![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
strona: 1
1:
Syem Niewieśći
2:
Marćiná Bielskiego.
3:
¶ Teraz nowo przez Ioáchimá Biel=
4:
ſkiego/ ſyná iego/ wydány.
5:
M. D. L X X X V I.
strona: 2
| 2. |
1:
Przemowá Białychgłow
2:
do Mężcżyzn.
3:
Y
Coż ſie z nas śmieiećie Pánowie z brodámi/
4:
Zaż nam Bog wiele nie dał ſwjch dárow przed wámi?
5:
Przypátrzćie ſie nam dobrze/ w ták głádkiey vrodzie/
6:
Gdy Zimie ná weſelu/ á Máiá w ogrodzie:
7:
Rzecż głádka/ płeć ſubtelna/ wdzięcżna ná weyźrzeniu/
8:
Cżego nie dał żadnemu innemu ſtworzeniu:
9:
Miárę w pićiu/ iedzeniu: z tąd długi wiek mamy/
10:
Lepſze y lutośćiwſze/ trzeźwieyſze bywamy.
11:
To naprzod máiąc/ cżemuż też rádzić niemamy/
12:
O dobrym ſpolnym náſzym? á zwłaſzcżá że znamy
13:
Gnuśne was męże náſze. Niech/ gdy nie vmiećie/
14:
V nas rząd iáki będzie: á z nas ſie nie ſmieyćie.
:
grafika
| 3. |
15:
Syem Niewiesći.
:
grafika
16:
☞ Perſony rozmawiáiące:
17:
Kátáryná/ Beatá/ Ludomiłá/ Conſtáncya/
18:
Potencyaná/ Eufemia y Polixená.
19:
Kátáryná.
20:
I
Vż dáley śioſtry miłe nie bądźmy w tym błędzie/
21:
Ktorego v nas pełno po wſzey Polſzce wſzędzie:
22:
Prozno ſie mamy ſpuſzcżáć ná męſkie oſoby/
23:
Iuż oni nie odſtąpią ſwoiey zwykłey proby.
24:
Stáraymy ſie o lepſze/ z ſwey ſtrony/ porządki/
25:
Choćia oni nas zową białegłowy/ prządki:
26:
Ku więtſzemu zelżeniu/ kobietámi zowią/
27:
Káżdydzieńby chćiał poiąć żonę ſobie nową.
28:
Gdyż ták náſzy mężowie ſą złego bacżenia/
29:
Niedbáią o porządek/ o drogę zbáwienia:
30:
Widząc iákie ze wſzech ſtron doległośći mamy/
31:
Vpadek ſwoy widzimy/ á wżdy nic niedbamy:
32:
Więcey ſtrzegą powagi/ okazáłey mowy/
33:
Niżli coby przynioſło nam pożytek zdrowy.
34:
To ich rádá ná Seymie/ chłopká ná wśi złupić/
35:
A ná ſwych kołácyach káżdy dzień ſie vpić.
36:
Krolá Páná ſwoiego/ máło ſobie ważą/
37:
Gdzie mu prawdy potrzebá/ tám ſie nie okażą. | A 4 | Tylko |
strona: 4
| Marć: Bielskiego. | 4. |
1:
Tylko właſnych pożytkow z pilnośćią ſzukáią/
2:
A o Poſpolitą rzecż/ o tę nic niedbáią.
3:
Gdyż ſie ſámi mężowie nie vmieią rządzić/
4:
Iákoż y my niemamy ſpołu z nimi błądzić?
5:
A tákby nam lepiey ſtáć przy ſwey zdrowey rádzie/
6:
Niżliby nam mieli być potym ná zawádzie.
7:
Trzebá nam łáwę ſwoię oſobno záſádzić:
8:
Mężom każmy kądziel prząść/ ſámy będziem rádzić.
9:
Dobrze wſzyſcy obacżą/ iż lepſzy rząd będzie/
10:
Gdy żoná ná mężowym mieyſcu w Rádzie śiędzie.
11:
Beatá.
12:
M
Ogąć oni przezywáć żony kobietámi/
13:
Aleć też nie dokońcá máią rozum ſámi:
14:
Naydzie więtſzą ſtátecżność przy náſzych kobietách/
15:
Niżli przy Pániech Rádnych/ co chodzą w koletách.
16:
Choćia przed drugim ſtoi ſłużebnikow rotá/
17:
Wżdyby nálazł tákiego/ coby ćiągnął kotá.
18:
Choćiam iá ieſt żeńſka płeć/ w podwikę záwita/
19:
Gdy do rády mąż idzie/ mnie o wſzyſtko pyta.
20:
Tákżeć też/ ia rozumiem/ y drudzy dziáłáią/
21:
Iż/ gdzie przyidzie potrzebá/ żon ſie dokłádáią.
22:
Pátrzćieſz ieſli nie lepſzy rząd poſtánowimy/
23:
Gdy ſobie oſobny Syem/ ku ſpráwam/ złożymy.
24:
Iáko mamy k temu przyść/ o tym pogadaymy/
25:
Ziechawſzy ſie ná mieyſce/ poſły wybieraymy.
26:
A poślemy do Polſki/ náſzey miłey mátki/
27:
Dawáiąc ſie iey pod moc/ ze wſzyſtkimi ſtátki.
28:
Aby nam Syem złożyłá/ ná mieyſcu gdzie ſłuſznym/
29:
Rzecży ſpolney z pożytkiem/ y zbáwieniem duſznym. | Poiedziem |
strona: 5
| Syem Niewieśći. | 5. |
1:
Poiedziem nań ochotnie/ będzieli cżás Boży:
2:
Choćia náſze brodacże ten náſz Syem zátrwoży.
3:
Byſmy przez ſwą niedbáłość/ nie vpádły potym/
4:
Ziechawſzy ſie ná mieyſce/ pogadaymy o tym.
5:
Dawnom o tym ſłycháłá w Kronikách piſano/
6:
Iż niewieśćie pogłowie w Rádę wybierano:
7:
Y ſáme Ceſárzowe z nimi tám śiadáły/
8:
Spolney rzecży y práwá pilnie przeſtrzegáły.
9:
Ludomiłá.
10:
N
Ie noweć to ſą rzecży śieſtrzyce namilſze/
11:
Iż pogłowie żeńſkiey płći rządnieyſze/ cnotliw
:
ſze/
12:
Niżli náſzy mężowie: co piją/ miłuią/
13:
Nigdy nic gruntownego w Rádách nie vkuią.
14:
Przeto on Rzymſki Ceſarz/ w Rzymie to był ſpráwił/
Varius Heliogaballus.
15:
Zeńſki Senat Vććiwy/ oſobny vſtáwił:
16:
Aby też drugie ſpráwy ná nie przekłádano/
17:
A ich vććiwey rádzie pierwſze mieyſce dano.
18:
Nie bez przycżyn to byli w Rzymie vdziáłáli/
19:
Bo ſie ná wſzyſtki złośći Ceſárze vdáli.
20:
Tákże nas żeńſki rodzay bacżąc trzeźwy/ mierny/
21:
Státecżny/ vſtáwicżny/ y káżdemu wierny/
22:
Przełożyli ná Rádę/ y ná wielkie ſpráwy:
23:
Chodzili ná pytánie potym do ich łáwy.
24:
Potym przewrotni ludzie/ prędko odmienili/
25:
Senat Senátuluſem/ z zazdrośći/ okrzćili.
Senatulus.
26:
A ták miłe śieſtrzyce/ Bietá dobrze rádzi/
27:
Poſły poſłáć w tey mierze do Kśiężny nie wádzi:
28:
Podawſzy Artykuły ſpiſáne gotowe/
29:
Będzie wſzech poććiwośći to poſelſtwo zdrowe. | A iij | Widząc |
strona: 6
| Marć: Bielskiego | 6. |
1:
Widząc co cżynią náſzy/ ná ſwych Seymiech wielkich/
2:
Pocżną ále nie dotrą/ ruſzáć rzecży wſzelkich
3:
Ieſli będzie náſz Senat mierny/ zgodny/ trwáły/
4:
Wielebyſmy w ſwych ſpráwách/ nád ſwe męże miáły.
5:
Konſtáncya.
6:
N
Ie zda mi ſie byſmy w to tráfiły/
7:
Iákoſmy tu ſobie zámyśliły:
8:
Ieślibyſmy ſwe męże gániły/
9:
Sobiebyſmy ſromotę cżyniły.
10:
Bo my z mężow ſwych vććiwość mamy/
11:
Y przodkiem ie wſzędzie przekłádamy.
12:
Sámo przyrodzenie okázuie/
13:
Iż mąż żenie zawżdy roſkázuie.
14:
Piſze Moyzeſz y drudzy Prorocy/
15:
Iż żoná ieſt w ſwego mężá mocy.
16:
Mężowie ſą náſzy goſpodarze/
17:
Muſzą záwżdy w pracey być ná ſparze:
18:
Nędze ćierpieć ná woynie/ gárdłowáć:
19:
Iáko ich ſtąd nie mamy żáłowáć?
20:
A my domá śiedzimy by kwocżki/
21:
Vpſtrzywſzy ſie/ rzegocąc by ſrocżki:
22:
Poydziem w plęſy/ gonionego/ w ſkoki/
23:
A męże nam pozwano ná Roki.
24:
Muśi iecháć/ bo iuż Rok záwity/
25:
Wdział Opońcżą/ Páni Axámity.
26:
Páni domá co chce to ie/ pije/
27:
A mąż w drodze iśćie nie vtyie.
28:
Pátrzćież pilnie w iákieyeſmy cenie/
29:
Mąż nic nie ma/ wſzyſtko oddał żenie. | Prozno |
strona: 7
| Syem Niewieśći. | 7. |
1:
Prozno tedy tych rzecży poruſzáć:
2:
Mali być źle/ lepiey nie pokuſzáć.
3:
Potencyaná.
4:
Y
Coż zá goſpodárſtwo po ſwych mężach znaćie/
5:
Ze ie ták nád obycżay bárzo przekłádáćie?
6:
Przypátrz ſie iedno dobrze iáko pocżynáią/
7:
Zon ze wſzyſtką robotą domá odieżdżáią:
8:
Nam każą domá śiedzieć/ prząść kądziel á motáć/
9:
A ſámi dzień podle dniá będą ieżdżąc łokáć:
10:
Domá ſtęka/ niemoże/ ále indzie ſkocży:
11:
Swą gárdzi/ á ná cudzą cżárt rozedrze ocży.
12:
Co też ná woynie zbroią widzimy ná oko/
13:
Iáko źiemię ſpuſtoſzą bráćiey ſwey ſzeroko.
14:
Ci o tym dobrze wiedzą/ co ich to dolega/
15:
Iáko Rycerz od láſá pſtrey krowie zábiega:
16:
Iáko záśię z niewodem do ſtawku záchodzi/
17:
Choćia tám ryb nie ſadzał/ á wżdy po nie brodzi.
18:
Co też mowiſz iż ieżdżą w złą chwilę ná Roki:
19:
Sobie ſámi w tym krzywi/ iż cżynią odwłoki.
20:
Snádniećby w to/ by chćieli/ wſzyſcy vgodzili/
21:
Iżby ku tym vtrátam ták nie przychodzili.
22:
Nie trzebá ich żáłowáć/ gdy ſie w tym nie cżuią/
23:
Iż praw ſwoich nierządnych znowu nie przekuią.
24:
Co też mowiſz iż Pánie chodzą ochędożnie:
25:
Cżynią to zá zwycżáiem ſtárodawnym drożnie:
26:
Ieſli ich ochędoſtwo cnoty nie naruſzy/
27:
Káżdy im to zá dobry obycżay potuſzy.
28:
Mamy to z Veturyey oney Rzymſkiey Pániey/
Veturya
29:
Gdy iey ſyn Coryolan obegnał Rzym zá niey: | Niechćiał |
strona: 8
| Marć: Bielskiego | 8. |
1:
Niechćiał názad vſtąpić/ gdy Rádá prośiłá/
2:
Aż gdy mátká z Pániámi k niemu przyſtąpiłá.
3:
Nie cżynim nic nowego cżego nie bywáło/
4:
Wiele ſie tákich rzecży pierwey przygadzáło.
5:
Ieśliśćie Hiſtorye ſtáre kiedy cżćiły/
6:
Iáko Pánie y Pánny ná koniech ieździły:
7:
Kroleſtwá pośiadáły/ mocarze pobiły/
8:
Zaden ſie im nie opárł/ káżdego zwalcżyły.
9:
Iedná Penteſylea co v Troiey byłá/Penteſylea.
10:
Dzieśięć mężow walecżnych ſwą ręką pobiłá.
11:
Tomirys też krolowa Cyruſá śćiąć dáłá/Tomiris.
12:
Y głowę iego w becżce/ krwie pełney/ narzáłá.
13:
Nuż Mitrydáteſſowá żoná/ zaż nie byłá
14:
Dość mężna/ co z ſwym mężem ná woynę ieździłá?
15:
Oná też Zenobia Kśiężná Pálmireńſka/Zenobia
16:
Wźiąwſzy męſką oſobę/ będęcy płeć żeńſka/
17:
Swoie nieprzyiaćiele wſzyſtki zwyćiężyłá:
18:
A mężá Odenatá z wieże wyzwoliłá.
19:
Też obycżay w Indyey wſzędzie ná wſchod ſłońcá/
20:
Zony rządzą/ á chłopi ſłużą im dokońcá:
21:
Y wożą ie ná woźie záprzągſzy ſie ſámi/
22:
Siedząc bicżem ná woźie pogania ie Páni.
23:
Wieleby tego było/ bych wam powiádáłá
24:
O zacnych białychgłowách/ com o nich cżytáłá:
25:
Sámá Pánná Márya nas wſzech vśláchćiłá/
26:
Bez męſkiego plemieniá ſyná porodziłá:
27:
Przed tą ſámą vſtáną ich wſzyſtki fortele/
28:
Nie trzebá ſłáć do Siedm miaſt po żadne ortele.
29:
Piſmo święte okaże/ żeſmy ſą godnieyſze:
30:
Konaymy rzecż pocżętą/ będziem my rządnieyſze. | Eufe= |
strona: 9
| Syem Niewieśći. | 9. |
1:
Eufemia.
2:
N
Ietákby to śieſtrzyce w ty rzecży wſtępowáć/
3:
Ktoby co chćiał dobrego w ſwey ſpráwie vko=
:
(wáć:
4:
Nie płocho/ áni z gniewē przećiw mężō krocżyć/
5:
Co ieſt potrzebnieyſzego/ to w ſpolną rzecż wtocż y
6:
Ziechawſzy gdzie ná mieyſce/ Wálny Syem położyć/
7:
A ſłuſzne Condycye w Artykuły włożyć.
8:
Potym wſzyſtkim poſpołu iáwnie głoſem cżytáć/
9:
Ieſli ſie im podoba/ wſzech z oſobná pytáć:
10:
Bo oni/ co my cżynim/ w śmiechy obracáią/
11:
Náſzę ſpráwę y rádę zá błazeńſtwo máią.
12:
Y teraz co cżynimy/ ſkoro to vſłyſzą/
13:
Wnet ieden do drugiego nowiny roſpiſzą:
14:
Będą ſobie powiádáć/ z nas bieśiády ſtroić/
15:
Y to w dworſtwo obráćáć: coż chcą żony broić?
16:
Coś nowego chcą kowáć: płocha żeńſka rádá.
17:
Ali z nimi gotowa będzie o to zwádá.
18:
Konſtáncya.
19:
N
Vże nuże moie przyiaćiołky/
20:
Cżás do rády zdziáławſzy gomołki.
21:
Trzebá by ſie káżda wyſtrzegáłá/
22:
By ſerwatką w rádzie nie śmierdziáłá.
23:
Bo my cżęſto małdrzyki tworzymy/
24:
Ludziom pod nos podołki kurzymy.
25:
Włoſy długie/ rozum krotki mamy/
26:
W tákie rzecży prozno ſie wdawamy.
27:
Moiá wrożká ták mi vkázuie/
28:
Iż ſie wáſzá rádá zopákuie. | B | Kátáry= |
strona: 10
| Marć: Bielskiego | 10. |
1:
Kátáryná.
2:
N
Iewiem co zá duchá maſz/ pływaſz przećiw wo=
:
(dzie/
3:
A co iedno przerzecżeſz/ ćiągnieſz ku niezgodzie
4:
Szkodáć y tego ſłowá mowić/ Konſtáncya/
5:
Właſniey gdy ćię názową/ Páni diſzkordya.
6:
Mowiſz przećiwko ſobie/ bez rozmyſłu wſzego/
7:
Máiąc mężá/ iák ſłyſzę/ w Rádzie nicżemnego.
8:
Ile mogę rozumieć po twoiey oſobie/
9:
Więcey mu ty pánuieſz/ niż kiedy on tobie.
10:
A nie wierzę ábyś go miotłą nie bijáłá/
11:
Y wotum mu do rády ſámá nie piſáłá.
12:
Polixená.
13:
Z
Nam ia dobrze iey mężá/ Gotárdem gi zowie/
14:
Chromy y iednooki/ záiąka ſie w mowie:
15:
Nie może iey náłáiáć/ áni iey vgoni:
16:
Gdy mu krádnie pieniądze/ oko mu záſłoni.
17:
Kiedy ſie nań rozgniewa/ názywa go/ ſmrodzie:
18:
Grochu poſpie/ przyłoży deſzcżołką ná wſchodzie.
19:
Spádnie ná łeb nieborak/ niewie co ſie dzieie:
20:
Páni rzkomo żáłuie/ á z niego ſie śmieie.
21:
Konſtáncya.
22:
I
Vż to z dworſtwá wychodzi śieſtrzyce/
23:
Wywrácaſz tu moy żywot ná nice. | Mężá |
strona: 11
| Syem Niewieśći. | 11. |
1:
Mężá mego y mnie wykłádáćie/
2:
A ſámy ſie k temu bárzo maćie/y
3:
Byśćie męże po ſwey woley miáły/
4:
Wolność we wſzem cżynić coby chćiáły:
5:
Ano to ſą nieprzyſtoyne rzecży/
6:
Męſkie ſpráwy nam mieć ná ſwey piecży.
7:
Cżego Bog y przyrodzenie broni/
8:
Ten wáſz vmyſł gdy wiátr chynie zroni.
9:
Ludomiłá.
10:
Z
Gadzaymy ſie/ o śioſtry/ á vchodźmy zwády/
11:
Chcemyli precż wyrzućić obycżay ſzkárády.
12:
Wſzák też wolność ná świećie mamy iáko drudzy/
13:
Chłopi nas zniewólili/ ieſteſmy by ſłudzy:
14:
Odięli nam ſtolice/ odięli y zbroię/
15:
Byſmy k złemu nie przyſzły/ o to ia ſie boię.
16:
Przeto Bog dał ięzyki/ abyſmy mowiły/
17:
Przeto głowę z rozumem/ ábyſmy rádziły.
18:
W tey mierze nas ſtánowi/ iák męże ſpoſobił/
19:
Swemi wielkimi dáry/ nas dobrze ozdobił.
20:
Iedno przez ſwą niedbáłość wiele opuſzcżamy/
21:
A ná ſobie przewodzić tym opilcom damy.
22:
Máią Księża ſwe Seymy/ Mniſzki kápituły/
23:
Y złodziey ná ſwobodzie ieſt w ſwey rzecży cżuły.
24:
Tylko my ſáme żony z ſwego vrodzenia/
25:
Nie mamy ſpołecżnego ku rádzie ſchodzenia.
26:
Stáraymyſz ſie o tę rzecż/ coſmy przedśię wźięły/
27:
Ieſli ták zániechamy/ pewnieſmy zginęły.
28:
Komu ſie náſzá ſpráwá podobáć nie będzie/
29:
Niechayże gdzie chce idzie/ tám ſobie zágędzie. | B ij | Jako |
strona: 12
| Marć: Bielskiego | 12. |
1:
Iáko gdy Katonowi w Rzymie powiedziano/
2:
Wynidź álbo odmień twarz/ y pátrz iáko grano.
3:
Polixená.
4:
O
Iednę nic perſonę/ doſyć innych mamy/
5:
Ktora więcey głoſow ma/ tey poſelſtwo damy.
6:
Potym będzie żáłowáć druga tey niezgody/
7:
Gdy ták márnie vtráći ſławę y ſwobody.
8:
Potencyaná.
9:
I
Vż wſzyſtki iednoſtáyne wotá ſwoie zdáły/
10:
By Kátryná z Beatą w poſelſtwie iecháły:Referendarz.
11:
Doległośći od wſzech nas náſze powiedziáły/
12:
Od Pániey miłośćiwey Seymu pożądáły.
13:
Artykuły podaćie/ ktore ſą ſpiſáne/
14:
Potym będą w poſpolſtwo ná druku wydáne.
15:
Byśćie tám ſámy z śiebie więcey nie mowiły/
16:
Iedno coſmy wam wſzyſtki ſpołem porucżyły.
17:
Co ſtrawićie/ to wſzyſtko záśię wam wroćimy:
18:
Skąd to weźmiem/ ieſzcże ſie ná to rozmowimy.
19:
Kátáryná.
20:
G
Dyżeśćie to o śioſtry ná nas przełożyły/
21:
Choćia inne niżli my dobrze mędrſze były:
22:
Ale cnota z káżdą z was iśćie możem zrownáć:
23:
Poſelſtwo pilnie ſpráwim/ ma to káżda poznáć. | Jesli |
strona: 13
| Syem Niewieśći. | 13. |
1:
Ieślibyſmy w tey ſpráwie ná cżym ſzwánkowáły/
2:
Prośimy ábyśćie nas nie odſtępowáły.
3:
Potencyaná.
4:
W
Aſze ſzcżeśćie/ nieſzcżeśćie/ ſpolne z námi będzie/
5:
W złych y w dobrych przygodách záſtąpim was
:
wſzędzie.
6:
Prowadź was Pánie Boże proſtjmi drogámi/
7:
Byśćie ſie oglądáły w dobrym zdrowiu z námi.
8:
Rzecż Posłow przed Kśiężną/
9:
to ieſt/ przed Polſką Ziemią/
10:
mátką náſzą.
11:
P
Rzyiecháliſmy k tobie mátko miłośćiwa/
12:
Bądź nád żeńſkim narodem náſzym litośćiwa.
13:
Poſłáły nas do ćiebie náſze przyiaćiołki/
14:
Byś nas ták ſpráwowáłá/ iáko mátká pſzcżołki.
15:
Pátrząc ná ty dziśieyſze obłędliwe cżáſy/
16:
Gdzie krzywdá z świętą prawdą śmie chodzić zápáſy
17:
A nápoły zły z dobrym świátá vżywáią/
18:
Wſzetecżni przed ćichymi wſzędzie przodek máią.
19:
Zadney ſpráwiedliwośći v práwá nie mamy/
20:
Poki mężowie rządzą/ iey nie docżekamy.
21:
Widzim iż o dobry rząd mężowie nie dbáią/
22:
Bacżąc iákie drogośći/ vſtáwy nie máią.
23:
Jáko wielkie poſági tych cżáſow powſtáły/
24:
Wiele dziewek vbogich ztąd domá zoſtáły.
25:
Ná wſzyſtki zbytki swiátá młodzi ſie vdáli/
26:
Drudzy z małżonek ſwoich ſzáty poprzegráli. | B iij | Náoſtá= |
strona: 14
| Marć: Bielskiego | 14. |
1:
Náoſtátek/ nie máią nád kimby ſie mśćili/
2:
Iedno by żony ſwoie/ opiwſzy ſie/ bili.
3:
A drudzy ie iuż w klozách w więźieniu chowáią/
4:
Ledwo kęs chlebá z wodą oknem ieść podáią.
5:
A ieſzcżeby nie ták żal/ by iácy łotrowie:
6:
Ale ieſzcże gorſzy ſą w tey mierze Pánowie.
7:
Swą cnotliwą małżonkę zháńbiwſzy porzući/
8:
A do iney niecnoty obroći ſwe chući.
9:
Dawáią nam Ochmiſtrze/ by ślepe nas wodzą/
10:
Stáre/ chore/ gárbáte/ co nam pod nos ſmrodzą.
11:
Náoſtátek/ nas máią zá pracżki kuchárki/
12:
Dobrze że nam nie każą robić do Grábárki.
13:
Dziś nam rády ſtátecżney od ćiebie potrzebá/
14:
Zdarz tylko to nam Boże y błogoſłaẃ z niebá.
15:
Prośimy ćię pokornie/ chćiey Wálny Syem złożyć/
16:
By ſie mogłá náſzá rzecż co dzień lepiey mnożyć.
17:
Potwierdź nam Artykuły/ potwierdź też y práwá/
18:
Aby mogłá rządnieyſza v nas być vſtáwá.
19:
Rozday też nam Vrzędy/ według ſwey godnośći:
20:
Káżda będzie rządnieyſza niż mąż w ſwoiey włośći.
21:
W pokoiu lud ſpráwowáć/ ſpráwiedliwość cżynić/
22:
Ná woynę okazánie/ kiedy trzebá/ wyniść.
23:
A my tobie będziemy z powinnośći ſłużyć/
24:
Chłopi będą ná żywność rolą pługiem płużyć.
25:
Iedne z ſwoich Vrzędow/ drugie z ſtátku ſwego/
26:
Poiedziemy gdzie trzebá z roſkazánia twego.
27:
Mátká Polſká dáie odpowiedź.
28:
W
Dzięcżne nam ieſt/ Poſłowie/ wáſze przyiechánie/
29:
Obroć Boże w dobrą rzecż to wáſze ſtáránie. | Wielkich |
strona: 15
| Syem Niewieśći. | 15. |
1:
Wielkich rzecży żądaćie/ wielkiey rady trzeba/
2:
Zeſzli nam Duchá ſwego Pánie Boże z niebá.
3:
Aby ten narod żeńſki záchowáły w cnoćie/
4:
Nie był dáley ná świećie w nieſłuſznym kłopoćie.
5:
Aby ſwą wolność miáły/ iáko wolni ludzie/
6:
A dáley nie chodziły boſo po tey grudzie.
7:
Náſzy wdzięcżni Poſłowie z tym was odpráwuię:
8:
Gdy was wſzech ku tym rzecżam chutliwe pocżuię/
9:
Pomogę wam do tego co ſie będzie godzić/
10:
Ták iákoby nie mogło nic nikomu ſzkodzić.
11:
Owa w to vgodzimy coby dobrze było/
12:
Aby niewieśćie plemię w ſwey powadze żyło.
13:
Syem wam ſkłádam/ gdziekolwiek mieyſce obierzećie/
14:
A nas k temu Seymowi przed cżáſem wzowiećie.
15:
Tám z ſobą pomowimy w rzecżách poſpolitych/
16:
By drudzy przykład bráli z tych Rad známienitych.
17:
Artykuły ktoreśćie nam w ręce podáły/
18:
Nie wſzyſtki/ ále drugie/ nam ſie podobáły.
19:
Tám ná Seymie będziemy o nich práktykowáć/
20:
Ktore ſą potrzebnieyſze/ ty możem záchowáć.
21:
Kiedy do was z Rádámi ſwymi przyiedziemy/
22:
Niegdzie ieſzcże przydamy/ á drugdzie vymiemy.
23:
A iuż ták z tym poſelſtwem w imię Boże iedźćie/
24:
Sioſtrom ſwym łáſkę náſzę y miłość powiedzćie.
25:
Posłowie poſelſtwo oddawáią.
26:
I
Ey miłość Páni náſzá/ mátká miłośćiwa/
27:
Ieſt żeńſkiemu narodu wſzech fortun życżliwa:
28:
Laſkę ſwą/ miłość/ przez nas/ wam wſzem oznáymuie/
29:
Odnaſzánie poſelſtwá zá wdzięcżne przyimuie. | Chce |
strona: 16
| Marć: Bielskiego | 16. |
1:
Chcę to wſzyſtko vcżynić/ o co ſie ſtáraćie/
2:
Ieſli przednieyſze mieyſce rozumowi daćie.
3:
Ieſli ktemu przychylność ſpołecżna wſzech będzie:
4:
Pánie w Troycy iedyny rácż być z námi wſzędzie.
5:
Spráwą Duchá świętego rádę zácżynamy/
6:
A mieyſce ku Seymowi ſłuſznie obieraymy.
7:
O poſpolite rzecży pilnie ſie ſtáraymy:
8:
A ná ten cżás pożytkow właſnych zániechaymy.
9:
Kátáryná.
10:
S
Ioſtry miłe náyduyćie iáko ſie záchowáć/
11:
Iáki Cōſes ſtánowić/ kto ma w przod wotowáćConſes iáki
12:
To ieſt moie w tey ſpráwie/ proſtey żony/ zdánie/
13:
By oſobno śiedziáły Pánny/ Wdowy/ Pánie:
14:
Pierwſze wotá pocżynáć od Pánien/ Mężátek/
15:
Te święty Duch ſpráwuie/ tym przyſtoi ſtátek.
16:
Wſzákże też Pániam Wdowom mieyſce záchowamy/
17:
Ieſli ie w tym ſtátecżne/ roſtropne/ vznamy.
18:
Pánny mowią.
19:
Z
Aiſte miłe Pánié nam ſie to nie zeydzie/
20:
Rádzić młodym perſonam: o wielką rzecż idzie.
21:
Doświadcżenia żadnego/ ćwicżenia nie mamy:
22:
Swoie wotá wam ſtárſzym y mędrſzym zdawamy:
23:
Cokolwiek vrádzićie/ ná tym przeſtániemy/
24:
Wſpolney rzecży poſługách/ w tych was nie miniemy
25:
Milcżenie Pánieńſkiey płći nawięcey przyſtoyne/
26:
Ich rády á vſtáwy/ nie bárzo ſą ſtroyne. | Nie |
strona: 17
| Syem Niewieśći. | 17. |
1:
Nie idzie w poſłuch ludziom náſza dziewcża rada:
2:
Miáſto iákiey pomocy/ będzie więtſza wádá.
3:
Pániam wſzyſtko przyſtoi/ rozum/ ſtátek/ ſpráwá:
4:
Máiąc w tym doświadcżenie z mężow y v práwá.
5:
A ták prośim/ wypuśćie nas z tákiey łáwice/
6:
Bo nie mamy oleiu do ſwoiey świecżnice.
7:
Mężátki wotuią.
8:
G
Dyż tę ná nas/ Pánienki/ ſpráwę przekłádáćie/
9:
Nas wierne przyiaćiołki w towárzyſtwie maćie.
10:
Toż wam ſzcżeśćie/ co y nam/ niechay ſpolne będzie:
11:
Gdzie ſie kolwiek obroćim Pan Bog z námi wſzędzie
12:
Słuſzney rzecży żądamy/ nie boymy ſie grzechu:
13:
Niechay więcey nie ſtroią z nas opilcy śmiechu.
14:
Zda ſie nam miłe Pánny/ miłe Pánié Wdowy/
15:
Abyſmy Rytter Zamek pośiádły gotowy.
16:
Mury ſtáre/ vpádłe/ dobrze opráwimy:
17:
A w Piwnicżny Miáſtecżku targi vſtáwimy:
18:
Támże Syem położymy pod gorą Krępakiem:
19:
Poydziem ná te opiłe męże náſze hakiem.
20:
Ná Pieninách głową ſwą by Kśiężná mieſzkáłá/
21:
Vcżyniwſzy Máieſtat/ wſzem roſkázowáłá:
22:
Tám też niegdy Krolowa Polska przebywáłá/
23:
Gdy Tátárzyn woiował/ dla nich tám zbieżáłá.
24:
Beſkid y Modrą gorę/ wſzyſtko opánuiem:
25:
Nieprzyiaćielá ſnádnie z tych gor wſzech pocżuiem.
26:
Bo tám wſzędzie w tych gorách ieſt kray trudny/ puſty/
27:
Nie wleźie tám ná gorę opiły chłop tłuſty.
28:
Niewiáſtá/ dziewká/ wnidzie ná gorę by kozá/
29:
Nie trzebá iey podſtáwká/ koniá/ áni wozá. | C | Oſadzim |
strona: 18
| Marć: Bielſkiego | 18. |
1:
Oſadzim nimi gory/ niech zamki muruią/
2:
A chłopi im/ co każą/ niech ſie wyſługuią.
3:
Tákże wſzyſcy złocżyńcy niech meat kopáią
4:
Rzekłam/ ktore ſie ná doł do gránic śćiágáią:
5:
Nád ktoremi ſtráżnice/ twierdze/ podziáłamy/
6:
Dla przebićia Tátárow pilność záchowamy.
7:
Z lepſzym pożytkiem będzie gdy robi złocżyńca/
8:
Niżliby go miecż zgłádził/ álbo ſzubienicá.
9:
W Podolu/ pod gorámi/ pełno puſtyń wſzędzie/
10:
Gdy ośiędą poſády/ pożytecżniey będzie.
11:
Dáć zwoleńſtwo káżdemu puſtynie ośiádáć:
12:
By poſług byli pilni: zá to im nic nie dáć.
13:
A ták rácżćie powiedzieć wolą ſwoię Wdowy/
14:
Podobáiąli ſie co wam te náſze mowy.
15:
Wdowy mowią.
16:
P
Ráwieśćie nam tráfiły w notę Pánié miłe/
17:
Przeydziećie táką ſpráwą ſwe męże opiłe.
18:
To cośćie powiedźiáły ná tym przeſtawamy/
19:
Y pierwſze mieyſce w Rádzie ná was przekłádamy.
20:
A cośmy przedśię wźięły z pilnośćią konaymy/
21:
Rozmyśliwſzy ſie dobrze ná to/ nie mieſzkaymy.
22:
Artykuły ktore ſą ſpiſáne cżytaymy/
23:
A wſzem náſzym Rycerkam o nich wiedzieć daymy.
24:
Gdy ſie tu do nas ź ziádą by pilno ſłucháły/
25:
Popráwim/ gdzieby ſie im w cżym nie podobáły.
26:
Eufemia niech cżytá/ ieſt dobrey wymowy/
27:
Niechayby przyſłucháły wſzyſtki białegłowy. | Artykuły |
strona: 19
| Syem Niewieśći. | 19. |
1:
Artykuły od Białychgłow podáne.
2:
Artykuł I.
3:
W
Idząc iákie trudnośći/ morderſtwá y ſzkody/
4:
Podeymuią Ziemiánie/ w gránicach niezgody.Gránice
5:
Ták z Krolem iák z Sláchćicem wielki hádrunk bywa/
6:
Nie iednemu tákowa gránicá teſkliwa.
7:
Chcąc my tedy zábieżeć tákiemu błędowi/
8:
Dawamy to Pániey w moc iák ſwemu Krolowi:
9:
By grunty ſzáfowáłá/ my dochody bráły/
10:
Z tego ſie ku potrzebam wſzyſtkim wypráwiáły.
11:
A ktoraby ſie z więtſzym pocżtem okazáłá/
12:
Aby tá więtſzy dochod z Krolewſkich dobr miáłá.
13:
Artykuł II.
14:
A
By też vſtáwicżna ſłużbá v nas byłá/Służbá woienna.
15:
Niechby rok każda źiemiá koleią ſłużyłá.
16:
A gdzie máłe źiemice tedy dwie ſpoł złożyć/
17:
Aby ſie mogło woyſko ná ſześć tyśiąc zmnożyć.
18:
Ztądby miáły Pánienki Rycerſkie ćwicżenie/
19:
Kto ſobie lepiey pocżnie/ lepſze opátrzenie.
20:
Gdzie gwałtowna potrzebá wſzyſtkie ſie ruſzymy/
21:
Sto tyśiąc ludzi v nas zbroynych być tuſzymy.
22:
Rzemieſłnik/ Oracż/ y Kśiądz/ y náſzy mężowie/
23:
By ku nagłey potrzebie byli pogotowie.
24:
Artykuł III.
25:
S
Láchtá w mieśćie by ſpołu obecnie mieſzkáłá/Sláchtá gdzie mieſzkáć ma.
26:
Wſzyſtki mieyſckie porządki ſámá opatrzáłá. | C ij | Kramarz |
strona: 20
| Marć: Bielskiego | 20. |
1:
Krámarz/ ſzynkarz/ rzemieſłnik/ ná przedmieśćiu robił/
2:
Cżym kto może nalepiey w żywnośći ſie ſobił.
3:
Kupiec wſzelkich towárow tu w źiemi nákupił/
4:
Aby nas więcey Włoſzek y Niemiec nie łupił.
5:
Gdy ſie mu przyucżymy/ dobre ſukno Polſkie/
6:
Płotno ſwoiey roboty ſtoi nam zá Kolńſkie.
7:
Złotá y Axámitow więcey nie woźili:
8:
Wiele ná tym Polacy dobr ſwych vtráćili.
9:
Ztąd ſie pychá pocżęłá/ z świetlnego pozoru/
10:
Wżdy Pánná w látá zaydzie gdzie niemáſz poboru.
11:
Nie pomogą Dámáſzki áni Złotogłowy/
12:
Ani owy pſtroćiny: lepſzy groſz gotowy.
13:
Artykuł IIII.
14:
P
Oſły do Niemiec poślem co zá Práwo máią/Poſłowie do Niemiec
15:
Iż ſie v nas cżęſtokroć Prus vpomináią:
16:
Słuſznieyby ieſzcże było by Sląſko wroćili/
17:
Ktore Polſkie Kśiążętá ná on cżás przepili.
18:
Ieſzcże tego niewdzięcżni iż w pokoiu śiedzą/
19:
O Tátárzech zá śćiáną náſzą nic nie wiedzą.
20:
Powiedzćie im iż Wándá Krolowa ożyłá/
21:
Hárdego Rotogárá co niegdy zwalcżyłá.
22:
Artykuł V.
23:
D
O Moſkwićiná poślem by nam zamki wroćił/Poſłowie do Moſkuy
24:
Powiedzieć iż ſie Witułd do Polſki náwroćił.
25:
Ieſzcże gorſze niż Witułd będą Polſkie żony/
26:
Ktore iáko pocżną bić/ biją bez obrony.
27:
Kiedy náſzy meżowie was bić nie vmieią/
28:
Muśimy my: á oni domá niechay śieią.
29:
Zamki wam popalemy/ pobierzemy włośći/
30:
Pomśćimy ſie nád wámi wáſzey okrutnośći. | Więtſzą |
strona: 21
| Syem Niewieśći. | 21. |
1:
Więtſzą lekkość weźmiećie od nas zwyćiężeni/
2:
Niż Pigmæi od złośnych żorawi zwalcżeni.
3:
Artykuł VI.
4:
D
Ziewki náſze áby ſie też ćwicżyły chcemy/Cwicżenie dziewek.
5:
A przetoż im po żony Tátárſkie poślemy:
6:
Niech ſie vcżą ćiągnąć łuk/ ieździć ná Báchmáćie/
7:
Lepiey niżli podrygáć w bryżowáney ſzáćie.
8:
Miley pátrzeć gdy dziewká ná koniu hárcuie/
9:
Niż kiedy gonionego z goleńcem táńcuie.
10:
Albo gdy pięknie iedzie ná koniu z ſáydakiem/
11:
Niż kiedy ſie oćiągnie ćiáſnym inderakiem.
12:
Miley pátrzyć záprawdę gdy ná koniu tocży/
13:
Niżli kiedy po Włoſku w tańcu z chłopem krocży.
14:
Ktore názbyt potyły by ie ták chowano/
15:
Biały chleb ieść z gorzałką á wodę pić dano.
16:
Polewecżką zágrzewáć głowki y żołądká/
17:
By názbyt nie zemdlały w pracy niebożątká.
18:
Iáko koniá k zawodu hárowáć/ pánienki/
19:
By ku prędkiey poſłudze miáły żywot ćienki.
20:
Artykuł VII.
21:
D
Ziewki áby chowano lepiey niż chłopiętá/
22:
Bo ćwicżenia nie máią domá niebożętá:Wychowánie dziewkom.
23:
Skoro trochę podrośćie kuflem dokázuie/
24:
Vpiwſzy ſie/ ná ſzkápie po izbie hárcuie.
25:
Ali w nodze Eklipſis: ſzukayćie bárwierzá/
26:
Niefortuná popádłá náſzego żołnierzá.
27:
Gdyż ták ſobie młodzieńcy głupie pocżynáią/
28:
Niechayże śioſtrom ſwoim w moc oycżyznę dáią.
29:
Słuſzniey tedy by dziewká w dobrách dziedzicżyłá/Dziewki áby dziedzicżyły.
30:
Sioſtrá brátu trzećiá cżęść dobr ſwych wydzieliłá. | C iij | Tym |
strona: 22
| Marć: Bielskiego | 22. |
1:
Tym prawem náſze corki wynidą z niewoley/
2:
Bo od bráćiey nie bráły pieniędzy y roley.
3:
Artykuł VIII.
4:
S
Tárym chłopom dziewecżek byſmy nie dawáły/Małżeńſtwo
5:
Bo nie ſpołu oboie z młodych lat grawáły.
6:
Chłop káſzle/ z niego śmierdzi/ dziewki iáko kwiatki/
7:
Zá niepewne bywáią z tákich oycow dziatki.
8:
Ale wy ſtáre żony poymuyćie młodzieńce/
9:
A ſwoią ſtátecżnośćią vkroććie ſzaleńce.
10:
Iesliś go też ſtátecżnie záłep przekłuſáłá/
11:
Pewnieś przytym Aniołá ku pomocy miáłá.
12:
Ale ieſli mąż ćiebie opiwſzy ſie bić chćiał/
13:
Bez pochyby iż tám cżárt przez ten dom przelećiáł.
14:
Artykuł IX.
15:
A
By náſzy mężowie nie chodzili z kordy/Broń.
16:
Vćiekać ſie w krzywdách ſwych do Niewieśćiey
:
(hordy:
17:
Bo ći náſzy mężowie ten obycżáy máią/
18:
Iż ſwe miecże y zbroie ná śię obracáią.
19:
Ledá o máłą krzywdę áli ſie wnet biją/
20:
Pátrzże záſię pochwili áli z ſobą piją.
21:
Ale náſze niewiáſty mogą nośić miecże/
22:
Niechay gi mąż zá tobą gdzie każeſz powlecże.
23:
Nie rády ſie my wádzim áni przymawiamy.
24:
Bo káżdego cżłowieká w vććiwośći mamy.
25:
Artykuł X.
26:
W
Iná y mocnych trunkow by nie ſzynkowano/Szynk.
27:
Ktoby ie śmiał ſzynkowáć by mu ie zábrano. | Bo wnet |
strona: 23
| Syem Niewieśći. | 23. |
1:
Bo wnet chłopi ſzáleią gdy ſobie podpiją/
2:
Zwłaſzcżá winem Węgierſkim/ álbo máłmázyą.
3:
Rzadko chłop bywa trzeźwy/ záwżdy ſie popiją/
4:
Wſtánie ku południowi/ ocży mu zágniją.
5:
Szátę zgniotł/ oćiera ſie/ idzie do kośćiołá:
6:
Twarz pijána/ zápuchła/ viádłá go pſzcżołá.
7:
Gorzałki ſie opiją/ śmierdzą nam przez ſkorę/
8:
A wżdy chcą mieć nád námi trzeźwieyſzymi gorę.
9:
Tylko nam ſámym żonam to korzenne pićie/
10:
Wolno będzie ſzynkowáć miedzy ſobą ſkryćie.
11:
Dla lekárſtwá y innych potrzeb bárzo pilnych/
12:
Ktore ná nas przychodzą cżęſto z chorob śilnych.
13:
Artykuł XI.
14:
A
By tákie nośiły Pánny/ Pánié/ ſzáty/Száty.
15:
Iákie pierwey bywáły przed náſzymi láty.
16:
Ale iżeſmy przyſzły ná odmienne cżáſy/
17:
Muśim ná śię kłaść zbroię cżęśćiey niż hátłáſy.
18:
Wſzákże może Sláchćianka w Złotogłowie chodzić/
19:
Pás Rycerſki opáſáć będzie ſie iey godzić.
20:
Mężowie niechay chodzą w ſzychtowánych ſzáćiech/
21:
Gdyż nie znáć męſtwá/ ſpráwy/ ná tych náſzych brá=
:
(ćiech.
22:
Mieyſcki lud ktory domá w pokoiu oſtawa/
23:
Niechże ná cżárnych ſzáćiech ſukiennych przeſtawa.
24:
Artykuł XII.
25:
P
Oſági ty nieznośne áby záginęły/Poſági.
26:
Nie dawno ſie v śláchty ták wielkie być wſzcżę=
:
(ły
27:
Chcąc my temu zabieżeć áby ták wołano/
28:
Po Sláchćiance z iedney wśi ſto złotych dawano.
29:
Ktora nie ma cáłey wśi/ tego połowice:
30:
Ták pierwey poſáżono Slácheckie dziewice. | Pięć |
strona: 24
| Marć: Bielskiego | 24. |
1:
Pięć ſet złotych nawięcey po Woiewodzankách/
2:
Trzy ſtá złotych dawano też po Káſztelankách.
3:
Aták y temi cżáſy niechay tákże będzie/
4:
By po wſzyſtkich kráinách wołano ták wſzędzie.
5:
Artykuł XIII.
6:
W
Idząc iákie náſtáły tych cżáſow drogośći/Drogośći.
7:
Ták Kupiec iák Rzemieſłnik łupią bez litośći:
8:
Chcąc my temu zábieżeć/ ták to vſtáwiamy/
9:
Woźić z inąd towárow tu nie dopuſzcżamy:
10:
Ták ſukná iáko gmentow y iedwabnych rzecży/
11:
Niechayby to Regenći mieli ná ſwey piecży.
12:
Dobre ſą Płotná/ Sukná/ y kożuchy Polſkie/
13:
Iako kiedy Koleńſkie/ Moſkiewſkie/ y Włoſkie.
14:
Rzemieſłniki/ Oracże/ łácno zſzácuiemy/
15:
Ktorym co iáko przyidzie ſnádnie ſie dowiemy.
16:
Aby káżdy żywność miał trzebá w to vgodzić/
17:
Przekupniom y máchlerzom nie dáć ſie rozwodzić.
18:
W żyzny rok ná ſzpichlerze żywnośći nákupić/
19:
Ták iákoby w głodny rok nie mogł nikt nas łupić.
20:
Aby też targowego Siepácże nie bráli/
21:
Dla tego wſzyſtki rzecży drogo przedawáli.
22:
Artykuł XIIII.
23:
P
Ráwo Polſkie wdzimy iáko błáho ſkacże/Práwo.
24:
Gdy żacżyſko ledá co przed Vrzędem gdacże:
25:
Sześć árkuſzow nápiſze controuerſyy ſtronie:
26:
Dayże co iedno każe teyto chytrey wronie.
27:
Kto mocnieyſzy ten wygrał v náſzego Práwá/
28:
Muśiſz vćiec z Piotrkowá/ przedzierży ćię ſtráwá
29:
Byſmy temu zábiegły o tym ſie ſtáraymy/
30:
Inny porządek w práwie ſobie vdziáłaymy. | Vſtawia= |
strona: 25
| 25. | Syem Niewieśći. |
1:
Vſtáwiamy áby ich dwánaśćie śiedziáło/Trybunał.
2:
Zadney ápellácyey od nich nie bywáło:
3:
Przed ktorymi krzywdę ſwą niech káżdy powiáda/
4:
Ná to ſwoich pieniędzy niechay nie nákłáda.
5:
Bo będą z poſpolitey ſkrzynki opátrzeni
6:
Sędziowie/ ktorzy ná to będą wyſádzeni.
7:
Artykuł XV.
8:
O
Sm rzecży ſą ná świećie/ ktore przekażáią
9:
Nam w Rzecży poſpolitey/ y ſzkody dziáłáią:Prozni ludzie.
10:
Sędzia w práwie fałſzywy/ Kupiec ktory ſzydzi/
11:
Kśiądz łákomy w kośćiele á z Cygány Zydzi:
12:
Pochlebce też w tym cechu v Krolá ná dworze/
13:
Y ony wſzetecżnice/ y ten co nie orze.
14:
Wyżeńmyſz tę ſzáráńcżą/ bo prozno chleb iedzą/
15:
Nic nie robią/ ni rádzą/ á w pokoiu śiedzą.
16:
Artykuł XVI.
17:
B
Edziem zá łáſką Bożą prędſze do obrony/Obroná.
18:
Gdy ią poſtánowimy miedzy ſobą żony.
19:
Ná ktorą náſzy przedtym wiele vtracáli/
20:
Bo Pobory káżdy rok márnie obracáli.
21:
Widząc iż to Kroleſtwo w ſkárby ieſt vbogie/
22:
Nieprzyiaćiel poſelſtwá wſkázuie nam ſrogie.
23:
Przeſtáć muśim kopánia/ kominow murowáć:
24:
A w polu pod namiotem przez láto prácowáć.
25:
Tám targi/ ſzynkowánia/ y wſzelkie żywnośći/
26:
Vſtáwić/ áby wieźli/ do nas ze wſzech włośći.
27:
Ieśliby ſie gwałtownie ktore obchodziły/
28:
Przywiązawſzy do kołá będziem táką biły.
29:
Nie ták iáko v náſzych/ wſzyſtká ſpráwá zgáſłá/
30:
Nie máſz ſtrażey/ kárnośći/ nie rozdáią haſłá. | D | Piją |
strona: 26
| Marć: Bielskiego | 26. |
1:
Piją hucżą/ wołáią/ ogień wielki gore:
2:
Przeto też w Woyſku náſzym ſą rády nieſpore.
3:
Wie wſzyſtko nieprzyiaćiel: beſpiecżność pánuie:
4:
A iák domá ták ſobie káżdy poſtępuie.
5:
Dali Bog my lepiey w to/ niż oni/ weyźrzemy:
6:
Zácżym nieprzyiaćielom łácniey odeprzemy.
7:
Iedno tego potrzebá/ by káżda ſłucháłá/
8:
Iáko nas miła mátká będzie náucżáłá:
9:
Ktorey ieſzcże ná Seymie z prośbámi ſpytamy/
10:
Iáko w nieprzyiaćielem każdym walcżyć mamy.
11:
Artykuł XVII.
12:
A
Le pierwey niż ſie co zácżąć ma dobrego/
13:
Káżda z powinowáctwá y z imienia ſwego
14:
Okaże ſwą gotowość/ męſtwo ſwe rycerzkie:Okázowánie.
15:
Cżynić z nieprzyiaćielem/ iáko żony Perſkie.
16:
Okażem ſie z oſobná w Medyce ná błoniu:
17:
Chłopi piechotą poydą/ żeńſka płeć ná koniu.
18:
W ſzykowániu rządnie ſtać/ rowno z drugą/ ćiáſno:
19:
Koniá śćiſnąć nogámi/ weyźrzeć w ocży iáſno.
20:
Nie vkázáć po ſobie złey myśli y ſtráchu/
21:
Drzewcem chłopá vderzyć: otoż tobie bráchu.
22:
A potym do koncyrzow/ ſztychem bić ty chłopy/
23:
Vyźrzyſz z koni polecą/ iák od wiátru ſnopy.
24:
Iákie konie mamy mieć/ o tym pogadaymy:
25:
Wielkim ſzkápam/ wącháwym/ tákim pokoy daymy:
26:
Nośmy ná nich namioty/ páncerze/ obroki/
27:
Nie trzebá innych wozow: ná nich nieść tłumoki.
28:
Wdowy niechay wśiádáią ná Tureckie konie/
29:
Mężátki ná Báchmáty/ im ná práwey ſtronie:
30:
Záśię po lewey ſtronie ſtáną náſze corki/
31:
Będą wśiádáć k tey ſpráwie ná końſkie máćiorki. | Prędko |
strona: 27
| Syem Niewieśći. | 27. |
1:
Prędko iechać gdzie trzebá: nie popádnie ſzkody
2:
Ani ieździec/ áni koń nie przedzierży wody.
3:
Lekkie ieździć ná ſtrażą/ ná haki/ záſadki/
4:
Przywieść nieprzyiaćielá w pośrzodek gromadki.
5:
Biegáć prędko ná hárcu/ bo im to przyſtoi:
6:
Trzy rázy ſie obroći/ niż chłop raz we zbroi.
7:
Wſzákeſmy też widzieli náſzych okazánie:
8:
Lepiey ſie tu okażą Pánny/ Wdowy/ Pánié.
9:
Ktorzy v nich nawięcey dobr ſwych zutracáli/
10:
Ci ſie w ten cżás naświetley z pocżtem okazáli.
11:
Iáko Srocżki/ Pawowie/ świetlno ſie być zdáli/
12:
Ale kohutow máło/ coby ſie z kim klwáli.
13:
Więtſze pocżty nas będą niż náſzych brodacżow/
14:
Kiedy ze wśi nábierzem niewiaſt od oracżow.
15:
Gdzie ſie ieden vrodzi ſyn/ ſześć dziewek będzie:
16:
Przeſádzimy ie pocżtem ku potrzebie wſzędzie.
17:
Káżdey mieyſce dawamy/ choć proſtego rodu/
18:
Ktora ná chłopie wygra/ hárcuiąc z zawodu.
19:
Artykuł XVIII.
20:
N
Aſzy kmiećie dawáli nieznośne pobory/Pobory
21:
A muśiał nań drugi zbyć y wołu z obory:
22:
Chciąc my kmiotkom folgowáć/ y ſwoiemu ſtanu/
23:
Po dwu groſzu mátce ſwey złożym ná rok z łanu.
24:
A oná nam powinná zá to rádzić będzie/
25:
Gdzie ſie kolwiek obroćim dáwáć żywność wſzędzie.
26:
Artykuł XIX.
27:
W
Idząc wielkie złodzieyſtwo przez łotry Cygány/Cygáni.
28:
Oſádzaymy ie w polách od Tátárſkiey śćiány:
29:
Zbudowawſzy im twierdze/ dla ſwych záchowánia/
30:
Niechayby Tátárſkiego ſtrzegli przebywánia. | Dij | Zywno= |
strona: 28
| Marć: Bielskiego | 28. |
1:
Zywnośćią ie opátrzyć: przyidzie im to ſnádnie
2:
Zdobywáć ſie ná konie: Tátárom niech krádnie.
3:
Gdy iuż będą mieć ſwoie nadolne poſády/
4:
Támże cżárćie z pogánem vżyway ſwey rády.
5:
A dla lepſzey pewnośći/ pobierzem im dzieći:
6:
Tedy ſie to łotroſtwo/ dla nich/ nie rozleći.
7:
Artykuł XX.
8:
M
Onetá áby byłá w ſwey źiemi kowána/Monetá.
9:
A po wszyſtkim Kroleſtwie iáwnie obwołána:
10:
Z Rudy ſwey przyrodzoney/ náſzey miłey mátki:
11:
Potrzebnieyſzeć żelázo/ niżli śrebrne ſtátki.
12:
Bo tu w tey źiemi ſkárby nie pánuią drogie/
13:
Iedno Rudy ołowne/ á żelázo ſrogie.
14:
Artykuł oſtátni.
15:
P
Rzyłącżmy k ſobie w iedność pod Kśiążęćie Pru
:
(ſy/Pruſy.
16:
Powiedzieć im iż máią przed ſobą dwá muſy:
17:
Albo ćiągnimy rowno/ álbo day pobory/
18:
A nie daſzli/ podziſz precż z mátcżyney komory.
19:
Ktory wſtąpi ná vrząd by pálcy popráwił/
20:
Słucháć nas Przełożonych/ gdzie każą ſie ſtáwił/
21:
Y wſzyſtko podeymowáć co ſtárſzy roſkażą:
22:
Wſzyſcy Páná ſrogiego dobrze ſobie ważą.
23:
¶ Niechże Exequucya wſzech tych rzecży będzie/
24:
Każmy wołáć w powiećiech y po mieśćiech wſzędzie.
25:
Beatá.
26:
S
Lyſzáłyśćie tu Pánié náſze Artykuły/
27:
K cżemu nas myśli ćiągną ábyśćie ſie cżuły. | Długo |
strona: 29
| Syem Niewieśći. | 29. |
1:
Długo myśl/ á prędko cżyń/ ták nas Mędrzec vcży/
2:
Kto ſie tego rad dzierży/ ten w káżdą rzecż łucży.
3:
Przeglądaymy ie dobrze cżyniąc z nich rozſądek/
4:
Iákoby v nas lepſzy był we wſzem porządek.
5:
Cżáſu doſyć do tego mamy dáwáć wotá/
6:
Co ſie lepiey podoba wam/ text cżyli notá.
7:
Powiedzćie iednoſtáynie wſzyſtki ſwoie głoſy/
8:
Iákoby ſie z náſzych ſpraw nie ogrudził boſy.
9:
Konſtáncya.
10:
N
Vże nowi ſtátecżni Rycerze/
11:
Bierzćie ná ſię zbroie y páńcerze.
12:
Vbrawſzy ſie z łukiem w ſzáráwáry/
13:
Iedźćie ſkokiem porażćie Tátáry.
14:
Ale pátrzćie pogody y cżáſu/
15:
By nie był gon zá wámi po láſu.
16:
Rzecżonoby/ iż nowi kozacy/
17:
Rozpierzchli ſie w láſy nieboracy.
18:
Ná wielkie ſie tu rzecży ſádzićie/
19:
Zda mi ſie śmiech z śiebie vcżynićie.
20:
Nie dáło wam tego przyrodzenie/
21:
Byśćie miáły rycerſkie ćwicżenie.
22:
Tylko ſámym mężom to przyſtoi/
23:
Cżynić ręką á ieździć we zbroi:
24:
A wam łáiáć gdy ſie rozgniewaćie:
25:
Zadney inney obrony nie maćie.
26:
Polixená.
| D iij | Wſzákem |
strona: 30
| Marć: Bielskiego | 30. |
1:
W
Szákem ia to mowiłá/ y tákem mieć chćiáłá/
2:
Aby z námi tá Páni w Rádzie nie śiedziáłá:
3:
Bo ma w ſobie ſzkodliwą przywárę y wádę/
4:
Niechuć k nam okázuie/ przekaża nam rádę.
5:
Chćieymy o to vśiadſzy gdzie z ſobą pogádáć/
6:
Mali za ſwym wyſtępkiem z námi w Rádzie śiádáć.
7:
Eufemia.
8:
G
Dyż ták tá śioſtrá náſzá ſobie pocżynáłá/Dekret feruie.
9:
A tey vcżćiwey Rádzie cżęſto przymawiáłá:
10:
Acż co byłá gorſzego zá to záſłużyłá/
11:
Wſzákże/ iey tego Ráda łáſkáwie vlżyłá:
12:
Ale iey ták z Dekretu powiedzieć kazáłá/
13:
Aby iuż więcey w Rádzie z námi nie śiadáłá.
14:
A będzieli co więcey miedzy námi wichrzyć/
15:
Tedy ſie iey muśimy ieſzcże bárźiey ſprzykrzyć.
16:
Ludomiłá.
17:
I
Vżeſmy vrádziły cżego nam potrzebá:
18:
O to idzie áby nam to Bog zdárzył z niebá.
19:
O tym ieſzcże tu z ſobą śioſtry pogadaymy/
20:
Z kąd náukę mieć pewną ſpraw Rycerzkich mamy.
21:
Eufemia.
22:
G
Dzież indziey rády ſzukáć ná nieprzyiaćielá/
23:
Iedno v náſzey mátki: á táć nam rad wiela | Może |
strona: 31
| Syem Niewieśći. | 31. |
1:
Może dodáć/ y wſzelkiey vżycżyć żywnośći/
2:
Także też y doſtátku/ według ſwey możnośći.
3:
Tá nas dobrze náucży/ iáko walcżyć mamy/
4:
Iey rádą Moſkwę/ Niemce/ Tátáry zdziáłamy.
5:
Mátká Ziemiá Polska/ vcży
6:
Białegłowy walcżyć.
7:
G
Dyż ſie chcećie ſpráwowáć corki rádą moią:
8:
Więcey walcżyć rozumem/ niżli miecżem/ zbroią.
9:
Domowego kłopotu każda ſie z was ſtrzeży:
10:
Boć ná zgodzie Rycerzka ſpráwá wſzem należy.
11:
Poſłuſzeńſtwo ſtárſzego/ k temu ſpráwá dobra:
12:
Ná ſtátecżne Rycerze bácżność/ ręká ſzcżodra.
13:
K temu cżás/ wiátr/ ſzpiegowie/ ſtroże pomagáią/
14:
Ktorzy też mieyſce oney źiemie dobrze znáią.
15:
Zywność iáká może być/ kieby byłá żywá:
16:
Mátki ſwoiey roſę pić/ niecháć winá/ piwá.
17:
Toć ieſt nawiętſzy Rycerz/ moie miłe corki/
18:
Odiąć ćiáłu roſkoſzy/ á wytrwáć przemorki.
19:
Bo ty roſkoſzne ludzie łácno zdziáłać wſzędzie/
20:
Gdy nań przyidzie niewcżeſność z mdłośći ſtękáć bę=
:
(dzie:
21:
Zwłaſzcżá kto nie przywyknie tákowey bieśiedzie.
22:
Ná cżcżo gorzałecżkę pić/ wodę po obiedzie:
23:
Przeſalány ſuchy chleb ieść wyimuiąc z wody:
24:
Nie vcżynią potráwy tákie w zdrowiu ſzkody.
25:
Koniá też nie obćiążay zbroią áni ſzáty/
26:
Z ſwey źiemie przyrodzoney miey Ruſkie Báchmáty.
27:
Bo wiele tákich było co ſzyie łamáli/
28:
Co Tureckimi końmi ná pewne kazáli. | Szpiegow |
strona: 32
| Marć: Bielskiego | 32. |
1:
Szpiegow nieprzyiaćielſkich ſtrzeżćie ſie w ſwey źiemi/
2:
Ieſli go chcećie poznáć/ niechay Háſło mieni.
3:
Cżyńćie ſobie motyką w oboźie wychody/
4:
By lud morem nie zdychał gdy pocżuie ſmrody.
5:
Gdy ná woynę iedziećie/ ſtrzeżćie tego pilnie/
6:
Iákoby kto nie płákał ná wáſz gwałt vśilnie:
7:
Lepieyći mu zápłáćić kokoſz álbo wołu/
8:
Niżby ná ćię płákáć miał v Páńſkiego ſtołu.
9:
Ma Pan Bog ná káżdego oſobne bacżenie/
10:
Chce też áby proſty lud miał ſwoie żywienie.
11:
Bez przycżyny ſwey ręki niech żadna nie wznośi:
12:
Bowiem káżda pierzchliwość nieſzcżeśćie przynośi.
13:
Gdzie potrzebá/ gotowe ná woynę wśiádayćie/
14:
Iáko ſtárſzy vrádzą ná tym przeſtawayćie:
15:
Tego więcey pilnuyćie/ boć ná tym zależy/
16:
Iáko nieprzyiaćielſkie woyſko wielkie leży.
17:
Ieſli wam w tym ſzpiegowie nie dádzą ſwych znákow/
18:
Pátrzayćieſz tedy pilnie gdzie idą ich ſzlákow.
19:
Przyłoż k źiemi vcho ſwe/ á mátkáć poſzepce
20:
Iák wiele nieprzyiaćioł po iey grunćie depce.
21:
Ieſli nie rowne pocżty maćie przećiw ſobie/
22:
Nie kwáp ſie ku potkániu rádzę corko tobie.
23:
Záchoway ſie w táiemnym mieyſcu gdzie ná ſtronie/
24:
Iákoby ogień nie był á nie rżáły konie.
25:
Pilno pátrzay tych cżáſow gdy ſie vprzeſpiecży/
26:
Potkay ſie/ okrzyk vcżyń/ pilnie ſtrzeż ſwey rzecży.
27:
Przedni Vff ták ſzykuyćie iáko niewod chodzi/
28:
Káżda z ruſznicą chłopá niech przy ſobie wodzi.
29:
Co nawiętſze vcżynić w pierwſzym vfie cżoło/
30:
Byśćie wnet ogárnęły kto ſie potka w koło.
31:
Tákież vcżynić ná zad/ á z bokow pośiłki/
32:
Pilno ſtrzeżćie/ áby w cżym nie było omyłki. | A poſpo= |
strona: 33
| Syem Niewieśći. | 33. |
1:
A poſpolity cżłowiek niechby ſtał w pośrzodku:
2:
Ktorzy lepiey vbráni/ ná zad y ná przodku.
3:
Strzelbę dziełną tám ſtáwić gdzie z pożytkiem będzie/
4:
Gdzieby ią mogł obroćić gdy potrzebá wſzędzie.
5:
Broń wáſzá niechay będzie tarcż/ drzewo/ gránaty/
6:
Wypądźćie precż z ſrebrnymi ſzábelki gámraty.
7:
Chleb/ ſzperká/ ſyr ná łęku/ dobre dla przygody/
8:
Kázeatę vcżyniſz z ſerá/ z chlebá/ z wody.
9:
Ale iż nie iednákie ty ſpráwy bywáią/
10:
Inákſzą Tátárowie niżli Turcy máią:
11:
Inákſzą Moſkwá/ Niemcy: inákſza ná wodzie:
12:
Dobrze wiedzieć ty ſpráwy we wſzyſtkim narodzie.
13:
Aták was vpominam moie miłe dziátki/
14:
Od wſzech tych nieprzyiaćioł ſtrzeżćie ſie záſadki.
15:
Boć ná tym wſzyſtká ſpráwá Rycerzka zależy/
16:
Kto kogo nie gotowym do zamku vbieży.
17:
Ieſli ſie wam poſzcżeśći kiedy z dobrey ſpráwy/
18:
Będziećie mieć dobry znák iż Pan Bog łáſkáwy.
19:
Nie przypiſuyćie tego nigdy męſtwu ſwemu/
20:
Iedno záwżdy dziękowáć Pánu niebieſkiemu.
21:
¶ To ieſt fortel nawiętſzy ná Niemcá zbroynego/
22:
Oſkocżyć go ze wſzech ſtron/ vcżynić głodnego.Iáko z Niemcy walcżyć.
23:
Zálegwſzy w okoł drogi/ żywność záhámowáć:
24:
Nie trwa długo w Táborze/ muśi wnet rokowáć.
25:
Ia też temu pomogę ná ten cżás w ſwey włośći/
26:
Strapię nieprzyiaćiele/ zámknąwſzy żywnośći.
27:
Dam Sáletry z ſwey źiemie/ byśćie ſie ćwicżyły/
28:
A prochy rozmáite ku ſtrzelbie cżyniły.
29:
Gdy ten doſtátek będzie ſtrzelby/ ludzi/ broni/
30:
Zadny was nieprzyiaćiel nie obáli z koni. | E | Gdy |
strona: 34
| Marć: Bielskiego | 34. |
1:
¶ Gdy ná Moſkwę iedziećie/ mieyćie ty potrzeby:Z Moſkwą.
2:
Namiot/ páncerz/ tarcż/ drzewce/ w bułzách ſery ch=
:
(leby:
3:
Rydl/ śiekierę/ motykę/ koſze/ śierp/ koćiełki/
4:
Włocżek y też ruſznice ma mieć Zołnierz wſzelki.
5:
Vmieyćieſz ſie ſpráwowáć zwiedziawſzy ich ſztuki/
6:
Száble/ długie bechtyry/ to ich zbroiá/ łuki.
7:
Z Tátar konie miewáią rowne Báchmáćiki/
8:
Obćiąży go bez miáry zbroiá káftániki.
9:
Kto chce w potkániu pożyć dobrze Moſkwićiná/
10:
Przytrzy nań prędko z drzewem iák ná Tátárzyná.
11:
W grodziech ſwoie obrony wſzyſtki pokłádáią/
12:
Swego przełożonego z pilnośćią ſłucháią.
13:
Wierni ſą Pánu ſwemu/ bo w wielkiey kárnośći/
14:
Knućim biją ledá ocż/ bez wſzelkiey litośći.
15:
Nie dáią ſie przenáiąć zá żadne monety/
16:
Bo v nich káżdy Zmiennik z narodem przeklęty.
17:
Lud hárdy y nicżemny/ w poſtáwie ſwey głupi/
18:
Nie trzebá mu wiáry dáć/ bo fałſzem okupi.
19:
Nie zwiodą oni z náſzym ludem zbroynym bitwy/
20:
Tylko w leśie obrąbią gdy k nim iedzie z Litwy.
21:
Głod/ mor/ źimno/ niewcżeſność/ nigdy im nie ſzkodzą/
22:
Bo ſie oni w tey nędzy poſpolićie rodzą.
23:
¶ Iáko maćie pod nimi ſwoich zamkow doſtáć/Zákow dobjwáć pod moſkwą.
24:
Powiem wam iedno chćieyćie mey náuce ſproſtáć.
25:
Inácżeyći niż pierwey dziś ty ſpráwy chodzą/
26:
Wſzákże wſzyſtki żiwioły wam ſie ktemu godzą.
27:
¶ Z źiemie napierwey ſzańce w nocy więc dziáłáią/Ziemią
28:
Potym Stołę/ Háwerze/ pod párkan kopáią:
29:
Tamże prochy ſadzaią/ by rum vcżyniły/
30:
A zatym by do ſzturmu łátwie dziury były. | Drugie |
strona: 35
| Syem Niewieśći. | 35. |
1:
¶ Drugie záśię miſterſtwo Puſzkarze działáią/Ogniē
2:
Ogniſte kule w zamek z mozdżerzow puſzcżáią:
3:
Ták nárychley Moſkiewſkie zamki popalićie/
4:
Kiedy dobrze ogniſte kule przypráwićie.
5:
¶ Wiátrem záśię ták drudzy zamkow doſtawáią/Wiátrē.
6:
Sćierwem z wiátru párkany w koło oſtáwiáią.
7:
Tám miedzy obegnáńce mor ſie prędko rzući/
8:
Zdycháć będą od ſmrodu ktory go zácući.
9:
¶ Gdzie miaſto leży w rowni nád iakim potokiem/
10:
Niżey záſtáwić potok/ wytopi ie ſkokiem.Wodą.
11:
Ieſli groblą wyſoko ná dole vſypie/
12:
Ták ſie z miáſtá dla wody co żywo poſypie.
13:
¶ Ieſli ſie wam nie zdárzy tákowa náuká/
14:
Toć wáſzá napewnieyſza będzie ná to ſztuká:
15:
Oblec nieprzyiaćielá/ nie puſzcżáć żywnośći/
16:
Nie może tám długo trwáć káżdy lud w wielkośći.
17:
Moſkwy wſzędzie ná Zamcech będą tłumy wielkie/
18:
Prędko ſtrapi głod/ nędzá/ przyrodzenie wſzelkie.
19:
Ale moi ſynowie co tylko pátrzáią/
20:
Lupow/ wiázdow/ á zamek dáleko mijáią.
21:
Gdy vſłyſzą pukawki/ dziáło w zamku runie/
22:
Ali náſz z płochą twarzą precż od zamku dunie.
23:
Tego fortelu nie wie/ Gdzie wiele pukáią/
24:
Iż tákie obegnáńce po woli miewáią.
25:
Bo pukáią zboiáźni/ chcąc ludzie odſtrzeláć:
26:
Gdy mu prochow nie sſtánie muśić ſie podtuláć
27:
Ná tákowe pukánie zdziáłáć w ſukniách ćienie/
28:
Iák piechotę przy ſzáńcách ſpoſtáwiáć przy śćienie:
29:
Niechay ſtoią ná palách/ zdziáłáć im ruſznice/
30:
Poydzie k nim gęſta ſtrzelbá z zamku z hakownice. | E ij | Vżywieſz |
strona: 36
| Marć: Bielskiego | 36. |
1:
Vżywieſz krotofile śmieiąc ſie zá ſzańcem/
2:
Iedno vmiey pocżynáć z tym Marſowym tańcem.
3:
Dawſzy ſie im do woley kilko dni nápukáć/
4:
Potym ná nie fortelow ze wſzyſtkich ſtron ſzukáć.
5:
Vmieć ſie podſzáńcowáć/ ſtać ná dobrym ráźie/
6:
Gdzieby był pátrzaiącym z błánkow ná przekáźie.
7:
Drugim leść po drábinkách/ álbo iść k ſzturmowi/
8:
Niech ſie chwieie fortuná/ przydzieć ku końcowi.
9:
¶ Toć ſą ſzańce naprędſze/ Litewſkie koláſy/Szańce
10:
Gdy w nie źiemie nátłocżyſz ſtoią zá táráſy.
11:
Gdzie chceſz prędko przytocżyſz/ okopaſz ie w nocy/
12:
Máiąc tylko piechoty doſyć ku pomocy.
13:
Ieſli doſtátek kolas/ ſtáwiay ie ſowito/
14:
Oſypuy ie z obu ſtron/ by ich nie przebito.
15:
Opátrzywſzy iuż dobrze dobrą ſpráwą ſzańce/
16:
Wielkiey y máłey ſtrzelbie pocżynićie krańce.
17:
¶ Tám według proporcyey poſtánowić dziáłá:Dziáłá.
18:
Dobrze áby ſie tego káżda vcżyć chćiáłá:
19:
Nie záwżdy cudzoźiemcom tego ſie zwierzayćie/
20:
Sámy tey wſzyſtkiey ſpráwy pilnie doglądayćie.
21:
Wiele tych cudzoźiemcow co liſty ſtrzeláią/
22:
Ktorzy z nieprzyiaćielem táyną zmowę máią:
23:
Zwłaſzcżá ći Niemcżykowie vcżynią to rádzi/
24:
Dla gieltu do przećiwney ſtrony ſie przyſádzi.
25:
Pierwey Szlęgi wypalić/ á potym Kártány/
26:
Aza ſie będą pádáć ony ich párkány.
27:
Kiedy dziáło wypaliſz raz y dwá borzące/
28:
Chłodź ie rychło darnámi/ bo będzie gorące.
29:
Bez przeſtanku ze wſzyſtkich dział ſtrzeláć około/
30:
Z tyłu/ z przodu/ tám y ſám/ podawáiąc cżoło. | Jako |
strona: 37
| Syem Niewieśći. | 37. |
1:
Iáko wiele do dziáłá ſypáć prochu máćie/
2:
Ieſli ſpráwny proch będzie pierwey to obácżćie.
3:
Nie ſyp co kulá waży/ ále co rozumieſz/
4:
Nabiy dziáło/ pátrz miáry/ ſtrzelay ieſli vmieſz.
5:
Ieſli proch párkan z gruntu ná ſtronę rozrzući/
6:
Tám ſie każda do dziury ku ſzturmowi rzući.
7:
Idź chyłkiem położywſzy páwezy po ſobie/
8:
Zákrywſzy głowę/ pierśi/ z przodu/ ręce obie.
9:
Idźćie iedny po drugich z ſwemi proporcżyki/
10:
Idźćie przedśię choć mylą ſtrzelbą wáſze ſzyki.
11:
A drugie ręcżną ſtrzelbą máią was rátowáć/
12:
Co narychley proporzec ná párkan wpráwowáć.
13:
Aby drugim do tego dáły pewne znáki.
14:
Ieſt też drugi obycżay dobywánia táki:
15:
Pieſzych kilká tyśięcy niechby mieli niecki/
16:
Hrube/ mocne/ lipowe/ iść znimi w przyćiecżki
17:
Pod párkan/ włożywſzy ie ná ſwoie rámioná/
18:
Iść ſkokiem ſchyliwſzy ſie/ maiąc ſwe známioná.
19:
Położ koniec ná źiemi/ dru gi ná párkánie/
20:
Záłoż ogień z ſáletrą/ nic ći sie nie sſtánie.
21:
Odbież ſkokiem wſzyſtkiego/ niech powoli gore/
22:
Ieſli ſuchy cżás będzie będą ognie ſpore:
23:
Nie zágáśi go wodą pod oną páłubą/
24:
Choćia ná to vderzy kloftą z wierzchu grubą.
25:
Gdy tą ſpráwą poydziećie wkoło miáſtá ná nie/
26:
Wnet vkażą przymierza známię ná párkánie.
27:
¶ Albo też mieć możdzerze y knim kule wielkie/
28:
Ktore w mieśćie przebiją budowánie wſzelkie.
29:
Ludzi wiele pobiją/ ſtłuką domy/ dáchy/
30:
Będą ná obegnáńce niemáłe przeſtráchy.
31:
Ale tám więcey godzić gdzie prochowe lochy/
32:
Obſzywſzy kule płotnem/ zápali w nich prochy. | E iij | Kulá |
strona: 38
| Marć: Bielskiego | 38. |
1:
Kulá ma być kámienna/ iáko cebr ná wielkość/
2:
Miey ná to wagę mierną/ kędy trzebá náprość.
3:
¶ Nuż záśie iák ogniſte kule dziáłáć maćie/Kule ogniſte.
4:
Náucżę was/ ieſli mię pilno poſłuchaćie.
5:
Może po to nie chodzić do puſzkárſkiey ſzkoły:
6:
Trzebá płotná/ Sáletry/ Siárki/ nići/ ſmoły:
7:
Vcżyń iákoby piłę z płotná ſowitego/
8:
Záwiń w to z tych máteryy prochu nieſpráwnego.
9:
Obſzyi to iáko piłę mocnymi nićiámi/
10:
Obćiągń mocno ze wſzech ſtron z konopi ſtrycżkámi
11:
Roſpuść ſmoły doſtátek w kotle/ á w tym macżay/
12:
Aby ſie ná to pierwey tam dobrze rozbacżay/
13:
Aby cżopek w tę kulę áż do prochu wetknął/
14:
Pierwey niżeś ſie kulą oney ſmoły dotknął.
15:
Bo tą dziurą wyiąwſzy cżopek ogień doydzie/
16:
Tám w Możdzerzu gdy włożyſz iż ku gorze poydzie
17:
Ktore gdy ták wyſtrzeliſz á trafiſz ná dáchy/
18:
Ieſli ich wiele puśćiſz zápalą wnet gmáchy:
19:
Im wiecey w nich oleiu/ tym goráią dłużey/
20:
Im ie też mocniey zwijeſz/ tym polecą dużey.
21:
Ieſzcże wam máteryą drugą lepſzą powiem/
22:
Cżego miſtrz Puſzkarz nie wie/ dobrze to ná nie wiem.
23:
Wten proch co w kulę ſypieſz włoż Burſztynu śmieleBurſtjn
24:
Pokoſt więc zniego cżynią/ w Gdańſku go wiele:
25:
Gdy gi ſtłucżeſz z Sáletrą á pocżyniſz kule/
26:
Srogi ogień vkaże/ pocżnieſzli w tym cżule.
27:
¶ Tymże też obycżáiem y Szypy dziáłáią/Szypy.
28:
Z kuſz álbo z długich ruſznic ná dáchy ſtrzeláią.
29:
Stłucż Sáletrę y wegle/ kęs żywice/ śiárkę/
30:
Vſtáwiwſzy tym rzecżom ná to ſłuſzną miárkę. | Przyło |
strona: 39
| Syem Niewieśći. | 39. |
1:
Przyłożyć to do ſzypu á płotnem otocżyć/
2:
Sćiągnąć dobrze nićiámi á w ſmole omocżyć.
3:
Tákież cżopek z wierzchu mieć/ wyiąwſzy zápalić/
4:
Zápali gdzie ſie może do dáchu przywálić.
5:
¶ Ieſzcże druga náuká iáko dziáłać Race/Ráce.
6:
Ale to ſą k tym rzecżam máło płátne prace.
7:
Nákręć trąbek z pápieru formę vdziáławſzy/
8:
Záwięzuy ie ná końcu ná ſtypułek wdziawſzy.
9:
Nábijayże ie prochem ſtypulikiem onym/
10:
Wſwey formie/ prędkim/ miáłkim/ á nie ſtánowio=
:
(nym.
11:
Przywięż laſkę pod wagą á zápał od dziurki/
12:
Poydzie wzgorę ku wiátru poki sſtawa rurki.
13:
Y tym zamek zapali bobry miſtrz/ towárzyſz/
14:
Gdy báwełny przycżyniſz w prochu ią vwárzyſz.
15:
Ieſli puśćiſz ku gorze/ przećiw wiátru poydzie/
16:
Zápali tym ná dáchu gdzie do miáſtá doydzie.
17:
¶ Proch do ruſznic nalepſzy tákowy dziáłayćie/ Proch dziáłać.
18:
Ieſli dobra Sáletrá pierwey oglądayćie.
19:
Y węgle zmłodych laſzcżek dobrze wypalone.
20:
Toć grunt w rycerzkich rzecżách ná wſzelką obronę.
21:
Weźm Sáletry ſześć cżęśći/ ále iednę Siárki/
22:
Węgla tákież iednę cżęść/ przycżyń kęs bez miárki.
23:
Stłucż to ſpołu w możdzerzu/ álbo zwierć w donicy/
24:
Albo przypraẃ ná wodzie ſtępy we młynicy.
25:
Zákrapiay cżęſto wodą by ſie nie kurzyło/
26:
Chceſzli też octem kropić by ſie ſtánowiło.
27:
Siekay á śiey przez durſzlák áby był źiárniſty/
28:
Ieſli dobra ſáletrá będzie z niey proch cżyſty.
29:
¶ Gdy maćie zamkow bronić ták też vcżynićie/Iáko zákow bronić.
30:
Hrubey proſtey dębiny w zamek náwoźićie. | E iiij | Z ktorey |
strona: 40
| Marć: Bielskiego | 40. |
1:
Z ktorey ſtrony párkany oſłábiałe znaćie/
2:
W koło ie tą dębiną gęſto obſtáwiayćie.
3:
Końce odwieść dáleko od muru v dołu/
4:
Ale wierzchy máią ſtać rowno z murem ſpołu.
5:
Po oney pochyloney ná vkoś dębinie/
6:
Nie oſtoi ſie kulá/ ſzlozem/ ſie precż winie.
7:
Szkody żadney nie weźmieſz w murze y párkanie/
8:
Możeſz ſtáć zá dębiną/ ſtrzeláć śmiele ná nie.
9:
¶ Nie ſtráſz z przodku/ nie pukay/ nie pſuy prozno pro=
:
(chu/
10:
Cicho ſobie pocżynay/ nie boy ſie popłochu.
11:
Gdy ſie iuż vbeſpiecżą co zá murem ſtoią/
12:
Będą ſie domniemawáć iż ſie w zamku boią.
13:
Gdy iuż vyźrzyſz potrzebę puſzcżay ſtrzelbę ná nie/
14:
Coś zámieſzkał przez on cżás zá twą ſzkodę sſtánie.
15:
¶ Ieſli ſie też kopáią pod mury/ párkany/
16:
Kopayćie ſie przećiw nim pod mur álbo śćiány.
17:
Záſadźćieſz ſtrzelbe wielką pod párkanem w dziurze/
18:
Aby ſzkodá nie byłá w śćienie álbo w murze.
19:
Ieſli mieyſcá nie cżuieſz gdzie oni kopáią/
20:
Stáwiay ná mur miednicę y pátrz gdzie brząkáią.
21:
Po brząkániu wnet poznaſz w ktorą idą ſtronę:
22:
Gdy iuż mieyſce obácżyſz cżyń táką obronę:
23:
Iákom wyżſzey vcżyłá/ záſadź ſtrzelbę ná nie/
24:
Vcżyniliby dziurę w murze y párkánie.
25:
Ieſli kule ogniſte puſzcżáią ná dáchy/
26:
Zmiátay ie precż łopátą/ bo zápalą gmáchy:
27:
Nie day ná drzewie gorzeć/ wſzák to przyidzie ſnádnie
28:
Szkody żadney nie cżyni gdy ná źiemię ſpádnie.
29:
Ieſli też kámiennemi kulámi ſtrzeláią/
30:
W zamek z niemáłą ſzkodą z wierzchu więc pádáią.
strona: 41
1:
Iákom pierwey vcżyłá/ dębinę ſtáwiayćie/
2:
Co nahrubſza może być/ pod nią ſie chowayćie.
3:
Ile kroć rázow pádnie ná oney dębinie/
4:
Zmyli raz/ bo ſie zemknie/ bez ſzkody precż minie. | Iákom |
| Syem Niewieśći. | 41. |
5:
¶ Ieſli też chcą ku ſzturmu do wybitey dziury/Przećiu ſzturmu.
6:
Vcżyńćie przećiw dziurze pod ſámemi mury
7:
Wielki doł y głęboki/ będą weń pádáli:
8:
Gdy to ná zad obacżą/ będą wnet pierzcháli.
9:
Tám ſie ich iáko wilkow w dole nábijećie:
10:
Ieſli wſzego doſtátek w zamku mieć będziećie.
11:
¶ Vmiáłábychći więcey wam tego powiedzieć/Concluſio
12:
Aleby nieprzyiaćiel wáſz o tym mogł wiedzieć:
13:
Iákie wrożki/ wietrunki/ k temu maćie miewáć/
14:
Niechcę teraz o tákich rzecżách iáwnie śpiewáć.
15:
Iuż ná ten cżás coruchny maćie doſyć o tym/
16:
Drugie Rycerzkie ſpráwy nápiſzę wam potym.
17:
Zátym byśćie ſzcżeśliwy ſwych ſpraw ſkutek znáły/
18:
Szcżeśćie/ zdrowie/ w nim będąc łáſkę Bożą miáły.
19:
KONIEC.
20:
W Krákowie/
:
grafika
21:
W Drukárni Iákubá Siebeneycherá
22:
Roku Páńſkiego/ 1586.