[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Marcin Bielski
tytuł:   Satyry
rok wydania:   1567


strona: B3

1:
Iedźieſli też s Szkutámi zá tobą. wołáią/
2:
Trátuy trátuy day myto niedaśli tárgáią.
3:
Day Woyſkie day Duchowne wymyſlone myta/
4:
Lepieyby śię tám odrzec woźić do Prus żytá.
5:
Kiedy tego vćiſku náſzy nic niedbáią/
6:
Po tym ſwoię vtrátę po cżáśie poznáią.
7:
Przedawayże iáko chceſz Włoſzku y Niemczyku/
8:
Wſzák ćię zá to Vrzędnik nie powiedźie w łyku.
Towar.

9:
Przedaway też Iáktorze Weneckie Tkánice/
10:
Wywroć głupim Ziemiánkom ich mieſzki ná nice.
11:
Przeday Száfran mieſzány á rzecz iż Moráwſki/
12:
Wſzák nie káżdy Krolá zna kupi Pan Zoráwſki.
13:
Przeday drogo Złotogłow powiedz iż dźiś drogi/
14:
Wſzák wieſz dobrze iż go nikt niekupi vbogi.
15:
Niedawayćie theż tanie Axámitu Włoſzy/
16:
Wſzák was o to żadny Pan s Polſki nie wypłoſzy.
17:
Ggyż niektorzy Polacy o to nic niedbáią/
18:
Iáko na drożey mogą niechay przedawáią.
19:
Iż ledá ſtroy nadrozſzy by iedno rzekł Włoſki/
20:
By śię też nań záſtawić kupi Narod Polſki.
VVloſzy

21:
Poki náſzy Polacy tych Włochow nie ználi/
22:
Poty Nieprzyiaćielom dobrze odpieráli.
23:
Ale dźiś Woiewodźic by śię też zaſtáwić/
24:
Muſimy śię do tych Włoch/ widźieć świat/ wypráwić.
25:
Iuż śię wroćił do domu przywiodł dwa Dźiánety/
26:
Trzy Tysiące Czerwonych wypádło s kálety.
27:
Ali koń zwieśieł głowę choćia Dźiánet Włoſki/
28:
Przetrwał go lichy Ruſak álbo wáłách Polſki.
29:
Przydźie śię znowu ćwiczyć z náſzymi Kozaki/
30:
Bo nie zrowna ćwiczenie tu włoſkie s Polaki.
31:
Narod tho zniewieśćiáły bo w máſzkárách chodźi/
32:
Ku Rycerſkiey potrzebie nam śię nie przygodźi.
B iijPier=


strona: B3v

1:
Pierwey ći tu tych Włochow nigdy niebywáło/
2:
Fráncá/ Piżmo/ Sáłatá/ ſnimi to náſtáło.
3:
Owy pludry opuchłe ſzkárpety/ moſtárdy/
4:
Niedawno tho tu przynioſł włoſki narod hárdy.
5:
Pátrzże záśię Doktorá iák receptą ſzali/
6:
Zmowi śię z Aptekárzem czárt pogánu gali.
7:
Ow Złoty od vryny/ ow zá Senes liſtki/
8:
Biorą wielkie pieniądze dádzą trochę drzyſtk.
Medyk.

9:
Turbit/ drágant/ Aloes/ máſtyki/ kanfory/
10:
Wyniſzczą mieſzki ſkrzynie dobędą Komory.
11:
Zmowią śię ná chorego Doktor z Aptekárzem/
12:
Káżdy ſwoy kuńſt vkaże áby był Lekárzem.
Aptekā.

13:
Doktor s ſwym vrynałem/ Aptekarz s ſkliſterą/
14:
Muśi rad nie rad vmrzeć/ przed tą ich mizerą.
15:
Bábá z wánną wyiedźie chce też być lekárką/
16:
Syropy ántydotá waży więtſzą miárką.
17:
Przymawiáiąc obiemá/ iż bábámi ſtoią/
18:
Co im Báby przynioſą tym lud chory goią.
19:
Ale tey náſzey pracey chytro vżywáią/
20:
Zamorſkim źiele zową ktore od nas máią.
21:
Pátrzćieſz iákie vtráty ná vbogie ludźi/
22:
Co żywo ſwemi kuńſzty ich pieniądze łudźi.
23:
O kupiach.
24:
Rozdźielenie Trzećie.
25:
P
Oydźieſzli też do owey piękney Sukiennice/
Sukienni=
ce.

26:
Tám też prędko wywrocą twoy mieſzek ná nice.
27:
Falendyſzem pryęzwáli Włoſkie ſukno drogie/
28:
Aby chytrzey ſzaleli Polaki vbogie.
Dla


strona: B4

1:
Dla Práłatow per cento drugie ſukno zowie/
Percento.

2:
Aby thák wyłudzáli pieniądze Włochowie.
3:
Náwoźili Kotnorow by mieſzki obráżáć/
Kotnyr

4:
Kupćie mili polacy ieſt śię w czym okazáć.
5:
A kupiwſzy wyſkubuy po pioreczku zbárwy/
6:
Poprzedamy ná ten ſtroy ony chude kárwy.
7:
Y Owce bo niezdrowe ná źimę przedamy/
8:
Wſzak chwáłá Bogu inne bydło ná to mamy.
9:
Gdźie Stámety podźieli Duplány Kołtryſze/
10:
Ałbo ony/ Máchelſkie/ Sterdomſkie/ Bondiſze.
11:
Wſzyſtko tho z odmieniáli by drożey przedáli/
12:
A ná nas Niemcżykowie Złote wyłudzáli.
Stamet.
Kołtryſz.
Duplan.

13:
Piecżęćiámi nádſtáwi Mitel foder Kieru/
14:
Nigdy połſkie pieniądze niebędą mieć mieru/
15:
Ieſli śię nieobaczą w tákowym ſzyderſtwie/
16:
Vſtáwy nie vczynią iáko w inſzym Kśięſtwie.
Mitel
Fo=
der kier.

17:
Bo naydźie w Sukiennicach tákowego nokćiá/
18:
Mierząc ſukno wyćiąga zginą go dwá łokćiá.
Lokieć.

19:
¶ Poydźieſzli też przez owy y tám y ſám krzyże/
20:
Ali woła Krámárká kupćie Pánie bryże.
Kramy.

21:
Mąm też Dupłe Kitaykę mąm płotno rąbkowe/
22:
Albo czego wąm trzebá dayćie śię w rozmowę.
23:
Mąm też Pytel do Młyná mąm práwe gálery/
24:
Ktorych ináczey nie dam po czterzy Tálery.
25:
Ale ia wam powiedam ſłuchayćie mię dźiatki.
26:
Ná wáſze to pieniądze záſtáwiono śiatki.
27:
Chrońćie śię tych białych głow co nád węglim śiedzą/
28:
Bo ná náſze káłety piją dobrze iedzą.
29:
☞ O wy zaś Smátrużánki co wlázły wyſoko/
Smatruſz.

30:
Iáko łupią ledá zacz widźiwá ná oko.
31:
Zamſz przedáią ſkopowy coſmy leſzem zwáli/
32:
Zá trzy groſze tákową ſkorkę pierwey brali.

strona: B4v

1:
A dźiśia zá piętnaśćie tákowey nie pytay/
2:
Iedno iáko oná chce zá mieſzek śię chwytay.
3:
Skory s ćielcow wypráwią á rzeką Ielenie/
4:
Niedbáią ták śię nam zda o duſzne Zbáwienie.
5:
☞ Nuſz záśię ony Báby co śiedzą ná trećie/
6:
Ieſli ſnimi tárguieſz zábáiąć Kálećie.
7:
Bo nic máłpá nie robi nád węglim śię piecze/
8:
To śię Bábá czerwieni dobrze śię nie wśćiecze.
Báby.

9:
Oſtrzegąm ćię nieboże nie miey śnimi ſkłádu/
10:
Skoro ćię wyrozumie/ zádáć w miedźie iádu.
11:
☞ Tákieſz y owy Szwaczki co nąm ſzyią wzorki/
12:
Vmieią też wyprożnić młodym ludźiom worki.
Szwaczki.

13:
Zywi śię iáko może gorzałką/ nićiámi/
14:
Czáſem tym czáſem owym iáko wiećie ſámi.
15:
☞ Solne/ Máśłne/ Owieſne/ y Sledźiowe/ Iátki.
16:
Wſzędźie pioro vpuśćiſz byś nabárżey głátki.
Iátki.

17:
Y ty nedzne Siennicczki co śiáno przedáią/
18:
Widźim iáko ná łáwce śiáno roſtrząſáią.
19:
Zwinie ſnopek by kądźiel/ we dwoię przepáſze/
20:
Co żywo ſtawia śieći ná pieniądze wáſze.
Siennicz=
ki.
Pienią=
dze.

21:
O wy nedzne pieniądze tośćie w lichey cenie/
22:
Zadny was nie záchowa ledá gdźie wyżenie.
23:
Miecą wámi frymárczą ledá zacz po tárgoch/
24:
Tułaćie śię po kąćiech po Pániech po Smárdoch.
25:
Iákoſz v nas Niemieckie Táláry náſtáły/
26:
Tákze też wſzyſtki rzeczy żywnośći zdrożáły.
27:
Niebywáły tu pierwey tákie czáſy głodne/
28:
Gdy ſtráwę kupowano zápieniądze drobne.
29:
☞ Podźmyſz záśię do ſzynku iáki nierząd w mierze/
30:
Bes vſtáwy iáko chce ták zá kwartę bierze.
31:
Iákom widźiał ná Seymie ná ten czás w Piotrkowie/
32:
Kwartę Winá śiedm groſzy dawáli ſzynkowie.
Tákże


strona: C

1:
Tákże y tu w Krákowie/ idź do Pániey Marty/
2:
Nieda iedno pięć groſzy złego Winá kwárty.
3:
Roſtworz Wino Száfárko/ boć ſie włocżká rzući/
4:
Im go więcey dolewaſz/ tym ieſt lepſzey chući.
5:
Poydzieſzli też pod wienieć gdzie do pániey Haſki/
6:
Zieſz wątrobkę Cielęcą/ przypłáćiſz Máłmazki.
7:
Po ſześći groſz kwartę ſobie vſtáwili/
8:
Ktorą pierwey w Menicy/ po dwu groſzu pili.
Małmá
zya.

9:
Ieſli ſie niżey vdaſz gdźie do pániey mátki/
10:
Oſtrzegay ſie byś niezbył brámowáney ſzátki.
11:
Gdźie ſie łolwiek obroćiſz chceſz pocżynáć hoynie/
12:
Poydźieſz z prożną kobiáłką/ iákoby po woynie.
13:
Ty wſzyſtki miánowáne w Krákowie kobiety/
14:
Rozſzynduią proſtakom z pieniędzy kálety.
15:
A ták was vpominam chudźi bráćia mili/
16:
Abyśćie proſtym trunkiem nigdy nie gárdźili.
17:
Wiele pożytkow miewa kto rad trzeźwi bywa/
18:
Ma nogi pogotowiu złego rázu zbywa.
19:
Lepiey miech groſzem nádmieſz/ niżli wiátrem dudy/
20:
Boć rády przypiſuią Szynkarki obłudy.
21:
Chrońćie ſie s chorągiewką wieńcá zielonego/
22:
Prędko z ćeibie vcżyni błazná mierżionego.
23:
Panom to dopuſzcżono pijáć dła lekárſtwá/
24:
Hipokrás/ Sálſpárelę/ á nie dla obżárſtwá.
Salcparel
la.
Hipo=
cras.

25:
Chudźinie ſie zeydźie iedno proſte piwo/
26:
Bo młyn wodá zábráłá/ máłe mamy mliwo.
27:
O Rzemieśnikách niezbożnych/
28:
Rozdźielenie Cżwarte/
CBáran


strona: Cv

1:
Báran Práwy mowi
2:
N
Vż záſie co ia powiem około Rzemioſłá/
Rzemioſłá.

3:
Niemáło tym pożytkow náuká przynioſłá.
4:
Ktorzy ſie go vcżyli y ſztuki dźiáłáią/
5:
Lepiey niż Oracż ná wśi s niego vżywáią.
6:
Wiele ieſt tákich rzemioſł/ ktore ludźmi ſzalą/
Złotnik.
Alchimi=
a.

7:
Zwłaſzcżá co ogniem robią/ Alchimiją palą.
8:
Pátrzay iedno Zlotniká iák ſobie vgadza/
9:
Do grzywny Srebrá/ Miedźi trzy loty przyſádza.
10:
A wżdy rzecże iż to ieſt Págáment prawdźiwy/
11:
Na tych máłych miáſtecżkách ich wárſtát fałſzywy.
12:
Gliwáxem Srebro złoći/ roſpuśći kęs Złotá/
13:
Chroni ocżu od Rtęći ważna to robotá.
Gliwáx.

14:
Pomśćim ſie nád Złotem/ ſzkodliwego dymu/
15:
Wſzák nie trzebá po odpuſt ſłáć o to do Rzymu.
16:
Nátka Woſku w pierśćionki/ Puryſu w Láncuſzki/
17:
Wczás to ná ty poſtáwne náſze pánie duſzki.
VVagá.

18:
O wagę ſie nie ſtáray/ odda wſzyſtko cáło/
19:
Wżdy ſie przedſie okruſzkow nam nieco doſtáło.
20:
Bogá ſie o to żadny Złotnicżek nie boi/
21:
Kiedy pięknie Sláchćiankę w łáncuſzki przyſtroi.
22:
¶ Szynkowne te Rzemioſłá máią obycżáie/
23:
Iáko w Cechu vſtawią/ ták káżdy przedáie.
24:
Poydzieſzli do Rymárzá/ drogie Vzdy/ Torki/
25:
Dzeſięć złotych wyrobi/ z iedney Krowiey ſkorki.
Rymarz.
Burkat.

26:
Mowią: Pánowie Sláchto/ ſtrawiłem w Burkaćie/
27:
Nagrodzćie mi to záſie/ dobrą zbroię maćie.
28:
Drugi rzecże: kupiłem pośćie wielką ſzcżukę/
29:
Gdym ſwoiego rzemioſłá okázował ſztukę.
30:
Trzeći rzecże: śćinałem świec pośćie trzydźieśći/
31:
Koſztuie mię to wiele/ bliſko zlotych ſześći:
Ktoż


strona: C2

1:
Ktoż to nam ma nágrodźić/ nikt iedno Ziemiánie/
2:
Smowmy ſie iednoſtáynie/ zſzedwſzy ſie w Cech ná nie.
3:
Niewádźić ich nam podſkuść/ poprzedalic broſzki/
4:
Zbroiá dwádźieśćiá złotych/ ná koń rząd bes troſzki.
5:
Szle/ Puſzliſzká/ Nagłowki/ Cugle/ ták przedáwáć/
6:
Iákoſmy vſtáwili/ inácżey nie dáwáć.
Kuſznirz.

7:
Poydźieſzli do Kuſznierzá/ dáwáć podſzyć ſzubkę/
8:
Muſiſz dzieſięć złotych dáć/ ledwo ſkrije dupkę.
9:
A ieſtli też twoiemi Liſzkámi podſzyie/
10:
Lepiey ćie on podgoli/ niżli Bárwierz zmyie.
11:
Ieſli też Popielicże kupiſz v nich futro/
12:
Oglądayże ie potym/ odmieni ſie iutro.
13:
Natrze kretą Wiewiorkę/ rzecże Popielicá/
14:
Kupi iáka niewiáſtá/ vboga nędznicá.
15:
Nie trzebá iey bleywáyſu/ doſyć go w kożuchu/
16:
Biáła będźie ná licu/ biáła y po brzuchu.
17:
Ale owy cżapnicżki/ fortel też ſwoy wiedzą/
18:
Według loſu porządkiem/ w ſwych kramnicách ſiedzą.
Czapnik.

19:
Konew Piwá z Imbierem pod ſobą piáſtuiąc/
20:
Popiją ſie kobiety/ ſpołu ſie czeſtuiąc.
21:
Záchwyćiłá powietrza odmieniłá mowę/
22:
Zátacża ſie po domu/ nárzeka ná głowę.
23:
Mąż wodką z Rożey kropi/ niewie co ſie dzieie/
24:
Páni cżapkę przepiłá/ á s niego ſie śmieie.
25:
Powie: iż ią vkrádli/ ćiſnęcy ſie drabi/
26:
Rzecże mąż: cżęſto wżdy ten drabik cżapki ſzwabi.
Krá=
wiec.

27:
Kráwcy nie ſą ſzynkowni/ iáko y Murárze/
28:
Przeto im przekażáią w robotách Szturárze/
29:
Choćia Miſtrz/ máca/ ſzuka/ gdzieby wyrznąć płátek/
30:
A wżdy od ſzáty weźmie/ iáki on chce datek.
31:
Nie dawno ſie wyucżył/ iuż dom/ ogrod/ kupił/
32:
A wżdy zayźrzy Sturárzom/ by ſam ludźi łupił.
Sturarz.
C ijAle mu


strona: C2v

1:
Ale mu zá złe nie miey/ boć robił v Dworu/
2:
Przeto trzeźwiem nie bywa/ tylko do nieſzporu/
3:
Iutro obiecał vſzyć żupan/ ſzáráwáry/
4:
Licż pieniądze od ſzáty/ pátrz pilno przes ſpáry.
5:
Ieſli ſpełná włożono ony drugie cwykle/
6:
Mow ty co chceſz drugiemu/ s płacia ſie wywikle.
7:
¶ Poydzieſzli też do ſzewcá/ chcieyże kupić boty/
8:
Ktore pirwey bierano tylko zá dwá ſkoty.
Szewcy.

9:
Dźiś nie dadzą inácżey/ iedno zá pułkopek/
10:
Iákoż ſie ma dobrze mieć náſz vbogi chłopek/
11:
Muśiſz dobrze zápłáćić y ono kopyto/
12:
Ktore cżwiecżki popſował/ gdy twe boty ſzyto.
13:
Zápłáć też kołácyą bo wiele przepili/
14:
Táńcuiąc s chorągwiámi/ gdy świece topili.
15:
A wżdy ſie wymawiáią/ droga ná nas ſtráwá/
16:
Woyt/ Sędźia/ Prokurator/ łupią nas v práwá.
17:
A tego niechcą bácżyć/ co w goſpodách ſtrawią/
18:
Dawszy kordy pochowáć/ zá gárdłá ſie dawią.
19:
Tákże ktory towárzyſz przywędruie nowo/
20:
Ieſli witáć nie tráfi/ nie będźie mu zdrowo.
21:
Wnet go vrwą i winę ſtárſzy brát záłoży/
22:
Co będźie miał w kalećie/ wkolo ná ſtoł włoży.
23:
Nawięcey ſie Bednarze w goſpodách trybuią/
24:
Przeto cżęſto po Mięśćiech tám y ſam wędruią.
Bedna
rze.

25:
Wieleby było o ich nierządzie piſánia/
26:
Ktoreby były godne od ſtárſzych káránia.
27:
Bowiem im to pożytku żadnego nie nieſie/
28:
Dla ich błazeńſkich vſtaw záwżdy dźiurá wtrześie.
29:
Siodłarze/ y Paśnicy/ Bednarze/ Sloſárze.
Siodlarz.

30:
Naprżod Rzemieśnicy wſzyſcy y Gárbárze.
31:
Iáko w Cechu vſtáwią/ tákże przedawáią/
32:
Bowiem ſłuſzney vſtáwy od ſtárſzych niemáią.
Zmowią


strona: C3

1:
¶ Zmowią ſie Rzemieśnicy zſzedwſzy ſie do Cechu/
2:
Máło pieniędzy w ſkrzynce/ máło mamy w miechu.
3:
Iuż cżás przyſzedł ćwicżenia/ będźiem ſtrzeláć kurká/
4:
Nie iedná ſie vcżyni w náſzym mieſzku dźiurká.
Kurek.

5:
Co wſzyſcy Rzemieśnicy ná kurku vtrácą/
6:
To wſzyſtko bráćia miła ſwym groſzem zápłácą.
7:
Rycerſkie to ćwicżenie powiádáią oni/
8:
Przeto ſwoie vtráty ná ſláchćie pogoni.
9:
Gdy s nim ſtátkow tárguieſz/ ſtroiow y nácżynia/
10:
Co wſpomni ná vtrátę/ po groſzu przycżynia.
11:
Przetoſmy ſie vcżyli ſwoiego Rzemioſłá/
12:
By nam náſzá náuká pożytek przynioſłá.
13:
Przed wſzyſtkimi Rzemioſły Gárncżarze wygráli/
14:
Bogá ſtárſzego miſtrzá w ſwym Cechu wybráli.
15:
Bo ſteyże máteryey Bog cżłeká ſpoſobił/
16:
S ktorey Gárncżarz piec dźáila/ y gárnce wyrobił.
Gárncza=
rze.

17:
Máteryey dodáwa co potrzebá mátká/
18:
Sniey żywność wſzyſcy máią/ ſtąd przydźie y ſzátká.
19:
Przeto Gárnce pobożnie ludźiom przedáwáią/
20:
Iz máteryą dármo od mátki miewáią.
Płátnerz

21:
Płátnerz cżeka kłopotow/ chłopek ná wśi żniwá/
22:
Barwierz zwad/ Grubarz moru/ á Młynárze mliwá.
23:
Pátrzże iáko ći żywą by koſtyrá z Loſu/
24:
Tákżeć wſzyſtek położon świát ná tákim ſtoſu.
Los.

25:
Niedźiwuyże ſie temu/ iż ći wſzyſcy łupią/
26:
Káżdy zá loſem idźie prowádząc ſwą kupią.
27:
Więcey ſię temu dźiwuy iż to wolno cżynić/
28:
Towar cudzy z ſzkodą wieść/ á ſwemu precż wynić.
29:
Iáko cżynią kupcżycy co przedáią fráſzki/
30:
Vpſtrzą náſze ſláchcianki/ wyprożnią ich táſzki.
31:
Owo Srebro drotowe co ie Włoſzek złoći/
32:
Drogo ie zápłáćiwſzy wniwecż ſie obroći.
Tkanki Zlote.
C iijDruga


strona: C3v

1:
Druga ſie ſzkodá wielka przez Goldſzlary dźieie/
2:
Iż on rázem kilko ſet Złotych w kupę zleie.
3:
Rozbija to Málárzom ná ćienuchne liſtki/
4:
Potym ſie to obroći z Obrázem ná chwiſtki.
Guld=
ſchlar.

5:
W koniech też ſzkodę wielką przes Furmány mamy/
6:
Wiele koni popſuią wożąc cudze kramy.
7:
Mniſzy co nic nie robią/ żony ich nie rodzą/
8:
Ci ſie też Poſpolitey rzecży nie przygodzą.
Furman.
Mnich.

9:
A wżdy iedzą y piją więcey niż co robią/
10:
Aby im nic nie robić Klaſztory ſie ſobią.
11:
Yćiby godni wieże álbo wielkiey winy/
12:
Co wywożą Saletre do cudzey kráiny.
Saletrá.

13:
Iáko cżynią niektorzy álbo y Zydowie/
14:
Wożą prochy do Wáłach do Węgier łotrowie.
15:
Moſkwá to ma w zwycżáiu y ná dobrey piecży/
16:
Nie przedádzą do Tátar żadney tákiey rzecży.
17:
Ktore ku woynie ſłużą/ álbo ku obronie/
18:
Trzebá tego káżdemu ná ſwoim zágonie.
19:
O vtrátach Dworskich y Zie=
20:
miáńſkich: Rozdźielenie Piąte. Báran Lewy.
21:
Podźmyż záſie do Sláchty/ iáka ich vtrátá/
22:
Choćia też y drugiemu dokurcżyły látá.
23:
Ieden ſie nád drugiego przekłáda ná ſtroie/
24:
Muśi mieć Koń Turecki/ pozłoćiſte zbroie.
25:
Rząd y Alzbánt ze Srebrem ná ſwoy Koń przypráwi/
26:
Ale wioſkę z Folwarkiem ná ten ſtroy záſtáwi.
Muśi


strona: C4

1:
Muśi też być do żiemie y Turecka Szátá/
2:
Cizmy/ wielkie ostrogi/ naſtáły w ty látá.
3:
Kołnierz wielki/ mały kroy/ cżapką ſie nádſtáwi/
4:
Wiátr go z tyłu żegluie/ z gory nogi ſtáwi.
5:
Iákoż w Polſcże náſkáły ty wielkie kołnierze/
6:
Tákże v młodych Ludźi zginęły Hálerze/
7:
Więcey kołnierz koſztuie/ niżli wſzyſtká ſzátá/
8:
Poſzłá bárzo ná błazná tá prozna vtrátá.
9:
A iuż widzę v drugich/ áż do kolan wiſzą/
10:
Drudzy ná nich małżonkam ſwym opráwy piſzą.
11:
Bo zagony nie wiecżne/ pryidźie nam ná funty/
12:
Lepiey podſzyy Báránem/ á záchoway grunty.
13:
Prziydą potym ná Zydy twe koſztowne ſtroie/
14:
Ná co przyſzły nákłády/ ony prożne twoie.
15:
Włoch pocżął/ Zyd dokonał/ na was ſie zmowili/
16:
Aby zá wáſze dobrá/ iedli dobrze pili.
17:
Dźiwnieyſze dźiś niż pierwey/ poſtáwy/ rozmowy.
18:
Niewiem ná co to poſzło/ ogoli puł głowy.
19:
Zwłaſzcżá owi młodźieńcy/ co chodzą witáiąc/
20:
Rad ſie pięknie poſtáwi/ pieniędzy życżáiąc.
21:
Ale gdy záſię wrácáć/ to go boli głowá/
22:
Prędko ſie mu zmieniłá oná piękna mowá.
23:
Ziadą ſie ná bieſiádę/ będą ſobie rádźi/
24:
Sprzodku on podgolony/ z drugim ſie powádźi.
25:
Páchoł Kuffel piaſtuie/ miecżem ſie podpiera/
26:
Choćia go nikt nie wśćiąga/ rzkomo ſie wydźierá.
27:
Aby Páná rátował/ bo go iuż rániono/
28:
Pomogłćibych był pánie/ ale mi broniono.
29:
To názáiutrz poiádą piſáć ran do Grodu/
30:
Nábrawſzy prziaćieli s ſwoiego narodu.
31:
Kiedy ſie Márnotráwcá tráfi iáki hoyny.
32:
To ſie zlecą do niego ſzukáiący woyny.
Przy


strona: C4v

1:
Przy koflu ſie záleca/ będęć ku potrzebie/
2:
Mam Romak żywotny Koń/ dáruię im ćiebie.
3:
Nie radći wiele mowię/ nie rad wiele grożę/
4:
Ná kogo iedno każeſz/ ſwe pięć pálcow włożę.
5:
Myśliwcy.
6:
Drudzy iádą ná Záiąc doſwiádcżáiąc Chártow/
7:
Bogá tám nie wſpomioną/ iedno wſzyſtkich cżártow.
8:
Pácholcżyſko z Iáſtrząbem/ zá nimi ſie wlecże/
9:
Koń ſkłoty/ Grzbiet odarty/ s popręgá wyćiecże.
10:
Cżáſem Koń porwie wodzą/ muśi z nowu wſiádáć/
11:
Muśi zá dobre przyiąć/ choćia będźie biádáć.
12:
Bárzoby rad páchołek y koń to widźieli/
13:
By do śmierći z Záiącem przymierze dźierżeli.
14:
Bo ſie im krotochwilá tá bárzo ſprzykrzyłá/
15:
Goleń/ Plecy/ y Głowe w hárab náruſzyłá.
16:
Poiedźmyż ták do domu/ bądź Záiącżku w leſie/
17:
Przeſtániemy ná Gąſce/ á konik ná wrzeſie.
18:
Gránice.
19:
Nuż záſie ná Gránicách/ iákie ich vtraty/
20:
Stroi ſie by ná woynę/ w ſąſiedzctwie ná bráty.
21:
Zbroyniey ſie wypráwiáią w Gránice ná ſwary/
22:
Niżli kiedy do Moſkwy/ álbo ná Tátáry.
23:
Nie będźie też cżáſem ſtał/ on kęs laſu zá to/
24:
Co náłoży nieborak z máłey wioſki ná to.
25:
Stároſtowie w Gránicách ſćiſkáią Ziemiany/
26:
Chćialby zwieść Kommiſarze/ trudno zwieść ty pány.
27:
Trzebá poſłáć iednemu dwá Iednochodniki/
28:
Po drugiego poſlemy (bo chory) wożniki.
29:
Pátrzże iedno/ ſkąd im ty vtráty przychodzą/
30:
Stąd iż wiele przyiaćioł/ ku tey ſpráwie zwodzą.
31:
Doſyćby pod vmową/ ſam Vrząd przywodźić/
32:
Tákby ieden drugiego/ niemogł w tym vſzkodźić.
By Sláchtá


strona: D

1:
☞ By Sláchtá iáko indźiey/ po Mieśćiech mieſzkáłá/
2:
Tákby młodź ſtátecżnym ćwicżeniem zrownáłá.
3:
Strzegliby ſie ſrogośći Mieyſckiego Vrzędu/
4:
Przeſtáłyby zuchwálſtwá y innego błędu.
5:
Ná wśi kto go ma káráć/ Práwá ſie nie boi/
6:
Gdy ſie ſam nád kim pomśći/ to zá iego ſtoi.
7:
Gdzie wiele w domu ſynow/ s trochą máiętnośći/
8:
Pożywie s nimi ſąſiąd/ nie iedney trudnośći.
9:
Skárżyli przed Stároſtą/ pozwáć vkázuie/
10:
A on wyrządźiwſzy złość/ dáley powędruie.
11:
Drugi niema ták wiele ſwoiey máiętnośći/
12:
Iáko wiele wyrządza dobrym ludźiom złośći.
13:
Niechcą temu zábieżeć/ ktorym to należy/
14:
Aby káżdy zuchwálec/ ták długo był w wieży.
15:
Ażby s niego wypádły pijáne paraty/
16:
Tákby rychley okroćił domowe gámraty.
17:
Bo nam s nimi przychodźi nie traffna bieſiádá/
18:
Mozeſz s nimi kęs poſiedzieć ráno do obiádá.
19:
Ale zaś od obiádá po pozney wiecżerzey/
20:
Gdy nań roſá wyſtąpi/ rozum włoſy wzieży.
21:
Hárdźie każe ná męſtwo/ ſiedźi by Kocżkodan/
22:
Poſąg ſrogi okázał/ gębę z wąſem odął.
23:
Panowie ie też częśćią k temu przypráwuią/
24:
Choćia winien/ zá nimi cżęſto ſie wzdeymuią
25:
Ktoby ſie chćiał Sláchćicem z domu práwym mienić/
26:
Niemiałby ná żadny cżás poſtáwy odmienić.
27:
Ták ráno/ iáko w wiecżor/ w bieſiedźie/ w paćierze/
28:
Tákiemuby rzekł káżdy/ Sláchćic w práwey mierze.
29:
O Sláchćiankách:
DNuż


strona: Dv

1:
Rozdźielenie Szoſte.
2:
N
Vż záſie Małżonki ich/ co zá dźiwy ſtroią/
3:
Ludźi ſie nie ſromáią/ áni Bogá boią.
Małżon=
ká.

4:
Ięly ſie Piſmá cżytáć/ Kądźiele przeſtały/
5:
Przeto nam nákoſzule ták płotná zdrożáły.
6:
Iakie zbytnie vbiory/ co rok wymyſláią/
7:
Dźiwná rzecż iż Mężowie tego dopuſzcżáią.
8:
Ktora niema właſnych ſzat/ tá indźie pożycza/
9:
Nie káżda ſie mężowi/ ſtych zbytkow wylicża.
10:
Radniey włoż włoſienicę właſną twego ćiáłá/
11:
Niżliby gdźie ná pychę drogich pożycżáłá:
12:
Poććiwieyći tobie być w ſwym właſnym vbiorze/
13:
Niż ſie cżęſto odmieniać/ w cudzy ſtroy w komorze.
14:
Bo ony ták dziáláią/ chodząc do komory/
15:
Odmienią ſie cżęſtokroć/ w rozlicżne vbiory.
16:
A ktora ná odmiánę/ niema ſzat/ vbioru/
17:
Záda ſobie chorobę/ leży do nieſzporu.
18:
Widząc druga áby też/ táki vbior miáłá/
19:
Będźie cżęſto przes pálce/ ná ſtroy poglądáłá.
20:
By też wioſkę záſtáwić/mieć s Pontałow tkanki/
Pontały.

21:
Chcą miec tákie rękawy iuż wſzyſtki Sláchćianki.
22:
Iunkiery/ Sáltárelle/ Szuby/ Inderaki/
23:
Przywodzą ku vtratám męże nieboraki.
Vbior.

24:
Pod ſwoy żywot ladá koń/ pod pánią woźniki/
25:
Pocżyniły ty panie/ ſwe męże nędzniki.
26:
Pátrz zaſie co kosztuie koſzulká Perłowa/
27:
Pierśćień/ łáncuſzek Złoty/ groſzá nie záchowa.
28:
Gdźie groſzá niezachowaſz/ iużeś nędznik wiecżny/
29:
A ieſli ſie zádłużyſz/ nie będźieſz przeſpiecżny.
30:
Dobry kożuch s pozłotką/ Zimie chodźić pániey
31:
Hárás z bárchanem Lećie/ bo to weźmie tániey.
Dobra


strona: D2

1:
Dobra też y koſzulá po ſwoiey roboćie/
2:
Nie bądź nikomu winien/ nie będzieſz w kłopoćie.
3:
Panny takież máią ſwe koſztowne noſzenie/
4:
Y oſobne od maćior s karaniem cwicżenie.
Pánny.

5:
W łáźni myiąc w Sobotę/ miotełką vpierze/
6:
A w Niedźielę do tańcá/ w Axámit vbierze.
7:
Skacże panna w Sobotę/ ſkácże y Niedźielę/
8:
Náſkacżeſz ſie pánienko iáko dźikie ćielę.
9:
Obćiągnie ſie ſznurámi/ ledwo dycháć może/
10:
Láncuch wiśi ná ſzyi/ á v páſá noże.
11:
Wyſtawiáią máćiory na ſwe corki wiechy/
12:
Suſzą Piątki chcą by Bog/ odpuśćił ty grzechy.
13:
Lepiey nie pość niebożkuy/ nie nákładay z Mnichy/
14:
Chceſzli być Bog odpuśćił/ nie ſtroy więcey pychy.
15:
Zá pierwſzych lat nośiły náſze pánie duſzki/
16:
Páćierze Burſztynowe/ nie Złote łáncuſzki.
17:
Ná śyi proſty czecheł/ álbo było goło/
18:
Ná głowie Toczenice/ á chomlą ná cżoło.
19:
Muſiáły ná tym przeſtáć/ iáko zákryſlono/
20:
Dźiś ſzáty y potráwy/ s pychą wymyſlono.
21:
Dlugoli to będźie trwáć/ Pánu Bogu wolno.
22:
Lepieyći wżdy pocżynáć/ co komu przyſtoyno.
23:
¶ Gdy ná weſele iádą/ Kmieć wieźie tłumoki/
24:
Twarz bába vwáłkuie/ idźie w lepſze wſkoki.
VVeſele.

25:
Pomoże gonionego/ y Gęſiego tańcá/
26:
Wygra cżáſem ná głowę/ ſkocżonego ſzańcá.
27:
☞ Státecżnych tu nie ruſzą/ ktore wſtyd miłuią/
28:
Tylko ſame wſzetecżne/ w tym ſie záwięzuią.
29:
Ktore s poſtáwą chodzą/ miłośćiwiáć każą/
30:
Godnych ludźi ſtátecżnych/ nizacż ſobie ważą.
31:
A gdy w ſześći niedźielách ktora kiedy leży/
32:
Poduſzek pſtrych do wierzchu/nád ſobą náieży.
ſeſczi nie=
dzialki.
D ijKobier=


strona: D2v

1:
Kobiercámi ze wſzech ſtron śćiány zobijano/
2:
Prześćierádłá tkankámi/ w koło zbrámowano.
3:
Przyiádą náwiedzáiąc przyiáćiołki miłe/
4:
Vkażą ſwe páraty/ á zwłaſzcżá opiłe.
5:
Ládáco powiádáią/ przy łożu ſiedzęcy/
6:
Miod/ Wino/ Máłmázyą/ s koſmátym pijęcy.
7:
To będą pić máćiorki/ páni młoda mdleie/
8:
Iedná ſtyłu podnośi/ druga ná nię wieie.
9:
Druga wołá Dyptanu/ dobry ná omdlenie/
10:
Vſkromi to niewieśćie/ w żywoćie gryźienie.
11:
Popiwſzy ſie to ſtroią/ rozlicżne fortele/
12:
Iedná drugą odcżepi/ y ocży záleie.
13:
Druga ſie do niey rzući/ roſkudła iey włoſy/
14:
A druga popuśćiłá/ w onym śmiechu roſy.
15:
A drugiey záwijáią/ mokrą chuſtką głowę/
16:
Dźiwnąby tám oglądał/ bieſiádę/ rozmowę.
17:
Lepieyby pániey mlodey/ w ten cżás być bez gośći.
18:
Niżli leżeć ſtrapiona/ w tákiey niewcżeſnośći.
19:
O Mieyſckich żonách:
20:
Rozdźielienie Siodme.
21:
P
Atrzże záſie mieyſckich żon/ pátrzą ſwego ſtrychu:
22:
Gdy ſie z mężem powádzą/ gdzie rádzą poćichu.
23:
Slachciankam ſie przećiwią/ pſtrzą ſie też by Srocżki/
24:
Twarz gore/ trzewik ſkrzypi/ brwi cżarne y ocżki.
25:
Vrodźiwa/ ſubtylna/ ma wzroſt pięknym ſtanem/
Ráyczy=
ne.

26:
Rozmárynem/ Fijołki/ wonia Máieranem.
27:
Nożká záwżdy chędoga/ bo chodźi ná korku/
28:
Iák ſie nie ma podobáć/ młodemu páchołku.
Boćiki.


strona: D3

1:
Boćiki ſznurowáne/ Tábinowa ſzátá/
2:
Ma też Adamáſzkową/ chowa ią od Látá.
3:
Ma pierśćinie/ ma Perły/ klenoty od zlotá/
4:
Oſtrzegayże ſie mężu/ byś nie ćiągnął kotá.
5:
Bo w tych ſtroioch ozdobnych/ w tych koſztownych chu=
:
(śćiech
6:
Rady chodzą podobno/ po cżárćiech odpuſciech.
7:
Twarz ćudna/ ſzáta ſwietlna/ obiad ktemu hoyny/
8:
Ná táką komedyą/ zápatrza ſie ſtroyny.
9:
Przeto Paw ku Pawicy/ ſwoy ogon roſtocży/
10:
By iey ſwym pięknym pierzem/ nawiodł kſobie ocży.
11:
Bo ſie ty nie zgadzáią/ przyrodzone dáry.
12:
Cudność záwżdy pogląda/ ná cnotę przes ſpáry.
13:
Ieſli Ceres Bogini/ s cudnością przeſtáwa/
14:
Ieſzcże więcey oleiu/ ná ogień przydáwa.
15:
Ma też cnotá/ wſtydliwość/ ſwoię towárzyſzkę/
16:
Ktorą dobrze zámyka/ by w Klaſztorze Mniſzkę.
17:
Przeto gdy z domu iedźieſz/ miey ſie w tym oſtrożnie/
18:
Niechowayćie mężowie/ żon/ corek/ roſkoſznie.
19:
Nie wſzyſtkiegoć wypowie/ co będzie Pápugá/
20:
Coć w domu zbroił złodźiey/ álbo ktory ſługá.
21:
Co też záſie zbroiły/ z oſobná ſzáfárki/
22:
Gdyś ieźdźił ná podgorze/ s kramem ná Iármárki.
23:
O Stárych rzecżách:
24:
Rozdźielenie Oſme.
25:
Báran Práwy.
26:
S
Tarzy Ludźie/ gdy żony ſwe ſtroili w ſzaty/
27:
Strzegli ſie ze wſzyſtkich ſtron/ koſztu y vtráty.
D iijGdźie


strona: D3v

1:
Gdźie ſuknia nie doſtáłá/ koſzulą nádſtáwił/
2:
Na Włoſki Adamaſzek/ Kmiotká nie záſtáwil.
3:
Mym brátem ſzubkę podſzył/ niedbali o Liſy/
4:
Ani owych pułmiſkow iedli z iedney miſy.
5:
Ná chlebowych tálerzoch/ bes Serwet iadáli/
6:
Zwierzyny doſyć mieli/ w piekarniach ſiadali.
7:
Piwo á Miod pijali/ o wino niedbali/
8:
Congaudent Angelorum/ tráchtarum śpiewáli.
9:
Zboże/ Sukno/ y Ołow/ mięſo tánie brali/
10:
Dłużey na świećie Luddzie/ niżli dźiſia trwáli.
11:
Lácno było o Koniá/ y o Służebniká/
12:
Cnotliwſzego niżli dźiś/ nalazł pácholiká.
13:
Chowaſzli dźiś páchołká/ inákſzyć nie będźie/
14:
Iedno zá ſtoł poſpołu/ s ſwoim pánem ſiędźie.
15:
Opiwſzy ſie: w ten cżas mąż/ wnet ná harc wyiedźie/
16:
Ali paná przy ſobie/ on łotrzyk záwiedźie.
Páchołek.

17:
Konia ſie ſroma ſiodłáć/ ſiecżki niechce rzázáć/
18:
Zá ſtárych Ludźi było/ naciężey roſkázáć.
19:
Ku potrzebam bywáli/ tania bylá zbroiá/
20:
Spolne páſtwyDźiedźinne/ ták twoiá/ iák moiá.
21:
Wſiadł ná ſwoy Koń żywotny/ w tákowym vbiorze/
22:
Tákże też y ſlużyli/ ná Krolewſkim Dworze.
23:
Káptur/ pás/ diſchak/ hárnás/ tylcżyk/ ſzárſzon/ kuſze/
24:
A na głowie Kápálin/ [ná nim tk]wiáły puſze.
25:
Siedząc páſem ná koniu dośpiał ſamoſtrzałá/
26:
Záwżdy ſie ich Wáłáſzy/ Turcy/ Moſkwá/ bałá.
27:
Rohátyny po źiemi podle koniá wlekli/
28:
Wſzyſcy nieprzyiaćiele przed nimi vćiekli.
29:
Strzelbá byłá żelázna/ ná nogách by kozy/
30:
A rożny opáſawſzy/ oſtáwiáli wozy.
31:
Choćia nieprzyiaćiele/ imi zátrwożyli/
32:
Wżdy ich tym obycżáiem/ nigdy nie pożyli.
O poſágoch


strona: D4

1:
O Poſágoch:
2:
Rozdźielenie Dźiewiąte.
3:
S
Tárzy Ludźie pieniędzy nie wiele miewáli/
4:
Bo ſie w zbytnich pokłádźiech nie bárzo kocháli.
5:
Tylko áby miał zá co/ kupić konie/ Kuſzę/
6:
Niepoſażył koſztownie/ ſwey cory Máruſze.
7:
Odpráwiął dźieſięćią kop ná wieś páná źięćiá/
8:
Nie ſtroili oycowie w łáncuchy dźiećięćiá.
9:
Suknia/ płaſzcż nowqey bárwy/ to wſzyſtko odźienie/
10:
Ná głowie iákom piſał/ takie też noſzenie.
11:
Dźiś Młodźion kęſy/ pyſzno przeglądáiąc chodźi.
12:
Gdźieby doſtał pieniędzy gotowych tám godźi.
13:
Włożyłby ſwoie wſzyſtko imienie w bieſági/
14:
Wżdy ſie bierze po żenie/ bráć wielkie poſági.
15:
Pierwey drugich poſági/ iuż będą gdźieś w leſie/
16:
Niżli pánią małżonkę do domu przynieſie
17:
Ali wſzyſtko nieſporo/ niemáſz gotowizny/
18:
Będźie mowił cżęſtokroć/ zły to rok nie żyzny.
19:
Niemaſz zacż kupić konia/ złe bywáią tárgi/
20:
Zlożył ſwoię poſtáwę/ pániey zbládły wárgi.
21:
Będą ſie tym ćieſzyli/ [iż oboie] młodźi/
22:
Acż pole płone máią/ [ale żo]nká rodźi.
23:
Czymże dźiatki wychowaſz/ obacżże ſie młody/
24:
Kiedy máło w ſtodole/ y w brogu vrody.
25:
Drugi mowi: poiąłbych y Swinię z obory/
26:
Gdyby dáłá pieniądze/ do moiey komory.
27:
Drugi godźi iákoby był wſtępniem do báby/
28:
Ale y ſtąd twoy obchod/ będźie záwżdy ſłáby.
29:
Bo ſie od niey cżęſtokroć/ do ludźi powlecżeſz/
30:
Vtraćiwſzy iey dobre/ ſam potym vćiecżeſz.
Rozdźiał


strona: D4v

1:
O Kmiecym Narodźie.
2:
Rozdźielenie Dźieſiąte.
3:
K
Miecy Lud poſpoilićie Chłopy przezywamy/
4:
Choćia wſzyſcy z ich pracey/ dobrze vżywamy.
Kmieć.

5:
Sam Bog wie iák wſwym ſtanie ták długo trwáć mogą/
6:
Nigdy nie odpocżynąć ręką áni nogą.
7:
Są oni v wſzech ludźi iáko niewolnicy/
8:
Co żywo imi żywie/ ná koniec y Wilcy.
9:
Pan wołu zye/ Wilk koniá/ Pleban dźieſięćinę/
10:
Ieſzcże wſadzą/ vbiją/ y záłożą winę.
11:
Przy roboćie Vrzędnik/ mowięcy paćierze/
12:
Ládá z iákiey przycżyny/ kijem mu dopierze.
13:
Poydźie ſkárżyć do Páná/ pan mu źle potuſzy/
14:
Ták Krolá iáko páná/ Kmieca ſkárgá głuſzy.
15:
Wielką plagę przepuſzcża Pan Bog cżęſzo ná nie/
16:
Napierwey mu niż komu/ chlebá nie doſtánie.
17:
Muśi woły poprzedáć/ choć ich w pług potrzebá/
18:
Ze złego wybieráiąc/ lepiey kupić chlebá.
19:
Pátrzże iáko bog niema wſzyſtkich o nie káráć/
20:
Mąiąc s nich dobrodźieyſtwo/ niechcemy ſie ſtáráć.
21:
Abyſmy im też ná cżás/ w cż[ym p]ofolgowáli/
22:
Przes kilká lat dzieſięćin y oſpow nie bráli.
23:
Ieſli go kto zábiye/ wźiąć gárdło ſámemu/
24:
Niemáſz ceny v Bogá/ cżłowieku káżdemu.
25:
Ieſli to rzecż pobożna/ powiem ſtátut o tych/
26:
Cżłowiek zá dzieśięć grzywien/ ſzkápá zá ſto złotych.
27:
Dobrze iż ich do pługá iuż nie záprzągáią/
28:
Dla tego niebożętá wżdy woły chowáią.
Rozdźiał


strona: E

1:
O Práwie Polskim.
2:
Rozdźiał Iedennaſty.
3:
O
Dług/ á o zábićie/ Státut mamy ſłáby/
4:
A nie wierzym/ aby go nie ſkładáły báby.
Sądy
ziemskie.

5:
Więtſza winá w Státućie/ gdy kto drzwi wybije/
6:
Niż gdy ieden drugiego/ vmyſlnie zábije.
7:
A co ieſzcże gorſzego/ ná to wymyſlili/
8:
Ná ſcrutynium dádzą/ by rychley zábili.
9:
Ali głownik zákupi świádki kłodą piwá/
10:
Ieſzcże ſtroná cżyniąca/ zoſtánie w tym krzywá.
11:
Muśi przeſtáć przyiaćiel cżynić o zábićie/
12:
Gdy to ták przepuſzcżáią/ v nas poſpolićie.
13:
Idzieſzli gdźie do práwá/ iákie tám przewłoki/
14:
By miał náſpráwiedliwſzą/ poiezdźiſz ná Roki.
15:
Prokurator Akcyia/ twoię ták powlecże/
16:
Cżekáiąc długo ſpráwy/ od práwá vćiećże.
17:
Ktory v nas Ięzykiem będźie lepiey ſzmigał.
18:
Ten wſzyſtkiego v práwá/ bes pochyby wygrał.
19:
Státutu náćiągáiąc/ feruią Dekretá/
20:
Simile álleguią/ zlęknieć ſie káletá.
Simile.

21:
Prziydźie de aequitate/ drugie rzecży ſędźić/
22:
Nie możono wſzyſtkiego w Státućie nárzędźić.
23:
Skąd ią pocżnieſz wſzędźie źle/ ze wſzech ſtron vtrátá/
24:
Niemaſzli forytarzá/ nie zyſzcżeſz ni płátá.
25:
Bo ćie wnet zdádzą w zyſku/ Sądowni panowie/
26:
Zádrápieſz ſie nieboże/ ktory raz po głowie.
27:
Práwo Niemieckie.
EJeſzcże


strona: Ev

1:
I
Eſzcże wiecżſze łupieſtwzá/ ſą w Niemieckim Prá=
:
(wie.
2:
Wnet ſie laſką podeprzeſz/ ſiędźieſzli ná łáwie.
3:
Naydziesz w nim rozmáite ſtucżki y fortele/
4:
Kiedy ſzlą do innych miaſt ſobie po ortele.
Sądy Niemiec=
kie.

5:
Szepſzelingi ledá ocż/ wnet ná ćie záłożą/
6:
Prędko kto nie rozumie/ takiego zubożą.
7:
O Gierady domowe/ zapiśne Wielkierze/
8:
Poydą gęſte v práwá/ s kálety Hálerze.
9:
Ieſli Gwaru nie vmieſz/ pálcem wydáć ſluſznie/
10:
Muśiſz/ páłec odkupić gdźie wźiąć tu wźiąć duſznie.
11:
Nuż záſie Fryſtowánie/ z Kommiſsiy rotunki/
12:
Poydą by ná Iármárku s kálety wiárdunki.
13:
A ieſli ſie ná ſiedm Miaſt/ twoiá rzecż odwlekłá/
14:
Iákoby ſie nieboże/ doſtáłá do piekłá.
15:
Iuż s kálety nie wyymuy/ nigdy ſwoiey ręki/
16:
Pożywieſz ná ten vraz/ we dnie w nocy męki.
17:
Nie cżyni to pożytku/ iedno vpor wielki/
18:
Kto ma rozum ſtrzeże ſie tego cżłowiek wſzelki.
19:
Rádniey poday ſwoię rzecż przyiaćiełom w ręce/
20:
Nie będźie twa káletá w tákiey wielkiey męce.
21:
Zá ſtárych Ludźi pirwey niewiele piſano/
22:
Iedno co cżyie było/ iáwnie powiedźiano.
23:
Kontrowerſiy piſánych/ nigdy nie cżynili.
24:
Prokuráty ięzyćżne/ wſzyſtki roſproſzyli.
25:
A ták rádzę káżdemu by ſie iednał z bráty/
26:
S kąd ią pocżnieſz wſzędźie źle/ ná wſzyſtkim vtráty.
27:
O Duchownych:
28:
Rozdźielenie Dwánaſte.
Chcewá


strona: G

1:
A drugie zá Grecyą/ tám zá wielkie morze/
2:
Bo náſze dobrá biorą/ y dziatki w pokorze.
3:
Ieſli zbędziem poććiwie/ tych niewdźięcżnych gośći/
4:
Przydźiem záſie ku oney/ pirwſzey ſwey wolnośći.
5:
Iákąſmy w on cżás mieli/ gdy twoy ſyn krolował/
Krol wła
dźiſław.

6:
Ktory mnie y me ſyny/ iák właſne miłował.
7:
Mieli náſzy ſynowie/ w on cżás święte cżáſy/
8:
Gdy moie wino pili/ po pieniądze Máſsy.
9:
Były chleby y konie/ woły/ ſrebrne rudy/
10:
Poki tu nie bywáły Tureckie obłudy.
11:
Złota rudá bywáłá/ po dwudzieſtu groſzy/
12:
Iuż to wſzyſtko moy páſierb/ niewdźięcżny rozpłoſzy.
13:
Ták tobie wiele tego/ iáko mnie potrzebá/
14:
Głoſy náſzych z niewoley wołáią do niebá.
15:
Ziemiá Polska mowi.
16:
P
Anu Bogu ſie poleć/ ma miła ſieſtrzycżko/
17:
Ten wie iáko ſpráwuie/ ſwe ſtworzenie wſzyſtko
Polská.

18:
Ieſlic ten nie pomoże/ prozna w kim nádźieiá/
19:
Trudno ſie domowego/ maſz vſtrzedz złodźieiá.
20:
Ktory ſie wielką mocą/ wkopał w twoie gory/
21:
Twoy dobytek ſplundrował/ y obłupił s ſkory.
22:
Skárby/ Zboża/ y grunty/ wywroćił ná nice/
23:
Pobrał miáſtá y zamki/ poſmrodżił winnice.
24:
Pan Bog ná nas poſyła/ przes nie ſwoy bicż ſrogi/
25:
Przeto wſzyſcy ćirpimy/ rozmáite trwogi.
26:
Miey ná ten cżás ćirpliwość/ gdzie możeſz vlegay/
27:
Tylko wżdy Bożey chwały s pilnośćią przeſtrzegay.
28:
Wſzyſtko to co v ćiebie/ v mnie ſie też dzieie/
29:
Moiá Rzecżpoſpolita/ tám y ſam ſie chwieie.
GNieſtwo=


strona: Gv

1:
Nieſtworność ſwoich z ſobą / nieſporo obronie/
2:
Gdzie co iedno pocżniemy/ wſzyſtko w łeb Koronie.
3:
Wiedz ma miła ſieſtrzyce/ mam z ſobą co cżynić/
4:
Myſlę iáko z pośrodká nieprzyiaćioł wynić.
5:
Ze wſzech ſtron nieprzyiaćiel/ podnioſł ná mię zbroię/
6:
Chćiałby mię krwią pomázáć/ depcąc źiemię moię.
7:
Moſkwá zá vchem trąbi/ Tatárzyn w piſzcżałkę/
8:
Noſzę nieprzyiaćelſką ná ſobie ſuwałkę.
9:
Woloſzyn pod pokrywką/ wiele złośći płodźi/
10:
Moſkwę/ Turki/ Tátáry/ ná moy grunt przywodźi.
11:
Szwedowie z Moſkwićinem/ ſtoią w iednym bunćie/
12:
Dobrze to bacży Duńcżyk/ zámknął wrotá w Zunćie.
13:
Pátrzy ná moie ſyny/ co będą pocżynáć/
14:
Kto s nich będzie mocnieyſzy/ s tym on będzie trzymać.
15:
Miſtrz Wolfgáng do Pruſkiego dybie też klaſztorá/
16:
Mam zá to że tá drogá/ nie będzie mu ſpora.
17:
Tákież do Spiſkiey źiemie/ chcą otworzyć wrotá/
18:
Nie iedná też tu ná mię/ przychodźi tá pſotá.
19:
Wiele ieſt innych przycżyn/ przecż pomoc nie mogę/
20:
Bo też ná swoim grunćie/ muſzę mieć przeſtrogę.
21:
Koroná Węgierska mowi:
22:
I
Eſzcże poydę do źiemie ſąſiedney Wołoſkiey/
23:
Ktora ieſt w przyległośći ſemną źiemi Polſkiey.
24:
W przygodzie przyiaćielá narychley poznamy/
25:
Gdy go w ſwoich potrzebách zá cżáſu vznamy.
26:
Ku źiemi Wołoskiey.
27:
A
Ch má miła ſąſiádo/ weyźrzyſz ná mię iáſno/
28:
Mnie dźiś od nieprzyiaćioł ze wſzyſtkich ſtron ćiá=
:
(ſno.
Rátuyże


strona: G2

1:
Rátuyże mię w przygodzie/ iák miła ſąſiádá/
2:
Ia też ćiebie rátuię záwżdy bárzo rádá.
3:
Bo Turcy ledá kiedy ná mię śie wyráżą/
4:
Oſtátki moich włośći/ do końcá pokáżą
5:
Ieſli k temu s Tátáry znowu ſie poruſzy/
6:
Pewnie iuż tá pokuſá mnie s ſyny zágłuſzy.
7:
Wołoská źiemia mowi x. ſyllab.
8:
M
Iła ſioſtro nie śmieyże ſie ze mnie.
VVołoſzy.

9:
Zaż nie widźiſz/ co ſie dzieie we mnie.
10:
Wielki ſmutek/ záłość w moiey głowie/
11:
Pobráli mi dziatki Tátárowie.
12:
Corki/ ſyny/ ſkárby/ y dobytek/
13:
Zápędzono iuż do Turek wſzytek.
14:
Ktorych Turcy z ſobą nie pobráli/
15:
Ty Polacy v śiebie śćináli.
16:
Ieſzcże ná nas wkládáią tę winę/
17:
Abych ná nie poſłáłá trućinę.
18:
Y Tátáry ná mie podwodźiłá/
19:
Tymżem ſie im ſnać dziś oprzykrzyłá.
20:
Wiele ia mam w ſobie tey trućiny/
21:
Choćiam s ſiebie nie dáłá przycżyny.
22:
Bo nas Turcy bárzo zniewolili/
23:
Bes ich woley nikt ſie nie wychyli.
24:
Máchmet Báſzá nam ſie pánem ziáwił/
25:
Beſermáná ná moy grunt vſtáwił.
26:
A to wſzyſtko prze moich niezgody/
27:
Stráćiliſmy grunt dobrey vrody.
28:
Ná páſierby przyſzły dzieći moie/
29:
Możeſzli ty opátrz lepiey ſwoie.
G ijAch


strona: G2v

1:
Ach nieſtoćie ná ty Krześćijány/
2:
Iż wolą być z niecnymi pogány.
3:
Niżli z ſobą w Krześćijáńſkiey zgodzie/
4:
Prze nieſtworność przychodźim k tey ſzkodźie.
5:
Iż nam Turcy w ſrogośći pánuią/
6:
Co rok to náſzych krám vymuią.
7:
Co chcą ná nas przewodzą vporą/
8:
Dziatki náſze w dźieſięćinie biorą.
9:
Zony corki ſobą nie władáią/
10:
Wſzyſtko co chcą po ſwey woli máią.
11:
Ktorzyby nas ſłuſznie mieli bronić/
12:
Ci ſie nie chcą ku temu przykłonić.
13:
Abyſmy ſie z niewoley wybili/
14:
W Krześćijáńſkiey zgodzie ſpołu żyli.
15:
Wolą zwierzchni wálcżyć s ſobą ſámi/
16:
Niżli ćiągnąć ná pogány s námi.
17:
Snádnie by im to zá cudzą śćiáną/
18:
Zá pomocą cżynić od nás dáną.
19:
Swięty Duchu nádchni zwierzchne pány/
20:
A day zgodę miedzy Krześćijány.
21:
Aby ſie wżdy kiedy vpámiętáli/
22:
A pogánom ſpolu odpieráli.
23:
Węgierska ku Polskiey mowi.
24:
P
Rozno tedy mam ſzukáć/ v ſwoich pomocy/
25:
Gdy ie też ze wſzech ſtron/ oblegli ći Smocy.
26:
Bo iuż świátem władáią/ y źiemią y wodą/
27:
Gdzie co s nimi pocżniemy/ wſzędźie z náſzą ſzkodą.
28:
Wiedzą też Krześćijáńſkie náſze obycżáie/
29:
Iż káżdy ná wćżeſnośći domowey przeſtáye.
Niechcą


strona: G3

1:
Niechcą nędze przyćierpieć/ brzuchá ſwego ſchudźić/
2:
Prożno leżąc na mieyſcu/ wolą ſwoy cżas zmudźić.
3:
By ſie też iáko oni/ tey ſpráwy chwyćili/
4:
Ieſzcżeby ſwoiey rzecży nie źle popráwili.
5:
Nie párać ſie rzecżámi/ iedno Rycerſkimi/
6:
Poprzeſtawſzy walek/ wieść s Krześćijány ſwymi.
7:
W lud ſie dobrze opátrzyć/ ćwicżyć y śiodłaki/
8:
Lácno s tákich poćżynić draby y kozáki.
9:
Ale prozno głuchemu co dobrego rádźić/
10:
Gdy nie chce vchá ſwego/ do mych vſt przyſádźić.
11:
Iuż y tám y ſam mácam/ ná ſzpiegi nákłádam/
12:
Ktoby mie dźiś rátował/ ſwoią dobrą rádą.
Pruſy.

13:
Acżbych ſzłá ku pułnocy/ gdzie kráiná Pruſka/
14:
Ale y tá poſpołu/ ze mną cżęſto truſka.
15:
Cęſto ſie Herczykowie/ o tę źiemię kuſzą/
16:
Cżáſem ſzwabow odbieżą/ pieſzki ſie precż kłuſzą.
17:
Ieſzcżebych ſzłá do Litwy/ ieſli twoiá rádá/
Litwá.

18:
Wſzák ieſt w lud dobrze można/ tá náſza ſąſiádá.
19:
Aby mię rátowáłá dźiś w moiey potrzebie/
20:
Przycżyń ſie o to śioſtro/ proſzę ia dźiś ćiebie.
21:
Polská mowi:
22:
T
Rudno tobie ma pomoc/ tá moiá ſieſtrzycá/
23:
Gdyż też miedzy ſyny iey/ nie máła roznicá
24:
Samá ſobą nie władnie máło coś rolniki/
25:
Y to s nich podziáłáli/ práwie niewolniki.
26:
Nie iednego Narodu ma Obywátełe/
27:
Ia wſzyſtki wychowáłá/ mogę to rzec śmiełe.
28:
Był ten Lud iáko bydło/ gdy pogáni byli/
29:
Potym moi ſynowie/ s Krolem ie pokrzćili.
G iijMa


strona: G3v

1:
Ma Ruś/ Moſkwę/ Pruſzaki/ Mázury/ Tátáry/
2:
Przeto rodzay záginął/ ten Litewſki ſtáry.
3:
Pomieſzáły ſie w rodzie/ tey źiemie ſynowie/
4:
Przeto v nich rozumy/ rozmáite w głowie.
5:
Rozdwoioney ſą myſli/ ſtąd poddáni ſtráchom/
6:
Iedni Moſkwi przychylni/ drudzy náſzym Láchom.
7:
Pirwey Moſkwá pirzcháłá/ przed Litwą/ Polaki/
8:
Teraz Moſkwá ſtrwożyłá/ Litwę nieboraki.
9:
Máiąc wſzego doſtátek prochow/ Arkábuzow/
10:
A wżdy ſie tych nikcżemnych boią Gáłáguzow.
11:
Powikłáłá im głowy przećiwna Vnija/
12:
Bárziey ieſzcże ſtrwożyłá/ tá Exequtiá.
13:
Rozne Votá ná Seymiech/ Poſłom podawáią/
14:
Co im ſzkodźi tego ſie nawięcey chwytáią.
15:
Rádźiby z záłożoney Themy iáko wwyſzli/
16:
Aby záſie ku pirwſzey/ ſwey wolnośći przyſzli.
17:
Lekce v ſiebie ważą/ tę náſzą Koronę/
18:
S ktorey záwżdy mogą mieć zupełną obronę.
19:
Cżęſto moi ſynowie tych ſąſiádow bronią/
20:
A wżdy oni przed nimi/ z niechući ſwey ſtronią.
21:
Poznoby żáłowáli/ ſwoiey vpornośći/
22:
Ieſliby chćieli bronić/ ſąſiedzkiey iednośći.
23:
Węgierska źiemiá mowi.
24:
C
Oż ia mam dáley cżynić/ Pánie Boże miły?
25:
Iuż mię wſzyſtki w ſąſiedzwie śioſtry opuśćiły.
26:
Niebo/ Ziemiá/ Plánety przećiw mnie powſtáły/
27:
Zadney mi w mey potrzebie poćiechy nie dáły.
28:
A to wſzyſtko dla moich ſynow záchowánie/
29:
Stáło ſie to nádemną Boſkie rozgniewánie.
Prze


strona: G4

1:
Prze ich wielkie rozruchy/ rozlicżne vpory/
2:
Lácno ſie wdárli Turcy/ do moiey komory.
3:
Snádnie im przychodźiło/ bo moi zdredzieli/
4:
Bogá y ludźi dobrych/ nizacż ſobie mieli.
5:
Ieden po drugim zamki/ gwałtem ſobie bráli/
6:
Lud vbogi gdzie mogli/ z vćiſkiem tárgáli.
7:
S ſobą rzadko bywáli w przyiaćielſkiey zgodzie/
8:
Záchowánia nie mieli w poſtronnym národzie.
9:
Zwierzchu glátka poſtáwá/ w ſercu niepráwośći/
10:
Nie rádźi s cudzych krain/ prziymowáli gośći.
11:
Pány ſobie w ſwey źiemi cżęſto odmieniáli/
12:
Wiáry y obycżáie/ obłudnie trzymáli/
13:
Zadnemu wiáry/ ſłowá/ nigdy nie ſtrzymáli/
14:
Przeto ná ſie Boſki gniew/ w tych cżáſiech poználi.
15:
A ták moiá ſąſiádo/ oſtrzegam też ćiebie/
16:
Wáruy ſie też tey plagi/ w krotki cżás v ſiebie.
17:
Boć bárzo poſzli ná to/ ſynacżkowie twoi/
18:
W przyiáźni/ w obycżáiach/ iáko byli moi/
19:
A co ieſzcże gorſzego/ iż ſiedźiſz w poyśrzodku/
20:
Swoich nieprzyiaćielow z bokow/ s tyłu/ s przodku.
21:
Siedźiwá wſzem ná celu/ wſzyſcy w nas ſtrzeláią/
22:
Zá námi iák zá murem ſwą obronę máią.
23:
A wżdy im to niewdźięcżno/ o náſzym złym rádzą/
24:
Więcey im náſze złośći/ niż pogáni wádzą.
25:
Polska źiemiá nárzeka.
26:
N
Iebo y Ziemia s tego/ bárzo ſą żáłoſne/
27:
Iż widzą w moich ſyniech obycżáie ſproſne.
28:
Widząc co oni cżynią/ przećiwnego Bogu/
29:
Niechcą przeſtáć vporu/ y złego nałogu.
Widzą


strona: G4v

1:
Widzą wſzyſcy ze wſzech ſtron/ żywi y vmárli/
2:
Iż ſie moi ſynowie/ w ſpołną rzecż odárli.
3:
Przeto mi plagę Boſką/ ſąſiádá winſzuie/
4:
Iż bicż Boży do nas przyść w rychłym cżáſie cżuie.
5:
Coż ia mam dáley cżynić/ vboga śierotá/
6:
Niemam ſkárbow potemu/ niemam Srebrá Złotá.
7:
Bom ſie ia w tych łákomſtwiech nigdy nie kocháłá/
8:
W polu záwżdy w obronie ſwe ſyny chowáłá.
9:
Skárby moie Chleb/ Piwo/ Zelázo na pługi/
10:
Iedny ku Bożey chwale/ drugie ná poſługi.
11:
Wielem ia ták ſwych ſynow/ pirwey wychowáłá/
12:
Ná wſzyſtek ſwiát pogáńſtwo zbroyne rozſyłáłá.
13:
Przodek miáłá przed nimi Wándá moiá corká/
14:
Nád ktorą ieſzcże ſtoi/ vſypána gorká.
15:
Nábyłám inſzych ſynow Kryſtuſowey wiáry/
16:
Co Krzeſt święty przyięli/ zrzućiwſzy błąd ſtáry.
17:
Wiele mężow z mych ſynow świętych wychadzáło/
18:
Wiele y Krolow ſławnych z Rycerſtwem bywáło.
19:
Był Chabry Krol Boleſław/ byli Krzywoſzowie/
20:
Był Audáx/ był cżarny Lech/ y Káźimirzowie.
21:
Bywáli y pánowie Rádni práwie święći/
22:
Ktorzy Rzecżpoſpolitą mieli ná pámięći.
23:
Z Mielſztyná/ y z Cżyżowá/ z Pilce/ y z Rogowá.
24:
Wrzodowie/ Szydłowcżycy/ Grábiowie z Tarnowá.
25:
S Prowey Odrowążowie/ z Wiſznicżá Kmitowie/
26:
Zeſzli wſzyſcy s świátá/ y ich potomkowie.
27:
Gdzie też ſą Firleiowie/ Mikołay z Iánowcá/
28:
Albo też Ian Rytwieńſki/ on wielki wymowcá.
29:
Nuż Hetmáni/ Rotmiſtrze/ gdzie mi ſie podzieli/
30:
Ktorzy w rzecżách Rycerſkich/ ſłowo dobre mieli.
31:
Sándyowie/ Cżárnkowſcy/ oni Duninowie.
32:
Nieprzyiaćielom cżęſto dawáli po głowie.
Nuż on


strona: H

1:
Nuż on Otá/ Zeglotá/ Kreſlaus s Kurozwąnk/
2:
Nigdy nie żáłowáli w potrzebách ſwoich rąk.
3:
Nuż oni Toporowie/ Bucżacki/ Oſtrorog.
4:
Tym nieprzyiaćiel niebył napotężnieyſzy ſrog.
5:
Wſpomnię Kurdwánowſkiego/ wſpomnię Oleſznickie/
6:
Zapolińſkie/ y one ſławne Oſtrowickie.
7:
Kiemlic/ Kierdey/ y Zbąſcy/ z Számotuł Wincenty/
8:
Wroćimowſki/ Bálicki/ Leſzcżyńſki pan ſwięty.
9:
Nieprzepomnię Zborowſkich/ wſpomnię Iłowſkiego/
10:
Y Krotowſkie Leſzcyce/ wſpomnię y Swierſkiego.
11:
Paniewſcy/ y Máſzkowſcy/ oni Lęcżycánie/
12:
Ktorych ſławá w Kronice nigdy nie vſtánie.
13:
Zá Káźimirzá Krolá onego wielkiego/
14:
Pan Mikolay Zalińſki/ mąż ſercá śmiáłego.
15:
Pátrzćie co to vcżynił/ iáko Długoſz świádcży/
16:
Miechowitá y Kromer/ Kronikarze wielcy.
17:
Gdy miſtrz Pruſki z náſzymi/ miał nie máłą ſporkę/
18:
Y v Dobrzyniá mieć chćiał/ ku ſtocżeniu gorkę.
grafika

19:
Zalińſki to opátrzył/ że niedoſtał tego/
20:
Ná co ſie był vſádźił/ y niezbił żadnego.
21:
Nieprzyiaćielſkie ſerce nátychmiaſt vpádło/
22:
Miedzy nimi w poſwarku dwánaśćie ich ſiádło.
23:
Gdzie Zemełká Hálicki y oni Storcowie
24:
On Gnoieńſki Obożnik/ kuláwi Szymkowie.
25:
Konſtánty y Kołowie/ Cżernin Struſowicy/
26:
Ci byli Poſpolitey rzecży boiownicy.
27:
Kárápcżowſki wielki mąż/ Lántzkoruńſki drugi/
28:
Vżywáłám ze wſzech ſtron/ ich zacney poſługi.
29:
Boratyńſki/ Iſkrycki/ Iánuſz/ Száfráńcowie/
30:
Ci Moſkwi y Wołochom/ dawáli po głowie.
31:
Kámieniecki/ Stáſzkowſki/ Secygniomſki Fredruſz/
32:
Ci wſzyſcy z dobrą ſławą zeſzli mi z świátá iuſz
HOn


strona: Hv

1:
On Oſtáfiey Dáſzkowic/ Pretfic/ Cżech/ Slężacy/
2:
To byli doświádcżeni y ſławni kozacy.
3:
Cżuie to Moſkwá dobrze/ iż ći iuż pomárli/
4:
Przeto ſie o Smoleńſko przećiw Litwie wſpárli.
5:
Dźiś ná ich mieyſcá przyſzli inni ſynacżkowie/
6:
Inácżey ſie ſpráwuiąc/ niżli ich przodkowie.
7:
Ktorzy tylko mácáią gdzie kupić zagony/
8:
Stánowieniá nie cżynią około obrony.
9:
Widząc iż nieprzyiaćiel/ iuż zá śćiáną ſtoi/
10:
A wżdy o to niedbáią wychowáńcy moi.
11:
Połock wźięto á wżdy to moich nic nie ruſzy/
12:
Skámieli niedbáią ſtoią iáko głuſzy.
13:
Tátárzyn Ruſkie źiemie/ do końcá ſplundrował/
14:
Y ieſzcże ſie potrzećie ná to nágotował.
15:
Pomśćiliſmy ſie tego nie máłym poborem/
16:
Wżdy Moſkwi wrotá ſtoią do Litwy otworem.
17:
Wolą drudzy cżći ſpráwiáć/ wiáry nowe kowáć/
18:
Láſy kopáć/ brog ſtawiáć/ á wioſki kupowáć.
19:
Pánią vpſtrzyć w Złotogłow/ w Axámit forboty/
20:
Niżli w pole wyiácháć łeżeć pod Námioty.
21:
Słyſzą nieprzyiaćiele przes gránice ryią/
22:
A wżdy moi weſeli/ ſkaczą/ huczą/ piją.
23:
Zadny narod poſtronny/ nie miał tey wolnośći/
24:
Iákośćie wy tu mieli w moiey Polſkiey włośći.
25:
Obacżćieſz ſie w tym dobrze/ ſynacżkowie mili.
26:
Byśćie márnie wolnośći ſwey nie vtráćili.
27:
Z żáłośćią ia vżywam ninieyſzego świátá/
28:
Widząc iáka ná ſyny przychodźi vtrátá.
29:
Iuż ſie nie mogę odiąć ábych nie płákáłá/
30:
Gdym tę od przyrodzonych/ złą ſpráwę poznałá.
31:
Ku corkam Polskim.
Wſzákże


strona: H2

1:
W
Szákże ſie ieſzcże vdam do ſwych miłych corek/
2:
Owa ſtámtąd wybiorę porządnieyſzy wzorek.
3:
Ktorymbych ſie ćieſzyłá/ pátrząc ná dobry rząd/
4:
By źiemię odnowili/ á wykorzenili błąd.
5:
Ieſzcżeby dźieći tákich docżekáli cżáſow/
6:
Iżby dobre pożytki bráli z źiemie z láſow.
7:
Nigdy by tey drogośći głodu nie vználi/
8:
By mię iáko práwą máć/ wſzyſcy milowáli
9:
Corká Polska mowi ſyllab x.
10:
NIe płácż/ niepłácż/ náſza miła máći/
11:
Ieſzcżeć Pan Bog ſwoich nie zátráći.
12:
Kogoć karze toć ſą dobre znáki/
13:
Iuż ieſt w łáſce iego káżdy táki:
14:
Muśim ná cżás nieſzcżęśćiu folgowáć/
15:
Według Páńſkiey woley poſtępowáć.
16:
Bo to ſzcżęśćie ma nie pewne drogi/
17:
Potrzebuie ſwey wielkiey przeſtrogi.
18:
Komu ſie też ná cżás nagle ſtáwi/
19:
W krotkim cżáſu ieg oſerce ſkrwáwi/
20:
Poſpolićie zazdrość s ſzcżęśćiem chodźi/
21:
Stąd niechući w ludzkich myſlách płodźi.
22:
Także y ty ma miła mátuchno/
23:
Cżekay cżáſu/ vlegay ćichuchno.
24:
Aż ſie Pan Bog nád námi ſmiluie/
25:
Ty burzliwe cżáſy záhámuie.
26:
Przezeń ſie ty wſzyſtki rzecży dzieią/
27:
Iż ſie ludzie y tám y ſam chwieią.
28:
Nie noweć to ſą rzecży ná świećie/
29:
Dawnoć mocny tu ſłábego gniećie.
H ijAle


strona: H2v

1:
Ale piſmo ták święte powiáda/
2:
Kto ſie zniża ten wyſzſzey poſiáda.
3:
Ieſzcże dá Bog iż przyiydą ty cżáſy/
4:
Iż da mátká ſwoy pożytek z láſy.
5:
A z nas káżda będzie śpiewáć ſioſtrá/
6:
Gaude mater Poloná noſtrá.
7:
Iáko naſzy przodkowie śpiewáli/
8:
Ktorzy ćiebie mátkę miłowáli.
9:
Mátká Polska mowi: dáiąc błogo=
10:
ſłáwieńſtwo corkam ſwym.
11:
A
Cżem ſie ia ná ſyniech/ ſmutna omyliłá/
12:
Ale mię wżdy coruchná moiá poćieſzyłá.
13:
A ták zá to ich wdźięcżne/ ku mnie okazánie/
14:
Mieyćie od Páná Bogá wſzech dobr winſzowánie.
15:
Błogoſław wam wiecżny Pan/ ná źiemi y w niebie/
16:
Ták w pożytkach y ſpráwach/ y w káżdey potrzebie.
17:
Iáko on niegdy Iakob ſynom błogoſłáwił/
18:
Gdy ie po wſzech kráinách ná świećie rozſtawił.
19:
Abyśćie pánowáli Krolom y Kſiążętom/
20:
Ták ná Morzu/ ná źiemi/ mężom y źwierzętom.
21:
By wáſz rodzáy ná źiemi y w niebie był święty/
22:
Ktoby ná was rękę wznioſł/ áby był przeklęty.
23:
Ktoryby nieprzyiaćiel ná was ſie poruſzył/
24:
By go Pan Bog z rámienia ſwoiego ogłuſzył. grafika

strona: [I4]

1:
W
Aſze ſzcżęśćie/ nieſzcżęśćie/ ſpolne s námi będźie/
2:
W złych/ y w dobrych przygodách/ záſtąpim was
:
(wſzędzie
3:
Prowadz was Panie Boże proſtymi drogámi/
4:
Byśćie ſie oglądáli/ w dobrym zdrowiu s námi.
5:
Rzecż Posłow przed Kśiężną/ to ieſt/
6:
przed Polſką źiemią/ náſzą mátką.
7:
P
Rzyiecháliſmy ktobie/ mátko miłośćiwa/
8:
Bądź nád żeńſkim narodem náſzym litośćiwa.
9:
Poſłały nas do ćiebie/ náſze przyiaćiołki/
10:
Byś nas ták ſpráwowáłá/ iáko mátká pſzcżołki.
11:
Patrząc ná ty dziſieyſze/ obłędliwe cżáſy/
12:
Gdźie krzywdá s świętą prawdą/ śmie chodźić zápáſy.
13:
A nápoły zły z dobrym/ świátá vżywáią/
14:
Wſzetecżni przed ćichymi/ wſzędzie przodek máią/
15:
Zadney ſpráwiedliwośći/ vpráwá nie mamy/
16:
Poki mężowie rządzą/ iey nie docżekamy.
17:
Widźim iż o dobry rząd/ mężowie niedbáią/
18:
Bacżąc iákie drogośći/ vſtáwy nie máią.
19:
Iáko wielkie poſági/ tych cżáſow powſtáły/
20:
Wiele dźiewek vbogich/ ſtąd domá zoſtáły.
21:
Ná wſzyſtki zbytki świátá/ młodźi ſie vdáli/
22:
Drudzy z máłżonek ſwoich/ ſzáty poprzegráli/
23:
Ná oſtátek nie máią/ nád kimby ſie mśćili/
24:
Iedno by żony ſwoie/ opiwſzy ſie bili.
25:
A drudzy ie iuż w klozách/ w więźieniu chowáią/
26:
Ledwo kęſ chlebá z wodą/ oknem ieść podáią.
27:
A ieſzcżeby nie ták żal/ by iácy łotrowie/
28:
Ale ieſzcże gorſzy ſą/ w tey mierze pánowie.
Swą


strona: [I4v]

1:
Swą ćnotliwą małżonkę/ zháńbiwſzy porzući/
2:
A do iney niecnoty/ obroći ſwe chući.
3:
Dawáią nam Ochmiſtrze/ by ſlepe nas wodzą/
4:
Stáre/ chore/ gárbáte/ co nam pod nos ſmrodzą.
5:
Ná oſtátek nas máią/ za pracżki/ kuchárki/
6:
Dobrze że nam nie każą/ robić do grábárki.
7:
Dźiś nam rády ſtátecżney/ od ćiebie potrzebá/
8:
Nas wgániáią do piekłá/ ſámi chcą do niebá.
9:
Prośimy ćie pokornie/ chćiey wálny Syem złożyć/
10:
By ſie mogłá náſzá rzecż/ co dźień lepiey mnożyć.
11:
Potwierdź nam Artykuły/ potwierdź też y práwá/
12:
Aby mogłá rządnieyſza/ v nas być vſtáwá.
13:
Rozday też nam Vrzędy/ według ſwey godnośći/
14:
Káżda będzie rządnieyſza/ niż mąż w ſwoiey włośći.
15:
W pokoiu lud ſpráwowáć/ ſpráwiedliwość cżynić/
16:
Ná woynę/ okazánie/ kiedy trzebá wynić.
17:
A my tobie będziemy/ s powinnośći ſłużyć/
18:
Chłopi będą na żywność/ rolą pługiem płużyć.
19:
Iedne s ſwoich Vrzędow/ drugie s ſtátku ſwego/
20:
Poiedziemy gdzie trzebá/ z roſkazánia twego.
21:
Mátká Polſka dáie odpowiedź.
22:
W
Dźięcżne nam ieſt poſłowie/ wáſze przyiechánie/
23:
Obroć Boże w dobrą rzecż/ z vmyſłu ſtáránie.
24:
Wielkich rzecży żądaćie/ wielkiey rády trzebá/
25:
Zeſli nam Duchá ſwego/ Pánie Boże z niebá.
26:
Aby ten Narod Zeńſki/ záchowáły w cnoćie/
27:
Nie był dáley ná świećie/ w nieſłuſznym kłopoćie.
28:
Aby ſwą wolność miáły/ iáko wolni ludzie/
29:
A dáley nie chodźiły/ boſo po tey grudzie.
Náſzy


strona: L3

1:
Tákież cżynić Biſkupom/ Kſiędzu Kápitule/
2:
Aby więćey nie chodźił do pánny Orſzule.
3:
Mowi Bog w świętym piſmie/ drzewo niepożytne
4:
Ktore płodu nie dawa/ z ogrodá ia wytnę.
5:
Artykuł xviij. O Obronie.
6:
B
Edziem zá łáſką Bożą/ mieć lepſze obrony/
7:
Gdy ie poſtánowimy/ miedzy ſobą żony.
8:
Ná ktorycheſmy pirwey/ wiele vtracáli/
9:
Bo Pobory káżdy rok márnie obracáli.
Item.

10:
Widząc iż to Kroleſtwo/ w ſkárby ieſt vbogie/
11:
Nieprzyiaćiel poſelſtwá/ wſkazuie nam ſrogie.
12:
Przeſtáć muśim kopánia/ kominow murowáć/
13:
A w połu pod namiotkiem/ żywoty záchowáć.
14:
Tám tárgi ſzynkowánia/ y wſzelkie żywnośći/
15:
Vſtáwić/ áby wieźli do nas/ ze wſzech włośći.
16:
Ieſliby ſie gwałtownie ktore obchodźiły/
17:
Przywiązawſzy do kołá/ Będziem táką biły.
18:
Nie ták iáko v náſzych/ wſzyſtká ſpráwá zgáſłá/
19:
Niemáſz ſtraży/ kárnośći/ nie rozdáią Háſłá.
20:
Piją/ hucżą/ wołáią/ ogień wielki gore/
21:
Przeto niepożytecżne walki ich nieſpore.
22:
Lácno wiedźieć tych ſpráwę/ co ták pocżynáią/
23:
Bo ſzpiegow áni ſtrażow/ przed ſobą nie máią.
24:
Nieumieią obiecháć nieprzyiaćielſkiego/
25:
Woyſká/ áni záſádek cżynić przes chytrego.
26:
Nieſtworność/ nieżycżliwość/ pychá im pánuie.
27:
Przeto ſie ich poſługá/ dobra nie náyduie.
28:
Dali Bog my łepiey w to niż oni tráfimy/
29:
Iż nieprzyiaćielowi ſwemu odeprzemy.
L ijIedno


strona: L3v

1:
Iedno tego potrzebá/ by káżda ſłucháłá/
Mátká
ziemiá
Polská.

2:
Iáko nam miła mátká będzie náucżáłá.
3:
Ktorey ieſzcże ná Seymie/ s prośbámi ſpytamy/
4:
Iáko z nieprzyiaćielem káżdym wálcżyć mamy.
5:
Artykuł xix. Okázowánie.
6:
A
Le pirwey niż ſie tu/ co pocżnie dobrego/
7:
Káżda z powinowáctwá/ y z imienia ſwego.
8:
Okaże ſwą gotowość/ męſtwo ſwe Rycerſkie/
9:
Cżynić s nieprzyiaćielem/ iáko żony Perſkie.
10:
Okażem ſie z oſobná/ w Medyce ná błoniu/
11:
Chłopi piechotą poydą/ żeńſka płeć ná koniu.
12:
W ſzykowániu rządnie ſtać/ rowno z drugą ciáſno/
13:
Koniá śćiſnąć nogámi/ weyźrzeć w ocży iáſno.
14:
Nie vkázáć po ſobie/ złey myſli y ſtráchu/
15:
Drzewcem w chłopá vderzyć/ otoż tobie bráchu.
16:
A potym do Końcżyrzow/ tyłem bić ty chłopy/
17:
Vyźrzyſz s koni polecą/ iák od wiátru ſnopy.
18:
Iákie konie mamy mieć/ o tym pogádaymy/
19:
Wielkim ſzkápam wácháwym/ tákim pokoy daymy.
20:
Nośmy ná nich namioty/ páncerze/ obroki/
21:
Nie trzebá inych wozow/ ná nich nieść tlumoki.
22:
Wdowy niechay wſiadáią/ ná Tureckie konie/
23:
Mężátki ná báchmáty/ im ná práwey ſtronie.
24:
Záſie po lewey ſtronie/ ſtáną náſze corki/
25:
Będą wſiádáć k tey ſpráwie/ ná końſkie máćiorki.
26:
Prędko iecháć gdzie trzebá/ nie popádnie ſzkody/
27:
Ani ieźdźiec áni koń/ nie przedzierzy wody.
28:
Lekkie ieździć ná ſtrażą/ ná haki zaſadki/
29:
Przywieść nieprzyiacielá/ w pośrodek gromadki.
Biegáć


strona: L4

1:
Biegáć iáko mártyres/ bo im to przyſtoi/
2:
Trzy rázy ſie obroći/ niż chłop raz we zbroi.
3:
Wſzákeſmy też widżieli/ náſzych okazánie/
4:
Lepiey ſie tu okáżą/ pánny/ wdowy/ pánie.
Okázo=
wánie.

5:
Ktorzy v nich nawięcey dobr ſwych zutrácáli/
6:
Ci ſie w ten cżás naświetley s pocżtem okazáli.
7:
Iáko Srocżki Pawowie/ świetlno ſie byc zdáli/
8:
Ale kohutow mało/ coby ſie ſkim klwáli.
9:
Więcżſze pocżty nas będą/ niz náſzych brodacżow/
10:
Kiedy ze wśi nábierzem/ niewiaſt od oracżow.
11:
Gdzie ſie ieden vrodźi ſyn ſześć dziewek będzie/
12:
Przeſádźimy ie pocżtem/ ku potrzebie wſzędźie.
13:
Káżdey mieyſce dawamy/ choć s proſtego rodu/
14:
Ktora ná chłopie wygra/ hárcuiąc zawodu
15:
Artykuł xx. O Poborze.
16:
N
Aſzy kmiećie dawáli nieznośne pobory
17:
Muśial ná to drugi zbyć/ dwu wołu z obory.
18:
Chcąc my kmiotkom folgowáć/ y ſwoiemu ſtanu/
19:
Po dwu groſzu matce ſwey/ zlożym ná rok z lanu.
20:
A oná nam powinná/ zá to rádźić bedzie/
21:
Gdzie ſie kolwiek obroćim/ dáwáć żywność wſzędzie.
Mátká
ziemiá
polska.

22:
Artykuł xxj. O Cygániech.
23:
W
Idząc wielkie złodzieyſtwo przes łotry Cygány/
24:
Oſádzaymy ie w polách od Tátárſkiey śćiány.
25:
Zbudowawſzy im twierdze/ dla ſwych záchowánia/
26:
Niechayby Tátárſkiego/ ſtrzegli przebywánia.
Zywnośćią


strona: L4v

1:
Zywnośćią ie opatrzyć/ przydzie im to ſnádnie/
2:
Zdobywáć ſie ná konie/ Tátárom niech krádnie.
3:
Gdy iuż będą mieć ſwoie/ nadolne poſády/
4:
Támże cżárćie s pogánem/ vżyway ſwey zwády.
5:
A dla lepſzey pewnośći/ pobierzem im dźieći.
6:
Tedy ſie to łotrowſtwo/ dla nich nie rozłeći.
7:
Artykuł xxij. O Monećie.
8:
M
Onetá áby byłá w ſwey ziemi kowána/
9:
A po wſzyſtkim Kroleſtwie iáwnie obwołána.
10:
Z rudy ſwey przyrodzoney/ naſzey miłey mátki/
11:
Potrzebnieyſzeć żelázo/ niżli ſrebrne ſtátki.
12:
Bo tu w tey źiemi ſkárby nie pánuią drogie/
13:
Iedno Rudy Ołowne/ á Zelázo ſrogie.
14:
Pobráć ſkárby s Kośćiołow/ á kowáć Mynicę/
15:
Lepiey niżli bogáćić Kápłańſką piwnicę.
16:
Może być (Bog nie hárdy) záwżdy Boża chwałá/
17:
W Kośćiele przy kielichu/ y Krzyż s Kontryfałá.
18:
Artykuł xxiij. o Ziednocżeniu Litwy s Pruſy.
19:
P
Rzyłącżmy k ſobie w iedność/ Litwę dźikie Pruſy.
20:
Powiedzieć im iż máią/ przed ſobą dwá muſy.
21:
Albo ćiągnimy rowno/ álbo day pobory/
22:
A nie daſzli/ podźiſz precz z matcżyney komory.
23:
Ktory wſtąpi ná vrząd/ y pálcy popráwił/
24:
Slucháć nas przełozonych/ gdźie każą ſie ſtáwił
25:
Y wſzyſtko podeymowáć/ co ſtarſzy roſkażą/
26:
Wſzyſcy Páná ſrogiego/ dobrze ſobie ważą.
Co tu


strona: M4

1:
Albo puść ná nie ſtrzelbę/ dźiáłá/ árkábuzy/
2:
Będzieſz gonił po leſie ony Gáłáguzy.
3:
W grodziech ſwoie obrony/ wſzyſtki pokłádáią/
4:
Swego przełożonego/ s pilnośćią ſłucháią.
5:
Wierni ſą pánu ſwemu/ bo w wielkiey kárnośći/
6:
Knućim biją ledá ocż/ bes wſzelkiey litośći.
7:
Nie dáią ſie przenáiąć/ zá żadne Monety/
8:
Bo v nich káżdy Zmiennik/ z narodem przeklęty.
9:
Lud hárdy nicżemny/ w poſtáwie ſwey głupi/
10:
Nie trzebá mu wiáry dáć/ bo fáłſzem okupi.
11:
Nie zwiodą oni z náſzym/ ludem zbroynym bitwy/
12:
Tylko w leſie obrąbią/ gdy k nim iedzie z Litwy.
13:
Głod/ mor/ źimno/ niewcżeſność/ nigdy im nie ſzkodzą/
14:
Bo ſie oni w tey nędzy/ poſpolićie rodzą.
15:
Iáko w Moſkwi zamkow dobywáć.
16:
I
Ako maćie pod Moſkwą/ ſwoich zamkow doſtáć/
17:
Powiem wam/ iedno chćieyćie mey náuce ſproſtáć
18:
Inácżey dziś niż pirwey/ ty rzecży przychodzą/
19:
Wſzyſtki cżterzy żywioły/ k tey ſpráwie przywodzą.
20:
Ziemiá pirwſzy Element.
21:
Z
Ziemie napirwey ſzańce/ w nocy podziáłáią/
22:
Potym Stołę Háwerze/ pod párkan kopáią.
23:
Támże prochy záſádzą/ by rum vcżyniło/
24:
Aby ſie do tey dziury k ſzturmu przypuśćiło.
25:
Ogień wtory Element.
Drugie


strona: M4v

1:
D
Rugie záſie miſterſtwo/ Puſzkarze dziáłáią/
2:
Ogniſte kule w zamek/ z moźdzerzow puſzcżáią.
3:
Ták narychley Moſkiewſkie zámki popalićie/
4:
Kiedy dobrze ogniſte kule przypráwićie.
5:
Wiátr trzeci Element.
6:
W
Iátrem záſie ták drudzy zamkow doſtawáią/
7:
Sćierwem z wiátru párkány w koło oſtáwiáią.
8:
Tam miedzy obegnáńce/ mor ſie prędko rzući/
9:
Zdycháć będą od ſmrodu/ ktory go zá cući.
10:
Wodá cżwarty Element.
11:
G
Dzie miaſto leży w rowni/ nád iákim potokiem/
12:
Niżey záſtáwić potok/ wytopi ie ſkokiem.
13:
Ieſli groblą wyſoko ná dole vſypie/
14:
Ták ſie z miáſtá dla wody co żywo poſypie.
15:
¶ Ieſli ſie wam nie zdárzy tákowa náuká/
16:
Toć wáſzá napewnieyſza/ będzie ná to ſztuká.
17:
Oblec nieprzyiaćielá/ niepuſzcżáć żywnośći/
18:
Nie może tám długo trwáć/ káżdy lud w wielkośći.
19:
Moſkwy wſzędzie ná zamcech/ będą tlumy wielkie/
20:
Prędko ſtrapi głod nędzá/ przyrodzenie wſzelkie.
21:
Ale moi ſynowie/ co tylko pátrzáią/
22:
Lupow/ wiázdow/ á zamek dáłeko mijáią.
23:
Iż ſłyſzał pukawki/ ná Połocku łoni/
24:
Ali náſz ſpłochą ſpráwą co nadáley ſtroni.
25:
Tego fortelu nie wie/ gdzie wiele pukáią/
26:
Iuż tákie obegnáńce/ po woli miewáią.
Bo puká=


strona: N

1:
Bo pukáią z boiáźni/ chcąc lud precż zápłoſzyć/
2:
Gdy mu prochow nie ſtánie/ muśi ſobą wrożyć.
3:
Ná tákowe pukánie zdziáłáć w ſukniách ćienie/
4:
Iáko draby przy ſzańcoch/ ſpoſtáwiáć przy śćienie.
5:
Niechay ſtoią ná paloch/ zdziałáć im ruſznice/
6:
Poydzie k nim gęſta ſtrzelbá/ z zamku z hakownice.
7:
Vżywieſz krotochwile/ śmieiąc ſie zá ſzańcem.
8:
Iedno vmiey pocżynáć s tym weſołym tańcem.
9:
Dawſzy ſie im do woley kilko dni nápukáć/
10:
Potym ná nie fortelow/ ze wſzyſtkich ſtron ſzukáć.
11:
Vmieć ſie podſzáncowáć/ ſtać ná dobrym ráźie/
12:
Gdzieby był/ pátrzáiącym z błánkow/ ná przekáźie.
13:
Drugim leść po drábinkách/ álbo iść k ſzturmowi/
14:
Niech ſie chwieie fortuná/ przyidzieć k rozumowi.
15:
Szańce/ Dziáłá.
16:
T
Oć ſą ſzańce naprędſze/ Litewſkie koláſy/
17:
Gdy w nie źiemie nátłocżyſz/ ſtoią zá táráſy.
18:
Gdzie chceſz prędko przytocżyſz/ okopaſz ie w nocy/
19:
Máiąc kilko tyſięcy drabow ku pomocy.
20:
Ieſli doſtátek kolas/ ſtáwiay ie ſowito/
21:
Oſypuy ie z obu ſtron/ by ich nie przebito.
22:
Opátrzywſzy iuż dobrze/ dobrą ſpráwą ſzáńce/
23:
Wielkiey y máłey ſtrzelbie/ pocżynićie kráńce.
24:
Tám według proporcyey/ poſtánowić dźiáłá/
25:
Dobrze áby ſie tego/ káżda vcżyć chćiáłá.
26:
Nie záwżdy cudzoźiemcom/ tego ſie zwierzayćie/
27:
Sámy tey wſzyſtkiey ſpráwy/ pilnie dogłądayćie.
28:
Wiele tych cudzoźiemcow/ co liſty ſtrzeláią/
29:
Ktorzy z nieprzyiaćielem/ táyną ſmowę máią.
NZwłaſzcżá


strona: Nv

1:
Zwłaſzcżá ći Niemcżykowie/ vczynią to rádźi/
2:
Dla gieldy do przećiwney ſtrony ſie przyſádźi.
3:
Pirwey Szlęgi wypálić/ á potym Kártány/
4:
A za ſie będą pádáć ony ich párkány.
Szłęgi
dziáłá
kártány.

5:
Kiedy dziáło wypaliſz/ razy dwá Borzące/
6:
Chłodz ie rychło cżym chłodnym/ bo będzie gorące.
7:
Bes przeſtánku ze wſzyſtkich dżiał ſtrzełáć około/
8:
S tyłu/ s przodku tám y ſám/podawáiąc cżoło.
9:
Iáko wiele do dźiáłá/ ſypáć prochu maćie/
10:
Ieſli ſpráwny proch będzie/ pierwey to obácżćie.
11:
Nie ſyp co kulá waży/ ále co rozumieſz/
12:
Nábiy dziáło/ pátrz miáry/ ſtrzelay ieſli vmieſz.
13:
Ieſli proch párkan z gruntu/ ná ſtronę rozrzući/
14:
Tám ſie kázda do dziury/ ku ſzturmowi rzući.
15:
Idź chyłkiem położywſzy páwezy po ſobie/
16:
Zákrywſzy głowę/ pierśi/ s przodku ręce obie.
17:
Idźćie iedny po drugich/ s ſwemi proporcżyki/
18:
Idźćie przedſie choć mylą/ ſtrzelbą wáſze ſzyki.
19:
A drugie ręcżną ſtrzelbą máią was rátowáć/
20:
Co narychley proporzec/ ná párkan wpráwowáć.
21:
Aby drugim do tego/ dáły pewne znáki/
22:
Będzie dobra poſługá/ będzieli rząd táki.
23:
Drugim obycżáiem przes Ogień.
24:
D
Rabow kilo tyſięcy/ niechby mieli niecki/
25:
Hrube/ mocne/ lipowe/ iść s nimi w przećiecżki
26:
Pod párkan/ wlożywſzy ie ná ſwoie rámioná/
27:
Iść ſkokiem ſchyliwſzy ſie/ máiąc ſwe Známioná.
28:
Położ koniec ná źiemi/ drugi ná párkánie/
29:
Záłoż ogień s ſáletrą/ nic ći ſie nie ſtánie.
Odbież


strona: Nv

1:
Odbież ſkokiem wſzyſtkiego/ niech powoli gore/
2:
Ieſli ſuchy cżás będzie/ będą ognie ſpore.
3:
Nie zágáśi go wodą/ pod oną pałubą/
4:
Choćia ná to vderzy/ kloftą z wierzchu Grubą.
5:
Gdy tą ſpráwą poydziećie/ w koło miáſtá ná nie/
6:
Wnet vkażą przymierza/ známię ná párkánie.
7:
Drugim obycżáiem ſtrzelbá.
8:
M
Ieć możdżerze/ po temu/ mieć k nim kule wielkie/
9:
Ktore w mieśćie przebiją budowánie wſzelkie.
10:
Ludźi wiele pobiją/ ſtłuką domy/ dáchy/
11:
Będą ná obegnáńce nie máłe przeſtráchy.
12:
Ale tám wiecey godźić/ gdzie prochowe lochy/
13:
Obſzywſzy kule płotnem/ zápali w nich prochy.
wagá ná
Mozderz.

14:
Kulá ma być kámienna/ iáko cebr ná wielkość/
15:
Miey ná to ważkę mierną/ kędy trzebá náprość.
16:
Iáko Ogniſte kule dziáłáć.
17:
N
Vż záſie iák ogniſte/ kule dźiáłáć maćie/
18:
Náucżę was/ ieſli mię pilno poſłuchaćie/
19:
Trzebá płotná/ Sáletry/ Siárki/ nići/ ſmoły/
20:
Nie trzebá więcey chodźić do puſzkárſkiey ſzkoły.
21:
Vcżyń iákoby piłę/ s płotná ſowitego/
22:
Záwiń wto s tych máteryy/ prochu nieſpráwnego.
23:
Obſzyy to iáko piłę/ mocnymi nićiámi/
24:
Obćiągni mocno ze wſzech ſtron/ s konopi ſtrycżkámi.
25:
Roſpuść ſmoły doſtátek/ w kotle/ á w tym mácżáy/
26:
Ale ſie ná to pirwey/ tám dobrze rozbácżay.
N ijAby


strona: N2v

1:
Aby cżopek w tę kulę/ áż do prochu wetknął/
2:
Pirwey niżeś ſie kulą/ oney ſmoły dotknął.
3:
Bo tą dźiurą wyiąwſzy cżopek ogień doydzie/
4:
Tám w Możdżerzu/ gdy włożyſz/ iż ku gorze poydzie.
5:
Ktore gdy ták wyſtrzeliſz/ á tráfiſz ná dáchy/
6:
Ieſli ich wiele puśćiſz/ zápalą wnet gmáchy.
7:
Możeſz tákowe kule dziáłáć rozmáite/
8:
Abyć nikt nie przekáżal/ idź ná mieyſce ſkryte.
9:
Przycżyniay w nie Oleiu/ by gorzáły dłużey/
10:
Im ie namocniey zwijeſz/ tym polecą dużey.
11:
Ieſzcże wam máteryą drugą lepſzą powiem/
12:
Cżego miſtrz Puſzkarz nie wie/ dobrze to ná nie wiem.
13:
W ten proch co w kulę ſypieſz/ przycżyniay Burſztynu/
Burſztyn.

14:
Doſyć go w Gdańſku bywa/ Pokoſt s niego cżynią.
15:
Gdy ij ſtłucżeſz s ſáletrą/ á pocżyniſz kule.
16:
Srogi ogień vkaże/ pocżnieſzli w tym cżule.
17:
Szypy Ogniſte.
18:
T
Ymże też obycżáiem y ſzypy dziáłáią/
19:
S Kuſz álbo z Arkábuzow/ ná dáchy ſtrzeláią.
20:
Stłucż Sáletrę y węgle/ kęs żywice/ Siárkę/
21:
Vſtáwiwſzy tym rzecżom/ ná to ſluſzną miárkę.
22:
Przyłożyć to do ſzypu/ á płotnem obłożyć/
23:
Sćiągnąć dobrze nićiámi/ á w ſmole omocżyć/
24:
Tákież cżopek z wierzchu mieć/ wyiąwſzy zápálić/
25:
Zápali/ gdzie ſie może do dáchu przywálić.
26:
Iáko dziáłáć Race.
Jeſzcże


strona: N3

1:
I
Eſzcże druga náuká/ iáko dziáłáć Race/
2:
Ale to ſą k tym rzecżam/ máło płátne prace.
3:
Nákręć trąbek s pápieru/ formę vdziáławſzy/
4:
Záwięzuy ie ná końcu ná ſtypułek wzdziáwſzy.
5:
Nábijayże ie prochem/ ſtypulikiem onym/
6:
W ſwey formie/ prędkim/ miałkim/ á nie ſtánowionym
7:
Przywięż laſkę pod wagą/ á zápal od dźiurki/
8:
Poydzie wzgorę ku wiátru/ poki s ſtáwa rurki.
9:
Y tym Zamek zapali/ dobry miſtrz towárzyſz/
10:
Gdy Báwełny przycżyniſz/ w prochu ią vwárzyſz.
11:
Ieſli puśćiſz ku gorze/ przećiw wiátru poydzie.
12:
Zápali tym na dáchu/ gdzie do miáſtá doydźie.
13:
Iáko proch dziáłáć.
14:
P
Roch do ruſznic nalepſzy/ tákowy dziáłáyćie/
15:
Ieſli dobra Sáletrá/ pirwey oglądayćie.
16:
Y węgle z młodych laſzcżek/ dobrze wypalone/
17:
Toć grunt w rycerſzich rzecżách/ ná wſzelką obronę.
18:
Weźm Sáletry ſześć cżęśći/ ále iednę Siárki/
19:
Węgla tákież iednę cżęść/ przycżyń kęs bes miárki.
20:
Stłucż to ſpołu w Możdżerzu/ álbo zwierć w donicy/
21:
Albo przypraẃ ná wodzie/ ſtępy we młynicy.
22:
Zákrápiay cżęſto wodą/ by ſie nie kurzylo/
23:
Chceſzli też octem kropić by ſie ſtanowilo.
24:
Siekay á śiey przes durſzlák/ áby był źiárniſty/
25:
Ieſli dobra ſáletrrá/ będzie s niey proch cżyſty.
26:
Iáko bronić Zamkow.
27:
G
Dy maćie Zamkow bronić/ ták też vcżynićie/
28:
Hrubey proſtey Dębiny/ w zamek náwoźićie.
N iijS ktorey


strona: N3v

1:
S ktorey ſtrony párkány oſłábiałe znaćie/
2:
W koło ie tą dębiną/ gęſto oſtáwiayćie.
3:
Końce odwieść dáleko od muru v dołu/
4:
Ale wierzchy máią ſtać/ rowno z murem ſpołu.
5:
Po oney pochyloney ná vkoś dębinie/
6:
Nie oſtoi ſie kula/ ſzlozem ſie precż winie.
7:
Szkody żadney nie weźmieſz w murze y párkánie/
8:
Możeſz ſtać zá dębiną/ ſtrzeláć śmiele ná nie.
9:
¶ Nie ſtráſz s przodku nie pukay/ nie pſuy prożno prochu
10:
Cicho ſobie pocżynay/ nieboy ſie popłochu.
11:
Gdy ſie iuż vbeśpiecżą/ co zá murem ſtoią/
12:
Będą ſie domniemáwáć/ iż ſie zamku boią.
13:
Gdy iuż vyźrzyſz potrzebę/ puſzcżay ſtrzelbę ná nie/
14:
Coś zámieſzkał przes on cżás zá twą ſzkode ſtánie.
15:
¶ Ieſli ſie też kopáią pod mury/ párkány/
16:
Kopayćie ſie przećiw nim/ pod mur álbo śćiány.
17:
Zaſadźćież ſtrzelbę wielką/ pod párkánem w dźiurze/
18:
Aby ſzkodá nie byłá/ w śćiánie álbo w murze.
19:
Ieſli mieyſcá nie cżuieſz/ gdzie oni kopáią/
20:
Stáwiay ná mur miednicę/ pátrzyż gdzie brząkáią.
21:
Po brząkaniu wnet poznaſz/ w ktorą idą ſtronę/
22:
Gdy iuż mieyſce obacżyſz/ cżyń táką obronę.
23:
Iákom wyſzſzey vcżyłá/ záſadz ſtrzelbę ná nie/
24:
Vcżyniliby dziurę/ w murze y párkánie.
25:
Ieſli kule ogniſte/ puſzcżáią ná dáchy/
26:
Zmiátáy ie precż łopátą/ bo zápalą gmáchy.
27:
Nieday ná drzewie gorzeć/ wſzák to prziydzie ſnádnie/
28:
Szkody żadney nie cżyni/ gdy ná źiemię ſpádnie.
29:
Ná Kule wielkie kámienne/ co z Możdże=
30:
rzow puſzcżáią.

strona: N4

1:
I
Ieſli też kámiennemi kulámi ſtrzeláią/
2:
W zamek z niemáłą ſzkodą/ z wierzchu więc pádá=
:
(ią
3:
Iakom pirwey vcżyłá/ dębinę ſtáwiayćie/
4:
Co nahrubſza może być/ pod nią ſie chowayćie.
5:
Ile kroć rázow pádnie/ ná oney dębinie /
6:
Zmyli raz/ bo ſie zemknie bes ſzkody precż minie.
7:
Przećiw Szturmu.
8:
I
Eſli też chcą ku ſzturmu/ do wybitey dziury/
9:
Vcżyńćie przećiw dziurze/ pod ſamemi mury.
10:
Wielki doł y głęboki/ będą weń pádáli/
11:
Gdy to ná zad obacżą/ będą wnet pierzcháli.
12:
Tám ſie ich iáko Wilkow w dole nábijećie/
13:
Ieſli wſzego doſtátek/ w zamku mieć będziećie.
14:
¶ Vmiáłábychći więcey/ wam tego powiedzieć/
15:
Aleby nieprzyiaćiel wáſz o tym mogł wiedzieć.
16:
Iákie/ wrożki wietrunki/ ktemu maćie miewáć/
17:
Nie chcę teraz o tákich rzecżách iáwnie śpiewáć.
18:
Vpominánie mátki/ do ſtárſzey głowy.
19:
I
Vż ná ten cżás coruchny/ maćie doſyć o tym/
20:
Drugie rycerſkie ſpráwy/ nápiſzę wam potym.
21:
Toć wam napotrzebnieyſze/ ná ten cżás náuki/
22:
Pilne/ cżuyne/ á ſpráwne/ s poſłuſzeńſtwem ſztuki.
23:
Opuśćiwſzy ſwe właſne ſpráwy y pożytki/
24:
Przećiw nieprzyiaćielom/ gotowe być wſzyſtki.
25:
Ciebie też vpominam miła ſtárſza głowo/
26:
Aby miáłá od wſzyſtkich záwżdy dobre ſłowo.
Wielkáć


strona: N4v

1:
Wielkać to rzecż Krol v nas/ wielka iego rádá/
2:
Ieſliby w cżym wyſtąpił/ wſzem ſzkodliwa wádá.
3:
Iako pręt nád dziećięćiem/ kiy nád chłopem wiśi/
4:
Ták miecż goły nád krolem/ ná ćienuchney nići.
5:
Nigdy nie ieſt przeſpiecżen/ ma być záwżdy zbroyny/
6:
Choćiaby chćiał nie może/ być ná ſwym ſpokoyny.
7:
Nie ſadź ſie ná ſwoy rozum/ áni walcż w ſwey ſkorze/
8:
Wyſtaw zbroyne Rycerze/ cnotliwe ku gorze.
9:
Nie pátrz ná zacność domow/ áni ná ich grozy/
10:
Ale kto dobrą ſpráwą/ poſpolną rzecż mnoży.
11:
Temu bądź przychylnieyſza/ tego mieway w rádzie/
12:
Co wioſek nie kupuie/ niema kupiey w ſkłádźie.
13:
Ani owych co ſie z win dobrych/ mocnych/ chłubią/
14:
Piją z gośćmi weſeli/ á chudźinę ſkubią.
15:
Niech ſie káżdy weſeli á ſwey ſpráwiedliwośći/
16:
Ná wſzyſtki mężoboyce/ nie mieway litośći.
17:
Niechce pan Bog przepuśćić/ tákowey Kráinie/
18:
Gdzie przez ſtárſzych niedbáłość/ niewinny lud ginie.
19:
Niechay ſie ćiebie boi/ káżdy twoy poddány/
20:
Niech roznośći nie będzie miedzy Szláchtą pány.
21:
Gdyż wſzyſcy iedno práwo/ iednę cenę máią/
22:
Choćia vkłon/ vććiwość/ możnieyſzemu dáią.
23:
Miey ná dobrym bacżeniu/ dobre Vrzędniki/
24:
Wyżeń od ſwego dworu/ błazny pochlebniki.
25:
Stároſtowie w gránicách niechay bácżność máią/
26:
Szláchćicom ſie vbogim/ dobrze záchowáią.
27:
Nie záſmucay żadnego/ gdy ćie o co prośi/
28:
Ieſli dobrym vmyſłem/ k tobie ſwą chuć wznośi.
29:
Znáćći ſerce vprzeyme/ znáćći go po chodzie/
30:
Kto cnoćie nie folguie/ dufáiąc vrodzie.
31:
Iuż tám hárdość przeważa/ iuż s kloby wychodźi/
32:
Przeto ſie wzgorę wſpina/ nád inym przewodźi.