[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Marcin Czechowic
tytuł:   Epistomium
rok wydania:   1583


strona: kt

1:
EPISTOMIVM
2:
Ná Wędźidło Iego
3:
Miłośći Xięzdá Hieronimá Powodo=
4:
wſkiego/ Kánoniká Poznáńſkiego: ku
5:
okazániu nieſłuſznego iego poſtępku prze
6:
ćiw niwinnym: y ku zámknieniu vſt/ nieſłu=
7:
ſznie ſię ná prawdę zbáwienną tárgáiących.
8:
1. Piotr. 3. v 15. A 2. v 15.
9:
Bądźćie záwżdy gotowymi/ ku odpowiedániu/ káżdemu doma=
10:
gáiącemu ſię odpowiedźi/ około tey nádźieie/ ktora w was ieſt/
11:
z ćichośćią y z boiáźnią. Gdyż tá ieſt wola Boża/ ábyśćie dobrze
12:
cżyniąc/ zátłumiáli nieumieiętność bezrozumnych ludźi.
13:
Tit. 1. v 10. II.
14:
Wiele ich ieſt y niepoſłuſznych y prożnomownych/ y od rozumu
15:
odwodzących (á nawięcey ktorzy ſą z obrzezánia) ktorym trzebá
16:
vſtá zámknąć/ ktorzy vcżą co nie przyſtoi dla zyſku ſzkárádnego.
17:
grafika

strona: ktv

1:
Ná Wędzidło X.K.P.
2:
Ktoż wżdy widał bez nagłowká/ y wodzy Wędźidło?
3:
Wyplunęłoby i z gęby y nagłupſze bydło.
4:
A wżdam tu kśiądz POWODOWSKI zacny y vcżony/
5:
Ia nie mogę rzec inácżey/ zły iezdźiec z tey strony:
6:
Przetoż mu oto BESTYA nagłowek y wodze
7:
Do wędźidłá tu poſyła/ by nie haſał w drodze
8:
A ieśli więc waśniwego tym nie pohámuie
9:
Ná gębę mu y kágániec/ z piſm świętych dáruie.
10:
Co wſzytko ieſliże zá nic v niego nie ſtoi
11:
Iuż pálcatá żeláznego niech ſię z niebá boi.
12:
Wárá.
13:
grafika

strona: *2

1:
Iáſnie Wielmożnemu
2:
á mnie záwſze miłośćiwemu Pánu/ Pá=
3:
nu Ianowi Zamoyſkiemu/ Hetmánowi
4:
y Kánclerzowi koronnemu ꝛc. Láſki Bo=
5:
żey y wſzego dobrego wiernie y ſzcży
6:
rze życży y winſzuie.
7:
IZ
ieſzcże nigdy przedtym/ Wielmożny á
8:
Miłośćiwy Pánie/ nie zdárzyło mi ſię
9:
ták ſnádnie dáć odpowiedzi/ ná W.
10:
M. ſwego M. Páná/ namowy/ ku przy
11:
ſtániu moiemu do nabożeńſtwá Rzymſkiego: áni o
12:
wyznániu wiáry mey Chriſtyáńſkiey: do ktorey ſię
13:
odzywam/ ſpráwy vcżynić: w cżymem cżęſtokroć
14:
od W.M. był vpominan y námawian: áni zoſobná
15:
o cżytániu piſm ſtárych kośćielnych piſárzow/ ktore
16:
poſpolićie Patreſámi/ názywáią: ktoreś mi też W.
17:
M. pilno zálecał: y do cżytánia ich pobudzał. Ześ mię
18:
też W.M. dárowánim Wędzidłá I. M. X. Iero=
19:
nimá Powodowſkiego/ Kánoniká Poznáńſkiego/
20:
y záleceniem tych kśiąg iego ná przeſzłym Seymie
21:
Wárſzowſkim/ práwie iákoby ku wſzytkiemu temu
22:
niewolił. Abych y kśięgi te pilnie cżytał: y o ty wſzyt=
23:
kim ſeriò, iáko o rzecży magni momēti, y pilnie rozmy
24:
ślał y oney iáko wielkiey y poważney/ płocho imo
25:
ſię nie puſzcżał/ áni iey ták odłogiem odbiegał. Otoż
* 2iuż te=


strona: *2v

Liſt I. M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
iuż teraz nieco ſię vwolniwſzy/ y rzecży tey wſzytkiey
2:
dobrze przypátrzywſzy/ y ná nię ſię iáko ſłuſza rozmy
3:
śliwſzy/ dam W.M. ſwemu M.P. krotką y odpo=
4:
wiedz y ſpráwę. Znam y wyznawam/ pilne y vprzey
5:
me W.M. o mię ſtáránie. Znam y wyznawam/ nie
6:
ládá iákie nápominánie. Y pewienem tego/ iż tho
7:
wſzytko z miłośći W.M. przećiw mnie y życżliwo=
8:
śći tego cżym ſię ſam W.M. kocháć racżyſz/ po=
9:
chodziło. Ktorąm y przedtym záwżdy/ iáko y teraz/
10:
przećiw ſobie bacżył. Y wymowić nieumiem/ iákom
11:
tego od W.M. wdzięcżen: y iákom W.M. zá to po
12:
winien. Iakożem ſię ia też pro poſſe meo: ilem naprzy
13:
ſtoyniey mogł y vmiał: oto záwżdy chętliwie z ſercá
14:
ſtárał/ iákobyś mię W.M. przećiw ſobie/ tákim być
15:
záwżdy nálaſł/ iákoś ſobie W.M. o mnie otuchę cży
16:
nił. A ieſli w cżym tedy w tym/ nie gnuśnie y nie le=
17:
niwie/ chćiałem to wſzeláką pilnośćią W.M. poká=
18:
záć: co ſię tknie wiáry/ wyznánia/ y nábożeńſtwá/ ták
19:
ſtárego Rzymſkiego/ iáko y tego v świátá wzgár=
20:
dzonego/ ktore ludzie w rzecż tę cále nie wglądáiący/
21:
nowym nazywáią: y ono niewiem iáko ſqualuiąc ták
22:
y owák ſzcżypią: y we złe podeyzrzenie do poſpolſtwá
23:
y do mágiſtratu/ przywodzą. Do ktoreo/ iáko przed
24:
tym/ ták y teraz/ iam ſię też z drugimi/ zá potárgnie=
25:
niem oycá niebieſkieo/ odzywał/ y przy nimem/ iáko
26:
y teraz z łáſki ſtworzyćielá moiego/ ſtátecżnie trwał.
27:
Iednák/ iż mi ſłowá y nápominánia W.M. z pámię
28:
ći nie wychodziły: y kśięgi dárowáne ku temuż po=
29:
budką były: żebym ſię ieſzcże tym pilniey rzecży tey/ o
ktorą


strona: *3

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
ktorą nawięcey idzie/ z wzywániem páná Bogá ná
2:
pomoc/ przypátrzył: tedym tego nie zániechał. Nie
3:
tylko w domu ſwym zoſobná/ y rozmyśláć y cżytáć:
4:
y I.M.X.K. Wędzidłu pilnie ſię przypátrowáć: ſpo
5:
dziewáiąc ſię tego/ iż on po inſzych/ w ták nie máłych
6:
kśięgách/ miał coś nád inſze przynieść/ y pokázáć le=
7:
pſzego y doſkonálſzego: álem też y z inſzymi o tym ro=
8:
zmawiał: wywody y świádectwá/ ktorych X.K. v=
9:
żywa/ vważał: y z piſmy ś. y z Patreſámi też niekto=
10:
rymi I.M. piſánia doświádcżał. Wſzákoż gdym o=
11:
bacżył/ iż I.M.X.K. to nawięcey przedśię bierze/ y
12:
ná wyſtáwę y obronę tego ſię naśilniey zdobywa: o
13:
cżym ſię/ wedle ſądą I.M.X. Arcybiſkupá/ y I.
14:
M. ſámego właſnych ſłow/ ſkrętnie bádáć nie trze=
15:
bá. Iáko o dwoiákim rodzeniu Páná Chriſtuſo=
16:
wym/ ktore kuſząc ſię niektorzy opiſáć/ prożno (iáko
17:
I.M.X. Arcybiſkup piſze) wodę mierzyli. Tákże o
18:
iedność iſtnośći troiákiey w perſonách/ y o wiárę
19:
Troyce ꝛc. O cżym niemáſz nic wyráznie w piſmie ś.
20:
iáko ſam X.K. wyznawa: Tedy dopiero/ nie náydu=
21:
iąc w nich tego cżegom ſię nawięcey ſpodziewał: o=
22:
wſzem coś temu przećiwnego: á nie tylko ſłowu Bo
23:
żemu/ tákże wyznániu proſtemu Apoſtolſkiemu/ ále
24:
y inſzym dawnieyſzym patreſom. A nád to ieſzcżem
25:
y to obacżył/ iż X.K. z wielkim gniewem/ z zapálcży=
26:
wośćią/ z vſzcżypkámi/ háńbiąc y lżąc/ z tymi ſię ob=
27:
chodzi/ przećiw ktorym ná imię piſze/ quod virum pi
28:
etatem profitentem (meo quidem iudicio) dedecet; v=
29:
myſłem ſwoy odmięnił. Bo ty kśięgi X.K. nie wa=
* 3bią do


strona: *3v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
bią do śiebie cżłeká ſpokoynego: y miłość/ zgodę y po
2:
koy z káżdym záchowáć vśiłuiącego: ále práwie od
3:
śiebie iákoś náporząd gwałtem odpycháią: ſłowy
4:
iákimiś nie bárzo vcżćiwymi/ pobożnymi y ćichymi:
5:
ktorych ſą pełne. Bo niewiem ábyś y W.M. ſam/
6:
gdyby kiedy cżás był cżytáć/ mogł to pochwalić:
7:
gdy kto/ máiąc z kim przą/ á ieſzcże o Bogu y o rze=
8:
cżách/ ku chwale iego y zbáwieniu należących/ tego z
9:
ktorym ma przą/ miáſto duchá ćichego/ iákiego pi=
10:
ſmo ś. w wiernych záleca/ gniewliwie y popędli=
11:
wie/ bez chriſtyáńſkiey miłośći/ ćichośći y ćierpliwo
12:
śći/ beſtyą/ świnią dziką/ kocżkodanem/ morſkim ko=
13:
tem/ niemotą/ mięſzáńcem Szląſkim/ Cżeſkim/ Cy=
14:
gáńſkim/ á inſzych wſzytkich zbiegámi y tułakámi y
15:
niewiedzieć iáko: miáſto zbićia rzecży ieo ſłowem Bo
16:
żym/ przezywa. A co więtſza/ iż y ſłowo Boże/ ſłody=
17:
cżą y rzeſzotem ſzátáńſkim názywa/ y piaſzcżyſtym
18:
fundámentem/ á to gdyby ſię kto ná nim budowáć
19:
chćiał/ y do niegoby ſię vćiekał/ y gdyby ták mowił
20:
ſcriptum eſt enim, chcąc tym ſpoſobem wſzytkich od
21:
ſłowá Bożeo odwieść: á do ludzkich wynálaſkow/ y
22:
ſwych kśiąg/ nieopátrzne ludzi przywieść/ y one ták
23:
iáko cżecżotki/ ná tym lepie ſwym/ połowić. W cżym
24:
nie tuſzę/ áby inſzy vcżeni ludzie y bácżni/ I.M. to=
25:
wárzyſze/ mieli to I.M. pochwalić. Ná ktore piſá=
26:
nie/ ácżem y ſam miał był wolą nieco wedle bacżenia
27:
y rozſądku mego odpiſáć/ widząc ták wielkie y zná=
28:
cżne błędy: y iáwne potwarzy niewinnych: ktorych
29:
by ſię ślepy domácáć mogł: ktorych y pokryć/ iáko in
ſzy iego


strona: *4

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
ſzy iego towárzyſze cżynią/ nieumiał. Wſzákże/ iż mi
2:
cżęſto y gospodárſtwo domowe/ y potrzeby przyia=
3:
ćielſkie bywáią ná przekázie/ á k temu nie miałem po
4:
gotowiu/ Patreſow ſtárych/ ták wiele: procż niekto=
5:
rych tylko: do ktorych cżytania/ cżáſu wielkiego/ y do
6:
brego rozmyſłu potrzebá. Gdyż piſmá ich/ y wykłá=
7:
dy/ máło nie ná wſzytkich mieyſcách/ trudnieyſze y zá
8:
wikłáńſze ſą/ niż ſámo ſłowo Boże ktore oni wykła=
9:
dáią. Przetoż niechcąc przedśię tego odłogiem poło
10:
żyć/ y ták zgołá milcżeniem teo zbyć: żadney nigdy o
11:
wierze/ y wyznániu/ y nabożeńſtwie ná ktorym prze=
12:
ſtawam ſpráwy W.M. nieucżyniwſzy. Przyłożyłem
13:
ſię do tego pilnymi namowámi ſwymi/ áby ten/ prze
14:
ćiw ktoremu miánowićie I.M.X.K. vrobił W=
15:
dzidło ſwe/ ná to odpiſał: á mnie z tey prace oſwobo
16:
dził.
17:
Bo to iemu ſnádniey y przyſtoyniey przyść y ná
18:
leżeć miáło. A otom go zoſobná prośił: áby mię tym
19:
dárował/ coby ná to Wędzidło vrobił/ á mnie záś
20:
tym/ iáko mym właſnym/ wołno było/ wedle woley
21:
y zdánia mego/ ſzáfowáć: y ono iáko ſwe komuby mi
22:
Bog kazał przypiſáć. Vcżynił on tedy żądániu me=
23:
mu nákrotce doſyć: folguiąc y nakłádowi y cżemu in
24:
ſzemu: iáko to y w piſániu ſwym nie raz wſpomina:
25:
y vſtnie o tym zemną rozmawiał: ſtrzegąc iuſtum de-
26:
corum: y niechcąc ſię wſzytkimi grubymi błędámi bá
27:
wić: ktorych wielkość niezlicżoną w Wędzidle X.K.
28:
pokázuie. Oprocż tych ktore odpiſuiąc z potrzeby o=
29:
kázowáć muśiał. Aby wżdy znáć/ gdzie prawdá/
30:
gdzie tey też wedle ſłowá Bożego niemáſz. Ia tedy/
doſtawſzy


strona: *4v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
doſtawſzy iuż tego/ ocom ſię ſtárał: y pilno ſię temu
2:
przypátrzywſzy: cżytáiąc raz y drugi: gdym to oba=
3:
cżył/ iż ná trzy rzecży głownieyſze/ y ſłowem Bożym
4:
y patreſámi ſtárymi/ (wedle zdánia mego) nie zle
5:
odpowieda: chowáćiem tego długo domá w kąćie
6:
niechciáł: álem to vmyślił pod imieniem W.M. ſwe
7:
go M.P. ná iáśnią wypuśćić: W.M. to zoſobná
8:
przypiſawſzy. Ták ſobie tuſząc/ y tego ſię ſpodziewá
9:
iąc: iż tho iuż ſtánie zá moię właſną y odpowiedz y
10:
ſpráwę/ ktoram zdawná myślił był kiedykolwiek/ na
11:
ctus oportunitatem loci et temporis, W.M. S.M.P.
12:
vcżynić. A to/ ná one cżęſte namowy y nápominá=
13:
nia W.M. ktorem z pocżątku przypomionął. A zo=
14:
ſobná/ między inſzymi przycżynámi/ tá iedná nie po=
15:
máłu mię ku przypiſániu tych kśiążek W.M. po=
16:
pchnęłá: żem cżęſto od wielu ludzi ſłychał to twier=
17:
dzących: iákobyś W.M. oto ſtać miał/ y ná to rá=
18:
dzić: áby wolność ſtárodawna Polſka/ wierzenia y
19:
chwalenia Bogá/ wedle dárowánia iego/ byłá záhá
20:
mowána: y przez gwałthowne iákieś/ do wiáry
21:
Rzymſkiey wſzytkich przyćiſkánie/ odięta. Cżeo Pá=
22:
nie Boże vchoway. Otoż ia będąc tego dobrze świá
23:
dom/ z powieśći wielu zacnych życżliwych W.M.
24:
przyiaćioł: z pewnych niektorych znákow/ á oſobli=
25:
wie ex ſentētiis ktore W.M. iáko zacny Senator y
26:
dobry ſtroż pokoiu poſpolitego/ in cauſa religionis,
27:
w rádzie koronney ferowáć rácżyłeś/ y po więtſzey
28:
cżęśći z vſt W.M. ſámego: iż to nigdy nie było áni
29:
ieſt. Owſzem ſię rzecż temu przećiwna pokázuie. Nie.
tylkom


strona: **

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
tylkom tho ludziom tym z głowy wybijał: álem też
2:
tym wydániem pod imieniem W.M. kśiążek tych/
3:
chćiał przed wſzythkim świátem tho oświadcżyć.
4:
Swiádom tego będąc dobrze/ iáko W.M. pilnie y
5:
vprzeymie zábiegáć temu/ wſzelákim ſpoſobem/ ra=
6:
cżyſz: żeby kiedy dla tey rzecży (coby pewnie być mu=
7:
śiáło) do rozruchu iákiego domowego: do niezgod:
8:
y do wylania krwie: w tey ták długo trwáiącey rze=
9:
cży poſpolitey náſzey Polſkiey nie przyſzło. Pátrzyć
10:
W.M. w to y dobrze to vważáć racżyż/ żeby rzecż tá
11:
końcá dobrego nie wzięłá: Y w to nie mniey: miłu=
12:
iąc nas powinowáte ſwe: ktorych W.M. wiele maſz
13:
od nabożeńſtwá Rzymſkiego odłącżonych: żeby przy
14:
ſzło kreẃ z ſwego właſnego ciáłá naprzod/ y kreẃ
15:
bráćiey ſwey/ á potym y inſzych wielu powinowá=
16:
tych wylewáć. Do cżego y náturá/ y rozum/ ktorym
17:
W.M. Pan Bog opátrzył/ nigdy to wiem W.M.
18:
nie wiedzie. Swiádomeś W.M. teo dobrze/ że z ſtro
19:
ny wiáry byłátá zawſze wolność w Polſzcże: y w in=
20:
ſzych páńſtwách do niey należących: że nie niewolił
21:
ieden drugiego do wiáry ſwey/ mowiąc to z ſtrony
22:
Papieſkiey wiáry/ y z ſtrony też wiáry Greckiey: kto
23:
rey ſię Ruś náſzá trzyma. owſzem káżdy/ ſtoiąc przy
24:
ſwey wierze/ weſelił ſię z wolnośći ſwey od ſław=
25:
ney pámięći Krolow dawnych nádáney. W co iż
26:
wiem że W.M. iáko ſię godzi/ nád inſzych wiele pil
27:
nie wglądáć racżyſz: rzecż to nie podobna/ ábyś tę da
28:
wną wolność wſzytkim ſłużącą/ chćiał w cżęśći nie=
29:
ktorym wydzieráć: (iáko ſię niektorzy domnima=
**waiąc/


strona: **v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
wáiąc/ po ſtronách/ mowią) ábo ná to rádzić/ żeby
2:
im byłá odięta y wydárta. To tedy ia/ pewnie wie=
3:
dząc/ y tákiemu mnimániu ludzkiemu zabiegáiąc: tą
4:
ſwoią przedmową ku W.M. Pánu ſwev Miłośći=
5:
wemu/ okázuiąc miłość y vprzeymość/ ktorą przeci=
6:
wko W.M. mam/ y tom też okazáć chćiał/ iáko ſię o=
7:
ni ná tym mylą: á ia też iákiegom ieſt w tey mierze o
8:
W.M. wyrozumienia. A mam też tę w Bogu ná=
9:
dzieię: y ták ſobie o miłośći W.M. przećiw ſobie tu=
10:
ſzę: iż też W.M. to po ſobie/ gdy będzie potrzebá po=
11:
każeſz: á tym chętliwym vmyſłem moim/ obrażáć ſię
12:
nie będzież: áni tym dárem moim pogárdziſz. Gdy=
13:
żem ieſzcże nigdy tego nie doznał: ábyś W.M. moią
14:
też vprzeymośćią y poſługámi lichymi/ miał przed=
15:
tym kiedy gárdzić. Owſzem/ iákoś W.M. wſzytko z
16:
ochotą y przyiaćielſką vprzeymośćią przyimował:
17:
ták nie wątpię/ iż te kśiążki/ nie tylko z oną ſtárą y zwy
18:
kłą/ ále nád onę więtſzą/ y chęćią y miłośćią przyiąć bę
19:
dzieſz racżył. Y w tym też nie wątpię: iż iákom ia od
20:
W.M. ſwego M.P. nie z zámárſzcżoną twarzą dá
21:
rowáne Wędzidło przyiąwſzy cżytał/ y rzecżym ſię w
22:
nim zámknioney dobrze y pilno przypátrzył: że też y
23:
W.M. doſtawſzy cżáſu wolnego: iákoż go łácno/
24:
gdy wola W.M. do tego przyſtąpi (by też y komu
25:
przed ſobą cżytáć roſkazawſzy) doſtáć możeſz: z tá=
26:
kąż też y ochotą y pilnym rozmyſłem: y práwym roz=
27:
ſądkiem: ty o demnie dárowáne kśiążecżki przecży=
28:
taż. Abyś W.M. wedle zdrowey rády/ y dowćipu
29:
y rozſądku wrodzonego/ iáko inſze rzecży rozſądzaſz:
y to też


strona: **2

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
y to też rozſądzał. Ieſli nie dla cżeo inſzego: tedy wżdy
2:
przy namniey dla tego: żebyś W.M. wiedział/ co o
3:
náſzym nabożeńſtwie/ wierze y wyznániu/ nie z cu=
4:
dzey zaocżney/ nie pewney/ powieśći: ále iuż práwie/
5:
iáko z vſt náſzych właſnych/ rozumieć y trzymáć W.
6:
M. będzieſz miał. Przypátruiąc ſię y temu/ iáko nie
7:
tylko w ſłowo Boże: ktore ſámo trwa ná wieki: ále
8:
y w Pátreſy wglądamy: y o tym też potym rozſądek
9:
dáć/ (ácżći y to iáko y wiárá prawdziwa ieſt oſobli
10:
wym dárem Bożym.) kto właſniey y przyſtoyniey/
11:
ták świádectw piſmá ś. iáko y ſtárych Patreſow
12:
piſm vżywa:
13:
y kto też kov co ſpráwiedliwie/ ábo nie=
14:
ſpráwiedliwie zádáie. Co gdy W.M. będzież racżył
15:
wziąć przedśię: iákoż nie wątpię iż W.M. wezmież:
16:
tedy nie tylko mnie rzecż miłą y wdzięcżną vcżyniż: z
17:
ktorey ia też to poznam/ iż mię W.M. prawdziwie
18:
iáko y przedtym miłuieſz: ále też y ſámemu ſobie zá
19:
pomocą Bożą iednego wſzechmogącego/ wielki po
20:
żytek vcżyniſz. Acżći ku niemu nie ládá iako W.M.
21:
przyidzieſz. Lecż áż zá pilnym y cżęſtym (wzywáiąc
22:
imienia Páńſkiego) w rzecż tę wglądániem: y w
23:
niey vſtáwicżnym rozmyślániem. Ták iáko W.
24:
M. pilnie y oſtro w ſpráwy świátá tego prętko ku
25:
kreſowi bieżącego/ á práwie ſię iuż końcżącego/ y w
26:
poſtępki tey náſzey rzecży poſpolitey Polſkiey wglą=
27:
dáiąc/ nie ládá iákie pożytki docżeſne/ iáko ſławę y
28:
zacność odnośiſz. W ktorych trudnoby kto miał W.
29:
M. celowáć. A co ſię mnie zoſobná dotycże M.P. y tego ku
** 2cżemuś


strona: **2v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
cżemuś mię W.M. cżęſto y pilnie nápominał: tedy
2:
y o tym ták tę krotką W.M. ſpráwę dáię. Naprzod
3:
co ſię tknie cżytánia ſtárych Oycow: tedym iuż tego
4:
potroſze probował. A coż potym/ gdy ſię w nich te=
5:
go ſmáku doſmákowáć nie mogł/ ktory cżuię w cży=
6:
tániu piſmá świętego? Bo naprzod/ to w nich ieſt:
7:
com też z przodku ſpominał: iż piſmá/ ich y wykłá=
8:
dy/ dáleko trudnieyſze ſą/ niż to ſłowo Boże/ ktore o
9:
ni wykłádáią. Abowiem/ rzecż proſtą y iáſną przez
10:
ſię/ dziwnymi iákiemiś állegoriámi/ y iákimiś zmy=
11:
ſłámi wymyślonymi/ ktore duchownymi zowią/ ták
12:
wiklą y kręcą/ że ſię y ſámi z niey wykręćić y wywi=
13:
kłáć nie mogą. Lecż nie dziw. Quia oculos habentes,
14:
non vident: et non vident: quia cum ſapientes et vide-
15:
ri et haberi volebant, ſtulti facti ſunt, iáko Páweł ś. o
16:
tákich z piſm Prorockich do Koryntcżykow piſząc/
17:
iáſnie twierdzi. Ponieważ/ y ćwicżenia ſwego one=
18:
go właſnego pogáńſkiego: (bo máło nie wſzyſcy mię
19:
dzy nimi vcżeńſzy y przednieyſzy pogáńſkimi Filozo=
20:
fámi przedtym byli) zábacżywſzy: obſcuriores wſzę
21:
dy definitiones ipſo definito kłádli. Druga y tho też
22:
ſmáku y chęći ku cżytániu Patreſow nie cżyni: iż ich
23:
nie tylko ták wiele ieſt: y ták trudnych/ y węzłowá=
24:
tych: ále iż też ták wiele kśiąg rozmáitych nápiſáli/ o
25:
tym y o owym: że to niepodobna/ ábo ktory z ſá=
26:
mych zakonnikow/ żywąc ſto lat/ mogł wſzytki z pil=
27:
nym vważeniem y rozſądkiem/ porządnie przecży=
28:
táć. A coż ſzláchćić/ máiąc ná ſię inſzych zabáwek wie
29:
le? Trzećia/ żem też to w nich obacżył iż ſię zſobą bár=
zo cżęſto


strona: **3

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
zo cżęſto nie zgadzáią. Nie tylko Greccy z Láćińſki=
2:
mi: coby ſie mogło zdáć rzecżą znośnieyſzą: Ale y ſá=
3:
mi Grekowie między ſobą/ y Láćinnicy też tákże mię
4:
dzy ſobą. A nie tylko to: cżemum ſię ia dopiero z tych
5:
kśiążek przypátrzył: y dziwowáć ſię temu tym wię=
6:
cey pocżął: Ale co dáleko gorſza y ſzkodliwſza/ żeby
7:
ſnadź ledwie iednego pokázáć kto mogł/ ktoryby ſię
8:
y z drugim y ſam zſobą zgodził. Iáko ſię toż I.M.X.
9:
Powodowſkiemu/ onych náśládowcy pilnev/ przy=
10:
dáło: że ſię też cżęſto y z inſzym y ſam zſobą nie zgadza.
11:
Co mu ſię też ná oko/ y káżdemu/ z Wędzidłá iegoż
12:
pokaże. Nie báwiąc ſię tedy nacżyniem rozeſchłym
13:
przećiekáiącym/ áni ſtudniſkámi tymi/ ktore w ſobie
14:
wody żywey/ iáko Prorok mowi/ zátrzymáć nie
15:
mogą: wolę ná zrzodłách wod żywych/ ſłowá Boże
16:
go/ przeſtáwáć: y wedle niego/ z ſtráchemy ze drże=
17:
niem/ zbáwienie ſwe ſpráwowáć. Bo mię to ſámo/
18:
będąc prawdziwym y doſkonáłym/ ná ſumnieniu y
19:
vćieſzy y vſpokoi. Cżego piſmá Patreſow nigdy nie
20:
ſpráwuią. Choćiaż też podcżás naydzie ſię w nich y
21:
to co ieſt dobrego: zeznáć to káżdy muśi. Ale wżdy
22:
głupia ieſt/ wedle ſámychże niektorych Patreſow/
23:
wolęć rácżey z potoká zábłoconego/ od zrzodłá dá=
24:
lekiego/ wody cżerpáć: niż ze zrzodłá ſámego: gdy bli
25:
żey ieſt. Y lepiey też/ ná iednym raz od Bogá ſtwo=
26:
rzonym ſłońcu przeſtáwáć: niż ſię onymi báwić/ kto=
27:
re ſię podcżás z wilgotnośći ſubtylnych ná powie=
28:
trzu/ od ſłońcá prawdziwego/ zápaláią y pokázuią.
29:
A co ſię záś tknie wiáry y wyznánia moiego: rad ná
** 3proſtym


strona: **3v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
proſtym wyznániu Apoſztolſkim przeſtawam. Bo
2:
choćiaż to dobrze wiem/ iż ſię ludzie vcżeni przedtym
3:
zdawná oto kuśili: iákoby nád nie co lepſzego y do=
4:
ſkonálſzego kiedy wydáli. Wſzákże ſię zá wżdy bárzo
5:
ná tym omyláli. A wyznánie Apoſtolſkie v mnie nie
6:
inſze ieſt/ iedno ktore ſię w ich właſnych piſmiech náy
7:
duie. Iáko naprzod/ gdy ſię od nich Iezus on poto=
8:
mek Dawidow/ ſyn Bogá żywego namileyſzy/ py=
9:
tał/ mowiąc do nich. Kim mię powiedáią być ludzie
10:
ſyná cżłowiecżego? y powiedzieli mu rozmáite ludz=
11:
kie/ ále káżde niepewne/ áni prawdziwe mnimánie.
12:
Znowu onych ſámych pyta: á wy kim mię być po=
13:
wiedaćie? Tám dopiero Piotr imieniem wſzytkich/
14:
y krotko y poproſtu/ ále prawdziwie powiedział:
15:
Tyś ieſt Chriſtus ſyn Bogá żywego. Ktore wyzná
16:
nie/ iż támże ſam pan Chriſtus pochwalił/ y wyznał
17:
ie być z obiáwienia oycá niebieſkiego: y to o nim po=
18:
wiedział/ iż go y brany piekielne nie zmogą: przetoż
19:
ſię ia tego trzymam. Nádto ſię domyśláć więcey nie
20:
chcę: áni ſobie inſzego ſkłádáć będę: áni też od ludzi
21:
zmyślonego y złożonego przyimowáć myślę. Ani ſię
22:
też od tego ſyná cżłowiecżego/ Chriſtuſá Iezuſá ſy=
23:
ná Bogá żywiącego/ do żadnego inſzego odchyláć/
24:
y do niego przyſtáwáć niechcę. Owſzem ták ieſzcże z
25:
Apoſtoły do niego mowić będę. A do kogoż od ćiebie
26:
odyidę Pánie? A ty maſz ſłowá żywotá wiecżnego?
27:
Gdyżem to poznał y temu wierzę żeś ty ieſt Chriſtus
28:
on ſyn Bogá żywego ꝛc. A w tym/ vpewniony ie=
29:
ſtem/ z piſm ś. iż procż tego Iezuſá ſyná Bożego wła
ſnego


strona: **4

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
ſnego y namileyſzeo/ zá mię dla grzechow ná śmierć
2:
wydánego/ y dla vſpráwiedliwienia moiego dniá
3:
trzećiego wzbudzonego: ktorego Bog pánem y Chri
4:
ſtuſem vcżynił: duchem świętym pomázał: zwierz=
5:
chnośćią ná niebie y ná ziemi darował: cżćią y chwa
6:
łą vkoronował: dziedzicem wſzytkiego y Sędzią ży=
7:
wych y pomárłych poſtánowił: nie máſz żadnego in
8:
ſzego ſyná Bożego właſnego. Przetoż też/ procż te=
9:
go nie znam áni mam żadneo inſzego wybáwićielá
10:
od grzechow y śmierći. Iż też niemáſz imieniá inſze=
11:
go pod niebem/ ktoreby było podáne między ludzi/
12:
przez ktoreby zbáwieni byli: y ná ktoreby káżde kolá=
13:
no/ y niebieſkich/ y ziemſkich y podziemnych/ vpadáć
14:
muśiáło. Ani ieſt żaden inſzy między ludzmi á Bo=
15:
giem pośrzednik/ procż tego ſámego/ człowieká Ie=
16:
zuſa Chriſtuſá ſyná Bożego/ od Bogá ku temu koń
17:
cowi świátu dánego/ żeby żaden kto weń wierzy nie
18:
zginął/ áleby miał żywot wiecżny. W ktorego iż y ia
19:
z łáſki Bożey wierzę/ przetom też pewien żywotá
20:
wiecżnego/ y korony oney niewiędnącey/ ktorą mi
21:
też odda w on dzień oſtátecżny.
22:
A ieſli idzie o Ceremonie zwierzchne y ćieleſne:
23:
ktorych w Rzymſkim nabożeńſtwie pełno: rozmái=
24:
tych cżáſow od rozmaitych też oſob wymyślone/ y
25:
mocą wielką vprzywileiowáne: ktorym ſię iáko ry=
26:
by y zwierz ponętą/ ocży y ſercá ludzi ćieleſnych też zá
27:
bawiáią: wnęcáią: á potym y śidlą. Ktorych zgołá
28:
v nas niemáſz: procż niektorych znacżnie w piſmie ś.
29:
nowego Teſtámentu/ záleconych y roſkazánych: Ty
mię iuż


strona: **4v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
mię iuż też do śiebie/ chociaż ſię zdádzą być ozdobne/
2:
vfam pánu Bogu moiemu/ nie zwabią. Iużem ſię y
3:
tego/ z łáſki Bożey náucżył/ iż Bog ktory ieſt duch/
4:
tákowych chwalcy ſzuka/ kthorzyby go ná káżdym
5:
mieyſcu (choćiaż też to X.K. obraża/ iż nie w kośćie=
6:
le/ ále w dworze nád ſtáwem/ gdzie powieda ſzátan
7:
we trzćinie mieſzka. Nie pámiętáiąc ná piſmo ś. iż w
8:
ludziách świátá teo y ſynách odpornych on ma ſwo=
9:
ię zwierzchność y mieſzkánie.) w duchu y w praw=
10:
dzie chwalili. Nie w kośćiołách rękomá/ y koſzto=
11:
wnie/ vrobionych: áni z tákimi ápáraty/ y ceremo=
12:
niámi/ iákich pełne ieſt Rzymſkie nabożeńſtwo. Ze
13:
ich y ſámi pocżtu vcżynić/ et rationem dare nequeunt:
14:
vt ipſimet, fatentur. Przetoż też iuż o nie nic niedbam.
15:
Pámiętáiąc náto: Cżego Páweł ś. vcży: vt noſter
16:
cultus ſit rationalis, et ne præſtemus nos ſimiles huic ſe-
17:
culo. Choćiaż ći to nabożeńſtwo Rzymſkie/ ieſt ná=
18:
turze ludzkiey ſkáżoney y miłe y wdzięcżne: y kto go
19:
vmie vżyć nie ládá iáko pożytecżne. A zwłaſzcżá/ że
20:
w nim cżłowiek nábroiwſzy ſię roſpuſty tákiey y o=
21:
wákiey/ quauis leui aquę luſtralis aſperſione, może być
22:
wſzytkiego wolen. Bo ták poſpolićie mowią: Aqua
23:
benedicta deleantur noſtra delicta. Cżym ſię wrotá lu
24:
dziom ćieleſnym do wſzytkiego ſzyroko otwieráią. A
25:
ták M.P. krotko mowiąc/ tę W.M. o ſobie ſprá=
26:
wę dáię/ żem pilnie y ochotnie wglądał w namowy
27:
y nápominánia W.M. z ſtrony przyſtánia do nabo
28:
żeńſtwá Rzymſkiego: y znáć to W.M. z tego moieo
29:
piſánia możeſz: żem ich nie poważał lekce. Owſzem
będąc


strona: *

do I.M.P. Páná Hetmáná y Kánclerzá koronnego.
1:
będąc nimi iáko iednymi pobudkámi wzruſzony/
2:
tym pilniey wglądałem w tę rzecż/ doświadcżáiąc
3:
y ſwego nabożeńſtwá/ y Rzymſkiego/ z modlitwá=
4:
mi. Y widziałem/ żeby mi Rzymſkie do światá/ cum
5:
& ingenii quædam non deſint dotes, & eſt ſalubre cor-
6:
pus, było ſnádnieyſze: y ćiáłu moiemu więcey/ niż to
7:
prawdziwe/ pożytecżnieyſze. Ale ná cżás tylko krot
8:
ko trwáiący. Lecż gdym ſię záś Chriſtuſá páná mo=
9:
iego vſt porádził: ktorym vfam: wolę ſię iuż przy tym
10:
wzgárdzieńſzym báwić: y ná nim cále z ſercá prze=
11:
ſtáć: y zá Chriſtuſem/ wąſką drogą z krzyżem iáko
12:
mogąc/ by też y ná báłuku wlec z wiernymi: co Bog
13:
dopuśći ćierpiąc: A w tym przedśię vmyſłu ſwego
14:
nie odmieniáć. Niż mieć docżeśny pożytek grzechu.
15:
Vpátruiąc więtſzȳ być pożytkiem vrągánie dla Chri
16:
ſtuſá/ niż ſą wſzytki świátá tego bogáctwá. Co ieſli
17:
ſłuſznie cżynię ábo nie/ będzieſz y ſam W.M. mogł
18:
łácno z tych kśiążek/ przecżytawſzy ie pilno/ wyrozu=
19:
mieć: y zdánie ſwoie potym powiedzieć. Ia zá chęć/
20:
miłość/ y ſtáránie vprzeyme ktoreś W.M. o mnie
21:
mieć racżył/ ſwemu M.P. wielce dziękuię. Y Páná
22:
bogá proſzę żeby: y W.M. vżycżyć racżył duchá ſwo
23:
iego ś. żebyś też W.M. mogł kiedy pilnie/ cum timo
24:
re Dei, o práwey drodze zbáwienney/ wedle náuki
25:
Chriſtuſowey/ y Apoſztolſkiey/ á nie według náuk
26:
ludzkich y nałogu ſtárego/ pomyślić. Mam w pánu
27:
Bogu moim nádzieię/ żebyś W.M. znácżną odmiá
28:
nę ná ſercu ſwym rychło pocżuł. Cżego W.M. wier
29:
nie życżę. A ż tym W.M. Páná ſwego M. Bogu oy
* cuiedy=


strona: *v

Liſt I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego/
1:
cu iedynemu wſzech rzecży ſtworzyćielowi/ Bogu y
2:
oycu páná moiego Iezuſá Chriſtuſá oddawam. V
3:
ktorego niemáſz nic niepodobnego.
4:
Dan z Drouſká zamecżku Oycżyſtego: Roku od
5:
národzenia ſyná BOżego Iezuſá Chriſtuſá 1583.
6:
dniá 28. Pázdźierniká.
7:
W.M. mego M. Páná powinny ſługá/
8:
Páweł Orzechowſki/
9:
Podcżáſy Chełmſki.
10:
grafika

strona: *2

1:
Iego Mcżi pánu Pá=
2:
włowi Orzechowſkiemu z Orzechowá
3:
Podcżáſzemu Chełmſkiemu ꝛc. Pánu y dobrodzie=
4:
iowi ſwemu łáſkáwemu/ Marćin Cżechowic
5:
łáſki Bożey/ y wſzego błogoſłáwieńſtwá
6:
duchownego życży.
7:
P
Vśćiſzwy imo ſię ná ſtronę/ moy łáſkáwy pánie Pod=
8:
cżáſzy/ prawdę świecką: w ktorey ſię ſłuſznie vcżćiwi
9:
ludźie kocháią: á tym przećiwni z nią ſię cżęſto mijá=
10:
ią: y dla niey kochánkow iey nienawidzą. Widze ná
11:
oko/ iż to nigdy nie było: áby prawdá oná zbáwien=
12:
na/ w ſłowie Bożym oznaymiona y zálecona/ nie miáłá mieć ná
13:
odpor przećiwnego ſobie fałſzu/ vſtaw/ y wymyſłow ludzkich.
14:
Ani to było/ żeby y ći/ ktorzyby ſię vcżeſtnikámi ſtáli tey praw=
15:
dy zbáwienney/ mogli być wolnymi nienawiśći/ vrągánia/ po=
16:
twarzy/ krzyżow y prześládowánia. Boć nie dármo y Páweł ś.
17:
Gálátom nápiſał: Inimicus vester factus ſum, vera vobis dicendo: A
18:
to ieſzcże onych cżáſow to mowił/ gdy ſię kołá vſtaw ludzkich/
19:
ſłowo Boże tłumiących/ nie ták były rozbieżáły. Coż W.M. ro
20:
zumieſz/ żeby to tych cżáſow náſzych iuż vſtáć miáło? Koniecżnie/
21:
gdyby to było/ iużby ſnadź zá tym y świát vſtáć muśiał: Ktory
22:
záwżdy wierne dla prawdy ma w nienawiśći: y ſrodze ie lży y prze
23:
śláduie. Y Chriſtuſoweby wyroki odmienić ſię muśiáły/ w kto=
24:
rych wſzytko to ieſt wyráżono: że dla niego ktory ieſt prawdą/ y
25:
dla iego Ewánieliey/ mieli być záwżdy vcżniowie iego prześlá
26:
dowáni: do Stároſt y Krolow wodzeni: y miano wſzytko złe
27:
przećiw nim/ dla iego imienia/ lecż kłamliwie/ mowić. A ći
28:
wſzyſcy/ ktorzy im to wyrządzáć mieli/ tákiego mieli być oſobie/
29:
y otych mordách ſwych mniemánia/ żeby w tym Bogu poſługę
30:
cżynili. Lecż to o nich Chriſtus powiedźiał/ iż to cżynić mieli nie
31:
znáiąc go/ y Bogá oycá iego. A iż to nie tylko niewątpliwa: ále
32:
też ieſt y nieodmienna: że záwżdy prawdá rodźi nienawiść: nie
* 2tylko


strona: *2v

Liſt Marćiná Cżechowicá/ do
1:
tylko to rzecż ſámá wſzytkim inſzym pokázuie/ iż tego przedtym
2:
wierni ná ſobie doznawáli: ále też y ia to teraz dobrze cżuię. Gdyż
3:
ſtawſzy ſię też prawdy tey zbáwienney vcżeſtnikiem z inſzymi/ toż
4:
też teraz dla niey y z bráćią moią miłą/ co inſzy przedtym odno=
5:
ſzę. A nie dopiero/ ále dawno. Y nie od iednego/ ále od wielu. Z
6:
ktorych oto licżby y I.M.X. Hieronim Powodowſki/ Káno=
7:
nik Poznáńſki/ iuż też przećiw mnie grubo vkowáne/ bo nie po
8:
Chriſtyáńſku/ Wędźidło ſwoie wypuśćił. Okázuiąc to iáwnie/
9:
(iáko W.M. dobrze bacżyſz) przed świátem y Anioły Bożymi/
10:
zwierzchu/ iákim ieſt przećiwko mnie wewnątrz/ á bez wſzego
11:
ſporu/ ieſzcże więcey przećiwko tey prawdźie/ ktorą ia też nędzni
12:
cżek z drugimi/ z dárowánia Bożego/ y piſząc y vcżąc opowie=
13:
dam. Ktore Wędźidło/ gdy mi naprzod do ręku podano: Y imię
14:
moie do nieo przykowáne pálcem pokazano: wnet zárázem poy=
15:
źrzawſzy w nie/ y w nim tu y owdźie/ to tákie to owákie rycwer=
16:
ki obacżywſzy: widząc iż nie wedle Bogá y Chriſtuſá ieſt vkowá
17:
ne: y bez nagłowká ábo rácżey głowy Chriſtuſá Páná y wodzy
18:
ſłowá Bożego (bez cżego oboygá Wędźidło pożytku niecżyni/ y
19:
w gębie ſię nie oſtoi) ná świát wypuſzcżone. Vmyśliłem ie był
20:
zgołá porzućić/ niechcąc nic ná nie odpiſáć. Bom też do tych od
21:
piſow á zwłaſzcżá ná plotki nikcżemne/ baśni y kálumnie ſpro=
22:
ſne nie bárzo ſkory. Wiedzą to dobrze drudzy/ iáko mię Wálen=
23:
ty Neotebel wyzywa: y iáko to co nigdy nie było przycżyta. Ale
24:
iż ládá co plećie z kwiatkow tych ktorych tám y ſám nie porzą=
25:
dnie názbierał: o wieniec táki iego nic niedbam. Gdyż plećie le=
26:
dá co/ co też nigdy in rerum natura nie było. A iż mię y to od opi=
27:
ſánia ná nie powśćiągnęło/ iż on ty ſwoie kwiatki ná zwał śnia=
28:
dániem: obiecuiąc mi po nim iákiś gnaćiſty obiad. Przetom też
29:
ſobie ták błáhym śniadániem/ koſztownego tego tám obiádu
30:
kośćiſtego pſowáć niechćiał. Są y drudzy/ ktorzy też ſwey da=
31:
wney przećiwko mnie zazdrośći/ y nienawiśći iádem piorá ſwe/
32:
prawdy ſię pirwey ſámi poznáney odprzyśiągſzy oboſtrzyli y ie=
33:
den iuż robotę ſwą ná iáśnią pokazał/ á drugi ná toż ſię gotuie/ y
34:
dla tego odiechał/ áby dudum anteea aduerſum me coceptam iniqui
35:
tatem, iam tandem parturiret. Ktory mnie záwſze iáko brát y powi=
36:
nowáty z wielkiey dobroći ſwoiey nieſzcżyrymi y odmiennymi
poſtępká=


strona: *3

I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego.
1:
poſtępkámi ſwoimi kędy mogł ſzcżypał/ choćiaż też cżęſto y z płá
2:
cżem niewiem iákim przepráſzał. Com iuż ia wſzytko Pánu Bo=
3:
gu oddał/ pátrząc co potym dáley będźie. Bo præuiſa iacula minus
4:
feriunt. A toli ſię y przećiw tym/ máiąc Chriſtuſá páná y Apoſzto
5:
ły iego po ſobie/ nie ſkwapiam: cżekam ieſzcże co vcżyni/ á co
6:
też mnie pan potym cżynić każe. A tym ſię ćieſzę/ iż mię prawdá
7:
oſwobodźi/ ktorą mam: y tym też/ iż ták będą Marćinowi nie=
8:
przyiaćiele iego złorzecżyć: y Achitofel podnieśie pewnie piętę
9:
ſwoię przećiw niemu/ y Semei nań z gory ćiſkáć będźie/ poki
10:
mu pan dopuśći: poki ſię też (dali mu to ieſzcże kiedy pan) nie v
11:
zna y nie náwroći: y poki ſię miáſto złorzecżeńſtwá dobrzemowić
12:
á miáſto potwarzy y wywrácánia ſłow prawdy wyznawáć nie
13:
náucży. Iáko mię tedy z tych niektorych piſánia/ á drugich po=
14:
groſki y potwarzy dotąd nie obruſzyły áni do iákiey złey woley
15:
przećiw nim/ yprętkiego odpiſu nie pobudźiły: tákby mię y to
16:
Wędźidło chropowáte/ ktore piłek rozmáitych wiele potrzebo
17:
wáło (á to wedle bacżenia ſámychże náwet Kátholiki Rzym=
18:
ſkiey ludźi niektorych bácżnych y rozſądku zdrowego.) namniey
19:
było nie obeſzło: Bom to bacżył/ iż y v ſwych I.M.X.K. ze mnie
20:
tryumfowáć nie mogł: chybá v tych ktorzy abſque iudicio & dele-
21:
ctu ládá co zá prawdę przyimuią. Lecż gdy potym ieden y drugi
22:
ſolicytowáć pocżął/ á zoſobná y W.M. ſam/ y dla śiebie y dru
23:
gich ábych wżdy co koniecżnie odpiſał/ pilnie mię vpominał: to
24:
żem dopiero w nie wględáć pocżął: tożem też y nie co termino=
25:
wał. Wſzákżem przedśię y ták nie záraz/ tego co iuż W.M. od
26:
ſyłam y dáruię/ piſáć tym porządkiem pocżął/ áż gdy mię Pan
27:
Bog moy/ zá moim do niego wzdychániem/ do tego ſpoſobił: y
28:
ſam práwie iákom odpiſáć miał drogę pokazał. Bom iuż też ták
29:
rozumiał/ iż ná odpiſániu páná Ianá Niemoiowſkiego/ miá=
30:
ło być doſyć. Ale iż Bog co inſzego vcżynić potym kazał: y prze
31:
zeń mię też znowu/ y przez W.M. pobudzał: tożem też iuż y ia
32:
pioro do ręki wźiął. Y iákom ſkoro rękę do pápieru przyłożył/
33:
przyſzłymi naprzod ná pámięć ty trzy ſentencie piſmá ś. ktore o=
34:
to ná pierwſzey kárćie położone W.M. bacżyſz: Z ktorych mi ſię
35:
y ten napis kśiążek práwie pokazał: wedle ięzyká Greckiego E=
36:
piſtomium: iákoby kágániec on/ ktory ná gębę y Wędźidłá kłá
* 3dą. Iá=


strona: *3v

Liſt Marćiná Cżechowicá/ do
1:
dą. Iákoż temu tego było potrzebá. Aby to Wędźidło/ bez na=
2:
głowká y wodzy vrobione/ okiełznáne tym było. Wſzákże nie ro
3:
zumiey W.M. tego: żeby mi to z iákiego zuchwálſtwá przyſzło:
4:
Bog mi ſam bez mego o tym myślenia/ práwie niewiem iáko
5:
naprzod ie do vſt włozył. Ktory mi zá raz y ſerce tákowe zgoto=
6:
wał: iż y ſam tego ſobie życżę od niego/ áby kágáńcem tym ſło-
7:
wá iego/ vſtá moie były śćiſkáne/ gdźiebych kędy z gránic ſło=
8:
wá Bożego wyſtępował. A iżby ſię też y I.M. X.K. nie wſty=
9:
dał go przyimowáć/ choćiaż nie przez Logiká wkłádánego/ kie=
10:
dy nie k rzecży/ nie wedle Bogá/ y nie wedle zdrowey wiáry y
11:
náuki/ z ſwym ſię wędźidłem vnośi. Boć to prożno pokrywáć/
12:
żelázem ſię tylko X.K. á ieſzcże onym z gliną pomieſzánym/ we=
13:
dle Dánielá Proroká popiſał/ ktore w ſobie nie ma nic duchá ći=
14:
chego y ćierpliwego Chriſtuſowego: nie ma też nic wárowneo:
15:
procż prágnienia krwie cudzey. Y to ku temu końcowi/ áby z wy
16:
niſzcżenim prawdy zbáwienney/ błędy Antychriſtá Rzymſkiego/
17:
nie tylko vſpráwiedliwiał/ ále ie ieſzcże tym bárźiey y rozmnażał/
18:
y forytował. Lecż ia/ nic tego nie biorąc przedśię/ iżem ieſt od
19:
Páná moiego ná to poſtánowiony/ żebym prawdźie zbáwien=
20:
ney mnie zwierzoney/ z drugimi świádectwo wydawał. Choćiaż
21:
ſię bárzo przećiw mnie X.K. śierdźi/ y drapániem nákoniec pá=
22:
znoktámi odpowieda/ by mu tego kápłáńſtwo dopuśćiło: ſkro
23:
mnie to y záwdźięcżne od I.M. przyimuiąc: co też może być na=
24:
ſkromniey w duchu ćichym y vcżćiwym/ pomniąc ná ſwe we=
25:
zwánie y powinowáctwo/ odpowiedam/ prawdę poproſtu mo
26:
wiąc/ á złe też złym bez ogrodkow ábo winnikow názywáiąc:
27:
tákże prawdę prawdą: á nieprawdę nieprawdą. Bo ták duch ś.
28:
mowi iż temu biáda kto złe dobrym/ á dobre złym názywa ꝛc. E
29:
zái. 5 ꝟ 20 (ácżći to teraz ludźie dźiwnie ſzácuią/ y oto ſię gnie=
30:
wáią) iáko W.M. cżytáiąc łácno poznaſz. Bom ták powinien
31:
cżynić. Abych dáiąc pocżet wiáry y wyznánia moiego/ káżdemu
32:
domágáiącemu ſię tego ode mnie/ z poświącániem Páná Bo=
33:
gá w ſercu mym (iáko 1. Petr. 3. ꝟ 15. cżytamy) to záwſze cżynił.
34:
Pámiętáiąc y ná to/ iż to ieſt wola Boża/ ábym dobrze cżyniąc/
35:
zátłumiał/ (capistrare vertunt Louanien. Vulgata verò obmuteſcere fa
36:
cere. 1. Petr. 2. v 15.) nieumieiętność bezrozumnych ludźi. Ponie= waż/


strona: *4

I.M. Páná Páwłá Orzechowſkiego.
1:
waż/ (iáko drugi Apoſtoł mowi Tit.1. ꝟ 10.) wiele ieſt/ y nie=
2:
poſłuſznych/ y prożnomownych/ y od rozumu odwodzących: kto=
3:
rym trzebá vſtá zámknąć ᾽επιςτομίζειν. Co cżyniąc/ nie myślę ni=
4:
gdy złym zá złe oddawáć: áni páznokćiámi zá páznokćie groźić.
5:
Bo to nie Chriſtiáńſká. Lecż ſolo epistomio Christiano, verbi Dei, v-
6:
tar. Choćiażći y to/ gdy kędy trefi ná ſádno/ obrázáć będźie. Ale
7:
wżdy nie z ſtrony oſoby I.M. ktorą ważę/ y mam w vcżćiwo=
8:
śći: lecż z ſtrony ſproſnych błędow/ ſłowu Bożemu y prawdźie
9:
zbáwienney przećiwnych wędźidło grube piłuiąc nie ſámę oſobę
10:
lżąc. A cżynię to z tą nádźieią: vfáiąc Pánu Bogu moiemu: ve-
11:
ritatem tanto tempore oppreſsam, & vix iam non extinctam: tot tantis-
12:
q́ue antichristi monasticis phariſaicisq́ue ſigmentis ad ſummum oppletam
13:
& obrutam, aliquando tandem triumphaturam. Mam iśćie/ moy łá=
14:
ſkáwy Pánie Podcżáſzy tę w Bogu nádźieię/ iż prawdá zátłu=
15:
miona/ kiedyżkolwiek/ á iuż rychło/ ná iáſnią wynidźie: iákoż
16:
iuż v wielu nas wyſzłá: á błędy ſię wſzelákie Antychriſtowſkie pu
17:
káć muſzą. Ktorych iż pełen ieſt I.M. X.K. przetoż ſię też o nie
18:
záſtáwuiąc/ ták ſurowie ná prawdę tę ktorą ma w nienawiśći
19:
puſzcża. Ale nie vpámiętali ſię wcżás/ y tego z pokáiániem praw
20:
dźiwym nie zániecha: pozna potym/ ále nie wcżás/ z kim tę woy
21:
nę zácżął. Nie o mięć to nędzniká lichego idźie: ieſt ći Pan ná
22:
niebie/ on ktorego też przedtym/ ále z niewiádomośći/ w vcż=
23:
niách iego prześládował Páweł: tenći ſię potym I.M. ozowie:
24:
ále iákom iuż rzekł/ iuż to nie w cżás y nie ku dobremu X.K. bę=
25:
dźie. Cżego I.M. pewnie nie życżę. Więcey życżąc vpámiętá=
26:
nia/ pokaiánia y náwrocenia ſię/ ktore rácż mu dáć pánie y wſzyt
27:
kim inſzym/ tákże też błądzącym.
28:
A iż byś W.M. wiedźiał vmyſł odpiſu moiego: ták nákrot=
29:
ce rácż W.M. wiedźieć iż trzy tylko rzecży głownieyſze biorę
30:
przedśię/ y ony ná troie kśiążek dźielę. W pierwſzych ná wywod
31:
przednieyſzy X.K. odpowiedam: vkázuiąc rzecż przećiwną/
32:
ktorą ſię on długo báwi: máiąc ſobie zá to/ iż ſię Krześćiánino=
33:
wi godźi prześládowáć Heretyki. Zá ktoreo iż ſię ma/ á nas ſobie
34:
zá heretyki pocżyta: przetoż to twierdźi/ że to przećiw nam ſłu=
35:
ſznie cżyni. Ia záś przećiwną z ſłowá Bożego y z ſtárych Patre=
36:
ſow pokázuię: iż nie tylko nie godźi/ ále iż ten żaden nie może być
Chriſtyáninem/


strona: *4v

Liſt Márćiná Cżechowicá/ do/
1:
Chriſtyáninem/ ábo vcżniem Chriſtuſowym/ ktoryby to lub He
2:
retykom/ lub inſzym ktorym nieprzyiaćiołom cżynił. A pogoto=
3:
wiu/ mniey ſię ieſzcże ten názywáć może Chriſtyáninem/ ktory to
4:
cżyni bráćiey obłądzoney/ y dźiátkom máłym ꝛc. Iáko to nam
5:
cżyni I.M.X.K. zowąc nas y bráćią obłądzoną y dźiatkámi
6:
máłymi. W wtorych záś kśiążkách/ náukę nie Chriſtyańſką X.
7:
K. o Bogu iedynym/ y o ſynu iego Iezuśie Chriſtuśie (broniąc
8:
ſwey prawdźiwey náuki nieſłuſznie od X.K. zgánioney) odkry=
9:
wám/ y onę piſmy ś. y Pátreſámi zbijam. A potym/ dáiąc o ſo=
10:
bie ſpráwę w cżymem nieſpráwiedliwie obwinion/ fundáment
11:
prawdźiwey wiáry Chriſtyáńſkiey zbáwienney/ przed ocży wyſtá
12:
wiam. W trzećich záś nákrotce Antychriſtá opiſuię: vkázuiąc
13:
go być w Rzymie: y to wyſtáwiáiąc ná iáſnią/ iż X.K. nie k rze=
14:
cży to cżyni/ że vſpráwiedliwiáiąc Papieżá Rzymſkieo / y káptur
15:
Antychriſtowſki: z niego zyimuiąc/ ná nas iy wewleć vśiłuie.
16:
Rácżże to tedy W.M. iuż ode mnie zá wdźięcżne przyiąć: zdro=
17:
wym rozſądkiem cżytáć: v śiebie dlugo domá nie chowáć: ná
18:
iáśnią wypuśćić: y komu będźie wola iáko ſwe właſne/ przypi=
19:
ſáć. Ia niedbam/ by tylko ludźie błedy Antychriſtowſkie y ſáme=
20:
go Antychriſtá poználi: od niego co rychley/ wywikławſzy ſię z
21:
pęt iego vćiekli: do Bogá ſię iedynego/ prawdźiwego wſzech
22:
rzecży ſtworzyćielá náwroćili: Chriſtuſá Iezuſá ſyná iego miłe=
23:
go wybáwićielá prawdźiwego poználi: á ták potym ná nim ſá=
24:
mym przeſtawáiąc/ y przy nim áż do końcá ſtátecżnie ſtoiąc/
25:
Bogu Oycu prze zeń vſtáwicżną cżeść y chwałę w duchu y w
26:
prawdźie oddawáli. Co Pánie Boże day wſzytkim rychło/ Amen
27:
y Amen.
28:
Z Lubliná Lipcá dniá 30. Roku od národzenia ſyná Bo
29:
żego 1583.

strona: [*5]

1:
Omyłki. Licżbá pierwſza kártę/
2:
wtora wierſz znácży.
3:
Kártá 5.ꝟ 19. cżynię: cżynić. 7. ꝟ 5. żeby: żebym. 12. ꝟ 18. áni: á iż.
4:
14. ꝟ 1. y dárámi. tu miał być period. ꝟ 11. ośiedźić: ośiedźiec. 25.
5:
ꝟ 8. potwarza: powtarza. 33. ꝟ 27. piſm: piſmách. 34. ꝟ 35. v=
6:
przedzał: vprzedzáli. 40. ꝟ 10. porządku: z pośrzodku. 41. ꝟ 29.
7:
káp. 23: Can. 23. 44. ꝟ 6. do żony: Do Zeny. 48. ꝟ 24. ná gar=
8:
dło: ná gárdle. 60. ꝟ 11. nád tenże ſam: nád ten: że ſam. 62. ꝟ 17.
9:
opuśćiło ſię ſłowko to/ miał. 68. ꝟ 20. wymawiáiące: wymawiá
10:
iącego. 69. ꝟ 25. mi teo tym: mi tym. 90. ꝟ 12. zámknąć: zám=
11:
knął ꝟ 15. ſacerdoiibus: ſacerdotibus. ꝟ 30. gdy: gdyby. 99. ꝟ 26. c=
12:
trze: cętce. 104. ꝟ 9. quasdam. quosdam. ꝟ 11. vouis, nouis. 108. ꝟ 8.
13:
y mowię: y mowić. III. ꝟ 6. ták: tákże. 123. ꝟ 12. przez: prze. 127.
14:
ꝟ 27. Bożego co: zmázáć to/ co. 140. ꝟ 33. zátáione: zátáiono.
15:
146. ꝟ 12. bytnośći: bytność. 147. ꝟ 5. nie może: nie mogł. 152.
16:
ꝟ 4. Fortunationum: Fortunatianum ꝟ 7. Origenes: Origenis ꝟ 36. nech:
17:
dech. 157. ꝟ 25. in ſeculum: id est ſeculum ꝟ 26. Christi: quis: Christi.
18:
id est quis. Támże ꝟ 29. wiekách: wiekow. 161. ꝟ 34. nád ktorym:
19:
nád ktorymi. 167. ꝟ 4. odpuſzcżeniem: odpuſzcżeniu. ꝟ 12. zwycżá
20:
ią: zwycżáiu. ꝟ 15. przyprowádzono: przyprowadzano. 171. ꝟ 3.
21:
4. á ꝟ 21. przyſtoſowáli: przyſtoſowáły. 175. ꝟ 9. y przyſzłey: z
22:
przyſzłey ꝟ 14. prowádząc. tu period. ꝟ 176. ꝟ 3. z nowu go do=
23:
piero: opuśćiło ſię to ſłowo/ dopiero 178. ꝟ 10. tą kokoſzą cżyni
24:
ſámego ſyná: opuśćiło ſię/ ſámego ſyná. 179. ꝟ 7. (:) 180. ꝟ 35.
25:
ſámem: ſámym. 181. ꝟ 13. áby to: áby kto. 186. ꝟ 9. okazánim:
26:
okazánym. 188. ꝟ 8. piſmu: piſmá. ꝟ 13. fol. 2. Fil. 2. Item ꝟ 23.
27:
wiekuiſtym: wiekuiſtymi. 191. ꝟ 1. Luk. 4. ꝟ 12. ꝟ 21 195. ꝟ 19.
28:
báłwochwálſtwo: báłwochwálcą. 196. ꝟ 24. Syrmenſis: Syrmi-
29:
en. 200. ꝟ 15.mogę y: mogę). ꝟ 17. y ondźie go wprzod wywyż=
30:
ſzywſzy y: (ondźie go wprzod wywyżſzywſzy) 201. ꝟ 18. poſłuſznȳ:
31:
poſłuſznymi. 203. ꝟ 17. przydáie/ pátrzam. ſłowá tego pátrza=
32:
my nie doſtawa. 207. ꝟ 24. mowić ią: mowić iey. 210. ꝟ 17. y
33:
ná ſię: y ná tym ſię. 213. ꝟ 21. przywlaſzcża á nie: przywłaſzcża. A
nie: 215.


strona: [*5v]

1:
nie. 215. ꝟ 31/ ꝟ 13: ꝟ 17. 218. ꝟ 12, (ácż ći y tám nie ieſt): (ácżći y
2:
tám coś ieſt). 221. ꝟ 14. wroćiwſzy: vrozſzy. 231. ꝟ 24. Bogá o:
3:
zmaż to. o 234. ꝟ 18. b.g.h.b/ y h ij. 236. ꝟ 34. z ktorym: z kto=
4:
rymi. 237. ꝟ 19. Iezus był: Iuſtyn był. 239. ꝟ 1. właſnym nazwi
5:
ſkam: właſnymi názwiſkámi. ꝟ 34. zbáwienie: zbáwiennie. 241.
6:
ꝟ 21. ábo: áby. ꝟ 29. iuż: niż. 242. ꝟ 20. ſam: ſámi. 248. ꝟ 22. po=
7:
nurzáiąc: ponurzáć. 249. ꝟ 1.2. y pánu pánu doſkonáłemu Bog:
8:
y pánu pánow doſkonáłemu Bogu. 250. ꝟ 16. cooptamus: coapta-
9:
mus. 254. ꝟ 35. mowię: mowę. 258. ꝟ 30. przynąca: przynuca.
10:
265. ꝟ 26. zá obłudzemem: zá obłądzeniem. 271. ꝟ 4. kol. 2. ꝟ
11:
39. ꝟ 3.9. Támże ꝟ 6. Ian 6. Ian. 1. 280. ꝟ 17. tákćiby: iákożby. ꝟ
12:
21. o inſze: y inſze. 281. ꝟ 35. ktorego: ktore. 292. ꝟ 19. ſądą: ſądu.
13:
299. ꝟ 2. paſć: páść ie. 300. ꝟ 11. odedniu: o dedni. ꝟ 22. gloſa:
14:
gloſsa. ꝟ 25. Betlehem: Betlelechem. 301. ꝟ 3. powſtánia: po=
15:
wſtániu. ꝟ 6. też: toż. ꝟ 14. Iehowách: Iehowáh. ꝟ 36. Sábá=
16:
ot: Szábáot. 302. ná kráiu. Okázuie: okazánie. 305. ꝟ 1. też:
17:
tęż. 312. ꝟ 21. 22. ćiáłem żywiłá: ćiáłem cżyniłá. Támże. y wſzytko
18:
piſmo nic áni: (y wſzytko piſmo) nic ꝛc. 323. ꝟ 16. fol. 3: fiij. ꝟ
19:
36. meretur: mereretur. 328. ꝟ 4. rzecży: rzecż. ꝟ 23 (mowi): (mo=
20:
wię) 148. ꝟ 34. piſze fol. 86. powiedáiąc: piſze fol. 86. vważy:
21:
powiedáiąc. fol. 345. ꝟ 20 κομ τκυ: κομ τκ των. 347. ꝟ 19. áni zá=
22:
ras: áni zá nas. ꝟ 21. nád wſzytkie imię: nád wſzelkie imię. 351.
23:
ꝟ 11. nierządnice: nierządnicże. 353. ꝟ 36. y niż: y iuż. 354. ꝟ 14.
24:
y vkázuie tę/ iż to oſtátecż: y okázuie to/ iż tá oſtátecż. 357. ꝟ
25:
27. Intichriſtem. Antichriſtem. 362. ꝟ 19. zákłádáć? zákłádáć
26:
śmie? á ꝟ 24. á więcże: á więdz że. 363. ꝟ 17. obawiáć: obáwáć.
27:
365. ꝟ 19. przypátruiący: przypátruiąc. 373. ꝟ 5. pokaże. poká=
28:
zuie. 374. ꝟ 10. cżłowiek: cżłowiekiem. 375. ꝟ 21. á dzieśięć ſię:
29:
zmázáć ſię. 378. ꝟ 23. Generiuſz: Genſerik. 380. ꝟ 1. pſuią ią: pſu
30:
iąc ią. 383. ꝟ 32. toż: też. 384. ꝟ 4. pokázáć timi: pokázáć/ nie ty=
31:
mi. 387. ꝟ 3. ſkráyne: ſkráynego. 389. ꝟ 34. næ: væ. 401. ꝟ 8. tan-
32:
tam: tantum. 402. ꝟ 12. inſerta ſunt hîc quæ in margine habentur hæc
33:
verba. Tria crimina falsò ſibi aſcripta &c. vſque ad verſum 14. catholi-
34:
cam profitetur. 416. ꝟ 36. náwymſlawſzy: náwymyſlawſzy. 417. ꝟ
11. Barus:


strona: [*6]

1:
11. Barus: Barns. 418. ꝟ 36. Fomozego: Formozego. 419. ꝟ 3.13.
2:
Luthprandus: Liuthprandus. 421.ꝟ 27. ſingulare: ſingulari.
3:
423. ꝟ 21. ſługi ſwego: ſługi ſwe. 426. ꝟ 21. on też wycżerp: on
4:
też to wycżer.
5:
Ná Przedmowę 1.
6:
1. Tytuł krzywy. Item Xięzdá: Xiędzá. Item ná 7.
7:
* ꝟ 18. á mnie: áby mnie. Támże ꝟ 24. iuſtum deco-
8:
rum: iuſtum & decorum. ** 2. ꝟ 18. Bożą: Bogá.
9:
Támże b ꝟ 4. gdy: gdym. ** 3. ꝟ 10. wzgardzień=
10:
ſzym: wzgardzeńſzym.
11:
W wtorey Przedmowy w tytule z Orzechowá: z Orzechowcá.
12:
grafika

strona: 1

1:
EPISTOMIVM
2:
Ná Wędźidło Iego
3:
Miłośći Xiędzá Hieronimá Powodo=
4:
wſkiego/ Kánoniká Poznańſkiego: ku
5:
okazániu nieſłuſznego iego poſtępku prze
6:
ćiw niewinnym: y ku zámknieniu vſt/ nieſłu=
7:
ſznie ſię ná prawdę zbáwienną tárgáiących.
8:
1. Piotr. 3. v 15. A 2. v 15.
9:
Bądźćie záwżdy gotowymi/ ku odpowiedániu/ káżdemu doma
10:
gáiącemu ſię odpowiedźi/ około tey nádzieie/ ktora w was ieſt/
11:
z ćichośćią y z boiáźnią. Gdyż tá ieſt wola Boża/ ábyśćie dobrze
12:
cżyniąć/ zátłumiáli nieumieiętność bez rozumnych ludźi.
13:
Tit. 1. v 10. 11.
14:
Wiele ich ieſt y niepoſłuſznych y prożnomownych/ y od rozumu
15:
odwodzących (á nawięcey ktorzy ſą z obrzezánia) ktorym trzebá
16:
vſtá zámknąć/ ktorzy vcżą co nie przyſtoi dla zyſku ſzkárádego.
17:
grafika

strona: 2



strona: 3

1:
EPISTOMIVM
2:
Ná Wędźidło Iego
3:
Miłośći Xiędzá Hieronimá Powodo=
4:
wſkiego/ Kánoniká Poznáſkiego: ku
5:
okazániu nieſłuſznego iego poſtępku prze
6:
ćiw niewinnym: y ku zámknieniu vſt/ nieſłu=
7:
ſznie ſię ná prawdę zbáwienną tárgáiących.
8:
Pierwſzych kśiążek Argument.
9:
O nieporządnym y nie Chriſtyáńſkim poſtępku
10:
Xiędzá Kánoniká przećiw nam.
11:
Math. 12. v 55.
12:
Dobry cżłowiek z dobrego ſkárbu ſercá wywodźi dobre rzecży: á
13:
zły cżłowiek ze złego ſkárbu wywodźi złe.
14:
1. Sam. 24. v 14.
15:
Iáko twierdźi ſtára przypowieść: od złośnikow wychodźi złość.
16:
2. Cor. 10. v. 3.
17:
Chodząc w ćiele/ nie według ćiáłá walcżymy: bo zbroie walki
18:
náſzey nie ſą ćieleſne/ ále z Bogá mocne/ ku podwroceniu mieyſc
19:
obronnych/ ktorymi rády podwracamy.
20:
KA P. 1. Gdyby to przyſzło ná ſyná świátá tego/ ktory
21:
by miał nieco rozſądku ćieleſneo :
Niewiernych ludzi pogáń-
ſkie postępki
iakoż poſpolićie/ według Chri
22:
ſtuſá Páná/ ſynowie wieku tego ſą roſtropnieyſzy w narodźie
23:
ſwym nád ſyny świátłośći: y iáki táki kęs ćwicżenia ſzkolnego:
a 2w ktorym


strona: 4

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi4
1:
w ktorym ſię też bárzo rad świát kocha: á ważyłby ſię przećiw
2:
niemu iáko Demoſteneſowi ták vſzcżypliwie/ Eſchines iáki/
3:
choćiaż w oſobie Kteżyfontá/ lub piſáć lub mowić: ábo ták o=
4:
tworzyśćie w twarz/ iáko Sáluſtyuſz przećiw Ciceronowi: ták
5:
mniemam/ iż/ choćiaż nie ták vmieiętnie y ozdobnie/ ále ták
6:
po proſtu/ przedśięby ſię tego ważył: żeby vſzcżypki ſwe odſzcży
7:
páć ſie kuśił. A ieſliby ſowito odſzcżypáć lub iáwnie lub potáie=
8:
mnie nie mogł: tedyby wżdy o tym myślił/ áby wet zá wet oddał.
9:
Iákoż to v świátá/ wedle ćiałá/ zda ſię być rzecż pod cżás nie=
10:
ktorym nie od rzecży: gdźie y mrowká zdraźnioná ná więtſzego
11:
ſię nie rowno nád ſię gniewa y ſzcżypie go: á krowká też (wedle
12:
przypowieśći) y orłowi dokucża. Ale tákie ſpráwy/ iż też poſpo
13:
lićie dla rzecży ſię źiemſkich/ docżeſnych/ y przemiennych/ y od
14:
ludźi też ćieleſnych/ á pogan więcey niż Chriſtyan zácżynáią:
15:
przetoż ſię też tákże wedle ćiáłá práwie po pogáńſku końcżą. Bo
16:
z wyzućim ſię ze wſzelákiey ludzkośći/ y wſzem wobec powinney
17:
miłośći.
Wiernym
Christiánom
inácżey trze-
bá ſię ſpráwo
wáć niż nie-
wiernikom.
Ktore záś rzecży nie ták idą/ áni iść máią/ między ty=
18:
mi ktorzy chwalcámi Bożymi być chcą: y ktorzy ſię naświęt=
19:
ſzym imienim Chriſtuſá Páná zákłádáią/ y od niego názywáią.
20:
Ale iż y między tákimi też náyduie się podcżás wiele wyſtępkow:
21:
bo nie wſzyſćy iednáko powinnośći wezwánia ſwoiego vwazá=
22:
ią: á drudzy vwazáć y nieumieią y nie mogą: tedy przedśię w
23:
tey mierze/ ſtárſzy młodſzemu/ zacnieyſzy podleyſzemu/ mędrſzy
24:
głupſzemu folguiąc/ powinien/ zábiegáiąc temu z wſzeláką pil=
25:
nośćią/ iákoby ſię ty kołá gdźie dáleko w gęſty lás nieprzyſtoy
26:
ney niepobożnośći nie zábiegáły.
Y w rzecżách
docżeśnych
ćieleſnych.
Młodſzy też ſtárſzemu/ podley
27:
ſzy zacnieyſzemu/ głupſzy mędrſzemu winien vſtępowáć: á przed
28:
śię dogádzáć temu/ iákoby zacność iego bylá mu w cále zácho=
29:
wána. Cżyniąc wſzytko z obu ſtron w przyſtoyney miłośći/ z v=
30:
ſtępowániem ieden drugiemu ſwego właſnego/ wedle potrze=
31:
by: byle niewinność niewinnego (możnali rzećż wedle Bogá)
32:
vkrzywdzenie też krzywdzącego ták znácżne było: żeby ſię y ten
33:
vznał/ y krzywdzenia drugich poprzeſtał: á on też ſwoiey nie=
34:
winnośći świádectwo máiąc/ sſtąd ſię poćieſzyć mogł. A tho
35:
gdyby ſię co trefiło/ około rzecży temu docżeśnemu żywotowi
36:
ſłużących. Gdźieby záś ſzło o zbáwienie/ o Bogá/ o Chriſtuſá/
y oto co


strona: 5

ná Wędzidło X.K.P.5
1:
y o to co ku wierze y nabożeńſtwu należy: tám iuż trzebá więt=
2:
ſzey oſtrożnośći y pilnośći.
Y w rzecżach
zbáwiennych
Nie tylko z niefolgowániem máię=
3:
tnośći y ſławy/ ále też y zdrowia właſnego: iákoby ſię nic nie
4:
dźiało wedle ćiáłá y rozumu wrodzonego/ y ćwicżenia ſzkolne=
5:
go/ ále też y nikomu k woli: lecż áby wſzytko ſzło wedle ſznuru
6:
ſłowá Bożeo: nie pátrząc nic ná ludzkie żadne nałogi/ vſtáwy/
7:
ſądy y ſzácunki: ále tylko ná to iákoby Bog y Chriſtus Pan
8:
miał ſwą chwałę: choćiaż z nawiętſzym poháńbieniem twarzy
9:
náſzych. Gdyż w tey mierze zbroie walki náſzey/ iáko mowi Pá=
10:
weł święty/ nie máią być ćieleſne/ ále tylko z Bogá mocne. Nie
11:
ma też być inſzy koniec walki tey vpátrowan/ áni inſze zwyćię=
12:
ſtwo ſzukáne/ tylko áby prawdá gorę miáłá/ á fáłſz wſzeláki że=
13:
by był zwoiowány. Ktorą walkę záleca nam y roſkázuie duch
14:
Boży/ przez Apoſztołá Páwłá: Niechcąc ábyſmy ſpołkowáć
15:
mieli z nieużytecżnymi vcżynkámi ćiemnośći/ owſzem żebyſmy
16:
ie ſtrofowáli. Efe. 5 ꝟ 11.
Káżdemu
przystoi sło-
wem Bożym
złe gánić á do
bre zálecáć.

17:
Ná co ia pámiętáiąc/ y w tym cżęſto rozmyſláiąc: obacży=
18:
łem/ że też to mnie iednemu/ iáko komu inſzemu roſkazano: á
19:
iżem też to powinien był/ cżynię/ niechcąc być w tey mierze prze=
20:
ſtępcą roſkázánia Bożego. Przetoż wźiąłem też to był przedśię/
21:
choćiaż nie bárzo rychło/ bom ſię tey walki trudney obawiał/ ále
22:
áż zá oſobliwą pobudką wnętrzną Bożą/ y zá nápominániem też
23:
niektorych pobożnych y wiernych chriſtyáńſkich ludźi: żem o tym
24:
kśiążki nápiſał/ ktorem Rozmowámi Chriſtyáńſkimi názwał.
25:
Gdźie ſię prawdá z fałſzem/ vſtáwá Boża z ludzką/ mowy Bo=
Dyálogi z kto
rey przycży-
ny napiſáne y
co ſię w nich
zámyka.

26:
że z ludzkimi/ tákże y świádectwá ſłowá Bożego z świadectwy/
27:
z mniemániem y rozſądkiem ćieleſnym/ práwie potykáiąc ſię/ ná
28:
plác wywodzą. Aby ći/ ktorzyby od fałſzu/ vſtaw/ mow/ świá=
29:
dectw y mniemánia fałſzywego vwiedźieni y poimáni byli/ przez
30:
prawdę záś zbáwienną/ z onego poimánia y niewoley mogli być
31:
oſwobodzeni/ y ná wolność onę o ktorey Ezáiaſz zdawná proro
32:
kował/ á Chriſtus Pan śiebie tym być opowiedał/ przez ktorego
33:
ſię to ſtáło (Ezái. 61 ꝟ 1. Luk. 4. ꝟ 18.) wyniść. A ták potym/
34:
nie ná ktorym oſobliwym mieyſcu/ ná to vprzywileiowánym/
35:
áni ná ceremoniách zwierzchownych/ iáko przedtym pod zako=
36:
nem bywáło/ ále ná káżdym mieyſcu/ w duchu też y w prawdźie/
a 3páná


strona: 6

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/6
1:
páná Bogá chwalili/ y iemu ſámemu cżeść y dźięki oddawáli/
2:
przez Iezuſá Chriſtuſá Páná y wybáwićielá ſwoiego.
Diálogi nie
ſą ſpiſáne przećiw ża-
dney zoſobná
oſobie.

3:
Y vcżyniłem ia był rzecż tę/ ták w obec (choćiażem z pewny
4:
mi niektorymi oſobámi o tym ſię rozmawiał/ á práwie iákoby
5:
potykał) nikogo nie miánuiąc áni iáſnie y otworzyśćie przećiw
6:
ktorey zoſobná oſobie piſząc/ bo nie iedney oſoby były błędy/ ty
7:
ktore ſię prawdą zbijáły/ ále wielu: choćiażem to mogł był beśpie
8:
cżnie vcżynić/ máiąc teo pewne y świadectwá y dowody. Y vcży
9:
niłem nie przećiw ktoremu cżłowiekowi Kátoliki Rzymſkiey/
10:
choćiaż ſię błędy kátolickiego tego tám nabożeńſtwá okázowá=
11:
ły y zbijáły/ przeto iż ſtąd tám wſzytki iáko ze źrzodłá iednego/
12:
pewnego/ wypłynęły/ y wſzytkich nas pozárazáły były: ále wię=
13:
cey przećiw tym/ ktorzy z niey wyſzedſzy/ przędźiwá ſię iey puśćić
14:
przedśię niechćieli: ábo też drudzy nie mogli/ nieumieli/ nie śmie=
15:
li. Doſzłá tá rzecż Ieo Mśći X. Powodowſkiego/ Kánoniká
X.K. niesłu
ſznie się zá di
alogi wziął, z
táką zápál-
cżywośćią
ćieleſną.

16:
Poznáńſkiego/ ktorego ia pewnie nie znam/ áni tego wiem że=
17:
bych z I.M. kiedy iák żyw mowił. Pánie Boże/ iáko przećiw
18:
mie powſtał/ iáką tráiedyią zácżął/ vbił/ vdrapał/ vſzcżypał/
19:
vpolicżkował/ że y miáry niemáſz: iáko to káżdy pobożny y ſprá=
20:
wiedliwy ſędźia cżytáiąc Iego M. Wędźidło/ obacżyć y zeznáć
21:
mo że. Przynioſłoby to v światá (choćiaż z nierownym/ bo on
22:
zacny y poważny Práłat/ á ia lichotá/ oń w murzech/ á ia pod
23:
murem/ ná wále/ nád ſtáwem mieſzkánicżko do cżáſu mam/)
24:
gniew/ y nieprzyſtoyne z gniewu myślenie/ o nieſłuſzney náko=
25:
niec pomśćie. Ale iż mnie iuż Pan Bog moy od świátá odtár=
26:
gnąć racżył/ y od ſzkolnego pogáńſkiego ćwicżenia/ á chce tego
27:
po mnie żebym walki tylko iego/ y ſyná też iego miłego Iezuſá
28:
Chriſtuſá pilnował/ y wedle niego ſię rządźił: przetoż wyzwány
Iáko ná ostre
piſánie X.K.
Marcin odpi
ſáć chce.

29:
od I.M.X.K. nie iáko wedle świátá mądry/ iż piſmem X.K.
30:
walcży: ále iáko proſtak: piſmem też rzecż ſwoię odpráwowáć bę
31:
dę/ ále wżdy gdźie on ludzkimi przećiw mnie idźie/ tám ia poydę
32:
Bożymi. Gdźie też poſtępuie gniewem/ pomſty prágnieniem/
33:
przećiw mnie y bráćiey mey/ ſrogim y nieprzyſtoynym inſtygowá
34:
niem/ y rzecży nieſłuſzney zádawániem/ háńbieniem/ lżeniem/ ſro=
35:
moceniem y vrągániem nieſłuſznym/ to ia z żáłośćią/ tákiego ie
36:
go dálekiego od Chriſtyáńſtwá y duchowieńſtwá odſtąpienia/
prawdą


strona: 7

Ná Wędzidło X.K.P.7
1:
prawdą y ſzcżyrośćią/ z powinney Chriſtyáńſkiey życżliwośći/ ku
2:
iego pozyſkániu/ zá Bożą pomocą poſtępowáć będę. Tego na=
3:
więcey ſtrzegąc/ iákobych złego nie głaſkał/ áni go dobrym ná=
4:
zywał/ tákże gorzkiego ſłodkim: ábych y X.K. y komu inſzemu/
5:
y ſobie też ſámemu/ winien ná ſądźie Bożym nie zoſtał. Ale żeby
6:
do końcá z nawiętſzym ſwym niebeſpiecżeńſtwem/ prawdźie świę
7:
tey świádectwo wydawał. A krotko mowiąc/ nie ták do końcá
8:
cále we wſzytkim/ iákoby I.M.X.K. piſmo záſłużyło/ odpo=
9:
wiedáiąc/ ále iáko ſię mnie godźi prawdę mowić/ á rzecż iey prze
10:
ćiwną tłumić. Bo ácżkolwiek I.M. beśpiecżnie tego ſobie
X.K. ſobie
wſzytkiego po
zwala prze-
ćiw piſmu ś.

11:
pozwaláć wſzytkiego racży: cżego ſobie ludźie inſzy świátá tego
12:
pozwaláią: á to adductis quibusdam rationibus ſatis frigidis, & Chri
13:
stiano homine indignis: vt tamen est opinio ſuæ Romanæ catholicæ eccle-
14:
ſiæ, iustis: quibs ſe ſuaq́ue putat optimèstare poſse. Broniąc się y ſzcży
15:
cąc w tey mierze rácyámi/ ktore ſię I.M. y nagruntownieyſze y
16:
naſłuſznieyſze być zdádzą. Iednák ia/ máiąc po ſobie/ z łáſki Bo=
17:
żey/ lepſze/ pewnieyſze/ ważnieyſze/ trwálſze y prawdźiwſze: bo z
18:
ſámego/ ſzcżyrego ſłowá Bożego/ rácye/ przycżyny y ſwiádec=
19:
twá: nie tylko nie chriſtyáńſki poſtępek w tákowey ſpráwie/ ták
20:
oſtry y okrutny/ I.M. zá pomocą Páná Bogá moiego/ ále y
21:
to/ á ieſzcże naprzod przećiw ſobie ſámemu pokażę.
Marćin ſobie
tego pozwolić
niechce.
Ze ſię mnie
22:
ták/ y z táką krwáwą gorliwośćią/ nie godźi áni przyſtoi/ praw
23:
dy zbáwienney bronić/ y oney pokázowáć: do iákiey iuż I.M.
24:
przyſzło. A nie godźi mi ſię dla ſumnienia dobrego/ y wyroku ſło=
25:
wá Bożego. Abowiem gdybym ſobie tego pozwolić chćiał: że=
26:
bym ſię iáko nie chriſtyáńſkie/ przećiw I.M. ábo y przećiw ko=
27:
mu inſzemu/ nie z miłośći y życżliwośći powinney chriſtyáńſkiey/
28:
ále z gniewu nieprzyſtoynego/ á pomſty prágnącego/ obchodźić
29:
y ſpráwowáć miał: (ſalua tamen veritate, cuius ſimplex quidem est ſer
30:
mo, vrit tamen non mediocriter eos, qui contrario ſunt animo.) tedybȳ ko
Oprocż tego
że prawdę mo
wić chce: kto
ra muśi palić
oney ná od-
por cżyniące
go.

31:
niecżnie ſam przećiw ſobie muśiał dekret duchá bożego ferowáć/
32:
y ſam ſię w tym oſądźić: żem zły y niezbożny y nieſpráwiedliwy:
33:
á więcey pogánin/ ániż Chriſtyánin: Gdybym/ mowię/ tego ſię
34:
ważył/ co mnie nie przyſtoi: ták wedle Chriſtá Páná/ iáko y wiá
35:
ry moiey weń: oney prawdźiwey od Bogá ſámego wlaney: nie
36:
tey od ludźi podáney y nábytey/ w ktoreiem ſię vrodźił/ y z mło=
du też w


strona: 8

Pierwſze książki Odpowiedzi.8
1:
du też w niey wychowány był. Iáko Dawid/ gdyby Saulowi
2:
miał był złym zá złe oddawáć: gdy go/ choćiaż niewinneo/ prze
3:
śládował: muśiałby był ſamże tym złym zoſtáć/ iákim być Sau
4:
lá/ ſwego głownego nieprzyiaćielá/ duchem Bożym/ opowie=
5:
dźiał/ mowiąc ku niemu: Stára to przypowieść twierdźi: Od
6:
złośnikow wychodźi złość/ 1. Sám. 24. ꝟ 14. A wedle Chriſtu=
7:
ſá Páná/ zalibym też zá cżłeká/ zły ſkarb w ſercu ſwym máiące=
8:
go oſądzony nie był? (Máth. 12. ꝟ 35.) gdybym co złego miał/
9:
I. M. ábo życżyć/ ábo y myślić? á nie rácżey przedśię miłowáć/
10:
prawdę ſzcżyrze mowiąc? Choćiażći to widzę práwie ná oko/ z
11:
piſánia tego X.K. przećiwko mnie/ żem ieſzcże nigdy od moiego
12:
ná świát národzenia/ nie miał ná ſię ſroſzſzego y nięmiłośierniey=
13:
ſzego nieprzyiaćielá. Choćiażem ich iuż też po troſze doznawał/
Nád X.K.
Marćin nie
miał nigdy
więtſzego nie
przyiaćielá.

14:
ktorzy mię też tákże/ dla ſámey prawdy nie nawidźieli. Bo o ty
15:
docżeśne światá tego fráſzki/ nigdym ſię z łáſki Bożey z żadnym
16:
nie wádźił: choćiaż mię też podcżás y ſzkodzono y krzywdzono.
17:
A ták iż przećiw I.M. piſzę/ ieſlibym to cżynił z nienawiśći/ ábo
18:
z gniewu nieprzyſtoynego/ iákoby tylko myſląc wet zá wet od=
19:
dáć: á nie z miłośći/ okázuiąc ſwą y ſwych niewinność: ſtáráiąc
20:
ſię o wyſtáwienie prawdy Bożey ná iáśnią/ ku pozyſkániu I.
21:
M. y kogo drugieo/ muśiałbym ſię pierwey ſam z ſynoſtwá Bo=
22:
żego wyzuć. O ktorym ono ták ſam Meſyaſz ſyn Boży mowi:
Prożno ſię ten
chłubi z Chri
ſtyáńſtwá
kto nienawi-
dzi blizniego.

23:
Mowię wam/ miłuyćie nieprzyiaćioły wáſze/ błogoſławćie tym
24:
ktorzy was przeklináią/ dobrze cżyńćie tym ktorzy was máią w
25:
nienawiśći/ á modlćie ſię zá tymi ktorzy was draźnią y przeſlá=
26:
duią: (Math. 5. ꝟ 44. Luk. 6. ꝟ 27.) iáko ſię to potym niżey
27:
doſtátecżniey pokázowáć będźie. Y prożnobym ſię záiſte chłubić
28:
miał z Chriſtyáńſtwá: y nieſłuſzniebym ſię odzywał do świętey
29:
náuki Apoſtolſkiey: gdybym/ wiedząc to/ iż nie złe zá złe/ ále do=
30:
bre zá złe wierni nieprzyyiaćielom ſwym oddáwáć máią/ (Rzym.
31:
12. ꝟ 14.) ſam przećiw temu co opák cżynić miał. Aleć vfam Pá=
32:
nu Bogu moiemu/ iż mię on ſam tego vchowa. Bo ácż ſobie
33:
świát tego/ bá y ćiáło nieokrocone/ pozwala: iednák iż mnie/ y
34:
z moimi mnogimi/ iuż racżył Pan moy Meſyaſz mnie od Bogá
35:
dány/ od świátá ſobie odłącżyć/ y od pomſty nieſłuſzney ćieleſney
36:
odtárgnąć/ y od gniewu nie Chriſtyáńſkiego/ ktory cżęſto wię=
cey ſzkodźi


strona: 9

ná Wędzidło X.K.P.9
1:
cey ſzkodźi gniewliwemu/ ániż onemu ná ktorego ſię on gniewa
Gniewliwy
ſobie więcey
niż inſzemu
ſzkodzi.

2:
vſkromić po cżęśći iákoż przykłádow y świádectw tákich wiele
3:
ieſt w piſmie ś. gdźie ſię złość ná głowę złego obráca: że ſię zły
4:
miecżem ſwym/ ktory ná kogo inſzego nośił/ przebija: iáko te=
5:
go ſam zły Saul ná ſobie też doznał. Przetoż/ to mowię/ iż cho=
6:
ćiaż mię wiele złego od I.M.X.K. podkáło: bo mię práwie iá
7:
ko ná mięśne iatki wydał: iednák wſzytko to nie ieſt v mnie ták
8:
gwałtownie mocną rzecżą: żeby mię zmoc y z vmyſłu moiego
9:
zbić miáło: y od Páná moiego y od mego przećiw niemu powi=
10:
nowáctwá oderwáć: á práwie iakoby z owce wilká/ á z wierne=
11:
go niewiernikiem mśćiwym vcżynić. Abowiem ia/ ácżkolwiek
12:
I.M. odpiſowáć będę/ dawáiąc o ſobie ſpráwę/ w cżymem nie=
13:
ſłuſznie/ y ſam zoſobná/ y záraz z bráćią moią ieſt vdrápan y v=
14:
ſzcżypan: tákże też vkázuiąc I.M. grube y ſproſne od prawdy
15:
zbáwienney ſłowá Bożego odſtąpienie/ y nie Chriſtyáńſkie áni
16:
też duchowne poſtępki: mowy o Bogu y o Chriſtuśie Iezuśie
Ktore obłędli
wośći X.K.
pokázowáć
ſię będą.

17:
niewłaſne: piſmá ś. złe vżywánie z ſámym ſię ſobą y z inſzymi
18:
nie zgadzánie: Papieżá Rzymſkiego nieſłuſzne vſpráwiedliwiá=
19:
nie: Antychriſtá nieprzyſtoyne/ ná kogo inſzego wkłádánie/ ꝛc.
20:
gdźie ſię będźie muśiáłá ſzcżyrze po proſtu prawdá mowić: kto=
21:
ra bárzo rádá ludźi w ocży kole: á zwłaſzcżá gdy przyidźie z potę
22:
żnym tłumieniem/ á práwie iákoby z licowánim błędow: wſzák
23:
że iednák wſzytko to pochodźić będźie/ z ſercá ſpokoynego y ży=
24:
cżliwego Chriſtyáńſkiego: ku temu nawięcey końcowi/ áby pro-
25:
fligatis humanis commentis, & Deo inimicis mendacijs, & ſuperstitioſis
26:
adinuentionibus. ſalua tandem permaneat verbi Dei & veritas & puri-
27:
tas. Aby mowię prawdá zbáwienna w ſwey ſzcżyrośći zoſtáłá/ o
Dla cżego y
iákim duchē.

28:
cżyśćioná y oſwobodzona będąc od zgwąłcżenia y zniewolenia
29:
ſwoiego: Ktora/ ſtárych ieſzcże niektorych ludźi filozowſkimi
30:
wykręty/ podwrocona á potym y przywałoná ieſt: że iey y ći kto
31:
rzy ſię też rádźi o znáiomośći Bożey z pilnośćią wywiáduią/ oba
32:
cżyć ieſzcże cále iáko przyſtoi do końcá nie mogą. A to dla tego
33:
nawięcey/ że ſię onych filozowſkich regułek y terminow/ práwie
34:
z mlekiem máćierzynſkim/ ták opili/ że ſię z nich wyſzumáć nie
35:
mogą: choćiaż błędy niektore iuż cżyśćie widzą y po cżęśći ſię ni
36:
mi brzydzą/ á drudzy ſię iuż y zá nie wſtydzą: chociaż ie nie iáko
bieſzcże


strona: 10

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/10.
1:
ieſzcże omawiáią. Ale ty błędy pokázowáć ſię ná ſwych miey=
2:
ſcách będą. Choćiażby ſię tedy/ iákom iuż rzekł/ y przyoſtrſzym
3:
co mowiło: iáko ſię godźi mowić/ prawdę gwałtem z zniewo=
4:
lenia ná iáśnią dzwigáiąc: iednák tá oſtrość/ nie poydźie ták
5:
dálece przećiw ſámey tylko I.M. oſobie/ (ktorey ia z ſercá ſzcży
6:
rego więcey życżę poznánia prawdy zbáwienney/ niż tych y nád
7:
ty ktore ma ieſzcże nazacnieyſzych/ y tytułow y dochodow) iáko
8:
przećiw ſámym błędom/ ktore ſpolne ſą I.M. z inſzymi nabo=
9:
żeńſtwá Rzymſkiego ludzmi. Wyiąwſzy/ gdźie iuż rzecż ſámá do
10:
tego przyćiśnie: bo bez tego zá powodem I.M. nie może być
11:
w wielu rzecżách. Nie poydźie też z pokrywką y wymowką: iá=
12:
kiey więc też podcżas niektorzy/ w tákim vkrzewdzeniu y vpo=
13:
licżkowániu/ zwykli vżywáć/ gdy więc záś komu zá to odłáiwá=
14:
ią/ mowiąc: Ey nie mogęć ia być bez tego: tákieć ieſt przyro=
15:
dzenie moie: nie radćibym też pod cżás ták ſię bárzo gniewał/ y
16:
ták oſtrze nád miárę mowił y piſał: ále coż potym/ gdy ſię zdra
17:
źniony y vkrzywdzony będąc wſtrzymáć y pohámowáć nie mo=
18:
gę. Lecż ia da Pan Bog/ ktoremu vfam/ od tego ſię hámowáć
19:
będę: tylkoż prawdy zbytnim folgowániem nie niewoląć z in=
20:
ſzey ſtrony/ gdy ią z drugiey oſwobodzáć będę. Nie będźie też
21:
to z żądániem pomſty od Bogá/ iáko drudzy cżynią/ gdy ſię
22:
ſámi krzywd ſwoich pomśćić áni mogą áni vmieią: á to wedle
23:
żądośći ſercá ſwoiego: chcąc áby ſię ſam Bog zá nie pomśćił:
24:
iáko to y niektorzy pobożni ſtárego Teſtámentu ludźie dźiáły=
25:
wáli: co iuż w Chriſtuśie Iezuśie mieyſcá nie ma: ále poydźie/
26:
z życżliwośći napráwy/ y z modlitwą y z wzdychániem do Bo=
27:
gá: áby y I.M. y inſzym z nim/ dał Pan Bog/ z odpuſzcżeniem
28:
grzechow y wyſtępkow ich/ vpámiętánie y záſtárzáłych błędow
29:
Antychriſtowſkich poznánie y odrzucenie. Bo ia to cżyśćie wi=
30:
dzę/ iż ich tám wiele ieſt/ ktorzy z niewiádomośći błądzą: á błę
31:
du tego nie bacżą/ áni do śiebie cżuią/ iákożem ſam tego ná ſo=
32:
bie doznał. Cżynić tedy y poſtępowáć ták przećiw nieprzyiaćie=
33:
lowi ſwemu będę/ iáko cżynił Stefan pierwſzy męcżennik Chri=
34:
ſtá Páná z nieprzyiaćioły ſwoimi: życżąc im przedśię/ choćiaż z
35:
ſtrofowániem ich złośći/ tego od Bogá/ iáko y Chriſtus Pan/
36:
áby im tego grzechu nie pocżytał/ ále im odpuśćił/ gdyż y ſámi
niewiedźieli


strona: 11

ná Wędzidło X.K.P.11
1:
niewiedźieli co cżynili/ gdy go y przeſládowáli y potym zámor=
2:
dowáli.
Marćin Bogu
porucżywſzy
gniew X.K.
ktory zna.

3:
KA P. 2. Cżuięć ia to bárzo cżyśćie/ iż I.M.X.K. ták ieſt
4:
niechętnego ſercá ku mnie/ y ku bráćiey moiey/ choćiaż tego rzec
5:
nie może/ żeby kiedy odemnie miał być obráżon y znieważon/
6:
ábo nie vcżcżon: bo I.M. nie znam/ á podobno też y on mnie:
7:
żeby nie tylko rad zelżył: w nienawiść do wſzytkich przywiodł: o
8:
gárdło przypráwił/ ále to pánu Bogu moiemu porucżam. Wi=
9:
dźieć to y rozumieć káżdy bácżny może. Boć nie dármo y Trybu=
10:
nał winuie/ że mię przy Lublinie y z moimi ćierpi: y nie bez zápál=
11:
cżywey pewnie żądośći pomſty vſtáwicżnie ná pány y poſpolſtwo
12:
w káżdym kazániu ſwym wołał: pobudzáiąc nákoniec y K.I.M.
13:
y podżegáiąc przećiw nam: ále też bacżę to cżyśćie/ by to w I.M.
14:
władzy było/ radby mię y do piekłá odeſłał. Boć ſię też nie dár=
15:
mo przez kilká lat/ ná mię gotował/ y ták oſtre Wędźidło ná
16:
mię vkował. W ktorym/ y mnie y moie wſzytkie/ nie tylko iákoś
17:
dźiwnie/ bárziey ſnadź niż po Włoſku brámuie/ á choćiaż ſznurku=
18:
ie y háwtuie/ kápturká przykrawa/ y vśilnie ná káptur woła: vty
Bo y ná ká-
ptur woła.

19:
ſkuiąc/ że ſię w nim/ wedle rzecży poſpolitey poſtánowienia (vt
20:
opipatur, ſed non iuxta Christum) exekucya nie dźieie. Co niewiem/
21:
ieſliż wſławionemu Káznodźiei przyſtoi: y ieſli też to wedle zdro
22:
wego rozſądku/ ktorym ſię rzecży poſpolitey ſtrożowie rządzą/
23:
cżyni: ktorych bácżnośći y zdrowemu rozſądkowi ia też to zoſtá=
24:
wuię: ne ſutur vltra crepidam. Oni to pewnie lepiey wiedzą/ ieſliż
Ná rozſądek
iy bácżnych
ludzi dáie.

25:
káptur/ ná ludźi ſpokoyne/ ſkromne/ cnoty i pobożnośći pilnuią
26:
ce/ krzywdy z ſwą ſzkodą ćierpiące/ żadnego nie krzywdzące: cho
27:
ćiaż by ſię z drugimi w wierze nie zgadzáli: áleby oprocż tego we
28:
dle świátá vcżćiwie żyli/ y z káżdym ſię o pokoy ſtáráli. cżym ſię
29:
my z łáſki Bożey chłubimy: poſtánowiony ieſt? Cżyli ná zwayce/
30:
nierządniki/ gwałtowniki/ morderze/ łupieſcże/ ná cudze ſię tár
31:
gáiące ꝛc. choćiażby oni powſzechneo Rzymſkiego kośćiołá wiáry
32:
pilnowáli?
Vkázuiąc ſwe
y bráćiey
vcżćiwe obco
wánie.
Co ſię żywotá náſzeo dotycżeć ieſli go I.M. nie świá
33:
dom/ iákoż/ ia ták tuſzę/ iż nie świádom: (bo by świádom był:
34:
á to by co cżyni cżynił: wierzę żeby to przećiw ſumnieniu ſwemu
35:
cżynił/ y práwieby chcąc ná ſię gniew Boży wzbudzał) otoż ie=
36:
dnák godźiłoby ſię było pierwey od vcżćiwych/ á w prawdźie ſię
b 2wedle


strona: 12

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi.12.
1:
wedle miárki ſwey kocháiących/ mieſzcżan Lubelſkich/ przy kto
2:
rych iuż od nie máłego cżáſu mieſzkamy/ o żywoćie náſzym dowie
3:
dźieć/ niż ſię ták to Wędźidło bez głowy Chriſtá páná/ y wodzy
4:
ſłowá Bożego ná świát wypuśćiło. Niechby był ieden ktory z
5:
ſąśiad vcżćiwych wyſtáwiony/ ktoryby to ſpráwiedliwie rzec
6:
mogł/ y z dobrym ſumnieniem twierdźić/ żeſmy ktoreo podeſzli:
7:
żeſmy oſzukáli: żeſmy zdrádźili y vkrzywdźili? ábo żeſmy nákoniec
8:
tákich między ſobą ćierpieli/ ktorzyby nieſpokoynymi byli: we=
9:
dle náuki chriſtuſowey nie żyli: ále ſię z drugimi gomonili ꝛc. Nie
10:
trzymam tego o żadnym vcżćiwość y cnotę miłuiącym/ choćiaż
11:
ſię z námi w wierze nie zgadza/ áby to kiedy/ komu k woli/ ábo
12:
zá cżyią namową y napráwą/ przećiw nam mowić miał. Boć y
13:
to nie ládá co/ że y ſam X.K. w przedmowie ſwey/ cżuiącli ſię/
14:
nie cżuiąc li/ lub też tu cżego inſzego w tym/ iáko bacżę/ ſzukáiąc/
15:
nápiſáć racżył. Ze ſię mu żaden w Lublinie nie ozwał/ choćiaż
Iáko y ſam X.
K. świádcży
iż od żadnego
z nas nie był
gában.

16:
nas záwżdy ná ſwych kazániach wyzywał: ná co ſię iuż od kogo
17:
inſzego nieco nápiſáło. Boć koniecżnie z tych X.K. ſłow/ znáć ká
18:
żdy bácżny może/ że od nas nie był turbowan y niepokoion: áni ſię
19:
my też w niepokoiu/ w rozruchách y ſzkolnych filozowſkich wal=
20:
kách nie kochamy: ále wezwánia náſzeo vcżćiwie pilnuiemy. Bę
21:
dąc iednák záwżdy gotowi dáć pocżet tey nádzieie ktora w nas
22:
ieſt/ káżdemu o niey ſię pytáiącemu. A dáć że wſzeláką ſkromno=
23:
śćią y vcżćiwośćią w duchu ćichym. A gdy to ták ieſt/ cżemużby=
24:
ſmy kápturowi/ ná inſtygowánie I.M.X.K. podlec mieli?
Dla wiáry
nieſłuſznie X.
K. ná káptur
woła.

25:
Bo ieſli idźie o wiárę/ tedy dla tey nieſłuſznie X.K. ná káptur
26:
woła. Boby też y to nie było/ iż I.K.M. ſancto, & inuiolabiliter,
27:
etiam á profanis gentibus plerumque ſeruato iureiurando fidem ſuam omni
28:
bus ex æquo interpoſuit, ſe nolle cuiusque fidei imperare: iednákby y to
29:
było zá námi/ iż zá ſławney ſtárych Krolow Polſkich pámięći/
30:
(gdyby ſię iedno kto o tym pilnie ex archiuis regum Poloniæ dowie
31:
dźieć chćiał.) ſkoro ſię Ruś y Litwá z inſzymi z koroną ziednocży
32:
ły/ záwżdy wolność tá káżdemu záchowána byłá (choćiaż Rzym
Wolność ro
żnego wierze
nia záwżdy
pod Krolmi
Polſkimi by-
wáłá.

33:
ſkiey wiáry wodzowie záwżdy inſzych w ſák ſwoy wypráwić ſię ku=
34:
śili) ábo być Greckiey/ ábo Rzymſkiey/ ábo też y Ormiáńſkiey
35:
wiáry. Bo y tá wolnośći ſwey pod zwierzchnośćią Krolow Pol
36:
ſkich z dawnych cżáſow vżywáłá/ y po dźiśieyſze cżáſy vżywa: ácż
kolwiek


strona: 13

Ná Wędzidło X.K.P.13.
1:
kolwiek ſię ty z ſobą nigdy w nabożeńſtwie nie zgadzáły. Y o=
2:
wſzem do dniá dźiśieyſzego/ iáko tá ony/ ták też ony tę zá odſzcże
3:
pieńſtwo y kácerſtwo máią/ y oney ſię ſpráwámi y ceremoniámi
4:
brzydzą. A przedśię pod iedną/ tą docżeśną źiemſką zwierzchno
5:
śćią żywąc/ pokoiu y zgody w rzecżypoſpolitey źiemſkiey między
6:
ſobą nie tárgáią: owſzem ſię ſpolnie z wolnośći ſwych weſelą/ y
7:
z pilnośćią ich przyſtzegáią: káżdy nabożeńſtwá ſwego wedle
Rożność wiá
ry pokoiu w
rzecży poſpo-
litey nie tárga

8:
wiáry ſwey pilnuiąc.A nie może ieden ná drugieo kápturá dla ro=
9:
żney wiáry wewłocżyć. Ani tey ſtárádawna inter diſsidentes in reli
10:
gione confederacyey y poſtánowienia/ á teraz ieſzcże znowu zá=
11:
świeżá odnowioney/ y mądrze y porządnie poprzyśiężoney/ tár
Y pogánie wiá
rę nieprzyia-
ćielom chowá
ią.

12:
gáć. Gdyż y oni ſtárzy pogánie/ nie tylko ſwym/ ále y poſtron=
13:
nym/ á drudzy ieſzcże y nieprzyiaćiołom ſwym przyśięgę y wiárę
14:
rádźi chowáli: A cożby iey więcey chowáć nie mieli/ ktorzy ſię dá
15:
leko od ſtárych pogan wiáry odſtrzelili? Iáko ią ono záchował
16:
Iozuaſz y z Izráelcżykámi ſwoimi Gábáonitom/ Pogánom ná
17:
zginienie od Bogá náznácżonym Ioz. 9. Bo to pewna/ iż ktorzy
18:
kolwiek kiedy wiáry drugim nie chowáli/ ktorzy przyſięgę ſwą
19:
y nieprzyiaćiołom łamáli/ záwſze potym rychło ná ſobie znácżną
20:
kaśń Bożą odnośili.
Ládisław wiárę Turkowi złamawſzy márnie zginął.

21:
Cżeo iáſny przykład/ á nie názbyt zwiotſzá=
22:
ły mamy/ w onym zacnym y mężnym Krolu Polſkim y Węgier=
23:
ſkim Ládiſłáwie/
24:
ktory iż Turkowi/ znamowy zápámiętáłeo cżłe
25:
ká Eugeniuſzá (ále podobno więcey imieniem niż w rzecży) Pa=
26:
pieżá Rzymſkieo / przyśięgę ſwą złamał/przetoż też potym rychło
27:
od nieo márnie/ roku 1444. zginął. Ale to opuśćiwſzy podźmy
28:
też y do Zydow/ podźmy y do Tátárow/ zali y tych nie mamy do
29:
ſyć pod tąż zwierzchnośćią korony Polſkiey/ ktorzy też/ ácż ſię z
30:
żadnymi/ wprzod miánowánymi/ w wierze y w nabożeńſtwie nie
Nigdy w Pol
ſzcże iednáka
wiárá nie by-
łá.

31:
zgadzáią/ (bo też to nigdy nie było/ iáko Polſká Kroleſtwem zo
32:
ſtáłá y wiárę Rzymſką przyięłá/ żeby w niey iednoſtáyna y zgo=
33:
dna między wſzytkimi wiárá byłá.) iednák też przedśię pod ie=
34:
dnym białym orłem y pod iednym zbroynym rycerzem żywiąc/ y
35:
z ſpolnych ſię wolnośći weſeląc/ ſpokoynie wiáry ſwey y nabożeń
36:
ſtwá pilnowáli/ y vżywáli. A nikt nigdy gwałtem od iego wła=
37:
ſney do inſzey niewolon nie był/ y od ſtárey pogáńſkiey/ ktoreyby
38:
ſię ſnadź ieſzcże we Zmodźi y gdźie indźiey mogły znáki nieiákie po
b 3kázáć


strona: 14

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/14.
1:
kázáć/ ále namową więcey y darámi iáko świádcżą one białe ſu=
2:
knie ktorymi do krztu Litwę wabiono. Teraz oto dopiero/ nie=
3:
ktorych przodkow ábo ſtárſzych wiáry ſwey/ náśláduiąc X.K. tę
4:
wolność nie tylko ſwym ále y opcym narodom ſpołecżną/ ćiáłu
5:
y krwi ſwoiey odiąć/ á práwie gwałtem wydrzeć vśiłuie. A dla
6:
cżegoż? pewnie nie dla cżeo inſzego/ iedno iż ſię Rzymſkich Pa=
7:
pieżow vſtáwy dla ſłowá Bożego y náuki Chriſtuſowey porzući
8:
ły. V ktorego iuż pewnie lepſzy muśi być Zyd (iż ták rzekę wedle
9:
poſpolitey mowy.) y Tátárzyn/ niżeli wierny y pobożny Chriſty=
10:
ánin. Bo wżdy ći/ ták mniemam od I.M. pokoy ſwoy máią: á
11:
my ſię nieboracżkowie przed I.M. ośiedźieć nie możemy. A ieśli
12:
oto idźie/ że nas X.K. dla vchwały Papieżá Rzymſkiego/ ma v
13:
śiebie zá heretyki: tedy y ták niewiem coby to do tego miáło/ gdyż
14:
wiárá ieſt dar Boży: á gdy też tego Bog nie kazał żebyſmy w
15:
Rzymſkiego kśiędzá Papieżá wierzyli: gdyż przeklęty ieſt kto w
W Papieżá
Bog nigdi wie
rzyć nie każał

16:
cżłowieká vfa/ á ćiáło ma podporą ábo rámieniem ſwym. Ale
17:
niechby to ták było (co da pan Bog/ ſądząc thę rzecż ſpráwie=
18:
dliwie wedle Ewánieliey/ nie ieſt.) żeſmy wedle Papieżá/ X K.
19:
k woli Heretycy: iákich on ſobie máło nie bez licżby nácżynił/ z
20:
tych wſzytkich/ ktorzy przed nim/ iáko Pan Chriſtus przed ku=
21:
śićielem/ vpádáć niechcą: á coż? Więc żeby ſię y ták ſędźiemu
Gdyby Here
tyki ſpráwie-
dliwie ſądzić
miał, tedyby
żadnym fol-
gowáć nie
miał.

22:
ſpráwiedliwemu godźiło/ gdyby Heretyki ſądźić y káráć miał/
23:
iednych zgołá ćierpieć y z nimi przebywáć/ iádáć y pijáć/ od nich
24:
co kupowáć y ſpráwy iákie miewáć/ á może być że y vpominki
25:
bráć/ á drugich nienawidźieć/ przeſládowáć/ y o ich ſię wſzytko
26:
złe ſtáráiąc y krwie ich pragnąc? Nie tuſzę/ żeby táki ſędźia miał
27:
być ſpráwiedliwym? Bo ieſli idźie o Heretyki y odſzcżepieńce/
28:
ktore ſobie pocżynił z hárdośći ſwey Papież: tedy ia to náyduię
29:
in Elucidario errorum ritus Rutenici. Tract. 1. cap. 1. Iż wedle Rzym
30:
ſkiego kośćiołá dekretu/ á nie wedle też ſłowá Bożego/ między
Wedle Papie-
żá Ruś nau-
pornieyſzy od
ſzcżepieńcy,
á wżdy ich
ćierpią.

31:
wſzemi narody/ ktore ſię odſtrzeliły od Rzymſkiego nabożeń=
32:
ſtwá/ (iáko tám ſtoi) niemáſz odſzcżepieńcow (áleć ia niewiem
33:
kto ſię od koo odſzcżepił? gdyż to pewna iż Greckie zbory y prze
34:
dnieyſze záwżdy y ſtárſze były: y przednieyſze y zacnieyſze Piſárze
35:
miáły.) vpornieyſzych nád narod Ruſki: bo ſię z nimi nie godźi y
36:
małżeńſkiego przyiaćielſtwá ſtánowić/ y nie okrzćiwſzy znowu
przyimowáć


strona: 15

ná Wędzidło X. K. P.15.
1:
przyimowáć ꝛc. A wżdy/ zá ták ſrogim oſądzenim ich/ przedśię
2:
im wolnośći ich nie odeymuie/ áni ná nie kápturá woła/ áni
3:
przed wſzemi ná nie inſtyguie: (boby też podobno nie bárzo nád
4:
ſobą X.K. przewodźić dáli.) á przećiw nam wſzytko to cżyni y
5:
Wędźidło kuie więcey ſię vtuláiącym/ y wedle tego dekretu ich
6:
właſnego/ nie ták bárzo winnym: iáko ſię potym y z właſnych
7:
ſłow I.M.X.K. pokaże. Co iáko ſpráwiedliwie y ſłuſznie cżyni/
8:
dźień to on oſtátecżny pokaże/ gdźie to wſzytko ná iáwią przyi=
9:
dźie. Wſzákże iednák y nam to teraz napirwey/ niż ſię co gło=
10:
wnieyſzego przedśię weźmie/ trzebá w tych pierwſzych kśiążkach
11:
obacżyć/ quo iure, quáue iniuria, cżyni to przećiw nam I.M. cokol
12:
wiek iedno cżyni: ſłuſznieli: nieſłuſznieli przyſtoili to I.M. ábo
13:
nie przyſtoi: y ieſliſmy też do tego I.M. dáli przycżynę ábo nie:
14:
á inſzy niech ſądzą.
15:
KA P. 3. Vpátruię to w piſániu I.M. że on ſobie tego/
16:
iákoby rzecży ſłuſzney y przyſtoyney/ wedle mniemánia ſwoiego/
17:
pozwalá: iż też ták teraz kośćioł iego dźiáła: zá ktorym on iáko
18:
zá páwęzą ſtoiąc/ tym śmieley nas lży/ háńbi/ náiezdza/ y iáko
19:
ſam piſze/ ſuperos cum nequeat flectere, piekłem zátrząſnąć obiecu=
20:
ie/ ná kreẃ náſzę inſtyguiąc/ y wſzytkie ſtany przećiw nam pobu
21:
dzáiąc. To ſobie zá ieden fundáment/ tego wſzytkiego poſtęp=
22:
ku ſwoiego przećiw nam biorąc: Iákoby ſię Chriſtiáńſkiemu
Argument
X.K. ná kto
rym záſádził
wſzytko ták
ostre przećiw
nam ſzturmo
wánie.

23:
cżłowiekowi Heretyki ták przeſládowáć/ wygániáć y mordo=
24:
wáć godźiło. A ták też w tę nádzieię/ wedle też kośćiołá ſwoie=
25:
go/ á nie według ſłowá Bożego/ nas ſobie Heretykámi pocży=
26:
niwſzy/ ták Wędźidłem ſwym iáko y ná kazániach/ y w zgro=
27:
mádzeniach wſzytkich przećiw nam pobudza.
28:
Otoż nam tákową I.M. Logikę Papieſką/ nie Chriſtiáń=
29:
ſką/ potrzebá tu będźie wedle ſłowá Bożego/ wedle ſtárych nie=
30:
ktorych w tey mierze pobożnieyſzych oycow/ á potym y z ſámeo
31:
piſánia I.M. roztrząſnąć y rozſądźić. Mniema X.K. iż mu ſię
Odpowiedź
ná árgument.

32:
godźi/ y powinien ieſt/ przeto iż ieſt Krześćiáninem/ heretyki
33:
nie tylko lżyć ále też y przeſládowáć y mordowáć: ábo gdyby
34:
ſam nie mogł dla kápłáńſtwá ſwego ábo duchowieńſtwá/ tego
35:
rękomá ſwymi wykonáć/ tedy to przez inſze cżynić/ onych pobu=
36:
dzáiąc/ y onych w tym rozgrzeſzáiąc: á práwie powroz/ miecż y
ogień


strona: 16

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/16
1:
ogień do ręku z przynaglánim oſtrym podawáiąc: á iáko mowią
2:
cżapkę ná kołek záwieśiwſzy/ to przedśię z śiebie ſkładáiąc. Ale
3:
ſię trzebá bać by w tym coś podobnego nie było onemu ſądowi/
4:
ná ktorym przedśię zdány był Chriſtus Pan ná śmierć/ choćiaż
5:
Xięża mowią/ Nobis non licet interficere quenquam, nam ſię nie go=
6:
dźi nikogo zábijáć: Piłat też ręce vmywa niechcąc być winien
7:
krwie niewinney. Ia záś dufáiąc Bogu y ſpráwiedliwośći iego/
8:
w nádźieię ſłowá tego świętego to śmiele twierdzę. Iż gdyby X.
9:
K. był Chriſtiáninem duchownym/ áboby przynaymniey wiedźiał
10:
dobrze y rozumiał/ co to ieſt być Chriſtiáninem: tedyby ták ni=
11:
gdy nie dumał/ nie piſał/ áni ſię ták śierdźił/ iáko ſię piſząc y
12:
mowiąc śierdźi. Ale iż tego niewie áni rozumie: bo to ieſzcże zá=
13:
kryto ieſt przed ocżymá iego: á co więtſza/ iż on więcey Pápieżo
14:
wi Rzymſkiemu z kośćiołem iego vfa/ niżli ſynowi cżłowiecże=
15:
mu Iezuſowi Chriſtuſtuſowi cżcią y chwałą od Bogá vkorono
16:
wánemu/ ſędziemu żywych y vmárłych od Bogá poſtánowione
17:
mu: przetoż nie dźiw iż I.M. do tákiey przychodźi zápálcżywo
18:
śći przećiw nam nędznikom.
19:
Ia bacżąc to/ iż ich wiele ieſt w tym tám nabożeńſtwie I.
20:
M. ktorzy z omamienia ſwych niektorych pryncypałow/ z nie=
21:
wiádomośći to cżynią/ ábo zezwaláią ná to do cżego X.K. onym
22:
ieſt vſtáwicżnym inſtygatorem: á drudzy też to y ſámi zá wiárą
23:
tą nábytą zwierzchowną przećiw nam cżynią: tedy to zá Bożą
24:
pomocą okázowáć tu będę/ w tych pierwſzych kśiążkách: że ten
25:
żaden nie może być prawdźiwym Chriſtyáninem/ ktoryby nie tyl
Chriſtiáninē
być nie może
kto przeſládu
ie y morduie.

26:
ko mordował ábo prześládował/ ále też y ten coby iedno z dru=
27:
gimi ná to zezwalał/ nienawidźiał/ lekce ważył/ Racha mowił/
28:
ábo náwet nie miłował: á nie tylko przyiaćielá/ ále też y nieprzy
29:
iaćielá ſwoiego. Ponieważ Chriſtyánin práwy/ rácżey ma ſam
30:
prześládowánie ćierpieć/ y rácżey duſzę ſwą położyć/ niżby ábo
31:
kiedy miał kogo prześládowáć/ ábo mu zdrowie iego odeymo=
32:
wáć: á choćiaż też tylko do odięćia komu inſzemu drogę pokázo
33:
wáć. Bo Chriſtyánin práwy (iákom iuż rzekł) powinien nie tyl=
34:
ko bráćią y bliźnie miłowáć/ ále też y nieprzyiaćioły: dobrze im
35:
ieſzcże cżyniąc/ á nie zle/ y zá nimi ſię modląc: chceli zoſtáć Chri
36:
ſtyáninem. Bo kto tego nie cżyni (iákoż ich wiele nie cżyni)
ſynem


strona: 17

ná Wędzidło X.K.P.17.
1:
ſynem Bożym być żadną miárą nie może/ ábo Chriſtiáninem.
2:
Przeto iż tego nie cżyni co iáśnie ſwym cżynić Chriſtus Pan roz=
3:
kazał mowiąc im: Iać wam powiedam/ miłuyćie nieprzyiaćio
4:
ły wáſze: błogoſławćie ty ktorzy was prześláduią ꝛc. dokłádiąc
5:
tego: ábyśćie byli ſynmi oycá wáſzego ktory ieſt w niebie/ Math.
6:
5. ꝟ 44. Luk. 6. ꝟ.27. Kto tedy miłość ma ku komu/ temu ni
7:
gdy złeo nic cżynić nie będźie/ Rzy. 13. ꝟ 10. á tym ſię też z Bogá
8:
być pokaże. Kto záś miłośći tey od Bogá rozkazáney nie ma/
9:
ten też y Bogá ſámego miłowáć nie może/ y Bogá w nim nie=
10:
máſz (I. Ian. 4. ꝟ 20) ponieważ Bog ieſt miłość: A kto mieſzka
11:
w miłośći/ w Bogu mieſzka/ á Bog też w nim/ y tákowy ſię z
12:
Bogá národźił/ (támże ꝟ 7.16. ꝛc.) Kto záś nienawidźi brátá
13:
ſwego/ ieſt mężoboycá: ktory nie może mieć mieſzkáiącego w ſo
14:
bie żywotá wiecżnego: 1. Ian. 3. ꝟ 15. A iż X.K. z wielą pomo=
15:
cnikow ſwych żadney w ſobie miłośći tákiey/ iáką tu duch Bo=
16:
ży záleca/ y rozkáuie nie ma: owſzem ſię ieſzcże vpornie przećiw
17:
niewinnym śierdźi/ ná nie inſtyguie/ vſtáwicżnie vkrzyżuy vkrzy
18:
żuy/ zábiy zábiy woła: przetoż tym ſámym znácżnie to po ſobie po
19:
kázuie/ iáko dáleko ieſt od Chriſtuſá/ od ſynoſtwá Bożego/ y
20:
co zá tym idźie/ mądremu doſyć. Bo niech by ták było/ (iákoż
21:
przed Bogiem/ ktory wie ſkrytośći ſerc/ nie ieſt.) żem ia/y z brá
Y złych ludzi
wiernemu nie
godzi ſię prze
ſládowáć.

22:
ćią moią/ ieſt Heretykiem/ ieſtem też złym cżłekiem/ ieſtem prze=
23:
ćiwnikiem y nieprzyiaćielem I.M. y niech ieſzcże ſam X.K. zmy
24:
śli ſobie przećiw mnie co chce gorſzego: ázaż by on przedśię/ gdy
25:
by prawdźiwie Chriſtiáninem był duchownym/ pozwolić tego
26:
kiedy ſobie miał/ żeby mię dla tego nienawidźieć/ chćieć drápáć/
27:
ná mię inſtygowáć/ przeſládowáć/ krwie moiey prágnąc miał?
28:
Rzecż tá/ nie tylko v mnie/ ále/ wierzę/ y v káżdego pobożnego
29:
y vcżćiwego Chriſtiániná/ á náwet y v pogániná/ ktoryby ie=
30:
dno weyźrzeć chćiał w práwá Chriſtuſowe w nowym przymie=
31:
rzu opiſáne/ ieſt nigdy niepodobna. Azaż też y ſam Pan Chriſtus
32:
nie miał ná ſię wiele y iáwnych y pokrytych nieprzyiaćioł y prze=
Christus y A
postołowie
nieprzyiaćioł
ſwych nieprze
ſládowáli.

33:
ſládownikow? tákże też y prawdźiwi vcżniowie iego? Ktore=
34:
goż wżdy kiedy z nich (proſzę y dla Páná Bogá niechby y ſam
35:
X.K. w to pilno weyźrzał/ boć idźie o iego zbáwienie.) przeſlá=
36:
dowáli? ná ktorego kiedy zá to/ lub przed zwierzchnośćią/ lub
cprzed


strona: 18

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/18
1:
przed poſpolſtwem inſtygowáli nierzkąc z potwarzy iákiey/ á=
2:
le y zá naſłuſznieyſzą ktoraby ſię im od nieprzyiaćioł podáłá przy
3:
cżyną. Ktoremu też kiedy y wet zá wet/ y złym zá złe/ mſzcżąc ſię
4:
ſámi śiebie/ oddawáli? Abo kiedy ſię też od śiebie vcżyć pom=
5:
ſty/ gniewu/ nienawiśći drugich/ potwarzy/ prześłádowánia/
6:
ná kreẃ cudzą inſtygowánia/ roſkázowáli: á nie rádſzey ćichośći/
7:
miłośći/ odpuſzcżánia/ ćierpliwośći y dobrzecżynienia nieprzyia=
8:
ćielom? A kto ták ślepy/ coby tego z piſmá ś. nowego teſtámen
9:
tu nie widźiał? Mowi Pan ten/ o ktorym zdawná Ezáiaſz 42.
10:
ꝟ 1. 2. 3. prorokował/ iż trzćiny náłomioney złámáć/ lnu kurzą=
11:
cego ſię zgáśić nie miał. Mát. 12. ꝟ 18. Vcżćie ſię odemnie/ iżem
12:
ieſt ćichy/ y pokornego ſercá/ Mát. 11. ꝟ 29. Tenże y zdraycy ſwo
13:
iemu nogi vmywa/ y cáłowáć ſię mu dopuſzcża/ choćiaż to do=
14:
brze o nim iż był zdraycą iego wiedźiał Ian 13. ꝟ 5. Stára ſię oń
15:
y nápomina go/ y v ſtołu ſwego ćierpi: ſtáta ſię y o Ierozolim=
16:
cżyki/ głowne nieprzyiaćioły ſwe/ chcąc ie iáko kwocżká kurcżę=
Christus złe
pod cżás gro-
mił ále bez
pomsty, ku
ich dobremu.

17:
tá pod ſkrzydła ſwe zgromádźić. Máth. 23. ꝟ 37. Gromi też ſu=
18:
rowie y Fáryzeuſze mnichy Bogu y ſobie odporne/ y biedę im o=
19:
powieda: wygánia też bicżem łákome kupce z kośćiołá/ y ſtoły
20:
z pieniędzmi ich przewraca: cżyniąc w tym doſyć woli oycá ſwe=
21:
go niebieſkiego/ y piſmo prorockie wypełniáiąc/ Ian. 2. ꝟ 15.
22:
Máth. 21. ꝟ 12. Wſzákże nie z żadney przećiwko nim nienawiśći:
23:
bo y do miáſtá ich przyiezdzáiąc z płácżem záłował zginienia ich/
24:
że poznáć nie chćieli cżáſu náwiedzenia ſwego. Luk. 19. ꝟ 41: ále
25:
y owſzem z wielikiey przećiwko nim y z ſzcżyrey miłośći. Nie áby
26:
zátráćił: bo też nie ná to przyſzedł/ iáko to ſam powiedźiał/ Luk.
27:
19. ꝟ 10. á 9. ꝟ 56. Máth. 18. ꝟ 11. ále áby to záchował co było
28:
zginęło. Bo ácżkolwiek mogł ſię ſam ſnádnie wſzytkich krzywd
29:
ſwych pomśćić: iednák tego nigdy nie cżynił: owſzem ſię ieſzcże
30:
y zá krzyżownikámi ſwoimi modlił (Luk. 23. v 14.) proſząc áby
31:
im Bog oćiec tego grzechu nie pocżytał: iáko tym ktorzy niewie
Tákże cżynią
y Apoſtoło-
wie.

32:
dźieli co cżynili/ ꝛc. Tákże gdy też poydźiemy y do onych wła=
33:
ſnych y prawdźiwych vcżniow iego: áż ći nas tego tegoż vcżą/ y
34:
toż ſámi po ſobie pokázuią. Iáko to ty ſámy ſłowá Páwłá świę=
35:
tego świádcżą/ gdy mowi: Nie bądźćie nikomu nic winni/ tyl
36:
ko/ ábyśćie iedni drugich miłowáli: (Rzym. 13. ꝟ 8. 10.) Gdyż
miłość


strona: 19

ná Wędzidło X.K.P.19
1:
miłość złego bliźniemu nie wyrządza. Potym też ieſzcże/ wedle
2:
Chriſtuſá mowiąc/ nápomina wſzytkich tymi ſłowy: Nie ſądz=
3:
ćie nic przed cżáſem/ áżby Pan przyſzedł/ ktory oświeći zákryte
4:
ćiemnośći. 1. Kor. 4. ꝟ 5. A potym o ſobie y inſzych wiernych po
5:
wieda/ támże ꝟ 9. mowiąc: Mniemam iż Bog nas poſlednie
6:
Apoſtoły náznácżył iáko ná śmierć ſkazáne (á ꝟ 12. 13.) gdy nas
7:
háńbią/ dobrorzecżemi: gdy nas przeſláduią/ ćierpiemy: gdy
8:
nam złorzecżą/ modlimy ſię: ſtaliſmy ſię iáko plugáſtwá świá=
9:
tá. ꝛc. Lecż o iego dálſzych Chriſtyáńſkich poſtępkách/ może ſo=
10:
bie ktoby o nich niewiedźiał v niegoż cżytáć/ 2. Kor. 6. ꝟ 4. 5. 6.
11:
gdźie y tego potym dokłáda/ do tychże ták mowiąc: Przyimi=
12:
ćież nas: Zadnegoſmyć nie vkrzywdźili: żadnegoſmy nie ſkáźili:
13:
żadnegoſmy z łákomſtwá nie podeſzli. 2. Kor. 7. ꝟ 2. Ale/ długo
14:
ſię rzecżą ták iáſną nie báwiąc/ to mowię: Możeli X.K. po ſobie
15:
z tego wſzytkieo pokázáć to/ coby miał ſpolnego/ wedle tey náu=
16:
ki z Chriſtuſem Pánem y vcżniámi onymi ieo/ ktorzy/ ták iáko v
17:
cżyli/ tákże ſię też y ſpráwowáli: gdyż náuká bez żywego ná ſobie
18:
tychże rzecży pokazánia przykłádu/ á co inſzego ieſt iedno prożny
19:
dzwięk/ ktory z ſtrzaſkiem z ſłowy ſámymi ginie? Ia niewiem/
20:
ktoby mu to/ przypátrzywſzy ſię Wędźidłu ieo / y kazániam ktore
21:
cżęſto inędy cżynią/ przyznáć/ y dobrȳ ſumnieniem podświádcżyć
22:
mogł? wſzákże ieden mniey záwżdy widźi y rozumie/ niż wiele zá=
23:
raz pátrzących y mądrych/ iáko świát ſądźi. Może to być/ że in=
24:
ſzy co inſzego wedle ćiáłá bacżą: ále ia/ mamli prawdę znáć/ we
25:
dle duchá pátrząc ná ty ták iáſne ſłowá Bożego wyroki/ prze=
26:
ćiw nim tego bacżyć nie mogę. A ieſliby to y inſzy ze mną z tychże
27:
świádectw piſmá ś. vpátrowáli: A iákoż X.K. może ſobie be=
28:
ſpiecżnie dobrze tuſzyć/ y beſpiecżnie twierdźić iż ieſt ſynem oycá
29:
onego ktory ieſt w niebie? (Máth. 5. ꝟ 45.) ktory wywodźi
30:
ſłońce ná złe y ná dobre: y dżdżi ná ſpráwiedliwe y nie ná ſpráwie
31:
dliwe? gdyż on nie tylko tego nie cżyni/ żeby nieprzyiaćioły ſwe
32:
miłowáć miał (gdyby y to prawdá byłá żeſmy my I.M. nieprzy
33:
iaćiele) ále ſię ieſzcże ná niewinne ták bárzo śierdźi y krwie ich prá
34:
gnie? Abo iáko ſię może beſpiecżnie przed Chriſtuſem/ ktory ieſt
35:
bádácżem ſerc y nerek/ názwáć od imięniá iego Chriſtyáninem?
36:
iáko namiáſtkiem Apoſtolſkim? gdy wedle tey náuki nie żywie?
c 2owſzem


strona: 20

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/20
1:
owſzem ſię iey práwie w twarz gwałtem wielkim ſprzećiwia?
2:
Pánie Boże wſzechmogący zmiłuyże ſię nád nim/ otworz ocży v=
3:
myſłu iego/ áby mogł vyźrzeć y poznáć to do śiebie/ iáko ſię ty=
4:
mi ſwoimi poſtępkámi oddalił od ćiebie. Aby ſię poznawſzy y to
5:
odſtąpienie ſwe od ſyná twego miłego obacżywſzy/ mogł ſię do
6:
ćiebie náwroćić zá twoim potárgnienim: á ták opuśćiwſzy báł=
7:
wáná páſterzá niemeo / á owce ſyná twego morduiącego/ mogł
8:
ſię pod rząd páſterzá żywego y prawdźiwego od ćiebie poſtáno=
9:
wionego Iezuſá Chriſtuſá vćieć/ y żywotá wiecżnego prze zeń
10:
doſtąpić/ Amen/ Amen.
11:
KA P. 4. Niż ſię ieſzcże w teyże rzecży dáley poſtąpi/
12:
po okazániu tego co ſię powiedźiáło nákrotce: iż nigdy wierny
13:
Chriſtyánin/ práwy vcżeń y náſládowcá Chriſtuſow/ ktoryby ie=
14:
dno chćiał być oycá niebieſkiego ſynem/ inſzych prześládowáć/
15:
krwie prágnąc/ w nienawiść przywodźić/ wyganiáć/ złego nic
16:
nie cżynić/ ná nikogo nie kłáść potwarzy/ o nikim zle mowić nie
17:
ma: gdyż ták Chriſtus y vcżniowie ieo nie cżynili/ áni ták cżynić
18:
kazali ábo náucżáli: godźi ſię y tego dołożyć/ y to też pokazáć:
Nie ći ſą Chri
stiány ktorzy
przeſláduią,
ále ktorzy
przeſládowá-
nie ćierpią.

19:
Iż nie ći ſą ſynmi Bożymi Chriſtuśie/ ábo Chriſtyány práwy
20:
mi/ ktorzy inſzych prześláduią y morduią/ ábo złego co wyrzą=
21:
dzáią/ choćiaż by ſobie nie wiedźieć iákie przycżyny morderſtwá
22:
ſwego y prześládowánia zmyśláli/ y onymi złość ſercá ſwego
23:
krwie niewinney prágnącego fárbowáli: ále ktorzy to od inſzych
24:
ná ſobie odnoſzą. Co ácż iuż z przeſzłych ſłow bácżny cżytelnik wy
25:
rozumieć mogł: wſzákże iż wiele tych ieſt/ ktorzyby ſię podobno
26:
tego przez ſię ſámi nie domyślili: tedy tym folguiąc/ muſzą ſię
27:
ieſzcże y inſze świádectwá ſłowá Bożego tu przytocżyć. Iáko
28:
to/ gdy ták Chriſtus w napierwſzey náuce ſwey/ ktorą y vcżniom
29:
ſwym y tłumom około śiebie będącym podawał/ powiedźieć ra
30:
cżył: krotkimi ſłowy wſzytek żywot prawdźiwych vcżniow ſwych
31:
ſłowy proſtymi opiſuiąc: ktory nie w bogáctwie/ ále w vboſtwie:
32:
nie w weſelu/ ále w płácżu: nie w wrzaſkliwośći/ ále w ćichośći:
33:
nie w náſyceniu ſię ſpráwiedliwośćią/ ále w prágnieniu y łáknie
34:
niu iey. ꝛc. Math. 5 ꝟ 3. ták mowiąc: Iż nie ći ſą ſzcżęśliwi kto=
35:
rzy drugich prześláduią/ onym vrągáią: wſzelákie złe przećiwko
36:
nim mowią: ále ći ktorzy to wſzytko ná ſobie odnoſzą/ dla imie
niá iego.


strona: 21

ná Wędzidło X.K.P.21
1:
niá iego. Iáko to ty właſne ſłowá iego świácżą: gdy ták do
2:
vcżniow ſwych mowi: Sżcżeśliwi będźiećie/ gdy wam vrągáć bę
3:
dą y was prześládowáć/ mowiąc wſzelákie złe przećiwko wam/
4:
kłámáiąc dla mnie/ ráduyćie ſię y weſelćie/ ábowiem zápłátá
5:
wáſzá wielka ieſt w niebie. Math. 5. ꝟ 11. Luk. 6. 20. Ku temuż
6:
też końcowi mowi/wyſyłáiąc od śiebie vcżnie ſwe: żeby zgroma
7:
dzáli owce zginęłe domu Izráelſkiego/ dawſzy im też moc cudow
8:
cżynienia: Nie áby nád kim przewodźić mieli/ łżąc go y nań in=
Christus nie
posłał vcż-
niow ſwych,
áby kogo tra-
pili, ále áby
trapienie ćier
pieli.

9:
ſtyguiąc/ ábo mu ná gárdło ſtoiąc: ále áby chore lecżyli: trędowá
10:
te ocżyśćiáli: vmárłe wzbudzáli (nie żywe zábijáli) dyabły wyrzu
11:
cáli: y tho dármo nie zá pieniądze wſzytko dźiáłáli: gothowi bę=
12:
dąc wzgárdę wſzeláką y wygnánie y prześládowánie ná ſobie od
13:
nieść/ od tych/ o ktorych ſię dobre ſtáráli. Nie mſzcżąc ſię wzgár
14:
dy ſwey y prześládowánia (gdyż ſię to o chriſtuſá ſámeo y też o oy
15:
cá ieo opiera/ Luk. 10. ꝟ 6. Ian. 13. ꝟ 20. a 15. ꝟ 23.) oprocż oświád
16:
cżániem ſię przećiwko nim przez otrząśnienie prochu z nog ſwo
17:
ich á przeſtrzegánim ſię tákich/ co ich do krolow/ do ſtároſt y do
18:
rády poćiągáć y powłocżyć mieli: y do więźienia dawáć/ bijąc ich:
19:
ále ná to záwżdy pámiętáiąc/ iż ich pan poſłał iáko owce w po=
20:
śrzod wilkow: á nie iáko wilki/ owce niewinne y obrony w ſo=
21:
bie nie máiące drapáć/ łupić/ mordowáć/ pożyráć/ zębámi Lwie
22:
mi/ páznokćiámi Ryśiemi/ pokrywſzy ie nadobnie owcżynką: ále
23:
ktorzyby ſámi gotowi byli ćierpieć wſzytko złe/ y od ocyow wła
24:
ſnych/ od bráćiey/ od dźiatek/ od domowych y poſtronnych nie
25:
przyiaćioł. Ponieważ im to znácżnie opowiedźiał/ iż dla iego imie
26:
nia mieli być vwſzech w nienawiśći. Co wſzytko y długimi y iáſny
27:
mi ſłowy Máth. ś. opiſał káp. 10. Co gdyby/ K.X. wźiął przed=
28:
śię/ á chćiałby ſię ſam w ſpráwách y poſtępkach ſwych dobrze
29:
obráchowáć/ y ſpráwiedliwie/ iáko inſzych ſądźi/ oſądźić: nie=
30:
wiem z iákim ſumnieniem/ będąc ták krwie niewinnych owie=
31:
cżek Chriſtuſowych prágnącym/ y ták gorliwie y vśilnie ná nie
32:
inſtyguiącym/ y o nich wſzytko złe mowiącym y onych potępiá
33:
iącym/ nie cżekáiąc ſądu/ ſędźiego ſpráwiedliwego od Bogá ná
34:
to poſtánowionego/ mogłby ábo śmiał by to ſobie przycżytáć:
35:
iż ieſt ſynem Bożym: ktory y złe y dobre ſłońcem ogrzewa y wſzyt
36:
kim dobrze dźiáła:
X.K.niewiē
iáko ſię śmie
zwáć Christi
áninem bę-
dąc przeſlá-
dowcą?
gdyż X.K. wſzytko opák cżyni? Abo żeby był
c 3vcżniem


strona: 22

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/22
1:
vcżniem Chriſtuſowym/ á potomkiem Apoſztolſkim/ gdy też
2:
nie náśláduie owcżych poſtępkow ále w tym przećiwnych/ chcąc
3:
Wędźidłem ſwoim wſzytkich okiełznáć: ktore ná wiecżne prze=
4:
ćiw ſobie/ przed Bogiem/ przed Chriſtuſem y wſzemi zaſtępy
5:
niebieſkimi y źiemſkimi świádectwo vkował? Nuż ieſzcże y ono
6:
co przy oſtátecżney wiecżerzy ſwey (że inſzych wiele świádectw
Vstáwicżne
ſwym przeſlá
dowánie Chri
stus opowie-
dział.

7:
niebędę ſpominał) o tymże vſtáwicżnym przeſládowániu y mor
8:
derſtwie ktoremu podlec mieli vcżniowie iego od niewiernych
9:
niezbożnikow zali ſię też z tym nie ſtoſuie? A co im tám inſzego
10:
opowiedźieć racżył Chriſtus Pan/ ieſliż nie toż? Nie iáſneli ſą
11:
ty ſłowá iego/ ktore ták mowił? Tomći wam opowiedźiał/ á=
12:
byśćie ſię nie gorſzyli: Wyłącżąc was z zgromádzenia. Y przyi=
13:
dźie tá godźiná/ ze wſzelki ktory was zábijáć będźie/ mniemáć
14:
będźie iż cżyni poſługę Bogu. A vcżynią wam to/ iż nie poználi
15:
oycá áni mnie. Ian 16. ꝟ 1. A iżby im ieſzcże tym więcey ćierpli=
16:
wość w tym wſzytkim zálećił: áżći im y ſam ná ſobie przykład
17:
pokázuie: obránie ich y od świátá wyłącżenie onym przypominá
18:
iąc/ y záraz im podobienſtwem rodźićielki boleſney ſtan teráźniey
19:
ſzy ich przed ocży wyſtáwuiąc/ á weſelem przyſzłym ku wytrwá=
20:
niu popieráiąc/ ták mowi. Ieśliż mnie prześládowáli/ y was ći
21:
prześládowáć będą? Ieſliż goſpodarzá Belzewulem názywáli/
22:
iákoż dáleko więcey domowniki iego? A cżemuż pánie? Iż nie
23:
nie ieſt vcżeń nád náucżyćielá/ áni ſługá nád Páná ſwego. Prze=
24:
toż y tego ieſzcże dokłáda/ mowiąc im: Ieſliż was świát nie na=
25:
widźi/ wiećie iżći mnie pierwey niż was nienawidźiał. Gdyby=
Swiát miłuie
co ieſt iego.

26:
śćie byli z świátá/ miłowałćiby świát co ieſt iego: (iákoby pe=
27:
wnie y Papież nas miłował gdybyſmy też byli z papieſtwá iego/
28:
bá y X.K. by miłował y zá brátá miłego ważył iáko ſam wſpo=
29:
mina fiij.) Lecż iż świátá nie ieſteśćie/ bom ia was obrał z świá
30:
tá/ przetoż was świát nienawidźi Máth. 10. ꝟ 24. Ian 15. ꝟ 18.
31:
A świát ten/ przecżby ták vcżniow Chriſtuſowych nienawidźiał
32:
y dla cżegoby im to wyrządzał/ y tego on dołożyć nie omieſzkał:
33:
owſzem támże záraz tego dokłáda mowiąc: A to wſzytko vcży=
34:
nią wam dla imieniá mego/ iż nie znáią onego ktory mię poſłał.
35:
ꝟ 20. A trochę potym niżey iákoby iuż rzecż tę zámykáiąc/ y
36:
teráźnieyſzy ſtan ich/ y on też przyſzły onym opowiedáiąc: żadney
im


strona: 23

ná Wędzidło X.K.P.23.
1:
im otuchy nie cżyni tu w tym wieku ſzcżęśćia iákiego ćieleſnego/
Zadney otu-
chy ſzcżęśćia
tutecżneo nie
cżynił ſwym
Christus.

2:
áni pánowánia ná Papieſtwie/ ábo Kárdynalſtwie/ ná Arcybi=
3:
ſkupſtwie ábo Biſkupſtwie: ná Sufrágáńſtwie ábo Oficyál=
4:
ſtwie: ná Opáctwie ábo infułáctwie: ná Kánonictwie ábo Dźie
5:
kańſtwie: ná Proboſtwie ábo Plebáńſtwie: áni ná żadnym prze
6:
łożeńſtwie od Antychriſtá wymyſlonym y dźiwnymi ſztukámi
7:
chytrze vbogáconym/ ku pánowániu nád cudzą wiárą/ á podbi
Iáko Papież
ſwoim cżyni.

8:
iánim ſobie pod nogi owiecżek Chriſtuſowych/ iáko dźień dźi=
9:
śieyſzy pokázuie: ále im znácżnie nędzę/ płácż/ śćiſk/ ſmutek/ wy
10:
gnánie/ pzeſládowánie/ nienawiść wſzech/ y mordowánie/ przed
11:
ocży kłádźie/ mowiąc im: Amen ámen mowię wam/ iż wy (nota
12:
wy vcżniowie moi/ co X.K. z iego wſzytkimi nie dolega) płákáć
13:
y łkáć będźiećie/ á świát ſię będźie weſelił: á wy ſię ſmęćić będźie
14:
ćie. Wſzákże ſmętek wáſz wynidźie wam ku rádośći. Niewiáſtá
15:
gdy rodźi/ ſmętek ma/ iż przyſzłá godźiná iey: lecż gdy porodźi
16:
dźiećiątko/ iuż dáley nie pámięta vćiśnienia/ iż ſię národźił cżło=
17:
wiek ná świát. A wykłádáiąc im záraz tę rodźićielkę/ onych ku
18:
niey ſtoſuie/ ták rzecż ſwą końcżąc. Przetoż y wy/ terazći ſmutek
19:
maćie: lecż záśię oglądam was/ á będźie ſię rádowáło ſerce wá=
20:
ſze/ (to ogłądánie nie tuſzę áby iż iuż przyſzło mieli Papieżowie
21:
twierdźić/ lætātur tamen etiam cum malè fecerint, i niechcą nic złeo z
22:
ſwoią kátoliką ćierpieć) á weſela wáſzego/ ábo rádośći żaden
23:
od was nie odeymie. Ian. 16. ꝟ 20. A toć to ieſt oná wąſka dro
24:
gá/ y fortá ćiáſna/ do żywotá prowádząca: á coż gdy ich máło
Wąska drogá
y ćiáſna fortá
do żywotá,
xięza ſię nią
nie wćiſną.

25:
ieſt ktorzy ią náyduią Máth. 7. ꝟ 14. A w Papieſtwie ich nie
26:
máło ktorzy drogą ſwoią bárzo przeſtroną idą: ktorzyby ſię ża=
27:
dną miárą z więtſzymi gárbámi niż Wielbłądowie pewnie nie
28:
wćiſnęli. Lecż przedśię/ ktoby teraz z opuſzcżeniem ſzyrokiey y
29:
przeſtronney/ tey wąſkiey przez Chriſtuſá Páná záleconey nie ſzu
30:
kał/ y w niey/ nálazſzy ią/ nie chodźił: prożnoby ſobie tuſzył żeby
31:
do żywotá wiecżneo wniść miał: gdyż do niego potrzebá wniść
32:
przez wiele kłopotow y vćiſkow: (Dźie. 14. ꝟ 22.) nie ktoreby
33:
cżłowiek komu inſzemu zádawał/ ále ktoreby od inſzego zádáne
34:
ná ſobie nośił. Bo ktoć chce pobożnie żyć w Chriſtuśie/ muśić
35:
przeſládowánie ćierpieć. 2. Tim. 3. ꝟ 12. A nie ma też ſługá Chri
36:
ſtuſow byc walecżny/ (iákoby ſię przeſládowcom ſwym/ y inſzym
krzyżom


strona: 24

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/24.
1:
krzyżom odśiekáiąc y odgryzáiąc.) ále vkłádny przećiwko wſzyt
2:
kim: ſpoſobnym też ku náucżániu/ (nie ku oſkarzániu/ ábo inſty=
3:
gowániu/ gdyż to ſztuká iedná ieſt onego wężá ſtárego. Obiá.
4:
12. ꝟ 10.) y złych znoſzeniu: (nie mordowániu) w ćichośći zno=
5:
ſząc tych ktorzyby ſię ſprzećiwiáli (2. Tim. 2 ꝟ 24.) ktoryby rá=
6:
cżey ſam krzywdy ćierpiał/ y ſzkodę podeymował/ niżby ią inſzev
7:
cżynić miał. 1. Kor. 6. ꝟ 7. Co iż záwżdy przedtym ći wſzyſcy/ kto
Y przed Chri-
stuſem záw-
żdy wierni
wiele złego
ćierpieli.

8:
rzy ſzcżyrze w Bogá vwierzyli/ y nań ſię cále ſpuśćili/ ocżekawá
9:
iąc obietnice iego/ cżyniáli/ y ták ſię wiárą ćieſząc/ y nádźieią/
10:
wiele złeo ćierpieli: ono nie tylko ſam Pan Chriſtus o tym znáć
11:
dał. Wſpomináiąc Proroki/ ktorym tákże cżynili źiemkowie
12:
ich: (Máth. 5. ꝟ 12.) ále też y Piſarz liſtu do Hebreow káp. 11.
13:
to wſzytko ſłowy obfitymi iáko ná regeſtrze wypiſał: iáko ſię y
14:
w cżym káżdy wierny przećiw Bogu záchował. A coż gdy iuż w
15:
ſpráwy y poſtępki tych weyźrzymy/ ktorzy ſię Iezuſá Meſyaſzá
16:
ſyná namileyſzego Bożego docżekáli: weń/ onego poznawſzy/
17:
vwierzyli/ y cále ſię nań ſpuśćili: tożći dopiero morze wſzego
18:
złego ná ſobie odnośili: iáko to dźieie Apoſtolſkie y liſty też ich
19:
świádcżą. Z ktorych to káżdy łácno obacżyć może/ iáko ſię wier
Iáko ſię wier-
ni wyćiskách
rządzili.

20:
ni w onych śćiſkách rządźili/ y pozna/ iż ći nie złorzecżyli/ nie v=
21:
rągáli/ áni ſię ſámi mśćili/ áni od Bogá pomſty żądáli: będąc
22:
raz z tego ſtrofowáni. Luk. 9. ꝟ 55. ále co cżynili? Atoli gdy im
23:
mowić dopuſzcżono: choćiaż iuż dekret przećiw nim vcżyniwſzy
24:
y ſrodze áby w imię Iezuſowo nie mowili zákazáwſzy: ſkromnie
25:
odpowiedáli: Iż winnieyſzy byli rácżey ſłucháć Bogá niżli ludźi:
26:
á iż tego zámilcżeć nie mogli co widźieli y ſłyſzeli. Dźie. 4. ꝟ 19.
27:
A gdy ich/ przedśię zágroźiwſzy im/ wypuſzcżono tedy oni y ták
28:
przyſzedſzy do ſwych/ nie ták bárzo lámentowáli/ áby ſię vſkar
29:
záli/ iáko ſię ſpolnie z nimi/ opowiedźiawſzy im to/ Pánu Bogu
30:
modlili/ áby weyźrzawſzy ná pogroſki ich/ onym to przedśię dał/
31:
żeby ſłowo iego beſpiecżnie mowili/ y cudá przez święte imię Ie
32:
zuſá ſyná iego y známioná cżynili. Támże ꝟ 24. 30. A gdy ich po
33:
tym y do więźienia dano/ y záś vbiwſzy puſzcżono: áżći z weſelem
34:
odchodźili/ iż zá godne pocżytani byli/ ktorzy to dla imieniá Ie
35:
zuſowego ćierpieli. Dźie. 5. ꝟ 41. A iż też to nie ći tylko ſámi kto
36:
rzy Apoſtołmi byli/ ná ſobie odnośili: ále zgołá y inſzy wſzyſcy
ktorzy


strona: 25

ná Wędzidło X.K.P.25
1:
ktorzy iedno ſzcżyrze w Chriſtuſá Iezuſá vwierzyli: to ácż ſię y z
Nie tylko A-
postołowie
krzyżom pod
legli, ále y in-
ſzy wierni słu
cháce ich.

2:
świádectw wyżſzey iuż przywiedźionych pokázuie: wſzákże ſię to
3:
y sſtąd co przydam pokaże: á to z ſłow Páwłá ś. ktorych piſząc
4:
do Teſzálonitcżykow vżywa mowiąc k nim: Wy bráćia ſtáli=
5:
śćie ſię náſládowcámi náſzymi y páńſkimi/ przyiąwſzy mowę (Bo
6:
żą) w wielkim vćiſku/ z weſelem duchá ś. żeśćie też zoſtáli wzor
7:
mi wſzytkim wierzącym w Mácedoniey y w Acháiey. 1. Teſz. 1.
8:
ꝟ 6. A potym káp. 2. ꝟ 14. toż powtarza mowiąc też: Wy brá=
9:
ćia ſtáliśćie ſię náſládowcámi zborow Bożych/ ktore ſą w Iud=
10:
ſkiey źiemi w Chriſtuśie Iezuśie: żeśćie y wy vćierpieli od ſwych
11:
przyrodnych/ iáko y my od Zydow. A do Filippencżykow mowi
12:
káp. 1. ꝟ 29. Wam dano ieſt w ſpráwie Chriſtuſowey/ nie tylko
13:
żebyśćie weń wierzyli: ále żebyśćie też y dla niego ćierpieli. A Pi
14:
ſarz liſtu do Hebreow 10. ꝟ 32. ták też mowi do wiernych. Przy
15:
pomnićie ſobie dni pierwſze/ w ktorych/ będąc oświeceni/ podię
16:
liśćie wielkie boiowánie trapienia: cżęśćią gdy y lekkośćiámi y
17:
vćiſki byliśćie wyſtáwieni ná podźiw: cżęśćią też/ gdyśćie ſię ſtá
18:
li towárzyſmi tych z ktorymi ſię tákże obchodzono. Abowieme=
19:
śćie y z więźienia meo zemną vtrapieni byli/ y rozchwycenie má
20:
iętnośći wáſzych przyięliśćie z weſelem: wiedząc iż v śiebie ma=
21:
ćie máiętność w niebie lepſzą y trwáiácą. Stoymyż tu trochę/ á
22:
w tym ſię z ſobą poráchuymy: ábo rádſzey daymy ſię komu pobo
23:
żnemu ſłowem Bożym poráchowáć y rozeznác: Kto tu ieſt bliż
24:
ſzy Bogá/ kto Chriſtuſá/ kto Chriſtiáńſtwá/ y zboru Apoſtol=
Probá kto
iest Christiá-
ninem, mor-
derzli, cżyli
mord ćierpią
cy?

25:
ſkiego? Tenli co prześláduie/ inſtyguie/ krwie prágnie bliźnieo /
26:
ná nię goni/ lży/ hańbi/ nienawidźi? Cżyli ktory nie życżąc niko=
27:
mu nic złego/ pobożnośći ſwey pilnuiąc/ woli to ſam od inſzego
28:
ćierpieć/ niż kogo tym okłádáć y w to złe wdáwáć? Nuż ieſzcże
29:
kto między námi táki ieſt co to wſzytko cżyni/ práwie iákoby iuż
30:
ná kátá wołáiąc/ powroz/ miecż/ ogień/ do ręku podawaiąc/
31:
cżego ſię ſámemu cżynić nie godźi ꝛc. A kto też ten ieſt/ ktory to
32:
ná ſobie z Chriſtuſem/ Apoſtoły/ y z innymi wiernymi odnośi?
33:
Kśiędzáli Kánoniká ſtroná/ náſzáli? Iegoli głowá z cżłonká=
Kto morduie
á kto mord
ćierpi.

34:
mi/ káżdego kto do nog ieo vpádáć nie chce (owſzem iego ſprze
35:
cżánie ſię Bogu i Chriſtuſowi pokázuie.) heretykuiąc/ káceru=
36:
iąc/ Lutrámi/ Nowokrzcżeńcámi/ świniámi/ dźikimi/ beſtyámi/
dpotworámi/


strona: 26

Pierwſze kśiążki Odpowiedźi/26
1:
potworámi y niewiedźieć cżym názywáiąc: á nád to/ kogo iáko
2:
lew źwierzę może poimáć morduiąc/ piekąc/ ſmáżąc/ paląc/ śći
3:
náiąc/ wieſzáiąc/ y niewiedźieć iáko ſię paſtwiąc? Cżyli głowá
4:
náſzá ſyn Bogá żyweo Iezus Chriſtus/ ktory to wſzytko w ſwych
5:
wiernych od báłwáná páſterzá niemego/ od naiemniká owce łu
6:
piąceo/ y od zołdakow iego ćierpi? Niechcę tu teraz inſzych zbo
7:
row/ ludźi niektorych gorących w zápálcżywośći ich/ przećiw
8:
niektorym też Rzymſkiey Kátoliki/ ktorym ſobie nie dáią gráć
9:
ná gębie/ y kołow ćioſáć ná ſzyiách/ raz ſię z iárzmá Antychriſto
10:
wego wymknąwſzy/ omawiáć: bo káżdy brzemiącżko ſwe ponie
11:
śie/ y káżdy da zá ſię licżbę Bogu/ z głupiey ſwey zápálcżywośći
12:
y niećierpliwey powinnośći: ktorąś my też y my przedtym z głup
13:
ſtwá po ſobie w cżęśći pokázowáli/ niż Pan dodał więtſzeo świá
14:
tłá y vmieiętnośći: Ale to tylko o zborecżkách náſzych powiem:
15:
iż zá pomocą Páná Bogá náſzego/ á z dárowánia świetego ie=
16:
go/ nie może to być pokazano/ po poſtánowieniu y zámknieniu
17:
rządu y kárnośći między námi/ ábyſmy ſię z kim wádźili: ábyſmy
18:
kogo przeſlád[ow]áli: ábyſmy komu ná gárdło ſtali/ przećiw ko=
19:
mu inſtygowa[li]: poſpolſtwo y zwierzchność przećiw kov wzru=
20:
ſzáli: kogo lżyli/ háńbili/ ſromoćili/ y z kim ſię/ choćiażby y o chwa
21:
łę Bożą ſzło/ bo ſię on ſam cżáſu ſwego krzywdy ſwey pomśći/
22:
drápáć mieli. Abo náwet żebyſmy y tákich między ſobą ćierpieli/
23:
ktorzyby ſię ták ſpráwowáć chćieli: gdyż ſię ták głowá náſzá P.
24:
Chriſtus (żeby ſię nienawiśćią/ morderſtwem y háńbą miał zel
25:
żywośći ſwey y Bogá oycá ſwoiego mśćić) nigdy nie ſpráwo=
26:
wał/ ábo żeby y tákie przy ſobie chowáć y do tákich ſię też znáć
27:
miał: dla cżeo y my do tákich znáć ſię niechcemy ktorzyby z krzy
28:
żem ſwym zá Pánem ſwym chodźić niechćieli/ áleby ſię woleli z
29:
inſzymi wádźić y ſámi ſię krzywd ſwoich mśćić. Nie tuſzę tedy á
30:
by nam tym mogł kto ocży zápluſnąć/ żeſmy mśćiwemi/ záwi=
Piſmá náſze
ku pożyská-
niu ludzi błą
dzących nie
ku zháńbie-
niu ich ſą v-
cżynione.

31:
ſnymi/ przeſládowcami/ y krwie cudzey prágnącemi/ ꝛc. Nie tu
32:
ſzę áby to o nas z dobrym ſumnieniem kto powiedźieć/ y teo ſprá
33:
wiedliwie dowieść mogł. Bo ieſliſmy też kiedy co przećiw kov
34:
piſáli/ tedy nie względem pomſty iákiey/ áni względem paſtwie
35:
nia ſię nád nim: ále więcey względem okazánia błędow ludzkich
36:
ſłowem Bożym/ á wyſtáwienim prawdy zbáwienney ná iáśnią.
Iáko ſię


strona: 27

ná Wędzidło X.K.P.27.
1:
Iáko ſię to y teraz/ da Pan Bog/ nie ku ktoremu inſzemu koń=
2:
cowi/ y kthorym inſzym vmyſłem cżyni: iedno ábo ſię ći ktorzy
3:
co złego y nieprzyſtoynego cżynią/ y ktorzy z niewiádomośći błą
4:
dzą obácżyć y vpámiętáć mogli. A ſwowolnie y vpornie z wiádo
5:
mośći błędy záráźliwe forytuiący/ áby ſię wżdy kiedykolwiek/
6:
będąc od świátłośći iáſney ſłowá Bożego ſtrofowáni/ záwſty=
7:
dáć vporu ſwoiego przed Bogiem mogli/ y zle cżynić drugim
8:
przeſtáli. A ieſliby to/ byłá wola Boża/ żeby racżey z Chriſtuſem
9:
y owiecżkámi złe tu ćierpieli/ niżby komu inſzemu co złeo myſlić
10:
y wyrządzáć mieli.
11:
KA P. 5. A iżby X.K. nie mniemał/ żeby ſię mogli ná=
12:
leść potomkowie ktorzy wierni Apoſztolſcy/ ſzcżyrzy y prawdźi=
Iż nie mogą
być pokázáni
żadni potom-
kowie Apo-
stolſcy praw
dziwi, ktorzy
by byli mor-
derzmi.

13:
wi Chriſtyánie/ ktorzyby nie vtrácáiąc Chriſtyáńſtwá ſwoiego
14:
y ſynoſtwá Bożego/ mogli inſzych/ wedle fántázyey ſwey/ procż
15:
otworzyſtego ſłowá Bożeo/ pierwey z Heretykowawſzy potym
16:
prześládowáć/ wyganiáć/ ſpotwarzáć/ do Krolow y poſpol=
17:
ſtwá obnośić/ ná gárdło ich inſtygowáć y foldrowáć/ (cżym
18:
śmierdźi Kátoliká Rzymſka przed máieſtátem páná zaſtępow/
19:
y przed Báránem Bożym.) tedy nam y to ieſzcże trzebá tu będźie
20:
ludźiom przed ocży wyſtáwić/ nie z ſámego tylko ſłowá Bożego
21:
ktore ſię w tym/ áni myli áni mieni/ ále też nákoniec y z niekto=
22:
rych ſtárſzych/ pobożnieyſzych y bácżnieyſzych Rzymſkiey Kátoli=
23:
ki filarow: áby y ſwych właſnych budownikow świádectwy te=
24:
ráznieyſza Kátoliká pokonána y zrániona/ kiedykolwiek tyráń=
25:
ſtwo ſwoie/ y opilſtwo krwią niewinną/ obacżyć mogłá/ y zło=
26:
śći ſwych poprzeſtáć. Mowię tedy znowu/ iż wiernemu y praw=
27:
dźiwemu Chriſtyáninowi/ chceli do końcá w cáłośći Chriſtyáń
28:
ſtwo ſwe záchowáć/ nie godźi ſię nigdy/ áni dla ſwey właſney
29:
prywaty/ z gniewu y z nienawiśći: áni też dla poſpolitey ſtárſzych
30:
vchwały: áni drugiemu k woli: áni ieſzcże pod płaſzcżykiem chwa
31:
ły Bożey/ ktorą ſię niektorzy pokrywáią/ żeby ſię dla niey go=
32:
towi byli z drugimi drapáć/ by kápłáńſtwo dopuſzcżáło: ktore
33:
ſobie więcey ważą niż Bogá y ſłowo iego/ ktore tego zákázuie:
34:
ále pewnie nie dla Bogá y ſłowá ieo/ lecż więcey dla prebendy/
35:
buły/ y tłuſtey polewki/ ktorą ſię prożnuiąc tucżą: áni zgołá dla
36:
żadney rzecży procż iáſneo y oſobliweo roſkazánia ſłowá Bożeo/
d 2nikogo


strona: 28

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi.28.
1:
nikogo prześládowáć ábo przećiw niemu ná kreẃ iego y zelży=
2:
wość fołdrowáć. Nie godźi ſię mowię náwet y gwałtownie há
3:
mowáć/ ábo też záś ná ſwą wiárę/ ktora ieſt dárem Bożym/ á
4:
nie ludzkim/ kogo drugiego náćiągáć. A ieśli kogo inſzego/ co
Do wiáry
nikt nie ma
być niewolon

5:
by Chriſtuſá páná nie znał/ áni wyznawał: tedy pogotowiu te=
6:
go/ ktoryby ſię do niego odzywał y Pánem ſwym onego wyzna
7:
wał/ y onego też wzywał. Gdyż nie ieſt dobrze cudzego ſługę
8:
ſądźić: ktory Pánu ſwemu ſtoi ábo też vpada Rzym.14. ꝟ 4/
9:
choćiażby też z drugimi nie we wſzytkim ſię zgadzał/ ábo z nimi
10:
w iedney gromadce zárowno prácował. Co ſię sſtąd iáſnie po=
11:
kázuie. Iż y ſam Pan Chriſtus vcżniow ſwych poſtępku/ choćiaż
12:
nie był z przeſládowániem/ nie był z inſtygowániem ná kreẃ/ nie
13:
był z pomſty śierdźiwey/ nie pochwalił: iż zákazáli iednemu Dya
14:
bły wyrzucáć imieniem chriſtuſowym/ przeto iż z nimi zá nim nie
15:
chodźił. (Bo też to coś było fáryzáyſkiego y kśiężey oney/ kto=
16:
rzy y Páná ſámego chcąc odſtrychnąć od náucżánia ſłowá Bo=
17:
żego/ mowili mu/ powiedz nam cżyią to mocą cżyniſz? á ktoć
18:
dał tę władzą? Math. 21. ꝟ 23. Iáko teraz poſpolićie nam
19:
mowią kśięża Kátoliki Rzymſkiey) owſzem ſtrofuiąc ie z tego/
20:
rzekł im: Nie hámuyćie go: ábowiem żaden nie ieſt/ ktoryby cży
21:
nił cudá przez imię moie/ żeby mnie miał złorzecżyć. Bo ktoć
22:
nie ieſt przećiw nam zá námić ieſt. Már. 9. ꝟ 38. Ieſliż tedy y
23:
w ták máłey rzecży/ vcżąc záwżdy ſwych ćichośći y ćierpliwo=
24:
śći/ nie dopuſzcżał im nád inſzymi zwierzchnośći ſobie przywła=
25:
ſzcżáć: coż rzecżemy żeby im drugich prześládowáć/ powtarzáć/
26:
oſkarżáć/ mordowáć/ przezywáć/ z ludźi beſtye dźiáłáć ꝛc. dopu
27:
ſzcżáć miał? A zażby im dáleko więcey nie dopuśćił był nád Fá
Christus nie
kazał vcżniō
ſwym nieprzy
iaćioł ſwych
bić, ále ſię ich
kazał strzedz.

28:
ryzeuſzmi y Sádukieuſzámi/ głownymi ſwymi nieprzyiaćioły/
29:
przewodzenia/ pomſty/ y iáką znácżną cudową plagą pokará=
30:
nia/ ábo y nád onym zdraycą ſwym Iudaſzem? A wżdy im y te=
31:
go nie dopuśćił: oprocż nád duchámi złymi/ żeby ie z ludźi wyga
32:
niáli: á nie ludźi mordowáli. Doſyć ná tym máiąc/ niektorym
33:
tylko Iudaſzá zdraycę y złodźieiá pokázáć/ z przeſtrzegánim go/
34:
ku iego dobremu/ gdyby ſię chćiał był vznáć/ y z opowiedzie=
35:
niem przyſzłey biády/ ieſliby w ſwey złośći zginął. Doſyć też y ná
36:
tym máiąc z ſtrony Fáryzeuſzow/ Sádukeuſzow/ y inſzych obłę=
dliwych


strona: 29

ná Wędzidło X.K.P.29.
1:
dliwych náucżyćielow Kátholiki Zydowſkiey/ (ná ktorey miey
2:
ſce Papieſka náſtąpiłá: iáko to káżdy bácżny z iey właſnych przy
3:
miotow poznáć może.) gdy im to roſkazał áby ſię ich ſtrzegli: ták
4:
ku nim mowiąc. Strzeżćie ſię ludźi/ boć was podádzą do rády/
5:
y w ſwych zgromádzeniach bicżowáć was będą ꝛc. Máth. 10. ꝟ
6:
17. Mar. 15. ꝟ 9. Y záś/ Strzeżćie ſię kwáſu Fáryzáyſkiego? to
7:
ieſt y obłudy y náuki ich. Máth. 16. ꝟ 6. Luk. 12. ꝟ 1. A nád to te
8:
ſzcże mowi: Zániecháyćie ich/ wodzowieć ſą ślepi ślepych/ Máth
9:
15. ꝟ 14. A ieſtże tu ktore ſłowko/ ktorymby im thego pozwo=
10:
lił/ cżego ſobie X.K. z ſwoią Kátholiką pozwala y cżyni/ chcąc
11:
ſię przedśię mieć Chriſtyáninem/ á ieſzcże z drugimi namiáſt=
12:
kiem Apoſztolſkiem? By namniey. Omyli ſię ná tym káżdy kto
Papież ſwych
rozgrzeſza ná
mordy

13:
ſię tego waży y tego ſobie w nádźieię rozgrzeſzenia Papieżowe=
14:
go pozwala/ y ſobie ſię ſam w tym podoba. Nie záſtąpi go pe=
15:
wnie Papież áni obroni w dźień on przed ſędźią żywych y vmár=
16:
łych. To iuż ták z iedney ſtrony pokazawſzy/ że ſię wiernev nie go
17:
dźi żadnego prześládowáć ꝛc. oto tęż rzecż ieſzcże y z drugiey ſtro
18:
ny pokázuię. Iż pan Chriſtus nie każe nigdy nikomu złym zá złe
19:
oddawáć: ále rácżey bijącemu w lice/ drugiey ſtrony nádſtáwić:
20:
ſuknią biorącemu/ y płaſzcżá pozwolić/ ná milę niewolącemu/
21:
y dwie z nim iść: Złev ſię nieſprzećiwiáiąc/ Math. 5. ꝟ39. Nád
Christuſowe
y Apostol-
skie przećiw
grzeſzącym
postępki.

22:
to ieſzcże y ſtąd/ gdy grzeſzącego nie każe prześládowáć/ áni mor
23:
dowáć/ iáko y ſam to po ſobie przećiw cudzołożnicy oney/ do
24:
niego przywiedźioney pokazał Ian 8. ꝟ 1. ále każe nápomináć: iá
25:
ko ſam támże y indźiey vcżynił/ y iáko potym tymi ſłowy vcżnie
26:
ſwe náucżył: mowiąc: Ieſliby zgrzeſzył brát twoy przećiw tobie/
27:
nápomniż go ſam á ſam: ieśliby ćię nie vſłuchał/ wezmiże dwu
28:
ábo trzech/ á potym powiedz Zborowi: ieśli y ták nie vſłucha/
29:
miey go zá pogániná ꝛc. Mat.18. Gdźie też nie każe/ áni prześlá
30:
dowáć dla tego/ áni poſpolſtwá y zwierzchnośći przećiw niemu
31:
podſzcżuwáć: nie każe potwarzáć ábo złorzecżyć/ ále go tylko
32:
mieć zá inſzego pogániná. Y to przedśię ták/ iáko z liſtu Páwłá
33:
ś. 1. Kor. 5. ꝟ.1. obacżyć możemy/ z onego wyłącżenia Korynt=
34:
cżyká wſzetecżnego/ iż ieſliby ſię potym vpámiętał y vkáiał/ żeby
35:
go záś gotowi byli przyiąć zá brátá: (do cżego wſzytkiego/ iuż
36:
drogi nie będźie/ gdy go zámorduieſz). Iákoż koniecżnie/ ku te=
d 3muż końcowi


strona: 30

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/30
1:
muż końcowi/ śćiągáiące ſię náuki podawa Apoſztoł: gdy ono
2:
ták mowi o bluźnierzcy Alexándrze y Hymeneuſzu/ ktore też od
3:
dał ſzátánowi: (á nie pomordował/ áni prześládował/ áni prze=
4:
zywał/ z gniewu nieprzyſtoynie.) nie ku ktoremu inſzemu końco=
5:
wi/ tylko żeby ſię náucżyli nie złorzecżyć/ ábo nie bluźnić/ 1. Tim.
6:
1. ꝟ 20. Skąd znáć/ że y to/ lub wyłącżenie ze Zboru/ lub cżárto
7:
wi oddánie/ lub też zá pogániná pocżytánie/ nie ma ſię dźiać od
8:
wiernych/ w imię Páná Iezuſowe zgromádzonych/ (bo tu poie
9:
dynkowe śierdźiwe mieyſcá nie ma.) ku temu końcowi/ iákoby
10:
życżąc grzeſznikowi odpornemu y niepoſłuſznemu/ zátrácenia
11:
ták ćieleſnego/ iáko y duſznego. (Bo grzeſzniká/ ſkoroby záchwy
12:
cony był od grzechu/ winni ſą inſzy duchowni/ to ieſt/ więcey ſię
13:
wedle duchá Bożego rządzący/ á nie ći co ſię dla kápłáńſtwá
14:
duchownymi zową/ nápráwowáć w duchu ćichośći. Gál. 6. ꝟ 1.)
15:
ále rácżey náwrocenia y vpámiętánia: á to po onym oddániu ná
16:
trapienie ćiáłá iego ſzátánowi. Iákoż y tego duch Boży dołożyć
17:
nie zániechał/ gdy tego przez Apoſztołá dokłáda/ mowiąc. Ze=
18:
by duch záchowány był w dźień Páná Iezuſow. 1. Kor. 5 ꝟ 5.
19:
Tákże ieſzcże y ná drugim mieyſcu tegoż vcżąc mowi: Opowie=
20:
damy wam bráćia w imię Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ áby=
21:
śćie ſię ſchraniáli od káżdego brátá/ nieporządnie chodzącego:
22:
á nie według podánia/ ktore od nas przyiął. 2. Teſz. 3. ꝟ 6. Gdźie
23:
też oto/ nie każeć prześládowáć/ ſzcżypáć/ drapáć/ inſtygowáć/
24:
zábijáć: ále ſię tylko ſchraniáć/ ábo odłęcżáć. Nie każe też w
25:
nienawiśći mieć/ ábo go do zwierzchnośći y poſpolſtwá obno=
26:
śić: ále tylko z nim ſię nie mieſzáć. Y to ieſzcże nie ku temu końco
27:
wi. żebyś ſię miał wyzuć przećw niemu z miłośći/ życżąc mu zgi=
28:
nienia/ ále áby ſię záwſtydał/ y mogł być potym vlecżony. Boć
29:
nie bez przycżyny y tego dokłáda. A nie pocżytayćie go/ mowiąc
30:
zá nieprzyiaćielá/ ále nápominayćie iáko brátá. 2. Teſz. 3. ꝟ 14.
31:
A o Hymeneuſzu y Filećie/ nie ládá o iákich Heretykách y odſzcże
32:
pieńcách w wykrętácżách mowiąc/ y ich iádowićie záráźliwą/ iá=
33:
ko ieſt gángrená/ náukę wſpomináiąc: przedśię im nie każe zło=
34:
rzecżyć/ przezywáć/ przeſládowáć/ ná nie inſtygowáć/ ábo ſtoł=
35:
ká do Máiſtratu y ludu przyſtáwiáć/ ábo ſię też z nimi drapáć:
36:
ále to tylko o nich rádźi/ iż ktoby ſię od nich/ á pewnie y od zárá=
źliwey


strona: 31

ná Wędzidło X.K.P.31
1:
źliwey náuki ich ocżyśćił: że ten będźie nacżyniem poświęconym
2:
y pánu vżytecżnym. 2. Tim. 2. ꝟ 17. 21. A do Titá piſząc/ tákże
3:
mowi: Cżłowieká heretyká/ po iednym y drugim nápominániu
4:
ſchrániay ſię (Tit. 3. ꝟ 10.) παςομτζμenim est certis cauſis vel ratio-
5:
nibus redditis, aliquid auerſari. Toć tedy nie każe też mordowáć/ drá
6:
páć/ ſzczypáć/ nienawidźieć/ przeſládowáć ꝛc. ále ſię tylko ſchrá
7:
niáć. Y pewienem tego/ iż nie tylko X.K. ále kto inſzy ieſzcże w
Mordow Pá-
pieskich żadē
słowem Bo-
żym nie obro
ni.

8:
tym biegleyſzy/ choćiażby ſię niewiem iáko ná to náſádźił/ procż
9:
gwałtu/ wrzaſku/ wykrętow/ vporu ktory wſzytko wyſzpoćić
10:
y wywroćić może: á zwłaſzcżá/ nie z vpornymi/ oprocż też od An
11:
tychriſtá vkowánych praw Extráwágántow/ głoz/ decreta=
12:
łow y Inclementyn y Innocentego dekretow/ nigdy tego ſło=
13:
wem Bożym nie dowiedźie/ áni obroni: chcąc wyſtáwić rzecż
14:
ſwoię tey przećiwną/ a iuż wiecżneo ogniá/ ktory poźrzeć
15:
ma/ iáko piſmo mowi/ przećiwniki/ dymem páchnącą/ Bogu y
16:
Chriſtuſowi y wybránym iego bárzo przemierzłą.
17:
Lecż tuſzę/ iż by podobno I.M.X.K. mogł ſię przećiw mnie
18:
oborzyć ku obronieniu poſtępku ſwego/ Chriſtuſowi y náuce ieo
19:
y Apoſtolſkiey przećiwnego/ piſmem onym ſtárego przymierza.
20:
5. Moy. 13. Gdźie Moiżeſz proroká y śniárzá/ á nád to y brátá
21:
namileyſzego/ ktoryby iedno od Bogá iedynego Izráelſkiego/
22:
do obcych Bogow odwieść drugiego vśiłował/ roſkázuie ká=
23:
mionowáć bez wſzelákiey folgi y miłośierdźia/ Y mogłby ſnadź
Odpowiedz
ná świádec-
twá stárego
przymierza.

24:
ták przećiw mnie/ y tym ktore ſię przytocżyły świádectwam/
25:
mowić: Iż ieſli ſię to tám godźiło/ y owſzem to rzecż powinna
26:
byłá/ bo to Bog ſam chćiał mieć: áby koniecżnie káżdy taki zá=
27:
mordowány był: á cżemuby to y teraz nie miáło być? Ná co ácż
28:
gotowa ieſt y obfita y gruntowna/ y z ſámych X.K. oycow/ od=
29:
powiedź: wſzákże ia długą ſię tu báwić nie będę: ale to ták tyl=
30:
ko ſłowy krotkimi odpráwię/ żeby ſię cżás rzecżam inſzym nie tra
31:
wił. Naprzod to tedy mowię/ iż kto ſię bez iáſnych świádectw
32:
y roſkazánia nowego przymierza/ máiąc ſię zá Chriſtyániná/ ku
33:
obronie ábo podporze dumki ſwey/ ná ſtárego teſtámentu mán=
34:
daty y vſtáwy chwyta/ ten ſię Apoſtołom y Chriſtuſowi ſprzeći=
35:
wiáiąc/ ábo znácżnie nic o Bogu y łáſce iego nie trzyma/ ábo iey
36:
nie vważa/ ábo ieſzcże y ſam co cżyni nie zgołá nie rozumie. Bo
pewnie


strona: 32

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/32.
1:
pewnie niewie co zá rożnicá ieſt między ſtárym á nowym przemie
2:
rzem: między zakonem á łáſką: między ćieniem á ćiáłem: mię=
3:
dzy Moiżeſzem á Chriſtuſem: tákże między Chriſtyáninem a Zy
4:
dowinem: między dźiedźicem pod opiekuny poſtanowionym/ á
5:
tym ktoryby iuż z opieki wyſzedł/ ꝛc. A nie tylko to/ ále y tego
6:
rozumieć y tym ſię ćieſzyć nie może/ co to ieſt przyſtęp mieć przez
7:
Chriſtuſá Iezuſá do Bogá oycá: y co ieſt miłość Boża w Iezu=
8:
śie Chriſtuśie pokazána: co wybáwienie z przekłęctwá zakon=
9:
nego: y co zá rożnicá ták między docżeſnymi ćieleſnymi kaźniá=
10:
mi zakonnymi/ á kaźniámi Ewánielitſkimi duchownymi wie=
11:
cżnymi: iáko też y między obietnicámi y nagrodámi ták onego/
12:
iáko y tego przymierza: tákże między figurámi y rzecżámi figu=
13:
rowánemi. A też niewiem iáko ſię około zakonu z Ambrozym
14:
zgodźi. Ktory co o ſtárym teſtámenćie piſze/ względem Ewán=
15:
ieliey (że inſzych wſpomináć nie będę) niech ſobie kto chce cżyta
16:
komentarz iego ad Gal. 1. Tom. 5. fol. 329. Tákże C. 23. Q 4. Ca.
17:
Hæc autem.
18:
Azaż nie znácżnie duch nowego przymierza mowi/ iż wſzyſcy
Zakon Moiże
ſzow y wier-
nych Christy
an mieyſcá
nie ma.

19:
prorocy y zakon áż do Ianá prorokowáli/ á od tąd opowieda
20:
ſię kroleſtwo Boże? Máth. 11. ꝟ 13. Luk. 16. ꝟ 16. Azaż też nie ſá
21:
mym tylko Izráelcżykom zakon był dány? 5. Moi. 4. ꝟ 7. Pſal
22:
147. ꝟ 20? Azaż iáko Páweł ś. mowi (Rzym. 3. ꝟ 19.) nie ma=
23:
my ieſzcże tego wiedźieć y rozumieć/ iż cokolwiek zakon mowi/
24:
do tychći mowi ktorzy ſą pod zakonem? Przetoż długo tego nie
25:
roztrząſáiąc/ co ſię nákrotce wyrzekło: áni wywodząc figur za
26:
konnych/ z okázowániem rzecży figurowánych/ iáko ſię ony ćie=
27:
leſne rzecży w duchownych pokazáły y wykonáły: to tylko ieſzcże
28:
przydam. Iż ktoby ſię w tey mierze zakonem ſzcżyćić chćiał: ten
29:
áboby muśiał tego dowieść/ y to iáśnie pokázáć/ iż ieſt wedle ćiá
30:
łá Zydem/ z rodu Zydowſkiego: ábo iż ſię przez obrzeſkę ćieleſną
31:
żydowinem ſtał: á tákby ſię dopiero mogł zakonem ſzcżyćić. Lecż
32:
y ták niewiem coby ſpráwił: gdyżby mu y to nic nie pomogło.
33:
ponieważ y ſámi Zydowie praw ſwych zakonnych/ vżywáć teraz
34:
nie mogą/ będąc od Bogá y roſproſzeni y opuſzcżeni/ vtráćiwſzy
35:
piecżęći przymierza ſwoiego: choćiaż ſię y ſámi w tym nie cżuią.
36:
Nie bacżąc teo / iż Bog koniec zakonowi vcżyniwſzy/ w lepſzych
obietnicách


strona: 33

ná Wędzidło X.K.P.33.
1:
obietnicách przymierze nowe záłożył Heb. 8. ꝟ 6. Dla teo iż ono
2:
ſtáre przymierze było y niemocne y niepożytecżne (Heb. 7. ꝟ 18.)
3:
Bo gdyby ono tákie było/ żeby w nim nie było co gánić/ nie ſzu=
4:
kanoby było inſzemu mieyſcá. Heb. 8. ꝟ 7. gdyż zakon on tylkoż zá=
5:
ſádzony był w pokármách y nápoiách/ y rozlicżnych kąpielách/
6:
y vſpráwiedliwiániách ćiáłá: ktore były poſtánowione áż do cżá
7:
ſu napráwy Heb. 9. ꝟ 10. Zácżymby to iść muśiáło/ żeby temu
8:
przyſzło Chriſtuſá odſtąpić/ y Chriſtiáńſtwá ſię wyrzeć ktoryby
9:
ſię imo Chriſtuſá chćiał práwy Moiżeſzowſkimi rządźić: y było
10:
by to co Ambrozy mowi/ że táki zle tozumie Chriſtuſá/ ktory
11:
wierząc w Chriſtuſá/ przyſtrzega zakonnych vcżynkow. In præ-
12:
fatione ad Gal. Tom. 5. fol. 326. Gdyż to nie może być żeby kto tym
13:
dwiemá pánom/ iednemu w niewolą/ á drugiemu ná wolność
14:
wiodącev/ Moiżeſzowi á Chriſtuſowi vſłuſzyć mogł: iáko o tym
15:
pełno w nowym Teſtámenćie świádectw. Bo iáko ſię trudno
Od praw ziē-
skich podo-
bienstwo.

16:
práwem y ſtátutem Polſkim/ pod Ceſárzem bronić: ábo też Ce
17:
ſárſkim ſtátutem pod Krolem Pánem náſzym/ przećiw práwam
18:
koronnym: tákże trudno y niepodobno Moiżeſzowſkimi/ pod
19:
Chriſtuſem y Ewánielią. Ale/ niż rzecż tę ſámego Chriſtuſá Pá=
20:
ná dekretem zámknę/ to ieſzcże przydawam. Naprzod/ iż rzecż
21:
o ktorey Moiżeſz piſze/ ták dáleka ieſt od rzecży tey/ o ktorą mię
22:
dzy mną/ á X.K. idźie/ iáko dáleko ieſt niebo od źiemie. Bo tám
Wykład Moi
żeſzowych
słow o fałſzy
wym proro
ku. 5. Moi. 13.

23:
zgołá kazń oná/ vcżyniona byłá nie przećiw tákiemu Heretyko=
24:
wi/ ktoryby ſobie ſam wedle zdánia ſwego co z piſmá ś. polubił
25:
y obrał/ y w cżymby ſię z inſzymi z ſtrony wyrozumienia piſmá nie
26:
zgadzał: ſtoiąc przedśię przy Bogu iedynym ſtátecżnie/ y przy
27:
inſzych práwách/ y piſm zakonnych/ wedle wyrozumienia ſweo
28:
ále tylko ná tákiego y przećiw tákiemu nápiſana y roſkazana
29:
byłá/ ktoryby nie tylko ſam cále ná wſzem od iednego żywego
30:
Bogá Izráelſkieo odſtąpił/ ále też y inſzych ku temuż náwodźił/
31:
á ktore inſze Bogi zálecał. Potym y to też przydáć mogę/ iż ie=
Prawo Moi-
żeſzowskie
wſzytkich by
paponow wy-
głádziło.

32:
ſliby práwo to Moiżeſzowſkie teraz mieyſce miáło: á przyſzłoby
33:
ſię nam tym práwem iego ſądźić: á byliby ná to ſędźiowie ſprá=
34:
wiedliwi wyſádzeni/ ktorzyby rzecż thę ſpráwiedliwie rozſtrzy=
35:
gnąć mieli: nie oglądáiąc ſię ná żadną ſtronę/ áni folguiąc ko=
36:
mu: ále tylko wedle ſłowá Bożego ſądząc: pewienem tego przed
ePánem


strona: 34

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/34
1:
Pánem Bogiem/ y przed ſędźiem żywych y vmárłych/ żeby w
2:
tey controwerſyey o Bogá iedyneo y ſámego Izráelſkiego/ przy
3:
ktorym my z łáſki iego ſtoimy/ byłáby náſzá wygrána: á imby
4:
poginąć przyſzło. Gdyż my nie inſzego ktorego Bogá mamy y
5:
wyznawamy/ y ſámym y prawdźiwym być Bogiem wierzymy/
6:
iedno ktory lud Izráelſki wywiodł z Egiptu: ktory zakon dał
7:
y proroki: ktory Meſyaſzá obiecał/ y iuż go też wedle obietnic
8:
ſwoich dał: ktory ieſt y Bogiem y oycem tegoż Meſyaſzá Páná
9:
Iezuſá Chriſtuſá/ á on záś ieſt ſynem iego namileyſzym. A tego
10:
záś znáć niechcemy/ áni znamy/ ktoreo ſobie ludźie z iedney iſtno
11:
śći á ze trzech perſon zmyſláią ꝛc. Bo też tákiego nigdy zakon
12:
nie opiſał/ áni tákiego ludźiom chwalić y weń wierzyć kazał. A=
13:
le o tym w wtorych kśiążkach będźie. A iżem ſię w rzecży tey/ o
14:
koło praw zakonnych/ ná Chriſtuſá Páná dekret odezwał/ ku
15:
zámknieniu iey: otoż iuż ták mowię: Iż ktoby po onych ták iá=
Ná Christu-
ſowym wyro
ku káżdy ma
przestáć kto
niechce Moi-
żeſzá znim po
rownáć.

16:
ſnych y doſtátecżnych świádectwách przedtym położonych/ z
17:
nowego náſzego przymierza/ niechćiał Chriſtuſowi Pánu náſz=
18:
tych Moiżeſzá wyſtáwiáć: ániby Chriſtuſem Pánem iedynym
19:
nam od Bogá dánym náucżyćielem (Máth. 23. ꝟ 10.) gárdźić
20:
chćiał/ ániby chćiał przećiw onemu dekretowi Bożemu/ Meſy=
21:
aſzowi świádectwo wydawáiącemu/ Ten ieſt ſyn moy namiley=
22:
ſzy/ tego ſłuchayćie/ (Máth. 17. ꝟ 5.) wierzgáć: ten koniecżnie/
23:
niechceli z łáſki Bożey y Chriſtuſowey wypáść/ będźie muśiał ná
24:
onym wyroku ieo przeſtáć. Ktory pod podobieńſtwem pſzenice
25:
ná rolą wśianey/ á kąkolu potym w nocy przez złośniká przy=
26:
śianym vcżynił: mowiąc: dopuśććie oboygu rość áż do żniwá (á
27:
mowił to przećiw tym ktorzyby chćieli przed cżáſem kąkol z po
28:
śrzod pſzenice wyrwáć. Máth. 13.) ábyśćie ſnadź wyrywáiąc ką
29:
kol/ ſpołu z nim nie wyrwáli pſzenice. Oto gdy żniwo przyidźie
30:
poſłę ia Anioły/ ktorzy kąkol wybiorą y popalą: á pſzenicę do
31:
gumná ſchowáią. Co pewnie nie dla cżego inſzego powiedźieć
32:
y roſkázáć racżył/ iedno/ ábyſmy ſobie tego my ludzmi będąc/ nie
33:
pozwaláli/ cżego on nam áni zlećił/ áni pozwolił. A iemu też te=
34:
go/ y Aniołom iego ktore obiecał poſłáć/ nie odeymowáli/ y cżá
35:
ſu onego nie vprzedzał. w tym co on ſobie y Aniołom y cżáſowi
36:
onemu oſtátecżnemu záchował.
Káp.Kápitulum


strona: 35

ná Wędzidło X.K.P.35
1:
KA P. 6. Ale iż to wiem/ iż też ma ſzátan ſwoie dźieći (iá=
Wykład podo
bieństwá pſze
nice y kąkolu
z okazánim
tego z oycow
iż ſię Christi
áninowi dla
wiáry nie go-
dzi ni kogo przesládo-
wáć.

2:
ko też Bog ma ſwoie) ktore ſię iáko y on więcey w kłamſtwie
3:
y mężoboyſtwie/ (iákoż to o nim ſam pan Chriſtus/ iż táki ieſt po
4:
wiedźiał Ian. 8.) á niż w miłośći y zgodźie pobożney wedle ſło=
5:
wá Bożego kocháią ꝛc. ktore też to wſzytko cokolwiek ieſt prze
6:
ćiw nim powiedźiano w nowym przymierzu/ gwałtownie wy=
7:
kręćić chcą: áby tylko doſyć żądoſtkom ſerduſzká ſwoieo w świe=
8:
ćie ſię tym kocháiącego doſyć cżynili/ á dumę ſwą wynioſłą y ná
9:
dętość hárdą ná wierzchu poſtáwili: á ták inſzych niebácżnych/
10:
á drugich lękliwych proſtacżkow ſobie práwie zniewolili: á bá=
11:
cżnych y mężnie ſię ſłowá Ewánieliey mocy Bożey zbáwienney
12:
trzymáiących wynioſłośćią ſwą zátłumili y wygłádźili: przetoż
13:
mi ſię zdáło zá rzecż ſłuſzną y przyſtoyną rzecż tę tym więcey obiá
14:
śnić/ á kąkolu tego y pſzenice podobieńſtwá/ z niektorych Ká=
15:
tholiki nákoniec Rzymſkiey piſárzow dawnieyſzych wyrozumie=
16:
nie pokazáć: á to przećiw wykrętom poślednieyſzych Zofiſtow:
17:
więcey Pogáńſkich regułek/ á niż iáſnych świádectw ſłowá Bo
18:
żego pilnuiących y vżywáiących. A potym y tego też nimi do=
19:
wieść/ com iuż przedtym ſłowem Bożym pokazał/ to ieſt/ iż ſię
20:
żadnemu nigdy prawdźiwemu Chriſtyáninowi/ nie godźi dla ro
21:
żney wiáry nikogo trápić/ prześládowáć/ mordowáć. A I.M.
22:
X.K. niech ćierpliwie ſłucha. A vcżynię to/ piſárzow ſtárych
W ſpráwie
zbáwienney
ná piſmá oy-
cow nie pá-
trzą wierni.

23:
Kátholiki Rzymſkiey/ przytocżenie/ nie w ten ſpoſob/ żebym/
24:
ábo iáſnym wyrokom duchá ś. Bożego nie vfał/ ábo ſię też ieſzcże
25:
ná oyce Pápieſkie w ſpráwie zbáwienney oględáć miał: ábo ie
26:
też z ſłowem Bożym porownáć chćiał: ále w ten/ áby ſię ći záw
27:
ſtydźili/ á potym záś obacżyli y vpámiętáli/ ktorzy tym oycom/
28:
więcey niż ſłowu Bożemu wierzą: y nimi ſię w káżdey y nagor=
29:
ſzey ſpráwie ſwey/ iáko Adam z Ewą w ſproſny y wſtyd przyno=
30:
ſzący nágośći iáko winnikámi zákłádáią y pokrywáią: gdy ie y
31:
filarmi kośćiołá ſwoiego ſtánowią. Ná to żadney bacżnośći y
32:
względu nie máiąc/ iż y oni ludźmi byli/ á iż ſię nie tylko náſpoł
33:
z drugimi nie zgadzáli/ ále też y ſámi z ſobą. Bo iednego z nich/
34:
co wiele piſał nie pokaże/ ktoryby ſobie ſámev w wielu rzecżách
35:
ná odpor nie był. Iákoż to y ſam X.K. wybornie bacży/ bo tev nie
36:
bez przycżyny/ ále dáremnie/ bo błąd nie może być iedno błędem
e 2názwan/


strona: 36

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/36
1:
názwan/ zábiega g. iiij: ále przedśię tą łátą dźiury tey nie záła=
Bo ſię Oyco-
wie nie zga-
dzáią y z dru
gimi y z ſobą

2:
ta. Gdyż oni mili pátruſowie: nie tylko ták między ſobą ſą nie
3:
zgodni: ále ſię áni z tą teráznieyſzą Rzymſką Kátoliką zgodzą
4:
bárzo w wielu rzecżách/ iáko by ſię to łácno pokazáło/ gdyby to
5:
teraźnieyſze było przedśię wźięćie náſze. Wſzákże ſię y to w tey
6:
rzecży nákrotce námieni: Choćiaż ći ſię z nich Rzymiánie prze
7:
chwaláią y nimi rzecży ſwe/ ále niewiem by ſzcżyrze we wſzytkim/
8:
łatáią: Bez wſtydu to onich twierdząc/ że ni w cżym nie błądźi
9:
li/ że ſię nie omyláli: (zábácżywſzy kśiąg Auguſtinowych w kto=
10:
rych wiele błędow ſwych odwołał/ ktore potym poznał ꝛc.) że
11:
ſię z ſobą zgadzáli/ że iednáką záwżdy naukę podawáli/ ktorą
12:
raz od Apoſztołow przez ręce wźięli. Co iáko ſię z prawdą zgo=
13:
dźi/ ia bacżyć/ widząc co inſzego/ nie mogę. Iákoż y ślepy/ tyl=
14:
ko pilnie mácáiąc/ domácáć by ſię tego mogł. Gdyż o to y w tey
15:
ſámey ſpráwie około prześládowánia y mordowánia dla wiáry/
16:
choćiaż y heretykow/ to ſię zá pomocą Bożą iáśnie pokazáć mo
17:
że/ iż teraźnieyſza Rzymſkich Kátolikow ſrożſza y iádowitſza niż
18:
Káimowá ſpráwá/ około morderſtwá y tyrańſtwá niepohámo
19:
wáneo/ nie tylko z Bogá y Chriſtuſá Páná z Apoſztoły iego/ ále
20:
y z onych ſtárych pátreſow náuki nie ieſt choćiażći to/ niewiem
21:
iáko I.M.K.X. śmie piſáć. f.iiij/ żeby ſię záwżdy wſzyſcy Pa=
22:
pieżowie mieli zgadzáć y w iednym záwżdy wyznániu trwáć. Ale
23:
iż to nie było (bo inſzych wiele pobożnieyſzych ná pocżątku gdy ie
24:
ſzcże proſtymi Biſkupy bywáli mordowano dla wiáry/ á ći iuż te
25:
raz ſámi morduią.) sſtąd też to obacżono być może/ co ſię terá=
26:
źnieyſzey rzecży dotycże/ tákże y inſzych ktore ſię potym przypo=
27:
mináć będą. Bo wżdy w onych ſtárſzych byłá więtſza boiaźń Bo
28:
ża. (choćiaż drudzy z proſtośći ſercá/ nie cżuiąc ſię/ Antychryſto=
29:
wi drogę w wielu rzecżách ſłáli) niż teraz w tych teraźnieyſzych
30:
tatuśiach pokazánaby być mogłá/ choćiaż ſię tym śmiele chłu=
31:
bią iż iedni ſą Wikárijmi ábo Namiáſtkámi Chriſtuſowymi/ á
32:
drudzy iż ſą ſukceſormi y potomkámi Apoſztolſkimi. Zowią ſię
33:
Chriſtyány: A ty pánie Chriſte lepiey wieſz ſąli twoimi. Máią
34:
ſię zá chwalce Boże: ále ty Boże wieſz iáko ćię chwalą y iáko ſię
35:
o chwałę twoię więcey niż o ſwe dochody ſtáráią. Chwalą ćię
36:
to prawdą vſty/ y boią ſię ćiebie/ iáko ſą od ludźi wyucżeni/ ále
to dáremnie


strona: 37

ná Wędzidło X.K.P.37
1:
to dáremnie cżynią/ chwały thy tákowey nie przyimuieſz. Eza.
2:
29. ꝟ 13. Math. 15. ꝟ 8.9. gdyż nie cżynią woley twoiey/ owſzem
3:
ſię iey vpornie ſprzećiwiáią. Smiele ſobie ſąd twoy pocżytá=
4:
ią: śmiele inſzych nád ſłowo twe heretykuią/ á z heretykowa=
5:
wſzy prześláduią/ áno ſámi od ćiebie y od ſyná twoiego miłego
6:
więtſzymi Heretykámi ſą. A iż ták ieſt/ co mowię/ ono o tym
7:
ták cżyśćie ieden z ſtárych nápiſał/ Chriſoſtom tom. 2. Col. 870. in
8:
Cap. 7. Math. Hom. 19. ná ty Chriſtuſowe ſłowá. Z owocow ich
9:
poznáćie ie. Owoc cżłowiecży/ ieſt wyznánie wiáry iego/ y vcżyn
Chrizostom
vcży skąd po
znáć Christi-
ániná.

10:
ki obcowánia iego. Ieśli tedy vyźrzyſz cżleká Chriſtyáńſkiego/
11:
przypátrz że ſię nátychmiaſt/ ieſli wyznánie iego zgadza ſię z pi
12:
ſmy/ tedyć ieſt práwym Chriſtyáninem. A ieſliż nie ieſt iáko Chri
13:
ſtus roſkazał fałſzerzem ieſt. Abowiem y Ian/ gdy liſt piſał o
14:
Heretykach/ nie rzekłći Ieſliby kto do was przyſzedł/ nie má=
15:
iąc imieniá Chriſtuſowego/ tego áni pozdrawiayćie: ále ieſliby
16:
kto tey náuki nie przynioſł. Okazánie Chriſtyáńſtwá nie do imie
17:
niá Chriſtuſowego przytocżył/ ále do wyznánia. Iż nie ſámo
18:
Chriſtuſowe imię/ Chriſtyániná cżyni/ ále też y prawdá Chriſtu
19:
ſowá. Przeto/ iż ich wiele pod imieniem Chriſtuſowym chodźi/
20:
ále máło w prawdźie. Ktemu obacżay. Zali kiedy wilká owcá
21:
prześláduie? by namniey: ále wilk owcę. Boć też tákże y Kain
Owcá nigdy
wilká nie prze
ſláduie.

22:
Abelá prześládował/ á nie Abel Kainá. Tákże Izmáel prześlá=
23:
dował Izááká/ á nie Izáák Izmáelá. Tákże Ezausz Iákobá:
24:
nie Iákob Ezáuſzá. Zydowie Chriſtuſá: nie Chriſtus żydy. Here
25:
tycy iáko teraz Kátholiká Rzymska Chriſtyany: nie Chriſtyánie He=
26:
retyki. Z owocow tedy ich poznaćie ie. Ieſliby kto nákrył wilká
27:
owcżą ſkorą/ á iákoż wilká poznaſz/ ieſli nie ábo z głoſu/ ábo z po
28:
ſtępku? Owcá/ ſchyliwſzy ſię ná doł/ wrzeſzcży: á wilk w zgorę
29:
ku niebu łeb podniożſzy ná powietrze toż dopiero wyie. Kto te=
Kto wilk,
á kto owcá, iá-
ko poznáć.

30:
dy wedle Bogá głos wypuſzcża/ owcą ieſt pokory y wyznánia:
31:
kto záś práwie w breẃ prawdźie ſzkárádźie bluźnierſtwámi prze
32:
ćiw Bogu wyie: wilkiem ieſt. Iáko o tákich mowi prorok: (Pſal
33:
73.) Mowili niepráwość ná wyſokośći: położyli áż ná niebie v=
34:
ſtá ſwe. Owcá ie źiołká/ wilk ſię w mięśie kocha. Ktorego te=
35:
dy vyźrzyſz zbieráiącego z łąk piſmá ś. toć nie z dekretow, nie z pátre
36:
ſow, nie z papieſkich Státutow. Ziołká kwitnące ſpráwiedliwośći/
e 3owcą


strona: 38

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/38
1:
owcą ieſt/ ktorego záś obacżyſz kocháiącego ſię we krwi prze=
2:
śládowánia/ wilk ći to ieſt ꝛc. A iżby ſię kto niechćiał poſtawką
3:
zwierzchowneo nabożeńſtwá y zmyśloney zwierzchniey ſprawie
4:
dliwośći/ iáko nierządnicá wiankiem y bramecżką/ zá czyſtą pá
5:
nienkę vdáć/ ku oſzukániu drugiego/ pátrzmy ieſzcże y ná to/ co
6:
tenże przedtym: Hom. 4. in Cap. 3. Math. col. 771. ná ty ſłowá: Iá=
7:
ko Gołębicę/ powiedźiał/ ták piſząc. Dla tych duch ś. przyiął
Szátáńſcy na
bożnicy podo
bni Christuſo
wym.

8:
poſtáwę gołębice/ iż oná nád inſze rzecży żywiące miłośći przy=
9:
ſtrzega. Abowiem wſzytkie ſpoſoby ſpráwiedliwośći/ ktore má
10:
ią ſłudzy Boży w prawdźie/ mogą też mieć y ſłudzy diabelſcy w
11:
podobieńſtwie. Boć też ma dyabeł ćiche y pokorne: ma cżyſte/
12:
y iáłmużniki y poſtow pilnuiące/ y wſzeláką poſtáwę dobrego/
13:
ktorą ſtworzył Bog ku záchowániu ludzkiemu. Ktorą poſtáwę
14:
wprowádźił też y dyabeł ku źwiedźieniu: áby było pomieſzánie/
15:
między prawdźiwym dobrym/ á dobrym zmyślonym: áby ták lu
16:
dźie prośći/ ktorzy oſtrożnie wyrozumieć nie mogą rożnice mię=
17:
dzy dobrym prawdźiwym/ á dobrem zmyślonym/ gdy dobrych
18:
mężow Bożych ſzukáią/ nápádli ná zwodniki dyabelſkie. Bo tyl
19:
ko ſámey miłośći duchá ś. duch niecżyſty náśládowáć nie może.
20:
Przetoż náyduie ſię w zwodźiećielách wſzeláká poſtáwá ſpráwie=
21:
dliwośći: lecż ſámá wdźięcżność prawdźiwey miłośći/ náleść
22:
ſię nie może/ oprocż w ſámych ſługach Bożych ꝛc. Ale y z tym te
23:
raz ná ſtronę: podźmy do kąkolow y pſzenice: áby ſię rzecż tá ob
24:
iáśniła. Chrizoſtom o nich ták piſze/ po wielu inſzych ſłow (in
Chrizosto.
wykład kąko
lu.

25:
cap. 13. Mat. hom. 47. col. 402. ) ták mowiąc. Chceſzże tedy/ ábyſmy
26:
poſzedſzy wybráli ie (mowią to vcżniowie) Lecż Pan Bog tego
27:
broni/ áby ſnadź weſpołek z kąkolem/ trawy pſzenicżney nie wyr
28:
wáli. Co (dla tego) powiedźiał/ áby walek y krwie wylania zá
29:
bronił. Abowiem/ gdyby mieli być mordowáni heretycy/ tedy=
30:
by ſię ná świát/ bez rakoſzu y przymierza/ walká wprowádźiłá.
31:
Dla dwu tedy przycżyn/ tego zábronił. Naprzod: iż kąkol máło
32:
może zbożu záſzkodźić. Potym/ iż ieśliby ſię nie dáli vlecżyć/ tedy
33:
nie mogą vyść onego oſtátecżnego karánia. Aták ieſli chcećie
34:
áby karáni byli (heretycy) żeby to przedśię zbożu nie ſzkodźiło/
35:
tedy wam potrzebá do tego cżáſu ſłuſznego ocżekáwáć. A to záś
36:
co ieſt iż z nimi zá raz wyrwiećie y zboże? Abo to/ iż ieſli ſię prze
ćiw nim


strona: 39

ná Wędzidło X.K.P.39.
1:
ćiw nim do zbroie rzućićie/ koniecżnie do tego przyidźie/ iż here=
2:
tyki morduiąc/ wiele świętych z nimi wyginie: Abo to/ iż z one=
3:
go kákolu/ wiele ich náwroćiwſzy ſię odmienić ſię mogą/ w pſze
4:
nicżny ſtan. Ieſliż tedy vprzedzáiąc (cżás on) wyrywáć będźiećie:
5:
poginą ony zbożá/ ktoreby wyroſły z przemienionego kąkolu. A
6:
rzekſzy to wedle pobożnośći Chrizoſtom/ wnet też záś z ćieleſne
7:
go rozumu ſwoieo y to przydáie/ z brzegu wylewáiąc po cżęśći/
8:
ácż ieſzcże nie ták grubie ſobie ſię ſam ſprzecżáiąc/ iáko cżynią te=
9:
raz Antychriſtiani/ gdy tego dokłáda mowiąc: Wſzákoż nie zá
10:
kázuie rozſpráſzáć buntow heretyckich/ vſtá záwieráiąc/ mowie=
11:
nia wolność odćináć: (cżego Chriſtus vcżniom ſwym zákazał
12:
Luk. 9. ꝟ 5.) ále zákazuie zábijáć y mordowáć. toć piſze Chrizo=
13:
ſtom. A Theofilakt záś/ ná tyż ſłowá fol. 41. piſząc/ ták też mo
Theofilakt.

14:
wi. Heretyctwá ſą kąkole/ ábo złe myśli. A ktoż ie śieie? Dya=
15:
beł. A ludźie ſpiący co? ſą ći ktorzy prze gnuſność ſwoię/ plác dá
16:
li heretykom/ ábo złym myſłam. A ludźie ſą Anieli/ ktorzy ſię
17:
gniewáią o to/ iż ſą heretyctwá/ ábo złość w duſzy: y chcą wyr
18:
wáć y wyćiąć z tego żywotá heretyki/ y myślące rzecży złe. Lecż
19:
Bog nie dopuſzcża/ wyniſzcżáć przez walkę heretykow ále Papież
20:
drugi Bog ziemski wyniſzcżyć ie vśiłuie, ná złość prawdziwemu nie
21:
bieskiemu áby záraz nie vćierpieli/ y wyniſzcżeni nie byli y ſprawie=
22:
dliwi. A niżey potym ná drugiey ſtronie teyże kárty/ ták piſze. Po
23:
wiedźiawſzy iż to podobieńſtwo kąkolu rozumie ſię o heretykach
24:
ktorym dopuſzcża być Pan między pſzenicą/ áż do żniwá/ to ieſt/
25:
áż do ſkońcżenia świátá/ mowiąc. Gdybyſmy wyćináli y zábijáli
26:
heretyki/ byłyby ſedycye ábo rozruchy/ w ktorychby ſnadź y wier
27:
nych wiele wyginęło. Gdyż y Páweł/ y on rozboynik ktory z Chri
28:
stuſem záwieſzony był mielić przedtym ſobie kąkole niż vwie=
29:
rzyli: y dla tego ná on cżás wyćięte nie były/ dla pożytku ktory
30:
ſię potym pokazał: bo potym pożytek Bogu przynośili. Toż też
31:
mowi ná ty ſłowá Hieronim tom. 9. fol. 41. D. Przeſtawſzy ná tym
Hieronim.

32:
co nam ſam Pan wyłożył/ to ćżego zamilcżał/ á ku wyrozumie=
33:
niu náſzemu zoſtáwił/ krotko nam trzebá przebieżeć. Przez ludźi
34:
ſpiące rozumiey náucżyćiele zborowe: przez ſługi goſpodárſkie/
35:
nie inſzego kogo ſobie ſtanoẃ procż Aniołow/ ktorzy ná káżdy
36:
dźień widzą oblicże oycowſkie. A dyabłá dla tego nieprzyiaćie=
lem


strona: 40

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/40
1:
lem opuſzcżam tu trochę, wiedz być názwánego iż przyśiadł kąko=
2:
lu: to ieſt/ náuk heretyckich. A co mowi/ áby ſnadź zbieráiąc
3:
kąkole/ nie wykorzeniliśćie z nimi pſzenice. Zoſtáwiony ieſt plác
4:
pokáiániu. Y mamy sſtąd nápominánie/ ábyſmy nie rychło od=
5:
ćináli brátá ꝛc. A potym tego dokłáda. Ono też co wnet przydá
6:
ie: dopuśććie oboygu rość/ áż do żniwá: Zda ſię być ná odpor o=
7:
nemu roſkazániu: Odeymićie złośniká z pośrzodku śiebie. Bo
8:
nie mamy towárzyſzyć z tymi/ co názywáiąc ſię bráćią/ ſą cudzo=
9:
łozniki y wſzetecżniki. Bo ieſlić ſię zákázuie wykorzenienie/ á
10:
ćierpliwość ma być áż do żniwá chowána/ iákoż z pośrzodku nas
11:
mogą być niektorzy wyrzuceni? Między pſzenicą á kąkolem/
12:
gdy ſą trawą/ á ieſzcże zdbłá nie wypuſzcżą/ máłá ieſt rożnicá.
13:
Przetoż nápomina Pan/ áby poki co ieſt wątpliwego/ nie byli=
14:
ſmy ſkorymi w cżynieniu dekretu: ále żebyſmy kres Bogu ſędźie
15:
mu záchowáli. Aby on gdy przyidźie ſądny dźień/ niedomniema
16:
wány wyſtępek/ ále znácżną winę z świętych zgromádzenia wy=
17:
rzućił. Ale mi ſię zda iż ieſzcże ſzyrzey y doſtátecżniey rzecż tę roz=
18:
biera Auguſtyn. Lib. Quaest. ex. Mat. Qu. II. Tom. 4. Col. 364: cho=
19:
ćiażći ſię też/ wedle zwycżáiu ſwego wierći ná tę y ná owę ſtronę:
20:
wſzákże wżdy to mowi. Iż to nie idźie/ áby heretyk ábo odſzcże=
21:
pieniec/ (ktore przez kąkol rozumie) miał być ćieleſnie (corpora-
22:
liter ) wyłącżon. A potym col. 366. tego dokłáda. Iż máią być
23:
znoſzone nie tylko kąkole/ áż do żniwá/ ktore rozśiewcá błę=
24:
dow ſzátan wprowádźił/ ále też y plewy/ áż do wywiania. Tak=
25:
że piſze/ De verbis Domini, in Euang. ſecundum Math. Serm.18. Tom.
26:
10. col. 86. y indźiey. Ale iż on po ſwemu/ iáko mirus artifex, co
Augustyn á
le ſam z ſobą
niezgodny.

27:
ná iednym mieyſcu zbuduie/ to záś ſamże ná drugim rozwáli/
28:
ſam ſię z ſobą nie zgadzáiąc: iáko to y ſam wyznawa/ lib. 1. Epist.
29:
epist. 47. tom. 2. col. 174. iż ták pierwey rozumiał/ że żáden do ie
30:
dnośći Chriſtuſowey nie ma być przymuſzan/ á iż ſłowy poſtępo
31:
wáć trzebá/ á gadániem ábo rozmową walcżyć/ ábyſmy niemie=
32:
li zmyślonych Kátolikow/ ktoreſmy ználi być iáwnymi Herety=
33:
kámi: przetoż go też zániechawſzy/ ktory wedle onego pogáni=
34:
ná/ z niſkim ſię nie zgodźi/ gdy ſię ſam y z ſobą nie zgadza/ cho=
35:
ćiaż to wiem że wiele oſobliwych y z ſłowem Bożym zgodnych/
36:
y z inſzymi ná wielu mieyſcách nápiſał/ gdy nie miał kogo ná od
por.


strona: 41

ná Wędzidło X.K.P.41.
1:
por. Weźmiemy przedśię inſzych/ nieco w tey mierze ſtátecżniey=
2:
ſzych. Y to náſtronę odłożywſzy/ co contra Creſcouium Gram. lib.
3:
3. cap. 50. Tom. 7. col. 271. mowi: Ze ſię to żadnemu dobremu w
4:
powſzechnym Zborze ále nie w Kátholice Rzymskiey teráznieyſzey nie
5:
podoba/ áby ſię przećiw kov/ choćiaż y Heretykowi/ áż do śmier
6:
ći ſrożyć miano. Tákże y to on też piſze do Donatá Stároſty Afry
7:
ki/ żeby Donatyſty hámował/ nie mordował epist. 127. Piſze te=
8:
dy ták ná inſzym mieyſcu Hieronim (in cap. 4. Gal. Tom. 9. fol. 186.
9:
B.) Iáko tedy ná on cżás ſtárſzy brát Izmáel/ iáko to teraz Kátho-
Hieronim.

10:
liká Rzymska stárſzość ſobie przywłaſzcżáiąc prześladował Izááká/
11:
máłeo ieſzcże oſęſká/ przywłaſzcżáiąc ſobie y obrzeſkę/ y pierwo=
12:
roctwo: tákże y teraz/ Izráel wedle ćiáłá mnieyſzego brátá/ mo
13:
wiąc ták słowy krotkimi to ieſt/ Chriſtyány z pogánow prześládu=
14:
ie. Tákżke y dźiśia ći/ ktorzy máłymi ſą w Chriſtuśie/ bacżyć trze
15:
bá co mowi, w Christuśie, nie w ſzkolney Rzymſkiey Kátholiki logice á ży
16:
ią ćieleſnie bacżyć y to, kto teraz ćieleſnie żyie prześláduią tych/ kto=
17:
rzy národzeni ſą z wody y z duchá: á powſtawſzy z Chriſtuſem/ teo
18:
ſzukáią co ieſt wzgorę/ nie co ná dole. Niechże cżynią co racżą:
19:
niech prześláduią z Izmáelem Izááká: będąc wyrzuceni precż
Tu bácż, iako
ſię księza mo
gą zwáć du-
chownymi,
będąc mor-
derzmi ták iá
ſnymi.

20:
z Egiptcżyánką mátką niewolną: áni wezmą dźiedźictwa: kto=
21:
rego ten ſam doſtąpi/ co ſię wedle obietnice vrodźił. Aleć y to
22:
nadobnie: że ten co ſię národźił wedle ćiáłá/ prześláduie ducho=
23:
wnego. Abowiem duchowny nigdy nie prześláduie ćieleſnego/
24:
ále mu odpuſzcża iáko chłopaſowi brátu: wie że ſię może z cżá=
25:
ſem pomnożyć. A choćiażby też obacżył ſyná Egiptcżyánki gnie
26:
waiącego ſię/ iednák wſpomina ná iednego oycá/ ktory y Sło=
27:
niá ſtworzył y Komorá. A w wielkim też domu/ nie tylko ſą zło
28:
te y śrebrne nacżynia/ ále też y drzewiáne y ſkorupiáne. Toż ſię
29:
też náyduie/ Cap. 23. Q. 4. Cap. Quiſecundum carnem. Gdźie też to
30:
pokázuie/ iż złych znośić potzrebá/ á nie odrzucáć: przez ſłowne
31:
ſtrofowánie/ nie przez ćieleſne wyganiánie. Bo iáko támże/ z
32:
Grzegorzá piſze. Cap. Hæc. autem. Ieſliż wy dobrzy ieſteśćie/ poki
33:
tu w tym żywoćie ieſteśćie/ ſkromnie znośćie złe. Bo ktoćkol=
Zły iest, kto
złych ćierpieć
nie może.

34:
wiek nie znośi złych/ on ći ſam ſobie/ ſwą niećierpliwośćią/
35:
świádkiem ieſt tego/ iż nie ieſt dobrym. Bo nie chce być Abelem
36:
káżdy ten/ ktorego złość Káinowſka nie ćwicży. Tákże w prze=
fſzłym


strona: 42

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/42.
1:
przeſzłym can. Quantus ſtoi: Iáko wielka nádętość/ iáko wielkie
2:
zápámięthánie pokory y vkłádnośći/ y iáko wielka butliwość
3:
krnąbrnośći/ żeby kto ták ſobie tuſzył/ iż to vcżynić może/ cżego y
4:
Apoſtołom Pan cżynić nie dopuſzcżał/ iákoby mogł kąkol od
5:
pſzenice wyplewić ꝛc. A ieſliby ſzło o złe naucżyćiele/ ktorzyby by
6:
li iáko zli wodzowie/ tedy y tych Hieronim/ mowiąc wedle Chri
7:
ſtuſá/ zábijáć nie każe: ále ich tylko iáko wodzow ślepych zánie=
8:
cháć. Libro 2. in Math. 15. Tom. 9. fol. 46. Tákże fol. 256. D. Y ad
9:
Tit. 3. A Tom. 2. fol. 306. C.D. tego vcży ábyſmy ſię ich wyſtrze
10:
gáli/ á nie oſkarzáli ich/ heretyctwo ich śiekierą piſmá ś. odći=
11:
náiąc. Támże Tom. 2. fol. 5. gdźie piſze przećiw Helwidianom.
12:
Ale iż tego więcey ieſt v nieo/ niżby ſię tu wpiſáć miáło/ przetoż
13:
tám cżytelniká odſyłam. Gdyż y wedle Chrizoſtomá mowiąc:
14:
Pogánom to/ nie Chriſtyánom przyſtoi mordowáć y przeſládo=
15:
wáć: tákże wedle ſłowa Bożego/ niewiernym Zydom: gdyż to
16:
ći poſpolićie záwżdy wiernym chwalcom Bożym cżyniáli: co też
17:
y teraz ći cżynią ktorzy w ich ſtrzemioná wſtąpiwſzy/ ich ſię przy
18:
kłádem rządzą/ á nie Chriſuſowym y Apoſtolſkim. Bo ći nigdy
19:
tego nie cżynili co cżyni Antychriſt z ſwoimi inquiſitormi y z in=
20:
ſzymi inſtygátory/ ktorzy vſtáwicżnie fołdruią y v Máiſtratu y
21:
v poſpolſtwá ná kreẃ wiernych chwalcy Bożych. Co ſię nawię=
22:
cey po inſzych zácżęło od ſrogiego ſzkodniká Papieżá Innocen=
Innocentius
trzeći ná here
tyki práwá v
cżynił nie
Christuſo-
wskie.

23:
cyuſá trzećiego ktory co zacż był/ świadcżą Hiſtoricy (á ten był
24:
roku 1215.) áleć y iego decretales epistolæ. liſty ktore piſał y práwá
25:
morderſkie/ gorſze niż Tátárſkie/ ktore około mordowánia tych
26:
ktorych z heretykował/ poſtánowił/ ſą iáſnym licem ná iego An
27:
tychriſtoſtwo/ ktore znácżnie w tym iáko y w inſzych ſpráwach/
28:
przećiw Filippowi Ceſárzowi/ ná ktorego Otoná wſádźił. A iá
Złośći tego
Innocentego.

29:
ko ſię potym y z Otonem obſzedł/ pokazał. Oſobliwy Wikáryi
30:
Chrſtuſow/ y potomek Apoſtolſki: oſobliwa głowá ćiáłá po=
31:
wſzechnego kośćiołá: oſobliwy páſterz owiecżek Chriſtuſowych.
32:
Bo cowżdy przed nim niektorzy (oprocż niektorych praw Ceſár
33:
ſkich vprzedzáiących) klątwą y wygnáuiem y pieniedzmi herety
34:
ki/ przećiw Chriſtuſowey náuce karáli: tedy then nie tylko ſá=
35:
mych heretykow/ ále y tych coby im kiedy co dobrego vcżynili/
36:
ábo ie do śiebie przyimowáli/ práwy ſwoimi/ karać ná gárdle
roſkazał


strona: 43

ná Wędźidło X.K.P.43
1:
roſkazał. Nie pámiętáiąc áni dbáiąc ná on wyrok Boży/ Biádá
2:
wam ktorzy ſtánowićie y piſzećie práwá y vſtáwy niezbożne/ ku
3:
vćiśnieniu nędznikow w ſpráwie ich. Eza. 10. ꝟ 1. Ani pámiętá=
4:
iąc áni dbáiąc ná Chriſtuſowe ſłowá ktorymi powiedźiał/ iż to
5:
ſą błogoſłáwieni/ ktorzy pokoy cżynią Mat. 5. ꝟ 9. gdyż on był
6:
przycżyną wielu walek y ſrogiego krwie wylania/ ktory też ná=
7:
wet y kośći Almeryká vcżonego cżłeká/ oſądźiwſzy go zá herety
Vide Domini
cum Sotum,
cui ideo com
bustū refert,
quod imagi-
nes é templis
eijciendas cen
ſuit.

8:
ká/ w Paryzu ſpalić roſkazał. Co to zá tátuś naświętſzy/ ktory
9:
nieznoſną złość ſwą y nád kośćiámi vmárłego cżłeká pokázo=
10:
zował. A wſzák ſtrách y mowić. A więcże ten mogł co dobrego
11:
poſtánowić? A więcże go lepiey ſłucháć/ y wedle dekretow iego
12:
tyráńſkich ſię rządźić/ á niż wedle Chriſtuſá Páná ćichego/ po=
13:
kornego/ y pilnie iedney owce zginęłey ſzukáiącego? Aleć ná nic
14:
v Kátholikow Rzymſkich ták ſam Chriſtus Pan/ iáko y to co
15:
co cżynić roſkazał: wolą ná tych ſwoich krwią ſię ludzką pá=
16:
ſtwiących páſterzách przeſtáwáć: y wolą to z nimi cżynić/ co tyl
17:
ko ſámi niewierni y niezbożni pogánie cżyniáli/ tákże y Bogu
18:
obmierzli Zydowie. Bo gdyćby wżdy Chriſtuſá y náukę iego w
19:
iákiey wadze mieli/ pewniećby tego nigdy co cżynią nie cżynili.
Y błędu Chri-
stiánin nie ma
gwałtem bo-
rzyć.
Chrizostom.

20:
Pámiętálićby wżdy ná to że ſię Chriſtyaninowi nie godźi/ y błę=
21:
du nagrubſzego gwałtem podwrácáć/ ále tylko nápominániem
22:
roſtropnym y pobożnym/ thakże y przez ćichość ku zbáwieniu
23:
przywodźić. Iáko ono y Chrizoſtom náſláduiąc náuki ſłowá Bo
24:
żego rádźi/ piſząc contra gentes tom. 5. fol. 1038. A. Bo ktoć ieſt
25:
Chriſtiáninem/ tenći ſię ſtára o to iákoby przećiw káżdemu mi=
26:
łość záchował: przekładáiąc ią ſobie nád cudow cżynienie. Prze
27:
toż też práwym będąc Chriſtyáninem/ nie pátrzy ná ſáme tylko
28:
przyiaćioły/ ktoreby miał: áni zá bráćią wedle ſpolney wiáry:
29:
ále też ſobie y heretyki/ y pogány/ y żydy dla ſpolnego przyrodze
30:
nia (iż też oni tegoż Bogá ſą ſtworzenim) zá bráćią pocżytáć:
31:
á bacżąc w nich błąd/ lutośćiwym ieſt przećiwko nim/ y truchle
32:
ie dla nich/ y łzy wylewa. Boć nie w tym podobni Bogu będźie
33:
my/gdybybyſmy cudá y znáki cżynili: ále gdy nieprzyiáćioły mi
34:
łowáć będźiemy. Iáko tenże Chrizoſtom piſze Heb. 2. Hom. 4. in
35:
Moralitom. 4. col. 1685. Ku cżemu może ſię też przydáć y Morale 1.
36:
ná Heb. 1. Hom. 1. Bo ieſliby też to prawdá byłá/ żeby ſię heretyk
f 2ktory


strona: 44

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/44
1:
ktory iáwny pokazał/ ktoryby pozyſkan być nie mogł: tedy przed
2:
śię y tákiego zabijáć nie da: ále ſię go tylko radźi wyſtrzegáć:
3:
prożnego o nim ſtáránia zániechawſzy: In cap. 3. Tit. Hom. 6. fol.
4:
1635. Iáko y Iustinus: nie do bićiać/ mordow/ prześládowánia
Iustyn.

5:
przećiwnikow/ wiernych nápomina/ ále ku záchowániu poko=
6:
iu. O cżym nie máło nápiſał do żony y Serená. Aleć y Ireneuſz
Ireneuſz.

7:
ſtáry Doktor/ ktory wiele przećiw Heretykom piſał/ nigdźiey
8:
ich mordowáć y prześládowáć nie rádźił/ tylko ſię ich ſtrzedz á
9:
zá nie ſię modlić kazał: iáko ſię y ſam zá nimi modlił: áby w do=
10:
łe nie trwáli/ ktory ſobie ſámi wykopáli/ mowiąc: Oto ſię zá
11:
nimi modlimy: z więtſzym vżytkiem ich miłuiąc/ niż ſię oni ſámi
12:
miłuią/ wedle mniemánia ſwoiego. Lib. 3. cap. 46. o tym ſobie
13:
kto chce cżytáć może. Co ſię też ieſzcże náyduie y v Chrizoſtomá
14:
Tom. 4. fol. 1466. Y v Lwá pierwſzego Papieżá: ktory ich też
Lew I. Papież

15:
nie każał mordowáć/ iáko inſzy/ ále ie oznáymiáć/ á przećiw nim
16:
zbroią wiáry walcżyć/ modląc ſię zá nimi. Serm. 4. de collectis. Et
17:
ſerm. 5. de Ieiunio. Et. 4. de ſolennitate Epiph. Et ſerm 18. de Paſsione do
18:
mini, ták mowi: Wyſtrzegayćie ſię wywodow ludzkiey náuki: á
19:
ſtrzeżśćie ſię iáżcżorcżych heretyckich rozmow/ nie mieyćie z ni=
20:
mi nic ſpolnego ꝛc. A tego przedśię nie rzekł/co po nim nie ry=
21:
chło nápiſał/ on nocentiſsimus Innocentius trzeći/ przeſláduyćie/ ná
22:
nie przed Krolmi y poſpolſtwem inſtyguyćie/ bijćie/ morduyćie/
23:
ná káptur wołayćie/ tribunały wzruſzayćie: iáko teraz cżynią
24:
drudzy: A przedſię ſię zá duchowne chcą mieć Chriſtyány. Aleć
25:
y ze Mſzałá ná wet/ ktory ſobie zá święty máią/ iż brzuchy ich
Mſzały Pa-
pieskie modli
twę máią zá
Heretykami.

26:
dobrze zaduſznym chlebem tucży/ może toż być pokazano/ z
27:
Wielkopiątkowſkiey Mſzey/ że ſię zá heretyki ſtárzy modlili/ á
28:
nie mordowáli ich: boć toż co w pierwſzym zborze pobożni cżyni=
29:
li/ to też oni/ do inſzych niezbożnych wymyſłow y błędow/ kto=
30:
rych tám pełno/ y rzecży dobrych niektorych trochę przemieſzáli:
31:
y cżynią tę modlitwę raz w rok w kośćiele zá nimi: á potym ie
Papieżnicy
przećiw Chri
ſtuſowi mo-
dlą ſię prze-
ćiw nieprzyia
ćielom.

32:
cáły rok przeſláduią y ná nie inſtyguią/ y ná Bogá też potym/
33:
chodząc po vlicach/ y pod cżás po polu/ wſzyſcy głoſem wielkim
34:
wołáią. Contere domine fortitudinem inimicorum eccleſiæ tuæ &c. Ze
35:
trzy Pánie moc nieprzyiaćioł kośćiołá twoiego. Antychriſtyány
36:
ſię y w tym pokázuiąc: Bo co Chriſtus kazał ſię zá nimi modlić/
to oni/


strona: 45

ná Wędzidło X.K.P.45.
1:
to oni przećiwko nim. Co im kazał dobrze cżynić y błogoſłáwić
2:
im: to oni złorzecżą y wygłádzenia od Bogá proſzą. Iáko y zá
3:
Zydy mowią kollektę/ ále nie mowią ná nię Amen. A wżdy ſię
4:
zá vcżnie Chriſtuſowe vprzedzáć chcą: A wżdy to mowić śmie=
5:
ią/ iż tę náukę/ y tę wiárę y to wyznánie y te podánia od ſtárſzych
6:
przodkow ſwych przez ápoſtoły podáne wźięli. Ano gdyby ſię o=
7:
nym ſtárzeyſzym przypátrzyć dobrze chćieli/ (opuśćiwſzy pogáń=
8:
ſkie/ y tyráńſkie práwá y vſtáwy ktorych ſámi ſobie niektorzy
9:
Chriſtuſowi przećiwnicy: zmocniwſzy ſię przeciw zwierzchnośći
10:
ſwey właſney świeckiey/ od Boga ſámeo poſtánowioney y w no=
11:
wym Teſtámenćie znácżnie wſzem wierzącym w Chriſtuſá zále=
12:
coney: Opuśćiwſzy mowię/ zwłaſzcżá ony ktore ſą de ſumma Tri
13:
nit. Item Codic. lib. 1. tit. de Heret. Także Innocentij. 3. y inſze przećiw
14:
Bogu/ y pierwſzym pobożnieyſzym Oycom w wnieśione.) rácżey
15:
by ſię tego wſtydáli/ niż tego vpornie dla vtráty prebend y do=
16:
chodow ſwych bronili. Y rácżeyby z Tertulianem mowili:
Podobień-
ſtwo.
iż iáko
17:
nie ieſt w náſzey mocy febry oddalić od cżłowieká gdy nim trzę=
18:
śie/ choćiaż ią dobrze iż febrá ieſt widźimy y znamy/ y ná nię ſię
19:
wzdrygamy: ták pogotowiu nie ieſt w mocy náſzey odiąć here=
20:
tyctwá/ gdy w mocy cżłowiecżey nie ieſt/ áby ie mogł pohámo=
21:
wáć (De præſcript. aduerſus hæreſes fol. 95.) Bá y to nie ládá co po
22:
znáć gdźie y w kim ieſt/ ia to śmiele mowię. Bo wżdy febrę y wi
23:
dzę y cżuię gdy ieſt: á w tym ſię nie omylę: álebych ſię ná here=
24:
tyctwie mogł omylić/ niedoświádcżywſzy wprzod ſłowem Bo
25:
żym porządnie: ále ták tylko z podeyźrzenia/ z nienawiśći/ ná
26:
ſtárſzych ſię niektorych tylko dekretá y vchwałę y zwycżay ſpu=
27:
ſzcżáiąc/ Ale choćiażbych też nie omylnie poznał Heretyká: nu=
28:
żeż/ w mocyli to moiey náwroćić go? ábo w mocyli też to moiey/
29:
zábieżeć temu żeby heretyctwá nie były? By namniey. Azaż y te=
30:
go znácżnie duch Boży nie powiedźiał? Y to/ iż tego potrzebá
Piſmo ś. mo-
wi iż muſzą
być heretyc-
twá, á Papież
opák.

31:
ieſt/ dla doświádcżenia y okazánia wiernych/ żeby heretyctwá
32:
były miedzy nimi? (1. Kor. II. ꝟ 19.) nie oznaymił? Ktorychby
33:
Kátoliká Rzymſka mieć niechćiáłá: iż to oná podobno doſko=
34:
nálſza ieſt/ niż był Chriſtus: iż ieſt świętſza (bo ma ſanctiſsimus
35:
ſeruum ſerurorum Dei, qui nulli vnquam ſeruit, omnes autem in ſeruitu-
36:
tem ſuam redigit, & ad oſculapedum cogit.) ni Chriſtus y ſzcżęſliż był
f 3wſza


strona: 46

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/46
1:
wſza niż byli Apoſtołowie z zborecżkámi ſwoimi/ ktore záwżdy
2:
przy ſobie heretyki/ iáko pſzcżołki trędy miewáią. Ale ponieważ
3:
y około iáwnych heretyctw/ á nie tylko około domniemánych/
4:
ſą tákie Boże wyroki/ y tákie też ſtárſzych wielu pobożnieyſzych
5:
Oycow z Chriſtuſem y Apoſtoły iego zgodne ſentencye y náuki:
6:
iż heretycy nie máią być mordowáni. Azaż to/ non est extremæ
7:
dementiæ, nie ieſt znácżne y głupſtwo y vpor chćieć tho przedśię
8:
wyglozowáć y ná ſwym vpornie/ gwałtem przewiodſzy/ poſtá=
9:
nowić? Ano gdyby ſię rzecż tá miáłá ſpráwiedliwie ſądźić: oka
10:
záliby ſię/ mam zá to/ wiele Káinow co Abele morduią: wiele
11:
Izmáelow co z Izáákow ſzydzą: y Ezáuſzow co Iákobom od=
12:
powiedáią. Gdyż wżdy to iáwna kto tu ieſt przeſládowcą/ mor
13:
derzem/ á kto vlegáć y vtuláć ſię do cżáſu pod ſtrażą bożą muśi.
14:
A Boże day to áby ſię wżdy kiedyżkolwiek tey krwie ludzkiey
15:
prágnące pijawki vznáć mogły/ y mordow ſwych/ y nie Chri=
16:
ſtyáńſkich poſtępkow poprzeſtáć/ niż on dźień oſtátecżny przyi=
17:
dźie/ ktory poźrze przećiwniki: gdźie nie tylko będźie wſtyd więt
18:
ſzy/ ále też po tych wcżáśiech/ doſtátkach y weſelách/ płácż y
19:
zgrzytánie zębow/ w onych zewnętrznych ćiemnośćiách/ gdźie
20:
iuż chrobak ich nie zdechnie y ogień nie zágáśnie. Pánie Boże
21:
zmiłuy ſię nád nimi/ day im wcżás znácżne pokáiánie/ áby z świá
22:
tem złym potępieni nie byli/ Amen.
23:
KA P. 7. To tym obycżáiem/ nákrotce/ námieniwſzy wię
24:
cey/ niż rzecż całą porządnie/ z doſtátecżnieyſzym ieſzcże rzecży
25:
tey opiſániem/ dla proſtſzych/ przed ocży wyſtáwiwſzy/ iákoby
26:
byłá potrzebá. Niż ſię ieſzcże/ á thesi ad hypotheſim, iáko mowią lo
27:
gicy: to ieſt/ od mowy powſzechney wobec o wſzytkich/ do mo=
Przykłády
ktorymi mor-
dow ſwych y
przeſládowá-
nia nie chri-
styáńſkiego
bronią Papie
żowie.

28:
wy y rzecży oſobney z ſtrony I.M. X.K. ktory mię w to wdał/
29:
że mu o ſobie z okazániem prawdy y fałſzu ſpráwę dáć muſzę/ przy
30:
ſtąpi: nie godźi ſię mym zdániem/ te też milcżeniem opuśćić:
31:
co więc też poſpolićie niektorzy przedśię biorą: á to/ chcąc iá=
32:
ko mogą pokryć/ ábo więcey pofárbowáć ſzkárádą ſproſność/ y
33:
nie náſyconą chćiwość prágnienia krwie cudzey/ áby tylko tych
34:
nie ſtáło/ ktorzyby ich ſtrofowáli/ y od złego dobr Bożych vży=
35:
wánia odwodźili. Ktorzy/ gdy ich kto z ich prześládowánia y
36:
mordow nápomina/ áby ich przeſtáli: ták ſię więc zwykli oma=
wiáć


strona: 47

ná Wędzidło X.K.P.47
1:
wiáć. Nie idźieć nam o naſzę prywatę: nie o nienawiść: nie o
2:
gniew/ ktorybyſmy w ſobie mieli przećiw komu nieſłuſznie cho=
3:
wáć: (iáko máło nie tákże mowi X.K. omawiáiąc ſię w tym iż
4:
mię beſtyą názywa f. iij.) áni idźie o zwyćięſtwo/ y przewiedźie=
5:
nie nád kim: ále tylko o ſámę chwałę Bożą/ ktorey powinniſmy
6:
przyſtrzegáć: niechcemyli ſię pokázáć wyrodkámi/ onych pier=
7:
wſzych prawdźiwych chwalcy Bożych: y niedbáłymi w powołá=
8:
niu náſzym. W ktorey pokázowali ſię oni cżuynymi y gorącymi:
9:
záſtáwuiąc ſię potężnie o chwałę Bożą: że y ſobie ſámi y ſwoim
10:
powinowátym nie folgowáli. A ták y my ich náśláduiąc/ nie
11:
tylko prześláduiemy/ ále y ná gárdło wydáć gotowi ieſteſmy.
12:
Bo ieſli ſię to w onych Bogu podobáło: á w nas cżemuby ſię mu
13:
też podobáć nie miáło? A zaż kto zgánić może/ poſtępek on Fine
Finees.

14:
ſá Kápłáná Bożego? (4. Moi. 25 ꝟ 13.) Ktory ono zápaliwſzy
15:
ſię przećiw bráćiey ſwey/ dla wſzetecżeńſtwá ich/ ktorym Bogá
16:
ku gniewu wzruſzyli/ ręką ſwą/ przebił wſzetecżniká y wſzetecżni
17:
cę iego. Zá co/ nie tylko ſtrofowány od Bogá nie był/ ále ieſzcże
18:
tym/ nie tylko gniew boży vſkromił y plagę od ludu oddalił/ ále
19:
też ſobie wiecżne przymierze z Bogiem ziednał. Tákże Eliaſz/
Eliasz.

20:
zali yeż z zápálcżywey miłośći Bożey/ broniąc chwały iego/ nie
21:
pomordował kilká ſet prorokow záráz/ bez wſzego miłośier=
22:
dźiá? (1. Krol. 18 ꝟ 40.) Abo y onych dwu pięćdźieśiątnikow y
23:
z ludem ich/ ſpuśćiwſzy ná nie ogień z niebá? (2. Krol. 1. ꝟ 10.)
24:
Abo y ſam Pan Chriſtus/ zali też z zapalc żywey tákże miłośći
Christus.

25:
ku domu Bożemu/ w ktorym ſię kupiectwá tocżyły/ vcżyniwſzy
26:
ſobie bicż z powrozow/ nie wykołátał/ y ſtołow ich nie przewra
27:
cał y pieniędzy nie roſypał? (Ian. 2. ꝟ 15. Mat. 21. ꝟ 12.) Zali y
28:
Piotr ś. nie zábił dla kłamſtwá y obłudy Anániaſzá z Záfirą żo=
Piotr.

29:
ną iego? (Dźie. 5. ꝟ 1.) Zali y Páweł Arcybiſkupá Anániaſzá nie
Páweł.

30:
zgromił y potynkowáną śćiáną nie názwał? (Dźie. 23. ꝟ 3.) Ale
31:
y inſzych tákich przykłádow wiele ieſt w piśmie ś. ktore przygá=
32:
ny nie máią: przetoż nie wiem ktoby y to co my cżynimy mogł też
33:
nam zgánić? gdyż cżynimy trzymáiác ſię przykłádu ich.
Odpowiedz
ná przykłády
przywiedzio
ne.

34:
Ty/ y tym podobne ſłowá mowią/ y tákimi ſię przykłády zá
35:
kłádáią/ ći wſzyſcy Rzymſkiey Kátholiki wychowáńcy/ ktorzy
36:
ſię/ we krwie wylániu niewinnych/ pod pokrywką zmyślonego
zwierzchniego


strona: 48

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/48
1:
zwierzchniego nabożeńſtwá dla ſwych pożytkow/ kocháią: ále
2:
przedśię tym wſzytkim/ przed ſtolicą ſędźiego ſpráwiedliwego/
3:
poſtępku ſwego nie chriſtyáńſkiego nie zátynkyią: Ani ogniá nie
4:
gáſnącego zágáſzą: áni chrobaká niezdycháiąceo vmorzą Mar.
5:
9. ꝟ 44. Iużem przedtym powiedźiał/ iż ſtárego teſtámentu/ nie
6:
tylko tákie oſobliwe niektorych przykłády/ ále y miánowite po=
7:
wſzechne roſkazánie/ iuż teraz w nowym przymierzu plácu nie=
8:
ma. Nie tylko dla tych przycżyn/ ktore ſię przedtym námieni=
9:
ły: ále/ iż iuż nam inſze lepſze y doſkonálſze náuki y práwá nád one
10:
Moiżeſzowſkie/ Chriſtus pan od Bogá przynioſł: y inſze też przy
11:
kłády nam po ſobie zoſtáwił y ony zálećił. Cienie ony zakonne
12:
odłożywſzy/ á ſam obraz rzecży wyſtáwiwſzy. To ieſt ſpráwy y po
13:
ſtępki niektore ćieleſne/ w duchowne odmieniwſzy: Iáko to y
14:
Grzegorz Papież bacżył y pięknie o tym (iáko ſtoi. C. 22. Q. 4.c.
15:
Hæc antem) nápiſał: ták że iuż zdawná on ſam ná to wſzytko od=
Grzegorz Pa
pież zá nas
odpowiedział

16:
powiedźiał/ y z ſtrony prześládowánia heretykow/ ná ktore nie
17:
rádźił/ y z ſtrony też odmiány ćieleſnych ſpraw zakonnych w du
18:
chowne. Iáko y Cypryan mowi: Iż pod zakonem poki było ćiele
19:
ſwe obrzezowánie/ poty miecżem zábijano: lecż teraz gdy ſię w
20:
wiernych ſługách Bożych duchownych zácżęłá obrzeſká: ducho=
21:
wnym miecżem pyſzni y potwarliwi bywáią zábijáni Epist. lib. 1.
22:
Epist. II. fol. 27. Bo to pewna z náuki y ſpraw Chriſtuſowych iż
23:
on kaźń oſtátecżną ogniá wiecżneo/ opowiedał wſzędy/ zá ty wy
24:
ſtępki/ zá ktore pod zakonem ná gárdło kárano. Tákże iáko
25:
ondźie trędowátego cżłeká/ gdy iuż zá ſtárániem ofiárownikow
26:
nie mogł być vlecżony/ od domu y od towárzyſtwá ſpolnego
27:
ſwych ſąśiad odłącżano/ nie zábijáiąc go/ áni prześláduiąc/ ále
28:
ná ſtronie żywnośćią opátruiąc/ iákoby inſzych trędem ſwym zá
29:
ráźić nie mogł: 3. Moi. II. ꝟ 1. (iákoż pięknie Pagninus in ſua Iza-
30:
go. lib. 9. Cap. 27. rzecż tę wywodźi/ choćiaż też ſrogi Papiſtá.)
31:
Tymże ſpoſobem pod nowym teſtámentem nie zábijáć ábo prze=
32:
śládowáć Heretykow/ iákoby trędem duchownym záráżonych
33:
ludźi/ kazano/ ále tylko ze zboru wyłęcżyć/ ábo ſzátánowi oddáć
34:
y ſtrzec ſię zá pogánina mieć: iáko ſię iuż to przedtym pokázo= wáło.
35:
Co gdy to weźmie przedśię/ mam zá to iż ſię namniey nie
36:
zgodźi z przykłády od przećiwnikow wnieśionymi. A co ſię tknie
Eliaſzá:


strona: 49

ná Wędzidło X.K.P.49.
1:
Eliaſzá: kto nim nie ieſt/ iáko y Fineeſem/ duchá iego od Bo=
2:
gá ie máiąc: niechby ſię ſam nim nie cżynił/ áni ſobie duchá ie=
3:
go przycżytáł: by ſnadź miáſto niego duchá Saulowego u Achá
4:
bowego ku wygłádzeniu ofiárownikow y prorokow Bożych nie
5:
doſtał/ ná ſwe wiecżne złe/ iáko y oni. Ale/ ázaż znácżnie ſwym
6:
vcżniom Chriſtus Pan ſpráwy Eliaſzowey/ á z nią inſzych nie
7:
zgánił y im iey zábronił/ mowiąc im: gdy go w pomśćie náślá=
8:
dowáć chćieli: niewiećie ktorego duchá ieſteśćie. Gdyż ſyn cżło=
9:
wiecży nie przyſzedł duſz tráćić/ ále záchowáć. Bo y ſáma zápál=
10:
cżywość ku Bogu/ ktorą niektorzy po ſobie pokázowáli: bez o
11:
ſobliwego dáru y wzbudzenia duchá Bożego/ przyiemna nigdy
Zápalcży-
wość bez v-
mieiętnośći
ſzkodliwa.

12:
Bogu nie byłá. A krotko mowiąc gdy ieſt bez vmieiętnośći/ ábo
13:
wiádomośći woley Bożey: więcey hańby niż pochwalenia ieſt
14:
godna. Mielić ią też y Zydowie/ iáko Paweł świádcży Rzy. 10.
15:
ꝟ 2: miałći ią y ſam ku Bogu: że y Chriſtuſá w cżłonkách ieo prze
16:
śládował zápálcżywie: y był potwarcą/ bluźniercą y prześládo
17:
wnikiem/ iáko ſam wyznawa. 1. Tim. 1. ꝟ 13: á coż potym gdy
18:
nie z duchá Bożego/ áni z vmieiętnośći: cżym ſobie y z inſzymi
19:
więcey gniew Boży/ á niż łáſkę iednał. Pzetoż od Chriſtuſá ſtro
20:
fowány y od przedśię wźięćia ſwego odtárgniony: nie tylko ſi[ę]
21:
potym nie ſprzećiwia/ ále ieſzcże zá to dźiękuie/ y dobrowolnie
22:
ſam wſzytko to y z rádośćią ćierpi/ co przedtym inſzym wyrzą=
23:
dźił. Iáko między inſzymi ſam wſpominá 2. Kor. 11.y 12: y dla te
24:
go też potym inſzych wſzytkich ku tákoweyże ćierpliwośći y
25:
znoſzeniu krzyżow wſzędy nápomina. Ktoreo by pewnie ſtopámi
26:
chodźili ći wſzyſcy/ co ſię namiáſtkámi iego y Piotrowemi/ kto
27:
ry tákże wiele ćierpiał y do ćierpienia inſzych nápominał/ nie=
28:
wiem iáką niewſtydliwą twarzą názywáią: gdyby to rzecż praw
29:
dźiwa/ á nie máſzkárá mięſopuſtna byłá/ co ſobie y nie k rzecży y
30:
nieſłuſznie przycżytáią. Ale iáko Lwá znáć z páznokći á wilka też
31:
z zębow/ choćiażby ſię owcżynkámi pokryli: ták y tá ſámá ſprá=
32:
wá świádcży o tych cżyimi ſą námiáſtkámi/ bá y dźiatkámi. A iż
33:
nic ſpolnego z tymi Apoſtoły nie máią. Chriſtuſowe wybićie kup
Chriſtuſowe
z kośćiołá ku
pcow wybićie

34:
cow z kośćiołá/ było wedle woley Bożey: miał zá ſobą o tym
35:
proroctwo/ iż to vcżynić miał: przetoż też to wykonał. Ktore=
36:
go iż Rzymſcy duchownicy nie máią: prożno ten przykład iego
gzá ſobą


strona: 50

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/50
1:
zá ſobą ćiągną. Gdyż y tego nie pokażą/ żeby im ták cżynić Chri
2:
ſtus roſkazał: ábo że ták kiedy Apoſtołowie cżynili. Acżkolwiek
3:
ći y to inſza/ kupce/ iákich ieſt pełen kośćioł Rzymſki z kośćiołá
4:
Bożego wygnáć: á inſza cżłeká przeſládowáć y mordowáć. Ale
5:
gdyby ſię y teraz ći kupcowie z domu Bożego/ przez mężá ktoreo
6:
oſobliwie od Bogá wzbudzonego/ wygániáć mieli/ máłoby ich
7:
koniecżnie z Rzymſkiey kátoliki zoſtało. Ponieważ ći wſzyſcy/
8:
nie ná cżym inſzym procż kupiectwá/ á ieſzcże duſz ludźi pomár=
9:
łych/ y żywych też wielu/ záśiedli/ y dobrze brzuchy ſwe opátrzy=
10:
li/ ſzukáiąc pilno y záwżdy docżeſnych pożytkow grzechu/ y ſkár
Rzymska Ká
toliká ná tym
kupiectwie zá
śiádłá.

11:
biąc ſobie gniew ná dźień gniewu/ y ſpráwiedliwego ſądu Boże
12:
go: tákże to cżyśćie o nich może być mowiono: co o bogacżach
13:
cżáſu ſwego nápiſał Iákub święty: Nużeż teraz bogacże/ płácż=
14:
ćie nárzekáiąc nád nędzámi wáſzymi nádchodzącemi. Bogác=
15:
two wáſze zágniło/ á ſzáty wáſze molom ſię pokármem ſtały.
16:
Złoto wáſze y śrebro wáſze pordzewiáło: á rdzá ich będźie wam
17:
ná świádectwo. A trochę niżey: Roſkoſzowáliśćie ná źiemi/ y
18:
buiáliśćie: odchowáliśćie/ ábo wytucżyliśćie ſercá wáſze/ iáko
19:
w dźień zábijánia ofiar. Potępiliśćie/ zámordowáliśćie ſpráwie
20:
dliwego/ nie ſprzećiwiáiącego ſię wam. Iák. 5. ꝟ 1. Ktore ſłowá
21:
y rzecż ſámá/ á komu inſzemu cżáſow tych właſniey ſłużyć iáko
22:
kśiężey Papieſkiey może? Niechby tę rzecż y nawiętſzy proſtacż=
23:
kowie pobożni ſądźili. Gdyż oni/ iáko bezdenkowie/ nie mogąc
24:
być nigdy náſyceni/ ani ieſzcże przeſtáć mogą ná tym/ co przod=
25:
kowie ich/ omamiwſzy guſłámi ſwoimi wiele proſtych y ſzcżyrych
26:
ludźi/z nich wyduśili/ oto ieſzcże co rok przycżyniáią y rolą do
27:
roley/ wieś do wśi przydawáią/ y pierwey ſię záwżdy/ o wioſki
28:
o folwárki/ o dwory/ kámienice/ ſády/ ogrody ſtáráią: niż o na
29:
práwę w błędźiech ták grubych: choćiaż ſię poſtáwką zwierzcho
30:
wną pod imienim też świętym Iezuſowym/ zá tákie vprzedáć
31:
chcą przed ludzmi w tey mierze ſpiącymi około zbáwienia ſwoie=
32:
go/ iákoby ſzukáć mieli chwały Bożey. Aleć ie Bog iuż wrychle
33:
odkryie: y znácżnie cżáry ich/ iáko Iáneſá y Iámreſá świátu po
34:
każe. Nie cżynił ći ták nigdy Chriſtus/ áni tak cżynić roſkazał:
35:
nie cżynili Apoſtołowie y długo po nich inſzy pobożni y ſzcżyrzy
36:
Chriſtyánie: poki Antychriſt gory nie wynioſł. Ale gdy ſię wzgo
rę wybił


strona: 51

ná Wędzidło X.K.P.51
1:
rę wybił/ y ſobie wiele zacnych Kśiążąt/ Pánow/ Ceſárzow pod
2:
bił y práwie zniewolił/ toż dopiero tym śmieley do tego ſię rzu=
3:
ćił/ y toż teraz cżyni. Ale ſię wrácam do tego/ od cżegom trochę
4:
z potrzeby odſzedł. Rzekłem/ iż zapalcżywa miłość Chriſtuſowá
5:
domu Bożego/ żadnemu Papieſkiemu Kápłáńcowi nie ſłuży/ y
6:
prożno ſię nią kthory pokrywáć ma: bowiem tego/ y żadnemu
7:
Chriſtus nie roſkazał: otoż to ieſzcże do tego przykłádam.
Papieżowie
nie to cżynią
co chriſtus ro
skazał, ále cże
go zákazał.
Iż to
8:
ſą oſobliwi namieſtnicy y náſládowcy Chriſtuſowi/ ktorzy tego
9:
co im Chriſtus roſkazał cżynić niechcą: á cżego im iáſnie zákazał/
10:
(pátrząc tylko ná oſobliwy ktory iego poſtępek bez rozſądku)
11:
zá to ſię y vpornie y gwałtownie chwytáią/ y to ſobie nieſpráwie
12:
dliwie przywłaſzcżáią. Chriſtus ſię każe w ćichośći y ćierpliwo=
13:
śći naſládowáć: (Máth. 11. ꝟ 29.) każe przez ćierpliwość duſzę
14:
ſwą záchowáć (Luk. 21. ꝟ 19.) każe nogi drugim vmywáć:
15:
(Ian 13. ꝟ 14.) á oni miáſto ćierpienia trapią inſzych: miáſto v=
16:
myćia nog: miáſto modlitwi y ſkromnego znoſzenia/ tych co od
17:
nich dla báłwochwálſtwá y nierządu ſproſnego odſtępuią/ nie
18:
tylko przeſláduią/ ále też y żywotá pozbáwić vśiłuią. Chriſtus
Chriſtus y v-
cżniow od śie
bie odbiegáią
cych nie fu-
kał, áni hamo-
wał.

19:
Pan nie bije áni oſkárża nikoo : áni nákoniec vcżniow ſwych wła
20:
ſnych/ ná náuce ſię iego gorſzących y od nieo odſtępuiących (Ian
21:
6. ꝟ 66.) fuka ábo záklina: Nie mśći ſię áni nád onymi co nań
22:
przed Piłatem wołáią vkrzyżuy/ zátráć tego á wypuść nam Bá
23:
rábaſzá (Mát. 27. ꝟ 22. Luk. 23. ꝟ 18.34.) A ći mili námiáſtko
24:
wie/ to wſzytko y ieſzcże więcey z oną kśiężą żydowſką/ z Biſku=
25:
py y Mnichámi Fáryzeuſzmi y Sáduceuſzmi/ dźiáłáią. Piotr też
Piotr nie bił
Anániaſzá.

26:
krotko mowiąc/ nie bił też Anániaſzá y Záfiry/ ále ie Bog ſam
27:
zábił/ dla ich obłudy/ choćiaż ſię to ſtáło przez iego vſługowá=
28:
nie. Ktorego niech mogąli náſláduią/y tymże to ktorym on du
29:
chem cżynią: á kto im o to co rzecże? Ale inſzym duchem y ſpoſo
30:
bem gdy co vcżynią niewiem kto im to pochwali. Páweł też pe=
31:
wnie duchem Bożym wzrzuſzony/ więcey opowieda co złego o=
32:
nego Biſkupá potkáć miáło/ niżby mu teo z pomſty życżyć miał/
33:
iáko go y ſtárzy pátreſowie wykłádáią. Lecż teráźnieyſzy Kátoli
34:
kowie: y w to/ nie máiąc też tegoż duchá/ nie potrefią/ by nábár=
35:
źiey chćieli/pátrząc priwat ſwoich/ y wedle ćiáłá żywąc: áleć y
36:
Páweł/ nie roſkazał teo żadnemu nigdy/ żeby ták kogo ſurowie
g 2gromić


strona: 52

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/52
1:
gromić miał y to mu opowiedáć/ nierzkąc żeby przeſládowáć á=
2:
ábo mordowáć/ miał kiedy drugich náucżáć. Niechże tedy prze
3:
ſtáną xięża Papieſcy tymi przykłády mordow ſwych tyrańſkich
4:
bronić/ gdyż im ták wiele ſłużą iako Kocżkodanom ſpráwy ludz
5:
kie/ ktorych pod cżás náſláduią. Bo im to nie idźie.
6:
KA P. 8. Teraz iuż I.M.X.K. cżás też ieſt przyſtą
7:
pić/ y to okazáć y tego dowieść/ iż to I.M. z iego wlaſnego po
Zoſobná przy
stąpieni do
X.K. rzecży
gdzie nas y w
cżym niesłu-
ſznie ſzácuie.

8:
ſtępku z ſámego Wędźidła ſłuſznie może być przycżytano/ co ſię
9:
tu wobec o ſpráwie Antichriſtowſkiey mowiło/ w ktorym ſię z
10:
Chriſtuſem/ z Apoſtoły y z pierwſzemi Chriſtyány nie zgadza: á
11:
náwet z pobożnieyſymi patreſámi. Ktore ma zá filary Kátho
12:
liki ſwoiey Rzymſkiey/ y ktorymi ſię w ſwym Wędźidle ſzcżyći:
13:
Bo też bez nich iáko ná wodę bez wioſłá/ y ſtąpić z mieyſcá nie
14:
może: choćiaż ſię y w tym z wielą ich nie zgadza: iáko ſię to po=
15:
tym pokaże. Anoby przyſtało/ ábo ie we wſzytkim/ opuśćić/ á ſá
16:
mego iedynego miſtrzá Chriſtuſá Iezuſá náſládowáć: ábo też/
17:
ieſliż to prawdá iż nie błądźili/ á iż też ſą filarmi kośćielnymi/ ná
18:
ſládowáć ich cále y z nimi to gánić co oni gánili/ y chwalić y cży=
19:
nić/ co oni chwalili y cżynili. Ale iż w nich wiele niezgody/ cżego
20:
y ſam X.K. záprzeć nie może/ wiele obłędliwośći/ cżeo w ſłowie
21:
Bożym niemáſz/ rácżey iuż było rzecż tę ſámym ſłowem Bożym
22:
odpráwowáć. Ale iż iuż factum illius infectum fieri nequit: co ſię ſtá
23:
ło y wyrzekło wroćić ſię nie może: bo z długim przez kilká lat ro=
24:
zmyſlániem wędźidło ſię to kowáło: nielza tedy iedno iuż też ták
25:
ná nie iáko ſię pocżęło odpowiedáć/ y twárdym klinem ſłowá
26:
Bożego y iego właſnymi principały/ y właſnymi ſłowy ieo/ klin
27:
przez I.M. wbity wybijáć.
28:
Niewiem ktoby miał być/ ták bárzo ná rozſądku pokará=
29:
ny od Bogá/ ktoryby ſię iedno rzezwie przypátrzył Wędźidłu I.
30:
M. á choćiaż ſámym tylko Przedmowam: żeby tego wyznáć nie
31:
muśiał: iż to wſzytko poſzło z nie Chriſtyáńſkiey miłośći: ále z iá=
32:
kieieś ſurowey á dźiwney nienawiśći. Nie poſzło z duchá ſkro=
33:
mnego y ćierpliwego Chriſtuſowego/ ále z burzliwego niećier=
34:
pliwego y zápálcżywą pomſtą páłáiącego Antichryſtowſkiego:
35:
á iż ſię też wſzytko śćiąga/ nie do cżego inſzego/ iedno do zwá=
36:
dy/ do roſtyrku/ do prześládowánia y krwie cudzey nieugáſzo=
nego


strona: 53

ná Wędzidło X.K.P.53
1:
nego prágnienia. Niewiem też/ áby ieden ten mogł być nále=
Y pogánin z E
wánieliey mo
że X.K. oſą
dzić iż nie iest
Christiáninē.

2:
źiony: choćiaż y pogánin: ktoryby iedno był rozſądku zdrowego/
3:
y miłośnikiem ſpráwiedliwośći/ á przytymby świádom był po=
4:
ſtępkow praw iákich poſpolitych/ á niebyłby pierwey od iedney
5:
ſtrony nábektány/ ábo dárámi zniewolony/ ktoryby tego wy=
6:
znáć nie muśiał/ iż ten áni ieſt/ áni może być Chriſtyáninem:
7:
ktory máiąc ſię zá Chriſtyániná y do Chriſtuſowey ſię náuki od=
8:
zywáiąc/ á przedśię wedle Chriſtuſá nie żywie: owſzem wſzytko
9:
w breẃ práwam/ náukam/ vſtáwam y przykłádom Chriſtuſo=
10:
wym powſzechnym y zoſobná záleconym cżyni? Bo gdyby ad pra
11:
xim przyſzło: żeby ták kto rzecż tę przed nim poſtáwił/ proſząc
12:
od niego dekretu przećiw drugiemu/ mowiąc ták. Ten cżłowiek
13:
ma ſię zá Chriſtyániná: á Chriſtuſá nie náśláduie. Abowiem cże
14:
go Chriſtus zakazał/ nákoniec y ſłowá iákieo przykrego bliźnie=
15:
mu mowić ábo go iáko nieprzyſtoynie názywáć: tho on nie tyl=
16:
ko beſtyią/ dźiką świnią y gorzey názywa: ále też nań/ wſzędy
17:
inſtyguie/ Máiſtrat y przednieyſzy/ y od niego poſtáwiony po
18:
dleyſzy/ á nád to y wſzytko poſpolſtwo pobudza/ áby ábo zámor
Iż to cżyni
cżego Chri-
stus cżynić
zákazał.

19:
dowány był ábo wygnány ꝛc. cżego Chriſtus áni cżynił/ áni cży=
20:
nić kazał: owſzem zá ſámo Ráchá ſłowo przykre y nieucżćiwe
21:
kaźń náznácżył ꝛc. A zażby/ weyźrzawſzy záraz w te ták iáſne y
22:
niewątpliwe ſłowá Chriſtuſowe/ tego nie oſądźił/ że ten Chri=
23:
ſtyáninem áni ieſt/ áni być może poki tego nie przeſtánie á we=
24:
dle Chriſtuſá żyć nie pocżnie? Ponieważ y ſam Chriſtus to zná=
25:
cżnie powiedźiał/ iż nie ten ieſt vcżniem iego/ á ni ten wnidźie
26:
do kroleſtwá niebieſkiego/ ktory go pánem názywa: ále ktory
27:
cżyni wolą oycá iego niebieſkiego.
28:
A to wſzytko zali ſię w X.K. nie náyduie: okażę to naprzod
29:
iż náyduie: á potym tego dowiodę iż to wſzytko nieſłuſznie/ bez
30:
winnośći náſzey nam cżyni: á to nie tylko ſłowem Bożym y ſámą
31:
rzecżą/ ále y iego właſnymi ſłowy pokażę.
1. Bestyą zo-
wie cżłowie-
ká.

32:
Puśćiwſzy imo ſię to I.M. nie Chriſtyáńſkie/ mnie ſáme=
33:
go/ więcey podobno niż o tyśiąc rázow Beſtyią názywánie/ kto
34:
rą práwie nápełnił Wędźidło ſwoie (choćiaż ſię w tym omawia/
35:
ſed veror ne Crocodili ſint lachrymæ) wiedząc to y cżuiąc pewnie/
36:
żem też wżdy y ia ieſt cżłowiek (choćiaż nędzá y chudźiná licha)
g 3ná kſztałt


strona: 54

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/54.
1:
ná kſztałt y wyobráżenie Boże ſtworzony/ á nie cżwornoga nie=
2:
ma beſtya dźika: á iż też kęs mowić mogę: chybá by tego niewie
3:
dźiał/ iákoż ſię ſłuſznie o tym pierwey dowiedźieć miał: áby ták
4:
od ſtárſzego oycá ſwego/ y iednego też filará wiáry ſwey Rzym=
5:
ſkiey/ oſądzony nie był: A zwłaſzcżá od Chriſoſtomá. Boć on
6:
y kto beſtyią ieſt/ y kto więcey beſtiy w ſobie ma/ y kto nie ieſt
7:
Chriſtyáninem/ choćiaż ſię nim názywa/ bárzo cżyśćie opiſał
8:
ſuper Mat. 1. Hom. 4. Tom. 2. col. 43 y 44. Iáko y Bázylius in Exa
9:
mere Hom. 10. fol. 55. ktorzy X.K. zá mię przećiw niemu odpo=
10:
wiedáią. Bo choćiaż bym też ia beſtyą będąc niemą y głupią/ iá
11:
ko to beſtyam nie dźiw/ iż beſtyie ſą/ I.M. w cżym ſzkodźił/ á
12:
on ieſt nie tylko Logikiem cżłowiekiem mądrym/ ále ktemu du
13:
chownym: tedyby y ták w tym ſobie nie mądrze y niepobożnie
14:
pocżął: y ná mię ſię ták tárgáiąc: nie ná mięby ſię/ ále ná Bogá
15:
ſámego tárgał/ iáko ſądźi iego Bazyliuſz. Contra Iraſcentes fol. 187.
16:
Oto/ mowię powtore/ puśćiwszy I.M. beſtyą ná ſtronę/ ná in=
17:
ſze fárbicżki/ ktorymi ſobie mnie y bráćią moię fárbuie odpowie
18:
dáć y ſpráwę też o ſobie dawáć będę.
19:
Naprzod tedy ná to odpowiedam/ co nam wobec wſzyt=
2. Zádáie
nam Bogá blu
źnieie, y táiem
ne ſproſnośći
płodzenie.

20:
kim zádáie. W przedmowie do K.I.M. Zebyſmy bluźnier=
21:
ſtwá przećiw Bogu/ y rzecżam ś. pod płaſzcżykiem iákiegoś zmy
22:
śloneo (iáko ſtoi b iij.) pobożeńſtwá/ potáiemne wſzelákie ſpro
23:
ſnośći wykonywáiąc/ y przećiw zwierzchnośći świeckiey co nie
24:
przyſtoynego cżynić y wykonywáć mieli. Acż to wſzytko/ Bog
25:
ſam lepiey wie (calumnijs viro pietatem profitenti indignis farcinatum
26:
est) ſą rzecży ná nas nieſłuſznie zmyślone: mowię thák gorzkie
27:
gorzkiem názywáiąc/ dlá prawdy ktora po proſtu od proſtaká
28:
głupiego mowiona bywa. Wſzákże iednák y o tych táką nákrot
29:
ce ſpráwę dáię. Naprzod co ſię tknie bluźnierſtw: tych nigdy
30:
X.K. od nas nie ſłyſzał/ ktoremuby pewnie przyſtało rzecży tyl=
31:
ko prawdźiwe mowić: ktorychby ſam ocżywiśćie doznał/ y ſam
32:
w vſzy ſwe ſłyſzał/y ktorychby też prawdźiwie y ſpráwiedliwie/
33:
bez wykrętu y nieſłuſznego rzecży niepewnych przycżytania nie=
34:
winnym dowieść mogł. A nie thych ktorych y przed BOgiem
35:
naprzod/ potym y przed ludźmi bácżnymi nigdy nie dowiedźie.
36:
Ktorych iż Bog ſam/ y ſędźia od niego żywych y vmárłych po= ſtánowiony/


strona: 55

ná Wędźidło X.K.P.55
1:
ſtánowiony/ napewnieyſzym ieſt świádkiem: bo on wie co ſię w
2:
kogo wlewa/ y co kto potáiemnie broi: tedy rzecż thę/ w kto=
3:
rey ſąd cżłowiek żaden nie potrefi/ iemu śmiele oddawamy/ y
4:
ná iego ſię dekret ſpuſzcżamy. Co to potym/ cżego teraz ludźie
5:
znáć ábo y wyznáć niechcą/ pokaże: kto ieſt iego chwalcą: kto
6:
też bluźniercą: kto potáiemnie złośći broi/ a kto też w niewinno
7:
śći ſwey od tákich potwarzy ſtoi. Około zwierzchnośći zaś świe
3. Przećiw
zwierzchno-
śći powstánie

8:
ckiey/ o ktorey y piſmo I.K.M. poſłał/ co nam też zádáie w
9:
Przedmowie/ iáko fol. 174. y 175. y indźiey: y to też nieſłuſznie y nie
10:
wedle Bogá cżyni. A cżyni/ ábo z nie vmieiętnośći y niewiádo=
11:
mośći rzecży: ábo cżyni/ chcąc y inácżey prawdę znáiąc/ przećiw
12:
ſwemu właſnemu ſumnieniu. Iż cżyni z nieumieiętnośći: tego
13:
sſtąd dochodzę: że ábo tych kśiążek ſam pierwey nie przecżełd/
14:
ábo cżytáiąc nie pilnie/ onych nie zrozumiał. Bo gdźieby to obo=
15:
ie pierwey był vcżynił: nie wierzę/ áby ie był śmiał Pánu ták mą
16:
dremu/ y rozſądkiem rzecży vważáiącego/ iáko ieſt K.I.M.
17:
tym vmyſłem y ku temu końcowi ony dárowáć/ y to o nas co cży
18:
ni/ mowić y piſáć. Bo záś temu wierzę iż gdyby ie I.K.M.
19:
przecżytáć miał/ będąc Pánem w ſpráwiedliwośći ſię kocháią
20:
cym/ rzecż by w nich przećiwną foldrowániu X.K. obacżył. Gdyż
21:
z nich tego żaden pobożny ſędźia nie rzecze/ żeby ſię thám co w
22:
nich ad ſeditionem do rozruchu y buntow w rzecży poſpolitey śćią
23:
gáć miálo/ á nie rácżey ku wſzelákiemu Chriſtyáńſkiemu wſzel=
24:
kiey zwierzchnośći źiemſkiey poddáńſtwie: według tego iáko ſło
25:
wo Boże vcży: ktorym ſię ſámym z łáſki Bożey rządźimy. Cho=
26:
ćiaż ſię my ſámi w to co nam nie ſłuży nie wdawamy/ y bráćiey
27:
ſię ſwoiey wdáwáć nie rádźimy. Ná to ſámo tylko wzgląd má
28:
iąc: żeſmy winnieyſzy więcey ſłucháć Bogá niż ludźi. Ze to cżyni
29:
przećiw ſumnieniu z wiádomośći/ to mię do teo/ ábych ták mnie
30:
mał/ przywodźi. Iż ieſli z moich piſm ktorych inſzych/ iáko z
31:
Trzech dni rozmowy/ Item z Rozſądku/ tego co o zwierzchno
32:
śći trzymamy y vcżymy/ y iáko po Bogu y Chriſtuśie onę wa=
33:
żymy y Bogu ſię zá nią modlimy/ obacżyć nie mogł I.M.X.
34:
K. ábo też ſcriptow tych nie cżytał: tedy iednák to v mnie niepo
35:
dobna/ áby z tych ſámych Diálogow/ ná ktore ták długi cżás
36:
Wędźidło ſwe kował/ tego obacżyć y wyrozumieć nie miał (gdy
by tylko


strona: 56

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/56
1:
by tylko prawdę wyznáć chćiał ták z Rozmowy 12. iáko też ex
2:
Appendice fol. A.A. w ktorym to naydźie w ty ſłowá. Neque est
3:
yt quis nos calumnietur, tanquam omnia, ista in cum finem a nobis dican-
4:
tur, vt iugum magistratus ciuilis e ceruicibus nostris excutiamus, &c.
5:
Wſzákże/ ieſliż z Trzech dni Rozmowy (choćiażći nie ták ſzcży=
6:
rze wydrukowána ieſt we wſzytkim iákom ia ią ſpiſał.) dowie=
7:
dźieć ſię I.M. o tym chce/naydźie to wſzytko nákrotce co my o
8:
Zwierzchnośći trzymamy: y to też kto nią gárdźi y nád nię ſię
9:
wynośi (choćiażći iuż y náſz fałſzywy brát odprzyśiągſzy ſię praw
10:
dy y w tym iuż mnie z inſzymi potwarza/ y ſłowá moie wyſzpacża
11:
ktory da zá to Bogu licżbę.) Tákże ieſzcże/ kto ieſt Nowokrz
12:
ceńcem. Aleć y bez piſmá/ nálázłoby ſię y poſtronnych wiele/
13:
ktorzy pod cżás do zborow náſzych náglądáią: ktorzyby nam w
14:
tym świádectwo dáli/ iáko o zwierzchnośći vcżymy y iáko ſię
15:
zá nią Bogu modlimy. Ale to y pioſnecżki niektore náſze/ w Ká
16:
techiſmiech náſzych/ od nas ſpiſane/ y w dźień on oſtátecżny ná
17:
koniec/ nam w thym świádectwo wydádzą. A biádá tym bę=
18:
dźie ieſli ſię w cżás nie vpámiętáią: ktorzy ten káptur ſwoy wła
19:
ſny/ chcąc iy z śiebie złożyć/ przed zwierzchnośćią y poſpolſtwē
20:
ná nas nieſpráwiedliwie wewłocżą. Dobrzeby było/ gdyby w tey
21:
mierze z oká ſwego tram ſwoy ſobie wyięli.
22:
O Bogu tu/ ktoregobyſmy ſobie/ iákiegoś inſzego/ tákże o
4. Bogá in-
ſzego zmyſlá-
nie.

23:
wierze/ y świętym ponurzeniu/ ktore nie k rzecży krztem zowią/
24:
żebyſmy ie ſobie przećiw náuce Apoſtolſkiey zmyſláć mieli/ mo=
25:
wić nic niechcę. Przeto/ iż ſię w wtorych kśiążkach o Bogu mo
26:
wić będźie. Acż ſię y po wydániu Diálogow/ w Rozſądku/ w Re
27:
ſponśie y w Zwierśćiadlku o tym doſyć z ſłowá Bożego mowi=
28:
ło/ co też nam y przed Bogiem y wiernymi záwżdy będźie prze=
29:
ćiw vſzcżypkom X.K. y inſzych świádectwom. Tákże y o wierze
30:
weń mowić tu nam nie trzebá: Bo ſię tá ſámá z okazania Bo
5. Wiáry no-
wey zmyſlá-
nie.

31:
gá iednego prawdźiwego/ bez oſobliwych y długich ſzkolnych
32:
wywodow pokaże. Ktorą kto też y ſobie dobrą od Boga dá=
33:
rowáną/ ábo złą od ludźi podáną ma/ ſam też Bog nalepiey
34:
widźi. Choćiaż ią też y prawdźiwi chwalcy Boży/ á wierni vcż=
35:
niowie Chriſtuſowi poznawáią w drugich/ á to z owocow y po
36:
ſtępkow ich. Gdyż wiárá ſámá/ dobrali w kim ieſt/ dobro też pe
wnie/


strona: 57

ná Wędzidło X.K.P.57.
1:
wnie/ wedle náuki Chriſtuſowey/ owoce z śiebie wypuśći: á to
2:
bez potwarzánia inſzych/ bez ſwarow/ bez gniewu/ nienawiśći/
3:
prześládowánia/ y ná kreẃ niewinną foldrowánia/ y nieſpráwie
4:
dliwego do zwierzchnośći y poſpolſtwá obnoſzenia: Ieſzcże z od
5:
ſtánim od złego/ ták nabożeńſtwá/ od ludźi wymyślonego/ ná
6:
ſrogim y wierutnym pogáńſkim báłwochwálſtwie záſádzoneo/
7:
iáko też y od żywotá nierządnego/ y plugáwego: á przyſtániem
8:
ku dobremu/ wedle Bogá y Chriſtuſá. Bo gdźieć będźie zła y
9:
bezbożna wiárá/ tedyć też pewnie nigdy z śiebie owocow do=
10:
brych nie wypuśći. A gdźie też dobra y z Bogá będźie/ koniecż=
11:
nie złych nie wyda.
12:
O krzćie też tu zgołá piſáć niechcę/ máiąc iuż ná iáſną
6. Krztu nie
Apostolskie-
go vżywánie.

13:
kálumnią/ gotową zdawná y ná nowokrcżeńſtwo odpowiedź/
14:
ták w Trzech dni rozmowie Polſkiey/ iáko y in Erroribus pædoba-
15:
ptisticis, Latina lingua conſcriptis. Tám sſtąd káżdy pozna/ przy
16:
kim prawdá/ á przy kim fałſz: kto też ſam ieſt nowokrzcżeńcem
17:
á kto nie. Bo ieſli idźie o dźiatki máłe/ iż my ich nie cżáruiemy/
18:
iáko prośiąt/ ná Wielką noc piecżonych: dźiwno mi temu że ſię
19:
y w tym X.K. nie cżuiąc/ nas przedśię winuie. Gdyż to z inſzy=
20:
mi ſtárſzymi ſwoimi ſam (w przedmowie b.) wyznawa/ iż krztu
21:
dźiećinnego w piſmie świętym wyráżonego nie máſz (o ktorym
22:
nápiſániu I.M. będźie ſię mogło co w wtorych kśiążkach przy
23:
pomionąc/ teraz z tym ná ſtronę) ſkąd y ſam X.K. y kto inſzy
24:
zdrowſzego rozſądku (boimpedit ira virum ne poſsit cernere verum )
25:
niech to vważa y rozſądza: ieſli tákowa inſtygácya/ y foldrowá
26:
nie/ przed K.I.M. y poſpolſtwem wſzędźie/ przyſtáłá tákiey
27:
oſobie/ ktora ſię y z Chriſtyáńſtwá y z duchownego kápłáńſtwá
28:
niewiem iákieo/ chłubi. Y to niech vważa ieſliż to iemu zoſobná
29:
nie ſłuży co ſię wprzod o wſzech wobec mowiło?
30:
KA P. 9. W teyże Przedmowie X.K. zádáie nam to: zo=
7. Zádáie z
cudzich zieḿ
do Polski zbie
żenie.

31:
wiąc nas iákimiś wygnáńcámi/ ludźmi lekkimi/ márnymi y ni=
32:
kcżemnymi: żebyſmy ſię tu do Polſki/ z inſzych kráiow/ zbieżeć
33:
mieli ꝛc. Co iáko też przyſtoynie y dobrze mowi/ inſzy ſądźić bę=
34:
dą. Wſzákże y ia z rzecży dotkliwey mogę też to ſądźić: że y to cży
35:
ni y nie wedle Bogá/ y chriſtuſá Páná/ y nie wedle też ſłowá ieo.
36:
Zaż nie Páńſká ieſt wſzytká źiemiá? Pſál. 24. ꝟ 1. á 1. Kor. 10. ꝟ
h25. Zaż


strona: 58

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/58
1:
25. Zaż Bog będąc iey pánem nie dał iey ſynom ludzkim? Pſál.
2:
115. ꝟ 15. Zaż ieſzcże nie on ſam rozdźielił iey/ y nie zámierzył/ we=
3:
dle roſpráwionych cżáſow/ gránic iey/ áby ludźie ná niey mieſzká
4:
li/ (Dźie. 17. ꝟ 26.) wedle vdźielenia iey od Bogá káżdemu
5:
zoſobná? Przetoż mi ſię zda: iż y w tym X.K. nie wedle Bogá
6:
poſtępuie: gdy ták cudzoźiemſtwem y powłacżánim ſię po świe
7:
ćie drugim/ pánuiąc ſám w murzech Poznáńſkich/ nie dźiedźi=
8:
cżnych z rodu/ ná Tumie/ śmiele bez boiáźni Bożey vrąga. Bo
9:
to może być/ iż ſię w tym vpornie Bogu ſprzećiwia: Abowiem/
10:
ieſliby to wola boża bylá/ żeby on wedle niedośćigłey rády ſwey
11:
kogo z źiemie iego ruſzył (iáko to o Abráhámie y iego potom=
12:
ſtwie cżytamy) á mieſzkánie mu gdźie indźiey náznácżył. Boć to
13:
pewnie w ręku iego ieſt. A Xiądzby to Kánonik ná ſwoy ſzácunk
14:
wźiął: y tymby onemu przychodniowi vrągał: ázaż tu z Bogiem
15:
walki nie zácżnie? gdy nie tylko przymawia/ ále y zwierzchność
16:
ku ſprzećiwiániu ſię też Bogu pobudza/ przećiw tym inſtyguiąc
17:
ktorzy z woley Bożey ſkąd inąd przyſzedſzy/ przedśię nicżyiego
18:
gwałtem nie wydźieráią áni gwałcą/ ále vtuláiąc ſię żywnośći
19:
ſwey pobożney z chwałą Bożą nábywáią. Zali tákim vrągánim
20:
y ſwoią inſtygácyą Chriſtuſowi y Apoſtołom nie vrąga/ y w
21:
ſwey miárce przećiw niemu nie inſtyguie? Chriſtus ſam był v
22:
ſwych iáko cudzoźiemiec: y przeżywáli go też Biſkupowie/ Xię
23:
ża y Mniſzy Gálileycżykiem y Sámárytánem: Apoſtołowie od
24:
nieo wyſłáni/ nie mieſzkáli ná Biſkupſtwách/ Opáctwách/ Ká=
25:
noniach/ Plebániach ꝛc. ále ſię po rozmáitych kráinách tułáli:
26:
á więtże im to co przed Bogiem y pobożnymi ſzkodźiło? Azáż/
27:
kto nimi gárdźił/ Chriſtuſem y Bogiem nie gárdźił? á kto też
28:
przyimował/ Chriſtuſá y Bogá nie przyimował? Ale niechby
29:
ták było/ iż też w Polſzcże ſą niektorzy/ o ktorych ia máło wiem/
30:
cudzoźiemcy/ á ćiby nie byli Bożymi y Chriſtuſowemi w ſpráwie
31:
zbáwienney poſlańcámi: Zali y ták wolno będźie X.K. wedle
32:
iego kápłáńſtwá ná tákie foldrowáć y o ich ſię wygnánię y prze
33:
ſládowánie ſtáráć. Zali y tym nie ieſt páńſka źiemiá? zali mu to
34:
nie wolno przenieść cżłowieká kędy chce? zaż on tego w mocy
35:
nie ma/ y nie on ſam ſtop cżłowiecżych licży y kres mu mieſzká=
36:
iná ná źiemi zámierza? Zali ſlońcem ſwym złym y dobrym nie
świeći


strona: 59

ná Wędźidło X.K.P.59.
1:
świeći/ dżdżu nie ſpuſzcża ná ſpráwiedliwe y nie náſpráwiedli=
2:
we? A możeli w tym záhámowáć rámię Boże? A cżyli ſię y to
3:
ták ſucho zmiele temu/ coby y Káiná brátoboycę/ tułaiącego
4:
ſię dla grzechu po świećie/ zámordował? iż tułakiem y wygnáń
5:
cem dla krwie niewinney zoſtał? Zali tákiemu nie ieſt od Bogá
6:
śiedḿkroć więtſze karánie náznácżone/ niż Káinowi ſámemu?
7:
Aboć podobno nie ten teraz ieſt Bog co ná on cżás był? ábo iuż
8:
ſądy ieo y dekretá zwiotſzáły? Omyli ſię ná tym bárzo káżdy ten/
9:
ktory w tę nádźieię inſzych przeſláduie/ onym vrąga y o gárdło
10:
przyprawuie. Muśi podobno X.K. y ná to nie pámiętáć: iż Bog
11:
zoſobná tho też między inſzymi roſkazánie dał/ (ktore potym
12:
Chriſtus Pan obiáśnił y inſze nowego przymierza piſmo.) żeby
13:
Izráelcżycy/ pámiętáiąc ná to/ iż też ſámi tułaki y przychodniá
14:
mi w cudzey źiemi byli/ gośćie y przychodnie przymowáli: przy=
15:
krośći im nie wyrządzáli: (2. Moi. 23. ꝟ 9.) gdy ie ſam Bog
16:
przyimuie/ miłuie/ żywnośćią y odźieniem opátruie/ y ſwym ie
17:
miłowáć każe. 5. Moi. 10. ꝟ 18. Abo y ná ono co (z Ezá. 58.) po
18:
śćie śpiewa cum videris nudum operi eum, &c. gdźie Bog gośćie
19:
y nędzne tułaki każe przyimowáć/ odźiewáć y żywić nie gárdząc
20:
ćiáłem ſwym? Muśi podobno complety ſwe poſtne niedbále
21:
odpráwowáć: ábo ták dumáć/ żeby cudzoźiemći nie byli ćiáłem
22:
iego? Muśiał podobno I.M. z inſzego oycá powſtáć niż inſzy
23:
wſzyſcy przez Noeo z Adámá. Abo y onego nie cżytał/ iż zá przyię
24:
ćie y nie przyięćie gośći Chriſtus nagrodę y kazń náznácżył Mát
25:
25. ꝟ 35? A ieſliż oto y ći ktorzyby tułakow ábo gośći (ále nie
26:
tych coby záś oddáć mogli Máth. 5. ꝟ 45.) nie przyimowáli
27:
odnioſą ſwoie káránie: coż rzecżemy o tych/ ktorzy ieſzcże y nie
28:
z ſwego właſnego wygániáią: inſzych ku wygániániu podżegá=
29:
iąc. Dźiwna to v mnie/ żeby kiedy o tym/ káznodźieią będąc/ v=
30:
cżyć też miał? A to niepodobna żeby cudzoźiemcá przychodniá
31:
do ſwey kánoniey przyimował. Bo gdyć kędy dáleko ná ſtronie
32:
mieſzkáiących ćierpieć nie może: á iákoby ie v śiebie ćierpiał?
33:
Bo choćiażby ſię tym z tego wyſliznąć chćiał/ że on bráćią ſwą/
34:
iednego nabożeńſtwá tułaki przyimuie y ony miłuie: ále to tyl=
35:
ko o roznowiernikách mowi/ y ná ty foldruie/ iáko ná heretyki
36:
y odſzcżepieńce: Tedy y to I.M. przed Bogiem y Chriſtuſem
h 2wedle


strona: 60

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/60
1:
wedle ſłowá Bożego nie poydźie: Potępi go Ráháb wſzetecżni
2:
cá Ierichońſka/ co nieprzyiaćioł ſwych ſzpiegi przyięłá y przecho
3:
wáłá. Iozu. 2. ꝟ 1. Heb. 11. ꝟ 31. Iak. 2. ꝟ 25. Abo y ná to nie ba=
4:
cży/ iż nie tylko przyiaćioły y bráćią/ áni teyże wiáry/ ále też y
5:
nieprzyiaćioły/ ktorzy pewnie nie mogą być dobrey wiáry y tey=
6:
że/ y Bog ſam/ y Chriſtus potym/ miłowáć y dobrze im cżynić
7:
kazał: iáko ſię iuż nie raz pokázowáło? Azaż ſię X.K. z Xiędzem
8:
onym y Lewitą Zydowſkim (Luk. 10. ꝟ 30.) godźi w drodze
9:
zránionego cźłeká opuśćić? á nie rácżey z Sámáritanem ſtárá=
10:
nie o nim mieć? A ieſli o tym wie y to pámięta/ á tego przedśię
11:
nie cżyni: á coż sſtąd zá pożytek weźmie inſzy/ nád ten: że ſam z
12:
vſt ſwych oſądzony będzie? Sługo złośćiwy (mowi Pan Chri=
13:
ſtus Math. 25. ꝟ 26. Luk. 19. ꝟ 22.) wiedźiałeś ꝛc. Y záś. Sługá
14:
wiedząc wolą páná ſwego/ á nie cżyni ſrodze karan będźie ꝛc.
15:
Luk. 12. ꝟ 47.
16:
Nie pámięta ieſzcże y ná to/ że tu napoſpolićiey tułakámi/
17:
przychodniámi y pielgrzymy názywa piſmo święte wierne y ſzcży
18:
re chwalce Boże. A oni ſię zá to nie wſtydáią: owſzem to z poćie
19:
chą ſercá ſwego przed Bogiem wyznawáią (1. Moi. 47. ꝟ 9.
20:
1. Kron. 29. ꝟ 15. Pſal. 39. ꝟ 13. Hebr. 11. ꝟ 13.) Bo by to miał ná
21:
bácżnośći/ niewiem áby tym komu vrągáć mogł. A dokogoż
22:
też ono liſt ſwoy powſzechny Piotr ś.nápiſał (1. Petr. 1. ꝟ 1.) mo=
23:
wiąc tułakom ábo przychodniom roſproſzonym po Pońćie/ Gá
24:
láciey/ Kápádocyey/ Azyiey y Bitymiey? ábo kogo nápomina
25:
káp. 2. ꝟ 11. mowiąc: Proſzę bráćia iáko przychodniow y pielgrzy
26:
mow ꝛc. Zali nie wiernych tám y ſám ſię tułáiących ná świećie/
27:
dla ocżyzny zgotowáney w niebie/ Efe. 2. ꝟ 19. Pewnieć ſię nie=
28:
wierni rzadko tułáią. A kto incertis magis vagatur ſedibus, tuła ſięnie
29:
máiąc nigdźiey tu miáſtá pewnego ku mieſzkániu/ łáknąc y prá=
30:
gnąc/ y nágość cżęſto ćierpiąc/ ieſli nie ſłudzy Chriſtuſowi: iáko
31:
Páweł ś. o nich y o ſobie mowi. 1. Kor. 4. ꝟ 11? Pewnieć gdźie
32:
Chriſtus ſyn cżłowiecży nie ma gdźie głowy przykłonić/ máią
33:
chytrzy liſowie iámy ſwe/ y ſzcżebietliwi wroblowie gniazdá ſwe.
34:
Mat. 8. ꝟ 20. Pewnie/ gdźie wiernemu nie wolno kupić y prze=
35:
dáć/ przeto iż Beſtyey oney cechy ná cżele ſwym nie nośi: (Obiá.
36:
13. ꝟ 15.) to báłwochwálſtwem ſwym Bogá bluźniącym/ wſzyt
ko wolno


strona: 61

ná Wędzidło X.K.P.61
1:
ko wolno. Pewnieć ſię nie tułáią: pewnieć páłace ſwe roſkoſzne
2:
máią. Onym wſzytko wolno/ y vſpráwiedliwić daſzli co: y potę
3:
pić nie daſzli nic. Wolno im prześládowáć/ wyganiáć/ oſkar=
4:
żáć y ná kreẃ niewinną foldrowáć: choćiażby ſámi y niewierny
5:
mi y wſzetecżnymi y cudzołożnikámi byli. A kto ich przećiw prá
6:
wom ich przekonáć y oſądźić może/ ktore ták ſámi ſobie vkowá
7:
li/ iákoby onym ſámym nikt nigdy ſzkodźić/ ále co ſzkodźić/ praw
8:
dy mowić/ ſtrofowáć/ grzechu pokazáć nie mogł. Bo ná prze=
9:
dnieyſzego Biſkupá nie może nikt ſkárżyć/ áż zá 72. świádkow/
10:
á zá máło co mniey inſzych. 2. Quae. 4. C. Præſul non damnatur A 2.
11:
Quae. 7. C.Non est á plebe. A teraz puśćiwſzy to ná ſtronę/ iż ládá
12:
popu opiłego y wſzetecżnego y zwaycę Láik ſądźić nie może/ wi
13:
dźimy do cżego przyſzło/ iż Papieżá/ choćiażby był nagorſzy y nie
14:
zlicżone tłumy ludźi ná zátrácenie wiodł/ áni Koncylium/ áni ża
15:
den ſądźić nie ma. Dist. 40. C. Si Papa.C. 9. Qu. 3. C. Nemo. onym
16:
ſię tu tedy wſzytko zeydźie/ co ſię Chriſtuſowi y Apoſztołom nie
17:
zeſzło: á wżdyſmy (mowią) duchowni: á wżdy Chriſtuſowi wiká
18:
ryowie/ á Apoſztolſcy potomkowie. Ale puśćiwſzy to ná ſtronę
19:
co ſię z ſtrony Bogá Chriſtuſá y świádectw ſłowá Bożego mo=
20:
wiło: puśćmy tę rzecż ná bácżnych/ vcżćiwych y ſpokoynych lu=
21:
dźi rozſądek: Przyſtoili to X.K. tym komu vrągáć/ iż do Pol=
22:
ſki ieſt przychodniem/ (choćiaż ia we Zborze náſzym nie wiele tá
23:
kich znam/ procż kilku zdawná iuż tu wmieſzkáłych ſtátecżnych
24:
y cnotliwych ludźi) przyſtoili nákoniec y przećiw złym/ ieſliby
25:
kędy ktorzy byli/ do ktorych nam nic/ inſtygowáć? gdyż y I.
26:
M. práwá tego kśiędzu zákázuią. Decret. lib. 3. Rubr. Ne clerici
27:
vel monachi. A iákoż przyſtoi ábo ſię godźi ſądu tákiego powo=
28:
dem y przycżyną duchowney oſobie być? Aleć mię to ćieſzy przed
29:
Pánem Bogiem/ że w Zborecżku náſzym żadnego niecnoty y zło
30:
cżyńce nie pokaże X.K. Gdyż między ſobą nie karnych/ ábo łá=
31:
komcy/ ábo zwaycy/ ábo vpornych w iákiey złośći/ ꝛc. nie ćier=
32:
pimy/ ále ie z pośrzod śiebie wyłącżamy. A co ſię tknie inſzych iż
33:
ich záwżdy zdawná wiele w Polſzcże z obcych narodow bywáło/
34:
y ieſt/ ktorzy ſię tu rozrodźili/ y ſą ludźmi zacnymi: á ták z Mo=
35:
ſkwy iáko y z Tátar: ták z Niemiec iáko y z Włoch/ á co mnie y
36:
I.M. do tego: gdy to rzecży poſpolitey nie ſzkodźi: y oná tego
h 3zdawná


strona: 62

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/62.
1:
zdawná ćierpi/ dáiąc zdawná wſzelákich narodow vcżćiwym y
2:
zacnych fámiliey ludźiom/ v śiebie plác y mieyſce. Tym mnie
3:
Polakowi z dźiádow/ y bráćiey mey/ namniey vrągáć nie było
4:
potrzebá: gdy niecnoty ná ocży iáwney ſpráwiedliwie zádáć y o=
5:
ney dowieść nie może. A zaż od tego nie ieſt zwierzchność? ázaż
6:
nie ma za ſwych praw y inſtygatorow/ ktorzy tego winni doglę=
7:
dáć y tákie gdyby ſię gdźie ználeźli karáć. Aleć by podobno y dla
8:
niecnoty zbiegłemu/ byle Papieżá głową ſwą wyznawał/ dał
9:
ſię ſpokoynie K.X. w Polſzcże wyleżeć/ y do śiebie by go/ iáko
10:
mniſzy cżynią przyiął: A tego ktory cnotliwie żywie/ iż ná iedy=
11:
ney głowie Chriſtuśie Iezuśie przeſtawa/ wytrwáć nie może.
12:
Ták też rownie Chriſtus cżynił: ták y Apoſztołowie: práwieć ſto
13:
pámi iego y ich X.K. poſtępuie. Ano gdźie podźieie/ recte iudica-
14:
te filij hominum: Sądźćie ſpráwiedliwie ſynowie ludzcy. Abo y o=
15:
no/ że wſzyſcy/ przed iednym od Bogá poſtánowionym ſędźiem/
16:
ſtánąć mamy y zá ſię káżdy dáć licżbę Bogu. Y to/ że káżdy brze
17:
mię ſwe ponieśie. By to X.K. ná bácżnośći/ miał/ pewnie by ſię mu=
18:
śiał od wielu rzecży/ ktorych nátkał w ſwoie Wędźidło/ á do=
19:
wieść ich prawdą nie może/ pohámowáć. Aleć ták muśi być: ták
20:
ći zdawná tá Antychriſtowſka niwá rodźi. Muśić záwżdy Chri=
21:
ſtus pan/ od naśienia iey/ w cżłonkách ſwoich ćierpieć. Muśi/ y
22:
vcżnie ná zbáwienney náuce iego gorſzące ſię/ y Iudaſze obłu=
23:
dne/ y Száwły też docżáſu nie z wiádomośći grzeſzące/ przy boku
24:
ſwym znośić: poki cżás od Bogá oycá zámierzony nie przyidźie.
25:
Ale przedśię ná ſwe złe gorſzą ſię vcżniowie ćieleſni: y Iudaſzo=
26:
wi zdraycy biádá/ choćiaż ſyn cżłowiecży ná śmierć idźie iáko mu
27:
náznácżono. Saulowi tylko z niewiádomośći grzeſzącemu/ á
28:
Chriſtuſá ſłucháiącemu dobra zoſtáłá otuchá: Bo tego z inſzy=
29:
mi wiernymi/ Koroná niewiędnąca ocżekawa. Dobrze y z dru=
30:
gimi będźie ktorzy vpátruiąc w Chriſtuśie Iezuśie ſłowá żywo=
31:
tá wiecżneo/ onego ſię przedśię trzymáią (po zgorſzeniu y odſtą=
32:
pieniu drugich) y ná káżdy dźień noſząc krzyż ſwoy/ ſámych ſię
33:
śiebie záprzawſzy chodzą zá Pánem ſwym. Ktorychby lepiey by
34:
ło X.K. náśládowáć/ y do pocżtu ſię ich gárnąc/ by ſię też w
35:
owcżych y kozich ſkorách przyſzło po ſkáłách y ſámách tłuc: bo tá
36:
kich świát nie ieſt godźien (Heb. 11. ꝟ 27.) niżli tych wcżáſow y po
żytkow


strona: 63

ná Wędzidło X.K.P.63
1:
żytkow grzechu z inſzymi ſpokoynie vżywáć/ ná niewinnych kreẃ
2:
inſtyguiąc/ y ony prześláduiąc. Boć wżdy Lázárzowi teraz tu
3:
od Bogacżá wzgárdzonemu/ łono Abráhámowe ieſt ná goto=
4:
wáne: Ale gdźie przyidźie ná Bogácżow/ wcżáſu vżywáiącego
5:
y przećiw Lázárzowi niemiłośiernego/ konieć pátrzyć: bacżyć
6:
to możemy iż mu y kropie wody/ w ogniu vpálonemu/ ná ięzyk
7:
nie dádzą? Pánie Boże day káżdemu rychłe y nieobłudne poká=
8:
iánie y náwrocenie ſię do ćiebie. Amen.
9:
KA P. 10. Máło ieſzcże ná tym máiąc I.M.X.K. przy=
10:
dáie k temu y nád to co więcey wedle vpodobánia ſwego ducho
11:
wnego/ y wſzech nas wobec y mnie zoſobná krzcżąc y brámuiąc.
8. Mieſzáń-
cem Sląskim
y Cżeskim zo
wie.

12:
Iáko to gdy mię zowie mieſzáńcem/ Tokarzem/ Klechą Anty
13:
chriſtowſkim/ Sląſką beſtyą/ Cżeſkim y Cygáńſkim mieſzáń=
14:
cem ꝛc. Nie tylko w przedmowách ſwych: ále też y w kazániach/
15:
ná kárćie 34. 35. 163. 167. 180. ꝛc. y indźiey wſzędźie/ ták y owák
16:
názywáiąc: żeby tych ſámych Krześćiáńſtwá I.M. pewnych pie
17:
cżęći mogł kilká árkuſzy zebráć. Co wſzytko Chriſtyáninowi nie=
18:
przyſtoi bo ieſt przećiw Chriſtuſowemu zákazániu/ iáko ſię y
19:
przy tym pokázowáło: ktory ráchá bliźniemu mowić zákazał.
20:
Ale to wſzytko nic ſercá moiego niefráſuie (y nie ták tego dla ſá
21:
mego śiebie piſzę/ iáko dla I.M. ſámego/ y dla drugich/ áby
22:
z owocow vcżnie Chriſtuſowe/ y wilki vcżnie iego kąſáiące po=
23:
ználi) áni ſumnienia przed Pánem Bogiem trwoży: Owſzem mię
24:
weſeli y ćieſzy: przeto/ iż mi to wſzytko nieſłuſznie przycżyta/ á
25:
rzecży ſwey/ ſłowo Boże/ ná odpor ma. Bo mowiąc/ iákoby ſię
26:
X.K. zdáło: żeby mi mogł co z tych tytułow ſpráwiedliwie zá=
27:
dáć: á zażby mnie y to co ku wierze y cnoćie ſzkodźić miáło? gdy
28:
mi tego nie dowiedźie/ żebych był złocżyńcą iákim/ báłwochwál
29:
cą/ zdraycą/ niecnotą/ złodźieiem/ pijánicą/ wſzetecżnikiem/
30:
ſprośnikiem/ cudzołoznikiem/ krzywoprzyśięſcą ꝛc. Bo być mie
31:
ſzáńcem z Cżechá/ z Slężaká/ á choćiaż y z Cygáná/ ábo y Tátá=
32:
rzyná/ á być przedśię cnotliwym/ pobożnym/ y wiernym: á co to
33:
komu ſzkodźić może. Boć nie tylko Auguſtyn on ſławny kościo
34:
łá Rzymſkiego oćiec mieſzańcem był/ z oycá pogániná á mátki
35:
Chriſtyánki: y Ewáryſtus Papież pewnie będąc Grekiem/ á z
36:
oycá Zydá imieniem Iudá vrodzony/ iáko piſze Platina ále y Ty=
motheuſz


strona: 64

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/64
1:
motheuſz wierny pomocnik y vcżeń Páwłá ś. z Greká y z Zydo=
2:
wki (Dźie. 16. ꝟ 3.) y Boos przodek Chriſtuſá Iezuſá/ z Sálmo
3:
ná Zydá á Rácháwy pogánki: tákże záś. Obed z Booſá á Ruty
4:
Moáwitki/ iáko cżytamy Math. 1. ꝟ 4.5. Acż to wſzytko mnie
5:
ſię nic nie dotycże/ ponieważ nie tylko z oycá y z mátki/ ále y z
6:
dźiádow y bábek ieſtē práwy y wielki Polánin. Wſzákże niewiem
7:
co to miáło pomoc do kazániá X.K. choćiażbym też był sſkąd
8:
inąd vrodzony? Y radbym teo/ żeby ſię w tym X.K. pocżuć mogł/
9:
co mu sſtąd zá korzyść przyidźie? Ia nie bacżę? niewiem iáko in=
10:
ſzy. Bo ták tuſzę iż to obacżą/ iż nie ſámi Polacy ludźie/ ále też y
11:
bráćia náſzy Cżechowie/ y Slężacy ſaśiedźi/ y Cygáni y inſzy z Oy
12:
cá Adámá Boże ſtworzenie. Co mię też Tokarzem názywa/ y ná
9. Tokárſrwē
vrąga.

13:
tym mi krzywdę cżyni: bom tego názwiſká niegodźien: żem ſię
14:
rzemięſłá tego oſobliwego y miſternego (w ktorym ſię zdáwná
15:
wiele zacnych ludźi kocháło) nie náucżył. Bo mię rodźicy z mło=
16:
du niechćieli mieć rzemięśnikiem: á zwłaſzcżá mátká: ále rácżey
17:
kśiędzem: cżego iż mię Pan Bog vchowáć wżdy racżył/ iż mię
18:
ſzátánowi ſrogiemu z páſzcżeki wyrwał/ od ſproſnego pogáńſkie=
19:
go Antychriſtowſkiego báłwochwálſtwá odtárgnąwſzy/ iemu
20:
zá to niech będźie wiecżna cżeść y chwałá. Ze tedy rzemięſłá te=
21:
go nieumiem/ tego mi żal/ y wſtyd mię tego/ żem ſię go/ iuż w
22:
Lublinie będąc/ nie náucżył/ gdyż mi ſię miſtrz trefiał/ ktory mi
23:
ie pokázáć vśiłował/ y nacżynia nádał. Ktore gdybym vmiał/
24:
namnieyby mi to wſtydu nie przynośiło: owſzemby mi mogło
25:
być pożytecżne/ Iáko y Páwłowi ś. pożytecżne było podcżás na=
26:
miotow robienie/ y Piotrowi z inſzymi rybictwo. Bo ieſliby mnie
27:
tokárſtwo gdybym ie vmiał ſzkodźić co miáło/ do Bogá y po=
28:
bożnośći: tedyby y wſzytkim inſzym y to/ y inſze káżde rzemięſło
29:
ſzkodźić też muśiáło. Ale iáko inſzym/ gdy káżdy ſwego pobo=
30:
żnie pilnuie/ ſzkodźić rzemięſło nie może: tedy niewiem cżemuby
31:
y mnie ſzkodźić miáło. Boię ſię tedy/ áby tákie w tey mierze vrą
32:
gánie/ nie było z pocżtu onego żydowſkiego/ gdy też ná wzgár=
33:
dę Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ nie tylko ſynem ćieśielſkim/
34:
ále y ćieślą názywáli pyſzni y nádęći ludźie. Mar. 6. ꝟ 3. Nie mo
35:
że tedy wedle Bogá y Ewánieliey ſzkodźić żadnemu rzemięſło/
36:
gdy ie y vmie y onego gdy trzebá vżywa. Owſzem mym zdánim
to więcey


strona: 65

ná Wędzidło X.K.P.65.
1:
to więcey ſzkodźić może/ gdy by ſię kto zá tákiego vdawał/ iż do
2:
cechu rzemięſłá ktoreo należy/ y znák ná ſobie rzemięſłá ktorego
3:
nośi: á rzemięſłá oneo nieumie/ áni go robi. Iáko ono o iákichśći
4:
Iezuitách mnichach/ piſze Eraſmus in annot. noui testamenti. Mar. 6.
5:
Ktorzy rozumieią (ze złego wyrozumienia y nieumieiętnośći)
6:
żeby Iozef małżonek mátki páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ miał
7:
być kowalem/ á nie ćieślą: á iż też y Pan náſz tegoż był rzemięſłá:
8:
przetoż oni to też ſobie rzemięſło polubiwſzy mniemáli żeby w
9:
tym żywot Iezuſow nálepiey wyráźili/ gdyby go w tym rzemię
10:
ſle náſládowáli: ále nie w tym/ żeby rzemięſło to robili: bo to ná
11:
tátuśie ćięſzká/ ále tylko/ żeby młot ná kápicy wyſzyty nośili.
12:
Tego niewiem ieſli to ciż oycowie tych też ſpłodźili/ ktorzy ſię y
13:
v nas poiáwili: ieśliż też do inſzeo y cechu y ſeminiſty należą (ná
14:
cżym mi nic/ otym ſię máło pytam: Y Boże day bym otym áni
15:
wiedźiał.) To tylko wiem/ iż gdyby ták ći/ o ktorych ſię rzekło/
16:
iáko y inſzy/ w żywocie y w náuce cále y prawdźiwie chriſtá páná
17:
(cżego nie tuſzę) náśládowáli: bez młotá tego ná ſuknie wyſzyte
18:
go/ iáko y inſzych cech/ iákie vdrugich widamy: tedyby im ko=
19:
walſtwo/ ćieśielſtwo/ tákże y żadne inſze vcżćiwe rzemięſło/ nic
20:
nie ſzkodźiło. Boby lepiey ſwych właſnych rąk prace/ y cżołá ſwo
21:
iego potu pożywáć: niż ſię ná záduſzny chleb: chytrze z nieopá=
22:
trznych ludźi vduſzony ſpuśćiwſzy: pod pokrywką zmyślonego
23:
nabożeńſtwá y długich modlitew (iáko o Fáryzeuſzách Chriſtus
24:
Pan mowił) wdowie/ śieroćie y inſze domy wyżyráć: A przez to
25:
wiele dobrych y cnotliwych/ ále nieopátrznych proſtakow po=
26:
tomſtwo ku nędzy przywodźić: ábo ku zgwałceniu przykazánia
27:
Bożego/ nákłádániem ná kośćioły: iáko żydom Chriſtus powie
28:
dźiał. Mat. 15. ꝟ 5. iż ták Fáryzeuſzowie cżyniáli/ wiodąc ie ſwo
29:
ią ſkárbnicą kośćielną do zgwałcenia przykazánia Bożego. Ale
30:
iż wżdy I.M. Tokarzem mię zowie/ niechże mego rzemięſłá/
31:
ma ten kubek ſobie. Z ktorego błędow ſwoich nápijáć ſię może.
32:
Owa mu y doprawdy Pan Bog dopomoże.
33:
A co ſię tknie Klechy Antichriſtowſkieo/ ktory mię też (iá=
10. Klechą
Antychristo
wskim názy-
wa.

34:
ko zwykły dźieći w piaſku igráiąc iedny drugim cżynić.) przezy=
35:
wa K.X. do tego ſię znam po cżęśći/ iżem mu też z dźiećińſtwá
36:
potroſze ſłużył w tey mierze: Bom też to co teraz klechowie cży=
inią y


strona: 66

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/66
1:
nią y dzwonikowie/ ia z drugimi przedtym cżyniał: gdym mu też
2:
do iego niekrwáwey ofiáry (ále niewiem iáko nie krwáwa: gdyż
3:
báią drudzy/ żeby kreẃ ćiekłá z oſtyiey/ kiedy ią ſnadź żydowie
4:
ſkłoli?) ony chleby w kleſzcżách rozpalonych tworzył/ ktore po=
5:
ſpolićie opłátkámi zową. Y nie przę tego/ żem to lepiey rzemię=
6:
ſło/ młodym będąc/ vmiał/ niżeli tokárſtwo: nie tylko w żele=
7:
źiech vtworzyć ále też y chędogo oſtrzyc. Alem iuż teraz z łáſki
8:
Páná Bogá moiego tym nie ieſt: zá co też Pánu Bogu dźięku=
9:
ię: ktory/ oderwawſzy mię od ſłużby Antychriſtowey/ oddał
10:
mię zá ſługę Chriſtuſowi Iezuſowi ſynowi ſwoiemu namileyſze=
11:
mu/ ábych ná nim y ná iedyney iego krwáwey ofierze/ przeſtał/ y
12:
przez nię zgłádzenie wſzytkich grzechow ſwych vpátrował. Iuż
13:
mi tedy Klechowſtwem Antychryſtowſkim I.M.X.K. może
14:
nie vrągáć. Bo ſię y teraz tego ſpowiedam żem to zle cżynił/ cho
15:
ćiażem z niewiádomośći cżynił. Zal mi tego: y do śmierći żało=
16:
wáć będę: á do tego ſię nigdy da Pan Bog nie wrocę. Pánie
17:
Boże day y X.K. vpámiętánie.
18:
Ale ták tuſzę/ iż mię podobno dla tego X.K. Klechą tym
11. Nieumie-
iątność głębo
kiey łáćiny
Dionizego Te
ologiey záda-
wa.

19:
názwał: iżem ſię nie náucżył (iáko piſze kár. 12.) iego Theologi=
20:
ey węzłowátey łáćiny: ktorą I.M. nie z Chriſtuſá Páná vſt/
21:
áni z Apoſtolſkiey náuki wycżerpnął: ále iáko wyznawa/ z Dyo=
22:
niżego Areopágity. Tedy y to prawdá: znam ſię też do tego/
23:
żem ſię iey nie náucżył/ áni iey vmiem. Swiádomem iey potro=
24:
ſze/ wiem też kęs o niey: ále iey niechcę: namniey mi ſię nie podo
25:
ba: nic mi po niey: bo też oná nie ma nic w ſobie Apoſtolſkiego:
26:
nic Chriſtuſowego. Nie paráli ſię oni táką głęboką łáćiną. Y
27:
vfam Bogu moiemu iż mię bez niey do końcá/ przy proſtych/
28:
ſzcżyrych y zbáwiennych iedynego miſtrzá moiego Iezuſá Chri=
29:
ſtuſá powieśćiách/ chowáć będźie racżył. Ná ktorego proſtey łá
30:
ćinie y Theologiey/ iáko powolna owiecżká ná głośie páſterzá
31:
ſwoiego/ ia też przeſtawáć chcę. Pánie Boże day to/ áby y X.K.
32:
ná niey też ſámey przeſtáwáć mogł. Aleć mi temu przedśię dźiw=
33:
no/ iż X.K. będąc alumnus, tey ták głębokiey łáćiny kochánkiem
34:
y węzłowátey Theologiey profeſsorem, ſam ſię w podleyſzych rze=
35:
cżách nie obacżył: bo mnie z Grámmátyki ſtrofuiąc (w prawdźie
36:
iuż zwiotſzáłeogrammatyka) ná kárćie 34. z tych ſłowek ... αλτop:
ſam


strona: 67

ná Wędzidło X.K.P.67
1:
ſam ex infinitiuo cżyni imperfectum. Strofuie mię iż niewiem/ że
2:
Grekowie nie máią Ablatiuum: ále miáſto nieo vżywáią Accuſa-
3:
tiuum. De Ablatiuo/ wżdy/ kęſem wiedźiał/ iż go nie máią: álem
4:
ták rozumiał/ iż miáſto nieo poſpolićie kłádą Genitiuū : á nie Accu
5:
ſatiuum iáko X.K. piſze/ oprocż tego/ gdy abſolute ponitur, co iuż
6:
názywáią Atticiſmum. Aleć y tego niewiem coby zá ſpráwę miá=
7:
ło ſłowko to εiσ, będąc præpoſicyæ, cum Ablatiuo: gdyż præpoſitio
8:
est pars indeclinabilis per ſe, y máłoby co znácżyć mogłá/ gdyby do
9:
ktorego inſzeo przyłożona nie byłá. Bo ácż ma ſłowká niektore/
10:
ktore ſię y z tym y z owym kázuſem zgodźić mogą: wſzákże εiσ tyl
11:
ko cum Accuſatiuo ſpołkuie. Choćiaż ie ná Láćinę przekłádáiąc/
12:
cżáſem in, ábo ad, ob, per, propter, przekłádáć potrzebá. Chybáby
13:
głębiey w rzecż tę X.K. pátrzał. Iákoż zda mi ſię pátrza/ gdy
14:
ex infinitiuo, imperfectum cżyni. Ato tam/ gdźie (fol. 525. ) dowo
15:
dźi rożney bytnośći Abráhámowey od Chriſtuſowey. Vkázuiąc
16:
to iż Chriſtuſowi ſłuży præſens tempus, cżás ninieyſzy: á Abráhámo
17:
wi imperfectum, nie doſkonáły: ábo iáko támże wykłáda/ nieuſtá
18:
wicżny á przemijáiący. A to sſtąd/ iż ták Chriſtus wedle łáćiny
19:
rzekł Antequam Abraham fieret ego ſum Ian. 8. Ano y wedle Láćiny
20:
fieret może być ták præſens, ninieyſzy: iáko y imperfectum nie dokoń
21:
cżony/ iáko Grammátycy vcżą. Y wedle Grecżyzny/ więcey præ-
22:
ſens ē Infinitiui (boć wżdy to naprzod po Grecku piſano) greka
23:
niżeli imperfectum. Iáko też ieſt Ian. 13. ꝟ 19. greka pier=
24:
wey iuż ſię ſtánie: y Rzym. 7. ꝟ 4. greka, ábyśćie ſię
25:
wy ſtáli: Cżemu gdyby ſię był pierwey dobrze X.K. przypátrzył/
26:
vmieiąc po Grecku (w Przedmowie h) nie trzebá ſię było w ták
27:
głęboką Theologią wdawáć/ ktora tu nic I.M. pomoc nie
28:
może: bo namniey rzecży ſwey nią nie dowiedźie/ iż mu tá Gram-
29:
matyká drogę zámiotáłá. Boby mym zdánim/ mowiąc o Bogu/
30:
właśniey infinitiuum tempus, cżás nieſkońcżony Bogu ſłużyć mogł
31:
niż ábo præſens ábo ktory inſzy. Choćiaż niewiem cżemu ſtárzy nie
32:
ktorzy præſens, cżás ninieyſzy ſobie nád inſzy vlubili: dla nie wła=
33:
ſnego też przełożenia textu Hebreyſkiego ſum cui ſum, ieſtem kto
34:
rym ieſt: y záś/ cui est miſit me, 2. Moi. 3. ꝟ 14. ktory ieſt poſłał
35:
mię. Gdyż nie ták w Hebreyſkim ſtoi: Bo też oni cżáſu niniey=
36:
ſzego/ præſens, nie máią: przetoż też tám ták ſtoi. Będę ktory bę
i 2dę: á nie


strona: 68

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/68
1:
dę: á nie ieſtem ktorym ieſt ꝛc. Dla cżego mędrſzy regułkę tę wy=
2:
náleźli/ iż cżas przyſzły zámyka w ſobie/ y ninieyſzy y przeſzły y
3:
przyſzły cżás. Ale y to dáremna filozofia. Gdyż Bog ieſt nieſkoń
4:
cżony: bo pocżątku y końcá nie ma: cżáſowi nie podległ żadne=
5:
mu/ bo był przed cżáſem: ktory potym ieſt dla nas ludźi poſtáno
6:
wiony/ ktorym iednym ſłużył przeſzły: ſłuży nam teraz ninieyſzy:
7:
ſłużyć będźie drugim po nas przyſzły. A Bogu ſámemu infinitum
8:
tempus, nieſkońcżony cżás właſnie należy. Y ważnieyby było infini
9:
tiuum nieſkońcżony mowię cżás dáć boſtwu (gdyby iy mogł był
10:
kędy X.K. náleść) ktorego dowieść chćiał/ niż iy Abráhámo=
11:
wi iuż przeſzłemu muśieć przyznáć: á Bogá przy cżáſie nieuſtáwi=
12:
cżnym á przemijáiącym zoſtáwić: Aleć ták muśi być/ gdy kto pu
13:
śćiwſzy ſzcżyrą proſtość iáſnego textu/ á głośno brzmiącego ſło=
14:
wá Bożego mowę/ woli ſię zá wiſze omylne filozowſkie/ ná ſwe
15:
złe chwytáć. Co mi też zádáie y ſtrofuie zádáiąc mi nie prawdę
16:
(fol. 405.) żeby nie miało być miáſtecżko ono do ktorego Lot z
17:
Sodomy vćiekł Zoár ábo Zohár názwáne/ ále Segor. Wiem
O Zoar y Se-
gor.

18:
to iż ták w łáćinie ſtoi/ ále w Hebreyſkim nie ták/ ále iákom ia
19:
włożył hebrajskiGene. 19. ꝟ 22. O cżym gdy ſię Zydá ktorego porá=
20:
dźi tedy ieſzcże ták tho ſłowo wymawiáiącego vſłyſzy Dzohár ábo
21:
Cohár/ á nie Segor. Ale iż podobno cżego inſzego głęboka łáći=
22:
ná Dionizego X.K. vcży: á coż ia cżynić mam/ gdym ſię iey nie
23:
náucżył/ áni ſię iey iuż dali Bog vcżyć będę: choćiażby mię X.K.
24:
dla niey y tyśiąckroć klechą názywáć chćiał: wolno to I.M. y
25:
cżyśćie ſię zeydźie kiedym ia iuż tylko onego pierwſzego Antychri
26:
ſtowſkiego klechoſtwá z łáſki Bożey wolen. A ieſliby mię też dla
27:
tego Klechą názywał/ iákoż cżyni fol. 57. Iż poiąć nie mogę bo
12. Zádáie
nieumieię-
tność y nie ro
zumienie wćie
lenia.

28:
ſtwá Páná Chriſtuſowego/ iákie on bez ſłowa Bożego ſzcżyrego
29:
y iaſnego opiſuie: á poiąć go dla tego nie mogę/ iż Wćielenia ie=
30:
go nie rozumiem: y onego nie przyznawam. Tedy ia y to do śie
31:
bie znam/ y tego ſię/ bez káiánia ſpowiedam: iż go dla tego nie
32:
wyznawam/ że go nie rozumiem. A nie rozumiem/ iż mię tego
33:
Bog y Chriſtus pan w ſłowie ſwym nie náucżył: y Apoſtołowie
34:
nic o nim nie piſáli: á ia ſię nád to nic domyſláć/ by y ánioł z nie
35:
bá mowił/ nie śmiem/ áni mogę: wyiąwſzybych z drugimi wię=
36:
cey ſię ludziom podobáć niż Bogu/ á z nimi też záraz przeklec=
twem


strona: 69

ná Wędzidło X.K.P.69
1:
twem zoſtáć/ chćiał. Bo to wiem że ſię wierny tym wiátrom ná
2:
uk poſtronnych nie ma dáć vwodźić: choćiaż przez wywodną
3:
ludzką powieść podánym. Efes. 4. ꝟ 14. Heb. 13. ꝟ 9. Kol. 2.
4:
ꝟ 4. Ponieważ też wiárá y zbáwienie/nie záwiſły ná wymowie o
5:
kazáłey ludzkiey mądrośći y vmieiętnośći omylney: áni ná iákiey
6:
głębokiey łáćinie: ábo iáko Apoſtoł mowi (1. Kor. 2. ꝟ 1. 2. 3.)
7:
w przynucáiących ludzkiey mądrośći ſłowiech: ále w okázániu
8:
duchá y mocy. Nie w mocy mowię cżłowiecżey ćieleſney: ále w
9:
mocy bożey. Gdyż tá Xiążętom świátá teo/ y mądrym y rozum=
10:
nym nie bywa obiáwioná/ ále tylko málucżkim y podłym. Iáko
11:
ono y ſam pan Chriſtus/ dźiękuiąc Bogu oycu ſwemu/ twierdźi:
12:
iż on thy rzecży zákrył przed mądrymi y rozumnymi: á obiáwił ie
13:
málucżkim Math. 11. ꝟ 25. Z ktorymi ia też proſtak nieumieiąc
14:
głębokiey łáćiny wolę przeſtáwáć/ gdyż tym dano wiedźieć táie
15:
mnice kroleſtwá niebieſkiego: niż z onymi do ktorych ſię przez
16:
przypowieśći mowi: á dla cżego ták? dokłádáć támże Ewánie
17:
liſtá Máth. 13. ꝟ 13. ꝛc. Otoż ácżkolwiek ſię temu X.K. dźiwuie
18:
y ná to vtyſkuie (fol. 59.) Iż mam o tym wielkie gromády kśiąg
19:
dawnych Concilia y Doktorow/ w ktorych powieda náukę tę
20:
być zdawná opiſáną: że ia przedſię ná niey nie przeſtawam. Y
21:
choćiaż mi to potym (fol. 94. 95. 96 &c.) ſamże z Bernatá wy
22:
wodźi: vkázuiąc/ iż iáka ieſt troiákość perſon w iednośći Bo=
23:
ſtwá/ á iedność w iſtnośći: żeby też tákaż miáłá być/ á iákaś dźi
24:
wna troiákość w iſtnośćiach á w perſonie (przedśię) iedność/ z
25:
ſtrony wćielenia pańſkieo: iednák mi tego w tym bez ſłowá Boże=
X.K. wywo
dzi dwie Troy
cy.

26:
go nie doſyć cżyni: áni mię zbuduie: áni ná tę głęboką łáćinę ná=
27:
mowi: y prożny ſobie w tym kłopot y fráſunek zádáie. Wolę ia/
28:
głupim będąc Biernatem/ y w tym klechą zoſtáć: bo zgołá nie
29:
wiem áni rozumiem/ co to wżdy zacż ieſt tá dwoiſta troyca/ kto
30:
ra to/ ieſt iedna z nich w iednym boſtwie: ktora záśiádłá w tro=
31:
iákośći perſon á w iednośći iſtnośći: á druga záś w troiákośći
32:
iſtnośći/ á w iednośći perſony. Bo ia ieſzcże trzećią widzę/ w Di
33:
urnále in festo ſanctæ Trinitatis w Himnie/ Gdźie nieſkońcżona moc
34:
w troiákiey ſubſtáncyey mieſzka. In triplici ſubstantia virtus manens
35:
intermina. Przecżedłem kilká kroć ſtáry teſtáment/ á nowy kilká
36:
dźieśiąt porządnie/ á przedśiem nigdźiey y tych dwu troyc/ y tey
i 3iednośći


strona: 70

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/70.
1:
iednośći iſtnośći/ y iednośći perſony: y tey też troiákośći iſtno=
2:
śći/ y troiákośći perſon náleść y vpátrzyć nie mogł: nie tylko z
3:
ſtrony Boſtwá ábo Bogá/ ále też áni z ſtrony wćielenia. Ani te
4:
go náwet/ iáko oná pierwſza przenaświętſza troycá/ wyſtáwiła
5:
tę drugą troycę. Bo zgołá niewiem wedle ſłowá Bożego co to
6:
zá dwie troycy. A zwłaſzcża żem też to y w Agendźie náłaſł/ przy
7:
cżárowániu ábo záklinániu ſoli: iż też tám Bogá ſwego proſzą/
8:
w imię ś. troyce/ y w imię też Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ áby
9:
ſię ſtałá zbáwiennym ſákrámentem/ dla wygnánia nieprzyiaćie
10:
lá: mowiąc po Láćinie. Exorciſo te creatura ſalis, &c. y przydáią
11:
támże. Proinde rogamus te domine Deus noster, vt hæc creatura ſalis in
12:
nomine ſanctæ trinitatis efficiatur ſalutare ſacramentum. A potym do=
13:
kłádáią: In nomine Domini nostri Ieſu Chriſti &c. Et in festo Trinitatis
14:
hoc ipſum ſit in oratione illa Omnipotens ſempiterne Deus, qui dedisti fa-
15:
mulis tuis in confeſsione veræ fidei æternæ trinitatis gloriam agnoſcere,
16:
&c. & concludunt per Christum. Tákżem nálaſł y we Mſzale
17:
w proźie o trzech nieiákich Krolách/ o Chriſtuśie ty ſłowá Tri-
18:
um regum trinum munus, Christus homo Deus vnus, trinum in ſubstantia
19:
Deus trinus in perſonis, adoratur tribus donis, vnus in eſsentia. gdźie ſię
20:
w cżęśći zda zgadzáć z I.M.X.K. zowiąc Chriſtuſá troiſtego
21:
w ſubſtáncyey. Ale potym by namniey/ gdyż o tymże mowiąc/
22:
do ktorego ći trzey krolowie dáry przynieſli. Zowie záś troiſtym
23:
w perſonách/ á w iſtnośći iedynym. Więc ſię ia z tey głębokiey
24:
Theologiey wyplątáć nie mogę. Nie wſpomináiąc ná ten cżás
25:
inſzych lábirintow. Ponieważ tego wſzytkiego nie vcżył on iedy=
26:
ny miſtrz moy/ od Bogá mnie z inſzymi wiernymi dány/ ktoreo
27:
ſłucháć kazał. Wiem to iż o tym ieſt wiele kśiąg/ y iá ich też ſam
28:
mam potroſze/ y będę mogł z nich o tym nie co potym pokázáć:
29:
ále coż mnie proſtemu Kleſze po tym wſzytkim co duchá mego
30:
nie tucży/ y ſumnienia nie vſpakaia? Wole w thym głupſtwie
31:
ſwym/ z dobrze vſpokoionym ſumnienim/ ná ſámym ſłowie Bo=
32:
żym przeſtáć: niż ná tych wſzytkich Conciliách y Doktorách: kto
33:
rzy káłuże błotá nákłádli/ odrzućiwſzy ſtrumienie wod żywych:
34:
Bo gdyćby to co Doktorowie y Concilia twierdzą/ było rzecżą
35:
ku zbáwieniu potrzebną/ (iáko pewnie wedle zdánia X.K. mu=
36:
śi być potrzebną: boć by on ták wielkich kśiąg przez kilká lat
nie ſpiſawał.)


strona: 71

ná Wędzidło X.K.P.71.
1:
nie ſpiſawał.) á Apoſztołowie z Chriſtuſem pánem o tym nic nie
2:
vcżyli/ á oni wierni Chriſtyánie pierwſzy o tym áni pomyśláli/
3:
(boć też to wiádoma kiedy y kędy y przez kogo co naprzod vko=
4:
wano.) áni o tey potrzebney rzecży/ ktorą X.K. forytuie wiedźie
5:
li/ áni ták wierzyli: tedyby to inácżey nie mogło być/ iedno/ iż ie
6:
ſli my nie wierząc iey iáko y oni. nie będąc od Chriſtuſá y Apo=
7:
ſztołow wyucżeni iáko y oni/ mielibyſmy dla tego wedle ſądu lu=
8:
dźi záwiedźionych/ być potępieni: tedyć by y oni wſzyſcy co bez te
X.K. potępia
wſzytki Zbo-
ry Apostol-
skie, w tym w
cżym nas
potępia.

9:
go pomárli zá Apoſztołow y po nich/ potępieni by też być muśie
10:
li. Ale ieſli to onym ktorzy wierzyli w Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bo
11:
żego/ bez tych wynalaſkow/ potępienia nie przynośiło/ owſzem
12:
zbáwienie: Bo kto wierzy w ſyná Bożego/ iedynego prawdźi=
13:
wego/ cżłowieká pośrzedniká ſwego/ ma żywot wiecżny: tedy
14:
y nam nikt zbáwienia tego nie odeymie/ áni ná nas potępienia
15:
wewlecże. Bog známi kto przećiwko nam? Ale y imo to wſzyt=
16:
ko/ ázaż y ſam X.K. y I.M.X. Arcybiſkup nam w tey mierze
17:
ábſolucyey y świádectwá nie dáią. Gániąc I.M.X. Arcybiſkup
18:
w przedmowie ſwey/ dworne więcey á niż potrzebne o rzecżách
19:
tákowych bádánie ꝛc. A X.K.fol. 58. ták mowiąc z iedneo podá=
20:
nia: Nie godźi ſię ſkrętnie bádáć/ o táiemnicách Boſkich. Nale
21:
ży nam wiedźieć/ iż Pan Chriſtus ieſt národzony: ále nie godźi ſię
22:
tego ſkrętnie rozbieráć/ iáko ieſt národzony/ gdyż tego (iáko on
23:
mowi) dochodźić rzecż boiaźliwa ieſt ꝛc. A iż tá rzecż ſtráſzliwa
24:
ieſt/ gdyby ſię o niey kto bádáć śmiał/ przetoż ia X.K. w tym
25:
też vſłucham/ y bádáć ſię o niey nie będę: choćiażby mię/ przećiw
26:
ſobie záś mowiąc/ y tyśiąc rázow klechą dla teo názywáć chćiał.
27:
Bo to cżyśćie widzę iż wſzytká náuká X.K. Filozofią pachnie y
28:
Logiką/ ktorey nie vcży ſłowo Boże. A filozofia wedle Tertu=
29:
lianá/ de præſcriptionibus aduerſus hret. fol. 97. y wedle Ieronimá
30:
Aduerſus Pelagium ad Cteſiphont. Tom. 2. fol. 251. heretyctwo rodźi/
31:
y zdrową zborową náukę plugáwi/ przetoż ia przed nią vćiekam
32:
oney ſię wyrzekam/ á ná ſámym proſtym/ ſzcżyrym y prawdźi=
33:
wym ſłowie Bożym przeſtawam/ woląc być v X.K. Klechą niż
34:
v Chriſtuſá Filozofem/ á z Filozofiey/ z drugimi heretykiem.
35:
KA P. 11. Inſze tákie y owákie przymowki/ ſzácunki/ v=
36:
ſzcżypki/ drapánia/ przezwiſká/ káptury/ ktorych pełne ieſt Wę
dźidło


strona: 72

Pierwſze kśiążki Odpwiedzi/72
1:
dźidło X.K. gdy y mnie zoſobná/ y bráćią też záraz moię/ ludźi
2:
w żadnych niecnotach nigdy nie doświádcżonych/ ludźi y ſzláche
3:
tnych y wedle świátá zdawná znácżnych/ názywa świniámi le=
4:
śnymi g. iiij. Hydrami/ piekielnymi potwarcámi ꝛc. puſzcżam
5:
imo ſię: iáko rzecży niegodne/ zá ktorebym ſię bráć miał/ y kár
6:
ty nimi plugáwić. Nie áby mię to fráſowáło/ ábo myśl złą cży=
7:
niło: ále y owſzem dla tego/ iż to ſą poćiechy y klenoty ták moie/
8:
iáko y tych ktorych to zemną náſpoł dla páná moiego y prawdy
9:
nam obiáwioney potyka. Bo/ á iákoby mię to ſmęćić miáło te=
10:
raz o cżym zdawnám wiedźiał z ſłowá Bożego/ z opowiedzenia
11:
ſyná Bożego/ iż mię to z inſzymi wiernymi potykáć/ od ludźi
12:
świátá teo/ miáło? iákom to y przedtym wſpominał. Máiąc to
13:
ná pilnym záwżdy bacżeniu/ co Zbáwićiel moy powiedźiał/ iż ſłu
14:
dzy nád Páná/ vcżniowie nád náucżyćielá/ domownicy nád go=
15:
ſpodarzá nie mieli być ſzcżęśliwſzy. Pámiętam to/ iż też ták y o=
16:
wák/ kśięża/ Fáryzeuſzowie y inſzy/ názywáli Páná moiego Ie=
17:
zuſá Chriſtuſá/ cżęśćią Belzewulem/ cżęśćią Sámárytanem/
18:
cżęśćią pijánicą y obżercą ꝛc. á coż zá dźiw że nas ták y owák/ na
19:
miáſtkowie ich/ teraz też dla Páná/ miſtrzá y goſpodarzá náſze
20:
go názywáią? Nic to tedy v mnie: puſzcżam to imo ſię: á co inſze
21:
go/ o co więcey idźie/ przypomináć będę. Iáko to naprzod/ gdy
13. Zádáie mi
to że odeymu
ię Pánu Chri
ſtuſowi to
cżym iest.

22:
mi to przycżyta niewiem z iákim ſumnieniem y boiáźnią Bożą/
23:
żebym ná tym więtſzą cżęść piſmá y mowy záſádźił/ ábych Pánu
24:
Chriſtuſowi odiął to cżym ieſt: á w pocżet ſwoy iego policżywſzy:
25:
(iáko piſze fol. f. iij. w przedmowie) piſmo ś. opákował/ y zgołá
26:
wyniſzcżył. Co ſię tknie wiáry: ktorą X.K. ſwoią/ z ſpołnabożni=
27:
kámi ſwymi názywa/ żebym ią ia niſzcżyć miał/ ták mową iáko
28:
y piſmem: tego ſię ia nie przę: Bo y w tym teraznieyſzym piſániu
29:
moim (záchowawſzy káżdey y napodleyſzey oſobie vcżćiwość: y
30:
máiąc o káżdym z niewiádomośći błądzącym dobrą otuchę) nie
31:
coć ſię inſzego zámyka: tylko to áby ſię przez nie záwiedzenie y o=
32:
błądzenie od drogi zbáwienney/ przez chytrość ſzátáńſką/ á ſprá
33:
wę nacżynia iego/ ludźiom nie cżuiącym ſię w tym/ pokázowá=
34:
ło. A to z gánieniem y hydzeniem złey Antychriſtowſkiey náu=
35:
ki/ á z zálecániem y ná iáśnią wyſtáwiániem Chriſtuſowey do=
36:
brey y prawdźiwey: áby ſię wżdy/ choć nie wſzyſcy/ bo theż nie
wſzytkich


strona: 73

ná Wędzidło X.K.P.73
1:
wſzytkich ieſt wiárá/ (2. Teſz.3. ꝟ 2.) iednák wżdy niektorzy oba
2:
cżyć/ á tákby y iárzmo Antychriſtowſkie z kárkow ſwoich zrzu=
3:
ćić mogli: (ktory prawdźiwą wiárę/ á wiárę onę Bożą/ kto=
4:
rey ſię Chriſtus pan trzymáć kazał Mar. 11. ꝟ 22. zopákował/
5:
wynicował/ zgwałćił/ y w niwecż obroćił) á ták by ſię w drogę
6:
nową y świeżą/ zá wodzem y hetmánem wiáry prawdźiwey pę=
7:
dem wielkim puśćili/ y nią do oſtátecżnego wytchnienia bieże
8:
li. Bo iż tą drogą ieſt ſam pan Chriſtus/ przetoż żaden/ zá inſzą
9:
ſię chwytáiąc/ przyść do oycá nie może. Cżego ia nie tylko wſzyt=
10:
kim inſzym/ ále też y ſámemu X.K. wiernie życżę. Pánie Boże
11:
wſzechmogący rácż go ſam ná teyże drodze poſtáwić y nią go do
12:
śiebie prowádźić. Amen.
13:
To tedy ia dobrowolnie ná ſię wyznawáiąc: tego záś wy=
14:
znáć niechcę áni przećiw Bogu/ ktory wſzytko wie y zna/ áni
15:
przećiw ſumnieniu y prawdźie nie mogę: bobym kłámáć muśiał
16:
y lżyć imię Boże: Zeby to ábo w mowie ábo w piśmie moim kę=
17:
dy było: (procż ludzkich potwarzy/ ktorzy ſię Bogá nie boiąc
18:
mowy y piſmá ludźi niewinnych wywracáią.) nierzkąc po więt=
19:
ſzey częśći/ ále y w ſłowku: á náwet (mowię przed Bogiem mo=
20:
im y przed ſędźią żywych y pomárłych Iezuſem Chriſtuſem kto=
21:
ry ſądźić ma ſkrytośći ſerc) y w pomyśleniu/ iżebym ia kiedy i kę
22:
dy to/ pánu moiemu/ mnie od Bogá dánemu/ Iezuſowi Chri=
23:
ſtuſowi ſynowi namileyſzemu Bożemu/ odeymowáć miał/ cżym
24:
on ieſt od Bogá: ábo żebym go w pocżet ſwoy kładł: ábo też y pi=
25:
ſmo ś. opákował y wyniſzcżał. O piśmie ś. mowić ſię w wto=
26:
rych kśiążkach będźie/ tu tego zániecham: lecż tu ná to krotko
27:
powiem co ſię tknie páná moiego Iezuſá Chriſtuſá: áby to było
28:
y X.K. y wſzem inſzym onym wiecżnym świádectwem. Ze mię
29:
pan Bog nie pokarał (to w głos wyznawam) táką ślepotą/ y
30:
táką bezbożnośćią: żebyż piorem y gębą tárgáć ſię miał nieprzy
31:
ſtoynie y nieucżćiwie/ ná Páná y odkupićielá moiego: ná Zbáwi
32:
ćielá y żywot moy: ná ſędźiego moiego y obrońcę: ná wodzá mo
33:
iego y drogę do Bogá oycá iedyną moię: nád to ná małżonká
34:
moiego iedynego mnie od Bogá dánego/ y ná głowę y Bogá
35:
moiego ꝛc. Ktorego mnie on ſam iedyny Bog wſzechmogący
36:
wſzech rzecży ſtworzyćiel/ wedle obietnic ſwoich dał: onego mi
kſam


strona: 74

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/74
1:
ſam z niebá zálećił: dáiąc mu w tym świádectwo iż ieſt ſynem ie=
2:
go namileyſzym/ ná ktorym on ſam przeſtawa: ktorego mi też
3:
ſłucháć kazał: á mnie też napodleyſzą między inſzymi owiecżkę
4:
ſwoię/ iemu iáko wiernemu y prawdźiwemu páſterzowi do ręku
5:
oddał: dawſzy mu wſzytkę moc y zwierzchność/ nie tylko ná de=
6:
mną/ ále y nád wſzytkimi rzecżámi od śiebie ſtworzonymi. Kto
7:
remu ia też cále wierzę y nádźieię w nim pokłádam/ że mię nikt
8:
z rąk iego nie wydrze/ á iż mię też on w dźień oſtátecżny wzbudźi/
9:
y da żywot wiecżny: włożywſzy koronę onę nigdy niewiędnącą
10:
ná głowę moię. Bo ieſlim z łáſki Bożey wedle świátá y ćiáłá od
Kto y napo-
dleyſzym cżłe
kiem nie gár-
dzi áni go lek
ce waży, bę-
dąc wiernym
pewnie Chri-
ſtuſem nie pogárdzi.

11:
rodźicow y vcżćiwych vcżyćielow y inſzych powinowátych/ bę=
12:
dąc wychowány/ vmiał po cżęśći káżdemu vcżćiwość iemu nale
13:
żącą oddáwáć: ſtátecżność y wiárę onym przyſtoyną y mnie ná
14:
leżącą chowáć: choćiaż tymże krewkośćiam podległym/ ktore
15:
y mnie obſtąpiły: ieſlim ieſzcże ćichość y ſkromność przećiw ká=
16:
żdemu záchowywał/ nikiem nie gárdząc/ áni ſię nád inſze wyno
17:
ſząc: á cożby zá ſzáleńſtwo/ ábo co zá nádętość/ miáłá mnie nę=
18:
dzniká/ mnie lichotę/ mnie proch y błoto/ ku temu przywieść/
19:
żebym przećiw ták wielkiemu y ták dobrotliwemu pánu miał v=
20:
ſtá ſwe y pioro wſzetecżnie roſpuſzcżáć? ábo go lekce ważyć/ ábo
21:
w pocżet ſwoy onego położywſzy onego z ſobą rownáć. Wol=-
22:
noć tho lice X.K. ná mię tu przed ludźmi/ ktorzy ſercá nie ſą
23:
świádomi/ wewlec: (choćiażby wolno nie było by był Chriſtyá
24:
ninem á ktemu duchownym/ bo by mu to/ tego nie dopuśćiło.)
25:
ále gdy przyidźie rzecż tá do ſędźiego ſpráwiedliwego/ nie wedle
26:
widzenia ocżu y ludzkiey inſtygácyey ſądzącego: tám ſię poka=
27:
że kto praw/ kto nie praw. A ia vfáiąc mu y ſwey niewinnośći/
28:
w tákim oſocżeniu/ ná ſąd ſię iego zdawam/ y z rádośćią ſercá
29:
mego onego ocżekawam mowiąc. Przydź Pánie Iezu Chriſte/
30:
á przydź rychło. Acżkolwiek y to mię ćieſzy/ iż y tu ná świećie ma
31:
Bog ſwoie/ ktorzy ſpráwiedliwie/ wedle ſłowá Bożego ſądzą/
32:
á tego mi z mowy moiey y z piſmá nie zádáią. Nie komuć to go
33:
rzey będźie iedno temu kto ták śmiele ſługę cudzego ſądźi y po=
34:
tępia/ ktory Pánu ſwemu ſtoi y vpada Rzym. 14. ꝟ 4. ieſliby ſię
35:
táki w cżás nie vpámiętał y tego nie poprzeſtał. Iáko tedy to
36:
nie ieſt/ áni z łáſki bożey było we mnie: ták ſię też y to nigdy praw
dźiwie


strona: 75

ná Wędzidło X.K.P.75.
1:
dźiwie nie pokaże: żebym też ia Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká po=
14. Zebym
Iezuſá Chri-
ſtuſá cżynić
miał mieſzáń-
cem, ábo ze
dwu sklio-
nym.

2:
śrzedniká moiego do Bogá/ miał kiedy cżynić mieſzáńcem/ abo
3:
ze dwu ſklionym iáko mi to zádáie fol. 11.12.13. ꝛc. ſłow żadnych
4:
moich właſnych prawdźiwych nie położywſzy/ áni vkazawſzy. I=
5:
tem żebym będąc drzewiánym Theologiem/ z iedney ſtrony roz
6:
więzowáć miał oſobę Chriſtuſowę/ á z drugieybych miał mie=
7:
ſzáć boſtwo z cżłowiecżeńſtwem: tákże ſię y o to gniewa y przy=
8:
mawia (fol. 56. ) żem tych ſłow w przekłádźie noweo Teſtámen
9:
tu 1. Iohan. 4. nie włożył. Wſzelki duch ktory rozwięzuie Iezu=
15. Zem nie
włożył słow
tych w Testá
menćie no-
wym Kto ro-
zwięzuie Iezu
ſá.

10:
ſá/ z Bogá nie ieſt. Ná co naprzod krotko powiedam. Zem tych
11:
ſłow dla tego nie włożył/ żem ich w texćie żadnym Greckim nie
12:
widźiał: gdyżem Grecki wźiął ku przekłádániu á nie Láćińſki.
13:
W cżym ieſlibym winę popadł/ y był winien gniewu X.K. te=
14:
dyćby ſię przyſtoyniey X.K. gniewáć miał ná ſwe właſne Theo
15:
logi Sorbiniſty y Lowánieńſkie cenſory ktorzy nie tylko w tex
16:
ćie tego nie włożyli/ ále y ná kráiu o tym zmienki żadney nie vcży
17:
nili/ ſłowo od ſłowá z Greckiego ná Láćinę tłumácżąc. Y gdyby
18:
mi ſię to było godźiło vcżynić/ bárzobym temu był rad. Boćby
19:
to nie przećiwko mnie y moiey bráćiey było: ále przećiw X.K. y
20:
iego towárzyſtwu. Abowiem tym ſámym świádectwem/ mo=
21:
głoby ſię to pokázáć iż Papieżnicy wſzyſcy ſą Antychriſtámi y ſą
22:
nie z Bogá: gdyż oni á nie kto inſzy Iezuſá rozwięzuią. Bo raz
23:
go ſobie duchem/ ániołem/ Bogiem bez ćiáłá ſtánowią/ á drugi
24:
raz go ćiáłem przyobłocżą/ wćieláią y Boſtwo z cżłowiecżeń=
25:
ſtwem złącżáią: á złącżywſzy go ták w iednę oſobę raz z Bogá y
26:
z cżłowieká/ y niewiedźieć z cżego trzećiego: Bo mowią z Ber=
27:
nárdá/ iż ſą trzy iſtnośći w iedney oſobie (o cżym ſie przedtym tro
28:
chę námieniło) ácżći go potym rozwięzuią/ gdy to wſzędy twier=
29:
dzą/ iż gdy przyſzło do śmierći/ tedy ſámo cżłowiecżeńſtwo ćier=
30:
piáło/ boláło/ vmárło/ y wzbudzone było/ y do niebá ieſt wźięte/
31:
á boſtwo teo nic nieućierpiało. Bo ná Bogá nic tego przypáść
32:
nie może: on nie ćierpi nic: nie boleie: nie ſmęći ſię: nie vmiera:
33:
wzbudzon być od vmárłych nie może: do niebá go bráć abo mu
34:
tám wſtępowáć nie trzebá/ ponieważ z niego (choćiaż y per com
35:
municationem idiomatum) nigdy niesſtępuie. A tegoć pełne ſą xięgi
36:
Papieſkie: tá ieſt ich powſzechna náuká: oni tedy ſą Antichriſti/
k 2oni nie


strona: 76

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/76
1:
oni nie ſą z Bogá: Bo oni ſwym właſnym piſmem/ náukámi y
2:
świádectwy Iezuſá Páná rozwięzuią/ y oni go ſámi/ á nie my
3:
mieſzamy. O cżym mogłoby ſię tu nieco z Ireneuſzá pokázáć/ lib.
4:
3.cap.18. fol. 176. ále ſię to indźiey/ będźieli potrzebá/ potym po=
5:
każe. Potym znowu do pierwſzey ſię rzecży wracáiąc ták mowię/
6:
że ſię to prawdą pokázáć nie może/ żebym ia kędy Iezuſá Chri=
7:
ſtuſá mieſzáńcem/ ábo ze dwu ſklionym ꝛc. názywáć ábo cżynić
8:
miał: gdyż ia zgołá o tákim nic niewiem/ áni tákiego znam ſy=
9:
ná Bożego Iezuſá Chriſtuſá. Bo wedle piſmá ś. o iedynym tyl=
10:
ko prawdźiwym nie pomieſzánym wiem Meſyaſzu cżłowieku ſy=
11:
nu Dawidowym y Abráhámowym (Mát. 1 ꝟ 1.) ktory też ſam
12:
á nie inſzy z nim/ w nim/ przy nim/ po nim ábo przed nim/ ieſt ie=
13:
dynym/ właſnym y namileyſzym ſynem Bogá żyweo: ktory też
14:
ieſt pánem moim y Bogiem moim: bo to śmiele/ ſzcżyrze y praw
15:
dźiwie zThomaſzem wyznawam. Tegom tedy iáko mi I.M.
16:
X.K. zádáie áni mowił/ áni piſał/ o tym iedynym y namileyſzym
17:
ſynu Bożym: álem to mowił/ mowię y okázuię piſmy ś. iż ich
18:
wiele ieſt co ſię krześćiány zową: á tego iedynego ſyná Bożego
19:
Potomká Dawidowego opuśćiwſzy/ inſzego ſobie zmieſzánego
20:
ábo ze dwu w iedno ſklijonego/ ná ſwe złe zmyśláią. Ná co wo=
Eraſmus Rot.
ktorego Pa-
pież zwał ſy-
nem ſwym, co
o ſzkolnych
mowách piſał
Papieskich.

21:
łał y vtyſkował on zacny mąż Eraſmus. Roter. (In. 1. Tim. 1. piſząc
22:
ánnotácyie.) Ktorego Leẃ 10. Papież zwał ſynem ſwym vmiło
23:
wánym y do niego o iego ánnotácyach iáko do ſyná liſt piſał: Ro
24:
ku 1518. die 10 Septembris Epiſcopatus ſui anno 6. ſub annulo piſca-
25:
toris. A ná tym ſię mylić nie mogł/ bo ieſt bez nágány/ y wſzytek
26:
świát ſtrofowáć go nie może: wedle zdánia Kátholiki Rzym=
27:
ſkiey: chybáby kto mowić chćiał iż głowá kościołá powſzechne=
28:
go Rzymſkiego błądźi. Co tedy Eraſmus iáko ſyn od Papieżá
29:
vmiłowány vcżynił/ wſzytko to dobrze: ktoż przećiw niemu/
30:
gdy Papież po nim/ iáko po vmiłowánym ſynu? Wołał tedy ná
31:
zápámiętáłe ludźi Eraſmus (á ia też ſłowy iego z nim cżemubym
32:
nie miał?) odwodząc ie od tákich grubych mow/ iákich pełne ſą
33:
áż do obmierzienia/ ſzkoły Papieſkie/ ták o Bogu ſámym/ iáko y
34:
o Iezuśie Chriſtuśie. Y zgániwſzy nikcżemne y ſproſne mowy y
35:
diſputácye o Bogu/ gáni też y vkázuie obmierzłe y obrzydłe mo=
36:
wy o Chriſtuśie/ y ták ie ſtrofuie. Iuż przez ták wiele lat w ſzko
łach


strona: 77

ná Wędzidło X.K.P.77
1:
łách łápácżkámi nárábiáiąc/ mácamy tego/ ktorymby ſpoſo=
2:
bem mowić o Chriſtuśie. Ieſliż propozycya tá/ ieſt prawdźiwa:
3:
Chriſtus był od wieku. Ieſliż o nim może być dobrze mowiono:
4:
iż ieſt z oboiey nátury ábo ze dwu nátur złożony? cżyli ieſt zlany
5:
ábo ſpławiony/ cżyli zmieſzány/ cżyli ſklijony/ cżyli dopełniony/
6:
cżyli zlitowány/ cżyli złącżony? Zadne ſię z tych nie podoba (mo
7:
wienie) tylkoż ſię podoba/ ziednocżony: Nowe ſłowo: ktore/
8:
niewiem coby mogło mniey známionowáć/ niż známionuie to/
9:
do cżego go/ wynáleźionego/ vżywáią. Ktemu gdybyś ſię py=
10:
tał/ mogłoliby ták być pobożnie mowiono: Iż ſię náturá cżło=
11:
wiecża ziednocżyłá z Boſką/ wyznawáią iż może być pobożnie
12:
mowiono. A gdy záś zopytaſz możeli być pobożnie mowiono/ iż
13:
Boſka ziednocżyłá ſię z ludzką: áż ći záś wątpią ꝛc. A niżey po=
14:
tym przydáie Eraſmus. Bádamy ſię o tym cżego wiedźieć nie
15:
możemy/ y cżego nam wiedźieć nie roſkazano: á o to nic niedba=
16:
my w cżymby nam nawięcey trzebá rozmyśláć/ to Eraſmus. Otoż
Marćin ſpro-
ſne mowy Pa
pieſkie gáni iá
ko y drudzy
cżynią y cży
nili.

17:
y ia/ tymże kſztałtem y ku temuż końcowi/ vżywam mowy y pi=
18:
ſánia mego/ ábym od tych chropowátych/ y chroſtáwych wrzo=
19:
dow/ ſproſnych/ obmierzłych/ nie wycudzonych/ głupich/ ni=
20:
kcżemnych/ iádowitych/ záráźliwych/ niezbożnych y duſzy ſzko=
21:
dliwych gadek y mow ludźi záwiedźione odwiodł. Otoż to nie
22:
ieſt/ áni było co mnie X.K. zádáie/ żebym ia tákiego wyznawał/
23:
iákiego nieſpráwiedliwie ná mię wewlec chce: ále to/ żebym po=
24:
kazał iż ták nie ieſt wedle ſłowá Bożeo: vćináiąc plácu mowam
25:
y gadkam bluźnierſkim niepobożnym/ á plácu przycżyniáiąc do
26:
pilnego y trzeźwiego wedle ſłowá Bożego/ o Bogu y o ſynu ie=
27:
go Iezuśie Chriſtuśie rozmyſlánia/ rozmawiánia/ y wierzenia.
28:
Otoż niewiem przyſtałoli to duchowney oſobie/ przyśięgámi
29:
obowięzáney/ ná prawdę/ ſłowá moie wywrácáć/ ſzpoćić/ nico=
30:
wáć: á mnie do Zwierzchnośći y poſpolſtwá nieſłuſznie áni praw
31:
dźiwie odnośić: y przeciw mnie inſtygowáć? Obacż tu káżdy cże
32:
go ſię po tákich ſpodźiewáć trzebá/ y iáko im w inſzych rzecżách
33:
wierzyć. Ktorzy nie tylko ſwą właſną winę y trućiznę ſzkodli=
34:
wą ná kogo inſzego kłádą: ále też y to co nie ieſt áni było ná cżło
35:
wieká wewlec bez wſtydu vśiłuią. A wżdyſmy Chriſtiánie: á
36:
wżdy namiaſtkowie Apoſtolſcy: á wżdy duchowni. O Pánie Bo
k 3że zmiłuy


strona: 78

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/78
1:
że zmiłuy ſię á day w błędźie tákim vpámiętánie: y odpuść z nie
2:
wiádomośći grzeſzącym: boć nieboracżkowie ſlepi nie wiedzą
3:
co cżynią. Amen.
4:
KA P. 12. Zádáie mi też X.K. y to (fol. e.ij.) żebym świę
16. Zebym
ś. niebieskie
báłwánámi
zwáć miał.

5:
te Boże/ w niebie kroluiące z Bogiem/ názywáć miał báłwáná
6:
mi Antichriſtowſkimi ꝛc. Ale y to okázáć ſię nie może/ żebym
7:
ia ludźiom świętym w práwey wierze pomárłym: ábo y duchom
8:
onym świętym niebieſkim ná máieſtat Boży záwżdy patrzącym
9:
y z Bogiem kroluiącym przymawiáć/ y ony báłwánámi názy=
10:
wáć miał. Nie pokaże tego nigdy/ o świętych duchách niebie=
11:
ſkich z Bogiem kroluiących/ ábym kiedy co zle mowić y piſáć
12:
miał. O vmárłych też ludźiách co mowić nieprzyſtoynie nie zwy
13:
kłem/ y nie moy to ſąd/ o nich co ſtánowić nieſłuſznie. Ieſt ná
14:
to od Bogá poſtánowiony mąż (Dźie 17. ꝟ 13) ktoremu ſąd ten
15:
oddány y zlecony ieſt: iáko to y ſam o ſobie powiedźieć racżył:
16:
Ian. 5. ꝟ 22. 27. W tom ſię ia tedy nigdy nie wtrącał: áni
17:
wtrącáć chcę. Choćiażbym też tho mogł beśpiecżnie mowić/
18:
co przede mną Hieronim powiedźiał. Quod etiam qui hominibus
19:
ſancti videntur, Dei ſcientiæ atque notitiæ nequaquam ſancti ſint (aduer
20:
ſus Pelagium ad Cteſiphontem tom. 2. f. 251.) Aleć to y Chriſtuſowe=
21:
mi vſty może być mowiono iż to co v ludźi ieſt wyſokiego/ obrzy=
22:
dłośćią ieſt przed Bogiem. Luk. 16. ꝟ 15. A tym śmieley y be=
23:
śpiecżniey o tychbym to mowić mogł/ ktorych Papieże święty=
24:
mi/ á nie Bog/ nie Chriſtus/ nie ſłowo Boże/ nie wiárá też ży=
25:
wa y prawdźiwa/ nie rychło po śmierći ich świętymi ná dźiáłá=
26:
li: iż ći ácżkolwiek ſię ludźiom zdáli y zdádzą być świętymi: y za
27:
cnymi/ wſzákże ſię ich przed Bogiem ná tym wiele omyli: á wżdy
28:
y tego hárdźie y śmiele nie mowię: Bogu ten ſąd y ſędźiemu od
29:
niego poſtánowionemu záchowywáiąc. Chybá/ to mowię/ gdźie
30:
bym wiedźiał doſtátecżnie/ iż ktory vmárł nie wierząc w Iezuſá
31:
Chriſtuſá: ábo choćiażby wrzkomo wierzył/ á vmárłby nie odpu
32:
śćiwſzy bliźniemu ſwoiemu z ſercá wyſtępkow iego: tám bym to
33:
śmiele mowić mogł/ iż ieſt potępion: choćiażby go y prze śmier
34:
ći y po śmierći nie tylko kśiądz ktory/ ále y wſzyſcy Papieżowie
35:
ábſolwowali/ rozgrzeſzáli zá pieniądze (bo tám dármo co wźiąć
36:
nie pomyślay) rozwiązánego kánonizowáli y zá świętego chwa
lić kazáli.


strona: 79

ná Wędzidło X.K.P.79
1:
lić kazáli. Y tobych tego ſam z śiebie nie cżynił: ánibym tego v=
2:
ſty ſwemi mowił: ále vſty y ſłowy tegoż ſędźiego od Bogá poſtá
3:
nowionego: ktory o oboie powiedźiał. Iż kto nie wierzy w ſyná
4:
Bożego/ iuż ieſt potępiony Ian 3. ꝟ 18. Tákże/ Ieſli nie odpu=
5:
śćićie ludźiom ich wyſtępkow/ tedy y oćiec wáſz nie odpuśći wá
6:
ſzych wyſtępkow. Tákżebym to mogł mowić o báłwochwal=
7:
cách o wſzetecżnikách/ o cudzołożnikách/ o pijánicách/ potwar
8:
cách/ łákomcach/ y inſzych tákowych: przeto iż tákowi nie mo=
9:
gą mieć dźiedźictwá w niebie. 1. Kor. 6. ꝟ 9. Efe. 5. ꝟ 5. Gal. 5.
10:
ꝟ 21. ꝛc. Swiętych tedy prawdźiwych/ ktorych imioná nápiſáne
11:
ſą w niebie/ (Luk. 10. ꝟ 20. Obiá. 3. ꝟ 5. á 13. ꝟ 8. á 17. ꝟ 8. á 21.
12:
ꝟ 27) ktore Chriſtus krwią ſwoią odkupił y ktorzy weń praw=
13:
dźiwie wierzyli y ktorzy teraz wierzą/ báłwánámi Antichriſto=
14:
wemi nie názywałem. Bo y Antichriſt báłwan y báłwochwálcá
15:
z ſwoimi báłwány y báłwochwálcámi nie máią co cżynić/ w nie=
16:
bie: nie máſz ich tám/ áni będą. Bo ſię Bog nimi brzydźi/ y miey
17:
ſce im w śiárcżyſtym Ieźierze nágotował.
18:
A cożem ia wżdy tákiego mowił y piſał/ co to X.K. wyſzpa=
19:
ca y wywracá? Atom mowił y mowię/ przećiw ludźiom záráżo
20:
nym trućizną Antichryſtowſką/ ktorzy chwyćiwſzy ſię zá błędy
21:
Pogáńſkie/ ktore iuż byłá Ewánielia po więtſzey cżęśći ná świe
22:
ćie wygłádźiłá: znowu ſobie/ nie tylko złotych/ śrebrnych/ mie=
23:
dźiánych y drzewiánych/ tákże y woſkowych y chlebowych báł=
24:
wánow nárobili/ ktorym ſámemu Bogu pocżćiwość/ cżeść y
25:
chwałę należącą oddawaią y wyrządzáią/ przed nimi klękáiąc/
26:
ony cáłuiąc/ ná rękach/ ná ſzyi/ á drudzy v páſow noſząc/ y w
27:
nich nádźieię wybáwienia od rozmáitych złych przygod/ nagłey
28:
śmierći/ y od ſzátáná/ ktory przedśię y przy ſámym Iezuśie Chri
29:
ſtuśie w złego Iudaſzá wſzedł/ pokłádáią: ále też y z ludźi pomár
30:
łych: á nie tylko z wiernych y pobożnych/ ktorzy wedle Bogá y
31:
Chriſtuſá żyli/ y z ktorych mnodzy ſłowá Bożego po ſobie máią
32:
świádectwo: ále też y z inſzych niewiedźieć iákich: o ktorych nie
33:
ieſt teraz cżás mowić. A toli ſię będą mogli niektorzy Sanctiſsi-
34:
mi, pokazáć/ to ieſt/ Papieżowie Rzymſcy ktore zá naświętſze
35:
máią/ y onych Bogámi názywáią: y to iż błądźić nie mogą/ bez
36:
wſtydu ludzkiego y boiáźni Bożey twierdzą: á wżdy choćiaż
wedle


strona: 80

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/80.
1:
wedle ſłowá Bożego wydźiedźicżeni ſą z kroleſtwá Bożeo świę
2:
tymi ſą: y ich vchwały niezbożne w więtſzey ſą wadze niż vchwa
3:
ły Boże y práwá Chriſtuſowe. Azaż to nie on ſtáry błąd pogáń=
4:
ſki Rzymſki kogo chćieć po śmierći w pocżet Bogow/ á tu w po
5:
cżet świętych położyć/ dźień ku święceniu w rok oddáć: y onego
6:
choćiaż vmárłego y zgniłego wzywáć? Boby y to prawdá byłá/
7:
iż ći ktorych wiele Papieżowie ná kánonizowáli/ y iáko prośiąt
8:
y koźląt y iáiec ꝛc. ná Wielkę noc náświęćili/ wedle Bogá też
9:
świętymi byli: żeby ie bog znał y do nich ſię przyznawał: ázaż by
10:
to przedśię nie było przećiw Bogu/ przećiw Chriſtuſowi/ prze=
11:
ćiw ſłowu Bożemu y ſtárym pobożnieyſzym Pátreſom/ ktorzy y
12:
Pánny świętey Máryey mátki Iezuſá Páná po śmierći chwále=
13:
nie y wzywánie gánili ( videndus Epiphanius lib. 3. contra Antidico-
14:
marianitas, et contra Colliridianos Hæret. Chriſostomus, Hieronymus,
15:
Augustinus, Gregorius Nazian. Ambroſius, & vix non omnes alij ſa-
16:
nioris iudicij &c.) Ale iżem nie vmyślił y o tym teraz piſáć: prze=
17:
to y to opuſzcżam. Przetoż/ krotko mowiąc/ iż tego Bog ni=
18:
gdźiey/ nie roſkazał/ Chriſtus/ tego nie vcżył/ Apoſztołowie nie
19:
cżynili/ co ſię teraz w Rzymſkiey Kátholice dźieie/ ia to śmiele
20:
gánię y to báłwochwálſtwem Bogu obmierzłym zowę. Bo ieſli
21:
to X.K. śmie báłwochwálſtwem y błędem/ ábo y przekłęctwem
X.K. nam
gáni wzywá-
nie Iezuſá ſy-
ná Bożego á
ſam ludzi po-
márłe chwali.

22:
názywáć/ iż my cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożeo namiley
23:
ſzego od Bogá záleconeo (wyiąwſzyby y tego przeć chćiał/ iż Ie
24:
zus/ Chriſtus cżłowiekiem ieſt.) nie tylko chwalimy/ weń wierzy
25:
my/ ále też y z wiáry iáko Iednacżá/ Przycżyńcę y Pośrzedniká
26:
wzywamy w potrzebách ſwoich (iáko nas w tym gáni g ij.) A=
27:
zaż my nie dáleko więcey możemy tego o ich báłwánách y báł=
28:
wochwálſtwie iáwnym mowić/ y iáko złeo gánić. Boć ſię wżdy
29:
zá to my y przed Bogiem y przed ludźmi nie záwſtydźimy: gdyż
30:
rzecż świętą y powinną wedle woley Bożey/ w ſłowie Bożym
31:
záleconą cżynimy: (iáko ſię w Dyálogách nákrotce pokazáło/ á
32:
teraz gdyby potrzebá byłá mogłoby ſię ſzyrzey y doſtátecżniey ie=
33:
ſzcże pokazáć.) A oni/ iż iáwnie ná odpor Bogu cżynią/ będą ſię
34:
muśieli w ſwoim wiecżnym złym tego w dźień oſtátecżny wſty=
35:
dźić: bo tám tá fárbicżká/ ktorą ſię thu przed ludźmi rumienią
36:
ſpełznie/ y ſzyki ſię pomieſzáią. A choćiażby ſię niewiem iáką wi=
ćią z tego


strona: 81

ná Wędzidło X.K.P.81.
1:
cią z tego y ſam X.K. wykręćić chćiał/ iákoby to w Rzymſkiey
2:
Kátholice nie było: nigdy temu doſyć nie vcżyni/ by też nád ty
3:
kazánia ſwoie chćiał ſtokroć ieſzcże więtſze inſze nápiſáć. Chybá=
4:
by pierwey wygłádźił wſzytki Mſzały/ Grádały/ Antyfonarze/
5:
Wiátyki/ Kurſy/ Dyurnały/ Ortuluſy/ Diſcypuły/ Vade mecum,
6:
Dormiſekury/ Olkoty/ Brykoty/ Pomeryuſze/ Bárálety/ y inſze
7:
ktorych ieſt pełno/ á ſnadź y bez licżby. W ktorych ieſt łáſztem/
8:
iáko ſię y o co do kogo z vmárłych vćiekáć/ y co o ktorych wy=
9:
myſłách trzymáć y w iákiey ie świętobliwośći chowáć. A puśći=
10:
wſzy inſze ná ſtronę co po śmierći rozmáitymi cżłonkámi ludzki=
11:
mi/ ſámi ſię nie záchowawſzy według Rzymſkiey wiáry władáią/
12:
do ktorych ſię chwały y ſłużby z pobutką cżáſow ſwych zbiegáią:
13:
ázaż tego też ládá drzewiánev krzyżowi ná káżdy Wielki piątek
14:
nie cżynią/ wołáiąc podniowſzy po trzykroć w śrzod kośćiołá
15:
on ſwoy krzyż. Ecce lignū crucis in quo pependit ſalus mundi, venite ado-
16:
remus. To ieſt/ oto drewno krzyżowe ná ktorym wiśiáło zbáwie=
17:
nie świátá/ podźćie/ kłániaymy ſię/ ábo (wedle ich przekłádá=
18:
nia) chwalmy ie: Vide iáko támże modlitwá trochę przedtym o=
19:
ſobno do krzyżá ieſt vcżyniona táka/ iáko do rzecży żywey y rozu
20:
mney ꝛc. W ktorych ſłowách iáki fałſz y iákie báłwochwálſtwo/
21:
nie trudno bacżyć. Bo y nie to drewno/ choćiaż mowią iż to: y nie
22:
ná tym zbáwićieł wiśiał/ choćiaż mowią iż ná tym: y to chwa=
23:
lić wolą niż zbáwićielá/ y do tego ſię zwoływáią/ przed nim/ á
24:
przy tym y przed iáycámi záraz/ ktorymi go poſpolićie niewiáſt=
25:
ki y chłopkowie okłádáią/ vpadáią ná koláná y gdźie ſię komu
26:
doſtánie cáłuią. A nie tylkoć przy iuż záſtárzáłych błędźiech vpor
27:
nie ośleṕ práwie ſtoią: ále ſobie ieſzcże y nowych co rok przycży=
28:
niáiąc/ iedni becżkámi paćiorki z Rzymá y z inſzymi iákimiś reli=
29:
quiámi wozą/ drudzy ágnuſy/ ſerduſzká/ noſzenia/ tria grana pán=
30:
nam y pánám na ſzyiách y v ręku záwieſzáią: á drudzy wierſze
31:
zmárłemu Hozyuſzowi piſzą/ onego vmárłego iákoby Bogiem
32:
miał być wzywáią/ Polſkę w opiekę (choćiaż nie był z rodu Po=
33:
lak) iáko oycżyznę zlecáią/ y wiele tych rzecży od vmárłego że=
34:
brzą: ktorych y żywy nie miał/ że ſtrách y mowić. Vide Odam lugu
35:
brem de eius obitu Craco. impreſ. in officina Lazari 1580. A iż mi ſię
Loiká X.K.
około wzywá
nia Chriſtuſá

36:
zda/ że ták I.M.X.K. przećiw mnie logikuie Nie godźi ſię
lwzywáć


strona: 82

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/82.
1:
wzywáć iedno Bogá: á iż wy Chriſtuſá wzywácie: tedy go Bo
Cnotá to, nie
występek gá-
nić złe słowē
Bożym.

2:
giem wyznáwáć muśićie: choćiaż go cżłowiekiē tylko mieć chce
3:
ćie. Ná co krotko mowię: Iż ieſli to prawdá iż ten káżdy kogo
4:
ludźie w potrzebách ſwych wzywáią z potrzeby ieſt ábo ma być
5:
BOgiem: tedy y tho z potrzeby zá tym poydźie/ iż ponieważ w
6:
Rzymſkiey Kátholice nie tylko Hozyuſzá ále wiele inſzych tákich
7:
y owákich pomárłych y drzewá krzyżowego wzywáią (á ieſzcże
8:
ſámi/ iż pomárli y zgnili/ lice ná ſię/ chowáiąc kośći ich/ przed
9:
świátem wyſtáwiáią.) że też ći wſzyſcy Bogámi ich ſą. Coż tu
10:
tych BOgow będźie? Pewnie y ſtárzy Rzymiánie nie mieli ich
11:
ták wiele. Lecż my wiemy z łáſki Bożey iż dobrze Iezuſá Chriſtu
12:
ſá ſyná Bożeo wzywamy/ y dobrze z Thomaſzem Bogiem ſwym
13:
od Bogá oycá y iego/ y náſzego/ nam dánym wyznawamy. O
14:
ni nie tuſzę by nam Bogow ſwych y wzywánia ich obronić mo=
15:
gli/ gdyż ſprzećiwiáiąc ſię Bogu báłwochwálſtwo ſwoie pło=
16:
dzą. A ták/ to wſzytko muśi ſię ná plácu oſtáć com ia nákrotce
17:
o tym ich ſproſnym báłwochwálſtwie powiedźiał. Bo to wſzyt=
18:
ko expreſse, zrzetelnie ná oko z ich właſnych xiąg pokázáć mogę:
19:
bo tego v mnie nie trochá. Y o Marćiná ſię X.K. gniewáć/ y
O ś. Marćinie
ſpráwá.

20:
mnie Kocżkodanem y morſkim kotem Marćinkiem po żakow
21:
ſką/ ábo po dźiećińſku/ názywáć niewiem ieſli przyſtało: iż mię
22:
Marćinem w dźiećińſtwie (wſzákże bez bierzmowánia wżdy
23:
chwałá Pánu Bogu) názwano: tákże też y z ſtrony onego pá=
24:
miątki godnego Marćiná ś. (o cżym piſze f. ij.) ktoremu ſámiż
25:
w ſwych Kronikach świádectwo dáią/ iż on zoſtawſzy z pogáń
26:
ſkiego żołnierzá Chriſtiáninem/ iuż więcey/ wzywány ná woynę/
27:
walcżyć niechćiał/ mowiąc ták: Zoſtałem Chriſtiáninem wal=
28:
cżyć mi ſię nie godźi ꝛc. Abowiem ia przećiw niemu/ iáko y prze=
29:
ćiw inſzym/ kthorym co nieprzyiaćiele BOży y ich też ſámych
30:
nieſłuſznie przycżytáią po śmierći ich/ nic da Pan BOg nie
31:
mowię: bo tho wiem iż odpocżywaią w prochu źiemie y w
32:
ręku BOżych/ máiąc też żywot ſwoy z Chriſtuſem/ ktorzy w
33:
wierze práwey pomárli/ záchowány w Bogu/ do dniá onego
34:
kiedy przez Iezuſá Chriſtuſá/ żywot ſwoy/ wzbudzeni będą.
35:
tákich ia thedy áni gánię/ áni im nigdy przymawiam. Ale gá=
36:
nię y przymawiam tym wſzytkim co przećiw woley Bożey y ich/
po śmierći


strona: 83

ná Wędzidło X.K.P.83
1:
po śmierći ich/ kiedy iuż z świętym Pátryárchą Dawidem (iá=
2:
ko to o nim piſmo ś. twierdźi Dźie. 13. ꝟ 36.) ſkáżenie vználi/ o=
Nie pomárli
ſię gánią, ále
żywi, ktorzy
pomárłych
niepokoią y
co ieſt Bożego
onym przypi-
ſuią.

3:
nych dopiero ná niewiedźieć iákie vrzędy ſtáwiáią/ onym niewie
4:
dźieć co przycżytáią/ y od nich niewiedźieć cżego żebrzą: Nie pá
5:
miętáiąc ná piſmo ś. ktore mowi: Nie będą ćię Pánie chwalić
6:
vmárli Pſal. 115. ꝟ 17. Ezá. 38. ꝟ y ná onę modlitwę ludu Izrá=
7:
elſkiego. Niewieć o nas Abráhám/ nie znać nas Izráel: tyś Ie
8:
howo Oycem náſzym/ tyś wybáwićielem náſzym ꝛc. Ezá. 63. ꝟ
9:
16. Ani ná ſwoie requiem, ná wilie/ ná kanon mſzey gdźie o vmár
10:
łych mowią requieſcant in pace. Niech w pokoiu odpocżywáią: Y
11:
záś w Kanonie. Memento etiam domine &c. Pámiętay też Pánie
12:
ná ſługi y ſłużebnice twoie: ktorzy nas vprzedźili z znákiem wiá=
13:
ry toć pewnie y Márya mátká Páńſka y Piotr y Páweł y inſzy wſzyſcy ś.
14:
y śpią we śnie ſpokoynym: onym pánie y wſzem w chriſtuśie od=
15:
pocżywáiącȳ znáć stąd iż gdy tę ſztucżkę kanonu kowano, ieſzcże duſze
16:
nie tułáły ſię po świećie, y cżyśću ieſzcże dla nich nie było, á nád to vmár
17:
łych nie wzywano: tylkoż ſię zá nie pocżynano modlić, co teraz wſzytko
18:
opák: á wżdy wedleX.K.záwżdy iednáka iest y byłá wiárá Rzymſka.
19:
prośimy pozwol mieyſcá ochłodzenia świátłośći y pokoiu/ przez
20:
tegoż Chriſtuſá páná náſzego Amen. Choćiaż tedy y ſámi ták o
21:
vmárłych mowią iż śpią ſnem pokoiu/ y niepotrzebnie ſię zá ni=
22:
mi modlą/ dáiąc im świádectwo iż mieli pewny znák wiáry: á
23:
wierny potępion być nie może/ bo przeſzedł od śmierći do żywo=
24:
tá: iednák iż wſzytko przećiw Bogu cżynią: tedy y ſámi to záś
25:
w niwecż obrácáią (immemores dicti, mendacem oportere eſse memo-
26:
rem) Bo nie tylko Marćina tkáią do młyná: áby w dźień ſwoy
Nie zgadzáią
ſię Papieżni-
cy o ſwych po
márłych ś.

27:
młynárzom robić nie dał: ále im pálce y cewy łámał/ ieſliby ſię
28:
robić od godźiny do godźiny ważyli (bom vmyſlnie/ po nápiſá=
29:
niu Wędźidła X.K. chodźił ſam do młyná z Pánem Ianem Ol
30:
bieckiem y otom ſię pytał: y ták młynarz zeznał że to y od oycá
31:
ſwego młynárzá ſłychał/ iż ſię im kołá łamáły kiedy ſię dniá tego
32:
robić ważyli ꝛc.) ále też o ocży do Otyliey/ o zęby do Apoloniey/
33:
o náukę do Kátárzyny/ o káduk do Walenteo/ o ogień do Wá=
34:
wrzyńcá wſzyſcy ſię vćiekaią: y wſzyſcy więc cáłymi gębámi/ w
35:
ſwoie krzyżowe dni/ do kośćielſká przychodząc ktorego/ ábo ſię
36:
z oney przechadzki do ſwego wrácáiąc ná święte vmárłe wołá=
l 2ią. Surgite


strona: 84

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/84.
1:
ią. Surgite ſancti de manſionibus vestris, powſtańćie święći z mie=
2:
ſzkánia wáſzego/ mieyſcá poświęććie/ ludowi błogoſławćie/ á
3:
nas grzeſzne ludźie w pokoiu záchowayćie ꝛc. Ktoż ie/ śpiące
4:
ſnem ſpokoynym/ niepokoi ieſli nie ći ktorzy o ich ſnie mowią?
5:
Ktoż ich więcey lży/ iedno ći ktorzy to ná nie wkładáią co ieſt
6:
Bożego ꝛc. Iż tedy to wſzytko ná dawno pomárłe wkłádáią/
7:
y od nich tego w cżym ſámi ſobie nie pomogli proſzą/ o ktorych
8:
twierdzą iż ſpią y odpocżywáią: á iákoż tego nie gánić y przećiw
9:
temu nie piſáć/ błąd błędem/ fałſz fałſzem/ gorzkie gorzkim/
10:
ſłodkie ſłodkim muśi przedśię zoſtáć. Bo to wzywánie y proſze=
11:
nie vmárłych o ocży/ o zęby y inſze: ták rownie ieſt ważne y ták
12:
też prawdźiwe w ſobie ſkutki ma/ iáko y ono/ co w Agendach y
13:
we Mſzałách o wodźie y o ſoli/ twierdzą. Iż ten coby ſię nią o=
14:
mył ſanitatem ſimul & æternam vitam mereatur, miałby ſobie záſłu=
15:
żyć y zdrowie y żywot wiecżny. Abo żeby y popioł był zbáwiennym
16:
lekárſtwem: ſalutare remedium: A iżby ći wſzyſcy/ ktorzyby ſię im
17:
poſypáli (pro redemtione peccatorum ſuorum corporis ſanitatem & ani-
18:
mæ tutelam percipiant) ná grzechow ſwych odkupienie/ wźięliby
19:
záraz zdrowie ćieleſne/ y opiekę duſze. Iákoby popioł duſze mogł
20:
ſtrzedz/ będąc opiekunem iey. O moie miłe nabożeńſtwo: o rati-
21:
tionabile obſequium: o prawdo nieprawdźiwa co wſzytko dobre ni
22:
cuieſz ꝛc.
23:
Nie lżę ia tedy áni háńbię świętych pomárłych: ále ſtrofu=
24:
ię z głupſtwá y obmierzłego báłwochwálſtwá żywych/ co tákie=
25:
mu báłámuctwu wierzą: á nád to ieſzcże/ y to gánię iż co ſámego
26:
Bogá ieſt/y onemu to ſámemu należy/ oni komu inſzemu przy=
27:
właſzcżáią: ktorzy też ieſzcże y z tego Chriſtuſá złupiwſzy co iemu
28:
ſámemu Bog oćiec iego dał/ inſzym to przypiſuią: á iákoby gwał
29:
tem (choćiaż to ſłowy chytrymi pokrywáią) w pocżet nie tylko
30:
ludźi zmárłych/ ále też y inſzych rzecży niemych/ iáko ſoli/ wody/
31:
woſku/ popiołu/ wierzbiny y inſzych chwaſtow kłádą: gdy to co
32:
iego ieſt/ y iemu ſłuży tym rzecżam oddáią y od nich y z nich ſobie
33:
tego ſzukáią. A drudzy go máło nie podleyſzym niż onego pogá=
34:
niná bękártá ſławnego Romuluſá/ pierwſzeo Rzymá budowni=
35:
niká y zakłádácżá/ cżynią: cżyniąc między nimi porownánie. Iá=
36:
ko káżdy z Piotrá Roſſettá mnichá bezbożnego y niewſtydliweo
orácyey


strona: 85

ná wędzidło X.K.P.85.
1:
orácyey De laudibus Romanae vrbis, łácno obacżyć może. A ták
2:
gdyby ſię X.K. z ſwoimi obcochwałobożniki pocżuł: mogłby y
3:
to obacżyć/ (Christo tanem duce) iż to/ co mnie z ſtrony Bogá y
4:
Chriſtuſá zádał/ iemu więcey ſłuży niż mnie/ tákże/ iż też y z ſtro
5:
ny pomárłych ś. więcey on ſam tego winien/ co mnie zádáie/ bo
6:
to on ſam cżyni/ niżby mnie tym ſłuſznie/ prawdźiwie y ſpráwiedli
7:
wie ocży zápluſnąć y to mi zádáć y dowieść mogł. Abowiem ia/
8:
okrzcżony będąc záraz po vrodzeniu we cżwartek przed Marći=
9:
nem. 1532. ſkorom ku rozumowi przychodźić y rozſądkowi zdro
10:
wſzemu pocżął: zárázem ſię o tym bádał/ iákie też było to moie
11:
kzcżenie/ y cżym mię/ ábo bez mey wiádomośći y zezwolenia
12:
gwałtem/ y cżárowano y niewolono: y cżytałem Báięndę we-
13:
dle ktorey mię guſlono y ſzmárowano: oto między wielą nikcże=
14:
mnych ſproſnośći/ nálazłem to/ com vważał być rzecżą ſłuſzną
15:
(Bo nie máſz tego błędu ná świećie ktoryby nie był cżym też do=
16:
brym przyfárbowány/ áby go prośći nie poználi: iáko y trućizná
17:
nie bywáć bez przyſmákow) ktora ſię też ſercá mego chwyćiłá/
18:
y pilnowałem iey y pilnowáć dali Bog do końcá będę. Ktorą
19:
mi ták krzćićiel/ iáko y inſzym roſkázował mowiąc:
Przy krzćie
dziećinnym
każą przed
báłwány vcie
káć.
Ingreſsus Eccle
20:
ſiam Dei, euſiſse te laqueos mortis lætus agnoſce, horreſce idola, reſpue ſy
21:
mulacra. Cole Deum patrem omnipotentem, & Ieſum Chrisſum filium e-
22:
ius. To ieſt/ wſzedſzy do Zboru Bożego iákoby rzekł nie do kośćiołá
23:
rękomá vrobionego przyznay to z weſelem żeś vſzedł śideł śmierći
24:
iákoż tego nie kośćioł, ále gromádá wiernych śrzodkiem wybránemu Boże
25:
mu bywa. Stráchayże ſię báłwánow: pogardz obrázámi: cżći Bo
26:
gá oycá wſzechmogąceo/ y Iezuſá Chriſtuſá ſyná ieo. Otożem ſię
27:
y o zborze prawdźiwym pocżął wywiádowáć/ y nálazłem ia z łá
28:
ſki Bożey: y báłwány ſię wſzelákimi y ſtrugánymi y málowány=
29:
mi brzydzę/ iáko obrzydliwośćią Bożą. Y ná iednym Bogu oy=
30:
cu wſzechmogącym/ y ná ſynu iego iedynym Iezuśie Chriſtuśie
31:
przeſtawam. O troycy/ o perſonách/ o iſtnośći y podſtáćiach/ nic
32:
niewiem/ bo mi tego ná on cżás krzćićiel nie zlecał. Iż też ſło=
33:
wo Boże tego nie roſkázuie: bo tego w nim niemáſz/ iáko y ſam
34:
X.K. wyznawa y inſzy iego ſpolni Antichriſtowi z nim bálwie=
35:
rze/ ktorzy ránę iego lecżą: á przedśię iey nie vlecżą. Ia tedy v=
36:
ważáiąc ono ſwoie/ choćiaż procż tego/ we wſzytkim bezbożne
l 3przy


strona: 86

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/86.
1:
przy cżárowániu/ obowiązánie/ onego przyſtrzegam. Ale X.K.
2:
niewiem iáko w nie wgląda/ y z iáką ie śmiáłośćią prowádźi?
Papieżnicy
wedle krztu
ſwego nie ży-
wą.

3:
Gdy przed báłwány klękáiąc/ ony noſząc y cáłuiąc/ ſam ieſzcże
4:
przećiw ſobie dekret duchá Bożego obwoływa mowiąc. Niech
5:
im podobni będą ći co ie dźiáłáią y co w nich vfáią: Iakoż Bog
6:
nie od tego: ſłucha ich w tym/ y odiął im ſmyſł/ że w tey ſpráwie
7:
ślepymi/ głuchymi/ niememi ſą: á bacżyć ſię co cżynią nie mo=
8:
gą. Cżegom ia iuż z łáſki Bożey wolen: máiąc y Moiżeſzowę y
9:
Chriſtuſowę o tym náukę/ że ſámego iedynego Iehowę/ Bo=
10:
gá Izráelſkiego/ Bogá y oycá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá
11:
winienem chwalić y onemu ſámemu ſłużyć/ co y cżynię w duchu
12:
y w prawdźie przez iedynego pośrzedniká moiego Iezuſá Chri=
13:
ſtuſá: á daley procż ſłowá Bożego nic. Y owſzem ile kroć przy=
14:
pátruię ſię dźiwnemu záwiedźieniu ludzkiemu/ chwałę ſtworzy=
15:
ćielowę ná ſtworzenie bezbożnie wkłádáiącemu: z wielką tego/
16:
iáko przyſtoi/ żáłośćią vżywam/ y śmiele to przećiw wſzemu Pa
17:
pieſtwu teraz theż mowię co dawno przedtym przećiw pogań=
Láctáncyus
gániąc pogáń
skie báłwoch
wálstwo, zgá
nił wſzytko
Papieskie na-
bożeństwo.

18:
ſtwu głupiemu Lactantius nápiſał lib. 2. cap. 1. aduerſus gentes, de o
19:
rigine erroris w ty ſłowá. Zaiſte/ iáko przyſtoi/ cżęſtokroć myśląc/
20:
o tym co ieſt między wſzemi rzecżámi naprzednieyſzego/ dźiwuię
21:
ſię nie pomáłu/ iż w ták wielkie zápámiętánie przyſzedł onego ie=
22:
dynego ſámeo Bogá máieſtat/ ktory zátrzymawa y rządźi wſzyt
23:
ko/ że ten ktoryby ſam miał być cżcżony/ ten nawięcey bywa zá=
24:
niedbawány: á iż też ludźie ku tákowey przywiedźieni ſą ſlepoćie/
25:
że vmárłe przekłádáią nád żywego y prawdźiwego Bogá: á iż
26:
też źiemſkie y w źiemi pogrzebione nád onego wyſtáwiáią ktory
27:
tey źiemie był fundatorem. Wſzákże/ mogłáby ſię nieiáka fol=
28:
gá/ tey niezbożnośći ludzkiey/ pozwolić/ ieſliby koniecżnie z nie=
29:
wiádomośći imięnia Bożego błąd ten przyſzedł. Lecż ponieważ
30:
chwalce tych bożkow/ tákich być bacżymy/ ktorzy cżęſto Bogá
31:
nawyżſzego y wyznawáią y opowiedáią: dźiwna to iákiego ſię
32:
oni ſpodźiewáć niezbożnośći ſwey odpuſzcżenia mogą? ktorzy
33:
nie przyznawáią chwały temu/ o ktorym/ nieſłuſzna ieſt/ żeby
34:
cżłowiek miał niewiedźieć. Abowiem/ gdy ábo przyśięgáią/ ábo
35:
ſobie cżego winſzuią/ ábo dźięki cżynią/ nie Iowiſzáć ábo wielko
36:
śći Bożkow/ ale Bogá miánuią: Acżći iuż Papiestwo y one stare
pogány


strona: 87

ná Wędzidło X.K.P.87.
1:
pogany w tym przebráło wſpomináiąc wſzytkie święte y Máryą przy Bo
2:
gu gdy przyśięgę cżynią gdźie ſię práwie prawdą záprzymuſzeniem
3:
przyrodzenia/ z wnętrznośći ſerdecżnych ná iáśnią wyrywa: cże
4:
go iednák nie cżyniąć też w ſzcżęśliwym rzecży powodzeniu. Bo
5:
nawięcey ná ten cżás z pámięći ludzkiey wypada/ gdyby/ vżywá
6:
iąc dobrodźieyſtw iego/ mieliby vcżćiwość wyrządzáć Bogu
7:
ktory im w tym folguie. Ale gdy potrzebá gwałtowna przyći=
8:
śnie: toż ná Bogá wſpomináią: Iáko/ gdy ſtrách woienny zá=
9:
ſzumi/ gdy gwałt chorob powietrza morowego przylęże/ gdy
10:
długo trwáiąca ſuchość zbożu odwilżáiącey ich żywnośći nie v=
11:
życży/ gdy gwałtowne burze/ gdy grády przypádną: tedy ſię ná
12:
ten cżás do Bogá vćiekáią/ od Bogá rátunku żądáią/ Bogá
13:
áby dopomogł wzywáią ꝛc. A potym támże przydáie y to: Lecż
14:
iáko on ſtrách ominie/ á niebeśpiecżeńſtwá odſtąpią: tedy záś
15:
do ſwych bożkow kośćieliſk z ochotą ſię zbiegáią/ onym ofiáry
16:
oddawáią/ y wieńce ná nie kłádą. A Bogu ktorego w potrzebie
17:
wzywáli y ſłowkiem nie dźiękuią ꝛc. Y dáley támże tę ślepotę
18:
Pogańſką opiſuiąc/ práwie żywymi farbámi wſzytko teráźniey=
19:
ſze Papieſkie nabożeńſtwo máluie/ w ktorym to nie może być/
20:
áby tego Bogá/ ktory nawięcey ku chwale ſwey cżłowieká/ ku
21:
niebu podnieśionego wzgorę/ ſtworzył/ ći prawdźiwie chwalić
22:
iáko przyſtoi mogli/ ktorzy drzewo/ kámienie/ miedź/ śrebro y
23:
złoto w tákiey vcżćiwośći máią/ że im to co Bożego ieſt/ cáłu=
24:
iąc ie y przed nimi klękáiąc/ przywłaſzcżáią. Gdy ocży ſwe z wyſo
25:
ká ſpuśćiwſzy/ á w głębokość ie źiemſką wlepiwſzy/ do rzecży ſię
26:
w źiemi będących y z źiemie pochodzących/ chwaląc ręku ſwych
27:
robotę/ ták chćiwie przywięzuią. Co wſzytko żeby w papieſtwie
28:
nie było/ chybá bezwſtydliwy tożby ſię tego przeć/ y o to ſię zá=
29:
ſtáwiáć ważył. Bo to iáwna iż od rzemięśniká vrobiony obraz/
30:
ſkoro do kośćielſká ſwego/ ábo rádniey báłwochwálniey/ wnio
31:
ſą/ wnet zábacżywſzy rzemięśniká/ choćiaż on ieſt cżłowiek ży=
32:
wy y rozumny/ onę niemą twarz od niego ſtworzoną/ nádeń prze
33:
kłádáią y Bogu náleżącą chwałę wyrządzáią. Ale iżby długo by
34:
ło wſzytkiego tego co on nápiſał w káp. 2. y potym/ dotykáć tyl
35:
ko/ á nie ſłowo od ſłowá piſáć: á vmyſł moy ieſt krotko ſię odprá
36:
wowáć we wſzytkim/ przeto rádzę/ áby káżdy z pilnośćią/ może
li kśiąg


strona: 88

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/88
1:
li kśiąg Láktáncyuſowych doſtáć/ o tym ſobie ſzyrzey v nieo cży=
2:
tał/ á z niego tego dochodźił/ iż w Papieſtwie po wygłádzeniu
3:
Chriſtyáńſkiego nabożeńſtwá/ prawdźiwego znowu ono ſtáre
4:
Pogáńſkie/ á ieſzcże z przypłodkiem obfitym wprowádzono/ tyl
5:
koż to iż ie Chriſtyáńſtwem przypſtrzono dixi.
6:
KA P. 13. Te y tym podobne rzecży/ ktorymi mię lży nie=
7:
ſłuſznie/ y ktore mi też nieſpráwiedliwie przycżytá/ y w ohydę do
8:
wſzech przywieść chce/ iuż teraz ná zad odrzućiwſzy/ po krotkim
9:
ná niektore z nich odpowiedźieniu y pokazániu też ták piſmá ś.
10:
iáko y Doktorow ſtárych świádectw/ iż to wſzytko nie Chriſti=
11:
áńſkie X.K. cżyni: gniewáiąc ſię o to nabárzey/ iżem ich ſproſno=
12:
śći ludowi poſpolitev odkrył/ iáko ſamże ſpomina (a. iij.) á iżem
13:
też Papieżá Rzymſkieo Antichryſtem názwał/ iż nim ieſt: oto ie=
14:
ſzcże náwet/ iákoby zámknienie cżyniąc tych pierwſzych kśiążek/
15:
to z ieo właſnych ſłow pokażę/ iż to wſzytko cżyniąc z táką zápál
Okazánie tego
iż X.K. cokol
wiek zápálcży
wie cżyni, bez
náſzey winno
śći cżyni, w
ktorey nam
ſam świádec-
two dáie.

16:
cżywośćią/ nieſłuſznie y nieſpráwiedliwie cżyni Abowiem/ wedle
17:
właſnych vſt I.M. wyſtępek moy (ieſliby ktory wedle ſłowá
18:
Bożego porządnie y prawdźiwie mogł być pokazány.) nie może
19:
być ták wielki y ták zły/ dla ktoregoby ſię X.K. ták bárzo prze=
20:
ćiw mnie śierdźić miał/ á zátym ſię y tego dopuſzcżáć co żádnemu
21:
práwemu chriſtyáninowi duchownemu nie przyſtoi. Gdyż tego/
22:
co I.M. cżyni/ żaden nigdy z wiernych prawdźiwie/ á nie z má=
23:
lowánych názwiſkiem wiary y krześćiáńſtwá/ nie cżynił. Gdyż o
24:
ni rychley záwżdy ćierpieli háńbę ſwą y krwie wylanie/ niżby ko=
25:
go inſzego háńbić/ ábo kreẃ iego wylewáć/ ábo nań y ná wy=
26:
gnánie iego fołdrowáć mieli. A przetoż to y powtore mowię/ iż
27:
moy wyſtępek nie mogłby nigdy być táki/ by iy y naprawdźi=
28:
wiey we mnie vpátrował/ żeby do tego miał przychodźić X.K.
29:
do cżego przyſzedł/ chcąc być duchownym: choćiażbym ia też ná
30:
koniec y w iákiey niezbożnośći mogł być przekonány: co ſię da
Więcey ma pá
trzyć christi-
ánin ná ſwą
powinność, ni
żeli ná cudzą
złość.

31:
Pan Bog nigdy nie naydźie. Boby w tey mierze przyſtáło ná to
32:
mieć bácżność więcey co Chriſtyáninowi duchownemu ſłuży: á
33:
niż ná to co kto zle y nieſłuſznie cżyni. Acoż ieſzcże rzecżemy? gdyż
34:
to znácżna ieſt/ iż nie złą ále dobrą/ nie wyſtępek ale porządny
35:
poſtępek wźiął ná zęby/ y on chce wynicowawſzy w złe mniemá=
36:
nie y nienawiść wſzytkich przywieść. Gdyż/ wedle Bogá mo=
wiąc/


strona: 89

ná Wędzidło X.K.P.89
1:
wiąc/ nigdy to wyſtępkiem y złym nazwáno być nie może/ co ſię
2:
wedle ſłowá Bożego dowodnie gáni y ſtrofuie. Ponieważ wier
3:
nemu żadnev nie przyſtoi brátáć ſię ze złymi vcżynkámi ćiemno=
4:
śći/ owſzem ieſt powinien (Efe. 5. ꝟ 11.) ony ſtrofowáć: złe złym/
5:
gorzkie gorzkim/ á dobre też y ſłodkie dobrym (iáko ſię y przed=
6:
tym z Ezáiaſzá mowiło) y ſłodkiem názywáiąc: Bo biádá temu
7:
ktoby to opákował. Ná com ia w piśmiech ſwych naprzedniey
8:
ſze záwżdy bacżenie miał/ áby wſzytko ſzło wedle ſłowá Bożego.
9:
Ale to puśćiwſzy ná ſtronę/ oto iuż to com wźiął przedśię nákrot
10:
ce pokażę: iż wyſtępki moie/ wedle inſtygácyey przećiw mnie X.
11:
K. nie były tákowe/ żeby dla nich miał ſię ták bárzo X.K. śier=
12:
dźić/ y ták przećiw mnie zápálcżywie (bo áż do krwie wylania/
13:
by mogło być) powſtáwáć: cżeo oto ták z ſłow właſnych I.M.
14:
dowodzę. Naprzod tedy to mowię: Iż ponieważ między námi
1. Rożne wy
rozumienie pi
ſmá, nie ma lu
dzi ku pom-
śćie przywo-
dźić.

15:
nie idźie o piſmo ś. (iáko piſze g iij.) ále tylko o iego wyrozumie
16:
nie. W cżym nam oto dobrowolnie to przyznawa/ iż ſię piſmem
17:
ś. iákoż ták ieſt/ y rządźimy y ſzcżyćimy/ y nim też błędy ludzkie
18:
odkrywamy y ſtrofuiemy: Tedy za tákowym rzecży też wyzná=
19:
niem/ cokolwiek X.K. przećiw nam cżyni/ nieſłuſznie cżyni/ nas
20:
ták do wſzech hydząc y wſzech przećiw nam pobudzáiąc/ á wię=
21:
cey podobno niż kániá dżdżu krwie náſzey pragnąc: Bo gdy ſię
22:
wżdy y ſam wrzkomo też do piſmá ś. odżywa: á nam ie też że mu
23:
wierzymy y ná nim ſię buduiemy przyznawa/ choćiaż ie on iná=
24:
cżey rozumieć chce niż ie my rozumiemy: (iáko to y około wyro=
25:
zumienia ſtátutow niektorych y praw/ ktore wſzyſcy zá prawdźi
26:
we y dobre máią między ludzmi w rzecżách źiemſkich bywa.) te=
27:
dy wżdy godźiło ſię było inſzym ſpoſobem z námi/ około wyrozu=
28:
mienia iego obchodźić/ ániż ſię obſzedł: y o iego ſię właſne wyro=
29:
zumienie pierwey porządnie rozeprzeć niż ſię zá tákową przećiw
30:
nam inſtygácyą vchwyćił. Lecż nie z oycow/ ktorzy/ ludzmi też
31:
będąc iáko y my/ w wielu ſię cżęſto potykáli/ omyláli y potym
32:
ſwe piſmá odmieniáli á drudzy y odwoływáli: ále z ſámego ſło=
33:
wá Bożego. Gdźie ſię ſtárego teſtámentu figury/ nowym teſtá
34:
mentem/ á Chriſtuſowe ſłowá Apoſtolſkimi/ tákże iedny miey=
35:
ſcá drugim wykłádáią/ á zwłaſzcżá trudne łatwieyſzymi y otwo
36:
rzyſtymi. A iż ták á nie inácżey przyſtało było X.K. cżynić/ oto y
mtego


strona: 90

Pierwſze kśiążki Odpwiedzi/90
1:
tego iego właſnymi vſty dowodzę. Gdy nas winuie w tym/ iż
X.K. chce á
byſmy ſię z
Papieżem o Antichristo-
stwo rozpárli
á ſam ſię z ná
mi przed nie
rozpárł.

2:
Papieżá Antychriſtem zowiemy: tedy tego dokłáda że to nieſłu
3:
ſznie dla tego cżynimy/ żeſmy ſię z nim o to pierwey nieroſpárli f
4:
iij. Tu ácżći niewiem coby zá roſpráwá owcam z wilkiem/ bez=
5:
broynym z obrzymem vzbroionym zewſząd/ proſtakom podłym
6:
z wykrętácżem miſternym/ mogłá być náleźiona: iednák/ by to
7:
mogło być/ á chćiałby ſię on w to wdáć nie zdrádliwie/ iáko Hu=
8:
ſowi vcżynił y zezwoliłby o tym z námi mowić iáwnie/ y ćierpli=
9:
wie nas też ſłucháć/ poddáiąc ſię ná rozſądek ſpráwiedliwie we=
10:
dle Bogá ſądzących/ rádźibyſmy y to vcżynili. Ale iż on ſam do
11:
śiebie/ y do ſwych Kortyzánow drogę dekretámi ſwoimi y mor=
12:
derſtwy zamknąć/ niechcąc być od nikogo ſtrofowan/ vcżon y
13:
ſądzon: gdyż go y Koncilium ſądźić nie może. 2. Quae. 7. Non est á
14:
plebe. Et in ſequen. Item. Dist. 96. C. Satis euidenter. Et 11. Quae. 1. Sa-
15:
cerdotibus. Bo go y Krol y Ceſarz ſądźić też nie może/ ták ſię wy=
16:
nioſło to Bożyſzcże źiemſkie. 9. Quae. 3. Nemo. Et in ſequentib. Tedy
17:
iuż winá tá o nie rozpárćiu ſię náſzym z Papieżem/ nie ná nas ále
18:
ná nim zoſtáwa: tákże y ná tych ktorzy mu teo ćierpią/ y ktorzy
19:
go w tym vſpráwiedliwiáią. A iż Papież nie po tev z ktorymby=
20:
ſmy ſię my rozpieráli: bo to wielikáiá Derewniá/ iáko Ruś mowi:
21:
trudny nam nędznikom do rozmow z nim przyſtęp: ktoreo nog
22:
nie káżdemu ſię zeydźie cáłowáć: á też niewiem áby on nas ſam
23:
miał w tym ſtrofowáć: tedy wżdy I.M. X.K. ſámemu to pier
24:
wey przyſtáło było z námi do ktorych mu łácnieyſzy przyſtęp/ v=
25:
cżynić/ gdy to zá potrzebną z ſtrony Papieżá vpátruie: niż ſię
26:
ták przećiw nam w zápálcżywey popędliwośći puśćił: y niż ták
27:
krwawie przećiw nam y przed K.I.M. y przed Tribunałem
28:
(iáko ieſt c ij.) y gdźie indziey wrzaſkliwie inſtygowáć pocżął.
29:
Bo ieſliſmy ſię my powinni byli pierwey z Papieżem o Antychri=
30:
ſtá/ niżeſmy go nim názwáli rozeprzeć: tedy dáleko więcey/ gdy
31:
ná Bogá y Chriſtuſá y miłość Chriſtiáńſką pámiętał X.K. po=
32:
winnieyſzy był z námi ſię wprzod w duchu ćichym rozeprzeć niż
33:
to przećiw nam złe vrobione/ vpiłowáne y vhartowáne wędźi=
34:
dła vkował/ y nas ták nieſłuſznie oſocżył. Bo ktoć ná kogo iá=
35:
kie práwá ſtáwić chce/ tedyć im y ſam ma podleć. A nie ták iá=
36:
ko cżyni X.K. nas chcąc przywrzeć z ſwoim ſię wywárćiem/ tak
w tym


strona: 91

ná Wędzidło X.K.P.81
1:
w tym co nam o Papieżá zádáie: iáko y w tym że nas chcąc v=
2:
cżyć/ ſam ſię iáko piſze g 1. od chłopá głupieo vcżyć niechce. Lecż
3:
ták mniemam że też to podobno dla tego cżyni iż mu inſze wiel=
Kśięża Papie
ſcy Chriſtuſo
wi służyć nie
mogą, y dwo
ru y kośćiel-
nych plotek
pilnuiąc.

4:
kie świátá tego zabawki báwić ſię tym nie dopuſzcżáią/ iáko y
5:
inſzym mnogim toż też ná ſię przyimuiącym. A mowię to z ſłow
6:
Grzegorzá Náziáńſkiego ktorych X.K. ná początku przedmo=
7:
wy ſwey do iij. vżywa: że też w to trudno by miał z inſzymi potre=
8:
fić: poki ſię & ad forum & ad chorum, iáko mowią/ chce przygo
9:
dźić. Gdyż wedle Chriſtuſá Páná żaden dwiemá pánom ſłużyć
10:
nie może: ábo gdy więcey ſłucha Papieżá niż Chriſtuſá. Bo gdźie
11:
to ieſt tám nie może być dobrze. A iż ſię to nawięcey w Xiężey Pa
12:
pieſkiey náyduie/ tedy też mogłoby ſię to z Hiláriuſzowych ſłow
13:
pokázáć. Ktorych támże X.K. d iiij vżywa: iż zá tákimi ſprá=
14:
wámi nie máſz więtſzych ſłowá Bożego gwałtownikow nád nie.
15:
Ale ſię ia tym báwić niechcę/ doſyć ná tym iż ponieważ ſię to po
16:
kazáło/ że nam X.K. tego zádáć nie może/ ábyſmy piſmu ś. nie
17:
wierzyli: owſzem wyznawa iż nie o nie/ ále o wyrozumienie iego
18:
idźie: ktore też między námi łękſzę cżyni: á piſmá ś. wyrozumie=
19:
nie ieſt dárem Bożym: przetoż/ choćiażby ie on lepiey (cżemu ia
20:
nie wierzę) niż my rozumiał: tedyby nie tylko o właſne iego wy=
21:
rozumienie z námi ſię pierwey powinien był rozpieráć/ w duchu
22:
ćichośći/ iáko ſłowo Boże vcży: ále też nas ieſzcże y od inſzych
23:
bronić/ ná nas ſię nieſłuſznie tárgáiących. Lecż iż to nam z ſtrony
24:
ſłowá Bożego przyznawſzy/ ták ſię nam ſtał nieprzyiaćielem/ y
25:
ták nas nieprzyiaćielſkie przeſláduie: tedy nie tylko po ſobie
26:
pokázuie iż ſpráwy iego nie ſą Chriſtiáńſkie: ále iż też nas bez ná=
27:
ſzey winnośći przeſláduie y wſzech przećiw nam pobudza. Potym
1. Iż potrzebá
iest áby były
heretictwá, te
dy temu mor-
derstwem ża-
den żeby nie
były nie zábie
ży.

28:
to mowię y vkázuię/ iż to nieſłuſznie X.K. przećiw nam vcżynił:
29:
ponieważ to y ſam (fol. 8. ) wyznawa wedle piſmá ś. że heretyc
30:
twá ſą potrzebne: Bo wedle piſmá ś. muſzą być y zgorſzenia y
31:
heretyctwá. Otoż/ choćiażby to było/ co nie ieſt/ żeby przy nas
32:
były/ á nie rácżey przy Papieſtwie: á przećiw muſowi (contra o-
33:
portet verbi Dei, nullum videtur poſse remedium dari.) ábo potrzebie/
34:
ktorą ſłowo Boże opowiáda/ niewiem áby kto mogł lekárſtwo
35:
wynáleść/ ktorymby tá potrzebá mogłá być w niwecż obroco=
36:
na: choćiaż to pewna/ iż temu biádá w kim tá potrzebá/ ábo
m 2to oportet


strona: 92

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/92
1:
to oportet, pokázuie: iednák to pewna/ że X.K. ták ſię temu opor
2:
tet vpornie/ á nie wedle ſłowá Bożeo zoſtáwuiąc/ y nas ták pze
3:
ſláduiąc/ nie tylko to nieſłuſznie cżyni/ ále ſię też znácżnie y Bo=
4:
gu ſprzećiwia. Bo iż to iednak z piſmá ś. wźiął X.K. tedy ſię
5:
wżdy potrzebá było tegoż piſmá dołożyć co ono z heretyctwem
6:
y z heretykámi cżynić każe: á nalazłby iż nie ták iáko I.M. vcży
7:
nił: iáko ſię iuż to przedtym pokázowáło. Owa y ſtąd znáć káż=
8:
dy pobożny może iż nas to od I.M. nieſłuſznie y nieſpráwiedli=
3. X.K. o
nas świádcży
iż nie iesteſmy
nieprzyiaćio-
ły Bogu y im,
á wżdy nas
przeſláduie.

9:
wie potkáło. Trzećia/ wyznawa też to X.K. ná kárćie c. w Przed
10:
mowie. Iż my nie ieſteſmy ták wielkimi nieprzyiaćioły Bogu
11:
y onym też/ iáko ſobie ſámym. A gdy to zna y wyznawa: wiel=
12:
kim to ieſzcże piſmem y przećiw ſobie pewnie/ ná wiecżne przed
13:
Bogiem świádectwo/ náſzey niewinnośći) piſząc: iżeſmy my nie
14:
ſą nieprzyiaćioły áni ſzkodnikámi ich tákże y Bożymi: á możeż
15:
to kto X.K. pochwalić/ iż nas ták nędznikow ſobie/ á nie ko=
16:
mu z nich ábo Bogu/ ſzkodzących/ do wſzech w ohydę y niena=
17:
wiść áż ná śmierć przywodźi? Bo ieſli to nam niewinnym cżyni:
18:
cożby ten kov inſzemu vcżynił? Nie tuſzę áby w nim mogło mieć
19:
roſkazánie Chriſtuſowe/ miłuyćie nieprzyiaćioły wáſze miey=
20:
ſce: áby y iego o tym náuká ktorą w ſwym Kátechizmie włożył.
21:
Cżwarta/ Názywa y wyznawa nas być paruulos, & plagas no-
22:
stras paruulorum, f. ij. to ieſt/ malucżkimi dźiatkámi/ y rány náſze
4. X.K. dzie
ći máłe prze=
ſláduie.

23:
być ránámi dźiećinnymi/ wedle Epifániuſzá. A gdyż to do nas
24:
zna y ták nas ſobie ſzácuie/ żeſmy/ względem I.M. y rowienni=
25:
kow iego/ ſą dźiećiny liche: ktorych vderzenia ſzkodźić nie mo=
26:
gą: cżemuż wżdy I.M. będąc tákim mężem doroſłym iuż/ ná li=
27:
che dźiećiny ták ſię bárzo śierdźi: cżemu ták bárzo ná zdrowie ich
28:
inſtyguie? cżemu do wſzech w nienawiść przywodźi? cżemu go
29:
te dźiećinne ránecżki ták bárzo bolą? Nie tuſzę iżby to mężowi
30:
przyſtało/ nierzkąc Chriſtyáninowi/ á ieſzcże duchownemu? Ale
31:
ná to bácżnośći X.K. nie máiąc/ nie tylko przeſládiue y ná gárdło
32:
ſtoi/ áleby ſię y drapáć/ z tymi lichotámi chćiał: by kápłáńſtwo
33:
dopuśćiło. Trzebáby ſię koniecżnie X.K. ſámemu z ſobą dobrze
34:
pogodźić/ y w tym też obacżyć/ żeby nie bárźiey płákał po dźiećiń
35:
ſku niż go vbito y niż go boli: á coż/ gdy y bićia tego/ względem
36:
oſoby ſwey zoſobná/ nie pokaże porządnie. By to iedno nie było
z námi


strona: 93

ná Wędzidło X.K.P.93
1:
z námi/ co z onym Báránem/ ktorego Wilk ziadł: mowiąc mu
2:
tylko/ nie mąć Báránie wody. A tu też niech káżdy vważa ſprá=
3:
wiedliwieli ſię z námi y wedle Chriſtuſá X.K. obchodźi/ y ſłuſznie
4:
li Acheronta mouet, dáley nic nie rzekę.
5:
Piąta/ Iż też y to ieſzcże ktemu X.K. przydawa: iákoby/ ták
5. Szkolne
nam słowká
przycżyta, á
wżdy przeſlá
duie dla nich.

6:
mniemam/ dźiećińſtwo náſze wykłádáiąc/ że ſię my ná ſzkolnych
7:
Grámmátyckich rożnicách ſádźimy: (támże f ij.) powiedáiąc o
8:
nich/ iż ſię nie było cżym báwić: dokłádáiąc y tego: że tego y Pá=
9:
weł ś. zákazał. Ktorą rzecż X.K. gdy kto bácżny weźmie przed=
10:
śię/ nie tuſzę áby mogł mieć zá dobre X.K. iż on powiedáiąc to
11:
vſty ſwymi o nas: práwie niewinnośći náſzey dáiąc nam świádec
12:
two: przedśię przećiw temu cżyni: Nas ták okrutnie nienawi=
13:
dząc y áż ná kreẃ nas náſzę prześláduiąc/ y ſam ná nie inſtygu=
14:
iąc. Bo w tym nie tylko przećiw Páwłowi ś. cżyni: że rádę iego
15:
odrzuca/ choćiaż ſię nią ſzcżyći/ báwiąc ſię rzecżámi/ iáko zowie
16:
podłymi ſzkolnymi/ co duchowney oſobie namniey nie przyſtoi:
17:
ále też y przećiw ſobie/ y náſzey niewinnośći. Ktora nie może
18:
być táká/ gdy idźie o ſzkolne ſłowká/ żeby ábo prześládowánie/
19:
ábo wygnánie/ ábo y gárdło kiedy záſłużyć miáłá: ná co iż X.K.
20:
foldruie/ tedy to przećiw ſobie (bo o Chriſtuśie wątpliwośći nie
21:
maſz/ iż go nie náſláduie owſzem mu ieſt ná odpor.) y przećiw ſwe
22:
mu duchowieńſtwu cżyni. Mowi iż Páweł ś. tego zákazał: á cże
23:
muż go w tym nie vſłuchał? cżemu mi przedśię y w Grámmáty=
24:
ce (iáko ſię wyżſzey wſpomináło.) przymawiał? cżemu ſam Im-
25:
perfectum pro infinitiuo, przećiwko mnie vżywał? Abo cżemu to
26:
powiedźiawſzy/ f ij. Y záś g iiij. iż náſze piſmá záprawdę notateo
27:
godne nie były/ áby ná nie odpiſawał: y záś/ że ie opuśćić/ á ſtá
28:
rych Arrianow z rozwięzowániem węzłow miał ſię tym cżáſem
29:
báwić: á wżdy wſzytko opák cżyni? przyſtałoli to? ſpráwiedliwa
30:
li też to dla Grammátyki ták bárzo kogo nienawidźieć? y prze=
31:
ćiw nam nie tyko piſáć/ ták nie Chriſtyáńſkie/ bo bez wſzey mi=
32:
łośći: ále też y na kazániach ſwych lámentliwie y płácżliwie prze
33:
ćiw nam/ wſzytkich pobudzáć? Mowić tu teraz o tym nie będę/
34:
iako ſię y w tym y w wielu inſzych rzecżách nie zgadza X.K. z ſá=
35:
mym ſobą: tego tylko dotknę/ iż y to niewiem iáko ſzácowáć/
36:
gdy ſię obmawia w Przedmowie (ná kárćie h.) iżby kśięga iego
m 3nie miáłá


strona: 94

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/94
1:
nie miáłá być oſobie żadnego nieprzyiaćielem/ ále tylko błędom
2:
iego. Gdyż rzecż ſámá co inſzego pokázuie. Bo co ſię kśiąg do=
3:
tycże/ prawdá to iż ony ſámy przez ſię ſą niemą twarzą/ nikogo
4:
nie biją/ áni lżą y nań fołdruią: ále piſarz ich przez nie wſzytko to
5:
cżyni: á vcżynku ſwego/ tą naſtolką/ iáko śiodłá złego nie ná=
6:
kryie: Gdyż nie przećiw ſámey rzecży piſał/ ále przećiw oſobam/
7:
ktore bez przeſtánku miánuie/ ich mieſzkánia y ſchadzki opiſuie
8:
y przećiw nim ſię śierdźi/ choćiaż ie y dźiećmi y ich ſłowá grám=
9:
mátyckimi ſzkolnymi názywa. Bo ieſli to pokázáć X.K. ſkut=
10:
kiem chćiał/ co ſłowy tymi nápiſał/ tedy nie tyko oſob nie miał
11:
miánowáć/ ále áni kśiąg pewnych: iákom ia w Dyálogách vcży
12:
nił/ nikogo nie miánuiąc/ ále tylko ſáme błędy borząc: choćia=
13:
żem to mogł ſłuſznie vcżynić/ bo ſię to piſáło/ co ná plácu iáwnie
14:
przy wielu zgromádzeniach bywáło. A ieſlim też w ktorych in=
15:
ſzych piśmiech kogo miánował: tedy áż zá ſłuſzną przycżyną/ y
16:
to bez gniewu/ inſtygowánia/ nienawiśći/ prześládowánia ꝛc.
17:
záchowywáiąc powinną vcżćiwość káżdemu: ſtáráiąc ſię o oka=
18:
zánie tylko ták błędu iáko y prawdy/ y o pozyſkánie błądzące=
19:
go/ z vprzeymey Chriſtyańſkiey życżliwośći y powinney miłośći.
20:
Ale też záś nie bez oſtrośći nieiákiey tłumienia błędow prawdą.
21:
Lecż nie do kordá/ nie do kápturá/ nie do páznokći/ nie do ná
22:
gwałt wołánia/ nie ná krwie wylanie fołdrowánia: iáko cżyni
23:
X.K.fol. 4. 5. 6. 11. 227. y ná wielu inſzych: bo to żadnemu dobre
24:
mu y práwemu Chriſtyáninowi nie ſłuży. Piſząc ia tedy przećiw
25:
inſzym/ przećiw X.K. nigdym nic nie piſał/ bom I.M. nie znał/
26:
y ledwiebym to mogł mowić żem o I.M. przed tym co ſłychał.
27:
Przećiw cżemu wſzytkiemu y ſłowam ſwym właſnym cżyni. Bo
Węzły Arria
now stárych
chce K.K.
rozwięzowáć
ktorych nie
máſz bo ie stá
rzy ſpalili.

28:
y to nie k rzecży/ chćieć tę rzecż zákryć rozwięzowániem węzłow
29:
Arrianow ſtárych. A o thych węzłách ábo o piśmiech Arriáń=
30:
ſkich to twierdźić/ iż ie przodkowie iego popalili g iij. Coż będźie
31:
rozwięzował/ gdy iuż to dawno przedtym przodkowie iego o=
32:
gniem rozwiązáli? Oſobliwe y to rozwięzowánie: tákći też ro=
33:
wnie Chriſtus y Apoſztołowie cżynili. Aleć y sſtąd mogłby bá-
34:
cżny cżytelnik obacżyć/ kto tu był co gwałtem y mocą węzły ro=
35:
zwięzował/ á kto gwałt/ y bezpráwie ćierpiał. Bo choćiażby też
36:
y ná nieſpráwiedliwſzą miał: przedśię to nie ogniem ále ſłowem
Bożym


strona: 95

ná Wędzidło X.K.P.95.
1:
Bożym miáło być rozwięzowano. Ale ieſzcże y to/ niewiem iáko
2:
ſię z prawdą y z ſobą zgodźi/ chćieć to rozwięzowáć cżego nie=
3:
máſz: á záś powiedźieć iż to ſtárzy oycowie rozwiązáli/ á iż to ieſt
4:
w kśięgách ich. Bo co wiedźieć tákli Arriuſz vcżył/ iáko o nim
5:
piſzą/ gdy piſmo iego popalono. Gdyż ieſliby mu ſtárzy dobrze
6:
odpowiedáli/ y prawdźiwie błędy iego ſłowem Bożym zborzyli:
7:
á cżemuż y iego właſnego piſánia/ ná wiecżną pámiątkę błędu ie
8:
go nie zoſtáwili: áby teraz z odpowiedźi ich ná iego błędy káżdy
9:
fałſz y prawdę mogł poznáć y Bogá chwalić: A niż ták iego po=
10:
paliwſzy/ ſwoie/ przećiw rzecży nie będącey/ wyſtáwiáć. A co
11:
wiedźieć prawdáli to/ ábo nie. Gdyż y o Arriuſzowym błędźie
12:
iednoſtayney zgody między nimi nie widzę: A też niewiem áby
13:
X.K. będąc ták dáleki od cżáſow Arriuſzowych mogł co lepiey y
14:
pradźiwiey piſáć przećiw błędom iego/ niż oni co rychło po nim
15:
byli y niż ći/ co twierdzą iż ſię z nim gadáli. Wieleć ſobie cżęſto
16:
ludźie z nienawiśći/ wiele z fałſzywey záocżney powieśći prze=
17:
ćiw drugim zmyśláią/ co iáko żywo nigdy nie było. Bo ieſli nam
18:
teraz zá żywotá náſzego/ nie tylko Papieżnicy niektorzy/ ále też
19:
y bráćia náſzy fałſzywi/ y odprzyśiężeńcy prawdy/ ktorzy z nas wy
20:
ſzli/ ále z nas nie byli/ otrąćiwſzy ſię o kárność Zborową/ dla
21:
ſwych złych przymiotow y odprzyśiężenia ſię prawdy/ śmieią bez
22:
wſtydu potwardliwie wiele przypiſowáć y nas do wſzech fałſzy=
23:
wie (Bog to wie co mowię/ ná ktorego ſię ſąd ſpuſzcamy.) ob=
24:
nośić: á coż zá dźiw/ gdy po śmierći cżyiey/ ábo też y zá żywotá
25:
gwałtem przyćiſnąwſzy y plácu żadneo obronie nie zoſtáwiwſzy/
26:
o kim co mowią y iemu to co nigdy nie było przypiſuią. Ale y ták
27:
rzecż tę z ſłow X.K. vważywſzy ie/ łácno poznáć co zá duch/ co
28:
zá właſna ſpráwiedliwość do ták gorliwego y krwáwego prze=
29:
ćiw nam inſtygowánia. A ieſli to może być Chriſtyáńſkiem po=
30:
ſtępkiem názwano?
6. Bráćią zo
wie obłudzo-
ną, á przed-
śię krwie prá
gnie, tákći brá
tá błudzące
go ſzukáią.

31:
Sżoſta/ Iż nas wżdy názywa bráćią/ á bráćią obłądzoną
32:
(ná kárćie c.) tedy y to v mnie wpodźiw: ácż niewiem z ktore=
33:
go to ſercá y vſt poſzło/ máiąc to ná piecży co przedtym y potym
34:
temu ná odpor mowi y piſze. Bo ieſliſmy bráćia/ á ieſzcże obłą=
35:
dzeni: ſłychałże to kiedy ktory żywiący/ áby brát nie błądzący/
36:
przećiw błądzącey bráćiey/ ták ſię miał záchowáć y ták ſię zni=

strona: 96

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/96
1:
mi obchodźić/ iáko ſię przećiw nam X.K. obchodźi we wſzytkim
2:
ſwoim Wędźidle/ y oprocż tego wſzędy y záwżdy? Tákli to brá
3:
tá błądzącego ſzukáią? tákli go też z błędu wywodzą? A zaż ten/
4:
co ſię o błądzącego brátá ſtára/ onego piekielną hydrą názywa
5:
y niedźwiadkiem? á zaż leśną y dźiką beſtyą y niemotą? azaż Slą
6:
ſkim y Cygáńſkim mieſzáńcem: ſam ſię z teo/ brátem będąc wyśli
7:
záiąc? áno przedśię ieſli brát/ á ieſt niedźwiadkiem/ hydrą/ kocż
8:
kodanem: tedy niewiem áby brát tákiego/ tákim też nie muśiał
9:
być. Eodem enim patre nati fratres, naturā patris referunt, et homo homi-
10:
nem, aſinus aſinum generat. Alem iż wżdy brát: ázaż też brát ná wyla-
11:
nie krwie/ ábo przynamniey ná wygnánie brátá obłądzonego foł
12:
druie? Dáley nic nie rzekę. Ponieważ to łácno káżdy pobożny o=
13:
bacżyć może/ ieſli ty ſpráwy y poſtępki máią co w ſobie bráter=
14:
ſkiego y Chriſtyáńſkiego. Y życżyłbym był tego I.M. X.K. áby
15:
ſię był pierwey dobrze przypátrzył/ ſwoim właſnym ſłowam/
16:
ktore w Kátechiźmie ſwym ná 10. przykazánie Boże/ o miło=
17:
śći bliźniego nie tylko dobrego/ ále y złego nápiſał/ (fol.76.) chy
18:
báby też to on miłośćią názwáć chćiał/ kogo nienawidźieć/
19:
prześládowáć y ná iego kreẃ inſtygowáć? ále ieſli dobrze y wła
20:
śnie/ wedle ſłowá Bożego miłość tę rozumie/ tedy niewiem cże
21:
mu ſam przećiw niey cżyni. cum turpe ſit doctori quem ipſiusmet cul-
22:
pa redarguit. Ale nie dźiw: bo kto w mnieyſzym błądźi/ iáko X.K. o
23:
koło piłatá w Kátechiźmie: ten y w więtſzym bez błędu być nie
24:
może. Y tego nie vydźie żeby ſam ſobie nie muśiał być przećiwny.
7. Do ża-
dnych stá-
rych herety-
kow nie nale-
żących przed
ćie przeſladu
ie.

25:
Siodma/ Iż twierdźi (g. ij.) y wyznawa/ że to náſze (iáko
26:
on zowie) obłądzenie: ktore też potym grubiey krzći/ názywáiąc
27:
ie heretyctwem: nie należy do żadney ſekty z onych ſtárych/ chy=
28:
bá (przydawa potym/ zá y owo ſię chwytáiąc/ iż nie ma zá co
29:
prawdźiwego: boby doſyć iednego co prawdźiwego pokazáć.)
30:
ad omniprobos, wedle Athánázego. Ale gdyby y tego prawdźiwie/
31:
á prawdą też/ mogł I.M.X.K. dowieść/ pewnieby ſię iuż te=
32:
go trzymał/ á iużby rzecżą nie mienił: ále iż y to cżuie ſumnienie
33:
I.M. iż tego dowieść nie może/ przeto ſię záś to zá to/ to zá o
34:
wo chwyta: Ale przedśię y ták nic nie ſpráwi procż gwałtu. Ale
35:
niechayby y to ták/ iáko mowi/ było/ żeſmy tymi ſą iáko nas
36:
krzći: á więc żeby záraz y tego nie powinien okazáć ze ſłowá Bo=
żego/


strona: 97

ná Wędzidło. X.K.P.97
1:
żego/ z náuki Chriſtá Páná/ ktorego ſię miánem śmie miáno=
2:
wáć/ iż ſię ták nie Chriſtyańſkie/ ále tyráńſkie/ obchodźić potrze
3:
bá z tákimi? Abo gdy do żadney ſekty z onych ſtárych nie należy=
4:
my/ iáko wyznawa: niechby też to ſłowem Bożym pokazał/ iż
5:
ſię mu to godźi/ onych ſtárych błędy/ ieſli ktore prawdźiwe by=
6:
ły (iáko nie wątpię iż niektore były/ álem tego pewien/ iż przed
7:
śię Papieſkie ſámy wſzytkie ony przebráły) ná nas wkłádáć/ ony
8:
mi nas bez winnośći/ ſwoie vſpráwiedliwiáiąc/ zárzucáć: y dla
9:
nich/ choćiaż wedle vſt iego/ do żadnych nie należemy/ nas po=
10:
tępiáć? Sądowi to Bożemu zoſtáwiwſzy co iemu należy/ niech
11:
by też to ludźie/ co vcżćiwym y prawdę y ſpráwiedliwość miłu=
12:
iącym przyſtoi vważáli ſłuſznieli to cżyni X.K. co przećiw nam
13:
cżyni: y prawdáli to iż mu báran/ á nie on báránowi/ mąći (we
14:
dle przypowieśći) wodę. Ażći y to bacżę/ quod ex eodem ore flat
15:
& frigidum & calidum, iż ſię y w tym ſam z ſobą nie zgadza: Bo/
16:
ná kárćie. 234. y indźiey/ to záś wyſzpoćiwſzy twierdźi/ żebyſmy
17:
przykłádem ſtárych Heretykow mieli piſmá przywodźić: y zowie
18:
nas y cżyni podcżás Arriany/ Sábeliany/ pod cżás też nowokrz=
19:
cżeńcámi y iáko ſię kiedy I.M. vpodoba. Coby być nie miáło/
20:
gdyby ſię kto prawdy trzymáć chćiał: ábo gdyby rzecż ktorą pe=
21:
wną iednę pokázać porządnie mogł. Ponieważ to wyznał/ iż do
22:
żadney/ z onych ſtárych/ ſekty nie należymy. Bo gdy nie należy=
23:
my: ázażeſmy ich też nie ſą wolnymi. A cożeſmy wżdy/ iż ſię ták
24:
bárzo przećiw nam śierdźi? á toli iáko wyznawa/ bráćia obłą=
25:
dzeni. Bráćia obłądzeni? á godźiſz ſię to ták bárzo obłądzoną
26:
bráćią drapáć? á ktoż drapie? átoli Kápłan duchowny? ktore=
27:
goż nabożeńſtwá y wyznánia? á toli Rzymſkiey Kátholiki ko=
28:
śćiołá powſzechnego. A ieſtże też kośćioł ten kośćiołem Bożym
29:
prawdźiwym/ ktory z śiebie táki owoc rodźi? Nie tuſzę. A przecż?
30:
iż kośćioł prawdźiwy Boży ták ſię nie rządźi/ nikogo nie mordu
31:
ie/ nie drapie/ ná nikogo nie foldruie: ni z kim orężym ćieleſnym
32:
nie walcży. A cżym ſię to pokázáć może? Ono ſię iuż przedtym
33:
ták z ſłowá Bożego/ iáko y filarow tegoż tám kośćiołá pokázo=
Zbor Chriſtu
ſow nie wal-
cży zbroią
ćieleſną o do-
bra ziemſkie.

34:
wáło: ále imo to/ ázaż ták o tym nie mowi Auguſtyn. In Pſal. 59.
35:
Tom. 8. C. 610. D. Si enim bellare vellet eccleſia. Vkázuiąc to iż ſię wal
36:
cżyć kośćiołowi nie godźi y dla cżego/ Bo to pewna ieſliby ko=
nśćioł


strona: 98

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/98
1:
śćioł przećiw nieprzyiaćielom choćiaż y od Bogá iednego lud
2:
odwodzącym walcżyć miał: tedy nie cżym inſzym/ iedno mie=
3:
cżem duchownym/ oboygá przymierza dwoiáko záoſtrzonym/
4:
(iáko tenże contra Faustum Manich. lib. 16. Tom. 6. col. 327. nápiſał)
5:
ktorymby wſzytko pobił. A ieſli cżym inſzym/ y inſzym też ſpoſo=
6:
bem/ ázażby tego po ſobie znácżnie nie pokazał/ iżby mu nie ſzło
7:
o on żywot wiecżny/ y o dobrá one niebieſkie/ ktorych ták żaden
8:
nie doſtánie: ále o ten docżeſny/ y o dobrá źiemſkie: iákoż to każ
9:
dy bácżny ſnádno rozeznáć może. Pátrząc w to/ iż żaden ktory
10:
ná ſwym właſnym vmie przeſtáwáć/ bez cudzego záduſznego
11:
chlebá/ ktorym Xięża żyią/ nie przeſláduie nikogo dla wiáry/ cho
12:
ćiażbyſię z nim nie zgadzał. A ieſli ktory przeſláduie/ tedy
13:
ábo przenáięty od Papieża y inſzych kápłáńcow/ ábo ich cżárámi
14:
omamiony y zniewolony: mniemáiąc iż dobrze cżyni: iż ták Xię
15:
ża vcżą. Choćiaż to iáwnie przećiw Bogu cżyni/ nie cżuiąc ſię. A
16:
le nie báwiąc ſię znowu ich oycámi. Ktorzy toż z Auguſtynem
17:
mowią/ iż zbor Chriſtuſow nie walcży źiemſkim ćieleſnym ſpoſo=
18:
bem. Azaż nie znácżne ſą ſłowá Chriſtuſá Páná do vcżniow ſwo=
Christus po-
śłał vcżnie
ſwe nie iáko
wilki ná owce,
ále iáko owce
pośrzod Wil-
kow.

19:
ich mowiącego: Oto was poſyłam iáko owce w pośrzod wil=
20:
kow. Nie mowi/ iáko wilki ná owce/ ábyśćie ie mordowáli: á=
21:
le ábyśćie ſię ich wyſtrzegáć vmieli: iáko támże dokłáda Mát.
22:
10. ꝟ 16. 17. Nád to ieſzcże y przydáie. Ieſli was bedą przeſlá
23:
dowáć w iednym mieśćie/ vćiekayćie do drugiego. Nie rzekł
24:
też iż wy będźiećie przeſládowáć/ ále was przeſládowáć będą. A
25:
ni rzekł/ gdy was przeſládowáć będą/ mężnieſz ſobie pocżynayćie:
26:
przewodźić nád ſobą nie dayćie/ wet zá wet oddayćie: ále tylko
27:
rzekł vſtąpćie z miáſtá onego do drugiego. Item/ Ieſliż mnie
28:
przeſládowáli/ y wasći przeſládowáć będą ꝛc. Ktoż tu teraz ieſt
Kto prześlá-
dowcą teraz
iest.

29:
przeſládowcą między námi? Kto krwie cudzey prágnący? Kto
30:
ná niewinne foldruiący? Cżyli bráćia obłądzeni iáko nas X.K.
31:
zowie? Cżyli ći ktorzy ſię práwym gośćińcem chodźić rozumieią:
32:
choćiaż ſproſnie od Chriſtuſá błądzą? Niechay wierni ſądzą: á
33:
X.K. niech ſię też inſzymi ocżymá/ niż do tych cżáſow cżynił/ ſprá
34:
wie ſwey lepiey przypátrzy: vważáiąc to co mowi iżeſmy wżdy
35:
bráćia/ á bráćia obłudzeni. Ktemu iż náſze náuki y piſmá ſą bá=
36:
śni (fol. 36.) ná ktorych iż cżás trawił/ ſamże záłuie. Bo ieſliby
y to tak


strona: 99

ná Wędzidło X.K.P.99
1:
y to ták było: niewiem iżby to było capitale crimen? Niewiem mo
2:
wię/ áby nas błądzącey bráćiey báśni/ iáko ſam piſze/ godne by=
3:
ły tákiey śierdźiwośći? záſłużyły táką inſtygácyą? táki ſąd? tá=
4:
ką nie Chriſtiańſką nienawiść? Pánie Boże day I.M. X.K. ry
5:
chłe vpámiętánie: ktory nas ták niemiłośiernie y nieſpráwiedli
6:
wie ſądźi: niż przyidźie do ſądu onego oſtátecżnego ſpráwiedli=
7:
wego/ gdźie też miłośierdźia nie okażą tym/ ktorzy go teraz o=
8:
kázáć/ á ieſzcże błądzącym/ y bráćiey/ y dźiatkam máłym/ iáko
9:
nas názywa/ niechcą/ iáko go nam y ſam nie pokázuie. Omyli
10:
tám drugiego Kápłáńſtwo/ nie obroni kożká/ nie záſtąpi Pa=
11:
pież: káżdy tám brzemię ſwe ponieśie: káżdy zá ſię licżby ſłuchan
12:
będźie: á bráku tám w oſobách áni pomyślay. Lácnoć tu duro=
13:
wáć/ kiedy (iáko mowią) przyſtępuie: łácno nád drugimi/ á ie=
14:
ſzcże ſię vtuláiącymi/ przewodźić: łácno y ptaki potárgnione śie
15:
ćią chytrze záſádzoną dławić: ále tám nie káżdemu ptaćy poydą.
16:
A BOże day to/ áby/ poki ieſzcze cżás ieſt/ y ony drugie ſłowá
17:
ſwe vważyć też y dobrze rozumieć mogł X.K. ktore przywiodł/
18:
z Iudy Apoſztołá ś. fol. 177. (choćiaż bayką nikcżemną bárźiey
19:
niż żydowſką żeſzpocone/ o do prowádzeniu przez Micháłá ś du
20:
ſze Moiżeſzowey do Ráiu/ á o ſkryćiu ćiáłá iego w grobie táiem=
21:
nym ꝛc.) Piſząc to o Michále ś. iż on rozpieráiąc ſię o ćiele Moi=
X.K. tego ſię
waży braćiey
ſwey cżynić
cżego nie cży-
nił Michał ś.
ſzátánowi.

22:
żeſzowym z ſzátánem/ nie śmiał/ przećiw niemu/ podnieść ſądu
23:
bluźnierzſkiego/ to ieſt/ nie śmiał mu złorzecżyć/ ále rzekł/ niech
24:
ćię Pan sfuka ꝛc. Bo iáko tám Michał ś. nie walcżył zbroią że=
25:
lázną ábo miecżem (choćiaż go ludźie zápámiętáli nabożeńſtwá
26:
Papieſkiego/ y w tym potwarzáią/ iżby y puklerz podobny cę=
27:
tce y puginał miał/ y tego potym pozbył/ ktorzy oni zá świą=
28:
tość chowáią/ y ludźi tym proſte zwodzą) ále iáko duch z du=
29:
chem. przetożby też y tym duchownikom/ zá iákie ſię przedawá=
30:
ią/ duchownym ſpoſobem walcżyć potrzebá: á nie ták iáko wal=
31:
cżą. Aby nie tylko mogli z Micháłem ś ná Bogá ſámego wkłá
32:
dáć/ co nań ſłuſznie ma być wkłádano: ále też y z Apoſztołem mo
33:
wić (wedle cżego my z łáſki Bożey poſtępuiemy) Zbroie walki
34:
náſzey nie ſą ćieleſne/ ále z Bogá mocne/ ku podwroceniu mieyſc
35:
obronnych/ ktorymi rády podwrácamy/ y wſzelką wyſokość pod
36:
noſzącą ſię przećiw poznániu Bożemu/ y poimáną wiedźiemy
n 2wſzelką


strona: 100

Pierwſze kśiążki Odpowiedzi/100
1:
wſzelką dumę ku poſłuſzeńſtwu Chriſtuſowemu/ 2. Kor. 10. ꝟ 4.
2:
Máiąc ſkarb ten w nacżyniu ſkorupiánym/ áby zacność tey mo=
3:
cy byłá Boża/ á nie z nas/ we wſzem będąc vćiśnieni/ ále nie ſtło=
4:
cżeni: wątpimy/ ále nie zwątpiamy/ prześládowánie ćierpiemy/
5:
ále nie bywamy opuſzcżeni: bywamy zrzuceni/ ále nie giniemy.
6:
Záwſze vmartwienie páná Iezuſowe noſząc ná ćiele/ áby y żywot
7:
Iezuſow w náſzym ćiele był okazan ꝛc. 2. Kor. 4. ꝟ 7. Tákby mu
8:
(mowię) przyſtało mowić y tákże też cżynić: á nie ták iáko cży=
9:
ni y mowi/ ná hárc práwie śierdźiwie/ z krwie náſzey y wſzytkie=
10:
go złego prágnieniem/ wieżdzáiąc y wyzywáiąc. Co wſzytko
11:
dálſze ieſt od Chriſtyánſtwá práwego/ niż ábo wſchod od zacho
12:
du ábo źiemiá od niebá. Bo ieſliż Michał ś. złemu ſzátánowi nie
13:
ważył ſię złorzecżyć: ná Bogá to co go od niego potkáło wkłá=
14:
dáiąc: á tym Bogá ſtworzyćielá ſwoiego cżćiąc: ázaż ſię y X.K.
15:
nie godźiło ná to mieć bácżnośći? ázaż nie ſłuſzniey było y nas Bo
16:
gu/ przed ktorym káżdy y ſtoi y vpada/ zoſtáwić y przą ſwoię
17:
ktorą przećiw nam zácżął nań włożyć: byſmy też dobrze y ták zły
18:
mi byli/ iáko nas ſądźi/ przećiw ſwoiemu dekretowi ktory też o
19:
nas cżyni/ dźiatkámi y bráćią obłądzoną názywáiąc: Co wżdy z
20:
ſzátánem nie może być zrownano?
21:
Ale mi podobno po Rzymſku prętko odpowie: Iż on nie ieſt An=
Kśięża Papie
ſcy przykłády
piſmá ś. przy
wodzą, ále ſię
ſámi wedle
nich nie rzą-
dzą.

22:
iołem duchem nieśmiertelnym y świętym iáko Michał: przetoż
23:
też do iego poſtępku przywiązan być nie może. Boć więc ták po
24:
ſpolićie w ich Kátholice mowią: oy nie świętymći ia: inſzać o=
25:
nym byłá/ á inſza nam ꝛc. Toć prawda/ iżći by ták mogł odpo=
26:
wiedźieć/ ále nie tuſzę by dobrze/ y ieſli też to I.M. poydźie. Bo
27:
ia ták rzekę gdyby ſię duchem pokryć chćiał/ iż to prawdá iż nie
28:
duchem/ ále cżłowiekiem/ tędy ná to powinien pámiętáć/ iż ſię
29:
też nie z duchy wdał w tę rzecż/ ále z ludźmi ſobie rownymi/ cho
30:
ćiaż nie wedle Papieſtwá. A Iudás też przykłádu tego nie dla
31:
duchow pewnie/ ále dla ludźi vżył y on nápiſał/ tocżąc wywod
32:
ſwoy. Iż ieſli ſię ták zacny Anioł Boży/ ták ſproſnemu duchowi
33:
zlemu złorzecżyć nie ważył: á z iákąż śmiáłośćią poważyć ſię bę=
34:
dźie mogł/ złorzecżyć cżłowiek śmiertelny y grzeſzny bliźniemu
35:
ſwoiemu ſobie rownemu? Gdyż ſię iuż y to doſyć znácżnie poka=
36:
záło/ iż żaden/ ktoby chćiał być dobrym Chriſtyáninem/ nie ma
nikomu/


strona: 101

ná Wędzidło X.K.P.101
1:
nikomu/ by też y heretykowi właſnemu/ y nieprzyiaćielowi ſwo=
2:
iemu złorzecżyć: nierzkąc ná zdrowie iego fołdrowáć. Bo kto=
3:
kolwiekby ſię tego ważył/ Chriſtyáninem być nie może. Bo nie
4:
ná to ſą Chriſtyánie wezwáni/ áby drugich prześládowáli/ o=
5:
nym złość wyrządzáli/ potwarzáli/ nienawidźieli: ále/ áby bę=
6:
dąc Ofiárownictwem duchownym/ przez Chriſtuſá Bogu du=
7:
chowne ofiáry ofiárowáli: á to miłuiąc nie tylko ſámych śiebie
8:
ſpołecżnie/ ále y nieprzyiaćioły ſwoie: dobrze im á nie zle cżyniąc.
9:
A ták opuśćiwſzy iuż wiele inſzych rzecży/ ktoreby ſię mogły ku
10:
teyże rzecży przygodźić/ ná tych tym cżáſem przeſtawáiąc/ to mo
11:
wię y twierdzę zá iedno zámknienie: iż choćiażby ſię X.K. nie=
12:
wiem iáką Loiką ſwą y práwy też Papieſkimi w tym ſwoim nie
13:
chriſtyáńſkim poſtępku bronić chćiał: zda mi ſię iż nie co inſzego
14:
vcżyni/ przećiw ták iáſney prawdźie/ iedno coby też ten cżynić v
15:
śiłował/ ktoryby ſię z motyką ná ſłońce tárgał: chcąc ie z niebá
16:
zrzućić. Lepieyby ſię tedy vznáć. A vznawſzy ſię/ złego odbieżeć
17:
y onego ſię ſzcżerze káiąc: do Páńſkich nog vpaść/ á odpuſzcże=
18:
nia grzechow ſwych przez Chriſtuſá prośić. Boć I.M. Maior pro
19:
poſitio żeby ſię godźiło Heretyki prześládowáć nie prawdźiwą ſię
20:
być pokazáłá. Minorem trudno ná nas ma wkłádáć/ gdyż idem
21:
actor & iudex ſimul eſse non potest. Sam X.K. ſkárży/ ſam też
22:
nas zá heretyki z ſwoimi pryncypały ſądźi: cżeo ieſzcże nie dowie=
23:
dźie. Bo gdyby przyſzło do ſądu ſpráwiedliwego/ okazáćby ſię
24:
to mogło/ iż heretyk ſproſny/ tych co wolni ſą heretyctwá ſądźi.
25:
A ták zá obáleniem tych dwu propozycyy/ vpádło y zámknienie
26:
I.M. Ale choćiaż też kto vporem ſwym nas ſzcżypáć y drapáć
27:
nie przeſtánie/ przedśię iednák práwdá ktora przy nas ieſt/ przed
28:
Bogiem y Chriſtuſem oſtoi ſię w on dźień oſtátecżny. Gdźie nie
29:
po Papieſku ſądźić będą: ále w ſpráwiedliwośći. Aleć y w tym
30:
wieku ieſzcże/ mamy w Bogu nádźieię/ okazána będźie náſzá nie
31:
winność: y nieſpráwiedliwe też nieprzyiaćioł náſzych przećiw
32:
nam powſtawánie. A kto ieſt wierny Pánu ſwemu/ y żąda z ſer=
33:
cá rozmnożenia chwały iego z zepſowániem iárzmá Antichryſto
34:
wego/ niech rzecże Amen y Amen.
n 3Wtore


strona: 102

1:
K
ſięgi
W
tore.
2:
Argument.
3:
O nieſłuſznym y nieſpráwiedliwym X.K. winowá
4:
niu y ſzcżypániu náuki náſzey o iedynym Bogu Oy=
5:
cu/ o iedynym też ſynu iego Iezuśie Chriſtuśie Pá=
6:
nie náſzym/ y o ſłowie Bożym. z okazániem tego iż
7:
ſię ſam złey trzyma/ y zle iey y nieſłuſznie broni/ z inſzy
8:
mi ſię y z ſobą nie zgadzáiąc.
9:
1. Tim. 6. ꝟ. 3. 20. 21.
10:
Ieſli kto inácżey vcży/ á nie przyſtawa ku zdrowym powieśćiam
11:
Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ y ku tey náuce ktora ieſt wedle
12:
pobożnośći: nádał ſię nic nie vmieiąc: ále choruiąc około gadek
13:
y ſporow o ſłowiech: z ktorych bywa zazdrość/ ſwar/ bluźnier=
14:
ſtwá/ złe podeyrzenia. A ták, kto wierny wiaruyże ſię prożnomo=
15:
wnośći/ y ſprzecżánia fałeſznie miánowáney vmieiętnośći: kto=
16:
rą niektorzy opowiedáiąc/ odſtrzelili ſię od wiáry.
17:
Rzym. 16. ꝟ. 17
18:
Odchylayćieſię od tych/ ktorzy rozruchy y zgorſzenia cżynią/ o=
19:
procż náuki ktoreyieśćie ſię náucżyli. Boć tákowi Pánu náſze=
20:
mu Iezuſowi Chriſtuſowi nie ſłużą/ ále brzuchowi ſwemu ꝛc.
21:
Káp. 1.
22:
W
Iádoma to y pewna ieſt/ bez wſzego ſporu y wąt=
23:
pliwośći/ iż wſzelki dobry budownik/ gdy chce co
24:
gruntownego y trwáłego budowáć/ nie ták zgołá
25:
gruntu budowánia ſwego ná wierzchu zákłáda:
Trudno co
wielkiego bu-
dowáć fundá
mentu dobre-
go nie záłoży-
wſzy.
ále
26:
pierwey/ plác on ná ktorym budowáć myśli/ pilnie
27:
rozmierza: ochędaża/ rumy wſzelákie/ chwaſty y zawády inſze
28:
precż z plácu onego wyrzuca: potym też y w głębią źiemię kopá=
29:
iąc gruntowi ſię przypátruie: y ieſliby zwierzchni był zły/ nie pe=
wny


strona: 103

ná Wędzidło X.K.P.103.
1:
wny y od kogo vſuty/ prze zeń ſię do właſnego y przyrodzonego
2:
przebija: á tám dopiero onego ſię dokopawſzy/ ná nim fundá=
3:
ment zákłáda: y ná nim co trzebá buduie. Aby/ iáko y ſam Pan
4:
Chriſtus/ podobieńſtwá tego vżywáiąc/ mowi/ powodź y wiá
5:
try/ otrąćiwſzy ſię o ono budowánie/ ſzkodźić mu nie mogły.
6:
Przetoż y ia/ máiąc ná dobrey bácżnośći/ ludźi opátrznych świá
7:
tá tego/ poſtępek tákowy: y z nich wźięte to Chriſtá páná moie=
8:
go podobieńſtwo: chcąc zá pobudką I.M.X.K. Poznáńſkie=
9:
go: á ktemu ieſzcże więcey z przypędzenia/ vćiśnioney prze zeń
10:
zbáwienney prawdy/ piſáć/ o rzecżách wielkich/ poważnych y
11:
świętych: bo o Bogu iedynym prawdźiwym/ o iedynym też y
12:
prawdźiwym ſynu iego Iezuśie Chriſtuśie: gdyż ná tych znáio=
13:
mośći żywot wiecżny zawiſł. Chcąc też iákoby práwie/ przez to
14:
piſánie/ z gruntu właſnego y nie omylnego/ budowánie ſwe o=
15:
tey rzecży wyſtáwić: wiedząc iż zá dobrym y porządnym gruntu
16:
tego wyſtáwieniem/ żywot wiecżny/ á zá złym záś y nie porzą=
17:
dnym śmierć wiecżną chodźi: vpátruię to/ iż do tákich rzecży po
18:
trzebá mi pierwey/ wſzytkie inpedimenta/ zawády/ rumy/ chwa=
19:
ſty ktorych X.K. wiele w ſwe Wędźidło nátkał/ ná ſtronę od=
20:
rzućić: á thák dopiero fundámentu ſię właſnego dokopawſzy/
21:
grunt zdrowy pokazáć y budowánie záłożyć. Náprzod tedy od=
1. Rymow
ſzkodliwych
potrzebne od-
rzucenie.

22:
kłádáć to y odrzucáć będę ná ſtronę/ cżego/ wiele I.M.X.K.
23:
w ſwym przećiw mnie (procż tego co ſię w pierwſzych kśiążkách
24:
odrzucáło/ y co ſię dla przedłużenia rzecży opuśćić muśi) piſániu
25:
nákładł: iákoby mnie/ ábo rácżey ktoremu inſzemu nie opátrzne
26:
mu cżytelnikowi/ drogę ku poznániu prawdy tym záśćiełáiąc:
27:
ocży też/ nie dobrze w rzecż wglądáiące/ zámydláiąc: áby y tym
28:
ſpoſobem ślad zátráćił/ ku poznániu błędow/ y ku wyśćiu z nich
29:
ná wolność zbáwienney prawdy. Choćiażby on to cżynił vmyśl
30:
nie chcąc y wiedząc: choćiaż też nie z vmyſłu/ niechcąc áni ſię cżu
31:
iąc: ále ták/ iáko y inſzych wiele cżyni/ będąc ſtárſzych ſwych błę
32:
dem záráżony y omamiony. A potym dopiero/ o iedynym żywym
2. Potym fun
dámentu záło
żenie.

33:
y prawdźiwym Bogu oycu/ y o iedynym ſynu iego prawdźiwym
34:
Iezuśie Chriſtuśie/ náukę z ſłowá BOżego práwie z gruntu
35:
záłożę y káżdemu pobożnemu/ przed ocży wyſtáwię. Aby y I.
36:
M.X.K. y kto inſzy też/ y to w cżym ieſt błąd y omyłká/ y to w
cżym


strona: 104

Wtore kśiążki Odpowiedzi/104.
1:
cżym ſámá prawdá záwiſłá/ y przy kim też oná ieſt (będźieli to
2:
wola Boża) poznáć mogł: y do tey prawdy cáłym ſercem pry=
3:
ſtáć? Conſideratis enim omnibus circumstantiis, totius huius domini Ca-
4:
nonici Poſnanienſis operis, vnum hoc præcipueillum conari video, vt ea,
5:
vix non omnia, quaecunque in verbo Dei, de Deo, de Christo, alijsq́ue præ-
6:
cipuis Christianæ religionis articulis, dicta ſcriptaue reperiuntur, autorita
7:
te quorundam ſuæ farinæ ſcriptorum, Antichristum Romanum promouen
8:
tium ac defendentium (quorum erroribus et ipſe album calculum adijce-
9:
re non est veritus) radicitus euellat extirpetque: quosdam vero ſanius hac
10:
in parte ſacram ſcriptura interpretantes repudiet, vel ſaltem ſilentio quaſi
11:
cadauera, a ſuis nouis theologis iam plane ſepulta prætereat: Acżkolwiek
12:
y to ktemu mowię/ wedle zdánia mego iż X.K. iákoby z vmy=
13:
ſłu/ chcąc zniknąć iáſnych świádectw ſłowá Bożeo/ ktore pod=
14:
cżás wſpomináć muśi/ tych tylko ſobie/ ná nie/ piſárzow Anty=
15:
chriſtá Rzymſkiego wykłádu názbierał/ y do tych ſię zdánia przy
16:
łącżył/ ktorzy práwie náporząd ſłowo boże ſwymi plotkámi ſzpo
17:
cą: á tych áni wſpomina/ ktorzy nieco zdrowiey y przyſtoyniey/
18:
ono wykłádáią. A ták temu złemu zábiegáiąc/ vkażę to ná oko/
19:
iż X.K. we wſzytkim tym piſániu ſwym/ nie ma nic gruntowne=
X.K. nie ma
nic gruntow-
nego w piſá-
niu ſwym.

20:
go: nic też ſzcżerośćią y prawdą ſłowá Bożego ſpolnego: co ſię
21:
tknie Bogá iedynego/ y iedynego nam od nieo dánego ſyná Me
22:
ſyaſzá Iezuſá Potomká Dawidowego: procż ſámych wynala=
23:
ſkow/ vſtaw y baśni Antichriſtowſkich/ ktorymi wprowádźił ſię
24:
między poſpolſtwo/ obcy Bog/ y obcy Meſyaſz ſyn Boży/ pi=
25:
ſmom ś. pátryárchom/ prorokom/ Chriſtuſowi ſámemu y Apo
26:
ſztołom z Ewánieliſtámi nieznáiomy. Przetoż też iż ſię I.M. X.
27:
K. wźiął zá to/ co nie ieſt wedle Bogá y ſłowá iego/ tedy też te=
28:
go/ nie máiąc ſłowá Bożego Aryſtoteleſem y Dyabły nákoniec/
Cżym X.K.
rzecży ſwey
dowodzi.

29:
wywieráiąc ie przećiw nam/ tákże Dyálektyką/ bo 10. prædica-
30:
mentis pogáńſkich Filozofow wynaleźieniem/ ktorych nigdy w
31:
ſpráwách zbáwiennych piſárze ſtárego y noweo Teſtámentu nie
32:
vżywáli. A cżyni to przećiw iáſnemu ſłowu Bożemu Ezá. 8. ꝟ 19.
33:
20. Gdźie duch Boży odſyła do Zakonu y świádectw. Ktory po
34:
ſtępek X.K. łácno káżdy obacży z kárty 36. 37. 251. ꝛc wſzákże
35:
zoſobná z trzećiey cżęśći kazánia 4. gdźie ſię predykámentámi
36:
báwi: á z kárty 227. 228. 383. pozna łácno pobożny cżłowiek/
iáko


strona: 105

ná Wędzidło X.K.P.105
1:
iáko cżárty/ iákoby z ſmycżá przećiw nam ſpuſzcża: choćiażći to
2:
cżyni cum quada culpæ deprecatione, z nie iáką obmową pokorną: á
3:
le tym teo przed Bogiem nie zmáże. Bo nic po tákiey pokorney/
4:
ſpowiedźi/ gdy przedśię to cżłowiek płodźi cżeo ſię ſpowieda. A iż
Ktorym po-
rządkiem od-
powiedánie
moie ná rzecż
X.K. poy-
dzie.

5:
byto tym ſnádniey/ co ſię o tym piſáć będźie/ káżdy poiąć y wyro
6:
zumieć mogł: z obacżeniem ták fałſzu/ iáko y prawdy: tákże záwi
7:
kłánia/ iáko y wywikłánia: ludzkiey nieſtátecżnośći y nienawi=
8:
ſney niezgody/ á ſtátecżnośći vprzeymey y miłey zgody ſłowá bo=
9:
żego: oto iuż porządkiem ſwym/ o tym naprzod/ co ieſt ná prze=
10:
káźie porządnemu budowániu náuki zbáwienney o Bogu y Chri
11:
ſtuśie/ mowić ábo piſáć pocżnę: á potym odłożywſzy ná ſtronę ru
12:
my y chwaſty ſzkodliwe/ náukę ſámę zbáwienną przedśię wezmę.
13:
Wſzákże y ták folguiąc y ſobie y I.M. nie wſzytkimi ſię báwić
14:
będę: Lecż niektore tylko z nich nákrotce pokażę. Boby to y
15:
bez koſztu y pracey więtſzey nie mogło być wſzytki błędy co ich ieſt
16:
w Wędźidle X.K. nie tykáiąc Kátholiki wſzytkiey Rzymſkiey:
17:
porządnie y doſkonále pokázáć: gdyż à planta pedis ad verticem capi
18:
tis non est in ea ſanitas. Niemáſz nic zdroweo: nic zbáwiennego: nic
W Rzymſkiey
Kátholice nie
máſz nic do-
brego.

19:
ku żywotowi wiecżnev należącego: nic z Bogiem y Chriſtuſem
20:
ſpolnego: gdyby ſię ſłowem Bożym ſámym ſzcżerze y prawdźiwie
21:
y porządnie/ nie oglądáiąc ſię na ludzkie wymyſły y pobłażánia/
22:
wſzytko rozſądzáć miáło. Ale gdy przyidźie ná ludzki rozſądek/
23:
ná vſtáwy/ ná zdánie/ ná poſtánowienie: wywrocą teraz Loiko
24:
wie pogáńſką filozofią wſzytko ná nice/ poſtáwią nogámi wzgo
25:
rę: áż/ dobrawſzy y dopełniwſzy miárki ſwey/ ſámi potym będą
26:
wynicowáni/ y głową ná doł/ do wiecżney śmierći od żywotá w
27:
Chriſtuśie Iezuśie od Bogá podánego wyſtáwieni y wrzuceni.
28:
Ia tedy ſobie folguiąc/ muſzę ie ſkrácáć y niektorych tylko z nich
29:
dotykáć: gdyż ich ieſt bez licżby. Bo gdyby ſię ich teraz więcey ná
30:
kłádło: á X.K. przyſzłoby ná wſzytkie porządnie po proſtu ſzcże=
31:
rze y porządnie odpowiedáć: á nie ták iáko odpiſuie/ y káże ná
32:
moie Dyálogi: żalby mi I.M. było: bo by teo nie mogł bez wiel
Folguiąc X.
K. nie wſzyt-
kie błędy iego
ſpomináne bę
dą.

33:
kiego kłopotu y potu odpráwić. Chybáby mu Pan Bog dał v=
34:
pámiętánie y błędow ktorych mu kilká tylko znácżnych pokażę
35:
odbieżenie. A ia iáko I.M. fráſunku y kłopotu nie życżę/ tákbym
36:
rad áby mogł prawdźiwą drogę zbáwienną w Iezuśie Chriſtu=
ośie od


strona: 106

Wtore kśiążki Odpowiedzi/106.
1:
śie od Bogá wyſtáwioną/ bez ludzkich wynalaſkow/ náleść y
2:
nią potym/ áż do żywotá wiecżnego chodźić: á to wedle ſłowá
3:
Bożego/ Chriſtuſá ſię/ á nie Antychriſtá/ trzymáiąc: y záprzaw=
4:
ſzy ſię ſámego śiebie/ á krzyż ſwoy ná ſię wźiąwſzy/ zá nim ná káż=
5:
dy dźień chodząc. Ná ktorym Iezuśie Chriſtuśie/ Boże day to/
6:
áby X.K. cále y ſzcżerze we wſzykim przeſtáć mogł/ y prze zeń do
7:
Bogá iedynego przyść/ opuśćiwſzy w tey mierze ludźi pomárłe
8:
y inſze Antichriſtowſkie guſłá/ cżáry/ zabobony/ wymyſły/ vſtá=
9:
wy: á to ku temu y dla tego/ żeby mu to nie było/ áni mogło być
10:
przycżytano/ z inſzymi iego ſpołnabożnikámi/ co ono ćieleſnemu
11:
Izráelowi ná ocży było wyrzucano. Przybliżył ſię do mnie (mo=
12:
wi Pan Iehowáh.) lud ten vſtámi ſwoimi/ y chwali mię wárgá
13:
mi ſwoimi: lecż ſerce ich odalyło ſię odemnie/ á boiaźń ich prze=
14:
ćiwko mnie byłá ludzkim wyćwicżeniem: áleć mię prozno chwa
15:
lą/ vcżąc náuk ktore ſą ludzkimi mándátámi: iáko przez Ezáia
16:
ſzá y Chriſtuſá Bog mowił Ezá. 29. ꝟ 13. Mát. 15. ꝟ 9. Bo ieſli
17:
ſię/ ták dobrze od Bogá ſámego záleconego toru puśći/ á záſle
18:
pymi/ po ſtáremu wodzámi/ drogą przeſtronną y braną ſzeroką
19:
pobieży/ á ieſzcże z thą bez vmieiętnośći zápálczywą śierdźiwo=
20:
śćią/ iáką w ſwoim Wędźidle pokázuie: iać nie ſądzę/ áni życżę
21:
nic złeo/ Bog to moy do mnie wie/ ále ſię wżdy boię: áby z wodzá
22:
mi ślepymi w doł nie wpadł/ co z miłośći y życżliwośći ku vpá=
23:
miętániu ieo piſzę. Choćiażći ia to bacżę y cżyśćie rozumiem/ iż X.
24:
K. ták ſobie y tym dobrze tuſzy/ y ták pewnie o ſobie rozumie/ że
25:
w tym Bogu poſługę cżyni: ále też to z łáſki Bożey/ iáśnie y nie
26:
omylnie/ pátrząc w ſłowo Boże/ iáko w ſłonecżną iáſność/ wi=
27:
dzę/ iż ſię ná tym/ nie cżuiąc ſię bárzo myli. A to iż temu wiáry
28:
dáć niechce/ cżemuby ſámemu wierzyć miał: á temu záś bárzo y
29:
názbyt wierzy/ y w tym wſzythkę ſwą nádźieię pokłáda/ przed
30:
cżymby iáko przed iádem vćiekáć miał: y co potym (vchoway pá
31:
nie Boże) ſerce iego y nádźieię nie tylko záwiedźie y omyli/ ále też
32:
y áż do oney wiecżney biedy (nie vznali ſię w cżás) wpráwi. Pá=
33:
nie Boże wſzechmogący zmiłuy ſię nád nim/ y nád inſzymi towá=
34:
rzyſzmi iego: á zwłaſzcżá/ ktorzy z niewiádomośći/ z záwiedźie=
35:
nia y omámienia/ chytrego Antichryſtá/ wſzetecżnice oney Bá=
36:
bilońſkiey/ ktora z kubká ſwego złotego záráźliwą trućiznę ná=
pawa


strona: 107

ná Wędzidło X.K.P.107
1:
pawa y truie/ ty wſzytkie ktorzy/ przećiw tobie y Chriſtuſowi
2:
twoiemu grzeſzą. Náwroć ie Pánie Boże náſz do śiebie: áby ſię
3:
y oni zá potárgnieniem twoim mogli vpámiętáć y náwroćić do
4:
ćiebie: przy tobie ná potym zoſtáć: y tobie pánie ſámemu/ przez
5:
ſyná twego iedynego Iezuſá Chriſtuſá/ w duchu y w prawdźie/
6:
vſtáwicżnie powinną chwałę oddawáć. Amen y Amen.
7:
KA P. 2. Gdy ſię błędom I.M.X.K. tym pilniey przy=
Błędy X.K.
iemu drogę
do zbáwienia
á mnie do piſá
nia porządne
go zásłáły.

8:
pátruię: ktorych/ iákom iuż rzekł: ieſt máło nie bez licżby: ktore
9:
też iáko I.M. drogę do poznánia prawdy záśćieláiąc: ták też
10:
y mnie do záłożenia fundámentu zbáwienney náuki ſą ná przeká=
11:
źie: że ſię porządnie budowáć/ nie odrzućiwſzy ich pierwey ná ſtro
12:
nę/ żadną miárą nie może. Ty tedy ia vpátruiąc/ bacżę to/ iż ná
13:
tym iednym przednieyſzym wſzytkie práwie záśiádły: y z tego też
14:
rozmnożenie y pośiłek biorą: iż I.M. X.K. z pryncypały ſwoimi/
15:
dworzány Antichryſtowymi/ máiąc ſię zá theologá tákiego/ kto
16:
ryby tylko ſłowá Boże/ á nie ſny y wymyſły ludzkie mowić miał/
17:
á to wedle náuki Piotrá ś. (ktorego ſię namiáſtkiem/ nieſłuſznie
Zowąc ſię
Piotrowym
namiástkiem,
onego nie ná-
śláduie.

18:
być rozumie/ z ſwoim Rzymſkim Papieżem) ták piſzącego: Ie=
19:
ſli kto mowi niechże mowi iáko wymowy Boże: ſłowá tego y wy=
20:
mow Bożych nie mowi/ iákoby przyſtało: ani ſię wedle nich rzą
21:
dźi: áni bez wſzey omyłki/ onym cále y z ſercá wierzy. Zácżym też
22:
w wiele dźiwnych/ á nigdy niewywikłánych lábiryntow (nie cżu
23:
iąc ſię pewnie) wpadł: że wyśćia z błędow/ y celu do ktoregoby
24:
zmierzáć miał vpátrzyć nie może. Sed veluti cæcus in ignota regione,
25:
huc atque illuc, manibus pedibusq́ue palpando & calcitrando gyrum
26:
vertitur atque tumultuatur, cżego ia/ bacżąc to/ nie pomáłu żáłuię.
27:
A nie tylko to/ iż ſłowá Bożeo ſzcżerze/ prawdźiwie y wiernie nie
28:
mowi/ iákoby był powinien: iáko ſię potym ná mieyſcu ſwym
29:
nákrotce pokaże: ále co gorſza/ że się ieſzcże ná nie z ſercá práwie
30:
gniewáiąc/ ono y piaſzcżyſtym fundámentem/ y kuśićielową ſło
Ná słowo Bo-
że gniewa ſię
X.K.

31:
dycżą/ y ſzátáńſkim przetákiem/ ábo rzeſzotem názywa: y o nim
32:
to twierdźi/ iż ktoby ſię ná nim ſámym budował/ y ná nim ſá=
33:
mym/ nie przyimuiąc nic/ coby w nim wyráźnie opiſano nie by=
34:
ło/ przeſtawął/ żeby ono miáło być nagłownieyſzym fundámen
35:
tem wſzego kácerſtwá/ ktoryby dyabeł kuśićiel záłożyć miał: iá=
36:
ko piſze/ w Przedmowie do K.I.M. fol. b. Co wſzytko (áby ſię
o 2nie káżdy


strona: 108

Wtore kśiążki Odpowiedzi/108
1:
nie káżdy obacżył) pokrywa ſzátánem: iż on kuſząc Páná ſłowá
Szátáńskim
to wymysłem
twierdzi być
vćiekáć ſię do
słowá Bożego

2:
Bożego vżywał: á iż by tám fundáment ten/ vćiekáć ſię do ſło=
3:
wá Bożego on że záłożyć miał/ mowiąc: Scriptum est enim, ábo=
4:
wiem nápiſano ieſt. Ale iáko to dobrze y mądrze cżyni I.M.X.
5:
K. potym ſię pokaże. Gdźie/ támże záraz/ iż tego ſam z śiebie nie
6:
ma/ ále z ſwych Kátholikow/ tego dokłáda/ ták mowiąc. Ná
7:
ſzy Kátholicy/ ten fundáment to iest, budowáć ſię ná ſamym słowie
8:
Bożym y mowićſcriptum est,nápiſano iest okázowáli być fałſzywym
9:
bacżyć trzebá co ći dobrzy kátholicy twierdzą z wiela przycżyn/ ále
10:
nawięcey z tey/ iż go tákże/ wedle teyże reguły ich w piśmie ś. iá
11:
wnie wyráżonego nie máſz. Oſtrzegáli przytym/ iż ná tym pia=
12:
ſzcżánym fundámenćie/ w krotkim cżáśie miáłá vpáść więtſza
13:
cżęść ártykułow napewnieyſzych á napoważnieyſzych wiáry ná=
14:
ſzey mowę tę rozumieć trzebá o Rzymſkiey wierze, ktora ſie słowem Bo-
15:
żym brzydzi, nie o Christiáńskiey prawdziwey ktora ſię ná ſámym słowie
16:
Bożym buduie á między nimi y ſymbolum, ábo wyznánie Apoſztol=
17:
ſkie właſnego Apoſztolſkiego wyznánia słowo Boże nie pſuie, procż ſá-
18:
mych wymyſłow y przydátkow ludzkich krzecżenie máłych dźiátek y
19:
wiárá Toyce ś. ktorych rzecży weſpołek z odpusty, wodą, święcámi,
20:
ſpowiedzią, ktore trochę przed tym wſpominał tákże wyráźnie á miá=
21:
nowićie tu ſam ná ſię lice podáie iáko oni chcą nie omienia piſmo ś.
22:
Toć thy właſne áłowá ſą X.K. z krotką náſzą ná nie przeſtrogą
23:
właśnie wypiſáne. Ktore/ iáko ſą niezbożne/ iáko záráźliwe/ iá
24:
ko niechriſtyáńſkie/ iáko od prawdy/ do fałſzu vſtaw ludzkich/
25:
od zbáwienia do zátrácenia cżłowieká ćiągnące: y iáko k temu
26:
podobne ſą ſłowam onych kśiążąt/ ktorzy przećiw Dawidowi
27:
mowili/ gdy on ſobie w ſámym zakonie Bożym rozmyślał (Pſal
28:
119. ꝟ 23) łácno káżdy pobożny będźie mogł obacżyć: á zwłaſzcżá
29:
sſtąd/ gdy ſię pokázowác będźie z ſámychże piſm ś. y ſkąd inąd
30:
zacność/ powagá/ y pewność nie omyláiąca nikogo ſłowá Bo
31:
żego ná wieki trwáiącego. Gdźie ſię to iáśnie pokaże/ iż nád ſło
32:
wo Boże/ nie ma być nic wnoſzono/ ſtánowiono/ przyimowa=
33:
no y pochwalono/ w káżdey ſpráwie zbáwienney. Owſzem/ nim/
34:
wſzytko z ludźi wnieśione nabożeńſtwo/ wſzytki wymyſły/ ku=
35:
glárſtwá/ zabobony/ ceremonie/ ſzáłáwiły/ á nád to y ſámy mo=
36:
wy y terminy o Bogu/ o Chriſtuśie/ o zbáwieniu/ o vſpráwiedli
wieniu


strona: 109

ná Wędzidło X.K.P.109.
1:
wieniu/ o wierze/ o poświęceniu/ máią być licowáne y z gromá
2:
dy wiernych wywoływáne/ wyświecáne y wygłádzáne. Aby ſam
3:
Bog miał ſwą chwałę/ á ſłowo iego ſwoię w wiernych powagę.
4:
Co ſię wſzytko naprzod ſámym ſłowem Bożym iáſnym y praw=
5:
dźiwym pokázowáć będźie: potym też y ſtárych wielu Kátholi=
6:
kow piſmy: áby tá chytrość ſzátáńſka/ ktorą ſię piſmo ś. we złe
7:
v ludźi mniemánie przywodźi/ tym doſtátecżniey mogłá być po
8:
znána y odrzucona: y chytrość też y niezbożność tych nowych
9:
Kátholikow/ o ktorych to I.M.X.K. piſze iż oni okázowáli
10:
to być fałſzywym piaſzcżytym fundámentem/ y rzeſzotem cżár=
11:
towſkim/ gdy by ſię kto ná ſámym ſzcżerym ſłowie buduiąc/ ſzcże
12:
rze też y prawdźiwie nie iáko kuśićiel ſzátan/ ále iáko zbáwićiel
13:
Chriſtus Pan/ mowil/ Scriptum est enim, ábowiem nápiſano ieſt.
14:
Gdyż to ieſt nápewnieyſza/ iż ći mili nowi Kátholikowie máiąc
Nowych X.
K. Kátholi-
kow nitzbo-
:
żność.

15:
iuż w tey mierze odięty ſmák duſzny/ á ktemu zmyſły záślepione/
16:
ktore ſmáku ſłowá Bożego nie cżuią: á máiąc záś z drugiey ſtro
17:
ny/ falſum quendam appetitum, chęć iákąś ćieleſną do vſtaw y wy=
18:
myślnych nałogow ludzkich/ nie mogą inácżey mowić y cżynić:
19:
iedno iáko też przedtym mowili oni/ ktorzy zaſtępom niebie=
20:
ſkim/ ábo Krolowey niebieſkiey ſłużyli/ krom Bogá iednego/
21:
kádząc iey y plácki piekąc. Iere. 7. ꝟ 18. á 4.7. ꝟ 3. podobne pe=
22:
wnie tym ktore teraz ná ofiárę zmyśloną w kleſzcżách żełaznych
23:
piekáią. Ktorych nowych Kátholikow niezbożną śmiáłośćią
24:
y X.K. záwiedźiony/ oto ſię y ták y owák wierćieć muśi/ to raz
25:
zá to/ á drugi ſię zá owo chwytáiąc. Ze też przedśię pod cżás ſło
26:
wo Boże záleca/ y onym obiecuie rzecży ſwey dowodźić: á indźie
27:
ielży/ iáko ſię znáć dáło. Záleca ie rzkomo w kazániu 1. fol. 6. frá
28:
ſuiąc ſię ná ſprzećiwniki: iż oni tylko piſmo ſámo przyimuią: á iż
29:
ie (iáko on twierdźi) okęſzone przywodzą. Tákże też piſze/ w ká=
30:
zániu 4. fol. 182. obiecuiąc/ to co twierdźi z ſłowá Bożego poká
Iáko ſię X.K.
wierći, gdy
też kiedy mu-
śi słowo Boże
wſpomináć,

31:
zowáć: ácżći záś nátychmiaſt/ obacżywſzy ſię podobno/ iżby mu
32:
ták prętko wątku nie doſtáło/ tych ſłow vżywa/ iż choćiaż nie
33:
ták wyráźnie to cżynić chce ábo może/ iáko w przeſzłym kázániu
34:
w ktorym tęż babę, iáko mowią, naydzie, tylkoż to że ná inſze kołá prze-
35:
ſádzoną.
36:
ále przedśię per logicam demonstrationem, & conſequentiam
37:
neceſsariam. Toieſt/ iákoby po proſtu dla nieukow rzekł/ filozow
o 3ſkim


strona: 110

Wtore kśiążki Odpowiedzi/110.
1:
ſkimi łápácżkámi/ cżyniąc z łycżká/ rzemien. Apotym ieſzcże w
2:
3. cżęśći kazánia 4. fol. 529. gniewáiąc ſię ná heretyki/ ktorzy pi
3:
ſzą/ iż Chriſtus miał chwałę v oycá w przeyźrzeniu: y onym to
4:
zbijáiąc/ ták mowi: Iż o tym przeyźrzeniu piſmo ś. namniey tám
5:
nie wſpomina: á ſrodze tego zákázuie/ co rożnego opiſániu ſwe
6:
mu przydáwáć ꝛc. A iż to mowiąc X.K. gruntu przedśię nie ma:
7:
co y zſtąd znáć/ iż gdy go z iedney ſtrony co poprze: wnet ſię ná
8:
drugą obroći: iákoby z łuku y z ſámoſtrzału (iáko mowią) ſtrze
9:
láiąc: przetoż y drugich/ to ieſt Ewánielikow ſobie bárzo prze=
10:
ćiwnych: ktorzy iuż po wielkiey cżęśći z opánowánia Antichry=
11:
ſtá Rzymſkiego wyſzli: bacżąc to tylko do nich/ że ſię ieſzcże fun=
12:
dámentu prze zeń záłożonego trzymáią/ pilnie nápomina/ áby
13:
ſię záś wroćili do gośćińcá powſzechnego z ktorego wyſtąpili:
14:
to iest, do zrzodłá wſzech niezbożnych wynalaskow vkázuiąc tho y
15:
twierdząc/ iż nas/ ktorzyſmy iuż z łáſki Bożey/ przędźiwá tego
16:
tám Antychryſtowskiego ſą wolni: ktorymeſmy też bárzo długo
17:
wplątáni byli/ trudno máią zbić/ z fundámentu tego: to ieſt/ iż
18:
nie ma być nic przyimowano/ cżego nie máſz wyráźnie w piśmie
19:
ś. Skąd káżdy/ ktoby ſię iedno ſzcżerze Bogá bał/ bacżyć może/
20:
iáko ślad tráći: raz zgołá nic dobrego o ſłowie Bożym piſánym
21:
nie trzymáiąc/ owſzem ie náporząd hydząc/ rzeſzotem ie ſzátáń=
22:
ſkiem názywáiąc ꝛc. á drugi raz ie záś (ále iáko ſzcżerze/ Bog to
23:
ie) wrzkomo zálecáiąc/ y nim dowodźić tego o co prza idźie/
24:
obiecuiąc. Ano przedśię nic k rzecży. Bo oprocż niepobożnych
25:
álegoriy/ wſzythko Loiką/ y świádectwy ſwych ſzkolnych Zofi=
26:
ſtow/ Aryſtoteleſem y ſzátány/ ku zniſzcżeniu prawdy zbáwien=
27:
ney/ ſłowá Bożego/ zámyka/ twierdźi/ ſtánowi. Ná co ia beś=
28:
piecżnie/ z Erázmuſem Roter. mężem onym zacnym/ ktorego y
29:
ſam Papież Lew. 10. ſynem ſwym vmiłowánym názywáł/ y An
30:
notácyie iego ná nowy Teſtáment zálećił/ iáko ſię y w pierwſzych
31:
kśiążkách wſpomináło rzec mogę: Mihi nulla hæreſis videtur perni
32:
cioſior, nulla blaſphemia ſceleratior, quám ſi quis Philistinorum exemplo,
33:
Euangelici agri puteos, qui á Christo venam habent aquæ viuæ, ſcatentis
34:
in vitam æternam, terra oppleat, & ſenſum ſpiritualem vertat in carna-
35:
lem, (quod etiam é conuerſo dici optimé potest, de inuerſione ſenſus carna-
36:
lis ſeu literalis in ſpiritualem, alegoricum, anagoicum &c.) doctrinam cæ
lestem


strona: 111

ná Wędzidło X.K.P.111.
1:
lestem deprauet in terrenam: ac ſacroſansta Christi dogmata detorqueat,
2:
imo corrumpat. To ieſt/ krotko mowiąc: Nie máſz kácerſtwá ſzko
3:
dliwſzego/ iedno gdy kto przykłádem Filiſtyńcżykow/ ſtudnię
4:
polá Ewánielitſkiego/ ktore máią od Chriſtuſa źrzodło wody
5:
żywey wyſkákuiącey ku żywotowi wiecżnemu/ źiemią nápełnia/
6:
á zmyſł duchowny obráca w ćieleſny ták ćieleſny w duchowny á ná=
7:
ukę też niebieſką nicuie w źiemſką ꝛc. cżego ia bacżę pełno ieſt w
8:
tym I.M. Wędźidle. Ale iż to ieſt naprzednieyſzy rum: ábo rá=
Rum pierw-
ſzy y naſzko-
dliwſzy, trze-
bá naprzod
odrzucáć.

9:
cżey przed Bogiem y wiernymi/ ſmrodliwy gnoy/ ná ſámym ſło
10:
wie bożym nie przeſtáwáć/ owſzem ie ſłodycżą y rzeſzotem ſzátáń
11:
ſkim názywáć: á ná plotkách ſię wymyſłow ludzkich wieſzáć:
12:
przetoż ten przed inſzymi trzebá wyſzuflowáć: á potym y dru
13:
gie/ tákże ſłowem Bożym odkryte/ precż porządkiem ſwym wy
14:
rzucáć.
Iż X.K. twier
dzi żeby tego
w piśmie ś.
nie było iż ná
nim ſámym
mamy przeſta
wáć.

15:
KA P. 3. Acżkolwiek tedy X.K. w ſłowách ſwych wyżſzey
16:
wypiſánych/ ktore z theologow ſwych niektorych wycżerpnął/
17:
gániąc piſmo ś. y ono ſłodycżą y rzeſzotem ſzátáńſkim/ á fundá=
18:
mentem piaſzcżyſtym názywáiąc/ tylkoż rzecż iednę nawięcey bie
19:
rze przedśię: to ieſt tę/ żeby to w piśmie ś. nie miáło być wyrá=
20:
źnie obwárowano/ iż ná nim ſámym przeſtáwáć mamy/ á oprocż
21:
niego nic ſię nie ważyć. Iednák mnie zda ſię zá potrzebną/ o ſło
22:
wie Bożym/ y nádto co więcey tu pokazáć. Azaby ſię kiedykol=
23:
wiek ći nowi X.K. theologowie/ á on z nimi/ obacżyć y záwſty=
24:
dáć mogli/ y tego głupieo/ y náder niewſtydliweo zuchwálſtwá
25:
y przepychu przećiw Bogu y ſłowu iego odbieżeć: á zá ſámo ſię
26:
ſłowo Boże ſzcżyrze y ſtátecżnie vchwyćiwſzy/ wſzytkie cżáry/ gu
27:
ſłá/ báłwochwálſtwá/ wymyſły/ báśni/ plotki y vſtáwy kośćio=
28:
łá Rzymſkieo z wiernych ludźi ſerc wykorzenić/ y z gránic ſwych
29:
potym wypálentowáć. Powiem tedy tu iuż o ſłowie Bożym po=
Okaże ſię te-
dy przećiw
niemu 5. rze-
cży.

30:
rządkiem ſwym pięć głownieyſzych rzecży/ áby z nich inſze mo=
31:
gły być poznáwáne: á powiem nie z głowy ſwey/ áni z cżyiey in=
32:
ſzey/ ále z tegoż ſámego ſłowá Bożego świádectw: Z ktorych tá
1. Iż nád sło
wo Boże nie
máſz nic za-
cnieyſzego.

33:
ieſt pierwſza: Iż nád ſłowo Boże/ niemáſz nic zacnieyſzego/ po=
34:
ważnieyſzego/ cżyſtſzego/ gruntownieyſzego y pewnieyſzego. Iá=
35:
ko ſię to z tych Piotrá ś. ſłow znácżnie pokázuie. Káżde proroc
36:
two piſáne/ nie bywá właſnego wykłádu: gdyż nie wolą ludzką
przynieśione


strona: 112

Wtore kśiążki Odpowiedzi/112
1:
przynieśione ieſt niekiedy proroctwo/ ále od duchá ś. popchnie=
2:
ni mowili ludźie Boży święći. 2. Petr. 1. ꝟ 20. Coż może nád to
3:
być znácżnieyſzeo? co też pewnieyſzego/ ná to co z duchá ś. przez
4:
ś. też ludźie pochodźi? Trzebáli w tym wątpić? trzebáli lekce
5:
ważyć/ y rzeſzotem y ſłodycżą ſzátáńſką to názywáć? Abo ieſzcże/
6:
możeli tá mowá tych to nowych Kátholikow/ náporząd z ſło=
7:
wá Bożego/ iż ich w oczy kole/ ſzydzących/ zá dobrą y prawdźi=
8:
wą być pocżytána? Mogąli być theologámi názwáni/ y w po=
9:
cżet wiernych chwalcy Bożych policżeni? ponieważ ſłowo Bo=
10:
że ták niewſtydliwie hańbią y z nádchnienia duchá ś. podánie/
11:
ſłodycżą y rzeſzotem ſzátáńſkim/ vſtámi ſwemi plugáwemi zo=
12:
wią y cżynią? O niebożętá/ pomamione przez te fáłſzywe y nie=
13:
zbożne náucżyćiele y wodze/ obacżayćie ſię wżdy poki ieſt cżás/
14:
niż ono nagłe zginienie/ iáko śidło/ przypádnie: á ták co rychley
15:
od tych wodzow ślepych vćiekayćie/ żebyśćie z nimi záraz w doł
16:
nie wpádli/ gdźie będźie płácż y zębow zgrzytánie. Azaż ták ſobie
17:
on Krol y Prorok święty Dawid/ lekce ważył piſmo Moiżeſzo=
18:
we/ choćiaż ieſzcże ćieniámi y figurámi/ á nie ſámą właſną rze=
19:
cżą nápełnione? zali go nie ták v śiebie poważał/ że ie zá nacżyſt
20:
ſze Boże wymowy miał? Dáremneli ſą nie prawdźiweli ſą ty ſło
21:
wá iego? Eloquia domini, eloquia, Wymowy (mowię) Iehowine/
22:
wymowy ſą cżyſte: śrebro ſą wypławione ná teśćie gliniánym/
23:
ocżyśćione po śiedḿkroć. Pſal. 12. ꝟ 7. A w Pſálmie záś 19. ꝟ
24:
8. o tymże piſmie świętym mowiąc/ á zakonem ie y przykazánim
25:
názywáiąc ták piſze: Zakon Iehowin doſkonáły ábo nie pomázány
26:
hebrajski náwrácáiący duſze: świádectwo Iehowine/ ieſt praw=
27:
dźiwe/ ktore z proſtaká ábo z dziećiny cżyni mądrego. Przykazá
28:
nia Iehowine ſą proſte/ ktore ſerce rozweſeláią: roſkazánie Ieho
29:
wine ieſt cżyſte ktore oświeca ocży ꝛc. Co mowi dla teo/ iż ie ſo=
30:
bie miał (iáko piſze Pſál. 119. ꝟ 105.) zá pochodnią nogam ſwym.
31:
Dla cżeo też y tych ſzcżęśliwymi być opowiedał/ ktorzy ſię w tym
32:
Páńſkim zakonie kocháli/ y w nim w wednie y w nocy rozmyſlá
Wielce ſą nie-
ſzcżęſni kto-
rzy ſię w sło-
wie Bożym
nie kocháią.

33:
li. Pſál. 1. ꝟ 1. á 119. ꝟ 1. Z ktorego ſłow tákich/ łácno to káżdy o=
34:
bacżyć może: iż ieſli ći ſą ſzcżęśliwi/ ktorzy ſię w ſłowie Bożym
35:
kocháią/ nim ſię rządzą/ y onego przyſtrzegáią: tedy ći muſzą
36:
być nád inſze wſzytkie nieſzcżęſliwſzy/ y iuż práwie opłakáni/ kto=
rzy o nie


strona: 113

ná Wędzidło X.K.P.113.
1:
rzy o nie niedbáią/ y ná nie ſię z ſercá/ dla kuchnie ſwey/ dla fol=
2:
wárku/ wśi/ miáſtecżek/ kánoniy/ plebániy/ y inſzych/ gniewáią/
3:
y ono lżą: iáko ſię iuż pokazáło. Ale opuśćiwſzy o tym inſzych wie
4:
le świádectw/ ktorych v Moiżeſzá/ w Pſálmiech/ y inſzych pi=
5:
ſmiech ś. doſyć/ oto tu ieſzcże iednoż tylko położę/ ktore ieſt 5.
6:
Moi. 4. ꝟ 5. gdźie ták mowi Moiżeſz do ludu: Wey/ náucżyłem
7:
was vſtaw y ſądow/ iáko mnie roſkazał Iehowáh Bog moy/ á
8:
byśćie ták cżynili w pośrzod źiemie/ do ktorey idźiećie/ ábyśćie
9:
ią odźiedzicżyli. Strzedz tedy będźiećie y cżynić: co wam roskázuię
10:
Abowiem toć ieſt mądrość y vmieiętność wáſzá/ przed wſzemi
11:
ludzmi ktorzy vſłyſzą o tych wſzytkich vſtáwách: że też mowić
12:
będą: Tylkoć ten lud ták wielki mądry ieſt y vmieiętny. Abo=
13:
wiem ktoryż ieſt lud ták wielki/ ktoryby Bogá miał ták ſprzyiá=
14:
znego (ábo bliſkiego) iáko Iehowáh Bog náſz we wſzytkim o co
15:
byſmy do niego woláli? Abo ktory narod ták wielki? ktoryby v
16:
ſtáwy y ſądy ták ſpráwiedliwe miał/ iako ieſt ten wſzytek zakon/
17:
ktory ia wam dźiś podáię. Tylkoż pilnuy á ſtrzeż bárzo duſze ſw o
18:
iey/ ábyś niezápominał ſłow ktore widźiáły ocży twoie/ áby ſnadź
19:
nie odſtąpiły/ przez wſzytek cżás żywotá twego/ od ſercá twoieo.
20:
Toć ták Moiżeſz o ſłowie Bożym/ to o zakonie y o wſzytkich v=
21:
ſtáwách y roſkazániach Bożych nápiſał/ zálecáiąc ie: y wſzytko
22:
ſzcżęśćie/ wſzytek grunt/ pewność y zacność w nich záſádzáiąc y
23:
pokłádáiąc/ y do nich ſámych ſercá ludzkie przywięzuiąc: á nie
24:
ták/ iáko X.K. Kátholicy y on ſam z nimi cżyni. A Chriſtus Pan
25:
tego ieſzcże dokłáda/ mowiąc ták: Nie możeć być rozwiązáne
26:
to iest w niwecż obrocone piſmo Ian. 10. ꝟ 35. Rozumieć mamy w
27:
tym wſzytkim co w nim ieſt nápiſano. Bo łácniey (iáko indźiey
28:
mowi) niebu y źiemi przeminąć/ niż iedney kreſce z zakonu v=
29:
páść Luk. 16. ꝟ 17. A o ſwych záś ſłowách/ ták też mowi: Nie=
30:
bo y źiemiá przeminą/ á ſłowá moie nie przeminą/ Mát. 24. ꝟ
31:
35. ále o tey pierwſzey rzecży niech ná tym będźie doſyć.
32:
Wtora rzecż ieſt/ o tymże ſłowie Bożym/ w piśmie ś. nam ro=
33:
ſkazána y zálecona/ to ieſt ábyſmy oprocż niego nic nie przyimo=
2. Iż oprocż
słowá Bożego
nie mamy nic
przyimowáć.

34:
wáli/ áni cżego inſzego dźiatek ſwych vcżyli: owſzem ſię wſzelá=
35:
kich vſtaw y wymyſłow ludzkich wyſtrzegáli/ y od nich vćieká=
36:
li. O cżym ták nápiſano cżytámy: naprzod 5. Moi 4. ꝟ 9. Pil=
pnuy


strona: 114

Wtore kśiążki Odpowiedzi/114.
1:
nuy y ſtrzeż bárzo duſze twey/ ábyś nie zápominał ſłow ktore wi
2:
dźiáły ocży twoie: áby ſnadź nie odſtąpiły/ przez wſzytek cżás ży=
3:
wotá tego/ od ſercá twoiego: ále o nich niech wiedzą ſynowie
4:
twoi/ y ſynowie ſynow twych. A káp. 6. ꝟ 6. y będą (mowi Moi=
5:
żeſz do ludu) ſłowá te ktore ia tobie dźiś roſkázuię/ w ſercu twym/
6:
y powtarzáć ie będźieſz ſynom twym/ y będźieſz o nich mowił śie
7:
dząc w domu ſwym/ y idąc w drodze/ y kłádąc ſię y wſtáiąc: y
8:
vwiążeż ie ná znák ná ręce twoiey/ y będą nacżelnikámi między
9:
ocżymá twoimi/ y nápiſzeż ie ná podwoiách domu twoiego/ y ná
10:
branách twoich. Co potym y káp. 11. ꝟ 18. 19. 20. powtarza y z pil
11:
nośćią wielką roſkázuie. To iedná iż ſłowá ſwego każe z pilno=
12:
śćią przyſtrzegáć/ y onego dźiatek/ á nie ludzkich baiek/ vcżyć:
13:
iákich ieſt w papieſtwie bez licżby/ y miáry: że ich y v Pogan ni=
14:
gdy ták wiele nie było: ktore tu X.K. forytuie/ gdy ſię ták z ſwoi
15:
mi Kátholikámi ná ſłowá Boże gniewa. Pátrzmyż drugiey/ to
Nic do słowá
Bożego nie
przydawáć.

16:
ieſt/ iż do tego ſłowá Bożego nie godźi ſię nic przydawáć: áni
17:
vmnieyſzáć. O cżym ták 5. Moi. 4. ꝟ 2 Nie przydaćie nic do ſło
18:
wá moiego mowi to Bog ktore ia wam roſkázuię: áni też do niego
19:
co odeymiećie: lecż chowáć będźiećie roſkazánia Iehowy Bo=
20:
gá wáſzego/ ktore ia wam roſkázuię. A Káp. 5. ꝟ 32. Strzedz te
21:
dy będźiećie tego/ iakobyśćie cżynili ták iáko wam roſkazał Ie=
22:
howá Bog wáſz. Nie odchylayćież ſię áni ná práwo áni lewo ꝛc.
23:
Iáko zoſobná y Iozuemu roſkazał Bog/ áby ſię od ſłow iego ná
24:
żadną ſtronę nie odchylał: ále w nich ſámych rozmyślał. Ioz.1.
25:
ꝟ 7. A w Przypowieśćiách też zacność y doſkonáłość ſłowá Bo
26:
żego zálecáiąc/ mowi: Wſzelka mowá Boża ieſt wycżyśćiona/
27:
y ieſt tarcżą tym ktorzy ſię ná nię ſpuſzcżáią. Nie przydawayże
28:
do mow iego/ ábyś nie był ſtrofowan/ y kłamcą ználeźion. Przy.
29:
30. ꝟ 5. Gdyż y według Páwłá ś. Ieſli do ludzkiego przymierza
30:
ábo Teſtámentu śmierćią vtwierdzonego nie godźi ſię nic przy=
31:
dawáć: (Gál. 3. ꝟ 15. Hebr. 9. ꝟ 17.) á iákożby ſię miáło godźić
32:
przydawáć co do Teſtámentu ábo ſłowá Bożego/ wielą cudow
33:
y znákow á náwet y śmierći tey ſyná Bożego vtwierdzonego?
34:
co y potym cżęſto powtarza/ y dla tego y ná tę ſtronę y ná owę
35:
to ieſzcże wáruiąc mowi: Z iedney ſtrony żywot pilnuiącym roſka
36:
zánia Bożeo obiecuiąc/ á z drugiey ſtrony śmierćią przeſtępcom
grożąc/


strona: 115

ná Wędzidło X.K.P.115.
1:
grożąc/ á to tymi ſłowy. Strzedz będźiećie vſtaw moich y ſądow
2:
moich/ ktore gdy cżynić będźie cżłowiek żyć z nich będźie. Iam
3:
Iehowáh 3. Moi. 18. ꝟ 5. A Ezech. 20. ꝟ 11. lámentuiąc Bog ná
4:
lud zły ktory ſię niechćiał rządźić wedle ſłowá iego/ iáko teraz
5:
X.K. y Kátolikowie cżynią/ ktorymi rzecży ſwey podpiera: ták
6:
też mowi. Dałem im vſtáwy moie/ y oznáymiłem im ſądy moie:
7:
w ktorychby żył cżłowiek gdyby ie cżynił ꝛc. Lecż iż tego nie cży=
8:
nili/ przetom wylał gniew ſwoy ná nie ꝛc. A cżynił to Bog dla
9:
teo iż też ták powiedźieć był racżył/ 5. Moi. 27. ꝟ 26. iáko y Pá
10:
weł ś. do Gál. 3. ꝟ 10. wſpomina mowiąc: Przeklęty ktoryby
11:
ſobie nie poſtánowił ſłow zakonu tego áby ie cżynił: á rzecże wſzy
12:
tek lud Amen. A mowił to Bog o onym zakonie/ ktory ieſzcże
13:
ćieniem był dobr przyſzłych: y ktory nic nie przywiodł do doſko=
Iż nowego
przymierza
zacnieyſze ſą
piſmá przetoż
ich więcey
trzebá przy
strzegáć.

14:
náłośći: á coż rozumiemy o nowym/ ktory ieſt nád on ſtáry y iá=
15:
śnieyſzy y doſkonálſzy? bo co on był iáko świecá ábo kágániec w
16:
ćiemnym mieyſcu poſtánowioná (iáko 2. Petr. 1. ꝟ 19. cżytamy)
17:
to iuż náſz nowy ieſt iáko iutrzenká y dźień. Przetoż też ták o nim
18:
mowi Piſarz liſtu do Hebreow. 2. ꝟ 1. Trzebá nam tym więcey
19:
pilnowáć tego coſmy ſłyſzeli/ byſmy ſnadź iáko dziuráwe nacżynie
20:
nie przećiekali. Bo ieſlić mowá przez Anioły powiedźiáná byłá
21:
trwáła: á káżde przeſtępſtwo y niepoſłuſzeńſtwo ſpráwiedliwą
22:
zapłátę bráło: iákoż my vćiecżemy/ tákowego zbáwienia zánied
23:
bawſzy? ꝛc. A iż przez mowę Anielſką rozumie ſłowo y wyroki Bo
24:
że/ od Bogá ſámego przez Anioły Moiżeſzowi podáne: o tym
25:
znácżnie (Dźie. 7. ꝟ 38. Gál. 3. ꝟ 19.) cżytamy: co ſobie káżdy ktoby
26:
temu wiáry dáć nie chćiał przecżytáć może. Ia ſię do rzecży pier=
27:
wſzey wrácam/ że nam ty więcey dla tego trzebá pilnowáć ſło
28:
wá Bożego/ w nowym Przymierzu podánego/ iż ieſt zacniey=
29:
ſze y doſkonálſze: y więtſza kaźń idźie ná przeſtępce iego: iáko to
30:
máło nie ze wſzytkiey káp. 3. y 4. Heb. káżdy obacżyć może. Wſzák
31:
że zoſobná z tych ſłow (káp. 10. ꝟ 28. Ktoby odrzućił zakon Moi
32:
żeſzow/ bez miłoſierdźia ná dwu ábo ná trzech świádkach vmie
33:
ra: iákoż mniemaćie/ dáleko ſrożſzego karánia godźień nie bę=
34:
dźie/ ktoby ſyná Bożego podeptał á pewnie go káżdy ten depce kto
35:
nie żyie wedle słowá iego y kreẃ przymierza przez ktorą był poświę
36:
cony pokaláną być rozumiał iáko cżynią Papieżnicy, gdy wodą y
p 2inſymi


strona: 116

Wtore kśiążki Odpowiedzi/116.
1:
inſzymi wymysłámi ſwoiemi głádzić vśiłuią grzechy, á nie ſámą krwią
2:
Chriſtuſową y duchá łáſki zelżył. Przetoż y Páweł ś. pilnuiąc tyl=
3:
ko tego co mu Pan obiáwił: cżego go náucżył/ y co mu roſka=
4:
zał: ważyć ſię niechćiał nic mowić/ piſáć/ ſtánowić/ nád iego ro
5:
ſkazánie: iáko znáć z tych ſłow iego ktorych vżywa 1. Kor. 7. ꝟ
Páweł ś. nie
ważył ſię nic
stánowić
procż miáno-
witego roska-
zánia Páńskie
go.

6:
25. O dźiewicách nie mam roſkazánia Páńſkiego/ wſzákoż rádę
7:
dawam ꝛc. Y záś káp. 11. ꝟ 23. Iam wźiął od Páná com też wam
8:
podał: Przetoż (mowię) pewien tego będąc iż nic ſwego nie po
9:
wiedał/ ále to tylko co mu było od Páná roſkazano/ ták ieſzcże
10:
ná inſzym mieyſcu mowi: (1. Kor. 14. ꝟ 37.) Ieſli kto zda ſię być
11:
prorokiem/ ábo duchownym/ niechże pozna/ iż to co wam piſzę/
12:
ſą páńſkie roſkazánia. A potym záś y tego dokłáda (Gal. 1. ꝟ 8.)
13:
o ſwym przepowiedániu Ewánieliey Chriſtuſowey: Iż choćiaż=
14:
byſmy my to iest Apoſztołowie ábo Anioł z niebá przepowiedał
15:
wam/ nád to coſmy wam przepowiedáli/ niech będźie przeklęc
16:
twem. Iákoſmy przedtym powiedáli/ y teraz záśię mowię: Ie
17:
ſliby wam kto opowiedał/ nád to cośćie wźięli: niech będźie prze
18:
klęctwem. Nu/ ázaż to nie doſyć iáſna/ iż ták w ſobie ieſt doſko
19:
náłe/ cáłe/ doſtátecżne/ święte/ zbáwienne y ſkutecżne ſłowo
20:
Boże/ że do niego nie ma być nic przydawano/ áni od niego vy=
21:
mowano? Azaż y tym ſámym nie ſą zgánione wſzytkie ludzkie
22:
wymyſły/ przydatki/ vſtáwy? ktorych iáko też piſmo ś. zákázu=
Iż ná słowie
Bożym prze-
stawáiąc
wſzytki ludz-
kie vstáwy
nim mamy od
rzucáć.

23:
ie/ ſłuchaymy. Ono o tym ták naprzod nápiſano cżytamy (3.
24:
Moi. 18. ꝟ 2.) ſłowá Boże do Izráelá/ w vſtáwách przodkow
25:
ſwych bez ſłowá Bożeo przedtym wyćwicżonego: áby ie iuż opu=
26:
śćiwſzy ná ſámym ſłowie y roſkazániu Bożym przeſtawał. Iam
27:
Iehowá Bog wáſz mowi Pan wedle vcżynkow źiemie Egipt=
28:
ſkiey/ w ktoreieśćie mieſzkáli/ nie będźiećie cżynić: áni wedle v=
29:
cżynkow źiemie chánáneyſkiey/ do ktorey ia was wprowadzam/
30:
cżynić będźiećie: áni chodźić będźiećie wedle vſtaw ich. Lecż ſą=
31:
dy moie cżynić będźiećie/ y vſtawy moie chowáć będźiećie/ áby=
32:
śćie w nich chodźili: Iam Iehowán Bog wáſz. A potym przez
33:
Proroká Ezechielá ták mamy powiedźiano. Nie chodźćie w v=
34:
ſtáwách Oycow wáſzych: áni ſądow ich przyſtrzegayćie: áni ſię
35:
báłwánámi ich pyſklićie: Iam ći Iehowáh Bog wáſz/ chodźćież
36:
w vſtáwách moich/ y ſtrzeżćie ſądow moich y cżyńćie ie Ezech
20. ꝟ.


strona: 117

ná Wędzidło X.K.P.117.
1:
20. ꝟ 18. A o náuce Nowego przymierza ták mowi Ian ś. odrzu
2:
cáiąc náuki Antichryſtowſkie/ fałſzywych náucżyćielow. 2. Ian.
3:
ꝟ 10. Ieſli kto przychodźi do was/ á tey náuki nie przynośi/ nie
4:
przyimuyćie go do domu/ áni go pozdrawiayćie. A pan Chriſtus
5:
ſam lámentuiąc ná złe żydy: ktorzy odrzućiwſzy roſkazánie Bo
6:
że/ żyli wedle vſtaw ſwych: iáko teraz cżynią Kátholicy Rzym=
7:
ſcy/ ták mowi: W niwecż obroćiliśćie roſkazánie Boże/ dla vſtá
8:
wy wáſzey ꝛc. Mát. 15. ꝟ 6. Lecż prożno mię chwalą/ vcżąc náuk
9:
przykazániá ludzkieo/ Már. 7. ꝟ 6. ꝛc. A Páweł ś. roſkázuie Ty
10:
tuſowi mowiąc o Kreteńcżykach (Tit. 1. ꝟ 13.) Oſtrze ie ſtrofuy/
11:
áby zdrowi byli w wierze: Nie báwiąc ſię żydowſkiemi báśniá=
12:
mi mowi ták iż ieſzcże dáleko ſproſnieyſzych y nikcżemnieyſzych nie by-
13:
ło Papieskich ktorych teraz pełne ſą Kośćioły y Kśięgi ich y mándaty
14:
ludzkiemi/ ktorzy ſię od prawdy odwrácáią. A do Hebr. 13. ꝟ 9.
15:
Náukami rozmáitemi y obcemi nie vnośćie ſię. A Páweł do E
16:
feſkich 4. ꝟ 14. Nie bądźmy więcey dźiećmi kołyſzącymi ſię y
17:
chwieiącymi káżdym wiatrem náuki: przez ludzkie oſzukanie/
18:
przez/ chytrość ku podeśćiu błędem: ále záchowywáiąc praw=
19:
dę w miłośći: rośćmy w onego we wſzytkiem/ ktory ieſt glową/
20:
Chriſtuſá. Boć koniecżnie bądź długo bądź krotko/ przedśię/
21:
iáko Pan Chriſtus powiedźiał. Wſzelkie ſzcżepienie ktorego nie
22:
ſzcżepił Oćiec niebieſki/ wykorzenione będźie. Máth. 15. ꝟ 13.
23:
Ale y inſzych wiele świádectw do tegoż ſię śćiągáiących/ dla
24:
przedłużenia opuśćiwſzy/ trzećią też rzecż tákże pokażę. Trze=
3. Iż w ſá-
mym słowie
Bożym dosko
náła iest náu-
ká o Bogu, y
Christuśie.

25:
ćia tedy rzecż tá ieſt. Iż w ſámym ſłowie Bożym doſkonáła ieſt
26:
náuká/ o iedynym prawdźiwym Bogu/ y o iedynym też ſynu ie=
27:
go Iezuśie Chriſtuśie: że też nikt/ by ſię miał zá namędrſzego:
28:
do niey przydáć nic nie może: áni nam lepiey/ właśniey y doſko=
29:
náley Bogá opiſáćy oznaymić: nád to/ niż ſię on ſam/ y ſyn iego
30:
potym oznaymił. Gdyż iáko Chriſtus pan mowi: Zaden nie zna
31:
ſyná iedno Oćiec: áni Oycá kto zna iedno ſyn/ á komuby chćiał
32:
ſyn obiáwić. Mát. 11. ꝟ 27. Item/ Bogá nikt nie widźiał: iedno=
33:
rodny ſyn/ ktory ieſt ná łonie Oycowym/ on opowiedźiał. Ian.
34:
1. ꝟ 18. A iż ſię Bog ſam Izráelowi oznaymiał: o tym mamy ſze=
35:
rokiemi ſłowy Moiżeſzá ná wielu mieyſcách piſzącego. Wſzákże
36:
między inſzymi/ iedno tylko/ ábo dwie/ krotkośći folguiąc/ przy
p 3pomionę


strona: 118

Wtore kśiążki Odpowiedzi/118.
1:
pomionę/ z ktorych ieſt iedno 5. Moi. 4. pocżąwſzy od ꝟ 32. áż
2:
do ꝟ 39. gdźie ſię Bog okázuie być ſámym Bogiem/ nád ktore=
3:
go/ y oprocż ktorego/ niemáſz żadnego inſzego/ ktoryby ſię ták/
4:
y z niebá y ná źiemi obiáwił: ktoryby tákie cudá cżynił: y ktoryby
5:
ták ſobie narod ieden/ z inſzych narodow obrał. Ktory potym
6:
to do ludu onego mowi. Słuchay/ Izráelu Iehowáh Bog náſz/
7:
ieden ieſt Iehowáh. 5. Moi. 6. ꝟ 4. Co ſię ſzerzey nápiſáno náy=
8:
duie/ 2. Moi. 20. ꝟ 1. Iáko y ſam Pan Chriſtus z piſmá ś. poká=
9:
zuie też/ tegoż ſámego być Bogiem prawdźiwym/ gdy go o pier
10:
wſzym y przednieyſzym przykazániu ieden vcżony żyd pytał: ták
11:
mowiąc. Pierwſze ze wſzytkich roſkázánie ieſt: Słuchay Izráelu/
12:
Pan Bog náſz P. ieden ieſt/ Már. 12. ꝟ 28. A o ſobie záś mowi do
13:
Zydow. Rozbierayćie piſmá/ gdyż ſię wam zda iż w nich żywot
14:
wiecżny maćie: á onyć ſą ktore o mnie świádcżą. Ian. 5. ꝟ 39. A
15:
potym trochę niżey ꝟ 46. Byśćie wierzyli Moiżeſzowi/ y mnie by
16:
śćie wierzyli: bowiemći on o mnie piſał. Owa nie báwiąc ſię przy
17:
wodzeniem świádectw/ káżdy tho pobożny zeznáć muśi/ iż pi=
18:
ſmo ś. ná to ieſt od Bogá podáne/ ábyſmy z niego naprzod iego
19:
ſámego/ potym też y Meſyaſzá Iezuſá ſyná iego vmiłowánego
20:
poználi: á z tey znáiomośći/ będąc Bogu poſłuſzni/ żywot wie=
21:
cżny (iáko Chriſtus mowi Ian. 7. ꝟ 3.) mieli. Aleć y tego nie=
Nikt nie może
lepieey Bogá
oznaymić nád
iego ſámego
oynaymienie.

22:
wiem ktoby też przeć miał/ że nam nie mogł nikt lepiey Bogá
23:
oznáymić/ iáko ſię on ſam oznaymił w piśmiech ś. y iáko go nam/
24:
y to co o nim trzebá było ludźiom wiedźieć/ oznaymił Chriſtus
25:
Pan/ gdyż y ſam ták powiedźiał/ iż nie ſzukał chwały ſwey/ ále
26:
tego ktory go poſłał: y ſłow ſwych nie mowił/ áni z śiebie ſáme=
27:
go co cżynił: ále cżynił to co widźiał/ y mowił co ſłyſzał/ y nam
28:
wſzytko oznaymił/ y ná to też vcżnie ſwe ná świát poſłał/ áby oćieć
29:
iego z tąd był vwielbion: á to gdyby oni ſzedſzy owoc obfity przy=
30:
nieśli. Co wſzytko z piſmá ś. płynie/ á nie z żadnych vſtaw/ náuk/
4. Wſzytko
iest w słowie
Bożym dostá
tecżnie opiſa-
no co potrze-
bá wiedzieć
ku zbáwieniu.

31:
y podánia ludzkiego. A ták też ná nim ſámym przeſtáwáć nam
32:
potrzebá/ gdyż ono nie do cżego inſzego nas wſzędy nápomina y
33:
prowádźi/ iedno do znáiomośći Bogá y Chriſtuſá/ á potym do
34:
náſzey powinnośći. Cżwarta rzecż ieſt/ ktorą o piśmie ś. wie=
35:
rzyć mamy: Iż ono ſámo tákie ieſt: W ktorym nam wſzytko to
36:
doſtátecżnie/ ſzcżerze y wiernie ieſt opiſano/ cokolwiek nam ieſt
wiedźieć


strona: 119

ná Wędzidło X.K.P.119
1:
wiedźieć potrzebá ku otrzymániu żywotá wiecżnego. Co z tąd
2:
obacżáć mamy: iż Bog/ y on zakon Moiżeſzow/ ták był podał:
3:
że ktoby im był wykonał/ ten miał z niego mieć żywot. Iáko to
4:
znácżnie Páweł ś. Gál. 3.ꝟ 12. wſpomina/ z kśiąg 3. Moi. 18. ꝟ 5.
5:
mowiąc: iż cżłowiek ktoryby ie cżynił w nich żyć miał. Iáko ono
6:
y Chriſtus Pan toż twierdźi: przed onym co go pytał/ coby cży=
7:
nić miał/ żeby miał żywot wiecżny: mowiąc mu: Ieſli chceſz
8:
wniść do żywotá/ chowayże roſkazánia. Mát. 19. ꝟ 16.17. Gdyż
9:
iáko cżytamy w Przy. 6. ꝟ 23. Przykazánie ieſt pochodnią/ á za=
10:
kon świátłośćią/ á drogą do żywotow ſtrofowánie kárnośći. Ale
11:
iż ten żaden nie był ktoryby mogł z zakonu żywotá wiecżne=
12:
go doſtáć: przeto iż też żaden zakonu cále we wſzytkim y ſkute=
13:
cżnie nie wypełnił: bo ſię wſzyſcy odchylili/ y niepożytecżnymi ſta
14:
li/ y nie było áż y do iednego/ ktoryby cżynił dobrze/ iáko ſzeroko
15:
wywodźi Páweł ś. Rzym. 3. ꝟ 10. y iáko/ z tegoż zakonu twierdźi
16:
Gal. 3. ꝟ 10. iż przeklęty káżdy ieſt ktoryby nie wytrwał we wſzyt
17:
kim co nápiſano w kśięgách zakonu/ áby to było cżyniono. A
18:
przedśię w piśmie świętym żywot był zámkniony: y w piśmie ś.
19:
zbáwienie od Bogá záłożone y obiecáne (ále też áż w Meſyáſzu/
20:
obiecánym ieſzcże ſkoro od pocżątku świátá założone) przetoż ták
21:
o tym nápiſano cżytamy 1. Petri. ꝟ 9. iż wiárá tá ieſt/ ktorą kto
22:
ma w ſobie ku Bogu y Chriſtuſowi: á nie bez krzyżá y vtrapienia:
23:
że z niey káżdy wierny odnieśie zápłátę/ zbáwienie duſze. O kto=
24:
rym zbáwieniu (mowi ták Piotr ś.) wywiádowáli ſię y bádáli
25:
prorocy/ ktorzy/ o okazáney przećiw nam łáſce prorokowáli: Bá
26:
dáiąc ſię ná ktory ábo ná iáki cżás vpewniał duch on Chriſtu=
27:
ſow/ ktory w nich był/ świádcżąc pierwey o vtrapeniach ktore
28:
przyść miáły ná Chriſtuſá/ y o ſławách zátym idących ꝛc: Wſzákże
29:
ácżkolwiek ſię to y ſzeroko y trudno przedtym przez Moiżeſzá y
30:
proroki/ bo pod figurámi y rozmáitymi ćieniámi podawáło: iuż
31:
to teraz z nowego przymierza piſm ś. łácno może być poięto y wy
32:
rozumiano: gdyż thák znácżnie Ian ś. nápiſał. Ian. 20. ꝟ 30.
33:
Wiele inych známion vcżynił Iezus przed vcżniámi ſwoimi/ kto
34:
re nie ſą wypiſáne w tych kśięgách: lecż ty ſą nápiſáne/ ábyśćie
35:
wierzyli/ iż Iezus ieſt Chriſtuſem ſynem Bożym/ á iżbyśćie wie
36:
rząc żywot mieli przez imię iego. Iákoż y ſam Pan Chriſtus: á po
tym


strona: 120

Wtore kśiążki Odpowiedzi/120
1:
tym y wſzytkie piſmá Apoſztolſkie/ wykłádáiące náporząd prá=
2:
wie ſtáre piſmá prorockie: ten cel nam do zbáwienia iáſny/ y ſze=
3:
roki zálecáią/ y do niego prowádzą: twierdząc to wſzędy/ iż kto
4:
wierzy w tego/ ktorego Bog poſłał Iezuſa Meſyaſzá/ ten ma
5:
żywot wiecżny. Gdyż ſię ták Bogu podobáło/ prze zeń zbáwić
6:
wierzące. Co wſzytko/ á ſkąd inąd cżłowiek doſtátecżniey/ wła=
7:
ſniey/ porządniey/ ſnádniey y beſpiecżniey poznáwáć ma/ ieſliż
8:
nie z ſámego (procż plotek/ wymyſłow/ y guſłow/ Kátolikow
9:
Rzymſkich) ſłowá Bożego ná wieki trwáiącego? Iáko y Ezá=
10:
iaſz y Piotr ś. to o nim mowią Ezái. 40. ꝟ 6. 1. Petr. 1. ꝟ 25. Kto
11:
re iż ſámo ieſt doſkonáłe: y doſkonáłą drogę ma w ſobie do ży=
12:
wotá wiecżnego: Bo Iezuſá Meſyaſzá ktory ieſt drogą do Bo
13:
gá Oycá/ nam przed ocży wyſtáwia/ przetoż ſię onego ſámego
14:
nam trzymáć potrzebá/y ná nim ſámym przeſtáwáć: ponieważ
15:
w nim wſzytko mamy cokolwiek nam ſłużyć może ku żywotowi.
16:
Iáko ono Páweł ś. Timothe. ſweo vpomináiąc mowi: Trway
17:
w tym cżegoś ſię náucżył y czegoć zwierzono: wiedząc od kogoś
18:
ſię náucżył: á iż z dźiećińſtwá vmieſz piſmá ś. ktore ćię mogą v=
19:
cżynić mądrym ku zbáwieniu/ przez wiárę ktora ieſt w Chriſtu=
20:
śie Iezuśie. 2. Tim. 3. ꝟ 14. Gdyż też/ iáko tamże záraz dokłá=
21:
da/ Wſzytko piſmo od Bogá nádchnione/ ieſt pożytecżne ku ná
22:
uce/ ku ſtrofowániu/ ku napráwie/ ku ćwicżeniu: ktore ieſt w
23:
ſpráwiedliwośći: áby cżłowiek Boży był doſkonáły ku wſzelkiey
24:
ſpráwie dobrey wypráwiony. A ponieważ to ták ieſt: że inſzych
25:
o tym świádectw zániecham: á cżemużby piſmo ś. miało być rze
26:
ſzotem ſzátáńſkim? cżemu fundámentem piaſzcżyſtym? cżemuby
27:
ſmy ono lekce poważywſzy/ rácżey od niego z X.K. Kátholiká=
28:
mi/ do plotek ſię ſmrodliwych: niż od nich/ ony odrzućiwſzy/ do
29:
niego iáko do ſtudnie wod żywych obrácáć mieli? á nie rácżey ná
30:
nim ſámym przeſtáwáć? Bo ieſlić onemu bogácżowi tego Abrá
31:
hám nie pozwolił/ zeby Lázarz ábo kto z vmárłych/ poſzedł ná
32:
iego żądánie do bráćiey iego vpomináć y vcżyć ich: żeby nie przy
33:
ſzli ná ono mieyſce mąk/ w ktorych on vtrapienie ćierpiał: ále
34:
mu do Moiżeſzá y Prorokow (Luk. 16. ꝟ 29.) vkázał: chcąc á=
35:
by onych ſłucháli: Azaż nam tego pozwoli ſam Pan Chriſtus po
36:
tomek Abráhámow/ ſyn Bogá żywego/ żebyſmy onego/ chce=
myli


strona: 121

ná Wędzidło X.K.P.121.
1:
myli być vcżniámi iego/ opuśćiwſzy/ ktory ma ſłowá żywotá
2:
wiecżnego (Ian. 6. ꝟ 68.) kogo inſzego rácżey z X.K. y z iego
3:
Kátholikámi ſłucháli: y z niego żywotá wiecżnego doſtawáli?
4:
Nie tuſzę/ áby tego Chriſtus pozwolił: nie tuſzę/ áby też ten kto
5:
ryby iedynego tego wodzá/ drogę/ żywot/ y náucżyćielá od Bo
6:
ga dáneo opuśćiwſzy/ á do ktorych ſię inſzych przechyliwſzy miał
7:
żywotá wiecżnego doſtáć. Gdyż bez niego żaden nic vcżynić nie
8:
może Ian. 15. ꝟ 4. 5. Bo ktoby ſię też chćiał mieć zá ſługę iego/
9:
iuż też ten inſzemu żadnemu nie może ſłużyć: ponieważ żaden dwie
10:
má Pánom (á ieſzcże ſobie przećiwnym) ſłużyć nie może/ Máth.
11:
6. ꝟ 24. A iż to ſzátan też mowił/ Scriptum est, nápiſano ieſt/ iá=
12:
ko X.K. wſpomina/ kuſząc Páná: á więcże iuż to dla tego/ nie
13:
będźie to prawdá/ iż nápiſano ieſt? ábo izali iuż dla tych ſzátáń=
14:
ſkich ſłow ma być piſmo ś. iego przetákiem/ ábo piaſzcżyſtym fun
15:
dámentem wſzego kácerſtwá przez ſzátáná záłożonego? Abo cży
16:
li iuż dla tego nie godźi ſię potym nikomu/ tákże też mowić/
17:
prawdę/ ſzcżerze bez wywrotu y łápácżek ſzátáńſkich/ mowiące=
18:
mu/ Nápiſano ieſt? A cżemuż tákże Chriſtus pan záraz ſzátáno
19:
wi zle piſmá ś. náćiągáiącemu/ odpowiedźiał/ dobrze onego y
20:
właśnie vżywáiąc/ Nápiſano ieſt? y owſzem/ myli ſię bárzo ná
21:
tym X.K. że mię zań bárzo wſtyd áby ten fundáment tákiego
Nie ſzátan to
wniosł, mo-
wić nápiſano
iest, ále Chri-
stus y iego v-
cżniowie.

22:
mowienia/ Nápiſano ieſt: ſzátan pierwſzy záłożyć miał: y ták pier
23:
wey mowić: á nie ſam Pan Chriſtus. Niechby iedno trochę pil=
24:
niey w Mátheuſzá y Lukáſzá weyźrzał/ obacży ták tuſzę iáko ſię
25:
z ſwoimi Theologámi/ ná ktorych przeſtawáć/ niż ná ſłowie Bo
26:
żym woli/ bárzo ná tym omylił. Z Chriſtuſáć to ſámego tákie mo
27:
wienie pierwey/ ku náuce náſzey/ poſzło/ nie z ſzátáná: ktory też
28:
potym/ vſłyſzawſzy to od páná/ tákże mowił. Gdyż pan nie tyl=
29:
ko ná ten cżás ták ſię ſzátánowi bronił: y iego pokuſę piſmem ś.
30:
zwyćiężył: Ale też y Fáryzeuſze y inſze o co ſię pytáiące ták odprá=
31:
wował/ mowiąc: Iákoż nápiſano w zakonie? Iáko cżytaſz? v=
32:
mieſz przykazánia? Nie cżytáliśćie nigdy? Máth. 21. ꝟ 16. 42.
33:
Már. 10. ꝟ 3. 19. A 11. ꝟ 17. A 12. ꝟ 10. ꝛc. Y dla tegoż też y v=
34:
cżniow ſwych piſmem bronił Máth. 12. ꝟ 3. y Fáryzeuſze y Sádu=
35:
keuſze ſtrofował/ iż błądźili nie vmieiąc piſmá Máth. 22. ꝟ 29.
36:
Aleby tego było bez licżby/ gdyby ſię wſzytko to przypomináć
qmiáło/


strona: 122

Wtore kśiążki Odpowiedzi/122.
1:
miáło/ iáko záwżdy y ſam Pan Chriſtus y Apoſztołowie/ do piſm
2:
ś. vćiekáli ſię/ onymi rzecży ſwey dowodźili/ y nam do nich poká
3:
zowáli/ y one nam zálecáli. Ták żeby muśiał być nád Kretá śle
4:
pym/ ktoby tego nie widźiał: á nád pień gnuśnieyſzy/ ktoby ſię
5:
w tym nie cżuł: y tym ſię nie dał z mieyſcá ſwego ruſzyć/ że bez pi=
6:
ſmá ś. nic w ſpráwie zbáwienney nielza cżynić: á iż ono ieſt w ſo=
7:
bie ták doſkonáłe/ że ſię do niego áni przydawáć/ áni do niego
8:
nic vymowáć nie godźi. A iż względem niego wſzytká ludzka
9:
mądrość/ vmieiętność/ dowćip/ Loiká/ wymowá/ wywody/ y
10:
dowody/ ſą rownie (mowiąc wedle Ezáiaſzá 40. ꝟ 5. y Piotrá
11:
1.Petr. 1. ꝟ 24.) iáko trawá y kwiát ktory z niey wyraſta: że y tá
12:
trawá/ to ieſt/ ludźie: y kwiát iey/ to ieſt wſzytká ozdobá/ za=
13:
cność/ mądrość/ vmieiętność/ náuká ktoraby w nich byłá/ vwię
14:
dnąć/ vſchnąć y vpáść muśi: á ſámo tylko ſłowo Boże ná wieki
15:
trwáć będźie: iáko ſię iuż y trochę przedtym mowiło. Złych ſię te
16:
dy wodzow w tey mierze/ Kátholikow ſwoich X.K. vchwyćił
X.K. zá śle-
pymi wodzá-
mi w doł i-
dzie.

17:
y rozmiłował/ ktorzy ślepymi będąc/ iuż go z ſobą w ten doł ták
18:
śmiáłey niezbożnośći wpráwili/ że on też z nimi piſmo ś. śmie ná
19:
zywáć rzeſzotem ſzátáńſkim y piaſzcżyſtym fundámentem. Pánie
20:
Boże ſtrzeż go áby ſię w cżás obacżył/ żeby potym z nimi w doł
21:
on drugi/ śiarcżyſtego ieźiorá ognie pałáiącego/ ktoreś tákim
22:
nágotował/ nie był wrzucony: gdźie będźie płácż y zębow zgrzy=
23:
tánie/ y gdźie iuż robak ich nie zdechnie/ y ogień ich nie zágá=
24:
śnie ꝛc.
25:
Ale mi podobno rzecżećie X.K. chcąc przyſłodźić tego zárá
26:
źliwego iádu ſwego iuż ták raz vrobionego: ábo też/ chcąc te
27:
kły/ tych wilkow iádowitych Kátholikow ſwych/ ktorych wſpo
28:
mina/ owcżynką iáką pokryć/ áby ſię proſtacżkowie omamie=
29:
ni nie przeſtrzegali/ áni obacżyli: iż on nie gáni zgołá piſmá ś. á=
30:
ni go też odrzuca: á iż też nie ták idźie o piſmo ś. iáko o iego wy=
31:
rozumienie: iákoż też to potym (ále iuż nie w cżás/ obieśiwſzy po
32:
ortel biegáć) wſpomina/ g iiij. Dla cżeo ſię też y o to z ſwoich nie=
33:
ktorych Theologow poſtárał: iákoby piſmá ś. wyrozumienie
34:
pokazał ktoreo też z niektorych Pátreſow ná wywrocenie praw
35:
dy názbierał: y nim nam chce być ſrogim: więcey ich báśniam y
36:
plotkam wierząc/ niż ſámemu ſzcżeremu y iáſnemu ſłowu Boże=
mu.


strona: 123

ná Wędzidło K.X.P.123.
1:
mu. Ale to przedśię przećiw prawdźie nic nie ieſt: tym tego nie
2:
zmáże: nie pokryie: nie przyſłodźi: Iuż i[á]d iádem przedśię zoſtá=
3:
nie: plotkámi plotki/ y baykámi bayki będą: á prawdá przedśię
4:
ſłowá Bożeo prawdą zbáwienną y gruntowną zoſtánie. A zwła
5:
ſzcżá gdy ſię oto y rzecż piąta/ iáko ſię obiecáło/ o tymże ſłowie
5. Iż piſm
ś. ſam Bog y
Christus iest
wykłádá-
cżem.

6:
Bożym/ ábo piśmie ś. pokaże. To ieſt/ iż piſmá ś. Bożego wy=
7:
rozumienia/ nie dáią ludźie vcżeni: nie dáie náuká: mądrość/
8:
ćwicżenie: nie rozum: nie Papieżowie: nie Doktorowie: nie ko=
9:
śćioł: nie Kátholicy X.K. ále tylko Bog ſam/ á Chriſtus Pan
10:
od Bogá dány náucżyćiel: y to ieſzcże przez duchá ś. Ktora ſá=
11:
má rzecż/ mogłáby ſię ſzeroko rozwieść/ y nie ledá pożytek vcży=
12:
nić: wſzákże/ i ſię muśi krotkośći folgowáć/ prze niedoſtátek/
13:
wydrukowánia/ tedy rzecż tę krotko kilką tylko świádectw iá=
14:
ſnych z ſłowá Bożego pokażę: áby obacżyć mogł X.K. iż ſię wi=
15:
ſzu chwyta/ á bárzo ſię ná nim oſzukawa. To naprzod X.K. y káż=
16:
demu z nim błądzącemu trzebá mieć ná pilney bácżnośći: iż pi=
Káżdy słow
ſwych nale-
pſzym iest wy
kłádácżem.

17:
ſmo ś. zámyka w ſobie ſłowá y mowy/ ábo wyroki/ Boże. Po=
18:
tym to/ iż ten/ nálepiey y nadoſtátecżniey co mowi/ ſłowá y po=
19:
wieśći ſwoie wykłádáć może/ iuxta illud: Cuius est concore. eiusdem
20:
etiam interpretari. A iż Bog ieſt ktory w piśmiech ś. mowi: tedy on
21:
też ſam ſłow ſwych ieſt nalepſzym wykłádácżem/ ktory ſam/ od
22:
pocżątku y áż do końcá/ obiáwia to cżego żaden wiedźieć i obiá
23:
wić nie był áni może: iáko cżytamy. Eze. 41. ꝟ 21.A 43. ꝟ 12.
24:
Dám. 2. ꝟ 28. Gdyż on ſam ten ieſt/ iáko cżytamy/ Pſal. 147. ꝟ
25:
19. Ktory Iákobowi obiáwia ſłowo ſwoie: vſtáwy ſwe y ſądy
26:
Izráelowi. Ktory iáko obiecał 5. Moi. 18. ꝟ 18. proroki poſyłał
27:
(áż do oſtátecżnego proroká ſyná ſwoiego/ ktory ieſt głową y
28:
Pánem wſzech Prorokow) do ktorych vſt kładł ſłowá ſwe/ y
29:
przez nie wolą y táiemnice ſwe inſzym opowiedał: y ſam to ſobie
30:
zoſtáwił/ iż od niego wſzyſcy mieli być náucżeni/ Ezá. 5. 4. ꝟ 13.
31:
Iáko to y ſam Pan Chriſtus (Ian. 6. ꝟ 45.) przypomina. Dla
32:
cżego y Dawid on święty Krol y Prorok/ Acżkolwiek y ſam był
33:
Prorokiem: y Proroki y ofiárowniki przy ſobie miał: ktorzy ſię
34:
iáko y on zakonem báwili/ y w nim rozmyśláli: bacżąc iż go bez
35:
osobliwego oświecenia y obiáwienia Bożego wyrozumieć nie
36:
mogł: áni mu go oni ták iákoby potrzebá było wyłożyć/ w nie=
q 2ktorych


strona: 124

Wtore kśiążki Odpowiedzi/124
1:
ktorych rzecżách mogli: przetoż ſię też o wyrozumienie onego pi
2:
ſánego zakonu nie vćiekał do żadnego z doktorow: ále oto ſáme
3:
go Bogá prośił mowiąc/ Pſal.119. ꝟ 12. Błogoſłáwionyś ty Ie
4:
howo/ vcżże mię vſtaw twoich. A ꝟ 18. Odkryi/ ábo odſłoń ocży
5:
moie/ á vyźrzę dźiwy w zakonie twoim. A ꝟ 19. Ieſtemći ia przy
6:
chodniem ná źiemi/ nie zákrywayże roſkazánia twego przede=
7:
mną. Tákże ꝟ 26. 33. A 34. Day mi wyrozumienie/ (mowi) á
8:
ſtrzedz będę zakonu twego: y záchowywáć iy będę wſzytkim ſer=
9:
cem. Ale iż w tym pſálmie/ iáko y w niektorych inſzych/ wiele ieſt
10:
tego: przetoż tám ſobie niech o tym káżdy cżyta. Doſyć mnie ná
11:
tym/ pokázáć iż Bog ſam ſłow ſwoich nalepſzym ieſt wykłádá=
12:
cżem: on ſam wolą ſwą ſługam ſwym/ y táiemnice opowieda: on
13:
ſam vcżyć obiecuie. A iż też iego ſámego/ przykłádem Dawido=
14:
wym/ o wyrozumienie ſłowá iego prośić potrzebá. A ták to poká
15:
zánie obacżywſzy/ potrzebá ſię potym przypátrzyć obietnicam/
16:
ktore Bog cżynił z ſtrony nowego przymierza: ták temu/ iż ſam
17:
miał vcżyć/ y práwá ſwe ſam miał ná ludzkich ſercách piſáć: iá=
18:
ko cżytamy Ier. 31. ꝟ 31. Hebr. 8. ꝟ 10. iáko tev/ iż obiecował dáć
19:
proroká meſyaſzá/ náucżyćielá y świátłośćią y świádkiem wier
20:
nym/ ktory vcżyć miał y opowiedáć wolą Oycá ſwego niebie=
Meſyaſz náu-
cżyćiel y wy-
kłádácż sło-
wá Bożego.

21:
ſkiego/ y dawáć wyrozumienie piſmá/ iáko o tym cżytamy. Ezá.
22:
42. ꝟ 6. gdźie ták nápiſano o Meſyaſzu ſtoi/ po inſzych vprzedzá
23:
iących ſłowách: Ia Iehowá wezwałem ćię w ſpráwiedliwośći/
24:
y wezmę ćię zá rękę: ſtrzedz ćię będę/ y dam ćię zá przymierze lu=
25:
dowi á zá świátłość pogánom ꝛc. Co też potym powtarza káp.
26:
49. ꝟ 6. iáko ſię y w Dźieiách Apoſztolſkich przypomina Dźie. 13.
27:
ꝟ 47. iáko y oproroctwie iego Dźie. 3. ꝟ 22. Tákże o náucżyćielu
28:
Meſyaſzu cżytamy też Ezá. 30. ꝟ 20. Dać wam pan chlebá vćiſku
29:
y wody vdręcżenia/ lecż nie odleći więcey náucżyćielowie twoi
30:
hebraiſmusmiásto náucżyćiel y vyźrzą ocży twoie náucżyćiele twoie.
31:
A v Ioelá 2. ꝟ 23. Synowie Syońſcy rozráduyćie ſię w Iehowie
32:
Bogu wáſzym/ ábowiem dał wam onego náucżyćielá ſpráwie=
33:
dliwośći etc. Co iż Meſyaſzowi ſynowi Bożemu ſłuży/ to z świá=
34:
dectw nowego przymierza łácno poznáć. Naprzod z tąd/ iż ſam
35:
Bog z niebá o nim dáiąc świádectwo mowi/ Tego ſłuchayćie.
36:
Mát. 17. ꝟ 5. Potym z tąd/ iż tenże Meſyaſz Iezus pan oświád=
cżywſzy


strona: 125

ná Wędzidło X.K.P.125
1:
cżywſzy ſię w tym cżęſtokroć że z śiebie nic nie cżynił/ áni mowił
2:
(Ian. 5. ꝟ 19. 20. A 7. ꝟ 16. A 8. ꝟ 38. A 12. ꝟ 49.) procż teo co mu
3:
Bog Oćiec kazał/ toż też potym ku przeſtrodze vcżniom ſwym
4:
y tego dołożył mowiąc: Nie zowćie ſię naucżyćielmi/ boć ieden
5:
ieſt náucżyćiel wáſz Chriſtus. Máth. 23. ꝟ 10. Ktory y tego do=
6:
łożył/ iákom iuż wſpominał/ iż bez niego nic vcżynić nie możemy
7:
Ian 15. ꝟ 5. y dla tego obiecał záwżdy z ſwoimi być áż doſkoń=
8:
cżenia świátá Máth. 28. ꝟ 20. y obiecał dáć od oycá duchá náu=
9:
cżyćielá/ przypominácżá/ y wodzá do prawdy/ ktory z iego náuki
10:
bráć miał/ y onym opowiedáć: (Ian. 14. ꝟ 26. A 16. ꝟ 13. 14.)
11:
onże ſam piſmá o ſobie wykłádał/ y zmyſł vcżniom ſwym/ áby pi
12:
ſmá rozumieli/ otwarzał: Luk. 24. ꝟ 27. 45. On duchá wźięte=
13:
go/ wedle obietnice/ od oycá Dźie. 2. ꝟ 33. ná ſwoie wylał: kto=
14:
rym ie wyucżył/ oświećił y pomázał: áby ich potym y inſzych wie
15:
rzących weń ſzcżerze/ y ná nim ſámym przeſtawáiących toż pomá
16:
zánie vcżyło. 1. Ian. 2. ꝟ 20. 27. Wſzákże nie bez niego/ iáko z
17:
Páwłá ś. bacżyć możemy. Iż/ ácżkolwiek/ záchwyconym będąc/
18:
wyucżon był/ y duchá ś. wźiął hoynego y obfitego: iednák ſię
19:
nigdy tego náucżyćielá od Bogá dánego nie puſzcżał/ áni ſię wa
20:
żył cżynić co bez niego/ iáko ty ſłowá iego świádcżą: Nie śmiał
21:
bym nic mowić/ cżegoby Chriſtus nie ſpráwił przez mię ku poſłu
22:
ſzeńſtwu pogánow mową y vcżynkiem. Rzym. 15. ꝟ 18. Iákoż to
23:
y przez inſze cżynił: iáko cżytamy Mát. 16. ꝟ 20. Iż oni/ gdy pan
24:
od nich wźięty był do niebá/ y vśiadł po práwicy Bożey/ poſzed
25:
ſzy przepowiedáli wſzędy Euangelium. A pan dopomagał y mo
26:
wę vtwierdzał/ przez znáki náśláduiące. Iákoż y Páweł tegoż
27:
życży Thymotheuſzowi ſwemu/ choćiaż dobrze w piśmie ś. wy=
28:
ćwicżonemu/ áby mu Pan ſam dawał wyrozumienie/ gdy ták do
29:
niego piſze. Obacżay coć mowię: á niechći da pan wyrozumie=
30:
nie we wſzytkim 2. Tim. 2. ꝟ 7. Co wſzytko gdyby vważał X.K.
31:
y temu wierzył/ pewnieby ſię ták ná ty ſwoie Kátholiki nie oglą
32:
dał/ y ſpuſzcżał: áleby ſię z inſzymi wiernymi o wyrozumienie pi=
33:
ſmá ś. do tego ſámego vćiekał/ ktory ie dáie wierzącym y one=
34:
go o to proſzącym. A iż też piſmo ś. drugim piſmem ma być wy=
Piſmo ś. pi-
ſmem ś. ma
być wykłádá
ne.

35:
kłádano/ to ieſt iáſna: gdyż ſię ſtáre nowym wyłożyło/ y gdy o
36:
no było iáko pochodnia wćiemnym mieyſcu: á to ieſt/ iáko dźień
q 3y iutrzenká:


strona: 126

Wtore kśiążki Odpowiedzi/126.
1:
y iutrzenká: iáko ſię przedtym wſpomináło. Ale ſię y to potym z
2:
ſtárſzych Doktorow pokazáć też będźie mogło. Lecż tu iuż teraz
3:
tev/ ná ſzátáńſkie rzeſzoto/ koniec cżyniąc z piſm ś. ktore to blu
4:
źnierſtwo ſrogie nogámi wzgorę wywroćiły: Tym ſię ćieſzę y ná
5:
tym ſámym z ſtrony piſmá ś. przeſtawam: iż cokolwiek przed=
6:
tym nápiſano ieſt/ ku náſzey náuce nápiſano/ ábyſmy przez ćierpli
7:
wość y poćiechę piſm/ nádźieię mieli Rzym. 15. ꝟ 4. A. 4. ꝟ 23.
8:
1.Kor. 10. ꝟ 11. y teo lekce nie ważąc/ co też w Obiáwieniu káp.
9:
22. ꝟ 18. zoſobná nápiſano cżytamy: Iż ieſliby kto przyłożył do te
10:
go/ przyłoży nań Bog płag/ opiſánych w kśięgách tych. A ie=
11:
ſliby kto viął/ z powieśći kśiag proroctwá tego/ vymie Bog
12:
cżęść iego/ z kśiąg żywotá/ y z miáſtá świętego/ y z nápiſánych
13:
w kśięgách tych. A ieſliż ty iedne kśięgi/ choćiaż pod dźiwnymi
14:
podobieńſtwy nápiſáne/ ták ſą obwárowáne/ á coż o inſzych o=
15:
tworzyśćie wydánych rzecżemy? Niechże tedy kto chce cżyni iá
16:
ko chce/ ná ſwoy to karb vcżyni. A toli ia y z inſzymi wiernymi nie
17:
oglądáiąc ſię ná żadnego zacność y vmieiętność/ ktorey z kąd
18:
inąd niż z ſłowá Bożego doſtawa/ wolę przy ſłowie Bożym głu
19:
pim zoſtáć/ y ná min ſámym z ſtrony wiáry y żywotá przeſta=
20:
wać/ y ná nim ſię ſámym budowáć/ y wedle niego o Bogu mo=
21:
wić/ y onego wedle niego w duchu y w prawdźie przez Iezuſá
22:
Chriſtuſá chwalić/ á niż z Kátholikámi Rzymſkimi Papieżowi
23:
ſłużyć: y z nimi ták/ iáko oni cżynią Bogá/ Chriſtuſá/ y ſłowo ie
24:
go lżyć/ y z niego ſzydźić.
25:
KA P. 4. Gdy ſię ieſzcże tym pilniey ſłowam/ tym X.K.
26:
przypátruię/ ktorymi ták hániebnie zelżył piſmo ś. iż ták śmiele
27:
ważył ſię tego z ſwoimi Kátholikámi/ názwáć to rzeſzotem ſzá=
28:
táńſkim/ gdy ſię kto cále ná ſłowo Boże/ iáko ieſt ſłuſzna y ſprá=
29:
wiedliwa rzecż/ ſpuſzcżáiąc/ mowi/ nie z ſzátánem/ ále z Chriſtu=
30:
ſem/ Ewánieliſtámi y Apoſztoły/ Scriptum est enim, Nápiſano
1. Podobno
X.K. mnie-
mał, iżby nikt
błędu iego o-
bacżyć nie
miał iż to prze
ćiw bestiey pi
ſał

31:
ieſt: dwie záraz rzecży wſtępuią do ſercá mego. Iedná że ták my=
32:
ślić muſzę/ Iż to I.M.X.K. ſerce ſwe/ ięzyk/ vſtá/ wárgi y pio=
33:
ro záoſtrzył y nárychtował/ przećiw beſtyey dźikiey/ przećiw nie
34:
moćie/ kleſze/ y mieſzáńcowi Sląſkiemu/ Cżeſkiemu/ y Cygáń=
35:
ſkiemu: przetoż podobno ex tam forti imaginatione, zá ták potę=
36:
żnym/ mowię vmyſłu ſwego náſádzeniem przećiw beſtyey/ ták
ſię dále=


strona: 127

ná Wędzidło K.X.P.127
1:
ſię dálece ſercem ſwym y piorem vnioſł/ że mu ſię zdáło/ iż wſzędy
2:
około nieo beſtye ſtoią: á iż do nich ſámych to piſmo przyść miáło:
3:
á iż ſię w tym żaden z nich pocżuć y obacżyć nie miał. Druga/ mu=
2. Zeby ie-
go Kátholi-
kow doświád
cżáć nie mia-
no.

4:
śiał też podobno ták mniemáć/ iżby káżdy záraz temu miał oślep
5:
wiárę dáć/ rzecży tey nie doświádcżáiąc/ áni ſię o tym bádáiąc/
6:
co to zá Kátholikowie byli/ ktorzy ták bezbożnie y iádowićie o
7:
ſłowie Bożym (iáko wſpomináć racży) mowić y piſáć śmieli: że=
8:
by to/ ná nim ſámym przeſtawáć: y do niego ſię ſámego vćiekáć/
9:
y nim wſzytkiego dowodźić/ miáło być piaſzcżyſtym fundámen=
10:
tem y rzeſzotem ſzátáńſkim. Ale ſię pewnie ná tym bárzo omylił:
11:
iáko tego (dali mu to tylko Bog z łáſki ſwey) potym będźie
12:
mogł od wielu ich doznáć/ iż ſię w tym pocżuią: y iádu ſię ták zá
13:
ráźliwego co rychley y pilniey wyſtrzegáć będą. A to y ia ſam kle
14:
chą y beſtyą/ wedle ſądu X.K. będąc/ trochem ſię też w tym po=
15:
cżuł: á coż inſzy nád mię bácżnieyſzy y vcżeńſzy ludźie? Y może I.
16:
M. temu wierzyć/ iż tymi ſłowy ſwymi nie ládá iáko mię wzbu=
Nie podobna
áby X.K.
miał co ſzcże-
rze w nabożeń
stwie cżynić,
y co słowu Bo
żemu wie-
rzyć.

17:
dźił/ ku pilnieyſzemu w rzecż tę wglądániu y w niey rozmyślá=
18:
niu. Ze z iedney ſtrony muśiałem o tym zwątpić/ żeby to I.M.
19:
y z ſwoimi Kátholikámi miał ſzcżerze cżynić co w ſwym nabożen
20:
ſtwie cżyni (vcżąc też rzkomo ſłowá Bożego) ábo kęs iáki temu
21:
ſłowu Bożemu wierzyć/ y ono w vcżćiwośći iákiey mieć: gdy ie
22:
więc ono przez ſkorę/ á pod cżás y ták ná kártách piſáne ábo dru
23:
kowáne cáłuie: y inſzym cáłowáć dáie. Bo to v mnie niepodo=
24:
bna ieſliby to ſzcżerze cżynił/ żeby ták o nim mowić y piſáć miał: á
25:
ieſzcże przed K.I.M. y przed wſzytkim świátem. A z drugiey/
26:
y tom muśiał pomyśláć: iż mnie iuż prożno co pocżynáć z ſłowá
Prożno z tym
z słowá Boże-
go gádáć: kto
słowo Boże
rzeſzotem ſzá
táńſkim zo-
wie.

27:
Bożego co z tákim o Bogu/ o Chriſtuśie/ o zbáwieniu mowić
28:
y piſáć: gdy on ták grubie y ſprośnie o tym ſłowie Bożym trzy=
29:
ma: bo to niepodobna/ áby mu iuż miał dáć wiárę/ by mu ie też
30:
y Anioł z niebá mowił y piſał/ á nie ia lichotá od I.M. beſtyą
31:
niemą oſądzony. Przetom też vmyſł moy odmienił/ że nie ták áni
32:
tym porządkiem/ iákom miał był wolą/ ná wſzytko I.M. prze
33:
ćiw mnie piſánie odpowiedáć będę/ ále tylko ſummam rei, to ieſt
34:
rzecż ſámę całkiem/ gdy do tego przyidźie pokażę/ ſproſność
35:
fałſzywey náuki iego pierwey pokazawſzy. A ſłowo Boże od tá=
36:
kiey hániebney niezbożnośći/ dla drugich oſwobodźiwſzy. Abo=
wiem


strona: 128

Wtore kśiążki Odpowiedzi/128.
1:
wiem iż X.K. powiedźieć to racżył że iego Kátholicy fundáment
2:
ten budowáć ſię ná ſámym ſłowie Bożym/ okázowáli być fał=
3:
ſzywym: tedy mię do tego práwie iákoby gwałtem przyćiſnął/
4:
żem też w te Kátholiki nowe/ wględáć muśiał/ y w onym ſię przy
5:
pátrowáć. Y znam to/ iż ták ieſt/ że ſię też tákże iáko y X.K. ná
6:
ſłowo Boże gniewáią/ y ono ták hańbią: y bacżę też to iż ſię z nich
7:
tego X.K. nápił. Lecż záś pátrząc w to z iedney ſtrony/ iż to In-
8:
definite, ták zgołá nie miánuiąc żadnego powiedźiał: Náſzy Ká=
9:
tholicy: A z drugiey pámiętáiąc też ná to/ co piſze twierdząc f iiij.
10:
żeby Papieżowie w iednákiey á zgodney wierze nád wſzem krze=
11:
śćijáńſtwem byli: á ieſzcże/ y to też k temu przyłożywſzy/ że nie
12:
tylko tych nie dawno wznieconych Kátholikami ſwymi X.K.
13:
zowie/ áni ſámych ku podporze rzecży ſwey vżywa: ále y inſzych
14:
ſtárſzych: tedym ia też y w ſtárych Kátholikow y Papieżow pi=
Zá pobudką
X.K. muśia
łem w stáre
Kátholiki w-
glądáć y nimi
tych nowych
probowáć.

15:
ſmá wględáć muśiał: y z nichem ſię też tego pilnie wywiádo=
16:
wał: ieſliż też oni tákże o ſłowie Bożym/ o piśmiech ś. trzymáli
17:
zle y niezbożnie/ iáko teraźnieyſzy trzymáią/ z ktorymi ſię X.K.
18:
zgadza: y ieſli też ći teráźnieyſzy papieżowie z onymi ſtárymi iedná
19:
ką wiárę w tey też mierze mieli. Ale widzę iż ták ſą dálecy od śie
20:
bie/ iáko dálekie ſą ty látá náſze od onych/ ktore iuż przed tyśią
21:
cem lat minęły: á wroćić ſię nie mogą: gdyż y dniá wcżoráyſzego
22:
żaden nigdy názad nie wroći. Przetoż iuż tu (ácżkolwiek ſię ia do
23:
ludźi nie przywięzuię/ áni świádectwá ich/ z świádectwy ſłowá
Choćiaż iá nie
ſádzę ſię ná
ludziach ále
ná ſámym sło
wie Bożym.

24:
Bożego rownam: iákom to y w pierwſzych kśiążkách dał znáć)
25:
będę też o tym ſłowie Bożym/ onych ſtárych zdánia/ wyroki/
26:
y świádectwá przypominał: áby ſię to pokazáło/ iż oni ſtárzy w
27:
tey mierze nie byli ták niezbożni/ iáko ſą ći do ktorych ſię odzy=
28:
wa y ná ktorych X.K. przeſtawa. Druga/ áby ſię wżdy y niekto
29:
rzy z tych záwiedźionych y omamionych ludźi/ ktorym ſłowo Bo
30:
że we złe podeyźrzenie ieſt od nowych zwodźićielow przywiedźio
31:
ne/ obacżyć/ y vpámiętáć/ y náwroćić mogli: żeby iż ná potym
32:
opuśćiwſzy y porzućiwſzy te obłędliwe Kátholiki/ iáko wodze
33:
ślepe/ do ſámego iednego náucżyćielá/ wodzá y Hetmáná wiá=
34:
ry/ wyznánia y zbáwienia przyſtáli: á ná nim przeſtawáiąc z vſt
35:
iego náuk prawdźiwych/ y żywot wiecżny w ſobie máiących ſłu=
36:
cháli: y od niego ſámego po Bogu/ wyrozumienia piſmá ś. z pil
nośćią


strona: 129

ná Wędzidło X.K.P.129
1:
nośćią y wiárą prośić záwżdy nie zániechawáli. Iuż tedy co ſtá=
2:
rzy o ſłowie Bożym trzymáli ſłuchaymy.
3:
KA P. 5. Iż ſię o tym teraz mowić ma co ſtárzy o Bożym
Z stárych Pá
treſow, zacno
śći słowá Bo-
żego pokazá-
nie.

4:
ſłowie piſánym trzymáli: tedy to vcżynię nie wſpomináiąc wſzyt=
5:
ich/ áni wypiſuiąc o tych ich wſzytkich ſentenciy/ wyrokow y
6:
świádectw: boby z nich ſámych/ gdyby ſię wſzytki piſáć tu miáły/
7:
iáko ich wiele ieſt/ muśiáły być kśięgi nie máłe: ále tylko niekto
8:
re z nich co krotſze y poſpolitſze położę: áby ſię to tylko znáć dá=
9:
ło/ iż tá niezbożność w nich nie byłá/ ktora ſię teraz w tych now
10:
ſzych pokázuie: choćiaż ſię ći teráźnieyſzy nowi onymi zákłádáią
11:
y ſwoimi ie názywáią. Acżkolwiek ták ſą od nich dálecy y ták z ni
12:
mi máło nie we wſzytkim niezgodni/ iáko niepogodna ćiemność
13:
wiecżorna/ á záránne pogodne świtánie. Gdyż oni bez piſmá ś.
14:
nic ſtánowić nie chćieli/ choćiaż wiele nie rozumieli: y do ſámego
15:
ſię záwżdy odzywáli: á ći temu wſzytkiemu w breẃ. V nich to
16:
przedtym byli heretycy/ ktorzy piſmu ś. nie wierzyli/ ábo poſłu=
17:
ſzni nie byli: iáko piſze Ireneus lib. 3. cap. 2. fol. 138. á v tych záś ći
18:
ſą nie tylko heretykámi/ ále niewiedźieć cżym: iż ſię ná ſámym
19:
ſłowie Bożym funduią: ktore ieſt v tych fundámentem wſzego
20:
kácerſtwá przez ſzátáná záłożonym y rzeſzotem ſzátáńſkim: iáko
21:
ſię przedtym pokazáło. Iż tedy ći teráźnieyſzy/ nie tylko ſię z Bo
22:
giem/ gárdząc ſłowem iego: ále y z onymi ſtárymi nie zgadzáią:
23:
z tąd to iuż káżdy pozna/ iż wżdy oni o ſłowie Bożym/ iáko ſię
24:
wedle Bogá godźiło/ mowili: doſkonáłość mu przypiſuiąc á nie
25:
ták iáko X.K. mowi. Iáko to cżyni Ireneus (lib. 2. cap. 42. fol.
26:
116.) ták piſząc. A ieſliż też w piśmiech nie możemy wſzytkiego/
Ireneuſz.

27:
o co ſię pytáią/ náleść rozwiązánia: iednák inſzeo Bogá/ oprocż
28:
tego ktory ieſt á mowi to o iednym ſámym Bogu oycu, ktorego tákim być,
29:
Christus wyznawał, iáko przedtym y potym piſze w teyże cap. ſzukáć nie
30:
mamy. Boć to wielka niezbożność ieſt. A wierzyć w tym ma=
Niech w to
weyzrzy Pa-
pież, iż nie on
áni kośćioł ie
go iest filarem
Zborowym,
ále Ewánieli-
um.

31:
my Bogu/ ktory nas vcżynił: To dobrze wiedząc/ iż doſkonáłe
32:
ſą piſmá: przeto iż od ſłowá Bożego y duchá iego ſą powiedźiá=
33:
ne. ꝛc. Boć pewnie bez ſłowá Bożego/ nie może być nic dobre=
34:
go: nie może być zbor ábo mowiąc po Papiesku, kośćioł. Gdyż zbo=
35:
rowym filarem y vtwierdzeniem ieſt Ewánielium y duch żywo=
36:
tá/ iáko tenże piſze lib. 3. cap. 11. fol. 156. A ieſt nie pod iákim od lu
rdźi zmy=


strona: 130

Wtore kśiążki Odpowiedzi/130.
1:
dźi zmyślonym podobieńſtwem/ ábo iákim trudnym y záwikłá=
2:
nym wyrozumieniem temu to zborowi/ o tych rzecżách ktore ſię
3:
ku zbáwieniu śćiągáią/ o iedynym y prawdźiwym Bogu Oycu
4:
páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá podáná náuká tá Ewánieliey ś.
5:
ále prawdźiwie: ſzcżerze y iáśnie: żeby to y prośći mogli rozumieć/
6:
y ná nim ſię iáko ná mocnym y gruntownym fundámenćie/ kto=
7:
ry záwżdy heretycy odrzucáli/ á ſobie inſzy zákłádáli/ y Bogá ſo=
8:
bie inſzego oprocż iedynego/ ktorego Prorocy/ Chriſtus/ y Apo
9:
ſztołowie opowiedáli/ zmyśláli: otoż y o tym naydźie ieſzcże y to
10:
pokazánie rzecży tey/ v tegoż Ireneuſzá/ ták nápiſano lib. 2. cap.
11:
46. fol. 115. Gdźie po inſzych wywodách o iedynym Bogu oycu y
12:
o iedynym Iezuśie Chriſtuśie ſynu Bożym/ ktorego nam piſmá
13:
"ś. oznaymuią: ták mowi: Gdyż tedy wſzytki piſmá y Prorockiey
14:
"Ewánielitſkie ná iáwiu/ y bez wątpliwośći/ y tákże też od wſzyt
15:
"kich mogą być ſlucháne (choćiaż nie wſzyſcy wierzą iednego y ſá=
16:
,,mego Bogá ku wyłącżeniu inſzych) to nam opowiedáią o Bo=
17:
"gu iż on wſzytki rzecży ſpráwił przez ſłowo ſwoie widźiáne y nie
18:
,,widźiáne/ choćiaż niebieſkie/ choćiaż źiemſkie/ choćiaż wodne/
19:
,,choćiaż podźiemne/ iákoſmy okazáli z ſámych ſłow piſm ś. ꝛc. A
20:
więcże to nie ieſt przydáie potym ná mocney opoce/ y ná dużey/ y ná
21:
iáwiu poſtáwioney/ toć nie ná piaſzcżyſtym y ná rzeſzoćie ſzátáńſkim
22:
iákoX.K.piſze budowáć dom ſwoy/ ále ná niepewną rozſypáne
23:
go piáſku iáko toX.K.twierdzi z ktorego łácne przychodźi pod=
24:
wrocenie tákiego budowánia. Y przydáie potym/ ku zámknie=
25:
niu pewnośći dowodow z piſmá ś. káp. 47. ták mowiąc. Má=
26:
iąc tedy ſámę prawdę zá regułę ábo wzor: y ná iáwią wyſtáwio=
27:
ne o Bogu świádectwo: nie mamy odchyláiąc ſię przez pytánia
28:
ku tym y owym wywodom/ wyrzucáć pewney y prawdźiwey o
29:
Bogu znáiomośći. Gdyż okázowánia ktore ſą w piśmiech (mo=
Notá, toć też
nie z Loiki Po
gáńſkiey z kto
rey ſię X.K.
chłubi.

30:
wi potym lib. 3. cap. 12. fol. 165.) nie mogą być okazáne iedno z ſá
31:
mych piſm ś. Tym tedy ſámym piſmem ś. my z inſzymi pobożny
32:
mi wierzymy/ y ná nich ſámych fundáment wiáry náſzey zákłáda
33:
my/ á nie ták iáko cżynią Heretycy/ ktorzy (wedle tegoż Irene
34:
uſzá lib. 3. cap. 2. fol. 138.) gdy z piſmá ſtrofowáni bywáią/ tedy
Heretycy ſą
ktorzy ſię ná
piſmo oborzá
ią.

35:
ſię ná piſmo oburzáią: iákoby nie miáło być wárowne: iákoby nie
36:
dobre: á iż ſię w nich ták y owák rzecży podawáćby miáły: á iżby
z nich


strona: 131

ná Wędzidło X.K.P.131.
1:
z nich nie mogł żaden náleść prawdy/ ktoryby niewiedźiał o po=
2:
dániu/ ábo o vſtáwách ludzkich ꝛc. Iáko to teraz Kátholicy cży
3:
nią/ ktorzy piſmu ś. bez vſtaw kośćielnych niechcą nic wierzyć:
4:
á k temu y inſzym też wierzyć zákázuią. Chcąc tym ſpoſobem błę
5:
dy ſwe y wymyſły w ludźi wſzrobowáć: á ſłowo Boże w ohydze=
6:
nie y zniſzcżenie przywieść. Gdyż/ iáko ſię w pierwſzych kśiąż=
7:
kách pokázowáło/ ſtárzy oni Pátreſowie/ nie cży inſzym prze=
8:
ćiw Heretykom walcżyć ſwym rádźili/ iedno piſmy oboiego przy
9:
mierza/ iáko miecżem oboiętnym y oſtrym. Ale co też o ſłowie
10:
Bożym/ y inſzy mowią pátrzaymy. A zwłaſzcżá v Iuſtyná/ co ſię
Iustin.

11:
dotycże tego ktore ieſt iego właſne piſánie/ obacży to káżdy z nie
12:
go/ iż choćiaż był Filozof/ przedśię ná piſmo ś. záwżdy ſię oglą=
13:
dał: á zwłaſzcżá gdy z Zydem Tryfonem rozmawia: ktory iż też
14:
piſmo ś. zá ſobą przywodźił/ y onym ſię też bronił/ ále wedle Iu
15:
ſtyná/ nie dobrze go rozumieiąc/ y Iuſtynowym ſię wywodom
16:
dźiwuiąc/ przetoż mu to Iuſtyn między inſzymi rzecżámi y iego
17:
towárzyſzom mowi/ fol. 126. Putatiś ne amici, vos poſse ſcripturas in-
18:
telligere, niſi volonte illo qui dat intelligendi gratiam? to twierdząc y te
19:
go dowodząc iż piſmo ś. od żadnego nie może być rozumiáne o
20:
procż oſobliwego dáru Bożeo. A ták też piſmu ſámemu vfáiąc/ o
21:
nym ſámym rzecży ſwey dowodźił/ y nim vſtáwy y wymyſły ludz=
22:
kie borzył: á nie opák: iáko Kátholicy Rzymſcy teráźnieyſzy cży=
23:
nią: choćiaż ći też y ſam w wielu błądźił. Tákże Cypryan piſząc
Cyprian.

24:
ad Cæcilium Epist. lib. 2. Epist. 3. fol. 40. záſtáwuiąc ſię o vſtáwę
25:
Páńſką/ przećiw nowo bez ſłowá Bożego/ Ceremoniiey wnie=
26:
śioney/ z ſtrony wody ktorey przy wiecżerzy Páńſkiey vżywano:
27:
zowie tych duchownymi złodźieymi y cudzołożnikámi/ ktorzy wy
28:
wrácáli roſkazánia Boże: gdźie potym ták mowi: Ieſliſmy Ofiá
29:
rownikámi Bożymi y Chriſtuſowymi/ kogoż więcey nád Bogá
30:
y Chriſtuſá náśládowáć mamy. Gdyż on w Ewánieliey mowi/
31:
Iam ieſt świátłość świátá ꝛc. A potym przydáie. Ieſliż tedy w
32:
Chriſtuſowym świetle chodźić chcemy/ od roſkazania iego y ná
33:
pominánia nie odſtępuymy. A ná inſzym mieyſcu (Serm. 5. de la-
34:
pſis fol. 154.) Roſkázuiąć co cżynić męcżennicy? iákoby też teraz
35:
mogł mowić kto: roskázuiąć to Kátholicy? Ieſli co ſpráwiedliwego/
36:
ieſli ſłuſznego/ ieſli nie przećiw ſámemu pánu/ tedy to ma być cży
r 2niono


strona: 132

Wtore kśiążki Odpowiedzi/132
1:
niono od Ofiárowniká páńſkiego: ieſliby w poſłuſznym powolne
2:
y łatwie przyzwolenie/ á w roſkázuiącym nabożne było pomiár=
3:
kowánie. Roſkázuiąć co cżynić męcżennicy? Lecż ieſli tego nie=
4:
máſz w zakonie páńſkim nápiſánego co oni roſkázuią/ tedy pier=
5:
wey potrzebá wiedźieć iż im to ieſt od máieſtatu Bożego po=
6:
zwolono/ toż dopiero cżynić co roſkázuią. Abowiem nie záraz ro
7:
zumieć mamy od Bożego máieſtatu to być pozwolono/ co nam
8:
ludźie obiecuią. ꝛc. A in expoſitione ſymboli fol. 163. wylicżywſzy
9:
kśięgi właſne y prawdźiwe/ ſtárego y nowego Teſtámentu/ kto
10:
re ſą od przodkow náſzych ſkoro po cżáśiech Apoſztolſkich przy=
11:
ięte/ ták piſze. Zdáło mi ſię zá ſłuſzną/ to co od oycow ieſt nam
12:
podano ná tym mieyſcu náznácżyć/ dla wpráwienia ábo náuki
13:
tych/ ktorzy pocżątki wiáry przyimuią: áby wiedźieli z ktorych
14:
źrzodeł ſłowá Bożego cżerpáć máią kubki. Bo iáko niektorzy
15:
máią/ de libris veteris et noui Testamenti ſłowá iego/ ták mowi o
16:
ſtárym y nowym Teſtámenćie. Ty kśięgi y w licżbie y w zacno=
17:
śći ſą doſkonáłe y cáłe/ z ktorymi nie ma być nic rownano. Bo
18:
cokolwiekby procż tych było/ między ty święte y Boſkie nie ma
19:
być przyimowano ꝛc. Otoż y z tąd znáć/ iáko oni ſtárzy o ſłowie
20:
Bożym trzymáli: y iáko dálecy byli od niezbożnośći tych X.K.
21:
Kátholikow: ktorych on wſpomina/ y z ktorymi oto obronę ſá=
22:
mego ſłowá Bożego/ rzeſzotem ſzátáńſkim/ bez Bożey boiáźni
23:
názywa. Co gdyby przyſzło ná rozſądek onych ſtárych/ zárazby
Wedle wyro-
ku stárych pá
treſow terá-
znieyſzy Ká-
tholicy ſą He
retycy.

24:
iego ty Kátholiki Heretykami oſądźili/ ktorzy iż ſłowem Bo=
25:
żym/ cżárow ſwych/ guſłow y kuglarſtw bezbożnych obronić nie
26:
mogą: bo im ieſt wſzędy ná odpor: przetoż ſłowo Boże hydząc/
27:
lżąc y tłumiąc/ ná wywody ſię Filozowſkie zdobywáią: pod pła
28:
ſzcżykiem kośćiołá powſzechnego. Ale gdy tym odeymieſz to co z
29:
pogány iednáko rozumieią/ á przywiedźieſz ie do tego/ żeby z pi=
30:
ſmá ś. ná wſzytko odpowiedáli: porzućiwſzy wykręty pogańſkich
31:
Filozofow/ doznaſz tego iż ći ſię nieoſtoią. Iáko to krotkimi
32:
ſłowy Tertulian ſtáry wyraźił/ ták mowiąc/ ná iednym mieyſcu:
Tertulian.

33:
Vtantur hæretici omnes ſcripturis eius cuius vtuntur mundo &c. De car
34:
ne Christi fol. 25. A ná drugim. De reſurrectione carnis fol. 47 ták:
35:
Aufer denique hæreticis, quæ cum Ethnicis sapiunt, vt de ſcripturis folis
36:
quæstiones ſuas ſistant, & stare non poterunt &c. A ná inſzym ieſzcże
mieyſcu


strona: 133

ná Wędzidło X.K.P.133
1:
mieyſcu. De præſcriptionibus aduerſus Hereticos fol. 97. dáie teo przy
2:
cżynę: vkázuiąc/ iż ſię nam nie godźi nic przydawáć wedle zdánia
3:
náſzego: máiąc Apoſztoły Páńſkie powodem: ktorzy też nic ſwe
4:
go nie przydawáli: ále wiernie narodom to co od Páná wźięli
5:
podawáli/ ꝛc. Iákoż to pewna/ gdyby Papieżnicy ná ſámym pi=
6:
śmie ś. ktore ieſt ſłowo Boże przeſtawáli: ták iáko świátá iego
7:
vżywáią/ y ná nim iákoś bárzo vżywáiąc go przeſtawáią: bo im
8:
też ſłuży: y ſámegoby tylko ſłowá Bożeo w ſpráwách y gadkách
9:
ſwych vżywáli: nigdyby ſię z ſwoim nabożeńſtwem/ Bogu ob=
10:
mierzłym/ á ſłowu Bożemu przećwinym/ nie oſtáli. Ale ich tru=
11:
dno w ten Sák wpędźić: nátychmiaſtby śiedli: y wcżáſow ſwo=
12:
ich y doſtátkow y kuchen prętkoby poſtradáli. Gdyby/ mowię/
13:
z Hiláryuſzem też dobrym ſumnieniem/ ſzcżerze y prawdźiwie/ mo
Hilarius.

14:
wić y ſkutkiem to pokazáć mogli: Quae libro legis non continentur, ea
15:
nec noſse debemus. In Pſal. 132. fol. 673. Co on powiedźiał/ przypo=
16:
mniawſzy ex apocriphis baykę iákąś/ ktorą tam odrzuca iż iey w
17:
ſłowie Bożym nie máſz. Vkázuiąc to/ iż wierny: nierzkąc/ żeby ſię
18:
páráć miał tym cżego w piśmie ś nie máſz/ ále że o tym wiedźieć
19:
nie ma. Iáko my z łáſki Bożey o wymyſłách Antychryſtowych y
20:
X.K. Kátholikow wiedźieć niechcemy: w ſamym ſię ſłowie Bo
21:
żym ćwicżąc y w ſámym kocháiąc. A o wyrozumienie ieo od Bo
22:
gá/ y od Chriſtuſá/ pilnuiąc pobożnośći/ vprzeymie ſię ſtáramy.
23:
Wiedząc y to/ co Athánázy De humanitate verbi piſząc fol. 73. po=
Athánázy.

24:
wiedźiał/ iż do wyrozumienia zmyſłu piſmá ś. potrzebá żywotá
25:
cnotliwego/ vmyſłu cżyſtego/ y mowy ktora ieſt wedle Chriſtu=
26:
ſá/ áby vmyſł/ śćieſzką iego chodzący/ mogł tego doſtáć cżego
27:
żąda: ile potrzebá ludzkiemu przyrodzeniu rozumieć rzecży Bo=
28:
ſkie. Gdyż y ten Athánázy/ ácżkolwiek wiele piſał/ á więcey Fi=
29:
lozowſkiego niż Theoloickiego: choćiaż ſię zá tákiego miał/ iż
30:
ſłowo Boże tylko mowić chćiał: y choćiaż ſię też ná inſzych piſmá
31:
oglądał: przedśię ſłowu Bożemu to świádectwo/ záraz ná pier
32:
wſzym wſtępie piſánia ſwego contra idola fol. 1. wydał: Iż ono ſá=
33:
mo z nádchnienia Bożeo podáne będąc/ doſtátecżne ieſt ku oka=
34:
zániu prawdy. A tego wżdy nigdy nie rzekł/ żeby miáło być pia=
35:
ſzcżyſtym fundámentem y rzeſzotem ſzátáńſkim: iáko teraz mo=
36:
wią/ y nie tuſzę/ áby ſię w to/ zá táką dumą ſwą/ wdáć mieli/
r 3gdyby


strona: 134

Wtore kśiążki Odpowiedzi/134
1:
gdyby miáło przyść do iákiey porządney z námi rozmowy/ żeby
2:
ná to zezwolili/ ná co zezwalał Grzegorz Biſkup/ Nyſzeńſki/
Grzegorz Ny
ſzeńſki.

3:
brát Bázyliuſzow/ odrzućiwſzy/ y ſwoy y tych z ktorymi wiodł
4:
przą/ zwycżay: áby ſámo Boſkie piſmo z duchá ś. podáne/ było
5:
rozeznawcą ktoryby przą rozwadzał/ á iżby zátym wyrok ſwoy
6:
wydał przy ktorymby ſentencye były zgodnieyſze z ſłowem Bo=
7:
żym. Ad Eustachium de s. Trinit. fol. 113.
8:
Boć iednák niech ſię iáko kto chce wierći: y ná ſwoy ſię ro=
9:
zum y vmieiętność niech iáko chce ſpuſzcża: y dowćipowi y roz=
10:
ſądkowi ſwemu niech vfa: przedśię to muśi być prawdá/ co Chri
11:
zoſtom powiedźiáł (Humanæ rationes & ſententiæ ſunt incertae &
12:
imbecilles. Tom. 3. Col. 32. A In cap. 1. Ioan.) Iż ludzkie zdánia y wy=
Chrizostom.

13:
wody ſą niepewne y ſłábe: á ſłowo záś BOże ábo piſmo ś. ieſt
14:
gruntowne y pewne: ktorego ten ieſt koniec/ ábo przedśięwźię=
15:
ćie/ áby nie opuſzcżáiąc nic potrzebnego (iáko tenże mowi in cap.
16:
9. Gen. Hom. 29. col. 236. Tom. 1.) prawdy nas vcżyło Gdyż ono
17:
ieſt (iáko támże z pocżątku tegoż kazánia Col. 230. mowi/ vpo=
18:
mináiąc wſzytkich ku pilnemu ſłowá Bożego cżytániu: á nie ták
19:
iáko teraz cżynią nowi Kátholicy/ zákázuiąc poſpolſtwu piſmá
20:
ś. cżytáć.) duchownym pokármem toć nie rzeſzotem ſzátáńſkim kto
21:
re duſzę cżyni mocną/ y ſtátecżnieyſzą/ y mędrſzą: nie dopuſzcżá=
22:
iąc tego áby od nikcżemnych myśli miáłá być poimána: ále vcży
23:
niwſzy ią lekką y ſkrzydlátą/ áż do niebá ią przenaſza ꝛc. Gdyż o
24:
no ieſt źrzodłem vſtáwicżnie ćiekącym/ á nigdy nie vſtáwáią-
25:
cym: iáko tenże mowi De fide Annæ. hom. 5. Col. 599. b. Tom. 1.
26:
Gdyż piſmo ś. nie przyſzło do nas od ſług/ ále od Páná Bogá
27:
wſzytkich/ dla cżeo też Apoſztoł mowi: Ieſliby wam kto opowie=
28:
dał co/ procż tego coſmy wam opowiedali/ niech będźie przeklę
29:
ty: Tenże tom. 4. Col. 894. In cap. 1. ad Galat. Ale iżby długo było
30:
przypomináć/ tylko to/ co tenże o ſłowie Bożym piſze: przetoż
31:
go iuż zániecham/ á inſzych też zdánia nákrotce dotknę.
32:
Cokolwiek Origenes piſząc ná Ezáiaſzá y Ieremiaſzá/ y gdźie
Origenes.

33:
indźiey o tym mowi/ ſpomináć nie będę: tylkoż to rzekę/ iż on pi
34:
ſząc Tom. 2. fol. 578 ná cap. 3Rzymianlib. 3. Wyſtáwia nam ná
35:
przykład Páwłá/ rzecży ſwey piſmy ś. dowodzącego/ vkázuiąc
36:
to z niego/ iż ſię y nam ták godźi ábyſmy do ludu nie mowili/ co
by ſię


strona: 135

ná Wędzidło K.X.P.135
1:
by ſię nam zdáło/ ále to tylko coby Bożymi świádectwy było ob
2:
wárowano. Gdyż to iáwna wedle Theofiláktá ( Ad Rom. 16. fol.
3:
483.) iż kto co nád poſtánowienie Apoſztolſkie wnośi/ nie co in=
Theofilaktus.

4:
ſzego wnośi iedno rozruchy/ zgorſzenia/ y heretyctwá. Ponieważ
5:
piſmá (iáko mowi in Ioan. 10. fol. 345.) ſą drzwiámi przez ktore
6:
do Bogá wchodźimy toć też nie rzeſzoto ſzátáńſkie iákoX.K.piſze
7:
ktore Wilkom wchodźić nie dopuſzcáią. Abowiem hámuią he=
8:
retyki/ ábyſmy byli beśpiecżnymi: y ze wſzytkiego pocżet cży=
9:
nią/ z cżegobyſmy chćieli. A ták to złodźiey ieſt/ ktory nie przez
10:
piſmá wchodźi do owcżárniey owiec: y tákże przez nie bywa poi=
11:
man. Ale wchodźi inędy/ to ieſt gotuie ſobie inſzą y niezwycżáyną
12:
drogę/ ꝛc. Iáko teraz ći Kátholicy cżynią co ſię ná ſłowo Boże
13:
gniewáiąc/ á plotki ſwego kośćiołá wyſzynkowáć vśiłuiąc/ pia
14:
ſzcżyſtym fundámentem ſłowo Boże názywáiąc. Gdyżby wedle
15:
Ignácyuſá (Epistola 9. ad Antiochenſes) mieli/ ſtrzegąc ſię złych
Ignacius.

16:
heretyctw ktorych pełna ieſt KátolikowX.K.náuka pilnowáć náu=
17:
ki Apoſtolſkiey/ wierząc zakonowi y prorokom. Bo to pewna
Ambrozyus.

18:
wedle Ambrożego (In 1. Cor. 4. Tom. 5. 254.) Iż cokolwiek nie
19:
ieſt przez Apoſztoły podano/ pełno ieſt niezbożnośći. Scriptura e-
20:
nim diuina (vt idem ait in Exameron lib. 1. cap. 8. fol. 12. ſalutem ſug
21:
gerit, vitæ odorem fragrat, vt ſuauitatem legens capias, non præcipicij di-
22:
ſcrimen incurras. Ponieważ tedy piſmo ś. do zbáwienia ieſt pobud
23:
ká/ y wonia do żywotá/ y lekárſtwem zdrowie cżytelnikowi ie=
24:
go przynoſzącym: á iákoż może być rzeſzotem ſzátáńſkim/ ábo fun
25:
dámentem piaſzcżyſtym? Ponieważ ieſt vita, cibusque animæ, ży=
Dioniſius
Carthus.

26:
wotem mowię y pokármem duſze/ iáko piſze Dioniſius Carthuſia-
27:
nus: (in Lucam cap. 11. Articulo 30. fol. 202.) A iákoż może być na=
28:
cżyniem oneo ktory ieſt od pocżątku kłamcą? Ale cobym ſię dłu
29:
go báwić miał/ przypomináiąc ieſzcże iáko o tym wiele nápiſał
30:
Auguſtyn y Hieronim: oto nie tylko do ich właſnych kśiąg káż
Augustin.
Hieronim.
Gracyan.

31:
dego odſyłam: ále náwet do Grácyaná/ ktory ich ſentencye nie=
32:
ktore kłádźie Dist. 9. Noli meis. Item, Negare non poſsum. Item, Ego ſo
33:
lis eis &c. Item Dist. 8. vbi penitus omnis conſuetudo, quæ ex verbi Dei
34:
claris testimonijs non habet originem et authoritatem repudiatur. Item,
35:
Dist. 10. Lege Imperatorum. Item, Non licet. Gdźie Papież Symmá=
36:
chus/ ná ſzoſtym Synodźie ten dekret vcżynił. Iż ſię nie godźi
Ceſárzowi/


strona: 136

Wtore kśiążki Odpowiedzi/136
1:
Ceſárzowi/ áni żadnemu co ſię ma zá nabożnego/ ważyć cżego
2:
przećiw roſkazániu Bożemu: áni co cżynić coby ſię ſprzećiwiáło
3:
Ewánieliey/ Prorokom y Apoſtołom. Tákżeć Auguſtyn piſze
4:
Tom.1. col. 708. C. De vera religione cap. 10. Y Tom. 2. Col. 183. B. Epist.
5:
lib. 1. Epist. 48. ad Vincentium. Gdźie zgołá y ſobie ſámemu y in=
6:
ſzym vcżonym: ktorych też tám miánuie: wierzyć nie każe w tym/
7:
coby nie przynośili z piſmá ś. A Hieronim/ nie tylko toż ná wielu
8:
mieyſcách mowi. Ale ieſzcże coś więcey przydáie: gdy y tym kśię
9:
gam ktore w bibliach Apokrifámi názywáią/ wiárę odeymuie:
Y Apokry-
fam stárzy
wiáry dawáć
y nimi dowo-
dźić nie dopu
ſzcżáli.

10:
niechcąc áby nimi kto miał cżego dowodźić/ w ſpráwie zbáwien
11:
ney: procż inſzych prawdźiwych piſm ś. O cżym niech kto chce
12:
cżyta piſmá iego. In epist. ad Ephes. lib. 3. cap. 5. Tom. 9. fol. 232.
13:
236. Item in Proæmio Cant. can. Tom. 7. fol. 109. Item in Eſa. 64. lib.
14:
17. Tom. 5. fol. 240. Item, ad Letam de institut, filiæ Tom. 1. fol. 57. Co
15:
potym Sanctes Pagninus Lucen. (in ſua Iſago, ad literas ſacras cap.15.
16:
16. 17.) ſzyroko wywodźi: do ſámych właſnych y prawdźiwych tyl
Sanctes Pá-
gninus.

17:
ko piſm ś. odſyłáiąc cżytelniká: w ktorych trudnieyſze mieyſcá/
18:
łácnieyſzymi máią być/ wedle Auguſtyná/ wykłádáne. Gdyż pi
Trudne piſmá
łácnieyſzymi
máią być wy
kłádáne.

19:
ſmo ś. ma w ſobie wſzytkę cáłą y doſkonáłą powagę y zupełność/
20:
że iey nikt nie może nic przydáć: bo iey też rozum ludzki nie może
21:
celowáć: choćiaż y náucżeńſzych Biſkupow ábo Doktorow/ ábo
22:
Conciliy. Gdyż ktoby namniey o piſmie ś. wętpić miał/ ten ni=
23:
gdy nie może być w wierze vgruntowány. Bo wiárá żywa y pra
24:
wdźiwa z ſłowá Bożego/ nie z kośćiołá/ nie z oycow/ nie z Con
25:
ciliy pochodźi. Ktoby ią tedy prawdźiwą y gruntowną chćiał
26:
mieć/ temu potrzebá cále ſię ná piſmo ś. ſpuśćić: onemu ſámemu
27:
wierzyć: á wſzytki inſze ludzkie náuki nie z niego płynące/ áni z nie
28:
go prawdźiwe świádectwo biorące/ tákże wſzytki vſtáwy/ wy=
29:
myſły/ wykręty/ wywody/ dowody/ odrzućić. Y ták to v śiebie
30:
przećiw X.K. Kátholikom poſtánowić/ żeby nigdy żadney rze
31:
cży przedśię nie bráć/ ktoraby wyráźliwie w ſłowie Bożym poło
32:
żona nie byłá. Ani ná to dbáć/ co X.K. piſze y co też nápiſał pan
33:
Krzyſtow Wárſzewicki w pierwſzey ſwoiey Orácyiey Láćińſkiey
34:
do I.K.M. tákże ſłowo Boże lżąc/ á Rzymſkiey Kátholiki
35:
obrzydliwe wynálaſki zálecáiąc: owſzem to z tych ták wielu ſtá=
36:
rych Pátreſow świádectw/ niech káżdy obacża/ iáko ſię ſzkárá=
dźie ná tym


strona: 137

ná Wędzidło K.X.P.137.
1:
dźie ná tym myli/ żeby to Lutrowe z Konſtántynem heretyctwo
2:
było/ ná ſámym ſłowie Bożym przeſtawáć: gdyżby tych wſzyt=
3:
kich/ ktorych ſię tu świádectwá przywodźiły/ muśiał pierwey
4:
pan Wárſzewicki heretykámi/ z Moiżeſzem z Proroki/ Chriſtu=
5:
ſem/ Apoſztoły z Ewánieliſty pocżynić/ niżby ku wierzeniu po=
6:
wieśći ſwey/ miał wierne chwalce Boże/ powiaſnką ſwą niepe
7:
wną námowić do tego/ do cżego też X.K. ſłuchácże ſwe przywo
8:
dźi. Przećiw cżemu trzebá ſię káżdemu dobrze vzbroić wiárą/ że=
9:
by z tymi Bożymi nieprzyiaćioły nie mowił o ſłowie Bożym: że=
10:
by to było rzeſzoto ſzátáńſkie/ mowić nápiſano ieſt. Owſzem iáko
Iáko dzie-
ćiom w ſzko-
łách ták wier
nym w Zbo-
rze, textu ſię
vcżyć trzebá

11:
dźiećiom w ſzkołách mowią. Dic textum, ták ſobie záwżdy w ká=
12:
żdey ſpráwie y przy: kázáć text ſłowá Bożego cżytáć/ iáko ieſt
13:
od duchá Bożego podány. Ná to záwżdy pámiętáiąc: żeć y E=
14:
wánieliſtowie y Chriſtus pan/ y Apoſztołowie/ gdy co mowili y
15:
piſáli/ záwżdy ſię do piſmá ś. vćiekáli/ y nim rzecży ſwey dowo=
16:
dźili. Iáko ná przykład káżdy tego doznáć może Máth. 1. ꝟ 22.
17:
gdźie wnet mowi: (opiſawſzy Anielſką mowę nocną do Iozefá/
18:
o brzemieniu małżonki iego) á to ſię wſzytko ſtáło/ áby ſię wypeł
19:
niło co pan powiedźiał przez Proroká Máth. 2. ꝟ. 5. 15. 17. Abo
20:
wiem ták ieſt nápiſano. Ale máło nie w káżdey kápitule ieſt tego
21:
pełno v Ewánieliſtow: y máło nie w káżdym liśćie Apoſztol=
22:
ſkim: tákże y w Dźieiách: tákże w Obiáwieniu. Przetoż też nie bez
23:
przycżyny Pan Chriſtus ſámo ſłowo Boże nam zálecáiąc/ to o
24:
nim z iedney ſtrony powiedźiał/ iż ći ſą ſzcżęśliwi ktorzy go ſłuchá
25:
ią Luk. 11. ꝟ 28. y ſą z Bogá. A z drugiey záś/ iż ktorzy go ſłucháć
26:
niechcą/ ći z Bogá być nie mogą/ iáko mowił do żydow ſłowá
27:
Bożego nie ſłucháiących/ Ian. 8. ꝟ 47. Kto z Bogá ieſt/ ſłow
28:
Bożych ſłuchá: przeto wy nie ſłuchaćie iż z Bogá nie ieſteśćie. Z
29:
ktorych ſłow/ Chriſtá páná łácno káżdy obacżyć może/ co trze=
30:
bá rozumieć o tych X.K. Kátholikách/ ktorzy ták znieważyli
31:
ſłowo Boże/ że nie tylko ſámi wiáry mu nie dáią/ áni ná nim ſá
32:
mym przeſtawáć chcą: ále ie y do inſzych w ohydzenie/ áż do po=
33:
rzucenia iego przywodzą: zowąc ie/ przećiw Bogu/ Chriſtuſo=
34:
wi/ Apoſztołom/ Prorokom/ Ewánieliſtom/ y ſwoim nákoniec
35:
ſtárſzym przodkom/ bez Bożey boiaźni/ y wſtydu ludzkiego/ rze
36:
ſzotem ſzátáńſkim. Zal ſię tego Pánie Boże/ iż do ták śmiáłey y
ſzuchwáłey


strona: 138

Wtore kśiążki Odopowiedzi/138
1:
zuchwáłey niezbożnośći przyſzło/ tym co ſię wikáryimi ſyná twe=
2:
go miłego Iezuſá Chriſtuſá/ y namiáſtkámi Apoſztołow ieo ná=
3:
zywáć y cżynić śmieią. Day pánie Boże wiernym twoim poznáć
4:
ten ich ſmrodliwy gnoy/ áby iy co rychley od śiebie/ z gruntu bu
5:
dowánia zbáwiennego wyrzućili/ y wyſzuflowáli. A oney miłey
6:
á wdźięcżney żywotney wonnośći ſłowá twego świętego/ ktora
7:
wiedźie do żywotá wiecżnego/ przez Iezuſá Chriſtuſá/ áby ſię rzu
8:
ćili pátrząc iáko ſię drugim ſtawa wonią śmiertelną ná śmierć/
9:
á tákby ſię ná niey ſámey przeſtawáiąc/ áż do końcá pomnażáli/
10:
y tobie powinną chwałę záwżdy oddawáli przez Iezuſá Chriſtu
11:
ſá Amen.
12:
KA P. 6. Odrzućiłá ſię iuż tedy ták iáſnymi świádectwy
Rumu wtore
go odrzucenie
to iest złe y
nie właſne pi-
ſmá ś. vżywá
nie.

13:
pierwſza záwádá/ odrzućił gnoy/ odrzućił rum ſzkodliwy ku bu=
14:
dowániu náſzemu: przyſtąpmyż iuż do odrzucánia drugich/ ktore
15:
też ſą ná zawádźie: áby ſię potym zbáwienne budowánie záłożyć
16:
y ſkońcżyć mogło. Zgániwſzy ták hániebnie X.K. piſmo ś. dźi=
17:
wna to że go przedśię vżywa/ y wrzkomo też nim wiáry ſwey do
18:
wodźi/ y nim też prawdę zbáwienną/ ktora/ z dárowánia Boże
19:
go/ przy nas ieſt/ zborzyć vśiłuie. Ale iáko go vżywa: iáko ie wy
20:
kłáda: iáko ſtrofuie: to ſię tu iuż nákrotce pokazáć muśi. Gdyż
21:
też y to/ ieſt iednym rumem y ſproſnym plugáſtwem/ ſłowá Bo
22:
żego gwałtownie naćiągáć: ono odmieniáć: do niego przyda=
23:
wáć/ y od niego też co vymowáć: ábo ieſzcże z nim ludzkie bayki
24:
rownáć: á indźie ie y nád Boże przekłádáć. Co poki ſię też nie od
25:
rumuie/ trudno myślić o porządnym fundámentu zákłádániu.
26:
To tedy pierwſza ieſt zawádá/ iż rzekſzy to iednák/ po zgánieniu
X.K. wiele
obiecuie, ále
máło, iákoby
przystalo, dobrze cżyni.

27:
ſłowá Bożego/ że piſmem ś. rzecży ſwey dowodźić (w Przedmo
28:
wie g iiij. y fol. 6. ꝛc.) chćiał: y nie iednym tylko świádectwem/
29:
ále iż cżáſem miárą obfitą y nátrzęśioną y opływáiącą/ miał ie
30:
przynośić: iednák tego nigdźiey ſtátecżnie/ porządnie/ y przyſtoy
31:
nie nie vcżynił/ chybábych ia dla ſubtylney iego Loiki/ ktoreiem
32:
ſię nie náucżył/ tego widźieć nie mogł. Iákoż nie dźiw/ iż w ták
33:
gęſtym leśie dźiwnych Artykułow: ludzkich świádectw: nieſpo
34:
ſobnych mow/ piſmu ś. niezwycżáynych terminow/ niezgodnych
35:
dowodow y powieśći/ iam tego proſtak vpátrzyć nie mogł. Bo
36:
gdźieby to było/ iż by mi iedno tylko świádectwo piſmá ś. w
ſwym


strona: 139

ná Wędzidło X.K.P.139
1:
ſwym właſnym znácżeniu/ porządnie y prawdźiwie pokazane
2:
było: ktoreby tey rzecży o ktorą prza idźie/ ſłużyło: bez gwałtowneo
3:
náćiągánia ku temu cżemu nie ſłuży: pewnieby tego I.M.
4:
X.K. doznał/ żebym ná nim przeſtał. Ale gmátwáninie/ mieſzá
5:
ninie y Filozowſkim łápácżkam/ nie gotowem k woli/ od praw
6:
dy iáko ſłońce iáſney/ przy ktorey z łáſki Bożey ſtoię/ odſtąpić:
7:
á ná ty też świádectwá ktorych z kśiąg ludzkich wiele nákładł/ y
8:
nimi miáſto obiáśnienia rzecż bárziey zátrudnił/ áni ſię obeyźrzę:
9:
gdyż mię ſámi z nich przednieyſzy/ z teo wypuśćili (iáko ſię w prze
10:
ſzłey káp. pokazáło) żebym im w tym nie wierzył/ coby nie z ſło=
11:
wá Bożego przywodźili: ábo y w tym/ gdyby nie wedle ſłowá
12:
Bożego mowili. Bo iáko Piotr ś. piſze: Kto mowi/ mowić ma
1. Petr. 4.
v 11.

13:
iáko wymowy Boże: nie iáko bayki/ wymyſły/ ſny/ plotki/ y ludz
14:
kie wywroty. Znam ći ia to y wyznawam/ iż I.M. X.K. wſpo
Wſpomina X.
K. piſmo ś.
ále mu ſámnie
wierzy.

15:
mina też podcżás ſłowo Boże/ y znácży káp. ále coż potym/
16:
gdy im ſam nie wierzy: y gdy ie zle przywodźi. Iż mu nie wierzy/
17:
ábo nie vfa/ teo ze dwu przycżyn dochodzę: z iedney/ iż ie piaſzcży
18:
ſtym fundámentem y rzeſzotem ſzátáńſkim názwał. Bo ieſli ták
19:
ieſt/ iáko mowi/ iż ieſt rzeſzotem ſzátáńſkim/ tedy ſłuſznie to rzec
20:
mogę iż mu nie wierzy/ áni go też dobrze vżywa: áni tego ſzcżerze
21:
cżyni cokolwiek cżyni/ ono wſpomináiąc: A ſłuſznie to rzec mo=
22:
gę/ iż mu nic nie wierzy: gdy ie ma zá ſłodycżę y zá rzeſzoto ſzátáń
23:
ſkie: bo ſzátan od pocżątku ieſt kłámcą: y oycem kłamſtwá/ kro
24:
ry w prawdźie nie ſtał. Trudno mu tedy wierzyć/ y nie przyſtoy=
25:
no. Choćiaż tedy piſmá ś. vżywa/ dobrzego vżywáć/ ſzcżerze y
26:
prawdźiwie nie może: ále to ták tylko pro forma ábo kſztał cży
27:
ni. Z drugiey/ iż przywiodſzy kędy ktore świádectwo ſłowá Boże
28:
go/ tedy go ludźmi podpiera: á ieſzcże pomárłymi: á wielą błę=
29:
dow zá żywotá powikłánymi y niezgodnymi. Gdyż ſámo ſłowo
30:
Boże trwa ná wieki: ieſt prawdźiwe/ iáſne/ cżyſte y ták doſkoná
31:
łe/ żemu cżyſtośći y świátłá do prawdy y doſkonáłośći/ ludźiom
32:
przydawáć namniey/ z rozumu ſwego/ Filozofią/ Loiką y dow=
33:
ćipem nie trzebá. Skąd też znáć iż mu ſámemu nie wierzy/ áni
34:
vfa. Bo gdyby to było vſtáłáby tá długa letánia tych piſárzow/
35:
ktorych piſmy chce ozdobić y vtwierdźić rzecż ſwoię złą y niezbo=
36:
żną. Y opák to cżyni: ſłowá Bożeo ludzkimi świádectwy dowo=
ſ 2dząc


strona: 140

Wtore kśiążki Odpowiedzi/140
1:
dząc y onego podpieráiąc: á nie ludzkich/ ieſliby kiedy co k rze=
Ludzkie mo-
wy słowem
Bożym, á nie
słowo Boże
ludzkimi mo-
wámi vtwier
dzáć trzebá.

2:
cży mowili/ ſłowem Bożym: iáko cżynił Chryſtus/ Ewánieliſto=
3:
wie y Apoſztołowie (iáko ſię ná końcu przeſzłey káp. pokazálo) iż
4:
ſkoro co nowego á ludźiom niezwycżáynego powiedźieli/ tedy
5:
záraz piſmo ś. przytocżyli: á thák nim rzecż ſwoię vtwierdźali.
6:
Cżeo y tu potrzebá było X.K. náśládowáć, y ták też rzecży ſwey
7:
dowodźić. Ale wſzytko opák. A iż wżdy wſpomina iáko táko ſło=
8:
wo Boże/ y nim ſię też zákłáda: choćiaż nie ták iáko ſię godźiło:
9:
áni iáko ſámo w ſobie brzmi: iákom wprzod wſpominał: otoż
10:
iuż też to nákrotce pokázowáć będę. A naprzod mowy y terminy
1. Mowy nie
właſne y pi-
ſmu ś. niezná
iome.

11:
niektore pokażę/ ktorych X.K. vżywa: iákie nigdźiey piſmu ś.
12:
nie ſą zwycżáyne: áni nie mogą być obronione/ ktorych pokiby
13:
nie odſtąpił/ nigdy prawdy poznáć nie może: áni tego pokazáć/
14:
iż wierzy ſłowu Bożemu y ma ie zá prawdźiwe. Iáko to gdy ry=
15:
chło z pocżątku kazánia pierwſzego (fol. 2) mowi: Iż ſobie pan
16:
Chriſtus vtyſkuie ná Filipá/ y ná iego ná on cżás błędu rowien=
17:
niki/ przeto iż go przez ták długi cżás dobrze nie poználi: tylko
18:
cżłowiecżeńſtwo zmyślom podległe/ w nim vpátruiąc/ á Bo=
19:
ſtwá w nim zátáionego wiárą nie dośięgáiąc/ ꝛc. A (fol. 217.)
20:
zowie ludzką krewkośćią vtháione boſtwo. Co też cżyni (fol.
21:
102.) ácż ſłowy inſzymi mowiąc: iż páná Chriſtuſowego boſtwá
22:
byli dobrze nie wycżerpnęli. A fol. 253. iákoby ſię popráwuiąc w
Winuie X.K.
Apoſztoły
nieſpráwiedli
wie y ſámego
páná Chriſtu
ſá.

23:
tym y wykłádáiąc ták mowi. Iż niektorzy ták długo z nim mie=
24:
ſzkáiąc/ przedśię go nie ználi z ſtrony boſtwá/ ktorym był iedną
25:
iſtnośćią z oycem. Wnośi tu X.K. tákową ſwoią powieśćią nie
26:
tylko ſłowá nigdy piſmu ś. nieznáiome/ áni zwycżáyne/ y owſzem
27:
przećiw náuce Apoſztolſkiey: Qui loquitur, loquatur vt eloquia Dei:
28:
Bo mowi nie wymowy Boże/ co w Chriſtyáninie nie ma mieć
29:
plácu: á zwłáſzcżá w tym ktory inſzych chce ſłowá Bożego vcżyć:
30:
ále też y rzecż tę ktora ſię prawdźie ſprzećiwia/ zmyſłowi Chriſtu
31:
ſowemu/ y iego inſzym ſłowam. Bo to nie k rzecży/ áby ich z tego
32:
ſtrofowáć miał pan/ iż tego nie rozumieli co przed nimi zátáio=
33:
ne było: Bo áni to ſłowem Bożym/ áni Loiką/ może być poka=
34:
zano y obroniono: żeby ten godźien był ſtrofowánia: y vtyſko=
35:
wánia/ ktory nie rozumie tego/ cżego ſię nie vcżył: cżego mu
36:
nie opowiedźiano/ y cżego nie rozumie. Iákoż to może káżdy o=
bacżyć


strona: 141

ná Wędzidło K.X.P.141.
1:
bacżyć z onych ſłow Chriſtuſowych: Bych był nie przyſzedł/ y nie
2:
mowił im/ grzechuby nie mieli: lecż teraz nie máią cżym obmo=
3:
wić grzechu ſwego. Y záś: Bych nie vcżynił vcżynkow/ ktorych
4:
żaden inſzy nie cżynił/ nie mieliby grzechu Ian. 15. ꝟ 22. 24. Tám
5:
że káp. 9. ꝟ 59. mowi pan Chriſtus: Ná ſądem ia przyſzedł ná ten
6:
świát: áby ktorzy nie widzą/ widźieli: á ktorzy widzą/ ślepymi
7:
byli. Ná co gdy żydowie odpowiedáiąc/ pytáią: Azaż y my śle
8:
pymi ieſteſmy? mowi im pan: Gdybyśćie ślepymi byli/ grzechu
9:
byśćie nie mieli: lecż teraz mowićie/ iż widźimy/ przetoż grzech
10:
wáſz trwa. Grzech przycżyta wiádomośći/ y ſtrofuie vpor y zá=
11:
ślepienie: widząc y wiedząc/ widźieć y wiedźieć niechćieli. Prze
12:
toż Filip y z inſzymi iż niewiedźieli/ o tym o ktorym X.K. myśli
13:
boſtwie/ áni go ználi/ áni o tym wiedźieli/ żeby był iedną iſtno=
14:
śćią z oycem/ iż im też to zátáione było: nie mogli z tąd być ſtro
15:
fowáni: nie mogł też pan ná nie ſłuſznie/ iáko ná żydy vtyſkowáć.
16:
Gdyż/ iáko X.K. piſze (fol. 183.) záchowywał Chriſtus iáſną náu
17:
kę o boſtwie ſwym/ ktorego ſię nie zwierzał przed śmierćią ſwą
18:
ták iáśnie/ do zmartwychwſtánia ſwego. Ieſliże ſię nie zwierzał/
19:
iákoż ie znáć mogli? A gdy nie mogli/ przecżże ná nie vtyſkował?
20:
otoż tedy vtyſkowánia teo Chriſtuſowego muśiáłá być inſza przy
21:
cżyná/ niż tá ktorą obcymi ſłowy X.K. z obcą też rzecżą wnośi.
22:
A ktoraż wżdy ieſt? A toli/ iż temu wiáry nie dawáli/ o cżym od
23:
niego ſłycháli: y ná co ocżymá ſwoimi pátrzáli. A coż to tákiego
24:
było? á toli to/ iż ſię w tym cżęſto oświádcżał: że przyſzedł w imię
25:
oycá ſwego: ktorego vcżynki cżynił y ſłowá mowił. A cżynił y mo
26:
wił/ áby go tákim znáiąc/weń wierzyli: Bogá oycá z niego po
27:
znawáli: y do nieo prze zeń/ iáko drogę prawdźiwą/ przychodźi=
28:
li. Gdyż on z śiebie/ náucżáiąc ich tego/ nic nie vcżył/ áni cżynił:
29:
ále oćiec ktory w nim mieſzkał/ ten cżynił vcżynki. Z ktorych nie
30:
tylko Bogá oycá/ ále y onego ſámego/ od Bogá być poſłánego/
31:
poznáć mogli: gdyż one vcżynki y ſłowá/ cżłowiecże w nim nie by
32:
ły/ ále Bogá oycá ſámego. Bo mowi/ oćiec ktory we mnie mie
33:
ſzka/ on cżyni vcżynki. Y záś/ nie mowiłem ia z śiebie/ ále ten co
34:
mię poſłał oćiec on mi to roſkazánie dał co rzekę y co powiedáć będę
35:
Ian. 12. ꝟ 49. A 14. ꝟ 10. Cżeo iż przez ták długi cżás bacżyć niech
36:
ćieli/ á k temu oycá Chriſtuſowego ocżymá ćieleſnymi widźieć żą
ſ 3dáli:


strona: 142

Wtore kśiążki Odpowiedzi/142.
1:
dáli: ták iáko ná ſámego Chriſtuſá pátrzáli: przetoż ná nie vty=
2:
ſkuie y z tego ie ſtrofuie: Iż co mogli poznáć y widźieć/ to imo ſię
3:
puſzcżáli á co było zákryto od ocżu ich tego ſię nápieráli: á nie z bo
4:
ſtwá zátáionego: (gdyż ſię boſtwo oycowe ſkutkiem w nim w v
5:
cżynkách pokázowáło) áni też z iedney iſtnośći/ o ktorey nic ni=
6:
gdźiey piſmo ś. nie mowi/ ktorego piſmá ś. iż ſię X.K. trzymáć
7:
nie chce: áni wedle niego mowić: przetoż też muśi błędźić/ y ſam
8:
nákoniec w tym ſię pokazáć/ co ná nas wlecże: to ieſt Arrianem:
X.K. iest
Arrianem.

9:
onego ſtárego heretyká plemiennikiem: A to wedle oſądzenia A
10:
thánázego: ktory to o Arryuſzu powieda/ piſząc aduerſus Apolli-
11:
narium de ſalutari aduentu Ieſu Christi fol. 536. quod carnem ſolam ad oc
12:
cultationem deitatis confitebatur. Iż on ták wyznawał/ że Chriſtus
13:
ćiáło nośił ku zátáieniu boſtwá: iáko też tu X.K. mowi: iż tylko
14:
Apoſztołowie vpátrowáli cżłowiecżeńſtwo zmyſłom podległe/
15:
á boſtwá w nim zátáionego wiárą nie dośięgáli. Do cżego ſię
16:
y thá druga mowá śćiąga/ tákże nie z ſłowá BOżego wyięta/
17:
ktora ieſt fol. 5, gdy ták mowi: iż Bogá/ Meſyaſzá (żydow=
Nikcżemne y
nie Christiáń
skie mowy o
pánu Christu
śie X.K.

18:
ſzcży przełożeni) y páná ſwego właſnego/ ná śmiertelnym tyl=
19:
ko cżłowiecżeńſtwie iego hániebnie zámordowáli. Y záś fol. 36.
20:
Nie tylko według boſtwá/ ále też według przyoblecżonego cżło
21:
wiecżeńſtwá. Tákże 81. Przez ſyná Bożego przedwiecżnego (mo
22:
wi) ćiáłem przyoblecżonego. Tákże ieſzcże fol. 234. mowi: Oćiec
23:
wyświádcża przez Ezáiaſzá mowiąc o ſynie ſwym Bogu w ćiele
24:
zátáionym. Item fol. 43. Iż cżłowiecżeńſtwo było domem ábo pá
25:
łacem ſyná Bożego wiecżneo. Ktory Bog w inſzey poſtáći cżlo=
26:
wiecżey bácżyć trzebá co to wżdy zá postáć: nie onáli máſzkárá Márcy
27:
onowá y Mánicheuſzowá? ktorzy nie przyznawáli właſnego ćiáłá, ábo zgo
28:
łá niechcieli mieć prawdziwym cżłowiekiem Christuſá, ále mu tylko po-
29:
stać cżłowiecżą przywłaſzcżáli mogł nágrodźić fol. 62. Item/ iáko
30:
cżęſto mowi: iż wźiął podobieńſtwo cżłowiecże. Item fol. 57. przy
31:
oblokł ćiáło ták podobno iáko mowiRational. diuin. offici. fol. 4.iż zá-
32:
krystia znácży żywot dziewice Máryey. w ktorey ſię Christus odzial świę
33:
tą ſuknią, á to ćiáło ſuknią názywáiąc: przyoblokł cżłowiecżeńſtwo
34:
fol. 76. 78. 80. 81. Y ná inſzych wielu mieyſcách/ ták y owák mo=
35:
wi: á wſzytko nie iáko wymowy Boże. Iáko y to/ iż w Chriſtu=
36:
śie náturá/ y perſoná Boſka cáło zoſtáły: iedno iż cżłowiecżeń=
ſtwem/


strona: 143

ná Wędzidło X.K.P.143.
1:
ſtwem/ iákoby nie iáką poſtáwą zwierzchnią/ były nákryte fol.
2:
148. Co inſzego nie ieſt/ iedno ſię zgołá (wſzákoż nie procż na
3:
ſtołki/ ábo pokrowcá iákiego zwierzchniego/ ktory ſię ná inſzych
4:
mieyſcách wyſtáwia) záprzeć teo/ że Iezus Chriſtus ieſt ſynem
5:
cżłowiecżym: ieſt cżłowiekiem: ieſt nam we wſzem procż grzechu
6:
podobny (z ktorego my kośći/ kośćią/ á ćiáłem ieſteſmy z ćiáłá)
7:
ieſt owocem biodr Dawidowych ꝛc. Ale iżby tylko poſtáwę miał
8:
cżłowiecżą: ktorąby pokrywał boſtwo ſwoie: cżego żadne piſmo
9:
ś. nie mowi: nie vcży: nie twierdźi. Acokolwiek nie ieſt z piſmá
10:
ś. to też nie należy do budowánia zbáwiennego: gnoy ieſt: ſmrod
11:
ieſt: trzebá iy precż wyrzućić/ trzebá wyſzuflowáć. Tákże mi ſię
Mowić ták z
dopuſzcżenia
ſzátáńſkiego,
nie ieſt wedle
Bogá.

12:
zda y to nie właſna być mowá/ ktora ieſt fol. 3. Pierwſzy ſą kto
13:
rzy z dopuſzcżenia ſzátáńſkiego tákowe ſrogie kácerſtwá. Bo ia
14:
tego nic nie pámiętam/ áby kędy piſmo ś. ták mowić miáło. Z do
15:
puſzcżenia ſzátáńſkiego. Iákoby ſzátan miał mieć w ſobie tę moc
16:
y władzą/ żeby ſię zá iego dopuſzcżenim co dźiać miáło: á nie rá
17:
cżey wprzod z dopuſzcżenia Bożeo: potym z omamienia/ z záwie=
18:
dźienia y oſzukánia ſzátáńſkiego/ gdyż ſzátan ſam z śiebie nic nie
19:
może procż dopuſzcżenia Bożego: Co y z ſámey Iobowey Hiſto=
20:
ryey/ procż inſzych piſm/ káżdy łácno obacży Iob. 1. Tákże y to
21:
co X.K. mowi: pan Chriſtus ieſt ſłowem według boſtwá/ á we
22:
dług poięćia náſzego ieſt też y mową z ſtrony cżłowiecżeńſtwá/
23:
przez ktore boſtwo poznawamy. Tá też mowá/ nie tylko nie ieſt
Dziwna Filo-
zofia o mo-
wie á o słowie

24:
wedle ſłowá BOżego: ále niewiem ktoreby też z niey mogło być
25:
zbudowánie: á zwłaſzcżá/ iż trochę przedtym to powie dźiećX.K.
26:
racżył: iż mowá toż znácży co y ſłowo: choćiaż to záś rozłącża: mo=
27:
wę ludźiom/ á Bogu záś ſłowo/ dla tego iż ſobie ſyná podobne
28:
go rodźi (ále niewiem gdźie y kiedy będźie temu rodzeniu koniec)
29:
przypiſuiąc: cżego też piſmo áni cżyni/ áni też ták mowi. A X.K.
30:
ſam ſię w tym nie cżuie. Bo ieſli ſłowo Bogu/ á ludźiom mowę:
31:
y záś Pánu Chriſtuſowi toż ſłowo wedle Boſtwá/ á temuż mo=
32:
wę według cżłowiecżeńſtwa przywłaſzcża: tedy ábo też záraz z
33:
Páná Chriſtuſá vcżynić muśi Bogá Oycá/ ktoremu to y piſmo
34:
ś. y ſtárzy Pátreſowie przyznawáią/ quòd ipſe dixit & facta ſunt.
35:
Iż on rzekł á ſtáło ſię ꝛc. ábo więc z Bogá Oycá vcżynić ſyná/ á=
36:
bo dwu zgołá ſtworzyćielow/ z ktorych káżdemu zoſobná ſłuży
ſłowo


strona: 144

Wtore kśiążki Odpowiedzi/144.
1:
ſłowo przez ktore tworzy. A ieſli tho obiemá zárowno ſłużyć bę=
2:
dźie/ tedy też obádwá ſyny muſzą mieć: ten ſwego/ on też ſwego:
3:
gdyż też to poſpolita v wſzytkich/ y pełne tego Wędźidło X.K.
4:
iż ſłowo Boże ieſt ſyn Boży. A ieſliby dwu ſtworzyćielow mieć nie
5:
chćiał/ ále iednegoż tylko/ ktoremu to ſłowo należy: á ſłowo to
6:
ieſt tym ſynem/ ktorego ſobie Bog podobnego rodźi: tedy y ten
7:
podobny iemu ſyn ieo/ iż mu też wedle boſtwá toż ſłowo należy/
8:
koniecżnie muśi też to ſłowo mieć wedle boſtwá/ ktore też ieſt
9:
ſynem iego: ponieważ podobny ieſt Bogu ktory go rodźi. Kto=
10:
re rodzenie záś ſynowi Bożemu Iezuſowi Chriſtuſowi z duchá ś.
11:
pocżętemu/ á z Máryey dźiewice vrodzonemu/ namniey nie ſłu
12:
ży. Bo ſię ten raz pocżął/ y vrodźił/ y vmárł/ y ieſt wzbudzony:
13:
więcey mu ſię pocżynáć/ rodźić/ vmieráć nie trzebá: w ktorym
14:
my wſzytkę nádźieię pokłádamy. Ale opuſzcżáiąc inſze abſurda: nie
15:
bacżę też tego iáko ſię tá mowá: Cżłowiecżeńſtwo przez ktore
Przez cżło-
wiecżeństwo
Bostwo po-
znáć, coś to
dziwnego.

16:
boſtwo poznawamy zgodźić może z oną ktora ſię trochę wyżſzey
17:
położylá: iż w nim Boſtwá zátáionego wiárą nie vpátrowáli/
18:
procż cżłowiecżeńſtwá zmyſłom podległego. Ale o przećiwno=
19:
śćiách będźie inſzy plác mowienia. Gdyż ſię y fol. 21. coś inſzego
20:
mowi tymi ſłowy/ mowiąc o ſłowie ſynu Bożym w ćiele: iż to
21:
nie tylko widźieli/ ále z vwazánim wypátrowáli/ y rękomá do=
22:
tykali/ oney chwały/ to ieſt/ pełnośći boſtwá w ćiele iego/ ꝛc.
23:
toć muśiáło to boſtwo nie być zátáione/ gdy ie wypátrowáli/ y
24:
gdy ſię go rękomá dotykáli: y niewiem iáko ſię boſtwo (cżego
25:
támże dokłáda) Chriſtuſowe ſpoliſtne Bogu oycu z ćiáłem ná=
26:
tury cżłowiecżey ziednocżyło/ gdyż iáko ſię wprzod wſpomináło/
27:
ſyn ſię w ćiele zátáił/ y ćiáłem przyoblokł ꝛc. Tymże ſpoſobem tá
28:
mowá fol. 27. Ian. ś. zátym oznáymuie rożność y rodzenie perſo
29:
ny iego od Bogá Oycá ꝛc. Támże: ſłowko to ( apud) znácży hy,
30:
postaſin, to ieſt/ rzecż ſámę przez ſię będącą: iáko mowiemy/ iż
Iż to słowko
apud, znácży
hypostaſin.

31:
Ian był v Piotrá/ przeto iż perſonámi od śiebie rożni ſą/ ꝛc. Nie
32:
rzekę tu teraz iż Ian ś. nigdy o tym nie myślił: áni tego/ iż to ni=
33:
gdy przedśięwźięćie iego nie było/ żeby rodzenie ſłowá Bogá/
34:
od perſony Bogá oycá tą mową oznaymiáć miał: ktoryby Bog
35:
ſłowo/ ſyn Boży ſam przez ſię będący/ ták był v Bogá iáko Ian
36:
v Piotrá: niż ſię Pan Chriſtus vrodźił: bo y ſłowká z tych żadne
go on


strona: 145

ná Wędzidło X.K.P.145.
1:
go on tám nie vżywa/ y rzecży tey nie podáie: ále wżdy/ to tyl=
2:
ko námięnię (z ſtrony tey mowy obcey/ á ſłowu Bożemu niezná
3:
iomey/ ktora nie może być bez błędu y bluźnierſtwá przećiw Bo
4:
gu/ Chriſtuſowi/ y piſmu ś. ktore ſię náporząd odrzuca/ á ſny ſię
5:
ludzkie miáſto niego wprowádzáią) że to v mnie dźiwne ieſt ro=
Kto perſonę
rodzi oćiecli
iáko perſoná,
cżyli iáko ist-
ność.

6:
dzenie perſony od Bogá Oycá: á iż tá perſoná ktorą oto potym
7:
hypostaſin zowie/ ieſt rzecż ſámá przez ſię będąca. Bo ſię domy=
8:
ślić tego naprzod nie mogę/ kto wżdy tę perſonę ábo rzecż przez
9:
ſię będącą vrodźił? To ieſt/ BOgli ſam? to ieſt/ oná Boża
10:
iſtność trzem ſpolna/ Oycowi/ Synowi/ y Duchowi? cżyli ią
11:
vrodźiłá perſoná/ to ieſt Oćieć. Bo ieſliby vrodzoną byłá od
12:
BOgá/ to ieſt od Iſtnośći oney iedyney trzem ſpolney/ tedyby
13:
ſámá od śiebie muśiáłá też być vrodzona y od Oycá y od Du=
14:
chá: bo w tey iſtnośći nie może być nic pierwſzego y nic pośle=
15:
dniego. Bo iż iedná ieſt tá iſtność tedy rozdźielna nie może być
16:
wedle nich. A mowiąc wedle ich głębokiey łáćiny/ ktorey cżę=
17:
ſto z pogánow vżywáią: Iż gdźie ſię kolwiek w rzecży ktorey bę=
Rodzenie, od
miánę, á od-
miáná skázę
zá ſobą wle
cże.

18:
dącey náyduie rodzenie/ tám ſię też muśi náleść odmiáná/ á zá
19:
odmiáną ſkázá. Gdźie ieſliby tá iſtność táka byłá/ coby rodźić mo
20:
głá y rodźiłáby/ tedyby ſię też odmieniáłá/ á tákby ſię y ſkáźić mu
21:
śiáłá. Ale iż záś o Boſkiey to iſtnośći mowią/ iáko Magistrum ſen
22:
tentiarū cżytáiąc obacżyć kto chce może/ choćiaż ſię y ták y owák
23:
z ſwoią Loiką przemienia y kręći/ mowiąc: iż eſsentia, ábo iſtność/
24:
ile ieſt ſimplex ſzcżyrą y poiedynkową/ rodźić áni vrodzona być
25:
nie może: przetoż też niewiem iákoby tá perſoná ſłowá BOgá
26:
(ktorą chcą mieć BOgiem) z Bogá/ to ieſt z BOżey iſtnośći
27:
wſzytkim trzem ſpolney/ realiter & eſsentialiter, ſkutecżnie mowię/
28:
vrodzona być mogłá/ ſámá też śiebie záraz nie vrodźiwſzy. Ieſli
29:
by ią záś vrodźić mogłá perſoná/ á oná też ieſt tákże perſoną/ á
30:
byłáby tá perſoná rzecżą ſkutecżną przez ſię będącą/ tákże y trze=
31:
ćia/ tedy też z tego niewiem iáko wynidą/ żeby nie muśieli być
32:
trzey Bogowie/ między ktorymi nie ma nic ieden przed drugim/
33:
iż ieſliby tá perſoná to ieſt rzecż ábo Bog przez ſię będący rodźić
34:
mogł/ żeby tákże drugi rodźić nie miał. A ieſli tá perſoná tę? á cże
35:
muby też tá oney? ábo cżemu nie záraz y zárowno wſzytkie? A ie
36:
ſli nie ſą trzey Bogowie/ te trzy perſony/ ále tylko ábo názwiſká/
tábo


strona: 146

Wtore kśiążki Odpowiedzi/146.
1:
ábo włáſnośći/ tey iedney iſtnośći/ tedy tey rzecży w ſkutku nie
2:
máſz: ále tylko názwiſko rodźi drugie názwiſko: á właſność też
3:
rodźi drugą właſność: á gdźież Bog Oćiec/ á gdźież też y ſyn zo=
4:
ſtánie? Sámáż ie tá Filozofia/ ſłowu Bożemu przećiwna/ wy=
5:
niſzcży: á kto ſię ſłowá Bożego trzymáć będźie/ ten y Bogá ie=
6:
dynego Oycá/ y iedynego ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá nie vtráći.
Rzecż przez
ſię będącą,
nie ma z inąd
nic ſwego,
Christus ma
wſzytko od Bo
gá: Nie iest te
dy rzecżą
przez ſię bę-
dącą.

7:
Potym y tego też rozumieć nie mogę/ iáko to może być rodzenie
8:
tey perſony rożney od Bogá Oycá/ o ktorey ſię to záś twierdźi/
9:
iż ieſt rzecżą ſámá przez ſię będącą. Bo ieſli ieſt przez ſię będącą/
10:
tedy nie może mieć ſuum eſse, ſwoiey bytnośći od kogo inſzeo. Bo
11:
ieſli ią ma/ tedy nie ieſt ſámá przez ſię będąca/ ále z drugiego by=
12:
tność ſwoię máiąca: Iákoż zda mi ſię ná to pátrzáli ſtárzy/ y rzy
13:
miánie to w kośćiołách śpiewáią/ Deum de Deo, lumen de lumine,
14:
Bogá z Bogá/ á świátłość z świátłośći wykrzykáiąc. Bo to y
15:
powtore mowię/ ſłowy znácżnieyſzymi. Iż ieſliby ten ſyn ſłowo
16:
Bog (o ktoreegoX.K. idźie) miał ſam od śiebie iſtność ſwoię/
17:
żeby ſam przez ſię był: á to względem iſtnośći: á miałby záś per=
18:
ſonę ſwą ſynowſką od drugiey perſony: to ieſt Oycowſkiey (zá=
19:
niechawſzy teraz trzećiey duchowney) tedy tego niewiem/ áby to
20:
kto mowić mogł/ żeby ten ſyn perſoná/ z iſtnośći Oycowſkiey
21:
mogł być vrodzony: ponieważ iedná ieſt obudwu iſtność: áleby
22:
to muśiał wyznáć/ iżby tylko z perſony ſámey Oycowſkiey á nie z
23:
iſtnośći był vrodzony. A ieſli ſyn względem iſtnośći/ ktora ieſt
24:
ieden (wedle nich) z oycem/ vrodzony nie mogł być/ áby wiele i=
25:
ſtnośći nie było/ á w nich záś iáko y w pierwſzey wiele perſon: ále
26:
vrodzony ieſt tylko z perſony pierwſzey/ ktorą oycem názywáią:
27:
tedy prawdźiwie vrodzony nie ieſt: tedy go też prawdźiwie nie
28:
máſz. Bo ieſli perſoná/ á nie iſtność rodźiłá/ á perſoná bez iſtno
29:
śći nic nie ieſt/ iedno ćień ábo máſzkárá w vmyśle cżłowiecżym
30:
ſpłodzoná: tedy też nic z tákiey perſony nie może być przez ſię bę=
31:
dącego. Ale tego/ ták nákrotce z przygody dotknąwſzy/ odbie=
32:
gam teraz/ á kilká ieſzcże/ tákich niewłaſnych mow przypomio=
33:
nę. Bo á ktożby mogł wſzytkie wylicżyć? gdyż nie máſz tey kárty
Wedle X.K.
nigdy ſię ſyn
Boży nie vro-
dził.

34:
we wſzytkim Wędźidle/ ná ktoreyby ſię ich wiele nie nálázło. Iá
35:
ko to gdy piſze fol. 28. Národszenie iego wiecżne y teraz y nigdy
36:
cżáſu zámierzenia nie ma. Coż też to ieſt iedno że ſię nigdy nie ro
dźił/


strona: 147

ná Wędzidło K.X.P.147.
1:
dźił/ nie rodźi/ áni rodźić będźie? Bo ieſliby to prawdá byłá/ iż
2:
ſię wżdy vrodźił/ iáko ná káżdy rok w kośćiele krzycżą: tákże po
3:
vlicách y kárcżmách wołáią: Dźiśia ſię nam ſyn Boży národźił/
4:
tedyby iuż do onego co ſię raz ſtálo, kiedykolwiek ſię ſtálo/ iż ſię
5:
wżdy ſtáło nie mogł być táko ſpoſob mowienia przykłádan/ że
6:
y teraz y nigdy zámierzenia nie ma. Bo rzecży ktora ſię wżdy ſtá
7:
łá iuż ieſt zámierzenie: rzecży záś ktora ſię nie ſtawa/ áni ſtawáć
8:
może/ iáko ieſt Bog ſam iedyny záwżdy przez ſię będący/ á od
9:
nikogo ſię nie ſtáwáiący/ áni bytnośći ſwey biorący/ ten ſam y
10:
teraz y nigdy zámierzenia mieć nie może. Bo wżdy y wedle ich po
11:
wieśći/ mowiąc o Chriſtuśie Bogu y cżłowieku w iedney oſobie
12:
będącym/ mowić by ſię to zgołá nie mogło: post illam confictam
13:
vnionem hypostaticam duarum naturarum: iáko ono mowią o złącże=
14:
niu dwu nátur w iednę oſobę iuż nigdy nierozdźielną: żeby to ſá=
15:
mo złącżenie nie miáło mieć zámierzenia cżáſu: ábo przynamniey
16:
náturá cżłowiecża: ktorey ieſli tego zámierzenia odiąć nikt nie
17:
może/ wyiąwſzyby y przećiw ſámemu Auguſtynowi veritatem cor-
18:
poris Christo adimere conaretur, chćiał właſność ćiáłá Chriſtuſowi
19:
odiąć: tedy niewiem iáko i y drugiey náturze (mowiąc wedle
20:
ich Filozofiey y terminow/ á nie wedle ſłowá Bożego/ ktore tych
21:
plotek nie vcży) będźie mogł odiąć? gdyż wedle ich drugiey re=
22:
gułki: co iedney náturze w tym perſonálnym złącżeniu zoſobná
23:
ſłuży/ od tego drugá (iuxta communicationem idiomatum) odſtry=
24:
chniona być nie może. Chybábyś záś vnionem ziednocżenie mo=
25:
wię tych dwu nátur/ chćiał rozłącżyć y rozerwáć/ á zá tym podo
26:
bno y niewiem w co obroćić. Aleć ták muſzą mowić ći/ ktorzy
27:
w ſobie gruntu zbáwienia nie máią: ktorzy ſłowu Bożemu nie
28:
wierzą: lecż ſię zá plotki y wymyſły Filozowſkie chwytáią: iákich
29:
pełno nátkał X.K. w ſwoie Wędźidło. Iáko między inſzymi fol.
30:
62. ktoby iedno zdrowym rozſądkiem cżytáć chćiał/ á świádom
31:
by był piſmá ś. naydźie tákie rzecży y ſłowá dźiwne/ potworne/
32:
ſproſne/ nikcżemne/o tey potrzebie iedney oſoby: że dáley nie trze
Dziwna Filo-
zofia o potrze
bie ná okup ie
dney perſony
Bogá y cżło-
wieká.

33:
bá: do ktorey tám/ wedle nich potrzebá było Bogá y cżłowie=
34:
ká. Cżłowieká ktoryby vmárł: á Bogá ktoryby przez śmierć do
35:
ſyć vcżyniwſzy cżłowiecżeńſtwo do przeiednáney łáſki y żywotá
36:
wiecżnego przez zaſługę Páná Chriſtuſá nam zgotowáneo wzbu
t 2dźił:


strona: 148

Wtore kśiążki Odpowiedzi/148
1:
dźił. Bo tám bacżyć trzebá co mowi X.K. iż Bog przez śmierć
2:
(ácżkolwiek indźiey mowi iż Bog nie vmiera) y záś (o tymże mo
3:
wiąc) przez zaſługę Páná Chriſtuſá. Co to zá cżłowiecżeńſtwo?
4:
Co zá Bog? Co zá Chriſtus Pan przez ktorego zaſługę? Głębo
5:
ka to łáćiná ná mię proſtaká: iużći tu nie iedná będźie oſobá do te
6:
go okupu/ do śmierći/ do zaſługi/ ále ich wiele: w ktorych ignotū
7:
per magis ignotumX.K. chce okázáć/ rzecż nie widáną áni ſłychá=
8:
ną/ przez tę ktorey też nigdy nie było/ nie máſz iey/ áni będźie. Sen
9:
tentias abstruſas loquitur: ſed non vt lex tua domine, non vt eloquia tua
10:
Christe. Y prowádźi tę rzecż/ ábo tę głęboką łáćinę/ przez kilká
11:
kart/ áż też náwet fol. 67. cżłowiecżeńſtwo przedtym zbudowá=
12:
ne/ w niwecż záś obráca: mowiąc o nim nie wedle ſłowá Bożeo/
13:
á to powiádáiąc/ iż ták Boſka náturá cżłowiecżą przyięłá do śie
14:
bie y ſpoiłá w iedność ſwoię/ że onemu cżłowiecżeńſtwu Páná
15:
Chriſtuſowemu bacżyć y tę mowę potrzebá nie było potrzebá wła=
Bostwu Páná
Christuſowe-
mu nie trzebá
było właſney
perſony.

16:
ſnego ſuppoſitum/ ábo perſony/ bez ktorey cżłowiecżeńſtwo inſzych
17:
ludźi być nie może. Acżći zda mi ſię to záś nicuie fol. 89. gdy mo
18:
wi iż ſię z pánny národźiło ono ś. ćiáło duſzą rozumną ożywione/
19:
ktoremu iſtotnie ieſt ziednocżone ſłowo ábo ſyn Boży. Toć ták
20:
y owák mowi X.K. po długich wywodách y rozwodách ſwych/
21:
á wſzytko mym zdániem niſzcżąc iedynego cżłowieká Chriſtuſá
22:
Iezuſá Pośrzedniká náſzego/ ktory ſię wyznawał wſzędy być ſy=
23:
nem cżłowiecżym/ to ieſt cżłowiekiem. Iáko iáſniey mowi Ian.
24:
8. ꝟ 40. ktory ſię dotykáć y mácáć kazał/ iż miał ćiáło y kośći/
25:
ktorych duch nie ma Luk. 24. ꝟ 39. Z ktoreo my też ćiáłá ćiáłem
26:
y kośćią z kośći ieſteſmy Efe. 5. ꝟ 30. Ktory nam we wſzem po=
27:
dobny procż grzechu Heb. 2. ꝟ 17. á 4. ꝟ 15. 1. Piotr 2. ꝟ 22. ꝛc. A
28:
leć y ſam X.K. bacżąc iż w táki gęſty y niewywikłány lás włazł/
29:
że ſię z nieo nigdy nie wypląta/ przydáie to támże záraz ták mo=
30:
wiąc: Opuſzcżam tu dowody/ ktore vcżeni doktorowie około te
31:
go kłádą: gdyż też nie bárzo ſą według poięćią wáſzeo: áno nie tyl
32:
ko tych ktore opuśćił/ ále y tych ktore przywodźił/ niewiem kto
33:
z ſłuchácżow iego zrozumiał/ y ſam niewiem iáko ſię z nich wy=
34:
wikle? A zwłaſzcżá/ gdy kto y to co piſze fol. 68. powiedáiąc być
35:
Chriſtuſá nie z boſtwá á cżłowiecżeńſtwá vcżynionym/ y záś że
36:
go vważamy być Bogiem z cudow á cżłowiekiem z nátury. Abo
y to


strona: 149

ná Wędzidło X.K.P.149
1:
y to co ieſt fol. 74. 75. pan Chriſtus choć ſię pozniey według ćiáłá
2:
narodźił niż Ian ś. wſzákoż y według cżłowiecżeńſtwá był przed
3:
nim vcżyniony: gdyż pan Chriſtus záraz po zwiáſtowániu w ſá=
4:
mym pocżęćiu ſwym był doſkonáłym mężem cáłaſz to bayka cżego
5:
ſkutek pokazał gdy ſłowem y żywotem ſam będąc/ głoſem przez
6:
vſtá mátki ſwey ále pewnie według iákiegoś márchułtá, á nie wedle sło
7:
wá Bożego prawdziwego wypuſzcżonym/ ożywił Ianá/ ktory dopie
8:
ro w ten cżás muśiał tám podobnoX.K.przytym być, y rękomá ſię te
9:
go dotykáć, y ocżymá przypátrowáć, iż to ták iáko żywą práwdę prowá
10:
dzi, to ieſt w ſzoſtym mieśiącu od pocżęćia ſwego/ dał ſię pocżuć
11:
w żywoćie mátki ſwey ꝛc. Co wſzytko y piſmu świętemu ktore ták
12:
nigdźiey nie mowi/ y prawdźiwemu pocżęćiu y rodzeniu cżłowie
13:
ká prawdźiwego Iezuſá Chriſtuſá ieſt ná odpor. Bo ſię to tymi
14:
baykámi wygładza: á fántázmá ſię iákieś ábo obłudá miáſto nie
15:
go wprowádza: przećiw wſzytkim ſtárym Bożym obietnicam y
16:
ſkutecżnemu wypełnieniu ich/ o ſynu Dawidowym y Abráhámo
17:
wym/ ktory pánem y Chriſtuſem od Bogá ieſt vcżyniony. Cże=
18:
mu ſię ieſzcże y tá mowá ſprzećiwia fol. 77. Pan Chriſtus wiecżny
19:
ſyn Boży/ boſtwo ſwoie iákoby obłokiem cżłowiecżeńſtwá ſweo
20:
vcżynił ludzkiey krewkośći ile znieść mogłá widome. Tákże y
21:
to co támże przydáie. Nákłonił ſyn Boży niebá y zſtápił: to ieſt/
Tu ſię nie słu-
ſznie Páwło-
wi to przyczy
ta cżego on
nie piſał.

22:
(iáko obiáśnia Páweł ś.) wyprożnił ábo vchylił y poniżył boſtwá
23:
ſwego y przyiął cżłowiecżeńſtwo w oſobie ſłużebniká ꝛc. Gdźie y
24:
Pſálmowi y Páwłowi gwalt wielki cżyni náćiągáiąc ich ná ſwą
25:
dumę przećiw prawdźiwemu ſmyſłowi: iáko to pobożny Chriſti
26:
ánin łácno rozeznáć może. Tákże ieſzcże mowi nie wedle ſłowá
27:
Bożego fol. 78. iż boſtwo iego okazáne było ludźiom iáko przez
28:
iáką mgłę/ przez cżłowiecżeńſtwo Páná Chriſtuſowe. Támże
Sżatan cżło
wiecżeństwo
Páná Christu
ſowe, wedle
X.K. po-
chwyćił y po-
żárł.

29:
Troycá nas ſobie przeiednáłá przez to/ iż ſámo ſłowo (to ieſt ſyná
30:
Bożeo) ćiáłem vcżyniła: Tym podobna ieſt y mowá y rzecż nie
31:
k rzecżna fol. 82. Sżátan cżłowiecżeńſtwo Páná Chriſtuſowe ro
32:
bacżkowi przez Dawidá przyrownáne przez śmierć pochwyćił y
33:
pożarł. Nota pochwyćił y pożárł ſzátan cżłowiecżeństwo P. Christuſowe,
34:
przećiw ſámego Páná Chriſtuſá powieśći: Przyſzło Xiąże tego świátá
35:
lecż we mnie nic nie ma. A w tym iáko wędá boſtwo zátáione/ nie tyl
WędáBostwo.

36:
ko cáłość cżłowiecżeńſtwá
37:
abstracta vbiq. abſq. conoretis tenet, itaq.
t 3nihil


strona: 150

Wtore kśiążki Odpowiedzi/150
1:
nihil tenet, przez zmartwychwſtánie przywroćiło/ ále też ſámego
2:
ſzátáná y chytrość onę tyráńſką iego z oneo ieźiorá mocy piekiel=
3:
nych wyćiągnęło ꝛc. Gdźie bácżyć potrzebá/ iż to I.M. X.K.
4:
boſtwo/ á nie Bog/ áni ſyn Boży/ á ieſzcże zátáione nie odkryte
5:
y iáſne/ cáłość cżłowiecżeńſtwá/ nie cżłowieká też/ iáko wędą:
6:
to też chytrze y pod pokrywką co prawdźiwemu nie przyſtoi: ſzá=
7:
táná z ieźiorá mocy piekielnych wyćiągnęło. To wſzytko bayki
8:
ſą ſłowu Bożemu przećiwne. Bo Chriſtus Iezus ſyn Boży/ á
9:
tenże ſyn też Dawidow/ o ſobie to y o ſzátánie powiáda: iż on ná
10:
ſzátáná mocarzá mocnieyſzy przyſzedł ktoreo związał/ y łupy mu
11:
iego odebrał Mar. 3. ꝟ 27. Luk. 11. ꝟ 21. Ktemu nie przyſzedł á=
12:
by ſzátáná przez boſtwo pokryte cżłowiecżeńſtwem iáko wędą z
13:
ieźiorá piekielnego wyćiągnął: bo też tám ieſzcże nie był wrzucon:
14:
ále áby go oſądźił/ wiązał/ á potym do ogniá wiecżnego wrzu=
15:
ćił y z Anioły iego/ y z inſzymi niewiernymi y nieprzyiaćioły Chri
16:
ſtuſowymi: Iáko o tym cżytamy Mat. 25. ꝟ 41. Obiá. 19. ꝟ 20.
17:
á 21. ꝟ 2. 10. 14. Iákoż to bacżąc iáwnie y otworzyśćie (á nie ták
18:
iáko X.K. mowi pokryćie) ſam ſzátán/ iż mocnieyſzy ná deń przy
19:
ſzedł: przetoż y wołał y vpadał przed nim mowiąc: znam ćię
20:
ktoś ieſt/ on ś. ſyn Boży: Tyś ieſt ſyn Boży/ coż z námi maſz zá
21:
ſpráwę: przyſzedłeś nas zátráćić Mar. 1. ꝟ 23. á 3. ꝟ 11. Luk. 4. ꝟ
22:
34. Y prośił áby go nie trapił/ áni do przepaśći poſyłał: ále mu
23:
dopuśćił wniść w świnie Mát. 8. ꝟ 31. Mar. 5. ꝟ 6. Luk. 8. ꝟ 31.
24:
Tákże y tá mowá nie ieſt ſłowem Bożym fol. 68. Chriſtus ieſt Bo
25:
giem z cudow/ á cżłowiekiem z nátury Nota iákiego tuX.K.zmy-
26:
sla ſobie Bogá ſyná Bożego choćiażby ſię to ieſzcże mogło nieiáko o=
27:
ſtáć dobrym rozumieniem między inſzymi mowámi/ ále przedśię
28:
y to błąd/ bo nie wymowy Boże. Y záś fol. 84. Chriſtus zárázem
29:
ſtrony cżłowiecżeńſtwá ieſt przycżyńcą náſzym/ y z ſtrony Bo=
30:
ſtwá ieſt Sędzią náſzym á Christus mowi, iż mu ſąd iest dány, że iest
31:
ſynem cżłowiecżym Ian 5. ꝟ 27. Y w Dzie. 17. Bog będzie ſądził świát przez
32:
mężá ktorego naznácżył. Item. fol. 362. w ſynie Bożym Oycu ſpo=
33:
liſtnym/ choć według poniżenia ſwego w cżłowiecżeńſtwie zdał
34:
ſię mowić iáko ieden z Prorokow. Y to niſzcży prawdziwego Christu.
35:
obłudę mu przycżytáiąc gdyż on iest prawdą, ále właśnie á prawdźi=
36:
wie boſtwo z ćiáłem ziednocżone/ y od Oycá nierozdźielnie w
nim


strona: 151

ná Wędzidło X.K.P.151.
1:
nim mowiło. Tych y tym podobnych mow y terminow nie chri=
2:
ſtyáńſkich iż ieſt bez licżby/ przeto ie opuſzcżam: á ták ná nie krot
3:
ko mowię/ iż X.K. nie cżyni doſyć obietnicy ſwey/ ktorą vcżynił/
4:
iż ſłowem Bożym miał pokázowáć co wźiął przedśię. A ták też
5:
tym nic nie ſpráwi. Boby to głupſtwo więtſze niż bydlęce było/
6:
tákim powiaſnkam ſproſnym rácżey/ niż iáſnev ſłowu Bożemu
7:
wierzyć. Nie może ſię to przygodźić do zbáwienneo budowánia:
8:
przeto y to muśi być z plácu iáko gnoy y rum ſzkodliwy wyrzuco=
9:
no.
10:
KA P. 7. Trzećia rzecż ieſt w porządku ſwym/ ktorą też
Rum trzeći,
zły wykład
piſmá ś.

11:
vpátruie być tákże rumem y gnoiem práwie ſzkodliwym/ ktora
12:
budowániu ieſt na przekáźie y muśi być z plácu precż odſzuflowá
13:
na/ á tá ieſt/ zły y nieprzyſtoyny wykład piſmá ś. ktorego ſię do=
14:
ſyć náyduie w tym X.K. wędźidle: nie tylko z ſtrony Bogá/ y od
15:
niego dánego Meſyaſzá: o cżym ſię potym ná ſwym mieyſcu mo
16:
wić będźie: ále też y z ſtrony inſzych rzecży: Iáko ſię tu miánowi=
17:
ćie pokázowáć będźie. Aby to I.M.X.K. y kto inſzy obacżyć
18:
mogł/ iż ieſli ſię zle/ niewłaſnie nieporządnie wedle ſznuru
19:
wiáry/ áni wedle właſnego zmyſłu y przedśięwźięćia tego ktory
20:
co z duchá Bożego piſał/ mieyſce ábo świádectwo ktore inſze ſło
21:
wá Bożego/ w rzecży ſnadnieyſzey y potężnieyſzey wykłáda/ y ná
22:
co ſię inſzego wyćiąga/ że mu ſię gwałt w tym dźieie: á coż gdy
23:
przyidźie o rzecż więtſzą y przednieyſzą z ſtrony Bogá y Meſya=
24:
ſzá/ gwałćić by ſię y zle wykłádáć nie miáło? A zwłaſzcżá gdy ſię
25:
kto/ vżywáiąc ſwiádectw ſtárego Teſtámentu/do textu Hebrey
26:
ſkieygo/ á vżywáiąc nowego/ nie vćieka do Greckiego/ iáko y
27:
ſámy kánony ich rádzą dist. 9. Can. vt veterum librorum: ále ſię ládá
Wykład piſmá
ś. ma być z
drugiego pi-
ſmá ś. łácniey
ſzego, y to we-
dług właſnych
Exempłárzy.

28:
przekłádu y ládá też nań wykłádu trzyma. Abo náwet piſmem ie
29:
dnym ś. drugiego/ nie wykłáda/ á zwłaſzcżá trudnieyſzych mieyſc
30:
łácwieyſzymi/ iáko y Auguſtyn rádźi ( de doctrina Christiana Tom. 3.
31:
lib. 3. Cap. 26) ále ſię ná ſwoy ábo ná cżyi inſzy rozum y rozſądek
32:
ſpuſzcża. Cżego támże káp. 28. Auguſtyn zákázuie. Otoż iż też to
33:
rzecż ieſt nieſłuſzna/ ktorą X.K. cżyni/ obrażać to I.M. do
34:
mnie nie ma/ gdy to ná oko pokázowáć będę. Rozumieiąc to o
35:
I.M. iż też on ieſt y będźie zemną tego vmyſłu w tey mierze/ kto
36:
rego był Aguſtyn: ktory iáko ſobie wolność zoſtáwiał odrzućić
to coby


strona: 152

Wtore kśiążki Odpowiedzi/152.
1:
to/ coby mu ſię w inſzych u dyſputácyách w piśmiech y w wykłá=
2:
dźiech nie podobáło/ ták też drugim tegoż práwá ná ſię pozwa
3:
lał. Talis inquiens, ego ſum in ſcriptis aliorum, tales volo eſse intellectores
4:
meorum, tom. 2. epist. III. col. 523. ad Fortunatianū Epiſcopum. A też to
5:
nie dźiw mnogim błądźić y w ſámey wierze. Iáko Hieronim pi=
6:
ſze: Errarunt in fide alij, tam Græci quàm Latini, quorum non neceſse est
7:
proferre nomina. Ad Pāmachium de errorib. Origenis tom. 2. fol. 192.
8:
Ták tedy ſobie tuſząc o I.M. tym śmieley to pokázowáć będę/
9:
co mi ſię w wykłádániu piſmá ś. y w przywodzeniu złym świá=
10:
dectw z niego wyiętych nie podoba. Niechcę nic mowić około
11:
wykłádu ſłow páná Chriſtuſowych (Ian. 16. ꝟ 9. 10. 11. ktory ieſt
12:
ná pocżątku pierwſzego kazánia fol. 3. 4. 5.) o tym iż duch ś. kto
13:
rego poſłáć obiecował od oycá/ miał káráć świát z grzechu/ y z
14:
ſpráwiedliwośći/ y z ſądu/ ktorym ſię bárźiey Chriſtuſwe ſłowá
15:
tłocżą niż wino w práſách/ ábo co innego co więc tłocżoneo prá=
16:
ſámi bywa/ y gdy ſię nimi nád Chriſtuſowo przedśięwźięćie/ nie
17:
tylko nieſłuſznie iedni ſzácuią: ále też y drudzy ku krwie wylewá=
18:
niu/y ku niezbożnemu tyráńſtwu Antichryſtá Rzymſkieo y dwo=
19:
rzan iego/ przećiw niewinnym pobudzáią. Bo to y żak ſzkolny
20:
może obacżyć/ iż to nie k rzecży ten wykład/mowić ták/ iáko mo
21:
wi X.K.fol. 4. Grzech przećiw duchowi ś. to ieſt przećiw Bo=
22:
ſtwu Chriſtuſowemu: á zwłaſzcżá/ boſtwo biorąc wedle dumy
23:
X.K. Item/ támże. Kśiąże świátá iuż ieſt oſądzone/ to ieſt ſu=
24:
mnienie ich trapić będźie/ z ták zátwárdźiáłey ślepoty ꝛc. Y te=
25:
go też zámilcżę/ że ſię Theofiláktowi w tym krzywdá dźieie/ gdy
26:
ſię nim táki wykład (w ſkraynym náznáczeniu) podpiera: á wy=
27:
kłádu tego on nie cżynił. Iáko káżdy ktoby nie wierzył ſnádno o
28:
bacżyć może. Ale iákom rzekł to opuſzcżam: á co inſzego ná to
29:
mieyſce pokażę. Iáko to naprzod/ po inſzych vprzedzáiących rze
30:
cżách/ gdy mowi: iż Ianá ś. ponurzyćielá Ewánieliſtowie inſzy/
31:
procż Ianá/ zwáli głoſem wołáiącego ná puſzcży/ áby tym ſłow
32:
kiem/ Głos/ wiecżnego národzenia ſyná Bożego/ ſłowem ná=
33:
zwánego/ dotknęli/ gdźie potym táki cżyni wywod ( fol. 17. 18.)
34:
z tąd okázuie ſię to iest z tego názwánia Ianá Krzćićielá głoſem wołáią-
35:
cego nie tylko ſyn Boży ále też y duch ś. Bo głos rodźi ſię przez
36:
dech/ ábo wiátr/ ktoremu duch ś. bywa przypodobány/ a ten záś
pochodźi


strona: 153

ná Wędzidło X.K.P.153.
1:
pochodźi z ſłowá/ y tego ktory ie mowi/ to ieſt z ſyná y Bogá oy
2:
cá/ á ſłowo záśię rodźi ſię w vmyśle mowiącego/ iákim Bog
3:
oćiec ieſt etc. Toć táki wykład/ z iákieyśi głębokiey Loiki I.M.
4:
X.K. ná ten Głos wołáiącego vcżynił: ktorego niechcę też roz
Głos wołáią-
cego ná pu-
ſzcży.

5:
trząſáć/ iákoby ſię godźiło/ abſurda ſproſne z niego y Filozowſkie
6:
domysłki/ y rácyiki pokázuiąc/ y ony tłumiąc: około wołáiące=
7:
go: około głoſu: około tego ktoremu drogi miáły być gotowá=
8:
ne: Boby iuż tu trzech Loiká X.K. vrodźiłá/ procż ſłowá á tchu/
9:
ktory ſię y w wołáiącym/ y w ſłowie też wymowionym z vmyſłu
10:
rodźi. Po proſtu tylko wykład ten pokażę być złym wykłádem á
11:
to dla tego: iż ták żaden Apoſztoł ſłow tych nie wykłádał: y nie
12:
wierzę/ áby ktory potym pobożny y wierny ták kiedy wykłádáć
13:
miał: Potym dla tego iż ieſt dáleki od przedśięwźięćia ták pro=
14:
rockiego iáko y Ewánielitſkiego. Bo prorok Ezá. 40. ꝟ 3. opo
15:
wiedáiąc támże y potym/ niewolą ludu Izráelſkiego/ á zoſobná
16:
Ierozolimcżykow/ áby ich ták iáko ryb w odmęćie bez poćiechy
17:
y nádźieie o wybáwieniu przyſzłym z oney niewoley opowiedźiá=
18:
ney nie zoſtáwił/ tymi ſłowy ich ćieſzy/ iż ich przedśię Bog opu=
19:
śćić bez Prorokow nie miał: ktorzyby ich ku pokaiániu/ ktore
20:
názywa gotowániem drog páńſkich/ nápomináli: á iákoby ná pu
21:
ſzcży w oney niewoley y w onym ſpuſtoſzeniu źiemie y miaſt ich/
22:
głoſem ná nie wołáli. Y zowie głoſem wołáiąceo (iuxta phraſim
23:
Hæbraicam) głośno/ iáſne y otworzyſte wołánie/ ábo nápominá=
24:
nie. A mowiąc to o oney Aſſyryiſkiey/ iáko y o Bábilońſkiey lu=
25:
du Izráelſkiego ćieleſney niewoley/ duchem Prorockim iáko
26:
zwykł y z inſzymi Proroki/ oznáymuie też y niewolą Ducho=
27:
wną/ przez ſzátáná y grzech ná ludźi wprowádzoną: w ktorey
28:
też nie miał Bog opuſzcżáć ludu ſwego/ ále też miał do niego po
29:
ſły ſwe poſyłáć y przez nie ich też ku pokáiániu głośno pobudzáć.
30:
Co/ iáko ſię z ſtrony ćieleſney niewoley dźiało/ lácno káżdy cży=
31:
táiąc Ezdraſzá/ y przy nim inſze/ obacżyć może. Co ſię záś doty=
32:
cże niewoley duchowney/ to iuż z Ewánieliſtow trzebá vpátro=
33:
wáć/ á zwłaſzcżá z Márká I. ꝟ 1. 2. 3. ktory od tąd pokázuie po=
34:
cżątek Ewánieliey Páná Chriſtuſowey (iáko Máth. 1. ꝟ 3. y
35:
Luk. 3. ꝟ 4.) gdy wedle proroctwá Ezáiaſzowego/ ktore miá=
36:
nowićie wſpomináią. Ian ſię poiáwił y ludźi ku pokáiániu y po=
unurzániu


strona: 154

Wtore kśiążki Odopowiedzi/154
1:
nurzániu ſię nápominał: á przybliżenie ſię kroleſtwá niebieſkie=
2:
go opowiedał. Iż ſię to w nim wypełniło z ſtrony duchowney nie
3:
woley/ co przedtym wedle litery o niewoli ćieleſney opowiedźia=
4:
no było. Iakoż y ſam Ian Ponurzyćiel/ gdy był pytan od poſłáń
5:
cow Ierozolimſkich/ cżymby on był/ to o ſobie powiedźiał (Ian.
6:
1. ꝟ 23.) Iam głos wołáiącego ná puſzcży ꝛc. głoſem ſię zowiąc/
7:
nie dla ſproſney zmyśloney X.K. Filozofiey/ około ſłowá/ tchu/
8:
wiátru/ y vmyſłu mowiącego ſyná y Oycá/ y z mowy ábo głoſu
9:
rodząceo ſię ſyná: á záś z nich pochodzącego duchá: O cżym ſię
10:
Prorokowi/ Ewánieliſtom y Ponurzyćielowi ſámev áni śniło/
11:
ále iż nic inſzego nie obwoływał głoſem ábo vſty ſwemi/ iedno to
12:
co do vſt iego włożono było od Bogá. Aby ſię ludźie vználi/ á
13:
godne owoce pokáiánia cżyniąc kroleſtwá niebieſkiego przybli=
14:
żenie przyimowáli: ktory proſty y właſny ieſt tego piſmá ś. wy=
15:
kład/ á nie ten ktorym X.K. ludźi wikle y záwodźi. A nie wſty=
16:
da ſię ſproſnego wykłádu ſwego/ y błędu ſzkárádnego/ y potym
17:
fol. 188. powtárzáć. By wżdy choćiaż ſámego Dionizego Kártu
18:
ſiáná tych ſłow ná wſzytkich 4. Ewánieliſtow piſzącego/ y z in=
19:
ſzych ſtárſzych wykłády zgromádzáiącego przedtym przecżytáć
20:
był racżył/ ia tuſzę żeby ſię był pohámowáć muśiał/ od tego
21:
nikcżemneo glozowánia ſłow tych ták proſtych y iáſnych/ nie plu=
22:
gáwiąc ich nikcżemnym tym wykłádem. Abo onego ſtárego też
23:
Greká Oekumeniuſzá/ ábo ktorego inſzego/ gdyby ſię był porá=
24:
dźił/ nie przyſzłoby było do tego. Bo wżdy oni choćiaż też cżęſto
25:
álegoryzuią/ iednák tu w ták proſtey y iáſney rzecży/ ták głębo=
26:
kich táiemnic widźieć y nam ich też okázáć nie mogli/ Tákże ſię
27:
gwałtowny y nie dobry wykład dálſzych ſłow tegoż Ezáia. 44.
Słowo Boże
trwa ná wie-
ki. Ezai. 40.

28:
ꝟ 8. pokázuie: to ieſt tych: Słowo Boże trwa ná wieki. Ktore
29:
ták fol. 73. po inſzych vprzedzáiących/ y iáko táko wyłożonych/
30:
wywodźi: Lecż ſłowo Páná Bogá náſzeo trwa ná wieki: to ieſt/
31:
Syn BOży wćielenim y záſługą ſwą to ſpráwił/ iż y ćiáłá ludźi
32:
wiernych duchem ieo odżywione/ y ćiáłu iáſnośći iego przykſztał
33:
towáne/ wſtawſzy z martwych ſtánie ſię wiecżnym y nieśmiertel
34:
nym ꝛc. Tá odmiáná licżby wielkiey w máłą rozumiem iż ſię ſtá=
35:
łá omyłką drukárſką/ przetoż nie myślę o żadney w tym táięmni
36:
cy. Ale ſię temu wykłádowi ták dálekiemu od rzecży y gwałto=
wnemu


strona: 155

ná Wędzidło X.K.P.155.
1:
wnemu ſłow tych náćiągániu dźiwuię. Zápámiętał pewnie tego
2:
I.M.X.K. co w przedmowie h. około wykłádánia mieyſc pi=
3:
ſmá ś. trudnieyſzych powiedźiał/ przetoż w tym ták łácnym y iá=
4:
ſnym dáleko kędyś od właſnego ſmyſłu wzgorę wylećiał: więcey
5:
ſię ná niektorych/ ktorzy tu przez ſłowo Boże/ ſyná Bożego ſo
6:
bie zmyśláli/ oglądáiąc/ niż ſię rzecży/ y przedśięwźięćiu proroc
7:
kiemu przypátruiąc. Láćina go też podobno y z iego princypa=
8:
łem záwiodłá/ ktora ma: Verbum domini manet in æternum: Sło=
9:
wo Boże trwa ná wieki. A iż też tákże w káp. 1. Ianá ś. przełożo
10:
no Verbum Słowo/ przetoż mniemiał/ żeby też tu tákże było. A=
11:
no śiedḿdźieśiąt tłumácżow nie kłádą λóγςſermo v Ezáiaſzá
12:
ná tym mieyſcu iáko ieſt Ian. 1. ále ξńμα z ktorego ſłowká/ z bá
13:
cżnych Greckich Piſárzow żaden nigdy ſobie ſyná Bożeo nie zmy
14:
ślał/ á dáleko mniey zmyślonego iákiegoś wćielenia y zaſługi:
15:
choćiaż ex λóγφteo ſię ważyli. Iáko ſię ważyli y z onych Pſal. 45.
16:
Eructauit cor meum verbum bonum. To ieſt wedle przekłádu y wykłá
17:
du X.K.fol. 16. ꝛc. Wyźinęło ſerce moie ſłowo dobre: Z ſłowá cży
18:
niąc ſyná Bożego/ á z ſynow Korego Bogá Oycá. O cżymby
19:
trzebá długo mowić: y nikcżemny ten wykład pokázáć. Lecż iż
20:
iy też miánowićie przedtym Báſilius piſząc ná ten Pſalm fol.
21:
114. y Origenes ták mi ſię zda Tomo. 1. In principio erat verbum fol. 310.
22:
zgánił/ tedy ia zániecham. A iż to o ſłowie Bożym zgołá zwła=
23:
ſzcżá co ſię tknie Ezáiaſzá ktore imienim Bożym opowiedáli/ y
24:
opowiedáć mieli prorocy y Apoſtołowie ma być rozumiano/
25:
niechby X.K. poyźrzał w Piotrá ś. ſłowá (1. Petr. 1. ꝟ 23.) á do
26:
zna tego iż ták ieſt/ y obacży iż práwie náporząd wykłáda ſłowá
27:
Ezáiaſzowe. Cżyniąc ſprzećiwia porownánie ludźi z ich wſzeláką
28:
dźielnośćią/ zacnośćią/ náuką/ vmieiętnośćią ꝛc. á ſłowá Boże=
29:
go imięnim Bożym przez poſłáńce Boże świátu opowiedźiáne=
30:
go. Cżyniąc ludźi podobne tráwie/ á ich wſzytkę dźielność kwiá
31:
towi/ ktory prętko vpada/ ſkoro trawá vwiędnie: choćiażby
32:
ſię nayzacnieyſzym zdał. Gdyż oná nazacnieyſza dźielność y go=
33:
dność/ ktoraby ſię mogłá naleść w cżłowieku/ cżłowieká nie zá
34:
chowa od śmierći y zginienia/ iednoż tylko ſámo ſłowo Boże
35:
tákie ieſt/ kto go ſłucha y wedle niego żywie/ ktore cżłowieká
36:
odrodźiwſzy/ záchowywa ná wieki/ iáko ſámo wiecżne ieſt: iż ieſt
u 2prawdźiwe/


strona: 156

Wtore kśiążki Odpowiedzi/156
1:
prawdźiwe/ ſtátecżne/ y nieodmienne. Gdyż przez nie Bogá ie=
2:
dynego y prawdźiwego/ y iedynego też od niego poſłáneo Me=
3:
ſyaſzá poznawamy: zácżym wierzącym idźie żywot wiecżny. A to
4:
ieſt właſne/ proſte y nieomylne ſłow tych wyrozumienie: á nie
5:
to ktore I.M.X.K. z ſwoieo ktoregoś princypałá w tym błądzą
6:
cego/ przywiodł. Nie mniey zły y ſproſny wykład ieſt ſłow Eza.
7:
53. Národzenie iego y ktoż wypowie ( fol. 59. 92.) ponieważ ſło
Narod iego
ktoż wypo-
wie. Ezá. 53.

8:
wá te ćiągnie przećiw ſmyſłowi prorockiemu/ do przedwiecżne=
9:
go rodzenia ſyná Bożego/ według ktorego (iáko wykłáda tám
10:
że) prawdźiwie Pan Chriſtus nie ma w niebie mátki. Wiem też
11:
iż też tego wykłádu nie z śiebie ma/ ále z inſzych/ ktorzy ſobie coś
12:
zbáiáli o tym rodzeniu/ ktorego nigdźiey piſmo ś. nie vcży. Acż
13:
między inſzymi Hieronim mowi iż to może być rozumiano dwo=
14:
iáko: to ieſt: Abo o tym tám przedwiecżnym rodzeniu/ ábo o ná
15:
rodzeniu z pánny. Wſzákże y ten w cel nie vgodźił: Bo prorok
16:
áni o tym áni o owym ſłow tych nie wymowił. Y nie máſz v niego
17:
ſłowá tego Národzenie/ ále ieſt Rodzay/ gdyż w Hebreyſkim
18:
texćie hebrajskidor, ſtoi: ktore idźie od hebrajskidur, co znácży pielgrzy=
19:
mowáłem ábo mieſzkałem iáko Pſál. 84. ꝟ 11. hebrajskimiddur, to
20:
ieſt ſłowo od ſłowá przełożywſzy præhabitare: hoc est, magis quàm ha
21:
bitare, niż mieſzkáć. Bo ták mowi: Obrałem (ſobie) być w progu
22:
domu Bogá meo niż mieſzkáć w przybytkách niezbożnośći. Od
23:
ktoreo ſłowá idźie imię/ dor, generatio habitatio, peregrinatio cognatio,
24:
to ieſt rodzay: á nie národzenie. Item/ wiek/ mieſzkánie y piel=
25:
grzymowánie. Cżeo pełno w piſmie: gdźie ſtoi á generatione in gene-
26:
rationē, od narodu do narodu: ábo od wieku do wieku Pſál. 72. ꝟ
27:
5. Iáko Ezá. 38. ꝟ 12. gdźie też Vulgata ma: Generatio mea ablata est.
28:
Co też ſeptuaginta przełożyli defeci a cognatione mea : máiąc τvγγεvείn
29:
A potym káp. 13. toż ſłowo przełożyli γέvεὰμ to ieſt narodem: co
30:
też y wiekiem przełożyć może/ bo ſię γέvεα ták też ná inſzych miey
31:
ſcách bierze. Iáko y Eraſmus dáie znáć krotko/ in annot. noui. Test.
32:
in cap. 24. Math. fol. 103. Neſtorá wſpomináiąc: ktory żył trzy
33:
wieki τphs γέvεαs. Ale pewnieyſze świádectwo ſłowá Bożego/ iá=
34:
kom ia náznácżył w nowym Teſtámenćie Polſkim Dźieie 8.
35:
Co ták vważywſzy/ iáko ſię godźi: łácno káżdy pozna/ iż Prorok
36:
nie mowi o vrodzeniu ſyná Bożeo przedwiecżnym od ludźi zmy=
ślonym


strona: 157

ná Wędzidło X.K.P.157.
1:
ślonym/ áni o drugim tym z Máryey Pánny prawdźiwym: Iá=
2:
ko y Dioniſius Cartuſianus, po inſzych opiniách też to wſpomina In
3:
Math. 1. Cap. articulo 1. Gdyż wedle ćiáłá vrodzenie Chriſtá Páná
4:
ma po ſobie inſzych świádectw piſm ś. doſyć: ále mowi o cżáśie
5:
ábo wieku tym/ ktory ſię po národzeniu Chriſtuſá Páná zácżął/
6:
y końcżyć w ludźiách będźie/ áż do dniá ſądnego. Dáiąc znáć dłu=
7:
go trwáiące cżáſy: y okázuiąc iáko dźiwna odmiáná w nich miá
8:
łá być: ták z ſtrony żydow/ iáko y pogánow/ ktorzy w Chriſtuſá
9:
vwierzyć mieli: y dźiwnie ſię potym mieſzáć. Co bacżąc dobrze v=
10:
cżeni ludźie wieku náſzego: choćiaż w cżym inſzym z Papieżem nie
11:
zgodni/ ále wżdy około tákiegoż narodzenia/ iákiego X.K. do=
12:
wieśćby tym mieyſcm chćiał/ w wykłádźie tym zgodni: iż to
13:
świádectwo zgołá nie ſłuży rodzeniu Chriſtuſowev: przetoż ták
14:
ná ty ſłowá nápiſáli. Apud August. Marlo. in Act. 8. v 33. Quidam
15:
ex hoc loco probare conati ſunt aduerſus Arrium æternam verbi Dei ge-
16:
nerationem, ſed hoc nimis à mente Prophetæ diſsentaneum est. Vkázu=
17:
iąc/ to dálekim być wykłádem od vmyſłu prorockieo/ chćieć prze=
18:
ćiw Arrianom ſłowy tymi dowodźić wiecżnego ſłowá Bożego
19:
rodzenia. Ale y Kálwiná może kto chce y ná Ezáiaſzá y ná dźieie
20:
Apoſtolſkie o tym ſzyrzey cżytáć. Lecż ieſliby tym gárdźić chćiał
21:
X.K. iż nie iego ordy kátholik był Kálwin: onoż ma Papiſtę tę=
22:
giego Fránćiſzká Watáblá (choćiażći y tego ſzcżypie iż mu też
23:
nie ná rękę piſze/ cżłekiem vcżonym w Hebreyſkim ięzyku będąc/
24:
o cżym ſię podobno potym co powie) ktory ták ná ty ſłowá piſze:
25:
Generationem eius id est ſeculum eius: prauitatem ſeculi eius. Incipit exclama-
26:
re in homines ſeculi Christi, quis ergo prauitatem Iudæorum qui viuent ſe-
27:
culo Christi, exprimere verbis poterit. Toć Papiſtá: á wżdy tego o
28:
żadnym rodzeniu Chriſtuſowym nie rozumiał: ále o tych wie=
29:
kow oſtátecżnych ludźiách/ á miánowićie o niewyſłowioney zło=
30:
śći ludu Izráelſkiego/ Chriſtuſowi odpornego: Do ktorych mo
31:
że przyłożyć y inſzych fáłſzywych Chriſtian/ ktorzy też ácż Bogá
32:
vſty y Chriſtuſá wyznawáią: iednák ſię go vcżynkámi przą ꝛc. A
33:
toć ieſt właſne mieyſcá tego wyrozumienie. Nie mniey zły ieſt
Ná pocżątku
kśiąg nápiſa-
no o mnie.

34:
fol. 96. y tych ſłow Dawidowych Pſal. 39. wedle Vulgati, á wedle
35:
Hebreyſkiey prawdy 40. ꝟ 8. wykłád y przełożenie: Ná pocżątku
36:
kśiąg nápiſano ieſt o mnie. Iákoby pocżątek ſtárego y nowego
u 3Teſtámentu


strona: 158

Wtore kśiążki Odpowiedzi/158.
1:
Teſtámentu wedle tych ſłow/ miał wyświadcżáć o Boſtwie y
2:
wćieleniu páná Chriſtuſowym. Cżego áni ty ſłowá nie znácżą: á=
3:
ni ſię do tego śćiągáią: áni też pocżątek ták ſtárego/ iáko y no=
4:
wego Teſtámentu/ opiſuie Boſtwá y wćielenia páná Chriſtuſo=
5:
wego. Bo Moiżeſz proſtymi ſłowy/ iáko hiſtoryk wierny/ pocżą=
6:
tek ſtworzenia świátá teo widzeniu y zmyſłom inſzym podległe=
7:
go opiſuie: á o boſtwie ſynowſkim y wćieleniu iákim iego/ y ſłow
8:
kiem namnieyſzym/ zmiánki żadney nie cżyni. Chybáby X.K.
9:
miał inſzą Biblią/ y inſzy pocżątek ſtárego/ tákże y nowego Te=
10:
ſtámentu/ niż ten ieſt w ſtárych Hebreyſkich/ Greckich/ y Láćiń=
Sproſny
błąd żeby po
cżątek stáre-
go y nowego
Testámentu
wćielenie
miał opiſo-
wáć.

11:
ſkich kśięgách: ktore my z drugimi v śiebie mamy. Wiem y to: że
12:
też zacni ludźie z onych ſtárych náydowáli ſię: ktorzy ták pocży-
13:
náli 1. Moi. 1. W ſynu ſtworzył Bog niebo y źiemię/ iáko był Tertu
14:
lian, Hilarius ꝛc. twirdząc to żeby ták było w texćie Hebreyſkim.
15:
Quod falſum eſſe ipſius rei veritas comprobat. Iáko mowi Hieronim
16:
in Quæst. Hæbr. in Geneſim Tom. 3. fol. 201. zádáiąc im nieprawdę.
17:
Ale y ták nicby to przedśię do wćielenia X.K. nie pomogło. Po=
18:
cżątek też nowego Teſtámentu żadney zmiánki boſtwá y wćie=
19:
lenia nie cżyni. Ale y we śrzodku nigdźiey y ná końcu ſłowká te=
20:
go nie naydźie/ wćielenie/ owſzem rzecż ſię temu przećiwna wſzę=
21:
dźie pokázuie: to ieſt/ iż ſię cżłowiek Chriſtus Iezus pośrzednik
22:
náſz/ z oycow wedle obietnic ná pocżątku vcżynionych/ z duchá
23:
ś. pocżęty z Pánny Máryey małżonki Iozefowey vrodźił/ á nie
24:
tá/ żeby ſię ſyn boży Bog ſłowo wćieláć miał. A co ſię tknie ſłow
25:
Dawidowych/ ktore o ſobie y inſzych/ á miánowićie o Meſyaſzu/
26:
bo ſię to w nim iáko w poſłuſznym Bogu áż do śmierći ſkutkiem
27:
też pokazáło: powiedźiał mowiąc/ ná pocżątku kśiąg nápiſano
28:
o mnie: tedy ſię ty nie do pocżątku 1. Moi. kśiąg śćiągáią: ále á=
29:
bo do wſzytkiego wobec zakonu/ wedle niektorych zdánia: kto=
30:
ry ſię też áż w wtorych dopiero kśięgách pocżyna opiſowáć: prze
31:
to/ iż zowie volumen libri, to ieſt/ zwitkiem kśiąg: iż ták przedtym
32:
ná długich kártách ſtárzy piſáli/ y ná wáłek zwijáli/ iáko y teraz
33:
żydowie cżynią z przykazániem Bożym/ y Ruś/ gdy w regeſtr pi=
34:
ſzą pomárłe y ony cżáſow ſwych gdy im od tego zápłácą/ iáko y
35:
w Papieſtwie przypomináią: Abo iáko ia trzymam o piątych
36:
xięgách Moiżeſzowych. W ktorych zoſobná kap. 17. powinnę=
śći krolow


strona: 159

ná Wędzidło X.K.P.159
1:
śći krolow ſą opiſane. O cżym też piſze Vatablus y w Bibliey y w
2:
Pſáłterzu zoſobná wydánym. Ale to dźiwnieyſza/ że Ambroſius in
3:
Hæb. x. y Arnobius ſtáry/ piſząc ná ten Pſalm: o pierwſzym to
4:
Pſálmie tylko/ rozumieią: ktory głową z pocżątkiem kśiąg Da
5:
widowych Pſálmow zową: y ták ty ſłowá wykładáią: á nie o po=
6:
cżątku ſtárego y nowego Teſtámentu/ iáko X.K. mniema. Y
7:
niewiem cżemu też pocżątkiem/ choćiaż nie otworzyśćie cżyni no
8:
wego Teſtámentu Ianá/ á nie ták iáko ieſt poſtáremu Máthe=
9:
uſzá. Ale y tym nic nie wygra: bo y to iego wćieleniu nic nie po=
10:
może: ponieważ o nim y ſtáry y nowy Teſtáment/ iákom iuż rzekł
11:
nic nie piſał. Wolno to ſobie zmyśláć iednym: á drugim też wol
12:
no temu niewierzyć. A zwlaſzcża tym/ ktorzy wolą ná ſłowie bo=
13:
żym/ niż ná zmyślonych baykách ludzkich przeſtáwáć. Bo niech
14:
by ták było/ żeby Ian ś. piſał o ſynu Bożym/ przedtym náſzym
15:
Iezuſem Chriſtuſem/ iuż w ſkutku będącym ná pocżątku/ ktore=
16:
goby ſłowem/ wedle nich zwał (cżego ia iednák widzę y wiem
17:
być inſze wyrozumienie) przedśięby X.K. tym wćielenia nie do=
18:
wiodł. Gdyż Ian ś. nie mowi: ſłowo ſię wćieliło/ ále mowi: á ſło=
19:
wo ćiáłem ſię ſtáło: co dáleko ieſt od wćielenia. Bo inſza ieſt w=
20:
ćielić ſię/ iáko cżyni ſzátan/ że ſię w cżłeká wkrada y w nim prze=
21:
bywa/ co opętánim zowiemy: á inſza ſię ſtáć cżłowiekiem: cżego
22:
y ſzátan/ przemieniáiąc ſię cżęſto w Aniołá świátłośći/ vcżynić
23:
nie może. Aleć ták potym ſubtylnie fol. 97. o tym ſłowie Bogu
24:
mowi/ że ia niewiem zkąd ſię ták o nim mowić náucżył/ á to ty=
25:
mi ſłowy: Iż ſłowo to ſyn Boży było ná pocżątku iákoby zákryte
26:
v Bogá: wſzákoż było do tego ſpoſobne/ áby zá cżáſem in progreſ-
27:
ſu recreationis w poſtępku odnowienia ſtworzenia przez odkupie=
28:
nie/ było ſtworzeniu obiáwione/ y w oſobliwy pożytek przywła=
29:
ſzcżone. Z ktorych I.M. ſłow/ káżdy to obácżyć może/ iż co przod
30:
budował/ to záś wſzytko rozwálił: á iż ten iego zmyślony ſłowo
31:
Bog/ nie był przed nowym Teſtámentem w ſkutku (gdy ſię kto
32:
y temu przypátrzy/ co o pocżątku Moiżeſzowym/ y o pierwſzym
33:
ſtworzeniu powiedźiał) choćiaż do tego był ſpoſobny: co też ieſt
34:
rzecż inſza/ być do cżego ſpoſobnym/ á być iuż w ſkutku. Iáko
35:
ſpoſobny był do tego Páweł ś. przed záłożeniem świátá żeby był
36:
Apoſtołem Chriſtuſowym/ y Iakob nie vcżyniwſzy nic dobrego
bo miło=


strona: 160

Wtore kśiążki Odpowiedzi/160
1:
do miłośći/ á Ezauſz do nienawiśći/ niż ſię vrodźili ꝛc. á wżdy tá
2:
ſpoſobność ich w ſkutku y oni też nie byli/ áż gdy cżás ich ná to
3:
od Bogá náznácżony przyſzedł: co też tákże o tym ſynu może ſię
4:
mowić/ iż áni był obiáwiony/ áni w oſobliwy pożytek przywła=
5:
ſzcżony/ áż in progreſsu recreationis iáko I.M. piſze to ieſt/ áż w po=
6:
cżątku odnowienia ſtworzenia: to ieſt wedle prawdy áż ſię po=
7:
cżął y vrodźił ꝛc. Co ieſli ták ieſt/ ták wierzy/ ták piſze/ ták wyzna=
8:
wa/ cżemuż rzecży przećiwney chce przedśię gwałtem y przećiw
9:
prawdźie/ y przećiw ſámemu ſobie dowodźić? y cżemu dla tego
10:
y inſzych wiele świádectw ták ſzkárádźie złym wykłádem wy=
11:
ſzpaca/ áby iedno z niſzcżego vcżynił co? Nie pámiętáiąc ná re=
12:
gułkę ſwych Logikow/ ábo mędrcow ktorych ſię trzyma. Quòd
13:
ex nihilo nihil fit. Bo przedśię z nicżego nic nie vcżyni: gdyż nie ieſt
14:
Bogiem ktory to tylko ſam ſpráwił przećiw rozumowi Filozo=
15:
wſkiev/ że z niſzcżego wſzytko to co ieſt vcżynił. Ieſt inſzych mieyſc
16:
kilkádźieśiąt/ ktorem był náznácżył: bárzo iáſnych y otworzy=
17:
ſtych/ ktore tákże ſą złym y nieprzyſtoynym wykłádem popſowá=
18:
ne: ále folguiąc krotkośći y nakłádowi/ one opuſzcżam/ niechcąc
19:
też I.M. więcey fráſowáć. A też ták tuſzę/ iż z tych kilká okazá=
20:
nych/ łácno obacży drugie pilny y pobożny ſłowá Bożego cżytel=
21:
nik. Iáko onego co ieſt fol. 17. Raz ieden rzekł Bog/ á ia dwoię
Raz ieden
rzekł Bog
Pſal. 61.

22:
rzecż vſłyſzałem: ktore mieyſce Pſal. 61, iuxta Vulgatam, iáko wy=
23:
kłáda y do cżego go też náćiąga niech ſię kto chce przypátrzy/
24:
dozna dźiwnego gwałtu/ ktorego nie naydźie v Arnobiuſá, nie
25:
naydźie też y v Ambroſiuſá ná ten Pſalm piſząceoTom. 4. fol. 595.
26:
nie naydźie v Vatabla Fránćiſzká. A między inſzymi naydźie Ba-
27:
ſilium magnum fol. 135. ktory koniecżnie y Ambrożego w tym prze=
28:
brał. Bo k rzecży więcey mowi z Arnobiuſzem y z Vatáblem niż
29:
Ambroży/ choćiaż y on nie ná rękę ieſt X.K. Tákże onych dwu
30:
Pſálmow 143. y 17. wedle Vulgati. A wedle Hebreyſkiego 144.
31:
ꝟ 5. á 18. ꝟ 10. ktore wykłáda fol. 77. mowiąc: Ono ſłońce ſprá=
32:
wiedliwośći pan Chriſtus wiecżny ſyn Boży/ boſtwo ſwoie/ iá=
33:
koby obłokiem cżłowiecżeńſtwá ſweo. Obácżay w tych ſłowách trzy
34:
rzecży, Christuſá, Bostwo, cżłowiecżeństwo &c. vcżynił ludzkiey kre=
35:
wkośći ile znieść mogłá widome. Bostwo vcżynił widome: á Pan
36:
Christus mowi: Bogá nikt nigdy nie widział. Otoć prośił Dawid gdy
ták przed


strona: 161

ná Wędzidło K.X.P.161.
1:
ták przedtym mowił: Pánie nákłoń niebios twoich á zſtąṕ/ dot
2:
kni gor/ á wypuſzcżą dym. Y ná drugim mieyſcu/ gdy tákie wćie
Nákłoń nie-
bios y zstąp
Pſal. 43.

3:
lenie páńſkie ták twierdźił/ iákoby ſię iuż won cżás było sſtáło/
4:
mowiąc w te ſłowá: Nákłonił (ſyn Boży) niebá y zſtąpił: to ieſt
5:
(iáko obiáśnia Páweł ś.) wyprożnił ábo vchylił y poniżył Bo=
6:
ſtwá ſwego/ y przyiął człowiecżeńſtwo w oſobie ſłużebniká. Zá
7:
tym dokłáda Dawid: á ćmá pod nogámi iego: przez co rozumie
8:
to zaćmienie Pánnie Máryey przez Aniołá przywłaſzcżone ꝛc.
9:
Gdyby prośći chłopi cżytáć vmieli Pſálmy Dawidowe właśnie
10:
przełożone/ nie podobna áby ſię dźiwowáć nie muśieli/ y nie mie=
11:
li poznáć ſproſnego y gwałtownego náćiągánia ſłow Dawido=
12:
wych do tego/ do cżeo ich on nigdy nie vżywał/ áni o tym y przez
13:
ſen pomyślał/ co I.M. ſobie z nich zmyśla. A ia ták mowię iż
14:
gdyby tákie wykłády ſłowá Bożego proſtego y iáſnego iść miá=
15:
ły/ łácnoby vcżynić z cżarnego białe/ y pewnieby tego łácno
16:
tym ſpoſobem káżdy dowieść mogł: coby iedno zámyślił/ cho=
17:
ćiażby to nigdy in rerum natura nie było/ vcżyniłby z źiemie niebo/
18:
á z niebá záś źiemię/ z Máryey Mátki Páńſkiey Bogá/ á z Bo=
19:
gá Máryą Pánnę. Y niewiem cżemuby ſię X.K. ták bárzo ná ſło
20:
wo Boże gniewáć miał/ y ono ſłodycżą y rzeſzotem ſzátáńſkim
21:
názywáć/ gdy go ták iákoby woſkoweo noſá/ á ieſzcże przygrza=
22:
nego/ może y vmie ná ktorą chce ſtronę nákierowáć. Auguſtyn
23:
choćiaż też álegeryzuie/ y nád zmyſł ſię Dawidow cżęſto wyno=
24:
śi: iednák tu nie ták grubie y ſproſnie wylata: ták wżdy ná to pi=
25:
ſząc: Inclina cœlos tuos. Qui ſunt cœli inclinati? Apostoli humiliati. Isti
26:
enim cœli enarrant gloriam Dei &c. Gdźie oto przez náchylone nie=
27:
bioſá rozumie Apoſtoły vniżone/ chwałę Bożą opowiádáiące á
28:
nie to co X.K.Tom. 8. Col. 1660. C. in Pſal. 143. A in Pſal. 17. ácż
29:
inſzą przedśię bierze/ o ſpráwiedliwym vtrapionym/ iednák ſię
30:
też namniey z X.K. nie zgodzą. Co ſię tych Pſálmow tknie/ tá
31:
krotka ieſt ſummá y proſte przedśięwźięćie ich. Ze Dawid vwa=
32:
żywſzy z pilnośćią wielką przećiw ſobie dobroć Bożą/ ták z ſtro=
33:
ny zacnego wywyżſzenia ſwoiego ná Kroleſtwo/ iáko też y wy=
34:
wyżſzenia nád nieprzyiaćioły/ y wielą narodow/ nád ktorymi
35:
go przełożył/ y nád nimi zwycięſtwo dał/ y przećiw nim vzbroił
36:
mocą y vmieiętnośćią woienną: Pánu Bogu naprzod dźiękuie
xwychwalá=


strona: 162

Wtore kśiążki Odpowiedzi/162.
1:
wychwaláiąc go z tego wſzytkiego/ y to wſzytko iemu ſámemu
2:
przypiſuiąc/ iż go on ſam (będąc iego zamkiem y vćiecżką y o=
3:
brońcą) ze wſzech iego nieprzyiaćioł y niebeſpiecżnośći wyrwał.
4:
A potym prośi/ áby y ná potym toż cżynił. Niebá ſwego náchy=
5:
láiąc/ y rękę ſwoię ku wykupieniu iego zwyſoka poſyłáiąc. Vká
6:
zuiąc też to y twierdząc iż on ſam táki ieſt (iáko mowi Pſal. 144.
7:
ꝟ 10.) ktory dawa wybáwienie krolom/ y ktory też Dawidá wy=
8:
kupił od miecżá złego/ á vcżynił to nie dla iákiey iego godnośći:
9:
gdyż to wyznawa że człowiek poddány ieſt prożnośći/ ktoreo dni
10:
iáko ćień przemijáią/ ále tylko z miłośierdźia ſwego/ iáko w ꝟ 2.
11:
mowi. A iż mowi ꝟ 5. Pánie nákłoń niebios twoich/ á zſtąpiſz/
12:
dotkni gor/ á kurzyć ſię ábo dymić będą/ tedy tymi ſłowy/ iáko
13:
y w Pſálmie 18. ꝟ 10. gdźie też toż wſpomina/ iáko go Bog przed
14:
tym bronił/ y z rąk wſzech iego nieprzyiaćioł wyrywał/ y z rąk
15:
Saulowych/ iáko nápis Pſálmu świádcży/ nie co inſzego mowi
16:
iedno to/ iż iáko przedtym roſpraſzał Bog nieprzyiaćioły iego ſá
17:
mym ſzumem wichrowym/ y burzámi dźiwnymi/ ktore ná ten
18:
cżás gdy nań nieprzyiaćiele naćieráli Bog ſpuſzcżał/ ták też záś
19:
żąda/ áby to y záwżdy potym pokázował. Gdźie miánowićie w
20:
Pſál. 18. opiſuie to nákłonienie ábo ſchylenie niebios/ rozumieiąc
21:
przez nie one dźiwne burze/ obłokow ſkupienie/ ćiemnośći zmo=
22:
cnienie/ ſzumow hucżenie/ łyſkánia ogniſtego/ gromow y pioru=
23:
now trzáſkánie/ ktore gdy ſię dźieie ná ten cżás bywa to niebá ná
24:
chylenie. Bo ſię ták one zgęſtnione obłoki zgromadzáią/ że ſię
25:
zda dla ich niſkośći/ ktorą ná oko widamy/ iákoby ſię y ſámo nie
26:
bo náchylić miáło. A to ieſt proſte Pſálmu tego wyrozumienie/
27:
bez tych niezbożnych álegoriy y domyſłow Filozowſkich/ ktore
28:
Dawidowi y żadnemu przed nim y po nim świetev chwalcy boże=
29:
mu nigdy do ſercá nie wſtępowáły. Inſze ſłowá ktorych tu X.K.
30:
vżywa/ Dawidowi to zádáiąc/ żeby on oto prośić miał/ żeby ſyn
31:
Boży wiecżny iákoby obłokiem cżłowiecżeńſtwá ſwego vcżynił
32:
ludzkiey krewkośći Boſtwo widźiáne z niebá zſtąpiwſzy/ álbo że
33:
by ták zſtąpić miał/ żeby ſię wyprożnił iáko X.K. mowi z Bo=
34:
ſtwá ſwego/ do cżego y Páwłá ś. świádectwá nieſłuſznie nácią=
35:
ga: o cżym ſię potym nieco przypomionie: dla ich nikcżemnośći
36:
opuſzcżam: gdyż y odpowiedźi niegodne być bacżę. Doſyć ná tym
krotko


strona: 163

ná Wędzidło K.X.P.163.
1:
krotko błąd ſproſny pokázáć: ktorym ſię y grzech y ſromotá pa=
2:
ráć. Boby ſię w nich ledwe koniec mogło náleść. A ták iuż tu cży=
3:
niąc koniec złego wykłádu piſmá ś. w rzecżách tych y świádec=
4:
twách potocżnieyſzych/ ktore nic zgołá nie máią w ſobie tego/ o
5:
co nawięcey rzecż idźie/ choćiaż I.M. ták rozumie żeby miáły.
6:
Inſze ná inſze mieyſce odkłádam. A teraz dáley w zácżętey rzecży
7:
poſtąpię.
8:
KA P. 8. Zda mi ſię y to nie ládá zawádá do porządne=
Rum cżwar-
ty, to iest nie
słuſzne rze-
cży iedney ku
drugiey przy
stoſowanie.

9:
go fundámentu záłożenia y przyſtoynego budowánia: gdy kto/
10:
biorąc y máiąc ſię zá tego/ coby mowić miał ſłowo Boże/ on
11:
przedśię mowi to/ co ſię iemu zda/ y to co ſię przedtym ktoremu
12:
z wiernych/ choćiaż nie do końcá/ ieſzcże vgruntowánych przycży
13:
táło/ zgołá niewiernym przycżytá: á co też ſzcżyrym/ to on obłu=
14:
dnym ábo fáłſzywym. Abo gdy co z niewiernych było mowiono
15:
to on wierne w to vbiera. Co nieſłuſznym przyſtoſowánim rzecży
16:
y oſob názwáć możemy. Iáko też to I.M.X.K. cżyni. Naprzod
17:
fol. 3. zácżąwſzy rzecż przedtym o ſtrofowániu ábo vtyſkowániu
18:
Páńſkim ná Filippá/ y ná iego ná on cżás błędu rowienniki/ iá=
1.X.K. z A
postołow pro
stych cżyni
fáłſzywe krze
śćiány.

19:
ko ieſt fol. 2. nápiſano: mowi potym. Kto widźi mnie widźi Oy=
20:
cá mego: áza nie wierzyſz (ty fałeſzny Chryſtyáninie) iż Oćiec
21:
we mnie á ia też w oycu ꝛc. To tákie fáłeſzneo Chriſtyániná przy=
22:
ſtoſowánie do Filipá/ y do iego ná on cżás błędu rowiennikow/
23:
ieſt nieprzyſtoyne/ y ſpołu ſtać nie może: Wyiąwſzyby to mogło
24:
być piſmem ś. pokazano/ iż Filip y iego towárzyſze (procż iedne=
25:
go