=
28:
ſzeńská ziemiá około Lipská.
29:
Hermupoa herba latini Mercurialem
30:
uocant.
31:
Hernius fluuius, qui Smyrnæ campos
32:
interſecat.
33:
Hernia huius herniæ, Wypukliná.
34:
Hernioſus, a, um, Wypukły/ a/ e.
35:
Hernici populi Campaniæ.
36:
Herodes, Antipatris Idumæi filius anno
37:
duodecimo Auguſti rex Iudæorum
38:
declaratus, hic fuit primus rex Iu=
39:
dæorum ex gentibus, Ten też dziatki
40:
álbo młodzianki pobił/ á potym yego ſyn/
41:
Herodes Iunior, Ianá krzcicielá zábił/ á
42:
z páná Chriſtuſá ſie náſmiał. Regnauit
43:
annis 37.
44:
Herodes antipas huius filius præfectus
45:
Galliæ, Herodes Agrippa Ariſtobuli
46:
Iudæorum regis filius hic S. Iacobum
47:
intefecit.
48:
Herodius, auis, Raróg/ bywa też zwan Auis
49:
Diomedea, uide ſupra Theodorꝰ tamē
50:
putat Ardeolam, Czáplę. S. Auguſtinus
51:
Fulicam, Liſzkę. Suidas putat eſſe Cico
52:
niam, Bocianá.
53:
Heros, herois, gen. maſc. pen. longa, Zná=
54:
mienity człowiek zacny á niepoſpolity pan
55:
który wielkiemi cnotámi yeſt obdárzón.| Herois |
strona: 155v
kolumna: a
| H ante E. |
1:
Herois, heroidis, gen. fem. Zacna/ známie=
2:
nita ſliáchetna páni. Heroina, æ, idem.
3:
Herocius, a, um, Páński/ zacny. Heroica
4:
facies, Piękna vrodźywa páńska twarz.
5:
Herous, a, um, aliud adiectiuum, Vt He=
6:
roi pedes quibus in carmine Heroico
7:
utimur.
8:
Herpeta, gen. fem. pen. cor. morbus qui
9:
ſerpit, Wrzód który ſie rozſzerza po ciele
10:
yáko yeſt ſwierzbiączká y liſzáye po cielie. Et
11:
Herpetæ ulcera ſerpentia, CC.
12:
Herſilia, Zoná Romuluſowá.
13:
Herus, heri, maſc. ſec. Pan.
14:
Hera, Páni.
15:
Herilis & hoc herile, Páński. Herilem fi=
16:
lium aduentare uideo, Widzę páńskiego
17:
ſyná przychodzącego.
18:
Heſperus, maſ. ſe. Wieczorna gwiazdá/ mrok
19:
Alias ueſper & ueſperugo.
20:
Heſperides, Dziewki Heſperuſowe bráta
21:
Atlántuſowego które miáły ogród w nim y
22:
drzewá złote yábłká rodzące/ którego o=
23:
grodu ſmok przyſtrzegał.
24:
Heſperia. Włoska ziemiá. & Hiſperia ma=
25:
gna dicitur.
26:
Heſperia ultima, Hiſpáńska ziemiá.
27:
Heſperis, nomen herbæ.
28:
Heſternus, Vide Heri.
29:
Heſtræa Theſſaliæ pars apud Strabo=
30:
nem & Homerum, oppidum EubϾ
31:
apud Stephanum urbs Acarnaniæ.
32:
Heteroditum ſeu Heterocliton, gen. neu.
33:
Latine Inſolitæ declinationis, Które
34:
niepoſpolitym obyczáyem bywa declinowa=
35:
no álbo nákłániano/ ále oſobliwym/ etć.
36:
Heterogenus, a, um, pen. cor. Latine di
37:
uerſi generis quod genus uariat.
38:
Heteroſis figura Grammatica quando
39:
genus pro genere, uel numerus pro nu
40:
mero uſurpatur.
41:
Heteromaſchalon, Co ná yedney tilko ſtronie
42:
koſmáto yeſt.
43:
Heteroma ſchala idem ſcilicet ueſtis ex
44:
altera tantum parte uilloſa.
45:
Hetero maſchalon, Vide Heteroclitum.
46:
Hetruria regio Italiæ quæ Tuſcia dici=
47:
tur & Hetruſcia, Kráyiná we włoſzech mie=
48:
dzy Tybrem á miedzy Macra rzeką gdzie
49:
miáſto Piſe leży. Florentia Volatera=
50:
nus.
51:
Hetruſcus, a, um, Yeden ztámtąd álbo co
52:
k tey kráyinie należy.
53:
Neu interiectio dolentis, Ach/ ách nieſtetis.
54:
Houoe, uox Bacchantis, Heydaſz, hey=
55:
daſz/ Bru/ bru.
56:
heus aduerb. uocantis, Słuchay/ Hęy słyſz.kolumna: b
| H ante E. |
1:
Heus euocate huc Dauum. Słuchaycie
2:
záwołaycie ſam Dawuſa.
3:
Hexaclinum, gen. nut. Zedel álbo łoſzko
4:
do ſiedzenia około ſtołá/ ná którym ſie ich
5:
ſześć może ſieść/ yáko tákie przed tym w
6:
obyczáyu były á zwłaſzczá v żydow.
7:
Hexagonus, a, um, pen. prod. Co yeſt o
8:
ſześćy rogách álbo kąciech.
9:
Hexameter, hexametri uerſus ſex pe=
10:
dum, Wierſz o ſześćy nogách.
11:
Hexametron, pen. produ. Co ma ſześć dni
12:
ſześćiodzienny.
13:
Hexaſtichon, Co ſześć wierſzy ma.
14:
Hexaſticum hordeum dicitur cuius ſpi
15:
cæ ſex ordines habent.
16:
hexaphorus, Nieco tákowego co bywa od
17:
ſześćy noſzono/ yáko ſą máry álbo łoże.
18:
Hexeconthalithos nomen gemmæ apud
19:
Plinium.
20:
Hexeres, Lodzia o ſześćy wiosłách.H ante I.
21:
Hiarbas fuit Getulorum Rex.
22:
Hibiſcus, hibisci, maſc. sec. uel Hibiſcum
23:
gen. neut. Et a quibuſdam Ebiſcus her=
24:
ba.
25:
Hibernia Inſula uicina Angliæ, Po nie=
26:
miecku/ Irland.
27:
Hibla mons & regio Siciliæ.
28:
Hobris, hibridis, Dźyka świnia z dźikiego
29:
kiernozá a z ſwoyskiey świnie zchowá=
30:
na.
31:
Hic. hæc, hoc pronomen demonſtrati=
32:
uum, Ten. tá/ to. Tu ſi hic ſis aliter ſen
33:
tias, Terent. Byś ná moyem mieyſcu był
34:
álbo byś mną dzian był/ ynáczey byś o tym
35:
dzierżał.
36:
¶Compoſita, iſthic, iſthæc, Hiccine &
37:
hicce pro hic. Ten. Vel interrogatiuæ,
38:
Hiccine fecit, Tenly to vczynił.
39:
Hic aduerbium in loco producitur una
40:
cum compoſitis, Tu/ ná tym mieyſcu. Il=
41:
lic, iſthic, Tam. Aliquādo temporis eſt
42:
Potym/ ná ten czas. Pro tum ſcilicet.
43:
Hiera, Inſula inter Siciliam & Lipa=
44:
rim.
45:
Hieracites, hieracite, gen. fe. nomen gem
46:
mæ.
47:
Hiernathemis huius Hiernathemis gen.
48:
fem. Kwiát rumienków.
49:
Hierapicra medicamendi genus.
50:
Hierapolis pen. cor. Ciuitas Aſiæ contra
51:
Laodiceam.| Hierapolitæ |
strona: 156
kolumna: a
| H ante I. |
1:
Hierapolitæ, Którzy tám mieſzkáyą.
2:
Hierarchia, Vide Hieros.
3:
Hieros, a, ū, Latine ſacer, Swięty. Vnde
4:
multa compoſita, ut Hierarchia, Swię
5:
te króleſtwo/ páńſtwo álbo xięſtwo.
6:
Hieronymus, Swiety mąſz.
7:
Hierodulus, Zwoniarz/ ſacriſtian álbo też wy
8:
trikuſz.
9:
Hierophanta, tæ, ge. maſ. Kápłan ten który
10:
co wykłáda álbo oznaymuye o Bodze
11:
Hieracomeion pe. prod. Trędowátych dóm/
12:
Szpital.
13:
Hieroglyphica, æ, ſacre literæ Ægyptio=
14:
rum quibus Ægyptij utebantur figu=
15:
ris ſcilicet animalium pro literarum
16:
utentium.
17:
Hierophanta, Vide Hieros.
18:
Hieroglyphica, Vide Hieros.
19:
Hieronica qui triumphabat in ſacris
20:
certaminibus Græciæ de quibus alibi.
21:
Hieratica papyrus quæ ſubtilior eſt.
22:
CC.
23:
Hieri populi ultra Sauromatas.
24:
Hierobotane herba apud Plinium.
25:
Hierocomæ ciuitas Cariæ.
26:
Hieroduli, Vide Hieros.
27:
Hierochus, untis, maſ. tert. Známienite miá=
28:
ſto Paleſtinæ, Przy którym Bálſámowe drze
29:
wo rosło.
30:
Hiero nomen tyranni Siracuſanorum in
31:
Sicilia.
32:
Hieroſolyma, orum, gen. fem. Iheruſalem
33:
miáſto głowne w żydowſtwie. Qua urbe
34:
expugnata Pompeius Hieroſolymita=
35:
rius dictus eſt.
36:
Hieroſolymitanus, a, um, Ieroſolimski.
37:
Hila, æ, fem. prim. Máłe yelitko. Aliquan
38:
do, Miáſto kiełbáſy.
39:
Hilaris & hoc Hilare. uel Hilarus, a, um,
40:
Weſoły/ czyſtey myſly.
41:
Hilare ingenium, Weſoła myſl. Hilarem
42:
hunc ducamus diem, Chcemy ten dzień
43:
ná dobrą myſl obroćyć álbo dobrey myſli
44:
ſtrawić.
45:
Hilaritas, hilaritatis, Weſołość/ Ochotá. Hi=
46:
laritas & triſtitia contraria, Hilaritas
47:
diei, Iáſność dniá. Alicui hilaritatem
48:
eripere. Zákłopotáć kogo.
49:
Hilaria, hilariorim, gen. neut. in plurali
50:
antiqui diem equinoctij uerni colentes
51:
appellarunt, Mięſopuſty.
52:
Hilarulus, Hilaruli, dim. Máło weſoły.
53:
Hilare aduerbium, Ochotnie.
54:
Hilariter aliud aduerbium, Weſoło.
55:
Hilaritus pro hilariter dixit Plautus.
56:
Hilaro, as, are, act. prim. Vweſelam.kolumna: b
| H ante I. | 156 |
1:
Hilareſco, is, ere, Weſelę ſie.
2:
¶Exhilaro idem quod Hilaro.
3:
Hilum, huius hili, neut. ſec. Máła mákułká.
4:
zwierzchnia ná wielogrochu. Et Metaph
5:
Niczemna rzecz. Vnde dicimus, nō pro=
6:
ficit hilum, Nic owſzeki nie czyni. Apud
7:
Cicer. 1. Tuſcu. 16. pro breui & exiguo
8:
hinc nihilum, Niczemność/ nic.
9:
Himera, gen. m. pen. cor. Fluuius Siciliæ
10:
Hin, Miárá nieyáká v żydów. Duos cho=
11:
ros atticos continens, Vide infra.
12:
Hinc aduerbium de loco, Ztąd/ Od. Ad
13:
cœnam hinc eo, Idę ztąd ná wieczerzą.
14:
Hinc intro concedā, Wnidę ztąd w dóm
15:
Hinnio, hinnis, hinniui, hinnitum, hinni=
16:
re, Rżę yáko kóń. Vnde, Hinnitus huius
17:
hinnitus, Końskie rzánie.
18:
Hinnus, hinni, m. ſ. Co sie z koniá y osłá rodźy
19:
Hinnulus dimin. ab hinnus, Zrzébię od ko
20:
niá y od oſlice.
21:
Hinnulus, Młody yelonek. Młoda ſiarnká.
22:
Młody Siarnek. Item młody konik/ to yeſt
23:
zrzebiątko y tym rowne.
24:
Hio, as, aui, neut. pri. Poziewam/ Drę vſtá.
25:
Hiare flores dicuntur, Roskwitáć ſie. Ter=
26:
ra hiat æſtu, Páda ſie ziemiá od wielkiey
27:
gorącośćy.
28:
Hians, hiantis participium & nomen ex
29:
participio, Poziewáyący. Oratio hians,
30:
Nie rymowna/ nie yednoſtayna rzecz.
31:
Hiatus huius hiatus, ge. maſ. Poźiewánie/
32:
Hiatus terræ, Roſpádnienie/ roſtąpienie álbo
33:
vrwánie ziemie.
34:
Hiato idem, & inchoatiuum.
35:
Hiſco, hiſcis, hiſcere, Ziewam/ poziewam yá=
36:
ko ze ſnu. & Metaph. Boyę ſie/ nie ſmiem
37:
mowić. Nec hiſcere quidem audebat,
38:
Nie ſmiał y vſt otworzyć. Significat e=
39:
tiam, Dźywowáć ſie/ zápátrzyć ſie nieco.
40:
Hiaſco, is, hiaſcere idem, Poziewam ſobie,
41:
ćiągnę ſie.
42:
¶Compoſita, Dehiſco, Pożyram/ Ro=
43:
ſtępuyę ſie/ Roſpádam ſie. Dehiſcit terra,
44:
Roſtępuye ſie álbo pożyra. Dehiſcit flos,
45:
roskwita ſie. Et Fathiſco idē, quod Fatigo
46:
¶Ab Hio compoſita, Inhio idē quod
47:
Hio, ſed Metaph. Zábiegam czemu/ ſtoyę
48:
o co/ Lákomem ná co. Inhiat auro, Lákomy
49:
ná groſz/ áby złotá násbierał.
50:
Hiulcus, a, um, Roſtąpiony/ ziewáyący/ a/ e.
51:
Hiulce aduerbium, Ziewáyąc.
52:
Hiulcp, as, are, Otwarzam/ roſpádam ſie. Ca
53:
tullus æſtus hiulcat agros, Szczepa ziemię
54:
Hippace, Hippago, Vide Hippos.
55:
Hippodromos, Vide Hippos.
56:
Hippea genus cancrorum.| Hippos |
strona: 156v
kolumna: a
1:
Hippos, gen. maſc. Latine equus, Koń.
2:
Vnde multa compoſita, Vt Hippar=
3:
thus, Koniuſzy álbo Hetman ná yezdeckim
4:
ruſtunkiem.
5:
Hippopera, Sumki álbo yáki ynſzy tłumo=
6:
czek który ná koniech noſzą.
7:
Hippace, es, pen. cor. gen. fem, Ser z koby=
8:
lego mleka.
9:
Hippago, Lódź która bywa końmi ciągnio=
10:
na.
11:
Hippiades ſtatuæ mulirum equeſtres,
12:
Słupy niewiaſt ná koniech yeźdzących yákie
13:
były Amazones.
14:
Hippobotos, Koński páſters máſztálerz.
15:
Hipponomos idem.
16:
Hippodromus, hippodromi, gen. maſc.
17:
Plác ná którym álbo zawod puſzczayą/ álbo
18:
też thurnieye ſpráwuyą.
19:
Hippomachia, Bitwá á potikánie z koni
20:
Gonienie ná oſtre.
21:
Hippomanes, gen. neut. indeclinabile ui=
22:
rus ex equarum inguinibus defluens,
23:
Nieyáki kąſek álbo ſtuczká mięſa ná czele/
24:
dopiero narodzonego zrzebięcia/ które má=
25:
ciorká zwykłá zlizowáć yáko ye skoro vro=
26:
dźy. Powiedáyą że czárownice tego pilne ſą
27:
á mogąli tego doſtáć wielkie czáry s tym
28:
czynią.
29:
Hippopotamos pen, cor, Nieyákie zwie=
30:
rzę w rzece Aegypskiey Niluſie/ Którę ſzyyę
31:
y grzbiet má yáko koń.
32:
Hippopotamos enim dicitur quaſi equus
33:
fluuialis ſeu aquaticus.
34:
Hippotoxotos equeſtris ſagittarius la=
35:
tine, Który z koniá ſtrzela.
36:
Hippei cometæ qui iubas equinas ha=
37:
bent.
38:
Hippice, hippices, gen. fe. nomen herbæ
39:
apud Plunium.
40:
Hippocampæ ſiue Hippocāpi. Mórskie
41:
konie máyąc ogony rybie.
42:
Hippocomos, Roſtuchars który końmi tri=
43:
buye.
44:
Hippocrene pen prod. Fons in Bœocia,
45:
a quo muſæ Hippocrenides di=
46:
ctæ.
47:
Hippogloſſa herba, Koński yęzyk álbo
48:
ſzczaẃ.
49:
Hippolapathum, Kobyli ſzczaẃ.
50:
Hippolitus pen. cor. Właſne ymię ſyná Te=
51:
ſeuſowego.
52:
Hippuris herba, latine equiſetum.
53:
Hippotoxotes, Vide Hippos.
54:
Hir indeclinabile, uel ut quidam uolunt,
55:
Hir hiris, id eſt, uola manus, Dłoń.kolumna: b
| H ante I. |
1:
Hira, hiræ inteſtinum quod Ieiunum uo
2:
cant.
3:
Hirquus, hirqui, penultima. cor. Kąt w
4:
oku.
5:
Hirquitalli pubeſcentes pueri, Obſole=
6:
tum.
7:
Hircus, hirci, Kozieł/ też pot álbo czuchnienie
8:
podpaſzne.
9:
Hircinus, a, um, Kozłowy. Hircina cutis,
10:
Kozłowa skórá.
11:
Hirquinus antiqui pro Hircinus dice=
12:
bant, Hirquina barba, Kozioa bro=
13:
dá.
14:
Hircoſus, Kto nie cudnie pachnie. Smier=
15:
dźy yáko kozieł párkotem.
16:
Hircipite dicuntur homines qui duros
17:
pilos habent, Którzy máyą łep yáko koń=
18:
ską grzywę. Calep.
19:
Hirnea, æ, Nieyáka fálá.
20:
Hirrire proprium uocis canis rabioſi,
21:
Calep.
22:
Hirſutus, a, ū, ab horreo, & ſeta quaſi hor
23:
rens ſetis, Koſmáty też ná którym włoſy
24:
ſtoyą yáko ſzczeciny ná świni/ roskudłá=
25:
ny/ a/ e.
26:
Hirſutæ caſtaneæ, Kolące kaſztány.
27:
Hirtus, a, um, idem Hirtæ capellȩ, Koſmá=
28:
te kóski. Hirtæ oues, Hirta corpora, Hir
29:
tæ ſepes, Płoty po których ſie głóg puſz=
30:
cza.
31:
Hirudo, hirudinis, maſ. tert. alias ſangui=
32:
ſuga, Piyawká.
33:
Hirudo ærarij per transaltionem, Wy=
34:
prożnienie/ wyczerpánie poſpolitego skárbu.
35:
Hirudo niſi plena non omittit cutem,
36:
Prouerbiū, Piyawká pierwey ſie nie puśći
37:
ciáłá alież będzie pełna to yeſt/ co wcas to
38:
s nas á co násbyt tám ſmiechu y bieſiády
39:
niemaſz.
40:
Hirundo, hirundinis, femin. tert. Yáskoł=
41:
ká.
42:
Hirundininus, a, um, adiectiuum, Iáskoł=
43:
czy. Vt Hirundininus nidus, Iáskołcze
44:
Hiſciacus, Który wiele poziewa. Obſole=
45:
tum.
46:
Hiſco, Vide Hio.
47:
Hiſmaelitæ, gen. maſ. Lud który teras Sa=
48:
raceny/ to yeſt/ Turki zową/ álbo ſámi ſo=
49:
bie Turci ten tytuł prziwłaſzczayą chcąc
50:
przodek pokolenia tego mieć od Sary zony
51:
Abramowey/ á nie od Hiſmaela ſyna A=
52:
bramowego którego miáł s łużebną dziewką
53:
o tym w inſzich xięgach.
54:
Hiſpalis, Miaſto w Hiſpániey które teras
55:
Sibila zową.| Hiſpania |
strona: 157
kolumna: a
| H ante I. |
1:
Hiſpania, gen. fem. Hiſpánska ziemiá ſzoſta
2:
część Europy. Hæc diuiditur in Betican,
3:
to yeſt kroleſtwo Granatckie/ Luſitania/ Por
4:
tugalia/ przes którą ciecze rzeá Tagus
5:
złoto dáyąca Tarraconenſem/ którą teras
6:
zową. Cataloniam & Aragoniam, to
7:
yeſt Káſtyliskie/ Gallitenskie/ Nawárskie
8:
y Catalońskie kroleſtwá. Porro Hiſpania
9:
olim dicta eſt Iberia & Gallacia, nunc
10:
Celticum promontiorum, alias finis
11:
terræ, Et quod olim Ianuſium uel Ia=
12:
naſum nunc Compoſtelā uocant, Gdzie
13:
powiedáyą o grobie świętego Iákubá. Ab
14:
Hiſpania fit Hiſpanus, Hiſpan. Et Hi=
15:
ſpanicus, a. um, Hiſpáńskie/ a/ e.
16:
Hiſpanienſis, Który nie yeſt vrodzony Hi=
17:
ſpán/ ále yednák w Hiſpaniey mieſzká.
18:
Hiſpidus, a, um, Od ſzczećin kudłáty, náſter=
19:
ſzony/ kudłáty.
20:
Hiſpidus aſpectu pr translationem,
21:
Ogromny.
22:
Hiſter, gen. maſ. alias Danubius, Dunay
23:
Præterea, Hiſter hiſtri, maſ. ſe. hetruſco
24:
uocabulo ludio uocabatur, Który gry
25:
wywodźy.
26:
Hiſtoria, hiſtoriæ, fem. prim. Dzieye/ wy=
27:
liczenie álbo popiſánie dźiwyów my też zo=
28:
wiemy hiſtorią.
29:
Hoſtoricus, & hiſtoriographus, Hiſtorik
30:
który popiſuye hiſtoriye.
31:
Hiſtoricus, a, um, Adiectiuum, Hiſtori=
32:
ski.
33:
Hiſtorialis, & le, Co ku hiſtoriey należy. Vi=
34:
de ſupra Annales.
35:
Hiſtrio. onis, com. ter. pe. pro. alias ludio
36:
uel ludius qui alienam personam ſi=
37:
mulat, Græce Hypocrita, Błazen
38:
álbo który Comedie y ynſze gry wywodźy.
39:
Hiſtrionicus, a, um, & Hiſtricus, a,
40:
um, Co ku tákowem ſpráwóm náleży.
41:
Hiſtrionica & Hiſtrionia, Nauká tákowa.
42:
Hiſtrix, hiſtricis, fem. tert. Morska świ=
43:
niá.
44:
Hiulcus, Vide Hio.H ante O.
45:
Hodie, Vide Dies.
46:
Hododocus latro at obſeſſor uiarum
47:
Feſtus, Hœdus uide Hœdus.
48:
Hodœpericon ſeu Hodæpericum neu.
49:
Latine itinerariū, Opiſánie dróg wędro=
50:
wánia.
51:
Hodœperus, hodœperi, Latine uiator,
52:
Podrożny/ wędrownik.
53:
Holcos nomen, herbæ apud Plinium.kolumna: b
| H ante O | 157 |
1:
Holocauſtum hoſtia quæ detractis ex=
2:
tis tota cremabatur, Palona ofiárá.
3:
Holocautoma, atis, idem.
4:
Holocauſtoſis, etiā, idem, Gdy cáła ofiárá
5:
byłá palona króm wnętrznośći.
6:
Holor, Vide Olor.
7:
Holus, Vide Olus.
8:
Holophanta, æ, maſc. prim. Lgarz który ſie
9:
łżą obchodźy.
10:
Holor, holoris, maſc. tert. Lábęć.
11:
Holorinus, a, um, Lábęćy. Vt Holorina
12:
pluma, Lábęcie pierze.
13:
Holoſericum, Axámit/ co yákoby yeſt wſzi=
14:
ſtko yedwabnego. ῾ολος totum & ſericum
15:
Yedwab.
16:
Homerus, maſ. ſe. pen. prod. Przewyborny
17:
Poeta Greci.
18:
Homeromaſtix, id eſt, Homeri flagellū,
19:
hoc eſt oblocutor, Omowcá Homeruſów
20:
Homelium pilei genus Feſtus.
21:
Homicida, Vide Homo.
22:
Homo, hominis, com. tert. Człowiek. Ho=
23:
mo Bulla prouerbialiter dicitur pro=
24:
pter fragilem naturam.
25:
Homuncio, homuncionis, dimin. Czło=
26:
wieczek.
27:
Homunculus, aliud dim. & homulus ho
28:
muli aliud idem.
29:
Homo nouus, Człowiek który z niskiego
30:
ſtanu y rodzáyu yeſt/ ále przes ſwą właſną
31:
cnotę yuż ſie wſtáwił y doſtoynośćy yákiey
32:
doſtał. Homo a ſe ortus idem, & pro=
33:
uerbialiter Filius terræ, cui opponitur
34:
filius cœli, Vide Filius.
35:
Homo trium literarum Prouerb. Zło=
36:
dziey.
37:
Homicida, Mężoboycá.
38:
Homicidium, Mężoboyſtwo.
39:
¶Humanus, a, um, Ludzki/ łásáwy.
40:
skłonny przećiwko ludziam.
41:
¶Inhumanus, a, um, Nieludzki/ odlu=
42:
dek/ okrutny.
43:
¶Humanitus aduerbium, Wedle oby=
44:
czáyu ludzkiego.
45:
¶Humanitas, humanitatis, Ludzkość/
46:
skłonność ku záchowániu/ też człowiecze przi
47:
rodzenie/ też báczność rozum y wyczwicze=
48:
nie w wyzwolonych naukách. Singularis
49:
humanitas & ſuauiſsimi mores, Osob=
50:
liwa skłonność y wdzięczne obyczáye. Le=
51:
pro Humanitas, Modestia, Manſuetu
52:
do, Eruditio, Facilitas fere idem, Obti=
53:
nemus ipſius Cæſaris ſummam erga
54:
nos humanitatem. Otrzimawamy v Ce=
55:
ſárzá naywiętſza skłonność ku nam ma
56:
oſobliwy ná nas wzgląd. Verſari in hu=| Dd | manioribus |
strona: 157v
kolumna: a
| H ante O. |
1:
manioribus literis, Vczyć ſie náuk wy=
2:
zwolonych. nam humanitatis ſtudia ar=
3:
tes ipſe liberales dicuntur, uir huma=
4:
nitate politus, Człowiek niepoſpolitego bá=
5:
czenia/ rozumu nauki.
6:
Homilia, liæ, fem. prim. Latine colloquiū
7:
Rozmowá. Et ſermo ad aliquem, Mo=
8:
wienie ku komu/ kazánie.
9:
Homœoptoton, Homœoſis, homœote=
10:
leuton, homonymum, Vide Ho=
11:
mos.
12:
Homos, gen. maſc. latine ſimilis uel unus
13:
Rowny/ yednáki. Vnde multa compo=
14:
ſita, ut Homonymum. Yednego ymie=
15:
nia. Alias æquiuocum quando una
16:
uox diuerſa ſignificat.
17:
Homothechnus, Yednákiego rzemięsłá.
18:
Homophonus, Yednákiego głoſu.
19:
Homouſius, a, ū, uel Homouſios, Yedney
20:
yſtnośći/ yedney ſubſtánciey.
21:
Homœoptoton pen. prod. Gdy ſie wiele/
22:
caſuſow á ſpadkow yednáko konczą.
23:
Homœoſis, Podobieńſtwo yednákość. Cuius
24:
ſpecies ſunt exemplum & parabola.
25:
Homœoteleuton, Gdy ſie wiele słow ye=
26:
dnáko kończy. Vt abiit, exceſsit, euaſit,
27:
erupit, ſunt figuræ grammaticæ.
28:
Homouſios, Vide Homos.
29:
Honeſtus, Vide Honos.
30:
Honos & honor honoris, maſ. ter. Cześć.
31:
Honori eſſe ſuis, Ku czćy ſwoyim być. Ha
32:
bere honorem alicui, Cześć komu wy=
33:
rządzác. Habere in honore aliquem
34:
idem. Præfari honorem, Odpuſzczenie
35:
wziąć. Saluo honore, Zá łáską W. M.
36:
Salua reuerentia idem.
37:
Honor etiam, Doſtoyność vrzędu yákiego.
38:
Honore florere, W vrzędzie yákim być.
39:
Reddere alicui ſuum honorem, Przy=
40:
wroćić komu yego vrząd. Honoribus am=
41:
pliſsimis decorari, Ku wielkim doſtoy=
42:
nośćiam prziść.
43:
Honor etiam ſignificat, Vrodźywość/ pię=
44:
kność.
45:
Honorarius adiectiuum, Co ku vczćiwośći
46:
náleży.
47:
Honorarium munuſculum, Dárowny
48:
dar.
49:
Honorarium uinum, Darowne álbo pocz=
50:
czone wino.
51:
Honorarius arbiter, Oberman/ to yeſt ſędzia
52:
ná którego ſie obie ſtronie zdawáyą álbo któ=
53:
rego też ſędzia na co wyſádza áby ſtrony po
54:
yednął. Tumulus honorarius, Grób ká=
55:
mieniem álbo moſiądzem położony, idem
56:
quod Cenotaphium.kolumna: b
| H ante O. |
1:
Honorarium abſolute, Pocztá.
2:
Honorarium munus, idem.
3:
Honoro, honoras, honorare, pen. prod.
4:
act. prim. Czczę/ cześć wyrządzam.
5:
Honoratus, a, um, Vczćiwy/ też który ma
6:
ná ſobie vrząd yáki. Vetus & honorata
7:
familia, Stáry vczćiwy y powáżny dóm. Ho
8:
noratus uir, Vczćiwy poczeſny mąſz. Qua=
9:
tuor filijs honoratus, Cztermi ſyny ob=
10:
dárzony.
11:
Honorate aduerbium, Vczćiwie.
12:
Honorabilis & hoc honorabile, Vczćiwy
13:
poczeſny/ to yeſt godny czći.
14:
Honorificus, a, um, Vczćiwy/ poważny.
15:
Honorifica mentio alicuius, Vczćiwe ſpo=
16:
minánie ná kogo.
17:
Honorifice aduerbium, Vczcywie/ známie=
18:
nicie. Cicero. Nunquam niſi honori=
19:
ficentiſsime Pompeium appellat, Ni=
20:
gdy o niem nie mówi yedno s wielką czćią á
21:
powagą.
22:
Honorificare in Biblijs legitur, no di=
23:
citur latine pro honorare, honori=
24:
ficentia, æ, Poważność vczćiwość/
25:
in Biblijs, non repetitur apud alios au=
26:
tores.
27:
Honeſtus, a, um, adiectiuum ab honore
28:
Poczeſny/ piękny/ wdzięczney oſoby. Hone=
29:
ſtiorem honore facere, Cześć komu wy=
30:
rządzáć. Honeſta facie uirgo, piękney vro
31:
dy pánná. Honeſta forma & liberali
32:
idem, Honeſti homines, Rządni/ ſtátecz=
33:
ni ludzie. Ampla honeſta fama, Do=
34:
ſtáteczny y poważny dóm. Honeſta ciui=
35:
tas, Piękne miásto. Honeſto loco natus,
36:
Zacnego domu yeſt.
37:
Inhoneſtus, Zádny/ mierziony/ niepoczeſny.
38:
Honeſtum ſubſtantiue pro honeſtate
39:
crebro ſumitur, Vczćiwość/ przyſtoy=
40:
ność.
41:
Honeſtats, honeſtatis, fem. ter. Vczćiwość/
42:
cnotá. Honeſtas & turpitudo contra=
43:
ria, Dignitas, honeſtas, uirtus fere idē
44:
honeſtatibus partis & omni dignita=
45:
te priuare, Vrzędów/ czći/ y wſzelakiey do=
46:
ſtoynośćy pozbáwić.
47:
Honeſte, Vczćiwie/ pięknie. Satis honeſte te
48:
geſsiſti, dośićieś ſie pięknie ſpráwował. Alio
49:
pacto honeſte quomodo hinc abeam
50:
neſcio. Nie wiem yáko ſie ynaczey ztąd
51:
poczćiwie mam wypłieść. Honeſto, as, are
52:
Czczę/ cześć wyrządzam.
53:
¶Dehoneſto eius contrarium, Sro=
54:
mocę. Et cohoneſto, Czći przidáwam álbo
55:
przicziniam.| ¶Inhonoratus |
strona: 158
kolumna: a
| H ante O. |
1:
¶Inhonoratus, a, um, honorato con=
2:
trarium, Nievczćiwy niepoważny.
3:
¶Inhonorus, a, um, idem, Niesławny/
4:
niewzięty.
5:
¶Inhonorare in Biblijs, Zeſromoćić.
6:
Inhonoratio ibidem pro dedecore.
7:
Hora, horæ, fem. prim. Godźiná. Dum
8:
hæc dicit abijt hora, Niźli to wirzełá
9:
wyſzłá godźyná. Hora amplius, Málo
10:
więcey niż yedná godźyna. Hora anni
11:
pro parte, Część roku. Omnium hora=
12:
rum homo, id eſt, qu ſerijs pariter ac
13:
iocis accomodatus eſt. Człowiek y do=
14:
rády y do zwády/ náydzie go yáko kto chce.
15:
Horæ in pluri, Boginie czáſu/ slużebnice
16:
słońcá.
17:
Horarium, horarij, Czás yedney godźiny.
18:
Spatium unius horæ, Horologium
19:
Zegar.
20:
Horologium ſolare, Zegar słoneczny.
21:
Horula, læ, diminutiuum, Godźinká.
22:
¶Semihora, Pułgodźiny.
23:
¶Seſquihora, Pułtory godźiny. Sonat
24:
horam, Biye zegar. Quota eſt hora,
25:
O którey yeſt godźinie.
26:
Heroſcopus, pen. cor. ſignificat eam cœ=
27:
li partem, quæ hora qualibet ab infe=
28:
riori hemiſphærio ſurgit ab Oriente,
29:
Wſchód álbo Podnieſienie niebá od wſcho=
30:
du słońcá. Latine aſcendens.
31:
Horoſcopus etiam, Nieyáki inſtrument
32:
który godźyny známienuye y vkázuye. Et
33:
tunc eſt adiectiuum, ut Vaſa horoſco=
34:
pa, Gdzie ſie godźiny dowieduyemy.
35:
Horæum, mel æſtiuum & ſalſamentum
36:
ex piſce.
37:
Horctum & forctum pro bono dicebant
38:
ueteres, Feſtus.
39:
Horda, hordæ, Krowá bydłem chodzą=
40:
ca.
41:
Hordeia genus piſcis inquit Calep.
42:
Hordeum, hordei, neut. ſe. Yęczmień.
43:
Hordeaceus, a, um, Yęczmienny. Hordea=
44:
cea cereuiſa, Yęczmienne piwo/ Má=
45:
rzec.
46:
Hordearius, a, ū, Co ku yęczmieniowi należy
47:
Hodearium ȩs, ueteres dicebant quod
48:
equitibus dabat pro hordeo. Pieniądze
49:
które dawano służebnym miáſto yęczmie=
50:
nia.
51:
Horia, horiæ, gen, femin. Lódká rybitwia.
52:
Czółn.
53:
Horiola. dimin. Czołnek.
54:
Horeſtes gen. maſc. Syn Agamemnonis któ=
55:
rego s Kłitemneſtrą miał/ który ſwoyę mat=
56:
kę Kłytemneſtrę zábił.kolumna: b
| H ante O. | 158 |
1:
Horizon, horizontis, pen. prod. maſcul.
2:
tert. Latine determinans, Krés álbo cyr=
3:
kiel ná niebie yákogo kto może wokoł po
4:
ziemi oczyma ogárnąć. Id eſt, Wſziſtko to
5:
yáko dáleko doyźrzeć możemy w okoł około
6:
ſiebie/ uel ſic, Połowicá niebá álbo hemiſphe
7:
rij którą my oczimá ſwemi ogárnąć może=
8:
my/ bo káżdy z nas połowicę nieba widźy á
9:
połowicá pod ziemią yeſt/ to tedy Horizon
10:
zową/ yáko daleko oczimá doyźrzeć może=
11:
my.
12:
Hornus, a, um, Látośy/ roczny. Hornus a=
13:
gnus, Roczny báránek.
14:
Hornotinus, a, um, idem Hornotinæ nu=
15:
ces, Látośie orzechy. Hornotinæ uirgæ,
16:
Látośie ſoſzki álbo látorosłki.
17:
Horno aduerb id eſt, hoc anno, Tego
18:
roku. Calep. ſine authore.
19:
¶Et compoſita Bihornus, a, u,. Dwo
20:
roczny. Bihornium uinum, Dowroczne
21:
wino/ etć.
22:
Hormeſion nomen gemmæ, CC.
23:
Horminum herba, Szárłat.
24:
Hormum genus armatæ ſaltationis,
25:
CC.
26:
Hornus, Vide, Horizon.
27:
Horologium, Horoſcopus, Vide Hora.
28:
Horomaſdes apud Caldeos Iupiter di=
29:
cebatur, CC.
30:
Horreo, Vide Horror.
31:
Horreum, horrei, neut. ſec. Gumno/ ſtodo=
32:
łá.
33:
Horreum apud Apul. locus ad cuſtodiā
34:
rerum precioſarum a quotidiano uſu
35:
ſepoſitarium, Sklep.
36:
Horrearius, horrearij, Ten który ſie żytem
37:
ſzpichlierzem opieka/ ſpichlerznik.
38:
Horror. horroris, maſ. ter. Drżenie od ży=
39:
mná álbo od boyáźniey/ też mierźioność.
40:
Horrore perfundi, Zádrżeć.
41:
Horridus, a, um, id eſt, hiſpidus aſper,
42:
Ogromny/ Srogi/ Koſmáty/ Skropowáty.
43:
Horride aduerbium, Okrutnie/ ſrogo.
44:
Horidulus, dimin. Boyázny/ wylękniony.
45:
Horribilis, & hoc horribile. Ogromny/
46:
okrutny.
47:
Horriditas, horriditatis, idem quod hor
48:
ror.
49:
Horrifico, horrificas, are, act. pri. Stráſzę/
50:
boyáźniey komu przydawam.
51:
Horridicus, a, um, Stráſzny/ Straſzliwy.
52:
Horreo, es, ere, id eſt, horrorem habeo,
53:
Zimnomi/ boyę ſie/ wſtáyą ná mnie włoſy.
54:
Horrens, horrentis, participium, horrens
55:
leo, Ryczący/ Drżący/ Trzęſący ſie.
56:
Horrendus, a, um, idem quod horribilis| Dd 2 | totus |
strona: 158v
kolumna: a
| H ante O. |
1:
totus Parmeno tremo horreo poſt=
2:
quam aſpexi hanc, Wſziſtek drżę/ y
3:
trzęſę ſie.
4:
Horreſco, is, ere, Poczynam ſie trząść/ lękać
5:
bać.
6:
Hirriſonus, a, um, ut Horriſonus fremi=
7:
tus, Stráſzny dzwięk álbo ſzum.
8:
Horrifer, ra, rum, Straſzny ogrom=
9:
ny/ a/ e.
10:
Horripilare apud Apuleum pro horri=
11:
diore aſperiore pilo fructicare,
12:
miąſzy á gruby włos puſzczam.
13:
Horripilatio in Biblijs pro horrore,
14:
Miáſto wſtáwánia włoſów ná kim.
15:
¶Compoſita, Abhorreo, Mierźy mie
16:
Brzydzę ſie niedbam yáko o co złego. Non
17:
multum ab illo abhorret, Nie bárzo
18:
dáleko od niego/ málem mu podobny. Ab=
19:
latiuo iungitur cum præpoſitione a
20:
uel ab, ut abhorrui ſemper a nuptijs ab
21:
re uxoria, Nigdym nie dbał o żone/ Nie
22:
miálem ſie woley ożenić. Nec abhorret
23:
multū a ueritate, Nie barzo ſie s prawdą
24:
miya. Cum ab ea ſententia Pompeius
25:
ualde abhorreret, Gdy ſobie tego mnie=
26:
mánia Pompeius nie dáł nárzec. Ab au=
27:
ribus uulgi abhorret, Nie rad tego po=
28:
ſpolity człowiek słiſzy. Parum abhorrens
29:
famam. Nie wiele mu ydzie o dobrą po=
30:
wieść/ Wſziſtko mu zá yedno.
31:
¶Abhorreſco idem quod abhorreo
32:
Calep.
33:
¶Exhorreo, es, ui, ere, & Exhoreſco
34:
is. ui, ere, Zdumieć ſie/ zlęknąć ſie wezdr=
35:
gnąć ſie. In quo igitur homines exhor=
36:
reſcunt, Ná co ſie ták záſádzáyą ludźie
37:
czego ſie lękáyą.
38:
¶Inhorreo & Inhorreſco, Strách mie
39:
zeymuye. Mare inhorreſcit, Trzęſie álbo
40:
wzdyma ſie morze. Inhorreſcit meſsis ſpi
41:
cea, Miece ſie álbo poléga żyto od wiá=
42:
tru.
43:
¶Perhorreo & perhorreſco fere idem
44:
Horſum aduerbium loci, Tędy.
45:
Hortor, hortaris, hortari, com. prim. Ná=
46:
pominánie.
47:
Hortari & Monere idem, Pacem qui=
48:
dem hortari non deſino, id eſt, ad pa
49:
cem, Wyodę bez przeſtánku ku pokoyo=
50:
wi.
51:
Hortatio, onis, & hortatus, us, Nápomi=
52:
nánie.
53:
Hortamen & hortamentum idem.
54:
Hortator, oris, Nápominácz. Hortare te fe=
55:
cimus, Zátwoyą rádą/ nápominániem. No
56:
lim tibi hortator faciendi eſſe nec au=kolumna: b
| H ante O. |
1:
tor, Niechciałbych ćy żadnym obyczáyem ná
2:
to rádźić. Adiutor, Autor, Hortator
3:
Interceſſor fere idem.
4:
Hortatorius, a, um, Co ku nápominániu á
5:
rządzeniu należy.
6:
Hortatiuus, a, um, idem, Vt genus hor=
7:
tatiuum, Porádny obyczay.
8:
¶Compoſita, Adhortor, adhortator
9:
adhortatio, adhortatorius, & adhorta
10:
tiuus. idem quod ſupra.
11:
¶Cohortor, Przynápominam. Ad uir=
12:
tutem cohortari, Ku cnotliwemu zácho=
13:
wániu przynápomináć. Cohortari inui=
14:
cem. Yeden drugiego álbo wespołek ſie na=
15:
pomináć. Cohortare etiam ueteres di=
16:
xerunt.
17:
Cohortatio, Nápominánie.
18:
¶Dehortor, Odradzam. Inuitare & de
19:
hortari contraria.
20:
¶Dehortatio. Odradzánie.
21:
Hortus, huius horti, maſc. ſec. Ogród.
22:
Hortulus dimin. Ogrodek.
23:
Hortus in ſingulari pro huius olitorijs
24:
accipitur, Miáſto zielnych ogrodów. In
25:
plurali uero horti, pro hortis arbo=
26:
ribus conſutis uoluptatis amenitatis
27:
cauſa paratis, Miásto ſádów ſzcze=
28:
pników.
29:
Horti penſiles, Ogródki które pod oknámi
30:
v domów czynią.
31:
Hortulanus, Ogrognik. In Biblijs tantum
32:
legitur.
33:
Hortenſis, & hoc hortenſe, Ogrodny.
34:
Hortenſis herba, Ogrodne ziele.
35:
Hortenſius, Známienity wymowcá w Rzi=
36:
mie.
37:
Hortenſia, Yego dziewká też niepoſpolicie
38:
vczona y wymowna.
39:
Hoſpes, hoſpites, gen. com. uel omnis ter.
40:
Goſpodarz/ też gość.
41:
Hoſpes & peregrinus idem, Ad hoſpitem
42:
diuertere, Do Goſpodarza wiecháć álbo
43:
w gośćinnym domu ſtánąć. Recipere ho=
44:
ſpitem, Poſtáwić gośćiá. Habere hoſpi=
45:
tes domi, Mieć gośćie domá. Hoſpes
46:
etiam, Obcy nie bywáły ná yákim mieyſcu
47:
Adeone es hoſpes huiuſce urbis,
48:
Tákżeś tu nigdy przed tym nie bywał. Poſt
49:
tres ſæpe dies uileſcit piſcis & hoſpes
50:
Ni ſale conditus, uel ſit ſpecialis ami=
51:
cus, uerſiculi prouerbiales. In plurali
52:
reperitur in genere neutro. Vt Hoſpi=
53:
ta æquora, Cudze morzá. Seruius tamen
54:
interpretat uicina, Blyſzſze álbo ſąſiedzkie
55:
morzá.
56:
Hoſpita, tæ, Goſpodyni. Hoſpitium, ho=| ſpitij |
strona: 159
kolumna: a
| H anet O |
1:
ſpitij, Goſpodá/ Gośćiniec/ Gośćinni dóm
2:
Kárczmá. Magnificentiſsimum hoſpitiū
3:
Známienity gośćiniec.
4:
Hoſpitium renunciare, Wypowiedzieć go=
5:
ſpodę.
6:
Hoſpitium etiam, Gośćynne potowárzyſzenie
7:
miedzy dwiemá opcéma gdy ſie na yednę
8:
goſpodę z roznych ziem zyádą y potowá=
9:
rzyſą. Cic. Fuit mihi cum illo uetus ho
10:
ſpitium, Miáłem s mém ſtárádawne po=
11:
drożne záchowánie. Pro hoſpitio quod
12:
mihi cum eo eſt. Wedle tego záchowánia
13:
które s niem mam.
14:
Hoſpitalitas, hoſpitalitatis, Ludzkość/ skłon
15:
ność przećiwko opcym ludziam/ też ſtáwia=
16:
nie gośćy.
17:
Hoſpitaliter aduerbium, Skłonnie s chęćią
18:
s czyſtą wolą.
19:
Hoſpitalis & hoc hoſpitale, Który rad go=
20:
ścióm y rad ye dobrze czeſtuye. Cœna ho=
21:
ſpitalis, Hoyna wieczerza. Homo qui ſem
22:
per hoſpitaliſsimus amiciſsimuſ no
23:
ſtrorum hominum exiſtimatus eſt,
24:
Człowiek który záwżdy świebodny á wielmi
25:
przećiwko náſzym skłonnym był mian.
26:
Hoſpitalis, e, To co ku gośćióm nale=
27:
ży.
28:
Hoſpitale cubiculum, Gośćinna komo=
29:
rá.
30:
Hoſpitalis domus, Gośćinnu dóm.
31:
Hoſpitalis teſſera, Hásło á nieyáki znák
32:
słowny miedzy temi którzy ſie kiedy ná go=
33:
ſpodách potowárzyſzyli. Hinc hoſpitalem
34:
teſſeram confringere, hoc eſt, uiola=
35:
re ius hoſpitij. Zápámiętáć towárziſtwá/ y
36:
y záchowánia dobrego.
37:
¶Inhoſpitalis locus, Niebeſpieczne miey=
38:
ſce. Inhoſpitalitas, Nieludzkość prze=
39:
ćiwko gośćiam.
40:
¶Inhoſpitus, a, um, ut inhoſpitia tecta
41:
Niegośćinne domoſtwo/ puſte nie budowne
42:
niebezpieczne.
43:
Hoſpitor, hoſpitaris, hoſpitari, amice in
44:
hoſpitium recipio & recipior, Poſtá=
45:
wiam gośćiá też ſtoyę ná goſpodźie yeſtem
46:
tu gośćiem. Hoſpitari neſcit caſtanea,
47:
Niechce ſie prziymowáć w yney ziemi.
48:
Hoſsimi ſine naſo nati quibus forami=
49:
na tantum loco narium ſunt, Cale=
50:
pinus.
51:
Hoſtia, hoſtiæ, fem. prim. Zábita ofiárá/
52:
proprie ſacrificium ob deuictos ho=
53:
ſtes. Ofiárá którą czynią ku czći Bogu dla
54:
oſięgnienia zwicięſtwá nád nieprziyacielmi.
55:
¶Victima, ſacrificium, & hoſtia idemkolumna: b
| H ante O & V. | 159 |
1:
Hoſtiatus apud Plautum, hoſtijs ſiue
2:
ſacrificijs onuſtus.
3:
Hoſticus hoſtilis, Vide Hoſtis.
4:
Hoſtis huius hoſtis, com. ter. Nieprziya=
5:
ciel.
6:
¶Inimicus & hoſtis idem.
7:
Hoſtis capitalis, Smiertelny nieprziyaciel.
8:
Hostis nimis ferus & immanis, Nie=
9:
prziyaciel bárzo cięſzki/ ſrogi y okrutny.
10:
Hoſtilis, le, pen. prod. Nieprziyacielski.
11:
Hoſtilia arma, Nieprziyacielska bróń/ zbro=
12:
yá. Legati retulerunt omnia hoſtilia,
13:
Posłowie ſie wrócili niſzczem inſzem yedno
14:
s woyną.
15:
Hoſticus, a, um, idem.
16:
Hoſtiliter aduerbium, Nieprziyaciel=
17:
sko.
18:
Hoſtio, hoſtis, hoſtiui, hoſtire, Oddać/ zá=
19:
wetowáć. Et rehoſtio idem.
20:
Hoſtimentum, hoſtimenti. neut. ſec. Od=
21:
dánie/ záwetowánie.
22:
Hoſtorium, hoſtorij, neut. ſec. Strychule
23:
którym ſtrochuyą zboże.
24:
Hoſtium, Vide Oſtium.
25:
Hoſtorium, Vide Hoſtis.
26:
Hoſtus, hoſti, Oleyu yeden kuch á kołaczek
27:
to yeſt ták wielie oleyu co ſie z yednego ku=
28:
chá doſtáć może.H ante V.
29:
Huber, huberis, & hubertas, Vide
30:
Vber.
31:
Huc aduerb. ad locum, Sám/ Tu. Huc in
32:
medium agmen, Sám w poſrzód woy=
33:
ská. Huc in urbem, Sám do miá=
34:
ſtá.
35:
Hudum, Vide Vdum uel Sudum.
36:
Hui interiectio admirantis, Oy pánie boże.
37:
Báwey/ bá wey. Hui tam cito, ridiculum
38:
Bá wey/ ták prętko/ ſmiechowiskoć to.
39:
Huiuſce genitiuus ab hic, hæc, hoc, com=
40:
poſitum cum ſyllabica adiectione,
41:
CE. Hicce Tenże/ genitiuo huiuſce, Te
42:
goż.
43:
Huiuſmodi nomen compoſitum ex
44:
duobus obliquis huius & modi, gen.
45:
om. ſic huiuſcemodi per interiectio=
46:
nem ſyllabice adiectionis, Tákowych/
47:
tym rownych. Indeclinabilia ſunt.
48:
Hulula, læ, Vide Vlula.
49:
Hululare, Vide Vlulo.
50:
Humanus, Humanitas, & c. Vide Homo.| Dd 5 | Humarium |
strona: 159v
kolumna: a
| H ante V. |
1:
Humarium ſacrificij genus, Calep. ſine
2:
authore.
3:
Humatio, humatus Vide Humus.
4:
Humeo, humes, Vide Humor.
5:
Humerus, humeri, Rámię. Humeris rēpu.
6:
ſuſtinere per translationem, Rzecz poſpo
7:
litą ná ſobie mieć. Extollere in humeros
8:
Zápomoc ná rámioná.
9:
Humeri, Pleci. De homine tantum dicitur
10:
raro enim humerus dicitur de brutis,
11:
Armus idem, ſed id dicitur etiam de
12:
brutis, Lopátki.
13:
Humerulus dimin. Rámionko.
14:
Humerale, huius humeralis, Káplierz o=
15:
boycżik.
16:
Humeroſus, a, um, Pleciſty który ma ſzerokie
17:
plecy.
18:
Humeroſus locus apud Colum. Podnio=
19:
słe przywyſz mieyſce.
20:
Humeſco, humidus, Vide Humor.
21:
Humilis & hoc humile, Pokorny. Humi=
22:
les arbores, Niskie drzewká. Humiles
23:
caſæ, Niskie cháłupki chłopskie. Humi=
24:
lis bos, Niski y máły wołek.
25:
Humilis etiam, Proſty/ zgárdzony/ ná które=
26:
go máłe baczenie mayą.
27:
Humilis, abiectus, cōtemptus fere idem
28:
Humilis, & minime generoſus ortus
29:
Niski á namniey sławny ród. Hu=
30:
mili loco natus, Z vbogiego domu naro=
31:
dzony.
32:
Humilis & obſcurus uir cui contrarium
33:
præſtans & clarus.
34:
Humilis & demiſſus cui contrarium
35:
Alacer & lætus.
36:
Humiliter aduerbium, Pókornie. Demiſſæ
37:
idem.
38:
Humilitas, humilitatis, fem. ter. Pokorá.
39:
Cui contrariū eſt altitudo. Humilitas
40:
etiam, Vboſtwo/ Nędzá.
41:
Humilitatem generis alicui obijcere.
42:
Wyrzućić komu ná oczy vbogi ſtan rodzáyu
43:
yego. Humilitas & dignitas contra=
44:
ria.
45:
Humilo & humilior, Vniżam ſie. In Bi=
46:
blijs legitur.
47:
Humilitatio, Vniżenie. Vpokorzenie. Humor
48:
humoris, maſc. tert. Mokrość wilgot=
49:
ność. Deriuatur ab humus, Od ziemie.
50:
Quia aquæ terris incluſæ ſunt.
51:
Humidus, a, um, Mokri/ a/ e.
52:
Humiditas, atis, idem quod humor.
53:
Humeo, humes, humere, Yeſtem mokri=
54:
wilgotny.
55:
Humeſco, humeſcis, humeſcere, Stá=kolumna: b
| H ante V. |
1:
wam ſie mokrym/ Wilgotnym. Humeſ=
2:
centes oculi, Płynące oczy/ to yeſt/ które by
3:
wáyą łzámi zálewáne.
4:
Humecto, as, are, Odmiękczam/ Pokrápiam.
5:
wilgotno y mokro czinię.
6:
Humectatus & humectus, a, um, Vmoczo=
7:
ny/ Vmokrzony.
8:
Humigatus pro humectato Apul. Ob=
9:
ſoletum.
10:
Humus, humi, gen. fem. ſec. Ziemiá.
11:
Humi aduerbium, Ná ziemi. Genitiuus
12:
eſt, ſed uice aduerbij ponitur & ſigni=
13:
ficat in humo uel ſuper humum, In=
14:
ſiſtens humi, Stoyąc ná ziemi. Vt latius
15:
ſeſe frutex humi diffundat, Aby ſie
16:
ſzczep mógł ſzerzey po ziemi puśćić/ rosko=
17:
rzenić.
18:
Humeus, a, um, Ziemny/ ziemski/ a/ e.
19:
Humo, as, are, act. prim. Zágrzebam/ záko=
20:
pawam.
21:
Humatus, a, um, Pogrzebiony/ Zákopá=
22:
ny.
23:
Humatio, onis, Pogrzeb/ zágrzebienie/ ſcho=
24:
wánie w ziemię.
25:
Humifer, a, um, adiectiuum obſole=
26:
tum.
27:
¶Exhumo, as, are, Wygrzebam/ wyko=
28:
papam.
29:
¶Exhumatus, a, um, Wykopány/ a/ e.
30:
¶Exhumatio, Wykopánie. Inhumo, as,
31:
are, act. prim. Wgrzebam w ziemię.
32:
¶Inhumatus, a, um, Wgrzebiony/ wko=
33:
pány/ a/ e/ w ziemię.
34:
¶Inhumatio, W ziemię wgrzebienie.
35:
Hunni gens Scythica, Lud Tátárski który
36:
Trácią y Węgierską y włoską ziemię prze=
37:
ſzli y ſpuſtoſzili.
38:
Hunnicus, a, um, Co ku hunnóm nale=
39:
żi.
40:
Huſo, Ribá nieyáka tego ymienia.H ante Y.
41:
Hyacinthus, huius Hyacinthi, maſc. ſec.
42:
nomen floris, Hyácinkt/ Szarłatny/ fioł
43:
kowy kwiát którym fárbuyą. Latine Vac
44:
cinium.
45:
Hyacinthus etiam, Perłá álbo kámień dro=
46:
gi tego ymienia Hyacynkt.
47:
Hyacinthius, a, um, adiectiuum, Co táko=
48:
wey máśćy yeſt.
49:
Hyades, gen. fem. ſeptem filiæ Athlantis
50:
& ſeptem ſtellæ in capite tauri. Siedḿ| gwiazd |
strona: 160
kolumna: a
| H ante Y. |
1:
gwiazd ná czele Bykowym známieniá nie=
2:
bieskiego. Latine Siculas uocant. Hye=
3:
na genus animalis, Zwierzę Africkie
4:
które człowieczego głoſu y wymowy ná=
5:
słáduye. Calep. ſcribit per diphtongum
6:
Hyæna.
7:
Hyalus, Hyali, maſc. ſecund. pen. cor.
8:
Latine uitrum, Scklenicá álbo śćko á miá=
9:
ſto zieloney fárby bywa kłádziono.
10:
Hyalugus, gi, Vitrearius, Hutnik który
11:
ſcklanice czyni.
12:
Hyalinus, a, um, Sckláni.
13:
Huberes populi Moſchorum Colchis fi
14:
nitimi.
15:
Hyberna, plur. non tantum gen. neu. Zy=
16:
mowánie.
17:
Hybernaculum, hybernaculi, neut. ſec.
18:
Yzbá.
19:
Hybernus, a, um, Zymny. Tempora hy=
20:
berna, Zimne czáſy.
21:
Hybernum cubiculum, Zymna komórká.
22:
Hyberni agni, Zymne yágnięta/ to yeſt
23:
które ſie źimie rodzą.
24:
Hybernalis, le, id eſt. Hyemalis.
25:
Hyberno, as, are, neut. prim. dicuntur mi=
26:
lites. Ztmie ná czći yeſtem przes źymę.
27:
Hybernia, gen. fem. Wyſpá tego ymienia/
28:
nie dáleko od Angielskiego kroleſtwá. uul=
29:
go po niemiecku zową Irlandt.
30:
Hybla, uel Hyble, Myáſto y górá w Sy
31:
cyliey.
32:
Hybleus, a, um, Co ktemu należy. Hybleum
33:
mel, nam ibi plurimum mellis & opti
34:
mi conficitur.
35:
Hybris, hybridis. gen. fem. Pies z złayni=
36:
ká ogárzice álbo chárćyce vrodzony.
37:
Dicitur etiam de alijs brutis. Vt Hy
38:
bryde ſues ex fero & domeſtico ſue
39:
progeniti, Gdy ſie dźyki kiernós przyłą=
40:
czy do ſwoyskich świni. Item dicitur de
41:
homine. Yáko gdy ociec yeſt Rzimiánin á
42:
mátká niemkini/ albo ynego rodzáyu.
43:
Hydaſpes, gen. maſ. Fluuius Indiæ.
44:
Hyderos apud Columel, Hydropiſis,
45:
Opuchliná.
46:
Hydor, gen. neut. Latine aqua, Wodá.
47:
Hinc multa deriuata.
48:
Hydria, Wodne naczinie/ Ceber álbo ſtą=
49:
gieẃ.
50:
Hydrochous pen. cor. Latine aquarius,
51:
Wodnik. Signum cœleſte.
52:
Hydromantia, tiæ, fem. pri. Práktikowá=
53:
nie z wody álbo ná wodzie/ czáry po=
54:
tius.kolumna: b
| H ante Y. | 160 |
1:
Hydromeli, pen cor. gen. neu. Indeclina=
2:
bile, Pity miód/ Troynik. lipiec.
3:
Hydrophobia. æ, Niemoc gdy ſie któ wody
4:
boyi/ którym ſie to przigadza którzy bywá=
5:
yą od wſciekłego pſá vkąſzeni.
6:
Hydrophobus pen. cor. & Hydropho=
7:
bicus, a, um, Który tákową chorobę
8:
ma.
9:
Hydropotes, & Hydropota, pen. cor.
10:
Ktory wodę piye/ wódlá.
11:
Hydros, huius hydropis & Hydropi=
12:
ſis, Latine aqua intercus, Zaskorna wo=
13:
dá/ to yeſt/ ſpuchliná.
14:
Hydropicus, a, um, Spuchły. Opuchły/
15:
a/ e.
16:
Hydrus & hydra, Wodny wąż.
17:
Hydram fingunt Poëtæ multa capita ha
18:
buiſſe & eam ipſam fuiſſe fœminam
19:
quorum capitum aliquo exciſo plura
20:
ſub naſcebantur, hanc beſtiam Hercu=
21:
les occidit. Hydrotes, Latine ſuccus,
22:
Sok álbo pot, Vel lachryma in arbori=
23:
bus, Kléy który z drzew wyſtępuye.
24:
Hydrolaphatum ſpecies lapati in aquo=
25:
ſis locis naſcens, Liſcie nawodne/ ow=
26:
ſzem ów ſzeroki liſt który po wodzie pły=
27:
wa.
28:
Hydrocephalea morbud capitis, Bo=
29:
lenie głowy/ gdy mokrość głowę nádmie.
30:
Hydrocele, es, fem. pen. pro. ſpecies Her=
31:
mæ quam aquoſam uocant, Niemoc
32:
gdy komu moſzenká ocieką álbo ſie ná yądr=
33:
ká zbierzą nieyákie mokrośćy/ ból wielki po=
34:
ruſzáyące.
35:
Hydrocelicus, a, um, Który tę niemoc
36:
cierpi.
37:
Hydraulos, Rurá/ rinná álbo też rynſztok
38:
którym wodá ſcieka/ też wiádro s żora=
39:
wiem którym wodę cerpáyą.
40:
Hydranlax, gen. maſc. Ten który ruri do
41:
prziwodzenia wody czyni.
42:
Hydranlicus, a, um, Vt Hydranlica or=
43:
gana, Naczynie do czinienia rur/ Rinſzto=
44:
kow.
45:
Hydrargyrium pigmenti genus in uicem
46:
argenti uiui aliquando dilutum, quo
47:
argentum optime inauratur, Nieyáká
48:
fárbá álbo máść która bywa winem ro=
49:
ſtworzona ku pozłacániu złotnikóm po=
50:
trzebna.
51:
Hydrus, hydruntis, nunc uocatur Hy=
52:
druntum urbs in littore maris Adria=
53:
tici non ita pridem a Turcis cap=
54:
ta.| Dd 4 | Hydruſſa |
strona: 160v
kolumna: a
| H ante Y. |
1:
Hydruſſa, una Cycladum.
2:
Hyella Oenotriæ oppidum.
3:
Hyems, hyemis fem. ter. Zimá. Summa
4:
hyems, Twárda źimá. Hyems iam præ
5:
cipitauerat & Ver iam appetebat, Zy=
6:
má yuſz ná ſchodzie byłá/ á láto ſie przybli=
7:
żáło. Frigorum uis et hyems, Cięskie o=
8:
krutne żymná/ y mrozy. Hyems ignaua,
9:
Nie twárda niemźorna źymá.
10:
Hyems aliquando pro anno, ut ſexta
11:
Hyems, id eſt, ſextus annus, Hyeme, pro
12:
in Hyeme. Cic. Montes Hyeme & æ=
13:
ſtate peragrant, Zymie. Matura hyems,
14:
Rána źymá. Cui opponitur, Twárda/
15:
Pozna.
16:
Hyemare, Zimowáć. Dies hyemat tempus
17:
hyemat, Mroźny dzień/ mroźny czás.
18:
Hyematus participium, ut hyematus la=
19:
cus, Zámarznione yezioro.
20:
Hyematio, Zymowánie.
21:
Hyemalis, hyemale, Zymny/ Mroźny. Hye
22:
malis dies, Mróźny dzień.
23:
Hyems etiam ſignificat, Wielkie powietrze
24:
pochwyściel gdy ſie ſniég mróz/ deſzcz we=
25:
ſpołek wiya.
26:
Hylæa ſiue hylea regio a qua Hylæum
27:
mare quo alluitur.
28:
Hylactor, gen. maſ. Przezwisko pſá niektó=
29:
rego.
30:
Hylas lacus Bithyniæ.
31:
Hymella fluuius apud Vergilium.
32:
Hymen, hymenis, net. membrana quæ=
33:
dam clauſtrum uirginitatis in puden=
34:
dis mulieribus. Błońká.
35:
Hymeneus Deus nuptiarum credi=
36:
tus eſt, Bóg małżeńskiego złączenia był
37:
mian.
38:
Hymeneus etiam, Pienie á ſpiewánie ſwá=
39:
dziebne.
40:
Hymettus ſiue Hymerus mons Atticæ
41:
unde Hymerius, a, um, Co k tey górze
42:
należy.
43:
Hymnus, hymni, latine laus, cantio,
44:
Chwałá/ dźiękowánie.
45:
Hyoſcyamus genus herbæ, Bálſam.
46:
Hyoſcyaminus, a, um, Vt Hyoſcyami=
47:
num olum, Oleyek z tego źiela.
48:
Hyoſiris herba apud Plinium.
49:
Hypacaris Scythiæ fluuius.
50:
Hypæpæ, arum, urbs quæ occurit a
51:
Thmolo monte ad Cayſtri campe=
52:
ſtria.
53:
Hypetra, uel hypetræ plurali numer neu.
54:
uel femin. generis, Latine ſubdalia uelkolumna: b
| H ante Y. |
1:
ſubdinalia, Przechadzki pod gołym nie=
2:
bem/ to yeſt/ nie pod drzewy liściem álbo
3:
yáką yátą.
4:
Hypagum quoddam nauale inſtrumen
5:
tum apud Plinium.
6:
Hypallage, es, figura cum uerba per ad=
7:
uerſum intelligūtur, ut cum quod agi
8:
mus pati dicimur & contra. Latine
9:
ſubalternatio uel ſubmutatio, Wywro=
10:
cenie rzeczy w mowie. Vt dare claſsibus
11:
auſtros, pro dare auſtris claſſes.
12:
Hypanis fluuius Scythiæ & Indiæ.
13:
Hypata ciuitas Theſſaliæ unde Hypa=
14:
tenſis adiectiuum.
15:
Hypanemium, ſiue Hypenemium o=
16:
uum. Latine ſubuentaneum. Czcze yáye z
17:
którego ſie nic wylądz nie może.
18:
Hypelatos herbæ species, Siponti=
19:
nus.
20:
Hyperbaton ſiue Hyperbaſis, figura cum
21:
differtur longibus uerbum ad finem pe
22:
riodi, uel commatis, quod orationem
23:
claudere debet, Latine transgreſsio,
24:
Przeſtąpienie/ álbo słowá ná koniec ſenten=
25:
ciey záchowánie/ które rzecz ſpełná czi=
26:
ni.
27:
Hyperaſpiſtes, gen. maſc. Latine prote=
28:
ctor, Obrońcá/ opiekun.
29:
Hyperbole, gen. fem. Latine ſuperlatio
30:
uel ſuperiectio, Przeyęcie/ przewżzęcie gdy
31:
przeymuyemy rzecz słowy nad miárę y nád
32:
podobieństwo/ to yeſt/ álbo názbyt wielka ál
33:
bo ńázbyt máła.
34:
Hyperbolicus, a, um, Kto zwykł tákowym
35:
obyczáyem rzecz prowádźić/ przyłgać.
36:
Hyperborei montes & populi Scythiæ
37:
ſiue etiā Moſcouiæ qui cicra fluuium
38:
Tanaim incolunt, Pułnocni ludzie.
39:
Hypercatalecticum metrum cui una aut
40:
duæ ſyllabæ ſuperant.
41:
Hypermeter ſiue Hypermetrus
42:
idem.
43:
Hypermetrus, Vide Hypercalecticum.
44:
Hyphen latine ſubunio eſt autem con=
45:
tractio duarum dictionum in unam
46:
Słączenie dwu słów w yedno.
47:
Hypocauſtum hypocauſti, naut. ſec. Yzbá
48:
też łáźnią niekiedy zową.
49:
Hypnalis ſpecies aſpidis morſu ſommū
50:
inducens, Wąż nieyaki który dy vkąśy
51:
ſpik wielki człowieká morzy.
52:
Hypobarus Indiæ fluuius, CC.| Hypocrita |
strona: 161
kolumna: a
| H ante Y. |
1:
Hyppocrita, gen. maſ. Latine ſimulator,
2:
Przikrity/ Symulat álbo zwierzchny czło=
3:
wiek/ który ſie vmie łaśić á wydáwáć zá te=
4:
go yákimby rad był mian/ Vel etiam
5:
idem quod Mimus, Który náſię bierze
6:
cudzą oſobę/ błazen.
7:
Hypocriſis, huius hypocriſis, Latine ſi=
8:
mulatio, Láſzenie/ zmyſlánie/ też błázno=
9:
wánie.
10:
Hypodema, gen. neut. pen. prod. Latine
11:
calciamentum, Trzewik.
12:
Hypodiaſtole, fem. pen. cor. Latine ſub=
13:
diſtinctio, Podrożdzielenie. Rozſádzenie
14:
dwu słów zlie złączonych. Figura eſt quæ
15:
duas dictiones perperam coniunctas
16:
diſtinguit.
17:
Hypodidaſcalus, pen. cor. maſ. ſec. Pod=
18:
miſtrzek/ ſubſtitut/ łokatem w ſzkołách zo=
19:
wą.
20:
Hypogeon ſiue Hypogeum hypogei,
21:
Mieyſce á yáskiniá pod ziemią/ piwnicá
22:
álbo ſpiżárniá poddomna.
23:
Hypogeſon herba in ſubgrundiis na=
24:
ſcens, CC.
25:
Hypomnema, hypomnematis, neut. tert.
26:
& Hypomnematum, hypomnema=
27:
ti, neut. ſe. pen. cor. Latine commen=
28:
tarium ſeu acta, Regiſtr álbo dzieye ro=
29:
czne też wykład álbo xięgi poſpolitych
30:
ſpraw.
31:
Hypoſtaſis, gen. fe. pen. cor. Latine ſub=
32:
ſiſtentia ſiue ſubſtantia, Yſtność.
33:
Hypoteca, æ, fem. prim. pen prod. Latine
34:
pignus, Záſtáwá/ Fant.
35:
Hypoteſis, gen. fem. pen. cor Latine ar=
36:
gumentum ſiue materia, Powod/ więź=
37:
bienie a materia około którey sie rzecz więź=
38:
bi.
39:
Hypothyra apud Victruuium ualuarum
40:
cauitas.
41:
Hypotypoſis, gen. fem. pen. prod. Latine
42:
ſubfiguratio, effectio, & rei repreſen=
43:
tatio, Opiſánie niektórey rzeczy tákie yáko=
44:
by ná to pátrzał gdy ſie o tym czyta.
45:
Hypozeuxis ſiue Hypozeuſis, gen. fem.
46:
Latine, ſubiunctio figura, cum ſuum
47:
cui clauſulæ uerbum redditur, Gdy
48:
káżdey z oſobná słuſzney rzeczy oſſobliwe
49:
słowo bywa przydano álbo przyſádzono. Eſt
50:
contraria figura zeugmati.
51:
Hypozygia, gen. neu. Latine ſubiugalia,
52:
Zwierzętá które w yárzmie ćiągną robotne
53:
woły.
54:
Hyrcania, æ, fem. prim. Kráyiná Aſiey/ po=
55:
grániczna po yedney ſtronie Parthiey. Vnde
56:
Hyrcanum mare, alias Caſpium.kolumna: b
| I ante A. | 161 |
1:
Hyſge genus herbæ, CC.
2:
Hyſginum color ſimilis coccineo.
3:
Hyſſopum, gen. neut. & Hyſſopus, femi.
4:
pen. prod. Iſop.
5:
Hyſſopites, hyſſopitæ, gen. maſ. ſed figu=
6:
rate neutro iungitur, uinym eſt facti=
7:
tium ex Hyſſopo.
8:
Hyſtrologia, gen. fem. ſiue Hyſteron,
9:
proteron figura eſt, cū id quod prius
10:
eſt, poſterius dicitur, Gdy to co przed=
11:
nieyſzego yeſt/ pośledzey mowiewy/ á záś co
12:
poślednieyſzego yeſt/ náprzód mowiemy.DE LITERA I
I ante A.
13:
I
Acchus, id eſt Bacchus,
14:
aliquando ponitur ꝓ
15:
uino.
16:
Iaceo, es, iacui, ſine
17:
ſupino iacere, neu. ſe.
18:
pen. prod. Lezę. Ali=
19:
quando, Bywam wzgár
20:
dzan. Pauper ubi iacet, O vbogiego
21:
nikt nie dba/ nikt ſie nád vbogim nie zmiłuye
22:
Iacere alteri ad pedes, Vpáść przed kim
23:
krziżem/ to yeſt modlić ſie álbo prośić żmiło=
24:
wánia. Iacere proſtratum, Wdłuſz ſie ro=
25:
ſciągnąc od rázu. In obliuione iacet,
26:
Zápámiętał ſie. Iacere in occulto, Nie
27:
znáymym/ nie záchowałym być. Animus
28:
iacet, Nie ochocienem/ nie weſółem. Ia=
29:
cent ſtudia literarum, id eſt, frigent,
30:
Potániały náuki. Iacet grauiter, Cięſzko
31:
niemoże. Iacent uirtutum præmia, Za=
32:
dney bácznośći nie máyą cnotliwe zácho=
33:
wánie.
34:
Iacens participium, Leżący. Homo affli=
35:
ctus & iacens, Człowiek wielmi ſtreſkány
36:
y vnędzony. Abiectum & iacentem ani=
37:
mum erigere, Smute ſerce pocieſzyć. Iacen
38:
te te, Gdyś chorował.
39:
¶Compoſita, Adiaceo, Przyleżę/ yeſtem
40:
w ſąſiectwie s kim.
41:
¶Interiaceo, W poſrzód/ álbo miedzy leżę
42:
Planities qui inter Capuam & Thipha
43:
tam interiacet, Błonie które leży miedzy
44:
Capuą á Thiphatą. Quanquam uia in=
45:
teriacet, Aczkolwiek drógá w pośrzodku
46:
byłá álbo ſrzodowáłá.| ¶Obiaceo |
strona: 161v
kolumna: a
| I ante A. |
1:
¶Obiaceo cum ſupino obiactum ob=
2:
iacere, Ná przeciwko komu leżec/ ná drodze
3:
záwadzáć.
4:
¶Subiacio, Leżę pod kim. Apennino
5:
ſubiacent, Pod gorą Apenninem leżą.
6:
Iacio, iacis, ieci, iactum, iacere, pen. corr.
7:
Miecę cyskam. In ſubline iacere, W zgo
8:
rę rzucić. Iacere aggerem, Szance álbo
9:
groblą vczynić. Iacere fundamenta ædi
10:
ficiorum, Fundament á grunt założyć.
11:
Ieciſſem mepotius in profundum, Ra=
12:
czey bych ſie na głębią vdał álbo wskoczył
13:
Iacere dicta uel ſcommata in aliquē,
14:
Szidzic z kogo. Iacere anchoram An=
15:
chory a kotwice ſpuścić. Iacere fundamen=
16:
ta ſalutis alterius, Vczynić dobry przyſtęp
17:
komu ku vznániu prawdy.
18:
Iacto, as, are, frequentatiuum, Vſtáwicznie
19:
miecę. Ceſtus iactare, Darny miotáć. Di=
20:
cta iocoſa iactare in aliquem, Náſmie=
21:
wáć ſie z kogo. Minas iactare, Groźyć ſie
22:
ná kogo. Iactatur hoc uulgo, Ták to
23:
poſpolicie mowią. Iactare curas pectore,
24:
Wielkie ſtáránie ná ſobie mieć.
25:
Iactare etiam ſignificat, Chwalić ſie. Iactat
26:
ſeſe perpetuo, Wſziſtko o ſobie powieda.
27:
Item iactare ſe, Y tám y ſám ſie miotać w
28:
káżdy kąt nayźrzeć. Magnificētiſsime ia=
29:
ctare ſe, Wyſoko o ſobie dzierżec. Seſe ia=
30:
ctare & alios cœco impetu incurrere,
31:
Sam ſobie tylko przeſtwor czynić á ná ynſze
32:
oſliep á bez obłaźniey pádáć. Intolerantius
33:
ſe iactare, Názbyt ſobie ſzeroko poczináć.
34:
Iactantur uarij rumores, Rozmáite ſie
35:
powieśći wiyą.
36:
Iactito, as, are, frequentatiuum, a Iacto
37:
idem ſignificat.
38:
Iactus participium, a iacio, Wrzuco=
39:
ny.
40:
Iactus huius iactus, Rzucenie.
41:
Iactus etiam retis dicitur abſolute, To=
42:
nia.
43:
Iactans, iactantis participium ſiue no=
44:
men ex participio, Butny/ Pyſzny/ cheł=
45:
pliwy. Iactantior geſtus, Chełpliwe oby=
46:
czáye.
47:
Iactatus participium, Y tám y ſám miotá=
48:
ny/ rzucány. Vt multum ille & terris ia=
49:
ctatus & alto, Bárzo długo błądźył y
50:
tám y ſám po źiemi y po morzu.
51:
Iactatus, huius iactatus, id eſt, fa=
52:
ctio.
53:
Iactatio, onis, fem. tert. Chełpienie/ Miotá=
54:
nie ſobą y tám y ſám. Inſolentiam &kolumna: b
| I ante A. |
1:
iactantiam hominū poteſt ferre, Sza=
2:
lenie y puſtowánie ludzkie może wycierpieć
3:
Iactatio ſtudiorum, Okázowanie/ chełpie=
4:
nie ſwey nauki.
5:
Iactator uerbale maſculinum, Chwalcá/
6:
chełpiciel.
7:
Iactancia, æ, Chełpienie. Iactanter nuſquā
8:
legitur.
9:
Iactuoſe & Iactuoſus non ſunt latina, &
10:
in Cicerone mendoſe leguntur pro
11:
actuoſe & actuoſus.
12:
Iactura, iacturæ, Przerzucenie dóbr/ to yeſt/
13:
ſzkodá. Facere iacturam rei familiaris,
14:
Wziąc ſzkodę w goſpodárſtwie. Facere ia=
15:
cturam ſudiorum, Zámieſzkáć wie=
16:
le.
17:
Iaculum, Iaculi, Strzałá/ Belt/ álbo to czym
18:
yedno może być miotano.
19:
Iacutor, iacularis, iaculari, Miotáć/ Rzu=
20:
cáć/ ſtrzeláć.
21:
Iaculo. as, are, etiam dicitur ſignificat
22:
idem.
23:
Iaculatio, Miotánie/ Strzelánie. Calepin.
24:
ſine authore.
25:
Iaculator, Strzelec.
26:
Iaculus, iaculi, maſc. ſec. Nieyáki wąż/ ten
27:
właży ná drzewá á s wielkim pędem ſie
28:
ſpuſzcza ták ná zwierzęta yáko y ná ludzie
29:
y przeniká Calep.
30:
¶Compoſita, Abijcio abijcis, abieci
31:
abiectum, abijcere, Odrzucam/ zárzu=
32:
cam też wgardzám. Abijcere arma de=
33:
fatigatus, Sprácowawſzy ſie zárzucić
34:
brón. Abiecit haſtam, Prouerb. Vſtał.
35:
Abijcere animum, & abijcere ſpem,
36:
Wątpić. Abijcere ſocordiam, Odyąć ſie
37:
leniſtwu. Voluntatem diſcendi abijcere
38:
Przeſtáć ſie vczić. Abijcere ſe, Nic o ſobie
39:
nie dzierżeć. Abijcere ſe alteri ad pedes
40:
Vpáść przed kim ná koláná.
41:
¶Abiectus participium, Odrzucony
42:
wzgardzony. Cunctatione abiecta, Króm
43:
wſzelákiego wątpienia.
44:
Abiectus, abiector, abiectiſsimus, nomē
45:
ex participio, ut abiectus homo, Pro=
46:
ſty niewzięty człowiek. Abiectum exci=
47:
tare, Smutnemu á wątpiącemu o ſobie ſer=
48:
cá dodáć. Humilis, deſertus, abiectus
49:
ſubmiſſus, fere idem.
50:
Abiecte, aduerbium, Pokornie/ wątpli=
51:
wie. Ne quid abiecte faciamus uiden
52:
dum eſt, Báczmy ábyſmy ſobie nie boyáź=
53:
liwie poczináli.
54:
¶Abiectio, onis, ut abiectio animi,
55:
Nieſmiałość/ wątpliwość/ Niedźiarskość
56:
też wzgárdzenie.| ¶Adijcio |
strona: 162
kolumna: a
| I ante A. |
1:
¶Adijcio, Przirzucam/ przidawam.
2:
Adijcere animum ad aliquid, Wziąć
3:
co przed ſię. Adijcere operam ſuam,
4:
Prziczinić ſie ſam o co. Adijcere animum
5:
ad adoleſcentulam, Rozmiłowáć ſie dzie=
6:
weczki. Vires adijcere, Przydać mocy
7:
ſwey. Adijcere ſuum calculum, Głos ál=
8:
bo wotum ſwoye przidáć. Hæc adiecit,
9:
To z temu yeſzcze rzekł. Adijciales cœne,
10:
cœne ſacerdotum, Popowskie bieſiá=
11:
dy.
12:
¶Adiectio, onis, Przirzucenie/ przida=
13:
nie.
14:
¶Adiectus huius adiectus, idem.
15:
Adiectiuus, a, ū, Prziſádzony/ przyczi=
16:
niony.
17:
¶Adiectiua ficto a Grammaticis uo
18:
cabulo dicuntur nomina quæ ſub=
19:
ſtantiam non ſignificant, ſed tamen
20:
ſubſtantiæ adhærent & adiacent.
21:
¶Conijcio, Yeſzcze ras przirzucam/ ná=
22:
dziewam/ Domniemawam ſie. Conij=
23:
cere ſe in ignem. Wrzućić ſie w ogień.
24:
Aliquem in amorem conijcere,
25:
Wpráwić kogo w miłość. In carcerem, in
26:
uincula, in cathenam, conijcere, W
27:
ćiemnicę/ W kłódę/ w łáńcuch wſádźić. Pal=
28:
lium in collū conijcere, Wrzucić płaſzcz
29:
ná rámioná. In fugam ſe conijcere. Vciec
30:
vderzić w długą. Hic ſe coniecit intro,
31:
Tu wſzedł wnątrz/ vtronął. Maledicta
32:
in aliquem conijcere, Názłorzecze ko=
33:
mu. Culpam in aliquem conijcere, Zło=
34:
żyć winę na kogo. Facile inde conijcio,
35:
Latwie ſie ztąd domniemawam. Tu conij=
36:
cito cetera, Gaday álbo ſie domyślay dru=
37:
gich rzeczi. De me enim conijcio, Bierzę
38:
ſam z ſiebie przikład. Hinc uenit coniecto,
39:
as, are, frequentatiuum, Domyślam ſie/
40:
gadam/ Dorozumiewam ſie. Coniecta=
41:
re aliquid ex euentu, Po przetoczeniu
42:
rzeczy/ domyśláć sie oſtátká. Argumento
43:
aliquid coniectare Zá powodem á
44:
zá przicziną nieyáką ſie czego domy=
45:
śláć.
46:
¶Coniectatio, Domyślenie/ dorozu=
47:
mienie.
48:
¶Coniectus participium, a conijcio
49:
ut coniecti ignes, Zárzucone ognie.
50:
Coniecti omnium in te oculi, Kázdy
51:
ná cie źrzy.
52:
¶Coniector, Gádácz/ Wykłádácz
53:
ſnów.
54:
¶Coniectura, ræ, Znák/ dobaczenie/ do=
55:
mysł. Coniectura conſequi, Domiſlić ſiekolumna: b
| I ante A. | 162 |
1:
Coniectura augurari, idem, Coniectu=
2:
ra & Diuinauo, idem, Terent. quan=
3:
tum ex ipſa re coniecturam fecimus
4:
Yżeſmy ſie mogli z rzeczy dobáczyć. Expli=
5:
care coniectura, Zgodnąć. Coniectura
6:
reperire idem quod conſiequi.
7:
¶Coniecturalis, le, To co ſie przes do=
8:
mysł bywa wywiedziano albo rzecz przes
9:
którą dochodźimy czego.
10:
¶Coniecturo, as, are, pen. pro. Domyś
11:
lam/ dobaczamſie.
12:
¶Coniectarium, id eſt, efficax & per=
13:
fectum, Nonius. Cic. lib 4. de finibus,
14:
To czegoſmy yuſz doſzli.
15:
¶Coniectaneus, a, um, id eſt, collecta=
16:
neus, Weſpołek zgromádzony. Vt liber
17:
coniectaneorum, Xięgi w które ſie y to
18:
y owo zbiera.
19:
¶Coniectus huius coniectus, Społeczne
20:
zrzucenie álbo też cyśnienie. Coniectus
21:
oculorum, Okiem mgnienie. Coniectus
22:
lapidum, Zrzucenie álbo gromadá kámie=
23:
nia. Coniectio, onis, idem.
24:
¶Deijcio, Zmiatam/ zrucam precz ná dół.
25:
Deijcere oculos in terram, Spuśćić oczy
26:
na doł. Deijcere de foribus araneas,
27:
Omieść zedrzwi páyąki s páyęcziną De=
28:
ijcere equo, Zrzucić z koniá. Deijcere
29:
partem murorū, Część murów ſtrzelbą
30:
zrućić. Deijcere aluum, Ná wychodowánie
31:
wyniść. Deijcere de ſententia, Odrodźić
32:
Deijcere aliquem de poſſeſsione bo=
33:
norum, Wybyć kogo z ymienia. Deijci &
34:
Deturbari idem.
35:
¶Deiectio, Zrzucenie/ Szpuſzczenie. De=
36:
iectio alui, Przechodowánie.
37:
¶Deiectus participium, Zrzucony.
38:
¶Deiectus, us, nomen, ut deiectus ar=
39:
borum, Pádnienie drzéw.
40:
¶Deiectus etiam dicitur habere col=
41:
lis, Pochodźyſtość.
42:
¶Diſijcio, Rozrzucam/ Roſproſzam. Di=
43:
ſiectæ naues, Roſproſzone łodzie. Diſie=
44:
cti milites, Roſproſzem. Res ſparſæ &
45:
uagæ diſiectæ, Rzeczi roſproſzone y tám
46:
y ſam rozrzucone.
47:
¶Inijcio, Wmietam, In ignem inijcere,
48:
W ogień wrzućić.
49:
Inijcere ſe in medios hoſtes, Wpáść
50:
miedzy nieprziyaciele.
51:
Ardorem inijcere, Tęgę zádać ko=
52:
mu.| Cogitationem |
strona: 162v
kolumna: a
| I ante A. |
1:
Cogitationem alicui inijcere, Dosáć
2:
komu yákiey myſli. Formidinem alicui
3:
inijcere, Przeſtráſzić kogo. Frænos furo=
4:
ris inijcere, Okiełznáć kogo áby nie ſzalał
5:
Manus in aliquem inijcere, Rzućić ſie
6:
ná kogo. Religionem inijcere, Boyaźnią
7:
bożą komu zágrożyć álbo nábożnym vczinić.
8:
Scrupulum homini inijcere, Zádáć ko=
9:
mu ſtárania w łep. Inijcere tragulum, Ná
10:
rządźyć ná kogo nieyáką łápkę/ to yeſt/
11:
zdrádę.
12:
¶Iniectus participium, Wrzucony. Hic
13:
tum iniectus eſt hominibus ſcrupulus
14:
& quædam dubitatio quid nam eſſet
15:
actum, Tu ſie wſzyſcy zumieli nie wiedząc
16:
co ſie ſtáło.
17:
¶Iniectus huius iniectus, Wrzucenie. In
18:
iectu pulueris, Przes wrzucánie pia=
19:
sku.
20:
¶Obijcio, Zádawam co komu/ Wyrzucam
21:
ná oczy. Obijcere crimen, Zádáć komu
22:
yáką niecnotę. Obijcere ſe periculis.
23:
Wdáć ſie álbo wydáć ſie na niebeſpieczność
24:
Obijcere caput ſuum ferro pro reli=
25:
gione, Dáć ſie zábić dla bożey służby. Obij=
26:
cere ſeſe pro patria, Záſtáwić sie zá oy=
27:
cziznę. Obijcere ſe telis hoſtium, Wy=
28:
ſadźić ſie przećiwko nieprziyácielóm. Obij=
29:
cere alicui religionem, Vczinić komu
30:
ſumnienie. Obijcere corpus ferro.
31:
¶Obiecto, as, are, frequentatiuū, Vſtá=
32:
wicznie zádáwam/ też dzierżę przećiwną ſtro=
33:
nę. Falſum crimen bonis uiris obie=
34:
ctat, Szczirą potwarz ná dobre ludzie wie=
35:
dzie. Corpora bello obiectant, Ważą
36:
ſwoye gárdłá ná woynách.
37:
¶Obiectio, Zádánie wyrzucenie czego ná
38:
oczy/ też zábieżenie temu weſpołek s odpo=
39:
wiedzeniem/ co by mogło naprzećywko być
40:
prziwiedziono.
41:
¶Obiectus participium, Zádány/ wy=
42:
rzucony ná oczy. Obiectæ uallo muni=
43:
tiones, Mury wáłem obtoczone.
44:
¶Obiectus, us, Zádánie co komu/ Wyrzuce=
45:
nie ná oczy.
46:
¶Obiectatio, Zábiegánie komu od cze=
47:
go.
48:
¶Obiectaculum, obiectaculi, Zaworá/
49:
Zaporá/ Wſziſtko to czym co zápierá=
50:
yą.
51:
¶Interijcio, Wpoſrzód wſádzam wmietam
52:
wpoſrzodek przekłádam. Inter equitos raros
53:
ſagittarios interiecerant, Mieli miedzy
54:
yeſdeckim ryſtunkiem y tu owdzie po ſtrzelcu
55:
¶Interiectus participium, Wpoſrzodek
56:
wrzucony. Interiecta collibus prata, Sąkolumna: b
| I ante A. |
1:
miedzy gorkami łąki. Longo interuallo
2:
interiecto, Po długim czáſie. Paucis in=
3:
teriectis diebus, Po kilku dni. Aër in=
4:
teriectus inter cœlum & mare, Między
5:
niebem y morzem nic ynſzego nie yeſt yedno
6:
wiátr.
7:
¶Interiectio uerb. Wpoſrzod/ wrzucenie.
8:
¶Interiectus, us, uerbale. idem
9:
¶Proijcio, Porzucam/ Pomietam. Proijce
10:
re arma, Porzućić bróń. Proijcere la=
11:
chrumas, Wielmi płákáć. Proijcere uir=
12:
tutem patriam, Cnoty á záchowánia oycow=
13:
skiego pozoſtáć. Proiecit ſe in gramina,
14:
Rośćiągnął ſie na trawie. Proijcere ſe ex
15:
urbe, Wypaść z miáſtá. Proijcere ſe in
16:
iudicium, Do ſądu ſie vciec. Proijcere ſe
17:
in muliebres fletus, Roſpłákáć ſie yákoby
18:
niewiáſtá.
19:
¶Proiectus parti, ſiue nomen ex par=
20:
ticipio. Porzucony. Proiectæ humi ui=
21:
neæ, Roſciągnione/ Roſzerzone po źiemi
22:
winne máćice. Proiecta audacia at
23:
eminens, Wielka przesobłázna śmiáłość.
24:
Inſula in utriuſ portus oſtium pro=
25:
iecta eſt. Wyſtęp yeſt ták wielki że oboy
26:
brzég y prziſtęp oſięgam. Proiectum, proie=
27:
cti ſubſtantiuum, gen. neut. in plurali
28:
proiecta, Przednieyſza część domu ku wierſ=
29:
chowi precz ydąca/ ſzczyt.
30:
¶Proiectus, a, um, adiectiuum. Porzu=
31:
cony. Homo proiectus, Nic dobrego/ zgi=
32:
niony człowiek.
33:
¶Proiectio uerbale, Porzucenie. też ro=
34:
ſpoſtárcie/ roſzerzenie.
35:
¶Proiectio, as, are, Częſto á gęſto porzu=
36:
cam. Proiectare aliquem probris pro
37:
contumelia afficere Plautina eſt ele=
38:
gantia.
39:
¶Proiectura, proiecture, Przeddáſzek
40:
álbo poddáſzek przeddomny.
41:
¶Proiectitius, a, um, Porzucony. Iſans
42:
proiectitius, Porzucone dziecię/ nálezionek.
43:
¶Porricio, is, pen, cor. quaſi porro ia
44:
cio, id eſt, ualde porrigo quod uer=
45:
bum ſolenne ſacrificantibus erat, Po=
46:
dawam/ Porzucam/ też ofiáruyę czinię ofiári.
47:
¶Reijcio, Odmiátam/ odrzucam/ nieprzi=
48:
muyę też pádám álbo zdawam ſie ná kogo.
49:
Reiecit ſe in eum flens quā familiariter
50:
Teren. Odrzućyła álbo záwieſiłá ſie v niego
51:
płácząc wielmi rzewno. Reiectis integrum
52:
manibus, Záłożywſzy ręce ná zád. Ventro
53:
reiectus ab illo in Macedoniam, Od=
54:
rzucony/ zánieſiony wiátrem.
55:
Iudicia omnia ad comitia generalia
56:
reiecta ſunt, Wſziſtki ſądy záwieſzone á| odłożone |
strona: 163
kolumna: a
| I ante A. |
1:
odłożone ſą ná wielgi ſyem. Cauſam ad
2:
ſenatum reijcere, Wziąć ſobie przed pány
3:
álbo odesłáć przed pány. Reijcere iudicem
4:
Odrzućyć nie chcieć ſie dáć ſądźić. Reijcere
5:
argumentationem tanquam friuolam
6:
& inualidam, Nieprzimowáć dowodu
7:
yákoſzto wątłego y niczemnego.
8:
¶Reiectus participium, Odrzucony od=
9:
dalowy.
10:
¶Reiectio, Oddalenie. Reiectio ſangui=
11:
nis, Plwánie krwią. Selectio & reiectio
12:
contraria.
13:
reiectus, us. idem.
14:
Reiectus, a, um, & Reiectitius, a, ū, Od=
15:
dalony/ odrzucony. Reieculæ oues, Wyłą=
16:
czone owce dla choroby.
17:
¶Reiectamentum, reiectamenti, Odrzu=
18:
cenie/ ſmieći/ omiećiny.
19:
¶Subijcio, Poddáwam/ Podkładam.
20:
Subijcere animum, Dáć ſie ná wolą
21:
komu. Subijcere oculis, Iáwnie okázáć.
22:
Subijcere ſecuri ceruices, Skázać ná ſcię=
23:
tą ſmierć. Prælo ſubijcere, Miedzy práſy
24:
włożyć. Ignem ſubijcere, Ogień práſowáć.
25:
podętknąć. Oua gallinis ſubijcere, Pod
26:
náſiadki yáyec náſypáć/ náſádźić ná yáycách
27:
Tutele alicuius ſubijci, Być pod cziyem
28:
opiekuńſtwem. Se imperio alterius ſub=
29:
ijcere, Poddáć ſie pod cziyę moc.
30:
¶Subijcere etiam ſignificat, Prziwieść
31:
ná pámięć. Cogitationem ſuam ſubij=
32:
cere, Przypomnieć. Crimini ſubijci, Być
33:
oskárżón. Rationem ſubijcere, Prziczinę
34:
temu przydáć. Exempla ſubijcere, Przy=
35:
kład prziwieść.
36:
¶Subiectus participium, ut ignis ſub=
37:
iectus, Ogień podekniony/ podłożony. Sub=
38:
iecta oculis res, Rzecz yeſt yáwna. Sub=
39:
iectus alicui, Poddány komu/ to yeſt kmieć
40:
Gbur. Subiecta ſub uarios caſus uir=
41:
tus, Cnotá wielkim niebeſpiecznośćiam yeſt
42:
poddána.
43:
¶Subiectibilis, le, in Biblijs barbare
44:
legitur.
45:
¶Subiectio, onis, f. t. Przidánie/ Podrzu=
46:
cenie. Sed quando eſt figura Rhetori=
47:
ca, Odpowiedź gdy my ſámi ná ſwe pytá=
48:
nie ſobie odpowiedamy. Nam ſubijcere
49:
etiam ſignificat dicere uel reſponde=
50:
re ut hæc ad ea ſubiecit, To temu rzekł
51:
álbo odpowiedział.
52:
¶Subiector, ſubiectoris, ut ſubiector
53:
teſtamentorum, Fáłſziwy podrzutek.
54:
¶Subiecto, as, are, frequentatiuum,
55:
Często podrzucam. Dicitur & ſubia=
56:
cto.kolumna: b
| I ante A. | 163 |
1:
¶Subictio, as, are, idem ſed Obſoletū.
2:
¶Superijcio, & ſuperiacio, ſuperiacis
3:
ſuperieci, ſuperiacere, ſuperiactum, pe.
4:
cor. Przymietam co z wierſchu też przerzu=
5:
cam przes wierſch.
6:
¶Superiacto, as, are, frequentatiuum,
7:
Przeskákuyę/ przełáżę.
8:
¶Traijcio, Przebywam/ też przewożę sie w
9:
łodźi/ przebywam á drugą ſtronę. Traij=
10:
cio flumen, Przebywam rzekę. Et nauta
11:
nos traiecit, Przewoźnik nas przewiósł.
12:
Claſſem in Italiam traijcere, Obóz na=
13:
wodny do włóch przewieść. In alia uaſa
14:
traijcere, Przelać w ine ſędy. Metaph.
15:
Item, traijcere culpam in alium, Zegnáć
16:
ná inego winę. Etiam Metaph. Murum
17:
iaculo traijcere, Mur kulą przebić.
18:
¶Traiectus participium, Przebity/ prze=
19:
kłoty/ też przewieziony ná drugą ſtronę.
20:
Vt traiecta præcordia, Przebite wnę=
21:
trznośći około ſercá. Traiectus nauicula
22:
in alteram fluminis ripam, Przewie=
23:
ziony w łódce ná drugą ſtronę brzegu.
24:
¶Traiectulus huius traiectus, Przeby=
25:
cie/ Przewiezienie. In traiectu Iſtulæ
26:
ſubmerſus eſt. Gdyſmy przebywáli wi=
27:
śłę vtonął yeſt.
28:
¶Traiectio, onis, idem, Też przebicie/ prze=
29:
kłocie.
30:
¶Traiectum urbs in Holādia, Tráyekt
31:
po niemiecku zową Vtrich.
32:
Iadera, f. p. miáſto w Iſtriey pánów Weneckich.
33:
Iam aduerbium temporis, Teraz/ dopiero/
34:
też wnet álbo hnet/ też yuż. Tace egomet
35:
conueniam iam ipſum, Milczże yuſz
36:
ya poydę teras ſam do niego. Iam ne imus
37:
Chcemy yuż yść. Non pædagogum iam
38:
me, ſed Lydum uocat, Iuż mię więcey zá=
39:
miſtrzá nie ma/ etć. I nunc iam, Ydź yuż
40:
teras. Iam aderit, Wnet będzie. Iam ade=
41:
ro, Przydę záś wnet. Iam a principio
42:
Romani nominis, Málem od początku
43:
Rzimianów. Iā antea petiui abs te, Daw=
44:
nom cie o to żądał. Plus iam anno ſcio
45:
Wiem to dawniey niżli od roku. Item ad=
46:
ſciſcit multas particulas, ut iam pri=
47:
dem, Yuż dawno. Iam primum, Do=
48:
piero. Iam tandem, Ná oſtátek.
49:
Iam non faciam, id eſt, poſt hac
50:
non faciam, Nie dopuſzczę ſie tego na po=
51:
tym. Iam reuertere, Wrácay ſie záś sko=
52:
kiem. Nos putant iam a pueris ilico
53:
naſci ſenes, Mniemáyą ábyſmy od dzie=
54:
ćińſtwa mogli ſtáremi być. ¶Iam diu ex=
55:
pecto, Dawno tu czekam. Iam Iam ali=
56:
quando ingeminatur. Vt Iam Iam fa=| Ee | ciam |
strona: 163v
kolumna: a
| I ante A. |
1:
ciam, Hnet vczinię. Iam Iam deſi=
2:
no, Więc yuż przeſtanę. Iam inde a cu=
3:
nabulius, Málem od pieluch álbo dziećiń=
4:
ſtwá. Iam inde a teneris, a puero idem
5:
Iam inde ab initio, Od początku. Iam
6:
inde ab Racilij morte, Skoro po ſmierćy
7:
Raciliuſowey. mihi magna cū eo iam in=
8:
de uſ apueritia ſemper fuit familia=
9:
ritas, Myałem s nim práwie od ſámego
10:
dziećińſtwá wielkie towárziſtwo. Iam pri=
11:
dem, Dawno przed tym. Iam tum, Ná
12:
ten czás około ſiedmi lat. Iam dudum, O
13:
yuſz dawno. Iam dudum audiui, Sły=
14:
ſzałem to dawno. Iam olim, Dawno przed
15:
tym. Iam puer dixit Plautus pro iam
16:
a pueris.
17:
Iambus pes metricus conſtans prima
18:
breui & ultima longa ſyllaba, nota=
19:
tur ſic u - Dijabus, id eſt, duplec iam=
20:
bus, conſtans ex quatuor ſyllabis, Pri
21:
ma & penultima breui, ſecunda & ul=
22:
tima longa, notatur ſic grafika Hinc
23:
Iambicus, a, um, quod ex Iambis fa=
24:
ctum eſt.
25:
Ianiculum, oppidum non procul a Ro=
26:
ma fuit.
27:
Ianitor, Vide Ianus & Ianua, ibidem.
28:
Ianthia pen. cor. gen. fem. ſubauditur ue=
29:
ſtis, Fiyołkowe odzienie.
30:
Ianthinus, a, um, Z fiyołkowey máśćy.
31:
Ianthina ſubauditur indumenta, Száty fi=
32:
ołkowey álbo purpurowey maśćy. Nam
33:
ιόυ uiolam ſignificat.
34:
Ianus, maſc. ſec. Bóg tego ymieniá Ianus/
35:
który bywa ze dwoyą twarzą málowány/
36:
to yeſt/ y naprzod y ná zad/ známionuyąc
37:
przes to ſze on y przyſzłich y przesłych rze=
38:
czy wyádomość miáł/ y ludzióm też to oznay=
39:
mował/ kośćioł yego w Rzymie ſtał otworzo
40:
ny czáſu walki/ á záś gdy Rzymiánie wſzę=
41:
dzie pokoy mieli ſtał záwárty. unde Patul=
42:
cius & Cluſius cognominabat, & con
43:
ſecrata huic erant omnium rerum ini=
44:
tia. Hinc Ianua, Vliczká drzwi. Effingere
45:
& reuellere ianuā, Wybić do kogo drzwi.
46:
Ianitor, ianitoris, Wrotny/ Odwierny.
47:
Ianitrix, Ianitricis, Wrotna. Laurus iani=
48:
trix Cæſarum pontificium, Wrotna
49:
to yeſt/ przed domem/ poſtáwione álbo wſzcze
50:
pione. Bobkowe drzewo. Quoniam olim
51:
ante domos & hoſpitia Cæſarum lau=
52:
ri uirga collocabatur.
53:
Ianeus, a ueteribꝰ dicebatur Ianitor, CC.
54:
Ianual libi genus quod Iano tantum de=
55:
libabatur. CC.
56:
Ianualis, porta Romæ.kolumna: b
| I ante A & B. |
1:
Ianuarius, menſis nomen, Styczeń.
2:
Iapetus, maſ. ſ. pe. co. Pater Promethei.
3:
Iapis, Iapidis, fem. tert. nomen oppidi in
4:
Italia, a quo ea pars ubi Timanus flu
5:
uius eſt Iapis dicitur.
6:
Iapygium Salentinorum promonto=
7:
rium.
8:
Iapyx, Iapygis, pen. cor. uentus ex Apu=
9:
lia quaſi aduerſus Eurum flans.
10:
Iapygia, id eſt, Apulia in qua Brundu=
11:
ſium & Tarentum.
12:
Iaſa nomen ciuitatis Moabiticæ.
13:
Iaſius, gen, maſc. primus rex Græcorū,
14:
unde Græci dicuntur Iaſides.
15:
Iaſon, iaſonis, maſc. tert. pen. cor. Właſne
16:
ymię ſyna Aeſonis bráta Penſowego królá
17:
Teſalieyskiego/ qui Colchos proſectus
18:
uellus aureum abſtulit & Colchi Ar=
19:
gonautæ dicuntur, Vide alibi.
20:
Iaſpis, iaſpidis, ma. ter. Iapidis precioſi ge
21:
nus. Iaſpis.
22:
Iaſpideus, a, um, Vt Iaſpidea gemma,
23:
Perłá Iáſpiſowey máśćy.
24:
Iaſponyx nomen gemmæ.
25:
Iaſum inſula Cariæ.
26:
Iatros, gen. maſc. Latine medicus, Lekarz.
27:
¶Archiatrus, Nawyſzſzy lekarz.
28:
Iatraleptes medicus ungentarius, Bár=
29:
wierz.
30:
Iaxamatæ, id eſt, Sauromatæ.
31:
Iaxatres fluuius Sacarum.
32:
Iaziges, gen. neut. Siedigrodzánie w wę=
33:
grzech/ wáłáskiey ziemi pográniczni. Iuxta
34:
Carpatum montem, alias Meta=
35:
naſtæ.I ante B.
36:
Iberus, maſc. ſec. pen. prod. fluuius Hi=
37:
ſpaniæ.
38:
Iberia Kráyiná w Hiſpániey/ przy tey rzece le=
39:
żáca. Capitur pro tota Hiſpania etiam
40:
Celtiberica dicta, Eſt etiam alia regio
41:
hoc nomine inter Colchida & Ar=
42:
meniam.
43:
Iberica herba Spartum dicebatur anti=
44:
quis, Pfrumen oder ginſtern pa niemięcku.
45:
Ibi aduerbium in ioco, Tam. Ibi, ubi,
46:
Tám gdzie. Cic. Ibi peſtis eſt, ubi tem=
47:
pli aditus eſt, Ibi tum exanimatus
48:
Pamphilus, Tám zápámiętawſzy ſie Pam=
49:
philus.
50:
Ibidem, Támże. Inibi idem.
51:
Ibis, ibidis, uel Ibis huius ibis, Nieyáki| ptak |
strona: 164
kolumna: a
| I ante C. |
1:
ptak Egypcki bocianowi podobny.
2:
Ibix, ibicis, in Biblijs ponitur ut uide=
3:
tur pro caprarum genere uel arie=
4:
te.I ante C.
5:
Icarus, maſc. ſec. Syn Ebaluſów krolá Má
6:
cedońskiego/ też Syn Dedaluſów który
7:
Lábirynt zbudował. A quo Icarium ma=
8:
re.
9:
Icarus etiam mons Atticæ & Icaria In=
10:
ſula maris Icarij.
11:
Ichneumon, Ichnemonis, Zwierzę Egypckie
12:
ták wielkie yáko kot ále myſzy podobe.
13:
Alias mus Indicus.
14:
Ichnographia, Opiſánie álbo wymálowánie
15:
tego zwierzęcia.
16:
Ichnuſa, fem. prim. pen. prod. Inſula, quæ
17:
alias Sardinia dicitur.
18:
Ichticula inſula, alias Icaros dicta, Delo
19:
ad quinquaginta millia paſſuum pro=
20:
pinqua.
21:
Ichthys, gener, maſc. Latine piſcis. Ri=
22:
bá.
23:
Ichthyophagi, Którzy ſie tilko ribámi kar=
24:
mią.
25:
Ichthyotrophειum, Sadzáwká/ Stáwek/
26:
ſadz gdzie ryby chowáyą.
27:
Ichthyopolium, pen. prod. Rybny targ.
28:
Ico, icis, ici, ictum, icere, Trącam/ tráfiam/
29:
Biyę. Vnde ictus participium, Vt ictus
30:
fulmine, Gromem trącony/ álbo zábity. Ice=
31:
re fœdus. Przymierze wzyąć.
32:
Ictus, huius Ictus, Trącenie. vderzenie/ cięcie
33:
Vno ictu abſcidit illi auriculam, Ye=
34:
dnym cięciem odciął mu vcho. Ictu ſcor=
35:
pionis exanimatus eſt, Od vkąſzenia nie=
36:
dzwiadkowego zápámięyał ſie.
37:
Icon, Iconis, fe. tert. Latine imago, Obras
38:
foremne wymálowanie. Vnde uenit Ve=
39:
ronica uox compoſita ex Latina &
40:
Græca quaſi uera imago, Práwie praw
41:
dźiwe wyobráżenie.
42:
Iconula, læ, dimin. Obrazek.
43:
Iconicus, a, um, Wyobráżony/ práwie yáko
44:
má być wyrzniony.
45:
Iconiſmos Seneca, libro 15. Epiſt. appel=
46:
lat deſcriptiones, Opiſowánie.
47:
Iconium oppidum Cappadociæ & al=
48:
terum Ponti.
49:
Icteros, gen. maſ. pen. cor. morbus, Cho=
50:
robá. Latine miluus & morbus regiuskolumna: b
| I ante C & D. | 164 |
1:
Zołta niemoc. Alias Aurigo & Arqua=
2:
tus. Dicitur etiam Icteria.
3:
Ictericus, a, um, Który żołtą niemoc
4:
ma.
5:
Icterus, icteri, maſc, ſecund. Nieyáki żołty
6:
ptak.
7:
Ictis, ictidis, fem. tert. Muſtelæ genus, la=
8:
tine Viuerra, ut Gaſa putat. Láśicá.I ante D.
9:
Id, eius, pronomen demonſtratiuum, To
10:
Id quod res eſt, To co rzecz yeſt. Ták yá=
11:
ko ſie rzecz ma. Nunc id prodeo ut con=
12:
ueniam Patmenonem, Dla tego teraz
13:
wychodzę. Id modo dic abijſſe Dorum
14:
Tylko to powiedz że Dorus ſzedł precz Id
15:
ipſum uolebam, Tom chciáł. Id quod
16:
& quod ipſum, To co/ etć.
17:
Idcirco & Ideo conunctio cauſalis, Dla
18:
tego/ A przeto. Identidem/ etć.
19:
Ida, Idæ, mons altiſsimus qui Troiadem
20:
ſpectat.
21:
Idæus, a, um, Co k tey górze należy. Idæus
22:
dactylus nomen gemmæ.
23:
Idæa mons Cretæ & Idæus Creten=
24:
ſis.
25:
Idalium, oppidum in Cypro unde Ve=
26:
nus Idalia.
27:
Idalus, mons & nemus in Cypro Ve=
28:
neri ſacer.
29:
Idalius, a, um, Co ktemu należy.
30:
Idea, fem. prim. Latine forma, ſpecies pri
31:
ma & inchoata intelligentia, Pochop/ po
32:
czątek xtałtu álbo formy álbo wyobráżenia
33:
yákiego.
34:
Idem, eadem, idem, gen. maſc. producit
35:
primam.
36:
Idem gen. neut. corripit, Tenże. Idem ani=
37:
mus hunc eſt mihi, Tenże teraz vmysł
38:
mam. Præſens abſenſ idem erit.
39:
Ideo coniunctio collectiua ſiue ratio=
40:
nalis, Dlatego/ A przeto. Hæc ideo dico
41:
To dla tego mowię. Ideo te accuſat,
42:
A przeto cie winuye.
43:
Idioma, Idiota, Cide Idios.
44:
Idios, a, um, Latine proprius, Właſny.
45:
Idiotes, uel Idiota, pen. produ. Oſobliwy
46:
który ſam ſobie tylko żywie/ też ten który
47:
nie ma ná ſobie yákiego vrzędu áni doſtoy=
48:
nośćy/ też proſtak gnuśny nievmieyętny.
49:
Idiote enim opponitur ingenio=
50:
ſus.
51:
Idiographum, Właſne piſmo álbo właſna
52:
ręká.| Ee 2 | Idioma |
strona: 164v
kolumna: a
| I ante D. |
1:
Idioma, idiomatis, pen. prod. Właſność.
2:
yęzyku.
3:
Idiotiſmus idem.
4:
Idolum, idoli, gen neut. pen. prod. Lati=
5:
ne ſimulachrum, Obras/ Bałwan/ Słup
6:
wycioſany álbo wyrzezány Bożek/ też wyo=
7:
bráżenie á xtałt nieyákiey rzeczy.
8:
Idolium, Báłwáńsky/ Bałwochwálski dóm.
9:
in Biblijs legitur.
10:
Idololatra, Báłwochwálcá ten zwłaſzczá który
11:
ſie kłáma/ zeymuye czapkę przed yákiem o=
12:
brázy álbo ye chwali.
13:
Idololatria, æ, femin. prim. Báłwochwál=
14:
ſtwo.
15:
Idolathytum, idolathyti, neut. ſec. Ofiárá
16:
báłwáńská.
17:
Idomeneus, gen. m. quattuor ſyllabarum
18:
filius Deucalionis & Cretenſium
19:
Rex.
20:
Idoneus, a, um, Godny. Idonea tempeſtas
21:
Dobra pogodá. Idoneus autor, Godny
22:
ku czceniu. Idonei at integri homi=
23:
nes, Rządni á ſtáteczni ludzie. Idoneus
24:
tingendis ueſtibus flos, Ku kraſzeniu ſu=
25:
kná dobry kwiát. Idoneus tibi uideor
26:
quem fallere incipias dolis, Tákżeć ſie
27:
zdam álbo podobam/ którego ſie ty nie oba=
28:
waſz wodźić zá nos.
29:
Idonee aduerbium, Doſtátecznie/ godnie.
30:
Iduo, as, are, lingua Hetruſcorum eſt di=
31:
uidere, Obſoletum.
32:
Idumæa, gen. fem. Kráyina pogránicźna ży=
33:
dowſtwu ku zachodu słońca leżąca/ ma w ſo=
34:
bie miáſtá ty Gaſam/ Azotum/ Aſcalon.
35:
Idumæus, a, um, Ydumeyczyk.
36:
Idus, iduum, pluraliter tantum, ab Iduo
37:
uerbo obſoleto uenit, gen. fem. Octo
38:
dies qui in ſingulis menſibus No=
39:
nas ſequuntur, Ośme dni w káżdym mie=
40:
ſiącu Nonas náſláduyące.
41:
Idula ouis, quæ ſingulis idibus Ioui
42:
immolabatur, CC.I ante E.
43:
Iecur, iecoris, uel iecinoris, Wątro=
44:
bá.
45:
Iecuſculum diminutiuum, Wątrob=
46:
ká.
47:
Ieiuno, as, aui, Poſzczę ſie. Apud Idoneum
48:
autorem non reperitur Ieiunium, Poſt
49:
Inſtituere ieiunium, Vſtáwić poſt. Labo=
50:
rare ieiunio. Mdłym być od poſtu.
51:
Ieiunus, a, um, Poſzczący ſie/ też który yeſzcze kolumna: b
| I ante E & G. |
1:
nic nie yadł/ czczy. Ieiunia ſaliua, Sliná
2:
náczcza. Ego adhuc ieiunus ſum, Yam
3:
yeſzcze nic nie yadł. Frigidam & ieiunam
4:
allegaſti cauſam, Nic nietrafną áni grun=
5:
townąś prziczinę powiedział. Terra ieiuna
6:
Nievrodzayna ziemiá. Ieiuna oratio cui
7:
opponitur plena & copioſa, Niewię=
8:
żiſta rzecz.
9:
Ieiunum, ieiuni, inteſtinum eſt, Czcze yelito
10:
przes które pokarm prętko przechodźy.
11:
Ieiune aduerbium, ut ieiune negotium
12:
alicuius promouere, Niedbále cziyę
13:
rzecz ſpráwowáć. Ieiune cum aliquo col=
14:
loqui, Nie chutliwie s kim rozmáwiáć.
15:
Ieiunitas, ieiunitatis cui cōtraria eſt uber=
16:
tas & copia, Nievrodzáyność/ niedo=
17:
ſtátek.
18:
Ieiunatio pro ieiunio in Biblijs legitur
19:
inſolens eſt.
20:
Ientaculum, ientaculi, neut. ſec. Sniadánie.
21:
Iento, as, are, Sniadam.
22:
Ieſus nomen eſt Redemptoris & Serua=
23:
toris noſtri Chriſti, gen. maſ. eſt autem
24:
triptoton, ed eſt, tribus caſibus declina
25:
tum. Dictio Hebraica eſt ſignificans
26:
idem quod Saluator, Zbáwiciel. Ad
27:
quam ætimologiam Angelus apud
28:
Euangeliſtam alludit, dum dicit, Vo
29:
cabis nomen eius Ieſum, is enim ſal=
30:
uum faciet populum a peccatis ſuis,
31:
1. Cap. Matth.I ante G.
32:
Igilium, Iuſula Coſſanum littus, CC.
33:
Igitur collectiua uel rationalis cōiunctio
34:
eſt. a dla tego/ a przeto. Quid igit faciam
35:
miſer, Coſz tedy mam czynić nędznik. Item
36:
pro Deinde, Terent. Quid igitur fa=
37:
ciam, Coſz mam dáley czynić.
38:
Ignauus, Vide ſupra Gnauus.
39:
Ignarus, Vide Gnoro.
40:
Ignauit pro Ignarum fecit, Obſoletum.
41:
Ignis, huius ignis, maſc. tert. Ogień. Ali=
42:
quando pro meretrice accipitur.
43:
Ignis ſacer, Piekielny ogień álbo ſwiętego
44:
Antoniego plagá. uide ſupra Anthrax. Ex=
45:
citare ignem, Wzkrześić ogień.
46:
Igniculus, igniculi, diminutiuū, Ogieniek
47:
& Metaph. Cieleſna pożądliwość.
48:
Igneus, a, um, Ogniowy/ płomienny. Color
49:
igneus, Płomieniowa máść.
50:
Ignipotens, ignipotentis, Bóg Vulca=
51:
nus.| Ignio |
strona: 165
kolumna: a
| I ante G. |
1:
Ignio, ignes, a quo igneſco, igneſcis, igne
2:
ſcere, Podniecam/ podpala/ też gorę
3:
świecę ſie. igneſcunt iræ pro accedun=
4:
tur, Zápaláyą ſie gniewy. Igneſcit amor,
5:
Korzeni ſie miłość.
6:
Igneſcens participium, Vt Igneſcens co=
7:
lor, Ogniowa czerwona máść.
8:
Ignitus, a, um, Goreyący/ pałáyący/ łſzczący
9:
ſie od ogniá. Ignitabulum, id eſt, ignis
10:
receptaculum, Ognisko/ też krześywo, fár
11:
ká żagieẃ co ku skrzeſzeniu ogniá nale=
12:
ży.
13:
Ignarius, a, um, Co ku ogniowi należy.
14:
Ignarius lapis, Krzemień.
15:
Ignarium, ignarij, ſubſtantiuum, Pal/ to
16:
yeſt drwá do palu.
17:
Ignarium ferrum, Krześywo.
18:
Ignia quædam uaſorum fictilium uitia
19:
quæ coquendo contrahuntur, Przepa
20:
lenie/ przegorzenie/ gárnców y ynſzego naczi=
21:
nia gliniánego.
22:
Ignipes, ignipidis, pen. cor. Poëticum eſt,
23:
Zeláżonośny.
24:
Igniſpicium, igniſpicij, Práktikowánie z poy
25:
rzenia ná ogień. Plin.
26:
Ignobilis, Vide Nobilis.
27:
Ignominia, Vide Nomen.
28:
Ignoro, Vide Gnoro.
29:
Ignoſco, Vide Noſco.I ante L.
30:
Ilba uel Ilua Inſula in mari Tuſco, Ca=
31:
lepinus.
32:
Ile, ilis, gen. neut. Flák/ yelito. pluraliter,
33:
Ilia, ilium, ilibus, Ielitá/ fláki/ ea quæ
34:
in hominibus, & in ouibus lactes di=
35:
cuntur.
36:
Ileos, Długie yelito/ też niemoc kłocie álbo
37:
dárcie w żywocie. Alias Colica ſiue Ilia=
38:
ca paſsio, Tormina latine.
39:
Ilioſus, a, um, & Iliacus, a, um, Który tę cho=
40:
robę ciérpi.
41:
Ilia, gen. fem. Mátká Romuluſowá/ y Rhe=
42:
muſowá.
43:
Ilex, ilicis, Yeſionowe álbo Iapurtowe drzewo
44:
Iliceus, a, um, & Iligneus, a, um, Co z tego
45:
drzewá yeſt.
46:
Ilignus, a, um, idem Ilicetum, Mieyſce
47:
gdzie to drzewo rośćie.
48:
Iliſſus, gen. maſ. fluuius Atticæ.
49:
Ilium, gen. neut. Miáſto Troya. Vrbs mi=
50:
noris Aſiæ.
51:
Iliacus, a, um, Troyáński/ a/ e.kolumna: b
| I ante L. | 165 |
1:
Ilias, adis, Xięgi Homeruſowe o zburzeniu
2:
Troiyey nápiſáne.
3:
Iliadæ, id eſt, Troiani, Troyáńczicy.
4:
Iliboris, Vide Illyberum.
5:
Illatebro, Vide Lateo.
6:
Illaudatus, Vide Laudo.
7:
Ille pronomen demonſtratiuum, Ten.
8:
Illecebræ, gen. fem. plu. tantum. pen. cor.
9:
uenit a uerbo illicio quod ipſum ue=
10:
nit a uerbo lacio, Vide in loco, Lá=
11:
kotki/ poduſzczánia á pokuſy świátá tego.
12:
Irretire adoleſcentulum illecebris cor=
13:
ruptelarum, Záwiężbić młodzieńcá ná o=
14:
mylnych roskoſzách świata tego. Dedere ſeſe
15:
illecebris & lenocinijs cupiditatū, Vdáć
16:
ſie ná wſzeláką roſpuſtę y loſtowánie.
17:
Illecebroſus, a, um, Zábáwiony tákowemi ro=
18:
skoſzámi.
19:
Illecebroſe, illecebroſius, Poduſzczenie, Iſt=
20:
hoc illecebroſius fieri nihil poteſt.
21:
Nád to nie może nic być poduſzczeńſzego/
22:
álbo co by bárziey człowieká gábáło.
23:
Illac aduerbium per locum, Onędy. Hac
24:
at illac, Y tędy y onędy/ to yeſt/ wſzę=
25:
dy.
26:
Illachrymo, Vide Lachrymo uel Lachryma.
27:
Illæſus, Vide Lædo uel Læſus.
28:
Illætabilis, Vide Lætum.
29:
Illaqueo, Vide Laqueum uel Laqueo.
30:
Illepidus, Vide Lepidus.
31:
Illex, id eſt, ſine lege Obſoletum apud
32:
Plautum.
33:
Illi aduerbium loci pro ibi, Tám.
34:
Illibatus, a, um, Participium ſine uerbo
35:
uel nomen, Niepokalány/ czyſty/ niepo=
36:
mázány/ zupełny/ nienáruſzony. Integerri=
37:
mus & illabatus homo, Człowiek vprzey
38:
my á w żádney rzeczy nienáruſzony.
39:
Illiberalis, Vide Liberalis.
40:
Illic aduerbium in loco, Tám/ ná tym miey
41:
ſcu.
42:
Illicet aduerbium, Nátychmiáſt/ wnet/ hnet.
43:
Actum eſt, illicet periſti, Wnet po tobie
44:
yáko pióro opalił.
45:
Illicio, Vide Latio.
46:
Illico, aduerbium temporis, Hnet álbo
47:
wnet.
48:
Illido, require Lædo.
49:
Illigo, Vide Ligo.
50:
Illimus Vide Limus.
51:
Illinc aduerbium de loco, Ztámtąd. Hinc
52:
illinc, prouerbiale, Terentius dum co=
53:
gnatus hinc illinc ueniret, Gdy ztąd y
54:
zonąd przichodźił.
55:
Illinio, & illino, Vide, Lino.| Ex 3 | Illiquefacio |
strona: 165v
kolumna: a
| I ante L. |
1:
Illiquefacio, Vide Liquor.
2:
Illo aduerbium ad locum, Tám.
3:
Illiteratus, Vide Literatus, uel Litera.
4:
Illotus, Vide Lauo.
5:
Illocabilis, Vide Locus uel Loco.
6:
Illuc aduerbium ad locum, Tám. Huc
7:
at illuc interui, Y tám y ſám poyź=
8:
rzeć.
9:
Illuceo, Vide Lux.
10:
Illunis, Vide Luna.
11:
Illudo, Vide Ludo.
12:
Illumino, Vide Lumen.
13:
Illuſtris & illuſtro. Vide Luſtro.
14:
Illutibilis, & hoc illutibile, Czego ſie nie go=
15:
dźy vmywáć.
16:
Illuuies, Vide Luo.
17:
Illiberis ciuitas prouinciæ Narbonen=
18:
ſis.
19:
Illyris, Illyria, Illyricū, Yliricka ziemiá leżi
20:
przy Adryatyckim morzu pográniczna yeſt
21:
Mácedoniey, hiſtriey/ węgierski ziemi teras
22:
zową Slauonia/ to yeſt/ Słáwácka ziemiá
23:
iż yęzyk słáwácki yáko y my polacy máyą.
24:
Hinc illyrij, Słáwacy/ Karwaci/ Dalma
25:
te & Boſnenſes, Bywáyą zwáni. Va=
26:
dianus ſcribit Illyricos lingua Dal=
27:
matica uti in ſacris & ſacras ſcriptu=
28:
ras eadem lingua legere. A yeſt podo=
29:
bieńſtwo ku prawdzie bo święty hieronym
30:
był Dálmátá/ słáwak który ná słáwácki
31:
yęzyk oboy teſtáment przełożył. Teſte co=
32:
dem Vadiano, & Eraſmo Rot. Inde
33:
adiectiuum, Illyricus, a, um.
34:
Illurcis, Iberiæ urbs, poſtea Grachuris
35:
dicta.I anet M.
36:
Imago, imagiis, pen. cor. gen. fe. Obras
37:
Wyobráżenie. Nullam imaginem Reip.
38:
& ueſtigium nullam reliquent, Wy=
39:
wodzą przes poſpolity ſtan. Memoriam
40:
& imaginem patris tui tibi propone
41:
Weźmi ſobie ná pámięć Cnotę y záchowá=
42:
nie oyca twego. Imago animi uultus eſt,
43:
Iudices oculi, Co w kim leży/ to twarz
44:
oſobá y oczy okázuyą. Muta imago dici=
45:
tur pictura.
46:
Imagines in plurali, Sliachectwo też herby
47:
domów Sliácheckich. Fumoſæ imagines
48:
Stárádawny dóm. Subitæ imagines, No
49:
we ſliáchectwo. Plinio, Nam cerea ſimu=
50:
lachra maiorum ſuorum in amarijs
51:
olim per atria diſponebant Romani
52:
ad generis nobilitatem oſtendendam,kolumna: b
| I ante M. |
1:
quæ & ſtemmata dicuntur, Vide Icon.
2:
Imaginem pro uagina dixit, Verg. lib. 8.
3:
Æneid. ſeruans ſub imagine fal=
4:
cem.
5:
Imaginarius, a, ū, Mnimány/ Domniémá=
6:
ny. Imaginarius miles, Málowány ricerz
7:
to yeſt ymieniém tilko. Non re.
8:
Imaginarij dicti ſunt qui ferebant ſigna
9:
militaria in quibus imperatorū ima=
10:
gines erant. Chorąży.
11:
Imaginariæ militiæ genus, Kunſztowne ſzer=
12:
mowánie.
13:
Imaginoſus, a, ū, Pełny wyobráżenia/ Dom=
14:
niemánia. Vt ſpeculum imaginoſum.
15:
Imagino, as, are, Bierzę/ też czynię wyobrá=
16:
żenie. Vt ſpeculum imaginat, Okázuye
17:
obras.
18:
Imaginor, aris, ari, Myſlię nieco/ Bierzę ſo=
19:
bie ná myśl. Imaginatio, Myślenie.
20:
Imaguncula, læ, dimin. Obrazek.
21:
Imantopodes, pen. cor. populi Ætiopiæ.
22:
Imans, mons Indiæ.
23:
Imbecillis, & imbecillus, Vide Baculus.
24:
Imbellis. le. Niewaleczny/ niemocarz/ nie
25:
mężny/ też mdły blády. Imbellis inermiſ
26:
fœminarum turba. Imbelles & timidi
27:
idem.
28:
Imbellia, æ, Nieſmiáłość/ boyáźliwość. Sed
29:
plane antiquum eſt, & inuſitatum.
30:
Imber, imbris, gen. maſc. Ablatiuo im=
31:
bre uel imbri, Wielki deſzcz. Compoſita
32:
Septēber, Wrzeſień. October, Pázdzier=
33:
nik. Nouember, Liſtopad. December
34:
Grudzień.
35:
Imbrex, imbricis. Rynna. Imbricium
36:
idem.
37:
Imbrifer, a, um, & imbricus, a, um, Dżdżo
38:
wy/ ku dżowi nákłoniony.
39:
Imbrico, as, are, id eſt, in modum im=
40:
bricis facio, Ná xtałt rynny co czynię wy
41:
dłubuyę wydrażam. Imbricati ungues ſi
42:
miæ, Zákrzywione páſnokcie.
43:
Imbricatim aduerbium, Ná xtałt rynny.
44:
Imbricoſus, a, um, pro imbricato, Cale.
45:
ſine autore.
46:
Imberbis, Vide Barba.
47:
Imbibo, Vide Bibo.
48:
Imbrex & imbrico, Vide Imber.
49:
Imbrus, inſula Thraciæ, Mercurio ſacra
50:
Imbubinare eſt menſtruo ſanguine fœ=
51:
dare, CC obſoletum.
52:
Imbuo, is, imbui, imbutum, imbuere,
53:
Wzmoczyć w fárbę włożyć/ Nápełnić. Et
54:
Metaph. Náuczáć. Imbuo literis Græcis
55:
Vczę greckiego yęziku. Doctrina inſtitutus
56:
& imbutus, Dobrze náuczony. Imbuere ſe| ſtudijs |
strona: 166
kolumna: a
| I ante M. |
1:
ſtudijs ineūte ȩtate. Vczyć ſie od dziećiń
2:
ſtwá. Imbuit eorum mentem ea opi=
3:
nio, To mniemánie zięło ych vmysł. Im=
4:
buta Appia uia ſanguine latronis, Ná=
5:
piłá ſie krwią łotrowską. Gladium ſcelere
6:
imbuere, Dopuśćić ſie nieślachetnego vczyn
7:
ku. Adoleſcentuli pietate & morum ele
8:
gantia imbuti ſunt, Nápili ſie boyáźniey
9:
boskiey y dobrych obyczáyów. Animos
10:
errore imbuere, W błąd kogo wpráwić.
11:
Imitor, aris, atus ſum. imitari, Náśladuyę.
12:
Imitari chyrographum alterius, Chcieć
13:
trafić cziyę rękę/ náśládowáć kogo w piſá=
14:
niu. Imitari & exprimere, idem.
15:
Imitatus participium, Náſládowány. Paſ=
16:
ſiue ſumptum, ut imitata & efficta ſi=
17:
mulachra, Wedle pirwey formy vczynio=
18:
ne.
19:
Imitatio, Náſliádowánie. Imitator, Náſliá=
20:
downik.
21:
Imitator & narrator facetus, Vmié forem=
22:
nie wyćynáć cudze obyczáye.
23:
Imitatrix, fem. Cic. imitatrix boni uo=
24:
luptas, Cnotę roskoſz náſliáduyę.
25:
Immitabilis, le, Latwy ku náſliádowániu. Vt
26:
imitabile exemplum, Sliáchetny vczynek
27:
godny ku náſliádowániu.
28:
Inimitabilis, le, Co nie może być vczyniono
29:
czemu kto nie może ſproſtáć.
30:
Immadeo. Vide Madeo uel Madidus.
31:
Immanis, Vide Manes.
32:
Immanſuetus, Vide Manſuetus.
33:
Immatceſco, Vide Marceſco.
34:
Immaturus, Vide Maturus.
35:
Immediatus, Vide Medius uel Medium.
36:
Immenſus, a, um, Niezmierny/ wielki. Im=
37:
menſum iter, Dáleka drógá. Immenſæ
38:
quæſtionis eſt, Wieleby o tym trzebá mó=
39:
wić. Immenſum precium, Zbytna dro=
40:
gość.
41:
Immenſitas, atis, Wielkość/ bezmierność.
42:
Immeo, as, are, Wprowádzam ſie
43:
gdzie.
44:
Immerens, Vide Mereor.
45:
Immergo, Vide Mergo.
46:
Immigro, Vide Migro.
47:
Immineo, Vide Maneo.
48:
Imminuo, Vide Minuo.
49:
Immiſceo, Vide Miſceo.
50:
Immiſericors, Vide Miſercor uel Miſeri=
51:
cors.
52:
Immitto, Vide Mitto.
53:
Immo eligendi uel corrigendi aduer=
54:
bium, Y owſzem. Cauſa igitur bona
55:
non eſt, immo optima, Y owſzem bárzokolumna: b
| I ante M. | 166 |
1:
dobra, Dictum puta nempe ut curen=
2:
tur recte hæc, Si. immo aliud, Y owſzem
3:
coś ynſzego.
4:
Immobilis, Vide Mobilis.
5:
Immoderatus, Vide Moderatus.
6:
Immodeſtus, Vide Modeſtus.
7:
Immodicus, Vide Modicus.
8:
Immola, penult, cor. urbs in Æmilia, Ca=
9:
lepin. Olim forum Conelij, Miáſto
10:
włoskie ták rzekące.
11:
Immolitus, a, um, Vide Molior.
12:
Immolo, as, aui, are, pen. cor. Ofiáruyę/
13:
Ofiarę zábitą czynię. Homines immo=
14:
lare, Bogu ku czćy ludźie ofiárowáć/ to yeſt
15:
zábić. Id quod faciebant gentiles. Ho=
16:
ſtias immolare, idem.
17:
Immolator, oris, Ofiárownik. Immolatio,
18:
Ofiárá. Vide Mola.
19:
Immolior, Vide Morior uel Mors.
20:
Immoror, Vide Moror.
21:
Immortalis, Vide Mortalis.
22:
Immotus, Vide Moueo.
23:
Immulgeo, Vide Mulgeo.
24:
Immugio, Vide Mugio.
25:
Immundus, Vide Mundo uel mundus.
26:
Immunificus apud Plautum pro non mu
27:
nifico, Obſoletum.
28:
Immunis, Vide Munus.
29:
Immunitus, Vide Munio.
30:
Immyſculus, immuſculi, gen. maſ. auis eſt
31:
quam alij Regulū, alij Oſſifragam di=
32:
cunt, Plin. Immuſſulus uocat.
33:
Immuteſco, is, ere, Vide Mutus.
34:
Immuto, as, Vide Muto.
35:
Imo, Vide Immo.
36:
Impactus, Vide Pango.
37:
Impages, impagis, gen. fem. Wbity goźdźik
38:
Impago, impagis, uel impaginis,
39:
idem.
40:
Impancrare, pro inuadere. Obſole=
41:
tum.
42:
Impar, Vide Par.
43:
Imparatus Vide Paro uel Paratus.
44:
Imparens, tis, gen. om. id eſt, non obe=
45:
diens, Festus, Obſoletum.
46:
Impartio, Vide Partior uel Pars.
47:
Impaſco, Vide Paſco.
48:
Impatibilis, Vide Patior uel Paßio.
49:
Impauidus, Vide Pauidus.
50:
Impecabilis, Vide Pecco uel Peccatum.
51:
Impedo, as, are, pen. cor. Winnicę tyczá=
52:
mi nádknąć.
53:
Impedio, Vide Pedum.| Ee 4 | Impeditura |
strona: 166v
kolumna: a
| I ante M. |
1:
Impeditura, æ, in Biblijs legitur, ubi di=
2:
citur legi inpædatura, W reyeſtrze w
3:
wyliczániu pokolenia. Non tamen eſt la=
4:
tina dictio.
5:
Impello, Vide Pello.
6:
Impendeo impendo impendium, Vide
7:
Pendo, Impenſus ibidem.
8:
Impennatus, Vide Penna.
9:
Impenſibilis, le, apud Gellium pro in=
10:
conſyderabili, Obſoletum.
11:
Imperditus, Vide Perdo
12:
Imperfectus, Vide Facio.
13:
Impero, as, ui, are, Vide paro
14:
Impertior, Vide Pars.
15:
Imperſonalis, Vide Perſona.
16:
Imperitus, a, um, Nievmieyętny/ Niewia=
17:
domy.
18:
Imperitia, Nievmiętność Głupość.
19:
Imperterritus, Vide Terreo.
20:
Imperturbatus, Vide Turba uel Turbo.
21:
Impes, impetis pro impetu, ueteres dixe=
22:
runt, Obſoletum. Impeſco, is, ere.
23:
Impetigo, impetiginis, Suchy ſwierzb álbo
24:
liſzay mknący ſie po ciele.
25:
Impeto & reliqua, Vide Peto.
26:
Impetritus, id eſt, ſtabilis quaſi in petra
27:
fixus, Feſtus obſoletum.
28:
Impetro, Vide Patro.
29:
Impico, as, are, Záſmalam/ ſmołą pomáżuyę.
30:
Impingo, Vide Pango.
31:
Impiger, Vide Piger.
32:
Impius, Vide Pius.
33:
Implacabilis, Vide Placo.
34:
Implanare pro in errorem impellere uer
35:
bum male ex Græco detprtum in Bi=
36:
blijs legitur.
37:
Implexus, a, um, ab implecto, Wpleciony.
38:
Vide Plecto.
39:
Impleo, Vide Pleo.
40:
Implico, Vide Plico.
41:
Imploro, Vide Ploro.
42:
Implumis, Vide Pluma.
43:
Impluo. impluuium, pluo, & pluuia.
44:
Impœnitens in Biblijs legitur pro pœni=
45:
tere neſcio.
46:
Impolitus. Vide Politus uel Polio.
47:
Impollutus, Vide Polluo.
48:
Impomenta quæ poſt cœnam menſis
49:
imponebant, Feſtus. Obſoletum.
50:
Impono, Vide Pono.
51:
Impoſtura, ibidem.
52:
Imporco, Vide Porcus.
53:
Importo, Vide Porto.
54:
Importunus, Vide Portus.
55:
Importuoſus, ibidem. kolumna: b
| I ante M. |
1:
Impos, Vide Compos.
2:
Impoſsibilis, Vide Poßibilis.
3:
Impoſtor, impoſtura, Vide Pono.
4:
Imprimo, Vide Premo.
5:
Impotens, Vide Potens.
6:
Impranuſ, a, um, Który yeſzcze nie obiedwał.
7:
Impræſentarium, aduerbium, Ná ten czás
8:
teraznieyſzy/ álbo tyn czáſem. Refertur ad
9:
tempus præteritum & futurum rarius
10:
ad præſens.
11:
Imprecor, Vide Precor.
12:
Impreſsio, Vide Premo.
13:
Imprimis, Vide Inpromis in In præpo=
14:
ſitione.
15:
Improbus, Improbo, Vide Probus uel Pro=
16:
bo.
17:
Improcerus, Vide Procer.
18:
Improlis & improlus, penult. prod. qui
19:
nondum adſcriptus eſt in ciuitate, Fe=
20:
ſtus, Który yeſzcze nie ma mieyſckiego prá=
21:
wá.
22:
Impromptus impropero, Vide Propero.
23:
Improuidus, Vide Prouidus.
24:
Imprudens, Vide Prudens.
25:
Impudens, Impudicus, Vide Pudor.
26:
Impungo onis a ueteribus impudens di
27:
cebatur, CC.
28:
Impugno, Vide Pugno.
29:
Impunitus, Vide Punio uel Pœna.
30:
Impurus, Vide Purus.
31:
Imputo, Vide Puto.
32:
Imputreſco, Vide Putreſco uel Putidus.
33:
Imus, a, um, Naniſzſzy/ naſpodnieyſzy. Imæ ra
34:
dices montis, Naniſzſze mieyſcá pod gó=
35:
rą. Imo a pectore uel de pectore. Z
36:
gruntu ſerdecznego. Imus pes, Stopá.
37:
Imus ſonus, Naniſzſzy głos/ Bás. Venit
38:
ab infra.I ante N.
39:
In præpoſitio accuſatiuo & ablatiuo
40:
iungitur uaria ſignificat pro adiun=
41:
ctionum uarietate, Vt amor filij in pa
42:
trem, Miłość ſynowska ku Oycu. Ora=
43:
tio Ciceronis in Catilinam, Náprzećiw=
44:
ko Kátilinie. In tempore, Czáſu ſwego. In
45:
loco, Gdy zdáć może. In præſentia & in
46:
præſentarium, Ná ten czás. In diem ui=
47:
uere, Dzień zá dzień żyć/ to yeſt/ niocz ſie
48:
nieſtáráć. In mortem, Wedle obyczáyu. In
49:
rem tuam eſt, Tym tobie lepiey. In horas
50:
expecto literas, Ná kożdą godźyne. In
51:
utramuis aurem dormire, Niocz ſie| nie ſtáráć |
strona: 167
kolumna: a
| I ante N |
1:
nie ſtáráć álbo niczego ſie nie obáwáć. In
2:
medio reliquere, Ná cziyey woley zoſtá=
3:
wić. In ordinem redigere, Porownáć ſta=
4:
ny. In manibus eſt, Na gotowiu. Eſt in
5:
manu mea, W moyey mocy. In ære alie=
6:
no eſſe, Być wiele dłużen. In æuo no=
7:
ſtro, Náſzego wieku. In agendo, id eſt,
8:
in repræſentanda comœdia, Wten czás
9:
gdy ſpráwowano comedią. In apparando
10:
conſumunt diem, Gotuyąc ſie ſtrawią
11:
dzień. In ambiguo eſſe, Wątpić. Eſt mi=
12:
hi in animo. Mam tę wolą. Indutias
13:
in trigenta annos impetrarunt, Przy=
14:
mierze do trzydzieśći lat oſięgnęli. In an=
15:
te diem XV. Calend, diſtulit, Aż do
16:
piątegonaſtego dniá który przed Calenda=
17:
mi yeſt odłożił. In aurem dicere, W vcho
18:
poſzeptáć. In cœlo eſſe Prouerbium, For
19:
tuny wielkiey vżiwáć. In cœnas ſingu=
20:
las conſumo aſſem, Ná kożdą wiecze=
21:
rzą. In confeſſo eſt, Iáwna rzecz yeſt. In
22:
conſpectum aſpice, Pátrz proſto przed
23:
ſię. In craſtinum uale. Miey ſie dobrze
24:
do yutrá. In qua die, W który dzień. In
25:
genu aſtare, Ná koláná vklęknąć. In hoc
26:
factum esy, Dla tego ſie ſtáło. In loco
27:
fratris amare, Niemniey miłowáć yáko
28:
brátá rodzonego. In memoriam ſempi=
29:
ternam, Na wieczną pámiątkę. In noctes
30:
ſingulas, Na kożdą noc. In pedes ſeſe
31:
conijcere, Vderzić w nogi/ vciec. In par=
32:
tem mediam decoquere, Ná poły wy=
33:
wárzić. In perendinum differamus iſta,
34:
Odłoż my to do trzeciego dniá. In poſte=
35:
rum, Ná potym. In præſens tempus pro
36:
tum, Ná ten czás. Cum emere uellet
37:
in palatio domum & pecuniam in=
38:
præſens non habere, A pieniędzy przy
39:
ſobie álbo ná ten czás nie miał. In pri=
40:
mis, A zwłaſzczá. Vt omnes cupimus in
41:
primis ego. Wſzyſcy żądamy á zwłáſzczá
42:
ya.
43:
Fui illic in re præſenti, Byłem ſam
44:
przi tym. In uolatu, Latáyąc. In tuſsien=
45:
do, Káſzłąc. In tuto res eſt, Rzecz beſpie=
46:
czna yeſt. In ſumma, Ná koniec. Ná oſtá=
47:
tek. In commune conſulere, O poſpoli=
48:
tą rzecz rádzić. In delitijs aliquid ha=
49:
bere, Kocháć ſie w czym. In numerato ha=
50:
bere, idem quod in promptu, Ná go=
51:
towiu. In numerum ſaltare, Tráfiáć w
52:
skok.
53:
Inacceſſus, Vide Cedo.
54:
Inachia regio quæ Io uocabatur.
55:
Inachus, Pierwſzy król Arginski/ też rzeká wkolumna: b
| I ante B. | 167 |
1:
Achaiey. Inachidæ, id eſt, Greko=
2:
wie.
3:
Inaduerſum pro in parte aduerſa, Ná=
4:
przećiwko. Vice aduerbij fungitur.
5:
Inædifico, Vide Ædifico.
6:
Inadulabilis, le, Który ſobie nie da pochle=
7:
bowáć.
8:
Inæqualis, Vide Æquo aut Æqualis.
9:
Inæſtimabilis, Vide Æſtimo.
10:
Inaffectatus, a, um, Niepyſzny/ a/ e. Vide
11:
alio loco.
12:
Inalbeſco, Vide Albus.
13:
Inalgeſco, Vide Algeo.
14:
Inaltare in Biblijs legitur pro exaltare
15:
Barbarum.
16:
Inamabilis, Vide Amo.
17:
Inambulo, Vide Ambulo.
18:
Inanimus, Vide Animus uel Anima.
19:
Inanis & hoc inane, Prożny/ czczy/ dármy/
20:
Menſa inanis, Czczy ſtół/ to yeſt niemaſz
21:
nic ku yedzeniu. Redit inanis, Wráca ſie s
22:
prożnemi rękomá. Nauis inanis, Prożna
23:
łódź. Inanis equus, Powodny kóń ná któ=
24:
rym nikt nie ſiedźy.
25:
Inanitas, Prożność/ Dármość. Inanitas &
26:
error, Prożność y Błąd.
27:
Inaniter aduerbium, Dármo/ Prożno. Ina
28:
niter iſta facis, Prożno to czyniſz/ w ni=
29:
wecz. Inaniter moueri, Poruſzyć ſie nie
30:
ocz.
31:
¶Obinanis, & hoc obinare, Z wierz=
32:
chu prożny/ czczy/ nie pełny.
33:
Inaniloquus, a, um, Dárwo mowimy/ pletli=
34:
wy który nic k rzeczy nie mówi.
35:
Inaniæ, arum, apud Plautum, Prożnośćy/
36:
niczemnośćy. Obſoletum.
37:
Inanio, inanis, inanini, Inanitum, inanire
38:
Prożnię.
39:
Inanitus, a, um, Wyprożniony/ a/ e.
40:
Inaneſcere pro inanem fieri Calep. Proż=
41:
nym być.
42:
¶Exinanio, Wyprożniam/ też vpoka=
43:
rzam ſie. Exinanire ſe ipſum, Vpokorzić
44:
ſie ſam.
45:
¶Exinanitus, a, um, Wyproznio=
46:
ny/ a/ e.
47:
Inapparitio, cui contarrium eſt Appa=
48:
ritio, Nieprzigotowánie.
49:
Inaquoſus, Vide Aqua.
50:
Inardeo, Inardeſco, Vide Ardes.
51:
Inargentatus, a, um, Poſrzebrzony. Vide
52:
Argentum.
53:
Inargute aduerbium, Nietrafie Niemi=
54:
ſternie.| Inarime |
strona: 167v
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Inarime, pen. cor. Inſula in mari Thuſco
2:
alias Pithecuſa & nunc Iſthia dicitur
3:
& montis nomen apud Plinium.
4:
Inaro, Vide Aro.
5:
Inartificialiter uide Artifex.
6:
Inaſſatus, a, um, Nievpiekły.
7:
Inaudio, Vide Audio.
8:
Inanguro, Vide Augur.
9:
Inauris, huius inauris, gen. fem. Náuſzeki/
10:
Nieyákie ochędożenie zauſzne ze złotá/ ál=
11:
bo ze ſrzebra poſpolicie cigáni miewáyą ko=
12:
łeczká álbo pierśćionki.
13:
Inauritus, a, um, Bezvſzny który nie ma
14:
vſzów.
15:
Inauro, Vide Aurum. Pozłacam.
16:
Inauſpicatus, a, um, Niefortunny.
17:
Inauxiliatus, pro auxilio deſtitutus in
18:
Biblijs legitur barbare.
19:
Incæduus, a, um, adiectiue dixit Seruius
20:
Niegodzący ſie ku ſyczeniu.
21:
Incaleſco, Vide Caleo uel Calor.
22:
Incalo, as, are, id eſt uocare, Feſtus ob=
23:
ſoletum.
24:
Incallidus, a, um, Niechytry. Vide Calli=
25:
dus.
26:
Incandeſco, Vide Candeo.
27:
Incanto, Vide Cano.
28:
Incanus, Vide Canus.
29:
Incapiſtrare, Vide Capiſtrum.
30:
Incaſſum aduerbium, Poprożnu/ Dármo
31:
w niwecz. Vide Careo.
32:
Incaſtraturæ in Biblijs.
33:
Incano, Vide Cano.
34:
Incautus, Vide Cautus uel Cautio.
35:
Incedo inceſus, Vide Cedo.
36:
Incendo, incendis, incendi, incenſum, in=
37:
cendere, Zápalam/ Záżegam. Incendere o=
38:
dores, Zákádźić. Inflammari nauem,
39:
incendi iuſsit, Zápálić kazał.
40:
Incendere ꝓer translat. Rozgniewáć. Vt in
41:
cedere ira, Rozgniewáć. Incendi ira, Ro
42:
zyádowić ſie od gniewu. Incendunt oēs ad
43:
ſtudia, gloria, Sławá/ cześć/ y chwałá/ wie
44:
le ym dodáwa chući ku vczeniu. Incenſus
45:
eſt ſtudio utriuſ ueſtrum. Rad ſie
46:
obiemá wáma wielmi záchowawa.
47:
Incenſus, a, um, Zápalony/ a/ e.
48:
Incendium, incendij. gen. neut. Pogorzenie
49:
Incendio conflagratæ ædes, Zgorzał
50:
dóm od ogniá.
51:
Incenſio, onis, idem.
52:
Incenſus, a, um, adiectiuum a cenſu, Nie=
53:
oſzácowány.
54:
Incentiuus, a, um, ab Incino, Co yednegokolumna: b
| I ante N. |
1:
k czemu poduſzcza. Pobudza/ zápala/ poduſz=
2:
cza.
3:
Incentor in Biblijs legitur pro incentino
4:
uel inuentore.
5:
Inceps pro Deinceps antiquum, Fe=
6:
ſtus.
7:
Incepſit pro incæperit, Obſoletum.
8:
Incerno, incerniculum, Vide Cerno.
9:
Incero, as, are, Owoſzczam/ Oſzwárćuyę. Vi=
10:
de Cera.
11:
Incertus, a, um, Vide Certus.
12:
Inceſſo, & Inceſſus, Vide Cedo.
13:
Inceſtus & Inceſtum, Vide Ceſtus.
14:
Inchoo, as, aui, pen. cor. Poczynam. In=
15:
choare uirtutem, Począc cnotę. Id eſt,
16:
Rozmiłowáć ſie cnoty. Inchoata at ru=
17:
dia, Dopiero poczęte á yeſzcze nietrafne.
18:
Maturitatem inchoare, Yąć ſie ſtátku/
19:
Począć ſtátecznym być.
20:
Inchoatus, a, um, Poćzęty.
21:
Inchoatio, onis, Poczęcie/ początek.
22:
Inchoatiuus, a, um, Poczęty/ álbo poczyná=
23:
yący ſie/ a/ e.
24:
Inchoatiua uerba a Grammaticis di=
25:
cuntur quæ initium & incrementum
26:
rei ſignificant. Które poczęcie y poſtęp zná=
27:
mięnuyą. De quorum tantum ſignifi=
28:
catione magna digladiatio eſt inter
29:
Grammaticos.
30:
Incido, pen. prod. Vide Cædo.
31:
Incido, pen. cor. Vide Cado.
32:
Inciens, id eſt propinqua partui, Obſo=
33:
letum.
34:
Incilare pro increpare uel improbare,
35:
Obſoletum.
36:
Incile, incilis, gen. neut. Rurá albo rów ku
37:
prziwodzeniu wody. Inciles, id eſt, Ca=
38:
nales, inquit Feſtus, in quod aqua con
39:
fluit in uijs lapidibus ſtratis, Rynſzto=
40:
ki. Inciliæ idem. Feſtus.
41:
Incilo, as, are, Láyę/ Sromocę.
42:
Incingo. Vide Cingo.
43:
Incino, incinis, incinui, incentum, incine=
44:
re, pen. cor. Przyſpiewam/ Nátrącam gło=
45:
ſem.
46:
Incentio, onis, Spiewánie ták głoſem yáko
47:
ná inſtrumencie.
48:
Incentio etiam, Vczárowánie/ Záżegnánie.
49:
Incentiuus, a, um, Vide ſupra.
50:
Incipio, Incœpto, Vide Capio.
51:
Inciſio, inciſura, inciſim, Vide Cedo uel
52:
Cædo.
53:
Incita, æ, gen. fem. prim. id eſt paupertas
54:
egeſtas obſoletum ad incitam reda=
55:
ctum, id eſt, ad paupertatem redactū
56:
Antiqui dicebant.| Incito |
strona: 168
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Incito, Vide Cito.
2:
Inciuilis, Vide Ciuis.
3:
Inclamo, Vide Clamo.
4:
Inclareo, Vide Clareo.
5:
Inclemens, Vide Clemens.
6:
Inclino, Vide Clino.
7:
Includo, Vide Claudo.
8:
Inclytus, a, um, Známienity zacny/ Sławny
9:
niepoſpolity/ a/ e. Inclytū diuitijs templū
10:
Kośćiół máyący niepoſpolite skárby.
11:
Incoctilis, Vide Coquo.
12:
Incœnis & hoc incœnæ, Który yeſzcze nie
13:
wieczerzał.
14:
Incœnatus, a, um. idem.
15:
Incœpto, Incœptum, Vide Capio.
16:
Incogitans, Vide Cogito.
17:
Incognitus, Vide Noſco.
18:
Incognobilis, & hoc incognobile, Co ſie
19:
nie chce rymowáć tráfiáć weſpołek.
20:
Incoinquinatus, a, um, in Biblijs legitur,
21:
Nie pomázány/ a/ e.
22:
Incolo, Vide Colo.
23:
Incolumis. Vide Columis.
24:
Incomis, Vide Comis.
25:
Incomitatus, Vie Comitor aut Comes.
26:
Incomitare, Obſoletum eſt.
27:
Incommodo, Vide Commodus.
28:
Incommunicabilis, & hoc incommuni=
29:
cabile in Biblijs tantum, Nievdzielny.
30:
Incompaxtum, id eſt, male compactum,
31:
Zlie zbite. Sipont.
32:
Incomparabilis, & hoc incomparabile,
33:
Nie przirownány.
34:
Incompertus, Vide Comperio.
35:
Incompoſitus, Vide Pono.
36:
Incompræhenſibilis, Vide Præhendo.
37:
Incomptus, Nieochędożny/ a/ e.
38:
Inconceſſus, Vide Cedo.
39:
Inconcilio, Vide Concilio.
40:
Inconcinnus, Vide Cinnus.
41:
Inconcuſſus, Vide Quatio.
42:
Inconditus, Vide Do.
43:
Inconditus, peen. longa, Vide Condio.
44:
Inconfuſibilis, le, in Biblijs tantum,
45:
Którego nie ták łatwie záſrómác áni zgánić
46:
może.
47:
Incongelabilis, Vide Gelu.
48:
Incongruus, Vide Congruo.
49:
Inconueniens, Vide Venio.
50:
Inconſequentia, Vie Conſequor uel Se=
51:
quor.
52:
Inconſpretus, id eſt, non improbarus,
53:
Nienágániony. Feſtus obſoletum.
54:
Inconſtans, Vide Sto.
55:
Inconſcius, Vide Sto.
56:
Inconſultus, Vide Conſulo.kolumna: b
| I ante N. | 168 |
1:
Inconſutus, Inconſutilis, Vide Suo.
2:
Inconſyderans, Vide Conſydero.
3:
Incontaminatus, a, um, Nienáruſzony/ nie=
4:
pokalány/ a/ e.
5:
Incontentus, Vide Tendo uel Teneo.
6:
Incontinens, Vide Teneo.
7:
Inconueniens, Vide Venio.
8:
Incoquo, Vide Coquo.
9:
Incorruptus, Vide Rumpo.
10:
Incoxare in coxam ſedere, Skurczyć ſie
11:
Obſoletum.
12:
Incraſſatus, a, um, idem quod craſſus,
13:
Vide ſuo loco.
14:
Increatus, a, um, Nieſtworzony/ a/ e.
15:
Increbreſco, Vide Creber.
16:
Incredibilis, Incredulus, Vide Credo.
17:
Incrementum, Vide Creſco.
18:
Increpo, Vide Crepo.
19:
Increſco, Vide Creſco.
20:
Incruentus, Vide Cruor.
21:
Incruſto, Vide Crusta.
22:
Incubo, Incubus, Vide Cubo.
23:
Inculco, Vide Calco.
24:
Inculpatus, Vide Culpa.
25:
Incunabula, Vide Cunæ.
26:
Incuria, Vide Curia.
27:
Incurro, Vide Curro.
28:
Incus, Vide Cudo.
29:
Incutio, Vide Quatio.
30:
Incuſo, Vide Cuſo.
31:
Indago, indagas, indagaui, indagare, pe.
32:
prod. act. prim. ab in & ago, Com=
33:
poſita d interpoſito Euphoniæ cau=
34:
ſa, Dowieduyę ſie. Pytam/ Bádam ſie/
35:
ſzukam/ Vt uenatores ſolent indagare
36:
feram, Lowić zwierzę/ oſládą dóchodźić.
37:
Indagare & odorari, Szukaáć y podsłu=
38:
cháwáć.
39:
Indicia, indagata, id eſt, patefacta, Inda=
40:
gatio uerbale, Szukánie/ Oſliádowánie
41:
Lowienie. Indagator, Pytácz/ Szpiég.
42:
Indagator ferarū, Myſliwiec. Indaga=
43:
tor aquarum, Sperownik wód/ id eſt,
44:
Ten który przepátrzuye gdzieby łepſza wo=
45:
dá byłá/ á łatwiey mogłá być prziwiedziona/
46:
Rurmiſtrz.
47:
Indagatrix, uerbale, fe. Szpiegowniczká.
48:
Indaganter aduerbium, Colum. Boni ue
49:
natoris eſt indaganter quam pluri=
50:
mas feras capere, Ná dobrego myſliwćá
51:
należy zá ośládą zwierzu nábyć.
52:
Indagenter, Dowieduyąc ſie/ ſzpieguyąc.
53:
Indago, Indaginis, Ośládá/ Sperowánie/ po
54:
gonia.| Inde |
strona: 168v
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Inde aduerbium de loco, Ztámtąd.
2:
Et ordinis, potym. Inde eſt, Ztámtądże yeſt
3:
Redeo inde Iratus, Wróciłem ſie z tám
4:
tąd będąc gniewnym. Quid tum inde,
5:
Acoż potym/ álbo dáley.
6:
¶Compoſita, Deinde, Potym/ Nápo=
7:
tym. Exinde, Ztámtądże/ od tego czá=
8:
ſu.
9:
¶Perinde ſimilitudinis, Iákoby/ yáko
10:
gdy. Et plerun ſequitur. Ac, ac ſi, uel
11:
at, Fac perinde ac ſi tua res agatur,
12:
Cziń ták yákoby twoyá rzecz ſámego byłá.
13:
Nonnunquam ſignificat, Niemniey ták
14:
owſzeki yeſt wdzięczny. Perinde te amo
15:
at meum germanum, Niemniey cie
16:
miłuyę yáko brátá rodzonego.
17:
¶Proinde coniunctio rationalis, Aprze
18:
to/ á dla tego.
19:
¶Aliquando aduerbium ſimilitudi=
20:
nis, proinde expiſcare quaſi non noſ=
21:
ſes, Ták ſie pytaſz yákobyś nie wiedział.
22:
¶Subinde, Potym też vſtáwicznie bes prze=
23:
ſtanku/ też częſtokroć.
24:
¶Subinde, Hnet. Indidem, Z tegoſz to
25:
mieyſcá/ ztámtądże.
26:
Indecens Vide Decus ul Decor.
27:
Indeclinabilis, Vide Clino.
28:
Indecoris & hoc indecore uel indecor in
29:
decoris pro Indecoro aapud antiquos
30:
Nonio teſte, Vergilius, Non erimus
31:
regno indecores, Nie będziemy ku ſro=
32:
mocie kroleſtwu.
33:
Indecorus, Vide Decor.
34:
Indefenſus, Vide Defendo.
35:
Indeficiens in Biblijs tantum legitur pro
36:
nunquam deficiente, Nie vſtáwáyący/
37:
vſtáwiczny/ Wieczny.
38:
Indefinitus, a, um, apud Gellium, pro
39:
obſcuro & complexo, Nieyáſny/ nie=
40:
wyrozumny/ a/ e.
41:
Indeflexus, a, um, Nienákłonny/ któ ſie nie
42:
da náchylić nievżyty/ a/ e.
43:
Indemnatus & Indemnis, Vide Dam=
44:
no.
45:
Indeſes, Nieleniwy, Vide Deſes.
46:
Indeſinenter aduerbium, Bes ſprzeſtan=
47:
ku.
48:
Indeprecabilis, Nievbłágliwy/ który ſie nie
49:
da vgośić/ nievżyty. Nieubłáprany/ a/ e.
50:
Indeprecabilis pœna/ Winá którey ſie nie
51:
godźy odpuśćić.
52:
Indeuoratus apud Martialem, Co ſie nie
53:
da połknąć.
54:
Index, indicatio, indicatura, indicium,
55:
Vide Dico, as.kolumna: b
| I ante N. |
1:
India regio orientalis, Kráyiná ná wſchód
2:
słóńcá bárzo wielka. Aſiæ terminus,
3:
Trzeciey częśćy ſwiátá którą Aſią zową
4:
koniec. Indus, Rzeká tego ymienia támże.
5:
Indi, Ludźkie tey kráyińy.
6:
Indicus, a, um, Co ztamtąd yeſt.
7:
Indico, as, Vide Dico, as.
8:
Indico, is. pen. longa, Vide Dico, is.
9:
Indidem, Vide Inde.
10:
Indies, Vide Dies.
11:
Indiferens, Vide Fero.
12:
Indigena, Vide Genero.
13:
Indigeo & Indigus, Vide Egeo.
14:
Indignos, indignus, Vide Dignus.
15:
Indiligens, Vide Diligens.
16:
Indipiſco, indipiſcis uel indipiſcor, In=
17:
dipiſceris, indipiſci, deponens, Oſięgam
18:
Doſtawam. Nunquam pol indipiſcet
19:
poſtea, Iuſz tego więcey niepośćigne álbo
20:
nie oſięgnie. Multum in cogitando do=
21:
lorem indipiſcor, Wielkiego bolu od my=
22:
ſlenia vżywam. Pugnam indipiſci, Gell.
23:
Poráźić/ otrzimáć pole.
24:
Indeptare frequentatiuum pro indipiſci
25:
apud Varro. Obſoletum.
26:
Indirectus, a, um, Id eſt, incompoſitus,
27:
Nieproſty. Vide infra.
28:
Indiſcretuſ, a, um, Niebáczny/ Nieroſtropny
29:
a/ e/ Vide Diſcrimen.
30:
Indiſertus, Niewymowny. Diſertus eius
31:
contrarium, Wymowny. Indiſerte, Nie=
32:
yáſnie/ niewymownie.
33:
Indiſſolubilis, Vide Soluo.
34:
Indiſtinctus, Vide Diſtinguo.
35:
Indiuiduus, Vide Diuido.
36:
Indo, Vide Do.
37:
Indoctus, Vide Doceo.
38:
Indoleo, Vide Doleo.
39:
Indoles, indolis, fem. tert. ab Inoleſco fit
40:
per interpoſitionem d literæ, Przi=
41:
rodzenie/ Rozum/ Dofćip/ Skłonność tá
42:
ku dobremu yáko ku złemu. Puer bonæ
43:
indolis, Dziéćię czyſtego dofćipu/ też wy=
44:
chowánia. Generoſæ indolis adoleſcen=
45:
tulus, Modzieńczyk niepoſpolitego bacze=
46:
nia. Læte indolis puerulus, Weſołego/
47:
Ochotnego/ Okazáłego dofćipu. Cum hac
48:
indole uirtutum ac uitiorum ſub Aſ=
49:
drubale meruit, S temi niecnotámi ſwe=
50:
mi pod Aſdrubáſem żołnierski żywot
51:
wiódł. Sæpius tamen accipitur pro
52:
præſtantia & generoſitate, Miáſto ſliá=
53:
chetnych cnót.
54:
Indomitus, Vide Domo.
55:
Indormio, Vide Dormio.
56:
Indonatus, Vide Do.| Indubitatus |
strona: [169]
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Indubitatus, Vide Dubito.
2:
Induco & Induciæ, Vide Duco.
3:
Indugredi, antiqui dicebant metri cauſa
4:
pro ingredi.
5:
Indulcare, Vide Dulcis. Osłodźić. Non di=
6:
citur latine.
7:
Indulgeo, indulges, indulſi, indultum, in=
8:
dulgere, Dopuſzczam/ Przeglądam/ Nie=
9:
dzierzę ná wódzy/ popuſzczam/ też piluyę ál=
10:
bo ſtrzegę. Vt indulget ualetudini, Strze=
11:
że/ Szánuye zdrowia. Indulget otio, Proż=
12:
nuye/ Leniſtwá ſie yął. Indulgere poculis
13:
Opiyáć ſie/ Pátrzáć poyańſtwá. Indulgere
14:
uino idem, Indulgere ſuis affectibus,
15:
Popuſzczáć wódz pożádliwośćiam ſwym. Ve
16:
ſtitu nimio indulges, Spráwuyeſz ſobie
17:
niepotrzebne álbo koſztowne ſzáty. Terent.
18:
pro ueſtitui per Antiptoſin, Indul=
19:
gere dolori, Názbyt żáłowáć/ ſmućić ſie
20:
nád miárę. Choreis, luſibus, luxuriei
21:
indulgere, Tańców/ Gier/ y nierządów pá=
22:
trzáć.
23:
Indulgere etiam ſignificat, Dopuśćić. In
24:
bonam partem, balneum fieri indul=
25:
ſit medicus, Dopuśćił mi łáźniey vżywáć
26:
liekarz. Alicui indulgere, Przeględáć ko=
27:
mu czego/ álbo prześrzeć co/ być mu życzli=
28:
wym. Peccatis amici indulgere, Prziya=
29:
ciela od grzechu nie odwieść. Indulgere a=
30:
liquid ſuo ſtudio, Popuśćić trochę ná czás
31:
nauki. Indulgere ſeſe dicunt meretrices,
32:
Gdy komu k woley bywáyą.
33:
Indulgeor paſsiuum, Gellius, quando
34:
animus eorum laxari indulgeri po
35:
tuiſſet, Gdy ſie vmysł ych ochłodźić y pokoy
36:
nieyáki mieć mógł.
37:
Indulgere cum accuſatiuo antique dixit
38:
Terent. Nimis me idulgeo, Názbyt
39:
ſobie pozwalam.
40:
Indulgens nomen ex participio, Popuſz=
41:
czáyący/ Dozwaláyący. Plin. nutricem in=
42:
dulgentiorem eſſe quam matrem ſæ=
43:
pe conuenit, Należy ná mámkę dziecię=
44:
ciu więcey pozwáláć niżli ná mátkę/ to yeſt
45:
mienia ſie ták ſrogo obchodźyć s cudzemi
46:
dziećmi yáko mátká.
47:
Indulgenter aduerbium, Niedbále/ popuſz=
48:
czayąc wodze. Indulgenter aliquem ha=
49:
bere, Wiele przeględáć kómu.
50:
Indulgentia, Roſpuſtá/ Przeglądánie/ też do
51:
puſzczenie/ dozwolenie.
52:
Induo, induis, indui, indutum, induere,
53:
Obłoczę ſie/ wzuwam. Veſtem induere.
54:
Oblec ſie w ſuknią. Induere nouas cali=
55:
gas, Nowe vbránie prziobuć. Torquem
56:
induere, Włożyć ná ſzyyę łáńcuch. Soleaskolumna: b
| I ante N. | [169] |
1:
equis induere. Podkowáć kónie. An=
2:
nulos digitis induere, Włożyć pierſcienie
3:
klenoty ná pálce. Arma induere, W zbro=
4:
yę ſie vbráć. Induere perſonam iudicis,
5:
Wziąć ná ſię perſonę ſędziego. Induere ga
6:
leam, Przyłbicę ná głowę włożyć. Indue
7:
hominem, Bądz ludzki skłónny przećiw=
8:
ko ludzióm. Induere perſonas miſero=
9:
rum, Vdáwáć ſie za nędzne. Habes ſom=
10:
num imaginem mortis eam quo=
11:
tidie induis, Maſz wyobráżenie ſmierćy/
12:
ſen/ które ná kożdy dzień prziobuwaſz.
13:
Indui fructum dicuntur palmites arbo=
14:
ris, Rodźić owoc. Induunt ſe uuis uineæ,
15:
Winnice dobrze ydą. Indui ſegetibus di=
16:
citur terra, Być przkrita zbożem bywa
17:
rzeczona ziemiá. Induere mores pudicos
18:
& ſeueros, Vdáć ſie ná rząd y ná wielki
19:
ſtátek. Induere ſibi nomen aliquod,
20:
Ináczey ſie zwać. Induit ſe nux in flo=
21:
rem, Kwitnie. Vetuſtatem induere, Stá=
22:
rzeć ſie. Induere togam uirilem, uide ali
23:
bi in uerbo Texo.
24:
Indumentum, Odzienie. Et Induuiæ idem
25:
Induſium, Koſzulá.
26:
Induſium laneum, Sukienna koſzulá.
27:
Induſiarius, Ten który koſzule czini. Apud
28:
Plautum. Induſiata, æ, pro induſio, a=
29:
pud Plautum.
30:
Induſtria. æ, fem. prim. Dofćip/ rozum ku
31:
wynáydowániu czego. Induſtria in agen=
32:
do, Pilność w ſpráwowániu ſwych rze=
33:
czy.
34:
Induſtria & diligentia pro eadem acci=
35:
piuntur, antelucana induſtria, Ránne
36:
wſtáwánie y praca. De induſtria aliquid
37:
facere, Vmiſlnie co vczinić. Ex induſtria,
38:
idem.
39:
Induſtrius, a, um, Dofćipny/ pilny ſwego
40:
vrzędu/ prętki. Homo nauus & indu=
41:
ſtrius expertiſsimus ac diligentiſsi=
42:
mus arator. Człowiek dofćipny/ prętki/
43:
oſtrożny/ wiádomy á wielmi dobry goſpo=
44:
darz. Acer & induſtrius in rebus agen
45:
dis, To co przed ſię weźmie/ to pilnie á
46:
rządnie ſpráwuye. Induſtrior compa=
47:
rat. quo ne induſtrior de iuuentute
48:
erat arte gymnaſtica, Który gdy był mło
49:
dym/ nie miał ſobie rownego ſzermierzá/
50:
Gońcá/ zápáſniká/ álbo vtaczniká. Nam
51:
hæc omnia uocabulum gymnaſticus
52:
comprehendit.
53:
Induſtrie, Pilnie/ mądrze/ dofćipnie/ forem=
54:
nie/ rządnie/ ſpráwnie.
55:
Induuium, induuij, Skórá yednego frze=
56:
wá.| Ff | Inebræ |
strona: [169]v
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Inebræ aues quæ in angurijs aliquid fie=
2:
ri prohibent, Feſtus,
3:
Inebrio, Vide Ebrius.
4:
Inedia, Vide Edo.
5:
Inefabilis,. Vie Faris uel Fare.
6:
Inefficax, Vide Facio.
7:
Ineffigiatus, Vide Effigies
8:
Inefugibilis legitur in Biblijs pro ine=
9:
uitabili, ſed inepte.
10:
Inelaboratus, a, um, Króm pilnośćy vczi=
11:
niony/ nieforemny.
12:
Inelegans, Vide Elegans.
13:
Incluctabilis, Vide Luctor.
14:
Inemptus, Vide Emo.
15:
Inenarrabilis, Vide Narro.
16:
Inenodabilis, Vide Nodus.
17:
Ineo, Vide Eo.
18:
Ineptus, a, um, Niegodny/ nietráfny. Non
19:
aptus, Też mierziony. Ineptus es, Otożeś
20:
mierziony. Inepta ſaltatio, Błazenski skok
21:
Inepti mores, Nietráfne/ Błazenskie oby=
22:
czáye.
23:
Ineptia, æ, Błażenſtwo/ nietráfność.
24:
Ineptio, ineptis, ineptiui, ineptire, Błáznuyę
25:
nietráfnie ſobie poczynam.
26:
Inepte aduerbium, Nietráfnie/ błazeń=
27:
sko.
28:
Inermo, inermis, Vide Arma.
29:
Iners, inertia, Vide Ars.
30:
Ineruditus, Vide Erudio.
31:
Ineſco, Vide Eſca.
32:
Ineuitabilis, Vide Vito.
33:
Inexcogitatus, Vide Cogito.
34:
Inexcultus, Vide Cultus.
35:
Inexcuſabilis, Vide Cuſo.
36:
Inexercitatus, Vide Arceo.
37:
Inexhauſtus, Vide Haurio.
38:
Inexorabilis, Vide Oro.
39:
Inexpectatus, a, um, Nienádziewány/ nieo=
40:
czekawány.
41:
Inexpertus, Vide Pars.
42:
Inexpiabilis, Vide Pio.
43:
Inexplanatus, Vide Plano.
44:
Inexplebilis, Vide Pleo.
45:
Inexplicabilis, Vide Plico.
46:
Inexplicitus, a, um, Zámotány/ niewyłożony
47:
Nieyázny/ nierozdziergniony.
48:
Inexploratus contrarium explorato,
49:
Niewywiedziány/ niedoświádczony/ niewia
50:
domy/ nieskoſztowány.
51:
¶Explorate ſeu explorato aduerbium
52:
Niewiádomie/ niedoświádczywſzy ſie.
53:
Inexputabilis, le, Niemniemany/ to yeſt/ co
54:
nie może być doſtátecznie vważono.
55:
Inexterminabilis, le, Niezgłádzony. Nie=kolumna: b
| I ante R. |
1:
wykorzeniony/ co trudno wykorzenić.
2:
Inextricabilis. Vide Tricæ.
3:
Inexpugnabilis, Vide Pugno.
4:
Infabre aduerbium contrarium habet
5:
Affabre, Nieforemnie/ Grubie.
6:
Infabricatus, fabricato contrarium, Nie=
7:
uformowány.
8:
Infacetus, Vide Facetus.
9:
Infacundia, Vide Facundus.
10:
Infamis, Vide Fama.
11:
Infandus, Vide Faris.
12:
Infartio, Vide Fartio.
13:
Infatigabilis, Vide Fatigo.
14:
Infatuo, Vide Fatuus.
15:
Infans, Infantia, Vide Faris Fare.
16:
Infectus, Vide Facio.
17:
Infœlix, Vide Fœlix, uel Felix.
18:
Infenſus, a, um, plus eſt inimicus, Groź=
19:
ny/ gniewny/ yádowity przećiwko komu. Eſt
20:
mihi infeſiſstimus, Głowny mi nieprzi=
21:
yaciel. Nemini infenſior quam tibi,
22:
Ninákogo niegroźnieyſzy yáko ná cię niko=
23:
mu więtſzym nieprziyacielem yeſt/ yáko to=
24:
bie.
25:
Infer pro infra, antiquum eſt.
26:
Inferiæ, Vide Fero.
27:
Infernas, Infernatis, idem.
28:
Inferus, Infernus, Vide infra prepoſitio=
29:
nem.
30:
Infero, infimus, Vide Fero.
31:
Infimates dicuntur a Plauto, Nániſzſzy/
32:
naliſzſzy.
33:
Inferueo, ſiue Inferueſco, inferueſcis, in=
34:
ferbui, inferbeſcere, uel inferueſcere, Po
35:
czinam kipieć/ wzbiyáć ſie ná wierſch.
36:
Inuerueſcunt piſces, Poczináyą kipieć.
37:
Infeſtiuus, a, ū, Niewdzięczny/ niemiły/ nie=
38:
weſoły/ mierziony/ a/ e.
39:
Infeſtus, a. um, Przećiwny/ Groźny. ſrogi/ też
40:
ſzkodliwy. Plus eſt quam inimicus. In=
41:
feſta fortuna, Przećiwne ſzczęśćie. Infe=
42:
ſta prouincia, Niebeſpieczna kráyiná. Sic
43:
itinera inferſta, Niebeſpieczne drógi. Infe=
44:
ſtis oculis aliquem aſpicere, Weyźrzeć
45:
ná kogo yákoby go chćiał zieść. Animo
46:
infeſto aliquem reprehendere, Obrzu=
47:
ćić ſie ná kogo s gniewem. Odium infe=
48:
ſtum, Wielka nieprziyaśń. Senectus infe=
49:
ſta, Stárość przikra/ Mierziona/ álbo bie=
50:
dna ſtárość. Infeſtum ferri in ſuos,
51:
Srogo ſie obchodźić s ſwemi prziyacio=
52:
ły.| Infeſte |
strona: 170
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Ineſte aduerbium, Nieprziyacielskie/ prze=
2:
ćywnie.
3:
Infeſto, as, are, Skódzę/ przenágábam/ tra=
4:
pię kogo. Infeſtat infantes editos pleni=
5:
lunium, Pełnia ſzkódźi dziatkóm które ſie
6:
pod nią rodzą. Infeſtantur ſegetes uen=
7:
tis, Zytá bywáyą ſzkodzone od wiátrów.
8:
Infeſtis ſignis confligere, Wytoczywſzy
9:
ſie w pole bitwę zwieść.
10:
Infeſtuminare pro mare latrocinijs infe=
11:
ſtare ueteres dixerunt.
12:
Infibulo, as, are, Zápinam kneflikámi ko=
13:
go.
14:
Inficias, Vide Facio.
15:
Inficio, Vide Facio.
16:
Infidus, Vide Fides, Infidelis, ibidem.
17:
Infigo, Vide Figo.
18:
Infinitus, Vide Finis, Infinitiuus, ibidem.
19:
Infirmus, Vide Firmus.
20:
Infixus, Vide Figo.
21:
Infit defectiuum uerbum & in hac per=
22:
ſona tantum reperitur pro incipit,
23:
Poczina.
24:
Infit etiam apud Liuium pro inquit, Vi
25:
de ſupra Faris.
26:
Infixus, Vide Figo.
27:
Inflammo, Vide Flamma.
28:
Inflecto, Vide Flecto.
29:
Infligo, Vide Fligo.
30:
Inflo, Vide Flo.
31:
Influo, Vide Fluo.
32:
Infodio, Vide Fodio.
33:
Infœcundus, Vide Fœcundus.
34:
Infœlix, Vide Fœlix.
35:
Informis, Vide Forma, Informo, ibidem.
36:
Inforo, Vide Foro.
37:
Infortunatus, Vide Fortuna.
38:
Infra præpoſitio, Pod/ nisko. Accuſatiuo
39:
caſui ſeruiens, cu contrarium eſt ſupra
40:
Wzgórę. Aliquando aduerbium quan=
41:
do ſcilicet ſine caſu ponitur. Infra re=
42:
peris, Nisko naydzieſz. Me infra ætatē
43:
filij ſui poſuit, Vczynił mie młodſzum ni=
44:
zli ſyná ſwego. Multo infra, Dáleko po=
45:
dley.
46:
Inferior, Niſzſzy. Et infimus, a, um, Nainiſz
47:
ſzy.
48:
Inferus, a, um, Niski. Inferum mare.
49:
Inſzſze/ nadolnieyſze. Alias Tyrrhenum.
50:
Inferi, inferorum, in plurali, Podziemne pie=
51:
kło. Inde dicuntur dij inferi & dij ſu=
52:
peri.
53:
Infernus, a, um, Nadolny/ odſpodny.
54:
Infernas, infernatis ſicut ſupernas, ſuper=
55:
natis, gen. om. Odſpodny.
56:
Inferne, Odeſpód.
57:
Infernalis, le, Piekielny.kolumna: b
| I ante N | 170 |
1:
Infernales, furiæ, Piekielne yędze/ to yeſt/ bo=
2:
ginie wściekłośćy. De quibus alibi.
3:
Infringo, infractio, Vide Frango.
4:
Infræno, Vide Frænum.
5:
Infremere pro infremdere in Biblij le=
6:
gitur.
7:
Infrendeo, Vide Frendeo.
8:
Infrequens, Vide Frequens.
9:
Infrico, Vide Frico.
10:
Infrigo, Vide Frigo.
11:
Infringo, Infractus, Vide Frango.
12:
Infrio, Vide Frio.
13:
Infructuoſus, Vide Fruor.
14:
Infrunitus, a, um, Inſipiens ac ſtolidus,
15:
Obſoletum.
16:
Infuco, Vide Fucus.
17:
Infula, læ, gen. fem. Biskupia czapká którey
18:
we mſzy vżywáyą/ Infułá.
19:
Infulatus, a, um, Który infułę nośy.
20:
Infumo. Infuimbulum, Vide Fumus.
21:
Infundo, Infuribulum, Vide Fundo.
22:
Infuſco. as, are, Vide Fuſcus.
23:
Ingemino, Vide Gemini.
24:
Ingemo, & ingemiſco, Vide Gemo.
25:
Ingenero, Vide Gigno.
26:
Ingēs huius ingētis, bárdzo wielki. Animus
27:
ingens, Czyſte/ ſmiáłe ſerce. Gratias in=
28:
gentes agere, Wielmi dziękowáć. Gaudiū
29:
ingens. Ignis ingens, pecunia ingens,
30:
Wielka ſummá pięniędzy. Ingentis ſpiri=
31:
tus uir, Człowiek wielkiego tchnienia. In=
32:
gentes impenſæ, Wielki koſztunek.
33:
Ingenuus, Vide Gigno.
34:
Ingero, ingeſtabilis, Vide Gero.
35:
Ingigno, Vide Gigno.
36:
Ignitas, atis, Perotto ſignificat egeſtatem
37:
apud Plaut, ubi nunc legitur Incitas
38:
Inglorius, Vide Gloria.
39:
Ingluuies, ingluuiei. fem. q. Obżárſtwo/ też
40:
podgárdłek álbo Gárdło v ptaków gdy ye
41:
nábierzą/ yáko gołębie gdy gołębięta kármić
42:
chcą.
43:
Ingluuioſus, a, um, Obżárły. Feſtus.
44:
Ingrandeſco, Vide Grandis.
45:
Ingratus, Ingratitudo, Vide Grauis.
46:
Ingredior, Ingreſſus, Vide Gratior.
47:
Ingruo, Vide Grus.
48:
Inguen, inguinis, neut tert. Ták męski yá=
49:
ko y niewieśćy człońek. Genitalia tam ui
50:
rorum quam fœminarum.
51:
Inguinaria, æ, herba ſedans dolores in
52:
guinis.
53:
Inguium urbs Liburniæ.
54:
Ingurgito. Vide Gurges.| Ff 2 | Inguſtabilis |
strona: 170v
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Inguſtabilis, Vide Guſto.
2:
Inhabilis, le, Vide, Habeo.
3:
Inhæreo, inhæreſco, Vide Hæreo.
4:
Inhalo, Vide Halo.
5:
Inhibeo, inhibito, Vide Habeo.
6:
Inhio, Vide Hio.
7:
Inhonoratus, Vide Honos.
8:
Inhorreo, Vide Horror.
9:
Inhumanus, Vide Homo.
10:
Inhumo, Vide Homo uel Humus.
11:
Inibi, Vide Ibi.
12:
Inijcio, Vide Iacio.
13:
Inimicus, inimicitia, idem, Vide Smicus.
14:
Inimitabilis, le, Vide Imitor.
15:
Ininde aduerbiū apud Liuium ex eo lo=
16:
co, Ztámtąd. Fortaſsis mendoſum pro
17:
Inde.
18:
Initium, initij neut. ſe. Początek.
19:
Initia, initiorum in plurali Cereris ſacra
20:
dicuntur, Ofiáry boginiey Cereri. Initiū
21:
iræ, Początek gniewu. Illa initia quæ
22:
Græce elementa dicuntur, Początek nie=
23:
yákich nauk.
24:
Initio ablatiuus pro In initio, Ná począt=
25:
ku. In initio dicendi exanimatus ſum
26:
Na początku rzeczy zdumiałem ſie/ zápámię=
27:
tałem ſie. Facere, ponere, capere initiū,
28:
idem.
29:
Initio, as, are, Poświęcam/ pierwſzą posługę
30:
pánu bogu ofiáruyę.
31:
Initiatus ſacris, Swięcony ná kápłáńſtwo.
32:
Initiatus literis, W naukách dobrze ćwiczo=
33:
ny.
34:
Initior, aris, ari, Swięcę ſie ná kápłáńſtwo.
35:
Initiatio, Swięcenie/ też ofiárowánie/ idem
36:
ſcilicet quod initia.
37:
Initiari aliquando ſignificat, Począć. Vide
38:
in uerbo Eo.
39:
Iniquus, a, um, Compo. ab æquus, Nie=
40:
ſpráwiedliwy/ nierówny. Locus iniquus,
41:
Nierowne mieyſce. Aſcenſus iniquus,
42:
Nierowny/ trudny wſchod ná gorę. Iniquus
43:
iudex, Nieſpráwiedliwy ſiędzia. Iniquæ
44:
conditiones pacis, Niepobożne vmowy
45:
álbo poſtánowienie przimierza. Iniquo ani=
46:
mo ferre, Zá złe przymowáć.
47:
Iniquus etiam, Nieprziyacielski/ przećiwny.
48:
Iniqua fortuna, Przećiwne ſzczęśćie. Ini=
49:
qui ſermones, Nieprziyaćielskie omowki.
50:
Pugna iniqua, Nierówna bitwá.
51:
Inique aduerbium, Nieſpráwiedliwie/ nie=
52:
pobożnie.
53:
Iniquitas, atis, Niepobożność/ nieſpráwie=
54:
dliwość/ nierowność. Vt loci iniquitas,
55:
Nierowność.kolumna: b
| I ante N. |
1:
Iniquitas fortunæ, Przećiwność ſzczęśćia.
2:
Iniquitas temporis, Cięſzkie czáſy. Ini=
3:
quitas hominum, Przezduſzność lucka.
4:
Iniquare pro iniquum reddere, Obſole=
5:
tum.
6:
Iniucundus, Vide Iucundus.
7:
Iniudicatus, Vide Iudex.
8:
Iniungo, Vide Iungo.
9:
Iniuratus, Vide Iuro.
10:
Iniuria, iniurioſus, Vide Ius.
11:
Iniuſſus, Vise Iubeo.
12:
Iniuſtus, Vide Iuſtus.
13:
Innaſcor, Vide Naſcor.
14:
Innato, Vide No.
15:
Innauigabilis, Vide Nauis.
16:
Innecto, Vide Necto.
17:
Innitor, Vide Nitor.
18:
Inno, Vide No.
19:
Inobediens, Vide Obedio.
20:
Innocens, Vide Noceo.
21:
Innoctus, Vide Noctuus.
22:
Innoteſco, Vide Noſco.
23:
Innouo, Vide Nouus.
24:
Innoxius, Vide Noxa.
25:
Innubo, Vide Nubo.
26:
Innumerabilis, Vide Numerus.
27:
Innuo, Vide Nuo.
28:
Innutrio, Vide Nutrio.
29:
Inobſcuro, Vide Obſcurus.
30:
Inobſeruatus, inobſeruabilis, Vide Seruo.
31:
Inocco, inocculatio, Vide Occo.
32:
Ino, gen. fem. Bogini morska. Alias Leuco
33:
thea & Matuta eius filius Melicerta,
34:
aut Portunus.
35:
Inoculo, Vide Oculus.
36:
Inodoro, Vide Odor.
37:
Inoffenſus, Vide Offendo.
38:
Inofficioſus, Vide Facio.
39:
Inoleſco, Vide Oleo.
40:
Inopaco, Vide Opacus.
41:
Inopia, inops, Vide Ops.
42:
Inopinatus, inopinabilis, Vide Opinor.
43:
Inordinatus, Vide Ordo.
44:
Inornatus, Vide Orno.
45:
Inoratus, Vide Oro.
46:
In primis aduerbiū, Náprzód/ też á zwłaſz=
47:
cza. Vide ſupra in præpoſitione
48:
IN.
49:
Inquantum aduerbium, Ták wiele yáko.
50:
Amamus te in quantum mereris, Mi=
51:
łuyemy cie ták wiele yákoś godzien.| Inquies |
strona: 171
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Inquies, inquietus. Vide Quies.
2:
Inquilinus, Vide Colo.
3:
Inquino, as, aui, are, act. prim. Máżę/ plu=
4:
gáwię/ Kalam. Inquinatum lauare, Splu
5:
gáwionego omyć. Famā alicuius inqui=
6:
nare, Dobrey powieśćy cziyey náſzczepic/
7:
Sławę cziyę zelżić/ Sławy cziyey náruſzić=
8:
Sromoćić kogo. Obſcurare & inquina=
9:
re ſplendorem ſolis, Zásłonić. Inquina=
10:
re uellus murice, Wełnę w fárbę włożyć.
11:
Inquinatus, inquinatior, inquinatiſsi=
12:
mus, Pomázány/ ſplugáwiony/ niecziſty. Ni
13:
hil illo homine inquinatius, Nic plu=
14:
gáwſzego. Inquitate aduerbium, Plu=
15:
gáwie/ niechędogo.
16:
Inquinamentū. Plugáwſtwo zmázá/ nieczi=
17:
ſtośćy.
18:
¶Coinquino, as, aui, are, Pomázuyę/ po
19:
kalam/ & Metapho. Sromocę/ Háńbie
20:
Tárgam ſie ná cziyę dobrą powieść.
21:
Inquio, inquis, inquit, inquiunt, Mówię/
22:
powiedam. Verbum defectiuum eſt
23:
quod in his fere tantum perſonis legi=
24:
tur, Inquio, inquis, inquit, pluraliter
25:
inquiunt, Præterito perfecto, inquiſti
26:
In futuro inquies, inquiet.
27:
Imperatiuo modo tempore præſenti ad
28:
ſecundam & tertiam perſonam, In=
29:
que, inquiat, Futuro, inquito, Con=
30:
iunctiuo modo tempore præſenti in=
31:
quiat, hæc in uſu tantum. Reliqua o=
32:
lim lecta, Inquimus, inquitis, Inquiam
33:
inquite, inquirem, & c. Eccum me, in=
34:
que, Otóż mie maſz/ powiedz. Quid e
35:
tibi uis, aliquis inquiat, Mogłby mi
36:
niekto rzéc. Inquam, id eſt, dicebam
37:
uel dixi ut quid homo inquam igna
38:
uiſsime. Terent.
39:
Inquiro, inquiſitio, Vide Quero.
40:
Inſalubris, Vide Salubris.
41:
Inſanus, inſania, inſanio, Vide Sanus.
42:
Inſatiabilis, Vide Satio.
43:
Inſatiuus, Vide Sero. is, ſeui.
44:
Inſaturabilis, Vide Saturo.
45:
Inſcendo, Vide Scando.
46:
Inſciens, inſcientia, Vide Scio.
47:
Inſcribo, Vide Scribo.
48:
Inſcrutabilis, Vide Scrutor.
49:
Inſculpo. Vide Sculpo.
50:
Inſeco, as, are, Vide Seco.
51:
Inſecta animalia, Vide Entoma.
52:
Inſector, Vide Sequor.
53:
Inſedatus, inſedabilis, Vide Sedo, as, are.
54:
Inſedi, inſeſſum. Vide Sedeo.
55:
Inſenſilis, inſenſibilis, inſenſatus, Vide
56:
Sentio.
57:
Inſeneſco, Vide Senex.kolumna: b
| I ante N. | 171 |
1:
Inſepultus, Vide Sepelio.
2:
Inſequor, inſector, Vide Sequor.
3:
Inſero, inſitus, Vide Sero, is, ſeui.
4:
Inſero, is, inſerui, Vide Sero, is, inſerui.
5:
Inſeruio, Vide Seruio.
6:
Inſidens, inſideo, Vide Sedeo.
7:
Inſidiæ, inſidior, Vide Sedeo.
8:
Inſido, Vide Sedeo.
9:
Inſignis, inſignio, Vide Signum.
10:
Inſilio, inſulto, Vide Salio.
11:
Inſimul pro una, Weſpołek. Dixit Statius
12:
Inuſitatum eſt.
13:
Inſimulo, Vide Simulo.
14:
Inſinuo, Vide Sinuo.
15:
Inſipidus, Inſipiens, Vide Sapio.
16:
Inſiſto, Vide Sto.
17:
Inſitio, inſitum, inſitiuus, Vide Sero.
18:
Inſociabilis, Vide Socius.
19:
Inſolens, inſolitus, Vide Soleo.
20:
Inſolo, inſolatus, Vide Sol.
21:
Inſolabiliter, Vide Solor.
22:
Inſolubilis, Vide Soluo.
23:
Inſolum pro inſolito ueteres dixerunt.
24:
Inſomnium, Vide Somnus.
25:
Inſono, Vide Sono.
26:
Inſons, Vide Sons.
27:
Inſpecto, inſpicio, Vide. Specio.
28:
Inſperatus, Vide Spero.
29:
Inſpergo, Vide Spargo.
30:
Inſpicio, Vide Spica.
31:
Inſpoliatus, Vide Spolio.
32:
Inſtabilis, Vide Stabilis.
33:
Inſpuo, inſputo, Vide Spuo.
34:
Inſtar aduerbium, Ná ten xtałt/ yákoby.
35:
Inſtar montis, ná xtałt góry/ álbo yá=
36:
koby górá. Inſtar mortis, By śmierć. Inſtar
37:
uoluminis erat Epiſtola, Liſt był podo=
38:
bny xięgóm.
39:
Inſtauro, as, aui, cuius ſimplex non ex=
40:
tat, id uidetur eſſe, ab Inſtar deductū
41:
Nápráwiam/ odnawiam. ku cáłośćy przi=
42:
wrácám Inſtaurare bellum. Woynę zno=
43:
wu wieść. Acies inſtaurare, idem, No=
44:
wą bitwę zwodźić. Tunicam inſtaurare
45:
aduerſus Hyemem, Opátrzić ſie odziem=
46:
ną ſuknią. Monumentum ſibi inſtau=
47:
rabat, Grób ſobie budował. Funus inſtau
48:
rare, Pogrzeb obchodźić.
49:
Inſtauratio, Nápráwienie/ zgotowánie/ od=
50:
nowienie.
51:
Inſtauratiuus. a, um, ut ludi inſtauratiui
52:
Nowe gry/ álbo które záś bywáyą ſprá=
53:
wowáne.
54:
Inſtaurator, Napráwiciel.
55:
Inſtaurator humani generis, Pań Kriſtus
56:
bywa ták zwan.| Ff 3 | ¶Reſtaurare |
strona: 171v
kolumna: a
| I ante N. |
1:
¶Reſtaurare, reſtaurator, reſtauratio,
2:
idem.
3:
Inſterno, Vide Sterno.
4:
Inſtigo, inſtinctus, Vide Stigo.
5:
Inſtillo, Vide Stillo.
6:
Inſtipulor, Vide Stipulor.
7:
Inſtita, tæ, tenuis faſcia apud Horat. &
8:
Ouid. Podwiąsá też kráiká álbo obłogá v
9:
niewieśćiech ſzát/ brama.
10:
Inſtitor, pen. cor. Inſtitoris, maſ. ter. Krá=
11:
marz/ budnik.
12:
Inſtitor eloquentiæ per translatio=
13:
nem.
14:
Inſtitorius, a, um, Co ku krámárskim rze=
15:
czóm należy.
16:
Inſtitoria domus, Krámnicá/ budá.
17:
Inſtiſtoria actio, Práwo przećiwko kráma=
18:
rzowi o nieyáki fáłſz álbo niepewność hán=
19:
dlu.
20:
Inſtituo, Vide Statuo.
21:
Inſto, Vide Sto.
22:
Inſtratus, Vide Sterno.
23:
Inſtragulum, idem quod ſtragulū, Vide
24:
Sterno.
25:
Inſtrenuus, Vide Strenuus.
26:
Inſtrego, Vide Strepo.
27:
Inſtrumentum, inſtructio, inſtruo, Vide
28:
Struo.
29:
Inſtrupens, Vide Stupor.
30:
Inſuaſum, inſuaſi, neut. ſec. appellabant
31:
antiqui colorem ſimilem luteo qui fie=
32:
bat ex fumoſo ſtillicidio, Okópciá=ły.
33:
Inſuauis, Vide Suauis.
34:
Inſubinde aduerbium apud Gellium
35:
pro præcipitanter obſoletum, Kwápli=
36:
wie.
37:
Inſubres, gen. maſc. populi Italiæ, Lud we
38:
włoſzech w xięſtwie Mediolańskim.
39:
Inſucco, as, Vide Succus.
40:
Inſueſco, inſuetus, Vide Sueſco.
41:
Inſufflare, in Biblijs legitur pro inflare,
42:
Nádchnąć/ nádąc.
43:
Inſula, læ, fem. prim. Wyſep álbo Wyſpá.
44:
Inſulæ etiam dicuntur, Twierdze/ kopce álbo
45:
dóm oſobliwy od drugich domów. Sed hoc
46:
Metaph.
47:
¶Peninſula, Puł wyſpy/ niepráwa wyſpá
48:
która ſie po yedney ſtronie dzierży ziemie.
49:
Sed Inſula, Wyſpá którą ze wſząd wodá
50:
á zwłaſzczá morze obiegło.
51:
¶Cherſoneſus, pen. prod. idem quod
52:
peninſula.
53:
Inſularis, & hoc Inſulare, Co ku wyſpie na=
54:
leży.
55:
Inſularius, a, um, Wyſepny/ a/ e. To yeſt pro=kolumna: b
| I ante N. |
1:
ſcy/ nieważny/ yęcieć/ podny ná wyſpę w
2:
niewolą posłánia. Sipont.
3:
Inſulſus, Vide Sal.
4:
Inſulto, Vide Salio.
5:
Inſum, ines, ineſt. Vide Sum.
6:
Inſumo, Vide Sumo.
7:
Inſuo, Vide Suo.
8:
Inſuper, Vide Super.
9:
Inſuperabilis, Vide Superior.
10:
Inſurgo, Vide Surgo uel Rego.
11:
Inſuſpicabilis in Biblijs tantum legitur,
12:
Nienádziewány/ niedomniemány.
13:
Inſuſtentabilis, etiam in Biblijs pro in=
14:
tolerabilis, Nieznośny.
15:
Inſuſurro, as, are, Vide Suſurro.
16:
Inſyncerus, Vide Syncerus.
17:
Intabeſco, Vide Tabeſco.
18:
Intactus, Vide Tango.
19:
Intalare taleam præſcindendo formare,
20:
Roſzczepiwſzy gáłąskę vformowáć.
21:
Integer, integra, integrum, Zupełny/ cáły/
22:
doskonáły/ nieułomny/ a/ c. Integra ætas,
23:
Zupełne látá męskie. Integra æui puellu=
24:
la, Pánná práwie doskonáłych lat albo do=
25:
skonáła w leciech. Integra uita, Cnotliwe
26:
rządzenie/ záchowánie. Integer homo,
27:
Czlowiek dobry ſtáteczny. Integer oppo=
28:
nitur imbecilli, Homo ſanctus, integer
29:
innocens, religioſus, caſtiſsimus, ſere
30:
idem, Integra res, Cáła rzecz. Cui oppo
31:
nitur perdita.
32:
Inter etiam, Zdrowy/ ſwiéży. Eum uidi pla
33:
ne integrum, Widziałem go czyśćie zdro=
34:
wego. Non facile defeſsi integros &
35:
recentes ſuſtinebat, Sprácowáni nie
36:
ták łatwie mogli odeprzeć ſwiéżim ludzióm
37:
y nowym. Integri exercitus, Spełne zá=
38:
ſtępy w których ſie żadna ſzkodá nie ſtáłá.
39:
Nondum plane ſum integra nec con=
40:
firmata ualetudine, Ieſzczem nie práwie
41:
ozdrowiał yáko ma być. Non eſt mihi in=
42:
tegrum, Nie godźi mi ſie. Incorrupti &
43:
integri teſtes, Stateczney wiáry ſwiádko=
44:
wie. Si mihi eſſet integrum, Bymi ſie
45:
godźiło/ álbo by tá rzecz ná mnie leżáłá. In
46:
integro cauſa dicitur, cui dubia op=
47:
ponitur, Ab integro & de integro
48:
aduerbia, Od początku/ z nowu. De inte=
49:
gro aliquid narrare, Z nowu co powie=
50:
dáć.
51:
Integro, as, are, act. prim. Odnawiam/ z no=
52:
wu co poczynam/ nápráwiam.
53:
¶Redintegro idem Redintegratio,
54:
Odnowienie/ nápráwienie.
55:
Integraſco, is, ere, Odnawiam ſie. Terent.
56:
hoc malum integraſcit, Záś ſie odnawia| Integro |
strona: 172
| I ante N. |
1:
Integre aduerbium, Doskonále pobożnie/ etć.
2:
Vt integre uiuere, Pobożnie/ cnotliwie
3:
s dobrą sławą żyć.
4:
Incorrupte at integre iudicare, Sprá=
5:
wiedliwie á pobożnie ſądźić.
6:
Integritas, atis, fem. ter. Zupełność/ cáłość/
7:
Metaph. Contá dobre záchowánie. Ho=
8:
mo integritate at innocentia ſingu=
9:
lari præditus, Człowiek wyſokiem cno=
10:
támi obdárzony. Corporis integritas,
11:
Zdrowie/ ſwieżość.
12:
Intego, integumentum, Vide Tego.
13:
Intelligo, intellectus, Vide Lego.
14:
Intemeratus, Vide Temero.
15:
Intemperiæ, arum, gen. fem. Pluraliter tan
16:
tum, Nieſpokoyność/ Gryzienie ſumnienia.
17:
Antiqui putabant Deas eſſe, Intem=
18:
periæ hunc agitant, Szalony/ chce ſie
19:
wśćiec.
20:
Intemperies, ei, etiā in ſingulari, Szalenie
21:
wśćiekliwość.
22:
Intemperies etiam, Niepogodá/ zła chwilá.
23:
Propter intemperiem ſolis, Dla wiel=
24:
kiego ogniá słonecznego. Propter intem=
25:
periem Hyemis, Dla ſrogośći źymy. For
26:
tunæ intemperies, Przećiwność ſzczęśćia
27:
Intemperans, intemperantia, Vide Tem=
28:
pero.
29:
Intempeſtus, & intempeſtiuus, Vide Tem
30:
pus.
31:
Intendo, intento, intenſus, Vide Tendo.
32:
Inter præpoſitio, Miedzy. Accuſatiuo ca=
33:
ſui ſeruit, ut inter me & te eſt murus,
34:
Miedzy mną y miedzy tobą yeſt mur. In=
35:
ter omnes potentiſsimus odor, Mie=
36:
dzy wſzemi natęſzſza álbo námocnieyſza wo=
37:
nia. Inter cœnam, W więczerzą.
38:
Cum inter homines eſſet, Gdy yeſzcze
39:
żyw był. Ludamus inter nos, Pográimy
40:
ſobie. Inter ſe amant, Miłuyą ſie. Inter
41:
ſe fabulantur, Rozmawiáyą s ſobą. Inter
42:
ſe amplexari, Obłápiáć ſie weſpołek. Bo=
43:
nis inter bonos neceſſaria amicitia eſt.
44:
Gdzie wſziſcy dobrzy tám pewna vprzeyma
45:
prziyaźń. Inter uias, Miedzi drogámi. In=
46:
ter cœnandum, Gdyſmy wieczerzáli.
47:
Inter initia principatus, Ná początku.
48:
yego pánowánia. Inter legendum didici
49:
Czitáyąc náuczyłem ſie.
50:
Intraneus, a, um, & Internus, a, um, Wnę=
51:
trzny.
52:
Interus, antiquus eſt poſitiuus unde com
53:
paratiuus, Interior, & hoc interius,
54:
Wnętrznieyſzy. Vt interiore ædium par=
55:
te, Quod interiore Epiſtola ſcribis, Co
56:
w poſrzodku liſtu piſzeſz. Qui interioreskolumna: b
| I ante N. | 172 |
1:
ſcrutantur & reconditas literas, Który
2:
ſie dowieduyą táyemnic liſtownych.
3:
Intimus, a, um, Naywnetrznieyſzy/ a/ e. Su=
4:
perlatiuus, Traxi ex intimo uentre ſpi=
5:
ritum, Serdeczniem weſtchnął. Sermo in=
6:
timus, Głęboka mowa. Amicus intimus
7:
Gruntowny prziyaćiel. Intimus enim ſi=
8:
gnificat, Gruntownego/ cáłego/ vprzeyme=
9:
go/ á naymilſzego prziyaciela.
10:
Intimus & alienus contraria, Intimus
11:
ſum illi, Ieſtem mu vprzeymie dobrze. In=
12:
timus es conſilijs noſtris, Ty wyeſz wſzy
13:
ſtki táyemnice náſze. In intimis alicuius
14:
eſſe, Vprzeymym/ prziyácielem komu być.
15:
Interalbico, as, are, Przebiyam biało=
16:
ścią.
17:
Interama urbs umbriæ, Miáſto we
18:
włoſzech.
19:
Interanea, orum, plur. gen. neut. Wnętrz=
20:
nośći.
21:
Interareſcere, Vſchnąć. Calepinus ſine au
22:
tore.
23:
Interbibo, bis, bere, bitum, Wſzyſtko wy=
24:
piyam.
25:
Interbitare pro interuenire, Obſole=
26:
tum.
27:
Intercalo, Vide Calendæ, Intercalaris, ibi=
28:
dem.
29:
Intercapedo, Vide Capio.
30:
Intercido, Vide Cedo.
31:
Intercido, is, idi, iſum, Vide Cædo.
32:
Intercido, intercaſum, Vide Cado.
33:
Intercino, Vide Cano.
34:
Intericpio, Vide Capio.
35:
Intercludo, Vide Cludo.
36:
Intercolumnium, Plác miedzy dwiema słu=
37:
pomá. Columna enim, Słup/ & inter
38:
Miedzy ſignificat.
39:
Inter conciliare Quint. Poyednáć ſie we=
40:
ſpołek. Rarum eſt.
41:
Interculcare ex calco compoſitum, W
42:
pośrzod wſtąpić/ wpáść.
43:
Intercurro, intercurſo, Vide Cur=
44:
ro.
45:
Intercus, Vide Cutis.
46:
Interdico, Vide Dico.
47:
Interdiu, Vide Diu.
48:
Interduis pro interdiu antiquum.
49:
Interduatim & Interatim dicebant anti=
50:
qui, quod nunc interdum, & interim,
51:
Feſtus
52:
Interductus, us, ui, Przekreſzenie ſtréwka álbo
53:
kréská którąſmy zwykli czynić gdy co pi=
54:
ſzemi.| Ff 4 | Interea |
strona: 172v
kolumna: a
1:
Interea, Vide Inter.
2:
Intereo, Vide Eo.
3:
Interequito, W poſrzód wyeżdżam.
4:
Intereſt uerbum imperſonale, Należy yeſt
5:
pożiteczno. Vide Sum.
6:
Interfœmineum, Vide Fœmina.
7:
Interfluo, interfluus, Vide Fluo uel Fluuius.
8:
Intrfringo, Vide Frango.
9:
Interfuſus, Vide Fundo.
10:
Intergero, is, pen. cor. intergeſsi, ſtum, ge
11:
rere, Plin. lib. 13. cap. 12. uſus eſt. W po=
12:
ſrzód wnieść/ rarum eſt.
13:
Intergerinus, a, um, Vt intergerinus pa=
14:
ries, Srzednia śćiáná.
15:
Interiaceo, Vide Iaceo.
16:
Interibi aduerbiū idem ſignificat inte=
17:
rea, Przes ten czas/ w tę chwilę. Tym czáſem
18:
Intericio, interiectus, Vide Iacio.
19:
Interimo, interemptus, Vide Emo.
20:
Interior, interius, Vide Intra uel Inter.
21:
Interiugo, interiugis, interiunxi, inter=
22:
iunctum, interiungere, id eſt, ſubſiſto,
23:
Záſtánowiam. A curribus ducta Metap.
24:
Interlino, interlinis, pen. cor. interlini, ſiue
25:
interleui, interlitum, interlinire, id eſt,
26:
in medio ſiue per medium maculo,
27:
Przes prſrzodek pomázuyę.
28:
Interloquor, Vide Loquor.
29:
Interluceo, Vide Lux.
30:
Interluco, Vide Lucus.
31:
Interlunium, Vide Luna.
32:
Interluo, Vide Luo.
33:
Intermedius, Vide Medius.
34:
Intermeo, Vide Meo.
35:
Intermeſtris, Vide Menſis.
36:
Intermico, Vide Mico.
37:
Interminor, Vide Minæ.
38:
Interminatus, Vide Terminus.
39:
Intermiſceo, Vide Miſceo.
40:
Intermitto, Vide Mitto.
41:
Intermorior, Vide Morior.
42:
Intermundiū & intercolumnū dixit Cic.
43:
lib. 2. de finibus & de natura Deorū.
44:
Internaſcor, Vide Naſcor.
45:
Interneco, internecio, Vide Neco.
46:
Interniteo, Vide Niteo.
47:
Internodium, Vide Nodus.
48:
Internoſco, Vide Noſco.
49:
Internuncius, Vide Nuncius.
50:
Internus, Vide Inter.
51:
Intero, intrita, Vide Tero.
52:
Interordinium, interordo. Vide Ordo
53:
Interpello, Vide Pello.
54:
Interpenſiua apud Vitruuiū, perticarū, te
55:
gillorum, aſſerumue genera ſunt, quæ
56:
ab angulis parietum, ad angulos ti=kolumna: b
| I ante N. |
1:
gnorum, ad imbres in colliquitas de=
2:
riuando, uel alium quemuis uſum in=
3:
terlocantur.
4:
Interpenſiui parietes qui ſupra conti=
5:
gnationem ſtruuntur, nec in ſolo fun=
6:
damentū habēt, ſed in pendēti ſurgūt.
7:
Interpolare ſignificat, Odnowić/ w po=
8:
ſród wſádźić/ Opráwić/ złátáć.
9:
Interpolare & renouare idem.
10:
Interpolator, Odnáwiácz ſtárych rzeczy.
11:
Interpolis & hoc interpole, Odnowiony.
12:
Veſtimenta interpola, Odnowione/ po=
13:
chędożone odzienie.
14:
Interpolatio, Odnowienie/ oprawká.
15:
Interpolatrix uerbale, fem. Odnowićielká
16:
Aliquando etiam interpolare idem
17:
ſignificat quod interpellare, Prziczynić
18:
ſie zá kim.
19:
Interpolis etiam gen. fem. odioſa mulier
20:
Interpolus, a, um, idem quod interpolis.
21:
Interpono, Vide Pono.
22:
Interpremo, Vide Premo.
23:
Interpres, interpretis, pen. cor. om. ter. Po
24:
ſeł/ ſprawcá. Per amicos interpretes a=
25:
gere aliquid, Przes prziyaciele á posły nie
26:
ſam przes ſię co ſpráwowáć. Interpres e
27:
ſæpenumero pro nuncio accipitur.
28:
Interpres etiam, Wykłádácz/ tłumácz. Græ=
29:
cus interpres Homeri, Homeruſów wy=
30:
kłádácz Grecki. Iouis interpres & ſatelles
31:
aquila, Iowiſów tłumácz y sługá orzeł.
32:
Interpretes poëtarum grammatici di=
33:
cuntur, Didicit ſine interprete & do=
34:
ctore, Króm miſtrzá álbo náuczycielá/ etć.
35:
Interpretor, interpretaris, interpretatus
36:
ſum, interpretari, Wykłádam z yednego
37:
yęziká w drugi/ też comentarze piſáć ná
38:
niektóre skłádácze / też tłumáczyć. Legem
39:
interpretari & æquitaate explicare,
40:
Státut wyłożyć yáko ma być ſpráwiedli=
41:
wie rozumian. Authores interpretari,
42:
Skłádácze wykłádáć. Somnium inter=
43:
pretari, Sen oſądźić/ wyłożyć.
44:
Interpretari etiam ſignificat, Mniemáć ſą=
45:
dźić. In bonam partem interpretari, Zá
46:
dobre przymowáć. Exiſtimes me de tua
47:
liberalitate ita interpetaturum, ut tuo
48:
ſummo beneficio me affectum iudi=
49:
cem. Peruerſe interpretaris, Opák rozu=
50:
miéſz/ ſądźiſz. Cum ego huius uerba in=
51:
terpretor, Gdy yego słowá vważam.
52:
Interpretabilis Hebr. 5. tantum legimus
53:
in ſacris, pro interpretatu difficilis, ubi
54:
rectius leges. Ininterpretabilis, tametſi
55:
utrum eſt Inſolens.
56:
Interpretatio, Wykład/ tłumáczenie/ przełoże=| nie |
strona: 173
kolumna: a
| I ante N. |
1:
nie z yednego yęziká ná drugi. Interpret=
2:
tione explicare, Inſzemi słowy/ wyłożyć/
3:
wyyáſnić.
4:
Interpretatio item ſignificat, Sąd/ Oſą=
5:
dzenie. Nec interpretatio eſt facilis, Nie
6:
ták łatwie oſądźić.
7:
Interpretamentum idem quod interpre=
8:
tatio.
9:
Interpretatus, a, um, Wyłożony/ wyyáſniony
10:
Intrepunctus, interpunctio, Vide Pungo.
11:
Interpurgo, Vide Purgo.
12:
Interputo, Vide Puto.
13:
Interquieſco, Vide Quies.
14:
Interrado, Vide Rado.
15:
Interregnum. Vide Rego, uel Regia.
16:
Interrogo, Vide Rogo.
17:
Interrumpo, Vide Rumpo.
18:
Interſcalmium, Mieyſcá á dálekość miedzy
19:
dwiemá wiosłomá v wielkich łodźy/ też
20:
mieyſcá miedzy dwiemá kóniomá/ przeworá.
21:
Interſcalpium, interſcalpij ſpacium inter
22:
ſcapulas, Sipont. Interſcalpiliū. Cale.
23:
legendum cenſet & rectius, Mieyſce
24:
miedzy łopátkámi. Vtrum inuſitatum
25:
uerbum.
26:
Interſeco, Vide Seco.
27:
Interſcindo, Vide Scindo.
28:
Interſcribo, Vide Scribo.
29:
Interſepio, Vide Sepes.
30:
Interſero, is, ſeui, ſatū, Vide Sero, is, ui. ſatū.
31:
Inteſero, is, ſerui, ſertū, Vide Sero, is, ſerui.
32:
Interſpino, Vide Spino.
33:
Interſpiro, Vide Spiro.
34:
Interſponſio, Vide Spondeo.
35:
Interſterno, Vide Sterno.
36:
Interſtinguo, Vide Stinguo.
37:
Interſtitium, interſtitij, Mieyſce miedzy
38:
dwiemá rzeczomá.
39:
Interſtitium lunæ pro interlunio, Apul.
40:
inuſitatum.
41:
Interſtitio, onis, Odpádnienie/ Odwſtá=
42:
nie/ odkliyenie.
43:
Interſtrepo, Vide Strepo.
44:
Interſtringo, Vide Stringo.
45:
Intertextus, Vide Texo.
46:
Intertraho, Vide Traho.
47:
Intertrigo, fem. tert. pen. prod. Sádno. to
48:
yeſt gdy ſie od chodu álbo od yázdy zedrze
49:
yednemu skórá ná pośládku/ też okręt.
50:
Intertrimentū, intertrimenti, Szkodá/ ode=
51:
ście pięniędzy/ złotá/ śrebrá/ álbo ynſzych
52:
rzeczy/ też ſzkodá miedzy dwiemá ná obie
53:
ſtronie/ yáko gdy ſie dwá frimárcznicy zey=
54:
dą á yeden drugiemu złego á nábedzie
55:
gorſzego álbo tákowegoſz.
56:
Interturbo, Vide Turba.kolumna: b
| I ante N | 173 |
1:
Interuaco, Vide Vaco.
2:
Interuallum, Vide Vallum.
3:
Interuello, Vide Vello.
4:
Interuenio, interuenium, Vide Venio.
5:
Interuerto, Vide Verto.
6:
Interuiſo, Vide Video.
7:
Interula, læ, fem. prim. Kóſzulá.
8:
Interuomere pro interſcatere dixit Lucre
9:
tius, W poſrzód wpádáć yáko zrzódło.
10:
Interſtatus, Vide Testis.
11:
Inteſtinum, neut. ſec. in plurali inteſtina
12:
ab intra, Wnętrznośći/ fláki. Inteſtinum
13:
tenue, Máły fláczek.
14:
Inteſtinus, a, um, adiectiuum, Wnętrzny/
15:
a/ e.
16:
Inteſtinum bellū, Domowa woyná/ gdy któ=
17:
ra nácio á naród ſam przećiw ſobie walczi.
18:
Alias ciuile bellum inteſtinum odiū,
19:
Wielka nieprziyaźń álbo táyemna.
20:
Inteſtinum opus, Nieyákie naczynie Teſzár=
21:
skie w dóm potrzebne/ yáko yeſt ſtół/ łóże/
22:
skrziniá/ ſzafá. Dolor inteſtinus, Vprzey=
23:
ma żáłość/ też bolenie wnętrzne.
24:
Intexo, Vide Texo.
25:
Intimus ſuperlatiuus ab intra Vide Intra
26:
uel Inter.
27:
Intimo, as, are, id eſt, denuntio, oznáymuyę
28:
Liui.4, ab urbe, intimaſſe filio ut mili=
29:
tes ſcriberet, Oznaymić ſynowi áby lud
30:
zołnierski przymował.
31:
Intimatio, Oznaymienie/ rarum eſt hoc uer=
32:
bum.
33:
Intingo, intinctus, Vide Tingo.
34:
Intolerabilis, Vide Tolero.
35:
Intondeo, Vide Tondeo.
36:
Intono, Vide Tono.
37:
Intorqueo, intortus, Vide Torqueo.
38:
Intra propoſitio, Wewnątrz/ też pod. Ac=
39:
cuſatiuo caſui ſeruit, Intra cubiculum,
40:
W komorze. Intra famam eſſe, Pod sła=
41:
wą być/ To yeſt nie owſzeki być sławnym/
42:
nie mieć nie nád ludzie porownáwáć s ludź=
43:
mi. Sic Cic. Modice hoc faciam, aut
44:
etiam intra modum, W mále to chcę
45:
vczynić/ álbo yeſzcze mniey niżli w máłe.
46:
Continebat ſe intra loquendi modum
47:
Mniey mówił niżli było potrzebá. Intra le
48:
gem epulari, Nędzniey żyć niżliby ſpráw=
49:
nie miał/ álbo niżli yeſt vſtáwiono. Intra
50:
me futurum eſt, Wemnie to ma być/ to
51:
yeſt nie ma tego nikt odemnie wiedzieć.
52:
Intra quam modicum, Bárzo w máłey
53:
chwilce.
54:
Intra uiginti dies, We dwudzieſtu
55:
dniách.| Intra |
strona: 173v
kolumna: a
| I ante N. |
1:
Intra ſine caſu, cui contrarium eſt. Ex=
2:
trinſecus, We wnątrz.
3:
Intrarios amicos Plautus uocauit inti=
4:
mos, Obſoletum Intrinſecus, We=
5:
wnątrz.
6:
¶Extrinſecus, Zewnątrz.
7:
Intro aduerbium, wnątrz w dowu. Eamus
8:
intro, Pomy w dóm.
9:
Introrſus, idem.
10:
Intro, as, are, ædem, & in ædem intrare,
11:
W dóm wniść. Intrant urſos uenabula
12:
Wchodzą w niedzwiedzie włocznie/ to yeſt/
13:
ymuyą ſie ych yáko my mowiemy.
14:
Intrare per translationem pro contra=
15:
here familiaritatem, ut intrare in fami=
16:
liaritatem alicuius, Wzyąc s kim towá=
17:
rziskie záchowánie. In mentem iudicis nō
18:
poteſt definitio intrare, Opiſánie tey
19:
álbo owey rzeczy nie chce w ſędziego wniść/
20:
to yeſt/ nie chce yey rozumieć.
21:
Intrari paſsiue Liui, ibi rurſus ſyluæ in=
22:
tratæ, a præpoſitione intra, Comparati=
23:
uus Interior, Superlatiuus Intimus, ui=
24:
de ſupra in præpoſitione Inter.
25:
Intractatus, tracto, intractabilis, Vide Tre
26:
mor, uel Trepido.
27:
Intrico, Vide Tricæ.
28:
Intrinſecus aduerbium, Vide Intra.
29:
Intro, as, are, & Intro aduerbium, Vide
30:
Intra.
31:
Introcludere, Wnątrz zámknąć/ przywrzeć
32:
kogo.
33:
Introcurrere, compoſita uoce in Biblijs
34:
tantum legimus.
35:
Intrudo, Wmykam ſie wnątrz álbo co
36:
wpycham.
37:
Introduco, Vide Duco.
38:
Introeo, Vide Eo.
39:
Introfero, Vide Fero.
40:
Introgredior, Vide Gradior.
41:
Intromitto, Vide Mitto.
42:
Introrſus, Vide Intra.
43:
Introrumpo, Vide Rumpo.
44:
Introſpicio, Vide Specio.
45:
Introuoco, Vide Voco.
46:
Intrudo, Vide Trudo.
47:
Intubus, huius intubi, ge. fem. ſiue Inty=
48:
ba, intybæ, ſiue Intubum, intubi, her=
49:
ba eſt ex cichoriorum genere. Nos
50:
ab Intybo corrupto uocamus Endi=
51:
uiam, Wyſoki mliecz.
52:
Intubaceus, a, um, Co yeſt z tego ziela. Vt
53:
folia intubacea.kolumna: b
| I ante N. |
1:
Intueor, intuitus, intuor, Vide Tueor.
2:
Inturba, Vide Turba.
3:
Intus aduerbium in loco, Wewnątrz. Fo
4:
ris & intus contraria, Intus eſt, Ieſt w
5:
domu, Intus nemo eſt, Niemaſz nikogo
6:
domá/ álbo w domu. Intus ſerua, Strzeſz w
7:
domu. Subauditur enim in domo, ſed
8:
non uſurpatur niſi abſolute in hac ſi=
9:
gnificatione.
10:
Inuado, Vide Vado.
11:
Inualeo, Vide Valeo.
12:
Inueho, Vide Veho.
13:
Inuenio, Inuentarium, Vide Venio.
14:
Inuenuſtus, Vide Venus.
15:
Inuerecundus, Vide Verecundia.
16:
Inuergo, Vide Vergo.
17:
Inuerto, Vide Verto.
18:
Inueſperaſcere, Vide Veſper.
19:
Inueſtigo, Vide Veſtigium.
20:
Inueſtio, Vide Veſtis.
21:
Inuetero, & Inueteraſco, Vide Vetus.
22:
Inuicem aduerbium, Weſpołek/ też odmie=
23:
niáyąc ſie/ w odmianki. Crimen inuicem
24:
intentare, Złorzeczić yeden drugiemu. Inui=
25:
cem pro uiciſsim, Plin. Habes res ur=
26:
banas, inuicem ruſticas ſcribe, Maſz
27:
co ſie dzieye w mieyśćie/ záś mi piſz co yeſt
28:
ná wſzi.
29:
Inuictus, Vide Vinco.
30:
Inuideo, Inuidia, Vide Video.
31:
Inuigilo, Vide Vigil.
32:
Inuinius, a, um, Inſolens pro abſtemio,
33:
Który winá nie piya.
34:
Inuiolatus, Vide Violo.
35:
Inuiſo, Inuiſus, Vide Video.
36:
Inuito, Vide Vito.
37:
Inuitus, a, ū, Nierad/ przezdzięczny/ niechut=
38:
liwy/ a/ e. Inuitus facio, Nie rad tego czy=
39:
nię. Ego illam inuitis omnibus, Ia tę
40:
nád wolą káżdego y Diabłu z gárdłá. Sub=
41:
auditur eripiam, wydrę. Inuita Myner=
42:
ua aliquid facere aut dicere. Nád przi=
43:
rodzenie ſwoye álbo przećiwko przirodze=
44:
niu. Hoc facere inuiti & recuſantes
45:
coacti ſumus, Toſmy muśieli rádźi y nie=
46:
rádźi czinić. Inuite, inuitius, iniuſte. Przez
47:
dzięcznie nie s dobrą wolą.
48:
Inultus, Vide Vlciſcor.
49:
Inumbro, Vide Vmbra.
50:
Inunco, Vide Vncus.
51:
Inungo, Vide Vnda.
52:
Inuoco, Vide Voco.| Inuolo |
strona: 174
kolumna: a
| I ante N & O |
1:
Inuolo, Vide Volo, as, aui.
2:
Inuolucris, Vide Volo, as, aui.
3:
Inuolucrum, Inuoluo, Vide Voluo.
4:
Inurbanus, Vide Vrbs.
5:
Inuro, Vide Vro.
6:
Inuſitatus, inutilis, Vide Vtor.
7:
Inveſtigo, Vide Veſtigium.
8:
Inuulneratus, Inuulnerabilis, uide Vulnus
9:
Inutrium Iocus Germaniæ in Vindeli=
10:
cia prope Auguſtam, Po niemiecku zo=
11:
wą Mittemwald/ Poſrzedni lás.I ante O.
12:
Io dolentis particula eſt, Ach. Quando
13:
exprimit geſtientis lætitiæ affectum,
14:
Heya/ Heya/ Heyda. Aliquando irriden=
15:
tis interiectio, Io, Ba to ták/ też dziewká
16:
Inachi/ ták zwána która potym Iſis yeſt
17:
wezwána.
18:
Iobacchus, Bacchi cognomen, Calepi=
19:
nus.
20:
Iocus, ioci, maſc. ſec. in plurali aūt ma=
21:
ſculini & neutri generis, hi ioci & hæc
22:
Ioca, Smiech/ kunſzt.
23:
Ioco aduerbium, Kunſztem/ śmiechem. Ioco
24:
dicis, an ſerio, Kunſztuyeſz czili ni. Ioco
25:
ne an ſerio hæc dicat neſcio, Smie=
26:
chemli álbo wprawdźie to mowi nie rozu=
27:
miem.
28:
Iocoſus, a, um, Smieſzny/ kunſztowny/ tráfny
29:
a/ e. Iocoſus homo, hilaris & ioco=
30:
ſus.
31:
Iocoſe aduerbium, Smieſznie/ unſztow=
32:
nie.
33:
Iocularius, a, um, & Iocularis & hoc le,
34:
idem quod iocoſus.
35:
Ioculariter aduerbium, Kunſztuyąć/ ſmie=
36:
ſząc.
37:
Ioculatorius, a, um, Vt ioculatoria di=
38:
ſputatio, Smieſzne gadánie.
39:
Iocor, aris, ari, Smieſzę/ kunſztuyę/ błáznuyę.
40:
Atqui tu hanc iocari credis, Mnie=
41:
maſz áby kunſztowáłá.
42:
Iocans, iocantis, Kunſztuyący/ śmieſzący.
43:
Ioculans, antis, idem, iocatio, Smieſzenie/
44:
Tráfnowánie.
45:
Ion nomen gemmæ.
46:
Ionia regio minoris Aſiæ inter Cariam
47:
& Æoliam in qua ciuitas Epheſus, un
48:
de Ionius & Ionicus, a, um, Co ztámtąd
49:
yeſt álbo ktemu należy.
50:
Ionium mare, Morze miedzy Sicilią Pelo=
51:
poneſem y Kretą.kolumna: b
| I ante OP & R | 174 |
1:
Ioppe, gen. fem. Miáſto Páleſtiny przy morzu
2:
leżące.
3:
Iordanis, fluuius Iudeæ.
4:
Iota nomen literæ Græcæ quæ reſpon
5:
det i latino.
6:
Iotapata, urbs Syriæ.
7:
Iouinianos Diuus Maximianus uoluit
8:
uocari qui ſe fortiter in Illyrico geſ=
9:
ſiſſent, CC.
10:
Iouiſte compoſitum ex Ioue & Iuſte.
11:
CC.I ante P.
12:
Iphigema, Dziéwká Agamemnony y Clytem=
13:
neſtry.
14:
Ips, ipis, Græcum eſt uermiculi nomen
15:
quem alij Scolopendram nominant,
16:
alij Millepedā, alij Centipedam, Sto=
17:
nóg.
18:
Ipſe, ipſa, ipſum, & antique Ipſus pro=
19:
nomen relatiuū genitiuo ipſius pe. pr.
20:
On/ ponitur pro tribus perſonis pro
21:
prima, Ipſe facio, Ia ſam czinię. Pro ſe=
22:
cunda, ipſe dexeras, Tyś powiedał. Pro
23:
tertia, ipſe ſcribit, On ſam piſze. Sic
24:
quando eſt demonſtratiuum iungitur
25:
alijs pronominibus quorum accipit
26:
ſignificationem, Vt ego ipſe, Ia ſam.
27:
Male mulctabo ipſam, Terent Vbiyę
28:
yą dobrze. Homo ipſe nuſquā eſt, Nie
29:
wiem gdzie ſie podziáł. Flos ipſe, Práwy
30:
kwiatek/ álbo práwie wcas/ vzrzáłá. Res
31:
ipſa indicat, Sámá rzecz tego poſwiadcza.
32:
Ipſemet, On ſa,/ álbo ſam yedyny.
33:
Ipſus etiam inuenitur ſæpe apud Comi=
34:
cos.
35:
Ipſiſsimus ſuperlatiuus, Práwie ten/ wiru=
36:
dny/ prawdziwy. Ipſiſsimam dicis uerita=
37:
tem, Wirudną prawdę mowiſz. Ipſiſsimus
38:
nebulo, Wirudny łotr.
39:
Ipſiſsima bonitas, Práwa ſzczira dobroć.
40:
Ipſullices bracteæ dicebantur in uirtu=
41:
tem aut muliebrem ſpeciem expreſſæ,
42:
Calep.I ante R.
43:
Ir, gen. neu. alij ſcribunt Hir indeclina=
44:
bile concauitas manus, Dłóń.
45:
Ira, æ, fem. Gniew. Iram euomere in
46:
aliquem, Gniew ſwóy ná kogo wyrzignąć.
47:
Okázáć. Ira incitatus, Gniewem pobudzo=
48:
ny.| Iracundus |
strona: 174v
kolumna: a
| I ante R. |
1:
Iracudus. a, um, Gniewliwy/ a/ e. Iracun=
2:
dia ſecum muſsitat, Szemrze coś gnie=
3:
wáyąc ſie.
4:
Iracundia, æ, fem. prim. Gniew/ gniewánie
5:
Vix ſum compos animi ita iracun=
6:
dia ardeo, Nie czuyę ſie od wielkiego
7:
gniewu. Iracundiam reprimere, Vpá=
8:
miętáć ſie/ gniewy wśćiągnąć.
9:
Iracunde aduerbium, Gniewliwie/ s gnie=
10:
wem.
11:
Iraſcor, iraſceris, iraſci, dep. ter. Gniewam
12:
ſie/ yeſtem gniewion. Iraſcor tibi iſtud
13:
dictum, Gniewno mi ná cię o to sło=
14:
wo.
15:
Iraſci, ſuccenſere, & ſtomachari idem.
16:
Iratus, a, um, Rozgniewány. Aliquem ira=
17:
tum habere, Mieć rozgniewánego kogo ná
18:
ſię.
19:
Iratus, offenſus idem, Iratior iratiſsimus
20:
Cic. Antonio eſt fortaſsis iratior, Bár
21:
ziey ſie gniewa ná Antoniuſá. Eum ſibi
22:
iudicē delegerant qui illis erat iratiſ=
23:
ſimus, Tego ſobie ſędziego obráli który ſie
24:
naybárziey ná nie gniewał.
25:
¶Subiraſcor, eris, iraſci, Gniewam ſie.
26:
Iestem nieco gniewien. Subiratus reſpon
27:
dit, Przygniewliwſzym odpowiedział. Eſt
28:
mihi aliquantulum ſubiratus, Nie
29:
owſzeki ma chuć ku mnie/ nieco ſie gniewa
30:
ná mię.
31:
Irate aduerbium, Gniewliwie.
32:
¶Obiratus, a, um/ Zágniewány.
33:
Irceus genus eſt farciminis, CC.
34:
Ire, & Iti, infinitiui uerbi, Eo is, &
35:
iui.
36:
Irenarchæ (inquit Vlpianus) ſunt qui
37:
diſciplinæ publicæ & corrigēdis mo=
38:
ribus præficiuntur quaſi dicat prin=
39:
cipes & moderatores pacis, & c. Qui
40:
dant operam ut paccata ſit reſp. id
41:
aūt fit moribus bene inſtitutis, Apud
42:
Romanos fuit Cenſoria dignitas.
43:
Iris, huius iridis, fem. tert. Tęczá.
44:
Iris etiam herba gladiolus dicta, Koſá=
45:
ciec.
46:
Irinus, a, um, Vt irinum unguentum,
47:
Máść z tego ziela.
48:
Irnella, læ, uaſis genus in ſacris, Fe=
49:
ſtus.
50:
Ironειa, æ, fem. prim. Latine irriſio, Ná=
51:
śmianie/ opáczna rzecz gdy yákóby ynſze
52:
mowiemi á ynſze rozumiemy.kolumna: b
| I ante R. |
1:
Irpini dicti ſunt Samnites, Feſtus.
2:
Irradio, Vide Radio.
3:
Irraſus, Vide Rado.
4:
Irraucio, Irraueſco, Vide Raucus.
5:
Irrediuiuus, Vide Viuo.
6:
Irrationabilis.
7:
Irrationalis & Irrationabilis, Vide Ra=
8:
tio.
9:
Irredus, Vide Dux.
10:
Irreligioſus, Vide Religio.
11:
Irremunerabilis, Vide Munuo.
12:
Irreparabilis, Vide Paro.
13:
Irrepo, Vide Repo.
14:
Irrepræhenſus, Vide Præhendo.
15:
Irrequietus. Vide Quies.
16:
Irretio, Vide Rete.
17:
Irreuerenter, Vide Veneror.
18:
Irreuocabilis, Vide Voco.
19:
Irreuolutus, Vide Voluo.
20:
Irrideo, Irriſor, Irriſus, Vide Ri=
21:
deo.
22:
Irrigo, Vide Rego.
23:
Irrito, as, are, pen. prod. frequentatiuum.
24:
Irruo, irruis per commutationem u
25:
in i, Euphoniæ cauſa, Ku gniewu poduſz
26:
czam/ pobudzam/ nágábam. Irritare canes
27:
irritatus, Pobudzony/ pro irato ſæpe ac=
28:
cipitur, Miáſto rozgniewánego.
29:
Irritabilis, le, Popędliwy/ poruſzony/ a/ e.
30:
Irritatio, & Irritamentum, Popędliwość/
31:
pobudzenie, też rozgniewánie.
32:
Irritatus, irritator. irritatiſsimus nomen
33:
ex participio, Poduſzczony/ zágniewány
34:
záyuſzony.
35:
Irritus, penultim. cor. & Irrito, Requi=
36:
re, Ratus.
37:
Irroboro, Vide Robur.
38:
Irrigo, Vide Rigo.
39:
Irrogo, Vide Rogo.
40:
Irroro, Vide Ros, Roris.
41:
Irructo, Vide Ructus.
42:
Irrugio, Vide Rugio.
43:
Irtiola, læ. gen. fem. Genus uitis.I ante S.
44:
Is, ea, id. pronomen eandem ſignifica=
45:
tionem habet quam hic, Ten/ ta/ to.
46:
Vtimur maxime hoc pronomine ſi præ=
47:
cedat aut ſequatur QVI, ut qui di=| uitias |
strona: 175
kolumna: a
| I ante S. |
1:
uitas cupit is auarus eſt, Kto bogactw
2:
żąda/ ten łákomy yeſt. Et certe is eſt, Ow=
3:
ſzeki ten yeſt. Vbi is eſt, Gdzie te yeſt. Ea
4:
memoria erat, Táką pámięć miał. Eo
5:
pacto, Tym obyczáyem. Ea ætate ſum,
6:
Ieſtem tych lat. Et id maxime hyberno
7:
tempore, A to źimie álbo á zwłaſzcza więc.
8:
Ab is fit idem in maſ. gen. prima lon=
9:
ga, in neutro uero correpta, Tenże/ ten=
10:
yſty. Idem ipſe fecit, Tenyſty ſam vczi=
11:
niło. Idem mihi euenit, Toż ſie też mnie
12:
przigodźiło.
13:
Iſce, pro is ipſe, Teniſty.
14:
Is urbs a Babilone diſtans itinere
15:
octo dierum apud quam eſt Is flu=
16:
uius.
17:
Iſagoge, Iſagoges, fem. pen. prod. Latine
18:
aduerbium ſonat introductio, Wiedzie=
19:
nie/ wprowádzenie/ to yeſt krótka nauká
20:
álbo prziſtęp ku nieyákiey nauce. Elemen=
21:
ta latinius dicuntur quam introdu=
22:
ctiones.
23:
Iſagogicus, a, um, Wwodzący/ wprowádzá=
24:
yący prziſtęp cziniący.
25:
Iſapis, pen. pro. fluuius propinquus Ce=
26:
ſennæ.
27:
Iſara fluuius Galliæ in Rhodanum in=
28:
fluens.
29:
Iſatia, Inſula e regione Veliæ.
30:
Iſatis huius iſatis uel iſatidis, fem. ter. her
31:
ba, Sznido którym táyſtki w Ruśy y w
32:
litwie fárbuyą. Magnus uſus eſt huius
33:
herbæ in tingendis & colorandis pan=
34:
nis in Thuringia Germaniæ prouin
35:
cia ſeritur, & magnæ opes inde colli=
36:
guntur.
37:
Iſaurum ciuitas Pamphiliæ a qua Iſau=
38:
ricus, a, um.
39:
Iſchia, latine coxa ſiue coxendix, Kość
40:
v lędźwi/ zá którą vbránie záchodźić ma.
41:
Vel ſimpliciter, Lędźwie.
42:
Iſchiadicus, a, um, Którego krziſz bala.
43:
Iſchias, iſchiadis, Bolenie krziżá. Vulgo
44:
Schiatica.
45:
Iſis, huius Iſis, uel iſidis, Bogini Egipska.
46:
Ante Io dicta uide ſupra Iſiaci eius
47:
ſacerdotes.
48:
Iſmarus, pen. cor. gen. maſcul. in plurali
49:
gen. neu. Mons Thraciæ & iuxta eum
50:
Iſmara urbs Ciconum.
51:
Iſmenias, maſc. Ymię yednego Thebaná nie
52:
poſpolitego gędzcá.
53:
Iſmenus, penult. product. Fluuius Bœo=
54:
ciæ.
55:
Iſocinamon, herba, quæ & Daphinos
56:
dicitur.kolumna: b
| I ante S. | 175 |
1:
Iſocolon latinis compar figura Fheto=
2:
rica quæ duabus aut pluribus ſen=
3:
tentijs breuibus & inter ſe paribus
4:
exigitur, Gdy ſą równe ták Cola yáko Pe=
5:
riodi uel ſententiæ in oratione.
6:
Iſomodos Græco nomine dicitur genus
7:
ſtructuræ apud Plinium.
8:
Iſocrates, gen. maſcul, Sławny wymowcá
9:
Ateński.
10:
Iſoetes Ambroſiæ genus, CC.
11:
Iſopleurus, id eſt, triangulus æquitaterus
12:
notatur ſic grafika. CC.
13:
Iſopyron uocant aliqui phaſeolum.
14:
Ipſellum ciuitas Vmbriæ.
15:
Iſonomia, fem. prim. Rowne álbo Rymow=
16:
ne kończenie słów. Latine æquitalis iu=
17:
ris, Práwność/ to co ſie práwie ſta=
18:
wa.
19:
Iſraël hæbraicum nomen, latine ſonat
20:
fortis ſiue fortitudo Dei, Imię właſne
21:
yeſt Iácobá pátriárchy świętego który dwá=
22:
náśćie ſynow Pátriarchóe po ſobie zoſtáwił
23:
od tegoż żydowie Iſráhelite bywáyą zwá=
24:
ni.
25:
Iſſa, Inſula maris Adriatici inde Iſſeus, a,
26:
um.
27:
Iſſus, urbs Ciliciæ & fluuius Syriæ, Iſsi=
28:
cus ſinus.
29:
Iſte, iſta, iſtud, genitiuo iſtius, pen prod.
30:
pronomen demonſtratiuum, Ten/ tá/
31:
to. Ab iſto uenio, Od tego przichodzę.
32:
Iſtuc frequentiſsimum eſt pro iſtud
33:
maxime apud Comicos, Iſtuc ipſum
34:
Toż yſte.
35:
Iſto aduerbium ad locum, Tędy/ tám. Et
36:
compoſita iſtic aduerbium in loco,
37:
Támże. Qui iſtic mos eſt, Co tám zá oby=
38:
czay yeſt.
39:
Iſtinc de loco, Ztámtąd. Iſtinc redeo,
40:
Ztámtąd ſie wrácam.
41:
Iſtac per locum, Tędy/ tám.
42:
Iſtoc aduerbium, Teren. Nimirum iſtoc
43:
abiſti, Ná tęż ſie ſtronę vdał.
44:
Iſtorſum, Tędyſz.
45:
Iſtic, iſtæc, iſtoc, aliquando ſunt prono=
46:
mina, non aduerbia, Vt iſthic me ap=
47:
pellat furem, Ten mie názywa złodzieyem
48:
Iſthac lege tibi filiam ſpopondo meā,
49:
Tymemćy obyczáyem zá cię Corkę moyę
50:
dał. Iſtac ratione rem non facies, Nie
51:
zbogáćiſz ſie tym obyczáyem. Iſtoc modo
52:
ſolita es me ante appellare, Tym oby=
53:
czáyem/ álbo tákież mie przed tym zwykłá
54:
zwáć.
55:
Iſtiusmodi & eiuſmodi nomina ide=
56:
clinabilia, Tákowe/ tym rowne.| Gg | Iſter |
strona: 175v
kolumna: a
| I ante S & T. |
1:
Iſter, Rzeká Dunay. Alias Danubius.
2:
Iſthmus, iſthmi, maſc. ſec. Latine collum
3:
ſignificat, Sziyá. Terra oblonga & an=
4:
guſta inter duo maria, iſthmos dici=
5:
tur, Sćianki álbo ćiáſność ziemie miedzy
6:
dwiemá morzomá yáko w Peloponezie kráyi=
7:
nie Greckiey/ gdzie Corinth miáſto známienite
8:
było.
9:
Iſthmia, orum, in plurali numero
10:
tantum, Swięto á záwołány dzień ku czćy
11:
Neptunuſowi.
12:
Iſtria Italiæ regio Illyrico contermi=
13:
na.I ante T.
14:
Ita aduerbium ſimilitudine, Ták. Ali=
15:
quando affirmandi, Ták. Ita eſt, Ták
16:
yeſt. Fac ita ut iuſsi, Vcziń ták yákociem
17:
roskazał/ Nonnunquam eſt optantis
18:
uel, teſtantis, Ita me Deus amet, Bych
19:
ták pánie boże zdrów był. Item reſpon=
20:
dendi uox, ut apud Terent. Quid
21:
iſtic tibi negotij eſt, Co ty tám maſz zá
22:
ſpráwę/ álbo co tám maſz czinić. Mihin,
23:
Ia. Si. ita, Ták/ ty. Vel coniunctio illa=
24:
tiua Ita. A ták/ przeto. Ita ſane, adfir=
25:
mantis, Ták owſzeki. Ita te amabit Iu=
26:
piter ut tu neſcis, Byś ták zdrów był yá=
27:
ko nie wieſz. De ijs non ita ualde labo=
28:
ro, O ty drugie nie ták bárzo dbam. Ne
29:
ita multo poſt, Nie długo potym.
30:
Ita etiam pro in tantum uel uſ adeo
31:
in fine orationis, Terent. Ego neſcio
32:
hercle, ne unde eam, ne quorſum
33:
eam, ita prorſum oblitus ſum mei,
34:
Tákem práwie od rozumu odſzedł. Ita
35:
ut ſi eſſet filia, Nie mniey by właſna corká
36:
byłá.
37:
Italia, æ, fe. pr. regio Europæ, Włoska zie=
38:
miá w którey Rzim/ Venecia/ Apulia/ Sici=
39:
lia/ Florencia/ Mediolan y ynſze páńſtwá
40:
y kráyiny aż do mórza lezą. Tirrenum &
41:
Adriaticum olim Heperia byłá zwána
42:
niektórzy yą dzielą ná ſzeſnaśćie kráyin.
43:
Italus, a, um, & Italicus, a, um, Włoski.
44:
Italia, Miáſto w hiſpániey. Vnde Italicenſis
45:
Italicum ſubſtantiue genus Philoſophiæ
46:
Pytagoricum dictum, Calep.
47:
Item aduerbium ſignificans Interdum
48:
Ita uel Sic, Interdum autem, Interdum
49:
ſimiliter uenit hoc mihi in mentem
50:
te eſſe hominem diuitē, me item homi
51:
nem eſſe pauperrimum, Tom ya przed ſię
52:
brał ćiebie być człowieká bogátego/ mniekolumna: b
| I ante T. |
1:
záś bárzo vbogiego. Item pro Sic uel ita,
2:
Rex ſemper maximas mihi agebat
3:
gratias quicquid faceram, alijs non
4:
item, Drugim nie ták. Solis defectiones
5:
item lunæ prædicuntur, Práktikuyą
6:
że ma być záćmienie słońcá y też xięży=
7:
cá.
8:
Iter, itineris, gen. neut. Et itiner, itineris,
9:
Drógá/ Wędrowánie/ yechánie.
10:
Iter etiam de mari dicitur, Woźbá álbo
11:
puſzczenie ſie ná morze. Iter diei, Ieden dzień
12:
yázdy. Iter deuium, Daleko z drógi/ nie
13:
proſta drógá. Iter aliquo conferre, Goto=
14:
wać ſie na drógę. Conficere iter pedi=
15:
bus, Pieſzki drogę odpráwić. Dirigere iter
16:
Romam, Ku Rzymowy ſie mieć. No=
17:
bis iter eſt in Germaniam, My myſlie=
18:
my do niemiec. Iter facere, Wędrowáć/
19:
yecháć. Equo iter ingredi, Yezno yecháć.
20:
Pedibus iter ingredi, Pieſzki yść.
21:
Itinerarium pro commentarijs rerum
22:
per iter geſtarū, Opiſánie peregrináciey á
23:
pielgrzimowánia álbo wędrowánia ſwego
24:
Alias Hodoeporicon.
25:
Itineror, irineraris, itinerari, Wędruyę/ piel
26:
grzimuyę. Non dicitur latine.
27:
Iterato aduerbium pro iterum in Biblijs
28:
tantum legitur.
29:
Iterum aduerbium, Drugą ras/ Powtore.
30:
Item conſul, Druga ras ráycą.
31:
Iterum ac iterum nominaui, Powtore y
32:
potrzećie miánowałem.
33:
Itero, as, are, act. prim. Powtarzam. Iterare
34:
pugnam, Powtore bitwę zwieść. Dicta
35:
iterare, Powtárzáć to co ſie przed tym rze=
36:
kło. Verba iterare, Záyąkáć ſie.
37:
Iteratio, Powtarzánie.
38:
Itero, Vide Iterum.
39:
Ithaca inſula nate Epirum, ubi Vlyſſes
40:
dominabatur.
41:
Itacus, a, um, adiectiuum.
42:
Ithome oppidū Peloponeſi, item Theſ
43:
ſaliæ unde Ithomeus, a, um.
44:
Ithonea, ciuitas Bœociæ uel ut Strabo
45:
uult Theſſaliæ.
46:
Ithyra urbs in Tauro monte Parthiam
47:
uerſus, a qua Ithyreus, a, um.
48:
Itidem aduerbium ſimilitudinis, Tákże/
49:
Timże ibyczáyem/ rownie ták. Vtinam
50:
hoc tibi doleret itidem ut mihi do=
51:
let, Boże day ábyć ták tego żal było yáko
52:
mnie żal yeſt. Itidem ut ſi ſit cognata,
53:
Nie mniey álbo ſwą przirodzoną.
54:
Itio, itionis, Vide Eo, Ito, Itus, ibi=
55:
dem.| Iturea |
strona: [176]
kolumna: a
| I ante V. |
1:
Iturea regio Cœloſyriæ ſeu Paleſtinæ,
2:
Pográniczną Galileyey.
3:
Itureus, a, um, Yeden ztámtąd.I ante V.
4:
Iuba, æ, fem. prim. Grziwá. Et non ſolum
5:
de equis dicitur ſed de omnibus alijs
6:
animalibus, etiam de Leonibus.
7:
Iubatus, a, um, Grziwiáſty. Equus iubatus
8:
Który wielką grziwę ma y koſy pliećione dłu=
9:
gie z grziwy ſie puſzczáyące. Leones iu=
10:
bati.
11:
Iubar, iubaris, Gwiazdá. Lucifer & ueſper
12:
zwána/ yutrzenna y wieczorana gwiazdá też
13:
yáſnienie álbo łſzczenie káżdey rzeczy.
14:
Iubeo, iubes, iuſsi, iubere, iuſſum, act. ſec.
15:
Każę. Iubeo dare, Każe dáć. Si reſpexe=
16:
ris donec ego te iuſſero, Będzieſzli ná
17:
mię pátrzał áżći każę. Iubere etiam, Pole=
18:
ćyć żędáć. Iubeo uos bene ualere, Ządam
19:
ábyśćie ſie mieli dobrze. álbo Mieycie ſie do=
20:
brze ſimpliciter, Iubeo te ſaluere, Ządam
21:
ci zdrowia. Iuber nos eſſe ſine cura, Nie
22:
da ſie nam ſtáráć/ nie chce ábyſmy ſie ſtáráli
23:
chce ábyśmy byli bez kłopotu. Iubere etiam
24:
Prziſądźić/ prziobiecáć/ przirzeć/ przizwolić.
25:
Poſtquam ei Numidiam prouinciam,
26:
populus iuſsit, Iáko mu skoro lud Rzim=
27:
ski páńſtwo Numidieyskie przirzekł albo przio
28:
biecał. Saluſt. Nam populi eſt iubere,
29:
Senatus uero cenſere, Senatus eam pa=
30:
cem ſeruandam cenſuit, & paucos poſt
31:
dies populus iuſsit, Po kilku dni lud
32:
przizwolił. Liuius.
33:
Iuſsitur pro iubetur, Cato dixit, Obſo=
34:
letum.
35:
Iuſſus participium, Kazány.
36:
Iuſſus, huius iuſſus, Rozkazánie.
37:
Iuſſá, iuſſorum, in plurali raro reperitur,
38:
præterquam in ablatiuo, Plautus, Iuſſu
39:
Iouis uenio, Z roskazánia Iowiſowe=
40:
go.
41:
Iuſſum, iuſsi, & Iuſsio, onis idem, Iuſſa
42:
facere, & iuſſa capeſcere, Polecone rzeczy
43:
wypełnić.
44:
¶Iniuſſus, Niekázánie/ niedozwolenie. In=
45:
iuſſu meo abijt. Nie s moyą wolą od=
46:
ſzedł.kolumna: b
| I ante V. | [176] |
1:
Iubilo, as, aui, are, Wykrzikam dla weſe=
2:
la.
3:
Iubilum, iubili, neut ſec. Wykrzikánie/ ſwie=
4:
bodá/ weſele.
5:
Iubilatus, tus, tui, idem, Obſole=
6:
tum.
7:
Iubileus annus in Biblijs, Miłośćiwe láto.
8:
Porro hæc dictio Iubileus non eſt la=
9:
tina, ſed Hebraica Iobel, id eſt cornu
10:
arietis a Themate Iibbeb, quod ſigni=
11:
ficat eiulauit, ululauit, tubauit ſeu
12:
cornu inflauit, quia ſingulis ſepten=
13:
nijs & uno quo anno quinquage=
14:
ſimo, habebant Iudæi annum iubilei,
15:
hoc eſt quietis, quo anno nihil ſere=
16:
bant nihil metebant, nec uindemia=
17:
bant, qui annus ſeu feſtiuitas per clan
18:
gorem buccinæ omnibus Iudæis de=
19:
nuntiabatur, per clangorē inquam Iu=
20:
bel, id eſt cornu, de hoc expreſſe habes
21:
Leuit. 25. et 7. cap.
22:
Iucundus, a, um, Miły/ weſoły/ wdzięczny/
23:
roskoſzny/ a/ e/ Agri iucundi, Piękne polá.
24:
Odor iucundus, Wdzięczna wonia. Fuit
25:
mihi magnopere gratum & iucun=
26:
dum officium tuum, Byłá mi bárzo
27:
wdzięczna y myła posługá twoyá.
28:
Iucunditas, iucunditatis, fem. tert. Weſo=
29:
łość/ ochotność/ wdzięczność. Dare ſe iu=
30:
cunditati, Vdáć ſie ná dobrą myſl. Per=
31:
fundi iucunditate, Być vweſelón.
32:
Iucunde aduerbium, Mile/ pięknie/ ochot=
33:
nie/ s czyſtą chućią. Iucundiſsime ui=
34:
uere, Czyście/ swiebodnie żyć.
35:
Iucundor, aris, ari, pro letari non eſt la=
36:
tinum.
37:
Iniucundus, Nieweſoły/ niewdziecz=
38:
ny.
39:
¶Iniucunditas, Nieochotność. Iniucun=
40:
de, Nieochotnie.
41:
Iudæa, æ. fem pri. Zydowska ziemiá. Alias
42:
Pelſtina terra Chanaan, Obiecána zie=
43:
miá yż byłá Abráhámowi Iſáákowi y Iá=
44:
kobowi Pátriárchóm świętym y ych pokole=
45:
niu obiecána.
46:
Iudæus, Zyd.
47:
Iudæa, Zydowká.
48:
Iudaicus, a, um, Zydowski, Vt Iudaicum
49:
ingenium, Zydowskie przirodzenie. Iu=
50:
daizare in Biblijs Græca forma di=
51:
citur Iudæos imitari, Po żidowsku ſie
52:
mieć żydoſtwá zákráwáć.
53:
Iudaiſmus, iudaiſmi, Zidowski zakóny zá=
54:
chowánie ceremoniey.
55:
Iudex, iudicis, Sędzia.
56:
Iudex ordinatus Práwy vrzędny ſędzia.| Gg 2 | Iudex |
strona: [176]v
kolumna: a
| I ante V. |
1:
Iudex delegatus, Commiſarz. Extraordi=
2:
narius, idem.
3:
Iudex quæſtionis, Wóyt/ Szołtys. Alias
4:
prætor, Sedere iudicem, Ná ſądzie ſie=
5:
dzieć. Sumere iudicem de re aliqua,
6:
Obráć yednaczá.
7:
Iudicium, iudicij, Sąd.
8:
Iudicium centumuirale, Senatorów Rzim
9:
skich práwo álbo ſąd. Iudicium capitis,
10:
Sąd o głowy. Aducere aliquem in iu=
11:
dicium, Pozwáć kogo. Exercere iudiciū
12:
prætor dicitur, Sądźić. Iudicium facere
13:
idem quod iudicare, Dare iudicium,
14:
Wyſádzić kilká perſon ku vznániu cziyey
15:
rzeczy. Pronunciare iudicium, Oſędzić/
16:
ſententią álbo decret vczynić.
17:
Iudicium etiam ſignificat, Dofćip/ rozu=
18:
mu oſtrość. Vt, caret iudicio, Nic nie=
19:
rozumie. Magno & acri iudicio, Nie=
20:
poſpolitego rozumu y baczenia/ Limatum
21:
& perpolitum iudicium idem, Varia
22:
ſunt iudicia hominum de hac, Ro=
23:
zmáyite ſą mnimánia á rozſądy ludzkie o
24:
tey rzeczi álbo rozmáićie o tym dzierżą. Ha
25:
bere iudicia & teſtimonia multa po=
26:
puli, Mieć wielmi dobrą powieść v po=
27:
ſpolitego człowieká. Interponere iudiciū
28:
Swoye zdánie powiedzieć. Stare iudicio,
29:
Stánąć ná ſądzie. Vt ſtare ſuo iudicio,
30:
Przy ſwém mniemániu zoſtáwáć. Subire
31:
graue iudiciū, Cięską rzecz ná ſię prziyąć
32:
ſędzić. Meo iudicio, Wedle mego zdá=
33:
nia.
34:
Iudicialis, le, Sądowny. Cauſæ iudiciales,
35:
Rzeczy ſądowne. Forum iudiciale, Ra=
36:
tuſz álbo ynſze mieyſce gdzie ſądzáyą.
37:
Iudiciarius, a, um, idem, Cōtrouerſiæ iu=
38:
diciariæ, Spoty ſądowne. Quæſtus iu=
39:
diciarius, Dochody przyſądne/ przyſąd ſę=
40:
dziego.
41:
Iudico, as, are, act. prim. Sądzę/ ſzácuyę/
42:
mniemam/ zdanie ſwe powiedam. Ex inge=
43:
nio aliorum aliquem iudicare, Z cu=
44:
dzych obyczáyów o kim ſie czego domniemáć
45:
Non recte iudicas de Catone, Zle
46:
dzierżyſz/ omuliles ſie ná ſwym mniemá=
47:
niu/ etć. De aliquo grauius iudicare
48:
Koniecznie/ nie dobrze dzierżec. Ex æquo
49:
& bono aliquid iudicare, Pobożnie á
50:
ſpráwiedliwie co oſądźić.
51:
Iudicaſsit pro iudicauerit Antiquum.
52:
Iudicatus participium, Oſądzony/ a/ e.kolumna: b
| I ante V. |
1:
¶Iniudicatus, Nieoſądzony. Iudicatum
2:
facere ad exequtionem, Sędziego decret
3:
á ſąd prziwieść álbo wypełnić. Iudica=
4:
tum enim eſt id de quo ſententia lata
5:
eſt.
6:
Iudicatio, Sądzenie.
7:
Iudicatus, huius iudicatus idem, Moc
8:
ku ſpráwowániu ſądów.
9:
Iudicato aduerbium, Sądownie.
10:
¶Compoſita, Abiudico, Odſądzam.
11:
Abiudicare & reijcere idem, Liber=
12:
tatem ſibi abiudicare, Wolność ſtráćić
13:
ná ſądzie. Abiudicabo me a uita, Po=
14:
żegnam ſie s tym świátem/ álbo żywo=
15:
tem.
16:
¶Adiudico, Przyſądzam/ przywłaſzczam
17:
Przipiſuyę. Saporem alicui rei adiudi=
18:
care, Smákę niektórey rzeczy przipi=
19:
ſáć.
20:
¶Dijudico, Rozeznawam/ Rozſą=
21:
dzam.
22:
¶Præiudico, id eſt. ante iudico, Przed
23:
tym ſądze. Ego tibi præiudicabam,
24:
Wſzákom ćy ták ſądźył/ yż ták miano ska=
25:
zánie vczynić. Aliquando præiudicare
26:
idem ſignifixat quod nocere, Szkodźić
27:
Vt paucorum error non præiudicat
28:
religioni, Błąd ych nic nie może ſzkodźyć
29:
wierze.
30:
¶Præiudicium, Rowne oſądzenie w row=
31:
ney y w tákowey rzeczy która teras ná
32:
ſąd przyſzłá/ którego náſláduyąc/ też y tá
33:
ták oſądzona być może. Præiudicium e=
34:
tiam, Krziwdá/ nieſpráwiedliwość. Nul=
35:
lum tibi facio præiudicium, Nie czy=
36:
nięć żadney krziwdy. Sed in hac ſignifi=
37:
catione apud Iuriſconſultos reperitur
38:
ſæpe, apud oratores raro.
39:
Iugerum, Vide Iugum.
40:
Iuglans, iuglandis, Włoski orzech/ orze=
41:
chowe drzewo.
42:
Iugerum, iugalis, iugamentum, iugo, iu=
43:
garius, Vide Iugum.
44:
Iugo, gis, gere, miluorum eſt, Pyſzczę yá=
45:
koby kániá. Calep.
46:
Iugum, iugi, maſcul. ſec. Nawyſzſzu wierſ=
47:
chołek álbo ſzpicá góry. Summum iugum
48:
Sam wierſzchołek.
49:
Iugum etiam, Iárzmo.
50:
Iugum boum, Pará wołów.
51:
Iugum aquilarum, Pará orłów. Pari iugo
52:
niti, Równo ciągnąć. Iugum etiam, Na=
53:
woy tkácki ná który przędzę náwiyáyą.
54:
Iugum, Też przed czaſy był táki obyczáy| miedzy |
strona: 177
kolumna: a
| I ante V. |
1:
miedzy wálecznemi dwoye gończe drzewo
2:
álbo włocznie wtikano w ziemię/ trzecią ná
3:
przeki yákoby ná xtałt ſzubienice prziwią=
4:
zano/ tám miedzy ty włocznie byli przimu=
5:
ſzánići podchádzáć którzi byli zwiciężeni ku o=
6:
znaymieniu że ſie yuż dawáli/ y ośiégnieni od
7:
ſwych nieprziyaćioł byli. Vnde ſub iugū
8:
mittere exercitum, Woisko nieprziya=
9:
ćielskie pod tákowe yárzmo álbo ſzubienicę
10:
ym ku lekkoścy kázáć podchodźić/ to yeſt zwy=
11:
ćięſko nád nieprziyaćielem otrzimáć. Sub=
12:
iugo, as, are, inde deriuatur, Podbiyam
13:
pod ſwą moc. Subiugatus, Podbity pód
14:
cziyę moc.
15:
Iugum etiam, Szranki ná winnicách ná
16:
xtałt pokletnice álbo poklatu po których ſie
17:
wino puſzcza liśćiem y yágodámi pokletni=
18:
cę nákriwa. Vnde Iugatæ uites dicun=
19:
tur.
20:
Iugum etiam, Stáye roley álbo ták wiele yá=
21:
ko dwá woły przes dzień zoráć mogą.
22:
Iuga in plurali, Przecznie łáwy w łó=
23:
dziách.
24:
Iugi, iugas, iugare, W yárzmo zákłádam/
25:
Záprzągam/ weſpołek ſpayam álbo ſtáno=
26:
wię. Inter ſe nexæ iugatæ ſunt, Są
27:
weſpołek złączone y ſpoyone. Iugari uineæ
28:
dicuntur, Ku roſztowániu álbo ſzrankóm
29:
prziwiązáć.
30:
Iugantiuus dictus eſt Deus olim iugis
31:
præeſſe creditus.
32:
Iugarius, iugarij, Wołownik/ Pogániácz/
33:
Oracz.
34:
Iugarius etiam dictus eſt uicus Romæ
35:
in quo altare Iunonis fuit.
36:
Iugatorius, a, um, Ku yárzmu należący. Vt
37:
iugatorius bos, Robotny wół który w
38:
yárzmie rabia.
39:
Iugamentum, iugamenti, neut. ſec. Wſzela=
40:
ka rzecz lu związániu álbo zmocnieniu yárz=
41:
má.
42:
Iugalis & hoc iugale, Iárzmu poddány ál=
43:
bo prziwiązány. Iugale uinculum, Mał=
44:
żeński ſtan.
45:
Iugalis nodus, idem.
46:
Iugis, & hoc iuge, Vſtáwiczny yákoby bez
47:
przeſtanku w yárzmie ćiągnący. Iuges in
48:
plurali, Którzy w yednym yárzmie ciągną.
49:
Is mihi theſaurus iugis in noſtra est
50:
domo, Ten moye vſtáwiczny domowy skarb
51:
Iugis puteus, iugis aqua, Wieczna vſtá=
52:
wiczna wodá/ która nigdy ćiec nie prze=
53:
ſtawa.
54:
Iugiter aduerbium, Vſtáwicznie/ Wiecznie
55:
bes przeſtanku.
56:
Iugoſus, a, um, Wyſoki/ ſzpiczáſty/ a/ e.kolumna: b
| I ante V. | 177 |
1:
Iugerum, iugeri a nominatiuo iuger uel
2:
iugeris, Datiuo Iugero, Accuſatiuo &
3:
Vocatiuo Iugerum, Ablatiuo Iugero
4:
& iugere. Et pluraliter, Nominatiuo,
5:
Accuſatiuo, Vocatiuo, Iugera, Geniti=
6:
uo, Iugerū, Datiuo & Ablatiuo, Iu=
7:
geris uel iugeribus, Ták wiele roley yá=
8:
ko pará wołów może zá dzień przeoráć poli=
9:
czáyą w to dwie śćie y czterdzieśćy ſtóp ná
10:
dłużą/ á ſto y dwádzieśćia ná ſzerzą.
11:
Iugeratim aduerbium, Po ſtáyu álbo od=
12:
ſtáyá do ſtáyá roley.
13:
¶Compoſita a Iugis, Cōiuges, Mał=
14:
żonkowie. In ſingulari, Coniunx, con=
15:
iugis, Zoná/ Máłżonek.
16:
¶Iuiuges boues dicuntur a Feſto qui
17:
ſub iugo non fuerunt, Nierobotne/ nie=
18:
rolne woły.
19:
¶Bijuges, & bijugi equi, Pará kóni w
20:
wozie ciągnących.
21:
¶Sic quadrijugi & quadrijuges, Po=
22:
czworne woźniki.
23:
Iugula uel iugla, Gwyazdá álbo świętego
24:
Iákubá páliczká.
25:
Iugulus, & Iugulum, iuguli, Kárki álbo
26:
kręgi w ſziyey. Oſtētare iugulum pro ca=
27:
pite alterius, Do gárdłá ſwego przi kim
28:
ſtać. Iugulū ferire pro interficere dixe=
29:
runt ueteres, Zábić/ śćiąć. Dare iugu=
30:
lum, Wyćiągnąć ſziyę álbo podáć ſie do=
31:
browolnie ná śmierć.
32:
Iugulo, as, are, act. prim. Kárki ſtrącam/
33:
śćinam/ zábiyam. Hominem ſuis uerbis
34:
iugulare, Z yegóſz słów kógo podeyść álbo
35:
yąć. Iugulare hominem ſuo gla=
36:
dio, idem. Aliquem iugulare plumbeo
37:
gladio, Miſernie kogo zámordować y
38:
ſtráćić.
39:
Iugulare etiam de morbo & aquis di=
40:
citur Celſus, Quartana neminem iu=
41:
gulat, Febrá czwartodzienna nie prziprá=
42:
wia nikogo o żywot álbo ku śmierći. Et Iu=
43:
gulum petere Metaphoricos, Ruſzáć
44:
komu ſádná/ to yeſt ktemu co ſie rzeczy nai=
45:
bárziey dotycze przićierać/ przimuſzáć ko=
46:
go.
47:
¶A Iugo, Compoſita Abiugo pen.
48:
cor. Wypuſzczam/ wyprządam z yárzmá.
49:
Abiugare boues, Wyprząc woły. Sci ab=
50:
iugare equos, Wyprząd konie. Adiugo
51:
Prziprzągam/ prziwięzuyę. Adiugere e=
52:
quos duos, Prziprząc dwu koniu. Adiu=
53:
gare uites, Prziwięzáć róźgi winne do.
54:
tyczy.
55:
¶Coniugo, coniugas, pen. cor. Sprzę=
56:
gam/ zwięzuyę/ weſpołek ſtánowiam.| Gg 3 | ¶Coniugata |
strona: 177v
kolumna: a
| I ante V. |
1:
¶Coniugata apud Dialecticos & Re=
2:
thoricos ſunt uerba quæ orta ab uno
3:
uarie commutantur, ut a uerbo ſapio
4:
uenit Sapiens, Sapientia, Sapien=
5:
ter, &c.
6:
¶Coniugatio, onis, uerbale, Sprzężenie
7:
związánie.
8:
¶Coniugatio apud Grammaticos
9:
eſt conſequens uerborum inclina=
10:
tio.
11:
¶Coniugalis, le, quod ad coniugium
12:
pertinet, Małżeński. Vt coniugalis tho=
13:
rus, Małżeński ſtan.
14:
¶Coniugulus, a, um, idem, Vt coniu=
15:
gula myrtus, Weſpołek ſie ſpayáyąca.
16:
¶Coniugium, coniugij, Małżeń=
17:
ſtwo.
18:
¶Coniux, coniugis, gen. com. Zoná y
19:
małżonek.
20:
¶Deiugo, Roſprzągam/ Rozwięzuyę. Bo
21:
no aratori non licet boues dijugare
22:
Dobremu goſpodarzowi álbo oraczowi nie
23:
godźi ſie wołów roſprzęgáć.
24:
¶Subiugo, Vide paulo ſupra.
25:
¶Subiugalis, le, Iárzmowy/ to yeſt/ który
26:
w yárzmie rabia/ poddány/ posłuſzny. Me=
27:
taphoricos. Subiugis & hoc ſubiuge
28:
idem. Subiugis equa, Robotna świe=
29:
rzóbká. Subiugis equus, Który we ſliey ra
30:
bia/ wozowy kóń/ woźnik. Subiugia, Rze
31:
mienie yárzmie álbo yárzmowe/ też ślie na=
32:
biodrki/ poſtronki/ etć. Porro ſubiugo &
33:
ſubiugalis non reperitur apud proba=
34:
tos autores.
35:
Iugulus, iugula, Vide Iugum.
36:
Iulea uox, id eſt, ſuauis, qualis Simoni=
37:
nidis cuius patra Iulis erat.
38:
Iuliacum oppidum Vbiorum in Ger=
39:
mania, Po niemiecku zową Gulich.
40:
Iuliomagum oppidū Rhetiæ primæ, Po
41:
niemiecku Pfalwendorff.
42:
Iulis, iulidis, piſcis genus.
43:
Iulium Carnicum uetus oppidum Carin
44:
thiæ.
45:
Iulus, gen. maſc. Lanugo pomorū & ar=
46:
borū, Mech który ſie po drzewiech puſzcza
47:
też pączki ná orzechowych drzewách z których
48:
ſie orzechy záwięzuyą.
49:
Iulus, Też młodzieńczik któremu ſie was po=
50:
czyna ſipáć.
51:
Iulus etiam nomen piſcis.
52:
Iulus etiam fuit uocatus Aſcanius Æneæ
53:
filius, Inde uenit Iulius, Pirwſzy Ceſarz
54:
Rzymski.
55:
Iulius etiam dicitur menſis, Lipiec mieſiąc.
56:
Alias Quintilis.
57:
Iulianus, a, um, Co Ceſárzowi Iulio należy.kolumna: b
| I ante V. |
1:
Iuliani milites, Zołnierze Iuliuſowi.
2:
Iumentum, Vide Iuuo.
3:
Iuncus, iunci, maſc. ſec. Sitowie/ też wiąz/
4:
rokićiná.
5:
Iunceus, a, um, Więżowy/ Sitowy/ a/ e.
6:
Iuncinus, a, um, idem ut Iunceus Cophi=
7:
nus, Koſz z więzu álbo z rokićiny vplećio=
8:
ny. Et Metaphoricos Iunceus, Cienki/
9:
Suchi.
10:
Iuncea uirgo, Cienka ſuptylna á wyſoka
11:
pánná.
12:
Iuncetum, iunceti, Mieyſce gdzie więzu á
13:
rokićiny pełno rośćie.
14:
Iuncoſus, a, um, Więzowáty.
15:
Iunculus genus cibi dulciarij inſtar iunci
16:
Calep.
17:
Iungo, iungis, iūxi, iunctum, iungere, act.
18:
tert. Złączam. Sapientia iuncta eloquen=
19:
tiæ, Mądrość s wymową złączona. Iun=
20:
cta inuidiæ gloria, Zazdrość s doſtoy=
21:
nością złączona/ álbo nienawiść doſtoyność
22:
náſliáduye. Rhedam equis iungere, &
23:
iungere equos ad currum, Wprządz ko=
24:
nie do wozá. Affinitates cum aliquo iun
25:
gere, Prziyaćielſtwo s kim złączyć. Fœ=
26:
dere alicui regi idem, Iungere dex=
27:
tras, Prziwitáć. Magna mihi familia=
28:
ritate iunctus eſt, Mam s niem vprzeyme
29:
záchowánie.
30:
Iunctus participium ſiue nomen ex par=
31:
ticipio, ut iunctus illi cognatione, Przi=
32:
rodzon mu yeſt. Iuncta matrimonio puel
33:
la, W małżeński ſtan poślubioná. Iunctus
34:
bos, Iárzmny wół. Iunctura, ræ, Złącze=
35:
nie/ spayánie/ ſprzężyná. Iuncture digito=
36:
rum, Członki. Boum iunctura, Sprzę=
37:
żenie wołów. Iunctio, idem.
38:
Iunctim aduerbium, Weſpołek yedno ná
39:
drugim.
40:
¶Compo. Abiungo, Odłączam/ Rozſá=
41:
dzam. Quod ſe ab hoc refractoriolo
42:
iudiciali dicendi genere abiunxerint,
43:
Iż ſie odłączili/ etć.
44:
¶Adiungo, Prziłączam/ prziwięzuyę. Ad=
45:
iungo animum ad literas, Vdawam ſie
46:
ná naukę. Adiūgere ſe ad aliquem, Przi=
47:
łączić ſie ku komu. Id eſt, Potowárzyſzić ſie.
48:
Adiungere ſibi aliquem beneficio,
49:
Przes okazánie dobrodzieyſtwá powinnym
50:
ſobie kogo vczynić, Adiungere ſibi ſo=
51:
cium aliquem, Zá towárziſzá ſobie wziąć.
52:
Fortuna adiuncta diuinitus ſummis
53:
uiris ad res bene gerendas, Szczęśćie
54:
od páná bogá przidáne známienitym ludzióm
55:
ku wielkich rzeczy ſpráwowániu. Vxorem| ſibi |
strona: 178
kolumna: a
| I ante V. |
1:
ſibi adiungere, Ożenić ſie. Adiungi ad
2:
autoritatem ſenatus, Przi rádzie ſtać. Ad=
3:
iuctus participium, Prziłączony. Przidá=
4:
ny. Et adiunctus nomen ex participio,
5:
ut propiora cauſæ & adiunctiora,
6:
Więcey należące k rzeczy.
7:
¶Adiunctio, adiunctionis, uerbale,
8:
Prziłączenie/ prziſądzenie. Adiunctio etiā
9:
figura Grammatica, Vide Zeugma.
10:
¶Adiunctor, adiunctoris, Prziłęczyćiel/
11:
Prziſądźićiel.
12:
¶Coniungo, Złączam/ sadzam weſpo=
13:
łek. Caſtra oppido coniunxit, Podle ſá=
14:
mego miáſtá obós położył. Coniungere ſi=
15:
bi fœminam matrimonio, Ożenić ſie.
16:
Connubia coniungere, Ożeniáć/ Ráić ko
17:
mu żonę/ Dziewosłębić. Coniungi uſu
18:
cum aliquo, Spolnego towárziſtwá zácho=
19:
wánie mieć. Coniunctis ſententijs de=
20:
cernere, Zá ſpołeczną rádą co zámknąć.
21:
¶Coniunctus, a, um, Złączony. Coniun=
22:
cta multis uitijs uita. Zywot z wiele nie=
23:
rządów złączony. Coniunctiſsimi inter
24:
ſe, Wielmi vprzeymie ſą ſobie łáskáwi ná
25:
ſię. Nemo mihi coniunctior at cha=
26:
rior, Niemam nádeń prziyaźliwſzego. Con=
27:
iunctio, Złączenie. Coniunctio etiā pro
28:
mutua amicitia & concordia, Item
29:
neceſsitudine & affinitate, Towárziſtwo
30:
prziyaźń/ krewność/ záchowánie. Pro no=
31:
ſtra ſumma coniunctione te rogo,
32:
Proſzę ćie náſzey vprzeymy miłośći y
33:
potowárziſzenia.
34:
¶Coniuncte aduerbium, Złącznie/ też
35:
prziyąźliwie/ vprzeymie. Coniunctiſsime
36:
uerſari ſumus, Miłowáliſmy ſie by brá=
37:
cia. Coniunctiſsime & amantiſsime ui=
38:
uere cum aliquo, idem.
39:
¶Diſiūgo, Rozłączam/ Rozſádzam. Pom=
40:
peium a mea familiaritate diſiunxit,
41:
Pompeyuſzá s ſenną rozłączył. A mamma
42:
diſiungere, Oſtáwić dziećię. Diſiuncta
43:
coniugere, Rozłączone słączyć.
44:
¶Diſiunctus participium, Rozłączony.
45:
Vt diſiunctus populus a Senatu, Po=
46:
ſpolity człowiek nie ſtoyi przi rádzie. Di=
47:
ſiunctus freto ab Italia, Morze leży mie=
48:
dzy ym y miedzy włochy/ álbo morzem roz=
49:
łączony od włoski ziemie.
50:
¶Diſiunctus nomen ex participio,
51:
ut diſiunctiſsimi loci, Dálekie yedno od
52:
drugiego. Diſiunctior te ſum, Ieſtem
53:
opodal od ćiebie. Interuallo locorum &kolumna: b
| I ante V. | 178 |
1:
temporum diſiuncti ſumus, Dálekoſmi
2:
ſie od ſiebie odſtrzelili.
3:
¶Diſiunctio, Rozłączenie. Diſiunctio
4:
amicorum, Zwadá. Diſiunctionem fa=
5:
cere inter amicos, Powádźić prziyaciel=
6:
ſtwo.
7:
¶Diſiunctiuus, a, um, Rozłączáyący. Cu
8:
ius contrarium eſt Coniunctiuus, a, ū,
9:
Słączáyący/ a/ e.
10:
¶Iniungo, Poliecam/ roskázuyę/ wkłádam
11:
co ná kogo. Mihi hoc munus iniunxit
12:
pater, Włożył to ná mię oćiec. Laborem
13:
ſibi iniungere, Podyąćſie nieyákiey prace.
14:
Amicitiam cum eo iniunxit, Zyął s
15:
niem towárziſtwo. Detrimentum Reipu.
16:
iniungere, Oſzkodę przipráwić álbo przi=
17:
rządźić/ to yeſt być prziczyną ſzkody.
18:
¶Subiungo, Przikłádam/ to k temu przi=
19:
dawam álbo mówię. Cum hæc dixiſſet.
20:
hæc ſubiunxit, Wyrzekſzy to/ yeſzcze to
21:
przidał. Subiungere urbem aliquam
22:
ad Imperium Romanum, Poddáć.
23:
¶Subiunctio, Prziſádzenie/ przidá=
24:
nie.
25:
¶Subiunctiuus, a, um, Prziſadzáyą=
26:
cy.
27:
¶Subiunctiuus modus apud Gram=
28:
maticos qui ſubiungitur alteri uer=
29:
bo, Nam eget aliqua re ut impleat ſen
30:
tentiam.
31:
¶Seiungo idem quod Diſiun=
32:
go.
33:
Iunices, Młode krówki/ yáłoſzki. In ſingula=
34:
ri Iunix, Iáłoſzká.
35:
Iuniculus, iunculi, in uitis dicitur quos
36:
Dracones alio nomine uocant, Wiel=
37:
kie ſtáre korzenie álbo pálice winne.
38:
Iuniperus, iuniperi, fem. prim. pen. cor
39:
Drzéwko yáłowcowe, Morum Iuniperi
40:
Iáłowiec.
41:
Iunis & hoc Iune, pro Iuuenis, Obſole=
42:
tum.
43:
Iunis, Czerwiec imię mieſiącá.
44:
Iuno, Iunonis, fem. tert. Bogini wiátru. Iu=
45:
no Lucina, id eſt, Diana, Vide Ali=
46:
bi.
47:
Iunonis, a, um, Co ty boginiey ńale=
48:
ży.
49:
Iunonia, auis, Paw.
50:
Iunonia maior & minor Inſulæ ſunt ex
51:
fortunatis.| Gg 4 | Iupiter |
strona: 178v
kolumna: a
| I ante V. |
1:
Iupiter, in genitiuo Iouis, gen. maſc. Ná=
2:
wyſzſzy Bóg v pogáńſtwá y Poetów. Quæ
3:
appellatio uidetur ab Hebraico
4:
uocabulo grafika demanaſſe, Sicut
5:
& Saturnus ab Hebraico Schadai
6:
Aliquando accipitur pro aëre, Muá=
7:
ſto powietrza.
8:
¶Dijouis idem quod Iupiter.
9:
¶Veiouis, Szkodzący Bóg którego po=
10:
gáńſtwo chwaliło áby nie ſzkodźył.
11:
Iurgo, as, aui, act. pri. & Iurgor, aris, ari,
12:
ex Iure & ago compoſitum eſt quaſi
13:
de iure ago & contendo, Wádzę ſie
14:
Swárzę ſie/ Hadrunkuyę s kim. Iurgatio
15:
Swárzenie.
16:
Iurgium, iurgij, Zwádá/ wádzenie/ Hadrun=
17:
kowánie.
18:
Iurgioſus, a, um, Swarliwy/ Zwádliwy/
19:
a/ e.
20:
¶Obiurgo, as, aui, are, Karzę/ Láyę.
21:
Obiurgauit illum acerbiſsime, Náłá=
22:
yał mu yáko pſu.
23:
¶Obiurgatio, Karánie/ Láyánie.
24:
Iuro, as, aui, act. prim. Prziſięgam. Conce=
25:
ptis uerbis iurare, Wedle wydánia roty
26:
prziſięgáć. Si per plures Deos iuret, By
27:
mi ſie ſpráwiał y nád ſpráwiał y nád ſpráwiał. In litem
28:
iurare, Prziſiąc że ſie w práwie nic ynſze=
29:
go nie ſzuka yedno ſpráwiedliwośćy. In
30:
uerba magiſtri iurare, Chcieć być powi=
31:
nien we wſzem náśládowáć nauki miſtrzá
32:
ſwego. Omnes in uerba iurarunt con
33:
uenturos eſſe, Wſziſtkiem ſie ták zdáło áby
34:
ſie ziecháli. Iurarunt inter ſe, pro coniu
35:
rarunt.
36:
Iuratus participium paſsiue, Prziśiężny to
37:
yeſt yákoby który prziśiągł.
38:
¶Iniuratus, Nieprziśiężny. Iuratus eſt
39:
mihi, paſsiue pro iurauit, Prziśiągł
40:
mi.
41:
Iuratus ſenatus, iurati teſtes, Rádá y ſwiád=
42:
kówie prziśiężni. Autores iuratiſsimi, Cá=
43:
łey wiáry skłádácze krórzy ſie żadnym fáł=
44:
ſzem by namniey nie zwykli obchodźić.
45:
Iuramentum, Prziśięga. Iurandum, iuran=
46:
di, idem quod Iuſiurandum, iureiura=
47:
re idem quod iurare.
48:
¶Compoſita, Adiuro pen. prod. Po=
49:
przyśięgam. Id eſt iuramento adigo, ad=
50:
iuramentum legitur in Tobia, Poprzi=
51:
ſiężenie.
52:
¶Abiuro, Odprziśięgam. Creditum ab=
53:
iurare, Dług odprziśiąc. Et etiam poni=
54:
tur pro ſimpliciter nego & inficior,
55:
Przę/ Nie znam ſie.kolumna: b
| I ante V. |
1:
¶Adiuratus, a, um, Poprziśiężony/ a/ e.
2:
& adiuratiſsimi pro coniunctiſsimi,
3:
Vprzeymi/ ſprziśiężeny prziyáźnią. Apud
4:
Plinium.
5:
¶Coniuro, Powtore prziśięgam/ weſpo=
6:
łek ſie ſprziśięgam. Coniurarunt inter
7:
ſe, Sprziśięgli ſie. Coniurare de aliquo
8:
interficiendo, Sprziśiąc ſie ná cziye gár=
9:
dło. Coniurat amicæ, Záiſuyeſie s przi=
10:
ſięgą miłoſnicy/ pániey duſzce.
11:
¶Coniuratio, Sprziśiężenie.
12:
¶Coniurati, coniuratorū, Sprżiśiężeni
13:
Buntownicy.
14:
¶Deiero pen. cor. Valde ſancte ſeu li=
15:
bere iuro, Prziśięgam y nádprziśięgam.
16:
Deiuro apud Plautum legitur.
17:
¶Deiurum, Záprziśiężenie.
18:
¶Eiuro, id eſt extra ius facio, Odprzi=
19:
śięgam/ zárzekam ſie. Eiurauit patriam,
20:
Odſprziſiągł oyczizny álbo ſie odrzékł.
21:
¶Eiuratio, Zárzeczenie.
22:
¶Obiuro, id eſt, iure iurando obſtrin=
23:
go, Poprziśięgam/ pod prziśięgą záwię=
24:
ziyę. Obſoletum eſt.
25:
¶Peiero, pen. cor. Krziwo prziśięgam.
26:
Prziśięgę łamię. Vnde periurus, a, um,
27:
Krziwoprziśięſzcá.
28:
¶Periurium, Krziwoprziśięſtwo.
29:
Ius, iuris, neut. tert. Práwo.
30:
Ius naturale, Práwo przirodzone które ſie
31:
też okázuyę miedzy niememi zwierzęty. Si=
32:
cut eſt ſobolem educare.
33:
Ius gentium, Poſpolite práwo wſzego świá=
34:
tá ták pogánów yáko y krześćiánów.
35:
Ius humanum, idem.
36:
Ius ciuile, Ceſárskie álbo świeckie prá=
37:
wo.
38:
Ius pontificium, Duchowne práwo.
39:
Ius municipale, Właſne práwo którego kro=
40:
leſtwá/ páńſtwá/ álbo miáſtá.
41:
Ius prætorium idem.
42:
Ius honorarium, idem.
43:
Ius proprium idem.
44:
Ius ſingulare, & ius priuatum, Oſobliwe
45:
práwo niektórych ártikułów ſie dotykáyą=
46:
ce.
47:
Ius ſummum, Srogie/ Oſtre práwo/ gdy
48:
kto bywa ſądzón wedle zwierſchnego oma=
49:
wiánia ſtátutu/ nie prziymuyąc okoliczno=
50:
śći. Vulgo ſtrictum ius, Summo iure
51:
agere, Ku zwierſchniemu wyrozumienimu ſta
52:
tutu kogo ćiągnąć á nie wedle łáski álbo
53:
ſpráwiedliwośći.| Id Cicero |
strona: 179
kolumna: a
| I ante V. |
1:
Id Cicero ad extrema iura decurre=
2:
re uocat alicubi. Inde illud, Summum
3:
ius ſumma iniuria, Oſtre práwo/ wielka
4:
krziwdá. Suo iure agere, Wedle powin=
5:
nośći vrzędu ſwego czynić. Iure ſuo de=
6:
cedere, Swey ſpráwiedliwośći popuśćić
7:
Ius ſuum obtinere, Spráwiedliwość
8:
ſwoyę otrzimáć. Ius annulorum dona=
9:
re, W herb á w dóm ſwóy kogo wzyąć/ to
10:
yeſt sláchćicem vczynić. Ius habere, Mieć
11:
moc nád czym. Ius dicere, Ná ſądzie śie=
12:
dzieć roki ſądzić. Ius poſtulare, Spráwie=
13:
dliwośći ſie ſwey vpomináć Ius tibi eſto
14:
Miey dozwolenie y dopuſzczam ći. Ius mo
15:
ribus conſtitutum, Práwo obyczáimi á
16:
ſtárádawnym záchowániem vmocnio=
17:
ne.
18:
¶Prudentia Iuris, Vmieyętność prá=
19:
wá.
20:
Iuriſconſultus. gen. maſc Doctor w prá=
21:
wie/ ten który vmie práwo.
22:
Iuriſperitus & Iuriſinterpres, idem.
23:
Iuriſprudentia & Iuriſperitia, Vmiętność
24:
práwá. Sui iuris eſt, Ieſt wolny nie má
25:
nád ſobą páná.
26:
Iure aduerbium, Spráwiedliwie.
27:
Iuridicus, a, um, Práwny co wedle práwá
28:
yeſt.
29:
Iuriſdictio, Moc/ páńſtwo. Vt in iuriſdi=
30:
ctione capitanei generalis Poſnanien=
31:
ſis, W páná ſtároſty Poznáńskiego ſtá=
32:
roſtowie/ poruczeni/ mocy/ páńſtwie.
33:
Iuriſdictio etiam, Sądzenie roków álbo do
34:
pomagánie ſpráwiedliwośći. Sunt qui
35:
ſcribant.
36:
Iuriditio, Vide Dico.
37:
¶Iniuria, Krzywdá/ nieſpráwiedliwość/
38:
vkrócenie ſpráwiedliwośći. Facere iniuriā.
39:
Vczynić krziwdę.
40:
¶Iniuria aduerbium, ut non iniuria
41:
gaudes, Nie bes prziczyniś weſół.
42:
¶Iniurius, a, um, Niespráwiedliwy krzi=
43:
wdzący/ a/ e.
44:
¶Iniurioſus, a, um, idem, Który rad
45:
krziwdźi.
46:
Iuridicialis, le, Sądowny. Iuridicialis ſta=
47:
tus, Sądowne práwá.
48:
Iuſtitium, iuſtitij, quaſi iuris ſtatio dici=
49:
tur, Záwieſzenie praw. Edicere iuſtitium
50:
Záwieśić práwá. Et intermittere iuriſdi=
51:
ctionem idem. Iuſtitium agitur, Są
52:
wſziſtki práwá záwieſzone. Iuſtitium re=
53:
mittere, Práwo záś otworzić.
54:
Ius ſignificat etiam, Polewkę. Ius nigrum
55:
Czarna yuſzká/ polewká.kolumna: b
| I ante V. | 179 |
1:
Ius congelatum, Gáláredá/ álbo náźim=
2:
ne.
3:
Iuſculum diminutiuum, Poléwecz=
4:
ká.
5:
Iurulentus, a, um, Polewczány/ to co z po=
6:
lewki yeſt. Iurulentus panis, Chleb po=
7:
lewką polány/ álbo proſto Poliewká
8:
s chlebem.
9:
Iuſtus, a, um, Spráwiedliwy/ prawdźiwy/ a/ e
10:
Też ták wczeſny. Iuſta cauſa. Spráwiedli=
11:
wa rzecz. Iuſta magnitudo, Práwie wczeſ=
12:
na wielkość. Eſt liber iuſte magnitudi=
13:
nis, Xięgi ták wczeſne/ áni máłe áni wielkie
14:
Iuſta pars, Więtſza część. Iuſto prælio
15:
per quatuor pugnatum eſt, Mężnie
16:
ſobie z obu ſtroń przes cztery godzini po=
17:
czynáli/ álbo równo ym było. Vxore iu=
18:
ſta nati, z práwey małżonki národzony/ to
19:
yeſt vczćiwie w ſtanie mąłżeńskim. Iuſtus
20:
miles, Godny żołnierz.
21:
¶Iniuſtus, a, um, Niespráwiedliwy/ niepo
22:
bożny. Item názbit wielki.
23:
¶Iniuſtitia, æ, Nieſpráwiedliwość.
24:
¶Iniuſte aduerbium, Niepobożnie s
25:
krziwdą przećiwko ſpráwiedliwości.
26:
Iuſte, Spráwiedliwie/ pobożnie. Iuſte &
27:
legitime imperare, Pobożnie ſie ſprá=
28:
wować w páńſtwie.
29:
Iuſto ablatiuus uice aduerbij, Gladius
30:
longius iuſto, Miecz názbyt dłu=
31:
gi.
32:
Iuſta, iuſtorū plurali. tantum, gen. neut.
33:
Pogrzeb á obchód pogrzebny. Iuſta fecere,
34:
iuſta peragere, Pogrzeb ſpráwowáć. Iu=
35:
ſtis exequiarum carere, Procz ceremoniey
36:
pogrzebnych być pochowan/ pogrzebión.
37:
Iuſta proſoluere idem quod facere &
38:
parentare.
39:
Hoſpitalia iuſta, Powinnośćy przećiwko
40:
gośćióm.
41:
Iuſta etiam, Powinność káżdego ſtanu. Iuſta
42:
operum peragere. To co któ winien od=
43:
robić.
44:
Iuſtitia, Spráwiedliwość.
45:
Iuſtitium, Vide ſupra in Verbo Iu=
46:
ro.
47:
Iuſtificus, a, um, Pobożny/ a/ e.
48:
Iuſtificare pro iuſtum redder aut de=
49:
clarare in Biblijs, Spráwiedliwym
50:
vczynić.
51:
Hoc eſt ut Paulus loquitur, non im=
52:
putare peccatum.
53:
Iuuamen, Vide Iuuo.| Iuuanium |
strona: 179v
kolumna: a
| I ante V. |
1:
Iuuanium urbs Norici in Germania,
2:
Salßburg po niemiecku zową.
3:
Iuturna, gen. fem, Sioſtrá Turnuſowá.
4:
Iuuencus, iuuenalis Vide Iuuenis.
5:
Iuuenis, Młodzieniec ſubſtantiue.
6:
Iuuenis adiectiue & hoc iuuene, Młody/
7:
młode. Vnde comparat. Iunior, Młod=
8:
ſzy.
9:
Iuuencus iuuenci, & iuuenca iuuencæ,
10:
Młodziuchny/ młodziuchna/ młodzyczká też
11:
mowią.
12:
Iuuenca etiam, Młoda krowá która yuſz
13:
bydło bierze/ yáłowicá.
14:
Iuuenculus, & iuuencula diminutiuum,
15:
Młodziuſieńki/ młodziuſieńka.
16:
Iuuenilis, le, Młodzieński. Iuuenilas ætas,
17:
Młodzieński wiek.
18:
Iuueniliter aduerbium, Ták yáko młody.
19:
Iuueniliter laſciuire, Pieśćić ſię yákoby co
20:
młodego.
21:
Iuuenalis, le, idem quod Iuuenilis.
22:
Iuuenilia, orum, Ludi pro ſalute iuuenū
23:
celebrabatur, Swiętá dla zdrowia
24:
młodych ludźi.
25:
Iuuentus, iuuentutis, Młódź od dwudźieſtu
26:
lat aż do ośmi y dwudzieſtu. Iuuenta
27:
idem & Iuuentus, Hufiec niemáły mło=
28:
dzieńcow/ młódź.
29:
Iuuentus & Iuuenta, Dea iuuentutis, Bo=
30:
gini młodzieńſtwá.
31:
Iuueneſco, is, ere, Odmładzam ſie.
32:
Iuuenari dixit Horatius pro iuuene=
33:
ſcere.
34:
Iuuo, iuuas, iuui, iuuare, iutum, act. prim.
35:
Pomagam. Iuuare aliquem conſilio,
36:
Spomoc kogo radą. Auxilio iuuare, Do
37:
brze pomoc. Multum nos potes apud
38:
Plancum iuuare, Możeſz nam ná wiel=
39:
kiey pomocy być v Plánkuſá. Eruditio
40:
ad beatam uitam iuuat. Nauká czło=
41:
wieká ſzczęſliwego żywota doprowádza.
42:
Iuuat imperſonale, ut iuuat alloqui ho=
43:
minem, Bá nu dobrze mówmy s niem.
44:
Ne unquam quicquam me iuuat
45:
quod edo domi, Nic mi nie ſmákuye co
46:
yém domá. Quando ita tibi iuuat, uale
47:
at ſalue, Gdyś ſie ták podoba/ widźy.
48:
Iuuari paſsiuum, Być ſpomożón.
49:
Iuuans participium, Pomagáyący. Ne
50:
dijs iuuantibis ante brumam expe=
51:
ctabis, S pomocą boską nádzieway ſie
52:
mnie przed zimą.
53:
Iuuamen & Iuuamentum, Pomoc/ ſpo=
54:
możenie.
55:
Iumentum etiam, Dobre bydlątko robotne
56:
yáko koń álbo ośieł.kolumna: b
| I ante V X & Y. |
1:
¶Compoſita, Adiuuo, Podpomagam
2:
ſpomagam. Iuto & adiuto frequentati=
3:
uum, Vſtáwicznie ſpomagam.
4:
Adiumentum idem quod Iuuamen=
5:
tum.
6:
Iuxta præpoſitio, Blisko/ podle/ nie dáleko
7:
wedle. Iuxta me ſede, Siądź podle mnie
8:
Iuxta tuam opinionem, Wedle twego
9:
mniemánia. Iuxta erat locus, Niedáleko
10:
było mieyſce.
11:
Iuxta abſolute Saluſt. Iuxta boni ac
12:
mali ſtrenui & imbelles, Ták dobrzi yáko
13:
zli/ ták mężny yáko y boyázni.
14:
Iuxta pro Ac Cic. in officijs iuxta ac ſi
15:
frater meus ſuſtentauit, Nie ynaczey yá=
16:
ko brát rodzony okazowałmi powolnośći y
17:
posługi ſwe.
18:
Iuxta at Liuius, Trucidant inermes iu=
19:
xta at armatos, Ták zbroynym yáko y
20:
niezbroynym nieprzepuśćili. Iuxta hyeme
21:
at æſtate bella gerere, Zimie y lecie
22:
walczić.
23:
Iuxta etiam aliquando eſt aduerbium
24:
ſignificans æque, Równie.
25:
Iuxtim aliud aduerbium, Podle/ nieda=
26:
leko. Id eſt prope.I ante X.
27:
Ixia, æ, genus herbæ Chamaleon.
28:
Ixion gen. maſculini, pen. prod. Król/
29:
Teſalieykki który wedle poeckich fabuł bez
30:
przeſtanku ná yednym kole w piekle bywa
31:
obracan.
32:
Ixon Græci appellant uiſcum, Lep.
33:
Quo aues capiuntur.I ante Y.
34:
Iynx Iyngis nomen auis.DE LITERA K.
35:
K
Non eſt latinorum li=
36:
tera, ideo non utun=
37:
tur ea niſi in paucis
38:
quibuſdam Græcis
39:
dictionibus, Vt Ka=
40:
lendæ, Kyrie eleyſon
41:
Id eſt, Domine miſerere.| DE |