[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   
tytuł:   In comitiis generalibus Cracoviensibus
rok wydania:   1543


strona: 11

1543.Fol. xi.
1:
I
n Comitiis generalib. Cracouien
2:
Anno Domini Millesimo Quingen
3:
tesimo Quadragesimo tertio celebra=
4:
tis Constitutiones factæ:
5:
O Ziednoczeniu Xięſtwa Litewſkiego z Ko
6:
roną, y innich. ꝛc.
7:
S
Igmunt z Bozei laski, Krol Polski, Vielki Xiądz
8:
Litewski, Ruski, Pruski o Mazowieczſki ꝛc. pan i dziedzicz
9:
Oznaimvyemi ninieiſſem napiſaniem wſſyczkiem poſpoliczie i zoſobna.
10:
ktorem tego potrzeba, iz gdi poddani naſſy Corony Polskiey zsey=
11:
mv Valnego ktori tak Rok dzierząn bel w Piotrcovie prozbę ſwą
12:
kv nam vczynili przez poſly i przez listi ... do Vilna piſane
13:
aby pańſtwo naſſe Xięſtwo Vielkie Litewſkie bylo ziednoczono z
14:
Koroną Polską tak wobronie przecziwko ſpolnemv nieprziia=
15:
czieliovi, iako tez w ynnych ſpravach y ſpiſkach dawnych ſzą=
16:
sieczſkich i Bratſkich. Acz naten czas vedlie potrzeby dalis=
17:
my yem nato ſluſſną odpoviedz. Awſſakoz gdi na niniey=
18:
ſzem Seymie Coronnem radzącz o obronie vieczney przecziwko
19:
moznem nieprziiacziolom obogoiga pańſtwa naſſego tak koron=
20:
nego iako y vielkiego Xięſtwa Litewſkiego niemogliſmy
21:
z radami naſſemi y z poſly Ziemſkiemi dluzei obrony wko=
22:
ronie Polskiey iedno roczną poſtanovicz, tedysmy do rad pań=
23:
ſtwa naſſego vielkiego Xięſtwa Litewſkiego to rozka=
24:
zali, aby oni tez wtim rocze iednoſtainą obronę z Koroną Pol=
25:
ſką dzierzeli przecziwko spolnem nieprziiaczieliom na gra=
26:
niczy, Ato obieczvyemy radąm naſſem y poſlom ziemſkiē
27:
Korony Polskiey, ze na ten Rok przyviescz chczemy Podda=
28:
ne naſſe Xięſtwa Vielkiego Litewſkiego aby iednoſtayną
29:
obronę zkoroną Polſką przecziwko ſpolnemv nieprziiaczielo=
30:
vi na graniczach dzierzeli. Alie czoſie spiſkow y ziaz=
31:
dow Szeymovych doticze spolnych Xięſtwa vielkiego

strona: 11v

1543
1:
Litewſkiego ſKoroną Polſką wtemeſmy nicz vczynicz pewneͦ
2:
na ten czas niemogli, Gdizmy rad pańſtwa naſſego Xięſtwa
3:
Vielkiego Litewskiego przi ſobie niemieli. Awſſakoz toſmy znac
4:
dali Radam naſſem koronnim y poſlom ziemſkiem, iz gdybi
5:
czo poytecznego ſlvſnego a viecznego biło wkoronie poſtanovio=
6:
no, zeby naſnadniey bylo v rad naſſych Xięſtwa Vielkieo
7:
Litewſkiego to odzierzecz, aby oni takiez kv dobremv rzeczi
8:
Poſpolitey ſwoyey y korony polſkiey na takiez poſtanovienie
9:
przizvolili. Y naten czas to obieczvyemy poddanem naſſe
10:
Korony polskiey. ze chczemy rady naſſe Vielkiego Xięſtwa
11:
Litewſkiego ktemv vieſcz. Aby oni wkazdey rzeczi ktora
12:
byſie yem zdala niemnyey iem iako Koronie poziteczna
13:
wradzie, w vſtavach y wobronie z koroną ſie zgadzali. ve=
14:
dlia ſtarych ſpiſkow y Przivilieyow naktoreby rady Xię=
15:
ſtwa vielkiego Litewſkiego naſſego przizvolili.
16:
P
Ruſkie Xięſtwo aczeſmy ivz ktemv natęnczas prziviedli
Ad iudem vide
6 in Const. An
ni 1539 Titulo de
Lithuaa, Zatorie
&c.

17:
iz na przecziwko gwaltownemv nieprziiaczieliovi, zwlaſcza
18:
Tureczſkiemv Czeſſarzovi obieczali nąm y koronie naſſey maię
19:
tnoſcziami y gardly ſwemi pomagacz. Awſſakoz iz poddane
20:
naſſy Korony Polskiey natem niepriſtavali, izby telko na Tvr
21:
ka a na nieprziiaczielia navalnego mieli pomocz czynicz, a obrony
22:
kazdy rok ſpolney, zwyczayney niedzierzecz. Gdyz oni nietelko
23:
wiedney rzeczy alie wkazdey potrzebie iem zobrony ſie nievymavialj
24:
y to viedzą. y wkronikach ſwych mayą, ze iem kv vizwolieniv
25:
z czięſkoſczi y nievoliey zakonney moczą ſwą pomogli, a ſwobo
26:
dę ich krwią ſwą Riczerſką obliali y odkvpieli, toſmy iem obie=
27:
czovali y obieczvyem ze znowv chczemy ſie Radąm naſſem y
28:
Poddanem Pruſkiem nato Połoziez y poſla naſſego kniem
29:
poſlacz radzącz iem y przivodzącz ie ktemv, aby nietelko
30:
na Turka, alie tez iednostainą kazdy rok obroną przecziwko
31:
Kazdemu nieprziiaczieliovi ſpoddanemi naſſemi Korony Pol=
32:
ſkiey ſpolnie dzierzeli. Wczem ieſlibi naſſey rady y napomi=
33:
nania poſłuchacz niechczieli, tedy na pirwſſy Syem Coronny
34:
przyſly Rad naſſych Koronnych y poſlow wtem vzy

strona: 12

1543.Fol. xii.
1:
viemy czo będziemy daliey ſtem cynicz mieli. Ato czosmi
2:
o Pruskiem Xięſtwie napiſali to o Oſwięczimſkiem, y
3:
Zatorſkiem Xiąſtwie obieczvyemy y vczynicz chczemy.
4:
O skladziech Mieiſkich.
5:
O sklady mieyſkie aby bely podnieſione, aczeſmi beli proſſeni
6:
od poſlow ziemſkich. Awſſakoz iz miaſta ktore sklady
7:
mayą od przodkow naſſych ſą vprzivilieiovane, ktoreſmy
8:
my przivilieye dzierzecz prziſſiegli, thęſmy odpoviedz dali
9:
radąm naſſem y poſlom Ziemſkiem iz Przecziwko przys=
10:
ſiędze naſſey liſtow y przivilieyow nyczych lamacz y odmie=
11:
niacz niemozemi y niechczemy, chiba zeby ich przizvolienie
12:
Kv temu belo.
13:
O Czechach Rzemięsniczich
Et in constit.
Anni 1538. Ca.
Frequentibus &c. At in anti
quis fo. clvij.

14:
A okolo Czechow Mieyskich ktore volnoſcz sliachetską obra=
15:
zayą rozkazvyemi voyevodąm, aby kazdy w swem voyevodſtvie
16:
tego ſtrzegl a pilien byl, izby ti czechy chovane niebely kv ſko=
17:
dzie volnoſczi Ziemſkiey. A ktorziby temv przecziwni beli
18:
takove voyevodovie mayą przedſie pozvacz, y viną ſtem grzi=
19:
vien yliekroczbyſie dopuscili karacz. o ktore będą na Exe=
20:
cucią do ſtaroſt odſelacz A ſtaroſta bęndzie povinien Exe=
21:
cucią vczynicz pod vtraczeniem vrzędu oczo ma bycz defero=
22:
vąn przed nas Maieſtat Kroliewſki przez voyevodę a
23:
voyevoda takiez przez ſtaroſtę ktory takiez negligens bę=
24:
dącz, takze ma bycz karąn. Tez panovie voievodovie
25:
vedlug statutu ſtarego mayą z vrzędv ſwego dozrecz kazdy
26:
w ſwoyem voyevodſtvie, począwſſy od miaſt a miaſte=
27:
czek naſſych Kroliewſkich potem Duchownych, panſkich Zie=
28:
mianſkich y ynnych poddanych naſſych aby rzemięſla,
29:
korce, miary i lokczie przedavania, zboza, piwa, y
30:
ynne vſtavy sprawiedlivie bely zachovane, a ktobysie tem

strona: 12v

1543
1:
vſtavąm zprzecziviel, abo ich niedopvſcziel, taki ma bicz
2:
Karąn viną ſtem grzivien. Ktorych rzeczi Execucye
3:
voyevodovie czynicz mayą.
4:
O Zamknieniu drogi do Sliąska a
5:
do Vęgier.
Ad idem in Const.
Anni 1540 ca=
petentibus.
Et in const. 1538.
Cap. Ad evitandum

6:
Gdy bela rzecz okolo zamknienia drogi do Sliąſla acz bely ro=
7:
zne kv nąm prozby poddanych naſzych. A wſſakoz spolnie
8:
z Radami naſſemi y z Poſli ziemſkiemi, na temeſmy zoſtali
9:
aby to zamknienie y zapoviedz drogi tak długo trwala,
10:
azby ſie krziwdy i ſkody o ktore poddane naſſy spoddane=
11:
mi Krolia Rzimſkiego zobopolnie czynicz mayą tak w
12:
Sliąſkv iako w Vęgrzech nagrodzili a przez Commiſſarzow
13:
obogich pańſtw spraviedlive naliaſki opravieli y dokonczeli
14:
wſſakze na tymesmy tez zoſtali aby opatrzenie tei zapoviedzi
15:
liepſſe bylo, aby staroſtovie pograniczni pod vtraczeniem ſzwich
16:
vrzędow pilnie tego dogliądali, a nad zapoviedz poddanem naſze
17:
nicz czynicz ani tam iezdzicz dopuſczali. To ieſcze dokladaiącz
18:
abi fvrmani naſſy nie mogli Niemieczſkiei Kvpiey ani ſPolſkj
19:
ani do Polſki iedno fvrmani ſwoyemi Niemieczskiemi kvpczy
20:
Niemieczſczi vozicz ſwoye rzeczy a kvpie y do Polski y
21:
Spolſki będą mogli. Aktorzi będą Staroſtovie tę zapoviedz
22:
pilnie chovacz gdy czo przemyty spraviedlivey od tego czo
23:
przeſtąmpi vſtavę Pospolitą będzie wzięto, tedy takovemv sta=
24:
toſczie poloviczę przemyty davacz będziemi, a ſobie drugą
25:
poloviczę vezmiemi.
26:
O liscziech Czelnich.
Ad idem in Const.
Anni 1539 De
Theloneis.

27:
Czelne liſty, o ktorych na kilkv Seymiech przeminęlych namo=
28:
vy bivaly, izbi niepotrzebne a rzeczi poſpolitey ſkodlive byli
29:
podnieſione a potrzebne byli zoſtavione, takeſmy na niniey=
30:
ſem Seymie poſtanovieli, aby ſtych terminacii Ktore W Can=

strona: 13

1543.Fol. xiii.
1:
cellariiey naſſey przes kilko liat czinione byli vydane Com=
2:
miſſiæ do Ziem, aby przed Szeymem pirwſſem przez Com=
3:
miſſarze byla ſprava do Cancellaryey przinieſiona abo prze=
4:
ſlana gdzie ktore czlo grobelne abo moſtove ieſt potrzebne z pozit=
5:
kiem abo z ſkodą rzeczi Poſpolitey, alie to ma bycz rozvmiąno
6:
o tych liſcziech y czlach Grobelnych y Moſtovych, ktoreby beli
7:
do voliey naſſey abo do zivota odzierzane. Bo viecznych li=
8:
ſtow, przivilieyow, y Poſſeſſiiey staradawnych, weczliech
9:
grobelnych, moſtovych nikomv lamacz a odmienicz zdaloſie
10:
za niespraviedlive. Atych Commiſſarzow ſvmnienie iako y
11:
granicznych ma bycz obcziązono. A gdy będzie od Commis=
12:
ſarzow przynieſiona ſprava mieyſcz tich na ktorychbysie iem
13:
zdalo czlo grobelne abo Moſtove spraviedlive abo nieſpra=
14:
viedlive. My dopiro zradami naſſemi y z poſly Ziemſkie=
15:
mi vedlia spravy Commiſarskiey niektore liſty podnieſiemy
16:
a niektore vmiarkvyemy a zoſtavimy iako na on czas potrzeba
17:
i pozitek rzeczy pospolitey będzie potrzebowacz.
18:
O czliech Vodnich.
Ad idem in con=
stitutionibus Thoru=
niensibus.

19:
Acz belo vielie moviono izby byly czla volne zobczięzlivoſczią
20:
sliachty poddanych naſſych, ktorzi mieniąſie bycz volnemi z
21:
mayętnoſcziami ſwemi od czel nietelko Ziemſkich alie tez vodnich
22:
A wſſakozmy niechczącz wtym nikomv spoddanych naſſych
23:
vblizenia y bezpravia vczynicz takeſmy na tem Szeymie
24:
zoſtavieli y zoſtaviąmy iz ktoby ſie mieniel miecz krziwdę od
25:
kogo na vodzie aby przed nas pozval, amy obieczvyemy na
26:
Rokv to vznavacz, iz ktoby bez prava a bez Privilieyv
27:
nieſlvſſne na rzekach hamovanie przecziwko volnoſcziąm
28:
poddanych naſſych sliachti Korony Polskiei vczyniel zeby
29:
zato karanie czirpial. A na potem zebysie tego niedopusczal
30:
A czo ſie nas doticze, obieczvyemy poddane naſſe dvchowne
31:
ſwieczſkie przi volnoſcziach ich zachovacz a czla na

strona: 13v

1543
1:
vodzie znich niebracz, iedno vedlie Statutu a ſtaradawneͦ
2:
przivilieya Ato od wſſech rzeczy wlaſney roboti Sliachet=
3:
ſkiey, vedlia ſtaradawnego obyczaya y zachowania Sktoremi
4:
rzeczami sliachczicz ten ktori poplinie od pana ſwego prziiſſię=
5:
gą czielieſną vczynicz ma vedlie Conſtitucii pirwſſych aby
6:
Potem na mieyſczach ynſſych nieprziiſſięgal
7:
O Valnem Szeimie.
Ad idemin Const.
Anni 1540. Ti.
De loco conuentus.

8:
Zgodziwſſyſie ſpany Radami y ſPoſli Ziemſkiemi tak zoſtavią=
9:
my, iz nie indziey ma bycz dzierząn Syem Valny, iedno
10:
w Piotrcovie okrom morv a choroby naſſey Kroliewſkiei
11:
O Viiezdzaniu s Polſki poddanich naszich
12:
Natymeſmy z radami naſſemi i z Poſli ziemſkiemi zoſtali aby
13:
volnobelo kazdemv poddanemv naſſemv wiachacz do ktoreibi
14:
kolviek ziemie chczial vidziecz, ſluzycz y wdobreſie oby=
15:
czaie czwiczycz. A wſſakzeby tak, izby zaden w zebraniv
16:
iedno ſluzebniki ſwemi wlaſnemi a nie zrotami abo z voiſkiē
17:
valiecznem obyczayem przyſtroyonem nieſmial bez voliei a do=
18:
puſczenia naſſego y rad naſſych z Ziemie viiezdzicz y vya=
19:
chawſſy z drugiemi ktorzi przed tem abo potem vyadą ſko=
20:
rony zebrania abo roty y voiſka czynicz, ktoreby nąm y ko=
21:
ronie naſſey ſkodę przinieſcz mogli, iedno telko oſobami ſwe=
22:
mi y ſluzebnikow ſwych dlia poczcziwſſego czwiczenia y
23:
navk od koſcziola dopvſczonych. Bo ktoby prziiachawſſy
24:
ſczudzei ziemie iakie nove navki abo Xięgi wnoſicz
25:
foldrovacz y vzyvacz ich chczial. Then vedlia ſtarych praw
26:
a przyvilieiow Koronnych ma bycz karąn.
27:
O Myńczy.
28:
O Minczy Xiązeczia Pruſkiego i miaſt Pruſkich vſtavielismi

strona: 14

1543.Fol. xiiii.
1:
ZRadami naſſemi y z Poſli ziemſkiemi abi ta Myncza bela
2:
ivz zlozona przez ti pany ktorzi w Statuczie ſą opiſani kv
3:
dozreniv vaznosczi y miary Myncze, ato aby belo bez ſkody
4:
rzeczi Pospolitey, bo niechczemy aby kto ynny mial tę ſkodę
5:
nieſcz iedno tęn ktory pozytki iey przymoval. aby ivz tego
6:
istotna Execucia na ten czas bela.
7:
O Appellaciie od Xiążęczia Pruskieͦ.
8:
Aczkolviek wliſcziech Oldownych Xiązęczia Pruskiego ieſt na
9:
znaczono, iz takove odezvy od Xiązeczia Pruskiego Commmis=
10:
ſarze zobv ſtron zlozeni tak od nas iako od Xiązęczia Pruskieo
11:
mieli vznavacz. Wſſakoz iz tam nieieſt napiſąno ani dolozo=
12:
no gdzieby czi Commiſſarze. miedzi ſobą niezgodni a rozni be=
13:
li. ktobi dalſze vznanie a rozpravę tych odezvow czynicz
14:
myel. dlia tego ten Articul wzięliſmy na prziiazd Xiąze=
15:
czia Prvskiego, ktory na tem Veſeliu Krolia Jeo mſczy
16:
mlodego ſina naſſego bicz ma, a ſniem ten Articul poſtanowie
17:
my na dobrey mierze. A do tego czaſſu wſzytki odezvy ſtron
18:
tych ktoreſie od Xiązeczia Pruſkiego ſządu odezvaly, knam
19:
iako zwirzchniemv Panv wych moczi a vaznoſczi zoſtaviemy
20:
O dostoienſtwach
Ad idem in
Constitut. an
ni 1538 Ti.
De dignitatib.

21:
Doſſyc cyniąc prozbie poſlow Ziemſkich poddanych naſſych
22:
zoſtawyemy w moczy statut nas Piotrcowſki na Seymie val=
23:
nem vczynioni pod liatem Narodzenia Bozego M. D. XXXVIII.
24:
Y ten Statut trzymacz ivz teraz i Exequovacz chcze=
25:
my. A izbyſie ſpravy ziemſkie nieomieſkavaly, będziemy
26:
povinni takove vrzęndy adoſtoyenſtwa na potem Naprzod kv
27:
Seymv nizliſie Syem Valny pocznie, yednem liudziom obyva=
28:
teliom y oſiadlem woney Ziemi, vedlia Przivilieyow y

strona: 14v

1543.
1:
statutu rozdacz. Aczi Voiievodovie, Caſtellani Czeſniczy
2:
y ynni vrzedniczy ziemſczy przez nas dani, doſtaneczną
3:
poſſeſſią dziedziczną a niezmyſlioną miecz mayą. A wtichze
4:
Voyevodſtwach y Poviecziech wlaſſnych Commiſſiæ viecze
5:
y ynne ſądy a povinnoſczi ich vrzęndv naliezącze, mayą
6:
vypelniacz chibą zeby poſſelſtwem a poſlugą rzeczi po
7:
ſpolitey albo Kroliewſką naſſą zaproznieni beli. A gdzie=
8:
by omieſkali y nieoſiedlili podlie Przivilieyow Statutu, te=
9:
dy na Szeymie przyſlem mayą bycz privovani ſwoich
10:
vrzęndow. zdelacyei poſlow ziemſkich onego voiiewodſtwa
11:
abo poviatu, ktorzi poſlovie onego ſub poena infamiæ będą
12:
povinni inſtigovacz na Seymie przecziwko takovemv vrzę=
13:
dnikowi Dignitarzovi ktoby taki bel. Aten statut ma
14:
bycz y ſtacz przecziwko takovem ivz za vpominanie.
15:
O Mieſczeniech i ynnich prostego
16:
rządu liudziech abi Ziemskiego
17:
imienia nietrzimali
Ad idem in const.
Anni 1538. Tit.
de Ciuibus.

18:
Temv wſſemv ivz Execucią vczynicz chczemy. vedlia Statutv
19:
czwartolietniego, aivz niektore oſoby otoſmy przedſię na
20:
semi pozvy liſtownemi pocziągneli.
21:
Annati abo sacri.
22:
Doſſycz czyniącz prozbie panow rad naſſych ſwieczskich i po=
23:
slow ziemſkich, poſliemy do oicza S. Papieza o ty annaty
24:
abysmy ich z Korony vynoſicz niedopuſczili, alie aby zo=
25:
ſtali na obronę rzeczi poſpolitey w koronie. Agdziebysmy ich
26:
vproſicz niemogli, tedy ivz eximie vypoviedziecz mąmy
27:
iz ani ich davacz ani vynoſicz niedopvſczimy abo dopvſczicz
28:
niemąmy.

strona: 15

1543.Fol. xv.
1:
O granicze miedzi Koroną a miedzi
2:
Xiąstwem Litewskiem, Pruskiem
3:
Sliąskiem Margrabstwęm.
Ad idem in
nouis fo. vii.
Cap. de commiſ
ſariis

4:
Commiſſarze ivz teraz na granicze y oyne krziwdy ſpolne
5:
zeſliemy abi tak o granicze yako y o ynne krziwdy poſtano=
6:
vienie pewneſie ſtalo, a ivz teraz Commiſſarze mianovacz
7:
y dacz chczemy.
8:
O Roczech Ziemskich, Groczskich,
9:
y o vieczach
Ad idem d. fo. ix.
Cap. determinis
colloquiorum in
conſt. Anni 1540.

10:
Viecze zawzdy mayą bycz ſądzone raz wrok wziemi sędo=
11:
mirſkiei ato w Jeſieni począwſſy wponiedzialek po
12:
S. FRanciſcu, aboviemſie tak nam y Radąm naſſem zdalo
13:
doſſycz izbi iedno trzi razy wrok bely Roki ziemſkie szą
14:
dzone, i to ieſliby iaka ſluſſna przyczina temv nieprzeka=
15:
zala. A czwarta częſcz rokv ma bycz obroczona kv ſądze=
16:
niv vieczow, ato dlia tego iz viecze w sędomirſkiei ziemi na
17:
troyem mieiſczv byvayą zobiczaia ſtarego ſądzone, a to w Sę=
18:
domirzv, wRadomiv, a w Viſliczy, alie wCracowſkiem
19:
w Liubelſkiem y w innich voiievodſtwach i ziemiach maią
20:
bycz tak roki ziemſkie, iako i viecze temze obyczayęm ſą=
21:
dzone, to ieſt trzi razy roki ziemſkie a czwarte viecze
22:
a w Ruskiem voyevodſtvie mayą bicz ſądzone trzikrocz
23:
roki iemſkie a czwarte viecze, to ieſt roki ziemſkie po=
24:
cząwſſy ve Lvovie ve czwartek po trzech Kroliech, a potem
25:
w inſſych poviecziech porząd vedlie starego zvyczaya
26:
Drugie Roki ziemſkie ve czwartek po S. Voiczieſſe po=
27:
tem w inſſych poviecziech porząd. Trzeczie roki po S.
28:
Margorzęczie y potem w Poviecziech inſſych a viecze

strona: 15v

1543
1:
ve Lwovie począwſſy ve czwartek po povyſſeniv s. Krzi=
2:
za, A potem porząd w inſſych poviecziech iako w Prze=
3:
myſliv, w Haliczv a w Chelmſkiei Ziemi Roki Ziemſkie
4:
vedlug obiczaia mayą bicz trzimane a viecza po Haliczſkich
5:
vieczach iako voievoda ziezdzicz moze, a w Belſkiei Ziemi
6:
na trzech mieyſczach zwiczaynych a naczwartem w Buſkv Ro=
7:
ki Ziemſkie mayą byc trzimane a viecza na iednem mieyſczv w
8:
Belzie po povyſſeniv S. Krziza. A takovem vieczom niemaią
9:
przekazacz liſty Seymowe naſſe. A szędziovie, Podſzędkovie,
10:
piſarze ziemſczi, ieſlibi prze chorobę pravą na roczech ziemſkich
11:
oblicznie niebeli a przeich niebytnoſcz Rokibi niedoſli. Tedy
12:
na bliſko prziſlich roczech przed tem nizli na mieiſcza ſwe
13:
zaſiędą mayą prziſſiącz czielieſnie iako pravą a niezmiſlioną
14:
chorobą na tich roczech niebeli. Takze tez Voiievodovie, Caſtella=
15:
ni, Czeſniczy i ynni vrzędniczy ziemſczi ktorzy na vieczach
16:
povinni bywacz ieſtlibyna ktorych prze chorobę ſwą niebeli
17:
na bliſko przyſlych vieczach, takze tez nizli na ſwoye miei
A czo za vina na
takove ieſt opiſana
wſtarem statuczie
liſt Ex. Tit. qui per=
tinent ad Colloquia

18:
ſcza zaſięda prziiſſiącz mayą iako prze pravą chorobę na prze=
19:
ſlych vieczach niebeli. iednak przedſię wych niebitnoſczi na
20:
mieyſczv voiievodzem pirwſſi onego voyevodſtwa Caſtelląna
21:
na Caſtellanſkiem mieyſczv godni iako czloviek vedlia statutv
22:
opiſani ma zaſieſcz a viecze przedſię zynnemi vrzędniki i di=
23:
gnitarzmi ſądzicz mayą, izbiſie spraviedlivoſcz liudſka nieomie=
24:
ſkala. Wſſakoz tez okrom poſlughi rzeczi poſpolitei, abo poſel=
25:
ſtwa prze ktoreby natich vieczach bycz niemogli tobi ie vima=
26:
vialo. A odkladanie y zavieſſanie Rokow Ziemſkichy Grod=
Ad idem in const. an=
ni 1538. Ti de nō
transponendis

27:
ſkich niema bycz cziniono. pozvy y spravi liudſkie zadnim obycza=
28:
iem ani pod generalem niemayą byc zavieſſane przez ſądzie
29:
do drugich rokow. A ktorziby szędziovie i ſtaroſtovie
30:
abo Podſtaroſczie takove zavieſki prava czynili ſwą volią ve=
31:
dlug statutu mayą bicz karani okrom tego izbi takove odklady
32:
ze zwolienia ſtron czynili. A przeto Podſtaroſcziovie i szedzio
Ad idem sup. fo. 26
in novis Cd. Capite: Vie
nei.
Ba i prziſſięgli de quo
in novis fo. lxiii. Ti.
Iudices terrestres.

33:
vie Grodſczi wſadi mayą bycz oſſiedli pod viną vtraczenia

strona: 16

1543.Fol. xvi.
1:
vrzęndow staroſczinych. Na ktore ſtaroſty, Podſtaroſczie y ſzę=
2:
dzie takze tez poſlovie oney ziemie inſtigovacz będą povinni. A
Ad idem in antiquis
folio vcvii. Ti.
de Notarii et camera=
riorum.
Et in const. 1538.
Ca. quoniam abuſu

3:
liczenie Xiąg ziemſkich aby belo kladzione dlia ſpraw liudſkich
4:
pod szeimęm y Komorniczy z piſarzęm izeby ſądzili o vykv=
5:
pno ymienia i zbieglego Kmieczia vedlia ſtatutv chocziabiſie
6:
trafilo pod seymem liczenie Xiąg.
7:
O Męzoboiſtwie.
8:
Aczkolviek ſpodania rad naſſych miedzi poſly ziemſkiemi ta bela
9:
okolo tego Articulu rozmova, izby ynaczei męzoboiſtwa vmyslne
10:
a przigodne. potem tez koſczielne y domove vazone byli, wſſa-=
11:
koz nakoniecz na tem zoſtalo, aby statut Krolia Olbrachta wtei
In antiquis fol.
Cvii, C. de homi=
cidio & in const.
1537. & 1538.
de homicidiis

12:
mierze wmoczi bel zoſtavion i zachovan. To ktemv przydawſſy
13:
kiedibi kogo zabito, ktorybi mial dzieczi liat niemayącze, tedi
14:
opiekvn tak zapiſany abo przirodzoni ma o glovę zabitą czy=
Tutor potest pro capi
te interfecti agere.

15:
nicz vedlia prava, y dovod tęn Ktoryby dziecziom gdybi liata
16:
mialy naliezal, takovy opiekvn czynicz nia mial o glovę. A po=
Tutor pro pecunis
pro capite receptis
debet rationem fa=
cere.

17:
tem dziecziom onem zonych pieniędzi glownych liczbę czynicz
18:
gdy kv liatom przidą. A gdzieby tęn tez męzoboicza zabiwſſy
19:
vmarl przedtem czaſſem nizliby bel kv prawv pocziągnion
20:
tedy dzieczi y yni potomkovie onego męzoboicze vchodzą telko
successores inter=
fectoris mortui li=
berantur sessione
nihilominus, ad so=
lucionem capitis
tenentur.

21:
ſiedzenia vieze, alie niebiorącz do liat będą povynni odpovia=
22:
dacz na pirwem rokv iako na zavitem pozwany o placzą
23:
glovy onemv opiekvnovi, abo temv komv oicza abo krewnego
24:
zabiią tam gdzie oicza za zivota zapozwą tedi ſie bronic liati,
25:
ktorych bi niemieli niebędą mocz. Alie gdzie niezapozvą oicza
26:
do liat, będą vedlia statutu miecz.
poena interfecto=
ris.
A gdziebi tez męzoboicza
27:
zyw bel a pravęm przekonąn takovy ma w viezy na dolie
28:
ſiedziecz nikogo nievymvyącz bez wſſei folgi onego staroſty
29:
v ktoregobi tęn męzoboicza kązn czirpial. Aizby potem
Pozwany ieſli nie=
vinien

30:
vinny wtem pokonaniv nievliczal kazni a nievinny nieczir=
31:
pial. iz poſpoliczie maiętnieiſſego pokonevayą vbogiego

strona: 16v

1543
1:
opvſcziwſſy, wtei mierze voiievoda onei ziemie wktorei=
2:
byſię to męzoboiſtwo ſtalo z Caſtellany y z innemi Digni
3:
tarzami a vrzędniki ziemſkiemi oney ziemie na vieczach,
4:
scrutinium to ieſt vyviadovanie vczynicz ma
Scrutinium.
alias dovia=
5:
dovanie o vinnoſczi abo nievnnoſczi onego męzoboicze abi
6:
tak nievinny za vinnego nieczirpial, takze tez nieczirpial, takze tez voiievoda
7:
ſtemi Caſtelanmi, Dignitarzmi i vrzędniki ziemskiemi
8:
Scrutinium czynicz będzie o takovem męzoboiſtwie ktorebysie
O męzoboiſtwie
przygodnem.

9:
przitrafielo. Gdzieby kto broniącz gardla ſwego zabiel
10:
wdrodze, wgoſpodzie abo wdomv, o vinnoſczi a nievinnoſczi
11:
iego za naſcziem abo za naiachaniem tego zabitego, abo tez
12:
przi tem zabicziv pan ſam niebel. A tam vznawſſy voye=
13:
voda zynnemi vrzędniki a czeſniki ziemſkiemi męzoboicze
14:
to zkazą czo iego vinnoſczi bęndzie naliezalo, to ieſt vedlia
15:
zkazania dovodv Szędziego zkazągo do vieze. Aboviem szę=
16:
dzia zkazawſſy dovod ſtronie povodovey będzie povinien ſtro=
17:
nie za przą a odeprzą ktorabysie kv temv Scrutinium
18:
a takovey ſpravie cziągnęla na viecze przed ſąd odeſlacz
19:
A kiedyby w Pańskiey zwadzie ſluga kogo zabiel przi
Jeſli ſluga wpan
ſkiei zwadzie zabye
prout in antiquis
fo. xxxviii.

20:
panie, tedy vedlia ſtatutv pąn ma bycz vinovąn a nie ſluga
21:
Acceſſoria
22:
Od Acceſſorii ktore nienioſſa vieczney vtraty rzeczy glowney
23:
iedno ſtraczenie Rokv abo volnoſczi od pozwv na tęn czas od
24:
takovych niema bycz rvſſenie ſzędziego, alie na ſzędziego
25:
decreczie ma przeſtacz, nizly od takovych acceſſorii ktore
26:
wſſobie nioſſą zyſk y ſtratę glowney rzeczy o ktorą bel kto
27:
pozwąn wtakiei glowney rzeczy, ieſlibyſie komv niepodobala
28:
ſkazn ſzędziego, mozego rvſſycz na viecze vedlia obyczaya

strona: 17

1543.Fol. xvii.
1:
prava a ſtatutow ſtaradawnych o Rvſſeniv napiſſanych
vide alter in punctis
Decretorum inter
Lipniczska et.

2:
A tamivz na vieczach ma bycz gotow ſwemi dovody vedlia
3:
prava rozeprzecz ſie orzecz glowną bez wſſech odwlok. Atam
4:
z vieczow moze na pirwſſy Syem po vieczach zlozony appel=
5:
lovacz, ieſlibi ſie komv vieczova skazn nie podobala. A kie=
6:
dysie ſprava stą Appellacią abo odezvem zavieſſi na Siem
Kocz poena ap=
pellantis.

7:
tedy tez ſtrona ktora ſie odezvie poloziwſſy kocz w ſkrzyncze
8:
v Xiąg vieczovych na Seymie niebędzie koczv klascz
9:
vinna alie po rozpravie spravy przi tey ſtronie ktora
10:
zyſk otrzyma kocz zoſtanie. *A ſpravy vrzedowe mayą
*O spravi vrzędove
gdzie Appellacie abo
odzew.
Ad idem in const. 1540.
Ca. in granamen. Et
in const. 1540 de mo=
tione a judicio Cast.
& in eisdem fo. sequenti
de motione.

11:
bycz wſwem obyczayv zachowane odzew do nas. A gdzie=
12:
bysmy wziemi niebeli na viecze glowną rozpravą
13:
O Kmieczia zbieglego.
14:
Ktobi komv wziąl Kmieczia oſiadlego abo dziedzicza, abo tez
15:
do niego vcziekl, tedygo ma wroczicz zmaiętnoſczią iego wſſit=
Ad idem in const.
1538. Ti. de profu
gis Kmeto. At in
constit. 1532. Ca.
Consulen. & Ca. a re=
ftandi colonos &
T. de fugitivis in S
ilesiam.

16:
ką, a niemozego okvpicz dzieſiączią grzivien abo zadną
17:
svmmą. A gdzieby go niechczial wroczicz, iedno za de=
18:
cretem ſądownym, tedy z viną wſtatuczie opiſaną będzie po=
19:
vinien wroczicz z zoną y zdzieczmi, ize wſſytką maiętno=
20:
ſczią, A gdzieby chlop vmarl, tedy iego maiętnoſcz wſſyst=
21:
ka ma bycz wroczona z zoną, zdzieczmi, i z viną.
22:
Relacia Voznego
Ad idem in antiquis
fo. cxxiii. Ti. de
testimonio Ministe=
rialis. & fo. cxxi.
Ti. de Ministeriali

23:
Aby relacia ſluzebnika abo voznego pod ktoremikolviek
24:
acti abo xięgami vcziniona okolo kladzienia pozwv abi
25:
tak vazela iako ocziviſte zeznanie tego ſluzebnika abo iedno
26:
aby zeznal czas ymieiſcze polozenia pozwv, akomvby opo=
27:
viedzial na ymieniv vedlia statutu, a ſktorą ſliachtą
28:
abo ſliachcziczem de alias omnes circumstantias declarat.

strona: 17v

1543
1:
O niezgodnich a sobie przecziw
2:
nich statucziech.
3:
Statut poſliedniktori ieſt vczynion o Sędziech, Ziemſkich, Com=
4:
miſarſkich, Grodſkich, telko kv ſpravąm ſądownem ma bycz
5:
chovąn az do Seymv pirwſſego przyſlego valnego, i vedlia
6:
tego poſliedniego ſtatutu mayą bycz ſądzone wſſytki rzeczy
videtur intelligi de
Statuto et fo. xv.
Ti. o Roczech ziem=
ſkich

7:
ziemſkie Grodſkie y Commiſſarſkie odloziwſſy na ten czas
8:
na ſtronę wſſytki pirwſſe Statuta pirvey vczinione, ate
9:
statutovi poſliedniemv przecziwne. Abowiem na przyſlem
10:
valnem Seymie pirwſſem mąmy ſpany, radami ſwemi y
11:
Poſly Ziemſkiemi tego obyczaiv ſvkacz iakoby spraviedlivosc
12:
liudſka byla na dobrey mierze poſtanoviona y roznoſcz ſtatutow
13:
zgodzona. A ieſlibysmy na pirwſſem przyſlem Seymie
14:
nicz takovego nievczinili, tedy ten Statvt az do tego czaſv trvacz
15:
ma aſz na ktorem ynnem Szeymie valnem ſpany radami
16:
ſwemi y poſli Ziemſkiemi czo liepſſego poſ tanovic będziem
17:
mocz.
18:
O Szędziach Comiſzarzech granicz
19:
nich abo na vikupno ymienia danych
Ad idem in const.
Anni 1538 Ti.
de Redemptione
Et in const. 1532.
Ti. Commissiones
in alias casibus.

20:
Poſtanoviono a vchwaliono ieſt iz Commiſſarze niemayą wspra
21:
vach ſądv ſvoiego odstempovac ſtatutu poſpolitego okolo gra
22:
nicz vykvpna ymienia abo dzialv opiſanego. A izbysie
23:
nie ſpravovali zadnemi navkami temv ſtatutovi przecziwne=
24:
mi. A ieſtliby nad ſtatut czo vczynili to ma bycz niczem=
25:
no zadna navka ich nie będzie mogla vymaviacz. Ktemv
26:
ymienia zadnego przi vykvpnie takovem bracz niemayą
27:
iedno ti ktoreby na liſcziech zaſtawnych opiſani beli.
Ktobi sie targnąl
na Sząd Commiſ
ſarſki.
Aie=
28:
ſliby tez kto proſtego rządu abo ſtanu czloviek na ſpravie
29:
a ſądzie granicznem, abo ynnem przeciwko Commiſſarzo
30:
ſie rzuciel slovy a nievczcziel, taki ma bycz viezą abo ſie=
31:
dzeniem do polroka karan, czego execucią staroſta onego

strona: 18

1543.Fol. xviii.
1:
mieyſcza czynicz ma pod viną w statuczie opiſaną. Ktory
2:
by Execucy omieſkal czynicz, ktorybi tez tego proſtego
3:
rządu czloviek broni porval y dobyl, chocziaby tez kogo nie=
4:
raniel, taki ma byc gardlem karąn. A tę execucią tez
5:
staroſta ma vypelnicz a sliachta otakie rzeczy vedlia
6:
statutu ma bycz karana.
7:
O zeliazne listi a glieity.
8:
Spolney rozmovy panow rad, a prozby poſlow ziemſkich
9:
na ten tho Articul ieſt poſtanovion, iz liſty zeliazne y
10:
glieyty vięczey niemayą bycz davane od nas ſluzebnikom
11:
przecziwko panom ich ſtanv a rządu Riczerſkiego abo tez
12:
przecziwko poddanem ich kv ſkodzie. Alie nąm y radzie
13:
naſſey będzie volno vczynicz takove liſty poddanem na=
14:
ſzem mieiſkiego rządu przecziwko mieſcząnom vedlug bacz=
15:
noſczi naſſey, telko przecziwko Sliachczie y poddanem
16:
Ich mycz.
17:
O Pamiętne.
Ad idem fo. 38.
Item volumus quin
victor soluat.

18:
Szędziovie ziemſczi pamiętnego niemayą bracz vięczei iedno
19:
pięcz groſſy to ieſt id ſkazania, doſſycz vczynienia na
20:
Rokv przypovieſczonem y od przydania ſluzebnika abo
21:
vczonego na wiązanie y od remiſſiey do staroſty gdzieby
22:
w viązania niedopusczono pod viną czternasczie grzi=
23:
vien ſtronie y tiliez nąm.
Ad idem 6. fo. cv.
Ti. o roczech S: vltim.

24:
O Deliberaciie.
Forma delibera=
rionis in nouis
fo. xliii.

25:
Aby ſzędzia ziemſki ani Grodſki ani podkomorzy iedno ie=
26:
den raz ſobie bral na rozmyſlienie a staroſtha abo Pod
27:
ſtaroſczi tez ieden raz do dw niedziel w spravie vrzędovey
28:
a wspravie Grodſkiei do drugich Rokow Grodſkich pod

strona: 18v

1543
1:
viną staroſta spraviedlivdlivoſcz będzie vczynicz *po vinien ſtro-
pod viną, bo pozva=
ny ſkodi nagradzacz
muſi przez ti deli=
beracie wzięte.

2:
abo przed nami abo przed Ziemſtwem gdzieſie ſtronie będzie
3:
zdało vyny dochodzicz, Po ktorei diliberacyey szędziego
4:
staroſty abo vrzęndu iego ivz ſtrona zadna niebędzie mogla
5:
prze ſwey popravovacz ani przycziniacz, iedno decretu ſlu=
6:
chacz zoney prze na ktorą deliberovąno. Alie iz wstatuczie
7:
novem ſtoy, iz ante prolationem stiæ to przed zkazańiem mo=
8:
ze ſtrona ſwoyey prze abo rzeczy popravovacz,
Fol. xxxii. Ca.
Debebit antem.
to ſie ma rozv
9:
miecz iz to popravovanie prze ma bycz ieden raz na Rokv za=
10:
vitem, to ieſt naonczas gdy ivz ſzędzia bierze na rozmyſlienie
11:
abo na pitanie. Bobysie mial popravovacz kilkakrocz a ſędzia
12:
tez kilka krocz deliberovacz, tedyby vielkie przedluzenie ſpra
13:
viedlivoſczi belo. Et inde damna ex iudice repeten.
14:
O procuratorzech iz maią bycz przisięgli.
Et in nouis fo.
xviii. Ti. de po=
testate.

15:
Procuratorovie pienięzni ktorzy znaimv movią, a liudſkie rzeczi
16:
poſpoliczie wſſądziech ſprawyą, aby vięczey trudnoſczi a
17:
przedluzenia wſpravie nieczynili mayą bycz przyſięgli
18:
iz rzeczy nieſpraviedlivey przymovaczani iey radzicz ani
19:
foldrovacz niemayą od ſtron. I ſaczunki pienięzne ktore
O Pozwiech.

20:
o krzywdy abo o ſkody na pozwiech kladą mayą bycz tak miar=
21:
kovane, vazne, iako ſkoda ieſt vazna, aby ſtąd dovodmy liu=
22:
dzie i ſwiadki niebeli obcziązeni. A sędzia na ſządzie
23:
ſiedzącz ma tego dogliędacz y ſtrzedz i takiego karacz iako ieſt
24:
napiſąno. De inordinatis citationibus wſtatuczie, to ieſt o nieſlus=
In antiquis fo. lxxx
viii. Ti de Falsa=
riis citationum.

25:
nych pozviech. A bęndali ſie naidovacz dovodnie Procu=
26:
ratorovie tak vystempni a niekarni, a tedy ie odſelacz do
27:
nas mayą. A gdy bedzie ivz naliczion przez nas vyrok
28:
Kroliewſki tak vystempny, tedymv ma bycz zakaząna
29:
Procuracia we wſſytkich ſądziech naſſych Kroliewſkich
30:
ziemſkich, y Grodſkich. Ato ma bycz rozvmiano okrom
31:
tych ktorzyby od prziiaczielia prziiaczielſkie rzeczy abo

strona: 19

1543.Fol. xix.
1:
ſlugą będacz od pana ſwego prziiacziel za krewnoſczią abo
2:
za zachovaniem prziiaczielskiem ſpravoval a poſpoliczie w
3:
pravie niemavial nyevmial A botez ſam ktoregoby rzecz byla wlaſna
4:
ſpravoval ſwą rzecz. Taczy niebędą temv Statutovi poddani
5:
wſſakoz Procuratorovie czi pańſczi chocziaby panu ſluzel
6:
y iego rzecz spravoval, a poſpoliczie procurarią czynil w
7:
szadziech będzie vinien przedſię tę prziiſięge vczynicz i
8:
autentic ziemſkiego ſądv prziiſſięgi ſwey miecz, zaktorem bę=
9:
dziemv viara w ſądzie davąna.
10:
O gwaltownem vibicziu z ymienia
Expulsus debet
in recenti alias in vno
menso aufugere &
citare ad officiū
qui si tacurerit infra
mensem praescribit.

11:
Izsie sprava miedzi liudzmi okolo vibiczia gwaltownego Z ymie=
12:
nia barzo zabiegla y zagęſczila iz niepravy pravego,
13:
vynny nievinnego zymienia ſcziſkayącz pozyva, a wna=
14:
dzieyę dovodv ktory zobaczaya prava vybitemv naliezy
15:
pod niem ymienia poziſkvye, chodziabi tez nigdy wdzierze=
16:
niv tego nigdy niebel abo liſtu iakiego abo Przivilieyu do=
17:
ſtal. Chczącz takovem ſwovolienſtwąm zabiezecz y przy=
18:
cziną przetargnącz Naliezliſmy ſpany a zradami naſſe=
19:
mi y ſpoſly Ziemſkiemi, aby czi ktorzi mienią ſie bycz
20:
vybiczi zymienia do vrzendv wktoremby to ymienie lie=
21:
zalo in recenti alias za ſwieza nadaliei w mieſiączv vczie=
22:
kali ſie y pozyvali o vybiczie takove. A wſſakoz vrząd
De Expulsione
debet officium
scrutinium facere.

23:
ze przez ſtron ma Scrutinium abo inquiſicią to ieſt
24:
badanie abo pytanie y doviadovanie na ono ymienie tam
25:
ziachawſſy vczynicz od ſąſiad onego ymienia przylieglich
26:
y ſwiadomie od nich wziącz pod ſvmnieniem y dobrą
27:
viarą ich ſliachetſką, a od Kmieczi onego ymienia
28:
pod czielieſną prziiſſięgą doviadovaczsie otem vybicziv
29:
byloliby tak abonie. A ktoby przed tem vybicziem

strona: 19v

1543
1:
mieſiączem wdzierzeniv onego ymienia byl, Ieſlis ten vy
2:
bity abo pozvany ktorzi Kmieczie povinni będą to povie=
3:
dziecz kto ye trzimal, komv czinſſe davali przed tem cza=
4:
ſem kto yem rozkazoval a vedlia tego na obiedvie ſtronie ro=
5:
ſądek spraviedlivy vczynicz ma oKrom dzieczi takovych
Tutores bona mi
norennium alienantes
quando conueniendi.

6:
ktoremby ſtryovie abo opiekvnovie ymienie opieką trzyma=
7:
yącz wmalych ich liecziech ono ymienie ym przedali a od
8:
daliby przecziwko prawv a ſpraviedlivoſczi ich takove
9:
dzieczi gdyby kvliatom przyſly vrząd povinien będzie
10:
onem ſpraviedlivoſcz vczynicz, chocziabi non in recenti na
11:
vrząd wlozeli, aby ſtakiem ſpoſobem opiekvnovie dziecziō
12:
ymienia nievtraczali. ani od nich ym iako niepewnego
13:
niekvpovali. Agdzieby pozvany bral ſobie ad munimēta
Munimenta ap=
pellans.

14:
tedy ma poviedziecz na iakie munimēta bierze, a ſkąd abo skto=
15:
rych act tedy mv niemoze dąno dluzey bycz iedno na roki bliſſe
16:
onych Xiąg do ktorych ſie bierze a ſkąd abo sktorych act
17:
tedymv niemoze dąno dluzey bycz iedno na roki blyſſe onych
18:
Xiąg do ktorych ſie bierze Ieſliby czo inſſego potem vkazal
19:
tedy spravą ſwą ma vtraczicz y ſkody ktoreby tam tem
20:
vybicziem ſwem vczynil do prava ziemſkiego vedlie Statutv
21:
ma bycz odeſląn. pro damnis ciusmodi debet in citatione illa
22:
pro violenta expulsione reseruari actio.
23:
O spravach ktore maiią naliezecz Są=
24:
dovi duchownemv.
25:
Roznicze ſądow miedzy dvchownemi a ſwieczskiemi poddanemi na=
26:
ſzemi takeſmy na nimieyſſem Szeymie zradami naſſemi
27:
oboyga ſtanu y poſly ziemſkiemi poſtanovieli, aby vięczey
28:
duchowny ſwieczskiego ſwieczſki dvchownego s ſprava ich
29:
nienaliezączego nievyzyvali, przodkiem aby znacz belo
30:
ktore rzeczy ſądovi duchownemv a ktore ſwietſkiemv przy
Ad idem in const.
Anni 1537. Cap.
proſpicien.

31:
ſluſſayą przez to piſanie oznaymiąmy wypiſſvyemy y

strona: 20

1543.Fol. xx.
1:
vſtaviąmy z przizvolieniem panow y Pralatow dvchownich
2:
a takiez ſtanv ſwieczſkiego a poſlow ziemſkich Na duchow=
3:
ny ſąd prziiſluſayą ſądzicz roznicze viary s. Krzeſcziianſkiei
4:
Kaczerſtwa, odſczepieńſtwa, bliuznienia przecziwko Bogu,
5:
odſtąpienia zakonu alias apoſtaſia, o dzieſięczyny, o ſiedm ſwią=
6:
toſczi koſczielnych, o beneficiach, o ſwiętokvpſtwie alias Simonia
7:
o lichwy, o duchownych zabiianie, biczie, a rany ſwięczonych,
8:
o ſwiętokradſtwo, oty ktorziſie vcziekayą pod obronę do Koſczio=
9:
low Abo do kliaſtorow, vymvyącz ty ktorych pravo niedopv=
Ktorich zloczin=
czow Koscziol nie=
broni &c.

10:
ſcza bronicz Koſcziolovi, to ieſt noczny ſkodniczy wzbozv,
11:
y grontow abo rol rozboyniczy volnych drog, zlodzieye iaw=
12:
nie povolani, abo trzi krocz w Regeſtrze piſani, Pozeſcze a
13:
ktorzy gwalczą koſczielne volnoſczi. Czi a takovi mayą
14:
bycz sKoſcziolow brani a niebronieni.
Simile in antiquis
fo. xxiii. Ti.
de incendiariis.
Ieſcze ty rzeczy do
15:
ſądu duchownego prziſluſſayą, Czary, gvſla, czynſſe
16:
Koſczielne vieczne y doczeſne. vyderkoffi poſwiątne, A
Poswiątne.

17:
wſſakze tak okolo poſwiątnego poſtanoviono, iz gdyby ktori
18:
duchowny abo za liſtem abo za poſſeſſią dawną ſiedzial
19:
wtem czo mieni bycz poſwiątnem abo koſczielnem, abel ſtego
20:
Koſcziol abo oſoba Koſczielna viviedziona nievrzędnie za moczą
21:
czyą a oto pozval, mabycz ſądzon vedlie ſtarego obyczaya
22:
duchownem prawęm chyba zeby na rokv oſoba ſwieczſka poz=
23:
vana mieniela, iz oczogo pozvąno Koſczielne nieieſt, ie=
24:
dno przilączone ziego wlaſſnego kv Koſczielnemv,
25:
to ieſt izby ta oſoba dvchowna vięczei ſobie tego poſwiątne=
26:
go przywlaſczala ſzerzei y dluzey nizligo mamiecz
27:
vedlia fundvſſv y poſſeſſiey. Tedy dvchowny ſzędzia
28:
zoſtaviwſſi go przytem czo na fundvſſv ma abo poſſeſſią
29:
iemv pąn przyzna, abo nanie ſlvſnie doviedzie. tedy oſtatek
30:
na czegoby pąn nieprziznal ma bycz odeſląn do prava ziem=
31:
ſkiego, o wlaſnoſcz, o granicze abo miedze. a wtakovey rze=

strona: 20v

1543
1:
czy od takiego decretu Remiſſiey dvchownego prava
2:
do ziemſkiego appellacia niema bycz do vyſſego dv=
3:
chownego pava ani do Rzima dopvſczona pod viną nizei
4:
opiſaną. Takiez tez do sądu duchownego ma przy=
Miseri qui.

5:
ſluchacz oſoba nędzna a opvſczona ktora rękami ſwemi zy=
6:
wnoſczi ſobie zaſluzycz ani zarobicz niemoze. Yeſcze
De thoro legitimo.

7:
tez ktomv dvchownemv ſądv przyſluſſe naidovacz y ſą=
8:
dzicz wlaſnego abo nie wlaſnego loza i vrodzenia. Ie=
9:
ſcze tez do ſądv duchownego prziſluſa ſąd tych ktorzi ſie
10:
dobrovolnie obviąze y zapiſvye wduchownem pravie okrom
Libere ſe obligantes.

11:
tych zapiſow ktoreby Kmieczie y poddani ſliachetſczi
12:
czynili miedzy ſobą przed ſądem Duchownem. Bo ta=
13:
kovych zapiſow duchowni przymovacz niemayą miedzy
Cmetonum inscriptio=
nes inualidæ nobi=
lium saltem.

14:
Kmieczmi y poddanemi sliachetſkiemi. A ieſliby prziię=
15:
li taki zapiſi, niemayą nicz vazycz. Alie zapis o
16:
przedanie dzieſięcziny odlug Koſczielny abo dvchownei
17:
oſobie mogą prziiącz y ſpravovacz ſądem Duchownem
18:
A taſie niema rozvmiecz o Kmiecziach, o poddanych vol=
19:
nych niezaſtawnych naſſych Kroliewſkich. Takiez
20:
tez o dvchownych kmiecziech, ktorem to będzie volno wta=
21:
kove zapiſſy wchodzicz, iedno Kmieczie a poddani
22:
sliachetſczy niemayą prziimovani bycz. Tez o biczie
23:
a wystempy przecziwko koſcziolom, a koſczielnem
24:
oſobąm ſwięczonem, okrom tych ſlug koſczielnych ktorzi
Litis facientes in taber=
nis ubi iudicantes

25:
by telko Accolitovie byli a zony mieli, okrom tez
26:
tych ktorzyby bęndącz ſlugami Koſczielnemi a nie
27:
kapląny ſami w karczmach zwad ſzvkali a prze vie=
28:
dzieni wtych zwadach byli, czy niemayą bycz po

strona: 21

1543.Fol. xxi.
1:
czytany kv ſądu Duchownemv. Ieſcze tez kv ſądu dvchow=
Ius patronatus.

2:
nemu przyſlvſſecz ma rozprava a podavanie koſczielne Ple=
3:
banyei, oltarzow, præbend y ynnych beneficii. Ktemv
Diuortia et re=
stituentes dotes.

4:
orozvody, o vznanie poſſagu oſſoby tey ktorąby rozviedzio=
5:
no y odeſlanie iey opravy abo poſagv na vznanie Kroliew=
6:
ſkie vedlug ſtarego obyczaia bylo
7:
A teſtamenty ty mayą bycz obopolnego prava, tak duchownego
Teſtamenta.

8:
iako y swietſkiego, okrom tych ktore ſą w ſwietſkiem pra=
9:
vie vczynione, ty mayą bycz wtemze pravie ſwietſkiem
10:
ſądzone. Chiba czoby belo na koſcziol oddąno abo legovąno
11:
przebog y namiloſierne vczynki, alie niema nicz bycz ziem=
12:
skiego legovąno przecziwko ſtatutu. A to ieſt teſtament mixti
13:
forj ktory będzie przed yawnem piſarzem napiſąn abo vczy=
14:
nion abo ktobi y ſwą ręką napiſal, abo tez przed iakie
15:
mi ſwiadkami vczynil, zwlaſcza ſliachcziczovi to ma bycz
16:
volno, alie mieyſkiem liudziom nicz, otakie moze pozvacz do
17:
duchownego prava abo do ſwietſkiego kto chcze, ktoremv kto=
18:
ry przyſluſſe, to przi iego voli stoy, a teſtament ktor=-
19:
bi vczynil przed nami abo tez przed ktoremkolviek ynſzem
20:
pravem abo ſądem ſwietſkiem, Grodſkiem, Ziemſkiem, vieſ=
21:
kiem, voitowſkiem, mieiſkiem y prziiſiązniki, takovy nie=
22:
ma nicz kv duchownemv ſądv naliezecz, ani mayą on do
23:
duchownego prava pozivacz, chiba ieſliby czo Koſcziolovi
24:
(i to czobi przecziwko prawv Ziemſkiemv niebelo). oddąno
25:
to na iego voli będzie do duchownego abo ſwietſkiego prava pozi=
26:
vacz. A ieſlyby ktora dvchowna perſona ktorego ſliachczicza
Et vocans secularem
ad forum spiritua=
le. Ad idem
6 fo. xxiiii. Ca.
ut ordo Et in nouis
xx. Ti. poena
contra.

27:
abo ſliachetſkiego poddanego kv prawv duchownemv o ynne
28:
rzeczy nad ty articuli na gorze piſane do duchownego pra=
29:
va vicziągnela abo vizvala, tedy tam ma temv vizvanev
30:
za vinę dacz czternaſczie grzivien pieniędzy ktora naniey

strona: 21v

1543
1:
ma bycz zkaząna wduchownem pravie pod kliątwami od
2:
Ktorey vyny appellacia niema bycz przez duchownego.
3:
A wſſytki ynne rzeczy ma ſąd ſwietſki ſądzicz i dvchowni
4:
mayąli czo ſſwieczskiemi czynicz abo zych poddanemi, maią
5:
ſobie zniemi ſwietſkiem pravęm czynicz. Takich tez zasię
6:
ktoryby ſwietſki duchownego kv praw ſwietſkiemv ziem-
7:
skiemv oty articuli ſądv dvchownemv naliezne prziiczią=
8:
gnął, takiez tez zasię ma przepaſcz a zakaząn bych dvchow
9:
nemv w vinie czternaſczie grzyvien. A wſſakze przez tę
10:
vſtavę naſſę, niechczemy aby wczem vblizono belo pravom
11:
y przivilieyom dvchownem w statuczie ich opiſanem to ieſt
12:
izbi ſię to wnych nieodmienielo ani kazielo czo ieſt vięczey
13:
vnich napiſąno, nizli wſobie ta conſtitutia ma.
14:
O sluzebnych abo Zolnierzach.
Et in const. 1540.
Ti. de Statuis.

15:
Takeſmy tez ſpany radą y poſly naſſemi ziemſkiemi poſtano-
16:
vieli, aby to vinni byli kazdemv tak duchownemv iako y
17:
ſwietſkiemv poddanem naſſem opravovacz vedlie pirwſſey cō-
18:
ſtitucyey.
19:
Obiczai Polſkich zapissow przedania,
20:
zaſtaw, Zamian, arend y innich, a ktev
21:
iakie prze maią bicz miedzi ſtronami
22:
przimovane abo czinione.
23:
Ku obvarovaniv trudnoſczi wpozviech i wzapiſiech ktore liudzie
24:
y procuratorovie dlugo a niepotrzebnie czynicz, a pravo i
25:
ſpraviedlivoſcz przegabacz zvykli poſtanovilysmy, ze zapi=
26:
ſy vykupov viecznych, vyderkuffow, zamiąn, viecznych
27:
darow, zaſtaw doczeſnych i zapiſſy pewnego dlugv do
28:
czaſu zapiſanego naktorembi kolviek ymieniv vzyvania
29:
do zyvota miedzi malzonkami y zapiſſi arend y imienia
30:
niechaiby byli vedle form zapiſow wſtatuczie opiſſanych
31:
achocziabi tez krotko opiſane byly, tedy mayą vazycz

strona: 22

1543.Fol. xxii.
1:
a to tak izby kazdy przedavayącz ymienie ſwe. abo kto=
2:
remkolviek obyczayęm zapiſvyącz abo zaſtawyącz, ſtanąw=
3:
ſy przed prawęm vyznal iz ymienie ſwoye to ieſt tę abo tę vies
4:
przedal sliachetnemv temv a temv y potomkom iego za tę a za tę
5:
ſvmmę ze wſſytką wlaſnoſczią a panſtwęm, tak iako ſąm mial
6:
a ſkvteczne w viązanie dal na vieki przez voznego a ſluzebnika
Id est tuicionem,
transportationem,
vadia etc.

7:
tego a tego wtem zapiſie tego dolozywſſy, iako ſerzey ſformulie
8:
statutovey ieſt. A gdzieby tęn ktoby przedal zaſta=
9:
viel, abo ktorembykolviek obyczayem opiſoval a odbyval imie=
10:
nia, mial zonę, tedy tę zonę będzie povinien ſprziiaczioly iey
De quo 6 fo. xliiii.
Ca. & si venditor.

11:
kv odstąpieniv iey opravy przyvieſcz y odſtempek tęn vczynicz
12:
y vyznacz vedlie statutu z przizvolieniem prziiacziol iey, kto=
13:
rych zapiſow iſtota y obroną będzieſie godzilo kazdemv vczynicz
14:
pod ſkodami ziemſkiemi abo pod zakladęm iako miedzy ſobą
15:
ſtrony poſtanovią. A przecziwko takovem zapiſom, obovią
16:
ſkąm, zaſtavąm, ivz zadne mieyſcze niebędzie zadnemv czlo=
17:
vieku ani procuratorovi ſie przeczivicz, a prze y wsporv
18:
przecziwko yemv nieczynicz, yedno temv doſycz czynicz ato
19:
pelnicz vedlie zapiſv, ani od tego zadnego ruſſenia ſzędzieo
20:
czynicz oktorebi kolviek dlugi opiſane y obrony wtakovych
21:
zapiſiech vczynione ani zadney dilacyey ani odkladv niebę=
22:
dzie mogl miecz zadnego, iedno telko gdzieby przed ſądęm
Dilatio ad quitt.

23:
vkazal y poviedzial quit i doſſycz vczynienie za tęn dlug
24:
wtakovey mierze ma takovei dilacyey vzycz ieden raz na
25:
przyſle roki Ktorego doſſycz vczinienia a quitu będzie po=
26:
vinien dovieſcz natichze przyſlych roczech ſtych Xiąg na
27:
ktorebysie bral pod vtraczeniem ſwoyei ſpravy. A czoſie
28:
doticze ſpraw, przypozvow, i przypoviaſtv doſycz vczy=
29:
nieniv iako w proceſſie a wformvlie statutu novego ieſt opi-
30:
ſąno. Izbi tez ſtrona gdzieby tego wſądzie ządala
dilatia na poradę
abo na rozmovę.

31:
miala mieiſcze na ſtronę ſſądu tamze ſprziiaczioly ſwemi
32:
na rozmovę abo na poradę odſtąpicz zaloby od ſtrony prze=
33:
cziwnei vyſluchawſſy, a wtem czaſie odſtęmpu iego ynieſpravi.