![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
strona: kt
1:
ROZMOWY CHRI=
2:
STIANSKIE.
3:
Ktore z greckiego ná=
4:
zwiská/ Diálogámi zowią: á ty ie ná=
5:
zwáć możeſz wielkim Kátechizmem. W kto=
6:
rych ſą rozmáite gadánia o przednieyſzych árty=
7:
kułách wiáry Chriſtiáńſkiey: A zoſobná
8:
o Zydowſkich gadkách/ ktorymi Pá=
9:
ná Iezuſá Chriſtuſá y Ewánie=
10:
lią wyniſzcżyć chcą.
11:
Przez Marćiná Cżechowicá z pilnośćią
12:
ſpiſáne y wydáne. Ktorych porzą=
13:
dek naydzieſz ná drugiey ſtronie.
14:
Ezáiaſz w Káp: 8. ꝟ 20.
15:
Ták mowią poſpolićie do tych ktorym ſwiátłośći nie
16:
doſtáwa/ á Cżarownikow y Wieſzcżkow ſie dla
17:
boiáźni BOga ſwego pytáć niechcą/ do
18:
Zakonu y do świádectwá.
19:
Drukował Alexius Rodecki. Roku 1575.
strona: Av
1:
Porządek Rozmow wſzyſtkich/
2:
ktorych maſz trzynaście.
3:
Chriſtiáńſkie gadki.
4:
Pierwſza/ O ſámym y iedynym Bogu Oycu/ y o wielośći innych
5:
Bogow. Liſt 1.
6:
Wtora/ Wyznánie o ſynu Bożym Iezuſie Chriſtuſie/ z okazánim
7:
błędow/ troiákich Troycżakow Liſt 11.
8:
Trzećia/ Wywody Dwoycżakow/ ábo tych co ták trzymáią/ że ſie
9:
ſyn Boży vrodził ná niebie bes mátki/ á ná ziemi bes Oycá. Liſt 21.
10:
Czwarta/ O Aniołách: to ieſt/ o rozmaitym okazowaniu ſie Syná
11:
Bożego przez Anioły Oycom ſtárym/ y o imionách Bożych. Liſt 40.
12:
Zydowſkie gadki.
13:
Piąta/ O ſzábáćie y obrzeſce.
Gdzie maſz náukę iáko z Zydy rozma
14:
wiać Liſt 67.
15:
Szoſta/ O Zakonie Moyżeſzowym y zniſzcżeniu iego Liſt 82.
16:
Siodma/ Rozmáite żydowſkie wywody/ ktorymi przeprzeć chcą/
17:
iż ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł/ á iż Iezus Meſyaſzem nie był. Liſt 102.
18:
Oſma/ Drugie wywody żydowſkie/ ktorymi Iezuſá páná y Nowy
19:
teſtáment ſkáłuią/ á zoſobná obroná Máttheuſzá przywodzącego
20:
świádectwo Ezáiaſzowe. Oto Pánná pocżnie y porodzi ſyná Liſt 121.
21:
Dziewiąta/ O Niezgodách Piſárzow Nowego teſtámentu/
O po=
22:
cżęćiu Iezuſá Chriſtuſá z duchá ś. Item ieſli Máttheuſz y Lukaſz ie=
23:
dnáko opiſuią przodki Iozefowe. Item okazánie iż iuż przyſzedł Me
24:
ſyaſz á iż nim ieſt Iezus. Liſt 145.
25:
Y Zydowſkie y Krześćiáńſkie.
26:
Dzieſiąta/ O Kroleſtwie Chriſtuſowym y ofiárownictwie ducho=
27:
wnym/ o cudách y o wzywániu imienia Chriſtuſowego przećiw no=
28:
wym Zydom. Liſt 176.
29:
Chriſtiáńſkie záś znowu.
30:
Iedennaſta/ O vſpráwiedliwieniu náſzym z łáſki Bożey przez wiá=
31:
rę w Iezuſá Chriſtuſá.
Liſt 205.
32:
Dwunaſta/ O żywoćie Chriſtiáńſkim. Liſt 224.
33:
Trzynaſta/ O ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey. Liſt 256.
34:
Appendix ad Chriſtianum lectorem continens teſtimo= nia patrum, de vita et moribus Chriſtianorum primituae
Ecdeſiae.
strona: A2
1:
Wſzem wobec prawdę
2:
słowá Bożego miłuiącym/ á vprzey=
3:
mie ſie o nię ſtáráiącym: wſzytkim w Polſzcże/
4:
w Litwie/ w Ruśi/ w Pruſiech/ w Mázow=
5:
ſzu/ ná Kuiáwách/ na Podgorzu/
y gdzie indziey roſproſzo=
6:
nym/ máłym y wielkim: ktorzy iedno od Antichriſtá vćie=
7:
káią/ á pod chorogwią IEzuſá Chriſtuſá ſyná BOżego
8:
namileyſzego żyć chcą: Marćin Cżechowic Zborecżku máłe=
9:
go w Lublinie y około Miniſter: Láſki/ pokoiu/ y miło=
10:
ſierdzia/ od BOgá Oycá iedynego y ſámego wſzech
11:
rzecży ſtworzyćielá/ y od Iezuſá Chriſtuſá Pá
12:
ná náſzego zá nas wydánego y wzbudzo=
13:
nego/ y práwicą Bożą wywyżſzone=
14:
go/ wiernie życży y winſzuie.
15:
NAmileyſzy á w Pánu v=
16:
miłowáni/ ktorzykolwiek ſobie
17:
łáſki Bożey/ y Chriſtuſowey ży
18:
cżyćie: wiáry zdrowey y zbá=
19:
wienney prágniećie: á ſerdecż=
20:
nym ſtáránim o prawdzie ſie wywiáduiećie:
21:
ktoraby was/ ku żywotowi wiecżnemu/ wolny
22:
mi vcżynić mogłá: wam wſzyſtkim wobec/ y
23:
káżdemu zoſobná/ rozmowy te moie Chriſti=
24:
áńſkie/ zá ieden vpominek/ y zá pewne świá= | A ij | dectwo |
strona: A2v
| Liſt do |
1:
dectwo/ moiey przećiw wam życżliwośći/ dáię/
2:
dáruię/ przypiſuię.
A dla pilnieyſzego przecży=
3:
tánia ich/ y dla doświádcżánia y vważánia/
4:
wedle zdrowego rozſądku/ wſzyſtkiego tego co
5:
ſie w nich zámyka/ ná iáſnią przez druk wypu=
6:
ſzcżam: ábyśćie ich tym ſnádniey wſzyſcy do=
7:
ſtáć mogli/ y z nich ſie cżego dobrego ku chwale
8:
Bożey/ y wáſzemu lepſzemu/ náucżyć. K temu/
9:
żebyśćie też y o tym ſie dowiedzieli/ ieſli ieſzcże
10:
ktorzy tego nie do końcá wiećie/ iákich wielkich y
11:
zacnych rzecży/
á z iáką też dziwną probą y tru=
12:
dnośćiámi niektorych/ cżáſow tych oſtátecż= nych/ á iuż práwie iákoby ná ſchyłku będących/
13:
nam Polakom/ imo inſze przednieyſze narody
14:
Pan Bog á oćiec náſz dobrotliwy/ z łáſki ſwey
15:
ś. vżycżyć racżył: cżego od cżáſow Apoſtolſkich
16:
nigdy ták hoynie/ y ták znácżnie/ ludziam mą=
17:
drym y vcżonym/ nie vżycżał áni oznáymiał.
18:
Mowię około znáiomośći ſámego ſiebie/ y one=
19:
go namileyſzego ſyná ſwoiego/ Iezuſá Chriſtu
20:
ſá
potomká Dawidowego y Abráhámowego/
21:
dla vpadkow náſzych ná hániebną śmierć wy=
22:
dánego/ á dla vſpráwiedliwienia náſzego od
23:
śmierći wzbudzonego: práwicą Bożą wywyż
24:
ſzonego: zwierzchnośćią ná niebie y ná źiemi
25:
dárowánego: cżćią y chwałą od Bogá oycá v= | koronowá= |
strona: A3
| Wſzech wobec. |
1:
koronowánego rc. Z ktorey znáiomośći/ ná
2:
wſzyſtki cále temu wierzące/ żywot wiecżny o=
3:
pływa.
tákże y o inſzych wiele ártykułow zbá=
4:
wiennych/ ludziam Chriſtiáńſkim bárzo po=
5:
trzebnych: á ku onemu wiecżnemu błogoſłá=
6:
wieńſtwu i żywotowi wiecżnemu/ onym ſłu=
7:
żących/ pomágáiących. Co wſzyſtko z rozmow
8:
tych ninieyſzych/ gdy ie z pilnością táką iáko ſię
9:
godzi przecżytaćie/ ſnádno poznaćie y wyrozu=
10:
miećie. W ktorych obacżyćie iako wiele dziw=
11:
nych/ y chytrych nieprzyiaćioł ma przećiwko ſo
12:
bie prawdá zbáwienna/
ktorzy zewſząd przeći=
13:
wko niey rozumem/ mądrośćią/ ćwicżenim/
14:
zwycżáiem/ mniemánim/ dawnośćią/ kośćio=
15:
łem/ wielkośćią/ zgodą y inſymi dowodámi y
16:
wywodámi ſwoimi/ ſzturmuią/ y onę do grun
17:
tu zborzyć vśiłuią. Wſzákże wżdy prawdá/ ácż
18:
kolwiek zewſząd oblężoná y śćiśniona/ choćiaż
19:
iey też nie wſzyſcy znáią/ ſámá w ſobie nienáru
20:
ſzona ſtoi: máiąc też ſwą obronę z Bogá y z ſło=
21:
wá iego ś.
Przy ktorey ći też tylko zoſtáwáią/
22:
ktorzy/ puśćiwſzy wſzyſtko ná ſtronę/ ná ſá=
23:
mym ſłowie Bożym/ ktore ieſt fundámentem
24:
Prorockim y Apoſtolſkim/ przeſtáwáią. Do
25:
ktorego fundámentu piſmá Prorockiego y A=
26:
poſtolſkiego/ te rozmowy Chriſtiáńſkie wam | A iij | przez |
strona: A3v
| Liſt do |
1:
przez mię ſpiſáne/ drogę pokázuią/ y do niego
2:
wſzędy iáko do celu pewnego godzą. A iżbyście
3:
wiedzieli/ co mię do piſánia rozmow tych przy=
4:
wiodło:
y co mię też ku przypiſániu ich wam
5:
wſzyſtkim pobudziło: wſzytkiego tego kilká przy
6:
cżyn przednieyſzych vſłyſzyćie. Ktore ia/ ku te=
7:
mu wam końcowi/ przed ocży przełożę/ żebyśćie
8:
wy ony obacżywſzy/ á ſwoy zdrowy y ſpráwie
9:
dliwy rozſądek ku nim przyłożywſzy: nigdy ſie
10:
iuż ná potym prawdzie zbawienney nie ſprzeci=
11:
wiáli: á teraz żebyśćie ták zgołá o ſobie nie trzy=
12:
máli/
żebyśćie iuż doſkonále y doſtátecżnie wſzy
13:
ſtkiego doſzli: wſzyſtko vmieli/ y wſzyſtko rozu=
14:
mieli. A nádto ieſzcże/ żebyśćie niektorzy przy
15:
błędzie záſtárzáłym/ gdyby wam zborzony był
16:
ſłowem Bożym vpornie trwáć niechcieli: ták
17:
ſobie tuſząc/ żebyśćie w cżym vſtąpić od ſznuru
18:
porządnego ſłowá bożego/ y od wyznánia wiá
19:
ry zdrowey Chriſtiáńſkiey nie mieli.
O ktorey/
20:
to dobrze wiećie/ iż więcey niż prze tyſiąc lat/
21:
od Antichriſtá Rzymſkiego/ rozmáitymi y dzi=
22:
wnymi wymyſłámi/ zabobony y nabożeńſtwy
23:
była zeſzpácona/ záwikłána y zátłumiona: że tru
24:
dno cżłowiek pobożnj to wiedzieć miał ná cżym
25:
miał beſpiecżnie ſumnienie ſwe vſpokoić: y kto=
26:
rym ſpoſobem/ o Bogu prawdziwym/ o ſynu | iego |
strona: A4
| Wſzech wobec. |
1:
iego Iezuſie Chriſtuſie/ y o duchu ś. wierzyć.
Co
2:
o wierze zbáwienney/ o vſpráwiedliwieniu/
3:
o żywoćie Chriſtiáńſkim/ y o Sákrámentách
4:
mowić/ trzymáć/ rozumieć. Dla tego/ iákom
5:
rzekł/ iż Antichriſt rzecży te zdawná obłędliwy=
6:
mi wymyſłámi y vſtáwámi ſwoimi/ bárzo gru
7:
bie/ ſproſnie/ bes wſtydu ludzkiego/ y boiáźni
8:
Bożey/ záwikłał y zámotał.
9:
Otoż tedy/ iż też mnie iednemu/ miedzy
10:
inſzymi mnogimi y zacnymi/ poſlednieyſzemu/
11:
racżył Pan Bog moy z łáſki ſwey oycowſkiey/
12:
błędy Autichriſtowe pokázáć: y z oney ſzkoły
13:
ćwicżenia iego śmiertelnego wyprowádzić:
á
14:
ſwoiey mi y ſyná ſwego IEzuſá znáiomośći
15:
zdrowey y żywotney vżycżyć: á imo to wſzyſt=
16:
ko/ racżył mi ſie też nieiákiey máłey cżąſtki/ za=
17:
cnych onych tálentow ſwych/ hoynie między
18:
inſze ſługi ſwe/ y ſzáfárze táiemnic ſwoich/ roz=
19:
dzielonych y ku hándlowániu wiernemu/ z páń
20:
ſkim pożytkiem oddánych/ zwierzyć y do ręku
21:
podáć:
tedy ia/ obáwiáiąc ſie tego/ żebym w
22:
tym Pánu moiemu ná licżbie niezoſtał/ gdy=
23:
bym tą málucżką cżąſtecżką tálentu mnie zwie=
24:
rzonego hándlowáć nie miał/ iżem o rzecżách
25:
tych wielkich y poważnych/ vſtnie z każdym z
26:
was rozmáwiáć nie mogł/ vmyſlniem to wam | A iiij | ná piſmie |
strona: A4v
| Liſt do |
1:
ná piſmie podał.
Abym ia vcżyniwſzy powin=
2:
nośći ſwoiey/ wedle mey możnośći/ doſyc/
3:
praw był Pánu ſwemu: á wy żebyście ná po=
4:
tym w dzień on oſtátecżny wymowki nie mie=
5:
li. A to ieſt pierwſza przycżyná zebránia y wydá
6:
nia tych rozmow moich. Wtorą záś po niey tę
7:
być rozumieycie. Iż ná wielu/ y ná cęſtych ná
8:
ſzych Synodziech/ wiele tych bywáło/ ktorzy
9:
ſie więc ná ſie ſámych/ y ná podłą pámięć ſwą
10:
(ktora też y mnie z nimi ſpolna ieſt w tey mie=
11:
rze) vſkárżáli/
w tym/ że tego/ co ſie z rozmái=
12:
tymi ludzmi o wielu ártykułách piſmá ś. mowi
13:
ło/ y iáko ſie ná ich wywrotne/ á miſternie vſzy=
14:
kowáne wywody/ ku podwroceniu zdrowey
15:
náuki/ odpowiedáło/ poiąć záraz/ y pámiętáć
16:
nie mogli: przeto ia/ vſługuiąc w tym ich/ y mo
17:
iey też ſłábey pámięći/ y cżyniąc też żądośći ich
18:
przyſtoyney doſyć/ ſpiſałem rozmowy te/ y ták
19:
dla nich y ſiebie iáko y dla was/ ktorzyśćie o
20:
tym nic nie wiedzieli/ onym ná iáſnią wypu=
21:
śćił.
A vcżyniłem to nie ſkwápliwie: ále áż do=
22:
piero potem/ gdym ſie tego od inſzych/ ktorym
23:
Bog więcey y hoyniey nád mię dárow ſwych
24:
vżycżył/ docżekáć nie mogł. A vcżyniłem z tą
25:
śmiáłosćią/ iż też tá rzecż tákże mnie iáko y o=
26:
nym przyległá/ żebym o prawdzie świádcżył/ y | przy |
strona: A5
| Wſzech wobec. |
1:
przy niey ſie popiſował.
Ktorey ia pokim żyw
2:
muſzę świádectwo wydáwáć: do iutrá iey nie
3:
odkłádáiąc: gdyż też zdrowie ſwe wielce ſłabe/
4:
y żywot ten docżeśny krotki/ bárzo dobrze do
5:
ſiebie bacżę. Ieſzcżem też to y dlatego vcżynił:
6:
ábym wydánim rozmow tych/ przycżynę opá=
7:
cżnego o nas/ y wyznániu wiáry náſzey/ ktorzy
8:
ſie z ſobą y z piſmem ś. zgádzamy/ rozumienia y
9:
ſzácowánia wam/ y inſzym wſzyſtkim odiął:
á
10:
k temu/ ile może być/ potwarcom náſzym iá=
11:
wnym/ bezbożnym y niewſtydliwym/ żebym
12:
gęby zámknął. Ktorzy widząc náſzę długą ćier=
13:
pliwość (á niewiem by ſnadz nie rychley gnu=
14:
ſność) żeſmy nic przez ták cżás długi ná iaſnią
15:
nie wydáli: áni po onym dziwnym zámieſzániu
16:
po trwogách/ y roſproſzeniu/ pocżtu wiáry y
17:
wyznánia náſzego nie ſpiſáli: áni ná potwarzy
18:
náſzych ſzácunkarzow odpowiedáli
(bo ſie też
19:
wierny nie ma w cżym kocháć: gdyż mu przy=
20:
ſtoynieyſza rzecż ieſt ćierpieć/ niż ſie vſtáwicżnie
21:
z ożuwcámi prawdy zbáwienney nieprzyſtoy=
22:
nie cetáć) przeto oni z więtſzą beſpiecżnośćią/
23:
przećiw nám piorá ſwe oboſtrzyli/ á niewſty=
24:
dliwie vſtá ſwe ſmiele roſpuśćili. Kładąc ná
25:
nas przed ludzmi ſtanu káżdego ten káptur/ kto=
26:
rym ſámi ſobie dawno twarzy ſwe nákryli.
Cże=
| A v | go iednák |
strona: A5v
| Liſt do |
1:
go iednák nie o wſzyſtkich rozumiemy/ áni rozu=
2:
mieć chcemy wiedząc to/ iż ieſt wiele pobożnych
3:
y bogoboynych ſerc: ktore/ ácż też co kiedy prze=
4:
ćiw nam mowią y piſzą/ iednák im zá złe nie ma
5:
my/ áni ſie im dziwuiemy/ widząc ſzcżyrość ich:
6:
y ták to o nich rozumieiąc/ że tego przeciw nam
7:
nie cżynią z żadney złośći/ ále tylko z ſámey nie=
8:
wiádomośći/ y nieumieiętney przeciw Bogu
9:
miłośći.
Przetoż też/ o nich ſobie dobrze tuſzy=
10:
my/ Bogu ſie zá nimi modlimy/ y o nie ſie/ iáko
11:
możemy ſtáramy/ y ſtáráć niezániechamy. Ale
12:
to tylko rozumiemy o tych/ ktorzy záprzawſzy
13:
ſie iáſnie piſm ś. náſzego nowego teſtámentu/
14:
Iezuſá Chriſtuſá odrzućiwſzy/ y krew iego/
15:
krew mowię nowego z námi vcżynionego przy=
16:
mierza podeptawſzy/ y z niey ſie náporząd náſzy
17:
dziwſzy (o cżym właſne ich kſięgi ſwiádcżą/ kto=
18:
rych doſyć miedzy ludzi roſpiſáli) rzkomo do
19:
Bogá/ do Moyżeſzá/ y do zakonu/ ludzi wieść
20:
chćieli:
áliśći y tám wſzyſtko porzućiwſzy/ do
21:
ſámego ſie kámiennego przykazánia przywiązá=
22:
li. Y to ieſzcże nie dla cżego inſzego/ iedno iż ſie
23:
ono (według ichże powieśći z Berozem/ z Pla=
24:
tonem/ z Ariſtoteleſzem y z innymi pogáńſkimi
25:
Filozofy zgadzáło. W cżym ſie iáſnie y Bogá ſá
26:
mego záprzeli: y wſtyd ludzki od ocżu ſwych od | rućili. |
strona: [A6]
| Wſzech wobec. |
1:
rzućili.
A ná to ſie z iákąś obrzymſką ſmiáłośćią
2:
vdáli/ żeby iuż ták wſzyſtkim ſwiátem/ á zoſo=
3:
bná niektorymi z was/ chytrze mamili. Potym
4:
też to ieſzcże (y to w niektorey cżęśći) o tych ro=
5:
zumiemy: ktorzy niechcąc być poddáni karno=
6:
śći ſłowá Bożego: y nie mogąc wytrwáć nápo
7:
minánia zborowego: ſtátecżnośći śćiſłego ży=
8:
wotá Chriſtiáńſkiego/ y odnowienia duchá v=
9:
myſłu nowego známi niechcąc náſládowáć: ná
10:
zád ſie záś ku ſwiátu/ y więtſzey ćieleſney wol=
11:
nośći wroćili.
A wyznánie ſwe pierwſze/ ktore
12:
v nas vcżynili/ pochwalenim y przyięćim rzecży
13:
przedtym zgánionych y odbiezánych/ iáko omy
14:
te ſwinie/ błotem káłu gęſtego znowu ſpługáwi
15:
li: á one koſztowne perły: y rzecż ſwiętą podeptá
16:
li: á nád to ſie ieſzcże y ná nas/ ktorzyſmy im rze
17:
cży tych vżycżáli/ iádowićie tárgnęli: y nas
18:
wſzelákim ſpoſobem/ z wiárą náſzą/ y wyzná=
19:
nim náſzym/ przed wámi obwinili/ y w ohydze
20:
nie v mnogich przywiedli.
Zebyśćie wy tedy
21:
nápotym/ iuż nie z iákiey cudzey záocżney powie
22:
śći/ o nas/ y wiáry náſzey wyznániu ſądzili:
23:
ále z náſzego właſnego piſmá: z náuki y wyrozu
24:
mienia piſm ś. y z wyznáwánia náſzego/ o tey
25:
nádziei ktora ieſt w nas o żywoćie wiecżnym/
26:
ktorego od Bogá niekłamliwego ocżekawamy o | nas |
strona: [A6]v
| Liſt do |
1:
nas rozumieli:
(co wſzyſtko ſzcżyrze przed wá
2:
mi/ iáko przed Bogiem wſzyſtko wiedzącym
3:
wyznawamy/ y da Pan Bog ſzcżyrze ſie z wá=
4:
mi wſzyſtkimi obchodzimy) dla tegom też oto/
5:
miedzy inſzymi przycżynámi/ rozmowy te ſpi=
6:
ſał y wam ie dárował: żebyśćie z nich wſzyſtkie=
7:
go tego/ o co grá idzie/ mogli ſie dowiedzieć: á
8:
błędow ſtárych y nowych wolnymi być.
9:
A iż też miedzy inſzymi potwornymi do=
10:
ſyć gadkami/ ktore ſie do Zboru náſzego/ od wie=
11:
la ludzi/ o Bogu/ o Chriſtuſie/ y o inſzych árty=
12:
kulech/ wnaſzáły/ tá ſie názáráźliwſza wprowá
13:
dzáć też byłá pocżęłá: doſyć chytrze y ſubtylnie:
14:
ktora ludzi od chriſtuſá do Moyżeſzá/ od ewán=
15:
ieliey wolnośći/ do zakonney niewoli/ od przy=
16:
mierza nowego/ do teſtámentu ſtárego/ prowá
17:
dzi. przez ktorą/ niektorzy zli robotnicy/ z Páná
18:
Iezuſá Chriſtuſá wybáwićielá náſzego/ to ze=
19:
drzeć chćieli: żeby on nie był Meſyaſzem:
żeby z
20:
woley Bożey niemiał zá nas wierzące śmierći
21:
ſkoſztowáć: żeby nie miał być wzbudzony od v=
22:
márłych: żeby niemiał żyć/ á żywiąc krolowáć
23:
ku chwale Bogá oycá ſwoiego. rć. Ktorego błę
24:
du bárzo ſie ich wiele ięło/ y podziś dzień ieſzcże
25:
mnodzy przy nim vpornie ſtoią. Przetom ia też
26:
vmyſlnie w tych rozmowách/ to przedſiebrał/ | y náty= |
strona: [A7]
| Wſzech wobec. |
1:
y ná tymem ſie doſyć długo y potrzebnie báwił/
2:
iákobym mátáctwo to ſproſne/ ludzi tych zápá
3:
miętáłych/ nie miánuiąc nikogo/ piſmy święty=
4:
mi Prorockimi y Apoſtolſkimi/ y okazał/ y zbo=
5:
rzył. A nád to/ y was wſzech wobec tego náu=
6:
cżył/ ábo ácż nic do tego drogę pokazał/ iákoby=
7:
śćie też ná potym y wy ſámi przez ſię/ ná táko=
8:
we chytre ták ſtárych obrzezánych/ iáko y no=
9:
wych nieobrzezánych żydow/ od Ewánieliey
10:
Chriſtuſowey zbiegow/ á w náukách ſwych
11:
nievſtáwicżnych odmieńcow/ wywody y zá=
12:
gadánia/ odpowiedáć mogli.
A iżbyśćie też v=
13:
mieli vchodźić chytrych ſámołowek ſzátáńſkich:
14:
ktorych on bárzo wiele/ á máło nie bes licżby/
15:
ná wſze ſtrony/ przez nacżynie y pomocniki ſwe
16:
nábudował. A vcżynił to iśćie cżáſow tych oſtá
17:
tecżnych/ z więtſzą pilnośćią y ſtáránim/ tym
18:
ſubtylniey: iż mu iuż iákoś ſiadki one ſtáre/ kto=
19:
rymi przez Antichriſtá z dawná ludzi ná zátrá=
20:
cenie tárgał/ nie tylko ſie ſpoſpolitowáły/ ale też
21:
práwie y zwiotſzáły:
że nie tylko ludzie nowi/
22:
ktorzy ich nigdy przedtem nie vználi/ nimi ſie
23:
łowić nie dádzą: ále też y z ſtárádawná nimi
24:
połowieni/ vſtáwicżnie wielkim hurmem z nich
25:
ſie wydźieráią/ y ná wolność ſynow Bożych
26:
do kroleſtwá Iezuſá ſyná Bożego/ od kroleſtwá | ſzátáńſkiego |
strona: [A7]v
| Liſt do |
1:
ſzátáńſkiego/ vćiekáią.
A ták ieſliśćie iuż ktorzy
2:
zá łáſką y zá rátunkiem Bogá Oycá náſzego nie=
3:
bieſkiego á wſzem nam ſpolnego/ przez Iezuſá
4:
Chriſtuſá/ w duchu ś. ſiatek onych ſtárych An=
5:
tichriſtowych ſzátáńſkich ſwiádomi: y iużeśćie
6:
ſie z nich ná wolność prawdziwą duchowną/
7:
choćiaż w namnieyſzey cżąſtce/ wybili: proſzę y
8:
nápominam przez Páná/ bądźćieſz iuż cżuyny=
9:
mi y oſtrożnymi ná potym:
iákobyśćie záś w ſá=
10:
mołowki iego nowo wymyſlone y nowo vro=
11:
bione/ nieopátrznie nie wpádli. Z ktorych tru=
12:
dnieyſze wiedzćie być wyśćie/ niż było/ y ieſt/ z
13:
onych iuż zwiotſzáłych ſiatek. A wyſzedſzy też iuż
14:
z onych pierwſzych: nie tákże ſobie tuſzćie/ áni
15:
ták (dla Bogá przeſtrzegam) o ſobie trzymay=
16:
ćie/ áni ſie tym cieſzcie/ żebyśćie záraz mogli być
17:
w cále wolnymi/ przędziwá onego ſzátáńſkiego
18:
(z ktorego ony ſiatki vrobione były) bárzo mięk
19:
kiego y ſubtylnego. Owſzem ſie dobrze/ y pilno
20:
y cżęſto/ ná wſze ſtrony oglądayćie.
A ſobie ſie
21:
przypátruyćie: żeby iákie kłáki/ ábo páździorká/
22:
z nich do was nieprzylnęły: przez ktorebyśćie
23:
wy ieſzcże przed Pánem cżyſtymi być nie mo=
24:
gli. A dla ktorychby też ieſzcże ſobie dobrze Szá=
25:
tan tuſzył: y o was ſie tym pilniey ſtárał. Ale á=
26:
byśćie tym ſnádniey/ to wſzytko/ co ſie kolwiek | onego |
strona: [A8]
| Wſzech wobec. |
1:
onego pierwſzego poimánia y zniewolenia wá=
2:
ſzego dotycże/ poznáć y wyrozumieć mogli:
o
3:
tym wiedzćie/ iż te rozmowy moie/ dla waſzego
4:
dobrego zebráne/ wielce wam ku temu będą po=
5:
żytecżne: ieſliż ie iedno z táką wdzięcżnośćią/ y
6:
chęćią ſercá wáſzego/ przyimiećie/ y pilnie cży=
7:
táć będziećie/ z iáką chęcią y pilnośćią/ ia ie wam
8:
oddawam. Abowiem ony (ile ia ieden bacżyć
9:
mogę) máło nie wſzytkie ſtáre przednieyſze przy
10:
wáry przędziwá ſzátáńſkiego/ y Antichriſtowe=
11:
go/ wam ſnádno pokażą.
O zátłumioney zná=
12:
iomośći Boga iednego/ żywego/ y prawdziwe=
13:
go/ y o znáiomośći też zdawná záwikłáney Ie=
14:
zuſá Chriſtuſá ſyná Bożego námileyſzego/ po=
15:
tomká onego Dawidowego/ was wyucżą: y in
16:
ſzyćh wiele błędow ſtárych wam odkriją: á prze
17:
ćiw nowym wymyſłom/ nie ládá iáko was o=
18:
ſtrożnymi (mym zdánim) vcżynią. Iuż tedy
19:
rozmowy te odemnie zá wdzięcżne przyimićie/
20:
y ony pilnie cżytayćie:
á wyznánia wiáry mey/
21:
y inſzych zemną trzymáiących porządnie/ á nie
22:
ſkwápliwie/ doświádcżayćie: y o nim iuż z pi=
23:
ſmá tego vpewnieni bądzćie. A żadnym płon=
24:
nym o nas powieśćiam/ nád to co tu vyzrzyćie
25:
mieyſcá więcey nie dawayćie. Owſzem záwżdy
26:
iáwnie błąd błędem/ fáłſz ſáłſzem/ á prawdę też | prawdą |
strona: [A8]v
| Liſt do wſzech wobec. |
1:
prawdą/ nie folguiąc w tym nikomu/ názy=
2:
wayćie.
A tey prawdy zbáwienney do ktorey
3:
was tymi rozmowámi prowádzę/ gdybyśćie
4:
ią raz poználi/ żadnemu ſobie wydzieráć nie do=
5:
puſzczayćie. Ale rádſzey dla niey/ nie tylko máię=
6:
tnośći/ ſławy ſwiátá tego dobrey/ namilſzych
7:
krewnych y powinowátych/ ále też y zdrowia
8:
ſwego/ wydáć ná mięśne/ iż ták rzekę/ iátki/
9:
gdyby tá byłá wola Boża/ nie żáłuyćie.
W
10:
cżym wſzyſtkim/ y do cżego wſzyſtkiego/ niech
11:
was wyucża/ y ſpoſobnymi cżyni/ Bog Oćiec
12:
náſz wſzechmogący/ przez duchá ſwoiego ś. á=
13:
byśćie go ze wſzyſtkimi wybránymi iego/
14:
mogli w duchu y w prawdźie wychwa=
15:
láć/ po wſzytki dni żywotá wáſzego/
16:
przez Chriſtuſá Iezuſá Syná iego
17:
iedynego/ á Páná náſzego.
18:
AMEN.
19:
Z Lubliná l. Septem=
20:
bris. Roku od národze=
21:
nia Syná BOżego.
22:
1575.
strona: 1
| Liſt 1. |
1:
Rozmowy Chriſty=
2:
áńskie/ o przednieyſzych Artykulách
3:
wiáry chriſtyáńskiey/ á zoſobná o gad
4:
kách Zydowſkich/ ktorymi Páná náſzego Ie=
5:
zuſá Chriſtuſá y Ewángelium wyniſzcżyć
6:
chcą. Przez Márćiná Cżechowicá
7:
zebráne 1575
8:
Pierwſza rozmowá/ o iedynym y ſá=
9:
mym Bogu wſzech rzecży Stworzyćielu/ Oy=
10:
cu Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá.
11:
Rozmowce.
12:
VCZEN NAVCZYCIEL.
13:
OD tych cżáſow/ iáko mię
14:
Pan Bog z łáſki ſwey/ do ſzkoły
15:
Syná ſwego Iezuſá Chriſtuſá/
16:
wezwáć racżył/ ábym ſie vcżył
17:
pełnić woley iego/ y w duchu á
18:
w prawdzie onego ſámego chwa
19:
lić: náucżyćielu miły: o tymem
20:
cżęſto/ y od ćiebie ſámego/ y od
21:
inych wierzących/ w Pánu vmi=
22:
łowánych Chriſtyanow/ ſłychał:
23:
iż nigdy nie mogą Zborowi Chriſtuſowemu/ ták bárzo ſzko=
24:
dzić/ iáwni nieprzyiaćiele y przeſládownicy iego: iáko ſzko | B | dzili |
strona: 1v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
dźili przed tym/ y teraz ieſzcże ſzkodzić nieprzeſtáwáią ći/ Ktorzy nieprzyiaćiele Zborowi Chriſtuſowemu więcey ſzkodzą.
2:
ktorzy ſie płaſzcżykiem Chriſtyáńſkim/ y ſámym imienim
3:
Chriſtuſowym odzywáią.
Gdy ábo ſą obłudni: ábo bez v=
4:
mieiętnośći miłośćią gorliwą przećiw bogu zięći bywáią:
5:
Abo/ gdy ácż ieſzcże ſą niedoucżonymi/ wſzákże ták o ſobie
6:
ſámi trzymáią/ żeby wſzyſtko vmieli: y nád inſze więcey ro
7:
zumieli. Abo gdy roznośći cżáſow/ y ludzi/ z ktorymi ſie
8:
przedtym Bog vmawiał/ y onym co roſkázował/ ábo po=
9:
zwálał/ nie vważáią/ áni rozumieią. Co Paweł porządnym
10:
kráiánim ſłowá Bożego názywa.
Abo ieſzcże/ gdy ſámi ſo=
11:
bie folguiąc/ á o ſwoię ſie ſkorę boiąc/ y przed krzyżem wſze
12:
lákim drząc/ á ſwym máiętnośćiam vſzcżerbku żadnego v=
13:
cżynić niechcąc: winnikow ſobie z Adámem y Ewą ſzukáią
14:
innym ie zálecáią/ y do ręku podawáią. Tákowi/ mowię/
15:
wſzyſcy będąc nie właſnymi y niedoſzłymi Chriſtyány/ na=
16:
więcey y nacżęśćiey/ wiernym właſnym y ſzcżyrym Chri=
17:
ſtyánom ſzkodzą.
Przetoż ia/ ták wielkie y ták poważne po
18:
wieśći y rozmowy/ cżęſto z ſobą rozmyſláiąc: obacżyłem
19:
nie máłą niebeſpiecżność/ w tym zawodzie wezwánia mo=
20:
iego niebieſkiego. A ták/ ábych ábo ſam/ nie będąc ieſzcże
21:
doſtátecżnie wyucżony/ iáko niedoſzły lekarz/ drugiego błę=
22:
dem iákim ſzkodliwym/ chcąc go rzkomo cżego dobrego ná=
23:
ucżyć/ niezáráźił: ábo ſłucháiąc też ſam ládá kogo/ ieſzcże
24:
też iáko y ia nie do końcá vgruntowánego/ tákże záráżony
25:
nie był:
á zátym od prawdy y ſnuru ſłowá Bożego nie od=
26:
ſtąpił/ ćiebie teraz pilno proſzę ábyś prace ſwey y cżáſu nie
27:
záłował/ odpowiedáć mnie ná moie pytánie: ábo gdziebyś
28:
tego potrzebę bacżył mnie też o to pytał/ cżegobym ſie ia
29:
ſam domyſlić nie vmiał: á to w tym wſzyſtkim/ cobyśkol=
30:
wiek bacżył mnie/ y káżdemu chwalcy Bożemu/ ku chwa=
31:
le bożey y przyſzłey nieśmiertelnośći żywotá ná potym przy
32:
ſzłego wiecżnego/ być potrzebnego y vżytecżnego.
33:
NAVCZYCIEL. Dobrze cżyniſz moy bráćie miły | bo ćię |
strona: 2
| O Bogu. | Liſt 2. |
1:
(bo ćię ták zwáć wolę niżli vcżniem ſwym: gdyż y ia z to=
2:
bą weſpołek/ miſtrzá iednego Iezuſá Chriſtuſá ieſtem vcż=
3:
niem) że ták pilnie/ wezwánie ſwe vważaſz: á práwie z
4:
ſtráchem y ze drzenim zbáwienie ſwe ſpráwuieſz. Bądźże
5:
dobrey myſli/ y miey ſie zá ſzcżęſliwego: gdyć Bog (bo pe
6:
wnie nie ćiáło) chuć tákową do ſercá twoiego podał:
żebyś
7:
z ſłowá iego/ z wſzeláką pilnośćią/ o ſwym ſie powinowác
8:
twie dowiedował. Ná mnie nic tobie nie zeydzie: ia ſobie
9:
y cżaſowi folgowáć nie będę. Temu też mocnie wierzę/ iż
10:
Pan náſz Iezus Chriſtus/ Miſtrz nam od Bogá oycá dá=
11:
ny/ ták iáko obiecáł z námi będzie: duchá nam/ od oycá bez
12:
miáry wźiętego/ cżąſtkę táką vżycży/ iákobyſmy do praw=
13:
dy/ zá iego powodem/ przyść mogli:
á ná to záwżdy pámię
14:
táli/ coby powinowáctwu náſzemu ſłużyło. Przetoż śmie=
15:
le pytay o to co rozumieſz być napotrzebnieyſzego: á pytay
16:
też tym porządkiem/ ktoryć ſie zda być náſłuſznieyſzy. A ia
17:
też ták odpowiedáć będę: iákoby naprzod odpowiedź moiá
18:
zgodna byłá z ſłowem Bożym: á potem żebyś ią ty wyro=
19:
zumieć/ y ná nię pámiętáć mogł. VCZEN.
Pytánie
20:
moie nie ieſt iedney godziny/ áni podobno dniá iednego: prze=
21:
to co ſie dziś (niż nas co inſzego zaydzie) odpráwić będzie
22:
mogło/ to zá wdzięcżne przyimę: á ćiebie ſobie ná inſzy cżás
23:
zámawiam: ábyś tymże ſpoſobem iutro y nápotym/ poki
24:
tego potrzebá będzie/ zemną rzecż zácżętą końcżył.
25:
NAVCZYCIEL. Y z tego ſie nie wymawiam: bo to
26:
y ſam bacżę/ że dziś ledwie rzecż iedná/ y to nákrotce/ od=
27:
práwioná może być.
Wſzákże ia/ tobiem winien folgowáć
Czego w rozmowách chriſtiánskich potrzebá.
28:
y ſłużyć/ ku twoiemu zbudowániu/ á nie ku ſkażeniu. Iednák
29:
w tym ćię przeſtrzegam/ y nápominam: ábyś ná to pámię
30:
tał: iż poniewaſz chceſz być vcżniem ſzkoły Chriſthá Páná:
31:
ktora we wſzytkim rozna ieſt od ſzkoł y náuk ludzi mądrych
32:
świátá tego: żebyś ſie co naproſtſzego pytánia trzymał:
á
33:
łápácżek Filozowſkich/ y bábiego bádánia/ y zbytniego/ y | B ij | dwornego |
strona: 2v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
dwornego/ y nieużytecżnego/ (iáko ie Apoſtoł názywa) że
2:
byś ſie wyſtrzegał. Ia też tákże cżynić bede: żeć też/ opuśći
3:
wſźy ſubtylną Filozowſką y Orátorſką odpowiedź/ po pro
4:
ſtu odpowiedáć będę. Druga w tym ćię też przeſtrzegam y
5:
vpominam/ ábyś záwżdy rácżey wierzył iednemu świádec
6:
twu porządnie z ſłowá Bożego przywiedzionemu:
niżli ná
7:
ſubtylnieyſzym/ y napodobnieyſzym wywodom y dowo=
8:
dom/ z ludzkiego rozumu vcżynionym: choćiaſzby ſie ony
9:
ćiáłu/ y rozſądkowi ćieleſnemu ſpodobáły/ nád ono świá=
10:
dectwo ſłowá Bożego. Owſzem gdybyś też rzecży ktorey
11:
nie mogł záraz poiąc/ ábo mieyſcá ktorego piſmá świętego
12:
wyrozumieć/ ábyś nie wnet o wſzyſtkim wątpił/ ábo wſzyt
13:
kiego odbiegał/ ále ſie Pánu Bogu modlił: á on ći y to/ co
14:
tobie będzie potrzebnego obiáwi.
Ieſzcże y to/ gdybym też
15:
y ia/ nie mogł tobie w cżym/ wedle zdánia twego/ vſłużyć
16:
(bo też to nie mniey rzecż trudna káżdemu záwżdy w notę
17:
vgodzić) odpowiedzią ſwą/ ktoraby iednák byłá z ſłowá
18:
Bożego: lecż rozumowi ćieleſnemu przećiwna: tedy ſie y te=
19:
mu dziwowáć nie będzieſz/ áni theż zgołá mey odpowiedźi
20:
odrzućiſz: ále rádſzey ták to pierwey z ſobą rozbieráć/ y ták
21:
o tym myſlić będzieſz.
Bog ſam tylko ten ieſt/ ktory ſercá
22:
ludzkie otwarza/ y on też ſam ſłowá ſwego zdrowe wyrozu
23:
mienie dawa. Cżłowiek zaś z przyrodzenia ſwoiego rzecży
24:
Boſkich (iż ſie y z ćiáłá vrodził y ćiáłem ieſt) ktore v niego ſą
25:
zá iedno głupſtwo/ nie poymuie/ áni ich bez duchá Bożego
26:
wyrozumiewa. Otoż y ia/ podobno też ieſzcże tego dla tego
27:
rozumieć nie mogę: co Bog do mnie w ſłowie ſwym/ przez
28:
ſwe ſługi y poſłáńce mowi/ ábo przez nacżynie ſwe mnie o=
29:
powieda:
że mi ieſzcże tego on ſam nie obiáwił: áni ſercá
30:
otworzył: ále potym będę mogł rozumieć/ gdy mi to od Bo
31:
gá będzie dárowano. Skąd ten będzieſz miał pożytek/ że ſie
32:
nie záraz zgorſzyſz z náuki zbáwienney/ iáko ſie wiele vcż=
33:
niow Chriſtuſowych z iegoż náuki gorſzyło Ian 6. ꝟ.66 | y precż |
strona: 3
| O Bogu. | Liſt 3. |
1:
y precż od niego záraz odeſzło.
Nad to/ nie będzieſz tego cżło=
2:
wiekowi przywłaſzcżał co ieſt Bożego/ to ieſt wewnątrz
3:
cżłowieká vcżyć/ ále Bogu ſámemu/ ktorego winien bę=
4:
dzieſz záwżdy z tego chwalić/ y zá to mu dziękowáć.
5:
VCZEN. Y to dobrze wiedzieć/ że cżłowiek cżłowieko=
6:
wi trudno ma vżycżyć wyrozumienia rzecży duchownych/
7:
ieſli mu go Bog ſam nie vżycży.
Trudno też ma ſumnienie
8:
iego przekonáć/ y ſerce ku ktorey rzecży zbáwienney przy=
9:
wieść/ ieſli tego Bog ſam w nim nie ſpráwi. Ale o tym do=
10:
ſyć/ iużeſz też co innego porządnie przedſię weźmiemy.
11:
NAVCZYCIEL. Bárzo dobrze/ więc ty iuż pytay
12:
o co chceſz. VCZEŃ. Przyſzły mi teraz ná pámięć ſło
13:
wá ony Chriſtuſowe/ ktorymi to pokázuie w cżym żywot
14:
wiecżny należy/ ták mowiąc do Oycá ſwego: Ian w 17.
15:
ꝟ 3.
Ten ieſt żywot wiecżny/ áby ćiebie ſámego poználi Bo=
16:
gá prawdziwego/ y tego ktoregoś poſłał Iezuſá Chriſtu=
17:
ſá. Przeto iż z tych ſłow to obacżam/ iż w znáiomośći ſáme=
18:
go prawdziwego Bogá/ y w znáiomośći też od niego po=
19:
ſłánego Iezuſá Chriſtuſá/ żywot wiecżny należy/ ku kto=
20:
remu ſie sćiąga wiará moiá: zda mi ſie/ iż to ieſt rzecż na=
21:
potrzebnieyſza/ żebyſmy dziś o tym ſámym prawdziwym
22:
Bogu mowili:
á dniá potym iutrzeyſzego/ żebyſmy rozmá=
23:
wiáć/ o tym od niego poſłánym Iezuſie Chriſtuſie zácżęli/
24:
á tám dopiero porządkiem ſwym rozmowy inſze Chriſtyáń
25:
ſkie/ zá Bożym błogoſłáwieńſtwem końcżyć będziemy.
26:
NAVCZYCIEL. Chwalę twoie przedſięwźięćie:
27:
y mnie ſie też toż ſpodoba. A też ſie to godzi/ áby chwalcy
28:
Boży/ tego ktorego chwalą Bogá ználi/ onego miłowáli/
29:
y wedle ſłowá iego/ onego też chwalili.
VCZEN. Po=
30:
niewaſz ſie to y tobie ſpodoba/ co mnie Bog do ſercá włożył
31:
vcżyń że ták proſzę ćię: niech bych naprzod od ćiebie vſły=
32:
ſzał/ o tym ſámym prawdziwym Bogu wyznánie: ktorego
33:
byś nie tylko iákimi ſłuſznymi wywody podeprzeć mogł: | B iij | ále ie też |
strona: 3v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
ále ie też iáſnymi ſłowy piſmá świętego obronić:
gdybym
2:
ia záś ćiebie/ o káżdey cżąſtce z oſobná pytał: gdyż mi tego
3:
ieſt wielka potrzebá. NAVCZYCIEL. Wyzna=
4:
wam vſty y chwalę/ wedle tey wiáry ktorą ná ſercu mam/ wyźnánie o ſámym iedenem Bogu wſzech rzecży ſtworzyćielu.
5:
Iednego/ ſámego/ prawdziwego/ mądrego/ żywego/ á
6:
nieśmiertelnego Bogá:
Bogá/ mowię/ nad Bogi/ y Pá=
7:
ná nád Pány/ Bogá wielkiego/ mocnego/ y ſtráſzliwego:
8:
wſzechmogącego/ niebá/ źiemie/ morzá/ y innych wſzyſt=
9:
kich rzecży widomych y niewidomych ſtworzyćielá: Bogá
10:
y oycá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ y náſzego przezeń.
11:
Ktory iáko ſam przez ſię/ bez cżyiey pomocy y rády/ wſzyſt
12:
ko duchem/ ábo ſłowy vſt ſwych/ ſtworzył: tákże też ſam
13:
przez ſię/ wedle woley y vpodobánia ſwoiego/ wſzyſtkim
14:
ſwoim ſtworzenim włada/ ono rządząc y ſpáawuiąc:
y
15:
ſam ieſt właſnym Pánem niebá y źiemie/ mieſzkáiąc w ſwie
16:
tle nieprzyſtępnym: ktorego nikt nigdy z ludzi nie widział/
17:
áni widzieć może. Oprocż ktorego/ y nád ktorego/ ia ża=
18:
dnego inſzego/ ſámego y iedynego Bogá prawdziwego nie
19:
znám/ áni znáć chcę. Ale ná tym ſámym przeſtawam/ y te=
20:
go ſámego y wyznawam/ y chwalę y wzywam.
21:
VCZEN. Przecż go iedynym y ſámym názywaſz?
22:
NAVCZYCIEL. Iż on ſam ieden/ tákiem ieſt Bo
23:
giem: ktory towárzyſzá/ pomocniká/ y porádniká/ áni ma/
24:
áni potrzebuie: iákoby ſam tego wſzyſtkiego wykonáć nie
25:
mogł/ álbo nie vmiał/ co ſam w ſobie przed ſtworzenim
26:
świátá vrádził/ y poſtánowił. VCZEN. Gdzie maſz
27:
o tym piſmo? NAVCZYCIEL. Piſmá o tym ieſt
28:
bárzo wiele/ thák w ſtárym iáko y w nowym przymierzu:
29:
wſzákże ſie ia nim długo báwić niechcę: doſyć będzie/ gdyć
30:
iedno y drugie przypomnię: á inſze tylko namienię/ ábo ná=
31:
znácżę/ iáko to: Słuchay Izráelu/ Pan Bog náſz Pan ieſt
32:
iedyny. 5 Moyże. 6. ꝟ 4. y 32. ꝟ 39. Ieſzcże y to: Ia/
33:
ia/ ieſtem Pan/ á oprocż mnie nie máſz wybáwićielá/ Eſa | 43. ꝟ 11. |
strona: 4
| O Bogu. | Liſt 4. |
1:
43. ꝟ ll. Oſee l3. ꝟ 4. Eſa 45. ꝟ 21. Ocżym oto Moyżeſz y
2:
inſzy Prorocy swiádcżą.
VCZEN. Acżkolwiek ná
3:
dwu ábo ná trzech świádkách doſyć ma mieć każdy/ iáko
4:
ſłowo Boże vcży: wſzákże iżeś y ſtáre y nowe wſpomniał
5:
przymierze/ á przedſięs tu z ſtárego tylko świadectwá przy
6:
wodził/ przeto cię proſzę ábyś też y z nowego tyż rzecży do=
7:
wiodł. NAVCZYCIEL. Vcżynię ták. Tego swiá=
8:
dectwá/ ktorem z piątych ksiąg Moyżeſzowych przywiodł
9:
naydzieſz v Márká Ewángeliſty powtorzenie. Marci l2.
10:
ꝟ 29.
Ktorym ſam Iezus Chriſtus ſyn Boży/ pokázuie Bo
11:
gá iednego/ y przednieyſze zakonne roſkazánie. Potym maſz
12:
v Ianá w śiedmnaſtym/ to mieyſce ktoreś ſam przypomi=
13:
nał/ o ſámym prawdziwym Bogu/ ktory nam poſłał Iezu
14:
ſá Chriſtuſá. Nád to naydzieſz też ieſzcże temu podobne.
15:
Rzym l6. ꝟ 27; á l. Timo l. ꝟ l7. á 6. ꝟ l5. Tákże v Iudy
16:
ꝟ 4.
VCZEN. A prawdziwym przecż go názywaſz?
17:
NAVCZYCIEL. Nie tylko dla tego/ iż drugiego
18:
tákiego żadnego prawdziwego Bogá/ to ieſt/ ktoryby też
19:
był Bogiem włáſnym/ prawdziwym/ á nie zmyſlonym/
20:
názwánym/ ábo vcżynionym/ nie náyduię áni wyznawam:
21:
ále też dla tego/ iż wſzyſcy inſzy ludzie/ choćiażby ie też kto
22:
nád wolą bożą chćiał ſobie mieć zá Bogi
(oprocż ſáme
go ie=
23:
dnego Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożego prawdziwego/ kto=
24:
ry ieſt prawdą/ żywotem/ y drogą) kłamcámi ſą/ ſłowá
25:
ſwego y obietnic nie záwżdy pełnią: y cżęſto inſze vſty mo=
26:
wią/ á inſze záś w ſercu máią. Ale ten ſam iedyny Bog/ ſło
27:
wá ſwego nie odmienia/ owſzem záwżdy ſwe obietnice peł=
28:
ni: y to co ſam w ſobie ma/ toż też y w ſłowie ſwym mowi.
29:
VCZEN. A tego cżym dowiedzieſz?
NAVCZY= CIEL. Naprzod Moyżeſzem/ ktory ták o tym do Izrá
31:
elá mowi: Wiedz o tym Izráelu iż Pan Bog twoy/ on ieſt
32:
Bogiem/ á Bogiem prawdziwym/ (ábo wiernym) ktory
33:
ſtrzeże przymierza y miłośierdzia 5. Moyże 7. ꝟ 9. A ná | B iiij | drugim |
strona: 4v
| Pierwſza rozmowá |
1:
drugim mieyſcu Skáły (to ieſt Bogá mocnego iáko ſkáłá)
2:
vcżynki doſkonáłe ſą: ábowiem wſzyſtkie drogi iego ſądem
3:
ſą: Bog ieſt prawdziwy/ á niemáſz w nim niepráwosći.
4:
5. Moyże: 32. ꝟ 39. Nád to ták ieſzcże ſam o ſobie mowi v
5:
Eſáiaſzá 44. ꝟ 6. Iam ieſt pierwſzy/ y ia oſtátecżny/ á o=
6:
procż mnie nie máſz Bogá. Atámże niżey ꝟ 26. Iám ieſt on
7:
Bog/ ktory wzbudza/ ſłowo ſługi ſwego/ á rádę poſłáń=
8:
cow ſwych wykonywa. Tákże ono 4. Moyże. 23. ꝟ l9. ku
9:
temu też przydáć możeſz. VCZEN. A w nowym ieſt
10:
że też co o tym? NAVCZYCIEL. Y owſzem ieſt.
A
11:
náprzod v Ianá w 3. ꝟ 33. gdzie ták o nim mowi Ponurzy=
12:
ćiel: Iż kto przyimuie świádectwo iego/ ten zápiecżętował
13:
iż Bog ieſt prawdziwy. Potym ono coś ſam z pocżątku
14:
wſpominał. Ian 17. ꝟ 3. Nádto Rzym 3. ꝟ 4. á l. Korin
15:
l. ꝟ 9. á l. Teſſ. 5. ꝟ 24. Titum l. ꝟ 2. Heb 6. ꝟ l8. á 10. ꝟ
16:
23. A l. Teſſ. l. ꝟ 9. VCZEN. A mądrym/ żywym/
17:
y nieśmiertelnym przecż go názywaſz?
NAVCZY= CIEL. Przeto iż on nie tylko mądrym ieſt/ ſam z ſiebie:
19:
rády przeſtrogi/ y náuki od nikogo nie potrzebuiąc: ále to
20:
wſzyſtko ſam w ſobie/ y ſam od ſiebie máiąc/ á práwie o=
21:
ną ſámą názacnieyſzą mądrośćią będąc: on ſam inſzych mą
22:
drośći vcży/ y mądrośćią daruie/ iáko z źrzodłá nigdy nie=
23:
przebránego: onże też tylko ſam/ ieſt żywym y nieśmiertel
24:
nym: przeto iż on ſam zá wżdy żywie/ śmierći żadney nigdy
25:
nie będąc poddány.
Owſzem ſámym żywotem będąc/ y od
26:
żyćia ábo od bytnośći Iehową ſie názywáiąc/ inſzym też ży
27:
wotá vżycża: á z śmiertelnych/ nieśmiertelnymi/ z łáſki
28:
ſwey/ dziáła. VCZEN. Acżkolwiek to rzecż ſámá po
29:
kázuie/ y wſzyſtkie rzecży ſtworzone/ o tym káżdemu iáſne
30:
świádectwo wydawáią/ iż Bog ieſt mądry/ y mądrze
31:
wſzyſtko vcżynił. Iż też on ſam ieſt nieśmiertelny/ ále zá=
32:
wſze żywiący/ cżemu y ia mocnie wierzę:
wſzákże áby wiárá
33:
moiá nie podpieráłá ſie/ rozumem y wywody ludzkimi: dla | tego |
strona: 5
| O Bogu. | Liſt 5. |
1:
tego też chcę rád ſłyſzeć o tym świádectwá z ſłowá Bożego.
2:
NAVCZYCIEL. Dobrze cżyniſz gdy ſie ná ſwoy/
3:
áni ná moy/ rozſądek ſpuſzcżáć niechceſz/ ále ſie do ſłowá
4:
Bożego w káżdey rzecży vćiekaſz:
thák ći ſie cżynić godzi
5:
tym co ſie zá chwalce Boże máią: áby ſie nigdy zá żadną
6:
rzecż nie chwytáli/ áżby wprzod iáſnymi świádectwy ſło=
7:
wá Bożego przekonáni byli. Swiádectwo thedy pierwſze
8:
to będzieſz miał z Pſalmu 104. ꝟ 24. A 147. ꝟ 5. Wty ſło=
9:
wá: O Pánie iáko rozmnożyły ſie vcżynki twoie/ ktoreś ty
10:
wſzyſtkie w mądrośći vcżynił.
A z Ieremiaſzá záś tym ſpo
11:
ſobem. (Then tylko Bog ieſt prawdziwy) ktory vcżynił
12:
źiemię mocą ſwą/ á poſtánowił świát mądrośćią ſwoią/ á
13:
rozumem ſwym rosćiągnął niebá. Iere lO. ꝟ l2. á 51. ꝟ l5.
14:
Toż naydzieſz y w nowym teſtámenćie/ v Páwłá/ gdzie
15:
ták mowi: O głębokośći bogáctwá/ y mądrośći/ y znáio=
16:
mośći Bogá rc. Y záś: Sámemu mądremu Bogu/ przez
17:
Iezuſá Chriſtuſá niech będzie chwałá ná wieki/ Amen.
18:
Rzim ll. ꝟ 33. A 16 ꝟ 27. A l. Timo l. ꝟ l7. Iudy ꝟ 25.
19:
VCZEN A o tym gdzie/ iż on ſam ieſt żywy á nieśmier=
20:
telny? NAVCZYCIEL. To ieſt poſpolita Bogu/
21:
iż gdy co obiecuie/ ábo też kiedy komu groźi/ ábo co pewne
22:
go opowiáda/ coby ſie ludziom trudno ku wierzeniu widziá
23:
ło/ tedy ſie więc żywym názywa/ mowiąc: Zywę ia mowi
24:
Pan/ 4. Moyże ꝟ l4: 21. Eſa 49. ꝟ l8. Iere 22. ꝟ 24. A
25:
mowi to dlatego/ áby to okazał/ iż ieſt nieśmiertelny/ á iż
26:
go żaden nie przetrwa.
Nád to/ iż on żywym będąc/ ży=
27:
wotá inſzym/ y thego docżeśnego/ y onego przyſzłe=
28:
go wiecżnego z nieśmiertelnośćią vżycża: ábo też záś ży=
29:
wot odeymuie. Przeto ták onim nápiſano cżytamy/ co on
30:
ſam o ſobie mowi: Bácżćieſz teraz/ iż ia/ ia koniecżnie ie=
31:
ſtem ſam Pánem/ á niemáſz Bogá oprocż mnie: Ia zábi=
32:
iam y záś ożywiam: á ránię y záś lecżę: á nikt z ręku moich
33:
nie wydrze.
5 Moyże 32. ꝟ 39. A l. Sámu 2. ꝟ 6. A iż tego
| b v | oni wierni |
strona: 5v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
oni wierni chwalcy Boży ſkutkiem doznawáli/ y temu mo=
2:
cnie wierzyli/ iż ſam tylko Bog żywy ieſt/ y nieśmiertelny/
3:
przeto też ták poſpolićie rádzi máwiáli: Zywie Pan/ świę
4:
ty Izráelſki/ ábo Bog záſtępow rc. Sędziow 8 ꝟ l9; A l.
5:
Samuelo: 25. ꝟ 26. 34. A 2. Sámue 2. ꝟ 27. A 4 ꝟ 9. A 22.
6:
ꝟ 47 rc.
VCZEN. A w nowym teſtámenćie ieſt też
7:
co o tym? NAVCZYCIEL. Ieſt/ iáko to/ gdzie
8:
Piotr (ktoremu to Bog ſam obiawiał) Iezuſá Chriſtu=
9:
ſem y ſynem Bogá żywego wyznawa/ Mat l6. ꝟ l6. Ká=
10:
iáfaſz też poprzyſięga Iezuſá Páná/ ná Bogá żywego
11:
Mat 26. ꝟ 63. Ale to więtſza y znácnieyſza co ſam Chriſtus
12:
o Bogu oycu ſwym mowi/ tymi ſłowy: Iáko Oćiec ma ży=
13:
wot ſam w ſobie/ ták dał y ſynowi áby miał żywot ſam w
14:
ſobie Ian 5. ꝟ 26.
A iż on ſam ieſt nieśmiertelny/ tedy ták
15:
o tym Páweł mowi: A Krolowi wiekow/ nieśmiertelne=
16:
mu/ niewidziánemu/ ſámemu mądremu Bogu cżeść y ſła=
17:
wá ná wieki wiekow Amen Rzy l6. ꝟ 27. A l. Tim 6 ꝟ l3.
18:
VCZEN. A ten tytuł/ ábo to opiſánie Bog nád Bogi/
19:
Pan nád pány/ Bog wielki/ mocny/ y ſtráſliwy/ cżemu
20:
przydáieſz? Abo też ſą iácy inſzy Pánowie y Bogowie/ nie
21:
ták mocni/ wielcy y ſtráſzliwi?
NAVCZYCIEL.
22:
Naprzod dla tego/ iż ták opiſánego Bogá w ſłowie iego
23:
nayduię. Potym też dla tego/ iż to z ſłowá Bożego iáſnie
24:
widzę: iż ácżkolwiek ieſt wiele Bogow y Pánow ná niebie
25:
y ná źiemi: wſzákże żadnego nie máſz nád tego iedynego/ ſá=
26:
mego mądrego/ prawdziwego/ żywego/ wielkiego/ mocne
27:
go/ y ſtráſzliwego: ktoryby właśnie z nátury ſwey Bogiem
28:
był y Pánem/ coby to niebo/ źiemię/ morze/ rc. ſam mocą
29:
ſwą ſtworzył/ y ſam tym wſzyſtkim władał.
VCZEN.
30:
A gdzie w piſmie s. maſz ták opiſánego Bogá? NAV= CZYCIEL. W piątych kſięgách Moyże: 10. ꝟ l7. ták
32:
nápiſáno cżytam: Pan Bog wáſz (mowi to Moyżeſz do lu=
33:
du Izráelſkiego) ieſt Bogiem/ Bogow/ y Pánem pánow: | Bogiem |
strona: 6
| O Bogu. | Liſt 6. |
1:
Bogiem wielkim/ mocnym y ſtráſzliwym rc o cżym cżytáć
2:
możeſz ſzerſze ieſzcże opiſánie w Pſálmie 95. y 49. tákże y ná
3:
wielu inſzych mieyſcách/ ktorych ia dla przedlużenia przy=
4:
pomináć niechcę.
VCZEN. A o tym gdzie/ iż ieſt wie
5:
le Bogow y Pánow nád tego iednego? Abo co to ſą zá Bo
6:
gowie miedzy ktorymi ten ieden przoduie/ y ſam nád nimi
7:
moc y zwierzchność ma? NAVCZYCIEL. Do=
8:
brze cżyniſz iż ſie też y o tym pytaſz/ coby to byli zá Bogo= O wielkośći Bogow y o ich roznośći.
9:
wie nád ktorymi ieſt ten ieden żywy y prawdziwy Bog: Bo
10:
też to pierwey wiedzieć potrzebá.
Ták tedy wiedz/ iż ſą ro=
11:
zmaići: wſzákże ich wielkość y rozmáitość/ ná dwie prze=
12:
dnieyſze cżęśći rozdzieloná może być. Iáko to/ iż iedni ſą
13:
ktore ták ludzie zwáli y zową bez ſłowá Bożego. Drudzy
14:
ſą ktore ſam Bog y cżyni y zowie Bogámi. Ci ktorzy ſą od
15:
ludzi zmyſleni y vcżynieni nád wolą y roſkazánie Boże/ ſą
16:
rozmáići. Iedni/ dawni Pogáńſcy: Drudzy nowi Pápie=
17:
ſcy: Inſzy ták pogánom ſtárym iáko y Papieżnikom terá=
18:
znieyſzym ſą poſpolići.
VCZEN. A ktorych że ty Po=
19:
gáńſkimi zowieſz? NAVCZYCIEL. O Ktorych w
20:
piſmie Swięthym cżytam: iáko o Dágonie Filiſtyńſkim. Poganſcy Bogowie.
21:
l. Samue 5 ꝟ 2. O Molochu Amonickim. 2. Krolew II. ꝟ
22:
5. 7. O Remnonie Syriyſkim. 2. Krole 5 ꝟ l8. O Chámo=
23:
ſie Moábſkim l. Krole II. ꝟ 5. 7. 33. A 4. Krole 23. ꝟ 13.
24:
Iere 48. ꝟ l3. O Remſie Amos 5. ꝟ 26. Acto 7 ꝟ 43.
Y o
25:
Báálu/ o ktorym pełno wſzędy w piſmie/ y o inſzych ktore=
26:
by długo wylicżáć/ o ktorych cżytáć możeſz 2. Krole l7. ꝟ
27:
29. 30. 31. Ktore ſobie/ przećiw woley Bożey Pogáni zmy
28:
ſláli/ y ony zá Bogi/ choć nimi nigdy nie byli chwalili.
29:
VCZEN. A Papieſkimi ktore názywaſz? NAVCZY= CIEL. Tych wſzyſtkich ktorych oni wzywáią: ktorym Bogowie Pápieſcy.
31:
ſie modlą: ſwięcą/ poſzcżą: do nich ſie w potrzebách vćie=
32:
káią: ofiáry cżynią y ſwiece ſtáwiáią.
A to wſzytko ku zel=
33:
żywośći y wzgárdzie Bogá onego iednego prawdziwego: | y iednego |
strona: 6v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
y iednego też Posrzedniká/ cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá.
2:
Iákowi Bogowie ſą oni ludzie święći pomárli/ iáko Má=
3:
rya/ Piotr/ Páweł/ rc tákże y inſzy/ ktore Papieże Rzym=
4:
ſcy Bogámi ábo świętymi nierychło po ich śmierći/ vcży=
5:
nili/ poświęćili y onych wzywáć od potrzeb niektorych
6:
roſkazáli.
Iáko Antoniego od świni/ Lenartá od koni/ O
7:
tyliey od ocżu/ Apoloniey od zębow/ Heleny od rzecży zgu=
8:
bionych/ Wáwrzyńcá od ogniá/ Sebeſtyaná od powie=
9:
trza/ Rochá od wrzodow/ y innych ktorych ieſt bez licżby.
10:
Ktorych oſobliwemi modlitwámi/ ludzie záwiedzeni wzy
11:
wáią: á nákoniec im też y onę iedyną y oſobliwą modlitwę/
12:
ktorą Chriſtus vcżnie ſwe Bogá oycá ſwego wzywáć ná=
13:
ucżał/ to ieſt/ Oycże náſz ktoryś ieſt ná niebieſiech rc nieſłu
14:
ſznie przycżytáią. VCZEN. Bacżę to dopiero być błę=
15:
dem: álem ći też to y ſam cżyniał: bo mię ták było z dziećiń
16:
ſtwá wyucżono. A chwałá Bogu że iuż to wżdy we mnie
17:
vſtáło. Boże day to áby y w inſzych wſzyſtkich. Ale po=
18:
wiedz mi ieſzcże/ ktorzy ſą Bogowie tákże zmyſleni/ Papie
19:
żnikom z pogány ſpolni? NAVCZYCIEL.
Bogowie ſpolni ták Pogánom iáko y Papieznikom.
Iedni ſą
20:
ludzie zmárli: od ktorych też imion gwiazdy niektore podziś
21:
dzień w papieſtwie názywáią: y onich to śmiele Prákty=
22:
karze w mendácyách ſwych twierdzą/ żeby oni deſzcż/ grad
23:
śnieg/ pogodę y niepogodę/ wiátry/ ſuchość rc. ſpuſzcżáli.
24:
Tak iáko przed tym o Iowiſzu ſwym Pogáni trzymáli y
25:
piſali/ że on gromem włada. Sáturnus dzieći morzy/ y złe
26:
powietrze z chorobámi przywodzi.
Mars woyny ſpráwu
27:
ie: y inſze tym podobne plotki/ o ktorych zdáwná ſtárzy
28:
báiáli/ y ieſzcże teráznieyſzy báią. Bogu rząd/ władzą y v=
29:
rząd odiąwſzy rok od roku ná nie wkłádáli/ y wkłádáią/ Pá
30:
ny y regimentámi onych zowąc y cżyniąc: nic práwie Bo=
31:
gu prawdźiwemu niezoſtáwiwſzy. Drudzy záś ſą/ ktorzy
32:
ſą rękomá ludzkimi vrobieni/ ábo z mąki y z wody w kle=
33:
ſzcżách żeláznych ná ogniu/ ábo ze złotá/ śrebrá/ kámienia/ | gliny |
strona: 7
| O Bogu. | Liſt 7. |
1:
gliny y drzewá.
Przed ktorymi też klękáią/ cżapki zeymuią/
2:
ſwiece im zápáláią rc. Z ktorych záś iedne zá powſzedne
3:
máią/ á drugie ná ſwiętá vrocżyſte chowáią/ iednym też
4:
nád drugie moc więtſzą przycżytáią/ y iedny nád drugie
5:
więcey ważą. Iáko Máryą we Włoſzech z Loretu/ w Pol
6:
ſzcże z Częſtochowey: Márká z Wenecyey/ Stániſláwá z
7:
Krákowá rc. Ale niedziw: Abowiem iż ſámi ſlepi ſą: prze
8:
to o Bogá tego/ ktory wſzyſtko widzi/ wie/ y zna/ niedbá=
9:
ią:
ále ſobie oprocż niego inſze głuche/ ſlepe/ y nieme zmy=
10:
ſláią y do nich ſie vćiekáią. Do ktorych iż ſie też cżęſto lud
11:
Izráelſki złośćiwy vćiekał/ przećiw iáwnemu zákazániu
12:
Bożemu: przeto ie theż oto Bog cżęſto karał/ á z táko=
13:
wych Bogow ſzydził/ iáko ono maſz v Eſái 44. ꝟ 9. A 46.
14:
ꝟ 5. 6. 7. Baruch 6. ꝟ 3. gdzie ták ná iednym mieyſcu mo=
15:
wi:
Wſzyſcy ći/ co báłwány/ ábo obrázy tworzą/ nikcżem=
16:
ni ſą/ á báłwáni ich ktore oni miłuią/ ſą im nie pożytecżni/
17:
ábowiem y ſámi to o ſobie świádcżą (że nic nikomu niepo=
18:
magáią) iż nic nie widzą/ áni znáią: A też záwſtydzeni bę=
19:
dą ći ktorzy ich wzywáią. Ktoż wyformował Bogá/ ábo
20:
odlał báłwáná niepożytecżnego? Oto wſzyſcy towárzyſze/
21:
ábo vcżeśnicy báłwánowi będą poháńbieni:
przeto iż ći
22:
wſzyſcy ſpołu ktorzy robią báłwány ludzie ſą: ći gdy wſzy=
23:
ſcy ſpołu zgromádzeni będą/ polękáią ſie y záwſtydáią rc.
24:
Lecż proſzę ćię cżytay ſobie ſam to co tám dáley ſtoi/ tákże
25:
y inſze náznácżone mieyſcá/ boć ſie mnie do cżego inſzego ná Sentencie ná ktore pámiętać ma ten kto ſie chce báłwochwálſtwá obcych Bogow vwiárowáć,
26:
ten cżás pożytecżnieyſzego mieſzka. A tym cżáſem tego ſie te
27:
raz náucż/ y miey to potym ná bácżnośći coć powiem/ to
28:
ieſt/ty trzy ſentencie.
Pierwſzą tę: Błądzą nic niewiedząc/
29:
ći co drzewiáne báłwány noſzą/ y modlą ſie Bogu ktory zbá
30:
wić nie może. Eſa 45 ꝟ 20. Wtorą: Niechay im podobni
31:
będą ći co ie dziáłáią/ y co w nich vfáią. Pſalmo 115. ꝟ 8.
32:
Trzećią Bogowie ktorzy nie vcżynili niebá y źiemie/ niech
33:
zginą z źiemie y z podniebiá: Iere l0. ꝟ ll.
A to mieć będzieſz
strona: 7v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
z ſtárego teſtámentu. Z nowego zás/ ná ty też trzy pámię=
2:
táć będzieſz. Naprzod tę: Abo niewiećie iż nieſpráwiedli=
3:
wi nie odziedzicżą kroleſtwá Bożego? Nie mylćie ſie/ áni
4:
porubnicy/ áni báłwochwálcy/ áni cudzołoznicy/ áni pie=
5:
ſzcżotliwi rc. nie odziedzicżą kroleſtwá Bożego:
l. Korin:
6:
6. ꝟ 9. 10. A Gál 5. ꝟ 20. Wtorą: Dziatecżki ſtrześćie ſie
7:
od báłwánow. l. Ian 5. ꝟ 21. Trzećią: A boiázliwym y
8:
niewiernym/ y przemierzłym/ y mężoboycom/ y porubni=
9:
kom/ y cżárownikom (to ieſt/ tym ktorzy ludzi truią) y
10:
báłwochwálcom/ y wſzyſtkim kłamcom/ cżąſtká będzie w
11:
Ieźierze goráiącym ogniem y śiárką: á táć ieſt śmierć wto
12:
ra. Obiá. 21. ꝟ 8. Y 22 ꝟ 15.
Ná co ieſli będzieſz záwżdy pá
13:
miętał/ tedy ſie báłwochwálſtwá będzieſz wyſtrzegał/ á
14:
o Bożey woli pilniey ſie będzieſz pytał/ y bárziey ſie będzieſz
15:
Bogá bał. VCZEN. Nſucżyłeś mię co trzymáć mam
16:
y iáko rozumieć/ o tych Bogách ktore ſobie ludzie nád wo=
17:
lą y ſłowo Boże zmyſláią: Náucżże też proſzę ćię y o tych
18:
ktore Bog w ſłowie ſwym zowie y cżyni Bogámi?
19:
NAVCZYCIEL. Iáko onych wiele ieſt/ o ktorych ſie Bogowie ktore sam iedyny Bog Stworzyćiel wſzyſtkiego cżyni y zowie Bogámi.
20:
mowiło: tákże ſie y tych nie máło náyduie.
Wſzákże ie też/
21:
dla ſnádnieyſzego porozumienia tey rzecży/ ná dwie cżęśći
22:
rozdzielemy. Z ktorych iedni ſą duchowie/ ábo ániołowie:
23:
á drudzy ſą ludzie. Duchowie ábo ániołowie ſą dwoiácy: ie=
24:
dni dobrzy á drudzy zli: ktorym iednák piſmo święte imię
25:
Boże przycżyta/ Bogámi ich też názywáiąc.
O Aniolách
26:
ábo duchách dobrych/ ktorzy co kiedy imienim Bożym ſprá Duchy y Anioły pismo s. zowie Bogami.
27:
wowáli do ludzi wątpliwośći nie máſz/ że ie piſmo święte
28:
Bogámi názywa: y ták o nich pod cżás/ iáko o Bogu ſá=
29:
mym (ktorego nikt nigdy niewidział) gdy co z ludzmi ro=
30:
zmawiáli/ mowi/ iákoby oni tymże ſámym Bogiem być
31:
mieli.
A to dla tego/ iż też Bog ſam obiecował przy ludzie
32:
ſwym mieć Anioły ſwe z imieniem ſwym: ábo ná ktorych
33:
miáło być imię iego: przetoż ich też ſłucháć kazał nie gnie= | wáiąc |
strona: 8
| O Bogu. | Liſt 8. |
1:
wáiąc ich. 2. Moyż 23. ꝟ 20. Iáko ná przykład: ieden án=
2:
ioł ze trzech/ ktorzy przyſzli byli do Abráhámá názwány
3:
był Iehową/ to ieſt Pánem przez ſie żywiącym: imienim
4:
mowię co názacnieyſzym Bożym/ ktore ſámemu tylko Bo=
5:
gu należy.
Ktory Anioł opowiedział pocżęćie Izáákowe/
6:
y Sodomy podwrocenie. A inſzy potym dwá Lotá z So=
7:
domy wywiedli y Sodomę podwroćili: ktorych też weſpo=
8:
łek wſzyſtkich mężámi Moyżeſz názywa. l. Moy l8. ꝟ 2. 17.
9:
Tákże ono gdzie ſie ánioł Páńſki we krzu goráiącym Moy=
10:
żeſzowi vkazał: á tenże ſie przed ſię Bogiem y Iehową ná=
11:
zywa. A cżyni to nie prze ktorą inſzą przycżynę/ iedno iż od
12:
Bogá Iehowy poſelſtwo ſpráwował:
Cżego pełno ieſt w
13:
piſmie świętym. 2. Moyże 3. ꝟ 2. Dzie: 7. ꝟ 30. 35. 38. 53.
14:
Tákże theż w nowym teſtámenćie/ Szátáná zowie piſmo
15:
Kśiążęćiem y Bogiem świátá. Ian 12. ꝟ 31. A 14. ꝟ 30.
16:
A 16. ꝟ 11.. Efes 2. ꝟ 2. A 6. ꝟ l2. A 2. Korin 4. ꝟ 4.
17:
VCZEN. Pámiętam to iż imienim Bożym nie tylko án
18:
iołowie dobrzy y zli w piſmie świętym ſą názwáni/ ále też
19:
y Ieruzálem/ ſkrzyniá oná przymierza Bożego/ ocżym tu
20:
teraz nic mowić niechcę.
Ale to ná inſzy cżás odłożyć wolę
21:
bo nam też o tym/ dla roznego wiela ludzi rozumienia/ mo
22:
wić będzie potrzebá. á ták to opuśćiwſzy/ o ludziách bych
23:
też rad wiedział/ ktorych y iákim ſpoſobem piſmo Bogá=
24:
mi zowie/ ábo ieſli wſzyſtkich zárowno y iednákim ſpoſo=
25:
bem? Ktorych ludźi y iákim ſpoſobem pismo s. Bogámi názywa.
NAVCZYCIEL. Nie wſzyſtkich zárowno
26:
áni iednákim ſpoſobem: bo też y ludzie y ich vrzędy/ rozne
27:
ſą miedzy ſobą. Iáko to: Więtſzy vrząd był ſędziego nád
28:
inſze podleyſze vrzędy: więtſzy potym Krolewſki/ nád Sę=
29:
dzie. A Moyżeſzow więtſzy był nád ty wſzyſtkie.
Ale potym
30:
gdy przyſzło cżáſow wypełnienie Iezuſá Chriſtuſá vrząd/
31:
onego mowie Syná Dawidowego y Abráhámowego/ od
32:
Bogá nád wſzyſtkie inſze vmiłowánego/ y zá właſnego ſy=
33:
ná obwołánego/ nie tylko nád ony wſzyſtkie/ ále też y nád | Anioły |
strona: 8v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
Anioły Bożymi/ nie tylko vrząd więtſzy y zacnieyſzy/ ále
2:
też moc/ zwierzchność/ y imię wſzyſtkie imioná/ tho ieſt
3:
Páńſtwá y zwierzchnośći przewyżſza/ iáko Apoſtoł Páweł
4:
świádcży/ mowiąc:
iż iemu dał Bog imię nád wſzelkie imię
5:
rc. Filip 2. ꝟ 9. Dał moc zupełną/ dał wſzyſtko/ dał wſzyt
6:
kę władzą ná niebie y ná źiemi/ y iego ſámego nád wſzyſtki=
7:
mi niebioſy/ ná ſwey prawicy poſádził. Mát 11. ꝟ 27. A
8:
28. ꝟ l8. Dan 7. ꝟ l4. A Ian 3. ꝟ 35. A 6. ꝟ 46. Heb l. ꝟ 2.
9:
Efe. 1. ꝟ 20. 21. 23. Cżego żadnemu inſzemu z ániołow y lu=
10:
dzi nigdy nie dárował/ ani go też táką ććią y chwałą nie vko
11:
ronował.
VCZEN. A gdzież piſmo święte ludźi Bogá=
12:
mi názywa: y gdzie wielkość Bogow przypomina?
13:
NAVCZYCIEL. Naprzod Moyżeſzá. 2. Moy 4.
14:
ꝟ l6. potym też ſędzie/ 2. Moy 4. ꝟ 16. A 7. ꝟ l. A 22 ꝟ 28.
15:
Nád to y inſzych do ktorych Bog mawiał/ iáko y ſam Pan
16:
Chriſtus przećiw żydom wywod cżyniąc mowi: Iam rzekł
17:
Bogowie ieſteśćie. Pſalmo 82. ꝟ 6.
Ieſli onych názwał
18:
Bogi/ do ktorych byłá mowá Boża: á piſmo rozwiązáne
19:
nie może być rc. Gdzie w tymże Pſálmie práwie z pocżątku
20:
ták ſtoi nápiſano/ o iedynym á nawyżſzym Bogu/ y o tych
21:
też ktorych ſpoſobem ſwym piſmo Bogámi zowie/ w ty ſło
22:
wá: Bog ſtoi w zgromádzeniu Bogá/ w pośrzod Bo=
23:
gow ſądzi.
Ná co pátrząc Páweł Apoſtoł/ iż to ták wie=
24:
lom rzecżam piſmo święte imię Boże przycżyta: á iż też ſo=
25:
bie ludzie wiele Bogow y ná niebie y ná źiemi nácżynili/
26:
przeto ták mowi. Choćiaż dobrze ſą ći ktorych Bogámi zo=
27:
wą y w niebie y ná źiemi (iákoż wiele ieſt bogow y Pánow)
28:
iednák v nas ieden ieſt Bog Oćiec/ z ktorego wſzytko/ y my
29:
w nim. Ieden też Pan Iezus Chriſtus/ przez ktorego wſzyt
30:
ko y my przezeń.
A co ſie tknie Iezuſá Syná Bożego/ kto=
31:
rego Bog on nawyżſzy wſzech rzecży ſtworzyćiel/ Pánem y
32:
Chriſtuſem vcżynił: tákże mądrośćią/ ſpráwiedliwośćią/
33:
poświęcenim y odkupienim/ iáko Piotr y Páweł świádcżą | Dzieie |
strona: 9
| O Bogu. | Liſt 9. |
1:
Dzie 2 ꝟ 36. A 1. Korin l. ꝟ 30. Iż Moyżeſzá y wſzytki Pro=
2:
roki/ Pátryárchy/ Krole/ Sędzie/ Anioły/ przewyżſza:
te=
3:
dy ſie nie máſz cżemu dziwowáć: poniewaſz ſie thák Bogu
4:
ſpodobáło/ onemu dáć duchá bez miáry/ Ian 3. ꝟ 34. y ie=
5:
go ſámego Pánem y dziedzicem wſzyſtkiego vcżynić. Heb.
6:
1. ꝟ 2. A to wedle obietnic ſwych w piſmie świętym przez
7:
Proroki vcżynionych/ Dan 7. ꝟ 14. Dla cżego go iuż też
8:
przez Ezáiaſzá 9. ꝟ 6. miedzy innymi zacnymi tytuły názy=
9:
wa Bogiem.
Ale ſie ia tu teraz tym co Iezuſowi Pánu ſłu=
10:
ży báwić niechcę: ták ſobie tuſząc/ iż ty będzieſz chćiał o nim
11:
zoſobná rozmáwiáć. wſzákżem to tu/ mowiąc o rozmáito=
12:
śći Bogow/ vmyſlnie też o Iezuſie Pánu przypomionął:
13:
ábyś też thy wiedział co onim wedle piſmá świętego trzy=
14:
mam: á iżbymći drogę do tego otworzył/ iákobyś też o nim
15:
tákże pilne bádánie vcżynił:
iákieś cżynić pocżął o Bogu
16:
Oycu: o ktorym nie mogą być ták trudne rozmowy z piſmá
17:
świętego/ iákie ſą o Iezuſie Chriſtuſie y o inſzych ártyku=
18:
łách zbáwiennych. VCZEN. Będę to miał ná bá=
19:
cżnośći/ y pytáć ſie o tym nie zániecham dniá iutrzeyſzego.
20:
Ale mi ty to ieſzcże teraz powiedz. Cżemu Bogá Oycá ná=
21:
zywaſz ſámym rzecży wſzyſtkich y niebieſkich y źiemſkich
22:
ſtworzyćielem?
NAVCZYCIEL. Przeto iż on ſam
23:
to ſobie nád inſze wſzyſtkie Bogi przywłaſzcża: A iż go też
24:
y ſam Pan Iezus Chriſtus ſyn iego tákim być opowieda/
25:
y ſam go wzywa/ y o táką ſie chwałę/ ktora ſámemu tylko
26:
Bogu prawdziwemu należy/ ſtára. VCZEN. A gdzie
27:
maſz o tym piſmo? NAVCZYCIEL. V Ezáiaſzá
28:
Proroká/ naydzieſz tymi ſłowy nápiſano: Ták mowi Pan
29:
odkupićiel twoy/ y ktory ćię z żywotá ſprawił:
Iam Pan
30:
ktory cżynię wſzyſtko: ſamem rośćiągnął niebioſa/ y roſpo
31:
ſtárłem ſam przez ſię źiemię. Eza 44. ꝟ 24. A niżey káp 45.
32:
ꝟ 7. Ia cżynię świátłość/ y ſtwarzam ćiemnośći: cżynię
33:
pokoy/ y ſtwarzam złe: ia ieſtem Pan ktory to wſzyſtko cży | C | nię. Tám |
strona: 9v
| Pierwſza rozmowá. |
1:
nię. Támże niżey: ꝟ 12. y 18. Ia vcżyniłem źiemię/ y ſtwo=
2:
rzyłem ná niey cżłowieká.
Ia ieſtem ktorego ręce rozćiągnę
3:
ły niebioſá/ y roſkázuię wſzyſtkim záſtępom ich. A w ꝟ 21.
4:
Iżali nie ia ieſtem Pan/ á nie máſz Bogá innego nád mię
5:
ſámego: Bogá mowię ſpráwiedliwego/ y zbáwiáiącego
6:
nie máſz oprocż mnie. Ale o tym cżytáć możeſz káp 43. ꝟ lO.
7:
ll. 12. 13. 14. y ná inſzych mieyſcách. Co też y ſam Pan nſáz
8:
Iezus Chriſtus Bogu Oycu ſwemu przyznawa/ ták mo=
9:
wiąc:
Przyznawam tobie Oycże/ Pánie niebá y źiemie/ iżeś
10:
te rzeczy zákrył od mądrych y rozumnych/ á obiáwiłeś ie
11:
málucżkim. Mat 11. ꝟ 25. A 19. ꝟ 4. 17. Ktorą rzecż ſzerzey
12:
y doſtátecżniey wywodzi Páweł przed Ateńcżykámi Dzie.
13:
l7. ꝟ 24. vkázuiąc im to/ ktory ieſt Bog prawdziwy/ kto=
14:
rego oni przed tym nie ználi: to im vkázuiąc/ iż nie ktory in=
15:
ſzy/ iedno ten ktory ſtworzył wſzyſtko y on też ſam Pánem
16:
ieſt wſzyſtkiego:
ktory też ſądzić będzie świát/ przez tego
17:
mężá ktorego iuż z dawná ná tho náznácżył y poſtánowił:
18:
cżego iuż pewny znák vcżynił/ gdy go od vmárłych wzbu=
19:
dził. Tego mowię Bogá ſámego iedynego wſzech rzecży ſtwo
20:
rzyćielá/ Pan náſz Iezus Chriſtus wzywał/ do ręku iego
21:
duchá ſwego oddawał/ bogiem ſwym y Oycem názywał/
22:
iáko mieyſcá te świádcżą: Luk 9. ꝟ 28. 29. A 11. ꝟ 1. A 22. ꝟ
23:
41. 42. A 23. ꝟ 34. 46. Mat. 27. ꝟ 46 Ian 20. ꝟ l7.
Co wſzytko/
24:
y nád to ieſzcże co więcey/ będzieſz ſam mogł po woli cży=
25:
táć: ábyś tego doznał/ iż nie máſz żadnego innego Bogá praw=
26:
dziwego niebá y źiemie ſtworzyćielá/ nád thego iedynego
27:
Bogá y Oycá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſa/ y náſzego
28:
też przezeń. Ktory ſam rády y pomocy y żadney inſzey rze=
29:
cży nie potrzebuie/ owſzem on ſam wſzego dobrá wſzyſtkim
30:
vżycza. Rzym 11. ꝟ 33. rc. Ezá 40. ꝟ 13. Iák 1. ꝟ l7.
31:
VCZEN. W wyznániu twoim/ ktores o Bogu iedy=
32:
nym vcżynił/ ácżkolwiek ieſt ieſzcże wiele rzecży/ ktore go=
33:
dne ſą vważánia/ y pilnego z podporą świádectw piſmá
34:
| święte= |
35:
strona: 10
1:
| O Bogu. | Liſt 10. |
2:
świętego rozbiránia: wſzákże iż niektore z nich tymiſz też
3:
świádectwy ktoreś przypominał y náznácżáł mogą być
4:
obiáſnione á inſze też ſam bárzo cżyśćie pámiętam: przeto
5:
ćię iuż teraz nimi dłużey báwić niechcę.
Wſzákże wżdy ná
6:
wet to ieſzcże mi powiedz/ cżemu ták śmiele y ták cżęſto: te=
7:
go iedynego Bogá wſzechmogącego/ názywaſz nie tylko
8:
Oycem ále też y Bogiem Paná Iezuſowym? NAV= CZYCIEL. Iż go thák ſam Pan Chriſtus Bogiem y Bog wſzechmogący nie tylko ieſt Oycem ale theż y Bogiem Páná Iezuſowym.
10:
Oycem ſwym nazywa/ tákże też y Páweł Apoſtoł wierny
11:
ſługá Páná ſwego cżyni/ przeto ſie y ia tego ważę y beſpie=
12:
cżnie to cżynię.
VCZEN. A o tym gdzie maſz nápiſa
13:
no? NAVCZYCIEL. Naprzod mam v Matthe=
14:
uſzá: gdzie ták Iezus Chriſtus ſyn Boży/ wiſząc ná krzyżu
15:
do Bogá oycá ſwego wołał mowiąc: Boże moy/ Boże moy
16:
cżemuś mię opuśćił? Mat 27. ꝟ 46. Páalmo 22 ꝟ 2. Potym
17:
v Ianá tym ſpoſobem: Wſtępuię do Bogá moiego y Bo=
18:
gá wáſzego/ do Oycá mego y oycá wáſzego. Ian 20. ꝟ 17.
19:
Potym v Páwłá: ktory ták piſze do Rzymian 15. ꝟ 6.
Aby=
20:
śćie zgodnie iednymi vſty ſławili Bogá y Oycá Páná ná=
21:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá. A do Korintow piſząc mowi. 2.
22:
Korin 1. ꝟ l. A 11. ꝟ 31. Błogoſłáwiony Bog y Oćiec Páná
23:
náſzego Iezuſá Chriſtuſá. Toż naydzieſz Efes 1. 3. 17.
24:
Kol 1. ꝟ 3. Obiá 3. ꝟ 12. A nád to ieſzcże maſz też y ono z Pſál
25:
mu 110. ꝟ 1. co ſobie v Máttheuſzá 22. ꝟ 44. ſam Chriſtus
26:
przycżyta/ gdzie Bogá Dawid Pánem Chriſtuſowym ná=
27:
zywá.
Co wſzyſtko dla tego z táką pilnośćią w ſłowie Bo=
28:
żym ieſt opiſano: áby ſobie ludzie inſzego Bogá nie zmyſlá=
29:
li/ áni z Bogá Oycá á Iezuſá Chriſtuſá Bogá iednego
30:
dziáłáli/ ále áby tego tylko ſámego ktorego Prorocy y Chri
31:
ſtus Pan zalecał/ ććili y wielbili. Pámiętáiąc ná to iż Bog
32:
chwały ſwey niechce dáć nikomu/ tey mowię/ áby ktory
33:
inſzy nádeń miał być náſzym Oycem/ y wſzyſtkich inſzych
34:
rzecży ſtworzyćielem:
gdyż to on ſam iedyny Bog/ o kto=
| C ij | rym mo= |
strona: 10v
| Pierwſza rozmowá o Bogu. |
1:
rym mowiemy ſámemu ſobie przycżyta/ ktory towárzyſzá
2:
żadnego/ pomocniká y ráyce niepotrzebował/ do tego áby
3:
nas ſobie obrał/ nas vmiłował/ y dla nas świát ſtworzył/
4:
o cżymiż ſie iuż doſyć mowiło/ przeto tego powtárzáć nie=
5:
trzebá. VCZEN. Acż bym tu miał był ieſzcże o co py=
6:
táć: ále iż noc nádchodzi/ tedy tego zániecháć muſzę:
wſzák
7:
że to wſzyſtko w tę nádzieię rad cżynię: iż ták ſobie tuſzę/ że
8:
mi ſie to nádgrodzić będzie mogło/ cżego mi teraz niedoſtá
9:
wáło/ gdy ták z ſobą/ iákoſmy pocżęli/ dáley o Synu Bo
10:
żym Iezuſie Chriſtuſie rozmáwiáć/ y inſzych ártykułách
11:
zbáwiennych będziemy. Poniewaſz mnie tego ieſt wielka
12:
potrzebá vpátruiącemu y rozbieráiącemu cżęſtokroć z ſobą
13:
te roznice y niezgody teráznieyſzych wiekow/ o Bogu/ o Ie
14:
zuſie Chriſtuſie/ y o wierze.
W cżym nic nie wątpię/ że mię
15:
w tym wſzyſtkim Pan Bog moy będzie racżył przez ćię wy
16:
ucżyć y mnie náſumnieniu moim vſpokoić. A ták
17:
iuż teraz niechći Pan BOG da dobrą noc.
18:
NAVCZYCIEL. Y tobie też niech
19:
da Pan dobrą noc/ idźże iuż w po=
20:
koiu/ á Pan niechay będzie z
21:
tobą. AMEN.
strona: 11
| Liſt 11. |
1:
Rozmowá Wtora o
2:
Iezuſie Chriſtuſie potomku Dawi=
3:
dowym y Abráhámowym/ Synu
4:
Bogá żywego namileyſzym.
5:
NAVCZYCIEL.
6:
WItayże bráćie miły: Pan
7:
Bog ći niech da dobry dzień.
8:
VCZEN. Y tobie tákże/ y
9:
wſzyſtkim co go z ſercá wzywá=
10:
ią/ y o iego ſie woley wywiádu=
11:
ią. A ieſtżeś gotow końcżyć ro=
12:
zmowy náſze zácżęte?
NAV= CZYCIEL. Gotowem. py
14:
tay ty tylko o co chceſz.
15:
VCZEN. Acżkolwiek by=
16:
ło ieſzcże co mowić o Bogu Oycu: ále áby ſie iuż porządek
17:
przedſięwźięćia moiego nie tárgał/ wſzyſtkiego zániecham
18:
A ták ćię proſzę/ niech bym też od ćiebie mogł mieć wyzná=
19:
nie o Iezuſie Chriſtuſie ſynu Bożym/ iákom dniá wcżoráy
20:
ſzego miał o iedynym Bogu oycu widziánych rzecży y nie=
21:
widźiánych ſtworzyćielu.
NAVCZYCIEL. O Ie Wyznánie o Iezuſie Chriſtuſie Synu Bożym.
22:
zuſie ták wierzę prawdziwie/ y wyznawam ſzcżyrze: iż on
23:
ieſt mężem cżłowiekiem/ ábo ſynem cżłowieczym. Luk 24.
24:
ꝟ ꝟ 19. Dzie 2. ꝟ 22. A 17. ꝟ 31. Ian 8. ꝟ 40. A 1 Ttm 2. ꝟ 5.
25:
Mat 8. ꝟ 20. Mar 2. ꝟ 10. Luk 9. ꝟ 22. Ian 3. ꝟ 13. Sy=
26:
nem/ mowię/ Abráhámowym y Dawidowym wedle ćiá=
27:
łá Mát. 1. ꝟ 1. Luk 3 ꝟ 23. 26. Rzym 1. ꝟ 3.
A 9. ꝟ 5. Dzieie
| C iij | 13. ꝟ 23. |
strona: 11v
1:
13. ꝟ 23. A Tim 2. ꝟ 8. Heb 2 ꝟ 16 Obiá 5. ꝟ 5. Ktorego
2:
Bog on ſam iedyny y wſzechmogący/ podług obietnic
3:
ſwych/ dał z wielkiey ſwey miłośći świátu: áby wſzelki
4:
kto weń wierzy niezginął/ ále by miał żywot wiecżny: Dzie
5:
2 ꝟ 30. 39. A 13. ꝟ 23. Ian 3. ꝟ 16. Ktorego tenże Bog iego
6:
y oćiec vcżynił y poſtánowił dziedzicem wſzyſtkiego/ Pá=
7:
nem y Pomázáńcem.
Heb 1. ꝟ 2. Dzie. 2 ꝟ 36. Głową.
8:
Kol 1. ꝟ 18. Efe 5. ꝟ 23. Paſterzem wielkim nád Páſterzmi
9:
Ian 10. ꝟ 11. A 1. Piotr 2. ꝟ 25. A 5. ꝟ 4. Heb 13. ꝟ 20. Mał
10:
żonkiem/ Pośrzednikiem/ Przycżyńcą/ Efe 5. ꝟ 24. A 2.
11:
Kor 11. ꝟ 21. A 1. Timo 2. ꝟ 5. Heb 12 ꝟ 24. A 1. Ian 2. ꝟ 1.
12:
Krolem/ Dożorcą/ Ofiárownikiem. Obiá 1. ꝟ 5. A 17.
13:
ꝟ l4. A 19. ꝟ 16. A 1. Piotr 2. ꝟ 25. A Heb 4. ꝟ l4. rc. Bárá=
14:
nem y okupem zá grzechy świátá.
Ian 1. ꝟ 29. 36. A 1. Pe
15:
tri 1. ꝟ l9. A 1. Korin 1. ꝟ 30. A 1. Timo 2. ꝟ 6. Ofiárą E=
16:
fes 5. ꝟ 2. Drogą/ prawdą/ żywotem świátłośćią świátá.
17:
Ian 4. ꝟ 6. A 1. ꝟ 9. A 8 ꝟ 12. A 9 ꝟ 5. Miſtrzem/ y Oy=
18:
cem wiekow Mat 23. ꝟ 8. Ian 13 ꝟ 13. Eza. 9. ꝟ 7. Tego
19:
mowię Iezuſá/ ktory ſie zácżął z duchá świętego á náro=
20:
dził ſie z Máryey Pánny Iozefowi záſlubioney/ á potym
21:
zá żonę oddaney.
Mat 1. ꝟ l8. Luk 1. ꝟ 35. Ktorego potym
22:
Bog ſynem ſwym obwołał/ ſynem vmiłowánym/ wła=
23:
ſnym/ iedynym/ pierworodnym/ namileyſzym. Mat 3. ꝟ
24:
l7. A 17. ꝟ 5. Rzym 8. ꝟ 32. A 1. Ian 4. ꝟ 9. Ktoremu też
25:
dał wſzyſtkę moc y zwierzchność ná niebie y ná źiemi Mat
26:
11. ꝟ 27. A 28. ꝟ 18. Ian 3. ꝟ 35. A 6. ꝟ 46. Filip 2. ꝟ 9. An=
27:
ioły mu y przełożeńſtwá podbiwſzy: vcżynił Pánem nád
28:
śmierćią y żywotem/ wzbudziwſzy go od vmárłych: áby on
29:
y nád żywemi y nád vmárłymi pánował.
1. Piotr 3. ꝟ 22.
30:
Efe 1. ꝟ 21. Rzym 14. ꝟ 9. Obiá 1. ꝟ 18. Dał mu ſąd wſzy=
31:
ſtek do ręku. Ian 5. ꝟ 22. Práwicą go ſwoią nád wſzytki nie
32:
bioſá wywyżſzył. Dzieie 2. ꝟ 33. Efe l. ꝟ 20. Przezeń ſobie
33:
świát poiednał: á w nim ſam będąc vcżynki cżynił. 2 Ko | rin 5. ꝟ 19. |
strona: 12
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 12. |
1:
rin 5. ꝟ l9. Ian 14. ꝟ 10.
Cćią y chwałą vkoronował/ y ná
2:
práwicy ſwey ná niebieſiech poſádził Filip 2. ꝟ 9. A 1. Petr
3:
1. ꝟ 21. Efe 1. ꝟ 20. áby go wſzytkie ięzyki/ pokolenia y na=
4:
rody ććiły y iemu ſie kłániáły/ Dan 7. ꝟ 14. Filip 2. ꝟ lO. ll.
5:
A iżby go tákowym poznawſzy/ przezeń też do onego ſáme=
6:
go iedynego Bogá prawdziwego przychodziły/ onego w
7:
imię iego wzywáły/ y dzięki z chwałą oddawáły: oycem go
8:
też ſwoim wyznáwáiąc/ y ná nim ſamym przeſtáwáiąc
E
9:
fe 2. ꝟ 18. A 2. Piotr 3. ꝟ 18 Kol 3. ꝟ 17. Poniewaſz żaden
10:
nie może poznáć Bogá oycá/ áni do niego przyść/ iedno
11:
przez tego ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá Ian 14. ꝟ 6. Mat 11.
12:
ꝟ 27. To ieſt moie o Iezuſie Chriſtuſie krotkie wyznánie y
13:
wiárá/ do ktorey ieſzcże przyznawam y z ſercá przyimuię/
14:
cokolwiek o nim ieſt w piſmiech świętjch/ nád to com ia tu
15:
przypomionął. Bo ſie wſzyſtko záraz wilicżyć nie mogło.
16:
Cżego iednák tę wiedz być krotką ſummę: iż cokolwiek mu
17:
piſmo święte przyznawa: to też y ia ſzcżyrze przyznawam
18:
iemu. A o cżym piſmo milcży: tedy ſie y ia ważyć tego nie=
19:
chcę. Wſzákże ſie z rozmow náſzych to pokaże/ co ma być
20:
mowiono y rozumiano o Iezuſie Chriſtuſie/ á co nie.
21:
VCZEN. Wielkie to ieſt y zacne wyznánie twoie/ prze
22:
ćiw ktoremu ia z oſoby ſwey nie mam co mowić: gdyż wi=
23:
dzę iż z piſma świętego ieſt wyięte.
Y pámiętam ia máło
24:
nie wſzyſtkie ty tytuły/ ktoreś tu przywłaſzcżył Iezuſowi
25:
Chriſtuſowi: bom też o nich y ſam cżytał: dla cżego też nie
26:
potrzebuię tego/ ábyśmi káżdego zoſobná dowodzić miał:
27:
ták iákoś przy wyznániu iedynego Bogá wcżorá vcżynił.
28:
Bo ia ták rozumiem/ iż żaden nawiętſzy przećiwnik/ ktory
29:
iedno teſtáment nowy prziymuie zá ſłowo Boże/ tego gá=
30:
nić/ ábo odrzucáć nie może: y owſzem wſzyſtko to/ tákże iáko
31:
y ty wyzna.
Ale iż ſą mieyſcá inſze nád ty: á drugie też mie=
32:
dzy tymi/ ktoreś tu wſpominał/ mogą być náleźione/ zá
33:
ktore ſie oni biorą. | C iiij | Iedni |
strona: 12v
| Wtora rozmowá |
1:
Iedni z nich niektorymi chcąc dowieść tego żeby Ie
2:
zus ſyn Boży miał być iednym á tymże Bogiem z Bogiem
3:
oycem/ z ſtrony boſtwá: ábo iáko oniż mowią/ iedneyże
4:
iſtnośći: choćiaſz podług oſoby ieſt inſzy niż oćiec:
ſtądby
5:
też miał mieć z nim iednáką moc y zwierzchność: To ieſt/
6:
iż choćiaż dobrze wedle oſoby ſą dwá/ wſzákże iednák wedle
7:
boſtwá/ nie dwá ſą Bogowie/ áni dwá Pánowie/ ále ieden.
8:
Drudzy ſą ktorzy ſie tym nie iáko brzydzą/ y ſámiſz
9:
to borzą: vkázuiąc rozdział ábo roznicę miedzy oycem y ſy
10:
nem: nie perſonalem tylko/ iáko oni mowią: to ieſt wedle
11:
oſoby: ále realem/ to ieſt/ rzecżną y ſkutecżną.
A to w tym/
12:
iż inſzy ieſt oćiec/ ktory ſam z ſiebie ſyná/ á inſzy ſyn/ ktory
13:
bez woley y wiádomośći ſwey/ ieſt od oycá vrodzony/ y
14:
dziedzicem poſtánowiony: á mocą/ ććią y chwałą vkoro=
15:
nowány.
16:
Trzeći ieſzcże/ ktorzy głucho iákoś o tym vrodzeniu
17:
przedwiecżnym ſyná Bożego z iſtnośći Bożey mowią: y nie
18:
záwżdy ſie do niego przyznawáią.
Ale ſie záś zá iákąś by=
19:
tność oblicżną y ſkutecżną ſyná Bożego/ przed wſzyſtkimi
20:
wieki iuż będącego/ chwytáią/ chcąc tego dowieść/ iż był
21:
przedtym niż ſie vrodził z oycow/ y z Máryey. A iż był du=
22:
chem/ ſłowem/ ániołem/ mężem rc. ták y owák wedle po=
23:
trzeby záwżdy ſie (iáko oni twierdzą) przemieniáiącym á=
24:
bo odmieniáiącym.
Y innych wiele/ ktorych przypomináć
25:
niechcę: przeto iż ſą grubſze/ á iuż też nie ták poſpolite. Ale
26:
iż ieſzcże nád tho wſzyſtko/ od ćiebie y od bráćiey twey coś
27:
cżwartego/ á od tych wſzyſtkich roznego ſłycham: á gdy ſie
28:
o tym trefi z ktorym z nich co mowić: nie do końcá vmiem
29:
ná ich wywody odpowiedáć/ ktorych oni wiele zádawáią:
30:
przeto radbym ſie tego od ćiebie (wſzákoż z ſłowá Bożego)
31:
náucżył: iákobym y ia ſam potym/ onym ná ich powiesći
32:
mogł odpowiedáć. A iżbym też iuż pewnie á nie wątpliwie
33:
z dobrym wyrozumienim y z dobrym też ſumnienim mogł | tákże/ |
strona: 13
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 13. |
1:
tákże/ iákom od ćiebie ſłyſzał/ wyznáwáć Páná moiego Ie
2:
zuſá Chriſtuſá. NAVCZYCIEL. Ná mnie nic nie
3:
zeydzie/ gotowem ći dáru tego vdzielić/ ktorego mnie Bog
4:
moy y ocieć dobrotliwy vżycżyć racżył:
tylko thy vmiey o
5:
wſzyſtkim pytáć/ y wywody ich zádáwáć Boć to wyzna=
6:
wam/ że ich iuż ia niepámiętam: przeto żem ſie iuż dawno
7:
nimi parał. VCZEN. Gdybym miáł wſzyſtki przy
8:
pomináć/ y wſzyſtkić też zádáwáć/ cżáſu by mi nie ſtáło.
9:
Nad to bacżę to y ſam/ iż niektore z nich nie tylko iż ſą nie
10:
ważne/ ále też ſproſne y nieprzyſtoyne: że ſie niektorzy mie
11:
dzy nimi bácżnieyſzy/ zá nie wſtydáią: á przeto ćie nie wſzyt
12:
kimi báwić będę.
Lecż gdy mi ná ieden y ná drugi porzą=
13:
dnie/ wedle ſłowá Bożego/ y ſnuru wiáry/ odpowieſz: te=
14:
dy rad ná tym przeſtánę. Ták ſobie tuſząc/ iż z iedney two=
15:
iey odpowiedzi ná ieden ich wywod/ będzie ſie mogłá y ná
16:
drugi odpowiedź náleść: y zborzenim porządnym iednego/
17:
pewnie ſie y drugi obáli. A ták powiedz mi naprzod/ iáko=
18:
by ná to odpowiedzieć/ gdy ták pierwſzy zádawáią mowiąc
19:
Słuchay Izráelu Pan Bog náſz/ Bog ieden ieſt. Y záś:
20:
Nie będzieſz miał Bogow cudzych przedemną: 5. Moy 6.
21:
ꝟ 4. A 2. Moy 20. ꝟ 3. Z ktorych ſłow/ táki wywod cżynią.
22:
Wiárá Chriſtyáńſka Bogá iednego wyznawa: á ſyn y duch Wywod Troycácki.
23:
święty ieſt też Bog iáko y oćiec: tedyć to muśi być/ iż O=
24:
ćiec Syn y Duch Święty/ ſą ieden Bog.
NAVCZY= CIEL. Prawdá to iż wiárá Chriſtyáńſka iednego tyl=
26:
ko/ ſámego ieſzcże y prawdziwego Bogá wyznawa: iákoś
27:
to y z moiego wcżoráyſzego wyznánia obacżyć mogł. Ale
28:
mowię/ iż prawdziwego nie zmyſlonego: thego ktory ſam
29:
przez ſię ieſt Bogiem: á nietego coby ábo od kogo inſzego
30:
tákim zoſtał/ ábo coby z wielu złożony był. Ale iż w tym
31:
wywodzie/ że trzech/ tho ieſt z oycá/ ſyná/ duchá/ Bogá
32:
iednego cżynią:
przeto wiárá Chriſtyáńſka/ tákiego iedne=
33:
go Bogá ze trzech złożonego nie zna. Ale mowię iż wiárá | C v | prawdziwych |
strona: 13v
| Wtora rozmowá. |
1:
prawdziwych chrſtyan: á nie oná zmyſlona Antychriſto= Rozność miedzy Chriſtyáninem á Chrześćiáninem.
2:
wych krześćian: ktorzy ſie nie od Chriſtuſá tákimi ſtawá=
3:
ią/ ále od krztu y krzyżmá ktorym w dziećińſtwie cżárowá=
4:
ni bywáią.
Nád to/ bárzo to wielka śmiáłość/ przydáwáć
5:
co ábo vymowáć/ ábo też ácż nic/ odmieniáć z ſłowá Bo=
6:
żego: á w tym to wywodzie/ ia widzę nie ládá przydatek:
7:
gdy ſie tego ważą mowić/ iż też tákże duch święty ieſt Bog
8:
iáko oćiec (ſyná tu teraz nie wſpominam/ że ſie iuż o nim Duchá ſwiętego nigdziey piſmo s. Bogiem nie názywa áni ze trzech oſob Bogá iednego dźiáła.
9:
wyznánie vcżyniło) cżego nigdziey w piſmie swiętym nie=
10:
máſz: choćiaby ie też kto naſubtylniey nicowáć abo wyſzpá
11:
cáć chćiał.
A iż tego w piſmie świętym nie máſz/ żeby tákże
12:
Bogiem był iáko y Oćiec duch święty: boby też tákże Oy=
13:
cem y ſynem záraz być muśiał/ iáko y oćiec ſynem/ y ſyn
14:
oycem y duchem. Bo Bogá ſámego iednego ſpráwy roz=
15:
dzielne być nie mogą: iáko y ſámi Antichriſtowi vcżyćiele
16:
mowią.
Tedy ten wſzyſtek dowod/ iáko fałſzywy/ choć
17:
rzkomo miſternie/ bo nie ládá od głowy/ vrobiony/ vpáść
18:
muśi. A co ſie tknie świádectwá tego/ z Moyżeſzá przy=
19:
wiedzionego/ iż nie ſłuży ſynowi áni duchowi świętemu/
20:
lecż tylko Bogu oycu ſámemu: tedy to ſamże Chriſtus po=
21:
kázuie/ y Páweł toż świádćżj. Chriſtus v Ianá 8. ꝟ 54. gdy
22:
onego iednego Bogá Izráelſkiego oycem ſwym názywa/ á
23:
ſam ſie nim nie cżyni: Cżegoby nigdy nie mowił/ gdyby on
24:
ſam onym to Bogiem Izráelſkim był.
Páweł też Bogá ie=
25:
dnego pokázuiąc/ wſzędy go tákim opiſuie/ iż on ieſt Bo=
26:
giem y Oycem Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ iáko ſie to
27:
y dniá wcżoráyſzego wſpomináło: 1. Korin 8. ꝟ 6. Efe 4.
28:
ꝟ 6. A 1. Tim 2. ꝟ 5. Rzym l5. ꝟ 6. A 2 Korin l. ꝟ 3. y 11.
29:
ꝟ 31. Efe 1. ꝟ 3. 17. Kol 3. ꝟ 3. Ktoby tedy/ ktorego inſzego
30:
nád tego ſámego Bogá Izráelſkiego/ Bogá y oycá Páná
31:
náſzego Iezu Chriſtuſá ſobie zmyſlał/ y onego chwalił:
ten
32:
iż Bogá obcego przyimuie/ báłwochwálcą ieſt/ przeſtęp=
33:
cą roſkazánia Bożego ieſt wiáry w ſobie Chriſtyjáńſkiey nie | m |
strona: 14
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 14. |
1:
ma: áni Bogá prawdziwego zna. VCZEN. Nád to
2:
wſzyſtko cos tu w tey odpowiedzi ſwey wſpominał/ to zo=
3:
ſobná pámiętáć będę/ iż piſmo święte nigdziey duchá świę
4:
tego Bogiem nie názywa.
Cżego iż nie mogą dowieść An=
5:
tichriſtowi forytarze/ tedy im iuż nie ten tylko/ ále y inſze
6:
wywody nie poydą: y ten Bog ich ze trzech oſob złożony nie
7:
oſtoi ſie ná plácu: á ták pewnie y Troycá vpádnie. A oto y
8:
teraz dopiero/ ku vtwierdzeniu wiáry mey/ przyſzłomi też
9:
to ná pámięć/ com dawno przed tym nierozmyſlnie cżyta=
10:
wał: iż nie ták przedtym wierzono o duchu swiętym/ iáko
11:
teraz Rzymſcy krześćiánie dzierżą.
Abowiem co teraz trzy=
Eras. Rot. in 1. Cor. 7. folio 496. et 497.
12:
máią/ żeby duch swięty od Oycá y od ſyná pochodził: to
13:
przed tym wierzono y wyznawano/ iż iedno od ſámego oy=
14:
cá pochodzi. Nád to: co go teraz cżynią iednym Bogiem z
15:
oycem y z ſynem/ ábo iedney á teyże iſtnośći/ ktorą rzecż
16:
Grekowie Homouſionem zwáli: tedy tego żaden z onych
17:
przednieyſzych Chriſtyánow/ ktorzy byli záraz po cżaſiech
18:
Apoſtolſkich/ mowić áni piſáć nie śmiał:
przeto iż tego w
19:
piſmie świętym nie cżytáli/ áni ſie tego od Apoſtołow v=
20:
cżyli. Ieſzcże y to: Co teraz do duchá swiętego modlitwy
21:
rozmáite zmyſláią/ y wielkimi go głoſy wzywáią: tedy też
22:
y tego nigdy przed tym nie było/ iáko ſie to z kśiąg ſámych
23:
że Papieżnikow pokázuie: Bo to mieli zá rzecż nie przyſtoy Vide Quadruplicem expoſitionem Miſſae.
24:
ną y nie ſłuſzną prośić cżego od dáru/ á nie rácżey od tego
25:
ktory dar dáie.
A duch swięty ieſt dar/ ktory Bog ſam lu=
26:
dziom dawa/ przeto nie duchá oń ále Bogá prosili. A prze
27:
to ſie to y ſtąd pokázuie/ iż ſtárzy nie cżynili ſobie duchá Bo
28:
żego Bogiem/ áni go ták názywáli/ ále tylko dárem y du=
29:
chem świętym y Bożym/ á to wedle piſmá.
A gdy by temu
30:
wierzyli byli/ że też y on był Bogiem: tedy by go też wzy=
31:
wáli byli iáko y Bogá: Cżego/ iako baczę/ iż nie cżynili: te=
32:
dy go pewnie nigdy zá Bogá nie mieli. A nie ſtárzy tylko
33:
oni Oycowie/ ále też y nowi toż też/ nie bacżąc ſie twierdzi | li/ iáko |
strona: 14v
| Wtora rozmowá, |
1:
li/ iáko Kálwin/ piſząc ná ianá káp 14. ꝟ l6. 17. ná ony
2:
ſłowá
prośić będę oycá/ á on wam da inſzego poćieſzyćie=
3:
lá duchá prawdy. rc. ták mowi/ duchá tu zowie dárem oy=
4:
cowym. Brencius lepak ták mowi: Chriſtus męką y śmier
5:
ćią ſwą/ vprośił nam duchá świętego/ ktory nie co ieſt in=
6:
nego/ iedno nádchnienie Boże/ ktorym nádycha ſercá ná=
7:
ſze/ y zápala ku świętym vcżynkom. M. Náznácżyć ſo=
8:
bie trzebá to mieyſce o duchu świętym/ to ieſt o dárze du=
9:
chá świętego.
Naydzieſz to v Auguſtyná Márloratá. A
10:
ták to teraz zá rzecż pewną poznawam/ iż tá iedność Bo=
11:
gá/ ze trzech oſob złożoná/ y z tym názwiſkiem Troycá/ ieſt
12:
wymyſłem ludzkim/ Bogu ſámemu y ſłowu iego święte=
13:
mu bárzo przećiwnym. K temu/ iuż też ná to pámiętáć bę=
14:
dę: że ſie wiernemu do ſłowá Bożego nic przydáwáć/ áni
15:
też co od niego vimowáć nie godzi:
Ale iuż ták o Bogu ſá=
16:
mym/ y o inſzych wſzyſtkich rzecżách/ ktore iedno chwale
17:
iego ſłużą/ y wiernym do zbáwienia pomagáią/ mowić/
18:
iáko ſłowo iego vcży: á nád to nic więcey. Wſzákże/ proſzę
19:
ćię/ powiedz mi ieſzcże ná to/ iáko by to rozwięzáć/ co Moy O Elohimie Troycáckim.
20:
żeſz mowi o Bogu. 1. Moy 1 ꝟ 1. 26. Naprzod ſtworzył E
21:
lohim/ to ieſt Bogowie (bo ták wykłádáią to ſłowo żydow
22:
ſkie/ iákoby ono nie iednego/ ále wielu znácżyć miáło) niebo
23:
y źiemię rc.
Y záś ono co potym mowi: káp 1. ꝟ 26. Vcżyń=
24:
my cżłowieká ná wyobráżenie náſze. Ieſzcże y ono: káp 3.
25:
ꝟ 22. Oto Adam ſtał ſie iáko ieden z nas rc. Skąd ſie poká
26:
zuie (iáko oni twierdzą) iż ácżkolwiek ieden iest Bog:
27:
wſzákże ieſt ze trzech oſob złożony. Bo gdyby ze trzech/ tá
28:
Boſka iedność/ nie byłá: tedyby Moyżeſz tym ſpoſobem ni
29:
gdy nie mowił.
Ale iż mowił/ tedy iuż tą mową ſwą táię=
30:
mnicę tę Troyce świętey z dawná pokázował. To ieſt/ Bo=
31:
gá iednego w boſtwie/ ábo w iſtnośći/ á troiákiego w o=
32:
ſobách. NAVCZYCIEL. Moyżeſzowi/ to piſza=
33:
cemu/ nie śniło ſie nic o tákim Bogu Antichriſtowym/ ze | trzech |
strona: 15
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 15. |
1:
trzech oſob á iednego Boſtwá złożonym: nierzkąc żeby on
2:
tu pokázowáć miał/ táiemnicę iáką obrzydłey/ Bogu żywe
3:
mu y prawdziwemu/ Pápieſkiey Troyce:
tákową mową/
4:
ábo piſánim ſwym. Ale mowiąc o rzecżách poważnych Bo
5:
ſkich/ ták o nich mowił/ iáko nalepiey y náucżćiwiey wedle
6:
włáſnośći ięzyká ſwego Hebreyſkiego/ ſłowy też ná on cżás
7:
cżłowiekowi poſpolitemu zwycżáynymi/ wymowić mogł y
8:
vmiał. Abowiem ieſliby ſłowo to Elohim/ więcey niż ie=
9:
dnę rzecż znácżyło: to ieſt/ nie ſámego Bogá oycá/ ále też
10:
oſobę ſyná y duchá: tedyćby nie trzech tylko/ ále piąći/ ábo
11:
co więcey/ znácżyć muśiáło.
Poniewaſz ták wierzą y ták
12:
twierdzą: że Bog oćiec/ to ieſt pierwſza oſobá w Boſtwie/
13:
mowił y roſkázował: á ſyn záś/ to ieſt wtora oſobá/ roſka=
14:
zánie cŻynił: duch lepak/ to ieſt trzećia oſobá/ ogrzewał ono
15:
vcżynienie/ y obżywiał. A iż ták mowią y wyznáwáią wſzy
16:
ſcy Papieżnicy: tedy ia z tey ich mowy to pokażę/ że oni nie
17:
trzy oſoby/ ále pięć muſzą mieć.
A okaże to z teyże pierwſzey
18:
káp kśiąg pierwſzych Moyżeſzowych. Oto naprzod wedle
19:
ich wiáry y wyznániá/ Elohim znácży y ma w ſobie Oycá
20:
ſyná/ duchá: to iuż wnetże maſz trzech (choćiaż tu cżwar=
21:
tey tho ieſt iſtnośći wſpomináć nie będę) Aliśći przed ſię
22:
nád thych trzech maſz iákiegoś duchá cżwartego/ gdy ták
23:
Moyżeſz mowi:
á duch Elohimow/ to ieſt/ oycá/ ſyná y
24:
duchá/ (ponieważ ták ſámiſz wykłádáią/ iż ten duch Elo=
25:
himow/ był duch święty) ruſzał ſie nád wodámi. A zaſz to
26:
iuż nie cżwarty iákiś będzie/ ten to duch Elohimow/ ieſli
27:
Elohim trzy oſoby znácży? Otoż tu iuż maſz błąd gruby/
28:
ktory ſie y Kálwinowi ſámemu/ choćiaż Troycżakowi wiel
29:
kiemu/ namniey nieſpodobał: dla cżego też wykłádáiąc to
30:
mieyſce/ ták nápiſał:
Quod autem ex hac appellatione plu rali numero elata, quidam colligere ſolent, hic in Deo no=
tari tres perſonas, parum ſolida videtur tantae rei probatio.
Imo vero monendi ſunt lectores, vt ſibi á violentis huius= modi
Wtora rozmowá.
modi gloſſis caueant. Putant illi ſe habere teſtimonium ad=
uerſus Arrianos ad probandam filij et ſpiritus diuinitatem:
interea ſe inuoluunt in errorem Sabelij: quia poſtea ſubijcit
Moſes Elohim loquutum eſſe, et ſpiritum Elohim incubu
iſſe aquis. Si tres perſonas notari placet, nulla erit earum
diſtinctio. Sequetur enim et filium a ſeipſo genitum, et ſpi=
ritum eſſe non patris, ſed ſuipſius. Nobis ſatis ſit, quod plu
ralis numerus Dei virtutes ſonet, quas in creando mundo
exeruit. Nam ab el quod robur et fortitudinem ſignificat E
lohim originem ducit.
To ieſt. Iż niektorzy názwiſká tego
11:
w wielkiey licżbie wymowionego/ to vpátruią/ iákoby ſie
12:
w Bogu miáły znácżyć trzy perſony/ tedy to máło ważny
13:
ieſt dowod/ rzecży ták zacney. Owſzem trzebá w tym cżytel
14:
nikom nápomnienia/ áby ſie od ták gwałtownych wykłá=
15:
dow ſtrzegli. Ták oni ſobie tuſzą/ żeby ſtąd mieli świádec=
16:
two przećiw Arrianom/ ktorym by dowieść mogli boſtwá
17:
ſynowego y duchowego:
áno ſie tym ſámym w błąd Sá=
18:
beliuſzow wdawáią: przeto iż potym przydáie to Moyżeſz/
19:
że mowił Elohim/ á iż duch Elohimow przylegał wody.
20:
Ieſli ſie tedy komu to ſpodoba/ żeby ſie tu trzy perſony zná
21:
cżyły/ tedyć miedzy nimi roznice żadney nie będzie. Bo to zá
22:
tym poydzie że ſie y ſyn sam od ſiebie vrodził á iż też duch nie
23:
będzie duchem oycowſkim/ ále ſam ſwoim.
A ták/ nam
24:
niech będźie ná tym doſyć/ iż wielka licżbá mocy Boże zná=
25:
cży/ ktore okázował tworząc świát. Abowiem od ſłowká
26:
tego El ktore moc y śiłę známionuie/ Elohim powod ſwoy
27:
bierze. To ták o tym błędzie Kálwin piſze/ gdzie też zná=
28:
cżnie nie trzech ále cżterzech pokázuie. A ia tobie nád to po=
29:
każę piątego: á to ſtąd gdy tám potym Moyżeſz piſze/ Y
30:
rzekł Elohim/ to ieſt/ (ták maſz wſzędy rozumieć) Oćiec/
31:
ſyn/ duch/ niech będzie świátłość:
y ſtáłá ſie świátłość:
32:
to ieſt/ vcżyniło ſłowo/ ábo ſyn (mowię to wedle ich wła=
33:
ſnego wykłádu y wyrozumienia) ktory iuż będzie muśiał | być |
strona: 16
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 16 |
1:
być w licżbie piąty/ vcżynił/ mowię ono świátło/ iáko E=
2:
lohim roſkazał/ to ieſt/ iáko oćiec/ ſyn/ y duch roſkazáli.
3:
K temu/ ieſliby to ſłowo Elohim oſoby iákie znácżyło/ te=
4:
dyby y Aniołowie tymi oſobámi byli: bo ich też piſmo świę
5:
te tymże imienim Elohimy názywa/ iáko ſie to wcżorá przy
6:
pomináło. Gdyż ich przedſię nie od tego piſmo názywa/
7:
żeby to ſłowo oſoby znácżyło/ ále od mocy/ ktorą od iedne=
8:
go ſámego Bogá wſzechmogącego biorą/ y ktorą wykony=
9:
wáiąc roſkazánie iego/ pokázuią.
Tákże y ludzie/ iáko ná
10:
przykłád Moyżeſz y inni Sędziowie/ ktorych też piſmo E=
11:
lohimy názywa/ muśieli też być ze trzech oſob złożeni dla
12:
názwiſká tego/ co ieſt błąd.
13:
A co ſie też tknie tey mowy/ Vcżyńmy cżłowieká: ná
14:
tę też ták odpowiádam: Ieſli to ſłowo/ Vcżyńmy/ znácży
15:
mowę trzech oſob/ iáko oni twierdzą/ bo iedney ſámey nie Vcżyńmy cżłowieká.
16:
należy/ ale wielom/ to ieſt/ oycu/ ſynowi/ y duchowi/ kto=
17:
rzy ſie z ſobą ná vcżynienie cżłowieká zmawiáli/ ktoryż
18:
wżdy z nich cżłowieká vcżynił?
Gdyż ták potym mowi Moj
19:
żeſz/ y vcżynił Elohim/ to ieſt Bogowie/ według nich/ á=
20:
bo oſoby Oćiec/ ſyn y duch. A zaſz ſie iuż y tu ich mowá y
21:
wiárá nie złamie? gdyż twierdzą/ iż Oćiec roſkázował/ á
22:
ſyn záś wſzyſtko cżynił? gdyż ich tu wiele ieſt ktorzy roſká=
23:
zuią/ á wiele też ktorzy cżynią? Tákże niżey káp 2. ꝟ 18. 21. 22.
24:
gdzie ták mowi Moyżeſz.
Y rzekł Iehowá Elohim (to
25:
ieſt Pan Bog we trzech oſobách) niedobrze cżłowiekowi
26:
być ſámemu rc. y przepuśćił Iehowá Elohim/ ſen ná Adá
27:
má. Azaſz to inſzy będzie ktory mowił/ nie dobrze być Adá=
28:
mowi ſámemu/ inſzy záś ktory ſen twárdy ſpuśćił ná Adá=
29:
ma?
Bo wedle wiáry ich muśi záwżdy inſzy być ktory ro=
30:
ſkázuie/ á inſzy też ktory roſkazánie cżyni. A ták iż ondzie nie
31:
ieden był roſkázuiący/ ále trzey: tedy też y tu przy cżynieniu
32:
roſkazánia nie ieden ále trzey muſzą być: bo też tákże Elo=
33:
him ſtoi nápiſáno. A ták ich záś będzie ſześć: trzey w roſká | zuiącym/ |
strona: 16v
| Wtora rozmowá. |
1:
zuiącym/ á trzey w cżyniącym.
Co też y o drugim imieniu
IEHOVA
2:
Bożym Iehowá/ rozumieć maſz/ poniewaſz też y z niego
3:
niektorzy Troyce dowodzą. A to vkázuiąc/ iż pierwſza lite=
4:
rá w tym imieniu Bożym/ to ieſt Iod: znácży Oycá: wto
5:
ra He/ znácży ſyná: trzećia Wau duchá: á cżwarta iż záś
6:
ieſt drugi raz powtorzoná to ieſt He znácży ſynowe cżłowie
7:
cżeńſtwo. Co ieſliby ták było/ tedy według ich wyrozumie=
8:
nia y tego wykłádu/ z tychże ſłow Moyżeſzowych/ ſześć ich
9:
też będzie muśiáło być.
A nád to/ iáko nigdy imię to nie by=
10:
ło bez tego tám wtorego He/ ktore cżłowiecżeńſtwo znácży:
11:
tedy też nigdy bez cżłowiecżeńſtwá ſyn nie był/ á nie ſyn tyl
12:
ko/ ále też y oćiec y duch/ poniewaſz z tych trzech żaden nie
13:
był nigdy bez drugiego. A ták y to błąd będzie co mowią o
14:
wćieleniu ábo národzeniu cżłowiecżeńſtwá ſyná Bożego.
15:
Bo ieſliż ſie wtora oſobá wćieliłá/ á tá nigdy od pierwſzey
16:
y trzećiey oddzieloná nie byłá/ tedy ſie też pierwſza y trzećia
17:
z wtorą záraz wćieláć muśiáły. A iż ták ieſt iáko mowię/ iż
18:
co wſzem oſobam ſpołem należy/ to też káżdey z oſobná do=
19:
znaſz tego z tych ſłow w Krákowſkim Mſzale nápiſánych
20:
w proźie ná trzy Krole/ w ktorey ták ſtoi nápiſano.
Trium regum, trinum munus, Chriſtus homo Deus vnus, trinus in
ſubſtantia. Deus trinus in perſonis, adoratur tribus donis,
vnus in Eſſentia. Widziſz iáko ſie tu vmotáli tákimi śiátká
24:
mi/ z ktorych żadną miárą wywikłáć ſie nie mogą. Aleć
25:
Moyżeſz nic o ták ſubtylnych táiemnicách nie myſlił:
ále iá
26:
kom wprzod rzekł/ ięzykiem ſwym wedle właſnośći iego/
27:
y zwycżáiu poſpolitego mowił/ cżęſtą odmiánę w licżbie
28:
cżyniąc. Iáko to gdy mowi/ Vcżyńmy cżłowieká: álić zás
29:
wnetże: á niech pánuią nád rybą morſką. Y záś/ A ták vcży
30:
nił Bog cżłowieká/ nie mowi y vcżynili wedle pierwſzego
31:
vcżyńmy/ ále y vcżynił. Ani/ niech pánuie/ ále áby páno=
32:
wáli. Nad to nie nád rybámi/ ále nád rybą.
Tákże y ono co
33:
cżytamy 2. Moy 33. ꝟ l4. gdy ſie dowiedował Moyżeſz v | Bogá |
strona: 17
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 17. |
1:
Bogá/ kogoby z nim poſłáć chćiał/ dla prowádzenia ludu
2:
Izráelſkiego do źiemie obiecáney: tedy mu ták Bog odpo=
3:
wiedział: mowię wedle właſnośći ięzyká żydowſkiego: O Oblicża moie poydą.
4:
blicża moie poydą. By był rzekł oblicże: iákoż ták nád wła
5:
ſność ięzyká żydowſkiego przekłádáią:
tedyby też wnetże
6:
przez oblicże ſyná Bożego wykłádáli/ iákoż iednák niekto=
7:
rzy tu o wielkiey licżbie/ wykłádaią. Ale wżdy iż rzekł obli niewiedząc
8:
cża/ á nie oblicże/ tedy ſie y tu głupſtwo ich wielkie w tym
9:
pokázuie: bo iż ták ieſt nápiſano o wielu oblicżách/ tedy nie
10:
iedno ma Bog/ to ieſt nie iednego ſyná/ ktorego z Moyże=
11:
ſzem poſyłał ále wiele.
Ano Bog tymi ſłowy nie co innego
12:
Moyżeſzowi ſlubował/ iedno to/ iż ſam z nim iść chćiał/
13:
przez znácżne y widome znáki przytomnośći ſwey lud on
14:
prowádząc/ á nigdy go ſámego nie zoſtáwiáiąc áni go też
15:
opuſzcżáiąc. A mowy tákiey/ ták cżęſto odmienney pełno ieſt
16:
w piſmie świętym/ gdzie raz mowi iákoby o iednym/ cho=
17:
ćiaż ich wiele znácży: á záś mowi iáko o wielu/ choćiaż o
18:
iednym rozumie.
Iáko ono 2. Moy l5. ꝟ 1. 2. Záſpiewáli ſy=
19:
nowie Izráelſcy rc. tu wielka licżbá: á wnet záś máła ſpie
20:
wáć będę rc. Y záś támże/ Koniá y iesdzcá wrzućił do mo=
21:
rzá. Mowi iáko o koniu iednym/ y o ieśdzcu iednym/ iákoby
22:
iedenże koń y ieden też ieśdźiec był w onym woyſzcże Fáráo
23:
nowym. rc. Toćby też y tu táiemnicá muśiáłá być:
gdyż
24:
przedſię żadney nie máſz/ oprocż właſnośći mowy tey ży=
25:
dowſkiey od ięzykow drugich rozney. Tákże y ono coś też
26:
przypominał: Oto Adam ſtał ſie iáko ieden z nas. Acżkol=Oto Adam iáko ieden z nas.
27:
wiek ták trzymam że to Bog mowił ku Aniołom/ ktorych
28:
niezlicżone tłumy záwżdy około ſiebie miał:
ktorzy mu ſłu=
29:
żą y chwałę oddawáią/ wſzákże tego trudno przeć/ áby y tu
30:
nie byłá właſność ięzyká żydowſkiego. VCZEN. Coś
31:
mi ná Elohimá odpowiedział/ tedy mi to máło cżyni/ prze=
32:
to iż ſie oni ták w tym wykłádáią/ że nie záwżdy trzech zná=
33:
cży/ ále pod cżás iednego. Wiele oſob znácży/ gdy przy ſo= | D | bie ma |
strona: 17v
| Wtora rozmowá. |
1:
bie ma ſłowo ábo imię wielkiey licżby.
A iedne záś oſobę/
2:
gdy nie ma przy ſobie wielkiey licżby. A to záś coś ná oſtát
3:
ku po wſzyſtkim przydał/ máią ſobie zá wielką zelżywość
4:
á namniey Bogu nie przyſtoyną/ żeby ſie on o tych ták po=
5:
ważnych rzecżach z Anioły vmawiáć miał. NAVCZYCIEL. Naprzod co ſie tknie wymowki tey z ſtrony Elo= Elohim z máłą y wielką licżbą.
6:
himá/
tedy nią odpowiedzi mey ſkáźić nie mogą/ gdy ſie y
7:
ſámi pilnie ták mieyſcam miánowánym iáko y inſzym im
8:
podobnym przypátrzą. Wſzákże nád tho y z inſzey rzecży
9:
błąd ſwoy/ będąli tylko chćieli poznáć mogą: z tych mowię
10:
ktore też piſmo tym imienim Elohim názywa/ choćiaſz o=
11:
ni nie ſą áni byli Bogiem Elohimem. Iáko to/ iábych ták
12:
mowić mogł:
Cielec on ktorego Aaron Izráelcżykom od=
13:
dał názwány ieſt od nich Elohimem. A ten Elohim ćielec
14:
przy máłey y wielkiey licżbie ſtoi. 2. Moy 32. ꝟ 4. Nehe 9.
15:
ꝟ l8. Przeto ten ćielec z máłą licżbą złącżony iednę oſobę Bo
16:
ſką znácży y nią ieſt/ á gdy záś wielką licżbę ma przy ſobie/
17:
tedy też ma y perſon wiele w ſobie/ á ták ſie ty perſony y tá
18:
iedność Boſtwá y w ćielcu nayduie.
Co też y o ſkrzyni przy
19:
mierza może być mowiono: bo też tákże o niey Filiſtynowie
20:
mowili gdy ią ono Izráelcżykom odięli byli/ názywáiąc ią
21:
też Elohimem z wielką y máłą licżbą. 1. Samu 4. ꝟ 7. 8.
22:
Ale iáko to błąd y fałſz ieſt/ bo iáko Filiſtinowie/ ták też y
23:
Izráelcżycy złoſliwi nic o troiákośći Boſkich oſob/ áni o
24:
iednośći Boſtwá niewiedzieli:
tákże niemniey y to co Moy
25:
żeſzowi przycżytáią żeby on tym miánem táiemnice te poká=
26:
zował. Ná drugą záś rzecż ták też odpowiádam. Ieſli toIesli nie przyſtoi Bogu rozmawiáć ſie z Anioły tedy też y z ludźmi.
27:
ieſt zelżywość/ y rzecż Bogu nieprzyſtoyną/ rozmawiáć
28:
ſie z Anioły dobrymi/ y ſługámi ſwymi wiernymi/ y záwżdy
29:
poſłuſznymi:
tedyby więtſza zelżywość miáłá być/ rozmá=
30:
wiáć ſie z námi ludzmi grzeſznymi/ odpornymi y niepoſłu=
31:
ſznymi. Ale ieſli go to nic nielży że teraz záwżdy mawia z ná=
32:
mi przez ſłowo ſwe/ á z przodkámi náſzymi miał też y przez | widzenie |
strona: 18
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 18. |
1:
widzenie rozmowę: tedy go to zelżyć nie mogło: iż ták ná=
2:
on cżás z Anioły ſie rozmawiał ſwoimi.
V ludzić to dwor=
3:
nych/ ábo rádſzey głupich/ zda ſie rzecż być nie przyſtoyna/
4:
ále v Bogá namniey/ ktory nie tylko z dobrymi ludzmi y
5:
duchámi/ ále też y ze złymi zwykł máwiáć. O ludziách do=
6:
wodu nie trzebá: bo to wſzyſtko co w piſmie ieſt ſłow Bo=
7:
żych/ ku ich dobremu ieſt zoſtáwiono/ y ták ſie Bog z nimi
8:
vmawia. A záś co ſie tknie rozmowy Bożey z Anioły/
tedy
9:
o tey maſz 1. Krol 22. ꝟ l8. 19. gdzie ſie ono Bog rádził du=
10:
chow przy ſobie będących o zábićiu Achábá/ tákże v Iobá
11:
náydzieſz że ſie z duchem złym Bog rozmawiał. Iob 1. ꝟ 6.
12:
7. Co ieſli mu tu przyſtáło/ á ondzie nápocżątku cżemuby
13:
przyſtać nie miáło? Ale náwet/ ieſliby komu tá odpowiedź
14:
niedoſtátecżna ſie zdáłá:
tedy mu ia z iego mniemánia/ ie=
15:
goż wielkie głupſtwo pokażę. Iáko to naprzod/ iż on z tey
16:
tám mowy/ Troyce dowieść chce: o ktorey thám żadney
17:
zmiánki nie máſz/ bo tám tych oſob nie licżą: przeto bych
18:
ia to pokázáć mogł/ że ich ábo mniey ábo więcey było. Po=
19:
tYm Ieſliby ſie ták godziło zá ſłowká łápáć/ tedy to zá tym
20:
poydzie/ że ábo Adam grzeſznym nie był choć zgrzeſzył/
áni
21:
vmrzeć mogł: choćiaż ſie vmárłym z ſtał: ábo więc záś/ że
22:
też y ty tam trzy oſoby grzeſzne y śmiertelne były iáko y A=
23:
dam: poniewaſz ták ſami mowią/ Oto Adam iáko ieden z
24:
nas. Lecż dáley mowić niechcę: mądrze wiernemu doſyć ná
25:
tym. VCZEN. Dał mi to Bog zrozumieć/ iż w tych
26:
ſwoich wywodziech/ o trzech iednego boſtwá oſobách/
nic
27:
nie máią Antichriſtiáni gruntownego oprocż wymyſłu ſwe=
28:
go vpornego/ nie z Bogá pewnie prawdziwego/ ále z du=
29:
chá onego kłámliwego. Abowiem gdyby co było z Bogá:
30:
tedyby to potym w inſzych piſmiech świętych znácżnie było
31:
wyráżono/ iż ieden ieſt Bog wedle Boſtwá y iſtnośći/ á
32:
trzey wedle oſob właſnośći. A nád to by y tego dołożono/ iż
33:
w tym żywot wiecżny záwiſł:
iáko tego nie zániechał doło=
| D ij | żyć Chri= |
strona: 18v
| Wtora rozmowá. |
1:
żyć Chriſtus/ mowiąc o znáiomośći Bogá iedynego praw=
2:
dziwego/ oycá ſwego/ y o ſwym też poznániu: iż on ieſt po
3:
ſłány od niego. Cżego iż ći nie pokázuią/ ktorzy ſobie tę
4:
Troycę zmyſláią/ przeto tym ſámym złe o ſobie v wiernych
5:
mniemánie zoſtáwuią.
Bo gdyby oni mogli iáſnym pi=
6:
ſmem zdánie ſwe pokázáć/ tedy by ſie im ná tákie wykrętne
7:
wywody nie trzebá zdobywáć. Otoż ia też opusćiwſzy tych
8:
pierwſzych dálſze wywody/ do wtorych przyſtąpię/ á ieſli
9:
też co máią pewnego obacżę. NAVCZYCIEL. V=
10:
cżyń ták iákoć ſie zda. Ale wprzod pytam ćię/ wieſzli ktora
11:
ieſt rozność/ miedzy tymi pierwſzymi/ co ták mowią/
iż ie=
Co zá rozność miedzy Troycżakámi.
12:
dná tylko ieſt Boſka iſtność z trzemi oſobámi: á tych/ ktorzy
13:
mowę ich y wyrozumienie gánią/ á przedſię trzech Oycá/ ſy
14:
ná/ y duchá wyznáwáią/ y káżdego bogiem názywaią. A co
15:
też ieſzcże zá rozność ieſt trzećich/ ktorzy ſie z tymi niezgádzá
16:
iąc/ o ſyná Bożego/ przed wſzemi rzecżámi/ vrodzeniu z Bo
17:
gá mowią. VCZEN. Tę rozność rozumiem być:
iż pier
Pierwſzy Troycżacy.
18:
wſzy nie máią nic iedno ſłowá bez rzecży. Przetoż też/ mo=
19:
wiąc o tym swym Bogu zmyślonym i o trzech osobach jego,
20:
ſámi nie rozumieią co mowią. Bo co raz rzkomo dobrze wy=
21:
znáią/ áżći záś tego ſie iáko zle wymowionego przą. Iáko to
22:
káżdy/ co iedno ma co rozſądku zdrowego/ obacżyć ſnádno
23:
może z wyznánia onego/ ktore Athánázemu przywłaſzcżáią
24:
(choćiaſz iego nie ieſt/
iáko Ioachim Kámerárius w káte=
25:
chiſmie ſwym greckim piſze) w ktorym wyznawſzy wprzod
26:
iż Oćiec ieſt Bog y Pan: Syn Bog y Pan: Duch Bog y
27:
Pan: áżći záś wnetże tego przy mowiąc/ iż przedſię nie ſą
28:
trzey Bogowie y Pánowie/ ále tylko ieden. Tákże cżłowiek
29:
proſty nie wie kiedy prawdę/ á kiedy fałſz mowi/ y kędy mu
30:
wierzyć/ á kędy nie.
A iż ći pierwſzy/ ſáme tylko ſłowká ábo
31:
nazwiſká máią/ á nie rzecć iáką gruntowną y ſkutecżną: tedy
32:
thego y ſámi nie przą owſzem iáwnie o tym głoſem wielkim
33:
ſpiewáią. Pater, filius, ſanctus ſpiritus, tria ſunt nomina omnia,
O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 19.
omnia eadem ſubſtantia. To ieſt/ Ociec/ Syn/ duch świę
2:
ty trzy ſą imioná ále wſzyſtki táż ſubſtáncia ábo iſtność.
O
3:
cżym ieſzcże náydzieſz Kálwinowe ksiąſzki ktore názwał Im pietatem Gentilis. kártá 69. wydáne ſą ty ksiąſzki roku 1561.
5:
Máiá 18 w Genewie/ gdzie zgołá y ſyná w oycu zámyka/
6:
gdy Bogá miánuie. rc. Tákże cżyni Auguſtyn/ gdy ták mo=
7:
wi: tenżeć dał łáſkę ktory y zakon. Ale zakon dał przez ſługę/
8:
z łáſką ſam zſtąpił Super Ioan tractatu 3. Tomo 9.
Wto=
Wtorzy.
9:
rzy záś: Nie ſáme imioná ábo oſoby/ bez właſney káżdey zo=
10:
ſobná władzey/ mocy y ſpráwy/ wyznáwaią: ále to o káż=
11:
dey z nich twierdzą. Iż ácżkolwiek oćiec ſam ieſt od ſiebie/ y
12:
on ſam tylko vrodził z ſiebie ſyná: wſzákże go ták vrodził że
13:
by też y on Bogiem był iáko Bogiem ieſt oćiec: á nie iáką per
14:
ſoną tylko. Przeto mu też moc cáłą/ iáko y oycu przyznawá=
15:
ią/ wſzákże z tym dokłádem/
iż tey mocy ſam od ſiebie nie ma/
16:
ále od Bogá oycá. Toż też mowią niektorzy y o duchu świę=
17:
tym iż też on ieſt Bog/ ále też to ma od Bogá oycá. Cżego iuż
18:
pierwſzy żadną miárą pozwolić niechcą: przeto też gdy mo=
19:
wią o dáney mocy ſynowi od Bogá/ tedy to wykłádáią z ſtro
20:
ny cżłowiecżeńſtwá/ ábo oſoby.
Aprzetoż ták mowią y piſzą
21:
(w ksiąſzkách wprzod miánowánych) Syn Boży ile ieſt Vide eandem Caluini Impi etatem Gentilis.
22:
Bog nie ma od nikogo pocżątku/ áni mocy y zwierzchnośći/
23:
owſzem on ſam ieſt ſobie pocżątkiem rc. ále ile ieſt oſobą/ á=
24:
bo też ile wedle cżłowiecżeńſtwá/ tedy iuż pocżątek ma/ y to
25:
nie od Bogá/ ále od oycá tylko/ iáko od oſoby/
od ktorey też
26:
bierze moc y władzą. Trzeći lepak tych y owych odſtą= Trzeći.
27:
piwſzy/ á Troycę tę y oſoby porzućiwſzy/ iáko rzecż y názwi
28:
ſká zmyſlone/ tylko ſie nabárziey o bytność ſyná Bożego zá=
29:
ſtáwiáią/ to o nim twierdząc/ że ſie z Bogá przed wſzyſtki=
30:
mi rzecżámi vrodził/ á iż potym wſzyſtko ná roſkazánie oy=
31:
cowſkie cżynił.
Duchá też świętego zá Bogá nie máią/ nie=
32:
ktorzy z nich áni go też wzywáią. Owa ſie w niwcżym z pier
33:
wſzymi niezgádzáią Toć tę roznicę miedzy nimi ia vpátruię. | D iij | Náucżyćiel |
strona: 19v
| Wtora rozmowá. |
1:
NAVCZYCIEL. Iż to w nich vpátruieſz/ tedy tho
2:
dobrze cżyniſz: y znáć że wrzecż tę nie lekkomyſlnie wglądaſz.
3:
A przetoż iuż teraz rzecż ſwą prowadz/ pytáiąc ſie dáley o co
4:
chceſz.
VCZEN. A niewiem iákoby ią prowádzić gdyż
5:
mi iuż iákoś ſerce/ od plotek tákowych odpádło: ktore żadne=
6:
go gruntu zbáwiennego y poćiechy duſzney w ſobie nie má=
7:
ią: iedno iákieś ſubtylnie chytre rozumu ludzkiego rozbierá=
8:
nie y ćwicżenie: bárzo ſłowu Bożemu przećiwne. Wſzákże
9:
iż ſie mowić zácżęło: końcżyć będę: ále nie ták/ żeby mię ie=
10:
ſzcże co ná ſobie z ich przedſięwźięćia zátrzymáwáć miáło.
11:
Lecż ábym to pokazał iáwnie/ iżem do wiáry Chriſtyáń=
12:
ſkiey nie lekkomyſlnie przyſtał: á iż też przy niey ſtoiąc/ nie
13:
gotowem przyimowáć iedno to coby iáſnie ſłowem Bożym
14:
wyráżono było. NAVCZYCIEL. Dobrze to cżyniſz/
15:
Boże day áby ták wſzyſcy cżynili VCZEN. To wyzná=
16:
nie ieſt/ tych wtorych Troycżakow.
Iż ieden tylko y ſam iest
17:
Bog prawdziwy Bog oćiec: ábo iż iedyną ſámą iſtnośćią
18:
ieſt Oćiec/ Bog on Izráelſki/ Bog Abráhámow/ Izáá=
19:
kow/ Iákobow: ktorego ſłowo/ ieſt ſynem iego/ y wyráżo=
20:
nym obrázem iſtnośći iego: á ktemu też ieſt Bogiem praw
21:
dziwym. Tákże y duch święty ieſt też Bogiem od ſámego też
22:
oycá pochodzącym: á według niektorych mniemánia/ y od
23:
ſyná.
Ktorzy ácż ták ſą ieden od drugiego oddzielni/ wſzákże
24:
nie ſą rozni/ áni też trzey Bogowie/ ále tylko/ ieden. Mie=
25:
dzy ktorymi tę rozność/ z ſłow Chriſtuſowych pokázuią. Iż
26:
oćiec/ ieſt ſam prawdziwy Bog/ ktory z ſiebie ſyná rodzi/ y
27:
duchowi bytność dáie. Owa on ſam przez ſię/ ieſt ſámą wła
28:
ſną iſtnośćią: z ktorey ſyn ieſt też Bogiem prawdziwym/ ták
29:
że y duch święty
(choć go piſmo święte Bogiem nie zowie)
30:
á nie ſą iákimi oſobámi/ ábo gołemi imiony/ iáko inſzy wy=
31:
myſláią. NAVCZYCIEL. A cżymże tey ſwoiey du=
32:
my dowodzą? VCZEN. Máiąc też y ći niemáło wywo
33:
dow: ále iákichśći ſubtilnych y Filozowſkich ktore iuż v | mnie |
strona: 20
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 20. |
1:
mnie mieyſcá nie máią.
Biorą też y z piſm świętych niektore
2:
świádectwá ktorymi ſie zákłádáią: iáko to: Tenći ieſt ży=
3:
wot wiecżny/ áby ćiebie poználi ſámego prawdziwego Bo=
4:
gá/ y ktoregoś poſłał Iezuſá Chriſtuſá. Ian 17. ꝟ 3. pottm
5:
one: Nie ieſt rzecż wáſzá wiedzieć cżáſy/ y punktćiki cżáſow
6:
ktore Oćiec położył w ſwey władzy. Dzieie 1. ꝟ 7. Oćiec
7:
więtſzy ieſt niż ia. Ian 14. ꝟ 28.
Nie ieſt rzecż moiá dáć tho
8:
wam áby ieden śiedział po práwicy/ á drugi po lewicy.
9:
Mat 20. ꝟ 23. y wiele inſzych/ ktore przywodzą/ zacność
10:
oycowſką nád ſyná pokázuiąc: nie z ſtrony oſoby ábo cżłowie
11:
cżeńſtwá/ ále też y z ſtrony Boſkiey náturi y vrodzenia. A o
12:
duchu świętym ty záś mieyſcá przywodzą. A ia (mowi Chri
13:
ſtus) prosić będę oycá/ á da wam drugiego poćieſzyćielá/
14:
áby z wámi mieſzkał ná wieki/ duchá prawdy. Ian 14. ꝟ 16.
15:
26. Támże: A poćieſzyćiel on duch święty ktorego poſle o=
16:
ćiec w imię moie/ on was náucży wſzyſtkiego y przywiedzie
17:
ná pámięć wſzyſtko com wam powiedział. Tákże ieſzcze y
18:
ono co ieſt Ian 15. ꝟ 26. A 16. ꝟ 14. Z ktorych mieysc wſzyſt
19:
kich/ to zámknienie cżynią: mowiąc:
Acżkolwiek to praw=
20:
dá/ iż Bog oćiec ieſt ſam prawdziwym Bogiem y Boſką
21:
iſtnośćią: wſzákże też y ſyn. ile vrodzony ieſt z niego/ y duch
22:
święty od niego pochodzący/ ieſt też Bogiem/ á nie tylko o=
23:
ſobą iáką gdyż on ma właſną moc y bytność z Bogá Oycá
24:
prawdziwego. A choć ták káżdy z nich ma ſwoię bytność/
25:
iednák nie ſą trzey Bogowie/ ále ieden/
gdyż onego iednego
26:
oni dwá ſą/ y do niego należą. rc. Nuſz cośći ſie to ich wy=
27:
znánie podobá? NAVCZYCIEL. Zda ſie być coś
28:
świátłego: ále wżdy nie złoto/ ále tylko w poſzwách złotych
29:
miecż ołowny. Tho mniemánie dawne ieſt y przednieyſze
30:
nád ono o ktorym ſie wprzod mowiło. Abowiem było w o=
31:
nych oycách/ ktorzy byli rychło po Apoſtolech: iáko w Iu=
32:
ſtinie/ Ireneuſzu/ Tertulianie.
Ktorzy będąc przedthym
33:
Filozofy wielkiemi/ niźli do Chriſtuſá przyſtáli/ przetoż też | D iiij | ſwoią |
strona: 20v
| Wtora rozmowá. |
1:
ſwoią Filozofią/ onę proſtą ſzcżyrość mowy y piſmá Apo=
2:
ſtolſkiego/ wyſzpácáć fárbuiąc ią pocżęli: á cżynili to/ do=
3:
brym rzkomo vmyſłem/ ále bárzo nie opátrznie/ y przećiw
4:
ſłowu Bożemu.
A to w tym iż przydawáli/ y vymowáli/ á=
5:
by iedno do ſiebie mogli ich co nawięcey z ſzkoł pogáńſkich
6:
przytárgnąć. Ale też tym poſtępkiem drogę Antychriſtowi Przez co Antychriſt od ſzcżerośći słowá Bożego odſtąpił przez toſmy my teraz ku niey przyſzli.
7:
ku wygłádzeniu Bogá prawdziwego vſłáli: zá cżym też y po=
8:
śrzedniká práwego cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá vtrácili.
9:
Ktorych piſm iż wżdy nie wygłádził Antychriſt/ choć ie=
10:
mu przećiwnych/ tedy ſie nam ná onych pocżątkách ku te
11:
mu przygodziły/ żeſmy ták przez nie do ſzcżerośći ſłowá
12:
Bożego przyſzli/ iáko Antychriſt przez nież też od ſzcżero=
13:
śći był odſtąpił. Ale áby mi ſie teraz táka dumá podobáć
14:
miáłá/ iáko przed tym/ tego iuż we mnie nie máſz.
A cże=
15:
mu? Iż mi to Pan moy dáć racżył/ żem iuż z onego głębo=
16:
kiego morzá błędow Antychriſtowych wyſzedł ná brzeg be=
17:
ſpiecżny zbáwienia/ gdzie mi iuż żadne wiátry obcych náuk
18:
ſzkodzić nie mogą: gdzie mi ſie iuż też nie trzebá wiſzu chwy=
19:
táć: ktorymem ſie ćieſzył po morzu pływáiąc/
To ieſt/ żem
20:
wżdy potroſze z Iuſtyná y z inſzych/ będąc w ſzkole Anty=
21:
chriſtowey/ pocżął zacność Bogá Oycá poznáwáć: kto=
22:
rey poznáćiem nie mogł/ gdym ſie tylko poſlednimi Anty=
23:
chriſtowemi oycámi báwił. Poznałem też y to/ iż duch świę
24:
ty nie od obudwu pochodzi (choćiaſz go y Iezus Chriſtus
25:
wźiętego od Bogá bez miáry vcżniom ſwym poſyła) ále
26:
tylko od Oycá ſámego: á iż go też áni Bogiem zwano/ áni
27:
go w modlitwách wzywano.
Lecż przedſię y ſtąd tám po=
28:
znáćiem nie mogł Syná Bożego prawdziwego/ álem ſie
29:
przedſię oglądał ná wymyſlnego/ á ze dwu nátur/ Boſkiey
30:
y cżłowiecżey/ złożonego Otoſz ácż mi to wyznánie wto=
31:
rych Troycżakow/ ábo rádſzey Troybożnikow/ było nie co
32:
pożytecżne: ále ſie iuż teraz ná nie niwcżym nie oglądam/
33:
gdy mi Bog racżył co lepſzego w ſłowie ſwoim pokázáć/
ná
| ktorym |
strona: 21
| O Iezuſie Chriſtuſie. | Liſt 21. |
1:
ktorym też iuż ſámym cále przeſtawam/ á o Filozowſkie
2:
wywody nic niedbam. VCZEN. Co? á zaſz y ty świádec
3:
twá ſłowá Bożego/ ktorymi rzecży ſwey podpieráią/ vćie=
4:
bie też ſą wiſzem y Filozofią? NAVCZYCIEL. Bo=
5:
że tego vchoway/ ábych ie zá tákie miał mieć. Nie o nich
6:
ći ia tego rozumiem/ ále o ſámym mnimániu ich/ ktorego ty=
7:
mi to świętymi świádectwy nieſłuſznie podpieráią.
Nie
8:
inácżey iedno iáko Antychriſt Mſzenia ſwego y inſzych zá=
9:
bobonow/ á ſzátan też kłamſtwá ſwego/ kiedy wśiatkę ſwą
10:
chce wpráwić kogo. Ale ten kto chce być wierny Pánu
11:
ſwemu/ ma záwżdy duchow doświádcżáć: y w to pilnie w
12:
ględáć/ do cżego y kiedy ma vżywáć ktorego ſłowá Boże=
13:
go/ y to też tákże rozſądzáć/ kto go ſłuſznie á kto nie ſłuſznie
14:
vżywa.
Iáko y w tych ſámych świádectwách ktoreś przy
15:
pominał/ izali tego nie bacżyſz? Iż co o ſobie Iezus Pan on
16:
prawdziwy Dáwidow potomek/ iáko cżłowiek prawdzi=
17:
wy/ powieda: to oni iákiemuś przed wſzemi rzecżámi z iſtno
18:
śći Bożey vrodzonemu przycżytáią. A co też Duchowi s.
19:
przywłaſzcżáią/ żeby był trzećią oſobą/ biorąc też od Bogá
20:
ſwoię bytność y dla niey/ według mniemánia niektorych po
21:
ſlednieyſzych/ miał by też być Bogiem:
tedy w tych námie=
22:
nionych świádectwách/ nie máſz y iednego bukſztabá/ kto=
23:
ryby ſie ku mnimániu tákiemu ſkłániáć miał/ á onych w tá=
24:
kiey ich dumie rátowáć. VCZEN. Bacżę to y ſam do=
25:
brze/ á też ſie tym dłużey báwić (máiąc przed ſobą co pilniey
26:
ſzego) nie będę: á ktemu/ iuż też dziś nie máſz cżáſu potemu.
27:
Przetoć ſie iuż więcey przykrzyć nie będę przed obiádem:
28:
wſzákże ſie przed wiecżorem do ćiebie obiecuię/ áby ſie przed
29:
ſię rzecż raz zácżętą torem ſwym/ pokiby tego potrzebá by=
30:
łá/ końcżyć mogłá. to ieſt o wyrozumieniu trzećich/ á to o
31:
bytnośći y Boſtwie SYNA Bożego Iezuſá Chriſtuſá.
32:
NAvCZYCIEL. Gdyć ſie ták podoba/ tedy też y ia
33:
od tego nie będę. Idźże iuż z Pánem Bogiem w pokoiu/ á
34:
iákoś rzekł/ do mnie ſie záś przed wiecżorem pośpieſz.
strona: 21v
1:
Rozmowá Trzećia
2:
O Synu Bożym Iezuſie Chriſtu=
3:
ſie Synu Dawidowym y
4:
Abráhámowym.
5:
VCZEN.
6:
PRzyſzedłem iákoś roſka=
7:
zał tym rychley/ ále niewiem ie=
8:
ſliżeś ty iuż wolen/ ſpraw in=
9:
ſzych twoich ktore maáz ná ſobie
10:
bobjm ia v ćiebie nie rad był im
11:
portunem. NAVCZYCIEL.
12:
Práwieś w cżás przyſzedł/ prze=
13:
to ſie nie ſprzykrzyſz/ gdyżem też
14:
y ia iuż odpráwił ſwe rzecży: á
15:
to iż ty zácżęte náſze rozmowy
16:
nie ſą v mnie w lekkiey wadze: áni mi też teſknośći przyno=
17:
ſzą: ábowiem ták tuſzę/ iż bez pożytku nie będą. VCZEN.
18:
Y ia ſie tego ſpodziewam/ y dla tego ſie też do nich poſpie=
19:
ſzam. Ale co ſie prozno długo báwić: chceſz że mi odpowie
20:
dáć ná pytánie moie?
boćiem ſie teraz ná ćię lepiey przygo=
21:
tował: y ták ſobie tuſzę/ iż mam coś pewnieyſzego przećiw
22:
tobie/ z tymi ſámemi ktorzy ſie o bytność tylko ſyná Boże=
23:
go záſtáwiáią/ ktorą przed wſzemi rzecżámi w ſkutku być
24:
powiedáią: o tych mowię ktoreſmy ná trzećim ſtopniu po= | łożyli. |
strona: 22
| O Synu Bożym. | Liſt 22. |
1:
łożyli.
NAVCZYCIEL. Ieſli mi Pan Bog duchá
2:
ſwego/ y wyrozumienia zdrowego tych rzecży/ vżycży od=
3:
powiedáć będę. Wſzákoſz wiedz o tym iż nie dwornie od=
4:
powiedáć będę/ áni też ná iákie ſubtylne Filozowſkie zága
5:
dánie. VCZEN. Otoſz nie z Filozofiey/ ále z piſmá s.
6:
pytam. Powiedz mi wierzyſzli/ y prziymuieſzli cále wſzy=
7:
ſtko piſmo ták ſtárego iáko y nowego przymierza?
NAV= CZYCIEL. Y wierzę y prziymuię/ ále to coby praw=
9:
dziwie piſmem ſwiętym y ſłowem bożym było. VCZEN.
10:
Pytam ćię ieſzcże wierzyſzli temu/ ábo ieſli też ná tym cále
11:
przeſtawaſz/ iż nie inſzy BOG ieſt pod nowym przymie=
12:
rzym/ iedno ten ktory też był pod ſtárym/ á nád to/ iż nie in=
13:
ſzy iedno ten ktory też był przed tym niż zakon ludowi Izrá
14:
elſkiemu przez Moyżeſzá podány był?
NAVCZY= CIEL. Y temu też cále wierzę/ Bo też Bogá inſzego
16:
prawdziwego/ nád tego ſámego y iedynego/ áni mam/ áni
17:
znam. VCZEN. Ieſzcże ćię pytam/ wierzyſzli temu/
18:
iż też pod pierwſzym przymierzym/ ználi ludzie Bogá/ á iż
19:
też do niego przychodzili/ to ieſt nań ſie ſpuſzcżáli/ y w ná
20:
dzieię łáſki iego/ beſpiecżnie ſobie pocżynáli? NAV= CZYCIEL. Koniecżnie nie inácżey wierzę.
VCZEN.
22:
Ponieważ nie inácżey wierzyſz/ y wyznawaſz/ tedy mi też y
23:
tego pozwolić muśiſz: Iż ieſli ludzie ſtárego Teſtámentu
24:
Bogá ználi/ á do niego przychodzili/ tedy też pewnie y Po=
25:
śrzedniká mieli/ á Pośrzednik nie mogł inſzy być iedno ſyn
26:
Boży przez ktorego/ do Bogá przychodzili. A iż tym Po=
27:
śrzednikiem był Iezus Chriſtus Syn Boży/ wątpliwośći
28:
otym żadney niemáſz.
Ponieważ onże ſam ták o ſobie mo=
29:
wi: Zaden nieprzychodzi do Oycá iedno przez mię/ Ian 14.
30:
ꝟ 6. Ieſzcże: Zaden nie zna Syná iedno Oćiec: áni Oycá zna
31:
żaden/ iedno Syn/ á ten komuby Syn chćiał obiáwić: Zaden nie przychodźi do Oycá iedno przez mię.
32:
Mat. 11. ꝟ 27. Ieſzcże: Bogá nigdy nikt nie widział: iedno=
33:
rodny Syn Boży/ ktory ieſt ná łonie Oycowſkim on oznay | mił. |
strona: 22v
| Trzećia rozmowá. |
1:
mił.
Ieſliſz tedy on ſam Oycá obiáwia/ á przodkowie też oni
2:
przezeń do Bogá Oycá przychodzili: tedyć też y pod ſtárym
3:
Teſtámentem/ á nád to y przed wſzyſtkimi rzecżámi/ mu=
4:
śiał być ten Syn Boży. A ták muśi to być błąd wielki/ ták
5:
o nim trzymáć/ żeby iſtotnie nie miał być/ áż dopiero ná ten
6:
cżás gdj ſie z Máryey národził. Abo żeby tylko cżłowiekiem
7:
á nie Bogiem też był.
NAVCZYCIEL. Stárego te
8:
ſtámentu ludzie iż też Bogá ználi/ to ia wyznawam: ále
9:
przytym/ tego dokłádam: iż go nie inácżey ználi/ iedno ták/
10:
iáko ſie im ſam Bog ná on cżás oznáymiał: á nie ták iáko
11:
ſie iuż pod nowym przymierzym oznáymił. Gdzie ſie iuż
12:
y obietnice o Meſyaſzu ſpełniły: y opieká zakonna nád dziat
13:
kámi Bożymi vſtáłá: y táiemnice od wiekow przed narody
14:
zákryte ſą iuż obiáwione y otworzone. Rzym. 16. ꝟ 25.
A
15:
1. Kor. 2. ꝟ 7. Efe 3. ꝟ 9. Kolo 1. ꝟ 26. Y to ieſt iáwna: iż
16:
Iezus Chriſtus nie tylko ieſt cżłowiekiem/ ále też y bogiem:
17:
cżego ia też nie przę/ iákom y w przod nie przał. Ale to iednſk
18:
z dokłádem tym wyznawam: że tego ták nie rozumiem áni
19:
trzymam/ iáko oboi Troycżacy/ áni iáko przedwiecżnicy:
20:
ktorzy go ſobie Bogiem y cżłowiekiem máluią.
A to gdy
21:
ſobie w nim dwoie przyrodzenie y vrodzenie zmyſláią/ y wła
22:
ſnośći też iákieś Boſkie y cżłowiecże/ ktoreby w iedno ſpoio=
23:
ne/ złącżone/ á práwie ſklijone być miáły ſtánowią. Ale to
24:
o nim trzymam: iż on będąc cżłowiekiem z naśienia ábo z po
25:
tomſtwá Dawidowego y Abráhámowego/ ieſt też y Sy=
26:
nem Bożym wedle poświęcenia duchá. Rzy. 1. ꝟ 3. 4. A to/
27:
ták z ſtrony pocżęćia ſámego/ iáko y pomázánia nád wſzy=
28:
ſtkie towárzyſze/
Hebr. 1. ꝟ 9. Pſál. 45. ꝟ 8. A nád to/ iż
29:
ſam práwie Bog w nim mieſzkał/ świát ſobie przezeń iedná
30:
iąc. 2. Kor. 5. ꝟ l9. Y ſam też w nim vcżynki cżynił. Ian
31:
14. ꝟ 10. Y ſam go świátu zálecał/ y Synem ſwym obwo
32:
ływał Mat. 3. ꝟ l7. A 17. ꝟ 5. A 2. Piotr 2. ꝟ l7 Przeto go
33:
ia też nie tylko Synem Bożym wyznawam/ ále go też y Bo | giem być |
strona: 23
| O Synu Bożym. | Liſt 23. |
1:
giem być opowiedam:
dla obfitośći ktora w nim ieſt Du=
2:
chá Bożego/ y dla ſámego pocżęćia iego: gdyż go iuż też
3:
przed tym zdawná Prorok Bogiem známi názywał. Eza.
4:
7. ꝟ l4. y Bogiem mocnym. Eza. 9. ꝟ 5. Ale żeby przed
5:
tym cżłowiekiem Iezuſem Chriſtuſem potomkiem Dawi=
6:
dowym/ Synem Bożym vmiłowánym/ z Máriey Pánny/
7:
wedle piſmá ſwiętego národzonym/ miał być iáki inſzy ſyn
8:
Boży/ Bog/ Anioł/ ábo iáki duch/
zktorego by záś y z cżło
9:
wieká tego potomká Dawidowego/ miał ſie z ſtáć ábo v=
10:
cżynić Syn Boży/ iáko z cżarney y białey fárby bywa ſzá=
11:
ra/ á z cżarney á cżerwoney dzika: temu ia nigdy wierzyć
12:
nie będę: bo mię też tego piſmo ſwięte nie vcży/ á ni mi ták
13:
wierzyć roſkázuie. Lecż to tylko wſzędy zgodnie y iednoſtáy
14:
nie twierdzi y pokázuie/
Iż Iezuſá Potomká Dawidowe
go/
15:
Bog vmiłował/ pomázał/ poświęćił/ y ná świát poſłał.
16:
Ian 10. ꝟ 36. Duchem ſwoim bez miáry nápełnił/ Ian 3.
17:
ꝟ 34. Dał moc ná niebie y ná źiemi/ y imię nád wſzyſtkie
18:
imioná/ y vcżynił go Pánem y Chriſtuſem. rc. Mat. 11. ꝟ
19:
27. A 28. ꝟ l8. Filip. 2 ꝟ 9. Dzie. 2. ꝟ 36. Temu mowię cżło
20:
wiekowi/ nam procż grzechu podobnemu wſzyſtko to vcży=
21:
nił. Hebr. 2. ꝟ 17.
y tego ták pomázał y poświęćił/ á nie
22:
Syná iákiego przedwiecżnego/ Bogá z Bogá bes pocżąt=
23:
ku vrodzonego (iáko Antychriſt w ſwych bałwochwalniach
24:
ſpiewa) vcżynił cżłowiekiem. Cżego mu widzę y drudzy/
25:
niebożętá záwiedzeni/ nie cżuiąc ſie/ pomágáią/ y z nim też
26:
tákże/ Et Deus homo factus eſt, niezbożnie y niewſtydli=
27:
wie ſpiewáią.
Co przećiw iáſnemu ſłowu Bożemu cżynią.
Non Deus factus eſt homo, ſed homo factus eſt Deus.
28:
VCZEN. To przedſięwźięćie twoie/ y to wyznánie/
29:
iuż ia dobrze rozumiem/ y nie o to ćię ták pilno pytam/ iáko
30:
o to/ żebyś mi to powiedział: Iáko mogli przodkowie oni
31:
święci ludu BożegO Izráelſkiego przydź do Bogá/ gdy ieſz=
32:
cże ſkutecżnie y iſtotnie/ iáko ty powiedaſz/ Syná Bożego
33:
nie było/ áż dopiero gdy ſie z Máryey Pánny národził? | Bo/ ábo |
strona: 23v
| Trzećia rozmowá. |
1:
Bo/ ábo to koniecżnie muśi być/ iż oni Bogá nie ználi/ áni Iáko mogli Izráelcżycy do Bogá przyść iesli Syná Bożego nie było niż ſie Iezus z Máryey národżił,
2:
do niego przychodzili: ábo ieſli przychodzili/ tedy przez ko=
3:
go inſzego przychodzić muśieli: co też nie może być/ ponie=
4:
waſz to o ſobie Syn Boży powiedział/ iż żaden nie przycho=
5:
dzi do Oycá/ ani go zna iedno przezeń.
Abo więc ty/ o
6:
tych ſłowách/ zwętpić muśiſz/ ábo ie precż wymázáć.
7:
NAVCZYCIEL. Y ſłowá ty mam zá prawdziwe/
8:
y onich nic nie wątpię/ áni ich też odrzucáć chcę. A co ſie
9:
też tknie znáiomości Bożey/ y przychodzenia onych przod=
10:
kow náſzych do Bogá/ tedyćiem iuż powiedział/ iż to rozne
11:
było/ od teráznieyſzego náſzego/ iáko iáśnie piſmo ſwięte
12:
świádcży.
A ieſli też było/ zgołá y po proſtu/ przez tego ſy=
13:
ná Bożego Iezuſá Chriſtuſá/ ktory to ſam o ſobie powie=
14:
dział/ iż żaden nie przychodzi do oycá iedno przezeń/ tego ża=
15:
den iáſnymi świádectwy piſmá świętego pokázáć nie mo=
16:
że/ áni ſie to z tego ſłowká/ żadną miárą zgołá zámknąć
17:
może. Gdyż to co mowi/ żaden nieprzychodzi. rc. á nie mo
18:
wi nie przychodził: ták może być rozumiano.
Iż iáko zá ſtá
19:
rego Teſtámentu żaden przyść nie mogł do Bogá/ iedno
20:
przez Moyżeſzá (ktorego też Pośrzednikiem zowie. 5. Moi.
21:
5. ꝟ 5.) á to/ gdy do náuki iego przyſtał/ dał ſie obrzezáć/ y
22:
chował práwá zákonne Gdyż też inácżey do ſpołecżnośći
23:
inſzych przypuſzcżony być nie mogł/ bo y ſámi Izráelcżycy
24:
z ſpołecżnośći drugich wyrzuceni być muśieli/ ieſliżby za=
25:
konnego poſtánowienia nie pilnowáli/
A przez nie y przez
26:
Moyżeſzá do Bogá nie przychodzili. Tákżeć też y teraz/
27:
pod nowym przymierzym/ ktorego ieſt iedynym y wła=
28:
ſnym Pośrzednikiem Iezus Pan/ żaden też przyść nie mo=
29:
że do Bogá/ áni go też poznáć/ ieſliſz tego Pośrzedniká/ iá=
30:
ko drogę prawdziwą/ y wodzá do Bogá opuśći. Wſzákże/
31:
ácżkolwiek to co mowię rzecż ieſt prawdziwa/ y ták też ſło=
32:
wá Chriſtuſowe niezdrożnie rozumiáne być mogą/
że żaden
33:
nie przychodzi do Bogá iedno przezeń/ to ieſt/ teraz pod | tym nowym |
strona: 24
| O Synu Bożym. | Liſt 24. |
1:
tym nowym przymierzym: wſzákże mowię/ tego tu dokłá=
2:
dam/ y to ku chwale Bożey y Chriſtuſowey/ y ku náſzey też
3:
poćieſze wyznawam/ że my żadną miárą nie odłącżamy/ á=
4:
ni odłącżáć myſlimy onych wiernych chwalcow Bożych
5:
przed zakonem ieſzcże będących/
áni inſzych pobożnych Iz=
6:
ráelcżykow/ z onym ich wodzem y Pośrzednikiem Moyże:
7:
ſ zem/ od náſzego miłego y ich też Pośrzedniká Iezuſá Chri=
8:
ſtuſá. Iákoby on ſam wſzyſtkich zgołá wybránych Bo=
9:
żych/ co ich iedno ieſt/ y było od pocżątku ſtworzenia świá=
10:
tá/ nie miał być/ głową y Pánem/ ták żywych iáko y po=
11:
márłych/ Rzym. l4 ꝟ 9. tákże wodzem Krolem y Pośrze=
12:
dnikiem.
Abo iákoby też y oni wſzyſcy (tylko ſwym ſpoſo=
13:
bem) przezeń do Bogá przychodzić nie mieli. VCZEN.
14:
A iákoſz to mogło być/ gdy go ieſzcże/ według wyznánia
15:
twego/ nie było/ áż dopiero od cżáſu tego gdy ſie z Máryey
16:
Pánny národził? NAVCZYCIEL. A iáko mogł
17:
być zábity báran od záłożenia świátá? Obiá. 13 ꝟ 8. Gdyż
18:
iedno raz przy dokońcżeniu wiekow ná zgłádzenie grzechu
19:
ofiárowány ieſt/ Hebr. 9. ꝟ 26.
Abo iáko wydány mogł
20:
być zá Ezáiaſza y zá inſze? á iáko iego śmiáłymi rázy mogli
21:
być vlecżeni/ rc. Ezái. 53. gdyż to po Ezáiaſzu nie było/ áż
22:
w kilká ſet lat? Pytam ćię powiedz mi/ ieſliſz temu wierzyſz
23:
iáko ieſt nápiſano? VCZEN. Wierzę iż był zábity/
24:
iż to iuż ták Bog v ſiebie ſámego/ v ktorego ſą wſzyſtkie rze
25:
cży obecne/ iáko v tego ktory wzywá tych rzecży ktorych
26:
nie máſz/ iákoby iuż były/
Rzym. 4. ꝟ l7. y przed ktorym ſą
27:
wſzyſtkie rzecży odkryte/ Hebr. 4. ꝟ l9. poſtánowić y ná=
28:
znácżyć racżył. A k temu ieſzcże/ iż też záwżdy ſkoro odpo=
29:
cżątku/ iuż práwie iákoby zábiány bywał w onych ofiárách
30:
ktore wierni Bogu oddawáli/ á práwie to ona ſwą ſprá=
31:
wą/ bijąc ſwe bárány/ kozły/ y ćielce/ pokázowáli y w tym
32:
ſie oświadcżáli/
iż tak cżáſu ſwego/ zá nie cżłowiek ieden
33:
ſpráwiedliwy miał być zábity/ iáko ieden báran niewinny/ | niepo= |
strona: 24v
| Trzećia rozmowá. |
1:
nie pomázány áni przed Bogiem nágániony. NAV= CZYCIEL. Ieſliſz temu ták wierzyſz/ iż w onych to
3:
ofiárách/ ktore go známionowáły/ zábity mogł być/ y zá=
4:
bijány ſwym ſpoſobem bywał/ choćiaſz ſie to iſtotnie nie
5:
zſtáło/ áż w kiełká tyſięcy lat po ſtworzeniu świátá/
á cże=
6:
muſzbyś temu tákże wierzyć nie miał/ iż tenże á nieinſzy bá=
7:
ran cżłowiek Chriſtus Iezus/ on mowię á nie kto inſzy
8:
przed nim y oprocż niego/ był też iuż w onychże ofiárách/
9:
przodkom náſzym Pośrzednikiem y drogą do Bogá. Po=
10:
niewaſz go wſzyſcy ocżekawáli/ nań ſie ſpuſzcżáli/ y z niego
11:
iuż ſwą nie iáką poćiechę y znáiomość iego przećiw ſobie
12:
miłośći bráli.
A bráli ią koniecżnie/ iáko z tego/ ktorego im
13:
nieumieiący kłámáć Bog obiecał/ iż przezeń on wąż chytry
14:
miał ſtártą mieć głowę/ ktory ná náſze pierwſze rodzice/ y ná
15:
nas też potomſtwo ich/ niewolą/ y przeklęctwo przywiodł:
16:
od cżego też wſzyſtkiego w tymże zábitym báránie/ mieli wſzy
17:
cy być oſwobodzeni.
Iákoſz ſie też ták wedle náznácżoney
18:
rády Bożey z ſtáło: że ten obiecány potomek Dawidow/ na
19:
sienie niewieśćie y Abráhámowe/ vrodziwſzy ſie cżáſu ſwe
20:
go náznácżonego y ſkońcżonego/ śmierćią ſwą śmierć zgłá=
21:
dził/ á żywot y nie śmiertelność ná iáśnią wyſtáwił/ á bło=
22:
goſłáwieńſtwá onego wiecżnego niebieſkiego/ wſzech wie=
23:
rzących vcżeſtnikámi vcżynił.
VCZEN. A cźemuſz Bog Słowo.
24:
go Ian názywa/ Słowem/ Bogiem/ y to też onim świá
25:
dcży/ iż przezeń wſzyſtki rzecży ſą ſtworzone/ á iż ſie bes nie
26:
go nic nie ſtáło/ co ſie iedno ſtáło. Y to też ieſzcże onim pi=
27:
ſze: iż on był ná pocżątku v Bogá: to ieſt/ iáko iedni mowią/
28:
przed wſzyſtkimi wieki: ábo iáko drudzy przed wſzyſtkimi
29:
rzecżámi:
ábo iáko trzeći/ był ná pocżątku/ to ieſt był w
30:
Oycu przed wſzelákim pocżątkiem/ ták iż to nigdy nie by=
31:
ło kiedyby on nie miał być? NAVCZYCIEL. Cżemu
32:
by go Ian Słowem/ Bogiem názywał chceſz wiedzieć?
33:
więcći ták ná to odpowiem: iż go nie zowie Słowem/ ále | ták mowi/ |
strona: 25
| O Synu Bożym. | Liſt 25. |
1:
ták mowi iż ná pocżątku ábo naprzod byłá mowá/ á mowá
2:
tá byłá v Bogá/ rc. Co dáleko inſza ieſt rzecż ták mowić:
3:
Naprzod byłá mowá/ iako właſne ſłowá greckie/ ktorymi
4:
Ian piſał brzmią: á inſza záś/ naprzod było ſłowo. Dla
5:
cżego też oto/ miedzy námi Polaki/ y łaćinniki ſtárymi y
6:
grubymi/ iż ſie ták to przełożenie ſłowá greckiego/ Logos/
7:
było ſpoſpolitowáło/ przetoż ſie rzecż właſna byłá zátru=
8:
dniłá: á práwie iáko płátem ſmrodliwym pokryłá:
zácżym
9:
ſie wiele obcego mnimánia y wykłádow ná Ianowe piſá=
10:
nie námnożyło było: o ktorym Ian áni pomyſlał/ nierzkąć
11:
żeby co tákiego twirdzić miał. Ktory nic chytrze áni záwi=
12:
kłánie nie piſał/ ále ſzcżyrze y poproſtu rzecż ktora byłá/
13:
o ktorey ſie Bog ſam ſprzodkámi náſzymi vmawiał y onę
14:
im obiecował/ opiſał.
y to o nieY powiedział/ że tá mo=
15:
wá/ o obiecánym Meſiáſzu Iezuſie Chriſtuſie/ dawno Pátrzay v Bezy w Bibliey, á naydzieſz on ſam ták wykłáda, że Logos tho ieſt mowá, znácży obietnicę w pierwſzey káp: Ianowey.
16:
byłá v Bogá: bowiem ieſzcże ná ſámym pocżątku ſtworze
17:
nia národu ludzkiego.
O tym/ mowię/ Iezuſie Chriſtuſie
18:
cżłowieku/ á nie o ktorym inſzym przed nim/ mowá tá by=
19:
ła v Bogá/ ktory iż miał wężowi głowę zetrzeć/ y vcżynki
20:
Dyabelſkie zepſowáć: cżegoby wedle rozſądku cżłowiecże=
21:
go/ żaden proſty cżłowiek wykonáć był nie mogł: przeto iuż
22:
też onęż to mowę/ względem pewnego iey wypełnienia/ y
23:
ſkutkow ktore ſie w niey pokázowáć/ Boſkie y zacne/ miáły/
24:
Bogiem názywa/ y to iey záraz przycżyta iż ſie przez nie
25:
ábo iáko Páweł wykłáda Kolo: 1. ꝟ 16.
względem iey/ ábo
26:
ku niey/ wſzyſtkie rzecży ſtáły. Abowiem w obiecánym
27:
Meſiaſzu Iezuſie ſynu ſwym/ Bog ſam nas przeyźrzał/
28:
obrał/ y vmiłował: A wſzyſtko też ſtworzenie ſwe/ náko=
29:
niec też y śmierć z piekłem y z Szátánem pod nogi iego pod
30:
dał. A ták zgołá/ poniewaſz iemu wſzyſtko ieſt poddano/ o=
31:
procż ſámego iednego Bogá/ ktory mu to wſzyſtko poddał/
32:
przeto przezeń/ dla niego/ ku niemu/
y względem iego wſzyt=
33:
ko ieſt ſtworzono: A ták wſzyſtko/ że nie máſz nic coby ſie | E | do niego |
strona: 25v
| Trzećia rozmowá. |
1:
do niego śćiągáć nie miáło: wedle náznácżoney rády Bo=
2:
żey/ y obietnic ktore przodkom náſzym cżynił/ y z nimi ſie o
3:
tym rozmawiał. Co ia z ſłow tych Ianowych vpátruię:
á
4:
ſłowá ſobie żadnego/ Bogá wtorego/ iuż nápocżątku iſto=
5:
tnie będącego/ z nich nie zmyſlam. Bo też o nim żadnego do
6:
wodu/ áni obietnice ſłowá Bożego: nie mam. Ale iżem ia
7:
około tego zoſobná ná ſłowá Iánowe/ me zdánie ná piſmie
8:
podał/ przeto ćię do niego odſyłam/ á tu ſie tym báwić nie=
9:
chcę. VCZEN.
To ia też potym cżytáć mogę/ ſkoro
10:
tych kśiążek twych doſtánę. Aleś mi ná to máło powie=
11:
dziáł/ álbo nic/ co Ian mowi/ iż ná pocżątku było ſłowo/ ábo
12:
mowá/ iáko ty przekłádaſz: nápocżątku mowi/ á ty záś/ po Ná pocżątku.
13:
wiedaſz/ naprzod/ ábo pierwey/ to ieſt/ niż ſie był Pan Ie=
14:
zus vrodził/ y niż co cżynić/ ábo vcżyć pocżął. A nas záś
15:
ták zdáwná vcżono/ y ták to nam wykładano/ Nápocżątku
16:
to ieſt przed
wieki rc. iákom iuż też przypominał.
NAV= CZYCIEL. Iużem ći znáć dał/ iż wykład tákowy/ ieſt
18:
ſzcżyrym wymyſłem ludzkim: kthory vroſł/ cżęśćią z złego
19:
przekłádu ſłowá greckiego/ cżęsćią też z omamienia duchá
20:
onego niecżyſtego. Nie tylko przećiw ſłowu Bożemu/ ále
21:
też y przećiw rozſądkowi ludzkiemu.
22:
Wiemći ia to dobrze/ iż ich wiele/ teraz y przedtem
Vide Gualterum de uoce principij, et Theodorum Bezam.
23:
roznie ſie o tym piſáć ważyli/ á piſánim ſwym ſłowo Boże
24:
wyſpacżáli: á coż potym/ gdy ſie z prawdą mijáli. Abo=
25:
wiem/ kto kiedy z wiernych Páńſkich o tym myſlił/ żeby to
26:
mowienie/ Nápocżątku/ przedwiecżność iáką znácżyć miá
27:
ło?
Niechby iedno ácż nic mieyſce pokazáli/ gdzieby to ſłow
28:
ko/ Nápocżątku ſámo przez ſie przedwiecżność znácżyło:
29:
ále tego pewnie nie pokażą. Ia zániechawſzy długiey ich
30:
proznomownośći/ ná twoy to rozſądek iáko wiernego przy=
31:
puſzcżam/ godzili ſie też ludziom omylnym wykłády tákie ſo
32:
bie zmyſláć/ ktore ſą przećiwne ſłowu Bożemu? A to tu
33:
zeznáć muśiſz/ iż ten ich wykład/
pocżątku tego/ nikcżemny
| ieſt/ |
strona: 26
| O Synu Bożym. | Liſt 26. |
1:
ieſt/ á bárzo Bogu y Ianowi/ ktory piſał przećiwny. A=
2:
bowiem ieſliby tu v Ianá/ ſłowo to/ Nápocżątku/ znácżyć
3:
miáło/ przed wſzyſtkimi wieki: ábo/ bez wſzelákiego pocżąt=
4:
ku: ábo przed wſzelákim pocżątkiem: lub theż ieſzcże przed
5:
wſzyſtkimi rzecżámi:.to ieſt/ iáko ſámiſz wykłádáią/ nigdy:
6:
bo thák piſząc o vrodzeniu ſyná iákiegoś przedwiecżnego/
7:
mowią/ że ten ma być przeklętym ktoby tho o nim mowić
8:
śmiał/ fuiſſe quando non eſſet: żeby to miáło być/ żeby on
9:
kiedy nie był. Co nic innego nie ieſt ták mowić/ iedno że ſie
10:
nigdy nie vrodził/ poniewaſz to nigdy nie było/ áby kiedy
11:
nie miał być. Bo ieſliby to ſłowo/ Ná pocżątku/ znácżyć to
12:
miáło w piſániu Ianowym/ tho ieſt/ bez pocżątku/ przed
13:
wſzyſtkimi wieki:
A cżemuſz by też y ono Moyżeſzowe káp:
14:
1. ꝟ 1. ábo y Ieremiaſzowe káp: 26. ꝟ 1. A 27. ꝟ 1. A 28. ꝟ 1.
15:
tegoż też znácżyć nie miáło? gdy Moyżeſz mowi/ Nápo=
16:
cżątku/ ſtworzył Bog niebo y ziemię/ to ieſt/ przed wſzyſt=
17:
kimi wieki/ ábo nigdy nie ſtworzył. Abo Ieremiaſz/ nápo
18:
cżątku kroleſtwá Iehoiákimowego/ nápocżątku kroleſtwá
19:
Zedekiaſzowego/ tho ieſt przed wſzyſtkimi wieki rc.
ponie=
20:
waſz tegoſz ſłowá piſmo święte y tám vżywa/ iáko y Pá=
21:
weł Fili: 4. ꝟ l5. mowi. Wiećie też y wy Filipeńcżyko=
22:
wie/ iż nápocżątku Ewánieliey/ gdym z Mácedoniey wy=
23:
ſzedł rc. toby też wyniść muśiał przed wſzyſtkimi wieki.
24:
Bo gdzieć ſie w piſmie ſłowá iednákie náyduią/ á ieſzcże ták
25:
iáko to proſte/ á żadney figury w ſobie nie máiące/ tedy nie=
26:
wiem cżemuby iednáko rozumiáne y wykłádáne nie miáły
27:
być.
Ale ieſliby ty mieyſcá z tákim wykłádem/ ſproſne ſie
28:
im zdáły: á cżemuż też y ten wykład ich ná toż Ianowe ſłow
29:
ko/ ſproſny też nie ma być? á zwłaſzcżá gdy o ſámo to iedno
30:
ſłowko mowimy.
31:
A co ieſzcże drudzy mowią/ iż nápocżątku/ znácży w
32:
Bogu: á ono záś v Moyżeſzá nápocżątku znácży/ wedle wy
33:
kłádu ich/ w ſynu:
tedy to ſámo znácży y pokázuie ich wiel
| E ij | ką nieuſtá= |
strona: 26v
| Trzećia rozmowá. |
1:
ką nieuſtáwicżność/ niezgodę y głupſtwo: ktore zá ſobą nie
2:
ládá błąd ćiągnie: á to w tym gdy ták mowią y piſzą: Ná=
3:
pocżątku ſtworzył Bog niebo y ziemię/ to ieſt w ſynu ſtwo= Vide Auguſt. Confeſſi: lib 13. cap. 5. tomo 1. Col: 217.
Item eodem tomo, Col. 808. b in Gene. contra Manicheos lib. 1. cap. 2.
Item tomo 8. Col. 1283 A. in pſal. 109. in verba. Tecum principium. Et uidebis eum in voce principij Philoſophari. nunc patrem, nunc filium principium uocando.
Zstąpiłem z nieba.
Item eodem tomo, Col. 808. b in Gene. contra Manicheos lib. 1. cap. 2.
Item tomo 8. Col. 1283 A. in pſal. 109. in verba. Tecum principium. Et uidebis eum in voce principij Philoſophari. nunc patrem, nunc filium principium uocando.
Zstąpiłem z nieba.
4:
rzył.
Nuż pátrzayże tu pilno/ Ieſli ták ieſt iáko wykłádá
5:
ią/ iż Bog Elohim/ nápocżątku/ to ieſt w ſynu ſtworzył/ á
6:
ten Elohim (iáko ſie w przeſzłey rozmowie ichże rozumie=
7:
nie przypomináło y ſtrofowáło) znácży/ ábo w ſobie zámy
8:
ka trzech Oycá/ ſyná/ y duchá/ to tu cżwarty ſyn będzie: á
9:
będzie nie ſámego oycá ſynem/ ále też y Synowym y ducho=
10:
wym/
á ták iuż Troycá ich vpádnie á miáſto niey Cżworcá
11:
będzie. A ták oni zle mowili y piſáli/ co Troycę w iedno=
12:
śći/ á iedność w Troycy wyznawáli/ y pod vtrácenim zbá
13:
wienia ták też inſzym wierzyć kazáli? widziſz iáko ſie ći ſle=
14:
pi wodzowie ſámi w doł głęboki wpráwuią/ z ktorego ſie
15:
wywikłáć nie mogą: y wiele ich weń zá ſobą ćiągną.
Ano
16:
by tu mędrowáć ták namniey nie potrzebá/ lecż ſie tylko
17:
ſłow proſtych trzymáć/ to ieſt tych/ iż ná pocżątku ábo na=
18:
pierwey ſkoro po ſtworzeniu narodu ludzkiego/ á wnet po
19:
vpadku rodzicow náſzych/ byłá mowá v ſámego Bogá/ o
20:
tym Iezuſie Chriſtuſie/ ktorego Bog obiecował y cżáſu ſwe=
21:
go wedle obietnice dał.
Ktorego ſpráwy chcąc opiſáć Ian
22:
Ewángeliſtá/ to o nim naprzod powiedział/ że nie iákiego
23:
nowego cżłowieká/ á nigdy przedtym nieſłychánego ſprá=
24:
wy opiſowáć pocżął: ále tákiego/ o ktorym ieſzcże ſkoro od
25:
pocżątku/ nie v ludzi tylko/ ále też y v ſámego Bogá/ ktory
26:
go dáć ſlubował mowá bywáłá: A mowá pewna y Boſka.
27:
Aliśćiby błędow żadnych y trudnośći wiáry nie było/ ktora
28:
muśi być poki oycowſkie obłędliwe wykłády ſtać będą.
29:
VCZEN. Miałćibych był ieſzcże co zádáć/ iście nie=
30:
poſlednieyſzego/ z teyże pierwſzey kápituły Ianowey/ ále iżeś
31:
mię iuż do nápiſánego wykłádu ſwego ná nię odeſłał/ prze=
32:
to ſie pohámuię/ á o co ćię inſzego pytáć będę.
33:
Nu niechayby to iuż ták było/ żeby Ian o onych za
| cnych |
strona: 27
| O Synu Bożym. | Liſt 27. |
1:
cnych obietnicách y rozmowách Bożych z przodkámi náſzy=
2:
mi/ o błogoſłáwionym naſieniu/ piſał y rozumiał/ co ie=
3:
dnák mogło być/ iż to mowił Bog o ſynu ſwym/ ile wedle
4:
cżłowiecżeńſtwá: ále iż tenże to Syn Boży to mowi potym
5:
o ſobie:
Stąpiłem z niebá/ ábym cżynił wolą onego ktory
Z ſtapiłem z Niebá,
6:
mię poſłał. rc. Ian 6. ꝟ 38. Tedy to iuż żadną miárą nie mo
7:
że być/ áni o obietnicy/ áni też o cżłowiecżeńſtwie rozumia
8:
no: ále bez pochyby o onym przedwiecżnym ſynu Bożym/ z
9:
iſtnośći vrodzonym. A ták trudno tego przeć maſz/ żeby
10:
ſyn Boży nie miał być przed tym niż ſie z Máryey Iezus ná
11:
rodził. NAVCZYCIEL. To práwdá iż nie mowi
12:
o żádnym cżłowiecżeńſtwie:
ále też nie mowi o żadnym ſy=
13:
nu przed wieki wſzyſtkimi vrodzonym: áni też o iákim iſto=
14:
tnym/ á iákoby ćieleſnym iego z niebá z ſtąpieniu. Ale
15:
tylko o tymże á nie inſzym cżłowieku/ Dawidowym wedle
16:
ćiáłá potomku. To ieſt/ mowi to o ſobie cżłowiek Chri=
17:
ſtus Iezus/ w wypełnieniu cżáſu z niewiáſty vrodzony/
18:
Gala. 4. ꝟ 4. á nie o kim inſzym przed ſobą przed tym/ ábo
19:
w ſobie ná on cżás będącym.
Iáko thego ſamże dokłáda
20:
Ian 3. ꝟ 13. mowiąc. A żaden nie wſtąpił do niebá/ iedno
21:
ſyn cżłowiecży/ ktory ieſt w niebie. Gdzie oto iáſnie ſły=
22:
ſzyſz/ iż mowi/ ſyn cżłowiecy/ á nie kto inſzy procż niego.
23:
Ktorymi też ſłowy znácżnie przedwiecżność odeymuie/ tego
24:
tám ſyná iakiegoś przedwiecżnego Bogá/ od Antychriſtá
25:
zmyſlonego/
á wſtáwia ſiebie ſyná cżłowiecżego/ gdy ſie
26:
cżás wypełnił obietnic Bożych vrodzonego: cżłowieká mo
27:
wię/ á nie iákie cżłowiecżeńſtwo/ ktore bez cżłowieká nic nie
28:
ieſt/ iedno ſámo gołe názwiſko. A iż nie Bogu/ áni Anio
29:
łowi/ ábo temu ſynowi od Antychriſtá zmyſlonemu/ to do
30:
niebá wſtąpienie y z ſtąpienie przycżyta/ ále ſobie cżłowie=
31:
kowi nam wewſzem/ procż grzechu/ podobnemu:
tedy to z
32:
ſtąd łácno poznaſz/ iż on cżłowiek Chriſtus Ieſus/ nie z ſtą
33:
piłći tu był ćieleſnie z niebá/ ále ſie tu ná ziemi z duchá ś. | E iij | zácżąl |
strona: 27v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
zácżął/ y tu ſie też ná ziemi z Máryey vrodził. A ták też tu
2:
koniecżnie/ przez ſtąpienie z niebá/ nie co innego znácży/ ie
3:
dno ono ſwoie z duchá Bożego pocżęćie/ poświęcenie/ y ku
4:
opowiedániu woley Bożey/ z cudow y mocy cżynienim/
5:
wyſłánie:
iáko máſz Ian 10. ꝟ 36. A przez wſtąpienie záś do
6:
niebá/ rozumie onę zupełność duchá Bożego/ ktorego wźiął
7:
od Bogá y oycá ſwego/ przez ktorego też/ one głębokie y
8:
niedośćigłe/ rozumowi cżłowiecżemu táiemnice wyrozu=
9:
miał. Ktorego też wyrozumienia/ przezeń/ my ſie też v=
10:
cżeśnikámi ſtawamy: gdy ſie z wody y z duchá odradzamy.
11:
1. Korin: 2. ꝟ 13. 14. 15. Ian 3. ꝟ 5.
Bo gdziebyſmy z du
12:
chá Bożego odrodzeni nie byli/ tedybyſmy theż áni widzieć
13:
rzecży niebieſkich áni wſtąpić do kroleſtwá Bożego mogli:
14:
ánibyſmy rzecży Bożych duchownych rozumieli: ktorych
15:
wżdy pod miárką/ przez duchá Bożego dochodzimy. A iż
16:
tu przez wſtąpienie do niebá nie co inſzego ma być rozumia=
17:
no/ áni też ten wykład/ ieſt moim wymyſłem/
tedy toż nay
18:
dzieſz y v onego zacnego mężá Ianá Kálwiná/ Troyce zmy=
19:
ſloney wiernego ſługi/ y potężnego obrońce/ ktory ták piſze
20:
in caput Ioannis 3. Aſcenſus in coelum puram myſteriorum Dei notitiam, et ſpiritualis intelligentiae lucem ſignificat,
vt 1. Corin 2. ꝟ 19. ait non capere hominem animalem, quae
Dei ſunt.
Gdzie oto ſam widziſz iż on toż łáćińſkimi ſłowy
24:
powiedział/ coś iuż odemnie po polſku ſłyſzał. VCZEN
25:
Coż wżdy ma być? y tákże v ćiebie/ nie wſtąpił Chriſtus
26:
ćieleſnie do niebá/ ále tylko duchem będąc nápełniony/ zná=
27:
iomość rzecży Boſkich niebieſkich wźiął? NAVCZY CIEL. Wyznawamći ia to/ iż prawdziwie po ſwym
29:
zmartwychwſtániu/ wſtąpił Pan náſz Iezus Chriſtus do
30:
niebá ćieleſnie/
y tákże záś ćieleſnie y widomie z ſtąpi. Ale
31:
to tu mowię/ że mieyſce to/ o ktorym ſie mowiło/ nie mowi
32:
nic o onym iego ćieleſnym do niebá wſtąpieniu/ áni też z ſtą=
33:
pieniu tu z niebá: ále tylko o duchownym/ ktore nie należy | w przenáſzá |
strona: 28
| O Synu Bożym. | Liſt 28. |
1:
w przenaſzániu ſie y przechadzániu z mieyſcá ná mieyſce:
2:
ále w ſámey tylko znáiomośći woley Bożey/ táiemnic kro=
3:
leſtwá niebieſkiego/ y w nápełnieniu duchá Bożego. A co
4:
ſie tknie ćieleſnego do niebá wſtąpienia/ o tym piſmo ná in
5:
ſzych mieyſcách świádcży: á tego z tym mieſzáć nie trzebá:
6:
ále zoſobná o káżdym z nich porządnie mowić. VCZEN.
7:
A ſkądże to poznáć mam/ gdzie mowi o tym ćieleſnjm/ á gdzie
8:
też o duchownym? NAVCZYCIEL.
Rzecż ći to
9:
ſámá pokaże y tego ćię też náucży. Iáko/ to wſtąpienie do
10:
niebá/ o ktorym maſz v Ianá w trzećim/ to płynie z rozmo
11:
wy tey ktorą miał Iezus z Nykodymem/ o odrodzeniu ná=
12:
ſzym: ktore płynie z duchá Bożego/ á nie z vrodzenia tego
13:
przyrodzonego źiemſkiego/ wedle ktorego wſzyſcy ſie ludzie
14:
rodzą z Adámá onego pierwſzego źiemſkiego.
15:
Chriſtus/ będąc ſam wtorym Adámem niebieſkim/ nie po=
16:
cżął ſie/ iáko my/ z woley mężá y niewiáſty/ ze krwie też tákże
17:
y ćiáłſ/ iáko ſie my zácżynamy biegiem przyrodzonymi: lecż
18:
z duchá ś. tedy to iego tákowe vrodzenie/ ieſt iedno z niebá
19:
zſtąpienie. Przez ktorego/ y my z niebá też z ſtępuiemy/
20:
y z nim też iuż w niebie poſádzeni ieſteſmy/
Kolo: 3. ꝟ 3. Fi=
21:
lipen: 3. ꝟ 20. Efe. 2. ꝟ 6. 19. gdy tymże duchem/ z iego zu=
22:
pełnosći wycżyrpnionym Ian 1. ꝟ 16. zápiecżętowáni by=
23:
wamy. A to z ſtąpienie/ ták Iezuſowe/ iáko y náſze prze=
24:
zeń/ płynie z onego przedwiecżnego poſtánowienia/ przey
25:
źrzenia y vmiłowánia Bożego: ktorym nas ſobie/ Bog w
26:
tym namileyſzym vlubił Efe: 1. ꝟ 4. 5. 6.
Co też ná inſzym
27:
mieyſcu piſmo zowie nápiſánim imion náſzych w Niebie.
28:
Pſal: 69. ꝟ 29. Luk: 10. ꝟ 20. Obiá: 3. ꝟ 5. A 13. ꝟ 8. w
29:
księgách Báránkowych. A co ſie tknie tey mowy/ z ſtą=
30:
pić z niebá y wſtąpić do niebá/ tedy tho nie záwżdy znácży
31:
przenoſzenia ſie (iákom wprzod rzekł) z mieyſcá ná mieyſce
32:
ále ſie cżęſto bierze o wiádomośći woley Bożey/ o oſwiece=
33:
niu/ y o vrzędzie przepowiádánia ſłowá Bożego:
iáko ono
| E iiij | w Obiáwie |
strona: 28v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
w Obiáwieniu Ianowym/ gdzie mowiąc o ſługách Zboro
2:
wych/ á ániołámi ie názywáiąc/ mowi iż pierwſzy y wtory
3:
ánioł z ſtąpił z niebá rc. Obiá: 4. ꝟ 1. A 10. ꝟ 1. A 14. ꝟ 17.
4:
A 18. ꝟ.1. rc. A mowi tho o wiernych ſługách y poſłáńcách
5:
Bożych. Lecż gdy záś o złych powieda/ ktorych też gwiaz=
6:
dámi názywa/
tedy im ſpádnienie z niebá przycżyta. Obiá:
7:
8. ꝟ 10. A 9. ꝟ 1. to ieſt/ vtrácenie łáſki Bożey/ y odſtąpienie
8:
od ſpołecżnośći wiernych Chriſtuſowych ku świátu. Kto=
9:
rą rzecż ieſlić Bog da poznáć z ſłowá ſwoiego/ tedy y to
10:
Chriſtuſowe z niebá z ſtąpienie łácno poznaſz y wyrozu=
11:
mieſz. VCZEN. Choćiażby też to mogło ſie ták rozu Gdybyśćie vyźrzeli ſyná cżłowiecżego wſtępuiącego tám gdzie był pierwej
12:
mieć/
iednák ony ſłowá: A coż gdybyśćie widzieli ſyná cżło
13:
wiecżego wſtępuiącego tám gdzie pierwey był. Ian 6. ꝟ
14:
62. żadną miárą ták rozumiane nie mogą być. Bo ponie=
15:
waż ćieleſnie do niebá wſtąpił/ á mowi ták/ iż tám wſtą=
16:
pił/ gdzie pierwey był/ tedyć też tákże muśiał przedtym z
17:
niebá z ſtąpić ſkutecżnie: á nie ták iáko ty z ſtąpienie iego wy
18:
kłádaſz?
NAVCZYCIEL. Ná to záwżdy pámię
19:
tay/ iżten cżłowiek Iezus Chriſtus/ z Duchá ś. pocżęty/
20:
ktory przedtym nigdy cżłowiekiem nie był niż ſie raz z Má=
21:
ryey národził/ iż mowię/ ten á nie inſzy/ iſtotnie/ ábo ćiele
22:
ſnie/ do niebá wſtąpił/ ſkąd nigdy ćieleſnie nie z ſtępował/
23:
to o ſobie mowi á nie kto inſzy. Ná co gdy bácżność mieć
24:
będzieſz/ tedy łácno mieyſce to zrozumieſz.
Abowiem iáko
25:
prawdziwie był w przeyźrzeniu v bogá á myſmy też w nim
26:
y obráni/ y vmiłowáni/ y łáſką przed cżáſy wiekuiſtymi dá=
27:
rowáni Efe: 1. ꝟ 4. 5. 6. A 2. Timo: 1. ꝟ 9. Ták ſie potym
28:
cżáſu ſwego raz ná świát národził: á dopiero wykonawſzy
29:
wolą oycá ſwego wźięty ieſt do chwały oney wiecżney iego:
30:
ábo wzbudzony od vmárłych wſtąpił do oycá ſwego ná wy
31:
ſokie niebo/
áby nam mieyſce zgotował/ ábyſmy też támże
32:
byli gdzie on ieſt. Gdziebyſmy żadną miárą nie mogli być/
33:
ieſlibyſmy tám dawno wedle przeyźrzenia Bożego nie byli. | Lecż |
strona: 29
| O Synu Bożym. | Liſt 29. |
1:
Lecż gdybyś obiedwie cżąſtce te ſłow tych Chriſtuſowych/
2:
iednáko wykłádáć chćiał/ iż iáko wſtąpił iſtotnie/ ták też z
3:
ſtąpił iſtotnie:
tedyby to żadną miárą/ ſtać tu nie mogło.
4:
Gdyż też y ták nie mowi/ gdybyśćie widzieli ſyná cżłowie=
5:
cżego wſtępuiącego do niebá: ále tylko gdzie był pierwey.
6:
Z ktorych ſłow/ ponieważ o ſyná cżłowiecżego idzie/ rych=
7:
leyby to isć musiáło/ że záś w żywot máćierzynſki wſtąpił/
8:
w ktorym pierwey był/ niż do niebá w ktorym przed tym
9:
właſnie cżłowiekiem nie był.
Alisćiby do niebá tylko we=
10:
dle boſtwá wſtąpił. Co gdyby podług ták ſproſnego ſłow
11:
tych wykłádu być miáło: tedyby nádzieiá náſzá o kroleſtwie
12:
niebieſkim vſtáłá/ bobyſmy tám nie mogli być/ ieſliby tám
13:
iuż cżłowiek Chriſtus Iezus/ głowá naſzá/ nie był. Aliśći
14:
by ſie też y dwá Chriſtuſowie zmyſláć y wierzyć muśieli:
15:
gdyż nie ieſt iedno ieden.
Ale gdy thy ſłowá o cżłowieku
16:
nam podobnym/ ktorego kośći kośćią/ á ćiáłem ćiáłá ie=
17:
ſteſmy Efe: 5. ꝟ 3. rozumieć będziemy: Iż on wedle przed
18:
wiecżnego Bożego poſtánowienia/ gdy ſie cżás wypelnił/
19:
národził: vmárł/ wzbudzony od vmárłych/ wźięty ieſt
20:
do niebá: áby chwały tey ktorą mu oćiec przed założenim
21:
świátá zgotował vżywał:
on mowię cżłowiek Chriſtus
22:
Iezus/ ktory ſie pocżął y vrodził cżáſu ſwego: Tedy też y
23:
nam cáła nádzieiá zoſtáwa/ iż thám z nim gdzie on ieſt my
24:
też będziemy. A nád to/ tegoć też ieſzcże dokłádam/ iż ſłowá
25:
ty/ mogł mowić Iezus/ nie o ſwym do niebá wſtąpieniu/
26:
bo tám o tym rzecż nie idzie/ ále o wſtąpieniu gdzie przed
27:
tym dniá wcżorayſzego był/ to ieſt/ zá morze Tyberiádſkie/
28:
gdzie pięćiorgiem chlebá/ á dwiemá rybkámi/ o pięć tyſięcy
29:
mężow nákarmił/ dla ktorego cudu/ Prorokiem go názwá
30:
li/ y Krolem vcżynić chćieli: á gdy nád to cudowym też o=
31:
bycżáiem od nich zá morze do Kápernáum odſzedł/ ieſzcże
32:
ſie temu/ przewiozſzy ſie zá nim bárziey dziwowáli/ y o to go
33:
iákoby tám przyſzedł/ łodzi nie máiąc/ pytáli.
Z ſkąd mu
| E v | potym |
strona: 29v
| Trzećia Rozmowá, |
1:
potym do nich/ o pożywániu ćiáłá iego/ rzecż vroſłá. Kto=
2:
ra iż ſie im trudna y niepodobna widziáłá/ żeby on ćiáło ſwe
3:
miał komu dáć ku iedzeniu/ tedy im też rzecż onę pierwſzą/
4:
v nich też niepodobną przypomina: iákoby ták mowiąc.
5:
Trudna y niepodobna ſie wam rzecż tá widzi/ o ktorey
6:
wam tu powiedam/ á coż gdybyśćie widzieli ſyná cżłowie
7:
cżego to ieſt mnie/ ktory to z wámi mowię/ wſtępuiącego
8:
tám gdziem pierwey był/ y tákże trochą chlebá wiele tyſięcy
9:
ludzi karmiącego: dopierobyśćie ſie pewnie tym bárziey
10:
dziwowáli/ y zá rzecż to niepodobną mieli. VCZEN.
11:
Ieſzcże ſie tu nie doſyć dzieie przedſięwźięćiu memu/ y in
12:
ſzym świádectwam piſmá świętego choćiaż tego co mo=
13:
wiſz dobrym ſumnienim gánić nie mogę: przeto mi też thy
14:
niedziwuy/ żeć ieſzcże co więcey nád tho zadam: á zádam
15:
mieyſcá tákie/ z ktorych ſie nie to przeyźrzenie/ ále rzecż ſá=
16:
má właſna znácży: iż musiał być ſyn Boży przed Máryą/
17:
choć ſie potem z niey wedle cżłowiecżeńſtwá cżáſu ſwego
18:
vrodził.
Iáko to/ gdzie ſam Chriſtus powieda/ mowiąc:
19:
Pierwey niż był Abráhám/ iam ieſt: Ian 8. ꝟ 58. Gdzie to Pierwey niż Abráhám ia ieſtem.
20:
bácżyć możeſz/ iż nie mowi byłem w przeyźrzeniu/ ábo w fi=
21:
gurách/ ále o ſwey ſkutecżney bytnośći. Nie mowi też/ iá=
22:
ko niektorzy wykłádáią o ſwey zacnośći/ żeby więtſzy był
23:
niż Abráhám/ ále zgołá mowi o cżáſie/ iż on pierwey był
24:
niż Abráhám.
NAVCZYCIEL. Ieſliby ták by=
25:
ło iáko mniemáią ludzie ći/ od ktorycheś ſie ty tego náucżył/
26:
żeby ſyn Boży Iezus Chriſtus rzecżą właſną iſtotnie był
27:
przed Abráhámem/ niż ſie pocżęty będąc z duchá s. z Máry
28:
ey vrodził: tedy tego żádną miárą nie obroniſz/ żebyś dwu
29:
miáſto iednego nie miał: ábo iednego ze dwu ſpoionego.
O
30:
ktorym záś ſpoieniu ſłowá Bożego nie pokażeſz/ nad ſam
31:
wymyſł ludzki. Lecż to ná ſtronę: ſłuchayże coć odpowiem
32:
ná mieyſce przywiedzione. Naprzod iż odrzucaſz/ wykład
33:
ten o przeyźrzeniu/ y o figurách w ktorych był Chriſtus zá | kryty |
strona: 30
| O Synu Bożym. | Liſt 30. |
1:
kryti/ tedy to nie ſłuſznie cżyniſz/ ieſli tho ieſzcże y o inſzych
2:
mieyſcách temu podobnych rozumieſz.
Abowiem co ſie
3:
tknie mieyſcá tego/ o Abráhámie/ tedy y bez figur ſtárych
4:
może być ſłuſznie wyłożone: ále inſzych nie tuſzę/ ábyś y ſam
5:
nie muśiał ták wykłádáć: á zwłaſzcżá żeś iuż ná to zezwo=
6:
lił/ iż Báran od pocżątku zábity pod figurámi był. Cżego
7:
iżeś tám pozwolił/ tedy niewiem cżemu byś tu y indziey te=
8:
go záś przeć miał/ cżego y Antychriſtowi forytarze y vcży
9:
ćielowie pozwáláią.
A iż to w ſwych piſmiech wyznawáią/
10:
Chriſtum Patribus velatum fuiſſe ſub figuris, iż mowię o=
11:
nym ſtárym Oycom zákryty był Chriſtus figurámi: tedy
12:
to zá tym ſámym iść muśi/ iż ieſzcże iſtotnie nie był. Bo Gdyby przodkowie oni ſtárzy iſtotnie byli Chriſtuſá mieli tedy by im figur nie potrzebá było
13:
gdzieby go iuż mieli byli iſtotnie y ſkutecżnie/
á coż tego byłá
14:
zá potrzebá/ żeby go mieli byli w figurách/ w przeyźrzeniu/
15:
y w obietnicách/ gdyż mi tego figurámi málowáć y poka=
16:
zowáć/ ábo też obiecowáć nietrzebá/ ktorego ia iuż mam iſto=
17:
tnie przytomnego? Co też mowiſz/ iż to Chriſtus mowił o
18:
cżáſie bytnośći ſwey przed Abráhámem/ á nie o zacnośći:
19:
bo też ten wykład odrzucaſz.
A cżemuſz/ w tákichże wykłá
Vide uerſionem Bezae, et interpretationem eiuſdem loci.
20:
dziech/ onych grubſzych Troycżakow ćierpiſz? gdzie ták ſło
21:
wá Báptyśćine tłumácżą/ ten ći to ieſt ktory po mnie idąc/
22:
zacnieyſzy ieſt nád mię. Ian 1. ꝟ 15. 27. 30.
Choćiaſz ty tám
23:
ſłowá/ zdádzą ſie też/ głupſzym niektorym/ cżás tſkże zná=
24:
cżyć/ á nie zacność. Ale ia y to imo ſie puſzcżam/ á ćiebie do
25:
teyże tám oſmey Ianowey kápituły odſyłam: ktorey tá ieſt
26:
ſummá: że ſie Chriſtus przed Zydy/ w grubych ćiemno=
27:
śćiách chodzącymi/ á niewolą grzechow ná ſobie noſzącymi/
28:
ná to być od Bogá poſłánym opowiedał/ áby tych coby do
29:
niego przyſzli oſwiecał/ á wierzących w ſię z niewoley grze
30:
chu oſwobodzał.
O co ſie oni nań iádowićie rozgniewáli/ y
31:
ſtrofuiąc go/ to mu przycżytáli/ żeby to ſobie przycżytał
32:
cżegoby w ſobie nie miał. A ták/ krotko mowiąc/ niewoley
33:
tey y ćiemnośći ſobie przyznáć niechćieli/ á to że wolnego | Abráhámá |
strona: 30v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
Abráhámá/ wolnymi dziećmi byli. Pan Chriſtus záś tłu
2:
miąc w nich tę hárdą ich dumę/ ták im ná to odpowiedział
3:
że ſyny Abráhámowemi nie byli/ poniewaſz to cżynili/ cże
4:
go Abráhám nie cżynił. A iż ſie y temu vpornie záſtáwili/
5:
tedy on chcąc hárdość ich ſtłumić/ Abráhámá z iego vni=
6:
żánia ſie/ á ná ſprawiedliwość ſwą nie pátrzącego/ ták
7:
przed nimi zálecáć pocżął/ iż znáiąc ſie też być cżłowiekiem
8:
pod grzech záprzedánym/ á z obiecánego Meſiaſzá błogo=
9:
ſłáwieńſtwá prágnącym/
żądał iuż też tego zá żywotá ſwo=
10:
iego/ áby mogł był widzieć dzień iego. A tu bácż iż mowi
11:
dzień iego/ á nie mowi/ áby widział iſtotnie ſámego. Y do
12:
piero przydáie/ mowiąc: Widział (pámiętayże iż dzień)
13:
y weſelił ſie. Ale vporni Zydowie/ ſłowá ty/ żądał widzieć
14:
dzień moy/ i widział/ opuśćiwſzy/ á práwie ie wyſzpoći=
15:
wſzy/ to Pánu zádawáią/ cżego on nie mowił/ mowiąc:
16:
Piąćidzieſiąt lat nie maſz/ á Abráhámáś widział. Ktore ich
17:
przewrotne ſłowá puśćiwſzy Pan imo ſię/ á do tego ſie nie
18:
przyznawſzy żeby Abráhámá widział/ rzecż ſwą końcży/ to
19:
ieſt tę/ iż Abráhám żądał widzieć dzień iego: á cżemu/ iż to ieſt
20:
rzecż prawdziwa/ że ia ieſtem (ták tego dokłáda) pierwey
21:
niż był Abráhám/ rozumiey obiecáną wſzyſtkim świátło=
22:
śćią y wybáwićielem/ o cżym z ſprzodku mowił. A potym
23:
też y temu ſie przypátrz/ kto to mowił.
Izali też nie onże ſyn
24:
cżłowiecży/ z Máryey vrodzony? Cżłowiek mowię iáko ſie
25:
támże ꝟ 40 ſam názywa/ á nie iáki duch/ anioł/ ábo Syn
26:
przed tym cżłowiekiem Iezuſem Chriſtuſem będący/ ktory
27:
cżłowiek prawdę tę Zydom odpornym mowił: A ten/ był
28:
że iuż ſkutecżnie przed Abráhámem? Rzec tego nie możeſz/
29:
chybá ták iż był wedle przeyźrzenia Bożego w obietnicy y
30:
w figurách/
ktore przodkom onym w ich ćiemnośćiách z
31:
dáleká świećiły/ á żądzą dniá Chriſtuſowego w nich wzbu
32:
dzáły: ktore obietnice boże/ y figury cnych rozmáitych ofiar
33:
iuż też y Abráhámá vprzedziły były. Otoż tedy w onych | obietnicách/ |
strona: 31
| O Synu Bożym. | Liſt 31. |
1:
obietnicách/ figurách/ ábo w ofiárách był iuż tą świátło=
2:
śćią y wybáwićielem Chriſtus/
ieſzcże przed Abráhámem/
3:
Chriſtus mowię cżłowiek/ ktory to o ſobie mowił/ á nie kto
4:
inſzy przed nim/ ábo w nim. Ale przedſię iſtotnie nie był
5:
áni Abráhámá widział/ áni on iego/ ále tylko widział
6:
dzień iego y rádował ſie. VCZEN. A cżemuſz też ono
7:
Páweł 1. Korin 10 ꝟ 4. powieda/ iż oná opoká z ktorey ná
8:
puſzcży wodá wypłynęłá/ byłá Chriſtuſem?
pewnieć nie
Opoká byłá chriſtus
9:
dla cżego innego/ iedno iż iuż tám z nimi był Chriſtus/ y o=
10:
nych do źiemie obiecáney prowádził? Ná ktorego iż on lud
11:
nic niedbał/ ále go cżęſto drażnił y kuśił/ przeto nas też A=
12:
poſtoł przeſtrzega/ mowiąc: Ani kuśmy Chriſtuſá/ iáko Nie kuśmy Chriſtuſá: iáko niektorzy.
13:
niektorzy kuśili. A ieſlić tám kuſzono Chriſtuſá/ tedyć też
14:
iuż tám muśiał być:
bo gdzieby nie był/ tedyby go kuśić nie=
15:
możono? NAVCZYCIEL. Bogá tám kuśili Izrá=
16:
elcżycy/ nie Chriſtuſá: poniewaſz ſie ieſzcże nie národził
17:
był Chriſtus. A Páweł też tego nie mowi/ nie kuśmy Chri=
18:
ſtuſá/ iáko oni Chriſtuſá/ ábo/ iákogo oni kuśili: ále tylko
19:
iáko/ oni kusili/ nie Chriſtuſá tám rozumieiąc/ ále Bo=
20:
gá/ ktorego tám wprzod wſpomina mowiąc:
Acżkolwiek
21:
pożywáli przodkowie náſzy pokármu duchownego/ y pili
22:
też nápoy duchowny/ wſzákże ſie nie wſzyſcy Bogu ſpodo=
23:
báli. A nieſpodobáli mu ſie dla vſtáwicżnego vporu y nie=
24:
poſłuſzeńſtwá ſwego. Ten tedy ieſt vmyſł Páwłow/ że przy
25:
kładem onych złych Izráelcżykow/ chćiał odwieść Korin=
26:
cżyki od tákiegoſz vporu/ ktory ſie iuż w niektore z nich w=
27:
krádał. Przeto ich też od onego przykłádu nápomina/
áby
28:
ták Chriſtuſem nie kuśili/ iáko Izráelcżycy Bogiem/ żeby
29:
też zá to tákże karánia nie odnieſli/ iáko oni. A nádto/ ieſliſz=
30:
byś ná ſłowách mych przeſtáć niechćiał. Przypátrzże ſie te=
31:
mu co nápiſał Epiphanius in Panario libro 1. tomo 3. prze
32:
ćiw Márcionowi to mu przycżytáiąc iż to ſłowko Chriſtuſá
33:
włożył miáſto Páná/ powiedáiąc Iż Páweł nápiſałbył:
A
| ni kuś= |
strona: 31v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
ni kuśmy Páná: á Marcion odmienił y nápiſał/ áni kuś=
2:
my Chriſtuſá. A co mowiſz żeby iuż tám y dla tego miał być
3:
Chriſtus/ iż ták rzekł Páweł/ A opoká oná byłá Chriſtus.
4:
Dziwuię ſie temu/ iż ieſzcże tego nierozumieſz/ że tá mowá
5:
nie ieſt właſna/ ále figurálna.
Azaſz był Chriſtus właſnie
6:
oną opoką/ ktorą Moyżeſz laſką bił/ á zá vderzenim iego wo=
7:
dá z niey wypłynęłá: á nie rádſzey iż oná opoká Chriſtuſá
8:
známionowáłá? Azaſz też tego nie pomniſz/ że ty ſłowká/
9:
ieſt/ był/ ſą/ byli/ znácżenie ktorey rzecży pokázuią cżęſto=
10:
kroć/ á nie ſámę właſną rzecż? Iáko też y ono/ Ten kubek
11:
ieſt nowy Teſtáment: y wiele inſzych.
Ale iż y ſámi Troy=
12:
cżacy to wyznawáią: przeto ſie ia w ták iáſney/ lácney/ y
13:
zgodney rzecży zábáwiáć niechcę. VCZEN. Y to wżdy
14:
dziwna/ żeby nie miał być/ przed Máryą/ gdyż był pierwey Oycże vwielbi mię tą chwałą ktoram v ćiebie miał
15:
niż ten świát był: Cżego tym dowodzę/ iż on chwałę miał v
16:
Oycá pierwey niż ten świát był/ y o tęż go chwałę prośi.
17:
Ian 17. ꝟ 5. áby go nią vwielbił:
ktoreyby nie mogł mieć/
18:
gdyby tám ſam nie był. NAVCZYCIEL. Mo=
19:
wi też ták Páweł o ſobie y o inſzych 2. Timo: 1. ꝟ 9. iż nam
20:
dárowáná ieſt łáſká/ przed cżáſy wiekuiſtymi: á teraz ieſt
21:
obiáwiona przez znácżne przyśćie Zbáwićielá náſzego Iezu
22:
ſá Chriſtuſá.
Myćieſmy/ to wieſz/ przed cżáſy wiekuiſty=
23:
mi iſtotnie nie byli/ á wżdy oto ſłyſzyſz iżeſmy łáſkę dárowá=
24:
ną mieli. Nád to też/ oto iuż ná niebieſiech poſádzeni ieſte
25:
ſmy w Chriſtuſie Efe: 2. ꝟ 6. y tám ieſt obcowánie náſze/ y
26:
żywot w Bogu z Chriſtuſem zákryty: Kolo: 3. ꝟ 3./ choć
27:
tu ieſzcże iſtotnie ná źiemi/ á nie tám ieſteſmy.
Otoż też także/
28:
v tegoſz Bogá y Oycá miał zgotowáną chwałę Chriſtus/
29:
ktorą iuż wźiął po wykonániu woley iego. A iż o zgotowáney
30:
chwale mowi/ á nie o tey ktorąby iuż właſnie był miał/ to
31:
z ſtąd bácżyć możeſz/ iż o nię dopiero prośi/ mowiąc: Kto=
32:
ram v ćiebie miał/ á nie o tę ktorąby iuż ſam przedtym trzy=
33:
mał: boby mu o tę nie trzebá było prośić.
Miał tedy cżło=
| wiek |
strona: 32
| O Synu Bożym. | Liſt 32. |
1:
wiek Chriſtus Iezus chwałę tę v Bogá/ iáko y wſzyſcy wy
2:
bráni/ maią v niego ſwą chwałę/ ktorą káżdemu z nich ná=
3:
gotował. Ale Iezus iuż ſwoiey teraz właſnie vżywa/ oni
4:
záś w nádziei ieſzcże ſwey ocżekawáią/ á w dzień oſtátecżny
5:
onę ſkutkiem wezmą. VCZEN.
Ale to ieſzcże więtſzą
6:
co ſam o ſobie powieda y o oycu ſwym/ á iego mu tego świád Wjſzedłem od Oycá y przjſzedłem ná świát.
7:
kowie poświádcżáią/ że wyſzedł od Bogá/ á iż go też Oćiec
8:
poſłał. Iáko też on Vcżniowie iego mowią. Ian 16. ꝟ 28.
9:
30. Teraz wiemy iż wieſz wſzyſtko/ á tego niepotrzebuieſz/
10:
áby ćię kto pytał: przeto wierzymy ześ od Bogá wyſzedł.
11:
Tákże ono co Páweł mowi: Gala: 4. ꝟ 4.
A gdy przyſzło
12:
wypełnienie cżáſu/ poſłáł Bog ſyná ſwoiego rc. Tákże Ian.
13:
1. Ian 4. ꝟ 9. 10. 14. Poſłał Bog iednorodzonego ſyná ſwe=
14:
go ná świát rc. Gdzie iż go też iednorodnym/ ábo iáko ná in
15:
ſzych mieyſcách/ właſnym/ pierworodnym przed wſzyſt=
16:
kim ſtworzenim/ iáko wieſz/ názywa: tedy to żadnym ſpo=
17:
ſobem nie może być rozumiano/
iedno o właſnym ſynu Bo=
18:
żym/ przed wieki z iſtnośći Boſtwá vrodzonym. Gdzie ie=
19:
ſliby iuż przed tym nie miał był być v Bogá/ tedyby też nie
20:
mogł być poſłány: Bo rzecży przed tym nie będącey poſyłać
21:
nie mogą: przeto gdyby y on nie był pierwey v Bogá/ tedy
22:
by też nie mogł być poſłány/ ániby przyſzedł od niego.
Ate=
23:
goby też żaden wiedzieć nie mogł/ ſkądby kto wyſzedł/ ieſli=
24:
by tego pierwey nie znał ktory go poſłał/ y mieyſcá z ktorego
25:
ieſt poſłány. Ale iż to wiemy że Bog ná niebie mieſzka/ á
26:
tenże poſłał ſyná ſwoiego/ tedyć go z niebá poſłał/ á on też
27:
pierwey w niebie był. NAVCZYCIEL. Themu
28:
wierzę iż Bog ná niebie mieſzka/
á iż też tu ná świát z niebá
29:
poſłał ſyná ſwego/ y on od niego prawdziwie poſłány/
30:
przyſzedł. Ale záś temu nie wierzę/ żeby Iezus Chriſtus
31:
prawdziwy ſyn Boży/ miał być pierwey iſtotnie w niebie/
32:
niż ſie z Máryey národził/ y niż też od Bogá ná świát po=
33:
ſłány był. Abowiem też to zá tym iść nie może/
iż wyſzedł od
| Bogá. |
strona: 32v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
Bogá Oycá/ y przyſzedł ná świát/ żeby iuż dla tego/ mu=
2:
śiał być pierwey w niebie v Bogá. Abo ták: Poſłał Bog ſy
3:
ná ſwego iednorodzonego ná świát: otoż ten Syn iego/ był
4:
pierwey v niego w niebie/ y z niebá tu do nas ná świát przy
5:
ſzedł.
Abowiem nie pierweyby do nas ná świát przyſzedł/
6:
ále w żywot Máryey: y nie pierweyby poſelſtwá do ludzi
7:
ſpráwował/ áleby ſobie goſpodę gotował: áboby ſie wćie=
8:
lał. A ieſli ſie pierwey wćielał/ á wćielony dziewięć mieſię
9:
cy w żywoćie mátcżynym mieſzkał tedy tu nie z niebá/ ále z
10:
żywotá Máryey ná świát przyſzedł. A ktemu iáko ſie tho
11:
oſtáć może co záś drudzy mowią/
iż go przez wćielenie y v=
12:
rodzenie tu do nas ná świát poſłał/ gdyż iuż przedtym iá=
13:
ko ſámiſz twierdzą/ tu ná świećie z Oycámi chadzał y ma=
14:
wiał? Ale to ná ſtronę iáko głupſtwo/ ná głupie y bábie
15:
bayki: podźmy do rzecży. Powiedziałem/ iż to nie idzie zá
16:
tym/ żeby ten/ ktoryby był od Bogá poſłány muśiał pier=
17:
wey być w niebie/
á ſtąd tám z ſtąpiwſzy tu dopiero ná źie=
18:
mię przyść. Abo gdy ták piſmo mowi/ przyſzedł ná świát:
19:
przyſzedł tedy z niebá: przeto iż nic trzećiego nie máſz/ nád
20:
niebo á ten świát. Abowiem nie tylko Syn Boży Iezus
21:
Chriſtus to o ſobie mowi/ y Apoſtołowie o nim świádcżą/
22:
iż ná świat przyſzedł od Bogá poſłány:
ále ſie też toż w pi=
23:
ſmie ś. mowi y o inſzych/ a k temu y o złych ludziách: kto=
24:
rym to trudno przycżytáć żeby w niebie wprzod byli/ y z nie
25:
bá tu ná świát przyſzli. A wżdy ták Ian o nich mowi. 1, Ian
26:
4. ꝟ 1. A 2. Ian ꝟ 7. że wiele fałſzywych Prorokow y Oſzu
27:
ſtow przyſzło ná świát. A cżyli też z niebá? Koniecżnie nie/
28:
ále poſłáni od Oycá kłamſtwá.
To z piekłá? y to błąd: ále
29:
z ich właſnego mieſzkánia. O wiernych też tákże mowi: iá
30:
ko ono o Ianie. Ian 1. ꝟ 6. Poſłány był cżłowiek od Bogá.
31:
Nád to/ Rzym: 10. ꝟ 15: A iákoſz będą przepowiádáć/ ie=
32:
ſliby poſłáni nie byli? Tákże mowi Anániaſz do Páwłá
33:
Dzieie 9. ꝟ 17. Pan Iezus poſłał mię do ćiebie. A Páweł/ | o ſobie |
strona: 33
| O Synu Bozym. | Liſt 33. |
1:
o ſobie: 1. Korin. 1. ꝟ 17.
Nie poſłał mię Chriſtus ábym
2:
nurzał rc. A ná ten cżás iuż ći był Chriſtus w niebie gdy ich
3:
poſyłał: á wżdy tego rzec nie możeſz áby Anániaſz y Páweł
4:
byli pierwey iſtotnie y ćieleſnie w niebie/ á iż dopiero z nie=
5:
bá ná świát poſłáni przyſzli. Lecż áby ſie rzecż tá krotko
6:
zámknęłá: náucż ſie tego od ſámego Páná Iezuſá/ iáko był
7:
poſłány od Bogá/
y iako przyſzedł ná świát/ á to z tych ſlow
8:
iego/ ktore ták ſam o ſwych vcżniách do oycá mowi: Ian
9:
17. ꝟ 18. Iákoś mię poſłał ná swiát/ y iam ie też poſłał ná
10:
świát rc. A iż tego dokłádaſz/ iż rzecży ktoraby nie byłá ná
11:
mieyſcu pewnym żaden poſyłáć nie może/ tedy też y ia ták
12:
trzymam: y dlatego temu wierzę/
iż nie poſłał Bog przed=
13:
wiecżnego/ z iſtnośći ſwey ſyná/ od Antychriſtá wymyſlo=
14:
nego/ ktorego y ty broniſz: ktorego nie było/ ále poſłał cżło=
15:
wieká Iezuſá Chriſtuſá/ z duchá ś. pocżętego/ á z Máry
16:
ey Pánny vrodzonego. A poſłał go/ nie tám iſtotnie z niebá/
17:
ále z domu rodzicow iego/
ktorym on był poddány y poſłu
18:
ſzny/ áż do cżáſu wyśćia ſwego ná świát: gdzie ſie iuż po=
19:
tym domem y powinowátymi ſwymi nie parał: ále cále wo
20:
ley y poſelſtwá oycá ſwego niebieſkiego pilnował. Ten mo=
21:
wię/ Chriſtus Iezus cżłowiek/ o ktorymći dawno powie=
22:
dam/ y onegoć zálecam/ á nie ktory inſzy przed nim.
O kto
Syn Boży Iednorodny.
23:
rym też to trzymam y wyznáwam/ iż on ſam ieſt iednorodzo
24:
nym ſynem Bożym/ przeto iż nádeń nie ma Bog żadnego
25:
inſzego/ ták oſobliwym obycżáiem z duchá ś. pocżętego/ ták
26:
vmiłowánego/ ććią y chwałą vkoronowánego/ y boſtwem
27:
nápełnionego/ iáko mowię/ ieſt ten ſam ieden ſyn iego Ie=
28:
zus Chriſtus Pan náſz.
Wyznawam go też być pierworo=
Pierworodny.
29:
dnym: ále nie ſtąd/ żeby on napierwey vrodzony był niż in=
30:
ſzy ludzie/ ábo ktorzy inſzy ſynowie Boży: lecż ſtąd/ iż mu
31:
Bog y oćiec iego oddał wſzyſtkie inſze rzecży/ á napierwey
32:
dziatki do ręku y rządu: A nád wſzyſtkim go Pánem vcży=
33:
nił/ y práwo pierworodztwa dał.
Iáko dał był Izráelowi
| F | nád |
strona: 33v
| Trzećia rozmowá. |
1:
nád wſzyſtkie inſze narody: 2. Moy: 4. ꝟ 22. 4. Ezdr: 6.
2:
ꝟ 58. Eccle: 36. ꝟ l4. Synom Iozefowym nád ſyny Iáko=
3:
bowymi. 1. Kroni. 5. ꝟ l. 2. Iere: 31. ꝟ 9. Dawidowi láty
4:
młodſzemu/ nád bráćią iego: Pſalm: 89. ꝟ 28 rc.
Ktore=
5:
go ſyná Bożego Iezuſá Chriſtuſá ſyná Dawidowego/ gdy
6:
kto pozna/ á mocnie temu wierzy/ iż on ieſt Apoſtołem/ á
7:
bo poſłáńcem Bożym/ ku wypełnieniu obietnic Oycom v=
8:
cżynionych: ten też y Bogá pozna. Ale ktoby tego nie znał/
9:
lecż ſobie przed tym/ y oprocż tego/ iákiego inſzego zmyſlał
10:
ten áni zna/ áni ma Bogá prawdziwego/ áni iedynego y
11:
pierworodnego ſyná iego:
choćby ſie też ſwą nádzieią nie=
12:
wiem iáko ćieſzył. VCZEN. Gdyby zgołá cżłowie= Ile wedle ćiáłá.
13:
kiem miał być Chriſtus Iezus/ iáko ty wywodámi ſwoimi
14:
pokázuieſz: Acżemuſzby Páweł piſząc do Rzymian: Rzym:
15:
9. ꝟ 5. tego dokłádał/ iż choć poſzedł z Oycow/ wſzákże ile
16:
wedle ćiáłá.
Gdzie iż mowi z Oycow wedle ćiáłá/ tedy to
17:
pewnie znáć dáie/ iż z Bogá poſzedł wedle przedwiecżnego
18:
vrodzenia z iſtnośći Bożey. NAVCZYCIEL. O
19:
tym tám przedwiecżnym z iſtnośći vrodzeniu od Antychri=
20:
ſtá wymyſlonym/ nic nie myſlił Páweł: áni ták/ ile wedle
21:
ćiáłá/ dla tego mowił/ żeby ſie przed tym miał był rodzić z
22:
Bogá:
Ale dla tego/ iż nád ono vrodzenie z Oycow/ miał
23:
coś zacnieyſzego/ będąc nie iáko oni/ z woley mężá y niewiá
24:
ſty/ ále z duchá ś. pocżęty/ y duchem też bez miáry nápełnio
25:
ny y poświęcony/ y tákże ná świát poſłány. A ſłowy tymi/
26:
nie co innego znácży/ iedno to/ co też przed tym powiedział:
27:
káp: 1. ꝟ 3. 4. Syn Boży z naſienia Dawidowego wedle
28:
ćiáłá:
okazány ſynem Bożym z mocy/ wedle duchá poświę
29:
cenia rc. Ale ábyś to wyrozumiał/ y temu też wierzył/ iż go
30:
ludziom przypodobywa z ſtrony ćiáłá: ázáś go od nich łą=
31:
cży wedle duchá/ y vrzędu niebieſkiego: tedy maſz tegoſz Pá
32:
włá tákże też o ſobie y powinowátjch ſwych Izraelcżykach
33:
mowiącego Rzy: 9. ꝟ 3.
Żądałbym ia ſam przeklęctwem być
| od Chriſtu |
strona: 34
| O Synu Bożym. | Liſt 34. |
1:
od Chriſtuſá/ dla bráćiey mey/ dla krewnych mych wedle ćiá
2:
łá. Iż żydmi miał powinowáctwo ćieleſne/ iáko y chriſtus:
3:
á wedle wybránia y vmiłowánia z Bogiem/ z Chriſtuſem
4:
y z wiernymi chwalcámi Bożymi miał ſpołecżność duchá
5:
przeto mowi ile wedle ćiáłá.
Tákże Chriſtus miał też ćiele=
6:
ſne powinowáctwo z Izráelcżykámi ćieleſnymi/ z ktorych
7:
ſie vrodził: á inſze záś powinowáctwo miał z Bogiem/ kto=
8:
ry go ſobie z Izráelcżykow/ przez duchá ſwego świętego
9:
ſpráwił/ y duchem nápełnił/ poświęćił/ y ná świát poſłał/
10:
otoż dla tego ták Páweł mowi/ ile wedle ćiáłá/ á nie dla
11:
cżego inſzego.
VCZEN. Moẃ ty co chceſz/ przedſię
12:
tego nie ládá iáko w mię wmowiſz: gdyż ieſzcże nád to ták
13:
mowi piſmo: Heb: 2. ꝟ 16. iż koniecżnie nie przyiął Aniołow Nie przyiął naſienia Anielſkiego/ ále Abráhámowe.
14:
ále przyiął Abráhámowe naſienie. Ktorymi ſłowy iáſnie
15:
pokázuie onego Syná Bożego przedwiecżnego/ ktory na=
16:
ſienie Abráhámowo przyiął:
to ieſt/ ćiáło ſobie/ ze krwie
17:
Máryey Pánny/ ktora byłá naſienim/ ábo corką Abráhá
18:
mową/ ſpráwił: Skąd ſie ſtał cżłowiekiem/ będąc pierwey
19:
Bogiem ábo Bożym ſynem. NAVCZYCIEL. Stá
20:
ra to Papieſka brednia/ á bárzo ſłowu Bożemu przećiwna/
21:
ktora z záwiedzenia Szátáńſkiego vroſłá/ to ieſt/ mowić o
22:
wćieleniu ſie Syná Bożego/ y o vcżynieniu ſobie ćiáłá:
o
23:
cżym nic niemáſz w piſmie ś. Do ktorego/ iákoś ono y ſam
24:
wſpominał/ przydáwáć co ábo od niego vymowáć/ wielka
25:
ieſt śmiáłość/ á oſtátecżna niebeſpiecżność. Bo iż ſie ták
26:
ludzie ważyli/ przydáwáć y vmnieyſzáć: więc też Szatan
27:
łácnieyſzy miáł ku nim przyſtęp: á zwłaſzcżá iż też widział
28:
wielkie ich nie ćwicżenie w ſłowie Bożym/ y nie wyrozu=
29:
mienie ſpoſobu mowy piſmá ś.
Abowiem tá mowá: przy=
30:
iąć/ ábo wźiąć naſienie Abráhámowe/ mogłoby tákże być
31:
mowiono/ iáko y ono/ Wźiąć kſztałt ſłużebnicy. Co nic in=
32:
nego nie znácży/ iedno być ſługą y ſłużyć: tákże być iednym
33:
cżłowiekiem z potomkow Abráhámowych. O ſłużbie Chri= | F ij | ſtuſowey |
strona: 34v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
ſtuſowey mamy Fili: 2. ꝟ 6. 7.
tákże Mát: 20. ꝟ 28 mowi
2:
ſam o ſobie: Syn cżłowiecży nie przyſzedł/ áby mu ſłużono/
3:
ále áby on ſłużył: przetoż też Pánem y Miſtrzem będąc no=
4:
gi vcżniom ſwym vmywał. Ian 13. ꝟ l3. 14. Tákże też być
5:
w kſztałćie Bożym/ ieſt/ być iednym z Bogow/ ábo Bo=
6:
giem. Gdyż też y ten Iezus Chriſtus cżłowiek/ dány nam
7:
ieſt zá Bogá/ od onego iedynego y ſámego Bogá Oycá/ ku
8:
temu
áby ſłowem ſwym mocnym wſzyſtko miárkował/ y
9:
rządził: cżyniąc to wſzyſtko mocą ſwą ktorą wźiął od Bogá/
10:
co iedno ſámemu Bogu cżynić należáło. Tákże też wźiąć na=
11:
ſienie Abráhámowe/ ieſt być ſynem Abráhámowym: iáko
12:
Mát: 1. ꝟ 1. Księgi rodzáiu Iezuſá Chriſtuſá ſyná Dawi=
13:
dowego ſyná Abráhámowego.
Tákże ieſzcże y ono Heb: 2.
14:
ꝟ 14. co mowi/ być vcżeśnikiem ćiáłá y krwie: nic też inſze=
15:
go nieznámionuie iedno być ćiáłem y krwią/ to ieſt/ cżło=
16:
wiekiem: tákże być naſienim niewieśćim/ być dziećiećiem
17:
ábo potomkiem niewieśćim: być naſienim Abráhámowym
18:
być iego potomkiem/ iáko też nim był Pan Iezus/ bo ſie z
19:
niego vrodził.
20:
ne być te ſłowá z rzecży przeſzłey/ iż Chriſtus nie przyiął w
21:
bráterſtwo ſwe Aniołow/ ále przyiął potomki Abráhámo=
22:
we/ bo też dla tych ćierpiał. Ktory ſmyſł y wykład właſny
23:
ieſt tego mieyſcá nád inne wſzyſtkie.
VCZEN. A cże
24:
muſz piſarz tegoſz liſtu do Heb. 7. Cżyni ſyná Bożego Ie=
25:
zuſá Chriſtuſá Melchiſedekowi podobnego/ bez mátki y oy= Melchiſedek. Vide in Miſsali Cracouienſi. in proáa de Domina quaeſic incipit. Salue templum maternale etc. ubi ſic habetur. Qui in coelis ſine matre, et in terris ſine Pa-
26:
cá/ áni pocżątku dni/ áni końcá máiącego?
Pewnieć tego
27:
nie przeco inſzego mowi/ tylko że ſie on vrodził ná niebie
28:
przed wſzemi wieki z oycá bez mátki/ á tu záś ná źiemi cżá=
29:
ſu pewnego/ z mátki bez oycá. NAVCZYCIEL.
30:
Iáko tho trudna ieſt rzecż zwycżáiu złego á záſtárzáłego
31:
poprzeſtáć/ á tego ſie oducżyć mowić cżegoſmy ſie z mle=
32:
kiem práwie mowić od Antychriſtá náucżyli.
A ták to ieſt
33:
trudna/ iáko Murzynowi omyć cżarność ſwoię. Iere: 13. | ꝟ 23. |
strona: 35
| O Synu Bożym. | Liſt 35 |
1:
ꝟ 23. Pátrz proſzę ćię pilno/ co to wżdy będzie zá przyrowná
2:
nie/ Chriſtuſá do Melchiſedeká/ choćiaż y prze dwiecżnym
tre Saluator eſt omnium. Idem ait Symbolum Athanasij licet Beza in ſuo nouo Teſtamento latinograeco contrarium mihi dicere uidetur in cap. 7. ꝟ 3. ad Hebrae: ſic ſcribens, Chriſtus quatenus Deus eſt Apator, ineffabiliter genitus, quatenus homo Amitor in effabiliter conceptus etc. quae eius verba Philoſophiam quam dam ſublimem potius quam ueram Theologiam redoluet, ſuntque plane falſa et impia.
3:
vrodzenim/ á to według powieśći dawney ſámegoſz Anty
4:
chriſtá. Iż Melchiſedek był bez oycá y mátki/ y nie ma po=
5:
cżątku dni y końcá:
6:
więc w tyż tropy mowić: Otoż też tákże
7:
ſyn Boży Iezus Chriſtus ieſt vrodzony/ ná niebie bez mát
8:
ki/ á ná źiemi bez oycá. Ale tám Melchiſedekowi piſmo ś.
9:
zgołá żadnego oycá y mátki/ áni ná niebie/ áni ná źiemi nie
10:
przycżyta/ áni iákiego pocżątku y końcá dni cżyni: A Chri=
11:
ſtus przedſię to wſzyſtko ma.
Bo vrodzony wedle Antichri
12:
ſtá ná niebie z oycá/ bez mátki: á ná źiemi záś z mátki bez
13:
oycá. A niebo y źiemiá izali pocżątku nie máią/ tákże y rodze
14:
nie z mátki ná źiemi? A więc że to/ w tych rzecżách/ podo=
15:
bny ieſt Syn Boży cżłowiek Chriſtus Iezus Melchiſedeko
16:
wi? by namniey. Bo Melchiſedek tego nie ma w piſmie ś.
17:
co Chriſtus ma/
ieſli zgołá ná właſność ſłow á nie ná v=
18:
myſł y przedſięwźięćie Apoſtolſkie pátrzyć będziemy. Mel=
19:
chiſedek zgołá/ oycá/ mátki/ pocżątku dni y końcá nie ma.
20:
A Chriſtus oycá ma ná niebie/ y ná źiemi z Oycow poſzedł/
21:
y z mátki ſie vrodził/ Rzym: 9. ꝟ 5. Ktore Oyce Iezuſowe
22:
licżą porządnie Ewánieliſtowie/ Máttheus y Lukaſz/ á o
23:
Melchiſedeku tego żaden z ſpiſm s. nie pokaże.
VCZEN.
24:
A cżemuſz wżdy tákiego przypodobánia vżywa Piſarz liſtu
25:
tego? NAVCZYCIEL. Aby zálećił vſtáwicż=
26:
ność nie ſkońcżonego ná źiemi ofiárownictwá Chriſtuſowe
27:
go/ ktory ſie ſtał wedle przyſięgi Bożey Ofiárownikiem
28:
Pſal: 110. ꝟ 4. Heb. 7. ꝟ 21. ná wieki/ wedle porządku Mel
29:
chiſedekowego.
To ieſt/ iż iáko Melchiſedek był Ofiáro=
30:
wnikiem Bogá náwyżſzego/ bez ogránicżenia cżáſu ktorego
31:
gdyby ſie vrodził y Ofiárownikiem zoſtał/ y kiedyby też záś
32:
vmárł/ y Ofiárownikiem być przeſtał. Tákże też tho iuż w
33:
onym to Melchiſedeku iáko pod pewną figurą Bog pokázo=
34:
wał iákie miáło być ofiárownictwo (á nie vrodzenie) Chri | F iij | ſtuſowo: |
strona: 35v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
ſtuſowo:
Ktory był záraz po ſtworzeniu świátá narodowi
2:
ludzkiemu obiecány: ktorego ofiárownictwá pocżątku pe=
3:
wnego/ y dokońcżenia piſmo święte nie opiſuie. Gdyż vrzę
4:
du iego ſkutek nieiáki/ pokázował ſie w ofiárách onych ktore
5:
ſpráwowáli oni náſzy napierwſzy przodkowie. W ktorych
6:
ofiárách iáko ſie vrząd iego ofiárownicy zámykał/ ták ſie
7:
też iuż y báran zábity od pocżątku ofiárował.
Ofiárownic=
8:
twá tedy tego ktore nań ieſt od Bogá włożone/ pocżątku y
9:
końcá nie máſz pewnie opiſánego. ále vrodzenia/ y pocżę=
10:
ćia też iego ieſt cżás pewny lat 1575. ſą też y rodzicy/ krái=
11:
ná/ y miáſto: z ktorych ſie y gdzie vrodził: tákże ſtey ſtro=
12:
ny żadną miárą nie może być z nim Melchiſedek porowná=
13:
ny/ ábo on wedle piſmá ś. Melchiſedekowi przypodobány
14:
Ale záś z ſtrony ofiárownicego vrzędu/ ktorym ſie nawię=
15:
cey Piſarz liſtu tego zábawia/ bárzo łácne może być przy=
16:
podobánie. Bo iáko Melchiſedek miał to ofiárownictwo
17:
bez pocżątku y końcá/ przeto iż o tym piſmo ś. milcży: tákże
18:
y Chriſtus Pan według porządku Melchiſedekowego wie=
19:
kuiſtym Ofiárownikiem zoſtał: záwſze żywiąc/
áby ſie też
20:
záwżdy zá námi przed oblicżnośćią Bożą pokázował. Tá=
21:
kie máiąc ofiárownictwo/ ktore iuż nigdy przenieſione nie
22:
może być ná inſzego: iáko Piſarz liſtu tego mowi káp: 7.
23:
ꝟ 24. VCZEN. Ieſliby tho tylko o vrzędzie ofiáro=
24:
wnicżym rozumiano miáło być/ á nie o onym iego Boſkim
25:
przedwiecżnym vrodzeniu y bytnośći/
á cżemuſz by mu to
26:
tenże Piſarz liſtu tego do Hebreow przycżytał/ iż on nápo= Tyś nápocżątku/ Pánie/ vgruntował ziemię. Hebre. 1. ꝟ 10.
27:
cżątku źiemię záłożył/ ábo vgruntował: á iż też y niebioſá ſą
28:
ſpráwą rąk iego? Skąd to koniecżnie płynie: iż ieſli on zá=
29:
kłádał fundámentá źiemie/ y niebioſá ręką ſwą robił/ tedy
30:
iuż przedtym był: á nie dopiero ná ten cżás gdy ſie z Máry
31:
ey Pánny národził.
NAVCZYCIEL. O gdybyś
32:
był ná one ſáme piſmá pámiętał/ ktore ſie w pierwſzey ro=
33:
zmowie przypomináły/ o ſámym iedynym á żywym Bogu/ | ſámym |
strona: 36
| O Synu Bożym. | Liſt 36. |
1:
ſámym też y iedynym wſzech rzecży ſtworzyćielu: tedybyś
2:
iuż wywodow tákich zániechał: ánibyś tego komu innemu
3:
przycżytał/ co Bogu ſámemu należy.
A zaſz tego nie pá=
4:
miętaſz/ iáko ſie cżęſto Bog oświádcżał w tym/ że on ſam
5:
bez rády y pomocy cżyiey/ pálcámi rąk ſwych niebo y źiemię
6:
vcżynił? Ktore ieſliby też z nim kto drugi/ ábo ſyn ten tám
7:
wáſz zmiſlony/ cżynić był miał: ázaſzby tego potym ná kto=
8:
rymkolwiek mieyſcu Bog ſam nie oznaymił/ y tym też iáko
9:
cżym inſzym tego ſwego pomocniká niezálećił?
ále iż rzecż
10:
temu przećiwną wſzędy powieda/ tedy nas tym ſámym/ od
11:
wymyſłu tego ludzkiego odwodzi. Ia nie długo ſie rzecżą tą
12:
báwiąc/ toc opowiedam/ iż tego ták nie rozumiem/ iżeby
13:
ſłowá te ſynowi Bożemu/ onemu Iezuſowi z Pánny Máry
14:
ey národzonemu/ o ktorym tám przed tym y potym mowi/
15:
ſłowá mowię te/
Y tyś Pánie nápocżątku rc. przycżytáć
16:
miał: gdyż ſámemu Bogu oycu ſłużą/ y on ie też iemu ſáme
17:
mu przypiſuie. A vżywa ich tym vmyſłem/ áby nimi do=
18:
wiodł/ tym więtſzey zácnośći kroleſtwá Iezuſá ſyná Da=
19:
widowego/ ſyna Bożego vmiłowánego/ od Bogá nád in=
20:
ſze ſyny Boże náder hoyniey pomázánego/ y práwicą Bożą
21:
nád Anioły wywyżſzonego.
A cżyni to iákoby z nieiákim o=
22:
kázowánim przycżyny/ dlá ktoreyby to iego pomázánie ná
23:
kroleſtwo/ ſtolicá iego/ y wywyżſzenie nád Anioły/ trwáłe
24:
y wiecżne miáło być: to ieſt/ iż nie prze ktorą inſzą przycży=
25:
nę przednieyſzą y zacnieyſzą/ iedno tę/ iż on tego wſzyſtkiego
26:
co mu tám przycżyta/ nie od kogo innego wźiął/ iedno od te=
27:
go ſámego Bogá wſzech rzecży ſtworzyćielá y Páná/
ktory
28:
ſám y pocżątku y końcá nie ma: ktory ſam źiemię záłożył/ y
29:
niebioſá poſtánowił/ bez cżyiey pomocy y rády. A ták iż to
30:
ták mocny y zacny ſam Bog iedyny vcżynił/ że ták známie=
31:
nićie/ potomká tego Dawidowego y Abráhámowego/ przy
32:
iąwſzy go ſobie zá Syná ſwego właſnego/ y ſobie go przez
33:
Duchá ſwego ś. ſpáawiwſzy/ pomázał
y mocą tákową y
| F iiij | zwierzchnośćią |
strona: 36v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
zwierzchnośćią dárował: tedy iuż żadnemu o iego mocy/ y
2:
zacnośći namniey wątpić nie trzebá: áni ſie iey/ dziwowáć
3:
ábo ſie iey ſprzećiwiáć: gdyż pewna y gruntowna ieſt: prze=
4:
to/ iż od Bogá ieſt ktory ſie nie odmienia/ áni żáłuie tego/
5:
gdy co komu dáruie. Rzym: 11. ꝟ 29.
Lecż iż ten ieſt vmyſł
6:
Piſárzá liſtu tego: pátrzayże ná pocżątek kápituły tey wſzyt
7:
kiey y ná przedſięwzięćie/ to ieſt/ ſkąd rzecż ſwą zácżyna/ o
8:
cżym ią y ku ktoremu końcowi prowádzi: A vyźrzyſz (ieſlić
9:
tylko da Bog przeyżrzeć) iż rzecż zácżętą przerwawſzy ſo=
10:
bie/ á to tym świádectwem Pſal: 102 tym vmyſłem iakom
11:
iuż rzekł przywiedzionym/
do niey ſie záś zániechawſzy wy
12:
práwy gruntownieyſzey tey rzecży/ wraca/ gdy záś iákoby
13:
znowu mowi: Y do ktoregoſz z Aniołow rzekł kiedy (rozu=
14:
miey Bog ktory ſam niebo y źiemię ſtworzył/ y Iezuſá dzie=
15:
dzicżem wſzyſtkiego poſtánowił) śiądź po práwicy moiey?
16:
rc. A gdzieby przeſzłe świádectwo/ Pſál: 102.
Tyś nápo=
17:
cżątku rc. ktoreś ty przywiodł/ ſłużyć miáło ſynowi Boże=
18:
mu/ wedle obłędliwego mnogich mniemánia/ tym ſpoſo=
19:
bem żeby on nápocżątku niebo y źiemię ſtworzyć miał/ tedy
20:
byś dwu ſynow mieć muśiał/ iednego ktory ſtworzył niebo
21:
y źiemię/ á drugiego, ktory nic nie ſtworzył. To ieſt ſyná ie=
22:
dnego ſtworzyćielá
ktoryby tyſłowá/ Siądź po práwicy
23:
mey/ mowił do drugiego ſyná też ſwego/ ále nie ſtworzy=
24:
ćielá/ iáko on pierwſzy: poniewaſz tám ták záraz to nápi=
25:
ſano cżytamy/ ſkoro po ſkońcżeniu ſłow tych/ tyś Pánie ná
26:
pocżątku záłożył grunty źiemie/ rc. Ale y do ktoregoſz wżdy
27:
kiedy z Aniołow rzekł/ Siądź po práwicy mey rc.
Ieſli to
28:
on był ſyn/ ktoremuś to przycżytał/ Tyś ná pocżątku rc. á ten
29:
że á nie inſzy/ mowi to/ nie do ániołow ále też do ſyná/ Siądź
30:
ná práwicy moiey rc. tedy koniecżnie dwá/ á nie ieden/ ſyno
31:
wie będą. A nád to.
Ieſlibyćię ku tákiemu rozumieniu/ á
32:
bo ku przywłaſzcżániu mieyſcá tego (z Pſa: 102 wyiętego)
33:
ſynowi Bożemu/ ſłowko to/ y przywodzić miáło/ iákoby tu | ná tym |
strona: 37
| O Synu Bożym. | Liſt 37. |
1:
ná tym mieyſcu/ wedle właſnośći ſwey/ świádectwo to/
2:
ku przeſzłym przyłęcżáć á weſpoł ie ſpáiáć miáło:
tedy to
3:
wiedzieć maſz/ iż tu nie ieſt tym vmyſłem położone: ále iż ſie
4:
thák właſnie w Zydowſkim texćie náyduie/ ták w Pſálmie
5:
tym/ iáko y ná inſzych mieyſcach/ gdzie ſie rzecż ku komu
6:
inſzemu obráca/ á iákoby okrzyk nieiáki w ſobie zámyka/ iá=
7:
ko też maſz Pſal: 22. ꝟ 20. Mich 5. ꝟ 1. 2. Dani: 5. ꝟ l8. 22.
8:
Luk: 1. ꝟ 26. rc.
Ale ieſliby ty ſłowá Pſalmowe według
9:
mniemánia twego miáły być przywiedzione od Piſárzá li=
10:
ſtu tego: A coſzby to był zá dowod iego? vkázowáć zácność
11:
tego nád Anioły/ ktory ieſt Aniołow ſtworzyćielem? iáko
12:
ty y z drugimi dumaſz y twierdziſz. Abo roſkázowáć im po=
13:
ſłuſzeńſtwo przećiw temu/ ktorego zdawná przedtym ſłu=
14:
cháli/ ććili/ y iemu ſie/ iáko ſtworzyćielowi kłániáli.
Wyią
15:
wſzyby go nigdy przedtym áni ználi/ áni widzieli: Abo oni
16:
ſámi miedzy inſzymi wſzyſtkiemi rzecżámi procż niego ſtwo
17:
rzeni byli? Iákoſz ták pewnie ieſt/ á nie inácżey/ ieſli idzie
18:
o iſtotną bytność iego przed wſzemi rzecżámi. Ieſzcże trzebáli
19:
mu ſtolicę dáwáć: ná kroleſtwo pomázowáć: po práwicy
20:
ſádzáć: gdy iuż to przed tym wſzyſtko miał/ z onego przed=
21:
wiecżnego z iſtnośći Bożey vrodzenia/
y z iednośći boſtwá
22:
nierozdzielnego? Stąd oto obacżyć możeſz iż tákie mniemá
23:
nie/ y tákie piſmá wykręcánie gwałtowne/ nic nie ieſt in=
24:
ſzego/ iedno ſlepotá wielka ćiemnośći onych grubych y dot
25:
kliwych Eiptſkich/ przez Antychriſtá ná ludzi przywie=
26:
dzioná. Opuśćić Iezuſá zbáwićielá cżáſu pewnego ſyná
27:
Bożego vrodzonego/
á chwytáć ſie zá przedwiecżnego zmy
28:
ſlonego/ á oprocż cżáſu wſzego/ to ieſt/ nigdy nie vrodzone=
29:
go: ále o tym doſyć. VCZEN. A cżemuſz go Apoſtoł
30:
Páweł názywa obrázem Bogá niewidzianego/ y pierworo
31:
dnym wſzego ſtworzenia?
izali nie dla tego/ iáko ſam do
Wſzyſtkie rzecży przezeń ſą ſtworzone.
32:
kłáda/ iż przezen wſzyſtkie rzecży ſą ſtworzone/ y ná niebie
33:
y ná źiemi/ widziane y niewidziane/ á iáko Ian piſze iż nic nie | F v | ieſt bes |
strona: 37v
| Trzećiá Rozmowá. |
1:
ieſt bes niego vcżyniono.
Kolo: 1. ꝟ 15. Ian 1. ꝟ 3. A iż on
2:
ieſt przed wſzyſtkimi/ á wſzyſtko w nim ſtoi? NAV= CZYCIEL. Acżkolwiekeś iuż przedtym ſłyſzał zmien=
4:
kę mieyſcá tego/ y z przeſzłych odpowiedzi/ mogłeś ſie ná
5:
ucżyć wyrozumienia iego: wſzákżemi ieſzcże ná to twoie py=
6:
tánie nie ćięſzko będzie nieco odpowiedzieć.
To tedy wiedzieć
7:
maſz/ iż Apoſtoł opiſuiąc zacnosć kroleſtwá Chriſtuſowe=
8:
go/ do ktorego Bog oćiec przenosi wyrwánych z kroleſtwá
9:
Szátáńſkiego/ w tym ią záſadza/ y záleca/ gdy cżłowieká
10:
Iezuſá Chriſtuſá obrázem Bogá niewidziánego názywa/
11:
á nie zowie go Bogiem ábo z iſtnośći vrodzonym ſynem. A
12:
obrázem go dla tego zowie/ iż ſie w nim Bog/ z miłośći
13:
ſwey wielkiey świátu oznaymił:
w nim będąc vcżynki cży=
14:
nił: y świát ſobie przeiednał. Ian 14. ꝟ 10. A 2. Kor: 5. ꝟ
15:
l9. Potym tę zacność iego wyſławia y zálecá/ z oney zwierz=
16:
chnośći/ ktorą ma od Bogá dáną nád wſzyſtkimi rzecżámi
17:
dla ktorey zupełney/ nád wſzemi rzecżámi zwierzchnośći/
18:
zowie go pierworodnym: to ieſt przoduiącym/ nád wſzyſt=
19:
kim ſtworzenim.
Ato/ iż go Bog nád tym wſzyſtkim Pánem
20:
y Chriſtuſem vcżynił. Dzie: 2. ꝟ 36. A iż mowi/ że przezeń ſą
21:
wſzyſtkie rzecży ſtworzone: tedy to dwoiákim ſpoſobem mo
22:
że być rozumiano. Naprzod wedle przeyżrzenia/ y poſtáno
23:
wienia Bożego/ ktory wſzyſtkie rzecży ku temu końcowi v=
24:
cżynił/ áby ie Iezuſowi Chriſtuſowi ſynowi ſwoiemu cżáſu
25:
ſwego poddał:
przeto też támże záráz powiedziawſzy to A=
26:
poſtoł/ iáko y Ian/ iż wſzyſtkie rzecży przezeń ſą ſtworzo=
27:
ne/ tego dokłáda/ ſámego ſie wykłádáiąc: y ku niemu ábo
28:
względem iego wſzytkie ſą ſtworzone. Ale iżem o tym wię=
29:
cey piſal ná kápitułę 1. Ianowę/ przeto tu dáley o tym mo
30:
wić niechcę.
Potym wedle odrodzenia y napráwy wſzech
31:
rzecży/ ktore wſzyſtkie ták ná niebie iáko y ná źiemi nowemi
32:
ſie ſtały: poniewaſz też piſmo ś. napráwę y odnowienie/
33:
ſtworzenim názywa. VCZEN. A gdzie maſz to pi= | ſmo/ |
strona: 38
| O Synu Bożym. | Liſt 38. |
1:
ſmo/ w ktorymby ſłowo to Stworzyć ábo ſtworzenie/ zná=
2:
cżyło odnowienie y napráwę/ ábo ſtworzyć y nápráwić? Stworzvć miáſto nápráwić ábo odnowić.
3:
NAVCZYCIEL.
Naprzod v Ezáiaſzá káp: 65.
4:
ꝟ 17. 18. gdzie ták mowi Bog o nápráwie wſzech rzecży: O=
5:
to ia ſtworzę niebo nowe/ y źiemię nową/ á pierwſzych ſpo=
6:
mináć nie będą/ áni przyidą do ſercá. A weſelćie ſie y ráduy
7:
ćie áż ná wieki/ z tego co ia ſtworzyć mam: ábowiem ia
8:
ſtworzę Ieruzálem áby było rádośćią/ á lud iego weſelim.
9:
A iż to mowi o nápráwie/ á nie o iákim nowym ſtworzeniu/
10:
to káżdy z vprzedzáiących y z pozad idących ſłow łácno po=
11:
zna: y to obacży iż mianowićie mowi o tey nápráwie ktora
12:
ſie pod nowym przymierzem przez Chriſtuſá ſtałá. Tákże
13:
też mowi Dawid Pſal: 51. ꝟ 10. O Boże ſtworz we mnie
14:
ſerce cżyſte/ to ieſt/ iáko ſámże wykłáda/ duchá práwego
15:
odnoẃ we wnętrznośćiách moich.
Páweł záś Gal: 6. ꝟ l5.
16:
W Chriſtuſie nie waży nic obrzeſká y nie obrzezánie/ ále no
17:
we ſtworzenie. Y záś. 2. Korin. 5. ꝟ 17. Ieſli kto ieſt w
18:
Chriſtuſie/ nowym ieſt ſtworzenim: ſtáre rzecży przeminę
19:
ły/ á oto wſzyſtkie ſtały ſie nowe. Tákże ono gdzie mowi o
20:
ziednániu Zydow z Pogány/ mowi o Chriſtuſie/ iż przezeń
21:
ze dwu ieden nowy cżłowiek ſtworzony ieſt.
Efe: 2. ꝟ 15.
22:
A w káp: 3. ꝟ 9. Bog wſzyſtko ſtworzył przez Iezuſá Chri
23:
ſtuſá. Ktore ſłowá y ſam Ian Kalwin/ pilny opiekun y o=
24:
brońcá Troyce/ y przedwiecżnego rodzenia wtorey oſoby
25:
w Boſtwie/ ták wykłáda mowiąc: Nie ták mi ſie tego wy
26:
kłádáć chce o pierwſzym ſtworzeniu/ iáko o napráwie du=
27:
chowney.
Bo okolicżność mieyſcá tego chce/ ábyſmy to ro
28:
zumieli o odnowieniu: Ktore záwiſło ná dobrodzieyſtwie
29:
wykupienia. Co też mowi ná ſłowá Ezáiaſzowe káp: 43.
30:
ꝟ 7. Stworzyłem ſobie lud ten. Nie dzieie ſie tu o powſzech=
31:
ney náturze ludzkiey: ále o napráwie duchowney: iáko y
32:
do Efe: 1. ꝟ 5.
Przeyźrzał nas/ áby przyſpoſobił zá ſyny
33:
przez Iezuſá Chriſtuſá. Nie mowi tu Pan/ o powſzech= | nym |
strona: 38v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
nym ſtworzeniu/ ktore nam ieſt ſpołecżne z inſzymi ludzmi:
2:
ále o odrodzeniu: dla ktorego też bywamy nowym ſtworze=
3:
nim názwáni: ktorym vmyſłem ábo wyrozumienim/ zowie
4:
Páweł ſtworzenim Bożym w liśćie do Efeſkich.
VCZEN.
5:
Temu ſie ſprzećiwiáć nie będę: wſzákże mi y ná ono powiedz
6:
cżemu ták Ian ś. mowi. 1, Ian 4. ꝟ 2. 3. Iż duch táki káż=
7:
dy ktory wyznawa że Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele/ z Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele.
8:
Bogá ieſt: ktory záś tego nie wyznawa ieſt duchem Anty=
9:
chriſtowym.
Abowiem też to ludzie vcżeni z tych ſłow po=
10:
kázowáli/ że ſyn Boży był pierwey/ ábo chodził bes ćiáłá/
11:
ále potym gdy ſie wćielił/ y vrodził/ toż też w ćiele przyſzedł.
12:
NAVCZYCIEL. Prawdá to iż ták trzymáli y vcży
13:
li/ y iam też ták przedtym od nich á nie od Bogá náucżony
14:
będąc rozumiał:
álem też z nimi weſpołek błądził/ idąc iáko
15:
ſlepy zá wodzámi ſlepymi/ iáko y oni ſzli zá drugimi: ále iuż
16:
z nimi/ chwałá Bogu/ rozbrát. Dopuśćił nam był Bog
17:
błądzić/ y ná cżás drogámi Antychriſtowymi chodzić: ále
18:
nas iuż teraz od błędu nápomina: y tego po nas chce áby=
19:
ſmy drogámi iego chodzili:
vkázuiąc nam do ſłowá ſwoie=
20:
go/ á odrywáiąc od wykłádow rozumu ludzkiego: ktory ſie
21:
też y w tych ſłowách pokázuie/ á błąd ſproſny zá ſobą ćią=
22:
gnie/ y to nie bes przydátku grubego/ ktory z ſtąd poznaſz:
23:
Iż gdzie Ian mowi: Wſzelki duch ktory nie wyznawa że
24:
Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele/ á nie w ćiáło/ iáko nik=
25:
cżemnie Theodorus Beza przełożył/
rozumieiąc to o Iezu=
26:
ſie Chriſtuſie cżłowieku z Máryey Pánny vrodzonym/ á nie
27:
o kim inſzym/ oprocż niego/ przy nim/ ábo przed nim/ lub też y
28:
w nim/ bo tego z żadnego piſmá ś. nikt nie pokaże: Tu oni
29:
opuśćiwſzy tego to Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká z duchá ś.
30:
pocżętego/ zmyſlili ſobie iákiegoś inſzego przed Iezuſem
31:
Chriſtuſem potomkiem Dáwidowym y Abráhámowym/
32:
bes ćiáłá przed tym będącego/ chodzącego/ y z ludzmi ma=
33:
wiáiącego: ktoryby potym w ćiele też chodzić miał/ gdy ſie | wprzod |
strona: 39
| O Synu Bożym. | Liſt 39. |
1:
wprzod bes ćiáłá nábuiał. Rownie ták iáko Adam z Ewą
2:
żoną ſwą/ chodząc przedtym nágo w ráiu: pocżęli potym/
3:
wygnáni będąc z ráiu/ chodzić w ſkorách/ ktorymi ie Bog
4:
przyodział.
Co lácno y ſam poznáć możeſz iż to błąd/ y nie
5:
ládá śmiáłość przydáwáć y twierdzić to/ cżego nigdziey
6:
piſmo ś. nie mowi: owſzem ſie wſzędzie błędowi temu ſprze=
7:
ćiwia. Godziło ſie było koniecżnie pierwey w to weyźrzeć/
8:
y to wyrozumieć/ co to ieſt/ chodzić w ćiele: być w ćiele:
9:
przyść w ćiele: ćierpieć w ćiele: żyć w ćiele: przemieſzkáć
10:
ábo zetrwáć w ćiele:
zá dni ćiáłá ſwego: wypełniáć co w
11:
ćiele: widzieć cżyie oblicże w ćiele: być pogány w ćiele rc. W ćiele co cżynić ćierpieć poſpolita mowá piſmá ſwiętego.
12:
iáko poſpolićie ták o Chriſtuſie/ iáko y o inſzych ludziách/
13:
piſmo ś. mowi Rzym: 8. ꝟ 8. A 2. Korin: 4. ꝟ 11. A 10.
14:
ꝟ 3. Gala: 2. ꝟ 20. Efe: 2. ꝟ 11. Kolo: 1. ꝟ 24. A w 2. ꝟ 1.
15:
Filip: 1. ꝟ 22. 24. Heb: 5. ꝟ ꝟ 7. A 1. Pet: 4. ꝟ 1. 2. 6.
A nie
16:
ták prętko/ áni ták beſpiecżnie/ zá iedno ſie mieyſce iąwſzy
17:
ono ták nieprzyſtoynie ná ſwą dumę kierowáć: á miáſto
18:
prawdy/ fałſz niewſtydliwy/ y błąd nieznoſny zálecáć.
19:
Gdyż w ćiele żyć: w ćiele chodzić: w ćiele oblicże cżyie wi=
20:
dzieć/ ábo ćierpieć:
nic innego nie znácży/ iedno cżłowie=
21:
kiem być: ocżymá ćieleſnymi/ widzieć: y obycżaiem ludzkim
22:
ćieleſnym iáko ludzie ćierpieć: rc., Bo piſmo cżłowieká po=
23:
ſpolićie/ y iego też ſpráwy y poſtępki ćiáłem názywa. A iż
24:
ták miánowićie Ian mowił: tedy tego wiedz tę być przycży
25:
nę/ ktora ſie z niektorych ſtárych Piſárzow pokázuie/
iż iuż
26:
onych że cżáſow ludzie tákowi náſtawáli/ ktorzy ták o Ie=
27:
zuſie Chriſtuſie ſynu Bożym trzymáli y vcżyli/ że on nie był
28:
práwym cżłowiekiem: ále był duchem: ktory tylko miał ná
29:
ſobie podobieńſtwo ćiáłá/ á nie ćiáło właſne. W ktorym
30:
błędzie był Márcion y Mánicheuſz. A iż iuż zá Ianá wiele
31:
było tákowych Antychriſtow/
ktorzy ſobie nád Iezuſá
32:
Chriſtuſá cżłowieká/ ſyná Bożego iákiegoś inſzego zmyſlá
33:
li: przeto Ian iáko inſze ich błędy gánił/ ſtrofował y poká | zował |
strona: 39v
| Trzećia Rozmowá. |
1:
zował: tákże też y tego nie milcżał/ ále ie też gánił. Twier=
2:
dząc tho/ iż káżdy táki cżłek/ ktoryby tego przał/
że Iezus
3:
Chriſtus przyſzedł w ćiele/ to ieſt/ był cżłowiekiem iż ten
4:
był Antychriſtem. Ale iż y teraz wiele ich ieſt ktorzy temu
5:
podobnego coś twierdzą/ á drudzy ták zgołá trzymáią: tedy
6:
bes tego być nie może/ żeby też oni Antychriſtámi nie byli.
7:
VCZEN. Acżkolwiek to práwdá ieſt/ iż tákich wiele
8:
ieſt/ ktorzy ták trzymáią/
wſzákże tego nie bes przycżyny
9:
cżynią: ále iż ták Páweł nápiſał/ iż ſie Bog w ćiele obiáwił.
10:
1. Timo: 3. ꝟ 16. co iż nie może być iedno o ſynu Bożym ro= Bog obiáwiony w ćiele.
11:
zumiano: tedyćby w tym nie Antychriſt tylko/ według twey
12:
náuki/ ále y ſam Páweł błądzić muśiał.
NAVCZY= CIEL. Ludzie inſzy z Antychriſtem/ to wyznawam/
14:
nátym błądzą: ále wżdy nie Páweł Apoſtoł. Bo choćiaſz
15:
by ták ty ſłowá ſam nápiſał/ (o cżym mnodzy wątpią/ bo
16:
ich w poſpolitym ſtárym Papieſkim przekłádzie/ nie maſz:
17:
y Eraſmus Roterodam/ to pokázuie/ iż w nich to ſłowo
18:
Bog przydano)
przedſię to pewna że ich Páweł tym vmy=
19:
ſłem y wyrozumieniem nie piſał/ iáko ie inſzy y z tobą też ro=
20:
zumieią y wykłádáią. Gdyż on nigdziey w ſwym piſániu y
21:
náuce/ nie zálecał żádnego inſzego ſyná Bożego przed ćiá=
22:
łem będącego: ále záwżdy tego ſámego iednego z Pánny
23:
Máryey vrodzonego Iezuſá Chriſtuſá cżłowieka 1. Tim:
24:
2. ꝟ 5. Pośrzedniká/ zá nas ná krzyż przybitego:
dla grze=
25:
chow náſzych wydánego/ á dla náſzego vſpráwiedliwienia
26:
wzbudzonego. Przeto ieſli on ſam ták nápiſał) á nie kto
27:
inſzy tego do iego nápiſánia przydał/ tedyby koniecżnie/ po=
28:
niewaſz ſam inſzego nád tego vkrzyżowánego. 1. Korin. 2.
29:
ꝟ 2. nie znał/ nam też inſzego żadnego nád tego nie zálecáł:
30:
á tákby też y ná tym mieyſcu nie co inſzego twierdził/
iedno
31:
to co też piſząc do Korinthcżykow piſał. 2. Korin 5. ꝟ 19.
32:
To ieſt/ iż Bog był w Chriſtuſie świát ſobie iednáiąc/ á iá=
33:
ko ſamże Chriſtus mowił Ian 14. ꝟ 10. Oćiec w nim mie= | ſzkáiący |
strona: 40
| O Synu Bożym. | Liſt 40. |
1:
ſzkáiący vcżynki cżynił. Bo ſie dálſze ſłowa do Timoteuſzá Vide Vatablium in Annotacionibus marginalibus.
2:
z tym wykłádem łácno ſtoſuią/ gdy ták przydáie mowiąc:
3:
Vſpráwiedliwiony w duchu/ to ieſt/ obiáwiony duchem:
4:
rozumiey ná on cżás/ gdy náń z ſtąpił z niebá przy ponurze=
5:
niu. Abo oznáymiony przez duchá/ zá tákiego cżłowieká/
6:
ktory vſpráwiedliwia inſzych/ y dáie im też duchá.
Iáko
7:
tedy Páweł twierdzi to o Iezuſie Chriſtuſie cżłowieku/ w
8:
ktorym ſie nam Bog przez vcżyniki obiáwił/ że ieſt nam zá
9:
tákiego dány od Bogá/ żebyſmy przezeń byli vſpráwiedli=
10:
wieni: gdyż on ieſt náſzą ſpráwiedliwośćią/ odkupienim/
11:
poświęcenim/ y mądrośćią od Bogá. 1. Korin: 1. ꝟ 30.
12:
Tákżeć mu też y Bog ſam w tym świádectwo z niebá wy=
13:
dał/
gdy go y ſynem ſwym namileyſzym názwał/ y ſłucháć
14:
go roſkazał/ Mát: 3. ꝟ 17. A i 7. ꝟ 5. Lecż gdyby tá wáſzá
15:
dumá ſtać miáłá/ tedybyśćie ſie ſámi ſwą brzytwą obrze=
16:
záć y zránić muśieli: á to dla tych ſłow ktore przydáie Apo
17:
ſtoł: Widzian ieſt od Aniołow: ktorzyby go dopiero ná ten
18:
cżás gdy ſie w ćiele okazał vyźrzeli.
Bo gdyby przedtym
19:
był/ tedyby to zle Páweł o nich mowił: boby go iuż przed
20:
tym widzieli. Ale iż im to widzenie Bogá w ćiele/ to ieſt/
21:
w onym cżłowieku Iezuſie Chriſtuſie przycżyta: tedy to
22:
tym ſámym znáć dáie/ że ten cżłowiek przed tym nie był:
23:
áni też w tym cżłowieku ſyn ſie iáki zámykał: ktorybj przed
24:
tym Bogiem ſkutecżnie y iſtotnie być miáł. VCZEN,
25:
Iuż teraz więcey mowić niechcę: bo ſie iuż ſpozniło/
26:
y noc ſie przybliża: á ták iuż dobra noc: iutroć ſie
27:
záś da Pan Bog ſtáwię. NAVCZY= CIEL. Iáko chceſz/ ná wſzyſtko mię
29:
naydzieſz gotowego. Niechżeć da
30:
PAN BOG dobrą noc.
strona: 40v
1:
Rozmowá Cżwarta/
2:
o rozmáitym okázowániu y obiáwiá=
3:
niu/ o widániu y mowie Bożey/ przez Anioły:
4:
przez ktore mnodzy Syná Bożego rozumieią/ y
5:
iákoby ſie on pokázowáć y z Przodkámi naſzy=
6:
mi rozmáwiáć miał/ trzymáią. A przy tym o
7:
obietnicách Bożych/ ktore o Meſyaſzu Synu
8:
ſwym cżynił: ieſliſz go iáko obiecował z potom=
9:
ſtwá Abráhámowego y Dawidowego dał/
10:
cżyli miáſto tey obietnice co innego: to ieſt/
11:
Bogá/ ábo z iſtnośći ſwey Syná przed
12:
wſzemi rzecżámi vrodzonego/ á nie
13:
Naſienie niewieśćie/ Abráhámo=
14:
we/ Izáákowe y Iákobowe.
15:
NAVCZYCIEL.
16:
ONożći iuż Vcżeń moy do mnie
17:
idzie/ cżemuśći ſie bárzo ráno poſpieſzył
18:
pewnie dziś ma wolą zemną wiele mo=
19:
wić. O witayże bráćie miły: Pan Bog
20:
ći niech da dobry dzień. VCZEN.
21:
Amen/ niech ták będzie: niechayże też y
22:
tobie da dobry dzień: y niechay nam o=
23:
biemá/ y wſzem innym wiernym błogoſłáwi.
Poſpieſzy=
24:
łem ſie tym rychley do ćiebie/ ábyſmy dłużey z ſobą rozma | wiáć |
strona: 41
| O Synu Bożym. | Liſt 41. |
1:
wiáć dziś mogli: á to iż też ty dzień ten maſz nád inſze wol=
2:
nieyſzy. NAVCZYCIEL. Dobrześ vcżynił: á prze=
3:
thoſz w imię Páńſkie pocżni co mowić: á pocżni wedle
4:
ſwey potrzeby. VCZEN. Iż ſie dniá wcżoráyſzego
5:
zmieńká nie iáká ſtáłá/ widzenia Syná BOŻEGO/
ná
6:
ktorego Aniołowie pátrzáli: á przedtym też Aniołowie ſie
7:
wſpomináli/ w rozmowie pierwſzey: á to w tym iż ie piſmo
8:
ś. imiony Bożymi názywa: przeto zdáło mi ſie zá rzecż po=
9:
trzebną/ teraz z tobą o tym mowić: to ieſt/ o tym: Ieſliſz to
10:
Aniołowie byli/ iáko iedni trzymáią: cżyli to był ſyn Boży/
11:
iáko niektorzy ſtárzy twierdzili/ y iáko teraz drudzy mniemá
12:
ią:
y onegoſz tho Aniołá iednegoſz być powiedáią: choć ſie
13:
cżęſto ná roznych mieyſcách pokázował: y tegoſz też ſłowem
14:
Bogiem názywáią/ ktoryby był przed wſzyſtkimi rzecżámi
15:
v Bogá: á iż też Bog wſzyſtko przeżeń ſpráwował. NA= VCZYCIEL. Acż ſie iuż mym zdánim/ wedle po=
17:
trzeby/ po proſtu doſyć/ o znáiomośći Bogá iednego/ ſá=
18:
mego/ mądrego/ żywego y nieſmiertelnego/ mowiło.
Mowi=
19:
ło ſie też y o ſynu iego Iezuſie Chriſtuſie/ Dawidowym y A=
20:
bráhámowym potomku: przez ktorego wſzyſtko ieſt ſprá=
21:
wiono. Oprocż ktorego/ nie máſz żadnego innego włáſne=
22:
go/ y namileyſzego pierworodnego ſyná Bożego/ ktoryby
23:
przed tym iedynym miał być: ábo ktoryby ſie z tymże iedy=
24:
nym miał złęcżyć:
ábo przez ktoregoby kiedy przed tym/ y
25:
procż tego/ Bog on wſzechmogący miał co cżynić: Wſzák=
26:
że/ áby w tobie wątpliwość iáka/ błędow iákich ſtárych/
27:
lub też y nowych nie zoſtáłá/ rad y o tym z tobą mowić bę=
28:
dę. A ták ty/ dowody o tym tám ſynu Bożym/ ktoryby to
29:
miał być przed wſzyſtkimi rzecżámi iſtotnie/ właſnie/ y ſku
30:
tecżnie/
niż ſie náſz Pan Iezus Chriſtus Syn Boży z duchá
31:
ś. pocżęty z Máryey Pánny národził/ porządkiem ſwym o=
32:
powieday: á iać też ná nie ſłowem Bożym/ wiernie y ſzcży=
33:
rze/ zá Bożą pomocą/ odpowiedáć będę. VCZEN. Iż | G | ſie iuż |
strona: 41v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ſie iuż zmienká ſtáłá niektorych wywodow/ z ſtrony bytno
2:
śći ſyná Bożego/
ták z ſtárego iáko y nowego teſtámentu/
3:
ná ktoreś mi iuż odpowiedał: przeto tych zániechawſzy/ o
4:
onych tylko mowić będziemy/ ktore ſie ieſzcże nie przypomi
5:
náły. Iáko to naprzod: iż ten/ ktorego iuż teraz w nowym Mieyſce z Moyżeſzá gdzie ſie trzey ániołowie Abráhámowi pokazáli.
6:
teſtámenćie ſynem Bożym Iezuſem Chriſtuſem názywa=
7:
my/ przedtym bywał Aniołem názywány:
on mowię/ kto=
8:
ry z Pátryárchámi y Proroki mawiał/ y onym ſie vkázo=
9:
wał. A iż nie był Aniołem proſtym/ iáko inſzy Aniołowie/ ále
10:
był Synem Bożym: to ſie ſtąd pokázuie/ iż Aniołá tego pi
11:
ſmo Bogiem Iehową názywa: cżegoby nigdy nie cżyniło/
12:
ieſliby proſtym tylko Aniołem był/ á nie ſłowem Bogiem/
13:
ábo ſynem Bożym.
Iáko ono gdy przyſzedł ze dwiemá An=
14:
ioły do Abráhámá/ y ták potym k niemu mowił: Azaſz ieſt
15:
co trudnego Bogu. A Abráhám záś do niego: Pánie Ieho
16:
wáh ktory ſądziſz wſzytkę źiemię. 1. Moy: 18. ꝟ 14. 25. Kto=
17:
rą rzecż/ iuż nam práwie nowy teſtáment wykłáda/ á to
18:
gdy ták w nim ſam ſyn Boży mowi: Ian 5. ꝟ 22. Oćiec ni=
19:
kogo nie ſądzi/ ále ſąd wſzyſtek oddał ſynowi.
Tám Abrá=
20:
hám wyznawał/ Aniołá Páná ktory ſądzi wſzyſtkę źiemię:
21:
wyznawał tedy tego ſyná Bożego: ktory był názywan An
22:
iołem Iehową. Bo wſzyſtkę źiemię ſądzić: á wſzyſtek mieć
23:
ſąd/ iedno to ieſt. Niewiem tedy iáko ſie z tego wykręćić
24:
kto ma: poniewaſz tám Abráhám wyznawa tego Pánem/
25:
ktory ſądzi wſzytkę źiemię.
A tu záś ſam ſyn Boży otworzył
26:
nam ty kśięgi/ y nas náucżył: że oćiec nie ſądzi nikogo/ ále
27:
wſzyſtek ſąd dał ſynowi: á ták ſie temu trudno ſprzećiwić:
28:
Wſzákże rad ná to odpowiedzi twoiey ſłucháć będę. NA= VCZYCIEL. Iż Aniołá ábo poſłá Bożego názywa
30:
piſmo ś. imienim Bożym Iehową/ á ták dla tego on Anioł
31:
ieſt Synem Bożym/ ábo ſłowem Bogiem:
Sproſna to
32:
ieſt Filozofia/ á ſzcżyry wymyſł Szátáńſki: á ieſt podobny
33:
temu. Názywa piſmo ś. ołtarz 2. Moy: 17. ꝟ 15. tymże | imienim |
strona: 42
| O Synu Bożym. | Liſt 42. |
1:
imienim Bożym Iehowáh: otoż tedy ołtarz ieſt ſynem Bo
2:
żym/ ábo ſłowem Bogiem. A ták tych ſynow Bożych ták
3:
wiele będzie/ iáko wielom rzecżam w piſmie ś. to imię Bo=
4:
że przycżytáne bywa.
Ale iáko to ſtáć nie może: tákże ſie y to
5:
nie oſtoi/ coś o tym Aniele powiedziáł. A zwłaſzcżá iż tego
6:
nigdziey potym piſmo ś. nie dokłáda/ żeby tenże Anioł/ kto=
7:
rego tám piſmo ś. imienim Bożym Iehową názwáło/ dla
8:
názwiſká tego nie miał być Aniołem/ ále Synem Bożym y
9:
Słowem Bogiem
(iż iuż ták tobie k woli mowić będę/ cho=
10:
ćiażem ći to przed tym pokázował/ w przeſzłey rozmowie z
11:
pocżątku/ żeby nie ſłowem ále mową ſłowá Ianowe káp:
12:
1. miáły być przekłádáne/ á według obiáwienia Ianowego
13:
káp: 19. ꝟ 13. nie mowá Bog/ ále mowá Boża: co ieſt le=
14:
piey y właſniey nápiſano)
Abowiem ieſliby to procż iáſne=
15:
go ſłowá Bożego mogło ſtać/ iż Anioł dla názwiſká Boże=
16:
go Iehowáh/ ieſt ſynem Bożym: á to iedno dla tego/ iż ták
17:
przed tym niektorzy ludzie mniemáli: y wymyſł ſwoy in=
18:
ſzym zálećili: tedyby też y to tákże ſtać mogło/ że tám nie
19:
był Anioł/ choć go ták piſmo zowie/ ále był ábo mąż/ ábo
20:
ſám Bog ſtworzyćieł wſzyſtkiego.
A pewnie by też tákie
21:
mniemánie ſtać mogło/ y ſnádniey plác otrzymáć/ niż to
22:
coś ty powiedział. Gdyż áni tám záraz/ áni potym gdzie in=
23:
dziey/ Aniołá onego nie zowie piſmo ś. ſynem Bożym/ áni
24:
ſłowem Bogiem/ á mężem go y Bogiem Iehową támże y
25:
indziey názywa.
A to k temu przydawam/ iż ieſliby to ſtać
26:
co mowiſz/ z mieyſcá tego tám piſmá ś. mogło/ że on Anioł/
27:
nie był Aniołem proſtym Bożym/ ále był ſynem Bożym/ ſło
28:
wem Bogiem: tedyby nie ieden tylko ſam był ſyn Boży/ ále
29:
by ich támże ná tym mieyſcu trzey być muśiáło: gdyż Abrá
30:
hám nie záwżdy iednoſtáynie iednego ſámego z onych trzech
31:
waży/ áni ſie tylko z ſámym iednym vmawia/ ále ze wſzyſt
32:
kimi trzemá.
Tákże nie on też tylko ſam/ z Abráhámem mo=
33:
wiąc/ iemu odpowieda/ ále wſzyſcy: iáko w ꝟ 5. A oni rze= | G ij | kli vcżyń |
strona: 42v
| Cżwarta Rozmowá |
1:
kli vcżyń ták. A w ꝟ 9. Y rzekli do niego/ á gdzie ieſt Sa=
2:
ra żoná twoiá? Nie mowi Moyżeſz rzekł/ iáko o iednym/
3:
ále iáko o wielu: bo ich pewna licżbá byłá: trzey á nie ieden.
4:
Tákże y Abráhám mowi ꝟ 4. do wſzyſtkich. Niechay pro=
5:
ſzę przynioſą trochę wody/ áby nogi wáſze vmyto/ á wy v=
6:
ſiedziećie pod drzewem. A ták iż nie wſzyſtko iednoſtáynie
7:
do iednego mowi/ áni iednego ſámego nád inſze przekłáda/
8:
ále wſzyſtkich iednſko ſzánuie: á iemu też nie ſam odpowie=
9:
da ieden/ ále y drudzy z nim:
tedy mowię/ iż ieſli tám ieden
10:
z onych trzech/ nie był proſtym Aniołem/ ále wáſzym. Sy=
11:
nem Bożym/ ábo Bogiem ſłowem/ tedy niewiem cżemuby
12:
y dwá drudzy tákże iáko y on ſynmi Bożymi y Bogi ſłowy
13:
nie mieli być? Bo choć byś ták mowić chćiał/ że ſie tám ie=
14:
dnego nád inſze ſtąd zacność więtſza pokazáłá/ że on Abrá=
15:
hámowi przyſzłe rzecży po odeśćiu drugich opowiedał/ to
16:
ieſt/ o podwroceniu Sodomy:
tedy tákąż zacność po dru=
17:
gich dwu poznaſz/ z drugiey káp: 19. ꝟ 21. 22. gdy ſie ono z
18:
Lotem vmawiáią. Z ktorych ieden to k woli Lotowi cżyni
19:
o co go prośi/ áby Sodomie pofolgował y iemu/ áżby do
20:
miáſtecżká/ á nie ná gorę vćiekł: iáko to ſłowá ty znácżą:
21:
Otom ćię y w tym wyſłuchał/ że nie podwrocę miáſtá tego/
22:
o ktoreś mowił:
Spieſzże ſie/ y tám ſie záchoway/ ábo
23:
wiemći nie mogę nic cżynić áż ty tám przyidzieſz. A gdy mu
24:
tego ieden z onych dwu pozwolił/ tedy go przedſię drugi
25:
precż prowádził/ y dopiero gdy iuż ſłońce weſzło/ przyſzedł
26:
Lot do Zoár. A tám też dopiero ſpuśćił Pan ná Sodomę
27:
y Gomorę iáko deſzcż siárki y ogniá od Páná/
to ieſt/ Anioł
28:
on ieden ktory wprzod rozmawiał z Lotem/ ktorego też tám
29:
Iehową názywa/ od Iehowy/ to ieſt od ſámego Bogá/ od
30:
ktorego ná to był poſłány/ iáko poſłány był ieden z nich dlá
31:
Abráhámá/ drugi dla prowádzenia Lotá/ á ten oto dla
32:
podwrocenia Sodomy. Choćiaſz ia nie ieſtem przećiw te=
33:
mu/ że w tych ſłowiech
Pluit Iehoua á Iehoua de coelis, mo | że być |
strona: 43
| O Synu Bożym. | Liſt 43. |
1:
że być Hebraiſmus, id eſt pluit a ſe, iáko Vatablus mowi/
2:
że Iehowá ſam od ſiebie z niebá ſpuśćił śiárkę y ogień. Ale
3:
pierwſzy wykład niewiem iáko mi kto zbić może/ ále o tym
4:
doſyć bácżnemu. Nád to/ ieſliby ſie ten wymyſł o tym An
5:
iele ſynu Bożym oſtáć miał ázaſzby ſie nierychley błąd gru=
6:
by troycżácki oſtał?
ktory to twierdzi/ że tám nie ſyn Boży
7:
że dwiemá Anioły był: ále byłá troycá/ Bog oćiec/ Syn y
8:
duch s. Bo Abráhám trzech widział (iáko ich regułá nie=
9:
ſie) á wżdy tylko iednego chwalił: Przeto iż ći trzey ſą Bog
10:
ieden. Ale iáko ſie ći (Troycżacy mowię) ná tym bárzo my
11:
lą: tákże nie mniey y ći co z mieyſcá tegoſz/ iákiegoś Syná
12:
Bożego Aniołá/
Bogá ſłowo/ przed Iezuſem Chriſtuſem
13:
ſynem Bożym będącego dowiesć chcą. A co ſie tknie ſwiá=
14:
dectwá/ ábo podpory z nowego teſtámentu/ ktoreś przypo
15:
mionął: tedy to/ áni wykłáda mieyſcá tego/ z Kśiąg Moy
16:
żeſzowych wyiętego/ áni ſie też z nim żadnym ſpoſobem zga
17:
dza. Bo tego nie mowi/ iż onemu Aniołowi Iehową názwá=
18:
nemu/ co z Abráhámem rozmawiał/ dał Bog wſzyſtek
19:
ſąd:
áni te
go/ że ſie on Anioł ſtał cżłowiekiem Iezuſem Chri
20:
ſtuſem ſyneni Bożym. Ale to zgołá on Iezus Chriſtus poto
21:
mek Dawidow ſobie przycżyta/ y to o ſobie powieda/ że ie=
22:
mu dał Bog oćiec wſzyſtek ſąd. Ktoregoby nie trzebá mu
23:
było dáwáć/ gdy iuż przedtym będąc onym Aniołem/ był
24:
ſędzią wſzey źiemie. Ktemu to też obácżáć maſz/ iż tego ni=
25:
gdziey piſmo ś. áni ſam Iezus Chriſtus z duchá ś. pocżęty
26:
á z Máryey Pánny národzony/
nie mowi/ że mu Bog oćiec
27:
ſád ten oddał: iáko Aniołowi ſłowu Bogu/ ále iáko ſynowi
28:
cżłowiecżemu: ábo iż był ſynem cżłowiecżym. Ian 5. ꝟ 27.
29:
A iáko ſie ſam Pan Iezus nigdy w tym nie opowiedał/ ták=
30:
że áni żaden z pobożnych vcżniow iego o tym nas náucżał/
31:
żeby on miał przed tym być onym to Aniołem: ále iż będąc
32:
ſynem cżłowiecżym/ był namileyſzym ſynem Bożym.
Ták=
33:
że też áni Moyżeſz/ áni Prorocy tego nam opowiedáli/ że= | G iij | by z |
strona: 43v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
by z onego Aniołá co z Abráhámem y z inſzymi mawiał/
2:
miał ſie potym ſtać cżłowiek ſyn Boży. Ale to vkázowáli y
3:
o tym piſáli/ że naſienie niewieśćie/ Abráhámowe/ Izáá=
4:
kowe Iákobowe/ z biodr Dáwidowych Meſiaſzem ſynem
5:
Bożym miáło być: iákoſz ſie ták á nie inácżey w wypełnie=
6:
niu cżáſow ſtáło.
Abowiem gdyby Iezus Pan ſyn praw=
7:
dziwy Boży/ miał być pierwey Słowem Bogiem/ onym
8:
náſzym Aniołem Iehową/ y mowiłby był/ y iadł z Abráhá
9:
mem/ y byłby też ſędzią wſzyſtkiey źiemie/ tedyby ſie wżdy
10:
kędyſzkolwiek do tego był przyznał/ y nam to ku náſzey po=
11:
ćieſze oznaymił: á ieſli nie gdzie indziey/ tedy wżdy ná on
12:
cżás/ gdy z żydmi o Abráhámie/ Ian s. rozmawiał.
O kto=
13:
rym Abráhámie to twierdził/ iż on żądał widzieć dzień iego.
14:
Zadał mowi widzieć dzień iego: á tego nie mowi/ żeby ábo
15:
iego Abráhám/ ábo on Abráhámá widzieć miał: gdyż on
16:
Anioł Abráhámá/ á on też iego widział. Lecż żeſmy iuż o tym
17:
rozmawiáli/ tego ſzerzyć niechcę: ále ćie do liſtu do Hebre
18:
ow nápiſánego odſyłam/ ktory zálecáiąc gośćinność/ Abrá=
19:
hámá y ty iego gośćie wſpomina/ y Aniołámi ie názywa/
20:
ktorzy imienim Bożym do Abráhámá y Lotá poſelſtwo od
21:
práwowáli.
A o nich tego nie powieda żeby miedzy nimi był
22:
ieden ſyn Boży Bog Słowo: cżegoby iśćie nie zámilcżałbył
23:
gdyby ták iáko ty mowiſz było/ żeby tám był Syn Boży á
24:
nie Anioł proſty. Y poważnieyſze by było iego nápominánie
25:
y pobudká ku gośćinnośći/ od ſyná Bożego Słowá Bogá
26:
wźięte/ niżli od Aniołow: ále iż tám nic innego nád Anioły
27:
niebyło/ przeto iedno Anioły wſpomina mowiąc:
niewie=
28:
dząc Anioły przyięli. Heb: 13. ꝟ 2. VCZEN. Iż mi ſie Iż imienim Aniolowym błogosłáwiono przeto on Anioł był Syn Boży.
29:
ieſzcże ná tym nie doſyć dzieie/ przetoſz też ná tym przeſtáć
30:
nie mogę: Bo to w mię niechce/ żeby ten tám Anioł miał
31:
być proſtym Aniołem/ á nie rádſzey Synem Bożym ſłowem
32:
Bogiem.
Abowiem ieſliby Aniołem tylko był: tedyby imie=
33:
nim iego nie błogoſłáwiono. Ale iż imienim iego błogoſłá= | wiono/ |
strona: 44
| O Synu Bożym. | Liſt 44. |
1:
wiono/ tedy nie mogł być proſtym Aniołem: ále był Sło=
2:
wem Bogiem á ſynem Bożym. Iáko ono błogoſłáwił Iá=
3:
kob wnukom ſwym. 1. Moy: 48. ꝟ 16. Tákże Moyżeſz po=
4:
tomſtwu Iozefowemu. 5. Moy: 33. ꝟ 16.
A iż ſam ſyn Bo
5:
ży ieſt táki w imię ktorego vbłogoſłáwione ſą wſzytki naro=
6:
dy: á w imię tego tám Aniołá błogoſłáwił Iákob y Moy=
7:
żeſz. rc. w imię tedy tego Syná Bożego błogoſłáwił/ ktory
8:
tám zwány był ániołem. Abowiem tenże ſie miał ſtać onym
9:
błogoſłáwionym naſienim. 1. Moy: 18. ꝟ 18. w ktorym miá
10:
ły być vbłogoſłáwione wſzyſtkie narody:
ktoż to tedy inſzy
11:
iedno ſyn Boży? NAVCZYCIEL. Y ten tákże do=
12:
wod/ podobny ieſt pierwſzemu. Iż imienim tego tám Anio=
13:
łá błogoſłáwiono/ otoż ten tám Anioł/ nie był proſtym An
14:
iołem/ ále był ſynem Bożym/ ábo Słowem Bogiem. O=
15:
bacż ſam/ proſzę ćię/ co to zá ważny wywod/ twierdzić co
16:
rzkomo z ſłowá Bożego: áno nie tylko nie z ſłowá Bożego:
17:
ále przećiw iemu?
A ktory ták z Prorokow? ktory z Apo=
18:
ſtołow y Ewánieliſtow árgumentował? Błogoſłáwio=
19:
no imienim Aniołowym: on tedy Anioł/ nie był Aniołem/
20:
ále był ſyn Boży Bog Słowo. Abo ták: w imię Aniołá bło
21:
goſłáwił Iákob y Moyżeſz: w imię tedy tego ſyná Bożego
22:
błogoſłáwili/ ktory tám był zwan Aniołem. Abowiem ten
23:
że ſie miał ſtać naſienim onym.
O ſlepoto wielka: O
śmiá 24:
łośśi nie wſtydliwa: O ſproſny rozumie y domyſle ćieleſny.
25:
A gdzie to ták duch Boży mowi? á gdzie o tym ſłowo Boże?
26:
Azaſz to iuż nie znácżny będzie przydatek? w ktorym ſie
27:
twierdzi to cżego piſmo ś. nie twierdzi. Azaſz/ ieſliby ten
28:
tám Anioł był Bogiem Słowem/ ábo ſynem Bożym/ ábo
29:
żeby ſie miał był ſtać obiecánym náſienim Abráhámowym
30:
nie oznáymiono to było kędy potym przez Moyżeſzá ábo
31:
przez ktorego z Prorokow? Abo izaliby też y Nowy teſtá=
32:
ment tego kędy nie wyłożył? Ale iż tám nie był tylko An=
33:
ioł od Bogá poſłány/ ktory poſelſtwo odnośił y Abrámo= | wi z iego |
strona: 44v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
wi z iego potomſtwem błogoſłáwił:
przeto o iego boſtwie
2:
y ſynoſtwie/ wielkie ieſt wſzędy w piſmie ś. milcżenie. Abo
3:
wiem ieſliby to on Anioł był Bogiem ſłowem/ ktory potym
4:
miał być Chriſtuſem Iezuſem/ á ná cożby potrzebá było o=
5:
biecowáć naſienie Abráhámowe/ w ktorym/ á nie w onym
6:
Aniele/ miáły być błogoſłáwione wſzyſtkie narody źiemie:
7:
poniewaſz iuż przed tym był Bog Słowo ſyn Boży/ w kto=
8:
rym też iuż/ wedle twey dumy/ było to błogoſłáwieńſtwo?
9:
Boby dáremne było tey rzecży obiecowánie/ ktora iuż byłá
10:
w ſkutku. Chybáby ten wáſz Syn Boży Bog Słowo táki
11:
był/ ktory bes ćiáłá mocy żadney y śiły/ áni ſkutku nie miał
12:
Boſkiego/ áż gdy ná ſię ćiáło wźiął: ábo ſie ćiáłem ſtał?
13:
álećby pewnie rychley z ćiáłá moc vtráćił/ ániżby iey doſtał
14:
Gdyż my ſámi tego po ſobie doznawamy/ iáko ćiáło náſze
15:
ieſt chwale Bożey przećiwne. Nád to/ ieſliby on Anioł
16:
był tym Synem Bożym Bogiem Słowem: Cżemuż wżdy
17:
Páweł/ wykłádáiąc to co o błogoſłáwieńſtwie naſienia A=
18:
bráhámowego powiedziano/ Aniołá tego tám nie wſpomi
19:
na? áni nam tego powieda/
żeby ſie on Anioł ſtał naſienim
20:
Abráhámowym? Ale to zgołá/ do Iezuſá Chriſtuſá potom
21:
ká Abráhámowego y Dawidowego ćiągnie/ ktorego też ſá=
22:
mego onym to obiecánym naſienim nazywa/ Gal: 3. ꝟ 16.
23:
19. á nie Aniołá onego. Aboć podobno Páweł był w tey mie
24:
rze proſtakiem/ że tego wyrozumieć nie mogł/ cżego teraz
25:
nowi niektorzy ſtudenći dochodzą?
Aboć ſie podobno w le=
26:
pſzey ſzkole vcżyli/ niż on/ choćiaż był áż do trzećiego niebá
27:
záchwycon? y choć tám táiemnice niewypowiedziáne ſły=
28:
ſzał? ábo podobno cżego on áni śmiał áni mogł wypowie=
29:
dáć/ oni iuż to wſzyſtko y mogą y śmieią? Ale áżaſz tego nie
30:
pámiętaſz/ iż Aniołowie dla nas ſą od Bogá ſpráwieni/ y
31:
nam z woley iego vſługuiąc/ oboz ſwoy około nas ſtánowią?
32:
Pſal: 34. ꝟ 8. A 91. ꝟ 11. Heb: 1. ꝟ 14. Ktorych Bog wyſy=
33:
ła kiedy chce ku obronie náſzey y błogoſłáwieńſtwu náſze= | mu: á ku |
strona: 45
| O Synu Bożym. | Liſt 45. |
1:
mu: á ku przeklęctwu y tráceniu niezbożnikow. A to co
2:
przed tym cżyniał Bog przez Anioły ná pocżątku: toż po=
3:
tym przez ludzi niektore wykonywał.
To ieſt/ drugim przez
4:
nie błogoſłáwił y ony wybawiał: á wybáwienie y błogo
5:
ſłáwieńſtwo ich ważne y ſkutecżne było: á wżdy oni dla te=
6:
go niezoſtáwáli Bogi Słowy/ ábo iáko wy o tym tám An=
7:
iele mniemaćie Synem onym Bożym. Iáko Melchiſedek
8:
błogoſłáwił Abráhámowi. 1. Moy: 14. ꝟ l9. Tákże o Abrá=
9:
hámie cżytamy. 1. Moy: 12. ꝟ 2. 3. iż mu to Bog obieco=
10:
wał
że on miał być błogoſłáwieńſtwem/ á iż w nim miáły
11:
być błogoſłáwione wſzyſtkie narody źiemſkie. Iákob też Pá
12:
tryárchá prośi oycá ſwego/ áby powſtawſzy błogoſławiłá
13:
mu duſzá iego/ 1. Moy: 27. ꝟ 19. y wiele inſzych ieſt tááich
14:
mieyſc w piſmie ś. gdzie ieden wierny chwalcá Boży bło=
15:
goſłáwi drugim/ imienim Bożym/ á wżdy dla tego nie ieſt
16:
ſłowem Bogiem.
A o wybáwićielách ludziách tego tu te=
17:
raz wſpomináć niechcę. A iż on Anioł nie był Synem Bo=
18:
żym/ ktory z Abráhámem mawiał: y ktorego imienim Iá=
19:
kob y Moyżeſz błogoſłáwił potomſtwu Iozefowemu: ále
20:
tym Synem Bożym był y ieſt Iezus Chriſtus ſyn Dawi=
21:
dow y Abráhámow: y on też ſam ieſt wſzech wiedzących ży
22:
wotnym y vſpráwiedliwiáiącym błogoſłáwieńſtwem:
te=
23:
dy tego tym dowodzę: iż Piſarz liſtu do Hebreow 1. ꝟ 4. 5.
24:
13. ták iáſnie mowi: Y ku ktoremuſz kiedy z Aniołow rzekł
25:
Bog/ Syn moy ieſteś ty/ iam ćiebie dziś vrodził? Abo
26:
śiądź po práwicy moiey rc. Gdzie oto zgołá wſzyſtki Anio=
27:
ły odiąwſzy Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká/ Páná y Zbáwićie=
28:
lá náſzego wyſtáwia.
A cżyniąc z nim przypodobánie Anio=
29:
łow káp: 2. ꝟ 2. 3. zacnieyſzym go nád ony Anioły cżyni/
30:
ktorzy z Przodkámi náſzymi mawiáli: przeto y tego potym
31:
ꝟ 5. dokłáda mowiąc: iż nie poddał Aniołom świátá przy=
32:
ſzłego/ o ktorym mowił. A w ꝟ 16. ták też mowi: Boć konie=
33:
cżnie nie przyiął Aniołow/ ále przyiął naſienie Abráhámo | H | we. |
strona: 45v
| Cżwarta rozmowá. |
1:
we.
Ktore świádectwá/ bárzo przećiwne ſą/ temu mniemá
2:
niu o ktorym ty teraz zemną mowiſz. Przetoſz ia też wolę ná
3:
nich przeſtáć/ niżli ná tych nie ſpokoynej głowy ludzkiey wy
4:
wodziech/ ktore ſie nád ſłowo Boże wynoſzą: chcąc to prze
5:
wieść áby im więcey niż iáſnemu ſłowu Bożemu wierzono:
6:
ktore oto iákoś ſłyſzał ná ſtronę w tey mierze odkłáda wſzyt
7:
kie zgołá Anioły/
Iezuſowi ſámemu to wſzyſtko przycżytá
8:
iąc/ co iedno ku ſpráwie zbáwienney y żywotowi wiecżne=
9:
mu przyſłuſza. O onym to zgodnie z inſzymi piſmy święty=
10:
mi twierdząc/ iż on ieſt nie Aniołem/ ále potomkiem Abrá=
11:
hámowym: on dziedzicem wſzyſtkiego: on ſam przez ſię
12:
ſpráwił ocżyśćienie grzechow náſzych/ á nie ktory Anioł/
13:
ábo duch/ ktory nigdy vmieráć nie może:
onże też ſam v=
14:
śiadł ná práwicy Bożey: onemuſz ſámemu wſzyſtkie rze=
15:
cży ſą poddáne: y moc ná niebie y ná źiemi daná/ á nie kto=
16:
remu Aniołowi. Błąd to tedy nieznoſny/ á omamienie ſzá=
17:
táńſkie/ zdzieráć to z cżłowieká potomká Abráhámowego
18:
y Dawidowego/ Syná Bożego iednorodnego: á kłáść ná
19:
Aniołá poſłáńcá Bożego/ ktoremu tego Bog nie dał/ áni
20:
tego nań włożył.
Bo gdzieby to Aniołowi onemu/ ábo kto=
21:
remu inſzemu ſłużyło: ázaſzby tego zániechał był Páweł
22:
przypomionąć/ y tym náſzego Iezuſá Chriſtuſá Pośrzedni
23:
ká y Páná zálećić: iż on będąc przedtym Aniołem/ z oycá=
24:
mi mawiał/ á oni też ſobie imienim iego błogoſłáwili. Lecż
25:
tego/ iáko rzecży nigdy nie będącey/ zániechawſzy/ w liśćie
26:
do Gálátow káp. 3. ſámą ſie tylko obietnicą Oycom o naſie
27:
niu vcżynioną zábáwia/
y to o niey twierdzi/ iż ći co ſie ná nię
28:
ſpuſzcżáli/ błogoſłáwieńſtwá z niey ku vſpráwiedliwieniu
29:
doſtawáli. Ktore ieſliby iuż z przytomnośći Aniołá onego
30:
byli bráli: á coſzby ſie im ieſzcże nád nie/ ná onę obietnicę
31:
trzebá było oględáć y ná nię ſpuſzcżáć? ábo iey nápotym
32:
cżekáć?
Ale iż ono błogoſłáwieńſtwo Anielſkie nie ważne ku
33:
żywotney ſpráwiedliwosći było/ przeto ſie ná obiecáne na= | ſienie |
strona: 46
| O Synu Bożym. | Liſt 46. |
1:
ſienie Abráhámowe ſpuſzcżáli/ y onego ocżekawáli: á nie
2:
Aniołá/ ktorego y widáli y mowiącego z nimi ſłucháli.
V CZEN. Ale cżemuſz wżdy Iákob/ błogoſłáwiąc Ioze
4:
fá/ Bogá wprzod przypomniawſzy Aniołá też wnet wſpo
5:
mina/ y iáko od Bogá/ ták też y od Aniołá onego/ ſynom Iákob błogosłáwi od Bogá y od Aniołá, iáko Páweł od Bogá y Iezuſá á ták Iezus był onym Aniołem y Synem Bozym.
6:
Iozefowym dobrá winſzuie/ mowiac: Anioł ktory mię wyr
7:
wał od wſzego złego/ niech błogoſłáwi ty młodzieńce. An=
8:
iołowi wyrwanie ábo wybáwienie przypiſuie/ y błogoſłá=
9:
wieńſtwá od niego/ iáko y od Bogá ſámego życży:
á więc
10:
że to ieſzcże proſty Anioł? á więc że to nie Bog Słowo/ ábo
11:
Syn Boży? Azaſz tu nie wtyſz reźie ieſt/ ono Páwłá ś. win=
12:
ſzowánie/ ktorego we wſzech liśćiech ſwych vżywa/ mo=
13:
wiąc: Láſká wam y pokoy od Bogá oycá/ y od Páná ná=
14:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá.
Záwſze oto z Bogiem oycem/ Iezu
15:
ſá Chriſtuſá ſyná iego ſkłádáiąc: iáko ſkłádał Iákob Anio=
16:
łá onego z Bogiem. Cżegoby koniecżnie nie cżynił/ gdyby
17:
on Anioł ſynem Bożym nie był: ták iáko ieſt ſynem Bożym
18:
Iezus. NAVCZYCIEL.
Temu ſie nie ſprzeći=
19:
wiam/ żeby on Anioł/ ktory z Iákobem mawiał/ y ktorego
20:
imienim wnukom ſwym błogoſłáwił/ nie miał być Synem
21:
Bożym: gdyż wſzyſcy duchowie ſpráwiedliwi/ ábo Anioło= wſzyſcy dobrzy Aniołowie ſą ſyny Bozymi.
22:
wie Boży dobrzy/ ſą ſynmi Bożymi/ iáko ſie to z ksiąg Io=
23:
bowych pokázuie. Iob 1. ꝟ 6 A 2. ꝟ 1. Ale ſię temu bárzo
24:
ſprzećiwiam/ y wierzyć temu niechcę/
gdyż też o tym pi=
25:
ſmá ś. nie mam/ żeby on to Anioł/ miał być tákiem ſynem
26:
Bożym/ iákim ieſt Pan náſz Iezus Chriſtus Syn Dawi=
27:
dow y Abráhámow: Do ktorego ſámego/ á nie do Aniołá
28:
iákiego/ Bog ſam ty ſłowá rzekł/ wedle duchá: Tyś ieſt
29:
ſyn moy/ iam ćiebie dziś vrodził: iáko ſie przed tym mowi=
30:
ło.
Ani temu wierzę/ żeby z onego Aniołá ſpráwiony miał
31:
być Iezus Chriſtus ſyn Boży: ktory ſpráwiony ábo vro=
32:
dzony ieſt z niewiáſty/ przez duchá świętego z naſienia A=
33:
bráhámowego/ iáko piſmo ś. świádcży: Gal: 4. ꝟ 4. Luk: | H ij | 1. ꝟ 35. |
strona: 46v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
1. ꝟ 35. Heb: 2. ꝟ 16. Ale ták wierzę/ iż on Anioł/ Aniołem
2:
ieſt y był:
A Iezus potomek Dawidow y Abráhámow Pá
3:
nem y Chriſtuſem vcżyniony: Dzieie 2. ꝟ 36. ieſt włáſnym
4:
y namileyſzym ſynem Bożym. A co ſie tknie błogoſłáwień
5:
ſtwá ktore Iákob cżynił imienim Bożym/ y imienim też one=
6:
go Aniołá: Ták iáko życży łáſki/ pokoiu/ y miłosierdzia Pá
7:
weł/ od Bogá oycá/ y od Iezuſá Chriſtuſá: tedy ſie oto zá
8:
ſtáwiáć niechcę żeby niemogło być nieiákie podobieńſtwo/
9:
oney rzecży z tą:
to ieſt/ onego ſámego winſzowánia. Ale co
10:
ſie tknie tych ſámych/ od ktorych to błogoſłáwieńſtwo po=
11:
chodzi/ po Bogu ſámym/ ktory ſie ták tu iáko y tám wprzod
12:
kłádzie: tedy ná to zezwolić nie mogę. Gdyż to dobrze z pi=
13:
ſmá ś. widzę/ iż inſzy ieſt Anioł Poſłániec Boży: á inſzy też
14:
záś cżłowiek Iezus Chriſtus ſyn Boży namileyſzy.
Bo An
15:
ioł do cżáſu tylko niektorego/ nád niektorymi też tylko ſprá=
16:
wámi/ od Bogá poſtánowiony bywał/ y do cżáſu też nie=
17:
ktorego/ iáko Moyżeſz y inſzy Aniołowie/ śrzodkował/ mie
18:
dzy Bogiem/ á ludzmi od Bogá vmiłowánymi: á to poki
19:
nie przyſzło wypełnienie cżáſu od BOGA zámierzonego:
20:
dokąd nie przyſzło obiecáne Náſienie/
w kthorym wſzyſt=
21:
ki narody błogoſłáwieńſtwá doſtąpić miáły. Ale gdy ſie
22:
cżás zupełny wykonał: Ażći iuż Anioł/ áżći y Moyżeſz Po=
23:
śrzednik ſtárego przymierza/ vſtał: á Iezus Pan wiecżnym
24:
Pośrzednikiem zoſtał. Tákże/ ná cżás ſobie Przodkowie
25:
oni náſzy imienim Anielſkim winſzowáli: iż ſie ták Bogu
26:
ſpodobáło.
Ale iuż teraz náwieki/ winſzuią ſobie wierni/
27:
imienim Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożego: nád ktorego iuż
28:
teraz imię/ nie máſz żadnego imieniá dánego pod niebem lu=
29:
dziom/ w ktorymby mogli być zbáwieni. Dzieie. 4. ꝟ 12. A
30:
iż to Iákob cżynił/ że błogoſłáwiąc wnukom ſwym/ wſpo=
31:
minał też ná on cżás Aniołá: tedy tego koniecżnie/ nie inſzym
32:
vmyſłem/ cżynił/
iedno iż im też tákoweyże obrony/ ſtraży/
| y błogoſłá= |
strona: 47
| O Synu Bożym. | Liſt 47. |
1:
y błogoſłáwieńſtwá życżył od BOGA przez onegoſz
2:
Aniołá iego/ iákowey ſam nád ſobą cżęſto doznawał: tego
3:
im życżąc żeby ná nie Bog był łáſkaw/ á iżby ich też on An=
4:
ioł iego ſtrzegł. Bo iákom ći to iuż powiedział/ wſzyſtko
5:
przed tym Bog przez Anioly działał: á nie tylko przed Za=
6:
konem/ ále też y pod Zakonem.
Gdyż y ſam Zakon/ będąc
7:
ku obietnicam Bożym/ o naſieniu błogoſłáwionym/ przy=
8:
dány: to ieſt/ dokądby cżás wypełnienia ich nie przyſzedł:
9:
przez Anioły też do ręku Posrzedniká Moyżeſzá od Bogá
10:
był podány/ iáko Apoſtoł świádcży/ Gálá 3. ꝟ 19. Dzie. 7.
11:
ꝟ 53. Ktorzy to Aniołowie Boży záwżdy ſtrzegli wiernych
12:
wolą Bożą im oznáymiáiąc/
y onych w ćieleſnych onych
13:
przygodách broniąc/ á práwie ich ná ręku noſząc/ iákoby
14:
y nogi ſwey o kámień nie obráźili: Pſal: 91. ꝟ 11. Ktore An=
15:
ioły Bog ſam wyſyłał też y pod nowym teſtámentem: ták=
16:
że y Iezus Chriſtus Syn Boży: poniewaſz iemu ſámemu
17:
Bog y Anioły poddał/ á iego nád nimi/ iáko y nád inſzymi
18:
wſzyſtkimi rzecżámi przełożył:
o cżym piſmo ś. ieſt nam
19:
świádkiem. A náprzod o tym/ iż Chriſtuſowi ſą Anieli pod
20:
dáni y ſłużą mu/ maſz ná tych mieyſcách: Mat: 4. ꝟ 11. Fi
21:
li: 2. ꝟ 10. Efe: 1. ꝟ 20. 21. Heb: 1. ꝟ 6. A 1. Petri 3. ꝟ 22. Po=
22:
tym o wyſyłániu ich od Bogá y Chriſtuſá/ wiernym ku po=
23:
mocy naydzieſz w Dzie: 5. ꝟ 19. A 8. ꝟ 26. A 10. ꝟ 3. 22. A
24:
12. ꝟ 7. 11. A 27. ꝟ 23. Obiá: 1. ꝟ 1. rc.
Ktorzy iż oto y teraz
25:
pod Nowym przymierzym wyſyłáni bywáią ku pomocy y
26:
rátunkowi/ y obronie wiernych: tedy/ choćby też teraz kto
27:
winſzuiąc komu dobrá od Bogá y od ſyná iego Iezuſá Chri
28:
ſtuſá/ życżył mu tego żeby go Anioł Páńſki bronił ábo ſtrzegł
29:
niewiem żeby w tym co zgrzeſzył: ále to wiem żeby przedſię
30:
z Aniołá ſobie Syná Bożego nie cżynił/
choćby ták dokład
31:
nie mowił: Anioł on ktory Piotrá z ćiemnice wywiodł/ nie=
32:
chay też ćiebie wywiedzie z káżdego niebeſpiecżeńſtwá twe=
33:
go. Bo choćiaſzbyś ták mowić chćiał/ iż to iuż ieſt rzecż in= | H iij | ſza/ gdy |
strona: 47v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ſza/ gdy kto po Bogu y Iezuſie Chriſtuſie/ Anielſkiey ſtra=
2:
ży komu winſzuie:
bo iuż teraz z Iezuſá Chriſtuſá Aniołá ſo
3:
bie vcżynić nie może/ bo iuż te rzecży ſą znácżne: tedy też y ia
4:
tobie ták bych ná to odpowiedział/ że też y tám z obietnice
5:
o błogoſłáwionym naſieniu nikt ſobie Aniołá nie cżynił/ áni
6:
choćby chćiał/ vcżynić mogł. Bo inſzy ieſt Bog: inſzy An=
7:
ioł od Bogá poſelſtwo ſpráwuiący:
á inſzá też obietnicá od
8:
Bogá o tym naſieniu vcżynioná: ná ktorą ſie wierni przod=
9:
kowie náſzy oglądáli/ y ktorey wypełnienia ocżekawáli. A
10:
ták to muśi być że Anioł w ſwey mierze Aniołem/ Bog Bo=
11:
giem/ á Iezus Pan potomek Abráhámow ſynem Bożym/
12:
á nie iáki Anioł/ zoſtáć muśi.
VCZEN. Ieſzcże ſie y ná á ſwego, Iákobowi błogosłáwił y imię odmienił, záczym go Iákob Bogiem názwał, iáko y Tomaſz Iezuſá, ktorego imienia nie wie nikt, á on tez imioná odmienia y błogosłáwi, á ták to ieden ieſt.
13:
tym vſpokoić nie mogę/ gdy ſie Aniołá onego ſpráwam przy=
14:
pátruię. Ktory gdyby był proſtym Aniołem:
tedyby áni imie=
15:
nia ludziom odmieniał/ ániby im też błogoſłáwił: Lecż iż
16:
im y imioná odmieniał/ y błogoſłáwił: tedy pewnie nie był
17:
proſtym Aniołem/ ále Bogiem Słowem onym ſynem Bo=
18:
żym. A nád to ieſzcże/ gdy go ono Iákob pytał/ coby zá imię
19:
iego było: tedy ſie mu o tym pytáć nie dał/ lecż tylko vderzy
20:
wſzy go w biodrę odſzedł/ błogoſłáwiąc mu.
Ktorego też
21:
Iákob poznawſzy z odeśćia/ Bogiem wyznawa/ mowiąc
22:
iż widział Bogá oblicżnie/ á przedſię żyw zoſtał. A więcże
23:
to nie iáſne mieyſce? Lecż iż o Chriſtuſie ſynu Bożym rozu
24:
miano ma być: oto ieſzcże tym tego dowodzę/ z Nowego
25:
teſtámentu w ktorym ták cżytamy Obiá. 19, ꝟ l2. 13.
Iż on
26:
ktorego imię ieſt Boże ſłowo/ miał imię nápiſáne/ ktorego
27:
żaden niewie iedno on ſam: co ſie z onym Aniołem zgádza/
28:
ktory imienia ſwego Iákobowi oznaymić niechćiał. A iáko
29:
tám onże to Anioł/ imię Iákobowi odmienił: ták też Iezus
30:
Chriſtus Syn Boży odmienił Symonowi názwawſzy go
31:
Piotrem Ian: 1. ꝟ 43. A iáko on błogoſłáwił Iákobowi:
32:
ták też Pan Iezus błogoſławił wſzyſtkim vcżniom ſwym
33:
Luk: 24. ꝟ 50. 51 Otoż to tenże ieden ieſt/ y ten z Iákobem | zá páſy |
strona: 48
| O Synu Bożym. | Liſt 48. |
1:
zá páſy chodził. A iáko go Iákob Bogiem názwał/ ták też
2:
Tomaſz Iezuſá Bogiem názwał: á ták to ieden ieſt on An
3:
ioł/ á Iezus Chriſtus Syn Boży.
4:
NAVCZYCIEL. Imię komu odmieniáć y iemu bło
5:
goſłáwić/ nie Bogu tylko ſámemu áni Aniołowi/ áni też
6:
Iezuſowi Synowi Bożemu wolno/ ále też ludziom: bo im
7:
tego Bog nie zákázuie/ áni/ gdy to cżynią/ onych zthego
8:
ſtrofuie: áni też záś gdy to ktorzy cżynili/ dla tego Synem
9:
onym Bożym Bogiem ſłowem zoſtawáli. Choć to nie tyl=
10:
ko zli/ ále też y dobrzy dziáływáli.
Iáko Saul błogoſłá=
11:
wił Dawidá/ y Zyffeycżyki ktorzy mu Dawidá wyſzpiego
12:
wáli. 1. Sám. 36. ꝟ 25. A 23. ꝟ 21. Maásſałek Krolá Bá=
13:
bilońſkiego odmieniał imioná młodzieńcow Izráelſkich/
14:
Dani: 1. ꝟ 7. Iákob y błogoſłáwił y imię odmieniał/ błogo
15:
ſłáwił ſynom ſwym y ſynom Iozefowym. 1. Moy. 48. ꝟ 15.
16:
y káp. 49. A Beniáminowi imię odmienił. 1. Moyże. 35.
17:
ꝟ 18. ktory ácż to cżynił/ przedſię Iákobem zoſtał: iáko y An
18:
ioł Aniołem ktory iemu ſámemu y błogoſłáwił y imię od=
19:
mienił. A co ſie tknie tego iż go Iákob Bogiem ábo Elo=
20:
himem názwał (o ktorym imieniu wieſz iżći ſiw iuż doſyć po
21:
wiedáło) iáko názwał Tomaſz Iezuſá Bogiem ſwym: á
22:
iż też imię iego nie było Iákobowi oznáymione: tedy y to z
23:
ániołá Bogá nie cżyni/
ábo onego wáſzego Syná Bożego
24:
ſłowo Bogá. A nie cżyni dla podobnego názwánia: ták iá
25:
ko nie cżyniło Ianá Ponurzyćielá onym Tezbickim Elia=
26:
ſzem/ choćiaſz też Ianá Pan Iezus Eliaſzem názwał/ iáko
27:
Tezbicki Eliaſzem zwány był. Tákże też áni dla nie oznáy
28:
mienia imieniá ſwoiego/ y dla názwánia imieniem Bo=
29:
żym. Bo to mamy w kſięgách Sędzieckich/ káp: 13. ꝟ 18.
30:
22.
Ze ſie też oycu Sámſonowemu Mánoáchowi Anioł ták
31:
że Páńſki pokazał: ktory ſie o imieniu ſwym pytáć nie dał.
32:
Tego ieſzcże dokłádáiąc/ iż ieſt dziwne. A iż go też Máno=
33:
ách Bogiem názwał: przedſię tego o Aniele onym żaden z | dobrym |
strona: 48v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
dobrym ſumnienim rzec nie może/ żeby on dla tego był Sy=
2:
nem Bożym Bogiem ſłowem.
Bo gdyby tym był/ tedy by
3:
ſobie nie zákázowáł cżynić ofiáry/ iáko on zákázuie: Bogu
4:
ſámemu roſkázuiąc ofiárowáć. ꝟ 16. Skąd ſie to pokázu=
5:
ie/ iż on nie był iedno Anioł/ podobny onemu o ktorym cży=
6:
tamy w Obiá. 19. ꝟ 10. A 22. ꝟ 8. 9. Ale nád to wſzyſtko że=
7:
byś ſie iuż więcey ná onym Aniele nie wieſzał: to mieć bę=
8:
dzieſz ná bácżnośći.
Iż ieſliby to on Anioł był tym Synem
9:
Bożym Wybáwićielem/ ábo Słowem Bogiem o ktorym
10:
ty dumaſz: tedyby go wżdy kędyżkolwiek w piſmie ś. obie=
11:
cował był Bog/ y nańby ſie ſpuſzcżáć kazał: ále iż go ni=
12:
gdziey nie obiecuie/ oprocż naſienia Abráhámowego: tedy
13:
to głupſtwo ieſt tego ſie domyſláć/ y o tym przed ludzmi
14:
báiac/ ony w błąd záwodzić:
á niektorym ſpoſobem od wła
15:
ſnego Syná Bożego Iezuſá ſyná Abráhámowego ony od=
16:
tárgiwáć. Cżłowiekáć wſzędy Bog/ dla wybáwienia też
17:
cżłowiecżego/ obiecował Przodkom náſzym/ á nie ániołá/
18:
ábo Bogá Słowo/ ábo iákiego ſyná z iſtnośći ſwey przed
19:
wſzemi rzecżámi vrodzonego/ o ktorym nikt nigdy żadney iá
20:
ſney obietnice w ſtárym piſmie nie pokaże:
áni wypełnienia
21:
iey w nowym. A ták też nie co innego dał iedno cżłowieká z
22:
biodr Dawidowych/ wedle ſwoich obietnic/ iáko y ſtáry y
23:
nowy teſtáment o tym wſzędy świádcży. 1. Moyże: 3. ꝟ
24:
15. Mat: 1. ꝟ 16. Gala: 4 ꝟ 4. Item 1. Moy: 22. ꝟ 18. A
25:
26. ꝟ 4. A 28. ꝟ 14. Gal: 3. ꝟ 14. 16. 17. 18. 19. Item 5.
26:
Moy: 18. ꝟ 15. Dzie: 3. ꝟ 22. A 7. ꝟ 37.
Item 2. Sám: 7.
27:
ꝟ 13. Pſal: 132. ꝟ 11. Dzieie 2. ꝟ 30. 39. A 3. ꝟ 24. 25. 26. A
28:
13. ꝟ 23. 32. 34. Item Ezá: 7. ꝟ 7. ꝟ 4. A 11. ꝟ 1. Mat: 1. ꝟ 23.
29:
Luk: 1. ꝟ 31. 32. A 3. ꝟ 23. rc. y wiele inſzych ná ktorych rá=
30:
dzęć przeſtaway á onemu Aniołowi iuż ná potym pokoy
31:
day. Co ſie też tknie imienia táiemnego á żadnemu niezná=
32:
iomego/ ktore ma ten ktory ieſt názwány w Obiá: 19. ꝟ 13.
33:
Mową Bożą/ tedy y to z onego ániołá nie cżyni ſyná Boże=
| go. Bo |
strona: 49
| O Synu Bożym. | Liſt 49. |
1:
go. Bo to wiemy/ iż to piſmo nie ſłuży tylko ſynowi cżłowie=
2:
cżemu: iáko támże ſtoi ꝟ 11. cżego o żadnym ániele nie poka
3:
żeſz być powiedziánego. A iż ten ſyn cżłowiecży ma to imię
4:
ktorego nikt nie wie iedno on ſam/ tedy tego nie dla ktorey
5:
inſzey przycżyny rozumiem być nápiſánego/
iedno iż też ża=
6:
den cżłowiek z przyrodzenia ſwego rzecży Boſkich nie poy=
7:
muie/ áni mocy y zwierzchnośći Iezuſowey/ ktorą mu dał
8:
Bog y ociec iego. Gdyż ſyná nikt nie zna iedno oćiec: tákże
9:
oycá iedno ſyn/ á ten komuby ſyn obiáwił Mát: 11. ꝟ 27.
10:
Wſzákże ſie wżdy y ſam oznaymia komu chce: á zwłaſzcżá
11:
tym co go miłuią/
y iego roſkazánie chowáią. Ian 14. ꝟ 21.
12:
Co wſzytko my o cżłowieku Iezuſie Chriſtuſie właſnym ſy=
13:
nu Bożym wyznawamy/ á nie o tym tám twoim ániele:
14:
poniewaſz mu tego Bog y piſmo ś. nie przycżyta. VCZEN.
15:
Toby byłá znoſnieyſza gdyby tylko ludzie/ ktorzyby ſie lá=
16:
cno omylić mogli/ ániołá Bogiem názwáli: ále gdy ſie ták
17:
ſamże názywa/ á ieſzcże onym co názacnieyſzym imienim
18:
Bożym Iehowáh/
roſkázuiąc to przytym y opowiedáiąc lu
19:
dziom co ſámemu Bogu należy: tedy wierę niewiem iákoby
20:
iuż temu nie wierzyć/ iż to nie proſty ánioł był/ ále ſyn Boży
21:
Bog ſłowo. Gdyż ſie ten vkázował/ y od ludzi widzian by=
22:
wał: á Bogá ſámego nikt nigdy nie widział/ Ian 1. ꝟ 18.
23:
A widzian był od Moyżeſzá we krzu onym goráiącym
2.
24:
Moy: 3. ꝟ 4. A iż Bog był á nie iáki proſty ánioł/ przeto po
25:
tym Moyżeſz Iozefowi życży przyiáźni iego/ iáko cżytamy.
26:
5. Moy: 33. ꝟ 16. ná coś mi nic nie odpowiedział/ choćiam
27:
to iuż przedtym przypominał. NAVCZYCIEL.
28:
Więcći teraz odpowiem/ á węzeł ći ten rozwiążę. Co mo=
29:
wiſz iż Bogá nikt nigdy niewidział: tedy y ia temu wierzę/
30:
przeto też y to k temu przydáię iż go Moyżeſz nie widział:
31:
ále iáko inſzy ták y on z nimi/ ánioły tylko Boże widáli. A
32:
ták y ten ktorego we krzu widział/ nie był Bog ſam/ áni ſyn
33:
iego Bog ſłowo: ále tákże był ánioł/ iáko y drudzy ktorych | I | Bog |
strona: 49v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
Bog do ludzi poſyłał/ á z nimi ſie przez nie rozmawiał. Co
2:
iż ták ieſt/ á nieinácżey: ſłuchayże Stefáná onego pierwſze
3:
go Chriſtuſowego męcżenniká:
ktory pełen będąc duchá
4:
Dzieie 7. ꝟ 55. á znáiąc przed tym Iezuſá/ ſyná Bożego/ á
5:
ná ten práwie cżás vpátruiąc go ſtoiącego ná práwicy Bo=
6:
żey ſynem cżłowiecżym: przedſię w rozmowie ſwey ktorą
7:
támże miał z Zydy/ nie przypiſał tego iemu/ żeby on był
8:
przed tym ániołem: áni tego o nim powiedział/ żeby ſie we
9:
krzu Moyżeſzowi pokázowáć y z nim rozmáwiáć miał:
ále
10:
to zgołá/ ániołowi przywłaſzcżył/ y o ániele to powiedział.
11:
Támże ꝟ 30. 38. 53. A iż ánioł był imię Boże ná ſobie máią=
12:
cy/ á nie ſyn Boży náſz odkupićiel/ tedy toż poznáć możeſz z
13:
vſt ſámego Iezuſá ſyná Bożego/ ktory rozmawiáiąc z Sá=
14:
duceuſzámi o zmartwychwſtániu przypomina ono Boże o=
15:
kazánie ſie Moyżeſzowi we krzu:
á wżdy tego ſobie/ áni ſy=
16:
nowi Bożemu Bogu ſłowu/ przed tym będącemu/ niż ſie on
17:
z Pánny národził nie przycżyta/ ále to zgołá ná Bogá wkłá
18:
da. A to nie prze ktorą inſzą przycżynę/ tylko iż on Anioł Bo=
19:
ży był/ y rzecż Bożą ſpráwował: iákoſz to y Iuſtyn/ ktory
20:
w rozmowie z Tryfonem Zydem z onego ániołá ſyná Boże=
21:
go cżynił: ániołowi to záś przyznawa/ ták piſząc
in reſpon ſionibus ad orthodoxos, de quibuſdam neceſſarijs quaeſti=
onibus. Quaeſtione 142. Si angelus eſt homine ſuperior, et
ſacrae litterae homines appellant Deos, nonne conuenit an=
gelos quoque a nobis appellari Deos? Reſponſio. Angelo=
rum quicunquae in Dei ordine apparuerunt, aut cum homini
bus loquuti ſunt,
habuerunt ipſi quoque Dei nomen, vt qui
cum Iacobo et cum Moſe loquutus eſt. Vocati ſunt autem
etiam homines dij, atque vtriſque propter vſum eius mandatum,
datum eſt Dei ordinem et nomen habere. Peracto deinde
vſu, deſinunt vocari dij, qui propter vſum aliquem accepe
runt Dei nomen. Cum enim commiſit angelo procuratio=
nem populi, dixit Moſi de eo:
noli non obedire ei: nam me=
um no=
O Synu Bożym.Liſt 50.
um nomen eſt ei impoſitum. Item cum mandauit magiſtra=
tibus iudicium populi, dixit eis: iuſtum iudicium iudicate:
nam iudicium eſt Dei. Item: Ego dixi, dij eſtis, et filij altis
ſimi omnes: vbi eos dixit Deos, pro, dedi vobis honorem
meum, et ordinem, et nomen.
Igitur tanquam me iudi=
cante, ſic iudicate populum. Haec Iuſtinus. Skąd oto bá=
7:
cżyć możeſz że tu z ániołá onego nie cżyni/ áni Bogá ſáme=
8:
go áni ſłowá Bogá ſyná Bożego: ále tylko ániołá do cżá=
9:
ſu vrząd/ imię/ y rząd Boży ná ſobie noſzącego. Ale ieſzcże
10:
nád to/ tegoć dokłádam/ iż tám na on cżás nie widział
11:
Moyżeſz áni ſyná Bożego/ o ktorym ty dumaſz/ áni Bogá
12:
ſámego:
A tegoć z twych właſnych ſłow dowodzę/ ktoreś
13:
powiedział/ iż Bogá nikt nie widział. To iuż iáwna iż Bo=
14:
gá nikt nie widział: Gdzie też y to zá tym idzie/ iż ieſli ten
15:
tám wáſz ſyn Boży/ będąc z iſtnośći Bogá oycá vrodzony
16:
Bogiem też ieſt/ iáko y Bog oćiec: á Bogá nikt nie widział
17:
tedy też y tego ſyná Bogá nikt widzieć nie mogł:
á ták ten
18:
ktorego widział Moyżeſz y inſzy/ Bogiem żadnym nie był/
19:
ále tylko ániołem Bożym. A to coś przypominał/ iż imie=
20:
nim tegoſz to ániołá błogoſłáwił Moyżeſz potomſtwu Io=
21:
zefowemu: ácż ſie doſyć o thym błogoſłáwieniu mowiło:
22:
wſzákżeć ieſzcże tego dołożę. Co ſobie tuſzyſz/ żeby ſie nie go=
23:
dziło imienim ánielſkim onym Przodkom błogoſłáwić/
ieſli
24:
by on ánioł nie był ſynem Bożym: tedy/ tego niewiem/ z kto
25:
regoś piſmá ś. to ſobie wycżytał. Bo ieſli ſie to godzi cżynić
26:
imienim ludzkim: á cżemuby nie godziło ánielſkim? Ale iż
27:
ſie godzi ludzkim/ iákoſz tym obiecał Bog vććić Abráhá=
28:
má. 1. Moy: 12. ꝟ 2. 3. tedy też pewnie y ánielſkim/ á zwła
29:
ſzcżá gdyby to kto ku chwale Bożey cżynił/
á nie ku wyſtá=
30:
wiániu ſobie ániołá onego zá Bogá. Wſzákże nád to ieſzcże
31:
to wiedz/ iż ná tym tám mieyſcu/ 5. Moy: 33. ꝟ 16. nie cży
32:
ni Moyżeſz żádney zmienki ániołá ktorego/ życżąc dobrá Io
33:
zefowi w potomſtwie iego/ ále tylko Bogá Iehowę przy= | I ij | pomniawſzy |
strona: 50v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
pomniawſzy/ iáko maſz w ꝟ 13.
gdzie tę rzecż zácżyna/ to po
2:
tym przydáie ꝟ 16. y z przyiáźni ábo łáſki przebywáiącego
3:
we krzu/ to błogoſłáwieńſtwo przyidzie ná głowę Iozefo
4:
wę. Ktorę ſłowá mogą być zgołá rozumiáne o Bogu ſá=
5:
mym/ ktory ſie przez ániołá Moyżeſzowi vkazał y z nim ro
6:
zmawiał: á nie o onym ániele/ á ták nie wiem iáko ſie tym
7:
obronić może tá dumá wáſzá?
VCZEN. Trudna to ie=
8:
ſzcże ná mię/ á też temu dla ſámych imion Bożych wierzyć O imionách Bożych.
9:
nie mogę. Bo o tym wiedz/ iż dwie ſą imioná Boże w pi=
10:
ſmie ś. nazacnieyſze y naprzednieyſze/ á to wedle właſnosći
11:
ięzyká żydowſkiego. Iedno ieſt przednieyſze y naświętſze Ie
12:
howáh/ ktorym nigdy żadna rzecż/ áni ludzie/ áni też án=
13:
ieli nie bywáią názywáni/ oprocż Bogá ſámego/ á Syná
14:
onego iego Bogá ſłowá.
Wtore po nim ieſt iuż nie ták wa=
15:
żne/ Elohim: ktore ácżkolwiek ludziom vrząd Boży ná ſo
16:
bie noſzącym/ bywa przycżytáne/ iż ie też piſmo ś. tym imie=
17:
nim názywa: wſzákże ániołom nigdziey nie bywa przycży=
18:
táne: gdyż tych piſmo nie zowie iedno Máleáchimy. A ieſli
19:
też kiedy Máleáchimá ktorego/ to ieſt/ ániołá zowie Elohi
20:
mem:
tedy iuż tego nie rozumie o ániele ktorym ſtworzonym
21:
ále o ſynu Bożym/ ktory ieſt głową ániołow/ ktorego pi=
22:
ſmo názywa y Elohimem y Iehową. A iż onego to ániołá
23:
piſmo názywa tymi imiony/ iákoſz ſie ták y ſam zowie/ iá=
24:
kom pierwey wſpominał: przeto nielzá ták o onym ániele
25:
rozumieć żeby on był ániołem ſtworzonym/ ále iż był Kśią
26:
żęćiem ánielſkim/
ſynem Bożym ſłowem Bogiem.
NAV= CZYCIEL: To ieſli prawdá ieſt co o tych imionách
28:
Bożych mowiſz (poniewaſz ſie tego z głowy ſwey domy=
29:
ſlaſz/ á piſmem tego niepokázuieſz) wnetże rozbierzemy A
30:
iżbyś ſie łácniey obácżyć mogł/ zoſobná o káżdym z nich mo
31:
wić będziemy. Przeto naprzod od wtorego pocżnę:
o kto=
32:
rym to śmieſz twierdzić/ żeby nigdy ániołom nie miáło być O Elohimie.
33:
przycżytáne (choćiaż ludziom vrząd Boży ná ſobie noſzą= | cym przy |
strona: 51
| O Synu Bożym. | Liſt 51. |
1:
cym przycżytáne bywa) oprocż tylko Bogu ſámemu: á
2:
nád to iego ſynowi: tego dokłádáiąc: iż ieſliby kiedy Elohi
3:
mem ániołá ktorego piſmo názwáło/ żeby to nie miał być
4:
ánioł ſtworzony/ ále Syn Boży nie ſtworzony.
Cżemu ia
5:
wiáry dáć nie mogę. Naprzod dla tego/ iż mi o tym nigdziey
6:
duch s. nie świádcży: áni też ták piſmo ś. mowi. Potym/ iż
7:
to widzę z Pſálmu oſmego iż tám ániołowie názwáni ſą E=
8:
lohimem: co iuż żadną miárą o ſynu Bożym nie może być
9:
rozumiano. VCZEN. Błąd to co ty mowiſz/ Nie mo=
10:
wi tám/ o ániołách
(bo też tám ná tym mieyſcu nie máią co
11:
cżynić/ poniewaſz też oni nie pánuią) ále mowi o Bogu ſá=
12:
mym wſzech rzecży ſtworzyćielu/ ktory cżłowieká przeło=
13:
żył nád wſzyſtkimi ſpráwámi rąk ſwoich. NAVCZY= CIEL. Ale to ták wykłáda o ániołách/ Piſarz liſtu do He=
15:
breow káp. 2. ꝟ 7. mowiąc Vmnieyſzyłeś cżłowieká máło
16:
co od ániołow? VCZEN. Ale w tym/ piſząc to/ bárzo
17:
błądzi/
náſláduiąc ſiedmdzieſiąt Przekłádácow y Zydow.
18:
NAVCZYCIEL. Bá toć iuż nie żárt: bárzo to y śmiá=
19:
ła y hárda/ błąd/ ták rzecży poważnych Piſárzowi/ przy=
20:
cżytáć/ á w tym ſie ná deń wyſtáwiáć/ z ktorym trudnoby
21:
kto teraz porownáć ſie ważył. Ale y ty niewiem ieſlibyś to
22:
ná ſię wźiął/ żebyś ſie iemu śmiał podobnym cżynić:
á wżdy
23:
mu błąd śmieſz przypiſáć? A więcże to nie hárda y wynio=
24:
ſła dumá twoiá/ gdy ták wiele o ſobie trzymaſz/ w tobie te=
25:
go ſpráwuie? Azaſz tą ſwą poſtáwną vmieiętnośćią nie o=
26:
tworzyſz wrot tym teráznieyſzym nowym żydom/ ku wzgár
27:
dzie piſm nowego teſtámentu? Bo ieſli ſie ten w tym omy=
28:
lił: á iákoż mu w inſzych rzecżach wierzyć będzieſz?
Cżyli ty
29:
ſam lepiey niż kto inſzy/ y niſz on Piſarz/ ięzyk żydowſki v=
30:
mieſz? Cżyli táiemnice ſłowá Bożego y wyrozumienie pi=
31:
ſmá ś. ty ſam nád inſze lepiey rozumieſz? Coſz to wżdy zá
32:
ták hárda/ á ſlepa dumá w tobie? ábo co zá opácżny ſmyſł?
33:
iż imię to Elohim śmieſz ludziom przycżytáć/
á ániołom go
| I iij | Páńſkim |
strona: 51v
| Cżwarta rozmowá. |
1:
Páńſkim przycżytáć nie chceſz? Abo cżemu ſobie ſyná iákie=
2:
goś Bożego/ przed tym niż ſie Iezus Chriſtus Syn praw=
3:
dziwy Boży národził/ zmyſlaſz? ktorego żadną miárą do=
4:
wieść nie możeſz? iákoć ſie iuż to doſyć znácżnie z piſmá ś. po
5:
kázowáło. Gdyż áni tego dowiedzieſz/ áby záwżdy
przez
6:
iednego á tegoſz ániołá/ ktorego piſmo Elohimem zowie/
7:
wſzyſtki one rzecży z Przodkámi náſzymi Bog ſpráwował.
8:
Bo mogł być ánioł inſzy ktorego do Abráhámá y Iákobá
9:
poſyłał/ inſzy ktory z Moyżeſzem/ y záś inſzy ktory z Máno
10:
áchem rozmawiał/ ábo ktory z Iozuem lud Izráelſki do
11:
źiemie Kánáneyſkiey prowádził. Iáko ono inſzy był
co z A=
12:
bráhámem zoſtawſzy gadał/ inſzy ktory Lotá prowádził/
13:
á inſzy też co Sodomę od Páná podwroćił. Inſzy co Perſkie
14:
go Páńſtwá/ á inſzy co Izráelcżykow ſtrzegł. A wżdy
15:
tych máło nie wſzyſtkich znácżnie piſmo Elohimy/ ábo El
16:
my zowie/ iáko Vriel/ Micháel/ Ráfáel/ Gábriel rc. A
17:
ieſli ſie tobie niezda rzecż tá zá przyſtoyną/
názywáć ánioły
18:
Boże tym imienim Elohim/ ktore powod ſwoy bierze od
19:
názwiſká tego El/ ktore moc znácży/ á Bogá też ſámego
20:
nim piſmo miánuie: á cżemuſz to v Bogá ſámego nie ieſt
21:
rzecż nie przyſtoyna názywáć tym ſwoim imienim Elohim
22:
Bogi fałſzywe y báłwány pogáńſkie? Cżego żadną miárą
23:
záprzeć nie możeſz: gdyż ták w piſmie ś. ſtoi. Pſal: 96. ꝟ 5.
24:
Ki kal Elohey haamim elilim: bo wſzyſcy Elohimowie/
25:
to ieſt Bogowie ludzcy báłwány ábo nikcżemnośćiámi ſą:
26:
że mieyſc więcey wſpomináć nie będę ktorych ieſt w piſmie
27:
máło nie bes licżby. Lecż ábyś ſie nieboże głupi (choć ty
28:
wiele o ſwey vmieiętnośći trzymaſz) ná tym więcey nie my
29:
lił: Weyźrzyże ieſzcże proſzę ćię trochę pilniey w ony ſłowá
30:
ktorem ći wprzod wſpominał/ o onym ániele ktory z Iáko
31:
bem zá páſy chodził/ tákże o onym ktory z Mánoáchem o
32:
Sámſonie rozmawiał. Ktoremu gdy ſie zá Bożą pomocą
33:
dobrze przypátrzaſz/ mam ſobie zá to/ iż tego dobrym ſu= | mnienim |
strona: 52
| O Synu Bożym. | Liſt 52. |
1:
mnienim mowić nie będzieſz/ áby on to ánioł miał być Sy=
2:
nem onym wáſzym Słowem Bogiem:
A wżdy onegoſz to
3:
ániołá piſmo Elohimem zowie: iáko y z Proroká Ozeáſzá
4:
káp: 12. ꝟ 4. 5. poznáć możeſz/ ktory przypomináiąc zápá=
5:
ſki Iákobowe z Elohimem/ wnetże w drugim wierſzu ſáme
6:
go ſiebie wykłáda co przez Elohimá rozumiał/ to ieſt iż nie
7:
Bogá ktorego/ ále Máleáchimá to ieſt ániołá. Inſze miey
8:
ſcá dla przedłużenia opuſzcżam/ wſzákże z tym dokłádem/ iż
9:
wolę
w tey mierze z Piſárzem liſtu do Hebreow błądzić/ niż
10:
ná thę twą ták śmiáłą dumę/ Bogu przećiwną zezwolić.
11:
Boć to y z Pſálmu tego ſámego pokázáć ſie może/ y z piſá=
12:
nia liſtu do Hebreow/ iż tám mieli co ániołowie cżynić/ cho
13:
ćiaſz ty to śmieſz mowić żeby tám nie mieli co cżynić.
Gdyż
14:
iáko Dawid/ ták też y Piſarz liſtu tego nie byli ták głupi/
15:
żeby rácżey podobieńſtwá od rzecży niwcżym z drugą rze
16:
cżą niepodobney vżywáć/ przypodobywáiąc ią/ mieli/ niż
17:
od tey ktora może być ſnádniey porownána y przypodobá=
18:
na. Iáko łácnieyſze może być przypodobánie iednego ſtwo=
19:
rzenia z drugim/
niżli ſtworzyćielá/ z iego ktorym ſtworze=
20:
nim: choćiaſz y tám we wſzyſtkim cále porownánie nie mo
21:
że być. Przeto nie porownawa tám Dawid cżłowieká z Bo
22:
giem ſámym/ ktorego tám wſzechmocność/ dziwną ſprá=
23:
wę/ y miłość záleca/ á zwłaſzcżá przećiw cżłowiekowi: ále
24:
o miłośći Bożey przećiw cżłowiekowi mowiąc/
ſkąd ią zá=
25:
lecą/ iż on Iehową będąc Bogiem ſam przez ſię będącym/
26:
y ſam żywot w ſobie máiącym/ ták zacnie cżłowieká ſyná A
27:
dámowego/ to ieſt/ z źiemie ſpráwionego v ſiebie vważył/
28:
że go máło co podleyſzym nád Elohimy/ to ieſt nád ánioły
29:
ono zacne ſwe ſtworzenie/ vcżynił. Ktorego przedſięwźię=
30:
ćia Dáwidowego/
á nie przekłádu ſiedmdzieſiąt tłumácżow/
31:
pilnuiąc Piſarz liſtu do Hebreow/ nie z Bogiem też ſámym
32:
ále z ánioły cżłowieká przypodobywa w zacnośći y ćći kto=
33:
rą ma od Bogá. A ſtoſuie tę rzecż ſwoie z tym co wyżſzey o | ániołách |
strona: 52v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ániołách mowił/ poddawaiąc ie Iezuſowi Synowi Boże=
2:
mu.
A potym to o nich mowiąc támże káp: 2. ꝟ 2. iż Bog
3:
przed tym przez nie z ludzmi mawiał. A w ꝟ 5. iż nie onym
4:
świátá przyſzłego poddał/ ále gi poddał cżłowiekowi (á to
5:
w głowie oney przednieyſzey cżłowieku Iezuſie Chriſtuſie
6:
ććią y chwałą vkoronowánym ꝟ 8. 9.) máło co względem
7:
ſtworzenia niż ániołowie podleyſzemu.
Ktory ia też zmyſł
8:
w piſániu tym vpátruię/ y tobie tego życzę ábyś ná nim prze=
9:
ſtał/ á tey ſwey ſubtylney ſpekuláciey zániechał/ ktora nic
10:
nie zbuduie. VCZEN. Nie fráſuy ſie ná mię proſzę ćię:
11:
boć ia tego nie ze złośći cżynię/ ále iżem też ták v inſzych
12:
cżytał/ co miteż nie máłą wątpliwość cżyniło w wierze.
13:
Ale iuż ná potym będę wolał w piſmo ś. ſam wględáć/ niż
14:
ſie ná cudze wywody ſpuſzcżáć. Wſzákże ćię proſzę/ ábyś mi
15:
przedſię ná dálſze wywody odpowiedał/ ktorychem ſie ia z
16:
piſm tych nowo wydánych náucżył/ ábych w nich cále roz=
17:
wiązány był/ á onym iuż ná potym cżołem vderzył. A ták
18:
mi powiedz y o drugim imieniu Bożym Iehowáh:
o ktory=
19:
memći to powiedział/ iż nie może być przywłaſzcżono áni
20:
ániołowi/ áni ktorey inſzey rzecży/ procż Bogá ſámego/ á
21:
ſyná iego iednorodnego. NAVCZYCIEL. Wiem to
22:
że ták niektorzy vcżą y piſzą: y iam też to obacżył/ żeś też ty
23:
z nich to wycżerpnął/ wſzákże to wiedz iż ſie ná tym bárzo
24:
mylą:
ále nie dziw poniewaſz inácżey cżynić nie mogą. Bo
25:
iż wſzyſtko piſmo ś. ieſt im przećiwne/ á oni ſie zá tákie wy=
26:
dáć chcą żeby ni wcżym niebłądzili: przeto tákiey ſubtylney
27:
filozofiey vżywáć muſzą (iákiey nigdy przedtym Papieſcy
28:
Skotyſtowie nie vżywáli/ á nákoniec áni o niey pomyſláli)
29:
áby ták do końcá przy ſobie tych zátrzymáli/
ktorych iuż ná
30:
tym ſwym fundámenćie záſádzili. Lecż to ná ſtronę. Mo= O imieniu Bożym Jehowá.
31:
wiłeś/ iż żadney inney rzecży imię Boże Iehowáh/ oprocż
32:
Bogá ſámego y onego ſyná iego/ nie ſłuży. A ia ták záś po=
33:
wiedam/ iż nie ániołom tylko/ o ktorych ſie wprzod mowi | ło. ále |
strona: 53
| O Synu Bożym. | Liſt 53. |
1:
ło/
ále też y Skrzyni oney przymierza Bożego ieſt przypiſá=
2:
ne/ iáko 4. Moy: 10. ꝟ 35. 36. Pſal: 24. ꝟ 8. 10. Y ołtarzo=
3:
wi 2. Moy: 17. ꝟ 15. Sędz: 6. ꝟ 24. Y Ierozolimie. Eze:
4:
48. ꝟ 35. rc. VCZEN.
5:
Pámiętam to/ ále to nie właſnie/ áni ſkutkiem bywa/ lecż
6:
tylko dla niektorey przycżyny. To ieſt/ ábo względem kto=
7:
rey rzecży/ przeſzłey ábo przyſzłey/ ábo dla znáku iákiego/
8:
iáko ſam wieſz.
NAVCZYCIEL. Ták ieſt iż wiem/
9:
bo to pewna vmnie/ iż to imię właſnie y ſkutecżnie ſámemu
10:
tylko á iedynemu Bogu Oycu należy/ iáko nie śmiertelne=
11:
mu ále żywemu/ y żywot w ſobie ſámym máiącemu. A iż
12:
też potym należy Iezuſowi Chriſtuſowi potomkowi Da=
13:
widowemu y Abráhámowemu/ właſnemu y namileyſze=
14:
mu Synowi Bożemu/
wſzákże nie ták właſnie iákoby z ná=
15:
tury/ ále względem dobrowolnego vmiłowánia y dárowá
16:
nia Bożego: iáko to ſamże Syn Boży Iezus Chriſtus po=
17:
wieda mowiąc. Iáko Oćiec ma żywot w ſobie/ tákże dał
18:
Synowi mieć żywot w ſobie. Ian 5. ꝟ 26. Aby też y on/ z
19:
woley Bogá Oycá ſwego/ bes ktorego ſam z ſiebie nic cży=
20:
nić nie może.
Ian 5. ꝟ 19. mogł tákże ożywiáć kthorychby
21:
chćiał ꝟ 21. Bo ácżkolwiek imię to Boże/ iáko ſie pokazá=
22:
ło/ nie tylko rzecżam martwym/ ále też Aniołom żywym/
23:
z ktorych ſobie niekthorzy Syná Bożego dziáłáią/ bywa
24:
przypiſáne/ á to dla niektorey przycżyny/ wſzákże nie wła
25:
ſnie/ áni ſkutecżnie/ áni wiecżnie.
Lecż Iezuſowi Chriſtu=
26:
ſowi z duchá ś. pocżętemu á z Máryey Pánny národzone=
27:
mu Synowi Bożemu/ y wiecżnie y ſkuthecżnie dárowáne
28:
ieſt. Gdyż temu ſámemu/ á nie ktoremu innemu/ przed nim/
29:
w nim/ ábo przy nim będącemu/ dáne ieſt imię nád wſzyſt
30:
ki imioná. Filip: 2. ꝟ 9. daná moc y zwierzchność/ ná nie=
31:
bie y náźiemi rc.
Co wſzyſtko/ iáko ſłyſzyſz/ ma nie ſam z ſie
32:
bie/ áni z iákiego przed wſzemi rzecżámi vrodzenia/ ále iá=
33:
ko ſam wyznawa z łáſki y dárowánia oycowſkiego. Cżego | K | ſie ia |
strona: 53v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ſie ia trzymam/ ták wierzę/ y ták wyznawam. VCZEN.
2:
A dobrześ mi tu teraz wſpomionął dánie imienia tego Boże=
3:
go/
bo mi zá tym przyſzło ná pámięć ono/ co ieſt nápiſano.
4:
2. Moy. 23. ꝟ 20. 21. 22. o Aniele ktory obiecány był Moyże O Aniele posłánym od Bogá z Moyżeſzem 2. Moy. 23. ꝟ 20. Ezá. 63. ꝟ 9.
5:
ſzowi dla wprowádzenia Izráelá do źiemie obiecáney/ zá
6:
ktorego pomocą/ obywátele pierwſzy oney źiemie/ mieli być
7:
wygłádzeni. Otoſz ia tego nie trzymam/ żeby ten tám An=
8:
ioł
miał być proſtym á ſtworzonym Aniołem/ ále iż był/
9:
wedle mnimánia mnogich Syn Boży on Bog ſłowo. A iż
10:
ták rozumiem/ tedy mię to ku temu przywodzi: iż ták o nim
11:
Bog ſam mowi: ſtrzeſz ſie go/ á ſłuchay głoſu iego: nie drá
12:
żni go/ boć nie pofolguie wyſtępkom twoim/ gdyż imię mo=
13:
ie ná nim. Tego tedy Aniołá ktory Moyżeſzowi obiecány
14:
był/
z ktorym ſie też y Iozue vmawiał. Iozu. 6. ꝟ 13 iż názy
15:
wa piſmo Iehowáh/ tedy to cżyni dla tego iż to imię Bog
16:
ſam nań włożył. Co iuż záś nowy Teſtáment o Synu Bo=
17:
żym wykłáda vkázuiąc go nam/ iż nie inſzy ktory ieſt iedno
18:
ten ktoremu dáne ieſt to imię nád wſzyſtkie imioná. A kto=
19:
reſz to ieſt imię nád wſzyſtkie imioná:
iedno tho imię Bogá
20:
naywyżſzego? ktore nigdy żadnemu inſzemu nie ieſt dáne ie=
21:
dno ſynowi Bożemu. Bo iáko Bog nie dał chwały ſwey ża
22:
dnemu inſzemu nád tego ſyná ſwoiego/ ktorego poſtánowił/
23:
áby był zá przymierze ludowi á zá swiátłość narodom/ że=
24:
by ocży ſlepych otwierał rc.
Tákże też nie máſz inſzego imie=
25:
nia pod niebem/ iedno imię tego iednorodzonego ſyná/ kto=
26:
remu to dano od Oycá ábyſmy w imię iego zbáwieni byli.
27:
O ktorym Bog ſam/ iáko przedtym w ſtárym teſtámenćie
28:
2. Moy: 23. ꝟ 21. tákże też y w nowym Mat: 17. ꝟ 5. to ro=
29:
ſkázuie/ áby go ſłuchano. Przetoż y Ezáiaſz ániołá tego zo=
30:
wie Zbáwićielem Ezá: 63. ꝟ 9. mowiąc:
Anioł oblicża iego
31:
zbáwił ie/ á z miłośći ſwey y z dobroći ſwey odkupił ie. A
32:
ánioł ten nie inſzy ieſt iedno on ktory też Iákobá wyrwał od
33:
wſzyſtkiego złego. Ezáiaſz o ſámym Bogu pierwey świád= | cżył/ iż |
strona: 54
| O Synu Bożym. | Liſt 54. |
1:
cżył/ iż on ieſt zbáwićielem/ oprocż ktorego zbáwićielá in=
2:
ſzego niemáſz: áżci oto potym ániołowi to przypiſuie:
wſzák
3:
że nie proſtemu/ ále temu ktory ieſt obrázem iego: iáko to A
4:
poſtoł o ſynie Bożym wykłada/ mowiąc: Ktory będąc iá=
5:
ſnośćią chwały y obrázem podſtáći iego rc. przetoż ia nie
6:
mogę ieſzcże ná tym przeſtáć/ żebych ták rozumieć miał/ że=
7:
by przedtym nie miał być Syn Boży niż ſie z Máryey Pán=
8:
ny národził/ á iżby nim nie miał być on ánioł o ktorym to
9:
mowię.
NAVCZYCIEL. Iżeś rzecż tę wſzyſtkę ſwo=
10:
ię zámknął świádectwem z liſtu do Hebreow wyiętym:
11:
chcąc nim tego dowieść/ iżby on ánioł/ ktorego Moyżeſz y
12:
Ezáiaſz wſpomina/ miał być ſynem Bożym/ Bogiem ſło=
13:
wem/ twarzą y obrázem Bożym/ ktoremu ſámemu/ miał
14:
by dáć Bog imię ſwoie: y ktoryby ſam po Bogu miał być
15:
zbáwićielem: bośto tu wſzyſtko w mowie ſwey przypomi=
16:
nał:
tedyteż y ia z tegoż liſtu to ſłowy iáſnymi pokażę/ iż ſie
17:
ná tym bárzo myliſz/ y z tymi ktorych w tym náſláduieſz:
18:
ták mniemáiąc/ żeby on ánioł miáł być ſynem Bożym ſło=
19:
wem Bogiem. Mowi ták Piſarz liſtu tego. Rozmáity=
20:
mi ſpoſoby y rozlicżnych cżáſow przedtym zdawná/ ma=
21:
wiał Bog z oycámi przez Proroki: lecż dni tych oſtátecż=
22:
nych/ mowił známi przez ſyná.
Tu pátrz w to naprzod co
23:
ty z ſwoimi mowiſz: á potym w to co ten Piſarz twierdzi.
24:
Ty mowiſz iż ánioł on był ſyn Boży ktory z Moyżeſzem ma=
25:
wiał/ y lud Izráelſki prowádził y zbáwiał: Piſarz záś liſtu
26:
tego przećiw temu ieſt/ mowiąc/ iż nie mowił Bog przed
27:
tym przez ſyná z oycámi/ iáko tych cżáſow oſtátecżnych zná
28:
mi:
ále z nimi mawiał przez Proroki káp: 1. ꝟ 1. y przez án
29:
ioły/ káp: 2. ꝟ 2. Rozſądzże to ſam proſzę ćię: komu tu przy
30:
ſtoyniey wierzyć: tobieli z tobie rownymi/ rzecż przećiwną
31:
ſłowu Bożemu/ mowiącemu? cżyli Piſárzowi temu wyro=
32:
ki Boże opiſuiącemu? á Syná nam Bożego prawdziwego
33:
cżłowieká dziedzicem nád wſzyſtkim poſtánowionego
zále=
| K ij | cáiącemu? |
strona: 54v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
cáiącemu? Ktory iż mowi o cżłowieku ſynu Bożym/ á nie
2:
o tym tám wáſzym/ áni o ktorym inſzym ániele/ to ſie z tych
3:
ſłow pokázuie/ ktoremći y przed tym pokázował/ iż ták zná
4:
cżnie mowi/ że tego Bog nie mowił do ániołow: Tyś ieſt
5:
ſyn moy iam ćiebie dziś vrodził:
áni ták/ Siądź po práwi=
6:
cy moiey: ále to ieſzcże twierdzi/ iż nie podał tego przyſzłe=
7:
go świátá o ktorym mowi ániołom. Ale to wſzyſtko przy=
8:
cżyta cżłowiekowi Iezuſowi namileyſzemu ſynowi Boże=
9:
mu zá nas wydánemu y od vmárłych wzbudzonemu. Nad
10:
to/ ia ták mowię/ ieſliby on to ánioł był ſynem Bożym/ á
11:
ten żeby ſie potym ſtał cżłowiekiem:
tedyby y ták tá dumá
12:
twoiá oſtać ſie nie mogłá/ dla tych ſłow ktore w tymże li=
13:
śćie cżytamy o tym ſynu Bożym/ przez ktorego cżáſow tych
14:
oſtátecżnych/ Bog pocżął mowić. To ieſt/ gdy to o nim
15:
powieda/ iż on vcżyniwſzy ſam przez ſie ocżyśćienie grze=
16:
chow náſzych/ vśiadł ná práwicy máieſtatu nawyżſzego.
17:
Pátrzayże w to co mowi/ iż ſam przez ſię: co my á dobrze/
18:
bo wedle piſmá/ o potomku Dawidowym y Abráhámo=
19:
wym ſynu Bożym iednorodnym rozumiemy: ktory koniecż=
20:
nie ſam to przez ſię iáko cżłowiek prawdziwy á duchá Bo=
21:
żego pełny/ vcżynił: y onże też ná práwicy wielmożnego má=
22:
ieſtatu ná wyſokośći vśiadł: á niekto inny w nim/ z nim/
23:
przy nim/ ábo przed nim.
Cżego wy o wáſzym z ániołá y
24:
cżłowieká/ ábo z duchá y ćiáłá/ lub z boſtwá y cżłowiecżeń=
25:
ſtwá złącżonego ábo ſpoionego (bo ſie żadną miárą mowy
26:
tey/ y tey też mixtury vwiárować w rzecży nie możećie: cho
27:
ćiaſz ſie nią ſłowy brzydzićie) powiedzieć y wierzyć nie mo=
28:
żećie.
Bo ieſli on ſyn Boży będący przedtym/ wedle wáſze
29:
go mniemánia/ duchem/ ábo ániołem: ſtał ſie ćiáłem ábo
30:
cżłowiekiem: y tenże zá was vmarł/ y grzechy zgłádził:
31:
tedy on tego vcżynić nie mogł ſam przez ſię/ ále per commu nicationem idiomatum od Antychriſtá wymyſloną: przez
33:
cżłowieká ábo cżłowiecżeńſtwo/ lub przez ćiáło:
y to ieſzcże
| interim |
strona: 55
| O Synu Bożym. | Liſt 55. |
1:
interim quieſcente verbo, gdy ſłowo Bog ná ten cżáś od=
2:
pocżywał/ iáko ludzie záwiedzeni mowią. Bo ieſli przed
3:
tym był Aniołem/ ábo/ iáko też powiedaſz/ ſłowem Bogiem:
4:
á ánioł y Bog iest duch: á duch záś/ iáko mowi Pan Chri
5:
ſtus ſyn Boży Luk: 24. ꝟ 39. ćiáłá y kośći nie ma: tedy też
6:
koniecżnie tego nie máiąc ćierpieć
nic ćieleſnego ſam przez
7:
ſię/ iáko my ćierpiemy/ y iáko Pan Iezus vćierpiał/ nie
8:
może: á zwłaſzcżá od ludzi. Bo go rękomá nie poimaſz/ áni zá
9:
morduieſz rc. A ták iáko przedtym (ieſliby tá wáſzá obłędli=
10:
wa brednia ſtać miáłá) będąc bez ćiáłá/ ták y wćieliwſzy
11:
ſie/ nic przedſię ćierpieć przez ſámego ſiebie/ áni ocżysćie=
12:
nia grzechow ſpráwić nie mogł:
ále przez kogo inſzego/ to
13:
ieſt wedle was/ przez cżłowieká ábo cżłowiecżeńſtwo.
14:
Lecż iż Apoſtoł Páweł/ niechćiał znáć innego Chriſtuſá
15:
ſyná Bożego/ iedno vkrzyżowánego/ ktory też vmiłował
16:
go y wydał ſámego ſiebie zań/ tákże y zá wſzyſtkich inſzych.
17:
1. Korin: 2. ꝟ 2. Gala. 1. ꝟ 4. A 2. ꝟ 20. Rzym: 4. ꝟ 25. rc.
18:
A wydánie/ vkrzyżowánie/ śmierć/ y od śmierći powſtá=
19:
nie cżłowiekowi tylko prawdziwemu należy/ á nie ánioło=
20:
wi duchowi/ z ktorego wy ſobie ſyná Bożego máluiećie/
21:
y nie właſnie áni przyſtoynie Bogiem ſłowem názywaćie:
22:
przeto my/ ná tym ſámym prawdziwym cżłowieku/ praw
23:
dziwym też y właſnym ſynu Bożym z duchá ś. pocżętym/
24:
(mową Bożą názwánym) przeſtawamy: y zań vſtáwicż
25:
nie dzięki Bogu wzdawamy: á o tym ſie tám wáſzym ánie=
26:
le nie pytamy/ áni ſie nań oglądamy. VCZEN. A cże Iż Anioł zbáwićielem názwány, á iż też imię Boże było ná nim.
27:
muſz to Bog ſam o onym to ániele powiedział/ iż imię iego
28:
ná nim być miáło? Abo cżemu go y Ezáiaſz zbáwićielem
29:
názwał: gdyż Bog nie dał innemu żadnemu imienia ſwego/
30:
iedno Synowi ſwemu: á my też nádeń po Bogu/ żadnego
31:
Zbáwićielá nie mamy? NAVCZYCIEL. Dla tego
32:
to Bog o ániele powiedział/ iż mu ſie ták ſpodobáło: á vcży
33:
nił też to iż mu to wolno było. Ale przedſię on ánioł/ nie był | K iij | dla tego |
strona: 55v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
dla tego ſłowem Bogiem/
ábo onym wáſzym ſynem Bo=
2:
żym. Bo gdyby ták było: tedyby wżdy tego ná ktorym inſzym
3:
mieyſcu piſmo święte dołożyło: y onegoby też ániołá nam
4:
á nie naſienie niewiescie y Abráhámowe bbiecowáło. Ale
5:
iż tego nigdziey nie cżyni: tedy to ieſt wielce nie wſtydliwa
6:
śmiáłość ludzka/ twierdzić to żeby on ániol będąc Synem
7:
Bożym ſtáć ſie miał cżłowiekiem:
co ieſt przećiw piſmu ś.
8:
A co ſie tknie dánia imienia Bożego ániołowi: Azaſz Bogu
9:
nie wolno włożyć ábo dáć imienia ſwego komu chce? ktore=
10:
go iż też ániołowi nád ludem Izráelſkim przełożonemu vży
11:
cżył/ y ſłucháć go roſkazał: á więcże to iuż dla tego ludzie z
12:
onego ániołá cżynić ſobie máią ſyná Bożego ábo Bogá ſło
13:
wo/
ktore
go tym Bog nie vcżynił? Abo iż Iezuſowi Chri=
14:
ſtuſowi dał Bog oćiec iego imię/ y ſłucháć go kazał: á án=
15:
iołá też roſkazał ſłuchać y włożył też nań imię ſwoie: á więc
16:
że iuż dla tego/ z onego ániołá/ á z Iezuſá Chriſtuſá/ przez
17:
wymyſloną od Antychriſtá/ vnionem hypoſtaticam/
ma
18:
być ze dwu ſpoiony ieden ſyn Boży/ Bog cżłowiek? á gdzie
19:
też ták piſmo ś. mowi y vcży? mátáctwoć to ſzcżyre. Abo
20:
ieſzcże/ iż on ánioł wybáwił/ z mocy y roſkazánia Bożego/
21:
lud Izráelſki od nieprzyiaćioł iego: á Iezus Pan ieſt też zbá
22:
wićielem: á więcże dla tego z tych dwu ma być cżyniony
23:
ieden wybáwićiel?
tego też niewiem/ ktore to ſłowo Boże/
24:
ták was mowić y wierzyć náucżyło? Ale to prozno maćie
25:
ná ſłowo Boże wkłádáć/ gdy ono tego nie vcży. Ale opu=
26:
śćiwſzy to/ podźmy do ſłow ſámych piſmá ś. y onym ſie
27:
przypátrzmy/ á to w tym iáko ondzie mowi o onym ániele/
28:
á iáko tu o Iezuſie Chriſtuſie ſynu Bożym.
Bogdy ták z o
29:
budwu ſtron ſpráwę tę vważymy/ á iednego z drugim przy
30:
podobamy: áżći ſie to pokaże/ że onego ániołá ſpráwá ćie=
31:
leſna/ nic nie ma z ſpráwą náſzego Iezuſá Chriſtuſá Syná
32:
Bożego. V Moyżeſzá ták Bog mowi/ 2. Moy: 23. ꝟ 20. 21.
33:
Oto ia poſyłam ániołá przed tobą/ áby ćię ſtrzegł w drodze | y dopro |
strona: 56
| O Synu Bożym. | Liſt 56. |
1:
doprowádził ná mieyſce ktorem nágotował. Oſtrzegayże
2:
ſie go/ á poſłuſzny bądź głoſowi iego: niegniewayże go:
3:
boć nie zfolguie wyſtępkom wáſzym: poniewaſz imię moie
4:
w nim rc. Wáſzy ták powiádáią/ żeby Chriſtus Iezus bę=
5:
dąc pierwey w kſztałćie nie cżłowiecżym ále w Bożym/
6:
wźiął potym kſztáłt ſługi/ y vniżył ſie z onego zacnego kſztał=
7:
tu Boſkiego/
w podleyſzy ſłużebnicy. Kſztałtem Bożym ná=
8:
zywáiąc onego ániołá bes ćiáłá/ o ktorym teraz mowiemy.
9:
Iákoby będąc przed tym nie cżłowiekiem ále duchem/ ábo W kſztałćie Bożym być co znácży wedle Antychriſtá, á co wedle piſmá.
10:
ániołem Bogiem ſłowem/ zacnieyſzym y wielmożnieyſzym
11:
był (bo w kſztałćie Bożym) niźli gdy ſie ſtał cżłowiekiem:
12:
bo z Páná wielkiego/ ſtał ſie vbogim ſługą: bo ták kſztałt
13:
ten rozumieią y wykłádáią.
Co ieſli dobrze y zdroznie mo=
14:
wią obácż. To ieſt rzecż wiádoma káżdemu: iż wſzelki im ieſt
15:
zacnieyſzy/ y wielmożnieyſzy/ kiedy co dobrego/ w onym
16:
ſtanie ſwym/ cżynić ma y cżyni: tedy też ono wſzyſtko co v=
17:
cżyni ważnieyſze y zacnieyſze bywa:
á gdyby ſie on z oney
18:
zacnośći wyzuł/ ábo ią ná ſtronę odłożył: á to ſtawſzy ſie
19:
podłym cżłowiekiem: ábo z Páná niewolnikiem: tedy iuż
20:
w onym podłym/ ſtanie choćiaſz rzecży dobre/ iednák iuż nie
21:
mogą tákie być/ iákie były w onym pierwſzym/ zacnym/
22:
wolnym/ y ſpániáłym. Lecż tu w tey wáſzey filozowſkiey
23:
ſzkole/ wſzyſtko opák.
Aleć to zá tym isć musi tám/ gdzie
24:
ſie piſmo/ z ktorego to biorą/ opákuie. Bo oto ten tám wáſz
25:
Syn Boży/ Bog ſłowo/ ktorego ſobie z ániołá dziáłaćie:
26:
gdy był wedle was w kſztałćie Bożym/ tedy nic ták zacne=
27:
go y wiecżnie trwáiącego nie cżynił: coby w ſobie wagę ku
28:
kroleſtwu niebieſkiemu y żywotowi wiecżnemu miáło.
A
29:
gdy ſie záś z onego kſztałtu wyzuł/ á ſtał ſie niewolnikiem:
30:
áżći wſzyſtkie rzecży poważne/ zacne/ y żywotowi wiecżne=
31:
mu w kroleſtwie niebieſkim ſłużące ſpráwił. Ondzie tylko
32:
Kánáneycżyki y vporne Izráelcżyki mordował: á źiemię
33:
Kánáneyſką ſwym w ośiádłość dawał:
á tu ſie z Szátá=
| nem |
strona: 56v
| Cżwarta rozmowá. |
1:
nem duſznym nieprzyiaćielem/ potyka/ á niebo otwiera y
2:
do niego prowádzi. Co iáko z iedney ſtrony z Moyżeſzá y E
3:
záiaſzá o onym kſztałćie mowiono być może: tákſie záś z dru
4:
giey ſtrony rzecż temu tám przećiwna z piſm nowego teſtá=
5:
mentu pokaże.
Iż iáko ondzie nie cżynił iedno wſzyſtko rze=
6:
cży ćieleſne/ choć był w kſztałćie Bożym: gdzie ſie coś więt
7:
ſzego y zacnieyſzego godziło cżynić: Ták záś tu w kſztałćie
8:
ſłużebnicżym/ nic práwie ſłużebnicżego: gdy kto cále we wſzy
9:
tek vrząd iego weyźrzy: ále wſzytkie rzecży duchowne y Bo=
10:
ſkie.
Iáko wybáwienie ludzi od ich grzechow/ od śmierći/
11:
od ſzátáná y od piekłá: tákże też záś wprowádzenie do żywo
12:
tá wiecżnego y ſpołecżnośći z Bogiem. Ale to tylko poká=
13:
záć mądremu doſyć. Przeto ty ſam to v ſiebie vwaſz y roz=
14:
ſądź/ ieſliſz tu nie przyſtoyniey/ tych ſpraw kſztałtu niewol
15:
nicżego przypiſáć kſztałtowi Boſkiemu:
á onych záś Bo
16:
ſkiego kſztałtu/ niewolnicżemu. Aleć ia z ſłow Moyżeſzo=
17:
wych y Ezáiaſzowych o onym ániele powiedziánych nic nie
18:
bacżę wielkiego y táiemnego/ nád to tylko/ iż go Bog iáko
19:
poſłá ſwego ſłucháć y ſzánowáć każe. Ale go tym przedſię
20:
Bogiem Słowem ſynem ſwym nie cżyni. Iáko to y Vata=
21:
blus/ choć Troycżak/ w ánnotáciách ſwych
ná ty ſłowá
22:
znáć dáie gdy mowi. Caue tibi ab eo, quia angelus eſt lega= tus meus: et quae dicet nomine meo dicet. A ty to wieſz do=
24:
brze: iż gdy kto/ nie tylko ániołá od Bogá poſłánego/ ále
25:
też y cżłowieká nápodleyſzego nie ſłucha: ábo co przećiw nie=
26:
mu mowi:
tedy ſie tho wſzyſtko o Bogá ſámego opiera.
27:
Iáko nie bes przycżyny Moyżeſz mowił: nie przećiwkoć
28:
nam ty ſzemránia ſą/ ále przećiw Pánu. 2. Moy: 16. ꝟ 8. rc.
29:
A iż v Ezáiaſzá ániołá onego zowie piſmo wybáwićielem/ y
30:
ániołem oblicża Bożego: tedy też przez ty ſłowá nic innego
31:
nie rozumie/ iedno iż on to ánioł/ był iednym z onych/
ktorzy
32:
záwżdy ſtoią przed oblicżnośćią Bożą/ áby wykonywáli
33:
wolą iego/ będąc kędy poſłáni od niego. A ták iż też on án | ioł wybá |
strona: 57
| O Synu Bożym. | Liſt 67. |
1:
ioł wybáwiał Izráelá od wſzech iego nieprzyiaćioł: ktorzy
2:
przećiw niemu powſtawáli/ gdy źiemię obiecáną pośiadał:
3:
przeto wybáwićielem ieſt názwány.
Aby Izráelcżycy nie
4:
mniemáli/ żeby ſie ſámi od ſwych nieprzyiáćioł wybáwili.
5:
Iákoż nie ániołá tylko piſmo ś. wybáwićielem názywa/
6:
ále też y inſze ludzi ná to od Bogá wypchnione: Iákoſz to
7:
ſam poznáć możeſz z tych mieyſc piſmá ś. Sędz: 3. ꝟ 9. 15.
8:
A 2. Krol: 13. ꝟ 5. A 2. Ezd: 9. ꝟ 27. co ia teraz opuſzcżam.
9:
A iż onego to ániołá nie tylko wybáwićielem/ ále też y ánio
10:
łem
oblicża Bożego názywa/ tedy to/ Chriſtus ſam práwie
11:
nam wykłáda/ gdy ono mowi o wiernych ſwych: choć po=
12:
dłych y wzgárdzonych: iż ániołowie ich záwżdy widzą obli
13:
cże oycá niebieſkiego/ Mát: 18. ꝟ 10. Lecżćiby ſie tobie nie
14:
tym było báwić cżym ſie oto zábáwiaſz: áni ſobie z onego
15:
Moyżeſzowego ániołá/
kſztałtu Bożego/ ſyná Bożego bes
16:
ćiáłá zmyſláć: ále zgołá tego naprzod iáſnym ſłowem Bo
17:
żym dowieść/ iż ten ánioł á nie kto inſzy/ ſkutecżnie był tym
18:
to ſynem Bożym o ktorym dumaſz: á iż też on iſtotnie złoży=
19:
wſzy z ſiebie kſztałt Boſki/ ſtał ſie cżłowiekiem/ wyniſzcżył
20:
ſie y zoſtał niewolnikiem.
A iż tenże teraz/ ze dwu kſztałtow
21:
ábo nátur/ to ieſt/ z boſtwá y cżłowiecżeńſtwá/ ábo z Bo=
22:
gá y cżłowieká/ ábo z kſztałtu Boſkiego y niewolnicżego/
23:
ieſt iedynym ſynem Bożym. Aliściby tych długich y záwi=
24:
kłánych wywodow/ ſzcżyrośći wiáry Chriſtiáńſkiey przeći
25:
wnych/ namniey nie potrzebá. Ale choć to wiem iż tego
26:
ták pokázáć nie możeſz:
á wżdy niewiem cżemu ſie ták dłu=
27:
go/ iáſney prawdzie Bożey ſprzećiwiaſz? VCZEN. A
28:
ia ſie też tobie bárzo dziwuię/ iż tego pozwolić niechceſz/ áni
29:
temu wiáry dáć/ żeby on ánioł nie miał być ſynem Bożym/
30:
ktorego Bog ná świát poſłał/ áby ſie ſtał cżłowiekiem/ y Z Máláchiaſzá o Aniele przymierza.
31:
wźiął ná ſię kſztał ſłużebnicy:
gdyż ták iáſnie o tym Bog
32:
ſam mowi przez Proroká Mál: 3. ꝟ 1. Przyidzie do kośćio
33:
łá ſwoiego/ Pan ktorego wyſzukaćie/ y ánioł przymierza/ | L | ktorego |
strona: 57v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ktorego wy żądaćie: oto idzie mowi Pan záſtępow. A więc
2:
że to nie iáſne ſłowo Boże o tym ániele? że on przyść miał
3:
do kosćiołá ſwego/ iákoſz y przyſzedł.
A przyſzedł pewnie
4:
nie inſzem ſpoſobem/ iedno gdy ſie ſtał cżłowiekiem. A wy=
5:
niſzcżywſzy ſie z kſztałtu Bożego/ wziął ná ſię ſłużebnicży.
6:
Coſz ty ná to rzecżeſz? bom ćię iuż tu práwie doiechał. NA= VCZYCIEL. Ták ieſt/ práwies trefił gruſce w wierzch.
8:
To koniecżnie prawdá ieſt/ iż ty ſłowá Prorockie/ ſłowá ſą
9:
Boże y prawdziwe: ále ich ty zle vżywaſz:
gdyż prawdzi=
10:
wego zmyſłu y wyrozumienia ich nie maſz. A ták też iáſność
11:
ich prześrocżyſtą/ wykłádem ſwym grubym/ záćimiaſz y
12:
zeſzpacaſz. Nie mowić tám Máláchiaſz o ániele iákim/ du=
13:
chem wprzod będącym: ták iáko my/ to ſłowo greckie po=
14:
ſpolićie o ániołách/ angelos/ wykłádamy/ rozumiejąc to
15:
o onych duchách ſługách Bożych/
ktorzy od niego wyſyłá=
16:
ni bywáią ku ſłużbie chwalcow Bożych wiernych: ále to
17:
rozumie/ o cżłowieku Meſyaſzu/ zdawná Oycom obiecá=
18:
nym: ktorego oni żądáli y prágnęli widzieć. A żądáli nie du
19:
chá iákiego ániołá: iákiego cżęſto widáli/ y przy ſobie mie=
20:
wáli: ále żądáli onego obiecánego Abráhámowego potom=
21:
ká: ktory miał wyniść z biodr Dawidowych:
gdy im ten
22:
był obiecány/ á nie ánioł ktory. A iż tego obiecánego Meſy
23:
aſzá potomká Dawidowego zowie piſmo ś. ániołem: tedy
24:
to wiedz/ iż ſłowo Zydowſkie Máleách ktorego tám vżywa/
25:
tákże iáko y greckie angelos: nie tylko ániołowi duchem
26:
od Bogá ſtworzonemu/ ále też y cżłowiekowi/ lub od Bo=
27:
gá/ lub też y od cżłowieka drugiego/ poſłánemu ſłuży:
Bo
28:
ſie ták w piſmie poſłáńcy/ Máleáchámi y ánioły poſpolićie
29:
názywáią: iáko z tych mieyſc poznáć możeſz: 1. Moy: 32. ꝟ
30:
3. 6. A 4. Moy: 20. ꝟ 14, A 21. ꝟ 21. A 22. ꝟ 5. A 24. ꝟ l2. A
31:
5. Moy: 2. ꝟ 26. Eza 14. ꝟ 32. Iere: 27. ꝟ 3. Aggeus 1. ꝟ 13.
32:
A 2 Krol: 1. ꝟ 2. A 1. Sam: 6. ꝟ 21. A 11. ꝟ 3. 4. 7. 9. rc.
33:
Lecż niechodząc dáleko: oto v tegoſz Máláchiaſzá/
w teyże
| káp: 3. ꝟ 1. |
strona: 58
| O Synu Bożym. | Liſt 58. |
1:
káp: 3. ꝟ 1. dwákroć ſłowá tego vżywa/ mowiąc: Oto ia
2:
poſyłam Máleáchimá moiego to ieſt/ ániołá ábo rádſzey
3:
po náſzemu poſłá. áby vmiotł drogę przedemną: á nátych=
4:
miaſt przyidzie/ do kośćiołá ſwego Pan ktorego wy ſzuka=
5:
ćie/ y Máleách to ieſt poſeł/ przymierza
(to ieſt poſeł táki
6:
przez ktorego Bog miał przymierze ſtánowić/ iáko ſtáre
7:
przez Moyżeſzá poſtánowił był) ktorego wy żądaćie. A iż
8:
poſłá tego názywa Maleachimem/ á wedle nam zwycżáy=
9:
nego názwiſká greckiego ániołem: tedy to zá tym iść nie mo=
10:
że: żeby Meſyaſz ſyn Boży Iezus z duchá ś. pocżęty/ á z
11:
Pánny Máryey vrodzony/ miał być przedtym duchem/
á=
12:
bo Bogiem ſłowem/ ſynem Bożym: boby też toż y o inſzych
13:
ludziách/ y o Ianie Ponurzyćielu/ ktorych też ták piſmo ná=
14:
zywa/ rozumieć ſie muśiáło: że też y oni/ będąc pierwey án
15:
ioły/ potym ſie z kſztałtu onego wyzuwſzy ludzmi ſtáli/ y tu
16:
ná świát przyſzli. Gdyż też tenże Prorok Ianá Máleáchi=
17:
mem názywa/
cżego ty przeć przećiw Ewángeliſtom nie
18:
możeſz. Ani tego o nim mowić śmieſz/ żeby ſie on z ániołá
19:
ſtał cżłowiekiem: á cżemuſz to o Iezuſie Chriſtuſie/ nam
20:
wewſzem/ procż grzechu/ podobnym cżłowieku z duchá ś.
21:
pocżętym/ śmieſz twierdzić? á tymi ſłowy Prorockimi tego
22:
dowodzić? A zwłaſzcżá gdy tego z piſmá pokázáć nie możeſz/
23:
żeby Bog to obiecował/ że ſie z ániołá ſyná iego/ cżłowiek
24:
ſtać miáł. Ale iż zgołá cżłowieká obiecował: dla vpadku
25:
cżłowiecżego: á iż też cżłowieká dał/ świętego y duchem bes
26:
miáry nápełnionego iáko ſie to cżęſto/ áſz do obrzydzenia po=
27:
wtárzáć muśi. VCZEN. Owa ty przedſie/ niechceſz wźiąć
28:
przedſię nic innego/ iedno to/ żebyś przewiodł/
iż nie Bog ſło=
29:
wo przed wſzytkimi rzecżámi będący z ſtał ſie cżłowiekiem:
30:
ále iż ſie cżłowiek ſtał Bogiem náſzym/ Wybáwićielem y
31:
odkupićielem nam od Bogá dány y poſtánowiony. Otoż ia
32:
przećiw temu ták ieſzcże mowić będę. Gdy by Chriſtus był
33:
tylko cżłowiek/ á nie był by też y Bog/ wedle onego ſwoie=
34:
| L ij | go vrodze= |
35:
strona: 58v
1:
| Cżwarta Rozmowá. |
2:
go vrodzenia z Bogá Oycá
przed wſzyſtkimi rzecżámi/ y
3:
wedle tego tylko iáko ieſt cżłowiekiem/ był by náſzym Po=
4:
śrzednikiem/ y cżłowiek by tylko vmárł zá nas: á nie cżło=
5:
wiek táki/ ktory ieſt z Bożego Syná cżłowiekiem vrodzo=
6:
ny: tedyby nie byłá wielka miłość iego przećiw nam/ dzi=
7:
wna y nie dośćigniona: ániby ſie iey dziwował był Páweł.
8:
Ale iż ſie iey dziwował/ y radby ią był wyrozumiał/ Efe. 3.
9:
ꝟ 18. 19. tedy to dla tego cżynił/ iż Syná Bożego w iednego
10:
cżłowieká/ ábo z cżłowiekiem złącżonego widział. Y dla
11:
onego złącżenia y męki/ ktora złącżonemu ſpolna byłá Bo=
12:
ſtwu z cżłowiecżeńſtwem/ ábo Syná Bożego z Synem cżło=
13:
wiecżym/ temu ſie ták bárzo dziwował.
Skąd ſie pokázu=
14:
ie/ iż Chriſtus nie ieſt tylko cżłowiekiem/ z Máryey Pán=
15:
ny cżáſu ſwego/ ále też bes cżáſu przed wſzyſtkimi rzecżá=
16:
mi z Bogá vrodzony. Bo ieſliby cżłowiek tylko vmrzeć
17:
miał/ tedyby ſię wierę dziwowáć nie trzebá iego tey miło=
18:
śći/ áni ſie o nie fráſowáć názbyt: gdyby nie Syná Bożego
19:
tá miłość byłá/ ále ſyná cżłowiecżego:
nie oná ſzcżęſliwa/
20:
ále nędzna/ nie wiecżna/ ále doiutrzna/ ktoreyby Apoſtoł
21:
nie zwał pewnie nád obycżay miłośćią wyſoką y głęboką/
22:
ſzeroką y też długą: to ieſt ná wſzyſtkie ſtrony/ y wſzelákim
23:
ſpoſobem wielką nieſłycháną/ dziwną y nie wyſłowioną mi
24:
łośćią. Ale właſniey y ſłuſzniey názwałby ią miłosćią ſwo
25:
bodną/ pámiętną y też ſławną:
iák o tę ktoraby dáley nicże=
26:
go/ y nic więcey nie opowiádáłá/ nie obiecáłá áni dáć mo=
27:
głá/ iácy ten żywot z iego wcżáſy lichymi. Y byłoby coś po
28:
dobnego/ tá cżłowiecża śmierć y wybáwienie Iezuſá cżło=
29:
wieká/ onemu Kodruſowemu/ ktory będąc Krolem Ateń
30:
ſkim/ vmárł zá lud ſwoy. Iuſtinus libro 2. Vola: libro 14. Valerius Maxi: de pietate
in patriam. NAVCZY=
CIEL. Ná to twoie ſubtylne kráſomowſtwo/ nie z ſło=
33:
wá Bożego/ ále z rozumu ludzkiego vprzędzione: á termi=
34:
námi Antychriſtowych mateologow przyháwtowáne/ | ácżby ſie |
strona: 59
| O Synu Bożym. | Liſt 59. |
1:
ácżby ſie mogło wiele mowić/ wiele znácżnych y ſpro
2:
ſnych błędow pokázáć: wſzákże cżáſowi folguiąc/ krotkoć/
3:
nie iáko vcżniowi/ ále iáko miſtrzowi odpowiem: Boś też
4:
ty iuż nie vcżniowſkiego/ ále miſtrzowſkiego zákroił. Chcąc
5:
mię tym od práwego á zbáwiennego gosćińcá odwieść. Zá=
6:
pámiętawſzy Páwłá y iego proſtey náuki: ktorey on pilno=
7:
wał: ſtrzegąc ſie ſubtylney y poſtáwney wymowy: y ſłow
8:
ludzkiey mądrosći przyłudzáiących 1. Korin: 2. ꝟ l. 4.
po=
9:
niewaſz to dobrze wiedział/ że chce Bog zbáwić wierzące
10:
przez głupie przepowiedánie ꝟ 21. ktorego ſie ty/ widzę/
11:
wiáruieſz. A cżynił to Bog dla tego przezeń iż go świát po=
12:
znáć nie mogł z iego mądrośći. Ale to ná ſtronę: á ty iuż ſłu
13:
chay mey odpowiedzi. Ia ták wierzę z Páwłem/ iż iáko
14:
przez iednego cżłowieká niepoſłuſzeńſtwo przyſzedł grzech
15:
y śmierć
(ſłuchayże tego miſterſtwá Páwiowego/ iż mowi
16:
przez cżłowieká grzech y śmierć/ á nie przez duchá ábo án=
17:
iołá rc.) tákże też przez iednego cżłowieká Rzym: 5. ꝟ 12. 15.
18:
19. (ſłuchayże też y tego iż też tákże przez cżłowieká zgołá)
19:
łáſká Boża y dar z łáſki. Tákże: Iáko przez niepoſłuſzeń=
20:
ſtwo iednego cżłowieká wiele wyſtáwionych ieſt grzeſznych:
21:
tákże przez iedne
go poſłuſzeńſtwo wyſtáwionych będzie wie=
22:
le ſpráwiedliwych. Nád to: Iáko przez cżłowieká śmierć:
23:
tákże też przez cżłowieká zmartwychwſtánie. Item: Stał
24:
ſie pierwſzy cżłowiek Adam w duſzę żywą/ á poſledni Adam
25:
w duchá ożywiáiącego. Ktemu: Ieden ieſt Bog/ ieden też
26:
Pośrzednik Bogá y ludzi cżłowiek Chriſtus Iezus. 1.
Ko=
27:
rin. 15. ꝟ 21. 45. A 1. Timo. 2. ꝟ 5. Cżłowiek mowi wſzędy/
28:
nie mieſzániec iáki/ z ániołá y cżłowieká: ábo z Boſtwá y
29:
cżłowiecżeńſtwá: ále cżłowiek nam bráćiey ſwey podobny
30:
kuſzony tákże we wſzyſtkim procż grzechu. Heb: 2. ꝟ 17. A
31:
4. ꝟ 15. A 1. Petri 2. ꝟ 22. Ktory cżłowiekiem będąc/ y dozor=
32:
cą náſzym miłośiernym: nie wſtydał ſie nas názwáć brá=
33:
ćią ſwą/
Heb 2. ꝟ 11. 12. 18. Gdyżeſmy my ſą cżłonkámi iego
| L iij | ćiáłá |
strona: 59v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ćiáłá/ y kośći też kośćią/ Efe: 5. ꝟ 30. A iż ten cżłowiek wy
2:
dány ieſt z woley Bożey zá nas/ áby był okupem náſzym: á
3:
nie Bog iáki/ Bogiem w ſkutku od wiekow będący: ále
4:
cżłowiek w wypełnieniu cżáſow Gala 4. ꝟ 4. z niewiáſty y
5:
z oycow Rzym: 9. ꝟ 5. vrodzony.
O tym wiem/ iż nie tyl=
6:
ko tobie teraz/ cżłeku mądremu/ ále zdawná przed tym/ głu
7:
pſtwem to iednym było/ v ludzi mądrych świátá tego: ále
8:
wżdy nie v inſzych/ iedno v tych ktorzy giną. Tym záś/ (iá=
9:
ko to nam głupim) ktorzy zbáwieni máią być/ ieſt tá rzecż
10:
mocą Bożą. Otoż ty iáko chceſz/ brzydząc ſie tym cżłowie=
11:
kiem ś. z duchá Bożego pocżętym:
od Bogá vmiłowánym:
12:
duchá Bożego pełnym: ććią y chwałą vkoronowánym: mo
13:
cą y zwierzchnośćią ná niebie y ná źiemi dárowánym: prá=
14:
wicą Bożą wywyżſzonym: ſynem Bożym namileyſzym: ie=
15:
dynym/ pierworodnym/ właſnym/ okazánym/ y obwołá=
16:
nym: cżłekiem prawdziwym: Dawidowym y Abráhámo=
17:
wym potomkiem:
ktorego śmierć/ Kodruſowi pogánino=
18:
wi/ śmieſz przypodobywáć: zmyſlay ſobie iáko chceſz inſze=
19:
go nádeń: á to iáko ty mowiſz wedle onego rodzenia przed=
20:
wiecżnego z Bogá: ábo z Bożego ſyná cżłeká vrodzonego:
21:
lub ſyná Bożego w iednego cżłowieká: ábo z cżłowiecżeń=
22:
ſtwem złącżonego: mękę ćierpiącego ſpolną złącżonemu
Bo=
23:
ſtwu z cżłowiecżeńſtwem: y ſzydź ták iáko chceſz z Páwłá/
24:
iż ſie dziwował tey śmierći náſzego cżłowieká Iezuſá Chri=
25:
ſtuſá: ktorą z miłośći niewymowney á z woley Bożey zá
26:
nas podſtąpił. Iednák ia y z mnogimi innymi wolę z Pá=
27:
włem/ y z innymi wiernymi ná tym przeſtáć: ktory wſzędy
28:
ma zá ſobą świádectwo z piſmá ś. niżli ná tym twoim/
ter=
29:
minámi Antychriſtowymi/ á mowámi wymyſlonymi z ro=
30:
zumu ludzkiego/ opiſánym y ozdobionym. O ktorym/ni=
31:
gdy ſie żadnemu z wiernych świádkow y chwalcow Bo=
32:
żych/ z Prorokow/ mowię/ Apoſtołow y Ewánieliſtow/
33:
nie ſniło. Głupſtwo to ieſt v ćiebie/ że ſie Bogu ſpodobáło/ | przez |
strona: 60
| O Synu Bożym. | Liſt 60. |
1:
przez iednego cżłowieká
w grzech wpráwionych ludzi/ przez
2:
iednego też zás cżłowieká onychże od grzechu ocżyśćić y od
3:
śmierći wybáwić á coſzbys rzekł ná one zakonne poſtępki y
4:
ſpráwy? Gdzie ono zá ludzkie wyſtępki y grzechy bydło rze=
5:
zano/ á krwią ich niepráwośći głádzono. Aleć ták muśi być
6:
muſić ſie świát gorſzyć z Bożey mądrośći/ ktorą on ſobie
7:
ma zá głupſtwo.
Ale też záś ten ſobie ztąd zyſk odnośi/ iż ie=
8:
go mądrość głupſtwem ieſt przed Bogiem: chwałá ná zá
9:
wſtydzenie/ á koniec wiecżne zátrácenie. Cżego ia tobie/
10:
wierz mi/ nie życżę: bo bym to rádniey widział/ abyś ty/ po=
11:
znawſzy ſie nędznym być ſtworzenim Bogá ſwoiego/ ze=
12:
wſzech namędrzſzego/ przed nim ſie vkorzył:
á poznawſzy
13:
to głupſtwo ſwoie/ onego o prawdziwą iego mądrość/ kto=
14:
rey świát poznáć nie może/ pokornie prośił. A ták prawdzie
15:
iego iuż byś ſie więcey nie ſprzećiwiał. VCZEN. Nie=
16:
dziwuy mi/ muſzęć ia ták mowić/ iákom ſie náucżył: y iáko
17:
teraz rozumiem. Wſzák/ ieſli poznam/ náukę twoię/ w tey
18:
mierze/ być zdrowſzą y prawdziwſzą:
prawdzie ſie ſprzeći=
19:
wiáć nie będę. Ale ſie przedſię/ o tym wſzyſtkim co mię ie=
20:
ſzcże zátrzymawa/ doſtátecżnie pierwey wywiedzieć chcę/ y
21:
wſzyſtkiego náucżyć. A ták ćię ieſzcże proſzę/ wywiedź mię
22:
y z tego: Powiedziałeś w teráznieyſzey mowie ſwey/ iż temu
23:
wierzyſz/ y ták wyznawaſz/
że Iezus Chriſtus/ ieſt pierwo
24:
rodnym y właſnym Synem Bożym: to dobrze/ bo też ták y
25:
ia wierzę. Ale powiedz że mi to proſzę ćię/ iáko może być Iáko ieſt Iezus właſnym y pirworodnym Synem.
26:
właſnym y pierworodnym/ ieſliſz ſię on nie właſnie/ ieſzcże
27:
przed wſzyſtkimi rzecżámi z iſtnośći Bogá oycá ſwego vro
28:
dził/ á vrodził procż wſzego cżáſu?
Bo inácżey/ áboby Bog
29:
nie był właſnym oycem iego/ ábo on nie byłby właſnym ſy
30:
nem Bożym pierworodnym. NAVCZYCIEL. Iuż
31:
ſie o tym w rozmowie trzećiey mowiło/ co to ieſt/ że ták Ie=
32:
zus Chriſtus názwány ieſt ſynem Bożym namileyſzym/
ie=
33:
dnorodzonym/ pierworodnym y właſnym. Ale/ iż to tu in= | ſzym ſpo= |
strona: 60v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
inſzym ſpoſobem przypominaſz y inákſzy wywod cżyniſz te
2:
dyć y ná to krotko odpowiem. Właſnym go nie dla tego
3:
zowie/ żeby on vrodzony był z iſtnośći iego przed wſzyſtki=
4:
mi wieki: iáko Pápánowie mowią / w niebie bes mátki:
ále
5:
iż go ſobie Bog miedzy innymi ſynámi ſwymi/ ktorych ma
6:
wiele/ oſobliwym ſpoſobem przez duchá ś. ſpráwił/ y tym
7:
że duchem ś. ktorego Pſalmiſtá zowie oleykiem rádośći/ ná=
8:
mſzał. Pſal: 45. ꝟ 7. nád rowienniki ábo vcżeśniki iego:
9:
poświęcił/ zápiecżętował/ y ná świát poſłał. Ian 10. ꝟ 36.
10:
głową go vcżyniwſzy y Pánem wſzyſtkich inſzych dziatek
11:
ſwych nápełniwſzy go mowię/ duchem/ áby y oni wſzyſcy z
12:
zupełnośći iego cżyrpáli: y przezeń zá ſyny ſpoſobieni byli.
13:
Ieſzcże dlatego ieſt właſnym ſynem/ iż on ſam będąc wto=
14:
rym cżłowiekiem/ ſam cále obraz Boży w ſobie záchował:
15:
á nie ták iáko on pierwſzy cżłowiek Adam.
Gdyż Chriſtus
16:
Pan Adam wtory/ grzechu/ ſam tylko ieden/ nigdy nie po=
17:
pełnił: áni zdrádá náleźioná byłá w vśćiech iego. Ale w zu
18:
pełney niewinnośći/ dokońcá poſłuſznym będąc Bogu/ wy=
19:
trwał. A ieſliby ćię ſłowko to właſny záwodzić miáło: kto=
20:
rego vżywa Páweł Rzym: 8. ꝟ 32. iáko Grekowie mowią
21:
idion: tedy toż naydzieſz v Ianá káp: 13. ꝟ 1.
gdzie też tákże
22:
vcżnie Chriſtuſowe właſnymi názywa? (A Páweł mowi
23:
o żydách/ iż ſwe właſne Proroki pobili. A o Teſſáloncży=
24:
kách/ iż też od ſwych właſnych ſąſiad ćierpieli 1. Teſſá: 2.
25:
ꝟ 14. 15.) Ale iż ći tym ſłowkiem/ nie dla tego názwáni ſą/
26:
żebyſie ábo z Chriſtuſá/ ábo więc z nimi iednſko z iſtnośći
27:
iákiey vrodzić mieli
(mowię to o ſámych Apoſtołách) ále
28:
rádſzey dla tego/ iż iego byli: bo ie on ſobie obrał. Tákże y
29:
Chriſtus Iezus cżłowiek/ właſnym ieſt názwány ſynem
30:
Bożym: iż go ſobie Bog obrał/ y wźiął zá ſwego ſyná/ y
31:
ſłucháć go roſkazał. A co ſie tknie ſłowká tego/ iż ieſt pier=
32:
worodnym:
tedy to wiedz/ iż to ſłowko gdy ludzkim ſpoſo=
33:
bem bywa bráne/ á nie ták iáko go piſmo vżywa: o cżym | ſie w |
strona: 61
| O Synu Bożym. | Liſt 61. |
1:
ſie w trzećiey rozmowie mowiło: tedy właſnie temu przy=
2:
cżytáne bywa/ ktoryby nie ſam był ſynem v Oycá ſwego/
3:
ále temu ktoryby miał bráćią/ tákże y tym ſpoſobem y z
4:
tychże rodzicow vrodzoną iáko on ſam.
A ták ieſlibyś ie/ we
5:
dle właſnośći iego/ Chriſtuſowi przycżytáć chćiáł/ wzglę
6:
dem iákiego od Antychriſtá wymyſlonego vrodzenia przed
7:
wſzyſtkimi wieki: tedybyś muśiał nie ná iednym przeſtá=
8:
wáć ſynu Bożym: álebyś muśiał drugiey bráćiey iego ták=
9:
że vrodzoney iáko y on ſzukáć: á ony ſłowem Bożym poká=
10:
záć.
Ktorzyby tákże właſnymi byli/ á nie przyſpoſobio=
11:
nymi. Abo też/ y tego tám z iſtnośći rodzenia przedwiecżne
12:
go/ iáſnym ſłowem Bożym dowieść: cżego nigdy niedoka=
13:
żeſz. A ták ſłowko to/ pierworodny/ będzieſz muśiał nie we=
14:
dle ćiáłá/ ábo iego właſnośći wykłádáć: ále wedle wyro=
15:
zumienia duchownego: to ieſt/ z ſtrony zwierzchnośći y
16:
przełożeńſtwá ktore ma z łáſki Bożey
ten Dawidow poto=
17:
mek ſyn namileyſzy/ właſny/ prawdziwy y pierworodny/
18:
nád wſzyſtką braćią ſwą: to ieſt/ nád wſzyſtkimi wybrá=
19:
nymi y vmiłowánymi dziatkámi Bożymi/ á łáſką przed cżá
20:
ſy wiekuiſtymi dárowánymi. Miedzy ktorymi/ on ſam ieſt
21:
przoduiącym w domu Bożym/ y ieſt też Pánem y głową
22:
wſzyſtkich.
Iáko on tedy właſnym ſynem Bożym ieſt: ták
23:
też właſnym Oycem iego ieſt Bog oćiec. A właſnym ieſt
24:
Oycem nie tylko onego ſámego" ále też y náſzym/ choćiaſmy
25:
my ſą przyſpoſobionymi. Abowiem gdyby on nie miał być
26:
właſnym Oycem náſzym/ tedyby muśiał być oycżymem:
27:
á ieſliby oycżymem był: tedybyſmy my muśieli w nádziei
28:
vſtáć/
z ſtrony dziedzictwá kroleſtwá niebieſkiego. Ponie=
29:
waſz ono nie należy iedno właſnym dziedzicom/ ktore też od
30:
oycá właſnego máia dárowáne. VCZEN. Iuż teraz
31:
poydę z tobą w krotſzą: y pytáć ćię też będę. A naprzod/
32:
krotkomi ná to odpowiedz/ wierzyſzli temu/ iż Iezus Chri=
33:
ſtus ieſt ſynem Bożym?
NAVCZYCIEL. Wierzę | M | y ták |
strona: 61v
| Cżwarta rozmowá. |
1:
y ták wyznawam. VCZEN. Pytam ieſzcże ieſli ieſt
2:
prawdziwym ſynem Bożym? NAVCŻYCIEL. Y
3:
temu też wierzę: y ták też wyznawam: iákom iuż to y przed
4:
tym wyznał. VCZEN. Pytam potrzećie/ wierzyſzli też Iesli Iezus Chriſthus Syn Boży prawdźiwym Bogiem.
5:
iż ten ſyn Boży prawdziwy
Iezus Chriſtus/ ieſt Bogiem?
6:
NAVCZYCIEL. Bez wſzey wątpliwośći y temu
7:
też/ wſzákże wedle piſmá ś. wierzę: iż Iezus Chriſtus ſyn
8:
Boży/ ieſt Bogiem: poniewaſz Ezáiaſz zdawná o nim pro
9:
rokuiąc/ to powiedział/ iż Emánuelem Bogiem z námi ná=
10:
zwány być miał. VCZEN. Odpowiedzże mi ieſzcże/
11:
wierzyſzli też temu/ iż ieſt prawdziwym Bogiem?
Lecż to
12:
podobno ná ćię ćięſzka: bo to wiem iż temu wáſzy niewierzą
13:
y ták śmiele odpowiedáią/ iż nie wierzą. Dziwni ludzie: coż
14:
wżdy cżynią? dawſzy y záś biorą: wyznáwſzy y zás ſie przą.
15:
Ieſli wybáwićiel świátá/ ieſt ſynem Bożym/ á ieſt Bo=
16:
giem/ tedy nie może być iedno Bogiem prawdziwym.
Ieſli
17:
Chriſtus Pan nie ieſt Bogiem prawdziwym/ tedyć też nie
18:
ieſt prawdziwym Synem Bożym. Abowiem z tey ſtrony
19:
ieſt prawdziwym Bogiem/ iż prawdziwym ieſt Synem
20:
Bożym: á prawdziwym będąc Synem Bożym/ iuż ſtąd ieſt
21:
prawdziwym Bogiem/ bo to z onąd prawdziwie płynie.
22:
A ták gdy przycżyny przą/ oſtátniey cżęśći iáko ſkutku/
przą
23:
ſie weſpołek pierwſzey/ iáko pocżątku y przycżyny ſkutecżney/
24:
przą ſie wſzyſtkiego y ſzydzą ze wſzyſtkiego/ bo we wſzyſt=
25:
kim nie wierzą prawdzie. NAVCZYCIEL. Poſtoy
26:
máło proſzę ćię/ pytaſzli/ cżekayże też odpowiedzi: á ſam nie
27:
odpowieday. Bo tho nie podobna/ áby vſtá twe z moim
28:
ſercem zgodzić ſie mogły:
gdyżeś nie Bog/ ktorybyś ſercá
29:
ludzkie wiedzieć miał. Acżći tego nie mowię z ſtrony kogo
30:
inſzego/ od kogobyś kiedy odpowiedź táką ſłyſzał: ále to te=
31:
raz mowię z ſwey ſtrony: przeto iż ia też teraz z tobą mowię.
32:
Wſzákże to vpátruię/ iż ten ktoryć zgołá powiedział/ iż nie
33:
wierzy/
żeby Iezus Chriſtus ſyn Boży miał być prawdzi=
| wym Bo= |
strona: 62
| O Synu Bożym. | Liſt 62. |
1:
wym Bogiem: tedyć ták nie bes przycżyny odpowiedzieć
2:
muśiał. Ale podobno iż ſie łápackam twoim/ filozofom o=
3:
nym pogáńſkim zwycżáynym/ dziwował/ á ták im też zábie
4:
żeć chćiał. Iákoſz/ to pewna/ iż y ia ſam/ gdybym to był
5:
wiedział/ żeś mi ták ſubtylnie odpowiedáć miał/ iáko tu ſo=
6:
bie ſámemu odpowiedaſz:
tedybym tego nie śmiał zgołá
7:
rzec/ iż wierzę/ że ieſt prawdziwym Bogiem: á to dla tego
8:
żebym záraz dwu Bogu prawdziwych przez ſie będących/
9:
ábo záſię z Bogá y ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká/
10:
iednego zgołá nie vdziáłáł Bogá/ iákogo Antychriſt dziá=
11:
ła: iáko ſie w rozmowie wtorey pokázowáło. Wierzę ia te=
12:
dy
iż też ſyn Boży/ ále Iezus Chriſtus cżłowiek/ ieſt praw
13:
dziwym Bogiem: ále y to z dobrym wyrozumienim: bo we
14:
dle ſłowá Bożego. A pewnie nie ták iáko ty rozumieſz: gdy
15:
ſobie przed cżłowiekiem Iezuſem z Máryey Pánny vrodzo
16:
nym/ iákiegoś inſzego prawdziwego Bogá zmyſlaſz/ á zmy
17:
ſlaſz oprocż Bogá oycá iedynego: y ſámego tylko właſnie
18:
Bogá prawdziwego:
Bogá mowię y oycá Páná náſzego
19:
Iezuſá Chriſtuſá. Bo tego ná Iezuſá Chriſtuſá cżłowie=
20:
ká ná śmierć zá nas wydánego włożyć niechceſz. Aleby te=
21:
go wſzyſtkiego nie trzebá tákimi dowody filozowſkimi pod
22:
pieráć: lecż tylko iáſnym y ſzcżyrym ſłowem Bożym to po=
23:
kázáć/ że onego to ſyná Bożego/
ktorego wy ſobie zmyſla=
24:
ćie/ zowie piſmo ś. Bogiem prawdziwym: áliśći by temu
25:
był koniec. VCZEN. A więcże ieſzcże tego niewieſz/
26:
gdzie go ták piſmo zowie? NAVCZYCIEL. Nie=
27:
wiem. VCZEN. Azaſz nie pámiętaſz co Ian piſze. 1.
28:
Ian 5. ꝟ 20. mowiąc ták o nim: Ten ieſt Bog prawdziwy
29:
y żywot wiecżny. NAVCZYCIEL. Choćiażby ták
30:
było iáko ty mowiſz/
żeby to Ian o ſynu Bożym mowił (cże
31:
mu ia iednák nie wierzę) tedyby to przedſię nie ſłużyło by
32:
namniey/ onemu wáſzemu ſynowi Bożemu/ o ktorym to
33:
twierdzićie/ iż iſtotnie w rzecży był przed wſzyſtkimi rzecżá | M ij | mi/ niż ſie |
strona: 62v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
mi/ niż ſie Pan Iezus z Pánny Máryey národził.
Aleby ſłu
2:
żyło ſamemu Iezuſowi ſynowi Bożemu właſnemu y na=
3:
mileyſzemu/ Pánu náſzemu. Ktorego my tym vmyſłem ná=
4:
zywamy Bogiem prawdziwym/ iż z Bogá prawdziwego/
5:
przez duchá iego ś. ieſt w żywoćie ſpráwiony/ y prawdzi=
6:
wie duchem Bożym pomázány/ y prawdziwie też Pánem
7:
nád wſzemi rzecżámi vcżyniony y poſtánowiony. Aby też
8:
prawdziwie/ iáko Bog ſam
(bo ná to od Bogá tym ieſt
9:
vććion) mocnym ſłowem wſzytko rządził y zátrzymawał:
10:
prawdziwie kogoby iedno chćiał ożywiáiąc: iáko mu to
11:
prawdziwie Bog dáł/ żeby w ſobie żywot miał. Lecż iá=
12:
kom rzekł temu nie wierzę/ żeby ty tám ſłowá/ zá ktoreś ſie
13:
ty vchwyćił/ Ian o Iezuſie powiedáć miáł.
VCZEN.
14:
Ale ia tego dowiodę/ iż tám nie o Bogu oycu mowi/ ále o
15:
ſynu iego/ iż on ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny. NA= VCZYCIEL. Dobrze/ rad to ſłyſzeć będę: dowodzże
17:
iuż tego. VCZEN. Słowko to ktorego tám Ian vży=
18:
wa/ vkázuiąc go/ y mowiąc. Ten nieſłuży oycu/ według
19:
właſnośći ięzyká greckiego/ ktorym to Ian piſał/ mowiąc:
20:
Hutos/ to ieſt. Ten. Ale ſynowi. Abowiem gdyby to ſłużyć
21:
miáło oycu/ á nie ſynowi/ tedyby nie mowił Hutos/ Ten:
22:
áleby rzekł był/ Ekeinos/ to ieſt On: Iáko ono v Lukaſzá
23:
cżytamy káp: 18. ꝟ 10. gdzie też Hutos/ to ieſt ten: nie do
24:
Fáryzeuſzá ſie śćiąga/ o ktoryni tám pierwey mowił/ iáko
25:
tu pierwey mowi o oycu/
ále do celniká o ktorym potym
26:
mowi/ iáko tu mowi też potym po oycu/ o ſynu iego: cżego
27:
mi záprzeć nie możeſz. NAVCZYCIEL. y ná tym
28:
ſie myliſz/ kłádąc to zá iednę pewną á nieodmienną regułę/
29:
żeby záwżdy Ekeinos to ieſt On/ do tego ſie śćiągáć miáło/ o
30:
ktorym wprzod mowią/ gdy záraz o dwu mowiono bywa:
31:
á Hutos záś to ieſt ten/ do drugiego o ktorym potym mowią:
32:
Gdyż ſie rzecż przećiwna w piſmie ś. pokázuie ná wielu
33:
mieyſcách. Bo ná tę Grámmátykę/ y ná iey reguły/ Apo= | ſtołowie |
strona: 63
| O Synu Bożym. | Liſt 63. |
1:
ſtołowie y inſzy Piſarze ſłowá Bożego nie ták bárzo pátrzáli
2:
iáko Filozofowie/ Oratorowie y Grammatykowie: ále
3:
mowili ták iáko im co dał duch Boży wymowić.
Pilnuiąc
4:
záwżdy więcey ſámey rzecży niż oſobnych ſłowek: ná co ty/
5:
widzę/ nie ták pátrzaſz/ iáko ná ty ſłowká: z ktorych nie=
6:
wiem cżego łápaſz: y zánie ſie gdyć iuż rzecży nieſtawa chwy=
7:
taſz? VCZEN. Bá niechćiey mię tym zágáſzáć/ ále mi
8:
rádſzey tego dowiedź y iáſnie to coś powiedział pokaſz: iż
9:
Hutos ten/ może być pierwſzemu/ iáko też Ekeinos on/
po
10:
ſledniemu przycżytano: bo ia nie pámiętam áby ták kędy
11:
ſtáć miáło. NAVCZYCIEL. Ieſli nie pámiętaſz á
12:
chceſz to wiedzieć/ cżytayże ſobie po woli w greckich exem=
13:
plarzách (ieſliſzby w łáćinſkich y polſkich inácżey przeło=
14:
żono) oto ty mieyſcá. 1. Ian 5. ꝟ 16. A Ian 9. ꝟ 25. 36. 37,
15:
gdzie ſie Ekeinos on/ miáſto Hutos ten kłádzie.
A záś
Hu tos miáſto Ekeinos/ to ieſt/ ten miáſto on/ ábo miáſto one=
17:
go. Iáko maſz 1. Ian 2. ꝟ 22. A 2. Ian ꝟ 7. Heb: 3. ꝟ 3. A
18:
2. Petri 2. ꝟ 12. 17. Dzieie 4. ꝟ 10. 11. A 7. ꝟ 19. 36. Ian 9. ꝟ
19:
16 rc. A doznaſz tego iż prawdę mowię: á ták ten twoy do=
20:
wod będzie iáko ſłomiány oſzcżep ná dzikiego wieprzá. V= CZEN. Ale koniecżnie y bes wſzey wątpliwośći cżąſt=
22:
ká tá/
y tę ſentencią w iedno złącża/ gdy ták mowi Apoſtoł:
23:
ten ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny. A ták iż tá ſenten
24:
cia weſpołek ieſt złącżona thą cżąſtką/ y żywot wiecżny:
25:
á iż nigdziey w piſmie ś. nie ieſt názwány oćiec żywotem
26:
wiecżnym/ ále tylko ſyn: przeto y tu ná tym mieyſcu/ nie do
27:
oycá śćiągáć ſie to ma/ ále do ſyná/
choćiaſz to Eráſmus
28:
oycowi przycżytał/ ále ſie ná tym omylił/ bo tego nie rozu=
29:
miał. NAVCZYCIEL. Y to też nie ládá co/ żeś ty
30:
y w piſmie ś. biegleyſzy niż on ſławny mąż Eraſmus Rote
31:
rodam ktorego przypominaſz: y więcey podobno vmieſz:
32:
boś też podobno więcey cżytał/ y pilnieś ſie vcżył? Aleć ſie
33:
mnie przedſię ták widzi/
iż choćiaſz on cżłowiekiem też bę
| iij M | dąc/ wie |
strona: 63v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
dąc/ wiele ſie mylił: ále wżdy nie tuſzę áby ná tym mieyſcu/
2:
wedle dumy twey mylić ſie też miał. Abowiem gdyby ſie on
3:
omylił/ á ty byś prawdę mowił/ tedyby prawdá twoiá
4:
Grámmátyki y Dialektiki tákiey nie potrzebowáłá.
Ale iż
5:
iey bes tego pokáżáć nie możeſz: przeto ieſt nie pewna. Bo
6:
co mowiſz/ iż Bogá oycá nigdy ná żadnym mieyſcu nie zo=
7:
wie piſmo ś. żywotem wiecżnym/ y przeto/ ty ſłowá ſyno=
8:
wi przycżytaſz. Azaſzbym ia też tákże nie mogł mowić: Ni=
9:
gdy w ſtárym teſtámenćie áni w nowym/ nie dáie tego tytu=
10:
łu piſmo ś. ſynowi/ żeby on był Bogiem prawdziwym y ży
11:
wotem wiecżnym:
á przeto ná tym mieyſcu nie ſynowi ále
12:
Oycu ſłuży. Ty cżymbyś rzecży ſwey podpárł niemaſz o=
13:
procż domyſłu ſwego/ á wywodu filozowſkiego/ z tych dwu
14:
ſłowek Ten á On zmyſlonych: Ia záſię/ mam zá ſobą wie
15:
le piſmá ś. Y to ſámo mieyſce/ wedle rozłożenia punktow
16:
ábo kreſek/ ktorymi ieſt rozdzielone/ ieſt mi ná pomocy.
Iá=
17:
ko to/ gdy ták piſzac Ian/ mowi: Wiemy też iż Syn Boży
18:
przyſzedł/ y dał nam zmyſł/ ábyſmy poználi prawdziwego.
19:
A ieſteſmy w prawdziwym/ w ſynu iego Iezuſie Chriſtu=
20:
ſie. Ten ieſt prawdziwy Bog y żywot wiecżny. Rozłożenie
21:
to tych ſłow y rozdzielenie ich kreſkámi/ iáko w doświád=
22:
cżonych exemplarzách greckich cżytamy/ Aldego/ Rober=
23:
towym/ Kriſpinowym/ Herwáiego/ Brilingowym rc.
24:
zgodnie położone/ to znácżnie pokázuie: iż pocżąwſzy mowić
25:
o Bogu oycu/ ktorego názywa Bogiem prawdziwym do
26:
ktorego znáiomośći przychodzimy przez ſyná: (gdyż oycá
27:
nikt nie zna iedno Syn/ á komuby Syn oznáymić chćiał
28:
Matth: 11. ꝟ 27.) Iż mowię tego Bogá prawdziwym ná=
29:
zwał: tedy tu punkt vcżyniwſzy táki. rzecży nieſkońcżoney:
30:
przyznawa też to y ſynowi iego/ w ktorym ieſteſmy: iż też
31:
y on prawdziwym ieſt. Y tákże też punktem/ tho rzecży
32:
ſwey o Synu Bożym práwdziwym wtrącenie/ zámyka: á
33:
tám dopiero rzecż zácżętą o oycu końcży mowiąc: Ten ieſt | przwdzywy |
strona: 64
| O Synu Bożym. | Liſt 64. |
1:
prawdziwy Bog y żywot wiecżny.
A gdyby to miał był ſy=
2:
nowi przycżytáć/ tedyby przed ſłowy tymi/ ten ieſt praw=
3:
dziwy Bog. punktá tákiego. niekładł/ ániby mowił ten ieſt
4:
ále rádſzey/ ktory ieſt/ relatiuum á nie demonſtratiuum kłá
5:
dąć. Choćiaż też y relatiuum nie záwżdy poſledniemu ſłuży
6:
ále też ſłuży cżęſto y pierwſzemu.
Co mądry z położenia rze=
7:
cży/ y z przedſięwźięćia piſzącego lácno rozeznáć może. A
8:
co ſie tknie cżąſtki tey y żeby oná záwżdy przeſzłe ſłowá z po
9:
zad idącemi złącżáć miáłá/ tedy mi to dziwna/ iż tego nie
10:
pámiętaſz/ co ſie o tym mowiło ná ony ſłowá Heb: 1. ꝟ 10?
11:
Tyś Pánie nápocżątku vgruntował źiemię. Bo ieſliby ták
12:
záwżdy złącżáć miáłá/
(iákoſz tego nie przę iż tu ná tym
13:
mieyſcu złącża: ále tákże przedſię tobie nic tym nie poma=
14:
ga) tedyby y tám złącżáć muśiáłá: tákże Luk: 1. ꝟ 76. Da=
15:
nie. 5. ꝟ 18. 22. Mich: 5. ꝟ 1. 2. y ná inſzych wielu mieyſcách
16:
co być żadną miárą nie może. A ták to nic tobie nie ſłuży.
17:
VCZEN. Zgániłeś moię Dialektykę y Grámmátykę/
18:
á ſam też tegoſz/
y Ortográfiey vżywaſz/ á punktámi tymi
19:
rzecż ſwą ozdobić chceſz: ánoby piſmá ś. potrzebá: o kto=
20:
rymeś powiedziáł iż go maſz wiele po ſobie: á przedſięś go
21:
nie przywiodł/ ániś nim rzecży ſwey podpárł á: to w tym że
22:
by ten tytuł ábo napiſz/ Ten ieſt prawdziwy Bog y żywot
23:
wiecżny: oycu á nie ſynowi ſłużyć miał.
NAVCZYCIEL
24:
Otożći iuż teraz ták tego piſmem ś. dowodzę: Pan Bog á
25:
Oćiec Páná Iezuſá Chriſtuſá ieſt Bogiem żywotá Pſal
26:
36. ꝟ 10. On też ſam ieſt ieden Bog prawdziwy. 1. TeSS. 1.
27:
ꝟ 9. A 2. Kron. 15. ꝟ 3. Iere. 10. ꝟ 10. Bog też ieſt wiecżny
28:
Rzym. 16. ꝟ 26. A 1. Moy: 21. ꝟ 33. Bog żywy y náwieki
29:
trwáiący/
y wiecżnie żywiący. Dani: 6. ꝟ 26. A 12. ꝟ 7. A
30:
5. Moy: 32. ꝟ 40. Ktory Bog kroluie ná wieki. 2. Moy:
31:
15. ꝟ 18. Tenże ieſt błogoſłáwiony od wieku áż náwieki. 1.
32:
Kron: 17. ꝟ 36. A 29. ꝟ 10. Pſal: 103. ꝟ 12. Ktorego pámiątká
33:
trwa ná wieki. Pſal: 102. ꝟ 13. ktory ſam ma w ſobie żywot | Ian 5. |
strona: 64v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
Ian 5. ꝟ 26 y. wiele inſzych tym podobnych. A ták choćiaż
2:
nie záraz ná iednym mieyſcu weſpołek/ to o Bogu cżytamy
3:
że on ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny: wſzákże mu to
4:
wſzytko co tu Ian záraz powiedział/ ná roznych mieyſcách
5:
piſmo ś. przycżyta: Bogiem go ſámego prawdziwym/ ży
6:
wotem/ y wiecżnym názywáiąc:
iáko tego ktory to ſam w
7:
ſobie przez ſię ma. A ſyn záś iego Iezus Chriſtus cokolwiek
8:
ma/ nákoniec y żywot/ tedy go nie ma ſam od ſiebie/ ále od
9:
Oycá ktorygo tym dárował: żeby też y on w ſobie żywot
10:
miał/ Ian 5. ꝟ 26. Cżego ieſzcże tym podpieram. Naprzod
11:
Ieſli Bog oćiec máiąc ſam w ſobie żywot/ może gi drugie=
12:
mu dáć/
iáko gi oto dał ſynowi/ á przezeń też nam dáie: Po
13:
tym/ ieſli znáiomość Bogá tego/ przynośi żywot wiecżny.
14:
Ian 17. ꝟ 3. Trzećia/ ieſli roſkazánie Boże ieſt żywot wiecż=
15:
ny. Ian 12. ꝟ 50. Tedy dáleko więcey on ſam ieſt żywotem
16:
wiecżnym. Nád to: Niemáſz nic zacnieyſzego (mowić
17:
ták będę przećiw tobie) nád żywot wiecżny:
á ten żywot
18:
wiecżny nie bywa dan iedno od tego/ ktoby ſam był żywo=
19:
tem wiecżnym/ y miał gi ſam w ſobie: á iż według ćiebie/ ni
20:
gdziey ták piſmo Bogá oycá nie zowie Bogiem prawdzi=
21:
wym y żywotem wiecżnym: tedy on prawdziwym Bogiem
22:
nie ieſt y żywotem wiecżnym. A ták też tego cżego ſam nie
23:
ma/ y cżym ſam nie ieſt/ inſzym vżycżać nie może.
A iż záś
24:
tym tylko ieſt ſyn według tego wywodu twoiego/ tedy to
25:
od niego ſámego pochodzi/ á nie od Bogá oycá iego: A ták
26:
ſyn więtſzy ieſt y zacnieyſzy niż Bog: á ták też iemu więcey
27:
niż Bogu powinni będziemy. Ale to błąd y pewne mátác=
28:
two: ábowiem nie táby tylko ſproſność z ſłow twych vro=
29:
ſłá/ ále y tá.
Nigdziey ták záraz weſpołek piſmo s. nie zo=
30:
wie Bogá Oycá drogą/ żywotem/ y prawdą/ iáko ſie ſam
31:
Syn názywa. A ták tym Bog nie ieſt/ Otoſz w nim/ áni
32:
prawdy/ áni żywotá/ áni drogi/ do Niebá nie mamy. Ali=
33:
śći nic ponim. Azaſzby nie rádſzey ták mowić/ iż Bog ſam | dobry |
strona: 65
| O Synu Bożym. | Liſt 65. |
1:
dobry ieſt/ y źrzodło wſzego dobrá:
On ſam ieſt żywotem/
2:
y źrzodłem prawdziwego żywotá: On też ſam ieſt praw=
3:
dą y wodzem ku wſzelkiey prawdzie/ przez duchá ſwoiego
4:
ſwiętego y práwdziwego rc: Kthory ſam tylko tym wſzy=
5:
ſtkim prawdziwie będąc/ y prawdziwie też to wſzyſtko w
6:
ſobie máiąc: tego też wſzyſtkiego prawdziwie ſynowi ſwo=
7:
iemu Pánu Iezuſowi
ktorego nam dał/ vżycżył. A dawſzy
8:
nam/ práwdziwie też/ tego to Syná ſwoiego: tym wſzyſt=
9:
kim nápełnionego: wſzyſtko nam z nim dárował. Rzym. 8.
10:
ꝟ 32. Dał też y ten żywot wiecżny/ ktory ieſt/ w tymże to ſy=
11:
nu iego Iezuſie Chriſtuſie 1. Ian 5. ꝟ 11. A to áby wſzelki
12:
coby weń wierzył nie zginął/ áleby miał żywot wiecżny.
13:
Ian 3. ꝟ 16. Co gdyby ſie ták wyznawáło/ y ták temu wie
14:
rzyło/ áſzćiby rzecż cáła byłá. W ktoreyby naprzod on ſam
15:
iedyny y prawdziwy Bog oćiec chwałę ſwoię miał: A po=
16:
temby też y ſyn z tey złupion nie był/ ktorą od Bogá y oycá
17:
ſwoiego wźiął. Poniewaſz ſie y ſam nie o inſzą ſtárał iedno o
18:
tę/ ktorą przed záłożenim świátá v oycá
(á nie ſam v ſie=
19:
bie) miał: o ktorą go też prośił/ áby go nią vwielbił: żeby
20:
też záś y on iego vwielbić mogł. Alisćiby też ieſzcże y nam
21:
nádzieiá żywotá wiecżnego nie ginęłá: gdybyſmy ták wie=
22:
rząc/ tym ſie cále ćieſzyć mogli: iż gdzie iuż ieſt brát náſz
23:
ſtárſzy: z ktorego ćiáłá ćiáłem/ á z kośći kośćią ieſteſmy/ y
24:
gdzie ieſt głowá náſzá/
tám y my bráćia podleyſzy/ á cżłon
25:
ki tey miłey głowy náſzey/ cżáſu ſwego/ będziemy: á na=
26:
mniey ſie w nádziei przyſzłego żywotá wiecżnego nie omyli
27:
my. VCZEN. Owa ty wſzytko rzecż ſwą ku temu wie=
28:
dzieſz/ ábyś mi cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá/ cżáſu pewne=
29:
go z niewiáſty vrodzonego zálećił:
á onego Syná Bożego
30:
ániołá przed wſzyſtkiemi rzecżámi bes cżáſu z Bogá vro=
31:
dzonego/ z głowy wybił: cżego widzę potężnie broniſz. Y
32:
wyznáć to muſzę/ iż też y piſmo ś. po ſobie maſz. Y to też
33:
przyznawani/ iż to ieſt proſtſza wiárá y ſnádnieyſza náuká/ | N | ták o |
strona: 65v
| Cżwarta Rozmowá. |
1:
ták o Bogu y o Iezuſie Chriſtuſie wierzyć y vcżyć/
niż ták
2:
iáko nas przedtym vcżono: y iákoſmy my też drugich náu=
3:
cżáli. Ale ſie tego boię/ żeć to iuż tu teraz náwet powiem y
4:
wyznam/ żebym przeklęctwem y opácżnym zmyſłem od
5:
Bogá pokárány nie był: gdybym ſie ná cżłowieku záſá=
6:
dzał/ y do niego nádzieię zbáwienia przywięzował.
Abo=
7:
wiem ieſli to iuż ták ieſt iáko ty chceſz/ iż cżłowiekiem tylko
8:
ieſt Iezus Chriſtus/ á nie ieſt z ſyná onego Bożego z cżło=
9:
wiecżeńſtwem złącżonego/ ſyn Boży: tedy koniecżnie mu=
10:
śi być ſtworzenim/ á nie ſtworzyćielem. A ieſli ieſt ſtworze
11:
nim/ tedy ten ieſt przeklęty/ y zmyſłu opácżnego/ ktory
12:
ſtworzenie imo ſtworzyćielá chwali/
á nádzieię ſwą w cżło
13:
wieku pokłáda/ iáko piſmo s. mowi. Iere: 17. ꝟ 5. Rzym:
14:
1. ꝟ 25. A tákby mi ná to krotko á po proſtu odpowiedzieć
15:
potrzebá/ ábym ſie iuż w tey mierze vſpokoić mogł: á iżbym
16:
też iuż ná tym Iezuſie Chriſtuſie cżłowieku ſynu Bożym be
17:
ſpiecżnie przeſtał. NAVCZYCIEL.
Gdybymći
18:
Iezuſá Chriſtuſá gołym cżłowiekiem/ iſko ktorego inſzego
19:
pokłádał/ y weſpołek go w iednę klobę z innymi ludzmi
20:
grzeſznymi/ á nákoniec z Proroki y Pátryárchy ſwiętymi
21:
zárowno ważył y w iednę iákom rzekł klobę wkłádał: á te=
22:
go mu nie przyznawał/ iż on ſam tylko tákowym ieſt cżło=
23:
wiekiem/
iáki nigdy żaden inſzy przed nim od pocżątku ſtwo
24:
rzenia nie był/ áni ieſt/ áni ná potym będzie: ktory ſam ieſt
25:
od grzeſznikow odłącżony: tedybyś ſie tego co mowiſz obá=
26:
wáć/ y to też co mowiſz/ mowić/ mogł. Ale poniewaſz cżło
27:
wiekowi temu/ wſzyſtko to cále/ prawdziwie/ y śmiele
28:
przyznawam/
y tákim go być wyznawam/ iż to iemu ſáme
29:
mu prawdziwie ſłuży/ cokolwiek piſmo s. ſynowi właſne=
30:
mu/ pierworodnemu/ y namileyſzemu Bożemu przycżyta y
31:
przypiſuie: tedy niewiem cżego byś ſie tu ieſzcże obáwáć miał
32:
ábo ták o mnie dumáć/ żebymgo z inſzym ktorym ſtworze=
33:
nim w poczet ieden kłáść miáł.
A co ſie tknie Ieremiaſzá
| Proroká |
strona: 66
| O Synu Bożym. | Liſt 66. |
1:
Proroká tedyć ten mowił przećiw Izráelcżykom onym/ kto
2:
rzy opuśćiwſzy Bogá ſámego/ do ludzi ſie/ á ieſzcże do
3:
Pogáńſkich narodow/ á miánowićie do Krolá Eiptſkie=
4:
go vćiekáli/ o pomoc y obronę: á cżynili to ná ten cżás gdy
5:
ich Bog káráć ohiecował:
otoſz tám o tych Prorok mowi/
6:
z tego ich ſtrofuiąc y przeklęctwem grożąc: co też y Ezá=
7:
iaſz dziáłał. Ezá: 31. ꝟ 1. á to gdy ták przećiwko nim mo=
8:
wił: Biádá tym ktorzy z ſtępuią do Eiptu o rátunk/ y
9:
ktorzy w kcniách vfáią á nádzieię w wozách pokłádáią rc.
10:
á ná ś. ſie Izráelowego nie oglądáią: áni ſámego Páná ſzu
11:
káią.
Páweł też tákże co mowił/ tedy pewnie nie o tym mo=
12:
wił/ ná co ty ſłow iego vżywaſz: ále mowił przećiw onym
13:
ſtárym pogánom/ ktorzy poznawſzy Bogá iedynego y praw=
14:
dziwego z rzecży od niego ſtworzonych/ iednak go iáko ſtwo=
15:
rzyćielá nie chwalili/ ále chwałę onemu ſámemu náleżącą
16:
rzecżam ſtworzonym oddawáli.
Otoż ie z tego ſtrofuiąc/
17:
ták iáko y Prorocy żydy z pokłádánia nádzieie w ludziách/
18:
do tego przywodzi/ áby to opuśćiwſzy/ Bogá ſámego chwa
19:
lili/ á chwalili wedle woley y ſłowá iego. A tego nigdziey ći
20:
wſzyſcy/ mowiąc to y gániąc co miáło/ y ma być gániono/
21:
o Iezuſie Chriſtuſie nie rozumieli/ áni nádzieie w nim po=
22:
kłádáć/ choćiaż on też cżłowiekiem ieſt/ zákázowáli.
Przeto
23:
ty trudno to tu wtrącáć maſz/ Iezuſá z inſzym ſtworzenim
24:
w iedno wkłádáiąc/ y tych coby w nim vfáli w iedno prze=
25:
klecthwo z niewiernymi zámykáiąc. Gdyż nie tylko wolen
26:
ieſt tego tám przeklęctwá y zmyſłu opácżnego káżdy/ kto w
27:
Iezuſie Chriſtuſie cżłowieku ſynu bożym vmiłowánym ná
28:
dzieię pokłáda/
y onego iáko prawdziwego od Bogá oycá
29:
dánego pośrzedniká wzywa rc. ále nádto błogoſłáwionym
30:
zoſtáwa. A gdyby záś tego nie dziáłał/ tedy ſądu Bożego
31:
ſpráwiedliwego y gniewliwego nie vydzie. Gdyż ſie Bog
32:
y inſzych ſynow ſwych y poſłáńcow zelżywośći y nieprzyię=
33:
ćia ich mśćić będzie.
Cżego iuż przedtym znácżne przykłá
| N ij | dy nád |
strona: 66v
| Cżwarta Rozmowá o Synu Bożym. |
1:
kłády nád Korem/ Dátánem y Abiromem y inſzymi poká=
2:
zał/ choćiaż oni nie ták bárzo grzeſzyli co przećiw Moyże=
3:
ſzowi ſzemráli: iáko grzeſzą ktorzy przećiw Iezuſowi Chri=
4:
ſtuſowi ſzemrzą/
ábo iego zá właſne
go ſyná Bożego przyiąć
5:
niechcą. Ale mądremu doſyć. VCZEN. Doſyć to praw
6:
da: á też ſie iuż oto dáley záſtáwiáć nie będę? ábych ſie Bo
7:
gu nieopátrznie nieſprzećiwiał: y bez przycżyny tego Syná
8:
iego Iezuſá Chriſtuſá nie odrzucał. Owſzem ná potym pil=
9:
niey Páná Bogá prośić będę áby mi tę prawdę dał ná
10:
ſercu pocuć/
w niey mię pomnożyc: y w niey do końcá
11:
záchowáć. NAVCZYCIEL. Amen
12:
niech ſie to z tobą ſtánie cżego ſobie żądaſz/
13:
á niech ći Pan da dobrą noc.
strona: 67
| Liſt 67. |
1:
Rozmowá Piąta o
2:
Synu Bozym Iezusie Názáráń=
3:
skim/ Synu Dawidowym y Abrá=
4:
hámowym/ Meſyaſzu prawdziwym/
we=
5:
dług obietnic dawnych świátu dárowá=
6:
nym/ przećiw błędom żydowſkim ſtá
7:
rym y nowym vcżyniona.
8:
NAVCZYCIEL.
9:
PAn BOG ći niech błogoſłáwi.
10:
VCZEN. Y ćiebie niech też on żywi. NAVCZYCIEL. Co ſie dzieie/ Rozmowá pirwſza z Zydowskich gadek.
11:
żeś wcżorá do mnie wedle zwycżáiu nie
12:
przyſzedł?
VCZEN. Trefiłem z przy
13:
gody ná Zydy: z ktorimi gdym mowić
14:
pocżął/ wnet ſie zemną w rzecż wdáli/
15:
bárzo mi wiárę ſwą zálecáiąc: á inſze wſzyſtkie/ á zoſobná
16:
náſze Chriſtiáńſką/ tákże Ormiáńſką y Turecką/ z ktorymi
17:
ią iákoby w iedno wkłádáią/ gániąc y ſkáluiąc. NAV= CZYCIEL. A cżymże náſze gánili/ á ſwoię zálecáli?
19:
VCZEN. Trzym przednieyſze rzecży obacżył/ ktorymi
20:
wiáry ſwey podpieráli/ y one nád inſze wyſtáwiáli. Na=
21:
przod/ Dawnosć obránia ſwoiego y vmiłowánia/ kto=
22:
re przećiw nim Bog/ nád wſzyſtkie inſze narody/ pokazał:
23:
potym/ Zakonu im od Bogá dánego pewność: A nádto/
24:
Swoię przećiw niemu chuc/ y pilne onego Bożego zakonu | N iij | przyſtrzegánie |
strona: 67v
| Piąta Rozmowá. |
1:
przyſtrzegánie:
dla ktoregoby rádſzey gárdłá poſtrádáli/
2:
niſzby w cżym wiáry ſwey y Bożego roſkazánia vſzcżerbek
3:
(iáko oni mowią) vcżynić mieli. W nas záś wiele rzecży
4:
gánili: iákoto naprzod: żeby wiárá náſzá Chriſtiáńſka no=
5:
wa byłá:
á oney ich ſtárożytney przećiwna. Potym wiel=
Iáko żydowie o Krzesćiánach trzymáią, y iáko ie ſzácuią.
6:
kość Bogow w tey wierze zmyſlonych: oprocż onego iedy=
7:
nego Bogá Izráelſkiego/ ktorego Bogiem ſwym názywá
8:
ią: Báłwochwálſtwo ſrogie/ pogáńſkich kośćiołow wiel=
9:
kość/ przećiw ſłowu Bożemu nábudowánych. rc. Nád to
10:
Iezuſá/ ná ktorego/ ilem mogł obácżyć/ nawięcey ſie gnie
11:
wáią. Ieſzcże/ wymyſlenie piſm tych nowych/
ktore ſą ná=
12:
zwáne nowym teſtámentem: ſtáremu teſtámentowi prze=
13:
ćiwnych. Ktemu nieſtátecżność y niezgodę w nabożeńſtwie
14:
ludzi tych co ſie Iezuſem zákłádáiąc/ Krześćiány názywá
15:
ią: y inſzych wiele rzecży ktore mi ná ocży wyrzucáli/ y nimi
16:
vrągáli. Wſzyſtkich nas zárowno názywáiąc nieprzyia=
17:
ćioły Bożymi:
ludzmi záwiedzionymi y zginęłymi. Siebie
18:
záś ſámych/ y przyiaćioły Bożymi y ludzmi ſpráwiedliwe
19:
mi rc. Lecż to wſzytko głupie bárzo y nieopátrznie cżynili/
20:
gdy y nas y inſzych wſzytkich zá iedne krześćiány pocżytáli/
21:
y wſzyſtkich záraz báłwochwálcámi y bezbożnikámi názy=
22:
wáli. Co ácżem im zgłowy wybijał: y wielką rozność ná=
23:
ſzych od inſzych/
á inſzych też od Papieżeńcow pokázował:
24:
iednák oni ná to nic dbáć niechćieli: ále przedſię imo to wſzy
25:
ſtko wiárę ſwą zálecáli/ á inſze wſzyſtkie gánili. A ták też
26:
ku podpárćiu rzecży ſwey/ baykę iákąś/ onym ſtárym Pa=
27:
pieſkim podobną przypomináli: Iáko Krol niektory/ chcąc
28:
doświádcżyć
ktoraby wiárá byłá pewnieyſza/ kazał ſobie
29:
przywieść żyda iednego/ tákże kſiędzá Ormiáńſkiego/ y kſię
30:
dzá też Krześćiáńſkiego/ ábo Papieſkiego: á tám z káżdym
31:
zoſobná rozmawiáiąc/ á o iego ſie wierze pytáiąc/ pocżął
32:
káżdego od wiáry odwodzić: á ták odwiodł groźbą ſwą y
33:
namową kſiędzá Papieſkiego y Ormiáńſkiego od ich wiá | ry. Lecż |
strona: 68
| O Synu Bożym. | Liſt 68. |
1:
ry.
Lecż gdy żydá od wiáry ie
go y prosbą y groźbą odwieść
2:
nie mogł: tedy poznawſzy tę być napewnieyſzą wiárę/ ży=
3:
dem ſam zoſtał: tákże y oni kśięża Ormiańſki y Papieſki. rc.
4:
Otoż tą ſwą baYką nawięceY pewnośĆi wiáry ſweY dowo=
5:
dzili: y inſzymi/ tey też podobnymi powiaſnkámi. NAV= CZYCIEL. A odpowiedział żeś im co ná to?
VCZEN.
7:
A iáko było odpowiedáć/ á oni ſámi tylko mowią: wrzaſkli Nieporządni żydowie y do rozmow o Bogu nie ſpoſobni.
8:
wie y nieporządnie/ niebo z źiemią mieſzáiąc/ wołáią: á dru
9:
giego/ by też y złotymi ſłowy mowił/ ſłucháć niechcą. Tym
10:
też vcżąſzcżáiąc/ że ſie wy krześćiáni od nas vcżyć maćie:
11:
bo nam/ á nie wam/ podány ieſt Zakon y Prorocy: y my
12:
ſámi ich piſmá rozumiemy: á ták was w tym/ co wy z za=
13:
konu náſzego przywodzićie ſłucháć nie będziemy/ bo my to
14:
lepiey niżli wy vmiemy y rozumiemy. A iákom ſkoro Iezu=
15:
ſá przypomionął y Meſyaſzemem go názwał/ wnet ná tho
16:
vderzyli:
y wiele bárzo rozmáitych wywodow przywodzi=
17:
li/ okázuiąc to iż ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł. NAVCZY= CIEL. Trudna to ieſt rzecż Zyda Chriſtiáninowi náwro
19:
ćić/ á niewiem by nietrudnieyſza niż wilká od mordowánia Trudno Krzesćiánin żydá náwroćić ma.
20:
owiec/ ábo kotá od chwytánia myſzy oducżyć.
Prozna to
21:
koniecżnie o tym myſlić/ iákobyś ie odwieść miał od ich błę
22:
du záſtárzáłego/ á przywieść ku wierzeniu w Iezuſá Chri
23:
ſtuſá vkrzyżowánego. Oprocż gdyby Bog ſam kogo ku te=
24:
mu vzbroił/ oſobliwſzym y obfitſzym duchem/ żeby ie potęż
25:
nie zwyćięzáć mogł: ábo gdyby ſam odiąwſzy od nich nie=
26:
práwość/
iáko Prorok mowi/ ábo iáko Páweł ziąwſzy zá=
27:
ſłonę Moyżeſzowę z ſercá y z ocżu ich. Eza: 27. ꝟ 9. Eze:
28:
16. ꝟ 63. A 2. Korin.3. ꝟ 14. 16. náwroćił ich do Páſterzá
29:
y Krolá ich Dawidá. Ezech: 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 24. Oze: 3.
30:
ꝟ 5. VCZEN. Bacżę to dobrze y ſam. Bo ieſli Moy=
31:
żeſz/ Prorocy/ Iezus y Apoſtołowie/ doſyć im nigdy vcży=
32:
nić/
áni ich od vporu ich/ hárdośći y zátwárdziáłośći ſer=
33:
cá/ y vſtaw wymyſlnych oycowſkich/ odwieść nie mogli: | á coż |
strona: 68v
| Piąta Rozmowá. |
1:
á coż my im vcżynimy/ ieſli ich Bog ſam nie przerobi/ á ká=
2:
miennego ich ſercá nie obrzeże: á nowego mięśnego/ mięk
3:
kiego y powolnego nie vcżyni?
NAVCZYCIEL.
4:
Niech to iuż idzie ná ſtronę/ co ſie tknie tákiego ich poſtęp
5:
ku y zátwárdziáłośći. A ty miáſto tego/ powiedz mi pro=
6:
ſzę ćię/ pámiętaſzli/ co też zá wywodow vżywáli/ ktorymi
7:
Iezuſá Páná odrzucáli/ niechcąc go znáć y przyiąć zá Me=
8:
ſyaſzá: rádſzey ſobie nádeń inſzego zmyſláiąc y onego ocżeka=
9:
wáiąc? VCZEN. Acż to ieſt niepodobna/
żebym wſzytki pá
10:
miętáć miał/ ale wżdy wiele ich pámiętam: bom ie ſobie
11:
pilnie náznácżał. A iż mi ſie niektore z nich iákoś potężne
12:
zdáły. tedym to był vmyſlił/ dziś ćię o nich pytáć/ á tego ſie
13:
od ćiebie náucżyć: iákobym też ná nie ná potym miał odpo=
14:
wiedáć. A zwłaſzcżá/
iż tá rzecż zepſowáć nam nie może zá=
15:
cżętych náſzych rozmow. Owſzem iáko mniemam náprá=
16:
wić więcey y vmocnić może. Ktemu/ bárzo to mym zdá=
17:
nim potrzebna będzie rozmowá náſzá: poniewaſz widzimy
18:
iż ich nie máło/ záwiedzeni będąc ich wywody/ do zakonu
19:
iuż Moyżeſzowego nádglądáią:
y z nimi rádſzey w Sobotę
20:
nic nie robić/ niſz Chriſtuſá náſláduiąc/ y co dla niego ćier
21:
pieć/ ſobie obieráią. NAVCZYCIEL. Nuż iedno
22:
przedſię/ choć nie wſzyſtki/ ále wżdy z nich niektore/ ktore
23:
pámiętaſz powieday/ á iá też z łáſki Bożey odpowiedáć ći
24:
ná nie będę. VCZEN. To pámiętam iż poinſzych dłu=
25:
gich y nieporządnych mowách/
gdym ia to pokázował/ iż
26:
náſz Pan Iezus od Przodkow ich w Ieruzalem niewinnie
27:
zámordowány/ ieſt Meſyaſzem y vmiłowánym ſynem Bo=
28:
żym: tedy z tym napierwey náplác wyiecháli mowiąc.
29:
Gdyby ten wáſz Iezus był onym záſlubionym meſyaſzem/ Poſpolity żydowski wywod iż Iezus nie ieſt Meſyaſzem.
30:
y iáko wy mowićie Synem Bożym/
tedyby on nie był Bo=
31:
gu przećiwny/ áleby był wolą iego pełnił: zakonu Bożego
32:
raz przez Moyżeſzá podánego pilnował: á iego zakonnych
33:
kſiąg z ręku nigdy nie wypuſzcżał: poniewaſz to bog wſzem | Meſyaſzom |
strona: 69
| O Synu Bożym. |
1:
Meſyaſzom ſwym ábo Krolom pomázánym miánowićie y
2:
oſobliwie/ cżynić roſkazał.
Ale iż on tymi kśięgámi Bożymi
3:
pogárdziwſzy/ y vſtáwy w nich ſpiſáne odrzućiwſzy/ no=
4:
we roſkazánia y vſtáwy wam vcżniom ſwym zoſtáwił: y o
5:
nych przyſtrzegáć roſkazał: tedy oto tym ſámym pokazał
6:
to po ſobie/ iż on nie był Meſyaſzem/ áni ſynem Bożym:
7:
ále iż był głownym nieprzyiaćielem bożym/ Moyżeſzowym
8:
y Prorockim. Ná co gdym ia odpowiedzieć chćiał/ nic
9:
dbáć niechćieli:
owſzem tym więcey błędu ſwego podpierá
10:
li: ták iáko to potym vſłyſzyſz. A ácżkolwiekiem im ia/ iáko
11:
táko/ ná to wcżorá odpowiedał: wſzákżebym wżdy y od ćie=
12:
bie to rad ſłyſzał/ iákobyś im też ty odpowiedał: á onych z
13:
tego ich mniemánia złego wywodził. NAVCZYCIEL.
14:
Lácnoć cżłowiekowi/ záwiedzionemu w błąd/ wiele mo=
15:
wić:
ále te
go porządnie y przyſtoynie dowieść/ y to co twier
16:
dzi prawdziwą rzecżą pokázáć/ nie ták łácno bywa. Cić nie
17:
bożętá mowią/ ſámi niewiedząc co/ á to wedle podánia
18:
Przodkow ſwych: á nieinácżey iedno iáko Papieżnicy/ gdy
19:
też błędow ſwych záſtárzáłych bronią: á to dla tego/ iż im
20:
ták Oycowie ich/ iáko ie oni ſámi zową/ iáko też y Zydom
21:
Rábinowie ná piſmie podáli.
Ale gdyby Zydowie Rábiny
Gdyby żydowie Rábiny, á pápánowie pátreſy porzućili, á zá słowo Boże ſię wźięli, ſnádnieyby błędy ſwe poználi.
22:
ſwe/ á Pápanowie Oyce porzućili/ á do ſámego ſie piſmá
23:
ś. vdáli/ tedyby pewnie nie ták mowili: y błądby też ſwoy
24:
tym ſnádniey poználi y porzućili. Aleć ták muśi być: tąć
25:
śiadką Szátan łowi ſwoie.
Ia gdybym z żydy mowić miał
26:
nie zárazbym z Iezuſem Chriſtuſem ſynem Bożym ná plác
27:
wyiezdzał: owſzem bym ſie tego długo bárzo: wyſtrzegał/
28:
żebym go áni wſpominał. A choćby go oni wſpomináli: te
29:
dybym/ ábo to imo ſie puſzcżał/ ábo to ná potym mowić o
30:
nim/ odkłádał: á do porządnego mowienia onych vpomi= Cżego przyſtrzegáć ma ten coby z żydy porządnie mowić chciał.
31:
nał.
A naprzod mowiłbym z nimi o zacnośći ſłowá Boże=
32:
go/ przez Moyżeſzá y Proroki podánego/ przeto iż oni nád
33:
nie Tálmud ſwoy przekłádáią: á bez niego y ná ſtopie poſtę | ) | pić nie |
strona: 69v
| Piáta Rozmowá. |
1:
pić nie vmieią. A tákbym im naprzod ſłowo Boże zálecał:
2:
gániąć ludzkie wymyſły y przydatki. A cżyniłbym to/ vká=
3:
zuiąc im ony piſmá
ktore ná ſámym ſłowie y roſkazániu
4:
Bożym przeſtáwáć każą: nic ku niemu nie przydáiąc áni v=
5:
mnieyſzáiąc/ ábo ſie od niego ná práwo y lewo odchylaiąc. Y
6:
inſzymi tym podobnymi dowody to im okázuiąc. Vkázo=
7:
wał bym im też potym y to/ iż Tálmud ich ieſt nowy wy=
8:
myſł: y nie nadawnieyſze ſpiſánie/ z ſobą bárzo ná wielu
9:
mieyſcách niezgodne y przećiwne/ á plotek niezlicżonych y
10:
bábich baiek/ wiele w ſobie máiące:
bes ktorego Tálmu=
11:
du iż długo przed tym ich Przodkowie byli/ przeto też nie
12:
ták bárzo błądzili. Y mowiłbym ieſzcże co więcey nád to/
13:
przezcoby mogli nie iáko obłędliwość ſwoię poznáć. A to w
14:
tym nawięcey: iż oni nie przeſtáwáiąc ná ſámym ſłowie
15:
Bożym/ iáko ná źrzodłach żywych wod: ſtudniſká ſobie ko
16:
páią/ ktore w ſobie wod zdrowych zátrzymáć nie mogą rc.
17:
Abobym też z nimi pocżął mowić o tym/ mogąli też ludzie
18:
błędzić? á nákoniec y ći ſámi co ſie ſynmi Bożymi názywá=
19:
ią/ mogąli też kiedy od prawdy vſtąpić? A ták im to potym
20:
byliliby temu na odpor/ pokázáć: że też y ludzie swięći á Bo
21:
gu mili/ w mnogich rzecżach błądzili/ y w wielu rzecżách
22:
grzeſzyli/ y vpor ſwoy przećiw Bogu pokázowáli. A nie tyl
23:
ko ktorzy inſzy/ ále też y on przednieyſzy Wodz ich Moyżeſz.
24:
A to bym dla tego cżynił/ áby oni niebożętá/ gdyby im to
25:
było pokázano/ mogli to do ſiebie y do ſwych Rábinow o=
26:
bácżyć/ iż też ludzmi ſą y oni też ludzmi byli: á iż ſie dla te=
27:
go omylić mogli: iákoſz ſie y teraz ieſzcże dotychmiaſt my=
28:
lą. A tám dopiero (przewiodwſzy to nád nimi) tobym im
29:
pokázował/ iż ſie ná Iezuſie Meſyaſzu tákże omylili.
Abo=
30:
bym więc nád to/ pocżął z nimi mowić o Bożych obietni=
31:
cách/ ábo o powiedániu przez Proroki rzecży przyſzłych: to
32:
ieſt/ ieſli ſie ktore z nich ſpełniły ábo nie: á ktore ſie ſpełni
33:
ły á ktore ieſzcże. Abo też y o ſpoſobie Prorokowánia ich/ to | ieſt ieſliby |
strona: 70
| O Synu Bożym. | Liſt 70. |
1:
ieſt ieſliby tylko rzecży ćieleſne y docżeśne pokázowáli y ſá=
2:
mi vpátrowáli:
cżyli też widzieli y zdáleká pokázowáli rze=
3:
cży duchowne y wiecżnie trwáiące. Co gdyby ſie ták z nimi
4:
przedrábowáło: á oniby w tym nieiáko ſerce zmiekcżone po
5:
ſobie pokázowáli: tedybym dopiero z nimi do Meſyaſzá
6:
przyſtąpił: pytáiąc ich y proſząc oto/ żeby mi to pokazáli z
7:
ktorego ſie domu národzić miał/ ná ktorym mieyſcu/ w kto=
8:
rym mieyśćie/ ktorego cżáſu/ y coby zá znáki miáły być
9:
przyśćia iego.
Potym iákie miáło być kroleſtwo iego: iákie
10:
pomázánie: iáki rząd y poſtępki: iáki żywot y dokońcżenie.
11:
Co gdyby ſie wprzod wſzyſtko z nimi mowiło y porzą=
12:
dnie rozebráło: tożby dopiero zoſobná do Páná Iezuſá przy
13:
ſtąpić/ y o iego też vrodzeniu/ cżáſie/ y mieyſcu mowić: ná
14:
ukę iego y żywot zgodne z piſmy ś. Prorockimi pokázáć: y
15:
tego dowieść/ iż on á nie żaden inſzy/
ieſt onym Meſyaſzem
16:
zdawná obiecánym. A ták mniemam żeby y rychley ſłucháli
17:
y ſnádniey pozyſkáni być mogli. Ale gdzie ſie wprzod od Ie
18:
zuſá Páná pocżnie/ tego tám w głowách nie záłożywſzy:
19:
áſzći ſie ná nim wnetże zgorſzą/ á ták też ládá co bes rozſąd
20:
kumowić będą: nic ſie nienáucżywſzy/ ále tylko rozgniewá
21:
ni/
odeydą. Lecż iż ſie iuż ták/ iákoś mi dał ſpráwę/ cżego ia
22:
żáłuię/ ſtało: tedyby temu trudno teraz zábieżeć. A ták też
23:
to ná ſtronę niech ná ten cżás idzie: á co ſie tknie tego o coś
24:
mię zopytał z ich wcżoráyſzey mowy/ tedybym ná to ták od=
25:
powiedział/ mowiąc:
Bárzo ſie ná tym nieboracżkowie ży
26:
dowie mylićie/ gdy ták zle o náſzym Iezuſie Pánie/ y wá=
27:
ſzym też ponieważ żydem był/ á nie pogáninem/ trzymaćie.
28:
Lecż to wiem/ iż wam do tego głupſtwá to dopomaga/ że=
29:
śćie piſmá náſzego nowego teſtámentu nieświádomi: kto=
30:
rym ſie brzydzićie y cżytáć go niechcećie.
A choćiaż też nie=
Odpowiedź ná żydowski przednieyſzy wywod.
31:
ktorzy co cżytaćie/ iednák tego iáko ſie godzi nie rozumiećie:
32:
á nierozumiećie/ iż Bogá ſámego o wyrozumienie nie pro= | O ij | śićie. |
strona: 70v
| Piąta Rozmowá. |
1:
śićie. A iż ſie ták bárzo piſmy náſzymi brzydzićie: tedy wam
2:
to przyſzło
z niektorych Rábinow wáſzych: ktorzy wam
3:
wiárę ſpiſáli/ y plotek wiele kłamliwych o nowym náſzym
4:
teſtámenćie/ y o náſzym Pánie Iezuſie Chriſtuſie/ ku niey
5:
przydáli y przypiſáli: dowodu żadnego ſłuſznego piſmá ſwo=
6:
iego niezoſtáwiwſzy: mowiąc przećiw ták iáſney praw=
7:
dzie/ iáko ieſt iáſnosć ſłonecżna.
8:
A wſzyſtko to duchem tym
9:
cżyniąc/ áby nas v poſpolſtwá wáſzego ohydzili/ á Iezuſá
10:
z náuką iego obrzydzili. Co gdyby w was nie było/ á wyby=
11:
śćie mieli ſercá wolne/ á vſzy ku ſłuchániu prawdy gotowe
12:
tedybyśćie (mam w Bogu nádzieię) tego doználi: iż náſz
13:
Pan Iezus/ nie ieſt Bożym nieprzyiaćielem: ále vmiłowá
14:
nym ſynem Bożym.
Y to też/ iż on nic nie cżynił/ áni mowił/
15:
tylko to co iemu Bog vkazał y roſkazał. Ktemu byśćie y to
16:
poználi/ iż on nie gánił Moyżeſzá y Prorokow/ áni ſie im też
17:
ſprzećiwiał: y zakonu też nie tárgał/ owſzem gi wykonał:
18:
cżyniąc to wſzyſtko cále y ſzcżyrze co o nim zdawná nápiſał
19:
Moyżeſz y Prorocy.
Nád to/ iż on zakon właſnie y Proroki
20:
wykłádał: á to co w nich było trudnego/ zákrytego/ y tá=
21:
iemnego/ oznaymił/ wyłożył/ odkrył. Y nas też wedle one=
22:
go/ co Bog przedtym przez nie pod figurámi y podobień=
23:
ſtwy pokázował/ żyć náucżył y roſkázał. Co z tego ſámego
24:
poznáć możećie/ iż my nie ſtarami ſie o chwałę ktorego in=
25:
ſzego Bogá/ áni też w ktorego inſzego wierzymy/
iedno w te
26:
goſz Bogá ktorego wy też chwalićie y wyznawaćie: ktore=
27:
go też chwalił/ ććił/ wyznawał/ y ktorego woła cżynił Ie
28:
zus Chriſtus Pan náſz/ nam od onego ſámego y iedynego
29:
Bogá Izráelſkiego dány y zálecony. VCZEN. Y iam
30:
też tákże mowił: ále mi oni to wnet zádáli mowiąc:
Gdyby
31:
tho ták było iáko mowiſz/ á cżemuſz z námi Soboty nie O Szábáćie.
32:
święćićie/ áni záchowywaćie/ ták iáko Bog w zakonie ro
33:
ſkazał? ále onę odrzućiwſzy/ rádſzey Papieżá Rzymſkiego
34:
ſ łuchaćie: ktorego ſobie ná źiemi zá Bogá iednego maćie/ | tedy |
strona: 71
| O Synu Bożym. | Liſt 71. |
1:
tedy tego nigdy nie obronićie/ áby on nie miał być nieprzyia
2:
ćielem Bożym/
poniewaſz oto w tym roſkazánie BOZE
3:
zgwałćił: á to Szábát odrzućiwſzy/ ktory Bog ná wieki
4:
chowáć roſkazał. A choćiażbyśćie Iezuſá ſwego w tym o=
5:
bronić chćieli/ żeby on ſam nigdy tego nie cżynił/ áni Szá=
6:
bátu náſzego gáni: iednák Páwłá iego nie obronićie/ kto=
7:
ry zgołá w piſániu ſwym Soboty święćić niedopuſzcżał/
8:
owſzem wam/ co ſie do náuki iego przyznawaćie/ zákazał.
9:
Coſz ty ná to rzecżeſz? NAVCZYCIEL. To naprzod
10:
(opuśćiwſzy Chriſtuſá/ o Páwle powiem) iż Páweł nic
11:
ſwego/ áni też Chriſtuſowi przećiwnego nie mowił/ áni
12:
tego/ cżegoby Bog pierwey nie zgánił/ gánić ſie ważył. Ale
13:
ieſli co gánił/ y cżego zákázował: tedy to cżynił/ cżęśćią z
14:
przeſzłych piſm Prorockich przykłádu/
cżęśćią też z oſobne=
15:
go obiáwienia Bożego przez Iezuſá Chriſtuſa. A ieſli też
16:
gánił co/ tedy pewnie nie ſámey właſney rzecży przez ſię/ á=
17:
le nie dobre y nie właſne iey vżywánie. Ieſli też cżego záká=
18:
zował y co odrzucał/ tedy też nie odrzucał iedno ćień/ á ćiá=
19:
ło iey zoſtáwiał.
A ieſli záś kiedy ćiáło gánił: tedy pewnie
20:
to cżynił/ áby duchá ćiáłá onego pokazał y ludzi do niego
21:
przywiodł. Lecż iż w zakonie Moyżeſzowym/ więcey było
22:
ćiáłá niż duchá/ á ćieniá niżli ćiáłá: á ćienie iuż y z ćiáłem
23:
ku kreſowi ſwemu przyſzły y koniec ſwoy wźięły/ á rzecży
24:
záś duchowne/ to ieſt/ oná ſámá rzecż właſna/ ktorą ony
25:
ćienie y figury znácżyły/
ożyć y náſtáć (iákoż y náſtały)
26:
miáłá: przetoż Páweł od rzecży iuż vſtáwáiących y giną=
27:
cych/ ku pewnym y trwáiącym ná wieki/ nápominał. Od
28:
ćieniow odwodząc/ onych vżywáć ná potym zákázował: á
29:
do ſámey rzecży ludzi przywodził. Co ſie tedy tknie Szábá=
30:
tu/ tákże y inſzych świąt zakonnych/ ktorych Páweł záká=
31:
zuie:
tedy tylko z tey ſtrony zákázuie/ ile były ćieniem y figu
32:
rą rzecży przyſzłych: to ieſt/ odwodzi tylko ludzi od prozno=
33:
wánia onego ćieleſnego Sobotniego/ á przywodzi do odpo | O iij | cżywánia |
strona: 71v
| Piąta Rozmowá. |
1:
cżywánia prawdziwego duchownego Luk: 1. ꝟ 71. ktore
2:
w świętobliwośći y ſpráwiedliwośći należy. Ktorego od=
3:
pocżywánia Szábátu prawdziwego/ nie raz w tydzien
4:
wierni vżywáć máią/ dniá iednego pewnego/ ále po wſzyt
5:
ki dni żywotá ſwoiego: Nie áby ſie przed ludzmi z tym po=
6:
piſáli/ ále áby to iáko przed oblicżnośćią Bogá ſamego
7:
cżynili. V nas tedy Chriſtian prawdziwych/ podług náu=
8:
ki Páwłowey/ y podług piſm inſzych ktore ſie do nowego
9:
przymierza śćiągáią/
z ktorych theż ieſt y ono Proroctwo
10:
Ezáiaſzowe. Ezá: 58. ꝟ 13. A 56, ꝟ 1. 4. Nie vſtał Szábát
11:
prawdziwy (áni go my gánimy ábo odrzucamy: oprocż ſá=
12:
mych ćieniow iego/ ktorych ſie ieſzcże y po dziś dzień żydo=
13:
wie/ y to iuż tylko po cżęśći/ á nie cále trzymáią) ále owſze=
14:
ki práwie dopiero ożył. Bo go też koniecżnie zá łáſką Bożą
15:
ći pilnuią y w nim ſie kocháią/ ktorzy podług ſłowá Boże=
16:
go żywot ſwoy prowádzą. A iż Szábát y ceremonie inſze/
17:
były zwierzchownym tylko podobieńſtwem rzecży przy=
18:
ſzłych/ lepſzych y doſkonálſzych/ y miáły w ſobie ćień dobr
19:
przyſzłych á nie rzecż ſámę cáłą y gruntowną: A nád to ie=
20:
ſzcże/
iż on ſzábát był zwierzchownym tylko nabożeńſtwem/
21:
á nie ſámą właſną chwałą Bożą: to káżdy ſtąd poznáć mo=
22:
że: Iż ilekroć żydowie ná nim ſie ſámym záwieſzáli/ á zako
23:
nu nieprzyſtrzegáli cáłym ſercem/ tedy ſie oto Bog ná nie
24:
gniewał/ ſzábáty ich y ofiáry/ ktore hoyne cżynili/ precż
25:
odmiátał: y ná nie pátrzáć niechćiał: iáko v Ezáiaſzá cży
26:
tamy. Ezá: 2. ꝟ 13.
A co ieſzcże nád to więtſzego/ że też y to
27:
przez Ozeaſzá Oze: 2. ꝟ 11. obiecował/ iż y Szábáty one y
28:
święta vrocżyſte vſtáć miáły. A to nie prze co inſzego/ iedno
29:
iż oni ná ſámym Bogu (ktorego iáko duchá w duchu też by
30:
li powinni chwalić) nie przeſtáwáiąc/ y ná iego ſłowie/ ták
31:
wiele y ták długo/ ku onemu nabożeńſtwu przydawáli/
że
32:
potym ſłowo Boże/ y Bogá też ſámego opuśćiwſzy/ do báł
33:
wánow ſie vdáli. Przeto tedy iáko to Bog ſam przedtym | pokázował |
strona: 72
| O Synu Bożym. | Liſt 72. |
1:
pokázował/ ták też potem Páweł to dobrze rozumieiąc/ iáko
2:
ten ktory w dobrey ſzkole y v dobrego miſtrzá Iezuſá Chri=
3:
ſtuſá wyćwicżony był/
ono ná cżás poważne y do cżáſu
4:
trwáiące zwierzchowne ſzábátu poſtánowienie/ odrzucał:
5:
iáko to/ w ktorym bywáłá omyłká: y w ktorym Zydowie
6:
miárę przebieráli. Ale chwały Bożey prawdziwey ducho=
7:
wney nie odrzucał/ áni ganił: áni iey też my teraz odrzuca
8:
my/ ábo ſie w niey roſpuſzcżamy: ále ile w nas być może/
9:
oney pilnuiemy.
A iżem rzekł/ iż to Bog przez Ozeaſzá ſlu
10:
bował/ że ony ſzábáty odrzućić miał: tedy ieſzcże y nád to też
11:
to przydał káp: 3. ꝟ 4. że nie tylko bes ſzábátu/ ále też y bes
12:
inſzych wſzyſtkich rzecży ku nabożeńſtwu ſzábátnemu nále=
13:
żących przez długi cżás śiedzieć mieli Izráelcżycy. Iáko
14:
bes Krolá/ Kśiążęćiá/ ofiáry (bes ktorey nie ważny ieſt ſzá=
15:
bát) ſłupá/ Efodu/ báłwáná.
Co wſpomináiąc/ cżás prá=
16:
wie temu wſzyſtkiemu záraz też pokázował/ to ieſt przyśćie
17:
Meſyaſzowe. Bo też to opuſtoſzenie nie przyſzło ná nie áż do
18:
piero potym gdy Meſyaſzá im według obietnic dánego/ od
19:
rzućili. Dla cżego też Ieruzálem y kośćioł do gruntu zburzo
20:
no: y wſzyſtkie práwie piecżęći przymierza onego ſtárego
21:
odięto.
Bes ktorych teraz/ y ten żydowſki ſzábát/ nic nie ieſt.
22:
Gdyż on/ y z tey ſtrony ile był ceremonią/ ábo zwierzcho=
23:
wną ſłużbą Bożą/ nie w ſámym proznowániu náleżał. 4.
24:
Moy: 28. ꝟ 9. A 3. Moy: 24. ꝟ 6. 7. 8. Ale też w onych ofiá
25:
rách/ ktore Bog ná ten dzień roſkazał cżynić/ y z pokłádá
26:
nim ná káżdy ſzábát nowego chlebá/ z kádzidłem y ze ſszyt
27:
kim co ku ſzábátniey ceremoniey náleżáło.
Co iż vſtáło (bo
28:
to ſam Bog odiął) tedy ten żydowſki ſzábát/ ieſt iedną má=
29:
ſzkárą/ ábo dziećinnym igrzyſkiem/ bes ſkutku y chwały
30:
Bożey. Y ktorzy ſie tym báwią práwie ſie Bogu ſprzeći=
31:
wiáią. A ieſliby kto ták mniemiał/ żeby ſzábát on zwierzch=
32:
ni záwżdy: ábo wiecżnie/ trwáć miał: iáko głupi ćieleſni
33:
żydowie mniemaią:
ábo żeby ſie dla niego ludzie Bogu ſpo
| dobáć |
strona: 72v
| Piáta Rozmowá. |
1:
dobáć mieli. A cżemuſz Bog inſzy vſtáwicżny ſzábát po ſzá
2:
báćie/ y vſtáwicżne vrocżyſte świętá/ dáć tych cżáſow o=
3:
ſtátecżnych obiecował. Ezá: 66. ꝟ 23. Abo cżemu onych gá
4:
nił y odrzucał ktorzy go zá Ezáiáſzá pilnowáli/ y ofiáry
5:
weń obfite przynośili?
Abo cżemu ſie oni ſzcżyrzy á praw=
6:
dziwi chwalcy boży/ ktorzy byli przed zakonem/ bes zwierz
7:
chniego ſzábátu Bogu ſpodobáli/ więcey niż ći co bes ſzcży
8:
rośći y prawdy w ſobotę proznowáli? Abo cżemu ieſzcże do
9:
ſzábátu prawdziwego odpocżynienia ſwoiego niechćiał
10:
Bog przypuſzcżáć niewiernikow odpornych y niepoſłu=
11:
ſznych Pſal: 95. ꝟ 11.
Choćiaſz zá tego cżáſu gdy to Dawid
12:
prorokuiąc mowił/ Iuż ſzábát on zwierzchownego prozno=
13:
wánia zdawná miedzy Izráelcżyki w vżywániu był Heb:
14:
4. ꝟ 3. To práwdá iż y ná on cżás był ſzábát/ iednym zná=
15:
kiem łáſki Bożey/ iáko Moyżeſz piſze y Ezechiel. 2. Moy: 31.
16:
ꝟ 13. Ezech: 20. ꝟ 12. Ale też niemniey byłá ſkrzyniá oná przy
17:
mierza/
ołtarz/ ofiáry y inſze kośćielne obrzędy. Ale iż ſwoy
18:
cżás od Bogá zámierzony wytrwáły/ y koniec ſwoy wźięły
19:
(bo to Bog ſam ludowi ſwemu przez Rzymiány odiął/ że
20:
ſie nie máią z cżego żydowie tych cżáſow przechwaláć) A
21:
coż mniemaſz áby ſie ſzábát zoſtáć miał? Ták żydowie mnie
22:
máią: ále ſie w ſwym mniemániu mylą/
y prozną ſie nádzie
23:
ią ćieſzą. Bo gdzieć więtſze y przednieyſze piecżęći/ od przy=
24:
mierza z nimi vcżynionego oderwáne im ſą: A coż im tá po=
25:
dła/ ogolona/ okęſzona y pogwałcona pomoże? nic. Tyl=
26:
ko iż więcey nią Bogá drażnią. A co ſie tknie Papieſkiey nie
27:
dziele/ y ſámego Papieża/ v mnie to nic y v wſzytkich wier
28:
nych/ ktorzy iuż nic ná iego niedzielę niedbamy.
Doſyć nam
29:
ná tym/ iżeſmy go przećiwnikiem Chriſtuſowym y Bożym
30:
być poználi/ y iego błędy odrzućili: Tobymták o ſzábáćie mo=
31:
wił. VCZEN. A ná obrzezánie co powieſz? o ktorym też ták
32:
mowili. Oto Bog ſam ieſzcże przed zakonem/ nie ták/ iáko O obrzezániu.
33:
Szábát obrzezánie poſtánowił/
á pothym ie y zakonem v=
| twierdził |
strona: 73
| O Synu Bożym. | Liſt 73. |
1:
twierdził/ chcąc tho mieć áby ná wieki trwáło. A wżdy ie
2:
też Páweł/ wierny on ſługá y vcżeń Iezuſa wáſzego/ odrzu
3:
ćił: powiedáiąc to o nim że nic nie ieſt/ iáko y nieobrzeſká.
4:
A iż wáſz Iezus temu nic nie ieſt pożytecżen/ ktoryby ſie o=
5:
brzezáć miał. A więcże ten wáſz Iezus ztákimi vcżniámi
6:
y ſługámi ſwoimi nie ieſt Bożym nieprzyiaćielem? Gdy
7:
ták vſtáwy Boże wiecżne odmienia y odrzuca. A iż ieſt
8:
nieprzyiaćielem Bożym (tho też ku podpárćiu wywodu
9:
ſwoiego przydawáli) znák tego ten ieſt/ iż iáko ſie on Bo=
10:
gu przeniewierzył/ y iego vſtáwy odmienił: O toſz mu też Pátrz co plotą zydowie żeby Iezuſá Bog Papieżem karáć miał: y w cżym karze.
11:
to/ tákąſz miárką/
iegoſz drugi vcżeń y ſługá/ Rzymſki Pa=
12:
pieſz/ y z kosćiołem ſwoim odmierzył/ gdy też záś/ rzecży
13:
opiſáne w nowym Teſtámenćie/ Iezuſá wáſzego y świád=
14:
kow iego Apoſtołow/ iedny odmienił/ drugie zgołá odrzu=
15:
ćił: á ſwoie dekretá y dekretały y inſze vſtáwy ná to miey=
16:
ſce wyſtáwił. Abowiem gdzie to w wáſzym Teſtámenćie
17:
nowym maćie/
wzyway vmárłych świętych ná przycżynę?
18:
wybáwiay duſzę z Cżyścá iákąś Mſzą? pość ſie w Piątek?
19:
we Srzodę nie iedz mięſá? vmieráiącego Krzyzmem po=
20:
máſz? dzieći máłe okrzći? Kſiądz niech nie ma właſney żo=
21:
ny? Przed wielką nocą pość pułśiodmy niedziele? nie Bo=
22:
gu ále kſiędzu powiedz poſzeptem grzechy?
O cżym nic
23:
wáſz Iezus y Apoſtołowie nie piſáli: á wżdy to wſzyſtko
24:
Krześćiánie ná roſkazánie Papieżow Rzymſkich chowa=
25:
ćie: á o vſtáwy Iezuſá wáſzego máło co ábo nic dbaćie/ co
26:
ná was nie przeco innego przyſzło iedno iż ták Bog karze
27:
Iezuſá wáſzego/ y po śmierći iego.
Gdyż ták vſtáwy iego
28:
vſtały/ á Rzymſkie ná ich mieyſce náſtąpiły. Ná co/ gdym
29:
też chćiał odpowiedzieć/ ſłucháć niechćieli: ále ia rad ćiebie
30:
ſłucháć będę/ iáko ná to odpowieſz. NAVCZYCIEL.
31:
Nie ná iedno tu odpowiedzieć trzebá/ ále ná wiele/ to ieſt
32:
nie tylko ná obrzezánie/ y Páwłá z Chriſtuſem/ ále też ná
33:
Papieżá y iego krześćiány.
Chriſtus y Páweł łácno ſie o
| P | broni |
strona: 73v
| Piąta Rozmowá. |
1:
broni: gdy to ſłowem Bożym okazáno będzie/ iż obrzeſká
2:
iáko y ſzábát/ iuż ſwoy koniec w Chriſtuſie wźięłá/ á iż iuż
3:
wierzącym nic nie ieſt pożytecżna: zácżym też y dowod od v=
4:
ſtaw Papieſkich vſtánie. VCZEN. A więc ták cżyń/
5:
okaſz naprzod/ ieſliſz obrzezánie vſtáło ábo nie: Abo/ ieſli
6:
vſtáć mogło/ będąc ná wiecżne cżáſy od Bogá poſtánowio=
7:
ne. NAVCZYCIEL. Wiem iż to ieſt poſpolite Zy=
8:
dowſkie mniemánie/ żeby obrzeſká wiecżnie miáłá trwáć/
9:
nigdy nieuſtáwáiąc: ále tego ſłowem Bożym niedowiodą:
10:
owſzem ſie rzecż przećiwna temu łácno pokázáć może.
Abo=
11:
wiem Bog/ ktory końcá żádnego nie ma/ będąc wiecżnym
12:
y nieśmiertelnym/ ácżkolwiek obrzeſkę/ ſzábát/ y co innego
13:
poſtánowić racżył: Iednák żadney rzecży ćieleſney od ſie=
14:
bie vcżynioney (oprocż ſwych wybránych ſynow/ y corek
15:
w vmiłowánym onym ſynu ſwym Iezuſie Chriſtuſie obrá=
16:
nych y vmiłowánych) áni dał/ áni obiecał wiecżnośći/
y
17:
nieśmiertelnośći/ y nieſkáżenia. Poniewaſz y niebo z zie=
18:
mią/ ſkáżeniu ſą poddáne/ y ſtárzawſzy ſie iáko ſzátá/ zwiot=
19:
ſzeią: á wiecżnie trwáć nie będą. A iż też obrzeſka y z inny=
20:
mi zwierzchownymi zakonnymi vſtáwami byłá rzecżą ćie=
21:
leſną: tedy nie mogłá być wiecżną/ ále vſtáć musiáłá. Iá=
22:
koſz iuż wedle Bożey obietnice y poſtánowienia vſtáłá:
cho
23:
ćiaſz iey ieſzcże y podziś dzień niewiernicy ćieleſni/ potomko
24:
wie Abráhámowi/ Turcy/ Tátárzy y Zydowie vżywáią:
25:
y podobno drudzy áſz do ſkoncżenia swiátá vżywáć będą.
26:
Ale áby ſie w tym Bog kocháć miał/ ábo tę obrzeſkę od
27:
nich zá wdzięcżnie przyimowáć/ to trudno pokázáć: owſzem
28:
ſie coś przećiwnego temu pokázáć może.
VCZEN. Mnie
29:
ſie ták ſámemu zda/ że obrzeſká nie ma być z ſzábátem y z Wywod żydowski iż obrzeSká wiecżnie trwáć ma.
30:
innym zákonnem poſtánowienim mieſzana: Bo przed za=
31:
konem byłá poſtánowiona od Bogá ſámego/ áby byłá wie=
32:
cżnym przymierzem iego (iákom tego pierwey dotykał) A
33:
potym nierychło y zakonem byłá vtwierdzoná.
A ták cho=
| ćiaby |
strona: 74
| O Synu Bożym. | :Liſt 74. |
1:
ćiaby inſze zakonne vſtáwy ſwoy koniec wźięły: ále wżdy
2:
nieobrzezánie. A zwłaſzcżá iż oná ieſt piecżęćią/ przymierza
3:
onego Bożego z Abráhámem y potomſtwem iego raz vcży=
4:
nionego: że Bog chćiał być Bogiem ich y potomſtwá ich.
5:
A iż y teraz Bogiem ich ieſt: bo ich niewygłádza/
iáko wie=
6:
le inſzych narodow wygłádził: tedy pewnie y przymierza
7:
ſwego z nimi nie odmienił/ á gdy przymierze ſtoi: tedy ko=
8:
niecżnie y piecżęć przymierza ſtać ma. NAVCZYCIEL.
9:
Abyś ſie y ty nie mylił/ á z żydmi weſpołek obrzeſki niebro=
10:
nił:
Pytam ćię/ iákiego przymierza piecżęćią było obrzezá=
Ktorego y iákiego przymierza piecżęćią byłá obrzezká.
11:
nie/ cżyli wiecżnego o żywoćie wiecżnym vcżynionego? cży
12:
li ktorey inſzey rzecży ćieleſney/ temu żywotowi ſłużącey?
13:
VCZEN. Iam do tych cżáſow inácżey tego nierozumiał
14:
tylko iż przymierza wiecżnego: y o żywoćie wiecżnym vcży=
15:
nionego. Bo thám Bog ku niemu mowi:
Będę Bogiem
16:
twoim y potomſtwá twego potobie/ y ták to zdawná wſzy
17:
ſcy Doktorowie rozumieli/ y ták wykłádáli. NAVCZY= CIEL. Wiem to iż ták wykłádáli/ ále ſie theż ná tym s
19:
ćieleſnymi żydámi/ mylili/ á cżemuſz? iż ſie thego mowić z Obrzeżánie ćieleſnych ieſt vmow piecżęćią.
20:
głowy ſwey ważyli/ cżego Bog nie mowił.
A iż ſie też tego
21:
domyſláli/ y twierdzić ważyli: cżego Moyżeſz y wſzyſcy I
22:
zráelcżycy pobożni y Bogu mili nigdziey nietwierdzili/ prze
23:
to też znácżne lice głupſtwá ſwego y vporu przećiw Bogu
24:
po ſobie zoſtáwili. Abowiem izali to zá tym idzie? Obie=
25:
cał ſiE temu Bog być Bogiem: á przeto mu obiecał ży=
26:
wot wiecżny.
AzaſZ Bog nie ieſt Bogiem wſzego ćiáłá iáko
27:
ſam mowi o ſobie. Otoſz iż ieſt Bogiem wſzego ćiáłá/ prze
28:
to żywot wiecżny wſzemu ćiáłu da: głupie to zámknienie.
29:
Trzebá to pierwey wiedzieć/ komu Bog co ſlubuie: pod
30:
ktorym oblikiem ſlubuie: A nád to w cżym to wykonáć ſlu=
31:
buie. Jeſtći Bog Bogiem nie tylko wybránych ſwoich
32:
wiernych y ſzcżyrych/
ále też y niewiernych niezbożnikow:
33:
á nákoniec beſtyi y duchow złych: á wżdy niezárowno ieſt | P ij | Bogiem |
strona: 74v
| Piąta Rozmowá. |
1:
Bogiem wſzyſtkich/ áni zárowno wſzyſtkich zbawia/ y ży=
2:
wotem wiecżnym dáruie. A ieſliby obrzezánie żywotá wie=
3:
cżnego piecżęćią było: tedyby koniecżnie wſzyſcy obrżezáń=
4:
cy zbáwieni byli.
Ták żydowie iáko Turcy y Tátárzy y nam
5:
by lepiey było/ dáć ſie tylko obrzezáć: á ták zbáwionymi
6:
być: gdyby Bog przymierze żywotá wiecżnego obrzeſką pie=
7:
cżętowáć kazał. Ale ſie ná tym bárzo omyli káżdy/ ktoby ták
8:
o obrzezániu rozumiał. Ziemię Kánáneyſką y z innymi przy
9:
ległymi źiemiámi śiedmiorgá Kroleſtwá.
Obiecał Bog A
10:
bráhámowi y iego potomſtwu: á on ieſzcże z żoną ſwą Sa=
11:
rą potomſtwá żádnego nie miał ná ten cżás/ y rzecż ſie mu
12:
tá namniey niepodobna widziáłá: áby mogł był mieć z Sa
13:
rą żoną ſwą ktorego potomká/ widząc ią niepłodną/ á iuż zſtá
14:
rzáłą: otoż Bog chcąc go w tym vpewnić: przymierze z nim
15:
cżyni/ iż mu y potomſtwo dáć miał wielkie y obfite/
y onę
16:
źiemię w dziedzicżną y wiecżną ośiaáłość. A iż nie tylko źie
17:
mię obiecał/ ále y potomſtwo: á ieſzcże niezgołá potom=
18:
ſtwo: ále miánowićie tákie/ w ktorym błogoſłáwieńſtwá
19:
doſtąpić miáły wſzyſtkie narody źiemie: przeto ſie mu ná
20:
cżłonku tym obrzezáć kazał/ ktory ieſt dla wywiedzienia po
21:
tomſtwá ſpráwiony.
Przeto też tá ieſt iedná miedzy innymi
22:
przycżyná/ cżemu obrzezánie ono zwierzchnie ćieleſne vſtá=
23:
ło/ iż Bog doſyć vcżynił obietnicy ſwoiey/ dawſzy źiemię A
24:
bráhámowemu potomſtwu/ iáko obiecał/ ktorą oni iáko od
25:
porni y niepoſłuſzni prze złośći ſwe vtráćili. Druga iż też iuż
26:
y potomká/ ábo naſienie to Abráhámowi dał/ iáko był o=
27:
biecał:
ktore ieſt błogoſłáwieńſtwem wſzyſtkich Abráhá=
28:
mowych dzieći nie tylko wedle ćiáłá/ ále też wedle duchá:
29:
to ieſt tych ktorzy ſtopámi wiáry oycá Abráhámá chodzą.
30:
Gdyż go Bog vcżynił Oycem/ nie iednego iego potomſtwá:
31:
ále wiela narodow. VCZEN. Dowiedź mi tego iż ono
32:
przymierze było z ſtrony oney źiemie obiecáney:
á nie z ſtro=
33:
ny żywotá wiecżnego: y z ſtrony też potomſtwá Abráhámo | wego |
strona: 75
| O Synu Bożym. | Liſt 75. |
1:
wego obfitego: á nie z ſtrony kroleſtwá niebieſkiego. NAV= CZYCIEL. Cżytay iedno ſpilnośćią hiſtoryą Abráhámo
3:
wę w pierwſzych kśięgách Moyżeſzowych/ pilnie y wiernie
4:
opiſáną/ á ſam doznaſz tego: á miánowićie cżytay káp: 17.
5:
w ktorey ták ſtoi: gdy iuż Abráhámowi było 99. lat: Vka
6:
zał ſie mu Pan/ y rzekł ku niemu: Iam ieſt Bog wſzechmo
7:
cny: chodź przedemną (to ieſt ták ſie rządź w tym żywoćie/
8:
iáko ſie mnie ſpodoba) á bądź doſkonáły: A ia vcżynię przy
9:
mierze moie/ miedzy mną á tobą: á rozmnożę ćię bárzo:
10:
(pátrzże co mowi) y vpadł Abráhám ná źiemię/
y mowił
11:
z nim Bog w ty ſłowá: Oto ia cżynię z tobą przymierze mo
12:
ie/ á będzieſz oycem wiela narodow. Ia rozmnożę ćię bár=
13:
zo/ y vcżynięć to że z ćiebie wiele narodow wynidzie: ále y
14:
Krolowie z ćiebie wynidą. A vtwierdzę przymierze moie
15:
miedzy mną y tobą: y miedzy naſienim twoim po tobie/ w
16:
Narodziech ſwych/ przymierzem wiecżnym: Abymći
17:
był Bogiem/
y naſieniu twemu po tobie (pátrzayże w
18:
cżym) Y dam ći y potomſtwu twemu po tobie/ źiemię tę
19:
w ktorey pielgrzymuieſz: to ieſt/ wſzyſtkę źiemię Kánáney
20:
ſką/ w dziedzictwo wiecżne/ y będę im Bogiem rc. Tu iáśnie
21:
widziſz/ iż potomſtwá obfitość/ y wſzytkę ziemię Kánáney=
22:
ſką obiecuie/ y ná to przymierze cżyni/ że to iáko Bog praw=
23:
dziwy ſpełnić miał/
iákoſz y ſpełnił. Ale o żywoćie wiecż=
24:
nym/ áni tu/ áni indziey nie wſpomina. Naſienie iuż też tá=
25:
kie przed tym y potym obiecował/ w ktorym miáły być bło
26:
goſłáwione wſzyſtkie narody/ iáko Páweł wykłáda. A iż
27:
ták iákom pierwey rzekł/ Moyżeſz rozumiał to przymierze.
28:
2. Moy: 6. ꝟ 1. y ten był vmyſł Boży: Przeto o tym ná dru=
29:
gim mieyſcu ták nápiſał/
Y mowił Bog do Moyżeſzá/ y
30:
rzekł do niego: Iam Bog ktorym ſie vkazał Abráhámo=
31:
wi/ Izáákowi/ Iákobowi// zá Bogá wſzechmocnego: álem
32:
ſie mu nie oznaymił/ w imieniu moim Iehowá (tho ieſt
33:
nie viśćiłem ſie mu ſkutkiem w obietnicy/ thák iákom ieſt | P iij | Bogiem |
strona: 75v
| Piąta Rozmowá. |
1:
Bogiem żywym/
prawdziwym/ y ſam żywot w ſobie má=
2:
iącym) vcżyniłem też z nimi przymierze moie/ żem im miał
3:
dáć źiemię Kánáneyſką/ y źiemię w ktorey byli przycho=
4:
dniámi. rc: Toſz też naydzieſz. 1. Kron 16. ꝟ 15. Pſal. 105.
5:
ꝟ 8. Ieremi. 11. ꝟ 1. Gdzie iednoſtáynie źiemię Kánáneyſką
6:
ſpomináią/ dla ktorey to przymierze y obrzeſká byłá: á żywo=
7:
tá wiecżnego żadney zmiánki nie máſz.
A poniewaſz Bog iuż
8:
dawno zisćił był tę obietnicę ſwoię/ wedle ſłowá ſwego/
9:
dawſzy Abráhámowi potomſtwo obfite/ y źiemię vrodzáy=
10:
ną y ſzyroką do ich vżywánia: á oni będąc Bogu odporny=
11:
mi/ źiemię tę prze ſwą złość vtráćili: á w tym záraz przy=
12:
mierze Boże zgwałćili/ y práwie ie od ſiebie odrzućili: á coż
13:
im po obrzeſce?
Ktora bes przymierza/ y tych rzecży kthore
14:
w ſobie przymierze zámykáło/ nic inſzego ieſt/ iedno zná=
15:
mię prozne rzecży iuż niebędącey. VCZEN. Widzę to
16:
co mowiſz być nie ládá co/ wſzákże Ieſliby obrzezánie nie
17:
było piecżęćią rzecży duchownych/ ále tylko docżeſnych: to
18:
ieſt/ Nie kroleſtwá niebieſkiego/ ále kroleſtwá Kánáney=
19:
ſkiego/
ábo oney źiemie obiecáney: á cżemuſz ták ſam Pá=
20:
weł piſze/ iż Abráhám wźiął obrzeſkę zá piecżęć vſpráwie=
21:
dliwienia wiáry/ á nie mowi/ iż wźiął obrzeſkę áby mu by=
22:
łá piecżęćią źiemie Obiecáney? NAVCZYCIEL. Nie
23:
ieſt to przedſięwźięćie Páwłowe ná tym tám mieyſcu/ Rzy:
24:
4. ꝟ 11. żeby on o źiemi Kánáneyſkiey ktora byłá
w przymie=
25:
rzu Abráhámowi oddaná/ diſputowáć miał: ále on tylko
26:
o wierze y o vſpráwiedliwieniu z wiáry pochodzącym ro=
27:
zmawia. To vkázuiąc/ iż nie piecżęć ábo obrzeſká gdyby ią
28:
kto miał/ cżyni ſpráwiedliwego: ále wiárá. Ktora iż też
29:
byłá w Abráhámie/ á ieſzcże nie wobrzezánym: przeto mu
30:
byłá ku ſpráwiedliwosći pocżytana. O ktorey ſpráwie=
31:
dliwośći żeby przeſtał wątpić/
bog go vpewnił gdy mu ſie
32:
obrzezáć kazał. Ktore obrzezánie nie zárazći było/ gdy A=
33:
bráhám vwierzył iż go BOG w potomſtwie rozmnożyć | miał |
strona: 76
| O Synu Bożym. | Liſt 76. |
1:
miał (ktora też wiará byłá mu ku ſpráwiedliwośći pocży=
2:
tána) ále potym nie rychło/ iáko ſie z ſámey hiſtoryey poká
3:
zuie. To ieſt/ gdy mu záś Bog ponowił obietnicę
y gdy z
4:
nim przymierze o Kánáneyſkiey źiemi cżynił. A ták nie mo=
5:
wi tego Páweł żeby obrzeſká vſpráwiedliwić Abráhámá
6:
miáła/ ale iż iuż przed tym z wiary vſpráwiedliwionemv/ zá
7:
piecżęć iego vſpráwiedliwienia byłá przydána. Do ktorey
8:
piecżęći iż ſie też żydowie bárzo przywięzowáli/ y dla niey
9:
ſámey/
wiáry w ſobie Abráhámowey nie máiąc vſpráwie
10:
dliwionymi być chćieli: przeto Páweł przećiw tákiey ich du
11:
mie hárdey mowi/ y zgołá z nich obrzeſkę iáko nieużytecżną
12:
zdziera/ á ku wierze ich nápomina. A iżby ich tym więcey
13:
ku wierze pobudził/ á od prozney nádzieie obrzezánia ich od
14:
wiodł/ przeto im pogány wierne przed ocży wyſtáwia/
á v
15:
ſpráwiedliwienia ich z wiáry pochodzącego/ onym vſprá=
16:
wiedliwienim Abráhámowym dowodzi: ktore iemu przy=
17:
cżytáne było przed obrzeſką. A gdyby on tymi ſłowy obrze=
18:
ſkę ieſzcże zálecáć miał/ tedyby nigdy potym tego o niey nie
19:
mowił/ onę znácżnie odrzucáiąc/ co potym mowi doſyć zná
20:
cżnie przećiw niey w liśćie do Gálátow/ to smiele twier=
21:
dząc przećiw im iż ktoby ſie obrzezował/
temu Chriſtus nie
22:
ieſt pożytecżen: gdyż on nie vmárł zá tego/ co z obrzeſki v=
23:
ſpráwiedliwienia ſzuka á nie z wiáry: ále zá tego/ ktory weń
24:
vwierzywſzy ná nim ſámym procż wſzelákich zákonnych v
25:
cżynkow przeſtawa. Ná ktorych iż ſie żydowie ſádzili/ prze
26:
to im dumę táką iákom rzekł z głowy wybija iáko z Trze=
27:
ciey y z Cżwartey Kápituły támże do Rzymian poznáć
28:
może.
VCZEN. Mnie ſie ták zda iż Apoſtołowie nie=
29:
zgołá we wſzyſtkich gánią obrzeſki áni odrzucáią/ ále tylko
30:
w pogániech: á tego ſtąd dochodzę: iż ná onym Synodzie
31:
Ierozolimſkim nie ſzło o żydy/ ále o ſáme pogány: to ieſt/ ie=
32:
ſliby też ći co z poganow vwierzyli/ mieli być obrzezowá=
33:
ni y mieli vſtáwy zakonne chowáć ábo nie?
A iż to do pogá
| now |
strona: 76v
| Piąta Rozmowá. |
1:
now nienáleżáło/ przeto ich tego wolnymi cżynią/ oprocż
2:
cżterzech rzecży/ ktore im tám roſkázuią. NAVCZY= CIEL. Azaſz nie pámiętaſz co Páweł mowi: Iż w Chri
4:
ſtuſie obrzeſká nic nie ieſt/ iáko y nieobrzezánie/ ále nowe
5:
ſtworzenie. Y záś/ Ieſli ſie obrzezowáć będziećie/
Chriſtus
6:
wam pożytecżen nie będzie. VCZEN. Pámiętam to:
7:
Ale Páweł nie piſał tego do żydow obrzezuiących ſie/ ále do
8:
Pogánow nieobrzezánych/ ktorym ſie obrzezowáć nie da:
9:
Ale tego żydom nigdy nie zákázuie. NAVCZYCIEL.
10:
Co? ábo y tego niewieſz/ iż nie z oſobná piſze do pogánow tyl
11:
ko: ále zgołá piſze do zboru Gálátſkiego/ do Efeſkiego/ y
12:
Koloſenſkiego:
Do wiernych mowię w Chriſtuſie/ á nie do
13:
niewiernikow. Bo zbory one wierzących/ były cżęśćią z ży=
14:
dow/ cżęśćią też z pogánow zebráne w onych pogáńſkich
15:
mieśćiech/ á to iż ná on cżás żydowie roſproſzeni będąc z źie
16:
mie ſwey/ miedzy pogány poſpolićie mieſzkáli. Przeto też do
17:
żydow záwżdy napierwey w káżdym pogáńſkim mieśćie/
18:
do ktorego iedno przyſzedł Páweł ſtępował/ y onych nau=
19:
cżał/ á potym dopiero do pogánow. A choć mu nawiętſzą
20:
przykrość żydowie cżynili/ y nawięcey go przeſládowáli/
21:
wſzákże w żadnym mieśćie/ ktore iedno Lukaſz przypomi=
22:
na y porządnie ſpráwy Páwłowe opiſuie/ bes tego nie by=
23:
ło/ áby ktorzy z żydow wierzyć nie mieli.
Co tedy piſał do
24:
zboru ktorego/ to ták żydom iáko y pogánom wiernym nále=
25:
żáło: A co też wſzyſtkim wobec piſze y roſkazuie: tedy to y
26:
káżdemu zoſobná należy. A niewiernym nic/ do ktorych też
27:
nic Páweł nie piſał áni im tego zákázował. Ale y żaden z
28:
wiernych zákázowáć nie będzie: boby go też w tym nie vſłu
29:
cháli:
dokądby im Bog ku ſłuchániu/ wyrozumieniu/ y wie
30:
rze ſercá nie dał. Niechay ſie iáko chcą niewierni żydowie/
31:
Turcy y Tátárzy obrzezuią ná ćiele/ á co nam do tego? Ale
32:
aby ſie wierni choć z żydow/ choć z Turkow/ y Tátárow
33:
zrodzeni/ obrzezowáć mieli/ toby iuż była inſza/ iuż ták im | tego |
strona: 77
| O Synu Bożym. | Liſt 77. |
1:
tego Páweł broni/ bo im to nie należy:
poniewaſz lepſzego
2:
y zacnieyſzego obrzezánia/ ktore nie rękomá bywa/ w Chri
3:
ſtuſie doſtáli/ á to będąc zewlecżeni z ćiáłá grzechow/ przez
4:
ponurzenie w śmierć Chriſtuſowę. VCZEN. Moẃ ty
5:
co chceſz przedſię ia tego imo ſię puścić nie mogę owſzem te=
6:
mu mocnie wierzę/ iż ſie zydom/ zydom mowię nie pogánom/
7:
chociażby chriſtiány zoſtáli/ obrzezowáć trzebá: bo im to
8:
Bog roſkazał. A Apoſtołowie/ ktorymi ſie ty ſzczyciſz/ ni=
9:
gdy tego niezgánili/ ále y owſzem/ iákom przed tym rzekł
10:
żydom to w ſwey rezie zoſtáwili/ y potomkom ich: á ſámy
11:
tylko pogány z tego wypuścili. Abowiem po ſynodzie onym
12:
Ierozolimſkim/ iákoś práwie roku dwánaſtego/
gdy záś
13:
Páweł przyſzedł do Ieruzálem y przyięty był od Jákubá y
14:
ſtárſzych zborowych/ ty ſłowá od nich ſłyſzał: Widziſz brá
15:
ćie iáko wiele ieſt tyſięcy żydow/ ktorzy vwierzyli: á wſzy=
16:
ſcy vprzeymie zakon miłuią: á o tobie ſłyſzeli/ iż tych wſzyt
17:
kich żydow ktorzy ſą miedzy pogány odwodziſz od zakonu
18:
Moyżeſzo.
powiádáiąc że im nie trzebá obrzezowáć ſynow
19:
ſwych/ áni ſie rządzić wedle zwycżáiow żydowſkich. Coż
20:
ma być? koniecżnie ſie zeyść muśi poſpolſtwo zborowe:
21:
boć ſie o tym dowiedzą ześ tu przyſzedł: á ták vcżyń coć ro=
22:
ſkażemy rc. Tám Páweł nie cżyniąc żadney obrony/ ná rádę
23:
ich zezwolił/ y ſlubu ná ſię nie máiąc zmyſlał ſie tákim być
24:
coby ná ſobie ſlub miał:
y támże ſie według zakonu ocży=
25:
śćił. Aby y zakonne ſpráwy zálećił/ y to z ſiebie złożył/ iż on
26:
niezákázował żydom wiernym/ obrzezowáć ſynow ſwych.
27:
NAVCZYCIEL. Ieſli tám co ná to odpowiedał á=
28:
bo nie: ábo ieſli ták zgołá nie czynił żadney obmowy ále ták
29:
proſto ná ono zmyſlánie/ y ocżyśćiánie zakonne zezwolił.
A
30:
iákoby głupi/ niemy/ y niebácżny/ co mu kazano/ vcżynił/
31:
tego ia twierdzić nie mogę/ bo tám o tym nic nie cżytamy.
32:
Ale ták wierzę/ iż ieſli w inſzych rzecżách nie głupie ſobie
33:
pocżynał: Bo dobrze y w dobrey ſzkole wyćwicżony był: Te | Q | dy y |
strona: 77v
| Piąta Rozmowá. |
1:
dy y tám truśką nie był: ále pewnie z Iákobem y z ſtárſzymi
2:
o tym ſie wprzod námowił:
iáko co/ y dla cżego cżynić miał.
3:
Chybáby ſie ich bał? Ale ſie ich przedtym y Piotrá z inſzy=
4:
mi niewſtydał. Przeto ieſli co vcżynił: tedy pewnie cżáſowi
5:
mieyſcu/ y mdłośći/ ieſzcże niedoroſłych w Chriſtuſie folgo=
6:
wał. A potym dopiero z więźienia Rzymſkiego po tey dro=
7:
dze Ierozolimſkiey/ o tym wſzyſtkim pilniey w to weyźrza=
8:
wſzy piſał.
A co ſe też tknie Iákobá y ſtárſzych zboru Ie=
9:
rozolimſkiego: ći nie gánią poſtępkow Páwłowych między
10:
pogány: ktorych y ná ſynodzie wſzyſcy zgánić nie mogli:
11:
owſzem pánu z nich dzięki oddawáli. Ale coż wżdy cżynią?
12:
Atoli mdłość y krewkość wierzących zboru ſwego przed
13:
nim powiedáią: iż ſie ták ieſzcze zakonnych ceremoniy mo=
14:
cnie trzymáli.
A iż tego gdy kto przećiw nim co mowił nie
15:
rádzi ſłucháli. A iż byli z powieśći poſtronnych/ przećiw
16:
Páwłowi poruſzeni/ przetotemu zábiegáią y Páwłá do te=
17:
go/ áby w tym mdłośći ich folgował námawiáią. A on też/
18:
iáko o ſobie ſam powieda/ chcąc być wſzytkim wſzytko prze=
19:
to dla wſzyſtkich w tym odporny nie był.
Ale ſie y ſam przy
20:
pátrz ſłowom tych ſtárſzych/ żeć nie mowią/ iż my ták trzy=
21:
mamy/ y ták z inſzymi Apoſtoły náucżamy: że wierzących
22:
z żydow máią być ſynowie obrzezowáni: ále to ná poſpol=
23:
ſtwo kłádą/ iákoby ſie też przed nim nieiáko ná mdłość po=
24:
ſpolſtwá vſkárzáiąc: ále o tym doſyć. To ia tobie zá rzecż
25:
pewną y nieodmienną powiádam/ y to wyznawam/
że to
26:
ſtać nie może/ áby v żydow wiernych: ktorzyby do Chriſtu
27:
ſá przyſtáli/ miáłá być obrzeſká záchowywána (oprocż do
28:
cżáſu mdłych) A iżby oni z innymi nieobrzezánymi chriſtiá
29:
ny/ mieli być w iednym zborze zgodnymi/ y zá iednego cżło
30:
wieká pocżytáni. VCZEN. A cżym tego dowiesć możeſz?
31:
NAVCZYCIEL.
To naprzod powiádam/ iżby nie
32:
było iedno ćiáło Chriſtuſowo duchowne/ ále dwie/ przećiw
33:
iáſnemu świádectwu piſmá ś. ktore wierzących z rozmái= | tych |
strona: 78
| O Synu Bożym. | Liſt 78. |
1:
tych cżłonkow nie iednym tylko ćiáłem/ ále iednym cżłowie=
2:
kiem w Chriſtuſie názywa. Gdzie niemáſz Zydá y Greká/
3:
niewolnego y wolnego mężá y niewiáſty/ ále wſzyſcy iedno
4:
ſą.
A gdzieby żyd w Chriſtuſá vwierzywſzy/ obrzeſki pilno
5:
wáć miał: á inſzyby bez niey przeſtawáli/ tedyby iednym
6:
ćiáłem nie byli. Boby przedſię żydowie żydámi byli/ y ná
7:
ſwą ſie obrzeſkę oglądáiąc innymiby gárdzili. A ći by też/
8:
bacżąc po nich ſwą wzgárdę/ przećiwko nim ſzemráli/ y o
9:
ſobie wątpili: á tákby záwżdy roſtárgnionymi byli.
Przy=
10:
tym wiárá zboru tákowego nie byłáby iedną wiárą: y Pan
11:
ieden Iezus Chriſtus/ nie byłby też wſzyſtkim iednem Pá=
12:
nem: gdyby ći bez obrzeſki/ dobrze ſobie o zbáwieniu z wiá
13:
ry tuſzyli: A oniby záś bes obrzeſki Chriſtuſowi vfáć niemo
14:
gli. Więcby onych Chriſtus Pánem był z ſámey wiáry y po
15:
nurzenia: A tych záś y z wiáry y z ponurzenia y z obrzeſki.
16:
Ieſzcże/ niewiem iákoby ieden Páſterz/ w iedney owcżarni/
17:
ták niezgodne owce rządzić miał? Alićby też y owcżárnia
18:
iedná nie mogłá być: bo rozne owce: áni ieden Páſterz: Bo
19:
iedny owce ná ſámymby głośie Páſterzá Chriſtuſá przeſtá
20:
wáły: á drugieby ſie okrom tego ná inſze: to ieſt ná MoYże
21:
ſzá/ oglądáły: y przećiw woley Páſterzá Chriſtuſá Moyże=
22:
ſzáby ſłucháły.
Nád to/ áboby ſámym tylko Pogánom
23:
wymázány był przez Chriſtuſá on cyrográf vſtaw/ przeći=
24:
wny wſzyſtkim ludziom: ábo ſámym Zydom. Ieſli ſámym
25:
żydom/ tedy ieſzcze pogáni nie ſą oczyśćieni/ to ieſzcże ſą od
26:
rzecży poſpolitey niebieſkiey oddaleni: to y Bogá y nádzie=
27:
ię żywotá wiecżnego nie máią? A ieſli też ſámym Pogánom
28:
ten cyrográf ieſt wymázány:
to żydowie wierni/ cżąſtki w
29:
Chriſtuſie nie máią? To Chriſtus nie vmárł zá nie? to nie
30:
ieſt ich głową? Ale wiemy iż ten cyrográf/ ktory do Kolo=
31:
ſenſkich piſząc wſpomina Páweł/ więcey Zydom niż Pogá
32:
nom náleżał: Bo nie pogánom ále żydom obrzeſká/ zakon/
33:
ceremonie/ práwá y vſtáwy od Bogá były podáne:
y prze
| Q ij | klęctwem |
strona: 78v
| Piąta Rozmowá. |
1:
klęctwem im było zágro zono ieſliby ich niechowáli: á to
2:
wſzytko iuż Chriſtus vmárwſzy ná drzewie wymázał: wol
3:
nymi ich od wſzytkiego cżyniąc: tedyć ich pewnie y od obrze=
4:
zowánia ręcżnego wolnymi vcżynił. Tedyć ie w iedność z
5:
pogány złącżył? ktorzy będąc dálekimi/ przezeń ſie też bli=
6:
ſkimi ſtáli:
y ku obrzezániu nie ręcżnemu z żydy weſpołek w
7:
Chriſtuſie przyſzli. Co gdyby ktho wyſzpoćić ábo wynico=
8:
wáć chćiał: tedyby Páwłowi nieprawdę zadawał. Który
9:
do Efeſkich piſząc/ to twierdzi/ ku poćieſze pogánom ktorzy
10:
przedtym ſpołecżnośći z Izráelity nie mieli: naprzod dla
11:
obrzeſki: á potym dla inſzych zakonnych vſtaw/ że iuż tá
12:
śćiáná/
ktorą byli miedzy ſobą żydowie z pogány przegro=
13:
dzeni/ odiętá ieſt z pośrzodku przez Chriſtuſá/ ktory z onych
14:
dwu narodow miedzy ſobą roznych y nieſpokoynych/ iedno
15:
vcżynił/ y pokoy ſpráwił. Odiętá tedy śćiáná tá/ nie pogá
16:
nom tylko/ żeby ſie ku żydom przyłącżyć mogli. Bo im tego
17:
y przedtym niebroniono/ byle ſie tylko byli obrzezáli/ y ná
18:
Izráelſkie nabożeńſtwo zezwolili:
Ale odiętá ieſt y żydom
19:
áby ich iuż nieobrzeſká oná (iáko to przedtem bywáło) w
20:
iedno złącżáłá/ ále Chriſtus. Ktory ták zá żydy iáko y zá
21:
pogány vmárł/ y oboiem w iednym ćiele drogą do Bogá
22:
zoſtał: y oboich przez krzyż z Bogiem poiednał. To ia wi=
23:
dzę z tych mieſc piſmá ś. że ſie żydom wiernym w Chriſtuſie
24:
ręką obrzezowáć nie trzebá: á iżby ták im iáko y pogánom/
25:
nie był Chriſtus pożytecżny śmierćią ſwą/
ieſliżby ſie ieſzcże
26:
przyſtawſzy do niego/ y weń vwierzywſzy/ obrzezowáć
27:
mieli. VCZEN. Ták ieſt/ ia to wyznáć muſzę. Ale
28:
iżeſmy od niewiernych żydow y ich mniemánia odſtąpili/ á
29:
rzecż tę ſámym wiernym/ y żydom y pogánom należącżą
30:
wtocżyli: przeto wroćiwſzy ſie do rzecży zácżętey/ okaſz mi
31:
cżymby to żydom niewiernym z głowy wybić: iż obrzezá=
32:
nie nie ieſt wiecżnie trwáiące/ iáko oni mniemáią:
ále iż ko=
33:
niec wźiąć miáło/ y iuż wźięło: Ktemu iż ſie y bes niego | ludzie |
strona: 79
| O Synu Bożym. | Liſt 79. |
1:
Indzie wierni Bogu ſpodobáć mogą. NAVCZYCIEL.
2:
Iużemći kilo rzecży tákowych powiedział/ z ktorycheś to
3:
obacżyć y wyrozumieć mogł. Wſzákżeć ieſzcże niektore z
4:
nich przypomionę/ á potym y inſze ku nim ſwym porząd=
5:
kiem przydam. NAPRZOD to mowię/
Iż obrzezánie
6:
ćiáłá męſzcżyńſkiego/ było piecżęćią obietnic y przymierza
7:
rzecży źiemſkich y ćieleſnich/ iáko potomſtwá obfitego y źie
8:
mie oney Kánáneyſkiey/ tym vmyſłem vcżynione: iż ſie w
9:
tym wſzyſtkim/ Bog Abráhámowi viśćić miał/ co mu był
10:
obiecał. Co iż vcżynił á oni złoſliwie to przymierze zgwałći
11:
li/ y źiemię iuż od Bogá dárowáną vtráćili/
A coż im po
12:
piecżęći przymierza iuż złamánego? VCZEN. Ale oni
13:
rzeką iż też źiemię tę vtráćili byli zá Krolá Nábuchodono=
14:
zorá Bábilońſkiego/ á wżdy przymierze Boże z nimi nieu=
15:
ſtáło/ áni piecżęć byłá nágánioná: a przeto y teraz choćiaż
16:
źiemie nie máią/ przedſię w przymierzu z Bogiem ſą/
y ták
17:
że ſie piecżęćią iáko y przedtym ćieſzyć y Bogu podbáć mo=
18:
gą. NAVCZYCIEL. Mowić ták teraz/ choćiaby
19:
chćieli/ niemogą: Bo im to niepoydzie co ná on cżás iść mo
20:
gło. A to dla tych przycżyn. Naprzod/ iż ná on cżás ieſzcże
21:
nie byłá obietnicá Boża o naſieniu błogoſłáwionym Abrá=
22:
hámowym ziſzcżona. Potym iż ono ich vtrácenie źiemie/
23:
á zwłaſzcżá kroleſtwá dwoygá pokolenia tákie było/
że im
24:
wolność w ich źiemi zoſtáwiona byłá/ tákowa iákiey teraz
25:
nie máią. Mieli ná on cżás ſtárſze przełożone nád ſobą ći co
26:
byli pozoſtáwieni w ſwey źiemi: mieli Proroki y Ofiáro=
27:
wniki: ſkrzyniá przymierza y Efod w niwecż ieſzcże nie by=
28:
łá obrocona. A teraz tego nic nie máſz. Pokolenia y domy
29:
nie były pomieſzáne: z ktorych Meſyaſz wyniść miał:
kto=
30:
re iż ſie iuż Meſyaſz národził/ ſą teraz pomieſzane. Ná on
31:
cżás choćiaż iuż niektorzy będąc w Bábilonie myſlili żyć we
32:
dle zwycżáiow inſzych pogáńſkich narodow/ (iáko ſie z Pro
33:
rokow pokázuie) tedy im tego Bog niedopuſzcżał/ że ieſzcże | Q iij | nie był |
strona: 79v
| Piąta Rozmowá. |
1:
nie był we wſzytkim przymierza ſwego wypełnił: przeto ie
2:
obiecował wodzić w okowách przymierza/ iáko Ezechiel
3:
piſze:
Ezech: 20. ꝟ 37. Ale iż ſie iuż wſzyſtko to ſpełniło/ iuż
4:
im Bog Krole/ Kśiążętá/ Sędzie/ Ofiárowniki/ Proroki/
5:
Skrzynię/ Efod odiął: y ták ie po wſzem świećie roſpro=
6:
ſzył/ żadney nádzieie tákowey/ iáko przed tym niezoſtáwi=
7:
wſzy/ oprocż wiernych y poſłuſznych Meſyaſzowi/ y to w
8:
rzecżách duchownych nie ćieleſnych choćiaż ie pod podo=
9:
bieńſtwem ćieleſnych obiecuie:
przeto iuż przymierza z Bo
10:
giem nie máią: á ták ſie też prozno ná obrzeſkę ſpuſzcżáć má
11:
ią. A to co ſie tknie nabożeńſtwá y ceremoniy: w tych też zná
12:
cżną odmiánę pokázuie/ gdy ták przez Ieremiaſzá mowi/
13:
y to nie do wſzyſtkich zgołá ále do niektorych tylko kthorych
14:
ſam zgromádzić miał. Ták ku nim mowiąc: Náwroććie
15:
ſie ſynowie odporni/ mowi Pan/ á ia będę małżonkiem wá
16:
ſzym/
á pobiorę was iednego z miáſtá (iednego) á dwu z po
17:
kolenia (iednego y wprowádzę was do Syonu/ y dam wam
18:
Paſterzá wedle ſercá moiego/ y páść was będę wedle v=
19:
mieiętnośći y wyrozumienia. A gdy ſie rozmnożyćie y roz
20:
rodzićie w źiemi/ w onych dniách mowi Pan: Iuż więcey
21:
mowić nie będą: ſkrzyniá przymierza Páńſkiego: przeto iż im
22:
iuż do ſercá nieprzyidzie/
áni ná nię wſpámiętáią áni iey ná
23:
wiedzáć będą/ áni cżynić ná potym/ Iere: 3. ꝟ 14. rc.
24:
Nie mogą tedy oną pierwſzą niewolą/ przymierza y obrze=
25:
ſki ſwoiey/ obronić/ áni ſie ná ony przeſzłe ceremonie oglę=
26:
dáć. Aleby ſie im trzebá pilno o inſzych pytáć/ y zá nie się
27:
chwytáć: chćieliliby lepſzego przymierza nád ono pierwſze
28:
z Bogiem doſtáć.
VCZEN. Ieſzcże mi tego lepiey do=
29:
wiedź/ y doſtátecżniey to okaſz iż nie wiecżnie miáło trwáć
30:
obrzezánie. NAVCZYCIEL. O przymierzu Bog mo
31:
wił iż wiecżnie trwáć miáło/ ále nie o obrzezániu. Przeto
32:
choć obrzezánie vſtálo/ przedſię przymierze Boże z wierny=
33:
mi ſtoi: z tymi ktorzy chodzą ſtopámi wiáry Abráhámá ie= | ſzcże |
strona: 80
| O Synu Bożym. | Liſt 80. |
1:
ſzcże nieobrzezánego.
A mowię/ iż przymierze ſtoi/ á ieſzcże
2:
w lepſze y doſkonálſze przemienione/ á to wedle obietnice
3:
Bożey/ ktorą vcżynił był przez Ieremiaſzá. Ale to nie idzie
4:
zá tym/ áby dlatego/ iż przymierze lepſze y doſkonálſze trwa/
5:
z ćieleſnego práwie w duchowne odmienione/ żeby też y obrze
6:
zánie ćieleſne ſtać miáło. Wyiąwſzyby kto o duchownym/
7:
beżręcżnym/ to rozumiał/
y onego vżywáć chćiał/ którego
8:
też my áni gánimy áni odrzucamy: owſzem ſie oto ſtáramy/
9:
ábyſmy nim od Bogá ſámego przez Chriſtuſá obrzezáni by
10:
li. Ale co ſie tknie/ onego ćieleſnego/ gdyby ie też chćiał był
11:
mieć Bog wiecżnym/ tedy by tego nigdy nie ćierpiał był/ że=
12:
by ſie w nim zániedbánie iákie dziać miáło/ iáko ſie ono
13:
przez lat cżterdzieśći ná puſzcży zániedbáło.
Bo to co ná
14:
cżás vſtawa/ tedy tym ſámym tytuł wiecżnośći tráći: prze
15:
to y ono wiecżnym nie może być zwano/ poniewaſz iuż y
16:
przedtym ná cżás vſtáwáło. Ieſzcże gdyby wiecżnym miá
17:
ło być/ tedyby ſie Bog nim niebrzydził/ áni go odrzucał/
18:
á inſzym by też lepſzym ſerc obrzezowáć nie obiecował/ á o
19:
negoby ſerdecżnego nád ćieleſne nie przekłádał.
VCZEN:
20:
A gdzie maſz o tym piſmo? NAVCZYCIEL. V
21:
Moyżeſzá ktory ták mowi. 5. Moy: 10. ꝟ 16. Obrześćie nie=
22:
obrzezáne ſercá wáſze á kárku wáſzego więcey niezátwar=
23:
dzayćie. Toż naydzieſz v Ieremiaſzá y Ezdraſzá/ gdzie zgo
24:
łá obrzezánie ich odrzuca. Iere: 4. ꝟ 4. A 4. Ezd: 1. ꝟ 31.
25:
A v Moyżeſzá potym 5. Moy: 30. ꝟ 6.
ſam ſercá obrzezáć
26:
obiecuie. Cżym iáſnie znáć dáie/ iż ſie w onym zwierzch=
27:
nim nie kochał: áni go ná wieki chowáć miał: gdyż oto le=
28:
pſze ná iego mieyſce dáć obiecował. A iż ſam Bog był vſtaw
29:
cą obrzezánia onego zwierzchniego: ták iáko y inſzych wie=
30:
lu rzecży w zakonie opiſánych: tedyć też onże ſam wolność
31:
tę ſobie koniecżnie záchował
że ie záś ábo zgołá odrzućić/
32:
ábo ná ich mieyſce co lepſzego dáć mogł: ták iż to co przez cżło
33:
wieká iednego roſkazał y poſtánowił/ toż záſię/ dla złego | vżywánia |
strona: 80v
| Piąta Rozmowá. |
1:
vżywánia tey rzecży przez drugiego zepſował: ábo rádſzey
2:
w co lepſzego odmienił. Iáko ono/ wężá miedziánego przez
3:
Moyżeſzá/
on ſam ku lekárſtwu Izráelitom vrobił. 4.
4:
Moy: 21. ꝟ 9. A potym go záś onże też przez Ezechiaſzá kro
5:
lá/ gdy go zle vżywano zepſował. 2. Krol: 18. ꝟ 4. Pobu=
6:
dował przybytki ſkorzáne przez Moyżeſzá: á przez Sálomo
7:
ná im koniec vczynił/ Kosćioł zbudowawſzy. Skrzynię
8:
Moyżeſz ſpráwił: Izráelcżycy kośćioł skáżony opráwili/
9:
y koſztownie zbudowáli.
(choć nie ták iáko był Sálomo=
10:
now) á wżdy to wſzytko Rzymiánie zá wolą Bożą zburzyli
11:
y w niwecż/ y z ſkrzynią obroćili. Tákże zálećił obrzezánie
12:
przez Abráhámá y Moyżeſzá/ wſzákże obrzezánie ćieleſne.
13:
Aliśći mu záś koniec vcżynił przez Iezuſá y Páwłá/ lepſze
14:
ſerdecżne nieręcżne nam zoſtáwiwſzy y zálećiwſzy. A cżemu?
15:
iż ieſt Bog ſobie wolny we wſzyſtkich ſpráwách ſwych. A
16:
ieſlibyś ták mniemiał/ iż ſie przodkowie ludu tego Izráel=
17:
ſkiego/ dla obrzezánia Bogu ſpodobáć mieli/ ábo iż on dla
18:
obrzeſki łáſkaw był ná nie. A o Noim/ Enochu/ Abelu/
19:
Melchiſedeku/ y innych iáko trzymáć będzieſz? ktorzy nic
20:
o obrzeſce nie wiedzieli? Cżyli ſie y oni Bogu nieſpodobáli/
21:
iż obrzezánymi nie byli?
By namniey/ owſzem bes obrzeſki
22:
będąc Bogu wiernymi (iáko y Abráhám nie po obrzezá=
23:
niu ále przed tym Bogu ſie ſpodobał) zá ſyny y przyiaćio
24:
ły Boże ſą pocżytáni/ więcey niż potym Izráelcżycy obrze=
25:
záni: nie máiąc wiáry/ áni będąc Bogu poſłuſznymi. To ia
26:
ták o obrzezániu rozumiem/ y ták bych o nim z żydámi/ ábo
27:
ieſzcże więcey y dokłádniey mowił.
Ale ty iuż powieday inſze
28:
ich wywody/ boć kto ná iednym y drugim świádectwie ſło
29:
wá Bożego nie przeſtáie/ temuć ich y tyſiąc doſyć nie vcży
30:
ni: dokądby Bog ſercá iego niezmiękcżył nie obrzezał. Co
31:
iż ták ieſt/ tedy tu iuż Iezus y z Páwłem nie może być wino=
32:
wan: gdyż nie on obrzezánia/ ále Bog ſam/ odrzućił: á le=
33:
pſze ſerdecżne ná to mieyſce wyſtáwił.
W cżym nie wiem
| áby |
strona: 81
| O Synu Bożym. | Liſt 81. |
1:
áby go kto zgánić mogł. VCZEN. Ták ieſt/ y temu ia
2:
wierzę ále mi też y ná Papieżá odpowiedz/ ktorego nam
3:
Zydowie ná ocży wyrzucáią/ y dla niego Iezuſowi prygá=
4:
nić vsiłuią/ iákoby go Bog przez onego pokáráć miał.
5:
NAVCZYCIEL. Bárzo dobrze
6:
vczynię ták/ práwie mi ſie dziećinny/ á máło bych nie rzekł Odpowiedź ná to, iesli Bog Iezuſá Papieżem pokarał, który, náukę iego y vſtáwy wyſzpoćił.
7:
y głupi y ſproſny/ widzi ten ich dowod gdy ták twierdzą/ iż
8:
dla tego Bog pokarał Iezuſá przez Papieżá Rzymſkiego/
9:
ktory Iezuſowe vſtáwy odłożył/ pomázał/ wyſzpoćił/ wy
10:
kręćił/ odmienił/ á ſwe ná tho mieyſce poſtánowił/
iż też
11:
przedtym Iezus y z vcżniámi ſwoimi/ ná Boże ſie rzućił/ y
12:
ony odmienił. Abowiem by pierwey ſłowem Bożym to by=
13:
ło pokázáć/ iż Iezus Chriſtus ieſt nieprzyiaćielem Bożym/
14:
cżego dowieść ſwym ſzábátem/ y obrzeſką nie mogą. Po=
15:
tym ieſzcże/ iż Iezus Chriſtus ważył ſie ſam z ſiebie co cży=
16:
nić/ cżego by Bog ſam przezeń nie vcżynił.
A dopiero o
17:
tym/ y to opátrznie/ mowić. Abowiem nie idzie to zátym/
18:
iż gdy kto pokim ſpráwy/ práwá/ vſtáwy/ náukę/ zwycżá=
19:
ie/ odmienia/ á ná ich mieyſce inſze ſtáwi/ żeby on pierwſzy/
20:
dla tego zá złego/ y nieprzyiaćielá Bożego pocżytány miał
21:
być. Abo żeby to ná ſobie po śmierći zá iednę kaźń od Bo=
22:
gá/ ktory tego dopuſzcza/ odnośił.
A zaſz fałſzywi Proro=
23:
cy nie pſowáli y nie odmieniáli vſtaw dobrych/ ktore praw
24:
dziwi Prorocy imienim Bożym czynili. Iáko odmieniáli
25:
Báhálowi Prorocy/ ktorzy byli zá Achábá y Iezábele w
26:
Izráelu/ to co ſtánowił Eliaſz. Abo izali Ieroboám pier=
27:
wſzy Krol Izráelſki nie odmienił nabożeńſtwá w Izráelu/
28:
przez Moyżeſzá/ Dawidá/ y Sálomoná poſtánowionego/
29:
gdy ono dwu ćielcow wyſtáwił/ y zá Bogi chwalić kazał/
30:
á do Ieruzálem chodzić ná modlitwy nie dopuſzcżał? Ták=
31:
że wiele złoſliwych Krolow Iudſkich było/ ktorzy Przod=
32:
kow ſwych świętych y pobożnych/ vſtáwy y obyczáie y
33:
chwałę Bożą pſowáli/
á vſtáwy ſwe y báłwochwálſtwo
| R | ſtánowili. |
strona: 81v
| Piąta rozmowá o Synu Bożym. |
1:
ſtánowili. A więcże ták rzeczeſz/ áby im tego Bog dopu=
2:
ſzcżał/ żeby oni dobrzy przez złośniki po śmierći tym byli ka
3:
ráni/ ábo żeby iuż oni zá nieprzyiaćioły Boże mieli być ro=
4:
zumiáni/ iż ták ony ich przeſzłe poſtępki y porządki/
dobre y
5:
święte wyniſzcżone przez złoſniki bywáły? Boże tego vcho
6:
way. Azaſz nie to ieſt wrodzona złość fáłſzerzow/ kłamcow
7:
matácżow/ wilkow w owcżym odzieniu chodzącjch/ náſprá
8:
wy ſie dobre/ ktore ich kolą w ocży/ tárgáć/ y ony odrzući=
9:
wſzy/ ſwoie z ſzátáńſkiego duchá/ ſtánowić. Ieſli to tedy w
10:
onym ludzie Bożym pierwſzym/ Krole/ Ofiárowniki y Pro
11:
roki ś.
od fałſzerzow y zwodzićielow potykáło: á co zá dziw/
12:
iż też to Iezuſá z Apoſtoły od Papieżá Rzymſkiego/ y od ie=
13:
go przegolencow podkáło? Gdyż to y Iezus ſam y Apoſto
14:
łowie opowiedáli/ y wſzytki właſnośći tych przećiwnikow
15:
fárbámi ſwymi wymálowáli/ ták/ że y ſlepy domácáć się
16:
ich może/ by iedno iáką trochą rożſądku od Bogá obdárzo=
17:
ny był.
A co ſie tknie inſzych vſtaw wymyſlnych Antichri=
18:
ſtá Rzymſkiego Papieżá/ ktorych w nowym teſtámenćie
19:
niemáſz/ to dobrze żydowie bacżą/ iż to ieſt kuźnia ſzátáńſka/
20:
przez Papieżá wprowádzona. Ale żeby to wſzyſcy co ich
21:
Krześćiány zową/ od Papy zá wdzięcżne przyimowáć/ y ie
22:
go w tym ſłucháć mieli/ ábo ſie według vſtaw iego rządzić/
23:
ná tym ſie bárzo żydowie mylą.
Mać też Bog y ſwoie/ kto
24:
rzy nie Antychryſtowego/ ále Chriſtuſowego thylko głoſu
25:
ſłucháią/ y wedla niego ſie rządzą/ á ná głos obcy iuż by
26:
namniey niedbáią/ owſzem ná thákie mátáctwo chytre y
27:
zdrádliwe Pápieſkie/ iáwnie/ śmiele y beſpiećżnie cáłą gę=
28:
bą wołáią. To bym im ták z ſtrony Papieżá odpowiedał/
29:
ále ty prowadź rzecż ſwoię/ iákoś był zácżął/
inſze żydowſkie
30:
wywody przypomináiąc. VCZEN. Vcżynił bym tho
31:
bárzo rad/ ále iuż godziná obiádu nád chodźi/ á ie=
32:
ſzcże ich nie máło mam ſpiſánych/ á ták to ná
33:
cżás po obiedny odłożmy. NAVCZY= CIEL. Więc ták niechay będzie.
strona: 82
| Liſt 82. |
1:
Rozmowá Szoſta o
2:
Zydowſkich dowodziech/ ktorymi po=
3:
kázuią iż Iezus Názáráński/
4:
nie ieſt Meſyaſzem:
ále się
5:
ná tym mylą.
6:
VCZEN.
7:
PRzyſzedłem iákom obiecał/ áby
8:
ſmy żydowſkie wywody/ ktorymi náſze
9:
go Iezuſá Chriſtuſá ſkáluią y zá Me
10:
ſyaſzá przyznáć niechcą/ do końcá/ iá=
11:
koſmy zácżęli rozebráli: A ták ieſli chceſz
12:
powiemći trzeći ich wywod. NAV= CZYCIEL. Y owſzem powiedz/
14:
rad go będę ſłuchał.
VCZEN. Po wywodziech pier=
15:
wſzych od Szábátu y obrzezánia wźiętych/ thák mię pytáć
16:
pocżęli mowiąc. A wierzyſz ty temu/ iż náſz zakon/ ieſt za= O zakonie.
17:
konem y ſłowem Bożym? iam odpowiedział iż wierzę. Po=
18:
tym pytáli: wierzyſzli theż iż ieſt doſkonáłym y doſtátecż=
19:
nym?
Powiedziałem/ wierzę iż był/ ále iuż teraz nie ieſt w
20:
tey wadze: ponieważ wźiął ſwyj koniec/ zwiotſzał y vſtał.
21:
Co ſie y z was ſámych pokázuie/ iż go nie chowaćie/ áni ie=
22:
go roſkazánia y vſtaw pełnićie. Bo też choćiabyśćie chćie
23:
li nie możećie/ będąc z ziemie wam od Bogá w dziedzictwo
24:
dárowáney wygnánymi/
á powſzech narodziech roſproſzo=
| R ij | nymi: |
strona: 82v
| Szoſta Rozmowá. |
1:
nymi. Tu oni ná to ták odpowiedzieli/ á coſz? ná tym nic/
2:
choćiaſ my z ziemie wygnáni y roſproſzeni/ choćia theż nie
3:
wſzyſtkiego pełnimy. A to pełnimy co możemy: á cżego nie
4:
pełnimy/ tedy to nie z nas idzie/
ále iż ſie nam tu tego pełnić
5:
nie godzi: iáko ofiar ſpráwowáć/ ták też áni báráná Páſz
6:
chy pożywáć. Ale coſz tho ma do doſkonáłosći zakonney?
7:
nie moẃ ty o nas/ ále moẃ o zakonie. Powiedziałeś ná py
8:
tánie iż wierzyſz że ieſt ſłowem Bożym/ á ſłowo Boże ná
9:
wieki trwa/ O toſz zakon ná wieki trwa.
Powiedziałeś
10:
iż był/ á iuż nie ieſt doſkonáłym/ przeto iż iuż zwiotſzał: ázaſz
11:
ſłowo Boże wiotſzeie? Azaſz ſie y ſtąd doſkonáłość iego
12:
nie pokázuie/ gdy Bog nie da do niego nic przydáwáć/ áni
13:
też vmnieyſzáć/ ále tylko ná tym co tám roſkazano przeſtá=
14:
wáć? Cżego iż wy Iezuſá ſłucháiąc/ y iego Apoſtołow/ nie
15:
cżynićie/ tedy ſie z nimi weſpołek nieprzyiaćioły Bożymi
16:
pokázuiećie.
A choć nie wy ſámi (Bo to nie ták ku wam
17:
należy/ bośćie wy pogánie/ áni wam Bog dał zakonu/ ále
18:
nam: y nam go ſłucháć y wedle niego żyć roſkazał/ á nie
19:
wam: oprocż gdybyśćie do nas przyſtáli/ y z námi ſie obrze
20:
zowáli/ iáko y wáſz Páweł mowi/ iż ten co ſie obrzezáć da/
21:
winien wſzytek zakon chowáć) Ale Iesus wáſz y ſwoimi
22:
Apoſtoły/
poniewaſz żydmi będąc/ zakonu odſtápyli/ y on
23:
nágánili: á to dawſzy wam nowy Teſtáment/ y Ewánielią
24:
iáko ie wy zowiećie. Ci iáwnymi y głownymi ſą nieprzyia=
25:
ćioły Bożymi: że zakon Boży wiecżny y doſkonáły odrzući=
26:
li/ ábo zgwałćili. A ten wáſz Iezus nawięcey: ktory powie
27:
dziawſzy/ iż nie przyſzedł zakonu tárgáć/ ále pełnić:
á wżdy
28:
inſzy ſwoy: miáſto onego Bożego poſtánowił: y wam gi
29:
pełnić roſkazał: á tym was od náſzego odwiodł? Bo gdy
30:
by był chćiał/ on ſtáry w cáłośći záchowáć/ y wam gi zá=
31:
lećić/ tedy by mu nie trzebá było podawáć wam Ewán=
32:
ieliey. Ale iż ią wam podał y zálećił/ tedy iuż tym ſámym
33:
zakon odrzućił.
Y wy co ſie według Ewánieliey rządzi=
| ćie/ zako= |
strona: 83
| O Zydowſkich wywodziech. |
1:
ćie/ zakonu iuż pełnić y chowáć nie możećie/ bo ſie to żadną
2:
miárą zgodzić z ſobą nie może/ choćiaſz rzkomo niektorzy z
3:
wáſzych/ y wedle náſzego zakonu/ y wáſzey Ewánieliey żyć
4:
chcą. Ale to/ ábo z głupſtwá y nieumieiętnosći/ cżynią/
á
5:
bo iákiey obłudy w tey mierze vżywáią: Bo by ſie thego y
6:
ſlepy (iáko mowią) domácáć mogł/ że to z ſobą żadną miá
7:
rą ſtáć nie może/ Moyżeſzow mowię/ zakon y Ewánielią
8:
wáſzá: ále koniecżnie iedno drugiemu vſtąpić muśi. Y wie
9:
le nád to vrągáiąc nam y Pánu Iezuſowi Chriſtuſowi/ y
10:
Apoſtołom mowili/ á mnie nie dopuśćiwſzy odpowiedzieć:
11:
dálſze ſwoie dowody prowádzili. Ia/ ácżem odpowiedzieć
12:
chćiał/ ále bym podobno nie dokońcá temu ſproſtáć mogł/
13:
á ták ćiebie wolę ſłucháć: co byś ty ná to odpowiedział. Bo
14:
mi też ná tym wiele należy/ iáko tho y ſam bácżyć możeſz.
15:
NAVCZYCIEL. Ná to co nie idzie ſwym torem/
16:
ále wychodzi z właſney kloby/ trudniey bywa odpowie=
17:
dáć:
niż ná to co idzie torem ſwym. Iáko y tu w tym żydow
18:
ſkim wywodzie/ iż nieporządne ieſt zágádánie/ przeto też y
19:
odpowiedź/ muśiáłá by być trudna y záwikłána/ ieſliby się
20:
w ſwą rezę nie miáłá wpráwić. O toſz ia ćiebie pytam po=
21:
wiedz mi/ iákoś to z nich wyrozumiał/ co też oni przez to ſło
22:
wo zakon rozumieią? czyli to wſzyſtko/
cokolwiek zdawná
23:
przed przyśćiem Chriſtuſowym/ ięzykiem żydowſkiem pi=
24:
ſano przez Moyżeſzá y Proroki/ co my też względem náſze=
25:
go nowego: Teſtámentem ſtárym názywamy? Cżyli tylko
26:
ſámy kſięgi Moyżeſzowe? cżyli ieſzcże ſámo przykazánie
27:
Boże/ ktore dzieśiąćią ſłow/
ábo dzieśięćiorgiem przykazá=
28:
nim názywamy? cżyli cżęść tylko tę piſmá Moyżeſzowego/
29:
ktora w ſobie zámyka vſtáwy około ſłużby Bożey y rządu
30:
rzecży poſpolitey Izráelſkiey? Cżyli zoſobná ozacnych o=
31:
bietnicach bożych/ ták przez Moyżeſzá/ iáko y przez inſze pi=
32:
ſárze po nim/ z roſkazánia Bogá wiecżnego/
ná piſmie nam
33:
zoſtáwionych y oddánych? cżyli o zakonie Duchownym/ | R iij | przyro= |
34:
A gdy ták doſkonáły był y ieſt záwżdy ſam w
35:
ſobie zakon/ on Boży wiecżny/ iákom to z ſłow twych wy=
36:
rozumiał/ ktory záwżdy trwa: á coż potrzebá było Moyże= | ſzow/ |
strona: 88v
| Szoſta Rozmowá |
1:
ſzow/ ku niemu/ piſány przydáwáć? NAVCZYCIEL.
2:
Gdyby grzech w cżłowieku mieſáący/ iáći iuż też po=
Cżemu do zakonu Bożego wiecżnego Moyżeſdocżeſprzydá>
3:
wiedział/ ktory zá zázdrośćią ſzátáńſką przyſzedł ná świát/
4:
nie zaćmił był zmyſłow cżłowiecżych: ſumnienia niezdziorá
5:
wił: ſercá do źiemſkich rzecży nieprzywiązał: namniey by
6:
go nie było potrzebá: boby ludzie ſámi z chući ſwey/ Bogá
7:
byli miłowáli/ y w iego ſie rozmowie kocháli:
onego ſie prá
8:
wą ſynowſką miłośćią bali: y wſzytko ku chwale iego cży=
9:
nili rc. Ale iż grzechem záráżeni będąc/ práwie ſie Bogu nie
10:
przyiaćioły ſtáli: á obraz Boży ná ktory byli ſtworzeni/
11:
bárzo zeſzpáćili y ſplugáwili: á Bog przedſię z nich niekto=
12:
re ku żywotowi wiecżnemu vmiłował: y zbáwić ie chćiał/
13:
ále ich záś nieporządnie/
áni przećiw ſpráwiedliwośći/ iáko
14:
oſleṕ zbáwić niechćiał/ to ieſt dokądby ſie ſkáżonymi y ná ſer
15:
cu nieobrzezánymi/ y Bogu nieſprzyiáznymi być nie pozná
16:
li/ y dokądby ſie z ſkáżenia ſwego y wielkośći grzechow
17:
winnymi nie dáli y przed Bogiem ſie nie vpokorzyli/ iego o
18:
łáſkę y miłoſierdzie nie wzywáli/ á iż y tego ſámi przez ſię y
19:
przez inſze dobrodzieyſtwá Boże
ktore im záwżdy pokázo=
20:
wał/ áni przez rzecży ſtworzone/ doſtąpić nie mogli/ prze
21:
to im/ dlatego on to zakon przez Moyżeſzá/ ná piſmie po=
22:
dał/ z ktoregoby/ iákom pierwey mowił/ wſzytko to poznáć
23:
mogli. Ato możeſz z tąd obacżyć/ iż Adám on náſz pierwſzy
24:
oćiec/ będąc w niewinnośći/ y ſpráwiedliwośći/ ná Boże
25:
podobieńſtwo ſtworzony/
niż przeſtąpił Boże zákazánie/
26:
k woli żenie ſwey/ ktora go zmamiłá/ będąc ſámá od ſzátá=
27:
ná oſzukána/ z Bogiem ſobie beſpiecżnie rozmáwiał: Bo=
28:
gá ſie niewolnicżym ſpoſobem nie wſtydał: áni obáwał:
29:
Nie wſtydał ſie też żony ſwey iáko y oná iego: choćiaſ obá
30:
byli nágimi: To wnet po zgrzeſzeniu/ iáko ſkoro wiátrek
31:
wieiący vſłyſzał/
rozumieiąc ták iż do niego Pan iáko przed
32:
tym przyść y z nim rozmáwiáć miał: z oną żoną ſwą vćie
33:
ka: miedzy drzewá ſie kryie: liśćiem onę nágość ſwą y żeni | nę pokrywa. |
strona: 89
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ89. |
1:
nę pokrywa. Także ono práwo przyrodzone/ ktore w nim
2:
było iáko ieden obraz Boży/ wnet w nim zwątláło:
że iuż
3:
nieborak nie mogł z Bogiem/ beſpiecżnie mówić: y nań
4:
iáko przed tym pátrzyć. Ale iż wżdy iego Bog ſzukał/ z nim
5:
ſie ſam iáko y z niektorymi potomkámi iego ponim rozma=
6:
wiał/ przeto ſie wżdy on nieborak y z innymi mnogimi po=
7:
tomkámi ſwymi á przyiacioły Bożymi/ od złośći hámo=
8:
wał. A ták dla tego/ nie záraz ná piſmie/ Bog zakonu lu=
9:
dziom podał.
Ale gdy ſie ludzie od złośći niepowśćiągáli/
10:
owſzem/ iáko pijány w błoto głębiey w grzechy brnęli:
11:
Toſ potym áſ po dokońcżeniu wtorego tyſiącá lat/ po ſtwo
12:
rzeniu świátá/ Bog zakon przez Moyżeſzá podał/ y to nie
13:
wſzyſtkiemu świátu/ ále tylko iednemu Abráhámowemu
14:
potomſtwu: y to dotąd tylko/ iáko Páweł piſze/ dokądby
15:
wiárá nie przyſzłá.
Gal: 3. ꝟ 23. 34. Ale ſkoro cżás wiáry
16:
przyſzedł/ á opieká dziećinnego wodzá Moyżeſzá minęłá/
17:
áſzći też záś on zakon piſány/ koniec ſwoy wźiął. Aby ná
18:
mieyſce iego co lepſzego y doſkonálſzego/ z łáſki Bożey ná=
19:
ſtąpiło: iákom to iuż przedtym powiedał. VCZEN.
20:
Amaſ theż co ſpolnego ten to Moyżeſzow piſány/ z onym
21:
Boſkiem wiecżnym/ cżyli nic zgołá?
ábo ieſli też ieſt mie=
22:
dzy nimi ktora rozność? NAVCZYCIEL. Acżkol=
23:
wiek wiele ieſt rzecży ſpolnych/ y wiele też ieſt miedzy obie= Rożnocć zakonu Moyżeſdocżesnego od zakonu Bożego wiecżnego.
24:
má roznic/ wſzákże ie ty ſam łácno obácżyć będzieſz mogł/
25:
gdyć iednę ábo dwie z nich pokażę.
To ſpolnego máią iż się
26:
o chwałę/ ſłużbę/ boiaźń/ y miłość Bożą/ ſpolnie ſtáráią/
27:
tákże też y o miłość bliźniego. O vcżćiwość/ ſpráwiedli=
28:
wość/ cnotę/ rc: Ale y to roznym ſpoſobem. Abowiem za
29:
kon wiecżny/ przyrodzony/ Boſki: ktorego wedle Moyże=
30:
ſzá ſummá ieſt dzieſięćioro przykazánie ná dwu kámien=
31:
nych táblicách/ od ſámego Bogá Moyżeſzowi podáne/
á
32:
wedle Chriſtuſá Iezuſá/ w miłośći vprzeymey y cáłey
33:
Bogá/ á bliźniego iáko ſiebie ſámego/ co wſzyſtko właśnie | T | tylko |
strona: 89v
| Szoſta Rozmowá |
1:
tylko ſámym ſynom y corkom Bożym należy/ wnętrznego
2:
cżłowieká ná duchu vmyſłu iego/ y náſumnieniu vpomi=
3:
na/ náucżá/ pobudza: żeby cżynił to co iedno cżynić ma/
ták
4:
przećiw Bogu iáko też przećiw bliźniemu z ſámey cnoty/ z
5:
duchá/ z miłośći/ z dobroći: A gdzieby cżynić z dobrey wo=
6:
ley niechćiał/ tám go ſumnienie iego ſtrofuie/ że bes swiád
7:
kow y inſtygatorow vſpokoić ſie ná duchu vmyſłu ſwego
8:
nie może. Zakon záś Moyżeſzow piſány/ ten nie pátrząc te=
9:
go/ gwałtem práwie przyniewalał tych/ ktorym był po=
10:
dány/
áby koniecżnie choć nie rádzi wſzyſtko co Moyżeſz ro
11:
ſkazał cżynili. A gdzieby cżynić niechćieli/ ábo co przećiw=
12:
nego vdziałáli/ żeby wedle náznácżonych kaźni/ bes odwło
13:
ki y miłoſierdzia/ byli karáni. Przeto tám dobry vcżynek
14:
nie ták z cnoty pochodził/ iáko z muſu y z ſtráchu kaźni opi
15:
ſánych. Druga rozność/
On zakon przyrodzony záraz z
16:
pierwſzym Adámem od Bogá ſámego bes piſmá zwierz=
17:
chownego/ wlany był w wnętrznośći cżłowiecże. Moy=
18:
żeſzow záś po dokońcżeniu dwu tyſiącu lat/ ná piſmie y ká=
19:
miennych tablicach był wyráżony. Trzećia/ On ſie przy=
20:
rodzony o wnętrznego cżłowieká opiera/ rządząc ſumnie=
21:
nie iego/ y wnętrzne pożądliwośći.
Moyżeſzow záś zwierz=
22:
chnego tylko cżłowieká ſpráwuie/ hámuiąc ręce/ nogi/ v=
23:
ſtá/ y ocży iego/ áby ſie rzecżámi zákazánymi nie báwiły.
24:
Cżwarta/ Zakon przyrodzony odwodzi cżłowieká od te=
25:
go/ żeby drugiemu nie życżył thego/ cżego by ſam nie rad
26:
miał: A Moyżeſzow folgowáć nieprzyiaćielom nie dopu=
27:
ſzcżał/ ále ſie nád nimi ſrożył.
Piąta/ On wſzyſtkich wo=
28:
bec ludzi w iednę miłość ſpaiał: á Moyżeſzow do ſámych
29:
Izráelćżykow miłość tę przywięzował: á z inſzymi narody
30:
onym ſie łęcżyć nie dopuſzcżał. Chybáby ſie z nimi pobrá=
31:
táli przez obrzezánie/ y inſze zakonne ſpráwy. A náwet to
32:
záwżdy miey ná bácżnośći: Iż ſtárym ludziom/ to ieſt/ z pier
33:
wſzego Adámá/ biegiem przyrodzonym ſpráwionym/
dá
| ny był |
strona: 90
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ90. |
1:
ny był zakon ſtáry: á nowym záś/ to ieſt/ z wtorego Adá=
2:
má Chriſtuſá/ przez duchá Bożego odrodzonym/ iáko on
3:
przyrodzony zakon należy/ ták też y nowe przymierze ieſt po
4:
ſtánowione/ y dáne. Przeto też on ſtáry zwierzchnego cżło=
5:
wieká vcżył y rządził/ zwierzchnymi też Moyżeſzowſkimi
6:
vſtáwámi/
y karał też kaźniámi ćieleſnymi. Nowy zás/
7:
cżłowiekáwnętrznego/ vcży y ſpráwuie wnętrznymi y du
8:
chownymi vſtáwámi/ y karze też kaźniámi duchownymi.
9:
Co wſzyſtko łácno ſtąd poznaſz: Iż gdy do cżłowieká ſtáre=
10:
go choćiaſ nalepiey w zakonie Moyżeſzowym wyćwicżone
11:
go/ przyſtąpi odrodzenie/ ábo z nowego przymierza nowy
12:
żywot. Aſći táki rychło po ſobie znácżną odmiánę pozna:
13:
áſzći inſze po ſobie owoce pokaże: y to iáwnie wyzna/ że iuż
14:
nie on ſam przez ſię żywie/ ále iż w nim żywie Chriſtus. A
15:
iż ták ieſt/ to ták z Nykodemá Miſtrzá zakonnego Ian 3.
16:
Iáko y z Páwłá Apoſtołá poznaſz. Gal. 2. ꝟ 20. Fil. 3. ꝟ 4.
17:
5. Y wiele inſzych ieſt nád te roznice ktoreby długo wyli=
18:
cżáć/ ktore y ſam łácno potym poznaſz/
gdy ſie piſmu ś. le=
19:
piey przypátrowáć będzieſz. VCZEN. Y to iuż rzecż
20:
będzie łácżnieyſza: mam w Bogu nádzieię iż ſie tego náucżę/
21:
y co ku tey rzecży śćiągáć ſie będzie/ obacżę. Niechay to iuż
22:
ták będzie/ iż do onego przyrodzonego wiecżnego wnętrzne
23:
go á Boſkiego/ przydány był Moyżeſzow/ zwierzchny/ do=
24:
cżesny: o ktorym to powiedaſz żeby iuż też vſtáć miał:
cżego
25:
y ia nie przę/ bo iuż to ná oko widzę: Ale cżemuſ ten docże=
26:
śny Moyżeſzowym/ á on záś wiecżny Bożym názywaſz? iá=
27:
ko by thám Moyżeſz ſam z ſiebie miał co ſtánowić/ á nie z
28:
Bogá. NAVCZYCIEL. Nie tym vmyſłem tego Cżemu zakon piſá, Moyżeſ, ánie piſáBożym ná.
29:
mowię/ iáko bych ták rozumiał y wierzył/
iżby Moyżeſzow
30:
zakon/ nie miał też być Bożym zakonem/ bom to iuż przed
31:
tym powiedział/ że gi Bog ſam/ zábiegáiąc zginieniu dzia
32:
tek ſwych/ chcąc w nich pohámowáć rozmáitość złości/
33:
przez ręce Moyżeſzá ſługi ſwego podał: ále ábym tylko ro=
34:
| T ij | zność |
35:
strona: 90v
1:
| Szoſta Rozmowá. |
2:
zność miedzy nimi znácżną/ tym lácniey tobie przed ocży
3:
przełożył.
Przeto on zgołá Boſkim názywam/ iż bes śrzod=
4:
ku y Pośrzedniká wſzelkiego/ práwie záraz z cżłowiekiem
5:
od ſámego Bogá ſtworzony był. Ten záś dlatego Moyże
6:
ſzowym/ iż przez Pośrzedniká Moyżeſzá ſynom Izráelo=
7:
wym/ od Bogá/ przez Anioły/ podany był. VCZEN.
8:
Powiedziałeś też iż dla tego ten Moyżeſzow/ będąc docże= Co lepſzego námieyſzakonu Moyżeſnaſąpiło
9:
snym/ á nie iáko on przyrodzony/ wiecżnym iuż vſtał:
żeby
10:
ná mieyſce iego/ co lepſzego náſtąpiło. A coſ ty lepſzym ná=
11:
zywaſz nád on Moyżeſzow zakon? NAVCZYCIEL.
12:
Názywam Ewánielią/ Páná Chriſtuſowę/ ktora ieſt mocą
13:
Bożą ku zbáwieniu káżdemu wierzącemu. Aby káżdy ſprá
14:
wiedliwy/ to ieſt/ ktoremuby ſpráwiedliwość Boża z łá=
15:
ſki przycżytána byłá/
z wiáry żył/ á nie z vcżynkow zakon=
16:
nych. Názywam też ieſzcże lepſzym/ przymierze to ábo Te=
17:
ſtáment nowy/ ktory Bog wedle obiećánia ſwoiego w pi=
18:
ſmiech ś. Vcżynionego/ przez Iezuſá Chriſtuſá/ przy do
19:
końcżeniu zakonu Moyżeſzowego/ ze wſzyſtkimi ſynmi/ y
20:
corkámi ſwymi wiernymi/ z káżdego narodu/ á nie z ſámych
21:
tylko Izráelcżykow iáko przedtym poſtánowił y vtwierdził
22:
Z tymi mowię/ ktore vmiłowawſzy przed záłożenim fundá
23:
mentow świátá/ w namileyſzym ſynu ſwym Iezuſie Chri=
24:
ſtuſie/ przezeńże z ſobą poiednał/ y zá dziátki właſne przy=
25:
ſpoſobił. Ktorego Iezuſá Chriſtuſá/ Pośrzednikiem tego
26:
nowego przymierza/ y Pánem wſzyſtkiego vcżynił.
V= CZEN. Ieſli ták ieſt iáko mowiſz/ á cżemuſ ſam Iezus Cżemu to Iezus y iápowiedźiał iż nie przyſł zakonu rozwięzáć ági wypełnić.
28:
Chriſtus/ to powiedział/ że on nie przyſzedł rozwięzáć/ to
29:
ieſt ſkáźić zakonu: ále pełnić. A pewnieć tego nie o ktorym
30:
inſzym zákonie powiedział/ iedno o Moyżeſzowym? o kto=
31:
rym ieſzcże y to przydáie mowiąc. A ktobykolwiek rozwią=
32:
zał/ iedno namnieyſze z roſkázánia tego/ y vcżyłby ták ludzi/
33:
ten namnieyſzym názwány będzie w kroleſtwie niebieſkim.
34:
A ktoby záś cżynił y vcżył/ ten wielkim názwány będzie w | kroleſ |
strona: 91
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ91. |
1:
kroleſtwie niebieſkim. Tuć oto práwie znáć dáie/ iżby za=
2:
kon Moyżeſzow záwſze trwáć miał. NAVCZYCIEL.
3:
Nie ieſt ten vmyſł Chriſtuſow/
iżby on zakon Moyżeſzow/
4:
ze wſzytkimi ſwoimi ceremoniámi/ káźniámi/ zwycżáymi i v
5:
ſtáwámi/ záwżdy/ áż do ſkońcżenia świátá ſtáć miáł: ále iż
6:
ták długo ſtać miał/ dokądby ſie wſzytko to/ co iedno w nim
7:
było nápiſano/ áż też y do namnieyſzey kreſki nie wypełniło.
8:
Iákoby iuż tym ſámym znáć dáiąc/ iż gdyby ſie iuż wszystko
9:
torem ſwym wedle rozrządzenia Bożego ſpełniło/
co w zako
10:
nie onym/ pod nieiákimi podobieńſtwy/ figurámi y ćienmi
11:
było przeznácżono/ że też on zakon vſtáć y zniſzcżeć miał:
12:
iákoż vſtał y zniſzcżał: O cżym doſyć znácżnie Páweł do
13:
Gálátow/ á ieſzcże znácżniey Piſarz liſtu do Hebreow po=
14:
kázuie y dowodzi. A przedſię go Chriſtus y Apoſtołowie E
15:
wánielią namniey nie pſowáli.
Ale Bog ſam ten gi zepſo=
16:
wał wedle woley ſwey: bo gi też on ſam był dał: Bo to
17:
wolno było iemu on odłozywſzy/ lepſzym y zacnieyſzjm ſpoſo
18:
bem ludzi ku żywotowi wiecżnemv prowádzić. Nád to/ co się
19:
tknie Chriſtuſá/ ten koniecżnie nie ná to przyſzedł/ iákoś ſam
20:
ſłowá iego przypominał/ áby był zakon pſował: ále áby gi
21:
wykonał/
ktorego nigdy żaden inny nádeń/ wykonáć ſkut=
22:
kiem nie mogł. A wypełnił gi nie tylko cżyniąc/ wſzyſtko to
23:
z chući ſerdecżney/ co ſie ku Bożey y bliźniego miłośći śćią
24:
gáło/ ná cżym práwie wſzyſtkie zakonne ſpráwy záſádzo
25:
ne/ iáko ná pewnym grunćie/ były: á to wedle zakonu przy
26:
rodzonego Bożego.
Ale też y ták/ gdy to wſzyſtko ná ſobie od
27:
nioſł/ co iedno o nim w zakonie napiſano było/ iáko ſam o
28:
ſobie powiáda. Luk: 24. ꝟ 44. á práwie ſie ſam wykłáda
29:
w tym/ co przedtym mowił/ coś ty z Máteuſzá przypo=
30:
mniał/ Mát: 5. ꝟ 17. w ty ſłowá: Nieprzyſzedłem rozwię
31:
záć zakonu y Prorokow/ ále wypełnić/ gdyż tego ieſt potrze=
32:
bá/ áby ſie wypełniło wſzytko
co iedno nápiſano ieſt o mnie
33:
w zakonie Moyżeſzowym/ w Prorocech y w Pſálmiech. Ie | T iij | ſże go |
strona: 91v
| Szoſta Rozmowá |
1:
ſzcże go też nierozwiązał/ ábo zepſował/ poniewaſ on nau=
2:
ką ſwoią (świát z Bogiem iednáiąc) nieroſpuſzcżał wodzy
3:
vcżniom ſwym/ ku niezbożnośći żywotá ćieleſnego/ ſwo=
4:
wolnego:
y owſzem/ ieſli kiedy Moyżeſz y z wſzyſtkimi Pro
5:
roki/ żywotá pobożnego vcżyli: tedy on dáleko więcey. Y
6:
ták dálece ku miłośći Bożey/ cżłowieká przywodził/ żeby
7:
ſie ſámego ſiebie záprzał/ á gotow był dla ſpráwiedliwośći
8:
Bożey/ żywot ſwoy położyć: Cżego Moyżeſz nie ták náu=
9:
cżał. A ku bliźniego záś miłośći/ ták też pobudzał:
żeby cżło
10:
wiek nie ſwego tylko/ ále też y bliźniego/ dobrá ſzukał: oń
11:
ſie ſtárał/ y zdrowia dla pozyſkániá iego niezáłował. A to
12:
wſzyſtko nie w nádzieię dobr iákich/ z źiemie wychodzących
13:
iáko Moyżeſz mlekiem y miodem Izráelcżyki przyłudzáiąc:
14:
ále żywotem wiecżnym y kroleſtwem niebieſkim/ onych ná=
15:
máwiáiąc: ktorego ſwym pilnie ſzukáć kazał rzecży źiem=
16:
ſkich zániechawſzy.
A co więcey/ cżego w Moyżeſzu nie nay
17:
dzieſz/ y nieprzyiaćioły miłowáć y dobrze im cżynić roſka=
18:
zał. A to nie ták pátrząc ná zakon on zwierzchni Moyże=
19:
ſzow/ iáko ná zakon Boży wiecżny y przyrodzony/ który
20:
ſamże znácżniey nád Moyżeſzá wykłáda. A iż ten vmyſł był
21:
Chriſtuſow w tych ſłowách gdy mowił iż nie przyſzedł pſo=
22:
wáć zakonu/ ále gi pełnić
to ieſzcże doſtátecżniey ták z Má=
23:
teuſzá iáko y Lukaſzá Mát: 5. ꝟ 18. Luk: 16. ꝟ 17. ſamże
24:
poznáć możeſz: Bo ſie tám ſam práwie Chriſtus w tym
25:
wykłáda/ mowiąc. Amen powiádam wam/ poki iedno nie
26:
przeminie niebo y źiemiá/ iotá iedno/ ábo iedná kreſká/ ża=
27:
dną miárą nie przeminie od zakonu/ áſby ſie wſzyſtko ſtáło
28:
Abo iáko Lukaſz też rzecż ſłowy krotſzymi y lácnieyſzymi
29:
nápiſał.
Látwiey przeminąć niebu y źiemi/ niſ kreſce ie=
30:
dney z zakonu odpáść. Rozumiey/ ktoraby ſie pierwey ſpeł
31:
nić nie miáłá. Co też potym Páweł doſtátecżniey vkázuie/
32:
gdy mowi: iż w Chriſtuſie wſzyſtkie obietnice Boże ſą/ ták
33:
y amen: to ieſt/ koniec ábo ſkutecżne wypełnienie ſwoie wźię= | ły. A |
strona: 92
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ92 |
1:
ły.
A iż iuż wźięły koniec ſwoy/ tedy go on nie pſował/ ále
2:
wykonał. Abowiem iáko ſam mowi/ Zakon y Prorocy do
3:
Ianá prorokowáli: Mát: 17. ꝟ 13. Luk. 16. ꝟ 16. to ieſt/
4:
ták długo Bog przez Moyżeſzá y Proroki obietnicámi/ figu
5:
rámi/ podobieńſtwy/ y zwierzchnym nabożeńſtwem zábá=
6:
wiał y przy ſobie zátrzymawał lud on Izráelſki/ poki wiá=
7:
rá y nádzieiá lepſzych rzecży nie przyſzłá:
ále iuż teraz koniec
8:
onemu wſzyſtkiemu cżyni: á iáſnie ſie świátu oznáymuie y
9:
łáſkę mu ſwoię záleca y ofiáruie/ ćieleſne nabożeńſtwo od=
10:
kłáda: á chce áby go wierni chwalcy iego w duchu/ y w
11:
prawdzie chwalili. Owa krotko mowiąc/ końcem ieſt za=
12:
konu Chriſtus/ ku ſpráwiedliwośći káżdemu wierzącemu
13:
Rzym. 10. ꝟ 4. Gala.: 3. ꝟ 24.
Mowię tedy iż go on nie
14:
pſowáć przyſzedł ále pełnić: y temu mocnie wierzę/ iż gi
15:
wypełnił. A tego nie dla tego powiedział/ żeby go też pełnić
16:
mieli vcżniowie iego: ále áby ſie tym ćieſzyli/ że gi on z wo=
17:
ley Bożey zá nie wypełnił: gdy ſie zá nie przeklęctwem ſtał
18:
Bo ták tuſzę iż to wieſz/ że káżdy przeklęty był/ ktoryby nie
19:
wytrwał we wſzyſtkim/
co było w kśięgách zákonu Moyże
20:
ſzowego nápiſano. A przeto iáko Páweł mowił/ Iż ponie=
21:
waſ my dla mdłośći ćiáłá/ nie mogliſmy zakonu wedle
22:
ćiáłá wykonáć/ przeto Bog poſłał ſyná ſwego/ podobne=
23:
go nam/ áby ſie on zá nas z ſtał ofiárą zá grzech/ ábyſmy
24:
przez nię od grzechu wolnymi byli.
On go tedy nie zepſo=
25:
wał/ ále gi wypełnił/ á wypełnił gi dla nas/ áby nas od
26:
niego/ ábo rádſzey żydy/ wolnymi vcżynił/ á nas z nimi w
27:
iednego nowego cżłowieká ſtworzył/ ſpráwiwſzy pokoy:
28:
To ieſt wygłádziwſzy przez śmierć/ ony vſtáwy y dekretá/
29:
tákże y brzemię rozwiązawſzy/ ktoregośmy znośić nie mo=
30:
gli. Efe: 2. 2. Kor: 3. Dzie: 15. Heb: 7.
Y to widzę iż kto=
31:
by inácżey vcżył/ áboby zakon przed iego zupełnym wyko=
32:
nánim pſował/ ábo pſowáć gi ludzi náucżał/ że ten máłym
33:
miał być w kroleſtwie niebieſkim. Iáko cżynili Fárizeuſzo= | wie y |
strona: 92v
| Szoſtá Rozmowá |
1:
wie y fałſzywi Prorocy/ gdy nie z Meſyaſzá od Bogá obie=
2:
cánego/ y dárowánego/ vſpráwiedliwienia/
ále z vcżyn=
3:
kow zakonnych y vſtaw ſwych/ ſzukáli/ y inſzych ſzukáć ná=
4:
ucżáli. VCZEN. A gdzie maſz o tym iż to Bog obiecował/
5:
że inſze náuki/ inſze práwá/ y zakon z przymierzem/ nád ono
6:
Moyżeſzowo dáć obiecował? NAVCZYCIEL. A
7:
zaſ niepámiętaſz co v Ezáiaſzá/ y v Ieremiaſzá o tym ná=
8:
piſano ſtoi/ tákże y v Micheaſzá/
gdzie nowe przymierze w
9:
ſpominał y obiecował Bog/ tákże zakon y ſłowo ktore z Sy Obietnice Boże o inſprzymierzu nááy náżyćielá.
10:
onu y z Ieruzálem wyniść miáło. A nád to y tego opiſuie
11:
przez ktorego zakon ten y przymierze to ſtánowione miáło
12:
być/ iáko Ezá. 2. ꝟ 3. Mich. 4. ꝟ 2. Ezá. 51. ꝟ 4. A 54.
13:
ꝟ 10.
A 55. ꝟ 3. 4. A 59. ꝟ 21. A 61. ꝟ 8. Iere. 33. ꝟ 40. Ezech.
14:
34. ꝟ 24. 25. A 37. ꝟ 26. Ezá. 54. ꝟ 13. Ian 6. ꝟ 45. A 2.
15:
Kor. 3. ꝟ 3. A 1. Teſ. 4. ꝟ 9. A 1. Ian 2. ꝟ 20,27. Ale oprocż
16:
tych wſzyſtkich ktorem tu námienił/ ázaſći ſie nie doſyć do=
17:
ſtátecżne zda ono mieyſce. Iere. 31. ꝟ 31. 32. 33. 34. y z wykłá
18:
dem iego/ ktory maſz w liśćie do Hebre. 8. ꝟ 6. 7. 8. 13.
Ale
19:
nie tylko to káp: 8/ ále wſzyſtek liſt ten ná to ieſt náſádzony/
20:
áby Náucżyćielá/ Pośrzedniká/ Wodzá/ Ofiárowniká/
21:
przymierze/ vſtáwy/ náuki/ y nabożeńſtwo lepſze y doſko=
22:
nálſze nád ono Moyżeſzowe wyſtáwił y nam ſłowem Bo=
23:
żym zálećił. VCZEN. Pámiętam to y wiem dobrze iż
24:
thák ieſt y temu ſie nieſprzećiwiam/
żeby nie miał inſzego
25:
przymierza obiecowáć nád ono ſtáre/ y temu wierzę/ iż ie iuż
26:
vcżynił: Ale o zakonie áby nád on inſzy dáć miał/ thego nie Zydowski zálot, przymierze obiecano inſze, ále nie zakon inſzy.
27:
pámiętam. NAVCZYCIEL. Ieſlić nowe przymie
28:
rze dáć miał/ tedyć pewnie nie bes náuki/ ábo vſtaw/ ábo
29:
roſkazánia nowego/
ná ktorymby ono przymierze záwiſło.
30:
Boć nigdy żadne przymierze/ bes pewnych vmow y poſtá
31:
nowienia nie bywa/ ábo bes náuki ktorą żydowie Toráh TORA H.
32:
to ieſt zakonem názywáią. Ktore ſłowo/ idzie z fundamen=
33:
tu ſwego Iárách to ieſt náucżał.
A gdy Bog ſam vcżyć
IARA H.
| chce/ |
strona: 93
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ93. |
1:
chce/ pod tym nowym przymierzem/ tedyć pewnie oná ná=
2:
uká iego/ może też być Toráh to ieſt zakonem názwana/ iá=
3:
koſ ią ták Ezá: 2. ꝟ 3. Mich. 4. ꝟ 2. názywa/ dzieląc ią od
4:
oney ſtárey zakonney náuki ktora podána byłá ná gorze Sy=
5:
ońſkiey/ gdy to o niey mowi/ iż zakon
wyniść miał z Syo=
6:
nu/ á ſłowo z Ieruzálem: á wynisć miał przez Dawidowe
7:
wego potomka/ kthorego zakonu/ ſądu/ y świátłośći/ nie
8:
tylko Izráelcżycy/ ále theż y wyſpy/ y pogáni ocżekawáć
9:
mieli. Ezá. 11. ꝟ 1. A 42. ꝟ 1. A 49. ꝟ 6. A 55. ꝟ 3. 4. O toſ ia/
10:
tym zakonem/ ábo ſłowem/ názywam Ewánielią/
iáko ią
11:
náſz nowy Teſtáment wſzędy názywa/ ktorą Bog ſam w
12:
ſercá wpráwuie. Iákoby ku onemu przyrodzonemu zakono
13:
wi cżłowieká przez wnętrzne odrodzenie/ y odnowienie y du
14:
chá ſwego ś. wpráwuiąc y przywrácáiąc: Cżego w Moyżeſzo
15:
wym zakonie nie cżynią. To też wiem dobrze/ iż to ieſt błąd y
16:
zágadánie żydowſkie/ ktorzy pozwaláią tego iż miáło być no=
17:
we przymierze/
ále zákonu (że iuż ták będę zwał náukę nowe
18:
go przymierza) pozwolić niechcą/ áby nád on Moyżeſzow
19:
kthory inſzy miał być: Owſzem żeby onże záwżdy trwáć
20:
miał/ y pod nowym przymierzem. Ale to oni nieopátrznie y
21:
nierozumnie twierdzą. Bo ieſli to ſłuſznie y przyſtoynie cży
22:
nią y ſam tho obácżyć możeſz z zakonu ich iuż zniſzcżáłego/
23:
ktore
go zniſzcżenia ſtąd dochodzić możeſz/ że on piſány był ná
24:
tablicach/ y ná kſięgach: ten záś nowy zakon Boży tylko
25:
ná ſercu. Onego náucżał cżłowiek cżłowieká/ Ociec Syná/
26:
brát brátá/ áthu ſam Bog vcżyć obiecował. Ale y wiele Zniſżenie zakonu Moyżeſſąd poznaſ.
27:
ieſt inſzych rzecży/ ktore wielką y znácżną rozność miedzy o
28:
nym zakonem/
y przymierzem przez Moyżeſza vcżynio=
29:
nym: á miedzy nowym przymierzem y Ewánielią Páná
30:
Chriſtuſową pokázuią. Ale ia wſzyſtki opuſzcżáiąc náten
31:
cżás/ to ſámo náwet powiem/ co Piſarz liſtu do Hebreow
32:
vpátrował Hebr. 8. ꝟ 13. to ieſt/ iż thák mowi Bog przez
33:
Proroká Iere. 31. ꝟ 31 Oto ia vcżynię nowe przymierze/
gdyć
| V | mowi |
strona: 93v
| Szoſta Rozmowá |
1:
mowi nowe/ tedyć wiotchym vcżynił pierwſze. A to co wiet
2:
ſzeie y ſtárzeie się/ tedy też y niſzcżeie. Ale iż ſie iuż ty roznice
3:
wyżſzey przypomináły/ thu ich powtárzáć nie będę. V= CZEN. A w nowym Teſtámenćie/ maſz ktore inſze miey
5:
ſcá/ ktoreby y roznośći zakonu Moyżeſzowego/ od nowego
6:
Teſtámentu/
y zniſzcżenie zakonu pokázowáły/ á nowemu
7:
zás Teſtámentowi to świádectwo dawáły/ że iuż nádeń in=
8:
ſzego żadnego cżekáć nie mamy: ále iuż ná tym ſámym prze=
9:
ſtáwáć? NAVCZYCIEL. Tych ći ieſt nie máło/ ále
10:
by długo wſzyſtkie wylicżáć: wſzákżeć wżdy niektore z nich/
11:
ktore mi teraz ná pámięć przyſzły/ przypomionę. Napier=
12:
wſze maſz ono/ ktore ſie iuż też wſpomináło Mat. 11. ꝟ 13.
13:
Wſzyſcy Prorocy y zakon/ áż do Ianá Prorokowáli. Wto=
14:
re maſz Ian 1. ꝟ 17. Rzym. 6. ꝟ 14. Zakon przez Moyżeſzá
15:
podány ieſt á łaſká y prawdá przez Iezuſá Chriſtuſá ſtá=
16:
łá ſie. Gdzie oto tymi dwiemá świádectwy/ nie tylko się
17:
koniec zakonu y poſyłánia zakonnych Prorokow pokázuie/
18:
ále też y zacność Ewánieliey Chriſtuſowey/
nád zakonne
Roznosć Zakonu y Ewá.
19:
ćwicżenia/ á nád to y ſámych oſob/ to ieſt Moyżeſzá y Chri=
20:
ſtuſá. Bo to pewna wedle tych ſłow Chriſtuſowych/ iż iuż
21:
nigdy żadnych Prorokow/ zakon vtwierdzáiących/ po Ia=
22:
nie nie dawał Bog. A cżemu? że iuż miáſto oney zakonney
23:
ſrogośći łáſkę/
á miáſto ćieniow y figur/ prawdę ábo rzecż
24:
ſámę/ ktorą ćienie zakonne pokázowáły y znácżyły/ Bog
25:
świátu oddał Heb: 10. ꝟ 1. Odeymuiąc ono co przez ſługę
26:
było poſtánowiono/ á ná to mieyſce ſtánowiąc to/ co/ przez
27:
ſyná ieſt podano/ ktory ieſt vcżyniony Pánem y Pomázáń
28:
cem/ y poſtánowiony dziedzicem wſzyſtkiego/ áby on też
29:
wſzyſtko rządził możnym ſłowem ſwym
Heb: 1. ꝟ 2. 3. A 3.
30:
ꝟ 2. 3. 5. 6. Dzie: 2. ꝟ 36. A iż nie pierwey Bog okazał był Czemu Bog nic pierwey łáſpokazał niż Zakon podał.
31:
tey łáſki/ áni też záraz podał prawdy/ bes podobieńſtw nie
32:
iákich ćieniow y figur: tedy tego nie inſzą widzę być przycży
33:
nę iedno tę ktorą Apoſtoł Páweł pokázuie.
Rzym: 3. ꝟ 20.
34:
| A 5. ꝟ 20. |
strona: 94
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ94. |
1:
A 5. ꝟ 20. Gala: 3. ꝟ 19. Iż on lud ktory ſobie Bog między
2:
innymi narody zá właſny lud obrał/ ludem był złym/ hár=
3:
dym/ y wiele o ſobie trzymáiącym: przeto chcąc mu to po=
4:
kázáć/ á w nim záś wſzyſtkim inſzym narodom to znáć dáć/
5:
iż był zły y grzeſzny á náder práwie grzeſzący/
dla tego mu
6:
zakon podał: ktoryby mu złośći y zmázy iego ták pokázo=
7:
wał/ żeby áni wymowki/ áni vćiecżki/ áni też lekárſtwá w
8:
żadnych rzecżách zwierzchownych/ áni w ſobie ſámym nie
9:
nálazwſzy/ łáſki y miłoſierdzia Bożego w Chriſtuſie Iezu=
10:
ſie pokázánego wdzięcżen był: ktorą pokazał Bog potym
11:
gdy się wielkość grubych grzechow zakonem wprzod otwo
12:
rzyłá.
Zá ktorym otworzenim wielkośći grzechow/ okazał
13:
Bog łáſkę y miłość świátu: dawſzy Iezuſá potomkáDa=
14:
widowego zá ſyná ſwego miłego: áby on był vbłágánim
15:
grzechow náſzych ofiárą żywą y wdzięcżną/ mądrośćią/
16:
ſpráwiedliwośćią/ odkupieniem/ vſpráwiedliwienim y po
17:
święcenim náſzym: 1. Ian 2. ꝟ 1. 2. Obiá: 1. ꝟ 5. Heb: 9.
18:
ꝟ 14. A 19. ꝟ 10. 12. 14. A 1. Kor. 1. ꝟ 30.
Owa krotko mo=
19:
wiąc/ iż práwo ono ábo zakon przyrodzony. z ktorym ſtwo
20:
rzeni byli rodzicy náſzy/ grzechem był záćmiony/ y bárzo z=
21:
wątlony/ przeto dał był Bog zakon on piſány przez Moy=
22:
żeſzá/ iáko przez dziećinnego wodzá y opiekuná. Gal. 3. ꝟ
23:
23. 24. 25. 26, A 4. ꝟ 1. 2. 3. 4. 51. pod podobieńſtwy rzecży
24:
zwierzchnych/ figur/ y ćieniow:
zakon mowię tákowy/ który
25:
nic nieprzywiodł do doſkonáłośći. Hebr. 7. ꝟ 19. ktorey do=
26:
ſkonáłośći cżłowiekowi ku vſpráwiedliwieniu y żywoto=
27:
wi wiecżnemu/ dla ktorey nápocżątku w niewinnośći ſtwo
28:
rzony był/ potrzebá było. Przeto przyſzedſzy Chriſtus Ie=
29:
zus/ áby był oney vtráconey niewinnosći napráwcą/
30:
grzech zgłádził y śmierć:
á żywot ná iáśnią wyſtáwił y nie
31:
smiertelność przez Ewánielią. 2. Tym. 1. ꝟ 10. Aby zno=
32:
wu zakon on Boży wiecżny ná ſercách ludzkich przez Du=
33:
chá ś. nápiſány był/ 2. Kor. 3. ꝟ 3. VCZEN. Aſaſ ie= | V ij | ſże ktore |
strona: 94v
| Szoſta Rozmowá |
1:
ſzcże ktore inſze rozności/ zakonu onego Moyżeſzowego/ á E
2:
wánieliey Chriſtuſowey/
nád te ktores tu prypominał?
3:
NAVCZYCIEL. Y owſzem/ Abowiem zakon Moy Drugie rpznosći Zakonu MoyżeſáEwáChriſſ.
4:
żeſzow/ był vſługowánim smierci y potępienia. Ewánie=
5:
lia záś vſługowánim duchá y ſpráwiedliwosci 2. Kor. 3.
6:
ꝟ 7. 8. 9. Item. Zakon był literą zábijáiącą/ Ewánielią
7:
duchem obżywiáiącym 2. Kor. 3. ꝟ 6.
Item. Zakon był do
8:
cżáſu dány/ á ſkáżeniu poddány/ ktory náſumnieniu doſko=
9:
náłym vcżynić nie mogł chwalce Bożego: poniewaſ záwiſł
10:
był w pokármách y w pićiu/ w rozmáitym vmywániu/ y
11:
ćieleſnym vſpráwiedliwieniu/ áż do cżáſu napráwy/ ábo le
12:
pſzey roſpráwy. 2. Kor. 3. ꝟ 11. 12; Hebr. 9. ꝟ 9: 10. Ewán=
13:
ielium záś ieſt wiecżne. Obiá. 14. ꝟ 6.
y ieſt mocą Bożą ku
14:
zbáwieniu káżdemu wierzącemu/ Item. Zakon Moyżeſzow
15:
brzemię ćięſkie/ ktorego znosić nie mogli oycowie/ ludu ży=
16:
dowſkiego. Dzie. 15. ꝟ 10. Ewanielia záś Chriſtuſowá ieſt
17:
iárzmo vżytecżne/ ábrzemię lekkie. Mát. 11. ꝟ 30. Item.
18:
Zakon ćieleſne miał roſkazánia/ przeto też nic ku doſkonáło
19:
sći nieprzywiodł: Hebr. 7. ꝟ 11. 16. 19.
Ewánielią Chriſtuſo
20:
wá ma w ſobie ſłowá żywotá wiecżnego: áby káżdy ktoby
21:
iey wierzył y chował iey roſkazánia miał żywot wiecżny.
22:
Ian 6. ꝟ 63. 69. A 12. ꝟ 49. 50. Item. Zakon żadnego nie
23:
vſpráwiedliwiał. A Ewánielium Chriſtuſowe ieſt takie/
24:
w ktorym ſie ſpráwiedliwość Boża pokázuie/ przeciw tym
25:
ktorzyby ono przyiąwſzy w Chriſtuſá Iezuſá vwierzyli.
26:
Rzym. 3. ꝟ 20. 21. A 1. ꝟ 17. A rozność tá nie tylko ieſt mie
27:
dzy zakonem á Ewánielią/ ále też miedzy ſámym Chriſtu
28:
ſem y Moyżeſzem. Bo co Moyżeſz krwią bydlęcą zmázy Roznosć miedzy Chriſtuſem á Moyżeſzem.
29:
ćieleſne głádził: to Chriſtus Iezus właſną ſwą krwią ſum
30:
nienia ludzkie ocżyśćił. Moyżeſz będąc wodzem ludu Izrá=
31:
elſkiego potrzebował wiele
ku ſobie Ofiárownikow/ y o=
32:
fiar rozlicŻnych. a ChrIſtus iezus ſamże wodzem Ieſt y | á/ |
strona: 95
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ95. |
1:
hetmánem/ ſam ofiárą y Ofiárownikiem/ y ſam przez ſię
2:
ſpráwił ocżyśćienie grzechow náſzych. Moyżeſz vrzędu
3:
ſwego pośrzednicżego do śmierći tylko vżywał/ z ſtrony ie=
4:
dnego ludu Izráelſkiego:
A Chriſtus Pan od smierci wzbu
5:
dzony/ ktorei zwycięſcą zoſtał/ Posrzednikiem ieſt ludzi
6:
narodu káżdego: záwſze żywiąc/ áby ſie też záwſze przed o=
7:
blicżnośćią Bożą zá nie pokázował y zá námi ſie przycży=
8:
niał. Moyżeſz w vrzędzie ſwym/ przeſtępcy żadnemu cho=
9:
ćiaby ſie niewiem iáko káiał/ y niewiem iáko polepſzyć obie=
10:
cował/
nigdy niefolgował/ ále bes lutośći y miłośierdzia
11:
mordował. Chriſtus záś grzeſzne przyſzedł wzywáć ku po=
12:
káiániu: y ták káżdemu vpádłemu vmie folgowác/ że trzći
13:
ny náłomioney nie dołamie/ áni knotu kurzącego ſie zágaſza.
14:
A iż Moyżeſz y z vrzędem ſwym zwierzchniego tylko cżłowie=
15:
ká vcżył y karał/ przeto go też nigdy
ku prawdziwey chwa=
16:
le Bożey przywiesć nie mogł: A ták choćia nawięcey prze=
17:
ćiw báłwochwálſtwu mowił: przedſię zá vrzędu ſwego/
18:
báłwánow nie wykorzenił/ á nie tylko miedzy inſzymi naro=
19:
dy/ ále też y miedzy ſámymi Izráelcżykámi. Chriſtus záſię
20:
zoſtawſzy lepſzego przymierza Pośrzednikiem/ á z obfito=
21:
śćią duchá Bożego przyſzedſzy/ choć miecżem/ kámieniem/
22:
y ogniem/ nikogo od báłwochwálſtwá nieodſtráſzał/ ie=
23:
dnák iż był duchá vmyſłu cżłowiecżego nápráwcą/ báłwá
24:
ny y Bogi one pogáńſkie/ ták roſproſzył y wniwecż obroćił/
25:
że też drudzy y w zápámiętánie v ludzi przyſzli. Y by nie An
26:
tychriſt ſprzećiwiáiąc ſie w twarz Chriſtuſowi/ nowych
27:
ſobie Bogow y báłwanow nie był wymyſlił/
nád one
28:
ſtáre Báále y Aſtároty rc. pogáńſkie iuż by ludzie ná ie=
29:
dnym Bogu przeſtáli byli/ ktorego Chriſtus zálecał/ y w
30:
duchu á prawdzie chwalić roſkázał. Z ktorych oto rzecży/
31:
widziſz nie máła być rozność miedzy zakonem ſtárym/ á no=
32:
wym przymierzem. Tákże miedzy Moyżeſzem/ á miedzy Ie=
33:
zuſem nowego przymierza Pośrzednikiem.
VCZEN.
| V iij | A dla |
strona: 95v
| Szoſta Rozmowá |
1:
A dla ktoreyże to Bog przycżyny vcżynił/ iż on zakon/ kto Czemu Bog przez Chriſtuſá y Ewánielią Zakon zgłádził
2:
ry był przez Moyżeſzá podał/ záſię gi przez Iezuſá y náukę
3:
iego z pośrzodku wymázał/ á to dawſzy tego Iezuſá ná o=
4:
fiárę zá grzech/
tym niſzcżąc one zakonne bydlęce ofiáry/ á
5:
dánim Ewánieliey niſzcżąc zakonne podánie? NAVCZY= CIEL. Aby oná śćiáná ktorą przegrodzeni byli żydowie
7:
od pogan/ y wſzyſtká nieprzyiaźń ktora miedzy nimi byłá
8:
koniec ſwoy wźięłá: á iżby oni byli w iednego nowego cżło
9:
wieká ſtworzeni/ y pogodzeni. A iáko owce z roznych ow=
10:
cżárni y Páſterzow/
pod iednego Páſterzá/ do iedney ow=
11:
cżárniey zámknieni. Ian 10. ꝟ 16. Efe: 2. ꝟ 13. 14. 15. 16. 17.
12:
18. VCZEN. Powiedziałeś trochę przedtym iż zakon
13:
dla tego podány był/ żeby ludziom grzechy vkázował. Co Iesli ieſzcze potrzebny ieſt Zakon dla vkázowánia grzechow?
14:
ábo iuż teraz
nietrzebá grzechow ludziom pokázowáć?
15:
wiem iż tego przeć nie możeſz: bo ktoby teraz grzechow
16:
ſwych nie poznał tedyby ſie ich też káiáć nie mogł: á gdzie
17:
káiánia zá grzechy nie będzie/ tedy ſłába nádzieiá żywotá
18:
wiecżnego. A iż potrzebne ieſt poznánie grzechow/ tedy też
19:
y zakon ieſt potrzebny: A ieſli ieſt potrzebny/ tedy
niezwiot=
20:
ſzał/ áni vſtał wedle mniemánia wiela ludzi/ ále przedſię
21:
ſtáć muśi. NAVCZYCIEL. Tego nieprzę y owſzem
22:
iáſnie wyznawam iż y do Ewángeliey trzebá grzechow po=
23:
znánia/ y z prawdziwym/ káiąc ſie ich/ wyznánim: Ale te=
24:
go nie pozwolę/ áby pod Ewángelią potrzebny był zakon/
25:
dla vkázowánia grzechow:
gdyż te z Ewángeliſkich ábo
26:
Apoſtolſkich náuk ſnádniey mogą być poznáne/ ániż z Moy
27:
żeſzowſkich. Poniewaſ wiele pod Moyżeſzem było grze=
28:
chow/ ktore pod nowym przymierzem nie ſą grzechámi: á
29:
wiele też teraz pod nowym przymierzem ieſt grzechow/ kto
30:
re pod Moyżeſzem nie były zá grzech pocżytáne. VCZEN.
31:
Tego ieſzcże nie rozumiem/ trzebáby mi to przykładem iá=
32:
kim pokazáć.
NAVCZYCIEL. Zakon zá grzeſznego
33:
pocżytał/ ktoby ſie vmárłego/ trędowátego/ niecżyſtego/ ábo | cżego |
strona: 96
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ96. |
1:
cżegokolwiek/ y kogokolwiek ſplugáwionego á nákoniec
2:
ſzáty iego dotknął/ choćby to z niewiádomości cżynił.
Ták
Lepiey y doſtátecżniey vczy poznáć grzechy Ewanielia, niż Zakon.
3:
że ktoby iadł źwierzątko/ ptaſzká/ rybkę/ wedle zakonu nie=
4:
cżyſtymi názwáne: y wiele tym podobnych rzecży. Ewán
5:
ielia záś grzechu w tey mierze żadnego nie ſtánowi. Zakon
6:
nie bronił poyżrzeć ná cudzą żonę/ y z nią ná ſercu cudzoło=
7:
ſtwo popełnić: A Ewánielia tego zgołá broni. Dopuſzcżał
8:
pomſty zá policżek/ zá ząb/ zá vderzenie:
Ewángelia záś
9:
tego zakázuie: á złemu ſie ſprzećiwiáć nie da: owſzem ie
10:
dobrym zwyćiężáć każe. On leda dla przycżyny rozwodu/
11:
dawſzy liſt żenie y wielu żon/ y záłożnić pozwalał: A Ewán
12:
ielia iednę żonę/ iáko było ná pocżątku ſtworzenia/ záleca:
13:
á rozwodu oprocż cudzołoſtwá nie pozwala. Owſzem to
14:
twierdzi/
że kto opuſzcża żone dla ktorey inſzey przycżyny niż
15:
dla cudzołoſtwá/ ten ią cżyni cudzołożnicą: A kto też ták o=
16:
puſzcżoną poymuie ten cudzołoży. Ale iż wiele ieſt tych rze=
17:
cży ktore w tey mierze z ſobą ſą przećiwne/ y cżás niemáły
18:
wylicżáiąc ie ſtrawić by ſie musiał/ przeto zániechawſzy
19:
ich ná ſámey Ewánieliſkiey náuce przeſtawſzy
łácno káżdy
20:
grzechy ſwe/ procż zakonu Moyżeſzowego poznáć może: y
21:
poznawſzy ie/ onych ſie káiáć. Bo co ondzie grzechy ábo ná
22:
gárle karano/ ábo drugie ofiárámi/ y kąpielą zmywano/ á
23:
nákoniec y drugich/ iáko ná przykład pijańſtwá nie karano
24:
to pod Ewánielią nie gárłem/ ále żywotá wiecżnego vtrá=
25:
cenim/
ták zá pijańſtwo/ iáko y zá ſkortácią/ káráć obieca=
26:
no. VCZEN. To iuż tym ſpoſobem nie máſz nic w za=
27:
konie coby wiernym Chriſtiánom ſłużyło? NAVCZY= CIEL. Cokolwiek ſie z zakonu z Pſálmow y Prorokow Iesli co ieſt w zakonie coby służyło chriſtianom.
29:
z Ewánielią zgodzi/ to wſzyſtko wiernym ſłuży/ y vżywáć
30:
tego máią. Bo cokolwiek nápiſano ieſt/
iáko Páweł ś. mowi/
31:
ku náſzey náuce nápiſano być wiemy. Wſzákże tego nie dla
32:
tego wierni przeſtrzegáć máią/ iż to ieſt w zakonie nápiſano
33:
iákoby ſie w tym przeklęctwá zakonnego obáwáiąc/ który | przeklętym |
strona: 96v
| Szoſta Rozmowá. |
1:
przeklętym cżyni każdego ktoby we wſzytkim nie wytrwał/
2:
co ieſt w kſięgách zakonnych nápiſano: Ale z miłosći Bo=
3:
żey y Chriſtuſowey to cżynić ſą powinni/ przeto iż to w no=
4:
wym przymierzu ieſt wyráżono. VCZEN. Niektorzy Stáre ono ná trzy cżęśći zakonu dzielenie niedoſtátecżne á Chriſtiánom niepożytecżne
5:
ták trzymáią/ á zwłaſzcżá ći co zakon ná trzy cżęśći dzielą/
6:
to ieſt/ ná Ceremonie/ ná práwá ſądowe/ y ná obycżáie/ to
7:
ieſt iáko ſie ieden przećiw drugiemu w ſąśieſtwie mieſzká=
8:
iąc vććiwie záchowáć ma/ żeby zakon wſzyſtek do Chriſty=
9:
an należeć miał/ oprocż ſámych Ceremonij/ o ktorych to
10:
twierdzą iż ony ſámy vſtáły/ ále inſze cżęśći przedſię trwá=
11:
ią:
A ty co też ná to mowiſz?
NAVCZYCIEL. Iż to
12:
z głowy ſwey y widzenia ſwego mowią y twierdzą/ á nie
13:
z wyroku Bożego/ przeto tá ich powieść vmnie zá fráſzkę
14:
ſtoi. Abowiem y ten ich rozdział kſiąg Moyżeſzowych/ nie
15:
do końcá doſtátecżny ieſt/ gdyż oprocż tych trzech námie=
16:
nionych cżęsći/ náyduie ſie cżwarta
nád te trzy nie poſled=
17:
nieyſza/ ktora ácż ſie we wſzytkich Moyżeſzowych kſięgách
18:
náyduie/ wſzákże zoſobná y nawięcey w pierwſzych. Kto=
19:
ra też nam teraz więcey może być pożytecżná/ dla wielu
20:
przycżyn/ á zoſobná też ku poćieſze ſmętnym y vtrapionym
21:
chwalcom Bożym/ ániż ktora z tych ktoreś thy wylicżył:
22:
Hiſtorya mowię ábo ono porządne opiſánie rzecży ſtworzo
23:
nych/ á nád to cżłowieká y vpadku iego/ obietnic y poćiech
24:
Bożych ktorymi ćieſzył przodki náſze one wierne chwalce
25:
ſwe/ á náſze wedle wiáry Oyce rc: Gdyż to co ſie do Cere=
26:
monij/ Sądow/ y obycżáiow pobożnych y vććiwych śćią
27:
ga/ doſtátecżniey ieſt w nowym Teſtámenćie niż w zako=
28:
nie wyráżono/
iáko ſie to ze wſzech okolicżnośći tey náſzey
29:
rozmowy obácżyć mogło. A przeto cokolwiek nie ieſt z Bo=
30:
ga ále z ludzi/ to też beſpiecżnie od ludzi drugich może być
31:
ábo pochwalono y przyięto/ ábo też záś zgániono y odrzu
32:
cono. Bo to napewnieyſza ná wyrokách Bożych wiernym
33:
przeſtáwác/ á ludzkie chociaſ ozdobne wynálaſki
imo ſię
| puſćżáć. |
strona: 97
| O zydowſkich wywodziech. | Liſ97. |
1:
puſzcżáć. VCZEN. To thy wſzyſtko iáko bacżę rzecż
2:
ſwą do tego kreſu prowádziſz/ áby wierni Chriſtyánie/ pu=
3:
śćiwſzy ono wſzyſtko/ co zoſobná ludowi Izráelſkiemu we=
4:
dle ćiáłá podáno było/ iáko to co do nich nic nie náleży/ ná
5:
tym ſámym przeſtawáli y tego pilnowáli
co też y onym iáko
6:
pogánom/ ze wſzytkimi innymi wiernymi ſyny y corkámi
7:
Bożymi/ ták żydow iáko y pogánow/ oſtátecżnych tych cżá
8:
ſow od Bogá dárowano. A przez Iezuſá Chriſtuſá podá=
9:
no y roſkazano? NAVCZYCIEL. Ták ieſt/ to ieſt
10:
przedſięwźięćie moie/ y káżdemu tego wiernie życżę áby się
11:
w tym z łáſki Bożey obácżyć mogł.
VCZEN. A gdzieſz
12:
maſz o tym piſmo/ żebyſmy iuż ná tym ſámym przeſtawá=
13:
li? NAVCZYCIEL. Wſzyſtkie liſty Apoſtolſkie/
14:
y piſánie cżterzech Ewánieliſtow/ ná to ſą wydáne/ áby
15:
przez nie do opiſánego w nich y okázánego/ Iezuſá Meſy=
16:
aſzá iáko do namileyſzego Syná Bożego ludzie przyſtáli/ y
17:
na nim iuż ſámym iáko ná iedynym wybáwićielu przeſtáli/
18:
wierząc ſie być przez śmierć iego od śmierći wykupionymi:
19:
á krwią iego od grzechow ocżysćionymi. Zeby ſie im iuż ná
20:
żadne inſze wykupienie y ocżyśćiánie oglądáć nie trzebá.
21:
Ponieważ ták ſie ſpodobáło Bogu/ przez Iezuſá z ſobą po
22:
iednáć y zbáwić wierzące: wſzákże zoſobná ſłowá ony Pá=
23:
włowe. Gál. 1. ꝟ 8. 9.
godne ſą w tey mierze pámięći/ gdzie
24:
mowi/ choćiabyſmy my ábo Anioł z Niebá/ opowiedał
25:
wam Ewánielią/ nád tę ktorąſmy wam przepowiedáli/
26:
niech będzie przeklęty. A on się oświádcża w thym/ że nic
27:
nie vcżył iedno/ co ſam od Páná wźiął/ áni ſie tego ważył/
28:
cżegoby w nim Chriſtus nie ſpráwił: ktory tho vcżniom
29:
ſwym roſkazał
áby tego ludzi náucżáli chowáć/ co im on
30:
roſkazał. Przeto ſie iuż nie trzebá wierzącym ná co innego
31:
oględáć: Bo to pewna/ kto tey drogi Krolewſkiey/ dobrze
32:
vtorowáney pochybi/ ábo ią porzući/ ten ſie tám y ſám ná
33:
tuławſzy/ ná wiecżne zátrácenie zábieży. VCZEN. A | X | rozdział |
strona: 97v
| Szoſta Rozmowá |
1:
rozdział on/
ktorego cżáſow tych pogánie niektorzy vżywá=
2:
ią/ ktorzy ſie też rzkomo zá żydy (chociaſ nimi nie ſą) przed O rozdziale Zakonu nowych żydow nie obrzezá.
3:
niektorymi proſtaki pocżytáią/ coć ſie też ſpodoba? Gdy o=
4:
no naprzednieyſze/ y poſlednieyſze roſkazánia zakon Moyże=
5:
ſzow dzielą? NAVCZYCIEL. Wprzod mi to wie
6:
dzieć potrzebá/
co przez przednieyſze/ á co przez poſledniey=
7:
ſze roſkazánia rozumieią/ á potym to zrozumiawſzy/ y przecż
8:
tákiego rozdziału vżywáią wybácżywſzy/ dopiero ná pytá=
9:
nie odpowiedzieć. VCZEN. Wedle ſłow ich wła=
10:
ſnych/ ktorych Herſt ich przednieyſzy w kátechiſmie ſwym
11:
vżywa/ to widzę/ iż przednieyſzymi názywáią práwne vſtá
12:
wy/
y ſkaránim ich zá wyſtępki/ á nawięcey y napierwey/
13:
to co było do ſkrzynie przymierza włożono: To ieſt/ dzieſię=
14:
ćioro przykazánie. Poſlednieyſzymi záś zową/ obrzezánie/
15:
Ofiárowniki/ Kośćioł/ ofiáry rozmáite/ pożywánie bá=
16:
ráná/ ſiadánie w kucżkách/ y wiele inſzych. NAVCZY= CIEL. Ten rozdział nie ieſt rozny od onego pierwſzego
18:
ſámą rzecżą/
choćiaſz ſie ſłowy zda być od niego y rozny y ie
19:
mu przećiwny. VCZEN. A iáko to? NAVCZY= CIEL. Iż dzieli ná rzecży ku nabożeńſtwu należące/ które
21:
Ceremoniámi zową/ ktore w ſobie máią opiſánia/ ſłużby
22:
Bożey oney zwierzchowney/ do ktorey namioty ábo przy=
23:
bytki (ná ktorych mieyſce kośćioł potym zbudowány był)
24:
ołtarz/
Ofiárownicy/ ofiáry y świętá należáły/ ktorych się
25:
żaden dotykáć áni ich vżywáć nie mogł/ áżby pierwey obrze
26:
zány był. Iáko to z báráná Páſzchy/ 2. Moy: 12. ꝟ 48. A
27:
potym z kośćiołá/ poznáć możeſz: do ktorego ſie niegodziło
28:
nieobrzezáńcowi w chodzić: Ezech. 44. ꝟ 7. 9. A potym
29:
dzieli ná rzecży ſądowe ábo práwne/ á ná obycżáie ktore zá=
30:
wiſły ná dzieśięćiorgu przykazániu Bożym/
ná tablicach
31:
kámiennych/ podánym. VCZEN. A coſ mniemaſz/ dla
32:
cżego tákiego rozdziału vżywáią? który/ iáko iuż teraz do=
33:
brze bacżę ſłowy tylko/ á nie rzecżą rozny ieſt od pierwſzego/ | ktorego |
strona: 98
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ98. |
1:
ktorego trzy cżęsći cżynią/ wſzyſcy kośćielni Doktorowie y
2:
náucżyćiele. NAVCZYCIEL.
To wiedzieć maſz/ iż
3:
to vpátruię z tego rozdziału/ ták chytrze ſłowy odmienione=
4:
go: że to ći pogáńcy tym vmyſłem cżynią/ áby ſobie wol=
5:
ność nieiáką vżywánia zakonu Moyżeſzowego vcżynili/ w
6:
tych rzecżách/ ktore ſie onym więcey ſpodobáią/ y łácniey=
7:
ſzymi ku wykonániu ich zdádzą. A iżby też odrzućić mogli
8:
to/ cżego pełnić y chowáć nie mogą.
Iáko náprzykład: Lá=
9:
cżnieyſza ſie im rzecż zda w Sobotę proznowáć/ bo to leni=
10:
wcy/ y dármo z cudzych prac żywiący/ rádzi y káżdy dzień
11:
cżynią. Ale ſie obrzezáć ieſt rzecż trudnieyſza/ nie tylko dla
12:
boleśći/ ktora ćiężſza iest ſtárym y niedołężnym/ ániż mło=
13:
dym: ále też dla tego/ iż obrzezánie ćiągnie zá ſobą przywią
14:
zánie ſie do wſzyſtkich zgołá praw/
roſkazánia/ vſtaw y
15:
zwycżáiow w zákonie Moyżeſzowym opiſánych. Iákoſ to
16:
á dobrze/ obacżał Páweł Apoſtoł Chriſtuſow: będąc cży=
17:
śćie z dziećińſtwá w zakonie wyćwicżony/ iż ktoby ſie obrze
18:
zował/ ten winien wſzyſtek zakon chowáć. Gala: 5. ꝟ 3.
19:
VCZEN. Nuż ponieważeś przedſięwźięćie ich z tego
20:
rozdziału zakonu Moyżeſzowego obacżył.
Powiedzże mi coć
21:
ſie też ſpodoba/ ábo możeli ſie oſtáć? Abowiem ácżeś z Pá=
22:
włá Apoſtołá to iuż znácżnie doſyć pokázał/ że zá obrzezá=
23:
nim wſzytko idzie/ że ktoby go vżywáć chćiał/ ten też y wſze=
24:
go zakonu przyſtrzegáć powinien: Aktoby záś obrzezánie
25:
odrzućił/ że też ten koniecżnie nic nie ma do wſzyſtkiego za=
26:
konu.
Ale iż ći Pogáńcy (bom to y ſam z vſt niektorych z
27:
nich ſłyſzał w ſwe vſzy/ że się wolą pogány niż żydy zgołá á
28:
bo krześćiány názywáć) ſzydzą z piſmá nowego teſtámen=
29:
tu/ y ono odrzucáią/ tedyby tu trzebá rzecży tey/ cżym in=
30:
ſzym podeprzeć/ niż tym ſámym świádectwem ſługi wier=
31:
nego Chriſtuſowego Páwłá Apoſtołá náſzego.
32:
NAVCZYCIEL.
Co by mi ſie ten ich rozdział ſpo=
33:
dobał/ odemnie wiedzieć chceſz: Otoſzćito powiedam/ że | X ij | mi ſ |
strona: 98v
| Szoſta Rozmowá. |
1:
mi ſie żadną miárą nieſpodoba. VCZEN. A cżemu?
2:
gdyż wżdy oto ácżkolwiek ſłowy od onego ſtárodawnego
3:
rozny ieſt/ rzecżą ſie z nim zgadza. NAVCZYCIEL.
4:
To prawdá iż rzecżą ſámą nie zda ſie być od ſtárego rozny/
5:
ále w przedſięwźięźiu y w celu/ ábo w końcu/ do ktorego
6:
ſie rozdział ten śćiąga/ bárzo pierwſzemu rozdziałowi/ ábo
7:
rádſzey tym ktorzy gi naprzod vcżynili ieſt przećiwny. V= CZEN. Y tego ſie rad náucżę. NAVCZYCIEL.
9:
Oni ktorzy/ ná trzy cżęśći przed tym zdawná
zakon Moy=
Stáry rozdził zakonu nátrzy cżęsći iáko niektorzy wierni vważáli.
10:
żeſzow dzielili/ tedy nigdy w roſkazániu Bożym/ w prá=
11:
wách/ vſtáwach/ porządkách y obrzędách roznice żadney
12:
nie cżynili/ iákoby brák cżyniąc miedzy roſkazánim Bo=
13:
żym/ iedno ſobie więcey ważąc á drugie iáko podłe odrzucá
14:
iąc. Owſzem o wſzyſtkich ták trzymáli/ że Swiętym/ Mą=
15:
drym/ Dobrym/
ſpráwiedliwym były roſkazánim/ od Bo
16:
gá ſwiętego/ mądrego/ y ſpráwiedliwego ludowi onemu
17:
ſtáremu podánym: przeto też/ o wſzyſtkim dobrze rozumie=
18:
jąc/ y Bogá w nim vſpráwiedliwiáiąc (ktoremu ſie ſpo=
19:
dobáło tym ſpoſobem lud on ſwoy pierwſzy rządzić) ták o
20:
onym zakonie dzieląc gi ná trzy cżęsći trzymáli/ że choć we
21:
dle litery vſtał/
y zniſzcżał/ wſzákże wedle duchá w Chri=
22:
ſtuſie Iezuſie/ w duchu vmyſłu cżłowieká wiernego/ w
23:
tym wſzyſtkim co ſie Zakonu Bożego wiecżnego y przyrodzo
24:
nego dotycże/ ſkutek ſwoy pokázuie. Gdy teraz wierni ſłu
25:
dzy Chriſtuſowi/ miáſto wſzech zakonnych Ceremonij/ w
26:
Bogu cáłą nádzieię/ z práwey ſynowſkiey miłośći/ boiáźni
27:
y vććiwośći z ſercá też cżyſtego/ pokłádáiąc/
w duchu y w
28:
prawdzie ná káżdy cżás y ná káżdym mieyſcu Bogá y oycá
29:
ſwego wychwaláią. A miáſto práwnych y ſądowych v=
30:
ſtaw/ y kárnośći/ ieden drugiemu powinną miłość odda=
31:
wáią/ tego nie życżąc żadnemu cżego ſámi nie rádzi widzą:
32:
á oto ſie ſtáráiąc/ choćiaſ pod czás z ſwoią krzywdą y ſzko=
33:
dą/ żeby ſie złemu/ nieſprzećiwiáli/
ále rádſzey dobroćią ſwą
| złe/ y |
strona: 99
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ99. |
1:
złe/ y nieprzyiacioły ſwe/ zwyćięſáli. Co ſie też tycże oby=
2:
cżáiow/ w tych też koniecżnie lepſzą nápráwę przez duchá
3:
Chriſtuſowego w ſobie pokázuią/ ták w przećiwnych iáko
4:
y w ſzcżęſliwych rzecżách/ obcowánim świętym/ ſłowy vć
5:
ćiwemi/ iáko ná odrodzone y duchowne należy.
Ale ći/ kto=
Nowy rozdział zakonu nádwie częsći náco wyná.
6:
rzy teraz ná dwie cżęsći zakon dzielić pocżęli/ nic tego co
7:
pierwſzy przedſię nie biorą: poniewaſ w zakonie nic wię=
8:
cey nád literę nie vpátruią. Abowiem gdyby też to widzieć
9:
mogli: tedyby ſie do Sobotniego proznowánia nie przywię
10:
zowáli/ áleby w świętobliwosći y ſpráwiedliwośći/
káż=
11:
dy dzień przed Bogiem żyli. Chriſtuſá by też Iezuſá ducho=
12:
wnego pomázáńcá ná ſtolicy Dawidowey śiedzącego nie=
13:
odrzucáli: áleby w nim wſzyſtkich obietnic Bożych Amen
14:
vpátrowáli: y przezeń by do Bogá nawyżſzego przyſtąpić
15:
vśiłowáli. Cżego iż w ſobie/ nie máią/ tedy iáko ſlepi błą
16:
dząc/ twierdzą cżego ſámi nie rozumieią:
á gárdzą y odrzu=
17:
cáią to/ cżego poznáć prawdziwie nie mogą. A ták ſie mnie
18:
z tym ſwoim rozdziałem by namniey (iákom iuż y przedtym
19:
powiedział) nieſpodobáią. VCZEN. A dla cżego? rad
20:
to będę wiedział. NAVCZYCIEL. Iż ten rozdział
21:
ich/ ieſt y Bogu y rozumowi przećiwny.
VCZEN. A w 1. Bogu ieſprzećiwny ten nowy rozdźiał zakonu.
22:
cżym że Bogu ieſt przećiwny? NAVCZYCIEL. Iż
23:
brák cżyni w vſtáwách y roſkazániu iego onym zakonnym
24:
ſtárym/ zárowno ludowi Izráelſkiemu podánym: Abo=
25:
wiem to ieſt rzecż pewna/ iż kto ſie do iednego z nich przy=
26:
więzuie/ ten ſie do wſzyſtkiego przywięzáć muśi:
A kto też
27:
iedno z nich odrzuca/ też y inſze bes pochyby odrzući. Bo to
28:
napewnieyſza/ iż ták bog nigdy nie mowił. Ty ſą przedniey=
29:
ſze roſkazánia moie y chcę áby ty náwieki záwżdy chowáne
30:
były/ á ty ſą poſlednieyſze/ y podleyſze/ przeto ich poprze=
31:
ſtáć możećie. Ale zgołá ták o wſzyſtkich mowił/ Nieodchy=
32:
lay ſie áni ná práwo áni ná lewo/
nie przydaway áni v=
33:
mnieyſzay tego wſzyſtkiego/ co ia tobie dziś roſkázuię: ále | X iij | choway |
strona: 99v
| Szoſta Rozmowá |
1:
choway wſzyſtki ty práwá/ roſkazánia y vſtáwy moie: iá=
2:
ko 2. Moy: 24. ꝟ 2. 4. A 3. Moy: 18. ꝟ 5. A 5. Moyże: 4.
3:
ꝟ 2. 6. A 5. ꝟ 32. A 6. ꝟ 17. A 7. ꝟ 11. A iż tego nie rozumiał
4:
o ſámym dzieſięćiorgu przykazániu/
ále o wſzyſtkich kſię=
5:
gách zakonnych/ to ſie nie tylko z tych mieyſc námienionych
6:
pokázuie/ ále theż ieſzcże y z innych/ iáko 5. Moy. 17. ꝟ l9.
7:
20. tákże Iozu: 1. ꝟ 8. gdzie roſkázuie Krolowi kſięgi ſobie
8:
zakonne/ á nie ſámo tylko dzieſięćioro przykazánie/ od O=
9:
fiárowniká przepiſáć/ á Iozuemu nie da ich nigdy z ręku
10:
wypuſzcżáć. Nád to ieſzcże 5. Moy. 27. ꝟ 26.
przeklętym
11:
názywa tego/ ktoryby nie wytrwał we wſzyſtkim tym/ co
12:
nápiſano było w kſięgách zakonnych/ á nie w ſámym tyl=
13:
ko/ dzieſięćiorgu przykazániu Bożym. Y nie bes przycży=
14:
ny/ Moyżeſz podáiąc/ roſkazuiąc/ y wylicżáiąc ono dzieſię=
15:
ćioro przykazánie ná tablicach kámiennych pálcem Bo=
16:
żym piſáne/
tego nigdy nie powiedział/ Ty tablice y z tym
17:
roſkázánim ná wieki chowáć będziećie/ ná wieki ich nie v=
18:
tráćićie. Ani też ták rzekł: Thy tablice kámienne/ wiecż=
19:
nym práwem będą v was rc: Ale gdy mowił o obrzezániu/
20:
áſzći o nim mowi/ iż miáło być przymierzem wiecżnym/ ná
21:
ćiele ludu Bożego/ potomſthwá Abráhámá wiernego.
22:
1. Moy. 15. ꝟ 13. y domownikow iego. Thákże o báránie
23:
Páſzchy/ ktorey ſie nie godziło pożywáć nie obrzezánemu.
24:
2. Moy. 12. ꝟ 48. mowi: Strzedz będziećie dniá tego/ y po=
25:
tomſtwo wáſze vſtáwą wiecżną: 2. Moy. 12. ꝟ 17. Ale iż peł
26:
no ieſt piſmá tego v Moyżeſzá/ y v inſzych Piſárzow ſtárego
27:
przymierza/ przeto ia wylicżáiąc ie/ więcey cżáſu trawić nie
28:
chcę.
VCZEN. A gdyćby oni ná to ták odpowiedzieli/ iż
29:
choć nie mowi ták o wſzyſtkim dzieſięćiorgu przykazániu/
30:
ále mowi o ſzábáćie/ że on wiecżnym przymierzem poſtáno=
31:
wiony był/ á ieſli to o iednym z tych rzecżono/ ktore ná tabli=
32:
cach kámiennych podáne były/ y do ſkrzynie przymierza
33:
włożone/ tedy pogotowiu
y o inſzych wſzytkich/ thoż
| ma być |
strona: 100
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ100. |
1:
ma być rozumiano/ A coſ byś ty rzekł? NAVCZYCIEL.
2:
To bym rzekł/ iż ieſliby ſie to odzieſięćiorgu przykazániu/
3:
dla iednego Szábátu rozumieć miáło/ żeby ono przedniey=
4:
ſze y trwalſze/ miáło w ſobie roſkazánia/
tedy to nie tylko o
5:
ſámych tablicach będą muśieli mowić/ ále też y o inſzych v=
6:
ſtáwách y práwách zakonnych/ ktorym ſie też wiecżność
7:
przycżyta. A naprzod o vrocżyſtych świętách/ ktore też pi
8:
ſmo Szábátámi wielkimi názywa/ y wiecżną ie vſtáwą
9:
chowáć roſkázuie. Iáko ſie rzekło o Páſzchę ábo o wielkiey
10:
nocy. 2. Moy. 12. ꝟ 48.
O pośćie ábo trapieniu ćiáłá Mie=
11:
ſiącá ſiodmego: 3. Moy. 16. ꝟ 29. 31. 34. Toſ naydzieſz o
12:
Trąbkách/ o nowym zbożu/ y o kucżkách. 3. Moy. 23. ꝟ 21.
13:
31. 41. Tákże y o inſzych vſtáwách/ y roſkazániach ku ſłuż=
14:
bie Bożey należących. VCZEN. Okazałeś iż ten roz=
15:
dział ich Bogu ieſt przećiwny/
poniewaſ ſie co innego w
16:
ſłowie Bożym/ onego zakonu Moyżeſzowego/ náyduie. A
17:
leś tego ieſzcże nie pokazał coś ku temu przydał/ to ieſt/ iż y
18:
ſámemu rozumowi/ ten ich wymyſlny rozdział ieſt przeciw=
19:
ny/ przeto bym też y to rad od ćiebie ſłyſzał. NAVCZY= CIEL.
To ia zowę rzecżą rozumowi przećiwną/ iż ći lu=
21:
dzie zápámiętáli/ do Bogá ſie rzkomo y ſłowá iego odzywá 2. Y ludzkiemu rozſądkowi ſie zprzećiwia nowy rozdział zakonu.
22:
iąc/ ważą ſie wnośić rozdziału thákiego miedzy ludzi/
23:
ktorego Bog ſam w ſłowie ſwym nigdy nie oznaymił áni
24:
pokazał. Gdzie iż ſie mędrſzymi nád Bogá czynią/ gdy ſie te
25:
go domyſláią cżego ſie Bog ſam domyſlić nie mogł/
thedy
26:
w tym głupſtwo ſwe wielkie/ y nie wſtydliwy przepych po=
27:
kázuią/ co ſie y ſámemu rozſądkowi ludzkiemu z przećiwia/
28:
ktory tego nie ćierpi/ áby ſtworzenie/ rzecży ſtworzyćielo=
29:
wych popráwiáć miáło. To też rozumowi rzecż przećiwna/
30:
żeby ſługá w roſkazániu páná ſwego miał brákowáć/ ie/
31:
dno przyimuiąc/ á drugie odrzucáiąc.
Nád to/ Szalone=
32:
mu też to podobna/ á rozumowi bárzo przećiwna/ ſługą ſie
33:
cżyiem odzywáiąc/ á tylko náten cżás przy pánu ſtać/ y | po ty go |
strona: 100v
| Szoſta Rozmowá |
1:
po ty go chćieć ſłucháć/ poki by co łátwiego/ lekkiego/ y
2:
miłego roſkázował: A gdyby on záś kazał co trudnego/ nie
3:
beſpiecżnego/ y ciáłu przećiwnego/
tedy to názad porzu=
4:
ćić/ Iáko to/ obráć ſobie Sobotę dla proznowánia/ á o=
5:
brzeſkę odrzućić dla boleśći. Ieſzcże/ ná proznowániu Szá
6:
bát záſádzić/ á ofiárę poránnieyſzą y odwiecżorną podeptáć/
7:
ktora Szábátowi przydána byłá. 4. Moy. 28. ꝟ 9. 10. ábo
8:
y chleby pokłádne ktore ná káżdą Sobotę nowe ná ſtole w
9:
przybytku kłáść miano z kádzidłem:
3. Moy. 24. ꝟ 8. Pil=
10:
nuiąc tego iákoby Bog chwalon był y poswiącan/ procż
11:
wypełnienia woley y drogi ſwey/ ſłowem y vczynkiem.
12:
Ezá. 58. ꝟ 13. Y to też ieſzcże niemniey rozumowi przećiw=
13:
na/ ſámo przykazánie Boże ná tablicach kámiennych ſpi=
14:
ſáne/ zá ſłowo Boże ku chwále Bożey należące przyimo=
15:
wáć/
á wſzyſtki inſze vſtáwy y roſkazánia/ niemniey dla
16:
chwały/ y ſłużby Bożey/ od Bogá ſámego poſtánowione/
17:
y roſkazane/ odrzucáć y zá niepotrzebne pocżytáć. Bo kto
18:
to ábo dla tego odrzuca/ żeby to zle było poſtánowiono y ro
19:
ſkazano/ ábo że zgołá nie Bog tego poſtánowił/ ále ſam z
20:
ſiebie Moyżeſz: Abo ieſzcże że to y procż niego kto inny wy=
21:
myſlił/
tedyby tego nie ſłowy proſtymi mowić miał/ ále by
22:
to rzecżą ſámą iáſną y świádectwy nie wątpliwymi po=
23:
kázáć był powinien. Cżego iż nowi Pogánożydowie nie
24:
cżynią/ tedy ſámi głupſtwo ſwe po ſobie pokázuią. Bo ie=
25:
ſliby też ták ktory z nich mowić chciał iż choćiaſ tho Bog
26:
poſtánowić racżył/ ále to co poſtánawiał zle poſtánowił
y
27:
niepotrzebnie/ tedyby też y ná Bogu to przewieść potrze=
28:
bá/ iż on tym ſwym podániem ieſt przycżyną złego/ á iż też
29:
ná iego poſtánowienie pátrzáć nie trzebá. Pánie Boże od=
30:
puść/ że thák choć nie rad dla niezbożnikow mowić muſzę.
31:
Ieſliby też záś iákom iuż námienił/ śmiał tho kto z głowy
32:
ſwey twierdzić/ że te rzecży w kſięgách Moyżeſzowych ſpi=
33:
ſáne/ oprocż ſámego dzieſięćiorgá przykazánia/ nie ſą od | Bogá |
strona: 101
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ101. |
1:
Bogá podáne. A odzieſięćiorgu przykazániu kto ich vpe=
2:
wni/ żeby to ſámo od Bogá było?
Bo ieſli ſie godzi wętpić/
3:
y odrzucáć/ ták wielką cżęść piſmá Moyżeſzowego/ y nie=
4:
mieć go zá ſłowo Boże: á ktoſ o tych niezbożnych ludziach
5:
to przyrzecże/ żeby oni y ſámo dzieſięćioro przykazánie zá
6:
Boże podánie mieli? A ieſliby theż ták mowili iż máią/ á
7:
cżymże tego dowiodą/ iż to Bog podał? iż też to tylko cho=
8:
wano ma być/ á inſze odrzucono?
Abo ieſzcże cżym tego do=
9:
wiodą/ iż to ieſt Boże y Moyżeſzowe/ á ono záś cżyie inſze?
10:
Ieſzcże też y to niemniey rozumowi ludzkiemv przećiwna/ zá
11:
ſámo ſie Sobotnie proznowánie chwytáć y zá dzieſięćioro
12:
przykazánie/ á ſzábátnie ofiáry y inſze Ceremonie precż od
13:
rzucáć/ á zwłaſzcżá ſpowiedź przy dwu kozłách.
3. Moy.
14:
16. ꝟ 5. kreẃ iáłowicżą/ y inſze ofiáry zá grzech/ bes ktho=
15:
rych przy onym kámiennym przykazániu odpuſzcżenia grze
16:
chow nie obiecowano. Ale y nád to/ ieſzcże ſie/ y ſtąd ich
17:
opácżny rozum/ y omamienie pokázuie: gdy ſie do tego przy
18:
kazánia ná kámiennych tablicach ſpiſánego kthorego iuż
19:
nie máſz przywięzuią/ á inſze wſzyſtkie rzecży/
w kſięgách
20:
Moyżeſzowych ktore y podziś dzień trwáią o piſáne/ w kto
21:
rych też te tablice/ świádectwo y zalecenie miáły/ opuſzcżá
22:
ią. A co więtſza iż iuż ták kſięgi te nágániwſzj y ony odrzući
23:
wſzy/ á do tablic ſie przywiązawſzy przedſię z tychże kſiąg
24:
niektore rzecży ſobie obieráią y w kátechiſm ie ſwoy kłádą
á
25:
drugie záś precż odmiátáią. Aleć y to cokolwiek ſie wyięło
26:
y w kátechiſm ten włożyło/ ieſt świádectwem przećiw nim
27:
ſámym/ ſercá ich złego y vmyſłu krwie ludzkiey prágnące=
28:
go: Bo ku temu rzecż ſwą kátechiſtá ten nowy prowádzi/
29:
żeby nie tylko Máiſtrat/ ále też y káżdy zoſobná/ mogł zá
30:
bijáć tego ktoby ſie z nim w wierze nie zgadzał.
Ale to przed
31:
ſię wſzyſtko tylko tablicámi onymi w ſobie zákryć chcą/ kto
32:
re iuż zginęły/ á dálſzych rzecży w kſięgách Moyżeſzowych
33:
ktore trwáią opiſánych/ iż vmyſłowi ich ſą przećiwne/ pál= | Y | cem ſ |
strona: 101v
| Szoſta Rozmowá. |
1:
cem ſie dotknąć niechcą. A náwet. Y to ieſzcże niepoſlednie
2:
głupſtwo/ obrzezanie/
ktore było fundámentem przymierza
3:
Bożego/ przed zakonem podáne/ y zakonem vtwierdzone/
4:
iáko podleyſze y poſlednieyſze odrzucáć. A ſzábát záś kto=
5:
ry potym nie rychło był poſtanowiony/ przednieyſzym cży=
6:
nić/ y proznowánie ſobie iego obieráć. Tákże obieráć y dzie=
7:
ſięćioro przykazánie/ ktoremu żaden nigdy doſyć vcżynić
8:
nie mogł/ áni może/
á to przedſię imo ſię puſzcżáć/ iż Szá=
9:
bát/ y dzieſięćioro przykazánie/ nie podáne było iedno ludo
10:
wi obrzezánemu/ y z Bogiem iuż w przymierzu Abráhámo
11:
wym ſtoiącemu. Cżego iż oni nie máią tedy ſie prozno tabli
12:
cámi tymi kámiennymi/ y Sobotnim ćieleſnym prożnowá
13:
nim zákłádáią.
Bo ieſli ſie do ſámego báráná Páſzchy nie
14:
godziło nieobrzezánemu przyſtępować/ áni go z drugimi o=
15:
brzezáńcámi pożywáć. A iákoſ ſie godzić mogło/ y może/
16:
do ſzábátu właſnego ábo do onego przykazánia ná tablicách
17:
podánego? gdyż y ſámi ſynowie Izráelſcy nie mogli do oney
18:
gory przyſtępić/ ná ktorey Moyżeſzowi było podáne.
2.
19:
Moy: 19. y 20. A nád to/ áni do kosćiołá w ktorym byłá ſkrzy
20:
niá z tym przykazánim/ nieobrzezáńcy nie byli przypuſzcżá
21:
ni/ áni ná potym mieli być przypuſzcżáni. Ezá: 52. ꝟ 1. Eze:
22:
44. ꝟ 7. 9. A wżdy ći pogáńcy w tym wſzytkim/ práwie psi
23:
ną ſobie ocży záſłoniwſzy/ do ſamego ſzabátu y tablic ſie odzy
24:
wáią/
á obrzeſkę y z inſzymi rzecżámi ku chwale Bożey/ oney
25:
zakonney náleżącymi/ odrzucáią. Iákoby y ony tablice choć
26:
krotkimi ſłowy ſpiſáne nie miáły w ſobie wſzyſtkiego tego
27:
co ſzyrokimi ſłowy wykłádáiąc ie Moyżeſz w kſięgách ſwo=
28:
ich ſpiſał. Aleć ták cżynić muſzą y być iednym dziwowi=
29:
ſkiem ná świećie ći wſzyſcy/ ktorzy porzućiwſzy duchowną
30:
ſłużbę Bożą
w nowym teſtámenćie wiernym podáną y zále
31:
coną/ wſpák ſie do zakonu Moyżeſzowego/ iuż zwiotſzáłe=
32:
go wracáią: że y do tego przyſzedſzy przy nim ſie nie oſtoią: | áporzu |
strona: 102
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ102. |
1:
ále porzućiwſzy y on/ Bogá ſie też ſámego záprzą. Bo to
2:
ieſt rzecż napewnieyſza v wiernych/
Iż kto Iezuſá pomá=
3:
záńcá ſyná Bożego namileyſzego/ w ktorym Bog wierzą=
4:
cym żywot wiecżny podał/ odbieży: ábo nim pogárdzi/ á
5:
zá Moyżeſzá ſie vchwyći/ że ten y Bogá ſámego wrychle
6:
porzući/ y z chriſtiániná/ nie zoſtánie żydem/ ále rychley
7:
bezbożnym pogáninem. VCZEN. Bacżę to y ſam iż
8:
ták być musi/ á iż tákowi wſzyſcy pokáráni będąc
ſpráwie=
9:
dliwym ſądem Bożym/ ſzáleć muſzą/ przeto ſie ia też wię=
10:
cey tym ich ſzalenſtwem/ rozbieráiąc ie/ páráć niechcę: áni
11:
ſie ná zakon Moyżeſzow z nimi oględáć. Owſzem znáiąc ſie
12:
iuż być wolnym onego wſzytkiego/ ná tym co mi Bog przez
13:
ſyná ſwego Iezuſá Chriſtuſá w ewángeliey podáć racżył
14:
przeſtánę:
A Páná Bogá o to prośić będę/ áby mię áż do
15:
końcá w tym ſtátecżnie záchował/ y duchem ſwym ś. v=
16:
twierdzał/ ábych ſie od tego ná żadną ſtronę nigdy nieod=
17:
chylał/ ále ták w tey ſtátecżnośći ſtoiąc/ iemu cżesć y chwa
18:
łę/ przez tego ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá w duchu y
19:
prawdzie do śmierći mey oddawał. NAV= CZYCIEL. Tego y ia. tobie wiernie
21:
życżę.
Niechże ćię w tym Pan v=
22:
twierdza áż do końcá Amen.
strona: 102v
1:
Rozmowá Siodma
2:
o inſzych wywodziech Zydowſkich kto
3:
rymi ná Iezuſá y Ewánie=
4:
lią ſzturmuią.
5:
NAVCZYCIEL.
6:
IVżem ſłyſzał od ćiebie nie
7:
ktore zydowſkie wywody/ kto=
8:
rymi broniąc błędow ſwych gru
9:
bych/
Iezuſá Páná nieſłuſznie
10:
ſzkáluią: y nas wſzyſtkich co
11:
przy nim ſtoimy lzą. A ták ieſli=
12:
byś ich ieſzcże co więcey miał/
13:
tedy mi ie powiedz: ábyſmy ie
14:
ſpolnie rozbieráć y omylnośći
15:
kthoreby w nich były obácżáć
16:
mogli/ ſkądbyſmy potym iáko w ſwey wierze vtwierdzenie
17:
bráć/ ták też y z żydmi potężnie rozmawiáć y mogli y vmie=
18:
li.
Bo ácż oni nie rádzi poſpolićie/ známi otym ſtátecżnie y
19:
porządnie rozmawiáią/ áni nas/ gdy ich w cżym nápo=
20:
minamy ćierpliwie ſłucháią: wſzákże wżdy/ mogą ſie nie
21:
ktorzy miedzy nimi zoſobná náleść/ ktorzy ták ſproſnymi
22:
nie będą/ y ktorzy też będzieli to Pan bog racżył/ będą mogli
23:
być przez nas/ ábo pozyſkáni/
ábo/ ácż nic do tego przywie=
24:
dzieni/ żeby o Pánu Iezuſie/ y o nas też vcżniách iego/ lepiey
25:
ná potym rozumieli/ y z więtſzą ćierpliwośćią známi ro=
26:
zmawiáli. VCZEN. Ieſzcżeć ich mam nie máło iáko
27:
vſłyſzyſz: y niewiem ábyſmy dzis wſzyſtki rozebráć mogli/ | wſáże |
strona: 103
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ103. |
1:
wſzákże iż to bacżę że nie procż wielkiego pożytku
będzie ro=
2:
zbieránie ich: przeto mię nie teſkno będzie/ by nadłużey po=
3:
trzebá byłá/ onych rozbieráć. To tedy wiedz/ iż też to/ ży=
4:
dowie/ mowiąc zemną/ bárzo ſzerzyli/ żeby náſz Iezus Pan
5:
nie był nic względem Moyżeſzá onego wiernego ſługi Bo=
6:
żego/ nád ktorego by żaden nigdy w Izráelu/ nie był zac=
7:
nieyſzy y Bogu milſzy. A tego dowodzili.
35. Moy. 34. ꝟ 10.
8:
tego dokłádáiąc/ iż ſie my Chriſtiánie Bogu ſprzećiwiamy/
9:
gdy ták zacnego mężá Bożego Moyżeſzá/ z ktorym Bog o=
10:
cżywiśćie mawiał/ odrzucamy/ á do Iezuſá ſie przećiw za
11:
konowi Moyżeſzowemu/ przywięzuiemy/ Iezuſá zá Bogá
12:
ważymy/ y weń wierzymy/ á ták iákobyś im ná to odpowie
13:
dział rad ſłucháć będę. NAVCZYCIEL.
Odpowiedź
14:
moiá gdyby mi z nimi przyſzło mowić tháka by byłá/ że= O zacnosći Moyżeſnáktorego nigdy nie powſł zacnieyſ
15:
bym ią ná dwie cżęći rozdzielił/ w ktorych iedney/ błąd bym
16:
ich y złe wyrozumienie/ y vżywánie mieyſcá tego o Moyże=
17:
ſzu/ przed ocży ich przełożył. A potym bym zacność Iezu=
18:
ſowę nád Moyżeſzá
y nad wſzyſtkie inne Proroki/ y Pátry
19:
árchy/ Krole/ y Ofiárowniki pokazał. VCZEN. A
20:
więc ták proſzę ćię vcżyń choć nie dla żydow/ ále dla mnie
21:
y kogo drugiego ná potym. Gdyż to bacżyſz/ żeć mię nie te=
22:
ſkno o tym z tobą rozmawiáć. Przeto pokazuy mi napier=
23:
wey te błędy ktore tu obacżaſz w tákim zágadániu żydow=
24:
ſkim. NAVCZYCIEL. To naprzod wiedz iż ty ſło=
25:
wá.
Niepowſtał potym Prorok w Izráelu iáko Moyżeſz/
26:
ktoregoby znał Pan twarzą w twarz (to ieſt z ktorymby
27:
ſie vſtnie vmawiał) we wſzyſtkich známionách y cudách/
28:
z ktorymi poſłał go był Pan/ áby ie cżynił w Eiptćie/ Fá=
29:
ráonowi y wſzyſtkim ſługom iego/ y wſzyſtkiey źiemi iego.
30:
5. Moy. 34. ꝟ 10. przypiſáne do kſiąg Moyżeſzowych po
31:
śmierći iego/
nie śćiągáią ſie áni do cżáſu/ iuż przed thym
32:
przeſzłego/ áni też do cżáſu ná potym przyſzłego/ ále tylko
33:
do cżáſu onego/ ktory był zá żywotá Moyżeſzowego. Cżego | Y iij | oż żydo= |
strona: 103v
| Siodma Rozmowá. |
1:
iż żydowie nie vpátruią/ przeto ták głupie mowią/ y ſzkárá=
2:
dzie grzeſzą/ nie tylko przećiw Pánu Iezuſowi/
ná kthore=
3:
go klucżki te zákładáią/ ále też y przećiw/ inſzym Mężom
4:
świętym/ Pátryárchom y Prorokom/ ná koniec przećiw pi
5:
ſmu ś. y Bogu ſámemv. VCZEN. A iáko to? NAVCZY= CIEL. Iż to rzec ieſt iáſna/ że przed Moyżeſzem/ bywáli też
7:
mężowie zacni/ święći/ bogu mili/ ktore ſobie Bog vlubił/
8:
z nimi ſie vmawiał/ y przyiaćioły ſwymi názwał.
Iáko
9:
Abel/ Enoch/ Noe/ Abráhám/ Iákob rc: O ktorychći wie
10:
le powiedáć nie trzebá/ áni ich zacnośći opowiedáć. Bo
11:
gdy ſámego Abráhámá/ á po nim Iákobá weźmieſz przed=
12:
ſię/ á to iáko ſie z nimi obchodził Bog/ vważyſz: tuſzę iż
13:
poznaſz ich zacność/ z ſtrony miłośći bożey przećiw nim/ nie
14:
rowno więtſzą niż byłá przećiw Moyżeſzowi/
cżego ieſzcże
15:
y do dniá dziſieyſzego znáki ſą pewne/ w potomſtwie ich y w
16:
nas też wierzących/ ktorzy do Abráhámá/ przez wiárę w
17:
Chriſtuſá przychodzimy/ y zá ſyny iego/ wedle duchá po=
18:
cżytáni bywamy. Y nie zowie nigdy Bog/ ludu od Moy
19:
żeſzá ludem ſwym y ſyny ſwoimi/ ále od Abráhámá y od
20:
Iákobá/
ktore
go Izráelem názwawſzy tym názwiſkiem iego
21:
wſzyſtko potomſtwo iego/ Izráelem też y Iákobem názy=
22:
wa. Tákże po Moyżeſzu/ Izali też nie byli ludzie zácni y
23:
Bogu mili/ z ktorymi ſie też vmawiał Bog/ y znácżną mi=
24:
łość pokázował? koniecżnie tego záprzeć nie mogą/ chybá
25:
by to wymázáć chćieli/
co ieſt o Iehozuem nápiſano/ o Sá
26:
muelu/ o Eliaſzu/ o Elizeuſzu/ o Dawidzie y innych/ że tu
27:
ſpraw Iezu Chryſtuſowych przypomináć nie będę? V= CZEN. Ale oni to mowią względem cudow kthore w
29:
Egiptćie cżynił/ ktorych żaden po nim nigdy/ áni przed
30:
nim/ nie cżynił. NAVCZYCIEL. Ieſli o cudá idzie/
31:
tedy ty prozno Moyżeſzowi przycżytáć máią:
gdyż ich nie
32:
on ſam mocą ſwą cżynił/ ále Bog ſam: Bo ich nigdy przed
33:
tym nie dziáłał áż gdy go Bog z nimi poſłáł. Y nie dziáłał | ich też/ |
strona: 104
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ104. |
1:
ich też/ on ſam przez ſię/ kiedyby mu ſie ſpodobáło/ y iákowe
2:
by on ſam był chćiał/ ále/ iáko mu kiedy ktore cżynić Bog
3:
roſkazał:
iáko ſam w kſięgách ſwych piſze. Otoſ nie iemu
4:
tego przycżytáć máią/ ále Bogu ſámemu. A też to głupia/
5:
dla cudow gdyby ie kto cżynił/ kogo nád inſze przekłádáć/
6:
gdyż ie y niezbożni/ y fałſzywi Prorocy cżynić mogą/ iáko y
7:
ſam Moyżeſz piſze/ y vcży o tym iáko doświádcżáć/ fałſzy=
8:
wych y prawdziwych prorokow y cudocżyńcow. 5. Moy.
9:
13. ꝟ 1.
iákoſ też cżynili cudá Cżárownicy Fáráonowi/ máło
10:
nie we wſzyſtkim Moyżeſzowym podobne/ á wżdy wedle
11:
bogá nád inſze ludzie/ zacnieyſzymi nie byli. Owſzem obrzy
12:
dleyſzymi y więcey przemierzłymi. Nuż gdyby kto chćiał
13:
cudá ábo zacne ſpráwy ktore ſie przez Moyżeſzá działy/ po
14:
rownáć z tym/ co ſie działo przez Iehozuego/
ktory był Wo
15:
dzem ludu Izráelſkiego po Moyżeſzu: izaliby nie nálazł w
16:
nich coś więtſzego y zacnieyſzego? Bo choć Moyżeſz wy=
17:
wiodł lud z Eiptu/ ále go wżdy do źiemie obiecáney nie
18:
wprowádził/ iáko Iehozuáſz przez ktorego Bog/ iáko
19:
przez wiernieyſzego/ y nie ták iáko Moyżeſz był Bogu od=
20:
pornego/ wiele możnych y zacnych krolow pomordował/
21:
y źiemię przedtym Abráhámowi obiecáną/ ſkutkiem w ośiá
22:
dłość oddał. Y wiele inſzych rzecży ktorych przypomináć
23:
niechcę. Bogu tedy to/ co ſie przez Moyżeſzá działo/ mieli
24:
by żydowie przycżytáć y zá tho go záwſze wychwáláć/ á nie
25:
ták ſie na moyżeſzu záſádzáć.
Gdyż bog/ chcąc vcżynić ſław
26:
ne imię ſwoie/ nie tylko w Egiptćie/ y v ludu Izráelſkiego ále
27:
też po wſzyſtkiey źiemi: przeto naprzod ſerce Fáráonowe zá
28:
trzymał 2. Moy. 3. ꝟ 19. 20. potym y ludowi ſwemu/ ſercá
29:
ku wyrozumieniu/ ocżu ku widzeniu/ vſzu ku ſłuchániu nie
30:
dał. A mowię/ iż to Bog ſam dziáłał/
áby ſie przez táko=
31:
we cudá wielkie y ſtráſzne/ Bogiem wſzechmogącym poka
32:
zał. 2. Moy. 3. ꝟ 20. A 6. ꝟ 6. A 14. ꝟ 31. A cżynił tho przez
33:
Moyżeſzá nie przez powolnego/ y poſłuſznego/ ále odporne | go y |
strona: 104v
| Siodma Rozmowá |
1:
pornego y bárzo ſie wymáwiáiącego/ iáko ſamże piſze.
2:
2. Moy. 3. ꝟ 11. A 4. ꝟ 11. 13. 14. A vkázował ten vpor ſwoy/
3:
niepoſłuſzeńſtwo/ y niedowiárſtwo/ nie tylko nápocżątku
4:
wezwánia ſwego/ iáko ſie iuż rzekło/ ále y potym ná pu=
5:
ſzcży: iáko ty mieyſcá świádcżą 4. Moy. 11. ꝟ 11. 21. A 20.
6:
ꝟ 12. A 27. ꝟ 14. A 5 Moy. 1. ꝟ 37. Dla cżego też/ z inſzymi
7:
do obiecáney źiemie nie mogł wniść: ále tamże z innymi v=
8:
márł.
Nád to wſzyſtko/ to weźmi przedſię/ to ieſt/ ieſliby
9:
ták/ nád wſzyſtki inſze co ich przed nim/ y co po nim było/
10:
miał być Moyżeſz nazacnieyſzy/ naświętſzy/ y przed Bo=
11:
giem ważnieyſzy: á cżemuſ potym obiecował Bog po nim
12:
wzbudzić Proroká/ z pośrzodku ludu Izráelſkiego iáko on
13:
był? do kthorego vſt ſłowá ſwe włożyć miał/
áby mowił
14:
wſzyſtko to co by mu Bog roſkazał? Obiecuiąc wygłádzić
15:
niepoſłuſznego ſłowom iego. 5. Moy. 18. ꝟ 18. 19. Gdy te=
16:
dy tákiego obiecuie iáki był Moyżeſz/ tedy iuż to znáć dáie/
17:
iż nie ſam táki miał być/ kthoryby rowienniká nigdy nie
18:
miał/ ále iż też y po nim miał być drugi iemu podobny.
Cże
19:
go w żádnym inſzym po Moyżeſzu/ ia nie widzę ſkutecżnie
20:
wypełnionego/ nád Iezuſá Paná náſzego. Iákoſ Piſárze
21:
nowego Teſtámentu/ tę Bożą obietnicę o Iezuſie wykłá=
22:
dáią/ iáko wieſz. Dzie.3. ꝟ 22. A 7. ꝟ 37. A ták to ieſt moie
23:
zámknienie iż ony ſłowá o onym tylko cżáſie zá ktorego żył
24:
Moyżeſz/ rozumiáne máią być:
że zá żywotá ſwe
go nie miał
25:
ſobie podobnego/ iáko Dawid poki żył nie miał też ſobie ro=
26:
wnego/ przeto go piſmo zowie pierworodnym/ y nád Kro
27:
le źiemſkie zacnieyſzym. Pſal. 89. ꝟ 28. Ale po śmierći ie=
28:
go/ nie tylko podobny iemu/ ále też nie rowno zacnieyſzy ná
29:
deń ſyn iego Sálomon zásiadł ſtolicę iego/
O kthorym też
30:
mowi piſmo iż przed nim/ áni po nim/ nie był iemu podo=
31:
bny/ 1. Krol. 3. ꝟ 12. A wżdy potym/ toſ też y o Ioziaſzu ná=
32:
piſano cżytamy. 2. Krol. 23. ꝟ 25. VCZEN. Iż mi
33:
ſie ná tym doſyć ſtáło co ſie tknie Moyżeſzowey zácnośći/ y | będę ná |
strona: 105
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ105. |
1:
będę ná potym vmiał
żydom odpowiedáć/ przeto iuż ná
2:
tym przeſtánę. Ale iżeś tu zmiánkę vcżynił/ Proroká obie= Wykład mieyſcá 5. Moy. 18. Proroká wzbudźi wam Bog.
3:
cánego od Bogá/ iáko Mojżeſzá/ co żydowie nie do Iezuſá/
4:
ále do Iozuego ćiągną/ y iemu to przypiſuią: nie dla ktorey
5:
inſzey przycżyny/
iedno iż Wodzem y ſprawcą ludu Izráel=
6:
ſkiego po nim zoſtał/ á ty ie z Piſárzmi nowego Teſtámentu
7:
zgołá Iezuſowi przycżytaſz/ przeto bym rad od ćiebie/ wy=
8:
kład tego doſtátecżnieyſzy vſłyſzał. Ieſli to może być Iozu=
9:
emu przycżytano/ ábo też y inſzym wſzyſtkim Prorokom/
10:
ktore Bog do ludu ſwego Izráelſkiego poſyłał:
iáko nie=
11:
ktorzy mieyſce to wykładáią? NAVCZYCIEL. Wiem
12:
też y to/ że obietnicę od Bogá przez Moyżeſzá vcżynioną ży
13:
dowie naprzod Iozuemu/ á potym po nim inſzym Proro=
14:
kom/ z niektorymi wykłádácżmi chrześćiáńſkimi/ przypi=
15:
ſuią/ wſzákże gdzie z tey obietnice Iezuſowi Pánu náſze=
16:
mu nic żydowie dáć niechcą/
to mu przedſię Chrześćiáńſcy
17:
doſtátecżnie wſzyſtko to co ſie iedno w inſzych Prorocech
18:
náydowáło/ przyznawáią. Vkázuiąc to że oni Prorocy by=
19:
li tylko wzormi nie iákowymi tego wſzyſtkiego/ co ſie po=
20:
tym ſkutecżnie w ſámym Pánu Iezuſie Synu Bożym na=
21:
mileyſzym ſpełniło. Od cżego y ia nie ieſtem/ gdyż to ba=
22:
cżę/ że wiele Krolow y Prorokow byli też wzormi iego/
y
23:
wiele ieſt piſmá ś. ktore ſie wedle litery y ćiáłá/ wprzod w
24:
Dawidzie ſámym/ y w inſzych iego potomkách pocżęśći iá=
25:
ko pod figurą/ ábo wizerunkiem pokázowáło/ á potym do=
26:
piero ſkutecżnie/ wedle ćiáłá y duchá/ w onym namiley=
27:
ſzym Synu Bożym/ potomku też Dawidowym/ Iezuſie
28:
Pomázáńcu ſpełniło: y Amen ſwoy wźięło.
Ale wżdy iż ſło
29:
wá te Boże przez Moyżeſzá opiſáne/ vpornie żydowie/ do
30:
Iozuego ćiągną y iego tym Prorokiem cżynią/ tedy to po=
31:
kázáć muſzę/ iż ſie ná tym iáko y ná inſzych wielu mieyſcách
32:
piſmá ś. bárzo mylą. Przeto ták ich dumę hárdą/ á wy=
33:
kład głupi ia pſuię. Bog miánowićie Proroká wzbudzić | Z | po Moyżeſ |
strona: 105v
| Siodma Rozmowá |
1:
po Moyżeſzu obiecował:
á Iozue żadnym Prorokiem nie
2:
był/ y Bog go ták áni Moyżeſz nigdy nie názywał á k temu
3:
nie po Moyżeſzu ále ieſzcże zá niego y przy nim vrząd ſwoy
4:
ſpráwował: Przeto mu to żydowie nieſłuſznie przycżytáią.
5:
Potym Moyżeſz imienim Bożym tego dokłáda/ iż ten Pro=
6:
rok miał być iáko Moyżeſz: A Iozue tákim nigdy nie był/
7:
Bo onego duchá wſzyſtkiego Moyżeſzowego nie miał/
ále
8:
tylko cżąſtkę kthorą wźiął zá wkłádániem rąk Moyżeſzo=
9:
wych/ ktorego Moyżeſz ſam zálecał/ y świádectwo mu da
10:
wał. Trzećia/ Choćiaſ więtſze rzecży w ſwey mierze (iá=
11:
kom y wyżſzey przypominał) Izráelcżykom przezeń vcży=
12:
nił niż przez Moyżeſzá/ gdyż on tylko z niewoley wywiodł/
13:
á ten do źiemie obiecáney w prowadźił/ Krole wymordo=
14:
wał/ y źiemię podzieliwſzy/ w ośiádłość podał/ wſzákże cu
15:
dow tákich iáko Moyżeſz nie działał. Oprocż gdy przez
16:
Iordan lud przeprowádził/ A Ierichońſkie mury obálił.
17:
Cżwarta/ gdy też mowi Bog/ włożę ia do vſt iego ſłowá
18:
moie/ tedy tym inſzego niż Iozuego pokázuie: ná koniec niż
19:
ktorego inſzego z tych Prorokow ktorzy Iezuſá vprzedzi=
20:
li.
A to/ iż nie mowi włożę do vſt Proroká tego zakon ten/
21:
ábo ſłowá twoie Moyżeſzu/ ále mowi ſłowá moie/ iákoby
22:
tym znáć dáiąc iż inſze nád ony zakonne miáły być. A Iozue
23:
mu nic inſzego nie roſkázowano/ iedno kſiąg Moyżeſzowych
24:
pilnowáć Iozu. 1. ꝟ 8. do cżego też y wſzyſcy inſzy prorocy lud
25:
nápomináli y nic innego nád on zakon nie vcżyli:
przeto im
26:
to z Iozuem ſłużyć nie może. Bo gdy mowi iż Proroká tá=
27:
kiego iáko ty/ tedy tho do náuki należy/ ktorą ten Prorok
28:
obiecány miał tákże ludziom od Bogá podawáć/ iáko po=
29:
dał był Moyżeſz ná puſzcży ſynom Izráelſkim. Cżego iż ża=
30:
den z innych Prorokow nie cżynił: bo nowego nic nád Za=
31:
kon Moyżeſzow nie náucżał:
ále on tylko wykłádał/ tedy
32:
też tá cżąſtká żadnemu z nich ſłużyć nie może: lecż ſłuży wła | ſwe |
strona: 106
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ106. |
1:
ſnie we wſzyſtkim Pánu Iezuſowi. Ale choć by też Iozue=
2:
mu/ iáko inſzym Prorokom oprocż Iezuſá Páná chćieli to
3:
żydowie przywłaſzcżyć: tedy thego vcżynić nie mogą/
ieſli
4:
przytym ſtátecżnie ſtać będą/ iż żaden nád Moyżeſzá więt=
5:
ſzy nie powſtał. Ale iż to Moyżeſzowe o Proroku piſánie
6:
Meſyaſzowi właſnie należy/ tedy to y z Rabiná iednego ży=
7:
dowſkiego poznáć możeſz/ ktory ták piſze ná Medras ko= chelet, to ieſt ná Ekle. 1. ꝟ 9. ták mowiąc. Iáko był pier=
9:
wſzy wykupićiel moyżeſz:
ták też będzie oſtátni wykupićiel
10:
Meſyaſz/ A iáki był pierwſzy/ o ktorym rzecżono Exo. 4.
11:
ꝟ 20. y wźiął Moyżeſz żonę ſwą y ſyny/ y wioſłie ná oſlech.
12:
Tákiſ ma być oſtátni odkupićiel/ o ktorym Zách. 9. ꝟ 9.
13:
ktory poiedzie ná oſle y oſlęćiu/ A iáko pierwſzy przywiodł
14:
mánnę. Exo. 16. ꝟ 4. tákże vcżyni y wtory. VCZEN.
15:
Ieſli ták ieſt iáko wywodziſz/ iż to przy podobánie Proroká
16:
tego do Moyżeſzá nawłaſniey y nawięcey ſłuży Pánu Ie=
17:
zuſowi: tedy to muśi być że Iezus nic nie ma nád Moyże=
18:
ſzá. NAVCZYCIEL. Nie idzie to zá tym: ábo=
19:
wiem y Bogá ſámego przypodobywa piſmo ludziom roz=
20:
máitym/ iáko Rycerzom mocnym/ ábo mężom walecżnym
21:
2. Moy. 15. ꝟ 3.
á wżdy Bog ma nád wſzyſtki męże wale=
22:
cżne. Tákże ſam Moyżeſz piſze. 1. Moy. 1. ꝟ 26. Stworz=
23:
my cżłowieká podług obrázu náſzego/ y ná podobieńſtwo
24:
náſze. Y ſtworzył Bog Cżłowieká wedle obrázu ſwego/ á
25:
przedſię tego żaden rzec nie może/ áby táki był cżłowiek iá=
26:
ko Bog ábo żeby twarz Boża/ táka byłá/ iáka ieſt twarz
27:
cżłowiecża.
Tákże Chriſtuſá Iezuſá przypodobywa Da=
28:
widowi. Ezech. 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 25. A Oze. 3. ꝟ 6. Sálo
29:
monowi/ Ezechiaſzowi/ Cyruſowi rc: A wżdy on ſam ieden
30:
wſzyſtki ty przewyżſza. Tákże gdy go Moyżeſzowi/ podo=
31:
bnego cżyni/ tedy tego nie maſz we wſzyſtkim rozumieć/ ále
32:
w niektorych tylko rzecżach iákoć pokażę. Bo gdy by to tyl
33:
ko w nim miáło być/ co y w onym/
tedyby Moyżeſzem też
| Z ij | był/ ánie |
strona: 106v
| Siodma Rozmowá |
1:
był/ á nie Iezuſem. Bo podobieńſtwo nie może być rze=
2:
cżą oną ſámą/ ále rzecży oney podobieńſtwem/ ktorą poká
3:
zuie y znácży. Naprzod tedy wiedz/ iż to przypodobánie Ie Przypodobánie Iezuſá z Moyżeſzem.
4:
zuſá do Moyżeſzá/ nie z ſtrony zacnośći ma być rozumia=
5:
no/ iákoby Pan Iezus/ nie miał być nádeń zácnieyſzy:
gdyż
6:
w tey mierze nie rowno Moyżeſz zoſtánie podleyſzym. Ale
7:
w tych rzecżách podobieńſtwo to má być vważano/ że ten
8:
Prorok obiecány: cżłowiek miał być z narodu Izráelſkie=
9:
go. Iż miał ludzi náucżáć y przyſzłe rzecży opowiedáć/ iá=
10:
ko Prorok prawdziwy.
Iż iáko Moyżeſz práwá/ vſtáwy/
11:
zakon rc: podał ſynom Izráelſkim/ vcżąc ich chwały y
12:
ſłużby Bożey: tákże cżynić miał/ iákoſ y cżynił/ Iezus Chri
13:
ſtus/ Prorok Boży prawdziwy. A iáko Moyżeſz był Wo=
14:
dzem y wybáwićielem ludu z niewoley Egiptſkiey: tákże
15:
y on miał być wybáwićielem z niewoley: iákoſ nim ieſt Ie
16:
zus Pan/
ktory nas wybáwił od grzechu/ śmierći/ Szátá=
17:
ná rc: Ale gdy potym dáley w tę rzecż wględáć będziemy/
18:
áżći wedle Proroctw inſzych/ dáleko zacnieyſzego/ Iezu=
19:
ſá/ niż Moyżeſzá náydziemy. Iż gdzie przed tym Moyżeſzá
20:
żadne Proroctwá nie vprzedziły/ ktorymi by był zálecon: y
21:
w nich świádectwo miał: tu Iezuſowi Pánu wſzyſcy Pro
22:
rocy świádectwo wydawáli/ y ſam Moyżeſz.
Moyżeſz we
23:
dle miárki wźiął duchá Bożego: A Chriſtus Pan bes miá=
24:
ry. On tylko moc miał y vrząd ſobie zlecony nád iednym
25:
narodem. A Iezus nád wſzyſtkimi narody źiemſkiemi/ y
26:
moc Y zwierzchność/ ná niebie Y na źiemi. On vmárwſzy
27:
w pokoiu zapłáty ocżekawa/ á then śmierć zwyćiężywſzy
28:
wiecżnie żywie.
On tylko do cżáſu przycżyniał ſie zá lud I=
29:
zráelſki: á ten ſie vſtáwicżnie okázuie przed oblicżnośćią
30:
Bożą zá námi. Ale iżby długo było we wſzyſtkim zacżność
31:
iego nád Moyżeſzá pokázowáć: boby ſie wſzyſtko piſmo mu
32:
śiáło zbiegáć: przeto ia to opuſzcżam: wſzák to y ſam oba=
33:
cżyć możeſz/ gdy pilno cżytáć będzieſz:
Y to co o nim Bog
| przez |
strona: 107
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ107. |
1:
przez Proroki mawiał/ y co ſie ſkutecżnie w nim pokazáło
2:
poznaſz. O cżymeſmy iuż też przedtym rozmawiáli: A ták
3:
ná tym miey doſyć. VCZEN. Vkazałeś iuż błąd/ y złe
4:
wyrozumienie żydowſkie około Moyżeſzá y iego zacnośći/
5:
ktorą by miał mieć nád wſzyſtki/
ále iżeś nie tylko błąd ich
6:
pokázáć miał/ ále też y zacność Páná Iezuſowę/ ktora miá
7:
łá Moyżeſzá y wſzytki inne Proroki przewyżſzáć/ przeto też
8:
y tę wtorą rzecż rad bym od ćiebie ſłyſzał. NAVCZY= CIEL.
Iużem ią doſyć znácżnie námienił/ y o niey z tobą
Iáko ma być okazána zacnosć Meſyaſzowá nád Moyżeſzowę.
10:
przedtym mowił: wſzákże ieſlibyś ná tym máło miał/ nie
11:
ćięſko mi będzie doſtátecżniey tego dołożyć. VCZEN.
12:
Nie idzieć tu o mię ſámego/ ktory w thym nie wątpię/ ále
13:
idzie o Zydy/ ábym vmiał z nimi doſtátecżniey y gruntow=
14:
niey mowić/ y rzecż tę pokázáć. NAVCZYCIEL.
To
15:
cżego żądaſz nie ták poproſtu ma być pokázowano/ ále na=
16:
przod trzebá żydow o to pytáć. Ieſli też oni piſmá ktore przy
17:
cżytáią Meſyaſzowi onemu obiecánemu/ cżego oni mym
18:
zdánim nie záprzą: y owſzem to rádzi wyznáią/ że ieſt o nim
19:
wiele zacnych obietnic. Potym záś pytáć ſámychże/ ktoreby
20:
były obietnice te/ ktore ſie do niego ściągáią.
A gdy oni z
21:
nich niektore pokażą: (bo mu też nie wſzytkich iáko my przy
22:
znawáią) tedy z tychże ſámych okázáć im iż wedle tych ſá=
23:
mych/ Meſyaſz on obiecány/ miał być nád Moyżeſzá za=
24:
cnieyſzy/ bo mu to piſmo przycżyta/ co ſie nigdy w Moyże
25:
ſzu niepokázowáło. Iáko to/ że miał od morzá do morzá ro
26:
ſkázowáć: że wyſpy zakonu iego miáły ocżekiwáć/
że Krolo=
27:
wie źiemſcy przed nim mieli vpádáć: że ſie pogáni/ w świá
28:
tłośći iego mieli kocháć: że miał być w obłoku do ſtároda=
29:
wnego przywiedziony: y wźiąć miał od niego moc y zwierz=
30:
chność y kroleſtwo wiecżne/ nád wſzemi narody/ y nád to
31:
co więcey. Pſal: 72. Ezá. 9. ꝟ 5. A 11. ꝟ l. A 42. ꝟ 1. rc.
32:
Dáni: 7. ꝟ 13. rc.
VCZEN. To prawdá iż tę zwierz=
33:
chność y zacność rádzi żydowie Meſyaſzowi przyznáią. Ale | Z iij | tym |
strona: 107v
| Siodma Rozmowá. |
1:
tym Meſyaſzem Iezuſá Páná mieć niechcą/ owſzem ſobie
2:
innego nádeń zmyſliwſzy/ ocżekáwáią: á błędu tego ſwego
3:
rozmáitym ſpoſobem dowodzą. Co gdyby im mogło być zbi
4:
to/
tedyby tu vſtáć muśieli/ y dáć Bogu chwałę/ z wyzná
5:
nim grzechow ſwych: y przyiąć też Iezuſá Páná zá Meſy=
6:
aſzá im záſlubionego. NAVCZYCIEL. A więc
7:
ty iákoś pocżął/ drugie ich wywody/ y to cżym=
8:
by tego dowodzili że ieſzcże Meſyaſz nie ieſt dány/ á iż też nim
9:
Iezus nie ieſt powieday: A ia też/ iákom pocżął/ omylno=
10:
śći ich/
y záwiedzenia pokázowáć będę. A potym też to po=
11:
każę y z piſmá ś. y z ich właſnych Rábinow iż iuż Meſyaſz
12:
przyſzedł: á iż nie inſzy ktory ieſt/ nád Páná náſzego Iezuſá
13:
Chriſtuſá. VCZEN. Otoſ oni ták tego dowodzą/ iż O przysćiu Elyaſ.
14:
ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł/ ták mowiąc. Máláchiaſz Pro
15:
rok to opowiedział
o przyśćiu Meſyaſzowym/ iż przyść
16:
miał przed nim Heliaſz: ktory iż ieſzcże nie przyſzedł/ przeto
17:
też nie przyſzedł áni Meſyaſz. A ták Iezus nie ieſt Meſya=
18:
ſzem. NAVCZYCIEL. Zydowie to mowią cżego ſá
19:
mi nie rozumieią. A to iż ſpoſobow mowy/ piſmá ś. nie vwa
20:
żáią: áni znacżeniá iego obacżáią: ktore cżęſtokroć inſzą rzecż
21:
zda ſie mowić/
á inſzą przedſię znácży: y cżęſto iedny imio=
22:
ny drugich názywa/ y ony im przycżyta. Iáko gdy obiecu=
23:
ie Meſyaſzá dáć zá Páſterzá/ y wodzáludowi ſwemu: tedy
24:
im Dawidá wzbudzić obiecuie: iákom to trochę przedtym
25:
z Ezechielá y Ozeaſzá przypominał. A iáko to káżdy bácżny
26:
zeznáć muśi/ iż to nie o Dawidzie rozumiano ma być:
ále o
27:
Meſyaſzu/ ſynu iego: Ták też tu gdy obiecuie przyśćie He=
28:
liaſzowe/ nie rozumie tego o onym Heliaſzu ktory był zá cżá=
29:
ſu Achábá Krolá Izráelſkiego/ ále o mężu tákże zacnym/
30:
á Heliaſzowi w duchu podobnym: coby ſie też o chwałę Bo
31:
żą vprzeymie záſtáwiał: káżdego beſpiecżnie z iego wyſtęp
32:
kow vpominał y ſtrofował.
Co ſie w Ianie Báptiśćie po=
33:
kázáło: ktory Iezuſá zálecał: lud ku pokáiániu pilnie ná= | pominał |
strona: 108
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ108. |
1:
pominał: Herodá Krolá ſtrofował. Ktoremu nie tylko Pi
2:
ſárze nowego teſtámentu świadectwo dáią/ y Iezus Pan/
3:
Heliaſzem go názywáiąc: ále mu też y Iozef Zydowſki Pi=
4:
ſarz ieſt nie ládá iákim świádkiem/
Antiqui: Iuda: libro 18. cap: 7. A iákomći to pokazał/ że też Iezuſá Meſyaſzá
6:
zowie piſmo Dawidem/ choćiaſ Iezus onym Dawidem
7:
Izáiego ſynem nie był. Ták też zowie poſpolićie wſzyſtkie
8:
żydy Iákobem y Izráelem/ Ezá: 44. ꝟ 1. Y 41. ꝟ 9. 14. mo
9:
wiąc. Słuchay Iakobie ſługo moy/ y ty Izráelu ktoregom
10:
obrał:
choćiaſ oni Iákobem nie byli/ ále tylko potomká=
11:
mi iego. Lecż iż wiele ieſt przykłádow tákich w piſmie/
12:
przeto ie y ſam ſobie zbieráć przećiw żydom możeſz. Ale ie=
13:
ſlić iednemu świádectwu y drugiemu nie wierzą/ tedy im y
14:
tyſiąc ich nie pomoże. A náwet to będzieſz miał ná bácżno=
15:
śći/ iż gdy obiecuie Heliaſzá/ tedy ták nie mowi/
iż Heliaſz
16:
on Tezbicki przyidzie/ ktory wźięty ieſt náwoźie ogniſtym:
17:
ále tylko iż poſłáć miał Bog Heliaſzá Proroká. To ieſt tá=
18:
kiego Proroká/ ktoryby w cżyſtym żywoćie/ w obycżáiach
19:
w zápálcżywey miłośći ku Bogu/ w záſtáwiániu ſie o
20:
chwałę Bożą/ rc. był onemu Heliaſzowi podobny. Ale iżby
21:
on Heliaſz przyść miáł/
ktory przedtym był/ tego ia/ z tego
22:
tám mieyſcá vpátrzyć nie mogę: y niewiem áby kto bácżny
23:
śmiał też to twierdzić: gdyż tego Prorok nie twierdzi: ále
24:
to tylko pokázuie/ o cżym ſie iuż mowiło. To ieſt o zacnośći
25:
mężá iednego podobnego Heliaſzowi/ co ſie w Ianie poka=
26:
záło y wypełniło. VCZEN. Ale tám tego dokłáda
iż ten
27:
Heliaſz ktorego obiecuie Bog przez Máláchiaſzá/ miał ná=
28:
wroćić ſerce oycow ku ſynom/ á ſerce ſynow ku oycom ich:
29:
to ieſt miał wſzyſtkich pogodzić/ porownáć/ w iednę wiárę
30:
y miłość złącżyć. Cżego iż ieſzcże niemáſz (ták dáley żydowie
31:
mowią) bo rozmáitych wiar doſyć ná świećie/ y więcey ſie
32:
ich co dzień przymnaża/
tedy Ian nie był Heliaſzem/ bo te=
33:
go nie wykonał: á ták y Iezus nie był Meſyaſzem. NAV= cżyćiel
Siodma Rozmowá
CZYCIEL. To prawdá iż ty ſłowá Máláchiaſzowe to
2:
znácżą/ że Prorok ten Heliaſz/ ktory vprzedzić miał Meſy=
3:
aſzá/ rozerwánych w wierze y w miłośći/ pogodzić y poro
4:
wnáć miał/ ku iedney wierze/ zgodzie/
y miłośći ſpolney/
5:
onych nápomináiąc y práwie przymuſzáiąc. Bo náwroce=
6:
nie ſynow ku oycom/ y oycow ku ſynom/ nie co innego zná=
7:
cży/ iedno niezgodnych pogodzenie/ á rozerwánych/ zwią=
8:
zánie/ otoż ſie to w Ianie Báptiśćie znácżnie pokazáło. A=
9:
bowiem to onim ánioł oycu iego Zácháryaſzowi opowiedał
y
10:
práwie mu to proroctwo Máláchiaſzowe przycżytał/ iáko
11:
náſz Lukaſz Ewángeliſtá świádcży káp: 1. ꝟ 17. Bo náten
12:
cżás Ian przyſzedł/ gdy ſie rozmáitych ſekt miedzy Izráel
13:
cżyki námnożyło było/ gdy iedni ſtárych Ofiárownikow
14:
ſwych náſládowáli: drudzy/ zá Fárizeuſzmi/ trzeći zá Sá
15:
duceuſzámi/ cżwarći zá Eſenámi biegáli:
ná co Ian wo=
16:
łał: wſzyſtkim vbłądzenie pokázował: do pokáiánia y no=
17:
wego żywotá nápominał: á ná znák odpuſzcżenia grzechow
18:
á przybliżenia ſie kroleſtwá niebieſkiego/ ponurzenie zále=
19:
cał. Y wiele ich (iáko nie tylko Ewángeliſtowie/ ále y Io
20:
zef Piſarz Zydowſki świádcży) z roznego nabożeńſtwá y
21:
ſtanu/ w iednę miłość y wiárę nurzał:
wſzyſtkich do iedne
go
22:
Meſyaſzá odſyłáiąc/ y onego im zálecáiąc. Ale ſie ná tym
23:
żydowie mylą/ ſłow tych Prorockich/ ku obronieniu błędu
24:
ſwego/ vżywáiąc/ gdy ták rozumieią/ iákoby to porowná=
25:
nie y pogodzenie we wſzytkich zgołá ſtániech/ y narodziech
26:
miáło być. A iákoby iuż ná potym/ nie miáło być náſwie=
27:
ćie/ iedno iedná wſzyſtkich wiárá:
cżego Prorok nigdy nie
28:
obiecował. Bo nie mowił/ że miał wſzytkich ludzi/ ná świe
29:
ćie w iednę wiárę złącżyć: Ani tego żeby nigdy potym nie
30:
miáły być rozne wiáry ná świećie: ále iż ſerce oycow/ ku ſy
31:
nom/ áſynow ku oycom náwroćić miał. Co też nie może być
32:
iedno o ludzie Izráelſkim rozumiano/ á nie o inſzych Pogáń
33:
ſkich narodziech.
Bo do tych Prorocy nie bywáli poſyłáni/
| oprocż |
strona: 109
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ109. |
1:
oprocż Ionaſzá/ ktory do Niniwe pogáńſkiego miáſtá po=
2:
ſłány był. Przeto głupia to ieſt/ domyſláć ſie tego/ cżego
3:
Prorok nie mowił. To ieſt/ chćieć to do wſzyſtkich wobec
4:
ludzi ná świećie/ będących ćiągnąć/ co do tych ſámych ćią
5:
gniono ma być/
ktorym to ſámym/ wedle vpodobánia Bo
6:
żego należy. VCZEN. Ale tego inſzy Prorocy/ iáko E= Wſzyſcy od Bogámáą być náżeni Ezá. 54. ꝟ 13. Iere. 31. ꝟ 34.
7:
záiaſz y Ieremiaſz dokłádaią/ że wſzyſcy mieli być od na=
8:
mnieyſzego do nawiętſzego/ od Bogá ſámego wyucżeni/ y
9:
wſzyſcy mieli poznáć Bogá. Cżego iż też ieſzcże nie máſz:
bo
10:
ieſzcże ieden drugiego náucża: wiele też ludzi Bogá nie zná=
11:
ią: przeto ieſzcże nie przyſzedł Meſyaſz: áni przyſzło nowe
12:
przymierze/ ktore Bog vcżynić obiecował/ ták oni ná to od=
13:
powiedáią. NAVCZYCIEL. Mogą oni iáko chcą
14:
odpowiedáć: á coż potym gdy y w tym głupſtwo y nieumie
15:
iętnosć ſwą pokázuią.
Abowiem choć ták poſpolićie piſmo
16:
ś. ná wielu mieyſcách mowi/ Wſzyſcy. A przedſię tego nie
17:
rozumie o wſzyſtkich wobec ludziách/ co ich ná świećie/ ále
18:
tylko o tych wſzytkich ktorym to należy/ ábo ktorzy ná to od
19:
Bogá ſą nágotowáni. Tákże gdy mowi od namnieyſzego
20:
do nawiętſzego: tedy też tego nie o wſzytkich zgołá ludziach
21:
świátá tego rozumie:
ále o káżdym/ ták podłym iáko y za=
22:
cnym/ ktory ku pocżtowi należy/ tych wſzytkich/ o ktorych
23:
to Bog mowi. To ieſt/ o wſzyſtkich wobec dziatkach ſwych
24:
z káżdego narodu ktore on ſobie zá dziatki obiera/ ſam wy=
25:
ucża/ do ſiebie wzywa/ przyimuie/ y ktorym żywot wiecżny
26:
dáruie. Bo tego żaden z żydow rzec nie może/ áby wſzyſcy lu
27:
dzie mieli ſie Bogu ſpodobáć:
á iżby on też wſzyſtkich miał
28:
29:
záſyny y corki przyimowáć. VCZEN. A gdzie o tym Wſſ.
30:
piſmo maſz żeby ſie to ſłowo wſzyſcy nie o wſzyſtkich zgołá
31:
rozumieć miáło/ ále o pewnych niektorych ludziách. NAV= CZYCIEL. Piſmáć tego ieſt doſyć/ gdzie ſie zda/ iá=
33:
koby o wſzytkich wobec mowiono było:
á przedſię to nie mo
34:
że być rozumiano/ tylko o tych/ do ktorych to należy. Iá= | a | ko maſz |
strona: 109v
| Siodma Rozmowá |
1:
ko maſz ná przykład ono 1. Moy: 50. ꝟ 7. gdzie ták Moy=
2:
żeſz piſze. Y ſzedł Iozef áby pogrzebł oycá ſwego/ ſli też z nim
3:
wſzyſcy ſłudzy Fáráonowi/ ſtárſzy domu iego y wſzyſcy
4:
ſtárcy źiemie Egiptſkiey.
Co mniemaſz cżyli przy Krolu nie
5:
zoſtał żaden ſługá? ábo cżyli we wſzytkiey źiemi Egiptſkiey
6:
nie zoſtáło było żadnego ſtárcá vććiwego? gdy mowi iż
7:
wſzyſcy poſli z Iozefem? Tákże ono/ 1. Sámu: 13. ꝟ 20. Y
8:
chodzili wſzyſcy Izráelcżycy do Filiſtynow/ káżdy oſtrzyć
9:
lemięſzá ſwego/ Izali też nie ći tylko ktorym tego potrzebá
10:
byłá? Ieſzcże ono.
A Dawid y wſzyſtek dom Izráelſki/ grá
11:
li przed Pánem/ ná wſzyſtkich inſtrumenćiech z drzewá rc.
12:
Izali wſzyſcy gráć vmieli? Izali też wſzyſtkie inſtrumentá
13:
náon cżás z ſobą wynieſli? Niewiem ktoby ták głupim był/
14:
ktoby to twierdzić miał? ále iż tákowey mowy w piſmie ś.
15:
pełno/ przeto ſie tym báwić niechcę/ bo to potym cżytáiąc
16:
ſam będzieſz mogł obacżyć.
VCZEN. To iuż może być Od namnieyſgo do naywiętſ.
17:
doſyć ná to ſłowo wſzyſcy: ále iż to drugi Prorok/ przykłá=
18:
da/ od namnieyſzego do nawiętſzego z nich: tedy ſie to ieſzcże
19:
tym zbić nie może. Gdyż ſie tu coś więtſzego pokázuie. Bo
20:
nie tylko mowi wſzyſcy/ ále ieſzcże ták wſzyſcy/ że żadnego
21:
nie wyimuiąc/ przydáie od nawiętſzego áſ do namnieyſze=
22:
go.
A tákby y to potrzebá pokázáć iż choć ták piſmo mowi
23:
przedſię tego nie o wſzyſtkich wobec ná źiemi żywiących ro
24:
zumie/ ále o niektorych tylko. NAVCZYCIEL. Cży
25:
tamy ták v tegoſ Ieremiaſzá Proroká/ Iere. 8. ꝟ 10. że
26:
Bog chćiał dáć onę źiemię Izreálſką/ y żony Izráelſkich ſy
27:
now/ cudzoźiemcom: á przycżynę tego kłádzie tę/
iż wſzyſcy
28:
od máłego áż do wielkiego ná zyſk cyháli. Cżyli rzecżeſz iż ſie
29:
też y dziatki máłe zyſkiem tákim báwily? nie trzymam tego
30:
nie tylko o tobie/ ále o żadnym bácżnym: Bo tákże mowi
31:
Iere. 42. ꝟ 7. A 2. Krol: 23. ꝟ 2. A 25. ꝟ 26. A 1. Kron:
32:
26. ꝟ 13. A 2. Kron: 15. ꝟ 13. A 34. ꝟ 30. A 4. Ezdr: 12. ꝟ
33:
40. Iudit. 13. ꝟ 15.
á wżdy te
go nie rozumie o wſzyſtkich procż | brá |
strona: 110
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ110. |
1:
bráku wſzelkiego/ ále tylko o tych (ták podłych iáko y za=
2:
cnych) ktorzy do tego náleżeli/ y ktorym to ſłużyło. Tákże y
3:
tá znáiomość Boża ktorey ſamże Bog miał ludzi náucżáć/
4:
tym tylko ma być przycżytána wſzytkim máłym y wielkim
5:
ktorych Bog ná to obrał/ y ktorym iey vżycżyć będzie chćiał
6:
to ieſt/ ták ludziom ſtanu podłego iáko y zacnego: Bo tych
7:
máłymi y wielkimi názywa. VCZEN. To iuż ile ba=
8:
cżę zátym też vſtánie y on wywod ich/ ktorego vżywáią z E Y zbieżą ſdo niego wſſNarody Ezá. 2. ꝟ 2.
9:
zá: 2. ꝟ 2.
gdzie Prorok/ mowiąc o kroleſtwie Meſyaſzo=
10:
wym/ y o ſámym Meſyaſzu/ ktory ſie iáko iedná nawiętſza
11:
gorá nád inne gory y págorki/ wynieść miał/ nád Krole y
12:
Pány w kroleſtwie ſwym/ tedy ták o nim piſze Prorok/ że ſie
13:
do niego zbieżeć miały wſzytkie narody: o wſzyſtkich też ták=
14:
że wobec ludziách świátá tego to rozumieiąc:
iákoby oni
15:
wſzyſcy do Meſyaſzá przyſtáć mieli y pod iego ſámego zwierz=
16:
chnośćią zoſtáć. Cżego iż żydowie wedle litery wypełnione=
17:
go nie widzą przeto też temu/ żeby iuż Meſyaſz przyść miał
18:
wiáry dáć niechcą. NAVCZYCIEL. Sámá to rzecż
19:
pokázuie/ że też y ten ich wywod tákże vſtáć iáko y pierwſze
20:
muśi.
Abowiem choćby ſie oni niewiem iáko náſzey odpo=
21:
wiedzi ſprzećiwiáć chćieli: iákobyſmy my tylko ták to ſłow
22:
ko/ wſzyſcy/ wykłádáli/ ále coż rzeką przećiw Rábinowi
23:
ſwemu Kinchiemu/ ktory/ w kſiąſkách/ ktore názwał
24:
Seráſſim/ tákże o tym mowi y piſmo przywodzi? iáko 1.
25:
Moy: 24. ꝟ 57. gdzie ták Moyżeſz mowi/
Y przyſzłá też káż
26:
da źiemiá do Egiptu kupowáć zboża v Iozefá. Iżali wſzyt
27:
kie zgołá/ dálekie y poſtronne źiemie/ do Egiptu po zboże
28:
chodziły? Tákże co mowi ſługá Abráhámow 1. Moy: 24.
29:
ꝟ 36. Y vrodziłá Sará żoná Páná moiego/ ſyná Pánu me=
30:
mu/ w ſtárośći iego/ ktoremu on dał wſzyſtko co iedno ie=
31:
go ieſt.
Izali też nic Izmáelowi nie dał? Izali ſobie y dzie=
32:
ćiam Kieturzynym nic nie zoſtáwił? Ale nád to przypátrz
33:
ſie mieyſcom tym/ Iáko 2. Sámu: 16. ꝟ 22. A 17. ꝟ 14. | a ij | Pſal: 42. |
strona: 110v
| Siodma Rozmowá |
1:
Pſal. 42. ꝟ 78. Nád to 2. Kron. 22. ꝟ 10. A 2. Krol. 11. ꝟ 1.
2:
mowi. Iż Atália pomordowáłá y wygłádziłá wſzyſtko po=
3:
tomſtwo Krolewſkie z domu Iudy/
A wżdy to wiemy że
4:
Ioáſz nie był wygłádzon/ y wiele innych tym podobnych.
5:
Ale nie dáleko chodząc/ Ieſliby to mieyſce Ezáiaſzowe/ o
6:
wſzyſtkich zgołá/ rozumiano miáło być/ á cżemuſ wprzod
7:
wſzyſtkich wſpomionąwſzy/ przydáie potym/ y poydzie wie
8:
le ludzi. Ieſli o wſzyſtkich rozumiał/ á cżemuſ by to potym
9:
przydawał?
pewnie tego nie dla cżego innego cżyni/ iedno
10:
áby to okazał: że przez wſzyſtkich/ wiele ich rozumie/ á nie
11:
wſzyſtkich wobec. Przeto Micheaſz. 4. ꝟ 2. piſząc też thęż
12:
rzecż/ ſłowo to/ wſzyſcy/ opuśćił/ áby kto ták głupim nie=
13:
był/ co by to o wſzyſtkich ludziach co ich ná świećie ieſt wy
14:
kłádáć śmiał/ iáko tho ſproſni niektorzy cżynią/ á tym wie=
15:
rzące proſtaki trworzą/
y onych zwodzą. Lecż o tym niech
16:
będzie doſyć/ ty maſzli co więcey żydowſkich wywodow
17:
powiedz á dáley poſtąṕ. VCZEN. Iuż bym y ſam rád
18:
dáley poſtąpił/ ále tu ieſzcże żydowie ty ſłowá wtrącáią/
19:
ktore Bog przez Ieremiaſzá przydáie. Iere. 31. 34. Y nie
20:
będzie żaden dáley vcżyć bliźniego ſwego/ áni brát brátá
21:
ſwego/
mowiąc poznayćie Páná/ bo mię wſzyſcy poznáią
Nie będzie więcey ieden drugiego vcżyć.
22:
rc. A iż ieſzcże po dziſieyſzy dzień/ ieden drugiego náucża/
23:
á Bog ieſzcże ná ſercách ludzkich/ zakonu ſwego nie piſze/
24:
przeto ſtąd to zámknienie cżynią/ że ieſzcże Meſyaſz nie przy
25:
ſzedł. Gdyż nie Bog ſam náucża ludzi/ ále ludzie iedni dru
26:
gich náucżáią/
y ná kártách ieſzcże piſzą. Co by im tedy ná
27:
to odpowiedzieć/ rad bym od ćiebie wiedział. NAVCZY= CIEL. Moiá odpowiedź/ ná powieść táką żydowſką/
29:
tá ieſt: Ieſliby the ſłowá ták po proſtu rozumiáne miáły
30:
być/ iáko żydowie niektorzy dumáią: tedy by to zá tym iść
31:
muśiáło/ że Bog rzecży przećiwne obiecuie/
á piſmo ſie z ſo
32:
bą nie zgadza. VCZEN. A cżemu to? NAVCZY= CIEL. Iż to mowi nie będzie więcey bliźni bliźniego v= | cżył/ y |
strona: 111
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ111. |
1:
cżył/ y brát brátá náucżał/ Bo wſzyſcy od Bogá náucżeni
2:
będą: ktory zakon ſwoy ná ſercách ich piſáć ma/ y do ich
3:
wnętrznośći gi podáć. A indzie záś/ páſterze/ wedle ſercá
4:
ſwego/ dáć obiecuie:
ktorzyby w vmieiętnosći y rozumie
5:
páſli. Iere. 3. ꝟ 16. Co nie o ktorych innych Páſterzach/ y
6:
páſieniu ich/ tákże y o náucżyćielách/ y náuce ich rozumiano
7:
ma być iedno o tych ktore Bog pod nowym przymierzym
8:
dáć obiecał/ zacnieyſze/ y táiemnic Bożych wiádomſze/ nád
9:
ony zakonne náucżyćiele. Tákże ono Ioel 2. ꝟ 23 gdy mo=
10:
wi.
Wy ſynowie Syońſcy ráduyćie ſie/ y weſelćie w Pá=
11:
nu Bogu wáſzym/ ktory wam dał náucżyćielá ſpráwiedli=
12:
wośći rc: ku cżemu ſie ieſzcże y mieyſcá ty śćiągáią/ iáko
13:
Ezá. 11. ꝟ 3. 4. 5. Iere. 23. ꝟ 5. Ezech. 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 24.
14:
Ezech. 47. ꝟ 23. Dáni. 11 ꝟ 23 A 12. ꝟ 3. Ale náwet dziw=
15:
na ſie tu ſlepotá w żydách pokázuie/ ktorzy przywodząc kil=
16:
ko ſłow. Ezá. 2. ꝟ 2.
O gorze tey wynioſłey nád inſze wſzy=
17:
ſtki gory/ y págorki/ że ná to co tám w trzećim wierſzu przy=
18:
dáie/ o zakonie y ſłowie/ ktore z Syonu y z Ieruzálem wy=
19:
niść miáło/ nic práwie bácżyć niechcą. Abowiem co by by=
20:
ło potym wyśćiu zákonu z Syonu/ gdyby bes śrzodkow
21:
wſzelákich/ ſam Bog náucżał/ y zakon ſwoy ná ſercách
22:
ludzkich piſał?
VCZEN. Widzę to dobrze/ że ſie y ſle
23:
potá Zydowſka ſtąd pokázuie/ y Bog by ſie z ſobą niezgá=
24:
dzáć musiał/ rzecży przećiwne obiecuiąc: O cżym nie tylko
25:
mowić/ ále ſtrách y myſlić/ wſzákże vkaſ proſzę iáko=
26:
by ty ſłowá rozumiáne być miáły: iż choćiaſ będą od Bogá
27:
dáni náucżyćiele/ y náucżáć będą/
iednák ieden drugiego v
28:
cżyć nie będzie/ ále Bog ſam náucży wſzyſtkich/ y ná ſer=
29:
cách ich zakon ſwoy nápiſze. NAVCZYCIEL. Ták
30:
maſz rozumieć: Naprzod/ iż náuká nowego przymierza/
31:
o ktorym tám Ieremiaſz mowił/ náukę ſtárego teſtámentu
32:
nierowno zacniey przewyżſzáć miáłá. Ato/ iż gdzie ſie oná
33:
rzecżámi źiemſkiemi/ ćieleſnymi/ doceśnymi/
o ſłużbie Bo=
| a iij | żey zwierz |
strona: 111v
| Siodma Rozmowá. |
1:
żey zwierzchowney/ ofiárách bydlęcych/ ocżyśćiániu ćiáłá
2:
krwią iáłowicżą/ y wody pokropienim/ parałá: w ktorych
3:
rzecżách mogł ieden drugiego wyucżyć/ iákoſ ſie tego/ y ży
4:
dowſkie dziatki ná pámięć náucżáły/ y będąc w tym wycho=
5:
wáne/ y temu ſie przyzwycżáiwſzy/ iáko iednego przyrodze
6:
nia/
záwżdy y w ſtárośći pilnowáły: choćia ſerce ich dále
7:
ko było od Bogá/ y ręce krwią pomázáne. Ezá. 1. ꝟ 15. A
8:
29. ꝟ 13. A 50. ꝟ 3. Tá záś náuká nowego tego przymierza/
9:
miáſto rzecży źiemſkich/ niebieſkie: miáſto ćieleſnych/ du=
10:
chowne: miáſto docżeſnych/ wiecżne: miáſto też zwierzcho
11:
wney ſłużby Bożey ceremoniálney/ wnętrzną duchowną w
12:
prawdzie náleżącą/
y w odrodzonym duchu vmyſłu cżło=
13:
wiecżego/ y ſumnienia cżyſtego/ przez kreẃ Iezuſowę o=
14:
cżyśćionego/ przed ocży pokłáda y záleca. Cżego ácżkolwiek
15:
náucżyćiele wierni/ ſzcżyrze náucżáią: y łáſkę Bożą w Me=
16:
ſyaſzu okázáną/ przed ocży przekłádáią: y ku wierzeniu tym
17:
wſzyſtkim rzecżam ludzi nápomináią: wſzákże oni ſámi tey
18:
wiáry żywey/ zbáwienney/ nikomu dáć nie mogą/
ieſliſ iey
19:
ſam Bog/ ktorego ieſt dobrowolnym dárem/ dárowáć nie
20:
racży. Tákże też o Kroleſtwie niebieſkim y żywoćie wiecż=
21:
nym: o wiernych vſpráwiedliwieniu: odkupieniu/ ocżyśćie
22:
niu/ poświęceniu/ przez śmierć y kreẃ Chriſtuſowę/ y po
23:
wſtánie iego od vmárłych: nie mogą żadnego ná ſumnieniu
24:
iego vpewnić/ áni ná to/ żeby temu pewnie wierzył z ſercá
25:
vprzeymego/ námowić:
Ieſliż oney ich namowy/ náuki/
26:
y nápominánia zwierzchownego/ ſam Bog ná ſercu piſáć
27:
nie będzie: vpewniáiąc o tym wſzyſtkim cżłowieká ná ſu=
28:
mnieniu iego: y chuć mu y nádzieię dobrą o tych rzecżách cży
29:
niąc przez duchá ſwoiego ś. Iákoſ to cżyni/ y pewnie tego
30:
doznawáią ći wſzyſcy/ ktorych tym ſpoſobem Bog vcży:
31:
przeto też oni ſámi ſłowá te/ o tym náucżániu bożym dobrze
32:
rozumieią: y z nich poćiechę biorą. Inſzy záś/ ktorzy tym
33:
ſpoſobem nie bywáią od Bogá vcżeni/ ſłow tych/ nie tylko | iż nie rozu |
strona: 112
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ112. |
1:
iż nierozumieią/ áni z nich poćiechy biorą/ áni wypełnienia
2:
ich bacżą:
ále ſie ieſzcże z nich gorſzą/ y onych ku zátráceniu
3:
ſwemu vżywáią. Ato gdy ſámi ná vmyſle ſwym będąc wy=
4:
wroceni/ inſzych podwroćić/ y wiárę ich zwętlić/ chcą. Co
5:
wſzyſtko ná ſwoy karb cżynią: zgromádzáiąc ſobie gniew
6:
ná dzień gniewu wiecżnego/ y okazánia nád nimi ſądu Bo=
7:
żego ſpráwiedliwego.
VCZEN. To opuśćiwſzy/ odpo= Przekuią miecże ná lemieſze bo pokoy będzie wſzędy
8:
wiedz mi też ná to/ co też ieſzcże przydáią ták mowiąc: Ie=
9:
ſliby iuż było nowe przymierze/ á Iezus by wáſz był Meſy=
10:
aſzem: tedyby walki ná świećie vſtáły: á choćiaſ nie ná
11:
wſzyſtkim świećie/ áni miedzy wſzyſtkimi ludzmi/
áleby
12:
wżdy miedzy chrześćiány nie były/ gdyż ták o tych/ co do
13:
Meſyaſzá przyſtáć mieli/ nápiſáno cżytamy: że oni miecże
14:
ná lemieſze/ á oſzcżepy ſwe ná śierpy/ przekowáć mieli:
15:
áby iuż narod przećiw narodowi/ nie podnośił miecżá: áni
16:
ſie więcey vcżył walcżyć: Ezá: 2. ꝟ 4.
Abowiem táki po=
17:
koy/ przymierza ſwoiego Bog/ zá dni Meſyaſzowych/ o=
18:
biecáć racżył/ ktoremuby końcá nie miáło być: iáko te miey
19:
ſcá świádcżą. Ezá: 9. ꝟ 6. A 48. ꝟ 18. A 54. ꝟ 13. A 66. ꝟ
20:
12. Ezech: 37. ꝟ 26. Pſal: 72. ꝟ 7. ktorego pokoiu iż ieſzcże
21:
nie widáć/ áni walki vſtáły: owſzem ſie ieſzcże więtſze
22:
wſzcżynáią:
á nawięcey miedzy Krześćiány: cżego żaden
23:
záprzeć nie może: Tedy ieſzcże przymierza tego niemáſz: áni
24:
Iezus był Meſyaſzem. Gdyż nie przynioſł tego pokoiu: ále
25:
rádſzey niepokoy: iáko y ſam powiedział. Nieprzyſzedłem
26:
puśćić pokoiu ná świát/ ále miecż. Mat: 10. ꝟ 34. Luk:
27:
12. ꝟ 51. NAVCZYCIEL.
Co ſie tknie ſłow tych Pro
28:
rockich o pokoiu tym powiedziánych: y o vſtániu wſzelá=
29:
kich walek tedy im prawdę przyznawamy/ y mocnie im
30:
wierzymy/ y pełnienie ich vſtáwicżne widzimy: choćiaſ im
31:
mnodzy nie wierzą áni tego iáko ſie ony pełnią obacżáią To
32:
wiedzieć maſz/ iż ſie żydowie głupi á ſproſni ná dwu ſłow=
33:
kách miłą.
Naprzod ná tym ſłowie/ Chriſtiánin: á potym
| nádrugim |
strona: 112v
| Siodma Rozmowá |
1:
ná drugim/ Pokoy. Ná Chriſtiáninie ſie mylą/ gdy wſzyt
2:
ki/ iż ſie to ták názywáią zárowno pocżytáią: iákoby to ná=
3:
zwiſko/ dobrym y świętym kogo vcżynić miáło? Abo żeby
4:
iuż wſzyſcy ći co ſie chriſtyány názywáią/ do Chriſtuſá ná=
5:
leżeli?
Ale nie dziw że ták mowią/ Bo niewiedzą co ſam
6:
Chriſtus o tym powiedział: Mát: 7. ꝟ 21. 22. 23. mowiąc:
7:
Nie káżdy kto mię zowie Pánem wnidzie do kroleſtwá nie=
8:
bieſkiego. Lecż ten tylko ktory cżyni wolą oycá mego/ kto=
9:
ry ieſt w niebie. Wiele ich mowić mi będzie/ Pánie/ Pánie/
10:
izaliſmy nie prorokowáli w imię twoie?
y imienim twoim
11:
Dyabły wyrzucáli/ y imienim twoim mocy wielkie dziáłá=
12:
li? Lecż ia ták im powiem/ nigdym was nie znał: A ták od=
13:
ſtąpćie odemnie wſzyſcy ktorzy broićie niepráwość. Co
14:
gdyby żydowie y inſzy też z nimi rozumieć mogli: á miedzy
15:
Krześćiáninem á Chriſtiáninem rozſądek vcżynić mieli/
te
16:
dyby ták nikcżemnych wywodow nie vżywáli. Abowiem
17:
by to łácno obacżyli/ iż ći ktorzy ſą prawdziwymi Chriſti=
18:
ány/ á pod ćichem y ſpokoynem krolem żywący áni walcżą/
19:
áni ſie walcżyć vcżą/ áni ſie nacżyniem woiennym y mężo=
20:
boyſkiem paráią: ále rácżey/ iáko owiecżki miedzy wilki/
21:
bes rogow/ ták oni miedzy Chrześćiány ludzmi obłudny=
22:
mi/
krwáwymi/ prawdy Bożey nienawidzącymi chodzą/
23:
y rádſzey od nich morderſtwo ćierpią/ niżby ſámi kogo mor=
24:
dowáć mieli: rádſzey krzywdę ćierpią/ niżby kogo vkrzyw=
25:
dzić mieli. Ktorzy/ iż ſámi właſnym ſą Meſyaſzowym lu=
26:
dem/ y oni go ſámi znáią y roſkázánia iego pilnuią/ przeto
27:
proroctwá tego w ſobie y w braćiey ſwey wypełnienie wi=
28:
dzą:
y ſámi ſie walką tą zwierzchowną/ ćieleſną/ źiemſką/
29:
ktora miedzy ludzmi bywa/ brzydzą. A pokoiu też tego o
30:
ktorym Prorocy mowili/ nád ſobą doznawáią. Ale też nie
31:
tego pokoiu źiemſkiego ſwieckiego/ że ſie z niſkim nie wádzą/
32:
áni ná guz złośćiámi ſwoimi/ y ſwowoleńſtwy gonią/ rzad=
33:
ko przedſię od ludzi niewiernych doſáwáią:
cho=
| ćiaż ſ |
strona: 113
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ113. |
1:
ćiaż ſie go pod czas drogo dokupuią. Ale więcey pokoiu ſu=
2:
mnienia dobrego przed Bogiem vżywáią/ znáiąc go być
3:
nie tylko Bogiem ſwym/ Pánem y obrońcą pewnym/ ále
4:
co ieſt poćieſnieyſzego/ oycem łáſkáwym y dobrotliwym/
5:
z ktorym iuż przymierza/ pokoiu wiecżnego duchownego/
6:
przez Iezuſá Meſyaſzá doſtáli/ przez ktorego z nim ſą po=
7:
iednáni/ od grzechow ocżyśćieni/ od śmierći/ piekłá/ Szá
8:
táná wybáwieni. Ze ſie im iuż tego wſzyſtkiego bać nie
9:
trzebá/ áni z ſobą dla tego trwożyć. Cżego záś iż wſzyſcy nie=
10:
zbożnicy niewierni nie máią:
Przeto choćiáby w nalepſzym
11:
świeckim pokoiu mieſzkáiąc/ tych docżeſnych roſkoſzy vży=
12:
wáli/ (ná co ſie też tylko mizerni żydowie oglądáią/ y tá=
13:
kiego ſobie pokoiu żądáią) iednák vſpokoieni być nie mo=
14:
gą: gdyż Bogá nieprzyiaćielem ſwym máią. A też cho=
15:
ćiaſ pijáńſtwem/ bieſiádámi/ kołácyámi/ muzyką/ inſtru
16:
mentámi rozmáitymi/ ſerce ſwe rozweſelić chcą:
iednak
17:
práwego weſela nigdy ſobie zgotowáć nie mogą. Iż ie
18:
ſumnienie ich ſtrofuie/ y nieſpokoinymi cżyni. A co przy= Chriſtus nie przyſzedł z pokoiem ale z mieczem.
19:
dáią mowiąc: Ze Chriſtus náſz nie przyſzedł puſzcżáć poko
20:
iu ná świát/ ále miecż/ thedy y w tym prawdę mowią/
21:
choćiaſ też tego nie rozumieią.
Abowiem iż Chriſtus ieſt
22:
onym kámieniem/ od Bogá ná gorze świętey Syońſkiey/
23:
Kroleſtwá duchownego Izráelá/ ábo ſynow Bożych/ zá
24:
węgieł przednieyſzy wyſádzony/ przeto ſie ich wiele oń otrą
25:
ćić musi/ y przećiw niemu powſtáwáć/ á wiele ſie ich też
26:
ná nim budowáć: á iuż od niego nie odſtáwáć.
A iż Bog
27:
ſam iednych do kámienia tego przywodzi/ y ná nim ie budu
28:
ie/ drugie od niego odrzuca/ przeto miedzy tymi odrzucony=
29:
mi nigdy pokoy nie może być/ ále miecż/ ktorego nie tylko
30:
ſámi przećiw ſobie/ iáko Mádyáńcżycy zá Iedeoná/ vży=
31:
wáć záwżdy muſzą: Ale theż nim y tych mordowáć będą:
32:
ktorzy ſie z nimi nie zgadzáią.
A ći zás nierzkąc żeby złym
33:
zá złe oddawáć mieli: ále rádniey nieprzyiaćielom ſwym | b | dobrze |
strona: 113v
| Siodma Rozmowá |
1:
dobrze vcżynią. Nierzkąc żeby ſie też mieli krzywd ſwoich
2:
msćić/ ábo ſobie w wierze ſwey teſknić/ ále rádſzey wſzy=
3:
ſtkie przećiwieńſtwá/ przy ſwym miłym kámieniu Iezu=
4:
ſie Chriſtuſie Synu Bożym/
á potomku Dawidowym/
5:
ćierpią: cále ſie ná Sąd iego ſpuſzcżáiąc/ thák iáko o nim
6:
Ezái. 11. ꝟ 1. 2. 3. 4. 5. prorokował. A toć ieſt odpowiedź
7:
moiá/ ná to żydowſkie zágadánie. y to o Krześćiánach y
8:
Chriſtiánach rozumienie. Tákże też y o pokoiu prawdzi=
9:
wym/ y miecżu tym ktory Chriſtus ná świát puſzcża. V= CZEN.
Choćiaſz to wſzyſtko z tákiem wyrozumienim
Mieſzkáć będzie wilk z báránem.
11:
ſtać może/ y niewiem áby ſie w nim co żydom bácżnym nie
12:
ſpodobáć miáło: Ale ná to co im powieſz/ gdy ták dáley mo
13:
wią. Oto nie tylko rzecży te/ z ſtrony ludzi miáły mieć w ſo
14:
bie/ znácżną odmiánę/
ále ſie też odmiáná tá/ y w źwierzę=
15:
tach/ beſtijach/ y gádzinách pokázáć miáłá/ gdyż ták iáſnie
16:
ná dwu mieyſcách Ezáiaſz. 11. ꝟ 6. A 65. ꝟ 25. mowi: Bę=
17:
dzie mieſzkał wilk z iágnięćiem/ A Leopárd z koźlęćiem le=
18:
żeć będzie. Tákże ćielę y lwię/ y bydło tłuſte weſpołek
19:
(páść ſie będą) á máłe pácholę rządzić ie będzie:
y dáley
20:
iáko dobrze wieſz/ co o tym Prorok nápiſał. Ná co oni ták
21:
mowią/ ponieważ ieſzcże tego nie widáć/ tedy też y ieſzcże
22:
Meſyaſz potomek Dawidow nie przyſzedł/ áni látoroſłká
23:
oná ze pniá Izáiego wyroſłá. A ták też ieſzcże niemáſz przy
24:
mierza nowego od Bogá obiecánego. NAVCZYCIEL.
25:
To powiem iż mowá tá nie ieſt właſna/
ktoraby wedle li=
26:
tery rozumianá miáłá być/ ále ieſt figurálna iákowey/ we
27:
wſzyſtkim piſmie/ wſzędy pełno. A iżby tym ſnádniey nie=
28:
chodząc dáleko/ to mogło być pokazano: tedy niech támże
29:
Ezá: 11 ꝟ 9. Zydowie/ w Prorockie ſłowá weyźrzą/ ktore
30:
tákowe ſą: nie záſzkodzą áni obrázą ná wſzyſtkiey świętey
31:
gorze moiey:
poniewáſ nápełnionábędzie źiemiá znáiomo=
32:
sći Páńſkiey/ iáko morze wodámi/ ktore wſzyſtko pokrywá
33:
ią. Tu naprzod przez gorę świętą nie rozumie ſámey oney | gory |
strona: 114
| O Zydowſkich wywodziech. | Liſ114. |
1:
gory Syońſkiey/ przy ktorey/ końcu Ieruzálem y kośćioł
2:
zbudowány był:
ále rozumie zgromádzenie święte ludu Bo
3:
żego w duchu y w prawdzie bogá wychwaláiące ná ktorym=
4:
bykolwiek mieyſcu zebráne było. Bo gdzieby to kto wedle
5:
litery chćiał o gorze Siońſkiey wykłádáć: tedyby ták rozu=
6:
mieć muśiał/ że nigdziey chwalcy Bożych prawdziwych
7:
nie miáło być/ iedno ná gorze oney.
A choćby też gdzie in=
8:
dzie byli/ tedyby im też złe beſtye ſzkodziły. Druga co mowi:
9:
Nápełnioná będzie źiemia znáiomośći Páńſkiey: tu też
10:
przez źiemię/ nie źiemię/ áni beſtye/ áni drzewá/ ále tylko
11:
ludzi rozumie/ á ieſzcże k temu wybráne Boże/ po wſzytkiey
12:
źiemi/ ábo świećie roſproſzone.
Tákże gdy wilki/ owce/ lwy
13:
lámpárty/ y ćielętá miánuie/ nie rozumie też tego/ o źwierzę
14:
tách y beſtyiách: ále o ludziách rozmáitych/ y ſrogich y ći=
15:
chych/ y okrutnych y podłych: iákowych doſyć ieſt ná świe
16:
ćie/ miedzy wſzemi ſtany y narody: dziwnych y nie okroco=
17:
nych. Ktorzy wſzyſcy od Bogá/ przez duchá iego okroceni
18:
mieli być/ y ſpołu złącżeni:
áby pod iedynym Páſterzem/ od
19:
Bogá ze pniá Izáiego wzbudzonym/ zgodnie y ſpokoynie
20:
żyć mogli: obycżáiow ſwych dziwnych/ grubych/ ſproſnych
21:
bydlęcych/ beſtyálnych/ poprzeſtawſzy. VCZEN. Wy=
22:
rozumienie to dobre ieſt/ ále ná nim żydowie nie przeſtáną/
23:
ieſliſ go iáſnymi piſmá ś. świádectwy nie podeprzeſz:
prze
24:
toby to pokázáć potrzebá/ że też piſmo ś. názywa ludzi ná=
25:
zwiſki tákiemi/ ktoremi źwierzętá y beſtye názywáią. NA= VCZYCIEL. Azaſ tego nie pámiętaſz iż Bog lud ſwoy
27:
poſpolićie owcámi/ owcżárniey y páſtwiſká ſwego názywa?
28:
Pſal: 100. ꝟ3. Ezech: 34. ꝟ 10. 17. 22. Inſze záś ludzi/ á ná
29:
koniec y niektore z ludu ſwego złoſniki ſrogie y okrutne/
ná=
30:
zywa lwy/ dzikimi wieprzámi/ byki Bázáńſkimi/ pſy/ ie=
31:
dnoroſcżámi rc. Pſal: 7. ꝟ 3. A 22. ꝟ 13. 17. Pſalmo 80. ꝟ
32:
14. Tákże ono y ſam Iákob Pátryárchá w Proroctwie
33:
ſwym 1. Moyże: 49. ꝟ 9. zowie ſyná ſwego Iudę lwem/ y | b ij | lwięćiem |
strona: 114v
| Siodma Rozmowá. |
1:
lwięćiem/ Izáſchárá oſłem mocnym/ Dáná wężem/
Nef
2:
talimá ieleniem/ Beniáminá wilkiem drápieżnym. V= CZEN. Wiem też ia y to/ ále żydowie ná tym nie bárzo
4:
przeſtáć chcą: ábowiem tym to zbijáią mowiąc: Ieſliby te
5:
obietnice o ludziách á nie o tychże beſtyách námienionych
6:
rozumiáne miáły być: á ná cożby Bog przez Ozeaſzá káp:
7:
2. ꝟ 12. obiecował przymierze vcżynić dla ludu ſwego/ z źwie=
8:
rzęty polnemi/
z ptaki niebieſkimi/ y zgádziną/ chcąc gi od
9:
woyny y wſzego niepokoiu vwolnić/ á onemu ná wſzyſtkim
10:
ſpokoyne mieſzkánie ſpráwić. Ale iż też y to obiecuie/ tedy
11:
Ezáiaſzowe ſłowá nie mogą być o ludziách/ ále zgołá o be=