[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Jan Palczowski
tytuł:   Ustawy prawa polskiego
rok wydania:   1561


strona: kt

1:
Vſtawy
2:
Práwá Polskiego/ Dla pá=
3:
mięći krotko wypiſáne.
4:
1561.
5:
grafika

strona: A

grafika
1:
O Krolu/ Kápitu=
2:
lum pierwe.
3:
Krol w Powiáćiech ma czynić ſpráwiedliwoſć.
4:
Obiecuiem/ iż gdy przyiedzyem do ktorego Powiátu/ tedy bę=
5:
dzyem czynić ſpráwiedliwość z náſzymi Stároſtámi.
6:
Dzyerżawcy Kroleſtwá komu czynią krzywdę.
7:
toż y w tymże Kápitulum.
8:
Dzyerżawcy Kroleſtwá/ gdyby byli pozwáni o iáką krzywdę
9:
od kogo/ tedy winni przed ſądem Zyemſkim ſtać. A ieſliby komu
10:
bydło záięli z ſzkody/ z páſtwiſk: tákie bydło ma być dano ná ręko=
11:
iemſtwo/ ná pytánie Pánow Sądownych. A ieſliby ten to Stá
12:
roſtá nie dał bydłá ná rękoiemſtwo/ táki ma być karan winą iáko
13:
y inſzy Zyemiánie/ Ktorych pieniążnych win może kożdy docho=
14:
dzić iemu w Kroleſtwie zápiſánych.
15:
O Zápiſániu Dobr Krolewskich. Alexán=
16:
der Folio CXV.
17:
Dobr Krolewſkich niezáſtáwuiem/ áni dáruiem/ áni Sum=
18:
my przypiſuiem ná Seymie/ tylko áż z dozwoleniem Rad ná=
19:
ſzych: A ktoby to ináczey odzyerżał/ táki czeſć y imienie tráći.
20:
Krol niemoże nic vſtáwić bez Rády y Poſłow.
21:
Toż y w tymże.
22:
Krol co z Rádą y s Poſły vſtáwi/ to ma być wywołano/ A=
23:
bowiē káżda rzecz niewywołána/ niema być poczytano zá práwo.
24:
O wykupienie Kroleſtwá. Sigiſmundus Piotr=
25:
cowie Anno Domini 1555.
26:
Vſtáwiliſmy/ iż gdybyſmy kogo wykupowáli/ álbo kto zá ná=
27:
ſzym Conſenſem wykupował z dobr náſzych: Tákowemu choćby
28:
nieośiádły/ tedy mu pieniądze niemáią być zápowiedáne/ á zw=
29:
łaſzczá gdyby miał rękoymie. A ieſliby co ſzkody vczynił/ ná tá=
30:
kim chocby był nieośiádły dochodzić w Sądzye Zyemſkim Prá=
31:
wem: Ktorego wykupiwſzy/ ma mu być dano prowádzenie álbo
32:
rumowánie zá ſzeſć niedzyel/ A rok od położenia Pozwu ma mu
33:
być złożon zá ſzeſć niedzyel.

strona: Av

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Roku przed Krolem. Sigiſmundus Cracouie
2:
Anno Domini 1540.
3:
Vſtáwiliſmy/ iż gdyby był kto pozwan przed nas z Wielkiey
4:
Polſki/ á mybychmy byli ná ten czás w máłey Polſzcze: tákiemu
5:
ma być Rok przełożon od położenia Pozwu zá cztery niedzyele.
6:
A tákże też gdybyſmy byli w wielkiey Polſzcze/ tedy theż z máłey
7:
Polſki pozwánemu ma być rok złożon zá cztery niedzyele. A tym
8:
co ſą w tákowey zyemi w ktoreybyſmy ná ten czás byli: tákiemu
9:
ma być rok złożon zá dwie niedzyeli.
10:
O záwiązánemu Slubem. Idem et eodem.
11:
Zadnego z Sláchty zawiązáć ſlubem niemamy/ áliſz go Prá=
12:
wem zwyćiężywſzy: A wyiąwſzy ná Woynie.
13:
Krol nikomu niema bráć Imienia. Iággełło
14:
Folio XIIX.
15:
Obiecuiem/ iż żadnemu z poddánych náſzych nieweźmiem I=
16:
mienia/ áni ſię wwiążem/ o wſzeláki wyſthępek/ áliż z Práwá/
17:
przes ktoreſmy ná to wyſádzili.
18:
Idem Folio LII.
19:
Zadnemu z poddánych náſzych dobr bráć niebędzyemy/ áliż go
20:
práwem zwyćiężywſzy.
21:
O roku záwitym przed Krolem. Alexánd: fol: CVI.
22:
Gdyż przed námi nieieſt Rok Záwity pierwſzy/ pogotowiu
23:
przed Stároſtą być niemoże/ wyiąwſzy iżby ſię kto w to dobrowol
24:
nie wdał álbo ſię zápiſał.
25:
O Woiewodach/ Kápitu: II.
26:
Cazymirus tertius LXXIX.
27:
Vſtáwiliſmy/ iżby kożdy Woiewodá w ſwym woiewodztwie
28:
vſtáwił/ iżby wſzytkie rzeczy przedawáiące ſłuſznie były przeda=
29:
wáne.
30:
Woiewodá ma ſzácowáć rzeczy przedáiące. Cazy=
31:
mirus folio XCV.
32:
Woiewodowie w ſwych woiewodztwách w káżdym mieſćie
33:
ná kożdy rok máią doglądáć/ iżby miáry y wagi wſzelákie niebyły
34:
fáłſzywe. A ktoryby Woiewodá thego niedoyźrzał/ táki ma być
35:
karan winą náſzą Krolewſką.
36:
De eodem Ioannes Albertus folio CVI.

strona: A2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Woiewodá w ſwym woiewodztwie/ porozumiawſzy ſię z
2:
Stároſtą á z niektorymi Dignitarzmi/ máią vſtáwić rzeczy prze=
3:
dawáiące/ tákże też miáry y wagi. Item/ Bráctwá áby były ſká=
4:
żone/ wedle Státutu Krolá Kázimirzá/ Woiewodowie ieſliby
5:
tego nieczynili co ieſt nápiſano/ przepadáią winę Krolewſką.
6:
Idem de eodem. folio 112.
7:
Gdy Woiewodá poſtánowi rzeczy przedáiąće/ tedy ty rzeczy
8:
ták máią idź: czego Stároſtá ma doyźrzeć pod winą Stem grzy=
9:
wien/ ieſliże ná Summie trzyma/ A ieſli k wierney ręce trzyma
10:
ſtároſtwo/ tedy pod ſtráceniem ſtároſtwá.
11:
O Szácunku rzeczy przedawáiących. Alexan=
12:
der folio 119.
13:
Woiewodowie máią ſzácowáć rzeczy przedawáiące/ wywie=
14:
dzyawſzy ſię iáko drogie ſą tám z kąd ie przywiozą. A ktoryby inák
15:
przedawał niż Woiewodá vſtáwi/ tedy onę kupią tráći.
16:
Woiewodowie máią tego doyźrzeć co ná nie należy.
17:
Sigiſmundus folio. 9.
18:
Woiewodowie máią tego doyźrzeć/ áby nikt niebył vćiſnion
19:
ná mierze áni ná wadze. Też Sądy áby niebyły przes nie omieſz=
20:
káne/ ále by były ſądzone czáſow ſłuſznych: Maią też Woiewodo
21:
wie rzeczy rzemieſlnicze vſtáwić/ po czemu máią być przedawá=
22:
ne: A wſzákże ktoby ſobie dał robić nád zwyczay/ ten niech płáći
23:
iáko ſię z rzemieſlnikiem może vtárgowáć. Tá vſtáwá ma być po=
24:
ſpolićie po wſzytkich mieſćiech. A gdy to Woiewodá poſtánowi/
25:
tedy to mieſzczánie máią trzymáć/ ſtrzedz/ exekwowáć. A ktory=
26:
by to Mieſzczánin przeſtąpił/ ten Woiewodzye przepada 14 grzy
27:
wien. A ktoryby Mieſzczánin á zwłaſztzá Rádá nie exekwowáli
28:
by thego co Woiewodá poſtánowi/ tácy maią być winą karáni/
29:
ſtem grzywien: ktorey winy ma ſię nam doſtáć dwie częſći/ á Wo
30:
iewodzye trzećia. A ieſliby też Woiewodá nieczynił doſyć vrzę=
31:
dowi ſwemu/ tedy go obiecuiem káráć winą ſtem grzywien/ tyle
32:
kroć ile ſię dopuſći.
33:
O Woiewodzye y Podwoiewodzem Sigiſmun=
34:
dus in Conſtitutione Piotrcowie 1538.
35:
Podwoiewodzy ieſliby nieczynił vſtaw w rzeczách przedáią=
36:
cych/ tedy Woiewodzye ma być deferowan: ktoryby Woiewodá
37:
ieſliby nieprzymuśił ſwego Podwoiewodzego/ ániby też ſam rze
38:
czy przedawáiących vſtáwił/ táki ma być winą ſtem grzywien ka
39:
ran: ktorey winy nam połowicá/ á ſtronie ktoraby inſtygowáłá

strona: A2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
połowicá: Item/ ieſliby mieſzczánie nie trzymáli vſtaw Wo=
2:
iewodzinych/ y owſzem by przedawáli drożey niż ieſt vſtáwiono:
3:
tácy ieſliby byli z náſzych miaſt/ máią być pozwáni przed Podwo
4:
iewodzego/ áby byli zwyćiężeni/ tedy máią być karáni czternaſćią
5:
grzywien. A ieſliby byli mieſzczánie Pánow Duchownych álbo
6:
świeckich/ tácy máią być pozwáni przed ich Pány álbo Vrzędni=
7:
ki/ ktorzy ieſliby byli Práwem zwyćiężeni/ iżby ſię rzecz doświád=
8:
czyłá/ tedy też 14 grzywien máią być káráni/ tyle kroć ileby ſię do=
9:
puſćili. A gdyby Woiewodá niechćiał ſpráwiedliwoſći czynić z
10:
tákiemi mieſzczány/ thákowy ma być pozwan z vrzędu/ y winą
11:
ſtem grzywien karan. A ieſliby też Pánowie świeczcy álbo du=
12:
chowni niechćieli czynić ſpráwiedliwoſći s tákimi poddánymi
13:
ſwymi/ á byliby pozwáni do Sądu Zyemſkiego o nieczynienie
14:
ſpráwiedliwoſći/ tácy ná roku pierwſzym záwitym máią ſtać/ á
15:
máia być 14 grzywien karáni/ ktorey winy ma być połowicá ſą=
16:
dowi/ á ſtronie powodney połowicá.
17:
O Stároſtach. Kápitulū III.
18:
Cazimirus magnus folio XXXVII.
19:
My áni náſzy Stároſtowie niemamy nikogo ſądzić o rzecz
20:
hániebną bes Iſtcá/ wyiąwſzy iżby ſię o ſwoy vczynek iáwnie
21:
wyznał.
22:
Stároſtowie ktore Artykuły máią ſądzić. Iag=
23:
gielo. folio XIV.
24:
Zkázuiem iż ſtároſtowie mąią ſądzić iedno o cztery ártikuły/
25:
A to o zgwałcenie białey głowy/ O drapieſtwo ná dobrowol=
26:
nych drogách/ O ſpalenie/ O gwałt domowy kto kogo náiedźie.
27:
O ſądziech Grodzkych. Cazimirus folio XCIIII.
28:
Stároſtowie ſądy Grodzkie w ſzeſć niedźiel máią ſądźić/ kto
29:
re przes Woznego ná tydźień przed tym máią wywołáć kiedy á
30:
ná ktorym mieyſcu máią być ſądzone.
31:
Na ktorem mieyſcu ſtároſtá ma ſądzić. Cazimi=
32:
rus folio. XCV.
33:
Ná ktorym mieyſcu Stároſtowie ſądźić máią/ máią ſądzić w
34:
ſtároſtwách/ iedno o cztery ártikuły wyżſzey nápiſáne.
35:
O ſądziech ſtároſćinych. Ioannes Alber. fol. 97.
36:
Stároſtowie máią ſądy Grodzkie ſądźić wſzeſć niedźiel/ ná
37:
ktorych ſámi máią bywáć/ A wſwey niebytnoſći/ mogą Sędźie=

strona: A3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
go práwnego á oſiádłego w onym ſtároſtwie mieć: Co to czynić
2:
máią pod ſtráceniem ſtároſtwá.
3:
O niczemnym ſądzie ſtároſćinym. Idem et eodem
4:
Gdyby ſtároſtá ſądził więcey niźłi czteri artikuły wyżſzey ná
5:
piſáne álbo inſzego czáſu/ álbo ná mieyſcu niezwykłym/ tákową
6:
ſkáźń czynim niczemną.
7:
Stároſtowie od w więzowánia. Ioan: Alb: 117.
8:
Stároſćie áni Podſtároſćiemu niema być płácono od w wię=
9:
zowánia/ tylko Woźnemu wedle obyczáiu.
10:
O co ſtároſtá ma pozywáć. Idem eodem.
11:
Stároſtá ku ſkárdze niema pozywáć/ iedno o wybićie wien=
12:
ney pániey/ O zły vczynek hániebny.
13:
O Exekuciey w przezyskách.
14:
Stároſtowie winni exequowáć przezyski przećiw kożdemu
15:
pod winą ſtem grzywien.
16:
O ſtároſtách y o vrzędnikoch nieoſiádłych. Ioan=
17:
nes Albertus folio 117.
18:
Stároſtowie y inſzy vrzędnicy máią być oſiedli w oney ziemi
19:
gdźie ſtároſtwá álbo vrzędy dźierżą/ á ktoryby z nich ná náſze li=
20:
ſti oſiádłoſći niedoſtał/ táki vrząd tráći.
21:
Liſty ſtároſćine o co máią być dáne. In Conſuetu
22:
dinibus Cracowie. folio 72.
23:
Przodkiem kto wybije pánią wienną/ też gdy brát brátu dźya
24:
łu zwolić niechce/ też gdy kto kogo wypędźi z pokoynego dzier=
25:
żenia.
26:
O Exekuciey z rámieniá Krolewskie. folio eodem.
27:
Gdy kto práwem ná kiem co przezyſzcze/ iż tá rzecz iuż będzie
28:
odeſłána do grodu/ tedy ten co przezyſzcze/ ma dwa kroć ſłáć ná
29:
ćiąż/ A dwa kroć ná w więzowánie/ A gdy mu bronić będą y cią=
30:
ży y w więzowánia/ tedy go ma zdáć o to iż bronił ćiążey y w wię
31:
zowánia/ A potym ma ſtároſtá znim poſłáć widzá ſwego/ y w=
32:
więzáć go z rámieniá Krolewſkiego zakład záłożywſzy.
33:
Winá ná ſtaroſty o Exekucią. Sigiſmundus
34:
folio IIII.
35:
Ktorzy by ſtároſtowie niechćieli exekwowáć tego co ná ich v=
36:
rząd należy/ álbo omięſzkawáli: tacy ieſli w pieniądzách dźierżą
37:
ſtároſtwo/ tedy winy ſtem grzywien máią być karáni/ A ieſlyby
38:
ku wierney ręce/ tedy ie trácą.

strona: A3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Winá ná Stároſty y ná ty co dzierżą Krolćſtwá/ o=
2:
mieſzkawáią gránic/ Sigiſmundus folio 20.
3:
Gdy by ſtároſtá álbo ći co imienia náſze dźierżą/ omieſzkawá=
4:
li być ná gránicach/ tácy przes nas máią być winą karáni/ á to
5:
dwiemádźieſty y ośmią grzywien/ ktorey też nam połowicá.
6:
O roku ku skardze. Sigiſmundus folio 26.
7:
Gdy kogo pozową ku ſzkardze/ thedy tákowy rok niema być
8:
przekłádan z inſzemi pozwy/ Y owſzem máią być ſądzone we dwie
9:
a wedwie niedźieli/ A niemáią tákie pozwy ieno iedną odwło
10:
ką/ á to ná wtorem roku iáko ná záwitym odpowiedáć.
11:
Staroſtowie y inſzy dzierżawcy niemáią gwałtu
12:
czynić. Idem et eodem.
13:
Staroſtowie y inſzy dzierżáwcy imienia náſzego/ czynić
14:
gwałtu niemaią około gránic śláchćie/ Y owſzem ktoreby były
15:
przes Commiſſarze vczynione/ tych gwałtem niemáią kázić.
16:
Staroſtę iáko pozwáć/ Sigiſmundus in Conſti=
17:
tucionibus Cracouie. Anno domini 1532.
18:
Gdy ſtaroſtá komu z vrzędu krzywdę vczyni/ tedy go przed
19:
nas pozwáć/ A ieſliby ábo o ſwe imienie tedy go do ſądu ſłuſzne=
20:
go pozwáć.
21:
O Stároſćie co nieczyni Exekuciey/ Sigiſmun=
22:
dus Piotrcouie. 1538.
23:
Stároſtá ktory niechce exekwowáć tego co należy ná iego v=
24:
rząd á będźie o to pozwan/ táki przepada winy ſto grzywien ſtro
25:
nie tey ktora krzywdę ma abo pozywa.
26:
O vrzędnikách nieoſiadłych. Sigiſm. folio 10.
27:
Vrzedow wſzelákich niedamy/ iedno ludźiom oſiádłym w o=
28:
ney ziemi/ A ieſliſmy dali/ tedy táki ma być oſiádły do pułroká
29:
pod ſtráceniem vrzędu.
30:
O Exekuciey Stároſćiney. Sigiſmundus in Pro
31:
greſsione folio 37.
32:
Ktoryby Stároſtá omieſzkiwał czynić Exekucyey/ táki Po=
33:
wodowi przepada pięćdzyeſiąt grzywien. O ktorą winę ieſliby
34:
był pozwan/ tedy ná roku pierwſzym ma ſtánąć/ á ſtronie y nam
35:
winę przerzeczoną odłożyć/ tyle kroć ileby był pozwan/ áż exeku=
36:
cyą vczyni pod tákiemiſz winámi: áma exekwowáć we dwu á we
37:
dwu niedzyel.
O vrzędzye


strona: A4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Vrzędzye Grodzkim. Idem et eodem.
2:
Vrząd Grodzki ma być kożdemu gotow czynić Spráwiedli=
3:
woſć/ o ktore wyſtępki roku przekłádáć niema z inſzemi pozwy
4:
do ſądu/ ále máią być we dwu niedzyel ſądzone.
5:
O ſtároſtach. Iaggiello in Priuilegio folio 51.
6:
Zadnemu cudzoziemcowi miáſtá áni zamku rządzić niedamy
7:
O Exekucyey Duchownym. Iaggiello in Priui
8:
legio folio 67.
9:
Gdyby kto z náſzych ſtároſt omięſzkiwał exekwowáć ná tym
10:
co ſię dał kląć rok y ſzeſć niedzyel: tedy táki Stároſtá przes ſąd du=
11:
chowny może być záklęt.
12:
Idem de eodem. folio 68.
13:
Gdy Stároſtá álbo ten co mieyſce Stároſćine trzyma/ omię=
14:
ſzkiwałby álbo niechćiałby exekucyey czynić/ nád tákim co ćierpi
15:
klątwę rok y ſzeſć niedzyel: tedy tácy máią być ſámi záklęći/ ták dłu
16:
go áliż temu doſyć vczynią/ co ná ich vrząd należy.
17:
O tym co ćierpi klątwę. Iággiello in Priuilegio
18:
folio 67.
19:
Ktoryby człowiek z poddánych náſzych ćierpiał klątwę rok y
20:
ſzeſć niedzyel/ á był odeſłan od Sądu Duchownego od Grodu s
21:
przewodem Práwá tákiego: wſzythkie dobrá ták rucháiące iáko
22:
nierucháiące máią być pobrány przes Podſtároſćiego/ y máią być
23:
trzymány ták długo/ iż álbo ten co winien/ álbo Podſtároſći z du
24:
chownego imienia zápłáći temu kto záklął. A gdy iuż zápłáći y z
25:
klątwy będzye rozgrzeſzon/ tedy ná Mándat náſz ma mu być wſzi
26:
tko zwrocono.
27:
Dignitarze Stároſtámi być niemáią. Cazymi=
28:
rus magnus folio 93.
29:
Obiecuiem iż żadnego Woiewody áni Káſztellaná Stároſtą
30:
nieuczyniem.
31:
O Káſtellaniech y vrzędzyech. Kazymirus folio 92
32:
Obiecuiem/ iż żadnemu Káſztellániey y inſzych vrzędow nie=
33:
damy/ iedno ludzyom godnym/ záſłużonym á mądrym/ ktorzyby
34:
mieli ośiádłoſć w oney zyemi/ tám gdzye vrząd wákuie.
35:
O Doſtoieńſtwách. Ioannes Albertus folio 112.
36:
Doſtoieńſtwá y vrzędy niemáią być dawáne/ iedno ludzyom
37:
mieſzkáiącym w zyemi ośiádłym. A ieſliby ie krol rozdał ináczey/
38:
tedy tákowy niemoże vżywáć vrzędu ſwego/ áni mu poſłuſzen=

strona: A4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
ſtwo ma być powinno w iego Vrzędzye: Abowiem Krol vczyni
2:
przećiw ſwey przyſiędze.
3:
O Kánclerzu. Alexánder folio 114.
4:
Kánclerz z Podkánclerzym liſtow ſobie przećiwnych z Kán=
5:
celláryey wydáwáć niemáią.
6:
O Kánclerſtwie. Sigiſmundus folio 4.
7:
Kánclerz y Podkánclerzy ma być ieden duchowny á drugi ś=
8:
wiecki: ábowiem bywáią niektore ſpráwy w Káncelláryey/ kto=
9:
remi ſię duchowni ſpráwiáć niemáią.
10:
O Sláchectwie. Kápitu: IIII.
11:
Kto kogo nágáni w ſláchectwie. Cazimirus Ma=
12:
gnus folio 16.
13:
Kto kogo nágáni w ſláchectwie/ táki ſię ma wywieſć ſzeſćią
14:
Sláchćicow/ á to dwá máią przyſiądz/ że ieſt nam brát z oycá/ á
15:
cztery z wtorego álbo z trzećiego pokolenia/ iż ieſt Sláchćić.
16:
Gdy ſláchćić ſláchćicowi náłáie. Cazimirus Ma=
17:
gnus folio 27.
18:
Gdy Sláchćic Sláchćicowi záda zkurwyſyńſtwo/ álbo inſze
19:
ſłowo ſzkáráde/ á nie odwoła wnet co mowił/ tedy táki człowiek
20:
ſwowolny/ ma dádź tákowemu co mu náłáił 60 grzywien/ ie=
21:
ſli tego niedowiedzye áni wnet záprzy: Bo to iákoby go zábił. A
22:
ktoby iego mátkę zwał kurwą/ á tego niedowiodł/ tákąż winą
23:
ma być karan. A ktemu ma odwołáć/ Iż to com mowił/ tom łgał
24:
iáko pies.
25:
De eodem, Iaggiello folio 45.
26:
Gdy ſláchćic ſláchćicowi náłáie y záprzy/ tedy tákowy choćia
27:
nierowny/ ma przyſiądz żem niełáiał.
28:
Gdy kmiec ſláchćicowi náłáie. Iaggiello folio 46.
29:
Kmieć ſláchćicá niemoże nágánić w ſláchectwie iego/ ile tego
30:
co woyną ſłuży/ áni mu przymowić ſłowem ſzkárádem: wyiąw=
31:
ſzy iżby to nágánienie ſłyſzał od drugiego ſláchćicá/ z ktorego ná=
32:
gánienia by ſię wypráwił. Co ſię dotycze owey ſláchty/ co w mie=
33:
ſćie mięſzkáią álbo ſie tułáią/ á woyny nieſłużą/ ći ſię winni ſprá=
34:
wowáć o co im winę dádzą.
35:
O Duchownych. Kápitu: V.

strona: B

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Ioannes Albertus. folio 118.
2:
Duchowni ſądźić niemaia rzeczy ziemſkich/ á ſámi krzywd
3:
ziemſkich/ iáko o gránice/ o zábićie/ o rány/ o chłopá zbiegłego do=
4:
chodić niemáią/ ieno práwem źiemſkim.
5:
De eodem Sigiſmundus. folio 11.
6:
Swiecki człowiek niema być pozywan do ſądu Duchowne=
7:
go o rzeczy ziemſkie áni o dług pożyczány/ áni vmowiony.
8:
Kto kogo pozowie o rzecz ziemską do ſądu Ducho=
9:
wnego. Sigiſmundus folio 25.
10:
Vſtáwiliſmy iż gdyby człowiek świecki człowieká świeckie=
11:
go pozwał w ſąd duchowny o rzeczy ſądowi ziemſkiemu náleżą=
12:
ce/ táki ma być karan winą dwiemadźieſti y oſmią grzywien/ kto
13:
rey winy nam połowicá przyść ma/ á tákie winy vrząd Grodzki
14:
wyćiągáć ma.
15:
O Podawániu/ Alexander folio 119.
16:
Ktoryby Cortizan vprośił podawánie v Papieżá pod kim/ tá
17:
ki Cortizan y iego przyiaćiełe ma być karan ná ćiełe y ná imieniu.
18:
O Opáćiech y Proboſzczách. Sigiſmundus Pio=
19:
trcouie Anno Domini 1538.
20:
Kiedyby w ktorem Klauſztorze Opat álbo Proboſzcz vmarł/
21:
tedy w tym Klaſztorze zakonnik narodu Slácheckiego á Polak
22:
ma być Opátem álbo Proboſzczem obran/ A ieſliby w tym Kla=
23:
ſztorze niebyło Sláchćicá ták godnego/ tedy go wziąć z inſzego
24:
Klaſztoru tegoż zakonu/ A niebyłoliby go w inſzem Kláſztorze/
25:
tedy obráć zakonniká narodu kmiecego/ godnego byle Polaká.
26:
Duchowni niemáią ſie wdáwáć w rzeczy Ziemskie
27:
Sigiſmundus Piotrcouie Anno do: 1538.
28:
Vſtáwiliſmy iżby káplani y ći co trzymáia pożytki Duchowne
29:
nie wdawáli ſię w práwá ſądu ziemſkiego/ Ani máią prokuro=
30:
wáć/ áni piſárzmi być/ áni podpiſki/ czego im ſędźiowie máią bro
31:
nić ziemſcy/ okrom ich właſnych czći/ Stároſtowie ci mogą mieć
32:
piſárze kogo chcą/ Albowiem zá nie y zá ich wyſtępki winni odpo
33:
wiedáć.
34:
O ſzkodách duchownym. Cazimirus tertius in Pri
35:
uilegio folio 69.
36:
Kto vczyni iáką ſzkodę ktoremu z Duchownych/ tedy może
37:
być przed Stároſtę pozwan/ ná ktorą ſzkodę ma powod dowo=

strona: Bv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
dźić iáko o gwałt domowy/ á będźieli ſię chćiał pozwány odwieſć
2:
to ná iego woli/ iedno iż ſie tymże obyczáiem ma odwodźić/ A ie=
3:
ſliby Stároſtá dáleko był/ á dźiało ſię w Krákowſkiey ziemi/ tedy
4:
powod iſtcá może pozwáć przed nas/ á zwlaſzcza gdybyſmy byli
5:
w ziemi.
6:
O Podawániu. Alexander in Priuilegio folio 117
7:
Podawánia żaden mieć niemoże w dźierżánie bes náſzego
8:
dozwolenia/ A ktoby ktore Beneficium wziął/ á mybyſmy nie=
9:
przyzwolili/ táki ma być wygnan z korony/ á iego máiętnoſć y ie=
10:
go bliżſzych ma być wziętá.
11:
O Gwałćie. Kápitulum VI.
12:
Cazimirus magnus folio 15.
13:
Gdyby człowiek dobrey ſławy był oſkárżon o iáko gwałt/ tedy
14:
powod ma ſtáwić ſzeſć świádkow z ktorych ſzeſći przes pozwáne
15:
go wybráni/ z ktoremi dwiemá ma powod dowieſć gwałtu/ A
16:
ieſliby niedowiodł/ tedy pozwany ma ſię ſám odwieſć.
17:
Kto komu co gwałtem weźmie. Cazimirus ma=
18:
gnus folio 27.
19:
Ktoby komu ſwoy ręcznik álbo co inſzego wziął gwałtem/ tá
20:
kową rzecz winien wroćić z winą ſzeſći grzywien.
21:
Kto gwałtem czyię rolą zorze. Idem et eodem.
22:
Kto czyię rolą gwałtem záſieie/ tedy traci náſienie do tego czy
23:
iá ieſt rola z winą trzech grzywien.
24:
Kto komu woły weźmie. Idem et eodem.
25:
Kto komu Woły weźmie gwałtem/ tedy ten co mu weźmie
26:
gwałtem Woły/ ma gwałt oświádczyć zá táki gwałt ma gwał
27:
townik dádź od kożdego Wołu zá dźień dwá groſzá zwiną ſze=
28:
ſći grzywięń/ ſądowi trzy á ſtronie trzy.
29:
O gwałćie domowym. Ioannes Albertus fo: 107
30:
Gdy kto náiedźie ná dom gwałtem/ y zábije álbo ráni okrutnie
31:
kogo/ táki gwąłt ma być oświádczon/ o ktory gwałt pozwáć do
32:
grodu y dowieſć/ A to ták ſtáwić ośmnáſćie świadkow v ſądu/
33:
z ktorich ſzeſć máią być obráni Słáchti dobrey ſławney y oſiádłey
34:
z onegoż powiátu/ álbo z Woiewodztwá gdzie ſię ſtał gwałt/ A
35:
gdy poprzyſięże/ tedy gwałtownik gárdło tráći/ á pomocnicy tá
36:
kiego gwałtu wedle dawnego práwá máią być ſądzeni/ A ktoby
37:
kogo potwarzał o gwałt domowy/ táki potwarcá/ ma być rozu=

strona: B2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
mian bezecnym/ á ná znák iego fáłſzu ma być pryſkowan/ o ktory
2:
wyſtępek ták ná powodá iáko ná pozwánego/ Ieſliby był do wie=
3:
że wſádzon/ będźięmy ſię około tákich rzeczy pewnie dowiádáć/ á
4:
ieſliby ktory ſnich vćiekł z Kroleſtwá/ tedy ma być rozumian be=
5:
zecnym.
6:
O Gwałceniu białey głowy. Cazimirus magnus
7:
folio 34.
8:
Kiedy by kto biáłą głowę zgwałćił w leſie/ álbo w polu/ álbo
9:
indźie/ táka biała głowá niż trzy dni wynidą ma przyſć do wśi do
10:
bliżſzey/ á zwoławſzy ludźi ma im okazáć gwałt ten co ſię iey ſtał/
11:
ktorego gwałtu gdy dowiedzie oná biała głowá onymi wieśniá
12:
ki/ tedy tego gwałtowniká gardło ná náſzey łáſce/ á ná woli przy
13:
iaćioł tey biáley głowy/ Ieſliby też biała głowá kogo potwarzá=
14:
łá/ á tego gwałtu wieśniaki vrzędnie niedowiodłá/ tedy ten co
15:
mu winę dáłá ma ſię odwieſć ſzeſćią świádkow ſobie rownemi/
16:
A odwiedzyeli ſię/ tedy tá biała głowá ſłuſzną przyczyną ma być
17:
karáná.
18:
O Gwałćie Radom/ Poſłom. Sigiſmuud: fo: 14
19:
Vſtáwiliſmy/ iż kiedyby kto Rádę náſzę/ ktoregokolwiek ſta=
20:
nu/ álbo też Poſły náſze Zyemſkie/ będącym ná Seymie/ álbo też
21:
iádącym ná Syem ná wálny iáko powiátowi/ náſzedłby gwał=
22:
townie/ á vczyniłby ktoremu gwałt/ ták w domu iáko w polu: á
23:
to cztery niedzyele przed Seymem/ á cztery po Seymie: Tedy tá=
24:
kowy ma być ſądzon iákoby obráźił Máieſtat Krolewſki. Tákaſz
25:
też winá y karánie o Commiſſarze albo o Sędzye/ ktorzyby ſprá=
26:
wowáli rzecz poſpolitą.
27:
Kto weźmie białą głowę. Sigiſmundus Craco=
28:
uie 1532.
29:
Ktoby wzyął gwałtem białą głowę/ á był pozwan przed nas
30:
pozwem/ á oná biała głowá wyznáłáby iż ią wzyął gwałtem: te=
31:
dy tákowy gwałtownik ná czći ma być przekáżon. A wyznáłali=
32:
by iż ią wzyął zá iey wolą/ tedy táka ma być odſądzoná oyczyſtego
33:
y máćierzyſtego wiáná/ wiecznemi czáſy.
34:
O Syenie/ Cazimirus magnus folio 28.
35:
Kto komu weźmie woz śiáná/ winien mu zá nie dáć ſzeſć gro
36:
ſzy/ z winą ſzeſći grzywien/ ſtronie trzy á ſądowi trzy.
37:
O Zyćie/ Idem et eodem.
38:
Kto komu bierze żyto we dnie gwałtem ná polu. vt ſupra.

strona: B2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Wdowách. Kapitulū VII.
2:
Wdowá po mężu przy czym ma oſtáć. Cazimiris
3:
magnus folio 29.
4:
Gdy mąż vmrze żenie/ tedy żoná w wienie oſtánie/ á przy ſprzę
5:
ćie domowym/ ták śrebrze/ złoćie/ y pieniądzách/ po ktorey śmier
6:
ći ná iey dzyeći ſpada.
7:
Co Wdowie przychodzi.
8:
Wdowie po mężu oſtáłey to przyſć ma: Sprzęt domowy/ ko=
9:
nie ty co z mężem ieździłá/ y inſze bydło to co ie w opráwie ma.
10:
Wyymáiąc koniki po trzy grzywny. Száty mężowe ty máią idź
11:
ná poły z dzyećmi/ A pieniądze/ złoto/ śrebro/ konie iezdne/ zbro=
12:
iá/ ſtádo/ to wſzytko ná dzyeći przychodzi.
13:
O wroceniu Poſágu: Alexander folio 120.
14:
Gdy żoná vmrze miawſzy wiáno ná imieniu/ tedy ono imie=
15:
nie ma mąż trzymáć/ ná ktorym był żenie opráwił/ A przyiaćiele
16:
żenie/ máią práwem dochodzić wiáná. A vmrzeli mąż pierwey/
17:
tedy żoná ma wiáná vżywáć do śmierći/ álbo poki zá inſzy mąż
18:
niepoydzye/ A po iey śmierći bliżſzy mogą ſię wwiązáć w iey imie
19:
nie z Podſtároſćiem/ w ono co ie wiánem trzymáłá/ á dzyerżeć ie
20:
áż do wykupienia.
21:
O Poſágu/ Ioannes Albertus folio 107.
22:
Poſag niezápiſány/ ieſt niczemny.
23:
O Pániey Wiánney.
24:
Gdy Páni Wiánna będąc wdową idzye zá inſzego mężá/ te=
25:
dy bliżſzy onego imienia co ie dzyerżáłá w wienie/ mogą ią poz=
26:
wáć do ſądu Zyemſkiego/ álbo ku kſięgom/ gdzyeby kſięgi leżáły/
27:
ktora ieſli ná pierwſzym roku nieſtánie/ tedy winę nieſtánia prze
28:
pada: A ná wtorym roku iáko ná záwitym ma ſtać/ á wedle ſwe=
29:
go przywileiu pieniądze przynieſć/ á z imienia zſtąpić/ poſtáwi=
30:
wſzy rękoymie dobrze ośiádłe/ o to iż ſię po iey ſmierći przywiánek
31:
wroći ná potomki mężá iey pierwſzego. A ieſliby páni Wienna ná
32:
roku wtorym nieſtáłá/ tedy powod ma pieniądze położyć do Kán
33:
celláryey/ á Sąd ma iemu imienie przykázáć: ktore pieniądze w
34:
Káncelláryey máią ták długo leżeć/ áż páni Wienna vczyni rok
35:
ſtronie pozwem/ ktora dáłá pieniądze do Káncelláryey: á ſtáwi
36:
pewne rękoymie około wrocenia przywiánku przyiaćielom mężá
37:
pierwego.

strona: B3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O opiekunách/ Kápitu: VIII.
2:
Opiekun niemoże nic przedáć. Kazimirus magnus
3:
folio 38.
4:
Opiekun niemoże dzyedzicznego imienia przedáć/ áni go ża=
5:
dnym obyczáiem zbyć/ áni grániczyć. A ieſliby z tego co vczynił/
6:
tedy dzyeći przyſzedſzy ku látom mogą o ſwe czynić/ żadna im da=
7:
wnoſć niezáwádzi.
8:
Idem de eodem.
9:
Opiekun przy ſpuſzczeniu opieki niewinien dzyećiam liczby
10:
czynić/ iedno z czynſzow á z bydłá nieobrobionego.
11:
O opiekunách dzyewczych. Iaggiello folio 44.
12:
Gdyby kto miał w opiece dzyewki doroſłe/ á dla vżywánia
13:
ich imienia dáćby ich zá mąż niechćiał: tákowe dzyewki zá opieką
14:
Stryiow y Wuiow dálſzych mogą idź zá męże/ tym niemogą być
15:
oſzukáne w imieniu.
16:
Oćiec Dziećiom y żenie może Opiekuná vczynić.
17:
Iaggiello folio 43.
18:
Oćiec każdy zá żywotá ſwego może dźiećiom do lat y żenie o=
19:
piekuná dáć/ po ktorego śmierći/ żaden nabłiżſzy od opieki odći=
20:
ſnąć go niemoże opiekuná przes oycá dánego.
21:
O Syniech Dziewkách v roz
22:
dziale Kápitulum 9. O Syniech co chcą mieć
23:
máćierzyſte od oycá. Cazim: mag: fol: 26.
24:
Synowie po śmierći mátki ſwoiey niemogą oycowi odiąć i=
25:
mienia máćierzyſtego poki oćiec wtorey żony niepoymie/ Wyiąw
26:
ſzy iżby oćiec imienie roſpraſzáł y káził.
27:
O Synie Koſterze: Cazi: mag: fol: 28.
28:
Sin będąc w mocy oicowſkiey niewydzielony/ ieſliby co prze=
29:
grał álbo vtráćił márnie/ tedy tá ſzkodá ná iego częſć ma być po=
30:
czytaná/ też w tákowey grze koſterney y w inſzych gdy by kto prze
31:
grał konie y inſze rzeczy/ Rękoymia áni iſćiec niema być poćiąg=
32:
nion práwem/ Abowiem żadnych gier niedozwalamy/ iedno dla
33:
ochłody á ćwiczenia.
34:
O Grze koſtek. Idem et eodem. folio 25.

strona: B3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Cokolwiek Syn przegra álbo przelichwi/ álbo ſię zádłuży/ tá
2:
kowych długow oćiec niewinien zá ſyná płáćić.
3:
O Grach koſtek/ Idem et eodem.
4:
Káżdy z poddánych náſzych áby zaden z cudzoziemcem niegrał
5:
ná wiárę/ iedno zá gotowe pieniądze/ choćby też około tákich dłu=
6:
gow było rękoiemſtwo/ A ktoryby ſię tákiego dlugu y ſzkody z łá=
7:
iániem vpominał/ tákowy ma dáć ſądowi trzy grzywny.
8:
O Rozdzyele przyiaćielskim. Cazimirus magnus
9:
folio 30.
10:
Gdy przyiaćiele rozdźielą kogo zá ktorym rozdźiałem/ kożdy
11:
ſnich dzierży częſć ſwą ſpokoynie przes trzy látá y trzy mieſiące/
12:
tákowy rozdział ſkázuiem być wieczny choćby w kſięgy niebył w=
13:
wiedźion.
14:
O Dzyewce co ią oćiec wypoſáży. Cazimirus ma=
15:
gnus folio. 33.
16:
Ktorą dziewkę oćiec wypoſáży/ tey po śmierći oycowſkiey
17:
bráćia niewinny poſágu popráwowáć/ á iáko oćiec pierwſzey po
18:
ſag poſtánowi/ táki też bráćia po drugich winni dáć/ A gdyby
19:
Woiewodá vmárł/ tedy Woiewodźicy po ſioſtrách po ſtu grzy=
20:
wien winni dádz/ A zwłaſzczá ieſliby oćiec zá żywotá nieznacził
21:
poſág u/ A ziemiáńſcy ſynowie ktorych by oćiec w dobrym imie=
22:
niu odumárł dźiewkam poſágu nienaznáczywſzy/ tedy máią dáć
23:
ſioſtram poſágu 40 grzywien/ A ieſli by máłe imienie oſtáło/ te=
24:
dy wedle imienia ma być poſag/ A poki zá mąż niepoydą/ poty brá
25:
ćia máią oiczyznę trzymáć á ſioſtry chowáć.
26:
Syn zá oycá Oćiec zá ſyná niema być karan.
27:
Idem Folio 39.
28:
Iáko ociec zá ſyná á ſyn zá oicá/ ták też ſtanu káżdego czło=
29:
wiek ieden zá drugiego wyſtępek niema być karan/ wyiąwſzy by
30:
przes winnego był oſkárżon/ á wywieſć ſię niemogł/ táki wedle
31:
wyſtępku ma być karan.
32:
Synom co ma oćiec dáć poiąwſzy wtorą żonę.
33:
Iaggiello Folio 43.
34:
Oćiec poki żyw niewinien dáć cząſtky ſwey ſynowi/ wyiąw
35:
ſży iżby mu żoná vmárłá á drugą by poiął/ ták ſynom żony pierw=
36:
ſzey poſag puſćić ma.
37:
Oćiec máiąc ſyny z żoną pierwſzą á dziewki z drugą
38:
Gdy oćiec vmrze/ tedy ſynowie iego ſioſtry ſwe choćby też były

strona: B4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
inſzych mátek máią poſáżyć/ a ſámi w oiczyźnie oſtáć/ wyiąwſzy
2:
imienie máćierzyńſkie do ktorego by bráćia nic niemieli/ A zwła=
3:
ſczá gdy były inſzych mátek/ á kiedyby oćiec ſyná oddzielił zá żywo
4:
tá/ iż ſyn przyimie zá rowny dział/ tedy táki ſyn nic niema w czę=
5:
ſćiách miedzy bráćią po oicu zoſtáłych.
6:
O Dzyewkách co brátá niemáią. Iaggiello fo: 44
7:
Mąż gdyby żonę poiął co by brátá niemiałá ná ktorą by dźie=
8:
dźictwo przyſć miáło/ ieſliby vczynił iáką zgodę/ bądź z oicem
9:
bądź też y z ſtryiem álbo z opiekunen oddaláiąc dziedźictwo od żo
10:
ny/ choćby też było w rękoiemſtwo/ tedy tákową zgodę czyniem
11:
niczemną/ Y owſzem oná iáko dźiedźiczká ma przyſć ku ſwoiemu
12:
dźiedźictwu ieſliby ſię iey podobáło/ będźie iey wolno przedádź
13:
dziedźictwo ſwe.
14:
O ſyniech co zoſtáną po oycu. Cazim: mag: fo: 39.
15:
Syn ſtárſzy okrom częſći ſwey właſney/ przedádź/ záſtáwić/
16:
áni zbyć cząſtky bráckiey niemoże/ to wyimuiąc ieſliby długi oi=
17:
cowſkie álbo máćierzyńſkie zoſtáły/ ná ktore ſtárſzy brát może prze
18:
dádź częſć imienia ſpołecznego/ á nic więcey iedno co długi zá=
19:
płáćić/ y to ma być z dozwoleniem przyiaćioł ſtárſzych/ A ieſliby
20:
długi máłe po oicu zoſtáły/ tákowe brát co imienie trzyma ma zá
21:
płaćić z czynſzow y z inſzych dochodow/ á vczynionoliby przećiw
22:
tey vſtáwie/ to czyniem rzecz niczemną.
23:
O dzyećińskim Warunku. In Conſuetudinibus
24:
Cracouie: Sigiſmuudus Folio 121.
25:
Gdy kto imienie przeda álbo záſtáwi/ á zápiſze ſię zá warunek
26:
á potym ieſli richło vmrze/ tedy potomokwie onego co ſię zápiſał
27:
zá warunek winni bronić dźierżawce choćby też lat niemieli.
28:
O tych co lat niemáią. Idem et eodem.
29:
Kiedy dzieći máią 15. lat/ tedy im opiekunowie winni imie=
30:
nie puſćić/ ktorego imienia ony dźieći przedáć áni záſtáwić nie=
31:
máią áżby mieli cztery y dwádźieſćiá lat.
32:
O Wieńcu dzyewczem. Idem et eodem.
33:
Gdy mąż poimie dźiewkę zá żonę z ktorą ſpawſzy á niewiáno
34:
wawſzy iey vmrze/ táka wdowá w onem imieniu do ktorego ią
35:
w nioſł ma mieſzkáć ták długo áliſz potomkowie mężá iey dádzą
36:
oney zá wieniec trzydzieſći grzywien/ álbo zápiſzą ná imieniu
37:
tam gdzie by miałá czyńſzu ábo płátu trzy grzywny/ ktore imie=
38:
nie ma ták długo trzymáć áż dádzą 30. grzywien.
39:
O dzyewkách kmiecech.

strona: B4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdy loźny poymie dźiewkę v kmiećiá oſiádłego dźiedźiczkę
2:
tedy ten lozny ma być dziedźicem/ á tákże też gdy loźny oſiádłą
3:
poymie.
4:
O Pániech ſądownych/ y do
5:
chodzyech przyſądnych/ Kápitu: X. Cazimirus
6:
magnus folio 10.
7:
W káżdey ziemi ma być ieden ſędzia/ á gdybyſmy przyiecháli
8:
do oney ziemie/ tedy on ſędźia y podſędek máią ná náſzym dworze
9:
ſędźić wſzytki rzeczy/ ktorzy rokow dálſzey zkłádáć niemáią/ ie=
10:
dno zá trzy niedziele/ A gdy by ſię rzecz działá przed niemi o dźie=
11:
dźictwo/ tedy ſędźia ma nam odkazáć/ przą y żálobą á my z rádámi
12:
náſzemi to roſądźim/ Wyiąwſzy iżbyſmy byli czym zátrudnieni/
13:
tedy przyſádziem czterzech ku ſądowi ktorzy będą mogli ſądźić o
14:
dziedźictwo.
15:
Poroczki máią być cztery rázy do roku/ A co Po=
16:
roczkom należy. Ioannes Albertus folio 97.
17:
Poroczki máią być ſądzone cztery rázy do Roku choćby in=
18:
ſzych vrzędnikow niebyło/ tedy ſędzia s podſędkiem y s piſárzem
19:
máią ſędźić/ z ktorych ieſliby ktorzy ná Poroczkoch álbo ná rocech
20:
wywołánych niebył/ táki ma być karan winą náſzą Krolewſką
21:
czternaſćią grzywien.
22:
Do Sądu zbroyno chodzić niemáią. Ioannes
23:
Albertus folio 106.
24:
Ktoby z bronią przyſzedł do ſądu/ tákowy przes ſąd ma być ka
25:
ran winą 14. grzywien/ A ſtároſtá álbo iego podſtároſći/ álbo też
26:
inſzy vrzędnicy máią onę broń tákowemu wziąć/ á ktoby mieczá
27:
y inſzey broni dobył ná kogo/ tákowy ma być karan winą ſzeſćdzie
28:
ſiąt grzywien ſądowi/ A ieſliby ránił kogo przy ſądźye/ tákowy
29:
ma być karan ná gárdle/ zktorych ták wyſtępnego Stároſtá álbo
30:
iego Podſtároſći ma poimáć y w ſádzić do wieże/ ták długo iż zá
31:
ſwoy wyſtępek doſyć vczyni.
32:
O Nieuczczeniu ſądu. Sigiſmundus in conſuetu=
33:
dinibus Cracouień: folio 122.
34:
Ktoby ſądu nieuczćił álbo ſię ná ſtole położył/ táki od ſądu nie
35:
odſtępuiąc ma być winą karan trzemá grzywnáni pod więtſzą
36:
winą 14 grzywien.

strona: C

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kto z bronią ná ſąd álbo ná Syem przyiedzye. Si=
2:
giſmundus folio 5.
3:
Ktoby z bronią do ſądu álbo ná syem przyſzedł/ á komu gwałt
4:
vczynił/ táki ná gárdle ma być karan. A ieſliby vćiekł/ tedy táko=
5:
wego imienie Nam przypada. Ten Státut ma ſię rozumieć ná
6:
kożdą perſonę/ á zwłaſzczá náſzy Stároſtowie/ ktorzy ſą ſtroże
7:
pokoiu/ táką winą máią być karáni.
8:
Sądy niemogą być przekłádany. Sigiſmundus
9:
Piotrkouie Anno Domini 1538.
10:
Ktoryby Woiewodá álbo Woiewodzy/ ták też z Perſon ſądo=
11:
wnych przełożyłby roki álbo Poroczki obwołáne: táki ma być ka=
12:
ran winą ſtem grzywien/ ktorey winy nam połowicá/ á ſtronie
13:
ćierpiącey krzywdę połowicá.
14:
O Záłobie. Cazimirus folio 94.
15:
Sędzya vſłyſzawſzy żáłobę á potym odpor/ niema dopuſćić
16:
ſporow/ iedno ſkázáć iáko rozumie.
17:
Liſty Seymowe Poroczkam niewádzą. Sigiſm:
18:
in conſtitutione Piotrco: 1538.
19:
Liſty Seymowe Poroczkam/ niewádzą/ y owſzem máią być
20:
ſądzone áż do Seymu powiátowego. A ktoryby nieſpráwiedli=
21:
wie ſądził/ táki ma dowodzić ſzeſćią świádkow tey zacnoſći iáki
22:
ieſt Sędzya.
23:
Od świádkow co páwiętnego. Cazimirus magnus
24:
folio 37.
25:
Gdy ſtroná świádki wiedzye ktorymi dowodzi/ álbo ſię odwo
26:
dzi/ tedy ten co ie wiedzye ma dáć od nich ſądowi ośḿ groſzy. A
27:
ieſli zápiſzą ich wyznánie/ tedy Piſárzowi máią być trzy groſze
28:
od Zapiſu.
29:
Od Nieſtánego. Idem et eodem.
30:
Od pierwſzego nieſtánego Sądowi przyſć ma ſzeſnaſćie groſzy.
31:
tákże też y od wtorego.
32:
Od Pámiętnego. Iaggiello folio 45.
33:
Podſędek álbo komorniczy/ pámiętnego więcey wybieráć nie
34:
máią/ iedno co więcey niż trzydzyeſći grzywien/ to od tego cztery
35:
groſze: co mniey/ to dwá groſzá.
36:
Od Záłoby. Idem et eodem.
37:
Choćia kto żáłuie iedną żáłobą od wiela oſob/ tedy iedno pá=
38:
miętne ma być dano.

strona: Cv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Piſárze co bráć máią od Zapiſu. Iaggiello fo: 45.
2:
Piſárze od zapiſu iedney rzeczy niemáią bráć iedno groſz.
3:
O Sędzyem ruſzonym. Cazimirus tertius fol: 88.
4:
Sędzya ruſzony od ſkaźniey/ niam dáley oney rzeczy ſądzić/
5:
od ktorey ruſzon: ále inſze rzeczy ktorebykolwiek były ſpráwowá=
6:
ne przed niem ma ſądzić.
7:
O Piſárzech. Cazimirus folio 94.
8:
Piſárze od iedney rzeczy niemáią bráć więcey iedno groſz. A
9:
od czytánia nic.
10:
O obierániu Piſárzá. Cazimirus folio quo ſup:
11:
Ná Seymie powiátowym Rycerſtwo obráć máią czterech ná
12:
Piſárſtwo/ ktore nam máią odeſłáć/ á my damy iednego z nich
13:
wedle woley náſzey.
14:
Co zá moc Piſarz ma ná ſądzye/ gdy Poroczki nie
15:
doydą/ álbo gdy ſędzyego niemáſz. Cazimir: fo: 97.
16:
Gdy Poroczki wywołáne prze iáką przyczynę niedoydą/ Tedy
17:
iednák piſárz z Komorniki ma v kſiąg być dla zapiſow y wypi=
18:
ſow z kſiąg pod tákowąſz winą iáko ieſt vſtáwioná ná ſędźiego y
19:
ná podſędká.
20:
Sędzya w Zyemi ma mięſzkáć. Ioan: Alb: fo: 105
21:
Sędźia w ziemi ma mięſzkáć á ſpráwiedliwoſć czynić/ á kto=
22:
ryby do Roku niemięſzkał/ á poroczkow nieſądził przes Rok/ Te
23:
dy ſláchtá mogą inſzego obráć wedle obyczáiu ſtárego. Sądowni
24:
prokurowáć niemáią okrom ſwey rzeczy właſney.
25:
O Vrzędnikach ſądownych. Alexander folio 113.
26:
Vrzędnicy ſądowni wedle ſtárego zwyczáiu máią być wybierá
27:
ni y przyſiężni/ niemogą żaden z nich mieyſtcá ſwego záſádzáć/
28:
Wyiąwſzy iżeby ktory z nich zániemogł.
29:
Sędzya długo ma bráć ná pytánie. in conſuetudi=
30:
nibus Cracouień: Sigiſmundus folio 22.
31:
Sędzia ziemſki niemoże ſobie długo bráć ná pytánie iedno do
32:
czterech poroczkow/ á Grodzki iedno do ſzeſćinaſćie niedziel/ kto
33:
re pytánie ma tám być gdźie by ſtrony nieſłucháły.
34:
O nieſtániu pozwánego y powodu. Cazimirus ma
35:
gnus III Paragrapho/ folio 37.
36:
Gdy pozwány ná Roku pierwſzym nieſtánie/ tedy nieſtáne=
37:
go ma dádź ſądowi ſzeſtnaſćie groſzy/ Tákże też y od wtorego ro=

strona: C2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
ku/ á nieſtánieli ná trzećim roku/ tedy ſwą rzecz tráći z winą/ A
2:
ieſli by powod pozwawſzy nieſtánął/ Táki ono tráći oco pozwał
3:
z winą ſiedmi grzywien.
4:
Od Liſtow przyſądnych. Sigiſmundus. A od ſzu=
5:
kánia zapiſow. folio 20.
6:
Piſárze od ſzukánia w Kſięgách niemáią nic bráć/ á zá liſty zá=
7:
wieſzone Pieczęćiámi przyſądne máią bráć dzieſięć groſzy/ Z kto=
8:
rych ſędźiemu ſzeſć groſzy/ Podſędkowi dwá/ á piſárzowi dwá/
9:
A od Pápierowych zá pieczęćią Sędźiego y Podſędká groſz/ Od
10:
przyſędnego dwá groſzá o nieſtánie/ Od przyſędnego w zyſku
11:
cztery groſze/ pámiętnego wedle ſtárego Státutu.
12:
O wpiſowániu w kſyegi. Sigiſmundus Fol: 27.
13:
Sędzia z Podſędkiem máią doyzrzec/ iżby zapiſy dobrze á ſłu
14:
ſznie były w Kſięgy w wodzone od piſárzá/ czego ma doyźrzeć y
15:
ten czyię rzecz w wodzą.
16:
Ma Sędzya pytáć ſtron. Sigiſmundus in Pro=
17:
greſsu. Folio 33.
18:
Sędźia niż ſkáźń vczyni ma ſtron pytáć máiąli ieſzcze iákie
19:
obrony álbo dowody pewne/ A to by ludzie proſći w ſwey rzeczy
20:
nieupádli/ Abowiem káżdemu niż ſkażą/ godzi ſię liſti y mowę
21:
ſwey rzeczy popráwowáć.
22:
Ma ſędzya obáczyć kto wyznawa. Sigiſmundus
23:
in formulis inſcriptionum folio 45.
24:
Sądowni máią tego doyzrzeć kto przed niemi wyznawa ábo
25:
zápiſuie/ ieſli iuże ma látá álbo rozum/ Ieſli inák niema być przy=
26:
ięto/ Máią też obáczić ieſli zdrow ná ćiele y ná vmyśle/ ieſli zdrow
27:
ná vmyſle á chor ná ćiele/ tedy ták ma być piſano iáko ieſt.
28:
O Ruſzeniu ſędzyego. Sigiſmundus in conſtitu=
29:
tionibus Piotrcouie. Anno Dom: 1538.
30:
Stroná przećiw ktoreyby ſędzia ſkazń vczynił ták ma ruſzyć/
31:
Pánie ſędzia ſkazni tey nieſpráwiedliwey ktorąś vczynił zá prá=
32:
wną nieprzyimuię/ Ale ćię ruſzam ná Siem wálny Koronny
33:
bliſko przyſzły/ A vczyniwſzy tákie ruſzenie/ tedy Woźny choćia
34:
by go ſąd nieprzydał ma Rok złożyć ſędźiemu ná dzień ſzoſty ná
35:
Seymie wálnym bliſko przyſzłym po wyiechániu Krolewſkiem/
36:
z ſkáznią tą ktorą vczynił/ A to wſzytko ruſzenie y Roku złożenie
37:
ma być zápiſano/ od ktorego zapiſu ten co ruſzy ma dáć groſz pi=
38:
ſárzowi.

strona: C2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O wykupienie zaſtáwy może Piſarz ſądzić. Ioannes Alber=
2:
tus folio 99.
3:
O Piſárzach. Sigiſmundus in conſtitutionibus
4:
Cracouień: Anno Domini 1532.
5:
Piſárze mogą mieć podpiſki dla piſánia/ A wſzákże ſámi mu
6:
ſzą ſiedźieć przy ſądźie y ná wypiſiech z kſiąg ſię podpiſowáć.
7:
Kiedy Sędzyego skaźni niemoże nágánić. Cazi=
8:
mirus folio 32.
9:
Vſtáwiliſmy iż gdy ſędzia ſiedźi przy nas álbo przy Woiewo=
10:
dzie/ álbo też przy náſzym ſtároſćie álbo przy Wiecách/ Tedy ſę=
11:
dźia niemoże być ruſzon.
12:
O zápamiętániu skaźni. Cazimirus magnus fo: 32
13:
Gdy ſtrony zápámiętáią ſkaźni á przyidą o to pytáć/ Tedy Sę
14:
dzia ma wnet powiedzieć ieſli pámięta/ á ieſli zápomni/ tedy ſo=
15:
bie może wziąć do záiutrká ná rozmyſlánie.
16:
O Ruſzeniu Sędzyego Grodzkiego. Sigiſmun=
17:
dus Piotrkouie Anno domini 1538.
18:
Sędźia Grodzki niema być ruſzon do Stároſty/ ále na Siem
19:
o rzecz vrzędową proſto do Krolá.
20:
O Piſárzách. Sigiſmundus in Progreſsu fol: 39.
21:
Vſtáwiliſmy iż piſárze od zápiſánia przey ná ieden pozew nie
22:
máią bráć iedno groſz.
23:
Idem et eodem.
24:
Piſárze zá Membranę niemáią bráć iedno Pułgroſzá/ A od
25:
wypiſow bez pieczęći iedno groſz.
26:
O Piſárzu co bierze więcey niż należy. idem et eod.
27:
Ieſliby piſarz z kogo więcey wziął niż ieſt Státutem opiſano/
28:
Táki ma ono wroćić co ná zbyt wziął/ y z winą trzech grzywien
29:
ſtronie/ á ſądowi trzech/ ktore wnet ná Roku záwitym ma od=
30:
łożyć/ A ieſliby niechćiał/ Tedy drugą winą czternaſćie grzy=
31:
wien ma być przykazan.
32:
Piſarz Ziemski á Sędzya Grodzki máią ſye pod=
33:
piſowác ná liśćie. Sigiſmundus in Paragrapho.
34:
Anno Chriſti 1532.
35:
Gdyby piſarz niechćiał tego co ſędźia ſkaże/ Albo ieſliby vpor=
36:
nie niepiſząc wſtał od ſądu/ táki piſarz gdy by był przes ſąd Krolo
37:
wi obiewſzczon/ tedy ma być z vrzędu złożon.

strona: C3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Nieſtánem. Idem.
2:
Gdy pozwány ná Roku nieſtánie/ Tedy ten co pozywa ma
3:
dáć od ſkaźniey ſędziemu groſz á piſarzowi groſz.
4:
O Skaźni.
5:
Od ſkaźni w zyſku ma dáć ten co zyſzce ſędziemu 4. groſze/ á
6:
piſarzowi groſz. Item/ Od liſtu przyſędnego zá pieczęćią ſę=
7:
dziego y podſędka dźieſięć groſzy.
8:
O Sądzyech. Sigiſmundus in Progreſsu fo: 35.
9:
Kiedyby pozwány ná Roku pierwſzem álbo wtorem ſtánął/ y
10:
odpowiedział/ A potym vpornie od ſądu odſzedł/ Táki ma być
11:
karan winą 14. grzywien/ A powodowi ma być dan Woźny ná
12:
w wiązánie w onych przezyſkach y w winie wedle ſkaźni.
13:
Idem folio 39. Sąd ma ſtronam rok złożyć.
14:
O Sędzyach. Iaggiello in priuilegio folio 49.
15:
Sędzya niemoże być ſtároſtą w oney zyemi gdzye ſądy trzyma.
16:
Idem et eodem.
17:
Sędzya ná ſądzye ma ſię ſpráwowáć wedle náuki Krolá Ká=
18:
źimirzá/ A ieſliby inák/ tedy iego ſkaźń niczemna.
19:
Bonifacius papa folio 40.
20:
Sędzya ktoryby w duchownym ſądzye niechćiał czynić ſprá=
21:
wiedliwoſći/ á był o to trzy kroć pozwan/ táki vrząd tráći.
22:
O Szkody woienne.
23:
Sędzia o wſzelákie ſzkody kto ie komu czyni w ćiągnieniu wo
24:
iennem/ może ſądzić nie bacząc nic ná żadne odwłoki.
25:
Gdy ſędzya zámięſzkiwa ſpráwiedliwoſći czynić
26:
Cazymirus folio 65.
27:
Gdyby ktory Sędzya zámięſzkiwał czynić ſpráwiedliwośći z
28:
duchownym o iákie ſzkody/ tedy my poddawamy tákie ſędzye po=
29:
ćiągáć do ſądu duchownego/ á onych o tákie zámięſzkánie kląć.
30:
O Piſárzach. Iaggiello in priuilegio folio 52.
31:
Piſárze źiemſzczy máią przes ſię bywáć v ſądu/ á gdyby ná nie
32:
iáka potrzebá przyſzłá/ ták mogą mieyſce ſwe człowiekiem god=
33:
nym záſádzić/ ná ktoregoby pánowie Sędzie z inſzymi vrzędni=
34:
kámi przyzwolili.
35:
Idem.
36:
Piſarz ktoryby zámięſzkiwał tego co ná iego vrząd należy/ táki
37:
ma być z vrzędu złożon/ á ná to mieyſce inſzy obran.

strona: C3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Sądowni máią być przyſiężni. Sigiſmun: fol: 28.
2:
Sędzyowie Zyemſcy y Grodzcy/ Podſędkowie/ Piſárze má=
3:
ią być przyſiężni/ ktorzy ná rocech pierwſzych máią przyſiądz pod
4:
ſtráceniem vrzędu. A to Zyemſcy przed Woiewodą álbo Káſztel
5:
lanem/ á Grodzcy przed Stároſtą.
6:
O Prokuratorzech. Káp: XI.
7:
Cazimirus magnus folio 10.
8:
Káżdemu człowiekowi wolno mieć ſwego Prokuratorá.
9:
O Prokuratorze potwarcy. Cazimirus folio 84.
10:
Komu potwarz około Prokurácyey w prawie zádádzą/ tedy
11:
ieſli ſię odwiedzye potwarzy/ tedy ten co mu zádał potwarz ma
12:
mu dáć zá winę trzy grzywny/ á ſądowi trzy. A ktory ſię trzy rázy
13:
z potwarzy wywodzi/ tákiemu czwarty raz niema być dopuſz=
14:
czono/ y owſzem ma być pryſkowan ná znák fałſzu/ áni iuż ma
15:
być rozumian zá ſláchćicá.
16:
Co zá moc ma Prokurator/ Sigiſmundus foli: 18.
17:
Vſtáwiliſmy/ iż Prokurator ták oſiádły iáko y nieoſiádły/ by
18:
iedno miał Prokurácyą doſtáteczną/ może wſzędzye od ſtrony ſtá
19:
nąć y ſpráwowáć wſzytkie rzeczy/ cokolwiek iego Pryncypał ma
20:
rok/ by też iego ſtroná pozwána byłá nadwornym rokiem: okrom
21:
zapiſow ſtárych y nowych/ ktorych Prokurator czynić niemoże/
22:
kwitowáć/ áni też może pieniędzy bráć bez ſwego Pryncypałá.
23:
O Fáłſzu y zdrádzye czyiey/ Sigiſmundus in con=
24:
ſtitutionibus Piotrkouie. Anno domini 1538.
25:
Ktoby w cudzey Perſonie wyznawał v kſiąg álbo Prokuro=
26:
wał/ to fáłſz.
27:
O Woźnym y vwięzowániu
28:
Kápitu: XII. O wyznániu Woźnego/ in coſuetu
29:
dinibus Cracouień: folio 121.
30:
Gdy kto kogo pozowie o co/ tedy ten o co go pozową ſtánąw=
31:
ſzy ná roku będzye chćiał widzyeć Woźnego tego co nań pozew po
32:
łożył: Ieſli mu go niezſtáwią álbo iego relácyey nieukażą/ tedy
33:
niewinien ná on pozew odpowiedáć/ A wſzákże ten co pozywa/
34:
może ſobie wzyąć do drugich rokow ſtáwić woźnego.
35:
O wwięzowániu. Idem et eodem.

strona: C4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
We młynie y w kárczmie niema nikt dáć wwiązánia/ wyiąwſzy
2:
żeby niemiał gdzye indzye.
3:
O Woźnym kto go ma czynić/ Cazimirus in Pa=
4:
ragrapho folio 32.
5:
Woźnego niemoże nikt inſzy czynić y ſądzić/ iedno Woiewo=
6:
dá. A ktoby Woźnego vbił álbo zábił/ thedy Woiewodzye winá
7:
przyſć ma.
8:
O wwiązániu w długách/ in conſuetudinibus Cra
9:
couień: folio 122.
10:
Kiedyby kogo pozwano o iáki dług álbo o co inſzego/ á on po=
11:
zwány ſtánąwſzy ná roku/ niechcąc ſię dáć ſzkodzić dawałby w o=
12:
nym długu wwiązánie/ Skázuiem iż od tákiego ma być przyięto
13:
wwiązánie. Ale gdyby kto komu zápiſał iſtny dług płáćić/ od tá=
14:
kiego zgołá niema być przyięto wwiązánie/ ále ſąd ma ſkázáć w=
15:
wiązánie w imienie ſłuſzne/ w ſummie y w ſzkodzye z winámi
16:
troiákiemi/ co ten powod ma przyiąć.
17:
Woźnego mocowáć/ Cazimirus magnus folio 37.
18:
Skázuiem iż áni Woiewodá álbo Stároſtá/ Sędzya/ Pod=
19:
ſędek/ y inſzy/ Woźni poſtrzygáni może z nich káżdy dáć moc wo=
20:
źnemu niepoſtrzygánemu pozwy nieſć. Ktorzy woźni pozwy li=
21:
ſtownemi máią pozywáć ludzye oſiádłe/ wyiąwſzy ty kthorzy ſą
22:
przy náſzym dworze álbo przy ſądzyech/ máią álbo mogą być ſłow=
23:
nie pozwáni przes Woźnego/ imieniem náſzym/ álbo Stároſći=
24:
nym/ álbo Sędzyego.
25:
O Woźnym gdy pozew kłádzye. eodem paragra:
26:
Gdy pozew Woźny kładźie/ tedy gi ma położyć v Włodárzá/
27:
y ma powiedáć od kogo kłádźie pozew y ná kogo.
28:
O świádectwie Woźnego/ in conſuet: Crac: fo: 123
29:
Gdy potrzebá wyznánia iákiego przes Woźnego y inſzego/
30:
Tedy Woźni ma w ſwym powiećie właſnym zeznáć v kſiąg/ á to
31:
gdy zápiſzą vrzędnie/ Tedy onemu wypiſowi ma káżdy ſąd wie=
32:
rzyć.
33:
O Woźnym gdzye ma pozew kłáſć: Sigiſmundus
34:
in Progreſsu folio 32. Gdy Woźni pozew kłádzie/ tedy przy ſobie ma mieć iednego
35:
ſláchćicá dla ſwey śmierći/ y ma pozew położyć w dworze álbo v
36:
Włodárzá/ álbo v Kmiećiá/ álbo v Ogrodniká/ Iedno gi ma lu=
37:
dzyem obiáwić/ żeby o nim ten wiedźiał kogo pozywáią.

strona: C4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Swiádkách/ Kápitu: XIII.
2:
O świádkach klętych. Cazimirus magnus fol: 17.
3:
Gdyby kto ſtáwił świádki záklęte ku iákiemu świádectwu y
4:
dowodowi/ A ſtroná przećiwna nágániłáby im/ tym iż ſą w klą=
5:
twie/ takowemu ma być dano ná inſze świádki ieſliby ſię ná nie
6:
brał/ A ieſliby ich niemogł mieć/ Tedy ten co ie klnie/ ma im klą=
7:
twy podnieſć dla onego świádectwá/ A ieſliby im klątwy niech=
8:
ćiał podnieſć/ tedy iednák ku świádectwu máią być przyięći.
9:
O świádkach krewnych. Cazimirus magn: fol: 17.
10:
Kondrat v Dominiká dom kupił/ ktorego targu chćiał do=
11:
wieſć ſzeſćią świádkow/ Z ktorych pierwſzy Piotr á drugi Iá=
12:
kub Kmotr tego Kondratá y iednacz tey rzeczy/ ktorego Iákubá
13:
ten Dominik nienágánił krewnoſćią przy miánowániu świád=
14:
kow/ áliż gdy dowieſć miał: My w tákowey rzeczy względem te
15:
go iż ſię poſpolićie zgadzáią/ z kázuiemy iż tákowe świádectwo
16:
ma być przyięte.
17:
O Sługách. Kápitu: XIIII.
18:
Ktory ſługá vczyni źle y zmowi ná páná. Cazimi=
19:
rus magnus folio XIII.
20:
Gdy ſługę pozową o iáką krzywdę álbo wyſtępek/ A on ſługá
21:
ſtánąwſzy ná Roku zmowiłby iż mu pan kazal/ náyduiemy iż ſię
22:
ten niewymowi á będźie winien odpowiedáć/ á ieſli winien/ Te
23:
dy winą ma być karan/ A ieſliby niebył poſłuſzen práwu/ táki zá
24:
zwyćiężonego ma być poczytan.
25:
Gdy pan ſługę álbo włodárzá obwini. iedm fo: 30.
26:
Gdy pan ſługę álbo Włodárzá obwini/ tedy ſię winien ſzeſćią
27:
świádkow odwieſć káżdy z nich.
28:
Gdy ſługá páná rátuie. Idem folio 38.
29:
Sługá wſzelákiego ſtanu gdy kogo ráni broniąc páná ſwe=
30:
go/ tákowemu ſłudze ten co go ránią y iego przyiáćiele zá złe mieć
31:
niemogą/ y też niemáią/ ále gdy by v ſądu dobył álbo ránił/ táko=
32:
wy ná łáſce náſzey.
33:
O ſługách niewolnych. Iaggiello folio 46.
34:
Sługę niewolnego winien pan oſádźić ná ktorey dziedźinie
35:
chce/ á ieſliby vćiekł/ tedy ten pan do ktorego przyidźie ma powie
36:
dźieć w náſzem dworze iż ma tákiego ſługę bieguná/ Ieſliby nie=
powiedzyał


strona: D

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
powiedźiał/ á ten cziy ſługá był dowiodł by nań świádectwem iż
2:
był v niego/ tedy ten co onego zbiegá w náſzym dworze niepowie
3:
dział ma go zapłaćić z winą trzech grzywien.
4:
Gdy ſługa czyy komu gwałt vczyni/ Ioannes Al=
5:
bertus folio 107.
6:
Gdy ſługá cziy komu gwałt vczyni/ tedy tákiego ſługę záſtáć
7:
v iego páná zſláchtą y z woźnym/ y żędáć ſnim práwá v iego páná/
8:
Ieſli ſnim práwá nieda/ tedy ſam pan winien o on wyſtępek co
9:
ſługá vczyni/ odpowiádáć.
10:
Gdy ſługá vczyniwſzy gwałt vćiecze. idem fo: eodē.
11:
Gdy ſługá vćiecze vczyniwſzy gwałt komu álbo co złego/ ták
12:
iż go woźny z ſłáchtą niezáſtánie/ tedy pan iego winien opráwo=
13:
wáć/ álbo przyſiąc ſamotrzeć/ iż mu niekazał tego vczynić/ Ani
14:
mu rádził vćiec.
15:
O ſługách co niechcą imáć złodzyeiá. Alexa: fo: 106
16:
Sługá gdy z roſkazánia páńſkiego niechce iąć złodźieiá/ táki
17:
ma być rozumian bezecnym/ A ktoby też tákiemu ſłudze przymo=
18:
wił co złodzieiá poymał zá wyſtępek/ tákiego ſámego co przymo=
19:
wi czyniem bezecnym.
20:
O Loźnych chłopiech. Sigiſmundus folio 28.
21:
Gdy chłop loźny prziydzie do miáſta á nie vrządźi ſię álbo nie=
22:
robi rzemioſłá do trzećiego dniá/ táki przes vrząd mieyſki ma być
23:
poiman/ ktorem máią robić około grobley álbo przekopow.
24:
O ſłudze co gwałt vczyni. Sigiſmundus Craco=
25:
uie Anno Domini: 1532.
26:
Gdy by kto był pozwan iż twoy ſługá vczynił gwałt domowy/ zá
27:
bił álbo ránił ſlachćicá z roſkazánia twego/ z tákowym ſługą wi=
28:
nien pan ſpráwiedliwoſć czynić/ A zwłaſzcá ieſliby był záſtan v=
29:
niego z woźnym y z ſlachtą/ á ieſliby nieuczynił/ tedy ſam pan o
30:
ono co iego ſługá vczynił winien odpowiedáć/ tákże też y o row=
31:
nieyſzy wyſtępek/ A wſzákże ieſliby ſługá ten co komu krzywdę
32:
czyni był oſiádły/ z tákim pan iego niemoże ſpráwiedliwoſći czy
33:
nić/ Ale ma być z oſobliwoſći y z ośiádłoſći pozwan.
34:
O odſtániu ſługi. Aelxander folio 107.
35:
Sługá przed woyną álbo inſzą potrzebą od páná odſtáć niemo
36:
że rychley iedno ſzeſć niedźiel/ á ktory był odſtał vpornie/ Tákiego
37:
czyniem bezecnym.
38:
Gdy ſługá komu vczyni ſzkodę. Cazim: mag. fo: 27

strona: Dv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdy ſługá á zwłaſzczá gołotá vczyni komu ſzkodę/ zá tákie=
2:
go pan ma iego doſyć czynić.
3:
O odſtániu ſługi. Sigiſmundus folio 3.
4:
Sługá káżdy gdy ma od páná odſtáć/ tedy ma pánu powie=
5:
dźieć przed woyną y inſzą potrzebą.
6:
Kto źle vczyni zroskazánia páńſkiego. Cazim: fo: 38
7:
Gdy kogo pozową o iákikolwiek wyſtępek/ á on ſtanąwſzy ſtá
8:
nowi iſtcá tego co mu to kazał vczynić/ w tákowey rzeczy ieſli go
9:
iśćiec záſtąpi/ tedy ten co go pozową wolen/ á z tym co go záſtą=
10:
pił ma być poſtąpiono práwem/ ktory zaſtępcá winien támże
11:
wnet odpowiádáć o on vczynek/ á ieſliby niechćiał/ tedy ten co
12:
go pozwano ma być przymuſzon ku odpowiedźi.
13:
O pſyech á Mysliwcách. Ká
14:
pitulum XV. Cazimirus magnus folio 24.
15:
Idźi ſkárżył ſię iż go Phálkow pies vyadł z poſzczwánia/ Phálk
16:
przał onego poſzczwánia/ W tákowey rzeczy gdyby Idźi świád=
17:
kow niemiał/ tedy ſię Phálk bliżſzy odwieſć iż nieſzczwał.
18:
O łowieniu záiącow. Iaggiello folio 47.
19:
Obawiáiąc ſię ſzkod w żyćiech vſtáwiliſmy áby żaden nieś=
20:
miał ná cudzey dźiedzinie łowić záiący/ Poczawſzy od świętego
21:
Woyćiechá áż do zebránia wſzytkych żyt z polá/ Abowiem ktoby
22:
połamał/ tedy przepada trzy grzywny winy/ ná czyiey dźiedźinie
23:
połamie.
24:
Kto komu pſá álbo źwierz weźmie. Idem.
25:
Gdyby kto komu pſá potáiemnie álbo gwałtem wzyął/ źwierz
26:
álbo pſá w poſzczwániu/ Tákowy co weźmie przepádnie ſtronie
27:
trzy grzywny/ á ſądowi trzy.
28:
O ſpráwie woienney. Kápi=
29:
tulum XVI. O Chorągwi. Cazimir: mag: fol: 9.
30:
Ktoby nieſtał ná woynie pod ſwą chorągwią ná mieyſcu iemu
31:
náznáczonym/ zbraniáiąc ſię tego co nań należy/ á byłby nálezyon
32:
przes Podkomorzego onego Powiátu álbo oney Zyemie/ w kto=
33:
rey woyſko leży: Tácy máią być przed námi poſtáwieni. A konie
34:
iego temuſz Podkomorzemu máią być przywłaſzczony.
35:
O Szołtyſyech. Cazimirus magnus folio 10.

strona: D2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Szołtyśi Pánow duchownych y świeckich winni woyną ſłu
2:
żyć wedle máiętnoſći ſwych.
3:
Gdzye ma woysko ſtać. Cazimirus Folio 16.
4:
Ciągnąc ná woynę żadny niema ſtać w domu áni ná wśi/ ie=
5:
dno polem: áni ſzkod czynić w bydle poſpolitym y w inſzych rze=
6:
czach/ tylko ſłuſzną żywnoſć mieć máią. Niemáią też ſobie czynić
7:
bud z żadnego drzewá do budowánia. A kto komu ſzkodę vczy=
8:
ni/ tedy ią winien nágrodzić iáko ią poprzyſięże ten co ſzkodę ma/
9:
z winą ſzeſći grzywien/ſądowi trzy á ſtronie trzy.
10:
O ſłużbie woienney. Cazimirus magnus folio 34.
11:
Káżdy Sláchćic oſiádły w inien woyną ſłużyć/ ludźmi/ koń=
12:
mi/ zbroią/ ták iáko może nalepiey. A wſzákże z gránic kroleſtwá
13:
náſzego niewinni ćiągnąć/ áliżby ſię im doſyć zſtáło zá ich ſłużbę/
14:
á byliby od nas proſzeni.
15:
Zold od Krolá ſláchćie. Cazimirus magnus fo: 92.
16:
Gdybyſmy ćiągnęli ná woynę z gránic kroleſtwa náſzego/ O=
17:
biecuiem kożdemu z náſzych poddánych ſłużącemu woyną dáć ná
18:
káżde drzewce pięć grzywien/ A ſzkodę y wiązánie kożdemu kto=
19:
ryby miał winniſmy nágrodzić. Idem folio 15.
20:
Zadney woyny vchwálić niemożem bez wálnego Seymu.
21:
O ſłużeniu ná woynie. Ioannes Albertus fo: 105.
22:
Przed ruſzeniem woiennym máią być Seymy powiátowe ná
23:
mieyſcách zwykłych/ y w ſtároſtwách opiſánych.
24:
O ćiągnieniu ná woynę. Sigiſmundus Folio 10.
25:
Káſtellani winni powiáty ſwe wieſć ná mieyſce przes nas ná
26:
znáczone. A máią thego doyzrzeć y káráć/ iákoby komu krzywdá
27:
niebyłá. A ktoby komu krzywdę vczynił álbo ſzkodę/ ma go nam
28:
deferowáć/ ieſliy mu ſzkodę vczyniono/ będzie ſam winien záło=
29:
żyć/ á nam winien czternaſćie grzywien odłożyć. A niż ſię Káſz=
30:
tellan ruſzy ná woynę/ ma obwieſćić ſwemu powiátowi tydzyeń
31:
przed ruſzeniem mieyſce/ Y ma ná onym mieyſcu mięſzkáć przes
32:
cztery dni/ á potym ćiągnąć bez ſzkody ludzkiey/ płácąc żywnoſć
33:
wedle vſtáwy. A gdy przyćiągną ná mieyſce oznáczone wićiámi/
34:
tedy Káſztellan ma oddáć on powiát Woiewodzye ſwemu.
35:
Kto winien woyną ſłużyć. Sigiſmundus Foli: 15.
36:
Ktoby pod námi miał oſiádłoſć/ á wići woienne by go w oſiá=
37:
dłoſći záſtáły/ winien woyną ſłużyć/ á z inſzych dobr poſtronnych
38:
wypráwowáć: Abowiem ieſliy inák vczynił/ tedy mu iego zdrá=
39:
dá niepoydzye.

strona: D2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Wićiách. Sigiſmundus Folio 21.
2:
Niż będzye ruſzenie woienne/ tedy pierwey troie wići iedny
3:
po drugich rozeſlem/ A ná oſtátecznych oznáczym dzyeń y mieyſce
4:
Seymowi powiátowemu. Ma Káſztellan poſtánowić dzyeń
5:
ſćiągnienia y mieyſce przes Krolá położone. A Káſztellan káżdy
6:
z tey Sláchty ktoby iedno komu krzywdę czynił/ będzye mogł vczy
7:
nić ſpráwiedliwoſć. A ktorzyby go niebyli poſłuſzni/ ma ie nam
8:
deferowáć. A ieſliby ſam niedeferował/ tedy ſam winien ſzkodę
9:
zápłáćić. Idem.
10:
Ieſliby ſam Káſztellan chorował/ thedy mieyſce ſwoie może
11:
człowiekiem godnym oſádzić.
12:
Z Káſztellanem ma ſláchtá ćiągnąć. Sigiſ: fo: 30.
13:
Káſztellan wyiechawſzy ná woynę/ ma cztery dni ná mieyſcu
14:
Sláchty czekáć/ żeby ſię do niego ziácháli. A ktorzyby ſwym woy=
15:
ſkiem iácháli czyniąc ſzkody/ tákowi winni ſowićie ſzkody oprá=
16:
wowáć. Niema też Káſztellan z woyſkiem we wśi ſtáwáć/ ále
17:
niedáleko wśi. A ieſliby kmiotkowie niechćieli wieſć potrzeb do
18:
woyſká/ tedy Káſztellan ma poſłáć z woyſká do wśi bliżſzych/ kto
19:
rzy máią rozdáwáć potrzeby/ A tego doyźrzeć iżby gotowymi pie=
20:
niądzmi płácono wedle vſtáwy. A kto co iednym koniem dowie=
21:
zye śiáná/ to zá nie groſz. A ná ile koni záprzęgą/ tyle groſzy. Item
22:
zá kopęrży trzy groſze. Owſá korzec zá groſz. A zá kopę owſá dwá
23:
groſzá. Item woł zá pułgrzywny Iáłowicá zá 16 groſzy. Wieprz
24:
zá 20 groſzy. Skop zá dwá groſzá. Gęśi/ kury/ iáko ieſt opiſano
25:
w ſtárym Státućie.
26:
O niepuſzczeniu z woyny. Sigiſmundus Piotr=
27:
couie Anno Domini 1538.
28:
Będzyem ſię ſtrzedz/ iż niewypuſćim nikogo z woyny/ okrom
29:
chorych/ ſtárych/ y tych co ſą ná rzeczy poſpolitey/ okrom Podſtá=
30:
roſćich/ kthorzy ſą ná tym mieyſcu gdzye ſą ſądy/ álbo co Zamki
31:
dzyerżą pográniczne.
32:
O tych co ſzkodę czynią. Sigiſmundus Cracouie.
33:
Anno Domini 1532.
34:
S tymi co ćiągnąc ná woynę ſzkodę czynią/ Hetman/ Woie=
35:
wodá/ álbo Káſztellan może ſpráwiedliwoſć vczynić. A s tymi co
36:
ćiągnąc do domu czynią ſzkodę/ álbo ieſzcze domá mięſzkáiąc/ o=
37:
biecuiem ſpráwiedliwoſć vczynić/ álbo náſzy vrzędnicy vczynią/
38:
wedle vſtáwy Koronney.
39:
O Kápłaniech oſyádłych. Cazimirus mag: fo: 10.

strona: D3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kápłani káżdego ſtanu co oyczyſte dzyedzictwo trzymáią win
2:
ni woyną ſłużyć. A ktoryby nieſłużył/ ten imienie do Krolá tráći.
3:
De eodem Cazimirus folio 95.
4:
Gdy ieſt ſyn álbo brát godny ku woynie/ tedy ſyn zá oycá/ brát
5:
nierozdzyelny zá brátá woynę ſłużyć może/ tylko niechby był ták
6:
wypráwion iákoby ią ſam oćiec álbo brát ſłużyć miał.
7:
O Zołnierzach. Ioannes Albertus folio 108.
8:
Zołnierze co czynią ſzkodę ćiągnąc ná woynę máią być przed
9:
Stároſtą przymuſzeni/ iżby ſzkodę álbo krzywdę opráwili.
10:
O mieſzczánach. Alexander folio 113.
11:
Ktory mieſzczánin ma imienie Zyemſkie/ táki winien woyną
12:
ſłużyć/ Choćby Krol vczynił wolnym/ tedy iednák ty liſty ſą ni=
13:
czemne.
14:
O chorych wolnych od woyny. Sigiſmund: fo: 32.
15:
Przed woyną ná Seymie powiátowym ma być okazan kożdy
16:
ſláchcic chory Caſtellanowi oney ziemie/ á obaczyli Caſtellan iż
17:
chor/ Tedy táki może domá oſtáć/ á wſzákże miáſto ſiebie ma
18:
wypráwić poczet wedle maiętnoſći/ Pod ktorym ieſliby v nas ie=
19:
go imienie vproſzone/ tedy táki ozdrowiawſzy ma przyſiąc ze
20:
cztermi dobremi ſláchćicy/ ktorzy ieſcze w ſzyku máią być miáno=
21:
wáni álbo też y z inſzą dobrą ſláchtą/ á ieſliby nieprzyſiągł/ tedy o=
22:
no imienie pod onym oſtánie coſmy mu ie dáli.
23:
O bronieniu Gránic. Iaggiello in Priuile: fo: 51.
24:
Sláchtá winna bronić granic od wſkokow nieprzyiaćielſkich
25:
ſwym koſztem/ A gdybyſmy z gránic woyſko ruſzyli/ tedy poddá
26:
nym náſzym winniſmy ſzkodę nágrodźić.
27:
O poimániu ná woynie. Idem et eodem.
28:
Gdyby w náſzych páńſtwách był kto poyman/ tedyſmy go win
29:
ni z więzienia odkupić/ Ale gdyby zá gránicámi był poyman w nie
30:
przyiaćielſkiey ziemi/ y ſzkody/ y więzienie winniſmy nágrodźić.
31:
O więzyeniu ná woynie. Idem et eodem.
32:
Gdyby kto z poddánych náſzych poymał więźnia ná woynie/ ie
33:
ſli ſláchćicá/ tedy go nam ma przywieſć/ zá ktorego mu mamy
34:
dáć Kopę/ ieſli chłopá tedy go ſobie ma mieć.
35:
O ruſzeniu z gránic. Idem et eodem.
36:
Gdybyſmy poddánym náſzym roſkazáli ruſzyć ſię ná woynę z
37:
gránic/ tedy niż ſię ruſzą obiecuiem im dáć ná ſzkodę Kopiją/ pieć
38:
kop groſzy/ A gdybyſmy im pieniędzy dáli/ á potym ſię do dwu
39:
lat nieruſzyli/ tedy poddáni náſzy niebędą winni nam onych pie=
40:
niędzy wroćić.

strona: D3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O żywnoſći woienney. Idem et eodem.
2:
Kto chce ſam ieſć y konie kármić/ tedy ták ma żywnoſć płáćić:
3:
zá Wołu pułgrzywny/ zá Iáłowicę 16. groſzy/ zá Skopu 2 gro=
4:
ſzá/ zá dwie Gęśi groſz/ zá ſzeſć trzy groſze/ zá kopę owſá groſz.
5:
O ſzkodách ná woynie.
6:
Kto kogo pozowie o ſzkodę/ tedy powod ma ná ſzkodę przyſiąc
7:
á ieſliby ſam być niemogł ná roku/ tedy może przyſiąc przes proku=
8:
ratorá.
9:
O zábićiu y o Ránách. Ká=
10:
pitulum XVII. Cazimirus folio 16.
11:
Pozwał Ian Piotrá iż go ránił ná vlicy/ Piotr wyznał iż Ia
12:
ná ránił/ ále o to iż go też był Ian ránił pierwey czego chćiał Piotr
13:
dowieſć/ á iż Piotr o rány nieſkárżył/ y owſzem ſię mſćił/ My w=
14:
tákowey rzeczy ſkázuiem dowod ná rány Ianowi.
15:
Gdy ſláchćic ſláchćicá zábije albo ráni.
16:
Vſtáwiliſmy iż zá ſláchćicá zábitego ſzeſćdźieſiąt grzywien/ á
17:
zá członek vćięty 30. grzywien/ á zá káżdą inſzą ránę 15 grzywien.
18:
O zábićiu y ránieniu ſláchty/ kmiećiá. idem et eodē.
19:
Kto zábije ſláchćicá winien zań dáć bliżſzym 30 grzywien/ zá v=
20:
ćięćie ręki/ nogi/ noſá grzywien/ zá vćięćie wielkiego pálcá v
21:
ręki 8 grzywien/ zá inſze pálce po trzy grzywny/ á ták też y zá in=
22:
ſze rány v pálcá y indźie/ á ktemu ten co ráni/ przepada ránnemu
23:
winy trzy grzywny. Item/ Zá kmiećiá zábitego 10. grzy=
24:
wien/ á to pánu 4. A bliżſzym ſzeſć/ á zá rány krwáwe kmiećiowi
25:
grzywnę/ á pánu drugą/ Y to ieſliby obá inſzych pánow/ tedy ſię
26:
máią oni pánowie oną winą rozdźielić.
27:
Gdy komu mátkę zábiją. Idem et eodem.
28:
Máć zábita ma być ſynowi płáconá choćiaby był Bękart.
29:
O zábićiu brát brátá. Idem et eodem.
30:
Poſtánowiliſmy/ iż gdy brát brátá zábije/ álbo bliſki bliżnego
31:
tedy ten zábijak od ſpadku odpada/ á imienie zábitego ná dálſze
32:
przyiáćiele przyſć ma/ A ktemu tákiego zábijaká czyniem nieſław
33:
nem á niegodnym żadnego vrzędu.
34:
Gdy zábitego obwiodą Woźnym. Cazimir: fo: 23.
35:
Woźnemu od oglądánia zábitego ma bić dan groſz.
36:
O vderzeniu ſláchty y kmiećiá.

strona: D4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdy ſláchćic ſláchćicá vderzy iż nie do krwie/ zá tákie vderze=
2:
nie ma mu dáć trzy grzywny/ á kmiećiowi zá vderzenie wiárdu=
3:
nek/ á onemu ſláchćicowi co woyny nieſłuży/ ma mu być dano zá
4:
tákie vderzenie grzywnę.
5:
Gdy chłop vderzy ſláchćicá. Cazimir: magn: fo: 8.
6:
Zá vderzenie od chłopá ſláchćicowi ma być dano trzy grzyw=
7:
ny/ á ſądowi trzy: ráná krwáwa od kijá/ teyże wági iáko y od mie
8:
czá: zá głowę práwego ſláchćicá 60 grzywien/ zá ránę práwego
9:
ſláchćicá 10 grzywien: zá ránę kreowánego ſláchćicá trzy grzywny
10:
Kto kogo ráni w żárćie. Cazimirus magnus fo: 29.
11:
Bártoſz ſkárżył ná Andrzeiá o rány/ Andrzey ſię znał iż ránił
12:
niechcąc w żárćie/ My w tákowey rzeczy ſkázuiem/ iż Andrzey
13:
ma doſyć vczynić Bártoſzowi zá rány.
14:
Kto kogo ráni przed Krolem. Idem folio 39.
15:
Kto by kogo ránił przed námi/ táki bes miłoſierdźia ma być ka
16:
ran/ kto mieczá dobędźie á nie ráni/ to ná náſzey woli należy: ták
17:
że też y przed náſzym Stároſtą ma być rozumiano: á ktoby przed
18:
Arcibiſkupem dobył kordá/ táki ma być karan winą 14 grzywien
19:
Arcibiſkupowi: á ktoby ſproſne ſłowá mowił przed Arcybiſku=
20:
pem/ táki Arcybiſkupowi ma dáć winy 3 grzywny. Gdyby kto
21:
kordá dobył przed náſzym Rycerzem/ táki w łáſce Rycerzowey: á
22:
ktoby ránił/ tákiemu ręká ma być przebodźioná.
23:
O płacey zábitego. Ioannes Albertus folio 107.
24:
Kto ſláchćicá zábije/ táki zábijak ma dáć zań 120 grzywień/ A
25:
Rok y ſzeſć niedźiel ſiedźieć w wieży/ Ktorego ſiedzenia żadnym
26:
obyczáiem vydź niemoże/ choćia by ſię z przyiaćioły ziednał: á kto=
27:
ryby zábijak táko oſiádły iáko y nieoſiádły viáchał z korony/ boiąc
28:
ſię wieże/ táki ma być przes Woźnego wywołan bezecnym.
29:
Kto kogo zábije broniąc ſye. Idem et eodem.
30:
Gdy kto kogo zábije broniąc ſię/ tákowy ma przyſiądz ſámoſzoſt
31:
iż go zábił broniąc ſię/ A gdy przyſięże/ tedy vchodźi wieże/ á wſzák
32:
że zá głowę ma dáć 60 grzywien.
33:
Kto kogo zábije broniąc dobr álbo poddánych ſwych
34:
Idem folio 108.
35:
Kto kogo zábije broniąc dobr álbo poddánych ſwych/ táki zá=
36:
bijak vchodźi wieże/ á wſzákże zá głowę ma dáć 120 grzywien.
37:
O zábićie álbo o rány iákie Práwo. Sigiſmundus
38:
Piotrcouie Anno Domini 1538.
O rány


strona: D4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Rány Slácheckie y kmiece/ máią mieſzczánie práwo Poł=
2:
ſkie ſądźić pod winą 14 grzywien ſtronie/ o ktore winy maią od=
3:
powiedáć przed ſądem ziemſkiem záwićie.
4:
O Zwádzye w Syem. Sigiſmundus folio 22.
5:
Vſtáwiliſmy/ iż gdyby kto ná kogo mieczá dobył w Siem/ tá=
6:
ki przepada winy 20 grzywien/ á ieſliby kogo ránił/ Tedy winą
7:
przed tym vchwaloną ma być karan/ á ieſliby kogo zábił/ táki ná
8:
gárdłe ma być karan. Stároſtowie máią tego doyzrzeć y to Exe=
9:
kwowác: á vćiekłliby táki/ tedi ma być z ziemie wywołan/ ktorego
10:
iuż czyniem od tąd nieſławnym.
11:
Kogo ránią świeczkę zágáśiwſzy. Cazi: mag: fo: 24
12:
Skárżył ſię Idźi ná Phálká/ iż gdy ſię zwádá z ſtáłá w domu
13:
v tego Idźiego/ tedy Phálk świeczkę zágáśił/ á wtym Idźiego
14:
rániono niewie kto/ Phálk zna iż świeczkę zágáśił/ ále ſię przy
15:
iżby Idziego ránił: My w tákowey rzeczy ſkázuiem Idziemu
16:
przyſiądz iż niewie kto go ránił/ á gdy przyſięże/ tedy mu Phalk
17:
winien rány opráwowáć.
18:
O obwodzeniu ran. Sigiſmundus folio 24.
19:
Rány máią być zá świeżá obwodzone vrzędem Grodzkiem/ á
20:
ktory chor/ ten ozdrowiawſzy bliżny.
21:
O Soli. Kápitulum XVIII.
22:
O ſoli zákazáney. Ioannes Albertus folio 102.
23:
Ktoby kolwiek miał ſol zákazáną/ Sláchćic/ Mieſzczánin/
24:
kmieć/ á záſtano ią vniego/ táki ma być karan winą 14 grzywien:
25:
á ktoby winy niemiał czym płáćić/ táki ma być w ſádzon/ y ma ták
26:
długo ſiedźieć áż zápłáći.
27:
O tych co ſoli záſtawáią. Ibidem.
28:
Ci co ſol záſtawáią/ ieſliby ſię inák záchowáli niż przyſłuſza/
29:
tácy przepadáią winy 14 grzywien Woiewodźie tego powiátu/
30:
przed ktorem Woiewodą tácy winni ſtánąć y zá winę doſyć vczy
31:
nić/ ktora winá obyczáiem ziemſkiem ma być wyćiągnioná: á ie=
32:
ſliby ten co ſoli záſtawa nierządnie/ był nieoſiadły/ áni by też miał
33:
winy czym zápłáćić/ táki ma być wſádzon ták długo áżby winę
34:
zápłáćił.
35:
O wolnym przedawániu ſoli. ibidem.
36:
Sol przywoźną wolno káżdemu przedáwáć y kupowáć/ nie=
37:
zſypuiąc iey do mieyſkiey ſkrzyny.
O Soli


strona: E

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O ſoli zákazáney. Sigiſmundus folio 24.
2:
Vſtáwiliſmy/ iżby ſoli zamorſkiey indzyey nieużywano w ná=
3:
ſzym kroleſtwie. A w ktorych kráinach ſoli krupiáſtey vżywano/
4:
tám náſzey ſoli Ruſkiey vżywáć máią/ ktorey ſoli ſkład ma być w
5:
Bydgoſzczy/ z kąd máią bráć kłodę do ſypánia po grzywnie.
6:
Item/ gdyby ſol Ruſka niemogłá być w Bydgoſzczy/ thedy
7:
tym co iey vżywáli wolno vżywáć ſoli tákiey/ iákiey mogą doſtáć/
8:
ták długo áż ſol Ruſka przyiedzye: ktora gdy przyiedzye/ tedy má=
9:
ią wywołáć/ áby żaden ſoli krupiáſtey do ſzeſći niedzyel niemiał:
10:
A v kogoby ią potym záſtano/ táki ma być karan winą 14 Grzy=
11:
wien. A v kogoby ią záſtano wioząc po wywołániu/ ten wſzyt=
12:
kę kupią tráći. Item/ Páłuczánie y Kráiniánie inſzey vży=
13:
wáć niemáią iedno Ruſkiey.
14:
O Cle. Kápitulum XIX.
15:
O skáżeniu Ceł: Cazimirus tertius folio 10:
16:
Cłá wſzytki ktore ſą nádáne po śmierći Krolá Włádiſłáwá
17:
Oycá náſzego Káſſuiem y w niwecz obrácamy.
18:
O tych co cłá wybieráią á práwá niemáią: idē et eod
19:
Celnicy pod winą Przywileiu niżey opiſáną/ od Sláchty/ od
20:
ſoli/ y od inſzych rzeczy bráć cłá niemáią. A kthoryby Celnik brał
21:
ták oſiádły iáko nieoſiádły/ táki winien przed ſądem Zyemſkim
22:
zwyćiężon/ tedy do Grodu ku exekucyey ma być pozwan.
23:
O wolnoſći ſláchty y duchownych od Ceł y od Tar
24:
gowego: Ioannes Albertus folio 105:
25:
Sláchtá y duchowni/ ták też poddáni ich ſą wolni od cłá y tar
26:
gowego/ od tákich bydł/ co ie domá vchowáią ku przedániu/ álbo
27:
też gdy iákie bydlę kupuią nie ná przekup/ ále ku ſwoiey potrzebie.
28:
Item/ Piwá zkąd chcą wolno im woźić/ y domá ie robić.
29:
O Cłách: Alexander folio 95:
30:
Kto ſwe właſne wiezye zyemią álbo wodą/ przyſiągſzy iż iego
31:
właſne á nieprzekupne/ tedy wolen od cłá.
32:
O cle ſobie wolnym: Alexander folio 118.
33:
Ktoby ſobie cło vſtáwił bez dozwolenia náſzego/ á Rad ná=
34:
ſzych/ táki ono imienie tráći/ ná ktorym cło vſtáwił: á wſzákże o
35:
to práwem ma być zwyćiężon.
36:
O cle wodnym: Sigiſmundus folio 11.
37:
Gdy ktory ſláchćić wiezye żyto wodą/ táki gdy przyſięże iż ieſt

strona: Ev

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
iego właſne żyto/ álbo ſługá ten co ieſt przy żyćie iż ieſt nieprzeku=
2:
pne: táki wolen od cłá/ pod winą ná Celniká vſtáwioną.
3:
O nowym cle. Sigiſmundus folio 15.
4:
Ktoby gnał woły álbo wiozł ſkory/ y inſze tym rowne z krole=
5:
ſtwá/ á cłá by niedał: táki ma być karan winą iáko ſkaźcá rzeczy
6:
poſpolitey/ á to ná imieniu y ná inſzych rzeczach/ o co iednák prá=
7:
wem ma być zwyćiężon.
8:
O tym co Liſtow niema ná cło. Sigiſmun: fo: 28.
9:
Ktoby cło wybierał/ á ná nieby iákim tráfunkiem liſty ſtráćił/
10:
táki ma v nas y potomkow náſzych łáſki ſzukáć.
11:
O tych co cło álbo targowe wybieráią. Sigiſ: fo: 28
12:
Celnicy ná wodách/ ná zyemi/ gdyby z kogo więcey cłá wzyęli
13:
niż przyſć ma/ álbo od tego od czego cło álbo targowe być niema:
14:
tácy pozwáni być máią/ y przes ſąd przymuſzeni/ áby ono wroćili
15:
co wzyęli. Też od koł/ miſek/ kopániek/ y im rowne ma być targo=
16:
we brano/ ále wedle dawnego obyczáiu.
17:
O cle y targowym. in conſtitutionibus Piotrco=
18:
uie/ Sigiſmundus Anno Domini 1538.
19:
Sláchty y duchowni ſą wolni od wſzelkiego cłá/ gdyby co ſwe
20:
go właſnego przedawali/ álbo co ku ſwoiey potrzebie kupowáli.
21:
Item/ Vſtáwiliſmy iżby Celnicy y wſzytcy byli ſláchtą á Krze=
22:
ſćiány/ wyiąwſzy Stároſtowie co dzyerżą cłá w pieniądzách/ te=
23:
mu wolno mieć co chce/ Abowiem ſámi winni o tákowe rzeczy
24:
odpowiedáć. A ktoryby celnik ktorego ſláchćicá o co nieſpráwie=
25:
dliwie vćiſnał/ álbo też o targowe/ á z niegoby álbo z kogo innego
26:
co nieſpráwiedliwie wzyąl: tákowy celnik o tákową rzecz przes
27:
tego kogoby vćiſnął/ może być pozwan do ſądu zyemſkiego/ álbo
28:
Grodzkiego/ onego powiátu gdzye ma cło: Albo też gdyby był ná
29:
náſzym Dworze/ tedy nadwornym rokiem może być pozwan/ á
30:
tám winien odpowiedáć/ niewyymuiąc ſię iáko pozwan z vrzę=
31:
du/ ktory Zyemie áni Powiátu niema. A gdyby celnik o cło álbo
32:
o targowe ták nieſłuſznie y ták nieurzędnie wybieráne/ był do kto
33:
rego ſądu pozwan á zwyćiężon: tákiey ſtronie ma wroćić ono co
34:
wzyął/ z winą 14 grzywien/ ktora ſtronie przyſć ma/ á Sądowi
35:
trzy grzywny. Item/ Gdyby był Celnik pozwan/ á ná roku
36:
by ſtał/ tedy ieſli ſláchćic ma przyſiąc/ żem niewzyął więcey/ iedno
37:
co przyſć miáło ſpráwiedliwie. Tákże też y inſzy Celnicy ná wo=
38:
dách y Stároſtowie ſpráwowáć ſię máią/ ieſliby kogo vćiſkáli.
39:
Item/ Gdzye moſty czynią nie dla potrzeby iedno dla ſwego
40:
pożytku/ áby brał moſtowe: w tákiey rzeczy może moſt zrzućić á

strona: E2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
brodem iecháć/ ktorego brodu nikt chytroſcią ſwoią káźić niemo=
2:
że/ pod winą wyżſzey opiſáną. Item/ Ieſliby poborcá cło ál=
3:
bo targowe wybierał nád wolnoſć ludzi ſlácheckich álbo duchow=
4:
nych/ tákowego Poborcę ma Pan iego ſtáwić v ſądu/ choćiaby
5:
go niezáſtano/ y ręczyć zań/ iż práwu doſtoi/ á zá ſwoy wyſtępek
6:
doſyć vczyni. A ieſliby ten to Poborcá niemiał czym ſzkody ná=
7:
grádzáć/ tákiego Pan iego ma wydáć temu komu ſzkodę vczynił.
8:
A ieſliby pan Poborce ſwego przed ſądem nieſtáwił/ tedy ſam wi
9:
nien ſtronie bez wſzelákich odwłok doſyć vczynić/ ktoremu y Ap=
10:
pellácya iſć niema. Item/ Gdy Poborcá będąc nieſláchćic v=
11:
czyni krzywdę ſláchćicowi około cłá/ tedy to ná woli tego ſláchći=
12:
cá chceli dowieſć ná poborcę/ chceli mu dopuſćić odwod. Item/
13:
Ieſli Poborcá ſláchćic/ tedy ſię ma odwieſć wedle ważnoſći ſum=
14:
my: Ieſli nieſláchćic/ tedy o 10 grzywien ſámowtor: Ieſli o więcz=
15:
ſzą ſummę/ tedy ſámoſiodm/ A to ták/ iż niewzyął więcey nád
16:
wolnoſć poſpolitą. Item/ Miáſtá ty co też cłá máią/ tymże
17:
też obyczáiem wyżſzey nápiſánym winni ſwe poborce przed ſądem
18:
ſtáwić/ y doſyć vczynić/ żadnemi odwłokámi niebiorąc. Item/
19:
Od kmieći co ku ſwey potrzebie kupuią iż nie ná przekup/ álbo
20:
też kiedy ſwe właſne przedawáią/ targowe niema być brano.
21:
Item/ ktoby miał też ſzkodę w żyćiech álbo w łąkách/ od wo=
22:
zow/ od koni álbo bydł co ná targ idą: tácy máią być záchowáni/ á
23:
ſzkodę obwieſć woźnym y dwiemá ſláchćicomá: A ieſliby woźne=
24:
go álbo ſláchty niemogł mieć/ tedy dwiemá człowieki przyſięgłe=
25:
má ktoreykolwiek wśi: A iáko oni co oglądáią ſzkodę oſzácuią/
26:
ták ią ten winien opráwić co ią vczyni. A ieſliby ſię iemu w tym
27:
nálaſku krzywdá zſtáłá/ táki może pozwáć do ſądu zyemſkiego o=
28:
nego co go powſćiągnął: A on co go pozową będzye bliżſzy przy=
29:
ſiądz ná onę ſzkodę co ią oni oſzácuią/ gdy ią oględowáli.
30:
O Celnikách. Sigiſmundus folio 2.
31:
Ktoryby Celnik cło wybierał od Perſony duchowney álbo ſlá=
32:
checkiey nád wolnoſć poſpolitą: tákowy celnik przepada winę ſo=
33:
witą/ O ktorą winę duchowni máią pozwáć do ſądu duchowne
34:
go/ á ſláchćic przed Stároſtę. A obaczyli Stároſtá álbo Podſtá=
35:
roſći/ iż celnik vſtąpił nád wolnoſć poſpolitą/ tedy onę winę ma z
36:
Celniká bez przedłużenia złupić. A ieſliby Stároſtá ſam cło trzy
37:
mał/ á ſtároſtwoby w pieniądzách miał/ táki ná ſummę ſto grzy=
38:
wien tráći/ y ono co wzyął ná Stronie ſowićie wroćić. A ieſliby
39:
ſtároſtwo k wierney ręce trzymał/ tedy ie tráći.
40:
O Rzekách. Kápitilum XX.

strona: E2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O wolnoſći ná rzekách. Cazimirus tertius fol: 90.
2:
Wſzelákie rzeki ktorymi idzye zpuſt ſą náſze/ y z ich biegámi/
3:
choćiaby kto maił ná nie oſobliwe práwo/ tedy iednák niewolno
4:
nikomu ná nich iázow czynić/ tákowych ktoreby hámowáły dro=
5:
gę kupcom iádącym wodą/ w ſtátkách wſzelákich. A ktoby od tá=
6:
kowych iázow brał cło z kupcow/ á był o to przed Stároſtę poz=
7:
wan: táki ſtánąwſzy ma ono wroćić co wzyął/ z winą 14 Grzy=
8:
wien/ w ktorą winę my też ſwe iázy wdawamy/ w Kroleſtwie.
9:
O wolnoſći rzek. Ioannes Albertus folio 93.
10:
Ná Wiſle y ná inſzych rzekách niemáią być iázy/ ktoreby prze=
11:
kázywáć miáły ſzyprom/ y owſzem od Thoruniá ma być wolne
12:
ſzćie Wiſłą.
13:
O zćieku Wiſły. Sigiſmundus folio 5.
14:
Vſtáwiliſmy/ iż gdyby Wiſłá álbo inſza rzeká dzyeliłá Dzye=
15:
dzinę náſzę z dzyedziną poddánego náſzego/ ktoreby dzyedziny le=
16:
żáły nád rzeką: w tákowey rzeczy dozwalamy poddánym náſzym
17:
vżywáć brzegu oney rzeki/ ták ſzeroko iáko ſzeroko záſzłá gránicá
18:
oney dzyedziny iego.
19:
O Wiſle/ Wárćie/ y inſzych. Sigiſmundus fol: 16.
20:
Vſtáwiliſmy/ iżby wſzelákie młyny/ iázy ktoreby były ná Wi=
21:
ſle álbo Wárćie vczynione/ á zwłaſzczá coby wádziły ku ſzćiu
22:
Szkutam/ Tráftam etc. áby były ſkáżone. A ktoby ich niezłożył do
23:
zpuſtu bliſko przyſzłego/ áby był pozwan do ſądu náſzego: táki
24:
ná roku pierwſzym ma ſtánąć iáko ná záwitym/ y ma być przyka=
25:
zan winą ſzeſćdzyeſiąt grzywien.
26:
O Przyſyęgách ná wodách. Sigiſmundus Cra=
27:
couie Anno Domini 1540.
28:
Gdy Pan álbo ſłużebnik iedzye po rzece z żytem/ á przyſięże iż
29:
ieſt żyto nieprzekupne/ tedy táki wolen od cłá. A gdy raz v fory
30:
przyſięże/ tedy ma wzyąć liſt od Celniká wyznány/ ktory gdy vka
31:
że inſzym celnikom/ tedy mu więcey przyſięgáć nietrzebá.
32:
O Pieniądzách. Kápit: XXI.
33:
O Monećie idącey. Cazimirus magnus folio 32.
34:
Vſtáwiliſmy/ iż iedná monetá ma być w kroleſtwie náſzym
35:
ktora ma być wieczna y wagi dobrey/ ták iżby byłá ludzyom po=
36:
ſtronnym przyiemna.
37:
O brákowániu pieniędzy. Cazimirus tertius fo: 87

strona: E3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Vſtáwiliſmy iżby żaden niebrákował drobnymi pieniądzmi/
2:
ktorych ma być dzyewięć zá pułgroſá/ á kthoby miał iáki oſobliwy
3:
przywiley ná ktorymby ſtały groſze ſzerokie Pruſkie/ tedy iednák
4:
zá nie ma bráć drobne pieniądze/ gdyby ten co kłádzye pieniądze
5:
niemiał groſzy pruſkich/ á wſzákże zá káżdy groſz ma mu być to
6:
dano iáko tákie groſze idą miedzy kupcámi/ co tho wſzytko ma
7:
być trzymano pod winą wyżſzey opiſáną: A gdyby człowiek du=
8:
chowny niechćiał bráć pieniędzy drobnych zá dzyeſięćinę/ tákowy
9:
ony pieniądze tráći/ ktore nam máią przyść. Y tego ma Stároſtá
10:
doyźrzeć ktoryby ſláchćić pieniędzy drobnych bráć niechćiał/ Tá=
11:
kowy pierwſzy/ wthory y trzeći raz ma być káżdą rázą karan wi=
12:
ną 10 grzywien/ czwartą rázą trzymidzieſty/ w ktorych ſię ma w
13:
wiązáć Stároſtá iemu w imienie ná nas. Gdyby w mieśćie zá kto
14:
rą kupią bráć drobnych pieniędzy niechćiano/ Tácy mieſzczánie
15:
thákąſz winą máią być karáni iáko y ſláchtá/ A gdyby kupiec álbo
16:
krámárz zá iaką kupią pieniędzy drobnych bráć niechćiał/ táki ku=
17:
pią tráći do nas. Kiedyby kmieć niechćiał bráć drobnych pieniędzy
18:
tedy wiárdunk przepada/ á krámarz pułgrzywny. Item/
19:
V kogoby náleziono fáłſzywe dwá groſzá w grzywnie/ then onę
20:
grzywnę tráći. Item/ V kogoby náleźiono ſześć groſzy fáł=
21:
ſzywych w grzywnie/ táki ma być karan winą wyżſzey opiſáną.
22:
Item/ Dług zápiſány tháką monetą ma być płácon/ iáka ieſt
23:
zápiſána. Item/ Tych rzeczy o tym nápiſánych Stároſto=
24:
wie máią doyźrzeć.
25:
O Pieniądzách iákie máią być w kroleſtwie. Cazi=
26:
mirus tertius folio 10.
27:
Drobne pieniądze máią być bráne dzyewięć zá pułgroſá/ A kto
28:
by miał zápiſáne groſze Czeſkie/ táki ie ma bráć po temu iáko v ku
29:
pcow idą. A ieſliby ktory ſláchćic niechćiał bráć drobnych pienię=
30:
dzy/ táki ma być ćiążon ná bydle/ á kupiec ná kupi/ á chłop ma być
31:
wſádzon do wieże. Item/ V kogoby náleźiono dwá groſzá
32:
fáłſzywe drobnych. etc. vt ſupra.
33:
O záhámowániu pieniędzy. In conſuetudinibus
34:
Cracouienſibus folio 124.
35:
Oſiádłemu człowiekowi pieniądze niemáią być záhámowá=
36:
ne áni zápowiedáne/ wyiąwſzy iżby mnieyſzą miał oſiádłoſć niż
37:
to o co go pozywáią/ á wſzákże tháki może przyręczyć iż práwu
38:
doſtoi.
39:
Kto ma pieniądze poſpolite ná obronę chowáć. Si=
40:
giſmundus folio 3.

strona: E3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Vſtáwiliſmy iż pieniądze poſpolite do ſkárbu dáne/ tákie we=
2:
dle náſzey á rad náſzych woley/ ná obronę máią być ſzáfowáne/ á
3:
ieſliby co thákowych pieniędzy oſtáło odprawiwſzy obronę álbo
4:
rzecz poſpolitą/ tedy ty pieniądze wiernie w náſzym ſkárbie má=
5:
ią być chowáne/ á kthoby ich co vkradł táki ma być ſkaran winą
6:
peculatus/ iáko zdraycá rzeczy poſpolitey.
7:
O Zołnierzách co biorą pieniądze ná żołd. Sigiſ=
8:
mindus folio 27.
9:
Ktoby brał pieniądze ná żołd/ á nieiechałby áboby temu doſyć
10:
nieuczynił/ tákowi choćby byli oſiedli choć nieoſiedli/ tedy ie ſtáro
11:
ſtowie bez pozwu mogą imowáć á do wieże ſadzáć/ ktorzy má=
12:
ią thák długo ſiedzyeć iáko długo ſłużyć mieli/ á pieniądze wźięte
13:
wroćić. Item Ktoryby ſzyku omięſzkał/ tháki wedle łáſki
14:
náſzey álbo hetmáná náſzego ma być karan.
15:
O Gleyćie. Kápitulum XXII.
16:
Cazimirus magnus folio 35.
17:
Gdyby kto był oſkárzon o iáki wyſtępek przed námi álbo przed
18:
náſzym Stároſtą/ ták iżbyſmy iemu przedſię ku ſpráwie niedopu
19:
śćili przyść/ á on widząc tę niełáſkę ziáchałby z Kroleſtwá/ táko
20:
wi ieſliby ono ziechánie nie było hániebne/ thedy ſię przed Biſku=
21:
pem álbo Woiewodą krákowſkiem álbo też Sędomierſkiem opo=
22:
wiedzyeć ma/ á tho o to iż my álbo Stároſtá náſz niedopuśćili=
23:
ſmy mu przedſię ku okazániu ſwey niewinnośći/ ktoremu zbiego
24:
wi pan z tych kthory może wźiąć gleyt do dwu mieſiącu ku ſprá=
25:
wie/ A gdyby Woiewodá niemogł thego otrzymáć v nas/ iżby=
26:
ſmy tákiego zbiegá przed nas przypuśćili/ tedy tenże Woiewodá
27:
má tákiego zbiegá z ſwey źiemie wywieść aż do gránic/ kthory
28:
zbieg nam y náſzym poddánym od wywiedzenia przes rok niema
29:
żadney ſzkody czynić/ żonę ſwoię w pokoiu zoſtáwiwſzy/ á przes
30:
ten rok ma ſzukáć łáſki náſzey/ á gdyby nas nieprzenáſzedł á ſzko=
31:
dęby nam álbo poddánym náſzym vczynił iáką/ o thę iednák nie
32:
ma być rozumian nieſławny/ áni też tákiego poddáni náſzy win=
33:
ni imowáć/ áni go ná śmierć wydawáć/ A ktoby vpornie ziáchał
34:
á práwuby ſtać niechćiał á ktemuby czynił ſzkody/ thákiego dobrá
35:
ná nas przypadáią okrom wiáná żony iego/ á rzeczy iego ruſáią=
36:
ce rádá náſzá ma ie miedzy ſię rozdzyelić/ á ieſliby był poiman/ te=
37:
dy tákowego gárdło ná náſzey łáſzce/ o ktore poimánie nie ma być
38:
od przyiaćioł iáwna y táiemna waźń.

strona: E4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Gleyćie. Ioannes Albertus folio 101.
2:
Zbiegowi z narodu Slácheckiego ma mu być dan gleyt krole=
3:
wſki dla ſpráwoty niewinnośći álbo wyſtępku iego.
4:
O tych co walczą s cudzozyemcy. Cazim: tert: fo: 91
5:
Ktoby iáką krzywdę miał od cudzoźiemcá/ á ktoryby walczył
6:
z nim bez woley náſzey/ przed ktorą walką my ábo kto z poddánych
7:
náſzych miałby iáką krzywdę/ thákowy walecznik nam y poddá=
8:
nym náſzym ma ſzkodę opráwić/ á ieſliby imienie tego thák wiele
9:
nie znośiło/ tedy ná ćiele álbo ná gárdle ma być karan.
10:
O tych co czynią ſzkodę w Le=
11:
ſyech/ w Ląkách/ w żyćiech/ Kápitu: XXIII. Cazimi=
12:
rus magnus folio 26.
13:
Kto w cudzym gáiu vrąbi dąb godny do ośi/ álbo kthoby też
14:
drew nárąbił poſpolitych woz/ tákowy temu czyi ieſt gay przepa=
15:
da winy trzy grzywny/ á ktoby vrąbił drzewo rodzące/ thákowy
16:
zá nie dáć ma wiárdunek z winą trzech grzywien.
17:
O tych co w ſádzye ſzczepy káżą/ álbo wykopywáią.
18:
Cazimirus magnus folio 27.
19:
Ktoby komu ſzczep ſkáźił álbo wykopał/choćby też onego ſzcze
20:
pu miał połowicę/ tedy iednák przepada winy ſześć grzywien.
21:
Kto komu gay rąbi. Cazimirus magnus folio 34.
22:
Gdy kogo kto záſtánie w ſwoim gáiu á on rąbi/ tákowemu pier
23:
wſzy raz ma być wźiętá śiekierá/ drugi raz ſuknia/ trzeći raz
24:
woły álbo konie/ może theż wźiąć y iednego koniá/ A gdyby
25:
wźiął dwu koniu álbo dwu wołu/ tedy iednego ma dáć ná ręko=
26:
iemſtwo á drugiego ſobie wźiąć/ iedno gdzie weźmie ty konie tám
27:
ma známię vczynić ná drzewie/ A kthoby kradzyeżą wźiął w cu=
28:
dzym gáiu dąb ábo dwá/ ten zá káżdy dą ma dáć wiárdunek/ z wi
29:
ną ſześć grzywien/ temu czyi gay trzy/ á ſądowi trzy/ á ktoby rą=
30:
bił chroſt álbo drwá w wielkich leśiech/ tákowy ma dáć ośm gro=
31:
ſzy/ á zá dąbrowy 4 groſze iedno kto gi vtnie/ niech mu będzie w=
32:
zyętá ćiąż. A zá drzewo ze pſzczołámi kto ie vtnie grzywná ſtro=
33:
nie á ſądowi druga. A zá drzewo z bárćią álbo godne ku bárći ma
34:
dáć ſtronie pułgrzywny/ á ſądowi pułgrzywny.
35:
Kto kogo záſtánie w leſie rąbiąc. Iaggiello fo: 46.
36:
Aczklolwiek we wſzem Státućie ieſt nápiſano/ iż gdy kogo
37:
kto záſtánie w gáiu rąbiąc/ ma mu śiekierę wzyąć etc. vt ſu. Ale iż

strona: E4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
ſą indzye drzewá koſztowne/ iáko ieſt Cis y iemu rowne/ ſą theż
2:
mieyſcá niektore ná ktorych máło drzewá: Tám gdyby kogo kto
3:
záſtał w gáiu/ ma mu wzyąć konie/ A wſzákże ná rękoiemſtwo
4:
ma ie wydáć.
5:
O zápaleniu boru. Iaggiello folio 47.
6:
Komu dádzą winę o zápaleniu boru álbo láſá/ s tákim ma być
7:
dano y złożono polſkie práwo/ iáko s tym co ogniem pali: Ná kto=
8:
rego gdyby dowiedzyono/ tedy ácz czći iego ſzkodzić niemoże/ ie=
9:
dnák káżdy wedle ſtanu ſwego ma żywot ſwoy odkupić.
10:
Kto komu weźmie śiáno. Cazimirus magn: fol: 28.
11:
Kto komu weźmie woz śiáná/ winien mu zań dáć ſzeſć groſzy
12:
z winą ſzeſći grzywien/ á to ſtronie trzy á ſądowi trzy.
13:
Kto komu żyto bierze gwałtem. Idem eodem.
14:
Kto komu żyto bierze gwałtem wednie ná polu/ tákowy ma
15:
dáć ſądowi ſzeſć grzywien/ á ſtronie zá ſzkodę kopę żitá y trzy grzy
16:
wny/ á ktoby żyto brał w nocy ná polu/ tákowy zá złodzyeiá ma
17:
być poczytan.
18:
O poſpolitym Bydle. Kápi=
19:
culum XXIIII. O záiętym bydle. Cazim: mag: fo: 23
20:
Komu zaymą bydło rogáte álbo konie z żytá/ tedy ten czyie ieſt
21:
bydło ma dáć zá ſzkodę od kożdego bydlęćiá dwá groſzá: kto komu
22:
łąkę popáſie/ ten ma być karan ná ſukni. Cazimirus magn: fo: 38.
23:
O poſyeczeniu cudzey łąki. Cazimirus mag: fo: 29.
24:
Bártoſz powiedzyał iż mu Andrzey ląkę poſiekł/ Andrzey ſię
25:
znał iż poſiekł/ ále ią kupił v Włodárzá co vmárł: My w táko=
26:
wey rzeczy ſkázuiem Andrzeiowi przyſiądz iż łąkę kupił y zápłáćił.
27:
Kto komu bydlę zábije. Cazimirus magnus fo: 34.
28:
Kto komu kłuſię zábije/ ma dáć zá nie cztery grzywny: zá źrzo=
29:
bká trzy grzywny. A kto obráźi co z tych/ ſzeſć wiárdunkow. A
30:
kto komu obráźi źrzebię we dwu lat/ ma zá nie dáć pięć grzywien.
31:
A kto komu zábije źrzebię we trzech lat álbo we czterech/ tákiego
32:
zápłáćić iáko gi poprzyſięże ten czyy źrzebiec był.
33:
O ſtádzye końskim. Cazimirus magnus folio 36.
34:
Kto ma ſtádo końſkie/ winien ie páſć od wigiliey s. Woyćie=
35:
chá do wigileiy s. Micháłá. Abowiem kto ſtádem ſzkodę czyni/
36:
tedy ią winien opráwić z winą iedney grzywny. A wſzák ten co
37:
ma ſtádo/ od ſtádá niemoże záymowáć do ſwey obory.

strona: F

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kto w czyy gay wpędzi wieprze. Cazi: mag: fol: 35.
2:
Kto w ſwym gáiu ná żołędzyu záſtánie cudze wieprze/ táko=
3:
wy ná onym mieyſcu ná ktorim świnie záſtánie/ vtzyniwſzy znák
4:
może pierwſzy raz zábić wieprzá/ á záſtánieli drugi raz może zá=
5:
bić dwu. A záſtánieli trzeći/ może záiąć wſzytkie świnie do náſze=
6:
go dworu/ y rozdzyelić ſię imi s námi. A ieſliby ten czyie świnie
7:
były powiedzyał/ iż moie świnie w tym leſie niebyły/ tedy ten czyy
8:
ieſt lás ma okázáć mieyſce/ ná ktorym świnie záſtał: y ma przy=
9:
ſiądz/ iżem ie záiął ná tym mieyſcu gdzyem náznáczył.
10:
Kto zágania świnie do láſá. Cazimi: mag: fo: eodē.
11:
Swinie ták ie ma gnáć do láſá drogą/ iákoby nikomu ſzkody
12:
nieuczyniły. A ktoby ie gnał przes cudzy lás/ tedy ten czyy lás ma
13:
vbráć żołądź około drogi trzydzyeſći łokći/ chceli ſzkody niemieć.
14:
O żywnoſći koniom w drodze. Cazimi: mag: fo: 39.
15:
Człowiek ſtanu kożdego gdy w drodze iedzye/ á żywnoſći ie=
16:
mu y koniowi przedáć niechcą: tedy iednák ſobie gwałthem bráć
17:
niema.
18:
O bydle záiętym w ſzkodzye. In conſuetudinibus
19:
Cracouie: folio 123.
20:
Kto komu zaymie bydło z ſzkody/ á ná rękoiemſtwo go dáć nie
21:
chce ná żądánie woźnego y ſláchty: o tákowe niedánie ma być po=
22:
zwan do ſądu Grodzkiego/ tám pokupiwſzy trzemá grzywnomá
23:
winy/ ma dáć bydło ná rękoiemſtwo: á o ſzkodę ſąd Grodzki ma
24:
odeſłáć do zyemſkiego.
25:
O bydle dánym do obory. ibidem.
26:
Kto komu bydło zaymie z ſzkody/ á on co mu zaymą niewy=
27:
práwi bydłá ſwego do trzech dni: tedy ten co ie zaymie ma ie dáć
28:
do obory Krolewſkiey/ ktore bydło ma być dano z obory krom rę=
29:
koiemſtwá temu czyie ieſt. A ieſliby ten czyie ieſt ręczyć niechćiał/
30:
tedy ten co ie dał do obory ma ono bydło wyręczyć/ y dáć Podſtá=
31:
roſćiemu od niego wiárdunek/ y chowáć ono bydło áż do dwu nie
32:
dzyel/ ktore záſię ma dáć do obory Krolewſkiey/ A ták ma czynić
33:
áż do trzećich dwu niedzyel/ á zá káżdym ręczeniem ma dáć Pod=
34:
ſtároſćiemu wiárdunek obornego. A gdy trzećie dwie niedzyeli
35:
wynidą/ á on czyie ieſt bydłá ſwego niewypráwi: tedy ten co ie zá
36:
iął ma ie ſtáwić do dworu Krolewſkiego/ y rozdzyelić ſię im/ A to
37:
do Stołu náſzego połowicá/ á ſtronie co záięłá połowicá. A ie=
38:
ſliby iſćiec ręczył bydło ſwoie niż ſzeſć niedzyel wynidą/ tedy mu
39:
ma być dano: á o ſzkody ſąd Grodzki ma odeſłáć do zyemſtwá.

strona: Fv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kto bydłá záiętego nieda do obory. idem folio 123.
2:
Kto bydłá záiętego nieda do obory Krolewſkiey/ álbo też błę=
3:
dnego do trzećiego dniá/ á ono bydło Woźny ze dwiemá ſláchći=
4:
comá záſtánie: takowy ma być pozwan do Grodu/ o co winien
5:
odpowiedáć/ y bydło wroćić z winą trzech grzywien. A wſzákże
6:
o ſzkody ſtrony máią być odeſłáne do ſądu zyemſkiego:
7:
O Mieſzczániech y kmiećiach.
8:
Kápitu: XXV. O Młynárzu co wiele pánow ma.
9:
Cazimirus magnus folio 21.
10:
Gdy młynárzá máią trzey bráćia/ tedy ieden z nich może okrom
11:
bráćiey o krzywdę ſwą poſtępić s nim Práwem.
12:
Zá ktorą przyczyną może Kmieć wſtáć od Páná.
13:
Idem folio 24.
14:
Gdzye kmiećie máią tę świebodę iż im wolno wſtáć od ich Pá=
15:
now do inſzych wśi/ tedy iednák wſzyſcy wſtáć niemogą/ iedno
16:
ieden álbo dwá: Wyiąwſzy z they przyczyny/ gdy Pan żonę álbo
17:
dzyewkę zgwałćiłby kmiećiowi/ álbo gdyby kmiećiá ćiążano prze
18:
wyſtępek iáki Páńſki/ álbo gdyby kmiotki klęto rok y ſzeſć niedziel
19:
o wyſtępek Páńſki: O tákowe rzeczy nietylko ieden ále wſzyſcy
20:
mogą wſtáć.
21:
O Páſterzu. Cazimirus magnus folio 25.
22:
Idzi ſkárżył ſię iż owce wygnał do trzody á Páſterzowi ie po=
23:
dał/ á tám owcá zginęłá: Páſterz powiedzyał iżem ia tę owcę z
24:
inſzemi do Wśi przygnał: My w tákowey rzeczy ſkázuiem Pá=
25:
ſterzowi przyſiądz/ iż tę owcę do wśi przygnał.
26:
O kupieniu ſzołtyſtwá. Cazimirus magnus fo: 30.
27:
Szołtyſtwá nikt kupić niemoże bez dozwolenia Páná Dzye=
28:
dzicznego.
29:
O zbiegłym kmiećiu. Idem folio 36.
30:
Gdy kmieć od Páná vćiecze/ á pan wiedząc o niem nieczyni
31:
oń aż rok wynidzye/ tedy tákowego kmiećiá tráći/ á wſzákże trzy
32:
grzywny y czynſz pánu od ktorego vćiekł ma zápłáćić/ á gdzyeby
33:
role kupne były/ ztákowey też niemoże kmieć wſtáć áliżby záſádził
34:
dobrym kmiećiem/ á ieſliby vciekł z kupney roley/ tedy ony wſzytki
35:
rzeczy ktorych odbieży ná páná przychodzą: á kto tákowego zbiegá
36:
przyimie/ tedy go winien wroćić z winą trzech grzywien.
37:
Kto da wolą kmiećiowi. Iaggiello folio 46.

strona: F2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kmieć ktoremu dádzą do kilká lat woley/ wſtáć od páná ſwe=
2:
go záſię niemoże/ áliż wykopa y wycziſći onę rolą wleſiech na kto=
3:
rey záſiadł/ y to gdy ma odnidź/ tedy ma doſyć vczynić wedle prá=
4:
wá źiemſkiego y oney dzyedziny.
5:
Gdy kmieć álbo Szołtys vćiecze. Idem eodem.
6:
Szołtys álbo kmieć gdy od páná vćiecze z kupney roley bez wi=
7:
ny páńſkiey/ tákowy zbieg przed wiecem zágáionym ma być czte=
8:
ry rázy wołan áby do ſwego przyſzedł/ kthory ieſli nieprzyidzye/
9:
tedy pan dzyedzinny może dáć iego dzyedzictwo inſzemu: á ieſli=
10:
by ten zbieg komu potym odpowiedział/ tedy ten pan pod ktorym
11:
ieſt ten zbieg ma s nim vczynić ſpráwiedliwość/ pod winą trzech
12:
grzywien/ tyle ile kroćby potrzebował.
13:
O Szołtyſye vpornym. Idem et eodem.
14:
Gdy ſzołtys vporny á niepożyteczny/ tedy mu iego pan może
15:
roſkázáć ſzołtyſtwo przedáć/ ktory ſzołtys ieſliby kupcá niemiał/
16:
tedy pan iego y z ſzołtyſem máią przyść do ſądu ziemſkiego/ y pro=
17:
ſić v ſądu dwu ſzácunkarzu/ ktorzy iáko oſzácuią ſzołtyſtwo ták
18:
ie pan ma zápłáćić.
19:
Ktory kmieć pod inſzym pánem ſyedzi/ a drugiego
20:
bárć dzyerży. Iaggiello folio 46.
21:
Kmieć pod kthorym pánem bárć trzyma/ temuſz Pánu o dań
22:
miodową álbo o miod ma być praw/ á ieſliby omięſzkał płáćić/ te=
23:
dy pan bárći może go wſádzić y ćiążáć/ ktorego kmiećiá ten pan co
24:
pod nim ſiedzi kmieć bronić niemoże/ y owſzem ma s nim czynić
25:
ſpráwiedliwość/ iáko ieſt wyżſzey nápiſano o poſpolithym mły=
26:
nárzu.
27:
O wroceniu kmiećiá zbiegłego. Cazimi: terti: fo: 95
28:
Mieſzczánie ták pánow duchownych iáko y świeckich/ ták też
29:
náſzy máią káżdego zbiegá wroćić temu czyi ieſt/ á ktorzyby go nie
30:
wroćili/ tácy máią być karáni trzemá grzywnomá/ kthora ma
31:
przyść temu czyi zbieg/ á odłożywſzy winę thedy máią zbiegá
32:
wroćić.
33:
O kmiećiu zbiegłym. Idem folio 39.
34:
Vſtáwiliſmy iż o kmiećiá zbiegłego/ ták też y gwałtem wźię=
35:
tego może vrząd ſądzić.
36:
O zbiegłym kmiećiu. Ioannes Albertus folio 48.
37:
O kmiećiá zbiegłego pozywáć do ſądu źiemſkiego/ o kthorego
38:
rok pierwey záwity/ choćby też Sędzyego y Podſędká ná ſądzye
39:
niebyło/ tedy iednák piſarz z komorniki mogą o zbiegá ſądzić przy
40:
położeniu kſiąg.

strona: F2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O ſyniech kmiecych: Idem folio 99.
2:
Gdy ſynow kilká ieſt v oycá/ tedy ieden z nich może iść ná náu
3:
kę álbo na rzemioſło/ y to zá liſtem dozwolonym páná ſwego dzye
4:
dzicznego/ á drudzy máią oſtáć ná dzyedzinie/ á ktoryby wyſzedł
5:
bez dozwolenia páná dzyedzicznego/ tákowy zbieg ma być wſzędi
6:
wydan pod winą 14 grzywien.
7:
O ćiążániu chłopá w mieſćie. Idem folio 100.
8:
Kmiećiá żadnego o dług w mieſćie ćiązáć nie máią pod winą
9:
6 grzywien/ o kthorą winę kożdy táki w ſądzye źiemſkiem ma być
10:
praw/ ktorey winy ſtronie połowicá á ſądowi połowicá/ ále o ká
11:
żdy dług ma być czyniono práwem/ tám gdzye on chłop oſiadł ná
12:
dzyedzinie.
13:
De eodem idem folio 108.
14:
Zbiegłego kmiećiá ták my y Stároſtowie náſzy/ ták też ieden
15:
drugiemu winien wroćić pod winą opiſáną/ o ktorego przed prá
16:
wem polſkiem rok záwity/ ktorego roku zbyć niemoże iedno prá=
17:
wą niemocą/ toż też náſzy ſtároſtowie práwo winni ćierpieć/ y o
18:
wſzem od práwá od ſtępowáć niemáią/ áliż winę odłożywſzy ál=
19:
bo o nieſłuſzne rękoymie álbo rękoiemſtwo poſtánowiwſzy/ á kto
20:
ryby od ſądu odſzedł vpornie winy nie obręczywſzy/ tháki ma być
21:
przykazan w winie 14 grzywien/ o ktorą winę my go przymuſiem
22:
dáć y kmiećiá wroćić.
23:
O ſyniech kmiecych. Ioannes Albertus folio 112.
24:
Synowie kmiecy nie maią vchodzić z oyczyzny bez dozwole=
25:
nia páná dzyedzicznego/ á ktoryby vſzedł/ ten wſzytko ſwe tráći/
26:
á przedſię ma być wſzędzye wrocon.
27:
O Gleyćie kmiecym. Sigiſmundus folio 10.
28:
Gdyby kmieć do miáſtá z roley od kogo vćiekł/ ktoregoby kmie
29:
ćiá náleźiono/ táki ma być przed Stároſtą álbo przed mieſzczány
30:
wrocon temu czyi ieſt pod winą náſzą Krolewſką/ ábo ten kmieć
31:
niechby był przymuſzon/ áby godnym kmiećiem onę rolą záſádził.
32:
O przedániu ſzołtyſtwá. Sigiſmundus folio 16.
33:
Szołtyśi/ Woytowie/ Młynárze przedáwáć ſzołtyſtwá áni
34:
záſtáwiáć nie mogą bez dozwolenia páná dzyedzicznego/ á ktoby
35:
nas prośił o Conſens dla záſtáwy tákiego imienia/ tedy gi mamy
36:
dác z Cancelláryey náſzey/ zá kthory w Cancelláryey niema być
37:
więcęy brano od liſtu tákiego iedno od ſtá złotych 15 groſzy.
38:
O Robotách kmiecych. Sigiſmundus folio 23.
39:
Vſtáwiliſmy iż kmiećie náſzy y poddánych náſzych máią robić

strona: F3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
dzyeń wtydzień wedle vchwały Seymu Toruńſkiego/ o krom nie
2:
ktorych wśi náſzych/ ktore przywileymi ſwymi ſą wolne od thych
3:
záćiągow.
4:
O zbiegłym kmiećiu. Sigiſm: Piotrco: Anno 1538
5:
Kmiećiá/ rodzicá/ y ſługi biegłego ma dochodzić wedle ſtáre=
6:
go Státutu choćby go też niezáſtał.
7:
Gdy kmiotaſzek vmrze bez płodu. Cazim: ma: fo: 21
8:
Gdy kmiotek vmrze bez płodu á oſtánie po niem puśćizná/ te=
9:
dy z tey puśćizny ma być kielich ſpráwion zá pułtory grzywny/ á
10:
oſtátek przyiaćiołom.
11:
Idem folio 23. Káżdy dłużnik ma być pozwan do tego prá=
12:
wá w ktorym záśiadł.
13:
O rzeczách Rzemieſlnickich: Iaggiello folio 47.
14:
Woiewodowie/ Stároſtowie/ Kaſtellani máią ſtáwić y do=
15:
głędáć káżdego roku/ iákoby w rzecách przedawáiączych nikt nie
16:
był oſzukan w mierze/ á ktoreby bráctwo tego broniło/ thákowi
17:
nam przepadáią 60 grzywien.
18:
Gdy Mieſzczánie nietrzymáią vſtaw Woiewodzi=
19:
nych: Cazimirus tertius folio 89.
20:
Mieſzczánie ieſliby niechćieli czynić wedle vſtaw tych kthore
21:
Woiewodá poſtánowi/ tákie mieſzczány może Woiewodá káráć
22:
wedle ſtárego obyczáiu.
23:
Kupcy ſtárymi drogámi máią ieździć. idem fol: 91.
24:
Kupcy ieſliby inſzymi niż ſtárymi drogámi ieźdźili/ thákiego
25:
ma Stároſtá záhámowáć y kupią iego pobráć.
26:
W targ wolno każdemu przedáwáć y kupowáć. Ca
27:
zimirus folio 95.
28:
Mieſzczánie nie máią nikomu żadnym znákiem w targ przedá
29:
wáć bronić/ á kthorzyby bronili/ tákie Stároſtá ma karáć winą
30:
trzemá grzywnomá.
31:
Gdy wieśniaká w mieśćie zábiją álbo ránią. Cazi=
32:
mirus magnus folio 95.
33:
Wſzelácy mieſzczánie w Koronie mięſzkáiący/ o zábićie y rá=
34:
nienie kożdego wieśniaká y ſláchty/ máią práwo Polſkie ſądzić.
35:
Mieſzczánie imienia Zyemskiego trzymáć niemá=
36:
ią. Ioannes Albertus folio 106.
37:
Mieſzczánie imienia Zyemſkiego trzymáć niemáią/ ábowiem

strona: F3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
ná woynę miedzy ſláchtą mieyſcá niemáią. A też iáko oni bronią
2:
ſláchćie imienia mieyſkiego kupowáć/ táko też ſąd wſzeláki niema
3:
prziymáć zapiſu/ ktoryby ſłużył mieſzczáninowi ná zyemſkie imie
4:
nie: A ktoryby gi vrząd przyiął/ tákowy zapis czyniem niczemny.
5:
A ći co imienie trzymáią/ áby go zbywáli pod winą wedle woley
6:
náſzey/ álbo Woiewody oney zyemie.
7:
O winie ná mieſzczány co niepełnią vſtaw Woiewo
8:
dzinych. Sigiſmundus folio 4.
9:
Vſtáwiliſmy/ iżby Rádá mieyſka wſzytkie vſtáwy Woiewo=
10:
dzine trzymáli/ y inſze k temu przyćiągáli/ ták iżby ſię to poſtáno=
11:
wienie wypełniło. A ktorzyby mieſzczánie iákim fortylem nie doy=
12:
rzeli/ tácy máią być winą ſtem grzywien karáni/ kthorey winy
13:
nam dwie częſći á Woiewodzye trzećia.
14:
O ſuknie krotſzym nád zwyczay. idem eodem.
15:
Ktoryby kupiec ſukná krotſze álbo wężſze nád obyczay przeda=
16:
wáł/ táki ma być karan winą iáko o fáłſz/ á ktemu ono ſukno fáł=
17:
ſzywe tráći/ ktorego ſukná nam dwie częſći/ á woiewodzye trzećia.
18:
Ná Iármárkách/ łokćiámi/ funty etc. wolno prze=
19:
dáwać. Idem et eodem
20:
Poznań y inſze Miáſtá niemogą nikomu w Iármárk bronić
21:
przedáwáć/ kupowáć łokćmi/ wagámi/ czego Woiewodowie
22:
máią doyźrzeć.
23:
O wadze y o mierze. Sigiſmundus folio 7.
24:
Vſtáwiliſmy iżby wagá y łokieć był iednáki/ Poznańſki iáko y
25:
Krákowſki/ á Lwowſki iáko y Lubelſki.
26:
O mierze ſtárodawney. idem folio 18.
27:
Ktoby miał mnieyſzą miárę niż ieſt z ſtárádawná obyczay/ tá=
28:
ki ma być karan od Woiewody y Stároſty winą wedle Státutá.
29:
A ták też ktoby nietrzymał vſtaw około rzeczy przedáiących/ táki
30:
ma być przes Woiewodę karan
31:
Mieſzczánie o rány y o zábićie máią ſądzić práwo
32:
Polskie. Sigiſmundus Anno Domini 1538.
33:
Mieſzczánie o ránienie álbo o zábićie Sláchćicá/ álbo kogo z
34:
kmiotkow máią Polſkie práwá ſądzić. A ktorzyby inſze práwo ſą
35:
dzili niż Polſkie/ tácy máią być winą karáni 14 grzywien/ ktora
36:
ſię ma doſtáć ſtronie: A przed Sądem Zyemſkim ná roku pierw=
37:
ſzym ma być wyćiągnioná.
38:
O Iármárkach w mieſćiech. idem et eodem.

strona: F4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
W káżdym mieſćie w iármárk wolno káżdemu ná miárę ná
2:
wagę przedáwáć. A ktorzyby mieſzczánie tego bronili/ á byliby
3:
przed nas pozwáni: tácy máią ſtánąć záwićie przed námi/ gdzye=
4:
byſmy kolwiek z náſzym dworem byli. A ieſliby o to trzemá prześ=
5:
wiádczono/ tąż winą ſtem grzywien máią być karáni: z ktorych
6:
ſtá grzywien nam połowicá/ á ſtronie co fołdruie połowicá.
7:
Mieſzczánie imienia Zyemskiego trzymáć niemá=
8:
ią: idem et eodem.
9:
Ktoryby vrząd przyiął zapis/ coby należał mieſzczáninowi ná
10:
imienie zyemſkie: táki zapis ieſt niczemny/ á Sędzya przes náſz v=
11:
rząd ma być karan ſtem grzywien winą. A ty dobrá zyemſkie/ kto
12:
re teraz mieſzczánie trzymáią/ ty do czterech lat máią záprzedáć
13:
ſláchćie/ pod ſtráceniem ich do nas. A to tym obyczáiem/ iżby bliż=
14:
ſzy od ktorych przerzeczone dobrá wyſzły mogą w teyże ſummie
15:
wykupić niż rok wynidzye. Ten Státut nieſćiąga ſię ná wśi co
16:
ſą zdawná przywileymi miáſtam dáne.
17:
O skáżeniu Bráctwá: idem et eodem.
18:
Bráctwá wſzelákich rzemieſlnikow/ ktore ſą ku ſzkodzye po=
19:
ſpolitey/ zkłádamy ninieyſzym Seymem.
20:
O zbiegu w mieſćie nálezyonym. in conſuetudini=
21:
bus Cracouien: 1532.
22:
Zbieg wſzeláki ktoryby do miáſtá przyſzedł ma być poiman/
23:
ktorym mogą robić/ A ieſliby iego pan s pewnym świádectwem
24:
zá nim przyſzedł/ tedy mu ma być wydan/ A wſzákże Stároſćie
25:
álbo mieſzczáninowi co go poimáią zá pracą ma być dan wiárdu=
26:
nek.
27:
O ćiądzaniu chłopá w mieſćie. vt ſuprá.
28:
O poimaniu Sláchćicá w mieſćie. Sigiſmundus
29:
Piotrkouie Anno Domini 1538.
30:
Vſtáwiliſmy/ iż gdyby w ktorymkolwiek mieſćie był ſláchćic
31:
poiman o iáki gwałt od mieſzczan: táki ſláchćic ná Ratuſzu ma
32:
być wſádzon.
33:
Z ktorym ſláchćicem mieſzczánie żadnego práwá v=
34:
czynić niemáią okrom Stároſty onego miáſtá álbo Stároſty po=
35:
wiátowego/ w ktorego ſtároſtwie poiman. A gdy ſię Stároſtá z
36:
mieſzczány zgodzi ná iednę ſkaźń przećiw temu to więźniowi/ te=
37:
dy więzyeń ma być karan wedle ich ſkaźni/ A ieſliby ſię niezgodzi=
38:
li/ tedy ten więzyeń ma być chowan vrzędnie/ ták długo iż my ſtá=
39:
roſćie álbo Podſtároſćiemu damy náukę/ co ma być s tym więź=
40:
niem czyniono. A wſzákże táki więzyeń dawnoſćią żadna vczyn=

strona: F4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
ku ſwego złego zniknąć niemoże. A ieſliby ſię mieſzczánie w tá=
2:
kiey rzeczy inák záchowáli/ tedy Stároſtá ma Burmiſtrzá y z ie=
3:
dnym Ráycą poimáć y dáć gi ſćiąć.
4:
O iármárkách ná wśi. Sigiſmundus folio 6.
5:
Ná wśiách y inſzych mieyſcách nie máią nic przedáwáć ná wa
6:
gę/ áni ná miárę/ okrom żytá á bydłá/ pod ſtráceniem kupiey/ cze=
7:
go Stároſtá ma doyźrzeć/ okrom tych co máią przywiley ná tárgi
8:
O rękoiemſtwie. Kápit: XXVI.
9:
Cazimirus magnus folio 29.
10:
Mikołay pożyczył Máćieiowi dzyeſiąći grzywien/ zá ktorego
11:
Wáwrzyniec ręczył: Po kilko dni Máćiey zápłáćił Mikołáiowi
12:
w niebytnoſći Wáwrzyńcá: Potym pozwał Mikołay Wáwrzyń=
13:
cá o dzyeſięć grzywien iáko rękoymiego/ Wáwrzyniec przed Są=
14:
dem powiedzyał/ iż Máćiey iſćiec tę dzyeſięć grzywien zápłáćił/ o
15:
ktorem ią był ręczył: My w tákowey rzeczy ſkázuiem Wáwrzyńco
16:
wi dowod iż Máćiey zápłáćił.
17:
O rękoiemſtwie. Idem folio 38
18:
Gdyby iſćiec záprzał ſię długu tego/ zá ktory rękoymia ręczył/
19:
ku ktoremu długu znałby ſię rękoymia iż zań ręczył: W tákowey
20:
rzeczy ieſliby był dług dwádzyeſćiá grzywien/ tedy ſam/ ieſli czter
21:
dzyeſći tedy ſámowtor/ ieſli więcey/ tedy ſámotrzeć ma przyſiądz
22:
rękoymia. Też my vſtáwili/ iż kożdy rękoymia niema w ſądzię nic
23:
záſtáwowáć/ áni Contráktow czynić bez dozwolenia iſtcá: w tá
24:
kowey rzeczy dłużnik álbo iſćiec niewinien rękoymiowi ſzkody ná
25:
grádzáć: to ieſt/ ieſliby co rękoymia vczynił bez dozwolenia iſtcá.
26:
O záręczeniu długu. idem et eodem.
27:
Gdy kto zá kogo ręczy o iáką ſummę pieniędzy/ do czáſu ſłuſz=
28:
nego/ á ten co zań ręczy nieda ná czás poſtánowiony onego dłu=
29:
gu: W tákowey rzeczy rękoymia niema ſię iednák wrzućić w dom
30:
álbo w máiętnoſć onego dłużniká/ Ale ieſli máły dług/ tedy rękoy
31:
miowi ma być daná ſłuſzna zaſtáwá/ álbo też dzyerżenie imienia
32:
vrzędnie. Ktorą zaſtáwę álbo też dzyerżenie imienia ma rękoy=
33:
mia puſćić iſtcowi w ſummie ktorą mu był dłużnik winien.
34:
O rękoiemſtwie. Sigiſmundus Cracouie 1540.
35:
Kto komu ręczy zá iáki dług y też o co inſzego/ á on co zań rę=
36:
czono nie uczyni doſyć: tákowy rękoymia ieſli ſłownie ręczył/ iż
37:
nie zapiſem/ będzyeli miał pokoy o ono rękoiemſtwo rok y ſzeſć nie
38:
dzyel/ iż niebędzye przes iſtcá gában álbo pozywan: tedy zá dáw=
39:
noſćią powodu zniknie.
O ćiążey


strona: G

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O Ciążey/ Winách/ dániach.
2:
Kápitulum XXVII. Cazimirus magnus folio. 9
3:
Gdyby kto był karan od pánow ſądowych/ ták też y od inſzych
4:
vrzędnikow o winę przes nie ſkazáną álbo też y o inſzą rzecz/ táko
5:
wy ma być ćiążon ná bydle y ná inſzych rzeczách/ kthorą ćiążą ći co
6:
ią wezmą dzyelić ſię niemáią/ lećie przes dwie niedzyeli á źimie
7:
przes ośm dni: á ieſliby ten co go ćiążáią zá winy przes ták długi
8:
czás doſyć nie uczynił/ áni ſwey niewinnoſći nie okażał temu ko=
9:
mu ćiąża należy/ á ſwey ćiążey niewypráwił/ tedy po onym czáſie
10:
przerzeczonym będzye im wolno z ćiążą czynić co będą chćieć: á ie=
11:
ſliby vrzędnik co ſtráćił z oney ćiążey niż winidą dwie niedzieli le
12:
cie á źimie ośm dni/ tedy ma onę rzecz zápłáćić ták iáko ią poprzy=
13:
ſięże ten tzyiá rzetz byłá/ ná porotzkách bliſko przyſzłych y winy trzy
14:
grzywny odłożyć.
15:
O ćiąża. o nieſtánie iáka: Cazimirus folio 14.
16:
O winę nieſtáną ma ſąd poſłáć woźnego y dwu ſłużebnikow
17:
ſwych/ ktorzy tego máią ćiążáć kogo pozywáią/ ieſli Páná thedy
18:
dwu wołu wźiąć/ á ieſli kmiećiá tedy iednego/ kthorą ćiążą máią
19:
zchowáć wcále/ lećie dwie niedzyeli á źimie ośm dni. Odbicie ćią=
20:
żey: á ktoby we wśi álbo w polu ćiąż odbił/ tácy máią być karáni
21:
trzemá grzywnomá/ ktora winá nam y Sędziemu przychodzi/ á
22:
ktemu ćiąża odbita ma być Sędzyemu wroconá pod winą 14 grzy
23:
wien ktora nam przychodzi. Rok trzeći ieſt záwity/ ktoby nie ſtał
24:
ná trzećiem roku/ ten ono tráći o co ieſt pozwan przes ſkaźń Sę=
25:
dzyego.
26:
O ćiążániu kmiotká. Cazimirus folio 39.
27:
O wyſtępek páńſki kmiotek nie ma być ćiążan/ ále pan ma być
28:
przyćiśnion.
29:
Gdy ćiążáią człowieká niewinnego: Cazim: fo: 15.
30:
Ciążáć nie ma iedno Woźny á dwá ſłużebnicy Sędzyego/ á
31:
gdyby ćiążáli człowieká niewinnego/ tákowemu ma być ćiąż wro
32:
con/ ktory niż ćiąż weźmie tedy napierwey zſtáwić ma rękoymie
33:
iż okaże ſwą niewinność/ tedy ći co go ćiążáli máią być winą kará
34:
ni trzemá grzywnomá y ſzkody máią nágrodzić/ ktora wzięta wi
35:
ná ma przyść temu z czyiego dzyedzictwá ćiąż wźięto.
36:
Ciążą kto ma chowáć/ á Woźnego czynić. Cazimi=
37:
rus magnus folio 32.
38:
Gdy dwor nás ieſt dáleko/ thedy ćiąża ma być daná do dworu

strona: Gv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Káſtellanowego. Woźnego nikt niema czynić y też ſądzić iedno
2:
Woiewodá etc. vt ſupra.
3:
O ćiążey wdaney. Cazimirus folio 94.
4:
Gdy Stároſtá śle ná ćiąż/ thedy niemáią więcey bráć iedno to
5:
co ćiążey nale ży.
6:
O kwićie zdáney: Cazimirus tertius folio 34.
7:
Od piſánia zdáney kwity piſarz nic niema bráć
8:
O Dániey: Cazimirus folio 93.
9:
Obiecuiem iż z poddánych náſzych iáko rycerſtwá y inſzych á=
10:
ni z poddánych ich żadney daniey wybieráć nie będzyemy/ iedno
11:
ná dwu groſzu mamy przeſtáć.
12:
O Spiśnem: Cazimirus folio 95.
13:
Stároſtowie/ Burgrábiowie/ Poborcy nie máią bráć ſpiſne=
14:
go/ á ktoby ie wźiął á nie był oſiádły/ táki ma być záchowan w go=
15:
ſpodzye przes podſtárośćiego/ álbo przes Burmiſtrzá ták długo
16:
aż ſpiſne wroći z winą trzech grzywien.
17:
O Porádlnem: Ioannes Albertus folio 104.
18:
Porádlne thák ma być płácono w káżdym powiećie od łanu
19:
dwá groſzá by też kilká kmieći ná iednym łanie śiedziáło thedy ſię
20:
wſzyſcyz łanu máią ná dwá groſzá złożyć.
21:
O wolnośći od dániey: Idem folio 105.
22:
Gdy pan dzyedziczny da wolą kmiećiowi z iákiey przyczyny/
23:
iż ſámemu czynſzow y inſzych podatkow nie dáie/ z thákowego
24:
Poborce náſzy dániey vchwaloney wybieráć niemáią.
25:
Z puſtego dań być niema. Sigiſmundus 18.
26:
Vſtáwiliſmy iż z ogrodow/ z rol/ y z ſzołtyſtwá/ z puſtych
27:
dań niema być brána okrom czopowego.
28:
O Spiśnem: Sigiſmundus folio 19.
29:
Spiſne niema być brano od dzyeſięćin pieniążnych/ áni od dań
30:
Krolewſkich.
31:
O czopowym od ſláchty: Sigiſmundus folio 18.
32:
Ktoryby Sláchćic wárzył piwo w mieśćie ku ſwo iey potrze
33:
bie á żywnośći/ táki wolen od czopowego.
34:
O Dáni wśi Klaſztornych: Sigiſmundus fol: 19.
35:
Wśi Klaſztorne winni oddawáć dań Krolewſką/ iáko y źie=
36:
miáńſkie dwá groſzá.
37:
O Dáni wśi Woiewodzkich: Idem folio 7.
38:
Woiewodowie y ći Káſtellani co dzyerżą mieyſce Woiewo=
39:
dzino/ niewinni daniey Krolewſkiey dáwáć.

strona: G2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O wolnośći od dániey: Ludouicus in Priuil: fo: 41
2:
Prze poſługi nam y dzyećiom náſzym wypuſzczamy poddáne
3:
náſze ze wſzytkich podatkow/ z ſłużb/ z ſtácyey/ thylko porádlne=
4:
go z łaná dwá groſzá ſobie zoſtáwuiem/ ktore nam máią być dá=
5:
ne ná święto s. Marćiná.
6:
Ladiſlaus Iaggiello in Priuilegio de eodem.
7:
Wyzwalamy kmiećie Rycerſtwá náſzego od wſzelákich po=
8:
datkow/ tylko ſobie ná nich oſtáwiemy z káżdego łanu oſiádłego
9:
dwá groſzá/ by ich też kilká ná iednym łanie śiedzyáło.
10:
Idem de eodem. Szołtyśi/ Młynárze/ Ogrodnicy co roley
11:
nie orzą/ ſą wolni od dániey.
12:
Dań rychło ma być daná: idem et eodem.
13:
Ktoraby wieś porádlnego nie dáłá do Swiętego Mikołáiá/
14:
Táka wieś przes Poborce ma być ćiążána ná wole: á ieſliby przed=
15:
ſię niewydáłá do czternaſćie dni/ tedy z tákiey wśi máią być wzyę
16:
te dwá woły/ á niewrocone.
17:
O wyćiągániu win: Iaggiello In Priuilegio.
18:
Win náſzych Krolewſkich o wſzeláką rzecz przepádłych/ obie=
19:
cuiem nikomu nie dáwáć/ ni ná kim wyćiągáć: iedno ieſlibyſmy
20:
ich nieodpuſćili/ tedy náſzy Vrzędnicy będą ie nam wybieráć.
21:
O Dáni przes Poborce bránych: Sigiſmun: fo: 18.
22:
Poborce ieſliby od kogo więcey wybieráli dań niżby było vch=
23:
walono ná Seymie/ táki Poborcá ma być praw przed Woiewo=
24:
dą álbo Biſkupem/ álbo Káſztellanem.
25:
O winie śiedmnadzyeſtey: Cazimirus mag: fo: 15.
26:
Winá náſzá Krolewſka/ to ieſt ſiedmnadzyeſta/ to ieſt 14 grzy
27:
wien/ niema być ni zkogo braná iedno o czworę rzecz: á to o ſpa=
28:
lenie/ o drapieſtwo ná dobrowolney drodze.
29:
Item/ ktoby dobył
30:
przed ſądem mieczá. Item ktoby nieczynił doſyć rzeczy oſądzoney/
31:
á odſzedł vpornie od ſadu.
32:
O skaźniách w práwiech. Ká
33:
pitu: XXVIII. O skaźni przećiw bráciey: Cazi: fo: 19.
34:
Gdy ieſt bráćiey álbo śioſtr kilká nierozdzyelnych/ á przewie=
35:
dzyonoby ná ktorym z nich práwo/ y ſkazń vczyniono: tákowey
36:
ſkaźni iuż vczynioney drugi brát gábáć niemoże/ okrom imienia
37:
częſći nań przyleżącey/ o to może rzecz vczynić. A gdyby byli brá=
38:
ćia álbo śioſtry nierozdzyelne/ á látá mieli/ á k temu iżby woźny v=
39:
rzędnie pozew położył/ ná ktorymby ſtáło/ y s tymi wſzytkimi kto=

strona: G2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
rzyby ſię mienili do tego imienia iákie práwo mieć/ ánoby nieſtali/
2:
áni ſwey ſpráwiedliwoſći y práwá nieokazáli: Tedy Sędzya ma
3:
ſkaźń vczynić/ ktorey potym żadny z nich gábáć niemoże.
4:
Gdy brát ſtárſzy co tráći práwem. Cazi: ma: fo: 20
5:
Phálk brát ſtárſzy pozwał Andryſá o dziedzictwo: Andrys go
6:
zniknął dawnoſćią/ ták iż Phálkowi ſkazano milczenie. Potym
7:
brát młodſzy Phálkow pozwał Andryſá o toż dzyedzictwo: My
8:
w tákowey rzeczy ſkázuiem nieſłucháć młodſzego brátá/ y ow=
9:
ſzem czyniem mocą ſkaźń.
10:
Kto máiąc práwo Niemieckie vżywa Polskiego.
11:
Cazimirus mágnus folio 23.
12:
Ktoryby Zyemiánin álbo ktora wieś máiąc práwo Niemieckie
13:
nádáne/ vżywáłáby w niektorych rzeczách práwá Polſkiego: tá=
14:
ka wieś iż nie używa práwá ſwego nádánego/ tráći ie/ ták iżby
15:
kto w tákiey wśi czynił práwem o krzywdę ſwą/ tedy ſię tákowa
16:
wieś niemoże iuż bronić práwem Niemieckim/ iedno tákim iá=
17:
kiego vżywáią.
18:
O kſięgách zyemskich. Kápi=
19:
tulum XXIX.
20:
Kſięgi Zyemſkie máią być chowáne w zámknieniu/ Do kto=
21:
rych kſiąg máią być try zamki y trzy klucze/ z ktorych ma być ieden
22:
v Sędzyego/ drugi v Podſędká/ trzeći v Piſárzá: á niegodzi ſię
23:
żadnemu bez drugiego do Kſiąg otwárzáć. A iż niekthorym lu=
24:
dziom ieſt rzecz potrzebna bráć wypiſy z kſiąg/ dla tego Sędzya
25:
ma kázáć Woźnemu wołáć/ iż tego czáſu y ná tym mieyſcu będą
26:
kſięgi leżáły.
27:
O kſyęgách ſądownych: Cazimirus folio 94.
28:
Kſięgi ſądowne máią być w káżdym powiećie/ w ktore
29:
máią wwodzić wſzelákie przezyſki y ſkaźnie. A iáko iednę rzecz ſkażą/
30:
ták káżdą ſkázowáć máią iey rowną.
31:
O chowániu kſyąg zyemskich. ibidem et eodem.
32:
Vſtáwiliſmy/ iż kſięgi zyemſkie máią być chowáne pod trzemi
33:
kluczmi: Ieden ma mieć Woiewodá/ drugi Sędzya/ á trzeći Pi=
34:
ſarz/ ktore kſięgi po ſądzyech máią leżeć trzy dni dla wypiſow.
35:
O rokach y odwłokach. Kápi
36:
tulum XXX.

strona: G3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O przekłádániu roku ſtronam: Iaggiello 42.
2:
Pozwánemu ná roki może mu być rok przełożon proſtą niemo=
3:
cą/ Ná wtorym roku prawdziwą niemocą/ Ná trzećim roku
4:
ma przyſiądz/ iż był w przeſzłe roki álbo poroczki chor. A ieſliby
5:
przedſię w tey niemocy trwał/ tedy tákiemu ma być przełożono
6:
do trzećiego rázu. A gdy rok czwarty prziydzye/ tákowy ma ſam
7:
álbo przes Prokuratorá ſtánąć/ nieſtánieli tedy tráći. Item/
8:
Ná porotzkách rok pierwſzy y wtory może być proſtą niemocą prze
9:
łożon/ trzeći rok prawdziwą niemocą/ Ná czwartym roku ma
10:
przyſiądz iż ná ten czás chor był. A ktoby przedſię chorował/ tákie=
11:
mu do rokow czwartych ma być rok przełożon. A ná roku przyſz=
12:
łym ták ma być poſtąpiono/ iáko ieſt nápiſano o rzeczách wielkich.
13:
Ale ty przewłoki tylko pozwánemu należą/ Powodowi może w=
14:
zyąć rok proſtą niemocą: Abowiem powodowi ná wiecách tylko
15:
prawdziwą niemocą odwłoká należy/ A ná poroczkách powodo=
16:
wi raz proſtą niemocą ma być rok przełożon.
17:
O Poroczkach: Iaggiello folio 45.
18:
Poroczki máią być ſądzone ná káżdy Mieſiąc w káżdym powie
19:
ćie/ ná ktorych poroczkách máią być obráni/ á to Sędzyego/ Pod=
20:
ſędkow/ Woiewodzin/ Podkomorzy/ przy kthorych Sędzyowie
21:
nie mogą ſądzić/ ná ktorych poroczkách ći Komornicy y inſzy Sę
22:
dzyowie nie máią prokurowáć okrom ſwey rzeczy.
23:
Odwłoká roku. Cazimirus folio 83.
24:
Zadne inſze odwłoki w Sądzye być nie mogą iedno prawdzi=
25:
wą niemocą/ ná kthorą ten co mu brano w roki przyſzłe ma przy=
26:
ſiąc ſámo trzeć/ á komu biorą o więtſze ma mu być vżyczoná od=
27:
włoká/ a ná roku przyſzłym ma dowieść liſtem Sędziego/ przed
28:
ktorym rok miał o więtſze.
29:
O wielkich rocech. Idem et eodem.
30:
Gdyby wielkie roki były wywołáne/ á w tymby záchorzał kto=
31:
ry vrzędnik z tych co rokom należą/ thedy iednák inſzy vrzędnicy
32:
mogą tych chorych mieyſce záſádzáć.
33:
O tych co przyſłuſzáią rokom: idem.
34:
Woiewodowie/ Stároſthowie/ Káſtellani/ Sędzyowie/
35:
Podſędkowie/ y inſzy dignitarze máią być ná wielkich rocech/ y ſą
36:
powinni/ wyiąwſzy iżby kthory był z nich chor álbo był poſłem o
37:
rzecz poſpolitą/ á wſzákże iednák máią mieyſcá ſwe záſádzáć zá li
38:
ſty ſwemi ludźmi godnemi/ á ktoryby z tákich vpornie nie był/ te=
39:
dy ma być przed nas pozwan od tego komuby ſię ſpráwiedliwoſć
40:
wlokłá/ á coby z tąd ſzkody miał/ tedy ten co niepilen mieyſcá ſwe
41:
go ma powodowi ſzkodę zápłáćić.

strona: G3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdy Powod ná roku chce dowodzić. In conſuetu=
2:
dinibus Cracouie: folio 122.
3:
A gdy powod żáłuie ná kogo y powie że chce dowieść ták iá=
4:
ko mu Sąd nákaże/ á pozwányby proſto przał/ tedy tám powodo
5:
wi przychodzi dowod/ ále gdyby pozwány rzekł/ chcę ták dowieſć
6:
iáko mi ſąd roſkaże/ thedy pozwánemu odwod przyść ma okrom
7:
nie ktorych ártykułow w Státućie nápiſánych/ o ktore powodo=
8:
wi ma przyść dowod.
9:
Gdy powodá zdádzą. idem et eodem.
10:
Gdy pozwány powodá zda rychley niżli być ma/ áni też inſze
11:
powody zdáią/ tedy tákowe zdánie ieſt nikczemne.
12:
O Roku záwitym zápiſánym.
13:
Gdy ſię kto komu zápiſze o wárunek álbo o co inſzego á zápiſze
14:
ſię rokiem pozwánym/ thákowy pozwány nie może roku przekłá=
15:
dáć iedno prawdziwą niemocą/ ná kthorą ma ná roku przyſzłem
16:
przyſiądz ſámotrzeć.
17:
O wielkich rocech. Sigiſmundus folio 19.
18:
Vſtáwiliſmy iż Woiewodowie wielkie roki ſądzić máią/ á to
19:
gdy wynidą dwoie poroczki/ tedy po nich trzećie roki máią być
20:
ſądzone.
21:
O Appellácyey. Sigiſ: in conſuetud: Crac: 1532.
22:
Appellácya ma być ná wielkie roki álbo ná Syem wálny co z
23:
nich pierwey prziydzye.
24:
O Więczſze. in conſuetudin: Cracouień: fol: 124.
25:
O wietſze ma być káżdemu dano/ á wſzákże ná roku przyſzłem
26:
ma okázáć liſt ſądowny/ iż miał tego czáſu o więtſze/ nieukażeli/
27:
tedy onę rzecz tráći od ktorey ſobie wźiął o więtſze.
28:
Z wielkich rokow może do Krolá áppellowáć. Sigiſmundus
29:
in Progreſſu folio 38.
30:
O Dawnoſćiách. Káp: XXXI.
31:
O Dawnośćiách dzyedzictwá. Cazim: mag: fo: 18.
32:
Gdyby kto miał iákiekolwiek práwo ná dzyedzictwo á onego
33:
by imienia nie dzyerżał co ná nie práwo ma/ y owſzem ieſliby ko=
34:
mu dopuśćił go ſpokoynie pożywáć á trzymáć przes trzy láthá y
35:
trzy mieśiące o nie niepozywáiąc/ tedy táki niedbáły do dzyerża=
36:
wce ono imienie tráći.
37:
O Dawnośći zaſtáwy. Cazimirus magnus eodē.

strona: G4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdyby kto imienie dzyedziczne záſláwił komu/ ktorego imie=
2:
nia dopuśćiłby komu ie záſtáwił dzyerżeć y vżywáć ſpokoynie do
3:
30 lat nieczyniąc o tym żadnego świádectwá przed ſądem ábo w
4:
párochiey prze ták długi czás/ á to thákie oświádczenie być ma/ iż
5:
ia álbo przodek moy záſtáwił to imienie temu/ nie uczynili thego
6:
ten co záſtáwił álbo iego potomek á zwłaſzczá thego pokoiá/ tedy
7:
táki niedbálec odpada od wiecznośći onego imienia.
8:
O dawności mężátki. idem et eodem.
9:
Gdyby ktora męzátká mieniłá ſię mieć iákie práwo ná kthore
10:
dzyedzictwo bądz też wiáno/ á nie czyniłáby o ono imienie prá=
11:
wem ták długo iżby ie ktho ſpokoynie dzyerżał przes dzyeśięć lat
12:
czáſu pokoiu/ ták niedbáłey niewieśćie ſkázuiem iż od tákowego
13:
imienia odpada.
14:
O dawnośći wdowiey. idem et eodem.
15:
Wdowá ieſliby ſię mieniłá mieć iákie práwo ábo wiáno ná kto
16:
re dzyedzictwo/ kthoreby kto inſzy dzyerzał s pokoiem przes ſześć
17:
lat/ á onáby przes ták długi czás nie czyniłá práwem o to imienie
18:
á zwłaſzczá czáſu pokoiá/ tákowa odpada od imienia.
19:
O Więźniách. idem in Paragrapho.
20:
Kożdemu więźniowi nic dawność nieſzkodzi.
21:
O dawnośći płotu: Cazimirus Magnus folio 19.
22:
Gdy kto płot vczyni ná czyiem grunćie/ á w onym zágrodze=
23:
niu pożytki bierze/ á on czyi ieſt grunt ćierpiałby mu onego płotu
24:
przes dwie lećie będąc w nim w ſąſieſtwie/ tákowemu niedbálco
25:
wi ſkázuiem iż odpada od onego zágrodzenia płotá.
26:
O dawnośći Dzyewczey. idem et eodem.
27:
Gdyby dzyewce był kto winien iáki dług będąc też iey opieku
28:
nem/ á oná ſzedſzy zá mąż ćierpiáłáby o on dług czynić práwem
29:
przes trzy látá y trzy mieſiące/ my w tákowey rzeczy y w káżdey in
30:
ſzey ták niedbále/ ſkázuiem wieczne milczenie.
31:
O dawnośći imieniá kupionego: idem et eodem.
32:
Gdy kto kupi imienie/ zá ktore da połowicę pieniędzy á dru=
33:
gą połowicę obiecuie dáć ná ráty do 4 lat/ ktory imienie dzyerżąc
34:
nie płáćiłby długo ná raty ták długie iżby 4 látá wyſzły/ á on co i=
35:
mienie przedał bráćby ich niechćiał iż mu ná raty niepłáćił/ y o=
36:
wſzem chćiałby targ zruſzyć:My z thákowey rzeczy ſkázuiem iż
37:
ten co kupił dzyerżał przes trzy látá y trzy mieſiące spokoynie imie
38:
nie/ w tey rzeczy ſkázuiem temu co przedał wieczne milczenie.
39:
O dawnośći żyta pożyczánego: idem et eodem.

strona: G4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Ktoby komu pożyczył żytá á nie czyniłby o nie przes cztery lá=
2:
tá/ táki niedbálec choćby po tym chćiał czynić o nie tedy ie iuż da=
3:
wnośćią tráći.
4:
O Dawnośći dzyedzinney czynić dzyećiom o krzy=
5:
wdę: Iaggiello folio 24.
6:
Dzyećiom młodym dawność nie idzye czynić o krzywdę ſwą
7:
iedno gdy przyidą ku látom/ thedy máią w czás czynić práwem o
8:
krzywdę ſwą chcąli rzeczy nieutráćić.
9:
O dáwnośći poſpolitey: Cazimirus magn: fol: 32.
10:
Vſtáwiliſmy iż męſzczyzná ma dawność trzy látá y trzy mie=
11:
ſiące/ wdowá ſzeſć lat/ mężátká y ſobie niewolna dzyeſięć lat.
12:
O zabićie dawnoſć: idem et eodem
13:
Kto o głowę zábitą po zábićiu nieczyni práwem przes trzy lá=
14:
tá: táki niedbálec choćby potym chćiał/ tedy iuż przes dawnoſć
15:
niemoże.
16:
O dawnośći dzyedzictwá: Iaggiello folio 43.
17:
Kto imienie záſtáwi/ á niewykupi go do 30 lat/ áni go kſięgá=
18:
mi odnowi/ táki ono imienie tráći ná wiecznoſć. pro utſuprá.
19:
O dawnośći Mniſzek: Sigiſmundus folio 27.
20:
Mniſzce od profeſſowánia idzye wiecznoſć/ ktora ieſliby nie=
21:
czyniłá o dzyedzictwo do 20 lat/ tedy ie tráći.
22:
O dawnośći imienia kupnego. Cazi: mag: fo: 34.
23:
Vſtáwiliſmy/ kto imienie kupi/ á trzymá ie ſpokoynie przes
24:
trzy látá á trzy mieſiące/ iż go kto bliżſzy o nie niepozywa przes ták
25:
długi czás: tedy potym choćby chćiał bliżſzy ále iuż niebędzie mogł:
26:
By też dobrze kto rzekł/ iż to imienie ieſt mnie bliżſze niż tobie co ie
27:
trzymaſz: ábowiem ten co ie tobie przedał był mi pierwey niżeś ty
28:
v niego kupił: My w tákowey rzeczy poſſeſſowi dzyerżenie i=
29:
mienia iáko ie kupił/ ſkázuiemy.
30:
O Zapiſyech Dzyedzictwá.
31:
Kápitulum XXXII. O dárowániu ná woynie. Ca=
32:
zimirus magnus folio 38.
33:
Gdy ieden drugiego dáruie czym ná woynie/ tedy też by obá
34:
vmárli/ tedy iednák on dar oſtánie przy onym co mu dano/ by też
35:
ná to dobrze Przywileiu niemiał.
36:
O Dzyerżawcy imienia. Iaggiello folio 43.
Pozwał


strona: H

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Poz wał by ieden drugiego/ iż moie imienie dzyerżyſz zaſtá=
2:
wą: á drugiby powiedzyał/ iż dzyerżę ále wiecznoſćią: á obá by áni
3:
liſtu żadnego/ áni ſłuſznego świádectwá niemieli: w tákowey
4:
rzeczy Dzyerżawcy przychodzi dowod/ y odzyerży wiecznoſćią.
5:
O przedániu dzyedzictwá. idem et eodem.
6:
Kto imienie przeda/ ten ma gránicę vkázáć kupcowi: ku kto=
7:
remu vkazániu ten co kupił ma zwieſć ſąſiády onemu imieniu
8:
przyległe/ y Woźnego. A ieſliby niechćieli przy tym to okázowá=
9:
niu gránic być/ á temu co kupi iáko mu okazano/ przes trzy látá y
10:
trzy mieſiące dopuſćili trzymáć/ A potym ieſliby go chćieli o ty grá
11:
nice gábáć: tedy temu Dzyerżawcy w tákowey rzeczy dowod
12:
prziydź ma/ iż ták trzyma iáko mu okazał ten co mu przedał.
13:
Miáſtá y Zamki głowne niemáią być w zaſtáwie.
14:
folio 93.
15:
Obiecuiem niezáſtáwiáć Miáſt/ Zamkow głownych/ nákto=
16:
rychby Stároſtwá były/ A ktoby dał ná Zamek álbo ná miáſto iá=
17:
kie/ ten pieniądze tráći.
18:
O wykupienie zaſtáwy. Ioanues Albertus fo: 99.
19:
Piſarz z Komorniki może ſądzić o zaſtáwy/ y pieniądze może
20:
ſkázáć w Káncelláryą zyemſką położyć/ A temu co pozywa poſ=
21:
ſeſſyą przykázáć wedle práwá.
22:
O oddáleniu imienia. Sigiſmundus folio 18.
23:
Kożdemu wolno imienie ſwe oddálić wedle myſli ſwey.
24:
O zapiſiech Grodzkich. in conſuetud: Crac: fo: 121.
25:
Kto komu vczyni zapis w Grodzkich kſięgách/ á obiecuie gi
26:
w wieſć w zyemſkie kſięgi/ á niewwiedzye ich ná on czás iáko ſię zá
27:
piſał: tákowy pokupiwſzy winę ſtronie trzy grzywny á ſądowi
28:
trzy/ ma gi w kſięgi zyemſkie w wieſć iáko ſię opiſał.
29:
Zoná mężowi niemoże nic zápiſáć. idem et eodem.
30:
Zoná mężowi nic zápiſáć niemoże bez dozwolenia przyiaćioł/
31:
A ieſli zápiſze/ tedy táki zapis niczemny ieſt.
32:
Kto komu zápiſze odſtępuiąc pomiátu: idem et eodē.
33:
Kto zápiſuiąc powiátu odſtąpi/ á obwiąże ſię odpowiedać w
34:
inſzym powiećie: táki ieſli da ná ſobie práwo przewieſć/ tedy ten
35:
co ná nim przewiedzye wzyąwſzy pozew od práwá ma iácháć y o=
36:
kázáć Stároſćie/ pod ktorym winny ma oſiádłoſć. A Stároſtá
37:
winien onych przezyſkow vczynić exekucyą.
38:
O zapiſyech Teſtámentu. Folio 11.

strona: Hv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Ták dobr zaſtáwnych iáko y wiecznych dzyedzicznych nikt nie=
2:
może Teſtámentem odlećić/ okrom rzeczy ruchomych/ okrom i=
3:
mienia Krolewſkiego/ to może być Teſtámentem ſpuſzczono.
4:
O zapiſyech ná imienie Krolewskie. Sigiſm: fo: 15.
5:
Kto ma liſty ná imienie Krolewſkie/ á ná nich ieſt co ſpecyfi=
6:
kowano/ tedy ten co dzyerży niema więcey vżywáć iedno onych
7:
rzeczy ſpecyfikowánych: wyiąwſzy iżby to w zapiſu było/ ze wſzy
8:
tkim práwem/ nic niewyymuiąc.
9:
O Przywileiach. kápi: XXXIII.
10:
O tym co ſye Przywileiem ná roku záłoży. Cazi=
11:
mirus magnus folio 24.
12:
Gdy kogo pozową o ktorą rzecz/ á pozwány ná roku záłoży ſię
13:
przywileiem: tedy ten co ſię záłoży przywileiem tráći kopę/ ktorą
14:
ma Sędzy a podnieſć. A ten co pozwał ma przyſiądz/ iżem niewie
15:
dzyał ábyś miał przywiley: Nieprzyſiężeli thedy temu co położy
16:
przywiley ma kopę dáć.
17:
O liśćiech broniących ſpráwiedliwośći. Cazimirus
18:
tertius folio 84.
19:
Liſtow tákowych dáwáć niebędzyem/ ktoreby miáły hámo=
20:
wáć wſzelákie práwo álbo ſpráwiedliwoſć/ okrom tym co ſą ná
21:
woynie/ álbo ná poſługách rzeczypoſpolitey.
22:
Kto liſty ſtráći ná imienie kroleſtwá. Alexan: fo: 113.
23:
Gdy kto ktorymkolwiek obyczáiem przygodnym ſtráći liſty ná
24:
imienie Kroleſtwá/ táki ma powiedzyeć Woiewodzye y Stáro=
25:
ſćie niż rok wynidzye/ iż mu tym obyczáiem y tego czáſu liſty zgi=
26:
nęły: Abowiem ieſli tego nieuczyni niż rok wynidzye/ tedy niemá=
27:
ią być potwierdzone/ áni mu iuż dowod prziydzye ná zgubienie
28:
liſtow.
29:
O liśćiech niepieczętowánych. in coſue: Cra: fo: 123
30:
Liſty niepieczętowáne nie máią mocy.
31:
A kto chce dowodzić li=
32:
ſty/ muśi mieć zá pieczęćią/ álbo kſięgámi dowieſć może.
33:
Liſty wykupná Kroleſtwá/ iáko máią być opátrzo=
34:
ne. Sigiſmundus folio 4.
35:
Gdybyſmy mieli kogo wykupowáć z imienia náſzego/ tedy li=
36:
ſty máią być dobrze opátrzone/ á coby były ſłuſzne máią być przyię=
37:
te: á ieſliby kto mnimał iżby miał krzywdę/ wolno áppellowáć ná
38:
Syem.

strona: H2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
O zápiſániu dobr ná zmowie. Sigiſmundus fol: 5.
2:
Ktoby imienie przedał ná zmowie/ á potym iáki zły vczynek
3:
vczynił/ á byłby z onego imienia poćiągnion práwem: tedy ten co
4:
kupił ná wiecznoſć ma przyſiądz ſámoſzoſt/ ieſli do czáſu/ tedy ſá=
5:
motrzeć/ s ſobie rownymi świádki/ iż to vczynił nie ná zmowie.
6:
Od liſtow w Káncelláryey Krolewskiey co dáć.
7:
Sigiſmundus folio 17.
8:
Vſtáwiliſmy/ iż od pozwu niema nic bráno być: Od Proku=
9:
rácyey trzy groſze. Od Commiſſyey y Mándatu/ dzyeſięć groſzy.
10:
Od Conſenſu ná wykupno dwá groſzá: Od inſzych zapiſow czte
11:
ry groſze. Od liſtow záwártych ſzeſć groſzy. Od liſtow párgámi
12:
nowych z iedwabiem/ ná iáką wiecznoſć/ dzyeſięć złotych. To tá=
13:
kowe liſty tylko ſláchćie zá náſzą łáſką máią być dawány/ Ale mie=
14:
ſzczánie/ żydzi/ y inſzy ludzye poſtronni/ ći máią płáćić wedle wo=
15:
ley Káncelláryey náſzey.
16:
Od Membrany co dáć: Sigiſmundus folio 23.
17:
Piſárze niemáią bráć od membrany iedno pułgroſzá/ pod wi=
18:
ną czternaſćie grzywien.
19:
O Inhibicyách. Sigiſ: in conſtitu: Piotrco: 1558.
20:
Chcemy żeby z Cancelláryey náſzey liſty nie były wydawány
21:
ktoreby mieli hámowáć práwo/ y owſzem ktoby ie położył w ſąd
22:
táki ma być karan winą 14 grzywien/ kthore ſię máią doſtáć ſtro=
23:
nie przećiwney/ á Sędzyowie źiemſcy y Grodzcy kthorzyby dáli
24:
mieyſce tákowym liſtom máią być tákież winą karáni/ okrom tych
25:
coby byli w poſelſtwie o rzecz poſpolitą/ álbo iżby kto z rotą żołdo
26:
wał z roſkazánia náſzego w dálekich ſtronách/ táki może mieć li=
27:
ſty náſzymi odwłokę w Sądzye tylko przes rok.
28:
O liśćiech z kſyąg zyemskich. Sigiſmundus 1538.
29:
Kto da iáki dług w Kſięgi w wieść/ á potym weźmie wypis
30:
z kſiąg/ thedy ten wypis nie będzye miał mocy żadney áliżby liſt
31:
głowny był w Sąd położon.
32:
O liśćiech ná dożywoćie: Idem.
33:
Liſty ná dożywoćie przes nas dáne ták iáko w ſobie brzmią ká=
34:
żdemu záchowamy.
35:
O Przywileiach: idem et eodem.
36:
Przywileie poſpolite y oſobliwe nie máią inák być rozumiáne
37:
y wykłádáne iedno iáko ſámy w ſobie brzmią.
38:
O nágánieniu przywileiow. Sigiſ: īcōſt: Cra: 1532

strona: H2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdyby ſię kto w Sądzye záłożył przywileiem kthoryby ſtroná
2:
nágániłá/ tedy ten co przywiley kłádzye ma ſwego przywileiá po=
3:
deprzeć kſięgámi/ ktorego ieſliby nie było w kſięgách/ táki támże v
4:
ſądu ma miánowáć 18 świádkow godnych wiáry ſláchćicow/ z
5:
ktorych ten to co nágánił ma obráć ſześći/ z ktoremi ten co mu ná
6:
gániono przywiley ma przyſiądz iż nie ieſt fáłſz iż ieſt z kſiąg then
7:
przywiley/ A dowiodłliby kſięgámi przywileiá ſwego/ thedy ten
8:
co vpornie przywileiowi nágánił ma być karan 14 grzywien ſtro
9:
nie á ſądowi trzemá támże v ſądu/ á ieſliby kſięgi iáko przygodę
10:
zginęły/ thedy táki przywiley podeprzeć ſámotrzećiemu z ludźmi
11:
dobrey ſławy. A zábiegáiąc nápotym fáłſzom/ tedy nákázác liſty z
12:
kſiąg niech ſię Piſárze podpiſuią źiemſzcy/ A z Grodſkich kſiąg
13:
Stároſtowie álbo ich Sędzyowie.
14:
Nikt niewinien ná ſwe práwá okazowáć. idem et eo.
15:
Ktoby imienie dzyerzał máiąc ſobie ie zá właſną oyczyznę/ tá=
16:
ki ná thákie imienie nie winien nikomu zgołá práwá okázowáć/
17:
wyiąwſzy iżby kto inſzy ná to imienie iáką pewną iſtotę vkazał/
18:
tedy dzyerzawcá muśi ſię práwem obronić ktore vkázáć muśi.
19:
O Inhibicyách Duchownych. Ioan: Alb: fo: 10.
20:
Inhibicye duchowne w ſądzye mieyſca niemáią/ wyiąwſzy iż
21:
by ſię rzecz toczyłá ktoraby należáłá ſądowi duchownemu.
22:
O liśćciech ná Expectatiwę. Iagg: in Priui: fo: 51.
23:
Obiecuiem liſtow nikomu nie dáwáć tákowych/ ktoreby zná=
24:
czyły expectátywę ná iákie doſtoieńſtwo vrzędu ziemſkiego/ áni
25:
będzyem vymowáć dochodow ná żadne doſtoieńſtwo.
26:
O Pozwiech. Kápit: XXXIIII.
27:
O Pániey álbo pánnie pozwáney. Cazi: ma: fo: 10
28:
Do pániey álbo do pánny pozwáney w goſpodzye będącey ma
29:
Sędzya poſłáć widzá ſwego z iey ádwerſarzem/ ktora będzye mo
30:
głá przed onym widzem zſtáwić Prokutatorá w ſwych rzeczách
31:
ktorego mieć może.
32:
O pozwánych do práwá. idem folio 11.
33:
Ktorego iſtcá piſarz pierwey w regeſtr wpiſze/ tego rzecz ma
34:
być pierwey ſądzoná/ á gdy nie ſtánie á będzye przes Woźnego
35:
wołan/ thedy Sąd ma odpráwowáć drugie iáko ſą w regeſtrze
36:
nápiſáne/ Nie ſtánieli oná ſtroná co ią pierwey w regeſtr nápiſa
37:
no/ tedy niż Sąd wſtánie ma być przes Woźnego trzy kroć wołá
38:
na/ nie ſtánieli przedſię tedy ma być przekazaná.

strona: H3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kogo niepozową á prziydzie do ſądu zuchwále/ ſprá
2:
wy niemáiąc. in eodem Paragrapho.
3:
Ktoby przyſzedł zuchwále álbo vpornie do ſądu żadney ſprá=
4:
wy nie máiąc/ táki ma być karan winą trzemá grzywnomá.
5:
Iáko Woźny ma pozywáć. Cazimirus mag: fo: 13.
6:
Woźny ma pozywáć/ w dworze pozew ná Páná/ á zákołáta=
7:
wſzy ſwym zwykłym kijem ma powiedzyeć: Iż ćię ten pozywa o
8:
to. A ktoby kmiećiá pozwał prożno/ tedy ten co kmiećiá trapi pro
9:
żno/ ma być karan winą trzemá grzywnomá.
10:
Kogo pozową w Sąd Krolewski. idem et eodem.
11:
Kogoby ná prędcze pozwano w Sąd Krolewſki/ thákiemu
12:
Sędzya ma rzecz roſpowiedzyeć vrzędnie y dáć mu ią ná ſpiſku
13:
ktorey nie ma ſądzić z trzaſkiem/ ále ieſli idzye o imienie ábo o ſum
14:
mę wielką iáko o 40 grzywien/ thedy ſtroná ma rok złożyć zá trzy
15:
niedzyele/ ieſli omięſzka o ſummę ábo o krzywdę tedy ná záiutrek.
16:
Zadny niema być pozwan iedno przes Woźnego/
17:
krom wielkiego wyſtępku: Cazimirus mag: fol: 13.
18:
Sędzyowie nie máią nikogo pozywáć iedno przes ſwego Wo
19:
źnego á przełożone przes liſty/ wyiąwſzy iżby kto w domu ſądo=
20:
wym vczynił iáki wyſtępek.
21:
Kto pozywa krom iſtcá: Cazimirus mag: fo: 13.
22:
Ktoby rzecz ſpráwował krom iſtcá álbo przes Prokuratorá/
23:
táki ma być karan trzemá grzywnomá ktora ma być ſtronie.
24:
Iáko pozywáć tych ktorzy ſą w dálekich ſtronách.
25:
idem folio 14.
26:
Tácy co ſą w dálekich ſtronách máią być pozywáni ná miey=
27:
ſcách zacnych ábo w párochiey w ktoreyby miał ośiádłość ábo w
28:
oney párochiey o ktorą rzecz idzye/ ktory ieſli nie ſtánie/ tedy ma
29:
być wolne z niem poſtępowánie w práwie do ſkończenia rzeczy.
30:
O Dzyećiach pozwánych co lat niemáią: idē fo: 31.
31:
Dzyećiom pozwánym co lat nie máią ma ſąd przełożyć do lat/
32:
ktorem przełożeniem dzyeći gdy prziydą ku látom/ tedy żadną da=
33:
wnośćią ſtronie zniknąć nie mogą/ wyiąwſzy iżby iákie krzywdy
34:
kto ich oycowi y im przes dawność źiemſką ćierpiał.
35:
O co dzyeći winny ná pozew odpowiedać: idē fo: 33.
36:
Dzyeći máłe o trzy rzeczy winny odpowiedáć: Iedná/ gdy ie
37:
kto pozowie ku pieniędzy brániu z zaſtáwy. Druga/ gdyby kto zá
38:
ich oycá ręczył/ o kthore rękoiemſtwo oni rękoymie byliby ieſzcze

strona: H3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
zá ich oycá pozwáni/ tedy dzyeći winny onę rękoymią wypráwo
2:
wáć. Trzećie/ gdyby oycá ich zápozwano o iákie dzyedzictwo/ te=
3:
dy dzyeći winny o toż dzyedzictwo odpowiedáć.
4:
O liśćiech śierot pozwánych. Iaggiello folio 42.
5:
Mężczyzná kthory niema piętnaśćie lat á biała głowá 12 nie
6:
winni w práwie odpowiedáć. Item/ Oćiec poki żyw może o=
7:
piekuny dzyećiom poſtánowić y żenie ktora chce.
8:
O pozwiech y potwarcách fáłſzywych: Cazimirus
9:
tertius folio 39.
10:
Vſtáwiliſmy iż potwarce y pozwy fáłſzywe w ſądzye mieyſcá
11:
nie máią/ á thákowi fáłſzerze przes pány ſądowe máią być karáni
12:
wedle ich zaſługi.
13:
O wyzwániu z powiátu. Cazimirus folio 97.
14:
Ten co drugiego wyzowie z powiátu ma być winą karan ſtro
15:
nie trzy grzywny á ſądowi drugie trzy/ á ktemu ma być odeſłan
16:
do Powiátu.
17:
Kto kogo pozowie ná Siem. Ioannes Alb: fo: 106
18:
Kto kogo pozwie ná Syem/ tákowemu ma być rok oznáczon
19:
ná ſzoſthy dzyeń po wyiechániu Krolewſkiem pod winą ſześći
20:
grzywien.
21:
O Nadwornym roku. in conſuetud: Craco: fo: 122
22:
Zadny nadwornym rokiem pożywáć nie ma nikogo o gráni=
23:
ce áni o dzyedzictwo.
24:
O przytknieniu v práwá. idem et eodem.
25:
Kogoby przytkniono v práwá ieſliby vpornie odſzedł/ táki ma
26:
być przekazan o ono o co ieſt pozwan/ á ieſliby był przytknion o wi
27:
nę á odſzedł vpornie/ tháki ma być przekazan w drugiey winie/ á
28:
to w trzech grzywnách ſtronie á ſądowi tákże.
29:
Gdy kogo pozową y s pomocniki. idem et eodem.
30:
Gdy kogo pozową y z pomocniki á on nie záſtąpi pomocni=
31:
kow ſwych/ á ná to powód pámiętne záłoży/ thedy pozwány ma
32:
być karan winą/ á to od káżdego pomocniká ſobie rownego trze=
33:
má grzywnomá/ á nie od rownego wiárdunkiem thák w ſądzye
34:
źiemſkiem iáko y Grodzkiem.
35:
O pozwániu nieoſyádłego. in conſuet: Cra: fo: 123.
36:
Człowiek nie ośiádły winien o káżdą rzecz w grodzye odpo=
37:
wiedáć/ ktory ma być záſtan z Woźnem z Sláchtą w domu tám
38:
gdzyeby mięſzkał: A v kogo go zá ſtáną/ tedy go ten winien ſtá=

strona: H4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
wić w tydzyeń w grodzye ku ſpráwie: á tám gdy ſtánie przed Stá
2:
roſtą/ tedy ma rękoymie ſtáwić iż práwu doſtoi. A ieſli go nieſtá
3:
wi ten v kogo go záſtáną/ tedy ſam winien zań odpowiedáć/ y do
4:
ſyć czynić wedle práwá. A ieſliby nieoſiádłego niemogł ni v kogo
5:
záſtáć/ tedy nań położyć pozew v Koſćiołá w oney Párochiey w
6:
ktorey był pierwey ośiádłym: Támże ma Woźny wywołáć/ iż ia
7:
ná tego A. B. kłádę pozew/ ktory pozew niemoże nic ſzkodzić
8:
dzyedzicowi/ ná ktorego dzyedzinie pozew położono v koſćiołá.
9:
O przypozwie ku doſyć vczynieniu. in conſuetudi=
10:
nibus Cracouień: idem et eodem.
11:
Przypozwány ku doſyć vczynieniu niemoże ſobie nic inſzego
12:
ná pomoc bráć przećiw powodowi/ okrom iżby go iáko źle nieſprá
13:
wiedliwie zdał/ álbo iżby ná pozwie było inſze imię/ á ná przypo=
14:
zwie inſze: Z tych przyczyn powod ma ſtráćić onę rzecz o kthorą
15:
pozwał.
16:
Kto kogo pozowie á nic nieczyni. idem et eodem.
17:
Kto kogo pocznie o co pozywáć/ á począwſzy przeſtánie/ iż wy
18:
nidzye rok temu y ſzeſć niedzyel: Táki niedbálec iż począł/ á rok y
19:
ſzeſć niedzyel nic nieczynił/ tráći to o co był pozwał: Wyiąwſzy
20:
iżby roki álbo ſądy przes tak długi czás niebyły.
21:
Kto da pozew ná pozew. idem et ibidem.
22:
Kto położy komu pozew ná pozew/ y obá będą o iednę rzecz:
23:
táki powod pokupiwſzy winy trzemá grzywnomá ſtronie/ á ſą=
24:
dowi tákże trzemá/ ma iednego pozwu odſtąpić.
25:
O dániu roku przes Woźnego. idem et eodem.
26:
Gdy Woźny v kogo cudzego co záſtánie/ á on niechce wroćić/
27:
tedy iednák niemoże mu ktorkiego roku złożyć przed Stároſtą ie=
28:
dno w tydzień.
29:
O ſláchćie przy woźnym gdy pozywa. idem et eodē.
30:
Gdy kto co świádczy Woźnym/ tedy ma mieć przy nim dwu
31:
ſláchćicu/ A gdy pozew wnośi/ tedy doſyć w iednym ſláchćicu.
32:
Przypozew iáko piſáć: idem folio 27.
33:
Ná przypowiáſćie álbo przypozwie niema być piſano Reſpon
34:
ſurus/ ále Satisfacturus.
35:
Gdy vbogi Páná pozowie. Cazim: mag: folio 27.
36:
Gdy vbogi paná pozowie o iáki gwałt/ tedy pan ma ſię od=
37:
wieſć świádki: A ieſli ſię nieodwiedzye/ tedy ma być winą karan
38:
wedle práwá.

strona: H4v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kto kogo zda nieſpráwiedliwie. in conſue: Cra: 113.
2:
Gdy kogo zdádzą nieſpráwiedliwie/ á on to áreſtuie w kſię=
3:
gach/ tedy ten co go zdano ma pozwáć owego/ iż go nieſpráwie=
4:
dliwie zdał: Ieſliże ſię ták naydzye/ tedy on co go zdał ma ná o=
5:
nymże roku zdánie wypiſáć/ y winy trzy grzywny odłożyć. A kto
6:
by kogo wypiſał przed Areſtem/ táki winy vchodzi.
7:
O pozwie ku wykupieniu. Sigiſm: Craco: 1540.
8:
Kogo pozową ku brániu pieniędzy z zaſtáwy/ táki winien w
9:
grodzye ſtać/ á pieniądze bráć/ y z zaſtáwy zſtąpić.
10:
O Kſyężey gdzye máią pozywáć. Iaggiello in pri=
11:
uilego folio 66.
12:
Gdy kto z náſzych poddánych pozywa drugiego z kſiężey/ wol=
13:
no pozywáć o ſzkody do ſądu zyemſkiego álbo duchownego.
14:
Kto pozwawſzy ziedna ſię. Ludouic: in priuil: fo: 52
15:
Gdy kto z náſzych poddánych pozywa drugiego/ á niż ſkończą
16:
práwo ziednáią ſię: tákowe czyniem wolnymi od win náſzych y
17:
inſzych vrzędnikow.
18:
Kto kogo wyzowie z powiátu. Sigiſmundus fo: 18.
19:
Kto kogo wyzowie z powiátu okrom náſzey á vrzędowey rze=
20:
czy/ táki przepada winy 14 grzywien.
21:
O położeniu pozwu: Sigiſmun: in Progreſ: fo: 33.
22:
Pozew ma być położon tydzyeń przed rokiem.
23:
O pozwie ná puſtych wśiách. idem et eodem.
24:
Gdy Woźny kłádzye pozew ná imienie iákie puſte/ tedy on po=
25:
zew ma wſzczepić w przyklaſku/ y ma gi ná onym imieniu we=
26:
tknąć w zyemię/ A wetknąwſzy ma iácháć do wśi o gránicę álbo
27:
do Páráfiey/ y ma opowiedzyeć/ Iżem tám á tám ná tego pozew
28:
położył.
29:
O tym co ſye pozwu záprzy. idem eodem.
30:
Gdyby pozwano/ á onegoby prze iego niezáſtánie przekazano/
31:
á onby potym ná roku przyſzłym ſtánął/ y powiedzyałby iżem o
32:
pozwie niewiedzyał tedy mu ná niewiádomoſć przyidzye przy=
33:
ſięgá/ á zwłaſzczá gdyby powod niedowiodł woźnym ktory po=
34:
zew kładł. A gdy przyſięże/ tedy támże pozwány winien ná pozew
35:
odpowiedáć.
36:
O Gránicách. Kápit: XXXV.

strona: I

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Sigimundus in progreſsu iudiciario fo: 32.
2:
Vſtáwiliſmy/ iż kto kogo pozowie do ſądu zyemſkiego o grá=
3:
nice/ táki w pozwie niema kłáſć ſzácunku pieniążnego/ iedno po=
4:
zwáć o powodſtwo/ ták iáko ieſt o tym pozew opiſan miedzy in=
5:
ſzemi pozwy w Státućie. A gdy pozwány ná roku pierwſzym
6:
nieſtánie/ táki ma być w winie przekazan. Nieſtánieli ná wtorym
7:
záwitym roku/ táki wſzytko powodſtwo prze powodu ma być
8:
zdan/ ktorym zdánim iuż odzyerży podow ten co pozywa o grá=
9:
nice. A gdy iuż powod odzyerży zyſk/ tákowego ſąd zyemſki ma
10:
odeſłáć do Podkomorzego álbo do iego vrzędu ná mieyſce roznic/
11:
iáko do tego komu należy Exekucya około gránic. Potym Pod=
12:
komorzy ma záwićie pozwáć ſtrony przed ſię álbo przed ſwoy v=
13:
rząd/ y dzyeń pewny złożyć ná mieyſce roznic: roſkázuiąc pozwá=
14:
nemu álbo przekazánemu/ áby ſtánął przećiw powodowi/ ktory
15:
zwiodł vrząd/ y też ku ſypániu Kopcow/ á vczynieniu gránic:
16:
Też ku przyſiędze ſłucháć gdzye ma powod przyſiądz z świádki/ iż
17:
ſpráwiedliwie wiodł gránice. Ná kthorym roku w polu przed
18:
Podkomorzym álbo iego vrzędem iuż pozwány álbo przekazány
19:
niemoże żadnych obron czynić około powodſtwá/ ábowiem w ſą=
20:
dzye zyemſkim iuż powodſtwo ſtráćił: ále powod ma wieſć v=
21:
rząd kędy wie wedle ſumnienia iego/ Czego mu pozwány żadny=
22:
mi znáki áni liſtownymi bronić niemoże. A gdy powod z vrzędem
23:
prziydzye do narożnego kopcá/ tám ma powod przyſiądz s świá=
24:
dki iż ſpráwiedliwie wiodł/ A gdy przyſięże/ tedy Podkomorzy
25:
ma ſkázáć gránice chowáć wiecznemi czáſy/ ktorych gránic ſkaźń
26:
y wſzytek poſtępek práwá ma Podkomorzy przes liſt ſwoy powo=
27:
dem odeſłáć ſądowi zyemſkiemu ná poroczki bliżſze: Kthore liſty
28:
Podkomorzego przes powodá przynieſione ſąd zyemſki ma wpi=
29:
ſáć w kſięgi zyemſkie/ dla wieczney pámięći: Ktorego roku pozwá
30:
ny iáko záwitego niemoże przełożyć/ iedno wyiąwſzy prawdziwą
31:
niemocą. A gdyby pozwány ktorego świádká nágánił w ſláche=
32:
ctwie/ tákiego oni drudzy świádkowie proſtą powieſćią máią
33:
ſpráwić/ iż ieſt ſláchtá oſiádła/ y woyną ſłuży: A gdy go ſpráwią/
34:
tedy ma być przyięt zá świádká/ A wſzákże Podkomorzy záchowa
35:
dzyeło w ſądzye ſłuſznym z tym co nágánił świádká. Máią też
36:
być y inſzy ſąſiedzi poſtronni pozwáni/ ktorychby też dzyedziny ku
37:
kopcom narożnym álbo pobocznym przyległy/ ták w ſąd zyemſki
38:
iáko Podkomorzego ná ieden czás/ A to dla tego/ iżby iákie gábá=
39:
nie od nich niebyło przy okázowániu á obwiedzyeniu gránic. Y o=
40:
wſzem ze wſzytkimi iednáko ma być poſtępowano.
41:
O Rozſypániu Kopcow.

strona: Iv

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Gdyby kto kopce rozſypał albo iakie inſze znáki grániczne po=
2:
káźił/ táki temu ktoby go pozwał przepada od káżdego kopcá álbo
3:
znáku narożnego trzy grzywny/ á od inſzych znákow od káżdego
4:
z nich wiárdunek/ á kthemu ten co kopce álbo znáki pokáźi/ ma
5:
Podkomorzego zwieść ku vſypániu kopcow y vczynieniu zná=
6:
kow ſkáżonych/ co tho ma vczynić po obeſłániu Woźnego y dwu
7:
Sláchćicu od powodu ośm niedzyel pod winą 14 grzywien ſtro
8:
nie á ſądowi tákże/ co to ma czynić ták długo odkłádáiąc przerze=
9:
czoną winę aż temu doſyć vczyni/ á wſzytko w ośm niedzyel.
10:
O vczynieniu kopcow ná czyiem.
11:
Ieſliby kto kopce ná czyiem vſypał nie vrzędnie/ tháki też po=
12:
zwánemu álbo powodowi winy od narożnego kopcá trzy grzy=
13:
wny/ á od inſzych poſtronnych po wiardunku/ ku ktorych kopcow
14:
ſkáżeniu ten co ie ſypał ma zwieść Podkomorzego ku vdziáłániu
15:
gránic pod winą 14 grzywien ſtronie á ſądowi tákże: Thák tyle
16:
kroć winę odkłádáiąć ile kroć potrzebá/ á wſzytko w ośm niedziel
17:
aż temu doſyć vczyni.
18:
O tych co s nimi grániczą á lat niemáią.
19:
Ieſliby Pánow álbo dzyedzicow było kilká pozwánych o grá=
20:
nice/ miedzy ktoremiby byli ći co lat nie máią/ thedy iednák Sąd
21:
źiemſki y Podkomorzy nie bacząc ich młodoſći iákoby ich młodoſć
22:
nie hámowáłá nikomu ſpráwiedliwoſći/ A wſzákże Sąd im ma
23:
záchowáć dzyeło przy mocy/ iż gdy ku látom prziydą thedy o ſwą
24:
rzecz będą mogli czynić práwem od kogo mnimieli mieć krzywdę.
25:
O Gránicách. Cazimirus magnus folio 9.
26:
Gdyby nie było znákow gránicznych z práwá vczynionych ie=
27:
dno rzeká álbo iáki ſtrumień ktora ieſt miedzy dzyedziznámi/ tám
28:
oná rzeka zá gránice ma być poczytaná/ ktorey rzeki obiedwie ſtro=
29:
nie álbo wśi brzegow ku im należących vżywáć máią/ á gdyby
30:
ſię rzeká obroćiłá mocą ſwą z ſwego ſthárego plácu inſzem miey
31:
ſcem/ tedy iednák ono ſtáre rzeczyſko grániczy/ ktorego obiedwie
32:
wśi máią vżywáć/ á gdyby ktho ſwoiem dowćipem obroćił rzekę
33:
ktora grániczy inſzem łożiſkiem po ſwey dzyedzinie/ tedy oná rze
34:
ká ma być gránicą/ kt horey máią obiedwie wśi vżywáć iáko rzeki
35:
grániczney/ á on doł rzeki ſtárey ma oſtáć przy dzyedzinie przyle
36:
głey ze wſzytkiem práwem/ do ktorey rzeki ſtárey tá dziedziná nic
37:
niema ktora obroćiłá ſwym dowćipem inſzem dołem rzekę.
38:
O dowodzye ná gránicách: Iaggiello folio 44.
39:
Podkomorzy ma tego pilnie doyźrzeć/ ktora ſtroná lepſze ko=
40:
pce á pewnieyſze znáki vkázuie tey ma ſkázáć dowod: á ieſliby o=

strona: I2

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
bie nie vkázuią nic pewnego/ tedy powodowi ma ſkázáć dowod
2:
z świádki wedle práwá.
3:
Krol obiecuie dáć Commiſsarze. Cazim: fo: 93.
4:
Ktoby chćiał grániczyć z náſzem imieniem/ obiecuiem ná żądá
5:
nie poddánego náſzego dáć y zwolić dwu Commiſſarzow y dy=
6:
gnitarzow/ y Podkomorzego/ ktorzy będą mogli gránice doſtá=
7:
tecznie vczynić.
8:
Płát Podkomorzego. Ioannes Albe: fo: 104.
9:
Podkomorzy álbo iego komornik nie ma więcey bráć od ſkoń=
10:
czenia gránic iedno trzy grzywny.
11:
O Commiſsarzách ná gránice. Idem fol: 108.
12:
Gdyby kto z poddánych náſzych miemił ſię mieć krzywdę o grá
13:
nice/ tákowemu ná żądánie winniſmy dáć y damy czterech Com=
14:
miſſarzow ku Podkomorzemu/ kthorzy máią czynić gránice we=
15:
dle ſpráwoty ſtárcow/ á gdyby ſię ſátrzy nie zgodzili/ tedy wedle
16:
náſpráwiedliwſzego wyrozumienia Commiſſarzow/ ktorzy pod
17:
ſumnieniem máią rozeznáć ſłuſznoſć gránic w oney roznicy gdzie
18:
ſię ſtárzy zgodzić nie mogli/ á ná co ſię więcey Commiſſarzow z=
19:
godzi tám ma być gránicá/ czego my áni Stároſtowie náſzy będą
20:
winni ony Commſſarze ſtráwowáć: z kthorych Commiſſarzow
21:
máią być dwá Káſtellani á dwá vrzędnicy.
22:
O przekłádaniu granic. idem folio eodem.
23:
Podkomorzy bez przyczyny gránic przekłádáć nie może.
24:
O co ma być dána Commiſsia. Alexan: fo: 113.
25:
My y potomkowie náſzy nie będziem dáwáć Commiſſyey ie=
26:
dno ná gránice miedzy dobrámi náſzemi/ á o roździał miedzy bra
27:
ćią álbo bliſkiemi álbo też gdyby ſię ſtrony zwoliły/ á ktoby o inſze
28:
rzeczy odzierzał commiſſyą/ tedy tákowa ma być niczemna.
29:
Czym dowodzić gránic. Sigiſm: fo: 26.
30:
Gránice nie wedle liſthow áni znákow náſzych opiſánych/ ále
31:
wedle oglądánia á ſtárcow vkazánia/ á zwłaſzczá gdy Krol iego
32:
miłość poleći to Commiſſarzom.
33:
O Stárośćie Graniczniku. Sigiſm: fo: 30.
34:
Ktoryby Stároſtá náſz vćiſkał z poddánych náſzych o gráni=
35:
ce/ thákowy pozwány z vrzędu będzye winien przed námi odpo=
36:
wiedáć/ á my damy Commiſſarze ktorzy vczynią gránice/ ktorych
37:
áni liſty áni Rewizormi káźić będziem/ y owſzem co Commiſſarze
38:
poſtánowią álbo ſkáżą to ma być wſzytko dzyerżano. Też gdyby
39:
Commiſſarze ná mieyſce roznic nie było/ tedy iednák Commiſſa=

strona: I2v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
rze máią granice czynić/ nie bacząc nic ná niebytnoſć Sthároſty
2:
álbo tego co ſkárży o gránice/ nie bacząc nic ná ruſzenie ábo ná áp
3:
pellácyą: Też Stároſtowie náſzy przed czáſem gránic máią Stá
4:
roſtę náſzego obwieść dwie niedzyeli liſtem ſwym przes Woźne=
5:
go y dwu Sláchćicu z Mándatem náſzym/ á ieſliby máło było dy
6:
gnitarzow w oney źiemi gdzye gránice máią być álbo gdyby ich w
7:
domiech nie było/ tedy damy z bliżſzego ábo z dálſzego Woiewodz
8:
twá Commiſſarze/ á tákie coby mieli oſiádłoſć w oney źiemi gdzie
9:
máią grániczyć.
10:
O liśćiech ná gránice. Sigiſ: in conſtit: Cra: 1532.
11:
Gdy kto vkaże liſt Commiſſárſki przes nas potwierdzony/ kto
12:
ryby znáczył známioná grániczne álbo liſt zá pieczęćią Podkomo
13:
rzego álbo Pánow ſądowych/ ktorymby byłá opiſána gránicá o=
14:
budwu dzyedziny/ tákowem liſtem práwym á nie záſtárzáłem á=
15:
bo też nie pſotliwem ma być wierzano/ y owſzem oná gránicá ma
16:
być pewna á nie ſkáżoná.
17:
Od liſtu Krolewskiego:
18:
Gdyby kto chćiał w kſięgi Káncelláryey náſzey wwieſć Liſth
19:
Commiſſárſki/ tákiemu ma być dan zá náſzą pieczęćią z kſiąg Kán
20:
celláryey náſzey/ zá ktory ma dáć kopę.
21:
O Długách. Kápitu: XXXVI.
22:
O długu Kupcom. Cazimir: mag: fo: 37.
23:
O dług pieniążny ma być czás ſkazan płacey zá ośmnaſćie nie=
24:
dzyel/ A to raz zá ſzeſć niedzyel/ á drugi raz/ áż y trzeći. A kiedy=
25:
by kogo pozwano/ á w zyemi by go niebyło/ tákiemu ná roku zá=
26:
witym/ ma być czás płacey złożon/ proſto zá 18 niedzyel: z táko=
27:
wym ma ſąd poſtępić áż do ſkończenia práwá.
28:
O długu pieniążnym: in conſuetudi: Crac: fo: 123.
29:
Kto komu pieniędzy bez zapiſu pożyczy/ á onego o nie pozo=
30:
wie potym: w tákowey rzeczy pozwány bliżſzy ſię odwieſć długu.
31:
O pożyczonym koniu.
32:
Mikołay ſkárżył ná Marćiná/ iż gdy mu koniá pożyczył/ tedy
33:
mu go chromo wroćił/ powiedáiąc iż przyczyny niewiem z czego
34:
ochromiał: My w tákowey rzeczy ſkázuiem Marćinowi koniá
35:
chowáć/ nierobiąc gim do dwu niedzyel: Ieſliſz nieprzeſtánie ch=
36:
rámáć/ tedy go ma zápłáćić.
37:
O długu kupcom: Sigiſmundus Cracouie 1538.
38:
Kupiec kiedy nieuczyni z dłużnikiem práwem tym/ w ktorym

strona: I3

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
dłużnik záſiadł do trzech lat: táki kupiec ieſliby potym chćiał czy=
2:
nić práwem o ſwoy dług/ tedy gi dawnoſćią tráći. A wſzák że ku
3:
pcy/ krámárze/ máią ſię ſámi miedzy ſobą záchowáć wedle praw á
4:
obyczáiow ſwych.
5:
O Złodzyeiach. Káp: XXXVII.
6:
Cazimirus magnus folio 16.
7:
Ktoby kogo oſkárżył o złodzyeyſtwo/ á był s nim w iednym
8:
powiećie álbo Párochiey/ á ćierpiałby mu tego złodzyeyſtwá rok:
9:
tedy obwiniony może ſię wypráwić godnymi świádki/ iż niewi=
10:
nien tego vczynku/ á zwłaſzczá gdyby przy nim rzeczy krádzyo=
11:
ney niezáſtano.
12:
Ktoby komu pokradł miod. idem folio 13.
13:
Pozwał Ian Piotrá do práwá/ iż Piotr pſzczoły álbo miod
14:
pokrádł w nocy/ y wnioſł gi w ſwoy dom/ ná co chćiał dowieſć:
15:
Piotr powiedzyał/ iż przynioſł do domu miod ále ſwoy właſny:
16:
My w tákowey rzeczy ſkázuiem Piotrowi przyſiądz/ ieſli ieſt do=
17:
brey ſławy/ iż ſwoy miod á nie cudzy przyniozł do domu.
18:
Komu co vkrádną. Cazimirus magnus folio 20.
19:
Komu koń álbo co inſzego vkrádną/ tedy ma wnet ſąſiad we=
20:
zwáć/ áby s nim złodzyeiá gonili/ A ieſliby niechćieli/ tedy temu
21:
iſtcowi winni koń zápłáćić.
22:
O tych co ſię tułaią á przybieráią álbo przykradáią
23:
Tácy ludzye co imienie opuſćiwſzy y tułáią ſię/ łupieſtwá czy=
24:
niąc/ trácą ſwe imienie. A ktorymbychmy odpuſćili tákie wyſtęp=
25:
ki/ tedy iednák niemáią być ſławni miedzy dobremi.
26:
Co kogo popali. Cazimirus folio 23.
27:
Co ogniem popali ma być wſzędzye poiman/ y w koſćielech/ A
28:
ktoby był oſkárżon o ten vczynek/ táki winien przed práwem Pol=
29:
ſkim odpowiedáć.
30:
O złodzyeiách y tych co ogniem palą. Iaggiello
31:
in Priuilegio folio 52.
32:
Złodzyey ten co ogniem pali/ łupieſzczá/ gwałtownik białych
33:
głow/ może być wſzędzye poiman.
34:
Gdy ſlachćicá oskárżą o złodzyeyſtwo: Caz: ma: 24
35:
Gdy ſláchćicá oſkárżą o złodzyeyſtwo/ o ktorm nigdy zła ſła=
36:
wá niebyłá/ á nigdy niebył o to pozwan: tákowy ná pierwſzym
37:
obwinieniu ma ſię odwieſć.

strona: I3v

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kto cudzą rzecz weźmie. idem et eodem.
2:
Idzi ſię ſkárżył ná Phálká iż gdy ná roli ſpał tedy mu Phálk
3:
wźiłął miecz/ káletę y trzy groſze/ Phálk ſię przyznał iż mietz y káletę
4:
wźiął/ á trzech groſzy przał: My w thákowey rzeczy áby cudzego
5:
nikt nie ruſzał/ ſkázuiem Idzyemu dowod.
6:
Gdy złodzyey z Korony vćiecze. idem folio 26.
7:
Kthoryby Sláchćic iął ſię kráść y inſze złe vczynki czynić/ prze
8:
ktoreby z korony ziáchał/ á potymby ſzukał łáſki náſzey przes przyia
9:
ćioły ſwe: My áczkolwiekbychmy mu gniew z winą odpuśćili/ te=
10:
dy iednák winien temu przećiw ktoremu wyſtąpił opráwić we=
11:
dle ſkazni ſądowey. A wſzákże iednák tákie wyſtępce czyniem nie
12:
ſławnymi/ y owſzem nie máią być przyrownánemi ludzyom cno=
13:
tliwym/ Tákże też o thych ktorzy przechowywáią złodzyeie álbo y
14:
ſzpiegi w domiech ſwych.
15:
O tich co żyto biorą ná polu w nocy. Caz: ma: fo: 27
16:
Gdyby kto komu brał żyto w polu w nocy/ tákiego żytá ſłuſzno
17:
ieſt ſámemu y s przyiaćiołmi bronić y z tym s kiem może/ A ieſliby
18:
ktemu co żyto bierze tákie wźięto przy onym żyćie konie y co inſze=
19:
go/ tedy tákie rzeczy giną wzięte: á ieſliby ktorego z tych gwałto=
20:
wnikow zábito/ tedy ten co zábije vchodzi karánia/ A then pan z
21:
ktorego dzyedziny náchodzą gwałtownicy/ przepada nam trzy
22:
grzywny/ ieſliby też ten gwałtownik kogo zábił biorąc ono żyto/
23:
táki ma go zápłáćić z winą opiſáną.
24:
O złodzyeyſtwo iáki dowod. idem fol: 30.
25:
Marćin ſię ſkárżył ná Mikołáiá iż gdy z targu iechał tedy Mi=
26:
kołay wźiął mu gwałthem 16 groſzy/czego ſię Mikołay przał y
27:
chćiał ſię odwieść ſześćią świádkow: My w tákowey rzeczy ſká=
28:
zuiem Mikołáiowi dwunaśćią świádkow á niemniey.
29:
O dawnośći złodzyeyſtwá. idem et eodem.
30:
Gdy kto o rzecz krádzyoną nie czyni przes rok z tym od ktorego
31:
ſię mieni mieć krzywdę/ á zwłaſzczá mięſzkáiąc s nim w iedney pá
32:
rochiey/ táki thedy prze dawność nie
33:
może/ A ieſliby mięſzkáłi w inſzych párochiách/ tedy táka rzecz ma
34:
dawnośći trzy látá.
35:
Kogo trzy rázy oskárżą o złodzyeyſtwo. idem fo: 34
36:
Vſtáwiliſmy/ iż gdyby kto był trzy rázy w Sądzye oſkárżon o
37:
złodzyeyſtwo/ tákowy choćby wroćił ono co weźmie/ tedy iednák
38:
ma być nieſławnym/ y owſzem nie ma być wźięt w żadne doſto=
39:
ieńſtwo/ A gdyby komu dano o złodzyeyſtwo ná wywod świád=
40:
ki/ á onemuby nie doſtáło iednego świádká/ Tákowy iednák nie

strona: I4

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
ma być rozumian nie ſławnym/ á wſzákże winien ſzkodę zápłáćić.
2:
O wykrádzyeniu Sadzawek.
3:
Gdy kto ná czyiey dzyedzinie w ſtáwie/ w rzece/ w Sadzaw=
4:
ce/ w żyćie/ w śienie złodzyeyſtwo vczyni á będzye o to práwem
5:
zwyćiężon/ tedy ten złodzyey winien ſzkodę opráwić y zwiną pá=
6:
nu dzyedzicznemu.
7:
Kogo oſławią złodzyeiem. Cazim: tertius fo: 89.
8:
Kogo regeſtruią álbo mu dádzą winę raz álbo dwá álbo trzy
9:
o złodzyeyſtwo/ tákowy ſię odwieść ma tym obyczáiem iákoby zło
10:
dzyeyſtwá dowodzić miał/ á ktoby był czwarty raz oſkárżon/ tá=
11:
ki iuż ma być ná gárdle karan/ A gdy kogo o złodzyeſtwo pozo=
12:
wą/ tákowy ku odwodowi niema ſtánąć w wielkiem poczćie tyl
13:
ko sſwiádki/ á kthoby przyſzedł do ſądu w więtſzym poczćie niż s
14:
świádki/ tákowe ſkázuiem bezeczći/ á ktoby był pozwan o złodziey
15:
ſtwo á nie ſtałby ná roku pierwſzem/ wtorem/ trzećiem y czwar=
16:
tem/ tákowemu ma być imienie wźięto/ w ktore Sthároſtowie
17:
máią ſię w więzáć á ná nas ie trzymáć.
18:
O podeyźrzeniu ſláchćicá. Alexander folio 115.
19:
Zaden dobry nie ma być poiman áliżby był práem zwyćiężon
20:
ále kto ieſt trzy kroć popiſan w regeſtr złodzyeyſki/ ten nie ieſt do
21:
bry/ á ták ma być poiman.
22:
O łázękách łoterskich. Sigiſm: fo: 27.
23:
Stároſtowie máią tego doyzrzeć żeby łáżęki łotroſtwo w ſtá=
24:
roſtwách ich nie było/ ktore łázęki ſláchtá ſtároſtam podawáć ma.
25:
O rzeczy nálezyonych. Cazim: mag: fo: 30.
26:
Marćin ſkárżył ná Mikołáiá iż gdy orał Marćin tedy káletę s
27:
ſześćią groſzy zgubił/ kthorą mienił ná Mikołáiá żeby ią nálazł á
28:
wroćić iey nięchćiał/ Mikołay przał iż áni kálety áni pieniędzy ná
29:
lazł: My w tákowey rzeczy ſkázuiem odwod Mikołáiowi iż kále=
30:
ty áni pieniędzy nálazł.
31:
O Zebrakoch. Ioannes Albertus fol: 104.
32:
Zebracy máią mieć liſty od pánow dziedzicznych ábo od ſwych
33:
plebanow z kąd ſą/ á ktorzyby ich nie mieli/ tácy máią być poimá=
34:
ni á do náſzych zamkow dawáni.
35:
O Zydzyech. Kápit: XXXVIII.
36:
Co pieniędzy pożyczáią. Iaggiello fol: 45.
37:
Zyd krześćiánowi pożyczyć pieniędzy nie ma ná żaden zapis
38:
pod ſtráceniem pieniędzy.

strona: I4v

Vſtáwy Práwá Poſkiego.
1:
Lichwá żydom iáka być ma. Cazim: 14.
2:
Lichwá żydom táka ma być dawána/ od grzywny groſz ieden.
3:
O żydzyech. Sigiſmundus Piotrcouie 1538.
4:
Zydzi celniki być nie máią. Item/ Wſzelákie zaſtáwy kto=
5:
re do nich przynioſzą álbo im záſtáwią/ máią w kſięgi ſwe wpiſo=
6:
wáć. Item/ Gdyby v żydá záſtano rzecz krádzioną/ á onby
7:
iſtcá nie ſtáwił od ktorego onę ma rzecz/ táki żyd ma być karan iá
8:
ko złodzyey. Coś my dopuśćili zakłádu ſummy wielkiey żydom/
9:
tedy tákowy zákład nie ma ſię śćiągáć áni ma być dan ná iedną per
10:
ſonę/ áliż gdyby ſię miáſto zburzyło ná żydy. Item/ Zydzi ku
11:
piectwá żadnego czynić nie máią ná wśiách iáko y krzeſćiáni pod
12:
ſtráceniem kupiey.
13:
O świádectwie przećiw żydom. Boleſlaus Dux 153
14:
Vſtáwiliſmy iż o pieniądze y o inſzą rzecz rucháiącą y nieru=
15:
cháiącą/ ták też o wſzeláki wyſtępek krześćiánin nie doświadczy
16:
ná żydá iedno drugiem żydem á krześćiáninem/ á nie ma być iná=
17:
kſze ſwiádectwo dopuſztzono. Itē/ Gdy krzeſćiánin żydá pozo
18:
wie o iáką zaſtáwę/ á żyd ſię záprzy oney zaſtáwy/ tedy żyd przyſią
19:
gſzy wedle záważnośći/ zbędzye krześćiániná. Item/ Gdyby
20:
krześćiánin powiedzyał iżem żydowi w tey ſummie to záſtáwił/
21:
á żydby powiedzyał iż więcey: W thákowey rzeczy żyd ma przy=
22:
ſiądz w iákiey ſummie záſtáwiono/ A gdy przyſięże/ thedy mu to
23:
ma dáć krześćiánin. Item/ Kiedyby żyd krześćiáninowi czego
24:
pożyczył á krześćiáninby ſię ktemu nieznał/ tedy krześćiánin przy
25:
ſiągſzy żydá zbędzye. Item/ Zyd może zaſtáwę wſzeláką przy
26:
iąć okrom rzeczy kośćielnych á ſzat krwáwych. Item/ Gdy
27:
kto v żydá rzecz ſwoię záſtánie vkrádzyoną/ thedy żyd ma przy=
28:
ſiądz iż nie wiedzyał żeby tá rzecz byłá krádzyona/ á gdy przyſięże/
29:
thedy mu ma dáć krześćiánin pieniądze á wroćić co zá onę rzecz
30:
dał. Item/ Gdy kto co żydowi záſtáwi/ á iż oná rzecz z innemi
31:
rzeczámi v żydá zgore álbo iáko przypádle zginie/ tedy żyd przyſią
32:
gſzy iż ták ieſt/ wſzytkiego zbędzye.
33:
Zydow o wſzeláki ich wyſtępek żaden vrząd ſądzić nie może/
34:
iedno my álbo Woiewodá náſz álbo iego Sędzya/ A ieſliby ktory
35:
żyd ták wyſtąpił iżby gárdło záſłużył/ thedy o táką rzecz my ſámi
36:
ſądzić mamy.
37:
O Ránach żydowskich. Boleſlaus folio 165.
38:
Gdy kto żydá ráni/ táki ma nam winę dáć wedle woley náſzey/
39:
A żydowi ránnemu ma dáć co dał od leczenia y co ſtrawił.
40:
O zábićiu żydá. idem et eodem.

strona: K

Vſtáwy Práwá Polſkiego.
1:
Kiedyby kto żydá zábił á był o to práwem zwyćiężon/ thákiego
2:
rzeczy rucháiące y nie rucháiące w mocy náſzey.
3:
O vderzeniu żydá. idem et eodem.
4:
Ktoby żydá vderzył iżby nie do krwie/ táki winien Woiewo=
5:
dzye winę/ á żydowi zá vderzenie opráwowáć.
6:
O cle od żydá. idem et eodem.
7:
Zydom wolno ieździć wſzędzye w náſzym kroleſtwie/ kthorzy
8:
nie máią być żadną krzywdą vdręczeni/ iedno od kupiey máią dáć
9:
cło tákie iáko Mieſzczánie dawáią z onego Miáſtá gdzye żyd
10:
mięſzka.
11:
Dokończenie.
12:
grafika
KStátutá


strona: Kv

1:
STátutá Seymu Wárſze
2:
wskiego: Roku Páńskiego: 1557.
3:
grafika
4:
Z
Ygmunt Auguſt z
5:
łáski Bożey Krol Polski/ wielki
6:
Kſyądz Litewſki/ Ruſki/ Pruſki/
7:
Mázowiecki/ Zmodzki. etc.
8:
Pan y Dzyedzic.
9:
O
Znáymuiemy wſzem w obec/ y káżdemu z o=
10:
ſobná komu to wiedzyeć należy/ iż ná Seymie niniey=
11:
ſzym Wárſzewſkim ku opátrzenin potrzeb Koron=
12:
nych/ zá ſpolnym zwoleniem wſzech Stanow/ niżey opiſáne v=
13:
ſtáwy vchwaliliſmy y poſtánowili.
14:
Naprzod zábiegáiąc temu áby ludzye nie potrzebnie wyćiągáni
15:
zá dworem náſzem nie byli/ Vſtáwiamy/ iż Inſtygator náſz nie
16:
ma nikogo pozwáć ad inſtantiam ſuam/ áni oſoby náſzey/ áni zá
17:
delacią ſtrony/ tylko o rzeczy właſnie náleżące oſobie zwierzchno
18:
śći pożytkom y imionam náſzym. A ktoby ſię ważył o inſze rzeczy
19:
niż o ty kthore właſnie ſądom náſzym należą zá dworem álbo ná
20:
Syem wyzywáć/ táki ma być támże we ſtu grzywien winy ſtro=
21:
nie przekazan.
22:
Ktoby pozwał Commiſarze álbo ſąd álbo vrząd o iáki poſtę=
23:
pek/ á tákowy byłby przekazan w tym iż ie nieſłuſznie poćiągnął/
24:
będzye winien káżdemu z oſobná támże dwoię czterynaśćie grzy=
25:
wien zá winę dáć/ tákże y ſtronie będzyeli też przy tym pozwána.
26:
Podnieſienie wywołánia ktore bywa dawano zá złem prze=
27:
wodem práwá gdyby miáło być prorogowáno/ winien będzie ten
28:
komu ie dádzą przyzwáć ſtronę do Grodu kiedy ma tákowe pod=
29:
nieśienie obwołáć/ a tám ma okázáć iż żadnego poſtępku práwe=
30:
go nie omięſzkał czynić o zły przewod práwá. A gdzyeby tego nie
31:
okazał/ tedy tákowe podnieśienie mieyſcá nie ma mieć.
32:
Kiedy ſię przytráfi iż kthory Sędzya álbo vrzędnik Ziemſki y
33:
Grodzki ma actią ſwoię v Sądu álbo vrzędu ſwego z ktorąkol=

strona: K2

Státutá Seymu Wárſzewſkiego.
1:
wiek oſobą/ wolno mu to ma być záſádzić ku iey rozſądku oſobą
2:
ſláchecką w oney źiemi ośiádłą bez Surrogáciey Krolewſkiey/
3:
ktora nie powinná będzye przyſiądz/ wſzákoż gdzye z Podkomo=
4:
rzem ma kto o gránice czynić/ tedy Podkomorzy ma wźiąć v nas
5:
Surrogácią/ á gdzyeby niechćiał/ tedy temu ktory ma s niem a=
6:
ctią wolno będzye v nas iey prośić/ á Cáncellárya náſzá będzye ią
7:
winná dáć.
8:
Przyſięgi kthore ſkázuią v ſądu náſzego ták ná Seymie iáko y
9:
krom Seymu máią być odſyłáne do powiátow/ chybá iż kto tám
10:
że będzye chćiał przyſiądz.
11:
Aby tym prędſza odpráwá ſpráwiedliwośći ſzłá/ żaden Sąd
12:
áni vrząd nie ma dopuśćić áppellácyey áni ruſzenia ab acceſſo=
13:
rio/ chybá iżby tákowe było ktoreby nioſło żyſk álbo ſtrátę.
14:
Scrutinium o zábićie zá obzáłowániem ſtrony/ Woiewodá
15:
káżdy w Woiewodztwie ſwoim czynić ma ná wiecách s Sądem
16:
oney źiemie/ A gdzyeby wiecá nie doſzły/ tedy Stároſtá s temże
17:
ſądem źiemſkiem ná rocech/ wſzákże może y Woiewodá ośiádłe=
18:
go Sláchćicá á przyſięgłego/ y Stároſtá Podſtárośćiego ná ſwe
19:
mieyſce záſádzić/ á gdzye Scrutinium okaże iż kto zábił/ thedy o
20:
wieżę przes iego Krolewſką M. ma być pozwan.
21:
Gdzyeby kto zá Sláchćicá ſię miał nie będąc iem á był zábit/ tá
22:
kowego głowá gdy ſię to Scrutinium okaże płácona być niema/
23:
co ſię rozumieć ma gdzyeby o głowę iego iáko o ſláchecką powołá=
24:
nie było vczynione. A ktoby o tákową głowę fołdrował/ tákowy
25:
ma zápłáćić winę ſto y dwádzyeſćiá grzywien/ y rok á ſześć nie=
26:
dzyel w wieży ná dnie śiedzyeć/ tákże y o ránách rozumieć ſię ma.
27:
Ktoby ſię tego ważył żeby kogo z ruſznice ránił ábo zábił/ táko=
28:
wy ma być ſowitą winą karan/ á wſzákoż o zábićie ma być ſcruti
29:
nium. A żaden ważyć ſię tego nie ma áby z nábitą w mieśćie cho=
30:
dzić miał pod winą czternaśćie grzywien/ A ktoby mimo tę v=
31:
chwałę chodził s nią w mieśćie/ vrząd Stárośći ma ią wźiąć y z
32:
winą/ á ktoby iey dáć nie chćiał/ thedy dwoię czternaśćie grzy=
33:
wien przepada/ o kthorą Stároſtá w vrzędzye ſwym czynićma.
34:
Gdzieby Sláchćic nie oſiádły álbo mieyſckiego álbo chłopſkiego
35:
ſtanu s nią chodził/ ták długo ma być w wieży przes Stároſtę álbo
36:
vrząd iego trzyman áliż tę winę położy.

strona: K2v

Státutá Seymu Wárſzewſkiego.
1:
Aby ſkárby koſćielne w cále były záchowáne: vſtáwiamy iż kſię
2:
ża Biſkupi w mieśćiech y w imionach náſzych Krolewſkich s ſtá=
3:
roſtámi álbo z dzyerżáwámi náſzemi/ A w ſlácheckich s podawcá
4:
mi máią Inwentarze śrebrá y ſkárbow kośćielnych czynić.
5:
Aby konie z Korony wywodzone nie by/ ły Stároſtowie pilnie
6:
ſtrzedz máią/ á ktoby ie wygnáć chćiał/ tákiemu ie ſtároſtowie álbo
7:
celnicy bráć máią/ á ktoryby śmiał konie przepuśćić wiádomie/ ie
8:
ſli Stároſtá álbo Celnik/ ma przepáść dwieśćie grzy wien. A ie=
9:
ſliby ſię tego celny piſarz ważył/ tedy ma ſiedzyęć dwánáśćie nie=
10:
dzyel w wieży. A żydowie áby iemi przekupowáć nie śmieli/ á kto
11:
ryby ważył ſię tego/ tedy przes Stároſty ma być iman/ á konie má
12:
ią mu być wźięte/ á ſam ma być obieſzon bez folgi.
13:
Konie ktore z Węgier y zkąd inąd ná iármárki pędzą/ áby nie
14:
były przedawány w drodze iedno ná iármárcech/ á Stároſto=
15:
wie nie máią przekázáć áni hámowáć wolnego kupowánia ſlá
16:
chćie żadnym obycáiem pod winą ſtá grzywien/ o kthorą przed
17:
Krolá iego M. albo do Grodu máią być pozwáni/ á tám perem=
18:
ptorie ná pierwſzy pozew máią ſię ſądownie rozeprzeć y támże zá
19:
winę doſyć czynić/ á tey winy połowicá Krolowi iego M. á po=
20:
łowicá ſtronie ma przyść.
21:
Za prośbą źiemie Sirádzkiey Poſłow/ y zá vćiążeniem Slá=
22:
chty oney źiemie prze dálekość Grodu/ vſtáwiamy/ iż Grod w
23:
Piotrkowie ma być/ w ktorym wſzytki ſpráwy być ważne máią
24:
iáko y w Sirádzu/ wſzákoż ieden Stároſthá obádwá Grody
25:
dzyerżeć ma.
26:
Sądy Szadkowſkie prze wielkość powiáthu maią być dwie
27:
niedzyeli dzyerżáne.
28:
Wártá od Sirádzá wolna być ma od młynow y od iázow
29:
Záchowywáiąc ſtárodawny porządek/ vſtáwiamy áby Slá
30:
chtá Podolſka winná byłá przed Stároſtą Kámienieckiem pod
31:
dáne ſwe ſtáwić gdy będą o złodzyeyſtwá Wołoſkie winiony. A=
32:
le o ty rzeczy ktore w źiemi ſię dzyeią káżdy pan z poddánego ſwe=
33:
go wedle práwá poſpolitego ſpráwiedliwość ſam czynić ma.
34:
Woiewodzſtwo Ráwſkie ácz Proces nowy przyiąło/ wſzá=
35:
koż zá zwolnieniem á prośbámi Poſłow z niego ma być wiecznie

strona: K3

Státutá Seymu Wárſzewſkiego.
1:
wolne od pámiętnego/ ále ma w mocy zoſtáć ſtáry zwyczay płá=
2:
cenia v Sądu.
3:
Dla záſtánowienia krzywd ktore ſię dzieią miedzy poddánemi
4:
náſzemi koronnemi y kſięſtwá wielkiego Litewſkiego/ będzyem
5:
dáwác Commiſſarze dwu z korony á dwu z Kſięſtwá/ kiedy ſię
6:
kto o krzywdę z ktoregożkolwiek páńſtwá vćiecze/ przed ktorymi
7:
Commiſſarzmi zá Innoteſcentią ich á mándatem náſzym będzie
8:
winien káżdy obżáłowány ſtánąc/ á bez wſzelákich odwłok z ſtro
9:
ną záłuiącą rozeprzeć ſię.
10:
Cygáni álbo ludzie niepotrzebni będą przes nas z źiemie wy=
11:
wołáni/ y ná potym nie máią być do niey prziymowáni.
12:
Iż do tego czáſu záhámowáć ſię to nie może/ áby ná wolnych
13:
rzekách iázy nie były/ ponawiáiąc ſtáre Státutá vſtáwiamy/ áby
14:
káżdy ktory iaz ná ſwym imieniu ma zrzućił gi do Swiątek przy
15:
ſzłych/ wyiąwſzy iaz ná Sanie v Przemyſlá dla ſoli náſzey. A kto
16:
by tego nieuczynił nád ſtáre winy ſtátutom opiſáne/ ktore w mo
17:
cy zoſtáwuiemy/ ſtem grzywien winy karan być ma/ á przedſię iaz
18:
zrzućić będzye winien pod tákąż winą/ quoties toties. A káżdy o
19:
táką winę do Grodu może pozwáć/ y tám peremptorie winy dáć/
20:
gdyż iáſny dowod o to być może bo iaz łácno oględáć.
21:
Liſzek młodych áby nie zbierano/ á v kogo ią naydą áby dzye=
22:
ſięć grzywien przepadł á liſzki roſpuśćić.
23:
Ktore to vchwały y Státuty chcemy y roſkázuiemy/ áby od
24:
wſzech w obec poddánych náſzych iáko komu należą chowány y
25:
wypełniány były.
26:
Iż też gwałthownemu nieprzyiaćielowi podatkową obroną
27:
ktorąſmy ná ten rok vchwalili odpor dać ſię nie może. Zá namo=
28:
wą rad náſzych y prosbą poſłow ziemſkich/ vchwaliliſmy woynę
29:
álbo ruſzenie poſpolite/ ku ktoremu gdybyſmy ſię o gwałtownym
30:
nieprzyiaćielu oſłyſzeli/ ſámi oſobą náſzą przyiedziemy. Ale ieſliby
31:
ſię ná rozne mieyſcá gwałtowny nieprzyiaćiel oborzył tákżeby nie
32:
ná iednem mieyſcu odporu potrzebá/ ktoryby ſię dáć nie mogł gdy
33:
by ſię wſzyſzcy około oſoby náſzey báwili. Zá pozwoleniem thedy
34:
poſłow źiemſkich od rycerſtwá ná ten rok tylko będzie ná woli ná
35:
ſzey opátrzyć/ iákoby ſię káżda potrzebá ſtátecznie odpráwiłá. A
36:
tám gdzye nagleyſza potrzebá będzye/ ſámi oſobą náſzą ſię obroći=

strona: K3v

Státutá Seymu Wárſzewſkiego.
1:
my s pocztem ludzi iáki będzyem rozumieć być potrzebny A inne
2:
Woiewodztwá drugiey potrzebie przyległe/ támże z Hetmánem
3:
gdzye będzye trzebá obroćić ſię máią. Ktore pozwolenie Poſłow
4:
Zyemſkich ná rozdzyał ten Woienny ná ten rok tylko vczynione/
5:
Stánu Rycerſkiemu vbliżenia żadnego nieſć nie ma. Ani tę Se=
6:
quelę czynić żeby miał być rozdwaian ná potym/ ále ma być zácho=
7:
wan wolno ná potomne czáſy/ wedle praw y wolnoſći ſwych.
8:
Dan w Wárſzewie ná Wálnym Seymie Koronnym/ w piątek
9:
piętnaſtego dniá Styczniá. Látá Páńſkiego: M. D. LVVI.
10:
Kroleſtwá náſzego: XXVII.
11:
Zá właſnym roſkazánim
12:
Krolá Iego Miłoſći.
13:
grafika