[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Hieronim Powodowski
tytuł:   Propozycyja z wyrokow Pisma Św. zebrana na sejm walny koronny krakowski w roku 1595
rok wydania:   1595


strona: kt

1:
PROPOSICIA
2:
Z wyrokow piſmá S. zebrána:
3:
Ná Seym Wálny Koronny Krákowski
4:
w Roku 1595.
5:
☞ Przez X. HIERONYMA POVVODOVVSKIEGO.
6:
grafika
7:
Ieremiaß w 47. kápit. wierß 6.
8:
O miecżu Páńſki/ dokądże ſie nie vſpokoiż? Wnidź do poſzwy
9:
twey: wżdam oźiebniey á vćichniey. A iákoż ſie ma
10:
vſpokoić: gdyż mu Bog roſkazał?
11:
Amos w 2. wierß 7.
12:
Nie wykona P. Bog ſłowá ſwego/ áż pierwey obiáwi táiemnicę
13:
ſługom ſwoim. Lew ryknie: ktoż ſie nie vlęknie? Pan
14:
Bog przemowił: ktoż nie będźie opowiádał?
15:
grafika
16:
W KRAKOWIE, w Druk: Iákubá Siebeneycherá/
17:
Roku Páńſkiego M.D.XCV.

strona: 2

2.
1:
PRZEMOWA
2:
Do Naiáśnieyſzego Krolá Polskiego
3:
ZYGMVNTA III.
4:
I
Ako Kośćioł Boży: Naiáśnieyſzy M. Krolu
5:
ták R. P. práwem Krześćiáńſkim ſporządzona/ może
6:
być przyrownána Okrętowi ábo Nawie Morſkiey. Bo
7:
w niey náyduie ſie naprzod Máſzt/ z ktorego Okręt bieg
8:
ſwoy powierzchni bierze/ y niebeſpiecżeńſtwá dálekie przegląda.
9:
Potym záśię oſtátnią á nád inſze wyſtáwną cżęść iego/ ośiada
10:
ſam Zeglarz: ktory porozumienie máiąc z wierzchnim ſtrzażni=
11:
kiem/ wſzytkim Okrętem rządźi/ y potrzeby á niebeſpiecżeńſtwá
12:
iego wſzelákie záwiáduie. Dopiero zátym ſą rozmáići vrzędnicy
13:
y pomocnicy/ ktorzy żagle/ wioſłá/ kotwie/ y inſze nacżynia zá=
14:
kłádáią. Dokąd te trzy powinnośći porządkiem ſwym idą/ tedy
15:
też Nawá bywa beſpiecżna y pożytecżna: Gdy ſie w nich pochy=
16:
bi: ſzkodźie á zgubie podlega. Náſzá R. P. ácż iuż ma bliſkie á do=
17:
ſyć ſzkodliwe zakręty ſwoie: gdy ſie w rządźie domowym/ wnę=
18:
trznym pokoiu/ y ſpolney dufnośći/ dotąd vkołyſáć nie może:
19:
wſzákoż z wyżſzego Máſztu pokáżuią ſie (choć podobno nie káż=
20:
demu znáiome) więtſze burze/ ktore iey oſtátnim niebeſpiecżeń=
21:
ſtwem przegrażáią. Te ia iáko ieden niegodny z Duchownych
22:
ſtrażnikow wypátrzywſzy/ miałem był wolą zá Duchowną Pro=
23:
poſicią tego Seymu/ vſtnie do vſzu wſzego zgromádzenia Sey=
24:
mowego/ przy Wáſzey K. Mczi iáko głowie podáć: iákom też był
25:
przed zácżęćiem Seymu/ w obycżay nieiákiey Inſtructiey/ w koś
26:
ćiele ſwym vcżynił. Ale żem do tego przyść niemogł: tedy tę
27:
Propoſicią ſpiſawſzy/ podawam wſzyſtkim ſtanom tey Nawy/
28:
przez ręce y obronę Wáſzey K. M. iáko przedniego Zeglarzá y
29:
kierowniká. Poydąli rzecży náſze/ iáko dotąd bywáło: widzę zdro
30:
wia náſzego w robotnikach máłą nádźieię. Wſzytko tedy po Bo=
31:
gu záwiſło ná ſpráwie Wáſzey K. M. ktorego iáko Bog dźiwną
32:
opátrznośćią ſwą/ nád ludzką/ ná to Kroleſtwo powołał/ y przy=
prowádził


strona: 3

3.
1:
prowádźił iuż po dwá kroć/ z niebeſpiecżeńſtw rozmáitych wyr=
2:
wał: ták nádźieiá ieſt/ iż to do końcá cżynić będźie. Iedno też
3:
Wáſzá K. M. nie vſtaway/ y owſzem ſie pomnażay w pobożno=
4:
śći ku Pánu Bogu/ iáką piſmo święte w Ezechiaſzu Krolu po=
5:
chwala w ty ſlowá:
2. Para. 32. V. 20.
Cżynił co ieſt dobrego y drożnego/ y praw=
6:
dźiwego/ przed Pánem Bogiem ſwoim/ we wſzelákim zátrzy=
7:
mániu poſługi domu (to ieſt kośćiołá) Páńſkiego/ według Za=
8:
konu y Ceremoniey: chcąc ſzukáć Bogá ſwego/ we wſzytkim ſer=
9:
cu ſwoim. Y vcżynił ták: á zátym wſzytko ſie mu dobrze dárzyło.
10:
Vważenia godne ſą te ſłowká: cżynić dobre rzecży/ drożnie/ to
11:
ieſt dobrą intencią: prawdźiwie/ to ieſt ſcżyrze bez ochylánia: y
12:
ze wſzyſtkiego ſercá/ iákoby ſie w ocżu P. Bogá dźiały. Choćby
13:
świát ná tym nie przeſtawał: więcey ná ſámym Bogu należy/
14:
ktory świátem kieruie. Gdy to będźie mocen był Bog niebo w=
15:
ſpák nákierowáć do przedłużenia żywotá Ezechiaſzowi:
4. Reg: 20. V. 9. Iſa. 38. V. 7.
dáleko
16:
gotowſzy będźie nákierowáć tę Nawę R. P. od zginienia do por
17:
tu/ y tu ſpokoynego/ y potym wiecżnego. Ktorego Wáſzey K.
18:
M. przodkiem/ potym y tey oycżyznie ſwey życżąc/ Kápłáńſkie
19:
ſłużby ſwe Miłośćiwey łáſce Wáſzey K. M. pokornie oddawam.
20:
W Krákowie 20. dniá Lutego/ Roku 1595.
21:
Wáſzey Krolewſk. Mczi.
22:
Kápłan y ſługá Ducho=
23:
wny vniżony
24:
Hieronym Powodowski Archi=
25:
prasbyter y Kánonik Krak.

strona: 4

4.
1:
Propoſiciey wſtępek.
1. Rzeczypoſpolitey Polſkiey oſobne ſporządzenie iako ſię mieni.

2:
Z
Acna/ á kiedyś nieprzewyćiężna KOrono
3:
Polſka: gdy ſie tobie teraz w tym wálnym zgromá=
4:
dzeniu przypátruię/ á ty z rozmáitych ſtanow R. P.
5:
iákoby rozlicżnego kwiećia pięknym porządkiem vſá=
6:
dzona/ y vwita/ obtocżyłáś głowę ſwoię/ Krolá y Pomázáńcá od
7:
Páná Bogá dánego: niemogę ſie zátrzymáć z onym ſerdecżnym
8:
ku tobie áffektem/ ktory niekiedy poruſzył choć złego á przewro=
9:
tnego Proroká Báláámá.
4. Moy: 23. y 24.
Ktory będąc do tego przenáięty od
10:
Krolá Báláká/ przećiwnego á głownego nieprzyiaćielá ludu bo=
11:
żego Izráelſkiego/ áby był przeklęctwem ſwym Prorockim/ lud
12:
Boży pod vpadek y zwyćięſtwo iego poddał: choć z vmyſłem tá=
13:
kiego przeklęctwá onę drogę podiął: wſzákoż z wyſokiey gory wy
14:
pátrzywſzy on lud Boży pod ſpráwą ſamego Hetmáná niebieſkie
15:
go/ pięknie y porządnie vſzykowány: tuż przy ocżu onegoż Ty=
16:
ránná/ miáſto przeklęctwá/ dał mu tákowe błogoſłáwieńſtwo/ iż
17:
y ſam życżył ſobie w onym ták pobożnym á ślicżnym zgromádze=
18:
niu/ gárdło ſwe przećiw nieprzyiaćielowi położyć. Lecż záśię/
19:
gdy onże Krol Pogáńſki Proroká wprowádźił ná tákie mieyſce/
20:
z ktorego nie ták iuż zupełnie onego vſzykowánia ludu Bożego
21:
wypátrzyć mogł:
Apocalyp. 2. V. 14.
tám ztąd dopiero bezbożny Prorok/ do domu
22:
ſwego wroćiwſzy ſie/ chytre á przewrotne Proroctwo/ o vpad=
23:
ku onego ludu/ przez grzech Báłwochwálſtwá Pogáńſkiego/ prze
24:
ćiw niemu wydał: y zátym wielką klęſkę w nim zoſtáwił.
2. Iſa: 40. V. 9.

25:
Dałby to był Pan Bog/ ábych y ia naypodleyſzy ſługá iego/ z
26:
tey gory ábo wyſokośći/ ktorą Pan Bog do ogłoſzenia Ewán=
27:
geliey ſwey obrał/ ćiebie ſławna Polſko/ á miła Oycżyzno moiá/
28:
mogł był záſtáć w tym vſzykowániu y ſporządzeniu/ wktorym ćię/
29:
on wodz niebieſki/ przez przednie Porucżniki ſwe/ Woyćiechá y
30:
Stániſłáwá SS. zdawná był ſpráwił/ y przez długie cżáſy zoſtá=
31:
wił. Byłáby to wielka poćiechá moiá/ mowić do ćiebie one ſło=
32:
wá pochwały y błogoſłáwieńſtwá pełne/ ktore támże cżytamy:
33:
O iáko ślicżne ſą przybytki y ſtánowiſká twoie (ludźie moy) Nie
34:
máſz w tobie Báłwaná/ áni iego wyobráżenia: Pan Bog iego/
on/ ſam


strona: 5

5.Propoſiciey wſtępek.
1:
on ſam ztobą ieſt: y dźwięk trąby zwyćięſtwá Krolewſkiego.
2:
Ten lud ſam ośiedźi ſie w mieſzkániu ſwoim: á nie będźie miedzy
3:
Pogáńſtwo pocżytány. Mężność iego/ podobna źwierzęćiu No=
4:
ſowſcowj (to ieſt źwierzęćiu ktore iednymże tylko rogiem no=
5:
ſá ſwego/ wſzytkim źwierzętom ieſt ſrogie). Kto tobie będźie bło
6:
goſłáwil/ będźie ſam vbłogoſłáwiony: kto záśię ćiebie przeklináć
7:
zechce/ ſam przeklętym zoſtánie.
Polſkiey po odmiēieniu religiey/ iáká odmianá Pſalmo 136. V. 8. Pſalmo 108. V. 18.
Ale iżeś nieſzcżeſna corko Bá=
8:
bilonſka puśćiłá po wielkiey cżęśći nity tego vſzykowánia ſweo/
9:
przyiąwſzy w pośrzodek śiebie zámieſzánie religiey y wſzelákiego
10:
dobrego porządku: ták iż w tobie nie náyduie ſie iáko w przod=
11:
kach twoich/ iedenże P. Bog wodz twoy/ ále Báłwani rozmá=
12:
itych á niezlicżonych Sekt: tedy też/ gdy według Proroká/ ty ſá=
13:
má pogárdźiłáś tákim błogoſłáwieńſtwem Páńſkim: z dopuſzcże
14:
nia iego/ ſłuſznie przyoblekłs iáko zá ſtroyną ſzátę/ konfuſią ábo
15:
zámieſzánie y przeklęctwo: ktore ſie w ćię ták wpoiło że go poz=
16:
być nie możeſz. A zátym też on rog męztwá twego z przodkow
17:
twoich/ ktory ſámą wonnośćią Rycerſkiey ſławy/ obce narody
18:
ſpoſtráchem ich zdáleká zárażał/ bárzo oſłábial: á gdzie cię przed
19:
tym wáły/ dźiáłá/ y máchiny nieprzyiaćielſkie pożyć nie mogły/
20:
ſzcżudłkom iákoby lekkiego Pogáńſtwá teraz ieſteś poddána.
21:
Iákoż ſie tedy dáley ſpodźiewáć maſz tego wárunku Boſkiego/
22:
gdy tu o ludźie ſwym mowi: Kto tobie będźie błogoſłáwił/ będźie
23:
ſam vbłogoſláwiony: kto ćię przeklináć będźie/ zoſtánie ſam prze
24:
klętym? Iáko też według teyże obietnice Boſkiey/ gniazdo two
25:
ie od Pogáńſtwá wárowne zoſtáć może: gdy pod tytułem Krze=
26:
śćiáńſtwá/ w roznych Sektách/ iuż ſie po cżęśći y Pogáńſtwá v
27:
ćiebie záwadza?
3. Przycżyná wydániatej propoſiciej.
Gdy tedy z tey gory wyrokow Boſkich/ głębiey
28:
w twe ſpráwy wglądā / zacny narodzie Polſki/ muſzę choć nierad
29:
mowić do ćiebie z drugim Prorokiem: Egó uero mißus ſum ad te du=
30:
rus nuntius.
3. Reg: 14. V. 7. Luc: 9. V. 4.
Bo zda mi ſie/ iż z onym wybránym Miáſtem Ieru=
31:
zálem/ podlegaſz nárzekániu ſámego Zbáwićielá náſzego: iż ty w
32:
vpadku ktory nád tobą ták bliſko á znácżnie záwiſł/ ledwo ſie co
33:
pocżuwaſz: á to dla tego/ iż po ták dawnym nápominániu y gę=
34:
ſtych plagách Páńſkich/ niechćiáłáś poznáć cżáſu náwiedzenia
35:
twegͦ. Zácżym boię ſie/ iż tylko ten kąſek cżáſu Seymowánia twe
A iijgo/ zo=


strona: 6

6.Propoſiciey
1:
go zoſtáwił ći ieſcże P. Bog do pokoiu á powſtánia twego. Gdy=
2:
żeś tedy ty Zacne zgromádzenie Seymowe/ do zábiegánia vpad=
3:
kowi ſwemu iuż ſłyſzáło propoſicią Krolá ſwego Ziemſkiego: á=
4:
byś ią pożytecżnie wykonáć mogło/ poſłuchay też Propoſiciey
5:
ſámego Krolá Niebieſkiego: ktory dźiś przez niegodne vſtá mo=
6:
ie do ćiebie mowi/ co też niekiedy przez Moyzeſzá mowił do ludu
7:
ſwego wybránego:
Argument ábo ſummá tey Propoſiciey.
5. Moiſ: II. Ver: 26.
Oto przekłádam dźiśia przed oblicżnośćią
8:
wáſzą błogoſłáwieńſtwo y przeklęctwo: Błogoſłáwieńſtwo/ ie=
9:
śliże będźiećie poſłuſzni roſkázániu y mándatom Páná Bogá wá
10:
ſzego: przeklęctwo záśię/ ieśli nie vſłuchaćie przykazánia Páń=
11:
ſkiego: ále owſzem odſtąpićie od drogi ktorą ia wam dźiś poká=
12:
zuię: y vdaćie ſię zá Bogámi cudzymi/ ktorycheśćie niewiádo=
13:
mi.
Rozdział tego piſmá znápomnieniem potrzebnym.
Ktora to propoſicia/ áby ſię vważeniu y pámięći wáſzey od
14:
dáć lepiey mogłá: zámknę ią w te trzy głowne cżęści. Naprzod
15:
krotko pokażę/ iż to teráznieyſze niebeſpiecżeńſtwo/ ktoremu zá=
16:
biegáć ziácháliśćie ſię tu/ ieſt naywiętſzym/ y iákmiarz oſtátnim
17:
tey koronie ku vpadkowi iey. Druga/ co zá przycżyny przedniey
18:
ſze ſą tego niebeſpieczeńſtwá. Trzećia iáko ſię ktoremu z nich po=
19:
żytecżnie zábiegáć ma. Tylko proſzę y napominam/ áby káżdy z
20:
was vkorzonym ſercem Páná Bogá prośił/ áby od niego oddalił
21:
ono obćiążenie wzroku y ſłuchu duſznego/ ktore według tegoż
22:
Proroká przepuſzcżáć zwykł ná tych/ ktorzy vporowi ſwemu
23:
przedwźiętemu á áffektom/ niżeli głoſowi iego więcej dogadźáią.
5. Moiſ: 28. V. 28.

24:
Propoſicyey Cżęść Pierwſza.
4. NAwiedzánia v karánia Boſkiegopoſtępek. Iſaiæ: 45. V. 17. Amos 2. V. 6.

25:
O
Powiedźiał ſię Pan Bog przez Proroká/ iż w Mieśćie ábo
26:
káżdey R. P. niemáſz nic złego/ to ieſt karánia y plagi do=
27:
cżeſney/ ktoreyby on ſam nie vcżynił ábo nie ſpráwił. Wſzákoſz
28:
w tákim náwiedzániu ábo karániu ſwym/zochowuie ſpráwiedli
29:
wość Boſka miárki y ſtopnie ſwoie bárzo ſłuſzne. Bo dobrych
30:
ábo niewinnych náwiedza/ ábo áby ich w pobożnośći zátrzymał/
31:
ábo áby ich ſtátecżnośći iáko złotá w ogniu doświadcżył/ ábo że=
32:
by im zá ſtałą ćierpliwość/ korony y zápłaty przycżynił. Złych zá=
śię Pan


strona: 7

Cżęść Pierwſza. 7.
1:
śię Pan Bog plagámi ſwymi dotyka/ naprzod dla tego/ gdy ich
2:
dobrodźieyſtwá vſtáwicżne Boſkie do Páná Bogá nieprzyćią-
3:
gnęły/ áby wżdam ná rzecżách śiweckich ktore nád Bogá vmi-
4:
łowáli/ dolęgłośći y vtrapienia/ onych do Bogá iáko właſnego
5:
dobrá ich popieráły. A gdźieby ſie w tym záślepionymi ábo zá
6:
kámiáłymi pokazáli: tedy Pan Bog ſłuſznie one plagi do oſtá-
7:
tniego zátrácenia ich rośćiąga: zácżymby też zbytnie á niezbożne
8:
w onych rzecżách źiemſkich nád Bogá ſię zákochánie/ w oſtáte-
9:
cżne bez końcá vtrapienie onym ſię obracáło.
5. Miecż Pogáńſki naywiętſza plagá Boſka.

10:
Tákowe plagi/ naywiętſzemi Pan Bog opowiedźiał być te
11:
trzy/ głod/ powietrze morowe/ y miecż nieprzyiaćielſki.
Ierem: 15. V. 2.2.Reg: 24. V. 13: 17.
Mie=
12:
dzy ktoremi Dawid Krol/ gdy mu Pan Bog dał z nich obieráć
13:
zá nayćiężſzą rozumiał być miecż nieprzyiaćielſki/ gdyż ręká ludz=
14:
ka nád Boſką w pomśćie ieſt dáleko niepohámownieyſza. Ná
15:
náſzę Polſkę/ wieku nam pámiętnego/ iáko ſię iedno z obcymi oby
16:
cżáymi/ obcych też wyſtępkow y ſekt/ przodkom náſzym niewiá=
17:
domych/ w nię nánioſło: ſłuſzny ſąd Páńſki dopuſzcżał głody y zá=
18:
rázy morowe/ cżęśćiey niż ktorych przeſzłych wiekow. Lecż iż
19:
przed tymi plagámi (iáko też Dawid tamże wyznawał) bogát=
20:
ſzy ktorzy ie záwinili vlegáli/ á mniey winne poſpolſtwo ręce
21:
Boſkiey podlegáło: gdy Bog polepſzenia w nas niewidźi/ ále o=
22:
wſzem dálſzey á więtſzey od złego niepohámownośći doznawa/
23:
tedy áto (iáko był przez Dawidá przegroźił) dobył iuż ná nas
24:
ſzáble ſwoiey/ y nápiął łuk ſwoy/ y ſrogą broń ſwoię podał w ręce
25:
niezbożnych Poháńcow/ ktorymby iuż nie ták poſpolitą gminę/
26:
iáko ſámo cżoło narodu náſzego w grzechách przodkuiące wygłá=
27:
dźił.
Pſalmo 7. V. 13. Iſa: 10. V. 5. Mich: 2. V. 3. Ezech: 6. V. 12.
Co Pan Bog ták przez Proroká przepowiedźiał: Kto dá=
28:
leko ieſt (od ſchronienia ſię) ten powietrzem vmrze: Kto zaś
29:
bliſko/ ten przez miecż vpádnie: Ktory też zoſtánie/ ábo oblężo
30:
ny będźie/ ten głodem zemrze: y ták wypełnię zágniewánie ſwe
31:
przećiwko nim. Y przez inſzego Proroká záśię mowi: rzekłem:
Wyżſze ſtány bárziey R. P. gubią

32:
Podobnoć to ći ludźie vbogimi á proſtakámi ſą/ niewiedzący dro
33:
gi Páńſkiey/ y rozſądkow Bogá ſwego. Vdam ſię tedy do Pá=
34:
now/ y będę ich vpominał. Oni bowiem poználi drogę Páńſką/
35:
y rozſądek Bogá ſwego.
Ier: 5. V. 4.
Aliśći y ći weſpołek/ ieſzcże bárźiey zła=
máli iárz=


strona: 8

8.Propoſiciey
1:
máli iárzmo/ y potárgáli zwiąſki (roſkazánia mego)
Miecż Pogáńſkiiáki?
Przetoż po=
2:
bił ich lew z láſá: wilk pod wiecżor ſplądrował ich: y leopard
3:
cżuły (przypadnie) ná miáſtá ich/ káżdy z nich kto wynidźie bę=
4:
dźie poimány: Gdyż rozmnożyły ſie w nich Bogu wiáry złamá=
5:
nie/ y zmocniły ſię odwrocenia (ábo odſzcżepieńſtwá) ich. W
6:
ktorym wyroku Páńſkim/ przez Lwa leśnego/ ſłuſznie rozumieć
7:
możemy moc Turecką/ przed tym ocżom náſzym nie ták dálece
8:
wiádomą. Przez wilká záśię wiecżornego/ y leopardá nocnego/
9:
Ordy Tátárſkie głodne/ łákome/ y bárzo prędkie/ ktore nieſpo=
10:
dźianie wielką klęſkę w narodźie náſzym z bliżſzegͦ iuż ſąśiectwá
11:
cżynią. Ktorych to Pogánow poſtrách y oſtátecżne okrućień=
12:
ſtwo ták ieſzcże Pan Bog żywo wymálował/ támże mowiąc:
Ier: 5. V. 15.

13:
Oto ia przywiodę ná was z dáleká poháńſtwo/ narod możny/ na
14:
rod dawny/ narod ktorego ięzyká nie będźiećie vmieć/ áni rozu=
15:
mieć coby mowił. Sáydak iego iáko grob rozſzyrzony: wſzyſcy
16:
ſą mężni. Y wytrawi vrodzáie twoie y żywność twoię/ pożrze
17:
ſyny twoie y corki twoie: wyie trzody y ſtádá twoie: wyżyru=
18:
ie winnice y ſády twoie.
Ier: 6. V: 22.
Y daley ieſzcże ták mowi: Oto narod
19:
wielki powſtánie od kráiu źiemie: ſtrzałę y tarcżą weźmie: okru-
20:
tny ieſt/ y nie będźie miał lutośći: Okrzyk iego iáko morze zá-
21:
brzmi: y wśiędźie ná konie/ iáko ná woynę wypráwny przećiwko
22:
tobie (ludźie moy.) Słyſzeliſmy nowiny o nim: á záraz ręce nam
23:
vpádły: fráſunek chwycił ſię nas: y bole iáko ná brzemienną ro-
24:
dzeniem vćiśnioną. Niewychodzćie ná rolą/ áni ſię w drogę pu
25:
ſzcżayćie:
Iſa: 10. V. 5.
ábowiem miecż nieprzyiaćielſki y poſtrách iego/ ieſt w
26:
okolicy. Ieſzcże ná inſzym mieyſcu Pan Bog okrućieńſtwo te=
27:
go Pogáńſtwá opiſuie/ gdy naprzod Aſsurá ábo moc Pogáńſką
28:
názwawſzy laſką ábo nácżyniem pomſty zápálonego gniewu ſwe=
29:
go: ták o nim mowi: Do národu zdradzieckiego poślę go/ y
30:
przećiw ludowi podległemu oſtrośći gniewu mego roſkażę mu/
31:
żeby pobrał plony y poplądrował korzyśći: y ten lud áby poddał
32:
w podeptánie/ iáko błoto ná vlicách. Ale on nieprzeſtánie ná
33:
tym: y ſerce iego nie vkoi ſię tym: ále do oſtátniego ſkruſzenia
34:
obroći ſię ſerce iego. Ktore wyroki Boſkie/ ácż ſię iśćiły w
35:
ludźie przeſtępnym Izráelſkim/ od onych Pogánow/ ktorym w
niewolą


strona: 9

9.Cżęść Pierwſza.
1:
niewolą podawáni bywáli: cżego pełne ieſt piſmo S. Wſzákoż
2:
nawłaſniey pokázuią ſię/ w tym oſtátnich wiekow prześládowá
3:
niu okrućieńſtwá Tureckiego:
6. Moc Turecka krześćiáńſtwu iáko ſtráſzliwa.
Daniel: 7. ꝟ: 7. 19.
ktore iáko goniec nie dálekiego
4:
iuż Antykryſtá/ obycżáiem oney naſrożſzey beſtiey v Danielá
5:
wſzyſtko przed ſobą nie tylko pożyra/ ále też nogámi depce/ kru=
6:
ſzy/ y wniwecż obraca. Bo ná tym nawięcey ieſt/ wſzyſtká vśil=
7:
ność y moc iego/ wśćiekłą zápalcżywośćią/ choć też z wielkim
8:
przelaniem krwie ſwoiey/ krześćiáńſkie narody woiowáć: zwo=
9:
iowawſzy/ áby Monárchy/ Krole/ Kśiążętá/ Przełożeńſtwá/
10:
Sláchtę y zacnieyſze ludźie/ poſpołu z Kapłany y nabożeńſtwem
11:
ich/ mordowáli y wytráćili/ á proſtym gburſtwem mieyſcá ich/
12:
dla dochodow ſwych oſadzáli: dźiatki lepak co ślicżnieyſze obo=
13:
iey płći/ áby do ſwego Biſurmáńſtwá/ y pſoty beſtialſkiey obrá=
14:
cáli/ y nimi potym/ poteżniey niż ſami ſobą/ inſze krześćiáńſtwo
15:
woiowáli. O cżym ſnádno ieſt piſmá o tym wydáne cżytáć/ ábo
16:
ſię od ſąśiádow y tych ktorzy tey niewoli wiádomi pytáć.
7. Tureckiego niewolſtwá wizerunk z piſmá S.
Prze=
17:
toż ná tákie Tyráńſtwo iśćą ſię one nieſzcżęśćia w ktorych Pan
18:
Bog lud ſwoy niekiedy przeſtrzegał mowiąc: Ziemiá wáſzá ſpu
19:
ſtoſzáła: miáſtá wáſze popálone ogniem: kráinę wáſzę obcy poży=
20:
ráią w ocżu wáſzych: y będźie ſpuſtoſzona iáko w náwáłnośći nie
21:
przyiaćielſkiey.
Iſaiæ 1. Cżytay láment Ieremiaſzá Proroká. Deutro: 28.
W tákiey niewoli też/ naywięcey niż w ktorey
22:
inſzey/ náyduią ſię one nieſzcżęśćia/ ktore Ieremiaſz w Bábiloń=
23:
ſkim więźieniu z ludem Boſkim opłákuie: ktorych tu niektore
24:
porządkiem ſwym wybiorę: Iákoć Miáſto ábo Rzecżpoſpoli=
25:
ta będąc pełna ludu/ zoſtáłá ſámá iáko wdowá. Będąc Pánią
26:
inſzych źiem/ ſamá zoſtáłá pod trybutem. Iákoć Pan Bog w
27:
zágniewániu ſwym corkę Syon obtocżył mgłą ábo záćmieniem:
28:
y ſobie ták vlubioną/ z niebá áż ná źiemię vpuśćił. W dźień zá=
29:
gniewánia ſwego niewſpomniał ná podnożek nog ſwoich (mo=
30:
że rozumieć ná ćiáło ſwe naświętſze/ ktorym Pan Kryſtus w
31:
Sákrámenćie Swiętym známi przemieſzkawa)
Obacż ſrogość Boſką naniewdziecżne krześćiáńſtwo.
Drogi Sionu
32:
(ábo kośćiołow á mieyſc świętych) zoſtáły w żáłobie y płácżu/
33:
iż niemáſz ktoby nimi chodźił ná nabożeńſtwo. Ogladáłá to iż
34:
Pogáńſtwo weſzło do świątnice: gdźie Pánie zákazowáłeś/ áby
35:
niepoſtałá nogá iego. Wypátrzywſzy ią nieprzyiaćiele/ obroćili
Bw pośmiech


strona: 10

10.Propoſiciey
1:
w pośmiech nabożeńſtwá iey. Podał Pan Bog w zápámiętánie
2:
świętá vrocżyſte/ y Niedźieie: y ná zelżywość y zápalenie gnie=
3:
wu ſwego/ podał Krolá y Kápłaná. Prorocy ábo káznodźieie
4:
twoi (rozumie o nowych fałſzywych) pokázowáli tobie kłam=
5:
ſtwá y głupſtwá: áni odkrywáli złośći twoich/ żeby ćię byli do
6:
pokuty pobudzáli. (Przetoż też teraz) wżárły ſie w źiemię drz=
7:
wi kośćielne: ſtrąćił y ſkruſzył zawiáſy ich (iáko y władzey Kro=
8:
lewſkiey y Przełożonych iego) Y niemáſz zakonu/ Prorocy iego
9:
nie náleźli obiáwienia od Páná Bogá. Nieprzyiaćiel zápuśćił
10:
rekę ſwoię ná wſzyſtko co w naywiętſzym vkochániu było. Dźie=
11:
dźictwo náſze obroćiło ſie w obce ręce: y domy á máiętnośći náſze
12:
do cudzych.
Vważay to ſwey prywatynád religią y dobre poſpolite miłośniku.
Ośieroćieliſmy bez oycá: á mátki náſze iáko wdowy.
13:
Wodę właſną náſzę zá pieniądze piliſmy/ y drew náſzych dokupo=
14:
wáliſmy ſie: Wſzelki lud w nárzekániu ſzukał żywnośći ſwey: da=
15:
wáiąc co nadrożſzego miał zá to cżymby ſie pośilił. Pogáńſtwu
16:
náymowáliſmy ſie ná zaćiąg/ żebyſmy ſie iedno chlebá náiedli.
17:
Niewolnicy náſzy opánowáli nas: á niebył nikt/ ktoby nas oku=
18:
pił z rąk ich. Skorá ábo płeć náſzá iáko komin wypalona ieſt/ od
19:
niewcżáſu y głodu. Niewiáſty y Pánienki Sionu obelżone ſą: á
20:
młodźieńcżykowie lepak do niewſtydu Pogáńſkiego obroceni.
21:
Vſtáłá dobra myśl ſercá náſzego: á obroćiłá ſie w ſmętek Muzyká
22:
náſzá. Przed miáſtem ábo domem zábija miecż: á w domu śmierć
23:
tákowaſz ieſt: ktorzy nas gonili/ prędſzy byli niż orłowie powie=
24:
trzni: ná gorach doganiáli nas: ná puſtyniach záſadzáli ſie ná
25:
nas.
Słowápłácżliwegͦ poſtráchu godne.
Owa więtſza ieſt złość (y ſrożſze też karánie) corki ludu
26:
megͦ/ nád grzech Sodomy: ktora zárázem zginęłá/ niewolſtwá ża
27:
dnego nie doznawſzy. Vpádłá koroná głowy náſzey: Biedá nam
28:
żeſmy zgrzeſzyli. Myſmy źle zádźiáłáli/ y (ćiebie Pánie) ku gnie
29:
wowi pobudźili: przetoż ty niedaſz ſie vprośić. Záſłoniłeś ſie o=
30:
błokiem/ áby modlitwá náſzá do ćiebie nie przechodźiłá. Dotąd
31:
ſłowá z lámentu Ieremiaſzowego wybráne. Dałby to tedy Pan
32:
Bog ábyſmy ie vważáli/ gdy ieſzcże kęs cżáſu do miłośierdźia zo=
33:
ſtawa: á nie z onymi zákámiáłymi Zydy/ one ſobie rozbieráli do=
34:
piero/ gdy iuż lekárſtwu żadnemu mieyſcá niemáſz.
Thren: 2. V. 13. cap. 1. V. 14.
Iáko ſam
35:
Pan Bog o to vpomina/ támże mowiąc: Wielkie ieſt iáko mo=
rze zepſo=


strona: 11

11.Cżęść Pierwſza.
1:
rze zep ſowánie twoie/ á ktoż ie vlecżyć może? Podałem ćię w
2:
tákie ręce/ z ktorych nigdy nie powſtánieſz. Przykłády ták ſro=
3:
giego á nievżytego ſądu Páńſkiego/ znácżne ſą w piśmie ś.
8. Przykłády przednie ſrogośći Boże[j] przećiw grzechom. Iſa. 14. V. 12.
Ie=
4:
den Anioł wolą tylko przepychu ſwego przećiw Bogu zgrzeſzyw=
5:
ſzy/ z niebá do piekłá ná wieczne á nigdy nieprzeiednáne przeklęc=
6:
two przepadł/ poſpołu z drugimi/ ktorzy do tego wolą ſwą przy
7:
nim ſkłonili. Rodźice náſze pierwſze w niewinnośći y zacnym
8:
Ráiu ſtworzone/ y do niebieſkich Páłacow zrządzone/ dla iedne=
9:
goż niepoſłuſzeńſtwá/ Pan Bog ná duſzy y ćiele we wſzem poka=
10:
rał/ y to karánie ná ich wſzyſtko potomſtwo wylał. Dla złośći
11:
ludzkiey/ wſzyſtek nietylko narod ludzki/ ále wſzelką rzecż żywią=
12:
cą/ zoſtáwiwſzy tylko rodzay iey/ Bog wodą zátopił.
Iudas I. V. 5.
Geneſ: 3. Geneſ: 6. V. 13. Geneſ: 19. V. 24.
Dla So=
13:
domſkiego ludu ſproſnośći/ onę cáłą kráinę z miáſtámi/ ludźmi/ y
14:
wſzyſtkimi rzecżámi/ ogniem śiárcżánym z niebá wypalił. Lud
15:
wybrány Izráelſki/ z ktorym wiecżne przymierze Pan był vcży=
16:
nił/ y zniego ćiáło przyiąwſzy/ dla niego naywięcey ná świát przy
17:
ſzedł/ y onegͦ ſam Prorokiem y náucżyćielem był: iednák zá to iż go
18:
zá Zbáwićielá nie przyiął/ tedy wiecżną ślepotą ku potępieniu
19:
pokarał: y w nieſkońcżone niewolſtwo po świećie roſproſzył.
Rom: 9. et 11.

20:
Przeto ſłuſznie Apoſtoł vpomina/ iż ieśli Pan Bog przyrodzo=
21:
nym gáłąſkam nie przepuśćił: dáleko więcey nie przepuśći nam/
22:
ktorzy z obcego Pogáńſtwá/ iáko leſnego drzewá/ w iedność ie=
23:
go ieſteſmy wſzcżepieni. W tákich przykładách/ vważenia y pámię
24:
ći godna ieſt ſentencia/ ktorą P. Bog przez Proroká o vpadku
25:
Zydow w niewolą Pogáńſką wydał tymi ſłowy:
Pozew/ dekret/ y exekucya ſroga BOſka ná złośniki. 2. Para. 36. V. 15.
Poſyłał Pan
26:
Bog Oycow ich/ do nich przez ręce ábo ſpráwę poſłáńcow ſwo=
27:
ich/ (to ieſt káznodźieiow) y w nocy wſtawáiąc/ y ná káżdy dźień
28:
przeſtrzegáiąc: chcąc przepuśćić ludowi y przybytkowi ſwemu.
29:
Ale oni ſzydźili z Poſłow Boſkich/ y lekce vważáli wſkázowánia
30:
iego/ y nátrząſáli ſie z Prorokow: ták długo áż furia Páńſka przy
31:
pádłá ná lud iego: więc iuż ná to lekárſtwá nie było. Przywiodł
32:
bowiem ná nie Krolá Cháldeyſkiego/ y wybił młodź ich miecżem
33:
w domu ſámey świątnice ſwoiey: Nie miał lutośći nád młoko=
34:
ſem/ áni nád pánienką/ y nád ſtárcem/ áni zgrzybiáłym: ále wſzyt=
35:
kich podał w ręce iego. Y tám dáley opiſuie żáłoſne ſpuſtoſzenie
B ijy niewol=


strona: 12

12.Propoſiciey
1:
y niewolſtwo pogáńſkie nád onym ludem pokazáne.
9. Wići woiēne boſkie ná wyſtępne Krześćiáńſtwo.
Lękay ſie
2:
tego Boſkiego wyroku/ oźiębłe/ roſpuſtne/ á kácerſtwámi rozli=
3:
cżnemi po wielkiey cżęśći pomázáne Krześćiáńſtwo. Lękay ſie
4:
oſobliwie źiemio Niemiecka y Cżeſka/ ktoraś roſpuſtą ćieleſną
5:
pierwey záſtąpiwſzy/ nowe tego wieku Kácerſkie potwory wy=
6:
lęgłá/ y ná świát roſpłodźiłá. Lękay ſie źiemio Węgierſka/ kto=
7:
raś zdrayce y bluźnierce Máieſtatu Boſkiego z pośrzodku Krze
8:
śćiáńſtwá wyświecone/ zá Proroki przyięłá: y sſtáłáś ſie oną pie=
9:
kielną ſtudnicą/ z ktorey dymy naſmrodliwſze bluźnierſtw ſá=
10:
mey Troyce S. Niebo zárażáły/ y ſmrodem ſwym cżęść krześći=
11:
áńſtwá nápełniły: á w tobie ſámey máło ſie iuż práweo krześćiáń
12:
ſtwá záwadza.
Apo: 9. V. 2.
Matth: 11. V. 23.
Lękay ſie Sármátia pod pánowániem polſkim.
13:
Bo im cię P. Bog więcey w ſzyrokośći á ludnośći rozſzyrzył: tym
14:
też ty ſzyrzey roſpuśćiłáś zagony ſwe/ ná właſne dźiedźictwo Kry
15:
ſtuſowe y kośćiołá iego: y ſtáłáś ſie iáko Ocean ábo ogulme mo=
16:
rze: w ktore wſzyſtkie ze wſzyſtkiego świáta káłuże ſmrodliwych
17:
kácerſtw/ bez żadnego támowánia wćiekáią. Skąd ſie ty ku nie
18:
bu prze ſwą wolą á niepoſłuſzeńſtwo nádymáć nieprzeſtawaſz/ y
19:
śiłá duſz niewinnych gubiſz y pożyraſz.
10. Krześćiánſka zgubá iáko żałoſna. Matth: 21. V. 43. 1. Reg: 1. V. 31.
Wielka to tedy y żáłoſna/
20:
gdy Pan Bog według przegrozki ſwey/ od złego á niewdźięcżne=
21:
go ludu ſwego odeymuie kroleſtwo ſwoie/ ztákim nieſzcżeśćiem
22:
á vtrapieniem niewolſkim/ ktore ſie dopiero wſpomináło. Ale
23:
to ieſzcże ćiężſza/ gdy toż Kroleſtwo/ choć w docżeſnym ſzcżeśćiu/
24:
przenośi do onegoż ſproſnego Pogáńſtwá. Heli Kápłan Za=
25:
konny/ gdy Bogá obráźił złym wychowániem ſynow ſwoich/ kto=
26:
rzy zgorſzenie cżynili w Izráelu/ nietylko to karánie odnioſł/ iż
27:
potomſtwo iego odpádło wiecżnie od oney zacnośći Kapłáń=
28:
ſkiey/ y nie dorozſzy lat ſwych vmieráło: ále też P. Bog dla tego
29:
niektore znich żywił/ áby byłá duſzá ich ſchnęłá od żalu/ przypá=
30:
truiąc ſie onego vrzędu w inſze ręce przenieśieniu. Tákżeć też
31:
Pan Bog podawſzy w ręce Tureckie narody wyſtępne Krześći=
32:
áńſkie/ dla tego ie podobno żywi/ áby ich y ná tym świećie żá=
33:
łość wyiadáłá/ że ſobie y potomſtwu ſwemu ták żáłoſney odmiá=
34:
ny y nieſzcżeśćia byli przycżyną. Kiedyby ſámo Pogáńſtwo zná=
35:
mi woiowáło/ á nie ręká Boſka przemożna w nich/ mnieybyſmy
Złe krześćiány nie Pogáńſtwo ále BOg przez
ſie lękáć


strona: 13

13.Cżęść Pierwſza.
nie woiuie/ y zá ſwoy lud do tego ma.
1:
ſie lękáć mieli. Ale ſłuchaymy co piſmo ś. o tym mowi.
Geneſ: 21.
Abram
2:
pierwſzy Oćiec wiáry/ miał z roznych żon/ dwu roznych ſynow/
3:
iednego z Agár niewolnice/ Izmáelá/ drugiego z wolney Sary
4:
Izááká. Acżkolwiek tedy Izáák był właſnym ſynem/ błogoſłá=
5:
wieńſtwá duchownego: wſzákoż też Izmáel miał obietnicę bło=
6:
goſłáwieńſtwá docżeſnego: gdy mu Pan Bog przez Aniołá obie=
7:
cał/ że go w narod wielki rozmnożyć miał.
Gal: 4. V. 23.
Y vpátruie tę táiem=
8:
nicę S. Páweł/ iż zrázu w dźiećińſtwie/ Izmáel ćiężki pocżął być
9:
Izáákowi/ w onym ieſzcże domowym pomieſzkániu. Podobny
10:
przykład dáć ſie może o dwu ſynach Izááká ſyná Abráámowego/
11:
ktorzy ieſzcże w żywoćie mátki ſwey Rebeki z ſobą walcżyli:
Geneſ: 25. V. 22. Rom: 9. V. 10.

12:
cżym według Páwłá S. znácżyli dwoy przećiwny narod/ to ieſt
13:
ludu Bożego/ á Pogáńſtwá/ ktory z iednegoż iákoby od Bogá ro
14:
ſpłodzenia/ záwżdy ſobie przećiwny bydź miał.
11. Pogaſtwo cżemu ſzcżeśćiem docżeſnym Krześćiánow prześięga.
Y iáſna to ieſt
15:
rzecż z piſmá świętego/ iż iáko według Bogá á łáſki iego/ na=
16:
rod z Izááká y Iákobá/ Bogu do chwały iego obrány/ w błogoſłá=
17:
wieńſtwie duſznym przodkował: ták záśię národy dáleko więt=
18:
ſze Pogáńſkie/ z Izmáelá y Ezau rozmnożone/ w docżeſnym ſzcże=
19:
śćiu y pánowániu gorę trzymáły. Co Pan Bog dla tego dopu=
20:
ſzcżał y ſporządzał/ áby iáko lud Boży ma dźiedźictwo niebieſkie
21:
zgotowáne: ták też/ áby druga tá cżęść ludu iego w Pogáńſtwie/
22:
miáłá dźiedźictwo źiemie cżłowiekowi od ſtworzenia w poſseſ=
23:
ſią powzdáney.
Pogaſtwá cżemu bog nie wytraći áni tego dopuśći.
Drugą przycżynę dawa tego piſmo święte/ iż te
24:
narody Pogáńſkie dla tego Bog mnożył y mocnił/ áby nimi ćwi=
25:
cżył/ y w boiáźni ſwey záchował lud ſobie wybrány. Y dla tegoż
26:
choć też kiedy ludowi ſwemu zwyćięſtwá nád Pogáńſtwem prze=
27:
ćiwnym pozwalał/ iednák do końcá go wytráćić/ nietylko zábra=
28:
niał/ ále też zá rzecż niepodobną być pokazał.
Iudicum 2. V. 3. 21.cap: 3. V. 1. Deutro: 7. V. 22.
Y owſzem poki lud
29:
Boży wiárę ſwą iemu ſtátecżnie záchował/ poty go on też od tá=
30:
kowych choć nierownych nieprzyiaćioł/ cudownie záwżdy bro=
31:
nił.
POgáńſkie Tyrány ſługámi ſwymi Bog zowie dla złośći ſwegͦ ludu.
Gdy záśię Bogu wiárę w nabożeńſtwie złamał: tedy Pan
32:
Bog Pogáńſtwo zá nacżynie zgubienia ich miewał. Iáwna rzecż
33:
w piśmie ś. iż Cyrus Krol Perſki/ był Krolem pogáńſkim/ y lud
34:
Boży wniewoli ſwey trzymał. A przećię P. Bog/ chcąc nim lud
35:
ſwoy pokáráć/ zowie go ſługą/ Pomázáńcem/ y Páſtyrzem ſwo=
B iijim: y po=


strona: 14

14.Propoſiciey
1:
im: y podawſzy mu Kroleſtwá świátá/ kośćioł ſwoy przez Sálo=
2:
moná zbudowány/ á potym przez Pogáńſtwo ſpuſtoſzony/ iemu
3:
nápráwiáć porucża.
2. Para. 36. Eſdr: 1. et 3. Iſa: 44: ē 45. Iudit: 1. et 5. Dan: 2. V. 37 cap: 4. V. 19.
A kto więtſzym mordownikiem ludu Bo=
4:
żego był/ iáko Nábuchodonozor Krol Bábilońſki/ ktory ſie też zá
5:
Bogá chwalić roſkázował: á przedśię Dániel Prorok wyświad=
6:
cża/ iż Pan Bog vcżynił go przednim Monárchą świátá/ ktore=
7:
muby potym żaden w tym wyrownáć nie mogł. O ktorym/ ie=
8:
ſzcże w ten cżás gdy lud Boży w niewoli trzymał/ mowi P. Bog
9:
przez Ieremiaſzá/ ſłowá poſtráchu krześćiáńſkiego godne:
Iere: 27. V. 5.
Ziemiá Pogaſtwu/ niebo krześćiánom obiecane do pánowánia.
Iam
10:
vcżynił źiemię y ludźie/ y bydlętá/ ktore ſą ná oblicżnośći źiemie/
11:
w mocy moiey wielkiey y w rámięniu moim rośćiągnionym: y
12:
dałem ią temu kto ſie vpodobał w ocżu moich. Y teraz tedy po=
13:
dałem wſzyſtkie te źiemie w ręce Nábuchodonozorá Krolá Bá=
14:
bilońſkiego ſługi mego. Nádto y beſtye polne dałem mu/ żeby
15:
mu ſłużyły. Będą mu ſłużyć wſzyſtkie narody/ y ſynowi iego/ y
16:
ſynowi ſyná iego: dotąd áż przyidźie cżás źiemie iego y iego ſáme=
17:
go. Y będą mu ſłużyć narodow wiele/ y Krolowie wielcy: A
18:
narod y Kroleſtwo/ ktore nie będźie ſłużyło Nábuchodonozo=
19:
rowi Krolowi Bábilońſkiemu/ y ktokolwiek nie nákrzywi kár=
20:
ku ſwego pod iárzmem iego: tedy ia w miecżu/ y w głodźie/ y w
21:
morowym powietrzu będę náwiedzał táki wſzytek lud/ áż ich wy=
22:
głádzę w ręku iego.
12. Woynákrześćiáńſka ná Pogány iáko ſię może dárzyć.
Dotąd ſłowá Boſkie. Kiedyby tedy Krze=
23:
śćiánie/ záchowawſzy ſámi we wſzem cáłą wiárę y pobożność P.
24:
Bogu ſwemu/ w práwey zgodźie á vfnośći Krześćiáńſkiey/
25:
przećiwko Poháńcom woiowáli/ nie o cżeśne pożytki/ ále o ch=
26:
wałę Bożą/ y o wetowánie pośiędźienia y zgwałcenia iey: tedy=
27:
by on ſam máłym przygotowániem ludzkim zwyćięſtwo ſpráwił:
28:
iáko to ludowi ſwemu obiecował/ y cżęſtokroć iśćił. Ale gdy ſá=
29:
mi Bogu wiárę złamawſzy rozmáitośćią Kácerſtw/ błuźnierſtw/
30:
niezbożnośći/ y nieſpráwiedliwośći/ woynę poſpolićie podnoſzą/
31:
dla Ziem/ miaſt/ zamkow/ y cżeśnych pożytkow: á choć co zdo=
32:
będą/ tedy naprzod ſámi ſobie o to ocży łupią/ potym tákieſz ſpu=
33:
ſtoſzenie nabożeńſtwá ná onych mieyſcách zoſtáwuią/ á ledwe nie
34:
gorſze niż pod Turkiem: á iáko Pan Bog ma błogoſłáwieńſtwá
35:
y pomocy ſwey dodáwáć? A co wiedźieć z kogo Bog więcey
kontent/


strona: 15

15.Cżęść Pierwſza.
1:
kontent/ ieśli nie z tego/ kto nie znáiąc go/ áni mu wiáry obo=
2:
więzuiąc/ nabożeńſtwá ſwego choć złego we wſzem przeſtrzega áż
3:
do vmoru: niżeli ten/ kto Bogá poznawſzy/ y wiárę ſwą mu w ie=
4:
dnośći poprzyśiągſzy/ záśię ią odmienia/ łamie/ rozerwánie cży=
5:
ni/ y Bogá ſwego ábo oblubienicę iego bluźni y vrąga?
ZAbobonſtwo Pogaſkie mniey niż ſporne kacerſtwo Bogá obráża.
Toć to
6:
ieſt w cżym P. Bog lud ſwoy dawno przeſtrzegał mowiąc: Dla
7:
tegom niechćiał wygłádźić od oblicża wáſzego (przećiwnego
8:
wam Pogáńſtwá) ábyśćie mieli nieprzyiaćioły: á Bogowie ich
9:
áby wam byli ná vpadek.
Iudic: 2. V. 3.
Obacż iáko niezbożne y ſromotnekácerſtwo ieſt Ier: 2 V 10.
Ztądżeć ono żáłobne á Krześćiáńſtwu
10:
ſromotne vſkarżánie Boſkie przez Ieremiaſzá: Zwiáduyćie świát
11:
áż do wyſpow morſkich/ á dowiáduyćie ſie/ ieśli ſie tákowa rzecż
12:
gdźie sſtáłá: Ieśli ktore Pogáńſtwo odmieniło Bogi ſwoie:
13:
choć wprawdźie nie ma właſnych Bogow: A lud moy odmienił
14:
chwałę ſwoię w Báłwaná.
Deut. 28. V. 13.
Co tedy Pan Bog obiecował/ wy=
15:
ſtáwić y ſzcżęśćić lud ſwoy nád wſzyſtkie narody (iáko ſie wnet
16:
pokaże) zá táką wzgárdą y krzywdą ſwą/ groźi mu oſtátecżną háń
17:
bą: iż co go miał miedzy narody wynieść zá głowę/ to zniego v=
18:
cżyni iáko ogon: co miał bydź ná wierzchu/ to będźie ná ſpodku
19:
inſzym poddány/ w rozmáitych przeklęctwách/ ktore tám bywá=
20:
ią wylicżáne. Cżego iż złamánie wiáry ieſt przycżyną: tedy prze=
21:
to Bog przez Izáiaſzá
Iſa. 9. V. 15.
zowie kłamliwego Proroká ogonem:
22:
gdyż kácerſtwo nietylko zbáwienie/ ále wſzelkie dobre zdárzenie
23:
opák obraca.
Cżemu moc Pogaſka bywa do cżáſu żáhámowána.
A iż Pan Bog niekiedy tákową pomſtę ſwą zwła=
24:
cża: cżyni to/ naprzod dla vpámiętánia ludzkiego/ áby im dłużey
25:
folguie tym záśię ćiężey ſkarał/ potym (iako mowi przez Moy=
26:
zeſzá) áby Pogáńſtwo ſwey mężnośći tego nieprzycżytáiąc/ zná=
27:
ło/ iż gdy wola iegͦ/ Bog wyſtępny lud ſwoy w ręce iego podawa.
Lu: 13. V. 8. Rom. 2. V. 4. Deut: 32. V. 27.

28:
Ale iuż tákowym przycżynam w wtorey cżęśći/ według rozdźiału
29:
náſzego/ ſzerzey ſie z piſmá ś. przypátrzmy.
30:
Cżęść Wtora.
Bogzwałto wneyprzjcżyny zágubia lud ſwoy.

31:
O
Swiadcża ſię Pan Bog cżęſtokroć w ſtárym zakonie/ iż on
32:
lud Izráelſki/ z dáremney miłośći obrał ſobie był zá ſwoy
właſny/


strona: 16

16.Propoſiciey
1:
właſny/ y nád inſze narody vmiłował/ y opátrzność ręki ſwey
2:
nád nim záwżdy trzymał.
Deutro: 7. V. 6. Cap: 26 V. 19. Iſa: 50. V. 1.
Gdźieby tedy tę łáſkę ku niemu kiedy
3:
odmienił/ miáło ſię to sſtáć zá wielką przycżyną ich/ obrázy y máie=
4:
ſtatu iego. Przetoż ono mowił przez Izáiáſzá: Coż to wżdam
5:
ieſt zá dekret rozwodu z mátką wáſzą/ zá ktorym opuśćiłem ią?
6:
ábo coż to wżdam zá ták ćiężki dłużnik moy/ ktoremum was zá=
7:
przedáć muśiał?
Ludu krześćiáńſkiego zacność y związek z Bogiem.
Oto w niepráwośćiách wáſzych záprzedáni ie=
8:
ſteśćie: y w złośćiách wáſzych opuśćiłem mátkę wáſzę. Lud
9:
krześćiáńſki tym więtſzy związek ma z Pánem Bogiem ſwoim/
10:
im świátłość y ſkutecżne viſzcżenie nowego przymierza/ prze=
11:
śięga ony ćienie/ figury/ y obietnice ſtárego teſtámentu. Bo
12:
Syn Boży z kośćiołem ſwoim przyiął táki związek/ iż według
13:
Apoſtołá/ ieſt z nim ćiáłem z iednego ćiáłá/ y kośćią z kośći iego.
Efeſ: 5. V. 30 Rom: 8. V. 16 Hæb: 2. V. 13. 1. Pet: 2. V. 9. 2. Corint: 6. V. 16. Leuit: 26. V. 12

14:
Zá cżym cżłonki tego kośćiołá wſzyſcy práwowierni/ ſą ſyny Bo=
15:
żymi/ y ſpolnemi z Pánem Kryſtuſem dźiedźicámi chwały wie=
16:
cżney. Y według wywodu Páwłá S. w nim właſniey niż w
17:
Izráelcżykách iśći ſię oná wielka obietnicá vracżenia Boſkie=
18:
go: gdy ták mowił: Będę mieſzkał w nich/ y będę wchadzał/ y
19:
będę ich Bogiem: á oni mnie będą ludem. Ztądże y Piotr S.
20:
lud krześćiáńſki zowie rodzáiem Bogu wybránym/ kápłańſtwem
21:
Krolewſkim/ narodem świętym/ ludem nábyćia/ okupem na=
22:
drożſzey krwie Syná Bożego. Iż tedy Pan Bog ten lud ſwoy
23:
ták vracżony plagámi náwiedza/ y iákoby przez wiecżne iego po=
24:
rzucenie znim ſię rozwodźi (iáko w wielkiey cżęśći Krześćiáń=
25:
ſtwá wſchodowego y południowego przez Pogáńſtwo wyniſzcżo
26:
nego widźimy) muśiał ſobie Pan Bog w tákiey pomśćie wiel=
27:
ki gwałt vcżynić: iáko też przez Izáiáſzá mowił:
Iſa: 1: V. 24. Krześćiánie wyſtępni cżemu nád żydy karánia od bogá godnieyſzy.
Nieſtetyſz iż
28:
ſię mam zemśćić nád nieprzyiaćioły ſwymi: Ieśli tedy on lud
29:
Zydowſki/ ktory zaſług ſwoich zá obietnice y zapłáty od Bogá
30:
miał ſzcżęśćie dobrá tego tu docżeſnego/ przećię ná onymże ſzcżę=
31:
śćiu docżeſnym ták ſrodze karał Bog zá przeſtępſtwo mánda=
32:
tow ſwych przez Moyzeſzá dánych:
Hæb: 2. V. 1. Cap: 4. V. 1. Ca 10. V. 26. Ca: 12. V. 24
Iáko dáleko ſrodzey według
33:
wywodu Páwłá S. karze krześćiány gdy przeſtępuią mándaty
34:
właſnego ſyná Bożego/ náuką y przykłádem iego wykonáne: á
35:
ktemu iż máiąc vpewnione obietnice błogoſłáwieńſtwá niebie=
ſkiego/


strona: 17

17.Cżęść Wtora.
1:
ſkiego/ onym pogárdźiwſzy/ chwytáią ſię rzecży źiemſkich/ beſtyál=
2:
ſkich/ nikcżemnych/ y przemijáiących: Ktorymi będąc obywá=
3:
telmi y domownikámi Niebieſkimi/ iáko pielgrzymámi y przy=
4:
chodniámi tego tu żywotá/ báwić ſię niemieli?
1. Pet: 2. V. 11. TRzy głowne przycżyny vpadku bliſkiego Polſkiego. Mat: 3. V. 10 Niewdziecżność ku Bogu iáko grzechem wielkim.
Tego tedy áby=
5:
ſmy teraz gdy śiekierá do wyćięćia iuż náłożona ieſt vchronić ſię
6:
mogli/ obacżmy ſię tu dla Páná Bogá we trzech głownych ſká=
7:
zách/ ktore przedniemi przycżynámi vpadku być náyduię. Pier=
8:
wſza: Niewdźięcżność gorzey niż bydlęca dobrodźieyſtw Bo=
9:
ſkich. Wtora: vmyślna rebellia przećiw Bogu y Kośćiołowi
10:
iego z zuchwáłym gwałceniem woli iego. Trzećia: odſtąpienie á
11:
iákmiarz wyopákowánie świeckich ſpoſobow: ktorymi R. P.
12:
náſzá iáko z przodku nábyta byłá/ tákby też záchowáná być miáłá.
13:
Pierwſza tedy przycżyná vpadku kroleſtw ábo narodow ieſt/ nie
14:
wdźięcżność ku Bogu ſtworzyćielowi y odkupićielowi ſwemu.
15:
Ktora wádá ieſt práwie przećiw przyrodzeniu. Bo iáko mie-
16:
dzy źwierzętámi nie dźiwuiemy ſię Wilkom/ Niedźwiedźiom/
17:
Lwom/ choć ſą okrutne źwierzętá: ále dźiwuiemy ſię Sátyrom/
18:
Centaurom/ y inſzym źwierzętom/ dla nádprzyrodzoney potwory
19:
ich: Tákże w cżłowieku/ nie ták dźiwne ieſt/ obżárſtwo/ opil=
20:
ſtwo/ roſpuſtá ćieleſna/ furia/ y inſze tákie wády/ ktore z krew=
21:
kośći iákoby iemu ſą wrodzone. Ale niewdźięcżnośći ſłuſznie ſie
22:
káżdy dźiwowáć może/ iáko potworze iákiey przećiw przyrodze=
23:
niu ludzkiemu: gdyż miłość miłośćią/ dobre dobrym/ oddawáć
24:
ieſt rzecż wrodzona: nietylko cżłowiekowi ále beſtyam bez rozu=
25:
mnym.
Vide Aulum Gellium lib. 5 noctiū Atticarum. Aelianūuariæ hiſt. lib. 5 et 13. Terent: in Andria. Prouer: 17. V. 13 Deut: 32. V 6
Cżego dźiwne przykłády z Hiſtoryi przyrodzonych y po=
26:
gáńſkich dla ſkracánia opuſzcżam. Przetoż Pogáńſki Poetá wſzy
27:
ſtkie przymowki y złorzecżeńſtwá zámknął w iednę niewdźięcż=
28:
ność mowiąc: Omnia dixeris, ingratum ſi dixeris. V Rzymiánow da=
29:
wnych wolność daná poimánemu więźniowi/ byłá nienáruſzona:
30:
tylko ſámą niewdźięcżnośćią rewokowána być mogłá. Dáleko
31:
oſtrzey duch Boży w piśmie S. tákowy grzech ſtrofuie y karze:
32:
Gdy naprzod przez Mędrcá ták mowi: kto dobre złym odda=
33:
wa/ niewynidźie nieſzcżeśćie z domu iego. Oſtátniego pokará=
34:
nia ludu Izráelſkiego ná puſzcży/ Moyzeſz w nárzekániu ſwym/
35:
dawa przycżynę niewdźięcżność: mowiąc: Y tákże to oddawáć
CPánu Bo=


strona: 18

18.Propoſiciey
1:
Pánu Bogu ludźie ſproſny y bez rozumny? Azaż on nie ieſt Oy=
2:
cem twym/ ktory ćię ſtworzył/ vcżynił y ſobie nábył? Y máiąc tám
3:
wylicżáć wielkie á rozlicżne dobrodźieyſtwá Boſkie ku ludowi o=
4:
nemu/ przećiw tákiey niewdźięcżnośći á obráźie Páná Bogá/ wzy
5:
wa ná świádectwo niebá y źiemie/ to ieſt wſzyſtkiego naprze=
6:
dnieyſzego y naypodleyſzego ſtworzenia.
Iſai: 1. V. 1.
Ná tenże kſtałt Pan
7:
Bog przez Izáiaſzá: niebá y źiemie do świádectwá przyzwaw=
8:
ſzy/ niewdźięcżność ludu onego Zydowſkiego ſproſnieyſzą być kłá
9:
dźie/ nád wołu y oſłá naſproſnieyſze bydlętá/ ktore iednák znáią
10:
Páná ſwego/ y żywność ktorą máią z ręku iego. Y táka ieſt w
11:
tym obfitość przykłádow piſmá S. iż poſpolićie gdy Pan Bog
12:
ludowi ſwemu co roſkazował/ ábo go też z cżego ku oſtátniemu
13:
pokarániu ſtrofował/ tedy im pierwey wyrzucał ná ocży nie=
14:
wdźięcżność dobrodźieyſtw ſwoich.
Niewdzięczność Polſka ku Bogu/ iaka/ y cżego godna.
Niewdźięcżność narodu
15:
Polſkiego przećiw Pánu Bogu/ zgadza ſię z oną ktorą Moyzeſz
16:
Zydom wyrzuca Deut: 32. Co tám káżdy obacżyć może: y ia in=
17:
dźiey doſtátecżnie wywodźiłem to: dla tego teraz opuſzcżam.
18:
Ale oſobliwie ſłuży tey koronie/ co niekiedy przez Ieremiaſzá
19:
Zydom Pan Bog ták zádawał: Bácżćie iedno coć P. Bog mo=
20:
wi:
Ier: 2. V. 31.
Azażem ia zoſtał táką puſtynią ludowi ſwemu/ ábo źiemią
21:
opozdźiáłą ábo nierodzayną? Cżemuż tedy lud mowi: Odſtą=
22:
piliſmy y więcey niewroćimy ſię do ćiebie? Azaż Pánná ábo o=
23:
blubienicá zápomni ſtroiu ábo ochędożeńſtwá ſwego? á lud moy
24:
zápomniał mię przez dni niezlicżone. Tákże też ma śię zápraw=
25:
dę Pan Bog cżym obrażáć na náſzę Polſkę/ ktorey dał tákie prze=
26:
ſtrzeńſtwo/ vrodzáie/ y do wſzelákiey żywnośći doſtátki: iż co w
27:
wielu inſzych zacnieyſzych kráiách/ wſżyſcy iakmiarz pilnie zárá=
28:
biaiąc pożywić ſię iednák nie záwżdy mogą:
Obácż.
to w Polſzcże wſzyſcy
29:
iákmiarz proznuiąc/ iedno trochą vbogiego gburſtwá gorzey niż
30:
bydłem robiąc/ iednák w doſtátkách wſzelákiey żywnośći ták o=
31:
pływáią/ iż wiele inſzych źiem nimi odżywiáiąc/ wielkie nád ſá=
32:
mę żywność zyſki ſtąd odnoſzą: z ktorych záśię nieſłycháne zbyt=
33:
ki ſtroią. A Pánu Bogu y chwale iego/ wdźięcżnośći ſtąd nie=
34:
znáć żadney: áby iáko goſpodárſtwá y doſtátkow/ ták też chwa=
35:
ły Bożey y zákłádánia vbogich bliźnich przybywało. Y owſzem
co przod=


strona: 19

19.Cżęść Wtora.
1:
co przodkowie náſzy wnierownie mnieyſzym goſpodárſtwie y do
2:
ſtátkách pobudowali/ y nádáli/ w tym táka vymá ieſt/ iż ſzáblá
3:
Pogáńſka gdźieby (Boże vchoway) przeſzłá/ ledwoby więtſzą po
4:
ſobie zoſtáwić mogłá.
Ziázdy y rády Polſkie/ cżemu ſie nie dárzą.
Słuſznie ſię tedy nád náſzą Polſką iśći/
5:
co támże Pan Bog dáley mowi. O iáko márna sſtáłáś ſię nád
6:
podźiw: powtarzáiąc poſtępki złe ſwoie. Atoż ręce twoie będą
7:
ná głowie twoiey: gdyż Pan Bog zátárł dufność twoię/ y ni=
8:
nácżym dárzyć ſię tobie niebędźie. Záprawdę ſię to przeklęctwo
9:
ná oko v nas iśći.
Geneſ: 19. V. 11. Deut: 28. V. 28. Sap: 19. V. 26.
Bo w naywiętſzych przygodách y niebeſpie=
10:
cżeńſtwách náſzych/ iáko zaślepieni Sodomcżykowie/ rękomá nie
11:
cżyniemi nic/ áni rzecżam ſkutecżnie zábiegamy/ tylko ręce á ſprá=
12:
wy náſze ná głowách ſię báwią/ to ieſt ná niepotrzebnych á iuż
13:
práwie przemierzłych ziázdách/ diſkurſách/ y rádách: w ktorych
14:
iednák Pan Bog (iáko tu mowi) zátárł confidencią/ iż ieden
15:
drugiemu nie dufáiąc w zábiegániu niebeſpiecżeńſtwom y vpad=
16:
kowi/ zátarſzy ſię (iáko w gwałtownym vćiekániu bywa) z miey
17:
ſcá poſtąpić niemogą: y zgołá nic ſię nam co w poſpolitych ná=
18:
mowách pocżniemy nie dárzy: ſkąd háńbá wielka od poſtronnych
19:
zwłaſzcżá nieprzyiaćioł/ ná nas zoſtawa.
Niewdzięcżność Polſka przećiw Bogu y Kápłanom ſługom iego. Ier: 18. V. 20
Ná tym ſtopniu nie=
20:
wdźięcżnośći nieſtánęła ieſzcże Polſká/ poſtąpiłá do drugiego o=
21:
bráźliwſzego/ ná ktory ſie P. Kryſtus w oſobie Ieremiaſzá Pro=
22:
roká żáłobnie vſkarża mowiąc: Azaſz dobrze złym bywa odda=
23:
wano? Gdyż podkopáli dołki duſzy moiey. Wſpomni (Pánie)
24:
żem ſtawał przed oblicżnośćią twoią/ ábym ich ku dobremu ob=
25:
mawiał/ y zágniewánie twoie od nich odwracał. Przeto poday
26:
ſyny ich ná głod/ y przywiedź ich w ręce miecżá: niech żony ich zo=
27:
ſtáną bez potomſtwá/ y wdowámi. á mężowie ich niech będą wy=
28:
mordowáni śmierćią: młodź ich niech nie będźie wybita mieczē
29:
ná woynie etć.
Stan Duchowny iáko Polſzcże záſłużony/ á co zá to odnośi.
Może beſpiecżnie tymi ſłowy Duchowieńſtwo
30:
Polſkie vſkárżyć ſie przed Bogiem ſwoim ná bráćią ſwoię Swie
31:
cką. Niemáſz więtſzey vcżynnośći á dobrodźieyſtwá/ iáko zbrzy=
32:
dliwego Pogáńſtwá y Báłwochwálſtwá/ Krześćiáńſtwo ludem
33:
Boſkim ták zacnym iáko ſie przedtym mowiło/ vcżynić. Ktoż
34:
to w Polſzcże ſpráwił? Kápłani. Swiadcżą Kroniki ſtáre/ iáka
35:
Barbaries y gruba nieſtworność byłá w Pogáńſkich przodkach
C ijnáſzych.


strona: 20

20.Propoſiciey
1:
náſzych. Ktoż zá wiárą krześćiáńſką wnioſł náuki y obycżáie do=
2:
bre/ y z krześćiáńſkimi Kśiążęty zbrácenia y ſpowinowácenia?
3:
Duchowieńſtwo z krześćiáńſtwá tu przyzywáne. Monárcho=
4:
wie Polſzcy trzymáli wſzyſtkich poddánych y Rycerſtwo ſwe w
5:
dźiedźicżnym roſkázowániu/ bez práwá y wolnośći w niewolſt=
6:
wie doſyć znácżnym. Ktoż Pány ſumnieniem obćiążył/ áby bli=
7:
źnim iuż według Kryſtuſá rownym/ w miłośći á ſwobodách pá=
8:
nowáli? Swiadcżą ſtáre ſpiſy y práwne Przywileie/ iż Páſty-
9:
rze Duchowni. Przez kogo Polſká korony Krolewſkiey/ y ſpo=
10:
rządzenia krześćiáńſkiego Rzecżypoſpolitey ſwey nábyłá? Przez
11:
ſtan Duchowny. Kto práwá y wolnośći od Kśiążąt y Pánow
12:
ieſzcże dźiedźicżnych/ ſtanowi Rycerſkiemu otrzymał/ y w ieden
13:
Státut zebrał/ y o nie ſie przećiw niebácżnym Pánom áż do gár=
14:
dłá záſtáwiał? Senatorowie Duchowni. Skąd przednie Fá=
15:
milie w Polſzcże powſtáły/ y tytułámi zacnymi ozdobione zoſtá=
16:
ły/ y w máiętnośći podporę wielką bráły? Po wielkiey cżęśći z
17:
Duchowieńſtwá? Ktore tráktaty kiedy/ pacta, fœdera, z poſtron=
18:
nymi temu Kroleſtwu potrzebne ſtánowione bywáły/ gdźieby
19:
oſoby Duchowne poważnośćią y mądrośćią ſwą w nich nie przo
20:
dkowáły?
Obácż.
Iáko nákoniec to Kroleſtwo z ták niebeſpiecżnych
21:
rázow vpadku ſwego y cżáſow náſzych w cżęſte interregná w cále
22:
zoſtawáło? Może ſie rzec: nie ták świeckim zábiegániem/ bo
23:
niezgodá byłá: nieták bronią: bo ią ieden ná drugiego oſtrzył:
24:
Iáko właſniey modlitwą vſtáwicżną/ ktorą wſzyſtko Duchowień
25:
ſtwo z trzodámi ſwymi Duchownemi/ okrzyk do Pána Bogá bez
26:
przeſtánia cżyniło. A przytym poważność á vprzeyme ſtáránie
27:
Prymáſá z Collegámi ſwymi Biſkupy/ ktorzy iákmiarz pierśiá=
28:
mi ſwymi tumulty do vpadku zgotowáne ná ſobie zátrzymawá=
29:
li. Co Páná teráznieyſzego po dwákroć z oycżyzny iego dźiwnie
30:
ná ſtolicę iego przyprowádźiło: co nieprzyiaćielá ták zacnego y
31:
możnego do vſtąpienia y klęſki przypráwiło? Prawdá iż było
32:
ważne potykánie Iozuego:
Exod: 17. V. 10.
ále ważnieyſze ręce Moyzeſzowe do
33:
Páná Bogá vſtáwicżnie (choć v nas bez podſtáwku y podpory ś=
34:
wieckiey) podnoſzone. Kto ſie wilkom drapieżnym záſtáwia/
35:
áby owiec krwią ſyná Bożego oblanych/ kácerſtwámi y odſzcże=
pieńſtwámi


strona: 21

21.Cżęść Wtora.
1:
pieńſtwámi ták dálece nie pożyráli? kto gniew Boży ná ſobie
2:
trzyma/ iż P. Bog ták długo Polſzcze (ktorey w bluźnierſtwách
3:
y roſpuśćie rownia niemáſz) ćierpi/ á oney w páſzcżekę pogáni=
4:
nowi nie da? Bez wątpienia Kápłani/ iáko ludu poſpolitego
5:
ieſzcże kęs nabożnego wodzowie. Słuſznie tedy mowić mogą.
Iuriſdictiey Duchowney hámowánie według piſmá ieſt ſámołowką niezbożną.

6:
Wſpomni Pánie żeſmy ſie oblicżu twemu záſtáwiáli ku odwro=
7:
ceniu zguby ich/ á ku dobremu poſtánowieniu ich. A oni nam co
8:
zá to? Ato podkopáli dołki duſzy náſzey. A iákoż to? Wiedźie=
9:
li dobrze nowi Ewángelicy wolą Bożą w ſtárym Zakonie/ iż ká=
10:
płanom zlecona byłá wſzelka zwierzchność nád ludem Bożym:
11:
y choć kiedy Krole Bog dawał: tedy oni z ręku zwierzchnośći
12:
kápłáńſkiey práwo rządzenia ſwego bráli/ y one do exekucyey przy
13:
wodźili.
Ier: 18. V. 20 Deut: 17. V. 8 et 4. 1. Reg: 8. V. 7 1. Parali: 23. V. 3. Leuit: 27. Nume: 18. Matth: 22. V. 21. Matth: 18. V. 17. Act: 6. V. 3. Acto: 5. V. 3. 1. Cor: 6. V. 1
Zywność ich ták też był Bog opátrzył/ iż iednegoż ko=
14:
śćiołá kápłani/ po wſzyſtkiey źiemi żydowſkiey/ przednią y wiel=
15:
ką cżęść wſzelákich dochodow bráli. Dopieroſz więtſzą władzą
16:
Pan Kryſtus w nowym zakonie zoſtáwił kośćiołowi oblubie=
17:
nicy ſwey Bo ácż w vcżćiwośći/ ſzánowániu/ y w podatkach/ ro=
18:
ſkazał dawáć Ceſárzowi choć pogáńſkiemu (iáki ieſcże w on
19:
cżás był) co Ceſárſkiego ieſt: wſzákoż w roznicách choć y świec=
20:
kich/ nigdźiey drogi nie pokazał iedno do kośćiołá ſwego ábo z=
21:
wierzchnośći iego: ktorey ktoby nie poſluchał miałby pocżytány
22:
być (nie iáko Ewángelik) ále iáko Pogánin y iáwny niezboż=
23:
nik. Tákowey władzey vżywáli Apoſtolowie/ gdy przez Dya=
24:
kony ſwe/ roznice pierwſzego zboru rozſtrzygáli/ z tákową exe=
25:
kucyą/ iż Anániaſz z Sáphirą o vymę pożytku kośćielnego/ od
26:
Piotrá S. ná gárdłach byli pokaráni. Toż cżynił w kośćiołach
27:
z pogáńſtwá náwroconych Páweł święty/ gdy gromił Korynt=
28:
cżyki/ iż ſie świeckimi ſądámi/ á k temu pogáńſkimi ſądźili: vcżąc
29:
ábo krzywdę znieść/ ábo ią więc puśćić/ ná rozſądek choć proſta=
30:
kow/ byle iedno od kośćiołá do tego poſtánowionych.
1. Timoth: 5. V. 19.Duchowiēſtwá wolność/ władza/ y opátrzenie od P. Kryſtuſá iákie?
Y Thy=
31:
moteuſzowi Biſkupowi roſkázuie/ áby w ſądách więcey świád=
32:
kow przypuſzcżał/ przećiw kápłanowi niżeli przećiw świeckiemu.
33:
Tákżeć w tymże zakonie nowym Pan Kryſtus niepodley opá=
34:
trzył żywnośćią ſług ſwoich kápłanow/ niż w zakonie Moyzeſzo=
35:
wym. Bo bez zabiegánia ábo pracey świeckiey/ dał im vcżeſni=
C iijctwo wſze=


strona: 22

22.Propoſiciey
1:
ctwo wſzelkiey żywnośći/ tego ludu/ ktoremuby byli przełożeni.
2:
Co Páweł S. wywodźi świeckimi podobieńſtwy/
1. Cor. 9. V. 7
1. Tim: 5. V. 18
vrzędyá po-
3:
ſługę kápłanſką duchownie wyráżáiącymi/ w te ſłowá: Ktoż
4:
właſnym żołdem kiedy woynę ſłuży? Ktoż ſádźi winnicę/ áz
5:
owocu iey nie pożywa? Ktoż páśie trzodę/ á mlekiem iey nie ży
6:
wie? Abo to mowię obycżáiem ludzkim? Azaż zakon nie mowi
7:
tego? Nie będźieſz záwięzował gęby wołowi gdy zboże wymła=
8:
ca. Cżyli to Bog o wołách ſtáránie ma? ábo nie więcey dla nas
9:
(Apoſtołow ábo Kápłanow) te rzecży nápiſáne ſą? Gdyż kto
10:
orze/ ma w nádźieiey oráć: y kto młoći/ w nádźieiey bránia po=
11:
żytkow to cżynić ma. Ieśliſmy wam náśiali Duchownych vro
12:
dzáiow/ wielka rzecż ieſt/ żebyſmy też wáſze ćieleſne pożynáli?
13:
Y potym ták zámyka: Tákżeć y Pan (Kryſtus) ſporządźil/ kto
14:
Ewángeliey ſłuży/ áby z Ewángeliey żył. A to ſporządzenie kto
15:
re tu Apoſtoł wſpomina/ ieſt tákowe: gdy Kryſtus mowi:
Luc: 10. V. 5. 1. Timoth. 5. V. 18.
Do
16:
ktoregokolwiek domu wnidźiećie (odpráwiwſzy pozdrowienie
17:
pokoiu) tám mieſzkayćie/ iedząc y pijąc to co v nich ieſt: godźien
18:
bowiem ieſt robotnik zapłáty ſwey.
Compoſicia o żywnośći kápłáńſkiey według Ewángeliey/ iaka?
Przeglądáiąc to tedy Duch
19:
święty/ wiecżny kośćiołá Bożego ſpráwcá/ iż mieli náſtáć tácy
20:
ludźie/ zwłaſzcżá nowi Ewángelicy z máłą wiárą/ ktorzyby z táką
21:
wolnośćią perſon duchownych w domach ſwych nie wytrwáli: przykłániáiąc ſie do ſporządzenia Boſkiego w ſtárym zakonie v-
22:
cżynionego/ oddźielił ſtan duchowny dźieśięćinámi z vrodzáiow
23:
y pożytkow ludzkich.
Fundámet Dzieśięćin ydochodow kośćielnjch.
A miáſto dochodow lepak inſzych/ y ledwa
24:
niewiętſzych/ z pierwoćin rzecży wſzyſtkich/ y ofiar bárzo obfi=
25:
tych/ z nádchnienia tegoż Duchá Bożego/ pobożni Krolowie
26:
y inſzy krześćiánie/ vdźieláli ſtanowi duchownemu dźiedźicżney
27:
máiętnośći ſwych/ cżáſy wiecżnymi: ktore záśię Biſkupi/ przy=
28:
kłádem ſporządzenia Boſkiego/ w ſtárym zakonie rozdźieláli mie=
29:
dzy rozlicżne duchowieńſtwo ſwoie/ podług mieyſcá y pracey ká=
30:
żdego z nich.
1. Parali: 23. V 4 Geneſ: 1. 8. V. 22. Obácż.
Iż tedy to opátrzenie duchownych gruntuie ſie ná
31:
ſámym práwie ſporządzeniu Boſkim/ ták od pocżątku świátá w
32:
zakonie przyrodzonym/ iáko w zakonie Moyzeſzowym/ y nowym
33:
Páná Kryſtuſowym: nie byłá tedy rzecż potrzebna nowymi przy
34:
wileymi tego ták dálece wárowáć/ co w ſtátecżney poſseſsiey
miáło


strona: 23

23.Cżęść Wtora.
1:
miáło duchowieńſtwo/ powielkiey cżęśći ieſzcże od Krolow no=
2:
wo ná wiárę krześćiáńſką náwroconych/ ledwa nie pierwey niż
3:
tákowiże Krolowie źiemſkie máiętnośći Rycerſtwu nádawáli.
4:
Ktorzy Krolowie ábo Monárchowie dźiedźicżni Polſcy/ (by
5:
też práwo Boże pierwey było nie záſzło) pewnie Rycerſtwu o=
6:
nych máiętnośći nie dawáli/ iedno ták iáko ſámi trzymáli: dźie=
7:
śięćinę Bogu y ſługam iego znich zoſtáwuiąc. Y táż przycżyná
8:
ieſt/ iż iáko dárowizny ábo dożywoćia/ krolewcżyzny/ ábo też
9:
proces práwá Polſkiego náſtał/ y rozmáićie ieſt y cżáſow náſzych
10:
popráwiány/ tedy w prouiſiach ábo dáninach krolewſkich tákże y
11:
wzdániach wſzelkich máiętnośći/ gdy wymięniáią wſzyſtkie po=
12:
żytki co było/ y co cżáſem niebyło/ iednák tám nigdźiey dźieśięći=
13:
ny nie naydźieſz: á przedśię niemáiąc iey w práwie ſwoim/ śmie=
14:
ią niektorzy kłáść ią w Intercyſy árend ſwoich.
Compoſicia iáką ſámołowką przećiw Bogu y ſługom iegͦ Ier: 18. V. 20.
Cżuiąc to
15:
tedy fáctia Nowoewángelicka/ iż niemogłá wbrod (iáko ſzcży=
16:
rośći Ewángelickiey y Polſkiey należáło) áni Iuriſdikciy du=
17:
chowney/ áni dźieśięćin duchowienſtwu záprzeć: ſzli (iákom z
18:
piſmá námienił) ná duchownych tákim podkopem. Cżąſtká ie=
19:
dná R. P. náſzey ná Seymie Poſłowie/ y to nie wſzyſcy/ ſkárżyli
20:
ſie ná Stároſty/ iż dekretow niektorych duchownych (nie miá=
21:
nowáli o co) cżynili ná śláchćie exekucią: odzywáiąc ſie do ie=
22:
dnegoſz práwá Ziemſkiego/ chcąc w nim káżdemu bydź práwi.
23:
Nie zápozwawſzy/ áni cżyniąc controuerſiey żadney/ wpiſano ia=
24:
ko priuatum mandatum w Conſtitucią Seymową: przećiw cżemu ie
25:
dnák proteſtował ſie wſzytek duchowny ſtan/ o ták nieznośne
26:
grauamen. Gdy potym w Duchownym y Ziemſkim ſądźie tym
27:
Mándatem dźieśięćiny duchownym trudnić pocżęto/ wtrąćili
28:
áduerſarze iákąś w tym krzywdę ſwą/ áby ią Krol ná pierwſzym
29:
Seymie komponował.
Dzieſięćinj ſpráwiedliwie dawáć ieſt pobożność Ewāgelicka: wydzieráć ie/ ieſt rozboyſtwo. Luc: 18. V. 11. Mat: 5. V. 21.
Minął ten Seym/ y drugi/ ná ktorych
30:
ſámi ſobie/ przećiw proteſtáciam ſtanu duchownego/ terminos pe=
31:
remptorios ſkłádáli: zácżym by też roznicá iáka byłá (iáko według
32:
práwá y proceſsu żadney nie było) tedy iuż w tym ſámi vpádli: á
33:
przedćię duchowieńſtwo dotąd ſpráwiedliwośći mieć nie może/
34:
o iáwne dźieśięćin ſwych wydźieránie/ ábo drapieſtwo: iáko to
35:
dawno práwo okrzćiło z Ewángeliey/ gdy Faryzeuſz (ktorego
Pan roſka=


strona: 24

24.Propoſiciey
1:
Pan roſkazał Ewángelikom ſpráwiedliwośćią przyśięgáć) tych
2:
ktorzy dźieśięćin nie dawáli názwał nieſpráwiedliwymi y dra=
3:
pieżcámi.
Práktyká nieſłuſzna záhámowánia Iuriſdiciey duchownej y compoſiciey/ iáko R. P. ſzkodliwa.
Podźmyſz do ſkutkow/ cżym R. P. y ſámi ſobie ád=
4:
werſarze w tym pomogli. Záhámowawſzy Iuriſdicią/ mieli ie=
5:
dnymże práwem nápráwić rząd y ſpráwiedliwość poſpolitego
6:
zgorſzenia. Aliśći bez wſzelkiego karánia zoſtáły/ y owſzem ſie
7:
ſpoſpolitowały/ cżáry/ guſłá/ krzywoprzyśięſtwá/ cudzołoſtwá/
8:
świętokradźtwá/ niehamowne mężoboyſtwá/ y inſze pſoty/ y
9:
ſproſnośći/ ktorych iuż Bog ćierpieć dáley niemogąc/ rękę po=
10:
gáńſką ná nas poſyła. Do tego może to rzec/ iż od onego cżáſu/
11:
iáko pod ſtanem duchownym tákich dołow nákopano/ nic ſie
12:
poćieſznego tey Koronie nie dźieie: iedno vſtáwicżne Interre=
13:
gná/ trwogi/ woyny/ y mniemánia woien/ ktore iednák vbogi
14:
lud o prawdę niſzcżą:
Matth: 24. V. 6.
nuż mory/ głody/ pożogi/ naiázdy Tátár=
15:
ſkie/ kozáckie/ mordy domowe/ y plagi przed tym niezwycżáyne/
16:
ktorym końcá niemáſz.
Z Xiężey á z kmiećiow pobory ták dawne co w Polſzce ſpráwiły?
Więc y pobory tak wielkie y cżęſte w tym
17:
vkrzywdzeniu duchownych/ coż zá pożytek vcżyniły Rzecżypoſp.
18:
y ſámym Aduerſarzom? Naprzod zá dźiwnym przeyrzeniem
19:
páńſkim/ á ślepotą áduerſarzow/ vniuerſałmi Seymowemi kuźni
20:
ich/ przyznáło ſie nie raz práwo y poſseſsia nievſtawáiąca dźie=
21:
śięćin duchownych y po máiętnośćiách ślácheckich. Co dáleko
22:
więcey waży/ niż priwatne/ nád zezwolenie ſtanu duchownego/
23:
klauzulki Seymowe przećiw dźieśięćinam. Druga/ te pobory:
24:
przodkiem iż ná vkrzywdzenie duchowieńſtwá bywáły wyprá
25:
ktykowáne: á k temu/ iż Rycerſtwá do obrony powinnego nie
26:
tykáiąc/ ná kśiężey á ná vbogim poſpolſtwie były wićiśnione:
27:
tedy widźiemy/ iż Rzecżpoſp. namniey nie przycżyniły obrony y
28:
pokoiu: ále owſzem ſzerſze wrotá niż kiedy przedtym do Korony
29:
nieprzyiaćielowi zoſtáwiły.
Obácż. BOG ſam w ſługach ſwjch bjwa obráżony. I. Regum 8: V. 7. Luc: 10. V. 16 Ian: 13. V. 20
Przycżyná tego iáſna ieſt/ iż te de=
30:
ſpekty y krzywdy/ w ſługách iego/ sſtáły ſie ſámemu Bogu: kto=
31:
ry iáko przed tym w rebelliey żydowſkiey przećiw Sámuelowi
32:
prorokowi mowił: Nie ćiebie odrzućili ále mnie ſámego/ ábych
33:
nád nimi nie krolował: Ták ſyn iego w nowym zakonie potom
34:
kom Apoſtolſkim mowi: kto was ſłucha mnie ſámeoſłucha: kto
35:
wámi pogardza/ mnie ſámym pogardza/ y tym ktory mię poſłał.
Zda ſie


strona: 25

25.Cżęść Wtora.
1:
Zda ſie to rzecż rowná wydrzeć ſługom Bożym dźieśięćiny/ y ży=
2:
wność od Bogá vprzywileiowáną ich. Słuchay tákowy dra=
3:
pieżco/ co Pan Bog mowi przez Máláchiaſzá?
Malach: 3. V. 8.
A godźiſz ſie to/
4:
áby cżłowiek Bogu ſztychy ábo rány zádawał: iż wy mnie żáda=
5:
waćie? Y mowićie: A w cżymżeſmy ćię vkłoli? W dźieśięći=
6:
nach y pirwoćinách wáſzych.
Act: 9. V. 4.
Dolegáły Iezuſá ná práwicy oyco=
7:
wſkiey/ pętá y rázy/ á mordy poſpolitego krześćiáńſtwá/ ktore
8:
Száweł wyrządzał/ y ſwemi ie názwał/ mowiąc: Száwle cżemu
9:
mię prześláduieſz? á niemáią go teraz dolegáć rázy kápłanow/
10:
właſnych namiáſtkow vrzędu iego/ gdy im práwá/ poſseſsie/ má=
11:
iętnośći/ żywność/ zdrowie nákoniec wydźieráią?
1.Corint: 4. V 1. Kátholicy niekthorzy w dzieśięćinách zheretycżeli. Mal: 3. V. 9.
A co więt=
12:
ſzego: vſkarza ſię tám Pan Bog: Configitis me gens tota: iż wſzyſtko
13:
poſpolſtwo pomaga mu tákowych ſztychow ná Páná. Bo káto
14:
likow do proteſtáciey iáko táko vżyiemy: Ale gdy prziydźie do
15:
ſnopow kápłáńſkich/ cżáſem (o ſromoto) nieták Ewángelik bę=
16:
dźie do nich porywcży: áż ſie iuż też y inſzy (quorum ſtatui parco) y te
17:
go ſámi vcżą. A coż ztąd zá ſporzyzná? Dokłáda tám P. Bog:
Obácż. Dzieśięćiny iakoſtán świecki zbogáćiły.
Et
18:
in penuria maledicti eſtis. W niedoſtátkach zoſtáliśćie przeklętymi.
19:
Otworz ocży duchowne/ o ślepoto polſka/ ná ſpráwę pobożną
20:
przodkow twoich/ ktorzy máło orząc/ y zgromadzáiąc/ ábo goſpo
21:
dáruiąc/ by też przemrzeć/ Bogu y kośćiołō á vbogim powinno=
22:
śći ſwe cáłe oddawáli.
Matth: 14. V. 18. Cap. 15 V. 36.
A Bog iáko one kilká chlebow tłuſzcżā/
23:
ták doſtátki ich rozmnażał/ iż buduiąc/ funduiąc/ woiuiąc/ wiel=
24:
kie ſkárby zoſtawiáli/ ktorych ſie y źiemi doſtawáło. Teraz opák:
25:
robiemy gorzey niż bydło/ zbieramy/ záradzamy/ per fas per nefas,
26:
by iedno było: kupiectwem rozlicżnym/ iuż y ſtan śláchecki/ iáko
27:
byſtrymi potokámi: Portámi nowymi iáko rzekámi/ Elekciá=
28:
mi lepak gęſtymi/ iáko morzem wálnym/ wielkie doſtátki do nas
29:
wpływáią: á okrom co ziemy/ ſpijemy/ á przeſtroiemy/ niemáſz
30:
nic: y owſzem długow ták wiele: iż/ by ſpráwiedliwie były płáco=
31:
ne iáko ſą zápiſáne/ Polſká ſámá nigdyby zá to nieſtałá. Apráw=
32:
ne wypominánia/ dekrety/ przezyſki/ intromiſsie/ bániacie/ y ſáme
33:
proſcriptie/ iuż ſie też (ſłuſznym dopuſzcżeniem Boſkim) z klą=
34:
twámi zrownáły/ y gorzey.
Iáko kośćioł boży ták ſłudzy iego ćierpiąc wygrawáią.
A toż widźićie Polacy/ iáko ſie iśći
35:
tá prawdá/ ktorą Kryſtus zá ſwymi vkrzywdzonymi z niebá wo=
Dłał: Du=


strona: 26

26.Propoſiciey
1:
łał: Durum eſt contra ſtimulum calcitrare.
Act: 9. V. 4. Pſalmo 7. V. 16.
Confęderácie/ Compoſi=
2:
cie/ Trybunały/ wſzytko to były dołki/ Duchowieńſtwo wygłá=
3:
dźić. A Bog iáko? Inimicus incidit in foueam quam fecit. A to pod
4:
tym zágrzmieniem Trybunału/ práwo Duchownych w lepſzym
5:
ſtanie: á to pod łyſkáwicą Compoſiciey/ nieták Kśiędzu iáko te=
6:
mu/ kto mu wydźiera głodno: á to pod ſámym piorunem Confę=
7:
deráciey/ chwałá Boża religiey Kátholickiey pomnożenie bie=
8:
rze: á przećiwne błędy iáko śnieg táią y niſzcżeią.
Pr: 21. V. 30 Ier: 49. V. 7. Mal: 1. V. 7. Kápłanow vbłagánie pocżątkiem dobregͦ R. P.
Co zá przycży=
9:
ná? Quia non eſt ſapientia, non eſt prudentia, non eſt conſilium contra Do=
10:
minum. Przetoż Pan Bog tych przeklęctw/ ktore tám przez Má=
11:
láchiaſzá wydał/ o ſkrzywdzenie Kápłanow ſług ſwoich/ to lekár
12:
ſtwo zoſtáwuie: mowiąc: Náwroććie ſie do mnie/ á ia ſię náw=
13:
rocę do was: wnieśćie ſpełná dźieśięćinę do ſtodoły/ áby byłá ży=
14:
wność w domu moim. A doświadzćie mię w tym/ ieśli wam nie
15:
wrocę pierwſzego ſzcżeśćia y błogoſłáwieńſtwá etc. ktore tám ſze=
16:
roko opiſuie. Iákoż łácno káżdy rozſądzi: gdyż naipierwſza krzy
17:
wdá ſtanowi Duchownemu sſtáłá ſie przez ták gwałtowne záhá=
18:
mowánia praw ich: tedy Rzecżpoſpolita trudno ſie do cżego do
19:
brego vkołyſáć ma/ poki ſie w tym ſłuſzna nagrodá nie pokaże.
Compoſicia Turkowido wytykánia nie záwádzi. Auguſt ſerm 219. de tempore.

20:
A nákoniec bárzo ſie trzebá lękáć poſtráchu S. Auguſtyná/ gdźie
21:
mowi. kto gwałtem dzieśięćiny kośćielne ſobie przywłaſzcża/
22:
ſam ſie sſtánie dźieśięćiną. Rádźiby teraz Grekowie/ Dálmáto=
23:
wie/ y inſze cżęśći od Turká pośiedźionego Krześćiáńſtwá od=
24:
práwowáli ſnopem nietylko dźieśięćinę/ ále y połowcżynę: ále ią
25:
odpráwowáć muſzą ſámi ſobą y dźiećmi ſwemi/ zktorych nietylko
26:
dźieśiąte/ ále zgołá ktore ſie nagrzecżnieyſze pokaże/ muſzą ná
27:
nieſzcżeſne Biſurmáńſtwo oddáwáć.
Pſalmo 93. V. 8.Wtoraprzycżyná głowna vpadku krześćiánow od Poháńcow/ odſtąpienie bogá dlaświeckich márnośći.
A tákowy Pleban z ſwym
28:
wytykániem/ iuż iedno o śćiánę od nas. Ergo ſtulti aliquando ſapite.
29:
Wtora przycżyná vpadku Pańſtw Krześćiáńſkich/ ieſt zu=
30:
chwáłe odſtąpienie Bogá/ religiey/ y przykazánia iego: Choćia
31:
Pan Bog ludowi Izráelſkiemu ſłużbę ſwoię płáćił docżeſnym do
32:
brem y ſzcżeśćiem (bo ieſzcże wiecżne przez Meſsiaſzá zgotowáne
33:
nie było) przedśię wielką ſrogość pokázował w karániu tymże
34:
docżeſnym przećiw niemu/ choć cżáſem zá rowne przeſtępſtwá.
35:
Krześćiánom zá wiárę ſtátecżną/ y pobożność ich/ obiecał Pan
Bog wie=


strona: 27

27.Cżęść Wtora.
1:
Bog niebo: á źiemię y dobrá iey dał im zá pielgrzymſtwo/ y wy=
2:
gnánie iákie/ z ktoregoby ſie tym bárźiey do oycżyzny przyſzłeo ży=
3:
wotá śpieſzyć mieli. Iż tedy oni gorzey niż w on cżás żydźi/ Bo=
4:
gá y dobro wiecżne dla tey márnośći świeckiey porzucáią: Tedy
5:
ich Bog/ choćby też nie z gniewu ábo pomſty/ tedy z miłosći ku
6:
lepſzemu duſznemu ich/ docżeſnemi plagámi náwiedza. A gdy do
7:
tego ieſzcże przyſtąpiły grzechy y obrázy nieznoſne/ niedźiw prá=
8:
wie iż P. Bog plag ſwoich do oſtátniego wyniſzcżenia dobywa.
Właſne podobieńſtwo Pſal: 79. V. 9. Ierem: 49. V. 16. Abdias 1. V. 4 Matth: 21. V. 43.

9:
Iako ptáſtwá goſpodárſtwu ſzkodliwego/ dotyla zbywamy pła=
10:
ſzániem/ ſtráſzydłámi/ śidłámi/ y zbierániem z gniazdá/ áż gdy to
11:
nie pomoże/ y ſáme gniazdá ich rozmiátamy. Tákżeć Krześći=
12:
áńſtwo/ á zwłaſzcżá náſzá Polſká/ iż nieprzeſtawa winnicy Bo=
13:
ſkiey dawney wiáry ſzcżepienia ſzkodźić/ zá rozmáitymi plagámi
14:
dotąd przepuſzcżánemi: tedy Pan Bog podobno ná to záłożył/
15:
áby (iáko groźi przez Proroká) y gniazdo náſze dokońcá ſpuſto=
16:
ſzył. Iáko to Zydom choć oſobnie vlubionym ziśćił: iż odiął od
17:
nich kroleſtwo ſwoie/ á dał ie Pogáńſtwu cżyniącemu owoce ie=
18:
go. Tegoż ſie y nam teraz naywięcey obawiáć potrzebá/ gdy
19:
krześćiáńſkieo powołánia/ ſnadź tylko ſam tytuł w nas zoſtał/ á
20:
przeſtempſtwem przykazánia páńſkiego/ ſnadź żydy y pogáńſtwo
21:
prześięgamy.
Krześćiánow nád żydy obowiązek/ y przeſtępſtwá pokaránie. Eccle 8. V. 5. Iſa: 48. V. 18.
Pełne ieſt piſmo vpominánia w tym do ludu Bo=
22:
żego. Mowi Duch Boży przez Mędrcá ś. Kto przeſtrzega przy
23:
kazánia (páńſkiego) niedozna nic złego. Sam záśię Pan Bog
24:
przez Izáiſzá ták mowi: O kiedybyś był/ (ludźie moy) pilnował
25:
przykazánia mego/ byłby ſie sſtał pokoy twoy iáko rzeká (to ieſt
26:
obfity y nigdy nievſtawáiący) y ſpráwiedliwość twoiá/ iáko ob=
27:
fitośći morſkie: byłoby też iáko piaſek naśienie twoie: y potom=
28:
ſtwo twoie iáko kámyſzcżki w nim. Niezáginęłoby było y nieby=
29:
łoby ſtárte imię iego.
Ioan: 7. V. 19. Act: 7. V. 53.
Wyrzucał niekiedy ná ocży Pan Kryſtus/
30:
y pierwſzy Męcżennik iego Szcżepan ś. zákámiáłym Zydom/ iż
31:
zakon Boży przyięli od Moyzeſzá/ á k temu przez Anioły pálcem
32:
Boſkim piſány/ á przedśię go nie chowáli. Dáleko ſłuſzniey Pá=
33:
weł S. gromi z tego Krześćiány/ iż Zakon Boży przyięli/ iuż
34:
nie od cżłowieká/ áni od Aniołow/ ále od ſámego ſyná Bożego/ z
35:
łoná Bogá Oycá znieśiony.
Heb: 2. V. 1. Cap. 3. V. 1. Cap. 6. V. 1. Cap 12 V. 25.
Ieśli tedy zá Zakonu Moyzeſzoweo
D ijprzeſtęp=


strona: 28

28.Propoſiciey
1:
przeſtępſtwo Pan Bog był ták mśćiwy/ iż dwiemá świádkámi
2:
przeświadcżeni/ byli ná gárdlech winni karáni: coż tu Pan
3:
Bog vcżyni o gwałcenie poprzyśiężonego przymierza z iedynym
4:
ſynem ſwoim? ktore gwałcenie/ nie dwáy świádkowie/ ále
5:
świát pełen niewiernikow tym ſie gorſzących ywiárę krześćiáń=
6:
ſką bluźniących y prześláduiących wyświadcża?
Dekálogábo przykazánie Boże iáko Polſká wypełnia. Obacż. Bogowie cudzy ábo Báłwochwálſtwo w Polſzce iákie. 1.Cor: 8. V. 4.

7:
Przebieżmy tedy co nakrocey bydź może/ przednie przyka-
8:
zánia Boże/ á obacżmy iáko ſie im w Krześćiáńſtwie á zwłaſzcżá
9:
v nas w Polſzce doſyć dźieie. W Pierwſzym zákázuie P. Bog
10:
mieć y chwalić obcych ábo cudzych Bogow okrom śiebie. Prze=
11:
ćiw temu przykazániu przedni á właſny grzech ieſt báłwochwál=
12:
ſtwo. Ktore co właſnie ieſt ztąd obacżmy. Páweł S. piſze/ iż
13:
Báłwan w ſobie nic nie ieſt: to ieſt ono drewno ábo máteria
14:
ktorą ludźie zá Bogi mieli/ w ſobie ſámá nie byłá tym zá co ią
15:
miano/ ále miáłá znák ſtworzenia/ ktore przez nię chwalono. A
16:
iż też ono ſtworzenie niebyło Bogiem: tedy iáko on báłwan/ ták
17:
znák iego/ było iáko nicżym. Nie to tedy właſnie Báłwanem
18:
ieſt/ co Bogá prawdźiwego y rzecży wierze náſzey należące podo-
19:
bieńſtwem iákim wyraża: (boby tym ſpoſobem litery piſmá ś.
20:
były Báłwanem) Ale Báłwanem właſnie ieſt cokolwiekby by=
21:
ło przyymowano mimo Bogá prawdźiwego y iednęſz wiárę á re=
22:
ligią iego.
Tertulianus lib. de Trin: et cōtra Praxeam.
Auguſt quæſtione 19. in Ioſue, et tractatu 19. in Ioannem Item ſermone 6. in Matthæum. Deut: 13 17. V. 8.
Przetoż piſmo S. rzadko miánuiąc oſobne Báłwa=
23:
ny/ poſpolićie zowie Bogámi obcemi/ opuſzcżenie iedney praw=
24:
dźiwey religiey/ á obcey pogáńſkiey ſie chwytánie. Ztądże daw=
25:
ni Doktorowie kośćielni/ kácerſtwá y odſzcżepieńſtwá mimo ie=
26:
dnę religią Kátholicką zwáli Báłwanámi. A ſłuſznie: gdyż ká=
27:
żda ſektá/ á cżáſem káżda głowá/ według oſobnego zdánia ſwego
28:
inákſzego Bogá ábo religią/ á cżáſem coraz to inſzą ſobie tworzy:
29:
y do niey wſzyſtkie inſze náuki y ſámo piſmo ś. przyćiągáć chce.
Mat 23. V. 2 Cap: 16. V. 18 Cap: 18. V. 17.
Ioan: 16. V 12 1. Ioan: 4. V. 6

30:
Więc ieśli Pan Bog Bożnicę ſtárego Zakonu ták vcżćił y ſpo=
31:
rządźił/ iż w niey zoſtáwił zwierzchniego Kápłaná nigdy niev=
32:
ſtawáiącego/ ktorego w rozſądku o religiey káżdy pod gárdłem
33:
ſłucháć był powinien: dáleko więcey w tym vcżćił y ſporządźił
34:
właſną oblubienicę kośćioł ſwoy/ gdy w zwierzchnim nigdy też
35:
nievſtawáiącym Páſterzu/ zoſtáwił mu wiecżne przyſtáwſtwo
Duchá


strona: 29

29.Cżęść Wtora.
1:
Duchá ś. do wyvcżenia wſzelkiey prawdy. Ták iż ktoby tego
2:
kośćiołá nieſłuchał/ ma bydź zá Pogániná pocżytány. Dla
3:
tegoż Páweł ś. zowie tenże kośćioł filarem á gruntem prawdy.
Obácż. I.Timot: 3. V. 15. Hebræ: 10. V. 39. Kto kośćiołá odſtąpi nie wiernikiem ieſt. Zgwałcenie religiey Bog vpadkiem karze. Iſa: 1. V. 5.

4:
Z ktorego iednośći ktorzyby ſie odłącżyli zowie ich indźiey filios
5:
ſubtractionis: ſynámi oderwánia ku zátráceniu: iáko lepak ſtáte=
6:
cżnie przynim trwáiące zowie ſynámi wiáry ku zbáwieniu. Skąd
7:
iáwna rzecż/ iż od tego kośćiołá odłącżeni/ wiáry nie máią/ y w po
8:
cżćie niewiernikow ſie zámykáią. Iáko tedy Zakon Boży na=
9:
przod tákowego Báłwochwálſtwá ábo niedowiárſtwá zákázuie:
10:
ták ie też nayćiężey karze/ áż ſámym źiem y narodow vpadkiem.
11:
O cżym pełno ieſt wyrokow w piśmie ś. iuż też przedtym przy=
12:
wodzonych. Iednák ieſzcże niektore cżelnieyſze położę. Mowi
13:
Pan Bog przez Izáiaſzá: O coż was dáley mam pobić/ iedno
14:
gdyśćie iuż przydáli (do inſzych złośći) præuaricationem, to ieſt re=
15:
ligiey moiey odſtąpienie? Co záraz potym wykłáda/ mowiąc:
16:
Páná opuśćili: świętego zbluźnili: odwroćili ſie ná wſtecż.
17:
Przez opuſzcżenie Páná możemy rozumieć odſzcżepieńſtwo: przez
18:
zbluźnienie świętego/ rozmáite kácerſtwá y ſekty bluźnierſkie
19:
ich: przez odwrocenie ná wſtecż/ niedowiárſtwo żydowſkie ábo
20:
pogáńſkie/ do ktorego ſie ieśli niezgołá/ tedy w wielu rzecżách
21:
niktorzy/ przewiedźiwſzy wſzyſtkie ſekty/ wracáią. A cżymże
22:
to Bog karze? dokłáda tamże: Ziemiá wáſzá ſpuſtoſzáłá: Miá=
23:
ſtá wáſze wypalone ogniem: kráinę wáſzę obcy przed wámi poży=
24:
ráią: y będźie ſpuſtoſzona iáko w wálnym nátárćiu nieprzyiaćiel=
25:
ſkim rć.
3.Reg: 22. V. 20.
Wſpomina ieſzcże piſmo ś. iż Bog ſnádnieyſzey rády w
26:
niebie nieználazł do zgubienia niezbożnego Achábá y kroleſtwá
27:
iego/ iedno to/ gdy ſzátan przez fałeſzne Proroki zá złą religią w=
28:
niwecż go obroćił. Gdźie Bog te ſłowá ſtráſzliwe mowi. Vade,
29:
decipies, et præualebis. Idź Dyable/ zwiedźieſz/ á nád wſzyſtkich do=
30:
każeſz.
Bacż co kácerſtwo może z dopuſzcżenia Bożego. 2.Paral. 24. V. 19.
Krol Ioás poki był pod ſpráwą Kápłaná dawney wiá=
31:
ry Ioiády/ we wſzem ſie pobożnie ſpráwował/ Bogu ſie podo=
32:
bał/ y fortunnie pánował: Skoro ſie iął ſweywoli/ á zátym złey
33:
wiáry/ mowi piſmo: iż Pan Bog poſyłał Proroki/ hámuiąc go
34:
z tego.
Heretycy proteſtantes dawno duchembożym przeyrzeni.
Ale Proteſtantes (ták Duch Boży dawno przeyrzał ty=
35:
tuł dźiśieyſzych Heretykow) niechćieli ich ſłucháć: Y owſzem o=
D iijne Pro=


strona: 30

30.Propoſiciey
1:
ne Proroki prześládowáli y mordowáli: á miedzy nimi przed ſá=
2:
mym ołtarzem/ Zácháryaſza ſyná onegoż Ioiády/ ktory Ioáſá
3:
Krolá pobożnie wychowywał: Co wiednymże roku Bog zem=
4:
śćił/ gdy puśćił máłe woyſko Syryiſkie/ ktore iednák (cżemu ſie
5:
tám piſmo dźiwuie) wielkość ludu żydowſkiego poráźiło/ y w
6:
niewolą zábráło.
Iedno kácerſkie morderſtwo B. ná potomkách karze. Matth: 23. V. 36. Cap: 21. V. 33. Polſkie kácerſtwá iákie y cżym záwiniły
A nieprzeſtał Bog ná tym: ále wiecżnego
7:
roſproſzenia żydow/ ſam przycżynę dał/ niewinną kreẃ tegoż Zá
8:
cháryaſzá Proroká. Cżego potwierdźił Pan oną przypowieś-
9:
ćią/ gdy ten zły narod/ náiąwſzy winnicę v Bogá/ pożytku mu
10:
záprzał: y pierwey poſłáńcow/ potym y ſyná iáko dźiedźicá zá=
11:
mordował. Zá co Pan Bog tych zdraycow woyſkiem wygłá=
12:
dźił/ á winnicę ſwą inſzym wdźięcżnieyſzym porucżył. Gdy tedy
13:
teraz w krześćiáńſtwá wielkiey cżęśći/ á tym więcey w Polſzce/
14:
náyduie ſie nowych ſekt wielka rozlicżność/ ktore ſobie káżda zo
15:
ſobná dźiedźictwo winnice Páńſkiey/ to ieſt kośćioł przywłaſz=
16:
cżáią: Gdy záśię drudzy/ poſłáńce Boże kápłany kátolickie prze
17:
śláduią/ vćiſkáią/ wyganiáią/ y niekiedy morduią: Gdy nákoniec
18:
przeklęta ſektá Nowokrzcżeńſkich Aryanow/ ná ſámeo ſyná Bo=
19:
żego dźiedźictwo y Máieſtat ſie tárgnęłá: iákoż P. Bog tey po=
20:
życżáney (iáko Páweł ś. przeſtrzega) látorośli wykorzenić nie
21:
ma:
Roman: 11. V. 20.
y odiąć od nas kroleſtwá ſwego y dáć ie pogáńſtwu cżynią-
22:
cemu owoc iego? Mowił Pan Bog niekiedy o Iudźie nawier=
23:
nieyſzym ſobie narodźie żydowſkim: Zá trzy grzechy ludu mego:
24:
ále o cżterzy nieprzywrocę go.
Obácż. Przykłády żałoſne vpadku przedniego krześćiáńſtwá dla kácerſtwá y odſzcżepieńſtwá. Amos 2. V. 4
Zá to iż odrzućili zakon Bogá ſwe
25:
go/ nieprzeſtrzegáiąc mandatow iego: bo ich záwiedli Báłwa=
26:
ni ich. Nie nowiná to bywáłá Bogu podawáć żydowſki lud
27:
ſwoy w niewolą zá inſze grzechy ich: Ale pokarawſzy/ tedy ich
28:
záś wybáwiał. Sámo zgwałcenie religiey/ ktore præuaricationem
29:
piſmo zowie/ podáło ich w táką niewolą/ z ktorey y dotąd wſku=
30:
ráć niemogą. Tymże ſpoſobem nie nowiná to bywáłá ſpráwie=
31:
dliwośći Boſkiey krześćiáńſtwo káráć/ iáko plagámi roźlicżne=
32:
mi (o ktorych było w pierwſzey cżęśći) ták y więźienim Pogáń=
33:
ſkim: Ale záśię zá pokutą z tego niewolſtwá wychodźili. Lecż kiedy ktora kráiná Chrześćiáńſka (iáko ſam Pan Bog mowi)
34:
zrzućiłá iárzmo/
Ier: 2. V. 20
to ieſt przez odſzcżepieńſtwo ábo kácerſtwo zgo
łá ſie wy=


strona: 31

31.Cżęść Wtora
1:
łá ſię wybiłá z poſłuſzeńſtwá Bogu y Kośćiołá oblubienice iego:
2:
tedy ią Pan Bog podawał pod wiecżną niewolą Pogáńſką: we=
3:
dług tego co o Kośćiele ſwym Nowego Zakonu mowił: Na=
4:
rod y Kroleſtwo ktore tobie nie będźie ſłużyło/ záginie y tá=
5:
kie narody przez plandrowánie ſpuſtoſzeią.
Iſa: 60. V. 18

6:
Podźmy do przykłádow. Rzymu y Páńſtwá iego/ ktorych Kon
7:
ſtantinus Ceſarz náwroćiwſzy ſię/ Kośćiołowi wiecżnemu cżá=
8:
ſy vſtąpił/ y nádał/ według Hiſtoryey cżęſte było náiezdzánie y po=
9:
śiadánie/ nietylko od nadálſzych Pogáńſkich Tyrannow/ ále też
10:
od ſámych drapieżnych Chrześćiánow:
Rzym y páńſtwa iego w wierze ſtáłe y przeto beſpiecżne. Vide ThomāBoziū de ſignis Eccleſiæ lib. 5. et 8. Tomi 1.
á przećie iż ſyn Boży o=
11:
ſobliwie obrał to mieyſce Kátedrze ſwoiey/ zácżym nigdy wiáry
12:
Pánu ſwev nie odmieniáłá/ dźiwna rzecż iáko y Pogáńſkie okru=
13:
ćieńſtwo bácżenie ná to mieyſce miáło: y teraz bez murow/ záwár=
14:
ćia/ obrony/ dotąd w cále ſtoi. Przećiwnym obycżáiem Afryká
15:
trzećia cżęść świátá południowa/ dokąd trwáłá w iednośći reli=
16:
giey y poſłuſzeńſtwie Kośćiołá Rzymſkiego/ ſłynęłá barzo Con=
17:
cyliámi/ Doktorámi Kośćielnymi/ nabożeńſtwem/ zwyćięſtwá=
18:
mi y pokoiem.
Afriká zá odſzcżepienſtwem y kácerſtwem z niewoloná.
Gdy kácerſtwá Mánicheuſzow/ Donatyſtow/ y
19:
inſze przez Auguſtyná S. przekonáne/ nabárźiey ſię przećiw ſto=
20:
licy Rzymſkiey oburzyły: dopuśćił Pan Bog/ iż ią Wándali po=
21:
śiedli. Pod ktorymi iednák ieſcże ſię tám nie co Kátolikow zá=
22:
táiáło. Gdy potym po wygnániu Wándalow Conſtancius ábo
23:
Conſtans Monotelity ſwey Sekty Aryáńſkiey tám wprowá=
24:
dźiwſzy/ Biſkupy y Kápłany Kátolicżkie wybił/ y ſámego Pa=
25:
pieżá RZymſkiego Marciná poimawſzy do Pontu ná wiecżne
26:
więźienie poſłał: dopuśćił zátym P. Bog/ iż Sáráceni ábo Tur=
27:
cy onę ſławną kráinę podbili/ y dotąd trzymáią: iedno iey kąſek
28:
zárwáli Hiſzpanowie. Co im podobno Pan Bog dał zá ſtátecż=
29:
ne przy Kośćiele Rzymſkim ſię záſtáwiánie.
Azya przednie cżoło krześćiáńſtwáodſzcżepieńſtwem y kácerſtwj zginęłá. Apoc: 2. 3.
Azya ieſzcże więt=
30:
ſza ná wſchod ſłońcá cżęść świátá/ byłá iákoby kwiátem wſzego
31:
Chrześćiáńſtwá: y tym oſobliwie w piſmie S. vccżoná/ iż przez
32:
Ianá S. Ewángeliſtę Duch Boży do śiedmi Biſkupow iey oſo=
33:
bne liſty y Proroctwá poſylał. ktemu iáko Miſtrzyni iáka/ z=
34:
mnogośći y zacnośći Concilia y Doktorow SS. świát wſzy-
35:
ſtek náuką Chrześćiáńſką nápełniłá. Iednák poki ſię z ſtolicą
Kośćiołá


strona: 32

32.Propoſiciey
1:
Kośćiołá Rzymſkiego zgadzáłá: tedy kácerſtwá y zátym nieprzy
2:
iaćiele/ choćia ſię do niey wrywáli/ przećie zá cżáſem od nich wol=
3:
na bywáłá. Gdy pobożny Ceſarz Conſtantinus Stolice ſwey
4:
Rzymſkiey/ Stolicy Chryſtuſowey vſtąpiwſzy/ do Grecyey ſię
5:
przenioſł/ y ſtolicę ſwą záłożył w Mieśćie Conſtántynopolim/
6:
RZymem nowym ie názwawſzy: Pátryárchowie ábo Biſkupi
7:
Miáſtá onego/ zá cżáſem łáſką obecnych Ceſárzow vnieśieni/ po=
8:
cżęli ſię nád Kátedrę Rzymſką mátkę ſwą wynośić/ tytuły Po=
9:
wſzechnego Biſkupá więcey niż Rzymſki Biſkup ſobie przypiſu=
10:
iąc/ á poſłuſzeńſtwo Rzymſkiey zwierzchnośći ſkłádáiąc. Nie lu
11:
biłtego Pan Bog: y pokazał nád onym Páńſtwem/ co też był o
12:
podobną wzgárdę zwierzchnośći ſwey powiedźiał: ktorzy mną
13:
pogárdzáią/ będą ſámi znieważeni.
1.Regum 2. V. 30.
Máhometáni cżemu Azyą y Grecyą pośiedli.
Przetoż zátym ono Páńſtwo
14:
wſchodowe pocżęło wątleć. Ale gdy więc Konſtancius Ceſarz
15:
ſektę ſwoię Aryáńſką forytuiąc/ pocżął Rzymſką Stolicę y Ká=
16:
toliki prześládowáć: naprzod Bog tym ono Páńſtwo pokarał/
17:
iż ie po Konſtánciuśie Aryanie opánował Iulianus/ ktory z A=
18:
ryaná sſtał ſię Pogáninem/ y wſzeo Chrześćiáńſtwá oſtrym prze
19:
śládowcą. Zácżym Pogáńſtwo ięło one ślicżne kráie pośiádáć:
20:
Y gdy Monotelitowie z Aryanow wylężeni/ Páńſtwá one na=
21:
bárźiey kácerſtwem ſwym záráźili/ po Ceſárzu pobożnym Herá=
22:
kliuśie/ tám Sáráceni ábo Turcy do onych Pańſtw nogę wło=
23:
żyli.
Greckiego odſzczepieńſtwá vpor pokarány.
Iednák cżekałP. Bog áwaby ſię ieſzcże byli do máćice ſwey
24:
Kośćiołá Rzymſkiego wroćić mogli. W cżym Kátolicy vśiłu=
25:
iąc/ złożyli Concilium Florenckie: chcąc odſzcżepieńſtwo Grec=
26:
kie y Ormiáńſkie od oſtátniego pożárćia tego Tyránná wych=
27:
wyćić. Doſzłá zgodá ná tym Conciliū y ſpolnie záwárta. Gdy
28:
ią potym ſediciámi ſwemi wroćiwſzy ſię do domu Grecy złamá=
29:
li/ rozſzyrzył Pan Bog ná nie moc Turecką/ iż pierwey Adryno=
30:
polim/ potym Konſtántinopolim y Ceſárſtwo ſtráćiwſzy/ do tąd
31:
pod Tyránſtwem Sáráceńſkim/ bez religiey ſwey zoſtáli: y ow=
32:
ſzem narod ich ſnadź w Pogáńſtwo ieſt obrocony.
Węgrowie zá odmiáną religiey od Turká niebeſpiecżni.
Toſz ſię sſtá=
33:
ło Dálmácyey/ Skláwoniey/ Illirykowi y inſzym przyległym
34:
mieyſcam y narodom. Dokąd Węgierſka źiemiá wiárę Káto=
35:
licką ſtátecżnie trzymáłá/ á oſobliwą Pátronkę y obroncę Mát=
kę Bo=


strona: 33

33.Cżęść Wtora.
1:
kę Bożą y w poſpolitey Myncy ſwey wyznawáłá: choć w gębie
2:
práwie Tureckiey/ iednák mocnym murem od nich wſzev Chrze=
3:
śćiáńſtwu byłá. Swiádkámi tego ſą pámiętne potrzeby/ y zwy=
4:
ćięſtwá/ ktore Krolowie ich/ Ioannes Huniades, Matias Coruinus, y
5:
inſzy z tych Pogáńcow odnośili. Iáko ſię tám iedno wdárły Se
6:
kty Cżeſkie y Niemieckie/ włożył tám Turek nogę: y oná źiemiá
7:
sſtáłá ſię gniazdem woyny tego Pogáńſtwá z Chrześćiáńſtwem.
8:
Gdy potym przeklęte Aryáńſtwo y Nowokrzcżeńſtwo/ tám koſz
9:
ſwoy záłożyło/ z ktorego iákoby zagonámi roſpuſzcżonemi praw=
10:
dę Chrześćiáńſką ná wſze ſtrony woiowáło/ pocżął Tyran Turecki
11:
gorę bráć. Agdy oſtátek tey źiemie zoſtáwł Pan Bog w roſkázo
12:
wániu Kátolickim/ á przećie długo docżekáć ſię nie mogł/ áby ſię
13:
tám iáka napráwá Kátolictwá dźiałá: y owſzem kápłani od po=
14:
bożnego Krolá Polſkieo Stefaná tám poſłáni/ ſromotnie ſą wy=
15:
rzuceni: niedźiw iż P. Bog ná ten oſtátek rekę Pogáńſką rozćią
16:
ga/ á Chrześćiáńſką iákoś ſkurcża.
Węgierſka ziemiá gniazdem bluznierſtwprzećiw Troycy ś. nieſłychánych.
Seruetus lib. de erroribus Trinitatis. Miniſtri Trāſyluaniad Ioan. 2. elect. Regem Vngar. Valent. Gentilis. Et contra eum Caluinus et Beza.
Y boię ſię/ áby ſię P. Bog dał
17:
vbłágáć: gdyż z tego tám Páńſtwá wyſzły (á niktore y temu/ kto=
18:
ry tám roſkázował przypiſáne ſą) kśięgi Serwetá Hereſiárchy/ y
19:
inſzych Miniſtrow Siedmigrockich: potym záśię Valent. Gentilis,
20:
Franc. Dauidis, Liſmanij. Z ktorych rozśiały ſię ná świát Chrześćiáń
21:
ſki bluznierſtwá przed tym nieſłycháne/ przećiw Bogu w Troycy
22:
iedynemu: ktorego śmieią zwáć (záſłon Boże ſwoie y inſze pobo
23:
żne vſzy) Cerberem pſem piekielnym o trzech głowách: ábo záś
24:
Geryonem iędzą piekielną troiáką/ o iedney głowie: tákże Deum
25:
Sophiſticum: idolum nouum in Orcum detrudendum, Turrim Babel. Per=
26:
ſonę lepak Bogá Oycá/ zowią zmyśloną/ Cżárnokśięſką/ lár=
27:
wą/ y márą nikcżemną y Diabelſką. A ktory kiedy nie tylko He-
28:
retyk/ ále y Dyabeł z piekłá/ śmiał tákie głoſy wywieráć przećiw
29:
ſámemu Boſkiemu Máieſtatowi? Wielki dźiw/ iż ſię oná krái=
30:
ná/ gdźie ſię ći Smokowie lęgli/ záraz do piekłá nieprzepádłá.
Polſka z ſwemi cżęśćiámi bluznierſtwprzećiw Troycy świętey iáko mámká.

31:
Nuſz náſzá Polſká/ Litwá/ Zmudź/ y inſze iey kráiny/ ázaż tych
32:
ſmocżąt z gniazdá zebrawſzy nie wychowáły: ábo ieſzcże ich piá
33:
ſtuią/ y ná wſzyſtek świát wypuſzcżáią? Inſzych ſekt choć roz=
34:
licżnych y iákmiarz bez licżby/ iuż iákoby v nas tylko ćień zoſtał:
35:
bo ie wygryzł y wygłádźił ten oſtátni płod Aryanow/ Sámoſzá=
Eteńcżykow


strona: 34

34.Propoſiciey
1:
teńcżykow/ Troibożánow/ ábo Dwoybożánow y Nowokrzcżeń=
2:
cow.
Sekty Nowokrzcżeńſkie iáko chude krowj wjiádły tłuſtſze/ to ieſt ſekty Luterſkie: rć.
Ktorzy choć miedzy ſobą koty drą: iednák te chude klępy/
3:
one choć tłuſtſze krowy/ to ieſt ſekty Huſowſką/ Luterſką/ Kál=
4:
wińſkąy inſze z nich ſpłodzone/ poiádły y potrawiły.
Gen: 41. V. 2. Dan: 7. V. 19. Nowoáryáni Pogáńſtwo z krześćiáńſtwá cżynią. Cżytay o tym Werifikácią Autorowę nowo wydáną. 1. Ioan: 4. V. 3.
Y iáko oná
5:
cżwarta beſtia v Dánielá/ inſze okrućieńſtwem prześięgłá: ták=
6:
żeć y tá właśnie ieſt Antychryſtowſka/ wiárę Chrześćiáńſką y
7:
ſkład Apoſtolſki niſzcżąc Pogáńſtwo znowu wnośi. Bo we=
8:
dług nich/ Bog nie ieſt Oycem ſyná ſwego od wiekow: ále do=
9:
piro w ten cżás kiedy też Márya zoſtáłá mátką ſyná iego. Páná
10:
Chryſtuſá przą bydź Synem Bogá Oycá wiecżnego/ iedynym to
11:
ieſt właſnym: ále Boſtwo iego gubiąc/ tylko pocżątek iego we=
12:
dług ćiáłá vznawáią/ á zátym też (iáko S. Thádeuſz przepowie=
13:
dźiał) przą go bydź Pánem náſzym/ ktorym ieſt ſam Bog.
14:
Apoſtołowie z piſmá ś. wyznawáią/ iż P. Chryſtus ſam po=
15:
wſtał od vmárłych: á ći mozgowcy bredzą/ iż Bog Kryſtuſá w=
16:
ſkrześił: Kryſtus lepak śiebie ſámego wzbudźił/ ábo ćiáło ſwoie
17:
z grobu wyſtáwił. Atoż iáſny Antychryſt według Ianá ś. dźie=
18:
lący ábo rozwięzuiący iednegoż Kryſtuſá. Apoſtołowie wyz=
19:
nawáią iż w Duchá ś. wierzą/ tákże iáko y w ſyná/ y w ſámego Bo
20:
gá Oycá. Aći goniwiátrowie tegoż Duchá ś. przą/ bydź nietylko
21:
Bogiem/ ále áni perſoną ábo rzecżą przez śię będącą: ále tylko dá
22:
rem Bożym/ á boday nie wiátrem. Toć im przyidźie w dar wie
23:
rzyć: á by iedno potym nie wco gorſzego. Apoſtołowie odzywá=
24:
ią ſię ſpolną wiárą do iednegoż kośćiołá powſzechnego/ to ieſt
25:
wſzędźie/ v wſzyſtkich/ y záwżdy zgromádzonego: w ktorym ieſt
26:
świętych Bożych nievſtawáiące obcowánie y ſpołecżność.
Podziwuy ſie Szátáńſkiey dumie Nowokrzcżeńſkiey.
A ći
27:
nowi vrwáńcy/ śmieią ſie ſzátáńſką dumą przechwaláć: iż ná św=
28:
iećie niemáſz prawdźiwych Kryſtiánow/ tylko oni ſámi. Bo w=
29:
ſzyſcy inſzy co ſie Krześćiány zowią/ piecżętuią ſie wiárą w Troy=
30:
cę/ ábo Kryſtuſá Bogá: y Turcy iáko y Zydźi/ do iednegoż tylko
31:
Bogá ſie odzywáią.
Matth: 4. V. 10.
Lecż oni ſámi wierzą y chwalą/ nietylko ſá=
32:
mego Bogá/ ále y Kryſtuſá ktory cżłowiekiem ieſt: y ztądże ſą
33:
prawdźiwymi Kryſtiány/ to ieſt chwalcy Kryſtuſá cżłowieká.
34:
Ale tákowey dumy nieśćierpiał P. Kryſtus kuśićielowi/ y znią
35:
go do piekłá wpędźił/ mowiąc: Idź precż Szátánie: Nápiſano
ieſt: Pá=


strona: 35

35.Cżęść Wtora.
1:
ieſt: Páná Bogá twego będźieſz chwalił/ y iemu ſámemu ſłużyć
2:
będźieſz. Y ſam originał pokázuie/ iż tá ſzkołá z piekłá wyſzłá/ y
3:
tám mieyſce ma/ gdyż niechce bydź/ áni v żydow/ áni v pogánow/
4:
áni v krześćiánow/ nád ktore cechy w tym okręgu źiemſkim in=
5:
ſzego niemáſz/ tylko piekielny.
Odkupienie P. Kryſtuſowe v Aryanow wniwecż.
W tym kośćiele y ſpołecżnośći
6:
iego powſzechney/ wyznawáią bydź Apoſtołowie odpuſzcżenie
7:
grzechow/ przez Sákrámenty S. á przodkiem krzeſt/ w ktorym
8:
wiárą y wzywániem Troyce S. á zaſługą śmierći Páná Kryſtu=
9:
ſowey/ bywa odpuſzcżony grzech pierworodny/ w ktorym ſie wſzy
10:
ſcy z Iádámá rodzą. A tá przeklęta Sektá śmie twierdźić/ y o
11:
tym cáłe kśięgi wydawáć/ iż ſie nikt w grzechu nie rodźi: przetoż
12:
krzeſt niepotrzebny tylko doroſłym przez śię grzeſzącym: y to nie
13:
dla odpuſzcżenia grzechow/ ále dla iákiś doſkonáłośći. Ali tu
14:
przyśćie Páná Kryſtuſowe ná świát/ y zaſługá iego śmierći w=
15:
niwecż: á zátym Dyabłu Miſtrzowi ich kroleſtwo znowu otwo=
16:
rzone.
Obácż. W Nowokrzcżeńſtwie Biſurmáńſtwá wielkie pocżątki. Lib: 1. Cap. 2.
Nákoniec o zmartwychwſtániu iáko plotą/ dotknąłem
17:
wyżſzey. Y ſą miedzy nimi/ ktorzy po ſądnym dniu chcą tu niebo
18:
ná źiemi do krolowánia z Kryſtuſem vcżynić: Drudzy/ wierząc iż
19:
do Ráiu przenieśienie bydź ma/ wątpią ieśli ten Ray tu ná źie=
20:
mi/ cżyli ná niebie. A więc to nie pogáńſtwo/ wiárę Apoſtolſką
21:
ták ſproſnie nicowáć y wyopákowáć? Miniſtrowie ich ktorzy
22:
w Siedmigrodzkiey źiemi dwoie kśiąg tákich bluźnierſtw wy=
23:
dáli w Roku 1567. z ktorych ći tu v nas iády ſwoie wybieráią:
24:
pochwaláią tám Alkoram ábo Zakon Turecki (choć go do do=
25:
wodu nie przypuſzcżáią) przywodząc z niego mieyſcá tám ozná=
26:
cżone/ iáko dobrze trzyma o BOgu/ y o Pánie Kryſtuśie/ y o
27:
inſzych rzecżách ktore tám ſobie ſmákuią. Zácżym łácno iuż wie=
28:
rzyć/ co zacni ludźie wyświadcżáli/ iż ná przeſzłym Trybunale
29:
Lubelſkim/ gdy náſzy Kátolikowie modlitwy poſpolite odprá=
30:
wowáli o beſpiecżeńſtwo Koronne od Turkow y od Tátárow:
31:
Zbor tych Nowokrzcżeńcow/ ktory tám ieſt niemáły/ poſpolićie
32:
też modły do Báálá ſwego cżynił/ áby Pan Bog zdárzył pánowá
33:
nie pogáńſkie:
A więc to nie iáſna ſeditio, perfidia, proditio Cochlæus in cōfutatione articulorum Monaſteriē. Caluinus in Inſtructione cont. Anabaptiſtas.
Gdyż Kryſtiáńſka rzecż ieſt podlegáć/ á nie roſká=
34:
zowáć: Ale kto tey pokuſy wiádom/ wie to z hiſtoryy/ że tá vło=
35:
gá/ iáko myśliwcża/ ná vśidlenie ſtoi. Bo y z Kráwcow y pro=
E ijſtego mo=


strona: 36

36.Propoſiciey
1:
ſtego motłochu/ vrzędy właſne wybiwſzy/ tá ſektá Krolá y prze=
2:
łożeńſtwá ſobie cżyniłá. Coż tu rzecżeſz Rycerſtwo Koronne/
3:
kiedyby przyſzło konie ſwe przećiw temu poháńſtwu ośiádáć/
4:
cżegoſmy bárzo bliſcy/ Naprzod tá ſektá/ ſwoim niedopuſzcża
5:
woiowáć: co náyduię y w piſmiech ich/ y rzecżą doznawałem ná
6:
Trybunałách Lubelſkich/ gdy o tym miedzy nimi roznicá/ by=
7:
wáłá/ y o mię ſie też opieráłá. A choćby ſie też z muſu w oboz z
8:
drugimi zámknęli: kiedy Bogá o pogániná proſzą/ co rozumieſz/
9:
iákąbyſmy tám znich pomoc mieli?
Aryani Nowokrzcżeńcy cżego godni.
Iż tedy tá ſektá/ iáwną od=
10:
powiedźią Maieſtat Boſki Troyce ś. z Luciperem woiuie: iż nie
11:
znoſnemi bluźnierſtwy oſtátnią pomſtę Boſką ná Koronę przy=
12:
wodźi: iż (iáko ſie ſámá piſmem y málowániem chlubi) iuż nie
13:
dách áni śćiány/ ále ſam fundáment religiey Kátolickiey podko
14:
puię: iż wiárę krześćiáńſką (iáko ſie teraz pokazáło) opákuie y
15:
w pogáńſtwo obraca: iż pogáńſkie ná krześćiány tyráńſtwo/ mo=
16:
dlitwámi/ ábo właſniey przeklęctwem ſwym (może bydź zátym)
17:
y broniámi ſwymi forytuie: cżegoż dáley cżekaż zwierzchnośći y
18:
oſtrożnośći (ieśli iáka w tobie zoſtáłá) Polſka? Wzgárdźilić ći
19:
ludźie świátem: zacnych ſtanow y máiętnośći wielkich odſtąpi=
20:
wſzy/ obráli Fáryzeyſkie Apoſtolſtwo: Przenieśli ſie z kośćiołow
21:
do ogrodow: z zamkow/ páłacow/ y dworow/ do ſádow ábo
22:
kucżek: z miaſt ná przedmieśćia: z tłuſtych gruntow ná piaſki: z
23:
vcżćiwego z przodkow ſwych opátrzenia/ ná proſte tokárſkie/ ſzyn
24:
kárſkie/ lichwiárſkie (drugich nie wſpominam) zarobki. Ták
25:
wiele ſáltow ſkorych (iáko y Miſtrz ich Luciper z niebá do pie=
26:
kłá) vcżyniwſzy/ nie będąć podobno trudni y do tego/ nie mieſzkáć
27:
známi/ tákimi zá iákich nas máią niezbożnikámi y Antychryſtámi:
28:
ále ſie przenieść do tego cechu ktory ſobie vpodobáli/ y Kryſti=
29:
áńſtwu ſwemu/ to ieſt do pogánow y Sárácenow.
Iſa. 14. V. 15 Lu: 10. V. 18. Apoca: 12. V. 8.
Práwá Boſkie y ludzkie przećiw nieznośnjm bluźniercōyturbátorom Krześćiáńſtwá.
A ieśliby ná
30:
nie dáleko: ſą pobliżey dźikie polá/ ták dźikiey wiáry godne: A
31:
nas tu wdawney náſzey religiey niech nie turbuią/ áni pomſty
32:
Boſkiey niech ná nas nie przybliżáią. Práwá Boſkie iáſne o tym
33:
ſą/ ktorych mieyſcá ná brzegu przypiſuię. Práwo ábo Edikt Ko
34:
ronny/ był też wydány z Seymu Lubelſkiego y potym Parcow=
35:
ſkiego/ áby Aryáńſcy ábo Nowokrzcżeńcy Miniſtrowie mieyſcá
tu w Ko=


strona: 37

37.Cżęść Wtora. 37.
1:
tu w Koronie nie mieli.
Deut: 13. 3.Regum 18. V. 40. 4.Reg: 10. V. 25. Ier: 14. V. 15. Eze: 13. V 9. 1.Mach: 1. V. 12. Cap: 3. V. 5. Mat: 7. V. 15 Gala: 5. V. 12 Konwikcia ná Aryany iuż vcżyniona/ y powtorzyć ſię może od Autorá.
Ktorego Dekretu exekucia/ ná prośbę
2:
nowych Ewangelikow/ byłá do cżáſu záwieſzona: podobno dla
3:
nádźieie/ áby ſie znimi byli ziednocżyli. Ale iż duſze ich iáko pożar
4:
pożyráią/ dopiero bacżąc ſie/ do confederáciey ſwey odſtąpili ich:
5:
o cżym y Miniſtrowie ich cżęſto ná kazániach wołáią: y odpo=
6:
wiedź porywcża ich ná Kátolickie o zborach Krákowſkich nápo
7:
minánie nie dawno wydána/ nieraz to powtarzáiąc wyświad-
8:
cża. A potrzebáliby iákiey poſpolitey konwikciey: tá ieſt przez
9:
piſmo moie poślednie przećiw nim/ Werifikácia názwáne/ do=
10:
ſtátecżnie z ſzcżyrego piſmá świętego vcżyniona. Ktorey chcąc
11:
záraz odpor dáć/ iuż to rok/ iáko przećiw ſámym wyrokom Bo=
12:
ſkim nic ná ſobie wydławić niemogą. Ale ieśliby więc zcżym ſie
13:
pokázáć śmieli/ niech ſie ſtáwią poki ten ziazd trwa. Zezwolili
14:
zwierzchność moiá kośćielna/ proſzę znimi o poſpolity plác.
15:
Theſes moie niech będą Symbolum Apoſtolſkie/ ktoregom im tu
16:
zgwałcenie ſłuſznie zádał. Potym ieśli ſie z tego wypráwią (co
17:
niepodobna) poydą zá tym ártykuły/ ktore znimi w Werificá=
18:
cyey mam záłożone/ y prawdą przekonáne. Ieśli ia przegram/
19:
niech Lubelſki Dekret odnoſzę: alias oni ſámi.
Sekty w chrześćiáńſtwie nie wſzytkieiednáko ſzkodliwe. Oſobliwe podobieńſtwo.

20:
Z Nowangelikámi záśię coż przyidźie vcżynić? Tákże ich też
21:
razem zgołá zbyć/ rzecż ieſt niepodobna: przyznáć też błąd ich/ y
22:
konfederacią vtwierdźić/ rzecż ieſt nieprzyſtoyna y niezbożna/
23:
iáko wnet pokażę. Trzebá tedy w tym śrzodku vżyć: Bo iáko
24:
w ćiele cżłowiecżym/ ktorykolwiek ſię wrzod ná wierzch pokaże/
25:
z właſnego ćiáłá ieſt. Wſzákoſz roznie ſię z nimi obchodźimy. Bo
26:
ktory nie ták ſzkodliwy ieſt/ ćierpimy go/ ropiemy/ y potym goie
27:
my/ że zá cżáſem do właſnośći zdrowego ćiáłá przychodźi: A nie
28:
kiedy y zdrowe ćiáło przezen ſię cżyśći. Gdy záśię (choć z tegoż
29:
ćiáłá wynidźie) kancer/ karbunkulus/ morowka/ ábo co temu
30:
podobnegͦ: tedy tám plaſtry mieyſcá nie máią: ále wſzelkimi ſpo=
31:
ſobámi/ by też gwałtownymi y ćiáłu boleſnymi/ onych wrzo=
32:
dow/ ochrániáiąc zarázy wſzyſtkiego ćiáłá/ zbywamy. Tákżeć w
33:
R. P. Krześćiáńſkiey/ te kieliſzne/ winne/ mięśne/ y ćieleſne ſe=
34:
kty/ iáko ſą/ Huſitow/ Luteránow/ Waldencżykow/ y onym
35:
podoebn/ iż zá zániedbániem lekárſkim/ ćiáło R. P. ták obśiá=
E iijdły/ żeby


strona: 38

38.Propoſiciey
1:
dły/ żeby ich bez obrázy ſámego ćiáłá/ zrázu zbydź trudno/ áni też
2:
ćiáłá ták ſkoro iáko inſze morzą: á może być/ iż wiele kátholikow
3:
według zdánia Apoſtolſkiegͦ/ tym ſię poleruie/ y w prawdźie ſwey
4:
vtwierdza:
1.Corint: 11. V. 19.
Tedy (gdy inácżey być nie może/ et citra approbatio=
5:
nem/ á pokiby z brzegow bárzo nie przebráły) do cżáſu per conni=
6:
uentiam mogą ſię tolerowáć. Mamy tego przykłády w piśmie ś.
Gala: 5. V. 2: Act: 15. V. 2. et 28. Cap. 16. V. 3.

7:
Bo Bożnicá/ choć z Kryſtuſem ná krzyżu byłá ſkonáłá: Wſzákoż
8:
w niktorych nałogách/ zwłaſzcżá w obrzeſce/ (y przykłádem ſáme
9:
go Páwłá S. choć głownego nieprzyiacielá iey) cżás doſyć dłu=
10:
gi Apoſtołowie onę tolerowáli: y dla ſpokoynieyſzego przepo=
11:
wiádánia Ewángeliej/ dekretem ſwym zakonneoiedzenia krwie
12:
y dawionych rzecży zákazowáli.
Apo: 2. V. 6. et 14.
Ian S. Apoſtoł Duchem Bo=
13:
żym piſząc do śiedmi przednich kośćiołow kárholickich w Azyey/
14:
przyznawa im świętobliwość/ y odpłáty rozne zá nie obiecuie.
15:
Wſzákoż zádawa im przy tym tę niedoſkonáłość/ iż miedzy ſobą
16:
ćierpieli ſekty Nikolaitow/ y Báláámitow/ terazniemu luter=
17:
ſtwu podobne: bo też bez mięſá iákiegożkolwiek/ y bez żon/ á ćie=
18:
leſnośći káżdemu wobec wolney/ y rozſkazáney/ á bez towárzy=
19:
ſtwá ſzkodliwych ſektárzow/ obydź ſię nie mogą.
Iud: 11. V. 22.
Tymże ſpoſo-
20:
bem ś. Thádeuſz Apoſtoł opiſuiąc ſektarze cżáſu ſwego: iednych
21:
przyrownywa do Káymá/ ktory zazdrośćią zgrzeſzył: drugich
22:
Báláámowi/ ktorzy dla chćiwośći y pożytku: (przez ktorych mo
23:
żemy rożumieć przerzecżone miękcżyeyſze ſekty) trzećich przypo=
24:
doba onym przećiwnikom Moyzeſzowym oſtrym y zuchwałym:
25:
Przeto przez tákowych ſłuſznie Nowokrzcżeńſkie Aryany rozu=
26:
miemy. Bo też ći (iáko tám Apoſtoł przytacża) niebacżnieyſzy=
27:
mi w bluźnierſtwie ná Kryſtuſá ſą/ niż Michał Archánioł ná
28:
Szátáná. Tych tedy roſkázuie tám ſtrofowáć/ iáko iuż oſądzo=
29:
nych: drugich z folgą á vlitowániem roſkázuie z ogniá błędow y
30:
potępienia ich wyrywáć.
2.Timoth: 2. V. 17. 2.Ian V 10 Sekt wygłádzenia ſnadny ſpoſob.
Tákowychże bluźniercow y krześći=
31:
áńſtwá ſkáźcow/ Páweł S. z towárzyſtwá wiernych wyklina y wy
32:
rzuca/ iáko wrzod káncer ktory ćiáło wſzyſtko pſuie. A Ian S.
33:
záśię tákowych nieprzyiaćioł Boſtwá Syná Bożego/ nie każe w
34:
dom puſzcżáć/ pozdráwiáć/ áni ſpołku żadnego z nimi mieć. Wſzá
35:
koſz iáko Duch Boży w liſtách Ianá S. pod ſumnieniem roſká=
zuie onym


strona: 39

39.Cżęść Wtora.
1:
zuie onym kośćiołom/ tych ſekt nieforytowáć: ták to roſkazá
2:
nie śćiąga ſię ná wſzelką zwierzchność krześćiáńſką. ktora gdyby
3:
w náukách y przykłádnośći Kátholickiego ludu pilnieyſzą była/
4:
gdyby ſię z temi ſektarzámi ták iáwnie nie kumáłá/ powinowá=
5:
ćiłá/ iurgieltámi/ dáninámi/ y vrzędámi przećiw kośćiołowi ich
6:
niepodſycáłá: tedy bez tákiego docżeſnego lagru/ niedługoby ten
7:
Luterſki Duch/ iuż też podſtały/ z nich wywietrzał.
Obácż. Konfederácia nowey Religiey co zá przymioty w ſobie ma. Konfederácia cżemu niezbożna.

8:
A iákoż. To im też y konfederacią ich poprzyśiąc? Zadną
9:
miárą. Bo gdy ſię y ſami obacżą/ tá konfederacia pokaże ſię
10:
bydź bezbożna nieprzyſtoyna: nieſpráwiedliwa: niepotrzebna/ y
11:
niebeſpiecżna. Niezbożna ieſt: gdyż iáwnie ieſt przećiw Bogu
12:
y pierwſzemu przykazániu iego/ ktore pod duſznym y cżeſnym zá=
13:
tráceniem/ broni Bogow cudzych wſzelkiego obcego á iemu prze
14:
ćiwnego nabożeńſtwá/ iáko ſię iuż pokázowáło. Ieśli tedy ie=
15:
dnegoż Bogá y iednáko chwalemy: po nowey Konfederácyey
16:
nic/ dobrze nas ſtára ná krzćie świętym powiązáłá. Ieśli też ro=
17:
znego Bogá roznie chwalimy: ábo v nas (iákoż nie inácżey)
18:
ieſt prawdźiwy Bog: ábo v nich. Ieśli v nas: nie godźi ſię
19:
nam z obcą religią y przodkom náſzym nieznáiomą bráćić: Ie=
20:
śli v nich: nie przyſtoi im/ Antychryſtow y Báłwochwálcow (zá
21:
iákich nas oni máią) do ſwych świętobliwośći przypuſzcżáć. To
22:
iuż ſam rozum pokázuie. Podźmyż do Piſmá.
Exod: 23. V. 32. Deut: 7. V. 2. Ioſuæ 9. V. 7. Iudic: 2. V. 2.
W ſtárym zako=
23:
nie/ choć ieſzcże iáko w ćieniách/ Bog był znány y chwalony: prze=
24:
ćię zákázował z obcemi religiámi/ nie tylko vcżeſtnictwá á iedno=
25:
śći/ ále też y bráctwá y przymierza. Iáſne ſłowá Boſkie ſą te/ y
26:
kilká kroć w zakonie Bożym powtarzáne: Nie będźieſz z nimi
27:
brał przymierza ábo zbrácenia/ áni z Bogámi ich. Niech nie
28:
mieſzkáią w źiemi twey/ áby ſnadź nie byłyć przycżyną zgrzeſzyć
29:
przećiwko mnie/ gdźiebyś ſłużył Bogom ich. Co zápewne tobie
30:
będźie ku zgorſzeniu/ to ieſt ku vpadkowi. A nákoniec zákázo=
31:
wał przy tym Bog/ y małżeńſkiego z ludźmi rozney religiey ſpo=
32:
winowácenia.
1.Cor: 7. V 39 3.Reg: 11. V. 1. 31. Eccleſ: 47. V. 21. Deut: 17. V. 17
cżego też y Páwełś. w nowym zakonie oſobliwie
33:
oſtrzega. Mimo to roſkazánie/ gdy Sálomon nábrał w mał
34:
żeńſtwo ábo w mieſzkánie/ cudzego nabożeńſtwá białychgłow:
35:
tym ſámym piſmo S. dawa przycżynę vpadku iego. Ieroboám
tákże wźią=


strona: 40

40.Propoſiciey
1:
tákże wźiąwſzy Kroleſtwo po Sálomonie: obawiáiąc ſię áby
2:
nabożeńſtwo w Ieruzálem páńſtwá iego nie rozrywáło/ nád oſo
3:
bne zákazánie Boſkie/ dopuśćił y forytował chwałę roznych Bo=
4:
gow.
Religią dla Kroleſtwá odmieniáć iako niebeſpiecżno. 3.Regnum 12. V. 26. Cap: 11. V. 37
Ali miáſto rozmnożenia/ oſtátek kroleſtwá ſobie y potom=
5:
ſtwu ſwemu ſtráćił. Ktorego przykłádu lękáć ſię máią niktorzy
6:
Przełożeni Krześćiáńſcy: ktorzy dogadzáiąc cżeſtnemu páno=
7:
wániu ſwemu/ Sekt rozlicżnych dopuſzcżáią: w tym ſię nie ba=
8:
cżąc/ iż tym rządzenia Boſkiego nád ſobą pozbywáią: zácżym y
9:
to cżeſtne trácą.
Ian: 11. V. 48 Politykow niekrześćiáńſkie indulty.
Podobni záślepionym Zydom/ gdy vrádźili
10:
Chryſtuſá zgłádźić/ by ſnadź Rzymiánie źiemie ich y onych ſá=
11:
mych nie pośiedli: y gdy rádę ſwą bezbożną wykonáli/ tedy y
12:
Chryſtuſá ſtráćili/ y w niewoli wiecżney zoſtáli. Niezbożne
13:
tedy ſą w Krześćiáńſtwie rády y piſmá poſpolite niktorych po=
14:
chlebcow: gdy pozwaláią przełożonym ludu Bożego/ naprzod
15:
dogádzáć docżeſtnemu Pánowániu: á religią potym iáko bydź
16:
może/ Kśiężey á Mnichom zoſtáwić.
Auguſt. de Ciuit lib. 2. cap: 20. et 1. 19. Cap 13. ec. W religiey śrzodowáć trudno. 3.Reg: 18. V. 21.
Ktory głos vznał daw=
17:
no Auguſtyn S. nie krześćiáńſkim/ ále niezbożnym Pogáńſkim/
18:
ktory cżáſow ſwych ſtrofował: A vkazał/ iz pokoy y ſporządze=
19:
nie Rzecżypoſplitey/ bez pokoiu z Bogiem/ żadną miárą trwáłe
20:
bydź nie może. Dla tegoć ono Eliaſz mowił ludowi Izráelſkie=
21:
mu ſektámi záwiedźionemu: Dokądże będźiećie chramáć ná o=
22:
bie ſtronie? Ieśli więc Pan Bogiem ieſt/ náśláduyćieſz go:
23:
Ieśli też Báál/ vdayćieſz ſię zá nim. Dawáiąc znáć/ iż w chwale
24:
iednegoż Bogá śrzodkowánia żadnego bydź nie może. Dáleko
25:
więcey opátrzył to Syn Boży/ w ſámey iuż prawdźie á viſzcżeniu
26:
Zakonu nowego: gdźie opowiedźiawſzy ſię bydź iednym nie=
27:
rozdźielnym Bogiem/ z Oycem ſwym y Duchem S. żadnego
28:
ſpołku znikim inſzym nie przypuſzcża/ mowiąc ták: Kto zemną
29:
nie ieſt: iuż przećiw mnie ieſt. A kto zemną nie zgromadza/ iuż
30:
roſpraſza.
Luc: 11. V. 23.
W rozſądkách y poſtępkách ludzkich bywa śrzodko-
31:
wánie/ iż kto może z kim niebydź/ áni też przećiw niemu: może
32:
z kim nie z gromadzáć/ á przećię też od niego nie roſpraſzáć.
Iſa: 55. V. 8.
Ale
33:
iż według Proroká/ Sądy y drogi Boſkie od ludzkich ſą/ iáko
34:
niebo od źiemie dálekie y rozne: tedy to v Bogá nie idźie/ kto=
35:
ry iż iednáż prawdá iſtotna ieſt/ tedy kto znim nie ieſt w ied=
nymże


strona: 41

41.Cżęść Wtora.
1:
nymże wyznániu y wierze iego/ iuż iemu przećiwnym/ niewier=
2:
nikiem ieſt: Tákże też/ iż Bog miłośćią ieſt/ choć by kto wſzyſt=
3:
ko z Kośćiłem wierzył/ ále niepoſłuſzeńſtwem od iednośći á z=
4:
wiąſku iego ſię oderwał y odſzcżepił/ iuż gdy iedno nie zbiera/ te=
5:
dy rozpraſza. Toż Páweł S. pokázuie bydź ſnadź przećiw ſáme=
6:
mu rozumowi/ ták piſząc:
2.Corint. 6. V. 14. Obácż pilnie bogobojny Polaku.
Coż zá towárzyſtwo świátłośći z ćie=
7:
mnośćiámi? y co zá zgodá CHryſtuſá z Beliálem? Abo co zá
8:
dźielnicá wiernego z niewiernikiem? y co zá pogodzenie Ko=
9:
śćiołá z Báłwany? dotąd Apoſtoł. Gdy tedy bráćia náſzy no=
10:
wego nabożeńſtwá widzą/ iż tym piſmem S. ktore známi przy=
11:
znawáią/ ieſteſmy y oni ſámi (by ſię bacżyli) ták śćiśnieni y vwią=
12:
záni: Dla tego Bogá ktory tego zákázuie/ niechże nas y niewiá
13:
domych bráći náſzych/ do cżego temu przećiwnego (cżym Konfe=
14:
derácya ieſt) nieciągną: y tym co Bogá wiecżnie obraża/ y nas
15:
gubi/ niech chęći náſzych bráckich ku ſobie niedoznawáią. Boć
16:
bogoboyni rychli vmrą/ niż to vcżynią. Politici ábo świátowi/ by
17:
też vcżynili/ wrychle y koronę y śiebie y zbáwienie ſwe zgubią.
18:
Pogáni dawni przyiaźń ſwoię ochraniali mowiąc: Amicus uſq; ad
19:
aras to ieſt/ poki Religia ábo ſumnienie dopuśći.
Gellius libro 1. Capite 3.
A my Krze=
20:
śćiánie gorſzymi bydź mamy? Inſza rzecż ieſt/ złe złym máiąc/
21:
do cżáſu y ſwym ſpoſobem ono tolerowáć/ gdy inácżey bydź nie
22:
może:
Iſa: 5. V. 20.
A inſza/ przećiw ſrogiemu zákazániu Boſkiemu/ złe do=
23:
brem názwawſzy/ ono przypuśćić/ y ieſzcże vprzywileiowáć.
24:
Práwo ludu Chrześćiáńſkiego/ wie to/ iż nierządność ćieleſna
25:
ieſt zakonem Bożym zákazána. A przećię vchodząc gęſtſzych cu=
26:
dzołoſtw y ſproſnieyſzych ćieleſnośći/ przegląda y ćierpi poſpo=
27:
litych nierządnych domow: (iáko y rynſztokow ábo gorſzych
28:
mieyſc ćierpiemy/ áby ſię cáły páłac nie pomázał.)
Auguſt de Ciuit lib: 14. Cap: 18.
Ale preto
29:
práwo Krześćiáńſkie przećiw práwu Bożemu nierządnośći zá
30:
dobrą nie ma. Tákże też inſza rzecż/ lzeyſze záwźięte ſekty do cżáſu
31:
znośić: á inſza/ ſpolnymi ſpiſámi y przyśięgámi one kánonizowáć
32:
y iákoby świętemi vcżynić.
Obácż. Konfederacia ieſt grzechem przećiw Duchowi S. Sapient: 14. V. 22.
Bo dáleko roznerzecży od śiebie ſą/
33:
Iuris et facti, iáko práwnicy rozeznawáią: co Sálomon z Duchá
34:
Bożegͦ oſobliwie wyráźił/ że odmieńcy religiey nie doſyć ná tym
35:
máią/ iż ták długo y grubie błądźili około wiádomośći Bogá: ále
Fwyżywſzy


strona: 42

42.Propoſiciey
1:
wyżywſzy ták długą woynę nieumieiętnośći (iáka miedzy mini=
2:
ſtrámi ich według Apoſtołá ieſt) ták wiele y wielkiego złego z=
3:
tąd nábroionego chcą pokoiem názwáć?
Konfederácia Aſylum wſzelkiey roſpuſty. Sap: 14. V. 12. 24. 2. Tim. 3. V. 1.Gal: 5. V. 19.
Vpátruie tám ieſzcże
4:
Sálomon drugą niepobożność: ktorey my też Kátolicy ſłuſznie
5:
ochraniáć mamy: iż kácerſtwá ſą okázyą y pocżątkiem wſzelkiey
6:
roſpuſty żywotá ludzkiego y wſzego złego. Bo ták mowi: Exquiſi
7:
tio et adinuentio idolorum, corruptio uitæ est, et omnis mali cauſa. y támże
8:
ſkutki ſwey woley kácerſkiey podobne z Páwłem S. ták opiſuie:
9:
Ani żywotá/ áni małżeńſtwá nienáruſzonego iuż niezáchowuią:
10:
Ale ieden drugiego zazdrośćią zábija/ ábo cudzołoſtwem fráſuie.
11:
Y iuż ſię wſzyſtko pomieſzáło/ krew/ mężoboyſtwo/ złodźieyſtwo/
12:
y ſykofáncya ábo obłudność/ ſkázá y niedowiárſtwo/ zámieſzánie/
13:
y krzywoprzyśięſtwo: rozruchy y niepokoie z ſtrony máiętnośći:
14:
Bogá zápámiętánie: duſz záráżenie: rodzenia odmiáná (to ieſt
15:
prze ćieleſność nieſłuſzną) małżeńſtwá nie gruntowność: ro=
16:
ſpuſzcżenie porubſtwá y wſzetecżnośći. dotąd ſłowá Sálomono
17:
we.
Owoce kácerſtw iákie Eraſmus epiſtola ad Pſeudoeuangelicos. Lutherus in Poſtilla maiori in Domin: 1. Aduent. Cælu nus in epiſt ad Epheſos et Præfat. in Catechiſmum Káſper Wilkowſki kátolik w ſwym náwroceniu. Rom: 1. V. 32 Eze: 22 V. 25 Pſal: 2 V. 2. Iſa. 28. V. 14 1.Regum 2. V. 30.
Tegoć nam nowa Ewángelia w krześćiáńſtwie nápłodźi=
18:
łá: iáko ſámi przedni Miſtrzowie iey ná to nárzekáią. A dopie-
19:
roż v nas w Polſzcże: gdy záhámowániem gwałtownym Iurys=
20:
dikcyey duchowney/ ktorey to według ſtárego práwá káráć na=
21:
leżáło/ wolność nowey Ewángeliey iuż tákowe pſoty bez ka=
22:
ránia roſpuśćiłá. Do cżego ſię nam kátolikom konfederácya
23:
przypowiádáć/ zá niezbożność ſłuſznie z Sálomonem pocżytam.
24:
Lękáiąc ſię dekretu Apoſtolſkiego/ iż tákowych ſproſnośći win
25:
nymi zoſtawáią/ nie tylko ktorzy ie cżynią: ále ktorzy cżynią=
26:
cym pozwaláią: Z tych przycżyn/ niebyłáby to Kofederácya/
27:
ále iáko Bog zowie Coniuratio, zbuntowánie przećiw iemu ſáme=
28:
mu y przymierze z śmierćią y z piekłem/ ktore tám BGO
29:
przez Proroká/ nie Chrześćiánom ábo Ewángelikom/ ále ſzál=
30:
bierzom przycżyta. Powtore tá konfederacia ieſt nieprzyſtoy=
31:
na: ktorey wády narod Polſki nád inſze do vmoru oſtrzega. Da
32:
wam dwie przycżynie. Iedná. Niemoże być więtſza nieprzyſtoy
33:
ność/ iedno Pánu á tym więcey Bogu/ nieſprawdźić ſie/ y wiá=
34:
ry niedotrzymáć. Bo ſam Bog powiedźiał: ktorzy mię lekce po=
35:
ważáią erunt ignobiles, będą pogárdzonymi/ á po polſku/ nieśláche=
tnymi:


strona: 43

43.Cżęść Wtora.
1:
tnymi: A iż Bog Confederáciey tákowey ták iáwnie zákazał:
2:
tedy cnoto Polſka áni ſie iey dotykay/ by záś z confederáciey Con
3:
fedacia nie zoſtáłá. Druga przycżyná: Iż w tym záſzło záka=
4:
zánie pobożnych/ cnotliwych/ y zacnych przodkow náſzych ślách=
5:
ćicow Polſkich.
Obácż. Przodkow pobożnych tradicie iáko Pan bog pochwala. Ieremi: 35.
W ſtárym Zakonie poſłał Pan Bog do niekto
6:
rych Kápłanow ábo włáſniey Zakonnikow/ ná imię Rechábi=
7:
tow/ Proroká ſwego Ieremiaſzá/ áby w kośćiele iego ná chwałę
8:
iego byli pili wino z ſtátkow kośćielnych. Niechćieli Bogá w
9:
tym vſłucháć/ z tey przycżyny/ iż oćiec ich Ionádáb ſyn Recha=
10:
bow/ Kápłan Boży/ zákazał wſzyſtkiemu potomſtwu ſwemu ná
11:
wieki winá nievkuſztáć. Pan Bog miáſto obrázy y pomſty/ iż dla
12:
vſtáwy ludzkiey oycowſkiey/ roſkazánie iego właſne odrzucono/
13:
pochwalił im to poſłuſzeńſtwo/ y wiecżne błogoſłáwieńſtwo do=
14:
mowi ich zá to obiecał: y tego przykłádu támże vżył przećiw nie=
15:
poſłuſzeńſtwu ludu ſwego. Tákżeć y teraz: Mowią nam prze=
16:
ćiwni bráćia náſzy/ Vtwierdzćie Confederácią y Proces iey: od=
17:
woływáiąc ſie też w tym ná Bogá/ y Ewángelią iego. My mo=
18:
więmy: iż Bog przećiwnym ſobie bydź nie może. A tego Bogá
19:
chwaląc y miłuiąc przodkowie náſzy/ zá iednąż powſzechną wiárą
20:
kátolicką Rzymſką/ ktora bliſko śiedmiſet lat dotąd trwa/ zo=
21:
ſtáwili nam dawną Confederácią przećiw ſektam/ gdy ſie na=
22:
przod wſzcżynáły/ ábyſmy przećiw nim zá wiárą dawną áż do
23:
gardł náſzych przeſtawáli. Y ná ten znák/ przy Ewángeliey/ nie
24:
iákiey nowey/ ále przy tey/ ktora bywa we Mſzey ś. miecżow
25:
ſwoich do połowice dobywáli. Iákoż my teraz cne potomſtwo
26:
ich/ tychże broni ktore nam zoſtáwili/ mamy komuś/ ieſzcże nie
27:
Prorokowi kwoli/ przećiw teyże Ewángeliey dobywáć?
Konfederacia iáko ieſt nieſpráwiedliwa. Ioan: 16. V. 8.

28:
Potrzećie/ tá Confederácia Nowoewángelikow/ ieſt nieſprá=
29:
wiedliwa: z tych cżterzech przycżyn. Naprzod iż obraża ſprá=
30:
wiedliwość Boſką. Vpominał Pan Chryſtus/ iż po iego Wnie=
31:
bowſtąpieniu/ Duch ś. do ſkońcżenia świátá/ miał świát ſtrofo=
32:
wáć z nieſpráwiedliwośći: zá niewdźięcżność y prześládowánie/
33:
ktore on z oblubienicą kośćiołem ſwym od świátá odnośi. Iż
34:
to Pan ćierpi od żydow y niewiernikow// iáwnych nieprzyiaćioł
35:
ſwych/ to mnieyſzy żał: to dáleko więtſzy/ gdy od ſwych/ pod ty=
F ijtułem nę=


strona: 44

44.Propoſiciey
1:
tułem nędznego pokoiu świeckiego (y to niepewnego) wſzyſt=
2:
kie niepokoie przećiw iemu y kośćiołowi iego/ pod mniemáną
3:
obroną krześćiáńſką ſie otwarzáią. Skárżył ſie ſyn Boży/ iż pla=
4:
gi y blizny ktore do niebá z ſobą nioſł/ odnioſł od tych ktorzy go
5:
miłowáć mieli.
Konfederácia cżłowieká broniąc Kryſtuſá vgadza. Zach: 13. V. 6.
Y dla tegoż támże záraz/ tárgnął ſie do ſzáble
6:
pogáńſkiey/ ku pomśćie tákiego deſpektu ſwego. Dáleko ſie te=
7:
go rychley obawiáć máią/ bluźniercy w krześćiáńſtwie/ ktorzy
8:
według Apoſtołá/ ſyná Bożego tákowym vrągániem znowu krzy
9:
żuią y háńbią.
Heb: 6. V. 6.Spráwiedliwośćſwiecką iáko kōfederáciaobraża. Rom: 13. V. 4
Powtore Confederácia obraża ſpráwiedliwość
10:
świecką. Bo Páweł ś. piſze/ iż zwierzchność świecka/ nie dár=
11:
mo od Bogá miecż nośi/ ále ku karániu złych/ á obronie dobrych.
12:
A Confederácia każe miecżá dobywáć przećiw dobremu/ ktory
13:
wiáry Pánu ſwemu dotrzymawa: á bronić złego/ ktory ią Pánu
14:
łamie/ y rzecży nowe do niepokoiu wſzcżyna. Trzećia nieſprá=
15:
wiedliwość Confederáciey w tym ſie pokázuie.
Krolowie y wſzelka zwierzchność ná co miecż od Bogá bierze/ y iáko.
Pſal. 2. V. 10. Augu Epiſt. 50. ad Bonifacium.
Krolowie y z=
16:
wierzchność świecka/ od Bogá miecż bierze/ naywięcey dla roz=
17:
mnożenia religiey ku Bogu/ y obrony kośćiołá iego: iáko Dawid
18:
w Pſálmie wtorym wyświadcża. Y dla tego Krolowie ten
19:
miecż biorą z ręku wyżſzego Kápłaná/ y pomázániem á ſzátámi ná
20:
kſztałt kápłáńſki bywáią ná ten vrząd powyżſzáni. Iákoż Krol
21:
wźiąwſzy ten miecż od Bogá/ przez Kápłaná/ ma go kwoli Con=
22:
federáciey dobywáć przećiwko wierze/ y chwale tegoż Bogá/ y
23:
przećiw onemu Kápłanowi/ ktory tey religiey wodzem y ſpraw=
24:
cą ieſt? Cżwarta nieſpráwiedliwość w Confederáciey poká=
25:
zuie ſie/ przećiw práwu náſzemu dawnemu koronnemu: w kto=
26:
rym Krol naprzod ogulmie poprzyśięga záchowáć wolnośći ká=
27:
żdemu ſtanowi podług powołánia iego. A iż to Kroleſtwo
28:
Polſkie ieſt zdawná ná religiey kátolickiey Rzymſkiey záſádzone:
29:
y przedni ſtan iego z Duchowieńſtwá tákowego ieſt/ y wiárá tá
30:
byłá y ieſt (okrom lichey gromadki) wſzyſtkim obywátelom po=
31:
poſpolita: Iákoż to ſłuſzna/ ogulmą przyśięgę Pánu złamáć/ y
32:
powſzechne práwo zgwałćić/ ábo ie nowym proceſsem záwikłáć/
33:
gwoli nowym iákimśi priwatnych ludźi áffektom y żądzam?
34:
Gdyż práwo żadne nie może bydź/ iedno zá ſłuſzną przycżyną/ od
35:
Krolá/ zá zgodnym y dobrowolnym wſzech ſtanow ná Seymie
zezwoleniem/


strona: 45

45.Cżęść Wtora.
1:
zezwoleniem/ vcżynione?
Konfederácia iákie niebeſpiecżeńſtwá duſzne y świeckie záćiąga.
Ieſt ieſzcże tá Confederácia niebe=
2:
ſpiecżna/ z tey troiákiey miáry. Naprzod iż od Bogá pomſtę o=
3:
ſtátniey zguby zá ſobą ćiągnie/ iáko ſie iuż pokázowáło. Druga:
4:
iż Páná przywodźi do krzywoprzyśięſtwá/ nád intencią ſtárego
5:
Iurámentu iego przy koronáciey/ iáko ſie przed tym námieni=
6:
ło: y wſzyſtkie inſze perſony kátolickie obowięzuie ſumnieniem/
7:
przećiw przyśiędze raz ná krzćie Bogu vcżynioney. Coby było
8:
iáwnym przećiw Bogu ſámemu krzywoprzyśięſtwem.
Konfederácia ważná ſumnienie choć nie iednáko kąſa. Sapien: 14. V. 29.
Y gdy
9:
po tey Confederáciey/ rzecży náſze Koronne co dáley to ſie bár=
10:
źiey mieſzáią/ boię ſie żeby Pan Bog/ zá to iáwne á nád intencią y
11:
ſumnienie krzywoprzyśięſtwo Krolow obránych/ nas naywię=
12:
cey nie karał. Bo według Sálomoná/ Nowowiernikom gdy
13:
cżęſto wiárę Bogu odmieniáią/ łácniey też ieſt/ y ſumnienie przy=
14:
śięgą odmienić: Nám Kátolikom/ iáko w wiárę ták y w ſum=
15:
nienie/ bez duſzney obrázy przetwarzáć ſie trudno. Trzećie nie=
16:
beſpiecżeńſtwo Confederáciey ieſt/ z ſtrony kátolikow. Bo przy
17:
iaźń przymuſzona/ zwłaſzcżá przećiw Bogu y ſumnieniu/ trwáła
18:
bydź nie może.
Zgodá y miłość wyćiśniona nie pewna. Iſa: 48. V. 21 3.Reg: 18. V. 21.
(Bo mowi piſmo: Non eſt pax impiis.) A tym wię=
19:
cey táka/ ktora trwogę vſtáwicżną zá ſobą ćiągnie. Będźie Ká=
20:
tolik chćiał dawney religiey ſwey ochraniáć/ iáko Bog roſkazał/
21:
nie chramiąc według piſmá/ ná drugą ſtronę: Zaydźie co roznego/
22:
iż nie Kátoliká obráźi: á może y przycżyná nie bydź tylko pretext:
23:
áli Pan Ewángelicki brát/ co mię bárźiey niż przedtym miło=
24:
wáć miał/ o zdrowie/ máiętność/ y poććiwość mię poćiągnie.
25:
Toż niebeſpiecżeńſtwo dolegáło by y ſámych Adwerſarzow/ gdy
26:
by ſie bacżyli. Bo cżego ſie my od nich obawiamy/ iákom teraz
27:
námienił mogłoby ſię też od náſzych (zá áffektem/ ktory práwem
28:
więzáć trudno) onym ſámym dźiadź. Ali cżego ſie dotąd nawię=
29:
cey bez przycżyny obáwiali/ przyſzłoby zá przycżyną: to ieſt kará=
30:
nie świeckie o wolną (iáko oni mowią) religią. A gorſzaby to in=
31:
quiſicia/ niż Rzymſka ábo Hiſzpáńſka: gdy ták ſtoi w Confede-
32:
ráciey/ Iż pod wiárą/ pocżćiwośćią/ y ſumnieniem/ wſzyſcy pow=
33:
ſtániemy ná iego deſtructionem/ ábo wniwecż obrocenie. A zátym/
34:
kto pohámuie gwałty/ tumulty/ ſedycie/ y bella ciuilia/ ktorych
35:
ádwerſarze nawięcey tą Confederácią vchodźić chćieli?
F iijZtąd


strona: 46

46.Propoſiciey
Konfederácia cżemu niepotrzebna.
1:
Ztąd ſie też pokázuie oſtátnia racia náſzá: iż tá konfederacia ieſt
2:
niepotrzebna. Sublata enim cauſa, tollitur, effectus. Kiedy my kátholi=
3:
cy ná woynę o religią nietrąbiemy/ gdy nas iedno w pokoiu daw
4:
nym záchowáią: coż nam niepotrzebnie ręce wiązáć? Kiedyć P.
5:
Bog záchował/ y národu náſzego łágodność zátrzymáła ſię od tá=
6:
kowych rozruchow/ gdy ono ieſzcże znowotku áffekty oboiey ſtro
7:
ny były rozżárzone: tedyć do niczegͦ tákowego (okromby zá gwał=
8:
townym dániem przycżyny Kátholikom) nieprzydźie teraz/ gdy
9:
iuż w náſzey Polſzcże iáko nowe ſtroie/ ták nowe wiáry ſáme
10:
przez śię gáſną. Bo naprzod Kátholikom prawdy ſwey daw=
11:
ney dobijáć ſię niepotrzebá: bo ią ſam Bog dźiwnie ſzerzy.
Pſalm: 117. V. 22. Matth: 21. V. 42.
Ad=
12:
uerſarze záśię/ ktorzy ſtárzy ſą/ iuż ſię też doſyć o tę wiárę nákło
13:
potáli y wyćiągnęli/ á prozno/ gdyż przećiw Bogu: rádźi też bę=
14:
dą ſwemu pokoiowi. Młodźi: to náſzy: Bo z vſt niemowiątek/
15:
y iákoby od pierśi mátcżynych odiętych/ wykonał Bog chwałę
16:
ſwoię: gdy v nas poſpolićie/ dźiatki w ſektach ſpłodzone y wy=
17:
chowáne/ gdy iedno ieſzcże w poprzedzone áfekty były nie zábrnę=
18:
ły/ iáko tátuśiowie ich/ wnet przy naukách ſzkolnych/ prawdźie
19:
kátolickiey gruntownie pokazáney mieyſce dáli/ y do niey ſię bez
20:
reſpektow domowych mocno przywiązáli.
Obácż. Lacne á pobożne roztrzygnienie o Kompoſicią y o Konfederácią.
Religiey kátolickiey iáko ſię aduerſarze dopytáwáć máią.
Iáko tedj prawdźiwa
21:
y łácna kompoſitia ieſt/ dáć co cżyie ieſt/ á zá miłośćią pewną/ z=
22:
godnie y pożytecżnie rzecżam domowym zábiegáć: Ták y konfe=
23:
derácya pobożna/ przyſtoyna/ y beſpiecżna ieſt/ iednáko Paná
24:
Bogá poſtáremu chwalić/ á tym ſpoſobem w pewney ſpráwie á
25:
obronie iego będąc/ pokoiu duſznego y ćieleſnego pewnymi bydź.
26:
A ieśliby kto w tym chćiał bydź informowány: doſyć dekretá y
27:
kátechizm Koncilium ś. Trydeńſkieo/ o tym máią: á nád to ieſzcże
28:
ſą piſmá niezlicżone kátolikow teo wieku/ ktorymi ſekty z ſobą ſá
29:
my walcżące doſyć ſą przekonáne. Miedzy ktorymi nálázłby też
30:
cokolwiek pracey moiey. Máłoli ná tym/ á chce támtá ſtroná/
31:
iákiey poſpolitey o tym roſpráwy: ná te w obycay Diſputácy=
32:
ey abo ſwarow nie rádzę: máiąc dawne y świeże przykłády/ iż z
33:
tąd więtſze roznice á obrázy ſpolnie roſtą. Ale ieśli mi tego z=
34:
wierzchność moiá dopuśći (o co y ſam proſzę) ofiáruię ſię/ choć
35:
záraz po zámknieniu tego Seymu/ z parą tylko towárzyſzow:
dla znáy=


strona: 47

47.Cżęść Wtora
1:
dla znáydowánia mieyſc potrzebnych/ reſpondowáć/ y dáć wy=
2:
wod z piſmá święteo zdrowie á zgodnie rozumiánegͦ/ o wſzytkim
3:
(iedno porządnie) w cżym ſię od nas roznią Aduerſarze. A oni
4:
też niechby mieli tákże wiele (ieśli ſię iedno ná nie zgodzą) o=
5:
ſob/ coby o to porządnie/ roſtropnie/ y ſpokoynie pytáć vmieli
6:
y chćieli. Day Pánie Boże/ áby przy zwierzchnośći Duchowney
7:
ktorey to właśnie należy/ był też (przykłádem onego wielkiego)
8:
Konſtántyná Ceſárzá) y Krol I. M. zwierzchni Pan náſz/ dla
9:
więtſzey tey ſpráwy poważnośći. A ſtroná mogłá by też mieć
10:
ſwoie moderatory. Gdy po pytániu ich/ odpowie ſię ná káżdą
11:
rzecż/ nie wchodząc w dálſze digreſsye y ſwary/ niech publicæ perſo=
12:
næ nápiſzą káżdego mowę/ y onę záraz propter firmiorem fidem támże
13:
przecżytáią. A potym ono wſzyſtko autenticé wydáć/ áby káżdy
14:
y ktoby przy tym nie był/ wolniey to ſobie rozbieráć mogł. Mam
15:
nádźieię/ iż ten ſpoſob (ieśli ná pierwey podanym oná ſtroná nie
16:
przeſtánie) byłby naſnádnieyſzy do pogodzenia nabożeńſtwá: bez
17:
ktorego o obronie przećiw poháńcom/ nic ábo máło ſobie poćie=
18:
ſznego obiecowáć możem. Ale dáley iuż podług rozdźiału náſzego
19:
poſtąpmy.
Wyſtępki przećiw wtoremu przykazániu Bogá obrázliwe.
W wtorym przykazániu ſwym chce Bog po nas v=
20:
ſzánowániá imienia ſwego świętego: Naprzod do zadney rzecży
21:
złey ábo niepotrzebney onego nie wſpomináiąc: W cżym tyle wy
22:
ſtępku poſpolitego ieſt/ iáko włoſow ná głowie. Druga: ácż Pan
23:
Chryſtus roſpráwę Chrześćiáńſką zámknął tylko w te dwie ſło=
24:
wká: ták ieſt: ábo nie: y coby nád to było/ to iuż od złego ieſt.
Mat: 5. V. 37 Iaco. 5. V. 12. Przyśięgá kiedy y iáko pozwolona Deut: 6 V 13 Pſalmo 62. V. 12.

25:
Wſzákoż gdy bez fortelow żadnych práwo/ ábo potrzebá gwał=
26:
towna nakaże/ nieprzećiwi ſię zakon Boży/ áby ten kto inácżey
27:
prawdy ſwey pokázáć nie może/ ná świádectwo oney wźiął zá
28:
świádká ſámego Bogá/ ktory ieſt iſtną prawdą/ y ſerdecżne wiá
29:
domośći ludzkie przenika. Y tákowa przyśięgá/ należy też do
30:
pochwały Páná Bogá/ iáko iſtney prawdy: gdy iedno według
31:
Proroká ma te trzy oſtrożnośći:
Ier: 4. V. 2. S Thomas 2..2. quæſt: 89.
naprzod prawdę/ áby ſię poprzy
32:
śięgłá y prawdziwa rzecż/ y prawdźiwie iáko w ſercu ieſt: druga
33:
rzecż: rozſądek: żeby ſię przyśięgá dźiałá/ nie lekkomyślnie/ áni
34:
ládá o co/ gdy bez tego bydź moze: ale z nakazánia prawnego/
35:
ábo ſłuſznego rozſądku/ y o rzecż wyświadcżenia Boſkiegͦ godną.
Trzećia


strona: 48

48.48. Propoſiciey
1:
Trzećia oſtrożność ieſt: áby ſię dźiałá w ſpráwiedliwośći: to
2:
ieſt/ áby rzecż ktorey ſię przyśięgą popiera/ byłá ſłuſzna/ nie záka=
3:
zána/ przyſtoyna/ nie z krzywdą bliźniego/ y ſłuſznymi śrzodká=
4:
mi do przyśięgi przywiedźiona. S. Hieronim piſze: iż gdźie tych
5:
trzech rzecży niemáſz/ tám nie przyśięgá/ ále krzywoprzyśięſtwo
6:
ieſt.
Obácż. Nieznośne deſpekty bogá w przyśięgách Polſkich.
Tuby iuż nie mowić ále opłákiwáć przewrotność teráź-
7:
nieyſzego Chrześćiáńſtwá: w ktorym ſnadź rzadka mowá pry=
8:
watna y naſproſnieyſza ledwie bez przyśięgi bywa. A v ſądow
9:
więc o Boże/ co ty policżkow poćierpiſz/ gdyż iuż poſpolićie
10:
przyśięgę zá igrzyſko ſobie máią. Więc co gorſza/ máło ſámi Prin
11:
cipałowie máią ná tákim Bogá policżkowániu/ ieſzcże (iáko ono
12:
v Piłatá cáłą rotę kátow) wielkie koło drugich do tego przynáy=
13:
muią/ ktorzy dáleko ſię zrodziwſzy/ niewiedząc áni cżáſem chcąc
14:
wiedźieć o co/ ná kſtałt iuż nie ludźi ále ſámych Szátánow/ Bo=
15:
gá miáſto pochwalenia złorzecżą.
Matth: 27. V. 27.
Ale więc nagorſza/ iż vrzędy
16:
wiedząc y widząc to/ dopuſzcżáią tego/ y zá ſpráwiedliwość przyi=
17:
muią: y (co ieſt nádewſzyſtkie obrázy) práwo náſze Polſkie tego
18:
nie tylko pozwala/ ále ták zá ſpráwiedliwość wynáyduie.
Chryſoſt hō. 15. ad popul. AntiochenūPrzyśięgáć ábo do tegͦ przjwodzić nie bárzo krześćiáńſka. Hebræ: 6. V. 16. Przyśięgá w mowie poſpolitey ſzkodliwa.
Ná=
19:
rzekał cżáſu ſwego Chryzoſtom ś. ná ſwoie krześćiány/ iż (choć
20:
ſpráwiedliwie) ábo ſámi przyśięgáli/ ábo drugich do przyśięgi
21:
dopuſzcżáli. Dawáiąc do tego tę przycżynę/ iż ábo ſie prawdá
22:
poprzyśięga/ ábo fałſz: Ieśli prawdá: coż imię Boże prozno do
23:
tego przywodźić? Ieśli też fałſz: to ieſzcże obráźliwſza/ prawdę
24:
iſtą ktorą Bog ieſt/ do fałſzu przyſádzáć. A ieśli o to idźie/ áby
25:
według Apoſtołá rychley koniec ſwey ſpráwy mieć: Tedy ſprá=
26:
wie oney może podobno bydź koniec/ y to nie záwżdy: ále temu
27:
ledwa kiedy koniec/ że ſumnienie będźie gryzło/ iż ſie ábo przy=
28:
śięgło/ ábo do przyśięgi kogo przywiodło. Nárzeka ieſzcże ten=
29:
że Doktor S. ná bucżny lud dworſki/ y wolnośćią wynioſły slá=
30:
checki/ y ná inſze im podobne/ (á może kupce/ przekupnie/ y rze=
31:
mieſłniki przydáć) iż w poſpolitey rozmowie/ rzadko w brod
32:
idą/ ále dworſkich mow ſwoich/ zmyślániem/ bluźnierſtwy/ ábo
33:
przyśięgámi poſpolićie popieráią/ áż ſie (iáko on tám mowi)
34:
niebo y źiemiá ſtrácha.
Przyśięgá ſpoſpolitowana ná Ewángelią niebeſpiecżna.
Nárzeka ieſzcże ná vrzędy práwne/ iż ták
35:
poſpolićie (á cżáſem w kośćiołách) dopuſzcżáią przyśięgáć/ ná
kśięgi


strona: 49

49.Cżęść Wtora.
1:
kśięgi Ewángeliey ś. gdyż iáſna niezbożność ieſt/ przywięzo=
2:
wáć poſpolitowánie przyśięgi do Ewángeliey/ ktora iey tym ſpo
3:
ſobem zákázuie.
Mat: 5. V. 37.
A coz gdyby był ten Káznodźieiá S. docżekał
4:
cżáſow náſzych/ gdy nietylko poiedynkiem/ parámi/ ale też cáłe=
5:
mi rotámi/ Kryſtuſá/ zá práwnym pozwoleniem policżkuią (iá=
6:
kom przed tym wſpominał) byłby rychley mowił co támże cży=
7:
tamy/ iż nieták tego żáłował y opłákiwał/ gdy zboyce ćiáłá ludz=
8:
kie po drogách rozbijáli: iáko gdy ſię przypátrował/ iż dla prze=
9:
klętego ſrebrá/ złotá/ (á boday cżáſem nie błotá) przez przyśięgi á
10:
tym więcey nieſpráwiedliwie/ y Bogá wielka háńbá/ y ludźi wiel
11:
ka ná duſzy zgubá potykáłá.
Przyśięga nieſłuſzna ábo porzywcżagrzech iáki y iego karánie. Zach 5. V. 2.
Przetoż przywodźi tám z Proroká
12:
Zácháryaſzá pomſtę Boſką/ gdy ná tákowych záłożył (iáko on wy
13:
kłádá) koſsę dwádźieśćiá łokći długą/ á dźieśięć łokći ſzyroką/
14:
ktora ogulmiey y ſrożey niż kiedy miecż ábo ſzáblá/ iáko cáłe po=
15:
lá ábo łąki/ ták cáłe śćiány/ domy/ y fámilie/ z perſonámi/ ktore
16:
przyśięgámi Bogá obrażáły/ ábo tákich ćierpieli/ wysiec y wygłá
17:
dźić ma.
Nádánia Bogu poślubione hámowáć iáki grzech. Deu. 23. V. 21
Bywa ieſzcże toż wtore przykazánie Boſkie gwałco=
18:
ne/ przywłaſzcżaniem/ pośiadániem/ zátáiániem/ y niewydawá=
19:
niem/ tego co raz Bogu/ y chwale iego do kośćiołow/ ábo miło=
20:
śierdźiu iego do pobożnych mieyſc/ było nádano/ cżáſy wiecżne=
21:
mi. Cżego Pan Bog iuż ſię záwżdy vpomina/ iáko mowił przez
22:
Moizeſzá. Gdy co ślubem obiecaſz Panu Bogu twemu/ nie mie
23:
ſzkayże oddáć. Bo ſię go będźie vpominał Pan Bog twoy:
Iere: 35. V. 18
A
24:
ieśli z tym omieſzkaſz/ będźie tobie zá grzech pocżytano: Ktory
25:
ślub y ná potomſtwie w Rechábitách był ták ważny/ iż go Bog
26:
przekłádał nád właſne roſkazánie ſwoie: iáko ſię to przedtym przy
27:
wodźiło. W cżym ſię dwoiáka y wielka obrázá náyduie: iedná ſá=
28:
mego Bogá/ iákom teraz przywodźił: druga oſtátniey woli ro=
29:
dźicow ábo przodkow ſwych/ ktora y w Pogáńſtwie bywa do=
30:
trzymawána.
Familijznácżnych w Polſzce zniſzcżeniaprzycżyná. Deuter: 28. V. 15.
Więc poſpolićie oni pobożni dawni Polacy/ tá=
31:
kowe nádánia cżynili y zápiſowáli/ kłádąc przeklęctwá ſrogie w
32:
zakonie Bożym opiſáne ná duſzy/ ćiele/ ſławie/ máiętnośći/ po=
33:
tomſtwie/ y wſżech poſtępkách ná potomſtwo ſwe: ktoreby tákie
34:
nádánia łamáło. Y widząc w náſzey Polſzce wiele fámiliey ze=
35:
ſzłych ábo podupádłych/ ktore poſzły z zacnych przodkow zwłaſz=
Gcża Du=


strona: 50

50.Propoſiciey
1:
cżá Duchownych/ ktorzy tákie nádánia zoſtáwowáli/ łacnoby ſię
2:
przycżyny tego vpadku doráchowáć/ y ledwa przykłádow nie=
3:
wiem. Nuż w Krześćiáńſtwie inſzym gdźie kácerſtwo opáno=
4:
wáło/ ázaż nie widźimy/ iáko tákie obfite nádánia/ pobożne/ po=
5:
śiędziono/ rozſzárpano/ y w świectwo/ á co gorzey w przećiwne te
6:
mu kácerſtwo obrocono. Y ná niektorych mieyſcách/ choć to ká
7:
tholicy do rąk ſwych odebráli/ máło w tym popráwy widáć: ták
8:
to ieſt ſmácżny ten pinguis panis Chriſti, iż po iego choć kąſku/ ſwoiá
9:
wielka pártyká ſnádniey ſię w gárdło iako po owcugu wemknie.
10:
Iż tedy Bog (iákom z piſmá przypominał) chce ſię tego konie=
11:
cżnie vpomináć: á kiedy Viſitacia Duchowna temu niepodoła:
12:
ſtrzeż Boże/ áby przez Pogáńſką tego Pan Bog ſpráwić nie=
13:
chćiał.
1.Eſdr: 1. et 7 2.Mach: 3.
Przykłády ſą znácżne z piſmá ś. w Cyruśie Krolu Perſkim
14:
Pogáńſkim/ ktory kośćiołá Ierozolimſkiego dochody dawno zá=
15:
ſzłe wyważył/ y przywroćił. Heliodorus záśię/ gdy ſię gwałtem
16:
tárgnął ná ſkárby Kośćielne/ dźiwną pomſtą Boſką/ támże zá=
17:
raz był zwoiowany. świeżſze przykłády pośpieſzáiąc opuſzcżam.
Dni święte dla cżego poſtánowione/ y iáko máią bydz święcone. Heb: 4. V. 8.

18:
W trzećim przykazániu obowiązał Bog oſobliwą pámiątką
19:
lud ſwoy/ áby dźień śiodmy/ zániechawſzy świeckich zabaw iemu
20:
poświęćił/ ná pámiątkę/ iż Bog odpráwuiąc przez ſześć dni ſtwo=
21:
rzenia ſwe/ śiodmego dniá odpocżynął. Ktore odpocżynienie iż
22:
nie ſzło z żadnego vprácowánia: tedy Páweł S. w nowym za=
23:
konie/ wykłáda przez nie pámiątkę y wyráżenie prawdźiwego
24:
odpocżynienia/ ktore Pan Bog świętym ſwoim w Niebie wie=
25:
cżnie viśći. Co iż ſię właśniey niżeli ſámym ſtworzeniem/ ſprá=
26:
wiło tegoż ſtworzenia napráwą przez zmartwychwſtánie Páná
27:
Chryſtuſowe:
Act: 20. V. 7. 1.Cor: 16 V. 2 Apoc: 1. V. 10.
tedy ſłuſznie nowy zakon/ ná tákowe poświęce=
28:
nie obraca pierwſzy dźień po ſoboćie/ ktory w piſmie ś. ieſt Páń=
29:
ſkim názwány. A my náſzym ięzykiem Niedźielnym zowiemy
30:
go/ iż świeckiego dźiełá zá niechawſzy / on wſzyſtek Bogu y po=
31:
bożnośći oddawáć mamy. A iż święći Boży tego odpocżynie=
32:
nia/ ktore świętá wyrażáią/ z Bogiem ſwym iuż ſą vcżeſtniká=
33:
mi: ſłuſznie kośćioł ś. iáko pámiątki ſyná Bożego/ ták mátki ie=
34:
go/ y inſzych świętych/ tych dniow/ ktorych oni z tego żywotá
35:
do onego wiecżnego świętá á odpocżynienia weſzli/ w tenże po=
cżet świąt


strona: 51

51.Cżęść Wtora.
1:
cżet świąt krześćiáńſkich pokłáda.
Obácż. Gwałcenie świąt iákie ieſt tych cżáſow/ y czegͦ godne. Ezech: 20. V. 12. Exo: 31. V. 17 Iſa: 58. V. 13.
Com dla tego przypomniał/
2:
áby ſie lud krześćiáńſki obacżył/ iáko nierownie więtſza poważ=
3:
ność y záchowánie świąt w krześćiánách/ niż kiedyś w żydach
4:
náydowáć ſie ma. Bo ſie w nich iśći co Bog przez Ezechielá po=
5:
wiedźiał: Dałem im przykazánia moie/ y ſądy ſwoie pokazałem
6:
im/ ktore cżłowiek cżyniąc/ będźie w nich miał ſzcżeśliwy pobyt.
7:
Nád to y świętá moie dałem im/ áby były znákiem miedzy mną
8:
á nimi. Dla tego y przez Izáiaſzá Pan Bog świętá ſwoie zowie
9:
vkochánemi ábo vpieſzcżonemi/ w ktore cżłowiek/ opuśćiwſzy
10:
zabawy świeckie/ y ſwąwolą/ złe myśli/ mowy/ y vcżynki/ áby
11:
ſie vćieſzył y vkochał w ſámym Bogu/ chwale iego/ y pobożnoś=
12:
ćiách iemu wdźięcżnych. A w krześćiáńſtwie teraz roſpuſzcżonȳ
13:
á zwłaſzcżá v nas w Polſzce/ o Boże/ ty widźiſz/ w iákim poſzáno=
14:
wániu zoſtáły obráne dni twoie.
Nabożeńſtwo Krześćiáńſkie iákie teraz poſpolićie.
Bo naprzod Heretycy świąt
15:
iákmiarz nizac niemáią: y choć przećiw iáſnemu piſmu/ Niedźie=
16:
li cżáſsem nieprzepuſzcżą. Kátolicy záśię doſtátnieyſzy/ w Nie=
17:
dźiele y w świętá więcey zabaw świeckich máią/ y cżeladź nimi
18:
męcżą/ niż w powſzednie dni/ kwoli brzuchowi y zbytkom ſwym/
19:
ná ktorych poſpolićie dni święte trawią: ták iż cżeladź/ nigdy á=
20:
bo rzadko/ do kośćiołá ſie vkazáć nie mogą: Sámi teżchoć kęs do
21:
niego wnidą/ (co ſie rzadko w ſtanie ślácheckim/ dla ſpuſtoſzenia
22:
ábo zániedbánia kośćiołow tráfi) wſzytká myśl w domu przy ode
23:
ſzłych do przyſzłego zbytku zábawach zoſtawa. A kiedy więc we=
24:
ſele ábo iáki znácżny ákt/ tám zgołá o kośćiele áni o Bogu nie my=
25:
ślą/ kiedy go było naypilniey. Poſpolſtwo lepak poddáni/ y ſłu=
26:
dzy/ ieśli w świętá od záćiągow Páńſkich wolni ( corzadko by=
27:
wa) tedy robotámi Páńſkimi we dni powſzednie ſtrapieni/ świę=
28:
támi żywnoſtkę ſwoię nágradzáią/ ábo cáły tydźień ſtrudzeni w
29:
kośćiele śpią. A bydlętá (ktorych też Bog oſobliwie w tym
30:
ochronił) te więc żadnego odpocżynienia niemáią.
Exod: 20. V. 10.
A poſpolićie
31:
zabáwá wſzyſtká ludzka w Swiętá/ co miáłá bydź ſtrawiona
32:
ná chwale Bożey/ ſłuchániu Mſzey/ kazánia/ cżytániu y rozmy=
33:
ślániu rzecży świętych/ náwiedzániu y zákłádániu żebrakow/ śi=
34:
rot/ y inſzych ktorzy ſobie rádźić nie mogą: to ſie obraca ná bie=
35:
śiády/ obżerſtwo/ opilſtwo/ ſtroie/ tańce/ zbytki/ wſzetecżnośći/
G ijzwády/


strona: 52

52.Propoſiciey
1:
zwády/ tumulty/ y wſzelkie nieprzyſtoynośći.
Podziwuy śię co Złyduch z ludzmi w świętá broi. Matth: 4.
Onę poſługę/
2:
ktorą Złyduch ſynowi Bożemu wyrządzał/ noſząc go po powie=
3:
trzu/ po gankách/ po gorách/ w to nákoniec obroćił/ áby Pan
4:
przed nim vpadł y chwałę Boſką mu oddał. Tákżeć też máło ná
5:
tym miał Dyabeł/ iż we dni Bogu oddáne/ odráźił ludźi od chwa=
6:
ły Bożey y pobożnośći: Ale też Bogu ná więtſzy deſpekt/ á ſo=
7:
bie ku piekielney chwale/ one dni w niecnoty iákie mogą bydź
8:
wymyślone obroćił.
Ludouicus Granatenſis Conc 2. in Dominic 16. poſt Pentec.
Piſzą dawni Rábinowie Zydowſcy: iż Dy=
9:
abli świąt żydowſkiegͦ nabożeńſtwá ták ſie lękáli/ iż żaden z nich
10:
w te dni nieśmiał nikogo kuśić/ ábo do grzechu przywodźić: y o=
11:
wſzem w one dni kryli ſie po ſkáłách y puſtyniách. A my (pożal
12:
ſie Boże) rzec możemy/ iż w świętá tego ſkáżonego krześćiáń=
13:
ſtwá/ wſzyſcy oni Dyabli co ſie byli pokryli/ zlatáią ſie ná ták nie
14:
hámowne zbytki/ ktore ſie w świętá naywięcey dźieią.
Iármárki/ tárgi/ ſądy y ákty poſpolite w świętá iáko pobożne. 2. Eſdr: 13. Obácż pilnie.
Nuż
15:
Iármárki/ tárgi/ háńdle/ y poſpolite vgody ábo ſpráwy/ á kiedy
16:
cżęſtſze iáko w świętá? Kiedy Ezdrás Prorok od Krolá Per-
17:
ſkiego był z niewoli wrocony/ do Ieruzálem/ ku napráwie koś=
18:
ćiołá/ y nabożeńſtwá iego/ záſtał tám wielkie niepoſzánowánie ś=
19:
wiąt/ w robotach/ w wożeniu/ przedawániu/ y kupowániu/ po=
20:
trzeb rozlicżnych. Zgromił on lud o to: twierdząc/ iż dla podo=
21:
bnego niepoſzánowánia świąt/ Bog przodki ich był miecżem y
22:
niewolſtwem Pogáńſkim pokarał. Przetoż w Mieśćie náprá=
23:
wiwſzy w tym rząd/ opátrzył y brany mieyſckie/ áby Pogáńſtwo o
24:
świętach niewiedzące (tákieć teraz y kácerſtwo) nieśmiało po=
25:
trzeb przywoźić. A gdy potym po przedmieśćiach chćieli prze=
26:
dawáć/ y lud Boży od nabożeńſtwá odrywáć/ Ezdrás odſtráſzył
27:
ich ſtrzelbą/ áby rycerſką z miáſtá obroną. Dáleko więcey táki po
28:
bożny porządek należał Miáſtam y mieścam krześćiáńſkim: do
29:
ktorego iednák/ niemogłem ia niegodny/ zá cżęść wielką wieku
30:
ſwego Páſtyrſkiego/ nápominániem ſwym nic ſpráwić/ iáko in=
31:
dźiey/ ták y w tymtu Mieśćie/ ktore dla wielkiego nierządu mo
32:
że bydź Bábilonem názwáne.
Kośćiołow w Polſzcże gwałcenie ledwa nie Pogáńſkie. I.Corint: 11. V. 21. Mar: 11. V. 15.
O to ſie też nieraz y nie ná ied=
33:
nym mieyſcu vpomináło/ áby ſądow/ ziázdow/ y áktow poſpoli=
34:
tych nieodpráwowano w świętá/ áni w kośćiołách iáko domach
35:
Bożych. w ktorych ieſli Páweł S. zákazał ieść y pić: ieſli Syn
Boży


strona: 53

53.Cżęść Wtora.
1:
Boży ták dobrotliwy/ zniego wyrzućił przedawáiących y kupu=
2:
iących rzecży do ofiáry potrzebne: y ſtrzegł ſam/ niedopuſzcżáć y
3:
ſtátku ábo nacżynia przenośić przez on kośćioł/ iáko dom Boży
4:
do modlitwy ſpráwiony:
Auguſt Bedæ et alij ſuper hunc locum. Vważay dobrze Poláku ieśliś krześćiáninem.
Coż (mowili Doktorowie SS.) gdy=
5:
by teraz w właſnieyſzym Domu ſwoiw záſtał/ pijánice/ wſzetecż=
6:
niki/ lichwiarze/ gwałtowniki/ y inſze niezbożniki? A ia záś
7:
żáłoſniey dokłádam/ kiedyby teraz w nich Pan záſtał Heretyki/
8:
ktorzy kośćiołami dla náuki y chwały Bożey brzydząc ſię zá ży=
9:
wotá/ po śmierći z trupámi ſwemi do nich ſie wćiſkáią y włámu=
10:
ią: y ná ſeymikách/ iednániach/ ábo właſniey ſwarách/ tumulty/
11:
zwády/ złorzecżeńſtwá/ ſtrzelby/ y z náſzymi Kátholikámi/ w nich
12:
cżynią/ iákichby nietylko w priwatnych vcżćiwych domach/ ále
13:
też y w nierządnych/ obronie práwney podległych/ niedopuſzcżo=
14:
no? A coż kto rzecże: ktoż ſie ozowie: ktoż ſie zá deſpekt Páńſki
15:
weźmie? Ach Boże iákoś v nas ieſt z chwałą ſwą wewſzem vpo=
16:
śledzony/ y práwie zdeptány. Ieſli kiedy pobożni przodkowie
17:
náſzy/ podobne Akty w kośćiołách miewáli/ tedy to cżynieli dla
18:
więtſzey poważnośći mieyſc onych/ áby też do nich roſpráwy ſwe
19:
ſtoſowáli: y iáko w ocżu ſámego Páná Bogá one rzecży odpráwo-
20:
wáli. A też Bog rády y ſpráwy ich dárzył. Iákoż tákie deſpekty
21:
potykáią Bogá w Domách ś. iego/ tákże też Bog one rády ob=
22:
ráca w zwády/ iż co Seymik ábo Seym/ to w Polſzce gorzey: y
23:
Boże day lepiey záginęły/ niż tákie bydź máią.
1.Reg: 5. V. 5
Bo powſtánie
24:
ná ſądźie Bożym oſtátnim/ przećiw tákim gwałtownikom/ ono
25:
Pogáńſtwo Philiſtynow/ ktorzy ná tę pámiątkę/ iż Báłwana
26:
ich Dagoná z ſkrzynią Bożą rowno przez nie wyſtáwionego/ moc
27:
Boſka byłá ſtrąćiłá áż ná prog Bożnice ich: od onego cżáſu wcho
28:
dząc/ nieśmieli onego progu nogą dotykáć. O Kryſtuśie ſędźio
29:
ſtráſzliwy/ iáko to rozſądźiſz/ gdy iuż nie ſkrzynię/ ále prawdźiwą
30:
Mánnę ćiáło twoie nadoſtoynieyſze w chwalebnym Sákrámen=
31:
ćie/ ábo bronie á kule od ſtrzelby oblátuią/ ábo ſie po kąćiech po=
32:
tuláć muśi?
Swiąt ynabożeńſtwá gwałcenia oſtátnia pomſtá.
Obiecował Bog ludowi ſwemu/ zá pobożne odprá
33:
wowánie świąt iego/ wynieść y wyſtáwić go nád wſzytkie obro
34:
ty źiemie: to ieſt/ y docżeſnie y wiecżnie vkoronowáć: Ale gdy
35:
lud iegͦ miáſto chwały Bożey potyka go deſpektámi: tedy ſię też
G iijopowiá=


strona: 54

54.Propoſiciey
1:
opowiáda/ iż świętá y tákie nabożeńſtwá/ ma ſobie wzgárdzone
2:
iáko gnoy/ ábo ſmrod ktorym ſię brzydźi: y máiąc ie w nienawi=
3:
śći/ ogniem/ miecżem/ y inſzemi plagámi/ chce pomſtę ku wytrá=
4:
ceniu pokázáć.
Iſa: 28. V. 13. Hierem. 17. V. 24. Numer: 15. V. 36. Tob: 2. V. 6. Iſa: 1. V. 11. Hierem. 17. V. 27. Mal: 2. V. 3.
Cżego Boże day ſię iuż wielkie pocżątki nie poká-
5:
zowáły. Tu iuż odpráwiwſzy pierwſzą tablicę Dekálogu/ Bo=
6:
gu ſámemu należącą/ cżęśći wtorey doſyć przedłużoney/ koniec
7:
vcżyńmy. A w drugiey tablice niektorych przykazániach/ nie=
8:
rząd náſz Polſki do vpadku zgotowány co nákrocey vważaymy.
9:
Cżęść Trzećia.
Lodkę R. P. Polſkiey co naybárziey pogrąża. Ionæ: 1.
Kácerſtw iako loſem od zátonienia zbywáć

10:
O
Krętu nawáłnośćią od Bogá ſpuſzcżoną tonącego/ oni Ze=
11:
glarze w Proroctwie Ionáſowym dwiemá rzecżámi ráto=
12:
wáli: Iedná/ rzecży obćiążáiące wyrzucáiąc: Druga/ tego kto
13:
był winnym/ z towárzyſtwá ſwegozbywáiąc. Gdy tá Nawá R.
14:
P. náſzey nawáłnośćią iákąś od Bogá dopuſzcżoną tonie: znák
15:
ieſt/ że y zbytkámi obćiążona ieſt/ y cżymśi co Bogá oſobliwie o=
16:
braża záſtąpiona. Odłożywſzy ná koniec tákie ćiężary/ tym co
17:
Bogu nawięcey w niey záwadza/ kęs ſie ieſzcże zábawmy. A to
18:
nie ieſt nic inſzego/ iedno kto przykłádem ná on cżás Ionáſá Pro
19:
roká/ przećiw Bogu drogę bierze/ kto od ſpołecżnośći ſam ſie po
20:
iedynkuie/ y kto ieſt ták nieznáiomym/ iż choćiaſz w iednym to=
21:
wárzyſtwie/ przedsię do tákiego pytánia przychodźi: Kto ieſt/
22:
y cżym ieſt: zkąd ábo z ktorey źiemie ieſt: dokąd ſie vdawa/ y co
23:
zá przycżyná drogi iego ieſt? Ktore rzecży záprawdę niemogły le=
24:
piey wyráźić właſnośći Kácerſkich y odſzcżepieńſkich/ ktorymi ſie
25:
nawięcey Bog w Krześćiáńſtwie obraża. Przetoż ná tym na=
26:
więcey należy do porátowánia tákowego zátonienia/ tákowych
27:
obraz z ocżu Boſkich vchronić.
Obácż. Kácyrze kośćiołá y loſem przegráli. Ioan: 19. V. 23
Oni Zeglarze w tey roſpráwie v=
28:
żywáli loſow. My iużeſmy ſię w tym/ w tey wtorey cżęśći roz=
29:
práwili wyrokámi Boſkimi z piſmá ś. Ale ieśli o loſy idźie: wiel=
30:
ki to ieden ktory ſię iuż w przykłádźie obłędliwey drogi Ionáſá
31:
Proroká pokazał: ále to ieſzcże drugimi dwiemá z tegoż piſmá ś.
32:
obiáſnię. Po P. Kryſtuśie vkrzyżowánym/ doſtáły ſię katom ie=
go dwie


strona: 55

55.Cżęść Trzećia.
1:
go dwie ſzaćie: iedná zwierzchnia kráiána y ſzyta/ ktorą rozpro=
2:
wſzy podźielili ſię: Druga odſpodnia więźiona y cylowita/ ktorey
3:
ſię rozkráwáć niegodźiło. Y wyświadcża Ian ś. iż káżdy z onych
4:
kátow wźiął partem et tunicam/ to ieſt ſwoię cżęść rozdźieloney ſzá=
5:
ty/ y onę cáłą.
Cyprianus de unit: Eccleſ Hilarius in Matheum Cant. 13. 3.Reg: 11. V. 30.
A iż cáła wſzytkim y káżdemu doſtáć ſię nie mogłá:
6:
tedy dawni Doktorowie SS. przykłádem rozerwánia Kroleſt=
7:
wá Roboámowego przez rozdárćie ſzáty Prorockiey/ przez ſu=
8:
knią roſkroioną/ rozumieią ſekty kácerſkie: przez cylowitą lepak
9:
ſukienkę/ kośćioł Kátolicki rozerwániu niepodległy. To tedy
10:
ieſt według táiemnice los kácerſki/ káżdey ſekćie/ ktore niezlicżo=
11:
ne ſą/ mieć ſwoię oſobliwą cżęść właſnego błędu. á przedśię przy
12:
niey mieć też cáłą onę ſukienkę/ to ieſt tytuł kośćiołá powſzech=
13:
nego: co żadną miárą zoſtáć ſie niemoże.
Roznic o religią pro ſte rozeznánie. Act: 15. V. 34.
Drugą rzecż tákiemu
14:
loſowi podobną náyduiemy w Dźieiach Apoſtolſkich. Rádá ży=
15:
dowſka po Wniebowſtąpieniu Páńſkim/ zgodźiłá ſie ná Dekret/
16:
Apoſtoły wygłádźić: Gámáliel vcżony w Zakonie miedzy nimi
17:
Senator/ rozwiodł to/ z tey przycżyny. Ieśli ći ludźie nie ſą z
18:
Bogá: tedy zá cżáſem ſámi vſtáną y wyginą: iáko przed tym przy=
19:
kłády bywáły/ ktore on tám przywodźił. Ieśli też z Bogá ſą/ tru
20:
dno co przećiw woli iego zácżynáć maćie. y ná tym zdániu iego
21:
ſtánęło. Tákże też gdy przed tyśiącem lat Aryáńſka ſektá krze=
22:
śćiáńſtwo byłá iákmiarz opánowáłá: rozumiano poſpolićie/ że
23:
iuż wiárá kátolicka záginąć miáłá. A Bog inácżey los obroćił/ iż
24:
oná gorę wźięłá: á Aryáńſtwá/ kiedyby nie z kátolickich Dokto=
25:
row/ tedyby áni pámiątki niebyło. Podobnym ſpoſobem/ wieku
26:
náſzego/ ták ſie były nowych ſekt kołá rozbieżáły/ á Kátolicy záś
27:
byli ták oźiębłymi/ iż adwerſarze rozumieli/ że Papieſtwo (iáko
28:
oni zwáli) w rychle vpáść miáło.
Lutrowe proroctwo.
Z ktorym Proroctwem y Lu=
29:
ter vmárł/ gdy ſobie ná grobie nápiſáć dał: Peſtis eram uiuus: mori=
30:
ens ero mors tus, Papa. Pierwſze ſłowá ſą prawdźiwe: Bo żyiąc ná
31:
świećie/ świát iádem ſwym záráźił: ále oſtátnie proroctwo opák
32:
wyſzło: Bo Luter v Dyabłá/ á Papieżowie poſtáremu ná ſtoli=
33:
cy Kryſtuſowey nigdy nie vmieráią. Iż tedy zá tákim rozſzerze
34:
niem/ iákie ſie było z przodku pokazáło/ Sekty Kácerſkie od pra=
35:
wdy Kátolickiey iáko śnieg od ſłońcá táią:
Auguſt. in Pſal. 57. et 123. Sap: 14. V. 12.
y według Auguſty=
ná ś. te


strona: 56

56.Propoſiciey
1:
ná ś. te gwałtowne potoki ſtrzaſkiem opłynęły/ y nie znáć by kie=
2:
dy były/ kiedyby nie po zoſtáłych pocżynionych ſzkodách: á religia
3:
záśię Kátolicka/ cżáſem zá máłym ſtárániem wielce ſie pomnażá:
Pro: 16. V. 33.

4:
tedy według Mędrcá/ pewne to ieſt od ſámego Bogá tego loſu o=
5:
brocenie: iż proſtakom/ zániechawſzy dalſzych diſputáciy/ dał znáć
6:
ktora religia iemu ſie podoba/ y przy ktorey zoſtawáć máią.
Zgodá pobożna/ Polſki mur napewnieyſzy Mat: 11. V. 12

7:
Chcemyli tedy to záburzone morze ſtrwożonegͦ krześćiáńſtwá v=
8:
ſpokoić/ chcemyli tę Nawę R. P. náſzey od zginienia zátrzymáć/
9:
vcżyńmy ią wolną od tego co Bogá nawięcey obraża: á według
10:
ſłow Páńſkich/ gwałt ſobie naywiętſzy cżyniąc/ ſtáraymy ſie áby=
11:
ſmy iednákim dawnym nábożeńſtwem Bogá vbłagáli: á co wie=
12:
dźieć gdy polepſzenie vzna/ iż ieſcże tego Tyránná ná gránicy od
13:
wroći. Ieśliby go też ná nas dopuśćił/ bez tákowey w P. Bo=
14:
gu iednośći/ trudno ſie mu oprzeć mamy: iáko ſie przed tym ſze=
15:
roko wywodźiło.
Plutarch. in Apopht. de Ageſilao. Prouer: 18. V. 19.
Bo nam Polakom właſnie należy/ co o Spár=
16:
ciatach ich Krol mowił: gdy mu złe mury około Miáſtá pokázo=
17:
wano. Vkazawſzy zgodne obywátele/ powiedźiał/ że to ſą
18:
napewnieyſze mury R. P. Y Ligi Krześćiáńſkie bez tego máło
19:
będą potężne. Bo Dániel Prorok mowi: iż iáko on lity obraz
20:
Krolá Nábuchodonozorá/ nogi miał cżęśćią żelázne/ cżęśćią gli=
21:
niáne: ták ku końcowi świátá w tey oſtátniey MOnárchiey
22:
Rzymſkiey/ ſkłády ábo Ligi Kśiążąt iey/ niemiáły ſie śiebie mo=
23:
cno trzymáć.
Ligi bez zgody w wie[r]ze y obycżáiách nie pewne. Dan: 2. V. 42.
Cżego tym ſie więcey obawiáć/ gdy nietylko dla
24:
vganiánia ieden przed drugim pożytku/ ále więcey dla roznośći
25:
religiey/ niemáſz prawdźiwey dufnośći áni zgody. A v Turká
26:
ſnádna Ligá. Bo iáko ieden piſnie/ ták wſzytek świát iemu pod
27:
dány wyſkocży.
Dan. 9. V. 5. Tob 3. V. 4. Eſter 14. V. 6.
Naprzod tedy potrzebá áby Kátolicy cáłym ſer=
28:
cem przez práwą pokutę do Bogá ſie náwroćiwſzy/ gniew iego
29:
modlitwámi błagáli. Iáko cżynił Dániel/ Tobiaſz/ Heſter:
30:
ktorzy w káżdey pladze do Bogá ſie vćiekáiąc/ oſkarżáli złośći
31:
ſwoie: á zátym dopiero miłośierdźia prośili.
Kátholicką obronę przećiw Pogánom kacerſtwa pſuią.
Potym bárzo ná
32:
tym należy/ áby Heretycy vpornym trwániem w błędach/ pobo=
33:
żnych modlitw tákże obrony przećiw nieprzyiaćielowi/ dárem=
34:
nymi nie cżynili. Bo táka pomoc/ ktorey Bog nierad widźi y
35:
nie ſzcżyrze ſie zgromádźiłá/ więcey záſzkodźić może. Amáſiaſz
Król


strona: 57

57.Cżęść Trzećia.
1:
Krol Iudſki pobożny/ przećiw Pogáńſtwu do ſwego woyſká
2:
przynáiął drogo/ więtſze ieſzcże z Izráelcżykow zebráne.
2.Para. 25. V. 6.
Prorok
3:
Boży przeſtrzegł go/ áby rádniey one pieniądze ſtráćił/ niżeliby
4:
pomocą ludu ktory odſtąpieniem wiáry Bogá obráźił/ śiebie y
5:
lud ſwoy zgubić miał. Gdźie ſtoią też ſłowá vważenia teráz-
6:
nieyſzego godne: Ieśli (mowi tám Prorok Krolowi) mnie=
7:
maſz żeby ná możnośći woyſká woyná należáłá: dopuśći ćię Bog
8:
nieprzyiaćielowi zwyćiężyć. Bogu bowiem należy pomagáć/ y
9:
do vćiekánia obrocić. Weźmy kilká przydłádow. Dawnieyſzych
10:
wiekow/ Vrbanus ſecundus Papież/ przywiodł był Fráncuzy do te=
11:
go/ iż podniowſzy nową chorągiew żołnierzow zakonu Krzyżá
12:
świętego/ wálnym woyſkiem wypráwili ſie/ chcąc Azyą od Sárá
13:
cenow pośiędźioną rátowáć. Toż potym vcżynił Sigiſmundus Im=
14:
perator przećiw Báiázetowi Tureckiemu Tyránnowi. Toż Włá
15:
dźiſław Krol Węgierſki/ pod Wárną z Amuratem: y inſzy.
16:
A coż potym? Niedárzył Bog tych pomocy/ podobno dla v=
17:
poru w kácerſtwie á odſzcżepieńſtwie tych/ zá ktorymi ſie Káto=
18:
licy wſzcżynáli. A podobno też dla niewdźięcżnośći y nieżycżliwośći ich.
Laodicus Chalcondylas de rebus Turcieis lib. 1.
Bo cżytamy w dźieiách Tureckich/ iż gdy Kátolicy
19:
do odbieránia źiemie świętey przećiw Turkom ſie wypráwili/
20:
Grekowie odſzcżepieńcy/ nie dopuśćili im w źiemi ſwey źimo=
21:
wáć: y mąkę z wapnem zmieſzáną ná żywność drogo im przeda=
22:
wáli: á nádto Tureckim żołdem przećiw nim ſámym woiowáli.
Liga Krześćiańſka iáká ma bydz według piſmá S. 3.Reg: 22. V. 5. Ruth: 1 V. 16.

23:
Potrzeba tedy tego naprzod/ áby ſie wſzyſcy do iednegoż nabo=
24:
żeńſtwá y zupełney dufnośći ſkłonili/ á zátym ſie beſpiecżniey Li=
25:
gą powiązáli: ták iáko ono wſpomina piſmo święte: Sicut ego ſum,
26:
ita et tu. Populus tuus, populus meus: Deus tuus, et Deus meus. Ták zwią
27:
zawſzy ſie w iedność wiáry y dufnośći: trzebá ſie zupełnie do P.
28:
Bogá nową świątobliwośćią náwroćić: żeby iuż P. Bog iáko
29:
zá ludem właſnym ſam woiował.
Dobrą á zgodną wiárą/ á poboznośćią trzebá Pogány woiowáć. 1.Regum 14. V. 8.
Kiedy ſie Ionátás ſyn Saulá
30:
Krolá Zydowſkiego/ ſam tylko z giermkiem ſwym miał pokuśić/
31:
o cáłe woyſko ſtrażey Filiſtynow: tę wrożkę od Bogá nátchnio=
32:
ną wźiął. Ieśli (mowi) nieprzyiaćiele powabią was mowiąc:
33:
Podźćie do nas: tedy poydźiemy: bo ich Bog podał w ręce náſze.
34:
Ieśli rzeką: cżekayćie nas: nie wychodźmy przećiwko nim/ bo
Hſie nam


strona: 58

58.Propoſiciey
1:
ſie nam nie zdárzy. Y niechybiłá mu tá probá. Tákże też/ kiedy=
2:
by to pogáńſtwo ſwoim tylko okrućieńſtwem á pośiędźieniem
3:
dźiedźictwá Kryſtuſowego/ nas Krześćiány do śiebie powa=
4:
biáło/ beſpiecżnie moglibyſmy ich/ y w źiemi ich ſzukáć: Ale iż ka=
5:
żąc ſie w źiemi náſzey cżekáć/ ná nas ták byſtro náćieráią/ P. Bog
6:
że to wie z iáką poćiechą ſie znimi zetrzemy.
Sroga á ſtráſzliwa przegroſka ná kácerſtwá. Ier: 5. V. 19. Cap. 16. V. 13.
Bo podobno w źie=
7:
mi náſzey znaydą pogáńſtwá ſwego ſztuki/ iáko ſie przedtym o A=
8:
ryanách mowiąc pokázowáło. Zá cżym trzebá ſie bać onego ſro=
9:
giego vrągánia Boſkiego/ gdy mowił przez Proroká: Ieśli rze=
10:
cżećie: cżemu nas Pan Bog podał w ręce pogáńſkie? Odpowieſz
11:
im Proroku: Iákośćie mię opuśćili/ y ſłużyliśćie Bogu obcemu
12:
w źiemi ſwoiey właſney: ták będźiećie ſłużyć Bogom cudzym/ w
13:
źiemi nie wáſzey: y nie dádzą wam wytchnienia wednie y w nocy.
14:
Dotąd ſłowá Boſkie. Piſmá/ świádectwá/ y przykłádow przy=
15:
wodźiło ſie dotąd doſyć: rzecż ſamá/ podobieńſtwá/ á ledwa nie
16:
pocżątki pokázuie. Przetoż dáley nie mowię. Zoſtáły nam ieſzcże
17:
drugie przykazánia Pańſkie w wtorey tablicy Dekálogu/ opowin
18:
nośćiách ku bliźnim náſzym.
Przećiw cżwartemu Przykazániu Boſkiemu/ ktore obrázy ſą ćiężſze.
Iż ſie ich zgołá opuśćić nie godźi: te
19:
dy z niektorych przednich/ defekty R. P. náſzey oſobliwie do=
20:
legáiące/ ná ſwych mieyſcách ex occaſione przypomináć będźiemy.
21:
W cżwartym tedy przykazániu ſwoim/ wáruie Pan Bog pod v=
22:
ſzánowániem rodźicow/ wſzeláką zwierzchność y poſzánowánie
23:
iey. Przeſtrogi duchowne miedzy rodźicámi á potomſtwem ich/
24:
ná kazánia potocżne záchowuiąc: to ſie zda rzecż bydź poſpolite=
25:
go obwárowánia godna/ áby przednia młodź Rycerſtwá Koron
26:
nego/ nievważnym ſzáfunkiem/ y ſámá śiebie/ y dobr/ y Fámiliey
27:
ſwey/ z niemáłą ſzkodą R. P. nie záwodźiłá y nie gubiłá.
Vtrat młodych ludzi pohamowanie.
Duchowiēſtwo do woienney wypráwy wkłádáć pocżątek niewolſtwápogáńſkiego. 1.Regum 3. V. 7. Luc: 10. V 16.
Zwierz=
28:
chność Duchowna/ iáko ieſt w Polſzce poſzánowána/ pokázowá
29:
ło ſie przedtym: doſyć tu przypomnieć: iż ieśli Bog (w tym przy
30:
kazániu/ cżego w żadnym inſzym nie vcżynił) ná poſzánowániu
31:
ćieleſnych rodźicow/ żywot długi y wſzyſtko ſzcżeśćie záſádźił/ nie
32:
wątpliwa iż to więcey rozumieć chce o Oycách duchownych Ká
33:
płanách. Bo cżego Bog o rodźicách nie rzekł: to o Kápłanách
34:
ſługách y namieſtnikách ſwych powiedźiał/ iż bądź poſzánowá=
35:
nie/ bądź też wzgárdá ábo krzywdá ich/ iemu ſie ſámemu dźieie.
Y Kroniki


strona: 59

59.Cżęść Trzećia
1:
Y Kroniki wſzyſtkiego Krześćiáńſtwá świadcżą/ gdźie iedno
2:
ſtan Duchowny ſkzrzywdzono/ iż rychło ięły ſie onego Páńſtwá
3:
nieſzcżeśćia/ á zátym zginęło. Y gdy nas to Pan Bog ták práwie
4:
w ſádno dotyka/ że go nam przez Kápłany bárzo pilno błagáć
5:
potrzebá/ ſpodźiewałem ſie/ że záraz ná tym Seymie/ więtſze niż
6:
kiedy bacżenie ná ſtan Duchowny pokazáć ſie miáło. Ali w mo=
7:
iey infirmáriey/ z ktorey ſie ieſzcże máło ná świát vkázuię/ gdy to
8:
piſzę/ doſzło mię/ iż niektorzy świetcy/ duchowieńſtwo do ſpolney
9:
obrony przećiwko temu nieprzyiaćielowi wycięgáć myślą.
10:
Trzymam to o nich/ zwłaſzcżá o bácżnieyſzych/ iż tego popieráć
11:
nie będą. A gdźieby chćieli: miałbych to zá znák iuż pewnieyſzy/
12:
zginienia náſzego. Bo Duchowni by też mieli zkąd/ ná tákie de=
13:
páktácie powołániu ſwemu przećiwne/ żadną miárą pozwolić
14:
nie mogą. Gdźieby ſie też gwałtem znimiobeſzto. tedyby nie
15:
dźiw/ żeby ná domowe Tyráńſtwo zátym Pogáńſkie Pan Bog
16:
przepuśćił.
Obácż. Duchowni iáko woynę ſłużyć maią według bogá. Exo: 17. V. 11 D[e]u: 20. V. 2 3.Regum. 8. V. 44. 2.Cor: 10 V: 3 2.Parali: 13. V. 8. et 12. 3.Regum: 12 V. 31.
Nie nátoć P. Bog dał Kápłany ábo żywność ich/
17:
áby ſámi ſobą/ ábo nią nieprzyiaćioły woiowáli. Mamyć opiſá=
18:
ny w Zakonie Bożym porządek woienny: w ktorym Kápłáń=
19:
ſkiego ſtanu powinność ieſt/ ná mieyſcách chwale Bożey oddá=
20:
nych/ z drugim pozoſtáłym ludem P. Bogá vſtáwicżnie błagáć/
21:
y o zwyćięſtwo prośić. Drugich záśię ktorzy bywáią do woyſká
22:
poſłáni vrząd ieſt/ nie zbroie ſzorowáć/ áni nád celbratem żoł=
23:
nierſkim śiedźieć: ále pobożnym z zakonu Páńſkiego nápominá=
24:
niem/ lud krześćiáńſki ná nieprzyiaćielá ánimowáć. Y gdźie ſie
25:
ták dźieie/ tám pewna otuchá bywa zwyćięſtwá: że możemy mo=
26:
wić iáko w piſmie ś. cżytamy: w woyſku náſzym/ ſam Pan Bog
27:
Hetmánem ieſt/ y Kápłani iego. Przećiw temu ſporządzeniu Bo
28:
ſkiemu/ ieśli Rycerſtwo náſze ſobie folguiąc/ przećiw też práwu
29:
y zwycżáiowi ludzkiemu/ y nákoniec pogáńſkiemu/ tákiego nie=
30:
przyiaćielá Kśiężą á Szołtyſámi ich woiowáć zechce/ mizernaſz
31:
y podobno opłákána będźie obroná náſzá. Turek nie Kśiężą wo
32:
iuie/ á też wygrawa.
Duchwiēſtwá w Polſzce od świeckich vćiśnienie.
Coż to wżdy zá niepohámowna ná ſtan
33:
Duchowny ták záſłużony y potrzebny oſtrość? odeymuią mu/ ábo
34:
hámuią Confederácią/ religią y chwałę Bożą: Inhibicią/ z=
35:
wierzchność á Iurisdikcią kośćielną: Compoſicią/ dochody ká=
H ijpłáńſkie


strona: 60

60.Propoſiciey
1:
płáńſkie Comiſsiámi/ gránicámi ábo záćiągámi/ grunty Duchow
2:
ne: á teraz nákoniec expedicią żołnierſką/ oſtátek żywnośći iey
3:
wydźieráć? Dla Bogá mieymy doſyć że nas oſtátnie złe nácho=
4:
dźi/ nie wdźieraymy ſie ſámi gwałtem do niego. Ieśli co ducho=
5:
wieńſtwu zbywa/ według ſporządzenia Zakonu Bożego y koś=
6:
ćielnego/ niech ſie pierwey opátrzą vbodzy/ y mieyſcá pobożne
7:
niedoſtátnie: sſtánie to zá wielki vfiec ná nieprzyiaćielá. Gdźie
8:
by też oycżyznie gwałt/ tedy ſámi Duchowni/ dobrowolnie nie z
9:
wyćiſku/ mogą iáką pomoc złożyć/ przykłádem niektorych Ziem
10:
krześćiáńſkich. A wierzćie mi/ żeć ták rychley z błogoſłáwieńſtwē
11:
Páńſkim rátunek dáć może/ niż coby ſie nawiętſzego ná nich wy=
12:
ćiſnęło.
Zwierzchnośći ſwieckiey w Polſzce do náprawy zwierćiádło.
Zá tym idą powinnośći zwierzchnośći y poddáńſtwá ś=
13:
wieckiego. Ktorą w tey potrzebie ſkracánia/ odſyłam do In=
14:
ſtrukciey dwu Krolow w piſmie ś. w roſkázowániu dobrym przo
15:
dkuiących: ieden ieſt Sálomon w kśięg: ſwych Mądrośći: zwła=
16:
ſzcżá w 6. kápit.: Drugi Iozáphát 2. Párál: 19. áby zá zwierćiá=
17:
dło rządzenia ſwego tám te náuki mieli.
Poddánych cnotá przedniá poſłuſzeńſtwo.
Poddánym záśię zá=
18:
lecam iednęż cnotę/ ktorą wſzelką powinność ſwoię wykonáią:
19:
to ieſt poſłuſzeńſtwo zupełne. Ktorego ſámego iż Saul/ choćia
20:
był Krolem/ niemiał: choć zá ſobą miał wſzelkie przycżyny/ kto=
21:
re tám cżytamy: tedy Bog ofiárámi/ záſługámi/ y wſzyſtkimi ie=
22:
go pracámi dobremi wzgárdźił/ y mimo pierwſze obietnice ſwe/
23:
iego y z potomſtwem z Kroleſtwá złożył/ y wniwecż obroćił.
24:
Dokąd w ſtárym zakonie ſam Bog przez Kápłaná zwierchniego
25:
ludem ſwym rządźił/ było náwſzem dobrze.
Swawola R. P. Polſką opákuie.
Gdy ſię rząd do świe=
26:
ckiego Krolá przenioſł/ było iuż gorzey. Ale więc gdy bez Kro=
27:
lá/ vrzędy ſobie odmieniáli/ pocżął ſię we wſzem nierząd/ zá tym
28:
religiey odmiáná: á ſtąd záśię niebeſpiecżeńſtwá/ y zgubá. Cże=
29:
go piſmo ś. przycżynę dawa/ kilkákroć te ſłowá powtarzáiąc:
Iudicum 17. V. 6. Cap: 18. V. 31. Cap. 21 V. 24.

30:
W on cżás/ niebyło Krolá w Izráelu: ále co ſie káżdemu zdáło/ to
31:
cżynił.
Wolność od złegͦ ſwą wolą y niewolą ieſt.
My Polacy/ z łáſki Bożey mamy Krołá/ mamy práwo/
32:
mamy ſądy/ vrzędy. A coż potym/ wſzyſtko to/ iedno pro forma:
33:
przedśię kto ſie náſádźi ná co/ vcżyni co chce/ y zeydźie mu ſie to.
34:
A coż to zá kirys w Polſzce/ ktoremu áni vrząd/ áni práwo/ áni
35:
Krol podołáć nie może? Libertas, wolność: á iż właſniey názo=
wiemy/


strona: 61

61.Cżęść Trzećia.
1:
wiemy/ nieznośna ſwawola/ máſzkárą wolnośći głupie przyoble=
2:
cżona: á ſtąd záś właſna niewola. Cżłowiek rozumny/ honeſtum
3:
ábo cnotę/ ma zá Páná ktoremu podlega. Záśię uitium ábo nie=
4:
przyſtoyność/ má zá niewolniká/ ktoremu roſkázuie.
Ioan: 8. V. 33. Wolność prawdźiwa iáká?
Coż to tedy
5:
zá rozum/ chłopá y owſzem niewolniká wſadzáć ná Páná? Ale y
6:
Zakon Krześćiáńſki ſnádnze nas w tym roſpráwi. Obycżáiem
7:
náſzym Polſkim/ chlubili ſie też niekiedy żydźi przećiw Zbáwićie=
8:
lowi náſzemu mowiąc: Ieſteſmy narod Abráámow wolny/ ni=
9:
komuſmy nigdy nie byli poddánymi. A nędzna butá żydowſká/
10:
iuż w ten cżás byłá pod iárzmem Ceſárzá pogáńſkiego. Coż im P.
11:
Kryſtus ná to odpowieda? Ieśli (mowi) wybáwi was ſyn/ pra
12:
wdźiwie wolnymi będźiećie. Iákoby rzekł: Iádam pierwſzy ro=
13:
dźićiel ludzki/ miał doſkonáłą wolność/ gdy rozum y wola iego by
14:
łá Bogu zupełnie poddána: rozumowi záś y woli ćiáło z áffektá=
15:
mi ſwymi. Gdy go Dyabeł grzechem zniewolił/ tedy mu oniż nie
16:
wolnicy iego/ to ieſt ćiáło y áffekty/ y ſam Szátan pánuie: z cże=
17:
go nikt was tylko ia ſam wybáwić nie może.
2.Petr: 2. V. 19. 1.Corint: 6. V. 19. Romano: 6. V. 20. 1.Pet. 2. V. 6
To też rozumie
18:
Piotr S. mowiąc: od kogo kto zwyćiężony ieſt/ tegoć niewolni=
19:
kiem ieſt. Iż tedy ſyn Boży nas Dyabłu wyrwał: tedy mowi
20:
Páweł S. żeſmy drogo odkupieni/ y nieieſteſmy ſwoimi. Wol=
21:
ność tedy náſzá/ ieſt iemu ſłużyć/ á złym żądzam y ſpráwam páno=
22:
wáć: Seruire enim Deo regnare eſt. Przetoż Piotr ś. tych ktorzy ſwą
23:
wolą przećiw Bożemu y ludzkiemu zakonowi/ wolnośćią názy=
24:
wáią/ zowie ich ſeruos corruptionis: niewolnikámi wſzelkiey ſkázy.
25:
Gdy ſie wielki Alexánder chlubił zwierzchnim páńſtwem á wol
26:
nośćią/ (iákoż ſłuſznie/ bo wſzytkiemu świátu roſkázował) Filo=
27:
zofowie choć pogáńſcy/ Bráchmanes piſmem/ á Diogenes vſt=
28:
nie ták go odpráwili.
Quintus Curcius et Laertius lib. 6.
Maximus ſermone 6.
Ze niebyło nádeń więtſzego niewolniká.
29:
Bo iáko on wſzyſtkiemu świátu roſkázował: ták iemu wſzyſtkie
30:
złe żądze á ſpráwy pánowáły. Filozofom záś choć świát roſkázo=
31:
wał/ ále záś oni roſkázowáli żądzam złym/ ktore poſpolicie świá=
32:
tem rządzą. Wielka tedy nietylko ſromotá/ ale y niezbożność lu=
33:
dźiom krześćiáńſkim/ á ieſzcże ślácheckim/ cnoty nád inſze tytuł
34:
noſzącym/ y cnotą z przodkow dawnych vpiątnowánym/ wolno=
35:
śćią zwáć/ y do vmoru ſie záto bráć/ co właſną niewolą/ ſkázą y v=
H iijpadkiem


strona: 62

62.Propoſiciey
1:
padkiem ieſt.
Wodzewolnośći w polſzce iáko w miárę viąć.
A k temu prawdźiwa wolność iednáko káżdemu
2:
dobremu ſłuży: A Polſka wolność/ w iednym złym/ wiele do=
3:
brych potłumi. Iż tedy táka nieſzcżeſna wolność ieſt przycżyną/
4:
iż v nas áni Bog/ áni wiárá/ áni Krol/ áni práwo/ áni pokoy po=
5:
ſpolity/ w ſwey klobie ſtać nie może: Dla Bogá ſkroćmy ſobie ſá
6:
mi ánimuſzem ślácheckim tey roſpuſzcżoney wodze.
Matth: 11. V. 23.
Boć tego
7:
Bog nie śćierpiał y właſney oycżyznie ſwey Cáphárnáum/ ktora
8:
im ſie więcey wynioſłá/ tym ćiężey y głębiey vpádłá. Tákże też
9:
bać ſie potrzebá/ im ſie tá wolność nád práwo Boże więcey wy=
10:
nioſłá/ áby tym też ćiężſzym niewolſtwem pokarána nie byłá.
11:
Bo Duch S. przez Mędrcá powiedźiał.
Sap: 11. V. 17.
Cżym kto grzeſzy/ tymże
12:
męcżony bywa. Y ſtrzeż Boże ábyſmy tego wrychle niedoználi.
13:
Bo z Tyrránem możnym Tureckim woyny nie vydźiemy.
Woyſko możne bez poſłuſzeńſtwá k cżemu przjrownáne.
Do
14:
tey po łáſce Bożey/ zgodźie ſpolney/ naywięcey trzebá poſłuſzeń=
15:
ſtwá/ bez ktorego y nalepſze Hetmáńſtwo/ rządy y męſtwo/ nizacż
16:
nieſtoi. Kroleſtwo náſze/ ieſt wprawdźie poſtráchem świátu/ lu
17:
dnośćią y męſtwem z przodkow iákoby dźiedźicżnym. Ale w tá=
18:
kiey wolnośći á rádniey ſweywoli á konfuſiey/ mogłby mu kto zá
19:
dáć co w dawney Hiſtoriey cżytamy:
Plutarchus de Epaminūda.
O quanta bellua ſine capite: ſtrá
20:
ſzna iákaś Beſtya: iedno bez głowy/ to ieſt bez ſpráwy. A dopie
21:
roż gdyby ſię poſpolitym ruſzeniem ná nieprzyiaćielá puśćić/ wię
22:
ceyby ſię ieſzcże tá przypowieść teraz przywiedźiona ná nas śćią=
23:
gáłá. Bo iáko według Bogá/ nie wielkość ludu wygráwa/ ále
24:
pobożność: ták według ſztuki rycerſkiey/ nie licżbá/ ále ſpráwá.
Obácż. Woyſka brákowánie w zakonie Bożym iákie? Deuter: 20. Iudic. 7. V. 5.

25:
Roſkázuie Bog w zakonie ſwym/ áby Hetmáni ábo Rotmiſtrze/
26:
w ludźie poſpolitym ná woynę wywiedźionym brák cżynili: ták
27:
żeby ſię do domow wracáli/ ktorzy goſpodárſtwo/ ktorzy roſkoſzy
28:
ſwe/ ktorzy żonę niedawno poiętą/ ábo inſze priuatne zaćięgi/ do
29:
ſercá bárzo przypuśćili: tákże y ći ktorzy ſą boiáźliwi/ y woyny
30:
nieświádomi: y ieſzcże nádto/ ktorzy będąc walecżnymi/ ná gar=
31:
śćią nábránym obrokiem wody/ do żywnośći (gdy potrzebá) prze
32:
ſtawáią. W poſpolitym ruſzeniu/ kiedyby ták miał brákowáć:
33:
wieleżby ich zoſtáło?
Lud y konie woienne nienáſycone.
W Zołnierzu záśię woiennym: ktoż ná tá=
34:
kiey diecie przeſtánie? Y owſzem rzecż podźiwienia godná: iż
35:
cżáſu pokoiu/ będźie tákże wiele ludu/ á wſzyſcy ſie náiedzą/ nápi=
ią: y ieſzcże


strona: 63

63.Cżęść Trzećia.
1:
ią: y ieſzcże do vprzedánia zbędźie: Gdy ſie ná woynę popiſzą/ wie
2:
lu im iákoby inſza gębá vrośćie/ y ſzkápam ich/ iż gdźie pádną/ tám
3:
iáko ſzáráńca/ wnet áż do korzenia wſzytko wygryzą.
Deut: 20. V. 19.
Bog w za=
4:
konie ſwym zákázował/ nietylko ludźiom ábo bydłu nád mierną
5:
potrzebę ſzkodźić/ ále też áni drzewá domowego rodzáynego pod
6:
ćináć ábo obrażáć.
Luc: 3. V. 14.
Ieſzcże krześćiány niebyli oni żołnierze/ kto=
7:
rych Ian ś. ſumnienie ták informował: Nikogo nie kukłayćie/
8:
nikomu potwarzy nie wyrządzayćie/ ále ná żołdach wáſzych prze=
9:
ſtawayćie. S. Marćin dopiero też ná krześćiáńſtwo probántem
10:
był/ gdy Ceſárzowi Rzymſkiemu woynę ſłużąc/ niemiał iednák
11:
wyſługi żołdu ſwego/ iedenże płaſzcż: y to go ſztukę żebrakowi
12:
nie ſzátnemu odkroił. A w náſzym krześćiáńſtwie/ choć y świe=
13:
żym Ewángelictwie/ poſpolicie obrońcy náſzy ták nas bronią/
14:
iż nietylko nieprzyiaćielowi/ ále ſámemu goſpodarzowi/ nic ábo
15:
máło nie zoſtáwią: y cżęſtokroć niektorzy (bácżnych á niewinnych
16:
wyimuię) ták ſobie w domach ich pocżynáią/ iż wielekroć ták v=
17:
trapione głoſy do Bogá o nieprzyiaćielá Pogáńſkiego wołáią.
18:
Niedźiw tedy iż Pan Bog zá ták dawnymi á wielkimi nakłádá=
19:
mi/ tey náſzey obrony ábo woiowánia nie dárzy. Y gdźie ſie to
20:
ſerio tandem nieopátrzy/ ia ſie poćiechy nieſpodźiewam.
Polſkie defekty w oſtátnich przjkazániách Decálogu.

21:
W oſtátnich Mándatach Dekálogu ſwego/ ochrania Bog obrá=
22:
zy bliźnich náſzych/ naprzod w oſobie/ potym w żenie ábo domo=
23:
wnikach/ á nákoniec w máiętnośći iego: wſzyſtkie około tego ro=
24:
znice pod ſpráwiedliwy bez żadnego fałſzu ábo oſzukánia ſąd y wy
25:
świadcżenie poddawáiąc. Godna rzecż tedy/ ábyſmy tu naprzod
26:
rzecży do napráwy ſpráwiedliwośći w nas należące ſobie przy=
27:
pomnieli.
Spráwiedliwość ieſt iáko duſza ábo iaſność R. P.
Zgadzáią ſie ná to piſmá y Boſkie y świeckie/ iż ży=
28:
wot y zebránie ludzkie/ iáko bez iáſnośći/ ták bez ſpráwiedliwo=
29:
śći/ zoſtáć ſie cáło nie może. Y Mędrzec Pogáńſki tę ſámę w ſo=
30:
bie właſnie cnotą zowie.
Ariſt. 1. Retor. Cicero de officiis. S Ambroſ. in Exameron. Sap: 1. V. 1.
Bo według Ambrożego ś. inſze cnoty
31:
mogą mieć przyſádę: iáko mądrość/ może mieć chytrość y złość:
32:
Mężność/ może mieć gniew y popędliwość: Mierność/ może
33:
mieć ckliwość ábo niećierpliwość. Lecż ſpráwiedliwość gdźie
34:
ſie ſzcżyra naydźie/ tám niemáſz roſtárgnienia cnot/ ále owſzem
35:
wſzyſtkich pogodzenie y cáłość. Przetoż Sálomon ten fundá=
ment kro=


strona: 64

64.Propoſiciey
1:
ment Kroleſtw ábo Pańſtw záſadza mowiąc. Miłuyćie ſprá=
2:
wiedliwość ktorzy ſądźićie źiemię.
Eccl: 10. V 8. Pro: 16. V. 12 Auguſt. de Ciuit. lib. 4. Cap: 4.
Y indźiey mowi: iż ſpráwie=
3:
dliwośćią bywáią gruntowáne kroleſtwá: A záśię dla nieſprá=
4:
wiedliwośći/ krzywd/ potwarzy/ y rozmáitych zdrad ábo oſzuká=
5:
nia/ bywáią kroleſtwá z narodu ná narod przenoſzone. Przeto
6:
Auguſtyn S. ſłuſznie powiedźiał: iż bez ſpráwiedliwośći Krole=
7:
ſtwá/ ſą iáko rozboyſtwá.
Spráwiedliwośći w Polſzce ſkáza ábo defekty.
W náſzym Kroleſtwie Polſkim/ z łáſki
8:
Bożey ieſt práwo/ ná dobrym fundámenćie do wykonánia trybu
9:
tey ſpráwiedliwośći (ácż ma niektore næuos ad huc Paganicos, kto=
10:
rych ſie też tu cżęśćiej occaſione dotyka) á coż kiedy owá wolność/
11:
ktora wſzemu dobremu v nas iáko pień zálega: te práwá naprzod
12:
odmienia/ abo náćiąga do wykonánia iákiey priwaty ſwey. kto=
13:
ra gdy ſie odpráwi/ iuż też oná Conſtitutia máło przygodna/ á
14:
poſpolićie y ſtáremu práwu przećiwna.
Plutarchus in Solone de Anacharſe.
Druga/ práwo náſze dá=
15:
leko właſniey niż onego Mędrcá pogáńſkiego/ ieſt páięcżynie przy
16:
rownáne/ w ktorey gdy śiełá much/ to ieſt vbogich náwięźnie/
17:
ieden bąk ábo bogacż przez wſzyſtko y z muchámi ſie przebije.
Sap: 2. V. 10.
Y
18:
iśći ſie v nas/ ná co ſie ono piſmo ś. vſkarżá w niezbożnikach ták
19:
mowiących: Vćiśnimy vbogiego y ſpráwiedliwego/ y nie prze=
20:
puśćmy wdowie áni ſtárcowi/ áni ſie oglądaymy ná dawną śi=
21:
wiznę. A moc náſzá niech będźie práwem nieſpráwiedliwośći.
22:
Bo co nie potężnym ieſt/ to ſie teraz nie przygodźi.
Obácż. Carneades apud Auguſt. lib. 2. Ciuit. Capite 21.
A po náſze=
23:
mu: kto mocnieyſzy/ ten lepſzy. Właſnie iáko też grubſze pogáń=
24:
ſtwo mowiło. Iuſtitia, eſt ſtultitia: ſpráwiedliwość głupſtem ieſt.
25:
Trzeći deffekt ſpráwiedliwośći. Iż choć ſie też co trybem prá=
26:
wnym v nas zácżnie: tedy iako Miniſtrowie konfeſią Augſpur=
27:
ſką ná wſzyſtkie choć przećiwne ſekty: ták Prokuratorowie ná=
28:
ſzy práwo/ zwłaſzcżá nowe Conſtitucie/ ná wſzyſtkie choć przeći=
29:
wne cauſi/ iáko woſkowego noſá náćiągną: y co cżás/ á niekiedy
30:
co ſądy/ to nowe Proceſsy ábo poſtępki práwne wymyśláią: iż
31:
rzeczy iáſne ták vplotą/ ż kilkákroć/ á zgołá poki oni chcą/ po o=
32:
ſtátnich ſądách gdźie koniec miał bydź one ćwicżą. A co gorſzego
33:
Sędźiowie/ znácżny w tym abuſum widząc/ dekretámi ſwymi tego
34:
pomagáią.
Gwałtowna wolność práwną niewolą pokárána.
A ieſzcże nagorſza y naydźiwnieyſza/ iż ludźie wolno=
35:
śćią ná vbogie przebuſzni/ niebacżą ſie w tey niewoli/ w ktorey
ich ſobie


strona: 65

65.Cżęść Trzećia.
1:
ich ſobie podawáią/ Prokuratorowie/ Piſárze/ podpiſkowie/ wo=
2:
źni/ y kto ſie iedno do tego práwnego wárſztátu przyſádźi. Dla
3:
cżegoż Seymy cżęſte/ Trybunały vſtáwicżne/ nietylko trudnośći
4:
prawnych/ miedzy ludźmi niewykonuią/ ále iey ieſzcże przycżyniá=
5:
ią: A toć ieſt ná co ſie ono Bog vſkarża:
Iſa: 5. V. 7.
Cżekałem áby ſie dźiał
6:
ſąd/ áliśći nieſpráwiedliwość: ſpráwiedliwośći/ áli płácż á ná-
7:
rzekánie. Cżwarty defekt ten vpártuię/ iż day to áby ſie iuż też
8:
kiedyżkolwiek krętne y długie práwne lábirynty dekretem wy=
9:
konáły: tedy exekucia ich ábo żadna/ ábo táká/ iż ſie o nię ſtroná
10:
choć wygráłá/ znowu iednáć muśi/ ábo nic nie weźmie/ y ieſzcże
11:
tego cżym drugim przypłáći.
Obácż.
Ktemu zapiſy/ obligácie/ wárun=
12:
ki/ ktore vrząd zá prawdźiwe do kśiąg przyimuie/ ſą ſzcżyre oſzu=
13:
kánia. Bo kiedy prziydźie do wykonánia tego co ſie tám obli=
14:
guie/ tedy nie to będźie prawdá co tám ſtoi: ále to co onemu w=
15:
ſzytkiemu ieſt przećiwnego. A przedsię vrzędy prawdę poprzy=
16:
śięgáiące/ tego wſzyſtkiego nizacż ſobie niemáią. Piąty defekt
17:
ſpráwiedliwośći Polſkiey bacżę/ ná ktory ono Pan Bog nárzeka
18:
mowiąc:
Iſa: 5. V. 20. Iednánia Polſkie y forytowánie złych ſkażą ſpráwiedliwośći.
Biádá ktorzy zowiećie złe dobrym: á dobre złym: kłá=
19:
dąc ćiemnośći świátłośćią: á świátło ćiemnośćiámi. Bo choć
20:
iuż kto práwem cżego zyſzcże/ y zá więtſzą cżáſem ſzkodą ſwą ma
21:
ſkutek práwny odnieść: naydą ſie tákowi y ſámegoż ſądu/ ktorzy
22:
znowu o onoż do iednánia onego vkrzywdzonego ćiągnąć będą.
23:
Awa cżego niewźiął práwny nieſtátek/ odeymie bezpráwne ie=
24:
dnánie oſtátek. Pytano Mędrcá Pogáńſkiego/ cżymby też nale=
25:
piey ſtałá R. P? odpowiedźiał/ kiedyby o krzywdy ták ſie gniewá=
26:
li/ ći ktorzy ich nie ćierpią/ iáko ći ktorzy ie ćierpią.
Stobæus de Solone.
A v nas w
27:
Polſzcże/ nieoglądáią ſie nic ná to co źle/ co niepobożnie/ co nie=
28:
przyſtoynie/ co ze zgorſzeniem poſpolitym/ y co też kogo oſobnie
29:
dolega: iedno to wſzyſtko dobrze/ gdy kogo ſámego niedotyka.
30:
Y niemáſz zá tym tákiey poſpolitey niecnoty w Polſzce/ ktorą
31:
gdy ludźie vſłyſzą/ poſpolićie pogánią/ y o to ſie rzkomo ſtomachan-
32:
tur żołądkuią: ále ten affekt nie prziydźie do ſercá/ zoſtoi ſie w żo
33:
łądku. Bo przy dobrey myśli/ ábo zá iákimi przycżynámi/ poſpo=
34:
lićie záć y v práwá/ onoż złe obmawiáią/ y iáko zá dobre ſie vy=
35:
muią.
Eraſm Apophtegmatu lib. 5.
Timon Filozow/ był Miſanthropos, to ieſt nieprzyiaćiel
Igłowny


strona: 66

66.Propoſiciey
1:
głowny narodu ludzkiego: y życżąc áby był wygłádzony/ po wſzy=
2:
ſtkiey máiętnośći ſwey/ y drzewá wyrąbiwſzy/ ſzubienice budo=
3:
wał/ áby conawięcey ludźi wywieſzono.
Lękay śię nieſpráwiedliwa Polſko. Exod: 20. V. 17. Mat: 5. V. 29
Gdy był pytány/ cżemu
4:
tákim ſkaźcą ieſt narodu ſobie ſpolnego? Odpowiedźiał: Złych
5:
ludźi nienawidzę/ iż złymi ſą: á dobrych nienawidzę/ iż ieśli ſámi
6:
dobrymi/ dopuſzcżą drugim bydź złymi. Boię ſie/ Polacy/ áby P.
7:
Bog ſpráwiedliwośći ſwey iáka v was ieſt/ ná wagę nie kładł/ iuż
8:
nie z ſwoią ábo krześćiáńſką/ ktorą y w dawnym Dekálogu y do=
9:
pieroż w Ewángeliey/ ná pomyśleniu ábo pożądániu złym/ y ná
10:
proznym ſłowie záłożył/ ále z Zydowſką/ Pogáńſką/ á Turecką/
11:
ktora (według powieśći tych ktorzy tám wiádomi.) od wáſzey
12:
ieſt/ iáko Niebo od Ziemie rozna.
Eccl 10. V. 8.
Lękayćieſz ſie tego com na=
13:
przod z piſmá S. przywodźił/ áby Bog kroleſtwá tego nie prze=
14:
nioſł do pogáńſtwá/ dla ták ſproſney á práwie ślepey nád wſzel=
15:
kie Pogáńſtwo nieſpráwiedliwośći y krzywd/ potwarzy/ ábo wy
16:
krętow y rozmáitego oſzukánia.
Myſliſtwo práwne w Polſzce. Ier: 5. V. 25.
Bo ſie właſnie v nas iśći ná co
17:
ſie ono Bog ták vſkarża: Grzechy wáſze záhámowáły wſzelkie
18:
dobre powodzenie od was. Gdyż náleźieni ſą w ludźie moim nie
19:
zbożnicy/ záſádzáiąc ſie zdrádliwie iáko ptaſznicy ábo myśliwcy
20:
záſtáwuiący śidłá y ſámołowki do śidlenia ludźi. Iáko łápicá
21:
myśliwcża pełna ieſt ptáſtwá/ ták domy ich nápełnione ſą zdrá=
22:
dy. Dla tego też wynieśli ábo wyśláchćili ſie y zbogáćili/ wykra
23:
śnieli y vtyli: á nauki moie przeſtąpili niecnotliwie. Sprawy
24:
wdowiey ſądem nie odpráwowáli/ ſpráwy vbogich śirot niefo=
25:
rytowali. Sądow vboſtwá nieodpráwowáli. A więc zá to nie
26:
mam ia náwiedzáć/ mowi Pan: ábo nád tákim narodem niema
27:
ſię zemśćić duſzá moia? Y v Izaiáſzá gdy ſkáżę od głowy áż do
28:
pięty nie vlecżoną ludu ſwego/ Pan Bog oſtátnią zgubą pokaráć
29:
chce: to napierwſze lekárſtwo dawa mowiąc:
Napráwá ſpráwiedliwośći/ vpadku przyſzłego náprawą. Iſa: 1. V. 16.
Bądźćie omyći/ y
30:
ſtańćie śię cżyſtemi. odeymićie złośliwe myśli wáſze. vſpokoyćie
31:
ſię we złych poſtępkách ábo náłogách: á pocżnićie dobrze cżynić.
32:
(ktorymi ſłowy wyráżone ieſt zupełne od Bogá ták wiárą iáko
33:
vcżynkámi náwrocenie/ y prawdźiwe przez pokutę polepſzenie:
34:
iákom to w Inſtrukcyey wykłádał. Coż zá dobre vcżynki Bogu
35:
naprzyiemnieyſze? Przydawa záraz) Cżyńćie ſtaránie o ſpráwie
dliwość/


strona: 67

67.Cżęść Trzećia.
1:
dliwość/ rátuyćie vćiśnionego/ cżyńćie ſpráwiedliwość śiroćie/
2:
brońćie wdowy. Podźćieſz á przygańćie mi/ mowi Pan. Y obie=
3:
cawſzy tám Bog zá to napráwę/ choć z niepodobnych rázow/ tym
4:
zámyka: Ieśli też niechcećie á mnie do gniewu będźiećie dáley
5:
pobudzáć/ miecż was poźrze. Tákćiby miáłá ná Seymach ſprá=
6:
wiedliwość iść (iáko ieſzcże w Polſzce niektorzy pámiętáią) lu=
7:
dźie vbogie vćiśnione/ ktorzy áż gromádámi wołáią/ á przytym
8:
sieroty/ wdowy/ y ktorzy ſobie rády dáć nie mogą/ naprzod od=
9:
práwić. á nie Bogacżámi ich odrażáć. Gdyby to było/ podobno=
10:
byſmy też poćieſznieyſze ſkutk: náſzego ſeymowánia odnośili.
Przećiw piątemu przykazániu Bożemu wyſtępki. Nahū: 3. V. 1.

11:
W tymże piątym przykazániu zákázuie Bog obrázy bliźniego ná
12:
ćiele iego: á naywięcey przelania krwie ábo mężoboyſtwá. W
13:
náſzey Polſzce ſpoſpolitowáły ſie zwády/ naiázdy/ rány/ y mężo=
14:
boyſtwá. Mogą wprawdźie w inſzych narodach náydowáć ſie
15:
więtſze: ále ie ſrogo y záraz karzą. V nas iż ábo nic/ ábo nie ták
16:
iákoby bydź miáło/ tym winnieyſzymi zoſtawamy. Y dla tegoż
17:
R. P. náſzá/ może bydź názwána Ciuitas ſanguinum, Miáſtem roźla-
18:
nia krwie: ktore tám Bog przeklina/ dla tego/ iż iáko z gárncá
19:
záſtárzáła przywárá/ tak niekárność przelewánia krwie/ oney ſie
20:
puśćić niechce.
Mężoboyſtwá káránia w Polſzce ochylánie. Gen: 9. V. 6. Exo: 21 V 14 Mat: 5. V. 23. Apoc: 13 V. 10 Numer: 35. V. 30. Exo: 22. V. 1 Tob: 2. V. 21. Pro: 6. V. 30
Práwo przyrodzone od Bogá ſámego ogłoſzone
21:
ieſt tákie: Kto roźleie kreẃ ludzką/ będźie przelana kreẃ iego.
22:
Ták dálece/ iż y beſtiy nierozumnych Bog tákowąż pomſtę tám
23:
że vſtáwia. Zakon przez Moyzeſzá dány/ tegoż ieſzcże oſtrzey po=
24:
wtarza. A Zakon nowy ieſzcże do tego ſerdecżne obrázy ku po=
25:
tępieniu przykłáda. A oſobliwie Bog zákázuie/ okupu pienięż=
26:
negͦ/ ábo iákiey inſzey niekrwáwey nadgrody. Opácżna tedy te=
27:
mu/ á ieſzcże Pogáńſtwem dawnym pachniącą ſpráwiedliwość
28:
ieſt w Polſzce/ gdy lichą kradźieſz/ ſowitemu tylko wroceniu we=
29:
dług Zakonu podległą/ ſromotnym wieſzeniem karzą/ á mężoboy
30:
ſtwá vmyślne y gwałtowne/ poſpolićie záiednywáią/ y ábo pie=
31:
niędzmi ábo śiedzeniem wſzelkich zbytkow pełnym nágradzáią:
32:
á kiedy iuż nayſrożey/ tedy pocżćiwośćią karzą/ ktora poſpolićie
33:
v tákich gwałtownikow lekce bywa pocżytána.Y to nam Ni=
34:
zowcow nálęgło/ ktorymi podobno Bog tę Koronę karze/ zá to
35:
iż tákowe iáwne morderze zdrowo wypuſzcżáłá. Więc kiedy ſie
I ijto z fun=


strona: 68

68.Propoſiciey
1:
to z fundámentu práwá Boſkiego w tym vſtąpiło/ niedźiw iż ſie
2:
z Conſtituciy około tego cżęſto odnawiánych wypleść nie może=
3:
my: że choć ſie ſrogie zdádzą/ miáſto hámowánia/ więtſze mordy
4:
rodzą.
Deuter: 19. V. 19. cap. 20. V. 6.
Y ſcrutinia ktore to nápráwić miáły/ iż ſą mimo opiſánie
5:
w práwie Bożym y poſpolitym krześćiáńſkim/ tedy też zá igrzyſko
6:
ſtoią/ y práktyki do więtſzey w tym śmiáłośći mnożą. Nuż ieſzcże
7:
więtſza nieſpráwiedliwość/ gdy ieden cżłowiek w náſzym práwie
8:
drożſzy niż drugi: y co raz ná Seymach to mu cenę gorzey nád v=
9:
ſtáwy Woiewodze odmieniáią: á przedśię ták/ iż nietylko ſzkápę
10:
pogáńſką/ ále y pſá v dobrego myśliwcá naydźie nierownie droż=
11:
ſzego.
Luc: 16. V. 9. Iac: 2. V. 5. Niewolſtwoták oſtre rodzicow niezbożne.
Cżyli to inákſze wyobráżenie y podobieńſtwo Boſkie ieſt
12:
w cżłowieku vbogim niż w Bógátym? Y owſzem piſmo wyś=
13:
wiadcża/ iż vbogich obrał ſobie zá dźiedźice y Pány chwały ſwo=
14:
iey. A ieſzcże więtſze okrućieńſtwo ieſt ſámo práwo Polſkie/ kto=
15:
re lud gburſki poddawa pod śláchecką niewolą/ gorzey niż po=
16:
gáńſką. Bo Pogáni niewolnikow ábo krwią ſwoią ná woynie
17:
nábywáią/ ábo ich kupuią. A v nas ći ludźie nie ſą áni miecżem
18:
podbići/ áni vkupieni (boby ſie też to krześćiáńſtwu nie bárzo
19:
godźiło) á przedśię gorzey ſie znimi obchodzą niż z bydłem/ ktore
20:
vkupiwſzy/ lepſzy wcżás y doſtátek iego obmyślawáią. To wſzy=
21:
ſtko práwo Polſkie ná chłopá/ iż ſie ná dźiedźinie vrodźił. Toć le=
22:
pſzy Wilk/ ktory wylągſzy ſie nádźiedźinie/ potym ſobie wolnie
23:
buia/ y dorozſzy/ ſzkodząc oney dźiedźinie nie przepuśći.
Obácż. Kmieć nie ieſt imię nie wolſtwá.
Przetoż
24:
práwo ktore ták wynáyduie/ niezbożne ieſt/ y z pogáńſtwá pozo=
25:
ſtáłe. Bo Cmetonem ábo Kmiećiá vcżyniło gorzey niż niewolnikiē.
26:
A to názwiſko wyraża Ciuem ábo Colonum, obywátelá y rolniká.
27:
w cżym nas ſáma dawna Bogárodźicá rozſądźić może/ gdy Iá=
28:
dámá w wiecżnym v BOgá odpocżynieniu śiedzącego/ zowie
29:
Kmiećiem Bożym.
Zach: 13. V. 5.
cżego też y piſmo ś. tu ná brzegu przypiſáne
30:
potwierdza. Krzywdá tedy nieznośna temu niebieſkiemu Kmie
31:
ćiowi/ gdy toż práwo ktore Bogárodźicą zdawná ieſt zágáione/
32:
z tych ſtryicow á herbownych iego Kmiotkow/ máło nie beſtye
33:
pocżyniło. Gdyż Pánu dźiedźicżnemu wolno záwſze rodźicá ſwe=
34:
go/ y z kráiu świátá/ by też w nawiętſze vćiążenie z nalepſzego
35:
bytu wźiąc/ poimáć/ związáć/ trapić/ więźić/ bić/ y gárdło wźiąć/
według


strona: 69

69.Cżęść Trzećia.
1:
według zdánia ſwego/ do ktorego y práwo pro forma przywźięte
2:
ſtoſowáć ſie muśi. A choć zá nieiákim ſądem vcżyni znim co ch=
3:
ce/ o to práwney obrony ábo kaźniey niemáſz.
Zhołdowánie vbogich poddánych pomſty w niebo woła. Iacob. 5. V. 1.
Nawłaſniey tedy
4:
ná náſzę Polſkę niż ná wſzyſtek inſzy świát/ śćiąga ſie ono żáłoſne
5:
gromienie Iákubá S. w te ſłowá: Pocżuwayćie ſie teraz Bo=
6:
gacże/ płácżćie z wyrzekániem ná nieſzcżeśćiá wáſze/ ktore ná was
7:
przyidą. Bogáctwá wáſze pogniły (bo ſie prze zbytki w gnoy o=
8:
bracáią) y ſzáty wáſze od molow (włáſniey proznych páchołkow)
9:
wytrawione ſą. Złoto y ſrebro wáſze rdzá poiádłá/ y sſtánie ſie
10:
wam ná świádectwo/ y będźie pożyráłá ćiáłá wáſze iáko ogień.
11:
Náſkárbiliśćie ſobie gniewu ná oſtátnie dni. Oto zapłátá na=
12:
iemnikow/ ktorzy pożęli kráiny wáſze/ á w ktorey podeſzliśćie
13:
ich: woła: á wołánie ich weſzło w vſzy Páná zaſtępow. Nábie=
14:
śiádowáliśćie ſie doſyć ná źiemi: y w zbytkach wáſzych wytucży=
15:
liśćie ſercá wáſze iáko ná dźień zábićia. Poimáliśćie y zábijáli
16:
ſpráwiedliwego/ á nieſprzećiwił ſie wam.
Pſalmo 108. V. 16. Iſa: 10. V. 1.
Podobnym ſpoſobem
17:
Dawid Prorok/ wſzytkie klątwy y nieſzcżeśćia przywodźi ná tych
18:
ktorzy bez miłosierdźia vbogich ludźi nędzą y vćiſkáią. Tákowąż
19:
przegrożkę cżyni indźiey Bog przez Proroká ták mowiąc: Biá=
20:
dá tym ktorzy tworzą práwá nieſłuſzne: piſząc nápiſáli nieſprá=
21:
wiedliwość/ iákoby vbogich ná ſądźie vćiſnęli/ y gwałt vcżynili
22:
ſpráwie poniżonych w ludźie moim: á żeby wdowy były łupem
23:
ich/ y śiroty áby wypląndrowáli. Coż ſobie pocżniećie w dźień ná
24:
wiedzenia y nieſzcżeśćia z dáleká przychodzącego? do cżyiey ſie
25:
pomocy vćiecżećie/ y gdźie podźieiećie onę powagę wáſzę/ żebyś=
26:
ćie kárku nienáchylili trokom do poimánia/ ábo z zábitymi ná
27:
mieyſcu niezoſtáli? Y támże záraz wſpomina Bog plagę zágnie
28:
wánia ſwego przez pogáńſtwo dopuſzcżoną.
Niewolenie bliznich niewolą bywa karáne. Amos 2. V. 6.
Ale znácżniey ieſzcże
29:
oświadcża ſie Bog przez inſzego Proroká mowiąc: iż lud ſwoy
30:
podawał w moc pogáńſką zá trzy grzechy. Ale więc gdy cżwarty
31:
do nich przyſtąpił/ zniey nienáwracał go: to ieſt iż vbogiego prze
32:
dáli zá ſrebro y zá boty ábo zá obuwie. Ktory ſzácunek v nas na=
33:
właſniey niż gdźie w krześćiáńſtwie ználeść ſie może: gdy cżáſem
34:
więtſzey ceny naydźie Páńſkie obuwie/ niż perſonę vbogiego chło
35:
pká/ ábo rozlaną kreẃ iego. A nákoniec: gdyby (Boże vchoway)
I iijTyran


strona: 70

70.Propoſiciey
1:
Tyran pogáńſki táką niewolą v nas záſtawſzy/ drugich ktorzy ią
2:
zádawáią w nie porownał: mogłby rzec/ iż nic nowego nie w=
3:
nioſł.
Quot ſerui, tot hoſtes. Seneca Epiſt 47.
Więc vćiśnione poſpolſtwo/ iákoby nam z tey niewoley
4:
odbijáć ábo wybijáć ſie pomagáło/ zoſtáwuię bácżnym.
Przećiw 6. Przykazániu Boſkiemu wyſtępki.

5:
Szoſte przykazánie Páńſkie pod tytułem Cudzołoſtwá/ zákázuie
6:
wſzelkiey pſoty/ y roſpuſty cieleſney/ y zbytkow nád zámierzenie
7:
zakonu Bożego. Cudzołoſtwem y wſzetecżeńſtwem może bydź iż
8:
nas inſze niektore choć w Krześćiáńſtwie narody prześięgáią:
9:
ále my (iáko ſie pierwey o mordách mowiło) one przechodźi=
10:
my niekárnośćią/ y owſzem tym/ iż wielekroć zá cnotę ábo dwor=
11:
ſtwo tákowe wyſtępki bywáią pocżytáne.
Auguſt. lib. de 10. chordis cap. 9.
Y naydźie to v nas/ co
12:
ono Auguſtyn ś. nápiſał: Ták ſie świát popſował. iż cżáſem w=
13:
ſtydliwy muśi ſie dla ſwey wſtrzymięźliwośći miedzy wſzetecż=
14:
nikámi zápałáć. Co ácż wſzyſtkim ſtanom rzecż ieſt ſzkodliwa.
Cieleſność iáko męſtwu rycerſkiemu ſzkodzi. 3.Eſdr: 4. V. 29. Zbytki w iedzy á pićiu y w inſzych rzecżách iáko ſzkodliwe.

15:
Wſzákoż oſobliwie tym ktorzy inſzymi rządzą y męſtwo záchowáć
16:
chcą. Wſpomina hiſtorya piſmá ś. iż Dárius Krol Perſki/ kie=
17:
rował świátem/ á nim zásię niewiaſtká/ pocżynáiąc ſobie nie iá=
18:
ko z krolem/ ále iáko z ſzáſzkiem. Niemniey ſzkodliwe ſą zbytki/
19:
w iedzy/ pićiu/ y roſkoſznym vżywániu: Bo nietylko v krześćiá=
20:
now/ ále v pogánow nic dobrego nigdy nie ſpráwiły. Przetoż
21:
Mędrzec pogáńſki vpátrował to/ iż iedná źiemiá nie zwykłá ro=
22:
dźić/ y oſobliwych doſtátkow żywnośći/ y oſobliwych mężow.
23:
Cżego iáko w niektorych inſzych narodách/ ták y w náſzym Pol=
24:
ſkim ledwa niedoznawamy. Ale więc naywiętſzy y nam właſny
25:
zbytek ieſt/ w nieſłychánych nád właſny domowy doſtátek pom=
26:
pach: iáko pocżtach/ woźnikach/ káretach/ páchołkach/ bárwach/
27:
ſtroich koſztownych/ w ktorych tákie ieſt w Polſzce wynieśie=
28:
nie/ iż byſmy też od nieprzyiaćielá wolni byli/ to ſámo wyniſzcżyć
29:
by nas muśiáło.
Bogácżow á łázárzow pełna Polſka. Luc: 16. V. 19
Bo iedney perſony vbior/ mogłby cżáſem kilká
30:
ſzpitalow przyodźiać. Ieden bánkiet ábo vcżtá/ mogłáby wiel=
31:
ką gromádę poddánych áż iákmiarz do vmoru ogłodzonych/ kto=
32:
rzy ná te zbytki robili/ ożywić. Y co ono Zbáwićiel náſz w ied=
33:
nymże przykłádźie Bogacżá y Lázárzá ſrogą przegrożkę zoſtáwił/
34:
tego ſie w Polſzce poſpolićie nápátrzy/ gdy cáłá wieś Lázá=
35:
rzow leży przed dworámi budownych Bogacżow/ niemogąc ſie
náſyćić


strona: 71

71.Cżęść Trzećia.
1:
náſyćić odrobinámi co zbywa od zbytkow Páńſkich/ rękámi ich
2:
krwáwo wyrobionych. A więc to krześćiáńſka ábo brácka? A=
3:
zaż (mowi piſmo ś.) nie ieden ieſt Bog Oćiec nas wſzyſtkich/
4:
ktory nas ſtworzył?
Mal: 2. V. 10.
Cżemuż tedy káżdy ieden drugi/ ták zwgar=
5:
dza brátá ſwego? Y v inſzego Proroká mowi Pan Bog:
Iſa: 5. V. 8.
Biádá
6:
wam ktorzy iednocżyćie dom do domu/ y rolą do roli przyłącża=
7:
ćie/ áż do ſámey gránice. Abo to ſámi maćie tylko mieſzkáć ná
8:
źiemi? Iákowymi zbytkámi (iż dla ſkrocenia inſzych nie wyli=
9:
cżę) nietylko ſie Bog obraża/ ále ieśli ſie niepohámuią/ źiemiá
10:
náſzá zniſzcżeć muśi. Niewolſtwo Fáraonowe ná lud Boży/ było
11:
doſyć okrutne/ iż niebioſá przerażáło:
Obácż. Exod. 1. V. 12
á przedśię piſmo mowi/ iż
12:
w nim bárzo ſie Izráelcżykowie mnożyli. Polſkie vćiśnienie ch=
13:
łopkow ieſt tákowe: iż dniá y nocy wolnych od robot á vćiſku nie
14:
máiąc/ w rodzaiu ſwym práwie vſtawa: y ſtąd we wśiach wię=
15:
cey puſtek niż ſnadź oſiádłośći. A gdy więc ten oſtátek wygi=
16:
nie/ coż będźie z nas w Polſzce: gdyż wſzytkie doſtátki niſkąd wię=
17:
cey iáko znich wychodzą? Y widzę iż choćbyſmy niechćieli tá=
18:
kiego niewolſtwá onym vlżyć/ ſámá to potrzebá zá cżáſem wyći=
19:
śnie/ gdy przed tákim vćiſkiem Páńſkim do dálſzych kráiow zbie=
20:
gániem/ więcey ſie iuż ſnadź gminu loźnego niż właſnych poddá=
21:
nych nácżyniło/ ktorzy nieznośnemi mytámi ábo naymámi ná ro=
22:
boty/ ſnádnie oſtátek goſpodárſtwá wyniſzcżą. Co wſzyſtko tru=
23:
dno do dobrego pomiárkowánia przyść może/ poki ſobie w táko
24:
wych nieznoſnych vtrátach obroku znácżnie ſámi nie vymiemy.
25:
Nádewſzytko więc przećiw temu ſzoſtemu przykazániu/ przeklę=
26:
te opilſtwo bárzo ieſt ſzkodliwe.
Opilſtwo iáko ná wſzē ieſt ſzkodliwe.
Bo naprzod ieſt przećiw Bo=
27:
gu/ kiedy wyobráżenie iegͦ w cżłowieku w beſtyálſkie przetwarza.
28:
Ieſt przećiw przyrodzeniu/ gdyż mimo ſproſność beſtyálſką/ ná=
29:
turę miáſto pośilenia obćiąża y gubi. Ieſt przećiw rozumowi:
30:
ktory opilſtwo pſuie/ á cżłowieká iáko niemotę cżyni. Ieſt prze=
31:
ćiw ſumnieniu.
1.Cor: 5. V. 11 Cap: 6. V. 9. Eccleſ: 37. V. 34. Eccl: 19. V. 1. Prouer: 23. V. 29.
Bo iáſny dekret Páwłá S. gdźie opilce policża
32:
miedzy báłwochwálce y cudzołożniki/ ktorym pewne potępienie
33:
ieſt zgotowáne. Ieſt zdrowiu ćieleſnemu ſzkodliwe. Gdyż ś=
34:
wiadcży piſmo: iż mnoſtwo ludźi ginie obżárſtwem ábo opilſtwē.
35:
Ieſt ſzkodliwe máiętnośći: Bo y gotową ſnádnie przełknie: y
ná inſzą


strona: 72

72.Propoſiciey
1:
ná inſzą do zárádnośći/ dowćip y pracą odeymuie. Gwałći pokoy
2:
y poſpolity y domowy. Bo opilſtwo bez zwády y guzow rzadko
3:
bywa. Szkodliwe ieſt R. P. Bo cżłowieká áni do rády/ áni do po
4:
trzebney zwády/ áni do záchowánia táiemnic: y krotko mowiąc: do
5:
wſzelákich zárádnośći o poſpolitym dobrym nieſpoſobnego/ y o=
6:
wſzē bárźiey záwadzáiącego cżyni. Vpátruie Ambroży ś. z piſmá
7:
S. iż iednoż y to nieumyślne vpićie Noego/ było przycżyną nie=
8:
wolſtwá ná świećie.
Prouer: 23. V. 34.
Gdy ſie vmyślnie ták ſpoſpolitowáło: ſtrzeż
9:
Boże áby Pogáńſkiego niewolſtwá nie wnioſło. Bo gdy naypil=
10:
niey rády y zábiegánia potrzebá/ przeklęte opilſtwo wſzyſtko ſo=
11:
bie lekce ważąc/ przyſzłemu niebeſpiecżeńſtwu nie ták iakoby po=
12:
trzebá zábiega.
Rády nienácżcżo iáko pożytecżne.
Eccl: 10. V 16 Xenophon in Oeconomico.
Więc rády/ ktore ſie po iedzy choć mierney dźie=
13:
ią/ ſtrofuie piſmo ś. tymi ſłowy. Biádá tobie źiemio/ ktorey Krol
14:
dźiedźicem ieſt: y ktorey Przełożeni ráno iadáią. Szcżeśliwa źie=
15:
miá/ ktorey Krol ieſt Sláchetny/ y ktorey Przełożeni iedzą cżáſu
16:
ſwego/ do pośilenia/ nie do zbytku. W żárty obracáią chleb/ á
17:
wino żeby zbytki ſtroili. A pieniądzom wſzyſtko więc hołduie.
18:
Słowá ſą záprawdę vważánia cżáſow náſzych godne. Bo tako=
19:
we rády y zabiegánia rzecżom/ ktore ſie to nie cżcżo ábo cżáſem y
20:
pijáno/ á iákoby dolewáiąc dźieią/ rzadko z gruntu y drożnie pro=
21:
wádzone bywáią: y lekce ſobie wſzytko poważáią. A gdźie ieſzcże
22:
do tego priwatá iáka przyſtąpi/ tą ſie dobro poſpolite prowádźić
23:
koniecżnie muśi.
Iſa: 28. V. 7. et 13.
Vſkarża ſie Pan Bog przez Izáiaſzá/ iż dla ob=
24:
żyrſtwá ktorym ſtoły áż záſmrodźiáły/ niemoże rády ſwey doda=
25:
wáć do rzecży ważnych y potrzebnych. Y owſzem tákowych pi=
26:
iánicow przyrownywa lekkomyślnośći práwie dźiećińſkiey/ gdy
27:
w rzecżách y namowách poſpolitych á poważnych porządku y ſtá
28:
tku niemáſz/ ále wielka nieſtátecżność y odmiáná: mowiąc: Man=
29:
da: remanda: Expecta: recxpecta. Modicum ibi: modicum ibi. Co Boże że=
30:
by ſie y w náſzych Rádach nie dźiało.
Niemieckie opilſtwo y zbytki/ mężność w nich ſtraćiły Munſt. lib. 3. Coſmograph fol. 326.
A coż kiedyby ieſzcże przy=
31:
ſzło ná orzech náłożyć: á z ták możnym á trzeźwim woyſkiem Tu=
32:
reckim ſie zetrzeć/ coby tu ſobie dobrego obiecowáć? Mamy ś=
33:
wieży przykład v bliſkich ſąśiádow náſzych. w ktorych ſie viśći=
34:
ło/ co był dawno nápiſał źiemek y zacny Coſmogr: ich wte ſłowá.
35:
Trzebá wiedźieć/ iż tych cżáſow Niemcy w bieśiádach bárzo ſą
mężnemi


strona: 73

73.Cżęść Trzecia.
1:
mężnemi y walecżnemi: zwłaſzcżá gdy pijąc cáłe nocy z dniámi po
2:
rownáią/ y wſzyſtkie ſklenice wyſarkną. Zadnego weſela/ żadney
3:
bieśiády/ żadnych zchadzek/ niemogą odpráwić/ żeby ieden dru=
4:
giego áż do vpaśći niemiał dolać abo vpoić. Y cżego ſromotá
5:
mowić/ żeby przed ſługámi ábo domownikámi/ tego co wypili
6:
niemieli zwroćić/ ábo pod ſtoł niewſtydliwie vpuścić/ z wielką
7:
ludźi dobrych y bogoboynych przygáną y przeklęctwámi. A gdy
8:
ná poły ſzálony/ y owſzem prawie bez rozumu/ będźie iuż do ſpá=
9:
nia położony/ tedy wielkie tryumphy/ wielkie śmiechy/ y checho=
10:
tánia będą z tego cżynić. A to ſię poſpolićie więcey dźieie miedzy
11:
Slácheckimi ludźmi/ ktorzyby mieli rzecżąpoſpolitą rządźić/ y o=
12:
ney bronić. Y nikt nie bywa rozumiány zá walecżnego/ poki nie
13:
będźie pijánicą. Bo im ktorzy więcey łocżą/ bywáią mężnieyſze=
14:
mi y walecżnieyſzemi rozumiáni. Przed náſzym wiekiem/ kiedy
15:
był iáki śláchecki ziazd/ tedy ná kſtałt ſzermierzow/ zápaſnictwē/
16:
poćiſkániem rzecży ćiężkich/ biegániem záwodu/ ćiáłá ſwe ćwicży=
17:
li/ áby byli do potrzeby woienney ſpoſobnieyſzemi. Teraz ſkleni=
18:
cámi ſie potykáią/ iákoby ieden drugiego przemogł y powálił.
19:
O cżáſy/ o obycżáie. Tákiemi ſztukámi/ tákim ćwicżeniem zwyćię
20:
żemy Kryſtuſowe nieprzyiaćioły Turki? Niebędźieć to. Dotąd
21:
Munſterus. Z ktorą nácią iż y my Polacy pod iednymże Nie=
22:
bieſkim záćiągiem mieſzkamy: tedy iáko ſekt y złych obycżáiow/
23:
ták y tákowego opilſtwá dobrzeſmy od nich przechwyćili/ y le=
24:
dwa w nich nieprzerownáli.
Opilſtwo á zbytki cżegͦ w Polſzce przycżyną.
Zá cżym niecżułość á oſpáłość náſzę
25:
ieſzcże tu domá obácżyć możemy: gdy lekki nieprzyiaćiel/ á ktemu
26:
domowy/ ták nas trapi/ że mu rády dáć nie ták nie możemy/ iáko
27:
nie vmiemy/ ábo zániedbywamy: Skąd obcevmożnieyſzemu nie=
28:
przyiaćielowi ſercá ná nas przyraſta. A nietylko cżemu tákowe=
29:
mu zábiegáć niechcemy: ále co ſie to ſkrętnie po Auiſach pyta=
30:
my/ co ſie gdźie po świećie dźieie/ to poſpolićie niewiemy/ choć v
31:
dworu/ w ziázdy/ y Seymy/ co ſie známi w náſzey źiemi dźieie: no=
32:
winek roznych y cżáſem Koronie zelżywych (o ktore kárnośći
33:
niemáſz) po vlicach łowiąc: z wielkim obcego ludu tu będącego
34:
pośmiewſtwem. Y boię ſie żeby cżáſem nieprzyiaćiel ták prze=
35:
ważny/ nie lepiey wiedźiał co ſię známi dźieie/ niżeli my ſámi. Bo
Kpewne


strona: 74

74.Propoſiciey
1:
pewne ſą ſłowá Duchá Bożego:
Pro: 31. V. 4.
Niemáſz tám nic táiemnego/
2:
gdźie opilſtwo pánuie. A nákoniec byſmy ſie też ná poſtronne
3:
niebeſpiecżeńſtwo ſtąd nieoglądáli: tedy ták rozbieżone kołá te=
4:
go przeklętego opilſtwá/ zniſzcżenie R. P. zá cżáſem vcżynić mo=
5:
gą. Bo browáry y gorzałcżárnie ktorych wſzędźie nábudowano/
6:
iuż nietylko zboża/ ále y ſáme wioſki y miáſtecżká wywárzyły. Y
7:
krotki pożytek/ wiecżną ſzkodę cżyni. Więc rzemioſłá niſzcżeią/
8:
gdy wſzyſtkie iákmiarz ćwicżenia/ bráctwá/ ábo porządki ich/ ná
9:
opilſtwie ſą záſádzone.
Iere: 9. V. 5.
Y może rzec z Prorokiem: Vt iniquè agerent
10:
laborauerunt: Bo nierobiłby drugi/ iednoż ná kufel nieſtawa. Zá
11:
cżym y robotá pijána/ nicżemu ſie cżáſem nie godźi/ á przedśię zá
12:
nię muśi dáć co roſkaże. Nuż poddáni/ ſłudzy/ czeladź/ poſpol=
13:
ſtwo/ hultáyſtwo/ przeklętym naywięcey opilſtwem/ ieſt ták po=
14:
pſowáne/ iż go do cżego dobrego vżyć trudno. A iákoż tu cáłość
15:
poſpolitego dobrá długo ſie zoſtáć może: ieśli wżdam iákieżkol=
16:
wiek pomiárkowánie y poſpolite pohámowánie niebędźie?
Zbytne bieśiady y nie ná cżás iáko Bogá obráżaią. Iob: 1. V. 5.

17:
W tym przykazániu obrażáią też ieſzcże Bogá biesiády y kroto=
18:
chwile/ ktorych náſzá Polſká ieſt pełna. Iob wychował był po=
19:
bożnie potomſtwo ſwoie. A przedśię cżty ná śię ſpráwuiąc/ áby
20:
choć mową prożną Bogá nieobráźili/ káżdego poránku zá nich P.
21:
Bogá ofiárą błagał. Náſzá Polſká pełna ieſt bieśiad/ w ktorych
22:
ſie niezlicżone obrázy Bogá dźieią: A o nabożeńſtwie áni ſie py=
23:
táią. Y owſzem w ocżu ſámego kośćiołá/ y w tym tu mieśćie/ w
24:
poſty y cżáſy nabożne/ głoſy rozmáitych muzyk świeckich/ y ſáme
25:
kośćioły nápełniáią: á do chwały Bożey/ y Muzyká/ y ſámego Pá
26:
ná rzadko vyźrzyſz.
Iſa: 22. V. 12.
A Bog iáko to prziymuie? Onego dniá ábo
27:
cżáſu (mowi Izáiaſz) będźie wzywał Bog lud ſwoy do płácżu y
28:
nárzekánia/ y do żáłobnego włoſow noſzenia/ do opáſánia we wło
29:
śienicę: áliśći weſele/ dobramyśl/ zábijáć ćielętá/ dawić bárány/
30:
ieść mięſo/ y pić wino: Náiedzmy ſie y nápiymy: iutro bowiem
31:
pomrzemy. Y obiáwiony ieſt w vſzách moich głos Páná zaſtę=
32:
pow: (wſzák doznaćie) ieśli wam to łotroſtwo będźie odpuſzcżo=
33:
no áż pomrzećie. Y tám zárázem cżyni Bog exekucią/ biorąc z=
34:
wierzchność w niewolą pogáńſką/ ták iáko kur z nocnego pośię=
35:
dźienia ſwego bywa zbierány.
Muzyki y dobramyśl zbytnia w co potym wychodzi Pſalmo 125.
Opiſuie Dawid żáłobne nárze=
kánie Izrá=


strona: 75

75.Cżęść Trzećia.
1:
kánie Izráelcżykow: iż gdy ich w niewolą Pogáńſką wiedźiono:
2:
tedy ná ſtánowiſkach powieſzáli ná drzewach inſtrumenty muzy=
3:
ki ſwey. A Pogáńſtwo vrągáło im mowiąc: Záśpiewayćieſz nam
4:
ábo zágrayćie co z pioſnek nabożeńſtwá wáſzego. A oni odpo=
5:
wiádáli. Iákoż mamy o Bogu co záśpiewáć w źiemi obcego wię
6:
źienia? Y dopieroż on lud rozrzewnił ſie/ wſpomináiąc (ále iuż
7:
nie wcżás) iákie dobrá y roſkoſzy vtráćił/ y w iákie vtrapienie ſie
8:
obroćił. Strzeż Boże áby ſie y nam zá ták wielkimi á niepohá=
9:
mownemi przycżynámi/ tákże wrychle nieſtáło.
Siodmym przykazániem iáko bog oſobliwie bywa obráżony.
Siodme przyka=
10:
zánie Páńſkie/ pod tytułem kradźieży/ zákázuie wſzelkiey nieſprá=
11:
wiedliwośći ná máiętność bliźniego ſwego. W ktorym pocżćie
12:
naprzod bywa kłádźione świętokraydźtwo:
Swiętokradztwo iáki grzech.
gdy kto nieſłuſznie
13:
weźmie rzecż świętą ábo chwale bożey oddáną/ z mieyſcá święte
14:
go: ábo choć z mieyſcá świeckiego byle iedno byłá kośćielna: ábo z
15:
kośćiołá/ choćby też byłá świecka. Srogie karánie tákiego grze=
16:
chu przywiodłem wyżſzey o Heliodorze.
2.Mach. 3. V. 27. Dan: 5. V. 25.
Drugi ieſzcże ſtráſzli=
17:
wſzy ieſt w Krolu Aſsyriyſkim Báltázárze/ ktory przy dobreymy=
18:
śli opiwſzy ſie/ roſkazał przynieść ſtátki złote y ſrebrne/ ktore
19:
był Oćiec iego Nábuchodonozor wyłupił z kośćiołá Ierozolim=
20:
ſkiego.
Obácż. Proroctwo Polſzcebárzoſtráśliwe
Y gdy ná ſzyredſtwo Bogá prawdźiwego/ pił z nich ſtro=
21:
iąc Báłwochwálſtwo ſwoie: vkazáłá ſie ręká ſtráſzliwa ná śćie=
22:
nie piſząc te ſłowá: Mane, Tecel, Phares. Ktore Krolowi bárzo v=
23:
lęknionemu ták wyłożył Dániel. Mane, to ieſt: Policżył Bog dni
24:
kroleſtwá twego/ y wypełnił ie. Tecel, to ieſt: záwieſzoneś ieſt
25:
ná wadze y ználeźioneś niedoważnym. Phares, Rozdźielone ieſt
26:
kroleſtwo twoie/ y dáne ieſt nieprzyiaćielom twym Medom y
27:
Perſom. Y oneyże nocy zábit był on Krol/ y kroleſtwo iego zá=
28:
tym pośiędźiono. V nas w Polſzcże nálazłby też bieśiadki y
29:
zbytki z doſtátkow Kośćiołow ſpuſtoſzonych ſprzątnione. Zá
30:
cżym boię ſie/ ábj tákoweż proroctwo nád námi bliſko niewiśiáło.
Polſka koronáodmiánie podległa/ ieśli bog nieprzekieruie.

31:
Bo Kroleſtwá miewáią też periodos ábo kreſy ſwoie. Y nád przy
32:
kłády dáwnych Hiſtoriy/ náſze Polſkie ták długo bez odmiány
33:
trwa. Otoż nie ták iákie fatum Pogáńſkie/ ábo nieſzcżęśćie/ iáko
34:
więcey wola Boża/ zá ták wielkim dániem przycżyny/ boię ſie á=
35:
by mu końcá nie vcżyniłá. Bo po tych przegroſkách Boſkich kto
K ijrem przy=


strona: 76

76.Propoſiciey
1:
rem przywodźił/ dwu rzecży ſie w tym boię.
Xenophon lib. 2. rerum Græc. Flau: Vopiſcus in Caio Cæſare Peucerus de Diuinat gen: Deu. 18. V. 14 Demarus ad Xerxem Aug ſerm. 6. de Pœnit.
Iedná z rády Mędr=
2:
cá Pogáńſkiego/ iż tá multitudo ábo zágęſzcżenie tey R. P. w ták
3:
wielką gromádę bez zgody y rządu/ rychley podobno ſua ipſius mole
4:
vpádnie. Druga z Auguſtyná S. iż choroby nayćiężſze podobne
5:
ſą do vlecżenia/ gdy ſie iedno ieſzcże pocżuwáią. ktora ſie nie cżu=
6:
ie vpádłá iáką náſzę bydź bacżę. Obiecuiąć nam coś dobrego ći
7:
Roztruchárze/ ktorzy ná źiemi śiedząc niebem kieruią. Y może
8:
co tákowego náuká Pogáńſka pokázowáć. Ale nas zakon Boży
9:
przeſtrzega ták mowiąc: Narody Pogáńſkie wieſzcżkow y prá=
10:
ktykarzow ſłucháią. Ale ty (ludźie wierny) inácżey ieſteś wy=
11:
cwicżony od Páná Bogá twego. Bárźiey ſie tedy obawiaimy tey
12:
wrożki z piſmá ś. áby zá wyſtępkiem tego Krolá podobnym/ nie
13:
viśćiły ſie w nas te ſłowá. Naprzod iż Bog policżył dni tey Mo
14:
nárchiey náſzey y wykonał ią.
Matth: 25 V. 14
Druga: iż nas iáko tálenty w po-
15:
kład ſobie położone/ chce puśćić ná wagę/ nie tylko iuż z pobożne
16:
mi przodkámi náſzemi: ále też w niektorych wyſtępkách/ y z ſáme
17:
mi Turkámi/ Pogány/ ábo Zydámi: gdźie zdami ſie wagi vchybie
18:
my. Trzećia: iż Kroleſtwo náſze/ nową religią/ ſwąwolą/ y nie=
19:
kárnośćią/ y zaiemną niedufnośćią rozerwáne/ podobno zechce
20:
P. Bog podáć Pogáńſkim nieprzyiaćielom. Tu ieſzcże kąſek po=
21:
ćiechy/ iż tá ſrogość Pogáńſka/ nie ztrzaſkiem przypada: ále nam ie=
22:
ſzcże y wolego ſeymowánia (Boże day ſkutecżnego) vżycża.
Swiętokupſtwá Polſká wolna.

23:
Drugi wyſtępek przećiw temu przykazániu ieſt/ świętokupſtwo.
24:
Były cżáſy w Polſzce/ ktorych ſie też tego w Duchowieńſtwie zá=
25:
wadzáło. Y bywáłá dyſputacia kto winnieyſzy/ ieśli ten kto
26:
kram otwarza/ cżyli ten kto widząc tárguie. Teraz z łáſki Bo=
27:
żey możemy ſie o to Bogá nie bać. Bo po temu nie mamy áni
28:
Páná/ áni Biſkupow/ áni Duchowieńſtwá: Więc y nowa Ewán
29:
gelia/ compoſicią ſwą ſkrzynki duchownych reformowáłá/ iż zby=
30:
tku do tákowych tárgow w nich niemáſz.
Dobrá poſpolitegͦpośiádánie iáki grzech.
Okromby świętokup=
31:
ſtwem názwáć/ gdy pánowie ſługom Duchowieńſtwá zá opátrze
32:
nie dawáią/ y z nimi onych przedśię do ſłużb ſwych obowięzuią: y
33:
niekiedy dochodow kośćielnych z tey miáry vymuią. Trzeći wy
34:
ſtępek ieſt Peculatus, może wyłożyć ſpolnokradztwo: gdy dobrá
35:
R. P. ſobie kto/ bądź krádźieżą/ bądź iákim inſzym nieſłuſznym
ſpoſobem


strona: 77

77.Cżęść Trzecia.
1:
ſpoſobem przywłaſzcża.
Cicer: in officiis ex Platone.
Przedni Mędrzec Grecki ná dwu gło=
2:
wnych rzecżách ſádźił dobre R. P. ſtánowienie. Iedná. áby po=
3:
żytek R. P. miłowano/ ſwego zápomniawſzy: Druga: áby całośći
4:
wſzytkich cżęśći R. P. iednáko ochraniano. W tym oboygu v nas
5:
poproſtu wſzytko opák. Bo ſtan Rycerſki Pánem: wſzytkie in
6:
ſze mu hołduią: y iuż też daley wytrwáć trudno/ iáko ſie przypo=
7:
mináło. R. P. ták ſie też poſpolićie ſłuży/ iż ſie práwie ſpoſpoli=
8:
towáłá: rzadko iey kto niezárwie: á w poſługách iey więcey ſłow
9:
y márney á przemierzłey buty/ niż ſámego ſkutku. Dźiewáło ſie
10:
to pierwey ſkryćie/ ále iuż teraz iáwnie: nie ſromotá to w potrze
11:
bách poſpolitych z mieyſcá áni poſtąpić/ áż co dádzą/ ábo w cżym
12:
priwatnym dogodzą. Y teraz gdy poſpolity płomień Krześći=
13:
áńſki trzebá ztrzaſkiem gáśić/ y nicżym ſie niebáwiąc/ corychley
14:
do exekuciey poſpieſzáć: ſłycham iednák w kąćie ſwoim/ iż ná ro=
15:
koſzách prywatnych wſzyſtek poſtępek Seymu.
Gen: 19. V. 11.
Ach gdźież to
16:
P. Bog zeſłał Aniołá iákiego/ ktoryby nas gwałtem wytárgnął
17:
z ślepoty onym Sodomcżykom podobney: że gdy iuż práwie o=
18:
koło nas gore wkoło/ mácáiąc drzwi tráfić niemożemy.
Plutarchus in Apophteg de Thomiſtocle.
Kśiążę
19:
iedno Atheńſkie/ niebędąc ſam kontent z rządow ſwoich/ ſam z
20:
śiebie ſzydząc mawiał: Ia Athenámi rządzę: żoná moiá mną.
21:
żoną záśię ſynacżek iey. áták chłopię Atheny ſpráwuie. Ták
22:
też v nas może mowić: Krol z Wálnym Seymem rządźi Koro=
23:
ną: Wálnym Seymem/ Seymiki Ziemſkie: Seymikámi iáki Prá
24:
ktykáńćik ktory ſie ná to vda. Ergo Práktykáńćik Koroną rzą=
25:
dźi. Ieſt nas ieſzcże wiele w Polſzce żywych/ ktorzy pámiętamy
26:
poki ſie cżyiá powinność ná Seymach śćiągáłá: á ſzły rzecży do=
27:
brze. Niedawnać to odmiáná/ y niedługo nas też podobno do-
28:
kona.
Obácż. W Polſzce iákie teraz rządy. Dan. 2 V. 40.
Rzymſka Monárchia w piſmie ś. od wielkiey mocy y trwá
29:
łośći/ byłá żelázu przyrownána/ á przedśię odmiáną obycżáiow
30:
dawnych/ to żeláżo ſpádáć ſie muśiało. Co opiſuiąc Auguſtyn ś.
31:
przywodźi wierſzyk o tym dawnego Poety w te ſłowá:
Aug: de Ciuit libro 2. Capite 21.
Moribus
32:
antiquis ſtat res Romana, uiris;. To ieſt R. P. Rzymſka trwa ſtáry=
33:
mi obycżáymi/ y ſtárym męſtwem. Ktore iáko ſie potym do v=
34:
padku zepſowáło/ opiſuie ich ieden Hiſtoryk w te ſłowá:
Salluſtius in Catilinario.
Nie ro=
35:
zumieyćie áby przodkowie náſzy broniámi tylko ſwemi Rzecżpo=
K iijſpolitą


strona: 78

78.Propoſiciey
1:
ſpolitą z máłey wielką vcżynili. Bo gdźieby ták było/ tedybyſmy
2:
teraz my więcey ſprawić mogli: gdyż y nas ſámych/ y tych kto=
3:
rzy ſie do nas przywiązáli/ tákże koni y rynſztunkow/ więcey te=
4:
raz ieſt. Ale cośći inſzego było co ich wielkimi vcżyniło/ cżego my
5:
teraz zgołá niemamy: domowa dźielność/ przećiw poddánym
6:
ſłuſzne roſkázowánie: á vmyſł wpoſpolitych rádach ſzcżyry áni ſwą
7:
wolą ábo priwatámi iákimi niezáćiągniony. Miáſto tego my ma
8:
my zbytki/ á chćiwość: dobrá poſpolitego vboſtwo/ á priwatne
9:
doſtátki: pochwalamy dźielność y doſtátki/ á náśláduiemy nik=
10:
cżemnośći. Miedzy dobrym á złym roznice żadney: wſzytkie na=
11:
grody cnot ámbicia pośiádłá. Bo gdy káżdy zwas oſobne namo
12:
wy poſpolite do ſwey priwaty poćiąga: gdy domá wcżáſom á
13:
roſkoſzam/ á tu záśię (w poſpolitych ziázdach) pieniądzom ábo
14:
zábiegániu łáſki ludzkiey ſłużyćie: niedźiw iż wſzyſtkie złe rázy/ ná
15:
Rzecżypoſpolitey ze wſzyſtkiego ogoloney zoſtáwáią. Tá prze=
16:
ſtrogá dźiałá ſie przed ſámym vpadkiem Páńſtwá Rzymſkiego.
17:
V nas iż ieſzcże gorzey: co dáley známi będźie/ bácżnym zoſtáwuię.
18:
Do tego crimen peculatus, należą ieſzcże złe á nieporządne ſzáfunki
19:
dochodow R. P. Ktore iż tá Koroná y ſtoł Páńſki máłe ma/ tedy
20:
máła ſzkodá wielką w nich dźiurę y vymę cżyni. Rzecży iáſne ſą/
21:
widźiemy co ſie dźieie.
R. P. Polſka cżym vbożeie.
Przetoż potrzebá w to weyźrzeć/ áby nie=
22:
możeli R. P. máiąc ták wiele opiekunow/ mieć lepſzego/ niż ktory
23:
z nich ma około śiebie ſporządzenia/ áby wżdam tákie miáłá/ iá=
24:
kie v inſzych poſpolite ieſt: á cżegoby drugi w ſwych dochodách
25:
nie znioſł/ áby też tego w poſpolitych ſeriò ochraniał. Może też
26:
inter peculatum policżyć vćiśnienie wſzyſtkiey Korony/ ktore ſie
27:
dźieie prze niedozorność kontráktow z poſtronnymi: w ktorych
28:
nas káżdy ſkubie/ á my ſie niebacżymy. By niebyło inſzey ſzkody
29:
tylko w Monećie/ tá ſámá nieoſzácowána ieſt. Inſze tákowe
30:
rzecży/ świeckiey nieták namowie iáko exekuciey ſkutecżney zo=
31:
ſtáwuię. Więc vćiśnienie żywnośći poſpolitey/ przez żydy/ cu=
32:
dzoźiemce/ Cłá nieznośne/ cżáſem y priwatne depáktácie: Mono=
33:
polia, y przedawania iáko kto chce bez ſzácunku vrzędnego/ y w
34:
tych záśię ſzacunkach grauamina: y drugie rzecży tym podobne: te
35:
niedoſtátki ktore w Polſzce ſą w rychle do oſtátniey nędze przy=
wieść mo=


strona: 79

79.Cżęść Trzećia.
1:
wieść mogą. A w tym wſzyſtkim zeydźie ſie wſzyſtko. Y dźieie
2:
ſie známi o co Prorok vtyſkował: iż Bog (zá ludzkim nierzą=
3:
dem) dopuśći iż ludźie iáko ryby/ ſámi ſie wyiadáią.
Sámoiedz Polſka. Abacuc 1.
Bo mała
4:
rybká zie mnieyſzą niż ſámá/ onęż záśię druga: y ták to idźie/ áż ſum
5:
z wielką gębą/ wąſámi/ y brzuchem połknie onę nawiętſzą/ y wniey
6:
inzych cowiedźieć iáko wiele. W cżym zábiegánia żadnego nie=
7:
máſz. A ieśli prawko iákie ſie wylęże/ tedy vbogiemu poſpolſt=
8:
wu ku więtſzemu vćiążeniu: bogátſzy vmieią ſie wyprośić: á ży=
9:
dźi więc/ znáć iż Sálomoná w rodźie ſwym mieli. Y táká choro=
10:
bá R. P. ieſt podobna ſuchotom: bo nieznácżnie cżłowieká pſuie:
11:
á pewniey żadna go nie vmorzy.
Krádzieżey naſrożſze karánie Pogańſkimieſt.
Sámá kradźieſz w Polſzce kár=
12:
ność/ y owſzē ſrogość otrzymáłá. Bo iż nie Bogu áni poſpolitev
13:
dobremu/ ále priwaćie ſzkodźi/ tedy ſie go ludźie áż názbyt mſzcżą.
14:
Mniemáiąć podobno/ że tego tylko ſámego Bog w tym przyka=
15:
zániu zákázuie: áno więtſzych rzecży pierwey on w tym ochrania/
16:
ktore ſie wſpomináły.
Pro: 6. V. 3.
Y owſzem mowi ták piſmo ś. Ieſzcże to
17:
nie wielka winność/ gdy kto vkrádnie. Bo to cżynić może/ áby ſie
18:
od głodu rátował: á gdy go poimáią/ śiedmioráko nádgrodźi. y
19:
wſzyſtkę máiętność domu ſwego tym ſtráći. Y dáley tám ſtoi/ iż
20:
pilnieyby káráć ná gardle cudzołoſtwá/ tákże też może przydáć/
21:
mężoboyſtwá/ świętokradźtwá/ ſpolnokradźtwá/ rozboyſtwá/
22:
(ktorychem był przebacżył) y inſze podobne przećiw Bogu/ R.
23:
P. y inſzym ludźiom ſzkodliwſze wyſtępki.
Bruſon. lib. 2 cap. 4. et 40.
A dźieie ſie cżęſtokroć
24:
v nas/ z cżego ſie ono pośmiewał Diogenes/ Iż wielcy złodźieie
25:
máłych wieſzą. y co mowił Cato Rzymſki Mędrzec/ Iż máłych zło
26:
dźieiow w powrozách albo łáncuchách żeláznych trácą. á wiel=
27:
kim ſkaźcom R. P. w złotych łáncuchách chodzącym ſie kłániáią.
28:
Dawna to tedy barbaries w prawkách pułnocnych zoſtáłá/ o kopę
29:
ábo ieſzcże mniey dáć obieśić. A ieſzcże gárdłem ſkarawſzy/ ćiáłá
30:
Krześćiáńſkie ptakom ábo beſtyam ku wiecżney hánbie w polu
31:
záwieſzáć:
Deu: 21. V. 23.
Práwo Boże: choć o naywiętſze wyſtępki táką wieſzo=
32:
ną śmierć nákázowáło: przedśię dáley do zachodu ſłońcá/ ábo kro
33:
cey według zádźiáłánia/ ćiał onych tám trzymáć zákázowáło. Co
34:
ácż ſie tám w taiemnicy dźiało: wſzákoż záchowuią to przednie
35:
práwá y zwycżáie krześćiáńſkie: gdy tákowe ćiáłá/ choć o więtſze
exceßi zá=


strona: 80

80.Propoſiciey
1:
exceßi záwieſzone vcżćiwie zeymuią/ y obycżáiem Krześćiáńſkim
2:
grzebią. Iákiego miłośierdźia/ w kompániach nowych iuż też v
3:
nas pocżątki widzę. Kiedyć w iednym/ tedy podobno y w drugim
4:
gotowiby tákie miłośierdźie pokázáć. Bo gdy cżłowiecżká poku=
5:
tą ſpráwionego/ o rowną cżáſem rzecż ták ſromotnie zádawią:
6:
nie wątpię/ iż ſie miedzy tákowymi trupámi choć ptáſtwu w po=
7:
lá wyrzuconymi/ wiecey reliqwij świętych záwadza/ niż miedzy
8:
tymi/ co im groby Mármorowe wyſtáwiáią. Y tá tedy barbaries
9:
á mogę rzec impietas et crudelitas, radbych áby (iáko inſze więtſze
10:
poſpolite tu wſpomináne exceſsiy) vſtáwą poſpolitą byłá znie
11:
śiona.
Obce wyſtępki obcego karánia potrzebuią.
Nánioſło ſie do nas obcych obycżáiow y wyſtępkow:
12:
cżemu też zá nimi niema przyść obca ſpráwiedliwość y karánie
13:
ich? Nie ſromotá Miáſtom zacnieyſzym w Europie (iż inſzych
14:
nietknę) y ozdobnieyſzym/ mieć w pośrzod rynku álbo Ratuſzá
15:
mieyſce tákiey ſpráwiedliwośći: niewiem cżemu ſie náſze kucżki
16:
przećiw onym tám/ tego wſtydźić máią. Rychleyby oko roſpu=
17:
ſtne poſtrzedz ſie mogło w nieprzyſtoynośći/ ktorą ná bruku pier
18:
wey przepátruie/ y od niey ſie pohámowáć: niżeli gdy tákie po=
19:
ſtráchy w polu dáleko ſtoią.
Polepſzenie Krześćiáńſkie pierwſzą ná nieprzyiaćielá obroną. Obácż.

20:
Oſtátniego troygá Przykazánia Bożego powinnośći/ iuż ſie też
21:
w przeſzłych nieprzepomináły. To tedy tylko zoſtawa/ ábyſmy ſie
22:
ták poſpolitym znieśieniē/ gdźie potrzebá/ iáko też káżdy z oſo=
23:
bná do tego śćiągáli/ ábyſmy ſie ludem ieo bydź ználezli: ieden ná
24:
drugiego w tym nie pátrząc áni vkázuiąc/ ále ſam káżdy od śiebie
25:
pocżynáiąc. Iáko gdy trwogá ogniowa przypádnie káżdj naprzod
26:
poyrzy ieśli nie v niego gore/ niżeli ſie pyta gdźie ſię zágorzáło.
Pobożnym Krześćiánō woyná bárzo ſnádna. 2.Paral: 20. V. 15. Deu: 7. V. 17. Iud: 7. V. 7. 1.Regum 14. V. 6. 2.Par. 14. 16 24. 25. Pro: 21. V. 31.

27:
Więc iáko ſię rzecży pſuią/ ták też záśię napráwá ich napewniey
28:
ſza. Otoż nie wſzytcyć zaráz pocżęli bydź wyſtępnymi/ ále od ied=
29:
nego ábo kilku/ to ſię krzewiło: tákżeć wielki pocżątek będźie na=
30:
práwy/ gdy ludźie przedni ktorzy wzorem drugich ſą/ wrocą ſie do
31:
powinnośći ſwych/ y drugich przykłádem y ſtárániem zá ſobą po=
32:
ćiągáć będą. Gdy nas P. Bog ludem ſwym bydź znáydźie/ ſnádna
33:
obroná: on ſam zá námi walcżyć będźie. Iáko ono w piśmie ś.
34:
cżytamy: Nieboyćie ſię tey wielkośći Pogáńſkiey. Bo tá walká
35:
nie wáſzá ieſt/ ále Boża. y mamy więcey tákich obietnic y przy=
kłádow


strona: 81

81.Cżęść Trzećia.
1:
kłádow. Iż ſie tedy przeſzłe ſzyrokie náuki w ſummę zbiorą.
2:
Na przod ſtáráymy ſie/ áby tá Nawá R. P. krześćiáńſkiey zwła=
3:
ſzcżá náſzey/ byłá od tákiey náwáłnośći vlżoná. Naprzod z by=
4:
waymy roſtyrkow nowych o religią/ iáko ſie wyżſzey mowiło.
5:
Wſzyſtko ſtáránie ná to obroćić/ iákobyſmy iednáko poſtáremu
6:
Bogá chwalili. A gdźieby co ieſzcże przećiwnego tolerowáć ſie
7:
muśiáło/ áby iednák poſpolitey Bogá ztąd obrázy/ y ludzkiego z=
8:
gorſzenia niezoſtawáło: á tym ieſzcże mniey iákim nowym práwē/
9:
to co Bogu przećiwnego ieſt/ áby ſie nie vtwierdzáło.
Cáłość duchowieńſtwá/ fundámentem R. P. ieſt. 2.Eſ. 13. V 29
Potym
10:
dos ſponſæ Chriſti, nádánia kośćielne y práwá ſług Bożych/ niech w
11:
cále zoſtáną. Ná cżym iáko wiele należy wſpominałem ná ſwym
12:
mieyſcu. To przydawam. Kiedy Ezdrás Prorok zwierzchno=
13:
śćią/ obroną/ y wielkimi nakłádámi Krolá Perſkiego choć Po=
14:
gáńſkiego/ Kośćioł Sálomonow y ſtárą religią w nim po ſpuſto
15:
ſzeniu Pogáńſkim nápráwił/ y do oſtátecżnego ſporządzenia przy=
16:
wiodł: onę ſpráwę y pracą wielką/ táką modlitwą do Bogá zá=
17:
piecżętował: A tom ia iuż Pánie Boże/ w vſzykowániu Kápła=
18:
now ſporządźił wſzyſtko/ co do chwały y Zakonu twego náleży.
19:
Niezápominayże ty tedy záſtáwiáć ſie przećiw tym/ ktorzy má=
20:
żą ábo háńbią ſtan Kápłáńſki/ y práwo Kápłáńſkie y ſtanu Du=
21:
chownego. Obierayćieſz ſobie tedy Polacy/ ábo P. Bogá/ y cá=
22:
łą chwałę/ y opiek zakonu iego/ co oboie ná cáłośći ſtanu Ducho=
23:
wnego należy: ábo niewolą Pogáńſką/ bo miedzy tym nic trze=
24:
ćiego (iáko ſie y ſtąd pokazuie) niemáſz. Do potrzeby tedy ták
25:
wielkiey koronney chcećieli (iákoż bez tego być nie możećie) Ká
26:
płanow vżyć/ nie wyćiągayćież ich do zbroie ábo iákigo ſzáco=
27:
wánia iáko Zydow: ále do tákiego vſzykowánia do iákiego ſam
28:
Bog vpomina. Zátrąbćie ná lud wierny. vſtawćie świętobli-
29:
we poſty/ ſpoſobćie zebránie do nabożeńſtwá: zgromadźćie ſtár=
30:
ce/ zbierzćie poſpołu młodź: młodożeńſkie ſtadło niech zaniecha
31:
łożnice ſwoiey.
Duchownych wypráwá ná Turká według Bogá iáka. Ioel 2. V. 15.
Miedzy plácem Kośćielnym á Ołtarzem/ niech
32:
ſie vſzykuią Kápłani/ z płácżem modląc ſie/ á mowiąc: Przepuść
33:
Pánie/ przepuść ludowi twemu: á dźiedźictwá twego niepoda=
34:
way ná háńbę/ áby ich miáły opánowáć (Pogáńſkie narody).
Obácż.
Do
35:
tąd Prorok. Możnieyſzyć nierownie P. Bog ná nas z pomſtą
Lzgotowá=


strona: 82

82.Propoſiciey
1:
zgotowány/ niżeli Turek: przetoż też więtſzego woyſká nań po=
2:
trzebá. Doſyć będźie wypráwy ná Duchowne (á zwłaſzcżá poki
3:
ſie on Albertus Plebáńſki z ſwoią żołnierſką nie wygotuie) kiedy
4:
mieyſcá chwały Bożey zupełnie Kápłanámi/ y ſługámi kośćiel=
5:
nemi/ kiedy ſzpitále y mieyſcá miłoſierdźiu oddáne/ kiedy vcżći=
6:
we młodźi wychowánie opátrzywſzy/ ſwą przednią ſtraż do Pá=
7:
ná Bogá trzymáć bez vſtawánia będą: Kiedy z ludem od Woy=
8:
ny pozoſtáłym/ nabożeńſtwem y pobożnośćiámi nád poſpolity
9:
zwycżay/ vſtáwicżnie o zmiłowánie y rátunek proſząc/ przykłá=
10:
dem Iákobá y Moyzeſzá Bogá zágniewánego iákoby zwyćiężáć
11:
będą.
Gen: 32 V 28 Exod: 32 V 10
Gdy Bog vbłagány/ moc ſwoię od nas odwoćiwſzy/ ná
12:
Pogáńſtwo ią obroći/ ná tym iuż wſzyſtko zwyćięſtwo záwiſnie.
Deut: 20. V 1

13:
Bo tákiemu ludowi ſwemu zákázuie w mocy właſney duffáć: ále
14:
by też nawiętſza byłá/ ſwoią to záſtępuie. Rzecżemy. A ná wy=
15:
práwę iákażkolwiek będźie/ ſkąd nákład? Krol z Rádą á vrzę=
16:
dámi ſwemi powinien nam ſpráwiedliwość: á z Rycerſtwem le
17:
pak ſwym obronę.
Nakład woienny ſkąd napowinnieyſzy. Deuter. 20.
Iż tedy w tym oboygu gotowizny niemáſz/
18:
nie męcżąc Kśiężey ani vbogiego poſpolſtwá nád znieśienie ich/
19:
(boć poćiechy nie będźie) náleść modum żeby dźierżawcy dobr kro
20:
lewſkich ducta proportione, ſine acceptione perſonarum, pomoc pienię=
21:
dzmi ábo y ludem záłożyli. Potym záśię z Rycerſtwá/ kto według
22:
luſtraciey Boſkiey/ przed tym wſpomináney/ domá zoſtáć ma/
23:
niech da choć y połowicę tego coby dobrym ſumnieniem według
24:
ſtanu y dochodow ſwych był muśiał náłożyć ná wypráwę woien=
25:
ną z domu ſwego/ y ná ták długie ſie od domu ſwego z wielkim
26:
trudem y niebeſpiecżeńſtwem oderwánie. Abo w tym iákiego
27:
inſzego drożnieyſzego znieśienia vżyć. A iż woyná Turecká ná
28:
wytrwáną idźie: opátrzyć to/ áby ſie tákże dawáło ná pewne cżá=
29:
ſy poki woyná trwa. Drugich też kondicij ludźie/ ktorzy ná zy=
30:
ſkách záśiedli/ iáko kupcy zwłaſzcżá dálſzych hándlow śiegáiący/
31:
niechby według ſpráwiedliwego á znośnego ſzácunku kupi ſwo=
32:
ich/ pomoc dawáli: gdyż ie iáko ſie im podoba/ nam ktorych chle
33:
bem żywi przedawáią. Tákowyż porządek vcżynić ná doſtátniey
34:
ſze rzemieſłá: ſkwirku vbogich nádewſzyſtko ochraniáiąć. Zydźi
35:
ſkárby z nas wylichwione/ ktore chowáią ná ſweoMeſyaſzá/ niech

strona: 83

83.Cżęść Trzećia.
1:
ná to wyłożą. Bo ich Meſyaſz ma bydź Anthykryſtem náſzym:
2:
ktory iż z mocy Máhumetanow wynidźie/ ſą do tego z piſmá S.
3:
wielkie podobieńſtwá: lepiey mu tedy wcżás obroku vymowáć.
4:
A kiedyby ieſzcże przećiw iemu od nas wyiácháć chćieli/ byłáby
5:
Polſká cżym lepſza.
Gotowizny pieniężney nábyćie Ionas 1. V 5. Pſalm: 134. V. 11.
A gotowizny gdźie ták prędko ták wiele zdo
6:
być? Trzebá według záłożoney z Proroctwá Ionáſowego náu=
7:
ki/ obácżyć ktora ſtroná ábo cżęść Nawy do pogrążenia przewa=
8:
ża. Duchownych ſkrzynki Compoſicia á kośćielne Konfederá=
9:
cia ták wyprzątnęły/ żeby dla rownego pomiárkowánia trzebá
10:
ieſcże ná tę ſtronę przyłożyć Nie Kosćiołow tedy śięgáć/ kto=
11:
rym Dawid iáko Domom Bożym doſtátek y ochędożeńſtwo przy
12:
właſzcża: ále iáko on ſam zowie ſimilitudines templi.
Stroie zbytnie Krześćiánō zákazáne.
Bo tych cżá=
13:
ſow co doſtátku ábo ochędożeńſtwá Kośćiołom bydź miáło/ to
14:
ſie (á cżáſem ieſzcże z Kośćiołow) ná niezmierne zbytki y ſtroie
15:
obroćiło. Cżego iż zakon Boży pod potępieniem zákázuie (cżego
16:
tu mieyſcá ná brzegu przypiſuię) tedy według Bogá/ y ſłuſznośći
17:
ſámey/ ná toby ſie to obroćić miáło. A rozumiem tu/ ſztuki zło=
18:
te/ ſrebrne/ klenotow/ pereł/ ſłużb/ ſprzętow y ſzat koſztownych:
19:
ktorych choć połowicá gdyby we wſzyſtkiey Koronie Polſkiey
20:
byłá wiernie zniesiona/ nie wątpię w tym/ iż tym ſámym mogli=
21:
byſmy dobrze y długo Turká woiowáć. A zwłaſzcżá gdyby ſie ná
22:
to obracáły y inſze nieznośne wydatki w tey Koronie/ ná zbyte=
23:
cżne woźniki/ ſzory/ kárety/ bárwy/ páchołki/ háyduki: ktore doſyć
24:
áby chował Krol/ y inſze brachia iego/ ktore káżdego priuatū pod
25:
práwem bronić ſą powinni. Do tego ieſzcże ták długie z pocżty
26:
wielkimi ſeymowánia. Gdyby to wſzytko w ſkrzynce zoſtáło/ łá
27:
cnoby w Polſzce o gotowiznę przećiw nieprzyiaćielowi. A Bog
28:
dárzyłby to: gdy rzecży pogáńſkie á przećiw zakonowi iego wnie=
29:
śione/ ná Pogániná ſie obracáią. Iáko záśię obráźiliby ſie tym/
30:
gdyby ſwȳ pofolgowawſzy/ rzecżámi chwale iego oddánemi/ ábo
31:
żywnośćią Kápłanow ſług/ ábo vbogich iáko cżłonkow ieo/ lud
32:
Boży nieprzyiaćielowi ſie odeymowáć miał.
Zbytki ábo ná Turká náłożyć/ ábo znimi w ręce iego wpáść.
A ieśliby tego iáko
33:
zá rzecż ćiężką dobrowolnie vcżynić niechćiano: gdy iuż Bog te
34:
go możnego Tyránná ná Krześćiáńſtwo tákim pędem obroćił/
35:
trzebá ſie lękáć/ áby po niewoli teo przyść niemuśiáło/ cżȳ ono
L ijPan Bog


strona: 84

84.Propoſiciey
1:
Pan Bog przegraża: iż zá wyſtępki zbytnie w ſtroiách/ dopuśćił
2:
Bog niewolſtwo/ w ktorym náſtąpić miáło miaſto włoſowych
3:
przypraw/ głowá od plugáſtwá ołyśiáłá:
Iſa: 3. V. 16.
miáſto miękkiego á ko-
4:
ſztownego odźienia/ śiermięgá/ miáſto łáncuchow/ opáſánia ko=
5:
ſztownego/ y drogiego záwieſzenia ábo Alzmántow/ łyká/ ſtry=
6:
cżki/ á pętá żelázne: miáſto perfumow ſmrod y zarázá. Możemy
7:
ſie w tym karáć obcym przykłádem.
Obácż Polaku: á bądź przed ſzkodą mądry.
Bo gdy ten Tyran Ture=
8:
cki pocżął Grecią pośiádáć/ vpomináli mocy iego wiádomi/ áby
9:
przećiwko niemu y domowych doſtátkow/ choć nád powinność
10:
nie żáłowano. Gdy to nie ſzło w poſłuch/ zá niedoſtátkiem ábo
11:
też niepohámowániem zbytkow/ wzmogł ſie on Tyran: y gdy
12:
Conſtantinopolim głowne á ſtołecżne miáſto obległ/ dopiero Boga=
13:
cże rzucáli przed nogi Ceſárzowi ſwemu wielkie doſtátki/ tákże y
14:
białegłowy kleynoty ſwoie do obrony. Ale iż iuż było niewcżás/
15:
wſzyſcj y znimi w niewoli poginęli. Bywáło też to ſnadź y ná Po
16:
dolu náſzym: iż kiedy było co dáć ná R. P. ábo obronę pográni=
17:
cżną/ ſkwircżeli ludźie ná niedoſtátek. A kiedy Tátárzyn w nie=
18:
wolą wſzyſtko y z ludem zábrał/ áli dopiero wylicżáli one doſtát=
19:
ki/ ktore nieprzyiaćiel wynioſł. Co tedy mowią: Po ſzkodźie
20:
Polak mądr: tedy po tákiey ſzkodźie zoſtałby wiecżnie głupim.
21:
Gdźieby Boże záchoway/ pokazáło ſie/ żeby tymi ſpoſobámi/ nie=
22:
przyiaćielowi wytrzymáć ſie niemogło/ ſamo Duchowieńſtwo
23:
bez wyćiſku/ niezániechałoby ſie do tego przyłożyć/ ſobie od żyw=
24:
nośći odiąwſzy. Cżego może ná poſpolitym Synodźie namowę
25:
wcżás vcżynić/ y pomoc námowioną w ręku ſwych pogotowiu
26:
mieć.
Zámknienie tego piſmá/ z oświadcżeniem.
Zoſtáwuiąc tedy y to/ y wiele inſzych rzecży tu opuſzcżo=
27:
nych/ bacżeniu ludźi godnych tu ná ten Seym zgromádzonych:
28:
temu piſmu ſwemu koniec cżynię. Z tym oświadcżeniem/ przed
29:
oblicżnośćią nieſkrytą Máieſtatu Boſkiego/ iż comkolwiek tu
30:
piſał/ poſzło to nie z żadney áni waśniey/ áni też przyiáźniey/ áni
31:
z cudzego podánia (bo ſámiucżki zámknąwſzy ſie/ tom odpráwo=
32:
wał zá kilkánáśćie tylko dni) Alem to vcżynił naprzod z iákie=
33:
goś pobudzenia Páná Bogá ſwego/ ktoregom ſługa niegodnym
34:
ieſt do opowiádánia woley iego świętey. Potym przywiodłá
35:
mię do tego ſzcżyra miłość y zelus oycżyzny moiey/ y bráćiey ſwey:
widząc


strona: 85

85.Cżęść Trzećia.
1:
widząc z piſmá ś. iáko naypewnieyſzego zwierćiádłá/ tákowe o=
2:
ſtátnie niebeſpiecżeńſtwo iey. Ieſliby tedy to cżytánie komu
3:
ſmákowáło/ niech ſię zemną złącży z mieyſcá ſwego/ do wykony=
4:
wánia tego co ſię tu przekłáda. Ieſliby też kogo vrażáło/ proſzę
5:
dla Bogá/ niech zá złe niema/ iż prawdy od Bogá nátchnioney/
6:
iáko ſługá iego/ nie ochylam.
Iſai: 1. V. 9.
Toć oſtátnia poćiechá y lekárſtwo
7:
náſze/ prawdą ſłowá Páńſkiego ſie rátowáć: ktorey rozśiania
8:
(mowi Izáiáſz) gdźieby nam był Bog nie zoſtáwił z Sodomą y
9:
Gomorą/ y ſrogim zginieniem ich bylibyſmy porownáni. Po=
10:
tym też vcżyniłem to z animuſzu ſwego Slácheckiego/ ktory do
11:
tych nie młodych lat/ iuż ſie też o ſpráwy náſze poſpolite dobrze
12:
otárł. Zeydźie ſie w Polſzce priuatney perſonie przygánić etiam
13:
publicé Vrzędom/ Ziázdom/ Práwu/ y ſámemu cżáſem zwierzch=
14:
niemu Pánu: niechże ſie nikt nie obraża/ iż ſwego (P. Bog wi=
15:
dźi) nic nie ſzukáiąc/ dobrá poſpolitego iáko mogę wbrod ochra=
16:
niam. Znam to y ſam/ iż niekiedy kęs oſtrze: ále dalibog nie
17:
złym vmyſłem/ y (iáko mniemam) vcżćiwie: y w tym ſie ſolenniter
18:
oświadcżam.
Act. 4. V. 18. Cap. 5. V. 29.
Iedno bez tego bydź nie mogło. Bo naprzod on
19:
Senat Zydowſki przećiw Apoſtołom záiątrzony/ przeſtał iednák
20:
ná tey wymowce ich: y trzebá Bogu więcey folgowáć niż ludźiō:
21:
y trudno niemowić tego co Bog roſkázuie. Więc ktemu/ w de=
22:
ſperáckich wrzodách ábo ránách/ żaden plaſtr iedno ten ktory
23:
kąſa/ nie bywa pożytecżny. Wſzákoż gdźiebych w cżym/ zwłaſzcżá
24:
według zdánia ſtárſzych ſwych pochybił/ przyznam rad z pokorą
25:
niedoſtátek ſwoy. Iuż tedy z Moyzeſzem mowę ſwoię końcżę.
Deu. 30. V. 19

26:
Wzywam dźiś ná świádectwo niebá y źiemie/ żem wam przeło=
27:
żył żywot/ y dobrá ábo ſzcżęśćie: błogoſłáwieńſtwo y przeklęc=
28:
two. Wybierzże tedy ſobie (ludźie moy) żywot/ żebyś żył ty y
29:
naśienie twoie: y ábyś miłował Páná Bogá twego/ y był poſłu=
30:
ſznym głoſowi iego/ y przy nim ſtátecżnie trwał/ (on bowiem ieſt
31:
żywotem twoim y długośćią dni twoich) y ośiedźiał ſie w źiemi
32:
ktorą tobie dał.
Threnor. 5. V. 21.
Rácżże tedy Pánie (mowię z drugim Proro-
33:
kiem) nas do ſiebie náwroćić/ á będźiemy náwroceni. Od=
34:
noẃ dni náſze/ iáko z pocżątku. AMEN.
35:
grafika

strona: [86]

1:
Ezechiel w 7. Kápitulum.
2:
Vcżyń konkluſią/ ábo záwiązánie. Gdyż źie=
3:
miá pełná ieſt práwnych żáłob o kreẃ/ y Miáſto
4:
ábo R. P. pełna niepráwośći. Tedy przywiodę
5:
naygorſzych z Pogáńſtwá: y pośiędą domy ich:
6:
y vcżynię koniec zuchwálſtwu mocarzow: y po=
7:
śiędą świątnice ich. Gdy przypádnie vćiſk/ bę=
8:
dą dopiero chćieć wetowáć pokoiu: á iuż go nie
9:
będzie. Trwogá prziydzie ná trwogę/ y nowiná
10:
ná nowinę. Y będą ſzukáć widzenia (ábo poćie=
11:
chy duſzney) od Proroká ábo Káznodzieie: áno
12:
zakon wyginie od Kápłaná/ y rádá od ſtárcow.
13:
Krol będzie nárzekał/ y Przełożeni będą przyo=
14:
blecżeni w żáłobę: á ręce inſzego poſpolſtwá będą
15:
ſtrwożone. Według poſtępkow ich wyrządzę
16:
im: y według rozſądku onych ſámych/ oſą=
17:
dzę ich: á dowiedzą ſie/ żem ia Pánem.
18:
Auguſtinus lib: 10. Confeſs. cap: 23.
19:
A mant homines veritatem lucentem: eandem oderunt
20:
redarguentem.
21:
Prawdę vcżącą ludźie pochwaláią:
22:
Tąż ſtrofuiącą záś ſie obrażáią.
23:
grafika