![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
strona: C
| grafika |
1:
Iz piiánſtwo ieſt rzecz
2:
ſproſna, á nieprzyſtoyna
3:
człowiekowi.
4:
I. KOCHANOWSKIEGO.
5:
R
ZECZ niezwykłą
6:
vſzóm wáſzym powiém: ro
7:
zumiém temu/ że mię nie
8:
wſzyſcy rádźi ſłucháć będą:
9:
Ale kiedy ia prawdę po=
10:
wiém/ niechay mię káżdy/
11:
iáko chce/ ſądźi. Tę nádźie=
12:
ię mam/ że ludźi báczné/ któ
13:
rzy przyſtoyność á ſromotę rozeznáć mogą/ po ſo=
14:
bie miéć będę.
Záprawdę zbytku żadnégo chwálić
15:
nie mogę: ále to naćiężſza bywa/ kiedy ludźie iá=
16:
wną lekkość cudnémi ſłowy zdobią: á zá coby ſie
17:
ſpráwnie wſtydáć mieli/ to ſobie nie tylko zá kochá
18:
nié/ ále y zá chęć poczytáią. A puśćiwſzy ná ſtronę
19:
wiele innych rzeczy/ ieſli co pod ſłońcem ták ſpro=
20:
ſnégo náleźiono być może/ iáko ieſt pijáńſtwo/
w
| C | którym |
strona: Cv
| O piianſtwie. |
1:
którym człowiek y Bogá/ y ludźi y powinnośći
2:
ſwéy/ ná oſtátek y ſam śiebie zápomniéć muśi: á
3:
wżdy to ludźie ták ſobie cukrowáć vmieią/ iż ża=
4:
dna bieśiádá/ żadna krotochwylá bez pijáńſtwá
5:
być niemoże: tym záchowánia ſzukáć: tym ſie lu=
6:
dźiom podobáć chcą. Táki káżdy przyrodzeniu
7:
ſwemu iáwną niechuć okázuie/ á práwie znáć da=
8:
wa/ że mu to niewdźięczno/
że go Bóg człowie=
9:
kiem/ á nie inſzą beſtyą ſtworzył. Bo ieſli wdźię=
10:
czen tego/ y człowiekiem ſię rad widźi: czemu ro=
11:
zum/ którym od innych źwiérząt ieſt rózny/ dobro=
12:
wolnie ſwym pijáńſtwem tłumi? czemu dowćip/
13:
á baczenié/ co nád inné beſtye ma/ ſwym obżár=
14:
ſtwem ták nikczemnie tráći? Nie trzebá mi ná ſzá=
15:
leńſtwo ich dowodów wiele:
niechay ſámi powie=
16:
dzą/ ieſli wſzyſtko pomnią/ co ſie wczorá dźiáło. Y
17:
náleźli ſobie wymówkę/ kiedy iuż co zbroią/ że ſie
18:
pod pijány wieczór sſtáło. Tymeś więtſzéy kaźni
19:
godźien/ żeś y bliźniégo obráźił/ y ktemu żeś śię v=
20:
pił. Czynią wiele przykrośći ludźióm ſpokoynym
21:
ſzaleni/ którzy ábo prze ćiężką niemoc/ ábo prze iá=
22:
kie ſráſunki rozumu pozbyli:
ále to od nich przedśię
23:
ſkromnie ludźie prziymuią: á ſnadź ich więcéy bli=
24:
źniégo przygodá/ niżli ſwoiá właſna krziwdá boli.
25:
Ale pijány/ żadnéy w téy mierze wymówki ſłuſznéj| nie ma/ |
strona: C2
| O pijáńſtwie. |
1:
niéma/ áni miéć może/ bo go o ſzáleńſtwo żadna
2:
przyczyná poſtronna/ żadna przygodá/ ábo kaźń
3:
pánſka/ ále iego właſna chuć/ iego wolá ſámá/ á zły
4:
náłóg przypráwuie.
Ktoby mógł wyliczyć/ iáko
5:
wiele zwad/ iáko wiele mordérſtwá/ y innych wie=
6:
le hániebnych rzeczy ſie dźieie/ prze to zbytnié/ á nie
7:
mierné pijánſtwo? o czym człowiek potrzéźwiu á=
8:
ni pomyśli to wſzytko vpiwſzy ſię popełni. Zadna
9:
ták ſromotna rzecz nie ieſt/ któréyby ſię on wſty=
10:
dźił. Zadna ták ſproſna/ któréyby ſię on nieważył:
11:
wſzytko mu równo:
y Bóg ſię czáſem nie wyśie=
12:
dźi. Iáko ſię im téż to płáći/ to káżdy ná oko widźi.
13:
Sámo przyrodzenié iáko z niewdźięcznych ſynów/
14:
winy bierze: tego ná ręku/ tego ná nogách karze:
15:
ten puchnie/ ów gnije: ábo wrzodliwi/ ábo trędo=
16:
wáći/ żadnégo zdrowégo niémáſz: to wniwecz co
17:
ich nagle pomrze/ ábo co ich pobiją.
Táką rozmái=
18:
tą bárwę ſwym dworzánóm zwykłá niemierność
19:
dawáć/ ták ie ſobie ſtroi/ ták im ſłużbę płáći. Co v
20:
mnie tym więcey w podźiwieniu ieſt/ że ludźie/
21:
choć dobrze baczą/ że tego zdrowiem przypłacáią/
22:
á wżdy iednák zbytków ſwych przeſtáć nie mogą:
23:
áni miernośći żadnym obyczáiem náſzládowáć
24:
chcą/ przez którąby y rozum/ y zdrowié ſpełná zá-
25:
chowáć mogli.
Abowiém kiedy ludźie naylepiéy
| C ij | ſwą po= |
strona: C2v
| O pijanſtwie. |
1:
ſwą powinność y baczą/ y czynią/ ieno trzeźwio?
2:
kiedy nalepiéy dowćipu ſwégo ku wſzelkiéy ſprá=
3:
wie vżyć mogą/ ieno kiedy ſię áni iédłem/ áni pi=
4:
ćiem zbytnim nieprzełożą? Záprawdę iáko ſłońce
5:
świátłość ſwoię tráći/ gdy zá chmurę zaidźie/ ták
6:
rozum ludzki od zbytków tępieie.
A to nadźiw=
7:
nieyſza/ że człowiek ná ten czás zda ſię ſobie na=
8:
mędrſzym/ kiedy naſproſnieyſzy: zda ſię ſobie na=
9:
mężnieyſzym/ kiedy naſłábſzy: zkąd łátwie niedo=
10:
ſtátek/ ábo poruſzenié rozumu znáczyć ſię może.
11:
Ale trzeźwość/ będąc świádoma dobrze y śił/ y
12:
niedoſtátków ſwoich/ nigdy człowieká w to nie
13:
wda/ czemuby ſproſtáć nie mógł:
y owſzem rychléy
14:
godnośći ſwéy (co wſzytko rozum ſpráwuie ) zá=
15:
milczy/ niżli ſię o rzecz ſobie nierówną pokuśi. Nie
16:
przepłácona ieſt rzecz rozum/ choć będźie czáſem w
17:
ſłábym/ á w vłomnym ćiele: bo rádą ſwoią wię=
18:
céy pomoc może/ niżli nawiętſza głupia moc. Iá=
19:
kiéy tedy chwały táka cnotá niegodná/ któréy ſię
20:
trzymáiąc/ nie tylko rozum zdrowy/ ále y moc zu=
21:
pelną mamy?
Trzeźwość á miárá/ toć ſą nawier=
22:
nieyſzy ſtróże zdrowia náſzégͦ. Zá tych pomocą/ nie
23:
tylko człowiek wiele ćiężkich niemocy ſię vſtrzeże/
24:
ále y niektórych zbędzie. Y to ieſt napiérwſzy wſtę=
25:
pek ku vléczeniu wſzelákiéy niemocy/ ſkromné á | mierné |
strona: C3
| O pijanſtwie. |
1:
mierné poſtánowienié żyćia. Krótce mówiac/ tá
2:
iedná cnotá wſzytkim innym drógę śćiele:
ták ro=
3:
zum ludzki y vmyſł ſpráwuie/ że ſię ná nim wſzelka
4:
poczćiwa náuká/ wſzelka cnotáłátwie przyiąć mo=
5:
że/ ku czemu wſzytkiému pijáńſtwo á zbytek nam
6:
drógę zámykáią. Przy téy ia cnoćie zoſtawam/ przy
7:
téy ſię opowiádam. O záchowánié ábych nieſtał/
8:
żaden mi tego przyczytáć nie może/ ále ſię wolę
9:
czym inſzym o nię ſtáráć/ niż pijanſtwem:
bo temu
10:
nie wierzę/ áby kto ſobie práwégo przyiaćielá/ á
11:
którémuby bezpiecznie dufáć mógł/ tym kiedy zie=
12:
dnał: y ták poſpolićie mówią/ kogo v pełnéy nábę=
13:
dźieſz/ tego v pełnéy pozbędźieſz. Cnotá á vkłádné
14:
obyczáie/ té ludźióm záchowánié iednáią: w pi=
15:
iańſtwie nie tákiégo nie widzę/ ná coby ludźie ſłu=
16:
ſznie łáſkáwi być mieli:
tego wiele/ czymby ſię ſprá=
17:
wnie brzydźić mogli. Ale mi podobno rzeczeſz/ v
18:
Włochóweś tego náwykł: prawdá/ że nie v Niem
19:
ców: bo tákiéż ożrálcy iáko y my. Ale ieſlić ſię Wło
20:
chów w tym náſzládowáć niezda/ naydźieſz to y v
21:
Turków/ któré ty zá pogány maſz. Lecz báczny
22:
człowiek nie to ma czynić/ co v drugiégo widźi/ ále
23:
to co mu przyſtoi.
Nie kłádęć zá powinność cu=
24:
dźich obyczáiów/ ále tylko/ áby ſię im przypátrzył:
25:
á będąli ſię z cnotą/ á z rozumem zgadzáć/ czemu| C iij | ich ná= |
strona: C3v
| O pijanſtwie. |
1:
ich náſzládowáć niemaſz? nieprzeto że ták Włoch
2:
ábo Hiſzpan czyni/ ále przeto że ták twoiá powin=
3:
ność nieśie. Bo cukruy ty ſobie iáko chceſz pijań=
4:
ſtwo/ záwżdy ie przedśię miernośći naydźieſz prze=
5:
ciwné.
A ieſli mierność (ná co mi káżdy pozwoli)
6:
cnotą názwáć muśim/ ná ćię ſámégo ſię puſczę/ á=
7:
byś pijánſtwu ſłuſzné á przyſtoyné przezwiſko ſam=
8:
że ználazł.
9:
Zle dopiiáć ſyę przyiaćielá.
10:
C
Hcećieli ſłucháć/ powiem wam ſwé zdánié/
11:
Ná czym zależy dobré záchowánié.
12:
Ale wczás wiédzćie/ że nie dźierżę z témi/
13:
Którzy przyiaćiół ſzukáią pełnémi/.
14:
Trudnoby ſię tám miłość rodźić miáłá/
15:
Gdźie ſwar/ gdźie zwádá gniazdo ſwé vſłáłá.
16:
Trudno ma vróść/ co kiedy niebácznie/
17:
Y bez rozmyſłu ſzumna głowá zácznie.
18:
Cnotá nád wſzytko: á ſkárbu więtſzégo/
19:
Nád przyiaćielá niemáſz vprzéymégo.
20:
Kto ſię w táki ſkarb dobrze zápomoże/
21:
Póki żyw vpáść w vboſtwo nie może.
22:
Ale począwſzy od ſtworzenia świátá/
23:
Aż po té náſzé oſtáteczné látá:
24:
Ledwie par kilka w dźieiách opiſano/
25:
Któré zá práwé przyiaćioły miano.
26:
A my ſię tego piwem dopić chcemy?
27:
Záprawdę lekce przyiáźń ſzánuiemy.| Pełna |
strona: C4
| O pijanſtwie. |
1:
Pełna prze zdrowie.
2:
P
Rze zdrowie goſpodarz pije/
3:
Wſtaway gośćiu: á prze czyie?
4:
Prze Królowſkié: powſtawaymy/
5:
Y tákże ią wypijaymy.
6:
Prze Królowéy: wſtáć ſię godźi/
7:
Y wypić: tá zá tą chodźi.
8:
Prze Królewny: iuż ia ſtoię/
9:
A poday co rychléy moię.
10:
Prze Biſkupié: powſtawaymy/
11:
Albo ráczéy nie śiadaymy.
12:
Tá prze zdrowie Márſzałkowé/
13:
Owa gośćiu wſtań ná nowé.
14:
Tá prze Hrábie: wſtańmy tedy:
15:
Odpoczniémżé nogóm kiedy?
16:
Goſpodarz ma w ręku czáſzę/
17:
My wiédzmy powinność náſzę.
18:
Chłopię/ wymkni łáwkę moię/
19:
Iuż ia ták obiad przeſtoię.
20:
Przymowká chłopſka.
21:
P
Iyże Włódárzu: Pánie iużem podpił ſobie.
22:
Piy ty przećię: dźiękuię iáko pánu tobie:
23:
Mało iuż niemam zá ſwé/ á człowiek ſię boi/
24:
By ſłówkiem nie wylećiał/ co więc chmiél rad broi.
25:
Piy ty Włódárzu/ y mów coć ſię będźie zdáło/
26:
Proſto/ iáko zá náſzych oyców więc bywáło.| Tákći by= |
strona: C4v
| O pijanſtwie. |
1:
Tákći bywáło/ pánie/ pijáliſmy z ſobą/
2:
Ani gárdźił pan kmiotká ſwoiégo oſobą:
3:
Dźiś wſzytko iuż ináczéy/ wſzytko zpoważniáło/
4:
Iáko mówią/ poſtáwy doſyć/ wątku máło.
5:
grafika