[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   
tytuł:   Votum szlachcica polskiego
rok wydania:   1596


strona: kt

1:
VOTVM
2:
Szláchćicá Polskiego/
3:
Oyczyznę wiernie miłuiącego.
4:
O záłożeniu ſkárbu Rzeczypoſpolitey/
5:
y o obronie kráiow Ruſkich.
6:
Nápiſáne od Authorá/ Roku 1589. A teraz
7:
miedzy ludzie podáne.
8:
grafika
9:
W Krakowie/
10:
Roku Páńſkiego/ 1596.

strona: ktytv

1:
SENTENTIAE TVCIDIDIS OB
2:
SERVANTIA DIGNAE.
3:
Tucidides in concione Corinth:3.
4:
Virorum prudentium eſt, ſi non laceſſantur iniuria, a bello qui
5:
eſcere, bonorum autem, ſi iniuria afficiantur, pacem bello muta
6:
re: ac ſi bene ceſſerit, iterum pro bello pacem inire. Et nec; belli
7:
ſucceſſu efferri, nec pacis tranquillitate captos, iniuriam pati eos
8:
decet.
9:
Idem in oratione Corcinenſium.
10:
Vicinae calamitates potius cum licet abſq; periculo ſpectandae,
11:
quam ſeſe illis abſq; cauſa grauiſsima implicandum: ne tota cla
12:
des in nos ipſos tandem, quamuis duntaxat incendio ſuperueni
13:
entes non tamen in ipſos incendij autores incumbat et ruat.
14:
Non ſemper tamen prudentis eſt nolle cum aliis periclitari. Sed
15:
demum vbi extra telli iactum aut periculum, tutus in aliorum di
16:
ſcrimine atq; etiam poſt victoriam eſſe poſsis. Alioquin aliis pe
17:
riclitantibus, quieſcere nobis non expedit.
18:
Idem in oratione Athenienſium.
19:
Bella non temere ſed meditato et poſt longam deliberationem demum ſuſcipienda.
20:
Idem de Thebanis plateas occupantibus.
21:
Rupti foederis poena vt plurimum ſequitur ipſos foedi
22:
fragos.

strona: A2

grafika
1:
Do wſzytkich Ich Miło:
2:
Panow Senatorow y Vrzędnikow Ko
3:
rony Polſkiey/ y Wielkiego X. Litewſkiego: te
4:
goż Szláchćicá Polſkiego/ ſer
5:
deczna Przedmowá.
6:
Iáſnie Wielmozni á moi Miloſciwi Pánowie.
7:
Z
Záłośćią y ſpodziwieniem wielkim częſto
8:
kroć opłákuię niedbálſtwo/ á ſtrzeż Boże/ by nie iákie
9:
ineuitabile fatum náſze/ y oyczyzny náſzey miłey/ gdy v
10:
ważáiąc v śiebie pobliſkie niebeśpieczeńſtwá iey/ y v
11:
pátruiąc ſrogie nieprzyiaćiele krążące ſię około niey/
12:
máło iednák tákich baczę/ ktorzyby ſerio, odłożywſzy
13:
wſzytki inſze prywatne mniey potrzebne zabáwy ná ſtronę/ o cáłośći y
14:
zátrzymániu tey miłey oyczyzny náſzey/ o lepſzym rządźie w niey/ o potę
15:
żnieyſzey gotowośći do obrony iey/ rádźili y ſtáráli ſię. Widzę że P.Bog
16:
nie vpośledźił W.M. po inſzych choć gornieyſzych narodźiech/ ro
17:
zumem/ dowćipem/ y dźielnośćią wielką. Widzę że dał z łáſki ſwey
18:
świętey oyczyznie náſzey/ remedia, okázye/ y doſtátki/ iáko y inſzym kra
19:
iom/ ad bene beate et tranquille viuendum. Chęći tylko (podobno
20:
dla grzechow náſzych) nie dał nam y ſzczęśćia tákiego/ ábychmy o oyczy
21:
znie ſwey o porządku y zátrzymániu iey/ ſkutecznie rádźili y ſtánowili.
22:
W czym śiła ich ieſt/ ktorzy ſtan Szláchecki ábo Poſelſki/ ktory ieſt
23:
wielką częśćią Rzeczypoſp: náſzey/ winuią. Co ácz poniekąd przyczy
24:
táćby mu ſię mogło: wſzákże nie właſnie/ ále per accidens. Bo oni ná
25:
Krolá Iego M. Páná náſzego/ ná W.M. patres patriae, pátrzą: z
26:
W.M. przykład (że nie rzekę pochop) do wſzytkiego biorą. Zá czym

strona: A2v

1:
gdy vyźrzą ſzczerą miłość wW.M.ku Oyczyznie/ y vprzeymą chęć ku
2:
dobremu iey/ pewnie ſię poćiągną zá W.M. iáko członki zá głową/
3:
ſtrumienie máłe zá wielkimi rzekámi/ ćiągnąć ſię zwykły. Pewnieby
4:
ták niedbáli/ że nie rzeką zápámiętáli/ ku oyczyznie ſwey nie byli/ áby o
5:
iey dobrym/ zá powodem y pomocą W.M. nie mieli rádzić. Lecz iáko
6:
w ćiele człowieczym/ gdy záchorzeie głowa/ á ſtruchleie ſerce/ iuż inſze
7:
członki rádźić o ſobie nie vmieią/ áni mogą: Ták ſię też w Rzeczypoſp:
8:
conſequenter dźiać muśi. Co żeby ná potym v nas ſię nie dźiało/ pro
9:
ſzę ia máluchny/ ále widźi Pan Bog/ że wierny á życzliwy członek oyczy
10:
zny náſzey miłey/ y oświadczam W.M. moich Milo: Pánow wſzyt
11:
kich/ przez łáſkę y ſąd miłego Páná BOgá/ przez zátrzymanie wiáry
12:
Chrześćijáńſkiey/ przez miłość oyczyzny/ przez záchowánie w cáłośći w
13:
ſzytkich drogich kleynotow iey/ náoſtátek per incolumitatem veſtram,
14:
et omnium rerum veſtrarum: Abyśćie W.M. conunctis animis
15:
et viribus, porzućiwſzy niezbedne y łákome prywaty/ nieſzczęſne inui
16:
diae, nie Chrześćijáńſkie ámbicye/ ſimultates, y inſze peſtes Reipub:
17:
Naprzod głowę/ będąc iey práwie oczymá y rękámi/ potym y inſze
18:
członki Rzeczypoſp: do tego wiedli/ pobudzáli/ á ſámi wprzod/ chętnie
19:
et animose ſzli/ iákoby o obronie oyczyzny náſzey/ o lepſzym porządku/ y
20:
zgodźie w niey/ ſerio rádźili/ ná wſzytkie pericula y okázye pilne oko
21:
mieli. A ieſli nam Pan Bog z łáſki ſwey świętey/ po tym záburzeniu
22:
Wſchodnich y Południowych kráiow/ ſpokoynego czáſu ieſzcze vży
23:
czyć będźie raczył: áby o záłożeniu tego AErarium ſacrum et montis
24:
pietatis: Więc o poſtánowieniu ták potrzebney ſzkoły Rycerſkiey ná
25:
Podolu/ zá powodem W.M. mych Miło: Pánow/ prędko y pilno
26:
pomyślili. Tego od W.M. wſzytkich prágnie oyczyzná miła mátká
27:
náſzá/ ( extra quam nemo beatam, nemo tranquillam vitam diu a
28:
gere poteſt) o ktorey zdrowiu y cáłośći/ iáko ſtárſzy ſynowie iey/ pilnie
29:
y ſerdecznie rádźić ieſteśćie W.M. powinni. Tego mieyſcá y vrzędy
30:
zacne/ ktoreśćie W.M. záśiedli/ tego kleynoty wielkie/ ktorych z łáſki
31:
miłego Páná Bogá/ y Krolow Pánow náſzych/ á z godnośći y z dźiel
32:
nośći ſwey záżywaćie w oyczyznie/ potzrebuią: tego ſławá y zdrowie
33:
W.M. ſámych/ tego bráćia młodſzy/ tego wſzyſcy ludźie dobrzy/ á kro
34:
tko mowiąc/ tego wſzytká Koroná Polſka od W.M. prágnie/ żąda/ y
35:
oczekiwa. Tego y ia vprzeymy ſługá W.M. moich Miło:Pánow/
36:
ktory in perpetuum teſtimonium amoris et obſeruantiae meae er

strona: A3

1:
ga patriam et ſalutem eius, ofiáruję y dedykuię to niewydworne/ ále
2:
życzliwe y vprzeyme Votum ſwoie/ W.M. wſytkim: proſząc áby od
3:
W.M. mych Miło:Pánow z łáſką przeczytáne/ á ieſli co zdrowego y
4:
potrzebnego oyczyznie w nim ieſt/ pámietáne było. Ktore áczem był
5:
nápiſał pod onę niedawną trwogę Turecką/ Anno 1589. y kommu
6:
nikował niektorym Ich Miło: wſakże teraz widząc tákoweż immi
7:
nentia pericula, á obawiáiąc ſię ábym w czym nie zoſtał winien oy
8:
czyznie: á to ie podrozſądek W.M. mych Miło:Pánow/ in lucem
9:
podáię: non nouitati, non laudi hac in parte, non praemio ſtuden
10:
do, ſed patriae pro poſſe, vt debitus erga illam amor teſtatur, con
11:
ſulendo. Dan z wioſki mey oyczyſtey/ y W.M. wiádomey/ Die I.
12:
Februarij. Roku 1596.
13:
W.M. moich Miło:Pánow/
14:
Vprzeymy/ powolny/ y znáiomy
15:
ſługá.
16:
I.S.
17:
S.K.

strona: A3v


1:
Cicero lib:2.de Legibus.
2:
Reſbublica nomen eſt vniuerſae Ciuitatis, pro qua
3:
mori, et cui nos totos dare, et in qua omnia noſtra po
4:
nere, ac quaſi conſecrare debemus.
5:
Idem in Somnio Scipionis.
6:
Omnibus qui Patriam conſeruarint, adiuuarint, au
7:
xerint, certus eſt in coelo et definitus locus, vbi beati
8:
aeuo ſempiterno fruantur.
9:
Idem Philippica 14.
10:
O fortunata Mors, quae naturae debita, pro Patria
11:
potiſsimum, eſt reddita.
12:
Idem in libro de Senectute.
13:
Maximas Reſpublicas, per adoleſcentulos labefa
14:
ctatas, a fenibus ſuſtentatas legimus. Temeritas enim
15:
adoleſcentiae comes eſt. Prudentia ſenectutis.

strona: A4

1:
VOTVM
2:
O záłożeniu skárbu Rze
3:
czypoſpolitey/ y o obronie krá
4:
iow Ruſkich.
5:
Felix Respublica quae tempore pacis cogitat bellum:
6:
Et quam aliena faciunt pericula cautam.
7:
M
Adrze y bácznie powiedziano:
8:
Boni ciuis praecipuam laudem eſſe, patri
9:
am amare. Czego y on ſławny Orator
10:
y Senator Rzymſki potwierdził/ gdy
11:
nápiſał:
Cic:I.Offic.
iż/ Non ſolum nobis nati ſumus, ſed ortus no
12:
ſtri partem patriaſibi vendicat, partem parentes et ami
13:
ci. Co nie tylko ludzie Pogáńſcy twierdzili/ ktorzy ſię
14:
ſámym przyrodzonym rozumem rządzili:ále y pobożni
15:
ludzie Chrześćijáńſcy/ ktorzy mowy y ſpráwy ſwe zga
16:
dzáli z wolą Bożą/ toż rozumieli. Bo ácz właſna oy
17:
czyzná náſzá ieſt w niebie/ z ktorego duſzá náſzá poſzłá
18:
zá wſzechmocnym nádchnienim y przedziwną ſpráwą
19:
Páná Bogá y ſtworzyćielá náſzego: Wſzákże wzglę
20:
dem rodzenia y pielgrzymſtwá náſzego tutecznego/ przez
21:
ktore do oney wieczney y roſkoſzney oyczyzny przycho
22:
dzimy; tedy też y ty mieyſcá w ktorych ſię rodzimy/
23:
oyczyzną náſzą poniekąd názwáne być mogą. Iákoż

strona: A4v

1:
nie tylko Láćińſki/ Niemiecki/ ále y náſz właſny Polſki
2:
ięzyk (á podobno y inſze) ták ie zowią y miánuią. A nie
3:
bez ſłuſzney przyczyny. Bo iáko oycá z roſkazánia Bo
4:
żego/ y z práwá przyrodzonego/ czćić/ ſłucháć/ y w po
5:
trzebách rátowáć ieſteſmy powinny:
Pro patria et in patria mori praeclarum.
Ták oyczyznę mi
6:
łowáć/ y o iey dobrym pilno rádzić/ oney bronić/ ieſtech
7:
my obowązáni. Abowiem iáko od rodzicow miłych z
8:
wielką pracą/ trudnośćią/ y z kłopotem bywamy przez
9:
długi czás wychowywáni: ták oyczyzná náſzá/ w kto
10:
reyeſmy ſą porodzeni/ wychowáni/ vbogáceni: z niewy
11:
mowną troſką/ y z wielkim á práwie krwáwym potem/
12:
przez ſrogie y niezliczone śmierći/ ieſt od ſławnych przod
13:
kow náſzych nábyta rozſzerzona/ y do tąd zá łaſką miłe
14:
go Páná Bogá/ z pomnożenim drogich wolnośći zá
15:
trzymána/ et in eo flore, w ktorym nigdy nie byłá/ iá
16:
ko teraz ieſt/ chwałá Pánu Bogu/ poſtáwiona/ y nam
17:
do ręku podána. Do ktorey vprzeymey miłośći ku oy
18:
czyznie/ nie tylko przyrodzona powinność vpomnieć
19:
nas może: nie tylko przykłády onych zacnych Horácy
20:
uſzow/ Curcij, Codri Athenienſium Regis, choć Po
21:
gáńſkie: ále y ludzi Chrześćijáńſkich; iáko Konſtánty
22:
ná y Herákliuſzá Ceſárzow/ Godefrydá Lotáryńſkiego
23:
Kśiążęćiá/ Báldwiná/ Szkánderbegá/ y inſzych niezli
24:
czonych/ ták wielkiego iáko y máłego ſtanu ludzi: kto
25:
rzy z okrutnymi y niewiernymi Pogány/ o krzywdę Bo
26:
żą/ o wiárę Chrześćijáńſką/ o miłą oyczyznę/ mężnie ſię
27:
potykáli/ y chętnie vmieráli. A nie tylko obce y dálekie
28:
przykłády/ ále y náſze właſne domowe/ pobudkę nam
29:
do tego dáć mogą. Abowiem dla tey miłey oyczyzny
30:
rozſzerzenia/ dla obrony y ſławy iey/ nie ćięſzko było

strona: B

1:
Wizimirowi Kśiążęćiu Polſkiemu/ z mężnymi y ſła
2:
wnymi przodkámi náſzymi (iż dálſzych Pánow y przod
3:
kow náſzych nie przypomnię) przez morze do Dániey
4:
pływáć/ y Duńczyki kroćić. Nie ćięſzko było onym ſła
5:
wnym Boleſłáwom/ Chábremu Czechy gromić/
6:
Smiáłemu śiedm lat bez odwrotu Ruſkie Kśiążętá
7:
hołdowáć/ Krzywouſtemu kilkádzieśiąt bitew krwá
8:
wych y wygranych zwodzić/ Lokietkowi Pruſaki y
9:
Pomorczyki woiowáć/ Kázimierzowi wielkiemu Ru
10:
śi dokonáć/ zamki y miáſtá murowáć/ Iágiełowi Niem
11:
ce z Krzyżakámi poráżáć/ Witułtowi Moſkwę/ Tátá
12:
ry mężnie płoſzáć/ y więznie w Litwie oſádzáć/ Włá
13:
dyſłáwowi Iágiełowczykowi Turki dáleko zá Duná
14:
iem/ Zygmuntowi Moſkwę/ Tátáry y Wołochy gro
15:
mić: náoſtátek y świetey pámięći Krolowi Stephá
16:
nowi/ nie ćięſzko było przez cáłe trzy látá Moſkiewſką
17:
ziemię woiowáć y to co był on Tyran od W.X.Li
18:
tewſkiego nieſłuſznie odiął/ mężnie odbieráć/ y Rzeczy
19:
poſp: przywrácáć. etc. Ale iákom powiedział/ nie tylko
20:
wrodzona powinność náſzá/ nie tylko przykłády ludzi
21:
zacnych y miłośnikow wielkich oyczyzny/ ále y potrzebá
22:
náſzá właſna/ á mogę rzec że gwałtowna/ do tego nas
23:
ſłuſznie poruſzyć ma. Bo widzimy/ á práwie res ipſa
24:
teſtatur, poblizkie á wielkie niebeśpieczeńſtwá náſze.
25:
Baczymy ná oko/ że w żadney ſtronie ſąśiedztwá pew
26:
ney przyiázni nie mamy. Wiemy że pacta foedera z po
27:
gránicznymi Pány/ nie ſą wárownie vtwierdzone/ y o
28:
wſzem poniekąd náruſzone. Krotko mowiąc/ vndiq; an
29:
guſtiae, zewſząd nieprziaćioł doſyć. Ale nayſrożſzy y
30:
naypotężnieyſzy Pogánie/ Turcy á Tátárowie: z kto

strona: Bv

1:
rych iedni/ iáko iuż więtſzą część świátá tyráńſtwem y
2:
chytrośćią ſwoią pożárli. Drudzy náſzę miłą oyczyznę
3:
Koronę Polſką/ więcey niż ſtokroć w kráiách Ruſkich/
4:
Litewſkich/ Lubelſkich/ y dáley puſtoſzyli/ palili/ niezli
5:
czoną ludzi niewinnych y duſz Chrześćijáńſkich liczbę/
6:
w ſrogą niewolą zábieráli/ y poſpołu ze wſzytkimi bo
7:
gáctwy/ z bydł y koni ſtády/ z ziemie náſzey do ſwey wy
8:
ganiáli. Ták y teraz nas y wſzytko Chrześćijáńſtwo
9:
poźrzeć y zhołdowáć myślą y vśiłuią: czáſu tylko po
10:
godnego y fortelow ſwoich vpátruią/ á niegotowośći
11:
y niezgody náſzey/ zá ktorą ći niewierni Agáreni do tych
12:
czáſow roſzli/ y do opánowánia wiele Kroleſtw Ch
13:
rześćijáńſkich przyſzli/ z wielką krzywdą imieniá Boże
14:
go z ſzkodą wſzytkiego Chrześćijáńſtwá/ z żáłośćią
15:
y z zelżywośćią náſzą/ y z niebeśpieczeńſtwem niewy
16:
mownym.
17:
Przeto chcęmyli ſerdeczną miłość ſwą pokázáć prze
18:
ćiwko Pánu Bogu/ przećiwko wierze Kryſtuſá Páná
19:
y zbáwićielá náſzego/ więc y przećiwko miłey oyczyznie
20:
ſwey/ chcęmyli nie być wyrodkámi mężnych y ſław
21:
nych przodkow ſwoich/ chcęmyli nie vtráćić nadroż
22:
ſzych kleynotow y wolnośći ſwoich/ trzebá żebyſmy z
23:
ták twárdego y dawnego ſnu niedbáłośći náſzey ocknę
24:
li/ á oczy ſobie przetárſzy/ y co ſię z námi w koło práwie
25:
dzieie/ obaczywſzy. Trzebá żebychmy pilnie Páná Bo
26:
gá/ o miłośiernie wſpomożenie/ y łáſkáwą obronę w
27:
ták nálegáiącym y poblizkim niebeśpieczeńſtwie prośi
28:
li. A iżebyſmy to v iego świętego máieſtatu ſnádniey
29:
otrzymáć mogli/ tedy potrzebá nam wprzod onego zá
30:
niezliczone grzechy/ niezmierne zbytki y ſwowoleńſtwá

strona: B2

1:
náſze vbłágáć: przez nabożne á pokorne modlitwy/ á
2:
przez dobre á pobożne żywotá pokutuiącego y polepſzo
3:
nego ſpráwy. Do tego trzebá nam ſzczerey zgody y brá
4:
terſkiey práwey miłośći w oyczyznie/ zá ktorą máłe rze
5:
czy roſtą/ á bez niey wielkie vpadáią. Náoſtátek trzebá
6:
nam iákom pierwey przypomniał/ o dobrym oyczyzny
7:
ſwey/ pilnie y ſerio rádzić/ á k temu mężnie nieprzyiaćie
8:
lowi ſię záſtáwić/ y ochotnie do obrony ſię rzućić. Do
9:
ktorey iáko nam/ ták y wſzytkiemu Chrześćijáńſtwu by
10:
łáby potrzebna Ligá dawno pożądána y proponowá
11:
na.
Ligá.
Lecz iż podobno nie do końcá ſzczerze/ á więcey
12:
ſnadź ná przenieśienie woyny Pogáńſkiey w Wołoſkie
13:
y Podolſkie kráie/ á niż ná zniſzczenie nieprzyiaćieſkie.
14:
K temu iż miedzy Pány Chrześćijáńſkimi/ ktorzyby
15:
mieli być naywiętſzymi węzłámi tey Ligi/ wielka ieſt
16:
nieſpoſobność/ niezgodá/ nievfność/ zazdrość. etc. Prze
17:
to trudno ſię iey tych złych/ nieſzczęſnych á oſtátnich
18:
czáſow ſpodziewáć mamy/ gdy do niey zá lepſzych nie
19:
przyſzło. A przychodziłoli kiedy/ przećię zá grzechámi
20:
przodkow náſzych/ á zá kaźnią miłego Páná Bogá/ ni
21:
gdy nic ſkutecznie poćieſznego od kilku ſet lat Chrześći
22:
áńſtwu nie przynioſłá. Czego ieſli ktory narod/ tedy
23:
náſz Polſki/ ma iáſne ále żáłoſne świadectwá/ w ſław
24:
nym y oſobliwym Krolu Włádyſłáwie v Wárny po
25:
ráżonym/ y w Lodwiku Iágiełowczyku Krolu Wę
26:
gierſkim/ v Muhaczá/ przez nieporátowánie Pánow
27:
Chrześćijáńſkich choć bárzo blizkich/ zábitym. Nie ſpu
28:
ſzczáiąc ſię tedy ná zachodnych Pánow obietnice (kto
29:
rych to ieſt/ iáko ia proſtak rozumiem/ przedśięwzięćie/
30:
áby ſedem belli z tym Pogáninem/ ná wſchod ſłońcá co

strona: B2v

1:
nadáley od śiebie vczynili/ á żeby námi gorſzy raz y w
2:
ſzytko niebeśpieczeńſtwo záśćiełáli/ áby y ſwoich poko
3:
iow y wczáſow/ tym beśpieczniey záżywáć mogli.)
4:
Przyidzie nam poiedynkiem/ wziąwſzy páná Bogá ſá
5:
mego ná pomoc/ o ſobie y o oyczyznie ſwey rádzić. Acz
6:
gdybychmy pychę z ſercá złożyć/ á ſobie dobrze vczynić
7:
chćieli: bárzieybym życzył oyczyznie ſwey wiecznego
8:
ſprzymierzenia z Wielkim kniáziem Moſkiewſkim/ iá
9:
ko z przyległym ſąśiedztwu y niebeśpieczeńſtwu támte
10:
mu/ y iáko z tym/ ktory też od tego nieprzyiaćielá ſzkody
11:
wielkie odnośi: á niżeli z inſzemi odległymi/ y nie ták do
12:
boiu iákoby trzebá/ prędkimi. Ale o tym doſyć/ mędrſzey
13:
głowy to rozum/ y Pánow Rad Koronnych właſne
14:
obmyślawánie/ ktorzy tanquam ex ſpecula powinni z
15:
dáleká vpátrywáć pericula Reipub: y one omni conatu
16:
auertere według przyśięgi ſwey. Ia ſię do przedśię
17:
wziętey mowy mey/ o obronie oyczyzny náſzey wrocę/
18:
o ktorey day Pánie Boże/ ábyſmy kiedy poſt tot damna
19:
et pericula pilnie y ſtátecznie pomyślili.
20:
Wiem że dawna ieſt/ y náſzá właſna Polſka przy
21:
powieść: że po ſzkodzie Polak mądry. Co ácz więc
22:
pozno bywa: bo drugi nápiſał/ że Sero ſapiunt Phry
23:
ges.
Praeſtat aliquádo ſapere.
Iednák iż praeſtat aliquando ſapere: przeto życzył
24:
bym tego bráćiey ſwey y ſobie/ ábyſmy ſię kiedykolwiek
25:
obaczyli/ á o obronie kráiow Ruſkich/ y miłey táme
26:
czney bráciey náſzey/ ſerdecznie y pilnie rádzili. Wiem
27:
że o to z dawná/ práwie z krwáwymi łzámi/ ná wſzyt
28:
kich Seymiech od nich proſzeni bywamy: ále mamli
29:
prawdę powiedzieć iákom zwykł/ wierę od śiłu brá
30:
ćiey/ á zwłaſzczá z Woiewodztw Wielgopolſkich/ iá

strona: B3

1:
ko od niebeśpieczeńſtwá odlegleyſzych (ácz vchoway
2:
Pánie BOże vpadku ná tám tych/ podobnoby y nas
3:
prędko ten nieſzczęſny pożar doſzedł) nie pilno ſłucháni/
4:
y ledá iáko odpráwowáni bywáią: bo ich więc tym
5:
zbywano/ że pilniey o czym inſzym rádzić/ ábo o tym
6:
iákobyſmy zá dworem nie byli pozywáni. etc. Ano
7:
mym zdánim/ ćiężſza ieſt iedná godziná w cymborzech
8:
Tátárſkich/ ábo ná galerách Tureckich/ á niżeli wielka
9:
gromádá pozwow zadwornych/ ktorych iednák nie mie
10:
wáią/ od dobrych y bácznych Krolow Pánow ná
11:
ſzych iedno ći ktorzy dobrá ſtołu Krolewſkiego trzy
12:
máią/ á z nich według przywileiow y powinnośći
13:
ſwych nie reſponduią.
14:
Obáczymyſz ſię kiedykolwiek dla Páná Bogá/ á w
15:
czás poki márnie á nikczemnie/ ſtrzeż Pánie Boże/ iákie
16:
go znácznego ſzwánku nie doznamy. Nie dufaymy te
17:
mu/ iż teraz choć w nierządzie ſtoimy: boymy ſię bych
18:
my w nim nie vpádli. Nie mowmy według zwykłey
19:
przypowieśći/ iż nierządem Polſká ſtoi/ ráczey to niewy
20:
mowney łáſce Bożey y miłośierdziu iego świętemu
21:
przyznawaymy/ ktore doſyć znácznie nád námi/ choćia
22:
złymi y nierządnymi/ pokázowáć raczy.
23:
Vżalmy ſię też wżdy kiedy ſrogiey niewoley bráćiey
24:
náſzey miłey (á mogę rzec że oſobliwſzey/ bo do boiu go
25:
towſzey y chętnieyſzey) w kráiách Ruſkich/ y częſtego á
26:
żáłoſnego roźlewánia krwie ich/ y wielkiego ſpuſtoſze
27:
nia ziemie támtey obfitey. Pomożmy im obiemá ręko
28:
má do tego/ żeby ſię temu nieprzyiaćielowi odiąć mogli.
29:
Radźmy o nich/ iáko zdrowe członki o chorych rádzić
30:
zwykły. Vlituymy ſię y ſámych śiebie: Nam noſtra res

strona: B3v

1:

2:
agitur, paries dum proximus ardet: gáśmy to incendium, poki do nas pożarem/ ſtrzeż Pánie Boże/ nie przyi
3:
dzie. Nákoniec poſzánuymy y pożytkow ſwych w tey
4:
mierze/ ktore z Ruſkich kráiow/ iáko z obfitey śpiżárnie
5:
mamy/ á nie tylko my/ ále y wielka część Chrześćijáń
6:
ſtwá. Vymimy ſię ſerio zá tę deliberácyą/ zániechawſzy
7:
inſzych niepotrzebnych Seymowych álterkácyi: potrze
8:
bnych iednák conſultácyi w ſpráwách pilnych/ ná kto
9:
rych pokoy y cáłość Rzeczyp: należy/ nie opuſzczáiąc.
10:
Záłożmy ſkarb Rzeczypoſp: tanquam neruum belli
11:
et omnium neceſsitatum, poſtánowmy potężnieyſzą á
12:
vſtáwną obronę w támtych kráiách: pohámuymy y
13:
wprawmy w lepſzy rząd vkráinne ſwowolne Kozác
14:
two/ ktore nam ſámym po te látá nieſłycháne ſzkody czy
15:
ni/ zá czyim poduſzczeniem/ Pan Bog ſpráwiedliwy y
16:
czás okaże:
Cernit Deus omnia vindex.
á obáwiáć ſię potzrebá/ by tá ſwowolna
17:
háłáſtrá/ czego ſię dziwnego nie ważyła. Reſtauruy
18:
my ſtáre/ á nowe ná potrzebych mieyſcách pobuduy
19:
my pográniczne zamki: według pakt poprzyśiężonych
20:
od Krolá I.M. y według dawney á mądrey rády ſła
21:
wnego człowieká rycerſktego Oſtáphieiá Daſzkiewi
22:
czá Stároſty Cyrkáſkiego/ ktorą był podał Krolowi
23:
Zygmuntowi pierwſzemu ná Seymie Piotrkowſkim/
24:
Anno 1533. będąc o to żądány. Tedy vyrzymy zá po
25:
mocą miłego P.Bogá/ że ten Pogánin/ nie ták częſto/ nie
26:
ták śmiele/ y nie bez pomſty ná nas ſię tárgáć będzie.
27:
Vyźrzymy zákwitnienie kráiow Podolſkich/ y pokoy
28:
trwálſzy y doſkonálſzy. A iż wiemy/ y quotidiana ex
29:
perientia docet, że bez pieniędzy/ nie tylko pomienio
30:
nych rzeczy vczynić/ ále y namnieyſzych potrzeb dobrze

strona: B4

1:
odpráwić nie możemy. Baczymy y to/ że wſzytkie náſze
2:
Seymowe konſultácye/ ná Pobory ſię nawięcey śćią
3:
gáią: ktore choćiaż poddáni náſzy práwie ná káżdy
4:
rok płácą/ iednák máło ſię czáſem zá nie ſpráwi/ á
5:
ſnádź y trudno zrozumieć/ gdzie ſię ich więtſza część o
6:
braca. A to dla złego wydawánia/ oddawánia/ y ſzá
7:
funku: owo dla nierychłego wypráwowánia żołnie
8:
rzow. Co wiedząc/ czemuż o inákſzym á lepſzym porząd
9:
ku/ y o záłożeniu tego depozytu Rzeczypoſp: ſerio kie
10:
dykolwiek nie pomyślimy? Wſzyſcy priuatium funduie
11:
my ſię/ w máiętnośći/ w pieniądze/ et per varios caſus,
12:
multaq; diſcrimina rerum, ſtáramy ſię o bogáctwá. Ale
13:
o tę vbogą mátkę náſzę/ o záłożeniu ſkárbu iey/ ku po
14:
trzebie y prędſzemu rátunku oney/ máło ich myśli. A po
15:
dobno y tę trochę/ ktorą ieſzcze niebogá ma/ rádziby iey
16:
wzięli.
Ioannes Laski, Andreas Fricius, et alij.
Wiem że o záłożeniu ſkárbu tego/ y o obronie
17:
kráiow Ruſkich/ mowili przed tym y piſáli wiele ludzie
18:
dobrzy y oyczyznę miłuiący/ y zwáli to montem pieta
19:
tis, aerarium ſacrum, y ći co kwártę ná obronę Rzeczy
20:
poſp: y tám tych kráiow/ optimo zelo dáwáć vchwali
21:
li/ dobry fundáment tych rzeczy záłożyli. Ale dla nied
22:
bálſtwá náſzego y lekkiego ták wielkich ſzkod y niebe
23:
śpieczeńſtw vważánia/ á to ieſzcze te rzeczy do pożądá
24:
nego ſkutku nie ſą przywiedzione. y obawiam ſię że y
25:
teraz/ dla wyżſzey pomienionych przyczyn/ á dla niev
26:
fności y nieſtwornośći náſzey/ podobno do tego nie
27:
przyidzie. Wſzákże/ ábym czáſu ták poblizkiego niebe
28:
śpieczeńſtwá nie był proznuiącym/ á żebym oświádczył
29:
chęć y miłość ſwą przećiwko oyczyznie/ tedy przykłá
30:
dem ſławnego Dyogeneſá/ vmyśliłem tey kádzi y teraz

strona: B4v

1:
ieſzcze ruſzyć/ á to zdánie ſwe w pośrzodek bráćiey ſwey
2:
podáć. Effectum tych rzeczy Pánu Bogu/ in cuius di
3:
ſpoſitione ſunt omnia conſilia noſtra, y Ich Miło: tym/
4:
ktorzy o zátrzymániu oyczyzny náſzey ſerio pro ſua au
5:
ctoritate et facultate rádzą/ poruczywſzy/ á pod mądry
6:
rozſądek y korrekturę Ich M. to wſzytko poddawſzy.
7:
Do obrony przećiwko gwałtownemu káżdemu nie
8:
przyiaćielowi (położywſzy w przod błogoſłáwień
9:
ſtwo/ łáſkę y obronę miłego Páná Bogá) trzech rzeczy/
10:
iáko ia rozumiem/ potrzebá. Naprzod dobrych Hetmá
11:
now/ Wodzow/ y ludzi Rycerſkich/ ktorzyby pro patria
12:
ſemper excubarent et pugnarent. A przytym pieniędzy
13:
ná zapłátę y nagrodę im: bo żołnierz dármo nie ſłuży/
14:
á ieſli kiedy ſłuży/ tedy ábo ná ſwą/ ábo ná cudzą ſzko
15:
dę/ z wielkim vćiſkiem ludzi vbogich/ et ſine obſequio
16:
ac fide. Náoſtátek trzebá dobrego w tych rzeczách y
17:
czuynego porządku/ y wiernego ſzáfunku. O czym w
18:
ſzytkim/ iáko nakrocey będę mogł/ zdánie ſwe nápiſzę.
19:
Co ſię Hetmánow godnych y ludzi Rycerſkich/ ktorzy
20:
by oyczyzny ſtrzegli y bronili/ dotycze: tych zá łáſką Bo
21:
żą/ á zá rozrodzeniem ſtanu Szlácheckiego/ ieſt v nas
22:
dáleko więcey/ á niżeli gdzie indziey. Co nie tylko ia Po
23:
lak/ ktorego áffekt/ z miłośći ku oyczyznie/ mogłby ſię nie
24:
co in laudem illius vnieść: ále y okoliczni/ choć niektorzy
25:
zazdrośćiwi ſąśiedzi/ baczą y przyznawáią. Bo wiele
26:
ich doználi tego y nápátrzyli ſię/ zá ſzczęśliwego páno
27:
wánia świętey pámięći Krolá Stephaná/ w Moſkie
28:
wſkich expedycyách. Tákże y pod ono przeſzłe zámieſzá
29:
ne/ y domową woyną vtrapione interregnū: w ktorych
30:
ſławnych y oyczyznie náſzey wielce pożytecznych woy

strona: C

1:
nách/ co Iego Miło:Pan Ian Zamoyſki/ nieśmier
2:
telney ſławy godny Hetman Koronny: co Ieo Mił:
3:
Pan Krzyſztoph Rádziwił Woiewodá Wileńſki/ o
4:
ſobliwy HetmanW. X.Litewſkiego: co Kollegowie
5:
y towárzyſze Ich Miło: iáko Iego M.Pan Ian Zbo
6:
rowſki/ Káſztellan Gnieznieńſki: więc Iego M. Pan
7:
Ian Zbáráwſki/ Woiewodá Brácłáwſki/ bez wſzego
8:
pochlebſtwá/ oſobliwy człowiek Rycerſki: z nimi Ieo
9:
M.Pan Mikołay Zebrzydowſki/ Woiewodá Lubel
10:
ſki: Iego M.Pan Philon/ Woiewodá Smoleńſki:
11:
Iego M. Pan Mikołay Moniwid Dorchoſtáyſki/
12:
Woiewodá Połocki: Pan Stániſław Pękoſłáwſki/
13:
Stároſtá Sędomirſki. Co inſzych niezliczonych y oſo
14:
bliwych Wodzow/ Rotmiſtrzow/ Porucznikow
15:
Dworzan/ towárzyſzow y wſzytkich żołnierzow/ ludzi
16:
ſławnych Rycerſkich/ czynili/ y iáko mężnie/ ſławnie/ y
17:
pożytecznie oyczyznie ſłużyli: to nie tylko my Polacy (kto
18:
rzyſmy to powinni przyznáwáć/ et grata memoria ac gra
19:
tiarum actione, nágrádzáć/ naprzod Pánu Bogu/ á po
20:
tym y tym ludziom zacnym) ále y wſzytek práwie świát
21:
wie y widzi: gdyż wiele cudzoziemcow ná to pátrzy
22:
ło/ ná ſobie doznáło/ y to rozſławiło: y pewienem tego/
23:
że obierze ſię człowiek iáki dobry y mądry/ ktory te ſprá
24:
wy Ich M. przez piſánie ſwe/ wieczney pámięći przy
25:
ſzłemu wiekowi poda. A iáko o Hetmány/ wodze y lu
26:
dzie Rycerſkie iezdne/ w oyczyznie náſzey/ zá łáſką Bożą/
27:
nie trudno: ták y o pieſze łácnoby było/ gdybychmy ie
28:
dno chćieli á ćwiczenie przyſtąpiło. Czegoby nam bár
29:
zo potrzebá/ boby nam práwie przybyłá lewa ręká do
30:
práwey/ ktoryeſmy przed tym po wielkiey częśći tylko

strona: Cv

1:
vżywáli/ y nie trzebáby nam z Węgier ábo z Niemiec
2:
drogiey piechoty doſtáwáć/ gdybyſmy ſwoię mieli: kto
3:
reyby nam ſłuſzniey tę płacą dáwáć/ niż cudzoziemcom.
4:
Aleby trzebá czáſu pokoiu w to ſię przyſpoſabiáć/ y ze
5:
wſzytkichdobr Rzeczypoſp: y Krolá Iego Miło: wy
6:
bráńce wiernie y porządnie wybráć/ ze dwudzieſtu ośią
7:
dłych kmieći iednego/ nie z łanow/ y nie według pobo
8:
rowych kwitow/ bo w tym wielka winá y krzywdá ſię
9:
dzieie/ ále z ośiádłośći: y przybyłoby ich dáleko wię
10:
cey gdyby ſię ták wypráwowáli. Ktore wybráńce v
11:
czyniwſzy od robot y wſzelákich po płátkow wolnymi/
12:
á wybrawſzy ie ſpráwiedliwie y ſpiſawſzy porządnie/
13:
náznáczywſzy im przy tym pewne y godne po Woie
14:
wodztwách Rotmiſtrze y Dzieśiątniki/ Chorąże.etc. po
15:
ſtąpiwſzy ná to Rotmiſtrzom pewne ſolaria, y wybráń
16:
com nieomylną płacą/ ſkoroby pod chorągieẃ ná miey
17:
ſce popiſowi náznáczone przyſzli: y gdybychmy ie kole
18:
ią ná pogránicze Podolſkie co rok poſyłáli/ ták żeby ied
19:
nego roku z wielkiey Polſki/ drugiego z máłey/ trzećie
20:
go z W.X.Litewſkiego tám chodzili y ſłużyli/ á ieſli
21:
by tego potrzebá byłá więc y wſzyſcy: tedyby tym ſpo
22:
ſobem nie máła pomoc do obrony kráiow Ruſkich być
23:
mogłá/ y ćwiczenie w dziele Rycerſkim piechotá náſzá
24:
by miáłá/ á zá mnieyſzą moleſtyą ludzką/ bo trzećiego
25:
roku koleyby ich dochodziłá.
26:
Ale chcemyli mieć ludzie pochopnieyſze do ſłużby
27:
Rzeczypoſp: y obrony oyczyzny/ w rzemięśle Rycer
28:
ſkim/ trzebáby pilno dwu przynamniey rzeczy/ do przy
29:
chęcenia ták Szlácheckiego iáko y poſpolitego ſtanu.
30:
Naprzod praemium virtuti et labori militari, nad ktory

strona: C2

1:
nie máſz więtſzego y niebeśpieczeńſtwá pełnieyſzego.
2:
Zá czym potrzebáby to dobrze et ſacroſancte opátrzyć/
3:
żeby ludzie Rycerſcy/ defenſores patriae y wſzytkich w
4:
niey będących kleynotow/ to ieſt/ rodzicow/ dziatek/ wol
5:
nośći/ máiętnośći náſzych.etc. w przod przed drugimi
6:
oyczyznie domá in toga (ſed minus laborioſa et periculo
7:
ſa, nam nō ad ſanguinē) ſłużącymi/ od Krolá I.M.opá
8:
trowáni/ et ad officia et beneficia Reipub: przypuſzczá
9:
ni byli:
Ciuibus nō ſuauiſsima ſed optima conſulo.
Strenui lingua ignaui manu.
żeby przed Hetmánem/ Rotmiſtrzem/ żołnie
10:
rzem/ ktorzy oyczyznie krwią drogą ſłużą/ práktykáńći y
11:
pochlebcy/ ták Seymowi iáko y inſzy/ więc párázyto
12:
wie/ y ięzykiem tylko ad placitum ſłużący ludzie/ promo
13:
wowáni y vbogacáni nie byli. Bo gdzie w tym poprá
14:
wy ſkuteczney w oyczyznie náſzey nie będzie/ tedy vyrzy
15:
my/ ſtrzeż Boże/ ácz z żáłośćią y z ſzkodą wielką/ że w ry
16:
chle v nas będzie więcey ięzycznych/ á niżeli ręcznych
17:
dáleko potrzebnieyſzych ſług Rzeczypoſp: więcey po
18:
chlebcow y práktykántow dworſkich (ácz ſię z tey przy
19:
mowki zacni y potrzebni vrzędnicy/ y ſławny dwor
20:
Krolewſki/ ktory bywał y ieſt ſzkołą wſzech dobrych y
21:
pięknych obyczáiow/ y zwierćiádłem cnot wſzytkich/
22:
wyimuie/ y nic nieprzyſtoynego iemu ſię nie przypiſuie)
23:
á niżeli ludzi Rycerſkich.A nie tylko ludziom Rycer
24:
ſkim przednieyſzym/ trzebáby condigna praemia názná
25:
czyć y konferowáć: ále y młodſzym/ ták iezdnym iáko y
26:
pieſzym/
Praemiis miles erigatur.
áby quiſq; pro ſua conditione et merito zá po
27:
kazánim znáczney Rycerſkiey dzielnośći y męſtwa/ zá
28:
vłomkiem ktorego członká ćiáłá ſwego/ zá podięćiem
29:
iákiey ná woynie ſzkody/ w koniech ábo w ryſztunku/
30:
mogł mieć przyſtoyne y pewne praemium, opátrzenie

strona: C2v

1:
ábo nagrodę. Bo ieſli ſłuſznie powiedziano: że Agra
2:
uat ille labor quem nulla praemia ſequuntur, tedy to nay
3:
ſłuſzniey de labore et ſudore militari może być twier
4:
dzono. Tym ſpoſobem/ to ieſt nagrodą ſłużb rycer
5:
ſkich/ w Turcech/ w Hiſzpániey/ we Fráncyey/ y indziey/
6:
o ludzie mężne y ſerdeczne nie trudno. bo pewni ſą na
7:
grody pracey ſwey/ widzą y to/ że tym ſámym rzemię
8:
ſłem (á zwłaſzczá w Turcech/ y v wſzytkich ſzáblą nam
9:
ſtráſznych Pogánow) ad aquirendos honores et facul
10:
tates, naprędzey przyść mogą y przychodzą.
Praestat et ab hoste doceri.
Co gdyby
11:
v nas w Polſzcze było/ tedyby pewnie wiele tyśięcy
12:
ſzláchćicow Mázowieckich/ Podláſkich y inſzych/ wo
13:
leliby z nieprzyiaćielem Koronnym zdrowia ſwe o w
14:
ſzytkę oyczyznę/ y o te praemia pokłádáć/ y one ná ſzáńc
15:
ſtáwiáć/ á niżeli z domowym ſąśiádem o zagon piaſku
16:
ábo o rowne krzywdy/ vgániáć ſię y zábijáć. Siłáby
17:
ich odbieżáło zagonow vbogich/ gdyby tego pewni by
18:
li/ żeby ná ſłużbie Rzeczypoſp: zá pokazániem męſtwá
19:
Rycerſkiego/ mogli więcey zagonow y lepſzych doſtáć:
20:
álbo vchoway Boże chromoty/ żeby ábo kontentácyą
21:
rownych woytoſtw y máiętnośći/ ábo vczćiwą żyw
22:
nośćią do śmierći byli opátrzeni. Ná co we Włoſzech
23:
hoſpitalia znáczne y doſtáteczne/ á v nas w Wárſzáwie
24:
świętey pámięći Krol Stephan/ záłożyć y zbudowáć
25:
był raczył: ále tego prze niedbálſtwo náſze nie dokona
26:
no/ y w ſwą klubę nie wpráwiono.Drugi ſtimulus
27:
narodowi náſzemu ſzlácheckiemu do ſłużby oyczyſtey/ á
28:
zwłaſzczá czáſu woyny/ zda mi ſię być potrzebny ten/ á
29:
by práwo vchwałą Seymową poſtánowione y v
30:
twirdzone było/ żeby ludzie oboiego ſtanu młodzi/ do

strona: C3

1:
má proznuiący/ burkiem/ trunkiem/ y inſzymi niepotrze
2:
bnymi ſpráwámi nikczemnie ſię báwiący: powinni by
3:
li ex praeſcripto legis, czáſu potrzeby woienney oyczy
4:
znie ſłużyć/ ſub certa et notabili poena.Bochmy tego
5:
wielekroć doświádczyli/ zá świętey pámięći Krolá
6:
Stephaná/ że niezliczona liczbá młodzi ſzlácheckiey do
7:
boiu godney/ tu domá prozno zoſtawáłá/ y więcey ich tu
8:
zá nieſzczęſną ſwáwolą náſzą/ przy kuflu/ przy pijánych
9:
zwádách zábijano/ á niżeli ná onych wiecznoſławnych
10:
Moſkiewſkich expedycyách/ Krolá Páná y dobrodzie
11:
iá náſzego/ w ſzturmiech/ y we wſzytkich potrzebách wo
12:
iennych. Co więc z żáłośćią y z podziwieniem zwykł
13:
był wielekroć przypomináć/ on święty Pan náſz Krol
14:
Stephan. Acz gdyby virtus militaris haberet digna, vt
15:
ſupna, commemorata praemia, vitia vero iuſtas poenas: te
16:
dyby mniey tego bodźcá potrzebował narod náſz ſzlá
17:
checki.Lecz iż przez te czáſy więcey ięzyczne pochlebſtwo
18:
ważyło/ á niżeli rzemięſło Rycerſkie: tedy ſię tym śiłá
19:
ludzi odrażáło od ſłużby Rzeczypoſp: y woleli ná
20:
mnieyſzych rzeczách domá zoſtáwáć/ á niżeli niepew
21:
nych w pewnym niebeśpieczeńſtwie ſzukáć. z żáłośćią
22:
iednák ná to pátrząc/ że beneficia et officia Reipub:quae
23:
optimis filiis et ciubus ac defeſoribus patriae debeban
24:
tur, oratoribus et adulatoribus ocioſis et peregrinis ple
25:
runq; conferantur.
26:
Pokazawſzy to/ że v nas zá łáſką miłego Páná Bo
27:
gá/ o excubiae contra hoſtes patriae nie trudno: vkażę y
28:
to że y o pieniądze. bo choć ich ſam o mále miewam/ ied
29:
nák widzę/ że zá dobrym rządem/ może ich być w oyczy
30:
znie náſzey doſyć.

strona: C3v

1:
Powinność náſzá Szláchecka Polſka tá ieſt/ ábych
2:
my káżdego nieprzyiaćielá Koronnego/ bądź práwicá
3:
mi ſwymi zá poſpolitym ruſzeniem/ bądź żołnierzami zá
4:
Pobor/ od gránic odganiáli: ktora powinność wzglę
5:
dem tych wolnośći/ ktorych zá łáſką miłego Páná Bo
6:
gá vżywamy/ ieſt ná nas od Krolow Pánow náſzych
7:
y od przodkow miłych zoſtáwiona. Tu oſądźmy ſię ſá
8:
mi/ iáko tę powinność oyczyznie oddawamy. Przy
9:
znam ia to rad/ że kiedy ſię dobrze á wczás nágotuiemy:
10:
tedy znácznie zá pomocą Bożą oyczyznie ſłużymy. Co y
11:
dawnych lat przećiw Koronnym nieprzyiaćiołom/ y zá
12:
ſzczęśliwego pánowánia świętey pámięći Krolá Iego
13:
M.Stephaná przećiwko Moſkiewſkiemu/ y teraz zá
14:
pánowánia Krolá Iego M.Páná náſzego/ przećiwko
15:
zazdroſnym ádwerſarzom iego/ znácznie ſię pokazáło.
16:
Ale gdy nieprzyiaćiel prędki/ iáki ieſt Tátárzyn/ ná nas
17:
przypádnie/ tám więc iuż/ ábo trudno/ ábo pozno przy
18:
chodzi nam o ſobie rádzić: dla tego iżechmy niegotowi/
19:
iż pewnego ſłużebnego ludu y pieniężnego depoſitum
20:
nie mamy/ á k temu/ iż ſecundum leges noſtras, iedno ná
21:
Seymie o woynie rádzić możemy.Co ſię poſpolitego ruſzenia dotycze/ wiem ſpoſob
22:
iego/ wiem et in commoda, bo więtſzą ſzkodę zwykło
23:
czynić bráćiey ſwey/ in viſceribus Regni, á niż nieprzy
24:
iaćielowi/ czego multa teſtimonia. Nuż extra Regnum
25:
nie powinnichmy woiowáć/ iedno ſoluto certo ſtipen
26:
dio ſuper haſtam. o co więc bywáło wiele tumultow y
27:
ſwarow. Wiem y o onym w Lęczycy nowo podánym
28:
ſpoſobie ſłużenia woyny/ ále iż widzę że ſię wielom z
29:
wiela przyczyn nie zda. Poſpolite też ruſzenie nie wſzy

strona: C4

1:
tkim/ á ſłuſznie/ ſmákuie/ iáko niepożyteczne/ nieporząd
2:
ne/ y niebeśpieczne: przeto zdáłoby mi ſię/ ábychmy zá
3:
biegáiąc ná potym przyſzłym niebeśpieczeńſtwom/ á z
4:
właſzczá od Tátár/ y od domowych ſwowolnych vkrá
5:
innych ludzi/ o inákſzey á vſtáwiczney obronie kráiow
6:
Ruſkich y Podolſkich rádzili. A tá/ zá pomocą Bożą/
7:
naylepſza y naypotężnieyſza mogłáby być/ przez porzą
8:
dnego á nie drapieżnego żołnierzá: iedno trzebá żebych
9:
my perpetuam et bene ordinatam militiam (przykłádem
10:
inſzych Monárchiy/ ták Chrześćijáńſkich iáko y Po
11:
gáńſkich) ná gránicách Podolſkich záſádzili. Widzimy
12:
iáko Ceſarz Chrześćijáńſki y Turecki w ziemi Węgier
13:
ſkiey y indziey/ Gránic ſwych bronią.Wiemy iáko Krol
14:
Hiſzpáńſki/ Neápolim/ Medyolanu/ Portugáliey/ An
15:
torfu/ y inſzych prowincyi nábytych ſtrzeże/ tákże y inſzy
16:
krolowie Pańſtw ſwych.etc. Czemuż my też ták nie v
17:
czynimy/ máiąc ná ſię ſrożſze y prędſze nieprzyiaćioły?
18:
Rzecze kto/iż pieniędzy leżących ná żołnierze nie mamy:
19:
więc ſię o to ſtáráć żeby były.
Medendum est manibus, ne totum corpus pereat.
Pohámuymy iedno ſá
20:
mych śiebie/ márnotractwá ſwego y zbytkow ſwych/
21:
ták w iedzeniu/ w pićiu/ iáko y w drogich ſtroiách/ w
22:
chowániu śiłu ſług niepotrzebnych/ koni/ myśliſtwá/ y
23:
inſzych rzeczy bez miáry.
Viuitur parus bene.
Zániechaymy koſztownych bán
24:
kietow/ wymyślnych potraw/ poſzoſnych woźnikow/
25:
poośmiornych kobiercow/ drogich á nikczemnych wo
26:
zow/ á rádniey kolebek dziećinnych ábo klatek/ dármoie
27:
dnych páchołkow/ barw drogich y nie długo trwá
28:
łych. Nie daymy z Korony pieniędzy wywozić/ zá má
29:
ło pożteczne towáry/ bez ktorych ſię obeyść możemy/
30:
ſwoich vżywáć y przedáwáć vmieymy: tedy vyrzymy

strona: C4v

1:
to/ że będzie v nas pieniędzy doſyć/ bo tákowych rzeczy
2:
z łáſki miłego Páná BOgá/ w oyczyznie náſzey wie
3:
le mamy/ bez ktorych inſze narody żadną miárą o
4:
beyść ſię nie mogą/ y zá ktore do Korony vſtáwicznie
5:
pieniądze poydą:
Rectus vſus rerum parit abūdantiam.
ták iż chociaż złotych gornie mamy
6:
y śrebrnych/ iednák zá dobrym porządkiem/ złoto y śre
7:
bro od ſąśiad mieć będziemy okwiśćie.
In Cenſore.
O czym iáko
8:
mądrze/ bácznie y doſtátecznie nápiſał niedawnych czá
9:
ſow Polak ieden. Ták dowodnie y oſobliwie mowią
10:
cego ſłyſzałem ia wielekroć/ świętey pámięći Krolá Ie
11:
go M. Stepháná Páná y dobrodzieyá ſwego/ ktorego
12:
gdybychmy byli zá żywotá iego przyſtoynie ſzánowáli/
13:
á pod ſpráwę y rozſądek iego to poddáli/ vmiałby on
14:
był te ſpráwy wſzytkie Rzeczypoſp: in optimum et aeter
15:
na laude dignum ordinem redigere: ſed nos inſenſati
16:
Galatae (nie mowię iednák o wſzytkich) nie vmielichmy
17:
dono coelitus dato vti, y nie bylichmy go wdzięczni/
18:
przeto go nam Pan Bog prędko odiął. Gdyby tedy ten
19:
ſkarb Rzeczypoſp: o ktorym wnet mowić będę/ porzą
20:
dnie był záłożony/ á oſobliwie pod czás wolny y ſpo
21:
koyny (bo w záburzeniu Rzeczypoſp: trudno do pienię
22:
dzy/ trudno do zákłádánia ſkárbow przyść) tedyby też
23:
zá tym y żołnierz ná Podolu porządny mogł być/ y ſzko
24:
ła Rycerſka ludzi ſzlácheckich/ nam y támtym kráiom
25:
bárzo potrzebna/ mogłáby ſię záłożyć/ y pokoy z tey tám
26:
ſtrony niepogodney/ mielibychmy wárownieyſzy. Dla
27:
czego radbym to ſerdecznie widział/ áby ten depozyt Rze
28:
czypoſp: co narychley fundowan był tym ſpoſobem.
29:
Naprzod áby był znácznie y dobrze záłożony/ tedyby
30:
przyſzło ná obywátele Korony wſzytkiey Pobor tych

strona: D

lat zwykły vchwalić; ktory gdyby porządnie wybrány/
1:
y wiernie do tego ſkárbu oddány był/ pewnieby nie le
2:
dá początek vczynił. á ieſt dawna y prawdziwa przypo
3:
wieść że Dimidium facti, qui bene coepit, habet:omne
4:
enim principium graue.
5:
A żeby ten ſkarb Rzeczypoſp: co raz przymnażan
6:
był/ tedy zdáłobymi ſię/ áby wſzytkie in genere dobrá
7:
Rzeczypoſp: y Krolá Iego M. we wſzytkiey Koronie
8:
Polſkiey y w Wielkim X.Litewſkim/ ták wolne/ iáko
9:
quocunq; modo zaſtáwne/ rewidowáne/
1.
y ſłuſznie tá
10:
xowáne były: á ich wſzytki prowentá żeby ná trzy czę
11:
śći przykłádem Stároſtw Inflanckich rozdzielono y
12:
poráchowano. Z ktorych pierwſza część niechayby
13:
de certo et perpetuo iure do ſkárbu Krolá Iego M.
14:
druga do tego ſkárbu Rzeczypoſp: oddawána byłá/
15:
trzećia Pánom Stároſtom ábo dzierżawcom. Wſzák
16:
że to non in modernos ſed in futuros poſſeſſores, śćią
17:
gáćby ſię miáło. bo przywileie dożywotne y zaſługi lu
18:
dzi zacnych/ tego ad praeſens ſtánowić nie dopuſzczą/ ná
19:
dożywoćia ich: ále poſt deceſſum vel ceſſum cuiuſcun
20:
que poſſeſſoris, niechayby to iuż in perpetuū było. kto
21:
ra rewizya miáłáby być co narychley odpráwiona. A
22:
iż non praeiudicabit modernis poſſeſſoribus, mogłáby
23:
być ſłuſzna/ y ſpráwiedliwa/ y pożytecznieyſza nád pier
24:
wſzą rewizyą: bo po oney w wielu dobrách Rzeczy
25:
poſp: śiłá pożytkow przyczyniono/ á przed tym wiele
26:
ich/ dla prywaty/ ná wielu mieyſcách chytrze zátáiono.
2.

27:
Drugi ſpoſob augmentácyey tego ſkárbu Rzeczyp:
28:
niechayby Ich M.Pánowie Duchowni z beneficyi
29:
tych/ ktore od Rzeczypoſp: mátki nas wſzech obfićie ná

strona: Dv

1:
dáne máią/ poſtąpili: ták iżby y Annaty/ ktore przed
2:
tym do Rzymu dawáli/ y ty pieniądze ktore zá ſakry
3:
támże poſyłáią/ do tego ſkárbu Rzeczypoſp: oddawá
4:
ne były/ cum iuſtiſsimo conſenſu Romani Pontificis: bo
5:
wiedząc iáki ſtos od niewiernych Pogan/ zá wielką
6:
część Chrześćijáńſtwá Koroná Polſka wytrzymawa/
7:
ieſtem tey nádzieie/ że nie tylko nam tego co náſze wła
8:
ſne ieſt dla obrony vſtąpi/ ále owſzem ták rozumiem/ że
9:
et de propriis quibus abudat opibus, contra tam crude
10:
lem et totius Chriſtianitatis hoſtem, nasby ieſzcze ráto
11:
wał proſzony/ iáko ieſt powinien. Abo ieſliby ſię to Ich
12:
M. nie zdáło/ tedy niechayby ráczey wſzyſcy poſt inue
13:
ſtituram cuiuſcunq; vacantis beneficij, pierwſzego roku
14:
raz iedno tylko zá żywotá/ połowicę intraty ſwey doro
15:
czney znowu konferowánego beneficium, do tegoż ſkár
16:
bu Rzeczypoſp: bona fide oddawáli. Co nie ná máłe
17:
beneficia/ ále ná te ktoreby pięć ſet złotych intraty prze
18:
nośiły/ rozumieć y ſtánowićby ſię miáło. Ná co ſłu
19:
ſznie/ ſpráwiedliwie y chętnie Ich M. wſzyſcy/ pozwo
20:
lićby mogli: bo ácz od Krolow Pánow náſzych máią
21:
wielkie wolnośći y pręrogátywy/ iednák w tákowym
22:
niebeśpieczeńſtwie y potrzebie Rzeczypoſp: lepiey ieſt że
23:
ſámi Ich M. oyczyznie ſwey kwoli/ onych częśći má
24:
łych dobrowolnie vſtąpią/ á niżeliby do ſrogiego nie
25:
przyiaćielá (czego Pánie Boże záchoway) poniewolnie
26:
vtráćić wſzytki mieli. Słuſzna też y to rzecz ieſt/ áby
27:
część tego dobrodzieyſtwá/ ktorego od mátki ſwey Rze
28:
czypoſp: hoynie záżywáią/ oney vdzieláli: ku iey zátrzy
29:
mániu/ y ku ſwemu y nas wſzech/ zá błogoſłáwień
30:
ſtwem Bożym/ dobremu y ſpokoynemu. Nie zániechał

strona: D2

1:
bym ná tym mieyſcu/ y ná bráćią ſwą narodu ſzláche
2:
ckiego iákiey powinnośći/ ku ſkłádániu ſię ná ten ſkarb
3:
Rzeczypoſp: włożyć/ ále iż tá ich ieſt á niemáła powin
4:
ność/ że czáſu niebeſpieczeńſtwá gwałtownego/ ſámi
5:
wſzyſcy przećiwko nieprzyiaćielowi powſtáć/ y onego
6:
pierśiámi ſwymi wyprzeć ſą powinni. przeto ták rozu
7:
miem że od tego máią być wolnymi. Gdyż pewnie kie
8:
dyby tego ćiężaru ná ſobie nie ponośili/ ábo od niego
9:
wolni byli/ rádziby y wſzyſcy iáko mniemam ſłuſznym
10:
nakłádem pieniężnym to odpráwili/ ku záłożeniu tego
11:
depozytu Rzeczypoſp. Acz gdyby ſię ná to y drudzy
12:
zgodzili/ tedybym y ia rad zezwolił/ żebychmy y my
13:
czymkolwiek czáſu pokoiu quotannis ten ſkarb Rzeczy
14:
poſp: pośiláli/ á oſobliwie pieniężną á znośną dzieśię
15:
ćiną/ á zwłaſzczá z tych dobr Krolá Ieo M. y z Szlá
16:
checkich/ ktore do dálekich kośćiołow przodkowie náſzy
17:
dawáli: ábo do ſtołu Iego M.Kśiędzá Arcybiſkupá/
18:
y inſzych bogátych Biſkupow y Práłatow. A to zá
19:
kompozycyą z Ich M. y zá przyzwoleniem ſpráwiedli
20:
wym. Bo lepiey żeby Ich M. tych odrobin ktore z ſto
21:
łow ich ſpadáią/ ná obronę Rzeczypoſp: chętnie vſtą
22:
pili/ á niżeli ie od bráćiey vbożſzey wyćiągáli. Gdyż
23:
inſzemi prowenty y máiętnośćiámi hoynie są od Rze
24:
czypoſpolitey opátrzeni.
3.

25:
A iżeby też y poſpolity człowiek (ktoremu iednáko z
26:
námi obroná Rzeczypoſp: ieſt potrzebna y pożyteczna)
27:
ten ſkarb Rzeczypoſp: dla pewnieyſzey y prędſzey au
28:
gmentácyey co raz pośilał/ tedyby to byłá rzecz ſłuſzna
29:
y zdrożna/ áby porálne tám było obrocone/ á do kilku
30:
groſzy podwyżſzone: ták żeby wſzyſcy kmiećie/ ták z

strona: D2v

1:
Krolá Iego M. iáko y z Duchownych y z Swieckich
2:
máiętnośći/ wdług ośiádłośći z káżdey wśi to porál
3:
ne płácili. bo lepiey że co rok porálne znośne płáćić bę
4:
dą z powinnośći/ á niż co rok Pobor dawáią: o ktory
5:
więtſzą część Seymow y ziázdow trawić muśimy/kto
6:
rych iednák wielka część przez te co nimi władáią y one
7:
forytuią/ wie to Bog gdzie ſię podziewa.
4.

8:
Do tegoż ſkárbu Rzeczypoſp: niechayby Zydowie
9:
po wſzytkiey Koronie będący/ pewną ſummę ábo po
10:
głowne znośne/ iedno żeby też ſłuſzne/ ná káżdy rok y ná
11:
pewny czás oddawáli. Tákże Ormiánie y kupcy wſzy
12:
ſcy/ ktorzykolwiek rzeczy drogie (á nam bárziey ku zby
13:
tkowi y ſzkodzie á niż ku pożytkowi ábo potrzebie ſłu
14:
żące) z cudzych ziem do Korony przywożą/ á zá nie pie
15:
niędzy nieoſzácowáną ſummę wynoſzą/ y tymże Koro
16:
nę vbożą: ná ktore życzyłbym áby wielki podátek był
17:
od káżdey tákowey kupi vchwalony/ ábo żeby do Ko
18:
rony woźić ich zákazano. Abowiem gdyby te pieniądze
19:
w Koronie zoſtały/ ktore do Włoch zá iedwabne y in
20:
ne/ nam Polakom (ktorych przodkowie náſzy nie ználi)
21:
niepotrzebne y zbyteczne rzeczy/ wynoſzone bywáią.
22:
Tákże do Turek zá niezdrowe máłmázye/ zá niepotrze
23:
bne kobierce/ zá chrome konie/ zá niepożyteczne ſzáfiany/
24:
więc y do inſzych Pańſtw zá rożne y máło potrzebne
25:
nam towáry: pewnie ieſli w ktorym Kroleſtwie/ tedy v
26:
nas łácnoby było o pieniądze/ á zá tym y o żołnierzá do
27:
obrony: y nieprzyiaćiel Boży y náſz/ z nasby ſię nie bogá
28:
ćił: gdyż śiła tych rzeczy náſz Gdańſk mogłby nam przez
29:
ſię dodáć/ według potrzeby á z mnieyſzą vtrátą. Kto
30:
rego Gdańſkiego portu y inſzych nád morzem będących
w Koronie


strona: D3

1:
Koronie/ gdybychmy lepiey záżywáć/ á dárow od Pá
2:
ná Bogá nádánych vżywáć vmieli/ dáleko drożey mo
3:
glibychmy towáry ſwe przedáwáć ludziom zamorſkim
4:
y podwyżſzyć ich/ iáko oni nam ſwych ſukien/ korzenia/
5:
śledzi/ y inſzych towárow według woley ſwey/ co rok
6:
podwyżſzáią/ y one co raz to drożey przedawáią: á nie
7:
byłoby grzechu/ bo iáką nam miárką mierzą/ tákąbych
8:
my im odmierzyli.
9:
Cłá y mytá wſzytki w Koronie/ ták ziemne iáko y
10:
wodne/ á oſobliwie Portowe niechayby były podwyż
11:
ſzone/ nie ná ſtan ſzláchecki/ ále ná ludzie kupieckie/ z kto
12:
rych niechayby też trzećia część ná ten ſkarb Rzeczyp:
13:
byłá dawána.
5.
Iedno dla Bogá obáczmy ſię wżdy kie
14:
dy/ á ſkłády w Koronnych pogránicznych mieśćiech/
15:
dawno Conſtitucyą oznáczone/ do ſkutku przywiedź
16:
my: tedy y cłá nie my/ ále cudzoźiemcy odpráwowáć
17:
będą/ y z wielkim pożytkiem to náſzym będzie: bo lepiey
18:
to domá przedamy/ á niż v nich: gdzie śiłá rzeczy po
19:
dług woley y dowćipu ſwego z námi czynią. Y to co
20:
oni od nas teraz biorą zá mytá y zá drogą żywność/ to
21:
my od nich bráć będziemy. Z ktorego cłá Koronnego/
22:
gdybychmy od wſzytkich wołow/ ták náſzych ſzláche
23:
ckich iáko y kupieckich/ á zgołá od káżdego bydlęćiá/ kto
24:
re iedno zá gránice przeydzie/ po kilku groſzy dáwáć po
25:
zwolili/ á to do tego ſkárbu Rzeczypoſp: obroćili: te
26:
dyby y tym ſámym ſpoſobem miał nie máłą aukcyą.
6.

27:
Przytym niechayny ieſzcze do tego ſkárbu Rzeczyp:
28:
káżdy homicida ſzláchćicá brátá ſwego/ á złaſzczá v
29:
porny/ vmyślny/ był powinien dáć pro poena publica et
30:
pro occiſo et e viuis ſublato ciue, pewną ſummę pienię

strona: D3v

1:
dzy/ w ćwierć látá poſt patratum crimen,á to ſub poena
2:
infamiae, zoſtáwuiąc nihilominus in ſuo robore,wſzytki
3:
poeny ná tákie w práwiech náſzych vchwalone. Tákże y
4:
plebeiorū occiſores, niechayby certam mulctā pro deli
5:
cto dawáli. A tego w káżdym Woiewodztwie pewni v
6:
rzędnicy ziemſcy niechayby doyrzeli/ bona fide et ſedulo.
7.

7:
K temu ieſzcze niechayby vrzędnicy wſzyſcy mieyſcy/
8:
iáko Burmiſtrzowie/ ktore co rok we wſzytkich mieś
9:
ćiech wybieráią: tákże Woytowie/ Ráycy/ łáwnicy/ et
10:
id genus wſzyſcy/ niechayby też záraz po ełekcyách ſwo
11:
ich/ pewne á znośne pámiętne/ do tegoż ſkárbu Rzezy
12:
poſp: dawáli/ ponieważ że z niey y z vrzędow ſwych
13:
pewne też pożytki y queſty miewáią.
8.

14:
Ieſzcze oſmy ſpoſob przymnażánia tego ſkárbu Rze
15:
czypoſp: niechayby był ex bonis inteſtatis et iure cadu
16:
co et alio quocunq; ad fiſcum Regium deuolutis, z kto
17:
rych połowicá do ſzáfunku Krolá Ieo M. á druga po
18:
łowicá do tego ſkárbu Rzeczypoſp: niechayby konie
19:
cznie oddawána byłá. Czego Ich M.Pánowie pieczę
20:
tarze/ pro debito officij ſui doyźrzeć/ y w Pzrywileiách
21:
ná Káduki dánych dokłádáć niechayby byli powinni.
9.

22:
Z ktorego ſkárbu Rzeczypoſp: ábo więc z Poborow
23:
teráznieyſzych y przeſzłych/ ták Polſkich iáko y Litew
24:
ſkich/ gdybychmy dobrá Rzeczypoſp: ad rationem quin
25:
gentorum milliū nie dawno záſtáwione wykupili/ á one
26:
znowu rewidowáli/ á ná trzy częśći/ iáko ſię wyżſzey w
27:
ſpomniáło rozdzielili/ ták żeby trzećia część z nich do teg o
28:
ſkárbu ná káżdy rok byłá oddawána/ tedyby y to byłá
29:
wielka pomoc do augmentácyey tego ſkárbu Rzeczyp.
10.

30:
Więc też y miáſtá wſzytki/ niachayby ten ſkarb pe

strona: D4

1:
wnym á znośnym czopowym co rok pośiláli. bo też
2:
nie co rok/ ále co dzień wárzą/ á co godziná práwie
3:
ſzynkuią y piją.
4:
A iżby ten ſkarb Rzeczypoſp: y ſam przez ſię pomná
5:
żáć ſię mogł/ tedy y to podobno nie zdrożnaby rzecz by
6:
łá/ gdyż volenti non ſit iniuria, áby czáſu doſtátku y po
7:
koiu/ ludziom pieniędzy potrzebuiącym/ ſzáfárze ſkárbu
8:
tego vżyczáć mogli do pewnego czáſu pewnych ſum/ zá
9:
doſtáteczną złotą ábo śrebrną zaſtáwą/ á ſłuſznym in
10:
tereſſe: iedno z tym wárunkiem/ áby zá oznáymieniem
11:
ſzáfárzow ſkárbu Rzeczyp: powinni byli záraz ſummę
12:
oddáć/ ábo więc żeby wolno było in caſu non ſolutio
13:
nis, z oney zaſtáwy w Myńcy Krolá Ieo M.tę ſum
14:
mę dáć wyrobić. A ieſliby ten ſkarb Rzeczypoſp: zá
15:
długą woyną/ ktorą Pánie Boże od nas co nadáley od
16:
dal/ ábo zá expenſámi wielkimi/ kiedy exhauſtus był/ te
17:
dyby nam nie lża iedno ſię záſię do Poboru vćiec. A
18:
tym oſobliwym á mogę rzec nieprzebránym źrzodłem/
19:
on zá ſpolnym ná Seymie konſenſem/ kiedyby iedno po
20:
trzebá gwałtowna wyćiſkáłá/ pośiláć y reſtaurowáć.
21:
Acz kiedyby nam P.Bog z łáſki ſwey świętey vżyczyć
22:
raczył do lat kilkunaśćie/ ábo poki iego święta wola/
23:
pokoiu/ tedy pewienem tego że nie ledá iáki ſkarb tym
24:
ſpoſobem (á mogą ludzie mądrzy ieſzcze inſze y oſobliw
25:
ſze wynáleść) záłożyćby ſię mogł. A iż zá złym y már
26:
notrawnym ſzáfunkiem wielkie zbiory vpadáią/ á w do
27:
brym rządzie y w oſzczymnym roſchodzie znáczna bywa
28:
ſporzyść. K temu iż ná dobrym vżywániu dárow mi
29:
łego Bogá y ſkárbow oyczyſtych/ wſzytko należy: bo zá
30:
tym ku dobremu iey/ y ku zátrzymániu drogich wolno

strona: D4v

1:
śći náſzych/ wſzytkoby ſię obracáło. Tedy y o tym kro
2:
ćiuchno zdánie ſwe przypomnię/ iákoby ten depozyt Rze
3:
czypoſp: chowan y ſzáfowan miał być/ y iákobyſmy go
4:
pożytecznie y z ſławą narodu ſwego vżywáć mieli.
5:
Naprzod tedy iżby do tego ſkárbu Rzeczypoſp: cho
6:
wánia/ pewnego mieyſcá y wárownego było potrzebá/
7:
tedy nie rozumiem ſnádnieyſzego nád Ráwſki/ Wárſzá
8:
wſki ábo Tykoćińſki zamek/ á zwłaſzczá gdyby iáką mu
9:
nicyą vfortyfikowány ieſzcze był/ á pewną ludzi pieſzych
10:
liczbą (dla ſtraży et propter euitan dum omne periculū)
11:
oſádzony. A ſtároſtá mieyſcá onego żeby ná to ſpeciale
12:
iuramentum czynił y vrzędnicy iego/ że tego ſkárbu niko
13:
mu wydáwáć nie będą/ okrom Pánom ſzáfárzom/ le
14:
gittime obránym. A ieſliby ſecus vczynili/ tedy gárdłem/
15:
poczćiwośćią/ et confiſcatione bonorum, niechby byli
16:
karáni/ bez miłośierdzia y odpuſtow.
17:
Do zgromadzánia y ſzáfowánia tego ſkárbu Rze
18:
czypoſp: rzekłbym żeby z káżdey prowincyey Korony
19:
Polſkiey był ieden náznáczony: ále iż pluralitas w śiłu
20:
rzęczách/ á zwłaſzczá w pieniężnych bywa ſzkodliwa:
21:
tedyby mi ſię conſultius zdáło/ żeby było pięć tego ſkár
22:
bu ſzáfárzow. Pierwſzy niechby od Krolá Iego M.
23:
podawány bywał. Drugi od Ich M.Pánow Ducho
24:
wnych. Trzeći od W.X. Litewſkieo. Czwarty z wiel
25:
kiey Polſki. Piąty z máłey Polſki. A ći wſzyſcy żeby
26:
ná Seymie podawáni y obieráni bywáli/ á wſzyſcy że
27:
by nie dłużey trwáli/ iedno do dwu lat/ od Seymu do
28:
Seymu/ vel prout conſultius videretur: bo ná dożywo
29:
tne żadną miárą nie przyzwalam/ obawiáiąc ſię ábych
30:
my z nich złych ludzi nie podziáłáli. Ktorzy wſzyſcy/

strona: E

1:
niechby z ludzi dobrych/ cnotliwych/ zacnych/ et ex be
2:
ne poſſeſsionatis, byli obieráni. K temu niechay będą
3:
przyśięgli/ á żadną namnieyſzą rzeczą niech nie diſponu
4:
ią/ áni ſzáfuią/ iedno coniuncta manu et ex mandato et
5:
conſenſu totius Reipub: ná Seymie (á Seym iedno
6:
dwie Nīedzieli/ ad hunc ſolum actum obrony/ niechby
7:
był/ z vprzedzáiącymi iednák Seymikámi w Woie
8:
wodztwách) et in defensionem Reipub: tylko ſpecialiter, y to przećiwko prędkie
9:
mu ábo gwałtownemu nie
10:
przyiaćielowi. Przy tym niechayby wſzytko pod iſto
11:
tnymi rekognicyámi odbieráli: á tákże pod pewnymi
12:
kwity wydawáli. A wſzytkie ták perceptorum iáko y
13:
expenſorum rekognicye y kwity/ niechayby do kśiąg
14:
ſkárbowych záraz áktykowáli/ y porządnie rozno ro
15:
zne wpiſowáli.
16:
Ktoryby z nich ináczey vczynił/ á ſkaźcą ábo zdray
17:
cą ſkárbu tego Rzeczypoſp: w namnieyſzey rzeczy był
18:
doznan/ áby poena capitis, infamiae, et confiſcatione bo
19:
norum był záraz karan. O ktory exces forum ná Try
20:
bunał ex officio ad inſtantiam cuiuſcunq; nobilis poſſeſ
21:
ſionati. Ná ktore vrzędy ſwe/ niechby mieli z tegoż ſkár
22:
bu Rzeczypoſp: znośne á przyſtoyne ſalaria, ne illos ag
23:
grauet labor ſine praemio.
24:
A álternatą dla wárownieyſzey y pilnieyſzey ſtra
25:
ży/ niechby záwſze ieden z nich pewny czás przy tym
26:
ſkárbie vſtáwicznie mieſzkał/ potym drugi náſtępo
27:
wał etc. K temu ná káżdy kwártał y ná pewne czáſy/
28:
áby ſię wſzyſcy z powinnośći et ſub certa poena de ſala
29:
rio detradenda, zieżdzáli y potrzeby ſkárbowe odprá

strona: Ev

1:
wowáli. Zordinowawſzy ták dobrze te prowentá/ że
2:
by ná káżdy czás odbieráć co mieli. Bo exempli gratia,
3:
ná káżde święto Nowego Látá/ dla odbieránia tego
4:
coby Ich M.Pánowie Duchowni/ z chęći á z miłośći
5:
ſwey przećiwko oyczyznie dáwáć poſtąpili/ niechby ſię
6:
zieżdżáli: tákże dla odbieránia porádlnego. Drugi raz
7:
ná dzień pierwſzy Mieśiącá Kwietniá/ dla odbieránia
8:
pogłownego od Zydow/ tákże y dla innych popłátkow
9:
od kupcow/ Ormian etc. Záſię ná dzień pierwſzy
10:
Mieśiącá Lipcá/ dla odbieránia qwárty/ ktoraby iuż
11:
do tego ſkárbu oddawána być miáłá. Acz potym nie
12:
qwártą ále tercyą názwánaby być mogłá. Nákoniec
13:
niechby ſię zieżdżáli ná pierwſzy dzień Mieśiącá Pá
14:
ździerniká/ dla odbieránia ſolucyi z miaſt czopowego y
15:
z mężoboycow.etc.et ſic conſequenter ná káżdy rok.
16:
Rationem ábo liczbę ſzáfunku et villicationis ſuae,
17:
niechby ná początku Seymu/záraz in facie totius Rei
18:
pub: czynili ći ſzáfárze/ przy zdawániu vrzędow ſwych
19:
á przy náſtępowániu drugich/ tám żeby y kwity od
20:
wſzytkiey Rzeczypoſp: otrzymawáli.
21:
Ná ktory ſkarb Rzeczypoſp: ieſliby ktokolwiek ták
22:
wielki iáko y máły/ praeſumptione priuata, bądź forte
23:
lem iákim/ bądź gwałtownie ſię rzućił/ y z niego/ bądź
24:
wiele/ bądź máło wźiął/ bez conſenſu cáłey Rzeczy
25:
poſp: ná Seymie/ tedy táki ipſo facto infamis być ma/ y
26:
ná ſzkodę iego wſzyſcy/ tanquam contra hoſtem patriae,
27:
powſtáć będźiemy powinni/ zá pewną wiádomośćią
28:
y zá powodem ktoregożkolwiek z Pánow Senato
29:
row/ ábo y obywátelow Koronnych. O co też forum

strona: E2

1:
ná Trybunale ex officio. Wſzákże ná tych coby niewin
2:
nie komu trudność zádawáli/ muśiáłáby też być con
3:
digna poena poſtánowiona. A iżby tym rychley y ſprá
4:
wiedliwiey/ te prowentá ktoreby były náznáczone do
5:
tego ſkárbu Rzeczypoſp: oddawáne były: tedyby te
6:
go potrzebá/ żeby ći wſzyſcy ktorzyby ábo nierychło/ á
7:
bo niedbále/ to co powinność ich nieśie/ czynili/ ná
8:
Trybunał/ ták Piotrkowſki iáko y Lubelſki/ inter cau
9:
ſas officij, pozywáni y przed inſzymi ſpráwámi ſądzeni
10:
bywáli/ á tám żeby in negligentes ábo contumaces, va
11:
dium ſimile ſummy nie oddáney ſkázowáne bywáło.
12:
Odſyłáiąc pro exequutione ad brachium Regale, tám
13:
gdzieby dobrá pozwánego były/ zoſtáwiwſzy in ſuo ro
14:
bore Konſtitucyą o nie oddánie qwárty z dobr Rze
15:
czypoſp: zdawná vczynioną. Do czego Inſtigator oſo
16:
bny przyśięgły y vprzywileiowány byćby muśiał/ y
17:
Piſarz ſkárbowy też przyśięgły y dobrze ośiádły/ kto
18:
ryby przy nim záwſze mieſzkał.
19:
Ktorego to ſkárbu Rzeczypoſp: ták záłożonego/
20:
pomnożonego y opátrzonego/ tedyby były znáczne/ á
21:
wielkie da Pan Bog pożytki.
22:
Naprzod ten/ żebyſmy mieli pewny záwſze depozyt
23:
od prędkiey y gwałtowney przygody/ przećiwko Ko
24:
ronnemu nieprzyiaćielowi/ ták iż czáſu potrzeby mieli
25:
bychmy ſię do czego rzućić/ nie biegáiąc áni pożyczáiąc
26:
pieniędzy v nieżyczliwych ſąśiad/ nie ćiemiężąc vbo
27:
gich poddánych/ Poborem/ nie práktykuiąc oń ná már
28:
notrawnych Seymiech. ſkąd bylibychmy ku przyięćiu
29:
żołnierzá y ku rátunku Rzeczypoſp: ſpoſobnieyſzy/ á

strona: E2v

1:
zwłaſzczá gdybychmy záwſze mieli pewne Rotmiſtrze
2:
w Koronie/ by im też mierne doroczne iurgielty ná to
3:
poſtąpić.
Viri et vires ſunt Reipublicae opes.
Zá czym nieprzyiaćiel czuiąc v nas o ludziech
4:
rycerſkich/ á wiedząc też o gotowych pieniądzách/ nie
5:
ledá iákoby ſię y nie bez ſtráchu ná nas rzućił. Więc
6:
też y ná Seymiech iużbychmy liberius et ſyncerius o
7:
czym inſzym tráktowáć mogli/ gdyby o Poborzech
8:
hándel przemierzły ná czás vſtał/ zá záłożeniem tego
9:
ſkárbu Rzeczypoſp: á zá opátrzeniem ſkárbu Iego K.
10:
Miło: do ktorego gdyby nápotym Pánowie Stá
11:
roſtowie y dzierżawcy wſzyſcy/ trzećią część oddawá
12:
li/ á AEkonomie iáko w Litwie ták y w Polſzcze niekto
13:
re/ żeby ná ſtoł Krolá Iego Miło: bez fortelnego vm
14:
nieyſzánia odłożone były/ á ktemu ſzáfunek był porzą
15:
dny/ et intra Regnum tylko ſię obracał/ byłby y ſkarb
16:
Krolá Iego Miło: bogátſzy/ y Rzeczypoſpolita miáłá
17:
by ſwoy znáczny rátunek/ y Panowie Stároſtowie
18:
vczćiwe prowizye/ bo ná káżdą ſtronę z tych trzech/ trze
19:
ćiaby ſię część tych dochodow obracáłá/ quod effet
20:
perfecte iuſtum et aequum, meo iudicio: y byłby wilk
21:
ſyt y owcá cáła. Nuż też vbodzy poddáni náſzy/ od
22:
tych vſtáwicznych Poborow/ wytchnąćby trochę mo
23:
gli: bo máią z Pány ſwymi y ſámi z ſobą co czynić.
24:
K temu zawiſny nieprzyiaćiel náſz y nieſprzyiázliwy
25:
ſąśiad/ nie vrągałby nam ták częſto iáko przed tym/ v
26:
boſtwem/ niedoſtátkiem. etc.
Inopes enim Reſpub. vbiuis gentium cōtemptui habentur, et aegre ſuam dignitatem tueri poſſunt.
bo ſłyſząc o záłożeniu ſkár
27:
bu tego/ więceyby podobno o nim rozumiał á niżeli
28:
my ſámi; nam opinione regitur mundus. Ale to nayo
29:
ſobliwſzy pożytek byłby tego ſkárbu Rzeczypoſpolitey/

strona: E3

1:
żebychmy z niego żołnierze porządne/ ná Podolu/ prá
2:
wie iáko w branie nayſrożſzych nieprzyiaćioł wſzytkie
3:
go Chrześćijáńſtwá chowáć/ y práwą ſzkołę Rycer
4:
ſką/ nam bárzo potrzebną y pożyteczną/ moglibyſmy
5:
záłożyć. Bo z tego ſkárbu pewna liczbá ludzi ſłużeb
6:
nych/ pewne żołdy ſwe ná czáſy náznáczone niepochy
7:
bnie miewáćby mogli. Zá czym łupieſtwo y gwałto
8:
wne żywnośći bránie/ vſtáćby muśiáło; ábowiem gdy
9:
by im vſtáwnie płácono/ tedy też y oni według vſtá
10:
wy/ niechby koniecznie wſzytko záraz płáćili: zá dozo
11:
rem y grozą porządnego Hetmáná y pilnych Rotmi
12:
ſtrzow/ ktorzyby tego pilnie doględáć mieli/ według
13:
dawnego y pobożnego/ choć Pogáńſkiego Ceſárzá Au
14:
relianá/ edictum: Aby de praeda hoſtium et ſtipendio.
15:
non de lachrymis prouincialium, miles ſpolia haberet et
16:
victum. A iż ten żołnierz ktoregoſmy po ty czáſy ná
17:
Podolu chowywáli/ ná ſtraż był wielki/ á ná obronę
18:
máły á ćięſzki: á ná lekkiego Tátárzyná/ ktoby go chćiał
19:
bić y dogonić/ trzebá też ludzi lekkich y rządnych/ á trze
20:
bá ich więcey. Przeto zdáłoby mi ſię/ żeby ná Pográ
21:
niczu Podolſkim/ chowáćby potrzebá vſtáwicznie/
22:
przynamniey śiedm tyśięcy ludzi ſłużebnych.
Arma armis propulſantur.Bello pax paratur.
To ieſt/
23:
dwá tyśiącá Vſarzow/ trzy tyśiące Kozakow iezdnych/
24:
dwá tyśiącá pieſzych/ ná zamkách vkráinnych: ktorych
25:
do wſzelkiey potrzeby prędkoby ſię z zamkow doſtáć/ y
26:
z pieſzych konne gdyby tego potrzebá byłá/ vczynić mo
27:
gło: zoſtáwiwſzy po częśći ná Zamkách dla ſtrażey/
28:
według czáſu/ y baczenia/ y potrzeby.
29:
Przy ktorych niechayby I.M.Pan Hetman Polny

strona: E3v

1:
zá regimentem zwierzchnym Iego M.Páná Hetmáná
2:
Koronneo/ vſtáwicznie ná Podolu mieſzkał/ pokoiu po
3:
ſpolitego przeſtrzegał/ ſwowoleńſtwo vkráinne karał/
4:
hámował/ rządu/ zgody/ y dobrey ſpráwy miedzy żoł
5:
nierzmi przeſtrzegał y pilnował/ drapieſtwá y gwał
6:
tow ſurowie bronił/ y o nie ſrodze karał/ ſpráwiedli
7:
wość vkrzywdzonym záraz czyniąc: nam et ſecundum
8:
aequitatem rei, et ſecundum mandatum Apoſtoli, Mili
9:
tes debent eſſe contenti ſtipendiis ſuis; gdyż żadnego z
10:
nich ná tę ſłużbę gwałtem nie przymuſzáią. A ieſli ro
11:
zumie że ſię żołdem ſwym wychowáć nie może/ więc
12:
niech o popráwę onego ſię ſtára/ ábo ſłużby zániecha/
13:
á vbogich ludzi żywo práwie nie łupi. Tenże Polny
14:
Hetman niechayby miał dla ſnádnieyſzego mieſzkánia
15:
y wychowánia ſwego/ Stároſtwo ná pográniczu
16:
Podolſkim/ iedno nie dożywotnym práwem/ ále do tąd
17:
pokiby on vrząd ná ſobie ponośił/ ták żeby drugi po
18:
nim nań náſtępuiący/ záraz y ná ono Stároſtwo ná
19:
ſtępował. Tenże niechayby miał porucznika zacnego/
20:
y w ſpráwách rycerſkich biegłego/ dla wſzelákiey przy
21:

22:
gody y potrzeby/ ktoryby onemu et in praeſentia, et in breui abſentia illius, rządu y pracey w ſpráwách Ry
23:
cerſkich/ wiernie y pilnie pomagał. A iż to ieſt naylep
24:
ſze woyſko/ w ktorym nawięcey Rotmiſtrzow y towá
25:
rzyſzow: tedyby tego trzebá/ żeby żaden Rotmiſtrz
26:
nie miał więtſzey płacey/ iedno ná ſto człowieká/ á to
27:
wárzyſz nawięcey ná pięć koni. Ktorzy Rotmiſtrze/
28:
Porucznicy/ towárzyſze/ niechayby vſtáwicznie przy
29:
rotách mieſzkáli. A ſtárſzy tego woyſká wſzyſcy/ nie

strona: E4

1:
chayby rządu/ pobożności/ zgody/ pilno przeſtrzegáli/
2:
zabáwámi/ y ćwiczeniem Rycerſkim żołnierzom pro
3:
znowáć nie dáli/ pijáńſtwá/ y inſzych zbytkow co na
4:
bárziey broniąc.
5:
Ná ktorą śiedm tyśięcy żołnierzá/ płácąc vſarzom
6:
po piętnaśćie złotych ná koń/ ná każdą ćwierć látá. A
7:
Kozakom iezdnym po dzieśiąći. A drabom pieſzym po
8:
piąći złotych/ nie wyſzłoby więcey ná rok/ iedno 290000.
9:
tyśięcy złotych. A włożywſzy w tę ſummę dzieśięć ty
10:
śięcy złotych/ ná kuchenne pieniądze Pánom Rotmi
11:
ſtrzom. A przydawſzy dzieśięć tyśięcy złotych ná ro
12:
bienie prochow po miáſtách y zamkách vkráinnych/ te
13:
dyby nie wyſzło iedno trzy kroć ſto tyśięcy á dzieśięć
14:
tyśięcy złotych. Ktorym żołdem w tám tym okwitym
15:
á nie drogim kráiu/ dobrzeby ſię pánowie żołnierze kon
16:
tentowáć y wychowáć mogli. A my tákiego koſztu y
17:
nakłádu/ ácz nie máłego/ ále potrzebnego/ nie mielibyſ
18:
my żałowáć: boby ſię ná obronę náſzę y oyczyzny ná
19:
ſzey obracał. Więc v bráćiey náſzey ktorzyby tám ſłu
20:
żyli/ y w rzeczách Rycerſkich ćwiczenie bráli/ zoſtawał
21:
by ſię/ á náad práwie cum foenore do nas wracał. Zá
22:
tym mielibyſmy ieſzcze ſtąd y te znáczne y ſławne/ da
23:
Pan Bog pożytki.
24:
Naprzod nieprzyiaćiel Pogánin/ nie tákby impune
25:
y nieſpodziewánie bráćiey náſzey mordował/ y w ſro
26:
gą niewolą zábierał/ nie tákby łácno oyczyzny náſzey
27:
puſtoſzył. etc. Bo do tákowey ludzi Rycerſkich/ goto
28:
wych/ porządnych kupy/ iużby beśpieczniey y łácniey o
29:
bywátele kráiow támtych/ zbieráć y zgromádzáć ſię

strona: E4v

1:
mogli/ nie tułáiąc ſię iákoby błędne owce/ nie ſwárząc
2:
ſię w ten czás gdyby ſię trzebá potykáć/ o Hetmáná/ o
3:
ſtárſzego ſprawcę. etc.
4:
Zá tym oględáćby ſię nieprzyiaćiel muśiał ná táko
5:
wą gotowość: bo wie że tákie grono ludzi náſzych
6:
Rycerſkich lepſze ieſt/ niż nieſtworna choć dáleko więt
7:
ſza gromádá inſzych. Czego tera rzeczą ſámą doznał
8:
w Wołoſzech/ zá łáſką miłego Páná Bogá/ zá ſzczę
9:
śćiem Krolá Iego Miło: á zá mądrą y czuyną ſpráwą
10:
Iego Miło: Páná Hetmáná Koronnego/ więc zá
11:
męſtwem Pánow Zołnierzow bráćiey náſzey.
12:
Kozacy też Nizowi y inſzy vkráinni ſwowolni lu
13:
dzie/ byliby ſkromnieyſzy/ y muśieliby zániecháć plun
14:
drowánia/ przećiwko páktom/ miaſt Tureckich/ y do
15:
mowey ſwey woley. boby ich Pan Hetman Polny z
16:
tymi ludźmi pohámowáć mogł y káráć/ y woleliby w
17:
tymże woyſku ſtipendia mereri, á niż incerto et pericu
18:
loſo raptu viuere.
19:
Przytym bráćia náſzy/ ludzie młodzi y domem ſię
20:
prozno báwiący/ mieliby vſtáwiczną ſłużbę y oſobne
21:
w rzemięśle Rycerſkim ćwiczenie/ bez ktorego żadna
22:
Rzeczpoſp: trwáć/ et incolumitatem ſuam bronić nie
23:
może. Iednoby tego pilno trzeba ſtrzedz y doględáć
24:
częſto/ áby Pánowie Stároſtowie vkráinni/ ieſliby
25:
ktorzy ná Roty bráli/ ſługámi ſwoimi/ á zwłaſzczá dro
26:
bnieyſzymi/ kuchárzmi/ myśliwcámi/ etc. pocztow nie o
27:
ſadzáli/ y innych fortelnie nie pokázowáli. Tákże y Pá
28:
nowie Zołnierze/ áby porządnie/ y według płacey y po
29:
winnośći oyczyznie ſłużyli/ pocztow ſwych pácholi

strona: F

1:
kom nie zwierzáli/ y onych ná drugie nie rozſadzáli: bo
2:
v nas śiłá ſzláchćicow ná przewlokłe ſki/ choć w ſzlá
3:
chectwie y iedney litery nie máią.Więc z tegoż ſkárbu
4:
Rzeczypoſp: mogłoby ſię zá czáſem pokoiu co odłożyć/
5:
ná popráwę y reſtaurácyą zamkow pogránicznych/ iá
6:
ko Kijowá/ Cyrkáz/ Brácłáwiá/Winnice/ Baru/ Ká
7:
mieńcá/ Háliczá/ y inſzych. Aczći to ieſt właſna powin
8:
ność Krolá Iego Miło: y pacta conuenta Krolá Ie
9:
go Miło: przyśięgą vtwierdzone to nam obiecáły.
10:
Ktorych zamkow ſtrzeż ſam Pánie Boże á rácz bronić
11:
od Pogan: bo gdyby ſię im/ vchoway Pánie Boże/
12:
w ręce doſtáły/ lepieyby ie oni fortifikowáć y opátro
13:
wáć vmieli: quod procul auertat Diuina maieſtas a
14:
nobis.
15:
Zá ktorym opátrzeniem y porządkiem/ á naprzod zá
16:
błogoſłáwieńſtwem miłego Páná Bogá/ mogliby
17:
być/ vtrapieni bráćia náſzy/ ná Podolu w lepſzym poko
18:
iu/ á my bez ták częſtey trwogi y ſzkody. Záhámował
19:
by ſię Tátárzyn: powśćiągnąłby ſię Nizowiec: v
20:
ſkromiłby ſię domow Szlácheckich łupieżcá. bo Pan
21:
Hetman polny z náſzych/ á Woiewodá Wołoſki z tám
22:
tych ſwoich ſwowolnikow/ zobopolnieby ſpráwiedli
23:
wość nieodwłoczną czynili.
24:
Zákwitnęłyby ieſzcze da Pan BOg/ iáko znowu
25:
támte kráie/ y to co z żáłośćią náſzą nieprzyiaćiel wiele
26:
kroć ſpuſtoſył/ mogłoby ſię w rychle odnowić/ zá po
27:
mocą y błogoſłáwieńſtwem miłego Páná Bogá; kto
28:
rego áby nam y oyczyznie náſzey/ w tych konſultácyách
29:
y potrzebách Rzeczypoſp: z łáſki ſwey świętey vżyczyć/

strona: Fv

1:
á nas od nieprzyiaćioł náſzych ſtrzedz y bronić raczył/
2:
o to iego świętey miłośći pokornie y nabożnie wſzyſcy
3:
prośić mamy. Niſi enim cuſtodierit Dominus ciuita
4:
tem: fruſtra vigilat qui cuſtodit eam.
5:
Lecz ieſli to wſzytko/ co ſię przypomniáło/ lekce ſobie
6:
poſtáremu ważyć będziemy/ á o obronie támtych krá
7:
iow/ y o rządzie lepſzym ná tym tám pográniczu/ y o zá
8:
bieżeniu przypomniánym niebeśpieczeńſtwom ſerio nie
9:
pomyślimy/ tedy obawiam ſię/ że iáko przed tym/ ták y
10:
ná potym/ támtego nieprzyiaćielá nigdy ſię w czás nie
11:
vchronimy: bráćia náſzy iáko ná ledzie w támtych krá
12:
iách śiedzieć/ y poſtáremu w ſrogich cymborzech Tátár
13:
ſkich wodzeni będą. My vſtáwiczny y wielki nákład ná
14:
żołnierza czyniąc/ w trwodze iednák záwſze będziemy:
15:
ſwawola y roſpuſtá Kozácka/ im dáley tym więtſzą
16:
moc weźmie/á ſtrzeż Pánie Boże/ by nas do czego dźi
17:
wnego ábo do zguby nie przywiodłá.Ná tym tám
18:
pográniczu/ nigdy ſtátecznego pokoiu y przymierza nie
19:

20:
będzie.A zá tym ſtrzeż Pánie Boże/ áby do Wołoch Báſzá Turecki nie był podan/ á ná nas wielka y tru
21:
dna woyná/ z ták potężnym Tyránnem nie náſtąpiłá.
22:
Ktorey nie tylko my ſámi/ále y wſzytko ſnadź Chrze
23:
śćijáńſtwo/ ledwoby/ y to zá wielką zgodą y ſpol
24:
ną pomocą podołáć mogło.Videte ergo,
25:
vigilate et orate: neſcitis enim quan
26:
do tempus ſit. Marci 13.

strona: F2


1:
Felix Ciuitas quae tempore pacis cogitat bellum:
2:
Melior est enim bellicoſa libertas viris fortibus
3:
quam pacifica ſeruitus.
4:
Paci tamen, quae nihil habet inſidiarum, ſemper
5:
est conſulendum:
6:
Dulce enim nomen est Pacis, et ipſa res ſalutaris.
7:
PAX OPTIMA RERUM.
8:
grafika