[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Marcin Czechowic
tytuł:   Rozmowy chrystyjańskie
rok wydania:   1575

strona: kt

1:
ROZMOWY CHRI=
2:
STIANSKIE.
3:
Ktore z greckiego ná=
4:
zwiská/ Diálogámi zowią: á ty ie ná=
5:
zwáć możeſz wielkim Kátechizmem. W kto=
6:
rych ſą rozmáite gadánia o przednieyſzych árty=
7:
kułách wiáry Chriſtiáńſkiey: A zoſobná
8:
o Zydowſkich gadkách/ ktorymi Pá=
9:
ná Iezuſá Chriſtuſá y Ewánie=
10:
lią wyniſzcżyć chcą.
11:
Przez Marćiná Cżechowicá z pilnośćią
12:
ſpiſáne y wydáne. Ktorych porzą=
13:
dek naydzieſz ná drugiey ſtronie.
14:
Ezáiaſz w Káp: 8. ꝟ 20.
15:
Ták mowią poſpolićie do tych ktorym ſwiátłośći nie
16:
doſtáwa/ á Cżarownikow y Wieſzcżkow ſie dla
17:
boiáźni BOga ſwego pytáć niechcą/ do
18:
Zakonu y do świádectwá.
19:
Drukował Alexius Rodecki. Roku 1575.

strona: Av

1:
Porządek Rozmow wſzyſtkich/
2:
ktorych maſz trzynaście.
3:
Chriſtiáńſkie gadki.
4:
Pierwſza/ O ſámym y iedynym Bogu Oycu/ y o wielośći innych
5:
Bogow. Liſt 1.
6:
Wtora/ Wyznánie o ſynu Bożym Iezuſie Chriſtuſie/ z okazánim
7:
błędow/ troiákich Troycżakow Liſt 11.
8:
Trzećia/ Wywody Dwoycżakow/ ábo tych co ták trzymáią/ że ſie
9:
ſyn Boży vrodził ná niebie bes mátki/ á ná ziemi bes Oycá. Liſt 21.
10:
Czwarta/ O Aniołách: to ieſt/ o rozmaitym okazowaniu ſie Syná
11:
Bożego przez Anioły Oycom ſtárym/ y o imionách Bożych. Liſt 40.
12:
Zydowſkie gadki.
13:
Piąta/ O ſzábáćie y obrzeſce. Gdzie maſz náukę iáko z Zydy rozma
14:
wiać Liſt 67.
15:
Szoſta/ O Zakonie Moyżeſzowym y zniſzcżeniu iego Liſt 82.
16:
Siodma/ Rozmáite żydowſkie wywody/ ktorymi przeprzeć chcą/
17:
iż ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł/ á iż Iezus Meſyaſzem nie był. Liſt 102.
18:
Oſma/ Drugie wywody żydowſkie/ ktorymi Iezuſá páná y Nowy
19:
teſtáment ſkáłuią/ á zoſobná obroná Máttheuſzá przywodzącego
20:
świádectwo Ezáiaſzowe. Oto Pánná pocżnie y porodzi ſyná Liſt 121.
21:
Dziewiąta/ O Niezgodách Piſárzow Nowego teſtámentu/ O po=
22:
cżęćiu Iezuſá Chriſtuſá z duchá ś. Item ieſli Máttheuſz y Lukaſz ie=
23:
dnáko opiſuią przodki Iozefowe. Item okazánie iż iuż przyſzedł Me
24:
ſyaſz á iż nim ieſt Iezus. Liſt 145.
25:
Y Zydowſkie y Krześćiáńſkie.
26:
Dzieſiąta/ O Kroleſtwie Chriſtuſowym y ofiárownictwie ducho=
27:
wnym/ o cudách y o wzywániu imienia Chriſtuſowego przećiw no=
28:
wym Zydom. Liſt 176.
29:
Chriſtiáńſkie záś znowu.
30:
Iedennaſta/ O vſpráwiedliwieniu náſzym z łáſki Bożey przez wiá=
31:
rę w Iezuſá Chriſtuſá. Liſt 205.
32:
Dwunaſta/ O żywoćie Chriſtiáńſkim. Liſt 224.
33:
Trzynaſta/ O ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey. Liſt 256.
34:
Appendix ad Chriſtianum lectorem continens teſtimo= nia patrum, de vita et moribus Chriſtianorum primituae Ecdeſiae.

strona: A2

1:
Wſzem wobec prawdę
2:
słowá Bożego miłuiącym/ á vprzey=
3:
mie ſie o nię ſtáráiącym: wſzytkim w Polſzcże/
4:
w Litwie/ w Ruśi/ w Pruſiech/ w Mázow=
5:
ſzu/ ná Kuiáwách/ na Podgorzu/ y gdzie indziey roſproſzo=
6:
nym/ máłym y wielkim: ktorzy iedno od Antichriſtá vćie=
7:
káią/ á pod chorogwią IEzuſá Chriſtuſá ſyná BOżego
8:
namileyſzego żyć chcą: Marćin Cżechowic Zborecżku máłe=
9:
go w Lublinie y około Miniſter: Láſki/ pokoiu/ y miło=
10:
ſierdzia/ od BOgá Oycá iedynego y ſámego wſzech
11:
rzecży ſtworzyćielá/ y od Iezuſá Chriſtuſá Pá
12:
ná náſzego zá nas wydánego y wzbudzo=
13:
nego/ y práwicą Bożą wywyżſzone=
14:
go/ wiernie życży y winſzuie.
15:
NAmileyſzy á w Pánu v=
16:
miłowáni/ ktorzykolwiek ſobie
17:
łáſki Bożey/ y Chriſtuſowey ży
18:
cżyćie: wiáry zdrowey y zbá=
19:
wienney prágniećie: á ſerdecż=
20:
nym ſtáránim o prawdzie ſie wywiáduiećie:
21:
ktoraby was/ ku żywotowi wiecżnemu/ wolny
22:
mi vcżynić mogłá: wam wſzyſtkim wobec/ y
23:
káżdemu zoſobná/ rozmowy te moie Chriſti=
24:
áńſkie/ zá ieden vpominek/ y zá pewne świá=
A ijdectwo


strona: A2v

Liſt do
1:
dectwo/ moiey przećiw wam życżliwośći/ dáię/
2:
dáruię/ przypiſuię. A dla pilnieyſzego przecży=
3:
tánia ich/ y dla doświádcżánia y vważánia/
4:
wedle zdrowego rozſądku/ wſzyſtkiego tego co
5:
ſie w nich zámyka/ ná iáſnią przez druk wypu=
6:
ſzcżam: ábyśćie ich tym ſnádniey wſzyſcy do=
7:
ſtáć mogli/ y z nich ſie cżego dobrego ku chwale
8:
Bożey/ y wáſzemu lepſzemu/ náucżyć. K temu/
9:
żebyśćie też y o tym ſie dowiedzieli/ ieſli ieſzcże
10:
ktorzy tego nie do końcá wiećie/ iákich wielkich y
11:
zacnych rzecży/ á z iáką też dziwną probą y tru=
12:
dnośćiámi niektorych/ cżáſow tych oſtátecż= nych/ á iuż práwie iákoby ná ſchyłku będących/
13:
nam Polakom/ imo inſze przednieyſze narody
14:
Pan Bog á oćiec náſz dobrotliwy/ z łáſki ſwey
15:
ś. vżycżyć racżył: cżego od cżáſow Apoſtolſkich
16:
nigdy ták hoynie/ y ták znácżnie/ ludziam mą=
17:
drym y vcżonym/ nie vżycżał áni oznáymiał.
18:
Mowię około znáiomośći ſámego ſiebie/ y one=
19:
go namileyſzego ſyná ſwoiego/ Iezuſá Chriſtu
20:
ſá potomká Dawidowego y Abráhámowego/
21:
dla vpadkow náſzych ná hániebną śmierć wy=
22:
dánego/ á dla vſpráwiedliwienia náſzego od
23:
śmierći wzbudzonego: práwicą Bożą wywyż
24:
ſzonego: zwierzchnośćią ná niebie y ná źiemi
25:
dárowánego: cżćią y chwałą od Bogá oycá v=
koronowá=


strona: A3

Wſzech wobec.
1:
koronowánego rc. Z ktorey znáiomośći/ ná
2:
wſzyſtki cále temu wierzące/ żywot wiecżny o=
3:
pływa. tákże y o inſzych wiele ártykułow zbá=
4:
wiennych/ ludziam Chriſtiáńſkim bárzo po=
5:
trzebnych: á ku onemu wiecżnemu błogoſłá=
6:
wieńſtwu i żywotowi wiecżnemu/ onym ſłu=
7:
żących/ pomágáiących. Co wſzyſtko z rozmow
8:
tych ninieyſzych/ gdy ie z pilnością táką iáko ſię
9:
godzi przecżytaćie/ ſnádno poznaćie y wyrozu=
10:
miećie. W ktorych obacżyćie iako wiele dziw=
11:
nych/ y chytrych nieprzyiaćioł ma przećiwko ſo
12:
bie prawdá zbáwienna/ ktorzy zewſząd przeći=
13:
wko niey rozumem/ mądrośćią/ ćwicżenim/
14:
zwycżáiem/ mniemánim/ dawnośćią/ kośćio=
15:
łem/ wielkośćią/ zgodą y inſymi dowodámi y
16:
wywodámi ſwoimi/ ſzturmuią/ y onę do grun
17:
tu zborzyć vśiłuią. Wſzákże wżdy prawdá/ ácż
18:
kolwiek zewſząd oblężoná y śćiśniona/ choćiaż
19:
iey też nie wſzyſcy znáią/ ſámá w ſobie nienáru
20:
ſzona ſtoi: máiąc też ſwą obronę z Bogá y z ſło=
21:
wá iego ś. Przy ktorey ći też tylko zoſtáwáią/
22:
ktorzy/ puśćiwſzy wſzyſtko ná ſtronę/ ná ſá=
23:
mym ſłowie Bożym/ ktore ieſt fundámentem
24:
Prorockim y Apoſtolſkim/ przeſtáwáią. Do
25:
ktorego fundámentu piſmá Prorockiego y A=
26:
poſtolſkiego/ te rozmowy Chriſtiáńſkie wam
A iijprzez


strona: A3v

Liſt do
1:
przez mię ſpiſáne/ drogę pokázuią/ y do niego
2:
wſzędy iáko do celu pewnego godzą. A iżbyście
3:
wiedzieli/ co mię do piſánia rozmow tych przy=
4:
wiodło: y co mię też ku przypiſániu ich wam
5:
wſzyſtkim pobudziło: wſzytkiego tego kilká przy
6:
cżyn przednieyſzych vſłyſzyćie. Ktore ia/ ku te=
7:
mu wam końcowi/ przed ocży przełożę/ żebyśćie
8:
wy ony obacżywſzy/ á ſwoy zdrowy y ſpráwie
9:
dliwy rozſądek ku nim przyłożywſzy: nigdy ſie
10:
iuż ná potym prawdzie zbawienney nie ſprzeci=
11:
wiáli: á teraz żebyśćie ták zgołá o ſobie nie trzy=
12:
máli/ żebyśćie iuż doſkonále y doſtátecżnie wſzy
13:
ſtkiego doſzli: wſzyſtko vmieli/ y wſzyſtko rozu=
14:
mieli. A nádto ieſzcże/ żebyśćie niektorzy przy
15:
błędzie záſtárzáłym/ gdyby wam zborzony był
16:
ſłowem Bożym vpornie trwáć niechcieli: ták
17:
ſobie tuſząc/ żebyśćie w cżym vſtąpić od ſznuru
18:
porządnego ſłowá bożego/ y od wyznánia wiá
19:
ry zdrowey Chriſtiáńſkiey nie mieli. O ktorey/
20:
to dobrze wiećie/ iż więcey niż prze tyſiąc lat/
21:
od Antichriſtá Rzymſkiego/ rozmáitymi y dzi=
22:
wnymi wymyſłámi/ zabobony y nabożeńſtwy
23:
była zeſzpácona/ záwikłána y zátłumiona: że tru
24:
dno cżłowiek pobożnj to wiedzieć miał ná cżym
25:
miał beſpiecżnie ſumnienie ſwe vſpokoić: y kto=
26:
rym ſpoſobem/ o Bogu prawdziwym/ o ſynu
iego


strona: A4

Wſzech wobec.
1:
iego Iezuſie Chriſtuſie/ y o duchu ś. wierzyć. Co
2:
o wierze zbáwienney/ o vſpráwiedliwieniu/
3:
o żywoćie Chriſtiáńſkim/ y o Sákrámentách
4:
mowić/ trzymáć/ rozumieć. Dla tego/ iákom
5:
rzekł/ iż Antichriſt rzecży te zdawná obłędliwy=
6:
mi wymyſłámi y vſtáwámi ſwoimi/ bárzo gru
7:
bie/ ſproſnie/ bes wſtydu ludzkiego/ y boiáźni
8:
Bożey/ záwikłał y zámotał.
9:
Otoż tedy/ iż też mnie iednemu/ miedzy
10:
inſzymi mnogimi y zacnymi/ poſlednieyſzemu/
11:
racżył Pan Bog moy z łáſki ſwey oycowſkiey/
12:
błędy Autichriſtowe pokázáć: y z oney ſzkoły
13:
ćwicżenia iego śmiertelnego wyprowádzić: á
14:
ſwoiey mi y ſyná ſwego IEzuſá znáiomośći
15:
zdrowey y żywotney vżycżyć: á imo to wſzyſt=
16:
ko/ racżył mi ſie też nieiákiey máłey cżąſtki/ za=
17:
cnych onych tálentow ſwych/ hoynie między
18:
inſze ſługi ſwe/ y ſzáfárze táiemnic ſwoich/ roz=
19:
dzielonych y ku hándlowániu wiernemu/ z páń
20:
ſkim pożytkiem oddánych/ zwierzyć y do ręku
21:
podáć: tedy ia/ obáwiáiąc ſie tego/ żebym w
22:
tym Pánu moiemu ná licżbie niezoſtał/ gdy=
23:
bym tą málucżką cżąſtecżką tálentu mnie zwie=
24:
rzonego hándlowáć nie miał/ iżem o rzecżách
25:
tych wielkich y poważnych/ vſtnie z każdym z
26:
was rozmáwiáć nie mogł/ vmyſlniem to wam
A iiijná piſmie


strona: A4v

Liſt do
1:
ná piſmie podał. Abym ia vcżyniwſzy powin=
2:
nośći ſwoiey/ wedle mey możnośći/ doſyc/
3:
praw był Pánu ſwemu: á wy żebyście ná po=
4:
tym w dzień on oſtátecżny wymowki nie mie=
5:
li. A to ieſt pierwſza przycżyná zebránia y wydá
6:
nia tych rozmow moich. Wtorą záś po niey tę
7:
być rozumieycie. Iż ná wielu/ y ná cęſtych ná
8:
ſzych Synodziech/ wiele tych bywáło/ ktorzy
9:
ſie więc ná ſie ſámych/ y ná podłą pámięć ſwą
10:
(ktora też y mnie z nimi ſpolna ieſt w tey mie=
11:
rze) vſkárżáli/ w tym/ że tego/ co ſie z rozmái=
12:
tymi ludzmi o wielu ártykułách piſmá ś. mowi
13:
ło/ y iáko ſie ná ich wywrotne/ á miſternie vſzy=
14:
kowáne wywody/ ku podwroceniu zdrowey
15:
náuki/ odpowiedáło/ poiąć záraz/ y pámiętáć
16:
nie mogli: przeto ia/ vſługuiąc w tym ich/ y mo
17:
iey też ſłábey pámięći/ y cżyniąc też żądośći ich
18:
przyſtoyney doſyć/ ſpiſałem rozmowy te/ y ták
19:
dla nich y ſiebie iáko y dla was/ ktorzyśćie o
20:
tym nic nie wiedzieli/ onym ná iáſnią wypu=
21:
śćił. A vcżyniłem to nie ſkwápliwie: ále áż do=
22:
piero potem/ gdym ſie tego od inſzych/ ktorym
23:
Bog więcey y hoyniey nád mię dárow ſwych
24:
vżycżył/ docżekáć nie mogł. A vcżyniłem z tą
25:
śmiáłosćią/ iż też tá rzecż tákże mnie iáko y o=
26:
nym przyległá/ żebym o prawdzie świádcżył/ y
przy


strona: A5

Wſzech wobec.
1:
przy niey ſie popiſował. Ktorey ia pokim żyw
2:
muſzę świádectwo wydáwáć: do iutrá iey nie
3:
odkłádáiąc: gdyż też zdrowie ſwe wielce ſłabe/
4:
y żywot ten docżeśny krotki/ bárzo dobrze do
5:
ſiebie bacżę. Ieſzcżem też to y dlatego vcżynił:
6:
ábym wydánim rozmow tych/ przycżynę opá=
7:
cżnego o nas/ y wyznániu wiáry náſzey/ ktorzy
8:
ſie z ſobą y z piſmem ś. zgádzamy/ rozumienia y
9:
ſzácowánia wam/ y inſzym wſzyſtkim odiął: á
10:
k temu/ ile może być/ potwarcom náſzym iá=
11:
wnym/ bezbożnym y niewſtydliwym/ żebym
12:
gęby zámknął. Ktorzy widząc náſzę długą ćier=
13:
pliwość (á niewiem by ſnadz nie rychley gnu=
14:
ſność) żeſmy nic przez ták cżás długi ná iaſnią
15:
nie wydáli: áni po onym dziwnym zámieſzániu
16:
po trwogách/ y roſproſzeniu/ pocżtu wiáry y
17:
wyznánia náſzego nie ſpiſáli: áni ná potwarzy
18:
náſzych ſzácunkarzow odpowiedáli (bo ſie też
19:
wierny nie ma w cżym kocháć: gdyż mu przy=
20:
ſtoynieyſza rzecż ieſt ćierpieć/ niż ſie vſtáwicżnie
21:
z ożuwcámi prawdy zbáwienney nieprzyſtoy=
22:
nie cetáć) przeto oni z więtſzą beſpiecżnośćią/
23:
przećiw nám piorá ſwe oboſtrzyli/ á niewſty=
24:
dliwie vſtá ſwe ſmiele roſpuśćili. Kładąc ná
25:
nas przed ludzmi ſtanu káżdego ten káptur/ kto=
26:
rym ſámi ſobie dawno twarzy ſwe nákryli. Cże=
A vgo iednák


strona: A5v

Liſt do
1:
go iednák nie o wſzyſtkich rozumiemy/ áni rozu=
2:
mieć chcemy wiedząc to/ iż ieſt wiele pobożnych
3:
y bogoboynych ſerc: ktore/ ácż też co kiedy prze=
4:
ćiw nam mowią y piſzą/ iednák im zá złe nie ma
5:
my/ áni ſie im dziwuiemy/ widząc ſzcżyrość ich:
6:
y ták to o nich rozumieiąc/ że tego przeciw nam
7:
nie cżynią z żadney złośći/ ále tylko z ſámey nie=
8:
wiádomośći/ y nieumieiętney przeciw Bogu
9:
miłośći. Przetoż też/ o nich ſobie dobrze tuſzy=
10:
my/ Bogu ſie zá nimi modlimy/ y o nie ſie/ iáko
11:
możemy ſtáramy/ y ſtáráć niezániechamy. Ale
12:
to tylko rozumiemy o tych/ ktorzy záprzawſzy
13:
ſie iáſnie piſm ś. náſzego nowego teſtámentu/
14:
Iezuſá Chriſtuſá odrzućiwſzy/ y krew iego/
15:
krew mowię nowego z námi vcżynionego przy=
16:
mierza podeptawſzy/ y z niey ſie náporząd náſzy
17:
dziwſzy (o cżym właſne ich kſięgi ſwiádcżą/ kto=
18:
rych doſyć miedzy ludzi roſpiſáli) rzkomo do
19:
Bogá/ do Moyżeſzá/ y do zakonu/ ludzi wieść
20:
chćieli: áliśći y tám wſzyſtko porzućiwſzy/ do
21:
ſámego ſie kámiennego przykazánia przywiązá=
22:
li. Y to ieſzcże nie dla cżego inſzego/ iedno iż ſie
23:
ono (według ichże powieśći z Berozem/ z Pla=
24:
tonem/ z Ariſtoteleſzem y z innymi pogáńſkimi
25:
Filozofy zgadzáło. W cżym ſie iáſnie y Bogá ſá
26:
mego záprzeli: y wſtyd ludzki od ocżu ſwych od
rućili.


strona: [A6]

Wſzech wobec.
1:
rzućili. A ná to ſie z iákąś obrzymſką ſmiáłośćią
2:
vdáli/ żeby iuż ták wſzyſtkim ſwiátem/ á zoſo=
3:
bná niektorymi z was/ chytrze mamili. Potym
4:
też to ieſzcże (y to w niektorey cżęśći) o tych ro=
5:
zumiemy: ktorzy niechcąc być poddáni karno=
6:
śći ſłowá Bożego: y nie mogąc wytrwáć nápo
7:
minánia zborowego: ſtátecżnośći śćiſłego ży=
8:
wotá Chriſtiáńſkiego/ y odnowienia duchá v=
9:
myſłu nowego známi niechcąc náſládowáć: ná
10:
zád ſie záś ku ſwiátu/ y więtſzey ćieleſney wol=
11:
nośći wroćili. A wyznánie ſwe pierwſze/ ktore
12:
v nas vcżynili/ pochwalenim y przyięćim rzecży
13:
przedtym zgánionych y odbiezánych/ iáko omy
14:
te ſwinie/ błotem káłu gęſtego znowu ſpługáwi
15:
li: á one koſztowne perły: y rzecż ſwiętą podeptá
16:
li: á nád to ſie ieſzcże y ná nas/ ktorzyſmy im rze
17:
cży tych vżycżáli/ iádowićie tárgnęli: y nas
18:
wſzelákim ſpoſobem/ z wiárą náſzą/ y wyzná=
19:
nim náſzym/ przed wámi obwinili/ y w ohydze
20:
nie v mnogich przywiedli. Zebyśćie wy tedy
21:
nápotym/ iuż nie z iákiey cudzey záocżney powie
22:
śći/ o nas/ y wiáry náſzey wyznániu ſądzili:
23:
ále z náſzego właſnego piſmá: z náuki y wyrozu
24:
mienia piſm ś. y z wyznáwánia náſzego/ o tey
25:
nádziei ktora ieſt w nas o żywoćie wiecżnym/
26:
ktorego od Bogá niekłamliwego ocżekawamy o
nas


strona: [A6]v

Liſt do
1:
nas rozumieli: (co wſzyſtko ſzcżyrze przed wá
2:
mi/ iáko przed Bogiem wſzyſtko wiedzącym
3:
wyznawamy/ y da Pan Bog ſzcżyrze ſie z wá=
4:
mi wſzyſtkimi obchodzimy) dla tegom też oto/
5:
miedzy inſzymi przycżynámi/ rozmowy te ſpi=
6:
ſał y wam ie dárował: żebyśćie z nich wſzyſtkie=
7:
go tego/ o co grá idzie/ mogli ſie dowiedzieć: á
8:
błędow ſtárych y nowych wolnymi być.
9:
A iż też miedzy inſzymi potwornymi do=
10:
ſyć gadkami/ ktore ſie do Zboru náſzego/ od wie=
11:
la ludzi/ o Bogu/ o Chriſtuſie/ y o inſzych árty=
12:
kulech/ wnaſzáły/ tá ſie názáráźliwſza wprowá
13:
dzáć też byłá pocżęłá: doſyć chytrze y ſubtylnie:
14:
ktora ludzi od chriſtuſá do Moyżeſzá/ od ewán=
15:
ieliey wolnośći/ do zakonney niewoli/ od przy=
16:
mierza nowego/ do teſtámentu ſtárego/ prowá
17:
dzi. przez ktorą/ niektorzy zli robotnicy/ z Páná
18:
Iezuſá Chriſtuſá wybáwićielá náſzego/ to ze=
19:
drzeć chćieli: żeby on nie był Meſyaſzem: żeby z
20:
woley Bożey niemiał zá nas wierzące śmierći
21:
ſkoſztowáć: żeby nie miał być wzbudzony od v=
22:
márłych: żeby niemiał żyć/ á żywiąc krolowáć
23:
ku chwale Bogá oycá ſwoiego. rć. Ktorego błę
24:
du bárzo ſie ich wiele ięło/ y podziś dzień ieſzcże
25:
mnodzy przy nim vpornie ſtoią. Przetom ia też
26:
vmyſlnie w tych rozmowách/ to przedſiebrał/
y náty=


strona: [A7]

Wſzech wobec.
1:
y ná tymem ſie doſyć długo y potrzebnie báwił/
2:
iákobym mátáctwo to ſproſne/ ludzi tych zápá
3:
miętáłych/ nie miánuiąc nikogo/ piſmy święty=
4:
mi Prorockimi y Apoſtolſkimi/ y okazał/ y zbo=
5:
rzył. A nád to/ y was wſzech wobec tego náu=
6:
cżył/ ábo ácż nic do tego drogę pokazał/ iákoby=
7:
śćie też ná potym y wy ſámi przez ſię/ ná táko=
8:
we chytre ták ſtárych obrzezánych/ iáko y no=
9:
wych nieobrzezánych żydow/ od Ewánieliey
10:
Chriſtuſowey zbiegow/ á w náukách ſwych
11:
nievſtáwicżnych odmieńcow/ wywody y zá=
12:
gadánia/ odpowiedáć mogli. A iżbyśćie też v=
13:
mieli vchodźić chytrych ſámołowek ſzátáńſkich:
14:
ktorych on bárzo wiele/ á máło nie bes licżby/
15:
ná wſze ſtrony/ przez nacżynie y pomocniki ſwe
16:
nábudował. A vcżynił to iśćie cżáſow tych oſtá
17:
tecżnych/ z więtſzą pilnośćią y ſtáránim/ tym
18:
ſubtylniey: iż mu iuż iákoś ſiadki one ſtáre/ kto=
19:
rymi przez Antichriſtá z dawná ludzi ná zátrá=
20:
cenie tárgał/ nie tylko ſie ſpoſpolitowáły/ ale też
21:
práwie y zwiotſzáły: że nie tylko ludzie nowi/
22:
ktorzy ich nigdy przedtem nie vználi/ nimi ſie
23:
łowić nie dádzą: ále też y z ſtárádawná nimi
24:
połowieni/ vſtáwicżnie wielkim hurmem z nich
25:
ſie wydźieráią/ y ná wolność ſynow Bożych
26:
do kroleſtwá Iezuſá ſyná Bożego/ od kroleſtwá
ſzátáńſkiego


strona: [A7]v

Liſt do
1:
ſzátáńſkiego/ vćiekáią. A ták ieſliśćie iuż ktorzy
2:
zá łáſką y zá rátunkiem Bogá Oycá náſzego nie=
3:
bieſkiego á wſzem nam ſpolnego/ przez Iezuſá
4:
Chriſtuſá/ w duchu ś. ſiatek onych ſtárych An=
5:
tichriſtowych ſzátáńſkich ſwiádomi: y iużeśćie
6:
ſie z nich ná wolność prawdziwą duchowną/
7:
choćiaż w namnieyſzey cżąſtce/ wybili: proſzę y
8:
nápominam przez Páná/ bądźćieſz iuż cżuyny=
9:
mi y oſtrożnymi ná potym: iákobyśćie záś w ſá=
10:
mołowki iego nowo wymyſlone y nowo vro=
11:
bione/ nieopátrznie nie wpádli. Z ktorych tru=
12:
dnieyſze wiedzćie być wyśćie/ niż było/ y ieſt/ z
13:
onych iuż zwiotſzáłych ſiatek. A wyſzedſzy też iuż
14:
z onych pierwſzych: nie tákże ſobie tuſzćie/ áni
15:
ták (dla Bogá przeſtrzegam) o ſobie trzymay=
16:
ćie/ áni ſie tym cieſzcie/ żebyśćie záraz mogli być
17:
w cále wolnymi/ przędziwá onego ſzátáńſkiego
18:
(z ktorego ony ſiatki vrobione były) bárzo mięk
19:
kiego y ſubtylnego. Owſzem ſie dobrze/ y pilno
20:
y cżęſto/ ná wſze ſtrony oglądayćie. A ſobie ſie
21:
przypátruyćie: żeby iákie kłáki/ ábo páździorká/
22:
z nich do was nieprzylnęły: przez ktorebyśćie
23:
wy ieſzcże przed Pánem cżyſtymi być nie mo=
24:
gli. A dla ktorychby też ieſzcże ſobie dobrze Szá=
25:
tan tuſzył: y o was ſie tym pilniey ſtárał. Ale á=
26:
byśćie tym ſnádniey/ to wſzytko/ co ſie kolwiek
onego


strona: [A8]

Wſzech wobec.
1:
onego pierwſzego poimánia y zniewolenia wá=
2:
ſzego dotycże/ poznáć y wyrozumieć mogli: o
3:
tym wiedzćie/ iż te rozmowy moie/ dla waſzego
4:
dobrego zebráne/ wielce wam ku temu będą po=
5:
żytecżne: ieſliż ie iedno z táką wdzięcżnośćią/ y
6:
chęćią ſercá wáſzego/ przyimiećie/ y pilnie cży=
7:
táć będziećie/ z iáką chęcią y pilnośćią/ ia ie wam
8:
oddawam. Abowiem ony (ile ia ieden bacżyć
9:
mogę) máło nie wſzytkie ſtáre przednieyſze przy
10:
wáry przędziwá ſzátáńſkiego/ y Antichriſtowe=
11:
go/ wam ſnádno pokażą. O zátłumioney zná=
12:
iomośći Boga iednego/ żywego/ y prawdziwe=
13:
go/ y o znáiomośći też zdawná záwikłáney Ie=
14:
zuſá Chriſtuſá ſyná Bożego námileyſzego/ po=
15:
tomká onego Dawidowego/ was wyucżą: y in
16:
ſzyćh wiele błędow ſtárych wam odkriją: á prze
17:
ćiw nowym wymyſłom/ nie ládá iáko was o=
18:
ſtrożnymi (mym zdánim) vcżynią. Iuż tedy
19:
rozmowy te odemnie zá wdzięcżne przyimićie/
20:
y ony pilnie cżytayćie: á wyznánia wiáry mey/
21:
y inſzych zemną trzymáiących porządnie/ á nie
22:
ſkwápliwie/ doświádcżayćie: y o nim iuż z pi=
23:
ſmá tego vpewnieni bądzćie. A żadnym płon=
24:
nym o nas powieśćiam/ nád to co tu vyzrzyćie
25:
mieyſcá więcey nie dawayćie. Owſzem záwżdy
26:
iáwnie błąd błędem/ fáłſz ſáłſzem/ á prawdę też
prawdą


strona: [A8]v

Liſt do wſzech wobec.
1:
prawdą/ nie folguiąc w tym nikomu/ názy=
2:
wayćie. A tey prawdy zbáwienney do ktorey
3:
was tymi rozmowámi prowádzę/ gdybyśćie
4:
ią raz poználi/ żadnemu ſobie wydzieráć nie do=
5:
puſzczayćie. Ale rádſzey dla niey/ nie tylko máię=
6:
tnośći/ ſławy ſwiátá tego dobrey/ namilſzych
7:
krewnych y powinowátych/ ále też y zdrowia
8:
ſwego/ wydáć ná mięśne/ iż ták rzekę/ iátki/
9:
gdyby tá byłá wola Boża/ nie żáłuyćie. W
10:
cżym wſzyſtkim/ y do cżego wſzyſtkiego/ niech
11:
was wyucża/ y ſpoſobnymi cżyni/ Bog Oćiec
12:
náſz wſzechmogący/ przez duchá ſwoiego ś. á=
13:
byśćie go ze wſzyſtkimi wybránymi iego/
14:
mogli w duchu y w prawdźie wychwa=
15:
láć/ po wſzytki dni żywotá wáſzego/
16:
przez Chriſtuſá Iezuſá Syná iego
17:
iedynego/ á Páná náſzego.
18:
AMEN.
19:
Z Lubliná l. Septem=
20:
bris. Roku od národze=
21:
nia Syná BOżego.
22:
1575.

strona: 1

Liſt 1.
1:
Rozmowy Chriſty=
2:
áńskie/ o przednieyſzych Artykulách
3:
wiáry chriſtyáńskiey/ á zoſobná o gad
4:
kách Zydowſkich/ ktorymi Páná náſzego Ie=
5:
zuſá Chriſtuſá y Ewángelium wyniſzcżyć
6:
chcą. Przez Márćiná Cżechowicá
7:
zebráne 1575
8:
Pierwſza rozmowá/ o iedynym y ſá=
9:
mym Bogu wſzech rzecży Stworzyćielu/ Oy=
10:
cu Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá.
11:
Rozmowce.
12:
VCZEN NAVCZYCIEL.
13:
OD tych cżáſow/ iáko mię
14:
Pan Bog z łáſki ſwey/ do ſzkoły
15:
Syná ſwego Iezuſá Chriſtuſá/
16:
wezwáć racżył/ ábym ſie vcżył
17:
pełnić woley iego/ y w duchu á
18:
w prawdzie onego ſámego chwa
19:
lić: náucżyćielu miły: o tymem
20:
cżęſto/ y od ćiebie ſámego/ y od
21:
inych wierzących/ w Pánu vmi=
22:
łowánych Chriſtyanow/ ſłychał:
23:
iż nigdy nie mogą Zborowi Chriſtuſowemu/ ták bárzo ſzko=
24:
dzić/ iáwni nieprzyiaćiele y przeſládownicy iego: iáko ſzko
Bdzili


strona: 1v

Pierwſza rozmowá.
1:
dźili przed tym/ y teraz ieſzcże ſzkodzić nieprzeſtáwáią ći/
Ktorzy nieprzyiaćiele Zborowi Chriſtuſowemu więcey ſzkodzą.

2:
ktorzy ſie płaſzcżykiem Chriſtyáńſkim/ y ſámym imienim
3:
Chriſtuſowym odzywáią. Gdy ábo ſą obłudni: ábo bez v=
4:
mieiętnośći miłośćią gorliwą przećiw bogu zięći bywáią:
5:
Abo/ gdy ácż ieſzcże ſą niedoucżonymi/ wſzákże ták o ſobie
6:
ſámi trzymáią/ żeby wſzyſtko vmieli: y nád inſze więcey ro
7:
zumieli. Abo gdy roznośći cżáſow/ y ludzi/ z ktorymi ſie
8:
przedtym Bog vmawiał/ y onym co roſkázował/ ábo po=
9:
zwálał/ nie vważáią/ áni rozumieią. Co Paweł porządnym
10:
kráiánim ſłowá Bożego názywa. Abo ieſzcże/ gdy ſámi ſo=
11:
bie folguiąc/ á o ſwoię ſie ſkorę boiąc/ y przed krzyżem wſze
12:
lákim drząc/ á ſwym máiętnośćiam vſzcżerbku żadnego v=
13:
cżynić niechcąc: winnikow ſobie z Adámem y Ewą ſzukáią
14:
innym ie zálecáią/ y do ręku podawáią. Tákowi/ mowię/
15:
wſzyſcy będąc nie właſnymi y niedoſzłymi Chriſtyány/ na=
16:
więcey y nacżęśćiey/ wiernym właſnym y ſzcżyrym Chri=
17:
ſtyánom ſzkodzą. Przetoż ia/ ták wielkie y ták poważne po
18:
wieśći y rozmowy/ cżęſto z ſobą rozmyſláiąc: obacżyłem
19:
nie máłą niebeſpiecżność/ w tym zawodzie wezwánia mo=
20:
iego niebieſkiego. A ták/ ábych ábo ſam/ nie będąc ieſzcże
21:
doſtátecżnie wyucżony/ iáko niedoſzły lekarz/ drugiego błę=
22:
dem iákim ſzkodliwym/ chcąc go rzkomo cżego dobrego ná=
23:
ucżyć/ niezáráźił: ábo ſłucháiąc też ſam ládá kogo/ ieſzcże
24:
też iáko y ia nie do końcá vgruntowánego/ tákże záráżony
25:
nie był: á zátym od prawdy y ſnuru ſłowá Bożego nie od=
26:
ſtąpił/ ćiebie teraz pilno proſzę ábyś prace ſwey y cżáſu nie
27:
záłował/ odpowiedáć mnie ná moie pytánie: ábo gdziebyś
28:
tego potrzebę bacżył mnie też o to pytał/ cżegobym ſie ia
29:
ſam domyſlić nie vmiał: á to w tym wſzyſtkim/ cobyśkol=
30:
wiek bacżył mnie/ y káżdemu chwalcy Bożemu/ ku chwa=
31:
le bożey y przyſzłey nieśmiertelnośći żywotá ná potym przy
32:
ſzłego wiecżnego/ być potrzebnego y vżytecżnego.
33:
NAVCZYCIEL. Dobrze cżyniſz moy bráćie miły
bo ćię


strona: 2

O Bogu.Liſt 2.
1:
(bo ćię ták zwáć wolę niżli vcżniem ſwym: gdyż y ia z to=
2:
bą weſpołek/ miſtrzá iednego Iezuſá Chriſtuſá ieſtem vcż=
3:
niem) że ták pilnie/ wezwánie ſwe vważaſz: á práwie z
4:
ſtráchem y ze drzenim zbáwienie ſwe ſpráwuieſz. Bądźże
5:
dobrey myſli/ y miey ſie zá ſzcżęſliwego: gdyć Bog (bo pe
6:
wnie nie ćiáło) chuć tákową do ſercá twoiego podał: żebyś
7:
z ſłowá iego/ z wſzeláką pilnośćią/ o ſwym ſie powinowác
8:
twie dowiedował. Ná mnie nic tobie nie zeydzie: ia ſobie
9:
y cżaſowi folgowáć nie będę. Temu też mocnie wierzę/ iż
10:
Pan náſz Iezus Chriſtus/ Miſtrz nam od Bogá oycá dá=
11:
ny/ ták iáko obiecáł z námi będzie: duchá nam/ od oycá bez
12:
miáry wźiętego/ cżąſtkę táką vżycży/ iákobyſmy do praw=
13:
dy/ zá iego powodem/ przyść mogli: á ná to záwżdy pámię
14:
táli/ coby powinowáctwu náſzemu ſłużyło. Przetoż śmie=
15:
le pytay o to co rozumieſz być napotrzebnieyſzego: á pytay
16:
też tym porządkiem/ ktoryć ſie zda być náſłuſznieyſzy. A ia
17:
też ták odpowiedáć będę: iákoby naprzod odpowiedź moiá
18:
zgodna byłá z ſłowem Bożym: á potem żebyś ią ty wyro=
19:
zumieć/ y ná nię pámiętáć mogł. VCZEN. Pytánie
20:
moie nie ieſt iedney godziny/ áni podobno dniá iednego: prze=
21:
to co ſie dziś (niż nas co inſzego zaydzie) odpráwić będzie
22:
mogło/ to zá wdzięcżne przyimę: á ćiebie ſobie ná inſzy cżás
23:
zámawiam: ábyś tymże ſpoſobem iutro y nápotym/ poki
24:
tego potrzebá będzie/ zemną rzecż zácżętą końcżył.
25:
NAVCZYCIEL. Y z tego ſie nie wymawiam: bo to
26:
y ſam bacżę/ że dziś ledwie rzecż iedná/ y to nákrotce/ od=
27:
práwioná może być. Wſzákże ia/ tobiem winien folgowáć
Czego w rozmowách chriſtiánskich potrzebá.

28:
y ſłużyć/ ku twoiemu zbudowániu/ á nie ku ſkażeniu. Iednák
29:
w tym ćię przeſtrzegam/ y nápominam: ábyś ná to pámię
30:
tał: iż poniewaſz chceſz być vcżniem ſzkoły Chriſthá Páná:
31:
ktora we wſzytkim rozna ieſt od ſzkoł y náuk ludzi mądrych
32:
świátá tego: żebyś ſie co naproſtſzego pytánia trzymał: á
33:
łápácżek Filozowſkich/ y bábiego bádánia/ y zbytniego/ y
B ijdwornego


strona: 2v

Pierwſza rozmowá.
1:
dwornego/ y nieużytecżnego/ (iáko ie Apoſtoł názywa) że
2:
byś ſie wyſtrzegał. Ia też tákże cżynić bede: żeć też/ opuśći
3:
wſźy ſubtylną Filozowſką y Orátorſką odpowiedź/ po pro
4:
ſtu odpowiedáć będę. Druga w tym ćię też przeſtrzegam y
5:
vpominam/ ábyś záwżdy rácżey wierzył iednemu świádec
6:
twu porządnie z ſłowá Bożego przywiedzionemu: niżli ná
7:
ſubtylnieyſzym/ y napodobnieyſzym wywodom y dowo=
8:
dom/ z ludzkiego rozumu vcżynionym: choćiaſzby ſie ony
9:
ćiáłu/ y rozſądkowi ćieleſnemu ſpodobáły/ nád ono świá=
10:
dectwo ſłowá Bożego. Owſzem gdybyś też rzecży ktorey
11:
nie mogł záraz poiąc/ ábo mieyſcá ktorego piſmá świętego
12:
wyrozumieć/ ábyś nie wnet o wſzyſtkim wątpił/ ábo wſzyt
13:
kiego odbiegał/ ále ſie Pánu Bogu modlił: á on ći y to/ co
14:
tobie będzie potrzebnego obiáwi. Ieſzcże y to/ gdybym też
15:
y ia/ nie mogł tobie w cżym/ wedle zdánia twego/ vſłużyć
16:
(bo też to nie mniey rzecż trudna káżdemu záwżdy w notę
17:
vgodzić) odpowiedzią ſwą/ ktoraby iednák byłá z ſłowá
18:
Bożego: lecż rozumowi ćieleſnemu przećiwna: tedy ſie y te=
19:
mu dziwowáć nie będzieſz/ áni theż zgołá mey odpowiedźi
20:
odrzućiſz: ále rádſzey ták to pierwey z ſobą rozbieráć/ y ták
21:
o tym myſlić będzieſz. Bog ſam tylko ten ieſt/ ktory ſercá
22:
ludzkie otwarza/ y on też ſam ſłowá ſwego zdrowe wyrozu
23:
mienie dawa. Cżłowiek zaś z przyrodzenia ſwoiego rzecży
24:
Boſkich (iż ſie y z ćiáłá vrodził y ćiáłem ieſt) ktore v niego ſą
25:
zá iedno głupſtwo/ nie poymuie/ áni ich bez duchá Bożego
26:
wyrozumiewa. Otoż y ia/ podobno też ieſzcże tego dla tego
27:
rozumieć nie mogę: co Bog do mnie w ſłowie ſwym/ przez
28:
ſwe ſługi y poſłáńce mowi/ ábo przez nacżynie ſwe mnie o=
29:
powieda: że mi ieſzcże tego on ſam nie obiáwił: áni ſercá
30:
otworzył: ále potym będę mogł rozumieć/ gdy mi to od Bo
31:
gá będzie dárowano. Skąd ten będzieſz miał pożytek/ że ſie
32:
nie záraz zgorſzyſz z náuki zbáwienney/ iáko ſie wiele vcż=
33:
niow Chriſtuſowych z iegoż náuki gorſzyło Ian 6. ꝟ.66
y precż


strona: 3

O Bogu.Liſt 3.
1:
y precż od niego záraz odeſzło. Nad to/ nie będzieſz tego cżło=
2:
wiekowi przywłaſzcżał co ieſt Bożego/ to ieſt wewnątrz
3:
cżłowieká vcżyć/ ále Bogu ſámemu/ ktorego winien bę=
4:
dzieſz záwżdy z tego chwalić/ y zá to mu dziękowáć.
5:
VCZEN. Y to dobrze wiedzieć/ że cżłowiek cżłowieko=
6:
wi trudno ma vżycżyć wyrozumienia rzecży duchownych/
7:
ieſli mu go Bog ſam nie vżycży. Trudno też ma ſumnienie
8:
iego przekonáć/ y ſerce ku ktorey rzecży zbáwienney przy=
9:
wieść/ ieſli tego Bog ſam w nim nie ſpráwi. Ale o tym do=
10:
ſyć/ iużeſz też co innego porządnie przedſię weźmiemy.
11:
NAVCZYCIEL. Bárzo dobrze/ więc ty iuż pytay
12:
o co chceſz. VCZEŃ. Przyſzły mi teraz ná pámięć ſło
13:
wá ony Chriſtuſowe/ ktorymi to pokázuie w cżym żywot
14:
wiecżny należy/ ták mowiąc do Oycá ſwego: Ian w 17.
15:
ꝟ 3. Ten ieſt żywot wiecżny/ áby ćiebie ſámego poználi Bo=
16:
gá prawdziwego/ y tego ktoregoś poſłał Iezuſá Chriſtu=
17:
ſá. Przeto iż z tych ſłow to obacżam/ iż w znáiomośći ſáme=
18:
go prawdziwego Bogá/ y w znáiomośći też od niego po=
19:
ſłánego Iezuſá Chriſtuſá/ żywot wiecżny należy/ ku kto=
20:
remu ſie sćiąga wiará moiá: zda mi ſie/ iż to ieſt rzecż na=
21:
potrzebnieyſza/ żebyſmy dziś o tym ſámym prawdziwym
22:
Bogu mowili: á dniá potym iutrzeyſzego/ żebyſmy rozmá=
23:
wiáć/ o tym od niego poſłánym Iezuſie Chriſtuſie zácżęli/
24:
á tám dopiero porządkiem ſwym rozmowy inſze Chriſtyáń
25:
ſkie/ zá Bożym błogoſłáwieńſtwem końcżyć będziemy.
26:
NAVCZYCIEL. Chwalę twoie przedſięwźięćie:
27:
y mnie ſie też toż ſpodoba. A też ſie to godzi/ áby chwalcy
28:
Boży/ tego ktorego chwalą Bogá ználi/ onego miłowáli/
29:
y wedle ſłowá iego/ onego też chwalili. VCZEN. Po=
30:
niewaſz ſie to y tobie ſpodoba/ co mnie Bog do ſercá włożył
31:
vcżyń że ták proſzę ćię: niech bych naprzod od ćiebie vſły=
32:
ſzał/ o tym ſámym prawdziwym Bogu wyznánie: ktorego
33:
byś nie tylko iákimi ſłuſznymi wywody podeprzeć mogł:
B iijále ie też


strona: 3v

Pierwſza rozmowá.
1:
ále ie też iáſnymi ſłowy piſmá świętego obronić: gdybym
2:
ia záś ćiebie/ o káżdey cżąſtce z oſobná pytał: gdyż mi tego
3:
ieſt wielka potrzebá. NAVCZYCIEL. Wyzna=
4:
wam vſty y chwalę/ wedle tey wiáry ktorą ná ſercu mam/
wyźnánie o ſámym iedenem Bogu wſzech rzecży ſtworzyćielu.

5:
Iednego/ ſámego/ prawdziwego/ mądrego/ żywego/ á
6:
nieśmiertelnego Bogá: Bogá/ mowię/ nad Bogi/ y Pá=
7:
ná nád Pány/ Bogá wielkiego/ mocnego/ y ſtráſzliwego:
8:
wſzechmogącego/ niebá/ źiemie/ morzá/ y innych wſzyſt=
9:
kich rzecży widomych y niewidomych ſtworzyćielá: Bogá
10:
y oycá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ y náſzego przezeń.
11:
Ktory iáko ſam przez ſię/ bez cżyiey pomocy y rády/ wſzyſt
12:
ko duchem/ ábo ſłowy vſt ſwych/ ſtworzył: tákże też ſam
13:
przez ſię/ wedle woley y vpodobánia ſwoiego/ wſzyſtkim
14:
ſwoim ſtworzenim włada/ ono rządząc y ſpáawuiąc: y
15:
ſam ieſt właſnym Pánem niebá y źiemie/ mieſzkáiąc w ſwie
16:
tle nieprzyſtępnym: ktorego nikt nigdy z ludzi nie widział/
17:
áni widzieć może. Oprocż ktorego/ y nád ktorego/ ia ża=
18:
dnego inſzego/ ſámego y iedynego Bogá prawdziwego nie
19:
znám/ áni znáć chcę. Ale ná tym ſámym przeſtawam/ y te=
20:
go ſámego y wyznawam/ y chwalę y wzywam.
21:
VCZEN. Przecż go iedynym y ſámym názywaſz?
22:
NAVCZYCIEL. Iż on ſam ieden/ tákiem ieſt Bo
23:
giem: ktory towárzyſzá/ pomocniká/ y porádniká/ áni ma/
24:
áni potrzebuie: iákoby ſam tego wſzyſtkiego wykonáć nie
25:
mogł/ álbo nie vmiał/ co ſam w ſobie przed ſtworzenim
26:
świátá vrádził/ y poſtánowił. VCZEN. Gdzie maſz
27:
o tym piſmo? NAVCZYCIEL. Piſmá o tym ieſt
28:
bárzo wiele/ thák w ſtárym iáko y w nowym przymierzu:
29:
wſzákże ſie ia nim długo báwić niechcę: doſyć będzie/ gdyć
30:
iedno y drugie przypomnię: á inſze tylko namienię/ ábo ná=
31:
znácżę/ iáko to: Słuchay Izráelu/ Pan Bog náſz Pan ieſt
32:
iedyny. 5 Moyże. 6. ꝟ 4. y 32. ꝟ 39. Ieſzcże y to: Ia/
33:
ia/ ieſtem Pan/ á oprocż mnie nie máſz wybáwićielá/ Eſa
43. ꝟ 11.


strona: 4

O Bogu.Liſt 4.
1:
43. ꝟ ll. Oſee l3. ꝟ 4. Eſa 45. ꝟ 21. Ocżym oto Moyżeſz y
2:
inſzy Prorocy swiádcżą. VCZEN. Acżkolwiek ná
3:
dwu ábo ná trzech świádkách doſyć ma mieć każdy/ iáko
4:
ſłowo Boże vcży: wſzákże iżeś y ſtáre y nowe wſpomniał
5:
przymierze/ á przedſięs tu z ſtárego tylko świadectwá przy
6:
wodził/ przeto cię proſzę ábyś też y z nowego tyż rzecży do=
7:
wiodł. NAVCZYCIEL. Vcżynię ták. Tego swiá=
8:
dectwá/ ktorem z piątych ksiąg Moyżeſzowych przywiodł
9:
naydzieſz v Márká Ewángeliſty powtorzenie. Marci l2.
10:
ꝟ 29. Ktorym ſam Iezus Chriſtus ſyn Boży/ pokázuie Bo
11:
gá iednego/ y przednieyſze zakonne roſkazánie. Potym maſz
12:
v Ianá w śiedmnaſtym/ to mieyſce ktoreś ſam przypomi=
13:
nał/ o ſámym prawdziwym Bogu/ ktory nam poſłał Iezu
14:
ſá Chriſtuſá. Nád to naydzieſz też ieſzcże temu podobne.
15:
Rzym l6. ꝟ 27; á l. Timo l. ꝟ l7. á 6. ꝟ l5. Tákże v Iudy
16:
ꝟ 4. VCZEN. A prawdziwym przecż go názywaſz?
17:
NAVCZYCIEL. Nie tylko dla tego/ iż drugiego
18:
tákiego żadnego prawdziwego Bogá/ to ieſt/ ktoryby też
19:
był Bogiem włáſnym/ prawdziwym/ á nie zmyſlonym/
20:
názwánym/ ábo vcżynionym/ nie náyduię áni wyznawam:
21:
ále też dla tego/ iż wſzyſcy inſzy ludzie/ choćiażby ie też kto
22:
nád wolą bożą chćiał ſobie mieć zá Bogi (oprocż ſáme go ie=
23:
dnego Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożego prawdziwego/ kto=
24:
ry ieſt prawdą/ żywotem/ y drogą) kłamcámi ſą/ ſłowá
25:
ſwego y obietnic nie záwżdy pełnią: y cżęſto inſze vſty mo=
26:
wią/ á inſze záś w ſercu máią. Ale ten ſam iedyny Bog/ ſło
27:
wá ſwego nie odmienia/ owſzem záwżdy ſwe obietnice peł=
28:
ni: y to co ſam w ſobie ma/ toż też y w ſłowie ſwym mowi.
29:
VCZEN. A tego cżym dowiedzieſz? NAVCZY= CIEL. Naprzod Moyżeſzem/ ktory ták o tym do Izrá
31:
elá mowi: Wiedz o tym Izráelu iż Pan Bog twoy/ on ieſt
32:
Bogiem/ á Bogiem prawdziwym/ (ábo wiernym) ktory
33:
ſtrzeże przymierza y miłośierdzia 5. Moyże 7. ꝟ 9. A ná
B iiijdrugim


strona: 4v

Pierwſza rozmowá
1:
drugim mieyſcu Skáły (to ieſt Bogá mocnego iáko ſkáłá)
2:
vcżynki doſkonáłe ſą: ábowiem wſzyſtkie drogi iego ſądem
3:
ſą: Bog ieſt prawdziwy/ á niemáſz w nim niepráwosći.
4:
5. Moyże: 32. ꝟ 39. Nád to ták ieſzcże ſam o ſobie mowi v
5:
Eſáiaſzá 44. ꝟ 6. Iam ieſt pierwſzy/ y ia oſtátecżny/ á o=
6:
procż mnie nie máſz Bogá. Atámże niżey ꝟ 26. Iám ieſt on
7:
Bog/ ktory wzbudza/ ſłowo ſługi ſwego/ á rádę poſłáń=
8:
cow ſwych wykonywa. Tákże ono 4. Moyże. 23. ꝟ l9. ku
9:
temu też przydáć możeſz. VCZEN. A w nowym ieſt
10:
że też co o tym? NAVCZYCIEL. Y owſzem ieſt. A
11:
náprzod v Ianá w 3. ꝟ 33. gdzie ták o nim mowi Ponurzy=
12:
ćiel: Iż kto przyimuie świádectwo iego/ ten zápiecżętował
13:
iż Bog ieſt prawdziwy. Potym ono coś ſam z pocżątku
14:
wſpominał. Ian 17. ꝟ 3. Nádto Rzym 3. ꝟ 4. á l. Korin
15:
l. ꝟ 9. á l. Teſſ. 5. ꝟ 24. Titum l. ꝟ 2. Heb 6. ꝟ l8. á 10. ꝟ
16:
23. A l. Teſſ. l. ꝟ 9. VCZEN. A mądrym/ żywym/
17:
y nieśmiertelnym przecż go názywaſz? NAVCZY= CIEL. Przeto iż on nie tylko mądrym ieſt/ ſam z ſiebie:
19:
rády przeſtrogi/ y náuki od nikogo nie potrzebuiąc: ále to
20:
wſzyſtko ſam w ſobie/ y ſam od ſiebie máiąc/ á práwie o=
21:
ną ſámą názacnieyſzą mądrośćią będąc: on ſam inſzych mą
22:
drośći vcży/ y mądrośćią daruie/ iáko z źrzodłá nigdy nie=
23:
przebránego: onże też tylko ſam/ ieſt żywym y nieśmiertel
24:
nym: przeto iż on ſam zá wżdy żywie/ śmierći żadney nigdy
25:
nie będąc poddány. Owſzem ſámym żywotem będąc/ y od
26:
żyćia ábo od bytnośći Iehową ſie názywáiąc/ inſzym też ży
27:
wotá vżycża: á z śmiertelnych/ nieśmiertelnymi/ z łáſki
28:
ſwey/ dziáła. VCZEN. Acżkolwiek to rzecż ſámá po
29:
kázuie/ y wſzyſtkie rzecży ſtworzone/ o tym káżdemu iáſne
30:
świádectwo wydawáią/ iż Bog ieſt mądry/ y mądrze
31:
wſzyſtko vcżynił. Iż też on ſam ieſt nieśmiertelny/ ále zá=
32:
wſze żywiący/ cżemu y ia mocnie wierzę: wſzákże áby wiárá
33:
moiá nie podpieráłá ſie/ rozumem y wywody ludzkimi: dla
tego


strona: 5

O Bogu.Liſt 5.
1:
tego też chcę rád ſłyſzeć o tym świádectwá z ſłowá Bożego.
2:
NAVCZYCIEL. Dobrze cżyniſz gdy ſie ná ſwoy/
3:
áni ná moy/ rozſądek ſpuſzcżáć niechceſz/ ále ſie do ſłowá
4:
Bożego w káżdey rzecży vćiekaſz: thák ći ſie cżynić godzi
5:
tym co ſie zá chwalce Boże máią: áby ſie nigdy zá żadną
6:
rzecż nie chwytáli/ áżby wprzod iáſnymi świádectwy ſło=
7:
wá Bożego przekonáni byli. Swiádectwo thedy pierwſze
8:
to będzieſz miał z Pſalmu 104. ꝟ 24. A 147. ꝟ 5. Wty ſło=
9:
wá: O Pánie iáko rozmnożyły ſie vcżynki twoie/ ktoreś ty
10:
wſzyſtkie w mądrośći vcżynił. A z Ieremiaſzá záś tym ſpo
11:
ſobem. (Then tylko Bog ieſt prawdziwy) ktory vcżynił
12:
źiemię mocą ſwą/ á poſtánowił świát mądrośćią ſwoią/ á
13:
rozumem ſwym rosćiągnął niebá. Iere lO. ꝟ l2. á 51. ꝟ l5.
14:
Toż naydzieſz y w nowym teſtámenćie/ v Páwłá/ gdzie
15:
ták mowi: O głębokośći bogáctwá/ y mądrośći/ y znáio=
16:
mośći Bogá rc. Y záś: Sámemu mądremu Bogu/ przez
17:
Iezuſá Chriſtuſá niech będzie chwałá ná wieki/ Amen.
18:
Rzim ll. ꝟ 33. A 16 ꝟ 27. A l. Timo l. ꝟ l7. Iudy ꝟ 25.
19:
VCZEN A o tym gdzie/ iż on ſam ieſt żywy á nieśmier=
20:
telny? NAVCZYCIEL. To ieſt poſpolita Bogu/
21:
iż gdy co obiecuie/ ábo też kiedy komu groźi/ ábo co pewne
22:
go opowiáda/ coby ſie ludziom trudno ku wierzeniu widziá
23:
ło/ tedy ſie więc żywym názywa/ mowiąc: Zywę ia mowi
24:
Pan/ 4. Moyże ꝟ l4: 21. Eſa 49. ꝟ l8. Iere 22. ꝟ 24. A
25:
mowi to dlatego/ áby to okazał/ iż ieſt nieśmiertelny/ á iż
26:
go żaden nie przetrwa. Nád to/ iż on żywym będąc/ ży=
27:
wotá inſzym/ y thego docżeśnego/ y onego przyſzłe=
28:
go wiecżnego z nieśmiertelnośćią vżycża: ábo też záś ży=
29:
wot odeymuie. Przeto ták onim nápiſano cżytamy/ co on
30:
ſam o ſobie mowi: Bácżćieſz teraz/ iż ia/ ia koniecżnie ie=
31:
ſtem ſam Pánem/ á niemáſz Bogá oprocż mnie: Ia zábi=
32:
iam y záś ożywiam: á ránię y záś lecżę: á nikt z ręku moich
33:
nie wydrze. 5 Moyże 32. ꝟ 39. A l. Sámu 2. ꝟ 6. A iż tego
b voni wierni


strona: 5v

Pierwſza rozmowá.
1:
oni wierni chwalcy Boży ſkutkiem doznawáli/ y temu mo=
2:
cnie wierzyli/ iż ſam tylko Bog żywy ieſt/ y nieśmiertelny/
3:
przeto też ták poſpolićie rádzi máwiáli: Zywie Pan/ świę
4:
ty Izráelſki/ ábo Bog záſtępow rc. Sędziow 8 ꝟ l9; A l.
5:
Samuelo: 25. ꝟ 26. 34. A 2. Sámue 2. ꝟ 27. A 4 ꝟ 9. A 22.
6:
ꝟ 47 rc. VCZEN. A w nowym teſtámenćie ieſt też
7:
co o tym? NAVCZYCIEL. Ieſt/ iáko to/ gdzie
8:
Piotr (ktoremu to Bog ſam obiawiał) Iezuſá Chriſtu=
9:
ſem y ſynem Bogá żywego wyznawa/ Mat l6. ꝟ l6. Ká=
10:
iáfaſz też poprzyſięga Iezuſá Páná/ ná Bogá żywego
11:
Mat 26. ꝟ 63. Ale to więtſza y znácnieyſza co ſam Chriſtus
12:
o Bogu oycu ſwym mowi/ tymi ſłowy: Iáko Oćiec ma ży=
13:
wot ſam w ſobie/ ták dał y ſynowi áby miał żywot ſam w
14:
ſobie Ian 5. ꝟ 26. A iż on ſam ieſt nieśmiertelny/ tedy ták
15:
o tym Páweł mowi: A Krolowi wiekow/ nieśmiertelne=
16:
mu/ niewidziánemu/ ſámemu mądremu Bogu cżeść y ſła=
17:
wá ná wieki wiekow Amen Rzy l6. ꝟ 27. A l. Tim 6 ꝟ l3.
18:
VCZEN. A ten tytuł/ ábo to opiſánie Bog nád Bogi/
19:
Pan nád pány/ Bog wielki/ mocny/ y ſtráſliwy/ cżemu
20:
przydáieſz? Abo też ſą iácy inſzy Pánowie y Bogowie/ nie
21:
ták mocni/ wielcy y ſtráſzliwi? NAVCZYCIEL.
22:
Naprzod dla tego/ iż ták opiſánego Bogá w ſłowie iego
23:
nayduię. Potym też dla tego/ iż to z ſłowá Bożego iáſnie
24:
widzę: iż ácżkolwiek ieſt wiele Bogow y Pánow ná niebie
25:
y ná źiemi: wſzákże żadnego nie máſz nád tego iedynego/ ſá=
26:
mego mądrego/ prawdziwego/ żywego/ wielkiego/ mocne
27:
go/ y ſtráſzliwego: ktoryby właśnie z nátury ſwey Bogiem
28:
był y Pánem/ coby to niebo/ źiemię/ morze/ rc. ſam mocą
29:
ſwą ſtworzył/ y ſam tym wſzyſtkim władał. VCZEN.
30:
A gdzie w piſmie s. maſz ták opiſánego Bogá? NAV= CZYCIEL. W piątych kſięgách Moyże: 10. ꝟ l7. ták
32:
nápiſáno cżytam: Pan Bog wáſz (mowi to Moyżeſz do lu=
33:
du Izráelſkiego) ieſt Bogiem/ Bogow/ y Pánem pánow:
Bogiem


strona: 6

O Bogu.Liſt 6.
1:
Bogiem wielkim/ mocnym y ſtráſzliwym rc o cżym cżytáć
2:
możeſz ſzerſze ieſzcże opiſánie w Pſálmie 95. y 49. tákże y ná
3:
wielu inſzych mieyſcách/ ktorych ia dla przedlużenia przy=
4:
pomináć niechcę. VCZEN. A o tym gdzie/ iż ieſt wie
5:
le Bogow y Pánow nád tego iednego? Abo co to ſą zá Bo
6:
gowie miedzy ktorymi ten ieden przoduie/ y ſam nád nimi
7:
moc y zwierzchność ma? NAVCZYCIEL. Do=
8:
brze cżyniſz iż ſie też y o tym pytaſz/ coby to byli zá Bogo=
O wielkośći Bogow y o ich roznośći.

9:
wie nád ktorymi ieſt ten ieden żywy y prawdziwy Bog: Bo
10:
też to pierwey wiedzieć potrzebá. Ták tedy wiedz/ iż ſą ro=
11:
zmaići: wſzákże ich wielkość y rozmáitość/ ná dwie prze=
12:
dnieyſze cżęśći rozdzieloná może być. Iáko to/ iż iedni ſą
13:
ktore ták ludzie zwáli y zową bez ſłowá Bożego. Drudzy
14:
ſą ktore ſam Bog y cżyni y zowie Bogámi. Ci ktorzy ſą od
15:
ludzi zmyſleni y vcżynieni nád wolą y roſkazánie Boże/ ſą
16:
rozmáići. Iedni/ dawni Pogáńſcy: Drudzy nowi Pápie=
17:
ſcy: Inſzy ták pogánom ſtárym iáko y Papieżnikom terá=
18:
znieyſzym ſą poſpolići. VCZEN. A ktorych że ty Po=
19:
gáńſkimi zowieſz? NAVCZYCIEL. O Ktorych w
20:
piſmie Swięthym cżytam: iáko o Dágonie Filiſtyńſkim.
Poganſcy Bogowie.

21:
l. Samue 5 ꝟ 2. O Molochu Amonickim. 2. Krolew II. ꝟ
22:
5. 7. O Remnonie Syriyſkim. 2. Krole 5 ꝟ l8. O Chámo=
23:
ſie Moábſkim l. Krole II. ꝟ 5. 7. 33. A 4. Krole 23. ꝟ 13.
24:
Iere 48. ꝟ l3. O Remſie Amos 5. ꝟ 26. Acto 7 ꝟ 43. Y o
25:
Báálu/ o ktorym pełno wſzędy w piſmie/ y o inſzych ktore=
26:
by długo wylicżáć/ o ktorych cżytáć możeſz 2. Krole l7. ꝟ
27:
29. 30. 31. Ktore ſobie/ przećiw woley Bożey Pogáni zmy
28:
ſláli/ y ony zá Bogi/ choć nimi nigdy nie byli chwalili.
29:
VCZEN. A Papieſkimi ktore názywaſz? NAVCZY= CIEL. Tych wſzyſtkich ktorych oni wzywáią: ktorym
Bogowie Pápieſcy.

31:
ſie modlą: ſwięcą/ poſzcżą: do nich ſie w potrzebách vćie=
32:
káią: ofiáry cżynią y ſwiece ſtáwiáią. A to wſzytko ku zel=
33:
żywośći y wzgárdzie Bogá onego iednego prawdziwego:
y iednego


strona: 6v

Pierwſza rozmowá.
1:
y iednego też Posrzedniká/ cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá.
2:
Iákowi Bogowie ſą oni ludzie święći pomárli/ iáko Má=
3:
rya/ Piotr/ Páweł/ rc tákże y inſzy/ ktore Papieże Rzym=
4:
ſcy Bogámi ábo świętymi nierychło po ich śmierći/ vcży=
5:
nili/ poświęćili y onych wzywáć od potrzeb niektorych
6:
roſkazáli. Iáko Antoniego od świni/ Lenartá od koni/ O
7:
tyliey od ocżu/ Apoloniey od zębow/ Heleny od rzecży zgu=
8:
bionych/ Wáwrzyńcá od ogniá/ Sebeſtyaná od powie=
9:
trza/ Rochá od wrzodow/ y innych ktorych ieſt bez licżby.
10:
Ktorych oſobliwemi modlitwámi/ ludzie záwiedzeni wzy
11:
wáią: á nákoniec im też y onę iedyną y oſobliwą modlitwę/
12:
ktorą Chriſtus vcżnie ſwe Bogá oycá ſwego wzywáć ná=
13:
ucżał/ to ieſt/ Oycże náſz ktoryś ieſt ná niebieſiech rc nieſłu
14:
ſznie przycżytáią. VCZEN. Bacżę to dopiero być błę=
15:
dem: álem ći też to y ſam cżyniał: bo mię ták było z dziećiń
16:
ſtwá wyucżono. A chwałá Bogu że iuż to wżdy we mnie
17:
vſtáło. Boże day to áby y w inſzych wſzyſtkich. Ale po=
18:
wiedz mi ieſzcże/ ktorzy ſą Bogowie tákże zmyſleni/ Papie
19:
żnikom z pogány ſpolni? NAVCZYCIEL.
Bogowie ſpolni ták Pogánom iáko y Papieznikom.
Iedni ſą
20:
ludzie zmárli: od ktorych też imion gwiazdy niektore podziś
21:
dzień w papieſtwie názywáią: y onich to śmiele Prákty=
22:
karze w mendácyách ſwych twierdzą/ żeby oni deſzcż/ grad
23:
śnieg/ pogodę y niepogodę/ wiátry/ ſuchość rc. ſpuſzcżáli.
24:
Tak iáko przed tym o Iowiſzu ſwym Pogáni trzymáli y
25:
piſali/ że on gromem włada. Sáturnus dzieći morzy/ y złe
26:
powietrze z chorobámi przywodzi. Mars woyny ſpráwu
27:
ie: y inſze tym podobne plotki/ o ktorych zdáwná ſtárzy
28:
báiáli/ y ieſzcże teráznieyſzy báią. Bogu rząd/ władzą y v=
29:
rząd odiąwſzy rok od roku ná nie wkłádáli/ y wkłádáią/ Pá
30:
ny y regimentámi onych zowąc y cżyniąc: nic práwie Bo=
31:
gu prawdźiwemu niezoſtáwiwſzy. Drudzy záś ſą/ ktorzy
32:
ſą rękomá ludzkimi vrobieni/ ábo z mąki y z wody w kle=
33:
ſzcżách żeláznych ná ogniu/ ábo ze złotá/ śrebrá/ kámienia/
gliny


strona: 7

O Bogu.Liſt 7.
1:
gliny y drzewá. Przed ktorymi też klękáią/ cżapki zeymuią/
2:
ſwiece im zápáláią rc. Z ktorych záś iedne zá powſzedne
3:
máią/ á drugie ná ſwiętá vrocżyſte chowáią/ iednym też
4:
nád drugie moc więtſzą przycżytáią/ y iedny nád drugie
5:
więcey ważą. Iáko Máryą we Włoſzech z Loretu/ w Pol
6:
ſzcże z Częſtochowey: Márká z Wenecyey/ Stániſláwá z
7:
Krákowá rc. Ale niedziw: Abowiem iż ſámi ſlepi ſą: prze
8:
to o Bogá tego/ ktory wſzyſtko widzi/ wie/ y zna/ niedbá=
9:
ią: ále ſobie oprocż niego inſze głuche/ ſlepe/ y nieme zmy=
10:
ſláią y do nich ſie vćiekáią. Do ktorych iż ſie też cżęſto lud
11:
Izráelſki złośćiwy vćiekał/ przećiw iáwnemu zákazániu
12:
Bożemu: przeto ie theż oto Bog cżęſto karał/ á z táko=
13:
wych Bogow ſzydził/ iáko ono maſz v Eſái 44. ꝟ 9. A 46.
14:
ꝟ 5. 6. 7. Baruch 6. ꝟ 3. gdzie ták ná iednym mieyſcu mo=
15:
wi: Wſzyſcy ći/ co báłwány/ ábo obrázy tworzą/ nikcżem=
16:
ni ſą/ á báłwáni ich ktore oni miłuią/ ſą im nie pożytecżni/
17:
ábowiem y ſámi to o ſobie świádcżą (że nic nikomu niepo=
18:
magáią) iż nic nie widzą/ áni znáią: A też záwſtydzeni bę=
19:
dą ći ktorzy ich wzywáią. Ktoż wyformował Bogá/ ábo
20:
odlał báłwáná niepożytecżnego? Oto wſzyſcy towárzyſze/
21:
ábo vcżeśnicy báłwánowi będą poháńbieni: przeto iż ći
22:
wſzyſcy ſpołu ktorzy robią báłwány ludzie ſą: ći gdy wſzy=
23:
ſcy ſpołu zgromádzeni będą/ polękáią ſie y záwſtydáią rc.
24:
Lecż proſzę ćię cżytay ſobie ſam to co tám dáley ſtoi/ tákże
25:
y inſze náznácżone mieyſcá/ boć ſie mnie do cżego inſzego ná
Sentencie ná ktore pámiętać ma ten kto ſie chce báłwochwálſtwá obcych Bogow vwiárowáć,

26:
ten cżás pożytecżnieyſzego mieſzka. A tym cżáſem tego ſie te
27:
raz náucż/ y miey to potym ná bácżnośći coć powiem/ to
28:
ieſt/ty trzy ſentencie. Pierwſzą tę: Błądzą nic niewiedząc/
29:
ći co drzewiáne báłwány noſzą/ y modlą ſie Bogu ktory zbá
30:
wić nie może. Eſa 45 ꝟ 20. Wtorą: Niechay im podobni
31:
będą ći co ie dziáłáią/ y co w nich vfáią. Pſalmo 115. ꝟ 8.
32:
Trzećią Bogowie ktorzy nie vcżynili niebá y źiemie/ niech
33:
zginą z źiemie y z podniebiá: Iere l0. ꝟ ll. A to mieć będzieſz z ſtárego

strona: 7v

Pierwſza rozmowá.
1:
z ſtárego teſtámentu. Z nowego zás/ ná ty też trzy pámię=
2:
táć będzieſz. Naprzod tę: Abo niewiećie iż nieſpráwiedli=
3:
wi nie odziedzicżą kroleſtwá Bożego? Nie mylćie ſie/ áni
4:
porubnicy/ áni báłwochwálcy/ áni cudzołoznicy/ áni pie=
5:
ſzcżotliwi rc. nie odziedzicżą kroleſtwá Bożego: l. Korin:
6:
6. ꝟ 9. 10. A Gál 5. ꝟ 20. Wtorą: Dziatecżki ſtrześćie ſie
7:
od báłwánow. l. Ian 5. ꝟ 21. Trzećią: A boiázliwym y
8:
niewiernym/ y przemierzłym/ y mężoboycom/ y porubni=
9:
kom/ y cżárownikom (to ieſt/ tym ktorzy ludzi truią) y
10:
báłwochwálcom/ y wſzyſtkim kłamcom/ cżąſtká będzie w
11:
Ieźierze goráiącym ogniem y śiárką: á táć ieſt śmierć wto
12:
ra. Obiá. 21. ꝟ 8. Y 22 ꝟ 15. Ná co ieſli będzieſz záwżdy pá
13:
miętał/ tedy ſie báłwochwálſtwá będzieſz wyſtrzegał/ á
14:
o Bożey woli pilniey ſie będzieſz pytał/ y bárziey ſie będzieſz
15:
Bogá bał. VCZEN. Nſucżyłeś mię co trzymáć mam
16:
y iáko rozumieć/ o tych Bogách ktore ſobie ludzie nád wo=
17:
lą y ſłowo Boże zmyſláią: Náucżże też proſzę ćię y o tych
18:
ktore Bog w ſłowie ſwym zowie y cżyni Bogámi?
19:
NAVCZYCIEL. Iáko onych wiele ieſt/ o ktorych ſie
Bogowie ktore sam iedyny Bog Stworzyćiel wſzyſtkiego cżyni y zowie Bogámi.

20:
mowiło: tákże ſie y tych nie máło náyduie. Wſzákże ie też/
21:
dla ſnádnieyſzego porozumienia tey rzecży/ ná dwie cżęśći
22:
rozdzielemy. Z ktorych iedni ſą duchowie/ ábo ániołowie:
23:
á drudzy ſą ludzie. Duchowie ábo ániołowie ſą dwoiácy: ie=
24:
dni dobrzy á drudzy zli: ktorym iednák piſmo święte imię
25:
Boże przycżyta/ Bogámi ich też názywáiąc. O Aniolách
26:
ábo duchách dobrych/ ktorzy co kiedy imienim Bożym ſprá
Duchy y Anioły pismo s. zowie Bogami.

27:
wowáli do ludzi wątpliwośći nie máſz/ że ie piſmo święte
28:
Bogámi názywa: y ták o nich pod cżás/ iáko o Bogu ſá=
29:
mym (ktorego nikt nigdy niewidział) gdy co z ludzmi ro=
30:
zmawiáli/ mowi/ iákoby oni tymże ſámym Bogiem być
31:
mieli. A to dla tego/ iż też Bog ſam obiecował przy ludzie
32:
ſwym mieć Anioły ſwe z imieniem ſwym: ábo ná ktorych
33:
miáło być imię iego: przetoż ich też ſłucháć kazał nie gnie=
wáiąc


strona: 8

O Bogu.Liſt 8.
1:
wáiąc ich. 2. Moyż 23. ꝟ 20. Iáko ná przykład: ieden án=
2:
ioł ze trzech/ ktorzy przyſzli byli do Abráhámá názwány
3:
był Iehową/ to ieſt Pánem przez ſie żywiącym: imienim
4:
mowię co názacnieyſzym Bożym/ ktore ſámemu tylko Bo=
5:
gu należy. Ktory Anioł opowiedział pocżęćie Izáákowe/
6:
y Sodomy podwrocenie. A inſzy potym dwá Lotá z So=
7:
domy wywiedli y Sodomę podwroćili: ktorych też weſpo=
8:
łek wſzyſtkich mężámi Moyżeſz názywa. l. Moy l8. ꝟ 2. 17.
9:
Tákże ono gdzie ſie ánioł Páńſki we krzu goráiącym Moy=
10:
żeſzowi vkazał: á tenże ſie przed ſię Bogiem y Iehową ná=
11:
zywa. A cżyni to nie prze ktorą inſzą przycżynę/ iedno iż od
12:
Bogá Iehowy poſelſtwo ſpráwował: Cżego pełno ieſt w
13:
piſmie świętym. 2. Moyże 3. ꝟ 2. Dzie: 7. ꝟ 30. 35. 38. 53.
14:
Tákże theż w nowym teſtámenćie/ Szátáná zowie piſmo
15:
Kśiążęćiem y Bogiem świátá. Ian 12. ꝟ 31. A 14. ꝟ 30.
16:
A 16. ꝟ 11.. Efes 2. ꝟ 2. A 6. ꝟ l2. A 2. Korin 4. ꝟ 4.
17:
VCZEN. Pámiętam to iż imienim Bożym nie tylko án
18:
iołowie dobrzy y zli w piſmie świętym ſą názwáni/ ále też
19:
y Ieruzálem/ ſkrzyniá oná przymierza Bożego/ ocżym tu
20:
teraz nic mowić niechcę. Ale to ná inſzy cżás odłożyć wolę
21:
bo nam też o tym/ dla roznego wiela ludzi rozumienia/ mo
22:
wić będzie potrzebá. á ták to opuśćiwſzy/ o ludziách bych
23:
też rad wiedział/ ktorych y iákim ſpoſobem piſmo Bogá=
24:
mi zowie/ ábo ieſli wſzyſtkich zárowno y iednákim ſpoſo=
25:
bem?
Ktorych ludźi y iákim ſpoſobem pismo s. Bogámi názywa.
NAVCZYCIEL. Nie wſzyſtkich zárowno
26:
áni iednákim ſpoſobem: bo też y ludzie y ich vrzędy/ rozne
27:
ſą miedzy ſobą. Iáko to: Więtſzy vrząd był ſędziego nád
28:
inſze podleyſze vrzędy: więtſzy potym Krolewſki/ nád Sę=
29:
dzie. A Moyżeſzow więtſzy był nád ty wſzyſtkie. Ale potym
30:
gdy przyſzło cżáſow wypełnienie Iezuſá Chriſtuſá vrząd/
31:
onego mowie Syná Dawidowego y Abráhámowego/ od
32:
Bogá nád wſzyſtkie inſze vmiłowánego/ y zá właſnego ſy=
33:
ná obwołánego/ nie tylko nád ony wſzyſtkie/ ále też y nád
Anioły


strona: 8v

Pierwſza rozmowá.
1:
Anioły Bożymi/ nie tylko vrząd więtſzy y zacnieyſzy/ ále
2:
też moc/ zwierzchność/ y imię wſzyſtkie imioná/ tho ieſt
3:
Páńſtwá y zwierzchnośći przewyżſza/ iáko Apoſtoł Páweł
4:
świádcży/ mowiąc: iż iemu dał Bog imię nád wſzelkie imię
5:
rc. Filip 2. ꝟ 9. Dał moc zupełną/ dał wſzyſtko/ dał wſzyt
6:
kę władzą ná niebie y ná źiemi/ y iego ſámego nád wſzyſtki=
7:
mi niebioſy/ ná ſwey prawicy poſádził. Mát 11. ꝟ 27. A
8:
28. ꝟ l8. Dan 7. ꝟ l4. A Ian 3. ꝟ 35. A 6. ꝟ 46. Heb l. ꝟ 2.
9:
Efe. 1. ꝟ 20. 21. 23. Cżego żadnemu inſzemu z ániołow y lu=
10:
dzi nigdy nie dárował/ ani go też táką ććią y chwałą nie vko
11:
ronował. VCZEN. A gdzież piſmo święte ludźi Bogá=
12:
mi názywa: y gdzie wielkość Bogow przypomina?
13:
NAVCZYCIEL. Naprzod Moyżeſzá. 2. Moy 4.
14:
ꝟ l6. potym też ſędzie/ 2. Moy 4. ꝟ 16. A 7. ꝟ l. A 22 ꝟ 28.
15:
Nád to y inſzych do ktorych Bog mawiał/ iáko y ſam Pan
16:
Chriſtus przećiw żydom wywod cżyniąc mowi: Iam rzekł
17:
Bogowie ieſteśćie. Pſalmo 82. ꝟ 6. Ieſli onych názwał
18:
Bogi/ do ktorych byłá mowá Boża: á piſmo rozwiązáne
19:
nie może być rc. Gdzie w tymże Pſálmie práwie z pocżątku
20:
ták ſtoi nápiſano/ o iedynym á nawyżſzym Bogu/ y o tych
21:
też ktorych ſpoſobem ſwym piſmo Bogámi zowie/ w ty ſło
22:
wá: Bog ſtoi w zgromádzeniu Bogá/ w pośrzod Bo=
23:
gow ſądzi. Ná co pátrząc Páweł Apoſtoł/ iż to ták wie=
24:
lom rzecżam piſmo święte imię Boże przycżyta: á iż też ſo=
25:
bie ludzie wiele Bogow y ná niebie y ná źiemi nácżynili/
26:
przeto ták mowi. Choćiaż dobrze ſą ći ktorych Bogámi zo=
27:
wą y w niebie y ná źiemi (iákoż wiele ieſt bogow y Pánow)
28:
iednák v nas ieden ieſt Bog Oćiec/ z ktorego wſzytko/ y my
29:
w nim. Ieden też Pan Iezus Chriſtus/ przez ktorego wſzyt
30:
ko y my przezeń. A co ſie tknie Iezuſá Syná Bożego/ kto=
31:
rego Bog on nawyżſzy wſzech rzecży ſtworzyćiel/ Pánem y
32:
Chriſtuſem vcżynił: tákże mądrośćią/ ſpráwiedliwośćią/
33:
poświęcenim y odkupienim/ iáko Piotr y Páweł świádcżą
Dzieie


strona: 9

O Bogu.Liſt 9.
1:
Dzie 2 ꝟ 36. A 1. Korin l. ꝟ 30. Iż Moyżeſzá y wſzytki Pro=
2:
roki/ Pátryárchy/ Krole/ Sędzie/ Anioły/ przewyżſza: te=
3:
dy ſie nie máſz cżemu dziwowáć: poniewaſz ſie thák Bogu
4:
ſpodobáło/ onemu dáć duchá bez miáry/ Ian 3. ꝟ 34. y ie=
5:
go ſámego Pánem y dziedzicem wſzyſtkiego vcżynić. Heb.
6:
1. ꝟ 2. A to wedle obietnic ſwych w piſmie świętym przez
7:
Proroki vcżynionych/ Dan 7. ꝟ 14. Dla cżego go iuż też
8:
przez Ezáiaſzá 9. ꝟ 6. miedzy innymi zacnymi tytuły názy=
9:
wa Bogiem. Ale ſie ia tu teraz tym co Iezuſowi Pánu ſłu=
10:
ży báwić niechcę: ták ſobie tuſząc/ iż ty będzieſz chćiał o nim
11:
zoſobná rozmáwiáć. wſzákżem to tu/ mowiąc o rozmáito=
12:
śći Bogow/ vmyſlnie też o Iezuſie Pánu przypomionął:
13:
ábyś też thy wiedział co onim wedle piſmá świętego trzy=
14:
mam: á iżbymći drogę do tego otworzył/ iákobyś też o nim
15:
tákże pilne bádánie vcżynił: iákieś cżynić pocżął o Bogu
16:
Oycu: o ktorym nie mogą być ták trudne rozmowy z piſmá
17:
świętego/ iákie ſą o Iezuſie Chriſtuſie y o inſzych ártyku=
18:
łách zbáwiennych. VCZEN. Będę to miał ná bá=
19:
cżnośći/ y pytáć ſie o tym nie zániecham dniá iutrzeyſzego.
20:
Ale mi ty to ieſzcże teraz powiedz. Cżemu Bogá Oycá ná=
21:
zywaſz ſámym rzecży wſzyſtkich y niebieſkich y źiemſkich
22:
ſtworzyćielem? NAVCZYCIEL. Przeto iż on ſam
23:
to ſobie nád inſze wſzyſtkie Bogi przywłaſzcża: A iż go też
24:
y ſam Pan Iezus Chriſtus ſyn iego tákim być opowieda/
25:
y ſam go wzywa/ y o táką ſie chwałę/ ktora ſámemu tylko
26:
Bogu prawdziwemu należy/ ſtára. VCZEN. A gdzie
27:
maſz o tym piſmo? NAVCZYCIEL. V Ezáiaſzá
28:
Proroká/ naydzieſz tymi ſłowy nápiſano: Ták mowi Pan
29:
odkupićiel twoy/ y ktory ćię z żywotá ſprawił: Iam Pan
30:
ktory cżynię wſzyſtko: ſamem rośćiągnął niebioſa/ y roſpo
31:
ſtárłem ſam przez ſię źiemię. Eza 44. ꝟ 24. A niżey káp 45.
32:
ꝟ 7. Ia cżynię świátłość/ y ſtwarzam ćiemnośći: cżynię
33:
pokoy/ y ſtwarzam złe: ia ieſtem Pan ktory to wſzyſtko cży
Cnię. Tám


strona: 9v

Pierwſza rozmowá.
1:
nię. Támże niżey: ꝟ 12. y 18. Ia vcżyniłem źiemię/ y ſtwo=
2:
rzyłem ná niey cżłowieká. Ia ieſtem ktorego ręce rozćiągnę
3:
ły niebioſá/ y roſkázuię wſzyſtkim záſtępom ich. A w ꝟ 21.
4:
Iżali nie ia ieſtem Pan/ á nie máſz Bogá innego nád mię
5:
ſámego: Bogá mowię ſpráwiedliwego/ y zbáwiáiącego
6:
nie máſz oprocż mnie. Ale o tym cżytáć możeſz káp 43. ꝟ lO.
7:
ll. 12. 13. 14. y ná inſzych mieyſcách. Co też y ſam Pan nſáz
8:
Iezus Chriſtus Bogu Oycu ſwemu przyznawa/ ták mo=
9:
wiąc: Przyznawam tobie Oycże/ Pánie niebá y źiemie/ iżeś
10:
te rzeczy zákrył od mądrych y rozumnych/ á obiáwiłeś ie
11:
málucżkim. Mat 11. ꝟ 25. A 19. ꝟ 4. 17. Ktorą rzecż ſzerzey
12:
y doſtátecżniey wywodzi Páweł przed Ateńcżykámi Dzie.
13:
l7. ꝟ 24. vkázuiąc im to/ ktory ieſt Bog prawdziwy/ kto=
14:
rego oni przed tym nie ználi: to im vkázuiąc/ iż nie ktory in=
15:
ſzy/ iedno ten ktory ſtworzył wſzyſtko y on też ſam Pánem
16:
ieſt wſzyſtkiego: ktory też ſądzić będzie świát/ przez tego
17:
mężá ktorego iuż z dawná ná tho náznácżył y poſtánowił:
18:
cżego iuż pewny znák vcżynił/ gdy go od vmárłych wzbu=
19:
dził. Tego mowię Bogá ſámego iedynego wſzech rzecży ſtwo
20:
rzyćielá/ Pan náſz Iezus Chriſtus wzywał/ do ręku iego
21:
duchá ſwego oddawał/ bogiem ſwym y Oycem názywał/
22:
iáko mieyſcá te świádcżą: Luk 9. ꝟ 28. 29. A 11. ꝟ 1. A 22. ꝟ
23:
41. 42. A 23. ꝟ 34. 46. Mat. 27. ꝟ 46 Ian 20. ꝟ l7. Co wſzytko/
24:
y nád to ieſzcże co więcey/ będzieſz ſam mogł po woli cży=
25:
táć: ábyś tego doznał/ iż nie máſz żadnego innego Bogá praw=
26:
dziwego niebá y źiemie ſtworzyćielá/ nád thego iedynego
27:
Bogá y Oycá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſa/ y náſzego
28:
też przezeń. Ktory ſam rády y pomocy y żadney inſzey rze=
29:
cży nie potrzebuie/ owſzem on ſam wſzego dobrá wſzyſtkim
30:
vżycza. Rzym 11. ꝟ 33. rc. Ezá 40. ꝟ 13. Iák 1. ꝟ l7.
31:
VCZEN. W wyznániu twoim/ ktores o Bogu iedy=
32:
nym vcżynił/ ácżkolwiek ieſt ieſzcże wiele rzecży/ ktore go=
33:
dne ſą vważánia/ y pilnego z podporą świádectw piſmá
34:
święte=

35:


strona: 10

1:
O Bogu.Liſt 10.

2:
świętego rozbiránia: wſzákże iż niektore z nich tymiſz też
3:
świádectwy ktoreś przypominał y náznácżáł mogą być
4:
obiáſnione á inſze też ſam bárzo cżyśćie pámiętam: przeto
5:
ćię iuż teraz nimi dłużey báwić niechcę. Wſzákże wżdy ná
6:
wet to ieſzcże mi powiedz/ cżemu ták śmiele y ták cżęſto: te=
7:
go iedynego Bogá wſzechmogącego/ názywaſz nie tylko
8:
Oycem ále też y Bogiem Paná Iezuſowym? NAV= CZYCIEL. Iż go thák ſam Pan Chriſtus Bogiem y
Bog wſzechmogący nie tylko ieſt Oycem ale theż y Bogiem Páná Iezuſowym.

10:
Oycem ſwym nazywa/ tákże też y Páweł Apoſtoł wierny
11:
ſługá Páná ſwego cżyni/ przeto ſie y ia tego ważę y beſpie=
12:
cżnie to cżynię. VCZEN. A o tym gdzie maſz nápiſa
13:
no? NAVCZYCIEL. Naprzod mam v Matthe=
14:
uſzá: gdzie ták Iezus Chriſtus ſyn Boży/ wiſząc ná krzyżu
15:
do Bogá oycá ſwego wołał mowiąc: Boże moy/ Boże moy
16:
cżemuś mię opuśćił? Mat 27. ꝟ 46. Páalmo 22 ꝟ 2. Potym
17:
v Ianá tym ſpoſobem: Wſtępuię do Bogá moiego y Bo=
18:
gá wáſzego/ do Oycá mego y oycá wáſzego. Ian 20. ꝟ 17.
19:
Potym v Páwłá: ktory ták piſze do Rzymian 15. ꝟ 6. Aby=
20:
śćie zgodnie iednymi vſty ſławili Bogá y Oycá Páná ná=
21:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá. A do Korintow piſząc mowi. 2.
22:
Korin 1. ꝟ l. A 11. ꝟ 31. Błogoſłáwiony Bog y Oćiec Páná
23:
náſzego Iezuſá Chriſtuſá. Toż naydzieſz Efes 1. 3. 17.
24:
Kol 1. ꝟ 3. Obiá 3. ꝟ 12. A nád to ieſzcże maſz też y ono z Pſál
25:
mu 110. ꝟ 1. co ſobie v Máttheuſzá 22. ꝟ 44. ſam Chriſtus
26:
przycżyta/ gdzie Bogá Dawid Pánem Chriſtuſowym ná=
27:
zywá. Co wſzyſtko dla tego z táką pilnośćią w ſłowie Bo=
28:
żym ieſt opiſano: áby ſobie ludzie inſzego Bogá nie zmyſlá=
29:
li/ áni z Bogá Oycá á Iezuſá Chriſtuſá Bogá iednego
30:
dziáłáli/ ále áby tego tylko ſámego ktorego Prorocy y Chri
31:
ſtus Pan zalecał/ ććili y wielbili. Pámiętáiąc ná to iż Bog
32:
chwały ſwey niechce dáć nikomu/ tey mowię/ áby ktory
33:
inſzy nádeń miał być náſzym Oycem/ y wſzyſtkich inſzych
34:
rzecży ſtworzyćielem: gdyż to on ſam iedyny Bog/ o kto=
C ijrym mo=


strona: 10v

Pierwſza rozmowá o Bogu.
1:
rym mowiemy ſámemu ſobie przycżyta/ ktory towárzyſzá
2:
żadnego/ pomocniká y ráyce niepotrzebował/ do tego áby
3:
nas ſobie obrał/ nas vmiłował/ y dla nas świát ſtworzył/
4:
o cżymiż ſie iuż doſyć mowiło/ przeto tego powtárzáć nie=
5:
trzebá. VCZEN. Acż bym tu miał był ieſzcże o co py=
6:
táć: ále iż noc nádchodzi/ tedy tego zániecháć muſzę: wſzák
7:
że to wſzyſtko w tę nádzieię rad cżynię: iż ták ſobie tuſzę/ że
8:
mi ſie to nádgrodzić będzie mogło/ cżego mi teraz niedoſtá
9:
wáło/ gdy ták z ſobą/ iákoſmy pocżęli/ dáley o Synu Bo
10:
żym Iezuſie Chriſtuſie rozmáwiáć/ y inſzych ártykułách
11:
zbáwiennych będziemy. Poniewaſz mnie tego ieſt wielka
12:
potrzebá vpátruiącemu y rozbieráiącemu cżęſtokroć z ſobą
13:
te roznice y niezgody teráznieyſzych wiekow/ o Bogu/ o Ie
14:
zuſie Chriſtuſie/ y o wierze. W cżym nic nie wątpię/ że mię
15:
w tym wſzyſtkim Pan Bog moy będzie racżył przez ćię wy
16:
ucżyć y mnie náſumnieniu moim vſpokoić. A ták
17:
iuż teraz niechći Pan BOG da dobrą noc.
18:
NAVCZYCIEL. Y tobie też niech
19:
da Pan dobrą noc/ idźże iuż w po=
20:
koiu/ á Pan niechay będzie z
21:
tobą. AMEN.

strona: 11

Liſt 11.
1:
Rozmowá Wtora o
2:
Iezuſie Chriſtuſie potomku Dawi=
3:
dowym y Abráhámowym/ Synu
4:
Bogá żywego namileyſzym.
5:
NAVCZYCIEL.
6:
WItayże bráćie miły: Pan
7:
Bog ći niech da dobry dzień.
8:
VCZEN. Y tobie tákże/ y
9:
wſzyſtkim co go z ſercá wzywá=
10:
ią/ y o iego ſie woley wywiádu=
11:
ią. A ieſtżeś gotow końcżyć ro=
12:
zmowy náſze zácżęte? NAV= CZYCIEL. Gotowem. py
14:
tay ty tylko o co chceſz.
15:
VCZEN. Acżkolwiek by=
16:
ło ieſzcże co mowić o Bogu Oycu: ále áby ſie iuż porządek
17:
przedſięwźięćia moiego nie tárgał/ wſzyſtkiego zániecham
18:
A ták ćię proſzę/ niech bym też od ćiebie mogł mieć wyzná=
19:
nie o Iezuſie Chriſtuſie ſynu Bożym/ iákom dniá wcżoráy
20:
ſzego miał o iedynym Bogu oycu widziánych rzecży y nie=
21:
widźiánych ſtworzyćielu. NAVCZYCIEL. O Ie
Wyznánie o Iezuſie Chriſtuſie Synu Bożym.

22:
zuſie ták wierzę prawdziwie/ y wyznawam ſzcżyrze: iż on
23:
ieſt mężem cżłowiekiem/ ábo ſynem cżłowieczym. Luk 24.
24:
ꝟ ꝟ 19. Dzie 2. ꝟ 22. A 17. ꝟ 31. Ian 8. ꝟ 40. A 1 Ttm 2. ꝟ 5.
25:
Mat 8. ꝟ 20. Mar 2. ꝟ 10. Luk 9. ꝟ 22. Ian 3. ꝟ 13. Sy=
26:
nem/ mowię/ Abráhámowym y Dawidowym wedle ćiá=
27:
łá Mát. 1. ꝟ 1. Luk 3 ꝟ 23. 26. Rzym 1. ꝟ 3. A 9. ꝟ 5. Dzieie
C iij13. ꝟ 23.


strona: 11v

Wtora rozmowá.
1:
13. ꝟ 23. A Tim 2. ꝟ 8. Heb 2 ꝟ 16 Obiá 5. ꝟ 5. Ktorego
2:
Bog on ſam iedyny y wſzechmogący/ podług obietnic
3:
ſwych/ dał z wielkiey ſwey miłośći świátu: áby wſzelki
4:
kto weń wierzy niezginął/ ále by miał żywot wiecżny: Dzie
5:
2 ꝟ 30. 39. A 13. ꝟ 23. Ian 3. ꝟ 16. Ktorego tenże Bog iego
6:
y oćiec vcżynił y poſtánowił dziedzicem wſzyſtkiego/ Pá=
7:
nem y Pomázáńcem. Heb 1. ꝟ 2. Dzie. 2 ꝟ 36. Głową.
8:
Kol 1. ꝟ 18. Efe 5. ꝟ 23. Paſterzem wielkim nád Páſterzmi
9:
Ian 10. ꝟ 11. A 1. Piotr 2. ꝟ 25. A 5. ꝟ 4. Heb 13. ꝟ 20. Mał
10:
żonkiem/ Pośrzednikiem/ Przycżyńcą/ Efe 5. ꝟ 24. A 2.
11:
Kor 11. ꝟ 21. A 1. Timo 2. ꝟ 5. Heb 12 ꝟ 24. A 1. Ian 2. ꝟ 1.
12:
Krolem/ Dożorcą/ Ofiárownikiem. Obiá 1. ꝟ 5. A 17.
13:
ꝟ l4. A 19. ꝟ 16. A 1. Piotr 2. ꝟ 25. A Heb 4. ꝟ l4. rc. Bárá=
14:
nem y okupem zá grzechy świátá. Ian 1. ꝟ 29. 36. A 1. Pe
15:
tri 1. ꝟ l9. A 1. Korin 1. ꝟ 30. A 1. Timo 2. ꝟ 6. Ofiárą E=
16:
fes 5. ꝟ 2. Drogą/ prawdą/ żywotem świátłośćią świátá.
17:
Ian 4. ꝟ 6. A 1. ꝟ 9. A 8 ꝟ 12. A 9 ꝟ 5. Miſtrzem/ y Oy=
18:
cem wiekow Mat 23. ꝟ 8. Ian 13 ꝟ 13. Eza. 9. ꝟ 7. Tego
19:
mowię Iezuſá/ ktory ſie zácżął z duchá świętego á náro=
20:
dził ſie z Máryey Pánny Iozefowi záſlubioney/ á potym
21:
zá żonę oddaney. Mat 1. ꝟ l8. Luk 1. ꝟ 35. Ktorego potym
22:
Bog ſynem ſwym obwołał/ ſynem vmiłowánym/ wła=
23:
ſnym/ iedynym/ pierworodnym/ namileyſzym. Mat 3. ꝟ
24:
l7. A 17. ꝟ 5. Rzym 8. ꝟ 32. A 1. Ian 4. ꝟ 9. Ktoremu też
25:
dał wſzyſtkę moc y zwierzchność ná niebie y ná źiemi Mat
26:
11. ꝟ 27. A 28. ꝟ 18. Ian 3. ꝟ 35. A 6. ꝟ 46. Filip 2. ꝟ 9. An=
27:
ioły mu y przełożeńſtwá podbiwſzy: vcżynił Pánem nád
28:
śmierćią y żywotem/ wzbudziwſzy go od vmárłych: áby on
29:
y nád żywemi y nád vmárłymi pánował. 1. Piotr 3. ꝟ 22.
30:
Efe 1. ꝟ 21. Rzym 14. ꝟ 9. Obiá 1. ꝟ 18. Dał mu ſąd wſzy=
31:
ſtek do ręku. Ian 5. ꝟ 22. Práwicą go ſwoią nád wſzytki nie
32:
bioſá wywyżſzył. Dzieie 2. ꝟ 33. Efe l. ꝟ 20. Przezeń ſobie
33:
świát poiednał: á w nim ſam będąc vcżynki cżynił. 2 Ko
rin 5. ꝟ 19.


strona: 12

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 12.
1:
rin 5. ꝟ l9. Ian 14. ꝟ 10. Cćią y chwałą vkoronował/ y ná
2:
práwicy ſwey ná niebieſiech poſádził Filip 2. ꝟ 9. A 1. Petr
3:
1. ꝟ 21. Efe 1. ꝟ 20. áby go wſzytkie ięzyki/ pokolenia y na=
4:
rody ććiły y iemu ſie kłániáły/ Dan 7. ꝟ 14. Filip 2. ꝟ lO. ll.
5:
A iżby go tákowym poznawſzy/ przezeń też do onego ſáme=
6:
go iedynego Bogá prawdziwego przychodziły/ onego w
7:
imię iego wzywáły/ y dzięki z chwałą oddawáły: oycem go
8:
też ſwoim wyznáwáiąc/ y ná nim ſamym przeſtáwáiąc E
9:
fe 2. ꝟ 18. A 2. Piotr 3. ꝟ 18 Kol 3. ꝟ 17. Poniewaſz żaden
10:
nie może poznáć Bogá oycá/ áni do niego przyść/ iedno
11:
przez tego ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá Ian 14. ꝟ 6. Mat 11.
12:
ꝟ 27. To ieſt moie o Iezuſie Chriſtuſie krotkie wyznánie y
13:
wiárá/ do ktorey ieſzcże przyznawam y z ſercá przyimuię/
14:
cokolwiek o nim ieſt w piſmiech świętjch/ nád to com ia tu
15:
przypomionął. Bo ſie wſzyſtko záraz wilicżyć nie mogło.
16:
Cżego iednák tę wiedz być krotką ſummę: iż cokolwiek mu
17:
piſmo święte przyznawa: to też y ia ſzcżyrze przyznawam
18:
iemu. A o cżym piſmo milcży: tedy ſie y ia ważyć tego nie=
19:
chcę. Wſzákże ſie z rozmow náſzych to pokaże/ co ma być
20:
mowiono y rozumiano o Iezuſie Chriſtuſie/ á co nie.
21:
VCZEN. Wielkie to ieſt y zacne wyznánie twoie/ prze
22:
ćiw ktoremu ia z oſoby ſwey nie mam co mowić: gdyż wi=
23:
dzę iż z piſma świętego ieſt wyięte. Y pámiętam ia máło
24:
nie wſzyſtkie ty tytuły/ ktoreś tu przywłaſzcżył Iezuſowi
25:
Chriſtuſowi: bom też o nich y ſam cżytał: dla cżego też nie
26:
potrzebuię tego/ ábyśmi káżdego zoſobná dowodzić miał:
27:
ták iákoś przy wyznániu iedynego Bogá wcżorá vcżynił.
28:
Bo ia ták rozumiem/ iż żaden nawiętſzy przećiwnik/ ktory
29:
iedno teſtáment nowy prziymuie zá ſłowo Boże/ tego gá=
30:
nić/ ábo odrzucáć nie może: y owſzem wſzyſtko to/ tákże iáko
31:
y ty wyzna. Ale iż ſą mieyſcá inſze nád ty: á drugie też mie=
32:
dzy tymi/ ktoreś tu wſpominał/ mogą być náleźione/ zá
33:
ktore ſie oni biorą.
C iiijIedni


strona: 12v

Wtora rozmowá
1:
Iedni z nich niektorymi chcąc dowieść tego żeby Ie
2:
zus ſyn Boży miał być iednym á tymże Bogiem z Bogiem
3:
oycem/ z ſtrony boſtwá: ábo iáko oniż mowią/ iedneyże
4:
iſtnośći: choćiaſz podług oſoby ieſt inſzy niż oćiec: ſtądby
5:
też miał mieć z nim iednáką moc y zwierzchność: To ieſt/
6:
iż choćiaż dobrze wedle oſoby ſą dwá/ wſzákże iednák wedle
7:
boſtwá/ nie dwá ſą Bogowie/ áni dwá Pánowie/ ále ieden.
8:
Drudzy ſą ktorzy ſie tym nie iáko brzydzą/ y ſámiſz
9:
to borzą: vkázuiąc rozdział ábo roznicę miedzy oycem y ſy
10:
nem: nie perſonalem tylko/ iáko oni mowią: to ieſt wedle
11:
oſoby: ále realem/ to ieſt/ rzecżną y ſkutecżną. A to w tym/
12:
iż inſzy ieſt oćiec/ ktory ſam z ſiebie ſyná/ á inſzy ſyn/ ktory
13:
bez woley y wiádomośći ſwey/ ieſt od oycá vrodzony/ y
14:
dziedzicem poſtánowiony: á mocą/ ććią y chwałą vkoro=
15:
nowány.
16:
Trzeći ieſzcże/ ktorzy głucho iákoś o tym vrodzeniu
17:
przedwiecżnym ſyná Bożego z iſtnośći Bożey mowią: y nie
18:
záwżdy ſie do niego przyznawáią. Ale ſie záś zá iákąś by=
19:
tność oblicżną y ſkutecżną ſyná Bożego/ przed wſzyſtkimi
20:
wieki iuż będącego/ chwytáią/ chcąc tego dowieść/ iż był
21:
przedtym niż ſie vrodził z oycow/ y z Máryey. A iż był du=
22:
chem/ ſłowem/ ániołem/ mężem rc. ták y owák wedle po=
23:
trzeby záwżdy ſie (iáko oni twierdzą) przemieniáiącym á=
24:
bo odmieniáiącym. Y innych wiele/ ktorych przypomináć
25:
niechcę: przeto iż ſą grubſze/ á iuż też nie ták poſpolite. Ale
26:
iż ieſzcże nád tho wſzyſtko/ od ćiebie y od bráćiey twey coś
27:
cżwartego/ á od tych wſzyſtkich roznego ſłycham: á gdy ſie
28:
o tym trefi z ktorym z nich co mowić: nie do końcá vmiem
29:
ná ich wywody odpowiedáć/ ktorych oni wiele zádawáią:
30:
przeto radbym ſie tego od ćiebie (wſzákoż z ſłowá Bożego)
31:
náucżył: iákobym y ia ſam potym/ onym ná ich powiesći
32:
mogł odpowiedáć. A iżbym też iuż pewnie á nie wątpliwie
33:
z dobrym wyrozumienim y z dobrym też ſumnienim mogł
tákże/


strona: 13

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 13.
1:
tákże/ iákom od ćiebie ſłyſzał/ wyznáwáć Páná moiego Ie
2:
zuſá Chriſtuſá. NAVCZYCIEL. Ná mnie nic nie
3:
zeydzie/ gotowem ći dáru tego vdzielić/ ktorego mnie Bog
4:
moy y ocieć dobrotliwy vżycżyć racżył: tylko thy vmiey o
5:
wſzyſtkim pytáć/ y wywody ich zádáwáć Boć to wyzna=
6:
wam/ że ich iuż ia niepámiętam: przeto żem ſie iuż dawno
7:
nimi parał. VCZEN. Gdybym miáł wſzyſtki przy
8:
pomináć/ y wſzyſtkić też zádáwáć/ cżáſu by mi nie ſtáło.
9:
Nad to bacżę to y ſam/ iż niektore z nich nie tylko iż ſą nie
10:
ważne/ ále też ſproſne y nieprzyſtoyne: że ſie niektorzy mie
11:
dzy nimi bácżnieyſzy/ zá nie wſtydáią: á przeto ćie nie wſzyt
12:
kimi báwić będę. Lecż gdy mi ná ieden y ná drugi porzą=
13:
dnie/ wedle ſłowá Bożego/ y ſnuru wiáry/ odpowieſz: te=
14:
dy rad ná tym przeſtánę. Ták ſobie tuſząc/ iż z iedney two=
15:
iey odpowiedzi ná ieden ich wywod/ będzie ſie mogłá y ná
16:
drugi odpowiedź náleść: y zborzenim porządnym iednego/
17:
pewnie ſie y drugi obáli. A ták powiedz mi naprzod/ iáko=
18:
by ná to odpowiedzieć/ gdy ták pierwſzy zádawáią mowiąc
19:
Słuchay Izráelu Pan Bog náſz/ Bog ieden ieſt. Y záś:
20:
Nie będzieſz miał Bogow cudzych przedemną: 5. Moy 6.
21:
ꝟ 4. A 2. Moy 20. ꝟ 3. Z ktorych ſłow/ táki wywod cżynią.
22:
Wiárá Chriſtyáńſka Bogá iednego wyznawa: á ſyn y duch
Wywod Troycácki.

23:
święty ieſt też Bog iáko y oćiec: tedyć to muśi być/ iż O=
24:
ćiec Syn y Duch Święty/ ſą ieden Bog. NAVCZY= CIEL. Prawdá to iż wiárá Chriſtyáńſka iednego tyl=
26:
ko/ ſámego ieſzcże y prawdziwego Bogá wyznawa: iákoś
27:
to y z moiego wcżoráyſzego wyznánia obacżyć mogł. Ale
28:
mowię/ iż prawdziwego nie zmyſlonego: thego ktory ſam
29:
przez ſię ieſt Bogiem: á nietego coby ábo od kogo inſzego
30:
tákim zoſtał/ ábo coby z wielu złożony był. Ale iż w tym
31:
wywodzie/ że trzech/ tho ieſt z oycá/ ſyná/ duchá/ Bogá
32:
iednego cżynią: przeto wiárá Chriſtyáńſka/ tákiego iedne=
33:
go Bogá ze trzech złożonego nie zna. Ale mowię iż wiárá
C vprawdziwych


strona: 13v

Wtora rozmowá.
1:
prawdziwych chrſtyan: á nie oná zmyſlona Antychriſto=
Rozność miedzy Chriſtyáninem á Chrześćiáninem.

2:
wych krześćian: ktorzy ſie nie od Chriſtuſá tákimi ſtawá=
3:
ią/ ále od krztu y krzyżmá ktorym w dziećińſtwie cżárowá=
4:
ni bywáią. Nád to/ bárzo to wielka śmiáłość/ przydáwáć
5:
co ábo vymowáć/ ábo też ácż nic/ odmieniáć z ſłowá Bo=
6:
żego: á w tym to wywodzie/ ia widzę nie ládá przydatek:
7:
gdy ſie tego ważą mowić/ iż też tákże duch święty ieſt Bog
8:
iáko oćiec (ſyná tu teraz nie wſpominam/ że ſie iuż o nim
Duchá ſwiętego nigdziey piſmo s. Bogiem nie názywa áni ze trzech oſob Bogá iednego dźiáła.

9:
wyznánie vcżyniło) cżego nigdziey w piſmie swiętym nie=
10:
máſz: choćiaby ie też kto naſubtylniey nicowáć abo wyſzpá
11:
cáć chćiał. A iż tego w piſmie świętym nie máſz/ żeby tákże
12:
Bogiem był iáko y Oćiec duch święty: boby też tákże Oy=
13:
cem y ſynem záraz być muśiał/ iáko y oćiec ſynem/ y ſyn
14:
oycem y duchem. Bo Bogá ſámego iednego ſpráwy roz=
15:
dzielne być nie mogą: iáko y ſámi Antichriſtowi vcżyćiele
16:
mowią. Tedy ten wſzyſtek dowod/ iáko fałſzywy/ choć
17:
rzkomo miſternie/ bo nie ládá od głowy/ vrobiony/ vpáść
18:
muśi. A co ſie tknie świádectwá tego/ z Moyżeſzá przy=
19:
wiedzionego/ iż nie ſłuży ſynowi áni duchowi świętemu/
20:
lecż tylko Bogu oycu ſámemu: tedy to ſamże Chriſtus po=
21:
kázuie/ y Páweł toż świádćżj. Chriſtus v Ianá 8. ꝟ 54. gdy
22:
onego iednego Bogá Izráelſkiego oycem ſwym názywa/ á
23:
ſam ſie nim nie cżyni: Cżegoby nigdy nie mowił/ gdyby on
24:
ſam onym to Bogiem Izráelſkim był. Páweł też Bogá ie=
25:
dnego pokázuiąc/ wſzędy go tákim opiſuie/ iż on ieſt Bo=
26:
giem y Oycem Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ iáko ſie to
27:
y dniá wcżoráyſzego wſpomináło: 1. Korin 8. ꝟ 6. Efe 4.
28:
ꝟ 6. A 1. Tim 2. ꝟ 5. Rzym l5. ꝟ 6. A 2 Korin l. ꝟ 3. y 11.
29:
ꝟ 31. Efe 1. ꝟ 3. 17. Kol 3. ꝟ 3. Ktoby tedy/ ktorego inſzego
30:
nád tego ſámego Bogá Izráelſkiego/ Bogá y oycá Páná
31:
náſzego Iezu Chriſtuſá ſobie zmyſlał/ y onego chwalił: ten
32:
iż Bogá obcego przyimuie/ báłwochwálcą ieſt/ przeſtęp=
33:
cą roſkazánia Bożego ieſt wiáry w ſobie Chriſtyjáńſkiey nie
m


strona: 14

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 14.
1:
ma: áni Bogá prawdziwego zna. VCZEN. Nád to
2:
wſzyſtko cos tu w tey odpowiedzi ſwey wſpominał/ to zo=
3:
ſobná pámiętáć będę/ iż piſmo święte nigdziey duchá świę
4:
tego Bogiem nie názywa. Cżego iż nie mogą dowieść An=
5:
tichriſtowi forytarze/ tedy im iuż nie ten tylko/ ále y inſze
6:
wywody nie poydą: y ten Bog ich ze trzech oſob złożony nie
7:
oſtoi ſie ná plácu: á ták pewnie y Troycá vpádnie. A oto y
8:
teraz dopiero/ ku vtwierdzeniu wiáry mey/ przyſzłomi też
9:
to ná pámięć/ com dawno przed tym nierozmyſlnie cżyta=
10:
wał: iż nie ták przedtym wierzono o duchu swiętym/ iáko
11:
teraz Rzymſcy krześćiánie dzierżą. Abowiem co teraz trzy=
Eras. Rot. in 1. Cor. 7. folio 496. et 497.

12:
máią/ żeby duch swięty od Oycá y od ſyná pochodził: to
13:
przed tym wierzono y wyznawano/ iż iedno od ſámego oy=
14:
cá pochodzi. Nád to: co go teraz cżynią iednym Bogiem z
15:
oycem y z ſynem/ ábo iedney á teyże iſtnośći/ ktorą rzecż
16:
Grekowie Homouſionem zwáli: tedy tego żaden z onych
17:
przednieyſzych Chriſtyánow/ ktorzy byli záraz po cżaſiech
18:
Apoſtolſkich/ mowić áni piſáć nie śmiał: przeto iż tego w
19:
piſmie świętym nie cżytáli/ áni ſie tego od Apoſtołow v=
20:
cżyli. Ieſzcże y to: Co teraz do duchá swiętego modlitwy
21:
rozmáite zmyſláią/ y wielkimi go głoſy wzywáią: tedy też
22:
y tego nigdy przed tym nie było/ iáko ſie to z kśiąg ſámych
23:
że Papieżnikow pokázuie: Bo to mieli zá rzecż nie przyſtoy
Vide Quadruplicem expoſitionem Miſſae.

24:
ną y nie ſłuſzną prośić cżego od dáru/ á nie rácżey od tego
25:
ktory dar dáie. A duch swięty ieſt dar/ ktory Bog ſam lu=
26:
dziom dawa/ przeto nie duchá oń ále Bogá prosili. A prze
27:
to ſie to y ſtąd pokázuie/ iż ſtárzy nie cżynili ſobie duchá Bo
28:
żego Bogiem/ áni go ták názywáli/ ále tylko dárem y du=
29:
chem świętym y Bożym/ á to wedle piſmá. A gdy by temu
30:
wierzyli byli/ że też y on był Bogiem: tedy by go też wzy=
31:
wáli byli iáko y Bogá: Cżego/ iako baczę/ iż nie cżynili: te=
32:
dy go pewnie nigdy zá Bogá nie mieli. A nie ſtárzy tylko
33:
oni Oycowie/ ále też y nowi toż też/ nie bacżąc ſie twierdzi
li/ iáko


strona: 14v

Wtora rozmowá,
1:
li/ iáko Kálwin/ piſząc ná ianá káp 14. ꝟ l6. 17. ná ony
2:
ſłowá prośić będę oycá/ á on wam da inſzego poćieſzyćie=
3:
lá duchá prawdy. rc. ták mowi/ duchá tu zowie dárem oy=
4:
cowym. Brencius lepak ták mowi: Chriſtus męką y śmier
5:
ćią ſwą/ vprośił nam duchá świętego/ ktory nie co ieſt in=
6:
nego/ iedno nádchnienie Boże/ ktorym nádycha ſercá ná=
7:
ſze/ y zápala ku świętym vcżynkom. M. Náznácżyć ſo=
8:
bie trzebá to mieyſce o duchu świętym/ to ieſt o dárze du=
9:
chá świętego. Naydzieſz to v Auguſtyná Márloratá. A
10:
ták to teraz zá rzecż pewną poznawam/ iż tá iedność Bo=
11:
gá/ ze trzech oſob złożoná/ y z tym názwiſkiem Troycá/ ieſt
12:
wymyſłem ludzkim/ Bogu ſámemu y ſłowu iego święte=
13:
mu bárzo przećiwnym. K temu/ iuż też ná to pámiętáć bę=
14:
dę: że ſie wiernemu do ſłowá Bożego nic przydáwáć/ áni
15:
też co od niego vimowáć nie godzi: Ale iuż ták o Bogu ſá=
16:
mym/ y o inſzych wſzyſtkich rzecżách/ ktore iedno chwale
17:
iego ſłużą/ y wiernym do zbáwienia pomagáią/ mowić/
18:
iáko ſłowo iego vcży: á nád to nic więcey. Wſzákże/ proſzę
19:
ćię/ powiedz mi ieſzcże ná to/ iáko by to rozwięzáć/ co Moy
O Elohimie Troycáckim.

20:
żeſz mowi o Bogu. 1. Moy 1 ꝟ 1. 26. Naprzod ſtworzył E
21:
lohim/ to ieſt Bogowie (bo ták wykłádáią to ſłowo żydow
22:
ſkie/ iákoby ono nie iednego/ ále wielu znácżyć miáło) niebo
23:
y źiemię rc. Y záś ono co potym mowi: káp 1. ꝟ 26. Vcżyń=
24:
my cżłowieká ná wyobráżenie náſze. Ieſzcże y ono: káp 3.
25:
ꝟ 22. Oto Adam ſtał ſie iáko ieden z nas rc. Skąd ſie poká
26:
zuie (iáko oni twierdzą) iż ácżkolwiek ieden iest Bog:
27:
wſzákże ieſt ze trzech oſob złożony. Bo gdyby ze trzech/ tá
28:
Boſka iedność/ nie byłá: tedyby Moyżeſz tym ſpoſobem ni
29:
gdy nie mowił. Ale iż mowił/ tedy iuż tą mową ſwą táię=
30:
mnicę tę Troyce świętey z dawná pokázował. To ieſt/ Bo=
31:
gá iednego w boſtwie/ ábo w iſtnośći/ á troiákiego w o=
32:
ſobách. NAVCZYCIEL. Moyżeſzowi/ to piſza=
33:
cemu/ nie śniło ſie nic o tákim Bogu Antichriſtowym/ ze
trzech


strona: 15

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 15.
1:
trzech oſob á iednego Boſtwá złożonym: nierzkąc żeby on
2:
tu pokázowáć miał/ táiemnicę iáką obrzydłey/ Bogu żywe
3:
mu y prawdziwemu/ Pápieſkiey Troyce: tákową mową/
4:
ábo piſánim ſwym. Ale mowiąc o rzecżách poważnych Bo
5:
ſkich/ ták o nich mowił/ iáko nalepiey y náucżćiwiey wedle
6:
włáſnośći ięzyká ſwego Hebreyſkiego/ ſłowy też ná on cżás
7:
cżłowiekowi poſpolitemu zwycżáynymi/ wymowić mogł y
8:
vmiał. Abowiem ieſliby ſłowo to Elohim/ więcey niż ie=
9:
dnę rzecż znácżyło: to ieſt/ nie ſámego Bogá oycá/ ále też
10:
oſobę ſyná y duchá: tedyćby nie trzech tylko/ ále piąći/ ábo
11:
co więcey/ znácżyć muśiáło. Poniewaſz ták wierzą y ták
12:
twierdzą: że Bog oćiec/ to ieſt pierwſza oſobá w Boſtwie/
13:
mowił y roſkázował: á ſyn záś/ to ieſt wtora oſobá/ roſka=
14:
zánie cŻynił: duch lepak/ to ieſt trzećia oſobá/ ogrzewał ono
15:
vcżynienie/ y obżywiał. A iż ták mowią y wyznáwáią wſzy
16:
ſcy Papieżnicy: tedy ia z tey ich mowy to pokażę/ że oni nie
17:
trzy oſoby/ ále pięć muſzą mieć. A okaże to z teyże pierwſzey
18:
káp kśiąg pierwſzych Moyżeſzowych. Oto naprzod wedle
19:
ich wiáry y wyznániá/ Elohim znácży y ma w ſobie Oycá
20:
ſyná/ duchá: to iuż wnetże maſz trzech (choćiaż tu cżwar=
21:
tey tho ieſt iſtnośći wſpomináć nie będę) Aliśći przed ſię
22:
nád thych trzech maſz iákiegoś duchá cżwartego/ gdy ták
23:
Moyżeſz mowi: á duch Elohimow/ to ieſt/ oycá/ ſyná y
24:
duchá/ (ponieważ ták ſámiſz wykłádáią/ iż ten duch Elo=
25:
himow/ był duch święty) ruſzał ſie nád wodámi. A zaſz to
26:
iuż nie cżwarty iákiś będzie/ ten to duch Elohimow/ ieſli
27:
Elohim trzy oſoby znácży? Otoż tu iuż maſz błąd gruby/
28:
ktory ſie y Kálwinowi ſámemu/ choćiaż Troycżakowi wiel
29:
kiemu/ namniey nieſpodobał: dla cżego też wykłádáiąc to
30:
mieyſce/ ták nápiſał: Quod autem ex hac appellatione plu rali numero elata, quidam colligere ſolent, hic in Deo no= tari tres perſonas, parum ſolida videtur tantae rei probatio. Imo vero monendi ſunt lectores, vt ſibi á violentis huius= modi Wtora rozmowá. modi gloſſis caueant. Putant illi ſe habere teſtimonium ad= uerſus Arrianos ad probandam filij et ſpiritus diuinitatem: interea ſe inuoluunt in errorem Sabelij: quia poſtea ſubijcit Moſes Elohim loquutum eſſe, et ſpiritum Elohim incubu iſſe aquis. Si tres perſonas notari placet, nulla erit earum diſtinctio. Sequetur enim et filium a ſeipſo genitum, et ſpi= ritum eſſe non patris, ſed ſuipſius. Nobis ſatis ſit, quod plu ralis numerus Dei virtutes ſonet, quas in creando mundo exeruit. Nam ab el quod robur et fortitudinem ſignificat E lohim originem ducit. To ieſt. Iż niektorzy názwiſká tego
11:
w wielkiey licżbie wymowionego/ to vpátruią/ iákoby ſie
12:
w Bogu miáły znácżyć trzy perſony/ tedy to máło ważny
13:
ieſt dowod/ rzecży ták zacney. Owſzem trzebá w tym cżytel
14:
nikom nápomnienia/ áby ſie od ták gwałtownych wykłá=
15:
dow ſtrzegli. Ták oni ſobie tuſzą/ żeby ſtąd mieli świádec=
16:
two przećiw Arrianom/ ktorym by dowieść mogli boſtwá
17:
ſynowego y duchowego: áno ſie tym ſámym w błąd Sá=
18:
beliuſzow wdawáią: przeto iż potym przydáie to Moyżeſz/
19:
że mowił Elohim/ á iż duch Elohimow przylegał wody.
20:
Ieſli ſie tedy komu to ſpodoba/ żeby ſie tu trzy perſony zná
21:
cżyły/ tedyć miedzy nimi roznice żadney nie będzie. Bo to zá
22:
tym poydzie że ſie y ſyn sam od ſiebie vrodził á iż też duch nie
23:
będzie duchem oycowſkim/ ále ſam ſwoim. A ták/ nam
24:
niech będźie ná tym doſyć/ iż wielka licżbá mocy Boże zná=
25:
cży/ ktore okázował tworząc świát. Abowiem od ſłowká
26:
tego El ktore moc y śiłę známionuie/ Elohim powod ſwoy
27:
bierze. To ták o tym błędzie Kálwin piſze/ gdzie też zná=
28:
cżnie nie trzech ále cżterzech pokázuie. A ia tobie nád to po=
29:
każę piątego: á to ſtąd gdy tám potym Moyżeſz piſze/ Y
30:
rzekł Elohim/ to ieſt/ (ták maſz wſzędy rozumieć) Oćiec/
31:
ſyn/ duch/ niech będzie świátłość: y ſtáłá ſie świátłość:
32:
to ieſt/ vcżyniło ſłowo/ ábo ſyn (mowię to wedle ich wła=
33:
ſnego wykłádu y wyrozumienia) ktory iuż będzie muśiał
być


strona: 16

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 16
1:
być w licżbie piąty/ vcżynił/ mowię ono świátło/ iáko E=
2:
lohim roſkazał/ to ieſt/ iáko oćiec/ ſyn/ y duch roſkazáli.
3:
K temu/ ieſliby to ſłowo Elohim oſoby iákie znácżyło/ te=
4:
dyby y Aniołowie tymi oſobámi byli: bo ich też piſmo świę
5:
te tymże imienim Elohimy názywa/ iáko ſie to wcżorá przy
6:
pomináło. Gdyż ich przedſię nie od tego piſmo názywa/
7:
żeby to ſłowo oſoby znácżyło/ ále od mocy/ ktorą od iedne=
8:
go ſámego Bogá wſzechmogącego biorą/ y ktorą wykony=
9:
wáiąc roſkazánie iego/ pokázuią. Tákże y ludzie/ iáko ná
10:
przykłád Moyżeſz y inni Sędziowie/ ktorych też piſmo E=
11:
lohimy názywa/ muśieli też być ze trzech oſob złożeni dla
12:
názwiſká tego/ co ieſt błąd.
13:
A co ſie też tknie tey mowy/ Vcżyńmy cżłowieká: ná
14:
tę też ták odpowiádam: Ieſli to ſłowo/ Vcżyńmy/ znácży
15:
mowę trzech oſob/ iáko oni twierdzą/ bo iedney ſámey nie
Vcżyńmy cżłowieká.

16:
należy/ ale wielom/ to ieſt/ oycu/ ſynowi/ y duchowi/ kto=
17:
rzy ſie z ſobą ná vcżynienie cżłowieká zmawiáli/ ktoryż
18:
wżdy z nich cżłowieká vcżynił? Gdyż ták potym mowi Moj
19:
żeſz/ y vcżynił Elohim/ to ieſt Bogowie/ według nich/ á=
20:
bo oſoby Oćiec/ ſyn y duch. A zaſz ſie iuż y tu ich mowá y
21:
wiárá nie złamie? gdyż twierdzą/ iż Oćiec roſkázował/ á
22:
ſyn záś wſzyſtko cżynił? gdyż ich tu wiele ieſt ktorzy roſká=
23:
zuią/ á wiele też ktorzy cżynią? Tákże niżey káp 2. ꝟ 18. 21. 22.
24:
gdzie ták mowi Moyżeſz. Y rzekł Iehowá Elohim (to
25:
ieſt Pan Bog we trzech oſobách) niedobrze cżłowiekowi
26:
być ſámemu rc. y przepuśćił Iehowá Elohim/ ſen ná Adá
27:
má. Azaſz to inſzy będzie ktory mowił/ nie dobrze być Adá=
28:
mowi ſámemu/ inſzy záś ktory ſen twárdy ſpuśćił ná Adá=
29:
ma? Bo wedle wiáry ich muśi záwżdy inſzy być ktory ro=
30:
ſkázuie/ á inſzy też ktory roſkazánie cżyni. A ták iż ondzie nie
31:
ieden był roſkázuiący/ ále trzey: tedy też y tu przy cżynieniu
32:
roſkazánia nie ieden ále trzey muſzą być: bo też tákże Elo=
33:
him ſtoi nápiſáno. A ták ich záś będzie ſześć: trzey w roſká
zuiącym/


strona: 16v

Wtora rozmowá.
1:
zuiącym/ á trzey w cżyniącym. Co też y o drugim imieniu
IEHOVA

2:
Bożym Iehowá/ rozumieć maſz/ poniewaſz też y z niego
3:
niektorzy Troyce dowodzą. A to vkázuiąc/ iż pierwſza lite=
4:
rá w tym imieniu Bożym/ to ieſt Iod: znácży Oycá: wto
5:
ra He/ znácży ſyná: trzećia Wau duchá: á cżwarta iż záś
6:
ieſt drugi raz powtorzoná to ieſt He znácży ſynowe cżłowie
7:
cżeńſtwo. Co ieſliby ták było/ tedy według ich wyrozumie=
8:
nia y tego wykłádu/ z tychże ſłow Moyżeſzowych/ ſześć ich
9:
też będzie muśiáło być. A nád to/ iáko nigdy imię to nie by=
10:
ło bez tego tám wtorego He/ ktore cżłowiecżeńſtwo znácży:
11:
tedy też nigdy bez cżłowiecżeńſtwá ſyn nie był/ á nie ſyn tyl
12:
ko/ ále też y oćiec y duch/ poniewaſz z tych trzech żaden nie
13:
był nigdy bez drugiego. A ták y to błąd będzie co mowią o
14:
wćieleniu ábo národzeniu cżłowiecżeńſtwá ſyná Bożego.
15:
Bo ieſliż ſie wtora oſobá wćieliłá/ á tá nigdy od pierwſzey
16:
y trzećiey oddzieloná nie byłá/ tedy ſie też pierwſza y trzećia
17:
z wtorą záraz wćieláć muśiáły. A iż ták ieſt iáko mowię/ iż
18:
co wſzem oſobam ſpołem należy/ to też káżdey z oſobná do=
19:
znaſz tego z tych ſłow w Krákowſkim Mſzale nápiſánych
20:
w proźie ná trzy Krole/ w ktorey ták ſtoi nápiſano. Trium regum, trinum munus, Chriſtus homo Deus vnus, trinus in ſubſtantia. Deus trinus in perſonis, adoratur tribus donis, vnus in Eſſentia. Widziſz iáko ſie tu vmotáli tákimi śiátká
24:
mi/ z ktorych żadną miárą wywikłáć ſie nie mogą. Aleć
25:
Moyżeſz nic o ták ſubtylnych táiemnicách nie myſlił: ále iá
26:
kom wprzod rzekł/ ięzykiem ſwym wedle właſnośći iego/
27:
y zwycżáiu poſpolitego mowił/ cżęſtą odmiánę w licżbie
28:
cżyniąc. Iáko to gdy mowi/ Vcżyńmy cżłowieká: álić zás
29:
wnetże: á niech pánuią nád rybą morſką. Y záś/ A ták vcży
30:
nił Bog cżłowieká/ nie mowi y vcżynili wedle pierwſzego
31:
vcżyńmy/ ále y vcżynił. Ani/ niech pánuie/ ále áby páno=
32:
wáli. Nad to nie nád rybámi/ ále nád rybą. Tákże y ono co
33:
cżytamy 2. Moy 33. ꝟ l4. gdy ſie dowiedował Moyżeſz v
Bogá


strona: 17

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 17.
1:
Bogá/ kogoby z nim poſłáć chćiał/ dla prowádzenia ludu
2:
Izráelſkiego do źiemie obiecáney: tedy mu ták Bog odpo=
3:
wiedział: mowię wedle właſnośći ięzyká żydowſkiego: O
Oblicża moie poydą.

4:
blicża moie poydą. By był rzekł oblicże: iákoż ták nád wła
5:
ſność ięzyká żydowſkiego przekłádáią: tedyby też wnetże
6:
przez oblicże ſyná Bożego wykłádáli/ iákoż iednák niekto=
7:
rzy tu o wielkiey licżbie/ wykłádaią. Ale wżdy iż rzekł obli
niewiedząc

8:
cża/ á nie oblicże/ tedy ſie y tu głupſtwo ich wielkie w tym
9:
pokázuie: bo iż ták ieſt nápiſano o wielu oblicżách/ tedy nie
10:
iedno ma Bog/ to ieſt nie iednego ſyná/ ktorego z Moyże=
11:
ſzem poſyłał ále wiele. Ano Bog tymi ſłowy nie co innego
12:
Moyżeſzowi ſlubował/ iedno to/ iż ſam z nim iść chćiał/
13:
przez znácżne y widome znáki przytomnośći ſwey lud on
14:
prowádząc/ á nigdy go ſámego nie zoſtáwiáiąc áni go też
15:
opuſzcżáiąc. A mowy tákiey/ ták cżęſto odmienney pełno ieſt
16:
w piſmie świętym/ gdzie raz mowi iákoby o iednym/ cho=
17:
ćiaż ich wiele znácży: á záś mowi iáko o wielu/ choćiaż o
18:
iednym rozumie. Iáko ono 2. Moy l5. ꝟ 1. 2. Záſpiewáli ſy=
19:
nowie Izráelſcy rc. tu wielka licżbá: á wnet záś máła ſpie
20:
wáć będę rc. Y záś támże/ Koniá y iesdzcá wrzućił do mo=
21:
rzá. Mowi iáko o koniu iednym/ y o ieśdzcu iednym/ iákoby
22:
iedenże koń y ieden też ieśdźiec był w onym woyſzcże Fáráo
23:
nowym. rc. Toćby też y tu táiemnicá muśiáłá być: gdyż
24:
przedſię żadney nie máſz/ oprocż właſnośći mowy tey ży=
25:
dowſkiey od ięzykow drugich rozney. Tákże y ono coś też
26:
przypominał: Oto Adam ſtał ſie iáko ieden z nas. Acżkol=
Oto Adam iáko ieden z nas.

27:
wiek ták trzymam że to Bog mowił ku Aniołom/ ktorych
28:
niezlicżone tłumy záwżdy około ſiebie miał: ktorzy mu ſłu=
29:
żą y chwałę oddawáią/ wſzákże tego trudno przeć/ áby y tu
30:
nie byłá właſność ięzyká żydowſkiego. VCZEN. Coś
31:
mi ná Elohimá odpowiedział/ tedy mi to máło cżyni/ prze=
32:
to iż ſie oni ták w tym wykłádáią/ że nie záwżdy trzech zná=
33:
cży/ ále pod cżás iednego. Wiele oſob znácży/ gdy przy ſo=
Dbie ma


strona: 17v

Wtora rozmowá.
1:
bie ma ſłowo ábo imię wielkiey licżby. A iedne záś oſobę/
2:
gdy nie ma przy ſobie wielkiey licżby. A to záś coś ná oſtát
3:
ku po wſzyſtkim przydał/ máią ſobie zá wielką zelżywość
4:
á namniey Bogu nie przyſtoyną/ żeby ſie on o tych ták po=
5:
ważnych rzecżach z Anioły vmawiáć miał. NAVCZYCIEL. Naprzod co ſie tknie wymowki tey z ſtrony Elo=
Elohim z máłą y wielką licżbą.

6:
himá/ tedy nią odpowiedzi mey ſkáźić nie mogą/ gdy ſie y
7:
ſámi pilnie ták mieyſcam miánowánym iáko y inſzym im
8:
podobnym przypátrzą. Wſzákże nád tho y z inſzey rzecży
9:
błąd ſwoy/ będąli tylko chćieli poznáć mogą: z tych mowię
10:
ktore też piſmo tym imienim Elohim názywa/ choćiaſz o=
11:
ni nie ſą áni byli Bogiem Elohimem. Iáko to/ iábych ták
12:
mowić mogł: Cielec on ktorego Aaron Izráelcżykom od=
13:
dał názwány ieſt od nich Elohimem. A ten Elohim ćielec
14:
przy máłey y wielkiey licżbie ſtoi. 2. Moy 32. ꝟ 4. Nehe 9.
15:
ꝟ l8. Przeto ten ćielec z máłą licżbą złącżony iednę oſobę Bo
16:
ſką znácży y nią ieſt/ á gdy záś wielką licżbę ma przy ſobie/
17:
tedy też ma y perſon wiele w ſobie/ á ták ſie ty perſony y tá
18:
iedność Boſtwá y w ćielcu nayduie. Co też y o ſkrzyni przy
19:
mierza może być mowiono: bo też tákże o niey Filiſtynowie
20:
mowili gdy ią ono Izráelcżykom odięli byli/ názywáiąc ią
21:
też Elohimem z wielką y máłą licżbą. 1. Samu 4. ꝟ 7. 8.
22:
Ale iáko to błąd y fałſz ieſt/ bo iáko Filiſtinowie/ ták też y
23:
Izráelcżycy złoſliwi nic o troiákośći Boſkich oſob/ áni o
24:
iednośći Boſtwá niewiedzieli: tákże niemniey y to co Moy
25:
żeſzowi przycżytáią żeby on tym miánem táiemnice te poká=
26:
zował. Ná drugą záś rzecż ták też odpowiádam. Ieſli to
Iesli nie przyſtoi Bogu rozmawiáć ſie z Anioły tedy też y z ludźmi.

27:
ieſt zelżywość/ y rzecż Bogu nieprzyſtoyną/ rozmawiáć
28:
ſie z Anioły dobrymi/ y ſługámi ſwymi wiernymi/ y záwżdy
29:
poſłuſznymi: tedyby więtſza zelżywość miáłá być/ rozmá=
30:
wiáć ſie z námi ludzmi grzeſznymi/ odpornymi y niepoſłu=
31:
ſznymi. Ale ieſli go to nic nielży że teraz záwżdy mawia z ná=
32:
mi przez ſłowo ſwe/ á z przodkámi náſzymi miał też y przez
widzenie


strona: 18

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 18.
1:
widzenie rozmowę: tedy go to zelżyć nie mogło: iż ták ná=
2:
on cżás z Anioły ſie rozmawiał ſwoimi. V ludzić to dwor=
3:
nych/ ábo rádſzey głupich/ zda ſie rzecż być nie przyſtoyna/
4:
ále v Bogá namniey/ ktory nie tylko z dobrymi ludzmi y
5:
duchámi/ ále też y ze złymi zwykł máwiáć. O ludziách do=
6:
wodu nie trzebá: bo to wſzyſtko co w piſmie ieſt ſłow Bo=
7:
żych/ ku ich dobremu ieſt zoſtáwiono/ y ták ſie Bog z nimi
8:
vmawia. A záś co ſie tknie rozmowy Bożey z Anioły/ tedy
9:
o tey maſz 1. Krol 22. ꝟ l8. 19. gdzie ſie ono Bog rádził du=
10:
chow przy ſobie będących o zábićiu Achábá/ tákże v Iobá
11:
náydzieſz że ſie z duchem złym Bog rozmawiał. Iob 1. ꝟ 6.
12:
7. Co ieſli mu tu przyſtáło/ á ondzie nápocżątku cżemuby
13:
przyſtać nie miáło? Ale náwet/ ieſliby komu tá odpowiedź
14:
niedoſtátecżna ſie zdáłá: tedy mu ia z iego mniemánia/ ie=
15:
goż wielkie głupſtwo pokażę. Iáko to naprzod/ iż on z tey
16:
tám mowy/ Troyce dowieść chce: o ktorey thám żadney
17:
zmiánki nie máſz/ bo tám tych oſob nie licżą: przeto bych
18:
ia to pokázáć mogł/ że ich ábo mniey ábo więcey było. Po=
19:
tYm Ieſliby ſie ták godziło zá ſłowká łápáć/ tedy to zá tym
20:
poydzie/ że ábo Adam grzeſznym nie był choć zgrzeſzył/ áni
21:
vmrzeć mogł: choćiaż ſie vmárłym z ſtał: ábo więc záś/ że
22:
też y ty tam trzy oſoby grzeſzne y śmiertelne były iáko y A=
23:
dam: poniewaſz ták ſami mowią/ Oto Adam iáko ieden z
24:
nas. Lecż dáley mowić niechcę: mądrze wiernemu doſyć ná
25:
tym. VCZEN. Dał mi to Bog zrozumieć/ iż w tych
26:
ſwoich wywodziech/ o trzech iednego boſtwá oſobách/ nic
27:
nie máią Antichriſtiáni gruntownego oprocż wymyſłu ſwe=
28:
go vpornego/ nie z Bogá pewnie prawdziwego/ ále z du=
29:
chá onego kłámliwego. Abowiem gdyby co było z Bogá:
30:
tedyby to potym w inſzych piſmiech świętych znácżnie było
31:
wyráżono/ iż ieden ieſt Bog wedle Boſtwá y iſtnośći/ á
32:
trzey wedle oſob właſnośći. A nád to by y tego dołożono/ iż
33:
w tym żywot wiecżny záwiſł: iáko tego nie zániechał doło=
D ijżyć Chri=


strona: 18v

Wtora rozmowá.
1:
żyć Chriſtus/ mowiąc o znáiomośći Bogá iedynego praw=
2:
dziwego/ oycá ſwego/ y o ſwym też poznániu: iż on ieſt po
3:
ſłány od niego. Cżego iż ći nie pokázuią/ ktorzy ſobie tę
4:
Troycę zmyſláią/ przeto tym ſámym złe o ſobie v wiernych
5:
mniemánie zoſtáwuią. Bo gdyby oni mogli iáſnym pi=
6:
ſmem zdánie ſwe pokázáć/ tedy by ſie im ná tákie wykrętne
7:
wywody nie trzebá zdobywáć. Otoż ia też opusćiwſzy tych
8:
pierwſzych dálſze wywody/ do wtorych przyſtąpię/ á ieſli
9:
też co máią pewnego obacżę. NAVCZYCIEL. V=
10:
cżyń ták iákoć ſie zda. Ale wprzod pytam ćię/ wieſzli ktora
11:
ieſt rozność/ miedzy tymi pierwſzymi/ co ták mowią/ iż ie=
Co zá rozność miedzy Troycżakámi.

12:
dná tylko ieſt Boſka iſtność z trzemi oſobámi: á tych/ ktorzy
13:
mowę ich y wyrozumienie gánią/ á przedſię trzech Oycá/ ſy
14:
ná/ y duchá wyznáwáią/ y káżdego bogiem názywaią. A co
15:
też ieſzcże zá rozność ieſt trzećich/ ktorzy ſie z tymi niezgádzá
16:
iąc/ o ſyná Bożego/ przed wſzemi rzecżámi/ vrodzeniu z Bo
17:
gá mowią. VCZEN. Tę rozność rozumiem być: iż pier
Pierwſzy Troycżacy.

18:
wſzy nie máią nic iedno ſłowá bez rzecży. Przetoż też/ mo=
19:
wiąc o tym swym Bogu zmyślonym i o trzech osobach jego,
20:
ſámi nie rozumieią co mowią. Bo co raz rzkomo dobrze wy=
21:
znáią/ áżći záś tego ſie iáko zle wymowionego przą. Iáko to
22:
káżdy/ co iedno ma co rozſądku zdrowego/ obacżyć ſnádno
23:
może z wyznánia onego/ ktore Athánázemu przywłaſzcżáią
24:
(choćiaſz iego nie ieſt/ iáko Ioachim Kámerárius w káte=
25:
chiſmie ſwym greckim piſze) w ktorym wyznawſzy wprzod
26:
iż Oćiec ieſt Bog y Pan: Syn Bog y Pan: Duch Bog y
27:
Pan: áżći záś wnetże tego przy mowiąc/ iż przedſię nie ſą
28:
trzey Bogowie y Pánowie/ ále tylko ieden. Tákże cżłowiek
29:
proſty nie wie kiedy prawdę/ á kiedy fałſz mowi/ y kędy mu
30:
wierzyć/ á kędy nie. A iż ći pierwſzy/ ſáme tylko ſłowká ábo
31:
nazwiſká máią/ á nie rzecć iáką gruntowną y ſkutecżną: tedy
32:
thego y ſámi nie przą owſzem iáwnie o tym głoſem wielkim
33:
ſpiewáią. Pater, filius, ſanctus ſpiritus, tria ſunt nomina omnia, O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 19. omnia eadem ſubſtantia. To ieſt/ Ociec/ Syn/ duch świę
2:
ty trzy ſą imioná ále wſzyſtki táż ſubſtáncia ábo iſtność. O
3:
cżym ieſzcże náydzieſz Kálwinowe ksiąſzki ktore názwał Im pietatem Gentilis. kártá 69. wydáne ſą ty ksiąſzki roku 1561.
5:
Máiá 18 w Genewie/ gdzie zgołá y ſyná w oycu zámyka/
6:
gdy Bogá miánuie. rc. Tákże cżyni Auguſtyn/ gdy ták mo=
7:
wi: tenżeć dał łáſkę ktory y zakon. Ale zakon dał przez ſługę/
8:
z łáſką ſam zſtąpił Super Ioan tractatu 3. Tomo 9. Wto=
Wtorzy.

9:
rzy záś: Nie ſáme imioná ábo oſoby/ bez właſney káżdey zo=
10:
ſobná władzey/ mocy y ſpráwy/ wyznáwaią: ále to o káż=
11:
dey z nich twierdzą. Iż ácżkolwiek oćiec ſam ieſt od ſiebie/ y
12:
on ſam tylko vrodził z ſiebie ſyná: wſzákże go ták vrodził że
13:
by też y on Bogiem był iáko Bogiem ieſt oćiec: á nie iáką per
14:
ſoną tylko. Przeto mu też moc cáłą/ iáko y oycu przyznawá=
15:
ią/ wſzákże z tym dokłádem/ iż tey mocy ſam od ſiebie nie ma/
16:
ále od Bogá oycá. Toż też mowią niektorzy y o duchu świę=
17:
tym iż też on ieſt Bog/ ále też to ma od Bogá oycá. Cżego iuż
18:
pierwſzy żadną miárą pozwolić niechcą: przeto też gdy mo=
19:
wią o dáney mocy ſynowi od Bogá/ tedy to wykłádáią z ſtro
20:
ny cżłowiecżeńſtwá/ ábo oſoby. Aprzetoż ták mowią y piſzą
21:
(w ksiąſzkách wprzod miánowánych) Syn Boży ile ieſt
Vide eandem Caluini Impi etatem Gentilis.

22:
Bog nie ma od nikogo pocżątku/ áni mocy y zwierzchnośći/
23:
owſzem on ſam ieſt ſobie pocżątkiem rc. ále ile ieſt oſobą/ á=
24:
bo też ile wedle cżłowiecżeńſtwá/ tedy iuż pocżątek ma/ y to
25:
nie od Bogá/ ále od oycá tylko/ iáko od oſoby/ od ktorey też
26:
bierze moc y władzą. Trzeći lepak tych y owych odſtą=
Trzeći.

27:
piwſzy/ á Troycę tę y oſoby porzućiwſzy/ iáko rzecż y názwi
28:
ſká zmyſlone/ tylko ſie nabárziey o bytność ſyná Bożego zá=
29:
ſtáwiáią/ to o nim twierdząc/ że ſie z Bogá przed wſzyſtki=
30:
mi rzecżámi vrodził/ á iż potym wſzyſtko ná roſkazánie oy=
31:
cowſkie cżynił. Duchá też świętego zá Bogá nie máią/ nie=
32:
ktorzy z nich áni go też wzywáią. Owa ſie w niwcżym z pier
33:
wſzymi niezgádzáią Toć tę roznicę miedzy nimi ia vpátruię.
D iijNáucżyćiel


strona: 19v

Wtora rozmowá.
1:
NAVCZYCIEL. Iż to w nich vpátruieſz/ tedy tho
2:
dobrze cżyniſz: y znáć że wrzecż tę nie lekkomyſlnie wglądaſz.
3:
A przetoż iuż teraz rzecż ſwą prowadz/ pytáiąc ſie dáley o co
4:
chceſz. VCZEN. A niewiem iákoby ią prowádzić gdyż
5:
mi iuż iákoś ſerce/ od plotek tákowych odpádło: ktore żadne=
6:
go gruntu zbáwiennego y poćiechy duſzney w ſobie nie má=
7:
ią: iedno iákieś ſubtylnie chytre rozumu ludzkiego rozbierá=
8:
nie y ćwicżenie: bárzo ſłowu Bożemu przećiwne. Wſzákże
9:
iż ſie mowić zácżęło: końcżyć będę: ále nie ták/ żeby mię ie=
10:
ſzcże co ná ſobie z ich przedſięwźięćia zátrzymáwáć miáło.
11:
Lecż ábym to pokazał iáwnie/ iżem do wiáry Chriſtyáń=
12:
ſkiey nie lekkomyſlnie przyſtał: á iż też przy niey ſtoiąc/ nie
13:
gotowem przyimowáć iedno to coby iáſnie ſłowem Bożym
14:
wyráżono było. NAVCZYCIEL. Dobrze to cżyniſz/
15:
Boże day áby ták wſzyſcy cżynili VCZEN. To wyzná=
16:
nie ieſt/ tych wtorych Troycżakow. Iż ieden tylko y ſam iest
17:
Bog prawdziwy Bog oćiec: ábo iż iedyną ſámą iſtnośćią
18:
ieſt Oćiec/ Bog on Izráelſki/ Bog Abráhámow/ Izáá=
19:
kow/ Iákobow: ktorego ſłowo/ ieſt ſynem iego/ y wyráżo=
20:
nym obrázem iſtnośći iego: á ktemu też ieſt Bogiem praw
21:
dziwym. Tákże y duch święty ieſt też Bogiem od ſámego też
22:
oycá pochodzącym: á według niektorych mniemánia/ y od
23:
ſyná. Ktorzy ácż ták ſą ieden od drugiego oddzielni/ wſzákże
24:
nie ſą rozni/ áni też trzey Bogowie/ ále tylko/ ieden. Mie=
25:
dzy ktorymi tę rozność/ z ſłow Chriſtuſowych pokázuią. Iż
26:
oćiec/ ieſt ſam prawdziwy Bog/ ktory z ſiebie ſyná rodzi/ y
27:
duchowi bytność dáie. Owa on ſam przez ſię/ ieſt ſámą wła
28:
ſną iſtnośćią: z ktorey ſyn ieſt też Bogiem prawdziwym/ ták
29:
że y duch święty (choć go piſmo święte Bogiem nie zowie)
30:
á nie ſą iákimi oſobámi/ ábo gołemi imiony/ iáko inſzy wy=
31:
myſláią. NAVCZYCIEL. A cżymże tey ſwoiey du=
32:
my dowodzą? VCZEN. Máiąc też y ći niemáło wywo
33:
dow: ále iákichśći ſubtilnych y Filozowſkich ktore iuż v
mnie


strona: 20

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 20.
1:
mnie mieyſcá nie máią. Biorą też y z piſm świętych niektore
2:
świádectwá ktorymi ſie zákłádáią: iáko to: Tenći ieſt ży=
3:
wot wiecżny/ áby ćiebie poználi ſámego prawdziwego Bo=
4:
gá/ y ktoregoś poſłał Iezuſá Chriſtuſá. Ian 17. ꝟ 3. pottm
5:
one: Nie ieſt rzecż wáſzá wiedzieć cżáſy/ y punktćiki cżáſow
6:
ktore Oćiec położył w ſwey władzy. Dzieie 1. ꝟ 7. Oćiec
7:
więtſzy ieſt niż ia. Ian 14. ꝟ 28. Nie ieſt rzecż moiá dáć tho
8:
wam áby ieden śiedział po práwicy/ á drugi po lewicy.
9:
Mat 20. ꝟ 23. y wiele inſzych/ ktore przywodzą/ zacność
10:
oycowſką nád ſyná pokázuiąc: nie z ſtrony oſoby ábo cżłowie
11:
cżeńſtwá/ ále też y z ſtrony Boſkiey náturi y vrodzenia. A o
12:
duchu świętym ty záś mieyſcá przywodzą. A ia (mowi Chri
13:
ſtus) prosić będę oycá/ á da wam drugiego poćieſzyćielá/
14:
áby z wámi mieſzkał ná wieki/ duchá prawdy. Ian 14. ꝟ 16.
15:
26. Támże: A poćieſzyćiel on duch święty ktorego poſle o=
16:
ćiec w imię moie/ on was náucży wſzyſtkiego y przywiedzie
17:
ná pámięć wſzyſtko com wam powiedział. Tákże ieſzcze y
18:
ono co ieſt Ian 15. ꝟ 26. A 16. ꝟ 14. Z ktorych mieysc wſzyſt
19:
kich/ to zámknienie cżynią: mowiąc: Acżkolwiek to praw=
20:
dá/ iż Bog oćiec ieſt ſam prawdziwym Bogiem y Boſką
21:
iſtnośćią: wſzákże też y ſyn. ile vrodzony ieſt z niego/ y duch
22:
święty od niego pochodzący/ ieſt też Bogiem/ á nie tylko o=
23:
ſobą iáką gdyż on ma właſną moc y bytność z Bogá Oycá
24:
prawdziwego. A choć ták káżdy z nich ma ſwoię bytność/
25:
iednák nie ſą trzey Bogowie/ ále ieden/ gdyż onego iednego
26:
oni dwá ſą/ y do niego należą. rc. Nuſz cośći ſie to ich wy=
27:
znánie podobá? NAVCZYCIEL. Zda ſie być coś
28:
świátłego: ále wżdy nie złoto/ ále tylko w poſzwách złotych
29:
miecż ołowny. Tho mniemánie dawne ieſt y przednieyſze
30:
nád ono o ktorym ſie wprzod mowiło. Abowiem było w o=
31:
nych oycách/ ktorzy byli rychło po Apoſtolech: iáko w Iu=
32:
ſtinie/ Ireneuſzu/ Tertulianie. Ktorzy będąc przedthym
33:
Filozofy wielkiemi/ niźli do Chriſtuſá przyſtáli/ przetoż też
D iiijſwoią


strona: 20v

Wtora rozmowá.
1:
ſwoią Filozofią/ onę proſtą ſzcżyrość mowy y piſmá Apo=
2:
ſtolſkiego/ wyſzpácáć fárbuiąc ią pocżęli: á cżynili to/ do=
3:
brym rzkomo vmyſłem/ ále bárzo nie opátrznie/ y przećiw
4:
ſłowu Bożemu. A to w tym iż przydawáli/ y vymowáli/ á=
5:
by iedno do ſiebie mogli ich co nawięcey z ſzkoł pogáńſkich
6:
przytárgnąć. Ale też tym poſtępkiem drogę Antychriſtowi
Przez co Antychriſt od ſzcżerośći słowá Bożego odſtąpił przez toſmy my teraz ku niey przyſzli.

7:
ku wygłádzeniu Bogá prawdziwego vſłáli: zá cżym też y po=
8:
śrzedniká práwego cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá vtrácili.
9:
Ktorych piſm iż wżdy nie wygłádził Antychriſt/ choć ie=
10:
mu przećiwnych/ tedy ſie nam ná onych pocżątkách ku te
11:
mu przygodziły/ żeſmy ták przez nie do ſzcżerośći ſłowá
12:
Bożego przyſzli/ iáko Antychriſt przez nież też od ſzcżero=
13:
śći był odſtąpił. Ale áby mi ſie teraz táka dumá podobáć
14:
miáłá/ iáko przed tym/ tego iuż we mnie nie máſz. A cże=
15:
mu? Iż mi to Pan moy dáć racżył/ żem iuż z onego głębo=
16:
kiego morzá błędow Antychriſtowych wyſzedł ná brzeg be=
17:
ſpiecżny zbáwienia/ gdzie mi iuż żadne wiátry obcych náuk
18:
ſzkodzić nie mogą: gdzie mi ſie iuż też nie trzebá wiſzu chwy=
19:
táć: ktorymem ſie ćieſzył po morzu pływáiąc/ To ieſt/ żem
20:
wżdy potroſze z Iuſtyná y z inſzych/ będąc w ſzkole Anty=
21:
chriſtowey/ pocżął zacność Bogá Oycá poznáwáć: kto=
22:
rey poznáćiem nie mogł/ gdym ſie tylko poſlednimi Anty=
23:
chriſtowemi oycámi báwił. Poznałem też y to/ iż duch świę
24:
ty nie od obudwu pochodzi (choćiaſz go y Iezus Chriſtus
25:
wźiętego od Bogá bez miáry vcżniom ſwym poſyła) ále
26:
tylko od Oycá ſámego: á iż go też áni Bogiem zwano/ áni
27:
go w modlitwách wzywano. Lecż przedſię y ſtąd tám po=
28:
znáćiem nie mogł Syná Bożego prawdziwego/ álem ſie
29:
przedſię oglądał ná wymyſlnego/ á ze dwu nátur/ Boſkiey
30:
y cżłowiecżey/ złożonego Otoſz ácż mi to wyznánie wto=
31:
rych Troycżakow/ ábo rádſzey Troybożnikow/ było nie co
32:
pożytecżne: ále ſie iuż teraz ná nie niwcżym nie oglądam/
33:
gdy mi Bog racżył co lepſzego w ſłowie ſwoim pokázáć/ ná
ktorym


strona: 21

O Iezuſie Chriſtuſie.Liſt 21.
1:
ktorym też iuż ſámym cále przeſtawam/ á o Filozowſkie
2:
wywody nic niedbam. VCZEN. Co? á zaſz y ty świádec
3:
twá ſłowá Bożego/ ktorymi rzecży ſwey podpieráią/ vćie=
4:
bie też ſą wiſzem y Filozofią? NAVCZYCIEL. Bo=
5:
że tego vchoway/ ábych ie zá tákie miał mieć. Nie o nich
6:
ći ia tego rozumiem/ ále o ſámym mnimániu ich/ ktorego ty=
7:
mi to świętymi świádectwy nieſłuſznie podpieráią. Nie
8:
inácżey iedno iáko Antychriſt Mſzenia ſwego y inſzych zá=
9:
bobonow/ á ſzátan też kłamſtwá ſwego/ kiedy wśiatkę ſwą
10:
chce wpráwić kogo. Ale ten kto chce być wierny Pánu
11:
ſwemu/ ma záwżdy duchow doświádcżáć: y w to pilnie w
12:
ględáć/ do cżego y kiedy ma vżywáć ktorego ſłowá Boże=
13:
go/ y to też tákże rozſądzáć/ kto go ſłuſznie á kto nie ſłuſznie
14:
vżywa. Iáko y w tych ſámych świádectwách ktoreś przy
15:
pominał/ izali tego nie bacżyſz? Iż co o ſobie Iezus Pan on
16:
prawdziwy Dáwidow potomek/ iáko cżłowiek prawdzi=
17:
wy/ powieda: to oni iákiemuś przed wſzemi rzecżámi z iſtno
18:
śći Bożey vrodzonemu przycżytáią. A co też Duchowi s.
19:
przywłaſzcżáią/ żeby był trzećią oſobą/ biorąc też od Bogá
20:
ſwoię bytność y dla niey/ według mniemánia niektorych po
21:
ſlednieyſzych/ miał by też być Bogiem: tedy w tych námie=
22:
nionych świádectwách/ nie máſz y iednego bukſztabá/ kto=
23:
ryby ſie ku mnimániu tákiemu ſkłániáć miał/ á onych w tá=
24:
kiey ich dumie rátowáć. VCZEN. Bacżę to y ſam do=
25:
brze/ á też ſie tym dłużey báwić (máiąc przed ſobą co pilniey
26:
ſzego) nie będę: á ktemu/ iuż też dziś nie máſz cżáſu potemu.
27:
Przetoć ſie iuż więcey przykrzyć nie będę przed obiádem:
28:
wſzákże ſie przed wiecżorem do ćiebie obiecuię/ áby ſie przed
29:
ſię rzecż raz zácżętą torem ſwym/ pokiby tego potrzebá by=
30:
łá/ końcżyć mogłá. to ieſt o wyrozumieniu trzećich/ á to o
31:
bytnośći y Boſtwie SYNA Bożego Iezuſá Chriſtuſá.
32:
NAvCZYCIEL. Gdyć ſie ták podoba/ tedy też y ia
33:
od tego nie będę. Idźże iuż z Pánem Bogiem w pokoiu/ á
34:
iákoś rzekł/ do mnie ſie záś przed wiecżorem pośpieſz.

strona: 21v

1:
Rozmowá Trzećia
2:
O Synu Bożym Iezuſie Chriſtu=
3:
ſie Synu Dawidowym y
4:
Abráhámowym.
5:
VCZEN.
6:
PRzyſzedłem iákoś roſka=
7:
zał tym rychley/ ále niewiem ie=
8:
ſliżeś ty iuż wolen/ ſpraw in=
9:
ſzych twoich ktore maáz ná ſobie
10:
bobjm ia v ćiebie nie rad był im
11:
portunem. NAVCZYCIEL.
12:
Práwieś w cżás przyſzedł/ prze=
13:
to ſie nie ſprzykrzyſz/ gdyżem też
14:
y ia iuż odpráwił ſwe rzecży: á
15:
to iż ty zácżęte náſze rozmowy
16:
nie ſą v mnie w lekkiey wadze: áni mi też teſknośći przyno=
17:
ſzą: ábowiem ták tuſzę/ iż bez pożytku nie będą. VCZEN.
18:
Y ia ſie tego ſpodziewam/ y dla tego ſie też do nich poſpie=
19:
ſzam. Ale co ſie prozno długo báwić: chceſz że mi odpowie
20:
dáć ná pytánie moie? boćiem ſie teraz ná ćię lepiey przygo=
21:
tował: y ták ſobie tuſzę/ iż mam coś pewnieyſzego przećiw
22:
tobie/ z tymi ſámemi ktorzy ſie o bytność tylko ſyná Boże=
23:
go záſtáwiáią/ ktorą przed wſzemi rzecżámi w ſkutku być
24:
powiedáią: o tych mowię ktoreſmy ná trzećim ſtopniu po=
łożyli.


strona: 22

O Synu Bożym.Liſt 22.
1:
łożyli. NAVCZYCIEL. Ieſli mi Pan Bog duchá
2:
ſwego/ y wyrozumienia zdrowego tych rzecży/ vżycży od=
3:
powiedáć będę. Wſzákoſz wiedz o tym iż nie dwornie od=
4:
powiedáć będę/ áni też ná iákie ſubtylne Filozowſkie zága
5:
dánie. VCZEN. Otoſz nie z Filozofiey/ ále z piſmá s.
6:
pytam. Powiedz mi wierzyſzli/ y prziymuieſzli cále wſzy=
7:
ſtko piſmo ták ſtárego iáko y nowego przymierza? NAV= CZYCIEL. Y wierzę y prziymuię/ ále to coby praw=
9:
dziwie piſmem ſwiętym y ſłowem bożym było. VCZEN.
10:
Pytam ćię ieſzcże wierzyſzli temu/ ábo ieſli też ná tym cále
11:
przeſtawaſz/ iż nie inſzy BOG ieſt pod nowym przymie=
12:
rzym/ iedno ten ktory też był pod ſtárym/ á nád to/ iż nie in=
13:
ſzy iedno ten ktory też był przed tym niż zakon ludowi Izrá
14:
elſkiemu przez Moyżeſzá podány był? NAVCZY= CIEL. Y temu też cále wierzę/ Bo też Bogá inſzego
16:
prawdziwego/ nád tego ſámego y iedynego/ áni mam/ áni
17:
znam. VCZEN. Ieſzcże ćię pytam/ wierzyſzli temu/
18:
iż też pod pierwſzym przymierzym/ ználi ludzie Bogá/ á iż
19:
też do niego przychodzili/ to ieſt nań ſie ſpuſzcżáli/ y w ná
20:
dzieię łáſki iego/ beſpiecżnie ſobie pocżynáli? NAV= CZYCIEL. Koniecżnie nie inácżey wierzę. VCZEN.
22:
Ponieważ nie inácżey wierzyſz/ y wyznawaſz/ tedy mi też y
23:
tego pozwolić muśiſz: Iż ieſli ludzie ſtárego Teſtámentu
24:
Bogá ználi/ á do niego przychodzili/ tedy też pewnie y Po=
25:
śrzedniká mieli/ á Pośrzednik nie mogł inſzy być iedno ſyn
26:
Boży przez ktorego/ do Bogá przychodzili. A iż tym Po=
27:
śrzednikiem był Iezus Chriſtus Syn Boży/ wątpliwośći
28:
otym żadney niemáſz. Ponieważ onże ſam ták o ſobie mo=
29:
wi: Zaden nieprzychodzi do Oycá iedno przez mię/ Ian 14.
30:
ꝟ 6. Ieſzcże: Zaden nie zna Syná iedno Oćiec: áni Oycá zna
31:
żaden/ iedno Syn/ á ten komuby Syn chćiał obiáwić:
Zaden nie przychodźi do Oycá iedno przez mię.

32:
Mat. 11. ꝟ 27. Ieſzcże: Bogá nigdy nikt nie widział: iedno=
33:
rodny Syn Boży/ ktory ieſt ná łonie Oycowſkim on oznay
mił.


strona: 22v

Trzećia rozmowá.
1:
mił. Ieſliſz tedy on ſam Oycá obiáwia/ á przodkowie też oni
2:
przezeń do Bogá Oycá przychodzili: tedyć też y pod ſtárym
3:
Teſtámentem/ á nád to y przed wſzyſtkimi rzecżámi/ mu=
4:
śiał być ten Syn Boży. A ták muśi to być błąd wielki/ ták
5:
o nim trzymáć/ żeby iſtotnie nie miał być/ áż dopiero ná ten
6:
cżás gdj ſie z Máryey národził. Abo żeby tylko cżłowiekiem
7:
á nie Bogiem też był. NAVCZYCIEL. Stárego te
8:
ſtámentu ludzie iż też Bogá ználi/ to ia wyznawam: ále
9:
przytym/ tego dokłádam: iż go nie inácżey ználi/ iedno ták/
10:
iáko ſie im ſam Bog ná on cżás oznáymiał: á nie ták iáko
11:
ſie iuż pod nowym przymierzym oznáymił. Gdzie ſie iuż
12:
y obietnice o Meſyaſzu ſpełniły: y opieká zakonna nád dziat
13:
kámi Bożymi vſtáłá: y táiemnice od wiekow przed narody
14:
zákryte ſą iuż obiáwione y otworzone. Rzym. 16. ꝟ 25. A
15:
1. Kor. 2. ꝟ 7. Efe 3. ꝟ 9. Kolo 1. ꝟ 26. Y to ieſt iáwna: iż
16:
Iezus Chriſtus nie tylko ieſt cżłowiekiem/ ále też y bogiem:
17:
cżego ia też nie przę/ iákom y w przod nie przał. Ale to iednſk
18:
z dokłádem tym wyznawam: że tego ták nie rozumiem áni
19:
trzymam/ iáko oboi Troycżacy/ áni iáko przedwiecżnicy:
20:
ktorzy go ſobie Bogiem y cżłowiekiem máluią. A to gdy
21:
ſobie w nim dwoie przyrodzenie y vrodzenie zmyſláią/ y wła
22:
ſnośći też iákieś Boſkie y cżłowiecże/ ktoreby w iedno ſpoio=
23:
ne/ złącżone/ á práwie ſklijone być miáły ſtánowią. Ale to
24:
o nim trzymam: iż on będąc cżłowiekiem z naśienia ábo z po
25:
tomſtwá Dawidowego y Abráhámowego/ ieſt też y Sy=
26:
nem Bożym wedle poświęcenia duchá. Rzy. 1. ꝟ 3. 4. A to/
27:
ták z ſtrony pocżęćia ſámego/ iáko y pomázánia nád wſzy=
28:
ſtkie towárzyſze/ Hebr. 1. ꝟ 9. Pſál. 45. ꝟ 8. A nád to/ iż
29:
ſam práwie Bog w nim mieſzkał/ świát ſobie przezeń iedná
30:
iąc. 2. Kor. 5. ꝟ l9. Y ſam też w nim vcżynki cżynił. Ian
31:
14. ꝟ 10. Y ſam go świátu zálecał/ y Synem ſwym obwo
32:
ływał Mat. 3. ꝟ l7. A 17. ꝟ 5. A 2. Piotr 2. ꝟ l7 Przeto go
33:
ia też nie tylko Synem Bożym wyznawam/ ále go też y Bo
giem być


strona: 23

O Synu Bożym.Liſt 23.
1:
giem być opowiedam: dla obfitośći ktora w nim ieſt Du=
2:
chá Bożego/ y dla ſámego pocżęćia iego: gdyż go iuż też
3:
przed tym zdawná Prorok Bogiem známi názywał. Eza.
4:
7. ꝟ l4. y Bogiem mocnym. Eza. 9. ꝟ 5. Ale żeby przed
5:
tym cżłowiekiem Iezuſem Chriſtuſem potomkiem Dawi=
6:
dowym/ Synem Bożym vmiłowánym/ z Máriey Pánny/
7:
wedle piſmá ſwiętego národzonym/ miał być iáki inſzy ſyn
8:
Boży/ Bog/ Anioł/ ábo iáki duch/ zktorego by záś y z cżło
9:
wieká tego potomká Dawidowego/ miał ſie z ſtáć ábo v=
10:
cżynić Syn Boży/ iáko z cżarney y białey fárby bywa ſzá=
11:
ra/ á z cżarney á cżerwoney dzika: temu ia nigdy wierzyć
12:
nie będę: bo mię też tego piſmo ſwięte nie vcży/ á ni mi ták
13:
wierzyć roſkázuie. Lecż to tylko wſzędy zgodnie y iednoſtáy
14:
nie twierdzi y pokázuie/ Iż Iezuſá Potomká Dawidowe go/
15:
Bog vmiłował/ pomázał/ poświęćił/ y ná świát poſłał.
16:
Ian 10. ꝟ 36. Duchem ſwoim bez miáry nápełnił/ Ian 3.
17:
ꝟ 34. Dał moc ná niebie y ná źiemi/ y imię nád wſzyſtkie
18:
imioná/ y vcżynił go Pánem y Chriſtuſem. rc. Mat. 11. ꝟ
19:
27. A 28. ꝟ l8. Filip. 2 ꝟ 9. Dzie. 2. ꝟ 36. Temu mowię cżło
20:
wiekowi/ nam procż grzechu podobnemu wſzyſtko to vcży=
21:
nił. Hebr. 2. ꝟ 17. y tego ták pomázał y poświęćił/ á nie
22:
Syná iákiego przedwiecżnego/ Bogá z Bogá bes pocżąt=
23:
ku vrodzonego (iáko Antychriſt w ſwych bałwochwalniach
24:
ſpiewa) vcżynił cżłowiekiem. Cżego mu widzę y drudzy/
25:
niebożętá záwiedzeni/ nie cżuiąc ſie/ pomágáią/ y z nim też
26:
tákże/ Et Deus homo factus eſt, niezbożnie y niewſtydli=
27:
wie ſpiewáią. Co przećiw iáſnemu ſłowu Bożemu cżynią.
Non Deus factus eſt homo, ſed homo factus eſt Deus.

28:
VCZEN. To przedſięwźięćie twoie/ y to wyznánie/
29:
iuż ia dobrze rozumiem/ y nie o to ćię ták pilno pytam/ iáko
30:
o to/ żebyś mi to powiedział: Iáko mogli przodkowie oni
31:
święci ludu BożegO Izráelſkiego przydź do Bogá/ gdy ieſz=
32:
cże ſkutecżnie y iſtotnie/ iáko ty powiedaſz/ Syná Bożego
33:
nie było/ áż dopiero gdy ſie z Máryey Pánny národził?
Bo/ ábo


strona: 23v

Trzećia rozmowá.
1:
Bo/ ábo to koniecżnie muśi być/ iż oni Bogá nie ználi/ áni
Iáko mogli Izráelcżycy do Bogá przyść iesli Syná Bożego nie było niż ſie Iezus z Máryey národżił,

2:
do niego przychodzili: ábo ieſli przychodzili/ tedy przez ko=
3:
go inſzego przychodzić muśieli: co też nie może być/ ponie=
4:
waſz to o ſobie Syn Boży powiedział/ iż żaden nie przycho=
5:
dzi do Oycá/ ani go zna iedno przezeń. Abo więc ty/ o
6:
tych ſłowách/ zwętpić muśiſz/ ábo ie precż wymázáć.
7:
NAVCZYCIEL. Y ſłowá ty mam zá prawdziwe/
8:
y onich nic nie wątpię/ áni ich też odrzucáć chcę. A co ſie
9:
też tknie znáiomości Bożey/ y przychodzenia onych przod=
10:
kow náſzych do Bogá/ tedyćiem iuż powiedział/ iż to rozne
11:
było/ od teráznieyſzego náſzego/ iáko iáśnie piſmo ſwięte
12:
świádcży. A ieſli też było/ zgołá y po proſtu/ przez tego ſy=
13:
ná Bożego Iezuſá Chriſtuſá/ ktory to ſam o ſobie powie=
14:
dział/ iż żaden nie przychodzi do oycá iedno przezeń/ tego ża=
15:
den iáſnymi świádectwy piſmá świętego pokázáć nie mo=
16:
że/ áni ſie to z tego ſłowká/ żadną miárą zgołá zámknąć
17:
może. Gdyż to co mowi/ żaden nieprzychodzi. rc. á nie mo
18:
wi nie przychodził: ták może być rozumiano. Iż iáko zá ſtá
19:
rego Teſtámentu żaden przyść nie mogł do Bogá/ iedno
20:
przez Moyżeſzá (ktorego też Pośrzednikiem zowie. 5. Moi.
21:
5. ꝟ 5.) á to/ gdy do náuki iego przyſtał/ dał ſie obrzezáć/ y
22:
chował práwá zákonne Gdyż też inácżey do ſpołecżnośći
23:
inſzych przypuſzcżony być nie mogł/ bo y ſámi Izráelcżycy
24:
z ſpołecżnośći drugich wyrzuceni być muśieli/ ieſliżby za=
25:
konnego poſtánowienia nie pilnowáli/ A przez nie y przez
26:
Moyżeſzá do Bogá nie przychodzili. Tákżeć też y teraz/
27:
pod nowym przymierzym/ ktorego ieſt iedynym y wła=
28:
ſnym Pośrzednikiem Iezus Pan/ żaden też przyść nie mo=
29:
że do Bogá/ áni go też poznáć/ ieſliſz tego Pośrzedniká/ iá=
30:
ko drogę prawdziwą/ y wodzá do Bogá opuśći. Wſzákże/
31:
ácżkolwiek to co mowię rzecż ieſt prawdziwa/ y ták też ſło=
32:
wá Chriſtuſowe niezdrożnie rozumiáne być mogą/ że żaden
33:
nie przychodzi do Bogá iedno przezeń/ to ieſt/ teraz pod
tym nowym


strona: 24

O Synu Bożym.Liſt 24.
1:
tym nowym przymierzym: wſzákże mowię/ tego tu dokłá=
2:
dam/ y to ku chwale Bożey y Chriſtuſowey/ y ku náſzey też
3:
poćieſze wyznawam/ że my żadną miárą nie odłącżamy/ á=
4:
ni odłącżáć myſlimy onych wiernych chwalcow Bożych
5:
przed zakonem ieſzcże będących/ áni inſzych pobożnych Iz=
6:
ráelcżykow/ z onym ich wodzem y Pośrzednikiem Moyże:
7:
ſ zem/ od náſzego miłego y ich też Pośrzedniká Iezuſá Chri=
8:
ſtuſá. Iákoby on ſam wſzyſtkich zgołá wybránych Bo=
9:
żych/ co ich iedno ieſt/ y było od pocżątku ſtworzenia świá=
10:
tá/ nie miał być/ głową y Pánem/ ták żywych iáko y po=
11:
márłych/ Rzym. l4 ꝟ 9. tákże wodzem Krolem y Pośrze=
12:
dnikiem. Abo iákoby też y oni wſzyſcy (tylko ſwym ſpoſo=
13:
bem) przezeń do Bogá przychodzić nie mieli. VCZEN.
14:
A iákoſz to mogło być/ gdy go ieſzcże/ według wyznánia
15:
twego/ nie było/ áż dopiero od cżáſu tego gdy ſie z Máryey
16:
Pánny národził? NAVCZYCIEL. A iáko mogł
17:
być zábity báran od záłożenia świátá? Obiá. 13 ꝟ 8. Gdyż
18:
iedno raz przy dokońcżeniu wiekow ná zgłádzenie grzechu
19:
ofiárowány ieſt/ Hebr. 9. ꝟ 26. Abo iáko wydány mogł
20:
być zá Ezáiaſza y zá inſze? á iáko iego śmiáłymi rázy mogli
21:
być vlecżeni/ rc. Ezái. 53. gdyż to po Ezáiaſzu nie było/ áż
22:
w kilká ſet lat? Pytam ćię powiedz mi/ ieſliſz temu wierzyſz
23:
iáko ieſt nápiſano? VCZEN. Wierzę iż był zábity/
24:
iż to iuż ták Bog v ſiebie ſámego/ v ktorego ſą wſzyſtkie rze
25:
cży obecne/ iáko v tego ktory wzywá tych rzecży ktorych
26:
nie máſz/ iákoby iuż były/ Rzym. 4. ꝟ l7. y przed ktorym ſą
27:
wſzyſtkie rzecży odkryte/ Hebr. 4. ꝟ l9. poſtánowić y ná=
28:
znácżyć racżył. A k temu ieſzcże/ iż też záwżdy ſkoro odpo=
29:
cżątku/ iuż práwie iákoby zábiány bywał w onych ofiárách
30:
ktore wierni Bogu oddawáli/ á práwie to ona ſwą ſprá=
31:
wą/ bijąc ſwe bárány/ kozły/ y ćielce/ pokázowáli y w tym
32:
ſie oświadcżáli/ iż tak cżáſu ſwego/ zá nie cżłowiek ieden
33:
ſpráwiedliwy miał być zábity/ iáko ieden báran niewinny/
niepo=


strona: 24v

Trzećia rozmowá.
1:
nie pomázány áni przed Bogiem nágániony. NAV= CZYCIEL. Ieſliſz temu ták wierzyſz/ iż w onych to
3:
ofiárách/ ktore go známionowáły/ zábity mogł być/ y zá=
4:
bijány ſwym ſpoſobem bywał/ choćiaſz ſie to iſtotnie nie
5:
zſtáło/ áż w kiełká tyſięcy lat po ſtworzeniu świátá/ á cże=
6:
muſzbyś temu tákże wierzyć nie miał/ iż tenże á nieinſzy bá=
7:
ran cżłowiek Chriſtus Iezus/ on mowię á nie kto inſzy
8:
przed nim y oprocż niego/ był też iuż w onychże ofiárách/
9:
przodkom náſzym Pośrzednikiem y drogą do Bogá. Po=
10:
niewaſz go wſzyſcy ocżekawáli/ nań ſie ſpuſzcżáli/ y z niego
11:
iuż ſwą nie iáką poćiechę y znáiomość iego przećiw ſobie
12:
miłośći bráli. A bráli ią koniecżnie/ iáko z tego/ ktorego im
13:
nieumieiący kłámáć Bog obiecał/ iż przezeń on wąż chytry
14:
miał ſtártą mieć głowę/ ktory ná náſze pierwſze rodzice/ y ná
15:
nas też potomſtwo ich/ niewolą/ y przeklęctwo przywiodł:
16:
od cżego też wſzyſtkiego w tymże zábitym báránie/ mieli wſzy
17:
cy być oſwobodzeni. Iákoſz ſie też ták wedle náznácżoney
18:
rády Bożey z ſtáło: że ten obiecány potomek Dawidow/ na
19:
sienie niewieśćie y Abráhámowe/ vrodziwſzy ſie cżáſu ſwe
20:
go náznácżonego y ſkońcżonego/ śmierćią ſwą śmierć zgłá=
21:
dził/ á żywot y nie śmiertelność ná iáśnią wyſtáwił/ á bło=
22:
goſłáwieńſtwá onego wiecżnego niebieſkiego/ wſzech wie=
23:
rzących vcżeſtnikámi vcżynił. VCZEN. A cźemuſz
Bog Słowo.

24:
go Ian názywa/ Słowem/ Bogiem/ y to też onim świá
25:
dcży/ iż przezeń wſzyſtki rzecży ſą ſtworzone/ á iż ſie bes nie
26:
go nic nie ſtáło/ co ſie iedno ſtáło. Y to też ieſzcże onim pi=
27:
ſze: iż on był ná pocżątku v Bogá: to ieſt/ iáko iedni mowią/
28:
przed wſzyſtkimi wieki: ábo iáko drudzy przed wſzyſtkimi
29:
rzecżámi: ábo iáko trzeći/ był ná pocżątku/ to ieſt był w
30:
Oycu przed wſzelákim pocżątkiem/ ták iż to nigdy nie by=
31:
ło kiedyby on nie miał być? NAVCZYCIEL. Cżemu
32:
by go Ian Słowem/ Bogiem názywał chceſz wiedzieć?
33:
więcći ták ná to odpowiem: iż go nie zowie Słowem/ ále
ták mowi/


strona: 25

O Synu Bożym.Liſt 25.
1:
ták mowi iż ná pocżątku ábo naprzod byłá mowá/ á mowá
2:
tá byłá v Bogá/ rc. Co dáleko inſza ieſt rzecż ták mowić:
3:
Naprzod byłá mowá/ iako właſne ſłowá greckie/ ktorymi
4:
Ian piſał brzmią: á inſza záś/ naprzod było ſłowo. Dla
5:
cżego też oto/ miedzy námi Polaki/ y łaćinniki ſtárymi y
6:
grubymi/ iż ſie ták to przełożenie ſłowá greckiego/ Logos/
7:
było ſpoſpolitowáło/ przetoż ſie rzecż właſna byłá zátru=
8:
dniłá: á práwie iáko płátem ſmrodliwym pokryłá: zácżym
9:
ſie wiele obcego mnimánia y wykłádow ná Ianowe piſá=
10:
nie námnożyło było: o ktorym Ian áni pomyſlał/ nierzkąć
11:
żeby co tákiego twirdzić miał. Ktory nic chytrze áni záwi=
12:
kłánie nie piſał/ ále ſzcżyrze y poproſtu rzecż ktora byłá/
13:
o ktorey ſie Bog ſam ſprzodkámi náſzymi vmawiał y onę
14:
im obiecował/ opiſał. y to o nieY powiedział/ że tá mo=
15:
wá/ o obiecánym Meſiáſzu Iezuſie Chriſtuſie/ dawno
Pátrzay v Bezy w Bibliey, á naydzieſz on ſam ták wykłáda, że Logos tho ieſt mowá, znácży obietnicę w pierwſzey káp: Ianowey.

16:
byłá v Bogá: bowiem ieſzcże ná ſámym pocżątku ſtworze
17:
nia národu ludzkiego. O tym/ mowię/ Iezuſie Chriſtuſie
18:
cżłowieku/ á nie o ktorym inſzym przed nim/ mowá tá by=
19:
ła v Bogá/ ktory iż miał wężowi głowę zetrzeć/ y vcżynki
20:
Dyabelſkie zepſowáć: cżegoby wedle rozſądku cżłowiecże=
21:
go/ żaden proſty cżłowiek wykonáć był nie mogł: przeto iuż
22:
też onęż to mowę/ względem pewnego iey wypełnienia/ y
23:
ſkutkow ktore ſie w niey pokázowáć/ Boſkie y zacne/ miáły/
24:
Bogiem názywa/ y to iey záraz przycżyta iż ſie przez nie
25:
ábo iáko Páweł wykłáda Kolo: 1. ꝟ 16. względem iey/ ábo
26:
ku niey/ wſzyſtkie rzecży ſtáły. Abowiem w obiecánym
27:
Meſiaſzu Iezuſie ſynu ſwym/ Bog ſam nas przeyźrzał/
28:
obrał/ y vmiłował: A wſzyſtko też ſtworzenie ſwe/ náko=
29:
niec też y śmierć z piekłem y z Szátánem pod nogi iego pod
30:
dał. A ták zgołá/ poniewaſz iemu wſzyſtko ieſt poddano/ o=
31:
procż ſámego iednego Bogá/ ktory mu to wſzyſtko poddał/
32:
przeto przezeń/ dla niego/ ku niemu/ y względem iego wſzyt=
33:
ko ieſt ſtworzono: A ták wſzyſtko/ że nie máſz nic coby ſie
Edo niego


strona: 25v

Trzećia rozmowá.
1:
do niego śćiągáć nie miáło: wedle náznácżoney rády Bo=
2:
żey/ y obietnic ktore przodkom náſzym cżynił/ y z nimi ſie o
3:
tym rozmawiał. Co ia z ſłow tych Ianowych vpátruię: á
4:
ſłowá ſobie żadnego/ Bogá wtorego/ iuż nápocżątku iſto=
5:
tnie będącego/ z nich nie zmyſlam. Bo też o nim żadnego do
6:
wodu/ áni obietnice ſłowá Bożego: nie mam. Ale iżem ia
7:
około tego zoſobná ná ſłowá Iánowe/ me zdánie ná piſmie
8:
podał/ przeto ćię do niego odſyłam/ á tu ſie tym báwić nie=
9:
chcę. VCZEN. To ia też potym cżytáć mogę/ ſkoro
10:
tych kśiążek twych doſtánę. Aleś mi ná to máło powie=
11:
dziáł/ álbo nic/ co Ian mowi/ iż ná pocżątku było ſłowo/ ábo
12:
mowá/ iáko ty przekłádaſz: nápocżątku mowi/ á ty záś/ po
Ná pocżątku.

13:
wiedaſz/ naprzod/ ábo pierwey/ to ieſt/ niż ſie był Pan Ie=
14:
zus vrodził/ y niż co cżynić/ ábo vcżyć pocżął. A nas záś
15:
ták zdáwná vcżono/ y ták to nam wykładano/ Nápocżątku
16:
to ieſt przed wieki rc. iákom iuż też przypominał. NAV= CZYCIEL. Iużem ći znáć dał/ iż wykład tákowy/ ieſt
18:
ſzcżyrym wymyſłem ludzkim: kthory vroſł/ cżęśćią z złego
19:
przekłádu ſłowá greckiego/ cżęsćią też z omamienia duchá
20:
onego niecżyſtego. Nie tylko przećiw ſłowu Bożemu/ ále
21:
też y przećiw rozſądkowi ludzkiemu.
22:
Wiemći ia to dobrze/ iż ich wiele/ teraz y przedtem
Vide Gualterum de uoce principij, et Theodorum Bezam.

23:
roznie ſie o tym piſáć ważyli/ á piſánim ſwym ſłowo Boże
24:
wyſpacżáli: á coż potym/ gdy ſie z prawdą mijáli. Abo=
25:
wiem/ kto kiedy z wiernych Páńſkich o tym myſlił/ żeby to
26:
mowienie/ Nápocżątku/ przedwiecżność iáką znácżyć miá
27:
ło? Niechby iedno ácż nic mieyſce pokazáli/ gdzieby to ſłow
28:
ko/ Nápocżątku ſámo przez ſie przedwiecżność znácżyło:
29:
ále tego pewnie nie pokażą. Ia zániechawſzy długiey ich
30:
proznomownośći/ ná twoy to rozſądek iáko wiernego przy=
31:
puſzcżam/ godzili ſie też ludziom omylnym wykłády tákie ſo
32:
bie zmyſláć/ ktore ſą przećiwne ſłowu Bożemu? A to tu
33:
zeznáć muśiſz/ iż ten ich wykład/ pocżątku tego/ nikcżemny
ieſt/


strona: 26

O Synu Bożym.Liſt 26.
1:
ieſt/ á bárzo Bogu y Ianowi/ ktory piſał przećiwny. A=
2:
bowiem ieſliby tu v Ianá/ ſłowo to/ Nápocżątku/ znácżyć
3:
miáło/ przed wſzyſtkimi wieki: ábo/ bez wſzelákiego pocżąt=
4:
ku: ábo przed wſzelákim pocżątkiem: lub theż ieſzcże przed
5:
wſzyſtkimi rzecżámi:.to ieſt/ iáko ſámiſz wykłádáią/ nigdy:
6:
bo thák piſząc o vrodzeniu ſyná iákiegoś przedwiecżnego/
7:
mowią/ że ten ma być przeklętym ktoby tho o nim mowić
8:
śmiał/ fuiſſe quando non eſſet: żeby to miáło być/ żeby on
9:
kiedy nie był. Co nic innego nie ieſt ták mowić/ iedno że ſie
10:
nigdy nie vrodził/ poniewaſz to nigdy nie było/ áby kiedy
11:
nie miał być. Bo ieſliby to ſłowo/ Ná pocżątku/ znácżyć to
12:
miáło w piſániu Ianowym/ tho ieſt/ bez pocżątku/ przed
13:
wſzyſtkimi wieki: A cżemuſz by też y ono Moyżeſzowe káp:
14:
1. ꝟ 1. ábo y Ieremiaſzowe káp: 26. ꝟ 1. A 27. ꝟ 1. A 28. ꝟ 1.
15:
tegoż też znácżyć nie miáło? gdy Moyżeſz mowi/ Nápo=
16:
cżątku/ ſtworzył Bog niebo y ziemię/ to ieſt/ przed wſzyſt=
17:
kimi wieki/ ábo nigdy nie ſtworzył. Abo Ieremiaſz/ nápo
18:
cżątku kroleſtwá Iehoiákimowego/ nápocżątku kroleſtwá
19:
Zedekiaſzowego/ tho ieſt przed wſzyſtkimi wieki rc. ponie=
20:
waſz tegoſz ſłowá piſmo święte y tám vżywa/ iáko y Pá=
21:
weł Fili: 4. ꝟ l5. mowi. Wiećie też y wy Filipeńcżyko=
22:
wie/ iż nápocżątku Ewánieliey/ gdym z Mácedoniey wy=
23:
ſzedł rc. toby też wyniść muśiał przed wſzyſtkimi wieki.
24:
Bo gdzieć ſie w piſmie ſłowá iednákie náyduią/ á ieſzcże ták
25:
iáko to proſte/ á żadney figury w ſobie nie máiące/ tedy nie=
26:
wiem cżemuby iednáko rozumiáne y wykłádáne nie miáły
27:
być. Ale ieſliby ty mieyſcá z tákim wykłádem/ ſproſne ſie
28:
im zdáły: á cżemuż też y ten wykład ich ná toż Ianowe ſłow
29:
ko/ ſproſny też nie ma być? á zwłaſzcżá gdy o ſámo to iedno
30:
ſłowko mowimy.
31:
A co ieſzcże drudzy mowią/ iż nápocżątku/ znácży w
32:
Bogu: á ono záś v Moyżeſzá nápocżątku znácży/ wedle wy
33:
kłádu ich/ w ſynu: tedy to ſámo znácży y pokázuie ich wiel
E ijką nieuſtá=


strona: 26v

Trzećia rozmowá.
1:
ką nieuſtáwicżność/ niezgodę y głupſtwo: ktore zá ſobą nie
2:
ládá błąd ćiągnie: á to w tym gdy ták mowią y piſzą: Ná=
3:
pocżątku ſtworzył Bog niebo y ziemię/ to ieſt w ſynu ſtwo=
Vide Auguſt. Confeſſi: lib 13. cap. 5. tomo 1. Col: 217.
Item eodem tomo, Col. 808. b in Gene. contra Manicheos lib. 1. cap. 2.
Item tomo 8. Col. 1283 A. in pſal. 109. in verba. Tecum principium. Et uidebis eum in voce principij Philoſophari. nunc patrem, nunc filium principium uocando.
Zstąpiłem z nieba.

4:
rzył. Nuż pátrzayże tu pilno/ Ieſli ták ieſt iáko wykłádá
5:
ią/ iż Bog Elohim/ nápocżątku/ to ieſt w ſynu ſtworzył/ á
6:
ten Elohim (iáko ſie w przeſzłey rozmowie ichże rozumie=
7:
nie przypomináło y ſtrofowáło) znácży/ ábo w ſobie zámy
8:
ka trzech Oycá/ ſyná/ y duchá/ to tu cżwarty ſyn będzie: á
9:
będzie nie ſámego oycá ſynem/ ále też y Synowym y ducho=
10:
wym/ á ták iuż Troycá ich vpádnie á miáſto niey Cżworcá
11:
będzie. A ták oni zle mowili y piſáli/ co Troycę w iedno=
12:
śći/ á iedność w Troycy wyznawáli/ y pod vtrácenim zbá
13:
wienia ták też inſzym wierzyć kazáli? widziſz iáko ſie ći ſle=
14:
pi wodzowie ſámi w doł głęboki wpráwuią/ z ktorego ſie
15:
wywikłáć nie mogą: y wiele ich weń zá ſobą ćiągną. Ano
16:
by tu mędrowáć ták namniey nie potrzebá/ lecż ſie tylko
17:
ſłow proſtych trzymáć/ to ieſt tych/ iż ná pocżątku ábo na=
18:
pierwey ſkoro po ſtworzeniu narodu ludzkiego/ á wnet po
19:
vpadku rodzicow náſzych/ byłá mowá v ſámego Bogá/ o
20:
tym Iezuſie Chriſtuſie/ ktorego Bog obiecował y cżáſu ſwe=
21:
go wedle obietnice dał. Ktorego ſpráwy chcąc opiſáć Ian
22:
Ewángeliſtá/ to o nim naprzod powiedział/ że nie iákiego
23:
nowego cżłowieká/ á nigdy przedtym nieſłychánego ſprá=
24:
wy opiſowáć pocżął: ále tákiego/ o ktorym ieſzcże ſkoro od
25:
pocżątku/ nie v ludzi tylko/ ále też y v ſámego Bogá/ ktory
26:
go dáć ſlubował mowá bywáłá: A mowá pewna y Boſka.
27:
Aliśćiby błędow żadnych y trudnośći wiáry nie było/ ktora
28:
muśi być poki oycowſkie obłędliwe wykłády ſtać będą.
29:
VCZEN. Miałćibych był ieſzcże co zádáć/ iście nie=
30:
poſlednieyſzego/ z teyże pierwſzey kápituły Ianowey/ ále iżeś
31:
mię iuż do nápiſánego wykłádu ſwego ná nię odeſłał/ prze=
32:
to ſie pohámuię/ á o co ćię inſzego pytáć będę.
33:
Nu niechayby to iuż ták było/ żeby Ian o onych za
cnych


strona: 27

O Synu Bożym.Liſt 27.
1:
cnych obietnicách y rozmowách Bożych z przodkámi náſzy=
2:
mi/ o błogoſłáwionym naſieniu/ piſał y rozumiał/ co ie=
3:
dnák mogło być/ iż to mowił Bog o ſynu ſwym/ ile wedle
4:
cżłowiecżeńſtwá: ále iż tenże to Syn Boży to mowi potym
5:
o ſobie: Stąpiłem z niebá/ ábym cżynił wolą onego ktory
Z ſtapiłem z Niebá,

6:
mię poſłał. rc. Ian 6. ꝟ 38. Tedy to iuż żadną miárą nie mo
7:
że być/ áni o obietnicy/ áni też o cżłowiecżeńſtwie rozumia
8:
no: ále bez pochyby o onym przedwiecżnym ſynu Bożym/ z
9:
iſtnośći vrodzonym. A ták trudno tego przeć maſz/ żeby
10:
ſyn Boży nie miał być przed tym niż ſie z Máryey Iezus ná
11:
rodził. NAVCZYCIEL. To práwdá iż nie mowi
12:
o żádnym cżłowiecżeńſtwie: ále też nie mowi o żadnym ſy=
13:
nu przed wieki wſzyſtkimi vrodzonym: áni też o iákim iſto=
14:
tnym/ á iákoby ćieleſnym iego z niebá z ſtąpieniu. Ale
15:
tylko o tymże á nie inſzym cżłowieku/ Dawidowym wedle
16:
ćiáłá potomku. To ieſt/ mowi to o ſobie cżłowiek Chri=
17:
ſtus Iezus/ w wypełnieniu cżáſu z niewiáſty vrodzony/
18:
Gala. 4. ꝟ 4. á nie o kim inſzym przed ſobą przed tym/ ábo
19:
w ſobie ná on cżás będącym. Iáko thego ſamże dokłáda
20:
Ian 3. ꝟ 13. mowiąc. A żaden nie wſtąpił do niebá/ iedno
21:
ſyn cżłowiecży/ ktory ieſt w niebie. Gdzie oto iáſnie ſły=
22:
ſzyſz/ iż mowi/ ſyn cżłowiecy/ á nie kto inſzy procż niego.
23:
Ktorymi też ſłowy znácżnie przedwiecżność odeymuie/ tego
24:
tám ſyná iakiegoś przedwiecżnego Bogá/ od Antychriſtá
25:
zmyſlonego/ á wſtáwia ſiebie ſyná cżłowiecżego/ gdy ſie
26:
cżás wypełnił obietnic Bożych vrodzonego: cżłowieká mo
27:
wię/ á nie iákie cżłowiecżeńſtwo/ ktore bez cżłowieká nic nie
28:
ieſt/ iedno ſámo gołe názwiſko. A iż nie Bogu/ áni Anio
29:
łowi/ ábo temu ſynowi od Antychriſtá zmyſlonemu/ to do
30:
niebá wſtąpienie y z ſtąpienie przycżyta/ ále ſobie cżłowie=
31:
kowi nam wewſzem/ procż grzechu/ podobnemu: tedy to z
32:
ſtąd łácno poznaſz/ iż on cżłowiek Chriſtus Ieſus/ nie z ſtą
33:
piłći tu był ćieleſnie z niebá/ ále ſie tu ná ziemi z duchá ś.
E iijzácżąl


strona: 27v

Trzećia Rozmowá.
1:
zácżął/ y tu ſie też ná ziemi z Máryey vrodził. A ták też tu
2:
koniecżnie/ przez ſtąpienie z niebá/ nie co innego znácży/ ie
3:
dno ono ſwoie z duchá Bożego pocżęćie/ poświęcenie/ y ku
4:
opowiedániu woley Bożey/ z cudow y mocy cżynienim/
5:
wyſłánie: iáko máſz Ian 10. ꝟ 36. A przez wſtąpienie záś do
6:
niebá/ rozumie onę zupełność duchá Bożego/ ktorego wźiął
7:
od Bogá y oycá ſwego/ przez ktorego też/ one głębokie y
8:
niedośćigłe/ rozumowi cżłowiecżemu táiemnice wyrozu=
9:
miał. Ktorego też wyrozumienia/ przezeń/ my ſie też v=
10:
cżeśnikámi ſtawamy: gdy ſie z wody y z duchá odradzamy.
11:
1. Korin: 2. ꝟ 13. 14. 15. Ian 3. ꝟ 5. Bo gdziebyſmy z du
12:
chá Bożego odrodzeni nie byli/ tedybyſmy theż áni widzieć
13:
rzecży niebieſkich áni wſtąpić do kroleſtwá Bożego mogli:
14:
ánibyſmy rzecży Bożych duchownych rozumieli: ktorych
15:
wżdy pod miárką/ przez duchá Bożego dochodzimy. A iż
16:
tu przez wſtąpienie do niebá nie co inſzego ma być rozumia=
17:
no/ áni też ten wykład/ ieſt moim wymyſłem/ tedy toż nay
18:
dzieſz y v onego zacnego mężá Ianá Kálwiná/ Troyce zmy=
19:
ſloney wiernego ſługi/ y potężnego obrońce/ ktory ták piſze
20:
in caput Ioannis 3. Aſcenſus in coelum puram myſteriorum Dei notitiam, et ſpiritualis intelligentiae lucem ſignificat, vt 1. Corin 2. ꝟ 19. ait non capere hominem animalem, quae Dei ſunt. Gdzie oto ſam widziſz iż on toż łáćińſkimi ſłowy
24:
powiedział/ coś iuż odemnie po polſku ſłyſzał. VCZEN
25:
Coż wżdy ma być? y tákże v ćiebie/ nie wſtąpił Chriſtus
26:
ćieleſnie do niebá/ ále tylko duchem będąc nápełniony/ zná=
27:
iomość rzecży Boſkich niebieſkich wźiął? NAVCZY CIEL. Wyznawamći ia to/ iż prawdziwie po ſwym
29:
zmartwychwſtániu/ wſtąpił Pan náſz Iezus Chriſtus do
30:
niebá ćieleſnie/ y tákże záś ćieleſnie y widomie z ſtąpi. Ale
31:
to tu mowię/ że mieyſce to/ o ktorym ſie mowiło/ nie mowi
32:
nic o onym iego ćieleſnym do niebá wſtąpieniu/ áni też z ſtą=
33:
pieniu tu z niebá: ále tylko o duchownym/ ktore nie należy
w przenáſzá


strona: 28

O Synu Bożym.Liſt 28.
1:
w przenaſzániu ſie y przechadzániu z mieyſcá ná mieyſce:
2:
ále w ſámey tylko znáiomośći woley Bożey/ táiemnic kro=
3:
leſtwá niebieſkiego/ y w nápełnieniu duchá Bożego. A co
4:
ſie tknie ćieleſnego do niebá wſtąpienia/ o tym piſmo ná in
5:
ſzych mieyſcách świádcży: á tego z tym mieſzáć nie trzebá:
6:
ále zoſobná o káżdym z nich porządnie mowić. VCZEN.
7:
A ſkądże to poznáć mam/ gdzie mowi o tym ćieleſnjm/ á gdzie
8:
też o duchownym? NAVCZYCIEL. Rzecż ći to
9:
ſámá pokaże y tego ćię też náucży. Iáko/ to wſtąpienie do
10:
niebá/ o ktorym maſz v Ianá w trzećim/ to płynie z rozmo
11:
wy tey ktorą miał Iezus z Nykodymem/ o odrodzeniu ná=
12:
ſzym: ktore płynie z duchá Bożego/ á nie z vrodzenia tego
13:
przyrodzonego źiemſkiego/ wedle ktorego wſzyſcy ſie ludzie
14:
rodzą z Adámá onego pierwſzego źiemſkiego.
15:
Chriſtus/ będąc ſam wtorym Adámem niebieſkim/ nie po=
16:
cżął ſie/ iáko my/ z woley mężá y niewiáſty/ ze krwie też tákże
17:
y ćiáłſ/ iáko ſie my zácżynamy biegiem przyrodzonymi: lecż
18:
z duchá ś. tedy to iego tákowe vrodzenie/ ieſt iedno z niebá
19:
zſtąpienie. Przez ktorego/ y my z niebá też z ſtępuiemy/
20:
y z nim też iuż w niebie poſádzeni ieſteſmy/ Kolo: 3. ꝟ 3. Fi=
21:
lipen: 3. ꝟ 20. Efe. 2. ꝟ 6. 19. gdy tymże duchem/ z iego zu=
22:
pełnosći wycżyrpnionym Ian 1. ꝟ 16. zápiecżętowáni by=
23:
wamy. A to z ſtąpienie/ ták Iezuſowe/ iáko y náſze prze=
24:
zeń/ płynie z onego przedwiecżnego poſtánowienia/ przey
25:
źrzenia y vmiłowánia Bożego: ktorym nas ſobie/ Bog w
26:
tym namileyſzym vlubił Efe: 1. ꝟ 4. 5. 6. Co też ná inſzym
27:
mieyſcu piſmo zowie nápiſánim imion náſzych w Niebie.
28:
Pſal: 69. ꝟ 29. Luk: 10. ꝟ 20. Obiá: 3. ꝟ 5. A 13. ꝟ 8. w
29:
księgách Báránkowych. A co ſie tknie tey mowy/ z ſtą=
30:
pić z niebá y wſtąpić do niebá/ tedy tho nie záwżdy znácży
31:
przenoſzenia ſie (iákom wprzod rzekł) z mieyſcá ná mieyſce
32:
ále ſie cżęſto bierze o wiádomośći woley Bożey/ o oſwiece=
33:
niu/ y o vrzędzie przepowiádánia ſłowá Bożego: iáko ono
E iiijw Obiáwie


strona: 28v

Trzećia Rozmowá.
1:
w Obiáwieniu Ianowym/ gdzie mowiąc o ſługách Zboro
2:
wych/ á ániołámi ie názywáiąc/ mowi iż pierwſzy y wtory
3:
ánioł z ſtąpił z niebá rc. Obiá: 4. ꝟ 1. A 10. ꝟ 1. A 14. ꝟ 17.
4:
A 18. ꝟ.1. rc. A mowi tho o wiernych ſługách y poſłáńcách
5:
Bożych. Lecż gdy záś o złych powieda/ ktorych też gwiaz=
6:
dámi názywa/ tedy im ſpádnienie z niebá przycżyta. Obiá:
7:
8. ꝟ 10. A 9. ꝟ 1. to ieſt/ vtrácenie łáſki Bożey/ y odſtąpienie
8:
od ſpołecżnośći wiernych Chriſtuſowych ku świátu. Kto=
9:
rą rzecż ieſlić Bog da poznáć z ſłowá ſwoiego/ tedy y to
10:
Chriſtuſowe z niebá z ſtąpienie łácno poznaſz y wyrozu=
11:
mieſz. VCZEN. Choćiażby też to mogło ſie ták rozu
Gdybyśćie vyźrzeli ſyná cżłowiecżego wſtępuiącego tám gdzie był pierwej

12:
mieć/ iednák ony ſłowá: A coż gdybyśćie widzieli ſyná cżło
13:
wiecżego wſtępuiącego tám gdzie pierwey był. Ian 6. ꝟ
14:
62. żadną miárą ták rozumiane nie mogą być. Bo ponie=
15:
waż ćieleſnie do niebá wſtąpił/ á mowi ták/ iż tám wſtą=
16:
pił/ gdzie pierwey był/ tedyć też tákże muśiał przedtym z
17:
niebá z ſtąpić ſkutecżnie: á nie ták iáko ty z ſtąpienie iego wy
18:
kłádaſz? NAVCZYCIEL. Ná to záwżdy pámię
19:
tay/ iżten cżłowiek Iezus Chriſtus/ z Duchá ś. pocżęty/
20:
ktory przedtym nigdy cżłowiekiem nie był niż ſie raz z Má=
21:
ryey národził/ iż mowię/ ten á nie inſzy/ iſtotnie/ ábo ćiele
22:
ſnie/ do niebá wſtąpił/ ſkąd nigdy ćieleſnie nie z ſtępował/
23:
to o ſobie mowi á nie kto inſzy. Ná co gdy bácżność mieć
24:
będzieſz/ tedy łácno mieyſce to zrozumieſz. Abowiem iáko
25:
prawdziwie był w przeyźrzeniu v bogá á myſmy też w nim
26:
y obráni/ y vmiłowáni/ y łáſką przed cżáſy wiekuiſtymi dá=
27:
rowáni Efe: 1. ꝟ 4. 5. 6. A 2. Timo: 1. ꝟ 9. Ták ſie potym
28:
cżáſu ſwego raz ná świát národził: á dopiero wykonawſzy
29:
wolą oycá ſwego wźięty ieſt do chwały oney wiecżney iego:
30:
ábo wzbudzony od vmárłych wſtąpił do oycá ſwego ná wy
31:
ſokie niebo/ áby nam mieyſce zgotował/ ábyſmy też támże
32:
byli gdzie on ieſt. Gdziebyſmy żadną miárą nie mogli być/
33:
ieſlibyſmy tám dawno wedle przeyźrzenia Bożego nie byli.
Lecż


strona: 29

O Synu Bożym.Liſt 29.
1:
Lecż gdybyś obiedwie cżąſtce te ſłow tych Chriſtuſowych/
2:
iednáko wykłádáć chćiał/ iż iáko wſtąpił iſtotnie/ ták też z
3:
ſtąpił iſtotnie: tedyby to żadną miárą/ ſtać tu nie mogło.
4:
Gdyż też y ták nie mowi/ gdybyśćie widzieli ſyná cżłowie=
5:
cżego wſtępuiącego do niebá: ále tylko gdzie był pierwey.
6:
Z ktorych ſłow/ ponieważ o ſyná cżłowiecżego idzie/ rych=
7:
leyby to isć musiáło/ że záś w żywot máćierzynſki wſtąpił/
8:
w ktorym pierwey był/ niż do niebá w ktorym przed tym
9:
właſnie cżłowiekiem nie był. Alisćiby do niebá tylko we=
10:
dle boſtwá wſtąpił. Co gdyby podług ták ſproſnego ſłow
11:
tych wykłádu być miáło: tedyby nádzieiá náſzá o kroleſtwie
12:
niebieſkim vſtáłá/ bobyſmy tám nie mogli być/ ieſliby tám
13:
iuż cżłowiek Chriſtus Iezus/ głowá naſzá/ nie był. Aliśći
14:
by ſie też y dwá Chriſtuſowie zmyſláć y wierzyć muśieli:
15:
gdyż nie ieſt iedno ieden. Ale gdy thy ſłowá o cżłowieku
16:
nam podobnym/ ktorego kośći kośćią/ á ćiáłem ćiáłá ie=
17:
ſteſmy Efe: 5. ꝟ 3. rozumieć będziemy: Iż on wedle przed
18:
wiecżnego Bożego poſtánowienia/ gdy ſie cżás wypelnił/
19:
národził: vmárł/ wzbudzony od vmárłych/ wźięty ieſt
20:
do niebá: áby chwały tey ktorą mu oćiec przed założenim
21:
świátá zgotował vżywał: on mowię cżłowiek Chriſtus
22:
Iezus/ ktory ſie pocżął y vrodził cżáſu ſwego: Tedy też y
23:
nam cáła nádzieiá zoſtáwa/ iż thám z nim gdzie on ieſt my
24:
też będziemy. A nád to/ tegoć też ieſzcże dokłádam/ iż ſłowá
25:
ty/ mogł mowić Iezus/ nie o ſwym do niebá wſtąpieniu/
26:
bo tám o tym rzecż nie idzie/ ále o wſtąpieniu gdzie przed
27:
tym dniá wcżorayſzego był/ to ieſt/ zá morze Tyberiádſkie/
28:
gdzie pięćiorgiem chlebá/ á dwiemá rybkámi/ o pięć tyſięcy
29:
mężow nákarmił/ dla ktorego cudu/ Prorokiem go názwá
30:
li/ y Krolem vcżynić chćieli: á gdy nád to cudowym też o=
31:
bycżáiem od nich zá morze do Kápernáum odſzedł/ ieſzcże
32:
ſie temu/ przewiozſzy ſie zá nim bárziey dziwowáli/ y o to go
33:
iákoby tám przyſzedł/ łodzi nie máiąc/ pytáli. Z ſkąd mu
E vpotym


strona: 29v

Trzećia Rozmowá,
1:
potym do nich/ o pożywániu ćiáłá iego/ rzecż vroſłá. Kto=
2:
ra iż ſie im trudna y niepodobna widziáłá/ żeby on ćiáło ſwe
3:
miał komu dáć ku iedzeniu/ tedy im też rzecż onę pierwſzą/
4:
v nich też niepodobną przypomina: iákoby ták mowiąc.
5:
Trudna y niepodobna ſie wam rzecż tá widzi/ o ktorey
6:
wam tu powiedam/ á coż gdybyśćie widzieli ſyná cżłowie
7:
cżego to ieſt mnie/ ktory to z wámi mowię/ wſtępuiącego
8:
tám gdziem pierwey był/ y tákże trochą chlebá wiele tyſięcy
9:
ludzi karmiącego: dopierobyśćie ſie pewnie tym bárziey
10:
dziwowáli/ y zá rzecż to niepodobną mieli. VCZEN.
11:
Ieſzcże ſie tu nie doſyć dzieie przedſięwźięćiu memu/ y in
12:
ſzym świádectwam piſmá świętego choćiaż tego co mo=
13:
wiſz dobrym ſumnienim gánić nie mogę: przeto mi też thy
14:
niedziwuy/ żeć ieſzcże co więcey nád tho zadam: á zádam
15:
mieyſcá tákie/ z ktorych ſie nie to przeyźrzenie/ ále rzecż ſá=
16:
má właſna znácży: iż musiał być ſyn Boży przed Máryą/
17:
choć ſie potem z niey wedle cżłowiecżeńſtwá cżáſu ſwego
18:
vrodził. Iáko to/ gdzie ſam Chriſtus powieda/ mowiąc:
19:
Pierwey niż był Abráhám/ iam ieſt: Ian 8. ꝟ 58. Gdzie to
Pierwey niż Abráhám ia ieſtem.

20:
bácżyć możeſz/ iż nie mowi byłem w przeyźrzeniu/ ábo w fi=
21:
gurách/ ále o ſwey ſkutecżney bytnośći. Nie mowi też/ iá=
22:
ko niektorzy wykłádáią o ſwey zacnośći/ żeby więtſzy był
23:
niż Abráhám/ ále zgołá mowi o cżáſie/ iż on pierwey był
24:
niż Abráhám. NAVCZYCIEL. Ieſliby ták by=
25:
ło iáko mniemáią ludzie ći/ od ktorycheś ſie ty tego náucżył/
26:
żeby ſyn Boży Iezus Chriſtus rzecżą właſną iſtotnie był
27:
przed Abráhámem/ niż ſie pocżęty będąc z duchá s. z Máry
28:
ey vrodził: tedy tego żádną miárą nie obroniſz/ żebyś dwu
29:
miáſto iednego nie miał: ábo iednego ze dwu ſpoionego. O
30:
ktorym záś ſpoieniu ſłowá Bożego nie pokażeſz/ nad ſam
31:
wymyſł ludzki. Lecż to ná ſtronę: ſłuchayże coć odpowiem
32:
ná mieyſce przywiedzione. Naprzod iż odrzucaſz/ wykład
33:
ten o przeyźrzeniu/ y o figurách w ktorych był Chriſtus zá
kryty


strona: 30

O Synu Bożym.Liſt 30.
1:
kryti/ tedy to nie ſłuſznie cżyniſz/ ieſli tho ieſzcże y o inſzych
2:
mieyſcách temu podobnych rozumieſz. Abowiem co ſie
3:
tknie mieyſcá tego/ o Abráhámie/ tedy y bez figur ſtárych
4:
może być ſłuſznie wyłożone: ále inſzych nie tuſzę/ ábyś y ſam
5:
nie muśiał ták wykłádáć: á zwłaſzcżá żeś iuż ná to zezwo=
6:
lił/ iż Báran od pocżątku zábity pod figurámi był. Cżego
7:
iżeś tám pozwolił/ tedy niewiem cżemu byś tu y indziey te=
8:
go záś przeć miał/ cżego y Antychriſtowi forytarze y vcży
9:
ćielowie pozwáláią. A iż to w ſwych piſmiech wyznawáią/
10:
Chriſtum Patribus velatum fuiſſe ſub figuris, iż mowię o=
11:
nym ſtárym Oycom zákryty był Chriſtus figurámi: tedy
12:
to zá tym ſámym iść muśi/ iż ieſzcże iſtotnie nie był. Bo
Gdyby przodkowie oni ſtárzy iſtotnie byli Chriſtuſá mieli tedy by im figur nie potrzebá było

13:
gdzieby go iuż mieli byli iſtotnie y ſkutecżnie/ á coż tego byłá
14:
zá potrzebá/ żeby go mieli byli w figurách/ w przeyźrzeniu/
15:
y w obietnicách/ gdyż mi tego figurámi málowáć y poka=
16:
zowáć/ ábo też obiecowáć nietrzebá/ ktorego ia iuż mam iſto=
17:
tnie przytomnego? Co też mowiſz/ iż to Chriſtus mowił o
18:
cżáſie bytnośći ſwey przed Abráhámem/ á nie o zacnośći:
19:
bo też ten wykład odrzucaſz. A cżemuſz/ w tákichże wykłá
Vide uerſionem Bezae, et interpretationem eiuſdem loci.

20:
dziech/ onych grubſzych Troycżakow ćierpiſz? gdzie ták ſło
21:
wá Báptyśćine tłumácżą/ ten ći to ieſt ktory po mnie idąc/
22:
zacnieyſzy ieſt nád mię. Ian 1. ꝟ 15. 27. 30. Choćiaſz ty tám
23:
ſłowá/ zdádzą ſie też/ głupſzym niektorym/ cżás tſkże zná=
24:
cżyć/ á nie zacność. Ale ia y to imo ſie puſzcżam/ á ćiebie do
25:
teyże tám oſmey Ianowey kápituły odſyłam: ktorey tá ieſt
26:
ſummá: że ſie Chriſtus przed Zydy/ w grubych ćiemno=
27:
śćiách chodzącymi/ á niewolą grzechow ná ſobie noſzącymi/
28:
ná to być od Bogá poſłánym opowiedał/ áby tych coby do
29:
niego przyſzli oſwiecał/ á wierzących w ſię z niewoley grze
30:
chu oſwobodzał. O co ſie oni nań iádowićie rozgniewáli/ y
31:
ſtrofuiąc go/ to mu przycżytáli/ żeby to ſobie przycżytał
32:
cżegoby w ſobie nie miał. A ták/ krotko mowiąc/ niewoley
33:
tey y ćiemnośći ſobie przyznáć niechćieli/ á to że wolnego
Abráhámá


strona: 30v

Trzećia Rozmowá.
1:
Abráhámá/ wolnymi dziećmi byli. Pan Chriſtus záś tłu
2:
miąc w nich tę hárdą ich dumę/ ták im ná to odpowiedział
3:
że ſyny Abráhámowemi nie byli/ poniewaſz to cżynili/ cże
4:
go Abráhám nie cżynił. A iż ſie y temu vpornie záſtáwili/
5:
tedy on chcąc hárdość ich ſtłumić/ Abráhámá z iego vni=
6:
żánia ſie/ á ná ſprawiedliwość ſwą nie pátrzącego/ ták
7:
przed nimi zálecáć pocżął/ iż znáiąc ſie też być cżłowiekiem
8:
pod grzech záprzedánym/ á z obiecánego Meſiaſzá błogo=
9:
ſłáwieńſtwá prágnącym/ żądał iuż też tego zá żywotá ſwo=
10:
iego/ áby mogł był widzieć dzień iego. A tu bácż iż mowi
11:
dzień iego/ á nie mowi/ áby widział iſtotnie ſámego. Y do
12:
piero przydáie/ mowiąc: Widział (pámiętayże iż dzień)
13:
y weſelił ſie. Ale vporni Zydowie/ ſłowá ty/ żądał widzieć
14:
dzień moy/ i widział/ opuśćiwſzy/ á práwie ie wyſzpoći=
15:
wſzy/ to Pánu zádawáią/ cżego on nie mowił/ mowiąc:
16:
Piąćidzieſiąt lat nie maſz/ á Abráhámáś widział. Ktore ich
17:
przewrotne ſłowá puśćiwſzy Pan imo ſię/ á do tego ſie nie
18:
przyznawſzy żeby Abráhámá widział/ rzecż ſwą końcży/ to
19:
ieſt tę/ iż Abráhám żądał widzieć dzień iego: á cżemu/ iż to ieſt
20:
rzecż prawdziwa/ że ia ieſtem (ták tego dokłáda) pierwey
21:
niż był Abráhám/ rozumiey obiecáną wſzyſtkim świátło=
22:
śćią y wybáwićielem/ o cżym z ſprzodku mowił. A potym
23:
też y temu ſie przypátrz/ kto to mowił. Izali też nie onże ſyn
24:
cżłowiecży/ z Máryey vrodzony? Cżłowiek mowię iáko ſie
25:
támże ꝟ 40 ſam názywa/ á nie iáki duch/ anioł/ ábo Syn
26:
przed tym cżłowiekiem Iezuſem Chriſtuſem będący/ ktory
27:
cżłowiek prawdę tę Zydom odpornym mowił: A ten/ był
28:
że iuż ſkutecżnie przed Abráhámem? Rzec tego nie możeſz/
29:
chybá ták iż był wedle przeyźrzenia Bożego w obietnicy y
30:
w figurách/ ktore przodkom onym w ich ćiemnośćiách z
31:
dáleká świećiły/ á żądzą dniá Chriſtuſowego w nich wzbu
32:
dzáły: ktore obietnice boże/ y figury cnych rozmáitych ofiar
33:
iuż też y Abráhámá vprzedziły były. Otoż tedy w onych
obietnicách/


strona: 31

O Synu Bożym.Liſt 31.
1:
obietnicách/ figurách/ ábo w ofiárách był iuż tą świátło=
2:
śćią y wybáwićielem Chriſtus/ ieſzcże przed Abráhámem/
3:
Chriſtus mowię cżłowiek/ ktory to o ſobie mowił/ á nie kto
4:
inſzy przed nim/ ábo w nim. Ale przedſię iſtotnie nie był
5:
áni Abráhámá widział/ áni on iego/ ále tylko widział
6:
dzień iego y rádował ſie. VCZEN. A cżemuſz też ono
7:
Páweł 1. Korin 10 ꝟ 4. powieda/ iż oná opoká z ktorey ná
8:
puſzcży wodá wypłynęłá/ byłá Chriſtuſem? pewnieć nie
Opoká byłá chriſtus

9:
dla cżego innego/ iedno iż iuż tám z nimi był Chriſtus/ y o=
10:
nych do źiemie obiecáney prowádził? Ná ktorego iż on lud
11:
nic niedbał/ ále go cżęſto drażnił y kuśił/ przeto nas też A=
12:
poſtoł przeſtrzega/ mowiąc: Ani kuśmy Chriſtuſá/ iáko
Nie kuśmy Chriſtuſá: iáko niektorzy.

13:
niektorzy kuśili. A ieſlić tám kuſzono Chriſtuſá/ tedyć też
14:
iuż tám muśiał być: bo gdzieby nie był/ tedyby go kuśić nie=
15:
możono? NAVCZYCIEL. Bogá tám kuśili Izrá=
16:
elcżycy/ nie Chriſtuſá: poniewaſz ſie ieſzcże nie národził
17:
był Chriſtus. A Páweł też tego nie mowi/ nie kuśmy Chri=
18:
ſtuſá/ iáko oni Chriſtuſá/ ábo/ iákogo oni kuśili: ále tylko
19:
iáko/ oni kusili/ nie Chriſtuſá tám rozumieiąc/ ále Bo=
20:
gá/ ktorego tám wprzod wſpomina mowiąc: Acżkolwiek
21:
pożywáli przodkowie náſzy pokármu duchownego/ y pili
22:
też nápoy duchowny/ wſzákże ſie nie wſzyſcy Bogu ſpodo=
23:
báli. A nieſpodobáli mu ſie dla vſtáwicżnego vporu y nie=
24:
poſłuſzeńſtwá ſwego. Ten tedy ieſt vmyſł Páwłow/ że przy
25:
kładem onych złych Izráelcżykow/ chćiał odwieść Korin=
26:
cżyki od tákiegoſz vporu/ ktory ſie iuż w niektore z nich w=
27:
krádał. Przeto ich też od onego przykłádu nápomina/ áby
28:
ták Chriſtuſem nie kuśili/ iáko Izráelcżycy Bogiem/ żeby
29:
też zá to tákże karánia nie odnieſli/ iáko oni. A nádto/ ieſliſz=
30:
byś ná ſłowách mych przeſtáć niechćiał. Przypátrzże ſie te=
31:
mu co nápiſał Epiphanius in Panario libro 1. tomo 3. prze
32:
ćiw Márcionowi to mu przycżytáiąc iż to ſłowko Chriſtuſá
33:
włożył miáſto Páná/ powiedáiąc Iż Páweł nápiſałbył: A
ni kuś=


strona: 31v

Trzećia Rozmowá.
1:
ni kuśmy Páná: á Marcion odmienił y nápiſał/ áni kuś=
2:
my Chriſtuſá. A co mowiſz żeby iuż tám y dla tego miał być
3:
Chriſtus/ iż ták rzekł Páweł/ A opoká oná byłá Chriſtus.
4:
Dziwuię ſie temu/ iż ieſzcże tego nierozumieſz/ że tá mowá
5:
nie ieſt właſna/ ále figurálna. Azaſz był Chriſtus właſnie
6:
oną opoką/ ktorą Moyżeſz laſką bił/ á zá vderzenim iego wo=
7:
dá z niey wypłynęłá: á nie rádſzey iż oná opoká Chriſtuſá
8:
známionowáłá? Azaſz też tego nie pomniſz/ że ty ſłowká/
9:
ieſt/ był/ ſą/ byli/ znácżenie ktorey rzecży pokázuią cżęſto=
10:
kroć/ á nie ſámę właſną rzecż? Iáko też y ono/ Ten kubek
11:
ieſt nowy Teſtáment: y wiele inſzych. Ale iż y ſámi Troy=
12:
cżacy to wyznawáią: przeto ſie ia w ták iáſney/ lácney/ y
13:
zgodney rzecży zábáwiáć niechcę. VCZEN. Y to wżdy
14:
dziwna/ żeby nie miał być/ przed Máryą/ gdyż był pierwey
Oycże vwielbi mię tą chwałą ktoram v ćiebie miał

15:
niż ten świát był: Cżego tym dowodzę/ iż on chwałę miał v
16:
Oycá pierwey niż ten świát był/ y o tęż go chwałę prośi.
17:
Ian 17. ꝟ 5. áby go nią vwielbił: ktoreyby nie mogł mieć/
18:
gdyby tám ſam nie był. NAVCZYCIEL. Mo=
19:
wi też ták Páweł o ſobie y o inſzych 2. Timo: 1. ꝟ 9. iż nam
20:
dárowáná ieſt łáſká/ przed cżáſy wiekuiſtymi: á teraz ieſt
21:
obiáwiona przez znácżne przyśćie Zbáwićielá náſzego Iezu
22:
ſá Chriſtuſá. Myćieſmy/ to wieſz/ przed cżáſy wiekuiſty=
23:
mi iſtotnie nie byli/ á wżdy oto ſłyſzyſz iżeſmy łáſkę dárowá=
24:
ną mieli. Nád to też/ oto iuż ná niebieſiech poſádzeni ieſte
25:
ſmy w Chriſtuſie Efe: 2. ꝟ 6. y tám ieſt obcowánie náſze/ y
26:
żywot w Bogu z Chriſtuſem zákryty: Kolo: 3. ꝟ 3./ choć
27:
tu ieſzcże iſtotnie ná źiemi/ á nie tám ieſteſmy. Otoż też także/
28:
v tegoſz Bogá y Oycá miał zgotowáną chwałę Chriſtus/
29:
ktorą iuż wźiął po wykonániu woley iego. A iż o zgotowáney
30:
chwale mowi/ á nie o tey ktorąby iuż właſnie był miał/ to
31:
z ſtąd bácżyć możeſz/ iż o nię dopiero prośi/ mowiąc: Kto=
32:
ram v ćiebie miał/ á nie o tę ktorąby iuż ſam przedtym trzy=
33:
mał: boby mu o tę nie trzebá było prośić. Miał tedy cżło=
wiek


strona: 32

O Synu Bożym.Liſt 32.
1:
wiek Chriſtus Iezus chwałę tę v Bogá/ iáko y wſzyſcy wy
2:
bráni/ maią v niego ſwą chwałę/ ktorą káżdemu z nich ná=
3:
gotował. Ale Iezus iuż ſwoiey teraz właſnie vżywa/ oni
4:
záś w nádziei ieſzcże ſwey ocżekawáią/ á w dzień oſtátecżny
5:
onę ſkutkiem wezmą. VCZEN. Ale to ieſzcże więtſzą
6:
co ſam o ſobie powieda y o oycu ſwym/ á iego mu tego świád
Wjſzedłem od Oycá y przjſzedłem ná świát.

7:
kowie poświádcżáią/ że wyſzedł od Bogá/ á iż go też Oćiec
8:
poſłał. Iáko też on Vcżniowie iego mowią. Ian 16. ꝟ 28.
9:
30. Teraz wiemy iż wieſz wſzyſtko/ á tego niepotrzebuieſz/
10:
áby ćię kto pytał: przeto wierzymy ześ od Bogá wyſzedł.
11:
Tákże ono co Páweł mowi: Gala: 4. ꝟ 4. A gdy przyſzło
12:
wypełnienie cżáſu/ poſłáł Bog ſyná ſwoiego rc. Tákże Ian.
13:
1. Ian 4. ꝟ 9. 10. 14. Poſłał Bog iednorodzonego ſyná ſwe=
14:
go ná świát rc. Gdzie iż go też iednorodnym/ ábo iáko ná in
15:
ſzych mieyſcách/ właſnym/ pierworodnym przed wſzyſt=
16:
kim ſtworzenim/ iáko wieſz/ názywa: tedy to żadnym ſpo=
17:
ſobem nie może być rozumiano/ iedno o właſnym ſynu Bo=
18:
żym/ przed wieki z iſtnośći Boſtwá vrodzonym. Gdzie ie=
19:
ſliby iuż przed tym nie miał był być v Bogá/ tedyby też nie
20:
mogł być poſłány: Bo rzecży przed tym nie będącey poſyłać
21:
nie mogą: przeto gdyby y on nie był pierwey v Bogá/ tedy
22:
by też nie mogł być poſłány/ ániby przyſzedł od niego. Ate=
23:
goby też żaden wiedzieć nie mogł/ ſkądby kto wyſzedł/ ieſli=
24:
by tego pierwey nie znał ktory go poſłał/ y mieyſcá z ktorego
25:
ieſt poſłány. Ale iż to wiemy że Bog ná niebie mieſzka/ á
26:
tenże poſłał ſyná ſwoiego/ tedyć go z niebá poſłał/ á on też
27:
pierwey w niebie był. NAVCZYCIEL. Themu
28:
wierzę iż Bog ná niebie mieſzka/ á iż też tu ná świát z niebá
29:
poſłał ſyná ſwego/ y on od niego prawdziwie poſłány/
30:
przyſzedł. Ale záś temu nie wierzę/ żeby Iezus Chriſtus
31:
prawdziwy ſyn Boży/ miał być pierwey iſtotnie w niebie/
32:
niż ſie z Máryey národził/ y niż też od Bogá ná świát po=
33:
ſłány był. Abowiem też to zá tym iść nie może/ iż wyſzedł od
Bogá.


strona: 32v

Trzećia Rozmowá.
1:
Bogá Oycá/ y przyſzedł ná świát/ żeby iuż dla tego/ mu=
2:
śiał być pierwey w niebie v Bogá. Abo ták: Poſłał Bog ſy
3:
ná ſwego iednorodzonego ná świát: otoż ten Syn iego/ był
4:
pierwey v niego w niebie/ y z niebá tu do nas ná świát przy
5:
ſzedł. Abowiem nie pierweyby do nas ná świát przyſzedł/
6:
ále w żywot Máryey: y nie pierweyby poſelſtwá do ludzi
7:
ſpráwował/ áleby ſobie goſpodę gotował: áboby ſie wćie=
8:
lał. A ieſli ſie pierwey wćielał/ á wćielony dziewięć mieſię
9:
cy w żywoćie mátcżynym mieſzkał tedy tu nie z niebá/ ále z
10:
żywotá Máryey ná świát przyſzedł. A ktemu iáko ſie tho
11:
oſtáć może co záś drudzy mowią/ iż go przez wćielenie y v=
12:
rodzenie tu do nas ná świát poſłał/ gdyż iuż przedtym iá=
13:
ko ſámiſz twierdzą/ tu ná świećie z Oycámi chadzał y ma=
14:
wiał? Ale to ná ſtronę iáko głupſtwo/ ná głupie y bábie
15:
bayki: podźmy do rzecży. Powiedziałem/ iż to nie idzie zá
16:
tym/ żeby ten/ ktoryby był od Bogá poſłány muśiał pier=
17:
wey być w niebie/ á ſtąd tám z ſtąpiwſzy tu dopiero ná źie=
18:
mię przyść. Abo gdy ták piſmo mowi/ przyſzedł ná świát:
19:
przyſzedł tedy z niebá: przeto iż nic trzećiego nie máſz/ nád
20:
niebo á ten świát. Abowiem nie tylko Syn Boży Iezus
21:
Chriſtus to o ſobie mowi/ y Apoſtołowie o nim świádcżą/
22:
iż ná świat przyſzedł od Bogá poſłány: ále ſie też toż w pi=
23:
ſmie ś. mowi y o inſzych/ a k temu y o złych ludziách: kto=
24:
rym to trudno przycżytáć żeby w niebie wprzod byli/ y z nie
25:
bá tu ná świát przyſzli. A wżdy ták Ian o nich mowi. 1, Ian
26:
4. ꝟ 1. A 2. Ian ꝟ 7. że wiele fałſzywych Prorokow y Oſzu
27:
ſtow przyſzło ná świát. A cżyli też z niebá? Koniecżnie nie/
28:
ále poſłáni od Oycá kłamſtwá. To z piekłá? y to błąd: ále
29:
z ich właſnego mieſzkánia. O wiernych też tákże mowi: iá
30:
ko ono o Ianie. Ian 1. ꝟ 6. Poſłány był cżłowiek od Bogá.
31:
Nád to/ Rzym: 10. ꝟ 15: A iákoſz będą przepowiádáć/ ie=
32:
ſliby poſłáni nie byli? Tákże mowi Anániaſz do Páwłá
33:
Dzieie 9. ꝟ 17. Pan Iezus poſłał mię do ćiebie. A Páweł/
o ſobie


strona: 33

O Synu Bozym.Liſt 33.
1:
o ſobie: 1. Korin. 1. ꝟ 17. Nie poſłał mię Chriſtus ábym
2:
nurzał rc. A ná ten cżás iuż ći był Chriſtus w niebie gdy ich
3:
poſyłał: á wżdy tego rzec nie możeſz áby Anániaſz y Páweł
4:
byli pierwey iſtotnie y ćieleſnie w niebie/ á iż dopiero z nie=
5:
bá ná świát poſłáni przyſzli. Lecż áby ſie rzecż tá krotko
6:
zámknęłá: náucż ſie tego od ſámego Páná Iezuſá/ iáko był
7:
poſłány od Bogá/ y iako przyſzedł ná świát/ á to z tych ſlow
8:
iego/ ktore ták ſam o ſwych vcżniách do oycá mowi: Ian
9:
17. ꝟ 18. Iákoś mię poſłał ná swiát/ y iam ie też poſłał ná
10:
świát rc. A iż tego dokłádaſz/ iż rzecży ktoraby nie byłá ná
11:
mieyſcu pewnym żaden poſyłáć nie może/ tedy też y ia ták
12:
trzymam: y dlatego temu wierzę/ iż nie poſłał Bog przed=
13:
wiecżnego/ z iſtnośći ſwey ſyná/ od Antychriſtá wymyſlo=
14:
nego/ ktorego y ty broniſz: ktorego nie było/ ále poſłał cżło=
15:
wieká Iezuſá Chriſtuſá/ z duchá ś. pocżętego/ á z Máry
16:
ey Pánny vrodzonego. A poſłał go/ nie tám iſtotnie z niebá/
17:
ále z domu rodzicow iego/ ktorym on był poddány y poſłu
18:
ſzny/ áż do cżáſu wyśćia ſwego ná świát: gdzie ſie iuż po=
19:
tym domem y powinowátymi ſwymi nie parał: ále cále wo
20:
ley y poſelſtwá oycá ſwego niebieſkiego pilnował. Ten mo=
21:
wię/ Chriſtus Iezus cżłowiek/ o ktorymći dawno powie=
22:
dam/ y onegoć zálecam/ á nie ktory inſzy przed nim. O kto
Syn Boży Iednorodny.

23:
rym też to trzymam y wyznáwam/ iż on ſam ieſt iednorodzo
24:
nym ſynem Bożym/ przeto iż nádeń nie ma Bog żadnego
25:
inſzego/ ták oſobliwym obycżáiem z duchá ś. pocżętego/ ták
26:
vmiłowánego/ ććią y chwałą vkoronowánego/ y boſtwem
27:
nápełnionego/ iáko mowię/ ieſt ten ſam ieden ſyn iego Ie=
28:
zus Chriſtus Pan náſz. Wyznawam go też być pierworo=
Pierworodny.

29:
dnym: ále nie ſtąd/ żeby on napierwey vrodzony był niż in=
30:
ſzy ludzie/ ábo ktorzy inſzy ſynowie Boży: lecż ſtąd/ iż mu
31:
Bog y oćiec iego oddał wſzyſtkie inſze rzecży/ á napierwey
32:
dziatki do ręku y rządu: A nád wſzyſtkim go Pánem vcży=
33:
nił/ y práwo pierworodztwa dał. Iáko dał był Izráelowi
Fnád


strona: 33v

Trzećia rozmowá.
1:
nád wſzyſtkie inſze narody: 2. Moy: 4. ꝟ 22. 4. Ezdr: 6.
2:
ꝟ 58. Eccle: 36. ꝟ l4. Synom Iozefowym nád ſyny Iáko=
3:
bowymi. 1. Kroni. 5. ꝟ l. 2. Iere: 31. ꝟ 9. Dawidowi láty
4:
młodſzemu/ nád bráćią iego: Pſalm: 89. ꝟ 28 rc. Ktore=
5:
go ſyná Bożego Iezuſá Chriſtuſá ſyná Dawidowego/ gdy
6:
kto pozna/ á mocnie temu wierzy/ iż on ieſt Apoſtołem/ á
7:
bo poſłáńcem Bożym/ ku wypełnieniu obietnic Oycom v=
8:
cżynionych: ten też y Bogá pozna. Ale ktoby tego nie znał/
9:
lecż ſobie przed tym/ y oprocż tego/ iákiego inſzego zmyſlał
10:
ten áni zna/ áni ma Bogá prawdziwego/ áni iedynego y
11:
pierworodnego ſyná iego: choćby ſie też ſwą nádzieią nie=
12:
wiem iáko ćieſzył. VCZEN. Gdyby zgołá cżłowie=
Ile wedle ćiáłá.

13:
kiem miał być Chriſtus Iezus/ iáko ty wywodámi ſwoimi
14:
pokázuieſz: Acżemuſzby Páweł piſząc do Rzymian: Rzym:
15:
9. ꝟ 5. tego dokłádał/ iż choć poſzedł z Oycow/ wſzákże ile
16:
wedle ćiáłá. Gdzie iż mowi z Oycow wedle ćiáłá/ tedy to
17:
pewnie znáć dáie/ iż z Bogá poſzedł wedle przedwiecżnego
18:
vrodzenia z iſtnośći Bożey. NAVCZYCIEL. O
19:
tym tám przedwiecżnym z iſtnośći vrodzeniu od Antychri=
20:
ſtá wymyſlonym/ nic nie myſlił Páweł: áni ták/ ile wedle
21:
ćiáłá/ dla tego mowił/ żeby ſie przed tym miał był rodzić z
22:
Bogá: Ale dla tego/ iż nád ono vrodzenie z Oycow/ miał
23:
coś zacnieyſzego/ będąc nie iáko oni/ z woley mężá y niewiá
24:
ſty/ ále z duchá ś. pocżęty/ y duchem też bez miáry nápełnio
25:
ny y poświęcony/ y tákże ná świát poſłány. A ſłowy tymi/
26:
nie co innego znácży/ iedno to/ co też przed tym powiedział:
27:
káp: 1. ꝟ 3. 4. Syn Boży z naſienia Dawidowego wedle
28:
ćiáłá: okazány ſynem Bożym z mocy/ wedle duchá poświę
29:
cenia rc. Ale ábyś to wyrozumiał/ y temu też wierzył/ iż go
30:
ludziom przypodobywa z ſtrony ćiáłá: ázáś go od nich łą=
31:
cży wedle duchá/ y vrzędu niebieſkiego: tedy maſz tegoſz Pá
32:
włá tákże też o ſobie y powinowátjch ſwych Izraelcżykach
33:
mowiącego Rzy: 9. ꝟ 3. Żądałbym ia ſam przeklęctwem być
od Chriſtu


strona: 34

O Synu Bożym.Liſt 34.
1:
od Chriſtuſá/ dla bráćiey mey/ dla krewnych mych wedle ćiá
2:
łá. Iż żydmi miał powinowáctwo ćieleſne/ iáko y chriſtus:
3:
á wedle wybránia y vmiłowánia z Bogiem/ z Chriſtuſem
4:
y z wiernymi chwalcámi Bożymi miał ſpołecżność duchá
5:
przeto mowi ile wedle ćiáłá. Tákże Chriſtus miał też ćiele=
6:
ſne powinowáctwo z Izráelcżykámi ćieleſnymi/ z ktorych
7:
ſie vrodził: á inſze záś powinowáctwo miał z Bogiem/ kto=
8:
ry go ſobie z Izráelcżykow/ przez duchá ſwego świętego
9:
ſpráwił/ y duchem nápełnił/ poświęćił/ y ná świát poſłał/
10:
otoż dla tego ták Páweł mowi/ ile wedle ćiáłá/ á nie dla
11:
cżego inſzego. VCZEN. Moẃ ty co chceſz/ przedſię
12:
tego nie ládá iáko w mię wmowiſz: gdyż ieſzcże nád to ták
13:
mowi piſmo: Heb: 2. ꝟ 16. iż koniecżnie nie przyiął Aniołow
Nie przyiął naſienia Anielſkiego/ ále Abráhámowe.

14:
ále przyiął Abráhámowe naſienie. Ktorymi ſłowy iáſnie
15:
pokázuie onego Syná Bożego przedwiecżnego/ ktory na=
16:
ſienie Abráhámowo przyiął: to ieſt/ ćiáło ſobie/ ze krwie
17:
Máryey Pánny/ ktora byłá naſienim/ ábo corką Abráhá
18:
mową/ ſpráwił: Skąd ſie ſtał cżłowiekiem/ będąc pierwey
19:
Bogiem ábo Bożym ſynem. NAVCZYCIEL. Stá
20:
ra to Papieſka brednia/ á bárzo ſłowu Bożemu przećiwna/
21:
ktora z záwiedzenia Szátáńſkiego vroſłá/ to ieſt/ mowić o
22:
wćieleniu ſie Syná Bożego/ y o vcżynieniu ſobie ćiáłá: o
23:
cżym nic niemáſz w piſmie ś. Do ktorego/ iákoś ono y ſam
24:
wſpominał/ przydáwáć co ábo od niego vymowáć/ wielka
25:
ieſt śmiáłość/ á oſtátecżna niebeſpiecżność. Bo iż ſie ták
26:
ludzie ważyli/ przydáwáć y vmnieyſzáć: więc też Szatan
27:
łácnieyſzy miáł ku nim przyſtęp: á zwłaſzcżá iż też widział
28:
wielkie ich nie ćwicżenie w ſłowie Bożym/ y nie wyrozu=
29:
mienie ſpoſobu mowy piſmá ś. Abowiem tá mowá: przy=
30:
iąć/ ábo wźiąć naſienie Abráhámowe/ mogłoby tákże być
31:
mowiono/ iáko y ono/ Wźiąć kſztałt ſłużebnicy. Co nic in=
32:
nego nie znácży/ iedno być ſługą y ſłużyć: tákże być iednym
33:
cżłowiekiem z potomkow Abráhámowych. O ſłużbie Chri=
F ijſtuſowey


strona: 34v

Trzećia Rozmowá.
1:
ſtuſowey mamy Fili: 2. ꝟ 6. 7. tákże Mát: 20. ꝟ 28 mowi
2:
ſam o ſobie: Syn cżłowiecży nie przyſzedł/ áby mu ſłużono/
3:
ále áby on ſłużył: przetoż też Pánem y Miſtrzem będąc no=
4:
gi vcżniom ſwym vmywał. Ian 13. ꝟ l3. 14. Tákże też być
5:
w kſztałćie Bożym/ ieſt/ być iednym z Bogow/ ábo Bo=
6:
giem. Gdyż też y ten Iezus Chriſtus cżłowiek/ dány nam
7:
ieſt zá Bogá/ od onego iedynego y ſámego Bogá Oycá/ ku
8:
temu áby ſłowem ſwym mocnym wſzyſtko miárkował/ y
9:
rządził: cżyniąc to wſzyſtko mocą ſwą ktorą wźiął od Bogá/
10:
co iedno ſámemu Bogu cżynić należáło. Tákże też wźiąć na=
11:
ſienie Abráhámowe/ ieſt być ſynem Abráhámowym: iáko
12:
Mát: 1. ꝟ 1. Księgi rodzáiu Iezuſá Chriſtuſá ſyná Dawi=
13:
dowego ſyná Abráhámowego. Tákże ieſzcże y ono Heb: 2.
14:
ꝟ 14. co mowi/ być vcżeśnikiem ćiáłá y krwie: nic też inſze=
15:
go nieznámionuie iedno być ćiáłem y krwią/ to ieſt/ cżło=
16:
wiekiem: tákże być naſienim niewieśćim/ być dziećiećiem
17:
ábo potomkiem niewieśćim: być naſienim Abráhámowym
18:
być iego potomkiem/ iáko też nim był Pan Iezus/ bo ſie z
19:
niego vrodził.
20:
ne być te ſłowá z rzecży przeſzłey/ iż Chriſtus nie przyiął w
21:
bráterſtwo ſwe Aniołow/ ále przyiął potomki Abráhámo=
22:
we/ bo też dla tych ćierpiał. Ktory ſmyſł y wykład właſny
23:
ieſt tego mieyſcá nád inne wſzyſtkie. VCZEN. A cże
24:
muſz piſarz tegoſz liſtu do Heb. 7. Cżyni ſyná Bożego Ie=
25:
zuſá Chriſtuſá Melchiſedekowi podobnego/ bez mátki y oy=
Melchiſedek. Vide in Miſsali Cracouienſi. in proáa de Domina quaeſic incipit. Salue templum maternale etc. ubi ſic habetur. Qui in coelis ſine matre, et in terris ſine Pa-

26:
cá/ áni pocżątku dni/ áni końcá máiącego? Pewnieć tego
27:
nie przeco inſzego mowi/ tylko że ſie on vrodził ná niebie
28:
przed wſzemi wieki z oycá bez mátki/ á tu záś ná źiemi cżá=
29:
ſu pewnego/ z mátki bez oycá. NAVCZYCIEL.
30:
Iáko tho trudna ieſt rzecż zwycżáiu złego á záſtárzáłego
31:
poprzeſtáć/ á tego ſie oducżyć mowić cżegoſmy ſie z mle=
32:
kiem práwie mowić od Antychriſtá náucżyli. A ták to ieſt
33:
trudna/ iáko Murzynowi omyć cżarność ſwoię. Iere: 13.
ꝟ 23.


strona: 35

O Synu Bożym.Liſt 35
1:
ꝟ 23. Pátrz proſzę ćię pilno/ co to wżdy będzie zá przyrowná
2:
nie/ Chriſtuſá do Melchiſedeká/ choćiaż y prze dwiecżnym
tre Saluator eſt omnium. Idem ait Symbolum Athanasij licet Beza in ſuo nouo Teſtamento latinograeco contrarium mihi dicere uidetur in cap. 7. ꝟ 3. ad Hebrae: ſic ſcribens, Chriſtus quatenus Deus eſt Apator, ineffabiliter genitus, quatenus homo Amitor in effabiliter conceptus etc. quae eius verba Philoſophiam quam dam ſublimem potius quam ueram Theologiam redoluet, ſuntque plane falſa et impia.

3:
vrodzenim/ á to według powieśći dawney ſámegoſz Anty
4:
chriſtá. Iż Melchiſedek był bez oycá y mátki/ y nie ma po=
5:
cżątku dni y końcá:
6:
więc w tyż tropy mowić: Otoż też tákże
7:
ſyn Boży Iezus Chriſtus ieſt vrodzony/ ná niebie bez mát
8:
ki/ á ná źiemi bez oycá. Ale tám Melchiſedekowi piſmo ś.
9:
zgołá żadnego oycá y mátki/ áni ná niebie/ áni ná źiemi nie
10:
przycżyta/ áni iákiego pocżątku y końcá dni cżyni: A Chri=
11:
ſtus przedſię to wſzyſtko ma. Bo vrodzony wedle Antichri
12:
ſtá ná niebie z oycá/ bez mátki: á ná źiemi záś z mátki bez
13:
oycá. A niebo y źiemiá izali pocżątku nie máią/ tákże y rodze
14:
nie z mátki ná źiemi? A więc że to/ w tych rzecżách/ podo=
15:
bny ieſt Syn Boży cżłowiek Chriſtus Iezus Melchiſedeko
16:
wi? by namniey. Bo Melchiſedek tego nie ma w piſmie ś.
17:
co Chriſtus ma/ ieſli zgołá ná właſność ſłow á nie ná v=
18:
myſł y przedſięwźięćie Apoſtolſkie pátrzyć będziemy. Mel=
19:
chiſedek zgołá/ oycá/ mátki/ pocżątku dni y końcá nie ma.
20:
A Chriſtus oycá ma ná niebie/ y ná źiemi z Oycow poſzedł/
21:
y z mátki ſie vrodził/ Rzym: 9. ꝟ 5. Ktore Oyce Iezuſowe
22:
licżą porządnie Ewánieliſtowie/ Máttheus y Lukaſz/ á o
23:
Melchiſedeku tego żaden z ſpiſm s. nie pokaże. VCZEN.
24:
A cżemuſz wżdy tákiego przypodobánia vżywa Piſarz liſtu
25:
tego? NAVCZYCIEL. Aby zálećił vſtáwicż=
26:
ność nie ſkońcżonego ná źiemi ofiárownictwá Chriſtuſowe
27:
go/ ktory ſie ſtał wedle przyſięgi Bożey Ofiárownikiem
28:
Pſal: 110. ꝟ 4. Heb. 7. ꝟ 21. ná wieki/ wedle porządku Mel
29:
chiſedekowego. To ieſt/ iż iáko Melchiſedek był Ofiáro=
30:
wnikiem Bogá náwyżſzego/ bez ogránicżenia cżáſu ktorego
31:
gdyby ſie vrodził y Ofiárownikiem zoſtał/ y kiedyby też záś
32:
vmárł/ y Ofiárownikiem być przeſtał. Tákże też tho iuż w
33:
onym to Melchiſedeku iáko pod pewną figurą Bog pokázo=
34:
wał iákie miáło być ofiárownictwo (á nie vrodzenie) Chri
F iijſtuſowo:


strona: 35v

Trzećia Rozmowá.
1:
ſtuſowo: Ktory był záraz po ſtworzeniu świátá narodowi
2:
ludzkiemu obiecány: ktorego ofiárownictwá pocżątku pe=
3:
wnego/ y dokońcżenia piſmo święte nie opiſuie. Gdyż vrzę
4:
du iego ſkutek nieiáki/ pokázował ſie w ofiárách onych ktore
5:
ſpráwowáli oni náſzy napierwſzy przodkowie. W ktorych
6:
ofiárách iáko ſie vrząd iego ofiárownicy zámykał/ ták ſie
7:
też iuż y báran zábity od pocżątku ofiárował. Ofiárownic=
8:
twá tedy tego ktore nań ieſt od Bogá włożone/ pocżątku y
9:
końcá nie máſz pewnie opiſánego. ále vrodzenia/ y pocżę=
10:
ćia też iego ieſt cżás pewny lat 1575. ſą też y rodzicy/ krái=
11:
ná/ y miáſto: z ktorych ſie y gdzie vrodził: tákże ſtey ſtro=
12:
ny żadną miárą nie może być z nim Melchiſedek porowná=
13:
ny/ ábo on wedle piſmá ś. Melchiſedekowi przypodobány
14:
Ale záś z ſtrony ofiárownicego vrzędu/ ktorym ſie nawię=
15:
cey Piſarz liſtu tego zábawia/ bárzo łácne może być przy=
16:
podobánie. Bo iáko Melchiſedek miał to ofiárownictwo
17:
bez pocżątku y końcá/ przeto iż o tym piſmo ś. milcży: tákże
18:
y Chriſtus Pan według porządku Melchiſedekowego wie=
19:
kuiſtym Ofiárownikiem zoſtał: záwſze żywiąc/ áby ſie też
20:
záwżdy zá námi przed oblicżnośćią Bożą pokázował. Tá=
21:
kie máiąc ofiárownictwo/ ktore iuż nigdy przenieſione nie
22:
może być ná inſzego: iáko Piſarz liſtu tego mowi káp: 7.
23:
ꝟ 24. VCZEN. Ieſliby tho tylko o vrzędzie ofiáro=
24:
wnicżym rozumiano miáło być/ á nie o onym iego Boſkim
25:
przedwiecżnym vrodzeniu y bytnośći/ á cżemuſz by mu to
26:
tenże Piſarz liſtu tego do Hebreow przycżytał/ iż on nápo=
Tyś nápocżątku/ Pánie/ vgruntował ziemię. Hebre. 1. ꝟ 10.

27:
cżątku źiemię záłożył/ ábo vgruntował: á iż też y niebioſá ſą
28:
ſpráwą rąk iego? Skąd to koniecżnie płynie: iż ieſli on zá=
29:
kłádał fundámentá źiemie/ y niebioſá ręką ſwą robił/ tedy
30:
iuż przedtym był: á nie dopiero ná ten cżás gdy ſie z Máry
31:
ey Pánny národził. NAVCZYCIEL. O gdybyś
32:
był ná one ſáme piſmá pámiętał/ ktore ſie w pierwſzey ro=
33:
zmowie przypomináły/ o ſámym iedynym á żywym Bogu/
ſámym


strona: 36

O Synu Bożym.Liſt 36.
1:
ſámym też y iedynym wſzech rzecży ſtworzyćielu: tedybyś
2:
iuż wywodow tákich zániechał: ánibyś tego komu innemu
3:
przycżytał/ co Bogu ſámemu należy. A zaſz tego nie pá=
4:
miętaſz/ iáko ſie cżęſto Bog oświádcżał w tym/ że on ſam
5:
bez rády y pomocy cżyiey/ pálcámi rąk ſwych niebo y źiemię
6:
vcżynił? Ktore ieſliby też z nim kto drugi/ ábo ſyn ten tám
7:
wáſz zmiſlony/ cżynić był miał: ázaſzby tego potym ná kto=
8:
rymkolwiek mieyſcu Bog ſam nie oznaymił/ y tym też iáko
9:
cżym inſzym tego ſwego pomocniká niezálećił? ále iż rzecż
10:
temu przećiwną wſzędy powieda/ tedy nas tym ſámym/ od
11:
wymyſłu tego ludzkiego odwodzi. Ia nie długo ſie rzecżą tą
12:
báwiąc/ toc opowiedam/ iż tego ták nie rozumiem/ iżeby
13:
ſłowá te ſynowi Bożemu/ onemu Iezuſowi z Pánny Máry
14:
ey národzonemu/ o ktorym tám przed tym y potym mowi/
15:
ſłowá mowię te/ Y tyś Pánie nápocżątku rc. przycżytáć
16:
miał: gdyż ſámemu Bogu oycu ſłużą/ y on ie też iemu ſáme
17:
mu przypiſuie. A vżywa ich tym vmyſłem/ áby nimi do=
18:
wiodł/ tym więtſzey zácnośći kroleſtwá Iezuſá ſyná Da=
19:
widowego/ ſyna Bożego vmiłowánego/ od Bogá nád in=
20:
ſze ſyny Boże náder hoyniey pomázánego/ y práwicą Bożą
21:
nád Anioły wywyżſzonego. A cżyni to iákoby z nieiákim o=
22:
kázowánim przycżyny/ dlá ktoreyby to iego pomázánie ná
23:
kroleſtwo/ ſtolicá iego/ y wywyżſzenie nád Anioły/ trwáłe
24:
y wiecżne miáło być: to ieſt/ iż nie prze ktorą inſzą przycży=
25:
nę przednieyſzą y zacnieyſzą/ iedno tę/ iż on tego wſzyſtkiego
26:
co mu tám przycżyta/ nie od kogo innego wźiął/ iedno od te=
27:
go ſámego Bogá wſzech rzecży ſtworzyćielá y Páná/ ktory
28:
ſám y pocżątku y końcá nie ma: ktory ſam źiemię záłożył/ y
29:
niebioſá poſtánowił/ bez cżyiey pomocy y rády. A ták iż to
30:
ták mocny y zacny ſam Bog iedyny vcżynił/ że ták známie=
31:
nićie/ potomká tego Dawidowego y Abráhámowego/ przy
32:
iąwſzy go ſobie zá Syná ſwego właſnego/ y ſobie go przez
33:
Duchá ſwego ś. ſpáawiwſzy/ pomázał y mocą tákową y
F iiijzwierzchnośćią


strona: 36v

Trzećia Rozmowá.
1:
zwierzchnośćią dárował: tedy iuż żadnemu o iego mocy/ y
2:
zacnośći namniey wątpić nie trzebá: áni ſie iey/ dziwowáć
3:
ábo ſie iey ſprzećiwiáć: gdyż pewna y gruntowna ieſt: prze=
4:
to/ iż od Bogá ieſt ktory ſie nie odmienia/ áni żáłuie tego/
5:
gdy co komu dáruie. Rzym: 11. ꝟ 29. Lecż iż ten ieſt vmyſł
6:
Piſárzá liſtu tego: pátrzayże ná pocżątek kápituły tey wſzyt
7:
kiey y ná przedſięwzięćie/ to ieſt/ ſkąd rzecż ſwą zácżyna/ o
8:
cżym ią y ku ktoremu końcowi prowádzi: A vyźrzyſz (ieſlić
9:
tylko da Bog przeyżrzeć) iż rzecż zácżętą przerwawſzy ſo=
10:
bie/ á to tym świádectwem Pſal: 102 tym vmyſłem iakom
11:
iuż rzekł przywiedzionym/ do niey ſie záś zániechawſzy wy
12:
práwy gruntownieyſzey tey rzecży/ wraca/ gdy záś iákoby
13:
znowu mowi: Y do ktoregoſz z Aniołow rzekł kiedy (rozu=
14:
miey Bog ktory ſam niebo y źiemię ſtworzył/ y Iezuſá dzie=
15:
dzicżem wſzyſtkiego poſtánowił) śiądź po práwicy moiey?
16:
rc. A gdzieby przeſzłe świádectwo/ Pſál: 102. Tyś nápo=
17:
cżątku rc. ktoreś ty przywiodł/ ſłużyć miáło ſynowi Boże=
18:
mu/ wedle obłędliwego mnogich mniemánia/ tym ſpoſo=
19:
bem żeby on nápocżątku niebo y źiemię ſtworzyć miał/ tedy
20:
byś dwu ſynow mieć muśiał/ iednego ktory ſtworzył niebo
21:
y źiemię/ á drugiego, ktory nic nie ſtworzył. To ieſt ſyná ie=
22:
dnego ſtworzyćielá ktoryby tyſłowá/ Siądź po práwicy
23:
mey/ mowił do drugiego ſyná też ſwego/ ále nie ſtworzy=
24:
ćielá/ iáko on pierwſzy: poniewaſz tám ták záraz to nápi=
25:
ſano cżytamy/ ſkoro po ſkońcżeniu ſłow tych/ tyś Pánie ná
26:
pocżątku záłożył grunty źiemie/ rc. Ale y do ktoregoſz wżdy
27:
kiedy z Aniołow rzekł/ Siądź po práwicy mey rc. Ieſli to
28:
on był ſyn/ ktoremuś to przycżytał/ Tyś ná pocżątku rc. á ten
29:
że á nie inſzy/ mowi to/ nie do ániołow ále też do ſyná/ Siądź
30:
ná práwicy moiey rc. tedy koniecżnie dwá/ á nie ieden/ ſyno
31:
wie będą. A nád to. Ieſlibyćię ku tákiemu rozumieniu/ á
32:
bo ku przywłaſzcżániu mieyſcá tego (z Pſa: 102 wyiętego)
33:
ſynowi Bożemu/ ſłowko to/ y przywodzić miáło/ iákoby tu
ná tym


strona: 37

O Synu Bożym.Liſt 37.
1:
ná tym mieyſcu/ wedle właſnośći ſwey/ świádectwo to/
2:
ku przeſzłym przyłęcżáć á weſpoł ie ſpáiáć miáło: tedy to
3:
wiedzieć maſz/ iż tu nie ieſt tym vmyſłem położone: ále iż ſie
4:
thák właſnie w Zydowſkim texćie náyduie/ ták w Pſálmie
5:
tym/ iáko y ná inſzych mieyſcach/ gdzie ſie rzecż ku komu
6:
inſzemu obráca/ á iákoby okrzyk nieiáki w ſobie zámyka/ iá=
7:
ko też maſz Pſal: 22. ꝟ 20. Mich 5. ꝟ 1. 2. Dani: 5. ꝟ l8. 22.
8:
Luk: 1. ꝟ 26. rc. Ale ieſliby ty ſłowá Pſalmowe według
9:
mniemánia twego miáły być przywiedzione od Piſárzá li=
10:
ſtu tego: A coſzby to był zá dowod iego? vkázowáć zácność
11:
tego nád Anioły/ ktory ieſt Aniołow ſtworzyćielem? iáko
12:
ty y z drugimi dumaſz y twierdziſz. Abo roſkázowáć im po=
13:
ſłuſzeńſtwo przećiw temu/ ktorego zdawná przedtym ſłu=
14:
cháli/ ććili/ y iemu ſie/ iáko ſtworzyćielowi kłániáli. Wyią
15:
wſzyby go nigdy przedtym áni ználi/ áni widzieli: Abo oni
16:
ſámi miedzy inſzymi wſzyſtkiemi rzecżámi procż niego ſtwo
17:
rzeni byli? Iákoſz ták pewnie ieſt/ á nie inácżey/ ieſli idzie
18:
o iſtotną bytność iego przed wſzemi rzecżámi. Ieſzcże trzebáli
19:
mu ſtolicę dáwáć: ná kroleſtwo pomázowáć: po práwicy
20:
ſádzáć: gdy iuż to przed tym wſzyſtko miał/ z onego przed=
21:
wiecżnego z iſtnośći Bożey vrodzenia/ y z iednośći boſtwá
22:
nierozdzielnego? Stąd oto obacżyć możeſz iż tákie mniemá
23:
nie/ y tákie piſmá wykręcánie gwałtowne/ nic nie ieſt in=
24:
ſzego/ iedno ſlepotá wielka ćiemnośći onych grubych y dot
25:
kliwych Eiptſkich/ przez Antychriſtá ná ludzi przywie=
26:
dzioná. Opuśćić Iezuſá zbáwićielá cżáſu pewnego ſyná
27:
Bożego vrodzonego/ á chwytáć ſie zá przedwiecżnego zmy
28:
ſlonego/ á oprocż cżáſu wſzego/ to ieſt/ nigdy nie vrodzone=
29:
go: ále o tym doſyć. VCZEN. A cżemuſz go Apoſtoł
30:
Páweł názywa obrázem Bogá niewidzianego/ y pierworo
31:
dnym wſzego ſtworzenia? izali nie dla tego/ iáko ſam do
Wſzyſtkie rzecży przezeń ſą ſtworzone.

32:
kłáda/ iż przezen wſzyſtkie rzecży ſą ſtworzone/ y ná niebie
33:
y ná źiemi/ widziane y niewidziane/ á iáko Ian piſze iż nic nie
F vieſt bes


strona: 37v

Trzećiá Rozmowá.
1:
ieſt bes niego vcżyniono. Kolo: 1. ꝟ 15. Ian 1. ꝟ 3. A iż on
2:
ieſt przed wſzyſtkimi/ á wſzyſtko w nim ſtoi? NAV= CZYCIEL. Acżkolwiekeś iuż przedtym ſłyſzał zmien=
4:
kę mieyſcá tego/ y z przeſzłych odpowiedzi/ mogłeś ſie ná
5:
ucżyć wyrozumienia iego: wſzákżemi ieſzcże ná to twoie py=
6:
tánie nie ćięſzko będzie nieco odpowiedzieć. To tedy wiedzieć
7:
maſz/ iż Apoſtoł opiſuiąc zacnosć kroleſtwá Chriſtuſowe=
8:
go/ do ktorego Bog oćiec przenosi wyrwánych z kroleſtwá
9:
Szátáńſkiego/ w tym ią záſadza/ y záleca/ gdy cżłowieká
10:
Iezuſá Chriſtuſá obrázem Bogá niewidziánego názywa/
11:
á nie zowie go Bogiem ábo z iſtnośći vrodzonym ſynem. A
12:
obrázem go dla tego zowie/ iż ſie w nim Bog/ z miłośći
13:
ſwey wielkiey świátu oznaymił: w nim będąc vcżynki cży=
14:
nił: y świát ſobie przeiednał. Ian 14. ꝟ 10. A 2. Kor: 5. ꝟ
15:
l9. Potym tę zacność iego wyſławia y zálecá/ z oney zwierz=
16:
chnośći/ ktorą ma od Bogá dáną nád wſzyſtkimi rzecżámi
17:
dla ktorey zupełney/ nád wſzemi rzecżámi zwierzchnośći/
18:
zowie go pierworodnym: to ieſt przoduiącym/ nád wſzyſt=
19:
kim ſtworzenim. Ato/ iż go Bog nád tym wſzyſtkim Pánem
20:
y Chriſtuſem vcżynił. Dzie: 2. ꝟ 36. A iż mowi/ że przezeń ſą
21:
wſzyſtkie rzecży ſtworzone: tedy to dwoiákim ſpoſobem mo
22:
że być rozumiano. Naprzod wedle przeyżrzenia/ y poſtáno
23:
wienia Bożego/ ktory wſzyſtkie rzecży ku temu końcowi v=
24:
cżynił/ áby ie Iezuſowi Chriſtuſowi ſynowi ſwoiemu cżáſu
25:
ſwego poddał: przeto też támże záráz powiedziawſzy to A=
26:
poſtoł/ iáko y Ian/ iż wſzyſtkie rzecży przezeń ſą ſtworzo=
27:
ne/ tego dokłáda/ ſámego ſie wykłádáiąc: y ku niemu ábo
28:
względem iego wſzytkie ſą ſtworzone. Ale iżem o tym wię=
29:
cey piſal ná kápitułę 1. Ianowę/ przeto tu dáley o tym mo
30:
wić niechcę. Potym wedle odrodzenia y napráwy wſzech
31:
rzecży/ ktore wſzyſtkie ták ná niebie iáko y ná źiemi nowemi
32:
ſie ſtały: poniewaſz też piſmo ś. napráwę y odnowienie/
33:
ſtworzenim názywa. VCZEN. A gdzie maſz to pi=
ſmo/


strona: 38

O Synu Bożym.Liſt 38.
1:
ſmo/ w ktorymby ſłowo to Stworzyć ábo ſtworzenie/ zná=
2:
cżyło odnowienie y napráwę/ ábo ſtworzyć y nápráwić?
Stworzvć miáſto nápráwić ábo odnowić.

3:
NAVCZYCIEL. Naprzod v Ezáiaſzá káp: 65.
4:
ꝟ 17. 18. gdzie ták mowi Bog o nápráwie wſzech rzecży: O=
5:
to ia ſtworzę niebo nowe/ y źiemię nową/ á pierwſzych ſpo=
6:
mináć nie będą/ áni przyidą do ſercá. A weſelćie ſie y ráduy
7:
ćie áż ná wieki/ z tego co ia ſtworzyć mam: ábowiem ia
8:
ſtworzę Ieruzálem áby było rádośćią/ á lud iego weſelim.
9:
A iż to mowi o nápráwie/ á nie o iákim nowym ſtworzeniu/
10:
to káżdy z vprzedzáiących y z pozad idących ſłow łácno po=
11:
zna: y to obacży iż mianowićie mowi o tey nápráwie ktora
12:
ſie pod nowym przymierzem przez Chriſtuſá ſtałá. Tákże
13:
też mowi Dawid Pſal: 51. ꝟ 10. O Boże ſtworz we mnie
14:
ſerce cżyſte/ to ieſt/ iáko ſámże wykłáda/ duchá práwego
15:
odnoẃ we wnętrznośćiách moich. Páweł záś Gal: 6. ꝟ l5.
16:
W Chriſtuſie nie waży nic obrzeſká y nie obrzezánie/ ále no
17:
we ſtworzenie. Y záś. 2. Korin. 5. ꝟ 17. Ieſli kto ieſt w
18:
Chriſtuſie/ nowym ieſt ſtworzenim: ſtáre rzecży przeminę
19:
ły/ á oto wſzyſtkie ſtały ſie nowe. Tákże ono gdzie mowi o
20:
ziednániu Zydow z Pogány/ mowi o Chriſtuſie/ iż przezeń
21:
ze dwu ieden nowy cżłowiek ſtworzony ieſt. Efe: 2. ꝟ 15.
22:
A w káp: 3. ꝟ 9. Bog wſzyſtko ſtworzył przez Iezuſá Chri
23:
ſtuſá. Ktore ſłowá y ſam Ian Kalwin/ pilny opiekun y o=
24:
brońcá Troyce/ y przedwiecżnego rodzenia wtorey oſoby
25:
w Boſtwie/ ták wykłáda mowiąc: Nie ták mi ſie tego wy
26:
kłádáć chce o pierwſzym ſtworzeniu/ iáko o napráwie du=
27:
chowney. Bo okolicżność mieyſcá tego chce/ ábyſmy to ro
28:
zumieli o odnowieniu: Ktore záwiſło ná dobrodzieyſtwie
29:
wykupienia. Co też mowi ná ſłowá Ezáiaſzowe káp: 43.
30:
ꝟ 7. Stworzyłem ſobie lud ten. Nie dzieie ſie tu o powſzech=
31:
ney náturze ludzkiey: ále o napráwie duchowney: iáko y
32:
do Efe: 1. ꝟ 5. Przeyźrzał nas/ áby przyſpoſobił zá ſyny
33:
przez Iezuſá Chriſtuſá. Nie mowi tu Pan/ o powſzech=
nym


strona: 38v

Trzećia Rozmowá.
1:
nym ſtworzeniu/ ktore nam ieſt ſpołecżne z inſzymi ludzmi:
2:
ále o odrodzeniu: dla ktorego też bywamy nowym ſtworze=
3:
nim názwáni: ktorym vmyſłem ábo wyrozumienim/ zowie
4:
Páweł ſtworzenim Bożym w liśćie do Efeſkich. VCZEN.
5:
Temu ſie ſprzećiwiáć nie będę: wſzákże mi y ná ono powiedz
6:
cżemu ták Ian ś. mowi. 1, Ian 4. ꝟ 2. 3. Iż duch táki káż=
7:
dy ktory wyznawa że Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele/ z
Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele.

8:
Bogá ieſt: ktory záś tego nie wyznawa ieſt duchem Anty=
9:
chriſtowym. Abowiem też to ludzie vcżeni z tych ſłow po=
10:
kázowáli/ że ſyn Boży był pierwey/ ábo chodził bes ćiáłá/
11:
ále potym gdy ſie wćielił/ y vrodził/ toż też w ćiele przyſzedł.
12:
NAVCZYCIEL. Prawdá to iż ták trzymáli y vcży
13:
li/ y iam też ták przedtym od nich á nie od Bogá náucżony
14:
będąc rozumiał: álem też z nimi weſpołek błądził/ idąc iáko
15:
ſlepy zá wodzámi ſlepymi/ iáko y oni ſzli zá drugimi: ále iuż
16:
z nimi/ chwałá Bogu/ rozbrát. Dopuśćił nam był Bog
17:
błądzić/ y ná cżás drogámi Antychriſtowymi chodzić: ále
18:
nas iuż teraz od błędu nápomina: y tego po nas chce áby=
19:
ſmy drogámi iego chodzili: vkázuiąc nam do ſłowá ſwoie=
20:
go/ á odrywáiąc od wykłádow rozumu ludzkiego: ktory ſie
21:
też y w tych ſłowách pokázuie/ á błąd ſproſny zá ſobą ćią=
22:
gnie/ y to nie bes przydátku grubego/ ktory z ſtąd poznaſz:
23:
Iż gdzie Ian mowi: Wſzelki duch ktory nie wyznawa że
24:
Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele/ á nie w ćiáło/ iáko nik=
25:
cżemnie Theodorus Beza przełożył/ rozumieiąc to o Iezu=
26:
ſie Chriſtuſie cżłowieku z Máryey Pánny vrodzonym/ á nie
27:
o kim inſzym/ oprocż niego/ przy nim/ ábo przed nim/ lub też y
28:
w nim/ bo tego z żadnego piſmá ś. nikt nie pokaże: Tu oni
29:
opuśćiwſzy tego to Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká z duchá ś.
30:
pocżętego/ zmyſlili ſobie iákiegoś inſzego przed Iezuſem
31:
Chriſtuſem potomkiem Dáwidowym y Abráhámowym/
32:
bes ćiáłá przed tym będącego/ chodzącego/ y z ludzmi ma=
33:
wiáiącego: ktoryby potym w ćiele też chodzić miał/ gdy ſie
wprzod


strona: 39

O Synu Bożym.Liſt 39.
1:
wprzod bes ćiáłá nábuiał. Rownie ták iáko Adam z Ewą
2:
żoną ſwą/ chodząc przedtym nágo w ráiu: pocżęli potym/
3:
wygnáni będąc z ráiu/ chodzić w ſkorách/ ktorymi ie Bog
4:
przyodział. Co lácno y ſam poznáć możeſz iż to błąd/ y nie
5:
ládá śmiáłość przydáwáć y twierdzić to/ cżego nigdziey
6:
piſmo ś. nie mowi: owſzem ſie wſzędzie błędowi temu ſprze=
7:
ćiwia. Godziło ſie było koniecżnie pierwey w to weyźrzeć/
8:
y to wyrozumieć/ co to ieſt/ chodzić w ćiele: być w ćiele:
9:
przyść w ćiele: ćierpieć w ćiele: żyć w ćiele: przemieſzkáć
10:
ábo zetrwáć w ćiele: zá dni ćiáłá ſwego: wypełniáć co w
11:
ćiele: widzieć cżyie oblicże w ćiele: być pogány w ćiele rc.
W ćiele co cżynić ćierpieć poſpolita mowá piſmá ſwiętego.

12:
iáko poſpolićie ták o Chriſtuſie/ iáko y o inſzych ludziách/
13:
piſmo ś. mowi Rzym: 8. ꝟ 8. A 2. Korin: 4. ꝟ 11. A 10.
14:
ꝟ 3. Gala: 2. ꝟ 20. Efe: 2. ꝟ 11. Kolo: 1. ꝟ 24. A w 2. ꝟ 1.
15:
Filip: 1. ꝟ 22. 24. Heb: 5. ꝟ ꝟ 7. A 1. Pet: 4. ꝟ 1. 2. 6. A nie
16:
ták prętko/ áni ták beſpiecżnie/ zá iedno ſie mieyſce iąwſzy
17:
ono ták nieprzyſtoynie ná ſwą dumę kierowáć: á miáſto
18:
prawdy/ fałſz niewſtydliwy/ y błąd nieznoſny zálecáć.
19:
Gdyż w ćiele żyć: w ćiele chodzić: w ćiele oblicże cżyie wi=
20:
dzieć/ ábo ćierpieć: nic innego nie znácży/ iedno cżłowie=
21:
kiem być: ocżymá ćieleſnymi/ widzieć: y obycżaiem ludzkim
22:
ćieleſnym iáko ludzie ćierpieć: rc., Bo piſmo cżłowieká po=
23:
ſpolićie/ y iego też ſpráwy y poſtępki ćiáłem názywa. A iż
24:
ták miánowićie Ian mowił: tedy tego wiedz tę być przycży
25:
nę/ ktora ſie z niektorych ſtárych Piſárzow pokázuie/ iż iuż
26:
onych że cżáſow ludzie tákowi náſtawáli/ ktorzy ták o Ie=
27:
zuſie Chriſtuſie ſynu Bożym trzymáli y vcżyli/ że on nie był
28:
práwym cżłowiekiem: ále był duchem: ktory tylko miał ná
29:
ſobie podobieńſtwo ćiáłá/ á nie ćiáło właſne. W ktorym
30:
błędzie był Márcion y Mánicheuſz. A iż iuż zá Ianá wiele
31:
było tákowych Antychriſtow/ ktorzy ſobie nád Iezuſá
32:
Chriſtuſá cżłowieká/ ſyná Bożego iákiegoś inſzego zmyſlá
33:
li: przeto Ian iáko inſze ich błędy gánił/ ſtrofował y poká
zował


strona: 39v

Trzećia Rozmowá.
1:
zował: tákże też y tego nie milcżał/ ále ie też gánił. Twier=
2:
dząc tho/ iż káżdy táki cżłek/ ktoryby tego przał/ że Iezus
3:
Chriſtus przyſzedł w ćiele/ to ieſt/ był cżłowiekiem iż ten
4:
był Antychriſtem. Ale iż y teraz wiele ich ieſt ktorzy temu
5:
podobnego coś twierdzą/ á drudzy ták zgołá trzymáią: tedy
6:
bes tego być nie może/ żeby też oni Antychriſtámi nie byli.
7:
VCZEN. Acżkolwiek to práwdá ieſt/ iż tákich wiele
8:
ieſt/ ktorzy ták trzymáią/ wſzákże tego nie bes przycżyny
9:
cżynią: ále iż ták Páweł nápiſał/ iż ſie Bog w ćiele obiáwił.
10:
1. Timo: 3. ꝟ 16. co iż nie może być iedno o ſynu Bożym ro=
Bog obiáwiony w ćiele.

11:
zumiano: tedyćby w tym nie Antychriſt tylko/ według twey
12:
náuki/ ále y ſam Páweł błądzić muśiał. NAVCZY= CIEL. Ludzie inſzy z Antychriſtem/ to wyznawam/
14:
nátym błądzą: ále wżdy nie Páweł Apoſtoł. Bo choćiaſz
15:
by ták ty ſłowá ſam nápiſał/ (o cżym mnodzy wątpią/ bo
16:
ich w poſpolitym ſtárym Papieſkim przekłádzie/ nie maſz:
17:
y Eraſmus Roterodam/ to pokázuie/ iż w nich to ſłowo
18:
Bog przydano) przedſię to pewna że ich Páweł tym vmy=
19:
ſłem y wyrozumieniem nie piſał/ iáko ie inſzy y z tobą też ro=
20:
zumieią y wykłádáią. Gdyż on nigdziey w ſwym piſániu y
21:
náuce/ nie zálecał żádnego inſzego ſyná Bożego przed ćiá=
22:
łem będącego: ále záwżdy tego ſámego iednego z Pánny
23:
Máryey vrodzonego Iezuſá Chriſtuſá cżłowieka 1. Tim:
24:
2. ꝟ 5. Pośrzedniká/ zá nas ná krzyż przybitego: dla grze=
25:
chow náſzych wydánego/ á dla náſzego vſpráwiedliwienia
26:
wzbudzonego. Przeto ieſli on ſam ták nápiſał) á nie kto
27:
inſzy tego do iego nápiſánia przydał/ tedyby koniecżnie/ po=
28:
niewaſz ſam inſzego nád tego vkrzyżowánego. 1. Korin. 2.
29:
ꝟ 2. nie znał/ nam też inſzego żadnego nád tego nie zálecáł:
30:
á tákby też y ná tym mieyſcu nie co inſzego twierdził/ iedno
31:
to co też piſząc do Korinthcżykow piſał. 2. Korin 5. ꝟ 19.
32:
To ieſt/ iż Bog był w Chriſtuſie świát ſobie iednáiąc/ á iá=
33:
ko ſamże Chriſtus mowił Ian 14. ꝟ 10. Oćiec w nim mie=
ſzkáiący


strona: 40

O Synu Bożym.Liſt 40.
1:
ſzkáiący vcżynki cżynił. Bo ſie dálſze ſłowa do Timoteuſzá
Vide Vatablium in Annotacionibus marginalibus.

2:
z tym wykłádem łácno ſtoſuią/ gdy ták przydáie mowiąc:
3:
Vſpráwiedliwiony w duchu/ to ieſt/ obiáwiony duchem:
4:
rozumiey ná on cżás/ gdy náń z ſtąpił z niebá przy ponurze=
5:
niu. Abo oznáymiony przez duchá/ zá tákiego cżłowieká/
6:
ktory vſpráwiedliwia inſzych/ y dáie im też duchá. Iáko
7:
tedy Páweł twierdzi to o Iezuſie Chriſtuſie cżłowieku/ w
8:
ktorym ſie nam Bog przez vcżyniki obiáwił/ że ieſt nam zá
9:
tákiego dány od Bogá/ żebyſmy przezeń byli vſpráwiedli=
10:
wieni: gdyż on ieſt náſzą ſpráwiedliwośćią/ odkupienim/
11:
poświęcenim/ y mądrośćią od Bogá. 1. Korin: 1. ꝟ 30.
12:
Tákżeć mu też y Bog ſam w tym świádectwo z niebá wy=
13:
dał/ gdy go y ſynem ſwym namileyſzym názwał/ y ſłucháć
14:
go roſkazał/ Mát: 3. ꝟ 17. A i 7. ꝟ 5. Lecż gdyby tá wáſzá
15:
dumá ſtać miáłá/ tedybyśćie ſie ſámi ſwą brzytwą obrze=
16:
záć y zránić muśieli: á to dla tych ſłow ktore przydáie Apo
17:
ſtoł: Widzian ieſt od Aniołow: ktorzyby go dopiero ná ten
18:
cżás gdy ſie w ćiele okazał vyźrzeli. Bo gdyby przedtym
19:
był/ tedyby to zle Páweł o nich mowił: boby go iuż przed
20:
tym widzieli. Ale iż im to widzenie Bogá w ćiele/ to ieſt/
21:
w onym cżłowieku Iezuſie Chriſtuſie przycżyta: tedy to
22:
tym ſámym znáć dáie/ że ten cżłowiek przed tym nie był:
23:
áni też w tym cżłowieku ſyn ſie iáki zámykał: ktorybj przed
24:
tym Bogiem ſkutecżnie y iſtotnie być miáł. VCZEN,
25:
Iuż teraz więcey mowić niechcę: bo ſie iuż ſpozniło/
26:
y noc ſie przybliża: á ták iuż dobra noc: iutroć ſie
27:
záś da Pan Bog ſtáwię. NAVCZY= CIEL. Iáko chceſz/ ná wſzyſtko mię
29:
naydzieſz gotowego. Niechżeć da
30:
PAN BOG dobrą noc.

strona: 40v

1:
Rozmowá Cżwarta/
2:
o rozmáitym okázowániu y obiáwiá=
3:
niu/ o widániu y mowie Bożey/ przez Anioły:
4:
przez ktore mnodzy Syná Bożego rozumieią/ y
5:
iákoby ſie on pokázowáć y z Przodkámi naſzy=
6:
mi rozmáwiáć miał/ trzymáią. A przy tym o
7:
obietnicách Bożych/ ktore o Meſyaſzu Synu
8:
ſwym cżynił: ieſliſz go iáko obiecował z potom=
9:
ſtwá Abráhámowego y Dawidowego dał/
10:
cżyli miáſto tey obietnice co innego: to ieſt/
11:
Bogá/ ábo z iſtnośći ſwey Syná przed
12:
wſzemi rzecżámi vrodzonego/ á nie
13:
Naſienie niewieśćie/ Abráhámo=
14:
we/ Izáákowe y Iákobowe.
15:
NAVCZYCIEL.
16:
ONożći iuż Vcżeń moy do mnie
17:
idzie/ cżemuśći ſie bárzo ráno poſpieſzył
18:
pewnie dziś ma wolą zemną wiele mo=
19:
wić. O witayże bráćie miły: Pan Bog
20:
ći niech da dobry dzień. VCZEN.
21:
Amen/ niech ták będzie: niechayże też y
22:
tobie da dobry dzień: y niechay nam o=
23:
biemá/ y wſzem innym wiernym błogoſłáwi. Poſpieſzy=
24:
łem ſie tym rychley do ćiebie/ ábyſmy dłużey z ſobą rozma
wiáć


strona: 41

O Synu Bożym.Liſt 41.
1:
wiáć dziś mogli: á to iż też ty dzień ten maſz nád inſze wol=
2:
nieyſzy. NAVCZYCIEL. Dobrześ vcżynił: á prze=
3:
thoſz w imię Páńſkie pocżni co mowić: á pocżni wedle
4:
ſwey potrzeby. VCZEN. Iż ſie dniá wcżoráyſzego
5:
zmieńká nie iáká ſtáłá/ widzenia Syná BOŻEGO/ ná
6:
ktorego Aniołowie pátrzáli: á przedtym też Aniołowie ſie
7:
wſpomináli/ w rozmowie pierwſzey: á to w tym iż ie piſmo
8:
ś. imiony Bożymi názywa: przeto zdáło mi ſie zá rzecż po=
9:
trzebną/ teraz z tobą o tym mowić: to ieſt/ o tym: Ieſliſz to
10:
Aniołowie byli/ iáko iedni trzymáią: cżyli to był ſyn Boży/
11:
iáko niektorzy ſtárzy twierdzili/ y iáko teraz drudzy mniemá
12:
ią: y onegoſz tho Aniołá iednegoſz być powiedáią: choć ſie
13:
cżęſto ná roznych mieyſcách pokázował: y tegoſz też ſłowem
14:
Bogiem názywáią/ ktoryby był przed wſzyſtkimi rzecżámi
15:
v Bogá: á iż też Bog wſzyſtko przeżeń ſpráwował. NA= VCZYCIEL. Acż ſie iuż mym zdánim/ wedle po=
17:
trzeby/ po proſtu doſyć/ o znáiomośći Bogá iednego/ ſá=
18:
mego/ mądrego/ żywego y nieſmiertelnego/ mowiło. Mowi=
19:
ło ſie też y o ſynu iego Iezuſie Chriſtuſie/ Dawidowym y A=
20:
bráhámowym potomku: przez ktorego wſzyſtko ieſt ſprá=
21:
wiono. Oprocż ktorego/ nie máſz żadnego innego włáſne=
22:
go/ y namileyſzego pierworodnego ſyná Bożego/ ktoryby
23:
przed tym iedynym miał być: ábo ktoryby ſie z tymże iedy=
24:
nym miał złęcżyć: ábo przez ktoregoby kiedy przed tym/ y
25:
procż tego/ Bog on wſzechmogący miał co cżynić: Wſzák=
26:
że/ áby w tobie wątpliwość iáka/ błędow iákich ſtárych/
27:
lub też y nowych nie zoſtáłá/ rad y o tym z tobą mowić bę=
28:
dę. A ták ty/ dowody o tym tám ſynu Bożym/ ktoryby to
29:
miał być przed wſzyſtkimi rzecżámi iſtotnie/ właſnie/ y ſku
30:
tecżnie/ niż ſie náſz Pan Iezus Chriſtus Syn Boży z duchá
31:
ś. pocżęty z Máryey Pánny národził/ porządkiem ſwym o=
32:
powieday: á iać też ná nie ſłowem Bożym/ wiernie y ſzcży=
33:
rze/ zá Bożą pomocą/ odpowiedáć będę. VCZEN. Iż
Gſie iuż


strona: 41v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ſie iuż zmienká ſtáłá niektorych wywodow/ z ſtrony bytno
2:
śći ſyná Bożego/ ták z ſtárego iáko y nowego teſtámentu/
3:
ná ktoreś mi iuż odpowiedał: przeto tych zániechawſzy/ o
4:
onych tylko mowić będziemy/ ktore ſie ieſzcże nie przypomi
5:
náły. Iáko to naprzod: iż ten/ ktorego iuż teraz w nowym
Mieyſce z Moyżeſzá gdzie ſie trzey ániołowie Abráhámowi pokazáli.

6:
teſtámenćie ſynem Bożym Iezuſem Chriſtuſem názywa=
7:
my/ przedtym bywał Aniołem názywány: on mowię/ kto=
8:
ry z Pátryárchámi y Proroki mawiał/ y onym ſie vkázo=
9:
wał. A iż nie był Aniołem proſtym/ iáko inſzy Aniołowie/ ále
10:
był Synem Bożym: to ſie ſtąd pokázuie/ iż Aniołá tego pi
11:
ſmo Bogiem Iehową názywa: cżegoby nigdy nie cżyniło/
12:
ieſliby proſtym tylko Aniołem był/ á nie ſłowem Bogiem/
13:
ábo ſynem Bożym. Iáko ono gdy przyſzedł ze dwiemá An=
14:
ioły do Abráhámá/ y ták potym k niemu mowił: Azaſz ieſt
15:
co trudnego Bogu. A Abráhám záś do niego: Pánie Ieho
16:
wáh ktory ſądziſz wſzytkę źiemię. 1. Moy: 18. ꝟ 14. 25. Kto=
17:
rą rzecż/ iuż nam práwie nowy teſtáment wykłáda/ á to
18:
gdy ták w nim ſam ſyn Boży mowi: Ian 5. ꝟ 22. Oćiec ni=
19:
kogo nie ſądzi/ ále ſąd wſzyſtek oddał ſynowi. Tám Abrá=
20:
hám wyznawał/ Aniołá Páná ktory ſądzi wſzyſtkę źiemię:
21:
wyznawał tedy tego ſyná Bożego: ktory był názywan An
22:
iołem Iehową. Bo wſzyſtkę źiemię ſądzić: á wſzyſtek mieć
23:
ſąd/ iedno to ieſt. Niewiem tedy iáko ſie z tego wykręćić
24:
kto ma: poniewaſz tám Abráhám wyznawa tego Pánem/
25:
ktory ſądzi wſzytkę źiemię. A tu záś ſam ſyn Boży otworzył
26:
nam ty kśięgi/ y nas náucżył: że oćiec nie ſądzi nikogo/ ále
27:
wſzyſtek ſąd dał ſynowi: á ták ſie temu trudno ſprzećiwić:
28:
Wſzákże rad ná to odpowiedzi twoiey ſłucháć będę. NA= VCZYCIEL. Iż Aniołá ábo poſłá Bożego názywa
30:
piſmo ś. imienim Bożym Iehową/ á ták dla tego on Anioł
31:
ieſt Synem Bożym/ ábo ſłowem Bogiem: Sproſna to
32:
ieſt Filozofia/ á ſzcżyry wymyſł Szátáńſki: á ieſt podobny
33:
temu. Názywa piſmo ś. ołtarz 2. Moy: 17. ꝟ 15. tymże
imienim


strona: 42

O Synu Bożym.Liſt 42.
1:
imienim Bożym Iehowáh: otoż tedy ołtarz ieſt ſynem Bo
2:
żym/ ábo ſłowem Bogiem. A ták tych ſynow Bożych ták
3:
wiele będzie/ iáko wielom rzecżam w piſmie ś. to imię Bo=
4:
że przycżytáne bywa. Ale iáko to ſtáć nie może: tákże ſie y to
5:
nie oſtoi/ coś o tym Aniele powiedziáł. A zwłaſzcżá iż tego
6:
nigdziey potym piſmo ś. nie dokłáda/ żeby tenże Anioł/ kto=
7:
rego tám piſmo ś. imienim Bożym Iehową názwáło/ dla
8:
názwiſká tego nie miał być Aniołem/ ále Synem Bożym y
9:
Słowem Bogiem (iż iuż ták tobie k woli mowić będę/ cho=
10:
ćiażem ći to przed tym pokázował/ w przeſzłey rozmowie z
11:
pocżątku/ żeby nie ſłowem ále mową ſłowá Ianowe káp:
12:
1. miáły być przekłádáne/ á według obiáwienia Ianowego
13:
káp: 19. ꝟ 13. nie mowá Bog/ ále mowá Boża: co ieſt le=
14:
piey y właſniey nápiſano) Abowiem ieſliby to procż iáſne=
15:
go ſłowá Bożego mogło ſtać/ iż Anioł dla názwiſká Boże=
16:
go Iehowáh/ ieſt ſynem Bożym: á to iedno dla tego/ iż ták
17:
przed tym niektorzy ludzie mniemáli: y wymyſł ſwoy in=
18:
ſzym zálećili: tedyby też y to tákże ſtać mogło/ że tám nie
19:
był Anioł/ choć go ták piſmo zowie/ ále był ábo mąż/ ábo
20:
ſám Bog ſtworzyćieł wſzyſtkiego. A pewnie by też tákie
21:
mniemánie ſtać mogło/ y ſnádniey plác otrzymáć/ niż to
22:
coś ty powiedział. Gdyż áni tám záraz/ áni potym gdzie in=
23:
dziey/ Aniołá onego nie zowie piſmo ś. ſynem Bożym/ áni
24:
ſłowem Bogiem/ á mężem go y Bogiem Iehową támże y
25:
indziey názywa. A to k temu przydawam/ iż ieſliby to ſtać
26:
co mowiſz/ z mieyſcá tego tám piſmá ś. mogło/ że on Anioł/
27:
nie był Aniołem proſtym Bożym/ ále był ſynem Bożym/ ſło
28:
wem Bogiem: tedyby nie ieden tylko ſam był ſyn Boży/ ále
29:
by ich támże ná tym mieyſcu trzey być muśiáło: gdyż Abrá
30:
hám nie záwżdy iednoſtáynie iednego ſámego z onych trzech
31:
waży/ áni ſie tylko z ſámym iednym vmawia/ ále ze wſzyſt
32:
kimi trzemá. Tákże nie on też tylko ſam/ z Abráhámem mo=
33:
wiąc/ iemu odpowieda/ ále wſzyſcy: iáko w ꝟ 5. A oni rze=
G ijkli vcżyń


strona: 42v

Cżwarta Rozmowá
1:
kli vcżyń ták. A w ꝟ 9. Y rzekli do niego/ á gdzie ieſt Sa=
2:
ra żoná twoiá? Nie mowi Moyżeſz rzekł/ iáko o iednym/
3:
ále iáko o wielu: bo ich pewna licżbá byłá: trzey á nie ieden.
4:
Tákże y Abráhám mowi ꝟ 4. do wſzyſtkich. Niechay pro=
5:
ſzę przynioſą trochę wody/ áby nogi wáſze vmyto/ á wy v=
6:
ſiedziećie pod drzewem. A ták iż nie wſzyſtko iednoſtáynie
7:
do iednego mowi/ áni iednego ſámego nád inſze przekłáda/
8:
ále wſzyſtkich iednſko ſzánuie: á iemu też nie ſam odpowie=
9:
da ieden/ ále y drudzy z nim: tedy mowię/ iż ieſli tám ieden
10:
z onych trzech/ nie był proſtym Aniołem/ ále wáſzym. Sy=
11:
nem Bożym/ ábo Bogiem ſłowem/ tedy niewiem cżemuby
12:
y dwá drudzy tákże iáko y on ſynmi Bożymi y Bogi ſłowy
13:
nie mieli być? Bo choć byś ták mowić chćiał/ że ſie tám ie=
14:
dnego nád inſze ſtąd zacność więtſza pokazáłá/ że on Abrá=
15:
hámowi przyſzłe rzecży po odeśćiu drugich opowiedał/ to
16:
ieſt/ o podwroceniu Sodomy: tedy tákąż zacność po dru=
17:
gich dwu poznaſz/ z drugiey káp: 19. ꝟ 21. 22. gdy ſie ono z
18:
Lotem vmawiáią. Z ktorych ieden to k woli Lotowi cżyni
19:
o co go prośi/ áby Sodomie pofolgował y iemu/ áżby do
20:
miáſtecżká/ á nie ná gorę vćiekł: iáko to ſłowá ty znácżą:
21:
Otom ćię y w tym wyſłuchał/ że nie podwrocę miáſtá tego/
22:
o ktoreś mowił: Spieſzże ſie/ y tám ſie záchoway/ ábo
23:
wiemći nie mogę nic cżynić áż ty tám przyidzieſz. A gdy mu
24:
tego ieden z onych dwu pozwolił/ tedy go przedſię drugi
25:
precż prowádził/ y dopiero gdy iuż ſłońce weſzło/ przyſzedł
26:
Lot do Zoár. A tám też dopiero ſpuśćił Pan ná Sodomę
27:
y Gomorę iáko deſzcż siárki y ogniá od Páná/ to ieſt/ Anioł
28:
on ieden ktory wprzod rozmawiał z Lotem/ ktorego też tám
29:
Iehową názywa/ od Iehowy/ to ieſt od ſámego Bogá/ od
30:
ktorego ná to był poſłány/ iáko poſłány był ieden z nich dlá
31:
Abráhámá/ drugi dla prowádzenia Lotá/ á ten oto dla
32:
podwrocenia Sodomy. Choćiaſz ia nie ieſtem przećiw te=
33:
mu/ że w tych ſłowiech Pluit Iehoua á Iehoua de coelis, mo
że być


strona: 43

O Synu Bożym.Liſt 43.
1:
że być Hebraiſmus, id eſt pluit a ſe, iáko Vatablus mowi/
2:
że Iehowá ſam od ſiebie z niebá ſpuśćił śiárkę y ogień. Ale
3:
pierwſzy wykład niewiem iáko mi kto zbić może/ ále o tym
4:
doſyć bácżnemu. Nád to/ ieſliby ſie ten wymyſł o tym An
5:
iele ſynu Bożym oſtáć miał ázaſzby ſie nierychley błąd gru=
6:
by troycżácki oſtał? ktory to twierdzi/ że tám nie ſyn Boży
7:
że dwiemá Anioły był: ále byłá troycá/ Bog oćiec/ Syn y
8:
duch s. Bo Abráhám trzech widział (iáko ich regułá nie=
9:
ſie) á wżdy tylko iednego chwalił: Przeto iż ći trzey ſą Bog
10:
ieden. Ale iáko ſie ći (Troycżacy mowię) ná tym bárzo my
11:
lą: tákże nie mniey y ći co z mieyſcá tegoſz/ iákiegoś Syná
12:
Bożego Aniołá/ Bogá ſłowo/ przed Iezuſem Chriſtuſem
13:
ſynem Bożym będącego dowiesć chcą. A co ſie tknie ſwiá=
14:
dectwá/ ábo podpory z nowego teſtámentu/ ktoreś przypo
15:
mionął: tedy to/ áni wykłáda mieyſcá tego/ z Kśiąg Moy
16:
żeſzowych wyiętego/ áni ſie też z nim żadnym ſpoſobem zga
17:
dza. Bo tego nie mowi/ iż onemu Aniołowi Iehową názwá=
18:
nemu/ co z Abráhámem rozmawiał/ dał Bog wſzyſtek
19:
ſąd: áni te go/ że ſie on Anioł ſtał cżłowiekiem Iezuſem Chri
20:
ſtuſem ſyneni Bożym. Ale to zgołá on Iezus Chriſtus poto
21:
mek Dawidow ſobie przycżyta/ y to o ſobie powieda/ że ie=
22:
mu dał Bog oćiec wſzyſtek ſąd. Ktoregoby nie trzebá mu
23:
było dáwáć/ gdy iuż przedtym będąc onym Aniołem/ był
24:
ſędzią wſzey źiemie. Ktemu to też obácżáć maſz/ iż tego ni=
25:
gdziey piſmo ś. áni ſam Iezus Chriſtus z duchá ś. pocżęty
26:
á z Máryey Pánny národzony/ nie mowi/ że mu Bog oćiec
27:
ſád ten oddał: iáko Aniołowi ſłowu Bogu/ ále iáko ſynowi
28:
cżłowiecżemu: ábo iż był ſynem cżłowiecżym. Ian 5. ꝟ 27.
29:
A iáko ſie ſam Pan Iezus nigdy w tym nie opowiedał/ ták=
30:
że áni żaden z pobożnych vcżniow iego o tym nas náucżał/
31:
żeby on miał przed tym być onym to Aniołem: ále iż będąc
32:
ſynem cżłowiecżym/ był namileyſzym ſynem Bożym. Ták=
33:
że też áni Moyżeſz/ áni Prorocy tego nam opowiedáli/ że=
G iijby z


strona: 43v

Cżwarta Rozmowá.
1:
by z onego Aniołá co z Abráhámem y z inſzymi mawiał/
2:
miał ſie potym ſtać cżłowiek ſyn Boży. Ale to vkázowáli y
3:
o tym piſáli/ że naſienie niewieśćie/ Abráhámowe/ Izáá=
4:
kowe Iákobowe/ z biodr Dáwidowych Meſiaſzem ſynem
5:
Bożym miáło być: iákoſz ſie ták á nie inácżey w wypełnie=
6:
niu cżáſow ſtáło. Abowiem gdyby Iezus Pan ſyn praw=
7:
dziwy Boży/ miał być pierwey Słowem Bogiem/ onym
8:
náſzym Aniołem Iehową/ y mowiłby był/ y iadł z Abráhá
9:
mem/ y byłby też ſędzią wſzyſtkiey źiemie/ tedyby ſie wżdy
10:
kędyſzkolwiek do tego był przyznał/ y nam to ku náſzey po=
11:
ćieſze oznaymił: á ieſli nie gdzie indziey/ tedy wżdy ná on
12:
cżás/ gdy z żydmi o Abráhámie/ Ian s. rozmawiał. O kto=
13:
rym Abráhámie to twierdził/ iż on żądał widzieć dzień iego.
14:
Zadał mowi widzieć dzień iego: á tego nie mowi/ żeby ábo
15:
iego Abráhám/ ábo on Abráhámá widzieć miał: gdyż on
16:
Anioł Abráhámá/ á on też iego widział. Lecż żeſmy iuż o tym
17:
rozmawiáli/ tego ſzerzyć niechcę: ále ćie do liſtu do Hebre
18:
ow nápiſánego odſyłam/ ktory zálecáiąc gośćinność/ Abrá=
19:
hámá y ty iego gośćie wſpomina/ y Aniołámi ie názywa/
20:
ktorzy imienim Bożym do Abráhámá y Lotá poſelſtwo od
21:
práwowáli. A o nich tego nie powieda żeby miedzy nimi był
22:
ieden ſyn Boży Bog Słowo: cżegoby iśćie nie zámilcżałbył
23:
gdyby ták iáko ty mowiſz było/ żeby tám był Syn Boży á
24:
nie Anioł proſty. Y poważnieyſze by było iego nápominánie
25:
y pobudká ku gośćinnośći/ od ſyná Bożego Słowá Bogá
26:
wźięte/ niżli od Aniołow: ále iż tám nic innego nád Anioły
27:
niebyło/ przeto iedno Anioły wſpomina mowiąc: niewie=
28:
dząc Anioły przyięli. Heb: 13. ꝟ 2. VCZEN. Iż mi ſie
Iż imienim Aniolowym błogosłáwiono przeto on Anioł był Syn Boży.

29:
ieſzcże ná tym nie doſyć dzieie/ przetoſz też ná tym przeſtáć
30:
nie mogę: Bo to w mię niechce/ żeby ten tám Anioł miał
31:
być proſtym Aniołem/ á nie rádſzey Synem Bożym ſłowem
32:
Bogiem. Abowiem ieſliby Aniołem tylko był: tedyby imie=
33:
nim iego nie błogoſłáwiono. Ale iż imienim iego błogoſłá=
wiono/


strona: 44

O Synu Bożym.Liſt 44.
1:
wiono/ tedy nie mogł być proſtym Aniołem: ále był Sło=
2:
wem Bogiem á ſynem Bożym. Iáko ono błogoſłáwił Iá=
3:
kob wnukom ſwym. 1. Moy: 48. ꝟ 16. Tákże Moyżeſz po=
4:
tomſtwu Iozefowemu. 5. Moy: 33. ꝟ 16. A iż ſam ſyn Bo
5:
ży ieſt táki w imię ktorego vbłogoſłáwione ſą wſzytki naro=
6:
dy: á w imię tego tám Aniołá błogoſłáwił Iákob y Moy=
7:
żeſz. rc. w imię tedy tego Syná Bożego błogoſłáwił/ ktory
8:
tám zwány był ániołem. Abowiem tenże ſie miał ſtać onym
9:
błogoſłáwionym naſienim. 1. Moy: 18. ꝟ 18. w ktorym miá
10:
ły być vbłogoſłáwione wſzyſtkie narody: ktoż to tedy inſzy
11:
iedno ſyn Boży? NAVCZYCIEL. Y ten tákże do=
12:
wod/ podobny ieſt pierwſzemu. Iż imienim tego tám Anio=
13:
łá błogoſłáwiono/ otoż ten tám Anioł/ nie był proſtym An
14:
iołem/ ále był ſynem Bożym/ ábo Słowem Bogiem. O=
15:
bacż ſam/ proſzę ćię/ co to zá ważny wywod/ twierdzić co
16:
rzkomo z ſłowá Bożego: áno nie tylko nie z ſłowá Bożego:
17:
ále przećiw iemu? A ktory ták z Prorokow? ktory z Apo=
18:
ſtołow y Ewánieliſtow árgumentował? Błogoſłáwio=
19:
no imienim Aniołowym: on tedy Anioł/ nie był Aniołem/
20:
ále był ſyn Boży Bog Słowo. Abo ták: w imię Aniołá bło
21:
goſłáwił Iákob y Moyżeſz: w imię tedy tego ſyná Bożego
22:
błogoſłáwili/ ktory tám był zwan Aniołem. Abowiem ten
23:
że ſie miał ſtać naſienim onym. O ſlepoto wielka: O śmiá
24:
łośśi nie wſtydliwa: O ſproſny rozumie y domyſle ćieleſny.
25:
A gdzie to ták duch Boży mowi? á gdzie o tym ſłowo Boże?
26:
Azaſz to iuż nie znácżny będzie przydatek? w ktorym ſie
27:
twierdzi to cżego piſmo ś. nie twierdzi. Azaſz/ ieſliby ten
28:
tám Anioł był Bogiem Słowem/ ábo ſynem Bożym/ ábo
29:
żeby ſie miał był ſtać obiecánym náſienim Abráhámowym
30:
nie oznáymiono to było kędy potym przez Moyżeſzá ábo
31:
przez ktorego z Prorokow? Abo izaliby też y Nowy teſtá=
32:
ment tego kędy nie wyłożył? Ale iż tám nie był tylko An=
33:
ioł od Bogá poſłány/ ktory poſelſtwo odnośił y Abrámo=
wi z iego


strona: 44v

Cżwarta Rozmowá.
1:
wi z iego potomſtwem błogoſłáwił: przeto o iego boſtwie
2:
y ſynoſtwie/ wielkie ieſt wſzędy w piſmie ś. milcżenie. Abo
3:
wiem ieſliby to on Anioł był Bogiem ſłowem/ ktory potym
4:
miał być Chriſtuſem Iezuſem/ á ná cożby potrzebá było o=
5:
biecowáć naſienie Abráhámowe/ w ktorym/ á nie w onym
6:
Aniele/ miáły być błogoſłáwione wſzyſtkie narody źiemie:
7:
poniewaſz iuż przed tym był Bog Słowo ſyn Boży/ w kto=
8:
rym też iuż/ wedle twey dumy/ było to błogoſłáwieńſtwo?
9:
Boby dáremne było tey rzecży obiecowánie/ ktora iuż byłá
10:
w ſkutku. Chybáby ten wáſz Syn Boży Bog Słowo táki
11:
był/ ktory bes ćiáłá mocy żadney y śiły/ áni ſkutku nie miał
12:
Boſkiego/ áż gdy ná ſię ćiáło wźiął: ábo ſie ćiáłem ſtał?
13:
álećby pewnie rychley z ćiáłá moc vtráćił/ ániżby iey doſtał
14:
Gdyż my ſámi tego po ſobie doznawamy/ iáko ćiáło náſze
15:
ieſt chwale Bożey przećiwne. Nád to/ ieſliby on Anioł
16:
był tym Synem Bożym Bogiem Słowem: Cżemuż wżdy
17:
Páweł/ wykłádáiąc to co o błogoſłáwieńſtwie naſienia A=
18:
bráhámowego powiedziano/ Aniołá tego tám nie wſpomi
19:
na? áni nam tego powieda/ żeby ſie on Anioł ſtał naſienim
20:
Abráhámowym? Ale to zgołá/ do Iezuſá Chriſtuſá potom
21:
ká Abráhámowego y Dawidowego ćiągnie/ ktorego też ſá=
22:
mego onym to obiecánym naſienim nazywa/ Gal: 3. ꝟ 16.
23:
19. á nie Aniołá onego. Aboć podobno Páweł był w tey mie
24:
rze proſtakiem/ że tego wyrozumieć nie mogł/ cżego teraz
25:
nowi niektorzy ſtudenći dochodzą? Aboć ſie podobno w le=
26:
pſzey ſzkole vcżyli/ niż on/ choćiaż był áż do trzećiego niebá
27:
záchwycon? y choć tám táiemnice niewypowiedziáne ſły=
28:
ſzał? ábo podobno cżego on áni śmiał áni mogł wypowie=
29:
dáć/ oni iuż to wſzyſtko y mogą y śmieią? Ale áżaſz tego nie
30:
pámiętaſz/ iż Aniołowie dla nas ſą od Bogá ſpráwieni/ y
31:
nam z woley iego vſługuiąc/ oboz ſwoy około nas ſtánowią?
32:
Pſal: 34. ꝟ 8. A 91. ꝟ 11. Heb: 1. ꝟ 14. Ktorych Bog wyſy=
33:
ła kiedy chce ku obronie náſzey y błogoſłáwieńſtwu náſze=
mu: á ku


strona: 45

O Synu Bożym.Liſt 45.
1:
mu: á ku przeklęctwu y tráceniu niezbożnikow. A to co
2:
przed tym cżyniał Bog przez Anioły ná pocżątku: toż po=
3:
tym przez ludzi niektore wykonywał. To ieſt/ drugim przez
4:
nie błogoſłáwił y ony wybawiał: á wybáwienie y błogo
5:
ſłáwieńſtwo ich ważne y ſkutecżne było: á wżdy oni dla te=
6:
go niezoſtáwáli Bogi Słowy/ ábo iáko wy o tym tám An=
7:
iele mniemaćie Synem onym Bożym. Iáko Melchiſedek
8:
błogoſłáwił Abráhámowi. 1. Moy: 14. ꝟ l9. Tákże o Abrá=
9:
hámie cżytamy. 1. Moy: 12. ꝟ 2. 3. iż mu to Bog obieco=
10:
wał że on miał być błogoſłáwieńſtwem/ á iż w nim miáły
11:
być błogoſłáwione wſzyſtkie narody źiemſkie. Iákob też Pá
12:
tryárchá prośi oycá ſwego/ áby powſtawſzy błogoſławiłá
13:
mu duſzá iego/ 1. Moy: 27. ꝟ 19. y wiele inſzych ieſt tááich
14:
mieyſc w piſmie ś. gdzie ieden wierny chwalcá Boży bło=
15:
goſłáwi drugim/ imienim Bożym/ á wżdy dla tego nie ieſt
16:
ſłowem Bogiem. A o wybáwićielách ludziách tego tu te=
17:
raz wſpomináć niechcę. A iż on Anioł nie był Synem Bo=
18:
żym/ ktory z Abráhámem mawiał: y ktorego imienim Iá=
19:
kob y Moyżeſz błogoſłáwił potomſtwu Iozefowemu: ále
20:
tym Synem Bożym był y ieſt Iezus Chriſtus ſyn Dawi=
21:
dow y Abráhámow: y on też ſam ieſt wſzech wiedzących ży
22:
wotnym y vſpráwiedliwiáiącym błogoſłáwieńſtwem: te=
23:
dy tego tym dowodzę: iż Piſarz liſtu do Hebreow 1. ꝟ 4. 5.
24:
13. ták iáſnie mowi: Y ku ktoremuſz kiedy z Aniołow rzekł
25:
Bog/ Syn moy ieſteś ty/ iam ćiebie dziś vrodził? Abo
26:
śiądź po práwicy moiey rc. Gdzie oto zgołá wſzyſtki Anio=
27:
ły odiąwſzy Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká/ Páná y Zbáwićie=
28:
lá náſzego wyſtáwia. A cżyniąc z nim przypodobánie Anio=
29:
łow káp: 2. ꝟ 2. 3. zacnieyſzym go nád ony Anioły cżyni/
30:
ktorzy z Przodkámi náſzymi mawiáli: przeto y tego potym
31:
ꝟ 5. dokłáda mowiąc: iż nie poddał Aniołom świátá przy=
32:
ſzłego/ o ktorym mowił. A w ꝟ 16. ták też mowi: Boć konie=
33:
cżnie nie przyiął Aniołow/ ále przyiął naſienie Abráhámo
Hwe.


strona: 45v

Cżwarta rozmowá.
1:
we. Ktore świádectwá/ bárzo przećiwne ſą/ temu mniemá
2:
niu o ktorym ty teraz zemną mowiſz. Przetoſz ia też wolę ná
3:
nich przeſtáć/ niżli ná tych nie ſpokoynej głowy ludzkiey wy
4:
wodziech/ ktore ſie nád ſłowo Boże wynoſzą: chcąc to prze
5:
wieść áby im więcey niż iáſnemu ſłowu Bożemu wierzono:
6:
ktore oto iákoś ſłyſzał ná ſtronę w tey mierze odkłáda wſzyt
7:
kie zgołá Anioły/ Iezuſowi ſámemu to wſzyſtko przycżytá
8:
iąc/ co iedno ku ſpráwie zbáwienney y żywotowi wiecżne=
9:
mu przyſłuſza. O onym to zgodnie z inſzymi piſmy święty=
10:
mi twierdząc/ iż on ieſt nie Aniołem/ ále potomkiem Abrá=
11:
hámowym: on dziedzicem wſzyſtkiego: on ſam przez ſię
12:
ſpráwił ocżyśćienie grzechow náſzych/ á nie ktory Anioł/
13:
ábo duch/ ktory nigdy vmieráć nie może: onże też ſam v=
14:
śiadł ná práwicy Bożey: onemuſz ſámemu wſzyſtkie rze=
15:
cży ſą poddáne: y moc ná niebie y ná źiemi daná/ á nie kto=
16:
remu Aniołowi. Błąd to tedy nieznoſny/ á omamienie ſzá=
17:
táńſkie/ zdzieráć to z cżłowieká potomká Abráhámowego
18:
y Dawidowego/ Syná Bożego iednorodnego: á kłáść ná
19:
Aniołá poſłáńcá Bożego/ ktoremu tego Bog nie dał/ áni
20:
tego nań włożył. Bo gdzieby to Aniołowi onemu/ ábo kto=
21:
remu inſzemu ſłużyło: ázaſzby tego zániechał był Páweł
22:
przypomionąć/ y tym náſzego Iezuſá Chriſtuſá Pośrzedni
23:
ká y Páná zálećić: iż on będąc przedtym Aniołem/ z oycá=
24:
mi mawiał/ á oni też ſobie imienim iego błogoſłáwili. Lecż
25:
tego/ iáko rzecży nigdy nie będącey/ zániechawſzy/ w liśćie
26:
do Gálátow káp. 3. ſámą ſie tylko obietnicą Oycom o naſie
27:
niu vcżynioną zábáwia/ y to o niey twierdzi/ iż ći co ſie ná nię
28:
ſpuſzcżáli/ błogoſłáwieńſtwá z niey ku vſpráwiedliwieniu
29:
doſtawáli. Ktore ieſliby iuż z przytomnośći Aniołá onego
30:
byli bráli: á coſzby ſie im ieſzcże nád nie/ ná onę obietnicę
31:
trzebá było oględáć y ná nię ſpuſzcżáć? ábo iey nápotym
32:
cżekáć? Ale iż ono błogoſłáwieńſtwo Anielſkie nie ważne ku
33:
żywotney ſpráwiedliwosći było/ przeto ſie ná obiecáne na=
ſienie


strona: 46

O Synu Bożym.Liſt 46.
1:
ſienie Abráhámowe ſpuſzcżáli/ y onego ocżekawáli: á nie
2:
Aniołá/ ktorego y widáli y mowiącego z nimi ſłucháli. V CZEN. Ale cżemuſz wżdy Iákob/ błogoſłáwiąc Ioze
4:
fá/ Bogá wprzod przypomniawſzy Aniołá też wnet wſpo
5:
mina/ y iáko od Bogá/ ták też y od Aniołá onego/ ſynom
Iákob błogosłáwi od Bogá y od Aniołá, iáko Páweł od Bogá y Iezuſá á ták Iezus był onym Aniołem y Synem Bozym.

6:
Iozefowym dobrá winſzuie/ mowiac: Anioł ktory mię wyr
7:
wał od wſzego złego/ niech błogoſłáwi ty młodzieńce. An=
8:
iołowi wyrwanie ábo wybáwienie przypiſuie/ y błogoſłá=
9:
wieńſtwá od niego/ iáko y od Bogá ſámego życży: á więc
10:
że to ieſzcże proſty Anioł? á więc że to nie Bog Słowo/ ábo
11:
Syn Boży? Azaſz tu nie wtyſz reźie ieſt/ ono Páwłá ś. win=
12:
ſzowánie/ ktorego we wſzech liśćiech ſwych vżywa/ mo=
13:
wiąc: Láſká wam y pokoy od Bogá oycá/ y od Páná ná=
14:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá. Záwſze oto z Bogiem oycem/ Iezu
15:
ſá Chriſtuſá ſyná iego ſkłádáiąc: iáko ſkłádał Iákob Anio=
16:
łá onego z Bogiem. Cżegoby koniecżnie nie cżynił/ gdyby
17:
on Anioł ſynem Bożym nie był: ták iáko ieſt ſynem Bożym
18:
Iezus. NAVCZYCIEL. Temu ſie nie ſprzeći=
19:
wiam/ żeby on Anioł/ ktory z Iákobem mawiał/ y ktorego
20:
imienim wnukom ſwym błogoſłáwił/ nie miał być Synem
21:
Bożym: gdyż wſzyſcy duchowie ſpráwiedliwi/ ábo Anioło=
wſzyſcy dobrzy Aniołowie ſą ſyny Bozymi.

22:
wie Boży dobrzy/ ſą ſynmi Bożymi/ iáko ſie to z ksiąg Io=
23:
bowych pokázuie. Iob 1. ꝟ 6 A 2. ꝟ 1. Ale ſię temu bárzo
24:
ſprzećiwiam/ y wierzyć temu niechcę/ gdyż też o tym pi=
25:
ſmá ś. nie mam/ żeby on to Anioł/ miał być tákiem ſynem
26:
Bożym/ iákim ieſt Pan náſz Iezus Chriſtus Syn Dawi=
27:
dow y Abráhámow: Do ktorego ſámego/ á nie do Aniołá
28:
iákiego/ Bog ſam ty ſłowá rzekł/ wedle duchá: Tyś ieſt
29:
ſyn moy/ iam ćiebie dziś vrodził: iáko ſie przed tym mowi=
30:
ło. Ani temu wierzę/ żeby z onego Aniołá ſpráwiony miał
31:
być Iezus Chriſtus ſyn Boży: ktory ſpráwiony ábo vro=
32:
dzony ieſt z niewiáſty/ przez duchá świętego z naſienia A=
33:
bráhámowego/ iáko piſmo ś. świádcży: Gal: 4. ꝟ 4. Luk:
H ij1. ꝟ 35.


strona: 46v

Cżwarta Rozmowá.
1:
1. ꝟ 35. Heb: 2. ꝟ 16. Ale ták wierzę/ iż on Anioł/ Aniołem
2:
ieſt y był: A Iezus potomek Dawidow y Abráhámow Pá
3:
nem y Chriſtuſem vcżyniony: Dzieie 2. ꝟ 36. ieſt włáſnym
4:
y namileyſzym ſynem Bożym. A co ſie tknie błogoſłáwień
5:
ſtwá ktore Iákob cżynił imienim Bożym/ y imienim też one=
6:
go Aniołá: Ták iáko życży łáſki/ pokoiu/ y miłosierdzia Pá
7:
weł/ od Bogá oycá/ y od Iezuſá Chriſtuſá: tedy ſie oto zá
8:
ſtáwiáć niechcę żeby niemogło być nieiákie podobieńſtwo/
9:
oney rzecży z tą: to ieſt/ onego ſámego winſzowánia. Ale co
10:
ſie tknie tych ſámych/ od ktorych to błogoſłáwieńſtwo po=
11:
chodzi/ po Bogu ſámym/ ktory ſie ták tu iáko y tám wprzod
12:
kłádzie: tedy ná to zezwolić nie mogę. Gdyż to dobrze z pi=
13:
ſmá ś. widzę/ iż inſzy ieſt Anioł Poſłániec Boży: á inſzy też
14:
záś cżłowiek Iezus Chriſtus ſyn Boży namileyſzy. Bo An
15:
ioł do cżáſu tylko niektorego/ nád niektorymi też tylko ſprá=
16:
wámi/ od Bogá poſtánowiony bywał/ y do cżáſu też nie=
17:
ktorego/ iáko Moyżeſz y inſzy Aniołowie/ śrzodkował/ mie
18:
dzy Bogiem/ á ludzmi od Bogá vmiłowánymi: á to poki
19:
nie przyſzło wypełnienie cżáſu od BOGA zámierzonego:
20:
dokąd nie przyſzło obiecáne Náſienie/ w kthorym wſzyſt=
21:
ki narody błogoſłáwieńſtwá doſtąpić miáły. Ale gdy ſie
22:
cżás zupełny wykonał: Ażći iuż Anioł/ áżći y Moyżeſz Po=
23:
śrzednik ſtárego przymierza/ vſtał: á Iezus Pan wiecżnym
24:
Pośrzednikiem zoſtał. Tákże/ ná cżás ſobie Przodkowie
25:
oni náſzy imienim Anielſkim winſzowáli: iż ſie ták Bogu
26:
ſpodobáło. Ale iuż teraz náwieki/ winſzuią ſobie wierni/
27:
imienim Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożego: nád ktorego iuż
28:
teraz imię/ nie máſz żadnego imieniá dánego pod niebem lu=
29:
dziom/ w ktorymby mogli być zbáwieni. Dzieie. 4. ꝟ 12. A
30:
iż to Iákob cżynił/ że błogoſłáwiąc wnukom ſwym/ wſpo=
31:
minał też ná on cżás Aniołá: tedy tego koniecżnie/ nie inſzym
32:
vmyſłem/ cżynił/ iedno iż im też tákoweyże obrony/ ſtraży/
y błogoſłá=


strona: 47

O Synu Bożym.Liſt 47.
1:
y błogoſłáwieńſtwá życżył od BOGA przez onegoſz
2:
Aniołá iego/ iákowey ſam nád ſobą cżęſto doznawał: tego
3:
im życżąc żeby ná nie Bog był łáſkaw/ á iżby ich też on An=
4:
ioł iego ſtrzegł. Bo iákom ći to iuż powiedział/ wſzyſtko
5:
przed tym Bog przez Anioly działał: á nie tylko przed Za=
6:
konem/ ále też y pod Zakonem. Gdyż y ſam Zakon/ będąc
7:
ku obietnicam Bożym/ o naſieniu błogoſłáwionym/ przy=
8:
dány: to ieſt/ dokądby cżás wypełnienia ich nie przyſzedł:
9:
przez Anioły też do ręku Posrzedniká Moyżeſzá od Bogá
10:
był podány/ iáko Apoſtoł świádcży/ Gálá 3. ꝟ 19. Dzie. 7.
11:
ꝟ 53. Ktorzy to Aniołowie Boży záwżdy ſtrzegli wiernych
12:
wolą Bożą im oznáymiáiąc/ y onych w ćieleſnych onych
13:
przygodách broniąc/ á práwie ich ná ręku noſząc/ iákoby
14:
y nogi ſwey o kámień nie obráźili: Pſal: 91. ꝟ 11. Ktore An=
15:
ioły Bog ſam wyſyłał też y pod nowym teſtámentem: ták=
16:
że y Iezus Chriſtus Syn Boży: poniewaſz iemu ſámemu
17:
Bog y Anioły poddał/ á iego nád nimi/ iáko y nád inſzymi
18:
wſzyſtkimi rzecżámi przełożył: o cżym piſmo ś. ieſt nam
19:
świádkiem. A náprzod o tym/ iż Chriſtuſowi ſą Anieli pod
20:
dáni y ſłużą mu/ maſz ná tych mieyſcách: Mat: 4. ꝟ 11. Fi
21:
li: 2. ꝟ 10. Efe: 1. ꝟ 20. 21. Heb: 1. ꝟ 6. A 1. Petri 3. ꝟ 22. Po=
22:
tym o wyſyłániu ich od Bogá y Chriſtuſá/ wiernym ku po=
23:
mocy naydzieſz w Dzie: 5. ꝟ 19. A 8. ꝟ 26. A 10. ꝟ 3. 22. A
24:
12. ꝟ 7. 11. A 27. ꝟ 23. Obiá: 1. ꝟ 1. rc. Ktorzy iż oto y teraz
25:
pod Nowym przymierzym wyſyłáni bywáią ku pomocy y
26:
rátunkowi/ y obronie wiernych: tedy/ choćby też teraz kto
27:
winſzuiąc komu dobrá od Bogá y od ſyná iego Iezuſá Chri
28:
ſtuſá/ życżył mu tego żeby go Anioł Páńſki bronił ábo ſtrzegł
29:
niewiem żeby w tym co zgrzeſzył: ále to wiem żeby przedſię
30:
z Aniołá ſobie Syná Bożego nie cżynił/ choćby ták dokład
31:
nie mowił: Anioł on ktory Piotrá z ćiemnice wywiodł/ nie=
32:
chay też ćiebie wywiedzie z káżdego niebeſpiecżeńſtwá twe=
33:
go. Bo choćiaſzbyś ták mowić chćiał/ iż to iuż ieſt rzecż in=
H iijſza/ gdy


strona: 47v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ſza/ gdy kto po Bogu y Iezuſie Chriſtuſie/ Anielſkiey ſtra=
2:
ży komu winſzuie: bo iuż teraz z Iezuſá Chriſtuſá Aniołá ſo
3:
bie vcżynić nie może/ bo iuż te rzecży ſą znácżne: tedy też y ia
4:
tobie ták bych ná to odpowiedział/ że też y tám z obietnice
5:
o błogoſłáwionym naſieniu nikt ſobie Aniołá nie cżynił/ áni
6:
choćby chćiał/ vcżynić mogł. Bo inſzy ieſt Bog: inſzy An=
7:
ioł od Bogá poſelſtwo ſpráwuiący: á inſzá też obietnicá od
8:
Bogá o tym naſieniu vcżynioná: ná ktorą ſie wierni przod=
9:
kowie náſzy oglądáli/ y ktorey wypełnienia ocżekawáli. A
10:
ták to muśi być że Anioł w ſwey mierze Aniołem/ Bog Bo=
11:
giem/ á Iezus Pan potomek Abráhámow ſynem Bożym/
12:
á nie iáki Anioł/ zoſtáć muśi. VCZEN. Ieſzcże ſie y ná
á ſwego, Iákobowi błogosłáwił y imię odmienił, záczym go Iákob Bogiem názwał, iáko y Tomaſz Iezuſá, ktorego imienia nie wie nikt, á on tez imioná odmienia y błogosłáwi, á ták to ieden ieſt.

13:
tym vſpokoić nie mogę/ gdy ſie Aniołá onego ſpráwam przy=
14:
pátruię. Ktory gdyby był proſtym Aniołem: tedyby áni imie=
15:
nia ludziom odmieniał/ ániby im też błogoſłáwił: Lecż iż
16:
im y imioná odmieniał/ y błogoſłáwił: tedy pewnie nie był
17:
proſtym Aniołem/ ále Bogiem Słowem onym ſynem Bo=
18:
żym. A nád to ieſzcże/ gdy go ono Iákob pytał/ coby zá imię
19:
iego było: tedy ſie mu o tym pytáć nie dał/ lecż tylko vderzy
20:
wſzy go w biodrę odſzedł/ błogoſłáwiąc mu. Ktorego też
21:
Iákob poznawſzy z odeśćia/ Bogiem wyznawa/ mowiąc
22:
iż widział Bogá oblicżnie/ á przedſię żyw zoſtał. A więcże
23:
to nie iáſne mieyſce? Lecż iż o Chriſtuſie ſynu Bożym rozu
24:
miano ma być: oto ieſzcże tym tego dowodzę/ z Nowego
25:
teſtámentu w ktorym ták cżytamy Obiá. 19, ꝟ l2. 13. Iż on
26:
ktorego imię ieſt Boże ſłowo/ miał imię nápiſáne/ ktorego
27:
żaden niewie iedno on ſam: co ſie z onym Aniołem zgádza/
28:
ktory imienia ſwego Iákobowi oznaymić niechćiał. A iáko
29:
tám onże to Anioł/ imię Iákobowi odmienił: ták też Iezus
30:
Chriſtus Syn Boży odmienił Symonowi názwawſzy go
31:
Piotrem Ian: 1. ꝟ 43. A iáko on błogoſłáwił Iákobowi:
32:
ták też Pan Iezus błogoſławił wſzyſtkim vcżniom ſwym
33:
Luk: 24. ꝟ 50. 51 Otoż to tenże ieden ieſt/ y ten z Iákobem
zá páſy


strona: 48

O Synu Bożym.Liſt 48.
1:
zá páſy chodził. A iáko go Iákob Bogiem názwał/ ták też
2:
Tomaſz Iezuſá Bogiem názwał: á ták to ieden ieſt on An
3:
ioł/ á Iezus Chriſtus Syn Boży.
4:
NAVCZYCIEL. Imię komu odmieniáć y iemu bło
5:
goſłáwić/ nie Bogu tylko ſámemu áni Aniołowi/ áni też
6:
Iezuſowi Synowi Bożemu wolno/ ále też ludziom: bo im
7:
tego Bog nie zákázuie/ áni/ gdy to cżynią/ onych zthego
8:
ſtrofuie: áni też záś gdy to ktorzy cżynili/ dla tego Synem
9:
onym Bożym Bogiem ſłowem zoſtawáli. Choć to nie tyl=
10:
ko zli/ ále też y dobrzy dziáływáli. Iáko Saul błogoſłá=
11:
wił Dawidá/ y Zyffeycżyki ktorzy mu Dawidá wyſzpiego
12:
wáli. 1. Sám. 36. ꝟ 25. A 23. ꝟ 21. Maásſałek Krolá Bá=
13:
bilońſkiego odmieniał imioná młodzieńcow Izráelſkich/
14:
Dani: 1. ꝟ 7. Iákob y błogoſłáwił y imię odmieniał/ błogo
15:
ſłáwił ſynom ſwym y ſynom Iozefowym. 1. Moy. 48. ꝟ 15.
16:
y káp. 49. A Beniáminowi imię odmienił. 1. Moyże. 35.
17:
ꝟ 18. ktory ácż to cżynił/ przedſię Iákobem zoſtał: iáko y An
18:
ioł Aniołem ktory iemu ſámemu y błogoſłáwił y imię od=
19:
mienił. A co ſie tknie tego iż go Iákob Bogiem ábo Elo=
20:
himem názwał (o ktorym imieniu wieſz iżći ſiw iuż doſyć po
21:
wiedáło) iáko názwał Tomaſz Iezuſá Bogiem ſwym: á
22:
iż też imię iego nie było Iákobowi oznáymione: tedy y to z
23:
ániołá Bogá nie cżyni/ ábo onego wáſzego Syná Bożego
24:
ſłowo Bogá. A nie cżyni dla podobnego názwánia: ták iá
25:
ko nie cżyniło Ianá Ponurzyćielá onym Tezbickim Elia=
26:
ſzem/ choćiaſz też Ianá Pan Iezus Eliaſzem názwał/ iáko
27:
Tezbicki Eliaſzem zwány był. Tákże też áni dla nie oznáy
28:
mienia imieniá ſwoiego/ y dla názwánia imieniem Bo=
29:
żym. Bo to mamy w kſięgách Sędzieckich/ káp: 13. ꝟ 18.
30:
22. Ze ſie też oycu Sámſonowemu Mánoáchowi Anioł ták
31:
że Páńſki pokazał: ktory ſie o imieniu ſwym pytáć nie dał.
32:
Tego ieſzcże dokłádáiąc/ iż ieſt dziwne. A iż go też Máno=
33:
ách Bogiem názwał: przedſię tego o Aniele onym żaden z
dobrym


strona: 48v

Cżwarta Rozmowá.
1:
dobrym ſumnienim rzec nie może/ żeby on dla tego był Sy=
2:
nem Bożym Bogiem ſłowem. Bo gdyby tym był/ tedy by
3:
ſobie nie zákázowáł cżynić ofiáry/ iáko on zákázuie: Bogu
4:
ſámemu roſkázuiąc ofiárowáć. ꝟ 16. Skąd ſie to pokázu=
5:
ie/ iż on nie był iedno Anioł/ podobny onemu o ktorym cży=
6:
tamy w Obiá. 19. ꝟ 10. A 22. ꝟ 8. 9. Ale nád to wſzyſtko że=
7:
byś ſie iuż więcey ná onym Aniele nie wieſzał: to mieć bę=
8:
dzieſz ná bácżnośći. Iż ieſliby to on Anioł był tym Synem
9:
Bożym Wybáwićielem/ ábo Słowem Bogiem o ktorym
10:
ty dumaſz: tedyby go wżdy kędyżkolwiek w piſmie ś. obie=
11:
cował był Bog/ y nańby ſie ſpuſzcżáć kazał: ále iż go ni=
12:
gdziey nie obiecuie/ oprocż naſienia Abráhámowego: tedy
13:
to głupſtwo ieſt tego ſie domyſláć/ y o tym przed ludzmi
14:
báiac/ ony w błąd záwodzić: á niektorym ſpoſobem od wła
15:
ſnego Syná Bożego Iezuſá ſyná Abráhámowego ony od=
16:
tárgiwáć. Cżłowiekáć wſzędy Bog/ dla wybáwienia też
17:
cżłowiecżego/ obiecował Przodkom náſzym/ á nie ániołá/
18:
ábo Bogá Słowo/ ábo iákiego ſyná z iſtnośći ſwey przed
19:
wſzemi rzecżámi vrodzonego/ o ktorym nikt nigdy żadney iá
20:
ſney obietnice w ſtárym piſmie nie pokaże: áni wypełnienia
21:
iey w nowym. A ták też nie co innego dał iedno cżłowieká z
22:
biodr Dawidowych/ wedle ſwoich obietnic/ iáko y ſtáry y
23:
nowy teſtáment o tym wſzędy świádcży. 1. Moyże: 3. ꝟ
24:
15. Mat: 1. ꝟ 16. Gala: 4 ꝟ 4. Item 1. Moy: 22. ꝟ 18. A
25:
26. ꝟ 4. A 28. ꝟ 14. Gal: 3. ꝟ 14. 16. 17. 18. 19. Item 5.
26:
Moy: 18. ꝟ 15. Dzie: 3. ꝟ 22. A 7. ꝟ 37. Item 2. Sám: 7.
27:
ꝟ 13. Pſal: 132. ꝟ 11. Dzieie 2. ꝟ 30. 39. A 3. ꝟ 24. 25. 26. A
28:
13. ꝟ 23. 32. 34. Item Ezá: 7. ꝟ 7. ꝟ 4. A 11. ꝟ 1. Mat: 1. ꝟ 23.
29:
Luk: 1. ꝟ 31. 32. A 3. ꝟ 23. rc. y wiele inſzych ná ktorych rá=
30:
dzęć przeſtaway á onemu Aniołowi iuż ná potym pokoy
31:
day. Co ſie też tknie imienia táiemnego á żadnemu niezná=
32:
iomego/ ktore ma ten ktory ieſt názwány w Obiá: 19. ꝟ 13.
33:
Mową Bożą/ tedy y to z onego ániołá nie cżyni ſyná Boże=
go. Bo


strona: 49

O Synu Bożym.Liſt 49.
1:
go. Bo to wiemy/ iż to piſmo nie ſłuży tylko ſynowi cżłowie=
2:
cżemu: iáko támże ſtoi ꝟ 11. cżego o żadnym ániele nie poka
3:
żeſz być powiedziánego. A iż ten ſyn cżłowiecży ma to imię
4:
ktorego nikt nie wie iedno on ſam/ tedy tego nie dla ktorey
5:
inſzey przycżyny rozumiem być nápiſánego/ iedno iż też ża=
6:
den cżłowiek z przyrodzenia ſwego rzecży Boſkich nie poy=
7:
muie/ áni mocy y zwierzchnośći Iezuſowey/ ktorą mu dał
8:
Bog y ociec iego. Gdyż ſyná nikt nie zna iedno oćiec: tákże
9:
oycá iedno ſyn/ á ten komuby ſyn obiáwił Mát: 11. ꝟ 27.
10:
Wſzákże ſie wżdy y ſam oznaymia komu chce: á zwłaſzcżá
11:
tym co go miłuią/ y iego roſkazánie chowáią. Ian 14. ꝟ 21.
12:
Co wſzytko my o cżłowieku Iezuſie Chriſtuſie właſnym ſy=
13:
nu Bożym wyznawamy/ á nie o tym tám twoim ániele:
14:
poniewaſz mu tego Bog y piſmo ś. nie przycżyta. VCZEN.
15:
Toby byłá znoſnieyſza gdyby tylko ludzie/ ktorzyby ſie lá=
16:
cno omylić mogli/ ániołá Bogiem názwáli: ále gdy ſie ták
17:
ſamże názywa/ á ieſzcże onym co názacnieyſzym imienim
18:
Bożym Iehowáh/ roſkázuiąc to przytym y opowiedáiąc lu
19:
dziom co ſámemu Bogu należy: tedy wierę niewiem iákoby
20:
iuż temu nie wierzyć/ iż to nie proſty ánioł był/ ále ſyn Boży
21:
Bog ſłowo. Gdyż ſie ten vkázował/ y od ludzi widzian by=
22:
wał: á Bogá ſámego nikt nigdy nie widział/ Ian 1. ꝟ 18.
23:
A widzian był od Moyżeſzá we krzu onym goráiącym 2.
24:
Moy: 3. ꝟ 4. A iż Bog był á nie iáki proſty ánioł/ przeto po
25:
tym Moyżeſz Iozefowi życży przyiáźni iego/ iáko cżytamy.
26:
5. Moy: 33. ꝟ 16. ná coś mi nic nie odpowiedział/ choćiam
27:
to iuż przedtym przypominał. NAVCZYCIEL.
28:
Więcći teraz odpowiem/ á węzeł ći ten rozwiążę. Co mo=
29:
wiſz iż Bogá nikt nigdy niewidział: tedy y ia temu wierzę/
30:
przeto też y to k temu przydáię iż go Moyżeſz nie widział:
31:
ále iáko inſzy ták y on z nimi/ ánioły tylko Boże widáli. A
32:
ták y ten ktorego we krzu widział/ nie był Bog ſam/ áni ſyn
33:
iego Bog ſłowo: ále tákże był ánioł/ iáko y drudzy ktorych
IBog


strona: 49v

Cżwarta Rozmowá.
1:
Bog do ludzi poſyłał/ á z nimi ſie przez nie rozmawiał. Co
2:
iż ták ieſt/ á nieinácżey: ſłuchayże Stefáná onego pierwſze
3:
go Chriſtuſowego męcżenniká: ktory pełen będąc duchá
4:
Dzieie 7. ꝟ 55. á znáiąc przed tym Iezuſá/ ſyná Bożego/ á
5:
ná ten práwie cżás vpátruiąc go ſtoiącego ná práwicy Bo=
6:
żey ſynem cżłowiecżym: przedſię w rozmowie ſwey ktorą
7:
támże miał z Zydy/ nie przypiſał tego iemu/ żeby on był
8:
przed tym ániołem: áni tego o nim powiedział/ żeby ſie we
9:
krzu Moyżeſzowi pokázowáć y z nim rozmáwiáć miał: ále
10:
to zgołá/ ániołowi przywłaſzcżył/ y o ániele to powiedział.
11:
Támże ꝟ 30. 38. 53. A iż ánioł był imię Boże ná ſobie máią=
12:
cy/ á nie ſyn Boży náſz odkupićiel/ tedy toż poznáć możeſz z
13:
vſt ſámego Iezuſá ſyná Bożego/ ktory rozmawiáiąc z Sá=
14:
duceuſzámi o zmartwychwſtániu przypomina ono Boże o=
15:
kazánie ſie Moyżeſzowi we krzu: á wżdy tego ſobie/ áni ſy=
16:
nowi Bożemu Bogu ſłowu/ przed tym będącemu/ niż ſie on
17:
z Pánny národził nie przycżyta/ ále to zgołá ná Bogá wkłá
18:
da. A to nie prze ktorą inſzą przycżynę/ tylko iż on Anioł Bo=
19:
ży był/ y rzecż Bożą ſpráwował: iákoſz to y Iuſtyn/ ktory
20:
w rozmowie z Tryfonem Zydem z onego ániołá ſyná Boże=
21:
go cżynił: ániołowi to záś przyznawa/ ták piſząc in reſpon ſionibus ad orthodoxos, de quibuſdam neceſſarijs quaeſti= onibus. Quaeſtione 142. Si angelus eſt homine ſuperior, et ſacrae litterae homines appellant Deos, nonne conuenit an= gelos quoque a nobis appellari Deos? Reſponſio. Angelo= rum quicunquae in Dei ordine apparuerunt, aut cum homini bus loquuti ſunt, habuerunt ipſi quoque Dei nomen, vt qui cum Iacobo et cum Moſe loquutus eſt. Vocati ſunt autem etiam homines dij, atque vtriſque propter vſum eius mandatum, datum eſt Dei ordinem et nomen habere. Peracto deinde vſu, deſinunt vocari dij, qui propter vſum aliquem accepe runt Dei nomen. Cum enim commiſit angelo procuratio= nem populi, dixit Moſi de eo: noli non obedire ei: nam me= um no= O Synu Bożym.Liſt 50. um nomen eſt ei impoſitum. Item cum mandauit magiſtra= tibus iudicium populi, dixit eis: iuſtum iudicium iudicate: nam iudicium eſt Dei. Item: Ego dixi, dij eſtis, et filij altis ſimi omnes: vbi eos dixit Deos, pro, dedi vobis honorem meum, et ordinem, et nomen. Igitur tanquam me iudi= cante, ſic iudicate populum. Haec Iuſtinus. Skąd oto bá=
7:
cżyć możeſz że tu z ániołá onego nie cżyni/ áni Bogá ſáme=
8:
go áni ſłowá Bogá ſyná Bożego: ále tylko ániołá do cżá=
9:
ſu vrząd/ imię/ y rząd Boży ná ſobie noſzącego. Ale ieſzcże
10:
nád to/ tegoć dokłádam/ iż tám na on cżás nie widział
11:
Moyżeſz áni ſyná Bożego/ o ktorym ty dumaſz/ áni Bogá
12:
ſámego: A tegoć z twych właſnych ſłow dowodzę/ ktoreś
13:
powiedział/ iż Bogá nikt nie widział. To iuż iáwna iż Bo=
14:
gá nikt nie widział: Gdzie też y to zá tym idzie/ iż ieſli ten
15:
tám wáſz ſyn Boży/ będąc z iſtnośći Bogá oycá vrodzony
16:
Bogiem też ieſt/ iáko y Bog oćiec: á Bogá nikt nie widział
17:
tedy też y tego ſyná Bogá nikt widzieć nie mogł: á ták ten
18:
ktorego widział Moyżeſz y inſzy/ Bogiem żadnym nie był/
19:
ále tylko ániołem Bożym. A to coś przypominał/ iż imie=
20:
nim tegoſz to ániołá błogoſłáwił Moyżeſz potomſtwu Io=
21:
zefowemu: ácż ſie doſyć o thym błogoſłáwieniu mowiło:
22:
wſzákżeć ieſzcże tego dołożę. Co ſobie tuſzyſz/ żeby ſie nie go=
23:
dziło imienim ánielſkim onym Przodkom błogoſłáwić/ ieſli
24:
by on ánioł nie był ſynem Bożym: tedy/ tego niewiem/ z kto
25:
regoś piſmá ś. to ſobie wycżytał. Bo ieſli ſie to godzi cżynić
26:
imienim ludzkim: á cżemuby nie godziło ánielſkim? Ale iż
27:
ſie godzi ludzkim/ iákoſz tym obiecał Bog vććić Abráhá=
28:
má. 1. Moy: 12. ꝟ 2. 3. tedy też pewnie y ánielſkim/ á zwła
29:
ſzcżá gdyby to kto ku chwale Bożey cżynił/ á nie ku wyſtá=
30:
wiániu ſobie ániołá onego zá Bogá. Wſzákże nád to ieſzcże
31:
to wiedz/ iż ná tym tám mieyſcu/ 5. Moy: 33. ꝟ 16. nie cży
32:
ni Moyżeſz żádney zmienki ániołá ktorego/ życżąc dobrá Io
33:
zefowi w potomſtwie iego/ ále tylko Bogá Iehowę przy=
I ijpomniawſzy


strona: 50v

Cżwarta Rozmowá.
1:
pomniawſzy/ iáko maſz w ꝟ 13. gdzie tę rzecż zácżyna/ to po
2:
tym przydáie ꝟ 16. y z przyiáźni ábo łáſki przebywáiącego
3:
we krzu/ to błogoſłáwieńſtwo przyidzie ná głowę Iozefo
4:
wę. Ktorę ſłowá mogą być zgołá rozumiáne o Bogu ſá=
5:
mym/ ktory ſie przez ániołá Moyżeſzowi vkazał y z nim ro
6:
zmawiał: á nie o onym ániele/ á ták nie wiem iáko ſie tym
7:
obronić może tá dumá wáſzá? VCZEN. Trudna to ie=
8:
ſzcże ná mię/ á też temu dla ſámych imion Bożych wierzyć
O imionách Bożych.

9:
nie mogę. Bo o tym wiedz/ iż dwie ſą imioná Boże w pi=
10:
ſmie ś. nazacnieyſze y naprzednieyſze/ á to wedle właſnosći
11:
ięzyká żydowſkiego. Iedno ieſt przednieyſze y naświętſze Ie
12:
howáh/ ktorym nigdy żadna rzecż/ áni ludzie/ áni też án=
13:
ieli nie bywáią názywáni/ oprocż Bogá ſámego/ á Syná
14:
onego iego Bogá ſłowá. Wtore po nim ieſt iuż nie ták wa=
15:
żne/ Elohim: ktore ácżkolwiek ludziom vrząd Boży ná ſo
16:
bie noſzącym/ bywa przycżytáne/ iż ie też piſmo ś. tym imie=
17:
nim názywa: wſzákże ániołom nigdziey nie bywa przycży=
18:
táne: gdyż tych piſmo nie zowie iedno Máleáchimy. A ieſli
19:
też kiedy Máleáchimá ktorego/ to ieſt/ ániołá zowie Elohi
20:
mem: tedy iuż tego nie rozumie o ániele ktorym ſtworzonym
21:
ále o ſynu Bożym/ ktory ieſt głową ániołow/ ktorego pi=
22:
ſmo názywa y Elohimem y Iehową. A iż onego to ániołá
23:
piſmo názywa tymi imiony/ iákoſz ſie ták y ſam zowie/ iá=
24:
kom pierwey wſpominał: przeto nielzá ták o onym ániele
25:
rozumieć żeby on był ániołem ſtworzonym/ ále iż był Kśią
26:
żęćiem ánielſkim/ ſynem Bożym ſłowem Bogiem. NAV= CZYCIEL: To ieſli prawdá ieſt co o tych imionách
28:
Bożych mowiſz (poniewaſz ſie tego z głowy ſwey domy=
29:
ſlaſz/ á piſmem tego niepokázuieſz) wnetże rozbierzemy A
30:
iżbyś ſie łácniey obácżyć mogł/ zoſobná o káżdym z nich mo
31:
wić będziemy. Przeto naprzod od wtorego pocżnę: o kto=
32:
rym to śmieſz twierdzić/ żeby nigdy ániołom nie miáło być
O Elohimie.

33:
przycżytáne (choćiaż ludziom vrząd Boży ná ſobie noſzą=
cym przy


strona: 51

O Synu Bożym.Liſt 51.
1:
cym przycżytáne bywa) oprocż tylko Bogu ſámemu: á
2:
nád to iego ſynowi: tego dokłádáiąc: iż ieſliby kiedy Elohi
3:
mem ániołá ktorego piſmo názwáło/ żeby to nie miał być
4:
ánioł ſtworzony/ ále Syn Boży nie ſtworzony. Cżemu ia
5:
wiáry dáć nie mogę. Naprzod dla tego/ iż mi o tym nigdziey
6:
duch s. nie świádcży: áni też ták piſmo ś. mowi. Potym/ iż
7:
to widzę z Pſálmu oſmego iż tám ániołowie názwáni ſą E=
8:
lohimem: co iuż żadną miárą o ſynu Bożym nie może być
9:
rozumiano. VCZEN. Błąd to co ty mowiſz/ Nie mo=
10:
wi tám/ o ániołách (bo też tám ná tym mieyſcu nie máią co
11:
cżynić/ poniewaſz też oni nie pánuią) ále mowi o Bogu ſá=
12:
mym wſzech rzecży ſtworzyćielu/ ktory cżłowieká przeło=
13:
żył nád wſzyſtkimi ſpráwámi rąk ſwoich. NAVCZY= CIEL. Ale to ták wykłáda o ániołách/ Piſarz liſtu do He=
15:
breow káp. 2. ꝟ 7. mowiąc Vmnieyſzyłeś cżłowieká máło
16:
co od ániołow? VCZEN. Ale w tym/ piſząc to/ bárzo
17:
błądzi/ náſláduiąc ſiedmdzieſiąt Przekłádácow y Zydow.
18:
NAVCZYCIEL. Bá toć iuż nie żárt: bárzo to y śmiá=
19:
ła y hárda/ błąd/ ták rzecży poważnych Piſárzowi/ przy=
20:
cżytáć/ á w tym ſie ná deń wyſtáwiáć/ z ktorym trudnoby
21:
kto teraz porownáć ſie ważył. Ale y ty niewiem ieſlibyś to
22:
ná ſię wźiął/ żebyś ſie iemu śmiał podobnym cżynić: á wżdy
23:
mu błąd śmieſz przypiſáć? A więcże to nie hárda y wynio=
24:
ſła dumá twoiá/ gdy ták wiele o ſobie trzymaſz/ w tobie te=
25:
go ſpráwuie? Azaſz tą ſwą poſtáwną vmieiętnośćią nie o=
26:
tworzyſz wrot tym teráznieyſzym nowym żydom/ ku wzgár
27:
dzie piſm nowego teſtámentu? Bo ieſli ſie ten w tym omy=
28:
lił: á iákoż mu w inſzych rzecżach wierzyć będzieſz? Cżyli ty
29:
ſam lepiey niż kto inſzy/ y niſz on Piſarz/ ięzyk żydowſki v=
30:
mieſz? Cżyli táiemnice ſłowá Bożego y wyrozumienie pi=
31:
ſmá ś. ty ſam nád inſze lepiey rozumieſz? Coſz to wżdy zá
32:
ták hárda/ á ſlepa dumá w tobie? ábo co zá opácżny ſmyſł?
33:
iż imię to Elohim śmieſz ludziom przycżytáć/ á ániołom go
I iijPáńſkim


strona: 51v

Cżwarta rozmowá.
1:
Páńſkim przycżytáć nie chceſz? Abo cżemu ſobie ſyná iákie=
2:
goś Bożego/ przed tym niż ſie Iezus Chriſtus Syn praw=
3:
dziwy Boży národził/ zmyſlaſz? ktorego żadną miárą do=
4:
wieść nie możeſz? iákoć ſie iuż to doſyć znácżnie z piſmá ś. po
5:
kázowáło. Gdyż áni tego dowiedzieſz/ áby záwżdy przez
6:
iednego á tegoſz ániołá/ ktorego piſmo Elohimem zowie/
7:
wſzyſtki one rzecży z Przodkámi náſzymi Bog ſpráwował.
8:
Bo mogł być ánioł inſzy ktorego do Abráhámá y Iákobá
9:
poſyłał/ inſzy ktory z Moyżeſzem/ y záś inſzy ktory z Máno
10:
áchem rozmawiał/ ábo ktory z Iozuem lud Izráelſki do
11:
źiemie Kánáneyſkiey prowádził. Iáko ono inſzy był co z A=
12:
bráhámem zoſtawſzy gadał/ inſzy ktory Lotá prowádził/
13:
á inſzy też co Sodomę od Páná podwroćił. Inſzy co Perſkie
14:
go Páńſtwá/ á inſzy co Izráelcżykow ſtrzegł. A wżdy
15:
tych máło nie wſzyſtkich znácżnie piſmo Elohimy/ ábo El
16:
my zowie/ iáko Vriel/ Micháel/ Ráfáel/ Gábriel rc. A
17:
ieſli ſie tobie niezda rzecż tá zá przyſtoyną/ názywáć ánioły
18:
Boże tym imienim Elohim/ ktore powod ſwoy bierze od
19:
názwiſká tego El/ ktore moc znácży/ á Bogá też ſámego
20:
nim piſmo miánuie: á cżemuſz to v Bogá ſámego nie ieſt
21:
rzecż nie przyſtoyna názywáć tym ſwoim imienim Elohim
22:
Bogi fałſzywe y báłwány pogáńſkie? Cżego żadną miárą
23:
záprzeć nie możeſz: gdyż ták w piſmie ś. ſtoi. Pſal: 96. ꝟ 5.
24:
Ki kal Elohey haamim elilim: bo wſzyſcy Elohimowie/
25:
to ieſt Bogowie ludzcy báłwány ábo nikcżemnośćiámi ſą:
26:
że mieyſc więcey wſpomináć nie będę ktorych ieſt w piſmie
27:
máło nie bes licżby. Lecż ábyś ſie nieboże głupi (choć ty
28:
wiele o ſwey vmieiętnośći trzymaſz) ná tym więcey nie my
29:
lił: Weyźrzyże ieſzcże proſzę ćię trochę pilniey w ony ſłowá
30:
ktorem ći wprzod wſpominał/ o onym ániele ktory z Iáko
31:
bem zá páſy chodził/ tákże o onym ktory z Mánoáchem o
32:
Sámſonie rozmawiał. Ktoremu gdy ſie zá Bożą pomocą
33:
dobrze przypátrzaſz/ mam ſobie zá to/ iż tego dobrym ſu=
mnienim


strona: 52

O Synu Bożym.Liſt 52.
1:
mnienim mowić nie będzieſz/ áby on to ánioł miał być Sy=
2:
nem onym wáſzym Słowem Bogiem: A wżdy onegoſz to
3:
ániołá piſmo Elohimem zowie: iáko y z Proroká Ozeáſzá
4:
káp: 12. ꝟ 4. 5. poznáć możeſz/ ktory przypomináiąc zápá=
5:
ſki Iákobowe z Elohimem/ wnetże w drugim wierſzu ſáme
6:
go ſiebie wykłáda co przez Elohimá rozumiał/ to ieſt iż nie
7:
Bogá ktorego/ ále Máleáchimá to ieſt ániołá. Inſze miey
8:
ſcá dla przedłużenia opuſzcżam/ wſzákże z tym dokłádem/ iż
9:
wolę w tey mierze z Piſárzem liſtu do Hebreow błądzić/ niż
10:
ná thę twą ták śmiáłą dumę/ Bogu przećiwną zezwolić.
11:
Boć to y z Pſálmu tego ſámego pokázáć ſie może/ y z piſá=
12:
nia liſtu do Hebreow/ iż tám mieli co ániołowie cżynić/ cho
13:
ćiaſz ty to śmieſz mowić żeby tám nie mieli co cżynić. Gdyż
14:
iáko Dawid/ ták też y Piſarz liſtu tego nie byli ták głupi/
15:
żeby rácżey podobieńſtwá od rzecży niwcżym z drugą rze
16:
cżą niepodobney vżywáć/ przypodobywáiąc ią/ mieli/ niż
17:
od tey ktora może być ſnádniey porownána y przypodobá=
18:
na. Iáko łácnieyſze może być przypodobánie iednego ſtwo=
19:
rzenia z drugim/ niżli ſtworzyćielá/ z iego ktorym ſtworze=
20:
nim: choćiaſz y tám we wſzyſtkim cále porownánie nie mo
21:
że być. Przeto nie porownawa tám Dawid cżłowieká z Bo
22:
giem ſámym/ ktorego tám wſzechmocność/ dziwną ſprá=
23:
wę/ y miłość záleca/ á zwłaſzcżá przećiw cżłowiekowi: ále
24:
o miłośći Bożey przećiw cżłowiekowi mowiąc/ ſkąd ią zá=
25:
lecą/ iż on Iehową będąc Bogiem ſam przez ſię będącym/
26:
y ſam żywot w ſobie máiącym/ ták zacnie cżłowieká ſyná A
27:
dámowego/ to ieſt/ z źiemie ſpráwionego v ſiebie vważył/
28:
że go máło co podleyſzym nád Elohimy/ to ieſt nád ánioły
29:
ono zacne ſwe ſtworzenie/ vcżynił. Ktorego przedſięwźię=
30:
ćia Dáwidowego/ á nie przekłádu ſiedmdzieſiąt tłumácżow/
31:
pilnuiąc Piſarz liſtu do Hebreow/ nie z Bogiem też ſámym
32:
ále z ánioły cżłowieká przypodobywa w zacnośći y ćći kto=
33:
rą ma od Bogá. A ſtoſuie tę rzecż ſwoie z tym co wyżſzey o
ániołách


strona: 52v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ániołách mowił/ poddawaiąc ie Iezuſowi Synowi Boże=
2:
mu. A potym to o nich mowiąc támże káp: 2. ꝟ 2. iż Bog
3:
przed tym przez nie z ludzmi mawiał. A w ꝟ 5. iż nie onym
4:
świátá przyſzłego poddał/ ále gi poddał cżłowiekowi (á to
5:
w głowie oney przednieyſzey cżłowieku Iezuſie Chriſtuſie
6:
ććią y chwałą vkoronowánym ꝟ 8. 9.) máło co względem
7:
ſtworzenia niż ániołowie podleyſzemu. Ktory ia też zmyſł
8:
w piſániu tym vpátruię/ y tobie tego życzę ábyś ná nim prze=
9:
ſtał/ á tey ſwey ſubtylney ſpekuláciey zániechał/ ktora nic
10:
nie zbuduie. VCZEN. Nie fráſuy ſie ná mię proſzę ćię:
11:
boć ia tego nie ze złośći cżynię/ ále iżem też ták v inſzych
12:
cżytał/ co miteż nie máłą wątpliwość cżyniło w wierze.
13:
Ale iuż ná potym będę wolał w piſmo ś. ſam wględáć/ niż
14:
ſie ná cudze wywody ſpuſzcżáć. Wſzákże ćię proſzę/ ábyś mi
15:
przedſię ná dálſze wywody odpowiedał/ ktorychem ſie ia z
16:
piſm tych nowo wydánych náucżył/ ábych w nich cále roz=
17:
wiązány był/ á onym iuż ná potym cżołem vderzył. A ták
18:
mi powiedz y o drugim imieniu Bożym Iehowáh: o ktory=
19:
memći to powiedział/ iż nie może być przywłaſzcżono áni
20:
ániołowi/ áni ktorey inſzey rzecży/ procż Bogá ſámego/ á
21:
ſyná iego iednorodnego. NAVCZYCIEL. Wiem to
22:
że ták niektorzy vcżą y piſzą: y iam też to obacżył/ żeś też ty
23:
z nich to wycżerpnął/ wſzákże to wiedz iż ſie ná tym bárzo
24:
mylą: ále nie dziw poniewaſz inácżey cżynić nie mogą. Bo
25:
iż wſzyſtko piſmo ś. ieſt im przećiwne/ á oni ſie zá tákie wy=
26:
dáć chcą żeby ni wcżym niebłądzili: przeto tákiey ſubtylney
27:
filozofiey vżywáć muſzą (iákiey nigdy przedtym Papieſcy
28:
Skotyſtowie nie vżywáli/ á nákoniec áni o niey pomyſláli)
29:
áby ták do końcá przy ſobie tych zátrzymáli/ ktorych iuż ná
30:
tym ſwym fundámenćie záſádzili. Lecż to ná ſtronę. Mo=
O imieniu Bożym Jehowá.

31:
wiłeś/ iż żadney inney rzecży imię Boże Iehowáh/ oprocż
32:
Bogá ſámego y onego ſyná iego/ nie ſłuży. A ia ták záś po=
33:
wiedam/ iż nie ániołom tylko/ o ktorych ſie wprzod mowi
ło. ále


strona: 53

O Synu Bożym.Liſt 53.
1:
ło/ ále też y Skrzyni oney przymierza Bożego ieſt przypiſá=
2:
ne/ iáko 4. Moy: 10. ꝟ 35. 36. Pſal: 24. ꝟ 8. 10. Y ołtarzo=
3:
wi 2. Moy: 17. ꝟ 15. Sędz: 6. ꝟ 24. Y Ierozolimie. Eze:
4:
48. ꝟ 35. rc. VCZEN.
5:
Pámiętam to/ ále to nie właſnie/ áni ſkutkiem bywa/ lecż
6:
tylko dla niektorey przycżyny. To ieſt/ ábo względem kto=
7:
rey rzecży/ przeſzłey ábo przyſzłey/ ábo dla znáku iákiego/
8:
iáko ſam wieſz. NAVCZYCIEL. Ták ieſt iż wiem/
9:
bo to pewna vmnie/ iż to imię właſnie y ſkutecżnie ſámemu
10:
tylko á iedynemu Bogu Oycu należy/ iáko nie śmiertelne=
11:
mu ále żywemu/ y żywot w ſobie ſámym máiącemu. A iż
12:
też potym należy Iezuſowi Chriſtuſowi potomkowi Da=
13:
widowemu y Abráhámowemu/ właſnemu y namileyſze=
14:
mu Synowi Bożemu/ wſzákże nie ták właſnie iákoby z ná=
15:
tury/ ále względem dobrowolnego vmiłowánia y dárowá
16:
nia Bożego: iáko to ſamże Syn Boży Iezus Chriſtus po=
17:
wieda mowiąc. Iáko Oćiec ma żywot w ſobie/ tákże dał
18:
Synowi mieć żywot w ſobie. Ian 5. ꝟ 26. Aby też y on/ z
19:
woley Bogá Oycá ſwego/ bes ktorego ſam z ſiebie nic cży=
20:
nić nie może. Ian 5. ꝟ 19. mogł tákże ożywiáć kthorychby
21:
chćiał ꝟ 21. Bo ácżkolwiek imię to Boże/ iáko ſie pokazá=
22:
ło/ nie tylko rzecżam martwym/ ále też Aniołom żywym/
23:
z ktorych ſobie niekthorzy Syná Bożego dziáłáią/ bywa
24:
przypiſáne/ á to dla niektorey przycżyny/ wſzákże nie wła
25:
ſnie/ áni ſkutecżnie/ áni wiecżnie. Lecż Iezuſowi Chriſtu=
26:
ſowi z duchá ś. pocżętemu á z Máryey Pánny národzone=
27:
mu Synowi Bożemu/ y wiecżnie y ſkuthecżnie dárowáne
28:
ieſt. Gdyż temu ſámemu/ á nie ktoremu innemu/ przed nim/
29:
w nim/ ábo przy nim będącemu/ dáne ieſt imię nád wſzyſt
30:
ki imioná. Filip: 2. ꝟ 9. daná moc y zwierzchność/ ná nie=
31:
bie y náźiemi rc. Co wſzyſtko/ iáko ſłyſzyſz/ ma nie ſam z ſie
32:
bie/ áni z iákiego przed wſzemi rzecżámi vrodzenia/ ále iá=
33:
ko ſam wyznawa z łáſki y dárowánia oycowſkiego. Cżego
Kſie ia


strona: 53v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ſie ia trzymam/ ták wierzę/ y ták wyznawam. VCZEN.
2:
A dobrześ mi tu teraz wſpomionął dánie imienia tego Boże=
3:
go/ bo mi zá tym przyſzło ná pámięć ono/ co ieſt nápiſano.
4:
2. Moy. 23. ꝟ 20. 21. 22. o Aniele ktory obiecány był Moyże
O Aniele posłánym od Bogá z Moyżeſzem 2. Moy. 23. ꝟ 20. Ezá. 63. ꝟ 9.

5:
ſzowi dla wprowádzenia Izráelá do źiemie obiecáney/ zá
6:
ktorego pomocą/ obywátele pierwſzy oney źiemie/ mieli być
7:
wygłádzeni. Otoſz ia tego nie trzymam/ żeby ten tám An=
8:
ioł miał być proſtym á ſtworzonym Aniołem/ ále iż był/
9:
wedle mnimánia mnogich Syn Boży on Bog ſłowo. A iż
10:
ták rozumiem/ tedy mię to ku temu przywodzi: iż ták o nim
11:
Bog ſam mowi: ſtrzeſz ſie go/ á ſłuchay głoſu iego: nie drá
12:
żni go/ boć nie pofolguie wyſtępkom twoim/ gdyż imię mo=
13:
ie ná nim. Tego tedy Aniołá ktory Moyżeſzowi obiecány
14:
był/ z ktorym ſie też y Iozue vmawiał. Iozu. 6. ꝟ 13 iż názy
15:
wa piſmo Iehowáh/ tedy to cżyni dla tego iż to imię Bog
16:
ſam nań włożył. Co iuż záś nowy Teſtáment o Synu Bo=
17:
żym wykłáda vkázuiąc go nam/ iż nie inſzy ktory ieſt iedno
18:
ten ktoremu dáne ieſt to imię nád wſzyſtkie imioná. A kto=
19:
reſz to ieſt imię nád wſzyſtkie imioná: iedno tho imię Bogá
20:
naywyżſzego? ktore nigdy żadnemu inſzemu nie ieſt dáne ie=
21:
dno ſynowi Bożemu. Bo iáko Bog nie dał chwały ſwey ża
22:
dnemu inſzemu nád tego ſyná ſwoiego/ ktorego poſtánowił/
23:
áby był zá przymierze ludowi á zá swiátłość narodom/ że=
24:
by ocży ſlepych otwierał rc. Tákże też nie máſz inſzego imie=
25:
nia pod niebem/ iedno imię tego iednorodzonego ſyná/ kto=
26:
remu to dano od Oycá ábyſmy w imię iego zbáwieni byli.
27:
O ktorym Bog ſam/ iáko przedtym w ſtárym teſtámenćie
28:
2. Moy: 23. ꝟ 21. tákże też y w nowym Mat: 17. ꝟ 5. to ro=
29:
ſkázuie/ áby go ſłuchano. Przetoż y Ezáiaſz ániołá tego zo=
30:
wie Zbáwićielem Ezá: 63. ꝟ 9. mowiąc: Anioł oblicża iego
31:
zbáwił ie/ á z miłośći ſwey y z dobroći ſwey odkupił ie. A
32:
ánioł ten nie inſzy ieſt iedno on ktory też Iákobá wyrwał od
33:
wſzyſtkiego złego. Ezáiaſz o ſámym Bogu pierwey świád=
cżył/ iż


strona: 54

O Synu Bożym.Liſt 54.
1:
cżył/ iż on ieſt zbáwićielem/ oprocż ktorego zbáwićielá in=
2:
ſzego niemáſz: áżci oto potym ániołowi to przypiſuie: wſzák
3:
że nie proſtemu/ ále temu ktory ieſt obrázem iego: iáko to A
4:
poſtoł o ſynie Bożym wykłada/ mowiąc: Ktory będąc iá=
5:
ſnośćią chwały y obrázem podſtáći iego rc. przetoż ia nie
6:
mogę ieſzcże ná tym przeſtáć/ żebych ták rozumieć miał/ że=
7:
by przedtym nie miał być Syn Boży niż ſie z Máryey Pán=
8:
ny národził/ á iżby nim nie miał być on ánioł o ktorym to
9:
mowię. NAVCZYCIEL. Iżeś rzecż tę wſzyſtkę ſwo=
10:
ię zámknął świádectwem z liſtu do Hebreow wyiętym:
11:
chcąc nim tego dowieść/ iżby on ánioł/ ktorego Moyżeſz y
12:
Ezáiaſz wſpomina/ miał być ſynem Bożym/ Bogiem ſło=
13:
wem/ twarzą y obrázem Bożym/ ktoremu ſámemu/ miał
14:
by dáć Bog imię ſwoie: y ktoryby ſam po Bogu miał być
15:
zbáwićielem: bośto tu wſzyſtko w mowie ſwey przypomi=
16:
nał: tedyteż y ia z tegoż liſtu to ſłowy iáſnymi pokażę/ iż ſie
17:
ná tym bárzo myliſz/ y z tymi ktorych w tym náſláduieſz:
18:
ták mniemáiąc/ żeby on ánioł miáł być ſynem Bożym ſło=
19:
wem Bogiem. Mowi ták Piſarz liſtu tego. Rozmáity=
20:
mi ſpoſoby y rozlicżnych cżáſow przedtym zdawná/ ma=
21:
wiał Bog z oycámi przez Proroki: lecż dni tych oſtátecż=
22:
nych/ mowił známi przez ſyná. Tu pátrz w to naprzod co
23:
ty z ſwoimi mowiſz: á potym w to co ten Piſarz twierdzi.
24:
Ty mowiſz iż ánioł on był ſyn Boży ktory z Moyżeſzem ma=
25:
wiał/ y lud Izráelſki prowádził y zbáwiał: Piſarz záś liſtu
26:
tego przećiw temu ieſt/ mowiąc/ iż nie mowił Bog przed
27:
tym przez ſyná z oycámi/ iáko tych cżáſow oſtátecżnych zná
28:
mi: ále z nimi mawiał przez Proroki káp: 1. ꝟ 1. y przez án
29:
ioły/ káp: 2. ꝟ 2. Rozſądzże to ſam proſzę ćię: komu tu przy
30:
ſtoyniey wierzyć: tobieli z tobie rownymi/ rzecż przećiwną
31:
ſłowu Bożemu/ mowiącemu? cżyli Piſárzowi temu wyro=
32:
ki Boże opiſuiącemu? á Syná nam Bożego prawdziwego
33:
cżłowieká dziedzicem nád wſzyſtkim poſtánowionego zále=
K ijcáiącemu?


strona: 54v

Cżwarta Rozmowá.
1:
cáiącemu? Ktory iż mowi o cżłowieku ſynu Bożym/ á nie
2:
o tym tám wáſzym/ áni o ktorym inſzym ániele/ to ſie z tych
3:
ſłow pokázuie/ ktoremći y przed tym pokázował/ iż ták zná
4:
cżnie mowi/ że tego Bog nie mowił do ániołow: Tyś ieſt
5:
ſyn moy iam ćiebie dziś vrodził: áni ták/ Siądź po práwi=
6:
cy moiey: ále to ieſzcże twierdzi/ iż nie podał tego przyſzłe=
7:
go świátá o ktorym mowi ániołom. Ale to wſzyſtko przy=
8:
cżyta cżłowiekowi Iezuſowi namileyſzemu ſynowi Boże=
9:
mu zá nas wydánemu y od vmárłych wzbudzonemu. Nad
10:
to/ ia ták mowię/ ieſliby on to ánioł był ſynem Bożym/ á
11:
ten żeby ſie potym ſtał cżłowiekiem: tedyby y ták tá dumá
12:
twoiá oſtać ſie nie mogłá/ dla tych ſłow ktore w tymże li=
13:
śćie cżytamy o tym ſynu Bożym/ przez ktorego cżáſow tych
14:
oſtátecżnych/ Bog pocżął mowić. To ieſt/ gdy to o nim
15:
powieda/ iż on vcżyniwſzy ſam przez ſie ocżyśćienie grze=
16:
chow náſzych/ vśiadł ná práwicy máieſtatu nawyżſzego.
17:
Pátrzayże w to co mowi/ iż ſam przez ſię: co my á dobrze/
18:
bo wedle piſmá/ o potomku Dawidowym y Abráhámo=
19:
wym ſynu Bożym iednorodnym rozumiemy: ktory koniecż=
20:
nie ſam to przez ſię iáko cżłowiek prawdziwy á duchá Bo=
21:
żego pełny/ vcżynił: y onże też ná práwicy wielmożnego má=
22:
ieſtatu ná wyſokośći vśiadł: á niekto inny w nim/ z nim/
23:
przy nim/ ábo przed nim. Cżego wy o wáſzym z ániołá y
24:
cżłowieká/ ábo z duchá y ćiáłá/ lub z boſtwá y cżłowiecżeń=
25:
ſtwá złącżonego ábo ſpoionego (bo ſie żadną miárą mowy
26:
tey/ y tey też mixtury vwiárować w rzecży nie możećie: cho
27:
ćiaſz ſie nią ſłowy brzydzićie) powiedzieć y wierzyć nie mo=
28:
żećie. Bo ieſli on ſyn Boży będący przedtym/ wedle wáſze
29:
go mniemánia/ duchem/ ábo ániołem: ſtał ſie ćiáłem ábo
30:
cżłowiekiem: y tenże zá was vmarł/ y grzechy zgłádził:
31:
tedy on tego vcżynić nie mogł ſam przez ſię/ ále per commu nicationem idiomatum od Antychriſtá wymyſloną: przez
33:
cżłowieká ábo cżłowiecżeńſtwo/ lub przez ćiáło: y to ieſzcże
interim


strona: 55

O Synu Bożym.Liſt 55.
1:
interim quieſcente verbo, gdy ſłowo Bog ná ten cżáś od=
2:
pocżywał/ iáko ludzie záwiedzeni mowią. Bo ieſli przed
3:
tym był Aniołem/ ábo/ iáko też powiedaſz/ ſłowem Bogiem:
4:
á ánioł y Bog iest duch: á duch záś/ iáko mowi Pan Chri
5:
ſtus ſyn Boży Luk: 24. ꝟ 39. ćiáłá y kośći nie ma: tedy też
6:
koniecżnie tego nie máiąc ćierpieć nic ćieleſnego ſam przez
7:
ſię/ iáko my ćierpiemy/ y iáko Pan Iezus vćierpiał/ nie
8:
może: á zwłaſzcżá od ludzi. Bo go rękomá nie poimaſz/ áni zá
9:
morduieſz rc. A ták iáko przedtym (ieſliby tá wáſzá obłędli=
10:
wa brednia ſtać miáłá) będąc bez ćiáłá/ ták y wćieliwſzy
11:
ſie/ nic przedſię ćierpieć przez ſámego ſiebie/ áni ocżysćie=
12:
nia grzechow ſpráwić nie mogł: ále przez kogo inſzego/ to
13:
ieſt wedle was/ przez cżłowieká ábo cżłowiecżeńſtwo.
14:
Lecż iż Apoſtoł Páweł/ niechćiał znáć innego Chriſtuſá
15:
ſyná Bożego/ iedno vkrzyżowánego/ ktory też vmiłował
16:
go y wydał ſámego ſiebie zań/ tákże y zá wſzyſtkich inſzych.
17:
1. Korin: 2. ꝟ 2. Gala. 1. ꝟ 4. A 2. ꝟ 20. Rzym: 4. ꝟ 25. rc.
18:
A wydánie/ vkrzyżowánie/ śmierć/ y od śmierći powſtá=
19:
nie cżłowiekowi tylko prawdziwemu należy/ á nie ánioło=
20:
wi duchowi/ z ktorego wy ſobie ſyná Bożego máluiećie/
21:
y nie właſnie áni przyſtoynie Bogiem ſłowem názywaćie:
22:
przeto my/ ná tym ſámym prawdziwym cżłowieku/ praw
23:
dziwym też y właſnym ſynu Bożym z duchá ś. pocżętym/
24:
(mową Bożą názwánym) przeſtawamy: y zań vſtáwicż
25:
nie dzięki Bogu wzdawamy: á o tym ſie tám wáſzym ánie=
26:
le nie pytamy/ áni ſie nań oglądamy. VCZEN. A cże
Iż Anioł zbáwićielem názwány, á iż też imię Boże było ná nim.

27:
muſz to Bog ſam o onym to ániele powiedział/ iż imię iego
28:
ná nim być miáło? Abo cżemu go y Ezáiaſz zbáwićielem
29:
názwał: gdyż Bog nie dał innemu żadnemu imienia ſwego/
30:
iedno Synowi ſwemu: á my też nádeń po Bogu/ żadnego
31:
Zbáwićielá nie mamy? NAVCZYCIEL. Dla tego
32:
to Bog o ániele powiedział/ iż mu ſie ták ſpodobáło: á vcży
33:
nił też to iż mu to wolno było. Ale przedſię on ánioł/ nie był
K iijdla tego


strona: 55v

Cżwarta Rozmowá.
1:
dla tego ſłowem Bogiem/ ábo onym wáſzym ſynem Bo=
2:
żym. Bo gdyby ták było: tedyby wżdy tego ná ktorym inſzym
3:
mieyſcu piſmo święte dołożyło: y onegoby też ániołá nam
4:
á nie naſienie niewiescie y Abráhámowe bbiecowáło. Ale
5:
iż tego nigdziey nie cżyni: tedy to ieſt wielce nie wſtydliwa
6:
śmiáłość ludzka/ twierdzić to żeby on ániol będąc Synem
7:
Bożym ſtáć ſie miał cżłowiekiem: co ieſt przećiw piſmu ś.
8:
A co ſie tknie dánia imienia Bożego ániołowi: Azaſz Bogu
9:
nie wolno włożyć ábo dáć imienia ſwego komu chce? ktore=
10:
go iż też ániołowi nád ludem Izráelſkim przełożonemu vży
11:
cżył/ y ſłucháć go roſkazał: á więcże to iuż dla tego ludzie z
12:
onego ániołá cżynić ſobie máią ſyná Bożego ábo Bogá ſło
13:
wo/ ktore go tym Bog nie vcżynił? Abo iż Iezuſowi Chri=
14:
ſtuſowi dał Bog oćiec iego imię/ y ſłucháć go kazał: á án=
15:
iołá też roſkazał ſłuchać y włożył też nań imię ſwoie: á więc
16:
że iuż dla tego/ z onego ániołá/ á z Iezuſá Chriſtuſá/ przez
17:
wymyſloną od Antychriſtá/ vnionem hypoſtaticam/ ma
18:
być ze dwu ſpoiony ieden ſyn Boży/ Bog cżłowiek? á gdzie
19:
też ták piſmo ś. mowi y vcży? mátáctwoć to ſzcżyre. Abo
20:
ieſzcże/ iż on ánioł wybáwił/ z mocy y roſkazánia Bożego/
21:
lud Izráelſki od nieprzyiaćioł iego: á Iezus Pan ieſt też zbá
22:
wićielem: á więcże dla tego z tych dwu ma być cżyniony
23:
ieden wybáwićiel? tego też niewiem/ ktore to ſłowo Boże/
24:
ták was mowić y wierzyć náucżyło? Ale to prozno maćie
25:
ná ſłowo Boże wkłádáć/ gdy ono tego nie vcży. Ale opu=
26:
śćiwſzy to/ podźmy do ſłow ſámych piſmá ś. y onym ſie
27:
przypátrzmy/ á to w tym iáko ondzie mowi o onym ániele/
28:
á iáko tu o Iezuſie Chriſtuſie ſynu Bożym. Bogdy ták z o
29:
budwu ſtron ſpráwę tę vważymy/ á iednego z drugim przy
30:
podobamy: áżći ſie to pokaże/ że onego ániołá ſpráwá ćie=
31:
leſna/ nic nie ma z ſpráwą náſzego Iezuſá Chriſtuſá Syná
32:
Bożego. V Moyżeſzá ták Bog mowi/ 2. Moy: 23. ꝟ 20. 21.
33:
Oto ia poſyłam ániołá przed tobą/ áby ćię ſtrzegł w drodze
y dopro


strona: 56

O Synu Bożym.Liſt 56.
1:
doprowádził ná mieyſce ktorem nágotował. Oſtrzegayże
2:
ſie go/ á poſłuſzny bądź głoſowi iego: niegniewayże go:
3:
boć nie zfolguie wyſtępkom wáſzym: poniewaſz imię moie
4:
w nim rc. Wáſzy ták powiádáią/ żeby Chriſtus Iezus bę=
5:
dąc pierwey w kſztałćie nie cżłowiecżym ále w Bożym/
6:
wźiął potym kſztáłt ſługi/ y vniżył ſie z onego zacnego kſztał=
7:
tu Boſkiego/ w podleyſzy ſłużebnicy. Kſztałtem Bożym ná=
8:
zywáiąc onego ániołá bes ćiáłá/ o ktorym teraz mowiemy.
9:
Iákoby będąc przed tym nie cżłowiekiem ále duchem/ ábo
W kſztałćie Bożym być co znácży wedle Antychriſtá, á co wedle piſmá.

10:
ániołem Bogiem ſłowem/ zacnieyſzym y wielmożnieyſzym
11:
był (bo w kſztałćie Bożym) niźli gdy ſie ſtał cżłowiekiem:
12:
bo z Páná wielkiego/ ſtał ſie vbogim ſługą: bo ták kſztałt
13:
ten rozumieią y wykłádáią. Co ieſli dobrze y zdroznie mo=
14:
wią obácż. To ieſt rzecż wiádoma káżdemu: iż wſzelki im ieſt
15:
zacnieyſzy/ y wielmożnieyſzy/ kiedy co dobrego/ w onym
16:
ſtanie ſwym/ cżynić ma y cżyni: tedy też ono wſzyſtko co v=
17:
cżyni ważnieyſze y zacnieyſze bywa: á gdyby ſie on z oney
18:
zacnośći wyzuł/ ábo ią ná ſtronę odłożył: á to ſtawſzy ſie
19:
podłym cżłowiekiem: ábo z Páná niewolnikiem: tedy iuż
20:
w onym podłym/ ſtanie choćiaſz rzecży dobre/ iednák iuż nie
21:
mogą tákie być/ iákie były w onym pierwſzym/ zacnym/
22:
wolnym/ y ſpániáłym. Lecż tu w tey wáſzey filozowſkiey
23:
ſzkole/ wſzyſtko opák. Aleć to zá tym isć musi tám/ gdzie
24:
ſie piſmo/ z ktorego to biorą/ opákuie. Bo oto ten tám wáſz
25:
Syn Boży/ Bog ſłowo/ ktorego ſobie z ániołá dziáłaćie:
26:
gdy był wedle was w kſztałćie Bożym/ tedy nic ták zacne=
27:
go y wiecżnie trwáiącego nie cżynił: coby w ſobie wagę ku
28:
kroleſtwu niebieſkiemu y żywotowi wiecżnemu miáło. A
29:
gdy ſie záś z onego kſztałtu wyzuł/ á ſtał ſie niewolnikiem:
30:
áżći wſzyſtkie rzecży poważne/ zacne/ y żywotowi wiecżne=
31:
mu w kroleſtwie niebieſkim ſłużące ſpráwił. Ondzie tylko
32:
Kánáneycżyki y vporne Izráelcżyki mordował: á źiemię
33:
Kánáneyſką ſwym w ośiádłość dawał: á tu ſie z Szátá=
nem


strona: 56v

Cżwarta rozmowá.
1:
nem duſznym nieprzyiaćielem/ potyka/ á niebo otwiera y
2:
do niego prowádzi. Co iáko z iedney ſtrony z Moyżeſzá y E
3:
záiaſzá o onym kſztałćie mowiono być może: tákſie záś z dru
4:
giey ſtrony rzecż temu tám przećiwna z piſm nowego teſtá=
5:
mentu pokaże. Iż iáko ondzie nie cżynił iedno wſzyſtko rze=
6:
cży ćieleſne/ choć był w kſztałćie Bożym: gdzie ſie coś więt
7:
ſzego y zacnieyſzego godziło cżynić: Ták záś tu w kſztałćie
8:
ſłużebnicżym/ nic práwie ſłużebnicżego: gdy kto cále we wſzy
9:
tek vrząd iego weyźrzy: ále wſzytkie rzecży duchowne y Bo=
10:
ſkie. Iáko wybáwienie ludzi od ich grzechow/ od śmierći/
11:
od ſzátáná y od piekłá: tákże też záś wprowádzenie do żywo
12:
tá wiecżnego y ſpołecżnośći z Bogiem. Ale to tylko poká=
13:
záć mądremu doſyć. Przeto ty ſam to v ſiebie vwaſz y roz=
14:
ſądź/ ieſliſz tu nie przyſtoyniey/ tych ſpraw kſztałtu niewol
15:
nicżego przypiſáć kſztałtowi Boſkiemu: á onych záś Bo
16:
ſkiego kſztałtu/ niewolnicżemu. Aleć ia z ſłow Moyżeſzo=
17:
wych y Ezáiaſzowych o onym ániele powiedziánych nic nie
18:
bacżę wielkiego y táiemnego/ nád to tylko/ iż go Bog iáko
19:
poſłá ſwego ſłucháć y ſzánowáć każe. Ale go tym przedſię
20:
Bogiem Słowem ſynem ſwym nie cżyni. Iáko to y Vata=
21:
blus/ choć Troycżak/ w ánnotáciách ſwych ná ty ſłowá
22:
znáć dáie gdy mowi. Caue tibi ab eo, quia angelus eſt lega= tus meus: et quae dicet nomine meo dicet. A ty to wieſz do=
24:
brze: iż gdy kto/ nie tylko ániołá od Bogá poſłánego/ ále
25:
też y cżłowieká nápodleyſzego nie ſłucha: ábo co przećiw nie=
26:
mu mowi: tedy ſie tho wſzyſtko o Bogá ſámego opiera.
27:
Iáko nie bes przycżyny Moyżeſz mowił: nie przećiwkoć
28:
nam ty ſzemránia ſą/ ále przećiw Pánu. 2. Moy: 16. ꝟ 8. rc.
29:
A iż v Ezáiaſzá ániołá onego zowie piſmo wybáwićielem/ y
30:
ániołem oblicża Bożego: tedy też przez ty ſłowá nic innego
31:
nie rozumie/ iedno iż on to ánioł/ był iednym z onych/ ktorzy
32:
záwżdy ſtoią przed oblicżnośćią Bożą/ áby wykonywáli
33:
wolą iego/ będąc kędy poſłáni od niego. A ták iż też on án
ioł wybá


strona: 57

O Synu Bożym.Liſt 67.
1:
ioł wybáwiał Izráelá od wſzech iego nieprzyiaćioł: ktorzy
2:
przećiw niemu powſtawáli/ gdy źiemię obiecáną pośiadał:
3:
przeto wybáwićielem ieſt názwány. Aby Izráelcżycy nie
4:
mniemáli/ żeby ſie ſámi od ſwych nieprzyiáćioł wybáwili.
5:
Iákoż nie ániołá tylko piſmo ś. wybáwićielem názywa/
6:
ále też y inſze ludzi ná to od Bogá wypchnione: Iákoſz to
7:
ſam poznáć możeſz z tych mieyſc piſmá ś. Sędz: 3. ꝟ 9. 15.
8:
A 2. Krol: 13. ꝟ 5. A 2. Ezd: 9. ꝟ 27. co ia teraz opuſzcżam.
9:
A iż onego to ániołá nie tylko wybáwićielem/ ále też y ánio
10:
łem oblicża Bożego názywa/ tedy to/ Chriſtus ſam práwie
11:
nam wykłáda/ gdy ono mowi o wiernych ſwych: choć po=
12:
dłych y wzgárdzonych: iż ániołowie ich záwżdy widzą obli
13:
cże oycá niebieſkiego/ Mát: 18. ꝟ 10. Lecżćiby ſie tobie nie
14:
tym było báwić cżym ſie oto zábáwiaſz: áni ſobie z onego
15:
Moyżeſzowego ániołá/ kſztałtu Bożego/ ſyná Bożego bes
16:
ćiáłá zmyſláć: ále zgołá tego naprzod iáſnym ſłowem Bo
17:
żym dowieść/ iż ten ánioł á nie kto inſzy/ ſkutecżnie był tym
18:
to ſynem Bożym o ktorym dumaſz: á iż też on iſtotnie złoży=
19:
wſzy z ſiebie kſztałt Boſki/ ſtał ſie cżłowiekiem/ wyniſzcżył
20:
ſie y zoſtał niewolnikiem. A iż tenże teraz/ ze dwu kſztałtow
21:
ábo nátur/ to ieſt/ z boſtwá y cżłowiecżeńſtwá/ ábo z Bo=
22:
gá y cżłowieká/ ábo z kſztałtu Boſkiego y niewolnicżego/
23:
ieſt iedynym ſynem Bożym. Aliściby tych długich y záwi=
24:
kłánych wywodow/ ſzcżyrośći wiáry Chriſtiáńſkiey przeći
25:
wnych/ namniey nie potrzebá. Ale choć to wiem iż tego
26:
ták pokázáć nie możeſz: á wżdy niewiem cżemu ſie ták dłu=
27:
go/ iáſney prawdzie Bożey ſprzećiwiaſz? VCZEN. A
28:
ia ſie też tobie bárzo dziwuię/ iż tego pozwolić niechceſz/ áni
29:
temu wiáry dáć/ żeby on ánioł nie miał być ſynem Bożym/
30:
ktorego Bog ná świát poſłał/ áby ſie ſtał cżłowiekiem/ y
Z Máláchiaſzá o Aniele przymierza.

31:
wźiął ná ſię kſztał ſłużebnicy: gdyż ták iáſnie o tym Bog
32:
ſam mowi przez Proroká Mál: 3. ꝟ 1. Przyidzie do kośćio
33:
łá ſwoiego/ Pan ktorego wyſzukaćie/ y ánioł przymierza/
Lktorego


strona: 57v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ktorego wy żądaćie: oto idzie mowi Pan záſtępow. A więc
2:
że to nie iáſne ſłowo Boże o tym ániele? że on przyść miał
3:
do kosćiołá ſwego/ iákoſz y przyſzedł. A przyſzedł pewnie
4:
nie inſzem ſpoſobem/ iedno gdy ſie ſtał cżłowiekiem. A wy=
5:
niſzcżywſzy ſie z kſztałtu Bożego/ wziął ná ſię ſłużebnicży.
6:
Coſz ty ná to rzecżeſz? bom ćię iuż tu práwie doiechał. NA= VCZYCIEL. Ták ieſt/ práwies trefił gruſce w wierzch.
8:
To koniecżnie prawdá ieſt/ iż ty ſłowá Prorockie/ ſłowá ſą
9:
Boże y prawdziwe: ále ich ty zle vżywaſz: gdyż prawdzi=
10:
wego zmyſłu y wyrozumienia ich nie maſz. A ták też iáſność
11:
ich prześrocżyſtą/ wykłádem ſwym grubym/ záćimiaſz y
12:
zeſzpacaſz. Nie mowić tám Máláchiaſz o ániele iákim/ du=
13:
chem wprzod będącym: ták iáko my/ to ſłowo greckie po=
14:
ſpolićie o ániołách/ angelos/ wykłádamy/ rozumiejąc to
15:
o onych duchách ſługách Bożych/ ktorzy od niego wyſyłá=
16:
ni bywáią ku ſłużbie chwalcow Bożych wiernych: ále to
17:
rozumie/ o cżłowieku Meſyaſzu/ zdawná Oycom obiecá=
18:
nym: ktorego oni żądáli y prágnęli widzieć. A żądáli nie du
19:
chá iákiego ániołá: iákiego cżęſto widáli/ y przy ſobie mie=
20:
wáli: ále żądáli onego obiecánego Abráhámowego potom=
21:
ká: ktory miał wyniść z biodr Dawidowych: gdy im ten
22:
był obiecány/ á nie ánioł ktory. A iż tego obiecánego Meſy
23:
aſzá potomká Dawidowego zowie piſmo ś. ániołem: tedy
24:
to wiedz/ iż ſłowo Zydowſkie Máleách ktorego tám vżywa/
25:
tákże iáko y greckie angelos: nie tylko ániołowi duchem
26:
od Bogá ſtworzonemu/ ále też y cżłowiekowi/ lub od Bo=
27:
gá/ lub też y od cżłowieka drugiego/ poſłánemu ſłuży: Bo
28:
ſie ták w piſmie poſłáńcy/ Máleáchámi y ánioły poſpolićie
29:
názywáią: iáko z tych mieyſc poznáć możeſz: 1. Moy: 32. ꝟ
30:
3. 6. A 4. Moy: 20. ꝟ 14, A 21. ꝟ 21. A 22. ꝟ 5. A 24. ꝟ l2. A
31:
5. Moy: 2. ꝟ 26. Eza 14. ꝟ 32. Iere: 27. ꝟ 3. Aggeus 1. ꝟ 13.
32:
A 2 Krol: 1. ꝟ 2. A 1. Sam: 6. ꝟ 21. A 11. ꝟ 3. 4. 7. 9. rc.
33:
Lecż niechodząc dáleko: oto v tegoſz Máláchiaſzá/ w teyże
káp: 3. ꝟ 1.


strona: 58

O Synu Bożym.Liſt 58.
1:
káp: 3. ꝟ 1. dwákroć ſłowá tego vżywa/ mowiąc: Oto ia
2:
poſyłam Máleáchimá moiego to ieſt/ ániołá ábo rádſzey
3:
po náſzemu poſłá. áby vmiotł drogę przedemną: á nátych=
4:
miaſt przyidzie/ do kośćiołá ſwego Pan ktorego wy ſzuka=
5:
ćie/ y Máleách to ieſt poſeł/ przymierza (to ieſt poſeł táki
6:
przez ktorego Bog miał przymierze ſtánowić/ iáko ſtáre
7:
przez Moyżeſzá poſtánowił był) ktorego wy żądaćie. A iż
8:
poſłá tego názywa Maleachimem/ á wedle nam zwycżáy=
9:
nego názwiſká greckiego ániołem: tedy to zá tym iść nie mo=
10:
że: żeby Meſyaſz ſyn Boży Iezus z duchá ś. pocżęty/ á z
11:
Pánny Máryey vrodzony/ miał być przedtym duchem/ á=
12:
bo Bogiem ſłowem/ ſynem Bożym: boby też toż y o inſzych
13:
ludziách/ y o Ianie Ponurzyćielu/ ktorych też ták piſmo ná=
14:
zywa/ rozumieć ſie muśiáło: że też y oni/ będąc pierwey án
15:
ioły/ potym ſie z kſztałtu onego wyzuwſzy ludzmi ſtáli/ y tu
16:
ná świát przyſzli. Gdyż też tenże Prorok Ianá Máleáchi=
17:
mem názywa/ cżego ty przeć przećiw Ewángeliſtom nie
18:
możeſz. Ani tego o nim mowić śmieſz/ żeby ſie on z ániołá
19:
ſtał cżłowiekiem: á cżemuſz to o Iezuſie Chriſtuſie/ nam
20:
wewſzem/ procż grzechu/ podobnym cżłowieku z duchá ś.
21:
pocżętym/ śmieſz twierdzić? á tymi ſłowy Prorockimi tego
22:
dowodzić? A zwłaſzcżá gdy tego z piſmá pokázáć nie możeſz/
23:
żeby Bog to obiecował/ że ſie z ániołá ſyná iego/ cżłowiek
24:
ſtać miáł. Ale iż zgołá cżłowieká obiecował: dla vpadku
25:
cżłowiecżego: á iż też cżłowieká dał/ świętego y duchem bes
26:
miáry nápełnionego iáko ſie to cżęſto/ áſz do obrzydzenia po=
27:
wtárzáć muśi. VCZEN. Owa ty przedſie/ niechceſz wźiąć
28:
przedſię nic innego/ iedno to/ żebyś przewiodł/ iż nie Bog ſło=
29:
wo przed wſzytkimi rzecżámi będący z ſtał ſie cżłowiekiem:
30:
ále iż ſie cżłowiek ſtał Bogiem náſzym/ Wybáwićielem y
31:
odkupićielem nam od Bogá dány y poſtánowiony. Otoż ia
32:
przećiw temu ták ieſzcże mowić będę. Gdy by Chriſtus był
33:
tylko cżłowiek/ á nie był by też y Bog/ wedle onego ſwoie=
34:
L ijgo vrodze=

35:


strona: 58v

1:
Cżwarta Rozmowá.

2:
go vrodzenia z Bogá Oycá przed wſzyſtkimi rzecżámi/ y
3:
wedle tego tylko iáko ieſt cżłowiekiem/ był by náſzym Po=
4:
śrzednikiem/ y cżłowiek by tylko vmárł zá nas: á nie cżło=
5:
wiek táki/ ktory ieſt z Bożego Syná cżłowiekiem vrodzo=
6:
ny: tedyby nie byłá wielka miłość iego przećiw nam/ dzi=
7:
wna y nie dośćigniona: ániby ſie iey dziwował był Páweł.
8:
Ale iż ſie iey dziwował/ y radby ią był wyrozumiał/ Efe. 3.
9:
ꝟ 18. 19. tedy to dla tego cżynił/ iż Syná Bożego w iednego
10:
cżłowieká/ ábo z cżłowiekiem złącżonego widział. Y dla
11:
onego złącżenia y męki/ ktora złącżonemu ſpolna byłá Bo=
12:
ſtwu z cżłowiecżeńſtwem/ ábo Syná Bożego z Synem cżło=
13:
wiecżym/ temu ſie ták bárzo dziwował. Skąd ſie pokázu=
14:
ie/ iż Chriſtus nie ieſt tylko cżłowiekiem/ z Máryey Pán=
15:
ny cżáſu ſwego/ ále też bes cżáſu przed wſzyſtkimi rzecżá=
16:
mi z Bogá vrodzony. Bo ieſliby cżłowiek tylko vmrzeć
17:
miał/ tedyby ſię wierę dziwowáć nie trzebá iego tey miło=
18:
śći/ áni ſie o nie fráſowáć názbyt: gdyby nie Syná Bożego
19:
tá miłość byłá/ ále ſyná cżłowiecżego: nie oná ſzcżęſliwa/
20:
ále nędzna/ nie wiecżna/ ále doiutrzna/ ktoreyby Apoſtoł
21:
nie zwał pewnie nád obycżay miłośćią wyſoką y głęboką/
22:
ſzeroką y też długą: to ieſt ná wſzyſtkie ſtrony/ y wſzelákim
23:
ſpoſobem wielką nieſłycháną/ dziwną y nie wyſłowioną mi
24:
łośćią. Ale właſniey y ſłuſzniey názwałby ią miłosćią ſwo
25:
bodną/ pámiętną y też ſławną: iák o tę ktoraby dáley nicże=
26:
go/ y nic więcey nie opowiádáłá/ nie obiecáłá áni dáć mo=
27:
głá/ iácy ten żywot z iego wcżáſy lichymi. Y byłoby coś po
28:
dobnego/ tá cżłowiecża śmierć y wybáwienie Iezuſá cżło=
29:
wieká/ onemu Kodruſowemu/ ktory będąc Krolem Ateń
30:
ſkim/ vmárł zá lud ſwoy. Iuſtinus libro 2. Vola: libro 14. Valerius Maxi: de pietate in patriam. NAVCZY= CIEL. Ná to twoie ſubtylne kráſomowſtwo/ nie z ſło=
33:
wá Bożego/ ále z rozumu ludzkiego vprzędzione: á termi=
34:
námi Antychriſtowych mateologow przyháwtowáne/
ácżby ſie


strona: 59

O Synu Bożym.Liſt 59.
1:
ácżby ſie mogło wiele mowić/ wiele znácżnych y ſpro
2:
ſnych błędow pokázáć: wſzákże cżáſowi folguiąc/ krotkoć/
3:
nie iáko vcżniowi/ ále iáko miſtrzowi odpowiem: Boś też
4:
ty iuż nie vcżniowſkiego/ ále miſtrzowſkiego zákroił. Chcąc
5:
mię tym od práwego á zbáwiennego gosćińcá odwieść. Zá=
6:
pámiętawſzy Páwłá y iego proſtey náuki: ktorey on pilno=
7:
wał: ſtrzegąc ſie ſubtylney y poſtáwney wymowy: y ſłow
8:
ludzkiey mądrosći przyłudzáiących 1. Korin: 2. ꝟ l. 4. po=
9:
niewaſz to dobrze wiedział/ że chce Bog zbáwić wierzące
10:
przez głupie przepowiedánie ꝟ 21. ktorego ſie ty/ widzę/
11:
wiáruieſz. A cżynił to Bog dla tego przezeń iż go świát po=
12:
znáć nie mogł z iego mądrośći. Ale to ná ſtronę: á ty iuż ſłu
13:
chay mey odpowiedzi. Ia ták wierzę z Páwłem/ iż iáko
14:
przez iednego cżłowieká niepoſłuſzeńſtwo przyſzedł grzech
15:
y śmierć (ſłuchayże tego miſterſtwá Páwiowego/ iż mowi
16:
przez cżłowieká grzech y śmierć/ á nie przez duchá ábo án=
17:
iołá rc.) tákże też przez iednego cżłowieká Rzym: 5. ꝟ 12. 15.
18:
19. (ſłuchayże też y tego iż też tákże przez cżłowieká zgołá)
19:
łáſká Boża y dar z łáſki. Tákże: Iáko przez niepoſłuſzeń=
20:
ſtwo iednego cżłowieká wiele wyſtáwionych ieſt grzeſznych:
21:
tákże przez iedne go poſłuſzeńſtwo wyſtáwionych będzie wie=
22:
le ſpráwiedliwych. Nád to: Iáko przez cżłowieká śmierć:
23:
tákże też przez cżłowieká zmartwychwſtánie. Item: Stał
24:
ſie pierwſzy cżłowiek Adam w duſzę żywą/ á poſledni Adam
25:
w duchá ożywiáiącego. Ktemu: Ieden ieſt Bog/ ieden też
26:
Pośrzednik Bogá y ludzi cżłowiek Chriſtus Iezus. 1. Ko=
27:
rin. 15. ꝟ 21. 45. A 1. Timo. 2. ꝟ 5. Cżłowiek mowi wſzędy/
28:
nie mieſzániec iáki/ z ániołá y cżłowieká: ábo z Boſtwá y
29:
cżłowiecżeńſtwá: ále cżłowiek nam bráćiey ſwey podobny
30:
kuſzony tákże we wſzyſtkim procż grzechu. Heb: 2. ꝟ 17. A
31:
4. ꝟ 15. A 1. Petri 2. ꝟ 22. Ktory cżłowiekiem będąc/ y dozor=
32:
cą náſzym miłośiernym: nie wſtydał ſie nas názwáć brá=
33:
ćią ſwą/ Heb 2. ꝟ 11. 12. 18. Gdyżeſmy my ſą cżłonkámi iego
L iijćiáłá


strona: 59v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ćiáłá/ y kośći też kośćią/ Efe: 5. ꝟ 30. A iż ten cżłowiek wy
2:
dány ieſt z woley Bożey zá nas/ áby był okupem náſzym: á
3:
nie Bog iáki/ Bogiem w ſkutku od wiekow będący: ále
4:
cżłowiek w wypełnieniu cżáſow Gala 4. ꝟ 4. z niewiáſty y
5:
z oycow Rzym: 9. ꝟ 5. vrodzony. O tym wiem/ iż nie tyl=
6:
ko tobie teraz/ cżłeku mądremu/ ále zdawná przed tym/ głu
7:
pſtwem to iednym było/ v ludzi mądrych świátá tego: ále
8:
wżdy nie v inſzych/ iedno v tych ktorzy giną. Tym záś/ (iá=
9:
ko to nam głupim) ktorzy zbáwieni máią być/ ieſt tá rzecż
10:
mocą Bożą. Otoż ty iáko chceſz/ brzydząc ſie tym cżłowie=
11:
kiem ś. z duchá Bożego pocżętym: od Bogá vmiłowánym:
12:
duchá Bożego pełnym: ććią y chwałą vkoronowánym: mo
13:
cą y zwierzchnośćią ná niebie y ná źiemi dárowánym: prá=
14:
wicą Bożą wywyżſzonym: ſynem Bożym namileyſzym: ie=
15:
dynym/ pierworodnym/ właſnym/ okazánym/ y obwołá=
16:
nym: cżłekiem prawdziwym: Dawidowym y Abráhámo=
17:
wym potomkiem: ktorego śmierć/ Kodruſowi pogánino=
18:
wi/ śmieſz przypodobywáć: zmyſlay ſobie iáko chceſz inſze=
19:
go nádeń: á to iáko ty mowiſz wedle onego rodzenia przed=
20:
wiecżnego z Bogá: ábo z Bożego ſyná cżłeká vrodzonego:
21:
lub ſyná Bożego w iednego cżłowieká: ábo z cżłowiecżeń=
22:
ſtwem złącżonego: mękę ćierpiącego ſpolną złącżonemu Bo=
23:
ſtwu z cżłowiecżeńſtwem: y ſzydź ták iáko chceſz z Páwłá/
24:
iż ſie dziwował tey śmierći náſzego cżłowieká Iezuſá Chri=
25:
ſtuſá: ktorą z miłośći niewymowney á z woley Bożey zá
26:
nas podſtąpił. Iednák ia y z mnogimi innymi wolę z Pá=
27:
włem/ y z innymi wiernymi ná tym przeſtáć: ktory wſzędy
28:
ma zá ſobą świádectwo z piſmá ś. niżli ná tym twoim/ ter=
29:
minámi Antychriſtowymi/ á mowámi wymyſlonymi z ro=
30:
zumu ludzkiego/ opiſánym y ozdobionym. O ktorym/ni=
31:
gdy ſie żadnemu z wiernych świádkow y chwalcow Bo=
32:
żych/ z Prorokow/ mowię/ Apoſtołow y Ewánieliſtow/
33:
nie ſniło. Głupſtwo to ieſt v ćiebie/ że ſie Bogu ſpodobáło/
przez


strona: 60

O Synu Bożym.Liſt 60.
1:
przez iednego cżłowieká w grzech wpráwionych ludzi/ przez
2:
iednego też zás cżłowieká onychże od grzechu ocżyśćić y od
3:
śmierći wybáwić á coſzbys rzekł ná one zakonne poſtępki y
4:
ſpráwy? Gdzie ono zá ludzkie wyſtępki y grzechy bydło rze=
5:
zano/ á krwią ich niepráwośći głádzono. Aleć ták muśi być
6:
muſić ſie świát gorſzyć z Bożey mądrośći/ ktorą on ſobie
7:
ma zá głupſtwo. Ale też záś ten ſobie ztąd zyſk odnośi/ iż ie=
8:
go mądrość głupſtwem ieſt przed Bogiem: chwałá ná zá
9:
wſtydzenie/ á koniec wiecżne zátrácenie. Cżego ia tobie/
10:
wierz mi/ nie życżę: bo bym to rádniey widział/ abyś ty/ po=
11:
znawſzy ſie nędznym być ſtworzenim Bogá ſwoiego/ ze=
12:
wſzech namędrzſzego/ przed nim ſie vkorzył: á poznawſzy
13:
to głupſtwo ſwoie/ onego o prawdziwą iego mądrość/ kto=
14:
rey świát poznáć nie może/ pokornie prośił. A ták prawdzie
15:
iego iuż byś ſie więcey nie ſprzećiwiał. VCZEN. Nie=
16:
dziwuy mi/ muſzęć ia ták mowić/ iákom ſie náucżył: y iáko
17:
teraz rozumiem. Wſzák/ ieſli poznam/ náukę twoię/ w tey
18:
mierze/ być zdrowſzą y prawdziwſzą: prawdzie ſie ſprzeći=
19:
wiáć nie będę. Ale ſie przedſię/ o tym wſzyſtkim co mię ie=
20:
ſzcże zátrzymawa/ doſtátecżnie pierwey wywiedzieć chcę/ y
21:
wſzyſtkiego náucżyć. A ták ćię ieſzcże proſzę/ wywiedź mię
22:
y z tego: Powiedziałeś w teráznieyſzey mowie ſwey/ iż temu
23:
wierzyſz/ y ták wyznawaſz/ że Iezus Chriſtus/ ieſt pierwo
24:
rodnym y właſnym Synem Bożym: to dobrze/ bo też ták y
25:
ia wierzę. Ale powiedz że mi to proſzę ćię/ iáko może być
Iáko ieſt Iezus właſnym y pirworodnym Synem.

26:
właſnym y pierworodnym/ ieſliſz ſię on nie właſnie/ ieſzcże
27:
przed wſzyſtkimi rzecżámi z iſtnośći Bogá oycá ſwego vro
28:
dził/ á vrodził procż wſzego cżáſu? Bo inácżey/ áboby Bog
29:
nie był właſnym oycem iego/ ábo on nie byłby właſnym ſy
30:
nem Bożym pierworodnym. NAVCZYCIEL. Iuż
31:
ſie o tym w rozmowie trzećiey mowiło/ co to ieſt/ że ták Ie=
32:
zus Chriſtus názwány ieſt ſynem Bożym namileyſzym/ ie=
33:
dnorodzonym/ pierworodnym y właſnym. Ale/ iż to tu in=
ſzym ſpo=


strona: 60v

Cżwarta Rozmowá.
1:
inſzym ſpoſobem przypominaſz y inákſzy wywod cżyniſz te
2:
dyć y ná to krotko odpowiem. Właſnym go nie dla tego
3:
zowie/ żeby on vrodzony był z iſtnośći iego przed wſzyſtki=
4:
mi wieki: iáko Pápánowie mowią / w niebie bes mátki: ále
5:
iż go ſobie Bog miedzy innymi ſynámi ſwymi/ ktorych ma
6:
wiele/ oſobliwym ſpoſobem przez duchá ś. ſpráwił/ y tym
7:
że duchem ś. ktorego Pſalmiſtá zowie oleykiem rádośći/ ná=
8:
mſzał. Pſal: 45. ꝟ 7. nád rowienniki ábo vcżeśniki iego:
9:
poświęcił/ zápiecżętował/ y ná świát poſłał. Ian 10. ꝟ 36.
10:
głową go vcżyniwſzy y Pánem wſzyſtkich inſzych dziatek
11:
ſwych nápełniwſzy go mowię/ duchem/ áby y oni wſzyſcy z
12:
zupełnośći iego cżyrpáli: y przezeń zá ſyny ſpoſobieni byli.
13:
Ieſzcże dlatego ieſt właſnym ſynem/ iż on ſam będąc wto=
14:
rym cżłowiekiem/ ſam cále obraz Boży w ſobie záchował:
15:
á nie ták iáko on pierwſzy cżłowiek Adam. Gdyż Chriſtus
16:
Pan Adam wtory/ grzechu/ ſam tylko ieden/ nigdy nie po=
17:
pełnił: áni zdrádá náleźioná byłá w vśćiech iego. Ale w zu
18:
pełney niewinnośći/ dokońcá poſłuſznym będąc Bogu/ wy=
19:
trwał. A ieſliby ćię ſłowko to właſny záwodzić miáło: kto=
20:
rego vżywa Páweł Rzym: 8. ꝟ 32. iáko Grekowie mowią
21:
idion: tedy toż naydzieſz v Ianá káp: 13. ꝟ 1. gdzie też tákże
22:
vcżnie Chriſtuſowe właſnymi názywa? (A Páweł mowi
23:
o żydách/ iż ſwe właſne Proroki pobili. A o Teſſáloncży=
24:
kách/ iż też od ſwych właſnych ſąſiad ćierpieli 1. Teſſá: 2.
25:
ꝟ 14. 15.) Ale iż ći tym ſłowkiem/ nie dla tego názwáni ſą/
26:
żebyſie ábo z Chriſtuſá/ ábo więc z nimi iednſko z iſtnośći
27:
iákiey vrodzić mieli (mowię to o ſámych Apoſtołách) ále
28:
rádſzey dla tego/ iż iego byli: bo ie on ſobie obrał. Tákże y
29:
Chriſtus Iezus cżłowiek/ właſnym ieſt názwány ſynem
30:
Bożym: iż go ſobie Bog obrał/ y wźiął zá ſwego ſyná/ y
31:
ſłucháć go roſkazał. A co ſie tknie ſłowká tego/ iż ieſt pier=
32:
worodnym: tedy to wiedz/ iż to ſłowko gdy ludzkim ſpoſo=
33:
bem bywa bráne/ á nie ták iáko go piſmo vżywa: o cżym
ſie w


strona: 61

O Synu Bożym.Liſt 61.
1:
ſie w trzećiey rozmowie mowiło: tedy właſnie temu przy=
2:
cżytáne bywa/ ktoryby nie ſam był ſynem v Oycá ſwego/
3:
ále temu ktoryby miał bráćią/ tákże y tym ſpoſobem y z
4:
tychże rodzicow vrodzoną iáko on ſam. A ták ieſlibyś ie/ we
5:
dle właſnośći iego/ Chriſtuſowi przycżytáć chćiáł/ wzglę
6:
dem iákiego od Antychriſtá wymyſlonego vrodzenia przed
7:
wſzyſtkimi wieki: tedybyś muśiał nie ná iednym przeſtá=
8:
wáć ſynu Bożym: álebyś muśiał drugiey bráćiey iego ták=
9:
że vrodzoney iáko y on ſzukáć: á ony ſłowem Bożym poká=
10:
záć. Ktorzyby tákże właſnymi byli/ á nie przyſpoſobio=
11:
nymi. Abo też/ y tego tám z iſtnośći rodzenia przedwiecżne
12:
go/ iáſnym ſłowem Bożym dowieść: cżego nigdy niedoka=
13:
żeſz. A ták ſłowko to/ pierworodny/ będzieſz muśiał nie we=
14:
dle ćiáłá/ ábo iego właſnośći wykłádáć: ále wedle wyro=
15:
zumienia duchownego: to ieſt/ z ſtrony zwierzchnośći y
16:
przełożeńſtwá ktore ma z łáſki Bożey ten Dawidow poto=
17:
mek ſyn namileyſzy/ właſny/ prawdziwy y pierworodny/
18:
nád wſzyſtką braćią ſwą: to ieſt/ nád wſzyſtkimi wybrá=
19:
nymi y vmiłowánymi dziatkámi Bożymi/ á łáſką przed cżá
20:
ſy wiekuiſtymi dárowánymi. Miedzy ktorymi/ on ſam ieſt
21:
przoduiącym w domu Bożym/ y ieſt też Pánem y głową
22:
wſzyſtkich. Iáko on tedy właſnym ſynem Bożym ieſt: ták
23:
też właſnym Oycem iego ieſt Bog oćiec. A właſnym ieſt
24:
Oycem nie tylko onego ſámego" ále też y náſzym/ choćiaſmy
25:
my ſą przyſpoſobionymi. Abowiem gdyby on nie miał być
26:
właſnym Oycem náſzym/ tedyby muśiał być oycżymem:
27:
á ieſliby oycżymem był: tedybyſmy my muśieli w nádziei
28:
vſtáć/ z ſtrony dziedzictwá kroleſtwá niebieſkiego. Ponie=
29:
waſz ono nie należy iedno właſnym dziedzicom/ ktore też od
30:
oycá właſnego máia dárowáne. VCZEN. Iuż teraz
31:
poydę z tobą w krotſzą: y pytáć ćię też będę. A naprzod/
32:
krotkomi ná to odpowiedz/ wierzyſzli temu/ iż Iezus Chri=
33:
ſtus ieſt ſynem Bożym? NAVCZYCIEL. Wierzę
My ták


strona: 61v

Cżwarta rozmowá.
1:
y ták wyznawam. VCZEN. Pytam ieſzcże ieſli ieſt
2:
prawdziwym ſynem Bożym? NAVCŻYCIEL. Y
3:
temu też wierzę: y ták też wyznawam: iákom iuż to y przed
4:
tym wyznał. VCZEN. Pytam potrzećie/ wierzyſzli też
Iesli Iezus Chriſthus Syn Boży prawdźiwym Bogiem.

5:
iż ten ſyn Boży prawdziwy Iezus Chriſtus/ ieſt Bogiem?
6:
NAVCZYCIEL. Bez wſzey wątpliwośći y temu
7:
też/ wſzákże wedle piſmá ś. wierzę: iż Iezus Chriſtus ſyn
8:
Boży/ ieſt Bogiem: poniewaſz Ezáiaſz zdawná o nim pro
9:
rokuiąc/ to powiedział/ iż Emánuelem Bogiem z námi ná=
10:
zwány być miał. VCZEN. Odpowiedzże mi ieſzcże/
11:
wierzyſzli też temu/ iż ieſt prawdziwym Bogiem? Lecż to
12:
podobno ná ćię ćięſzka: bo to wiem iż temu wáſzy niewierzą
13:
y ták śmiele odpowiedáią/ iż nie wierzą. Dziwni ludzie: coż
14:
wżdy cżynią? dawſzy y záś biorą: wyznáwſzy y zás ſie przą.
15:
Ieſli wybáwićiel świátá/ ieſt ſynem Bożym/ á ieſt Bo=
16:
giem/ tedy nie może być iedno Bogiem prawdziwym. Ieſli
17:
Chriſtus Pan nie ieſt Bogiem prawdziwym/ tedyć też nie
18:
ieſt prawdziwym Synem Bożym. Abowiem z tey ſtrony
19:
ieſt prawdziwym Bogiem/ iż prawdziwym ieſt Synem
20:
Bożym: á prawdziwym będąc Synem Bożym/ iuż ſtąd ieſt
21:
prawdziwym Bogiem/ bo to z onąd prawdziwie płynie.
22:
A ták gdy przycżyny przą/ oſtátniey cżęśći iáko ſkutku/ przą
23:
ſie weſpołek pierwſzey/ iáko pocżątku y przycżyny ſkutecżney/
24:
przą ſie wſzyſtkiego y ſzydzą ze wſzyſtkiego/ bo we wſzyſt=
25:
kim nie wierzą prawdzie. NAVCZYCIEL. Poſtoy
26:
máło proſzę ćię/ pytaſzli/ cżekayże też odpowiedzi: á ſam nie
27:
odpowieday. Bo tho nie podobna/ áby vſtá twe z moim
28:
ſercem zgodzić ſie mogły: gdyżeś nie Bog/ ktorybyś ſercá
29:
ludzkie wiedzieć miał. Acżći tego nie mowię z ſtrony kogo
30:
inſzego/ od kogobyś kiedy odpowiedź táką ſłyſzał: ále to te=
31:
raz mowię z ſwey ſtrony: przeto iż ia też teraz z tobą mowię.
32:
Wſzákże to vpátruię/ iż ten ktoryć zgołá powiedział/ iż nie
33:
wierzy/ żeby Iezus Chriſtus ſyn Boży miał być prawdzi=
wym Bo=


strona: 62

O Synu Bożym.Liſt 62.
1:
wym Bogiem: tedyć ták nie bes przycżyny odpowiedzieć
2:
muśiał. Ale podobno iż ſie łápackam twoim/ filozofom o=
3:
nym pogáńſkim zwycżáynym/ dziwował/ á ták im też zábie
4:
żeć chćiał. Iákoſz/ to pewna/ iż y ia ſam/ gdybym to był
5:
wiedział/ żeś mi ták ſubtylnie odpowiedáć miał/ iáko tu ſo=
6:
bie ſámemu odpowiedaſz: tedybym tego nie śmiał zgołá
7:
rzec/ iż wierzę/ że ieſt prawdziwym Bogiem: á to dla tego
8:
żebym záraz dwu Bogu prawdziwych przez ſie będących/
9:
ábo záſię z Bogá y ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá cżłowieká/
10:
iednego zgołá nie vdziáłáł Bogá/ iákogo Antychriſt dziá=
11:
ła: iáko ſie w rozmowie wtorey pokázowáło. Wierzę ia te=
12:
dy iż też ſyn Boży/ ále Iezus Chriſtus cżłowiek/ ieſt praw
13:
dziwym Bogiem: ále y to z dobrym wyrozumienim: bo we
14:
dle ſłowá Bożego. A pewnie nie ták iáko ty rozumieſz: gdy
15:
ſobie przed cżłowiekiem Iezuſem z Máryey Pánny vrodzo
16:
nym/ iákiegoś inſzego prawdziwego Bogá zmyſlaſz/ á zmy
17:
ſlaſz oprocż Bogá oycá iedynego: y ſámego tylko właſnie
18:
Bogá prawdziwego: Bogá mowię y oycá Páná náſzego
19:
Iezuſá Chriſtuſá. Bo tego ná Iezuſá Chriſtuſá cżłowie=
20:
ká ná śmierć zá nas wydánego włożyć niechceſz. Aleby te=
21:
go wſzyſtkiego nie trzebá tákimi dowody filozowſkimi pod
22:
pieráć: lecż tylko iáſnym y ſzcżyrym ſłowem Bożym to po=
23:
kázáć/ że onego to ſyná Bożego/ ktorego wy ſobie zmyſla=
24:
ćie/ zowie piſmo ś. Bogiem prawdziwym: áliśći by temu
25:
był koniec. VCZEN. A więcże ieſzcże tego niewieſz/
26:
gdzie go ták piſmo zowie? NAVCZYCIEL. Nie=
27:
wiem. VCZEN. Azaſz nie pámiętaſz co Ian piſze. 1.
28:
Ian 5. ꝟ 20. mowiąc ták o nim: Ten ieſt Bog prawdziwy
29:
y żywot wiecżny. NAVCZYCIEL. Choćiażby ták
30:
było iáko ty mowiſz/ żeby to Ian o ſynu Bożym mowił (cże
31:
mu ia iednák nie wierzę) tedyby to przedſię nie ſłużyło by
32:
namniey/ onemu wáſzemu ſynowi Bożemu/ o ktorym to
33:
twierdzićie/ iż iſtotnie w rzecży był przed wſzyſtkimi rzecżá
M ijmi/ niż ſie


strona: 62v

Cżwarta Rozmowá.
1:
mi/ niż ſie Pan Iezus z Pánny Máryey národził. Aleby ſłu
2:
żyło ſamemu Iezuſowi ſynowi Bożemu właſnemu y na=
3:
mileyſzemu/ Pánu náſzemu. Ktorego my tym vmyſłem ná=
4:
zywamy Bogiem prawdziwym/ iż z Bogá prawdziwego/
5:
przez duchá iego ś. ieſt w żywoćie ſpráwiony/ y prawdzi=
6:
wie duchem Bożym pomázány/ y prawdziwie też Pánem
7:
nád wſzemi rzecżámi vcżyniony y poſtánowiony. Aby też
8:
prawdziwie/ iáko Bog ſam (bo ná to od Bogá tym ieſt
9:
vććion) mocnym ſłowem wſzytko rządził y zátrzymawał:
10:
prawdziwie kogoby iedno chćiał ożywiáiąc: iáko mu to
11:
prawdziwie Bog dáł/ żeby w ſobie żywot miał. Lecż iá=
12:
kom rzekł temu nie wierzę/ żeby ty tám ſłowá/ zá ktoreś ſie
13:
ty vchwyćił/ Ian o Iezuſie powiedáć miáł. VCZEN.
14:
Ale ia tego dowiodę/ iż tám nie o Bogu oycu mowi/ ále o
15:
ſynu iego/ iż on ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny. NA= VCZYCIEL. Dobrze/ rad to ſłyſzeć będę: dowodzże
17:
iuż tego. VCZEN. Słowko to ktorego tám Ian vży=
18:
wa/ vkázuiąc go/ y mowiąc. Ten nieſłuży oycu/ według
19:
właſnośći ięzyká greckiego/ ktorym to Ian piſał/ mowiąc:
20:
Hutos/ to ieſt. Ten. Ale ſynowi. Abowiem gdyby to ſłużyć
21:
miáło oycu/ á nie ſynowi/ tedyby nie mowił Hutos/ Ten:
22:
áleby rzekł był/ Ekeinos/ to ieſt On: Iáko ono v Lukaſzá
23:
cżytamy káp: 18. ꝟ 10. gdzie też Hutos/ to ieſt ten: nie do
24:
Fáryzeuſzá ſie śćiąga/ o ktoryni tám pierwey mowił/ iáko
25:
tu pierwey mowi o oycu/ ále do celniká o ktorym potym
26:
mowi/ iáko tu mowi też potym po oycu/ o ſynu iego: cżego
27:
mi záprzeć nie możeſz. NAVCZYCIEL. y ná tym
28:
ſie myliſz/ kłádąc to zá iednę pewną á nieodmienną regułę/
29:
żeby záwżdy Ekeinos to ieſt On/ do tego ſie śćiągáć miáło/ o
30:
ktorym wprzod mowią/ gdy záraz o dwu mowiono bywa:
31:
á Hutos záś to ieſt ten/ do drugiego o ktorym potym mowią:
32:
Gdyż ſie rzecż przećiwna w piſmie ś. pokázuie ná wielu
33:
mieyſcách. Bo ná tę Grámmátykę/ y ná iey reguły/ Apo=
ſtołowie


strona: 63

O Synu Bożym.Liſt 63.
1:
ſtołowie y inſzy Piſarze ſłowá Bożego nie ták bárzo pátrzáli
2:
iáko Filozofowie/ Oratorowie y Grammatykowie: ále
3:
mowili ták iáko im co dał duch Boży wymowić. Pilnuiąc
4:
záwżdy więcey ſámey rzecży niż oſobnych ſłowek: ná co ty/
5:
widzę/ nie ták pátrzaſz/ iáko ná ty ſłowká: z ktorych nie=
6:
wiem cżego łápaſz: y zánie ſie gdyć iuż rzecży nieſtawa chwy=
7:
taſz? VCZEN. Bá niechćiey mię tym zágáſzáć/ ále mi
8:
rádſzey tego dowiedź y iáſnie to coś powiedział pokaſz: iż
9:
Hutos ten/ może być pierwſzemu/ iáko też Ekeinos on/ po
10:
ſledniemu przycżytano: bo ia nie pámiętam áby ták kędy
11:
ſtáć miáło. NAVCZYCIEL. Ieſli nie pámiętaſz á
12:
chceſz to wiedzieć/ cżytayże ſobie po woli w greckich exem=
13:
plarzách (ieſliſzby w łáćinſkich y polſkich inácżey przeło=
14:
żono) oto ty mieyſcá. 1. Ian 5. ꝟ 16. A Ian 9. ꝟ 25. 36. 37,
15:
gdzie ſie Ekeinos on/ miáſto Hutos ten kłádzie. A záś Hu tos miáſto Ekeinos/ to ieſt/ ten miáſto on/ ábo miáſto one=
17:
go. Iáko maſz 1. Ian 2. ꝟ 22. A 2. Ian ꝟ 7. Heb: 3. ꝟ 3. A
18:
2. Petri 2. ꝟ 12. 17. Dzieie 4. ꝟ 10. 11. A 7. ꝟ 19. 36. Ian 9. ꝟ
19:
16 rc. A doznaſz tego iż prawdę mowię: á ták ten twoy do=
20:
wod będzie iáko ſłomiány oſzcżep ná dzikiego wieprzá. V= CZEN. Ale koniecżnie y bes wſzey wątpliwośći cżąſt=
22:
ká tá/ y tę ſentencią w iedno złącża/ gdy ták mowi Apoſtoł:
23:
ten ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny. A ták iż tá ſenten
24:
cia weſpołek ieſt złącżona thą cżąſtką/ y żywot wiecżny:
25:
á iż nigdziey w piſmie ś. nie ieſt názwány oćiec żywotem
26:
wiecżnym/ ále tylko ſyn: przeto y tu ná tym mieyſcu/ nie do
27:
oycá śćiągáć ſie to ma/ ále do ſyná/ choćiaſz to Eráſmus
28:
oycowi przycżytał/ ále ſie ná tym omylił/ bo tego nie rozu=
29:
miał. NAVCZYCIEL. Y to też nie ládá co/ żeś ty
30:
y w piſmie ś. biegleyſzy niż on ſławny mąż Eraſmus Rote
31:
rodam ktorego przypominaſz: y więcey podobno vmieſz:
32:
boś też podobno więcey cżytał/ y pilnieś ſie vcżył? Aleć ſie
33:
mnie przedſię ták widzi/ iż choćiaſz on cżłowiekiem też bę
iij Mdąc/ wie


strona: 63v

Cżwarta Rozmowá.
1:
dąc/ wiele ſie mylił: ále wżdy nie tuſzę áby ná tym mieyſcu/
2:
wedle dumy twey mylić ſie też miał. Abowiem gdyby ſie on
3:
omylił/ á ty byś prawdę mowił/ tedyby prawdá twoiá
4:
Grámmátyki y Dialektiki tákiey nie potrzebowáłá. Ale iż
5:
iey bes tego pokáżáć nie możeſz: przeto ieſt nie pewna. Bo
6:
co mowiſz/ iż Bogá oycá nigdy ná żadnym mieyſcu nie zo=
7:
wie piſmo ś. żywotem wiecżnym/ y przeto/ ty ſłowá ſyno=
8:
wi przycżytaſz. Azaſzbym ia też tákże nie mogł mowić: Ni=
9:
gdy w ſtárym teſtámenćie áni w nowym/ nie dáie tego tytu=
10:
łu piſmo ś. ſynowi/ żeby on był Bogiem prawdziwym y ży
11:
wotem wiecżnym: á przeto ná tym mieyſcu nie ſynowi ále
12:
Oycu ſłuży. Ty cżymbyś rzecży ſwey podpárł niemaſz o=
13:
procż domyſłu ſwego/ á wywodu filozowſkiego/ z tych dwu
14:
ſłowek Ten á On zmyſlonych: Ia záſię/ mam zá ſobą wie
15:
le piſmá ś. Y to ſámo mieyſce/ wedle rozłożenia punktow
16:
ábo kreſek/ ktorymi ieſt rozdzielone/ ieſt mi ná pomocy. Iá=
17:
ko to/ gdy ták piſzac Ian/ mowi: Wiemy też iż Syn Boży
18:
przyſzedł/ y dał nam zmyſł/ ábyſmy poználi prawdziwego.
19:
A ieſteſmy w prawdziwym/ w ſynu iego Iezuſie Chriſtu=
20:
ſie. Ten ieſt prawdziwy Bog y żywot wiecżny. Rozłożenie
21:
to tych ſłow y rozdzielenie ich kreſkámi/ iáko w doświád=
22:
cżonych exemplarzách greckich cżytamy/ Aldego/ Rober=
23:
towym/ Kriſpinowym/ Herwáiego/ Brilingowym rc.
24:
zgodnie położone/ to znácżnie pokázuie: iż pocżąwſzy mowić
25:
o Bogu oycu/ ktorego názywa Bogiem prawdziwym do
26:
ktorego znáiomośći przychodzimy przez ſyná: (gdyż oycá
27:
nikt nie zna iedno Syn/ á komuby Syn oznáymić chćiał
28:
Matth: 11. ꝟ 27.) Iż mowię tego Bogá prawdziwym ná=
29:
zwał: tedy tu punkt vcżyniwſzy táki. rzecży nieſkońcżoney:
30:
przyznawa też to y ſynowi iego/ w ktorym ieſteſmy: iż też
31:
y on prawdziwym ieſt. Y tákże też punktem/ tho rzecży
32:
ſwey o Synu Bożym práwdziwym wtrącenie/ zámyka: á
33:
tám dopiero rzecż zácżętą o oycu końcży mowiąc: Ten ieſt
przwdzywy


strona: 64

O Synu Bożym.Liſt 64.
1:
prawdziwy Bog y żywot wiecżny. A gdyby to miał był ſy=
2:
nowi przycżytáć/ tedyby przed ſłowy tymi/ ten ieſt praw=
3:
dziwy Bog. punktá tákiego. niekładł/ ániby mowił ten ieſt
4:
ále rádſzey/ ktory ieſt/ relatiuum á nie demonſtratiuum kłá
5:
dąć. Choćiaż też y relatiuum nie záwżdy poſledniemu ſłuży
6:
ále też ſłuży cżęſto y pierwſzemu. Co mądry z położenia rze=
7:
cży/ y z przedſięwźięćia piſzącego lácno rozeznáć może. A
8:
co ſie tknie cżąſtki tey y żeby oná záwżdy przeſzłe ſłowá z po
9:
zad idącemi złącżáć miáłá/ tedy mi to dziwna/ iż tego nie
10:
pámiętaſz/ co ſie o tym mowiło ná ony ſłowá Heb: 1. ꝟ 10?
11:
Tyś Pánie nápocżątku vgruntował źiemię. Bo ieſliby ták
12:
záwżdy złącżáć miáłá/ (iákoſz tego nie przę iż tu ná tym
13:
mieyſcu złącża: ále tákże przedſię tobie nic tym nie poma=
14:
ga) tedyby y tám złącżáć muśiáłá: tákże Luk: 1. ꝟ 76. Da=
15:
nie. 5. ꝟ 18. 22. Mich: 5. ꝟ 1. 2. y ná inſzych wielu mieyſcách
16:
co być żadną miárą nie może. A ták to nic tobie nie ſłuży.
17:
VCZEN. Zgániłeś moię Dialektykę y Grámmátykę/
18:
á ſam też tegoſz/ y Ortográfiey vżywaſz/ á punktámi tymi
19:
rzecż ſwą ozdobić chceſz: ánoby piſmá ś. potrzebá: o kto=
20:
rymeś powiedziáł iż go maſz wiele po ſobie: á przedſięś go
21:
nie przywiodł/ ániś nim rzecży ſwey podpárł á: to w tym że
22:
by ten tytuł ábo napiſz/ Ten ieſt prawdziwy Bog y żywot
23:
wiecżny: oycu á nie ſynowi ſłużyć miał. NAVCZYCIEL
24:
Otożći iuż teraz ták tego piſmem ś. dowodzę: Pan Bog á
25:
Oćiec Páná Iezuſá Chriſtuſá ieſt Bogiem żywotá Pſal
26:
36. ꝟ 10. On też ſam ieſt ieden Bog prawdziwy. 1. TeSS. 1.
27:
ꝟ 9. A 2. Kron. 15. ꝟ 3. Iere. 10. ꝟ 10. Bog też ieſt wiecżny
28:
Rzym. 16. ꝟ 26. A 1. Moy: 21. ꝟ 33. Bog żywy y náwieki
29:
trwáiący/ y wiecżnie żywiący. Dani: 6. ꝟ 26. A 12. ꝟ 7. A
30:
5. Moy: 32. ꝟ 40. Ktory Bog kroluie ná wieki. 2. Moy:
31:
15. ꝟ 18. Tenże ieſt błogoſłáwiony od wieku áż náwieki. 1.
32:
Kron: 17. ꝟ 36. A 29. ꝟ 10. Pſal: 103. ꝟ 12. Ktorego pámiątká
33:
trwa ná wieki. Pſal: 102. ꝟ 13. ktory ſam ma w ſobie żywot
Ian 5.


strona: 64v

Cżwarta Rozmowá.
1:
Ian 5. ꝟ 26 y. wiele inſzych tym podobnych. A ták choćiaż
2:
nie záraz ná iednym mieyſcu weſpołek/ to o Bogu cżytamy
3:
że on ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny: wſzákże mu to
4:
wſzytko co tu Ian záraz powiedział/ ná roznych mieyſcách
5:
piſmo ś. przycżyta: Bogiem go ſámego prawdziwym/ ży
6:
wotem/ y wiecżnym názywáiąc: iáko tego ktory to ſam w
7:
ſobie przez ſię ma. A ſyn záś iego Iezus Chriſtus cokolwiek
8:
ma/ nákoniec y żywot/ tedy go nie ma ſam od ſiebie/ ále od
9:
Oycá ktorygo tym dárował: żeby też y on w ſobie żywot
10:
miał/ Ian 5. ꝟ 26. Cżego ieſzcże tym podpieram. Naprzod
11:
Ieſli Bog oćiec máiąc ſam w ſobie żywot/ może gi drugie=
12:
mu dáć/ iáko gi oto dał ſynowi/ á przezeń też nam dáie: Po
13:
tym/ ieſli znáiomość Bogá tego/ przynośi żywot wiecżny.
14:
Ian 17. ꝟ 3. Trzećia/ ieſli roſkazánie Boże ieſt żywot wiecż=
15:
ny. Ian 12. ꝟ 50. Tedy dáleko więcey on ſam ieſt żywotem
16:
wiecżnym. Nád to: Niemáſz nic zacnieyſzego (mowić
17:
ták będę przećiw tobie) nád żywot wiecżny: á ten żywot
18:
wiecżny nie bywa dan iedno od tego/ ktoby ſam był żywo=
19:
tem wiecżnym/ y miał gi ſam w ſobie: á iż według ćiebie/ ni
20:
gdziey ták piſmo Bogá oycá nie zowie Bogiem prawdzi=
21:
wym y żywotem wiecżnym: tedy on prawdziwym Bogiem
22:
nie ieſt y żywotem wiecżnym. A ták też tego cżego ſam nie
23:
ma/ y cżym ſam nie ieſt/ inſzym vżycżać nie może. A iż záś
24:
tym tylko ieſt ſyn według tego wywodu twoiego/ tedy to
25:
od niego ſámego pochodzi/ á nie od Bogá oycá iego: A ták
26:
ſyn więtſzy ieſt y zacnieyſzy niż Bog: á ták też iemu więcey
27:
niż Bogu powinni będziemy. Ale to błąd y pewne mátác=
28:
two: ábowiem nie táby tylko ſproſność z ſłow twych vro=
29:
ſłá/ ále y tá. Nigdziey ták záraz weſpołek piſmo s. nie zo=
30:
wie Bogá Oycá drogą/ żywotem/ y prawdą/ iáko ſie ſam
31:
Syn názywa. A ták tym Bog nie ieſt/ Otoſz w nim/ áni
32:
prawdy/ áni żywotá/ áni drogi/ do Niebá nie mamy. Ali=
33:
śći nic ponim. Azaſzby nie rádſzey ták mowić/ iż Bog ſam
dobry


strona: 65

O Synu Bożym.Liſt 65.
1:
dobry ieſt/ y źrzodło wſzego dobrá: On ſam ieſt żywotem/
2:
y źrzodłem prawdziwego żywotá: On też ſam ieſt praw=
3:
dą y wodzem ku wſzelkiey prawdzie/ przez duchá ſwoiego
4:
ſwiętego y práwdziwego rc: Kthory ſam tylko tym wſzy=
5:
ſtkim prawdziwie będąc/ y prawdziwie też to wſzyſtko w
6:
ſobie máiąc: tego też wſzyſtkiego prawdziwie ſynowi ſwo=
7:
iemu Pánu Iezuſowi ktorego nam dał/ vżycżył. A dawſzy
8:
nam/ práwdziwie też/ tego to Syná ſwoiego: tym wſzyſt=
9:
kim nápełnionego: wſzyſtko nam z nim dárował. Rzym. 8.
10:
ꝟ 32. Dał też y ten żywot wiecżny/ ktory ieſt/ w tymże to ſy=
11:
nu iego Iezuſie Chriſtuſie 1. Ian 5. ꝟ 11. A to áby wſzelki
12:
coby weń wierzył nie zginął/ áleby miał żywot wiecżny.
13:
Ian 3. ꝟ 16. Co gdyby ſie ták wyznawáło/ y ták temu wie
14:
rzyło/ áſzćiby rzecż cáła byłá. W ktoreyby naprzod on ſam
15:
iedyny y prawdziwy Bog oćiec chwałę ſwoię miał: A po=
16:
temby też y ſyn z tey złupion nie był/ ktorą od Bogá y oycá
17:
ſwoiego wźiął. Poniewaſz ſie y ſam nie o inſzą ſtárał iedno o
18:
tę/ ktorą przed záłożenim świátá v oycá (á nie ſam v ſie=
19:
bie) miał: o ktorą go też prośił/ áby go nią vwielbił: żeby
20:
też záś y on iego vwielbić mogł. Alisćiby też ieſzcże y nam
21:
nádzieiá żywotá wiecżnego nie ginęłá: gdybyſmy ták wie=
22:
rząc/ tym ſie cále ćieſzyć mogli: iż gdzie iuż ieſt brát náſz
23:
ſtárſzy: z ktorego ćiáłá ćiáłem/ á z kośći kośćią ieſteſmy/ y
24:
gdzie ieſt głowá náſzá/ tám y my bráćia podleyſzy/ á cżłon
25:
ki tey miłey głowy náſzey/ cżáſu ſwego/ będziemy: á na=
26:
mniey ſie w nádziei przyſzłego żywotá wiecżnego nie omyli
27:
my. VCZEN. Owa ty wſzytko rzecż ſwą ku temu wie=
28:
dzieſz/ ábyś mi cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá/ cżáſu pewne=
29:
go z niewiáſty vrodzonego zálećił: á onego Syná Bożego
30:
ániołá przed wſzyſtkiemi rzecżámi bes cżáſu z Bogá vro=
31:
dzonego/ z głowy wybił: cżego widzę potężnie broniſz. Y
32:
wyznáć to muſzę/ iż też y piſmo ś. po ſobie maſz. Y to też
33:
przyznawani/ iż to ieſt proſtſza wiárá y ſnádnieyſza náuká/
Nták o


strona: 65v

Cżwarta Rozmowá.
1:
ták o Bogu y o Iezuſie Chriſtuſie wierzyć y vcżyć/ niż ták
2:
iáko nas przedtym vcżono: y iákoſmy my też drugich náu=
3:
cżáli. Ale ſie tego boię/ żeć to iuż tu teraz náwet powiem y
4:
wyznam/ żebym przeklęctwem y opácżnym zmyſłem od
5:
Bogá pokárány nie był: gdybym ſie ná cżłowieku záſá=
6:
dzał/ y do niego nádzieię zbáwienia przywięzował. Abo=
7:
wiem ieſli to iuż ták ieſt iáko ty chceſz/ iż cżłowiekiem tylko
8:
ieſt Iezus Chriſtus/ á nie ieſt z ſyná onego Bożego z cżło=
9:
wiecżeńſtwem złącżonego/ ſyn Boży: tedy koniecżnie mu=
10:
śi być ſtworzenim/ á nie ſtworzyćielem. A ieſli ieſt ſtworze
11:
nim/ tedy ten ieſt przeklęty/ y zmyſłu opácżnego/ ktory
12:
ſtworzenie imo ſtworzyćielá chwali/ á nádzieię ſwą w cżło
13:
wieku pokłáda/ iáko piſmo s. mowi. Iere: 17. ꝟ 5. Rzym:
14:
1. ꝟ 25. A tákby mi ná to krotko á po proſtu odpowiedzieć
15:
potrzebá/ ábym ſie iuż w tey mierze vſpokoić mogł: á iżbym
16:
też iuż ná tym Iezuſie Chriſtuſie cżłowieku ſynu Bożym be
17:
ſpiecżnie przeſtał. NAVCZYCIEL. Gdybymći
18:
Iezuſá Chriſtuſá gołym cżłowiekiem/ iſko ktorego inſzego
19:
pokłádał/ y weſpołek go w iednę klobę z innymi ludzmi
20:
grzeſznymi/ á nákoniec z Proroki y Pátryárchy ſwiętymi
21:
zárowno ważył y w iednę iákom rzekł klobę wkłádał: á te=
22:
go mu nie przyznawał/ iż on ſam tylko tákowym ieſt cżło=
23:
wiekiem/ iáki nigdy żaden inſzy przed nim od pocżątku ſtwo
24:
rzenia nie był/ áni ieſt/ áni ná potym będzie: ktory ſam ieſt
25:
od grzeſznikow odłącżony: tedybyś ſie tego co mowiſz obá=
26:
wáć/ y to też co mowiſz/ mowić/ mogł. Ale poniewaſz cżło
27:
wiekowi temu/ wſzyſtko to cále/ prawdziwie/ y śmiele
28:
przyznawam/ y tákim go być wyznawam/ iż to iemu ſáme
29:
mu prawdziwie ſłuży/ cokolwiek piſmo s. ſynowi właſne=
30:
mu/ pierworodnemu/ y namileyſzemu Bożemu przycżyta y
31:
przypiſuie: tedy niewiem cżego byś ſie tu ieſzcże obáwáć miał
32:
ábo ták o mnie dumáć/ żebymgo z inſzym ktorym ſtworze=
33:
nim w poczet ieden kłáść miáł. A co ſie tknie Ieremiaſzá
Proroká


strona: 66

O Synu Bożym.Liſt 66.
1:
Proroká tedyć ten mowił przećiw Izráelcżykom onym/ kto
2:
rzy opuśćiwſzy Bogá ſámego/ do ludzi ſie/ á ieſzcże do
3:
Pogáńſkich narodow/ á miánowićie do Krolá Eiptſkie=
4:
go vćiekáli/ o pomoc y obronę: á cżynili to ná ten cżás gdy
5:
ich Bog káráć ohiecował: otoſz tám o tych Prorok mowi/
6:
z tego ich ſtrofuiąc y przeklęctwem grożąc: co też y Ezá=
7:
iaſz dziáłał. Ezá: 31. ꝟ 1. á to gdy ták przećiwko nim mo=
8:
wił: Biádá tym ktorzy z ſtępuią do Eiptu o rátunk/ y
9:
ktorzy w kcniách vfáią á nádzieię w wozách pokłádáią rc.
10:
á ná ś. ſie Izráelowego nie oglądáią: áni ſámego Páná ſzu
11:
káią. Páweł też tákże co mowił/ tedy pewnie nie o tym mo=
12:
wił/ ná co ty ſłow iego vżywaſz: ále mowił przećiw onym
13:
ſtárym pogánom/ ktorzy poznawſzy Bogá iedynego y praw=
14:
dziwego z rzecży od niego ſtworzonych/ iednak go iáko ſtwo=
15:
rzyćielá nie chwalili/ ále chwałę onemu ſámemu náleżącą
16:
rzecżam ſtworzonym oddawáli. Otoż ie z tego ſtrofuiąc/
17:
ták iáko y Prorocy żydy z pokłádánia nádzieie w ludziách/
18:
do tego przywodzi/ áby to opuśćiwſzy/ Bogá ſámego chwa
19:
lili/ á chwalili wedle woley y ſłowá iego. A tego nigdziey ći
20:
wſzyſcy/ mowiąc to y gániąc co miáło/ y ma być gániono/
21:
o Iezuſie Chriſtuſie nie rozumieli/ áni nádzieie w nim po=
22:
kłádáć/ choćiaż on też cżłowiekiem ieſt/ zákázowáli. Przeto
23:
ty trudno to tu wtrącáć maſz/ Iezuſá z inſzym ſtworzenim
24:
w iedno wkłádáiąc/ y tych coby w nim vfáli w iedno prze=
25:
klecthwo z niewiernymi zámykáiąc. Gdyż nie tylko wolen
26:
ieſt tego tám przeklęctwá y zmyſłu opácżnego káżdy/ kto w
27:
Iezuſie Chriſtuſie cżłowieku ſynu bożym vmiłowánym ná
28:
dzieię pokłáda/ y onego iáko prawdziwego od Bogá oycá
29:
dánego pośrzedniká wzywa rc. ále nádto błogoſłáwionym
30:
zoſtáwa. A gdyby záś tego nie dziáłał/ tedy ſądu Bożego
31:
ſpráwiedliwego y gniewliwego nie vydzie. Gdyż ſie Bog
32:
y inſzych ſynow ſwych y poſłáńcow zelżywośći y nieprzyię=
33:
ćia ich mśćić będzie. Cżego iuż przedtym znácżne przykłá
N ijdy nád


strona: 66v

Cżwarta Rozmowá o Synu Bożym.
1:
kłády nád Korem/ Dátánem y Abiromem y inſzymi poká=
2:
zał/ choćiaż oni nie ták bárzo grzeſzyli co przećiw Moyże=
3:
ſzowi ſzemráli: iáko grzeſzą ktorzy przećiw Iezuſowi Chri=
4:
ſtuſowi ſzemrzą/ ábo iego zá właſne go ſyná Bożego przyiąć
5:
niechcą. Ale mądremu doſyć. VCZEN. Doſyć to praw
6:
da: á też ſie iuż oto dáley záſtáwiáć nie będę? ábych ſie Bo
7:
gu nieopátrznie nieſprzećiwiał: y bez przycżyny tego Syná
8:
iego Iezuſá Chriſtuſá nie odrzucał. Owſzem ná potym pil=
9:
niey Páná Bogá prośić będę áby mi tę prawdę dał ná
10:
ſercu pocuć/ w niey mię pomnożyc: y w niey do końcá
11:
záchowáć. NAVCZYCIEL. Amen
12:
niech ſie to z tobą ſtánie cżego ſobie żądaſz/
13:
á niech ći Pan da dobrą noc.

strona: 67

Liſt 67.
1:
Rozmowá Piąta o
2:
Synu Bozym Iezusie Názáráń=
3:
skim/ Synu Dawidowym y Abrá=
4:
hámowym/ Meſyaſzu prawdziwym/ we=
5:
dług obietnic dawnych świátu dárowá=
6:
nym/ przećiw błędom żydowſkim ſtá
7:
rym y nowym vcżyniona.
8:
NAVCZYCIEL.
9:
PAn BOG ći niech błogoſłáwi.
10:
VCZEN. Y ćiebie niech też on żywi. NAVCZYCIEL. Co ſie dzieie/
Rozmowá pirwſza z Zydowskich gadek.

11:
żeś wcżorá do mnie wedle zwycżáiu nie
12:
przyſzedł? VCZEN. Trefiłem z przy
13:
gody ná Zydy: z ktorimi gdym mowić
14:
pocżął/ wnet ſie zemną w rzecż wdáli/
15:
bárzo mi wiárę ſwą zálecáiąc: á inſze wſzyſtkie/ á zoſobná
16:
náſze Chriſtiáńſką/ tákże Ormiáńſką y Turecką/ z ktorymi
17:
ią iákoby w iedno wkłádáią/ gániąc y ſkáluiąc. NAV= CZYCIEL. A cżymże náſze gánili/ á ſwoię zálecáli?
19:
VCZEN. Trzym przednieyſze rzecży obacżył/ ktorymi
20:
wiáry ſwey podpieráli/ y one nád inſze wyſtáwiáli. Na=
21:
przod/ Dawnosć obránia ſwoiego y vmiłowánia/ kto=
22:
re przećiw nim Bog/ nád wſzyſtkie inſze narody/ pokazał:
23:
potym/ Zakonu im od Bogá dánego pewność: A nádto/
24:
Swoię przećiw niemu chuc/ y pilne onego Bożego zakonu
N iijprzyſtrzegánie


strona: 67v

Piąta Rozmowá.
1:
przyſtrzegánie: dla ktoregoby rádſzey gárdłá poſtrádáli/
2:
niſzby w cżym wiáry ſwey y Bożego roſkazánia vſzcżerbek
3:
(iáko oni mowią) vcżynić mieli. W nas záś wiele rzecży
4:
gánili: iákoto naprzod: żeby wiárá náſzá Chriſtiáńſka no=
5:
wa byłá: á oney ich ſtárożytney przećiwna. Potym wiel=
Iáko żydowie o Krzesćiánach trzymáią, y iáko ie ſzácuią.

6:
kość Bogow w tey wierze zmyſlonych: oprocż onego iedy=
7:
nego Bogá Izráelſkiego/ ktorego Bogiem ſwym názywá
8:
ią: Báłwochwálſtwo ſrogie/ pogáńſkich kośćiołow wiel=
9:
kość/ przećiw ſłowu Bożemu nábudowánych. rc. Nád to
10:
Iezuſá/ ná ktorego/ ilem mogł obácżyć/ nawięcey ſie gnie
11:
wáią. Ieſzcże/ wymyſlenie piſm tych nowych/ ktore ſą ná=
12:
zwáne nowym teſtámentem: ſtáremu teſtámentowi prze=
13:
ćiwnych. Ktemu nieſtátecżność y niezgodę w nabożeńſtwie
14:
ludzi tych co ſie Iezuſem zákłádáiąc/ Krześćiány názywá
15:
ią: y inſzych wiele rzecży ktore mi ná ocży wyrzucáli/ y nimi
16:
vrągáli. Wſzyſtkich nas zárowno názywáiąc nieprzyia=
17:
ćioły Bożymi: ludzmi záwiedzionymi y zginęłymi. Siebie
18:
záś ſámych/ y przyiaćioły Bożymi y ludzmi ſpráwiedliwe
19:
mi rc. Lecż to wſzytko głupie bárzo y nieopátrznie cżynili/
20:
gdy y nas y inſzych wſzytkich zá iedne krześćiány pocżytáli/
21:
y wſzyſtkich záraz báłwochwálcámi y bezbożnikámi názy=
22:
wáli. Co ácżem im zgłowy wybijał: y wielką rozność ná=
23:
ſzych od inſzych/ á inſzych też od Papieżeńcow pokázował:
24:
iednák oni ná to nic dbáć niechćieli: ále przedſię imo to wſzy
25:
ſtko wiárę ſwą zálecáli/ á inſze wſzyſtkie gánili. A ták też
26:
ku podpárćiu rzecży ſwey/ baykę iákąś/ onym ſtárym Pa=
27:
pieſkim podobną przypomináli: Iáko Krol niektory/ chcąc
28:
doświádcżyć ktoraby wiárá byłá pewnieyſza/ kazał ſobie
29:
przywieść żyda iednego/ tákże kſiędzá Ormiáńſkiego/ y kſię
30:
dzá też Krześćiáńſkiego/ ábo Papieſkiego: á tám z káżdym
31:
zoſobná rozmawiáiąc/ á o iego ſie wierze pytáiąc/ pocżął
32:
káżdego od wiáry odwodzić: á ták odwiodł groźbą ſwą y
33:
namową kſiędzá Papieſkiego y Ormiáńſkiego od ich wiá
ry. Lecż


strona: 68

O Synu Bożym.Liſt 68.
1:
ry. Lecż gdy żydá od wiáry ie go y prosbą y groźbą odwieść
2:
nie mogł: tedy poznawſzy tę być napewnieyſzą wiárę/ ży=
3:
dem ſam zoſtał: tákże y oni kśięża Ormiańſki y Papieſki. rc.
4:
Otoż tą ſwą baYką nawięceY pewnośĆi wiáry ſweY dowo=
5:
dzili: y inſzymi/ tey też podobnymi powiaſnkámi. NAV= CZYCIEL. A odpowiedział żeś im co ná to? VCZEN.
7:
A iáko było odpowiedáć/ á oni ſámi tylko mowią: wrzaſkli
Nieporządni żydowie y do rozmow o Bogu nie ſpoſobni.

8:
wie y nieporządnie/ niebo z źiemią mieſzáiąc/ wołáią: á dru
9:
giego/ by też y złotymi ſłowy mowił/ ſłucháć niechcą. Tym
10:
też vcżąſzcżáiąc/ że ſie wy krześćiáni od nas vcżyć maćie:
11:
bo nam/ á nie wam/ podány ieſt Zakon y Prorocy: y my
12:
ſámi ich piſmá rozumiemy: á ták was w tym/ co wy z za=
13:
konu náſzego przywodzićie ſłucháć nie będziemy/ bo my to
14:
lepiey niżli wy vmiemy y rozumiemy. A iákom ſkoro Iezu=
15:
ſá przypomionął y Meſyaſzemem go názwał/ wnet ná tho
16:
vderzyli: y wiele bárzo rozmáitych wywodow przywodzi=
17:
li/ okázuiąc to iż ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł. NAVCZY= CIEL. Trudna to ieſt rzecż Zyda Chriſtiáninowi náwro
19:
ćić/ á niewiem by nietrudnieyſza niż wilká od mordowánia
Trudno Krzesćiánin żydá náwroćić ma.

20:
owiec/ ábo kotá od chwytánia myſzy oducżyć. Prozna to
21:
koniecżnie o tym myſlić/ iákobyś ie odwieść miał od ich błę
22:
du záſtárzáłego/ á przywieść ku wierzeniu w Iezuſá Chri
23:
ſtuſá vkrzyżowánego. Oprocż gdyby Bog ſam kogo ku te=
24:
mu vzbroił/ oſobliwſzym y obfitſzym duchem/ żeby ie potęż
25:
nie zwyćięzáć mogł: ábo gdyby ſam odiąwſzy od nich nie=
26:
práwość/ iáko Prorok mowi/ ábo iáko Páweł ziąwſzy zá=
27:
ſłonę Moyżeſzowę z ſercá y z ocżu ich. Eza: 27. ꝟ 9. Eze:
28:
16. ꝟ 63. A 2. Korin.3. ꝟ 14. 16. náwroćił ich do Páſterzá
29:
y Krolá ich Dawidá. Ezech: 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 24. Oze: 3.
30:
ꝟ 5. VCZEN. Bacżę to dobrze y ſam. Bo ieſli Moy=
31:
żeſz/ Prorocy/ Iezus y Apoſtołowie/ doſyć im nigdy vcży=
32:
nić/ áni ich od vporu ich/ hárdośći y zátwárdziáłośći ſer=
33:
cá/ y vſtaw wymyſlnych oycowſkich/ odwieść nie mogli:
á coż


strona: 68v

Piąta Rozmowá.
1:
á coż my im vcżynimy/ ieſli ich Bog ſam nie przerobi/ á ká=
2:
miennego ich ſercá nie obrzeże: á nowego mięśnego/ mięk
3:
kiego y powolnego nie vcżyni? NAVCZYCIEL.
4:
Niech to iuż idzie ná ſtronę/ co ſie tknie tákiego ich poſtęp
5:
ku y zátwárdziáłośći. A ty miáſto tego/ powiedz mi pro=
6:
ſzę ćię/ pámiętaſzli/ co też zá wywodow vżywáli/ ktorymi
7:
Iezuſá Páná odrzucáli/ niechcąc go znáć y przyiąć zá Me=
8:
ſyaſzá: rádſzey ſobie nádeń inſzego zmyſláiąc y onego ocżeka=
9:
wáiąc? VCZEN. Acż to ieſt niepodobna/ żebym wſzytki pá
10:
miętáć miał/ ale wżdy wiele ich pámiętam: bom ie ſobie
11:
pilnie náznácżał. A iż mi ſie niektore z nich iákoś potężne
12:
zdáły. tedym to był vmyſlił/ dziś ćię o nich pytáć/ á tego ſie
13:
od ćiebie náucżyć: iákobym też ná nie ná potym miał odpo=
14:
wiedáć. A zwłaſzcżá/ iż tá rzecż zepſowáć nam nie może zá=
15:
cżętych náſzych rozmow. Owſzem iáko mniemam náprá=
16:
wić więcey y vmocnić może. Ktemu/ bárzo to mym zdá=
17:
nim potrzebna będzie rozmowá náſzá: poniewaſz widzimy
18:
iż ich nie máło/ záwiedzeni będąc ich wywody/ do zakonu
19:
iuż Moyżeſzowego nádglądáią: y z nimi rádſzey w Sobotę
20:
nic nie robić/ niſz Chriſtuſá náſláduiąc/ y co dla niego ćier
21:
pieć/ ſobie obieráią. NAVCZYCIEL. Nuż iedno
22:
przedſię/ choć nie wſzyſtki/ ále wżdy z nich niektore/ ktore
23:
pámiętaſz powieday/ á iá też z łáſki Bożey odpowiedáć ći
24:
ná nie będę. VCZEN. To pámiętam iż poinſzych dłu=
25:
gich y nieporządnych mowách/ gdym ia to pokázował/ iż
26:
náſz Pan Iezus od Przodkow ich w Ieruzalem niewinnie
27:
zámordowány/ ieſt Meſyaſzem y vmiłowánym ſynem Bo=
28:
żym: tedy z tym napierwey náplác wyiecháli mowiąc.
29:
Gdyby ten wáſz Iezus był onym záſlubionym meſyaſzem/
Poſpolity żydowski wywod iż Iezus nie ieſt Meſyaſzem.

30:
y iáko wy mowićie Synem Bożym/ tedyby on nie był Bo=
31:
gu przećiwny/ áleby był wolą iego pełnił: zakonu Bożego
32:
raz przez Moyżeſzá podánego pilnował: á iego zakonnych
33:
kſiąg z ręku nigdy nie wypuſzcżał: poniewaſz to bog wſzem
Meſyaſzom


strona: 69

O Synu Bożym.
1:
Meſyaſzom ſwym ábo Krolom pomázánym miánowićie y
2:
oſobliwie/ cżynić roſkazał. Ale iż on tymi kśięgámi Bożymi
3:
pogárdziwſzy/ y vſtáwy w nich ſpiſáne odrzućiwſzy/ no=
4:
we roſkazánia y vſtáwy wam vcżniom ſwym zoſtáwił: y o
5:
nych przyſtrzegáć roſkazał: tedy oto tym ſámym pokazał
6:
to po ſobie/ iż on nie był Meſyaſzem/ áni ſynem Bożym:
7:
ále iż był głownym nieprzyiaćielem bożym/ Moyżeſzowym
8:
y Prorockim. Ná co gdym ia odpowiedzieć chćiał/ nic
9:
dbáć niechćieli: owſzem tym więcey błędu ſwego podpierá
10:
li: ták iáko to potym vſłyſzyſz. A ácżkolwiekiem im ia/ iáko
11:
táko/ ná to wcżorá odpowiedał: wſzákżebym wżdy y od ćie=
12:
bie to rad ſłyſzał/ iákobyś im też ty odpowiedał: á onych z
13:
tego ich mniemánia złego wywodził. NAVCZYCIEL.
14:
Lácnoć cżłowiekowi/ záwiedzionemu w błąd/ wiele mo=
15:
wić: ále te go porządnie y przyſtoynie dowieść/ y to co twier
16:
dzi prawdziwą rzecżą pokázáć/ nie ták łácno bywa. Cić nie
17:
bożętá mowią/ ſámi niewiedząc co/ á to wedle podánia
18:
Przodkow ſwych: á nieinácżey iedno iáko Papieżnicy/ gdy
19:
też błędow ſwych záſtárzáłych bronią: á to dla tego/ iż im
20:
ták Oycowie ich/ iáko ie oni ſámi zową/ iáko też y Zydom
21:
Rábinowie ná piſmie podáli. Ale gdyby Zydowie Rábiny
Gdyby żydowie Rábiny, á pápánowie pátreſy porzućili, á zá słowo Boże ſię wźięli, ſnádnieyby błędy ſwe poználi.

22:
ſwe/ á Pápanowie Oyce porzućili/ á do ſámego ſie piſmá
23:
ś. vdáli/ tedyby pewnie nie ták mowili: y błądby też ſwoy
24:
tym ſnádniey poználi y porzućili. Aleć ták muśi być: tąć
25:
śiadką Szátan łowi ſwoie. Ia gdybym z żydy mowić miał
26:
nie zárazbym z Iezuſem Chriſtuſem ſynem Bożym ná plác
27:
wyiezdzał: owſzem bym ſie tego długo bárzo: wyſtrzegał/
28:
żebym go áni wſpominał. A choćby go oni wſpomináli: te
29:
dybym/ ábo to imo ſie puſzcżał/ ábo to ná potym mowić o
30:
nim/ odkłádał: á do porządnego mowienia onych vpomi=
Cżego przyſtrzegáć ma ten coby z żydy porządnie mowić chciał.

31:
nał. A naprzod mowiłbym z nimi o zacnośći ſłowá Boże=
32:
go/ przez Moyżeſzá y Proroki podánego/ przeto iż oni nád
33:
nie Tálmud ſwoy przekłádáią: á bez niego y ná ſtopie poſtę
)pić nie


strona: 69v

Piáta Rozmowá.
1:
pić nie vmieią. A tákbym im naprzod ſłowo Boże zálecał:
2:
gániąć ludzkie wymyſły y przydatki. A cżyniłbym to/ vká=
3:
zuiąc im ony piſmá ktore ná ſámym ſłowie y roſkazániu
4:
Bożym przeſtáwáć każą: nic ku niemu nie przydáiąc áni v=
5:
mnieyſzáiąc/ ábo ſie od niego ná práwo y lewo odchylaiąc. Y
6:
inſzymi tym podobnymi dowody to im okázuiąc. Vkázo=
7:
wał bym im też potym y to/ iż Tálmud ich ieſt nowy wy=
8:
myſł: y nie nadawnieyſze ſpiſánie/ z ſobą bárzo ná wielu
9:
mieyſcách niezgodne y przećiwne/ á plotek niezlicżonych y
10:
bábich baiek/ wiele w ſobie máiące: bes ktorego Tálmu=
11:
du iż długo przed tym ich Przodkowie byli/ przeto też nie
12:
ták bárzo błądzili. Y mowiłbym ieſzcże co więcey nád to/
13:
przezcoby mogli nie iáko obłędliwość ſwoię poznáć. A to w
14:
tym nawięcey: iż oni nie przeſtáwáiąc ná ſámym ſłowie
15:
Bożym/ iáko ná źrzodłach żywych wod: ſtudniſká ſobie ko
16:
páią/ ktore w ſobie wod zdrowych zátrzymáć nie mogą rc.
17:
Abobym też z nimi pocżął mowić o tym/ mogąli też ludzie
18:
błędzić? á nákoniec y ći ſámi co ſie ſynmi Bożymi názywá=
19:
ią/ mogąli też kiedy od prawdy vſtąpić? A ták im to potym
20:
byliliby temu na odpor/ pokázáć: że też y ludzie swięći á Bo
21:
gu mili/ w mnogich rzecżach błądzili/ y w wielu rzecżách
22:
grzeſzyli/ y vpor ſwoy przećiw Bogu pokázowáli. A nie tyl
23:
ko ktorzy inſzy/ ále też y on przednieyſzy Wodz ich Moyżeſz.
24:
A to bym dla tego cżynił/ áby oni niebożętá/ gdyby im to
25:
było pokázano/ mogli to do ſiebie y do ſwych Rábinow o=
26:
bácżyć/ iż też ludzmi ſą y oni też ludzmi byli: á iż ſie dla te=
27:
go omylić mogli: iákoſz ſie y teraz ieſzcże dotychmiaſt my=
28:
lą. A tám dopiero (przewiodwſzy to nád nimi) tobym im
29:
pokázował/ iż ſie ná Iezuſie Meſyaſzu tákże omylili. Abo=
30:
bym więc nád to/ pocżął z nimi mowić o Bożych obietni=
31:
cách/ ábo o powiedániu przez Proroki rzecży przyſzłych: to
32:
ieſt/ ieſli ſie ktore z nich ſpełniły ábo nie: á ktore ſie ſpełni
33:
ły á ktore ieſzcże. Abo też y o ſpoſobie Prorokowánia ich/ to
ieſt ieſliby


strona: 70

O Synu Bożym.Liſt 70.
1:
ieſt ieſliby tylko rzecży ćieleſne y docżeśne pokázowáli y ſá=
2:
mi vpátrowáli: cżyli też widzieli y zdáleká pokázowáli rze=
3:
cży duchowne y wiecżnie trwáiące. Co gdyby ſie ták z nimi
4:
przedrábowáło: á oniby w tym nieiáko ſerce zmiekcżone po
5:
ſobie pokázowáli: tedybym dopiero z nimi do Meſyaſzá
6:
przyſtąpił: pytáiąc ich y proſząc oto/ żeby mi to pokazáli z
7:
ktorego ſie domu národzić miał/ ná ktorym mieyſcu/ w kto=
8:
rym mieyśćie/ ktorego cżáſu/ y coby zá znáki miáły być
9:
przyśćia iego. Potym iákie miáło być kroleſtwo iego: iákie
10:
pomázánie: iáki rząd y poſtępki: iáki żywot y dokońcżenie.
11:
Co gdyby ſie wprzod wſzyſtko z nimi mowiło y porzą=
12:
dnie rozebráło: tożby dopiero zoſobná do Páná Iezuſá przy
13:
ſtąpić/ y o iego też vrodzeniu/ cżáſie/ y mieyſcu mowić: ná
14:
ukę iego y żywot zgodne z piſmy ś. Prorockimi pokázáć: y
15:
tego dowieść/ iż on á nie żaden inſzy/ ieſt onym Meſyaſzem
16:
zdawná obiecánym. A ták mniemam żeby y rychley ſłucháli
17:
y ſnádniey pozyſkáni być mogli. Ale gdzie ſie wprzod od Ie
18:
zuſá Páná pocżnie/ tego tám w głowách nie záłożywſzy:
19:
áſzći ſie ná nim wnetże zgorſzą/ á ták też ládá co bes rozſąd
20:
kumowić będą: nic ſie nienáucżywſzy/ ále tylko rozgniewá
21:
ni/ odeydą. Lecż iż ſie iuż ták/ iákoś mi dał ſpráwę/ cżego ia
22:
żáłuię/ ſtało: tedyby temu trudno teraz zábieżeć. A ták też
23:
to ná ſtronę niech ná ten cżás idzie: á co ſie tknie tego o coś
24:
mię zopytał z ich wcżoráyſzey mowy/ tedybym ná to ták od=
25:
powiedział/ mowiąc: Bárzo ſie ná tym nieboracżkowie ży
26:
dowie mylićie/ gdy ták zle o náſzym Iezuſie Pánie/ y wá=
27:
ſzym też ponieważ żydem był/ á nie pogáninem/ trzymaćie.
28:
Lecż to wiem/ iż wam do tego głupſtwá to dopomaga/ że=
29:
śćie piſmá náſzego nowego teſtámentu nieświádomi: kto=
30:
rym ſie brzydzićie y cżytáć go niechcećie. A choćiaż też nie=
Odpowiedź ná żydowski przednieyſzy wywod.

31:
ktorzy co cżytaćie/ iednák tego iáko ſie godzi nie rozumiećie:
32:
á nierozumiećie/ iż Bogá ſámego o wyrozumienie nie pro=
O ijśićie.


strona: 70v

Piąta Rozmowá.
1:
śićie. A iż ſie ták bárzo piſmy náſzymi brzydzićie: tedy wam
2:
to przyſzło z niektorych Rábinow wáſzych: ktorzy wam
3:
wiárę ſpiſáli/ y plotek wiele kłamliwych o nowym náſzym
4:
teſtámenćie/ y o náſzym Pánie Iezuſie Chriſtuſie/ ku niey
5:
przydáli y przypiſáli: dowodu żadnego ſłuſznego piſmá ſwo=
6:
iego niezoſtáwiwſzy: mowiąc przećiw ták iáſney praw=
7:
dzie/ iáko ieſt iáſnosć ſłonecżna.
8:
A wſzyſtko to duchem tym
9:
cżyniąc/ áby nas v poſpolſtwá wáſzego ohydzili/ á Iezuſá
10:
z náuką iego obrzydzili. Co gdyby w was nie było/ á wyby=
11:
śćie mieli ſercá wolne/ á vſzy ku ſłuchániu prawdy gotowe
12:
tedybyśćie (mam w Bogu nádzieię) tego doználi: iż náſz
13:
Pan Iezus/ nie ieſt Bożym nieprzyiaćielem: ále vmiłowá
14:
nym ſynem Bożym. Y to też/ iż on nic nie cżynił/ áni mowił/
15:
tylko to co iemu Bog vkazał y roſkazał. Ktemu byśćie y to
16:
poználi/ iż on nie gánił Moyżeſzá y Prorokow/ áni ſie im też
17:
ſprzećiwiał: y zakonu też nie tárgał/ owſzem gi wykonał:
18:
cżyniąc to wſzyſtko cále y ſzcżyrze co o nim zdawná nápiſał
19:
Moyżeſz y Prorocy. Nád to/ iż on zakon właſnie y Proroki
20:
wykłádał: á to co w nich było trudnego/ zákrytego/ y tá=
21:
iemnego/ oznaymił/ wyłożył/ odkrył. Y nas też wedle one=
22:
go/ co Bog przedtym przez nie pod figurámi y podobień=
23:
ſtwy pokázował/ żyć náucżył y roſkázał. Co z tego ſámego
24:
poznáć możećie/ iż my nie ſtarami ſie o chwałę ktorego in=
25:
ſzego Bogá/ áni też w ktorego inſzego wierzymy/ iedno w te
26:
goſz Bogá ktorego wy też chwalićie y wyznawaćie: ktore=
27:
go też chwalił/ ććił/ wyznawał/ y ktorego woła cżynił Ie
28:
zus Chriſtus Pan náſz/ nam od onego ſámego y iedynego
29:
Bogá Izráelſkiego dány y zálecony. VCZEN. Y iam
30:
też tákże mowił: ále mi oni to wnet zádáli mowiąc: Gdyby
31:
tho ták było iáko mowiſz/ á cżemuſz z námi Soboty nie
O Szábáćie.

32:
święćićie/ áni záchowywaćie/ ták iáko Bog w zakonie ro
33:
ſkazał? ále onę odrzućiwſzy/ rádſzey Papieżá Rzymſkiego
34:
ſ łuchaćie: ktorego ſobie ná źiemi zá Bogá iednego maćie/
tedy


strona: 71

O Synu Bożym.Liſt 71.
1:
tedy tego nigdy nie obronićie/ áby on nie miał być nieprzyia
2:
ćielem Bożym/ poniewaſz oto w tym roſkazánie BOZE
3:
zgwałćił: á to Szábát odrzućiwſzy/ ktory Bog ná wieki
4:
chowáć roſkazał. A choćiażbyśćie Iezuſá ſwego w tym o=
5:
bronić chćieli/ żeby on ſam nigdy tego nie cżynił/ áni Szá=
6:
bátu náſzego gáni: iednák Páwłá iego nie obronićie/ kto=
7:
ry zgołá w piſániu ſwym Soboty święćić niedopuſzcżał/
8:
owſzem wam/ co ſie do náuki iego przyznawaćie/ zákazał.
9:
Coſz ty ná to rzecżeſz? NAVCZYCIEL. To naprzod
10:
(opuśćiwſzy Chriſtuſá/ o Páwle powiem) iż Páweł nic
11:
ſwego/ áni też Chriſtuſowi przećiwnego nie mowił/ áni
12:
tego/ cżegoby Bog pierwey nie zgánił/ gánić ſie ważył. Ale
13:
ieſli co gánił/ y cżego zákázował: tedy to cżynił/ cżęśćią z
14:
przeſzłych piſm Prorockich przykłádu/ cżęśćią też z oſobne=
15:
go obiáwienia Bożego przez Iezuſá Chriſtuſa. A ieſli też
16:
gánił co/ tedy pewnie nie ſámey właſney rzecży przez ſię/ á=
17:
le nie dobre y nie właſne iey vżywánie. Ieſli też cżego záká=
18:
zował y co odrzucał/ tedy też nie odrzucał iedno ćień/ á ćiá=
19:
ło iey zoſtáwiał. A ieſli záś kiedy ćiáło gánił: tedy pewnie
20:
to cżynił/ áby duchá ćiáłá onego pokazał y ludzi do niego
21:
przywiodł. Lecż iż w zakonie Moyżeſzowym/ więcey było
22:
ćiáłá niż duchá/ á ćieniá niżli ćiáłá: á ćienie iuż y z ćiáłem
23:
ku kreſowi ſwemu przyſzły y koniec ſwoy wźięły/ á rzecży
24:
záś duchowne/ to ieſt/ oná ſámá rzecż właſna/ ktorą ony
25:
ćienie y figury znácżyły/ ożyć y náſtáć (iákoż y náſtały)
26:
miáłá: przetoż Páweł od rzecży iuż vſtáwáiących y giną=
27:
cych/ ku pewnym y trwáiącym ná wieki/ nápominał. Od
28:
ćieniow odwodząc/ onych vżywáć ná potym zákázował: á
29:
do ſámey rzecży ludzi przywodził. Co ſie tedy tknie Szábá=
30:
tu/ tákże y inſzych świąt zakonnych/ ktorych Páweł záká=
31:
zuie: tedy tylko z tey ſtrony zákázuie/ ile były ćieniem y figu
32:
rą rzecży przyſzłych: to ieſt/ odwodzi tylko ludzi od prozno=
33:
wánia onego ćieleſnego Sobotniego/ á przywodzi do odpo
O iijcżywánia


strona: 71v

Piąta Rozmowá.
1:
cżywánia prawdziwego duchownego Luk: 1. ꝟ 71. ktore
2:
w świętobliwośći y ſpráwiedliwośći należy. Ktorego od=
3:
pocżywánia Szábátu prawdziwego/ nie raz w tydzien
4:
wierni vżywáć máią/ dniá iednego pewnego/ ále po wſzyt
5:
ki dni żywotá ſwoiego: Nie áby ſie przed ludzmi z tym po=
6:
piſáli/ ále áby to iáko przed oblicżnośćią Bogá ſamego
7:
cżynili. V nas tedy Chriſtian prawdziwych/ podług náu=
8:
ki Páwłowey/ y podług piſm inſzych ktore ſie do nowego
9:
przymierza śćiągáią/ z ktorych theż ieſt y ono Proroctwo
10:
Ezáiaſzowe. Ezá: 58. ꝟ 13. A 56, ꝟ 1. 4. Nie vſtał Szábát
11:
prawdziwy (áni go my gánimy ábo odrzucamy: oprocż ſá=
12:
mych ćieniow iego/ ktorych ſie ieſzcże y po dziś dzień żydo=
13:
wie/ y to iuż tylko po cżęśći/ á nie cále trzymáią) ále owſze=
14:
ki práwie dopiero ożył. Bo go też koniecżnie zá łáſką Bożą
15:
ći pilnuią y w nim ſie kocháią/ ktorzy podług ſłowá Boże=
16:
go żywot ſwoy prowádzą. A iż Szábát y ceremonie inſze/
17:
były zwierzchownym tylko podobieńſtwem rzecży przy=
18:
ſzłych/ lepſzych y doſkonálſzych/ y miáły w ſobie ćień dobr
19:
przyſzłych á nie rzecż ſámę cáłą y gruntowną: A nád to ie=
20:
ſzcże/ iż on ſzábát był zwierzchownym tylko nabożeńſtwem/
21:
á nie ſámą właſną chwałą Bożą: to káżdy ſtąd poznáć mo=
22:
że: Iż ilekroć żydowie ná nim ſie ſámym záwieſzáli/ á zako
23:
nu nieprzyſtrzegáli cáłym ſercem/ tedy ſie oto Bog ná nie
24:
gniewał/ ſzábáty ich y ofiáry/ ktore hoyne cżynili/ precż
25:
odmiátał: y ná nie pátrzáć niechćiał: iáko v Ezáiaſzá cży
26:
tamy. Ezá: 2. ꝟ 13. A co ieſzcże nád to więtſzego/ że też y to
27:
przez Ozeaſzá Oze: 2. ꝟ 11. obiecował/ iż y Szábáty one y
28:
święta vrocżyſte vſtáć miáły. A to nie prze co inſzego/ iedno
29:
iż oni ná ſámym Bogu (ktorego iáko duchá w duchu też by
30:
li powinni chwalić) nie przeſtáwáiąc/ y ná iego ſłowie/ ták
31:
wiele y ták długo/ ku onemu nabożeńſtwu przydawáli/ że
32:
potym ſłowo Boże/ y Bogá też ſámego opuśćiwſzy/ do báł
33:
wánow ſie vdáli. Przeto tedy iáko to Bog ſam przedtym
pokázował


strona: 72

O Synu Bożym.Liſt 72.
1:
pokázował/ ták też potem Páweł to dobrze rozumieiąc/ iáko
2:
ten ktory w dobrey ſzkole y v dobrego miſtrzá Iezuſá Chri=
3:
ſtuſá wyćwicżony był/ ono ná cżás poważne y do cżáſu
4:
trwáiące zwierzchowne ſzábátu poſtánowienie/ odrzucał:
5:
iáko to/ w ktorym bywáłá omyłká: y w ktorym Zydowie
6:
miárę przebieráli. Ale chwały Bożey prawdziwey ducho=
7:
wney nie odrzucał/ áni ganił: áni iey też my teraz odrzuca
8:
my/ ábo ſie w niey roſpuſzcżamy: ále ile w nas być może/
9:
oney pilnuiemy. A iżem rzekł/ iż to Bog przez Ozeaſzá ſlu
10:
bował/ że ony ſzábáty odrzućić miał: tedy ieſzcże y nád to też
11:
to przydał káp: 3. ꝟ 4. że nie tylko bes ſzábátu/ ále też y bes
12:
inſzych wſzyſtkich rzecży ku nabożeńſtwu ſzábátnemu nále=
13:
żących przez długi cżás śiedzieć mieli Izráelcżycy. Iáko
14:
bes Krolá/ Kśiążęćiá/ ofiáry (bes ktorey nie ważny ieſt ſzá=
15:
bát) ſłupá/ Efodu/ báłwáná. Co wſpomináiąc/ cżás prá=
16:
wie temu wſzyſtkiemu záraz też pokázował/ to ieſt przyśćie
17:
Meſyaſzowe. Bo też to opuſtoſzenie nie przyſzło ná nie áż do
18:
piero potym gdy Meſyaſzá im według obietnic dánego/ od
19:
rzućili. Dla cżego też Ieruzálem y kośćioł do gruntu zburzo
20:
no: y wſzyſtkie práwie piecżęći przymierza onego ſtárego
21:
odięto. Bes ktorych teraz/ y ten żydowſki ſzábát/ nic nie ieſt.
22:
Gdyż on/ y z tey ſtrony ile był ceremonią/ ábo zwierzcho=
23:
wną ſłużbą Bożą/ nie w ſámym proznowániu náleżał. 4.
24:
Moy: 28. ꝟ 9. A 3. Moy: 24. ꝟ 6. 7. 8. Ale też w onych ofiá
25:
rách/ ktore Bog ná ten dzień roſkazał cżynić/ y z pokłádá
26:
nim ná káżdy ſzábát nowego chlebá/ z kádzidłem y ze ſszyt
27:
kim co ku ſzábátniey ceremoniey náleżáło. Co iż vſtáło (bo
28:
to ſam Bog odiął) tedy ten żydowſki ſzábát/ ieſt iedną má=
29:
ſzkárą/ ábo dziećinnym igrzyſkiem/ bes ſkutku y chwały
30:
Bożey. Y ktorzy ſie tym báwią práwie ſie Bogu ſprzeći=
31:
wiáią. A ieſliby kto ták mniemiał/ żeby ſzábát on zwierzch=
32:
ni záwżdy: ábo wiecżnie/ trwáć miał: iáko głupi ćieleſni
33:
żydowie mniemaią: ábo żeby ſie dla niego ludzie Bogu ſpo
dobáć


strona: 72v

Piáta Rozmowá.
1:
dobáć mieli. A cżemuſz Bog inſzy vſtáwicżny ſzábát po ſzá
2:
báćie/ y vſtáwicżne vrocżyſte świętá/ dáć tych cżáſow o=
3:
ſtátecżnych obiecował. Ezá: 66. ꝟ 23. Abo cżemu onych gá
4:
nił y odrzucał ktorzy go zá Ezáiáſzá pilnowáli/ y ofiáry
5:
weń obfite przynośili? Abo cżemu ſie oni ſzcżyrzy á praw=
6:
dziwi chwalcy boży/ ktorzy byli przed zakonem/ bes zwierz
7:
chniego ſzábátu Bogu ſpodobáli/ więcey niż ći co bes ſzcży
8:
rośći y prawdy w ſobotę proznowáli? Abo cżemu ieſzcże do
9:
ſzábátu prawdziwego odpocżynienia ſwoiego niechćiał
10:
Bog przypuſzcżáć niewiernikow odpornych y niepoſłu=
11:
ſznych Pſal: 95. ꝟ 11. Choćiaſz zá tego cżáſu gdy to Dawid
12:
prorokuiąc mowił/ Iuż ſzábát on zwierzchownego prozno=
13:
wánia zdawná miedzy Izráelcżyki w vżywániu był Heb:
14:
4. ꝟ 3. To práwdá iż y ná on cżás był ſzábát/ iednym zná=
15:
kiem łáſki Bożey/ iáko Moyżeſz piſze y Ezechiel. 2. Moy: 31.
16:
ꝟ 13. Ezech: 20. ꝟ 12. Ale też niemniey byłá ſkrzyniá oná przy
17:
mierza/ ołtarz/ ofiáry y inſze kośćielne obrzędy. Ale iż ſwoy
18:
cżás od Bogá zámierzony wytrwáły/ y koniec ſwoy wźięły
19:
(bo to Bog ſam ludowi ſwemu przez Rzymiány odiął/ że
20:
ſie nie máią z cżego żydowie tych cżáſow przechwaláć) A
21:
coż mniemaſz áby ſie ſzábát zoſtáć miał? Ták żydowie mnie
22:
máią: ále ſie w ſwym mniemániu mylą/ y prozną ſie nádzie
23:
ią ćieſzą. Bo gdzieć więtſze y przednieyſze piecżęći/ od przy=
24:
mierza z nimi vcżynionego oderwáne im ſą: A coż im tá po=
25:
dła/ ogolona/ okęſzona y pogwałcona pomoże? nic. Tyl=
26:
ko iż więcey nią Bogá drażnią. A co ſie tknie Papieſkiey nie
27:
dziele/ y ſámego Papieża/ v mnie to nic y v wſzytkich wier
28:
nych/ ktorzy iuż nic ná iego niedzielę niedbamy. Doſyć nam
29:
ná tym/ iżeſmy go przećiwnikiem Chriſtuſowym y Bożym
30:
być poználi/ y iego błędy odrzućili: Tobymták o ſzábáćie mo=
31:
wił. VCZEN. A ná obrzezánie co powieſz? o ktorym też ták
32:
mowili. Oto Bog ſam ieſzcże przed zakonem/ nie ták/ iáko
O obrzezániu.

33:
Szábát obrzezánie poſtánowił/ á pothym ie y zakonem v=
twierdził


strona: 73

O Synu Bożym.Liſt 73.
1:
twierdził/ chcąc tho mieć áby ná wieki trwáło. A wżdy ie
2:
też Páweł/ wierny on ſługá y vcżeń Iezuſa wáſzego/ odrzu
3:
ćił: powiedáiąc to o nim że nic nie ieſt/ iáko y nieobrzeſká.
4:
A iż wáſz Iezus temu nic nie ieſt pożytecżen/ ktoryby ſie o=
5:
brzezáć miał. A więcże ten wáſz Iezus ztákimi vcżniámi
6:
y ſługámi ſwoimi nie ieſt Bożym nieprzyiaćielem? Gdy
7:
ták vſtáwy Boże wiecżne odmienia y odrzuca. A iż ieſt
8:
nieprzyiaćielem Bożym (tho też ku podpárćiu wywodu
9:
ſwoiego przydawáli) znák tego ten ieſt/ iż iáko ſie on Bo=
10:
gu przeniewierzył/ y iego vſtáwy odmienił: O toſz mu też
Pátrz co plotą zydowie żeby Iezuſá Bog Papieżem karáć miał: y w cżym karze.

11:
to/ tákąſz miárką/ iegoſz drugi vcżeń y ſługá/ Rzymſki Pa=
12:
pieſz/ y z kosćiołem ſwoim odmierzył/ gdy też záś/ rzecży
13:
opiſáne w nowym Teſtámenćie/ Iezuſá wáſzego y świád=
14:
kow iego Apoſtołow/ iedny odmienił/ drugie zgołá odrzu=
15:
ćił: á ſwoie dekretá y dekretały y inſze vſtáwy ná to miey=
16:
ſce wyſtáwił. Abowiem gdzie to w wáſzym Teſtámenćie
17:
nowym maćie/ wzyway vmárłych świętych ná przycżynę?
18:
wybáwiay duſzę z Cżyścá iákąś Mſzą? pość ſie w Piątek?
19:
we Srzodę nie iedz mięſá? vmieráiącego Krzyzmem po=
20:
máſz? dzieći máłe okrzći? Kſiądz niech nie ma właſney żo=
21:
ny? Przed wielką nocą pość pułśiodmy niedziele? nie Bo=
22:
gu ále kſiędzu powiedz poſzeptem grzechy? O cżym nic
23:
wáſz Iezus y Apoſtołowie nie piſáli: á wżdy to wſzyſtko
24:
Krześćiánie ná roſkazánie Papieżow Rzymſkich chowa=
25:
ćie: á o vſtáwy Iezuſá wáſzego máło co ábo nic dbaćie/ co
26:
ná was nie przeco innego przyſzło iedno iż ták Bog karze
27:
Iezuſá wáſzego/ y po śmierći iego. Gdyż ták vſtáwy iego
28:
vſtały/ á Rzymſkie ná ich mieyſce náſtąpiły. Ná co/ gdym
29:
też chćiał odpowiedzieć/ ſłucháć niechćieli: ále ia rad ćiebie
30:
ſłucháć będę/ iáko ná to odpowieſz. NAVCZYCIEL.
31:
Nie ná iedno tu odpowiedzieć trzebá/ ále ná wiele/ to ieſt
32:
nie tylko ná obrzezánie/ y Páwłá z Chriſtuſem/ ále też ná
33:
Papieżá y iego krześćiány. Chriſtus y Páweł łácno ſie o
Pbroni


strona: 73v

Piąta Rozmowá.
1:
broni: gdy to ſłowem Bożym okazáno będzie/ iż obrzeſká
2:
iáko y ſzábát/ iuż ſwoy koniec w Chriſtuſie wźięłá/ á iż iuż
3:
wierzącym nic nie ieſt pożytecżna: zácżym też y dowod od v=
4:
ſtaw Papieſkich vſtánie. VCZEN. A więc ták cżyń/
5:
okaſz naprzod/ ieſliſz obrzezánie vſtáło ábo nie: Abo/ ieſli
6:
vſtáć mogło/ będąc ná wiecżne cżáſy od Bogá poſtánowio=
7:
ne. NAVCZYCIEL. Wiem iż to ieſt poſpolite Zy=
8:
dowſkie mniemánie/ żeby obrzeſká wiecżnie miáłá trwáć/
9:
nigdy nieuſtáwáiąc: ále tego ſłowem Bożym niedowiodą:
10:
owſzem ſie rzecż przećiwna temu łácno pokázáć może. Abo=
11:
wiem Bog/ ktory końcá żádnego nie ma/ będąc wiecżnym
12:
y nieśmiertelnym/ ácżkolwiek obrzeſkę/ ſzábát/ y co innego
13:
poſtánowić racżył: Iednák żadney rzecży ćieleſney od ſie=
14:
bie vcżynioney (oprocż ſwych wybránych ſynow/ y corek
15:
w vmiłowánym onym ſynu ſwym Iezuſie Chriſtuſie obrá=
16:
nych y vmiłowánych) áni dał/ áni obiecał wiecżnośći/ y
17:
nieśmiertelnośći/ y nieſkáżenia. Poniewaſz y niebo z zie=
18:
mią/ ſkáżeniu ſą poddáne/ y ſtárzawſzy ſie iáko ſzátá/ zwiot=
19:
ſzeią: á wiecżnie trwáć nie będą. A iż też obrzeſka y z inny=
20:
mi zwierzchownymi zakonnymi vſtáwami byłá rzecżą ćie=
21:
leſną: tedy nie mogłá być wiecżną/ ále vſtáć musiáłá. Iá=
22:
koſz iuż wedle Bożey obietnice y poſtánowienia vſtáłá: cho
23:
ćiaſz iey ieſzcże y podziś dzień niewiernicy ćieleſni/ potomko
24:
wie Abráhámowi/ Turcy/ Tátárzy y Zydowie vżywáią:
25:
y podobno drudzy áſz do ſkoncżenia swiátá vżywáć będą.
26:
Ale áby ſie w tym Bog kocháć miał/ ábo tę obrzeſkę od
27:
nich zá wdzięcżnie przyimowáć/ to trudno pokázáć: owſzem
28:
ſie coś przećiwnego temu pokázáć może. VCZEN. Mnie
29:
ſie ták ſámemu zda/ że obrzeſká nie ma być z ſzábátem y z
Wywod żydowski iż obrzeSká wiecżnie trwáć ma.

30:
innym zákonnem poſtánowienim mieſzana: Bo przed za=
31:
konem byłá poſtánowiona od Bogá ſámego/ áby byłá wie=
32:
cżnym przymierzem iego (iákom tego pierwey dotykał) A
33:
potym nierychło y zakonem byłá vtwierdzoná. A ták cho=
ćiaby


strona: 74

O Synu Bożym.:Liſt 74.
1:
ćiaby inſze zakonne vſtáwy ſwoy koniec wźięły: ále wżdy
2:
nieobrzezánie. A zwłaſzcżá iż oná ieſt piecżęćią/ przymierza
3:
onego Bożego z Abráhámem y potomſtwem iego raz vcży=
4:
nionego: że Bog chćiał być Bogiem ich y potomſtwá ich.
5:
A iż y teraz Bogiem ich ieſt: bo ich niewygłádza/ iáko wie=
6:
le inſzych narodow wygłádził: tedy pewnie y przymierza
7:
ſwego z nimi nie odmienił/ á gdy przymierze ſtoi: tedy ko=
8:
niecżnie y piecżęć przymierza ſtać ma. NAVCZYCIEL.
9:
Abyś ſie y ty nie mylił/ á z żydmi weſpołek obrzeſki niebro=
10:
nił: Pytam ćię/ iákiego przymierza piecżęćią było obrzezá=
Ktorego y iákiego przymierza piecżęćią byłá obrzezká.

11:
nie/ cżyli wiecżnego o żywoćie wiecżnym vcżynionego? cży
12:
li ktorey inſzey rzecży ćieleſney/ temu żywotowi ſłużącey?
13:
VCZEN. Iam do tych cżáſow inácżey tego nierozumiał
14:
tylko iż przymierza wiecżnego: y o żywoćie wiecżnym vcży=
15:
nionego. Bo thám Bog ku niemu mowi: Będę Bogiem
16:
twoim y potomſtwá twego potobie/ y ták to zdawná wſzy
17:
ſcy Doktorowie rozumieli/ y ták wykłádáli. NAVCZY= CIEL. Wiem to iż ták wykłádáli/ ále ſie theż ná tym s
19:
ćieleſnymi żydámi/ mylili/ á cżemuſz? iż ſie thego mowić z
Obrzeżánie ćieleſnych ieſt vmow piecżęćią.

20:
głowy ſwey ważyli/ cżego Bog nie mowił. A iż ſie też tego
21:
domyſláli/ y twierdzić ważyli: cżego Moyżeſz y wſzyſcy I
22:
zráelcżycy pobożni y Bogu mili nigdziey nietwierdzili/ prze
23:
to też znácżne lice głupſtwá ſwego y vporu przećiw Bogu
24:
po ſobie zoſtáwili. Abowiem izali to zá tym idzie? Obie=
25:
cał ſiE temu Bog być Bogiem: á przeto mu obiecał ży=
26:
wot wiecżny. AzaſZ Bog nie ieſt Bogiem wſzego ćiáłá iáko
27:
ſam mowi o ſobie. Otoſz iż ieſt Bogiem wſzego ćiáłá/ prze
28:
to żywot wiecżny wſzemu ćiáłu da: głupie to zámknienie.
29:
Trzebá to pierwey wiedzieć/ komu Bog co ſlubuie: pod
30:
ktorym oblikiem ſlubuie: A nád to w cżym to wykonáć ſlu=
31:
buie. Jeſtći Bog Bogiem nie tylko wybránych ſwoich
32:
wiernych y ſzcżyrych/ ále też y niewiernych niezbożnikow:
33:
á nákoniec beſtyi y duchow złych: á wżdy niezárowno ieſt
P ijBogiem


strona: 74v

Piąta Rozmowá.
1:
Bogiem wſzyſtkich/ áni zárowno wſzyſtkich zbawia/ y ży=
2:
wotem wiecżnym dáruie. A ieſliby obrzezánie żywotá wie=
3:
cżnego piecżęćią było: tedyby koniecżnie wſzyſcy obrżezáń=
4:
cy zbáwieni byli. Ták żydowie iáko Turcy y Tátárzy y nam
5:
by lepiey było/ dáć ſie tylko obrzezáć: á ták zbáwionymi
6:
być: gdyby Bog przymierze żywotá wiecżnego obrzeſką pie=
7:
cżętowáć kazał. Ale ſie ná tym bárzo omyli káżdy/ ktoby ták
8:
o obrzezániu rozumiał. Ziemię Kánáneyſką y z innymi przy
9:
ległymi źiemiámi śiedmiorgá Kroleſtwá. Obiecał Bog A
10:
bráhámowi y iego potomſtwu: á on ieſzcże z żoną ſwą Sa=
11:
rą potomſtwá żádnego nie miał ná ten cżás/ y rzecż ſie mu
12:
tá namniey niepodobna widziáłá: áby mogł był mieć z Sa
13:
rą żoną ſwą ktorego potomká/ widząc ią niepłodną/ á iuż zſtá
14:
rzáłą: otoż Bog chcąc go w tym vpewnić: przymierze z nim
15:
cżyni/ iż mu y potomſtwo dáć miał wielkie y obfite/ y onę
16:
źiemię w dziedzicżną y wiecżną ośiaáłość. A iż nie tylko źie
17:
mię obiecał/ ále y potomſtwo: á ieſzcże niezgołá potom=
18:
ſtwo: ále miánowićie tákie/ w ktorym błogoſłáwieńſtwá
19:
doſtąpić miáły wſzyſtkie narody źiemie: przeto ſie mu ná
20:
cżłonku tym obrzezáć kazał/ ktory ieſt dla wywiedzienia po
21:
tomſtwá ſpráwiony. Przeto też tá ieſt iedná miedzy innymi
22:
przycżyná/ cżemu obrzezánie ono zwierzchnie ćieleſne vſtá=
23:
ło/ iż Bog doſyć vcżynił obietnicy ſwoiey/ dawſzy źiemię A
24:
bráhámowemu potomſtwu/ iáko obiecał/ ktorą oni iáko od
25:
porni y niepoſłuſzni prze złośći ſwe vtráćili. Druga iż też iuż
26:
y potomká/ ábo naſienie to Abráhámowi dał/ iáko był o=
27:
biecał: ktore ieſt błogoſłáwieńſtwem wſzyſtkich Abráhá=
28:
mowych dzieći nie tylko wedle ćiáłá/ ále też wedle duchá:
29:
to ieſt tych ktorzy ſtopámi wiáry oycá Abráhámá chodzą.
30:
Gdyż go Bog vcżynił Oycem/ nie iednego iego potomſtwá:
31:
ále wiela narodow. VCZEN. Dowiedź mi tego iż ono
32:
przymierze było z ſtrony oney źiemie obiecáney: á nie z ſtro=
33:
ny żywotá wiecżnego: y z ſtrony też potomſtwá Abráhámo
wego


strona: 75

O Synu Bożym.Liſt 75.
1:
wego obfitego: á nie z ſtrony kroleſtwá niebieſkiego. NAV= CZYCIEL. Cżytay iedno ſpilnośćią hiſtoryą Abráhámo
3:
wę w pierwſzych kśięgách Moyżeſzowych/ pilnie y wiernie
4:
opiſáną/ á ſam doznaſz tego: á miánowićie cżytay káp: 17.
5:
w ktorey ták ſtoi: gdy iuż Abráhámowi było 99. lat: Vka
6:
zał ſie mu Pan/ y rzekł ku niemu: Iam ieſt Bog wſzechmo
7:
cny: chodź przedemną (to ieſt ták ſie rządź w tym żywoćie/
8:
iáko ſie mnie ſpodoba) á bądź doſkonáły: A ia vcżynię przy
9:
mierze moie/ miedzy mną á tobą: á rozmnożę ćię bárzo:
10:
(pátrzże co mowi) y vpadł Abráhám ná źiemię/ y mowił
11:
z nim Bog w ty ſłowá: Oto ia cżynię z tobą przymierze mo
12:
ie/ á będzieſz oycem wiela narodow. Ia rozmnożę ćię bár=
13:
zo/ y vcżynięć to że z ćiebie wiele narodow wynidzie: ále y
14:
Krolowie z ćiebie wynidą. A vtwierdzę przymierze moie
15:
miedzy mną y tobą: y miedzy naſienim twoim po tobie/ w
16:
Narodziech ſwych/ przymierzem wiecżnym: Abymći
17:
był Bogiem/ y naſieniu twemu po tobie (pátrzayże w
18:
cżym) Y dam ći y potomſtwu twemu po tobie/ źiemię tę
19:
w ktorey pielgrzymuieſz: to ieſt/ wſzyſtkę źiemię Kánáney
20:
ſką/ w dziedzictwo wiecżne/ y będę im Bogiem rc. Tu iáśnie
21:
widziſz/ iż potomſtwá obfitość/ y wſzytkę ziemię Kánáney=
22:
ſką obiecuie/ y ná to przymierze cżyni/ że to iáko Bog praw=
23:
dziwy ſpełnić miał/ iákoſz y ſpełnił. Ale o żywoćie wiecż=
24:
nym/ áni tu/ áni indziey nie wſpomina. Naſienie iuż też tá=
25:
kie przed tym y potym obiecował/ w ktorym miáły być bło
26:
goſłáwione wſzyſtkie narody/ iáko Páweł wykłáda. A iż
27:
ták iákom pierwey rzekł/ Moyżeſz rozumiał to przymierze.
28:
2. Moy: 6. ꝟ 1. y ten był vmyſł Boży: Przeto o tym ná dru=
29:
gim mieyſcu ták nápiſał/ Y mowił Bog do Moyżeſzá/ y
30:
rzekł do niego: Iam Bog ktorym ſie vkazał Abráhámo=
31:
wi/ Izáákowi/ Iákobowi// zá Bogá wſzechmocnego: álem
32:
ſie mu nie oznaymił/ w imieniu moim Iehowá (tho ieſt
33:
nie viśćiłem ſie mu ſkutkiem w obietnicy/ thák iákom ieſt
P iijBogiem


strona: 75v

Piąta Rozmowá.
1:
Bogiem żywym/ prawdziwym/ y ſam żywot w ſobie má=
2:
iącym) vcżyniłem też z nimi przymierze moie/ żem im miał
3:
dáć źiemię Kánáneyſką/ y źiemię w ktorey byli przycho=
4:
dniámi. rc: Toſz też naydzieſz. 1. Kron 16. ꝟ 15. Pſal. 105.
5:
ꝟ 8. Ieremi. 11. ꝟ 1. Gdzie iednoſtáynie źiemię Kánáneyſką
6:
ſpomináią/ dla ktorey to przymierze y obrzeſká byłá: á żywo=
7:
tá wiecżnego żadney zmiánki nie máſz. A poniewaſz Bog iuż
8:
dawno zisćił był tę obietnicę ſwoię/ wedle ſłowá ſwego/
9:
dawſzy Abráhámowi potomſtwo obfite/ y źiemię vrodzáy=
10:
ną y ſzyroką do ich vżywánia: á oni będąc Bogu odporny=
11:
mi/ źiemię tę prze ſwą złość vtráćili: á w tym záraz przy=
12:
mierze Boże zgwałćili/ y práwie ie od ſiebie odrzućili: á coż
13:
im po obrzeſce? Ktora bes przymierza/ y tych rzecży kthore
14:
w ſobie przymierze zámykáło/ nic inſzego ieſt/ iedno zná=
15:
mię prozne rzecży iuż niebędącey. VCZEN. Widzę to
16:
co mowiſz być nie ládá co/ wſzákże Ieſliby obrzezánie nie
17:
było piecżęćią rzecży duchownych/ ále tylko docżeſnych: to
18:
ieſt/ Nie kroleſtwá niebieſkiego/ ále kroleſtwá Kánáney=
19:
ſkiego/ ábo oney źiemie obiecáney: á cżemuſz ták ſam Pá=
20:
weł piſze/ iż Abráhám wźiął obrzeſkę zá piecżęć vſpráwie=
21:
dliwienia wiáry/ á nie mowi/ iż wźiął obrzeſkę áby mu by=
22:
łá piecżęćią źiemie Obiecáney? NAVCZYCIEL. Nie
23:
ieſt to przedſięwźięćie Páwłowe ná tym tám mieyſcu/ Rzy:
24:
4. ꝟ 11. żeby on o źiemi Kánáneyſkiey ktora byłá w przymie=
25:
rzu Abráhámowi oddaná/ diſputowáć miał: ále on tylko
26:
o wierze y o vſpráwiedliwieniu z wiáry pochodzącym ro=
27:
zmawia. To vkázuiąc/ iż nie piecżęć ábo obrzeſká gdyby ią
28:
kto miał/ cżyni ſpráwiedliwego: ále wiárá. Ktora iż też
29:
byłá w Abráhámie/ á ieſzcże nie wobrzezánym: przeto mu
30:
byłá ku ſpráwiedliwosći pocżytana. O ktorey ſpráwie=
31:
dliwośći żeby przeſtał wątpić/ bog go vpewnił gdy mu ſie
32:
obrzezáć kazał. Ktore obrzezánie nie zárazći było/ gdy A=
33:
bráhám vwierzył iż go BOG w potomſtwie rozmnożyć
miał


strona: 76

O Synu Bożym.Liſt 76.
1:
miał (ktora też wiará byłá mu ku ſpráwiedliwośći pocży=
2:
tána) ále potym nie rychło/ iáko ſie z ſámey hiſtoryey poká
3:
zuie. To ieſt/ gdy mu záś Bog ponowił obietnicę y gdy z
4:
nim przymierze o Kánáneyſkiey źiemi cżynił. A ták nie mo=
5:
wi tego Páweł żeby obrzeſká vſpráwiedliwić Abráhámá
6:
miáła/ ale iż iuż przed tym z wiary vſpráwiedliwionemv/ zá
7:
piecżęć iego vſpráwiedliwienia byłá przydána. Do ktorey
8:
piecżęći iż ſie też żydowie bárzo przywięzowáli/ y dla niey
9:
ſámey/ wiáry w ſobie Abráhámowey nie máiąc vſpráwie
10:
dliwionymi być chćieli: przeto Páweł przećiw tákiey ich du
11:
mie hárdey mowi/ y zgołá z nich obrzeſkę iáko nieużytecżną
12:
zdziera/ á ku wierze ich nápomina. A iżby ich tym więcey
13:
ku wierze pobudził/ á od prozney nádzieie obrzezánia ich od
14:
wiodł/ przeto im pogány wierne przed ocży wyſtáwia/ á v
15:
ſpráwiedliwienia ich z wiáry pochodzącego/ onym vſprá=
16:
wiedliwienim Abráhámowym dowodzi: ktore iemu przy=
17:
cżytáne było przed obrzeſką. A gdyby on tymi ſłowy obrze=
18:
ſkę ieſzcże zálecáć miał/ tedyby nigdy potym tego o niey nie
19:
mowił/ onę znácżnie odrzucáiąc/ co potym mowi doſyć zná
20:
cżnie przećiw niey w liśćie do Gálátow/ to smiele twier=
21:
dząc przećiw im iż ktoby ſie obrzezował/ temu Chriſtus nie
22:
ieſt pożytecżen: gdyż on nie vmárł zá tego/ co z obrzeſki v=
23:
ſpráwiedliwienia ſzuka á nie z wiáry: ále zá tego/ ktory weń
24:
vwierzywſzy ná nim ſámym procż wſzelákich zákonnych v
25:
cżynkow przeſtawa. Ná ktorych iż ſie żydowie ſádzili/ prze
26:
to im dumę táką iákom rzekł z głowy wybija iáko z Trze=
27:
ciey y z Cżwartey Kápituły támże do Rzymian poznáć
28:
może. VCZEN. Mnie ſie ták zda iż Apoſtołowie nie=
29:
zgołá we wſzyſtkich gánią obrzeſki áni odrzucáią/ ále tylko
30:
w pogániech: á tego ſtąd dochodzę: iż ná onym Synodzie
31:
Ierozolimſkim nie ſzło o żydy/ ále o ſáme pogány: to ieſt/ ie=
32:
ſliby też ći co z poganow vwierzyli/ mieli być obrzezowá=
33:
ni y mieli vſtáwy zakonne chowáć ábo nie? A iż to do pogá
now


strona: 76v

Piąta Rozmowá.
1:
now nienáleżáło/ przeto ich tego wolnymi cżynią/ oprocż
2:
cżterzech rzecży/ ktore im tám roſkázuią. NAVCZY= CIEL. Azaſz nie pámiętaſz co Páweł mowi: Iż w Chri
4:
ſtuſie obrzeſká nic nie ieſt/ iáko y nieobrzezánie/ ále nowe
5:
ſtworzenie. Y záś/ Ieſli ſie obrzezowáć będziećie/ Chriſtus
6:
wam pożytecżen nie będzie. VCZEN. Pámiętam to:
7:
Ale Páweł nie piſał tego do żydow obrzezuiących ſie/ ále do
8:
Pogánow nieobrzezánych/ ktorym ſie obrzezowáć nie da:
9:
Ale tego żydom nigdy nie zákázuie. NAVCZYCIEL.
10:
Co? ábo y tego niewieſz/ iż nie z oſobná piſze do pogánow tyl
11:
ko: ále zgołá piſze do zboru Gálátſkiego/ do Efeſkiego/ y
12:
Koloſenſkiego: Do wiernych mowię w Chriſtuſie/ á nie do
13:
niewiernikow. Bo zbory one wierzących/ były cżęśćią z ży=
14:
dow/ cżęśćią też z pogánow zebráne w onych pogáńſkich
15:
mieśćiech/ á to iż ná on cżás żydowie roſproſzeni będąc z źie
16:
mie ſwey/ miedzy pogány poſpolićie mieſzkáli. Przeto też do
17:
żydow záwżdy napierwey w káżdym pogáńſkim mieśćie/
18:
do ktorego iedno przyſzedł Páweł ſtępował/ y onych nau=
19:
cżał/ á potym dopiero do pogánow. A choć mu nawiętſzą
20:
przykrość żydowie cżynili/ y nawięcey go przeſládowáli/
21:
wſzákże w żadnym mieśćie/ ktore iedno Lukaſz przypomi=
22:
na y porządnie ſpráwy Páwłowe opiſuie/ bes tego nie by=
23:
ło/ áby ktorzy z żydow wierzyć nie mieli. Co tedy piſał do
24:
zboru ktorego/ to ták żydom iáko y pogánom wiernym nále=
25:
żáło: A co też wſzyſtkim wobec piſze y roſkazuie: tedy to y
26:
káżdemu zoſobná należy. A niewiernym nic/ do ktorych też
27:
nic Páweł nie piſał áni im tego zákázował. Ale y żaden z
28:
wiernych zákázowáć nie będzie: boby go też w tym nie vſłu
29:
cháli: dokądby im Bog ku ſłuchániu/ wyrozumieniu/ y wie
30:
rze ſercá nie dał. Niechay ſie iáko chcą niewierni żydowie/
31:
Turcy y Tátárzy obrzezuią ná ćiele/ á co nam do tego? Ale
32:
aby ſie wierni choć z żydow/ choć z Turkow/ y Tátárow
33:
zrodzeni/ obrzezowáć mieli/ toby iuż była inſza/ iuż ták im
tego


strona: 77

O Synu Bożym.Liſt 77.
1:
tego Páweł broni/ bo im to nie należy: poniewaſz lepſzego
2:
y zacnieyſzego obrzezánia/ ktore nie rękomá bywa/ w Chri
3:
ſtuſie doſtáli/ á to będąc zewlecżeni z ćiáłá grzechow/ przez
4:
ponurzenie w śmierć Chriſtuſowę. VCZEN. Moẃ ty
5:
co chceſz przedſię ia tego imo ſię puścić nie mogę owſzem te=
6:
mu mocnie wierzę/ iż ſie zydom/ zydom mowię nie pogánom/
7:
chociażby chriſtiány zoſtáli/ obrzezowáć trzebá: bo im to
8:
Bog roſkazał. A Apoſtołowie/ ktorymi ſie ty ſzczyciſz/ ni=
9:
gdy tego niezgánili/ ále y owſzem/ iákom przed tym rzekł
10:
żydom to w ſwey rezie zoſtáwili/ y potomkom ich: á ſámy
11:
tylko pogány z tego wypuścili. Abowiem po ſynodzie onym
12:
Ierozolimſkim/ iákoś práwie roku dwánaſtego/ gdy záś
13:
Páweł przyſzedł do Ieruzálem y przyięty był od Jákubá y
14:
ſtárſzych zborowych/ ty ſłowá od nich ſłyſzał: Widziſz brá
15:
ćie iáko wiele ieſt tyſięcy żydow/ ktorzy vwierzyli: á wſzy=
16:
ſcy vprzeymie zakon miłuią: á o tobie ſłyſzeli/ iż tych wſzyt
17:
kich żydow ktorzy ſą miedzy pogány odwodziſz od zakonu
18:
Moyżeſzo. powiádáiąc że im nie trzebá obrzezowáć ſynow
19:
ſwych/ áni ſie rządzić wedle zwycżáiow żydowſkich. Coż
20:
ma być? koniecżnie ſie zeyść muśi poſpolſtwo zborowe:
21:
boć ſie o tym dowiedzą ześ tu przyſzedł: á ták vcżyń coć ro=
22:
ſkażemy rc. Tám Páweł nie cżyniąc żadney obrony/ ná rádę
23:
ich zezwolił/ y ſlubu ná ſię nie máiąc zmyſlał ſie tákim być
24:
coby ná ſobie ſlub miał: y támże ſie według zakonu ocży=
25:
śćił. Aby y zakonne ſpráwy zálećił/ y to z ſiebie złożył/ iż on
26:
niezákázował żydom wiernym/ obrzezowáć ſynow ſwych.
27:
NAVCZYCIEL. Ieſli tám co ná to odpowiedał á=
28:
bo nie: ábo ieſli ták zgołá nie czynił żadney obmowy ále ták
29:
proſto ná ono zmyſlánie/ y ocżyśćiánie zakonne zezwolił. A
30:
iákoby głupi/ niemy/ y niebácżny/ co mu kazano/ vcżynił/
31:
tego ia twierdzić nie mogę/ bo tám o tym nic nie cżytamy.
32:
Ale ták wierzę/ iż ieſli w inſzych rzecżách nie głupie ſobie
33:
pocżynał: Bo dobrze y w dobrey ſzkole wyćwicżony był: Te
Qdy y


strona: 77v

Piąta Rozmowá.
1:
dy y tám truśką nie był: ále pewnie z Iákobem y z ſtárſzymi
2:
o tym ſie wprzod námowił: iáko co/ y dla cżego cżynić miał.
3:
Chybáby ſie ich bał? Ale ſie ich przedtym y Piotrá z inſzy=
4:
mi niewſtydał. Przeto ieſli co vcżynił: tedy pewnie cżáſowi
5:
mieyſcu/ y mdłośći/ ieſzcże niedoroſłych w Chriſtuſie folgo=
6:
wał. A potym dopiero z więźienia Rzymſkiego po tey dro=
7:
dze Ierozolimſkiey/ o tym wſzyſtkim pilniey w to weyźrza=
8:
wſzy piſał. A co ſe też tknie Iákobá y ſtárſzych zboru Ie=
9:
rozolimſkiego: ći nie gánią poſtępkow Páwłowych między
10:
pogány: ktorych y ná ſynodzie wſzyſcy zgánić nie mogli:
11:
owſzem pánu z nich dzięki oddawáli. Ale coż wżdy cżynią?
12:
Atoli mdłość y krewkość wierzących zboru ſwego przed
13:
nim powiedáią: iż ſie ták ieſzcze zakonnych ceremoniy mo=
14:
cnie trzymáli. A iż tego gdy kto przećiw nim co mowił nie
15:
rádzi ſłucháli. A iż byli z powieśći poſtronnych/ przećiw
16:
Páwłowi poruſzeni/ przetotemu zábiegáią y Páwłá do te=
17:
go/ áby w tym mdłośći ich folgował námawiáią. A on też/
18:
iáko o ſobie ſam powieda/ chcąc być wſzytkim wſzytko prze=
19:
to dla wſzyſtkich w tym odporny nie był. Ale ſie y ſam przy
20:
pátrz ſłowom tych ſtárſzych/ żeć nie mowią/ iż my ták trzy=
21:
mamy/ y ták z inſzymi Apoſtoły náucżamy: że wierzących
22:
z żydow máią być ſynowie obrzezowáni: ále to ná poſpol=
23:
ſtwo kłádą/ iákoby ſie też przed nim nieiáko ná mdłość po=
24:
ſpolſtwá vſkárzáiąc: ále o tym doſyć. To ia tobie zá rzecż
25:
pewną y nieodmienną powiádam/ y to wyznawam/ że to
26:
ſtać nie może/ áby v żydow wiernych: ktorzyby do Chriſtu
27:
ſá przyſtáli/ miáłá być obrzeſká záchowywána (oprocż do
28:
cżáſu mdłych) A iżby oni z innymi nieobrzezánymi chriſtiá
29:
ny/ mieli być w iednym zborze zgodnymi/ y zá iednego cżło
30:
wieká pocżytáni. VCZEN. A cżym tego dowiesć możeſz?
31:
NAVCZYCIEL. To naprzod powiádam/ iżby nie
32:
było iedno ćiáło Chriſtuſowo duchowne/ ále dwie/ przećiw
33:
iáſnemu świádectwu piſmá ś. ktore wierzących z rozmái=
tych


strona: 78

O Synu Bożym.Liſt 78.
1:
tych cżłonkow nie iednym tylko ćiáłem/ ále iednym cżłowie=
2:
kiem w Chriſtuſie názywa. Gdzie niemáſz Zydá y Greká/
3:
niewolnego y wolnego mężá y niewiáſty/ ále wſzyſcy iedno
4:
ſą. A gdzieby żyd w Chriſtuſá vwierzywſzy/ obrzeſki pilno
5:
wáć miał: á inſzyby bez niey przeſtawáli/ tedyby iednym
6:
ćiáłem nie byli. Boby przedſię żydowie żydámi byli/ y ná
7:
ſwą ſie obrzeſkę oglądáiąc innymiby gárdzili. A ći by też/
8:
bacżąc po nich ſwą wzgárdę/ przećiwko nim ſzemráli/ y o
9:
ſobie wątpili: á tákby záwżdy roſtárgnionymi byli. Przy=
10:
tym wiárá zboru tákowego nie byłáby iedną wiárą: y Pan
11:
ieden Iezus Chriſtus/ nie byłby też wſzyſtkim iednem Pá=
12:
nem: gdyby ći bez obrzeſki/ dobrze ſobie o zbáwieniu z wiá
13:
ry tuſzyli: A oniby záś bes obrzeſki Chriſtuſowi vfáć niemo
14:
gli. Więcby onych Chriſtus Pánem był z ſámey wiáry y po
15:
nurzenia: A tych záś y z wiáry y z ponurzenia y z obrzeſki.
16:
Ieſzcże/ niewiem iákoby ieden Páſterz/ w iedney owcżarni/
17:
ták niezgodne owce rządzić miał? Alićby też y owcżárnia
18:
iedná nie mogłá być: bo rozne owce: áni ieden Páſterz: Bo
19:
iedny owce ná ſámymby głośie Páſterzá Chriſtuſá przeſtá
20:
wáły: á drugieby ſie okrom tego ná inſze: to ieſt ná MoYże
21:
ſzá/ oglądáły: y przećiw woley Páſterzá Chriſtuſá Moyże=
22:
ſzáby ſłucháły. Nád to/ áboby ſámym tylko Pogánom
23:
wymázány był przez Chriſtuſá on cyrográf vſtaw/ przeći=
24:
wny wſzyſtkim ludziom: ábo ſámym Zydom. Ieſli ſámym
25:
żydom/ tedy ieſzcze pogáni nie ſą oczyśćieni/ to ieſzcże ſą od
26:
rzecży poſpolitey niebieſkiey oddaleni: to y Bogá y nádzie=
27:
ię żywotá wiecżnego nie máią? A ieſli też ſámym Pogánom
28:
ten cyrográf ieſt wymázány: to żydowie wierni/ cżąſtki w
29:
Chriſtuſie nie máią? To Chriſtus nie vmárł zá nie? to nie
30:
ieſt ich głową? Ale wiemy iż ten cyrográf/ ktory do Kolo=
31:
ſenſkich piſząc wſpomina Páweł/ więcey Zydom niż Pogá
32:
nom náleżał: Bo nie pogánom ále żydom obrzeſká/ zakon/
33:
ceremonie/ práwá y vſtáwy od Bogá były podáne: y prze
Q ijklęctwem


strona: 78v

Piąta Rozmowá.
1:
klęctwem im było zágro zono ieſliby ich niechowáli: á to
2:
wſzytko iuż Chriſtus vmárwſzy ná drzewie wymázał: wol
3:
nymi ich od wſzytkiego cżyniąc: tedyć ich pewnie y od obrze=
4:
zowánia ręcżnego wolnymi vcżynił. Tedyć ie w iedność z
5:
pogány złącżył? ktorzy będąc dálekimi/ przezeń ſie też bli=
6:
ſkimi ſtáli: y ku obrzezániu nie ręcżnemu z żydy weſpołek w
7:
Chriſtuſie przyſzli. Co gdyby ktho wyſzpoćić ábo wynico=
8:
wáć chćiał: tedyby Páwłowi nieprawdę zadawał. Który
9:
do Efeſkich piſząc/ to twierdzi/ ku poćieſze pogánom ktorzy
10:
przedtym ſpołecżnośći z Izráelity nie mieli: naprzod dla
11:
obrzeſki: á potym dla inſzych zakonnych vſtaw/ że iuż tá
12:
śćiáná/ ktorą byli miedzy ſobą żydowie z pogány przegro=
13:
dzeni/ odiętá ieſt z pośrzodku przez Chriſtuſá/ ktory z onych
14:
dwu narodow miedzy ſobą roznych y nieſpokoynych/ iedno
15:
vcżynił/ y pokoy ſpráwił. Odiętá tedy śćiáná tá/ nie pogá
16:
nom tylko/ żeby ſie ku żydom przyłącżyć mogli. Bo im tego
17:
y przedtym niebroniono/ byle ſie tylko byli obrzezáli/ y ná
18:
Izráelſkie nabożeńſtwo zezwolili: Ale odiętá ieſt y żydom
19:
áby ich iuż nieobrzeſká oná (iáko to przedtem bywáło) w
20:
iedno złącżáłá/ ále Chriſtus. Ktory ták zá żydy iáko y zá
21:
pogány vmárł/ y oboiem w iednym ćiele drogą do Bogá
22:
zoſtał: y oboich przez krzyż z Bogiem poiednał. To ia wi=
23:
dzę z tych mieſc piſmá ś. że ſie żydom wiernym w Chriſtuſie
24:
ręką obrzezowáć nie trzebá: á iżby ták im iáko y pogánom/
25:
nie był Chriſtus pożytecżny śmierćią ſwą/ ieſliżby ſie ieſzcże
26:
przyſtawſzy do niego/ y weń vwierzywſzy/ obrzezowáć
27:
mieli. VCZEN. Ták ieſt/ ia to wyznáć muſzę. Ale
28:
iżeſmy od niewiernych żydow y ich mniemánia odſtąpili/ á
29:
rzecż tę ſámym wiernym/ y żydom y pogánom należącżą
30:
wtocżyli: przeto wroćiwſzy ſie do rzecży zácżętey/ okaſz mi
31:
cżymby to żydom niewiernym z głowy wybić: iż obrzezá=
32:
nie nie ieſt wiecżnie trwáiące/ iáko oni mniemáią: ále iż ko=
33:
niec wźiąć miáło/ y iuż wźięło: Ktemu iż ſie y bes niego
ludzie


strona: 79

O Synu Bożym.Liſt 79.
1:
Indzie wierni Bogu ſpodobáć mogą. NAVCZYCIEL.
2:
Iużemći kilo rzecży tákowych powiedział/ z ktorycheś to
3:
obacżyć y wyrozumieć mogł. Wſzákżeć ieſzcże niektore z
4:
nich przypomionę/ á potym y inſze ku nim ſwym porząd=
5:
kiem przydam. NAPRZOD to mowię/ Iż obrzezánie
6:
ćiáłá męſzcżyńſkiego/ było piecżęćią obietnic y przymierza
7:
rzecży źiemſkich y ćieleſnich/ iáko potomſtwá obfitego y źie
8:
mie oney Kánáneyſkiey/ tym vmyſłem vcżynione: iż ſie w
9:
tym wſzyſtkim/ Bog Abráhámowi viśćić miał/ co mu był
10:
obiecał. Co iż vcżynił á oni złoſliwie to przymierze zgwałći
11:
li/ y źiemię iuż od Bogá dárowáną vtráćili/ A coż im po
12:
piecżęći przymierza iuż złamánego? VCZEN. Ale oni
13:
rzeką iż też źiemię tę vtráćili byli zá Krolá Nábuchodono=
14:
zorá Bábilońſkiego/ á wżdy przymierze Boże z nimi nieu=
15:
ſtáło/ áni piecżęć byłá nágánioná: a przeto y teraz choćiaż
16:
źiemie nie máią/ przedſię w przymierzu z Bogiem ſą/ y ták
17:
że ſie piecżęćią iáko y przedtym ćieſzyć y Bogu podbáć mo=
18:
gą. NAVCZYCIEL. Mowić ták teraz/ choćiaby
19:
chćieli/ niemogą: Bo im to niepoydzie co ná on cżás iść mo
20:
gło. A to dla tych przycżyn. Naprzod/ iż ná on cżás ieſzcże
21:
nie byłá obietnicá Boża o naſieniu błogoſłáwionym Abrá=
22:
hámowym ziſzcżona. Potym iż ono ich vtrácenie źiemie/
23:
á zwłaſzcżá kroleſtwá dwoygá pokolenia tákie było/ że im
24:
wolność w ich źiemi zoſtáwiona byłá/ tákowa iákiey teraz
25:
nie máią. Mieli ná on cżás ſtárſze przełożone nád ſobą ći co
26:
byli pozoſtáwieni w ſwey źiemi: mieli Proroki y Ofiáro=
27:
wniki: ſkrzyniá przymierza y Efod w niwecż ieſzcże nie by=
28:
łá obrocona. A teraz tego nic nie máſz. Pokolenia y domy
29:
nie były pomieſzáne: z ktorych Meſyaſz wyniść miał: kto=
30:
re iż ſie iuż Meſyaſz národził/ ſą teraz pomieſzane. Ná on
31:
cżás choćiaż iuż niektorzy będąc w Bábilonie myſlili żyć we
32:
dle zwycżáiow inſzych pogáńſkich narodow/ (iáko ſie z Pro
33:
rokow pokázuie) tedy im tego Bog niedopuſzcżał/ że ieſzcże
Q iijnie był


strona: 79v

Piąta Rozmowá.
1:
nie był we wſzytkim przymierza ſwego wypełnił: przeto ie
2:
obiecował wodzić w okowách przymierza/ iáko Ezechiel
3:
piſze: Ezech: 20. ꝟ 37. Ale iż ſie iuż wſzyſtko to ſpełniło/ iuż
4:
im Bog Krole/ Kśiążętá/ Sędzie/ Ofiárowniki/ Proroki/
5:
Skrzynię/ Efod odiął: y ták ie po wſzem świećie roſpro=
6:
ſzył/ żadney nádzieie tákowey/ iáko przed tym niezoſtáwi=
7:
wſzy/ oprocż wiernych y poſłuſznych Meſyaſzowi/ y to w
8:
rzecżách duchownych nie ćieleſnych choćiaż ie pod podo=
9:
bieńſtwem ćieleſnych obiecuie: przeto iuż przymierza z Bo
10:
giem nie máią: á ták ſie też prozno ná obrzeſkę ſpuſzcżáć má
11:
ią. A to co ſie tknie nabożeńſtwá y ceremoniy: w tych też zná
12:
cżną odmiánę pokázuie/ gdy ták przez Ieremiaſzá mowi/
13:
y to nie do wſzyſtkich zgołá ále do niektorych tylko kthorych
14:
ſam zgromádzić miał. Ták ku nim mowiąc: Náwroććie
15:
ſie ſynowie odporni/ mowi Pan/ á ia będę małżonkiem wá
16:
ſzym/ á pobiorę was iednego z miáſtá (iednego) á dwu z po
17:
kolenia (iednego y wprowádzę was do Syonu/ y dam wam
18:
Paſterzá wedle ſercá moiego/ y páść was będę wedle v=
19:
mieiętnośći y wyrozumienia. A gdy ſie rozmnożyćie y roz
20:
rodzićie w źiemi/ w onych dniách mowi Pan: Iuż więcey
21:
mowić nie będą: ſkrzyniá przymierza Páńſkiego: przeto iż im
22:
iuż do ſercá nieprzyidzie/ áni ná nię wſpámiętáią áni iey ná
23:
wiedzáć będą/ áni cżynić ná potym/ Iere: 3. ꝟ 14. rc.
24:
Nie mogą tedy oną pierwſzą niewolą/ przymierza y obrze=
25:
ſki ſwoiey/ obronić/ áni ſie ná ony przeſzłe ceremonie oglę=
26:
dáć. Aleby ſie im trzebá pilno o inſzych pytáć/ y zá nie się
27:
chwytáć: chćieliliby lepſzego przymierza nád ono pierwſze
28:
z Bogiem doſtáć. VCZEN. Ieſzcże mi tego lepiey do=
29:
wiedź/ y doſtátecżniey to okaſz iż nie wiecżnie miáło trwáć
30:
obrzezánie. NAVCZYCIEL. O przymierzu Bog mo
31:
wił iż wiecżnie trwáć miáło/ ále nie o obrzezániu. Przeto
32:
choć obrzezánie vſtálo/ przedſię przymierze Boże z wierny=
33:
mi ſtoi: z tymi ktorzy chodzą ſtopámi wiáry Abráhámá ie=
ſzcże


strona: 80

O Synu Bożym.Liſt 80.
1:
ſzcże nieobrzezánego. A mowię/ iż przymierze ſtoi/ á ieſzcże
2:
w lepſze y doſkonálſze przemienione/ á to wedle obietnice
3:
Bożey/ ktorą vcżynił był przez Ieremiaſzá. Ale to nie idzie
4:
zá tym/ áby dlatego/ iż przymierze lepſze y doſkonálſze trwa/
5:
z ćieleſnego práwie w duchowne odmienione/ żeby też y obrze
6:
zánie ćieleſne ſtać miáło. Wyiąwſzyby kto o duchownym/
7:
beżręcżnym/ to rozumiał/ y onego vżywáć chćiał/ którego
8:
też my áni gánimy áni odrzucamy: owſzem ſie oto ſtáramy/
9:
ábyſmy nim od Bogá ſámego przez Chriſtuſá obrzezáni by
10:
li. Ale co ſie tknie/ onego ćieleſnego/ gdyby ie też chćiał był
11:
mieć Bog wiecżnym/ tedy by tego nigdy nie ćierpiał był/ że=
12:
by ſie w nim zániedbánie iákie dziać miáło/ iáko ſie ono
13:
przez lat cżterdzieśći ná puſzcży zániedbáło. Bo to co ná
14:
cżás vſtawa/ tedy tym ſámym tytuł wiecżnośći tráći: prze
15:
to y ono wiecżnym nie może być zwano/ poniewaſz iuż y
16:
przedtym ná cżás vſtáwáło. Ieſzcże gdyby wiecżnym miá
17:
ło być/ tedyby ſie Bog nim niebrzydził/ áni go odrzucał/
18:
á inſzym by też lepſzym ſerc obrzezowáć nie obiecował/ á o
19:
negoby ſerdecżnego nád ćieleſne nie przekłádał. VCZEN:
20:
A gdzie maſz o tym piſmo? NAVCZYCIEL. V
21:
Moyżeſzá ktory ták mowi. 5. Moy: 10. ꝟ 16. Obrześćie nie=
22:
obrzezáne ſercá wáſze á kárku wáſzego więcey niezátwar=
23:
dzayćie. Toż naydzieſz v Ieremiaſzá y Ezdraſzá/ gdzie zgo
24:
łá obrzezánie ich odrzuca. Iere: 4. ꝟ 4. A 4. Ezd: 1. ꝟ 31.
25:
A v Moyżeſzá potym 5. Moy: 30. ꝟ 6. ſam ſercá obrzezáć
26:
obiecuie. Cżym iáſnie znáć dáie/ iż ſie w onym zwierzch=
27:
nim nie kochał: áni go ná wieki chowáć miał: gdyż oto le=
28:
pſze ná iego mieyſce dáć obiecował. A iż ſam Bog był vſtaw
29:
cą obrzezánia onego zwierzchniego: ták iáko y inſzych wie=
30:
lu rzecży w zakonie opiſánych: tedyć też onże ſam wolność
31:
tę ſobie koniecżnie záchował że ie záś ábo zgołá odrzućić/
32:
ábo ná ich mieyſce co lepſzego dáć mogł: ták iż to co przez cżło
33:
wieká iednego roſkazał y poſtánowił/ toż záſię/ dla złego
vżywánia


strona: 80v

Piąta Rozmowá.
1:
vżywánia tey rzecży przez drugiego zepſował: ábo rádſzey
2:
w co lepſzego odmienił. Iáko ono/ wężá miedziánego przez
3:
Moyżeſzá/ on ſam ku lekárſtwu Izráelitom vrobił. 4.
4:
Moy: 21. ꝟ 9. A potym go záś onże też przez Ezechiaſzá kro
5:
lá/ gdy go zle vżywano zepſował. 2. Krol: 18. ꝟ 4. Pobu=
6:
dował przybytki ſkorzáne przez Moyżeſzá: á przez Sálomo
7:
ná im koniec vczynił/ Kosćioł zbudowawſzy. Skrzynię
8:
Moyżeſz ſpráwił: Izráelcżycy kośćioł skáżony opráwili/
9:
y koſztownie zbudowáli. (choć nie ták iáko był Sálomo=
10:
now) á wżdy to wſzytko Rzymiánie zá wolą Bożą zburzyli
11:
y w niwecż/ y z ſkrzynią obroćili. Tákże zálećił obrzezánie
12:
przez Abráhámá y Moyżeſzá/ wſzákże obrzezánie ćieleſne.
13:
Aliśći mu záś koniec vcżynił przez Iezuſá y Páwłá/ lepſze
14:
ſerdecżne nieręcżne nam zoſtáwiwſzy y zálećiwſzy. A cżemu?
15:
iż ieſt Bog ſobie wolny we wſzyſtkich ſpráwách ſwych. A
16:
ieſlibyś ták mniemiał/ iż ſie przodkowie ludu tego Izráel=
17:
ſkiego/ dla obrzezánia Bogu ſpodobáć mieli/ ábo iż on dla
18:
obrzeſki łáſkaw był ná nie. A o Noim/ Enochu/ Abelu/
19:
Melchiſedeku/ y innych iáko trzymáć będzieſz? ktorzy nic
20:
o obrzeſce nie wiedzieli? Cżyli ſie y oni Bogu nieſpodobáli/
21:
iż obrzezánymi nie byli? By namniey/ owſzem bes obrzeſki
22:
będąc Bogu wiernymi (iáko y Abráhám nie po obrzezá=
23:
niu ále przed tym Bogu ſie ſpodobał) zá ſyny y przyiaćio
24:
ły Boże ſą pocżytáni/ więcey niż potym Izráelcżycy obrze=
25:
záni: nie máiąc wiáry/ áni będąc Bogu poſłuſznymi. To ia
26:
ták o obrzezániu rozumiem/ y ták bych o nim z żydámi/ ábo
27:
ieſzcże więcey y dokłádniey mowił. Ale ty iuż powieday inſze
28:
ich wywody/ boć kto ná iednym y drugim świádectwie ſło
29:
wá Bożego nie przeſtáie/ temuć ich y tyſiąc doſyć nie vcży
30:
ni: dokądby Bog ſercá iego niezmiękcżył nie obrzezał. Co
31:
iż ták ieſt/ tedy tu iuż Iezus y z Páwłem nie może być wino=
32:
wan: gdyż nie on obrzezánia/ ále Bog ſam/ odrzućił: á le=
33:
pſze ſerdecżne ná to mieyſce wyſtáwił. W cżym nie wiem
áby


strona: 81

O Synu Bożym.Liſt 81.
1:
áby go kto zgánić mogł. VCZEN. Ták ieſt/ y temu ia
2:
wierzę ále mi też y ná Papieżá odpowiedz/ ktorego nam
3:
Zydowie ná ocży wyrzucáią/ y dla niego Iezuſowi prygá=
4:
nić vsiłuią/ iákoby go Bog przez onego pokáráć miał.
5:
NAVCZYCIEL. Bárzo dobrze
6:
vczynię ták/ práwie mi ſie dziećinny/ á máło bych nie rzekł
Odpowiedź ná to, iesli Bog Iezuſá Papieżem pokarał, który, náukę iego y vſtáwy wyſzpoćił.

7:
y głupi y ſproſny/ widzi ten ich dowod gdy ták twierdzą/ iż
8:
dla tego Bog pokarał Iezuſá przez Papieżá Rzymſkiego/
9:
ktory Iezuſowe vſtáwy odłożył/ pomázał/ wyſzpoćił/ wy
10:
kręćił/ odmienił/ á ſwe ná tho mieyſce poſtánowił/ iż też
11:
przedtym Iezus y z vcżniámi ſwoimi/ ná Boże ſie rzućił/ y
12:
ony odmienił. Abowiem by pierwey ſłowem Bożym to by=
13:
ło pokázáć/ iż Iezus Chriſtus ieſt nieprzyiaćielem Bożym/
14:
cżego dowieść ſwym ſzábátem/ y obrzeſką nie mogą. Po=
15:
tym ieſzcże/ iż Iezus Chriſtus ważył ſie ſam z ſiebie co cży=
16:
nić/ cżego by Bog ſam przezeń nie vcżynił. A dopiero o
17:
tym/ y to opátrznie/ mowić. Abowiem nie idzie to zátym/
18:
iż gdy kto pokim ſpráwy/ práwá/ vſtáwy/ náukę/ zwycżá=
19:
ie/ odmienia/ á ná ich mieyſce inſze ſtáwi/ żeby on pierwſzy/
20:
dla tego zá złego/ y nieprzyiaćielá Bożego pocżytány miał
21:
być. Abo żeby to ná ſobie po śmierći zá iednę kaźń od Bo=
22:
gá/ ktory tego dopuſzcza/ odnośił. A zaſz fałſzywi Proro=
23:
cy nie pſowáli y nie odmieniáli vſtaw dobrych/ ktore praw
24:
dziwi Prorocy imienim Bożym czynili. Iáko odmieniáli
25:
Báhálowi Prorocy/ ktorzy byli zá Achábá y Iezábele w
26:
Izráelu/ to co ſtánowił Eliaſz. Abo izali Ieroboám pier=
27:
wſzy Krol Izráelſki nie odmienił nabożeńſtwá w Izráelu/
28:
przez Moyżeſzá/ Dawidá/ y Sálomoná poſtánowionego/
29:
gdy ono dwu ćielcow wyſtáwił/ y zá Bogi chwalić kazał/
30:
á do Ieruzálem chodzić ná modlitwy nie dopuſzcżał? Ták=
31:
że wiele złoſliwych Krolow Iudſkich było/ ktorzy Przod=
32:
kow ſwych świętych y pobożnych/ vſtáwy y obyczáie y
33:
chwałę Bożą pſowáli/ á vſtáwy ſwe y báłwochwálſtwo
Rſtánowili.


strona: 81v

Piąta rozmowá o Synu Bożym.
1:
ſtánowili. A więcże ták rzeczeſz/ áby im tego Bog dopu=
2:
ſzcżał/ żeby oni dobrzy przez złośniki po śmierći tym byli ka
3:
ráni/ ábo żeby iuż oni zá nieprzyiaćioły Boże mieli być ro=
4:
zumiáni/ iż ták ony ich przeſzłe poſtępki y porządki/ dobre y
5:
święte wyniſzcżone przez złoſniki bywáły? Boże tego vcho
6:
way. Azaſz nie to ieſt wrodzona złość fáłſzerzow/ kłamcow
7:
matácżow/ wilkow w owcżym odzieniu chodzącjch/ náſprá
8:
wy ſie dobre/ ktore ich kolą w ocży/ tárgáć/ y ony odrzući=
9:
wſzy/ ſwoie z ſzátáńſkiego duchá/ ſtánowić. Ieſli to tedy w
10:
onym ludzie Bożym pierwſzym/ Krole/ Ofiárowniki y Pro
11:
roki ś. od fałſzerzow y zwodzićielow potykáło: á co zá dziw/
12:
iż też to Iezuſá z Apoſtoły od Papieżá Rzymſkiego/ y od ie=
13:
go przegolencow podkáło? Gdyż to y Iezus ſam y Apoſto
14:
łowie opowiedáli/ y wſzytki właſnośći tych przećiwnikow
15:
fárbámi ſwymi wymálowáli/ ták/ że y ſlepy domácáć się
16:
ich może/ by iedno iáką trochą rożſądku od Bogá obdárzo=
17:
ny był. A co ſie tknie inſzych vſtaw wymyſlnych Antichri=
18:
ſtá Rzymſkiego Papieżá/ ktorych w nowym teſtámenćie
19:
niemáſz/ to dobrze żydowie bacżą/ iż to ieſt kuźnia ſzátáńſka/
20:
przez Papieżá wprowádzona. Ale żeby to wſzyſcy co ich
21:
Krześćiány zową/ od Papy zá wdzięcżne przyimowáć/ y ie
22:
go w tym ſłucháć mieli/ ábo ſie według vſtaw iego rządzić/
23:
ná tym ſie bárzo żydowie mylą. Mać też Bog y ſwoie/ kto
24:
rzy nie Antychryſtowego/ ále Chriſtuſowego thylko głoſu
25:
ſłucháią/ y wedla niego ſie rządzą/ á ná głos obcy iuż by
26:
namniey niedbáią/ owſzem ná thákie mátáctwo chytre y
27:
zdrádliwe Pápieſkie/ iáwnie/ śmiele y beſpiećżnie cáłą gę=
28:
bą wołáią. To bym im ták z ſtrony Papieżá odpowiedał/
29:
ále ty prowadź rzecż ſwoię/ iákoś był zácżął/ inſze żydowſkie
30:
wywody przypomináiąc. VCZEN. Vcżynił bym tho
31:
bárzo rad/ ále iuż godziná obiádu nád chodźi/ á ie=
32:
ſzcże ich nie máło mam ſpiſánych/ á ták to ná
33:
cżás po obiedny odłożmy. NAVCZY= CIEL. Więc ták niechay będzie.

strona: 82

Liſt 82.
1:
Rozmowá Szoſta o
2:
Zydowſkich dowodziech/ ktorymi po=
3:
kázuią iż Iezus Názáráński/
4:
nie ieſt Meſyaſzem: ále się
5:
ná tym mylą.
6:
VCZEN.
7:
PRzyſzedłem iákom obiecał/ áby
8:
ſmy żydowſkie wywody/ ktorymi náſze
9:
go Iezuſá Chriſtuſá ſkáluią y zá Me
10:
ſyaſzá przyznáć niechcą/ do końcá/ iá=
11:
koſmy zácżęli rozebráli: A ták ieſli chceſz
12:
powiemći trzeći ich wywod. NAV= CZYCIEL. Y owſzem powiedz/
14:
rad go będę ſłuchał. VCZEN. Po wywodziech pier=
15:
wſzych od Szábátu y obrzezánia wźiętych/ thák mię pytáć
16:
pocżęli mowiąc. A wierzyſz ty temu/ iż náſz zakon/ ieſt za=
O zakonie.

17:
konem y ſłowem Bożym? iam odpowiedział iż wierzę. Po=
18:
tym pytáli: wierzyſzli theż iż ieſt doſkonáłym y doſtátecż=
19:
nym? Powiedziałem/ wierzę iż był/ ále iuż teraz nie ieſt w
20:
tey wadze: ponieważ wźiął ſwyj koniec/ zwiotſzał y vſtał.
21:
Co ſie y z was ſámych pokázuie/ iż go nie chowaćie/ áni ie=
22:
go roſkazánia y vſtaw pełnićie. Bo też choćiabyśćie chćie
23:
li nie możećie/ będąc z ziemie wam od Bogá w dziedzictwo
24:
dárowáney wygnánymi/ á powſzech narodziech roſproſzo=
R ijnymi:


strona: 82v

Szoſta Rozmowá.
1:
nymi. Tu oni ná to ták odpowiedzieli/ á coſz? ná tym nic/
2:
choćiaſ my z ziemie wygnáni y roſproſzeni/ choćia theż nie
3:
wſzyſtkiego pełnimy. A to pełnimy co możemy: á cżego nie
4:
pełnimy/ tedy to nie z nas idzie/ ále iż ſie nam tu tego pełnić
5:
nie godzi: iáko ofiar ſpráwowáć/ ták też áni báráná Páſz
6:
chy pożywáć. Ale coſz tho ma do doſkonáłosći zakonney?
7:
nie moẃ ty o nas/ ále moẃ o zakonie. Powiedziałeś ná py
8:
tánie iż wierzyſz że ieſt ſłowem Bożym/ á ſłowo Boże ná
9:
wieki trwa/ O toſz zakon ná wieki trwa. Powiedziałeś
10:
iż był/ á iuż nie ieſt doſkonáłym/ przeto iż iuż zwiotſzał: ázaſz
11:
ſłowo Boże wiotſzeie? Azaſz ſie y ſtąd doſkonáłość iego
12:
nie pokázuie/ gdy Bog nie da do niego nic przydáwáć/ áni
13:
też vmnieyſzáć/ ále tylko ná tym co tám roſkazano przeſtá=
14:
wáć? Cżego iż wy Iezuſá ſłucháiąc/ y iego Apoſtołow/ nie
15:
cżynićie/ tedy ſie z nimi weſpołek nieprzyiaćioły Bożymi
16:
pokázuiećie. A choć nie wy ſámi (Bo to nie ták ku wam
17:
należy/ bośćie wy pogánie/ áni wam Bog dał zakonu/ ále
18:
nam: y nam go ſłucháć y wedle niego żyć roſkazał/ á nie
19:
wam: oprocż gdybyśćie do nas przyſtáli/ y z námi ſie obrze
20:
zowáli/ iáko y wáſz Páweł mowi/ iż ten co ſie obrzezáć da/
21:
winien wſzytek zakon chowáć) Ale Iesus wáſz y ſwoimi
22:
Apoſtoły/ poniewaſz żydmi będąc/ zakonu odſtápyli/ y on
23:
nágánili: á to dawſzy wam nowy Teſtáment/ y Ewánielią
24:
iáko ie wy zowiećie. Ci iáwnymi y głownymi ſą nieprzyia=
25:
ćioły Bożymi: że zakon Boży wiecżny y doſkonáły odrzući=
26:
li/ ábo zgwałćili. A ten wáſz Iezus nawięcey: ktory powie
27:
dziawſzy/ iż nie przyſzedł zakonu tárgáć/ ále pełnić: á wżdy
28:
inſzy ſwoy: miáſto onego Bożego poſtánowił: y wam gi
29:
pełnić roſkazał: á tym was od náſzego odwiodł? Bo gdy
30:
by był chćiał/ on ſtáry w cáłośći záchowáć/ y wam gi zá=
31:
lećić/ tedy by mu nie trzebá było podawáć wam Ewán=
32:
ieliey. Ale iż ią wam podał y zálećił/ tedy iuż tym ſámym
33:
zakon odrzućił. Y wy co ſie według Ewánieliey rządzi=
ćie/ zako=


strona: 83

O Zydowſkich wywodziech.
1:
ćie/ zakonu iuż pełnić y chowáć nie możećie/ bo ſie to żadną
2:
miárą zgodzić z ſobą nie może/ choćiaſz rzkomo niektorzy z
3:
wáſzych/ y wedle náſzego zakonu/ y wáſzey Ewánieliey żyć
4:
chcą. Ale to/ ábo z głupſtwá y nieumieiętnosći/ cżynią/ á
5:
bo iákiey obłudy w tey mierze vżywáią: Bo by ſie thego y
6:
ſlepy (iáko mowią) domácáć mogł/ że to z ſobą żadną miá
7:
rą ſtáć nie może/ Moyżeſzow mowię/ zakon y Ewánielią
8:
wáſzá: ále koniecżnie iedno drugiemu vſtąpić muśi. Y wie
9:
le nád to vrągáiąc nam y Pánu Iezuſowi Chriſtuſowi/ y
10:
Apoſtołom mowili/ á mnie nie dopuśćiwſzy odpowiedzieć:
11:
dálſze ſwoie dowody prowádzili. Ia/ ácżem odpowiedzieć
12:
chćiał/ ále bym podobno nie dokońcá temu ſproſtáć mogł/
13:
á ták ćiebie wolę ſłucháć: co byś ty ná to odpowiedział. Bo
14:
mi też ná tym wiele należy/ iáko tho y ſam bácżyć możeſz.
15:
NAVCZYCIEL. Ná to co nie idzie ſwym torem/
16:
ále wychodzi z właſney kloby/ trudniey bywa odpowie=
17:
dáć: niż ná to co idzie torem ſwym. Iáko y tu w tym żydow
18:
ſkim wywodzie/ iż nieporządne ieſt zágádánie/ przeto też y
19:
odpowiedź/ muśiáłá by być trudna y záwikłána/ ieſliby się
20:
w ſwą rezę nie miáłá wpráwić. O toſz ia ćiebie pytam po=
21:
wiedz mi/ iákoś to z nich wyrozumiał/ co też oni przez to ſło
22:
wo zakon rozumieią? czyli to wſzyſtko/ cokolwiek zdawná
23:
przed przyśćiem Chriſtuſowym/ ięzykiem żydowſkiem pi=
24:
ſano przez Moyżeſzá y Proroki/ co my też względem náſze=
25:
go nowego: Teſtámentem ſtárym názywamy? Cżyli tylko
26:
ſámy kſięgi Moyżeſzowe? cżyli ieſzcże ſámo przykazánie
27:
Boże/ ktore dzieśiąćią ſłow/ ábo dzieśięćiorgiem przykazá=
28:
nim názywamy? cżyli cżęść tylko tę piſmá Moyżeſzowego/
29:
ktora w ſobie zámyka vſtáwy około ſłużby Bożey y rządu
30:
rzecży poſpolitey Izráelſkiey? Cżyli zoſobná ozacnych o=
31:
bietnicach bożych/ ták przez Moyżeſzá/ iáko y przez inſze pi=
32:
ſárze po nim/ z roſkazánia Bogá wiecżnego/ ná piſmie nam
33:
zoſtáwionych y oddánych? cżyli o zakonie Duchownym/
R iijprzyro=

34:
A gdy ták doſkonáły był y ieſt záwżdy ſam w
35:
ſobie zakon/ on Boży wiecżny/ iákom to z ſłow twych wy=
36:
rozumiał/ ktory záwżdy trwa: á coż potrzebá było Moyże=
ſzow/


strona: 88v

Szoſta Rozmowá
1:
ſzow/ ku niemu/ piſány przydáwáć? NAVCZYCIEL.
2:
Gdyby grzech w cżłowieku mieſáący/ iáći iuż też po=
Cżemu do zakonu Bożego wiecżnego Moyżeſdocżeſprzydá>

3:
wiedział/ ktory zá zázdrośćią ſzátáńſką przyſzedł ná świát/
4:
nie zaćmił był zmyſłow cżłowiecżych: ſumnienia niezdziorá
5:
wił: ſercá do źiemſkich rzecży nieprzywiązał: namniey by
6:
go nie było potrzebá: boby ludzie ſámi z chući ſwey/ Bogá
7:
byli miłowáli/ y w iego ſie rozmowie kocháli: onego ſie prá
8:
wą ſynowſką miłośćią bali: y wſzytko ku chwale iego cży=
9:
nili rc. Ale iż grzechem záráżeni będąc/ práwie ſie Bogu nie
10:
przyiaćioły ſtáli: á obraz Boży ná ktory byli ſtworzeni/
11:
bárzo zeſzpáćili y ſplugáwili: á Bog przedſię z nich niekto=
12:
re ku żywotowi wiecżnemu vmiłował: y zbáwić ie chćiał/
13:
ále ich záś nieporządnie/ áni przećiw ſpráwiedliwośći/ iáko
14:
oſleṕ zbáwić niechćiał/ to ieſt dokądby ſie ſkáżonymi y ná ſer
15:
cu nieobrzezánymi/ y Bogu nieſprzyiáznymi być nie pozná
16:
li/ y dokądby ſie z ſkáżenia ſwego y wielkośći grzechow
17:
winnymi nie dáli y przed Bogiem ſie nie vpokorzyli/ iego o
18:
łáſkę y miłoſierdzie nie wzywáli/ á iż y tego ſámi przez ſię y
19:
przez inſze dobrodzieyſtwá Boże ktore im záwżdy pokázo=
20:
wał/ áni przez rzecży ſtworzone/ doſtąpić nie mogli/ prze
21:
to im/ dlatego on to zakon przez Moyżeſzá/ ná piſmie po=
22:
dał/ z ktoregoby/ iákom pierwey mowił/ wſzytko to poznáć
23:
mogli. Ato możeſz z tąd obacżyć/ iż Adám on náſz pierwſzy
24:
oćiec/ będąc w niewinnośći/ y ſpráwiedliwośći/ ná Boże
25:
podobieńſtwo ſtworzony/ niż przeſtąpił Boże zákazánie/
26:
k woli żenie ſwey/ ktora go zmamiłá/ będąc ſámá od ſzátá=
27:
ná oſzukána/ z Bogiem ſobie beſpiecżnie rozmáwiał: Bo=
28:
gá ſie niewolnicżym ſpoſobem nie wſtydał: áni obáwał:
29:
Nie wſtydał ſie też żony ſwey iáko y oná iego: choćiaſ obá
30:
byli nágimi: To wnet po zgrzeſzeniu/ iáko ſkoro wiátrek
31:
wieiący vſłyſzał/ rozumieiąc ták iż do niego Pan iáko przed
32:
tym przyść y z nim rozmáwiáć miał: z oną żoną ſwą vćie
33:
ka: miedzy drzewá ſie kryie: liśćiem onę nágość ſwą y żeni
nę pokrywa.


strona: 89

O Zydowſkich wywodziech.Liſ89.
1:
nę pokrywa. Także ono práwo przyrodzone/ ktore w nim
2:
było iáko ieden obraz Boży/ wnet w nim zwątláło: że iuż
3:
nieborak nie mogł z Bogiem/ beſpiecżnie mówić: y nań
4:
iáko przed tym pátrzyć. Ale iż wżdy iego Bog ſzukał/ z nim
5:
ſie ſam iáko y z niektorymi potomkámi iego ponim rozma=
6:
wiał/ przeto ſie wżdy on nieborak y z innymi mnogimi po=
7:
tomkámi ſwymi á przyiacioły Bożymi/ od złośći hámo=
8:
wał. A ták dla tego/ nie záraz ná piſmie/ Bog zakonu lu=
9:
dziom podał. Ale gdy ſie ludzie od złośći niepowśćiągáli/
10:
owſzem/ iáko pijány w błoto głębiey w grzechy brnęli:
11:
Toſ potym áſ po dokońcżeniu wtorego tyſiącá lat/ po ſtwo
12:
rzeniu świátá/ Bog zakon przez Moyżeſzá podał/ y to nie
13:
wſzyſtkiemu świátu/ ále tylko iednemu Abráhámowemu
14:
potomſtwu: y to dotąd tylko/ iáko Páweł piſze/ dokądby
15:
wiárá nie przyſzłá. Gal: 3. ꝟ 23. 34. Ale ſkoro cżás wiáry
16:
przyſzedł/ á opieká dziećinnego wodzá Moyżeſzá minęłá/
17:
áſzći też záś on zakon piſány/ koniec ſwoy wźiął. Aby ná
18:
mieyſce iego co lepſzego y doſkonálſzego/ z łáſki Bożey ná=
19:
ſtąpiło: iákom to iuż przedtym powiedał. VCZEN.
20:
Amaſ theż co ſpolnego ten to Moyżeſzow piſány/ z onym
21:
Boſkiem wiecżnym/ cżyli nic zgołá? ábo ieſli też ieſt mie=
22:
dzy nimi ktora rozność? NAVCZYCIEL. Acżkol=
23:
wiek wiele ieſt rzecży ſpolnych/ y wiele też ieſt miedzy obie=
Rożnocć zakonu Moyżeſdocżesnego od zakonu Bożego wiecżnego.

24:
má roznic/ wſzákże ie ty ſam łácno obácżyć będzieſz mogł/
25:
gdyć iednę ábo dwie z nich pokażę. To ſpolnego máią iż się
26:
o chwałę/ ſłużbę/ boiaźń/ y miłość Bożą/ ſpolnie ſtáráią/
27:
tákże też y o miłość bliźniego. O vcżćiwość/ ſpráwiedli=
28:
wość/ cnotę/ rc: Ale y to roznym ſpoſobem. Abowiem za
29:
kon wiecżny/ przyrodzony/ Boſki: ktorego wedle Moyże=
30:
ſzá ſummá ieſt dzieſięćioro przykazánie ná dwu kámien=
31:
nych táblicách/ od ſámego Bogá Moyżeſzowi podáne/ á
32:
wedle Chriſtuſá Iezuſá/ w miłośći vprzeymey y cáłey
33:
Bogá/ á bliźniego iáko ſiebie ſámego/ co wſzyſtko właśnie
Ttylko


strona: 89v

Szoſta Rozmowá
1:
tylko ſámym ſynom y corkom Bożym należy/ wnętrznego
2:
cżłowieká ná duchu vmyſłu iego/ y náſumnieniu vpomi=
3:
na/ náucżá/ pobudza: żeby cżynił to co iedno cżynić ma/ ták
4:
przećiw Bogu iáko też przećiw bliźniemu z ſámey cnoty/ z
5:
duchá/ z miłośći/ z dobroći: A gdzieby cżynić z dobrey wo=
6:
ley niechćiał/ tám go ſumnienie iego ſtrofuie/ że bes swiád
7:
kow y inſtygatorow vſpokoić ſie ná duchu vmyſłu ſwego
8:
nie może. Zakon záś Moyżeſzow piſány/ ten nie pátrząc te=
9:
go/ gwałtem práwie przyniewalał tych/ ktorym był po=
10:
dány/ áby koniecżnie choć nie rádzi wſzyſtko co Moyżeſz ro
11:
ſkazał cżynili. A gdzieby cżynić niechćieli/ ábo co przećiw=
12:
nego vdziałáli/ żeby wedle náznácżonych kaźni/ bes odwło
13:
ki y miłoſierdzia/ byli karáni. Przeto tám dobry vcżynek
14:
nie ták z cnoty pochodził/ iáko z muſu y z ſtráchu kaźni opi
15:
ſánych. Druga rozność/ On zakon przyrodzony záraz z
16:
pierwſzym Adámem od Bogá ſámego bes piſmá zwierz=
17:
chownego/ wlany był w wnętrznośći cżłowiecże. Moy=
18:
żeſzow záś po dokońcżeniu dwu tyſiącu lat/ ná piſmie y ká=
19:
miennych tablicach był wyráżony. Trzećia/ On ſie przy=
20:
rodzony o wnętrznego cżłowieká opiera/ rządząc ſumnie=
21:
nie iego/ y wnętrzne pożądliwośći. Moyżeſzow záś zwierz=
22:
chnego tylko cżłowieká ſpráwuie/ hámuiąc ręce/ nogi/ v=
23:
ſtá/ y ocży iego/ áby ſie rzecżámi zákazánymi nie báwiły.
24:
Cżwarta/ Zakon przyrodzony odwodzi cżłowieká od te=
25:
go/ żeby drugiemu nie życżył thego/ cżego by ſam nie rad
26:
miał: A Moyżeſzow folgowáć nieprzyiaćielom nie dopu=
27:
ſzcżał/ ále ſie nád nimi ſrożył. Piąta/ On wſzyſtkich wo=
28:
bec ludzi w iednę miłość ſpaiał: á Moyżeſzow do ſámych
29:
Izráelćżykow miłość tę przywięzował: á z inſzymi narody
30:
onym ſie łęcżyć nie dopuſzcżał. Chybáby ſie z nimi pobrá=
31:
táli przez obrzezánie/ y inſze zakonne ſpráwy. A náwet to
32:
záwżdy miey ná bácżnośći: Iż ſtárym ludziom/ to ieſt/ z pier
33:
wſzego Adámá/ biegiem przyrodzonym ſpráwionym/ dá
ny był


strona: 90

O Zydowſkich wywodziech.Liſ90.
1:
ny był zakon ſtáry: á nowym záś/ to ieſt/ z wtorego Adá=
2:
má Chriſtuſá/ przez duchá Bożego odrodzonym/ iáko on
3:
przyrodzony zakon należy/ ták też y nowe przymierze ieſt po
4:
ſtánowione/ y dáne. Przeto też on ſtáry zwierzchnego cżło=
5:
wieká vcżył y rządził/ zwierzchnymi też Moyżeſzowſkimi
6:
vſtáwámi/ y karał też kaźniámi ćieleſnymi. Nowy zás/
7:
cżłowiekáwnętrznego/ vcży y ſpráwuie wnętrznymi y du
8:
chownymi vſtáwámi/ y karze też kaźniámi duchownymi.
9:
Co wſzyſtko łácno ſtąd poznaſz: Iż gdy do cżłowieká ſtáre=
10:
go choćiaſ nalepiey w zakonie Moyżeſzowym wyćwicżone
11:
go/ przyſtąpi odrodzenie/ ábo z nowego przymierza nowy
12:
żywot. Aſći táki rychło po ſobie znácżną odmiánę pozna:
13:
áſzći inſze po ſobie owoce pokaże: y to iáwnie wyzna/ że iuż
14:
nie on ſam przez ſię żywie/ ále iż w nim żywie Chriſtus. A
15:
iż ták ieſt/ to ták z Nykodemá Miſtrzá zakonnego Ian 3.
16:
Iáko y z Páwłá Apoſtołá poznaſz. Gal. 2. ꝟ 20. Fil. 3. ꝟ 4.
17:
5. Y wiele inſzych ieſt nád te roznice ktoreby długo wyli=
18:
cżáć/ ktore y ſam łácno potym poznaſz/ gdy ſie piſmu ś. le=
19:
piey przypátrowáć będzieſz. VCZEN. Y to iuż rzecż
20:
będzie łácżnieyſza: mam w Bogu nádzieię iż ſie tego náucżę/
21:
y co ku tey rzecży śćiągáć ſie będzie/ obacżę. Niechay to iuż
22:
ták będzie/ iż do onego przyrodzonego wiecżnego wnętrzne
23:
go á Boſkiego/ przydány był Moyżeſzow/ zwierzchny/ do=
24:
cżesny: o ktorym to powiedaſz żeby iuż też vſtáć miał: cżego
25:
y ia nie przę/ bo iuż to ná oko widzę: Ale cżemuſ ten docże=
26:
śny Moyżeſzowym/ á on záś wiecżny Bożym názywaſz? iá=
27:
ko by thám Moyżeſz ſam z ſiebie miał co ſtánowić/ á nie z
28:
Bogá. NAVCZYCIEL. Nie tym vmyſłem tego
Cżemu zakon piſá, Moyżeſ, ánie piſáBożym ná.

29:
mowię/ iáko bych ták rozumiał y wierzył/ iżby Moyżeſzow
30:
zakon/ nie miał też być Bożym zakonem/ bom to iuż przed
31:
tym powiedział/ że gi Bog ſam/ zábiegáiąc zginieniu dzia
32:
tek ſwych/ chcąc w nich pohámowáć rozmáitość złości/
33:
przez ręce Moyżeſzá ſługi ſwego podał: ále ábym tylko ro=
34:
T ijzność

35:


strona: 90v

1:
Szoſta Rozmowá.

2:
zność miedzy nimi znácżną/ tym lácniey tobie przed ocży
3:
przełożył. Przeto on zgołá Boſkim názywam/ iż bes śrzod=
4:
ku y Pośrzedniká wſzelkiego/ práwie záraz z cżłowiekiem
5:
od ſámego Bogá ſtworzony był. Ten záś dlatego Moyże
6:
ſzowym/ iż przez Pośrzedniká Moyżeſzá ſynom Izráelo=
7:
wym/ od Bogá/ przez Anioły/ podany był. VCZEN.
8:
Powiedziałeś też iż dla tego ten Moyżeſzow/ będąc docże=
Co lepſzego námieyſzakonu Moyżeſnaſąpiło

9:
snym/ á nie iáko on przyrodzony/ wiecżnym iuż vſtał: żeby
10:
ná mieyſce iego/ co lepſzego náſtąpiło. A coſ ty lepſzym ná=
11:
zywaſz nád on Moyżeſzow zakon? NAVCZYCIEL.
12:
Názywam Ewánielią/ Páná Chriſtuſowę/ ktora ieſt mocą
13:
Bożą ku zbáwieniu káżdemu wierzącemu. Aby káżdy ſprá
14:
wiedliwy/ to ieſt/ ktoremuby ſpráwiedliwość Boża z łá=
15:
ſki przycżytána byłá/ z wiáry żył/ á nie z vcżynkow zakon=
16:
nych. Názywam też ieſzcże lepſzym/ przymierze to ábo Te=
17:
ſtáment nowy/ ktory Bog wedle obiećánia ſwoiego w pi=
18:
ſmiech ś. Vcżynionego/ przez Iezuſá Chriſtuſá/ przy do
19:
końcżeniu zakonu Moyżeſzowego/ ze wſzyſtkimi ſynmi/ y
20:
corkámi ſwymi wiernymi/ z káżdego narodu/ á nie z ſámych
21:
tylko Izráelcżykow iáko przedtym poſtánowił y vtwierdził
22:
Z tymi mowię/ ktore vmiłowawſzy przed záłożenim fundá
23:
mentow świátá/ w namileyſzym ſynu ſwym Iezuſie Chri=
24:
ſtuſie/ przezeńże z ſobą poiednał/ y zá dziátki właſne przy=
25:
ſpoſobił. Ktorego Iezuſá Chriſtuſá/ Pośrzednikiem tego
26:
nowego przymierza/ y Pánem wſzyſtkiego vcżynił. V= CZEN. Ieſli ták ieſt iáko mowiſz/ á cżemuſ ſam Iezus
Cżemu to Iezus y iápowiedźiał iż nie przyſł zakonu rozwięzáć ági wypełnić.

28:
Chriſtus/ to powiedział/ że on nie przyſzedł rozwięzáć/ to
29:
ieſt ſkáźić zakonu: ále pełnić. A pewnieć tego nie o ktorym
30:
inſzym zákonie powiedział/ iedno o Moyżeſzowym? o kto=
31:
rym ieſzcże y to przydáie mowiąc. A ktobykolwiek rozwią=
32:
zał/ iedno namnieyſze z roſkázánia tego/ y vcżyłby ták ludzi/
33:
ten namnieyſzym názwány będzie w kroleſtwie niebieſkim.
34:
A ktoby záś cżynił y vcżył/ ten wielkim názwány będzie w
kroleſ


strona: 91

O Zydowſkich wywodziech.Liſ91.
1:
kroleſtwie niebieſkim. Tuć oto práwie znáć dáie/ iżby za=
2:
kon Moyżeſzow záwſze trwáć miał. NAVCZYCIEL.
3:
Nie ieſt ten vmyſł Chriſtuſow/ iżby on zakon Moyżeſzow/
4:
ze wſzytkimi ſwoimi ceremoniámi/ káźniámi/ zwycżáymi i v
5:
ſtáwámi/ záwżdy/ áż do ſkońcżenia świátá ſtáć miáł: ále iż
6:
ták długo ſtać miał/ dokądby ſie wſzytko to/ co iedno w nim
7:
było nápiſano/ áż też y do namnieyſzey kreſki nie wypełniło.
8:
Iákoby iuż tym ſámym znáć dáiąc/ iż gdyby ſie iuż wszystko
9:
torem ſwym wedle rozrządzenia Bożego ſpełniło/ co w zako
10:
nie onym/ pod nieiákimi podobieńſtwy/ figurámi y ćienmi
11:
było przeznácżono/ że też on zakon vſtáć y zniſzcżeć miał:
12:
iákoż vſtał y zniſzcżał: O cżym doſyć znácżnie Páweł do
13:
Gálátow/ á ieſzcże znácżniey Piſarz liſtu do Hebreow po=
14:
kázuie y dowodzi. A przedſię go Chriſtus y Apoſtołowie E
15:
wánielią namniey nie pſowáli. Ale Bog ſam ten gi zepſo=
16:
wał wedle woley ſwey: bo gi też on ſam był dał: Bo to
17:
wolno było iemu on odłozywſzy/ lepſzym y zacnieyſzjm ſpoſo
18:
bem ludzi ku żywotowi wiecżnemv prowádzić. Nád to/ co się
19:
tknie Chriſtuſá/ ten koniecżnie nie ná to przyſzedł/ iákoś ſam
20:
ſłowá iego przypominał/ áby był zakon pſował: ále áby gi
21:
wykonał/ ktorego nigdy żaden inny nádeń/ wykonáć ſkut=
22:
kiem nie mogł. A wypełnił gi nie tylko cżyniąc/ wſzyſtko to
23:
z chući ſerdecżney/ co ſie ku Bożey y bliźniego miłośći śćią
24:
gáło/ ná cżym práwie wſzyſtkie zakonne ſpráwy záſádzo
25:
ne/ iáko ná pewnym grunćie/ były: á to wedle zakonu przy
26:
rodzonego Bożego. Ale też y ták/ gdy to wſzyſtko ná ſobie od
27:
nioſł/ co iedno o nim w zakonie napiſano było/ iáko ſam o
28:
ſobie powiáda. Luk: 24. ꝟ 44. á práwie ſie ſam wykłáda
29:
w tym/ co przedtym mowił/ coś ty z Máteuſzá przypo=
30:
mniał/ Mát: 5. ꝟ 17. w ty ſłowá: Nieprzyſzedłem rozwię
31:
záć zakonu y Prorokow/ ále wypełnić/ gdyż tego ieſt potrze=
32:
bá/ áby ſie wypełniło wſzytko co iedno nápiſano ieſt o mnie
33:
w zakonie Moyżeſzowym/ w Prorocech y w Pſálmiech. Ie
T iijſże go


strona: 91v

Szoſta Rozmowá
1:
ſzcże go też nierozwiązał/ ábo zepſował/ poniewaſ on nau=
2:
ką ſwoią (świát z Bogiem iednáiąc) nieroſpuſzcżał wodzy
3:
vcżniom ſwym/ ku niezbożnośći żywotá ćieleſnego/ ſwo=
4:
wolnego: y owſzem/ ieſli kiedy Moyżeſz y z wſzyſtkimi Pro
5:
roki/ żywotá pobożnego vcżyli: tedy on dáleko więcey. Y
6:
ták dálece ku miłośći Bożey/ cżłowieká przywodził/ żeby
7:
ſie ſámego ſiebie záprzał/ á gotow był dla ſpráwiedliwośći
8:
Bożey/ żywot ſwoy położyć: Cżego Moyżeſz nie ták náu=
9:
cżał. A ku bliźniego záś miłośći/ ták też pobudzał: żeby cżło
10:
wiek nie ſwego tylko/ ále też y bliźniego/ dobrá ſzukał: oń
11:
ſie ſtárał/ y zdrowia dla pozyſkániá iego niezáłował. A to
12:
wſzyſtko nie w nádzieię dobr iákich/ z źiemie wychodzących
13:
iáko Moyżeſz mlekiem y miodem Izráelcżyki przyłudzáiąc:
14:
ále żywotem wiecżnym y kroleſtwem niebieſkim/ onych ná=
15:
máwiáiąc: ktorego ſwym pilnie ſzukáć kazał rzecży źiem=
16:
ſkich zániechawſzy. A co więcey/ cżego w Moyżeſzu nie nay
17:
dzieſz/ y nieprzyiaćioły miłowáć y dobrze im cżynić roſka=
18:
zał. A to nie ták pátrząc ná zakon on zwierzchni Moyże=
19:
ſzow/ iáko ná zakon Boży wiecżny y przyrodzony/ który
20:
ſamże znácżniey nád Moyżeſzá wykłáda. A iż ten vmyſł był
21:
Chriſtuſow w tych ſłowách gdy mowił iż nie przyſzedł pſo=
22:
wáć zakonu/ ále gi pełnić to ieſzcże doſtátecżniey ták z Má=
23:
teuſzá iáko y Lukaſzá Mát: 5. ꝟ 18. Luk: 16. ꝟ 17. ſamże
24:
poznáć możeſz: Bo ſie tám ſam práwie Chriſtus w tym
25:
wykłáda/ mowiąc. Amen powiádam wam/ poki iedno nie
26:
przeminie niebo y źiemiá/ iotá iedno/ ábo iedná kreſká/ ża=
27:
dną miárą nie przeminie od zakonu/ áſby ſie wſzyſtko ſtáło
28:
Abo iáko Lukaſz też rzecż ſłowy krotſzymi y lácnieyſzymi
29:
nápiſał. Látwiey przeminąć niebu y źiemi/ niſ kreſce ie=
30:
dney z zakonu odpáść. Rozumiey/ ktoraby ſie pierwey ſpeł
31:
nić nie miáłá. Co też potym Páweł doſtátecżniey vkázuie/
32:
gdy mowi: iż w Chriſtuſie wſzyſtkie obietnice Boże ſą/ ták
33:
y amen: to ieſt/ koniec ábo ſkutecżne wypełnienie ſwoie wźię=
ły. A


strona: 92

O Zydowſkich wywodziech.Liſ92
1:
ły. A iż iuż wźięły koniec ſwoy/ tedy go on nie pſował/ ále
2:
wykonał. Abowiem iáko ſam mowi/ Zakon y Prorocy do
3:
Ianá prorokowáli: Mát: 17. ꝟ 13. Luk. 16. ꝟ 16. to ieſt/
4:
ták długo Bog przez Moyżeſzá y Proroki obietnicámi/ figu
5:
rámi/ podobieńſtwy/ y zwierzchnym nabożeńſtwem zábá=
6:
wiał y przy ſobie zátrzymawał lud on Izráelſki/ poki wiá=
7:
rá y nádzieiá lepſzych rzecży nie przyſzłá: ále iuż teraz koniec
8:
onemu wſzyſtkiemu cżyni: á iáſnie ſie świátu oznáymuie y
9:
łáſkę mu ſwoię záleca y ofiáruie/ ćieleſne nabożeńſtwo od=
10:
kłáda: á chce áby go wierni chwalcy iego w duchu/ y w
11:
prawdzie chwalili. Owa krotko mowiąc/ końcem ieſt za=
12:
konu Chriſtus/ ku ſpráwiedliwośći káżdemu wierzącemu
13:
Rzym. 10. ꝟ 4. Gala.: 3. ꝟ 24. Mowię tedy iż go on nie
14:
pſowáć przyſzedł ále pełnić: y temu mocnie wierzę/ iż gi
15:
wypełnił. A tego nie dla tego powiedział/ żeby go też pełnić
16:
mieli vcżniowie iego: ále áby ſie tym ćieſzyli/ że gi on z wo=
17:
ley Bożey zá nie wypełnił: gdy ſie zá nie przeklęctwem ſtał
18:
Bo ták tuſzę iż to wieſz/ że káżdy przeklęty był/ ktoryby nie
19:
wytrwał we wſzyſtkim/ co było w kśięgách zákonu Moyże
20:
ſzowego nápiſano. A przeto iáko Páweł mowił/ Iż ponie=
21:
waſ my dla mdłośći ćiáłá/ nie mogliſmy zakonu wedle
22:
ćiáłá wykonáć/ przeto Bog poſłał ſyná ſwego/ podobne=
23:
go nam/ áby ſie on zá nas z ſtał ofiárą zá grzech/ ábyſmy
24:
przez nię od grzechu wolnymi byli. On go tedy nie zepſo=
25:
wał/ ále gi wypełnił/ á wypełnił gi dla nas/ áby nas od
26:
niego/ ábo rádſzey żydy/ wolnymi vcżynił/ á nas z nimi w
27:
iednego nowego cżłowieká ſtworzył/ ſpráwiwſzy pokoy:
28:
To ieſt wygłádziwſzy przez śmierć/ ony vſtáwy y dekretá/
29:
tákże y brzemię rozwiązawſzy/ ktoregośmy znośić nie mo=
30:
gli. Efe: 2. 2. Kor: 3. Dzie: 15. Heb: 7. Y to widzę iż kto=
31:
by inácżey vcżył/ áboby zakon przed iego zupełnym wyko=
32:
nánim pſował/ ábo pſowáć gi ludzi náucżał/ że ten máłym
33:
miał być w kroleſtwie niebieſkim. Iáko cżynili Fárizeuſzo=
wie y


strona: 92v

Szoſtá Rozmowá
1:
wie y fałſzywi Prorocy/ gdy nie z Meſyaſzá od Bogá obie=
2:
cánego/ y dárowánego/ vſpráwiedliwienia/ ále z vcżyn=
3:
kow zakonnych y vſtaw ſwych/ ſzukáli/ y inſzych ſzukáć ná=
4:
ucżáli. VCZEN. A gdzie maſz o tym iż to Bog obiecował/
5:
że inſze náuki/ inſze práwá/ y zakon z przymierzem/ nád ono
6:
Moyżeſzowo dáć obiecował? NAVCZYCIEL. A
7:
zaſ niepámiętaſz co v Ezáiaſzá/ y v Ieremiaſzá o tym ná=
8:
piſano ſtoi/ tákże y v Micheaſzá/ gdzie nowe przymierze w
9:
ſpominał y obiecował Bog/ tákże zakon y ſłowo ktore z Sy
Obietnice Boże o inſprzymierzu nááy náżyćielá.

10:
onu y z Ieruzálem wyniść miáło. A nád to y tego opiſuie
11:
przez ktorego zakon ten y przymierze to ſtánowione miáło
12:
być/ iáko Ezá. 2. ꝟ 3. Mich. 4. ꝟ 2. Ezá. 51. ꝟ 4. A 54.
13:
ꝟ 10. A 55. ꝟ 3. 4. A 59. ꝟ 21. A 61. ꝟ 8. Iere. 33. ꝟ 40. Ezech.
14:
34. ꝟ 24. 25. A 37. ꝟ 26. Ezá. 54. ꝟ 13. Ian 6. ꝟ 45. A 2.
15:
Kor. 3. ꝟ 3. A 1. Teſ. 4. ꝟ 9. A 1. Ian 2. ꝟ 20,27. Ale oprocż
16:
tych wſzyſtkich ktorem tu námienił/ ázaſći ſie nie doſyć do=
17:
ſtátecżne zda ono mieyſce. Iere. 31. ꝟ 31. 32. 33. 34. y z wykłá
18:
dem iego/ ktory maſz w liśćie do Hebre. 8. ꝟ 6. 7. 8. 13. Ale
19:
nie tylko to káp: 8/ ále wſzyſtek liſt ten ná to ieſt náſádzony/
20:
áby Náucżyćielá/ Pośrzedniká/ Wodzá/ Ofiárowniká/
21:
przymierze/ vſtáwy/ náuki/ y nabożeńſtwo lepſze y doſko=
22:
nálſze nád ono Moyżeſzowe wyſtáwił y nam ſłowem Bo=
23:
żym zálećił. VCZEN. Pámiętam to y wiem dobrze iż
24:
thák ieſt y temu ſie nieſprzećiwiam/ żeby nie miał inſzego
25:
przymierza obiecowáć nád ono ſtáre/ y temu wierzę/ iż ie iuż
26:
vcżynił: Ale o zakonie áby nád on inſzy dáć miał/ thego nie
Zydowski zálot, przymierze obiecano inſze, ále nie zakon inſzy.

27:
pámiętam. NAVCZYCIEL. Ieſlić nowe przymie
28:
rze dáć miał/ tedyć pewnie nie bes náuki/ ábo vſtaw/ ábo
29:
roſkazánia nowego/ ná ktorymby ono przymierze záwiſło.
30:
Boć nigdy żadne przymierze/ bes pewnych vmow y poſtá
31:
nowienia nie bywa/ ábo bes náuki ktorą żydowie Toráh
TORA H.

32:
to ieſt zakonem názywáią. Ktore ſłowo/ idzie z fundamen=
33:
tu ſwego Iárách to ieſt náucżał. A gdy Bog ſam vcżyć
IARA H.
chce/


strona: 93

O Zydowſkich wywodziech.Liſ93.
1:
chce/ pod tym nowym przymierzem/ tedyć pewnie oná ná=
2:
uká iego/ może też być Toráh to ieſt zakonem názwana/ iá=
3:
koſ ią ták Ezá: 2. ꝟ 3. Mich. 4. ꝟ 2. názywa/ dzieląc ią od
4:
oney ſtárey zakonney náuki ktora podána byłá ná gorze Sy=
5:
ońſkiey/ gdy to o niey mowi/ iż zakon wyniść miał z Syo=
6:
nu/ á ſłowo z Ieruzálem: á wynisć miał przez Dawidowe
7:
wego potomka/ kthorego zakonu/ ſądu/ y świátłośći/ nie
8:
tylko Izráelcżycy/ ále theż y wyſpy/ y pogáni ocżekawáć
9:
mieli. Ezá. 11. ꝟ 1. A 42. ꝟ 1. A 49. ꝟ 6. A 55. ꝟ 3. 4. O toſ ia/
10:
tym zakonem/ ábo ſłowem/ názywam Ewánielią/ iáko ią
11:
náſz nowy Teſtáment wſzędy názywa/ ktorą Bog ſam w
12:
ſercá wpráwuie. Iákoby ku onemu przyrodzonemu zakono
13:
wi cżłowieká przez wnętrzne odrodzenie/ y odnowienie y du
14:
chá ſwego ś. wpráwuiąc y przywrácáiąc: Cżego w Moyżeſzo
15:
wym zakonie nie cżynią. To też wiem dobrze/ iż to ieſt błąd y
16:
zágadánie żydowſkie/ ktorzy pozwaláią tego iż miáło być no=
17:
we przymierze/ ále zákonu (że iuż ták będę zwał náukę nowe
18:
go przymierza) pozwolić niechcą/ áby nád on Moyżeſzow
19:
kthory inſzy miał być: Owſzem żeby onże záwżdy trwáć
20:
miał/ y pod nowym przymierzem. Ale to oni nieopátrznie y
21:
nierozumnie twierdzą. Bo ieſli to ſłuſznie y przyſtoynie cży
22:
nią y ſam tho obácżyć możeſz z zakonu ich iuż zniſzcżáłego/
23:
ktore go zniſzcżenia ſtąd dochodzić możeſz/ że on piſány był ná
24:
tablicach/ y ná kſięgach: ten záś nowy zakon Boży tylko
25:
ná ſercu. Onego náucżał cżłowiek cżłowieká/ Ociec Syná/
26:
brát brátá/ áthu ſam Bog vcżyć obiecował. Ale y wiele
Zniſżenie zakonu Moyżeſſąd poznaſ.

27:
ieſt inſzych rzecży/ ktore wielką y znácżną rozność miedzy o
28:
nym zakonem/ y przymierzem przez Moyżeſza vcżynio=
29:
nym: á miedzy nowym przymierzem y Ewánielią Páná
30:
Chriſtuſową pokázuią. Ale ia wſzyſtki opuſzcżáiąc náten
31:
cżás/ to ſámo náwet powiem/ co Piſarz liſtu do Hebreow
32:
vpátrował Hebr. 8. ꝟ 13. to ieſt/ iż thák mowi Bog przez
33:
Proroká Iere. 31. ꝟ 31 Oto ia vcżynię nowe przymierze/ gdyć
Vmowi


strona: 93v

Szoſta Rozmowá
1:
mowi nowe/ tedyć wiotchym vcżynił pierwſze. A to co wiet
2:
ſzeie y ſtárzeie się/ tedy też y niſzcżeie. Ale iż ſie iuż ty roznice
3:
wyżſzey przypomináły/ thu ich powtárzáć nie będę. V= CZEN. A w nowym Teſtámenćie/ maſz ktore inſze miey
5:
ſcá/ ktoreby y roznośći zakonu Moyżeſzowego/ od nowego
6:
Teſtámentu/ y zniſzcżenie zakonu pokázowáły/ á nowemu
7:
zás Teſtámentowi to świádectwo dawáły/ że iuż nádeń in=
8:
ſzego żadnego cżekáć nie mamy: ále iuż ná tym ſámym prze=
9:
ſtáwáć? NAVCZYCIEL. Tych ći ieſt nie máło/ ále
10:
by długo wſzyſtkie wylicżáć: wſzákżeć wżdy niektore z nich/
11:
ktore mi teraz ná pámięć przyſzły/ przypomionę. Napier=
12:
wſze maſz ono/ ktore ſie iuż też wſpomináło Mat. 11. ꝟ 13.
13:
Wſzyſcy Prorocy y zakon/ áż do Ianá Prorokowáli. Wto=
14:
re maſz Ian 1. ꝟ 17. Rzym. 6. ꝟ 14. Zakon przez Moyżeſzá
15:
podány ieſt á łaſká y prawdá przez Iezuſá Chriſtuſá ſtá=
16:
łá ſie. Gdzie oto tymi dwiemá świádectwy/ nie tylko się
17:
koniec zakonu y poſyłánia zakonnych Prorokow pokázuie/
18:
ále też y zacność Ewánieliey Chriſtuſowey/ nád zakonne
Roznosć Zakonu y Ewá.

19:
ćwicżenia/ á nád to y ſámych oſob/ to ieſt Moyżeſzá y Chri=
20:
ſtuſá. Bo to pewna wedle tych ſłow Chriſtuſowych/ iż iuż
21:
nigdy żadnych Prorokow/ zakon vtwierdzáiących/ po Ia=
22:
nie nie dawał Bog. A cżemu? że iuż miáſto oney zakonney
23:
ſrogośći łáſkę/ á miáſto ćieniow y figur/ prawdę ábo rzecż
24:
ſámę/ ktorą ćienie zakonne pokázowáły y znácżyły/ Bog
25:
świátu oddał Heb: 10. ꝟ 1. Odeymuiąc ono co przez ſługę
26:
było poſtánowiono/ á ná to mieyſce ſtánowiąc to/ co/ przez
27:
ſyná ieſt podano/ ktory ieſt vcżyniony Pánem y Pomázáń
28:
cem/ y poſtánowiony dziedzicem wſzyſtkiego/ áby on też
29:
wſzyſtko rządził możnym ſłowem ſwym Heb: 1. ꝟ 2. 3. A 3.
30:
ꝟ 2. 3. 5. 6. Dzie: 2. ꝟ 36. A iż nie pierwey Bog okazał był
Czemu Bog nic pierwey łáſpokazał niż Zakon podał.

31:
tey łáſki/ áni też záraz podał prawdy/ bes podobieńſtw nie
32:
iákich ćieniow y figur: tedy tego nie inſzą widzę być przycży
33:
nę iedno tę ktorą Apoſtoł Páweł pokázuie. Rzym: 3. ꝟ 20.
34:
A 5. ꝟ 20.


strona: 94

O Zydowſkich wywodziech.Liſ94.
1:
A 5. ꝟ 20. Gala: 3. ꝟ 19. Iż on lud ktory ſobie Bog między
2:
innymi narody zá właſny lud obrał/ ludem był złym/ hár=
3:
dym/ y wiele o ſobie trzymáiącym: przeto chcąc mu to po=
4:
kázáć/ á w nim záś wſzyſtkim inſzym narodom to znáć dáć/
5:
iż był zły y grzeſzny á náder práwie grzeſzący/ dla tego mu
6:
zakon podał: ktoryby mu złośći y zmázy iego ták pokázo=
7:
wał/ żeby áni wymowki/ áni vćiecżki/ áni też lekárſtwá w
8:
żadnych rzecżách zwierzchownych/ áni w ſobie ſámym nie
9:
nálazwſzy/ łáſki y miłoſierdzia Bożego w Chriſtuſie Iezu=
10:
ſie pokázánego wdzięcżen był: ktorą pokazał Bog potym
11:
gdy się wielkość grubych grzechow zakonem wprzod otwo
12:
rzyłá. Zá ktorym otworzenim wielkośći grzechow/ okazał
13:
Bog łáſkę y miłość świátu: dawſzy Iezuſá potomkáDa=
14:
widowego zá ſyná ſwego miłego: áby on był vbłágánim
15:
grzechow náſzych ofiárą żywą y wdzięcżną/ mądrośćią/
16:
ſpráwiedliwośćią/ odkupieniem/ vſpráwiedliwienim y po
17:
święcenim náſzym: 1. Ian 2. ꝟ 1. 2. Obiá: 1. ꝟ 5. Heb: 9.
18:
ꝟ 14. A 19. ꝟ 10. 12. 14. A 1. Kor. 1. ꝟ 30. Owa krotko mo=
19:
wiąc/ iż práwo ono ábo zakon przyrodzony. z ktorym ſtwo
20:
rzeni byli rodzicy náſzy/ grzechem był záćmiony/ y bárzo z=
21:
wątlony/ przeto dał był Bog zakon on piſány przez Moy=
22:
żeſzá/ iáko przez dziećinnego wodzá y opiekuná. Gal. 3. ꝟ
23:
23. 24. 25. 26, A 4. ꝟ 1. 2. 3. 4. 51. pod podobieńſtwy rzecży
24:
zwierzchnych/ figur/ y ćieniow: zakon mowię tákowy/ który
25:
nic nieprzywiodł do doſkonáłośći. Hebr. 7. ꝟ 19. ktorey do=
26:
ſkonáłośći cżłowiekowi ku vſpráwiedliwieniu y żywoto=
27:
wi wiecżnemu/ dla ktorey nápocżątku w niewinnośći ſtwo
28:
rzony był/ potrzebá było. Przeto przyſzedſzy Chriſtus Ie=
29:
zus/ áby był oney vtráconey niewinnosći napráwcą/
30:
grzech zgłádził y śmierć: á żywot ná iáśnią wyſtáwił y nie
31:
smiertelność przez Ewánielią. 2. Tym. 1. ꝟ 10. Aby zno=
32:
wu zakon on Boży wiecżny ná ſercách ludzkich przez Du=
33:
chá ś. nápiſány był/ 2. Kor. 3. ꝟ 3. VCZEN. Aſaſ ie=
V ijſże ktore


strona: 94v

Szoſta Rozmowá
1:
ſzcże ktore inſze rozności/ zakonu onego Moyżeſzowego/ á E
2:
wánieliey Chriſtuſowey/ nád te ktores tu prypominał?
3:
NAVCZYCIEL. Y owſzem/ Abowiem zakon Moy
Drugie rpznosći Zakonu MoyżeſáEwáChriſſ.

4:
żeſzow/ był vſługowánim smierci y potępienia. Ewánie=
5:
lia záś vſługowánim duchá y ſpráwiedliwosci 2. Kor. 3.
6:
ꝟ 7. 8. 9. Item. Zakon był literą zábijáiącą/ Ewánielią
7:
duchem obżywiáiącym 2. Kor. 3. ꝟ 6. Item. Zakon był do
8:
cżáſu dány/ á ſkáżeniu poddány/ ktory náſumnieniu doſko=
9:
náłym vcżynić nie mogł chwalce Bożego: poniewaſ záwiſł
10:
był w pokármách y w pićiu/ w rozmáitym vmywániu/ y
11:
ćieleſnym vſpráwiedliwieniu/ áż do cżáſu napráwy/ ábo le
12:
pſzey roſpráwy. 2. Kor. 3. ꝟ 11. 12; Hebr. 9. ꝟ 9: 10. Ewán=
13:
ielium záś ieſt wiecżne. Obiá. 14. ꝟ 6. y ieſt mocą Bożą ku
14:
zbáwieniu káżdemu wierzącemu/ Item. Zakon Moyżeſzow
15:
brzemię ćięſkie/ ktorego znosić nie mogli oycowie/ ludu ży=
16:
dowſkiego. Dzie. 15. ꝟ 10. Ewanielia záś Chriſtuſowá ieſt
17:
iárzmo vżytecżne/ ábrzemię lekkie. Mát. 11. ꝟ 30. Item.
18:
Zakon ćieleſne miał roſkazánia/ przeto też nic ku doſkonáło
19:
sći nieprzywiodł: Hebr. 7. ꝟ 11. 16. 19. Ewánielią Chriſtuſo
20:
wá ma w ſobie ſłowá żywotá wiecżnego: áby káżdy ktoby
21:
iey wierzył y chował iey roſkazánia miał żywot wiecżny.
22:
Ian 6. ꝟ 63. 69. A 12. ꝟ 49. 50. Item. Zakon żadnego nie
23:
vſpráwiedliwiał. A Ewánielium Chriſtuſowe ieſt takie/
24:
w ktorym ſie ſpráwiedliwość Boża pokázuie/ przeciw tym
25:
ktorzyby ono przyiąwſzy w Chriſtuſá Iezuſá vwierzyli.
26:
Rzym. 3. ꝟ 20. 21. A 1. ꝟ 17. A rozność tá nie tylko ieſt mie
27:
dzy zakonem á Ewánielią/ ále też miedzy ſámym Chriſtu
28:
ſem y Moyżeſzem. Bo co Moyżeſz krwią bydlęcą zmázy
Roznosć miedzy Chriſtuſem á Moyżeſzem.

29:
ćieleſne głádził: to Chriſtus Iezus właſną ſwą krwią ſum
30:
nienia ludzkie ocżyśćił. Moyżeſz będąc wodzem ludu Izrá=
31:
elſkiego potrzebował wiele ku ſobie Ofiárownikow/ y o=
32:
fiar rozlicŻnych. a ChrIſtus iezus ſamże wodzem Ieſt y
á/


strona: 95

O Zydowſkich wywodziech.Liſ95.
1:
hetmánem/ ſam ofiárą y Ofiárownikiem/ y ſam przez ſię
2:
ſpráwił ocżyśćienie grzechow náſzych. Moyżeſz vrzędu
3:
ſwego pośrzednicżego do śmierći tylko vżywał/ z ſtrony ie=
4:
dnego ludu Izráelſkiego: A Chriſtus Pan od smierci wzbu
5:
dzony/ ktorei zwycięſcą zoſtał/ Posrzednikiem ieſt ludzi
6:
narodu káżdego: záwſze żywiąc/ áby ſie też záwſze przed o=
7:
blicżnośćią Bożą zá nie pokázował y zá námi ſie przycży=
8:
niał. Moyżeſz w vrzędzie ſwym/ przeſtępcy żadnemu cho=
9:
ćiaby ſie niewiem iáko káiał/ y niewiem iáko polepſzyć obie=
10:
cował/ nigdy niefolgował/ ále bes lutośći y miłośierdzia
11:
mordował. Chriſtus záś grzeſzne przyſzedł wzywáć ku po=
12:
káiániu: y ták káżdemu vpádłemu vmie folgowác/ że trzći
13:
ny náłomioney nie dołamie/ áni knotu kurzącego ſie zágaſza.
14:
A iż Moyżeſz y z vrzędem ſwym zwierzchniego tylko cżłowie=
15:
ká vcżył y karał/ przeto go też nigdy ku prawdziwey chwa=
16:
le Bożey przywiesć nie mogł: A ták choćia nawięcey prze=
17:
ćiw báłwochwálſtwu mowił: przedſię zá vrzędu ſwego/
18:
báłwánow nie wykorzenił/ á nie tylko miedzy inſzymi naro=
19:
dy/ ále też y miedzy ſámymi Izráelcżykámi. Chriſtus záſię
20:
zoſtawſzy lepſzego przymierza Pośrzednikiem/ á z obfito=
21:
śćią duchá Bożego przyſzedſzy/ choć miecżem/ kámieniem/
22:
y ogniem/ nikogo od báłwochwálſtwá nieodſtráſzał/ ie=
23:
dnák iż był duchá vmyſłu cżłowiecżego nápráwcą/ báłwá
24:
ny y Bogi one pogáńſkie/ ták roſproſzył y wniwecż obroćił/
25:
że też drudzy y w zápámiętánie v ludzi przyſzli. Y by nie An
26:
tychriſt ſprzećiwiáiąc ſie w twarz Chriſtuſowi/ nowych
27:
ſobie Bogow y báłwanow nie był wymyſlił/ nád one
28:
ſtáre Báále y Aſtároty rc. pogáńſkie iuż by ludzie ná ie=
29:
dnym Bogu przeſtáli byli/ ktorego Chriſtus zálecał/ y w
30:
duchu á prawdzie chwalić roſkázał. Z ktorych oto rzecży/
31:
widziſz nie máła być rozność miedzy zakonem ſtárym/ á no=
32:
wym przymierzem. Tákże miedzy Moyżeſzem/ á miedzy Ie=
33:
zuſem nowego przymierza Pośrzednikiem. VCZEN.
V iijA dla


strona: 95v

Szoſta Rozmowá
1:
A dla ktoreyże to Bog przycżyny vcżynił/ iż on zakon/ kto
Czemu Bog przez Chriſtuſá y Ewánielią Zakon zgłádził

2:
ry był przez Moyżeſzá podał/ záſię gi przez Iezuſá y náukę
3:
iego z pośrzodku wymázał/ á to dawſzy tego Iezuſá ná o=
4:
fiárę zá grzech/ tym niſzcżąc one zakonne bydlęce ofiáry/ á
5:
dánim Ewánieliey niſzcżąc zakonne podánie? NAVCZY= CIEL. Aby oná śćiáná ktorą przegrodzeni byli żydowie
7:
od pogan/ y wſzyſtká nieprzyiaźń ktora miedzy nimi byłá
8:
koniec ſwoy wźięłá: á iżby oni byli w iednego nowego cżło
9:
wieká ſtworzeni/ y pogodzeni. A iáko owce z roznych ow=
10:
cżárni y Páſterzow/ pod iednego Páſterzá/ do iedney ow=
11:
cżárniey zámknieni. Ian 10. ꝟ 16. Efe: 2. ꝟ 13. 14. 15. 16. 17.
12:
18. VCZEN. Powiedziałeś trochę przedtym iż zakon
13:
dla tego podány był/ żeby ludziom grzechy vkázował. Co
Iesli ieſzcze potrzebny ieſt Zakon dla vkázowánia grzechow?

14:
ábo iuż teraz nietrzebá grzechow ludziom pokázowáć?
15:
wiem iż tego przeć nie możeſz: bo ktoby teraz grzechow
16:
ſwych nie poznał tedyby ſie ich też káiáć nie mogł: á gdzie
17:
káiánia zá grzechy nie będzie/ tedy ſłába nádzieiá żywotá
18:
wiecżnego. A iż potrzebne ieſt poznánie grzechow/ tedy też
19:
y zakon ieſt potrzebny: A ieſli ieſt potrzebny/ tedy niezwiot=
20:
ſzał/ áni vſtał wedle mniemánia wiela ludzi/ ále przedſię
21:
ſtáć muśi. NAVCZYCIEL. Tego nieprzę y owſzem
22:
iáſnie wyznawam iż y do Ewángeliey trzebá grzechow po=
23:
znánia/ y z prawdziwym/ káiąc ſie ich/ wyznánim: Ale te=
24:
go nie pozwolę/ áby pod Ewángelią potrzebny był zakon/
25:
dla vkázowánia grzechow: gdyż te z Ewángeliſkich ábo
26:
Apoſtolſkich náuk ſnádniey mogą być poznáne/ ániż z Moy
27:
żeſzowſkich. Poniewaſ wiele pod Moyżeſzem było grze=
28:
chow/ ktore pod nowym przymierzem nie ſą grzechámi: á
29:
wiele też teraz pod nowym przymierzem ieſt grzechow/ kto
30:
re pod Moyżeſzem nie były zá grzech pocżytáne. VCZEN.
31:
Tego ieſzcże nie rozumiem/ trzebáby mi to przykładem iá=
32:
kim pokazáć. NAVCZYCIEL. Zakon zá grzeſznego
33:
pocżytał/ ktoby ſie vmárłego/ trędowátego/ niecżyſtego/ ábo
cżego


strona: 96

O Zydowſkich wywodziech.Liſ96.
1:
cżegokolwiek/ y kogokolwiek ſplugáwionego á nákoniec
2:
ſzáty iego dotknął/ choćby to z niewiádomości cżynił. Ták
Lepiey y doſtátecżniey vczy poznáć grzechy Ewanielia, niż Zakon.

3:
że ktoby iadł źwierzątko/ ptaſzká/ rybkę/ wedle zakonu nie=
4:
cżyſtymi názwáne: y wiele tym podobnych rzecży. Ewán
5:
ielia záś grzechu w tey mierze żadnego nie ſtánowi. Zakon
6:
nie bronił poyżrzeć ná cudzą żonę/ y z nią ná ſercu cudzoło=
7:
ſtwo popełnić: A Ewánielia tego zgołá broni. Dopuſzcżał
8:
pomſty zá policżek/ zá ząb/ zá vderzenie: Ewángelia záś
9:
tego zakázuie: á złemu ſie ſprzećiwiáć nie da: owſzem ie
10:
dobrym zwyćiężáć każe. On leda dla przycżyny rozwodu/
11:
dawſzy liſt żenie y wielu żon/ y záłożnić pozwalał: A Ewán
12:
ielia iednę żonę/ iáko było ná pocżątku ſtworzenia/ záleca:
13:
á rozwodu oprocż cudzołoſtwá nie pozwala. Owſzem to
14:
twierdzi/ że kto opuſzcża żone dla ktorey inſzey przycżyny niż
15:
dla cudzołoſtwá/ ten ią cżyni cudzołożnicą: A kto też ták o=
16:
puſzcżoną poymuie ten cudzołoży. Ale iż wiele ieſt tych rze=
17:
cży ktore w tey mierze z ſobą ſą przećiwne/ y cżás niemáły
18:
wylicżáiąc ie ſtrawić by ſie musiał/ przeto zániechawſzy
19:
ich ná ſámey Ewánieliſkiey náuce przeſtawſzy łácno káżdy
20:
grzechy ſwe/ procż zakonu Moyżeſzowego poznáć może: y
21:
poznawſzy ie/ onych ſie káiáć. Bo co ondzie grzechy ábo ná
22:
gárle karano/ ábo drugie ofiárámi/ y kąpielą zmywano/ á
23:
nákoniec y drugich/ iáko ná przykład pijańſtwá nie karano
24:
to pod Ewánielią nie gárłem/ ále żywotá wiecżnego vtrá=
25:
cenim/ ták zá pijańſtwo/ iáko y zá ſkortácią/ káráć obieca=
26:
no. VCZEN. To iuż tym ſpoſobem nie máſz nic w za=
27:
konie coby wiernym Chriſtiánom ſłużyło? NAVCZY= CIEL. Cokolwiek ſie z zakonu z Pſálmow y Prorokow
Iesli co ieſt w zakonie coby służyło chriſtianom.

29:
z Ewánielią zgodzi/ to wſzyſtko wiernym ſłuży/ y vżywáć
30:
tego máią. Bo cokolwiek nápiſano ieſt/ iáko Páweł ś. mowi/
31:
ku náſzey náuce nápiſano być wiemy. Wſzákże tego nie dla
32:
tego wierni przeſtrzegáć máią/ iż to ieſt w zakonie nápiſano
33:
iákoby ſie w tym przeklęctwá zakonnego obáwáiąc/ który
przeklętym


strona: 96v

Szoſta Rozmowá.
1:
przeklętym cżyni każdego ktoby we wſzytkim nie wytrwał/
2:
co ieſt w kſięgách zakonnych nápiſano: Ale z miłosći Bo=
3:
żey y Chriſtuſowey to cżynić ſą powinni/ przeto iż to w no=
4:
wym przymierzu ieſt wyráżono. VCZEN. Niektorzy
Stáre ono ná trzy cżęśći zakonu dzielenie niedoſtátecżne á Chriſtiánom niepożytecżne

5:
ták trzymáią/ á zwłaſzcżá ći co zakon ná trzy cżęśći dzielą/
6:
to ieſt/ ná Ceremonie/ ná práwá ſądowe/ y ná obycżáie/ to
7:
ieſt iáko ſie ieden przećiw drugiemu w ſąśieſtwie mieſzká=
8:
iąc vććiwie záchowáć ma/ żeby zakon wſzyſtek do Chriſty=
9:
an należeć miał/ oprocż ſámych Ceremonij/ o ktorych to
10:
twierdzą iż ony ſámy vſtáły/ ále inſze cżęśći przedſię trwá=
11:
ią: A ty co też ná to mowiſz? NAVCZYCIEL. Iż to
12:
z głowy ſwey y widzenia ſwego mowią y twierdzą/ á nie
13:
z wyroku Bożego/ przeto tá ich powieść vmnie zá fráſzkę
14:
ſtoi. Abowiem y ten ich rozdział kſiąg Moyżeſzowych/ nie
15:
do końcá doſtátecżny ieſt/ gdyż oprocż tych trzech námie=
16:
nionych cżęsći/ náyduie ſie cżwarta nád te trzy nie poſled=
17:
nieyſza/ ktora ácż ſie we wſzytkich Moyżeſzowych kſięgách
18:
náyduie/ wſzákże zoſobná y nawięcey w pierwſzych. Kto=
19:
ra też nam teraz więcey może być pożytecżná/ dla wielu
20:
przycżyn/ á zoſobná też ku poćieſze ſmętnym y vtrapionym
21:
chwalcom Bożym/ ániż ktora z tych ktoreś thy wylicżył:
22:
Hiſtorya mowię ábo ono porządne opiſánie rzecży ſtworzo
23:
nych/ á nád to cżłowieká y vpadku iego/ obietnic y poćiech
24:
Bożych ktorymi ćieſzył przodki náſze one wierne chwalce
25:
ſwe/ á náſze wedle wiáry Oyce rc: Gdyż to co ſie do Cere=
26:
monij/ Sądow/ y obycżáiow pobożnych y vććiwych śćią
27:
ga/ doſtátecżniey ieſt w nowym Teſtámenćie niż w zako=
28:
nie wyráżono/ iáko ſie to ze wſzech okolicżnośći tey náſzey
29:
rozmowy obácżyć mogło. A przeto cokolwiek nie ieſt z Bo=
30:
ga ále z ludzi/ to też beſpiecżnie od ludzi drugich może być
31:
ábo pochwalono y przyięto/ ábo też záś zgániono y odrzu
32:
cono. Bo to napewnieyſza ná wyrokách Bożych wiernym
33:
przeſtáwác/ á ludzkie chociaſ ozdobne wynálaſki imo ſię
puſćżáć.


strona: 97

O zydowſkich wywodziech.Liſ97.
1:
puſzcżáć. VCZEN. To thy wſzyſtko iáko bacżę rzecż
2:
ſwą do tego kreſu prowádziſz/ áby wierni Chriſtyánie/ pu=
3:
śćiwſzy ono wſzyſtko/ co zoſobná ludowi Izráelſkiemu we=
4:
dle ćiáłá podáno było/ iáko to co do nich nic nie náleży/ ná
5:
tym ſámym przeſtawáli y tego pilnowáli co też y onym iáko
6:
pogánom/ ze wſzytkimi innymi wiernymi ſyny y corkámi
7:
Bożymi/ ták żydow iáko y pogánow/ oſtátecżnych tych cżá
8:
ſow od Bogá dárowano. A przez Iezuſá Chriſtuſá podá=
9:
no y roſkazano? NAVCZYCIEL. Ták ieſt/ to ieſt
10:
przedſięwźięćie moie/ y káżdemu tego wiernie życżę áby się
11:
w tym z łáſki Bożey obácżyć mogł. VCZEN. A gdzieſz
12:
maſz o tym piſmo/ żebyſmy iuż ná tym ſámym przeſtawá=
13:
li? NAVCZYCIEL. Wſzyſtkie liſty Apoſtolſkie/
14:
y piſánie cżterzech Ewánieliſtow/ ná to ſą wydáne/ áby
15:
przez nie do opiſánego w nich y okázánego/ Iezuſá Meſy=
16:
aſzá iáko do namileyſzego Syná Bożego ludzie przyſtáli/ y
17:
na nim iuż ſámym iáko ná iedynym wybáwićielu przeſtáli/
18:
wierząc ſie być przez śmierć iego od śmierći wykupionymi:
19:
á krwią iego od grzechow ocżysćionymi. Zeby ſie im iuż ná
20:
żadne inſze wykupienie y ocżyśćiánie oglądáć nie trzebá.
21:
Ponieważ ták ſie ſpodobáło Bogu/ przez Iezuſá z ſobą po
22:
iednáć y zbáwić wierzące: wſzákże zoſobná ſłowá ony Pá=
23:
włowe. Gál. 1. ꝟ 8. 9. godne ſą w tey mierze pámięći/ gdzie
24:
mowi/ choćiabyſmy my ábo Anioł z Niebá/ opowiedał
25:
wam Ewánielią/ nád tę ktorąſmy wam przepowiedáli/
26:
niech będzie przeklęty. A on się oświádcża w thym/ że nic
27:
nie vcżył iedno/ co ſam od Páná wźiął/ áni ſie tego ważył/
28:
cżegoby w nim Chriſtus nie ſpráwił: ktory tho vcżniom
29:
ſwym roſkazał áby tego ludzi náucżáli chowáć/ co im on
30:
roſkazał. Przeto ſie iuż nie trzebá wierzącym ná co innego
31:
oględáć: Bo to pewna/ kto tey drogi Krolewſkiey/ dobrze
32:
vtorowáney pochybi/ ábo ią porzući/ ten ſie tám y ſám ná
33:
tuławſzy/ ná wiecżne zátrácenie zábieży. VCZEN. A
Xrozdział


strona: 97v

Szoſta Rozmowá
1:
rozdział on/ ktorego cżáſow tych pogánie niektorzy vżywá=
2:
ią/ ktorzy ſie też rzkomo zá żydy (chociaſ nimi nie ſą) przed
O rozdziale Zakonu nowych żydow nie obrzezá.

3:
niektorymi proſtaki pocżytáią/ coć ſie też ſpodoba? Gdy o=
4:
no naprzednieyſze/ y poſlednieyſze roſkazánia zakon Moyże=
5:
ſzow dzielą? NAVCZYCIEL. Wprzod mi to wie
6:
dzieć potrzebá/ co przez przednieyſze/ á co przez poſledniey=
7:
ſze roſkazánia rozumieią/ á potym to zrozumiawſzy/ y przecż
8:
tákiego rozdziału vżywáią wybácżywſzy/ dopiero ná pytá=
9:
nie odpowiedzieć. VCZEN. Wedle ſłow ich wła=
10:
ſnych/ ktorych Herſt ich przednieyſzy w kátechiſmie ſwym
11:
vżywa/ to widzę/ iż przednieyſzymi názywáią práwne vſtá
12:
wy/ y ſkaránim ich zá wyſtępki/ á nawięcey y napierwey/
13:
to co było do ſkrzynie przymierza włożono: To ieſt/ dzieſię=
14:
ćioro przykazánie. Poſlednieyſzymi záś zową/ obrzezánie/
15:
Ofiárowniki/ Kośćioł/ ofiáry rozmáite/ pożywánie bá=
16:
ráná/ ſiadánie w kucżkách/ y wiele inſzych. NAVCZY= CIEL. Ten rozdział nie ieſt rozny od onego pierwſzego
18:
ſámą rzecżą/ choćiaſz ſie ſłowy zda być od niego y rozny y ie
19:
mu przećiwny. VCZEN. A iáko to? NAVCZY= CIEL. Iż dzieli ná rzecży ku nabożeńſtwu należące/ które
21:
Ceremoniámi zową/ ktore w ſobie máią opiſánia/ ſłużby
22:
Bożey oney zwierzchowney/ do ktorey namioty ábo przy=
23:
bytki (ná ktorych mieyſce kośćioł potym zbudowány był)
24:
ołtarz/ Ofiárownicy/ ofiáry y świętá należáły/ ktorych się
25:
żaden dotykáć áni ich vżywáć nie mogł/ áżby pierwey obrze
26:
zány był. Iáko to z báráná Páſzchy/ 2. Moy: 12. ꝟ 48. A
27:
potym z kośćiołá/ poznáć możeſz: do ktorego ſie niegodziło
28:
nieobrzezáńcowi w chodzić: Ezech. 44. ꝟ 7. 9. A potym
29:
dzieli ná rzecży ſądowe ábo práwne/ á ná obycżáie ktore zá=
30:
wiſły ná dzieśięćiorgu przykazániu Bożym/ ná tablicach
31:
kámiennych/ podánym. VCZEN. A coſ mniemaſz/ dla
32:
cżego tákiego rozdziału vżywáią? który/ iáko iuż teraz do=
33:
brze bacżę ſłowy tylko/ á nie rzecżą rozny ieſt od pierwſzego/
ktorego


strona: 98

O Zydowſkich wywodziech.Liſ98.
1:
ktorego trzy cżęsći cżynią/ wſzyſcy kośćielni Doktorowie y
2:
náucżyćiele. NAVCZYCIEL. To wiedzieć maſz/ iż
3:
to vpátruię z tego rozdziału/ ták chytrze ſłowy odmienione=
4:
go: że to ći pogáńcy tym vmyſłem cżynią/ áby ſobie wol=
5:
ność nieiáką vżywánia zakonu Moyżeſzowego vcżynili/ w
6:
tych rzecżách/ ktore ſie onym więcey ſpodobáią/ y łácniey=
7:
ſzymi ku wykonániu ich zdádzą. A iżby też odrzućić mogli
8:
to/ cżego pełnić y chowáć nie mogą. Iáko náprzykład: Lá=
9:
cżnieyſza ſie im rzecż zda w Sobotę proznowáć/ bo to leni=
10:
wcy/ y dármo z cudzych prac żywiący/ rádzi y káżdy dzień
11:
cżynią. Ale ſie obrzezáć ieſt rzecż trudnieyſza/ nie tylko dla
12:
boleśći/ ktora ćiężſza iest ſtárym y niedołężnym/ ániż mło=
13:
dym: ále też dla tego/ iż obrzezánie ćiągnie zá ſobą przywią
14:
zánie ſie do wſzyſtkich zgołá praw/ roſkazánia/ vſtaw y
15:
zwycżáiow w zákonie Moyżeſzowym opiſánych. Iákoſ to
16:
á dobrze/ obacżał Páweł Apoſtoł Chriſtuſow: będąc cży=
17:
śćie z dziećińſtwá w zakonie wyćwicżony/ iż ktoby ſie obrze
18:
zował/ ten winien wſzyſtek zakon chowáć. Gala: 5. ꝟ 3.
19:
VCZEN. Nuż ponieważeś przedſięwźięćie ich z tego
20:
rozdziału zakonu Moyżeſzowego obacżył. Powiedzże mi coć
21:
ſie też ſpodoba/ ábo możeli ſie oſtáć? Abowiem ácżeś z Pá=
22:
włá Apoſtołá to iuż znácżnie doſyć pokázał/ że zá obrzezá=
23:
nim wſzytko idzie/ że ktoby go vżywáć chćiał/ ten też y wſze=
24:
go zakonu przyſtrzegáć powinien: Aktoby záś obrzezánie
25:
odrzućił/ że też ten koniecżnie nic nie ma do wſzyſtkiego za=
26:
konu. Ale iż ći Pogáńcy (bom to y ſam z vſt niektorych z
27:
nich ſłyſzał w ſwe vſzy/ że się wolą pogány niż żydy zgołá á
28:
bo krześćiány názywáć) ſzydzą z piſmá nowego teſtámen=
29:
tu/ y ono odrzucáią/ tedyby tu trzebá rzecży tey/ cżym in=
30:
ſzym podeprzeć/ niż tym ſámym świádectwem ſługi wier=
31:
nego Chriſtuſowego Páwłá Apoſtołá náſzego.
32:
NAVCZYCIEL. Co by mi ſie ten ich rozdział ſpo=
33:
dobał/ odemnie wiedzieć chceſz: Otoſzćito powiedam/ że
X ijmi ſ


strona: 98v

Szoſta Rozmowá.
1:
mi ſie żadną miárą nieſpodoba. VCZEN. A cżemu?
2:
gdyż wżdy oto ácżkolwiek ſłowy od onego ſtárodawnego
3:
rozny ieſt/ rzecżą ſie z nim zgadza. NAVCZYCIEL.
4:
To prawdá iż rzecżą ſámą nie zda ſie być od ſtárego rozny/
5:
ále w przedſięwźięźiu y w celu/ ábo w końcu/ do ktorego
6:
ſie rozdział ten śćiąga/ bárzo pierwſzemu rozdziałowi/ ábo
7:
rádſzey tym ktorzy gi naprzod vcżynili ieſt przećiwny. V= CZEN. Y tego ſie rad náucżę. NAVCZYCIEL.
9:
Oni ktorzy/ ná trzy cżęśći przed tym zdawná zakon Moy=
Stáry rozdził zakonu nátrzy cżęsći iáko niektorzy wierni vważáli.

10:
żeſzow dzielili/ tedy nigdy w roſkazániu Bożym/ w prá=
11:
wách/ vſtáwach/ porządkách y obrzędách roznice żadney
12:
nie cżynili/ iákoby brák cżyniąc miedzy roſkazánim Bo=
13:
żym/ iedno ſobie więcey ważąc á drugie iáko podłe odrzucá
14:
iąc. Owſzem o wſzyſtkich ták trzymáli/ że Swiętym/ Mą=
15:
drym/ Dobrym/ ſpráwiedliwym były roſkazánim/ od Bo
16:
gá ſwiętego/ mądrego/ y ſpráwiedliwego ludowi onemu
17:
ſtáremu podánym: przeto też/ o wſzyſtkim dobrze rozumie=
18:
jąc/ y Bogá w nim vſpráwiedliwiáiąc (ktoremu ſie ſpo=
19:
dobáło tym ſpoſobem lud on ſwoy pierwſzy rządzić) ták o
20:
onym zakonie dzieląc gi ná trzy cżęsći trzymáli/ że choć we
21:
dle litery vſtał/ y zniſzcżał/ wſzákże wedle duchá w Chri=
22:
ſtuſie Iezuſie/ w duchu vmyſłu cżłowieká wiernego/ w
23:
tym wſzyſtkim co ſie Zakonu Bożego wiecżnego y przyrodzo
24:
nego dotycże/ ſkutek ſwoy pokázuie. Gdy teraz wierni ſłu
25:
dzy Chriſtuſowi/ miáſto wſzech zakonnych Ceremonij/ w
26:
Bogu cáłą nádzieię/ z práwey ſynowſkiey miłośći/ boiáźni
27:
y vććiwośći z ſercá też cżyſtego/ pokłádáiąc/ w duchu y w
28:
prawdzie ná káżdy cżás y ná káżdym mieyſcu Bogá y oycá
29:
ſwego wychwaláią. A miáſto práwnych y ſądowych v=
30:
ſtaw/ y kárnośći/ ieden drugiemu powinną miłość odda=
31:
wáią/ tego nie życżąc żadnemu cżego ſámi nie rádzi widzą:
32:
á oto ſie ſtáráiąc/ choćiaſ pod czás z ſwoią krzywdą y ſzko=
33:
dą/ żeby ſie złemu/ nieſprzećiwiáli/ ále rádſzey dobroćią ſwą
złe/ y


strona: 99

O Zydowſkich wywodziech.Liſ99.
1:
złe/ y nieprzyiacioły ſwe/ zwyćięſáli. Co ſie też tycże oby=
2:
cżáiow/ w tych też koniecżnie lepſzą nápráwę przez duchá
3:
Chriſtuſowego w ſobie pokázuią/ ták w przećiwnych iáko
4:
y w ſzcżęſliwych rzecżách/ obcowánim świętym/ ſłowy vć
5:
ćiwemi/ iáko ná odrodzone y duchowne należy. Ale ći/ kto=
Nowy rozdział zakonu nádwie częsći náco wyná.

6:
rzy teraz ná dwie cżęsći zakon dzielić pocżęli/ nic tego co
7:
pierwſzy przedſię nie biorą: poniewaſ w zakonie nic wię=
8:
cey nád literę nie vpátruią. Abowiem gdyby też to widzieć
9:
mogli: tedyby ſie do Sobotniego proznowánia nie przywię
10:
zowáli/ áleby w świętobliwosći y ſpráwiedliwośći/ káż=
11:
dy dzień przed Bogiem żyli. Chriſtuſá by też Iezuſá ducho=
12:
wnego pomázáńcá ná ſtolicy Dawidowey śiedzącego nie=
13:
odrzucáli: áleby w nim wſzyſtkich obietnic Bożych Amen
14:
vpátrowáli: y przezeń by do Bogá nawyżſzego przyſtąpić
15:
vśiłowáli. Cżego iż w ſobie/ nie máią/ tedy iáko ſlepi błą
16:
dząc/ twierdzą cżego ſámi nie rozumieią: á gárdzą y odrzu=
17:
cáią to/ cżego poznáć prawdziwie nie mogą. A ták ſie mnie
18:
z tym ſwoim rozdziałem by namniey (iákom iuż y przedtym
19:
powiedział) nieſpodobáią. VCZEN. A dla cżego? rad
20:
to będę wiedział. NAVCZYCIEL. Iż ten rozdział
21:
ich/ ieſt y Bogu y rozumowi przećiwny. VCZEN. A w
1. Bogu ieſprzećiwny ten nowy rozdźiał zakonu.

22:
cżym że Bogu ieſt przećiwny? NAVCZYCIEL. Iż
23:
brák cżyni w vſtáwách y roſkazániu iego onym zakonnym
24:
ſtárym/ zárowno ludowi Izráelſkiemu podánym: Abo=
25:
wiem to ieſt rzecż pewna/ iż kto ſie do iednego z nich przy=
26:
więzuie/ ten ſie do wſzyſtkiego przywięzáć muśi: A kto też
27:
iedno z nich odrzuca/ też y inſze bes pochyby odrzući. Bo to
28:
napewnieyſza/ iż ták bog nigdy nie mowił. Ty ſą przedniey=
29:
ſze roſkazánia moie y chcę áby ty náwieki záwżdy chowáne
30:
były/ á ty ſą poſlednieyſze/ y podleyſze/ przeto ich poprze=
31:
ſtáć możećie. Ale zgołá ták o wſzyſtkich mowił/ Nieodchy=
32:
lay ſie áni ná práwo áni ná lewo/ nie przydaway áni v=
33:
mnieyſzay tego wſzyſtkiego/ co ia tobie dziś roſkázuię: ále
X iijchoway


strona: 99v

Szoſta Rozmowá
1:
choway wſzyſtki ty práwá/ roſkazánia y vſtáwy moie: iá=
2:
ko 2. Moy: 24. ꝟ 2. 4. A 3. Moy: 18. ꝟ 5. A 5. Moyże: 4.
3:
ꝟ 2. 6. A 5. ꝟ 32. A 6. ꝟ 17. A 7. ꝟ 11. A iż tego nie rozumiał
4:
o ſámym dzieſięćiorgu przykazániu/ ále o wſzyſtkich kſię=
5:
gách zakonnych/ to ſie nie tylko z tych mieyſc námienionych
6:
pokázuie/ ále theż ieſzcże y z innych/ iáko 5. Moy. 17. ꝟ l9.
7:
20. tákże Iozu: 1. ꝟ 8. gdzie roſkázuie Krolowi kſięgi ſobie
8:
zakonne/ á nie ſámo tylko dzieſięćioro przykazánie/ od O=
9:
fiárowniká przepiſáć/ á Iozuemu nie da ich nigdy z ręku
10:
wypuſzcżáć. Nád to ieſzcże 5. Moy. 27. ꝟ 26. przeklętym
11:
názywa tego/ ktoryby nie wytrwał we wſzyſtkim tym/ co
12:
nápiſano było w kſięgách zakonnych/ á nie w ſámym tyl=
13:
ko/ dzieſięćiorgu przykazániu Bożym. Y nie bes przycży=
14:
ny/ Moyżeſz podáiąc/ roſkazuiąc/ y wylicżáiąc ono dzieſię=
15:
ćioro przykazánie ná tablicach kámiennych pálcem Bo=
16:
żym piſáne/ tego nigdy nie powiedział/ Ty tablice y z tym
17:
roſkázánim ná wieki chowáć będziećie/ ná wieki ich nie v=
18:
tráćićie. Ani też ták rzekł: Thy tablice kámienne/ wiecż=
19:
nym práwem będą v was rc: Ale gdy mowił o obrzezániu/
20:
áſzći o nim mowi/ iż miáło być przymierzem wiecżnym/ ná
21:
ćiele ludu Bożego/ potomſthwá Abráhámá wiernego.
22:
1. Moy. 15. ꝟ 13. y domownikow iego. Thákże o báránie
23:
Páſzchy/ ktorey ſie nie godziło pożywáć nie obrzezánemu.
24:
2. Moy. 12. ꝟ 48. mowi: Strzedz będziećie dniá tego/ y po=
25:
tomſtwo wáſze vſtáwą wiecżną: 2. Moy. 12. ꝟ 17. Ale iż peł
26:
no ieſt piſmá tego v Moyżeſzá/ y v inſzych Piſárzow ſtárego
27:
przymierza/ przeto ia wylicżáiąc ie/ więcey cżáſu trawić nie
28:
chcę. VCZEN. A gdyćby oni ná to ták odpowiedzieli/ iż
29:
choć nie mowi ták o wſzyſtkim dzieſięćiorgu przykazániu/
30:
ále mowi o ſzábáćie/ że on wiecżnym przymierzem poſtáno=
31:
wiony był/ á ieſli to o iednym z tych rzecżono/ ktore ná tabli=
32:
cach kámiennych podáne były/ y do ſkrzynie przymierza
33:
włożone/ tedy pogotowiu y o inſzych wſzytkich/ thoż
ma być


strona: 100

O Zydowſkich wywodziech.Liſ100.
1:
ma być rozumiano/ A coſ byś ty rzekł? NAVCZYCIEL.
2:
To bym rzekł/ iż ieſliby ſie to odzieſięćiorgu przykazániu/
3:
dla iednego Szábátu rozumieć miáło/ żeby ono przedniey=
4:
ſze y trwalſze/ miáło w ſobie roſkazánia/ tedy to nie tylko o
5:
ſámych tablicach będą muśieli mowić/ ále też y o inſzych v=
6:
ſtáwách y práwách zakonnych/ ktorym ſie też wiecżność
7:
przycżyta. A naprzod o vrocżyſtych świętách/ ktore też pi
8:
ſmo Szábátámi wielkimi názywa/ y wiecżną ie vſtáwą
9:
chowáć roſkázuie. Iáko ſie rzekło o Páſzchę ábo o wielkiey
10:
nocy. 2. Moy. 12. ꝟ 48. O pośćie ábo trapieniu ćiáłá Mie=
11:
ſiącá ſiodmego: 3. Moy. 16. ꝟ 29. 31. 34. Toſ naydzieſz o
12:
Trąbkách/ o nowym zbożu/ y o kucżkách. 3. Moy. 23. ꝟ 21.
13:
31. 41. Tákże y o inſzych vſtáwách/ y roſkazániach ku ſłuż=
14:
bie Bożey należących. VCZEN. Okazałeś iż ten roz=
15:
dział ich Bogu ieſt przećiwny/ poniewaſ ſie co innego w
16:
ſłowie Bożym/ onego zakonu Moyżeſzowego/ náyduie. A
17:
leś tego ieſzcże nie pokazał coś ku temu przydał/ to ieſt/ iż y
18:
ſámemu rozumowi/ ten ich wymyſlny rozdział ieſt przeciw=
19:
ny/ przeto bym też y to rad od ćiebie ſłyſzał. NAVCZY= CIEL. To ia zowę rzecżą rozumowi przećiwną/ iż ći lu=
21:
dzie zápámiętáli/ do Bogá ſie rzkomo y ſłowá iego odzywá
2. Y ludzkiemu rozſądkowi ſie zprzećiwia nowy rozdział zakonu.

22:
iąc/ ważą ſie wnośić rozdziału thákiego miedzy ludzi/
23:
ktorego Bog ſam w ſłowie ſwym nigdy nie oznaymił áni
24:
pokazał. Gdzie iż ſie mędrſzymi nád Bogá czynią/ gdy ſie te
25:
go domyſláią cżego ſie Bog ſam domyſlić nie mogł/ thedy
26:
w tym głupſtwo ſwe wielkie/ y nie wſtydliwy przepych po=
27:
kázuią/ co ſie y ſámemu rozſądkowi ludzkiemu z przećiwia/
28:
ktory tego nie ćierpi/ áby ſtworzenie/ rzecży ſtworzyćielo=
29:
wych popráwiáć miáło. To też rozumowi rzecż przećiwna/
30:
żeby ſługá w roſkazániu páná ſwego miał brákowáć/ ie/
31:
dno przyimuiąc/ á drugie odrzucáiąc. Nád to/ Szalone=
32:
mu też to podobna/ á rozumowi bárzo przećiwna/ ſługą ſie
33:
cżyiem odzywáiąc/ á tylko náten cżás przy pánu ſtać/ y
po ty go


strona: 100v

Szoſta Rozmowá
1:
po ty go chćieć ſłucháć/ poki by co łátwiego/ lekkiego/ y
2:
miłego roſkázował: A gdyby on záś kazał co trudnego/ nie
3:
beſpiecżnego/ y ciáłu przećiwnego/ tedy to názad porzu=
4:
ćić/ Iáko to/ obráć ſobie Sobotę dla proznowánia/ á o=
5:
brzeſkę odrzućić dla boleśći. Ieſzcże/ ná proznowániu Szá
6:
bát záſádzić/ á ofiárę poránnieyſzą y odwiecżorną podeptáć/
7:
ktora Szábátowi przydána byłá. 4. Moy. 28. ꝟ 9. 10. ábo
8:
y chleby pokłádne ktore ná káżdą Sobotę nowe ná ſtole w
9:
przybytku kłáść miano z kádzidłem: 3. Moy. 24. ꝟ 8. Pil=
10:
nuiąc tego iákoby Bog chwalon był y poswiącan/ procż
11:
wypełnienia woley y drogi ſwey/ ſłowem y vczynkiem.
12:
Ezá. 58. ꝟ 13. Y to też ieſzcże niemniey rozumowi przećiw=
13:
na/ ſámo przykazánie Boże ná tablicach kámiennych ſpi=
14:
ſáne/ zá ſłowo Boże ku chwále Bożey należące przyimo=
15:
wáć/ á wſzyſtki inſze vſtáwy y roſkazánia/ niemniey dla
16:
chwały/ y ſłużby Bożey/ od Bogá ſámego poſtánowione/
17:
y roſkazane/ odrzucáć y zá niepotrzebne pocżytáć. Bo kto
18:
to ábo dla tego odrzuca/ żeby to zle było poſtánowiono y ro
19:
ſkazano/ ábo że zgołá nie Bog tego poſtánowił/ ále ſam z
20:
ſiebie Moyżeſz: Abo ieſzcże że to y procż niego kto inny wy=
21:
myſlił/ tedyby tego nie ſłowy proſtymi mowić miał/ ále by
22:
to rzecżą ſámą iáſną y świádectwy nie wątpliwymi po=
23:
kázáć był powinien. Cżego iż nowi Pogánożydowie nie
24:
cżynią/ tedy ſámi głupſtwo ſwe po ſobie pokázuią. Bo ie=
25:
ſliby też ták ktory z nich mowić chciał iż choćiaſ tho Bog
26:
poſtánowić racżył/ ále to co poſtánawiał zle poſtánowił y
27:
niepotrzebnie/ tedyby też y ná Bogu to przewieść potrze=
28:
bá/ iż on tym ſwym podániem ieſt przycżyną złego/ á iż też
29:
ná iego poſtánowienie pátrzáć nie trzebá. Pánie Boże od=
30:
puść/ że thák choć nie rad dla niezbożnikow mowić muſzę.
31:
Ieſliby też záś iákom iuż námienił/ śmiał tho kto z głowy
32:
ſwey twierdzić/ że te rzecży w kſięgách Moyżeſzowych ſpi=
33:
ſáne/ oprocż ſámego dzieſięćiorgá przykazánia/ nie ſą od
Bogá


strona: 101

O Zydowſkich wywodziech.Liſ101.
1:
Bogá podáne. A odzieſięćiorgu przykazániu kto ich vpe=
2:
wni/ żeby to ſámo od Bogá było? Bo ieſli ſie godzi wętpić/
3:
y odrzucáć/ ták wielką cżęść piſmá Moyżeſzowego/ y nie=
4:
mieć go zá ſłowo Boże: á ktoſ o tych niezbożnych ludziach
5:
to przyrzecże/ żeby oni y ſámo dzieſięćioro przykazánie zá
6:
Boże podánie mieli? A ieſliby theż ták mowili iż máią/ á
7:
cżymże tego dowiodą/ iż to Bog podał? iż też to tylko cho=
8:
wano ma być/ á inſze odrzucono? Abo ieſzcże cżym tego do=
9:
wiodą/ iż to ieſt Boże y Moyżeſzowe/ á ono záś cżyie inſze?
10:
Ieſzcże też y to niemniey rozumowi ludzkiemv przećiwna/ zá
11:
ſámo ſie Sobotnie proznowánie chwytáć y zá dzieſięćioro
12:
przykazánie/ á ſzábátnie ofiáry y inſze Ceremonie precż od
13:
rzucáć/ á zwłaſzcżá ſpowiedź przy dwu kozłách. 3. Moy.
14:
16. ꝟ 5. kreẃ iáłowicżą/ y inſze ofiáry zá grzech/ bes ktho=
15:
rych przy onym kámiennym przykazániu odpuſzcżenia grze
16:
chow nie obiecowano. Ale y nád to/ ieſzcże ſie/ y ſtąd ich
17:
opácżny rozum/ y omamienie pokázuie: gdy ſie do tego przy
18:
kazánia ná kámiennych tablicach ſpiſánego kthorego iuż
19:
nie máſz przywięzuią/ á inſze wſzyſtkie rzecży/ w kſięgách
20:
Moyżeſzowych ktore y podziś dzień trwáią o piſáne/ w kto
21:
rych też te tablice/ świádectwo y zalecenie miáły/ opuſzcżá
22:
ią. A co więtſza iż iuż ták kſięgi te nágániwſzj y ony odrzući
23:
wſzy/ á do tablic ſie przywiązawſzy przedſię z tychże kſiąg
24:
niektore rzecży ſobie obieráią y w kátechiſm ie ſwoy kłádą á
25:
drugie záś precż odmiátáią. Aleć y to cokolwiek ſie wyięło
26:
y w kátechiſm ten włożyło/ ieſt świádectwem przećiw nim
27:
ſámym/ ſercá ich złego y vmyſłu krwie ludzkiey prágnące=
28:
go: Bo ku temu rzecż ſwą kátechiſtá ten nowy prowádzi/
29:
żeby nie tylko Máiſtrat/ ále też y káżdy zoſobná/ mogł zá
30:
bijáć tego ktoby ſie z nim w wierze nie zgadzał. Ale to przed
31:
ſię wſzyſtko tylko tablicámi onymi w ſobie zákryć chcą/ kto
32:
re iuż zginęły/ á dálſzych rzecży w kſięgách Moyżeſzowych
33:
ktore trwáią opiſánych/ iż vmyſłowi ich ſą przećiwne/ pál=
Ycem ſ


strona: 101v

Szoſta Rozmowá.
1:
cem ſie dotknąć niechcą. A náwet. Y to ieſzcże niepoſlednie
2:
głupſtwo/ obrzezanie/ ktore było fundámentem przymierza
3:
Bożego/ przed zakonem podáne/ y zakonem vtwierdzone/
4:
iáko podleyſze y poſlednieyſze odrzucáć. A ſzábát záś kto=
5:
ry potym nie rychło był poſtanowiony/ przednieyſzym cży=
6:
nić/ y proznowánie ſobie iego obieráć. Tákże obieráć y dzie=
7:
ſięćioro przykazánie/ ktoremu żaden nigdy doſyć vcżynić
8:
nie mogł/ áni może/ á to przedſię imo ſię puſzcżáć/ iż Szá=
9:
bát/ y dzieſięćioro przykazánie/ nie podáne było iedno ludo
10:
wi obrzezánemu/ y z Bogiem iuż w przymierzu Abráhámo
11:
wym ſtoiącemu. Cżego iż oni nie máią tedy ſie prozno tabli
12:
cámi tymi kámiennymi/ y Sobotnim ćieleſnym prożnowá
13:
nim zákłádáią. Bo ieſli ſie do ſámego báráná Páſzchy nie
14:
godziło nieobrzezánemu przyſtępować/ áni go z drugimi o=
15:
brzezáńcámi pożywáć. A iákoſ ſie godzić mogło/ y może/
16:
do ſzábátu właſnego ábo do onego przykazánia ná tablicách
17:
podánego? gdyż y ſámi ſynowie Izráelſcy nie mogli do oney
18:
gory przyſtępić/ ná ktorey Moyżeſzowi było podáne. 2.
19:
Moy: 19. y 20. A nád to/ áni do kosćiołá w ktorym byłá ſkrzy
20:
niá z tym przykazánim/ nieobrzezáńcy nie byli przypuſzcżá
21:
ni/ áni ná potym mieli być przypuſzcżáni. Ezá: 52. ꝟ 1. Eze:
22:
44. ꝟ 7. 9. A wżdy ći pogáńcy w tym wſzytkim/ práwie psi
23:
ną ſobie ocży záſłoniwſzy/ do ſamego ſzabátu y tablic ſie odzy
24:
wáią/ á obrzeſkę y z inſzymi rzecżámi ku chwale Bożey/ oney
25:
zakonney náleżącymi/ odrzucáią. Iákoby y ony tablice choć
26:
krotkimi ſłowy ſpiſáne nie miáły w ſobie wſzyſtkiego tego
27:
co ſzyrokimi ſłowy wykłádáiąc ie Moyżeſz w kſięgách ſwo=
28:
ich ſpiſał. Aleć ták cżynić muſzą y być iednym dziwowi=
29:
ſkiem ná świećie ći wſzyſcy/ ktorzy porzućiwſzy duchowną
30:
ſłużbę Bożą w nowym teſtámenćie wiernym podáną y zále
31:
coną/ wſpák ſie do zakonu Moyżeſzowego/ iuż zwiotſzáłe=
32:
go wracáią: że y do tego przyſzedſzy przy nim ſie nie oſtoią:
áporzu


strona: 102

O Zydowſkich wywodziech.Liſ102.
1:
ále porzućiwſzy y on/ Bogá ſie też ſámego záprzą. Bo to
2:
ieſt rzecż napewnieyſza v wiernych/ Iż kto Iezuſá pomá=
3:
záńcá ſyná Bożego namileyſzego/ w ktorym Bog wierzą=
4:
cym żywot wiecżny podał/ odbieży: ábo nim pogárdzi/ á
5:
zá Moyżeſzá ſie vchwyći/ że ten y Bogá ſámego wrychle
6:
porzući/ y z chriſtiániná/ nie zoſtánie żydem/ ále rychley
7:
bezbożnym pogáninem. VCZEN. Bacżę to y ſam iż
8:
ták być musi/ á iż tákowi wſzyſcy pokáráni będąc ſpráwie=
9:
dliwym ſądem Bożym/ ſzáleć muſzą/ przeto ſie ia też wię=
10:
cey tym ich ſzalenſtwem/ rozbieráiąc ie/ páráć niechcę: áni
11:
ſie ná zakon Moyżeſzow z nimi oględáć. Owſzem znáiąc ſie
12:
iuż być wolnym onego wſzytkiego/ ná tym co mi Bog przez
13:
ſyná ſwego Iezuſá Chriſtuſá w ewángeliey podáć racżył
14:
przeſtánę: A Páná Bogá o to prośić będę/ áby mię áż do
15:
końcá w tym ſtátecżnie záchował/ y duchem ſwym ś. v=
16:
twierdzał/ ábych ſie od tego ná żadną ſtronę nigdy nieod=
17:
chylał/ ále ták w tey ſtátecżnośći ſtoiąc/ iemu cżesć y chwa
18:
łę/ przez tego ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá w duchu y
19:
prawdzie do śmierći mey oddawał. NAV= CZYCIEL. Tego y ia. tobie wiernie
21:
życżę. Niechże ćię w tym Pan v=
22:
twierdza áż do końcá Amen.

strona: 102v

1:
Rozmowá Siodma
2:
o inſzych wywodziech Zydowſkich kto
3:
rymi ná Iezuſá y Ewánie=
4:
lią ſzturmuią.
5:
NAVCZYCIEL.
6:
IVżem ſłyſzał od ćiebie nie
7:
ktore zydowſkie wywody/ kto=
8:
rymi broniąc błędow ſwych gru
9:
bych/ Iezuſá Páná nieſłuſznie
10:
ſzkáluią: y nas wſzyſtkich co
11:
przy nim ſtoimy lzą. A ták ieſli=
12:
byś ich ieſzcże co więcey miał/
13:
tedy mi ie powiedz: ábyſmy ie
14:
ſpolnie rozbieráć y omylnośći
15:
kthoreby w nich były obácżáć
16:
mogli/ ſkądbyſmy potym iáko w ſwey wierze vtwierdzenie
17:
bráć/ ták też y z żydmi potężnie rozmawiáć y mogli y vmie=
18:
li. Bo ácż oni nie rádzi poſpolićie/ známi otym ſtátecżnie y
19:
porządnie rozmawiáią/ áni nas/ gdy ich w cżym nápo=
20:
minamy ćierpliwie ſłucháią: wſzákże wżdy/ mogą ſie nie
21:
ktorzy miedzy nimi zoſobná náleść/ ktorzy ták ſproſnymi
22:
nie będą/ y ktorzy też będzieli to Pan bog racżył/ będą mogli
23:
być przez nas/ ábo pozyſkáni/ ábo/ ácż nic do tego przywie=
24:
dzieni/ żeby o Pánu Iezuſie/ y o nas też vcżniách iego/ lepiey
25:
ná potym rozumieli/ y z więtſzą ćierpliwośćią známi ro=
26:
zmawiáli. VCZEN. Ieſzcżeć ich mam nie máło iáko
27:
vſłyſzyſz: y niewiem ábyſmy dzis wſzyſtki rozebráć mogli/
wſáże


strona: 103

O Zydowſkich wywodziech.Liſ103.
1:
wſzákże iż to bacżę że nie procż wielkiego pożytku będzie ro=
2:
zbieránie ich: przeto mię nie teſkno będzie/ by nadłużey po=
3:
trzebá byłá/ onych rozbieráć. To tedy wiedz/ iż też to/ ży=
4:
dowie/ mowiąc zemną/ bárzo ſzerzyli/ żeby náſz Iezus Pan
5:
nie był nic względem Moyżeſzá onego wiernego ſługi Bo=
6:
żego/ nád ktorego by żaden nigdy w Izráelu/ nie był zac=
7:
nieyſzy y Bogu milſzy. A tego dowodzili. 35. Moy. 34. ꝟ 10.
8:
tego dokłádáiąc/ iż ſie my Chriſtiánie Bogu ſprzećiwiamy/
9:
gdy ták zacnego mężá Bożego Moyżeſzá/ z ktorym Bog o=
10:
cżywiśćie mawiał/ odrzucamy/ á do Iezuſá ſie przećiw za
11:
konowi Moyżeſzowemu/ przywięzuiemy/ Iezuſá zá Bogá
12:
ważymy/ y weń wierzymy/ á ták iákobyś im ná to odpowie
13:
dział rad ſłucháć będę. NAVCZYCIEL. Odpowiedź
14:
moiá gdyby mi z nimi przyſzło mowić tháka by byłá/ że=
O zacnosći Moyżeſnáktorego nigdy nie powſł zacnieyſ

15:
bym ią ná dwie cżęći rozdzielił/ w ktorych iedney/ błąd bym
16:
ich y złe wyrozumienie/ y vżywánie mieyſcá tego o Moyże=
17:
ſzu/ przed ocży ich przełożył. A potym bym zacność Iezu=
18:
ſowę nád Moyżeſzá y nad wſzyſtkie inne Proroki/ y Pátry
19:
árchy/ Krole/ y Ofiárowniki pokazał. VCZEN. A
20:
więc ták proſzę ćię vcżyń choć nie dla żydow/ ále dla mnie
21:
y kogo drugiego ná potym. Gdyż to bacżyſz/ żeć mię nie te=
22:
ſkno o tym z tobą rozmawiáć. Przeto pokazuy mi napier=
23:
wey te błędy ktore tu obacżaſz w tákim zágadániu żydow=
24:
ſkim. NAVCZYCIEL. To naprzod wiedz iż ty ſło=
25:
wá. Niepowſtał potym Prorok w Izráelu iáko Moyżeſz/
26:
ktoregoby znał Pan twarzą w twarz (to ieſt z ktorymby
27:
ſie vſtnie vmawiał) we wſzyſtkich známionách y cudách/
28:
z ktorymi poſłał go był Pan/ áby ie cżynił w Eiptćie/ Fá=
29:
ráonowi y wſzyſtkim ſługom iego/ y wſzyſtkiey źiemi iego.
30:
5. Moy. 34. ꝟ 10. przypiſáne do kſiąg Moyżeſzowych po
31:
śmierći iego/ nie śćiągáią ſie áni do cżáſu/ iuż przed thym
32:
przeſzłego/ áni też do cżáſu ná potym przyſzłego/ ále tylko
33:
do cżáſu onego/ ktory był zá żywotá Moyżeſzowego. Cżego
Y iijoż żydo=


strona: 103v

Siodma Rozmowá.
1:
iż żydowie nie vpátruią/ przeto ták głupie mowią/ y ſzkárá=
2:
dzie grzeſzą/ nie tylko przećiw Pánu Iezuſowi/ ná kthore=
3:
go klucżki te zákładáią/ ále też y przećiw/ inſzym Mężom
4:
świętym/ Pátryárchom y Prorokom/ ná koniec przećiw pi
5:
ſmu ś. y Bogu ſámemv. VCZEN. A iáko to? NAVCZY= CIEL. Iż to rzec ieſt iáſna/ że przed Moyżeſzem/ bywáli też
7:
mężowie zacni/ święći/ bogu mili/ ktore ſobie Bog vlubił/
8:
z nimi ſie vmawiał/ y przyiaćioły ſwymi názwał. Iáko
9:
Abel/ Enoch/ Noe/ Abráhám/ Iákob rc: O ktorychći wie
10:
le powiedáć nie trzebá/ áni ich zacnośći opowiedáć. Bo
11:
gdy ſámego Abráhámá/ á po nim Iákobá weźmieſz przed=
12:
ſię/ á to iáko ſie z nimi obchodził Bog/ vważyſz: tuſzę iż
13:
poznaſz ich zacność/ z ſtrony miłośći bożey przećiw nim/ nie
14:
rowno więtſzą niż byłá przećiw Moyżeſzowi/ cżego ieſzcże
15:
y do dniá dziſieyſzego znáki ſą pewne/ w potomſtwie ich y w
16:
nas też wierzących/ ktorzy do Abráhámá/ przez wiárę w
17:
Chriſtuſá przychodzimy/ y zá ſyny iego/ wedle duchá po=
18:
cżytáni bywamy. Y nie zowie nigdy Bog/ ludu od Moy
19:
żeſzá ludem ſwym y ſyny ſwoimi/ ále od Abráhámá y od
20:
Iákobá/ ktore go Izráelem názwawſzy tym názwiſkiem iego
21:
wſzyſtko potomſtwo iego/ Izráelem też y Iákobem názy=
22:
wa. Tákże po Moyżeſzu/ Izali też nie byli ludzie zácni y
23:
Bogu mili/ z ktorymi ſie też vmawiał Bog/ y znácżną mi=
24:
łość pokázował? koniecżnie tego záprzeć nie mogą/ chybá
25:
by to wymázáć chćieli/ co ieſt o Iehozuem nápiſano/ o Sá
26:
muelu/ o Eliaſzu/ o Elizeuſzu/ o Dawidzie y innych/ że tu
27:
ſpraw Iezu Chryſtuſowych przypomináć nie będę? V= CZEN. Ale oni to mowią względem cudow kthore w
29:
Egiptćie cżynił/ ktorych żaden po nim nigdy/ áni przed
30:
nim/ nie cżynił. NAVCZYCIEL. Ieſli o cudá idzie/
31:
tedy ty prozno Moyżeſzowi przycżytáć máią: gdyż ich nie
32:
on ſam mocą ſwą cżynił/ ále Bog ſam: Bo ich nigdy przed
33:
tym nie dziáłał áż gdy go Bog z nimi poſłáł. Y nie dziáłał
ich też/


strona: 104

O Zydowſkich wywodziech.Liſ104.
1:
ich też/ on ſam przez ſię/ kiedyby mu ſie ſpodobáło/ y iákowe
2:
by on ſam był chćiał/ ále/ iáko mu kiedy ktore cżynić Bog
3:
roſkazał: iáko ſam w kſięgách ſwych piſze. Otoſ nie iemu
4:
tego przycżytáć máią/ ále Bogu ſámemu. A też to głupia/
5:
dla cudow gdyby ie kto cżynił/ kogo nád inſze przekłádáć/
6:
gdyż ie y niezbożni/ y fałſzywi Prorocy cżynić mogą/ iáko y
7:
ſam Moyżeſz piſze/ y vcży o tym iáko doświádcżáć/ fałſzy=
8:
wych y prawdziwych prorokow y cudocżyńcow. 5. Moy.
9:
13. ꝟ 1. iákoſ też cżynili cudá Cżárownicy Fáráonowi/ máło
10:
nie we wſzyſtkim Moyżeſzowym podobne/ á wżdy wedle
11:
bogá nád inſze ludzie/ zacnieyſzymi nie byli. Owſzem obrzy
12:
dleyſzymi y więcey przemierzłymi. Nuż gdyby kto chćiał
13:
cudá ábo zacne ſpráwy ktore ſie przez Moyżeſzá działy/ po
14:
rownáć z tym/ co ſie działo przez Iehozuego/ ktory był Wo
15:
dzem ludu Izráelſkiego po Moyżeſzu: izaliby nie nálazł w
16:
nich coś więtſzego y zacnieyſzego? Bo choć Moyżeſz wy=
17:
wiodł lud z Eiptu/ ále go wżdy do źiemie obiecáney nie
18:
wprowádził/ iáko Iehozuáſz przez ktorego Bog/ iáko
19:
przez wiernieyſzego/ y nie ták iáko Moyżeſz był Bogu od=
20:
pornego/ wiele możnych y zacnych krolow pomordował/
21:
y źiemię przedtym Abráhámowi obiecáną/ ſkutkiem w ośiá
22:
dłość oddał. Y wiele inſzych rzecży ktorych przypomináć
23:
niechcę. Bogu tedy to/ co ſie przez Moyżeſzá działo/ mieli
24:
by żydowie przycżytáć y zá tho go záwſze wychwáláć/ á nie
25:
ták ſie na moyżeſzu záſádzáć. Gdyż bog/ chcąc vcżynić ſław
26:
ne imię ſwoie/ nie tylko w Egiptćie/ y v ludu Izráelſkiego ále
27:
też po wſzyſtkiey źiemi: przeto naprzod ſerce Fáráonowe zá
28:
trzymał 2. Moy. 3. ꝟ 19. 20. potym y ludowi ſwemu/ ſercá
29:
ku wyrozumieniu/ ocżu ku widzeniu/ vſzu ku ſłuchániu nie
30:
dał. A mowię/ iż to Bog ſam dziáłał/ áby ſie przez táko=
31:
we cudá wielkie y ſtráſzne/ Bogiem wſzechmogącym poka
32:
zał. 2. Moy. 3. ꝟ 20. A 6. ꝟ 6. A 14. ꝟ 31. A cżynił tho przez
33:
Moyżeſzá nie przez powolnego/ y poſłuſznego/ ále odporne
go y


strona: 104v

Siodma Rozmowá
1:
pornego y bárzo ſie wymáwiáiącego/ iáko ſamże piſze.
2:
2. Moy. 3. ꝟ 11. A 4. ꝟ 11. 13. 14. A vkázował ten vpor ſwoy/
3:
niepoſłuſzeńſtwo/ y niedowiárſtwo/ nie tylko nápocżątku
4:
wezwánia ſwego/ iáko ſie iuż rzekło/ ále y potym ná pu=
5:
ſzcży: iáko ty mieyſcá świádcżą 4. Moy. 11. ꝟ 11. 21. A 20.
6:
ꝟ 12. A 27. ꝟ 14. A 5 Moy. 1. ꝟ 37. Dla cżego też/ z inſzymi
7:
do obiecáney źiemie nie mogł wniść: ále tamże z innymi v=
8:
márł. Nád to wſzyſtko/ to weźmi przedſię/ to ieſt/ ieſliby
9:
ták/ nád wſzyſtki inſze co ich przed nim/ y co po nim było/
10:
miał być Moyżeſz nazacnieyſzy/ naświętſzy/ y przed Bo=
11:
giem ważnieyſzy: á cżemuſ potym obiecował Bog po nim
12:
wzbudzić Proroká/ z pośrzodku ludu Izráelſkiego iáko on
13:
był? do kthorego vſt ſłowá ſwe włożyć miał/ áby mowił
14:
wſzyſtko to co by mu Bog roſkazał? Obiecuiąc wygłádzić
15:
niepoſłuſznego ſłowom iego. 5. Moy. 18. ꝟ 18. 19. Gdy te=
16:
dy tákiego obiecuie iáki był Moyżeſz/ tedy iuż to znáć dáie/
17:
iż nie ſam táki miał być/ kthoryby rowienniká nigdy nie
18:
miał/ ále iż też y po nim miał być drugi iemu podobny. Cże
19:
go w żádnym inſzym po Moyżeſzu/ ia nie widzę ſkutecżnie
20:
wypełnionego/ nád Iezuſá Paná náſzego. Iákoſ Piſárze
21:
nowego Teſtámentu/ tę Bożą obietnicę o Iezuſie wykłá=
22:
dáią/ iáko wieſz. Dzie.3. ꝟ 22. A 7. ꝟ 37. A ták to ieſt moie
23:
zámknienie iż ony ſłowá o onym tylko cżáſie zá ktorego żył
24:
Moyżeſz/ rozumiáne máią być: że zá żywotá ſwe go nie miał
25:
ſobie podobnego/ iáko Dawid poki żył nie miał też ſobie ro=
26:
wnego/ przeto go piſmo zowie pierworodnym/ y nád Kro
27:
le źiemſkie zacnieyſzym. Pſal. 89. ꝟ 28. Ale po śmierći ie=
28:
go/ nie tylko podobny iemu/ ále też nie rowno zacnieyſzy ná
29:
deń ſyn iego Sálomon zásiadł ſtolicę iego/ O kthorym też
30:
mowi piſmo iż przed nim/ áni po nim/ nie był iemu podo=
31:
bny/ 1. Krol. 3. ꝟ 12. A wżdy potym/ toſ też y o Ioziaſzu ná=
32:
piſano cżytamy. 2. Krol. 23. ꝟ 25. VCZEN. Iż mi
33:
ſie ná tym doſyć ſtáło co ſie tknie Moyżeſzowey zácnośći/ y
będę ná


strona: 105

O Zydowſkich wywodziech.Liſ105.
1:
będę ná potym vmiał żydom odpowiedáć/ przeto iuż ná
2:
tym przeſtánę. Ale iżeś tu zmiánkę vcżynił/ Proroká obie=
Wykład mieyſcá 5. Moy. 18. Proroká wzbudźi wam Bog.

3:
cánego od Bogá/ iáko Mojżeſzá/ co żydowie nie do Iezuſá/
4:
ále do Iozuego ćiągną/ y iemu to przypiſuią: nie dla ktorey
5:
inſzey przycżyny/ iedno iż Wodzem y ſprawcą ludu Izráel=
6:
ſkiego po nim zoſtał/ á ty ie z Piſárzmi nowego Teſtámentu
7:
zgołá Iezuſowi przycżytaſz/ przeto bym rad od ćiebie/ wy=
8:
kład tego doſtátecżnieyſzy vſłyſzał. Ieſli to może być Iozu=
9:
emu przycżytano/ ábo też y inſzym wſzyſtkim Prorokom/
10:
ktore Bog do ludu ſwego Izráelſkiego poſyłał: iáko nie=
11:
ktorzy mieyſce to wykładáią? NAVCZYCIEL. Wiem
12:
też y to/ że obietnicę od Bogá przez Moyżeſzá vcżynioną ży
13:
dowie naprzod Iozuemu/ á potym po nim inſzym Proro=
14:
kom/ z niektorymi wykłádácżmi chrześćiáńſkimi/ przypi=
15:
ſuią/ wſzákże gdzie z tey obietnice Iezuſowi Pánu náſze=
16:
mu nic żydowie dáć niechcą/ to mu przedſię Chrześćiáńſcy
17:
doſtátecżnie wſzyſtko to co ſie iedno w inſzych Prorocech
18:
náydowáło/ przyznawáią. Vkázuiąc to że oni Prorocy by=
19:
li tylko wzormi nie iákowymi tego wſzyſtkiego/ co ſie po=
20:
tym ſkutecżnie w ſámym Pánu Iezuſie Synu Bożym na=
21:
mileyſzym ſpełniło. Od cżego y ia nie ieſtem/ gdyż to ba=
22:
cżę/ że wiele Krolow y Prorokow byli też wzormi iego/ y
23:
wiele ieſt piſmá ś. ktore ſie wedle litery y ćiáłá/ wprzod w
24:
Dawidzie ſámym/ y w inſzych iego potomkách pocżęśći iá=
25:
ko pod figurą/ ábo wizerunkiem pokázowáło/ á potym do=
26:
piero ſkutecżnie/ wedle ćiáłá y duchá/ w onym namiley=
27:
ſzym Synu Bożym/ potomku też Dawidowym/ Iezuſie
28:
Pomázáńcu ſpełniło: y Amen ſwoy wźięło. Ale wżdy iż ſło
29:
wá te Boże przez Moyżeſzá opiſáne/ vpornie żydowie/ do
30:
Iozuego ćiągną y iego tym Prorokiem cżynią/ tedy to po=
31:
kázáć muſzę/ iż ſie ná tym iáko y ná inſzych wielu mieyſcách
32:
piſmá ś. bárzo mylą. Przeto ták ich dumę hárdą/ á wy=
33:
kład głupi ia pſuię. Bog miánowićie Proroká wzbudzić
Zpo Moyżeſ


strona: 105v

Siodma Rozmowá
1:
po Moyżeſzu obiecował: á Iozue żadnym Prorokiem nie
2:
był/ y Bog go ták áni Moyżeſz nigdy nie názywał á k temu
3:
nie po Moyżeſzu ále ieſzcże zá niego y przy nim vrząd ſwoy
4:
ſpráwował: Przeto mu to żydowie nieſłuſznie przycżytáią.
5:
Potym Moyżeſz imienim Bożym tego dokłáda/ iż ten Pro=
6:
rok miał być iáko Moyżeſz: A Iozue tákim nigdy nie był/
7:
Bo onego duchá wſzyſtkiego Moyżeſzowego nie miał/ ále
8:
tylko cżąſtkę kthorą wźiął zá wkłádániem rąk Moyżeſzo=
9:
wych/ ktorego Moyżeſz ſam zálecał/ y świádectwo mu da
10:
wał. Trzećia/ Choćiaſ więtſze rzecży w ſwey mierze (iá=
11:
kom y wyżſzey przypominał) Izráelcżykom przezeń vcży=
12:
nił niż przez Moyżeſzá/ gdyż on tylko z niewoley wywiodł/
13:
á ten do źiemie obiecáney w prowadźił/ Krole wymordo=
14:
wał/ y źiemię podzieliwſzy/ w ośiádłość podał/ wſzákże cu
15:
dow tákich iáko Moyżeſz nie działał. Oprocż gdy przez
16:
Iordan lud przeprowádził/ A Ierichońſkie mury obálił.
17:
Cżwarta/ gdy też mowi Bog/ włożę ia do vſt iego ſłowá
18:
moie/ tedy tym inſzego niż Iozuego pokázuie: ná koniec niż
19:
ktorego inſzego z tych Prorokow ktorzy Iezuſá vprzedzi=
20:
li. A to/ iż nie mowi włożę do vſt Proroká tego zakon ten/
21:
ábo ſłowá twoie Moyżeſzu/ ále mowi ſłowá moie/ iákoby
22:
tym znáć dáiąc iż inſze nád ony zakonne miáły być. A Iozue
23:
mu nic inſzego nie roſkázowano/ iedno kſiąg Moyżeſzowych
24:
pilnowáć Iozu. 1. ꝟ 8. do cżego też y wſzyſcy inſzy prorocy lud
25:
nápomináli y nic innego nád on zakon nie vcżyli: przeto im
26:
to z Iozuem ſłużyć nie może. Bo gdy mowi iż Proroká tá=
27:
kiego iáko ty/ tedy tho do náuki należy/ ktorą ten Prorok
28:
obiecány miał tákże ludziom od Bogá podawáć/ iáko po=
29:
dał był Moyżeſz ná puſzcży ſynom Izráelſkim. Cżego iż ża=
30:
den z innych Prorokow nie cżynił: bo nowego nic nád Za=
31:
kon Moyżeſzow nie náucżał: ále on tylko wykłádał/ tedy
32:
też tá cżąſtká żadnemu z nich ſłużyć nie może: lecż ſłuży wła
ſwe


strona: 106

O Zydowſkich wywodziech.Liſ106.
1:
ſnie we wſzyſtkim Pánu Iezuſowi. Ale choć by też Iozue=
2:
mu/ iáko inſzym Prorokom oprocż Iezuſá Páná chćieli to
3:
żydowie przywłaſzcżyć: tedy thego vcżynić nie mogą/ ieſli
4:
przytym ſtátecżnie ſtać będą/ iż żaden nád Moyżeſzá więt=
5:
ſzy nie powſtał. Ale iż to Moyżeſzowe o Proroku piſánie
6:
Meſyaſzowi właſnie należy/ tedy to y z Rabiná iednego ży=
7:
dowſkiego poznáć możeſz/ ktory ták piſze ná Medras ko= chelet, to ieſt ná Ekle. 1. ꝟ 9. ták mowiąc. Iáko był pier=
9:
wſzy wykupićiel moyżeſz: ták też będzie oſtátni wykupićiel
10:
Meſyaſz/ A iáki był pierwſzy/ o ktorym rzecżono Exo. 4.
11:
ꝟ 20. y wźiął Moyżeſz żonę ſwą y ſyny/ y wioſłie ná oſlech.
12:
Tákiſ ma być oſtátni odkupićiel/ o ktorym Zách. 9. ꝟ 9.
13:
ktory poiedzie ná oſle y oſlęćiu/ A iáko pierwſzy przywiodł
14:
mánnę. Exo. 16. ꝟ 4. tákże vcżyni y wtory. VCZEN.
15:
Ieſli ták ieſt iáko wywodziſz/ iż to przy podobánie Proroká
16:
tego do Moyżeſzá nawłaſniey y nawięcey ſłuży Pánu Ie=
17:
zuſowi: tedy to muśi być że Iezus nic nie ma nád Moyże=
18:
ſzá. NAVCZYCIEL. Nie idzie to zá tym: ábo=
19:
wiem y Bogá ſámego przypodobywa piſmo ludziom roz=
20:
máitym/ iáko Rycerzom mocnym/ ábo mężom walecżnym
21:
2. Moy. 15. ꝟ 3. á wżdy Bog ma nád wſzyſtki męże wale=
22:
cżne. Tákże ſam Moyżeſz piſze. 1. Moy. 1. ꝟ 26. Stworz=
23:
my cżłowieká podług obrázu náſzego/ y ná podobieńſtwo
24:
náſze. Y ſtworzył Bog Cżłowieká wedle obrázu ſwego/ á
25:
przedſię tego żaden rzec nie może/ áby táki był cżłowiek iá=
26:
ko Bog ábo żeby twarz Boża/ táka byłá/ iáka ieſt twarz
27:
cżłowiecża. Tákże Chriſtuſá Iezuſá przypodobywa Da=
28:
widowi. Ezech. 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 25. A Oze. 3. ꝟ 6. Sálo
29:
monowi/ Ezechiaſzowi/ Cyruſowi rc: A wżdy on ſam ieden
30:
wſzyſtki ty przewyżſza. Tákże gdy go Moyżeſzowi/ podo=
31:
bnego cżyni/ tedy tego nie maſz we wſzyſtkim rozumieć/ ále
32:
w niektorych tylko rzecżach iákoć pokażę. Bo gdy by to tyl
33:
ko w nim miáło być/ co y w onym/ tedyby Moyżeſzem też
Z ijbył/ ánie


strona: 106v

Siodma Rozmowá
1:
był/ á nie Iezuſem. Bo podobieńſtwo nie może być rze=
2:
cżą oną ſámą/ ále rzecży oney podobieńſtwem/ ktorą poká
3:
zuie y znácży. Naprzod tedy wiedz/ iż to przypodobánie Ie
Przypodobánie Iezuſá z Moyżeſzem.

4:
zuſá do Moyżeſzá/ nie z ſtrony zacnośći ma być rozumia=
5:
no/ iákoby Pan Iezus/ nie miał być nádeń zácnieyſzy: gdyż
6:
w tey mierze nie rowno Moyżeſz zoſtánie podleyſzym. Ale
7:
w tych rzecżách podobieńſtwo to má być vważano/ że ten
8:
Prorok obiecány: cżłowiek miał być z narodu Izráelſkie=
9:
go. Iż miał ludzi náucżáć y przyſzłe rzecży opowiedáć/ iá=
10:
ko Prorok prawdziwy. Iż iáko Moyżeſz práwá/ vſtáwy/
11:
zakon rc: podał ſynom Izráelſkim/ vcżąc ich chwały y
12:
ſłużby Bożey: tákże cżynić miał/ iákoſ y cżynił/ Iezus Chri
13:
ſtus/ Prorok Boży prawdziwy. A iáko Moyżeſz był Wo=
14:
dzem y wybáwićielem ludu z niewoley Egiptſkiey: tákże
15:
y on miał być wybáwićielem z niewoley: iákoſ nim ieſt Ie
16:
zus Pan/ ktory nas wybáwił od grzechu/ śmierći/ Szátá=
17:
ná rc: Ale gdy potym dáley w tę rzecż wględáć będziemy/
18:
áżći wedle Proroctw inſzych/ dáleko zacnieyſzego/ Iezu=
19:
ſá/ niż Moyżeſzá náydziemy. Iż gdzie przed tym Moyżeſzá
20:
żadne Proroctwá nie vprzedziły/ ktorymi by był zálecon: y
21:
w nich świádectwo miał: tu Iezuſowi Pánu wſzyſcy Pro
22:
rocy świádectwo wydawáli/ y ſam Moyżeſz. Moyżeſz we
23:
dle miárki wźiął duchá Bożego: A Chriſtus Pan bes miá=
24:
ry. On tylko moc miał y vrząd ſobie zlecony nád iednym
25:
narodem. A Iezus nád wſzyſtkimi narody źiemſkiemi/ y
26:
moc Y zwierzchność/ ná niebie Y na źiemi. On vmárwſzy
27:
w pokoiu zapłáty ocżekawa/ á then śmierć zwyćiężywſzy
28:
wiecżnie żywie. On tylko do cżáſu przycżyniał ſie zá lud I=
29:
zráelſki: á ten ſie vſtáwicżnie okázuie przed oblicżnośćią
30:
Bożą zá námi. Ale iżby długo było we wſzyſtkim zacżność
31:
iego nád Moyżeſzá pokázowáć: boby ſie wſzyſtko piſmo mu
32:
śiáło zbiegáć: przeto ia to opuſzcżam: wſzák to y ſam oba=
33:
cżyć możeſz/ gdy pilno cżytáć będzieſz: Y to co o nim Bog
przez


strona: 107

O Zydowſkich wywodziech.Liſ107.
1:
przez Proroki mawiał/ y co ſie ſkutecżnie w nim pokazáło
2:
poznaſz. O cżymeſmy iuż też przedtym rozmawiáli: A ták
3:
ná tym miey doſyć. VCZEN. Vkazałeś iuż błąd/ y złe
4:
wyrozumienie żydowſkie około Moyżeſzá y iego zacnośći/
5:
ktorą by miał mieć nád wſzyſtki/ ále iżeś nie tylko błąd ich
6:
pokázáć miał/ ále też y zacność Páná Iezuſowę/ ktora miá
7:
łá Moyżeſzá y wſzytki inne Proroki przewyżſzáć/ przeto też
8:
y tę wtorą rzecż rad bym od ćiebie ſłyſzał. NAVCZY= CIEL. Iużem ią doſyć znácżnie námienił/ y o niey z tobą
Iáko ma być okazána zacnosć Meſyaſzowá nád Moyżeſzowę.

10:
przedtym mowił: wſzákże ieſlibyś ná tym máło miał/ nie
11:
ćięſko mi będzie doſtátecżniey tego dołożyć. VCZEN.
12:
Nie idzieć tu o mię ſámego/ ktory w thym nie wątpię/ ále
13:
idzie o Zydy/ ábym vmiał z nimi doſtátecżniey y gruntow=
14:
niey mowić/ y rzecż tę pokázáć. NAVCZYCIEL. To
15:
cżego żądaſz nie ták poproſtu ma być pokázowano/ ále na=
16:
przod trzebá żydow o to pytáć. Ieſli też oni piſmá ktore przy
17:
cżytáią Meſyaſzowi onemu obiecánemu/ cżego oni mym
18:
zdánim nie záprzą: y owſzem to rádzi wyznáią/ że ieſt o nim
19:
wiele zacnych obietnic. Potym záś pytáć ſámychże/ ktoreby
20:
były obietnice te/ ktore ſie do niego ściągáią. A gdy oni z
21:
nich niektore pokażą: (bo mu też nie wſzytkich iáko my przy
22:
znawáią) tedy z tychże ſámych okázáć im iż wedle tych ſá=
23:
mych/ Meſyaſz on obiecány/ miał być nád Moyżeſzá za=
24:
cnieyſzy/ bo mu to piſmo przycżyta/ co ſie nigdy w Moyże
25:
ſzu niepokázowáło. Iáko to/ że miał od morzá do morzá ro
26:
ſkázowáć: że wyſpy zakonu iego miáły ocżekiwáć/ że Krolo=
27:
wie źiemſcy przed nim mieli vpádáć: że ſie pogáni/ w świá
28:
tłośći iego mieli kocháć: że miał być w obłoku do ſtároda=
29:
wnego przywiedziony: y wźiąć miał od niego moc y zwierz=
30:
chność y kroleſtwo wiecżne/ nád wſzemi narody/ y nád to
31:
co więcey. Pſal: 72. Ezá. 9. ꝟ 5. A 11. ꝟ l. A 42. ꝟ 1. rc.
32:
Dáni: 7. ꝟ 13. rc. VCZEN. To prawdá iż tę zwierz=
33:
chność y zacność rádzi żydowie Meſyaſzowi przyznáią. Ale
Z iijtym


strona: 107v

Siodma Rozmowá.
1:
tym Meſyaſzem Iezuſá Páná mieć niechcą/ owſzem ſobie
2:
innego nádeń zmyſliwſzy/ ocżekáwáią: á błędu tego ſwego
3:
rozmáitym ſpoſobem dowodzą. Co gdyby im mogło być zbi
4:
to/ tedyby tu vſtáć muśieli/ y dáć Bogu chwałę/ z wyzná
5:
nim grzechow ſwych: y przyiąć też Iezuſá Páná zá Meſy=
6:
aſzá im záſlubionego. NAVCZYCIEL. A więc
7:
ty iákoś pocżął/ drugie ich wywody/ y to cżym=
8:
by tego dowodzili że ieſzcże Meſyaſz nie ieſt dány/ á iż też nim
9:
Iezus nie ieſt powieday: A ia też/ iákom pocżął/ omylno=
10:
śći ich/ y záwiedzenia pokázowáć będę. A potym też to po=
11:
każę y z piſmá ś. y z ich właſnych Rábinow iż iuż Meſyaſz
12:
przyſzedł: á iż nie inſzy ktory ieſt/ nád Páná náſzego Iezuſá
13:
Chriſtuſá. VCZEN. Otoſ oni ták tego dowodzą/ iż
O przysćiu Elyaſ.

14:
ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł/ ták mowiąc. Máláchiaſz Pro
15:
rok to opowiedział o przyśćiu Meſyaſzowym/ iż przyść
16:
miał przed nim Heliaſz: ktory iż ieſzcże nie przyſzedł/ przeto
17:
też nie przyſzedł áni Meſyaſz. A ták Iezus nie ieſt Meſya=
18:
ſzem. NAVCZYCIEL. Zydowie to mowią cżego ſá
19:
mi nie rozumieią. A to iż ſpoſobow mowy/ piſmá ś. nie vwa
20:
żáią: áni znacżeniá iego obacżáią: ktore cżęſtokroć inſzą rzecż
21:
zda ſie mowić/ á inſzą przedſię znácży: y cżęſto iedny imio=
22:
ny drugich názywa/ y ony im przycżyta. Iáko gdy obiecu=
23:
ie Meſyaſzá dáć zá Páſterzá/ y wodzáludowi ſwemu: tedy
24:
im Dawidá wzbudzić obiecuie: iákom to trochę przedtym
25:
z Ezechielá y Ozeaſzá przypominał. A iáko to káżdy bácżny
26:
zeznáć muśi/ iż to nie o Dawidzie rozumiano ma być: ále o
27:
Meſyaſzu/ ſynu iego: Ták też tu gdy obiecuie przyśćie He=
28:
liaſzowe/ nie rozumie tego o onym Heliaſzu ktory był zá cżá=
29:
ſu Achábá Krolá Izráelſkiego/ ále o mężu tákże zacnym/
30:
á Heliaſzowi w duchu podobnym: coby ſie też o chwałę Bo
31:
żą vprzeymie záſtáwiał: káżdego beſpiecżnie z iego wyſtęp
32:
kow vpominał y ſtrofował. Co ſie w Ianie Báptiśćie po=
33:
kázáło: ktory Iezuſá zálecał: lud ku pokáiániu pilnie ná=
pominał


strona: 108

O Zydowſkich wywodziech.Liſ108.
1:
pominał: Herodá Krolá ſtrofował. Ktoremu nie tylko Pi
2:
ſárze nowego teſtámentu świadectwo dáią/ y Iezus Pan/
3:
Heliaſzem go názywáiąc: ále mu też y Iozef Zydowſki Pi=
4:
ſarz ieſt nie ládá iákim świádkiem/ Antiqui: Iuda: libro 18. cap: 7. A iákomći to pokazał/ że też Iezuſá Meſyaſzá
6:
zowie piſmo Dawidem/ choćiaſ Iezus onym Dawidem
7:
Izáiego ſynem nie był. Ták też zowie poſpolićie wſzyſtkie
8:
żydy Iákobem y Izráelem/ Ezá: 44. ꝟ 1. Y 41. ꝟ 9. 14. mo
9:
wiąc. Słuchay Iakobie ſługo moy/ y ty Izráelu ktoregom
10:
obrał: choćiaſ oni Iákobem nie byli/ ále tylko potomká=
11:
mi iego. Lecż iż wiele ieſt przykłádow tákich w piſmie/
12:
przeto ie y ſam ſobie zbieráć przećiw żydom możeſz. Ale ie=
13:
ſlić iednemu świádectwu y drugiemu nie wierzą/ tedy im y
14:
tyſiąc ich nie pomoże. A náwet to będzieſz miał ná bácżno=
15:
śći/ iż gdy obiecuie Heliaſzá/ tedy ták nie mowi/ iż Heliaſz
16:
on Tezbicki przyidzie/ ktory wźięty ieſt náwoźie ogniſtym:
17:
ále tylko iż poſłáć miał Bog Heliaſzá Proroká. To ieſt tá=
18:
kiego Proroká/ ktoryby w cżyſtym żywoćie/ w obycżáiach
19:
w zápálcżywey miłośći ku Bogu/ w záſtáwiániu ſie o
20:
chwałę Bożą/ rc. był onemu Heliaſzowi podobny. Ale iżby
21:
on Heliaſz przyść miáł/ ktory przedtym był/ tego ia/ z tego
22:
tám mieyſcá vpátrzyć nie mogę: y niewiem áby kto bácżny
23:
śmiał też to twierdzić: gdyż tego Prorok nie twierdzi: ále
24:
to tylko pokázuie/ o cżym ſie iuż mowiło. To ieſt o zacnośći
25:
mężá iednego podobnego Heliaſzowi/ co ſie w Ianie poka=
26:
záło y wypełniło. VCZEN. Ale tám tego dokłáda iż ten
27:
Heliaſz ktorego obiecuie Bog przez Máláchiaſzá/ miał ná=
28:
wroćić ſerce oycow ku ſynom/ á ſerce ſynow ku oycom ich:
29:
to ieſt miał wſzyſtkich pogodzić/ porownáć/ w iednę wiárę
30:
y miłość złącżyć. Cżego iż ieſzcże niemáſz (ták dáley żydowie
31:
mowią) bo rozmáitych wiar doſyć ná świećie/ y więcey ſie
32:
ich co dzień przymnaża/ tedy Ian nie był Heliaſzem/ bo te=
33:
go nie wykonał: á ták y Iezus nie był Meſyaſzem. NAV= cżyćiel Siodma Rozmowá CZYCIEL. To prawdá iż ty ſłowá Máláchiaſzowe to
2:
znácżą/ że Prorok ten Heliaſz/ ktory vprzedzić miał Meſy=
3:
aſzá/ rozerwánych w wierze y w miłośći/ pogodzić y poro
4:
wnáć miał/ ku iedney wierze/ zgodzie/ y miłośći ſpolney/
5:
onych nápomináiąc y práwie przymuſzáiąc. Bo náwroce=
6:
nie ſynow ku oycom/ y oycow ku ſynom/ nie co innego zná=
7:
cży/ iedno niezgodnych pogodzenie/ á rozerwánych/ zwią=
8:
zánie/ otoż ſie to w Ianie Báptiśćie znácżnie pokazáło. A=
9:
bowiem to onim ánioł oycu iego Zácháryaſzowi opowiedał y
10:
práwie mu to proroctwo Máláchiaſzowe przycżytał/ iáko
11:
náſz Lukaſz Ewángeliſtá świádcży káp: 1. ꝟ 17. Bo náten
12:
cżás Ian przyſzedł/ gdy ſie rozmáitych ſekt miedzy Izráel
13:
cżyki námnożyło było/ gdy iedni ſtárych Ofiárownikow
14:
ſwych náſládowáli: drudzy/ zá Fárizeuſzmi/ trzeći zá Sá
15:
duceuſzámi/ cżwarći zá Eſenámi biegáli: ná co Ian wo=
16:
łał: wſzyſtkim vbłądzenie pokázował: do pokáiánia y no=
17:
wego żywotá nápominał: á ná znák odpuſzcżenia grzechow
18:
á przybliżenia ſie kroleſtwá niebieſkiego/ ponurzenie zále=
19:
cał. Y wiele ich (iáko nie tylko Ewángeliſtowie/ ále y Io
20:
zef Piſarz Zydowſki świádcży) z roznego nabożeńſtwá y
21:
ſtanu/ w iednę miłość y wiárę nurzał: wſzyſtkich do iedne go
22:
Meſyaſzá odſyłáiąc/ y onego im zálecáiąc. Ale ſie ná tym
23:
żydowie mylą/ ſłow tych Prorockich/ ku obronieniu błędu
24:
ſwego/ vżywáiąc/ gdy ták rozumieią/ iákoby to porowná=
25:
nie y pogodzenie we wſzytkich zgołá ſtániech/ y narodziech
26:
miáło być. A iákoby iuż ná potym/ nie miáło być náſwie=
27:
ćie/ iedno iedná wſzyſtkich wiárá: cżego Prorok nigdy nie
28:
obiecował. Bo nie mowił/ że miał wſzytkich ludzi/ ná świe
29:
ćie w iednę wiárę złącżyć: Ani tego żeby nigdy potym nie
30:
miáły być rozne wiáry ná świećie: ále iż ſerce oycow/ ku ſy
31:
nom/ áſynow ku oycom náwroćić miał. Co też nie może być
32:
iedno o ludzie Izráelſkim rozumiano/ á nie o inſzych Pogáń
33:
ſkich narodziech. Bo do tych Prorocy nie bywáli poſyłáni/
oprocż


strona: 109

O Zydowſkich wywodziech.Liſ109.
1:
oprocż Ionaſzá/ ktory do Niniwe pogáńſkiego miáſtá po=
2:
ſłány był. Przeto głupia to ieſt/ domyſláć ſie tego/ cżego
3:
Prorok nie mowił. To ieſt/ chćieć to do wſzyſtkich wobec
4:
ludzi ná świećie/ będących ćiągnąć/ co do tych ſámych ćią
5:
gniono ma być/ ktorym to ſámym/ wedle vpodobánia Bo
6:
żego należy. VCZEN. Ale tego inſzy Prorocy/ iáko E=
Wſzyſcy od Bogámáą być náżeni Ezá. 54. ꝟ 13. Iere. 31. ꝟ 34.

7:
záiaſz y Ieremiaſz dokłádaią/ że wſzyſcy mieli być od na=
8:
mnieyſzego do nawiętſzego/ od Bogá ſámego wyucżeni/ y
9:
wſzyſcy mieli poznáć Bogá. Cżego iż też ieſzcże nie máſz: bo
10:
ieſzcże ieden drugiego náucża: wiele też ludzi Bogá nie zná=
11:
ią: przeto ieſzcże nie przyſzedł Meſyaſz: áni przyſzło nowe
12:
przymierze/ ktore Bog vcżynić obiecował/ ták oni ná to od=
13:
powiedáią. NAVCZYCIEL. Mogą oni iáko chcą
14:
odpowiedáć: á coż potym gdy y w tym głupſtwo y nieumie
15:
iętnosć ſwą pokázuią. Abowiem choć ták poſpolićie piſmo
16:
ś. ná wielu mieyſcách mowi/ Wſzyſcy. A przedſię tego nie
17:
rozumie o wſzyſtkich wobec ludziách/ co ich ná świećie/ ále
18:
tylko o tych wſzytkich ktorym to należy/ ábo ktorzy ná to od
19:
Bogá ſą nágotowáni. Tákże gdy mowi od namnieyſzego
20:
do nawiętſzego: tedy też tego nie o wſzytkich zgołá ludziach
21:
świátá tego rozumie: ále o káżdym/ ták podłym iáko y za=
22:
cnym/ ktory ku pocżtowi należy/ tych wſzytkich/ o ktorych
23:
to Bog mowi. To ieſt/ o wſzyſtkich wobec dziatkach ſwych
24:
z káżdego narodu ktore on ſobie zá dziatki obiera/ ſam wy=
25:
ucża/ do ſiebie wzywa/ przyimuie/ y ktorym żywot wiecżny
26:
dáruie. Bo tego żaden z żydow rzec nie może/ áby wſzyſcy lu
27:
dzie mieli ſie Bogu ſpodobáć: á iżby on też wſzyſtkich miał
28:

29:
záſyny y corki przyimowáć. VCZEN. A gdzie o tym
Wſſ.

30:
piſmo maſz żeby ſie to ſłowo wſzyſcy nie o wſzyſtkich zgołá
31:
rozumieć miáło/ ále o pewnych niektorych ludziách. NAV= CZYCIEL. Piſmáć tego ieſt doſyć/ gdzie ſie zda/ iá=
33:
koby o wſzytkich wobec mowiono było: á przedſię to nie mo
34:
że być rozumiano/ tylko o tych/ do ktorych to należy. Iá=
ako maſz


strona: 109v

Siodma Rozmowá
1:
ko maſz ná przykład ono 1. Moy: 50. ꝟ 7. gdzie ták Moy=
2:
żeſz piſze. Y ſzedł Iozef áby pogrzebł oycá ſwego/ ſli też z nim
3:
wſzyſcy ſłudzy Fáráonowi/ ſtárſzy domu iego y wſzyſcy
4:
ſtárcy źiemie Egiptſkiey. Co mniemaſz cżyli przy Krolu nie
5:
zoſtał żaden ſługá? ábo cżyli we wſzytkiey źiemi Egiptſkiey
6:
nie zoſtáło było żadnego ſtárcá vććiwego? gdy mowi iż
7:
wſzyſcy poſli z Iozefem? Tákże ono/ 1. Sámu: 13. ꝟ 20. Y
8:
chodzili wſzyſcy Izráelcżycy do Filiſtynow/ káżdy oſtrzyć
9:
lemięſzá ſwego/ Izali też nie ći tylko ktorym tego potrzebá
10:
byłá? Ieſzcże ono. A Dawid y wſzyſtek dom Izráelſki/ grá
11:
li przed Pánem/ ná wſzyſtkich inſtrumenćiech z drzewá rc.
12:
Izali wſzyſcy gráć vmieli? Izali też wſzyſtkie inſtrumentá
13:
náon cżás z ſobą wynieſli? Niewiem ktoby ták głupim był/
14:
ktoby to twierdzić miał? ále iż tákowey mowy w piſmie ś.
15:
pełno/ przeto ſie tym báwić niechcę/ bo to potym cżytáiąc
16:
ſam będzieſz mogł obacżyć. VCZEN. To iuż może być
Od namnieyſgo do naywiętſ.

17:
doſyć ná to ſłowo wſzyſcy: ále iż to drugi Prorok/ przykłá=
18:
da/ od namnieyſzego do nawiętſzego z nich: tedy ſie to ieſzcże
19:
tym zbić nie może. Gdyż ſie tu coś więtſzego pokázuie. Bo
20:
nie tylko mowi wſzyſcy/ ále ieſzcże ták wſzyſcy/ że żadnego
21:
nie wyimuiąc/ przydáie od nawiętſzego áſ do namnieyſze=
22:
go. A tákby y to potrzebá pokázáć iż choć ták piſmo mowi
23:
przedſię tego nie o wſzyſtkich wobec ná źiemi żywiących ro
24:
zumie/ ále o niektorych tylko. NAVCZYCIEL. Cży
25:
tamy ták v tegoſ Ieremiaſzá Proroká/ Iere. 8. ꝟ 10. że
26:
Bog chćiał dáć onę źiemię Izreálſką/ y żony Izráelſkich ſy
27:
now/ cudzoźiemcom: á przycżynę tego kłádzie tę/ iż wſzyſcy
28:
od máłego áż do wielkiego ná zyſk cyháli. Cżyli rzecżeſz iż ſie
29:
też y dziatki máłe zyſkiem tákim báwily? nie trzymam tego
30:
nie tylko o tobie/ ále o żadnym bácżnym: Bo tákże mowi
31:
Iere. 42. ꝟ 7. A 2. Krol: 23. ꝟ 2. A 25. ꝟ 26. A 1. Kron:
32:
26. ꝟ 13. A 2. Kron: 15. ꝟ 13. A 34. ꝟ 30. A 4. Ezdr: 12. ꝟ
33:
40. Iudit. 13. ꝟ 15. á wżdy te go nie rozumie o wſzyſtkich procż
brá


strona: 110

O Zydowſkich wywodziech.Liſ110.
1:
bráku wſzelkiego/ ále tylko o tych (ták podłych iáko y za=
2:
cnych) ktorzy do tego náleżeli/ y ktorym to ſłużyło. Tákże y
3:
tá znáiomość Boża ktorey ſamże Bog miał ludzi náucżáć/
4:
tym tylko ma być przycżytána wſzytkim máłym y wielkim
5:
ktorych Bog ná to obrał/ y ktorym iey vżycżyć będzie chćiał
6:
to ieſt/ ták ludziom ſtanu podłego iáko y zacnego: Bo tych
7:
máłymi y wielkimi názywa. VCZEN. To iuż ile ba=
8:
cżę zátym też vſtánie y on wywod ich/ ktorego vżywáią z E
Y zbieżą ſdo niego wſſNarody Ezá. 2. ꝟ 2.

9:
zá: 2. ꝟ 2. gdzie Prorok/ mowiąc o kroleſtwie Meſyaſzo=
10:
wym/ y o ſámym Meſyaſzu/ ktory ſie iáko iedná nawiętſza
11:
gorá nád inne gory y págorki/ wynieść miał/ nád Krole y
12:
Pány w kroleſtwie ſwym/ tedy ták o nim piſze Prorok/ że ſie
13:
do niego zbieżeć miały wſzytkie narody: o wſzyſtkich też ták=
14:
że wobec ludziách świátá tego to rozumieiąc: iákoby oni
15:
wſzyſcy do Meſyaſzá przyſtáć mieli y pod iego ſámego zwierz=
16:
chnośćią zoſtáć. Cżego iż żydowie wedle litery wypełnione=
17:
go nie widzą przeto też temu/ żeby iuż Meſyaſz przyść miał
18:
wiáry dáć niechcą. NAVCZYCIEL. Sámá to rzecż
19:
pokázuie/ że też y ten ich wywod tákże vſtáć iáko y pierwſze
20:
muśi. Abowiem choćby ſie oni niewiem iáko náſzey odpo=
21:
wiedzi ſprzećiwiáć chćieli: iákobyſmy my tylko ták to ſłow
22:
ko/ wſzyſcy/ wykłádáli/ ále coż rzeką przećiw Rábinowi
23:
ſwemu Kinchiemu/ ktory/ w kſiąſkách/ ktore názwał
24:
Seráſſim/ tákże o tym mowi y piſmo przywodzi? iáko 1.
25:
Moy: 24. ꝟ 57. gdzie ták Moyżeſz mowi/ Y przyſzłá też káż
26:
da źiemiá do Egiptu kupowáć zboża v Iozefá. Iżali wſzyt
27:
kie zgołá/ dálekie y poſtronne źiemie/ do Egiptu po zboże
28:
chodziły? Tákże co mowi ſługá Abráhámow 1. Moy: 24.
29:
ꝟ 36. Y vrodziłá Sará żoná Páná moiego/ ſyná Pánu me=
30:
mu/ w ſtárośći iego/ ktoremu on dał wſzyſtko co iedno ie=
31:
go ieſt. Izali też nic Izmáelowi nie dał? Izali ſobie y dzie=
32:
ćiam Kieturzynym nic nie zoſtáwił? Ale nád to przypátrz
33:
ſie mieyſcom tym/ Iáko 2. Sámu: 16. ꝟ 22. A 17. ꝟ 14.
a ijPſal: 42.


strona: 110v

Siodma Rozmowá
1:
Pſal. 42. ꝟ 78. Nád to 2. Kron. 22. ꝟ 10. A 2. Krol. 11. ꝟ 1.
2:
mowi. Iż Atália pomordowáłá y wygłádziłá wſzyſtko po=
3:
tomſtwo Krolewſkie z domu Iudy/ A wżdy to wiemy że
4:
Ioáſz nie był wygłádzon/ y wiele innych tym podobnych.
5:
Ale nie dáleko chodząc/ Ieſliby to mieyſce Ezáiaſzowe/ o
6:
wſzyſtkich zgołá/ rozumiano miáło być/ á cżemuſ wprzod
7:
wſzyſtkich wſpomionąwſzy/ przydáie potym/ y poydzie wie
8:
le ludzi. Ieſli o wſzyſtkich rozumiał/ á cżemuſ by to potym
9:
przydawał? pewnie tego nie dla cżego innego cżyni/ iedno
10:
áby to okazał: że przez wſzyſtkich/ wiele ich rozumie/ á nie
11:
wſzyſtkich wobec. Przeto Micheaſz. 4. ꝟ 2. piſząc też thęż
12:
rzecż/ ſłowo to/ wſzyſcy/ opuśćił/ áby kto ták głupim nie=
13:
był/ co by to o wſzyſtkich ludziach co ich ná świećie ieſt wy
14:
kłádáć śmiał/ iáko tho ſproſni niektorzy cżynią/ á tym wie=
15:
rzące proſtaki trworzą/ y onych zwodzą. Lecż o tym niech
16:
będzie doſyć/ ty maſzli co więcey żydowſkich wywodow
17:
powiedz á dáley poſtąṕ. VCZEN. Iuż bym y ſam rád
18:
dáley poſtąpił/ ále tu ieſzcże żydowie ty ſłowá wtrącáią/
19:
ktore Bog przez Ieremiaſzá przydáie. Iere. 31. 34. Y nie
20:
będzie żaden dáley vcżyć bliźniego ſwego/ áni brát brátá
21:
ſwego/ mowiąc poznayćie Páná/ bo mię wſzyſcy poznáią
Nie będzie więcey ieden drugiego vcżyć.

22:
rc. A iż ieſzcże po dziſieyſzy dzień/ ieden drugiego náucża/
23:
á Bog ieſzcże ná ſercách ludzkich/ zakonu ſwego nie piſze/
24:
przeto ſtąd to zámknienie cżynią/ że ieſzcże Meſyaſz nie przy
25:
ſzedł. Gdyż nie Bog ſam náucża ludzi/ ále ludzie iedni dru
26:
gich náucżáią/ y ná kártách ieſzcże piſzą. Co by im tedy ná
27:
to odpowiedzieć/ rad bym od ćiebie wiedział. NAVCZY= CIEL. Moiá odpowiedź/ ná powieść táką żydowſką/
29:
tá ieſt: Ieſliby the ſłowá ták po proſtu rozumiáne miáły
30:
być/ iáko żydowie niektorzy dumáią: tedy by to zá tym iść
31:
muśiáło/ że Bog rzecży przećiwne obiecuie/ á piſmo ſie z ſo
32:
bą nie zgadza. VCZEN. A cżemu to? NAVCZY= CIEL. Iż to mowi nie będzie więcey bliźni bliźniego v=
cżył/ y


strona: 111

O Zydowſkich wywodziech.Liſ111.
1:
cżył/ y brát brátá náucżał/ Bo wſzyſcy od Bogá náucżeni
2:
będą: ktory zakon ſwoy ná ſercách ich piſáć ma/ y do ich
3:
wnętrznośći gi podáć. A indzie záś/ páſterze/ wedle ſercá
4:
ſwego/ dáć obiecuie: ktorzyby w vmieiętnosći y rozumie
5:
páſli. Iere. 3. ꝟ 16. Co nie o ktorych innych Páſterzach/ y
6:
páſieniu ich/ tákże y o náucżyćielách/ y náuce ich rozumiano
7:
ma być iedno o tych ktore Bog pod nowym przymierzym
8:
dáć obiecał/ zacnieyſze/ y táiemnic Bożych wiádomſze/ nád
9:
ony zakonne náucżyćiele. Tákże ono Ioel 2. ꝟ 23 gdy mo=
10:
wi. Wy ſynowie Syońſcy ráduyćie ſie/ y weſelćie w Pá=
11:
nu Bogu wáſzym/ ktory wam dał náucżyćielá ſpráwiedli=
12:
wośći rc: ku cżemu ſie ieſzcże y mieyſcá ty śćiągáią/ iáko
13:
Ezá. 11. ꝟ 3. 4. 5. Iere. 23. ꝟ 5. Ezech. 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 24.
14:
Ezech. 47. ꝟ 23. Dáni. 11 ꝟ 23 A 12. ꝟ 3. Ale náwet dziw=
15:
na ſie tu ſlepotá w żydách pokázuie/ ktorzy przywodząc kil=
16:
ko ſłow. Ezá. 2. ꝟ 2. O gorze tey wynioſłey nád inſze wſzy=
17:
ſtki gory/ y págorki/ że ná to co tám w trzećim wierſzu przy=
18:
dáie/ o zakonie y ſłowie/ ktore z Syonu y z Ieruzálem wy=
19:
niść miáło/ nic práwie bácżyć niechcą. Abowiem co by by=
20:
ło potym wyśćiu zákonu z Syonu/ gdyby bes śrzodkow
21:
wſzelákich/ ſam Bog náucżał/ y zakon ſwoy ná ſercách
22:
ludzkich piſał? VCZEN. Widzę to dobrze/ że ſie y ſle
23:
potá Zydowſka ſtąd pokázuie/ y Bog by ſie z ſobą niezgá=
24:
dzáć musiał/ rzecży przećiwne obiecuiąc: O cżym nie tylko
25:
mowić/ ále ſtrách y myſlić/ wſzákże vkaſ proſzę iáko=
26:
by ty ſłowá rozumiáne być miáły: iż choćiaſ będą od Bogá
27:
dáni náucżyćiele/ y náucżáć będą/ iednák ieden drugiego v
28:
cżyć nie będzie/ ále Bog ſam náucży wſzyſtkich/ y ná ſer=
29:
cách ich zakon ſwoy nápiſze. NAVCZYCIEL. Ták
30:
maſz rozumieć: Naprzod/ iż náuká nowego przymierza/
31:
o ktorym tám Ieremiaſz mowił/ náukę ſtárego teſtámentu
32:
nierowno zacniey przewyżſzáć miáłá. Ato/ iż gdzie ſie oná
33:
rzecżámi źiemſkiemi/ ćieleſnymi/ doceśnymi/ o ſłużbie Bo=
a iijżey zwierz


strona: 111v

Siodma Rozmowá.
1:
żey zwierzchowney/ ofiárách bydlęcych/ ocżyśćiániu ćiáłá
2:
krwią iáłowicżą/ y wody pokropienim/ parałá: w ktorych
3:
rzecżách mogł ieden drugiego wyucżyć/ iákoſ ſie tego/ y ży
4:
dowſkie dziatki ná pámięć náucżáły/ y będąc w tym wycho=
5:
wáne/ y temu ſie przyzwycżáiwſzy/ iáko iednego przyrodze
6:
nia/ záwżdy y w ſtárośći pilnowáły: choćia ſerce ich dále
7:
ko było od Bogá/ y ręce krwią pomázáne. Ezá. 1. ꝟ 15. A
8:
29. ꝟ 13. A 50. ꝟ 3. Tá záś náuká nowego tego przymierza/
9:
miáſto rzecży źiemſkich/ niebieſkie: miáſto ćieleſnych/ du=
10:
chowne: miáſto docżeſnych/ wiecżne: miáſto też zwierzcho
11:
wney ſłużby Bożey ceremoniálney/ wnętrzną duchowną w
12:
prawdzie náleżącą/ y w odrodzonym duchu vmyſłu cżło=
13:
wiecżego/ y ſumnienia cżyſtego/ przez kreẃ Iezuſowę o=
14:
cżyśćionego/ przed ocży pokłáda y záleca. Cżego ácżkolwiek
15:
náucżyćiele wierni/ ſzcżyrze náucżáią: y łáſkę Bożą w Me=
16:
ſyaſzu okázáną/ przed ocży przekłádáią: y ku wierzeniu tym
17:
wſzyſtkim rzecżam ludzi nápomináią: wſzákże oni ſámi tey
18:
wiáry żywey/ zbáwienney/ nikomu dáć nie mogą/ ieſliſ iey
19:
ſam Bog/ ktorego ieſt dobrowolnym dárem/ dárowáć nie
20:
racży. Tákże też o Kroleſtwie niebieſkim y żywoćie wiecż=
21:
nym: o wiernych vſpráwiedliwieniu: odkupieniu/ ocżyśćie
22:
niu/ poświęceniu/ przez śmierć y kreẃ Chriſtuſowę/ y po
23:
wſtánie iego od vmárłych: nie mogą żadnego ná ſumnieniu
24:
iego vpewnić/ áni ná to/ żeby temu pewnie wierzył z ſercá
25:
vprzeymego/ námowić: Ieſliż oney ich namowy/ náuki/
26:
y nápominánia zwierzchownego/ ſam Bog ná ſercu piſáć
27:
nie będzie: vpewniáiąc o tym wſzyſtkim cżłowieká ná ſu=
28:
mnieniu iego: y chuć mu y nádzieię dobrą o tych rzecżách cży
29:
niąc przez duchá ſwoiego ś. Iákoſ to cżyni/ y pewnie tego
30:
doznawáią ći wſzyſcy/ ktorych tym ſpoſobem Bog vcży:
31:
przeto też oni ſámi ſłowá te/ o tym náucżániu bożym dobrze
32:
rozumieią: y z nich poćiechę biorą. Inſzy záś/ ktorzy tym
33:
ſpoſobem nie bywáią od Bogá vcżeni/ ſłow tych/ nie tylko
iż nie rozu


strona: 112

O Zydowſkich wywodziech.Liſ112.
1:
iż nierozumieią/ áni z nich poćiechy biorą/ áni wypełnienia
2:
ich bacżą: ále ſie ieſzcże z nich gorſzą/ y onych ku zátráceniu
3:
ſwemu vżywáią. Ato gdy ſámi ná vmyſle ſwym będąc wy=
4:
wroceni/ inſzych podwroćić/ y wiárę ich zwętlić/ chcą. Co
5:
wſzyſtko ná ſwoy karb cżynią: zgromádzáiąc ſobie gniew
6:
ná dzień gniewu wiecżnego/ y okazánia nád nimi ſądu Bo=
7:
żego ſpráwiedliwego. VCZEN. To opuśćiwſzy/ odpo=
Przekuią miecże ná lemieſze bo pokoy będzie wſzędy

8:
wiedz mi też ná to/ co też ieſzcże przydáią ták mowiąc: Ie=
9:
ſliby iuż było nowe przymierze/ á Iezus by wáſz był Meſy=
10:
aſzem: tedyby walki ná świećie vſtáły: á choćiaſ nie ná
11:
wſzyſtkim świećie/ áni miedzy wſzyſtkimi ludzmi/ áleby
12:
wżdy miedzy chrześćiány nie były/ gdyż ták o tych/ co do
13:
Meſyaſzá przyſtáć mieli/ nápiſáno cżytamy: że oni miecże
14:
ná lemieſze/ á oſzcżepy ſwe ná śierpy/ przekowáć mieli:
15:
áby iuż narod przećiw narodowi/ nie podnośił miecżá: áni
16:
ſie więcey vcżył walcżyć: Ezá: 2. ꝟ 4. Abowiem táki po=
17:
koy/ przymierza ſwoiego Bog/ zá dni Meſyaſzowych/ o=
18:
biecáć racżył/ ktoremuby końcá nie miáło być: iáko te miey
19:
ſcá świádcżą. Ezá: 9. ꝟ 6. A 48. ꝟ 18. A 54. ꝟ 13. A 66. ꝟ
20:
12. Ezech: 37. ꝟ 26. Pſal: 72. ꝟ 7. ktorego pokoiu iż ieſzcże
21:
nie widáć/ áni walki vſtáły: owſzem ſie ieſzcże więtſze
22:
wſzcżynáią: á nawięcey miedzy Krześćiány: cżego żaden
23:
záprzeć nie może: Tedy ieſzcże przymierza tego niemáſz: áni
24:
Iezus był Meſyaſzem. Gdyż nie przynioſł tego pokoiu: ále
25:
rádſzey niepokoy: iáko y ſam powiedział. Nieprzyſzedłem
26:
puśćić pokoiu ná świát/ ále miecż. Mat: 10. ꝟ 34. Luk:
27:
12. ꝟ 51. NAVCZYCIEL. Co ſie tknie ſłow tych Pro
28:
rockich o pokoiu tym powiedziánych: y o vſtániu wſzelá=
29:
kich walek tedy im prawdę przyznawamy/ y mocnie im
30:
wierzymy/ y pełnienie ich vſtáwicżne widzimy: choćiaſ im
31:
mnodzy nie wierzą áni tego iáko ſie ony pełnią obacżáią To
32:
wiedzieć maſz/ iż ſie żydowie głupi á ſproſni ná dwu ſłow=
33:
kách miłą. Naprzod ná tym ſłowie/ Chriſtiánin: á potym
nádrugim


strona: 112v

Siodma Rozmowá
1:
ná drugim/ Pokoy. Ná Chriſtiáninie ſie mylą/ gdy wſzyt
2:
ki/ iż ſie to ták názywáią zárowno pocżytáią: iákoby to ná=
3:
zwiſko/ dobrym y świętym kogo vcżynić miáło? Abo żeby
4:
iuż wſzyſcy ći co ſie chriſtyány názywáią/ do Chriſtuſá ná=
5:
leżeli? Ale nie dziw że ták mowią/ Bo niewiedzą co ſam
6:
Chriſtus o tym powiedział: Mát: 7. ꝟ 21. 22. 23. mowiąc:
7:
Nie káżdy kto mię zowie Pánem wnidzie do kroleſtwá nie=
8:
bieſkiego. Lecż ten tylko ktory cżyni wolą oycá mego/ kto=
9:
ry ieſt w niebie. Wiele ich mowić mi będzie/ Pánie/ Pánie/
10:
izaliſmy nie prorokowáli w imię twoie? y imienim twoim
11:
Dyabły wyrzucáli/ y imienim twoim mocy wielkie dziáłá=
12:
li? Lecż ia ták im powiem/ nigdym was nie znał: A ták od=
13:
ſtąpćie odemnie wſzyſcy ktorzy broićie niepráwość. Co
14:
gdyby żydowie y inſzy też z nimi rozumieć mogli: á miedzy
15:
Krześćiáninem á Chriſtiáninem rozſądek vcżynić mieli/ te
16:
dyby ták nikcżemnych wywodow nie vżywáli. Abowiem
17:
by to łácno obacżyli/ iż ći ktorzy ſą prawdziwymi Chriſti=
18:
ány/ á pod ćichem y ſpokoynem krolem żywący áni walcżą/
19:
áni ſie walcżyć vcżą/ áni ſie nacżyniem woiennym y mężo=
20:
boyſkiem paráią: ále rácżey/ iáko owiecżki miedzy wilki/
21:
bes rogow/ ták oni miedzy Chrześćiány ludzmi obłudny=
22:
mi/ krwáwymi/ prawdy Bożey nienawidzącymi chodzą/
23:
y rádſzey od nich morderſtwo ćierpią/ niżby ſámi kogo mor=
24:
dowáć mieli: rádſzey krzywdę ćierpią/ niżby kogo vkrzyw=
25:
dzić mieli. Ktorzy/ iż ſámi właſnym ſą Meſyaſzowym lu=
26:
dem/ y oni go ſámi znáią y roſkázánia iego pilnuią/ przeto
27:
proroctwá tego w ſobie y w braćiey ſwey wypełnienie wi=
28:
dzą: y ſámi ſie walką tą zwierzchowną/ ćieleſną/ źiemſką/
29:
ktora miedzy ludzmi bywa/ brzydzą. A pokoiu też tego o
30:
ktorym Prorocy mowili/ nád ſobą doznawáią. Ale też nie
31:
tego pokoiu źiemſkiego ſwieckiego/ że ſie z niſkim nie wádzą/
32:
áni ná guz złośćiámi ſwoimi/ y ſwowoleńſtwy gonią/ rzad=
33:
ko przedſię od ludzi niewiernych doſáwáią: cho=
ćiaż ſ


strona: 113

O Zydowſkich wywodziech.Liſ113.
1:
ćiaż ſie go pod czas drogo dokupuią. Ale więcey pokoiu ſu=
2:
mnienia dobrego przed Bogiem vżywáią/ znáiąc go być
3:
nie tylko Bogiem ſwym/ Pánem y obrońcą pewnym/ ále
4:
co ieſt poćieſnieyſzego/ oycem łáſkáwym y dobrotliwym/
5:
z ktorym iuż przymierza/ pokoiu wiecżnego duchownego/
6:
przez Iezuſá Meſyaſzá doſtáli/ przez ktorego z nim ſą po=
7:
iednáni/ od grzechow ocżyśćieni/ od śmierći/ piekłá/ Szá
8:
táná wybáwieni. Ze ſie im iuż tego wſzyſtkiego bać nie
9:
trzebá/ áni z ſobą dla tego trwożyć. Cżego záś iż wſzyſcy nie=
10:
zbożnicy niewierni nie máią: Przeto choćiáby w nalepſzym
11:
świeckim pokoiu mieſzkáiąc/ tych docżeſnych roſkoſzy vży=
12:
wáli/ (ná co ſie też tylko mizerni żydowie oglądáią/ y tá=
13:
kiego ſobie pokoiu żądáią) iednák vſpokoieni być nie mo=
14:
gą: gdyż Bogá nieprzyiaćielem ſwym máią. A też cho=
15:
ćiaſ pijáńſtwem/ bieſiádámi/ kołácyámi/ muzyką/ inſtru
16:
mentámi rozmáitymi/ ſerce ſwe rozweſelić chcą: iednak
17:
práwego weſela nigdy ſobie zgotowáć nie mogą. Iż ie
18:
ſumnienie ich ſtrofuie/ y nieſpokoinymi cżyni. A co przy=
Chriſtus nie przyſzedł z pokoiem ale z mieczem.

19:
dáią mowiąc: Ze Chriſtus náſz nie przyſzedł puſzcżáć poko
20:
iu ná świát/ ále miecż/ thedy y w tym prawdę mowią/
21:
choćiaſ też tego nie rozumieią. Abowiem iż Chriſtus ieſt
22:
onym kámieniem/ od Bogá ná gorze świętey Syońſkiey/
23:
Kroleſtwá duchownego Izráelá/ ábo ſynow Bożych/ zá
24:
węgieł przednieyſzy wyſádzony/ przeto ſie ich wiele oń otrą
25:
ćić musi/ y przećiw niemu powſtáwáć/ á wiele ſie ich też
26:
ná nim budowáć: á iuż od niego nie odſtáwáć. A iż Bog
27:
ſam iednych do kámienia tego przywodzi/ y ná nim ie budu
28:
ie/ drugie od niego odrzuca/ przeto miedzy tymi odrzucony=
29:
mi nigdy pokoy nie może być/ ále miecż/ ktorego nie tylko
30:
ſámi przećiw ſobie/ iáko Mádyáńcżycy zá Iedeoná/ vży=
31:
wáć záwżdy muſzą: Ale theż nim y tych mordowáć będą:
32:
ktorzy ſie z nimi nie zgadzáią. A ći zás nierzkąc żeby złym
33:
zá złe oddawáć mieli: ále rádniey nieprzyiaćielom ſwym
bdobrze


strona: 113v

Siodma Rozmowá
1:
dobrze vcżynią. Nierzkąc żeby ſie też mieli krzywd ſwoich
2:
msćić/ ábo ſobie w wierze ſwey teſknić/ ále rádſzey wſzy=
3:
ſtkie przećiwieńſtwá/ przy ſwym miłym kámieniu Iezu=
4:
ſie Chriſtuſie Synu Bożym/ á potomku Dawidowym/
5:
ćierpią: cále ſie ná Sąd iego ſpuſzcżáiąc/ thák iáko o nim
6:
Ezái. 11. ꝟ 1. 2. 3. 4. 5. prorokował. A toć ieſt odpowiedź
7:
moiá/ ná to żydowſkie zágadánie. y to o Krześćiánach y
8:
Chriſtiánach rozumienie. Tákże też y o pokoiu prawdzi=
9:
wym/ y miecżu tym ktory Chriſtus ná świát puſzcża. V= CZEN. Choćiaſz to wſzyſtko z tákiem wyrozumienim
Mieſzkáć będzie wilk z báránem.

11:
ſtać może/ y niewiem áby ſie w nim co żydom bácżnym nie
12:
ſpodobáć miáło: Ale ná to co im powieſz/ gdy ták dáley mo
13:
wią. Oto nie tylko rzecży te/ z ſtrony ludzi miáły mieć w ſo
14:
bie/ znácżną odmiánę/ ále ſie też odmiáná tá/ y w źwierzę=
15:
tach/ beſtijach/ y gádzinách pokázáć miáłá/ gdyż ták iáſnie
16:
ná dwu mieyſcách Ezáiaſz. 11. ꝟ 6. A 65. ꝟ 25. mowi: Bę=
17:
dzie mieſzkał wilk z iágnięćiem/ A Leopárd z koźlęćiem le=
18:
żeć będzie. Tákże ćielę y lwię/ y bydło tłuſte weſpołek
19:
(páść ſie będą) á máłe pácholę rządzić ie będzie: y dáley
20:
iáko dobrze wieſz/ co o tym Prorok nápiſał. Ná co oni ták
21:
mowią/ ponieważ ieſzcże tego nie widáć/ tedy też y ieſzcże
22:
Meſyaſz potomek Dawidow nie przyſzedł/ áni látoroſłká
23:
oná ze pniá Izáiego wyroſłá. A ták też ieſzcże niemáſz przy
24:
mierza nowego od Bogá obiecánego. NAVCZYCIEL.
25:
To powiem iż mowá tá nie ieſt właſna/ ktoraby wedle li=
26:
tery rozumianá miáłá być/ ále ieſt figurálna iákowey/ we
27:
wſzyſtkim piſmie/ wſzędy pełno. A iżby tym ſnádniey nie=
28:
chodząc dáleko/ to mogło być pokazano: tedy niech támże
29:
Ezá: 11 ꝟ 9. Zydowie/ w Prorockie ſłowá weyźrzą/ ktore
30:
tákowe ſą: nie záſzkodzą áni obrázą ná wſzyſtkiey świętey
31:
gorze moiey: poniewáſ nápełnionábędzie źiemiá znáiomo=
32:
sći Páńſkiey/ iáko morze wodámi/ ktore wſzyſtko pokrywá
33:
ią. Tu naprzod przez gorę świętą nie rozumie ſámey oney
gory


strona: 114

O Zydowſkich wywodziech.Liſ114.
1:
gory Syońſkiey/ przy ktorey/ końcu Ieruzálem y kośćioł
2:
zbudowány był: ále rozumie zgromádzenie święte ludu Bo
3:
żego w duchu y w prawdzie bogá wychwaláiące ná ktorym=
4:
bykolwiek mieyſcu zebráne było. Bo gdzieby to kto wedle
5:
litery chćiał o gorze Siońſkiey wykłádáć: tedyby ták rozu=
6:
mieć muśiał/ że nigdziey chwalcy Bożych prawdziwych
7:
nie miáło być/ iedno ná gorze oney. A choćby też gdzie in=
8:
dzie byli/ tedyby im też złe beſtye ſzkodziły. Druga co mowi:
9:
Nápełnioná będzie źiemia znáiomośći Páńſkiey: tu też
10:
przez źiemię/ nie źiemię/ áni beſtye/ áni drzewá/ ále tylko
11:
ludzi rozumie/ á ieſzcże k temu wybráne Boże/ po wſzytkiey
12:
źiemi/ ábo świećie roſproſzone. Tákże gdy wilki/ owce/ lwy
13:
lámpárty/ y ćielętá miánuie/ nie rozumie też tego/ o źwierzę
14:
tách y beſtyiách: ále o ludziách rozmáitych/ y ſrogich y ći=
15:
chych/ y okrutnych y podłych: iákowych doſyć ieſt ná świe
16:
ćie/ miedzy wſzemi ſtany y narody: dziwnych y nie okroco=
17:
nych. Ktorzy wſzyſcy od Bogá/ przez duchá iego okroceni
18:
mieli być/ y ſpołu złącżeni: áby pod iedynym Páſterzem/ od
19:
Bogá ze pniá Izáiego wzbudzonym/ zgodnie y ſpokoynie
20:
żyć mogli: obycżáiow ſwych dziwnych/ grubych/ ſproſnych
21:
bydlęcych/ beſtyálnych/ poprzeſtawſzy. VCZEN. Wy=
22:
rozumienie to dobre ieſt/ ále ná nim żydowie nie przeſtáną/
23:
ieſliſ go iáſnymi piſmá ś. świádectwy nie podeprzeſz: prze
24:
toby to pokázáć potrzebá/ że też piſmo ś. názywa ludzi ná=
25:
zwiſki tákiemi/ ktoremi źwierzętá y beſtye názywáią. NA= VCZYCIEL. Azaſ tego nie pámiętaſz iż Bog lud ſwoy
27:
poſpolićie owcámi/ owcżárniey y páſtwiſká ſwego názywa?
28:
Pſal: 100. ꝟ3. Ezech: 34. ꝟ 10. 17. 22. Inſze záś ludzi/ á ná
29:
koniec y niektore z ludu ſwego złoſniki ſrogie y okrutne/ ná=
30:
zywa lwy/ dzikimi wieprzámi/ byki Bázáńſkimi/ pſy/ ie=
31:
dnoroſcżámi rc. Pſal: 7. ꝟ 3. A 22. ꝟ 13. 17. Pſalmo 80. ꝟ
32:
14. Tákże ono y ſam Iákob Pátryárchá w Proroctwie
33:
ſwym 1. Moyże: 49. ꝟ 9. zowie ſyná ſwego Iudę lwem/ y
b ijlwięćiem


strona: 114v

Siodma Rozmowá.
1:
lwięćiem/ Izáſchárá oſłem mocnym/ Dáná wężem/ Nef
2:
talimá ieleniem/ Beniáminá wilkiem drápieżnym. V= CZEN. Wiem też ia y to/ ále żydowie ná tym nie bárzo
4:
przeſtáć chcą: ábowiem tym to zbijáią mowiąc: Ieſliby te
5:
obietnice o ludziách á nie o tychże beſtyách námienionych
6:
rozumiáne miáły być: á ná cożby Bog przez Ozeaſzá káp:
7:
2. ꝟ 12. obiecował przymierze vcżynić dla ludu ſwego/ z źwie=
8:
rzęty polnemi/ z ptaki niebieſkimi/ y zgádziną/ chcąc gi od
9:
woyny y wſzego niepokoiu vwolnić/ á onemu ná wſzyſtkim
10:
ſpokoyne mieſzkánie ſpráwić. Ale iż też y to obiecuie/ tedy
11:
Ezáiaſzowe ſłowá nie mogą być o ludziách/ ále zgołá o be=
12:
ſtyách rozumiáne. Ktora rzecż/ iż ſie ieſzcże niepokazáłá/
13:
przeto ieſzcże Meſyaſz nie przyſzedł/ y nowe przymierze nie
14:
náſtąpiło. NAVCZYCIEL. To nie nowiná iż niewierni
15:
ná iáſnych powieśćiách ſłowá bożego nie rádzi przeſtáwáią:
16:
á zwłaſzcżá żydowie: ktorzy więcey Tálmudowi ſwemu ni=
17:
żli ſámey Bibliey wierzą: wſzákże przedſię prawdá choćiaż
18:
ią nábárziey tłumią/ ma zá ſobą znácżne świádectwo/ á nie
19:
tylko od dobrych y wiernych/ ále też pod cżás y od złych y
20:
niewiernych. Mnieby oni y tobie mogli wiáry nie dáwáć/ y
21:
náſzymi wykłády gárdzić/ ále coż też wżdy rzeką ſwemu Rá
22:
binowi Moyżeſzowi? ktory tákże rzecż tę z námi zgodnie wy
23:
kłáda/ mowiąc: Niech to do ſercá nieprzychodzi żádnemu
24:
áby zá dni Meſyaſzowych/ miáło ſie co od biegu przyrodzo
25:
nego odchylić: ábo żeby ſie co w rzecżách przez ſzesć dni
26:
ſtworzonych/ miáło odmienić. Abowiem poydzie świát
27:
zwykłą ſwą drogą. A ták pogotowiu y źwierzętá zoſtáną
28:
przy ſwoich właſnośćiách. Wſzákże ia nie ieſtem od tego/
29:
żeby Bog/ ktory obiecał lud ſwoy Izráelſki/ gdyby prze=
30:
ſtępował roſkazánia iego/ źwierzęty ſrogiemi káráć/ 2.
31:
Moy: 26. ꝟ 22. Ezech: 55. ꝟ 17. nie miał ludu ſwego poſłu=
32:
ſznego od tego záś bronić y z ſámymi beſtyámi dla ſwych wy
33:
bránych przymierza vcżynić? Gdyż też y to támże/ w 3.
Moy: 26.


strona: 115

O Zydowſkich wywodziech.Liſ115.
1:
Moy: 26. ꝟ 6. obiecował. O cżym też maſz v Ezech: 34. ꝟ
2:
25. 28. Y owſzem temu mocnie wierzę/ żeby y lwom páſzcże=
3:
ki pozáwierał/ gdyby ktory z wiernych miedzy nie wrzucżo
4:
ny dla wiáry był/ iáko ſie z Dánielem Prorokiem Bożym
5:
działo/ gdyby to Bog widział/ żeby ſtąd imię iego święte
6:
chwałę ſwoię miáło. Ale to przedſię wſzyſtko/ onego ze=
7:
pſowáć nie może/ żeby Ezáiáſzowe proroctwo/ nie miáło ſie
8:
śćiegáć do ludzi złych ſrogich y okrutnych/ ktorzy ſie z inny
9:
mi ćichymi ſkromnymi y wiernymi pod Meſyaſzem/ zgá=
10:
dzáć máią/ y miłowáć ie będąc odnowieni y odrodzeni przez
11:
wiárę y duchá Bożego. Poniewaſ więtſzą záwżdy chwałę
12:
Bog imieniowi ſwoiemu/ z ludzi wywodzi y wywodzić bę=
13:
dzie/ bo ich też dla tego ſtworzył Ezá. 43. ꝟ 21. ániżli z beſtiy
14:
ktore dla cżłowieká ſą ſtworzone. Ale iż żydom o wcżás/ po
15:
koy/ y roſkoſzy ćieleſne idzie: ktorych ſie po Meſyaſzu ſpodzie
16:
wáią: zle go y kroleſtwo iego wyrozumiawſzy/ przeto ták
17:
prorockich ſłow wedle chući ſercá ſwego nákrącáią/ y ony
18:
wedle litery wykłádáią. Ale coż wżdy ná to rzeką/ ieſliż ták
19:
wſzyſtko ćieleſnie/ wedle litery będą chćieli wykłádáć/ co
20:
Ezáiaſz káp: 62. ꝟ 6. O Ierozolimie powieda: że ſtrożowie
21:
iey nie máią cáłą noc ſpáć/ ále vſtáwicżnie ſtrzegąc iey bę=
22:
dą wołáć bes przeſtánku. Ieſliby táki pokoy miał wſzędy
23:
być/ y tákie walek y beſtiy vſkromienie ná wſze ſtrony/ iáko
24:
oni wedle ćiáłá y krwie dumáią. A coſby ſtrożow potrze
25:
bá? gdyż tych tám nie vżywáią/ gdzie ſie żadney trwogi y
26:
niebeſpiecżeńſtwá nie obáwiáią: Ale żebym ſie długo tą rze
27:
cżą nie báwił: ieſli iáko oni dumáią/ zgołá miecż/ woyná y
28:
wſzyſtkie nieprzyiázni z źiemie wygładzone máią być: á ie=
29:
dná zgodá/ miłość y przyiazń wſzyſtkich ma w iedno złą=
30:
cżyć: A ſkądże ſie potym weźmie Gog y Magog/ głowni
31:
oni ludu Bożego nieprzyiaciele? o ktorych Ezechiel 38. ꝟ 1.
32:
piſze. Widzimi ſie iż gdy by to żydowie/ pilnie ſie temu przy
33:
pátrzywſzy/ rozebráć vmieli/ tedyby tych ſwoich wywo=
b iijdow zánie


strona: 115v

Siodma Rozmowá.
1:
dow zániecháć muśieli: Bo ſie żadną miárą z nimi nie oſto=
2:
ią: by tylko ná iáſnią z nimi wyniść chćieli: przypuſzcżaiąc
3:
do ſercá ſtátecżną y porządną ná nie z ſłowá Bożego odpo=
4:
wiedź/ przed ktorą ſie wywody ich źimne iáko lod/ przed le
5:
tnią ſłonecżną gorącośćią roſpłynąc muſzą. Wſzakże ieſli
6:
ieſzcże maſz co potężnego/ co byś od nich ſłyſzał/ porządkiem
7:
ſwym powiáday/ á ia też co Bog vżycżyć będzie racżył od
8:
powiedáć będę. VCZEN. To też ieſzcże mowią. Pod
9:
nowym przymierzem grzechy vſtáć miáły y wſzelákie zło=
10:
śći/ á teraz/ nierzkąc żeby zgłádzone miáły być y vſtáć/ ále
Grzechy y grzeſzący nie mieli być pod nowym Meſyaſzowym przymierzym.

11:
ſie ich bes licżby przymnożyło: á przeto tákie cżynią zám=
12:
knienie. Poniewaſ tedy ieſzcże grzechy nie ſą zgłádzone áni
13:
ludzie od nich ſą ocżyśćieni/ iáko ći/ ktorzy vſtáwicżnie grze=
14:
ſzą/ tedy to nie może być/ áby iuż nowe przymierze náſtąpi=
15:
ło/ ábo żeby iuż Meſyaſz przyść miał. NAVCZYCIEL.
16:
A tego cżym dowodzą/ żeby grzechy vſtáć miáły? ábo żeby
17:
iuż ludzie pod nowym przymierzem vpádáć ábo grzeſzyć
18:
nie mieli. VCZEŃ. Acżkolwiek wiele mieyſc z piſmá ś.
19:
przywodzili/ wſzákże mym zdánim iedno to nawaznieyſze
20:
było ktore z Ieremiaſzá przypomináli: Iere: 33. ꝟ 8. Gdzie
21:
Bog obiecuiąc przywroćić więźienie Iudy y Izráelá/ to ieſt
22:
oſwobodzić ie z niewoley/ y nápráwić ie poſtáremu/ ták po=
23:
tym przydáie mowiąc: Ocżyśćię ie od wſzyſtkiey nieprá=
24:
wośći ich/ ktorą zgrzeſzyli przećiw mnie.
25:
NAVCZYCIEL. Y tho nie ledá ſęk: ále wżdy nie
26:
twárdy. Iż Bog obiecuie od niepráwośći/ kthorych ſie
27:
przećiw niemu dopuſzcżał lud iego/ ocżyśćić gi z láſki ſwey:
28:
więc to iuż ſtąd chćieć zámknąć: otoſ iuż grzechow nie bę=
29:
dzie/ otoſ iuż ludzie grzeſzyć nie będą. Niewiem co to zá
30:
zámknienie. A gdy bym ia też ták rzekł/ obiecał Bog ná
31:
karmić y náſyćić lud ſwoy/ otoſ iuż gdy gi raz nákarmi y
32:
náſyći nigdy potym ludzie łáknąć y prágnąć áni iesć będą.
33:
Azaſby to nie głupi był wywod moy? Ale ſie nie trzebá by
ło ná


strona: 116

O Zydowſkich wywodziech.Liſ116.
1:
ło ná tych ſámych ſłowách wieſzáć/ lecż ſie y temu co tám
2:
dáley ſtoi przypátrzáć potrzebá było: y co też przed tym
3:
Bog powiedział pámiętáć. Bowiem támże zaraz w tym=
4:
że to wierſzu przydáie/ miłośćiw będę wſzem ich niepráwo
5:
śćiam/ ktorymi przećiw mnie zgrzeſzyli/ y mnie ſobie lekce
6:
poważyli/ A wyżſzey káp. 31. ꝟ 34. mowiąc o nowym przy=
7:
mierzu/ pod ktorym ſie to dziać miáło/ Nie mowi ták/ nie
8:
będą iuż dáley pod nim ludzie grzeſzyć: áni będą dáley ná
9:
świećie grzechy/ ále ták/ Vlituię ſie nád niepráwośćiámi
10:
ch/ á grzechow ich iuż dáley pámiętáć nie będę. Iáko też
11:
y Dawid mowi. Pſal. 32. Szcżęſliwy ten ktoremu wyſtę=
12:
pek ieſt odpuſzcżony/ ktorego grzech ieſt pokryty. Szcżę=
13:
ſliwy cżłek ktoremu Pan nie pocżytá niezbożnośći rc. Nie
14:
mowi żeby ten był ſzcżęſliwy ktoryby nie grzeſzył/ ále ktore
15:
mu iáko grzeſznikowi grzechy odpuſzcżone/ y pokryte/ bes
16:
przypominánia ich/ bywáią. Bo gdybyſmy ták rozumieć
17:
mieli/ iż iuż ludzie pod nowym przymierzym grzeſzyć nie bę=
18:
dą: tedybyſmy też ták rozumieć y twierdzić tho muśieli/ iż
19:
iuż też ludzmi nie będą/ ále duchámi ábo Anioły bes ćiáłá/
20:
áby iuż grzeſzyć nie mogli. Abo ieſliby przedſię ludzmi by=
21:
li y toſ by przedſię ćiáło mieli: tedyby wżdy ácż nic tego
22:
potrzebá dowieść y to piſmem ś. pokázáć/ ze ſie ći ludzie iuż
23:
nie ták máią ná świát rodzić/ iáko ſie odpocżatku ſtworze=
24:
nia świátá rodzili y ieſzcże rodzą: gdyż rodzenie tho nie bes
25:
grzechu y ſkáżenia bywa. Cżego ieſli ći żydowie ták wykrę=
26:
tni nie pokażą/ tedy tego/ zá co ſie wźięli nie dowiodą. Bo
27:
to muśi być co Bog ſam powiedział/ iż ſerce Cżłowiecże
28:
ſkłonne ieſt ku złemu z młodośći ſwoiey: á iż cżłowiek pije
29:
niepráwość/ iáko źiemiá dzdzową wodę. Ale tho przedſię
30:
nic tym ſzkodzić nie ma/ ktorych Bog do nowego przymie=
31:
rza przyimuie/ duchem ich ſwym odnawia/ grzechy wſzy=
32:
ſtkie ktore pod pierwſzym przymierzym nie mogły być o=
33:
fiárą zgłádzone áni odpuſzcżone/ odpuſzcża y onych zápá
miętawa/


strona: 116v

Siodma Rozmowá.
1:
miętawa/ ták iáko tu przez proroká ſlubuie. Ale ſie tym dłu
2:
go niebáwiąc/ to mowię/ że te go żaden z nachytrzych żydow
3:
nie pokaże/ áby pod nowym przymierzem/ grzechy zgołá
4:
vſtać miáły/ á k temu we wſzyſtkich ludziách/ żeby iuż po=
5:
tym żaden z nich nie mogł grzeſzyć: (bo to áſ w onym przy
6:
ſzłym żywoćie wiecżnym będzie/ gdzie wybráni Boży/ bę=
7:
dą iáko Aniołowie Boży/ zewlecżeni z ćiáłá tego/ ſkáżeniu/
8:
śmierći y grzechowi poddánego) Ale to/ co iuż y teraz ieſt/
9:
będzie że Bog wſzyſtkim ſwym wybránym ſynom y cor=
10:
kam odpuſzcżáć będzie grzechy/ z łáſki ſwey/ procż ich wſze
11:
lákiey godnośći/ y zaſługi/ A ták ie odpuſzcżáć będzie że ich
12:
iuż więcey pámiętáć nie będzie/ Nie iżby ich nie było/ ále
13:
iż choćiaby były/ on ie pokryie/ y onych nie przycżyta/ áni
14:
ich więcey pámiętáć będzie. Ale mowię iż tylko wybránym
15:
ſwym/ á nie wobec wſzyſtkim. Co (iż ták tę rzecż z Ozea=
16:
ſzem zámknę. káp. 14. ꝟ 10.) ieſli kto ieſt mądry/ wyrozumie/
17:
á kto roſtropny pozna to/ boć drogi Páńſkie proſte ſą/ prze
18:
to też w nich ſpráwiedliwi chodzić będą: ázáś przeſtępcy/
19:
odtrącą ſie ná nich. Będą/ mowię/ z łáſki iednym odpu=
20:
ſzcżone grzechy/ ktore ſobie Bog ocżyśći y vſpráwiedliwi/
21:
á niezbożnicy przedſię w złośćiách ſwoich záginą/ áni grze
22:
chow ſwych żadnego odpuſzcżenia otrzymáią. Cżego iż iuż
23:
zdawná od przyśćia IezuſáChriſtuſá pomázáńcá Boże=
24:
go/ przez śmierć y kreẃ iego/ ktorą vmieráiąc zwoley y łá=
25:
ſki Bożey wylał zá grzeſzne/ wierni nád ſobą doznawáią:
26:
y ná ſumnieniu/ ktoremu duch ś. świádectwo wydáie/ nie
27:
ledá iáko ſie weſelą/ tedy ſie to ſtąd pokazuie iż iuż y przy=
28:
mierze nowe/ Bog wedle ſwey obietnice z ludzmi vcżynił/
O zgromáludu Izrádo ich ziemie.

29:
y Meſyaſz iuż też przyſzedł. VCZEN. Ale Bog przed
30:
tym/ ábo/ ácż nic/ náten cżás obiecował lud Izráelſki/ do
31:
źiemie ich ze wſzyſtkich źiem zgromádzić/ y ony rozmnożyć
32:
y pokoy im w niey ſpráwić/ á ná wieki ich z niey nieruſzáć.
33:
Cżego iż ieſzcże nie wykonał/ tedy też áni Meſyaſzá dał: áni
nowego


strona: 117

O Zydowſkich wywodziech.Liſ117.
1:
nowego przymierza vcżynił. Owſzem/ y ſam Iezus/ kto=
2:
rego wy zá Meſyaſzá maćie/ miáſto tego zgromádzenia ro=
3:
ſproſzenie opowiedział/ ktorego y dzis doznawamy: Ták
4:
ieſzcże dáley żydowie mowią. NAVCZYCIEL. Bá/
5:
łácnoć ták mowić/ ále niewiem áby tego porządnie świá=
6:
dectwy z ſłowá Bożego mogli dowieść. VCZEN. O
7:
to nic/ tego oni potężnymi piſmy dowodzą. Bo o tym wie
8:
le ieſt w Prorocech: á nád to/ y v ſámego Moyżeſzá. 5. Moy.
9:
30. máło nie cáła kápitu. A v Ieremiaſzá tak o tym mowi
10:
káp. 23. ꝟ 3. Y zgromádzę ia oſtátki ſtádá moiego ze wſzech
11:
źiem do ktorychem ie roſpędził y przyprowádzę ie do obor
12:
ich/ áby ſie mnożyły/ y wiele ich było. A támże káp. 29. ꝟ
13:
14. Naydziećie mię/ mowi Pan á ia przywrocę poimáń=
14:
ce wáſze/ y zbiorę was ze wſzech Narodow y ze wſzech
15:
mieyſc ná ktorem was wygnał mowi Pan: y przywrocę
16:
was ná to mieyſce/ z ktoregom was poimánych záprowá=
17:
dził był. A v Ezechielá w 36. w wierſzu 24. Y wezmę was
18:
z pośrzod narodu/ y zgromádzę was ze wſzyſtkich źiem/ y
19:
przyprowádzę was do źiemie wáſzey. Ale y inſzych wiele
20:
ieſt/ tym podobnych iáko Iere. 16. ꝟ 15. A 30. ꝟ 10. A 31.
21:
ꝟ 8. 9. A 32. ꝟ 37. A 46. ꝟ 27. 28. NAVCZYCIEL.
22:
Bácżyć ia tego nie mogę/ áby tego co dumáią/ mieli potę=
23:
żnymi świádectwy dowodzić. Abowiem ty wſzyſtki świá=
24:
dectwá nic ſie nie śćiągáią do teráznieyſzey niewoley ich/
25:
áni do przyſzłego iákiego wedle ćiáłá zgromádzenia/ do źie
26:
mie oney/ w ktorey teraz Turek roſkázuie: Ale ſie ku oney
27:
Bábilońſkiey niewoley śćiągáią: y o niey świádcżą/ o kto=
28:
rey Ezáiaſz y Ieremiaſz Prorokowáli. Tákże też y o wy=
29:
prowádzeniu z niey/ y przywroceniu záś żydow do ich mie=
30:
ſzkánia/ Iáko tho znácżnie opiſuie Ezáiáſz. káp. 13. y 14.
31:
gdzie y Bábilonu zborzenie y ludu Izráelſkiego oſwobo=
32:
dzenie y do ich źiemie prżywrocenie wyráźił. Tákże Ieremi
33:
aſz káp. 29. ꝟ 12. A káp. 31. áſz do ꝟ 30. Tákże 33. ꝟ 3. Tákże
cEzech. 59.


strona: 117v

Siodma Rozmowá
1:
Ezech. 59. ꝟ 25. rc. tego znácżnie dokłádáią/ iż to wſzyſtko/
2:
cos thy z ich podánia przypomionął do oney ſie niewoley
3:
Bábilońſkiey śćiąga/ ktora iuż minęłá/ á nie do tey terá=
4:
znieyſzey/ Cżytay iedno y ſam z pilnośćią/ doznaſz tego nie
5:
omylnie/ ktorey niewoley wieſz iżći y cżás/ to ieſt lat śiedm
6:
dzieśiąt/ y wybáwićiel/ to ieſt/ Cyrus/ náznácżony był.
7:
Iáko maſz Iere. 25. ꝟ 12. A 29. ꝟ 10. A 2. Kron. 36. ꝟ 20.
8:
A 1. Ezdr. 1. ꝟ 1. Ezá. 45. ꝟ 1. A 48. ꝟ 20. A ták ſie ná tym
9:
bárzo żydowie teráznieyſzy mylą/ gdy ſwoiego zgromádze=
10:
nia/ do oney źiemie/ w ktorey przodkowie ich krolowáli/ y
11:
teráznieyſzey niewoley tymi Proroctwy dowodzą/ y ná nie
12:
ſie iákoby im ieſzcże wedle ćiáłá ſłużyć miáły oglądáią. A
13:
co ſie też tknie ſłow tych/ żeby náwieki z niey nie mieli być
14:
ruſzeni/ tedy ſie iuż o tym mowiło/ iż to ſłowo/ Náwieki
15:
cżás pewny y ſkońcżony w piſmie ś. znácży. Cżego tu iuż po
16:
wtárzáć nietrzebá. Aprzeto bacżyć to y ſam możeſz/ iż zle
17:
tych proroctw żydowie vżywáią/ y gwałtownie ich ku iá=
18:
kieieś poćieſze ſwey nákrącáią. VCZEN. Ale oni ták
19:
z tego wychodzą/ iż ácżkolwiek v Ieremiaſzá y v Ezáiaſzá
20:
ná mieyſcách náznácżonych ieſt zmianká Bábilonu/ y mo=
21:
gło by ſie to o oney niewoley bábilońſkiey rozumieć: wſzák
22:
że ſą mieyſcá inſze ktore nie cżynią/ żadnego przypominánia
23:
Bábilonu/ áni oney niewoley/ tylko ták zgołá o zgromádze
24:
niu ich do źiemie ich mowią/ przeto nie o onym przeſzłym/
25:
ále o tym przyſzłym zgromádzeniu ich rozumiáne máią być.
26:
NAVCZYCIEL. A gdzieſ o tym piſmo? VCZEN.
27:
V Ezáiaſzá ták nápiſano ſtoi/ káp: 25. ꝟ 6. 8. Ze ma Pan
28:
z tłuſtych rzecży/ ſpráwić kołácyą ná gorze Syońſkiey/
29:
smierć ſkázić/ łzy z ocżu otrzeć/ y zelżywość ludu ſwego ze
30:
wſzyſtkiey źiemie odiąc. A káp. 60. ꝟ 1. Obiecuie iż ſie świá
31:
tłość Páńſka miáłá nád Ierozolimą pokázáć/ że ſie do niey
32:
pogánie mieli zgromádzić: ꝟ 2. że ſie wſzyſcy ſynowie iey do
33:
niey mieli zbieżeć: ꝟ 3. Y dáley/ opiſuie wielkie y známieni=
te rzecży/


strona: 118

O Zydowſkich wywodziech.Liſ118.
1:
te rzecży/ ktore ſie wykonáć nád Ierozolimą miáły: ktorych
2:
iż ieſzcże niemáſz: bo ſie náon cżás niewypełniły/ gdy żydo=
3:
wie z Bábilonu przyſli: przeto ſie teraz ieſzcże pod nowym
4:
przymierzem zá Meſyaſzá wypełnią. Toż naydzieſz káp: 61.
5:
ꝟ 4. 5. 6. y áż do końcá. Ale y z inſzych kápituł Ezáiáſzo=
6:
wych áż do końcá kſiąg iego/ tym ſie nawięcey báwi/ opiſu
7:
iąc przywrocenie żydow do źiemie ich/ do miáſtá y kośćio=
8:
łá: y ich ſzcżęſliwe ná wieki w oney źiemi y w mieśćie mie=
9:
ſzkánie/ w pokoiu y w doſtátku wſzelákim. A iáko Ieremi
10:
aſz przydáie/ po wielkich obietnicách/ ktore im obiecuie/ że
11:
choćia wyniſzcży wſzyſtki narody/ iednák ludu ſwego wyni
12:
ſzcżyć niechce. Ale choć ie káráć w ſądzie (to ieſt miernie z
13:
rozſądkiem/ nie z zápálcżywosćią chce) iednák go do koń=
14:
cá wygłádzić niechce. To też y v Ezechielá káp: 36. nay=
15:
dzieſz/ á zoſobná w wierſzu 23. y 24. gdzie ták mowi: Po=
16:
święcę ia imię moie wielkie/ ktore ieſt miedzy pogány ſplu
17:
gáwione/ ktoreśćie wy miedzy nimi ſplugáwili: áby pogá
18:
nie poználi żem ia Pan (mowi Pan Bog) gdy będę poswię
19:
con miedzy wámi przed ich ocżymá/ y wezmę was z náro=
20:
dow pogáńſkich/ y zgromádzę was ze wſzech źiem/ y przy=
21:
prowádzę do źiemie wáſzey. rc. NAVCZYCIEL. To
22:
wiem wſzyſtko/ że tám ták nápiſáno ſtoi/ y nád to co wię
23:
cey. Ale to wſzytko nic ćieleſney dumie żydowſkiey niepoma
24:
ga. Abowiem choćiaſ coś ſpániáłego y wyſokiego ty obie=
25:
tnice w ſobie máią: iednák ſie przedſię wſzyſtkie/ pierwſzym
26:
względem do oney niewoley Bábilońſkiey/ y dowybáwie=
27:
nia z niey śćiągáią y o nię práwie opieráią. Iákoſ też oná
28:
niewola y wybáwienie z niey/ wedle ćiáłá/ przycżyną nieiá=
29:
ką tákowych zacnych obietnic Bożych/ wierzącym byłá.
30:
Ale iż Prorok choć od Bábilońſkiey niewoley ćieleſney przy
31:
cżynę y pochob wźiąwſzy/ wyżſzey wſtępuie/
32:
kąś inſzą ćiężſzą/ niż oná byłá opiſuie/ iednák tymi ſłowy
33:
nic tákiego/ ná co ſie żydowie oglądáią/ onymi nie obiecuie/
c ijácoś


strona: 118v

Siodma Rozmowá
1:
ále ćoś nád to więtſzego y poważnieyſzego vkázuie/ co ſie ku
2:
duchownym rzecżam więcey niż ćieleſnym śćiąga/ przeto
3:
też gdy mowi o wybáwieniu z niewoley y o zgromádzeniu
4:
do źiemie ich/ do miáſtá/ kośćiołá y gory Syońſkiey. Coś
5:
też zacnieyſzego y ſzcżęſliwſzego piſánim ſwym znácży/ niżli
6:
oni wedle zdánia ſwego dumáią. To ieſt nie ćieleſne iákie
7:
wſzytkich w iednę kupę do miáſtá iednego Ieruzálem zebrá
8:
nie: ále do iedney wiáry y wyznánia Bogá iednego/ y do
9:
rządu/ y ſtádá/ Páſterzá też y Krolá iednego Dawidá/ kto=
10:
rego Bog oſtátecżnych cżáſow wzbudzić obiecował przy=
11:
ſtánie y w iedność duchá zgromádzenie opiſuie. Cżego wſzyt
12:
kiego ono z Bábilonu wyprowádzenie/ y do Ieruzálem zgro=
13:
mádzenie ćieleſne/ figurą nieiáką było. O ktorym/ zgromá
14:
dzeniu ſie/ do Bogá iednego pod iednego Páſterzá y Kro=
15:
lá Dawidá/ v Ieremiaſzá Proroká y v inſzych cżytamy. Ie
16:
re: 31. ꝟ 9. Ezech: 34. ꝟ 23. A 37. ꝟ 24. 25. Ozee. 3. ꝟ 5. Ták
17:
że też y od Páwłá Apoſtołá teyże rzecży zmiánkę y przypo=
18:
mnienie/ z niektorymi okolicżnośćiámi widzimy/ Rzym: 11.
19:
ꝟ 25. 26. 27. A 2. Kor: 3. ꝟ 16. VCZEN. Zda mi ſie iż
20:
to mowiąc/ o dwoiákiey niewoley ſłowá te rozumieſz/ y dwo
21:
iákie też wybáwienie okázuieſz? A żydowie nie trzymáią ie=
Dwoiáka záwżdy niewola y dwoiákie z niey wybáwienie w piſmiech ś. ma być vpátrowana.

22:
dno o iednym: to ieſt o ćieleſnym/ iákie było Egiptſkie/ Bá
23:
bilońſkie/ y to teraźnieyſze Rzymſkie/ á przetoby to pokázáć
24:
piſmy potrzebá/ żeby ſie y oni w tym obacżyć mogli: bo gdzie
25:
ſie dwoiáka niewola pokaże z piſmá: tedy też y dwoiákie bę=
26:
dzie muśiało być wybáwienie. A ieſli dwoiákie ieſt to wy=
27:
báwienie/ tedy też y to do Ieruzálem zgromádzenie musi
28:
ſie dwoiáko rozumieć. NAVCZYCIEL. Ták ieſt á
29:
nie inácżey/ iż iáko dwoiáka ieſt niewola/ ták też dwoiákie
30:
wybáwienie. Abowiem iedno ieſt ćieleſne/ o ktorym ſie iuż
31:
piſmá doſyć przywodziło/ iáko ſam wieſz. Drugie ieſt du=
32:
chowne: gdy kto dla grzechow ſwych pod śmierć y zátrá=
33:
cenie poddány bywa: z ktorego też Bog wybawia. A wy=
bawia


strona: 119

O Zydowſkich wywodziech.Liſ119.
1:
báwia nie tych tylko/ coby w cudzich ſtronách byli: Ale też
2:
y tych coby w Syonie śiedzieli. O ktorym maſz Pſal: 130.
3:
ꝟ 8. gdy mowi Dawid/ Iż Bog wykupić ma Izráelá/ od
4:
wſzech niepráwośći iego. Tákże Ezá: 61. ꝟ 2. 3. Duch Páná
5:
Bogá moiego ieſt ná mnie/ á to dla tego iż mię pomázał
6:
Pan/ y poſłał mię ábych rzecży weſołe ćichym opowiádał/
7:
ábym rány záwinął ná ſercu ſkruſzonym/ ábym poimáń=
8:
com obwołał oſwobodzenie y więźniom rozwiązánie (niewi
9:
dzącym) przeyźrzenie: á iżbym wywołał rok vbłágánia
10:
Páńſkiego/ y dzień zemſzcżenia Bogá náſzego/ á poćieſzył=
11:
bym tych ktorzy z żáłośći wzdycháią: á iżbym dał tym kto=
12:
rzy w Syonie płácżą ochędoſtwo miáſto popiołu. rc. O
13:
cżym też cżytáć możeſz Ezái: 59. ꝟ 9. 10. 11. Abowiem gdy
14:
by oni y wſzyſcy inny ludzie nie wpádli pierwey w niewolą
15:
śmierći y piekłá ábo grobu przez grzechy/ tedyby nigdy ćie=
16:
leſney niewoley ná nie nie przepuſzcżał Bog: ále iż zgrzeſzy
17:
li/ á dla grzechow w niewolą śmierći y piekłá wpádáli:
18:
przeto ich Bog dla tego ludziom w niewolą podawał/ iáko
19:
Prorocy świádcżą. A ták choćby ich z łáſki ſwey dáremnie/
20:
wybáwił z oney niewoley ćieleſney/ w ktorą ſie ſámi dobro
21:
wolnie złośćiámi ſwymi záprzedawáli. Ezá: 50. ꝟ 1. A 52.
22:
ꝟ 3. A cożby tego wſzyſtkiego zá pożytek był/ ieſliżby od
23:
śmierći y grobu oſwobodzeni nie byli? Przeto choć tego ży=
24:
dowie do ſiebie nie bacżą/ áni ſie zá niewolniki śmierci y pie
25:
kłá pocżytáią: iednák w niewoli ſą. Y ták w niey długo bę
26:
dą/ dokąd ich z niey nie wybáwi Bog. Ktore wybáwienie/
27:
nie tylko Izráelcżykom/ iáko Oze: 13. ꝟ 14. obiecuie Bog:
28:
ále też y wſzyſtkim inſzym narodom (choć nie ſą iáko żydo=
29:
wie w ćieleſney niewoli) á to gdy ich też zá lud ſwoy przy
30:
iąć chce iákoſ ie też przyimuie/ y z innymi Izráelcżykámi/
31:
do ſwoiego Ieruzálem y gory Syońſkiey przyprowádza.
32:
Cże go iż pełno w Prorocech/ przetoć iedno mieyſce ábo dwie
33:
náznácżywſzy/ inſzymi ſie báwić nie będę: ktore oto ſobie ty
c iijſ


strona: 119v

Siodma Rozmowá
1:
ſam cżytáć możeſz/ Zách: 2. ꝟ 10. 11. Ezá. 19. ꝟ 23. 24. E=
2:
zá. 2. ꝟ 2. Mich: 4. ꝟ 2. Ezá: 16. ꝟ 3. Pſal: 22. ꝟ 28. 29.
3:
Iere: 3. ꝟ 12. 13. A przeto cokolwiek ſie/ przy niewoley Bá=
4:
bilońſkiey/ y wybáwieniu z niey wedle ćiáłá/ tákże też y ná
5:
mieyſcách inſzych (gdzie ſie Bábilon nie przypomina) przez
6:
Proroki o wybáwieniu ludu z niewoley y o zgromádzeniu ie=
7:
go do Ieruzálem y gory Syońſkiey mowi: To wſzyſtko te=
8:
raz/ od národzenia Iezuſá potomká Dawidowego Meſy=
9:
aſzá od Bogá dárowánego/ o duchowney niewoli y wybá=
10:
wieniu z niey ma być wykłádano y rozumiano. Abowiem
11:
ábyto bog zrzetelnie przełożył był ludowi ſwemv przed ocży/
12:
że ſie ony iego obietnice/ nie do ćieleſnego y źiemſkiego wybáwie
13:
nia tylko śćiągáły: ále też y do duchowne go y niebieſkiego: prze=
14:
to ták ono Ieruzálem y gorę Syońſką opiſuie/ że ſie ono opi
15:
ſánie żadną miárą/ do onego máteriálnego Ieruzálem/ áni
16:
do oney źiemſkiey gory Syońſkiey śćiągáć nie może. A iż we
Opiſánie Ierozolimy do ktorey ſie máią żydowie zgromádźić ćieleſnemu miáſtu y gorze nie służy.

17:
dle opiſánia Prorockiego/ nie może ſie to o onym żydowſkim
18:
mieśćie/ gorze/ y wſzyſtkiey źiemi rozumieć: tedy też pro=
19:
zno co y o tym ćieleſnym ich do ich źiemie zgromádzeniu my
20:
ſlić. VCZEN. Agdzie maſz te piſmá Prorockie/ kto=
21:
remibyś tego podpárł/ że ſie to o oney źiemi/ gorze y miesćie
22:
máteriálnym nie ma rozumieć/ ále o duchownym niebie=
23:
ſkim? NAVCZYCIEL. Azaż tego niebacżyſz z one=
24:
go ſámego mieyſcá ktore ſie tu cżęſto w tych náſzych rozmo
25:
wách przypomináło/ o gorze oney ktora nád gorámi y pá=
26:
gorkámi miáłá być wynieſiona/ áby ſie do niey wſzyſcy na=
27:
rodowie zbieżeli. Ezá: 2. ꝟ 1. Mich: 4. ꝟ 1. Niewiem ktoby
28:
ták ſproſny był w ſwym rozſądku coby tego nie bacżył/ że
29:
tá obietnicá nie ma w ſobie nic ták grubego/ áby ſie rácżey
30:
ku ćieleſnemu/ ániż duchownemu zgromádzeniu śćiągáć
31:
miáłá? Ale więc choćbytám chćiał kto ćieleſnego co du=
32:
máć/ iednák tu gdzie ták mowi Prorok/ niewiem co wydu=
33:
ma. Ezá: 60. ꝟ 1. 23. Powſtań á bądź świetną ábo roziáśni
ſ


strona: 120

O Zydowſkich wywodziech.Liſ120.
1:
ſie (mowi o gorze Syońſkiey y Ieruzálem) Abowiemći i=
2:
dzie iáſność twoiá/ á wzeydzie nád tobą Chwałá Páńſka.
3:
Ponieważ pokriją źiemię ćiemnośći/ á gęſta ćiemnosć ludźi/
4:
Ale nád tobą wzeydzie Pan/ y okaże ſie nád tobą chwałá ie=
5:
go/ y przyidą Pogáni do twey świátłośći/ á Krolowie do
6:
iáſnosći ktora wyniknie tobie. Y opiſuiąc tę rzecż porząd=
7:
kiem ſwym/ ták potym mowi ꝟ 11. Brany twoie záwżdy o=
8:
twárte będą/ á niezáwrą ich w nocy y we dnie/ áby máię=
9:
tnośći Pogáńſkie do ćiebie przynieſiono/ y Krole ich do ćie=
10:
bie przyprowádzono. A ꝟ 19. 20. Nie będzieſz iuż więcey mieć
11:
ſłońcá ku dniowey świátłośći/ áni iáſność Kſiężycá świe
12:
ćić tobie będzie. Ale Pan tobie vſtáwicżńą świátłośćią/ á
13:
Bog twoy będzie tobie iáſnośćią. Iuż dáley nieżaydzie ſłoń
14:
ce twoie/ áni ſie zákryie Kſiężyc twoy: Abowiem Pan wie=
15:
kuiſtą świátłośćią twoią będzie/ á dni ſmutku twego ná=
16:
grodzą ſie rc. Ale weyźrzy iedno y w mieyſcá te náznácżone/
17:
iáko Ezá: 33. ꝟ 20. 21. 22. 24. A w 52. ꝟ 1. A 62. ꝟ 6. 12. A 65.
18:
ꝟ, 18. 19. A 66. ꝟ 10. 11. 12. Ier: 31. ꝟ 38. 39. 40. Ezech: 40.
19:
ꝟ 41. A 44. y 46. y 47. cżytay cáłe kápituły. Zách: 2. ꝟ 1. 4.
20:
5. 7. A poznaſz bez wſzey wątpliwośći/ iż to opiſánie miá=
21:
ſtá Ierozolimſkiego/ y Kośćiołá iego nie może być żadną
22:
miárą ćieleſnie rozumiáne/ ále rádſzey duchownie. Iáko te=
23:
dy duchowne to miáło być Ieruzálem: ták też duchowne
24:
do niego zgromádzenie/ y ći co ſie zgromádzić máią/ ducho=
25:
wnie też rozumiáni być muſzą. Owa gdziekolwiek Bog z łá
26:
ſki ſwey ku ſobie potárgnie kogo/ oznaymiſie mu/ oświeći
27:
duchá vmyſłu iego/ áby go też cżłowiek táki w duchu y w
28:
prawdzie wychwalał/ á táki iuż káżdy (z ktoregoby kol=
29:
wiek narodu był) nie tylko do zgromádzenia tego Ieruzá=
30:
lem/ y Syonu należeć będzie. Ale też tymże Ieruzálem y
31:
Syonem zoſtánie. Boć y w Bábilonie w niewoley oney do=
32:
cżeſney miał też Bog ſwoy Syon/ to ieſt/ wybráne chwal=
33:
ce ſwe/ iáko ſie z tych ſłow prorockich pokázuie Zách: 2. ꝟ 7.
Zacho=


strona: 120v

Siodma Rozmowá.
1:
Záchoway ábo ſtrzeſ ſie Syonie/ ktory v corki Bábiloń=
Syonem też náBog lud ſkthory był w Bá, ánie tylko gorę onę w źiemi żydowſy z miáſktore náSyonskiey gorze było.

2:
ſkiey mieſzkaſz. Gdyż iáko drugi Prorok mowi wielkie ieſt i=
3:
mię Páńſkie/ od wſchodu ſłońcá áż do zachodu miedży Po=
4:
gány/ y ná káżdym mieyſcu/ imieniowi iego kádzą y ofiáry
5:
ſpráwuią rc. v Máláchiaſzá w 1. w wierſzu iedennaſtym
6:
VCZEN. To ty nic o tym ćieleſnym zgromádzeniu wſzy
7:
ſtkich Zydow do źiemie ich nie trzymaſz/ áni o napráwie
8:
Ieruzalem y Kośćiołá? NAVCZYCIEL. Nietrzy=
9:
mam/ Bo naprzod/ gdy ie opiſuie Prorok Iere: Káp: 3.ꝟ
10:
14. ták mowiąc. Náwroććie ſie ſynowie błąkáiący ſie mo=
11:
wi Pan/ á ia zwámi wmáłżeńſtwo wſtąpię/ y wezmę was
12:
iednego z miáſtá/ iednego/ á dwu z pokolenia iednego/ y w=
13:
prowádzę was do Syonu/ tedy znácżnie to pokázuie/ iż to
14:
zgromádzenie nie do wſzyſtkich należeć miáło/ ále tylko do
15:
niektorych wybránych. Potym że ſię to znácżnie pokazáło
16:
że pod podobieńſtwem tylko oney gory y miáſtá/ duchow=
17:
ne miáſto y gorę wyſtáwia/ to ieſt ludzi zgodnie z ſobą w ie=
18:
dney wierze y wyznániu mieſzkáiących/ y zgodnie też Bogá
19:
Oycá wychwaláiących. Ale gdzieby to o ćieleſnym Ieruzá
20:
lem/ y zgromádzeniu rozumieć kto chćiał/ tedyby ten głup=
21:
ſtwo po ſobie wielkie pokazał/ á to/ gdyby ſie ták bárzo ná
22:
ćieleſne Ieruzálem oglądał/ żeby dla niego duchownego
23:
przyśćia do tey świętey gory Syońſkiey (iáko Piſarz liſtu
24:
do Hebr: 12. ꝟ 22. mowi) zániecháł. Abowiem wedle ćiáłá
25:
o tey rzecży mowiąc/ tákći powiem: iż ieſliby mieli być Zy=
26:
dowie do oney źiemie zgromádzeni/ tedy wedle ichże wła=
27:
ſnego mnimánia/ muſiałoby to być przez Meſyaſzá. A iż ſie
28:
ieſzcże wedle poſpolitego ich mniemánia/ Meſyaſz nie náro
29:
dził (choćiaż Rábinowie niektorzy twierdzą że ſie iuż náro
30:
dził/ ácżkolwiek ieſzcże nie przyſzedł/ y Bog go kędyś ábo w
31:
Ráiu ábo w rzymie miedzy żebraki/ ábo gdzie indziey/ iako
32:
oni o tym báią chowa) A Prorocy Betleem miáſto w kto=
33:
rym ſie národzić miał vkazowáli y cżás opiſowáli/ To ieſt
iż ſ


strona: 121

O Zydowſkich wywodziech.Liſ121.
1:
iż ſie to ſtáć miáło pokiby rzecż ich poſpolita ſtałá y miáſto
2:
ich nie było zburzone/ ktore iuż popuſtoſzone y zgruntu obá=
3:
lone być wiemy/ y zwierzchnośći rzecży ſwey poſpolitey ża=
4:
dney/ przed pułtorem tyſiącem lat niemáią. Ktoż tedy procż
5:
Meſyaſzá ich miáſtá pobuduie? á naprzod Betleem?
6:
Ktoſ potomki Dawidowe do niego zgromádźi (ktorych
7:
nigdziey Zydowie pokázáć nie mogą) áby ſie z nich w tym=
8:
że Betleem Meſyaſz ten národził? Kto IeſzcŻe ieruzálem
9:
iákie było y z kosćiołem wyſtáwi/ áby ná Oſlicy do niego
10:
ná kroleſtwo wiechał Zách: 9. ꝟ 9. A potym też y do Ko=
11:
śćiołá onego wſzedł? Mál: 3. ꝟ 1. Ponieważ do vtráconey
12:
źiemie przysć nie mogą/ iedno gdyby ich do niey Meſyaſz do
13:
prowádził. A záś/ gdy ieſzcże Meſyaſzá nie máią wedle ich
14:
poſpolitego mniemánia/ ſkądże ſię wżdy weźmie gdy Betle
15:
em niemaſz? Ani Ieruzálem do ktoregoby wiechał y Kro=
16:
leſtwo przyiął/ lud ſobie zebrał/ przez ktoryby potym ro=
17:
ſproſzonych miedzy pogány zgromadzał? Widziſz tu iáſnie
18:
z tych okolicżnośći/ żeć niebożętá Zydowie ſámi/ práwie nie
19:
wiedzą áni rozumieią co mowią/ y twierdzą. A ponieważ ná
20:
tych rzecżách ták ſie bárzo omylili/ ktoremći iuż tu z rozmo=
21:
wy ich wylicżył: Co mniemaż ábyś v nich co lepſzego y pe=
22:
wnieyſzego náleść mogł. VCZEN. Iż to iuż ná oko do=
23:
brze widzę/ cżegom nie ták dobrze przedtym bacżył: że nie=
24:
máſz nic mocnego y prawdziwego/ w tych okazáłych wy=
25:
wodziech Zydowſkich/ ktore oni zá potężnieyſze y pewniey=
26:
ſze v ſiebie mieli/ tedyć ſie inſzymi iuż dáley báwić nie będę.
27:
A zwłaſzcżá/ że też ony więcey ſzyderſtwem (bo ich ku vrą=
28:
gániu Iezuſowi Pánu nawięcey vżywáią) niż wywodem
29:
názwáne być mogą. Przeto ćię iuż dziś wolnym od rozmo=
30:
wy cżynię/ á iutro da Pan Bog ieſzcżeć zádam kilká wywo=
31:
dow/ ktorych nie tylko Zydowie ſámi/ ále też y niektorzy od=
32:
miency y Zbiegowie náſzy á zdraycy Iezuſowi/ przećiw
33:
nam vżywáią/ chcąc nas odwieść od Iezuſá y od piſmá
dnowego


strona: 121v

1:
nowego przymierza. A potym ćię o to prośić będę/ ábyś mi
2:
to vkazał/ cżymbym ia te Zydy przeprzeć mogł/ w tym iż iuż
3:
Meſyaſz przyſzedł. NAVCZYCIEL. Rad to
4:
wſzyſtko vcżynię zá pomocą Bożą/ ktoremu
5:
ćię iuż teraz w opiekę oddáię.
6:
Rozmowá Oſma w
7:
ktorey ieſzcże ſá niektore Zydowskie
8:
zágadánia/ z okazánim doſtáte=
9:
cżnym tego iż iuż Meſyaſz
10:
przyſzedł.
11:
NAVCZYCIEL.
12:
RAdem temu że ćię zdro=
13:
wego widzę: y Páná Bogá z te=
14:
go chwalę/ żec y zdrowia dodá=
15:
ie/ y ku rozmowam Chriſtiáń=
16:
ſkim zápala. A przeto też ba=
17:
cżąc mnie być ku ſobie przychil=
18:
nego y powolnego/ co ieſzcże
19:
maſz mátáctwá Zydowſkiego
20:
powiádáy: ábyś/ będzieli tego
21:
godne/ odpowiedź ná nie odem
22:
nie vſłyſzał/ á tym ſie w wierze ſwey Chriſtyáńſkiey/ przy
Iezuſ


strona: 122

O Zydowſkich wywodziech.Liſ122.
1:
Iezuſie Chriſtuſie vtwierdzał. Boć rad z tobą dla dobrego
2:
twego/ pokitego potrzebá będzie/ mowić chcę: ábych ćie=
3:
bie vcżąc/ y ſam ſie też vcżył. VCZEN. Zá tę chęć two
4:
ię/ y życżliwość ktorą mi pokázuieſz wielceć dziękuię. Pan
5:
Bogći to niechay płáći. A iżmi chceſz ná żydowſkie brednie
6:
odpowiádáć: odpowiedzże mi naprzod ná to/ y mnie tego
7:
náucż/ iákobych y ia ná to odpowiedáć/ gdy ták żydo
8:
wie/ y z náſzymi zbiegámi niektoremi/ nam zadawáią/ mo
9:
wiąc: Ieſli Bog ſam bee rády y pomocy cżyiey mogł nápo
10:
cżątku/ ſam przez ſię/ ábo ſłowem ſwym/ ábo duchem vſt
Iesli Bog ſprzez ſę bes posrzednictwázbawia.

11:
ſwoich/ wſzyſtko z niſzcżego ſtworzić/ iákoż wſzyſtko ſtwo
12:
rzone od niego być widzimy: á nawięcey miedzy innymi
13:
rzecżámi cżłowieká: ktorego ná kſztałt y podobieńſtwo ſwe
14:
ſpráwił: y nád inſzymi rzecżámi przełożył: ázaſby tymże
15:
Bogiem będąc/ mocy oney nie vtráćiwſzy/ nie mogł też ſam
16:
przez ſie bes wſzego pośrzednictwá zbáwić tegoſ cżłowie=
17:
ká? Ktoremu iż wy Iezuſá Pośrzedniká zbáwienia przy=
18:
włáſzcżaćie: á práwiego zbáwićielem ſwym cżynićie/ y ná
19:
zywaćie: tedy Bogu mocy vymuiećie: y dwu ſobie wybá=
20:
wićielow/ á pogotowiu y Bogow zmyſlaćie y cżynićie. To
21:
ták ći zwodzicielowie y odmieńcy mowią y zádáią. Cożbyś
22:
im ty ná to odpowiedział? NAVCZ. Tákbym ná to
23:
odpowiedział, iż ja temu mocnie ze wſzyſtkimi wiernymi y
24:
ſzcżyrymi chwalcámi Bożymi wierzę że on wſzech rzecży
25:
ſtworzyćiel ſam iedyny/ żywy y nieśmiertelny Bog/ mogł
26:
y ieſzcże może/ ſam przez ſię bes wſzelákiego środku y pośre
27:
dnictwá cżynić/ co iedno chce/ iákoſ koniecżnie/ niebo y źie
28:
mię nápocżątku/ bes tego vcżynił: y bes tegoſ też z ſámey
29:
dobrotliwośći ſwey/ przed wſzemi wieki w ſámym ſobie
30:
nas vmiłował. Ale też to widzę/ iż nieták w to wiernym pá
31:
trzyć potrzebá/ co Bog może/ ábo cżego nie może: Bo ko=
32:
niecżnie wſzyſtko może/ gdyż ieſt wſzechmogący: ále więcey
33:
w to co on chce. Poniewaſ moc iego/ z woley y vpodobá=
d ijnia iego


strona: 122v

Oſmá Rozmowá
1:
bánia iego ma być poznáwána. Abowiem/ mogłćiby był
2:
cżłowieká z ſkrzydlámi iáko ptaká ſtworzić/ y oſłá z rogá=
3:
mi/ záiącá z mocą y z śmiáłośćią lwią: á wżdy iż go ták nie
4:
ſtworzył/ przygány w tym nie odnośi/ iákoby tego nie mogł
5:
był vcżynić: Bo przedſię wſzyſtko mogł. Mogł też y cżłowie
6:
ká napierwey przed wſzyſtkimi rzecżámi z niſzcżego vcży=
7:
nić: á wżdy go nie wprzod vcżynił/ ále áż dopiero po inſzym
8:
ſtworzeniu/ y to nie z niſzcżego/ áni bes środku/ ále z źiemie
9:
naprzod vlepił: á potym przez nádchnienie weń/ duchá ży
10:
wotniego ożywił. Ieſzcże/ mogł też był lud on Izráelſki bes
11:
środku/ y Pośrzedniká/ z niewoley Egiptſkiey wybáwić/
12:
y do źiemie obiecáney przywieść: á wżdy tego nie vcżynił.
13:
Ale mu Pośrzedniká Moyżeſzá wzbudził: ktory gi wywiodł
14:
A potym Iozuego dał/ ktory do źiemie obiecáney doprowá
15:
dził: y źiemią oną podzielił. Mogł też bes wſzego środku lud
16:
o woley ſwey wyucżyć y miłość im ſwą zálećić/ y on w kar
17:
nośći mieć: á wżdy tego co mogł nie cżynił: Ale to tylko co
18:
chćiał: gdy gi przez zakon ná kártách y kámieniu piſány
19:
ſpráwował. Tákże choćiaż też tákże wybráne ſwe mogł zbá
20:
wić bes śrzodkow wſzelákich/ ku żywotowi wiecżnemu: á
21:
wżdy tego ták vcżynić niechćiał: Ale ná to wedle obietnice
22:
ſwey, naſienie niewieśćie y Abráhámowe/ potomkáDa=
23:
widowego Iezuſá Chriſtuſá obiecánego dał: przez ktore=
24:
go ich od grzechow ich zbáwił y o żywoćie wiecżnym vpe=
25:
wnił. Chociaſz mowię/ bes tego wſzytkiego mogł to był ſam
26:
przez ſię vcżynić co iedno przez tákowe środki y poſtępki
27:
cżynił. A co ſie tknie tego iákoby iuż zátym to iść miáło/ żeby
28:
wiele á nie ieden zbáwićielow było: gdybyſmy do Bogá
29:
zbáwićielá Iezuſá przydawáli/ zácżymby też nie ieden ále
30:
wiele Bogow być miáło: tedy to głupia á nieopátrzna Fi=
31:
lozofia. Abowiem ieſliby to dla Iezuſá dopiero dziać ſie
32:
y rodzić miáło: á cżemuſ tego pierwey dla innych nie bywá
33:
ło? Abowiem Przodkowie oni ludu Izráelſkiego to wiedzie
li/ y o tym


strona: 123

O Zydowſkich wywodziech.Liſ123.
1:
li/ y o tym w piſmie cżytáli/ że oni wybáwićiele ludu Izrá
2:
elſkiego/ dla obrony w rzecżách ćieleſnych zbáwićielmi ná=
Piſmo s. ludźi wybawićielmi nazywa.

3:
zywáni bywáli. Iáko Otoniel. Sędz: 3. ꝟ 9. 15. y inſzy kto=
4:
rych 2. Krol: 13. ꝟ 5. A 2. Ezdr: 9. ꝟ 27. piſmo przypomi=
5:
na/ á wżdy dlatego on ſam iedyny Bog tego nie vtrácał:
6:
áby on ſam właſnym y iedynym wybáwićielem/ y w rze=
7:
cżách ćieleſnych y duchownych nie miał być. Choćiaż to
8:
przez ludzi cżynił: ktore też od vrzędu ich wybáwićielmi ná
9:
zywał: tákże też y o Bogu ábo o názwiſku tym/ rozumieć
10:
maſz że choćby też kto tym imienim Bog názwány był/ dla
11:
vrzędu iákiego/ ábo duchá Bożego y vmiłowánia oſobli=
12:
wego: przedſię ſie tym on ſam iedyny Bog niepſuie/ choćiaż
13:
tego imienia ſwego ániołom y ludziom vżycża: ápogoto=
14:
wiu dla imienia tego wybáwićiel. Ktore piſmo ludziom
15:
przycżyta: niemoże ſie to wprowádzić/ żeby dlatego/ iż też
16:
innych wybáwićielmi názywa/ miáło być wiele Bogow.
17:
Gdyż przedſię onże ſam/ tymże ieſt Bogiem/ y ſam tylko
18:
cżyni to nániebie y ná źiemi co iedno chce.
19:
VCZEN. Ale oni ták dáley mowią: Niecháyby to ták
Iesli tp może być żeby Iezus był Pánieba y źiemie choćiaſgo nie ſł.

20:
było co ſie tknie tych rzecży źiemſkich y ſámey źiemie/ ná kto
21:
rey Bog iednym ludźiom/ nád drugimi zwierzchnośći vży=
22:
cżył/ y Pány ich nád mmi cżyni/ y Pány názywa: ále to zá
23:
tym iść nie może/ áby ći ktorzy ná źiemi pánuią/ mieli też
24:
być y ná niebie Pány? Gdyż ták w Pſál. 115. ꝟ 16. cżyta=
25:
my/ iż niebioſá Páńſkie ſą/ á źiemię oddał ſynom ludzkim.
26:
A iż Bog ſam ieſt Pánem ná niebie y ná źiemi/ o tym wąt=
27:
pliwośći niemáſz/ poniewaſz on ſam tego wſzystkiego ieſt
28:
Stworzyćielem/ Pánem/ y Sprawcą. Lecż wáſz Iezus/
29:
iż ieſt cżłowiekiem/ tedy Pánem niebá być nie może/ ponie=
30:
waſ go nie ſtworzył. Ktorego iż wy Pánem ná niebie cży=
31:
nićie tedy nie tylko dwu Pánow ſobie zmyſlaćie/ ále też iá=
32:
ſnie Bogá áby nád wámi nie pánował od ſiebie odpycha=
33:
ćie. NAVCZYCIEL. Iż ták głupie y ſproſnie żydo=
d iijwie mo=


strona: 123v

Oſmá Rozmowá
1:
wie mowią/ á zwłaſzcżá o rzecżách duchownych/ niebie=
2:
ſkich/ temu ſie namniey nie dziwuię. A iż mi to nie ieſt w po=
3:
dziwieniu/ tedy mi to z tąd przychodzi. Naprzod iż oni w
4:
zakonie ſwym/ wedle litery nic nie máią o rzecżách ducho=
5:
wnych/ niebieſkich/ áni o żywoćie wiecżnym y nieſmiertel=
6:
nośći: oprocż trochę Dánielá Proroká Bożego ktory tylko
7:
o zmartwychwſtániu nieco przypomina/ y o żywoćie też
8:
wiecżnym nákrotce. Potym ſie im dla tego niedziwuię że ták
9:
ſą ſproſnymi/ y ták nikcżemnie o Iezuſie Chriſtuſie/ á po=
10:
gotowiu y o Bogu ſámym mowią/ iż ich znam być ludzmi
11:
ćieleſnymi/ á iáko iedno bydło/ ćieleſnym ſie tylko/ á przy=
12:
rodzonym rozſądkiem báwiącemi: Iákoſ to tym przyſtoi/
13:
ktorzy dla vporu ſwego/ cżynią ſie niegodnymi duchá Bo=
14:
żego: ktory ieſt rzecży niebieſkich duchownych napewniey=
15:
ſzym wykłádácżem. O cżym iáko náſz Páweł piſze (ktory
16:
też Zydem będąc tego nád ſobą doświádcżył) wieſz dobrze:
17:
iż cżłowiek bez duchá Bożego/ rzecży tych rozeznáć nie mo=
18:
że. 1. Kor. 2. ꝟ 14. Ale iż nam pod nowym przymierzym co
19:
więtſzego y zacnieyſzego Bog vcżynił/ y táiemnice przed
20:
tym zakryte obiáwił/ y o Kroleſtwie niebieſkim nas vpew=
21:
nił: przeto my iuż o tym doſtatecżniey mowić możemy: kto=
22:
rzy y o tym pánowániu Iezuſowym ná niebie/ áni błądzi=
23:
my/ áni dla niego Bogu ćći y chwały vwłacżamy: áni
24:
dlatego dwu ſobie Bogow y Pánow zmyſlamy: ábo ſtáno=
25:
wimy. Abowiem z piſmá ś. y z vſt ſámego Iezuſá Chri=
26:
ſtuſá to twierdzimy/ iż on nie ieſt ſam przez ſie/ áni ſam od
27:
ſiebie tym Pánem/ ále od Bogá: ktory go zwierzchnośćią
28:
tą dárował: podle ſiebie ná ſwey práwicy poſádził: Pá=
29:
nem y Krolem vcżynił: ſam w nim mieſzkaiąc vcżynki cży=
30:
nił: y moc táką dał/ gdy go nád wſzemi rzecżami przełożył/
31:
żeby ie ſłowem mocnym rządził. Co zás on potym wſzyſt=
32:
ko/ iáko Páweł piſze 1. Kor. 15. ꝟ 24. 28. włoży ná Oycá
33:
ſwego/ gdy mu toſ Kroleſtwo odda y ſam mu poddány
będzie


strona: 124

O Zydowſkich wywodziech.
1:
będzie. Aleć nie tylko piſmo náſze nowego przymierza nas
2:
w tym vpewnia/ że Bog on Izráelſki ſam iedynym będąc
3:
Bogiem y Pánem niebá y źiemie/ tymże cżym był zoſtáć
4:
miał: ále iż też przy ſobie miał/ iednego z ſynow ludzkich
5:
poſádzić/ y iemu zwierzchnosći nád wſzyſtkimi rzecżámi v=
6:
życżyć: gdyż ták o tym zdawná Dániel mąż Boży proroko=
7:
wał/ mowiąc: Widząc widziałem w widzeniu nocnym/ á
8:
oto z obłoki niebieſkimi iáko ſyn cżłowiecży przychodził/ y
9:
przyſzedł áż do Stárádawnego/ y przywiedziono go przed
10:
oblicże iego y dáł mu (rozumiey on Stárádawny ſynowi
11:
cżłowiecżemu) zwierzchność y chwałę y Kroleſtwo/ áby
12:
wſzyſcy narodowie/ pokolenia y ięzyki ſłużyły mu/ Ktore=
13:
go zwierzchnosć/ ieſt wiecżną zwierzchnośćią/ ktora odiętá
14:
nie będzie/ áni ſie zepſuie Kroleſtwo iego. Dán 7. ꝟ 13. 14.
15:
Ktore ſłowa izali nie ſą iáſne. Ze Bog on ſam iedyny y
16:
wſzechmocny miał tákiey mocy vżycżyć cżłowiekowi: Kro=
17:
lem go y Pánem vcżyniwſzy/ á nie tu tylko ná źiemi ále też
18:
y ná niebie: bo w obłoku widziſz być przyprowádzonego/
19:
Bo gdyby to ná źiemi miáło być/ tedyby to iego Krolowá=
20:
nie nie było wiecżne/ áleby mogło być zepſowáne/ lecż iż y
21:
wiecżne/ y nieſkáżone miáło być/ á ono ſámo inſze kroleſtwá
22:
ſkáźić/ y koniec im vcżynić/ iáko tenże Prorok piſze. Dáni:
23:
2. ꝟ 35. 44. 45. przeto nie ieſt iákim Kroleſtwem źiemſkim
24:
y tu tylko ná źiemi będącym ále ieſt duchownym y niebie=
25:
ſkim. Głupi Zydowie/ bácżyć też tego nie mogą/ iż Bog
26:
iáko źiemię ták y niebá nie ſam dla ſiebie vcżynił: Bo iemu
27:
ſámemu tego potrzebá nie było: ále dla ludzi/ ktorych pier
28:
wey Pány ná źiemi nád rzecżámi ſtworzonemi przełożył.
29:
1. Moy. 1. ꝟ 28. Pſal. 8. ꝟ 6. Hebr. 2. ꝟ 6. A potym y Kro=
30:
leſtwo ono Niebieſkie dáć obiecał o cżym ácżkolwiek iuż w
31:
nowym przymierzu znácżniey nápiſano mamy. wſzakże
32:
przedſię y v Dánielá Proroká/ nie ledá iáką otuchę vcży=
33:
nił też Bog o tym/ ták mowiąc: Wiele z tych ktorzy teraz
w prochu


strona: 124v

Oſmá Rozmowá
1:
w prochu źiemie záſnąwſzy odpocżywáią/ powſtáną iedni
2:
ku żywotowi wiecżnemu: á drudzy ku wiecżney háńbie y
3:
zelżywośći. Dán. 12. ꝟ 2. 3. rc. Gdzie oto ſłyſzyſz o żywoćie
4:
wiecżnym iednych/ po zmartwychwſtániu (cżego y Zydo=
5:
wie záprzeć nie mogą/ choćiaſ teraz bárzo błądzą) á o wie=
6:
cżney háńbie drugich. A żywot wiecżny tym tylko ſłuży kto=
7:
rzy ſpiſáni ſą w Kſięgach onych Bożych/ o ktorych też ná=
8:
piſał tenże Dániel y z inſzymi. Dán. 12. ꝟ 1. Pſal. 69. ꝟ 29.
9:
A 2. Moy. 32. ꝟ 32. oprocż tego co ieſt w náſzym nowym Te=
10:
ſtámenćie. Luk. 10. ꝟ 20. Fil. 4. ꝟ 3. 0biá. 3. ꝟ 5. A 13. ꝟ 8.
11:
A 17. ꝟ 8. A 21. ꝟ 27. A ieſli to wielom inſzym ludziom/ z łáſki
12:
Bożey vmiłowánym należy/ áby po tym żywoćie/ po wzbu
13:
dzeniu od vmárłych/ wiecżnie żywiąc ná niebie krolowáli:
14:
choćiaſ oni niebá tego y źiemie nie ſtworzyli: A cżemuby to
15:
nie więcey temu od Bogá vmiłowánemu ſynowi cżłowie=
16:
cżemu y od Bogá wzbudzonemu y iego práwicą wywyżſzo
17:
nemu/ w obłokách niebieſkich do niego przyprowádzone=
18:
mu y táką zwierzchnośćią dárowánemu/ ſłużyć miáło?
19:
Ktore to pánowánie/ ktore Adam pierwſzy vtráćił ná źiemi
20:
otrzymał: y nádto też ieſzcże niebieſkim ieſt dárowan? cże=
21:
go kto nie zna/ nie rozumie/ áni temu wierzy: ten też y o Bo=
22:
gu ſámym nic niewie áni mu też wierzy. VCZEN.
23:
Acżkolwiek to bacżę/ iż ſie tego bárzo ſtrzeżeſz/ żebyś ná ży=
24:
dowſkie pytánia y gadki nie odpowiedał/ piſmy nowego
25:
náſzego Teſtámentu/ ktoremu oni wiáry nie dáią: choćiaſ
26:
też podcżás y tymi rzecży ſwey podpieraſz/ y to nie ták iáko
27:
byś podobno podeprzeć mogł: á zwłaſzcżá o Meſyaſzu Ie=
28:
zuſie y o żywoćie wiecżnym: Wſzákże gdyby ták będąc prze
29:
konáni żydowie piſmy ich właſnymi/ do náſzego ſie piſmá
Iesli Piſárze nowego Teſtámentu słuſznie Proroctw ſtárych vżywáią.

30:
nowego przychilić chćieli/ tedyby im też to trzebá z głowy
31:
wybić/ cżym ſie oni obrażáią. Abowiem to wiedz iż ták o tym
32:
mowią: Ktokolwiek źle/ nieprzyſtoynie/ y niewłaſnie/ do=
wodząc


strona: 125

O Zydowſkich wywodziech.Liſ125.
1:
wodząc rzecży ſwey y piſánia ſwego/ vżywa piſm ſtárych
2:
Prorokow Izráelſkich y Iudſkich/ ten tego nie ieſt godzien/
3:
áby piſmu iego wierzono: A iż Ewánieliſtowie/ ábo zgołá
4:
Piſárze nowego teſtámentu wáſzego: nie właſnie/ áni przy=
5:
ſtoynie ich vżywáią: przeto tego godni nie ſą/ áby im wie=
6:
rzono/ y ono zá ſłowo Boże przyimowáć miano. NAV= CZYCIEL. A vkázuiąſ też pewne ktore mieyſce/ ktore=
8:
goby niewłaſnie vżywáli ći náſzy Piſárze nowego Teſtá=
9:
mentu/ iż ták o nich śmiele mowią? VCZEN. Pewna
10:
rzecż iż vkázuią: wſzákże tym nawięcey vcżąśćiáią/ co ieſt
11:
od Máteuſzá nápiſano: przeto mniemam/ iż tego po Zydo=
12:
wſku nápiſánego cżytáią. A naprzod/ to co ieſt z Ezáiaſzá
13:
káp. 7. ꝟ 14. w pierwſzą káp. włożono. Oto Pánná pocż=
14:
nie y porodzi ſyná/ rc. gdzie mowią iż Ezáiaſz o tym áni
15:
myſlił/ do cżego Mátheuſz ſłow iego vżywa/ áni ná ko=
16:
niec ty ſą ſłowá iego ktore ſie w Mátheuſzu greckim y łá=
17:
ćińſkim náyduią/ A potym ono gánią/ co przywodzi Má=
18:
theuſz káp. 2. ꝟ 15. z Ozeaſzá 11. ꝟ 1. Z Egiptu wyzwałem
19:
ſyná moiego: iż to Iezuſowi przycżyta co o wſzyſtkim I=
20:
zráelu Bog powiedział/ ktory z niewoley Egiptſkiey wybá
21:
wił. Tákże ono Máte. 2. ꝟ 23. Aby ſie wypełniło co ieſt
22:
przez Proroká powiedziano/ Nazáreycżykiem go zwáć bę=
23:
dą. Ná cżym powiedáią myli ſie Máteuſz/ gdyż tego v ża=
24:
dnego Proroká niemáſz. Inſze iáko mniey ważnieyſze opu=
25:
ſzcżam/ ábo ktoreby ſie łácniey obronić mogły gdyby ſie
26:
ty porządnie wprzod obroniły. NAVCZYCIEL. Po=
27:
nieważ ták ieſt iáko powiedaſz/ że ſie żydowie ná tym obra=
28:
żáią: tedyć nam około tego mowić/ y rzecż tę rozebráć po=
29:
trzebá. A przeto o káżdym z tych z świádectw/ ſwym po=
30:
rządkiem mowić będziemy. A ták ty powieday/ co tego zá
31:
przycżynę kłádą/ żeby mieyſcá tego pierwſzego nieſłuſznie
32:
Mátheuſz z Ezáiaſzá vzywał/ ábowiem ieſli ſie to poka=
33:
że że go ſłuſznie vżywa/ tedy ſie tym ſámym wywod Zydo
ewſ


strona: 125v

Oſmá Rozmowá
1:
dowſki zepſuie/ á oni ſámi w tym kápturze zoſtáną/ ktoryby
2:
ná Mátheuſzá/ y inſze towárzyſze iego/-włożyć chćieli.
3:
VCZEN. Mali być porządnie otym mowiono/ tedy
4:
ná to naprzod powiedz cżemu nie tych ſłow vżywa Mate=
Cżemu nie tych właſnych słow vżywa Máteuſz, Proroká miánuiąc ktorych ſam Prorok vżywał.

5:
uſz ktorych vżywáł Ezáiaſz: gdyż ſłowy iego/ rzecży ſwey
6:
podeprzeć/ ábo iey rádſzey dowieść chćiał? Abowiem ieſli
7:
ſie to nie obroni/ tedy swiádectwo iego w podeyźrzeniu zo=
8:
ſtanie/ gdyż tym ſpoſobem/ może kto mowić: iż nie od
9:
Mátheuſzá przywiedzione y nápiſáne było: ále iż ie po=
10:
tym nie rychło kto inſzy głupi/ á ięzyká żydowſkiego nie
11:
świádomy/ do Mátheuſzowego piſánia przyłożył. Abo=
12:
wiem gdyby ie ſam Mátheuſz záraz/ piſząc Ewánielią
13:
przypiſáć miał ktory był Zydem: tedyby go nie odmieniał:
14:
Ale iáko było od Proroká nápiſano/ onoby położył. Cżego
15:
iż niemáſz ták vcżynionego: owſzem inácżey ſtoi w greckim
16:
przekłádzie ſtárym/ w bibliey/ ktorą przypiſuią siedmi=
17:
dzieśiąt tłumácżom: inácżey záś w greckim nowym teſtá=
18:
menćie: Ieſzcże/ inácżey w łácińſkim: tedy ſie koniecżnie o
19:
tym zwątpić muśi/ áby to Mátheuſz w Nowym Teſtá=
20:
menćie piſáć miał. Ale to potym/ do iego piſánia/ iáko ie=
21:
dnę łátę nieprzyſtoyną/ przyſtáwiono. Atak koniecżnie/
22:
trzebáby to dobrze wywieść. NAVCZYCIEL. Gdy
23:
by o to ſámo mieyſce ſzło/ y o ſámy też żydy łácnieyſzaby byłá
24:
odpowiedź náſzá. Ale iż widzę że tu nie o ſámy żydy idzie/
25:
áni o ſámo to mieyſce/ ktore widzę kogos w przedſięwźię=
26:
ćiu iego bárzo w ocży kole/ y iemu do cżegoś przekaża: prze=
27:
to ſie ná odpowiedź trzebá rozmyſlić/ Y táką vcżynić/ kto=
28:
raby ſie ku obronie mieyſc inſzych/ ábo rádſzey świadectw
O mieyſcách przywiedźionych w nowym Teſtamenćie z Prorokow y o wykładzie niektorych.

29:
ſtárego Teſtámentu/ ktorych w nowym vżywáią/ przygo=
30:
dzić mogłá. Ná co táką odpowiedź cżynię. Gdyby to zá
31:
tym iść miáło/ iż gdy kto przywodząc w piſániu ſwym ſkąd
32:
inąd swiádectwo/ á zwłaſzcżá w obcy ięzyk z ięzyká też in=
33:
nego/ ábo z obcego ięzyká ná ſwoy przekłádaiąc/ onychby
właſ


strona: 126

O Zydowſkich wywodziech.Liſ126.
1:
właſnych ſłow ktore tam były/ vżywáć nie miał/ áleby inſzy=
2:
mi/ ktoremiby wedle zdánia ſwego nalepiey rozumiał/ onę
3:
rzecż wypiſał/ ábo iey też/ tylko/ zmiankę vcżynił/ nie wſzy=
4:
ſtką ſie cále zábawiáiąc: Ieſliby mowię/ dlatego y on
5:
ſam y piſánie iego odrzućić ſie miáło/ ábo/ w podeyźrzeniu
6:
zoſtáć: Tedyby tak Zydowſkich Piſárzow iáko inſzych wie=
7:
le/ Greckich y Láćińſkich w podeyźrzániu zoſtáło: y piſá=
8:
nieby ſie ich też w wielu cżęściách odrzućić muśiáło. Bo
9:
wiele Iozef Hiſtoryk żydowſki piſze rzecży tych/ ktore przed
10:
tym nápiſáne były przez Moyżeſzá/ ktorego przypomina y
11:
zá świádká ſobie bierze/ á wżdy onę rzecż ſwą/ y iego też/
12:
ſpánialſzymi ſłowy/ á nie Moyżeſzowymi właſnymi opiſu=
13:
ie. Ale puśćiwſzy Iozefá/ pátrzmy w ſámey bibliey żydow
14:
ſkiey tákiegoſ poſtępku. Ono Nehemiaſz 2. Ezdr: 13. ꝟ 1. 2.
15:
przywodzi świádectwo z Moyżeſzá,/Ieſzcże ták piſząc/ iż
16:
kſięgi Moyżeſzowe támże záraz przy ludzie cżytano 5. Moy:
17:
23. ꝟ 3. á wżdy ſie inákſze v Nehemiaſzá ſłowá/ á inákſze v
18:
Moyżeſzá náyduią. Iáko ſobie ſam powoli cżytáć możeſz.
19:
Nuſ ono co cżytamy w Pſalmie 105. ꝟ 8. 9. 10. aſ do 11. w
20:
ktorym powiáda iż ták Bog mowić miał do Abrahámá/ I
21:
zááká y Iákobá mowiąc. Tobie dam źiemię Chánááńſką po
22:
wrozek ábo ſznur dziedzictwá wáſzego. Ktorych ſłow/ ták
23:
właſnie nápiſánych/ nigdziey v Moyżeſzá nie naydzieſz: A
24:
więcże iuż to podmiot/ abo fałſz? Boże tego vchoway. Y
25:
więcey tego ieſt w tymże Pſálmie/ iáko káżdy bácżyć może.
26:
Tákże naydzieſz obietnicę Dawidowi vcżynioną. 2. Sámu:
27:
7. ꝟ 12. 13. 14. 15. Ktora ſie też potym w Pſálmie 132. ꝟ 11.
28:
12. przywodzi/ á wżdy nie ták długimi/ áni też tymiſ ſłowy
29:
tám iáko ondzie naydzieſz wypiſáney. Toż też ieſzcże obacżyſz
30:
z Pſálmu 106. ꝟ 9. 15. 26. 30. Wktorym wiele rzecży przy=
31:
pomina/ z onych ktore ſie działy w Egiptćie y ná puſzcży
32:
przez lat 40. z ludem onym Izráelſkim/ iáko ieſt nápiſano
e ij2. Moy:


strona: 126v

OáRozmowá
1:
2. Moy: 14. ꝟ 21. A 4. Moy: 11. ꝟ 31. A 2. Moy: 32. ꝟ 4.
2:
A 4. Moy: 14. ꝟ 28. A 25. ꝟ 7. Pátrz też v Iozuaſzá 1. ꝟ 13.
3:
Nume: 32. ꝟ 2. Tákże też 2. Sám: 22. ꝟ 1. 2. rc. Tákże w Pſál:
4:
18. ꝟ 2. gdzie tęż rzecż piſzą/ á wżdy y rozdziałow y ſłow nie
5:
ktorych nie iednákich vżywáią/ y wiele inſzych ktoreby dłu=
6:
go było wylicżáć y przypomináć. A ieſli tym/ przygánić w
7:
tym żaden bácżny/ trzeźwy/ wierny/ y Bogá ſie boiący nie
8:
może/ choćiaſ ſłow właſnych tymże ięzykiem piſząc nie vży
9:
wáli: ktorych Moyżeſz Piſarz napierwſzy/ tę rzecż opiſuiąc
10:
vżywał. A z iákąſ śmiáłośćią będzie mogł Máteuſzowi
11:
przygánić? Abo/ nieśmieiąc ſie ná ſámego Máteuſzá tár=
12:
gnąć/ ná kogo to inſzego włożyć? żeby to nieſłuſznie Máte=
13:
uſzowi/ do iego iuż nápiſánia przypiſáć potym miał. Azaſ
14:
by też drugi bezbożnik tákże mowić nie mogł? Oto ſłowá
15:
ty Nehemiáſzowi/ Dawidowi/ Iozuemu/ rc. do piſánia
16:
iego kto inſzy przypiſał. Bo gdyby ie on ſam piſáć był miał
17:
tedyby ich nie odmieniał/ áleby ie ták położył był/ iáko ie
18:
wprzod Moyżeſz nápiſał? Ale ieſli ſie mu tu nie godzi/ tego
19:
mowić: A cżemużby to przy Máteuſzu mowić miał gdyż nie
20:
Máteuſz tylko/ ále zgołá wſzyſcy nowego teſtámentu Piſá
21:
rze/ nie byli ták do ſłow przywiązáni/ żeby oneyże rzecży/ ſło
22:
wj inſzymi pokázáć nie mogli: ábo przynamniey wzmiankę
23:
iey vcżynić (iákoſ tak nápoſpolićiey cżynili: ábo pogánom
24:
folguiąc/ onego Greckiego przekłádu śiedmdzieſiąt náſlá=
25:
dowáli) á w tym cżytelnika do pierwſzego o teyże rzecży pi=
26:
ſánia odeſłáć: á iákoby pobudzić ku przypátrowániu ſie du
27:
chowi Bożemu Prorockiemu: ktory cżęſto pod podobień=
28:
ſtwy rzecży źiemſkich/ duchowne náznácżał: á onymi przy=
29:
tomnymi y oblicżnymi náon cżás/ rzecży ieſzcże nie będące/
30:
ále ná potym przyſzłe pokazował. Ktorego znácżenia iego
31:
(to prawdá) nie káżdy obácżyć może: Ale wżdy ten coby
32:
tegoſ duchá wźiął od Bogá/ bes pochyby obacży: ponie=
33:
waſz piſmá Prorockie nie ſą włáſnego wykłádu: to ieſt/ nie
mogą


strona: 127

O Zydowſkich wywodziech.Liſ127.
1:
mogą być ludzkiem rozumem wyłożone. Ale iáko Prorocy z
2:
nádchnienia Bożego/ z dáleká rzecży przyſzłe o Chriſtuſie
3:
vpátruiąc/ Prorokowáli/ 2. Piotr 1. ꝟ 10. 11. Tákże też tym
4:
coby ie rozumieć y wyłożyć chćieli/ tegoſz nádchnienia y ob=
5:
iáwienia duchá Bożego potrzebá. Ale do Máteuſzá przy=
6:
ſtąpmy. Ieſt wiele vcżonych ludzi/ ták z onych ſtárſzych Oy
7:
cow/ iáko też y z niedawnych Piſarzow/ y piſmá ś. wykłá=
8:
dácżow/ ktorzy ná tym ſą/ Iż Máteuſz nie po Grecku/ ále
9:
po Zydowſku piſał/ á ieſli ták ieſt/ tedym ia w żydowſkim
10:
Máteuſzu (druku Páryſkiego y Bázyleyſkiego) to ocżymá
11:
ſwymi widział/ co też káżdy obeyżrzeć może: iż tám ſłowká
12:
iednego/ y punktćiká nie odmieniono: ále zgołá ták iáko v
13:
Ezáiaſzá náyduiemy/ wſzyſtko co było potrzebá nápiſano.
14:
A ták żydowie nieſłuſznie w tey mierze ná Máteuſzá ſie tár=
15:
gáią: áni też ſłuſznie kogo drugiego w tym winuią: żeby to
16:
Máteuſzowi potym/ á ieſzcże nie krzecży przypiſáć miał.
17:
VCZEN. Ale ſie też nie winuią z ſtrony odmiány ſłow
18:
Exemplarze Zydowſkie. Bo to prawdá co o nich mowiſz:
19:
ále tylko Greckie y Láćińſkie ktore nie tylko tych ſłow wſo
20:
bie/ ktore ſą w Zydowſkim/ nie máią/ ále ſie też y ſámy z ſo=
21:
bą nie zgadzáią/ iákomći wprzod powiedźiał: Bo prze=
22:
kład grecki ſtáry/ inſzych ſłow vżywa/ á Nowy záś inſzych:
23:
Tákże też y łáćińſkie ſtáre y nowe roznych ſłow vżywáią.
24:
A ták oto idzie. NAVCZYCIEL. Y to máła winá/
25:
iż ſłowá inſze á inſze/ ták v Grekow iáko y v Láćinnikow
26:
ſą. Wiem to iż w ſtárym v Ezáiaſzá ták ſtoi: Oto dziewi=
27:
cá ábo Pánná (bo Partenos y pánnę/ y dziewicę znácży we
28:
dle właſnośći ięzyká Greckiego iáko vcżeni wykłádáią)
29:
w żywot weźmie ábo przyimie Syná/ A w nowymzáś v
30:
Máteuſzá w żywoćie mieć będzie. Ale tu przedſię ia żadney
31:
niezgody y rożnośći w tey mowie nie widzę. Abowiem co
32:
my ięzykiem náſzym mowić możemy/ pocżęłá/ dziatkámi
33:
záſtąpiłá/ brzemienną zoſtáłá/ płodem záſtąpiłá/ dziat=
e iijká


strona: 127v

Oſmá Rozmowá
1:
kámi záſzłá/ dziatkami chodźi rc. iednę á też rzecż znácżąc/
2:
choć ſłow roznych vżywamy. Tedy ſie toż w ięzyku Grec=
3:
kim y Láćinſkim y Zydowſkim y w káżdym inſzym náyduie:
4:
á przedſię tego żaden bácżny nie rzecże ábych ia tłumácżąc
5:
Grecki ábo Zydowſki lub też Láćinſki ięzyk/ źle to cżynił/
6:
gdybym właſnosć obcego ięzyká wybacżywſzy właſnie gi
7:
też ná rzecż ſwą przełożył: choćiażbym nie właſnie ſłowo
8:
od ſłowá przekładał. Bo to napewnieyſza: iż ſą tákie wła=
9:
ſnośći mowy w káżdym ięzyku/ że w drugi ięzyk z ſtrudno=
10:
śćią mogą być przełożone gdyby ſie ſłowo od ſłowá/ prze=
11:
kłádáć miáło. Y choćby temu kto myſlił doſyć vcżynić/ y
12:
chćiałby ták ſwym ięzykiem mowić iáko żydowſkim/ łáćiń=
13:
ſkim/ Greckim/ mowiono: tedyby mowá iego ták wdzięcżna
14:
y przyiemna byłá ſłuchácżom/ iákoby w kiy trąbił. Ale
15:
żebymći tey rzecży wielą przykłádow niedowodził/ weyźrzy
16:
w Nieświeſką biblią Polſką/ w ktorey ácż ſie náder ſłow
17:
żydowſkich trzymano/ á wżdy cżęſto ſłow niektorych w tex
18:
ćie nie włożywſzy/ ná kráiu właſnosć ich (choćiaſ pod
19:
cżás nie dokońcá właſnie/ bo też tego dołożono/ Ták álbo
20:
ták) pokázowano. A iż ſię też ták bárzo ſłow z iákiegoś na=
21:
bożeńſtwá trzymano/ zániechawſzy właſnośći ięzyká Pol
22:
ſkiego/ tych cżáſow Polakom zwycżáynego: y ſłow podcżas
23:
iákichći niezwycżáynych mnogim vżywano: Przeto też
24:
rzadki ten ieſt ktoryby ſie (z proſtych mowię) w tákim
25:
przekłádzie kocháć miał. Na koniecem y ſam ſłow niekto=
26:
rych nierozumiał/ áż ſie ábo drugich zopytawſzy/ abo ſie
27:
inſzych przekłádow dołożywſzy/ choćiaż to wyznawam/ że
28:
mi ieſt nieledá iáko pożytecżne tych kſiąg wydanie. A iż ták
29:
ſłowo żydowſkie Harah ktorego Ezáiaſz vżywa/ Greccy
30:
y Láćińſcy tłumácże/ nie iednym też ſłowem áni wſzyſcy ie=
31:
dnoſtáynie tłumácżą/ tedy ſie niemáſz cżemu dziwowáć:
32:
bo naprzod wątpliwe ieſt/ że może być przełożono pocżęłá/
33:
ábo płodem záſtąpiłá: Abo inſzym tym podobnym a náſze=
mu iezykowi


strona: 128

O Zydowſkich wywodziech.Liſ128/
1:
mu ięzykowi zwycżáynym objcżáiem/ ále wżdj/ nie Zácżnie/
2:
iáko w Nieświeſkiey ſtoi/ bo tak náſzy Polacy nie á=
3:
by mawiáli: potym záś ták/ Pocżynáiąca/ Brzemieniem
4:
záſtępuiąca/ ábo iáko łáćinnicy tłumácżą/ naprzod Conce pit, vterum fert, praegnans est, á potym praegnans, vterum ferens. ále
6:
to y z ſámych przekłádow polſkich náſzych/ obácżyć możeſz
7:
wktorych iedni tych/ á drudzy inſzych ſłow polſkich vży=
8:
wáią/ iednęż tę rzecż tłumácżąc (oprocż tego gdzie ſie też
9:
w cżym vſtąpiło/ ábo co nie włáſnie práwie przełożyło/ o
10:
cżym ia tu nic teraz nie mowię) iáko náprzykład 1. Moy. 1.
11:
ꝟ 1. 2. Brzeſka ták ma/ Naprzod ſtworzył Bog niebo y
12:
źiemię/ á źiemiá byłá nie kſztałtowna y prozna/ Y były ćie=
13:
mnośći nád przepásćiámi/ á Duch Boży przenaſzał ſie nád
14:
wodámi. Nieświeſká záś ꝟ 2. á źiemiá byłá gruba y pro=
15:
zna/ y ćiemność byłá po oblicżu otchłáni/ á Duch Boży
16:
powiewał po oblicżu wod. Tu iedny ſłowá żydowſkie/ dwá
17:
tłumácże choć iednym wyrozumienim przekłádáią/ iednák
18:
ſłow/ nie iednákich vżywáią/ on mowi nie kſztałtowna/
19:
á ten gruba: A wſzyſtko to iedno ieſt/ y rzecż iednę znácży:
20:
ten záś mowi/ odchłáni á on przepásći/ wcżym też niemáſz
21:
rożnosći/ choćiaż ſłowá rozne ſą. On ieſzcże mowi po pol=
22:
ſku właſnie nád wodámi/ á ten po żydowſku więcey niż po
23:
polſku po oblicżu źiemie. Tákże ono 2. Sám. 22. ꝟ 3. Brze=
24:
ſka. Bog ieſt ſkáłá moiá ktoremu ia vfam/ tarcż moiá y
25:
rog zbáwienia mego/ Podwyżſzenie moie y vćiecżká moiá.
26:
A Nieświeſka Bog opoką moią/ nádzieię ſie nań/ (nádzieię
27:
ſie nań nie wiem áby też ták kiedy tymi cżáſy/ właſni Pola=
28:
cy mawiáli) obroná moiá y rog zbáwienia mego/ wywyż=
29:
ſzenie moie y vćiecżká moiá rc. Tu też w rzecży ſámey nie
30:
wiem áby niezgodá mogłá być náleźiona/ choćiaſ ſie w ſło=
31:
wkách náyduie. Ale to máło nie w każdym wierſzu gdzie ſie
32:
od rzecży nie odſtąpiło obácżyſz: A nie tylko to ále też y ſam
33:
tego doznaſz/ że rzadkiego przekłádácżá naydzieſz ktoryby
raz y ná


strona: 128v

Oſmá Rozmowá
1:
raz y ná iednym mieyſcu ſłowá ktore przełożywſzy w to miał
2:
potráfić/ áby záś potym onęſ rzecż tłumácżąc y ſłowá oneſ
3:
przekłádáiąc ták ie przełożyć miał/ iáko ie przełożył był
4:
pierwey. A nie dáleko chodząc/ Cżytayże 2. Sám. 22. A
5:
Pſal. 18. á doświadcżyſz tego/ ábowiem choćiaſ nie wielka
6:
ieſt odmiáná wobudwu tych/ w niektorych ſłowek przydá=
7:
niu ábo w odięćiu drugich/ co ſie tknie ſłow Zydowſkich. A=
8:
wżdy v ſámego iednego Nieświeſkiego tłumácżá to naydzieſz/
9:
iż toż iedno ſłowo inácżey v Sámuelá á inácżey w Pſál=
10:
mie przełożył: choć w żydowſkim ná obu mieyſcách iedná=
11:
ko naydzieſz. Toż poznaſz 5. Moy. 24. ꝟ 16. A 2. Krol. 14.
12:
ꝟ 6. gdzie iednákie ſą ſłowá Zydowſkie ná obudwu tych
13:
mieyſcách/ á przedſię ich Nieświeſki nie iednáko tłumá=
14:
cży/ Ale ná tym mądremu doſyć/ ktory to rozſądzić praw=
15:
dziwie może/ iż choćby ſie w przekłádziech rozne ſłowá
16:
naydowáły/ gdy rzecż cáła y właſna będzie/ że to odrzuco=
17:
no niema być/ áni iákiey przymowki nieſłuſznie odnosić.
18:
Bo ieſlibyſmy ták ſobie ábo Zydom tego pozwolić mieli/
19:
v ktorych Rábinow tożby ſie też pokázáć mogło/ tedyby=
20:
ſmy naprzod o wielu inſzych zwątpić muſieli/ á potym
21:
wſzyſtko precż odrzućić. VCZEN. Iż ſie tu ná prze=
22:
kłádánie y ná rożnosć ſłow/ ále w rzecży przedſię zgo=
23:
dnych odpowiedziáło/ ná cżym ia doſyć mam/ choćby Zydo
24:
wie przedſię w vporze ſwym zoſtáć chćieli/ tedy iuż nam
25:
dáley poſtąpić potrzebá/ á wrzecż też iuż ſámę w eyżrzeć:
26:
iáko ſie w ſłowá wglądáło. To tedy wiedz iż nie oto tylko
27:
idzie/ dobrzeli Grekowie y Láćinnicy ſłowá Ezáiaſzowe
28:
przełożyli: Ani iuż też y o to ták wiele ieſli ie ſam Máteuſz
29:
nápiſał/ (ponieważ ſie wżdy iáko twierdziſz w żydowſkim
30:
Máteuſzu náyduią) ábo ieſligo imi kto potym zárzucił/ y
31:
podmiot vcżynił/ bo ſie to ieſzcże muśi doſtátecżniey poká=
32:
záć: Ale więcey o to idzie iż Zydowie tego żadną miárą po=
33:
zwolić niechcą/ áby ſie w tych Ezáiaſzowych ſłowach o
tey Pan=


strona: 129

O Zydowſkich wywodziech.Liſ129.
1:
tey pánnie miáło co do Máryey/ y Iezuſá ſyná iey śćiągáć:
2:
bo ták śmiele mowią/ że to nie może być pokazano y obro=
3:
niono: gdyż ſie o tym Ezáiaſzowi áni ſniło. NAVCZY CIEL. Gdyć ſie ták podoba/ áby ſie rzecż tá doſtátecż=
5:
niey rozbieráłá/ od cżego ia być niechcę/ więc ty iuż po=
6:
wieday co oni przedſię biorą/ zbijáiąc to co my z Máteu=
Oto páápocżnie y porodzi Syná.

7:
ſzem twierdzimy: to ieſt/ iż to mieyſce ſłuży Máryey y Ie=
8:
zuſowi Panu. A cżym záś rzecż ſwą wyſtáwiáiąc/ tego
9:
dowodzą/ żeby to komu innemu ſlużyć miáło niż Pánu ná=
10:
ſzemu Iezuſowi Chriſtuſowi y Mátce iego. VCZEN.
11:
To mowią/ gdyby to Proroctwo/ o wáſzey Máryey mátce
12:
Iezuſowey/ ktorey wy dziewictwo przycżytaćie/ w kto=
13:
rym procż mężá z Duchá s. pocżęłá ſyná/ miáło być rozu=
14:
miano/ tedyby nie mowił był Ezáiaſz/ Oto Almá to ieſt
15:
Páni młoda pocżnie: áleby mowił: oto Bethulá/ ábo iáko
BETVLA.

16:
Niemieccy Zydowie cżytáią Bſulá/ to ieſt Dziewicá: Bo
17:
Almá młodą Pánią/ Mężátkę/ ábo náruſzoną młodzicę
18:
znácży: Ale Almá/ nigdy tylko dziewicę nienáruſzoną, cho=
19:
ćiáby iuż w lećiech podeſzłą. NAVCZYCIEL. Y to
20:
nie ledá ſęk/ á niewiem by nie Norimberſkiego hártu zbro=
21:
iá: ále wżdy/ iż przećiw iáſney prawdzie/ przeto ſie nie o=
22:
ſtoi: Mać ieſzcże Bog w ſłowie ſwym ná ták twárde ſęki/
23:
Kliny nieprzytępione/ y Grot ná tę hártowną zbroię pe=
24:
wnie nie ołowiány. Ale ćię pytam doſyćli też ná tym bę=
25:
dzie/ gdyć ſie to pokaże: że ſie Zydowie ná wykłádzie ſłow
26:
tych y ná wyrozumieniu ich mylą? VCZEN. Mam zá to
27:
iż doſyć/ ieſliż to z ſłowá Bożego może być pokázano: á nie
28:
iákimi ludzkiey mądrośći ſubtylnie vprzędzionymi wy=
29:
wody. NAVCZYCIEL. Temu ſie ſprzećiwiáć nie=
30:
chcę/ żeby to nazwiſko/ Bethulá/ nie miáło znácżyć Dzie=
31:
wice/ owſzem to wyznawam/ że w ięzyku Zydowſkim ták
32:
poſpolićie w Bibliey Dziewicę zową. Ale żeby ſie też ták
33:
mężátka y náruſzona zwáć nie miáłá/ tego nigdy nie po=
fzwolę


strona: 129v

Oſmá Rozmowá
1:
zwolę: Gdyż w piſmie s. co innego bacżę. Abowiem/ ieſli=
2:
by to nazwiſko/ nie mogło być przycżytáne iedno nie náruſzo
3:
ney Dziewicy: á cżemuſby ták Ioel. 1. ꝟ 8. vżywáiąc nazwi=
4:
ſká tego mowił. Narzekay iáko Dziewicá (Bethulá) wo=
5:
rem przepáſána dlá mężá młodosći ſwey: To ieſt/ iáko
6:
niewiáſtá ktora mężá vtráćiłá w młodośći/ ábo zá ktore=
7:
go w młodośći poſzłá. Cżytayże też Eſter 2. Kápitułę wſzyt
8:
kę z pocżątku/ á doznaſz tego iż w ꝟ 17. y 19. gámratki ábo
9:
miłoſnice Krolewſkie/ Bethulámi to ieſt dziewicámi názy=
10:
wa (choćiaſ niewiem cżemu y Nieświſki Tłumácż pánien
11:
kámi przełożył/ choć ſie nád Brzeſkie wydánie/ bárźiey do
12:
ſłow przywięzował) ieſliby to názwiſko/ Bethulá/ nie mo
13:
gło być przycżytáno dziewicy nienáruſzoney? Co ſie záś
14:
tknie názwiſká drugiego/ ktorego Ezáiaſz y Máteuſz vżywa/
ALMA.

15:
o ktorymto śmieią żydowie vporni/ twárdzi/ y głupi bes
16:
wſtydu mowić/ żeby młodą pánią znácżyć miáło/ á iżby pá=
17:
nience dziewicy/ y nienáruſzoney/ nie mogło być przywła=
18:
ſzcżone: tedy ſie też y ná tym mylą. Iedni z głupſtwá y nieu=
19:
mieiętnośći: drudzy z záwiedzienia inſzych y nieopátrzno=
20:
śći: trzeći z vporu á ze złośći. Abowiem gdyby ſie kto wła
21:
ſnośći názwiſká tego Almá/ przypátrzał/ y źrzodło z ktore=
22:
go płynie poznał: tedy to zeznáć rad nie rad/ muśi/ iż y mło
23:
dą y od ſpołecżnośći męſcżyńſkiey záchowáną biáłą głowę
24:
znácży. Iáko ono byłá śioſtrá Moyżeſzowá/ ktorą 2. Moy:
25:
2. ꝟ 8. Almą/ to ieſt dziewicą názywa. Co ieſliby młodą pá=
26:
nią ábo náruſzoną biáłą głowę tylko/ á nie dziewicę cżyſtą
27:
znácżyło: á cżemuſzby ták piſmo ś. pánienkę młodą/ iákową
28:
byłá śioſtrá Moyżeſzowá názywáć miáło? Tákże y Rebekę
29:
ktora potym żoną Izáákową zoſtáłá/ zowie też Moyżeſz
30:
Almą 1. Moy: 24. ꝟ 16. tego ieſzcże dokłádáiąc iż mężá nie v=
31:
znáłá. VCZEN. Wiem to/ ále żydowie ták ná to odpo
32:
wiádáią: prawdá to ták ieſt: Iż Moyżeſz Rebekę Almą ná=
33:
zywa: ále nie ták zgołá/ poniewaſ też to dla lepſzey pewno
śći przydá=


strona: 130

O Zydowſkich wywodziech.Liſ130.
1:
śći przydáie: naprzod iż mężá nie vznáłá: á potym y drugie
2:
názwiſko/ to ieſt Bethulę przydáie/ cżegoby iśćie nie trze=
3:
bá było przydáwáć/ gdyby Almá/ ſłowko to ſámo przez ſię
4:
dziewicę nienáruſzoną znácżyło. A iż też y śioſtrę Moyżeſzo=
5:
wę Almą názywa/ bes przyłożenia ſłowká tego drugiego Be=
6:
thulá: Tedy tego nie w inſzy ſpoſob cżyni tylko w ten/ iż oná
7:
młodziuchną náten cżás byłá w ſzoſtym práwie roku: A iż z
8:
ſtrony iey młodośći w podeyźrzeniu nie byłá/ żeby dziewic=
9:
twá cáłego mieć nie miáłá: przeto tego przydáwáć nie było
10:
potrzebá. Ale v Ezáiaſzá iż zgołá Almą názywa nie przydá
11:
wáiąc tego drugiego ſłowá Bethulá/ y tego też że mężá nie
12:
vznáłá/ tedy nie może ſie iedno o mężátce náruſzoney rozu=
13:
mieć. NAVCZYCIEL. Ieſli to ná tym przydátku
14:
należy y tym prawdę wykręćić chcą/ á coż ná to rzeką/ gdy
15:
ná drugim mieyſcu/ bes tego przydátku/ ták zgołá Rebekę
16:
Almą názywa 1. Moy: 24. ꝟ 43. Ale gdyby iedno kto bácż=
17:
ny w to weyźrzeć chćiał/ co oni mowią/ iż Almá mężátkę y
18:
náruſzoną znácży/ á nie dziewicę nienáruſzoną: á cżemuſby
19:
wżdy nienáruſzone pánieniecżki tym ſpoſobem názywáć
20:
miano? Bo ieſli názwiſko to Almá nie ſłuży przez ſię doro=
21:
ſłym dziewecżkam dla iákiego podeyźrzenia iedno z przydat
22:
kiem: áby znácżne było ich dziewictwo: A cżemuſby niewin
23:
ne/ o ktorych żadney wątpliwośći niemáſz/ miáły być Almá
24:
mi zwáne ſłowem im nieprzyſtoynym/ á nie rádſzey popro=
25:
ſtu Bethulámi vććiwſzym názwiſkiem/ á wſzego podeyźrze
26:
nia wolnym: iáko oni (ále głupie iáko ſie iuż pokazáło)
27:
mniemáią? A ieſli o ten przydatek idzie/ ktorym Rebekę
28:
Almę obmowić chcą/ á ná onę ktorą Ezáiaſz pokázuie po=
29:
twarz włożyć/ Bethulę názwiſko to nád Almę przekłádá=
30:
iąc iákoby tym tylko názwiſkiem/ Almá mogłá być táką
31:
dziewicą názwaná/ ktoraby ten przydatek záraz przy ſobie
32:
miáłá/ iż oná mężá nigdy nie vznáłá. Abo iż ieſt nie tylko Al
33:
mą/ ále y Bethulą/ á o Bethuli co rzeką/ gdy też bes tákie=
f ijgoſprzy=


strona: 130v

Oſmá Rozmowá
1:
goſ przydátku nie ieſt? Bowiem ia też ták beſpiecżnie mo=
2:
wić mogę/ ieſliby Bethulá/ zgołá przez ſię/ dziewićę niená=
3:
ruſzoną/ znácżyłá. A coż potrzebá było tákże przydáwáć/
4:
ktora ábo ktore Bethule mężá nie vznáły. 3. Moy: 21. ꝟ 3.
5:
Sędz: 21. ꝟ 12. Ale iż też to przydáie/ tedy bes wątpliwośći
6:
názwiſku temu znácżenie to odeymuie. Wſzákże niechby to
7:
żydowie pokazáli/ żeby kędy we wſzyſtkim piſmie ś. mężát=
8:
kę/ ábo pánnę náruſzoną piſmo Almą názywáło/ ták iákom
9:
ia iuż pokazał iż y mężátkę y gámratki ábo miłoſnice názy=
10:
wa Bethulą/ á dowiodą tego co mowią. Ale nie tuſzę áby
11:
temu ſproſtáć mogli.
12:
VCZEN. Atoli pokázuią y dowodzą z Przyp. 30. ꝟ 18.
13:
19. onym co mowią/ że ze trzech rzecży trudnych ku pozná=
14:
niu: to ieſt/ drogi Orłowey ná niebioſách: drogi Wężowey
15:
ná ſkále Drogi Okrętowey ná morzu: natrudniey poznáć
16:
drogę Młodzieńca z Almą/ to ieſt z pánną/ ábo z dziewką: z
17:
ktorych ſłow to mowią/ á coſ to zá dziewicá ktora z mło=
18:
dzieńcem obcuie? Ale iż iey też nie zowie Bethulą/ ále Al=
19:
mą: tedy to znáć dáie iż Almá nie dziewicę znácży/ ále mę=
20:
żátkę ábo dziewkę náruſzoną. NAVCZYCIEL. Tymi
21:
ſłowy żadną miárą dowieść tego Zydowie nie mogą ná co
22:
ſie náſádzili: gdyż ſie mądry nie náſáme ſłowá ſpuſzcża/ á=
23:
le rádſzey rzecży ſie cáley y przedſięwźięćiu piſzącego pil=
24:
nie przypátruie. Tego żaden Zyd bácżny rzec nie może/ áby
25:
to przedſięwźięćie było Agurowe/ ktory ty ſłowá nápiſał/
26:
żeby on to przedſiębrał/ ábo twierdzić miał/ że náruſzenie
27:
pánieńſtwá białey głowy/ trudniey ma być poznano niż
28:
wyżſzey miánowáne trzy rzecży. Bo to kożdy wie/ że ná to ſą
29:
proby/ y łácno to poznano być może: Ale to ieſt iego vmyſł/
30:
áby vkazawſzy trudne poznánie drogi/ to ieſt ſpraw y po=
31:
ſtępkow Orłá ná powietrzu latáiącego ktory z trzaſkiem
32:
przypada y gęśi ábo kury łápa: tákże/ trudno ſie Wężá v=
33:
ſtrzec ma ktoby ſię ná ſlad iego ſpuſzcżáć miał/ ábo Okrętu
rozboynicżego


strona: 131

O Zydowſkich wywodziech.Liſ131.
1:
rozboynicżego/ ieſliby tylko przed ſobą drogę okrętową ná
2:
wodzie vpátrował: Bo tám trzebá ná co innego pátrzyć/
3:
niſ ná ſámę drogę ábo ſlad/ niechceli kto od Orłá ſzkody/
4:
od Wężá vkąſzenia/ od Rozboynikow Okrętu rozbićia od=
5:
nieść: Tákże rodzicom nie ná to ſámo pátrzáć potrzebá/
6:
áżby ſie co nierządnie/ miedzy pánienecżkámi y młodzień=
7:
cy ſtáło: ále ſie záraz pilnie o to ſtáráć/ iákoby ſie wſzemu
8:
złemu zábieżáło: áby ku náruſzeniu pánieńſtwá ktorey nie
9:
przyſzło: Gdyż drogi młodzieńſkie/ ábo ich poſtępki/ iż tru=
10:
dne ſą ku wybacżeniu/ przeto tym więtſzey pilnośći/ y o=
11:
ſtrożnosći/ nád inſze rzecży trudne potrzebuią. Ale gdzieby
12:
tu co nie przyſtoynego przećiw pánience/ ktorą tu Almą ná=
13:
zywa/ mowić ábo myſlić miał/ á cżemuſby to przyrowná=
14:
nie wnetże przydawał/ ktore mamy w drugim wierſzu?
15:
gdy ták mowi: Tákież y drogá niewiáſty cudzołożącey rc.
16:
Ieſliby przez Almę w przeſzłym wierſzu rozumiał nierzą=
17:
dnicę/ ábo dziewkę náruſzoną: á cżemuſzby miał był to po
18:
tym o cudzołożnicy przydáwáć? obácż to ſam/ że to bárzo
19:
y głupi y ſproſny Zydowſki dowod. VCZEN. Ieſliſz
20:
nie máią nád to co potężnieyſzego/ iákoż pewnie nie máią/ bo
21:
gdyby mieli/ tedyby iuż to pokazáli byli/ tedy to ſłáby mym
22:
zdánim dowod ich/ á namniey nim nie obronią vporu ſwe=
23:
go Ale iż oni choćby im to zbito/ zá coś ſie ieſzcże innego imu=
24:
ią: tedy im y ná to odpowiedzieć potrzebá iáko ná to/ gdy
25:
ták przydáią mowiąc: Ieſliby ſie to wedle mniemánia
26:
Chryſtyáńſkiego miáło o dziewicy rozumieć/ á miánowi=
Iesli Bog zaraz obietnice pełni czyli nie rychło potym

27:
ćie o Máryey Pánnie/ mátce Iezuſowey: co oni ſobie zá
28:
cud ieden máią: á coſzby to zá cud był? Abo nákoniec ieſli
29:
to podobna ieſt: obiecowáć to Bogu przez Proroká/ cżego
30:
lud on vcżeśnikiem nie mogł być/ gdy tego iemu byłá po=
31:
trzebá? Abowiem náon cżás/ gdy ſie Krol Syryiſki Rezyn
32:
z Pákieaſzem Krolem Izráelſkim/ przećiw Acháſowi Kro
33:
lowi Iudſkiemu/ ſpiknęli byli/ y z woiowáć go chćieli/ dla
f iijcżego on


strona: 131v

Oſmá Rozmowá
1:
cżego on ze wſzyſtkim ludem Iudſkim y Ierozolimſkim/
2:
był w wielkim zátrwożeniu: Przeto Bog poſłał był ná on
3:
cżás Ezáiáſzá Proroká/ do Krolá Iudſkiego Acháſá/ to
4:
mu opowiedáiąc iż go od onych dwu Krolow obronić/ z lu=
5:
dem iego/ y z Miáſtem Ierozolimſkim chćiał. A iſby nic
6:
w tym nie wątpił/ ále tego pewien był: tedy zá ieden pew=
7:
ny znák to mu opowieda mowiąc: Oto tá/ młoda Páni ieſt
8:
brzemienna/ A vrodzi Syná: Iákoby ták chćiał mowić
9:
Prorok/ nie zda ſie wam to rzecż podobna/ żeby was miał
10:
Bog od tych dwu Krolow wybáwić/ otoż wam to zá znák
11:
pewny opowiedam: iż tá Pani brzemienną będąc/ nie dzie=
12:
wkę ále Syná vrodzi: co gdy ocżymá obeyźrzyćie/ tedy zá
13:
tákim nie omylnym znákiem/ y tego pewni być możećie/
14:
że od tych dwu Krolow oſwobodzeni będziećie. Ponieważ
15:
tedy znák ten/ Acháſowi y iego ludowi/ ktoremu tego potrzebá
16:
było/ obiecány był/ tedy też tego potrzebá było/ áby ſie záraz
17:
náon cżás ſpełnił. A Iezus wáſz/ iż ſie potym nie vrodził áż
18:
w kilkáſet lat/ tedy známienim żadnym Acháſowi/ y ludo=
19:
wi iego nie mogł być: á ták też to o nim y o mátce iego/ nie może
20:
być rozumiano: ále rádſzey o pániey iedney náon cżás brze=
21:
mienney. NAVCZ. Wiem to y wyznawam/ że to Proroc
22:
two náten cżás było/ iáko mowią żydowie/ zá Krolá Achá
23:
ſá: Ale tá obietnicá Acháſowi złoſliwemu nie ſłużyłá/ áni ie
24:
mu ſámemu vcżynioná byłá/ Bo on z niedowiárſtwá ſwe=
25:
go niegodnym ſie iey vcżynił/ y oną pogárdził. Przeto też
26:
Ezáiaſz/ widząc Krolá przemierzłego/ y Bogu odporne=
27:
go/ obroćiwſzy ſie od Krolá/ do domownikow iego/ ktorzy
28:
przy nim byli/ á byli też z domu Dawidowe go/ ták mowi: ſłu
29:
chayćie proſzę domu Dawidow (iákoby rzekł ponieważ
30:
Krol ſłucháć nie chce) á máłaſ ſie wam to zda przykrzyć
31:
ſie ludziom/ że ſie też oto y Bogu przykrzyćie: to ieſt/ iż łá=
32:
ſką iego/ y cudem/ ktory wam pokázáć chćiał/ gárdzićie?
33:
ále iednák/ da wam Pan ſam znák rc. Mowi tu/ wam do=
mowi


strona: 132

O Zydowſkich wywodziech.Liſ132.
1:
mowi Dawidowemu/ A nie Krolowi Acháſowi/ á dom
2:
Dáwidow/ nie onych tylko znácżył/ ktorzy náon cżás byli/
3:
do ktorych to vſzu mowiono było: ále wſzyſtko potom=
4:
ſtwo Dawidowe/ ktore y potym rodzić ſie miáło/ pokiby
5:
iedno trwał dom Dawidow/ Iáko też Izráel/ ktoremu
6:
Bog groźił niewolą Bábilońſką/ y záś gi wybáwić obieco
7:
wał/ przez tegoſ Proroká: nie może być on tylko rozumian/
8:
ktory był zá dni Ezáiaſzowych/ ále też y potomkowie ich.
9:
Abowiem od cżáſu tego/ gdy o tey niewoley Ezáiaſz po=
10:
cżął mowić/ niż oná niewola przyſzłá/ dobrze więcey było
11:
niż ſto lat/ á niewola śiedmdzieśiąt lat trwáłá/ tákże to
12:
niepodobna/ áby ktory z onych wſzyſtkich/ do ktorych o tym
13:
Ezáiaſz mowił/ mieli byli docżekáć/ nie mowię wybáwie=
14:
nia z niewoley/ ále tylko zburzenia miáſtá/ y záwiedzienia
15:
do Bábilonu ludu/ Gdyż od pierwſzego roku Mánáſeſo=
16:
wego krolowania/ ktory po Oycu ſwym Ezechiaſzu Kro=
17:
lem zoſtał/ zá ktorego Prorok Ezáiaſz dokońcżył żywotá/
18:
ábo przynamniey Prorokowáć przeſtał/ było lepiey ſtá
19:
lat/ ták że żaden z onych ktorzy o tym Proroká mowiącego
20:
ſłucháli/ cżáſu onego nie docżekáli/ áwżdy ták do nich o
21:
tym Prorok mowił/ iákoby iuż oni w tę niewolą iść mieli/
22:
y záſię z niey wyniść/ iáko Ezá. 13. 14. 21. 43. 47. 48. y ná
23:
inſzych mieyſcách cżytamy/ A co ſie tknie tego/ co mowią
24:
Zydowie/ żeby to nie k rzecży było/ obiecowáć co zá znák ie=
25:
den ludziom potrzebnym y vtrapionym/ á tego przedſię
26:
nieſpełnić áż w kilkáſet lat/ y to nie onym ſámym ále áż ich
27:
potomkom: tedy to oni mowią iáko głupi/ á w piśmie ś.
28:
namniey nie biegli. Abowiem gdzieby to mieli zá rzecż ſpro
29:
ſną y nieprzyſtoyną co mowi wobec do wſzego domu Da=
30:
widowego/ á coż rzeką ná ono gdy Bog obiecuiąc Abrá=
31:
hámowi źiemię Kánáneyſką/ z iego Oycżyzny go wywiod=
32:
ſzy przedſięmu w niey nie dał y náſtopie nogi: áż ſobie niebo=
33:
rak dla pogrzebu zá pieniądze ſztukę iey kupić muſiał/ á
wżdy


strona: 132v

Oſmá Rozmowá
1:
wżdy mu ták Bog obiecuie 1. Moy. 13. ꝟ 15. 17. A 15. ꝟ 7.
2:
(á też nie bes znamieniá pewnego/ bo ſie go Abráhám do
3:
magał támże 1. Moy. 15. ꝟ 8. 9.) tego dokłádáiąc że tobie
4:
dam tę wſzyſtkę źiemię y naſieniu twemu potobie: áwżdy
5:
mowię/ nie tylko iemu/ ále y iego potomſtwu oddána nie
6:
byłá/ áż też po kilku ſet lat/ á przedſię ſie mu Bog w ſłowie
7:
ſwym viśćił/ iáko y w inſzych obietnicach/ á miánowićie
8:
też w onych ktore vcżynił był Izáákowi y Iákobowi/ o
9:
naſieniu w ktorym miáły być Błogoſłáwione wſzyſtki na=
10:
rody źiemie/ á tak ieſliby tá obietnicá y ten znák/ przez Ezá=
11:
iaſzá obiecány nie mogł ſie ściągáć do cżáſu dálſzego/ ná po=
12:
tym przyſzłego/ ále tylko do onego obecnego Ezáiaſzowego/
13:
tedybym ia też tákże mowił/ iż też obietnice Abráhámowi
14:
vcżynione/ do iego ſie tylko żywotá śćiągáły/ ktorych iż
15:
mu Bog nie wykonał/ tedyby muſiał być nie pewny w o=
16:
bietnicach ſwych/ Ale iż Bog ieſt prawdziwy y wykony=
17:
wa to co komu ſlubuie/ choćiaſ nie wedle ſpodobánia y wy=
18:
rozumienia ludzkiego/ ále wedle woley y vpodobánia ſwo=
19:
iego: przeto też y o tym tákże rozumieć potrzebá/ co ieſt
20:
przez Ezáiaſzá obiecano. VCZEN. Ieſliby to nie onym
21:
cżáſom y onym oſobam ſłużyło/ o ktorych to Ezáiaſz pro=
22:
rokował/ y ktorym práwie iáko pálcem onę brzemienną
23:
białą głowę pokázował tedyby ták nie mowił. Da wam
Da wam.

24:
ſam Pan známię: ále iż mowi/ Wam/ przeto to onym á nie
25:
inſzym ſłużyło/ y támże ſie onych cżáſow wypełniło.
26:
NAVCZYCIEL. iáko to pilni ſą Zydowie obácż ie=
27:
dno/ gdy błędu y vporu ſwego dowodzą/ że ſie y zá nam=
28:
nieyſze ſłowká chwytáią/ á kiedy im tákże ſłowká/ przećiw=
29:
ne ich dumie pokázuią/ tedy ná nie áni poyźrzeć chcą. Ale
30:
gdy też ták y o inych rzecżach tenże Prorok mowiąc/ ták mo
31:
wi iákoby onemu cżáſu y oſobam ſłużyły á przedſię ſie áż
32:
inych cżáſow y inſzym też oſobam potym nie rychło rzecży
33:
one ſkutkiem ziśćiły/ co też ná to Zydowie rzeką? iáko ono
1. Moy. 1.


strona: 133

O Zydowſkich wywodziech.Liſ133.
1:
1. Moy: 1. ꝟ 29. mowi Bog do Adámá y Ewy/ Oto dałem
2:
wam wſzelkie źiołá rodzące naſienie áby wam było ku ie=
3:
dzeniu/ mowi też wam á nie wáſzemu potomſtwu/ to ſáme=
4:
mu Adámowi dano/ á nie nam też ich potomſtwu? A Ezá:
5:
43. ꝟ 14. Dla was poſłałem do Bábilonu: To też tylko dla
6:
onych do ktorych to mowił/ á nie dla inſzych rc. Ale ći do kto=
7:
rych to mowiono/ w Bábilonie nie byli/ á ták im to nie ſłu
8:
żyło/ ále onym co tám potym nie rychło záprowádzeni byli.
9:
Item Mál: 4. ꝟ 2. Wam boiącym ſie Páná wznidzie ſłoń
10:
ce ſpráwiedliwośći/ to tylko onym do ktorych to uſzu mo=
11:
wiono/ á nie inſzym? błądby to był wielki/ tákże iáko y ten
12:
ktorego ſie żydowie trzymáią/ á ták ten wywod ich ieſt nik=
13:
cżemny. VCZEN. Ale powiedáią żydowie iż nie mowi
Pocżęłá.

14:
Prorok oto Almá pocżnie y vrodzi ſyná/ ále mowi oto Almá
15:
pocżęła/ y vrodzi ſyná: Otoſz to nie może być o Máryey ro=
16:
zumiano/ ktora ieſzcże nie pocżęłá byłá/ y ſámá potym nie
17:
vrodziłá ſie, áſ w kilkáſet lat/ A iż Prorok nie mowi/ o przy
18:
ſzłey ná potym rzecży/ ále o iuż będącey/ tedy ſie to Máryey
19:
przypiſáć nie może. NAVCZYCIEL. Práwdá ieſt/ iż
20:
nie mowi pocżnie/ ále pocżęłá: wſzákże przedſię tym iáſney
21:
práwdy/ żydowie nie zbiją. VCZEN. Cżemu? NAVCZY CIEL. Iż ten ieſt zwycżay piſmá ś. á zwłáſzcżá gdy Bog
23:
co cżynić ſlubuie/ że chcąc okázáć pewność ſwoiey obietni=
24:
ce/ nie mowi iáko o rzecży przyſzłey/ ále iáko przeſzłey: á to
25:
dlatego iż iuż rzecż oná v niego wedle dekretu nieodmiennego
26:
ieſt zgotowána/ żeby ſie też y v nas ludzi torem ſwym cżáſu
27:
ſwego ſpełniłá. Iáko ono maſz Ezá: 43. ꝟ 14. Ták mowi
28:
Pan odkupićiel wáſz ſwięty Izráelſki dla was poſłałem
29:
do Bábilonu rc. Tákże 21. ꝟ 9. Vpadł/ vpádł Bábilon/ á
30:
wſzyſtki obrázy Bogow iego/ pokruſzył ná źiemi/ y wiele
31:
tego ieſt we wſzyſtkim piſmie/ cżego ia przypomináć dłu=
32:
go niechcę/ bo to z tych ſámych dwu mieyſc poznáć możeſz
33:
iż nikcemny ieſt ten żydowſki wywod/ ktorym prawdę zátłu
gmić chcą


strona: 133v

Oſmá Rozmowá
1:
mić chcą mowiąc. Iż Prorok nie mowi o rzecży ná potym
2:
przyſzłey/ ále o przeſzłey. Azaſ też oto nie mowi o Bábilo=
3:
nie/ że dla Izráelá poſłał do niego. Item iż iuż vpadł Bá=
4:
bilon/ że báłwány iego pokruſzone ſą: á to ſie potym nie ſpeł
5:
niło áſ w kilkáſet lat. A wżdy mowi/ nie iáko o rzecży przy=
6:
ſzłey: ále iáko o przeſzłey. A ieſli ná tym máło maſz/ weyźrzy
7:
że/ áby w ono co mowi ánioł Páńſki do żony Mánááchowey
8:
mátki Sámſonowey/ obiecuiąc iey ſyná/ gdzie choć iey do=
9:
piero obiecuie/ iż pocżąc miáłá/ á wżdy tákże mowi y tychże
10:
też ſłow vżywa mowiąc: bo oto pocżęłáś/ y vrodziłáś. Ie=
11:
ſzcże coś więcey mowi/ niż v Ezáiaſzá/ ábowiem ieſli wła=
12:
ſnośći ſłow przyſtrzegáć chcemy/ tedy Ezáiaſz ták mowi/
13:
oto Almá pánieńká ábo dziewicá pocżęłá/ á rodzącá ábo
14:
ktora rodziłá bo ieſt Benoni Participium praeſens, A Iudi=
15:
cum 13 ꝟ 5. 7. mowi. Bo oto pocżęłáś y vrodziłáś/ Mo=
16:
wi/ Vrodziłáś/ á oná dopiero pocżąć miáłá/ ále o tym do=
17:
ſyć. To widziſz iż to ſłáby wywod żydowſki/ ktorym Máte=
18:
uſzowi náſzemu/ y Ezáiáſzowi/ nieprawdę zádáć chcą: á
19:
nie cżuiąc ſie/ ſámemu ią Bogu zádáią/ iáko zwykli w wielu
20:
inſzych rzecżách. VCZEN. Ale nie mowi zgołá. Oto Al=
21:
má brzemienna/ ále mowi: Oto tá Almá pewną białągło=
22:
wę pokázuiąc/ gdy He przydáie ktore Grámátycy zową
23:
Háiedia rzecż przytomną pokázuiące/ A ták koniecżnie
24:
do Máryey ściągáć ſie to nie może: ále ſie to ſpełniło w
25:
oney/ ktorą tám náon cżás práwie/ Ezáiaſz pálcem poká=
26:
zował. NAVCZYCIEL. Y to ſłáby węzeł/ nie ba=
27:
cżę áby ná nim rzecż ták wielka y poważna oprzeć ſie y zá=
28:
wieśić miáłá. A koniecżnie ſie ná nim nie oprze/ Abowiem
29:
wiele ieſt w piſmie ś. tákiey mowy/ gdzie Artykuł ten to
30:
ich/ mowię/ he/ háiedia/ kłádą: A wżdy nie vkázuią rzecży
31:
iákiey przytomney/ ktorąby iáko iuż będącą/ pálcem prá=
32:
wie piſmo pokázowáło: ále pokázuie rzecż pewną choć nie=
33:
przytomną. A ieſli ſie to ná inſzych pokázuie mieyſcách/ ázaſz
to nie


strona: 134

O Zydowſkich wywodziech.Liſ134.
1:
to nie głupſtwo będzie iáſne/ gdy iuż prawdy nie ſtánie/
2:
zá ártykuł ſie chwytáć y prawdę iáſną nim borzyć? iákoby
3:
ludzie wiedzieć nic nie mieli/ y o tych też ártykułách/ ták w
4:
żydowſkim/ iáko y w greckim ięzyku/ ktore ieſt ich vżywá=
5:
nie? Ale niech ty ſłowá moie idą ná ſtronę: weyźrzywá w ſá=
6:
mę rzecż/ to ieſt w inſze mieyſcá piſmá ś. gdzie też He tego v=
7:
żywáią/ á wżdy rzecży przytomney nie pokázuią. Mowi ták
8:
w Pſálmie 1. ꝟ 1. Szcżęſliwy (háiſz) ten ábo on mąſz (mo=
9:
wi on ábo ten/ iáko y v Ezáiaſzá/ HáAlmá: tá ábo oná
10:
pánná) ázaſ tym ktorego pewnego/ y náon cżás przed
11:
ſobą ſtoiącego mężá pokázował Pſálmiſtá/ gdy ty ſłowá
12:
mowił: nie tuſzę. A wżdy mowi/ ten ábo on mąż: á ieſli to
13:
z Pſálmu tego pokázáć ſie nie może: á iákoſ ſie z Ezáiáſzá
14:
pokázáć ma? Toż naydzieſz ná wielu inſzych mieyſcách/ z
15:
ktorychći oto kilká náznácżę ábyś ſam w nie weyźrzał (v=
16:
mieſzli po Zydowſku) á tego iż ták ieſt co mowię doświád=
17:
cżył/ iáko 1. Moy. 26. ꝟ 4. A 28. ꝟ 14. A 2. Krol. 6. ꝟ 27. A
18:
Ezá. 5. ꝟ 20. A 8. ꝟ 3. A 9. ꝟ 7. A 11. ꝟ 5. A 65. ꝟ 2. Eze. 9.
19:
ꝟ 11. A 17. ꝟ 7. w ktore gdy weyźrzyſz y inſzym ſie tym podo=
20:
bnym przypátrzyſz/ mam zá to/ iż to wyznaſz/ że ten żydow=
21:
ſki zálot/ nic w ſobie nie ma mocy/ y zá śieć páięcżą ledwie
22:
może być pocżytan/ bo ſie w nim y muchá nie oſtoi. VCZEN.
23:
Ale tám nie bes przycżyny to He ieſt przydano áni też ták ſá=
24:
mo zgołá ſtoi/ lecż ie ieſzcże ſłowko drugie vprzedza/ ktore ieſz
25:
cże więcey rzecż przytomną pokázuie/ to ieſt/ Oto: bo ták
26:
prorok mowi: Oto tá Pánná. NAVCZYCIEL. Tákżeć też
27:
mowi żoná Mánááchowá do mężá ſwego opowiedáiąc mu
28:
iż ſie iey záś vkazał Anioł Páńſki mowiąc: y poſpieſzyłá ſie
29:
niewiáſtá oná/ y przybiegſzy powiedziáłá mężowi ſwemu:
30:
y rzekłá do niego/ Oto vkazał mi ſie/ háiż/ to ieſt/ ten mąż/
31:
ktory rc. Mowi: też oto ten mąż/ iákoby go pálcem vkazu=
32:
iąc. Choćiaż tám oblicżny nie był. Co y z inſzych wielu
33:
mieyſc lácno obácżyć możeſz. Ezá. 38. ꝟ 6. A ták y ten wy
g ijwod ich


strona: 134v

Oſmá Rozmowá
1:
wod ich oſtáć ſie też nie może/ tákże maſz Ezá: 36. ꝟ 6. A
2:
51. ꝟ 21. A 60. ꝟ 2. Bo oto (Háchoſzech) tá ćiemność po=
3:
kryie źiemię. Iere: 29. ꝟ 17. rc. VCZEŃ. Y to prawdá/
4:
nie tuſzę áby ſie ná nim kto wieſzáć miał. Ale ná tym ieſzcże
5:
máło/ gdy tám tego dokłáda Prorok/ iż pierwey niżby dzie=
6:
ćię to/ ktore ſię vrodzić miáło/ vmiáło złe odrzucáć á dobre
7:
obieráć/ tedy miáłá być źiemiá oná ktorą ſie Achás brzydził/
8:
to ieſt Syrya y Sámárya/ opuſzcżona od onych dwu Kro=
9:
low. Skąd ſie to pokázuie/ iż vrodzenie to rychło miáło być/
10:
á iż ſie Iezus nie rychło potym vrodził/ przeto (mowią żydo
11:
wie) Proroctwo to nie może ſie o Iezuſie rozumieć. NAV= CZYCIEL. Y owſzem ieſli ſie o Iezuſie Pánie rozu=
13:
mieć nie może/ tedy też áni o żadnym z tych o ktorych oni du=
14:
máią/ Lecż ábyś to ſnádnie mogł wyrozumieć/ powiedz mi
15:
kogo oni przez to dziećię/ y ktorą pánią przez tę Almę o kto=
16:
rey mowił Ezáiaſz/ rozumieią. Abowiem ieſli ſłuſznie wy=
17:
wiodą mniemánie ſwe/ tedy coś k rzecży mowić mogą: ále
18:
ieſliſ ſie ná ſwym mniemániu omylą/ tedy ſie to pokaże iż
19:
plotą ſámi nie wiedzieć co. VCZEN. Iedni rozumieią
20:
o żenie Ezáiaſzowey/ y o ſynie iego/ A drudzy o żenie Achá=
21:
ſowey y o Synu iey Ezechiaſzu. NAVCZYCIEL.
22:
A cżymże tego dowodzą/ ći ktorzy to o żenie y ſynu Ezáia=
23:
ſzowym wykłádáią. VCZEN. Tym co potym w káp:
24:
8. ꝟ 3. nápiſano mamy gdzie ták ſam Ezáiaſz Prorok mo=
25:
wi y przyſtąpiłem do tey ábo do oney (bo też tákże ieſt tám
26:
ártykuł Háiedia iako y wyżſzey káp. 7. ꝟ 14. há Almá)
27:
Prorokini y pocżęłá y vrodziłá ſyná: przez ktorą Proroki=
28:
nią/ żonę iego rozumieią.
29:
NAVCZYCIEL. To ſámo przećiw dumie żydow=
30:
ſkiey ieſt/ gdy to przyznawaią/ iż tu ieſzcże Prorok/ oteyże
31:
rzecży zácżętey mowi/ to ieſt że Almá pocżąć miáłá/ y vro=
32:
dzić ſyná. A naprzod ſámi ſie ſwą włocżnią kolą: Abowiem
I.

33:
tám to iuż twierdzili iż Prorok vkázował białą głowę brze=
mienną/


strona: 135

O Zydowſkich wywodziech.Liſ135.
1:
mienną/ á nie tę ktoraby dopiero pocżąć miáłá: y tylko w
2:
tym znák ktory obiecował Prorok pokłádáli: iż on powie=
3:
dział/ że ſyná á nie dziewkę vrodzić miáłá (cżego bych ia
4:
nigdy nie miał zá znák od Bogá przez Proroká pokázány
5:
gdyż bym tho y ſam/ y kto inſzy poznáć mogł/ á ná koniec y
6:
ſámá biała głowá pod cżás to poznáć procż Proroká może/
7:
choćiaſ nie káżda/ ieſli ſynem ieſli dziewką chodzi. Bo też
8:
o tym Doktorowie/ y bácżne báby náuki przepiſuią/ ocżym
9:
nie ieſt teraz cżás mowić) A tu záś po vkazániu brzemien=
10:
ney białey głowy/ znowu mowią/ iż ſie do Prorokiniey przy
11:
bliżył/ á iż dopiero pocżęłá y ſyná porodziłá. A trzebáſ by=
12:
ło tey znowu pocżynáć/ ktora iuż przedtym pocżąwſzy dziat
13:
kámi chodziłá? to obácż k rzecżyli to mowią żydowie/ kto=
14:
rzy mieyſce to o Pánnie ktora pocżąć y vrodzić miáłá ſyná
15:
rozumieią. Nád to litery ſie trzymáią nędznicy/ niechcąc
16:
zmyſłu duchownego przypuśćić: áno ſie z niey żadną miárą
17:
nie wykręcą. Gdyż to ſámo co thu mowią/ oprzyſtąpieniu
18:
Ezáiaſzowym do prorokiniey oney/ iáko nie może być we=
19:
dle litery rozumiáne (Bo ſie to w widzeniu á nie właſnie w
20:
rzecży działo/ iáko y ono Ozeaſzowe poięćie cudzołożnice/
21:
Oze. 1. ꝟ 2. Ezáiaſzowe nágo chodzenie Ezá. 2. ꝟ 1. 2. E=
22:
zechielowe ná bok lewy leżenie Ezech. 4. ꝟ 4. ono iego ogo=
23:
lenie y włoſow ważenie káp. 5. ꝟ 1. 2. y wiele inſzych) Ták=
24:
że ieſt iákoby iedną przeſtrogą/ áby ktho onych pierwſzych
25:
ſłow iego/ ktore powiedział/ Oto Almá pocżynáiąca á v=
26:
rodziłá ſyná/ niechćiał ſobie wedle rozumu ſwego wykłá=
27:
dáć áni ſie ná nich wedle litery wieſzáć: ále ſie rácżey w nich
28:
duchowi Bożemu przypátrowáć/ ktory pod podobieńſtwy
29:
zwierzchnych/ ćieleſnych/ á iákoby iuż przytomnych rzecży/
30:
duchowne ná potym y przyſzłe/ zdáleká zwykł pokázowáć.
31:
Ieſzcże y to ſie z tą dumą ich zgodzić nie może/ co támże dá=
32:
ley ieſt przydano: Iż Bog ono dziećię/ ktore Prorokini vro=
33:
dziłá/ każe Ezáiaſzowi/ názwáć Máher Sałał Háſ báz/
g iij áo onym


strona: 135v

Oſmá Rozmowá
1:
á o onym wprzod powiedział iż Imánuelem názwano być
2:
miáło. Cżwarta/ tego też żadną Hiſtoryą áni żadnym pi=
3:
ſmem nie mogą pokázáć ći żydowie/ żeby potym żoná Ezái=
4:
aſzowá rodzić miáłá/ á iż też tákiego vrodziłá ſyná: A przeto
5:
tá ich dumá głupia/ nie może ſie oſtáć. A ták thy powiedz
6:
cżym drudzy zdánia ſwego podpieráią/ ktorzy to záś o że=
7:
nie Acháſowey y ſynu iey Ezechiaſzu wykłádáią. V= CZEN. Tegoć do końcá nie pámiętam cżym tego dowo
9:
dzili/ iż to Ezáiaſz mowił o żenie Acháſowey y o ſynu iey E=
10:
zechiaſzu/ tylko to wżdy bacżę/ iż ſie cżęſto do tego wrácáli/
11:
iż nie mowił Prorok o rzecży nápotym przyſzłey/ ále o iuż
12:
będącey/ ktorą práwie iákoby pálcem pokázował: ktorą o=
13:
ni ták zá pewną máią/ że ſie iey żaden ſprzećiwić/ choćby
14:
ſie ná to niewiem iáko náſádził/ nie może. Tákże też y to/ ná
15:
coś ieſzcże nie odpowiedział/ iż źiemiá miáłá być opuſzcżona
16:
od onych dwu Krolow/ Syryiſkiego y Izráelſkiego/ kto=
17:
rzy ſie ſpiknęli byli przećiw Acháſowi/ ktorych ſie też on bár
18:
zo bał: á opuſzcżona miáłá być/ pierwey niżby dziećię ono
19:
obiecáne/ iedząc máſło y miod/ vmiáło obráć dobre á odrzu=
20:
ćić złe/ ábo niżby vmiało mowić Oycże moy y mátko moiá.
21:
NAVCZYCIEL Ieſliby ſie ták bárzo ná rzecż támże
22:
iuż przytomną Zydowie oglądáć chćieli/ á tey dumy ſwey
23:
ártykułem/ Háiedia/ dowodzić/ tedyć by imtego napier=
24:
wey dowieść potrzebá/ iż też żoná Acháſowá z Krolem ná
25:
on cżás/ oględáć murow thám gdzie mu záſzedł Ezáiaſz z
26:
ſwym ſynem chodziłá/ á chodziłá iuż pocżąwſzy/ á iż iuż prá
27:
wie rodziłá/ gdyż Ioledet/ rodzącą znácży/ ieſlibyſmy ſie
28:
zá ſłowká/ chwytáć chćieli/ á nie tę coby potym nie rychło
29:
rodzić miáłá. Ale iż tego nie dowiodą/ przeto ſie ná
30:
ſwim przedſięwźięćiu bárzo omylą/ w ktorym nie o co im
31:
więcey idzie/ iedno áby złośći ſwey doſyć vcżynili. A w
32:
tym ſie nic niecżuiąc iż gniew y nienawiść (cżego oni przećiw
33:
Chriſtyánom zdawná w ſobie doſyć máią) ſlepi ſą: A ták
nie tylko


strona: 136

O Zydowſkich wywodziech.Liſ136
1:
nie tylko komu inſzemu/ ále podcżás ſámym ſobie wiele ſzko
2:
dzą/ iáko ſie to z mieyſcá tego pokázuie/ ktore iżby Chriſty=
3:
ánom odiąć chćieli/ przeto ie y ſámym ſobie napierwey odey
4:
muią/ á ſobie tym po więtſzey cżęśći ſzkodzą. Naprzod gdy
5:
ſie oto bes Meſyaſzá/ iáko błędne owce bes Páſterzá tuláć
6:
muſzą nie máiąc żadney poćiechy ſumnienia ſwego/ á potym
7:
gdy głupſtwo ſwe y nieumieiętność piſmá ś. káżdemu iá=
8:
wną cżynią. Abowiem iákoś obacżył obłędliwą być po=
9:
wieść ich o ſynu Ezáiaſzowym/ tákże też obacżyſz y tę dru=
10:
gą tych ktorzy to o Ezáiaſzu ſynu Acháſowym wykłádáią.
11:
poniewaſ iuż przed tym dobrze niż te ſłowá mowił Ezáiaſz
12:
národził ſie był Ezechiaſz: Bo ták o tym cżytamy 2. Krol:
13:
16. ꝟ 1. A 2. Kron: 28. ꝟ 1. Iż Acháſowi było lat dwádzie=
14:
śćiá/ gdy Krolem zoſtał/ á iż krolował lat ſzeſnaśćie: co
15:
cżyni wſzytkiego żywotá Acháſowego lat 36. Potym záś ma=
16:
my nápiſano 2. Krol: 18. ꝟ, 1. 2. A 2. Kron: 29. ꝟ 1. iż Eze
17:
chiáſzowi ktory zoſtał po oycu ſwym Acháſie Krolem było
18:
lat 25. gdy Krolem zoſtał/ á iż krolował 29. lat. A ták gdy
19:
ony dwádzieśćiá y pięć lat Ezechiaſzowych (ktore miał niż
20:
Krolem zoſtał po oycu ſwym) odeymieſz od lat oycá iego
21:
(ktorych było 36.) to ieſt od trzydzieśćia y ſześći odeymieſz
22:
dwádzieśćiá y pięć/ tedy niezoſtánie iedno iedennaśćie lat.
23:
A ták niż Krolem zoſtał Achás/ tedy iuż przedtym dziewięć
24:
lat było Ezechiaſzowi/ ktorego ſpłodził w młodośći ſwey
25:
wielkiey bo w roku iedennaſtym. A iż to Ezáiáſzowe proroc
26:
two/ iuż dobrze zá krolowánia Acháſowego było/ á nie przed=
27:
tym/ tedy ſie żadną miárą o Ezechiáſzu rozumieć nie może/
28:
á przeto ſie ſtąd iáſny błąd á wielkie głupſtwo żydowſkie/
29:
pokázuie/ ktorego ſie y ſlepy domácáć może.
30:
VCZEN. Ale oni ná to ták odpowiedáią mowiąc: O=
31:
myłką ſie to iákąś ſtáło/ iż miáſto piąćinaśćie lat Ezechia=
32:
ſzowych/ ktore miał niſ Krolem zoſtał/ nápiſano dwádzie
33:
śćiá y pięć. Abowiem gdyby ták było/ tedyby ſie Ezechiaſz
vrodził


strona: 136v

Oſmá Rozmowá
1:
vrodził pierwſzego roku krolowánia Acháſá oycá ſwoiego.
2:
Co záś ieſliby nie było: tedy to zá niepodobną niektorzy má
3:
ią: żeby kto w iedennaſtym roku ſpłodzić miał ſyná: iákoż=
4:
by Achás w tych lećiech ſpłodźić muſiał Ezechiaſzá. A co
5:
ſie tego dotycże iżem rzekł/ że ſie w lećiech Ezechiaſzowych
6:
omyłká ſtáć mogłá/ że miáſto piąćinaśćie nápiſano dwá=
7:
dźieśćiá y pięć/ tedy ſie niemáſz cżemu dźiwowáć gdyż ſie y
8:
ná inſzych mieyſcách tákże w licżbie omyłká tá pokázuie: iá=
9:
ko naprzod 2. Sám. 15. ꝟ 7. ták ieſt napiſano w Zydow=
10:
ſkich/ w Greckich/ w Láćińſkich y w Polſkich Bibliách/ á
11:
ná oſtátku cżterdźieśći lat/ rzekł Abſalon do Krolá. Oto
12:
maſz nie máłą omyłkę/ bo miáſto cżterzech nápiſano cżter=
13:
dźieśći/ á tę omyłkę niektorzy z Iozeffá Hiſtoryká Zydow=
14:
ſkiego poználi/ ktory miáſto cżterdźieśći lat cżtery tylko kłá=
15:
dźie. Bo to ieſt podobnieyſza/ co Iozeff o cżterzech lećiech
16:
piſze/ niż co nápiſano w kſięgách Sámuelowych o 40. lat.
17:
Druga omyłká ieſzcże grubſza 1. Sam: 13. ꝟ 1. ſynem roku
18:
był Saul á dwie lećie krolował nád Izráelem/ tu mowię
19:
wielka omyłká/ álbo rádſzey dwie miáſto iedney. Pierwſza
20:
gdy mowi żeby rok ieden był Saulowi gdy krolem zoſtał/
21:
co ieſt rzecż niepodobná: Druga żeby iedno dwie lećie krolo=
22:
wáć miał: co też ieſt nie k rzecży. Abowiem Páweł Acto: 13.
23:
ꝟ 21. (o cżym y ſam wieſz dobrze) powieda iż krolował lat
24:
40. iáko tedy ná tych mieyſcách okázuie ſie omyłká w tey
25:
licżbie/ tákże też podobno ieſt y w lećiech Ezechiaſzowych?
26:
A ták ſie on nie vrodźił był z Acháſá przed proroctwem E=
27:
záiaſzowym ále rychło po nim: ná co nie Zydowie tylko/ ále
28:
też niektorzy inſzy co ſie zá Chrześćiány máią zezwaláią/ y
29:
toż z nimi twierdzą. NAVCZYCIEL O tym nie=
30:
wątpię/ iż niektorzy z tych co nie ſą Zydámi/ ná to ſie z Zydá=
31:
mi zgadzáią/ żeby Ezáiaſzowe proroctwo pánu Iezuſowi
32:
nie ſłużyło/ y więcey ſie ieſzcże nád Zydy domyſláią/ gdy tho
33:
tym zbić chcą o cżym Zydowie áni pomyſláią. Alem thego
pewien


strona: 137

O Zydowſkich wywodziech.Liſ137.
1:
pewien że ſie ná tym bárzo mylą/ iákoć to zá Bożą pomocą
2:
pokaże/ ſłuchay mię tylko ćierpliwie. VCZEN. Bárzo
3:
rad ſłucháć będę mow tylko co Bog dał. NAVCZY= CIEL. Bácż iákie to dźiwne ſą ludzkie dowćipy/ ktore dla
5:
ſkáżenia mieyſcá iednego/ áby ich przedſiewźięćiu nieprze=
6:
kazáło/ gdy go czym inſzym ſkáźić nie mogą/ tedy ſie y wielu
7:
inych mieyſc piſmá s. w podeyźrzenie bezbożnym pogáń=
8:
com przywodźić ważą/ to co ſie y z tego wykrętu żydowſkiego
9:
iákoś powiedźiał pokázuie/ ná co táką ode mnie przyimi od=
10:
powiedź: Naprzod co ſie ważą od lat dwudźieſtu y piąćiu
11:
Ezechiaſzowych odiąć dźieſięć lat/ áby tylko z Almy o ktorey
12:
Ezáiaſz prorokował/ y z ſyná iey vcżynić mogli żonę Achá=
13:
ſowę y ſyná iego Ezechiaſzá/ tedy tu niewſtydliwe pokázu=
14:
ią po ſobie wſzetecżeńſtwo/ gdy oto nie tylko w lećiech Eze=
15:
chiaſzowych omyłkę chcą pokázowáć á tym prawdę wal=
16:
cżyć/ ále też y drugie dwie námienione mieyſcá w złe mnimá
17:
nie przywieść vſiłuią/ coby ſnadz ieſzcże mogło było mieć
18:
nieiákie podobieńſtwo rozumu ich oſtrego/ zá ktorymby ku
19:
ták ſmiáłey powieśći przychodźili/ gdyby Zydowſcy Piſá=
20:
rze w opiſániu rzecży (mowię tu o tym co ſie tknie lat Eze=
21:
chiáſzowych) licżby álbo cyfr/ w opiſaniu lat/ ábo cżáſu v=
22:
żywáli: ábo ieſzcże gdyby tylko ſámego iednego Piſárzá y
23:
świádká tey rzecży mieli ktorą ná piſmie zoſtáwili. Ale iż v
24:
nich nie cyfrámi álbo licżbą iáką ty látá piſzą/ ále ſłowy do=
25:
kłádnymi á k temu nie ieden/ áni ná iednym mieyſcu/ lecż
26:
dwá zgodnie tę rzecż opiſáli/ tedy niewiem iáko tu ſmie kto
27:
omyłką názywáć. Bo o tych lećiech Acháſowych y Eze=
28:
chiáſzowych y w Krolewſkich kſięgách y w Kronikách zgo
29:
dnie nápiſano (iáko ſie wprzod wſpomináło) cżytamy v
30:
dwu mowię pewnych świádkow ktorym BOG w zakonie
31:
ſwym wierzyć roſkazał: tedy to ſlepotá wielka y niewſtydli
32:
wa śmiáłość przeciw temu mowić: á tym wrotá bezboż=
33:
nym pogáńcom ku porzuceniu piſmá ś. otwárzáć. Ale
hgdźieby


strona: 137v

Siodma Rozmowá
1:
gdźieby ſie w przepiſowániu álbo w drukách textu żydow=
2:
ſkiego/ w tych dwu kſięgách omyłká záwinąć miáłá: azaſ
3:
by też záraz w przekład on ſtáry Grecki wnidź mogłá? ábo
4:
choćby ſie ći omylili byli: ázaſby ſie on pilny Hiſtoryk ży=
5:
dowſki Iozeff tákże też omylił? ále iż on Antiq. Iud. lib: 10. cap: 3. teyże rzecży świádkiem ieſt/ powiádáiąc iż Eze=
7:
chiaſz 54. látá żyw był/ z ktorych krolowáł 29. co ſie z pi=
8:
ſmem zgadza/ tedy mnie ná to żaden nie námowi wykręty
9:
ſwymi/ ábym ia więcey ięzykowi iego wierzyć miał ániſ
10:
ocżom ſwym/ ktorymi trzech roznych ále w powieśći zgo=
11:
dnych/ á w kłamſtwie niepodeyźrzánych świádkow vpá=
12:
truię/ y ná ich świádectwie przeſtawam. A iż ich zá pewne
13:
y prawdźiwe mam tedy y temu wierzę (choćby to ktho
14:
chćiał zá niepodobną ſobie pocżytáć) iż Achás w iedenna=
15:
ſtym roku ſpłodźił Ezechiaſzá: gdyż y Fizycy niektorzy to
16:
twierdzą/ iż w niektorey męſcżyźnie nátury mocney náyduie
17:
ſie przed dźieſiątkiem lat naſienie/ á w tym też wątpliwo=
18:
śći niemáſz że ſie miedzy żydy bárzo młodo żenią y zá mąż wy
19:
dawáią: ktemu iż też nád inſze narody z błogoſłáwieńſtwá
20:
páńſkiego płodnieyſzymi záwżdy bywáli: á ták ten domyſł
21:
nowo wymyſlony około lat Ezechiaſzowych iż ieſt przećiw
22:
ſłowu Bożemu y Iozefowi Hiſtorykowi zá fráſzkę nie ſtoi/
23:
ktorego gdy tym ſpoſobem iáko ſie rzekło nie da ſobie ktho
24:
zwętlić/ tedy przywiedzienie dwu inſzych mieyſc iuſ też tu
25:
plácu otrzymáć nie może y mogłyby ſie zgołá zániecháć.
26:
Wſzákże áby kto odporny nie rzekł żeby ſie tu Zyd zágrześć
27:
miał gdyby ſie y ná ty mieyſcá odpowiedźieć nieco nie miá=
28:
ło/ tedy y tych omijáć niechcę. A ták długo ſie niezábáwiá=
29:
iąc ták powiádam/ iż nie ieſt rzecż wiernym przyſtoyna wa
30:
żyć ſie popráwiáć piſmá ś. gdzie w nim omyłki/ exempla=
31:
rzámi ſtárſzymi y doswiadcżeńſzymi ná oko pokázáć nie mo=
32:
gą. Ale choćby ſie mieyſce iákie trudne trefiło tedy ie rád=
33:
ſzey przyſtoynie wyłożyć wykłádem tákim ktoryby był we=
dle ſ


strona: 138

O Zydowſkich wywodziech.Liſ138.
1:
dle ſznuru ſłowá Bożego/ á wiáryby prawdziwey niwcżym
2:
nienáruſzał. Abowiem gdźieby ſie omyłki w ſłowie BO=
3:
żym náydowáć miáły/ tedyby nie wiedźieć cżemu potym
4:
wierzyć. Bo gdźiebyś ty mnie viąwſzy ſie zá rzecż kthorą
5:
chćiał mieyſce iedno y drugie w podeyźrzenie przywodźić/
6:
omyłkę mu ábo podmiot przycżytáiąc: áżćiby też záś tobie/
7:
ktho inſzy toſ vcżynił/ á iemu tákże drugi/ cżemuby nigdy
8:
końcá nie było á tákby ſie potym o wſzyſtkim zwątpic mu=
9:
ſiáło. A iż powiedaſz żeby niektorzy mieyſce to o tych 40.
10:
lat z Iozeffá nápráwili/ ktory miáſto nich kłádźie 4. láta/
11:
tedy ſie mnie tá poprawká choć dobrym vmyſłem y od lu=
12:
dzi bogoboynych vcżynioná niedokońcá podoba/ owſzem
13:
mi ſie nieſłuſzną być widzi. A ieſli chceſz wiedźieć przycży=
14:
nę tego tedyć ią powiem: IOzeff opiſawſzy przed tym
15:
ſpráwy Abſolomowe iáko brátá żábił/ iáko vćiekł/ y iáko
16:
záś był przywrocon (o cżym też maſz y w Kſięgách Sá=
17:
muelowych) potym támże záráż mowi: A roku cżwartego
18:
po przeiednániu prosił oycá áby zá łáſką iego mogł do E=
19:
bronu iecháć rć. Antiq Iuda. lib. 7. cap: 8. Tu iáſnie
20:
dokłada iż po przeiednániu Dawidá oycá ſwego/ Abſolom
21:
vproſił ſie v oycá áby mogł do Ebronu iecháć: ále w Sá=
22:
muelowych kſięgách 2. Sam: 15. v. 7. ták tylko ſtoi: á ná
23:
końcu 40 lat rzekł Abſalom do Krolá rc. A ták gdzieby ták
24:
napiſano było/ á ná końcu/ ábo á cżterdźieſtego roku po prze
25:
iednániu Abſolomowym Krolá/ tedybym y ſam ná to ze=
26:
zwolił żeby omyłká byłá/ y ſłuſznieby z Iozeffá mogła być
27:
nápráwioná: lecż poniewaſ o tym przeiednániu zmiánki
28:
żadney piſmo ś. nie cżyni/ áni żadney inſzey rzecży dokłáda/
29:
tedy ſie tego ważyć nie ſmiem/ owſzem wolę ná tę lat 40.
30:
wykłádu ſłuſznego ſzukáć/ á mnimam że gi ia ſłuſzny y przy=
31:
ſtoyny pokázáć mogę/ ktory bez wſzego náruſzenia prawdy
32:
y powagi ſłowa Bożego oſtać ſie może. A ták tę 40. lat
33:
rozumiem być/ ktore wyſzły od onego pierwſzego Dawido=
h ijwego


strona: 138v

Oſmá Rozmowá
1:
wego vćiekánia przed Saulem/ o ktorym maſz 1. Sam: 19.
2:
y 20. Iozeph: Antiq. Iuda. lib. 6. cap. 14. áż do tego dru=
3:
giego ktore tám żaraz 2. Sam. 15. v. 7. opiſowáć ſie pocży
4:
na/ y porządnie opiſuie/ to ieſt: iáko po wtore Dawid przed
5:
ſynem ſwym Abſálomem vćiekáć muſiał. Pierwſze vćie=
6:
kánie Dawidowe wedle wſzech okolicżnośći kſiąg Sámue=
7:
lowych/ w iednym roku ſie ſtáło/ wktorym też rychło potym
8:
Sámuel vmárł. A według Iozeffá w kſięgách wyżſzey
9:
miánowánych y w teyże kápitule/ Saul był krolem zá ży=
10:
wotá Sámuelowego 18. lat/ á po ſmierći iego 20. lat kro=
11:
lował. Otoż Dawid vćiekſzy raz przed Saulem 20. lat ſie
12:
tułał: á potym po śmierći Saulowey záraz krolem zoſta=
13:
wſzy mieſzkał w Ebronie przez ſiedm lat/ gdźie potym we
14:
dwie lećie Ammon Támárę zgwałćił. We dwie záś lećie po
15:
tym zgwałceniu Támáry/ Abſalom Amoná zábił: á z onąd
16:
vćiekſzy w Geſurze trzy latá mieſzkał/ z Geſury przywro=
17:
cony żył w IEruzalem nieukázuiąc ſie oycu dwie lećie/ á
18:
tam dopiero przeiednawſzy oycá we cżtery látá iechał do
19:
Hebronu/ y ſpiknienie z przyſiężenim przećiw oycu vcżynił
20:
tak że nieborak ſtárżec muſiał przed nim z kroleſtwá vćie=
21:
káć iáko przed tym przed lat 40. vćiekał przed Saulem.
22:
Bo tá licżbá námieniona vcżyni lat 40. ktore ſie w kſięgách
23:
Sámuelowych wſpomináią/ ná cżym (temu mocnie wie=
24:
rzę) káżdy wierny przeſtáć y vſpokoić ſie może/ á ſwarli=
25:
wi y odporni ludźie nie tylko ná tym/ ále by im y ánioł z nie=
26:
bá mowił nigdy ſie nie vſpokoią/ áni im żaden nigdy doſyć
27:
vcżyni. Bo ſie oni záwżdy iáko morze nieſpokoyne burzyć
28:
muſzą. A co ſie tknie Iożeffá/ tego iż y ia nie odrzucam/ á=
29:
le go też w rzecżách niektorych zá świádká biorę/ tedy to
30:
wiedz iż go nie vżywam przećiw piſmu/ iákoby on nád nie
31:
ważnieyſzy miał być/ ále tám gdzie ſie z piſmem zgadza ál=
32:
bo cżego dokłada cżegoby w piſmie nie dołożono y to w rze=
33:
cżách potocżnych tylko: ále gdźie co rożnego ábo przećiw
nego


strona: 139

O Zydowſkich wywodziech.Liſ139.
1:
nego piſmu piſze/ tedy iuż tám Iozeff ná ſtronę. Iáko gdy
2:
też piſze iż Sálomon żyw był 94 látá/ á iż krolował lat 80.
3:
á w piſmie ś. iedno o cżterdźieśćiu cżytam/ tedy tám piſmu
4:
więcey niż iemu wierzę 1. Krol: 11. ꝟ 42. A 2. Kron: 9. ꝟ.
5:
30. Iozeph: Antiq: Iud. lib: 8 cap: 3. Tákże co ſie doty=
6:
cze mieyſcá drugiego 1. Sám: 13. ꝟ 1. gdźie ták wedle ſłow
7:
Zydowſkich nápiſáno cżytamy: ſyn roku Saul ná krolowá=
8:
niu ſwym/ á dwie lećie krolował nád Izráelem: cobyś ták
9:
właſnie rzec mogł/ rok było Saulowi gdy zoſtał krolem á
10:
krolował rc. iáko poſpolićie máło nie o wſzyſtkich krolách
11:
Iudſkich nápiſano mamy: iáko o Dawidźie 2. Sam: 5. ꝟ.
12:
4. Syn trzydźieśćia lát Dawid ná krolowániu ſwym/ to
13:
ieſt trzydźieśći lat miał Dawid gdy zoſtał krolem rć. Tákże
14:
maſz y o drugich 2. Krol: 11. ꝟ 21. A 14. ꝟ 2. 17. 21. A 15. ꝟ 2.
15:
dla kthorey mowy piſmu ś. zwycżáyney przy opiſowániu
16:
lat krolewſkich/ ktorego też przy Saulu vżywa/ iż mu ták
17:
máłą licżbę lat nád podobieńſtwo kłádźie piſmo ś. Oto
18:
niektorzy ták mniemáią/ áby ſie tu omyłká z ſowitym błę=
19:
dem zákráść miáłá. iákoż to pewna iż gdyby ſie kto ná ty
20:
ſámy ſłowká oględáć y ná nich ſie záwieſzáć miał/ tedyby
21:
ſie dwá grube błędy náleść muśiáły: bo koniecżnie to ni=
22:
gdy nie było áby w rok po vrodzeniu ſwym Saul krolem
23:
zoſtáć miał/ gdyż był vroſłym mężem/ ktory wzroſtem inne
24:
Izráelcżyki prżewyżſzał/ y syny iuż ná ten cżás miał. Tákże
25:
y to pewna że nie dwie lećie krolował ále więcey: ábowiem
26:
wedle Iozeffá Antiq. Iud. lib: 6. cap. 14. lat 40 bez dwu/
27:
ośmnasćie zá żywotá Sámuelowego á dwádźieśćiá po
28:
śmierći iego/ ktorą licżbę Páweł Act: 13. ꝟ 21. zowie cżter=
29:
dzieśćią lat/ choćiaſ dwu nedoſtawáło. Iáko też ono Rzy
30:
miánie ſwoie rádne pány zwali Centumuiros/ to ieſt ſto mę
31:
żow/ choćiaſ ich ſto y dwá było: tákże poſpolićie przekład
32:
greckiey Bibliey zową ſiedmdzieſiąt/ choćiaſ ich ſiedmdźie
h iijſąt y


strona: 139v

Oſmá Rozmowá
1:
ſiąt y dwá było/ iáko káżdy z IOzefá pozna Antiq: Iud. lib: 12. cap: 2. Bo po ſześći z káżdego pokolenia obrano/
3:
to dla tego przypominam/ áby kto Páwłowi niechćiał cże=
4:
go przypiſáć/ iż ſie zda przećiwną rzecż od Iozefá piſáć. A=
5:
le o tym doſyć/ do rzecży zácżętey przyſtępuię/ o látach Sá
6:
ulowych. A ták to mowię/ iż ty látá Sáulowe nie máią być
7:
licżone tym ſpoſobem/ iáko ie piſmo licży/ przy inſzych Kro
8:
lách Iudſkich/ á to prze tę przycżynę/ Iż Sául nie vrodził
9:
ſie z domu Krolewſkiego/ ále z domu podłego obrány był z
10:
poſpolſtwá. Druga iż nie był obrány z woley Boga dobro=
11:
tliwego ále więcey zápalcżywego. 1. Sámu: 8. ꝟ 7. 8. 9.
12:
A 12. ꝟ 6. 7. 8. 9. 18. Oze: 13. ꝟ 10. 11. Trzećia że nie był z po=
13:
kolenia Iudy/ ktoremu pokoleniu/ wedle proroctwá Iáko=
14:
bowego/ ſceptrum ábo zacność kroleſtwá ſłużyłá1. Moy:
15:
49. Dla cżego też Krole Iudſkie opiſuiąc piſmo ś. (oprocż
16:
Sálomońá/ Abie/ á Azy/ ktorych tylko látá Krolowánia
17:
wſpomina) záwżdy wprzod kłádzie látá ktore miał káżdy
18:
z nich Krolem zoſtáiąc/ á potym wiele záś nád to lat krolo
19:
wał: áby ſie ták z nich pewne látá/ rzecży poſpolitey Izrá=
20:
elſkiey pokázáć mogły. A iż też przy Sáulu láta wſpomina/
21:
iákoby rzkomo wedle porządku inſzych Krolow Iudſkich/
22:
ktorym obietnicá ſłużyłá: á przedſię wſpominánie to cży=
23:
ni nie wedle Krolow Iudſkich. Bo też niedokłáda wedle
24:
zwycżáiu poſpolitego/ wieleby lat miał/ iáko poſpolićie
25:
máło nie wſzędy y ieden rok przykłádáć piſmo zwykło/ oto
26:
ták mowiąc Ben ſzeloſzym ſzáná/ ſyn trzydzieśći lat 2. Sá=
27:
mu: 5. ꝟ 4. Tákże 2. Krol. 11. ꝟ 21. ſyn siedmi lat Iehoas/
28:
Ben ſzebá ſzámm. Ieſzcże 5. Moy: 24. ꝟ 5. Wolny będzie
29:
dom iego (mowi o nowożeni) ná ieden rok. Ieſzcże 2. Krol:
30:
8. ꝟ 26. A rok ieden krolował. A tu záś przy Sáulu/ rok tyl
31:
ko położył/ ále licżby nie przydał iáko tu widziſz przydano v
32:
tych inſzych. Bo ták tylko nápiſano ſyn rok ábo roku Sául.
33:
Ktorym to opiſánim roku tego/ iáko ia rozumiem to znáć
dá/ y


strona: 140

O Zydowſkich wywodziech.Liſ140.
1:
dáie/ y to pokázuie. Co też v nas w poſpolitey powieśći ma
2:
wiáią/ co ſie prętko wznieći to nie długo świeći/ ábo nie dłu
3:
go ſie zbędzie co nie z Bogá będzie. Bo Saul prętko/ y
4:
ſtrzaſkiem/ á iákoby procż wieści/ Krolem zoſtał/ ábo iá=
5:
koby ſie záraz iednego roku vrodziwſzy kroleſtwá doſtał
6:
Bo nád ſpodziewánie wſzyſtkich wprzod był táiemnie od
7:
Sámuelá pomázány/ ktore było iákoby vrodzenim iego. A
8:
liśći záś potym rychło/ w kiłká niedziel/ iákoby dopiero ná
9:
kroleſtwo/ przez loſy y pomázánie był wſtáwiony/ á ták
10:
też iáko ſie prętko Krołem vrodził/ y iáko potym rychło kro
11:
lem pozdrowion był/ ták też záś prętko kroleſtwá poſtrá=
12:
dał. Abowiem ſkoro przećiw Pánu niepoſłuſzeńſtwem zgrze=
13:
ſzył/ gdy go przećiw Amálechitom poſłał/ áby wſzyſtko w
14:
ich źiemi wygłádził. A on przedſię y Krolowi y wołom y ow=
15:
com co lepſzym przepusćił. Gdzie ácż nie záraz vmárł/
16:
wſzákże go záraz duch Boży dobry krolewſki opusćił/ á ná
17:
mieyſce iego ſzátan go gábał. K temu też y kroleſtwá po ſo
18:
bie potomſtwu z błogoſłáwieńſtwem nie zoſtáwił. Choć te
19:
dy żył/ iednák iuż dla grzechu przed Bogiem vmárłym był/
20:
iáko y Adam ſkoro z drzewá zákázánego vkuśił. A iżem rzekł
21:
ze Saul/ Krolem zoſtawſzy/ iákoby ſie był dopiero onegoſz
22:
roku vrodził/ tedy mi to z ſtąd przychodzi/ iż też Dawid pi=
23:
ſząc wprzod ſam o ſobie/ á pod figurą o Iezuſie Chriſtuſie/
24:
to o Bogu powieda/ iż do niego mowił (co było náon cżás
25:
gdy po śmierći Sáulowey/ krolem zoſtał) Tyś ieſt ſyn moy
26:
iam ćiebie dziś vrodził. Był Dawid iáko dopiero vrodzony
27:
gdy był z rąk wſzech nieprzyiaćioł wyrwány/ y ná krole=
28:
ſtwo poſádzony choćiaſ iuż przed tym dawno żył ná świe=
29:
ćie/ á Iezus Pan od vmárłych zbudżony iákoby ſie też dopie
30:
ro vrodził. Saul też był ſynem roku iże ſie dopiero náon
31:
cżás iákoby nowo vrodźił/ gdy z podłego narodu y niezná=
32:
cżnego domu/ znácżnym y wielmożnym zoſtał/ gdy ná krole=
33:
ſtwo był pomázan: iákoſ tám miánowićie podłość thę
Saulowę


strona: 140v

Oſmá Rozmowá
1:
Saulowę/ gdy iuż zgrzeſzył wyrzuca mu ná ocży Prorok 1.
2:
Sámu. 15. ꝟ 17. mowiąc: Izali ćię Bog nie vcżynił gło=
3:
wą nád pokolenim Izráelſkim/ gdyś ty w ocżu twych má=
4:
ły był/ to ieſt/ gdyś to y ſam do ſiebie bacżył żes tego go=
5:
dzień nie był/ będąc iáko iedno málucżkie dziećię rc. Ktore
6:
dziećińſtwo y proſtotá iego ieſzcże ſie y ſtąd pokázuie iż gdy
7:
po pomázániu onym iego ná Kroleſtwo y znácżney odmiá=
8:
nie ktora nań przyſzłá z inſzymi Proroki prorokowáć też po
9:
cżął/ tedy ſie temu wſzyſcy dziwowáli y to poſpolićie mie=
10:
dzy ſobą mawiáli: Izali też y Saul miedzy Proroki? máiąc
11:
to ſobie zá dziw ieden/ iż też on cżłowiek gruby y podły nieuk
12:
prorokowáć mogł. Przetoſ ia to wſzyſtko vwázáiąc wolę
13:
przy tákim wyrozumieniu tych lat Sáulowych/ przeſtáć á
14:
z dobrym ſumnieniem/ niżbym piſmu ś. omylnośći y obłę=
15:
dliwosći przycżytáć miał. Ale choć by y to było (cżego ia
16:
przedſię nie pozwolę) żeby ty mieyſcá trzy námienione miá
17:
ły mieć w ſobie omyłkę iáką. Izaliby dlatego ono Ezáiaſzo
18:
we o Almie y ſynu iey Emánuelu/ miáło nam być wydárte?
19:
nie tuſzę ábyś ty ábo kto ſzcżyrze wierny/ ták trzymáć miał.
20:
Boby to nie iuż záraz ták mogło być zámknione. Omyłká
21:
ſie ſtáłá przy lećiech Ezechiaſzowych/ Abſolonowych/ ábo
22:
Dawidowych/ y przy lećiech Saulowych. Aták Ezáiaſzo
23:
we Proroctwo o Almie y Emánuelu ſynu iey nie ſłuży Má=
24:
ryey y Iezuſowi/ bárzoby głupia/ y nieprzyſtoyna byłá Di
25:
álektyká/ á nie tylko ſłowu Bożemu/ ále y ſámym Filozo=
26:
fom przećiwna/ przeto nią nigdy żydowie prawdy niezwy
27:
ćiężoney zágłádzić nie mogą.
28:
VCZEN. Bá dobrze ty to wſzyſtko mowiſz/ ále ieſzcże Zy
29:
dom nie doſyć cżyniſz boś też ieſzcże ná to nie odpowiedźiał
30:
co Prorok o tey tám Almie y dźiećięćiu iey mowił/ to ieſt/ iż
31:
niżby ono vmiáło obieráć dobre á odrzucáć złe/ tedy źiemiá
32:
oná miáłá być od onych dwu krolow opuſzcżoná/ á iż ſie Ie=
33:
zus nie przed tym vrodźił ále nie rychło potym/ przeto to ie=
mu ſłużyć


strona: 141

O Zydowſkich wywodziechLiſ141.
1:
mu ſłużyć nie może/ ále rádſzey ſłuży Acháſowemu ſynowi
2:
Ezechiaſzowi ábo ácż nic Ezáiáſzowemu iáko Zydowie du=
3:
máią. NAVCZYCIEL. Y owſzem to rychley Iezu=
4:
ſowi ániż Ezechiaſzowi ábo ſynowi Ezáiaſzowemu: o kto=
5:
rym ſie iuż też mowiło ſłuży/ iákoćiem tho gotow pokázáć.
6:
VCZEN. Dobrze rad to ſłyſzeć będę/ á ták mi wprzod po=
7:
wiedz cżemuby tho niemiáło Ezechiaſzowi/ ná ktorego ſie
8:
Zydowie nawięcey oglądáią ſłużyć? NAVCZYCIEL.
9:
To naprzod mowię/ iż gdy ſie ſłow ſámych Ezáiaſzowych
10:
cále trzymáć będźiemy/ á nie ták ſie tylko ná kilku z nich wie
11:
ſzáć iáko cżynią Zydowie/ tedy to żadną miárą Ezechiaſzowi
Prżycżyny dla ktorych Proroctwo Ezáſ, nie może właſsłużył Ezechiaſ.

12:
ſłużyć/ dla wielu przycżyn nie może w tym co mu Zydowie
13:
przywłaſzcżáią/ choćiaby ſie on dopiero náten cżás gdy tho
14:
mowił Ezáiaſz wedle ich obłędliwego ich mniemánia po=
15:
cżąć był miał/ á to dla tych ktoreć powiem przycżyn/ z kto=
16:
rych maſz tę pierwſzą: Mowi ták Ezáiaſz o dźiećięćiu tym
17:
álbo ſynu tey Almy pocżynáiącey y rodzącey ſyná/ káp: 7.
18:
ꝟ 16. iż pierwey niżby ono vmiáło brákowáć złym á obieráć
19:
dobre/ źiemiá oná ktorą ſie Achás brzydźił/ y ktorey ſie dla
20:
dwu Krolow iey lękał/ miáłá być opuſzcżoná/ to ieſt miáłá
21:
być zwoiowána: zwierchność ſwą ſtárádawną ſtráćić/ á
22:
pod obcych Pánow roſkazánie przyść/ to coby nadáley do
23:
roku/ po tym proroctwie być muśiáło/ bo dźiećię y przed
24:
rokiem może miod y máſło iádáć y złym ſie á gorzkim brzy=
25:
dźić á ſłodkie rzecży obieráć. Ale iż to nie ták rychło po tym
26:
proroctwie miáło być/ áni ſie to náon cżás o żadney niewie
27:
śćie brzemienney rozumieć miáło: á Ezechiaſzowi żadną
28:
miárą nieſłużyło/ choćby nim náten cżás mátká brzemienną
29:
chodźiłá/ tedy to káżdy mądry y bácżny z przeſzłych ſłow E=
30:
záiaſzowych támże wyżſzey opiſánych pozna: (chybáby
31:
też Prorokowi temu omylność y niezgodę przypiſáć ſmiał)
32:
gdy ták ćieſząc y vpewniáiąc Acháſá boiącego ſie tych dwu
33:
krolow/ mowi ꝟ 4. 5. 6. 7. 8. Nieboy ſie tych dwu Kro=
ilow


strona: 141v

Oſmá Rozmowá
1:
low Syryiſkiego y Izráelſkiego/ bo tego ná co ſie káſzą nie
2:
dokażą/ owſzem to wiedz iż ieſzcże ſześcdźieſiąt y pięć lat á
3:
złaman będzie Effráim/ to ieſt kroleſtwo Izráelſkie áby
4:
nie było ludem vſtánie: ktore látá ácż vcżeni ludźie nie od
5:
tego cżáſu licżą/ gdy to mowił Eżáiaſz/ bo on to iakoby iuż
6:
rzecż przed tym ſłycháną przypominał/ ále od cżáſu onego
7:
gdy otymże prorokował Amos iáko cżytámy káp: 1. y 2. to
8:
ieſt wtorego roku po drżeniu źiemie ktory był rok ſiedmna=
9:
ſty Ieroboámá ſyná Ioáſowego/ kthory potym krolował
10:
lat 24. po nim Mánachem dźieſięć/ Fácca dwie/ Fácee 20
11:
Ozeaſz 9 (procż ſiedmi mieſięcy Selumowych y Zacháry=
12:
aſzowych) bo tám ſkonczenie wźięło kroleſtwo Izráelſkie:
13:
iákoż tá licżbá w iedno zebraná vcżyni lat 65. ktore látá
14:
wedle kśiąg krolewſkich 2. Krol: 17. ꝟ 1. 2. rć. y według Io
15:
zeffá Antiq: Iud. lib: 9. cap: 13. 14. nieſkońcżyły ſie, áż
16:
roku ſiodmego krolowánia Ezechiaſzá krolá Iudſkiego ſy=
17:
ná Acháſowego/ ktory był rok żywotá iego 32. A iż tak pe=
18:
wnie á nieomylnie áż náon cżás dopiero źiemia Izráelſka o=
19:
puſzcżona byłá/ od Krolow ſwych: Bo tám Samárya wźię
20:
tá/ zburzoná y lud w niewolą zágnány (ácżkolwiek ieſzcże
21:
zá Acháſá/ Dámáſzek/ Syryą/ iakoby roku trzećiego/ po
22:
proroctwie Ezáiáſzowym zwoiowan był) tedy to żadnym
23:
ſpoſobem Ezechiaſzowi ſłużyć nie może: wyiąwſzyby ták
24:
długo ieſzcże dźiećięćiem we trzydzieśći y we dwie lećie był/
25:
y dopiero ſie máſłá y miodu ieść vcżył: tákże obieráć dobre/
26:
á brzydzić ſie złym. A ták to proroctwo Ezáiaſzowe o Al=
27:
mie y o ſynu iey Emánuelu/ ſłużyć iemu żadnym obycżáiem
28:
nie może. Potym/ toć też teraz przypominam/ cżymeś mi cżę
29:
ſto dokucżáł/ że pierwey ziemiá opuſzcżona miáłá być ode
30:
dwu krolow niżby dźiećię vmiáło brákować złym á obieráć
31:
dobre: iż ia nie tylko to widzę zá znák ieden być od Ezáiaſzá
32:
powiedźiano/ ktory miał dźiećięćiá onego vrodzenie y odcho
33:
wánie vprzedźić/ ále wiele inych ktore támże záraz wylicża
Prorok/


strona: 142

O Zydowſkich wywodziech.Liſ142.
1:
Prorok/ iáko iż miał Pan na Acháſa y ná lud iego/ y ná dom
2:
oycá iego/ cżáſy tákowe/ iakowe nie przychodziły ná dom
3:
Dawidow od onego cżáſu gdy Effraim odſtąpił od Iudy/
4:
to ieſt Krolá Aſyryiſkiego przepusćić: y wiele inſzych rze=
5:
cży/ ktore támże záraz/ y potym w przyſzłych dwu kápitu=
6:
łách o teyże przedſię rzecży mowiąc/ wilicża: co wſzyſtko iż
7:
ſie ná onże cżás nieſkońcżyło/ ále áſ/ nie tylko po Acháſie/
8:
ále też y po Ezechiaſzu: tedy tego żaden bácżny do Ezechiaſzá
9:
ćiągnąć nie może co żydowie ſlepi nań wewleć chcą. Nád to
10:
mowi tám znácżnie Prorok iż dziećię ono ktore Almá vro=
11:
dźić miáłá/ miáło być názwano Emánuelem/ á imię to/ áni
12:
názwiſkiem/ áni rzecżą Ezechiaſzowi nie ſłużyło/ áni mi te=
13:
go żaden z Zydow pokaże/ áby ſie tám onych cżáſow iáki
14:
inſzy Emánuel národźić miał/ przeto to glupſtwo ieſt wiel=
15:
kie chćieć to proroctwo o Ezechiaſzu ábo też o kim inſzym
16:
onegoż cżáſu vrodzonym rozumieć. Ieſzcże gdyby to mo=
17:
wić był miał Ezáiaſz o żenie Acháſowey ábo o żenie ſwey
18:
tedyby ták nigdy nie mowił: Oto Almá pocżynáiąca y ro=
19:
dząca ſyná/ á názowieſz (to ieſt ty Almo/ bo tám o teyże
20:
Almie mowi) imię iego Emánuel: áleby według zwycżáiu
21:
piſmá mowił oto twoiá/ ábo oto moiá żoná pocżnie ábo
22:
pocżęłá tobie ábo mnie y vrodźi ſyná iáko o tym iż ták pi=
23:
ſmo mawia cżytamy 1. Moi: 17. ꝟ 19. 21. Ale tu iż ták nie=
24:
mowi/ tedy y tym ſámym to pokázuie iż o żadney z tych że=
25:
nie tego nie rozumiał/ ktoraby iuż z mężá pocżęłá byłá/ ále
26:
inſzą pewną Almę ná potym przyſzłą (iáko zwykli Prorocy
27:
pod podobieńſtwy rzecży záwikłánych inſzego coś znácżyć)
28:
opowiedał. Nád to ſłużyć to ieſzcże Ezechiaſzowi nie może
29:
co niżey káp: 9. ꝟ 6. Ezáiaſz o tymże Alminem ſynu Emá=
30:
nuelu powiedźiał: mowiąc: Dźiećię vrodźiło ſie nam á ſyn
31:
dan ieſt nam/ ná ktorego rámionách panowanie iego bę=
32:
dźie: á imię iego názową dźiwny/ rádny/ Bog mężny/ Oćiec
33:
wiekow/ Książę pokoiu/ ktore ſiedźieć będźie ná ſtolicy
i ijDawidowey


strona: 142v

Oſmá Rozmowá
1:
Dawidowey dla rozmnożenia páńſtwá y pokoiu bes końcá:
2:
Ná kroleſtwie mowię Dáwidowym ſiedźieć będzie áby ie
3:
rządźił y vmocnił w ſądźie y w ſpráwiedliwośći/ od tąd áż
4:
ná wieki: poniewaſ to wielka miłość Páná zaſtępow v=
5:
cżyniłá/ ktora rzecż nie tylko Ezechiaſzowi/ ktory wżdy ſie=
6:
dział ná ſtolicy Dawidowey/ choćiaſ nie ták iáko tu opiſał
7:
Ezáiaſz nie ſłuży/ ále też y żadnemu inſzemu po nim oprocż
8:
Iezuſá Páná właſnego Dawidowego potomká/ krolá du=
9:
chownego/ ktoremu tá ſtolicá Dawidowa duchowna daná
10:
ieſt: poniewaſ ſie w żadnym z nich to nie nálázło co miáło
11:
być w tym dźiećięćiu vrodzonym y ſynu dárowánym/ iáko
12:
to káżdy wierny zeznáć muśi. A náwet ieſzcże/ ieſliby ſie to
13:
proroctwo Ezáiaſzowe o národzeniu Emánuelowym ro=
14:
zumieć miáło o krolu Ezechiaſzu/ á cżemuſ nie tylko zá A=
15:
cháſá y záś zá Ezechiaſzá/ ále y zá inſzych krolow/ y ná ko=
16:
niec przez oſtátecżne Proroki táſ obietnicá choć ſłowy in=
17:
ſzymi/ ále przedſię żaden bogoboyny tego záprzeć nie może/
18:
áby nie táż y nie o tymże potomku Dawidowym ponawiá=
19:
na bywáłá? ieſliby mowię w Ezechiaſzu koniec ſwoy w=
20:
źięłá? á pánowánie to teyże obietnice BOżey nád ty dwie
21:
mieyſcá Ezá: 7. ꝟ 14. A 9. ꝟ 6. Izali nie toż ieſt o kto=
22:
rym v tegoſ Proroká cżytamy/ Ezá: 11. ꝟ. 1. 2. 3. Aty
23:
záś y inſze tym podobne proroctwá/ izali nie wſzyſtkie pły=
24:
ną z oney obietnice Dawidowi vcżynioney. 2. Sám: 7. ꝟ.
25:
12. Pſal: 132. ꝟ.10. A poniewaſ to ieſt rzecż wiernym nie
26:
wątpliwá/ á nákoniec/ poniewaſz toſ o tych wſzyſtkich pro=
27:
roctwách/ niektorzy Zydowſcy Rábinowie rozumieią/ cho=
28:
ćiaſ grubie y ćieleſnie: á iákoż to iedno mieyſce Ezáiaſzowe
29:
ſmieią niektorzy głupſzy Zydowie od inſzych odrywáć/ á ná
30:
Krolá ie Ezechiaſzá wkłádáć? ktoremu/ nie tylko wedle
31:
duchá/ ále y wedle litery ábo ćiáłá ſłużyć nie może. A tyć o=
32:
to ſą przycżyny ktore ſłyſzyſz/ ktore mnie nie dopuſzcżáią te=
33:
go/ ábych ſłowá Ezáiaſzowe/ o Almie mátce Emánuelo=
wey


strona: 143

O Zydowſkich wywodziech.Liſ143.
1:
wey miał rozumieć o Ezechiaſzu Krolu ſynu Acháſowym/ y
2:
o żenie iego/ poniewaſ oná nie byłá iuſ Almą/ ále iſzą tho
3:
ieſt żoną álbo mężátką. VCZEN. Mamli prawdę ze=
4:
znáć/ widzę to iż ty przycżyny ktoreś powiedźiał ſą niepo=
5:
ſlednieyſze/ á pewnie tákie ktore ia mam zá prawdźiwe/ y
6:
ná ktorych przeſtawam: ále żeś rzekł/ iżeś też miał y niekto=
Przycżyny dla ktorych Iezuſsłuży Proroctwo Ezáſ.

7:
re przycżyny pokazáć/ dla ktorych by służy proroctwo wła=
8:
ſnie Iezuſowi Pánu ſłużyć miáło á nie Ezechiaſzowi. A ták
9:
iżes pokazał że to proroctwo Ezechiaſzowi ſłużyć nie mo=
10:
że/ przeto też powiedz cżemu Iezuſowi Pánu ſłuży. NAV= CZYCIEL. Pierwſza ieſt przycżyna iż wſzyſtkie one
12:
BOże obietnice ná nim vſtáły y koniec ſwoy wźięły. Nád
13:
to y proroctwá wſzyſtkie/ y rzecż poſpolita Izráelſka ćiele=
14:
ſna/ y kroleſtwo y ofiárownictwo/ miáſto/ kosćioł/ ſkrzyniá
15:
przymierza/ ofiáry/ Efod/ y wſzyſtko nabożeńſtwo zniſzcżá=
16:
ło. Wtora/ iż ſámego tylko ze wſzech potomkow Dawi=
17:
dowych/ ktorzyby iedno z piſmá ś. mogli być pokazáni po=
18:
tomkámi iego/ vprzedźiło/ nie tylko to co Izáiaſz przy A=
19:
cháſie powiedźiał/ ále też co przy inſzych krolách opowieda
20:
no/ nie tylko to co v Ezáiaſzá mamy y v inſzych/ ále też miá=
21:
nowićie miedzy innymi v Danielá Proroká. Trzećiá iż ſam
22:
Iezus Pan prawdźiwym ieſt Emánuelem/ Bogiem z ná=
23:
mi/ bo nam ieſt zá tákiego od BOgá iedynego/ wſzech rze=
24:
czy ſtworzyćielá dány/ ktory ácż ták po Zydowſku Emá=
25:
nuelem názwány nie był ále tylko Iezuſem/ to ieſt/ wybá=
26:
wićielem/ wſzákże ſkutecżnie ieſt náſzym Emánuelem: gdyż
27:
on ieſt nam od BOgádány vſpráwiedliwienim/ mądro=
28:
śćią/ poświęcenim/ odkupienim/ Pánem/ Krolem/ Ofiá=
29:
rownikiem y Chriſtuſem zá námi ſie przycżyniáiącym/ á
30:
miedzy námi y Bogiem sroduiącym. Cwarta/ iż iemu ſá=
31:
memu náwłaſniey ony wſzyſtkie tytuły y włáſnośći ſłużą/
32:
ktore Ezáiaſz káp: 9. opiſuie. Poniewaſ on będąc ſynem
33:
cżłowiecżym przywiedźiony ieſt w obłoku niebieſkim/ do
i iijStá=


strona: 143v

Oſmá Rozmowá
1:
Stárodawnego/ ktoremu dał wſzyſtkę moc y zwierzchność/
2:
áby go wſzyſtkie narody/ pokolenia/ ięzyki wychwaláły/ y
3:
on też ieſt ániołem przymierza/ ktore Bog obiecał był vcży=
4:
nić we dni oſtátecżne/ y tym wſzyſtkim co iedno o Meſya=
5:
ſzu Prorocy piſáli: y wiele inſzych ieſt przycżyn/ cżemu tho
6:
iemu nád inſze ſłuży/ co o nim Ezáiaſz nápiſał/ ále ták tuſzę
7:
że ná tym doſyć maſz. VCZEN. Doſyć z łáſki Bożey/
8:
y ná to zezwalam/ áni ćię iuż tym mieyſcem dłużey báwić
9:
chcę: ále iż ſie y inſze mieyſcá przypomniáły/ o ktorych też
10:
Zydowie mowią żeby ich nieſłuſznie Ewánieliſtowie vży=
11:
wáć mieli/ tedy mi też y ná to krotko co też o tym rozumieć
12:
mam powiedz/ ábym ſie długo nie zábawiał/ boſmy iuż też
13:
cżás niemáły ná tym mieyſcu ſtrawili. Iáko to/ co Máte=
MeyſOzeeri. z Egiptu wyzwałem Synámego.

14:
uſz piſze/ powiedáiąc/ że Iezus zwroćił ſie z Egiptu/ aby
15:
ſie wypełniło/ to/ co było przez Proroká nápiſano/ Z Egi
16:
ptu wyzwałem ſyná mego/ gdyſ kto cżyta Ozeaſzá Proro
17:
ká/ znácżnie ſie pokázuie iż to Prorok mowił o onym/ ludu
18:
Izráelſkiego z Egiptu wyprowádzeniu. A ieſli o onym/ iá=
19:
koſ to może ſłużyć Iezuſowi Pánu? NAVCZYCIEL.
20:
Prawdá to ieſt/ iż wedle litery mowi o onym wybáwieniu
21:
Izráelcżykow/ z niewoli Egiptſkiey/ ktory do źiemie obiecá
22:
ney doprowádził/ názwawſzy gi ſynem ſwoim pierworo=
23:
dnym. Ale to co on wedle litery/ o rzecży dawno przeſzłey/
24:
wſzyſtkim przycżyta/ to też Ewánieliſtá z oſobná Iezuſo=
25:
wi Pánu nieiákim ſpoſobem duchownym przypiſuie/ áby
26:
go też tym ſámym okazał być prawdźiwym Izráelcżykiem.
27:
Druga áby też y to vkazał/ iż co wſzyſtkim wobec Izráel=
28:
cżykom należało/ iż też to y iemu zoſobná ſłużyło. Trzećia iż
29:
figury one wſzyſtkie zakonne nań ſie śćiągáły/ y w nim A=
30:
men ſwoie/ ábo koniec wźięły/ ktoremu wyzwánie to z Egi=
31:
ptu dwoiákim obycżáiem ſłużyło: Naprzod iż on ieſzcże bę=
32:
dąc w biodrách Iudźinych/ ktory był z Iákobem oycem
33:
ſwym záſzedł do Egiptu/ iuż też tam z nim záraz był w
oney


strona: 144

O Zydowſkich wywodziech.Liſ144.
1:
oney niewoli (ták iáko Lewi będąc w biodrách Abráhá=
2:
mowych/ dzieſięćiny oddawał Melchiſedechowi Heb: 7. ꝟ. 9. 10.) á nie tylko on ále y wſzyſcy Zydowie ktorzykol=
4:
wiek idą z onych co byli w Egiptćie. Abowiem ieſliby im
5:
to kto odiąć chćiał/ tedyby im przykazanie Boże y wſzyſt=
6:
kie inſze práwá/ obietnice y nápominánia odiąć musiał:
7:
ktore tylko wyprowádzonym z Egiptu ſłużą/ á BOgu by
8:
nie prawdę zádawał/ ktory to po tym nie rychło przez Pro=
9:
roká mowi: Po was poſłałem do Egiptu/ abo wyprowá=
10:
dziłem was z Egiptu. 1 Reg. 8. ꝟ 51. A 2. Reg. 17. ꝟ 7.
11:
36. Amos 2. ꝟ 10. A 3. ꝟ 1. Mich: 6. ꝟ 4. A oni/ ieſli we
12:
dle ćiáłá chćielibyſmy to rozumieć nigdy w Egiptćie nie
13:
byli/ áni po nie Bog poſyłał: ále záś według duchownego
14:
rozumienia byli/ y Bog ie też z ſtámtąd wywiodł. A ták ieſli
15:
tego inſzym odiąć nie mogą/ żeby oni nie byli od Bogá z E=
16:
giptu wyzwáni/ choć ſie oni po kilkáſet lat po tym rodźili/
17:
á iákoſ to Iezuſowi Pánu odiąć mogą? ktory ieſzcże nád to
18:
ſkutecżnie iáko do iedney niewoley záprowádzony był do
19:
Egiptu/ gdy tám ono z nim rodźicy vćiekáć muśieli. A iż
20:
tám był y ſam wedle ćiáłá/ y z ſtądże tám záſię wyzwan był
21:
tedy to iemu y wtorym ſpoſobem wyzwánie ſłuży/ iż co mo=
22:
wiono było o inſzych z Egiptu wyzwániu to ſie też w nim
23:
według duchá y ćiáłá ſpełniło. VCZEN. A ono iáko
24:
mam rozumieć/ ábo iáko ná to Zydom odpowiedzieć gdy
Mat. 2. v 22. 23 Nazáżykiem zwan będźie.

25:
mowią: Wáſz Mátheuſz nápiſał/ iż Iezuſá przyprowádźi=
26:
li rodźicy do Gálileiey y z nim w miesćie Nádzárećie mieſz
27:
káli/ áby ſie wypełniło to co powiedźiano było przez Proro=
28:
ki iże Náżáreycżykiem názwań będzie/ gdyż niewiem áby o
29:
tym Prorok ktory opowiádał iż Meſyaſzá zwáć miano Nád
30:
záreycżykiem/ NAVCZYCIEL. Tego/ to pewna
31:
Prorocy ták nie mowili/ Meſyaſzá potomká Dawidowego
32:
zwáć będą Nádzáreycżykiem/ áni też ku temu końcowi
33:
Mátheuſz/ iákoby tego dowodząc mowił/ ále tylko vpátru=
iąc


strona: 144v

Oſmá Rozmowá
1:
iąc duchá prorockiego w Prorocech/ y dziwną ſpráwę Bo=
2:
żą/ ktora ſie nád Iezuſem Panem pokazáłá: vkazuie to że go
3:
ták Nazáreycżykiem zwáć miano/ iáko go przed tym zdá=
4:
leká pod podobieńſtwy Prorocy názywáli. A też Máthe=
5:
uſz nie miánuie Proroká żadnego/ ále tylko powiedá/ iż to w
6:
Prorocech było/ co ták rozumieć maſz: Nádzáreycżyk y
Nááżyk nie Nááżyk.

7:
Nádzáret miáſto idzie od ſłowká Zydowſkiego Nedzer/
8:
ábo iáko inſzy cżytáią Necer/ ktore kwiatek ábo młodą roſz=
9:
cżkę znácży/ á Prorocy poſpolićie kwiatkowi ábo látoroſli
10:
Meſyaſzá przypodobywáli/ iáko Ezá: 11. ꝟ 1. naydźieſz/
11:
gdzie właſnie ſlowká tego Prorok vżywa Nedzer. Inſzy choć
12:
ſłowá inſzego vżywáią/ iáko dzemá/ wſzákże ſie ku teyże rzecży
13:
przychyláią/ iáko Iere: 23. ꝟ 5. A 33. ꝟ 15. Záchá: 3. ꝟ 8.
14:
Otoſ áby ſie proroctwu Ezáiaſzowemu było doſyć ſtáło/
15:
ktory z dáleká rzecż tę pod podobieńſtwem nieiákim/ iáko
16:
wiele inſzych rzecży pokázował tedy to ták Bog ſpráwił/ że
17:
Iezus w Nádzárećie mieśćie wychowan y Nádzáreycży
18:
kiem od kwiatká ánie od onych Názáreycżykow co wło=
19:
ſow nieſtrzygli iáko niektorzy mniemáli názwány był. Ku
20:
cżemu też Mátheuſz ſłowá ſwe ſkłánia/ co naſnádniey z Zy=
21:
dowſkiego Mátheuſzá káżdy/ y z onego tytułu po Zydow=
22:
ſku piſánego IEzus Nádzáreyſki Krol Zydowſki/ po=
23:
znáć może. Iákoż gdym też ſam o tym nie dawno z Zydem
24:
iednym vcżonym mowił/ tedy nie tylko ná tym przeſtał/ ále
25:
też to wyrozumienie pochwalił: á to gdy poznał że my o=
26:
nych zwykłych wywodow á nic nieważnych/ ktorymi ſie ſtá
27:
rzy wykłádácże báwili/ nie vżywamy. VCZEN. Wi=
28:
dzę iż te mieyſcá dobrym á właſnym ich wyłożenim oſtáć
29:
ſie beſpiecżnie mogą/ á iż ich nam żadną miárą Zydowie nie=
30:
odeymą: przeto ćię iuż inſzymi zábáwiáć dłużey niechcę/
31:
mam nádźieię w Pánu BOgu że ſie ich właſnego wyrozu=
32:
mienia y wykłádu potym náucżę: á ták to teraz opuśćiwſzy
33:
ku cżemu potrzebnieyſzemu przyſtąpię/ ále iż ſie iuż cżás
ſćił/


strona: 145

O Zydowſkich wywodziech.Liſ145.
1:
ſkroćił/ przeto teraz wſzyſtkiego zániecham á tobie odcho=
2:
dząc błogoſłáwieńſtwá Páńſkiego żądam. NAV= CZYCIEL. Tegoſ y ia tobie życżę/ niechże
4:
Pan BOG będzie z námi y ze wſze=
5:
mi wiernymi. AMEN.
6:
Rozmowá Dziewią
7:
ta/ ieſzcże o zágadániu Zydowskim/
8:
w ktorey ſą trzy rzecży. iedná o niezgo
9:
dách Ewángeliſkich abo nowego teſtámentu/
10:
druga o tym/ ieſli Iezus ieſt z domu y pokolenia
11:
Dawidowego: trzećia w ktorey okázuie ſię to/
12:
iż IEzus ieſt Meſyaſzem/ w ktorym obie=
13:
tnice BOże koniec wźięły/ á iż on też
14:
przyſzedł cżáſu od BOgá przez
15:
Proroki náznácżonego.
16:
NAVCZYCIEL
17:
ZEś ſie do mnie poſpieſzył wdzię
18:
cżnie to od ciebie przyimuię/ y nie po má
19:
łu Pánu BOgu zá ćię dźiękuię: ktoryć
20:
chući tak ſtátecżney dodawa/ żebyś ſie
21:
ták pilnie o drodze zbáwienney dowie=
22:
dował. A też tego bądz pewien/ iż ćię ná
23:
dzieiá twoiá nie omyli/ boć pewnie Pan
kbłogoſławić


strona: 145v

Dziewiąta Rozmowá
1:
błogoſłáwić będzie: tylko ſie go boy: á onego ſzcżyrze miłuy:
2:
dokońcá ſie o prawdźie woley iego wywiaduiąc/ á tego coć=
3:
by było obiáwiono mimo ſie lekkomyſlnie niepuſzcżaiąc: bo
4:
nie ten ktoby pocżął/ ále ktoby do końcá ſtátecżnie wytrwał
5:
á porządnie do kreſu przybiegł/ zapłátę weźmie. VCZEN.
6:
Mam to ná dobrey bácznośći y za pomocą Bożą mieć będę
7:
á tobie zá tę chuć y ſtáránie ktore o mnie cżyniſz dźiękuię/ á
8:
proſzę ábyś mi ieſzcże y ná to o co ćię pytáć będę odpowie=
9:
dał. NAVCZYCIEL. Rad to vcżynię pytay tylko
10:
iákoś pocżął ſmiele y porządnie. VCZEN. Mowią ták
11:
Zydowie: Poniewaſ wy wierzyćie/ iż wáſz Iezus z dźiewi=
12:
ce ſie národźił procż męſkiego złącżenia/ á tá wáſzá dźiewi=
Chytre y węzłowázydowskie pytá, o pocżęćiu y vrodzeniu SynáBożego IezuſáChriſſá.

13:
cá Márya mátká iego daná byłá Iozeffowi zá mąż: á cże=
14:
muż zá mąż chodźiłá? gdy nie z męża ſyná vrodźić miáłá?
15:
Ieſzcże/ ieſli Iozeff mąż Máryey pánny nie ieſt właſnym
16:
oycem Iezuſowym/ iákoż wżdy Iezus może być właſnym
17:
potomkiem Dáwidowym? poniewaſz wáſzy Ewánieliſto=
18:
wie nie licżą narodu iego od Máryey/ ále od Iozeffá. A nád
19:
to/ choćiaſby też y od Máryey licżyć chćieli/ tedyby przed=
20:
ſię wedle nichże ſámych nie był z Dawidowego potomſtwá/
21:
ále rádſzey z Lewiego ábo Aaronowego/ gdyż táż Márya
22:
waſzá/ iáko wáſz Lukaſz piſze krewna byłá Helzbiećiná/ á
23:
tá Helzbietá byłá z corek Aaronowych. A ták choćiaſby
24:
ony ſłowá Ezáiaſzowe: Oto Almá/ to ieſt dźiewicá ábo pán
25:
ná pocżnie y porodźi ſyná/ Meſyaſzowi ſłużyły/ tedy przed=
26:
ſię Máryey y ſynowi iey Iezuſowi nie ſłużą/ gdyż oná kre=
27:
wną będąc Helzbiećiną z Dawidowego nie mogłá być do=
28:
mu. A my wiemy z piſm náſzych cżego y wáſzy nie przą/ iż
29:
Meſyaſz miał być z domu ábo potomſtwá Dawidowego.
30:
A ktemu y to też przydáią ieſzcże żeby ſie wiele niezgod náy=
31:
dowáć miáło w tym náſzym Nowym Teſtámeńćie/ dla cże
32:
go temu wierzyć niechcą/ żeby z BOgá y z duchá Bożego
33:
ſpiſány być miał: ná co iákoby im odpowiedáć ia niewiem.
A pewnie


strona: 146

O Zydowſkich wywodziech.Liſ146.
1:
A pewnieby tego potrzebá zeby ſie im ná to co odpowiedźiá
2:
ło/ bo ieſliby na to nie wźięli ſłuſzney odpowiedźi/ tedy y te=
3:
mu wierzyć niechcą/ żeby náſz Pan Iezus miał być Meſy=
4:
aſzem. NAVCZYCIEL. Trudnać to ieſt rzecż Zy=
5:
dom odpowiedáć ná ich zágádánie/ ále ieſzcże trudnieyſza/
6:
onych do tego przywiesć aby temu wierzyli co byś im z ſło=
7:
wá Bożego pokázował/ choćiaſbyś im nalepiey odpowie=
8:
dźiał á práwie gębę záwárł. Abowiem nie ieſt też to cżło=
9:
wiecża ſpráwá przywieść kogo ku wierzeniu BOſkim rze=
10:
cżam/ ieſli mu ich BOG ſam nie obiáwi/ azwłáſzcżá ieſzcże
11:
Zydá dokądby mu Chriſtus Pan zaſłony oney Moyżeſzo=
12:
wey z ſercá nie zdiął. Ale iż nam nie o ſámy Zydy teraz idźie/
13:
ále y o niektore z cechu Chriſtyáńſkiego/ áby tákim ich zágádá
14:
nim nie byli w błąd záwiedzeni ábo zátrwożeni: tedy przed=
15:
ſię dla tego z odpowiedánia ná tákie ich zágádánia wyma=
16:
wiáć ſie nie mamy: przeto też y ia teraz odpowiem tobie
17:
nieco według miárki mnie vżycżoney. Ná to mowię coś
18:
zádał z ſtrony tych Zydowſkich gadek. Ale iż ſie tu w tym
19:
zágádániu wiele rzecży wtrąćiło/ przeto potrzebá tey ſprá=
20:
wy pilnego roſtrząſnienia y porządney ná káżdą rzecż odpo=
21:
wiedźi. Y ták ſie mnie zda/ żeby naprzod to odpráwić trze=
22:
bá co ſie tknie niezgody/ á potym do rzecży inſzey przyſtą=
23:
pić. VCZEN. Więc ták vcżyń powiedże naprzod co o
24:
niezgodách Nowego Teſtámentu trzymaſz. NAVCZY=
O niezgodánowego Teſá.

25:
CIEL. To co y o niezgodách Teſtámentu ſtárego. VCZEN.
26:
A iákoż to? NAVCZYCIEL. Atoli ták iż ieſliby ták
27:
Zydowie mowić chćieli/ żeby dla niezgod niechćieli nowe=
28:
go Teſtámentu przyiąć tedyby też dla tychże muſieli ſwoy
29:
ſtáry porzućić. VCZEN. To przedſię oni prawdę mo=
30:
wią/ iż ſie w náſzym nowym Teſtámenćie niezgody náydu=
31:
ią. NAVCZYCIEL. Prawdę mowią/ gdy to tylko
32:
o ſłowách ábo mowie trzymáią: ále ieſliby tę niezgodę w
33:
ſámey rzecży y wyrozumieniu powiádáli/ tedyby ſie ná tym
k ijbá


strona: 146v

Dziewiąta Rozmowá
1:
bárzo mylili/ á tym ſamym wrotaby też káżdemu do tákie=
2:
goſ rozumienia o ich Teſtámenćie otworzyli. Abowiem ie=
3:
ſli ſie ktore w ſłowách zdádzą być niezgody/ w nowym ná=
4:
ſzym przymierzu/ tedy ich dáleko więcey pokázáć ſie może/
5:
á ieſzcże trudnieyſzych w ſtárym. Ale iáko niezgody ſtáre=
6:
go Teſtámentu właſnym wyrozumienim piſmá ś. pogo=
7:
dzone y porownáne mogą być. A to gdy ſie kto cáłey rze=
8:
cży pilnie przypátrzy/ y káżdą iey okolicżność obacży/ á to
9:
z ſłow wprzod Y pozad idących/ tákże ſie też y nowego łá=
10:
cno wſzyſtki pogodźić mogą. VCZEn. Tá rzecż łácno=
11:
by ſie poiąć y porozumieć mogłá/ gdybyś tákie ktore miey=
12:
ſcá ku przykłádu powiedźiał/ w ktorychby ſie zdáłá być
13:
niezgodá/ á przedſięby iey w ſámey rzecży niebyło. NA= VCZYCIEL Mowią ták y piſzą niektorzy nowi Zy=
15:
dowie: Oto Iezus/ Ian 17. ꝟ 3. ták mowi: To ieſt żywot
16:
wiecżny o oycże/ áby ciebie ſámego (nie ſámowtorego) Bo
17:
giem prawdźiwym poználi rć. Alisći záś przećiw temu
18:
iáwnie mowi Ian/ 1. Ioán: 5. ꝟ 20. powiádáiąc: Iż Ie=
19:
zus Chriſtus ieſt prawdźiwy Bog y żywot wiecżny. To iuż
20:
nie ſam oćiec Bog prawdźiwy/ ále ſámowtor/ to tak Zydo=
21:
wie mowią/ ktora mowá ich gdyby byłá prawdźiwa/ ábo
22:
gdyby właſnie od nich byłá opiſána/ miáłáby w ſobie gru=
23:
bą y piſmu ś. nieprzyſtoyną niezgodę. Ale iż ſie w powie=
24:
śći Zydowſkiey nieprawdá náyduie przeto w piſmiech tych
25:
niezgody niemáſz. Abowiem Ian w liscie ſwym/ niero=
26:
zumie áni mowi tego o Iezuſie Chriſtusie/ iáko Zydowie
27:
mowią y piſzą/ żeby on był BOgiem prawdźiwym y żywo=
28:
tem wiecżnym/ ták to rozumieiąć żeby ábo był ſam Bogiem
29:
przez ſię/ ták iáko ieſt on ſam iedyny BOg oćiec wſzech rze=
30:
cży ſtworzyćiel: ábo żeby z tym to Bogiem iedynym on też
31:
był Bogiem á nie rádſzey cżłowiekiem nam we wſzem procż
32:
grzechu podobnym/ wſzákże duchá Bożego pełnym. Ale to
33:
mowi o tymże BOgu Oycu ſámym prawdźiwym/ o kto=
rym w


strona: 147

O Zydowſkich wywodziech.Liſ147.
1:
rym wprzod opiſuiąc vrząd y náukę Iezuſowę świadcży/
2:
mowiąc to o nim iż dla tego przyſzedł żebyſmy poználi onego
3:
ktory ieſt prawdźiwy. A choćiaby ſie też kto ſporny zá to
4:
wziąć chciał/ że Ian nie o Bogu Oycu/ ále o Chriſtuśie w
5:
lisćie ſwoim piſze/ tedyby przedſię y ták nie przewiodł/ żeby
6:
w rzecży ſamey tu niezgodá byłá/ gdyż v wiernych rzecż tá
7:
iuż ieſt vtárta/ iż ieſliby kędy piſmo Chriſtuſá Iezuſá BO=
8:
giem prawdźiwym y żywotem zwáło/ tedy to rozumieią że
9:
to bywa mowiono względem tego/ iż mu to Bog on ſam ie=
10:
dyny dał y tákim go vcżynił/ cżego też y ſam Iezus nie przy
11:
ále to iáſnie ná wielu mieyſcách wyznawa/ iż wſzyſtko od
12:
oycá wźiął. Ale iż ſie o tym ſzeroko dosć w cżwartey rozmo=
13:
wie mowiło/ przeto ſie tu tym báwić nie będę. A co ſie tknie
14:
mieyſc innych/ iáko gdy Thomaſz mowi vyźrzawſzy Iezu=
15:
ſá z martwych wzbudzonego/ Pan moy y Bog moy. Tákże
16:
ono: Ieden też ieſt Pan Iezus Chriſtus przez ktorego w=
17:
ſzyſtko: tedy też tąſ odpowiedźią y onymi ktore ſie w prze=
18:
ſzłych rozmowách podawáły mogą być rozwiązáne. Aleć to
19:
y naſproſnieyſzy Zydowie obacżyć y wyznáć łácno mogą/
20:
iż Thomaſz tymi ſłowy: Pan moy y BOG moy/ nigdy nie
21:
ćżynił z Iezuſá/ onego Bogá iedynego Izráelſkiego/ ále go
22:
ták Bogiem y Pánem ſwym názywał/ iáko od Bogá dáne=
23:
go Páná y wybáwićielá. Bo to dobrze wiedźiał/ iż onego
24:
ſamego BOgá nikt nigdy nie widźiał/ áni on też nigdy v=
25:
mierał ábo zmartwychwſtał/ iáko on Pan iego Iezus Chri
26:
ſtus. VCZEN. Wyrozumiáłem to/ wſzákże proſzę niech
27:
ći nie ćięſko będźie ieſzcże ieden przykład pokazáć ábych po=
28:
tym ſam gdyby ſie co tákiego trefiło vmiał też ná to odpo=
29:
wiádáć/ y tákie zágadánie rozwięzáć. NAVCZYCIEL.
30:
Oto ták ieſzcże mowią Zydowſcy forytarze: Ono Ian po=
31:
nurzyćiel/ gdy go poſłáńcy Ierozolimſcy pytáli/ ieſliby on
32:
był Eliaſzem/ powiedźiał że nim nie był/ Ian 1. ꝟ 21. A w=
33:
żdy go przedſię Iezus Eliaſzem názywa Máth: 11. ꝟ 14.
k iijA 17.


strona: 147v

Dziewiąta Rozmowá
1:
A 17. ꝟ 12. 13. á więc że tu nie iáſna ieſt niezgodá? Tą też
2:
chociaſ ſie zda ludźiom zápámiętáłym/ żeby w náſzym no=
3:
wym Teſtámencie/ w tych ſłowách niezgodá byłá/ żadney
4:
niemáſz? gdy ſie kto rzecży cáłey przypatrza: ábowiem iż
5:
poſłáńcy IErozolimſcy ták rozumieli zle ſie Proroctwu
6:
Máláchiaſzowemu przypátrzywſzy/ iákoby on Eliaſz Tez=
7:
bicki/ ktory wźięty był ná woźie ogniſtym do niebá/ miał zá
8:
ſie do nich oſobą ſwą przyść/ y ták ſobie dumáli żeby on
9:
Ian ponurzyćiel nim był/ y tym go vmyſłem o to pytáli:
10:
przeto on dobrze odpowiedźiał/ iż nim nie był wedle mniemá
11:
nia ich. Nád to iż im też ták zgołá odpowiedźiał/ tedy to iá
12:
ko mądry á Bogá ſie boiący vcżynił/ niechcąc ſam chwały
13:
ſwey ſzukáć áni ſámego ſiebie zálecáć. A iż go Iezus po=
14:
tym Eliaſzem názywa/ dáiąc mu w tym świádectwo/ tedy
15:
ſie oney iego odpowiedźi nieſprzećiwiá/ bo go też onym Tez=
16:
bickim nie dźiáła/ ále go z ſtrony duchá tylko Eliaſzem ná=
17:
zywa/ ták iáko przedtym Zácháryaſzowi ánioł Páńſki opo=
18:
wiádał Luk: 1. ꝟ 17. otoſ choćiaſ Ian był z ſtrony mocy y
19:
duchá Eliaſzem: ále przedſię Eliaſzem onym Tezbickim
20:
nie był/ bo też tákiego nigdy BOg nie obiecował/ o cżym iż
21:
ſie iuż mowiło w rozmowie ſiodmey/ przeto ſie tu dáley tym
22:
báwić niechcę. A co ſie tknie inſzych tákichże iáko ty ſą
23:
ábo ſnadz ieſzcże podleyſzych/ y ku rozwiązániu łácnieyſzych
24:
niezgod/ tedy te naydźieſz od iednego nieobrzezánego nowego
25:
poganożydowiná á wielkiego odmieńcá zebráne/ ku ohy=
26:
dzeniu náſzego nowego Teſtámentu: ále ie ábo ſam łácno
27:
przez ſie rozwiążeſz/ ábo porádźiwſzy ſie wykłádácżow pi=
28:
ſmá s. á zoſobná Altámerowych kſiążek ábo Antykimená/
29:
ktore o tym miánowićie ſą piſáne/ w to lácno potrefiſz. V CZEN. Pokázałeś niezgody nowego teſtámentu dwie
31:
y z ich pogodzenim/ ku przykłádu/ iákoby y inſze pogádzá
32:
ne miáły być: powiedziałeś też iż ich więcey/ y trudniey=
33:
ſzych ieſt w ſtárym: á ták proſzę ćię przypomni mi tu z nich
niektore


strona: 148

O Zydowſkich wywodziech.Liſ148.
1:
niektore y vkaſz ábych ia nie tylko vmiał Zydom ná zágá=
2:
dánie ich odpowiedáć/ ále też żebych ſobie nie dał wiáry wę=
3:
tlić nikomu o zacnośći piſmá ś. ktore tym ſpoſobem nie=
4:
ktorzy chytrością ſzátáńſką opoieni/ chcą we złe mniemánie
5:
wierzących przywiesć. Bo to pewna iż gdyby tak było
6:
iáko oni twierdzą że ſie piſmo z ſobą niezgadza/ tedyby ſło=
7:
wem Bożym nie mogło być/ gdyż BOg nie ieſt ſam z ſobą
8:
niezgodny/ áni ſłowo iego. Y pewna to ieſt/ iż ieſliby nowy
9:
Teſtáment dla tákich niezgod/ ktore ſie zda w ſobie mieć/
10:
miał być odrzucony/ tedyby ſie y ſtáry odrzućić muśiał:
11:
gdyby też tákże w nim mogły być pokazáne. A ták áby ſie
12:
Zydowie więcey przećiw nowemu náſzemu Teſtámentowi
13:
nie burzyli/ ái mu potym przymawiáć ſmieli: okaż też y w
14:
ſtárym ich piſmie niezgody. NAVCZYCIEL. Nie
15:
będęć wſzyſtkich wſpominał áni wylicżał/ iáko ich rzkomo
16:
ſto trzydźieśći y dźiewięć z nowego Teſtámentu náſzego ie=
17:
den nowy nieobrzezány Zyd wylicżył. Aleć ich kilká tylko
Niezgody ſtárego Teſtámentu.

18:
przypomionę: bo ieſliby tákże y tákoweſ miáły być zbierá=
19:
ne/ y niezgodámi też názywáne/ tedyby ich we cżwornaſob
20:
więcey było. Gdyż też kſiąg ſtárego teſtámentu więcey ieſt
21:
niż nowego: ále wżdy y te nie ſą tákowe áby też pogodzone
22:
y porownáne nie miáły być/ iáko y w nowym Teſtámenćie:
23:
gdy ſie iedno kto nie do ſłow/ ále do rzecży przywięzowáć bę
24:
dźie/ y do okolicżnośći też/ oſob/ mieyſcá/ y cżáſu: tákże też y
25:
do tego co wprzod ſtoi nápiſano y co też pozad/ iákom ćię
26:
iuż przedtym vpominał/ á ták otoć ty pokázuię: Naprzod
27:
1. Moy: 1. ꝟ 1. ták ſtoi nápiſano. 1. Ná pocżątku ſtwo=
28:
rżył BOg niebo y źiemię. To tu iuż powieda być naprzod
29:
ſtworzone/ á wżdy záś támże ꝟ 6. 7. 8. 9. 10. powiáda/ iż
30:
áż dniá wtorego niebo od wod á wody od źiemie były odłą=
31:
cżone/ gdźie też dopiero ono iedno od drugiego odłącżenie
32:
názwano niebem/ źiemią/ wodámi. 2. Támże 1. Moy: 1.
33:
ꝟ 3. powiáda Moyżeſz/ iż rzekł BOg niechay będźie swiá=
tłość


strona: 148v

Dziewiąta Rozmowá
1:
tłość/ y ſtáłá ſie świátłość/ á to było dniá pierwſzego: o kto=
2:
rym to ieſzcże powieda/ iż tegoż dniá był wiecżor y zaranek/
3:
á wżdy potym ꝟ 14. to okázuie/ iż áż dniá cżwartego dopiero
4:
ſtworzone były świátłá ku rozeznániu dniá od nocy. A po=
5:
niewáſ dopiero dniá cżwartego ſłońce kſiężyc y gwiazdy
6:
Bog ſtworzył dla rożnośći dniá y nocy: á iákoſ przedtym
7:
dniá pierwſzego/ wtorego/ y trzećiego był wiecżor y zará=
8:
nek? 3. Piſze ták 1. Moy: 16. ꝟ 16. iż Abráhám miał
9:
ośmdźieſiąt y ſześć lat/ gdy mu Agárá vrodźiłá ſyná/ á gdy
10:
mu ſie potym Izáák vrodźił/ iuż miał lat ſto/ ták/ że na ten
11:
cżás Izmáel ſzydźił z Izááká gdy go od piersi zoſtáwiono.
12:
1. Moy: 21. ꝟ 5. 8. 9. dla cżego też z domu y z mátką Agárą
13:
wyrzucony był. A wżdy potym támże ꝟ 15. mowi: iż Agá
14:
rá idąc z domu Abráhámowego/ porzućiłá ná źiemi dźiecię
15:
Izmáelá/ gdy mu nie miáłá co dáć pić/ niechcąc pátrzáć ná
16:
śmierć dźiecięcą/ mowi o nim iákoby mu rok ábo pułtorá
17:
było/ gdyż iuż miał lepiey piąćiunaśćie lat. 4. O tymże
18:
Abráhámie mowi/ 1. Moy: 12. ꝟ 17. A 21. ꝟ 5. iż Abráhám
19:
mowił do Bogá/ gdy mu z Sary ſyná obiecował: Izali mi
20:
ſie ieſzcże we ſtu lat będącemu ſyn vrodźi.: ábo izali Sará
21:
w dźiewięćdźieſiąt lat rodźić będźie? To tu zá rzecż niepodo
22:
bną kłádźie/ żeby we ſtu lat miał mieć potomſtwo/ á wżdy
23:
potym powieda 1. Moy: 25. ꝟ 1. iż poiął był inſzą żonę Kie=
24:
turę/ ktora mu ſynow národźiłá/ á mowi iákoby to po śmier
25:
ći Szarzyney było/ ktora vrcdźiwſzy Izááká żyłá trzydźie=
26:
śći y ſiedm lat/ bo go w dźiewięćdźieſiąt lat vrodźiłá byłá:
27:
á żywá byłá 127 lat. 1. Moy: 23. ꝟ 1. gdźie znowu po ſtu y
28:
trzydźieśći lat rodźili mu ſie ieſzcże ſynowie. 5. W kſię=
29:
gách Sámuelowych mowi 1. Sám: 15. ꝟ 35. iż Sámuel
30:
odſzedſzy od Saulá iuż go więcey nie widźiał: á záś 1. Sam:
31:
19. ꝟ 24. powiáda że Saul przyſzedł do Sámuelá/ y przed
32:
nim prorokował/ toć go tu záś widźieć muśiał. 6. Mo=
33:
wi támże 1. Sámue: 16. ꝟ 21. Iż przyſzedł był Dawid do
Saulá


strona: 149

O Zydowſkich wywodziech.Liſ149.
1:
Saulá/ przed ktorym grał ná árfie/ á iż go Saul vmiłował
2:
á wżdy záś káp: 19. ꝟ 24. gdy ono Goliatá poráźił/ co było
3:
potym dobrze/ nie zna go Saul y Abner/ y dopiero ſie o nim
4:
pytáią cżyiby był/ iákoby go nigdy przed tym nie widáli áni
5:
ználi. 7. Mowi 2. Moy: 10. ꝟ 2. iż Pan zátwárdźił ſer=
6:
ce Fáráonowe/ á záś káp. 13. ꝟ 15. mowi/ iż ſobie Fáráo ſer
7:
ce zátwárdźił. 8. Támże 2. Moy: 26. ꝟ 5. Ezá: 65. ꝟ
8:
6. 7. Bog mowi: Ia Pan ktory náwiedzam ábo karze/
9:
złosć oycow w ſyniech do trzećiego y cżwartego pokolenia:
10:
A v Ezech: 18. ꝟ 19. mowi/ Iż ſyn nie ponieſie niepráwośći
11:
oycowſkiey. 9. Mowi BOG Ezech: 13. ꝟ 3. 10. 17.
12:
Biádá Prorokom fałſzywym/ ktorzy idą zá duchem ſwym
13:
prorokuiąc to cżego nie widźieli: áżći záś káp: 14. ꝟ 9. mo=
14:
wi: Ieſliby mowił co Prorok będąc záwiedźiony/ tedym go
15:
ia Pan záwiodł. 10. Mowi Ezá: 40. ꝟ 10. 11. Pan
16:
BOg ſam przez ſię pánowáć będźie á ſtádo ſwe páść bę=
17:
dźie iáko Páſterz: áżći zás Ezech: 34. ꝟ 23. mowi/ Dawid
18:
krol páſterzem ich będźie. 11. Mowi Ezá: 59. ꝟ 2. 3.
19:
Niepráwośći wáſze przegrodę cżynią miedzy wámi y Bo=
20:
giem: Aliżći záś 63. ꝟ 17. mowi: Cżemużeś nas Panie
21:
zwiodł z drog twoich? rć. gdźie oto widźiſz iż ſie zda być w
22:
tych kilká mieyſc (boby długo wſzyſtki wſpomináć) wiel=
23:
ka niezgodá y ſámego iedno Piſárzá z ſobą/ y iednego z dru=
24:
gim/ áwięcże byś iuż piſmo to święte porzućić y iego od=
25:
bieżeć miał/ á nie rádſzey onego porządnie podług ſznuru wiá=
26:
ry pogadzáć? ták iáko ſie do tego drogá otworzyłá y przy=
27:
kład ná mieyſcách nowego teſtámentu pokázał. VCZEN.
28:
Widzę iuż teraz iż nieſłuſznie żydowie náſzemu Nowemu te=
29:
ſtámentowi niezgody zádáią/ gdyż też tákieſ/ á ieſzcże iáko
30:
bacżę węzłowátſze w ich ſie kſięgách náyduią. A iż ſie ták
31:
Bogu ſpodobáło/ iákoś trudnymi ſłowy rozmáwiáć z ludz=
32:
mi/ tedy w tym nie co innego vpátruię/ iedno to/ iż on ſądy
33:
ſwe y wolą zbáwienną chćiał zákryć przed niezbożnymi/ y
lw mądrośći


strona: 149v

Dźiewiąta Rozmowá.
1:
w mądrosći wynioſłymi ludźmi/ co on przedſię wiernym
2:
ſwym málucżkim y wzgárdzonym obiáwia: iáko Prorok
3:
y náſz Pan IEzus świadcży. Ezá: 6. ꝟ 9. A 29. ꝟ 10.
4:
Máth: 11. ꝟ 25. A 13. ꝟ 11. Rzym: 11. ꝟ 8. O ktorych nie=
5:
zgodách obudwu teſtámentow/ ácżby mi trzebá było z ſto=
6:
bą wiele mowić/ wſzákże iż ſie co innego zácżęło/ á do nie=
7:
zgod trzebáby znowu cżáſu wielkiego/ niż by ſie porządnie
8:
rozebráły y pogodziły/ przeto wolę rzecż zácżętą końcżyć á
9:
o tych niezgodách będzieli tego potrzebá/ potym pomyſlić:
10:
ábo Bogá o wyrozumienie ich prośić. A ták niezgody ná
11:
ſtronę tym cżáſem odłożywſzy/ do wtorey rzecży przyſtąp=
12:
my. To ieſt do zágadánia żydowſkiego/ o vrodzeniu Iezu=
13:
ſowym/ ieſli poſzedł z potomſtwá Dawidowego ábo nie. Ie
14:
ſli ſie z Iozeffá vrodził á z Máryey/ cżyli tylko z Máryey
15:
procż Iozeffá. A ieſli może być z Dawidá/ vrodziwſzy ſie z
16:
Máryey/ gdyż oná krewną byłá Elżbiećie: ktora byłá z co=
17:
rek Aaronowych. Nádto/ Ieſli obá Ewánieliſtowie/ Lu=
18:
kaſz y Máteuſz/ iedne a też linią prowádzą vrodzenia Iozefo=
19:
wego z Dawidá: cżyli ieden Iozeffowe rodzice/ á drugi
20:
Máryey opiſuie. Bo mi ſie ták zda iż to ieſt ſumma one go Zy=
21:
dowſkiego zágádánia y te przednieyſze cżęsći iego. NAV= CZYCIEL. Ták ieſt iáko mowiſz y dobrzes to obacżył
23:
á przeto/ ieſlić ſie ták zda naprzod o piſániu Ewánieliſtow
24:
mowmy/ ieſli obá iednego Iozefá rodzay opiſuią cżyli nie?
25:
Bo to naprzod obacżywſzy do inſzych ſie drogá otworzy y
Iesli obááEwáſMattheus z Lukaſiednę linią rodu Iozefowego prowáą.

26:
ſnádniey ſie zrozumiemy. VCZEN. Ia niewiem coby
27:
tu mowić: to wiem/ iż to ieſt poſpolite wiela mniemánie/ że
28:
obá iednę rzecż piſzą/ choćiaſ rożnych nazwiſk vżywáią.
29:
Bo to pewna iż ták miedzy Zydy iednego podcżás dwoiáko
30:
y troiáko zwano. Abowiem gdyby nie iednego narodu obá=
31:
dwa opiſowáli á przecż żeby obádwá Iozeffem á nie Má=
32:
ryą zámykáli? Mátheuſz ná nim końcżąc/ á Lukaſz od niego
33:
pocżynáiąc. k temu iż też oto obádwá Sálátyelá y Zoro
babelá


strona: 150

O Zydowſkich wywodziech.Liſ150.
1:
babelá wſpomináią: wſzákże co byś ty o tym rozumiał rad
2:
od ćiebie ſłucháć będę. NAVCZYCIEL. Acż to
3:
dobrze wiem iż to ieſt poſpolite wielu vcżonych ludźi przez
4:
Anniuſá pomamionych mniemánie żeby obadwá Ewanieli
5:
ſtowie iednę rzecż piſáć mieli. Wſzákże ia ná to zezwolić
6:
dobrym ſumnienim nie mogę/ przeto iż ſie z prawdą mija
7:
to mniemánie ich/ á ieſt przećiwne piſmu swiętemu. A tak
8:
wolę z máłym pocżtem niektorych przeſtáć co ták trzymá=
9:
ią/ iż Mátheuſz narod Iozeffow/ ktory był mężem Máry=
10:
ey/ opiſuie: á Lukaſz zas małżonki iego Máryey. Bo ták
Rżecż niepodobna aMáz Lukaſiednę genealogią piſ

11:
rozumieiąc wolen będę węzłow tych/ ktorych roźwiązáć
12:
nie mogą ći co twierdzą iż obá Ewánieliſtowie iednę rzecż
13:
piſzą: y ſnádniey Zydy zwyćiężę. A nád to/ y to łácno poka=
14:
żę/ iż Iezus ieſt narodu y domu Dawidowego. Bo nietylko
15:
z ſtrony mężá/ ktoremu oddaná byłá zá żonę/ ále też z ſtrony
16:
ſámey mátki/ należeć będźie Iezus do potomſtwá Dawido
17:
wego. Ale ábyś to ſam poiąć lepiey y wyrozumieć mogł:
18:
pytam ćię iáko to może być/ żeby obá Ewánieliſtowie iedne=
19:
goſz Iozefá narod opiſowáli/ gdy ieden z nich rzecż ſwą od
20:
Sálomoná/ á drugi od Nátáná prowádźi obádwá od Da=
21:
widá ábo do Dawidá rzecż ſwą śćiągáiąc. VCZEN.
22:
Ták mowią niektorzy ludźie vcżeni/ iż to było poſtánowie=
23:
nie Dawidowe/ iż gdyby nieſtáło potomſtwá Sálomono=
O poſtánowieniu Dawidowym żeby Nátánowe potomſtwo náſtąpić miáło ná mieyſce Sálomonowego.ḿ

24:
wego/ ktorego ſam zá żywotá Krolem vcżynił/ y ná ſwey ſto
25:
licy poſádźił/ żeby z Nátáná brátá iego potomſtwo ná ſto=
26:
licy Sálomonowey vśiádło. A ták gdy Atália mátká
27:
Ochożyaſzowá pomordowáłá ſyny Krolewſkie/ gdy też
28:
ſyn iey vmárł/ tedy Ioáſá wźięto zá Krolá/ ktory był z po=
29:
tomkow Nátanowych/ to ták oni mowią. NAVCZY= CIEL. Ná tym máło iż ták mowią vcżonymi będąc/ gdyż
31:
przedſię bárzo źle y głupie mowią. Bo z mniemánia ſwego
32:
ábo z záwiedzenia Anniuſzowego á nie z ſłowá Bożego: A
33:
zwłaſzcżá iż tego poſtánowienia Dawidowego pokázáć/
l ijani


strona: 150v

Dziewiąta Rozmowá
1:
áni z ſłowá Bożego áni z Rábinow Zydowſkich niemogą/
2:
á nád to ſámi ſie z ſobą niezgadzáią áni tego co twierdzą ro=
3:
zumieią. Abowiem iáko to Dawid poſtánowić miał/ prze=
4:
ćiw iáſney obietnicy BOżey/ żeby z cudzego potomſtwá á
5:
nie z iego właſnego ſiedźieć kto inſzy miał ná ſtolicy iego
6:
gdyż ták ieden ſtychże vcżony piſze/ ná kráiu Bibliey Fran=
7:
ćiſzek Wátáblus 1. Kron: 3. ꝟ 5. żeby Simeia/ Sobáy
Błąd watabla Fráncuzá.

8:
Nátán/ nie Dawidowi byli właſni ſynowie/ ále Vryaſzo=
9:
wi/ ktorego ono Dawid dla Bethſaby żony iego zábić ka=
10:
zał/ z ktorą on ſam tylko dwu ſynow miał. Iednego/ ktory
11:
oſmego dniá po vrodzeniu vmarł/ ktorego też nie miánuie
12:
piſmo/ á drugiego Sálomoná. Co ieſliby ták było tedyby
13:
nie z Dawidá ále Vryaſza Heteycżyká poſzedł Iezus Pan.
14:
Gdyż wedle Wátáblá Fráncuzá nie był Nátán ſyn Da=
15:
widow/ ále mu tylko Dawid był oycżymem. Toć tu dla te=
16:
go przypominam/ żebyś to obacżył/ iż kto ſie ná ludźi vcżo=
17:
nych mniemánie ſpuſzcża/ ten cżęſto prawdę vtraca. Wá=
18:
táblá podobno to źwiodło/ iż 2. Sám: 12. piſmo nie miá=
19:
nuie tylko dwu ſynow Dawidowych/ ktore mu Bethſebá/
20:
ábo Bethſua (bo ią ták y ták zwano 2. Sám. 11. ꝟ 3. A 1.
21:
Kron: 3. ꝟ 5.) vrodźiłá. Abo nieopátrzne Oycow onych
22:
iáko ie Papieżnicy zową cżytánie: ktorzy ták rozumieli/ iżby
23:
ten Nátán nie był ſyn Dawidow właſny/ ále był Proro=
24:
kiem iego/ ktorego ſobie zá ſyná przyſpoſobił: w ćżym też
25:
był y Auguſtyn/ ále to záś potym odwołał. Ale y to ſłába
Auguſtyn błąd ſwoy odwołał.

26:
dumá/ gdyż to ná inſzych trzech mieyſcách ieſt położono/ iż
27:
Bethſebá vrodźiłá Dawidowi nie tylko Sálomoná/ y one
28:
go ktory przed nim vmárł/ ále też Sámniego/ Sobábę y
29:
Nátáná 2. Sám: 5. ꝟ 14. A 1. Kron: 3. ꝟ 5. A 14. ꝟ 4.
30:
A ták ia iáko tu w tey mierze wolę przećiw Wátáblowi z
31:
piſmem przeſtáć/ to ieſt/ iż Nátán nie Vryaſzow był ſyn/
32:
ále Dawidow. Tákże też y przećiw wſzyſtkim inſzym kto=
33:
rzy ſobie zmyſláią to Dawidowe poſtánowienie o potom=
ſ


strona: 151

O Zydowſkich wywodziech.Liſ151.
1:
ſtwie Nátánowym/ ktoreby miáło ná mieyſce Sálomono=
2:
wego potomſtwá náſtąpić: gdy o tym naſtąpieniu áni też
3:
o tym vſtániu Sálomonowego rodzáiu piſmo święte ża=
4:
dney zmiánki nie cżyni. VCZEN. Dobrze mowiſz: Błąd
5:
to co mowi Wátáblus/ ále tym okazánim błędu iego/ tych
6:
ſie mniemánie vtwierdza ktorzy ná tym ſą. Iż gdy nieſtáło
7:
plemienia Sálomonowego/ poniewaſz (ták powiádáią)
8:
vſtáło po Ochozyaſzu/ po ktorego śmierći mátká iego Atá=
9:
lia pomordowáłá krolewſkie ſyny/ tedy tám dopiero Ioáſá
10:
wźięto ná kroleſtwo/ á ten był z potomkow Nátánowych.
11:
A ták ſie wprzod roźdźielone domy ze dwu bráćiey/ to ieſt
12:
Nátáná y Sálomoná złącżyły/ gdy ná mieyſce potomſtwá
13:
Sálomonowego náſtąpił potomek Nátánow Ioás/ kto=
14:
rego Lukaſz Symeonem ſynem Iudowym názywa. NA= VCZYCIEL. Y to też błąd wielki á práwie nieznoſny
16:
ták trzymáć y mowić/ ktory żebyś też tym lepiey porozu=
17:
mieć mogł/ powiedz mi cżym tego dowodzą ábo ktorym
18:
práwem to twierdzą/ iż ná mieyſce potomſtwá Sálomono=
19:
wego náſtąpiło Nátánowe? VCZEN. Onym zako=
Vſtáwá Moyżeſzowá o wzbudzeniu naſienia brátu zmárłemu.

20:
nem ábo onym práwem 5. Moy: 25. ꝟ 5. 6. rć. gdźie Bog
21:
przez Moyżeſzá roſkázuie to/ iż gdyby brát ieden ożeniwſzy
22:
ſię vmárł/ zoſtáwiwſzy żonę bes potomſtwá/ tedy ią brát
23:
iego drugi poiąć miał/ áby brátu ſwemu wzbudźił potom=
24:
ſtwo. Otoſ oni tym práwem Nátánowego potomká ná
25:
mieyſce Sálomonowego wſtawiáią/ to ieſt Ioáſá ktorego
26:
y Nátánowym y Sálomonowym ſynem cżynią. Nátáno=
27:
wym właſnym ábo przyrodzonym/ á Sálomonowym záś
28:
práwnym ábo zakonnym/ to ieſt/ ktoryby tym práwem Moy=
29:
żeſzowſkim wzbudzony był y ná mieyſce zmárłego poſtáno=
30:
wiony. NAVCZYCIEL. To iáko oni dobrze mo=
31:
wią y twierdzą/ obácż. Tym ſie tám práwem Moyżeſzow=
32:
ſkim długo báwić niechcę/ tylkoć z niegoſ tych to vcżonych
33:
ludzi błąd pokażę. Naprzod ten/ iż oni gdy ſyná Nátáno=
l iijwego


strona: 151v

Dziewiąta Rozmowá
1:
wego chcą cżynić ſynem Sálomonowym/ tedy to cżynią z
Iáko ſrodze Doktorowie błądzą o wzbudzeniu naſienia brátá zmárłego.

2:
ſwey głowy: bo to zá tym iść nie może/ áby dla tego ſyn v=
3:
rodzony z dźiewierzá/ á z żony zmárłego miał być ſynem one=
4:
go co vmárł przedtym/ á nie tego z ktorego ſie vrodźił.
5:
Gdyż przedſię nie dla tego poymował brát żywy żonę brátá
6:
zmárłego/ áby ſyn z niey vrodzony zoſtał ſynem vmárłego:
7:
ále tylko dla tego áby odziedzicżył dobra iego. Ale chociaſ
8:
by kto ſporny ták chćiał rozumieć: tedy przedſię práwem
9:
tym/ błędu tego nie obroni/ Abowiem wzbudzić potomká
10:
brátu zmárłemu/ wedle tego tám práwá Moyżeſzowego/
11:
nie mogł iedno brát rodzony: cżego iż tu pokázáć nie mogą:
12:
bo od Sálomoná do Ochoźiaſzá/ iuż ſzoſte było potomſtwo
13:
iáko z hiſtoryey świętey káżdy poznáć może: á wedle Luka
14:
ſzá Ewánieliſty/ od Nátáná do Simeoná ſyná Iudowe=
15:
go/ ktorego chcą mieć Ioáſem oſme potomſtwo: A iákoſ
16:
tedy Iudás ták dáleki od Ochoźiaſzá/ mogł iemu wzbudzić
17:
potomſtwo? Nád to/ á cżym też tego dowiodą? iż Ochoźi
18:
aſzowę żonę wźiął po śmierći iego Iudás/ z ktorey ſpłodził
19:
Simeoná/ ábo iáko oni chcą tego to Ioáſzá? Bo ieſli to nie
20:
było: tedy tám ono Moyżeſzowe práwo plácu nie miáło. Ie
21:
ſzcże cżym to pokazą/ żeby Ochoźiaſz ſcżedł bes potomſtwá?
22:
Ale opusćiwſzy inſze węzły/ ktorych żadną miárą rozwią=
23:
záć nie mogą/ ći co twierdzą iż obá Ewánieliſtowie iednę
24:
geneálogią piſzą: toć ku poznániu błędu ich z piſmá powiá=
25:
dam: Iż poniewaſ práwo to Moyżeſzowe/ o wzbudzeniu
26:
potomſtwá brátu zmárłemu/ temu tylko ſłużyło/ ktoby w
27:
domu iednym z brátem mieſzkáiąc/ odumárł żony bez potom
28:
ſtwá. A Ochoźiaſz miał potomſtwo z ſwoią żoną/ ktore po
29:
ſobie zoſtáwił (bo kiedyby go nie było/ á coſby Atália mát
30:
ká iego mordowáłá? tedy iuż żaden choćby był iego brátem
31:
rodzonem/ potomſtwá iemu wzbudzić nie mogł. A ieſli brát
32:
rodzony/ tedy dáleko mniey kto inſzy/ ále ieſliby ták było/
33:
iáko oni oſleṕ práwie/ bes wſtydu twierdzą: cżemuſ tego
nigdziey


strona: 152

O Zydowſkich wywodziech.Liſ152.
1:
nigdziey piſmo ś. nie wſpomina/ áni namnieyſzego podobień
2:
ſtwá/ mniemánia tákiego cżyni? Owſzem zgodnie y iedno=
3:
ſtáynie wſzędy/ Ioáſzá Ochożiaſzowym ſynem zowie/ á Si
4:
meonem go nigdy nie názywa? (choćiaſ tego nie przę iż in=
5:
ſze dwoiako y troiáko zowie) iáko to z tych mieyſc poznáć
Ioas nie był z potomkow Nátanowych ále był właſny ſyn Ochozyaſzow.

6:
możeſz. Naprzod 2. Krol: 11. ꝟ 12. A 2. Kron: 22. ꝟ 10. 11.
7:
A widząc Atália mátká Ochoźiaſzowá iż vmárł ſyn iey/ po
8:
wſtáłá y wygłádziłá wſzytko potomſtwo Krolewſkie: lecż
9:
Iozábá corká Krolá Iorámá śioſtrá Ochoźiaſzowá/ wźię
10:
łá Ioáſá ſyná Ochoźiaſzowego/ vkradwſzy go w łożnicy/ z
11:
posrodku ſynow Krolewſkich (pátrzayże co tu ták iáſnie
12:
mowi) zábitych onego ſámego z mámką iego/ y ſkryłá go
13:
przed Atálią y nie był zámordowan. A w tychże kſięgách
14:
káp: 13. ꝟ 1. roku 23. Ioáſá ſyná Ochoźiaſzowego rć. Ocho
15:
źiaſzowego też mowi nie Iudowego. Potym 1. Kron: 3. ꝟ
16:
11. mowi ták: Iozáfátow ſyn był Iorám/ A Iorámow O=
17:
choźiaſz/ á iego ſyn był Ioás. Ieſzcże 2. Kron: 23. ꝟ 3. Bo
18:
im był powiedział (Ioiádá Ofiárownik) oto ſyn Krole=
19:
wſki/ (nie ſyn Iudzin/ cżłowieká od kroleſtwá dálekiego)
20:
będzie krolował rć. A w ꝟ 11. A zátym wywiedli ſyná Kro=
21:
lewſkiego włożywſzy nań koronę rć. Ieſliby Ioás był tenże
22:
co Simeon/ á byłby z potomſtwá Nátánowego: tedyby
23:
nie był ſynem krolewſkim. Bo Nátán nie był żadnym kro=
24:
lem/ áni potomſtwo iego. Ale iż Ioás był Ochoźiaſzowym
25:
ſynem/ przeto był ſynem Krolewſkim. A iż rzecż przećiwną
26:
ſtánowią ludzie vcżeni: á z piſmá ś. cos ſie oto inſzego po=
27:
kázuie: tedy przyſtoyniey ludziom omylność niż piſmu/ przy
28:
cżytáć. A poniewaſ ten ich ieden domyſł oſtáć ſie nie może:
29:
coſ mniemaſz áby ſie iuż oſtáć miáły drugie/ ktore prowá=
Cżemu obádwá Ewanieliſtowie Iozefa wyſtawiáią y Zorobabelá z Sálátyelem liczą,

30:
dzą z głowy ſwey/ chcąc podeprzeć mniemánia ſwego? V= CZEN. Ná to niewiem co odpowiedzieć. Ales też ty ná
32:
to ieſzcże nic nie powiedział/ iż oba Ewanieliſtowie Iozefá
33:
zgodnie wyſtáwiáią/ A nád to iż Zorobabelá y Sálátyelá
wſáą/


strona: 152v

Dziewiąta Rozmowá
1:
wſpomináią. Ani náto/ iż twierdzą że ieden dwie y trzy imio
2:
ná miewał/ cżym też oni rzecży ſwey podpieráią. NAV= CZYCIEL. Wiem też y to że to ſobie ku podpárćiu błę
4:
du ſwego zmyſlili/ że iednego dwoiáko y troiáko zwano/ y
5:
tego ia nie przę iż ſie to w niektorych oſobách náyduie/ Bo
6:
też Sálomoná zwano Iedydyą/ ále tym żadną miárą nie mo
7:
gą być potomkowie Sálomonowi z Nátánowymi zmieſzá
8:
ni. Abowiem ieſliby ſie to w iednym ábo dwu trefiło tedy
9:
przedſię nie we wſzyſtkich to było. Ale iż we wſzyſtkim z
10:
godnych imion niemáſz v Ewánieliſtow w tey Geneálogi=
11:
ey procż Dawidáá Iozeffá/ á w pośrzodku Zorobabelá y
12:
Sálátyelá/ tedy to ieſt niepodobna/ áby to opiſanie iednego
13:
narodu miáło być: á zwłaſzcżá iż v iednego więcey oſob niż
14:
v drugiego. Bo gdy będźieſz licżył od Dawidá do Iozeffá
15:
wedle Mátheuſzá/ á choćiażbys trzech opuſzcżonych od
16:
niego dla pewney przycżyny/ to ieſt Ochozyaſzá/ Ioáſá/ y
17:
Amázyáſá przytocżył/ tedy ich nie naydźieſz więcey trzydźie=
18:
śći y iednego. A wedle Lukáſzá naydźieſz ich 42. á tey nie=
19:
zgody nienaydźieſz od Abrahamá do Dawidá. A cżemu? iż
20:
obadwá zgodnie rzecż iednę piſzą. Ale tu od Dawidá/ iż ie=
21:
den Iozeffow/ á drugi Máryey opiſuie narod/ przeto ſie nie=
22:
zgadzáią. A co ſie tknie Zorobabelá y Sálátyelá/ co mnie=
23:
máſz áby też tymi nazwiſki w pokoleniu inſzym/ drudzy tákże
24:
názywáni nie byli/ w ktorym ſie iedni názywáli? Izali nie
25:
był zá Dawidá záraz ieden ſyn iego Nátán/ á drugi Ná=
26:
tán Prorok? Ale weyźrzy iedno 1. Kron: 9. ꝟ 7. 8. 11. 12. 21.
27:
á naydźieſz tám záraz kilo Moſollamow rożnych domow/
28:
że ich więcey przypomináć nie będę. K temu pátrz też ieſzcże
29:
1. Kron: 3. ꝟ 17. 18. gdźie naydźieſz/ iż Iehoiákimow był
30:
ſyn Iechoniáſz Iechoniaſzow/ Aſſyr/ Seáltyel/ Melcherá/
31:
Pádáiá/ ktory Pádáiá ſpłodźił Zorobabelá y Semeiaſzá.
32:
A Zorobabelow ſyn był Meſulám y Chánániaſz/ á wżdy 2.
33:
Ezdr: 3. ꝟ 25. naydźieſz drugiego Pádáiáſzá ktory był ſy=
nem


strona: 153

O Zydowſkich wywodziech.Liſ153.
1:
nem Fáreſſowym á nie Iehoniaſzowym. To tu widźiſz iż
2:
Pádáiaſz Zorobabelá/ á Zorobabel Meſulámá vrodźił. To
3:
iedná że też tu y Zorobabelá y Seáltyelá wſpomina/ lecż tego
4:
rzec nie ſmiem/ żeby tych zá iednegoſ rozumieć miał. Dru=
5:
ga/ naydźieſz iż Aggeus káp: 1. ꝟ 1. 2. názywa Zorobabelá
6:
ſynem Seáltyelowym: tákże káp. 2. ꝟ 12. A 1. Ezdr: 3. ꝟ 2.
7:
A 5. ꝟ 2. ták rownie iáko y Máteuſz piſze: ſkąd ſie pokázuie/
8:
iż ono był inſzy ſyn Pádáiaſzow/ á tu inſzy Seáltyelow. A ie
9:
ſli ſie tám inſzy á inſzy náyduie w ſtárym piſmie: tedy to pe=
Dwoiákie názwisko iednego nie może pogodźić Mátheuſá z Lukaſżem

10:
wna iż też to inſzy ktorego Máteuſz/ á inſzy ktorego Lukaſz
11:
wſpomina. Bo v Máteuſzá Iechoniaſz ſpłodził Sálátye=
12:
lá/ Sálátyel Zorobabelá/ á Zorobabel Abiudá. A v Lu=
13:
kaſzá Nery ſpłodźił Sálátyełá/ Sálátyel Zorobabelá/ á Zo
14:
robabel Rhezę/ á Rhezá Iohánná rć. co dáleko ieſt rzecż
15:
inſza/ á táka ktorey trudno tym nápráwić iż iednego dwoiá
16:
ko názywáno: bo ſie y ták iákom iuż rzekł węzeł ten nie ro=
17:
zwiąże. A iż też obádwá Ewánieliſtowie do iednego Io/
18:
zeffá rzecż ſwą śćiągáią/ ieden na nim końcżąc/ á drugi od
Cżemu obádwa Ewánieliſtowie IOzeffá mężá Máryey kłádą

19:
niego pocżynáiąc/ tedy to ieden wedle właſnego y przyro=
20:
dzonego práwa cżyni/ to ieſt Mátheuſz gdy vkázuie iż był
21:
potomkiem Dawidowym przez Sálomoná. A Lukaſz záś
22:
ktory Máryey mátki Iezuſowey narod opiſuie: od Dawi=
23:
dá/ też ále przez Nátáná od Iozefá mężá iey iáko od głowy
24:
pocżyna/ gdyż żoná káżdego mężá/ z ktoregoby kolwiek do=
25:
mu wźiętá byłá do domu mężowego należy/ y znim ſie iednym
26:
ćiáłem ſtawa/ á on głową iey/ choćiażby iey ieſzcże nie v=
27:
znáł: iáko to poznáć możeſz z ſłow Moyżeſzowych 1. Moy:
28:
2. ꝟ 24. gdźie mowi iż obádwá ſą iednym ćiáłem/ co też y z
29:
onego práwá poznáć możeſz o zgwałceniu pánienki záſlu=
30:
bioney/ że ią żoną názywa onego ktoremu poſlubioná była.
31:
5. Moy: 22. ꝟ 24. choćiaſ ieſzcże mężowi oddaná niebyłá.
32:
Bo co BOg złącża ćiáłem ſie iednym ſtawa/ á cżłowiek te=
33:
go rozłącżáć nie ma Máth: 19. ꝟ 5. 6. VCZEN.
mA iáż


strona: 153v

Dziewiąta Rozmowá
1:
A iákoż to może być áby Iozeff miał dwu oycu/ iednego
2:
Iákobá wedle Mátheuſzá/ á drugiego Helego wedle Lu=
3:
kaſzá. NAVCZYCIEL. Ták to może być/ iáko też
4:
Dawid miał dwu oycu/ iednego Izáiego właſnego ktory
5:
go ſpłodźił 1. Sam: 16. ꝟ 1. rć. A drugiego Saulá/ ktory
6:
mu dziewkę ſwą dał zá żonę. Dla cżego będąc Dawid źię=
7:
ćiem Saulowym/ oycem go też ńázywa 1. Sám: 24. ꝟ 12.
8:
Tákże Saul Dawidá zowie też ſynem ſwym/ támże ꝟ 17.
9:
á 26. ꝟ 17. Tákże też y tu Lukaſz Máryey narod opiſuiąc/
10:
męża iey naprzod iáko głowę wyſtawił/ á potym nie iego
11:
właſne rodźice/ iáko Mátheuſz licży ále żenine opiſuie. Bo
12:
Iozeffow oćiec był Iákob/ á Máryey był Heli/ ktorego też
13:
wedle mniemánia poſpolitego Ioakimem zwano. Co gdy
14:
tak poydźie/ tedy ſie o zgodę Ewánieliſtow ktorey nigdy
15:
doſyć vcżynić nie mogli ći co ią okázáć chćieli z Anniuſá/
16:
ſtáráć nie będzie potrzebá. Y łácnieyſzy potym wſtęp bę=
17:
dźie ku odpowiedzeniu ná inſze rzecży/ ktore ſie w Zydow=
18:
ſkim zágádániu nayduią.: bo iuż ták pewna będźie iż Iezus
19:
ieſt potomek Dawidow. VCZEN. Toby iuż tym ſpo=
20:
ſobem łacniey ſie to pokázáć mogło/ iż Iezus ieſt potomek
21:
Dawidow/ gdyby Lukaſz Máryey narod á nie Iozeffow
22:
opiſował. Ale iż też to Zydowie zádáią/ żetenże Lukaſz po=
23:
wieda: iż tá Márya krewna byłá Elzbiećina/ á Elzbietá
24:
byłá z corek Aaronowych/ á iákoż to może być/ áby byłá z
25:
Dawidá/ gdy krewną byłá Elzbiećiną? NAVCZY= CIEL. Niektorzy ták ná to odpowiedáią/ iż przedtym
27:
mátká álbo bábká Máryey Pánny/ z domu będąc Aarono=
KrewnáMáElzbietá

28:
wego/ daná byłá zá mąż do domu potomſtwá Dawidowe=
29:
go/ z ktorey ſie potym Márya pánná vrodźiłá. A ták El=
30:
zbietá żoná Zácháryaſzá Ofiárowniká/ krewną iey byłá/ iá=
31:
koż koniecżnie nie od rzecży mowią. Abowiem ácżkolwiek
32:
wſzyſtki pokolenia Izráelſkie miedzy ſobą były krewnośćią
33:
złącżone/ iáko ty ktore z oycá iednego poſzły/ y weſpołek ie
piſ


strona: 154

O Zydowſkich wywodziech.Liſ154.
1:
piſmo bráćią názywa/ choćiaſ ſie potym rozrodźili y ná po=
2:
kolenia rozłącżyli. 2. Kron1 11. ꝟ 4. A 19. ꝟ 10. A 28. ꝟ 8.
3:
11. Wſzákże zoſobná to dwoie pokolenie Iudźine á Lewie=
4:
go ábo Aaronowe potomſtwo/ bylo oſobną krewnośćią
5:
miedzy ſobą ſpowinowácone/ á to gdy ofiárownicy z domu
6:
Iudźinego y Dawidowego żony ſobie bieráli/ á onym też
7:
corki ſwoie zá mąż wydawáli/ iáko to káżdy poznáć może
8:
z ſtąd/ iż naprzod Aaron miał żonę Elzbietę corkę Aminádá
9:
bowe przodká Dawidowego. 2. Moy: 6. ꝟ 23. Potym
10:
Ioádá Ofiárownik miał Iozábetę corke Iorámá Krolá
11:
Iudſkiego. 2. Kron: 22. ꝟ 11. Ozyjaſz Krol miał Ieruſę
12:
corkę Zádokowę/ 2. Krol: 15. ꝟ 23. A 2. Kron: 27. ꝟ 1.
13:
Achás też krol Iudſki oćiec Ezechiaſzow miał Abi corkę
14:
Zácháryaſzá Ofiárowniká. 2. Krol: 18. ꝟ 2. cżegoby ſie
15:
ieſzcże więcey nálázło. A ták Elzbietá będąć z corek Aaro=
16:
nowych ſłuſznie byłá krewną Máryey pánny/ choćiaſ oná
17:
byłá z domu Dawidowego. Ale nád to wſzyſtko y ná to
18:
pámiętáć potrzebá/ iż to ſłowo Greckie/ ktorego Lukaſz v=
19:
żywa Syngenis nie tylko ſie rozumie o przyrodzoney kre=
20:
wnośći/ gdyby ſie kto z tychże bliſkich krewnych vrodźił/
21:
ále ſie też sćiąga y do dálekich byle iedno z tegoż narodu by=
22:
li. Iáko Polak Polakowi może być názwány Syngenis
23:
powinowáty/ choćiaż nie wſzyſcy teráznieyſzy Polacy z ie=
24:
dnego oycá poſzli iáko Zydowie/ á ták Páwłowi Apoſtoło=
25:
wi wſzyſcy Zydowie byli powinowáći Rzym: 9. ꝟ 3. A
26:
nád to z ſtrony miłośći/ towárzyſtwá ſpołecżnośći/ iedney
27:
wiáry y zaſługi powinowátymi ſie ſobie ludźie ſtawáli y
28:
Syngenis ſie názywáli/ iáko ono 3. Ezdr: 3. ꝟ 5. A 4. ꝟ 42.
Krewnym kogo piſná.

29:
ieden z komornikow trzech dla mądrośći ſwey zoſtał Syn= genis powinowátym ábo krewnym Dáryuſzowym/ cho=
31:
ćiaſ mu nic w rodźie nie był. Tákże też Páweł/ wielu nie=
32:
ktorych wiernych/ iáko Androniká/ Ianiego/ Irodyoná/
33:
Lukiuſzá/ Iazoná y Sozypátrá názywa ſwymi tákże kre=
m ijwnymi


strona: 154v

Dziewiąta Rozmowá
1:
wnymi Syngeneis. Rzym: 16. ꝟ 7. 11. 21. choćiaſ tego
2:
żaden pokázáć nie może/ áby ći byli krewnymi iego z ſtrony
3:
rodzáiu ćieleſnego. A ták ieſli ći mogli ſobie być Synge= nis/ to ieſt krewni ábo powinowáći dla miánowánych przy
5:
cżyn/ tedy dáleko więcey Elzbietá z Máryą powinowáte
6:
ſobie były/ choćiaſ iedná z nich byłá z corek Aaronowych/ á
7:
drugá z domu Dawidowego/ iáko ſie iuż z Lukaſzá pokazá=
8:
ło. VCZEN. To iuż tu ná tym ile ia bacżyć mogę/ do=
9:
ſyć może mieć káżdy wierny. Ale iż ſą niektorzy/ ktorzy w
10:
tę rzecż głębiey wglądáią/ y ná tym ſámym przeſtáć nie=
11:
chcą/ áby Iezus miał być ſynem Dawidowym/ ieſliby ſie z
12:
ſámey Máryey pánny vrodźił/ á nie z naſienia Iozeffowe=
13:
go małżonká Máryey ktory był właſny potomek Dawi=
14:
dow: gdyż naſienie nie bywa białymgłowam przycżytá=
15:
ne ále tylko mężom. A też piſmo znácżnie mowi Rzym: 1.
16:
ꝟ 3. Dzie: 13. ꝟ 23. iż Iezus Pan z naſienia Dawidowego/
17:
á ieſli z Dawidowego/ tedy nie z naſienia niewieśćiego ábo
18:
Pánieńſkiego: tedyby im tu ná to trzebá odpowiedźieć?
19:
NAVCZYCIEL. Y ći też ktorzy to mowić ſmieią/
20:
muſzą być zbytnim rozumem ſwoim ták bárzo záſlepieni/
21:
że y ſámi niewiedzą co mowią. Abowiem y ná tym ſłowku
22:
naſienie mylą ſie/ nie vpátruiąc tego/ iż piſmo święte naſie=
Co piſS. naſná.

23:
nim nie tylko názywa to z cżego ſie ludźie zácżynáią y rodzą
24:
ále też y ludźi ſámych iuż z inſzych vrodzone. Abowiem ie=
25:
ſliby ták było/ tedyby nie tylko Iozeff/ ále y oycowie inſzy
26:
ktorzy Chriſtuſá vprzedźili do IEzuſáby nic nie należeli.
27:
O ktorych mowi Páweł/ iż ſie z nich národźił Chriſtus.
28:
Rzym: 9. ꝟ 5. Ale tylko ſam Dawid/ poniewaſ ták mowi:
29:
Iż Iezus ieſt z naſienia Dawidowego. Ten błąd ich oba=
30:
cżywſzy/ o tym wiedz iż naſienie Dawidowe ná tych miey=
31:
ſcách nic inſzego nie znácży iedno owoc biodr iego/ iáko mo=
32:
wi Piotr Dźie: 2. ꝟ 30. to ieſt potomſtwo Dawidowe kto=
33:
rego ſie potym národźiło z niego bárzo wiele. Z ktorego iż
też


strona: 155

O Zydowſkich wywodziech.Liſ155.
1:
też byłá Márya Pánná/ a tá Iezuſá vrodźiłá/ tedy ták Ie=
2:
zus z Máryey vrodzony ieſt z naſienia Dawidowego we=
3:
dług ćiáłá/ iáko ktory inny ćieleſny potomek ie go. VCZEN.
4:
A możeſz tego piſmem świętym podeprzeć iż naſienie po=
5:
tomſtwo znácży á nie ono ſámo z cżego ſie ludźie zácżynáią?
6:
NAVCZYCIEL. Bárzo cżyśćie/ bo tego więcey ieſt
7:
w piſmie niż onego inſzego náſienia/ o ktorym tylko ná kil=
8:
ká mieyſcách Moyżeſz piſze. Co ſie tedy tknie ludźi ábo po=
9:
tomſtwá/ ktore naſienim piſmo zowie: ono maſz napier=
10:
wſze 1. Moy: 3. ꝟ 15. Naſienie niewieśćie zetrze głowę
11:
wężowi: potym/ Naſieniu twemu dam tę źiemię/ 1. Moy:
12:
12. ꝟ 7. A 13. ꝟ 15. 16. A 15.
Możeli białagłowá bez mężá rodzić.

13:
Dwu Adámu pierwſzego y wtotego porownánie z ſtrony ich rodzenia.
5. 13. 18. Tákże ono/ na=
14:
ſienie twe opánuie brany nieprzyaćioł ſwych/ káp: 24. ꝟ 60.
15:
y inſzych tym podobnych bárzo wiele/ á máło nie bez licżby.
16:
VCZEN. Prawdá to co mowiſz/ ktorey niewiem iáko
17:
ſie kto ſprzećiwić ma. Ale to iáko może być áby ktora biała
Możeli białagłowá bez mężá rodzić.

18:
głowá bes mężá rodzić miáłá. NAVCZYCIEL. We=
19:
dle biegu przyrodzonego y zwycżáynego rodźić pewnie ża=
20:
dna nie może/ ále wedle Bogá wedle mocy y woley iego/ bár=
21:
zo cżyśćie. Abowiem gdy ſie też y ſámá pánná o to pytáłá
22:
ániołá (ktory iey to powiedźiał od Bogá iż miáłá pocżąć y
23:
porodźić ſyná) iákoby to mogło być mowiąc/ gdyż ia mężá
24:
nie znam/ tedy iey ná to nie wiele powiedźiał/ tylko to/ iż
25:
Duch święty miał przyść ná nię/ á moc naywyżſzego miáłá
26:
ią záćmić: á potym to przydáie vpewniáiąc ią pocżęćim
27:
Elzbiety przedtym niepłodney/ iż v Bogá niemáſz nic nie=
28:
podobnego: coś podobnego okázuiąc oney dżiwney y mo=
29:
cney ſpráwie BOżey/ ktora ſie przedtym w Sarze ſtárey y
30:
niepłodney pokazáłábyłá. Bo iáko też to rzecż ieſt niepo=
31:
dobna/ áby białagłowá ſtára/ ktorey iuż przyrodzone rze=
32:
cży vſtáły/ rodźić miáłá/ choćiażby y z namłodſzym mężem
33:
mieſzkáłá: ták też y namłodſzey y ku rodzeniu naſpoſobniey=
34:
ſzey/ bes mężá rodźić cżłowiecżey mocy y rozumowi niepo=
m iijdobna.


strona: 155v

Dziewiąta Rozmowá
1:
dobna. Iáko Sará y z Abráhámem mężem ſwym/ to nie=
2:
podobieńſtwo w ſobie vpátrowáli: przeto ſie ná to Sará
3:
smiáłá/ á Abráhám prośił/ áby tylko Izmáel ktorego iuż
4:
miał z niewolnice/ z łáſki Bożey żyw był. Ale Anioł Páń=
5:
ſki tákże imienim Bożym iáko ſam Bog ná to powiedźiał:
6:
Izáli v BOgá ieſt co niepodobnego? Oto ia wrocę ſie w
7:
rok o tym cżáſie/ á Sará mieć będźie ſyná/ zá cżym przećiw
8:
nádźiei w nádźieię oney to obietnice/ vwierzył. Rzy: 4. ꝟ 18.
9:
A 1. Moy: 18. ꝟ 9. 11. 14. Tákże ſie tu przy pocżęćiu Ie=
10:
zuſá Páná z pánną ſtáło: á nie bez przecżyny y oſobliwey
11:
rády Bożey. Abowiem iż IEzus Pan miáł być wtorym
Dwu Adámu pierwſzego y wtotego porownánie z ſtrony ich rodzenia.

12:
Adámem/ ktoryby też rodźić miał ſyny iáko on pierwſzy ná=
13:
rodźił ich wiele/ y rodźić ieſzcże w potomſtwie ſwym nieprze
14:
ſtał. Tákże też y wtory ten Adam/ dla tego ſpráwiony ieſt/
15:
áby też potomſtwo Bogu rodźił. Ale iáko on z źiemie ſprá=
16:
wiony źiemi tey źiemſkim obycżáiem z ćiáłá/ iáko ſám ſprá=
17:
wiony był ćieleſny potomſtwo ſwe z ſiebie ſpładza. Tákże
18:
też ten wtory niebieſki duchowny Adam/ duchowne też ku
19:
żywotowi duchownemu dźiatki Bogu rodźi. A iáko on mu=
20:
śiał być obycżáiem źiemſkim y z źiemie vcżyniony/ áby oby=
21:
cżáiem źiemſkim świát nápełniał: ták ten wtory muśiáł
22:
być obycżáiem niebieſkim/ bo z Duchá Bożego nie z naſie=
23:
nia męſkiego/ mocą Bożą nie męſką ſpráwiony: áby też zbor
24:
Boży duchownym ſwym potomſtwem nápełniáł. Nád to/
25:
iáko ondźie z onego pierwſzego źiemſkiego cżłowieká/ procż
26:
niewiáſty nád bieg przyrodzony vcżynioná byłá niewiáſtá/
27:
ktoraby potym byłá mátką wſzech żywiących: Ták też tu
28:
záś wtory ten náſz Adam niebieſki/ gdy przyſzło cżáſow wy
29:
pełnienie/ ſpráwiony ieſt z niewiáſty procż mężá nád bieg
30:
przyrodzony/ áby był oycem wiekow/ á iżby oglądał naſie=
31:
nie Ezá: 9. ꝟ 6. A 53. ꝟ 10. długich wiekow trwáiące.
32:
VCZEN. Ieſliby to iuż ſtać miáło/ iż ſie Iezus z Dawi=
33:
dá przez Nátáná/ ápotym z Máryey bez Iozeffowego na=
ſ


strona: 156

O Zydowſkich wywodziech.Liſ156.
1:
ſienia vrodźił. A Iákożby oni inſzy Dawidowi ſynowie kto=
2:
rzy po mm krolowáli/ z ktorych ſie Iozeff vrodźił/ mogli
3:
być figurą Chriſtuſa Páná/ gdy by ſie on nie z ich liniey kto=
Moglili ći krolowie Iudſbyć figuráIezuſiesſz nich wedle ćiáłánie vrodził.

4:
ra ſzłá od Sálomoná vrodźił/ ále z tey ktora ſzłá od Nátá=
5:
ná/ ktory y z potomſtwem ſwym krolem żadnym nie był?
6:
NAVCZYCIEL. Mogli być iego figurą/ ták iáko
7:
też y Cyrus był choćiaſ do potomſtwá Dawidowego nie
8:
należał. A nád to też/ Anioł obiecuiąc ſyná Máryey nie
9:
mowi/ Da mu BOG ſtolicę krolow Iudſkich potomkow
10:
Dawidowych/ áni/ da mu ſtolicę Sálomonowę (ktora by=
11:
łá nád Dáwidowę zacnieyſza) Ezechiaſzowę/ Iozáffáto=
12:
wę/ Iozyaſzowę rć. ále ſtolicę Dawidowe. Luk: 1. ꝟ 32.
13:
Ezá: 9. ꝟ 6. Tákże Páweł/ nie mowi Chriſtus ieſt z na=
14:
ſienia Krolow ále oycow: y záś/ nie z krolow ále z Dawi=
15:
dá. Abowiem Dawid będąc źiemſkim krolem/ był też zá=
16:
raz krolá duchownego y kroleſtwá iego wizerunkiem. Tákże
17:
niektorym ſpoſobem y dwoiákie ná ſobie kroleſtwo nośił/ y
18:
dwoiákie z ſiebie potomſtwo wypuśćił. Bo to ktore ſzło
19:
przez Sálomoná ćieleſne było/ á ktore przez Nátáná ducho
20:
wnym zoſtáło w Iezuſie Meſyaſzu. Przeto iáko Sálomo=
21:
nowi ſtolicá źiemſka/ krolewſka zacność/ mądrość y bogác
22:
twá docżeſne od Dawidá były zgotowáne y oddáne: ták
23:
zás Iezuſowi przez potomſtwo Nátánowe ſpłodzonemu
24:
oddaná ieſt ſtolicá kroleſtwá duchownego od Bogá ſáme=
25:
go/ iáko ſamże Archánioł Gábryel do pánny mowił: Ten
26:
ſyn twoy będźie wielki/ y ſynem nawyżſzego názwan będźie
27:
y da mu Pan Bog ſtolicę oycá iego Dawidá. Pátrzayże/
28:
iż nie mowi Sálomonowę ktora byłá zacnieyſza ále Da=
29:
widowę. A mowiąc o ſtolicy Dawidowey nie znácży też
30:
oney źiemſkiey ktora iuż byłá vſtáłá/ ále rozumie duchowną
31:
ktora ſie w Iezuſie ſkutkiem zácżęłá/ iż ſie też Iezus z Du=
32:
chá świętego zácżął. VCZEN. To tym obycżáiem
33:
mniemánie tych ważne będźie ktorzy mowią iż Duch świe=
ty w


strona: 156v

Dziewiąta Rozmowá
1:
ty w pánnę wſtąpił/ y onże w niey miáſto naſienia był/ y on=
2:
że też ſobie ſam domek ábo mieſzkánie/ to ieſt ćiáło ſpráwił.
3:
NAVCZYCIEL. A coż záś tákiego tych ku tákiemu
4:
mniemániu przywodźi/ że ták grubie y ſproſnie mowiąc o
5:
rzecżách BOſkich/ wedle rozumu cżłowiecżego mowią.
6:
VCZEN. Biorą przedſię ſłowá te: Duch święty
Duch S. prżydźie náćię.

7:
przyidźie w ćię/ Luk: 1. ꝟ 35. potym ony z wierſzá 31. Oto
8:
pocżnieſz w żywoćie. O ktorych ták mowią/ żeby to znácżyć
9:
miáły/ iákobyś ták rzekł: oto do żywotá twego przyimieſz
10:
ſyná BOżego/ onego wiecżnego y świętego duchá/ ktory
11:
przedtym z oycámi mawiał/ przez ktorego BOG wſzyſt=
12:
ko ſpráwował/ ktorego piſmo Aniołem cżęſto názywá. Ku
13:
cżemu też ieſzcże y to przydáią/ iż żaden przyiąć do ſiebie nie
14:
może/ iedno rzecż iuż przedtym będącą: á tákby y pánná nie
15:
mogłá byłá pocżąć ſyná/ ieſliby ten ſyn iuż pierwey nie był:
16:
ktorey powieśći ſwey oto ieſzcże podporę tę przydáią/ iż ták
17:
Mátheuſz 1. ꝟ 18. nápiſał. A IEzuſá Chriſtuſá rodzenie
18:
tákowe było/ iż gdy mátká iego Márya/ poſlubioná byłá
19:
Iozeffowi/ tedy pierwey niż ſie zeſzli náleźioná byłá máiąc
20:
iuż w żywoćie z Duchá świętego/ á w ꝟ 20. Abowiem co
21:
ſie w niey zrodźiło z Duchá świętego ieſt. Gdźie też zoſo=
22:
bná ſłowko to/ ex álbo ek/ to ieſt co mowi z Duchá barzo
23:
rośćiągáią/ á tym wſzyſtkiey rzecży ſwey podeprzeć chcą/
24:
iákoby nic nie mogło być/ ieſliby/ ex/ to ieſt z cżego nie było/
25:
á ták to ex chcą mieć Duchem świętym/ onym mowię/
26:
przedwiecżnym ſynem Bożym/ z ktoregoby ſię pocżął y vro=
27:
dźił Iezus Chriſtus. NAVCZYCIEL. Mniemá=
28:
nie to ſproſne y nikcżemne ieſt/ do ktorego ludźiom tym na=
29:
przod potrzebá było dowieść: iż iuż ten ich ſyn przedwie=
30:
cżny Anioł ábo Duch był iſtotnie in rerum natura A potym
31:
to záś iáſnym ſłowem Bożym pokázáć/ iż tenże á nie inſzy/
32:
w pánnę wſtąpił/ y tám w niey dźiewięć mieſięcy/ iáko w
33:
iedney kloźie mieſzkał/ niż ſobie domek/ ábo iáko oni mowią
przybytek/


strona: [157]

O Zydowſkich wywodziech.Liſ147.
1:
przybytek ku mieſzkániu/ to ieſt cżłowiecżeńſtwo ábo ćiáło
2:
ſpráwił: cżego żadną miárą dowieść nie mogą/ choćiaż ſie
3:
ná to dawno dźiwnymi ſpoſobámi zdobywáią/ iáko ſie z
4:
przeſzłych rozmow o ſynu Bożym cżłowieku Iezuſie Chri=
5:
ſtuſie pokazáło. A ták tá ich dumá obrzydła mieyſcá ża=
6:
dnego nálesć v wiernych nie może. Przy ktorey oto ſie w
7:
tym mylą/ gdy ták przećiw właſnośći ſłow ięzyká Grec=
8:
kiego przekłádáią/ mowiąc: Duch ś. wnidźie w ćię. Gdyż
9:
nie w ćię ma być tłumácżono ále ná ćie ábo do ćiebie. Bo
10:
nie ſtoi w Greckim eis ſe to ieſt w ćię: iáko ono cżytamy/
11:
Máth: 8. ꝟ 31. 32. o duchách złych/ ktorzy prosili Páná/
12:
áby wniść mogli eis tin angelin tω choirωn w ſtádo wie=
13:
przow/ iákoż y weſzli: ále ſtoi epi ſe to ieſt nád ćię/ ábo ná
14:
ćię/ ca ieſt rzecż inſza. K temu też ieſzcże nie ſtoi ták nápiſa=
15:
no eiſeleuſetai eis ſe to ieſt wnidźie w ćię/ iáko ono ſtoi o
16:
tychże duchách złych Luk: 8. ꝟ 30. 32. 33. wiele dyabłow we
17:
ſzło weń: Y áby im w nie dopuścił wniść weſzli w ony wie=
18:
prze: eiſithen eis auton: eis ekeinous eiſelthein: eiſilthen eis tous chirous: ále ſtoi epeleuſetai/ epi ſe/ nádeydźie ábo nád=
20:
bieży ná ćię/ á nie wnidźie w ćię. Cżego ácżbym też mogł przy=
21:
kłády pogáńſkich Greckich Piſárzow podeprzeć/ wſzákże
22:
wolę ná iednym świádectwie ſłowá Bożego przeſtáć. A
23:
ieſzcże tegoż Lukaſzá/ ktory wnet potym káp: 2. ꝟ 25. tákie=
24:
go ſpoſobu mowy vżywa/ mowiąc o ſtáruſku onym świę=
25:
tym Symeonie/ iż był ná nim Duch święty. A ieſliby ondźie
26:
gdy mowił o Máryey pánnie chćiał ták kto wykłádáć/
27:
Duch święty to ieſt on ſyn Boży wiecżny przyidźie w ćię/
28:
tedyby też y o Symeonie tákże mowić muśiał/ á Duch świę=
29:
ty to ieſt ſyn on przedwiecżny był w nim. Aliśćiby tego ſy=
30:
náBOżego nie ſámá Márya pocżynáłá/ w ſobie miáłá/ y
Kto ieſże y teras błędu Manicheuſy Mágo broni.

31:
rodźiłá/ ále też y Symeon. A iż mowią żeby rzecż iuż będą=
32:
cą/ to ieſt onego ſyná BOżego przedwiecżnego/ pocżąć/ to
33:
jeſt do żywotá przyiąć miáłá: iż rzecży nie będącey przedtym
nprzyiąć


strona: [157]v

Dziewiąta Rozmowá
1:
przyiąć nikt nie może/ tedy ſie nieopátrznie w błąd Márcy=
2:
onow y Mánicheuſzow wdawáią/ ktorzy też tymże mniemá
3:
nim y z inſzymi mnogimi będąc vwiedźieni/ ták o IEzuſie
4:
ſynu Bożym trzymáli/ iż on nie był prawdźiwym cżlowie=
5:
kiem/ ále tylko po ſobie poſtáwę y podobieńſtwo cżłowieká
6:
pokázował/ duchem tylko ábo Aniołem będąc. Z ktorego
7:
błędu wkorzeniło ſie to ſrodze w Papieſtwo/ nád ich po=
8:
ſpolite o IEzuſie wyznánie/ że ták ná káżdy rok ná gody w
9:
kośćiołách ſwych ſpiewáią Vt vitrnm non laeditur ſole pe= netrante, ſic illaeſa permanſit poſt partum et ante. To ieſt
11:
iż iáko ſzkło obráżone nie bywa/ choć ie promień ſłonecżny
12:
przebija/ ták też przed rodzenim y po porodzeniu nie náru=
13:
ſzoną pánną Máryą zoſtáłá. Ktorego błędu nie ieſt też wol
14:
na Wielkonocna oná pioſnká/ ktorą chłopſtwo obżárſzy ſie
15:
w kárcżmie/ tákże żacy y báby cáłymi gębámi ſpiewáią: iż
16:
też Chriſtus wſtał z martwych nie ruſzył kámieniá/ ni pie=
17:
cżęći żadnego známieniá. Co ſłuſznie według tego błędu
18:
ktoryś przypominał z Márcyonem y Mánicheuſzem mo=
19:
wią. Abowiem ieſli Duch święty to ieſt on ſyn Boży przed=
20:
wiecżny w Máryą wſtąpił y duchá onego pánná pocżęłá á
21:
nie cżłowieká Iezuſá Chriſtuſá/ ktory był potomkiem Da=
22:
widowym wedle ćiáłá: tedy też cżłowieká vrodźić potom=
23:
ká Dawidowego nie mogłá/ ále duchá vrodźiłá. Bo co ſie
24:
zácżyna w żywoćie/ to ſie też potym ná świat rodźi/ á nie co
25:
innego/ co nie było pocżętego. Przeto też y Chriſtus Pan
26:
mowiąc z Nykodymem o odrodzeniu/ tego przykłádu po=
27:
ſpolitego y wſzem wiádomego vżywáiąc mowi co ſie z ćiá
28:
łá vrodźiło ćiáło ieſt: á co z duchá duch ieſt. A ták ten też
29:
tám zmyſlony Duch święty ſyn Boży/ iż ſie z duchá zácżął/
30:
duchem też być muśiał á nie cżłowiekiem/ álisći niebożętá
31:
zbáwienia nie máią/ bo okupu zá ſię y grzechy ſwe mieć nie
32:
mogą. Bo ieſli tylko duchem ieſt ten ich ſyn/ iákoż konie=
33:
cżnie według tey ich dumy nie może być cżym inſzym/ á duch
vmrzeć


strona: 158

O Zydowſkich wywodziech.Liſ158.
1:
vmrzeć y od vmárłych powſtáć nie może tedy ieſzcże oni ſą
2:
w grzechách ſwych y dáremna ieſt ich wiárá. Bo duch tyl=
3:
ko duchom ſłużyć może/ á cżłowiek też záſię ludźiom. Ale my
4:
iż wierzymy że ſie wedle woley y mocy Bożey/ v ktorego nie=
5:
máſz nic trudnego cżłowiek z Máryey zácżął/ y cżlowieká
6:
oná nam podobnego we wſzyſtkim y kuſzonego oprocż grze=
7:
chu vrodźiłá/ tedy też z cżłowieká tego miedzy innymi za=
8:
cnymi pożytkámi y poćiechámi/ ten też niepoſlednieyſzy ma=
9:
my/ że on wydan ieſt dla grzechow náſzych/ á wzbudzon ieſt
10:
dla vſpráwiedliwienia náſzego. Przeto też z Páwłem Apo
11:
ſtołem niechcemy znáć ſyná Bożego/ inſzego iedno Iezuſá
12:
vkrzyżowanego. A náwet co mowią o tym ſłowku ex ábo
13:
ek to ieſt z duchá/ żeby ſie tym ſłowkiem duch on w Máryą
14:
pánnę wpráwował: ktorego oná pocżęłá y vrodziłá: tedy
15:
też to zá tym poydzie/ iż gdy tenże Máteuſz mowi káp: 1. ꝟ
16:
3. 5. 6. rć. Iudás vrodził Fáreſá/ y Zarę/ z Támáry: Sál=
17:
mon Bohoſá z Rácháby: Bohos Obedá z Ruty/ Dawid
18:
Sálomoná z oney Vryáſzowey. Gdzie też wſzędy ſtoi to ek
19:
że ſie też Támárá w Iudáſá/ Rácháb w Sálmoná/ Rutá
20:
w Bohoſá/ Vryaſzowá w Dawidá/ będą muśiáły wprá=
21:
wić. A ták Fáres/ Zárá/ Bohos/ Obed/ Sálomon nie bę=
22:
dą biegiem przyrodzonym z ćiáłá y ze krwie áni z woley mę=
23:
żá y niewiáſty vrodzeni: ále z tych mianowánych mężow/
24:
w ktore áſz wſtąpić niewiáſty ich muśiáły/ á oni ie też pocży
25:
náć y rodzić: á nie niewiáſty ony z ich naſienia: A ieſli áſ/ ek
26:
to ieſt z nich pocżęli: tedy też toſz co pocżęli/ rodzić záś muśi=
27:
li. A ták Dawid nie vrodził Sálomoná/ ále Vryaſzowę żo=
28:
nę: Bohos też nie Obedá/ ále Rutę. rc. Tu widziſz moy dro
29:
gi bráćie/ w iáki ſie błąd niewywikłány ludzie ći mizerni
30:
wdawáią: ktorzy oto ná ſłowie ſzcżyrym Bożym nie prze=
31:
ſtáwáiąc/ zá ſwymi ſie ſny vdáwáią: co wſzytko nędznicy
32:
dla tego cżynią/ áby iedno ſwego przedwiecżnego obronić
33:
mogli. Ale gdyby táką ſproſność wywodu tego ſwoiego
n ijprawdziwie


strona: 158v

Dziewiąta Rozmowá
1:
prawdziwie poznáć mogli: nie wierzę áby też nie záraz ſwo
2:
iego przedwiecżnego odbieżeć muſieli/ przeſtawſzy ná iedy=
3:
nym á prawdziwym ſynu Bożym potomku Dawidowym
4:
wedle ćiałá. Ná ktorym wierzący Páńſcy przeſtáwáią/ y
5:
Bogá oycá zań vſtáwicżnie wychwaláią. VCZEN.
6:
Ktoreſ tedy ieſt właſne wyrozumienie ſłow tych. Duch ś.
7:
ſtąpi/ ábo znidzie ná ćię/ á moc naywyżſzego záćmi tobie.
8:
NAVCZYCIEL. To ieſt á nie inſze/ że tymi to ſłowy
9:
ánioł wybija ćieleſne rozumienie Máryey pánnie z głowy/
10:
áby ſie nic w tey mierze nie oglądáłá ná zwycżáy/ ſpoſob ro=
11:
dzenia ludzi ná świát/ przez wnieſienie męſkiego naſienia
12:
do żywotá: cżym ſie pierwey wymawiáłá mowiąc: A iákoſ
13:
to może być/ poniewaſ ia mężá nie znam. Ale áby iuż tylko
14:
Bogu obiecuiącemu vwierzyłá/ y w tym ſie iemu cále pod
15:
dáłá: ktory to ſam/ iáko ten ktory ieſt Bogiem nawyżſzym/
16:
przez duchá ſwoiego/ procż iey ſtáránia y wyrozumienia
17:
rzecży tey ſpráwić chćiał przez duchá s. To ieſt mocą ſwoią
18:
właſną/ możną y ſwiętą. Bo iż przez duchá s. nie rozumie
19:
iedno moc Bożą/ przeto za iedenże wykład ſłow ſwych przy
20:
dáie: y moc naywyżſzego záćmi tobie. Ktorą moc Bożą/ á=
21:
bo nadeśćie ná pánnę duchá ś. przećiw mocy męſkiey/ ná
22:
ktorą ſie pánná oglądáłá wyſtawia. Iákoby temu zábiegá
23:
iąc co pánná myſliłá/ y iákoby ták k niey mowiąc: ty ták
24:
mniemaſz/ że płodu w żywoćie ſpráwić nikt nie może iedno
25:
mąż/ ábo naſienie iego. A iá zás to tobie powiádam/ że do
26:
tego mężá nie trzebá: gdy Bog ſam/ v ktorego niemáſz nic
27:
niepodobnego/ to w tobie wykona/ miaſto mężá/ á wykona
28:
przez duchá ſwego ś. ábo przez ſwą właſną moc. To ia ták
29:
ty ſłowá rozumiem/ y ten w nich vmyſł ánielſki vpátruię.
30:
VCZEN. Ieſliby ták było iáko mowiſz/ żeby ſie to po=
31:
cżęćie ſtáło bes mężá iey Iozefá/ á cżemuſ z ſtáką pilnośćią
32:
Máteuſz (bom to iuż obacżył/ iż Lukaſz nie iednę rzecż z nim
33:
piſze/ ále narod Máryey wilicża) opiſuie vrodzenie Iozefo
we z


strona: 159

O Zydowſkich wywodziech.Liſ159.
1:
we z Dawidá/ á nie rácżey Máryey ſámey/ ták iáko Lukaſz:
Cżemu Mátheuſtak pilnie opiſ rodzay Iozeffow ieſſnie z niego vrodził Iezus?

2:
gdyż to pocżęćie y vrodzenie Iezuſá do niego nic nie należy.
3:
NAVCZYCIEL. Bog to wſzyſtko co iedno tu cżynił
4:
około pocżęćia y vrodzenia ſyná ſwego Iezuſá/ ták cżynił/
5:
iákoby rzecż tá do cżáſu pewnego zákryta byłá od mędrkow
6:
ludu onego Izráelſkiego/ y od inſzych potentatow świátá
7:
tego/ niechcąc aby on ſyn iego miał być zá obiecánego z
8:
dawná Meſyaſzá záraz poznány/ y zá páná chwały przy=
9:
ięty: áſby ſie przezeń wprzod Boże poſtánowienie wykoná
10:
ło. Bo gdyby tá rzecż nie byłá ták pokryta/ tymi zwierzcho
11:
wnymi á wſzem poſpolitymi poſtępki: tedyby ſie potentaći
12:
oto ſtáráli/ iákoby dziećię ono przed cżáſem zágłádzili. Iá=
13:
koſ ſie oto ſtárał Herod/ ſkoro o nim trochę z mędrcow vſły
14:
ſzał. A gdzieby mu ći nie mogli byli nic vcżynić/ tedyby po=
15:
ſpolſtwo ono Izráelſkie nigdy mu ták/ ná gárdło nieſtáło/
16:
ániby byli Páná chwały vkrzyżowáli/ iáko Páweł mowi
17:
1. Korin. 2. ꝟ 8. Ale y procż tych przycżyn ná ono pámiętáć
18:
maſz/ comći iuż wprzod powiedział/ że Máryey głową był
19:
Iozef: iáko małżonek: ſkoro od poſlubienia iey ſobie zá żo=
20:
nę: á oná z nim ſpolność miáłá ćiáłá iednego/ choćiaſ ieſz=
21:
cże z nią nie mieſzkał/ áni iey vznał. A ták áby wątpliwośći
22:
żadney nie było/ o vrodzeniu Iezuſowym z potomſtwá Da
23:
widowego/ przeto y do pokolenia/ y do miáſtá domu Da=
24:
widowego poſzłá pánná zá mąż: áby y z ſtrony vrodzenia z
25:
mátki/ y z ſtrony mężá iey/ nie do ktorego inſzego domu/ á=
26:
bo potomſtwá náleżał Iezus Pan/ iedno Iudzinego/ á do
27:
domu Dawidowego.
28:
VCZEN. Ale cżemuſ wżdy Filip/ á potym y ſámá
29:
Márya mátká názywa Iozeffáoycem Iezuſowym? Abo
Cżemu Filip y Mázowie IOzeffáoycem IEzuſ.

30:
piſmo cżemu obudwu rodźicámi zowie Iezuſowymi? Ian
31:
1. ꝟ 4. Luk: 2. ꝟ 33. 41. 48. Ieſliżby tylko z ſámey Máry=
32:
ey był Iezus Pan. NAVCZYCIEL. Nietylkoć
33:
Filip (ktory náten cżás nic ieſzcże co był Iezus nie wie=
n iijdział


strona: 159v

Dziewiąta Rozmowá
1:
dźiał/ áni tego gdzie ſie vrodźił vważał/ w cżym ſie też y
2:
Nátánáel powieśći iego dźiwował/ żeby z Názáreth miá=
3:
ło być co dobrego) ták Iezuſá ſynem Iozeffowym názy=
4:
wał/ ále y inſzy wſzyſcy złoſliwi żydowie vrągáiąc mu Io=
5:
zeffowym go ſynem názywáli. Ale á coż to k rzecży? może=
6:
li ſie to z ſtąd dowieść iż Iezus nic innego nie był iedno ſyn
7:
Jozeffow? y ták że też iáko inſzy ludźie ze krwie y z ćiáłá/ z
8:
woley mężá y niewiáſty pocżęty y vrodzony? Boć Zydo=
9:
wie y Filip z nimi náten cżás ieſzcże nic o pocżęćiu Iezuſo=
10:
wym z Duchá swiętego niewiedźieli/ ále tylko wedle ćiáłá
11:
y widzenia ocżu ſądźili. Ale/ á więcże iuż to prawdá będźie?
12:
Ieſli ták? tedyć IEzus nie będźie mogł być odłącżony od
13:
grzeſznikow/ iáko o nim piſmo mowi Hebre: 7. ꝟ 26. A iż
14:
go ták nie tylko Filip y Zydowie/ ále y ſámá mátká zwáłá/
15:
tedyć to oná wedle poſpolitego zwycżáiu cżyniłá ktory to w
16:
ſobie ma/ że y pásierbiętáOycżymy názywáią Oycámi
17:
ſwymi. A ták choć oná to z miłośći y z powinney vcżćiwo=
18:
śći małżonká ſwego cżyniłá/ iż ták do ſyná nálażſzy go w
19:
kośćiele trzećiego dniá rzekłá: Synu przecżeś nam to ták
20:
vcżynił? oto oćiec twoy y ia żáłoſni ſzukáliſmy ćię: ie=
21:
dnák nie táką iákieyby ſie byłá ſpodźiewáłá odpowiedź v=
22:
ſłyſzáłá: ále táką ktorey ſie pewnie y z mężem ſwym dźiwo=
23:
wáć y ná nie vmilknąć muśiáłá. Bo on to náten cżás po=
24:
kazał/ iż to iemu táyno nie było co oná mowiłá/ przeto iáko
25:
by ſie do Iozefá nie przyznawáiąc/ áby on miał być oycem
26:
iego: iáko mátká wyrzekłá ták do obu mowi: Coż iżeśćie
27:
mie ſzukáli? ábośćie niewiedźieli/ iż w rzecżách oycá moie=
28:
go mnie być potrzebá? Iákoby rzekł: nie toć ieſt oćiec moy
29:
áni ia właſny ſyn iego/ ále BOG właſnym ieſt oycem mo=
30:
im/ á ták ia też iego á nie wáſzych rzecży pilnowáć ieſtem
31:
powinnieyſzy. A iż nád to obudwu Ewánieliſtá rodźicámi
32:
zowie powiádáiąc/ iż co rok chodźili rodźicy iego do Ieru=
33:
zálem/ tedy z ſtąd nic pewnego nie może być zámkniono. Na
przod


strona: 160

O Zydowſkich wywodziech.Liſ160.
1:
przod iż ieſt Synechdochica locutio/ to ieſt mowá táka/ kto=
2:
ra dla iednego/ y drugich przykłada/ iáko dla iedney wła=
3:
ſney mátki może y oycżymá názwáć z nią weſpołek rodźicá=
4:
mi. Potym iż nie ſámi tylko rodźicy ále y ich wſzyſtká fa milia ábo dom przez rodźice rozumian być może. Bo nie
6:
ſam Iozeff z Máryą/ ále y inſzy ktorzy z tegoſ domu byli/
7:
to ieſt wſzyſcy powinowáći/ záraz ſpołecżnie do IEruzá=
8:
lem chodźili/ y o wſzyſtkich też to Lukaſz mowi á nie o ſá=
9:
mym Iozeffie z Máryą: ták iáko też ono o Elkanie cżyta=
10:
my/ 1. Sám: 1. ꝟ 12. 23. ktory poſzedł ze wſzyſtkim do=
11:
mem do przybytku Páńſkiego/ ktory był w Sylo/ á przedſię
12:
Anná y z Sámuelem zoſtáłá byłá domá. Lecż to y nákrot=
13:
ce przypomionę cżegom iuż był zápomniał/ iż piſmo świę=
14:
te nie tych tylko zowie oycámi/ ktorzyby kogo z naſienia
15:
ſwego ſpłodźili/ ále też y ludźi ſtáre y vcżćiwe/ opiekuny/
16:
náucżyćiele/ wodze wiáry/ y inſze vrząd iákowy ná ſobie
17:
noſzące: iáko ſie z tych oto mieyſc pokázuie 1. Moy: 17. ꝟ
18:
4. Rzym: 4. ꝟ 11. A 1. Moy: 45. ꝟ 8. A 1. Sám: 24.
19:
ꝟ 12. Sędź: 18. ꝟ 19. A 2. Kron: 29. ꝟ 11. rć. ktore ſo=
20:
bie dla pewnośći przecżytáć możeſz. VCZEN. Toś
21:
ty koniecżnie tego ieſt mniemánia/ iż Iezus nie ieſt z naſie=
22:
niá Iozeffowego/ ále tylko z Máryey pánny z Duchá świę
23:
tego ábo mocą BOgá nawyżſzego ſpráwiony. A coż rze=
24:
cżeſz przećiw tym/ ktorzy go chcą mieć ſynem IOzeffo=
25:
wym przez właſne małżenſtwo ſpłodzonym? ábo ácż nic/
26:
przez przenieſienie naſienia Iozeffowego w żywot Máry=
27:
ey zá ſpráwą duchá świętego: ktora rzecż bes ich włáſney
28:
wiádomośći táiemnie ſie ſtáłá. NAVCZYCIEL. Konie
29:
cżnie nie inſzego mniemánia ále też y wyznánia ieſtem/ ie=
30:
dno tego iż nie z naſienia Iozeffowego ieſt Iezus Pan/ ále
31:
z naſienia Dawidowego/ gdyż ták piſmo twierdźi. A tego
32:
zás/ żeby był z naſienia IOzeffowego żadney nigdźie
33:
zmiánki áni iákiego podobieńſtwá ku tákiemu mniemániu
nie cżyni


strona: 160v

Dziewiąta Rozmowá
1:
nie cżyni/ owſzem ſie temu ná wſze ſtrony bárzo ſprzećiwia
2:
A przetoż mi ſie/ ći z tą dumą ſwą ſpodobáć żadną miá=
3:
rą nie mogą/ ktorzy w tę rzecż Iozeffá/ ábo ácż nic naſie=
4:
nie iego męſkie wtrąćić chcą/ cżego piſmo swięte nie cżyni.
5:
VCZEN. Iż to ták ſmiele przećiw nim mowiſz á
6:
rzecż przećiwną ich náuce twierdźiſz/ proſzę ćię niechci nie
Przycżyny ktore tego niedopuſzcżáią żeby Iezus miał być ſynem Iozeffowym. I.

7:
ćięſko będźie przedemną też tego powiedźieć/ ná co ſie ty o=
8:
glądaſz/ że tey dumy tych to Iozeffcżykow przyiąć niech=
9:
ceſz? NAVCZYCIEL. Rad to vcżynię/ á tego
10:
przed tobą táić nie będę/ iákom y rzecży inſzych o ktoreś mię
11:
pytał nie táił. To tedy wiedz iż te rzecży przedſię biorę. Na=
12:
przod iż Ewánieliſtá ábo duch Boży/ z ktorego on nádch=
13:
nienia piſał nigdźie ſam z ſwey oſoby iákoby też tę rzecż
14:
twierdząc/ nie zowie Iozeffá oycem JEzuſowym/ áni też
15:
Iezuſá ſynem Iozeffowym/ ále to tylko piſze/ iákie o nim
16:
mniemánie y mowy miedzy ludźmi bywáły. Wtora/ iż on
17:
ſtáruſzek Symeon/ máiąc też duchá świętego nigdźie rze=
18:
cży ſwey do Iozeffá iáko do oycá nie obraca/ iákoby ſie by
19:
ło godźiło obrácáć/ y iego tym iáko oycá właſnego vcżćić/
20:
gdyby Iozeff właſnym był oycem Iezuſowym/ ále tylko
21:
do ſámey Máryey mátki iego. Trzećia/ iż ták nigdi nie
22:
mowi piſmo o Iozeffie y o żenie iego/ y vrodźiłá Márya
23:
Iozeffowi ſyná/ iáko poſpolićie mowi: Národźiłá Mel=
24:
chá Nachorowi dźieći. 1. Moy: 22. ꝟ 20. A 24. ꝟ 24.
25:
Dawidowi Vryaſzowá vrodźiłá ſyná 2. Sám: 11. ꝟ 22.
26:
Szefáná vrodźiłá Iárſzy Háráiá 1. Kron: 2. ꝟ 35. Tákże
27:
ieſzcże y ſam Lukaſz 1. ꝟ 13. piſze/ iż Anioł mowił do Zá=
28:
cháryaſzá: Zoná twoiá Elzbietá vrodźi tobie ſyná. Ale ták
29:
mowi o Máryey y Iozeffie: Y nie poznał Máryey Iożeff
30:
dokąd nie porodźiłá ſyná ſwego pierworodnego. Máth: 1.
31:
ꝟ 24. Lukaſz tákże mowi/ káp: 2. ꝟ 70. Y porodźiłá ſy=
32:
ná ſwego pierworodnego. Cżwarta/ iż też to z dawná duch
33:
Boży przez Ezáiaſzá opowiedał o Meſyaſzu mowiąc/ kto=
rego


strona: 161

O Zydowſkich wywodziech.Liſ161.
1:
rego Bog obiecował (iáko ſie o tym w przeſzłey rozmowie
2:
mowiło) iż ſie z pánny vrodźić miał/ mowiąc: Oto pánná
3:
pocżnie y porodźi ſyná/ iáko Mátheuſz przypomina/ á po=
4:
tym to y Páweł wykłáda mowiąc: A gdy przyſzło wypeł=
5:
nienie cżáſu/ wyſłał Bog ſyná ſwego/ ktory pocżął być ábo
6:
ktory był z niewiáſty/ nie mowi z Iozeffa abo z naſienia ie=
7:
go/ ále z niewiáſty ábo rádſzey z białeyglowy. Piąta iż tego
8:
miánowićie dokłáda Duch święty iż iey nie poznał Iozeff/
9:
dokąd nie porodziłá ſyná ſwego pierworodnego Math: 1.
10:
ꝟ 24. Szoſta iż też y tego opiſáć nie zániechał Lukaſz/ że
11:
pierwey niż ſie zeſzli/ to ieſt niż w małżeńſki ſtan wſtąpili
12:
Iozeff z Máryą/ tedy náleźioná bylá brzemienną z duchá s.
13:
Máth: 1. ꝟ 18. ktorą rzecż Lukaſz doſtátecżniey opiſuiąc
14:
to powiáda/ iż Márya Pánná poſlubiona byłá Iozeffowi/
15:
do ktorey pánny Máryey záſlubioney Iozeffowi/ á ieſzcże
16:
mężowi nie oddáney poſłány był Gábryel Archánioł do miá
17:
ſtá Nádzáretá/ ktory opowiedźiał iey pocżęćie bes mężá. A
18:
w tym iey wiáry dodał o mocy Bożey/ iż bes poznánia mężá
19:
pocżąć y vrodźić miáłá ſyná/ powiedáiąc: Oto y Elzbietá w
20:
ſtárośći ſwey/ á k temu będąc niepłodną/ iuż też od ſzesći
21:
mieſięcy dźiatkámi záſzłá. Co ſłyſząc Márya/ y ná ſłowo
22:
ſie Archánielſkie ſpuściwſzy/ poſzła prętko do Elzbiety/ á=
23:
by ſkutkiem powieśći oney Archánielſkiey doznáłá. Iákoż
24:
nie tylko ták nálázłá/ iáko od Archániołá ſłyſzáłá/ ále też w
25:
onym pocżęćiu ſwym przez Elzbietę y płod iey/ vpewnioná
26:
byłá/ y támże známienićie BOgá pioſnecżką ſwą vcżćiłá y
27:
przez trzy mieſiące przy niey zmieſzkáłá/ niż ſie do domu ſwe
28:
go wroćiłá. Przetoż też/ gdy ſie potym do domu zwroćiłá/
29:
będąc iuż znácżnie brzemienną/ Iozeff ſkoro to po niey oba=
30:
cżył mniemáiąc żeby ſie z cudzołożyłá/ małżeńſtwá y ſlubu
31:
onego ſwoiego z nią ták milcżkiem zniknąć chćiał/ chcąc
32:
ták opuśćić Máryą bes iey oſławienia. Lecż gdy on ták z
33:
ſobą to rozmyſlał (iáko Mátheuſz dokłáda) áżći go w tym
oáł


strona: 161v

Dziewiąta Rozmowá
1:
Anioł Páńſki przez ſen nápomionął/ żeby ſie nieobawiał
2:
małżonki ſwey Máryey wźiąć ſobie zá żonę. A w tym mu
3:
świádectwo wydáł o niey/ iż co ſie w niey zrodźiło było z du=
4:
chá świętego. A ták/ iż ſie ták doſtátecżnie pocżęćie iey z
5:
duchá świętego procż mężá/ ktoremu ieſzcże nie byłá odda=
6:
ná w ſłowie Bożym opiſuie/ tedy to ſámo Iozeffá od pocżę=
7:
ćia y płodu onego świętego odſtawia/ y káżde inſze o naſie=
8:
niu mniemánie ábo z naſieniá iego pocżęćie/ choćiażby ono
9:
naſubtelniey rozumu ludzkiego wywody przyfárbowáne
10:
było precż odrzuca. Siodma/ iż też nie mowi Ewánieli=
11:
ſtá żaden o Iozeffie ták/ Iozeff vrodźił Iezuſá z Máryey/
12:
iáko mowi Mátheuſz o inſzych/ Iudás vrodźił Fáreſſá y
13:
Zarę z Támáry/ Sálmon vrodźił Booſá z Rácháby/ Boos
14:
vrodźił Obedá z Ruty/ Dawid Sálomoná z Vryaſzowey/
15:
ále gdy porządkiem ſwym przyſzedł do Iozeffá/ tedy iuż in=
16:
ſzym niż przed tym ſpoſobem mowi: Iákob vrodźił Iozef
17:
fa mężá Máryey z ktorey (á nie z ktorego) vrodźił ſie Ie=
18:
zus/ ktory názwány ieſt Chriſtuſem. Oſma/ iż y tego ni=
19:
gdźiey w piſmie świętym nie cżytam/ co też niektorzy nowi
20:
náucżyćiele/ o przenieſieniu naſienia Iozeffowego w ży=
21:
wot Máryey zá ſpráwą duchá świętego báią/ y niewiem z
22:
iáką ſmiáłośćią obrzymſką twierdzą/ przeto też ták áni rozu
23:
mieć áni tego twierdźić chcę: rádniey iuż ták/ iákom przed=
24:
tym okazał wierzyć y z piſmem świętym przeſtáwáć wolę.
25:
A nákoniec ieſliby to kto ſmiał błędem zwáć/ y mnie to zá o=
26:
błądzenie pocżytáć/ wolę przedſię w tey mierze z piſmem ś.
27:
błędźić/ niźli z tymi to nowymi náucżyćielmi ták beſpiecżnie
28:
iákoby iuż przepłynąwſzy/ y ná brzeg pewny wybrnąwſzy
29:
wykrzykáć. Dźiewiąta/ gdy ſie też onemu nápominániu
30:
Anielſkiemu/ ktore było w widzeniu nocnym do Iozeffá o=
31:
blubieńcá Máryey/ przypátruię á w nim tego nie widzę/ że=
32:
by ták do niego Anioł mowić miał: IOzeffie ſynu Dawi=
33:
dow/ nie obawiay ſie wźiąć do ſiebie Máryey żony ſwey/ bo
co ſ


strona: 162

O Zydowſkich wywodziech.Liſ162.
1:
co ſie w niey zrodźiło z ćiebiec ieſt/ bo zá ſpráwą Bożą bes
2:
twey wiádomośći/ naſienie twoie ieſt w nię przenieſione/
3:
przeto iá też ták mowić y wierzyć temu niechcę. Ale iuż ták
4:
ná tym przeſtánę/ iáko Anioł rzekł: Bo co ſie w niey zrodźiło
5:
z ducháć ieſt świętego. Y temu mocnie wierzę/ iż Iezus Pan
6:
pocżął ſie z Duchá ś. á nie z naſienia Iozeffowego. Dźie=
7:
ſiąta/ iż też ieſzcże Mátheuſz Ewánieliſtá/ pocżynáiąc opi=
8:
ſowáć narod Iezuſá Páná/ nie wyſtáwił naprzod Iozeffá
9:
iáko oycá właſnego (iáko go tym niektorzy cżynić y zwáć
10:
ſmieią) iákoby ſie było godźiło iego tym naprzod mimo in=
11:
ſze wſzyſtkie vcżćić/ Dawidá rádſzey y Abráhámá wyſtá=
12:
wia mowiąc: Kſięgi rodzáiu Iezuſá Chriſtuſa ſyná Dawi
13:
dowego/ ſyná Abráhámowego: y támże od Abráhámá po=
14:
cżąwſzy porządnie potomſtwo iego licży áż do Iozeffá mę=
15:
żá Máryey/ á przedſię tego Iozeffowi nie przyznawa/ żeby
16:
on Iezuſá ſpłodźić miał/ ták iáko iego ſpłodźił Iákob. Te=
17:
dy ia też nigdy Iezuſá zwáć nie mogę ſynem Iozeffowym/
18:
ále go beſpiecżnie zwáć będę Dawidowym y Abráhámo=
19:
wym/ á doſyć mi ná tym będźie/ gdyż go ták/ iáko go piſmo
20:
zowie ia też názywáć y wyznáwáć będę. A náwet imo to
21:
wſzyſtko comći iuż powiedźiał: ieſliby to ták miáło być iá=
22:
ko niektorzy mowili/ y kſięgi około tego nie máłe piſaái/ to
23:
ieſt/ iżby Iezus był z naſienia Iozeffowego/ ále zá táiemną
24:
ſpráwą duchá świętego/ ktory ták Iozeffowi iáko y Má=
25:
ryey ſmyſły/ rozum/ bacżenie/ pámięć/ cżućie odiął/ że nie=
26:
wiedźieli co ſie z nimi dźiáło/ ták iáko Loth ktorego opoiły
27:
były corki iego winem/ że też nie cżuł áni pámiętał co z ni=
28:
mi dźiáłáł (bo to niektorzy zá dowod mniemánia ſwego o=
29:
błędliwego bráli) tedy przedſię/ choćiażby to kto ſmiał
30:
twierdźić/ y mocą to oſobliwą y táiemną ſpráwą duchá Bo
31:
żego názywáć/ ia tego zá rzecż pewną/ k temu zá oſobliwą/
32:
táiemną y duchowną mieć nie mogę/ áni ſie ná tákim mnie=
33:
mániu/ ktore ſłábſze bacżę być nád ieſienny lod/ budowáć
34:
niechcę. Ale iuż ták po proſtu ná tym ſłowie BOżym kto=
o ijrem


strona: 162v

Dźiewiąta Rozmowá.
1:
rem wprzod przypominał przeſtáć wolę. Cżego też tobie/ y
2:
káżdemu bogoboynemu chwalcy Bożemu wiernie życżę. A
3:
to iuż maſz odemnie/ przycżyny te/ o ktoryches ſie pytał: ná
4:
ktore ſie ia oglądam/ y ſpuſzcżam: y dla ktorych/ dumy tey
5:
nowych Iozefcżykow/ nie pochwalam: owſzem ſie iey ſprze
6:
ćiwiam/ y ták to com iuż rzekł ſmiele przećiw im mowię.
7:
VCZEN. A co tego zá przycżyná/ cżemubyś ty tego zá
8:
moc Bożą y ſpráwę duchá ś. niechćiał mieć/ gdyby ſie ták
9:
Iezus Pan z naſienia Iozefowego zácżął á zwłaſzcżá bes
Cżemu to nie ma być pozwolono żeby ſIEZus począć miał z naſIozefowego choć bes złącżenia małzenſ.

10:
wiádomosći/ y ſpolnego/ ćieleſnego z pożądliwością złącżá
11:
nia ſie rodźicow iego. Gdyż by ſie to (ieſliby to iuż ták było)
12:
ſtáło/ nie prze co innego/ iedno dla vwiárowánia ſie pożą=
13:
dliwey lubośći/ y też dla ſpługáwienia ſie przez ſpołecżne
14:
ich złącżánie? NAVCZYCIEL. Dla tego/ iż ia te=
15:
go/ nie mogę przycżytáć oſobliwey mocy y ſpráwie Bożey:
16:
gdy o tym ſłycham y cżytam/ że ſie też temu gdzie indziey
17:
coś podobnego przydáło: iáko to/ piſzą o tym niektorzy Fi=
18:
źikowie iż to iednę biáłągłowę potkáło/ że oná z nieopátrz=
19:
nego vſiędzienia w łáźni bes wiádomośći/ y poznánia mę=
20:
ſzcżyzny płodem záſzłá: Co ieſliby tak było/ iáko oni piſzą/
21:
tedyby y tá dumá nowych Iozefcżykow/ o przenieſieniu na
22:
ſienia/ cos podobnego z tą ſprawą miáłá: á tákby nową y
23:
dziwną/ áni Boſką oſobliwą nie byłá. Boby ſie rychley w
24:
niey coś ćieleſnego/ á przyrodzeniu ludzkiemu przywoitego
25:
náydowáło/ ániż Boſkiego y duchownego. Lecż iż temu
26:
duch Boży mądrze y pilnie zábiega/ ták doſtátecżnym/ po=
27:
cżęćia tego/ opiſánim z záćmienia mocy nawyżſzego: tedy
28:
ia koniecżnie/ o tym tám przenieſieniu naſienia/ niechcę nic
29:
wiedzieć/ áni też o nim pomyſláć. A co mowiſz/ żeby ſie to
30:
ſtáć miáło dla vwiárowánia ſie ćieleſney pożądliwosći: á=
31:
bo dla vwiárowánia ſie ſpługáwienia przez ſpołecżne złą=
32:
cżanie onych świętych małżonkow: tedy to mowiſz przećiw
33:
Bogu ſámemu/ y przećiwko ſtádłu małżeńſkiemu/ od Bo
gáteż


strona: 163

O Zydowſkich wywodziech.Liſ163.
1:
gá też ſámego poſtánowionemu y záleconemu. w ktorym
2:
pożądliwość porządna/ dla wywodzenia potomſtwá/ y ná=
3:
pełniánia źiemie/ żadnym obycżáiem nie ieſt grzechem: áni
4:
iákim przekłęctwem/ ábo też ſplugáwienim: ále rádſzey cży
5:
ſtośćią/ y Bożym błogoſłáwieńſtwem. Gdyż Bog małżeń
6:
ſtwu błogoſłáwiąc/ nie tylko mu náten cżás błogoſłáwił
7:
gdy iuż ono rodzicy náſzy napierwſzy/ z ſádu onego wybor=
8:
nego/ prze grzech wygnáni byli: ále ieſzcże przedtym: tám
9:
że w onym roſkoſznym ſádu/ gdy ieſzcże byli w niewinnosći.
10:
1. Moy: 1. ꝟ 28. Gdzie im ono Bog nie tylko błogoſłáwił/
11:
ále ſie im też mnożyć y źiemię nápełniáć roſkazał. Ktore
12:
błogoſłáwieńſtwo/ y teraz ieſzcże w wiernych chwalcách
13:
iego zoſtáło. Dla cżego też Bog/ y podziſieyſzy dzień/ nie
14:
ſkąd inąd/ iedno z porządney małżeńſkiey miłośći/ chwalce
15:
ſobie obiera. A mámzerow/ to ieſt/ nierządnego łożá dziatek
16:
nie rad ćierpi/ przeto ich też do zgromadzenia Izráelá ſwe=
17:
go/ do dzieſiątego pokolenia przypuſzcżáć nie dał. 5. Moy:
18:
23. ꝟ 2. A ſyná Dawidowego w cudzołoſtwie ſpłodzonego
19:
zábił 2. Sámu: 12. ꝟ 14. Przeto ieſliby dla ſámego ſplugá=
20:
wienia/ przez złącżánie małżeńſkie przenieſienia tego naſie
21:
nia Iozefowego/ w żywot pánieńſki vżywáć miał Bog:
22:
tedyby ſie o wſzytkich małżeńſtwách/ y o potomſtwie świę=
23:
tych onych Pátryárchow/ Krolow y Prorokow zwątpić
24:
muſiáło: owſzem byſmy ie zá niecżyſte pocżytáć muſieli/ y
25:
zá obrzydłe przed Bogiem. Ale iż to dobrze z piſmá ś. wie=
26:
my/ że ſie mu wſzytkie te ſpodobáły/ y bárzo mu miłe były/
27:
ktore też były z boiáźnią iego y ku chwale iego: tedyby ſie y
28:
w małżeńſtwie Iozefowym z Máryą namniey nie potrze=
29:
bá było obáwáć ſplugáwienia iákiego przez porządną ich
30:
małżeńſką pożądliwość y złącżánie: gdyby ſie ták Bogu
31:
ſpodobáło było z Máryey pánny przez naſienie Iozeffowe/
32:
ſpráwić ſobie Iezuſá potomká Dawidowego. Ale iż tego
33:
żaden pokázáć ſłowem Bożym iáſnym nie może/ żeby ten
o iijswięty


strona: 163v

Dziewiąta Rozmowá
1:
święty płod/ w Máryey pánnie ſpráwiony/ miał być z Io
2:
zefá: przeto to ſtáć muśi/ iż to tám święte pocżęćie/ y płod
3:
błogoſłáwiony/ bes naſienia Iozefowego/ ſámą mocą Bo=
4:
gá naywyżſzego/ ſpráwione było. A ſpráwiony ieſt płod
5:
ten święty dziwnym y nowym ſpoſobem w żywoćie pá=
6:
nieńſkim: żeby też y ten ſyn z tákiego pocżęćia ſpráwiony y
7:
vrodzony: y dziwnym y nowym cżłowiekiem/ nád inſze wſzyt
8:
kie ſyny ludzkie/ był/ y ſtał ſie wtorym Adámem niebieſkim
9:
iáko ſie przedtym mowiło/ y ieſzcże mowić może.
10:
VCZEN. A maſzże ieſzcże co więcey ku temu przydáć/
11:
cżyli iuż dáley chcemy poſtępić? NAVCZYCIEL.
12:
To ieſzcże ku temu przydáię: Naprzod/ ieſliby ſie też Iezus
13:
Pan/ tákże z męſkiego naſienia iáko inſzy ludźie (choćiażby
14:
to było przez przenieſienie naſienia/ oprocż złącżenia mężá y
15:
niewiáſty) pocżąć miał: tedyby on żadnym ſpoſobem Adá
16:
mem wtorym niebieſkim nie mogł być/ áleby też tákże iáko
17:
ktory inſzy cżłowiek był cżłowiekiem źiemſkim. Aniby też to
18:
mogło być o nim beſpiecżnie mowiono/ iż on z niebá zſtąpił/
19:
á iż ieſt właſnym ſynem Bożym. Boby przedſię tákże też z
20:
ćiáłá y ze krwie á nie z duchá Bożego był/ ponieważby z na=
21:
ſienia męſkiego był/ ktore nie co innego ieſt iedno kreẃ á ćiá
22:
ło. Ieſzcże y to k temu zdáłoby ſie to/ iż Archánioł ktory opo
23:
wiedźiał pánnie pocżęćie iego/ nie prawdę o Bogu powie=
24:
dźiał/ mowiąć: iż v niego niemáſz nic niepodobnego/ gdyżby
25:
tu iuż pocżęćia tego nie mogł vcżynić bes naſienia Iozeffo=
26:
wego. A tákby Anioł więcey mamił pánną/ niżby ſie z nią
27:
ſzcżyrze obchodźił: á zwłaſzcżá wybijáiąc iey to z głowj/ iż to
28:
miáło być procż mężá/ o ktorym oná ſámá mowiłá/ á iáko to
29:
powiedáiąc może być/ gdyż ia mężá nieznam/ gdyżby go
30:
przedſię vznáć (choćiażby to niewiem iáko natáiemniey by=
31:
ło) muſiáłá/ gdyby naſienie iego do żywotá ſwego przyię=
32:
łá. Otoż to ieſt wſzyſtkiey tey rozmowy náſzey o tym po=
33:
cżęćiu y vrodzeniu Iezuſowym z naſieniá ábo z potomſtwá
Dawidowego


strona: 164

O Zydowſkich wywodziech.Liſ164.
1:
Dawidowego zámknienie/ ná ono żydowſkie chytre zágadá=
2:
nie: iż IEzus Chriſtus Pan náſz/ ácżkolwiek ieſt z ſámey
3:
Máryey pánny/ oprocż męſkiego Iozeffowego naſienia/
4:
ſamą mocą Bożą przez duchá świętego ſpráwiony/ iednák
5:
ieſt naſienim ábo potomkiem Dawidowym wedle ćiáłá.
6:
O ktorego dźiwnym pocżęćiu iuż ia dáley mowić niechcę/
7:
áni ſobie żadnego innego ſpoſobu pocżęćia iego ſzukáć/ ábo
8:
ſobie zmyſláć będę/ nád ten doſyć iáſnie y doſtátecżnie w
9:
ſłowie Bożym opiſány. O ktorym to cżytam/ że ſie nie ſtá=
10:
ło z naſienia Iozeffowego choćiaż mężá pobożnego/ ále ſie
11:
ſtáło z mocy Bogá nawyżſzego ábo zá ſpráwą duchá świę=
12:
tego. A ták ty ieſli iuż ná tym przeſtáieſz/ wedle zdánia vmy=
13:
ſłu ſwego/ pytay dáley o co chceſz co ſobie rozumieſz być
14:
napotrzebnieyſzego. VCZEN. Vcżyń ták/ powiedz
15:
mi to ieſzcże/ iákoby też ná to żydom odpowiedźieć/ gdy ták
16:
oni zágádáią: Cżemu Márya zá mąż chodźiłá/ gdyż nie z
17:
mężá ſyná pocżąć miáłá? NAVCZYCIEL. Cże=
Czemu Mázámąż ſłágdy bes mężávrodźić miáłáſá?

18:
mu ſie ták Bogu ſpodobáło/ ktory iey chęć ku małżeńſtwu
19:
ſpráwił/ mężá zgotował/ y ſerce rodzicow iey do tego ná=
20:
kłonił áby ią zá mąż dáli. A pewna to iż oná nie dla cżego
21:
innego zá mąż ſzłá/ iedno áby mężowi dźiatki rodziłá (gdy=
22:
by tego Bog nie dla cżego innego ſpráwić był racżył) po=
23:
niewaſ nie dla cżego inſzego máłżeńſtwo poſtánowione
24:
ieſt od Bogá. Y mogło to być że też oná potym mężowi ſwe=
25:
mu dziatki rodziłá/ gdy ták pierwey z woley BOżey onego
26:
pierworodnego ſyná ſwego/ nád wſzelákie ſwe ſpodźiewá=
27:
nie/ dla wybáwienia wſzyſtkich ſynow y corek Bożych/ v=
28:
rodźiłá. A iż ieſzcże zá tákiego mężá ſzłá/ tedy ſie y to dla te=
29:
go wedle zrządzenia Bożego ſtáło: áby ſyn iey Iezus Chri=
30:
ſtus/ iákom to iuż nie raz przypominał/ z obu dwu ſtron do
31:
domu Dawidowego należał. Acż też y to przydáć mogę/ iż
32:
oná otym nic przedtym niewiedźiáłá/ áni podobno o tym
33:
rozmyſláłá/ żeby kiedy ſyná bez mężá pocżąć y porodźić miá=
łá/ iáko


strona: 164v

Dziewiąta Rozmowá
1:
łá/ iáko ſie to z iey właſnych ſłow pokázuie/ że ſie iey to
2:
rzecż niepodobna widźiáłá/ żeby ona procż mężá pocżąć y
3:
porodźić miáłá. VCZEN. Ná tym iuż mam doſyć.
4:
A iżes mi iuż doſyć wedle potrzeby/ o Iezuſie Chriſtuſie z
5:
ſobą rozmawiáli/ y rozmáite mniemánia y powiesći o nim
6:
żydowſkie fałſzywymi być obacżyli: ktorzy mu tego przy=
7:
znáć niechcą/ żeby on miał być Meſyaſzem onym zdawná
8:
oycom záſlubionym/ áni tego że ſie do niego proroctwá śćią=
9:
gáią/ w cżym ſie iuż błąd ich gruby á wywody ſproſne oba=
10:
cżyły/ tedy mi ſie iuż to zda zá rzecż ſłuſzną y potrzebną/ áby
11:
iuż też po tákim zborzeniu wywodow ich to było pokazano:
12:
iż ſie iuż obietnice Boże o Meſyaſzu obiecánym ſpełniły/ fi=
13:
gury ábo ćienie vſtały/ á ná mieyſce ich rzecż ſámá náſtą=
14:
piłá: á iż Iezus ieſt Meſyaſzem: nád ktorego y oprocż kto=
15:
rego/ iuż ſie żadnego inſzego wiernym ſpodźiewáć y ocżeká=
16:
wáć nie potrzebá. Aby ták żydowie nie tylko widźieli omyl=
17:
ne wywody ſwe/ ktorymi ſie vpornie/ á práwie oſlep ſprze=
18:
ćiwiáią prawdźie iáſney y przeźrocżyſtey/ áleby też y náſzey
19:
wiáry pewność o przysćiu y o kroleſtwie Meſyaſzowym
20:
wiedźieli/ á iż ſie nie ná piaſku w wierze ſwey/ ále ná pew=
21:
nym y opocżyſtym fundámenćie buduiemy. NAV= CZYCIEL. Barzo dobrze/ więc ták vcżyńmy/ gdyż to
Okazánie tego iż iuż Meſyaſz przyſzedł.

23:
co mowiſz bárzo łácno może być pokazano. NAprzod
24:
pewnymi niektorymi wywody/ á iákoby práwie pewnym
25:
okazánim ſámey właſney rzecży: Potym ſámychże niekto=
26:
rych żydowſkich Rábinow piſmy: á náwet/ ktora ieſt rzecż
27:
napewnieyſza/ piſmy świętymi. VCZEN. A ktoreſ ty
28:
maſz v ſiebie/ rzecży tey/ pewne dowody/ ktorymibyś to po=
29:
kázáć mogł/ iż iuż Meſyaſz przyſzedł? NAVCZYCIEL.
30:
Naprzod ten/ iż iuż Ieruzálem y kośćioł do gruntu zborzo=
Naprzod pewnymi niektorymi wywody.ḿ

31:
no y z pámiątki (iż tak rzekę) żywiących wygłádzono. Zá
32:
ktorym zborzenim y wygłádzenim/ wſzyſtká oná rzecżpo=
33:
ſpolita Izráelſka vpadłá: Kroleſtwo ono nie tylko Izrá=
elſ


strona: 165

O Zydowſkich wywodziech.Liſ165.
1:
elſkie wielkie/ ále też y Iudſkie ſławne y zacne wniwecż
2:
ieſt obrocone. Ofiáry też one zakonne: y Ofiárownictwo
3:
Lewickie ábo Aaronowſkie zniſzcżáły. Prorokow iuż ża=
4:
dnych áni odpowiedánia Bożego niemáſz. Skrzyniá przy=
5:
mierza BOżego y z Efodem záginęłá. Pokolenia miedzy
6:
ſobą pomieſzáne/ że teraz trudno żyd ktory może to zá pewne
7:
wiedźieć/ y to iáſnie pokázáć z ktoregoby był pokolenia.
8:
Nád to/ niewola ták ćięſka y ták długa że nigdy żadna
9:
przedtym tákowa nie byłá. Co wſzyſtko ieſt iáko iednym
10:
żywym y dotkliwym wywodem y swiádectwem/ iż ſie iuż
11:
proroctwá ſpełniły/ á iż iuż koniecżnie Meſyaſz przyſzedł/ á
12:
iż on przyśćim ſwym tákowey znácżney odmiány ieſt iedną
13:
przycżyną. K temu ieſzcże y to przydam: Pewna to iż ſie
14:
Meſyaſz w Betlehem národźić miał/ bo ták o tym Prorok
15:
powiedał Mich: 5. ꝟ 2. A Betlehem iuż tego niemáſz/ á
16:
ktemu ieſzcże ná onymże to mieyſcu narod inſzy obcy y mię=
17:
ſzka y roſkázuie/ á nie on lud Izráelſki/ ktoremu to przedtym
18:
ſłużyło/ przeto też y to ieſt nieomylnym znákiem przyśćia
19:
Meſyaſzowego. Ieſzcże nád to Meſyaſz on z dawná obie=
20:
cány/ miał był ná oſlęćiu y oſlicy do Ieruzalem ná krole=
21:
ſtwo wiecháć Záchá: 9. ꝟ 9. to ieſt pokiby ieſzcże byłá iáka
22:
táka zwierzchność y rzecżpoſpolitá Iudſka/ y támże wnidź
23:
miał do kosćiołá onego Bożego Málá: 3. ꝟ 1. A teraz iuż áni
24:
miáſtá onego/ áni kośćiołá/ áni żadney rzecżypoſpolitey
25:
Iudſkiey niemáſz: muśi to tedy być/ choćby temu niewiem
26:
iáko żydowie ná odpor być chćieli/ iż iuż Meſyaſz przyſzedł/
27:
iuż ſie proroctwá wypełniły/ zákon koniec ſwoy wźiął/ á no
28:
we przymierze ná to mieyſce náſtąpiło. VCZEN. Ale
29:
ſobie ták tuſzą Zydowie/ iż ieſzcże ma być y miáſto y kośćioł
30:
zbudowány/ do ktorego potym Meſyaſz przydź ma. NA= VCZYCIEL. To oni mowią z domyſłu ſwego coby
32:
rádźi widźieli/ ále tego piſmem świętym pokázáć nie mogą.
33:
Gdyż iáko ſie o tym przedtym mowiło/ one wſzyſtkie obie=
ptnice


strona: 165v

Dziewiąta Rozmowá
1:
tnice/ o napráwie miáſtá y kośćiołá do onego ſie przywro=
2:
cenia ich z niewoley Babilońſkiey sćiągáły/ y pewnie ſie zá
3:
Ezdraſzá y innych po nim ſkońcżyły. Gdy ono y kościoł y
4:
mury mieyſckie były popráwione/ y miáſto pobudowáne/
5:
ktore ſie też znácżnie pomnażáło áż do onego oſtátecżnego
6:
zborzenia iego. VCZEN. Słyſzałem twoie wywo=
7:
dy/ ktore nie ledá co ſą mym zdánim/ gdy ſie im kto pilnie
8:
przypátrzy/ á ony ſtátecżnie v ſiebie vważy y rozbierze. A
9:
ták mi iuż też iákoś rzekł/ powiedz y to/ co też o tym niektorzy
10:
żydowſcy Rábinowie piſzą. NAVCZYCIEL. Pi=
11:
ſzą ták w kſięgách iednych/ ktore názywáią Sánhedrym
Potym piſniektorych żydowſRá.

12:
káp: Helek. Iżby on Prorok BOży Eliaſz to powiedźieć
13:
miał: Ze świát ten ſtać ma ſześć tyſięcy lat: z ktorych dwá
14:
tyſiącá minęło przed zakonem: dwá drugie miał ſtać zakon:
15:
á oſtátecżne dwá tyſiącá miáło być bez zakonie/ to ieſt/ pod
16:
Meſyaſzem y pod łáſką. A iż iuż teraz w ſzoſtym tyſiącu ie=
17:
ſteſmy od ſtworzenia świátá/ á zakon też iuż on Moyże=
18:
ſzow przed pułtorem tyſiącem lat vſtał: tedy oto według
19:
ichże właſnego świádectwá/ iáſnie ſie to pokázuie/ iż iuż
20:
przyſzedł Meſyaſz. W tychże też ieſzcże kſięgách Sánhe=
21:
drym názwánych/ tákże y w kſięgách drugich Iomam piſze
22:
ták Rabi Sálomo: Iż ſyn Dawidow nie miał przysć
23:
(ſynem Dawidowym zowie y rozumie Meſyaſzá) áżby
24:
pierwey złoſliwa zwierzchność ábo Ceſárſtwo Rzymſkie/
25:
nád Izráelem y ná wſzem świećie pánowáło dziewięć mie=
26:
ſięcy. Co iż ſie iuż dawno ſtáło y iuż záś minęło: bo iuż záś
27:
oná Rzymſka Ceſárſka zwierzchność vſtáłá: tedy to rzecż
28:
ieſt pewna wedle tego ich piſánia/ iż ſyn Dawidow Meſy=
29:
aſz z dawná záſlubiony przyſzedł. Potym Rabi Moyżeſz
30:
Házdáſan wykłádáiąc Ezá: 66. ꝟ 7. mowi ták o przy=
31:
ściu Meſyaſzowym/ y o zborzeniu oſtátecżnym Ierozoli=
32:
my/ ná ty ſłowá Ezáiaſzowe: Pierwey niż ná nię bole przy=
33:
ſzły porodźiłá: pierwey niż ią przeymy ogárnęły/ vrodźiłá
męſżyznę


strona: 166

O Zydowſkich wywodziech.Liſt 166.
1:
mężcżyznę tym ſpoſobem: Pierwey niż ſie ten národźi/ kto=
2:
ry ma IEruzalem w oſtátecżną niewolą wpráwić/ vrodźi
3:
ſie Meſyaſz. A Rábin Ionátán ſyn Vzyelow/ tyż ſłowá
4:
wykłádáiąc ták piſze: Pierwey niżli ná nie przyidą bole/ to
5:
ieſt niż będźie podwroconá Ierozolima/ záchowána będźie:
6:
á niż ią przeymy rodzenia przyciſną/ okaże ſie Meſyaſz. A tu
7:
oto maſz niektore z Tálmudu żydowſkiego świádectwá/
8:
ktore vprzedziły przysćie Meſyaſzowe. Słuchayże dru=
9:
gich ktore iuż potym były. Piſze ták Moyżeſz Eiptcżyá=
10:
nin/ ieden też z Rábinow żydowſkich w kſięgách Sophrim:
11:
Zda mi ſie ták/ iż Iezus Názáredſki był Meſyaſzem/ ktory
12:
zábity ieſt od domu ſądowego/ to ieſt od vrzędu: á on ieſt te=
13:
go przycżyną/ że Izráel vpadł od miecżá. Rábin záś
14:
drugi imienim Eleázár/ gdy go pytano przecżby ták długo
15:
trwáłá tá niewoła ich/ ták ná to powiedźiał/ iż ſie to dźieie
16:
dla dwu przycżyn/ z ktorych tá ieſt pierwſza: Iż przy pier=
17:
wſzym miáſtá y kośćiołá zborzeniu/ ktore było za Bábiloń=
18:
ſkiego Nábuchodonozorá/ mury tylko y śćiány rozwálono/
19:
fundámentow nieruſzywſzy: ále ſie przy wtorym y fundá=
20:
mentom doſtáło/ á to gdy Meſyaſzá kosćielny fundáment/
21:
kámień on w Syonie záſádzony zábito. Wtora przycży=
22:
ná: Iż wżdy pierwſzy Izráelcżycy/ ktorzy byli w Bábilo=
23:
nie/ grzechy ſwe poználi y onych ſie káiáli: ále ći/ wiedząc
24:
to iż ich przodkowie Iezuſá niewinnie zábili/ przedſię ſie te=
25:
go káiáć nechcą/ owſzem nád to ták wſzetecżnie mowią/ żeby
26:
dla tego ták bárzo karáni byli że go nie rychło żámordowá=
27:
li ábo vkrzyżowáli. O cżym też ieſzcże naydźieſz/ v Rábi=
28:
ná Ezdry/ v Rábiná Huny/ y v Rábiná Iákobá. Lecż imo
29:
to/ piſze też ták Rábi Náchman w kſięgách Sánhedrym
30:
káp: Helek wykłádáiąc ſłowá Ezá: 54. ꝟ 8. 9. Gdźie
31:
ono mowi iż ſie rozgniewáł był BOG/ y opuśćił był lud
32:
ſwoy/ ále ná cżás máły iáko zá dni NOego/ ták mowiąc:
33:
Iako Noemu było ſześć ſet lat gdy powodź vſtáłá: ták też
p ijſść ſ


strona: 166v

Dziewiąta Rozmowá
1:
ſześć ſet lat ma być/ od cżáſu Ezáiaſzá Proroká áż do Me=
2:
ſyaſzá: ktora ſześć ſet lat iż iuż dawno minęłá/ tedy iuż też
3:
dawno przyſzedł Meſyaſz. A nad to wſzyſtko/ niechay kto
4:
chce weyźrzy w ich właſne wyznánie/ ktore dał wydruko=
5:
wáć Sebáſtyan Munſter/ tedy też y to w nim naydźie przy
6:
dźiwnych á rozmáitych plotkách/ że tego Zydowie nie przą/
7:
żeby ſie iuż nie miał vrodźić Meſyaſz/ choćiaż ieſzcże (iáko
8:
oni mowią y piſzą) nie przyſzedł: cżego ia tu teraz y z inſzy=
9:
mi ich świádectwy dla przedłużenia rzecży przypomináć
10:
niechcę/ gdjż też ná dwu ábo ná trzech świádectwách doſyć
11:
może mieć káżdy/ á zwłaſzcżá iż też oto ieſzcże świádectwá
12:
ty/ nie od obcych y poſtronnych zebráne ſą przećiw nim/ ále
13:
od ichże właſnych vcżyćielow y wodzow. VCZEN.
14:
A z piſmá świętego ktore też maſz świádectwá przećiw
Trzećia piſS.

15:
nim/ ktorymibyś tego podpárł iż iuż Meſyaſz przyſzedł: áleć
16:
tákich potrzebá/ ktoreby były z ich ſtárego Teſtamentu/ á
17:
nie z náſzego Nowego/ boby im oni żadną miárą wiáry nie
18:
dáli? NAVCZYCIEL. Napierwſze mam Pro=
19:
roctwo ono Iákobá Pátryárchy/ ktory ták o domu ſyná
20:
ſwoiego Iudy powiedźiał/ iż od niego laſká ábo ſceptrum
Nie będźie odięte Sceptrum od Iudy.

21:
Krolewſkie nie miáło być odięte/ áni Piſarz od nog ie go/ do=
22:
kądby nie przyſzedł Sylo/ to ieſt/ dokądby Meſyaſz poſzcżę
23:
śćićiel od Bogá nie był dány. A iż iuż przed pułtorem tyſiąc
24:
lat/ nie tylko ſceptrum ábo Krolewſkiey zwierzchnośći/
25:
ále też y żadney inſzey podleyſzey/ w domu tym Iudźinym
26:
niemáſz: á nákoniec niewiem/ ieſliby ſie korcem máku (iż
27:
ták mam rzec) dolicżyć kto vmiał potomſtwá Iudźinego/
28:
á zoſobná domu Dawidowego/ ktoremu to mimo inſze od
29:
Bogá było dano/ przeto ſtąd iáwna rzecż ieſt/ iż iuż dawno
30:
przyſzedł Sylo/ ſczęśćie przynoſzący Meſyaſz. VCZEN.
31:
Ale ſnadz ieden ich Rábin w kſięgách Názachon/ ták ty
32:
ſłowá wykłáda: Iż nie miálá niewola vſtáć od laſki Iu=
33:
dźiney/ áni błąd Iezuſowych náſládowcy/ ktory byl (iáko
on mo=


strona: 167

O Zydowſkich wywodziech.Liſ167.
1:
on mowi) doktorem od nog iego/ dokądby nie przyſzedl Szy=
2:
lo to ieſt Meſyaſz. Abo iáko poſpolićie teráźnieyſzy Zydo=
3:
wie mowią: Iż tey niewoley wolni nie mogą być/ áż do
4:
przyśćia MEſyaſzowego/ ktory dopiero przyśćim ſwym
5:
onych z niey wybáwić ma. Bo przez laſkę niewolą tę/ y in=
6:
ſze karánia Bożego plagi rozumieią y wykłádáią: á nie ták
7:
iáko my Chriſtiánie/ y wiele onych ſtárych Rábinow/
8:
przez laſkę ſceptrum Krolewſkiey zwierzchnośći rozumie=
9:
my/ ktora w Meſyaſzu koniec ſwoy cále y zupełnie/ w rzą=
10:
dźie onym zwierzchnym ćieleſnym/ wźięłá: gdy powſzechna
11:
duchowna zwierzchność nád wſzemi narody/ ná Meſyaſzu
12:
zoſtáłá. A oni záś o ćieleſney dumáiąc/ ták mowią iż ſie do=
13:
piero od Meſyaſzá zácżąć ma/ á potym iuż nigdy nieuſtá=
14:
wáć. NAVCZYCIEL. Ten wykład ich ſzcżyre ieſt
15:
mátáctwo/ á onego zacnego proroctwá Iákobowego pod=
16:
wrocenie. Abowiem to náprzod fałſz/ żeby tám ná tym miey
17:
ſcu laſká niewolą iáką znácżyć miáłá/ á nie rádſzey zwierz=
18:
chność Krolewſką: ták rownie iáko cżytamy Pſál: 45. ꝟ
19:
7. Iáko ſie to pokaże: naprzod ſtąd/ iż potym Iákobowym
20:
proroctwie/ ácż cżęſto Iudźine potomſtwo w niewoley by=
21:
wáło/ iáko napierwey ze wſzyſtkimi inſzymi Izráelcżyki w
22:
Egiptćie/ á potym ſámo z Beniámitcżykámi w Bábilo=
23:
nie: wſzákże oná niewola ich rychło vſtawáłá/ á oni nie tyl
24:
ko wolnośći z innymi/ ále też y zwierzchnośći nád bráćią
25:
ſwą vżywáli. Potym ſtąd: Iż oni ſtárſzy przodkowie ich/
26:
lepiey o tym Iákobowym proroctwie (iákoś y ſam przy=
27:
pomionął) rozumieli/ y właſniey ie wykładáli niż teráźniey
28:
ſzy żydowie/ ktorzy ni ocż ſie więcey nie ſtáráią/ iáko o to/ że=
29:
by wſzyſtkie ty mieyſcá/ ktore Iezuſá Chriſtuſáiáſnie zále=
30:
cáią/ y iemu świádectwo wydawáią/ wyſzpoćili y zepſowá
31:
li. Bo ták tłumácży mieyſce to Onkelus w Targunie Kál=
32:
deyſkim/ mowiąc: Nie będźie odięty od Iudźinego domu ten
33:
ktoryby ná ſobie miał zwierzchność/ áni Piſarz z ſynow/
p iijſ


strona: 167v

Dziewiąta Rozmowá
1:
ſynow iego/ áſ ná wieki: to ieſt/ áſ przyidzie Meſyaſz/ kto=
2:
rego ieſt kroleſtwo/ á iemu poſłuſzni będą ludzie. A w Tár=
3:
gunie Ierozolimſkim ták tyż ſłowá nápiſáne cżytamy: Nie
4:
vſtáną Krolowie z domu Iudzinego/ áni Piſárze/ Doktoro=
5:
wie zakonni z ſynow ſynow iego/ áſ do tego cżáſu ktorego
6:
przyidzie Krol Meſyaſz/ ktorego ieſt kroleſtwo/ ktoremu
7:
poddáni będą wſzyſcy Krolowie źiemſcy. VCZEN.
8:
Ale oni ták záś przećiw temu mowią: A wſzák vſtáło by=
9:
ło zá cżáſu niewoley Bábilońſkiey/ á wżdy nie przyſzedł był
10:
Meſyaſz: á Iezus też wáſz nie národźił ſie potym áż w kil=
11:
káſet lat. Aták on nie może być Meſyaſzem. NAVCZY= CIEL. A ia im záś ták ná to odpowiem: Iż Iákob Pá=
13:
tryárchá/ nie o ſámey tylko Krolewſkiey zwierzchnośći mo=
14:
wił: ále też y o inſzym podleyſzym przełożeńſtwie/ ktore
15:
przedſię vſtáć nie miáło (choćiażby iuż ſceptrum Krolew=
16:
ſkie vſtáło) áż do przysćia Meſyaſzowego. A przełożeń=
17:
ſtwo to podleyſze/ doſyć znácżnie wyráźił Iákob tymi ſło=
18:
wy/ ktore przydáł do ſceptrum mowiąc ták: Ani Piſarz od
19:
nog iego: przez nogi nieco innego rozumieiąc/ iedno oſtátki
20:
potomſtwá Iudźinego. Abowiem ácżkolwiek Zydowie
21:
Krole ſwe/ y zwierzchność Máieſtatu Krolewſkiego v=
22:
tráćili pod niewolą Bábilońſką: iednák támże w Bábilo=
23:
nie/ y potym z niego ſie do źiemie ſwey przywroćiwſzy/ záw=
24:
żdy niektore z domu Dáwidowego nád ſobą przełożone mie=
25:
wáli Ierem: 29. ꝟ 1. Agge: 1. ꝟ 1. 17. Zach: 4. ꝟ 6. 7.
26:
9. rć. Aż do Máchábeycżykow: po ktorych záś Sędźio=
27:
wie ludem onym rządźili áż do Herodá ſyná Antypatrowe=
28:
go IOſephus Antiq. Iud. lib: 14. cap: 17. ktorego potym
29:
rychło cżáſu národźił ſie Iezus Chriſtus. O ktorym/ iákie
30:
też zoſtáwił świádectwo tenże Iozeff żydowſki piſarz/ nay
31:
dźieſz Iuda: Antiq: lib: 18. cap: 4. A ták proroctwá tego
32:
Iákobowego/ wydrzeć nam y Rábinom ſwym ſtárym te=
33:
ráźnieyſzy Zydowie nie mogą: choćiaſ ſie oto wykrętámi
ſ


strona: 168

O Zydowſkich wywodziech.Liſ168.
1:
ſwymi niewiedźieć iako ſtáráią. Potym maſz drugi teyże
2:
rzecży dowod/ obietnicę onę Bożą Abráhámowi vcżynioną
3:
że w iego naſieniu miáły być błogoſłáwione wſzyſtkie na=
4:
rody źiemſkie. Co ſie nigdy przedtym w żadnym potomku
5:
Abráhámowym niepokazáło/ áż dopiero w Pánie náſzym
6:
Iezuſie Chriſtuſie/ przez ktorego wſzyſcy pogáni przyſzli ku
7:
znáiomośći Bogá iednego Izráelſkiego. Skąd też to ſie po=
8:
kázuie: Iż poniewaſ przezeń pogáni BOgá poználi/ á w
9:
tym oto błogoſłáwieńſtwá BOżego duchownego doſtąpi=
10:
li: tedy on był tym to naſienim błogoſłáwionym Abráhá=
11:
mowym/ á pogotowiu Meſyaſzem z dawná pożądánym.
12:
Ieſzcże y to nie mnieyſza/ co Aggeus piſze káp: 2. ꝟ 6. 7.
13:
w ty ſłowá: Ták mowi Pan zaſtępow/ ieſzcże ná iednę má=
14:
łą chwilę/ á ia poruſzę Niebem y źiemią/ morzem y ſuſzą: to
15:
ieſt poruſzę wſzyſtki narody/ á przyidą do tego/ ktorego z da=
16:
wná wſzyſcy narodowie żądáli/ á nápełnię dom ten chwałą
17:
mowi Pan Zaſtępow. A potym w ꝟ 9. to przydáie: Więt=
18:
ſzá będźie ſławá domu tego poſledniego/ niż byłápierwſze=
19:
go/ mowi Pan zaſtępow. Ktorych ſłow cżęść pierwſza/
20:
ieſt iednym wykłádem oney obietnice Abráhámowi vcży=
21:
nioney. Wtora záś/ o więtſzey zacnośći domu wtorego/
22:
ma ſwoy wykład Málá: 3. ꝟ 1. w ktorym ſie to pokázu=
23:
ie/ przecż on kośćioł wtory (ktory niwcżym nie miał tákie=
24:
go doſtátku y ochędoſtwá/ iáki był w pierwſzym przez Sá=
25:
lomoná zbudowánym) miał przedſię być ſławnieyſzy ná=
26:
deń: A to gdy ták Máláchiaſz oſtátecżny Prorok mowi:
27:
Oto ia poſyłam poſłá moiego/ á on vprzątnie drogę prze=
28:
demną/ á nátychmiaſt przyidźie do domu ſwoiego Pan/ kto=
29:
rego wy ſzukaćie: to ieſt/ poſeł przymierza/ ktorego wy żąda=
30:
ćie/ oto idźie/ mowi Pán zaſtępow. Ale y Rábin Achibá w
31:
kſięgách Sánedrym káp: Helek/ ná ty ſłowá Aggeuſzowe/
32:
ták nápiſał: Po máłym cżáſie á obiáwi ſie Meſyaſz. A od
33:
cżáſu tego iáko to nápiſano iuż ieſt/ bliſko dwu tyſiącu lat:
átá


strona: 168v

Dziewiąta Rozmowá
1:
á ták to pewna/ iż ſie iuż dawno obiáwił Meſyaſz/ á iż nie
2:
ktory inſzy/ iedno IEzus Pan náſz/ tym Meſyaſzem ieſt y
3:
był/ iáko y piſmo y niektorzy Rábinowie świádcżą. Cże=
4:
mu iż teraznieyſzy żydowie wierzyć niechcą/ tedy to ná oko
5:
po ſobie káżdemu pokázuią/ iż piſmu swiętemu wiáry nie
6:
dáią. VCZEN. Niechay temu iáko chcą żydowie
7:
nie wierzą/ przedſię ty iákoś pocżął okázuy to co ieſzcże maſz
8:
więcey z piſmá świętego/ poniewaſz mnie tego ieſt potrze
9:
bá. Gdyż to dobrze bacżę/ iż zſtąd nie ládá iáko mogę być w
10:
wierze mey potwierdzony. NAVCZYCIEL. Nád
11:
ty wſzyſtki świádectwá/ ktore ſie iuż tu przypomináły/
12:
wielkie też ieſt y známienite proroctwo ono Dánielá Proro=
13:
ká Bożego/ ktore o teyże rzecży powiedźiał. Naprzod káp:
Dáprorok o przysćiu Meſſwiele piſł.

14:
2. ꝟ 31. áż do ꝟ 45. gdźie ono widzenie ſnu Krolá Nábu=
15:
chodonozorá wykłada/ o báłwánie onym/ v ktorego byłá
16:
głowá złotá/ pierśi y rámioná ſrzebrne/ brzuch y biodrá
17:
miedźiáne/ goleni żelázne/ á nogi cżęśćią z żelázá/ cżęśćią z
18:
gliny ſpráwione. Ktory báłwan nie co innego znácżył/ ie=
19:
dno cżtery Monárchie ábo páńſtwá/ ktore miáły być ná
20:
świećie/ á iż ty wſzyſtki pokruſzyć miał kámień ieden/ z gory
21:
bes ręku odćięty (o ktorym też maſz Pſal: 118. ꝟ 22. Eſa:
22:
28. ꝟ 16.) y wniwecż ie obroćić: á to w nogi one z żelázá
23:
y z gliny vlepione vgodźiwſzy: iákoż ſie też ták ſtáło. Abo=
24:
wiem ſkoro po náſtániu cżwartey Monárchiey żelázney/
25:
twárdey/ Rzymſkiey/ zá ktorey ſie Meſyaſz národźił/ iáko ſie
26:
iuż z Rábinow żydowſkich pokázowáło: wnetże proroctwo
27:
Dánielowe/ o kámieniu procż ręku z gory odćiętym/ ſkutek
28:
ſwoy bráć pocżęło: á to gdy on to kámień/ w nogi one zmie
29:
ſzáne z żelázá y z gliny pocżął być. Gdźie naprzod to bácżyć
30:
trzebá/ iż iáko przez Rzymſkie páńſtwo/ ktore goleni żelá=
31:
zne znácżyły/ vpádło páńſtwo Greckie/ ktore było brzu=
32:
chem y biodrámi miedźiánymi: á przez to Perſkie y Med=
33:
ſkie/ ktore było ony rámioná y pierśi ſrzebrne: á przez to záś
ono


strona: 169

O Zydowſkich wywodziech.Liſ169.
1:
ono nád ty wſzyſtki ſpániálſze y koſtownieyſze (bo z głowy
2:
y z ſzyie złotey) Bábilońſkie: ták też zás ná koniec ono oſtá=
3:
tnie/ nád inſze twárdſze y grubſze Rzymſkie/ koniec ſwoy
4:
przez on to kámień ktory ſie z gory odwálił wźięło: tákże iuż
5:
tylko nogi one y żelázne y gliniáne ieſzcże potroſze trwáią. Y
6:
to ták/ że iuż też w nie kámień ten co dzień to bárźiey á bár=
7:
źiey bije/ y bárzo ie kruſzy y pſuie. A koniecżnie iuż ich tłuć
8:
nie przeſtánie/ áſ też y ony do końcá ſtárte będą y wniwecż
9:
ſie obrocą. To ieſt/ to teráźnieyſze pánſtwo Rzymſkie/ z Ce=
10:
ſárzá málowánego (bo iuż nie ieſt właſnym Ceſárzem iá=
11:
kowi przed Papieżmi Ceſárze bywáli/ lecż tylko iákaś má=
12:
ſzkárá ábo obraz Ceſárzow pierwſzych/ y to iuż przezbeſtyą
13:
obżywiony/ ktora też moc ſwoię od ſmoká bierze/ iáko cżytaſz
14:
Obiá: 13. ꝟ 11. 15.) á z Papieżá zdrádliwego. Bo to po=
15:
dobno wieſz/ ktorymi fortelmi Papieże Rzymſcy zwierzch=
16:
nośći tey doſtáli/ y iáko ſie ná niey rządźili y ieſzcże rządzą.
17:
Cżego ieſlibyś z tey wtorey káp: nie mogł ták doſtátecżnie
18:
porozumieć: więc ſobie y to z pilnośćią przecżytay/ co ieſt
19:
o teyże rzecży w káp: 7 nápiſano v tegoſ Proroká: Gdzie
20:
ono záś tyż Monárchije beſtyámi názywa. Iáſnie to poká=
21:
zuiąc/ iż zá pánowánia cżwartey beſtyey/ nád pierwſze trzy
22:
dziwnieyſzey/ ſyn cżłowiecży (rozumiey Meſyaſz) miał być
23:
w obłoku niebieſkim do Stárodawnego przywiedziony: kto
24:
ry w lećiech Stárodawny/ ſam Bog żywy y prawdziwy/
25:
miał dáć ſynowi cżłowiecżemu pánowánie wiecżne nád
26:
wſzemi narody. Ale iż iuż y tá cżwarta beſtya dawno ieſt zá=
27:
głádzoná/ to ieſt/ iż iuż ono páńſtwo żelázne Ceſárzow wła=
28:
ſnych Rzymſkich vſtáło: tedy też iuż koniecżnie ſyn Cżło=
29:
wiecży przywiedźiony w obłoku niebieſkim do Stárodaw=
30:
nego kroluie/ zwierzchnośći ſwey nád wſzemi narody vży=
31:
wáiąc. A iż ten ſyn cżłowiecży Meſyaſzá potomká Dawi=
32:
dowego známionował/ wątpliwośći niemáſz: á iż iuż da=
33:
wno cżáſy obiáwienia iego minęły/ tedy ná tym ſrodze żydo=
qwie


strona: 169v

Dźiewiąta Rozmowá.
1:
wie błądzą/ gdy przedſię imo Iezuſá Páná inſzego Meſya=
2:
ſzá cżekáią. A ieſlićby ieſzcże y to nie doſyć cżyniło/ więc ſie
3:
też y dźiewiątey kápitule przypatrzay/ á tám iuż náwet nay=
4:
dźieſz y cżás pewny/ ábo látá opiſáne/ ktorych ſie to wſzyſt=
5:
ko ſtáć miáło/ to ieſt kiedy przysć miał Meſyaſz/ kiedy miał
6:
być zábit/ á nic mu: kiedy Ierozolimá y z kośćiołem miáłá
7:
być ſkáżoná: kiedy ofiáry one vſtáwicżne zakonne miáły
8:
być wygłádzone/ kiedy też y Prorocy vſtáć mieli/ ktorzyby
9:
co ná potym ludowi Izráelſkiemu opowiedáli/ ná co mo=
10:
wię cżás pewny był zámierzony/ to ieſt ſiedmdźieſiąt tego=
11:
dni. VCZEN. A coż ty przez ieden tydźień rozumieſz?
12:
NAVCZYCIEL. Ieden tydźień w piſmie świętym
13:
znácży ſiedm lat/ dźień kłádąc zá rok: ták iáko ono máſz 3.
14:
Moy: 25. ꝟ 8. Gdźie ſiedm tegodni vcżyni 490. lat:
15:
wſzákże ná to pámiętáć maſz/ iż dwoiákie ſą tegodnie: Ie=
16:
dny ſą lat/ á drugie dni. Látá tegodnie żnácżą/ gdźie dni
17:
nie wſpomina/ iáko ná tych mieyſcách iuż náznácżonych
18:
maſz. Dni záś známionuią/ gdy ſie iáſnie dni wſpomináią/
19:
iako maſz Dán: 10. ꝟ 2. 3. VCZEN. A coż tákie=
20:
go Prorok o tych tegodniách powieda? NAVCZY= CIEL. To powiedá/ iż od wyśćia ſłowá Ieremia=
22:
ſzowego/ to ieſt/ po wypełnieniu Proroctwá Ieremiaſzo=
23:
wego/ o ſiedmidźieſiąt lat niewoley Bábilońſkiey/ wynidź
24:
miáło ſiedmdźieſiąt tegodni/ to ieſt/ lat cżtery ſtá y dźiewięć=
25:
dźieſiąt lat/ do ſkońcżenia obietnic zſtáradawná o przyśćiu
26:
Meſyaſzowym/ y o Nowym Przymierzu vcżynionych.
27:
Gdźie Prorok nie tylko národzeniu/ przyśćiu y zábićiu Me=
28:
ſyaſzowemu w tych tegodniách cżás zámierza/ ále też y
29:
ſkáżenie miáſtá/ kośćiołá/ ludu roſproſzenie/ ofiar zakon=
30:
nych wygłádzenie/ ſpráwiedliwośći wiecżney przywiedźie
31:
nie/ y proroctwom onym zakonnym koniec opowieda. Kto=
32:
ra rzecż iż iuż dawno/ bo przed pułtorem tyſięcy lat wſzyſt=
33:
ká cále minęłá/ tak iáko BOG przez Proroká opowiedźieć
34:
racżył: tedy ſie y ſtąd pokázuie iż Meſyaſz przyſzedł: á iż nie
ktory


strona: 170

O Zydowſkich wywodziech.Liſ170.
1:
ktory inſzy był nád Iezuſá Chriſtuſá/ ktorym żydowie po=
2:
gárdźili/ y o gárdło záprzawſzy ſie go/ przed Piłatem/ przy=
3:
práwili. Cżym ſámi to po ſobie pokazali/ y teráźnieyſzy
4:
vporni żydowie pokázuią/ iż oni piſmu świętemu nie wie=
5:
rzą áni Prorokow rozumieią. O ktorych tegodni obrácho/
6:
wániu/ iż wiele ludźi vcżonych doſyć piſáło/ choćiaż nie we
7:
wſzytkim zgodnie/ bo też w to trudno potrefić/ ponieważ w
8:
tey mierze Piſárze ſłowá Bożego vſtáli/ áż ſie trzebá z po/
9:
gáńſkich Hiſtorykow pewnośći lat tych dolicżáć/ przeto ſie
10:
ia tu rzecżą tą zábáwiáć niechcę/ gdyż ty ſam będźiećli tego
11:
potrzebá/ będźieſz mogł piſánie ich o obráchowániu tych
12:
tegodniow ſobie przecżytać? VCZEN. Cżytałem też
13:
o teyże rzecży Iozeffá Hiſtoryká żydowſkiego/ De bel: Iud. lib: 7. cap. 10. ktoregoś y ſam kilákroć wſpominał/ ále
15:
mi ſie zda iż on licżbę táką kłádźie/ ktora ſie dáley śćiąga niż
16:
by ſie rośćiągnąć miáły ty tegodnie Dánielowe. A to gdy
17:
kłádźie od zborzenia kośćiołá pierwſzego/ przez Sálomoná
18:
zbudowánego/ á przez Nábuchodonozorá zburzonego/ áż
19:
do zborzenia kosćiołá wtorego/ ktore ſie przez Weſpázya=
20:
ná ſtáło/ lat 639. dni 45. Abowiem choćiażbyś od tych lat
21:
odiął naprzod 70. lat niewoley Bábilońſkiey/ y 42. lećie
22:
ktore wyſzły od śmierći Chriſtuſowey/ áż do zborzenia ko=
23:
śćiołá y miáſtá/ tedyby przedſię zoſtáło lat 527. A tegodni
24:
70. nie cżynią tylko lat 490. A tákby ſie to zgodźić nie mo=
25:
gło/ boby 35. lat nádwyſ zoſtáło. NAVCZYCIEL.
26:
Prawdá to co mowiſz/ żeby ſie tegodnie Dánielowe/ z Io=
27:
zeffowymi láty zgodźić nie mogły: ále izali dla tego Prorok
28:
ma nieprawdę powiedáć/ iż ſie Iozeff láty ſwemi z iego te=
29:
godniámi nie zgadza? Nie tuſzę ábyś ták był ſproſny/ że=
30:
byś ſie Iozeffowi od ſłowá BOżego odwodźić/ miał dopu=
31:
ſzcżáć? V ktorego/ ácżby to máła byłá/ nieco nád tegodnie
32:
Dánielowe (gdźie iuż piſmá swiętego nie ſtáło) náddáć:
33:
Ale gdy y tám náddáie/ gdźie co inſzego piſmo święte mowi
q ijtá


strona: 170v

Dziewiąta Rozmowá
1:
tám iuż iáko ſie ieſt cżemu dźiwowáć/ ták ſie też w tey mie=
2:
rze nie trzebá nań we wſzyſtkim ſpuſzcżáć. Abowiem gdy
3:
też weyżrzyſz w onę licżbę ktorą támże w tych kſięgách y w
4:
teyże káp: kłádźie/ opiſuiąc cżás od zbudowánia kośćiołá
5:
Sálomonowego/ áż do zborzenia iego przez Nábuchodono
6:
żorá. A ſam też látá w kſięgách Sámuelowych Krolew=
7:
ſkich y Kronik wedle lat y cżáſu krolowánia káżdego Kro
8:
lá Iudſkiego obráchuieſz/ tedy y tám to obacżyſz/ iż ſie IO=
9:
zeff z piſmem świętym niezgadza. A iż y tám w iáſney rze=
10:
cży/ ktorey ſie y ſlepy domácáć może/ znácżnie Iozeff ſzwán
11:
kował: tedy nie dźiw/ że też y nád Dánielowych 70. tego=
12:
dni lat więcey położył. Aleć przedſię BOG to/ co wyrzekł
13:
przez ſwego Proroká/ cżáſu ſwego wſzyſtko wypełnił/ á cżá
14:
ſu ráś zámierzonego nie przeſpał: choćiaż tego ludźie prze=
15:
ſpáli/ áni tych iego tegodniow przyſtrzegáli áni ná nie pá=
16:
miętáli. VCZEN. Rozumiem temu/ iż to BOg nie
17:
bes przycżyny vcżynił/ że ſie po oney niewoley Bábilońſkiey
18:
á potym dáleko więcey: gdy iuż y miáſto y kośćioł náprá=
19:
wiony był/ nie ták cżęſto z onym ludem ſwym vmawiał/ y
20:
Prorokow ſwych do nich poſyłał/ iáko to przedtym zwykł
21:
był cżynić/ á tákże też iuż práwie zániechano było/ nie tylko
22:
tych tegodniow pilnowáć/ ále też y potomſtwá Dawido=
23:
wego pilnie opiſować (á pogotowiu y inſzych domow Izrá=
24:
elſkich) z iáką pilnośćią opiſawáne było/ áż do ſámey nie=
25:
woley Bábilońſkiey. A ácżkolwiek tey przycżyny dla kto=
26:
rey to Bog vcżynił/ trudno ſie kto domyſlić może/ iednſk z
27:
wiela okolicżnośći w piſmie świętym opiſánych/ mogą ſie
28:
niektore ku teyże rzecży nałeżących/ pokazáć: iáko to: Iż ſie
29:
ták BOgu ſpodobáło/ mądrość ſwą/ y ſądy ſwe/ rozumem
30:
ludzkim nieogárnione/ przed ludźmi zwłaſzcżá świátá te=
31:
go odpornymi y ſwowolnymi zákryć: á tym cżáſem przed=
32:
ſie/ gdy oni iáko twárdym ſnem zmorzeni/ o onych zacnych
33:
Proroctwách nic nie rozmyſláli/ obietnice ſwoie wedle
przedwie=


strona: 171

O Zydowſkich wywodziech.Liſ171.
1:
przedwiecżnego poſtánowienia ſwoiego pełnić: á ták peł=
2:
nić/ żeby koniecżnie wybráni iego zbáwieni byli/ choćiażby
3:
ſwiát w złośći ſwey wſzyſtek miał záginąć. Abo ácż nic
4:
dla tego/ iákoś przedtym mowił: iż gdyby vpátrzywſzy
5:
cżás pewny/ vpátrzyli też byli to iż Iezus był onym z daw=
6:
ná obiecánym Meſyaſzem/ tedyby go nie krzyżowali. Ale
7:
to opuśćiwſzy/ ták ku chwale BOżey przed tobą wyzna=
8:
wam/ iż temu mocnie wierzę/ choćiażbym ſie nie mogł wła=
9:
ſnie z Hiſtorykow tych 70. tegodni dolicżyć/ że ſobie mam
10:
zá prawdziwe ſłowá Dánielowe/ y wierzę temu iż cżáſu ſwe
11:
go właſnie ſie w Iezuſie Chriſtuſie wypełniły: choćiażby
12:
temu Epikurowie z żydámi ſproſnymi/ ták ſtárymi iáko y
13:
nowymi/ niewiem iáko ná odpor byli. Przetoż ćię iuż rzecżą
14:
tą báwić niechcę/ á zwłáſzcżá że też y ſámy Hyſtoryki y inſze
15:
zborowe Piſárze o tym cżytáć mogę. Ale iż mi ieſzcże cżegoś/
16:
ku odpowiedániu żydom ná ich wykręty nie doſtáwa: prze=
17:
to bych y w tym chćiał być náucżon y vpewnion: Iáko to/
Iesli w tym zydowie zgrzeſiż Iezuſázá.

18:
ieſli żydowie w tym co zgrzeſzyli/ iż Páná Iezuſá zábili: po=
19:
niewaſ śmierć iego wſzem wierzącym ieſt bárzo pożytecż=
20:
na. A odpowiedzi twoiey ná to nie prze ktorą inſzą przycży=
21:
nę żądam/ iedno prze tę/ iż ták zwykli żydowie mowić: Cże=
22:
muſ ſie wy krzesćijánie oto ná nas gniewaćie/ y kozubáles
23:
od nas bierzećie/ y rozmáitymi ſpoſoby nas ná káżdy cżás/
24:
á nawięcey w wielki piątek przeſláduiećie/ iż to Przodko=
25:
wie náſzy Iezuſá wáſzego zábili/ poniewaſz to oni ku wá=
26:
ſzemu dobremu vcżynili. Bo gdzieby go oni nie zámordowá
27:
li byli/ tedybyśćie wy żádną miárą zbáwieni nie byli: ále iż
28:
on od przodkow náſzych zábity vmárł: tedy wam (iáko wy
29:
ſámi twierdzićie) śmierćią ſwą żywot wiecżny ſpráwił. A
30:
ták byśćie więcey powinni byli nam dźiękowáć y nas mi=
31:
łowáć/ niż ſie ná nas gniewáć y nas przeſládowáć. To
32:
mowią żydowie przed tymi od ktorych ſie nic złego nie boią:
33:
ále przed inſzymi tego niewymowią.
q iijNáżyćiel


strona: 171v

Dziewiąta Rozmowá
1:
NAVCZYCIEL. Gdyby to Zydowie teráźnieyſzy/
2:
żáłuiąc wyſtępku y złośći przodkow ſwych/ mowili: A to=
3:
by káiąc ſie złośći ſwych/ z pokorą ſerdecżną przypomináli:
4:
grzechuby w tym ku zátráceniu/ od BOgá przycżytánego
5:
nie mieli. Ale iż oni to mowią/ pochwaláiąc ieſzcże w tym
6:
przodki ſwe: ná ktorych złość y morderſtwo bezbożne ze=
7:
zwaláią á nam ieſzcże tym vrągáią/ y z Páná náſzego Ie=
8:
zuſá Chriátuſá práwie náporząd ſzydzą/ przeto grzechu wol
9:
nymi nie ſą/ y zátrácenia wiecżnego nie vydą: Owſzem to
10:
mowiąc/ tym ſobie gniew więtſzy ná dźień gniewu zgromá=
11:
dzáią. Lecż ábyś to obacżyć mogł/ iż w tym żydowie wy=
12:
mowki mieć nie będą/ przed Bogiem w dźień on oſtátecżny
13:
iż to nam tym vcżynkiem ſwoim zdrádliwym á złośći wſze=
14:
lákich pełnym/ vſługuiąc woley Bożey/ y onemu ie go przed=
15:
wiecżnemu poſtánowieniu/ dobrzy vcżynili zábiwſzy Iezu=
16:
ſá/ gdy śmierćią iego nas od wiecżney śmierći wolnymi v=
17:
cżynili. Przypátrz że ſie/ dla łácnieyſzego rzecży tey wyro=
18:
zumienia/ oney zakonney iáłowicy płowey 4. MoY: 19. kto=
19:
ra dla zgłádzenia grzechow ludu Izráelſkiego/ przed obo=
20:
zem paloná bywáłá/ iż oná/ ácżkolwiek zacna byłá ofiárą
21:
zá grzechy wſzyſtkiego ludu: bo ług z popiołu iey vcżynio=
22:
ny grzechy głádźił tych ktorzy nim pokropieni bywáli. A
23:
wżdy choć z vcżćiwośćią wedle roſkazánia Bożego zábijá=
24:
ná y paloná bywáłá/ przez pewne oſoby: iednák te oſoby/
25:
ktore ſie iey dotykáły niecżyſtymi zoſtawály do cżaſu pewne
26:
go/ y omyćia im náznácżonego. A ták ieſliż ondźie odprá=
27:
wuiąc onę ofiárę/ dla zgłádzenia grzechow ludzkich/ ieſzcże
28:
nád to z miłośći y poſłuſzeńſtwá przećiw Bogu/ á z życżli=
29:
wośći przećiw grzeſnikom/ ſplugáwieni bywáli ći ktorzy
30:
to dźiáłáli/ y nigdy do zgromádzenia inſzych przypuſzcżeni
31:
nie byli/ dokąd zá ono ſplugáwienie ſwe náznácżonego im
32:
ocżyśćienia nie odpráwili. Coż rozumieſz ſplugáwieniby
33:
nie mieli być złośćiwy żydowie/ wydawſzy kreẃ niewinną?
A ieſże


strona: 172

O Zydowſkich wywodziech.Liſ172.
1:
A ieſzcże nie tym vmyſłem wydawſzy/ iákoby w tym woley
2:
Bożey vſługuiąc/ bo o tym áni pomyſláli/ ále áby złośći ſer=
3:
cá ſwego doſyć vcżynili. Co gdy pámiętáć będźieſz łácno
4:
żydom ná táką mowę ich odpowieſz. VCZEN. A ná
5:
to co im powieſz/ gdy ták ieſzcże mowią: Powiedźćie nam
6:
Chriſtyánie/ ieſli BOG iednáko zbawia wſzyſtkie ludźie/
7:
ktorzy máią być zbáwieni/ cżyli nie iednáko? Ale iż tego
Iesli kto może być zbábes Chriſſá.

8:
záprzeć nie możećie/ áby nie iednáko zbáwiáć miał/ boby
9:
był Bogiem odmiennym: á my temu wierzymy iż przodko=
10:
wie náſzy zbáwieni ſą bes Chriſtuſá wáſzego: bo też on ieſz=
11:
cże náon cżás nie był gdy oni pomárli: tedy y teraz choćiaż
12:
iuż ten wáſz Chriſtus był/ bes niego ludźie zbáwieni będą: á
13:
ták nie tylko nam żydom/ ále y wam ſámym nic po nim ku
14:
zbáwieniu. Gdyż BOg tymże Bogiem będąc/ tákże teraz
15:
zbáwia y zbáwić może iáko y przedtym niż ſie był Chriſtus
16:
národźił. NAVCZYCIEL. Zágadánie tákowe/
17:
ile bacżyć mogę/ nie ták ieſt żydow tych/ ktorzy idą wedle
18:
ćiałá z potomſtwá Abráhámowego/ iáko tych co ſie teraz
19:
ku nim nowo od Krześćian przyłącżáią/ á cżęſto ſie w wie=
20:
rze ſwey/ iáko kur Indyiſki w grzebieniu ſwym odmieniáią.
21:
Ale ná tym nic/ od kogożkolwiek poſzło/ przedſię y ták nic
22:
w ſobie poważnego nie ma. Gdyż ći wſzyſcy ktorzykolwiek
23:
ták mowią/ ſámi pewnego fundámentu zbáwienia áni má=
24:
ią/ áni widzą. Ale iuż ták máiąc ſumnienie ſtrwożone/ inſzy=
25:
mi też trwożą/ y ku tákowemuż zwątpieniu/ w iákim ſámi
26:
ſą/ onych przywiesć chcą. Ná ktore zágadánie/ ácżby ſie
27:
mogło ſzyroko/ dowodnie y doſtátecżnie odpowiedźieć/ w=
28:
ſzákże cżáſowi folguiąc/ ták ći ná nie krotko odpowiem. A
29:
naprzod to mowię/ iż ſie ná tym bárzo ći żydkowie mylą/ że=
30:
by iednym á tymże ſpoſobem wſzyſcy wybráni Boży mieli
31:
być zbáwieni. A to mowię/ co ſie tknie ſámych śrzodkow/
32:
ábo rzecży zwierzchownych/ przez ktore Bog ludźi zbawia.
33:
A potym to przydáię/ iż ácżkolwiek śrzodki rozmáite y ro=
żne ſą/


strona: 172v

Dziewiąta Rozmowá
1:
żne ſą/ iednák z iednegoż źrodłá ná wſzyſtki opływá zbá=
2:
wienie/ á mogę rzec/ iż też y drogą iedną do niego ludźie przy=
3:
chodzą/ á nie dwiemá ábo trzemá.
4:
VCZEN. A iákoſz to? tegoć ia ieſzcże nie rozumiem?
5:
A ták powiedz mi to naprzod/ iáko to nie iednákim ſpoſo=
6:
bem co ſie tknie śrzodkow ábo rzecży zwierzchownych?
7:
NAVCZYCIEL. Nie iednákim koniecżnie: bo też
RozmáſſBOG ludźi zbá.

8:
nie iednákie záwżdy bywáło nabożeńſtwo/ miedzy ludzmi
9:
tymi/ do ktorych ſie Bog przyznáwał/ á miedzy ktorymi
10:
chwałę ſwą miewał. Bo inácżey przed Abráhámem Bogá
11:
chwalono: áinácżey záś od Abráhámá pocżąwſzy áſ do
12:
wyprowádzenia ludu Izráelſkiego z Egiptu: á potym záś
13:
iáko to teraz widzimy/ nierowno inácżey. Bo przed Abrá=
14:
hámem/ nie było żadnego obrzezowánia/ áni przymierza
15:
ktoregoby powinni byli przyſtrzegác chwalcy Boży. Ali=
16:
śći od Abráhámá y obrzezánie ſie zácżęło/ y przymierze z
17:
nim záraz było vcżynione: y obietnice wſzem ſynom y cor=
18:
kam Bożym ſłużące vcżynione/ y cżęſto ponowiáne bywá=
19:
ły. Co też trwáło áż do wybáwienia z Egiptu. Gdzie potym
20:
ná puſzcży oney/ ná ktorey lud Izráelſki lat 40. mieſzkał:
21:
nowe práwá y nowe też nabożeńſtwo ieſt poſtánowione/ y
22:
znowu też inſze przymierze ku pierwſzemu przydáne. Cżego
23:
wſzyſtkiego ktoby z Izráelcżykow niechćiał był pilnowáć:
24:
ten łáſki Bożey nie mogł mieć/ áni ſie zbáwienia ſpodzie=
25:
wáć: á nákoniec áni z ludem onym ſpołkowáć. Ondzie
26:
przed Abráhámem/ kto ſie/ z dárowánia Bożego/ BOgá
27:
bał/ á z miłośći przećiw niemu/ woley iego (w tym iáko
28:
mu obiáwiono było) przyſtrzegał/ á ná łáſkę ſie iego y ná
29:
miłoſierdzie ſpuſzcżał: tedy ten/ bes obrzeſki Abráhámo=
30:
wey/ y zakonu Moyżeſzowego/ zbáwienie odłożone v Bo=
31:
gá miał. Lecż po Abráhámie/ ktoby z potomkow ie go obrze=
32:
ſką pogárdził: ten z przymierza Bożego wypádał/ y ku zbá
33:
wieniu nie przychodził. Tákże też potym pod onym Moyże=
ſ


strona: 173

O Zydowſkich wywodziech.Liſ173.
1:
ſzowym zakonem/ nie kto inſzy mogł być pewien zbáwienia
2:
ſwoiego/ iedno ten/ ktory pilnuiąc zakonu/ obietnicam Bo=
3:
żym wierzył y ná nie ſie ſpuſzcżał. A ktoby záś/ zániechaw=
4:
ſzy onych praw zakonnych/ chćiał był Bogá chwalić/ ták
5:
iáko go Noe y z domem ſwym chwalił: ábo iáko potym A=
6:
bráhám/ niż zakon náſtąpił: tedy ſie ten żadną miárą Bogu
7:
podobáć nie mogł. Tákże też y teraz/ gdy iuż po onym wſzyſt
8:
kim/ coś lepſzego y doſkonálſzego/ racżył Bog ku chwale
9:
ſwey ludziom obiáwić/ dárowáć y poſtánowić/ y doſtáte=
10:
cżnieyſze z nimi/ bo w lepſzych obietnicách/ przymierze vcży
11:
nić: gdyby ieſzcże kto názad ná ono pierwſze ogłędáć ſie
12:
miał/ chcąc ſie według niego rządzić y Bogu według niego
13:
ſłużyć: tákowy żaden ſługą Bożym prawdziwym nie mo=
14:
że być: gdyż on niechce ták Bogá chwalić iáko mu Bog
15:
roſkázuie/ ále go ták chwalić chce iáko ſie iemu ſámemu
16:
zda y podobá. Bo odrzucáiąc to poſlednieyſze nowe przy=
17:
mierze lepſze y doſkonálſze/ przez ktore pierwſze ono zwiot=
18:
ſzáło/ przymierza żadnego z BOgiem mieć niemoże/ á ták
19:
też bez pochyby záginie. Skąd oto obácżyć możeſz/ iż nie
20:
ieden á tenże ſpoſob ieſt zbáwienia wſzech dziatek Bożych/
21:
ále rozmáity y ieden od drugiego rozny. Bo ſie ondzie tym
22:
ſpoſobem/ á tu záś inſzym/ ſpodobáło Bogu zbáwiáć wie=
23:
rzące. Cżego iż Zydowie/ iákoby przyſtáło nie vpátruią/
24:
przetoż też y ſámi niewiedzą co mowią: Poniewaſ y oni
25:
ſámi będąc pod onym MOyżeſzowym zakonem/ nie ták
26:
zbáwienia dochodzili/ iáko Noe/ á potym Abráhám/ ále
27:
inſzym á od onych obudwu rożnym. VCZEN.
28:
Nuż/ wyrozumiałem to/ ále tego ieſzcże niewiem iáko rozu=
29:
mieć mam coś przydał/ iż chociaż ſą rozmáite ſpoſoby zbá
30:
wienia/ iednák przedſie z iednegoſ źrzodłá wſzyſtki wypły=
31:
wáią: á iż też iednąż drogą wſzyſcy do niego przychodzą.
32:
NAVCZYCIEL. Iednym źrzodłem zbáwienia w=
Ale zbáz iednego źrzodła płynie.

33:
ſzyſtkich ia názywam miłosć onę dobrowolną Bożą/ z kto
rrey to


strona: 173v

Dziewiąta Rozmowá
1:
rey to wſzyſtko pochodźiło/ y ieſzcże pochodźi/ co iedno wſzy=
2:
ſtkich wybránych BOżych wiecżnemu onemu błogoſłá=
3:
wieńſtwu zbáwiennemu ſłuży. Abowiem ktokolwiek ma
4:
być zbáwiony/ tedy tego káżdego Bog vmiłowáć muśiał/
5:
ieſzcże przedtym niż były záłożone fundámentá świátá/
6:
gdźie to ſam w ſobie poſtánowić racżył/ kto ma być iego ſy=
7:
nem y corką á kto nie. A przetoż też po káżdym tákim ktore=
8:
go ták vmiłował y ku żywotowi wiecżnemu obrał/ tego
9:
chce áby iego ſłuchał y wiernie mu ſłużył: á ſłużył/ nie ták
10:
iákoby ſie iemu ſámemu/ ábo ludźiom inſzym ſpodobáło: ále
11:
iákoby mu BOg ſam ſłużyć ſobie roſkazał/ okázuiąc mu y
12:
w tym miłość ſwoię/ gdy go ſobie zá ſługę ſwego y chwał=
13:
cę/ á co więtſzego y zá dźiećię ſwoie/ y dźiedźicá kroleſtwá
14:
ſwego niebieſkiego bierze. A tám dopiero ieſzcże y w tym
15:
miłość ſwą więtſzą przećiw tákiemu káżdemu ſłudze ſwo=
16:
iemu pokázuie/ gdy go ma ná ſwey piecży/ y ná drogę go
17:
ſwą prowádźi/ áby ſie zá drogámi inſzymi nie vdawſzy od
18:
niego nie zábłądźił. A drogę tę iednę tylko ma ſwoię wła=
Y iedna droga ludźie do niego przychodzą.

19:
ſną y prawdźiwą/ ktorą wſzyſtkim vmiłowánym dźiatecż=
20:
kam ſwym vkázuie y záleca: choćiaż to cżyniąc nie iednáko
21:
iey wſzyſtkim pokázuie y oznáymia. Bo ią z pocżątku záraz
22:
z dáleká iednym pokázowáł: drugim potym bliżey/ trzećim
23:
ieſzcże bliżey. A náwet iuż cżaſow tych oſtátecżnych racżył
24:
ná nie wybráne ſwe wprowádźić/ z niebá ią ſam obwołáć/
25:
y zálećić. Aby iuż nie z dáleká ná nię dźiatki iego pátrzáły/
26:
ále áby nią práwie do niego przychodźiły. A drogá tá zbá=
27:
wienna wſzem dźiatkom BOżym poſpolita ieſt cżłowiek
28:
Chriſtus Iezus/ ktorego Bog wſzyſtkim Pánem odkupie=
29:
nim/ mądrośćią/ ſpráwiedliwośćią y poświęcenim vcży=
30:
nił rć. włożywſzy nań wſzyſtkich wybránych y vmiłowá=
31:
nych ſwych grzechy/ y ná śmierć go zá nie wydawſzy/ áby
32:
siniáłemi rázy y śmierćią iego gorzką byli vlecżeni y vzdro
33:
wieni. Aby ták żaden ktoryby iedno weń wierzył/ á zá nim
ſá


strona: [174]

O Zydowſkich wywodziech.Liſ714.
1:
ſtopámi iego chodźił nie zginął/ áleby miał żywot wiecżny.
2:
Co też wſzyſtko tenże ſam iedyny wſzech rzecy ſtworzyćieł
3:
Bog vcżynił/ wedle oney miłośći ſwey/ z ktorey przeyźrzał
Iezus Chriſieſwſwybrádroga do żywotáwiecżnego.

4:
obrał/ á w tym to námileyſzym ſynie ſwym Iezuſie Chri=
5:
ſtuſie vdárował/ ábo ſobie wdźięcżnymi vcżynił.
6:
VCZEN. A gdźie maſz o tym piſmo/ iż ácżkolwiek
7:
ſą rożne inſze zwierzchowne ſpoſoby zbáwienia: iednák
8:
ſam ieden Iezus Chriſtus ieſt wſzyſtkim drogą do niego: á
9:
iż wſzyſcy przezeń oſwobodzeni będąc od grzechow/ do Bo=
10:
gá y żywotá wiecżnego przychodzą? NAVCZYCIEL.
11:
Co ná pocżątku przy Adámie y Ewie wężowi powiedźiano
12:
było/ iż naſienie niewieśćie miáło zetrzeć głowę iego: tedy
13:
to wſzyſtkiemu potomſtwu Adámowemu ſłuży. Wſzyſt=
14:
kiemu mowię/ ktoreby iedno BOg ſam w ſámym ſobie v=
15:
miłował/ y ná tę droge zbáwienną/ ktorymkolwiekby to ſpo
16:
ſobem było przyprowádźił. Ktorą obietnicę/ ácżkolwiek
17:
Abráhámowi/ Izáákowi y Iákobowi przycżytał BOG y
18:
iákoby ią ná potomſtwo ich włożył: wſzákże ták że też przed
19:
ſię ná potym inſzym narodom ſłużyć miáłá: tym zwłaſzcżá
20:
ktore w błogoſłáwionym naſieniu ich/ doſtąpić też miáły
21:
błogoſłáwieńſtwá ſwoiego 1. Moy: 3. ꝟ 15. Gal: 4. ꝟ 4.
22:
Y záś 1. Moy: 12. ꝟ 3. A 18. ꝟ 18. A 22. ꝟ 18. A 26. ꝟ 4. A
23:
28. ꝟ 14. Gal: 3. ꝟ 19. Bo dźiećię vrodzone/ á ſyn dáro=
24:
wány nie nam tylko/ ále też y onym co byli pod zakonem:
25:
Eza: 9. ꝟ 5. Gdyżeſmy wſzyſcy iednego śiniáłemi rázámi
26:
vlecżeni Ezá: 53. Iż też tenże á nie inſzy miał być Pánem
27:
náſzym/ ktorego zdawná przedtym niektorzy znich w du=
28:
chu/ Pánem ſwym wyznawáli/ dźień iego y rzecży te ktore
29:
Apoſtołowie y z inſzymi wiernymi oglądáli/ widźieć żądá=
30:
li. Pſal: 110. Máth: 22. ꝟ 43. 44. Dźie: 2. ꝟ 36. Luk:
31:
10. ꝟ 24. Ian 8. ꝟ 56. Przećiw ktorey rzecży/ iż teráźniey=
32:
ſzy żydowie mowią/ tak ieſzcże ktemu dumáiąc/ żeby przez za=
33:
kon miáło być ich vſpráwiedliwienie/ oprocż tego błogo=
r ijſłá


strona: [174]v

Dziewiąta Rozmowá
1:
ſłáwionego naſienia: á nád to ieſzcże tymi głupimi wywo=
2:
dámi ſwoimi chcą pogány y Chriſtyány od Páná y zbáwi=
3:
ćiełá Iezuſá Chriſtuſá odtárgnąc: tedy ći niebożęta nie tyl
4:
ko ſámi zbáwieni niebędą/ ále y inſzych od zbáwienia odwo=
5:
dzą/ BOgu ſie ſprzećiwiáią/ á z onymi ſie też przodkami
6:
ſwoimi bynamniey niezgadzáią/ gdy zgołá/ iuż nie z vcżyn=
7:
kow zakonnych/ ktorego teraz chowáć nie mogą/ ále z ſwych
8:
właſnych zbáwieni być chcą. Cżego nigdy przodkowie ich
9:
nie cżynili/ owſzem to dobrowolnie wyznawáli/ iż z vcżyn=
10:
kow vſpráwiedliwieni nie mogli być przed Bogiem Pſál:
11:
143. ꝟ 2. Rzym: 3. ꝟ 20. Gál: 2. ꝟ 16. A nie tylko nie mo=
12:
gli być vſpráwiedliwieni/ gdyż vſpráwiedliwienie z wiá=
13:
ry tylko pochodźi/ ále też áni Bogu ku ſpráwie zbáwienney
14:
ſłużyć/ ták iáko mu przed tym inſzy pod zakonem y przed za=
15:
konem ſłużyli/ ktorzy záſádźiwſzy ſie ná obietnicy BOżey
16:
zbáwienney/ onych ſpoſobow ktorymi ie Bog rządźył nie
17:
odrzucáli/ ále mu w nich wedle woley y vpodobánia iego/
18:
ſłużyli/ y vſtáwicżną chwałę oddawáli. VCZEN. A
19:
poniewaſ (mowią ták dáley zydowie) ták zacny ieſt ten
20:
wáſz Iezus/ że w nim ſámym/ iáko wy Chriſtyánie wierzy=
21:
ćie/ Bog ſam zbáwienie y żywot wiecżny wyſtáwił wierzą
22:
cym. A ná ktorąż go wżdy tablicę ze dwu położyć chcećie?
23:
poniewaſ dwie tylko od BOgá podáne były/ z ktorych ie=
Do ktorey tablice IEZVS należy.

24:
dná Bogu ſámemu/ á druga wſzyſtkim ludźiom ſłużylá. Bo
25:
ieſli go ná pierwſzą włożycie/ tedy go też BOgiem vcżynić
26:
muśićie/ á ták Bogá z iego chwały właſney złupićie. Ie=
27:
ſliż go też do wtorey przyſádźić będźiećie chćieli/ tedy go też
28:
grzeſznym cżłowiekiem z inſzymi ludźmi vcżynić muſićie?
29:
NAVCZYCIEL. I to też zágádánie nie ieſt z Bo=
30:
gá/ ále rádſzey z onego/ z ktorego zazdrośći grzech przyſzedł
31:
ná swiát/ gdyż ná to ieſt náſádzone/ áby IEzus Chriſtus
32:
ſyn Boży przyſzedł w ohydzenie/ ktore bez wſzey wątpliwo=
33:
śći/ potka tego ſámego/ ktory tákowe pytánie napierwey
wymyſł


strona: 175

O Zydowſkich wywodziech.Liſ175.
1:
wymyſlił/ á nim wiele nieukow y nie vgruntowánych ieſz=
2:
cże w wierze zátrwożył bo to pewna ieſt że pytánia tákiego
3:
żaden z Prorokow/ żaden z Patryárchow/ żaden z wierzą=
4:
cych y Bogá ſie prawdziwie boiących nie podał: ále ſie go
5:
ci domyſlili ktorzy zdradliwie Páná ſwego odſtąpili/ á ſro=
6:
żey go niż Iudaſz ná poſmiech y vrągánie mnogim wydáli.
7:
Ktorzy też tego godnymi nie ſą áby im ná to odpowiedano/
8:
ábo z nimi o ták poważnych rzecżách rozmawiano. Tobie=
9:
bym ia mogł ná to doſyć doſtátecżnie y dowodnie odpowie=
10:
dźieć/ ktory ſłowu Bożemu wierzyſz: ále tákiemu/ ktory ie
11:
názad porzućił/ y Bogá ſie ná ſercu záprzał/ choćiaż rżko=
12:
mo gębą wynioſłą o nim mowi/ nie tylko iá/ gdybymi ſie to
13:
z dozwolenia ſłowá BOżego godźiło/ iákoż widzę iż nie go=
14:
dźi/ ále áni Anioł z niebá odpowiedźieć by nie mogł/ boby y
15:
temu nie wierzył/ iáko przedtym inſzy bezbożnicy nie wie=
16:
rzyli. Otoż ták wiedz/ że piſmo święte o tym nic nie mowi/
17:
ná ktorąby tablicę Meſyaſz zdawná obiecány/ gdyby go
18:
iuż BOG dał/ miał być wkłádány/ ábo do ktorey tablice
19:
przywięzowány: przeto kto ſie tego domyſla y o tym ſie py=
20:
ta/ ten ſobie rozum więtſzy nád Bogá przywłaſzcża/ ábo z
21:
BOgá ſzydźi/ gdy ſie ták dwornym bádácżem ſpraw iego
22:
cżyni. Nie kłádźieć áni przywięzuie piſmo święte do ża=
23:
dney táblice Meſyaſzá z dawná obiecánego/ naſienie ono
24:
błogoſłáwione Abráhámowe/ y ſyná cżłowiecżego/ ále go
25:
tylko przywodźi w obłoku do Stárodawnego/ y dáie mu pá=
26:
nowánie wiecżne nád wſzemi narody/ ięzyki y pokolenim
27:
Dáni: 7. ꝟ 13. Cżyni go też y Ofiárownikiem wedle po=
28:
rządku Melchiſedechowego/ ktory tablice te Moyzeſzow=
29:
ſkie/ dla przeſtępcy złych/ y grzeſznych/ á nie dla ſpráwie=
30:
dliwych podáne 1. Tim: 1. ꝟ 9. vprzedźił. Pſál: 110. ꝟ 4.
31:
Hebr: 5. ꝟ 6. á 7. ꝟ 17. ktore iáko nic do Melchiſedeká
32:
nie należáły: bo ieſzcże ná ten cżás gdy on był/ y Chriſtuſá
33:
znácżył/ podáne nie byly: ták dáleko więcey Meſyaſzowi
r iijnie


strona: 175v

Dziewiąta Rozmowá
1:
nie należą iáko ſpráwiedliwemu y namilſzemu ſynowi Bo=
2:
żemu záwżdy we wſzem Bogu y Oycu ſwemu powolnemu
3:
y poſłuſznemu. Nie tylko dla tego/ iże iego śiniáłymi rázy
4:
inſzy wſzyſcy ktorzy tym tablicom podlegli/ y dla ktorych
5:
dane były/ ſą ocżyſzcżonymi: ále też y dla tego iż on ieſt wto=
6:
rym Adámem z duchá Bożego pocżętym/ przez ktorego ſo=
7:
bie BOg ſyny y corki cżyni y do żywotá ie przezeń prowá=
8:
dźi. A tablice ony nie dane były/ áni ſie też śćiągáły do ko=
9:
go inſzego/ iedno do potomſtwá ćieleſnego Adamá onego
10:
pierwſzego źiemſkiego BOgu niepoſłuſznego. Z ktorego
11:
pocżtu y práwá/ iż ieſt ten wtory Adam wyięty/ tedy do
12:
tych tablic nie należy: gdyż te nie dla cżego inſzego były da=
13:
ne/ iedno áby przeſtępce przekonywáły/ ábo od złośći y báł=
14:
wochwálſtwá odwodźiły/ á do Bogoboynośći ſłużby Bo=
15:
żey/ y miłośći ludzkiey przywodźiły. Cżego iż temu nie trzebá
16:
ktory záraz od vrodzenia miał być duchem BOżym nápeł=
17:
niony Ezá: 11. ꝟ 2. y miał być dźiwnym/ mocnym Bo=
18:
giem z námi názwány Ezá: 7. ꝟ 14. A 9. ꝟ 5. przeto też
19:
on do tych tablic zakonnych ludu ſtárego potomſtwá Adá=
20:
mowego niema być przywięzowány ábo ná nie wſadzány.
21:
Poniewaſ go iuż BOG ná práwicy ſwoiey ná niebieſiech
22:
poſádźić racżył/ zwierzchność mu wſzeláką nád wſzemi rze=
23:
cżámi dárowawſzy/ tám gdźie go wierni vpátruią y w dole=
24:
głośćiách ſwych do niego ſie vćiekáią: á o tych kámien=
25:
nych táblicách Moyżeſzowych áni ſie iuż ſámi ſpoſobem ży=
26:
dowſkim pytáią/ áni do nich Iezuſá Páná przywięzuią.
27:
Ná co/ ácż to wiem iż Zydowie/ iáko y ná inſze rzecży nie ze=
28:
zwolą/ wſzákże mnie namniey o to nie idźie/ gdym tego ieſt
29:
pewien iż wybráni y vmiłowáni od BOgá zezwolą/ y ná
30:
tym cále przeſtáną/ y według też tego BOgá Oycá ſwe=
31:
go niebieſkiego/ przez tegoż to Iezuſá Chriſtuſá vżywáć y
32:
wychwáláć będą Ná cżym ia mam doſyć. VCZEN.
33:
Y ia też ná tym przeſtawam/ y toż też o Iezuſie Chriſtuſie/
Pá


strona: 176

O Zydowſkich wywodziech.Liſ176.
1:
Pánu mym trzymam/ y według wiáry tey y wyznánia te=
2:
go/ záwżdy ná potym BOgá Oycá iego y mego przezeń
3:
wzywáć y wychwaláć będę: á teraz iuż z tym do domu ſwe=
4:
go odchodzę: á ty ſie miey dobrze. A Pan náſz Iezus
5:
Chriſtus/ y Bog á oćiec náſz niechay ſtobą będźie.
6:
NAVCZYCIEL. Amen/ y ſtobą też
7:
tákże niech będźie: idźże iuż w pokoiu.
8:
Rozmowá Dzieſią=
9:
ta/ o Kroleſtwie Chriſtuſowym/ o v=
10:
ſługowániu Słowá BOżego/ o Cudách
11:
y o wźywániu Chriſtuſowym.
12:
VCZEN.
13:
IVż ſie doſyć mowiło/ o
14:
gadkách Zydowſkich/ ktorym
15:
oni ſámi w Tálmudzie ſwym/
16:
y w rozmowách końcá niewie=
17:
dzą: Iuż ſie też doſyć znácżnie
18:
nie tylko głupſtwo ich wielkie/
19:
ále też y vpor niepohámowány
20:
ich znácżney złośći y zazdrośći
21:
przećiw Pánu náſzemu Iezuſo
22:
wi Chriſtuſowi odkryły: á ták
23:
iuż zániechawſzy Zydow z ich gadkámi/ do rozmow ſie ná
24:
ſzych Chriſtyańſkich obroćmy. A iżeś mi iuż też y to pokazał/
iżcżłowiek


strona: 176v

Dzieſąta Rozmowá
1:
iż cżłowiek Chriſtus Iezus ieſt ſynem właſnym y namiley=
2:
ſzym BOżym/ zá Páná nam y zá głowę dánym/ cżćią y
3:
chwałą od BOgá ſámego vkoronowánym/ boś mu też to
4:
miedzy inſzymi tytuły iego/ w rozmowie náſzey wtorey przy=
5:
piſał. A ták ćię teraz pytam/ ieſli przy tym ſtoiſz y ták wie=
6:
rzyſz iż cżłowiek Chriſtus Iezus Pan náſz/ y głowá náſzá/
7:
cżćią y chwałą od Bogá żywiącego vkoronowány/ ieſt kro=
8:
lem? NAVCZYCIEL. Stoię przy tym/ ták wie=
Iż Iezus potomek Dawidow ieſt Krolem.

9:
rzę y ták wyznaẃam/ iż Iezuś Chriſtus ſyn Dawidow y
10:
Abráhámow/ nie tylko ieſt Krolem/ ále też y Ofiárowni=
11:
kiem nazacnieyſzym/ y ieſt też Dożorcą duſz. A iż tákim ieſt
12:
nie tylko komu inſzemu/ ále też y mnie zoſobná ſámemu.
13:
VCZEN. Tę zwierzchność y zacnosć od kogo ma?
14:
NAVCZYCIEL. Nie ma iey od kogo inſzego/ iedno
15:
od Bogá ſámego. VCZEN. A gdźie maſz o tym pi=
Iż Kroleſtwo to ma od Bogá

16:
ſmo/ iż Krolem ieſt od BOgá poſtánowionym/ y wſzyſtkę
17:
tę zwierzchność ktorą ma iż ią też od niego ma. NAV= CZYCIEL. Piſmá ieſt o tym doſyć y w nowym y w
19:
ſtárym teſtámenćie. Ondźie w obietnicách y w rozmái=
20:
tych podobieńſtwách zwierzchownego Pánowánia: ták
21:
tych/ z ktorych ſie národźić był miał podług ćiáłá/ iákoſ y
22:
vrodźił: iáko też y z inſzych niektorych poſtronnych Kro=
23:
low/ ktorzy go też ſwym niektorym ſpoſobem známionowá=
24:
li. Tu żáś w nowym teſtámenćie ſą ty piſmá/ ktore nie tyl=
25:
ko ony ſtáre opowiedánia y pokázowánia Prorockie wy=
26:
kłádáią/ ále też iuż práwie/ iáko pálcem/ iż on ieſt tym Kro=
27:
lem/ pokázuią y obwoływáią. VCZEN. Poniewaſz
28:
iáko mowiſz/ ieſt o tym piſmá doſyć/ vkażże mi to naprzod z
29:
niego/ iż Meſyaſz potomek Dawidow y Abráhámow miał
30:
być krolem od BOgá poſtanowionym. NAVCZY= CIEL. Ono maſz w kſięgách Sámuelowych 2. Sam:
32:
7. ꝟ 12. 13. gdźie Bog/ cżyniąc obietnicę Dawidowi/ o po=
33:
tomku iego/ ktory po śmierci iego wyniść miał z biodr iego:
tedy


strona: 177

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ177.
1:
tedy to o nim powieda iż miał być krolem możnym/ ktorego
2:
krolewſka ſtolicá vmocnioná miáłá być ná wieki: ále po=
3:
ſłuchay tylko ſłow właſnych iego. Mowi ták BOG do
4:
Dawidá: Gdy ſie wypełnią dni twoie/ á ty záſnieſz z oycá=
5:
mi twoimi/ tedy ia wzbudzę naſienie twe po tobie/ ktore
6:
wynidźie z żywotá twoiego/ á kroleſtwo iego vmocnię.
7:
On zbuduie dom imieniowi moiemu/ á ia vmocnię ſtolicę
8:
kroleſtwá iego rć. Co ácżkolwiek żydowie zgołá do Sálo=
9:
moná ćiągną/ iednák to Sálomonowi nie może być przypi=
10:
ſano/ ták iáko oni dumáią. Choćiaż też niektore rzecży (to
11:
wyznawam) w teyże Bożey obietnicy/ iemu ſłużyły/ iáko fi=
12:
gurze tego/ w ktorym ſie to wſzyſtko cále y ſkutecżnie poka=
13:
záć miáło/ iákoſ koniecżnie wſzyſtko to cále y zupełnie
14:
wedle duchá/ nie w ktorym inſzym potomku Dawidowym
15:
ſie ſpełniło y ieſzcże pełni/ iedno w Iezuſie Chriſtuſie/ ktore=
16:
go ſámego kroleſtwo y ſtolicę vmocnił Bog ná wieki/ á v=
17:
cżynił to wſzyſtko potym iuż/ gdy y Sálomoná y inſzych po=
18:
tomkow iego ſtolicá źiemſka vſtáłá. Potym maſz miedzy
19:
inſzymi mnogimi nie poſlednieyſze o teyże rzecży świádec=
20:
two w Pſál: 110, gdźie ták Dawid Krol w duchu mowi:
21:
Rzekł Pan Pánu moiemu/ ſiądź po práwicy moiey/ áż po=
22:
łożę nieprzyiáćioły twoie podnoſkiem nogam twoim. Sce=
23:
ptrum mocy twoiey wypuśći Pan z Syonu/ pánuyże w
24:
pośrzod nieprzyiaćioł twoich. Trzećie. Eza: 9. ꝟ 6. 7.
25:
gdźie ták o tymże potomku Dawidowym Prorok mowi:
26:
Dźiećię ſie nam národźiło/ á ſyn nam ieſt dany/ ná ktorego
27:
rámieniu pánowánie iego rć. á potym trochę niżey to przy=
28:
dáie: Rozmożeniu páńſtwá iego y pokoiu nie będźie końcá/
29:
ná ſtolicy Dawidowey y ná kroleſtwie iego (śiedźieć bę=
30:
dźie) áby ie rządźił y vmocnił w ſądźie y w ſpráwiedliwo=
31:
śći/ od tąd áż y ná wieki/ poniewaſ to ſpráwiłá zápalcży=
32:
wa miłosć Páná zaſtępow. Cżwarte/ Eze: 34. ꝟ 23. 24.
33:
Poſtánowię ia/ mowi Pan nád owcámi moimi páſterzá
ſiednego


strona: 177v

Dzieſąta Rozmowá.
1:
iednego/ áby ie páſł/ Dawidá ſługę moiego/ ktory ie páść
2:
będźie/ á tenże będźie Páſterzem ich. Ia Pan będą ich Bo=
3:
giem/ á ſługá moy Dawid (bácż iż tu Meſyaſzá Dawidem
4:
názywa/ przeto iż ſie z Dawidá národźić miał) będźie Kſią=
5:
żęćiem wpośrzod nich. Toż naydzieſz káp: 37. ꝟ 24. 25. Oze:
6:
3. ꝟ 5. Iere: 30. ꝟ 9. Piąte/ Iere: 23. ꝟ 5. Oto dni przyi=
7:
dą mowi Pan/ że wzbudzę Dawidowi látoroſłkę (ábo
8:
ſzcżep) ſpráwiedliwą/ á będzie krolowáć Krol/ á poſzcżę=
9:
śći ſie mu/ cżynić też będźie ſąd y ſpráwiedliwość ná źiemi.
10:
rć. Szoſte/ Mich: 5. ꝟ 2. A ty Betlehem Effratſkie/
11:
ktore podłe ieſteś miedźy tyſiącmi Iudſkimi (wſzákże) z
12:
ćiebie wynidźie ten/ ktory Pánem będźie w Izráelu/ ktore=
13:
go wychodzenia zdawná ode dni wiecżnych rć. y inſzych
14:
tákich świádectw ieſt wiele/ w ktorych to ſobie Bog przy=
15:
cżyta/ iż on ſam krolá tego dáć miáł/ y krolem go ſam vcży=
16:
nić y ná to kroleſtwo/ hoyniey nád towárzyſze iego pomázáć
17:
ſtolicę iego vtwierdźić/ y narody mu w dziedźictwo pod=
18:
dáć. VCZEN. A ktorzyſ go przedtym Krolowie
19:
znácżyli ábo wzormi iego byli? Abo do ktorych y o ktorych
20:
to krolách Bog mawiał/ co ſie ku temu właſnie śćiągáło/
21:
á ſkutecżnie potym wypełnić miáło? NAVCZYCIEL.
Ktorzy Krolowie przedtym IezuſáKrola zná.

22:
Máło nie wſzyſcy Krolowie Iudſcy dobrzy y pobożni/ á
23:
przy nich też y on Cyrus krol Perſki ábo Medſki: o ktorym
24:
zoſobná Ezáiáſz Prorok/ bárzo wiele rzecży zacnych y po=
25:
ważnych mowił/ ktore iednák nie w nim ſie wykonáły/ ále
26:
áż w Iezuſie Chriſtuſie Pánie náſzym: ktorego iuż náon
27:
cżás Prorok w oſobie onego to Cyruſá Krolá opiſował y
28:
zálecał. O cżym ſobie cżytać możeſz Ezá: 41. 42. 43. 44.
29:
45. A co ſie tknie Krolow Iudzſich: maſz napierwſzego
30:
Dawidá/ ktory ſam wiele mowił/ y piſał/ iákoby rzkomo o
31:
ſobie/ áno więcey piſánie iego śćiągáło ſie do tego potomká
32:
iego/ niżli do niego ſámego/ do tego mowię potomká Da=
33:
widowego/ ktorego po nim wzbudźić miał Bog/ y ná iego
go ſ


strona: 178

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ178.
1:
go ſtolicy (ále według duchá) poſádźić. Iáko ono maſz
2:
o tey rzecży Pſalm wtory/ ktory Piſárze nowego Teſtámen
3:
tu o Iezuſie Chriſtuſie wykłádáią Dźie: 4. ꝟ 25. á 13. ꝟ 33.
4:
Heb: 1. ꝟ 5. A 5. ꝟ 5. Obiá: 2. ꝟ 24. A 19. ꝟ l5. Potym
5:
maſz ono piſánie/ ktore wedle litery zda ſie iákoby Sálo=
6:
monowi ſłużyć miáło: áno przedſię wedle duchá po więt=
7:
ſzey cżęśći Chriſtuſowi Iezuſowi ſłuży. Iáko miánowi=
8:
ćie ono/ co cżytamy w Pſál: 45. z ktorego też wiele rzecży
9:
Piſarz liſtu do Hebreow káp: 1. ꝟ 8. przycżyta Pánu ná=
10:
ſzemu Iezuſowi/ á zwłaſzcżá ſtolicę krolewſką/ práwie Bo=
11:
ſką/ y pomázánie obfite zacne y nád wſzyſtki Krole pomá=
12:
záńce Boże nie rowno ſpániálſze. Maſz też y drugie v E=
13:
záiaſzá piſmo/ ktore zda ſie, iákoby też wedle ćiáłá w rze=
14:
cżách niektorych ſłużyć miáło Krolowi Ezechiaſzowi áno
15:
więcey ſłuży Chriſtuſowi náſzemu. Iáko Ezá: 7. ꝟ 14. A 9.
16:
ꝟ 5. A 11. ꝟ 1. rć. co y z inſzych piſm Prorockich obacżyć
17:
możeſz/ á zwłaſzcżá z tych ktore ſie w nowym Teſtámenćie
18:
wykłádáią/ cżym ſie ia dla długiey zábawki/ náten cżás
19:
wiele báwić niechcę. VCZEN. Ieſliby piſmá ty/ z
IeſProrocy MeſſáKroláopiſćieleſy ziemſánie ráſduchownego.

20:
ktorycheś mi tu niektore przypomniał ſłużyć miáły Pánu
21:
Iezuſowi/ tedyby on nie mogł być tákim Krolem/ iákim
22:
go my wierzymy y wyznawamy: to ieſt/ duchownym y
23:
wiecżnie żywiącym/ poniewaſ ty tám swiádectwá zdádzą
24:
ſie w ſobie mieć y zámykáć rzecży ćieleſne/ á nie rzecży du=
25:
chowne? NAVCZYCIEL. Acżkolwiek ſie ták zda/
26:
żeby Prorocy opiſowáć mieli Meſyaſzá Krolá ćieleſnego/
27:
iáko y żydowie mniemáią/ zle piſmá Prorockie wyrozumia=
28:
wſzy. Wſzákże/ gdy ſie opiſániu ſpraw Krolá tego/ rządo=
29:
wi/ pánowániu/ y poſtępkom poddánych iego pilnie przy=
30:
pátrzyſz/ mam ſobie zá to/ poznaſz/ że Proroćy/ nie Krolá
31:
ćieleſnego tym ſpoſobem opiſowáli/ ále Krolá duchowne=
32:
go/ wiecżnego/ bo wiecżnie ná obłokách niebieſkich po prá=
33:
wicy máieſtatu BOżego ſtolicę ſwą máiącego/ y ná niey
ſijſącego


strona: 178v

Dzieſąta Rozmowá
1:
ſiedzącego. Dan: 7. ꝟ 13. 14. VCZEN. Rad bym
2:
to wiedźiał y ſłyſzał/ z ktorych wżdy świádectw piſmá
3:
świętego tego dochodźiſz/ bo ſie tego ſam przez ſie domyſlić
4:
nie mogę. NAVCZYCIEL. Pocżąwſzy od prze=
5:
dnieyſzych obietnic/ ktore o nim były/ áż do oſtátecżnych/
Swiááo Duchownym Kroleſtwie Chriſtuſowym.

6:
gdy ie z ſobą pilnie rozbieráć będźieſz/ to z nich będźieſz
7:
mogł poznác/ iż to co ſie o obiecánym Meſyaſzu mowiło/
8:
choćiaſ o cżłowieku prawdźiwym/ iednák w nim nie cżło=
9:
wieká iákiego proſtego (iákowi ſą ſynowie Adámá pier=
10:
wſzego źiemſkiego) ſpráwy pokázowáło/ ále ſpráwy iákieś
11:
wielkie/ dźiwne/ Boſkie duchowne: ktorych żaden inſzy że
12:
wſzyſtkich potomkow Adámowych/ choćiażby on był na=
13:
zacnieyſzym/ nigdy wykonáć nie mogł/ áż ten dopiero/ ktory
14:
też nád wſzytkie inſze duchem bes miáry miał być pomázá=
15:
ny y nápełniony. Iáko ono/ gdy Bog groźi wężowi naſie=
16:
nim niewieśćim/ obiecuiąc mu to/ że zetrzeć miáło głowę
17:
iego. To wieſz/ iż tá obietnicá Boża o Meſyaſzu bylá/ á iż
18:
on wąż/ nie wąż też iáki poſpolity był/ ále Szátan duch zły.
19:
A ták ſtárćie głowy wężowey/ wężá mowię onego ſtárego
20:
y chytrego Szátáná/ iákogo piſmo wykłada: Obiá: 12. ꝟ
21:
9. duchowne być muśi/ á nie ćieleſne/ przeto iż też wąż ten
22:
duch ieſt á nie ćiáło. A ták koniecżnie y ten ktory to ſkute=
23:
cżnie vcżynić miał/ muśiáł być mocą duchowną á nie ćie=
24:
leſną ná to vzbroiony/ áby ſie też z duchem onym/ ktory ná
25:
ćieleſne zbroie y bronią nic niedba/ potkáć mogł/ y głowę
26:
iego zetrzeć/ to ieſt/ moc y zwierzchność onę/ ktorey ſobie
27:
z zazdrośći kłamſtwem ſwym y mátáctwem doſtał/ nád
28:
Adámem pierwſzym y Ewą/ y nád ich potomſtwem ſkáźić
29:
á iemu łupy iego odebráć/ y z iego go kroleſtwá złupić. A
30:
to piſmo/ ábo tá groźba Boża przećiw wężowi vcżynioná/
31:
iż nawłaſniey y miedzy wſzyſtkimi dziatkámi Bożymi na=
32:
pierwey IEzuſowi Chriſtuſowi vmiłowánemu ſynowi
33:
Bożemu ſłuży/ miedzy wiernymi Chriſtiány o tym żadney
wátpliwośći


strona: 179

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ179.
1:
wątpliwośći niemáſz. A poniewaſ to iemu ſłuży/ bo też on
2:
Kſiążę to swiátá tego zwyćiężył/ y precż z iego kroleſtwá
3:
wyrzućił/ tedy to ſámo iáſnym ieſt świádectwem iego du=
4:
chownego á nie ćieleſnego kroleſtwá. Potym maſz obie=
5:
tnicę Abráhámowi vcżynioną/ o naſieniu iego/ ktora Izá=
6:
ákowi y Iákobowi powtorzoná y ponowiona byłá. To
7:
ieſt/ iż w ich náſieniu miáły być błogoſłáwione wſzyſtkie
8:
narody. Ktora rzecż/ izali też ćieleſne rzecży w ſobie zámy=
9:
ka? Iednemu nábáwić błogoſłáwieńſtwá wſzyſtkie na=
10:
rody/ nie mogło to nigdy być w rzecżách ćieleſnych/ ále ko=
11:
niecżnie muſiáło być w duchownych. Lecż iż to káżdy z A=
12:
poſtołá Gál: 3. obacżyć może/ y z tego też co ſie iuż w prze=
13:
ſzłych rozmowách/ o tych Bożych obietnicách mowiło/ prze=
14:
to ia tyż rzecży powtarzáiąc ią ſzerzyć nie chcę. Wſzákże
15:
niechodząc ieſzcże do nowego teſtámentu/ izali y Prorocy te=
16:
goż też znáć nie dawáli? gdy ono o tymże obiecánym naſie=
17:
niu mowiąc/ á tego iuż miánowićie dokłádáiąc/ że ſie z Da=
18:
widowego potomſtwá národźić miáło/ to twierdźieli/ że
19:
ten obiecány Meſyaſz miał być Emánuelem Bogiem z ná=
20:
mi Ezá: 7. ꝟ 14. Item/ iż imie iego miáło być/ dźiwny/ rá=
21:
dny/ BOG/ mocarz/ Oćiec wiecżnośći/ Kſiążę pokoiu rć
22:
Ezá: 9. ꝟ 6. Ktore to tytuły żadnym obycżáiem Krolowi
23:
y kroleſtwu ćieleſnemu/ docżeśnemu/ źiemſkiemu ſłużyć nie
24:
mogą: ále tylko duchownemu/ wiecżnemu/ niebieſkiemu.
25:
Iákoż tego potym dołożyć nie zániedbał tenże Ezáiaſz 11. ꝟ
26:
1. 2. 3. 4. Gdźie ono vkazawſzy dom Dawidow z ktorego
27:
ſie vrodźić miał/ y cżás też nie iáko oznáymiwſzy/ to ieſt/
28:
gdyby iuż dom Dawidow ſpodlał/ á ku oney podłośći w
29:
ktorey był zá oycá iego Izáiego przyſzedł/ á byłby iuż iáko
30:
pień ſam pozoſtáły/ drzewá przedtym wielkiego źielonego
31:
y cżerſtwego/ iż dopiero ze pniá onego pozoſtáłego lſtoroſł=
32:
ká y kwiatek ten wyniknąć miał. Toż tám dopiero wła=
33:
ſnośći tego kwiatká ze pniá Izáiego wyroſłego/ opiſuie:
ſiijkoniecżnie


strona: 179v

Dzieſąta Rozmowá.
1:
koniecżnie też nie ćieleſne/ á źiemſkim Krolom poſpolite/ ále
2:
właſnośći duchowne/ iáko tego ktory też nápełniony miał
3:
być duchá: to ieſt/ iż ten ze pnia Izáiego vrodzony kwiatek/
4:
ſądźić miał/ ále nie z widzenia y powieśći/ iáko ſądzą wſzy=
5:
ſcy inſzy Krolowie/ y od nich poſtánowieni ſędźiowie: ále
6:
bes tego wſzyſtkiego ſpráwiedliwie miał ſądźić/ iáko ten/
7:
przed ktorym táiemne y zákryte nie miáły być rády/ ſpráwy
8:
y myſli ludzkie: á ſądźić też miał nikomu niefolguiąc/ áni
9:
ſie ná żadne oſoby oglądáiąc. Tákże złoſniká karząc/ lub
10:
też y zábijáiąc: ále nie ták iáko inſzy Krolowie karáli y zá=
11:
bijáli/ miecżem/ kámieniem/ ogniem/ y inſzym nacżynim ná
12:
to przygotowánym/ lecż ſámym tylko duchem vſt ſwoich.
13:
Co wſzyſtko/ izali nam też Krolá duchownego/ y duchow=
14:
ney źwierzchnośći iego nie záleca? A ktoby tego z proroctw
15:
tych nie widział/ izali nie ſlepſzy ieſt w piſmie świętym niż
16:
kret wyſzedſzy z źiemie ná iáſnią? A coż gdy ieſzcże y w ono
17:
weyźrzyſz/ iż ten ták zacny y wielmożny Krol/ miał być zrá=
18:
niony/ zbity y zámordowány: á iż tymi ſwoimi śiniáłymi
19:
rázy/ nas vzdrowić y vſpáawiedliwić miał. A przedſię v=
20:
márſzy nie miał być od śmierći zátrzymány: owſzem pow=
21:
ſtawſzy od niey/ dopiero y zapłátę obfitą wźiąć od BOgá/
22:
y potomſtwo długo trwáiące oględáć. Co wſzyſtko wypi=
23:
ſał Ezáiaſz káp: 53. Dán: 9. ꝟ 26. Co też/ izali nie poká=
24:
zuie tego com przedtym powiedźiał? To ieſt/ iż Meſyaſz
25:
krol/ nie ćieleſnym áni źiemſkim/ ále duchownym y niebie=
26:
ſkim miał być Krolem: á iż też iego kroleſtwo/ y zwierz=
27:
chność krolewſka/ miáłá być zwierzchnośćią duchowną/
28:
niebieſką/ y wiecżnie trwáiącą. Ale opuśćiwſzy wiele in=
29:
ſzych znákow kroleſtwá iego duchownego y niebieſkiego/
30:
podźmy do Dánielá Proroká/ áżći też y v niego toż naydźie=
31:
my. Abowiem on chcąc pokázáć Krolá duchownego Me=
32:
ſyaſzá/ y duchowne kroleſtwo iego/ ktore miáło dokońcżyć
33:
wſzyſtkie kroleſtwá świátá tego/ á ſámo wiecżnie zoſtáć?
tedy


strona: 130

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ130.
1:
tedy naprzod mowi o krolu tym kámieniem go názywáiąc
2:
tákowym/ ktory miał być z gory odćięty/ ále bes ręku/ ábo
3:
iákiey mocy ćieleſney y cżłowiecżey káp: 2. ꝟ 34. 44. 45.
4:
A iż też nie tu ná źiemi Krol ten miał mieć ſtolicę ſwoję (bo=
5:
by tu wiecżna y trwáła nie mogłá być) przeto y tego Bog
6:
w ſłowie ſwym dołożyć nie zániechał. Abowiem naprzod
7:
Dawid w Pſálmie 110. ꝟ 1. ták o tym záſpiewał: Rzekł
8:
Pan Pánu moiemu/ ſiądź po práwicy moiey/ áż położę nie=
9:
przyiaćioły twoie/ podnoſkiem nog twoich. Co potym iá=
10:
koby wykłádáiąc Dániel káp. 7. ꝟ 13. 14. widzenie ſwo=
11:
ie/ ktore miał z obiáwienia Bożego/ opiſuie: iż widźiał nie=
12:
ktorego iáko ſyná cżłowiecżego w obłokách niebieſkich do
13:
Stárodawnego w lećiech przyprowádzonego: ktoremu on
14:
ſiedzący ná ſtolicy ſwey/ oddał zupełną zwierzchność/ nád
15:
wſzemi narody źiemſkiemi rć. A iż kroleſtwo iego niemiá=
16:
ło być kroleſtwem źiemſkim y ćieleſnym/ iákie było oycá iego
17:
Dawidá/ y inſzych Krolow tedy to káżdy z Proroká Záchá
18:
ryaſzá poznáć ſnádno może. Abowiem on vpomináiąc zbor
19:
ludu Bożego/ y mieſzcżány Ierozolimſkie/ áby ſie weſelili z
20:
tego krolá ſwoiego: tedy go ták opiſuie/ iż ieſliby to kto ku
21:
pompie Krolow źiemſkich przypodobał: tedyby ſie zdá=
22:
ło/ że z nich iáſnie Prorok ſzydźił/ gdy wiazd ná kroleſtwo
23:
do Syonu Krolá tego opiſał/ y podłego/ y ſkromnego/ y v=
24:
bogiego/ y ná oſlęćiu á oſlicy wiezdzáiącego Zách: 9. ꝟ 9.
25:
ále wżdy krolá ſpráwiedliwego y wybáwiáiącego. Ale o
26:
tym doſyć/ co ſie tknie piſm ſtárych/ ktorych ſie y ſam/ zá
27:
tym pokazánim rzecży/ możeſz porádźić będźiećli tego po=
28:
trzebá: ábo też zgołá ná wykłádźie piſm nowego przymie=
29:
rza y wierze ſwey przeſtáć. A długo ſie też rzecżą ta nie bá=
30:
wiąc/ zbieránim świádectw piſm nowego teſtámentu/ ácż
31:
nic onemu wiárę cále dáć/ co ſámá prawdá Chriſtus Pan/
32:
o ſobie y o kroleſtwie ſwym przed Stároſtą Piłatem po=
33:
wiedźiał/ iż on krolem ieſt: wſzákże kroleſtwo iego nie ieſt z
świáá


strona: 130v

Dzieſąta Rozmowá
1:
świátá tego. Ian 18. ꝟ 36. Inſze rzecży vmyſlnie opuſz=
2:
cżam przez ſie iáſne/ o ktorych/ ták tuſzę/ wieſz dobrze/ że ćię
3:
o nich nie trzebá/ iáko Zaká w ſzkole wyucżáć. VCZEN.
4:
Ia ná tym przeſtawam/ ále iżeś ták powiedźiał/ ná po=
5:
cżątku rozmowy náſzey teraźnieyſzey: Iż Meſyaſz ten/
6:
potomek Dawidow Pan náſz IEzus Chriſtus/ nie tylko
7:
miał być Krolem/ ále też y Ofiárownikiem: przetoby też y
8:
to piſmy pokázáć potrzebá: ieſliż mogł ieden á tenże cżło=
9:
wiek/ ták wielkie y zacne vrzędy dwá ná ſobie noſić á zwła
10:
ſzcżá ieſzcże będąc z pokolenia Iudźinego á z domu Dawi=
11:
dowego/ á nie z domu Lewiego/ ktorego potomſtwu Ofiá
12:
rownicy vrząd od BOga był oddány?
13:
NAVCZYCIEL. Azaſ tego nie pámiętaſz iż Mel=
O Ofiárownictwie Chriſtuſowym duchownym.

14:
chiſedek był záraz y Krolem ſpráwiedliwym y ſpokoynym
15:
y záś Ofiárownikiem Bogá naywyżſzego? A Dawid to
16:
Pſal: 110. ꝟ 4. o Meſyaſzu Pánu/ y ſynu ſwym powiedział/
17:
że on też wedle porządku Melchiſedekowego miał być Ofiá
18:
rownikiem náwieki. Wedle porządku mowi: to ieſt/ iż iáko
19:
on będąc Ofiárownikiem/ był też záraz y Krolem: tákże też
20:
miał być y ten ſyn iego. Abowiem Dawid opiſawſzy w pier
21:
ſzym wyrſzu Pſalmu tego potomká tego ſwoiego zacność
22:
krolewſką: á to iż miał po práwicy Bożey ſiedzieć/ áby ták
23:
tym beſpiecżniey y ſkutecżniey mogł w pośrzod ſwych nie=
24:
przyiáćioł pánowáć: áż ći też y tego potym trochę niżey
25:
dokłáda/ iż to nieodmiennie Bog poſtánowić racżył/ y to
26:
przyſięgą ſwą obwárował: iż tenże potomek iego poſádzo=
27:
ny po práwicy Bożey/ miał być Ofiárownikiem wedle po=
28:
rządku Melchiſedekowego. Co mowiąc Dawid/ y Krolá
29:
tákiego opiſuiąc vrząd Ofiárownicy ná ſobie noſzącego/ da
30:
wał to znáć/ iż ná potym cżáſu ſwoiego/ nie tylko w krole=
31:
ſtwie onym/ ktore on ná ſobie nośił/ ále też y w Ofiáro=
32:
wnictwie/ ktore Aaronowi y ſynom iego oddáne było/ miá
33:
łá być wielka odmiáná. A to gdy ſam ieden/ miał iuż to ná
ſ


strona: 181

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ181.
1:
ſobie záwżdy ná potomne cżáſy nośić: co ich wiele przed=
2:
rożnych ná ſobie przedtym nośiło. A iż to tu ná iednego
3:
wkłáda: cżego pod Moyżeſzowym zakonem nigdy ſam ie=
4:
den wykonáć nie mogł: nie tylko z ſtrony krolewſkiey/ ále
5:
też y z ſtrony vrzędu Ofiárownicego. Bo Krol/ bes wiel=
6:
kośći Sędziow y rádnych pánow/ gránić bronić y ludu
7:
ſwego rządzić nie mogł: tákże Ofiárownik przednieyſzy
8:
bes inſzych pomocnikow nie mogł być: á ieſzcże iedno ná má
9:
ły cżás żywotá ſwego/ tym władał: bo po śmierći iego in=
10:
ſzy ná to mieyſce náſtępował. Tedy też y tym ſámym/ to iá=
11:
ſnie káżdemu duch Boży znáć dawał: iż iáko kroleſtwo/ o
12:
ktorym ſie iuż mowiło/ tákże też y Ofiárownictwo/ nie miá
13:
ło być ćieleſne/ ále duchowne. Przetoż też/ iáko ondzie Pro
14:
rok Daniel dał znáć/ iż ten Dawidow potomek ſyn cżłowie
15:
cży/ Krol od Bogá poſtánowiony/ miał być do Stároda=
16:
wnego w lećiech/ ná obłokách niebieſkich przyprowádzony
17:
v ktorego miał ná práwicy ſiedzieć: ták też zás Piſarz liſtu
18:
do Hebreow/ o tymże Krolu mowiąc/ to też o nim powiá=
19:
da/ co ſie tknie vrzędu Ofiárownicżego. To ieſt twierdząc
20:
też to/ iż tenże náſz iedyny Ofiárownik/ dla tego wźięty ieſt
21:
do niebá/ raz ſámego ſiebie ofiárowawſzy/ y oczyśćienie grze
22:
chow przes kreẃ ſwą ſpráwiwſzy/ áby ſie záwżdy przed o=
23:
blicżnośćią BOżą vkázował zá nas. O cżym iż on doſyć
24:
długie y doſtátecżne wywody cżyni/ przeto ſie ia rzecżą tą
25:
báwić niechcę. Azwłaſzcżá żem też iuż o tym oſobne kſiążki
26:
nápiſał/ o vſługowániu Zborowym. VCZEN. Sły=
27:
ſzę tu od ćiebie/ iż dla tego duchownym kroleſtwem y Ofiá=
28:
rownictwem názywaſz vrząd Iezuſow/ ábyś gi wiecżnym
29:
á końcá żadnego nie máiącym pokazał: iákoż y Anioł tákże
30:
o kroleſtwie iego przed mátką iego powiedział Luk: 1. ꝟ 33.
Iáko może być wiecżne kroleſtwo Chriſtuſowe gdy ie záś oddać ma Bogu Oycu ſwemu.

31:
iż kroleſtwu iego końcá nie miáło być. Piſarz też liſtu do
32:
Hebreow toż o Ofiárownictwie iego powiáda/ mowiąc to:
33:
iż IEzus/ miáſto wielu inſzych Ofiárownikow/ ktorym
tśmierć


strona: 181v

Dzieſąta Rozmowá
1:
śmierć długo trwáć nie dopuſzcżáłá/ doſtał Ofiárownic=
2:
twá aparauaton/ to ieſt/ nie przeſtępnego/ iż ták rzekę/ kto=
3:
reby ieſzcże z iednego ná drugiego przeſtępowáć/ ábo prze=
4:
noſzone być miáło/ ále ktore iuż na nim sſmym miáło wie=
5:
cżnie zoſtáć. A przycżynę tego tę powieda/ cżemu tákiego
6:
Ofiárownictwá doſtał/ iż on ná wieki trwa. A trwa záś
7:
dla tego/ áby záwſze żywiąc/ vſtáwicżnie ſie przycżyniał zá
8:
tymi ktorzy przezeń przychodzą do BOgá. Heb: 7. ꝟ 24.
9:
27. A cżemuż wżdy Páweł Apoſtoł/ iákoby rzecż temu prze=
10:
ćiwną ſtánowiąc/ to o nim powieda/ że kroleſtwo Bogu y
11:
Oycu ſwoiemu oddáć ma/ á iż mu y ſam poddány będźie.
12:
Co ieſli prawdá ieſt/ tedy kroleſtwo to iego/ á pogotowiu y
13:
Ofiárownictwo/ wiecżne nie może być: ábo ieſliż wiecżne
14:
będźie/ tedy ſie tu piſmo z ſobą nie zgadza? NAVCZY= CIEL. Y piſmo ſie święte z ſobą zgadza/ y Páweł też
16:
dobrze mowi/ á nic ſie Aniołowi/ áni Piſarzowi liſtu do He=
17:
breow nie ſprzećiwia: ále iáko on/ ták też y oni prawdę
18:
mowią. Prawdę oni mowią w tym/ ále z tákim wyrozu=
19:
mienim/ iż po Iezuſie Chriſtuſie potomku Dawidowym/
20:
ktorego raz Bog Pánem y Chriſtuſem vcżynił/ y vrzędy te
21:
dwá przednieyſze nań włożył pomázawſzy go oleiem ſprá=
22:
wiedliwosći nád towárzyſze iego/ ábo dawſzy mu duchá
23:
procż miáry/ iuż nigdy więcey/ w rzecżách Boſkich á chwa
24:
le Bożey duchowney ſłużących/ y zbáwieniu wybránych ie=
25:
go/ nie będźie żaden inſzy pośrzednik/ Krol/ Ofiárownik y
26:
przycżyńcá do Bogá/ nád Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá.
27:
Ale iż on ſam/ iuż ták ten vrząd záwżdy ná ſobie mieć będźie
28:
poki iedno ludźiom vrzędu tego potrzebá będźie. A potrze=
29:
bá go będźie/ poki ſie iedno ludźie biegiem ſwym przyrodzo=
30:
nym ná świát rodźić będą: dla ktorych on ieſt Krolem tym
31:
y Ofiárownikiem poſtánowiony. Lecż gdy iuż przyidźie do=
32:
końcżenie wiekow świátá tego: á ludźie ſie iuż też rodźić prze=
33:
ſtáną: gdy wſzyſcy pomárſzy/ wſzyſcy záś będą ku inſzemu
żywotowi


strona: 182

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ182.
1:
żywotowi wzbudzeni: iedni ku wiecżnemu błogoſłáwień=
2:
ſtwu/ á drudzy ku wiecżnemu przeklęctwu: tedy też tám
3:
koniec będźie kroleſtwá/ ofiárownictwá y pośrzednictwá
4:
Chriſtuſowego. Poniewaſ iuż nie trzebá będźie niewier=
5:
nych niezbożnikow hámowáć/ áni duchem vſt poráżáć/ iá=
6:
ko tych ktorzy iuż oſądzeni będąc karánie ſwe ná ſobie nośić
7:
będą. Ani też záś wiernych y vmiłowánych potrzebá bę=
8:
dźie bronić od ludźi złoſliwych/ y zá nimi ſie do Bogá przy=
9:
cżyniáć. Gdyż iuż kroleſtwo wiecżne w dźiedźictwo dáne
10:
od BOgá przez Chriſtuſá wezmą. A ták też dobrze to y
11:
prawdę Páweł mowi/ nie ſprzećiwiáiąc ſie wiecżnośći kro=
12:
leſtwá Chriſtuſowego: iż gdy tá wynidźie wedle rozrządze=
13:
nia cżáſow od Bogá poſtánowionych/ á wſzyſtki rzecży ko=
14:
niec ſwoy wezmą: tedy też y Chriſtuś vrząd ſwoy krolew=
15:
ſki odda záś/ iáko iuż więcey niepotrzebny/ BOgu Oycu
16:
ſwemu/ od ktorego gi miał. Aby ták BOG ſam Bogiem
17:
był we wſzyſtkich: á on iżby też ze wſzemi ſynmi y corkámi
18:
Bożymi/ dźiedźictwá kroleſtwá niebieſkiego ſpolnie vży=
19:
wał. VCZEN. Iam ták záś mniemiał/ żeby PAN
20:
Chriſtus/ áż tám dopiero náon cżás vrząd ſwoy krolewſki
21:
wykonywáć miał: á iżby tám dopiero w onym żywoćie
22:
kroleſtwo iego wiecżne miáło być/ á ty mi rzecż przećiwną
23:
mniemániu moiemu powiedaſz. Iákoż/ to wyznáć muſzę/ że
24:
ták piſmá ty máią być rozumiáne. Lecż iednák/ iż ia teraz
25:
tákiego kroleſtwá Chriſtuſowego nie widzę/ iáko ie Proro=
Iesteras może krolowáć Chriſgdy ſmoz żadna zwierſiego nie poká?

26:
cy ſtárzy opiſowáli y Anioł opowiedał: tedy mi to nie máłą
27:
wątpliwość cżyni/ o tym iego kroleſtwie/ ktore wżdy ná o=
28:
nych pocżątkách/ iáko piſmo świadcży/ było nieiáko zná=
29:
cżnieyſze: gdy ſje ono nie nie ledá iáą moc zwierzchnośći
30:
Chriſtuſowey w nim ſámym y w vcżniách iego pokázowá=
31:
łá/ iż ſkoro Piotr przemowił do chromego/ wſtań/ áchodź
32:
w imię Chriſtuſowe: áżći nátychmiaſt wſtał y chodźił:
33:
gdy też ieſzcże ná koniec ćień iego dotknął chorego/ áżći wnetże
t ijzdrowy


strona: 182v

Dzieſąta Rozmowá.
1:
zdrowy był. Páwłowe też chuſtki/ ábo przepaſki/ gdy przy=
2:
nieſione były do ktorego chorego/ tedy od niemocy ſwey po=
3:
wſtawał. A co więtſzego/ iż oni ktorzy vwierzyli w Iezu=
4:
ſá Chriſtuſá/ znácżnie Ducháswiętego widomym ſpoſobem
5:
bráli/ prorokowáli/ y rozmáitymi obcymi ięzyki mawiáli.
6:
Cżego wſzyſtkiego iż teraz nic niemáſz: tedy ſie to/ ábo tym
Iesli Antichriſt może byc znákiem vpadku kroleſtwá y zboru Chriſtuſowego.

7:
dźiei/ iż Chriſtus iáko przedtym nie kroluie: ábo iż iuż zbor
8:
on Apoſtolſki vpadł. Iákoż koniecżnie vpadku tego zná=
9:
kiem iednym ieſt Antychriſt: ktory ſobie w kośćiele Bożym
10:
vśiádł/ á kroleſtwo to Chriſtuſowe (iákoby go z niego złu=
11:
piwſzy) ſobie przywłaſzcżył. Bo gdźieby y teraz Chriſtus
12:
krolowáć miał: tedyby Antychriſtá tego nie było. Ale iż
13:
Antichriſt ieſt/ y wiele przewodźi/ y wymyſły ſwe nád ſło=
14:
wo Boże wyſtawia/ á Chriſtus mu tego ćierpi/ tedy ſie to z
15:
ſtąd iáſnie pokázuie/ iż teraz Chriſtus Pan nie kroluie. A
16:
ták ieſliżby tu ieſzcże znácżnie ná tym swiećie y wiekow
17:
tych Chriſtus krolowáć miał/ przed zmartwychwſtánim
18:
y ſądnym dniem/ tedy pewnie nie drzewiey krolowáć może/
19:
áżby pierwey Antychriſtá ſtrąćił. Gdźie ſie też záś náon
20:
cżás y náucżyćiele tákowi pokáżą od Bogá ſámego poſłáni/
21:
iákowi byli Apoſtołowie/ y inſzy Zborowi ſłudzy: ktorych
22:
ſłużebność zborowa/ będźie ſkutecżna y przeráźliwa/ że im
23:
ludźie záraz vwierzą iáko ono Piotrowi y inſzym wierzyli.
24:
A iż też y ći ktorzy w one dni vwierzą Duchá swiętego bráć
25:
będą ku prorokowaniu/ y ięzyki rozmáitymi mowieniu.
26:
Bo inácżey/ poki ſie to nie pokaże/ trudno to mowić/ żeby te=
27:
raz Chriſtus krolowal: ábo żeby to vſługowánie teráźniey=
28:
ſzych Miniſtrow miáło być z Bogá/ á iżby też było ważne y
29:
ku żywotowi wiecżnemu pożytecżne. Ktorą wątpliwość
30:
ieſli mi z ſercá wyimieſz/ á mnie to iż teraz Chriſtus kroluie
31:
pokażeſz/ eris mihi magnus Apollo/ á wierz mi że nie ládá
32:
rzecż ſpráwiſz/ y mnie z błędu ieſlibych błądźił wywiedźieſz. NAVCZYCIEL. Wątpliwośći tey ſwoiey o krole=
ſ


strona: 183

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ183.
1:
ſtwie Chriſtuſowym wiela rzecży dowodźiſz: y tákimi/ kto=
2:
re gdyby ſie miáły ná ludzki rozſądek oprocż ſłowá Bożego
3:
ſpuśćić/ nie ládá iákieby zátrwożenie w ſercách nie vgrun=
4:
towánych mogły ſpráwić. Wſzákoż wżdy/ gdy ie wierny
5:
ſłowem Bożym rozſądzáć będźie: tedy iáko ia bacżę/ ták ſie
6:
prętko od iáſnośći ſłowá BOżego roſpłyną: iáko śnieg
7:
máiowy od ſłonecżney gorącośći. Co ábyć ſie nie ſłowy ále
8:
ſámą rżecżą pokazáło: ták o tym z tobą mowić będę. Po=
9:
wiedzmi wierzyſzli temu/ iż BOG Oćiec/ on ſam iedyny
10:
wſzech rzecży ſtworzyćiel/ ktory ono ludowi Izráelſkiemu
11:
zakon ſwoy przez Moyzeſzá podał/ ieſt ieſzcże y teraz BO=
12:
giem/ tákże iáko y náon cżás mocnym/ wſzyſtko ſpráwuią=
13:
cym/ y wſzytko w ręku ſwych máiącym? Nád to ieſli też ie=
14:
ſzcże y teraz ma ſzcżyre y wierne chwalce ſwoie? VCZEN.
15:
Coż mię oto pytaſz? co nie ia tylko ſcżyrze záwżdy wyzna=
16:
wam/ y dla tego ſie o BOgá tego ſpráwách z táką pilnos=
17:
ćią ſtobą rozmawiam/ iedno iż o tym Bogu vpewnienie ná
18:
ſercu ſwym mam/ ktorego moc y látá nigdy nie vſtawáią:
19:
Ale też y wiele ludźi niewiernych/ muſzą to o nim swiádec=
20:
two wydáwáć/ choćiaż go iáko przyſtoi nie znáią/ áni chwa
21:
lą/ iż on ſam ieſt Bogiem záwżdy żywiącym/ y ſam záwżdy
22:
przez ſie kroluiącym. A iż mu nikt kroleſtwá tego odiąć/ á=
23:
bo go zmoc nie może. Owſzem on ſam nawiętſze Monár=
24:
chy y Potentaty świátá tego tłumi y z ich ſtolice zrzuca/ á
25:
mocy ſwoiey ktorą od pocżątku ſtworzenia świátá poká=
26:
zowáł/ nigdy vtráćić nie może? NAVCZYCIEL.
27:
Toć ieſt prawdá co mowiſz/ y dobrze to mowiſz: á wżdy bym
28:
ia też mogł tákże onim y o mocy iego/ ábo pánowániu mo=
29:
wić/ iákoś ty o Chriſtuſowym kroleſtwie mowił. To ieſt/
30:
iż iákoć ſie to nie zda/ żeby teraz Chriſtus krolowáć miał/
31:
przeto iż ſie teraz nie tákie ſkutki kroleſtwá iego pokázuią/ iá=
32:
kie ſie ná onych pocżątkách/ á zwłaſzcżá po iego do Niebá
33:
wſtąpieniu/ pokázowáły: Tákże mowię/ y ia bych też rzec
t iijmogł/


strona: 183v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
mogł/ że też y Bog ſam mocy teraz żadney nie ma/ áni ſwey
2:
dáwney zwierzchnosći vżywa: poniewaſz zli ludźie/ co ie=
3:
dno chcą/ nád podleyſzymi przewodząc/ wymyſláią/ y beſpie
4:
cżnie proporce niezbożnośći ſwey rozſzerzáią. Niewierni=
5:
cy też wiernych przeſláduią: bezbożnicy pobożnych trapią/
6:
wygániáią y morduią rć. A Bog/ ná to wſzyſtko/ iákoby/ á=
7:
bo ſpáł/ ábo przez ſpáry pátrzał/ ábo też nic niedbał (mo=
8:
wię też to wedle rozſądku rozumu ludzkiego) poniewaſz
Iáko BOg nigdy przedtym nie był bes chwalcy ſwych tákże y Chriſtus nie ieſt bes zboru ſwego.

9:
ſwych od tego znácżnie nie broni/ áni złoſnikow widomie y
10:
dotkliwie karze: ták iáko przedtym cżyniał wierne ſwe znie=
11:
woley/ z piecá roſpalonego/ y ze lwiey iámy/ zdrowo wywo=
12:
dźił: á niezbożniki morduiąc y do morzá wrzucáiąc/ ná dru=
13:
gie też z niebá ogień ſiárcżyſty ſpuſzcżáiąc y w ſolne ſłupy
14:
obrácáiąc. Abo ácż nic z niebá/ iáko ná Káimá o kreẃ
15:
przeláną bráta iego Abelá wołáiąc. A tym wſzyſtkim okázu
16:
iąc ſie być BOgiem y ſpráwiedliwym y możnym/ ktorego
17:
ſie mocy nikt ſprzećiwić y oprzeć nie mogł. Cżego iuż teraz
18:
od dawnych cżáſow nie dźiáła: tákże ſobie niezbożnicy tu=
19:
ſzą/ áby Bogá żadnego ná niebie niebyło: ále żeby ſie ták w=
20:
ſzyſtkie rzecży z trefunku dźiać miáły. A wżdy ty oto (wi=
21:
dząc też to wſzyſtko co ſie dźieie) dobrym ſumnienim tego
22:
mowić nie ſmieſz/ áni chceſz/ żeby Bog niemiał być/ niemiał
23:
wſzyſtkim rządźić/ o wſzytkim wiedźieć: y wſzyſtkiego moc.
24:
Choćiaſz tey mocy ſwoiey cudownym obycżáiem/ ábo ſie też
25:
záraz mſzcżąc/ nád złoſnikámi á tym ſwoich broniąc/ nie
26:
pokázuie. Co iż ták ieſt/ iáko káżdy pobożny bacżyć może:
27:
tedy niewiem/ iáko też ty to/ co powiedaſz o kroleſtwie Chri=
28:
ſtuſowym/ twierdźić ábo mowić możeſz: ábo nákoniec y
29:
wętpić? A zwłaſzcżá/ iż on/ BOgá y Oycá ſwoiego długo
30:
ćierpliwego náſláduiąc/ y wewſzem woley iego pilnuiąc/
31:
ćierpi Antychriſtowi przećiwnikowi ſwoiemu/ że go záraz y
32:
z iego wſzyſtkimi pomocnikámi nie wygłádźi. Co iż cży=
33:
ni/ á więc że iuż dla tego mocy nie ma? ábo izali dla tego
ono


strona: 184

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ184.
1:
ono ſwoie kroleſtwo vtráćił? vchoway Boże ták rozumieć.
2:
Abo też y to/ iż teraz żadnych cudow nie dźiáła/ przez ręce
3:
wiernych vcżniow ſwych: á więcże dla tego zboru wiernych
4:
vcżniow ſwych y chwalcy nie ma? Azaſz też y BOG
5:
ſam záwżdy przedtym cudá dźiáłał? rzec tego nie możeſz. A
6:
wżdy w onym ludźie Izráelſkim/ chociaż więtſza cżęść lu=
7:
dźi byłá niezbożnych/ on przedſię záwżdy miał wierne
8:
chwalce ſwoie. VCZEN. Ale iáko to może być? że=
9:
by w iednym kroleſtwie dwá pánowie/ á ieſzcże ſobie barzo
10:
we wſzyſtkim przećiwni/ mogli záraz káżdy z nich zwierz=
11:
chnośći ſwey vżywáć/ ták żeby ieden drugiemu vſtępowáć
Iesli w iednym kroleſtwie mogą zaraz dwá ſobie przećiwni Pánowie krolowáć.

12:
nie muśiał? Abo gdźieby ieden drugiemu nie vſtąpił: żeby
13:
kroleſtwo ono do końcá zniſzcżeć y vpásć nie miáło? Bo
14:
pokiby iedno ktory z nich miał co ſwego właſnego/ á przed
15:
drugim by nie vpadł/ á iemu ſie nie poddał: tedyby nigdy
16:
żaden z nich cále y ſpokoynie w Kroleſtwie ſwym ſwey
17:
zwierzchnośći vżywáć nie mogł. A ták/ poki Antichriſt
18:
kroluie: á ten nie gdźie indźiey iedno w kosćiele iáko ieden
19:
Bog vſieść y krolowáć miał: iákoż to może być/ áby w tym
20:
że też kośćiele/ gdźie ſie Chriſtus z Beliálem zgodźić nie mo=
21:
że/ mogł Chriſtus ćichy/ prawdźiwy/ y ſpráwiedliwy z An=
22:
tichriſtem záraz krolowáć? Abo iáko to może być/ żeby
23:
Zbor prawdźiwy Chriſtuſow vpáść nie miał? ábo ácż nic
24:
od Chriſtuſá odſtąpiwſzy do Antichriſtá przyſtáć? ponie=
25:
waſz on w kośćiele Bożym záſiadł? NAUCZYCIEL.
26:
Gdyby ſpráwy Boże były/ iáko ſą ſpráwy ludzkie/ tedyćby
27:
cos było podobnego powieśći twey. Ale iż drogi y ſądy Bo=
28:
że/ nie ſą iáko ludzkie: tedy to áni ták ma być ſzácowano/ á=
29:
ni rozumiano. Co ſtąd obacżyć możeſz: BOG on iedyny
30:
ſam wſzech rzecży ſtworzyćiel/ ácżkolwiek ieſt wolnym ſo=
31:
bie Pánem y Krolem wſzego świátá/ iednák ná tymże też
32:
świećie y Szátan kroluie: bo ieſt Kſiążęćiem y BOgiem
33:
świátá tego/ iáko w piſmie o nim cżytaſz Ian 12. ꝟ 31. A
34:
14. ꝟ 30. A 16. ꝟ 11. Efez: 2. ꝟ 2. A 2. Kor: 4. ꝟ 4 A
wżdy


strona: 184v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
wżdy dla tego kroleſtwo BOże nie vpada: owſzem świát
2:
po ſtáremu ſtoi: choćiaż Szátan w ſwoich włada y nád ni=
3:
mi przewodzi: á BOG też nád ſwymi kroluie. A ták iá=
4:
ko swiát wſzyſtek/ będąc Bożym/ vpáść dla Szátáńſkiego
5:
kroleſtwá nie może: ani Bog kroleſtwá ſwoiego tráći: ani
6:
też wyginąć y vſtáć mogą chwalcy iego: Tákże też maſz o
7:
kroleſtwie Chriſtuſowym y o Antychrisćie rozumieć. Kto=
8:
rego kroleſtwá Antichriſt nie od kogoć innego ma/ iedno
9:
od Szátáná: ták iáko Chriſtus ſwoie od BOgá y Oycá
10:
ſwoiego wźiął. Ktory Bog y Oćiec iego ſam/ tych ktorych
11:
chce/ z kroleſtwá Szátáńſkiego wyrwánych/ przenosi do
12:
kroleſtwá ſyná ſwego miłego/ ktorego poſtánowił dźiedźi=
13:
cem wſzyſtkiego Kol: 1. ꝟ 13. Heb: 1. ꝟ 2. A ták to zá
14:
tym iść żadną miárą/ wedle Słowá BOżego/ niemoże: áby
15:
dla tego/ iż Antichriſt vśiadwſzy w kośćiele Bożym/ krolu=
16:
ie w pośrzod kroleſtwá Chriſtuſowego: żeby to kroleſtwo
17:
Chriſtuſowe/ zbor wierny iego vpáść y wyniſzcżeć miał.
18:
Boby nie teraz dopiero vpáść był muśiał/ po ześćiu Apo=
19:
ſtolſkim/ ále ieſzcże zá ſámych Apoſtołow/ gdy ono Anti=
20:
chriſt nie tylko táiemnice niezbożnośći ſwey ſpráwował
21:
2. Teſs: 2. ꝟ 7. Ale iuż też przy ſámychże Apoſtołách wie=
22:
le było Antichriſtow. 1. Ian 4 ꝟ 3. Y iuż też on złoſnik
23:
náśiał był miedzy dobrą pſzenicę kąkolu nieużytecżnego.
24:
Máth: 13. ꝟ 24. Co oboie muśi ták weſpołek ſtać áż do
25:
dniá onego oſtátecżnego: choćiaſz podcżás przyćieſniey=
26:
ſzym bywa pſzenicy dla kąkolu. Ale wżdy przyidźie ten cżás
27:
gdy Szátan y z tym ſwym kąkolem/ do ogniá wrzucon bę=
28:
dźie: á Chriſtus też Pan/ on dobry rozſiewcá z pſzenicą ſwą
29:
do wiecżnych przybytkow wnidźie: áby gdźie on teraz ieſt/
30:
támże też z nim ſłudzy iego byli. Ale oprocż tego wſzyſtkie=
31:
go/ izali tego nie pámiętaſz/ że to ieſt opowiedano: iż ták
32:
Antychriſt długo y żnácżnie krolowáć miał? A iż ták ludźie
33:
źli y inſzych zwodzący oſzuſtowie/ prorocy fałſzywi/ rozmno=
żyć ſie


strona: 185

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 185.
1:
żyć ſie obfićie mieli? A przytym/ iż też przez cżás nie máły
2:
mieli być wierni trapieni y przeſládowáni? A obrony im
3:
żadney naſkrętney y cudowey nie obiecowano: ále rádſzey
4:
áż do końcá/ dokądby ſie wſzyſtkich licżbá ſpełniłá/ cżekáć
5:
kazano? Wſzákże przytym/ to też zá rzecż pewną/ ſłuſzną/ y
6:
ſpráwiedliwą/ obiecano/ iż ná on cżás gdy ſie okaże Iezus
7:
Chriſtus/ Krol on y Sędźia ſpráwiedliwy/ oddána będźie
8:
pomſtá/ tym wſzyſtkim ktorzy ie niepokoili/ trapili/ przeſlá
9:
dowáli/ y mordowáli. A wiernym záś ná to mieyſce będźie
10:
nadgrodá poćiechy/ vlżenia/ y weſela wiecżnego. O cżym
11:
iż wſzyſtek práwie nowy Teſtáment/ ma w ſobie náuki y v=
12:
pewnienia: tedyć dla te go mieyſc ktorych oſobliwych przy=
13:
pomináć zániecham. A ták to z tąd obacżyć możeſz/ iż ten
14:
pierwſzy wywod twoy/ ieſt bárzo nieważny: to ieſt/ żeby
15:
dla tego Chriſtus krolowáć niemiał/ iż to mocy iákiey zná=
16:
cżney y dotkliwey/ áni cudow żadnych przed niezbożnikámi
17:
nie pokázuie: á to ku obronie y poćieſze ſwoim. Bo by też y
18:
to zátym isć muśiáło/ żeby też y BOg ſam mocy żadney nie
19:
miał/ iż iey też teraz/ iáko przeſzłych cżſáow niepokázuie:
20:
choćiaż ią przedſię pokázuie/ y on ſam/ y Chriſtus Pan: ále
21:
iey niewiernicy bacżyć nie mogą: iáko ſie to záraz przypo=
22:
mionie. Iż ſie mowi o kroleſtwie Chriſtuſowym: á kro=
23:
leſtwo to ieſt duchowne/ iáko ſie przedtym pokázowáło:
24:
przeto też y w to pilnie weyźrzeć potrzebá: Możeli też oko
Kroleſtwá Chriſtuſowego oko ćieleſne vpátrzyć nie może.

25:
ćieleſne rozumu ludzkiego/ kroleſtwo to duchowne vpátrzyć?
26:
Abo/ możeli ie rozſądek dowćipu ludzkiego ogárnąć? o ſkut=
27:
kách iego duchownych ſercem kámieniſtym myſlić/ á vſty
28:
nieobrzezánymi mowić? Abowiem ieſliby człowiek/ iáki
29:
ieſt ſam w ſobie z przyrodzenia ſwego/ mogł to kroleſtwo
30:
poznáć/ y ſkutki iego/ inſzym wierzącym znáiome/ w ſobie
31:
też pocżuć: tedyby koniecżnie/ ábo to kroleſtwo duchow=
32:
nym nie było/ ábo on musiałby nie być ćieleſnym Adámá
33:
pierwſzego ſynem. Bo inácżey/ rzecżyby duchownych nie
vpoiął


strona: 185v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
poiął/ ániby ich wyrozumiał: gdyżby mu głupſtwem ie=
2:
dnym były. O cżym maſz też y Chriſtuſá ſámego z Fárizeu=
3:
ſzámi rozmáwiáiącego Luk: 18. ꝟ 21. Ktorym/ gdy go py=
4:
táli o przyśćiu kroleſtwá BOżego/ ták odpowiedźiał: nie
5:
przyidźieć kroleſtwo Boże/ ták/ żeby ie ludźie poznáć ábo o=
6:
bacżyć mogli. Abowiem/ choćiaż iuż/ iáko támże záraz przy
7:
dáie/ miedzy nimi kroleſtwo to było/ iednák go oni widźieć
8:
nie mogli: á pewnie nie prze co inſzego/ iedno iż byli ćiele=
9:
ſnymi. A nie tylko Fáryzeuſzowie oni grubi/ ale y ſámi A=
10:
poſtołowie iego/ kroleſtwá tego przyscia/ do ſámego wźię=
11:
ćia duchá świętego obacżyć/ áni go wyrozumieć/ nie mogli.
12:
Boć ſie ono nie bes przycżyny/ przed ſámym Chriſtuſowym
13:
do niebá wſtąpienim/ o napráwie kroleſtwá Izráelſkiego
14:
pytáli? Z ktorego pytánia/ to ſie też pokázuie/ iż ieſzcże z du=
15:
chá Bożego odrodzeni nie byli. K temu/ iż też nic práwie
16:
o duchownym kroleſtwie Chriſtuſowym nie rozumieli: á
17:
to/ iż ſie więcey ná ćieleſne/ niżli ná duchowne oglądáli. A
18:
wſzákże/ ácżkolwiek kroleſtwá tego ſkutki/ od ſámych tyl=
19:
ko ludźi odrodzonych á duchownych właſnie poznáne by=
20:
wáią/ muſzą też podcżás ſynowie ſwiátá tego/ wydáwáć
21:
im ſwiádectwo: á zwłaſzcżá gdy też podcżás o ſpráwách
22:
iego/ od pobożnych ſłycháią: ábo gdy też y ſámi ſkutkiem te=
23:
go doznawáią/ że rády ich ćieleſne ktore przedſiębiorą/ ták
24:
przećiw Chriſtuſowi/ iáko też przećiw chwalcom iego/ nie
25:
tylko ku ſkutkowi cżęſto nie przychodzą: ále ſie też nie raz ku
26:
háńbie ich ſámych/ y ſzkodźie obracáią. Zá czym y to bes
27:
wſzey pochyby isć musi: iż ći ſámi ktorym to BOG z łſáki
28:
ſwoiey dáie widźieć/ poznáć/ rozumieć/ tym ſie ćieſzyć mo=
29:
gą/ y o tym z inſzymi roſtropnie rozmawiáć. A to wſzyſtko
30:
dlatego/ iż oni ſą tym kroleſtwem duchownym Chriſtuſo=
31:
wym. A gdyby teraz Chriſtus krolowáć niemiał/ iáko ty
32:
mniemaſz/ tedyby zgołá żaden táki ná ſwiećie nie był: kto=
33:
ryby ty duchowne ſkutki y ſpráwy obacżáć mogł: ále iż
wżdy


strona: 186

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 186.
1:
wżdy ſą tákowi ludźie ná ſwiećie/ ktorzy do tego przycho=
2:
dzą: to wyrozumiewáią: y z tego poćiechy ſumnienia ſwego
3:
miewáią: tedy tákowi/ iſánym ſą świádectwem krolowá=
4:
nia Chriſtuſowego. A iż też ći nie przez co inſzego ku temu
Vſługowánie zborowe y bes cudow skutek ſwoy pokázuie

5:
przychodzą/ iedno przez przepowiedánie ſłowa BOżego:
6:
przy ktorym bywa duchá BOżego wnętrzne ſwiádectwo:
7:
tedy ſie to ſtąd pokázuie/ iż choć bes cudow zwierzchnych
8:
ćieleſnych/ ábo widomych: iednák ważne ieſt przepowiedá=
9:
nie ſłowá BOżego/ y ſłużebność Zborowa: poniewaſz ták
10:
iſánie mowi duch BOży: wiárá z ſłuchánia/ á ſłuchánie
11:
przez ſłowo Boże Rzym: 10. ꝟ 17. A nád to y tego niezá=
12:
milcżę: iż gdyby ći przepowiadacże ſłowá tego Bożego/ kto=
13:
rych roboćie duch Boży pomaga/ y ſkutki znácżne w ſłuchá
14:
cżách pokázuie/ nie mieli być ná to od Bogá wybránymi/ y
15:
ku roboćie tey wyſłánymi: tedyby ſie nigdy ważyć tego nie
16:
mogli/ ániby trudnośći tych/ ktore idą zátym podeymowá=
17:
li. A ták/ ktoby teraz chćiał wętpić/ o poſłániu teráźniey=
18:
ſzych miniſtrow/ ſzcżyrych mowię y wiernych/ á ſwego pożyt
19:
ku nie ſzukáiących dlatego iż cudow nie cżynią: tedyby też y
20:
o wielu Apoſtołow poſłániu wętpić tákże musiał. Abo=
21:
wiem gdy ſie ſpráwy ich opiſuią/ tedy to o nich wiemy/ iż
22:
ich dwánaśćie ná ten vrząd obránych było: á wżdy po w=
23:
ſtąpieniu Iezuſowym do niebá/ tylko o dwu ábo trzech cży
24:
tamy/ ktorzy przepowiedáiąc ſłowo Boże cżynili też y cudá.
25:
Cżego o inſzych żaden z ſłowá Bożego pokázáć znácżnie nie
26:
może. Mowię to o ſámych Apoſtolech. Owſzem áby ſie kto
Y Apoſtołowie nie wſzyſcy cudow cżynili.

27:
ná potym do cudow tych nie przywiężował/ tedy temu duch
28:
BOży przez Páwłá zábieżał/ ták mowiąc: Izali wſzyſcy
29:
ſą Apoſtołmi? izali wſzyſcy Prorocy? izali wſzyſcy Náu=
30:
cżyćielmi? izali wſzyſcy moc máią cudá cżynić? izali w=
31:
ſzyſcy máią dar vzdrawiániá? izali wſzyſcy ięzyki mowią?
32:
rć. A ieſliż to náon cżás nie wſzyſtkim/ á ieſzcże Apoſtołom
33:
przednieyſzym/ rzecż byłá poſpolita/ náucżáiąc ſłowá BO=
v ijżego


strona: 186v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
że go/ záraz też y cudá cżynić/ gdy tego ná onych pocżątkách
2:
nawięcey potrżebá było/ niż ſie Chriſtus y Ewánielia oſłá=
3:
wiłá/ y niżli to iſánie ludźie poználi/ że Bog coś nowego y
4:
przedtym niezwycżáynego ná świećie vcżynił: á cżemużby
5:
ſie teraz tego vpornie kto domágáć miał? á zwłaſzcżá gdy
6:
iuż o Chriſtuſie y Ewánieliey miedzy wſzemi narody (o=
7:
procż ſámych Zydow á niezbożnikow) wątpliwosći ża=
8:
dney niemſáz? Cżyniłći też Bog przez Moyżeſzá cżſáu ſwe=
9:
go wiele rozmáitych cudow/ gdy zakon ſwoy ludowi Izrá=
10:
elſkiemu dawał: Ale gdy iuż raz/ oni ktorzy przy tym byli/
11:
ſkutkiem tego doználi/ iż on to zakon BOżym był podá=
12:
nim: y tákże z nim iáko od Bogá wźiętym do źiemie obie=
13:
cáney weſzli: tedy iuż potym onego zakonu/ ći ktorzy nim lu=
14:
dowi vſługowáli/ żadnymi cudámi nie podpieráli. A cże=
15:
mużby teraz potrzebá miáło być podpieráć tego/ iż Iezus
16:
ieſt Chriſtuſem onym y ſynem namileyſzym Bożym: iż też
17:
Ewánielia ktorey on náucżał/ y náucżáć roſkazał/ ieſt ſło=
18:
wem Bożym? ponieważ wiele ieſt niewiernikow niezbo=
19:
żnych/ ktorzy tego nie przą: choćiaſz ſie ſámi wedle tego nie
20:
rządzą. A ieſliż tego/ iáko rzecży przednieyſzey/ cudámi pod=
21:
pieráć nie trzebá: przeto iż o tym wątpliwośći nie mſáz: A
22:
coż byś nimi podpieráć chćiał? VCZEN. Tego pod=
23:
pieráć/ to prawdá/ cudámi nie trzebá cżſáow tych/ Papie=
24:
żeńcom ſámym/ y inſzym co ſie Chrześćiány názywáią: te=
25:
go mowię/ iż Iezus ieſt Chriſtuſem ſynem BOżym: A E=
26:
wánielium ieſt náuką Bożą zbáwienną. Ale iż Zydowie tey
27:
oboiey rzecży nie wierzą/ tedyby tego dla nich potrzebá. A
28:
nie dla nich tylko/ ále też y dla onych/ ktorzy temu nie wie=
29:
rzą/ żeby teraz Chriſtus krolowáć miał: ábo y temu/ ieſli
30:
wierzący mogą być bes cudow wiernymi/ á iż też bes nich
31:
zbáwieni będą. Bo gdźieby to cudámi było vtwierdzono/
32:
mogliby temu wſzyſtkiemu rychley wierzyć. A tákby nie
33:
tylko Zydowie błędy ſwe poználi: áleby też y Papieżnicy/
Papieżá


strona: 187

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 187.
1:
Pápieżá ſwego/ iáko Antichriſtá y zwodźićielá/ poznawſzy
2:
odrzućili: á tákby ſie wſzyſcy do iednego Krolá y Pſáterzá
3:
od Bogá dánego zgromádźili: á iużby tákiego rozdwoienia
4:
nie było/ y tych niezgod. NAVCZYCIEL. Przed
5:
ſię ty nie przeſtáwaſz rzecży Boſkich rozumem ćieleſnym ſzá
6:
cowáć: a o nich według ćiáłá/ á nie podług duchá mowić.
7:
A to wieſz/ iż rozum ćieleſny głupſtwem ieſt przed BO=
8:
giem/ á Bogu ſie ſpodobáć nie może. Nie Miniſtryć ty/
Kto dla tego Miniſtry lekce waży iż cudow nie cżynią ten ſie ná ſámego Bogá tárgá.

9:
áni vſługowánie ich/ mową tą ſwoią/ lekce ſobie powa=
10:
żaſz: gdy ták o nich/ przeto iż cudow nie czynią/ rozbieraſz:
11:
ábo iż to o nich/ ieſliby oni prawdźiwemi byli ſługámi Chri
12:
ſtuſowemi/ wątpiſz: áni nákoniec/ o ſámym kroleſtwie
13:
Chriſtuſowym/ ieſliby teraz ſkutecżne było/ tego trzymaſz:
14:
Ale to wſzytko przećiw Bogu ſámemu cżyniſz. O ktorym
15:
też záraz zwętpić muśiſz/ ieſli ieſt/ ábo nie? ábo ieſli nie ták
16:
dáleko/ przedſię ácż nic/ o iego mocy/ pánowániu/ y opátrz=
17:
nośći muśiſz nie wiele trzymáć. Ponieważ z niego ſámego
18:
wſzyſtko to/ iáko z iednego nieprzebránego źrzodłá/ wypły=
19:
wa y wypływáć muśi. Bo iáko on ſam Chriſtuſá Iezu=
20:
ſá dáł: Krolem go ſam vcżynił: nádewſzyſtkim przełożyl:
21:
rć. tákżeć mu też Apoſtoły y inſze wierzące/ iáko Pſáterzo=
22:
wi owiecżki przydał: y ſamże ná nie ná onych pocżątkách
23:
duchá ſwoiego przez Chriſtuſá tego wylał: y teraz tákże
24:
wedle woley y vpodobánia ſwoiego/ iáko/ y ná kogo/ chce
25:
wylewa. A ták niktćiby inſzy w tym winien nie był/ iedno
26:
Bog ſam: ánibyś ty kogo inſzego w tym winowáć/ ábo o kim
27:
inſzym wętpić mogł/ iedno tegoż ſámego Bogá. A BOgá
28:
możeſzli ty z tego ſtrofowáć/ ábo godźićli ſie ták o nim trzy=
29:
máć/ iż teraz/ ták iáko przedtym/ cudow żadnych przez
30:
wierne vcżnie Chriſtuſowe nie cżyni? nie tuſzę ábyć to przy=
31:
ſtało. Azaſz też tego niewieſz/ iż nie cudá/ ábo iákie inſze zn=
32:
mion/ ſkutkámi ſą ſłużby przepowiedánia ſłowá Bożego:
33:
ále odnowienie duchá vmyſłu cżłowiecżego: vmartwienie
v iijAdámá


strona: 187v

1:
Adámá ſtárego z iego pożądliwośćiámi: pogárdzenie świ
Nie cudá ále pobożny żywot skutkiem ieſt przepowiedánia Ewanieliey.

2:
tá y z iego wſzytkimi pompámi: záprzenie ſie ſámego ſiebie:
3:
gniewu/ zazdrośći/ nienawiśći/ pychy/ pomſty/ łákom=
4:
ſtwá/ báłwochwálſtwá/ cudzołoſtwá/ y inſzych cżłonkow
5:
źiemſkich tym podobnych porzucenie. A miſáto tego/ Chri=
6:
ſtuſá/ z ćichośćią/ ćierpliwośćią/ dobrotliwośćią/ pokorą
7:
cżyſtośćią/ świętobliwosćią/ ſpráwiedliwośćią przyoble=
8:
cżenie rc. ktore wſzyſtki rzecży/ mogą być bes cudow: á cu=
9:
dá záś bes tych nic nie ſą. Abowiem gdźie ſie te rzecży/ w
10:
cżłowieku ktorym przez ſłowo Boże odrodzonym náyduią/
11:
tedy to o nim znácżnie swiadcżą/ iż on ieſt ſynem Bożym v=
12:
miłowánym y od Bogá ku żywotowi wiecżnemu wezw=
13:
nym. Gdźie záś tego niemſáz/ choćiażby niewiem iákie cu=
14:
dá były/ y z prorokowánim/ y z dyabłow wyrzucánim: tedy=
15:
by to wſzyſtko nic nie pomogło do zbáwienia żadnemu: =
16:
niby táki mogł być pocżytán zá Chriſtuſowego. Iáko to
17:
ſamże Chriſtus powiedźieć racżył/ iż ſie do tákowych w
18:
dzień on oſtátecżny przyznáć niechce Máth: 7. ꝟ 21.
19:
A co mowiſz/ iżby przez cudow cżynienie mogli być nie=
Nie odſyła piſmo do cudow nikogo ále do ſłuchánia słowá Bożego.

20:
wierni żydowie y Papieżnicy pozyſkáni/ y od ſwych błędow
21:
odwiedzeni: tedy tez y to mowiſz/ przećiw wyrokowi y po=
22:
wieśći Chriſtuſowey. Ktory gdy ono/ o Bogacżu y Láz=
23:
rzu powieda: Bogacżowi w piekle goráiącemu/ imienim
24:
Abráhámowym ták mowi/ gdy go prośił o Lázárzá áby
25:
poſzedł do braćiey iego: Máiąć Moyżeſzá y Proroki/ niechże
26:
ich ſłucháią: bo ieſlić tym nie vwierzą/ tedyć też pewnie y
27:
temu wierzyć nie będą/ choćiażby ktory z vmárłych do nich
28:
co mowił. Z ktorych ſłow/ mogę też y ia ták tobie powie=
Bo kto słowu Bożemu nie vwierzy ten też y cudom wiáry nie da.

29:
dźieć: Ieſli teraz ludźie wierzyć niechcą temu przepowie=
30:
dániu ſłowá Bożego procż cudow: tedyby też pewnie y cu=
31:
dom nie wierzyli. A ku podpárćiu tey rzecży: ábo nie pámię
32:
taſz tego/ iż ácżkolwiek Chriſtus ſam/ cudá rozmáite przy
33:
náuce ſwoiey cżynił/ cżynili ie też y Apoſtołowie iego/ á wżdy
mu nie


strona: 188

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ188.
1:
mu nie wſzyſcy ći co ná nie pátrzáli/ wierzyli: owſzem ſie
2:
ieſzcże niektorzy z nich/ więcey przećiw niemu y prawdźie
3:
ktorey náucżał/ oboſtrzáli: y gániąć ią przećiw niey mowi=
4:
li: Tákżećby y teraz było. A iáko też záś y ondźie/ wiele ich
5:
wierzyło bes cudow: także y teraz wiele ich wierzy cudow
6:
nie widźiawſzy: ták iáko to przez Ezdraſzá opowiedźiano
7:
było 4. Ezd: 1, ꝟ 35. A nád to/ ázaſz to nieważnieyſza/
8:
widźieć Bogá/ ábo ániołá imienim iego co cżyniącego/ ábo
9:
mowiącego: niżli cuda iákie/ vzdrowionego cżłeká/ ábo wy
10:
rzucenie dyabelſtwárć. A wżdy y to wſzyſtko zloſnikom
11:
nic nigdy niepomagáło: przedſię oni w ſwey iuſze zoſtaw=
12:
li/ á ná to nic práwie bacżyć niechćieli. Tożćiby y teraz by=
13:
ło: choćiażby BOg przez ręce cżyie cudá cżynił: ábo ſam z
14:
niebá iáko przedtym mowił. Ale powiedz mi/ co o tym trzy=
15:
maſz/ ważnieyſzali to Bogá ſámego mowiącego ſłyſzeć/ =
16:
bo od niego ániołá poſłánego widźieć/ cżyli cudá iákie/ onym
17:
Apoſtolſkim podobne przed ſobą mieć? VCZEN. Wy=
18:
znáć to muſzę/ iż ważnieyſza ieſt rżecż/ widźieć Aniołá Bo=
19:
żego: ábo BOgá mowiącego ſłyſzeć: niżli cudá iákie inſze/
20:
ktoreby cżłowiek ktory cżynił przed ſobą mieć. NAV= CZYCIEL. Choćiaſz to/ iáko ſam wyznawaſz wa=
22:
żnieyſza ieſt/ á wżdy y temu odporni Izráelcżycy nie wierzy
23:
li/ co widźieli y ſłyſzeli: owſzem tym więcey ſercá ſwe zátwár
24:
dzáli: ták iáko potym y Fáryzeuſzowie cżynili/ gdy cudá
25:
Iezuſowe widźieli/ y náukę iego ſłyſzeli: iáko ſam dobrze
26:
wieſz. A ták to wiedz iż rzecż ieſt ważnieyſza y zacnieyſza/
27:
nie widząc/ nie tylko cudow/ ále y Páná ſámego Iezuſá
28:
Chriſtuſá/ á przedſię weń wierzyć/ Ian 20. ꝟ 25. A 1.
29:
Petr: 1. ꝟ 8. niżli go widźieć y ſłyſzeć/ á przedſię mu wi=
30:
ry nie dáć/ ábo ſie też do iego ćieleſney przytomnośći przy=
31:
więzowáć. Ale náwet/ áby ćię ty cudá na ſobie nie wieſzáły:
Ná co pámiętáć ma ten ktory niechce áby mu cudá wiáry nie wętliły

32:
ábo rádſzey żebyś ſie ty ná nie nie oglądał: á to w tym/ że=
33:
bys też y o tym nie wątpił/ ieſliż teraz Chriſtus kroluie ábo
nie:


strona: 188v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
nie: tedyć tu niektore rzecży powiem: á ty też ná nie pámię=
2:
tać będźieſz. Naprzod/ iż tego nigdy Chriſtus nie powie=
3:
dział áni obiecał zborowi ſwoiemu/ że mu miał záwżdy d=
4:
wáć cudocżyńce: oprocż tego/ że záwżdy áż do ſkońcżenia
5:
ſwiátá Ewánielia miáłá być przepowiedána: á iż też ći
6:
ktorzyby iey wierzyli/ áż do przyśćia Chriſtuſowego vży=
7:
wáć mieli Sákrámentow iego. Máth: 24. ꝟ 14. A 1.
8:
Kor: 11. ꝟ 26. Y gdy ono wyſyłał vcżnie ſwe/ tedy im
9:
tego nie roſkázował/ żeby cudá cżynili/ ále iżby Ewánieli=
10:
um przepowiedáli: á inſzym też to chowáć roſkázowáli/ co
11:
on ſam onym roſkazał. Máth: 28. ꝟ 19. 20. Owſzem ie=
12:
ſzcże gdy o Antichrisćie duch Boży náon cżáś mowił: tedy
13:
to o nim opowiedał/ iż mu miał dáć Bog ſkutek błędu: ábo
14:
iáko Apoſtoł mowi/ ſkutek záwodzenia w błąd przez cudá y
15:
známioná fałſzywe: áby przez nie zwiedźieni byli ći/ co pr=
16:
wdźie wierzyć niechcą. 2. Teſs. 2. ꝟ 9. A 2. Kor: 4. ꝟ 3.
17:
A cżynić to miał Antichriſt ten/ ktorego Ian w Obiáwie
18:
niu ſwym gwiazdą z nieba ná źiemię vpádłą názywa/ klu=
19:
cżem onym do przepáśći wźiętym. Apoc: 9. ꝟ 1. ále nád
20:
tymi tylko/ ktorzy známienia Bożego ná cżołách ſwych nie
21:
máią: y ktorzy prawdźie wierzyć niechcą. Potym/ iż tego
22:
nigdy Chriſtus nie naucżał/ żeby ludźie wierzyć niemieli
23:
Ewánieliey/ dokądby oná cudámi nie byłá podpárta: ow=
24:
ſzem to zgołá o niey powiedźiał/ iż ktoby iey vwierzył/ y był
25:
by ponurzony/ ten miał być zbáwion. Már: 16. ꝟ 15. 16.
26:
A cudow do wiáry y Ewánieliey nie przywiązał/ ták żeby
27:
też ony ſłużyć miáły zbáwieniu. Trzećia/ Ná to też p=
28:
miętáć będźieſz/ iż y ſámi Apoſtołowie nie záwżdy cudow
29:
cżynili: áni ich też/ kiedyby oni ſámi przez ſie záchćieli/ cży=
30:
nić mogli: ále áż náten cżás/ gdy ie Bog ſam przez ręce ich
31:
cżynić racżył. Abo gdy ie przez duchá ſwego świętego ku
32:
cżynieniu cudow zápalił. Bo gdyby ie zawżdy mogł był
33:
cżynić Páweł kiedyby iedno chćiał/ y záwżdy przepſáką ſwą
chore


strona: 189

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ189.
1:
chore vzdrawiáć: Tedyby też pewnie Tymoteuſzá ſwego y
2:
Epáfrodytá vzdrowił. Ale iż to nie w iego mocy było/ áni
3:
záwżdy oná chuſtá iego chorych lecżyłá: przeto ſie zá Ep=
4:
frodytem modli. Filip: 2. ꝟ 26. A Tymoteuſzowi náukę
5:
podáie około záchowánia zdrowia iego. 1. Tim: 5. ꝟ 23. A
6:
ieſzcże w Milećie Trofimá chorego odchodźi. 2. Tim: 4. ꝟ
7:
20. Cżwarta/ Trzebáć też y to wiedźieć/ że nie cudámi
8:
Ewánieliey/ ieſli ieſt prawdźiwa/ doświádcżáć maſz: ále
9:
Ewánielią nie tylko cudow/ ále też y duchow/ ieſliżby z
10:
Bogá byli ábo nie. 1. Ioán: 4. ꝟ 1. A poniewaſz nie cud=
11:
mi Ewánielia/ ieſli ieſt prawdźiwa ábo nie doſwiadcżona
12:
ma być/ ále z Ewánieliey cudá prawdźiwe od fałſzywych
13:
máią być poznawáne: tedy ſie to z tąd iſánie pokázuie/ iż E=
14:
wánielia ſámá przez ſie ieſt doſyć doſtátecżna: tákże kto iey
15:
wierzy ma w ſobie ſwiádectwo żywotá wiecżnego. Kto
16:
ſie záś ná cudá ogląda/ ten też to o ſobie ſwiádectwo wyd=
17:
ie/ iż ieſt niewiernym/ gdyż cudá ſłużą niewiernikom á nie
18:
tym coby wierzyli. 1. Kor: 14. ꝟ 22. Piąta/ Nie ro=
19:
zumiey tego/ áby lepiey było cudá cżynić/ niżli wiernym á
20:
pobożnym być. Poniewaſz bes wſzey wątpliwośći Iudaſz
21:
też cudá cżynił/ náon cżás gdy też z inſzymi napierwſzy ras
22:
od Páná wyſłány był: á wżdy go przedſię Pan Dyabłem
23:
názwał/ á cżemu? iż złodźieiem y zdraycą był: á przetoż
24:
też zginął. A drudzy z pocżtu onych ſiedmidźieſiąt/ ktorzy
25:
też cudá dziáłáli/ y z tego ſie weſelili iż im dyabli poddáni
26:
byli. Luk: 10. ꝟ 17. od Páná odeſzli y więcey z nim nie
27:
obcowáli. Ian 6. ꝟ 66. A Ian on Ponurzyćiel/ choćiaż
28:
nigdy cudu żadnego nie cżynił. Ian 10. ꝟ 41. iednák to
29:
ſwiádectwo od Chriſtuſá odnioſł/ iż więtſzy nádeń miedzy
30:
ſyny niewieśćimi nie powſtał Máth: 11. ꝟ 11. Sżoſta
31:
O tym też wiedz/ iż ták bliſki ieſt żywotá wiecżnego ten/
32:
ktory ſcżyrze y prawdźiwie wierzy w Iezuſá Chriſtuſá ſy=
33:
ná BOżego/ choćiaż cudow żadnych nie cżyni: iáko y ten
vktoryby


strona: 189v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
ktoryby ie cżynił/ á wiárę tákże iáko pierwſzy miał: Bo to
2:
o pierwſzym ná wielu mieyſcách cżytamy/ iż kto wierzy
3:
zbáwion będźie/ Ian 3. ꝟ 15. 16. 18. 36. A 6. ꝟ 35. 40.
4:
47. A 11. ꝟ 25. A 1. Pet: 1. ꝟ 9. rć. A o wtorym ni=
5:
gdźiey ták nie rzecżono/ kto cudá cżyni zbáwion będźie/ ábo
6:
ma żywot wiecżny. A poniewaſz ták ieſt/ iáko mowię/ á
7:
coż tego ieſt zá potrzebá cudow ſie domágáć/ ábo ſie ták ku
8:
nim przywięzowáć/ á nimi chćieć Zbor wielki zgrom=
9:
dzáć? ktory/ to pewna/ iáko ſie cudámi zbierze/ tákże ſie
10:
też záś drugimi prętko roſproſzy: á to gdyby cudá ná cudá
11:
przyſzły. A wierni ſie przedſię y bes cudow/ choćiaſz y w
12:
przeſládowániu/ ná plácu oſtoią: choćiażby ich też dwá tyl
13:
ko ábo trzey było. Ieſzcże y to też obácż/ co tego ieſt zá po=
14:
trzebá wiernemu/ áby mu to cudámi dowodzono było/ iż
15:
Chriſtus kroluie: gdy on to ná ſercu ſwym przez wiárę y
16:
ſwiádectwo duchá Bożego dobrze cżuie: w ktorego ſercu/
17:
mowię/ Chriſtus Pan przez wiárę mięſzka? ábo w kto=
18:
rym ieſt duch Chriſtuſow. Efe: 3. ꝟ 17. A 1. Pet: 1. ꝟ 11.
19:
VCZEN. Ieſliby to iuż ták/ iáko pokázuieſz/ ſtáć mi=
20:
ło/ á ná cożby ono Chriſtus powiedźiał: Iż zá tymi ktorzy=
Iż ći coby vwierzyli mieli cudá cżynić Marci 16.

21:
by wierzyli/ ty známioná iść miáły/ że w imię iego mieli dya
22:
bły wyrzucáć: ięzyki nowemi mowić: węże noſić: á choć=
23:
by też trućiznę iáką pili/ że im to niemiáło nic ſzkodźić: gdyby
24:
też ręce ná chore wkłádáli/ tedy ſie mieli dobrze mieć. Iákoż
25:
ſie to wſzyſtko ná onych pocżątkách náydowáło/ poki Apo=
26:
ſtołowie trwáli/ á zbor też ieſzcże nie był vpadł: (choćiażeś
27:
ty to powiedźiał/ żeby tá rzecż nie wſzyſtkim ſłużyć miáłá)
28:
Ale teraz nic tego wſzyſtkiego niemſáz. A ták też ia nie wiem
29:
iáko mam o Zborze tym rozumieć/ y o vſługowániu ter=
30:
źnieyſzych Miniſtrow? NAVCZYCIEL. Y teraz
31:
ieſzcże toż mowię/ y przytym ſtoię/ iż o cudow cżynieniu nie=
32:
máſz powſzechney obietnice: to ieſt tákiey/ żeby wſzyſcy w
33:
obec wierzący/ y vſtáwicżnie bes przeſtanku/ cudá cżynić
mieli


strona: 190

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 190.
1:
mieli. Potym też y tego niemſáz/ áby ie dla zbáwienia cży=
2:
nić mieli ći ktorzy ie przedtym cżyniáli. Ale ie cżynili dla
3:
vtwierdzenia tylko y dla świádectwá oney náuki przed
4:
tym áni ſłycháney áni zwycżáyney/ y dla oſławienia Iezu=
5:
ſá Chriſtuſá. Co gdy ſie iuż roſławiło/ y vtwierdźiło onymi
6:
to cudámi/ tedy też onyż to cudá vſtały/ iáko iuż niepotrze=
7:
bne áni vżytecżne. A to co mowię że vſtały: tedy to ták ro=
8:
zumieć maſz/ iż tym ſpoſobem vſtały: że ich iuż wiernym
9:
powtarzáć nie trzebá: áni imi Ewánieliey/ iż oná ieſt náu=
10:
ką niebieſką zbáwienną/ podpieráć: poniewaſz iuż raz do=
11:
brze przez nie záleconá ieſt y vtwierdzona. Ták iż kto iuż te=
Kto teraz ma Ewánielią y oney cále wierzy, ten iey nie ma bes cudow, ále z cudámi.

12:
raz ná Ewánieliey przeſtawa/ y oney iáko prawdźiwemu
13:
ſłowu Bożemu wierzy: tedy iuż też tákowy Ewánielią z=
14:
ráz z cudámi/ á nie bes cudow ma/ poniewaſz tá Ewánie=
15:
lia nie bes cudow podána y záleconá ná pocżątku byłá/ ále
16:
z cudámi wielkimi: bo by iey inácżey ná onych pocżątkách
17:
nie vwierzono było. A iż tá obietnicá nie byłá powſzechna:
18:
tedy to ſam łácno z przeſzłych powieśći moich y z tego coć
19:
ieſzcże powtorzę/ poznaſz. Naprzod gdyby ták powſze=
Obietnicá o cudowcżynieniu nie byłá powſzechna.

20:
chna byłá tá obietnic/ o tym iż cudá ty nſáládowáć miáły
21:
wierzących: tedyby ie bes wſzego bráku wſzyſcy wierzący
22:
y vſtáwicżnie cżynili byli: Ale iż tego żaden nie pokaże z pi=
23:
ſmá świętego/ przeto też choć nie rad zeznáć to káżdy mu=
24:
śi/ że to cżynienie cudow niema być ták hoynie y ták ſzyroce
25:
rozumiano/ iáko ty o nim mowiſz: to ieſt/ żeby záwżdy/ wſzy=
26:
ſcy wierni/ cudá cżynić mieli. Co ieſzcże tym więcey z tąd
27:
poznaſz: Záwżdy poſpolićie ná onych pocżątkách Piotr z
28:
Ianem weſpołek chadzáli/ á wżdy tego żaden nie pokaże/
29:
áby tákże Ian iáko Piotr cudá cżynić miał: bo to piſmo ſ=
30:
memu Piotrowi przycżyta. Tákże Páweł z Bárnábaſzem
31:
ſpolnie chodźili y náucżáli/ á obádwá też iáko y pierwſzy
32:
wiernymi byli: á wżdy cudá ſámemu Páwłowi piſmo przy
33:
cżyta: á o Bárnábaſzu: tákiego nic nie powieda. A cżemuſz
w ijſie ták


strona: 190v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
ſie ták z ſłow Ewánieliey (rzekł byś mi) to pokázuie/ iżby
2:
tá obietnicá wſzyſtkim ſłużyć miáłá: áżći ia ták tobie n
Cudá Apoſtolskie ſą cudá náſze.

3:
to odpowiem/ iż ſie nie tylko pokázuie/ ále ták ieſt prawdźi=
4:
wie/ iż wſzyſtkim wierzącym ſłuży. Wſzákże nie ták/ áby
5:
zgołá wſzyſcy/ y káżdy zoſobná: cudá cżynić miał: ále iż to
6:
co kiedy ktory/ choćiaż y ieden z wiernych/ ćiáłá iednego du=
7:
chownego/ vcżynił/ á vcżynił zá poruſzenim duchá BOże=
8:
go/ z chwałą Bożą/ á z wiernych zbudowánim/ tedy ſie to
9:
wſzyſtko do iednego á tegoż ćiáłá duchownego wſzyſtkich
10:
cżłonkow śćiąga/ y z onego iednego ná wſzyſtki opływa.
11:
Iákoż y inſze wſzyſtkie dáry duchowne/ BOg ſam przez ie=
12:
dnegoż Chriſtuſá ná nas wſzyſtkich wylewa: á my z zupeł=
13:
nośći iego cżyrpamy. A ieſzcże ták/ że co Chriſtus z woley
14:
Oycá ſwego ná iednego ktorego wyleie/ tedy też to záś przez
15:
onego y ná inſze opływa. Iáko ná przykład/ z dárow onych
16:
oſobliwych/ ktorych vcżesnikiem miedzy inſzymi mnogimi
17:
był Piotr y Páweł/ byli też y inſzy wybráni ku wierze przy=
18:
wiedzeni y oświeceni/ y w onę miłą iedność ćiáłá duchow=
19:
nego zámknieni. Wſzákoż y to co BOG y przez tych dwu
20:
dźiáłał/ nie było rzecżą vſtáwicżnie trwáiącą/ á nigdy ſie nie
21:
odmieniáiącą: ále ſie to w nich podcżás więcey á podcżás
22:
mniey pokázowáło/ á z cżſáem ſwym vſtawáło/ ták/ że też y
23:
miłym ſwym towárzyſzom y pomocnikom pomoc y vſłużyć
24:
w ich potrzebách nie mogli (iáko ſie wprzod pokázowáło)
25:
cżym przedtym inſzym vſługowáli/ y onych rátowáli. W
Iesliby słowá Mar: 16. wſzem wiernym miáły służyć. á cżemuſz wierni Iopenſcy Tábity nie mogli vzdrowić.

26:
co gdy pilnie weyźrzyſz/ á nad to ſie y onemu co ſie w Iopen
27:
ſtáło przypátrzyſz: gdźie ono pobożna ſioſtrá Tábitá vmár
28:
łá/ ktorey żaden z wiernych mieyſcá onego wzbudźić nie
29:
mogł/ áż po Piotrá ſłáć muſieli Dźie: 9. ꝟ 36. tedy ták
30:
mniemam/ na tym comći iuż o cudách powiedźiał przeſt=
31:
nieſz: á temu wiáre daſz: iż to co Pan Chriſtus o cudách zá
32:
wiernymi idących powiedźieć racżył/ nie do wſzyſtkich ſie
33:
cżſáow/ áni oſob wierzących śćiągáło: ále tylko do pew
nych


strona: 191

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſ191.
1:
nych niektorych y oſob y cżſáow. To ieſt/ dokądby náauká ich
2:
zápiecżętowána nie byłá. Ale gdźieby ſie iuż raz oświad=
3:
cżyłá y dobrze zápiecżętowáłá: tedy iuż też cudá/ iáko niepo=
4:
trzebne/ vſtáć miáły. Iáko y Moyżeſz z Zakonem ſwym/
5:
potyć też tylko trwał/ poki vrzędu ſwego nie wykonał. Ale
6:
gdy gi wykonał: áżći iuż też vſtáł. A Chriſtus Pan z Ewán
7:
ielium ſwym/ ná to mieyſce nſátąpił. Lecż tu iuż cudom/ y
8:
rozmowie o kroleſtwie Chriſtuſowym niech będźie koniec.
9:
VCZEN. Ponieważes iuż to pokazał/ iż Iezus Chri=
10:
ſtus/ Krol raz od Bogá poſtánowiony y teraz kroluie: cho=
11:
ćiaż teraz cudow zwierzchownych y dotkliwych niemſáz/
Iesli wierzący wzywáć máią Chriſtuſá.

12:
choćiaż też y Antichriſt w kośćiele BOżym ſiedźi/ y mocy
13:
ſwey ktorey od ſmoká doſtał/ Obiá: 13. ꝟ 1. 2. vżywa: po=
14:
każże mi też y to/ ieſliż też tenże to Krol y Pan nſáz nam od
15:
Bogá dány/ má być w modlitwách wzywány ábo nie: po=
16:
niewaſwiele tych ieſt/ ktorzy przećiw temu mowią/ y to
17:
wywodámi ſwoimi pokázuią że nie ma być wzywan.
18:
NAVCZYCIEL. Y o tymem też ſłyſzał/ iż ſą ludźie
19:
tákowi/ co Chriſtuſá nie wzywáią/ y tych ktorzy go wzywá
20:
ią od tego odwieść chcą: ále cżymby tego dowodźili nie=
21:
wiem. Przeto ty/ ieſli wieſz wywody ich/ powiedz ie prze=
22:
demną/ á iąć ná nie odpowiedáć będę/ ieſliżby były iákie nie=
23:
ſłuſzne: á ieſliby też były z BOgá/ tedy ie y ſam przyimę y
24:
pocáłuię. VCZEN. To ile ia bacżę/ náprzednieyſzy ieſt
25:
wywod ich/ gdy ták mowią: Niemſáz tego w piſmie świę=
26:
tym roſkazánia/ żebyſmy Chriſtuſá Iezuſá wzywáli/ á
27:
przeto go wzywáć nie mamy. Nád to/ ſam Iezus Chri=
28:
ſtus/ ktorego Bog zálećił y ſłucháć roſkazał/ tego nie vcżył:
29:
áni roſkazał/ żebyſmy go wzywáli: owſzem iedno tego v=
30:
cżył/ iáko Bogá y Oycá iego wzywáć mamy w imię iego.
31:
A przetoż nie máiąc áni Bożego/ áni Chriſtuſowego roſka=
32:
zánia/ domyſláć ſie żaden tego niema: ále tylko tego pilno=
33:
wáć co nam roſkazano/ to ieſt ſámego tylko BOgá wzy=
x iijwáć w


strona: 191v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
wáć/ w imię Chriſtuſowe/ á nie Chriſtuſá. Ná co iákoby
2:
im odpowiedźieć ia niewiem? NAVCZYCIEL. Ie=
3:
ſli ſie nam teraz nie godźi domyſlać tego: tedy ſie też Apo=
Wierni ſie teraz nic niemáią domysláć ále ná tym máią co Apoſtołowie cżynili przeſtáwáć.

4:
ſtołom y inſzym wierzącym tákże nie godźiło. Lecż iż to oni
5:
cżynili/ á tego ſie domyſláli: tedy y my przykłádem ich toż
6:
też cżynić możemy y cżynić mamy: Poniewaſz oni ná to po=
7:
ſtánowieni byli ábyſmy ſie wedle náuki y przykłádow ich
8:
rządźili: á iżbyſmy zá nimi idąc ku ſpołecżnośći Bożey kto=
9:
ra ieſt w Chriſtuſie Iezuſie przyſzli. A iż ná to poſtanowie=
10:
ni byli/ áby nam wolą Bożą przez Chriſtuſáobiáwioną o=
11:
powiedáli/ y oney nas náucżáli: á ſámi to przod dźiáłáli co
12:
by też po nas mieć chćieli/ y ku cżemuby nas przykłádem
13:
ſwym pubudzáli/ á pobudzáliby nie iáko ludźie obłędliwi y
14:
nieſzcżyrzy/ ále iáko ſzcżyrzy y vgruntowáni/ á táiemnic Bo
15:
żych ſzáfárze wierni/ á przez duchá Bożego vpewnieni: tedy
16:
ſie tu żadnemu/ nic nieprzyſtoynego obawáć nie trzebá/ áni
17:
ſie vſtąpienia od woley Bożey lękáć. poniewaſz to/ co oni
18:
cżynili/ z oſwiecenia duchá BOżego cżynili: o ktorym gdy
19:
byſmy my namniey zwętpić mieli: tedybyſmy záraz o w=
20:
ſzytkiey ich náuce/ vſługowániu y/ przykłádźiech pobożnych
21:
zwętpić/ muſieli. Lecż ieſli o náuce ich nie wątpiemy: ow=
22:
ſzem ią zá Bożą y zbáwienną náukę przyimuiemy: tedy nie=
23:
wiem z iákąbyſmy ſmiáłośćią to w nich zgánić y odrzućić
24:
mieli/ iż oni imienia Iezuſowego wzywáli. A co mowiſz
25:
iż o tym niemſáz roſkazánia Bożego: tedy to/ iáko może być
26:
zá rzecż prawdźiwą przyznano: ták też záś ludźiom táko=
27:
wym ktorzyby to vpornie twierdźieli/ może być omyłká
28:
przycżytána. Bo co ſie tknie roſkazánia tákiego/ gdźieby
29:
ták BOG mowił/ wzywáć też ſobie będźieſz w potrzebách
30:
ſwych imienia ſyná moiego Iezuſá Chriſtuſá/ tedy to pra=
31:
wdá/ że tego ták nápiſánego nigdźiey nie naydźieſz. Ale gdy
32:
zás trochę pilnie przypátrowáć ſie będźieſz cáłey rzecży/ o
33:
mocy y wierzchnośći Chriſtuſowey/ ktorego Bog vcżćił: y
34:
o imieniu

35:


strona: 192

1:
O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 192.

2:
o imieniu ktore mu nád wſzyſtki imioná dał: tedy tę rzecż/
3:
nápiſáną y ſłowem Bożym záleconą náydźieſz. VCZEN.
4:
A iákoż to? NAVCZYCIEL. A to ták. Gdy
5:
weyźryſz w piſmá Prorockie/ ktorymi Meſyaſzáopiſano/
6:
co mu przycżytano/ y co nań włożono: y tym ſie też przypá
7:
trzyſz/ ktorzy go figurowáli: tedy to wſzytko łácno poznaſz/
8:
iż ma być wzywan. Gdyż tá ieſt wola Boża/ żeby go wier=
9:
ni ſłudzy iego/ iáko Páná ſwego wzywáli: y przed nim ná
10:
koláná y twarzy ſwe vpadáli. Bo ieſlić BOg inſze wierne
11:
ſługi ſwe/ ná ktore vrząd ſwoy wkłádał/ tym cżćił/ że ſie
Iesli tym Bog vcżćił chwalce ſwe inſze co Chriſtuſá figurowáli że ſie przed nimi kłániano y do nich ſie w potrzebách vćiekano, ázaſz nie dáleko więcey ſámego Iezuſá ſyná ſwoiego?

12:
przed nimi kłániáć y ná twarzy ſwe vpádáć muſieli/ nie tyl
13:
ko ſwoi/ ále też y poſtronni/ y muſieli ſie onym modlić ábo
14:
ich w potrzebách ſwych wzywáć y prosić: tedy dáleko wię
15:
cey vcżćił tym Iezuſá ſyná ſwoiego/ ktorego głową wſzyt=
16:
kich vcżynił: á ieſzcże go y nád wſzyſtkie Anioły niebieſkie
17:
przełożył: ſłużyć mu im/ y przed nim ſie kłaniáć roſkazał.
18:
Math: 4. ꝟ 11. Fil: 2. ꝟ 10. Heb: 1. ꝟ 6. iáko mieyſcá ty
19:
náznácżone ſwiadcżą. A zoſobná też ono ProrokáBożego
20:
Dánielá/ gdźie to o ſynu cżłowiecżym powiedźiał/ iż mu w=
21:
ſzyſtki narody/ pokolenia y iezyki ſłużyć miáły. Dán: 7. ꝟ 14.
22:
A do ſłużby prawdźiwey to ſie śćiąga/ że ten ktory wiernie
23:
ſłuży Pánu ſwoiemu/ nań ſie ſpuſzcża y cżſáu ſwey potrzeby
24:
do niego ſie vćieka/ y onego ná rátunek wzywa. Iákoż to w
25:
Pſál: 72 Sálomonowym/ ábo o Sálomonie vcżynionym/
26:
ieſt wyráżono/ iż przed nim miano vpádáć/ źiemię lizáć/ y
27:
dáry przynośić. A to wſzyſtko nie względem ſámey oſoby
28:
Sálomonowey ieſt od duchá Bożego wymowiono/ y ná pi=
29:
ſmie zoſtáwiono: bo o tym żadney wątpliwośći nie było/ iż
30:
każdemu możnemu y zacnemu Krolowi/ muſzą y poddáni y
31:
podcżás poſtronni ſłużyć: kłániáć ſie/ dánie dáwáć/ y onym
32:
ſie cżęſto modlić: ále dáleko więcey względem tego/ iż on
33:
był figurą Meſyaſzá przyſzłego Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bo=
34:
żego: w ktorym ſie to/ ácżkolwiek wedle oſoby v ſwiatá
wzgárdzo=


strona: 192v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
wzgárdzonym/ ſkutkiem pokázáć y wypełnić miáło. V= CZEN. O tymći ia nie wątpię/ iż Bog ták Sálomo=
3:
ná/ iáko y inſze ſługi ſwe wierne/ ktore nád inſzymi przekła=
4:
dał tym vcżćił/ iże ſie im inſzy kłániáć muśieli/ y do nich ſie
5:
w potrzebách ſwych vćiekáć: ále tego nie bácżę żeby tym
6:
przykłádem/ wzywánie teráźnieyſze Iezuſá Chriſtuſá obro=
7:
nić ſie mogło? gdyż ſie z onym wzywánim (ktore też y Po=
8:
gáńſkim Krolom ieſt zwycżáyne y poſpolite) zgodźić nie
9:
może. Abowiem iż kiedy Sálomoná ábo y inſzych krolow
10:
z vkłonem y ná twarz vpádánim ocż proſzono/ tedy rzecż tá
11:
byłá ćieleſna/ á ſwiátu przywoita: gdźie káżdy prośić może
12:
drugiego o co chce/ bes vſzcżerbku chwáły Bożey: ták ſobie
13:
o nim tuſząc/ iż to ocż prośi od niego otrzymáć ma: bo go
14:
prośi patrząc nań y przed nim ſtoiąc. Ale iż teraz Iezuſá
15:
Chriſtuſá oblicżnie przytomnego áni mamy áni widźimy:
16:
tedy tego niewiem/ iákobyſmy go wzywáć mieli. Gdyż y
17:
to/ co mowiſz/ że go w tym figurowáli Krolowie przed kto=
18:
rymi ſie kłániano y onych wzywano/ że też tákże y Iezuſowi
19:
Pánu cżynić miano: tedy ſie iuż to wſzyſtko zá dni ćiałá ie=
20:
go wypełniło/ y w prośbách ſwych chorzy/ ſlepi/ opętáni rć.
21:
wyſłucháni od niego bywáli. Ale iż iuż wźięty ieſt od ocżu
22:
ludzkich: tedy trudno wzywáć przytomnośćią ćieleſną od
23:
nas oddalonego/ á nſázego wołánia nieſłyſzącego: Boby
24:
trzebá dobrze wołáć/ niżby głos twoy do niebá doſzedł: áni
25:
ná nas teraz pátrzáiącego: poniewaſz podcżás y ſłońcá
26:
iſánego przed gęſtymi obłoki widźieć nie możemy. NA= VCZYCIEL. To co mowiſz/ żeby teráźnieyſze wzy=
28:
wánie Chriſtuſá Iezuſ/ przykłádem onego wzywánia
29:
Krolow źiemſkich/ ktorzy go figurowáli nie mogło vtwier=
30:
dzono być: tedy ia záś ták rozumiem iż bárzo cżysćie może.
31:
Abowiem ieſliby wzywánie to duchowne Chriſtá Páná/
32:
nie miáło być vtwierdzone/ onym wzywánim ćieleſnym
33:
przodkow iego/ ktorzy go známionowáli: tedyby też áni
kroleſtwo


strona: 193

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 193.
1:
Kroleſtwo áni Ofiárownictwo vtwierdzone moglo być.
2:
A nákoniecby ſie dáremne pokazáły wſzyſtkie inſze figury/
3:
ktore Chriſtuſá Páná w onych przodkách iego ćieleſnych
4:
známionowáły: według wyroku Bożego. Ale iáko to widźi=
5:
my/ iż ony ſłowá o Dawidźie y inſzych wedle ćiáłá nápiſáne/
6:
ſą ſwiádectwem y iedną podporą kroleſtwá duchownego
7:
Chriſtuſowego: tákże y ono vpádánie przed nimi y wzywá
8:
nie ich w potrzebách/ ieſt też vtwierdzenim wzywánia ter=
9:
źnieyſzego Iezuſá Chriſtuſá ná ſtolicy Dawidowey ſiedzą=
10:
cego/ á ieſzcże po práwicy Bożey ná niebieſiech. Bo to coś
11:
ty ku vtwierdzeniu rzecży ſwey przydał/ iż onych obłicznych
12:
y przytomnych wzywano/ ták iáko y Chriſtuſá poki tu ná
13:
źiemi obcował. A cżego nie przytomnym y iuż nie będącym
14:
nie dźiáłano/ żeby też tego Chriſtuſowi cżynić nie miano:
15:
poniewaſz go tu niemſáz/ bo ieſt wźięty do niebá: tedy to w
16:
ſobie wagi żadney niema/ owſzem to ieſt przećiw ſámey
Chriſtus wie y widźi potrzeby náſze, choć tu z námi ćieleſnie nie mieſzka

17:
wierze Chriſtiáńſkiey. Bo co mniemaſz/ żeby Chriſtus
18:
dla tego/ iż wźięty ieſt od ocżu nſázych z źiemie tey do niebá/
19:
ſłyſzeć/ widźieć/ y wiedźieć/ o nas y o nſázych potrzebách nie=
20:
miáł: tedy to mowiſz przećiw iſánemu ſłowu Bożemu/ y ro=
21:
zumowi ſámemu. Bo gdyby ták było: tedyby Chriſtus
22:
Pan wſtąpiwſzy ná niebioſá/ moc vtráćił/ ktorą tu ná źie=
23:
mi miał: á mocyby tey y zwierzchnośći/ ktorą mu piſmo
24:
przypiſuie nie doſtał. Ale iż piſmo święte to zgodnie y ie=
25:
dnoſtáynie twierdźi/ że tey mocy o ktorey tu będąc mawiał/
26:

27:
y iuż iey też niektore pewne znáki pokázował/ dopiero ſkut=
28:
kiem wſtąpiwſzy do niebá od Oycſáwego vcżesnikiem ſie
29:
ſtał/ y imię od niego nád wſzyſtkie imioná otrzymał/ dźiedźi=
30:
cem wſzyſtkiego zoſtał/ y ſzáfárzem duchá BOżego/ ktore=
31:
go ná ſwe obfićie wylał Filip: 2. ꝟ 8. Heb. 1. ꝟ 2. Dźie:
32:
2. ꝟ 33. Efezow 1. ꝟ 20. 21. tedy ſie to mniemánie twoie
33:
żadną miárą oſtáć nie może. Bo ieſli tu ná źiemi żywiąc: á
34:
tymże krewkośćiam ktorym y my/ tylko procż grzechu/ pod
ydánym


strona: 193v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
dánym będąc: mogł przedſię rátowáć/ tych ktorzy ſie do nie=
2:
go w potrzebách ſwych vćiekáli: tedy teraz dáleko więcey/
3:
będąc iuż práwicą Bożą wywyżſzony. Tákże/ ieſli náon cżás
4:
mogł wiedźieć co ſie w cżłowieku zámyka/ ábo ktore ſą my=
5:
ſli ſercá iego: y będąc też zá Iordanem/ wiedźieć o śmierći
6:
Lázárzá w Iudſkiey źiemi nád Ieruzalem mieſzkáiącego/
7:
Ian 2. ꝟ 24. 25. A 10. ꝟ 40.. A 11. ꝟ 11. Luk: 6. ꝟ 8.
8:
A 9. ꝟ 47. A 11. ꝟ 17. Már: 2. ꝟ 8. Máth.: 9. ꝟ 22.
9:
tedy teraz będąc iuż ná práwicy BOżey dáleko więcey ieſt
10:
bádácżem ſerc ludzkich/ y wie y ſłyſzy wſzytkie potrzeby n=
11:
ſze. Obiá: 2. ꝟ 23. Bo ieſliby tego w ſobie niemiał/ że wie=
12:
dźieć y widźieć może wnętrzne ſerdecżne ſkrytośći: á iákoż=
13:
by ſie to w nim ſpełniło/ że ma ſądźić/ y ſądźi ſądem ſpráwie=
14:
dliwym/ nie wedle widzenia ocżu/ áni ſłuchánia vſzymá/
15:
iáko inſzy Sędźiowie ſądzą/ Ezá: 11. ꝟ 3. 4. A ieſliż to ma
16:
co ieſt więtſzego/ á práwie ſámemu Bogu należącego/ iáko
17:
ieſt wiádomosć ſerc ludzkich: tedy pogotowiu co ieſt mniey
18:
ſzego/ á cżłowiekowi przylegleyſzego mieć może. Bo in=
19:
cżey/ ieſliby teraz widźieć y ſłyſzeć niemiał: tedyby też nie=
20:
mogł być Głową nſázą/ Pánem/ Miſtrzem/ malżonkiem/
21:
Pſáterzem/ Dożorcą/ Pośrzednikiem/ Przycżyńcą/ Ofiáro=
22:
wnikiem rć. Aniby ſie mogł z ſtrony nſázey zá námi przy=
23:
cżyniáć/ y przed oblicżnośćią Bożą pokázowáć. Boby te=
24:
go żadna przycżyná nie byłá/ ponieważby nas nie widźiał/
25:
áni o rzecżách nſázych wiedźiał. Lecż iż mu to wſzyſtko
26:
piſmo/ iáko wiernemu Pſáterzowi y Dożorcy duſz nſázych
27:
przycżyta: tedy to o nim zle mowią/ ćos powiedźiał/ ći/ kto=
28:
rzy mu tákową powieśćią ſwą wſzyſtko záraz odeymuią/
29:
co iemu BOg y Oćiec iego dał: gdy mu tego dáć niechcą/
30:
żeby go wierni w potrzebách ſwych/ iáko przycżyńcę ſwo=
31:
iego y pośrzednika wzywáli. VCZEN. Ale zá t=
32:
kim (powiedáią to) wyrozumienim/ to iść musi/ że ſie ono
Papieskie wzywánie pomárłych s. vtwier

33:
Papieſkie vmárłych świętych wzywánie/ z nowu vtwier=
dźi.


strona: 194

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 194.
1:
dźi. cżego tym podpieráią mowiąc ták: Ieſli y teraz ieſzcże/
dźić ſie nie może wzywánim IEzuſá Chriſtuſá zywego.

2:
Chriſtuſá od nás wźiętego/ wzywáć mamy: tedy też y po=
3:
márłych świętych wzywáć muſiemy/ poniewaſz nie tylko
4:
Chriſtuſá/ ále y onych zá dni żywotá ich wzywano/ y do
5:
nich ſie w potrzebách vćiekano. A oni też nie ládá iáką
6:
moc po ſobie (z dárowánia BOżego) pokázowáli/ y cudá
7:
rozmáite dźiáłáli: á tákby też mocy oney ſwoiey y teras ie=
8:
ſzcże vtráćić nie mogli. NAVCZYCIEL. Nie mo=
9:
że to zá tym iść żadną miárą. Bowiem oni wſzyſcy pomár=
10:
li/ w źiemi leżą/ vználi ſkáżenie: á Iezus Chriſtus wzbudzo=
11:
ny raz będąc mocą Bożą/ więcey nie vmiera/ śmierć mu iuż
12:
więcey nie pánuie/ á żywąc/ kwoli y ku chwale Bogá Oy=
13:
cá ſwego żywie/ áby ſie zá námi przed BOżą oblicżnosćią
14:
iáko Ofiárownik nſáz prawdźiwy okázował/ y przycży=
15:
niał. Rzym: 6. ꝟ 9. Dźie. 13. ꝟ 37. Hebr: 7. ꝟ 24. A 9.
16:
ꝟ 24. Oni wſzyſcy choćiáż też świętymi byli/ vmárwſzy o
17:
nas nic niewiedzą/ iáko o Abráhámie y Izráelu/ v Ezáia=
18:
ſzá cżytamy: Ezá. 63. ꝟ 16. Dawid też vznał ſkáżenie.
19:
Dźie: 13. ꝟ 26. á pomárwſzy BOgá iuż teraz nie chwalą.
20:
Pſál: 115. ꝟ 17. Ezá: 38. ꝟ 18. A nád to ieſzcże/ ácżkol=
21:
wiek wźięli świádectwo wiáry ſwey/ iednák ieſzcże obietnic
22:
nie otrzymáli/ á to dla tego/ żeby bes nas doſkonáłymi nieby=
23:
li: Heb: 11. ꝟ 39. ktora doſkonáłość ná wſzyſtki záraz
24:
wybráne przyidźie/ gdy też záraz w dźień on oſtátecżny wſzy
25:
ſcy wzbudzeni będą. Ale Iezus Chriſtus/ ieſt pierworo=
26:
dnym od vmárłych/ y on ſam tylko wzbudzony będąc z gro=
27:
bu wźięty ieſt do oney wiecżney chwały: do ktorey ieſzcże ża
28:
den z vmárłych nie przyſzedł. Do ktorey áż w on dźień oſt=
29:
tecżny záraz wſzyſcy wybráni Boży przez Chriſtuſá wpu=
30:
ſzcżeni będą Máth: 25. ꝟ 34. A przeto żadnym ſpoſobem
31:
wzywánim Chriſtuſá Páná práwicą Bożą wywyżſzonego/
32:
á iuż záwżdy żywiącego/ wzywánie świętych pomárłych/
33:
nie może być wprowádzone áni vtwierdzone. VCZEN.
y ijNiechay


strona: 194v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
Niechay to ták będźie/ że ſie Papieſkie wzywánie świętych
Iesli wżywánim Chriſtuſá mogą ſie dwá Bogowie wprowadzić, ábo ze dwu ieden vczynić?

2:
pomárłych/ wzywánim Chriſtuſá żywego/ wprowádźić =
3:
ni vtwierdźić nie może: ále ſie záś tego trzebá bać/ ábyſmy
4:
ſobie dwu BOgu nie dźiáłáli: ábo ieſli nie dwu/ tedy wżdy
5:
ze dwu iednego/ ktoryby był o dwu ábo o trzech imionách/
6:
iáko ſie w Papieſtwie nayduie. Gdźie/ áczkolwiek máią y
7:
wyznawáią trzy imioná/ wſzákże z nich iednę iſtność dźi=
8:
łáią. Dla cżego też Pánnę Máryą/ nie tylko zową mátką
9:
Iezuſową/ ále też y ſámego Bogá Oycá: tákże też y świę=
10:
tey Troyce/ iáko ich Kurſy/ Hortuluſy/ Báiendy/ y Mſzały
Pátrz we Mſzale w modlitwie ktorą gromnice cżáruią ktorą maſz y w Báiendách. Item w Kanonie mnieyſzym. Suſcipe ſancta Trinitas.

11:
z Wiátykámi świadcżą: tákże y pioſnki one wſzem zdawná
12:
poſpolite/ iáko y ono O nadrożſzy kwiatecżku/ w ktorey ták
13:
ſpiewáią: ktora święta Troycá wyzwoliłá ćiebie mieć zá
14:
mátkę ſobie: tákże ono/ Salue mater pietatis et totius trini= tatis nobile triclinium.. A toć zá tym poydźie/ gdy ſynowi
16:
tę cżeść oddáwáć będźiemy/ ktora Bogu Oycu należy. O
17:
ktorey ták ſam powiedźiał/ że chwały ſwey nikomu dáć
18:
niechce Ezá: 42. ꝟ 8.
19:
NAVCZYCIEL. Y to też co mowiſz/ zá tym iść nie
20:
może: Abowiem poniewaſz ſie doſyć doſtátecżnie/ káżdy z
21:
rozmow nſázych ſpráwić może/ iáko o iedynym Bogu vcży
22:
my/ y wyznawamy: á iáko też o ſynu iego Iezuſie Chriſtu
23:
ſie: tedy nam to trudno kto zádáwáć ma. Gdyż ſie nie o co
24:
więcey zſátawiamy/ iáko oto/ żeby Bog ſam iedyny wſzech
25:
rzecży ſtworzyćiel/ oćiec nſáz dobrotliwy/ chwałę ſwoię
26:
miał: do ktorey żadne ſtworzenie/ choćiaſz nazacnieyſze/ ni=
27:
gdy nie ma być przypuſzcżáne: áni nákoniec ſyn iego miły
28:
Iezus Chriſtus Pan nſáz. Bo ten/ ácżkolwiek cżćią y chwa
29:
łą nád wſzyſtkie páńſtwá/ zwierzchnośći y przełożeńſtwá/
30:
źiemſkie y niebieſkie ieſt vkoronowan od Bogá oycá ſwego:
31:
y choćiaſz ma od niego imię nád wſzyſtkie imioná dáne: ie=
32:
dnák chwały tey oycowſkiey nie ma/ áni mu iey też bog dał.
33:
Abowiem ieſliby ták kto mniemiał/ tedyby też ták wierzyć
muśiał


strona: 195

O Kroleſtwie Chriſtoſowym.Liſt 195.
1:
muſiał: Iż on ſam iedyny Bog oćiec wſzechmogący/ prze
2:
ſtał być bogiem oycem wſzechmogącym: ſtworzyćiel ſtwo=
3:
rzyćielem: Pan pánem: rć. ále iż tym wſzyſtkim ieſt ſyn:
4:
á ták też ſyn nie ieſt poddány oycu ále oćiec iemu. Ale iż to
5:
nie może być/ tedy ták wierzymy y wyznawamy: iż Bog
6:
chwałę ſwoię ſobie Boſką zoſtáwiwſzy: dał IEzuſowi
7:
chwałę ſynowſką Pośrzednicżą: á to nápełniwſzy go du=
8:
chem bes miáry. rć. A ták gdy bywa wzywánie ſyná Boże=
9:
go Iezuſá Chriſtuſá/ od tych co go znáią y weń wierzą/ te=
10:
dy to nie tákowe bywa/ iákowe ſámemu Bogu oycu należy
11:
ále iákie ſłuży y przyſtoi Posrednikowi/ Przycżyńcy/ Do=
12:
zorcy y Iednacżowi/ zá námi ſie przed máieſtatem Bożym
13:
pokázuiącemu. Z ktorego my ſobie (wzywáiąc go) áni Bo
14:
gá drugiego dziáłamy: áni go też w iednego Bogá z Bo=
15:
giem oycem zámykamy: lecż tylko przezeń do Bogá przy=
16:
ſtępuiemy. VCZEN. Ale coſz potym gdy tego po nas
17:
nie żąda Chriſtus? Bo gdyby tego po nas pożądał/ żebyſmy
Iesli tego niechćiał mieć Iezus áby go wzywano.

18:
go wzywáli: tedyby nam to roſkazał był y tego iákobyſmy
19:
go wzywáć mieli náucżył: ták iáko náucżył wzywáć Bogá
20:
oycá ſwego. Lecż iż tego nie vcżynił: tedy tego niechćiał
21:
mieć. A przeto kto to dźiáła/ ſam ſie tego domyſla nád iego
22:
wolą. NAVCZYCIEL. Gdyby tego niechćiał
23:
był mieć/ tedyby tego znácżnie zákazał: ále iż niezákazał/ á
24:
zwłaſzcżá zá dni żywotá ſwego/ gdy go o co proſzono y przed
25:
nim vpadano: tedy tym ſámym rzecż tę vtwierdźił. Kto=
26:
rą też ſobie wierni vcżniowie iego máią zá iedno roſkazánie.
27:
A ku temu y to ſie ieſzcże przydáć może/ że nie prze co inſzego
28:
nie roſkázował ſam przez ſie/ wzywáć ſie: áni prze co inſze=
29:
go zániechał opowiedźieć ſpoſobu ktorymby go wierzący
30:
wzywáć mieli: tylko iż nie przyſzedł chwały ſwey ſzukáć/
31:
ále chwały Bogá Oycá ſwego. Ian 7. ꝟ 18. A 8. ꝟ 50.
32:
iáko ſie ſam w tym oſwiadcżał Wſzákże wżdy y tego do=
33:
łożyć nie zániechał/ iż tá ieſt wola oycowſka/ áby y on tákże
y iijiáko


strona: 195v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
iáko y Oćiec był vcżćiony: á to gdy ták mowił: Ian 5. ꝟ 22.
2:
Nie ſądźić Oćiec nikogo/ lecż ſąd wſzyſtek dał ſynowi: áby
3:
wſzyſcy cżćili ſyná/ iáko cżcżą Oyca. kto nie ćżći ſyná nie
4:
cżći Oycá ktory go poſłał. Ktore ſłowá izali nie iſáne ſą/
5:
á tego wzywánia ſynowſkiego/ izali nam nie zálecáią? Bo
6:
ieſli wzywánie ſyná Bożego/ iáko od Bogá dárowánego y
7:
przełożonego odrzućiſz/ á cżymże go proſzę ćię iáko BOgá
8:
vcżćiſz? ia záprawdę nie widzę. VCZEN. Cżeść tá
9:
iuż oddaná byłá Iezuſowi ſynowi Bożemu/ gdy ono przed
10:
nim/ zá żywotá iego/ vpadano/ y chwałę mu oddawano:
11:
chwałę one mowię ktora mu iáko Krolowi przedtym obie=
12:
cánemu y figurowánemu należáłá. A náwięcey mu w tym
13:
iáwnie pokazána y wyrządzoná byłá/ gdy ná oſlęćiu y oſli=
14:
cy do Ieruzalem wiecháł. A oddáná mu byłá ćieleſna y
15:
zwierzchowna chwałá::ták iáko ſie Bogu ſpodobáło. Ale
16:
żeby mu ktora inſza duchowna z wzywánim imienia iego
17:
tych cżſáow ſłużyć miáłá: tego pozwolić niechcą ći/ ktorzy
18:
przećiw temu wzywániu mowią/ y ono iákoby rzecż nieprzy
19:
ſtoyną gánią. NAVCZYCIEL. To prawdá/ iż
20:
chwałá oná y wzywánie/ ktorym był vcżćion Iezus Chri=
21:
ſtus zá dni ćiáłá ſwego/ byłá chwałą y wzywánim po więt=
22:
ſzey cżęśći źiemſkim/ ćieleſnym y zwierzchownym: á zwła=
23:
ſzcżá w onych/ ktorzy w nim nic więcey nie vpátrowáli/ nád
24:
to co ſie też w inſzych Prorocech náydowáło. Ale to tru=
25:
dno wſzytkim inſzym przycżytáć/ żeby cżego więtſzego nád
26:
to w nim widźieć niemieli. A choćiażby też dobrze/ áż do
27:
iego do niebá wſtąpienia/ gdy ſie z nimi roſtał/ á oni pokło=
28:
niwſzy ſie mu do Ieruzalem ſie wroćili Luk: 24. ꝟ 52.
29:
ábo áż do zeſłánia duchá ś. tego nie bacżyli/ áni rozumieli:
30:
ále wżdy/ gdy wźięli duchá świętego y przezeń wyucżeni
31:
byli/ źleby ták o nich kto rozumieć miał. A iż go nie tylko
32:
náon cżás gdy ná źiemi mieſzkał wzywano/ ále też y po iego
33:
do niebá wźięćiu/ tedy wzywánie to ćieleſnym/ á inſzym
34:
Krolom zwycżáynym názwáne być nie może/ y trudno ie
kto


strona: 196

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 196.
1:
kto wykorzenić ma. VCZEN. A gdzie o tym iż go
2:
do niebá wziętego chwalono y wzywano? NAVCZY= CIEL. Aza tego nie pámiętaſz/ co o tym piſze Páweł 1.
Iesli też Iezuſá po wſąpieniu do niebá wzywano.

4:
Kor: 1. ꝟ 2. w ty ſłowá: Zborowi BOżemu ktory ieſt w
5:
Korynćie/ poświęconym w Chriſtuſie Iezuſie/ wezwánym
6:
świętym/ ze wſzyſtkimi ktorzy wzywáią imienia Páná n=
7:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá? rć. Item 2. Tim: 2. ꝟ 22. piſze ták
8:
Páweł do ſwego Timoteuſzá: Strzeż ſie młodźieńſkich po=
9:
żądliwośći/ á nſáláduy ſpráwiedliwośći/ wiáry/ miłosći/
10:
pokoiu/ z tymi ktorzy wzywáią Páná ze wſzyſtkiego ſercá.
11:
y wiele inſzych. VCZEN. To co tu o wzywániu imie=
12:
nia Páńſkiego ábo Chriſtuſowego przywodźiſz: tedy to to=
13:
bie nic nie ſłuży. Abowiem to ieſt właſność ięzyká Zydo=
14:
wſkiego: wzywáć imienia cżyiego: to ieſt/ przyznáwáć ſie
15:
do kogo/ ábo ſie imieniem iego názywáć y ſzcżyćić. Iáko o=
16:
no maſz 1. Moy: 48. ꝟ 16. gdźie ták mowi Iákob do ſyná
17:
ſwego IOzeffá o ſynách iego/ ktore zá ſwe właſne bierze/
Wzywáć imienia cżyiego

18:
mowiąc: Anioł ktory mie wyrwał/ od wſzego złego/ niech
19:
błogoſłáwi ty młodźieniaſzki/ y niech będźie wzywáne imię
20:
moie w nich (ábo nád nimi) y imię oycow moich Abráhá
21:
má y Izááká rć. to ieſt/ niech ſie názywáią imieniem moim
22:
ábo od imienia mego/ to ieſt/ Izráelcżyki: ábo niech będą
23:
zá ſyny me pocżytáni. Tákże ono Ezá: 4. ꝟ 1. Y vchwy=
24:
cą ſie ſiedḿ niewiaſt mężá iednego/ w on dźień/ mowiąc:
25:
Chleb náſz ieść będźiemy y nſázym odźienim ſie przyodźieie=
26:
my/ tylkoſz niech imię twoie wzywano będźie nád námi: to
27:
ieſt/ niech ſie imienim twoim odzywamy. Przetoż też y to
28:
co Páweł mowi/ nie śćiąga ſie dotego/ żeby ſie kto modlić
29:
miał Iezuſowi: ále tylko do tego że ſie od imienia iego Chri=
30:
ſtiány názywáć miano/ iákoż y názywáią: iáko od Izráelá
31:
Izráelcżykámi. A ták to coś powiedźiał/ nic nie wáży: trze
32:
báby tu iákiego iſánego przykłádu w cżym go y iáko wie=
33:
rzący weń wzywáli: tożby to dopiero mogło nieco ważyć.
Náucżyćiel


strona: 196v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
NAVCZYCIEL. Tego ia nie przę iż ty mieyſcá kto=
2:
reś przywiodł z Moyżeſzá y Ezáiaſzá ták máią być rozu=
3:
miáne wedle właſnośći ięzyká żydowſkiego: ále to zá tym
4:
nie idźie/ áby ták inſze wſzyſtkie rozumiáne miáły być: ow=
5:
ſzem ſie co inſzego więtſzego z ſłow tákowychże pokázuie/
6:
niżli to imienim ſie cżyim názywáć. A zwłaſzcżá/ kiedy ſie
7:
ſłowá ty o Bogu mowią/ ábo do Bogá śćiągáią. Iáko
8:
ná przykład/ mowi ták w Pſál: 116. ꝟ 4. 13. 17. ná trzech
9:
mieyſcách w iednym Pſálmie/ A w imię Iehowy wzy=
10:
wáć będę. A v Ioelá káp: 2. ꝟ 32. Y będzie iż kto wzywáć
11:
będzie w imię Iehowy zachowan będzie rc. A więcże tu w
12:
tych ſłowách tylkoby to zámykáć ſie miáło/ co w onych kto=
13:
reś ty przypominał? niewiem ktoby mogł być ták vporny/
14:
coby to twierdzić śmiał? y owſzem w tych ſłowách nie co
15:
inſzego ſie zámyka/ iedno oſobliwa chwałá Boża/ ktorą o=
16:
biecował Pſálmiſtá Bogu wyrządzić/ y tákże go cżſáu po=
17:
trzeby ſwey wzywáć/ iako przedtym dziáłał. A Ioel záś o=
18:
biecuie wybáwienie/ nie tym coby ſie imienim Bożym odzy
19:
wáli: ále ktorzyby chwalcámi imienia Bożego byli/ á vf=
20:
iąc mu onego cżſáu ſwey potrzeby wzywáli. Lecż nád to
21:
wſzyſtko/ gdy ſie nie tylko ſłowam ále y rzecży ſámey w no=
22:
wym teſtamenćie przypátrzymy: tedy ia to widzę/ iż odzy=
23:
wáć ſie imienim Chriſtuſowym/ inſzymi ſłowy duch Boży
24:
wyráźił: á wzywáć záś imienia Páńſkiego ábo Chriſtuſo=
25:
wego inſzymi. Co z ſámey iedney káp: 2. liſtu wtorego do
26:
Timotheuſzá poznáć możeſz. Gdy ták mowi ꝟ 19. Niechay
27:
odſtąpi od nieſpráwiedliwośći káżdy ten ho onomazon to onoma Chriſtou/ ktory miánuie imię Chriſtuſowo: to ieſt/
29:
ktory ſie ſzcżyći imienim iego/ ábo ktory ſie od iego imienia
30:
chriſtiáninem názywa/ ták iáko w Antiochiey vcżnie iego
31:
pocżęto názywáć chrimatiſai. Act. 11. ꝟ 26. A w 22. ták:
32:
Z tymi ktorzy wzywáią Páná z cżyſtego ſercá/ meta ton epi kaloumenon kyrion rc. Gdzie oto widziſz/ iż tám inſzego/
á tu


strona: 197

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 197.
1:
á tu też inſzego ſłowá greckiego vżywa Apoſtoł: co nie dla
2:
cżego inſzego cżyni/ tylko żeby to pokazał/ iż iáko w ſłowách
3:
ták też y w rzecży ieſt tu nie máła roznicá. Acżkolwiek też
4:
pod cżás/ tyż ſłowá/ roznym ſpoſobem mowione bywáią:
5:
iáko ſie wprzod pokazowáło. A bácżyć to y ſam z nſázego ię=
6:
zyká możeſz/ iż to inſza rzecż ieſt/ mowić ták: ten ſie názywa
7:
imienim Chriſtuſowym: á mowić/ ten wzywa imienia
8:
Chriſtuſowego: tákże ten miánuie imię Chriſtuſowe. A ták/
9:
choćiaſz ná inſzych mieyſcách nád ty námienione/ náyduie
10:
ſie tá żydowſzcżyzná/ to ieſt/ iż ták ſłowo to epikalein może
11:
być przekłádano wzywáć ábo názywáć ſie: wſzákże iednák
12:
to wiedźieć potrzebá: iż ty ſłowá ktore piſmo święte Bo=
13:
gu/ Chriſtuſowi/ y ludźiom przycżyta/ nieiednáko záwżdy
14:
máią być vważáne y wykłádáne: á wſzákże nie procż oſo=
15:
bliwego iákiego znácżenia/ ábo podobieńſtwá. Abowiem
16:
iáko to odzywáć ſie cżyią żoną/ ábo ſie cżyim imieniem n=
17:
zywáć: nie w ſámych tylko ſłowkách y w nazwiſku záwi=
18:
ſło/ że ſie tá żoną tego zowie/ á on mężem iey: ten ſie zowie
19:
ſługą tego/ á on pánem iego: ále ku temu ſkutku rzecży po=
20:
trzebá. Aby żoná nád wolą mężowę/ á ſługá nád wolą Páń=
21:
ſką nic nie cżynili. á Pan záś y mąż żeby ſługi y żony bronili
22:
y ony opátrowáli/ tákże oćiec dźiatki: y gdyby o co prośili
23:
prosbę ich do ſiebie przypuſzcżáli y żądániu ich przyſtoyne=
24:
mu doſyć cżynili. Tákże dáleko więcey tego potrzebá temu/
25:
ktoby ſie imienim BOżym ábo Chriſtuſowym odzywáć
26:
chćiał: BOgá oycem/ á Chriſtuſá Pánem y małżonkiem
27:
názywáiąc. Bo ieſli Bog ieſt cżyim oycem/ á Chriſtus P=
28:
nem y małżonkiem/ y ſmie ſie też kto imieniem iego názy=
29:
wáć: tedy też pewnie (ieſli tylko z ſercá temu wierzy/ co vſty
30:
wyznawa) winien ieſt tákowy ná wolą ſie iego ſpuſzcżáć/
31:
á procż niey nic nie dźiáłáć: winien ſie ná ſtraż iego y op=
32:
trznosć ſpuſzcżáć: winien iego miłowáć/ cżćić/ ważyć/ ſz=
33:
nowáć: winien przed nim doległośći ſwe wſzyſtkie opowie=
zdáć/ y


strona: 197v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
dáć/ y do niego ſie w ſwych potrzebách vćiekáć: przy nim
2:
ſtátecżnie ſtać/ á od niego ſie nigdźiey nie odwracáć. Bo
3:
ktoby tego nie cżynił/ ten z BOgá nie może mieć oyc/ ani
4:
z Chriſtuſá Páná y małżonká. Abowiem odzywáć ſie do
5:
imienia BOżego y Chriſtuſowego: ábo ſie názywáć imie=
6:
nim ich/ gdy kto okiem zdrowym/ á lipkośći żadney w ſo=
7:
bie/ ábo iákiego zámydlenia nie máiącym/ w piſmo święte
8:
weyźrzy: tedy to bes omyłki pozna/ iż tákie mowienie w ſo=
9:
bie wſzyſtko nabożeńſtwo pobożność/ ſłużbę y chwałę Bo=
10:
żą zámyka. Ták iáko też gdy ſie Bog nie wſtyda odzywáć
11:
Bogiem nſázym Heb: 11. ꝟ 16. tedy też nie ſłowki tylko te=
12:
go dźiáła/ ále to ſkutkiem iż ieſt Bogiem nſázym pokázuie.
13:
A cżyni to on żeby nas przykłádem ſwym ku temu pobudźił
14:
żebyſmy y my to ſkutkiem przećiw niemu pokázowáli/ co ná
15:
dźiatki iego prawdźiwe należy. Bes cżego wſzyſtkiego/
16:
nic to nie pomoże żadnemu/ choćiáżby ſie niewiem iako
17:
imienim Bożym y Chriſtuſowym názywáć chćiał/ ieſliby
18:
wprzod tego tám ſkutkiem niewykonywał. Co iż ták ieſt że
19:
wzywánie to/ rzecży te zá ſobą ćiągnie/ iáko mieyſcá te
20:
świádcżą Dźie: 2. ꝟ 21. A 9. ꝟ 14. 21. A 1. Kor: 1. ꝟ 2. A
21:
1. Piotr 1. ꝟ 17. A 2. Tim: 2. ꝟ 22: tedy to z tąd poznaſz/
22:
iż przy tych náznácżonych mieyſcách/ przydáne y opiſáne
23:
ſą záraz powinowáctwá tych/ ktorzyby ſie ábo Bożym ábo
24:
Chriſtuſowym imienim názywáć chćieli. Iáko ná przy=
25:
kład maſz o Bogu 1. Petr: 1. ꝟ 17. Ieſli Oycá wzywaćie/
26:
ábo ieſli oycem názywaćie tego/ ktory bes bráku oſob ſądźi/
27:
wedle káżdego roboty/ tedy w boiáźni obcuyćie cżſáu tego
28:
tu mieſzkánia wſázego rć. O Chriſtuſie záś/ Niech odſtą=
29:
pi od nieſpráwiedliwośći káżdy ktory miánuie imię Chri=
30:
ſtuſowe. 2 Tim: 2. ꝟ 19. A w ꝟ 22. Strzeż ſie młodźień=
31:
ſkich pożądliwośći/ á nſáláduy ſpráwiedliwośći/ wiáry/
32:
miłosći/ pokoiu/ z tymi ktorzy wzywáią Páná z ſercá cży=
33:
ſtego. Skąd nie tylko to/ com iuż rzekł/ káżdy poznáć może:
ále


strona: 198

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 198.
1:
ále ſie ieſzcże y tego náucżyć/ iż do tákiego wzywániá/ o kto=
Wiáry do wzywánia potrzebá.

2:
rym ſie tu mowi/ wiáry potrzebá. Ktorey ieſli kto w ſobie
3:
mieć nie będźie/ tedy y nabożeńſtwo iego/ y to wzywánie
4:
prozne y nie vżytecżne będźie: áni ſie Bogu ſpodoba. Po=
5:
niewaſz ták iſánie o tym Páweł nápiſał Rzym: 10 ꝟ 13.
6:
Ktobykolwiek wzywał imienia Páńſkiego/ zbáwion bę=
7:
dźie: lecż iákoſz wzywáć będą w ktorego nie vwierzyli? á
8:
iáko záś vwierzą o ktorym nie ſłyſzeli? Gdźie oto znácżnie
9:
wprzod wiárę wyſtawia/ iákoby rodźićielkę: á potym wzy=
10:
wánie z niey pochodzące iáko corkę: ktora nigdy bes mátki
11:
ſwey nie może być. A ták to będźieſz miał iáko iednę probę
12:
ſzcżyrych y prawdźiwych Chriſtian/ ktorych ieſt Chriſtus
13:
Pánem y małżonkiem: że nie ktorzy inſzy ſą/ iedno ktorzy
14:
weń wierzą: á potym z teyże wiáry onego wzywáią. Tych
15:
záś co go wzywáć niechcą/ choć ſie rzkomo zá wierne m=
16:
ią/ y iego ſie miánem názywáią: możeſz v ſiebie zá niewier=
17:
ne pocżytáć. Bo gdźieby prawdźiwie/ iáko przyſtoi/ wedle
18:
ſłowá Bożego/ wierząc w Bogá/ w Chriſtuſá też wierzy=
19:
li: tedyby bes wſzey pochyby onego wzywáli/ y chwałę ie=
20:
mu należącą záwżdy oddawáli. Lecż temu ná tym doſyć
21:
będźie ktorego Bog ſerce/ iáko Lidiey otworzy. A coś ſie i=
22:
ſnych przykłádow domagał/ ktorymiby to wzywánie Chri=
23:
ſtá Páná mogło być podpárte: Azać ſie nie doſyć iſány y do=
24:
ſtátecżny zda on/ ktory maſz w Dźieiách Apoſtolſkich o Ste
25:
fánie/ ktory Iezuſá wzywáiąc/ duchá mu ſwoiego odda=
26:
wał. Dźie: 7. ꝟ 59. VCZEN. Przykłádu tego nie=
O Steffánie y o iego wzywániu Iezuſá.

27:
chcą mieć niektorzy zá ważny y doſtátecżny: á rzecży tey ſłu=
28:
żący. A to dla dwu przycżyn. naprzod dla tego: Iż Ste=
29:
fan vmieráiąc/ á iákoby iuż w záchwyceniu nieiákim bę=
30:
dąc/ á ná Chriſtuſá iuż ocżywiśćie pátrząc/ to mowił. Co
31:
zás trudno mowić ma ten/ ktoryby tego ná ſobie nie nosił
32:
co Steffan nośił. Potym dlátego/ że oprocż tey przedniey
33:
przycżyny/ ták rozumieią y to twierdzą: iż Steffan nie wzy
z ijwał


strona: 198v

ż
Dzieſiąta Rozmowá.
1:
wáł Iezuſá/ ále BOgá Oycá ſámego: ktory ſie imienim
2:
Zydowſkim Iehowá názywá. ktorego nazwiſká nierozu=
3:
mieiąc niektorzy (to ták oni mowią) miſáto Iehowy Ie=
4:
zuſá włożyli. A ták/ co on Bogá ſámego wzywał/ tedy to
5:
oni z niewiádomośći Iezuſowi przywłaſzcżyli. NAV= CZYCIEL. Iż tego niechcą mieć zá ſłuſzny y ważny
7:
przykład/ tedy to z vporu y z niedowiárſtwá/ á nie z wiáry
8:
zdrowey y rozſądku duchownego cżynią. lecż przedſię nie=
9:
wiáry ſwey tymi winnikámi/ tych dwu nieſłuſznych przy=
10:
cżynek/ zſáłonić nie mogą. Bo co ſie wymawiáią tym/ że=
11:
by inſza byłá Steffánowá ſpráwá/ ánſázá inſzá: iż on w
12:
wielkim śćiſnieniu/ á práwie iuż dokonywáiąc/ iáko w z=
13:
chwyceniu to mowił: á mowił też pátrząc ná Páná Iezu=
14:
ſá: tedy to pewna/ nie dla ich vporu y niewiary ieſt nápi=
15:
ſano/ żeby ſie tym bárźiey przećiw prawdźie oboſtrzáli: (ácż
16:
ći y to nie dźiw/ boć też y oſá iádowita z nalepſzego źiołká/ z
17:
ktorego ſłodki miod dobra pſzcżołká/ coś gorzkiego zgroma
18:
dza y dźiwne záwoie wije) ále dla wiernych á ſzcżyrych
19:
chwalcy BOżych: áby w wierze/ w nádźiei/ w miłośći/ y
20:
w ſłużbie Chriſtuſowey/ wedle woley BOżey/ nie vſtaw=
21:
li: áni tego niewiernikom/ przez chytrą ich Filozofią/ ſobie
22:
wydźieráć dopuſzcżáli. Owſzem żeby im z mieyſcá tego/
23:
ábo z przykłádu Steffanowego/ táki odpor dáwáli/ mo=
24:
wiąc ták: Ieſliż on mąż Boży/ á wierny vcżeń Chriſtá P=
25:
ná ſwego/ będąc nápełniony duchá świętego (iáko támże
26:
trochę wyżſzey przedtym ſtoi ꝟ 55.) á iuż práwie dokony=
27:
wáiąc żywotá wieku tego: zwyćiężywſzy przećiwniki ſwe
28:
prawdą: wiárę też do końcá ſtátecżnie záchowawſzy/ nie
29:
zániechał wzywáć Páná y odkupićielá ſwego: ále mu y
30:
duchá ſwego do ręku oddał: A iákoż nie dáleko więcey po=
31:
trzebá go wzywáć/ y záwſze ſie oddawáć iemu/ káżdemu t=
32:
kiemu ktory w ſobie więtſze niedoſtátki cżuie? ábo temu kto=
33:
ry ieſzcże pokus tákich niezwyćiężył/ nád iákimi w on cżás
34:
Steffan

35:


strona: 199

1:
O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 199.

2:
Steffan zwyćięſſwá doſtał: przećiw ktorym nie ſam ſie
3:
ma puſzcżáć y o nie ſie kusić/ ále áż z Chriſtuſem Pánem
4:
ſwym: bes ktorego nic im żaden nie vcżyni.
5:
A coś záś o inſzych powiedział: żeby nie Iezuſá (i=
6:
ko oni ſmieią mowić) ále Iehowy/ to ieſt Bogá ſámego/
7:
Stefan wzywáć miał: tedy iż wielkie głupſtwo á grubą ſle
8:
potę/ mowiąc to przećiw ſumnieniu y iſáney prawdzie/ po
9:
ſobie pokázuią/ mowić mi ſie práwie niechce. Poniewaſz to
10:
káżdy łácno obacżyć może/ iż ſpráwy tey nie po żydowſku/
11:
ále po grecku piſano: á miedzy Iezuſem też á Iehowáh/ ieſt
12:
wielka roznicá. Wſzákże ácżkolwiekby ſie tá mowá ich zdá
13:
łá mieć w ſobie nieco podobnego/ á to z ſtrony Iehowáh/
14:
á Iezuſá/ iednák ſam/ contextus orationis/ mowię/ po=
15:
rządek rzecży nápiſáney/ tego nie śćierpi. Gdyż wſpomina
16:
przedtym Bogá y práwicę iego/ y niebo otworzone y Iezu=
17:
ſá po práwicy Bożey ſtoiącego. A ták gdźieby miſáto Ie=
18:
zuſá wprowádźić chćieli Iehowáh: tedyby záráz dwu
19:
Bogu wprowádzić muſieli: procż Iezuſá: z ktorychby ie=
20:
den ſiedźiał/ á drugi po práwicy iego ſtał. Aliśćiby miſáto
21:
iednego Bogá dwá byli. A Iezus do ktoregoby wżdy z nich
22:
pośrzednikiem był? Boby go przedſię dumą ſwoią wygł=
23:
dźić nie mogli: gdyż go tám iſánie wſpomina/ y ſynem cżło=
24:
wiecżym názywa ꝟ 56? Mizerni ludźie/ chcąc oto poprá
25:
wić/ więceyby ieſzcże pogorſzyli/ chcąc błędowi (iáko oni
26:
mniemáią) zábieżeć: więceyby błędow przywiedli. Chcąc
27:
też ieſzcże wygłádźić wzywánie Chriſtuſá Iezuſá/ á chwa=
28:
ły mu tey zayźrząc/ ktorą go BOG ſam vcżćił: áżćiby ią
29:
przedſię komu inſzemu przy Bogu oddawáć muſieli. To ieſt
30:
y Bogu ſámemu/ y temu tám zmyſlonemu Iehowie po pr=
31:
wicy Bożey ſtoiącemu. Ktorego błędu ći wolni mogą być/
32:
ktorzy wzywáiąc Bogá ſámego/ wzywáią też Iezuſá ſyná
33:
cżłowiecżego po práwicy iego ſtoiącego. O ktorego wzy=
34:
waniu/ ieſlić ieſzcże máło ná Steffanowym przykłádźie/
z iijánoſz


strona: 199v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
ánoż maſz więcey inſzych/ máło nie we wſzyſtkich liśćiech A=
2:
poſtolſkich/ ták ná pocżątku/ iáko też y przy zámknieniu ich:
3:
á to w tych ſłowiech: Lſáká Páná nſázego Iezuſá Chriſtu
4:
ſá niech będźie z wámi rć. VCZEN. Ale oni tego
5:
niechcą mieć zá wzywanie/ ále tylko zá iedno winſzowánie/
6:
ábo błogoſłáwieńſtwo. Bo gdźieby to wzywánie tákie by
7:
ło/ ktoreby w ſobie prośbę zámykáło: tedyby ták mowić
8:
muſiał: Pánie Iezu Chriſte bądź ná nie łſákaw/ vżycż im
9:
pokoiu ſwego rć. á nie ták iáko mowi. NAVCZYCIEL.
10:
Y tá wymowká nie ieſt ludźi ſercá cżyſtego/ á w prawdźie
Rozmáite ſą ſpoſoby wzywánia.

11:
ſie Bożey vprzeymie kocháiącego: á to iż nie pochodźi z roz=
12:
ſądku zdrowego. Abowiem na coś inſzego ieſt nſáadzoná:
13:
á pewnie nie ná co inſzego/ iedno áby ſie prawdźie ſprzeći=
14:
wić/ á plácu iey nie pozwolić. Bo co to zá wymowká? Nie
15:
ieſt práwi modlitwá ábo wzywánie/ ále winſzowanie ábo
16:
błogoſłáwieńſtwo. Iákoby winſzowánie rzecży dobrych
17:
od BOg/ ábo błogoſłáwieńſtwá iego żądánie/ nie miáło
18:
też być wzywánim iednym ábo modlitwą? Abo iákoby to
19:
powinna byłá rzecż/ modląc ſie BOgu/ ábo go wzywáiąc/
20:
tákże y Chriſtuſá/ ták záwżdy mowić: vcżyń to proſzę ćię:
21:
bądź ná mię łſákaw/ miłuy mię/ ábo kogo drugiego rć. A
22:
nie ktorym inſzym ſpoſobem/ y ſłowy też inſzymi/ iákoby
23:
duch Boży wymowić dał? ábo iákoby ná pámięć co przy=
24:
wiodł? Ale gdźieby tu w tych ſłowách nie miáło ſie zámy=
25:
káć wzywánie Chriſtá Páná: tedy też y wzywánia nie=
26:
maſz Bogá ſámego/ ktore wprzod wſpomina mowiąc: L=
27:
ſká wam y pokoy od Bogá Oycá rć. Ale ieſli tego pozwo=
28:
lą/ iż ſie tym ſpoſobem wzywa BOg Oćiec: tedy niewiem
29:
iáko tego bronić mogą/ żeby ſie też y Iezus Chriſtus wzy=
30:
wáć niemiał? poniewaſz záraz w teyże ſpráwie podle Bo/
31:
gá ieſt położon. A gdźieby záś kto ſmiáł to ieſzcże z vporu
32:
ſwego/ przećiw iſáney prawdźie/ mowić/ że mowá táka nie
33:
może być wzywánim BOżym/ ábo modlitwą názwána:
tedyć


strona: 200

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 200.
1:
tedyć też to mowić muśi o wielu tákich mowách Stárego
2:
Teſtámentu? Iáko ono náprzykład/ gdźie ták Moyżeſz ro=
3:
ſkazuie Aaronowi y ſynom iego/ vcżąc ich iákoby ludowi
4:
błogoſłáwić mieli/ ták mowiąc: Niechayći Pan błogoſł=
5:
wi/ y niech ćię ſtrzeże/ niech oświeći Pan oblicże ſwoie nád
6:
tobą/ á niechći będźie miłośćiw rć. 4. Moy: 6. ꝟ 24. Tákże
7:
też maſz w Pſal: 67. Niechay ſie nád námi zmiłuie Bog/
8:
y niech nam błogoſłáwi/ á niechay twarz ſwoię roziſáni
9:
nád námi rć. Tákże ieſzcże Pſálm: 68. Niech powſtánie
10:
BOg á roſproſzą ſie nieprzyaćiele iego rć. y inſzych wiele.
11:
W ktorych gdy mowi/ Niech powſtánie Bog/ ábo niech ſie
12:
zmiłuie BOG rć. tedy tego nie inſzym vmyſłem mowi pi=
13:
ſmo/ áni w ſobie żadney inſzey rzecży zámyka/ iedno to/ iáko=
14:
by też ták mowiło: Pánie Boże błogoſław nam/ zmiłuy
15:
ſie nád námi/ powſtań á roſproſz nieprzyaćioly ſwoie: A toż
16:
wedle właſnośći ięzyká żydowſkiego/ ktorego właſnośćią
17:
mowy/ ćiſprzećiwnicy tego wzywánia Chriſtuſowego/ w
18:
inſzych ſie rzecżách cżęſto zákłádáią: á tu cżemu iey wżdy
19:
plácu dáć niechcą? Ale ieſliſz tu wzywánie Bogá mieyſce
20:
ma w tákim ſpoſobie mowienia/ á cżemużby też wzywánie
21:
Chriſtuſá Páná nie miáło mieć? á zwłaſzcżá iż też w nim
22:
tákowyſz ieſt ſpoſob mowy/ iáko miánowicie ono 1. Teſs: 3.
23:
ꝟ 11. 12. 13. gdźie ták Páwel mowi: A ſam BOg y Oćiec
24:
náſz/ y Pan nſáz Iezus Chriſtus/ niech ſpráwuie drogę n=
25:
ſzę do was. Tákże 2. Teſs: 2. ꝟ 16. A 3. ꝟ 5. ktore ieſlićby
26:
nie doſyć vcżyniły/ á to dla tego ſpoſobu mowy/ ktora/ i=
27:
koś rzekł/ nie miáłáby być wzywánim ále winſzowánim:
28:
więc ono w Obiáwieniu maſz táką/ ktora znácżne wzyw=
29:
nie y cżći oddawánie w ſobie zámyka/ w ty ſłowá: Przyidź
30:
Pánie Iezuſie. Obiá: 22. ꝟ 17. 20. Item. Godźien ieſtes
31:
wźiąć kſięgi y otworzyć piecżęci ich/ ponieważes był zabi
32:
ty/ y odkupiłeś nas Bogu przez kreẃ ſwoię/ z káżdego po=
33:
kolenia i ięzyká/ y ludu/ y narodu: y vcżyniłes nas BOgu
naſzemu


strona: 200v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
nſázemu Krolmi y Ofiárowniki: y krolowáć będźiemy ná
2:
źiemi Obiá: 5. ꝟ 9. Ktora rzecż/ pod podobieńſtwem rze=
3:
cży onych niebieſkich ieſt nam przed ocży przełożona: á to
4:
dla tego/ żebyſmy ſie tego náucżyli: Iż ieſli ná práwicy Bo
5:
żey báránká ſtoiącego/ ktory ieſt Lwem onym z pokolenia
6:
Iud/ á korzenim Dawidowym/ dwádźieśćiá y cżterzey
7:
ſtárſzych/ y cżworo też z nimi źwierząt/ ták wyſłáwiáią/ y
8:
ták przed nim vpadáią/ iáko támże trochę przed tym cżyta=
9:
my: tedy nam to dáleko więcey przyſtoi/ ábyſmy też przed
10:
nim vpadáli/ pioſnkę mu nową ſpiewáli/ á cżſáu nſázey po=
11:
trzeby onego wzywáli: á iżby rychło przyſzedł prośili: te=
12:
mu mocnie wierząc iż nas wyſłucha/ ocż go wedle woley
13:
iego proſić będźiemy. VCZEN. Dobraby to byłá
14:
co mowiſz/ gdybyś to mogł z ſłowá Bożego pokázáć/ że go
15:
wzywáć mamy: ábo iż go ták przedtym inſzy wierni wzy=
16:
wáli/ y z nim ſie wzywáiąc go rozmawiáli: á ktemu iż nas
17:
też wyſłucha/ gdy go według woley iego o co proſić będźie=
18:
my. NAVCZYCIEL. Toć ſie łácno pokázáć może/ iż ſie
19:
z nim wierni chwalcy iego y on też z nimi/ po ſwym do nie=
20:
bá wſtąpieniu rozmawiáł. Cżego iż ſie ſam przez ſie domy
21:
ſlić nie możeſz/ tedy ſie temu bárzo dziwuię/ á zwłaſzcżá/ iż
22:
w tobie nie ládá iáką pámięć bacżę/ gdy ták wiele przeći=
23:
wnych wywodow możeſz pámiętáć. Acż ſie też záś z drugiey
24:
ſtrony dziwowáć przeſtawam/ á to prze to/ iż też tego cżę=
25:
ſto doznawam/ że ſie cżłowiek rychley złego náucżyć może/
26:
y dłużey ie pámiętáć/ niżli co ieſt dobrego á wedle Bogá
27:
prawdziwego: Gdyż tego żaden poiąć áni pámiętáć nie mo
28:
że/ iedno ktoryby był w tym od ſamego Bogá wyucżony. Ale
29:
iákoſkolwiek: choćiaſz ty lepiey pamiętaſz to/ cżym niekto=
30:
rzy borzą wzywánie Iezuſá Chriſtuſá ſyná Bożego/ á tego
31:
záś nie bacżyſz cżymbyś go bronić miał: iednák ia dla tego
32:
nie rozſtánę ſie z tobą/ iákobyć nieiáką niechęć pokázuiąc/
33:
ále owſzem z miłośći/ iákom przedtym w rozmowách in=
ſzych


strona: 201

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 201.
1:
ſzych cżynił/ to co bacżę y rozumiem z dáru Bożego/ ku tey
2:
rzecży náleżącego/ tobie powiem. Abyś ty/ ieſli ćię przeſzłe
3:
ſłowá y wywody nie przekonáły/ z tego coć ieſzcże powiem/
4:
mogł być zbudowány. Abo ácż nic/ żebyś mogł do tego
5:
przyść/ żebyś o przedſięwźięćiu ludzy tych/ wzywániu
6:
Chriſtuſowemu odpornych/ mogł iuż zwetpić. Skądći by
7:
to przyſzło/ żebyś ſie zátym przed wielmożnym máieſtatem
8:
vpokorzył: á zá tą pubudką Bogá oycá ſwego prośił/ ábyć
9:
rzecż tę dał cále wyrozumieć: á iżbyć też dał duchá tákiego/
10:
w ktorymbyś ná potym vmiał ſyná iego namileyſzego Ie=
11:
zuſá Chriſtuſá cżcić y ważyć: y onego iáko Iednácżá/ Po=
12:
śrzedniká/ Przycżyńcę/ Pſáterzá y Páná/ cżſáu ſwey potrze
13:
by wzywáć/ á życżyć byś ſobie miał/ nie ktorego inſzego du
14:
chá/ iedno onego ktorym nápełniony będąc Stefan/ vpá=
15:
trzył go ná práwicy Bożey ſtoiącego/ y duchá mu ſwoiego
16:
oddał. Abo żebyś go ták wzywał/ iákogo wzywáli inſzy
17:
wierni vcżniowie iego. O cżym maſz nie ládá mieyſce w
18:
Dzieiách Apoſtolſkich/ káp: 9. o náwroceniu Páwłowym:
19:
ná ktorego ſam Chriſtus z niebá wołał/ y z nim ſie rozma=
20:
wiał: náten cżás gdy on do Dámaſzku wiernych więzáć ie=
21:
chał. Gdzie záś potym tenże Iezus Chriſtus w nocy przez
22:
widzenie/ z wiernym vcżniem ſwym Anániaſzem ſie rozmá
23:
wiał: á iego do niego wyſyłał. Ktora rozmowá/ izali też nie
24:
ieſt iednym ſwiádectwem tego/ że Chriſtus wie co ſie tu z
25:
námi dzieie? á iż nſázę mowę ſłyſzeć może? á nádto że nas
26:
tym przykłádem ku wzywániu ſámego ſiebie pobudza? Tym
27:
ieſzcże przykłádem w tym nas vpewniáiąc/ iż nas wyſłu=
28:
cháć chce/ gdy go o co wedle woley iego prośić będziemy:
29:
ták iáko o tym piſze Ian. 1. Ian: 5. ꝟ 14. mowiąc: A ieſt ći
30:
wolnosć tá ktorą v niego mamy/ iż ieſli o co prosić będźie=
31:
my wedle woley iego wyſłucha nas. rc. VCZEN. Ale
32:
ſie mnie ták zda/ iż na tym tám mieyſcu nie mowi Ian o Ie
33:
zuſie ſynu Bożym/ ále mowi o Bogu ſámym: á ták tym nie
Aamożeſz


strona: 201v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
możeſz dowieść tego co mowiſz. NAVCZYCIEL.
2:
Wiem to/ iż też ták niektorzy trzymáią/ á zwłaſzcżá co prze=
3:
kładu Bezinego nſáláduią: ktorego też y Brzeſcy tłumácże
4:
náſládowáli: wſzakże nie według textu Greckiego: co też y
5:
Włoſki tłumácż zboru Ienewſkiego vcżynił. A ták też oto/
6:
iáko ſie tego napierwey według wiádomośći mey/ Bezá
7:
ważył wulgáty nſáláduiąć/ że text grecki odmienił/ kłádąc
8:
miſáto iego/ Bogá/ bo w greckim auton/ipáum/ to ieſt iego
9:
ſtoi/ á nie theon/ Deum/ Bogá: tákże oto y drudzy zá nim
10:
w tyż tropy w też smiáłość ſie wdáli y text grecki pofáłſzo=
11:
wáli/ kłádąc Bogá miſáto iego. Gdyż/ kto ſie iedno pilno
12:
wſzytkim okolicżnośćiam przypátrzy/ ták z ſtrony ſłow v=
13:
przedzáiących/ iáko y w pozad idących/ dozna tego/ iż tám
14:
rzecż idźie nie o Bogu ſámym/ ále o Iezuſie ſynu Bożym. O
15:
ktorym tám Ian to przedtym powiedźiał/ iż to co piſał/ dla
16:
tego piſał/ áby ći ktorzy wierzą w ſyná Bożego/ wiedźieli iż
17:
żywot wiecżny máią: á iżby wierzyli w imię ſyná Bożego/
18:
z tą uffnośćią (iáko záraz tego dokłádá) ktora przećiw
19:
niemu máią/ że ich wyſłucha ocżgo proſić będą wedle woley
20:
iego. Gdźie záraz wiárę zálecáiąc/ iáko mátkę/ záleca też y
21:
wzywánie/ iáko z niey rodzącą ſie corkę: ktora ſie w tym
22:
żadnym nie naydźie/ ktory w ſobie wiáry tey w imię ſyná
23:
Bożego mieć nie będźie. A co ſie tego Bezinego przekłádu
24:
dotycże/ także y Włoſkiego Ienewſkiego/ w ktorych mi=
25:
ſto iego włożyli Bogá/ zdźieráiąc to z Chriſtuſá co Ian ie=
26:
mu przycżyta/ á ná Bogá ſámego wkładáiąc: tedy ſie ták
27:
domniemawam/ że to oni vcżynili dla tego/ iż też przedtym
28:
káp: 3. ꝟ 22. máło nie tęż rzecz Ian o BOgu mowi/ y toż
29:
nam też obiecuie/ iż ocż go proſić będźiemy od niego wezmie
30:
my. Ale ieſliby dla tego/ iż to tu pierwey o Bogu powie=
31:
dźiał ná pierwſzym mieyſcu/ tákże by też dla tego ná wto=
32:
rym miáło być powiedźiano ábo rozumiano: tedyby też ták=
33:
że y inſze mieyſcá miáły być pſowáne. A ták byſmy y ono
Pawłowe


strona: 202

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 202.
1:
Páwłowe winſzowánie/ łſáki/ pokoiu/ y miłoſierdźia/ ktore=
2:
go naprzod od BOgá winſzuie/ á potym też y od Iezuſá/ z
3:
Iezuſá złupić muſieli/ á zgołá ie ná Bogá ſámego włożyć.
4:
Cżego iż pełno wſzędy w piſmie/ káżdy to pilny cżytelnik
5:
ſnádno obacżyć może/ że cżęſtokroć tęż rżecż/ ktorą raz ná
6:
Bogá ſámego wkłada/ ſynowi ią też potym przycżyta: i=
7:
ko ſie z liſtu do Teſſáloniceńſkich pokázowáło. A przycżyta
8:
nie prze co inſzego/ tylko iż BOg ty wſzyſtki rzecży przezeń
9:
ſpráwuie: y przezeń nas vcżeśnikámi ich cżyni. Iáko ná
10:
przykład/ poſpolitá to iż piſmo swięte názywa Bogá zb=
11:
wićielem y odkupićielem: áżći też tákże toż przycżyta ſyno=
12:
wi. Tákże mowi ſam Pan Chriſtus o Oycu ſwym/ iż on
13:
nam ma dáć y vcżynić o co go proſić będźiemy: Ażći też toż
14:
o ſobie powieda mowiąc: ocż proſić będźiećie oycá w imię
15:
moie/ ia vcżynię. Tám powiedźiał iż oćiec vcżyni/ á tu záś
16:
ia vcżynię. Y wiele inſzych tym podobnych/ ktorymi ſie
17:
nilża długo báwić. Lecż wracaiąc ſie zaś ku ſwey rzecży/
18:
toć ieſzcże powiedam: iż nie tylko rozmawiał ſie Pan Iezus
19:
Chriſtus z Anániſázem ále też y z Páwłem: cżęſto go w ie=
Chriſtus ſie cżęſto z Páwłem vmawiał.

20:
go trudnośćiách y doległośćiách ćieſząc/ y ſercá mu doda=
21:
wáiąc: obiecuiąc mu to iż z nim chćiał być y iego wyrywáć.
22:
VCZEN. A gdźie to ſtoi nápiſano? NAVCZY= CIEL. W Dźieiách Apoſtolſkich káp: 18. ꝟ 9. maſz to
24:
nápiſano/ iáko ſie Pan Iezus w nocy przez widzenie vka=
25:
zał Páwłowi ſtrwożonemu: á o zdrowiu ſwym bárzo wąt=
26:
piącemu/ á iż ták ku niemu mowił: Nie boy ſie/ ále moẃ/ á
27:
nie milcż/ boćiem ia z tobą/ á żáden ſie ná ćię nie tárgnie/ =
28:
być źle vcżynić miał/ bowiem ia w mieśćie tym mam lud
29:
wielki. Potym maſz káp: 22. ꝟ 17. 18. 19. 20. 21. gdźie to
30:
o ſobie Páweł poimány przed poſpolſtwem Ierozolimſkim
31:
powieda/ iáko ſie z nim długo Pan Iezus rozmawiał/ gdy
32:
ſie on modlił w kośćiele. Ktorą rzecż żeby długo teraz mnie
33:
przed tobą porządkiem ſwym powiedáć/ przeto ćię ſámego
Aa ijdo prze=


strona: 202v

Dzieſiąta Rozmowá
1:
do przecżytánia tego tám mieyſcá odſyłam: ábyś też ty n=
2:
wet/ nie tylko vſtam moim/ ále też y właſnym ocżam ſwo=
3:
im/ w tey mierze plác dał/ á prawdźie ſie iſáney iuż dáley
4:
ná potym nie ſprzećiwiał/ doznawſzy tego iż ták ieſt iako
5:
mowię á nie inácżey. Ku cżemu to ieſzcże możeſz też przy=
6:
dáć/ co ieſt támże kap: 23. ꝟ 11. A káp: 26. ꝟ 15. 16. 17. 18.
7:
A nád to wſzyſtko iáko zá iedno rzecży tey zámknienie/ bę=
8:
dźieſz y to miał ná bácżnosći/ co ſam Páweł c ſobie powie=
9:
da. 2. Kor: 12. ꝟ 8. to ieſt iáko po trzykroć Páná proſił/ żeby
10:
on Szatán ktory go policżkował od niego odſtąpił: A on
11:
mu ná to odpowiedźiał: doſyć tobie ná łſáce mey/ gdyż moc
12:
moiá/ w niedużosći/ ábo w niemocy bywa wykonána.
13:
VCZEN. Tego niewiem ieſli tám przez Páná rozu=
14:
mieć mam Iezuſá Chriſtuſá/ á nie rádſzey ſámego BOgá
15:
Oycá iego. To iuż bacżę y wyznawam/ iż ieſli tu w tych
16:
ſłowiech przez Páná rozumiány ma być Chriſtus Iezus/ á
17:
nie BOg Oćiec wſzechmogący: tedy iuż dáley niewiem co
18:
bym miał przećiw temu wzywániu Chriſtá Páná mowić:
19:
bo bym tu iuż zgołá muśiał dáć prawdzie mieyſce/ á oney
20:
ſie nápotym nieſprzećiwiáć. A zwłaſzcżá/ máiąc przeciw
21:
ſobie ták wiele známienitych y iſánych wywodow/ y przy=
22:
kłádow: ktorychem ſie tu od ćiebie dniá dźiſieyſzego nſáłu=
23:
chał. NAVCZYCIEL. Acżkolwiek to ieſt pewna
24:
regułá/ w nowym teſtámenćie: iż iáko to ſłowko ábo n=
25:
zwyſko BOg/ gdy ták ſámo przez ſie w texćie ſtoi/ bes i=
26:
kiego pewnego dołożenia y okazánia kogoby Bogiem pi=
27:
ſmo nazywáło/ nie o kim inſzym ma być rozumiano tylko o
28:
ſámym iednym wſzech rzecży ſtworzyćielu BOgu Oycu.
29:
Tákże gdy tymże obycżáiem to też nazwiſko Pan/ bes dołoże=
30:
nia pewney ktorey oſoby o ktoreyby ſie tám mowiło/ nie o
31:
kim też inſzym rozumiáne ma być iedno o Pánie Iezuſie
32:
Chriſtuſie ſynu Bożym: wyiąwſzyby/ iákom rzekł/ co tákie=
33:
go przyłożono było/ przez coby ſie to znácżnie pokázáć mo=
gło/


strona: 203

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 203.
1:
gło/ żeby to nazwiſko komu inſzemu ſłużyło. Iako ná przy=
2:
kład maſz modlitwę onę Apoſtolſką Dzie: 3. ꝟ 24. 25. gdźie
3:
loſy miotáiąc o dwu/ z ktorychby ieden naſtąpić miał ná
4:
mieyſce Iudaſzowo/ ták mowią. Ty Pánie wſzech ſerc ba=
5:
dácżu okaż z tych dwu ktoregoś obrał/ áby wźiął dźiał vſłu
6:
gowánia tego y Apoſtolſtwá/ z ktorego wyſtąpił Iudaſz/
7:
áby odſzedł ná mieyſce ſwe. Ktorą modlitwę/ iż do Chriſtu
8:
ſá cżynili/ wątpliwośći niemſáz v wierzących: gdyż to i=
9:
ſna rzecż/ iż Chriſtus ieſt bádácżem ſerc iáko ſie o tym przed
10:
tym mowiło. Druga/ iż to on ſobie przycżyta że onę dwána=
11:
śćie Apoſtołow obrał/ Luk: 6. ꝟ 13: Ian 6. ꝟ 70. A 13. ꝟ
12:
18. ktorzy też bes niego nic vcżynić nie mogli/ Ian 15. ꝟ 5.
13:
Trzećia/ iż gdy ſie potym y z inſzymi wiernymi ſpolnie mo=
14:
dlili BOgu ſámemu Dźie: 4. ꝟ 24. tedy nie ták zgołá ty
15:
Pánie mowili/ ále y co więcey przydáli: áby znác bylo iż
16:
nie do Chriſtuſá/ ále do Bogá ſámego mowili: iáko cżyt=
17:
iąc ſam to rozeznáć możeſz. Wſzákże imo to wſzyſtko com
18:
powiedźiał/ ku wyrozumieniu mieyſcá onego. 2. Kor. 12. ꝟ
19:
8. iáko Páweł potrzykroć Páná proſił/ rzecż to ſámá po=
20:
kázuie z dálſzych ſłow Páwłowych/ że to o Chriſtuſie Pánie
21:
á nie o BOgu Oycu ma być rozumiano. A to z tąd iż ták
22:
przydáie Páweł: A ták rádniey ſie chłubić będę/ z niedużo=
23:
śći moiey/ áby moc Chriſtuſowá mnie okryłá. Gdźie oto
24:
widźiſz/ iż ſie mocnie Páweł vchwyćił ſłow tych Páńſkich
25:
ktore mowił do niego/ doſyć tobie ná łſáce moiey rć. á ták
26:
też y tego záraz dołożył/ co zá Pan mu odpowiedał/ ktorego
27:
wzywał/ y ná ktorego ſie też ſpuſzcżał. Wſzákże to ieſzcże
28:
v mnie dźiwna z iákiego wżdy rozſądku ludźie ći do tego
29:
przychodzą/ że ſie ták barzo ſprzećiwiáią wzywániu Chri=
30:
ſtuſowemu/ ktore w ſobie chwałę iego y poddáńſtwo zamy
31:
ka? Oćiec niebieſki ſam Bog iedyny wſzechmogący pod=
32:
dał wſzyſtko oprocż ſiebie ſámego Iezuſowi ſynowi ſwoie=
33:
mu: á ia bym miał być ták vporny/ żebym ſie też iemu pod=
Aa iijdáć


strona: 203v

Dzieſiąta Rozmowá.
1:
dáć nie miał? On go Pánem y dźiedźicem wſzyſtkiego v=
2:
cżynił y Pſáterzem poſtánowił nád ſtadkiem owiecżek
3:
ſwych: á ia bym miał pogárdźić pſáterzem tym/ dźiedźicem
4:
y Pánem wſzyſtkiego? A pewnie bym tym ſámym wzgár=
5:
dę przećiw memu pokazał/ gdybym nigdy przed nim dole=
6:
głośći ſwych áni opowiedał/ áni iego ná rátunek wzywał.
7:
iáko to y ſam bacżyć możeſz. VCZEN. Gdyż ták ieſt
O co proſić máią wierni Iezuſá Chriſtiſá.

8:
iako pokázuieſz/ iż ſłuſznie wierni Chriſtiánie wzywać m=
9:
ią Iezuſá ſyná Bożego: chociaſz nie ták iáko Bogá ſámego:
10:
ale iáko od niego vcżynionego/ dánego y poſtánowionego
11:
Páná/ Pośrzedniká/ Przycżyńcę: cżemu ſie iuż ia więcey
12:
ſprzećiwiáć niechcę. Wſzákże ćię proſzę vkaż mi też to/ cże=
13:
goby żądáć/ ábo o co proſić mieli wierni/ tego Pośrzedniká
14:
ſwoiego: iákoby tá prośbá ich nie byłá áni woli iego/ áni
15:
Bogu ſámemu przećiwna. Bo ia to pámiętam/ iż gdy go
16:
zá dni żywotá iego tego tu źiemſkiego/ vcżniowie iego ſyno=
17:
wie Zebedeuſzowi o rzecż nieſłuſzną proſili: tedy im nie tylko
18:
to zádał/ iż ſámi niewiedźieli ocż proſili: ále też y to k temu
19:
przydał/ iż to nie byłá rżecż iego dáć im to o co proſili.
20:
NAVCZYCIEL. Dobrze cżyniſz iż ſie też o to pytaſz.
21:
Ná co tákći krotko odpowiedam: iż nie o co innego proſić
22:
maſz Chriſtuſá Páná/ iedno o to co on ſam obiecował: á ocż
23:
go też przedtym wierni chwalcy iego praſzáli/ á on też pros
24:
by ich dźiáłáł: iákoć ná przykład kilká rzecży przypomionę.
25:
Naprzod proſić go maſz o to/ áby on ſam Zbor ſwoy budo=
26:
wał/ ták iáko obiecał: Máth: 16. ꝟ 18. potym żeby ćię y z
27:
inſzymi wiernymi nie opuſzcżał/ ále z tobą do końcá był:
28:
Máth: 28. ꝟ 20. Ian 14. ꝟ 18. Abyć duchá od Oycá po=
29:
ſłał/ iáko ſlubował: Ian 15. ꝟ 26. A 16. ꝟ 7. A iż iáko ſam
30:
rzekł nic bes niego vcżynić nie mogą vcżniowie iego. Ian
31:
15. ꝟ 5. przeto go też y o to z Páwłem Apoſtołem proſić bę=
32:
dźieſz/ áby ćię vtwierdzał y vmácniał Fil: 4. ꝟ 13. A 1.
33:
Tim: 1. ꝟ 12. A iż Zbor iego niemoże być bes niego budowán
przez


strona: 204

O Kroleſtwie Chriſtuſowym.Liſt 204.
1:
przez Miniſtry ſłowem vſługuiące/ przeto go y o to proſić
2:
maſz/ áby też on ſám Miniſtry w Zborze ſwym poſtána=
3:
wiał/ ktoreby godne vrzędu tego widźiał. Ian 15. ꝟ 16.
4:
Dźie: 20. ꝟ 24. A 22. ꝟ 21. A 1. Kor: 1. ꝟ 17. 1. Tim: 1. ꝟ 12.
5:
Potym ieſzcże/ aby on będąc prawdźiwym Pſáterzem/ dał
6:
żywot wiecżny owiecżkam ſwym Ian 10. ꝟ 10. 28. Aby
7:
brzemieniem iákim oćiążone ochłodźił/ Máth: 11. ꝟ 28. Aby
8:
wiáry przyſparzał Luk: 17. ꝟ 5. Aby błogoſłáwił y od grze=
9:
chow odwodźił: ponieważ też ná to ieſt od Bogá dány Dźie:
10:
3. ꝟ 26. Aby od niebeſpiecżeńſtwá wybawiał/ á ginące z/
11:
chowywał Máth: 8. ꝟ 25. Dźie: 18. ꝟ 9. 10. Aby Ewán=
12:
ielią obiáwiał: ták iáko ią obiáwił był Páwłowi Gál: 1. ꝟ
13:
12. Aby potym w dźień on ćiáło nſáze przemienił Fil: 3. ꝟ
14:
21. Aby dał vpámiętánie y grzechow odpuſzcżenie. Dźie: 5.
15:
ꝟ 31. Máth: 9. ꝟ 6. Már: 2. ꝟ 10. Luk: 5. ꝟ 24. Aby ſie
16:
zmiłował/ Heb: 2. ꝟ 17. A 4. ꝟ 15. Iudás ꝟ 21. Aby wol=
17:
nym vcżynił od ſtráchu śmierći Heb: 2. ꝟ 15. Aby w poku
18:
ſách rátował. Heb: 2. ꝟ 18. Aby wſzeláką zwierzchność
19:
y przełożeńſtwo zgládźił 1. Kor: 15. ꝟ 24. Aby chore lecżył
20:
Dźie: 9. ꝟ 34. Aby ćię zbáwił gdy przezeń przychodźić bę
21:
dźieſz do Bogá. Heb: 7. ꝟ 25. Aby rychło przyſzedł Obiá:
22:
22. ꝟ 20. W dźień oſtátecżny w ſię wierzące wzbudźił: Ian
23:
6. ꝟ 39. 40. 44. A potem żeby w dźień on koronę nie wię=
24:
dnącą oddał: 2. Tim: 4. ꝟ 8. rć. y o wiele inſzych rzecży
25:
ktore y ſam obacżyſz pilnie cżytáiąc piſmo święte. A wſzák
26:
że/ ieſli Duchem BOżym zápiecżętowány będźieſz: ábo ſie
27:
Duchá Chriſtuſowego vcżeśnikiem ſtánieſz: tedyć to wſzyſt=
28:
ko łácno przyidźie. Bo ćię on tego wſzyſtkiego náucży y w
29:
tym wſzyſtkim wycżwicży: że wprzod záwżdy oddáwáć bę
30:
dźieſz chwałę Bogu Oycu ſwemu: y onego wzywáć będźieſz
31:
w imię ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá/ przy ktorym Bogu nie
32:
zániechaſz też y tego ſyná iego ná práwicy BOżey ſiedzące=
33:
go/ ábyś go też zá Przycżyńcę/ Iednacżá/ y Pośrzedniká
ſwoiego


strona: 204v

Dzieſiąta rozmowá o Kroleſtwie Chriſtuſo.
1:
ſwoiego wzywáć/ á doległośći ſwych/ iáko przed Pánem y
2:
brátem ſwym opowiedáć niemiáł. Tylko ćię proſzę y nápo=
3:
minam boy ſie Páná Bogá/ á żyw wedle woley iego: á nie
4:
vdaway ſie zá náukámi obcymi/ ktore w błąd káżdego z=
5:
wodzą: zá cżymbyś nie tylko Chriſtuſá Páná/ ále też y Bo=
6:
gá ſámego vtráćić muſiał (do cżego iuż wieſz dobrze/ wie=
7:
le ich przyſzło) á wiedz o tym iż ku temu nie ládá iáki wſtęp
8:
ieſt/ temu káżdemu/ kto iedno nic nie trzyma/ ábo ácżnie
9:
wątpi o kroleſtwie Chriſtuſowym: Abo kto to ſobie má zá
10:
rzecż nieprzyſtoyną wzywáć go w potrzebách ſwych.
11:
VCZEN. Iuż to teraz y ſam bacżę: á iż ták ieſt/ ſmiele
12:
wyznáwam: przetoż ſie iuż też dáley prawdźie iſáney ſprze=
13:
ćiwiáć y oney ná odpor być niechcę. A ty ſie też modl zá mną
14:
ſpolnemu nſázemu BOgu y Oycu/ y temu też namilſzemu
15:
nſázemu Posrzednikowi/ Pánu Iezuſowi Chriſtuſowi. A=
16:
bych y ia będąc też cále vtwierdzony przez duchá BOżego
17:
ná wnętrznym cżłowieku vmyſłu moiego/ mogł to wſzyſt=
18:
ko w ſobie pocżuć
19:
dźić/ wychwaláiąc Páná Bogá mego w duchu y w praw=
20:
dźie: pod ktorego opiekę iuż ćię też teraz/ odchodząc od
21:
ćiebie/ porucżam: wſzákże ieſzcże cżſáu inſze=
22:
go do ćiebie nádeydę. NAVCZY= CIEL. Idźże w imię BOże w po=
24:
koiu: á Pan BOG niechay
25:
z tobą będźie.

strona: 205

Liſt 205.
1:
Rozmowá Iedena=
2:
ſta o Vſpráwiedliwieniu naſzym z łá=
3:
ski Bożey bes náſzych vczynkow/ z wiá
4:
ry przez Iezuſá Chriſtuſá.
5:
VCZEN.
6:
ACzkolwiek ſie tego oba=
7:
wam/ náucżyćielu miły żebym=
8:
ći ſie nie vprzykrzył/ ták cżę=
9:
ſtym do ćiebie chodzenim/ y ták
10:
wiele trudnych/ dźiwnych y ro=
11:
znych rzecży zadáwánim: ie=
12:
dnák/ żem ieſzcże przećiw ſobie/
13:
z twarzy twey/ żadney niechęći
14:
nie poznał: owſzem to widzę/ iż
15:
ſobie nic nie folguiąc/ wiernie
16:
mi ku dobremu pomoc chceſz: przeto ia też/ z więtſzą ſmiá=
17:
łosćią/ beſpiecżniey do ćiebie idę: tuſząc ták ſobie o tobie/ iż
18:
w tym coś pocżął/ ochotnie z sercem weſołym trwáć bę=
19:
dźieſz. A zwłaſzcżá iż też ia/ iuż zá dźień ábo zá dwá wątpli=
20:
wośći ſwe przed tobą będę mogł przełożyć: y od ćiebie ná
21:
nie odpowiedź odnieść. A potym/ dokońcżywſzy tych zácżę
22:
tych rozmow náſzych ſpolecżnych/ do pilnych ſie modlitew
23:
obroćić: á rzecży tych/ o ktorych ſie rozmawia/ ſłowem
24:
BOżym/ doſwiadcżyć: á ták ſie w nich pilnie w nocy y we
25:
dnie ćwicżyć: o nich z inſzymi rozmawiáć y náucżáć. A to
26:
dla tego/ żebym potym dniá onego oſtátecżnego/ mogł Pá=
27:
nu ſwemu ſłuſzną licżbę z taleńcżiku mnie zwierzonego
Bbvcżynić.


strona: 205v

Iedenaſta Rozmowá
1:
vcżynić. W cżym nic nie wątpię/ iż mi ſam Pan pomágáć
2:
y mnie rátowáć będźie. Ale áby ſie iuż cżás długą przedmo=
3:
wą nie trawił/ powiemći vmyſł ſercá moiego. Rádbym
4:
dźiś z tobą o vſpráwiedliwieniu náſzym nákrotce rozma=
5:
wiał: wiedząc to iż ná tym wiele należy: gdykto o vſprá=
6:
wiedliwieniu ſwym/ ná ſercu vpewniony będąc/ vmie vſty
7:
mowić. Wſzákże nie radbym długiey o tey rzecży rozmowy
8:
miał: bom iuż o tym wiele rozmáitego y długiego piſánia
9:
cżytał: ále wżdy tákiey: przez ktorąby tylko nákrotce mogł
10:
rzecż tę porozumieć/ ktorey z długich y ſubtylnych ſcriptow
11:
właſnie wyrozumieć nie mogę. NAVCZYCIEL.
Kto chce o vſpráwiedliwieniu mowić: ten ma pierwy ſkáżenie ſwe poznáć.

12:
Ták ſie mnie zda/ iż ten ktoby chćiał porządnie o vſpráwie
13:
dliwieniu/ á k temu y z pożytkiem mowić: ten napierwey po=
14:
winien ſkáżenie przyrodzenia ſwoiego do ſiebie obacżyć.
15:
To ieſt/ iż on będąc/ z Adámá onego pierwſzego źiemſkiego/
16:
biegiem przyrodzonym ſpłodzony/ ieſt z onegoż to przyro=
17:
dzenia ſynem gniewu: pełen pożądliwośći złych y ſzkodli=
18:
wych/ ktore cżłowieká wiodą ná zátrácenie: á ty záś płyną
19:
ze złego onego ſkárbu ſercá złego/ á záraz od młodośći ku
20:
złemu ſkłonnego. VCZEN. A dla ktorey przycżyny
21:
rzecż tę rozumieſz być potrzebną? NAVCZYCIEL.
22:
Dla tey: iż cżłowiek poki nie pozna niedoſtátku ſwego do
23:
ſiebie/ w ktorym ieſt: Abo rádſzey/ poki nie pozna ſwego ſká
24:
żenia/ y tego ktore zá nim idźie zginienia: tedy też y dobro=
25:
dźieyſtwá tego/ ktoryby go w ſkáżeniu iego nápráwił/ po=
26:
znáć nie może: áni żadney wdźięcżnośći pokázáć przećiw
27:
temu/ ktoby go z iego zginienia wybáwił. A ták też/ áni
28:
ſie vzna/ áni ná vmyſle ſwym vpokorzy/ áni iáko przyſtoi
29:
dobrodźieiowi ſwoiemu podźiękuie. Iáko ná przykład:
30:
Gdyby kto trućizną ſzkodliwą á ſmiertelną záráżony był: á
Podobienſtwo.

31:
trućiznyby oney do ſiebie nie bacżył/ áni iey też w ſobie po=
32:
cżuł: ten by ſie áni o lekárzá ſtárał/ ániby lekárzowi/ gdyby
33:
go bes iego wiádomośći vzdrowił/ dźiękował. Ale/ gdyby
ábo


strona: 206

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 206.
1:
ábo ſam przez ſie/ ábo zá vkażánim y przeſtrzeżenim cżyim/
2:
onę trućiznę poznał/ y obacżyłby pewne y bliſkie zginienie
3:
ſwe/ ták żeby iuż ſam w ſobie zwątpił o zdrowiu ſwym: á
4:
tám ná on cżás/ obrałby ſie lekarz tákowy/ ktoryby ſie nád
5:
nim vlitował: oprocż iego właſnego ſtaránia/ zaſługi/ go=
6:
dnośći/ y zapłáty: y dałby mu lekárſtwo tákowe/ zá kto=
7:
rymby on iad w nim zwątlał: ták żeby go iuż vmorzyć nie
8:
mogł: owſzemby on zdrowo żyć mogł: tedy ſie mnie rzecż
9:
tá widźi być niepodobna: áby on to cżłowiek od trućizny
10:
iádowitey vlecżony/ pámiętáiąc záwżdy ná ono ſwoie otru=
11:
ćie: nie miał ná potym y oſtrożniey żyć/ żeby z nowu tymże
12:
iádem záráżony nie był: y onemu lekárzowi dźiękowáć/ y o=
13:
no lekárſtwo ktore mu dał/ wielce ſobie ważyć/ y ſzánowáć
14:
go/ y ono nád ſrebro y złoto przekłádáć. Tákże też rzecż tę
15:
maſz v ſiebie z podobieńſtwá tego ráchowáć y onę mądrze
16:
á roſtropnie ſzácowáć. To ieſt/ maſz naprzod ſiebie ſámego/
17:
przez Szátáná grzechem ná ſmierć pánuiącym záráżonego
18:
poznáć: potym Bogá iáko lekárzá mądrego/ dobrotliwego/
19:
y z łáſki ſwey o ćię ſie procż twey godnośći y zaſługi ſtárá=
20:
iącego vpátrowáć y poznáwáć. Nád to ieſzcże y lekár=
21:
ſtwo tobie od Bogá ná twą zárázę podáne Iezuſá Chriſtu
22:
ſá vmiłowánego ſyná Bożego wdźięcżnie przyiąć/ y onego
23:
wedle woley Bogá/ lekárzá twoiego/ vżywáć y ná nim cá=
24:
le przeſtáwáć. Bo iáko ondźie gdyćby przećiw trućiźnie
25:
twey lekarz twoy podał lekárſtwo/ á ty byś nim pogárdźił/
26:
záchowan bys od iádu y ſmierći nie mogł być/ ále byś konie
27:
cżnie vmrzeć muſiáł: tákże y tu w tey ſpráwie vſpráwiedli=
28:
wienia twoiego rozumieć maſz. Iż ieſlibyś lekárſtwá to=
29:
bie ku twey ſpráwiedliwośći zgotowánego od Bogá przy=
30:
iąć/ áni onego vżywáć/ niechćiał/ tedy żadną miárą ku ſprá
31:
wiedliwośći żywotney nie przyidźieſz/ ále w grzechách two
32:
ich zginąć muſiſz. VCZEN. Widzę to dobrze że tego
33:
ieſt wielka potrzebá/ iżby ſie pierwey/ o náſzey ſkáźie przez
Bb ijgrzech


strona: 206v

Iedenaſta Rozmowá
1:
grzech mowiło/ niż ſie o vſpráwiedliwieniu mowić po=
2:
cżnie: á to w ten ſpoſob/ iżby ſie to tym iáſniey y źrzetel=
3:
niey poznáć mogło/ w cżym y od cżego mamy być vſprá=
4:
wiedliwieni. Lecż iż ſie iuż przedtym o ſkáżoney náturze
5:
náſzey nieco w rozmowách przeſzłych dotykáło: przeto mi
6:
ſie ták zda/ iż ſie nam tym długo báwić nie trzebá. A zwła=
7:
ſzcżá iż ia nie radbym ſie zá tego miał żebym ſie temu vpor=
8:
nie ſprzecżáć chćiał/ żeby náturá ábo przyrodzenie moie grze
9:
chem niemiáło ſkáżone być. Owſzem to z chwałą Bożą wy=
10:
znawam/ com z łáſki iego poznał/ iż przyrodzenie moie/
11:
ſkłńnieyſze ieſt ſámo w ſobie ku złemu więcey niż ku dobre=
12:
mu. A to z tąd/ iż w ćiele mym nie mieſzka dobre. Bo cho=
13:
ćiaſz iuż pod cżás/ nie ſam z ſiebie/ ále z ſłowá Bożego/ po=
14:
znawam to co ieſt dobrego: wſzákże iednák nie mogę tego
15:
co widzę być dobrym cżynić/ dlá grzechu mnie przyległego:
16:
Lecż cżęſto dziáłam zle/ choćiaż tego nie rad widzę. Iako
17:
to y Páweł Apoſtoł o ſobie nápiſał Rzy: 7. ꝟ 19. A ták zda
18:
mi ſie/ iákom wprzod rzekł/ iż możemy zániecháć mowy o
19:
grzechu/ ktorym przyrodzenie náſze przez zazdrość ſzátáń=
20:
ſką/ ieſt záráżone: á zgołá iuż záras o náſzym vſpráwiedli=
21:
wieniu mowić. A ták powiedz mi to naprzod/ Co ieſt Vſprá
22:
wiedliwienie? NAVCZYCIEL. Iż to wiem/ że
Co ieſt Vſpráwiedliwienie.

23:
ſie pytaſz o vſpráwiedliwieniu tym/ ktorym cżłowiek grze=
24:
ſzny/ y prze grzechy ná ſmierć ſkazány/ procż właſney ſwey
25:
godnosći/ przed BOgiem vſpráwiedliwion bywa/ á nie o
26:
ktorym inſzym nád to: przetoć ták ná twoie pytánie krotko
27:
odpowiedam. Vſpráwiedliwienie/ ieſt Boże dobrowol=
28:
ne/ łáſkáwe/ ſprawiedliwe/ z vprzeymey miłośći/ przyięćie
29:
cżłowieká/ źlego/ grzeſznego y zginęłego/ z oſwobodzenim
30:
iego od grzechow y od zátrácenia wiecżnego: y z zápámię=
31:
tánim wſzyſtkich niepráwośći iego. z przycżytanim iemu/
32:
ſpráwiedliwośći/ niewinnośći y świętobliwośći Boſkiey
33:
w Chriſtuſie Iezuſie ná ſmierć wydánym okázáney/ á z zá=
piecżęto=


strona: 207

O Cſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 207.
1:
piecżętowánim ſumnienia iego przez Duchá świętego.
2:
VCZEN. Abo nie iedno ieſt vſpráwiedliwienie Bo=
3:
że/ ábo vſpráwiedliwienie przed BOgiem cżłeká grzeſzne=
4:
go? że to mowiſz/ iż wiem że ſie o tym vſpráwiedliwieniu
5:
pytaſz/ ktorym bes ſwey godnośći y záſługi/ cżłowiek vſprá
6:
wiedliwion bywa przed Bogiem/ z łaſki iego? iákoby tym
7:
dáiąc znáć/ żeby nie iedno było vſpráwiedliwienie? NA= VCZYCIEL. Y owſzem to wiedz/ że nie iedno/ áni iednákie
W piſmie S. dwoiakie ſie vſpráwiedliwienie náyduie.

9:
ieſt. wſzákże w piſmie świętym dwoie ſie tylko náyduie:
10:
Iedno Zakonne z vcżynkow: á drugie Ewánieliſkie z łáſki
11:
dáremney przez wiárę. VCZEN. A gdźież maſz piſmo o
12:
tey tám zákonney ſpráwiedliwośći/ ábo o vſpráwiedliwie
13:
niu? NAVCZYCIEL. V Moyzeſzá 3. Moy: 18. ꝟ 5.
14:
ták ſtoi nápiſano: Strzec będźiećie vſtaw moich y ſądow
Zakonna ſpráwiedliwosć z vczynkow.

15:
moich: ktore gdy cżynić będźie cżłowiek/ żyć będźie w
16:
nich. Ia Pan. A v Ezechielá káp: 20. ꝟ 11. Mowi ták
17:
BOg: Dałem im vſtáwy moie/ y ſądy moie pokazałem im/
18:
w ktorych żyć będźie cżłowiek gdyby ie cżynił. VCZEN.
19:
A o Ewánieliſkiey ſpráwiedliwośći z wiáry przez Iezuſá
20:
Chriſtuſá pochodzącey gdźie cżytaſz? NAVCZYCIEL.
21:
Naprzod v Abákuká Proroká káp. 2. ꝟ 4. ták ieſt nápi=
Spráwiedliwosć Ewánieliska z wiáry.

22:
ſano: Vmyſł cżłowieká nieſzcżyrego/ ktory ieſt w nim/
23:
bárzo ſie wynoſi: (to ieſt cżłowiek zły w ſobie ſie kocha y
24:
w ſámym ſobie nádźieię pokłada/ o Bogá nic niedbáiąc)
25:
ále ſpráwiedliwy żyć będźie z wiáry. Potym ono: 1. Moy:
26:
15. ꝟ 6. Y vwierzył Abráhám Pánu y przycżytaná mu ieſt
27:
ſpráwiedliwość. Nád to ieſzcże y ono co Dawid mowi Pſá:
28:
32. ꝟ 1. Scżeſliwy ten ieſt/ ktoremu odpuſzcżone ieſt przeſtęp
29:
ſtwo/ á grzech pokryty. Scżęſliwy cżłowiek ktoremu
30:
PAN nie przycżyta niepráwosći/ á w ktorego duchu
31:
niemáſz zdrády. Co wſzyſtko Apoſtoł Páweł w lisćiech
32:
ſwych przypomina Rzym: 4. ꝟ 3. 6. Gál. 3. ꝟ 6. VCZEN.
33:
Dwoies mi tu vſpráwiedliwienie pokazał: proſzę ćię tedy
34:
powiedz mi/ ktore z nich ieſt lepſze y pewnieyſze/ zá ktore=
Bb iijbym


strona: 207v

Iedenaſta Rozmowá
1:
bym ſie iąć miał/ y ná ktorymbym iuż przeſtał/ bo ták rozu=
Ktora z tych dwu ſpráwiedliwosć lepſza.

2:
miem że doſyć cżłowiekowi ná iednym? NAVCZY= CIEL. To ieſt lepſze y doſkonálſze/ przez ktore ludźie mo=
4:
gą być vſpráwiedliwieni/ niż ono przez ktore nigdy żaden
5:
(choćiaż też było wyſtáwione y obwołáne) nie mogł być
6:
przed Bogiem vſpráwiedliwiony. A ták iż ono zakonne w
7:
vcżynkách/ gdyby kto wſzytko cále y zupełnie co było roſka
8:
zano wykonał/ záſádzone było: y to pod pewnym przeklęc=
9:
twem/ gdyby kto nie cále wſzyſtkiego wypełnił 5. Moy. 27.
10:
ꝟ 26. Gal: 3. ꝟ 10. iáko nápiſano w ty ſłowá cżytamy:
11:
Przeklęty káżdy kto nie wypełni rzecży w zakonie nápiſa=
12:
nych cżyniąc ie: przeto mowię żaden tym ſpoſobem nie mogł
13:
być vſpráwiedliwiony: Iż też żaden prze krewkość ćiáłá
14:
ſwego. Rzym: 8. ꝟ 3. zakonu onego cále y zupełnie wypeł=
15:
nić nie mogł. Bo choćiażby iuż też wſzyſtko był vcżynił/ á
16:
w iednymby vpadł/ y ono przeſtąpił/ tedy ſie wſzyſtkiego
17:
winien ſtawał. Iák: 2. ꝟ 10. Eze: 33. ꝟ 12. Dla cżego też
18:
ono y Dawid/ choćiaſz zakonu vprzeymie przyſtrzegał/ y
19:
oń ſie ze wſzeláką pilnośćią ſtárał: co káżdy z onego iego
20:
Pſál 119. łácno poznáć może: choćiaż też ieſzcże nád to nie le=
21:
dá iákie wźiął od Bogá ſcżyrośći ſwey świádectwo. Dźie:
22:
7. ꝟ 46. A 13. ꝟ 22. Pſál: 89. ꝟ 21. A 1. Sám: 13. ꝟ 14. ie=
23:
dnák z vpokorzonego ſercá ták ku Pánu Bogu ſwemu wo=
24:
łał Pſál: 143. ꝟ 2. Nie wchodź Pánie w ſąd z ſługą ſwo=
25:
im/ boć przed twarzą twoią nie będźie vſpráwiedliwiony
26:
żaden żywiący. Ktorą rzecż potym náſz Páwel/ długimi y
27:
znácżnymi ſłowy wywodźi/ w liśćie do Rzymian y do Gá=
28:
latow. Pokázuiąc to/ iż żaden nie może być áni mogł być
29:
vſpráwiedliwion przed BOgiem z vcżynkow zakonnych.
30:
A wſzákże miánowićie o tym mowi Rzym: 3. ꝟ 28. Gál: 3.
31:
ꝟ 11. Skąd to poznáć możeſz/ iż ieſli z vcżynkow onych za=
32:
konnych/ ktore wżdy ſam BOG roſkazał był cżynić: żaden
33:
przed BOgiem ku ſpráwiedliwośći nie przychodźił: á coż
mniemaſz


strona: 208

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 208.
1:
mniemaſz/ żeby przez wymyſlone od ludźi vcżynki záwie=
2:
dźionych/ ſprawiedliwośći Bożey kto doſtać miáł? A iáko
3:
ſmiele gáni y odrzuca Páweł zakonną onę ſpráwiedli=
4:
wość/ ná ktorey ſie przedtym y ſam wieſzał/ choćiaż iey ni=
5:
gdy z inſzymi ſobie rownymi Zydámi doſyć vcżynić nie
6:
mogł: ták iuż potym dáleko beſpiecżniey záleca ſpráwiedli=
7:
wość Ewánieliſką z wiáry pochodzącą. A cżyni to nie prze
8:
co innego/ tylko iż tá zſámey łáſki Bożey procż náſzych zá=
9:
ſług y godnośći pochodźi: oná záś procż łáſki/ zá záſługą
10:
y wykonánim wſzyſtkiego cokolwiek roſkazano było. Cże=
11:
mu nigdy żaden doſyć nie mogł vcżynić/ będąc grzechem
12:
záráżony y zepſowány: ták iż niemáſz żadnego/ niemáſz áż y
13:
do iednego (z tych wſzyſtkich co ſie rodzą biegiem przyro=
14:
dzonym z Adámá onego pierwſzego źiemſkiego) coby grze=
15:
ſzyć nie miał/ iáko to Apoſtoł Páweł Rzym: 3. doſyć ſzyro=
16:
ko wywodzi. VCZEN. A o tym gdźie/ żeby ták zgołá
17:
iáſnymi y dokłádnymi ſłowy Apoſtoł gánić miał y odrzu=
18:
cáć ſpráwiedliwosć onę zakonną vcżynkową/ á tę záś zále
19:
cáć/ ktora ieſt z łáſki przez wiárę? NAVCZYCIEL.
20:
Mowi tak Rzym: 9. ꝟ 30: Coż tedy rzecżemy? iż pogáni/
Páweł gániąc rozynkową ſpráwiedliwość, tę ktora ieſt z wiáry zálecą.

21:
ktorzy ſie nie ſtaráli o ſpráwiedliwość doſtáli ſpráwiedli=
22:
wośći/ á ſpráwiedliwośći ktora ieſt z wiáry? Izráel záś
23:
ſtáráiąc ſie o ſpráwiedliwość zakonną: do zakonney ſprá
24:
wiedliwośći nie przyſzedł. A dla cżegoż? Iż nie z wiáry/ á=
25:
le iáko z vcżynkow zakonnych. A w káp: 10. ꝟ 3. ták piſze:
26:
Bo nie znáiąc (żydowie) ſpráwiedliwośći Bożey/ á ſprá=
27:
wiedliwość ſwoię chcąc wyſtáwić/ ſpráwiedliwośći Bo=
28:
żey nie byli poddáni. o cżym támże naydźieſz więcey. A ná
29:
inſzym mieyſcu/ Fil: 3. ꝟ 6. tęż rzecż ná oſobie ſwey pokázu
30:
iąc mowi/ ták ſam o ſobie: Co ſie tknie zápálcżywey miło=
31:
śći/ ktorą mial żywąc według zakonu/ ku zakonnemu nabo=
32:
żeńſtwu/ tedy tá ták wielka we mnie byłá/ żem dla niey zbor
33:
przeſládował. Y co ſie dotycże oney zakonney ſpráwiedli=
wośći/


strona: 208v

Iedenaſta Rozmowá
1:
wośći/ byłem (w niey) bes nágánienia. Lecż ono wſzyſt=
2:
ko com ſobie miał zá zyſk/ tom zá vtrátę v ſiebie pocżytał
3:
dla Chriſtuſá. Y koniecżnie ták to v ſiebie vważam/ że
4:
to ſobie zá iednę vtrátę pocżytam/ dla zacnego poznánia
5:
Chriſtuſá Iezuſá Páná moiego: dla ktorego/ to wſzyſtko w
6:
vtrátem obroćił/ y mam to ſobie zá iedne smieći/ ábym tyl=
7:
ko Chriſtuſá zyſkał: á był bych w nim naleźion/ nie zá tákie=
8:
go ktorybym miał ſpráwiedliwosć ſwoię/ onę ktora ieſt z
9:
zakonu/ ále onę ktora ieſt przez wiárę w Chriſtuſá. Sprá=
10:
wiedliwość mowię z Bogá (pochodzącą) ktora ieſt z wiá
11:
ry. Ná ktorą ſpráwiedliwosć z wiáry pochodzacą/ iż ſie
12:
ták bárzo ſpuſzcżał á do niey práwie przywięzował/ tedy te=
13:
go indźiey tę przycżynę kłádzie/ mowiąc: Iż poniewaſz ża=
14:
den nigdy nie mogł być vſprawiedliwiony z vcżynkow: te=
15:
dy on też vcżynki wolał ná ſtronę odłożyć/ á ná łáſkę ſie Bo
16:
żą ſpuśćić. Aby tym ſpoſobem znácżną łáſkę Bożą wyſtá=
17:
wił y zálećił/ ktora pokazáná ieſt/ ták iemu iáko y inſzym
18:
wierzącym/ w Chriſtuſie Iezuſie. Bo cokolwiek ieſt z łá=
19:
ſki/ tedy to iuż nie może być z vcżynkow: á co też ieſt z vcżyn=
20:
kow/ ábo ſie co względem ich dźieie: tedy też tám łáſká miey
21:
ſcá niema. Iáko ſobie o tym cżytáć możeſz Rzym: 4. ꝟ 4.
22:
A 11. ꝟ 6. A to mieć będźieſz ná bácżnośći/ iż ia z Apoſtołem
23:
miánowićie tu mowię/ o tey łáſce/ ktorą Bog w Chriſtuſie
24:
Iezuſie nam pokázáć racżył. VCZEN. Niewiem ie=
Iesli to ieſt beſpieczna ſpuſzcżáć ſie ná łáſkę BOżą bes ſwych vcżynkow.

25:
ſliż to beſpiecżna ieſt rzecż/ ták ſie ſmiele ſpuſzcżáć ná tę ſa=
26:
mę ſpráwiedliwość ktora ieſt z wiáry w Chriſtuſá Iezu=
27:
ſa/ to ieſt bes wſzelákich vcżynkow? NAVCZYCIEL.
28:
Ia záś ták rozumiem/ wierzę y wyznawam/ iż ſie nie trze=
29:
bá nic obawáć żadnego niebeſpiecżeńſtwá: gdyż nád táko=
30:
wą wiárę niemáſz nic beſpiecżnieyſzego/ á chwale BOżey
31:
więcey ſłużącego. VCZEN. A cżymbys to pokázáć/
32:
y tego dowieśc mogł? NAVCZYCIEL. Mogę
33:
to kilką pewnych wywodow pokazáć: z ktorych ten będźieſz
miał


strona: 209

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 209.
1:
miał pierwſzy? Kto temu mocnie wierzy/ y ná tym prze=
1.

2:
ſtawa/ iż ieſt z łáſki BOżey przez Chriſtuſá ſámego oprocż
3:
ktorych zaſług ſwych y vcżynkow vſpráwiedliwion: tedy
4:
to ieſt pewna iż wiárá tákowa/ nie pochodźi z niego ſáme=
5:
go/ áni z rozumu ćieleſnego/ ále pochodźić muſi z oſſobliwe=
6:
go dáru Bożego. Gdyż rzecży tákowych ſerce cżłowiecże/
7:
ſkłonne ku złemu od młodośći ſwey/ poznáć y wyrozumieć
8:
nie może. 1. Moy: 6. ꝟ 5. A 8. ꝟ 20. A 1. Kor: 2. ꝟ 14. A
9:
ták kto w ſobie wiárę tákową ma/ tedy iey mieć nie może ie=
10:
dno od ſámego Bogá. A kto iuż ták oświecony w tym bę=
11:
dźie od Bogá ná duchu vmyſłu ſwoiego: tedy ten błędźić
12:
w tákowey wierze ſwey nie może: poniewaſz od Bogá świá
13:
tłośći/ ábo w świetle nieprzyſtępnym mięſzkáiącego/ v kto
14:
rego niemáſz odmiány świátłośći/ ćieniá ná przemiány
15:
przychodzącego y odchodzącego/ wſzyſtko dobre doſkonáłe
16:
pochodźi. Iák: 1 ꝟ 17. A 1. Tim: 6. ꝟ 16. Owſzem więcey
17:
by ſie tám trzebá bać vſtąpienia/ y záwiedzenia w tákiey
18:
ſpráwiedliwośći/ o ktoreybyſmy ták trzymáć mieli/ że nam
19:
dla náſzych vcżynkow przycżytaná bywa: choćiażbyſmy
20:
to mowić chćieli w cále ábo w cżęśći. To ieſt/ ábo ták/ iż
21:
zgołá z nas ſámych/ ábo y z nas y z łáſki: Ale iż to ieſt niepe=
22:
wna ná vcżynki ſie ſwe ſpuſzcżáć: bo by to muſiáło być nie
23:
bes vbliżenia y vſzcżerbku chwały BOżey/ y miłośći Chri=
24:
ſtuſowey: tedy niemáſz nic pewnieyſzego/ iedno temu cále
25:
wierzyć: iż oprocż wſzech náſzych vcżynkow Bog ſam z łá=
26:
ſki ſwey vſpráwiedliwia nas/ przez ſyná ſwego Iezuſá
27:
Chriſtuſá: gdy z cáłey wiáry przyiąwſzy go od Bogá dánego
28:
ná nim przeſtáwamy. Co iuż zá ieden pewny wywod rze=
29:
cży tey odemnie wdźięcżnie przyimi. VCZEN. A wy=
30:
wod drugi ku teyże rzecży należącey ktory być rozumieſz?
31:
NAVCZYCIEL. Ieſlibyś w tym wątpił/ żebyś
2

32:
mogł być przed BOgiem z wiáry/ przez ſámego Iezuſá
33:
Chriſtuſá vſpráwiedliwion. z łáſki mowię BOżey procż
Ccwſzech


strona: 209v

Iedenaſta Rozmowá
1:
wſzech vcżynkow twoich: á to/ iákoby ſie tego obawiáiąc/
2:
żebyś w tey mierze nie kładł więcey ná Chriſtuſá/ niżby ſie
3:
nań wkłádáć godźiło: ábo żebyś ſie niewięcey ſpuſzcżáł ná
4:
łáſkę Bożą niżby przyſtáło: tedy ſie w tym pierwey dobrze
5:
obráchuy: ieſliż też ty możeſz miárę przebráć/ w miłośći tey/
6:
ktorąś cále ze wſzyſtkiego ſercá BOgu winien oddáwáć:
7:
cżyli nie możeſz? Tákże też potymy w miłośći ſie doświádcż:
8:
ktorąś też powinien Chriſtuſowi ze wſzelákim poddáń=
9:
ſtwem y poſłuſzeńſtwem: ták iáko go Bog ſam ſłucháć ro=
10:
ſkazał: to o nim świadcżąc/ że mu ſie ták ſpodobáło iż prze=
11:
zeń zbáwić chce wierzące rć. Abowiem gdy ſie w tym o=
12:
boygu dobrze doświádcżyſz/ ſámemu ſobie nic nie folguiąć:
13:
y ſámego ſiebie oſądźiſz: y tego ſkutkiem doznaſz y wyznaſz:
14:
że w tym nie tylko miáry nie przebieraſz: ále rádniey tego
15:
wedle powinnośći ſwey cále y doſtátecżnie nie wykony=
16:
waſz. Tedyć y w tym/ namniey ſie tego obáwáć niebędźie
17:
potrzebá/ żebyś miárę przebráć miał/ gdy ſie cále ná łáſkę
18:
Bożą/ w Chriſtuſie Iezuſie okázáną/ ſpuśćiſz: y cále też ná
19:
ſpráwiedliwośći Chriſtuſowey przeſtánieſz. Ná ſpráwie=
20:
dliwośći tey/ z ktorey też y twoie vſpráwiedliwienie wyni=
21:
dźie. Ale nie drzewiey/ áż gdy ty/ odrzućiwſzy wſzyſtkę ná=
22:
dźieię ſwą y ſpuſzcżánie ſie ná ſwe właſne vcżynki/ ná onym
23:
ſámym cále przeſtánieſz: y ná tym też/ co on z łáſki y woley
24:
Bogá Oyćá ſwego/ dla ćiebie vcżynił. A to gdy ſie dla ćie=
25:
bie ſtał przeklęctwem/ y ſámego ſiebie ofiárował: grzechy
26:
twoie wſzyſtkie/ iáko ieden niewinny y niepokalány báran/
27:
ná ſie wźiął: ábyś iuż ty ná potym od nich wolen był.
28:
VCZEN. Ale/ ieſliż mi ſie nie godźi ſpuſzcżáć/ ná moie
Iesli nam mogą co pomoc ludzi swiętych vcżynki, iż nam Chriſtuſowe pomagáią.

29:
włáſne vcżynki: áni w cále we wſzyſtkim/ áni po cżęśći w
30:
cżąſtce ktorey: lecż iuż ták cále we wſzytkim ná ſámey łáſce
31:
Bożey przeſtawáć: A iákoż mi ſie będźie godżiło/ ſpuſzcżáć
32:
ná Chriſtuſá/ ábo ná iego vcżynki/ lub też záſługi/ ták w cá
33:
le iáko y po cżęśći? Bo ieſliby ſie to pozwolić miáło/ iż v=
cżynki


strona: 210

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 210.
1:
cżynki ábo zaſługi Chriſtuſowe/ potrzebne ſą ku náſzemu
2:
vſpráwiedliwieniu/ oprocż náſzych właſnych vcżynkow/
3:
zaſług/ y godnośći: tedybyſmy też y tego pozwolić muſieli:
4:
iż też y inſzych ludźi záſługi/ á zwłaſzcżá ludźi świętych/ mo=
5:
gą nam być/ procż vcżynkow náſzych pomocne y pożyte=
6:
cżne. A ták náuki oney dawney Papieſkiey/ de operibus ſu= pererogationum/ to ieſt/ o vcżynkách tákich/ ktorych ieden
8:
rżkomo nabożnieyſzy y świętſzy/ może drugiemu podleyſze=
9:
mu/ ná prośbę iego/ vżycżyć/ nie wygłádźimy: owſzem ią
10:
ieſzcże tym więcey zálećimy. NAVCZYCIEL. By
11:
namniey. Abowiem glupia y ſproſna ieſt dumá tá Mni=
12:
chowſka/ á namniey nie Chriſtiáńſká: chćieć cżłowieká kto
13:
rego/ choćiażby też dobrze y naświętſzego/ á wedle mniemá=
14:
nia cżyiego naſpráwiedliwſzego/ porownáć z onym nami=
15:
leyſzym Iezuſem Chriſtuſem ſynem Bożym/ báránem grze=
16:
chy świátá noſzącym: ktorego ſam Bog dárował świátu/
17:
zálećił/ obwołał/ ſłucháć roſkazał: świádectwo to o nim
18:
wydał/ że on ſam ná nim przeſtawa. Ná ktorego też/ onże
19:
ſam/ grzechy náſze włożył: dotárł nań/ y zránić dał: áby
20:
nas tym ſpoſobem iego ſiniáłymi rázy vlecżył. Ezá: 53.
21:
Ian 1. ꝟ 29. 36. rć. Cżego o żadnym inſzym nigdy nie swiad
22:
cżył: áni go ták zálecał. Owſzem káżdego inſzego cżłowie=
23:
ká pod grzech zámknął: wſzyſtkich grzeſznymi być opowie=
24:
dźiał: to o nich twierdząc/ iż wſzyſcy w chwale Bożey ſzwán
25:
kuią: gdy iey w cále iáko przyſtoi iemu nieoddawáią. Rzy:
26:
3. ꝟ 23. A 11. ꝟ 32. Gál: 3. ꝟ 22. Boć ná to pátrzyć nie trze=
27:
bá/ iż też Iezus Chriſtus cżłowiekiem ieſt prawdźiwie.
28:
Gdyż on przedſię/ nam podobnym będąc/ grzechu nigdy ża=
29:
dnego niepopełnił: áni też náleźiona byłá zdrada w vſtách
30:
iego: ktora ſie cżęſto we wſzyſtkich inſzych náyduie: ponie=
31:
waż káżdy cżlowiek kłamcá ieſt. Pſá: 143. ꝟ 2. A 116. ꝟ 11.
32:
Poniewaſz ieſzcże/ ieſliby kto ſmiał to o ſobie mowić/ żeby
33:
niechodźił w ćiemnosći: ábo/ żeby grzechu niemiał: ſámego
Cc ijſiebie


strona: 210v

Iedenaſta Rozmowá
1:
ſiebie tákowy káżdy zwodźi: á prawdy w nim niemáſz. 1.
2:
Ian 1. ꝟ 8. Co iuż záś z drugiey ſtrony o Iezuſie Chriſtu=
3:
ſie/ Ofiárowniku náſzym/ świętym niewinnym/ od grzeſzni
4:
kow odłącżonym: Heb: 7. ꝟ 26. niema być áni mowiono/
5:
áni rozumiano. Gdyż iáko wiárá tákowa o vſpráwiedli=
6:
wieniu náſzym: tákże też y nádzieiá: nie z ſámego Iezuſá po=
7:
chodźi/ áni ſie też o niego ſámego opiera. Ale iáko pochodźi
8:
od Bogá ſámego/ choćiaż przezeń: tákże ſie też záś y do Bo=
9:
gá ſámego śćiąga. Ktory to ták chćiał mieć/ wedle woley
10:
y vpodobánia ſwoiego BOſkiego: ktore ſam w ſobie przed
11:
záłożenim fundámentow świátá/ ták poſtánowić racżył:
12:
że nas też w tymże Iezuſie ſynu ſwym namileyſzym vmiło=
13:
wał. A mowię iż w tym iedynym cżłowieku Iezuſie Chri=
14:
ſtuſie Pośrzedniku náſzym/ á nie w ktorym inſzym procż nie=
15:
go. Bo też wſzytko piſmo święte to wſzędy o tym iednym
16:
świadcży/ á wſzytkich inſzych od tego odſtrycha y odrzuca.
17:
A ieſli też kiedy ktorym inſzym/ świádectwo iákie łáſki Bo=
18:
żey y przyſpoſobienia zá ſyny BOże dáie/ ábo ie zá ſpráwie=
19:
dliwe pocżyta: tedy koniecżnie nie bes tego to ſyná Bożego
20:
Iezuſá Chriſtuſa: bes ktorego żaden do Bogá przyść nie
21:
może. Ale ábyć ſie ſpráwá tá dźiwna nie widźiáłá/ iż to
22:
Bog przez cżłowieká iednego ſpráwiedliwego/ przez cżło=
23:
wieká mowię nowego Adámá wtorego z duchá świętego
24:
pocżętego/ inſzych wſzyſtkich wierzących/ ſpráwiedliwe=
25:
mi cżyni: tedyć ſie pierwey godźi pilnie przypátrzyć/ ſprá=
26:
wie oney dźiwney BOżey w rzecżách onych ćieleſnych za=
27:
konnych: gdźie ono krwią bydlęcą/ popiołem iáłowice ſpa=
28:
loney/ y ługiem z niego vcżynionym/ grzechy głádzono. Kto
29:
ra rzecż/ ácż ſie też rozumowi zda być przećiwna/ żeby kreẃ
30:
ocżysćiáć rádſzey ániſz plugáwić miáłá: iednák kto ſie we=
31:
dług onego vpodobánia y roſkazánia BOżego ták ná on
32:
cżás ſpráwował: á ceremoniy onych iáko Bog roſkazał v=
33:
żywał: tedy táki káżdy Bogu przyiemny/ á v ludźi nienágá
niony


strona: 211

O Vſpráwiedliwieniu náſzymLiſt 211.
1:
niony bywał. przeto teraz dáleko więcey/ BOgu ſie ſpodo=
2:
ba y iego ſpráwiedliwośći doſtępuie/ kto ná Iezuſie Chri=
3:
ſtuſie od niego dánym y záleconym przeſtawa. Bo ieſli
4:
kreẃ (mowi duch BOży Heb: 9. ꝟ 13. 14.) kozłowa/ y
5:
popioł iáłowicży/ ktorym pokropieni byli ſplugáwieni/ po=
6:
święcał ku cżyſtośći ćieleſney: tedy dáleko więcey kreẃ
7:
Chriſtuſowá/ ktory przez duchá wiecżnego ofiárował ſá=
8:
mego ſiebie nienágánionym Bogu/ ocżyści ſumnienie wie=
9:
rzących od vcżynkow martwych: áby ſłużyć mogli Bogu/
10:
żywąc w swiętobliwośći y ſpráwiedliwośći Luk: 1. ꝟ 75.
11:
A żywiąc ták iáko żyć przyſtoi tym/ ktorzyby ſie ználi być
12:
vſpráwiedliwionymi z łáſki darowney Bożey/ przez Iezu=
13:
ſá Chriſtuſá ſpráwiedliwego/ á Bogu ſámemu nádewſzyſt
14:
ko przyiemnego. W cżym oto iuż maſz okażánie wywodu
15:
moiego wtorego: w ktorymći ſie to pokazáło/ iż nie z vcżyn=
16:
kow náſzych/ ále z łáſki BOżey w Iezuſie Chriſtuſie przez
17:
wiárę vſprawiedliwieni bywamy. VCZEN. A wy=
3.

18:
wod twoy trzeći ktory ieſt/ ktorymbyś ieſzcże tym więcey
19:
rzecży ſwey podeprzeć mogł? NAVCZYCIEL. Ten
20:
ieſt. Iż iáko cżłowiek ſkromnie y pokornie o ſobie rozumie=
21:
iąc/ ábo ſie záwżdy co nawięcey pod mocną ręką Bożą ſcży=
22:
rze vpokarzáiąc/ grzeſzyć w tym nie może/ iákoby ſie bár=
23:
źiey vniżał/ niżby tego byłá potrzebá/ y niżby też był powi=
24:
nien: owſzemby ieſzcże rychłey zgrzeſzył/ gdyby w ſámym
25:
sobie vffáiąc/ wynoſić ſie miał/ o ſobie nieſkromnie iáko ro=
26:
zumieć: iáko ono vcżynił był on Fáryzeuſz/ o ktorym Lukaſz
27:
piſze káp: 18. ꝟ 10. ktory ſie dla vcżynkow ſwych miał zá
28:
ſpráwiedliwego/ ták bárzo że też y drugimi gárdźił. Tákże
29:
maſz rozumieć/ o náſzym przed Bogiem vſpráwiedliwieniu
30:
Ze w nim tym ſpoſobem/ rychley zgrzeſzyć możeſz/ y ná nim
31:
ſie omylić z onymże Fáryzeuſzem/ gdy w nim zoſtáwiáć ſo=
32:
bie co ſwoiego będźieſz: ábo/ gdy ſie kocháiąc w ſwey wła=
33:
ſney ſpráwiedliwośći/ z niey ſie nádymáć y inſzymi gárdźić
Cc iijpocżnieſz.


strona: 211v

Iedenaſta Rozmowá
1:
pocżnieſz. Lecż záſię/ gdy ſie cále ná łáſkę y miłoſierdźie
2:
Boże ſpuśćiſz: á ćále ſie przed Bogiem iáko celnik on v Lu
3:
kaſzá vpokorzyſz: y grzechy ſwe ſzcżyrze wyznaſz: ná tym
4:
ſie/ wierz mi nigdy nieoſzukaſz: áni też w tym zgrzeſzyſz. ow=
5:
ſzem tym ſpoſobem ſpráwiedliwośći prawdźiwey doſtąpiſz
6:
Bo ſie nie będźieſz mogł ták bárzo przed BOgiem vpoká=
7:
rzáć/ y vniżáć w ſwey ſpráwiedliwośći: żebyś ſie ieſzcże
8:
więcey nie był powinien vniżáć. Gdyż to wieſz: iż ſie záw=
9:
żdy pyſznym Bog ſprzećiwia/ á pokornym łáſkę ſwoię dáie.
10:
Wſzákże to wiedz/ iż ći ia tu nic nie mowię/ o pokorze y vni=
11:
żániu ſie zmyſlonym Mnichowſkim obłudnym: ktore ták
12:
brzydkie y omierzłe ieſt przed ocżymá Pańſkimi/ iáko y ocży
13:
wynioſłe y ſerce nadęte. Ale mowię/ o prawdźiwym vniże=
14:
niu ſercá: y o cáłym ſpuſzcżániu ſie/ ná Bożą dobrotliwość
15:
y ſpráwiedliwość: á to ieſzcże procż wſzelkiego oglądánia
16:
ſie ná ſwe właſne vcżynki. A mowię to dla tego/ iż mi ſą ná
17:
dobrey piecży/ one Páwłowe wywody/ ktorymi on zwłocży
18:
nas/ ze wſzelákiey chłuby náſzey/ w ſpráwie tey/ vſpráwie=
19:
dliwienia náſzego: á wſzyſtko wkłáda ná ſámę łáſkę Bogá
20:
ſámego: á cżyni to/ przed ocży nam wyſtáwiáiąc y Abráhá
21:
má y Dawidá świętego. O ktorych iednym/ to naprzod
22:
mowi. Coż tedy rzecżemy/ żeby Abráhám oćiec náſz/ náleść
23:
miał co wedle ćiáłá? Bo ieſlić Abráhám vſpráwiedliwio=
24:
ny ieſt z vcżynkow/ mać chłubę: wſzákże nie przed Bogiem.
25:
Bo coż piſmo mowi? vwierzył Abráhám BOgu/ y pocży=
26:
tano mu to ku ſpráwiedliwośći. Lecż temu kto robi nie by
27:
wa zapłátá przycżytaná z łáſki/ ále z powinnośći. Temu
28:
záś co nie robi/ ále tylko wierzy w tego/ ktory vſpráwiedli
29:
wia niezbożniká: pocżytaná bywa oná wiárá iego ku ſprá=
30:
wiedliwośći. A potym też y Dawidá przypomina/ y iego
31:
ſłowá przywodźi/ o błogoſłáwieńſtwie cżłowieká tego/ kto=
32:
rego ſam BOg grzechy odpuſzcża/ pokrywa/ á onych mu
33:
nie przycżyta: iákom to y przedtym wſpominał. Cżego
wſzyſtkiego


strona: 212

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 212.
1:
wſzyſtkiego tákie cżyni zámknienie/ mowiąc: iż tego nie ná=
2:
piſano dla ſámego Abráhámá/ iż mu ſpráwiedliwosć z wiá=
3:
ry/ procż vcżynkow/ ieſt przypiſaná: ále też y dla nas kto=
4:
rzybyſmy wierzyli w tego/ ktory wzbudźił Iezuſá Páná
5:
náſzego od vmárłych. Ktory wydan był dla grzechow ná=
6:
ſzych/ á wzbudzon ieſt dla vſpráwiedliwienia náſzego Rzy:
7:
4. ꝟ 25. Ale vcżyniwſzy tu koniec wywodowi temu trze=
8:
ćiemu: mowić ták ieſzcże o tymże z tobą będę. Niechby to
9:
ták było/ żeby ſie nam nie trzebá ſpuſzcżáć/ cále we wſzyſt=
10:
kim/ ná ſáme łáſkę Bożą/ áni też ná ſámego Iezuſá Chri=
4.

11:
ſtuſá zá grzechy náſze wydánego: ále też y ná náſze właſne
12:
vcżynki: ktorebyſmy przyłożyli do łáſki Bożey/ y do ſmierći
13:
Chriſtuſowey: żebyſmy ták/ z łáſki przez wiárę/ y oprocż łá=
14:
ſki przez vcżynki/ vſpráwiedliwieni byli. Ale iákoż wżdy
W to żaden nie potrefi żebyſie vcżynki iego zgodźić mogły z łáſką Bożą y ſmierćią Chriſtoſową.

15:
ty y ia wiedźieć to będźiemy/ iáko wiele vcżynkow/ y iákich
16:
też vcżynkow potrzebá nam będźie cżynić/ áby ſie ony zgo=
17:
dźić y oſtać mogły z oną łáſką Bożą z męką Chriſtuſową/ á=
18:
bo nákoniec z ſámą wiárą náſzą? Boby mogły tákie być
19:
vcżynki náſze/ ktoreby ſie ni wcżym nie zgodźiły z łáſką Bo=
20:
żą y z męką Chriſtuſową: ábo ktorychby ku rowney wádze
21:
wiele niedoſtawáło/ gdybyſmy ie ná ſzale położyć chćieli/ z
22:
BOżym miłoſierdźiem y z śmierćią Chriſtuſową. á takby=
23:
ſmy ſie ná nich bárzo omylili: gdybyſmy miáſto złotá (iż
24:
ták rzekę) y drogiego kámienia/ chwaſty iákie ábo gnoy ku
25:
onym zacnym y poważnym Boſkim przykładáli. Bo ieſli=
26:
by ták było/ iákoby bes wſzey pochyby muſiáło być: tedyby=
27:
ſmy ſie bárzo ná mniemániu ſwym omylili: y dáremnaby
28:
byłá robotá náſzá. A nákoniec byſmy ſie y ſámi wſtydáć zá
29:
nię muſieli. coć iuż może ſtać zá wywod cżwarty.
30:
VCZEN. Robotá náſzá/ dáremnaby/ iáko ty mniemaſz/
31:
nie byłá/ ánibyſmy ſie zá nie wſtydáli/ gdybyſmy nie to czy=
32:
nili coby ſie nam ſámym dobrego widziáło: álebyſmy to tyl
33:
ko dźiáłáli co nam BOg y Chriſtus w ſłowie ſwym roſká=
zuie.


strona: 212v

Iedenaſta Rozmowá
1:
zuie. Y pewnieby ſie to zgodźić wybornie mogło z oną łá=
2:
ſką Bożą y z ſpráwą też Chriſtuſową. A ták zgodźić/ żeby=
3:
ſmy mogli być vſpráwiedliwieni/ y z łáſki Bożey przez Ie=
4:
zuſá Chriſtuſá z wiáry/ y z vcżynkow náſzych właſnych kto
5:
rebyſmy dźiáłáli. NAVCZYCIEL. To co teraz mowiſz/
6:
zá nic práwie w tey mierze nie ſtoi. Abowiem wſzyſtko to
7:
znácżnie Chriſtus Pan zgánił y precż záraz odrzućił. Acż
8:
ná wielu inſzych mieyſcách/ y inſzymi ſpoſoby/ wſzákże z o=
9:
ſobná podobieńſtwem onym od ſługi orzącego/ y od Páná
10:
iego wźiętym. Ktoremu/ gdy z roley do domu przyidźie/
11:
nie záraz Pan iego vſieść każe: ále rychley każe mu ieſzcże
12:
ſobie coby iadł nágotowáć: y ták długo ſłużyć dokąd ſie
13:
ſam nie náie y nie nápije: toż też dopiero potym onemu to
14:
ſłudze każe ieść y pić. Co wſzyſtko gdy iuż ták ſługá on iá=
15:
ko mu Pan iego roſkazał vcżyni: izali mu zá to on Pan iego
16:
dźiękowáć będźie? nie tuſzę. Z ktorego podobieńſtwá tá=
17:
kowe cżyni zámknienie/ mowiąc: Tákże y wy/ gdy wſzytko
18:
vcżynićie co wam ieſt roſkazano/ mowćie: Słudzy ábo nie
19:
wolnicy ieſteſmy nieużytecżni: bo to coſmy powinni byli
20:
cżynić vcżyniliſmy. A ták co ty powiedaſz/ żebyś w to po=
21:
trefić mogł/ żeby ſie vcżynki twoie z oną łáſką Bożą y z Chri
22:
ſtuſową męką zgodźić mogły: á to gdybyś nie co innego cży
23:
nił/ iedno coć BOg cżynić roſkazał: tedy tu oto ſam iáſnie
24:
widźiſz/ iż ſie ná to prozno maſz oglądáć: y ták ſobie tuſzyć/
25:
że być zá nie Bog mial być powinien. Y owſzem to rychley
26:
poznáć muſiſz/ ieſli prawdźiwym ſługą Bożym chceſz być/
27:
żeś dáleko więcey winien cżynić/ niż vcżynić możeſz: á ſtąd
28:
ſie przedſię zá vcżynki ſwe żadney zapłáty powinney nie=
29:
ſpodźiewáć. VCZEN. A cżemu to? NAVCZY= CIEL. Temu iż BOG ſam dla tego cżłowieká ſprá=
31:
wił/ y dla tego go ná kſztałt y podobieńſtwo ſwe vcżynił/ y
32:
Iezuſá Chriſtuſá ſyná ſwego namileyſzego zań wydał/ á=
33:
by ſobie w nim y z niego wſzyſtkę chwałę zoſtáwił. Ktorey
żaden


strona: 213

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 213.
1:
żaden táki/ nie może mu cále oddawáć/ ktory ták ſobie tuſzy/
2:
żeby on z vcżynkow ſwych/ mogł być przed Bogiem vſprá=
3:
wiedliwiony. Bo ták rozumieiąc/ w cżęśći tylko BOgá
4:
chwalić będźie/ á cżęsć drugą ſobie zoſtáwi: w cżym ſie zá=
5:
raz niepoſłuſznym/ niewdźięcżnym y niewiernym Bogu po=
6:
każe. A to/ przywłaſzcżáiąc to ſobie ſámemu/ coby Bogu
7:
oddáć miał iedynemu/ y Chriſtuſowi od niego dárowane=
8:
mu. Y będźie to ſobie przywłaſzcżał y z tego ſie wynoſił: zá
9:
coby w vniżonym duchu vſtáwicżnie dźiękowáć miał/ y
10:
Bogá wychwáláć. VCZEN. A iáko to? NAV= CZYCIEL. Iż y nalepſze vcżynki/ ktoreby kiedy cżło=
12:
wiek cżynił/ cżłowiekowi ſámemu przycżytáne być nie mo=
13:
gą/ áni przycżytáne máią być: ále tylko BOgu ſámemu.
14:
Abowiem cżłowiek wierny/ cokolwiek iedno vcżyni dobre=
15:
go/ tedy to wſzyſtko co ieſt dobrego/ iuż nie ieſt iego/ ále ieſt
16:
Bogá ſámego. VCZEN. Dla cżego? NAVCZY= CIEL. Dla tego/ iż iáko wiárá/ ták też y owoc iey/ to ieſt
Y wiárá y vcżynki dárem ſą BOżym,

18:
vcżynki dobre/ y to o ktorym mowimy vſpráwiedliwienie/
19:
y zá nim idące duſz náſzych zbáwienie 1. Pet: 1. ꝟ 9. nie po=
20:
chodźi nigdy z cżłowieká ſámego iáki ieſt z przyrodzenia ſwe
21:
go/ ále z BOgá dobrotliwego: ktory y wiárę ſam cżłowie=
22:
kowi dáruie/ y z łáſki ſam zbawia: y ſam też vcżynki dobre
23:
gotuie/ w ktorychby cżłowiek chodźił/ á ony ku chwale iego
24:
á nie ku ſwey właſney cżynił. Efe: 2. ꝟ 5. Fil: 1. ꝟ 29.
25:
Poniewaſz cżłowiek nic ſam z ſiebie/ nie tylko vcżynić to
26:
coby było dobrego nie może/ ále áni pocżąć/ áni też pomyſlić.
27:
A ieſli też kiedy co pocżnie y vcżyni dobrze y przyſtoynie we=
28:
dług Bogá: tedy to wſzyſtko nie będźie z niego/ ále z Bogá/
29:
ktory go do tego ſpoſobnym vcżynił/ y ony vcżynki dobre
30:
do ſercá iego y ręku podał. A cżyni to BOg dla tego/ żeby=
31:
ſmy ſie my ſámi w ſobie nie kocháli/ áni ſie też ſámi z ſiebie
32:
przechwaláli/ iákobyſmy też co tákowego w ſobie/ cżego=
33:
byſmy od Bogá nie wźięli/ mieli/ iáko Apoſtoł nápiſáł. Ale
Ddiż


strona: 213v

Iedenaſta Rozmowá
1:
iż y w tym ieſzcże/ powinowáctwu náſzemu przećiw Bogu
2:
my nie doſyć cżynimy/ gdy ſie cżęſto miaſto dobrych vcżyn=
3:
kow/ nam roſkazánych/ we złe ſpráwy wdáwamy: y cżęſto=
4:
kroć więcey ćiáłu ſwemu y świátu/ niżli BOgu ſłużymy:
5:
áni też ták cále iakobyſmy byli powinni BOga miłuiemy:
6:
dlatego Apoſtoł Páweł/ to dobrze vpátruiąc vcżynki náſze
7:
wſzyſtkie ná ſtronę odkłáda: á chlubić ſie nam z nich nie do=
8:
puſzcża. Owſzem nam potężnie ſáme łáſkę Bożą w tey zbá=
9:
wienney ſpráwie záleca/ onę ſámę wyſtawia/ y do niey nas
10:
odſyła. Niechcąc nam tego y ná iedney ſtopie pozwolić/ że=
11:
byſmy ſie w ſpráwie vſpráwiedliwienia náſzego/ oględáć
12:
mieli ná ſwe vcżynki/ godnośći y záſługi: ále ábyſmy ná
13:
ſámey tylko łáſce Bożey w Chriſtuſie okazáney/ cále prze=
14:
ſtawali: á z náſzych ſie vcżynkow nie nádymáli. Ktore nas
15:
Bogu nigdy zálećić nie mogą: gdybyſmy ie ſobie przywła=
16:
ſzcżáć chćieli. Iáko z tych mieyſc poznáć możeſz. 2. Kor: 3.
17:
ꝟ 5. Fil: 1. ꝟ 6. A 2 ꝟ 13. Heb: 13. ꝟ 21. VCZEN. A
18:
cżemuż ono Chriſtus ſam to powiedźiał/ iż w dźień on oſtá=
19:
tecżny ſądny/ vcżynki tylko ſámy wſpomináć y wylicżáć bę
Cżemu Chriſtus w dźien ſądny vcżynki, á nie wiárę wſpomináć będźie, iesli nie z vcżynkow idźie vſpráwiedliwienie?

20:
dźie/ á wiáry tám żadney zmiánki nie vcżyni Máth: 25. A
21:
ná drugim też mieyſcu ták mowi/ Máth: 12. ꝟ 37. Z mo
22:
wy twoiey vſpráwiedliwion będźieſz/ y z mowy twey potę=
23:
pion będźieſz. Z mowy powieda iáko z vcżynku/ á nie z wiáry.
24:
Tákże y Apoſtoł Páweł/ opiſuiąc też dzień on ſądny: to też o=
25:
nim powieda/ iż Bog káżdemu odda wedle vcżynkow iego.
26:
Rzy: 2. ꝟ 6. A 1. Kor: 3. ꝟ 8. Gál: 6. ꝟ 7. A 2. Kor: 5. ꝟ 10. A
27:
ty záś to mową ſwą przewieść chceſz/ iż nie z vcżynkow/ ále
28:
z ſámey tylko wiáry/ procż vcżynkow. NAVCZYCIEL.
29:
Dlatego to przewieść chcę (y to nie ia ſam z ſiebie/ ále iż to
30:
BOg w ſłowie ſwym przewodźi/ áam ſobie wſzyſtko przy=
31:
właſzcżáiąc/ á cżłowiekowi zás iáko ieſt ſam w ſobie nic nie
32:
zoſtawiáiąc) iż widzę ten być właſny ſznur wiáry praw=
33:
dźiwey Chriſtiáńſkiey: wierzyć temu mocnie/ iż BOg z łá=
34:
ſki ſwey grzechy odpuſzcża: z łáſki ſwey zbáwia: z łáſki ſwey
vſpráwie=


strona: 214

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 214.
1:
vſpráwiedliwia: y żywotem wiecżnym daruie. A iż to on
2:
ſam wſzyſtko cżyni przez Iezuſá Chriſtuſá ſyná ſwego na=
3:
milſzego: w ktorego gdy kto wierzy/ ten ma żywot wiecżny.
4:
Ale iż ſie rzecży tey/ z powiesći twoiey y świádectw przy=
5:
wiedźionych/ zda być coś przećiwnego: tedy to wiedz iż ża=
6:
dnego właſnego przećiwieńſtwá niemáſz. A to naptzod dla
7:
tego: że ná tych mieyſcách od ćiebie miánowánych/ nie dla
8:
tego ſie vcżynki przypomináią/ z ktorychby káżdy oſądzony
9:
miał być/ y zá nie ſwą zapłátę odnieść: iákoby ony miáły
10:
być przycżyną vſpráwiedliwienia náſzego: ále rádſzey dla
11:
tego/ iż ony ſą iednym zwierzchownym swiádectwem y wi
12:
domym y dotkliwym/ wiáry náſzey wewnętrzney y ſerde=
13:
cżney. Ktora ieſli ieſt w cżłowieku ábo nie/ poznano być
14:
nie może/ iedno przez zwierzchnie vcżynki: iáko Iákub ś.
15:
mowi Iák: 2. ꝟ 14. Boby ſie też prozno kto z niey prze=
16:
chwáláć miał/ ieſliby iey znácżnie przez vcżynki niepokázo=
17:
wał. Otoſz ná to pámiętáć maſz/ iż to co ſie tám mowi o
18:
vcżynkách/ tedy ſie to wſzyſtko mowi: iáko o owocách z wiá
19:
ry pochodzących. Ktore ieſli w kim dobre będą: tedy ſą ie=
20:
dnym pewnym świádectwem wiáry iego dobrey. A ieſli
21:
złe ábo żadne: tedy też ſą znákiem złey wiáry/ ábo niewiáry.
22:
Potym dla tego/ iż tu żadnego przećiwieńſtwá w rzecży tey
23:
nie będźie/ gdy to ſobie cżłowiek ná pámięć przywiedźie/ iá=
24:
ki ieſt ſam w ſobie z vrodzenia ſwego/ cżym też ieſt z wycho=
25:
wánia y z náłogu: á cżym ſie potym ſtał z łáſki Bożey/ z we
26:
zwánia przez ſłowo Boże/ y przez zápiecżętowánie duchá s.
27:
Ale nád to/ ieſzcże to doſtatecżniey pozna ſtąd/ gdy to záw=
28:
żdy mieć będźie ná bácżnośći/ comći wyżſzey powiedźiáł: to
29:
ieſt/ iż my ſámi z ſiebie/ áni cżynić/ áni pocżąć/ áni nákoniec
30:
pomyſlić możemy tego/ coby było dobre y Bogu przyiemne
31:
ieſliby BOg ſám tego w nas nie zácżął/ y nas ku dobremu
32:
ſpoſobnymi nie vcżynił. Poniewaſz on ſam y wiárą nas dá=
33:
ruie/ y vcżynki nam dobre w ktorychbyſmy chodźili gotuie:
Dd ijy ſam


strona: 214v

Iedenaſta Rozmowá
1:
y ſamże ie też zás w nas koronuie: ábo onychże nam potym
2:
przez Iezuſá Chriſtuſá nádgrodę vcżyni/ w dźień on oſtá=
3:
tecżny. Wſzákże y to/ nie iáko zá náſze właſne/ ktorebyſmy
4:
my ſámi z ſiebie cżynili: ále iáko zá ſwe/ ktore on ſam zgoto
5:
wáć racżył. Co on záś wſzyſtko cżyni z oney wielkiey łáſki
6:
y miłośći ſwey/ ktorą nas dárował przed cżáſy wiekuiſty=
7:
mi: á okazał ią nam cżaſow tych oſtátecżnych przez Iezu=
8:
ſá Chriſtuſa 2. Tim: 1. ꝟ 9. Z łáſki mowię oney/ y z miło=
9:
śći wielkiey/ á rozumem cżłowiecżym niedośćigłey: ktorą
10:
ták bárzo świát vmiłował/ że ſyná ſwoiego dał/ áby wſzel=
11:
ki kto weń wierzy nie zginął/ ále by miał żywot wieczny.
12:
Ian 3. ꝟ 16. A to zaś vcżynił wedle onego ſwoiego poſtá=
13:
nowienia przedwiecżnego: wedle ktorego ſam w ſobie z nie=
14:
przebránych bogactw dobroći/ łáſki y miłoſierdźia ſwoie=
15:
go/ nas przeyźrzał/ obrał y náznácżył: ábyſmy byli święty=
16:
mi y nienágánionymi przed nim? A to wſzyſtko/ ku chwa
17:
le ſławney dobrotliwośći iego/ ktorą nas dárował w onym
18:
namileyſzym: w ktorym też mamy odkupienie przez kreẃ
19:
iego/ y grzechow odpuſzcżenie. Efe: 1. ꝟ 4. rć. Co też w=
20:
ſzyſtko iż w nas vprzedźiło/ nie tylko przed tym niżeſmy my
21:
ieſzcże byli/ ábo co dobrego vcżynili Rzym: 9. ꝟ 11. ále ie=
22:
ſzcże przed záłożenim fundámentow świátá. Tedy to ſámo
23:
ieſt iednym swiádectwem przećiwko nam: że nas nie dla
24:
tego Bog miłuie: nie dla tego wiárą dáruie: áni dla tego
25:
vſpráwiedliwia: że my vcżynki iákie dobre cżynimy: Ale
26:
iż od Bogá wybráni y vmiłowáni ieſteſmy. Bo ieſli ie kie=
27:
dy z chwałą iego cżynimy/ ábo ie cżynić możemy: tedy ſie to
28:
w nas nie ſkąd inąd náyduie/ iedno z miłośći Bożey/ y z wiá
29:
ry tey ktorą nas on ſam dárował. A ták my też/ nie dla tego
30:
vcżynkow cżynić mamy/ żebyſmy ſie przez nie Bogu ſpodo=
31:
báli y wiárę ſobie nimi záſłużyli: ále iż on nas ſobie vpodo=
32:
bał y wiárą dárował: przeto ſie w nich pomnáżáć mámy.
33:
Abowiem gdźieby w nas vpodobánie y łáſká BOża nie
przodowáłá


strona: 215

O Vſpráwiedliwieniu náſzymLiſt 215.
1:
przodowáłá: nic byſmy nigdy dobrego ku chwale BOżey
2:
należącego/ vcżynić nie mogli. A ná koniec byſmy ſie y Bo=
3:
gá nie bali: ánibyſmy go miłowáli: ánibyſmy go ſłucháli:
4:
ánibyſmy rzecży duchownych niebieſkich/ chwale BOżey y
5:
náſzemu zbáwieniu ſłużących/ wyrozumieli: Nierzkąc że=
6:
byſmy z vcżynkow náſzych vſpráwiedliwionymi być mie=
7:
li. A to też możeſz mieć zá wywod piąty. VCZEN.
8:
To tym ſpoſobem/ gdy my z vcżynkow náſzych/ áni w cále
Iesli dobre vcżynki nie vſpráwiedliwiáią, tedy to nic nieważy cżynić ábo nie cżynić,

9:
áni w cżęsći/ nie możemy być vſpráwiedliwieni/ máło nam
10:
to pomoże ábo nic/ gdybyſmy co dobrego cżynili? Y ták
11:
nam będźie cżynić to co ieſt dobrego/ iáko też nic niecżynić?
12:
NAVCZYCIEL. Boże tego vchoway ábyſmy ták
13:
rozumieć y myſlić mieli: żeby nam to zárowno miáło być/
14:
cżynić/ iáko y nie cżynić/ to co ieſt dobrego. Izali nas ná to
15:
Bog wzywa? wiárą dáruie? vcżynki ſam dobre gotuie?
16:
ábyſmy my nic dobrego nie cżyniąc ták ſobie proznowáli?
17:
Koniecżnie nie dla tego. Ale iżbyſmy z tych zacnych iego
18:
dárow/ owocow chwale iego ſłużących ſzukáli. Poniewaſz
19:
on ſłużebnikom ſwym/ nie dla tego tálentá ſwe rozdáie/ áby
20:
ie wźiąwſzy od niego zákopywáli: ábo záwiązawſzy w ſer=
21:
wetę ſchowáli: ále áby nimi hándlowáli/ żeby ie zás cżáſu
22:
ſwoiego z pewnym vrobkiem iemu oddáć mogli. Ale mi=
23:
mo to/ tá mowá twoiá/ tákowá rownie ieſt/ iáko gdybyś
24:
też ták mowił. Tákći nam mieć wiárę/ iáko iey też nie mieć:
25:
tákże mieć vcżynki/ iáko ich nie mieć. Ano/ iáko ſie żaden
26:
bes wiáry Bogu ſpodobáć nie może: áni tego może pewien
27:
być ieſli go Bog miłuie: ieſli w tym przez wiárę Bożą vpe=
28:
wniony nie będźie: tákże też y o wierze ſwey pewien być
29:
nie może/ ieſli wiáry ſwoiey owocow mieć nie będźie. Ale
30:
ieſli ſie te w nim pokázować będą/ tedy ſie też z nimi záraz y
31:
wiárá pokaże. Ktora gdy też iuż znácżną ſie pokaże/ tedy też
32:
z nią záraz vpewnienie o łáſce BOżey przyſtąpi: zá ktorym
33:
też poydźie y vſpráwiedliwienie: Ktore záwżdy ma przy
Dd iijſobie


strona: 215v

Iedenaſta Rozmowá
1:
ſobie zátowárzyſzá wiernego poswięcenie: ktore ſie też ni=
2:
gdy pokázáć nie może iedno w ludźiách przez wiárę żywą v=
3:
ſpráwiedliwionych. A pokazáć ſie też nie może/ iedno z v=
4:
cżynkow dobrych świętych/ z wiáry pochodzących: á Bo=
5:
gu ſámemu y Chriſtuſowi iego przyiemnych. Gdyż też w=
6:
ſzyſtki vcżynki tákie dobre/ iáko ſie cżęſto powtarzáć muſi/
7:
z ſámego świętego y dobrego Bogá/ żeby takowymi były/
8:
pochodźić muſzą. Bo też ku okazaniu świętobliwośći cżło
9:
wiecżey od Bogá dárowáne bywáią. VCZEN. Po=
10:
niewaſz ták ieſt iáko mowiſz/ iż vcżynki dobre/ ktore ſie w
Iesli vcżynki dobre Bożymi ſą w ludźiach, á cżemużby im vſpráwiedliwienia nie przypiſáć?

11:
wierzących náyduią/ ſą vcżynkámi Bożymi/ od Bogá ſáme
12:
go zgotowánymi: A więcże ia tym chwały BOżey bár=
13:
źiey nie rozmnożę y nie wyſtáwię/ gdy tymże vcżynkom/ kto=
14:
re z dárowánia BOżego cżynić będę: vſpráwiedliwienie
15:
moie przypiſzę? NAVCZYCIEL. Acżkolwiek
16:
to prawdá iż dobre vcżynki w wybránych y vmiłowánych
17:
Bożych/ nie ſą ich właſne/ ále ſą Bogá ſámego: wſzákże kto
18:
by im ták z rozumu y domyſłu ſwoiego vſpráwiedliwienie
19:
przycżytał/ wielce by w tym grzeſzył. A to/ naprzod dla te=
20:
go/ że iuż táki káżdy z vcżynkow onych báłwánáby ſobie
21:
dziáłał: ná nie ſie ták oglądáiąc/ zá BOgá ie ſobie wyſta=
22:
wiáiąc: y w nich ſie iáko w Bogu ſámym kocháiąc. Po=
23:
tym dlategoá/ że ſie cżłowiek tákowy mędrſzym y roſtropniey=
24:
ſzym cżyni nád BOgá. A to w tym/ gdy ſie tego domyſla/
25:
cżego ſie Bog nie domyſlał: y te go też ſobie pozwalá/ cżego
26:
BOg nie pozwolił: nie zálećił áni roſkazał. Ktory mogąc
27:
też ták vcżynić/ y ták to poſtánowić/ áby z vcżynkow ludz=
28:
kich/ ktoreby on ſam zgotował/ vſpráwiedliwienie ná ludźi
29:
opływáło: wſzákże tego vcżynić nie vmiał. A nie vmiał/ iż
30:
to niebyłá wola iego. Ale on iáko mądry y ſpráwiedliwy/
31:
záſádźił vſpráwiedliwienie cżłowiecże/ ná ſámey łáſce
32:
ſwey: ktorą nam znácżnie pokazał w namileyſzym ſynu
33:
ſwym Iezuſie Chriſtuſie: ktorego ná to dał/ żeby on był v=
vbłagánim


strona: 216

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 216.
1:
vbłagánim y okupem ſynow y corek iego. A nád to ieſzcże
2:
ku temuſz wyſtáwił nam y zálećił/ zá ieden pewny śrzodek/
3:
wiárę: przez ktorąbyſmy y vmiłowánia náſzego y vſprá=
4:
wiedliwienia dochodźili: y vcżeśnikámi ſie Iezuſá Chriſtu=
5:
ſá ſyná iego miłego ſtawáli. Ale ćię pytam: powiedz mi
6:
co v ćiebie ieſt przednieyſzego y ważnieyſzego: twoieli dobre
7:
vcżynki ná ktore ſie ták bárzo oglądaſz? on li namileyſzy ko=
8:
chánek Boży Chriſtus Iezus ná krzyżu zá twe grzechy ro=
9:
ſpięty? VCZEN. Wyznáć to muſzę ku chwale Bo=
10:
żey/ iż ważnieyſzy y zacnieyſzy ieſt v mnie ſyn BOży Chri=
11:
ſtus Iezus/ niż wſzyſtki vcżynki moie. Bo gdyby on nie v=
12:
márł był za mię/ á mnieby z Bogiem Oycem nie poiednał:
13:
tedy bym ia nigdy nie mogł był tuſzyć ſobie dobrze o łáſce
14:
Bożey przećiwko mnie: ánibym też vcżynkow dobrych cży
15:
nić mogł. Bo to dobrze wiem/ iż ich vmárli w grzechách/
16:
á nie odrodzeni ludźie cżynić nie mogą: lecż ći tylko/ ktorzy
17:
ſą przez Iezuſá Chriſtuſá od grzechow ocżyśćieni y du=
18:
chem Bożym obżywieni. Duchem mowię BOżym świę=
19:
tym/ ktorego Chriſtus Pan wźiąwſzy od BOga Oycá bes
20:
miáry/ obficie wylał ná wſzyſtkie wybráne Boże: á to dla te
21:
go/ żeby ich ten to duch święty do wſzelkiey prawdy prowá
22:
dźił: wſzyſtkiego náucżał/ y ná pámięć przywodźił.
23:
NAVCZYCIEL. Poniewáſz ták ieſt/ iáko mowiſz: á
24:
cżemuż ty ná ſámym Chriſtuſie nie przeſtawaſz? ná ktorym
25:
Bog ſam przſstał. Boć to niebeſpiecżna bywa/ dom ieden
26:
ná dwu fundámenćiech/ y roznych/ y ſobie bárzo przećiw=
27:
nych/ budowáć. Iáko y to/ chćieć zbáwienie z vſpráwie=
Iesliby vcżynki mogły były vſpráwiedliwić, á ná coſz Chriſtus vmárł

28:
dliwienia/ y żywot wiecżny ná Chriſtuſie Iezuſie/ y ná
29:
ſwych vcżynkách/ zákłádáć. Bo ieſliby vcżynki náſze mo=
30:
gły nas przed Bogiem vſpráwiedliwiáć: á coż było potrze
31:
bá Bogu Chriſtuſá ná śmierć wydáwáć? Abo co tego by
32:
łá zá potrzebá/ złośći náſze y niepráwośći nań kłáść/ y prze
33:
klętym go dla nich vcżynić? gdyſmy my ſámi przez naſze
vcżynki


strona: 216v

Iedenaſta Rozmowá
1:
vcżynki mogli vſpráwiedliwionymi być. Lecż/ ieſli záſię
2:
dla tego Chriſtus ieſt wydány/ iż żadne ćiáło nie mogło być
3:
z vcżynkow vſpráwiedliwione przed máieſtatem Bożym:
4:
tedy ſie tu Chriſtuſowi nie máła krzywdá dźieie/ á BOgu
5:
zełżywość. Gdy kto/ nie przeſtawáiąc ná łáſce BOżey/ y
6:
ná smierći Iezuſowey/ do vcżynkow ſie vćieka: á ták vćie=
7:
ka/ że im też vſpráwiedliwienie przycżyta: gdyż to ieſt prze=
8:
ćiw iáſnemu ſłowu BOżemu. Ná ktorym lepieyby káżde=
9:
mu przeſtawáć/ á dumy tey vcżynkowego vſpráwiedliwie
10:
nia zániecháć: áby ták/ dar ten BOży zacny/ zá tákową
11:
ludzką ſpráwą/ odięty/ iáko od niewdźięcżnych/ nie był.
12:
VCZEN. Trudna to ná mię co mowiſz: y toć ſczyrze
13:
wyznawam/ iż tego nie rozumiem/ ktorymby ſie to ſpoſo=
14:
bem ſtáło: że vſpráwiedliwieni ieſteſmy od BOgá przez
15:
Iezuſá Chriſtuſá. Bo ieſli z łáſki Bożey: á coż potrzebá
16:
było do tey łáſki przydawáć Chriſtuſá z iego męką? ponie=
17:
waſz ku teyże łáſce BOżey vcżynkow náſzych przydáwáć
18:
nie trzebá? NAVCZYCIEL. Abyś to poiąć y
Rozmáite ſpoſoby vſpráwiedliwienia, ále BOgu nie przyſtoyne.

19:
wyrozumieć mogł: vmyſliłemći pokázáć niektore ſpoſoby
20:
ktorymi cżłowiek może być vſpráwiedliwiony od inſzych lu
21:
dźi: A to dla te go/ ábym z nich ieden pokázáć mogł/ ktorym
22:
nas właſnie Bog vſpráwiedliwia: á iżby ſie inſze/ ludźiom
23:
zwycżáyne/ á Bogu namniey nieprzyſtoyne/ odrzućić mo=
24:
gly. VCZEN. A więc ták vczyń/ á mnie iuż pierwſzy
25:
pokaſz. NAVCZYCIEL. Bywa to/ że ſie náydu=
1.

26:
ią tákowi ludźie/ ktorzy ſługi ſwe ſpráwiedliwemi cżynią/ z
27:
więźienia ie wypuſzcżáią/ y od śmierći wybawiáią: ácżkol=
28:
wiek ſłudzy oni niecnotámi wielkimi/ zboycámi y cudzoło=
29:
żnikámi bywáią. A cżynią to oni ich Pánowie/ oprocż
30:
wſzey ſpráwiedliwośći/ y procż wſzelkiey nadgrody/ tym
31:
ktorychby ſłudzy ich vſzkodźili/ ábo co złego vcżynili/ z ſámey
32:
tylko miłosći ktorą przećiw ſługam ſwym máią: y z vpo=
33:
ru też ſwoiego/ iż ſie im niema kto oprzeć/ á onych od tákiego
vcżynku


strona: 217

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 217.
1:
vcżynku odwieść. Ale BOg ácżkolwiek ieſt mocny/ kto=
2:
remu ſie żaden ſprzećiwić nie może: wſzákże iż ieſt ſpráwie=
3:
dliwy/ żadnego ták nigdy nie vſpráwiedliwia. A ácżkolwiek
4:
ieſt miłoſierny: iednak ſie tym ſpoſobem nád żadnym nie li=
5:
tuie: áby go bes práwá komu gwałtem z ręku wyimowáć
6:
miał. VCZEN. A cżemu to? NAVCZYCIEL.
7:
Iż on będąc Bogiem ſpráwiedliwym/ nigdy winnego nie=
8:
winnym/ á złego dobrym/ nieſpráwiedliwego ſpráwiedli=
9:
wym cżynić nie chce: dokądby ony iego złośći/ grzechy y nie=
10:
práwośći/ ábo ſłuſznie pokaráne nie były/ ábo ſie doſyć nie
11:
ſtáło/ oney iego niezmierney BOſkiey ſpráwiedliwośći.
12:
VCZEN. A gdźie maſz o tym piſmo: iż BOG
13:
ieſt ſpráwiedliwy y miłoſierny/ á iż nic nie cżyni nieſprá=
14:
wiedliwie kwoli nikomu? NAVCZYCIEL. Mowi
15:
ták Moyżeſz w pieśni ſwey 5. Moy: 32. ꝟ 4. BOgá one=
16:
go mocnego iáko ſkáłá vcżynki doſkonáłe ſą: Abowiem
17:
wſzyſtki drogi iego ſądem ſą: BOG ieſt (oną ſámą)
18:
prawdą: á niepráwośći w nim niemáſz: ſpráwiedliwy
19:
y ſzcżyry ieſt. A w Pſálmie 11. ꝟ 7. Spráwiedliwy Pan/
20:
miłuie ſpráwiedliwośći: á ná to co ieſt ſzcżyrego y pro=
21:
ſtego/ pátrzą twarzą ſwą. W Pſálmie 145. ꝟ 17. Sprá=
22:
wiedliwy ieſt PAN we wſzyſtkich drogách ſwych/ á
23:
miłoſierny we wſzyſtkich vcżynkách ſwych. A v Iobá/
24:
káp: 34. ꝟ 10. mowi ták Elihu: Boże tego vchoway/ áby
25:
ták kto rozumieć miał/ żeby w Bogu miáłá być iáka nieprá
26:
wość/ ábo żeby we wſzech namocnieyſzym/ miáłá być nie=
27:
zbożność. Gdyż on oddawa cżłowiekowi/ wedle zádziáłá=
28:
nia iego/ á káżdemu da náleść drogi iego. To ieſt/ ták
29:
káżdemu płáćić będzie/ iáko záſłuży ſpráwámi ſwoimi. Toż
30:
naydźieſz niżey káp 36. ꝟ 21. 22. Tákże Tob: 3. ꝟ 2. 2 Moy:
31:
34. ꝟ 7. Nahum 1. ꝟ 3. y ná inſzych wielu mieyſcách. Z
32:
ktorych to poznaſz iż BOg bes ſpráwiedliwośći ſwey Bo=
33:
ſkiey/ nie cżyni z nieſpráwiedliwego ſpráwiedliwym: iáko
Eeniektorzy


strona: 217v

Iedenaſta Rozmowá
1:
niektorzy ludzie zwykli cżynić. A ták ten ſpoſob vſpráwie=
2:
dliwienia Bogu nie ſłuży. VCZEN. Słyſzałem iuż ie=
3:
den ſpoſob vſpráwiedliwiánia/ ktory/ widzę to y ſam/ Bo=
4:
gu namniey nie przyſtoi: á ták pokaż mi drugi/ ábych tego
5:
doznał ieſli mu też ſłużyć może ábo nie? NAVCZY= CIEL. Trefia ſie y to/ iż cżęſto wiele dobrych ludźi nie=
7:
ſłuſznie z potwarzeni y obwinieni bywáią: do więźienia
7

8:
przychodzą: y ná śmierć ie ſkázuią. A wſzákże gdy ſie kto
9:
bácżny/ możny/ y miłoſierny zá nie záſtáwi/ á oney ich nie=
10:
winnośći dozna: tedy ie vſpráwiedliwia: y z onego obwi=
11:
nienia/ z więźienia y od śmierći/ iáko niewinnych/ wyba=
12:
wia. Ták iż oni obwinieni zá ſpráwiedliwe bywáią pocży=
13:
táni/ y żywotá doſtępuią/ ktory im przez potwarz miał być
14:
odięty. Ktory ſpoſob vſpráwiedliwienia/ ácżkolwiek ieſt
15:
dobry y chwalebny: á bárzo niewinnym/ w ich potwarzy y
16:
obwinieniu nieſłuſznym/ ſłużący: wſzákże y ten BOgu/ dla
17:
nas ludźi/ żadną miárą nie należy: áni też on tym ſpoſobem
18:
vſpráwiedliwia. VCZEN. A cżemu nie? NAV= CZYCIEL. Iż my tego o ſobie powiedźieć nie może=
20:
my/ żeſmy ſpráwiedliwi: á iżeſmy nic nieprzewinili. Po=
21:
niewaſz nie tylko piſmo święte nas przekonywa/ że grze=
22:
ſznymi ieſteſmy: ále nas w tym/ y ſámo ſumnienie náſze wi=
23:
nuie y oſkarza. A náwet nie tylko iáwne náſze złośći y nie=
24:
práwośći/ nie mogą nas BOgu zálećić: ále y to coby ſie
25:
nam zdáło/ żeby w nas iedną ſpráwiedliwośćią było/ tedy y
26:
to ieſt przed BOgiem iáko płát iáki plugáwy y obmierzły
27:
Ezá: 64. ꝟ 5. VCZEN. Y tego mi długo wywo=
28:
dźić nie trzebá: znam to y ſam/ iż nie trzebá przed Bogiem
29:
cżłowieká ſpotwarzáć: bo ſam záwżdy ná ſobie iáſne lice
30:
ſwey niepráwośći nośi. A ták ſpoſob ten wtory vſprá=
31:
wiedliwienia/ iáko cżłowiekowi przed Bogiem nie ważny/
32:
puśćiwſzy imo ſie/ okaſz ieſli maſz ktory inſzy. NAVCZY= CIEL. To też nie ládá ſpoſob ieſt vſpráwiedliwienia
cżłowieká


strona: 218

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 218.
1:
cżłowieká winnego/ gdy on zá ſwoie złe ſpráwy ſłuſzną na=
2:
grodę vcżynić może/ onemu ktorego obráźił/ ábo vſzkodźił.
3

3:
Abo ácż nic/ gdyby niemiał cżym/ áni mogł/ doſyć vcżynić/
4:
że ſie wżdy złosći ſwych káie: ony ná ſie wyznawa: á o mi=
5:
łoſierdźie proſi: ſpuſzcżáiąc ſie ſcżyrze ná łáſkę onego ktore=
6:
go obráźił. Zá ktorymi poſtępki/ może mu być odpuſzcżono.
7:
A ták on bes ſłuſzney nagrody/ z ſámey łáſki/ może być v=
8:
ſpráwiedliwiony. Wſzákże y ten ſpoſob nam ieſzcże y Bo
9:
gu nie ſłuży. BOgu dla tego/ iż on będąc ſędźią ſpráwiedli=
10:
wym (iáko ſie wprzod mowiło) nie vcżyni z niepráwego
11:
práwym/ áni ze złego dobrym/ procż wſzelákiey nagrody.
12:
Co ſtąd obacżyć możeſz/ iż ſie on o to niepomáłu gniewa ná
13:
ludźi/ gdy oni názywáią złe dobrym/ á dobre złym: ktorzy
14:
kłádą ćiemność zá świátłość/ á świátłość zá ćiemność:
15:
ktorzy kłádą gorzkie miáſto ſłodkiego/ á ſłodkie miáſto gorz
16:
kiego Ezá: 5. ꝟ 20. Ludźiom záś dla tego/ naprzod/ że
17:
w ſobie żadney godnośći/ dobroći y ſpráwiedliwosći przy=
18:
rodzoney nie máią: owſzem ſą iedną proznośćią/ iáko Da=
19:
wid mowi: Pſálm 39. ꝟ 6. A 144. ꝟ 3. 4. Pánie y coż
20:
wżdy ieſt cżłowiek iż nań pámiętaſz? á ſyn cżłowiecży że go
21:
ták ważyſz? to ieſt/ iż ſie ták oń ſtáraſz. Cżłowiek podobny
22:
ieſt proznośći: á dni iego iáko ćień przechodzą. Potym/ iż
23:
cżłowiek nie tylko ieſt prozny y nikcżemny/ ále też ták ſlepy/
24:
głupi/ y vporny/ ze ſie ſam przez ſie nigdy do Bogá nawro
25:
ćić niechce/ áni grzechu ſwego do ſiebie poznáć y onego ſie
26:
ſzcżyrze káiáć może: ieſliby go Bog ſam nie ſzukał/ y nie vpo
27:
minał. Co z onego pierwſzego Adámá oycá náſzego poznáć
28:
możeſz. Ktory ácżkolwiek przeſtąpił Boże zákazánie/ y ná=
29:
gość ſwą do ſiebie poznał: wſzákoż áni ſie vznał/ áni ſie do
30:
BOgá náwroćił proſząc go o miłoſierdźie y odpuſzcżenie
31:
przeſtępſtwá ſwego: ále ieſzcże imo to wſzyſtko przed Bo=
32:
giem ſie krył/ vćiekał/ y grzech ſwoy omawiał. 1. Mo: 3. ꝟ 8.
33:
To też poznaſz y z Dawidá/ ktory też zgrzeſzywſzy przećiw
Ee ijVryaſzowi


strona: 218v

Iedenaſta Rozmowá
1:
Vryaſzowi ſłudze ſwemu wiernemu/ poznáć ſam do ſiebie
2:
grzechu ſwego nie mogł: áż gdy mu gi BOg przez Nátá=
3:
ná Proroká pokazał. 2. Sám: 12. ꝟ 1.Piotr tákże/ áż gdy
4:
kur trzeći raz zápiał/ á Pan też nań weyźrzał Luk: 22. ꝟ 61.
5:
A y nád to wſzyſtko/ choćiażby ták ſobie chćiał kto dumáć/
6:
że to mogł Bog vcżynić: ták zgołá procż wſzelákiey záſługi
7:
cżyiey/ y wſzelkiey nagrody: odkładáiąc w tey mierze ſprá=
8:
wiedliwość ſwoię ná ſtronę: á biorąc przedſię ſámo miło=
9:
ſierdźie: tedyby y ták/ oſtáć ſie to nie mogło. VCZEN.
10:
A cżemu nie? NAVCZYCIEL. Zeby ſie zá tym w=
11:
niwecż obroćić muſiáły/ ony wſzyſtki zacne proroctwá iego
12:
o Meſyaſzu: ktorego ſłubował dáć cżáſu ſwoiego: iákoż go
13:
iuż z łáſki ſwoiey dał. Muſiáłá by ſie też w niwecż obro=
14:
ćić oná ſroga y droga śmierć iego/ ktorą nie ſam dla ſwych/
15:
ále dla náſzych niepráwośći podiął. Bo on grzechu nie po=
16:
pełnił/ áni náleźioná byłá zdrádá w vśćiech iego/ y wſzytko
17:
to co Chriſtus ſpráwiedliwy vćierpiał/ nie tylkoby było
18:
proznośćią nikcżemną: ále też y głupſtwem iednym ſzálo=
19:
nym. Co wſzyſtko nie tylko ieſt przećiw Bogu ſámemu y
20:
ſłowu iego świętemu/ ále też y przećiw rozumowi y rozſąd=
21:
kowi náſzemu: żeby to BOg cżynić niepotrzebnie/ głupie y
22:
nieopátrznie miał: co przez Chriſtuſá Iezuſá vcżynił.
23:
Gdyż on mądrym/ dobrym/ ſpráwiedliwym będąc: wſzyſt=
24:
ko záwżdy mądrze/ dobrze/ ſpráwiedliwie cżyni: ták że żá=
25:
den nie może nigdy ſpráwam iego przygánić. A ták y ten
26:
ſpoſob/ iákom rzekł/ Bogu ſłużyć nie może. VCZEN.
27:
Y o to ſie záſtáwiáć nie będę: widząc iż k rzecży mowiſz. A
28:
ták wolę inſzego ieſzcże ſpoſobu vſpráwiedliwienia ſłucháć/
29:
á onego doświádcżáć. NAVCZYCIEL. Cżwar=
30:
ty ſpoſob ieſt vſpráwiedliwienia miedzy ludźmi/ gdy wino
4

31:
wáycá ktory ſłuſznie w cżym obwiniony/ zá wyſtępki ſwe/
32:
ſam cżęść iednę płáći y nágradza: ábo ią też iákim ćierpie=
33:
nim karánia ná ſobie odnoſi: á drugą kto z łáſki ſwey zań
płáći:


strona: 219

O Vſpráwiedliwieniu náſzymLiſt 219.
1:
płáći: ábo mu ią też on ktoremu był zádźiáłał dáruie y odpu
2:
ſzcża: y tákże go ná potym ſpráwiedliwym dźiáła. Iáko
3:
ſie to cżęſto miedzy ludźmi náyduie. Ale iednák y ten ſpo=
4:
ſob vſpráwiedliwienia/ námniey też BOgu nie ſłuży/ áni
5:
nam przed nim ku náſzey ſpráwiedliwośći pomaga. Ponie=
6:
waſzmy/ iáko ſie to wyżſzey pokázowáło/ ſámi z ſiebie/ nie
7:
tylko w cále/ ále też áni w cżęśći/ doſyć BOgu zá grzechy y
8:
przeſtępſtwá náſze vcżynić nie możemy/ choćiażbyſmy nie
9:
wiem iáko chćieli. VCZEN. Ktorymże tedy ſpoſo=
10:
bem BOg nas vſpráwiedliwia? iuż mi wżdy powiedz/ á=
11:
bym to wiedźieć mogł? Abych ták/ będźieli ſłuſzny y przy=
12:
ſtoyny/ mogł zań BOgu/ z ſercá vpokorzonego/ ſzcżyrze y
13:
pilnie dźiękowáć: á iuż ſie nápotym ná ſie y vcżynki ſwe
14:
nie oglądáć. NAVCZYCIEL. Piąty/ á mym zdá=
15:
nim/ oſtátecżny ſpoſob vſpráwiedliwiánia ludźi złych y wi=
16:
nowáycow wielkich ten ieſt. Gdy ſie ták kto zá złoſliwe
17:
przeſtępcę bierze/ z miłoſierdźia y ſzcżyrey ſwey dobrotliwo
5.

18:
śći/ oprocż ich wſzelkiego ſtáránia/ oprocż prośby/ zapłáty
Spoſob vſpráwiedliwiánia ktory właſnie BOgu ſámemu służy y ták nas vſpráwiedliwia.

19:
y vcżynku iákiego dobrego/ ábo przyſługi: że przedſię oną
20:
ſwą dobrotliwosćią y miłoſierdźiem wielkim/ ſpráwiedli=
21:
wośći nie náruſza. Owſzem y oney ták folguie y doſyć cży=
22:
ni: w to vgadzáiąc/ iákoby y miłość oná iego wielka/ y ſprá
23:
wiedliwość porządna/ znácżna byłá: á iżby ſie obiemá do
24:
ſyć ſtáło. Co bywa/ gdy winę cżłowieká złoſliwego/ y wy=
25:
ſtępki iego/ ſam ná ſie bierze: y ſam też iuż z ſwey oſoby/ ſłu=
26:
ſzną zá nie nágrodę cżyni. A ták cżyni że iuż nieprzijaćiele
27:
onego złośćiwego winowáyce/ mowić nic/ áni ſie vſkárzáć
28:
nie mogą/ iákoby ſie im ná wſzyſtkim ſtać doſyć nie miáło.
29:
Ktory ſpoſob vſpráwiedliwienia Bogu więcey należy niż
30:
ludźiom. Gdyż on w to ſnádniey/ niż oni/ potrefić może: á
31:
to iż on ieſt nád wſzytki y miłoſiernieyſzy/ y ſpráwiedliwſzy:
32:
á nád to ieſzcże namędrſzy. Ktorą mądrośćią ſwą/ ſnádnie
33:
może miłoſierdźie z ſpráwiedliwosćią porownáć: á ni wcżim
Ee iijſądu


strona: 219v

Iedenaſta Rozmowá
1:
ſądu ſpráwiedliwego nie náruſzyć. przetoż nas też tym ſpo
2:
ſobem vſpráwiedliwił/ á nie ktorym inſzym. A to gdy miá=
3:
ſto ſiebie ſámego/ z miłosći ſwey wielkiey przećiwko nam/
4:
wydał zá naś złoſliwe grzeſzniki/ ſyná ſwego iedynego y na
5:
milſzego ná śmierć hániebną/ tym vmyſłem/ áby on był o=
6:
kupem/ zá grzechy y nieprawośći náſze: ktore wſzyſtki nań
7:
włożył/ y dla nich go wydał. Y ták to ſam z ſiebie vcży=
8:
nił: że náſze vſpráwiedliwienie/ by namniey z nas nie pocho
9:
dźi: ále z onego ſámego: á to przez tego iego namileyſzego
10:
ſyná: iáko piſmo święte mowi: Iż Chriſtus Iezus ſtał ſie
11:
nam od Bogá/ mądrośćią y ſpráwiedliwosćią/ poświęce=
12:
nim y okupem 1. Kor: 1. ꝟ 30. Bo właſnemu ſynowi ſwo=
13:
iemu nie z folgował Bog/ ále go zá nas wſzyſtkich wydał:
14:
á z nim nam wſzyſtko dárował Rzy: 8. ꝟ 32. Ktory ſyn ie=
15:
go zá nas ſie ſtał przeklęctwem. Gál: 3. ꝟ 13. A to z tąd iż
16:
go BOg Oćiec iego grzechem zá nas vcżynił: żebyſmy my
17:
w nim byli ſpráwiedliwośćią BOżą 2. Kor: 5. ꝟ 21. A to
18:
ſie ſtáło/ gdy on grzechy náſze ná ćiele ſwym wnioſł ná drze
19:
wo: ábyſmy y my odſtawſzy od grzechow w ſpráwiedliwo=
20:
śći żyli. Będąc bliznámi iego vlecżeni 1. Pet: 2. ꝟ 24. V=
21:
lecżeni mowię y odkupieni/ wſzákże nie ſrebrem y złotem/ ále
22:
drogą krwią/ iáko báráná niepomázánego áni ſplugáwio=
23:
nego Chriſtuſá 1. Pet: 1. ꝟ 18. Ktory ſam śmierć zgłádźił/
24:
á żywot oświećił/ y nieſmiertelność/ przez Ewánielią 2.
25:
Tim: 1. ꝟ 10. Owa krotko mowiąc/ niemáſz tego imienia
26:
pod niebem/ przez ktorebyſmy mieli być zbáwieni/ nád to
27:
imię Iezuſá Páná Dzie: 4. ꝟ 12. Gdyż on ſam/ ieſt Pośrze
28:
dnikiem náſzym/ Przycżyńcą/ Vbłagánim/ y Drogą: áby=
29:
ſmy przezeń przyſtęp mieli do Bogá 1. Tim: 2. ꝟ 5. Heb: 12.
30:
ꝟ 24. A 1. Pet: 1. ꝟ 2. Ian 14. ꝟ 6. Efe: 2. ꝟ 18. A 1. Ian
O doſyć vcżynieniu Chriſtuſowym. z

31:
1. ꝟ 7. A 2. ꝟ 1. 2. VCZEN. To tym ſpoſobem Chri=
32:
ſtus Pan doſyć vcżynił zá nas? Co ieſliby ták było/ tedy=
33:
ſmy iemu więcey powinni niż BOgu ſámemu. Bo cżego
on ſam


strona: 220

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 220.
1:
on ſam przez ſie nie ſpráwił/ to Iezus Chriſtus ſpráwił.
ktorego źle wyrozumiánego wiele złego vrosło.

2:
A imo to ieſzcże/ y to też zá tym poydźie/ iż ieſli Chriſtus do=
3:
ſyć wſzyſtkiemu vcżynił: tedy iuż nam nie tylko nic dobrze
4:
cżynić nie trzebá: ale też choćiabyſmy co nagorzey cżynili
5:
tedy iuż nam to wádźić nie będźie: poniewaſz iuż z láſki Bo=
6:
żey doſyć zá nas Chriſtus vcżynił? NAVCZYCIEL.
7:
Krotkieś ſłowá wymowił/ áleś w nich dwie rzecży bárzo
8:
grube/ á wiernym chwalcom Bożym nie przyſtoyne poło=
9:
żył: ktorych mię y ſtrách ſłucháć. Bo ſkądkolwiek ony po=
10:
ſzły/ tedy to pewna/ iż ze złego ſkárbu ſercá wyroſły. A pe=
11:
wnie záſzcżepienim y polewánim iákiegos wielkiego nie=
12:
przyaćielá Chriſtuſowego/ y wſzelkiey pobożnośći. O kto=
13:
rym doſyć vcżynieniu Chriſtuſowym/ zle wyrozumiánym/
14:
Antichriſt Pan Rzymſki/ iż grubie y ſproſnie z dawná náu=
15:
cżał: przeto też ſwą náuką wiele rozmáitey ſzáráńcżey/ ká=
16:
pie y reguł/ niezlicżonych mnichow národźił. Ktorzy ſłu=
Skąd vrosły Opera ſuperer rogationis, to ieſt ktorych kto názbyt máiąc, inſzym ich vżycżáć moze.

17:
cháiąc wywodow Antichriſtowych/ o doſyć vcżynieniu
18:
Chriſtuſowym/ ktorego nie rozumieli: chćieli też w nim
19:
(iáko Kocżkodánowie náſláduią ludźi) Páná Iezuſá ná=
20:
ſládowáć: y ſámi też ſobie y drugim Iezuſámi być. chcąc
21:
nie tylko ſámi doſyć BOgu zá ſie vcżynić: ále też ieſzcże v=
22:
cżynkámi ſwymi zbytnimi drugich vbogáćić. A to wſzyſt=
23:
ko chytrze Szátan przez nie ku temu końcowi ſpráwował/
24:
áby tak oni w nádźieię tę doſyć vcżynienia/ beſpiecżniey ży=
25:
wąc/ y ſwowolniey grzeſząc (iedni ſie ná ſwą właſną świę=
26:
tobliwość/ á drudzy ná ich vcżynki ſpuſzcżáli/ á ony ſobie v
27:
nich kupowáli) záraz wſzyſcy poginęli. Pocżęli tedy Mni=
28:
ſzy z innymi popy vcżynki ſwe ſmiele przedáwáć/ á tym
29:
ludźiom fortę ku wſzelákim złośćiam otwarzáć/ cżego nigdy
30:
Chriſtus nie dźiáłał. Bo áni vcżynkow ſwych przedawał/
31:
choćiaż ich więcey miał/ áni też dla tego onego wſzyſtkiego
32:
cżynił/ co iedno z woley Oycá ſwego cżynił: áby kto w ná=
33:
dźieię vcżynkow iego/ miał być niecnotą/ łotrem/ mężoboy=
cą/


strona: 220v

Iedenaſta Rozmowá
1:
cą/ cudzołożnikiem/ báłwochwalcą/ pijanicą rć. Ale rád=
2:
ſzey/ áby poznawſzy wielkość złośći ſwych/ zá ktore Chri=
3:
ſtus vćierpiał: onych ſie káiał/ y poprzeſtał: á nápotym ży=
4:
wota polepſzał/ y pobożnie żył. Abowiem ácżkolwiek to
5:
prawdá/ iż Chriſtus Iezus doſyć we wſzyſtkim vcżynił wo=
6:
ley oycá ſwoiego: będąc mu iáko ſyn właſny poſłuſzny ná
7:
wſzyſtkim/ áż do śmierći hániebney krzyżowey: dla cżego
8:
go też Bog Oćiec iego zacnie wywyżſzył. Wſzákże ſie ná
9:
tym mylą/ y z prawdą ſie bárzo mijáią/ ći wſzyſcy/ ktorzy
10:
ták trzymáią: żeby też złym y ſwowolnym ludźiom doſyć
11:
vcżynić miał To ieſt ták/ żeby oni ná iego doſyć vcżynienie/
12:
beſpiecżnie (iáko mowią) vpijáć ſie y wyſypiáć mieli: bro=
13:
iąc bes boiáźni Bożey/ y wſtydu ludzkiego/ wſzelákie złośći
14:
y niecnoty. Ale cokolwiek on vcżynił: tedy to wſzyſtko v=
15:
cżynił/ dla chwały oycá ſwoiego: á dla zbáwienia wiernych
16:
chwalcy iego. Ktorzyby/ wzbudzeni będąc od wiecżney
17:
śmierći/ y przez Duchá świętego obżywieni/ mogli iuż ná=
18:
potym beſpiecżnie żyć przed oblicżnośćią Bożą/ w święto=
19:
bliwośći y ſprawiedliwośći práwey. Luk: i. ꝟ 74. 75. Y
20:
w nowośći żywotá Rzym: 6. ꝟ 4. To iuż wiedząc/ y ná to
21:
pámiętáiąc/ iż ſtáry ich cżłowiek vkrzyżowan ieſt z Chriſtu
22:
ſem: áby ćiáło grzechu było ſkáżone: żeby iuż więcey nieſłu=
23:
żyli grzechowi/ Rzym: 6. ꝟ 6. A iżby ták żywąc/ wſtrzy=
24:
mawáli ſie od ćieleſnych pożądliwośći/ ktore walcżą prze=
25:
ćiw duſzy: obcuiąc vcżćiwie miedzy pogány. Aby y z tego
26:
w cżym ie pomawiáią/ iákoby złocżyńce: przypátrzywſzy
27:
ſie dobrym ich vcżynkom: wielbili BOgá w dźień náwie=
28:
dzenia ſwoiego 1. Pet: 2. ꝟ 12. A cżynić to máią/ ocżyſzcżá=
29:
iąc ſámych ſiebie od wſzelkiego ſplugáwienia ćiałá y duchá:
30:
wykonywáiąc świętobliwość/ z boiáźnią Bożą. 2. Kor: 7.
31:
ꝟ 1. Gdyż ich BOg przez Ewánieliją ſyná ſwego Iezuſá
32:
Chriſtuſá/ nie wezwał ku niecżyſtośći: ále ku świętobliwo=
33:
sći. Bo koniecżnie tego BOG chce po tych zá ktorych/ y
dla


strona: 221

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 221.
1:
dla ktorych/ wydáł ná śmierć ſyná ſwoiego: aby ſie oni od
2:
wſzelákiey niecżyſtośći wſtrzymawáli: á nacżynie ſwe żeby
Iáko BOgu y wiernym doſyć vczynił Chriſtus.

3:
w świętobliwośći y vcżćiwośći chowáli. 1. Teſs: 4. ꝟ 3.
4:
4. 7. Z ktorych ſłow duchá Bożego/ ſzyroko y doſtátecżnie
5:
w nowym teſtámenćie opiſánych/ poznáć możeſz rzecż pier
6:
wſzą: to ieſt/ iż Chriſtus Pan nie vcżynił doſyć złym lu=
7:
dźiam. Ale tylko vcżynił doſyć woley oycá ſwego niebieſkie=
8:
go. A iż też doſyć vcżynił wſzytkim wybránym ſynom y cor=
9:
kam Bożym: gdy zá nie/ iáko wierny Páſterz zá owiecżki
10:
ſwe/ zdrowie ſwoie położył: onym wſtęp ku nowośći żywo=
11:
tá nie tylko pokazał/ ále też y vcżynił: z Bogiem ie poiednał:
12:
mocy dodał duchowney: duchá wźiętego od oycá/ hoynie
13:
wylał: ktoryby záwżdy krewkosćiam ich dopomagał: náu=
14:
cżał/ ná pámięc przywodził/ y do prawdy prowádził: y
15:
wſzyſtko to doſtátecżnie ſpráwił coby iedno ſłużyło ku zni=
16:
ſzcżeniu Adámá ſtárego/ á nápráwie nowego: ktory wedle
17:
BOgá ſpráwiony ieſt w ſpráwiedliwośći/ w práwdźie y
18:
świętobliwośći. A ták wſzyſcy ći/ ktorzykolwiek to doſyć
19:
vcżynienie Chriſtuſowe oney woley Bogá Oycá niebieſkie
20:
go znáią/ y ná ſercách ie ſwoich cżuią: ći koniecżnie/ nie
21:
rzkąc żeby ſobie pozwáláć mieli cżynić co złego/ á ſłowu Bo=
22:
żemu/ y Chriſtuſowey náuce przećiwnego: owſzem ſie wſze=
23:
lákiey złośći wyrzekáią: niezbożnośćią ſie káżdą brzydzą: á
24:
o to ſie vprzeymą chućią ſtáráią: iákoby idąc zá wodzem y
25:
Hetmánem wiáry ſwey Chriſtuſem/ BOgu k woli żyli: á
26:
świętym obcowánim ſwym imię iego wielbili. A to co
BOG tez ſam doſyć ſobie vczynił w Chriſtuſie.

27:
mowię iż Chriſtus Pán doſyć vcżynił woley oycá ſwoiego
28:
ku náſzemu ocżyśćieniu/ vſpráwiedliwieniu/ y żywotowi
29:
wiecżnemu: tedy też záś y ták ná drugą ſtronę mowię. Iż
30:
ſam BOg á Oćiec náſz dobrotliwy/ doſyć ſámemu ſobie w
31:
Chriſtuſie Iezuſie vcżynił/ wedle Boſkiego vpodobánia
32:
ſwoiego: á vcżynił doſyć nie tylko ſobie ſámemu/ ále też y
33:
nam: ták że iuż nam nic nieſchodźi ná łáſce y dobroći iego
Ffprzećiw


strona: 221v

Iedenaſta Rozmowá
1:
przećiw nam: byſmy my iedno onego też miłowáli/ á we
2:
wſzyſtkim wedle woley iego żyli. A vcżynił to wſzyſtko/
3:
áby nas z ſobą poiednał/ y złącżył weſpołek z Chriſtuſem:
4:
áby on był náſz/ á my iego. Bo iáko my Chriſtuſowi ma=
5:
my być/ ták też ieſt Chriſtus Boży/ 1. Kor: 3. ꝟ 23. A kreẃ
6:
też Chriſtuſowa ktorą dla nas wylał/ y oną nas ocżyśćił/
7:
ieſt też kreẃ Bożá. Dźie: 20. ꝟ 28. á to z tąd iż Chriſtus w=
8:
ſzyſtek ieſt Boży. Przez ktorego też/ z nim weſpołek nas ſo=
9:
bie obżywił: Efe: 2. ꝟ 5. y z nim weſpołek ná ſwey práwi=
10:
cy poſádźił. A krotko mowiąc/ doſyć záiſte Bog we wſzyſt=
11:
kim vcżynił/ oney woley ſwey świętey y dobrey: doſyć przed
12:
wiecżnemu poſtánowieniu: doſyć przeyźrzeniu/ obraniu/ y
13:
wezwániu náſzemu: y wſzyſtkim obietnicam ſwoim: ktore
14:
ſie do Chriſtuſá y do nas w nim sćiągáły. Ktorey rzecży
15:
gdy ſie pilnie przypátrzyſz/ mam zá to iż poznaſz: że też y o=
Mnichowskie báſni gniewie Bozym ktory ſyn BOzy vbłágał.

16:
ná druga rzecż ktorąś wprzod powiedźiał/ mieyſcá iuż
17:
mieć nie będźie: iáko tá ktora ieſt ſzcżyrym wymyſłem Anti=
18:
chriſtowym mnichowſkim. Ktorzy o tym nawięcey/ á
19:
zwłaſzciá ná wielki piątek cáłemi gębámi wołáią/ y w kſię=
20:
gách ſwych o tym piſzą: iáko ſie BOG Oćiec gniewał ná
21:
wſzyſtek świát/ á iż gi iuż koniecżnie zátráćić miał: ále go
22:
wżdy ſyn iego vbłagał/ y od tego odwiodł: y dla tego ſáme=
23:
go ſiebie/ cżyniąc zan doſyć woley Bożey/ ná śmierć wydał
24:
rć. Ktore ſproſne y obmierzłe BOgu y ludźiom wiernym
25:
bayki/ gdyby miáły być prawdźiwe: tedyćby to pewnie/
26:
coś powiedźiał/ zá ſobą wlokły: To ieſt/ żeby ſyn Boży miło
27:
ſiernieyſzy y lepſzy był/ niżli BOG Oćiec. Item/ żebyſmy
28:
też y my więcey powinni byli ſynowi Bożemu/ niżli BOgu
29:
ſámemu. Ale iż to wſzyſtko fałſz ieſt: mátáctwo ieſt: ſą
30:
bábie/ głupie/ y ſproſne báſni: przetoż też iuż v wiernych
31:
plácu żadnego nie máią. A zwłáſzcżá v tych wiernych/ kto=
32:
rzy ſobie żadnego inſzego ſyná BOżego nie zmyſláią/ nád
33:
onego namilſzego potomká Dáwidowego y Abráhámowe
go:


strona: 222

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 222.
1:
go: dawno przedtym swiátu obiecánego/ ale cżáſu ſwego
2:
á cżáſu pewnego z duchá świętego pocżętego á z Máryey
3:
Pánny národzonego. Ktory iż w rzecży od pocżątku ſtwo=
4:
rzenia świátá nie był: przeto też Bogá ná on cżás błágać
5:
nie mogł/ gdy tego byłá potrzebá. Aby ſie przedſię y Adám
6:
oſtáć był mogł w ráiu: y świát on pierwſzy żeby nie był po=
7:
topem wygłádzony. Ale co cżynią wierni? Atoli temu
8:
mocnie wierzą: Iż ták Bog świát vmiłował/ że ſyná ſwe=
9:
go dał Ian 3. ꝟ 16. Rzym: 5. ꝟ 8. W ktorym ſam będąc
10:
vcżynki dźiáłał/ y świát ſobie poiednał. Ian 14. ꝟ 10. A 2.
11:
Kor: 5. ꝟ 10. Sam nas w ſobie obrał/ y ſam w namiley=
12:
ſzym ſynu ſwym Iezuſie Chriſtuſie vmiłował/ y duchow=
13:
nym błogoſłáwieńſtwem błogoſłáwił. A vcżynił to wſzyt=
14:
ko nie dopiero/ gdy iuż Chriſtus Iezus zá nas vmárł: ále
15:
pierwey niż swiátá tego żáłożone były fundámentá. Efe: 1.
16:
A 2. Tim: 1. ꝟ 9. rć. Skąd to łácno poznáć możeſz/ iż nas
17:
nie dlatego Bog Oćiec miłuie/ y grzechy nam odpusćił: iż
18:
to ſyn iego Iezus Chriſtus zá nas vmárł: ále rádſzey temu
19:
wierzyć/ iż go dla tego ná smierć wydał/ iż nas wielce vmi
20:
łował. Ktorey miłośći ſwey przećiwko nam nie mogł w
21:
cżym inſzym więcey pokázáć/ iáko w tym że namileyſzego
22:
ſyná ſwego iednorodzonego zá nas wydał. A vcżynił to
23:
dla tego/ ábyſmy y my pewni będąc miłośći iego przećiw
24:
ſobie/ onego też miłowáli: á po wſzytek cżás żywotá náſze=
25:
go onemu ſłużyli/ y imię iego wielce ſławne vſtáwicżnie
26:
wychwaláli/ przez Iezuſá Chriſtuſá: nie wracáiąc ſie
27:
więcey do złośći náſzych (iáko świniá do błotá) będąc
28:
raz od nich ocżyśćionymi. A ták ćiebie proſzę y nápomi=
29:
nam/ ſtrzeż ſie ná potym mow tákich: ktore nic innego ſą
30:
iedno chytre ſámołowki ſzátáńſkie/ ktore ná proſte y ſzcżyre
31:
ludźi ſtawia/ przez rozmáite ſwe nacżynia/ áby krzyż Chri=
32:
ſtuſow w niwecż obroćił: y ſpráwiedliwość BOżą ktora
33:
ſie przez Chriſtuſá okazáłá w złe mniemánie przywiodł/ y
Ff ijz ſerc


strona: 222v

Iedenaſtá Rozmowá.
1:
z ſerc ludzkich wymázał: á ták ich wiele z ſobą ná zátráce=
2:
nie potárgnął. A cżyni to tym pilniey Szátan/ iż widźi że
3:
niemáſz nic potrzebnieyſzego ludźiom ku zbáwieniu/ iáko
4:
ieſt wiárá tá: temu mocnie wierzyć iż vſpráwiedliwienie
5:
nie może być żadnemu przycżytáne/ iedno wierzącemu/ iż
6:
ieſt z łáſki Bożey przez kreẃ Chriſtuſowę ocżyśćiony od w=
7:
ſzyſtkich ſwych grzechow. VCZEN. Iam ták dálece w
8:
rzecż w tę nie wglądał: ánim o tym ták głęboko myſlił. A
9:
iżem to mowił: tedyć mi to przyſzło ztąd: żem ſie z młodo=
10:
śći ſwey niektorych ſpoſobow tákiego mowienia náucżył/ y
11:
onemu ſie był przyzwycżáił: á oſtátekem też tych cżáſow
12:
od nowych niektorych náucżyćielow wźiął. Ktorych oni
13:
(iáko teraz bacżę) rzkomo tym vmyſłem vżywáią/ żeby
14:
nimi ſtáre błędy Antichriſtowe borzyli: Ale to iuż teraz wi=
15:
dzę/ iż y ſámi cále prawdy nie doſzli. A ták ſie temu ſprze=
16:
ćiwiáć więcey niechcę/ coś powiedźiáł: iż ſie ták Szátan
17:
zwykł ſprzećiwiáć/ chwale Bożey/ y onę fortylmi ſwoimi
18:
borzyć. Bo to ná oko widzę/ iż ták ieſt iákoś powiedźiał:
19:
że ſie o to Szátan ſtára/ iákoby v wſzech narodow/ vſprá=
20:
wiedliwienie náſze z łáſki BOżey/ przez Iezuſá Chriſtuſá z
21:
wiáry/ opływáiące/ we złe mniemánie przywiodł. Bo cho=
22:
ćiaſz ia nie wiem/ o błędźie y záwiedzeniu Szatáńſkim ludźi
23:
wſzyſtkich/ około vſpráwiedliwienia właſnego y práwdźi=
24:
wego/ ktoreś mi ty pokazał: wſzákżem tego pewien/ iż oko=
25:
ło niego w Papieſtwie błędu doſyć: á zgołá niemáſz o nim
26:
by namniey zdrowey y zbáwienney náuki. Poniewaſz tám
27:
nie tylko ie nie właſnymi mowámi záćimiáią: gdy więc ono
28:
ich Pátreſowie niektorzy/ o grzechách zá ktore Chriſtus ćier
29:
piał/ po Filozowſku gadaią: á zwłaſzcżá o grzechu pierwo=
30:
rodnym/ o ktorym bárzo wiele y głupie y ſproſnie piſzą y
31:
mowią. Ale nákoniec/ choćiażby ſie podcżás ták zdáło kto=
32:
remu/ żeby o nim mieli co dobrego mowić: to ieſt ná ten
33:
cżás/ gdy też tego rzkomo pozwaláią/ że Chriſtus vmárł zá
grzechy


strona: 223

O Vſpráwiedliwieniu náſzymLiſt 223.
1:
grzechy świátá. Item iż on ieſt ſpráwiedliwosćią wſzech
2:
wierzących weń. Wſzákże záś záraz wſzyſtko to plugá=
3:
wią ſámi opácżną ſwą náuką: y wſzyſtko to zás z Chriſtuſá
4:
zdźieráią/ co mu wprzod ſłowki tymi przypiſáli. A to/ gdy
5:
ſoli/ wodźie/ swiecy/ popiołowi/ chrzanowi/ kwiećiu/ ognio
6:
wi/ iáycam/ ſłoninie/ y inſzym niezlicżonym chwaſtam y bá=
7:
łámuctwam ſwym/ y grzechom odpuſzcżenie/ y ćiáłá y du=
8:
ſze zbáwienie przycżytaią rć. Ale ſie ia iuż z łáſki BOżey
9:
tákiemu ich mátáctwu namniey teraz nie dźiwuię: gdyż iuż
10:
to dobrze widzę/ iż ſą nieprzijaćioły Bożymi: á iż w ſobie nic
11:
nie máią iedno wiárę nabytą/ kośćiołá ſwego powſzechne=
12:
go Rzymſkiego. A o wierze Bożey zbáwienney/ y o duchu
13:
Bożym wodzu onym/ do wſzelkiey prawdy/ áni pomyſláią.
14:
Zá cżym y to idźie/ iż oni ćieleſnymi będąc/ á ták bárzo rzecży
15:
ćieleſnych pilnuiąc/ rzecży duchownych poiąć y wyrozu=
16:
mieć nie mogą. O inſzych ktorzy ſie iuż wżdy Papieſtwem
17:
tym brzydzą/ mowić tu nic nie mogę bom ich też nie do koń=
18:
cá świádom. NAVCZYCIEL. Toć pewna/ iż
Nie v ſámych papanow błąd ieſt o vſpráwiedliwieniu.

19:
błąd Papieſki około vſpráwiedliwienia znácżny ieſt: y to
20:
wiádoma/ iż ſie iuż nim wiele ludźi rozmáitych/ iáko ſpro=
21:
ſnym y niezbożnym bárzo brzydzą. Wſzákże nie mniemay/
22:
áby tylko v ſámych Papieżeńcow błąd ſie ten náydowáć
23:
miał. Aza tego niewieſz/ co przećiw niemu mowią/ terá=
24:
źnieyſzy nowi nieobrzezáni żydowie/ ktorzy Chriſtuſá Páná
25:
y náukę iego precż odrzucáią. Nuż ieſzcże/ izali y tego nie
26:
bacżyſz iáko wiele ieſt fałſzywych krześcijan co iuż rzkomo
27:
z Papieſtwá wyſzli/ y niektore grube błędy iego porzućili/ á
28:
ſubtylnych ſie záś inſzych/ z omamienia Cżártowſkiego ięli?
29:
A to gdy iedni z nich duchownymi ſie cżyniąc/ wſzelákich ſo
30:
bie ćieleſnych ſpraw/ á nawet y obmierzłego pogáńſkiego y
31:
Papieſkiego báłwochwálſtwá pozwaláią. Drudzy ſą/
32:
co smiele cáłą gębą ſola fide/ to ieſt/ iż ſą vſpráwiedliwie=
33:
ni przez ſámę wiárę/ wołáią: á przedſię żádnych owocow
Ff iijwiary


strona: 223v

Iedenaſta Rozmowá
1:
wiáry tey nie pokázuią: owſzem ſie śmiele ná tę wiárę ſwą
2:
vpijáią: po ſtáremu w złosćiách leżą: onych ſie nie káią.
3:
Cżego iuż prawdźiwie vſpráwiedliwieni nie cżynią. Trze
4:
ći ieſzcże ſą/ ktorzy żywotem ſwym nád on zwycżáyny mni=
5:
chowſki wymyſlonym/ przed Bogiem chcą być práwymi/
6:
máło nie ták iáko zakonni oni Fáryzeuſzowie. V ktorych
7:
też áni ſie dotykáć/ áni koſztowáć nie godźi/ rzecży tych/ kto=
8:
re Bog wiernym gotuie/ áby ich z dźiękowánim iemu zá nie
9:
beſpiecżnie vżywáli: á vżywáli z prawdźiwą Chriſtiáńſką
10:
ſkromnośćią. Co ácżkolwiek niektorzy ták záwiedzeni z
11:
proſtośći ſercá ſwoiego dźiáłáią: wſzákże w tym nie máłą
12:
krzywdę Bogu y Chriſtuſowi cżynią/ gdy ná tákim żywo=
13:
ćie ſwym vſpráwiedliwienie zákłádáią: ktore Bog z łáſki
14:
ſwey ná Chriſtuſie Iezuſie y ná wierze weń záſádźił rć. Cże=
15:
go ia nie z roſkoſzy żadney przed tobą wſpominam/ iákoby
16:
komu/ kto by táki był/ vrągáiąc: ále więcey żáłuiąc tákiego
17:
záwiedzenia/ y od drogi zbáwienney vbłądzeniá. A ktemu
18:
też y dla tego/ ábyś y ty nápotym był oſtrożnieyſzym: gdy=
19:
byś ábo z ktorym z nich mowił: ábo też piſmá ich cżytał:
20:
żebyś/ cżytáiąc ie/ ich chytrym wywodom/ á ćiáłu bárzo
21:
ſmácżnym vwodźić ſie nie dał. Ale iuż ták/ ná raz podáney
22:
náuce Chriſtuſowey/ do końca przeſtawał: á przeſtáiąc
23:
ná niey/ ná ſwoię ſie właſną ſpráwiedliwość nie oglądał.
24:
Lecż ábys ſtátecżnie áż dokońcá Bogu ſámemu cáłą chwa
25:
łę oddawał: iáko temu/ ktory ćię nábáwił wſzyſtkiego do=
26:
brego/ y wſzyſtkoć dárował: gdyć ſyná ſwego namilſzego
27:
Iezuſá Chriſtuſá dał. VCZEN. Zá pomocą Bożą
28:
trzymáć ſie tego będę: á tobie zá tę zdrową naukę/ y życżli=
29:
wą przeſtrogę/ bárzo dźiękuię. Obiecuięć to/ iż potem/ da
30:
Pan Bog/ w to wſzyſtko pilniey wględáć będę: y to co ſie
31:
teraz o vſpráwiedliwieniu mowiło/ pilnie z ſobą vwazał/ y
32:
wſzyſtkiego ſznurem ſłowá Bożego doświadcżę. A iż ćię
33:
iuż dźiś nie chcę dáley zábáwiáć: przeto też rzecż tę/ ktora
ſłuſznie


strona: 224

O Vſpráwiedliwieniu náſzym.Liſt 224.
1:
ſłuſznie zá vſpráwiedliwienim chodźi/ ná dźień iutrzeyſzy
2:
odłożę. To ieſt/ náukę y rozmowę o żywoćie ludźi Chriſtiáń
3:
ſkich: tych mowię/ coby iuż temu mocnie wierzyli/ iż przez
4:
Iezuſá Chriſtuſá/ z łáſki Bożey/ ſą vſpráwiedliwieni. Bo
5:
to wiedz iż rzecż tá/ vroſłá mi z twoich właſnych ſłow/ gdyś
6:
ono po vſpráwiedliwieniu poświęcenie wſpominał: ktore
7:
należy w pobożnym y świętobliwym żywoćie/ á w vcżyn=
8:
kách z odnowionego duchá vmyſłu cżłowiecżego pochodzą
9:
cych: ktore ſą iákoby owoce ludźi przez wiárę vſpráwiedli=
10:
wionych. Ktora rzecż iż też ieſt bárzo potrzebna/ żebyſmy
11:
ták przyſtoynie przy ſwym wybáwićielu vcżćiwie y ſtáte=
12:
cżnie trwáli: przeto nam też potrzebá będźie o niey pilnie y
13:
ſtátecżnie mowić. Tylko ćię proſzę/ że byś mi ſie nie zbrá=
14:
niał/ ták do końcá iákoś pocżął/ vżycżáć dárów tych/ kto=
15:
rychći ſámemu Pan BOg vżycżyć racżył: á ia tobie zá to
16:
dźiękowáć/ á Páná Bogá wychwaláć/ powinien będę.
17:
NAVCZYCIEL. Rzecży dobrey zbrániáć ſie nie
18:
będę: ále iákom pocżął wiernieć do końcá/ wedle potrzeby y
19:
żądánia twoiego/ vſłużę. Tylko ty pámiętay ſie z pilnośćią
20:
modlić Pánu Bogu ſwemu/ w imię ſyná iego Iezuſá Chri=
21:
ſtuſá: áby ćię on przez duchá ſwego święte go ná wnętrznym
22:
twym cżłowieku wyucżał: á zakon ſwoy on nowy ducho=
23:
wny ná twym ſercu piſał. Abyś ty/ od onego ſámego bę=
24:
dąc wyucżony/ y ná vmyſle twym vpewniony/ mogł ze w=
25:
ſzyſtkimi świętymi á wybránymi iego/ ocżekáwáć w
26:
pewney nádźiei żywotá onego wiecżnego. A ży=
27:
wąc w tákiey nádźiei żebys mogł vſtáwicżnie
28:
w duchu y w prawdźie wychwaláć wielce
29:
ſławne y święte imię iego/ przez iego iedy=
30:
nego á namileyſzego ſyná/ Iezuſá Chri=
31:
ſtuſá Páná náſzego. VCZEN. AMEN AMEN.

strona: 224v

1:
Rozmowá Dwuna=
2:
ſta o żywoćie Chriſtiáńſkim/ ktory w
3:
ſynách y corkách BOżych wiernych ma być/
4:
ktory poddány ieſt wſzem trudnośćiam y niebe=
5:
ſpiecżeńſtwam ná wſzyſtki ſtrony/ do kto=
6:
rego náwięcey wierzącym ćierpli=
7:
wośći potrzebá/ z poſłuſzeńſtwem
8:
y z záprzenim ſámych ſiebie.
9:
NAVCZYCIEL.
10:
IVżemći ná twe żądánie
11:
o BOgu Oycu/ y o ſynu iego
12:
Iezuſie Chriſtuſie/ o kroleſtwie
13:
też y Ofiárownictwie iego/ ták
14:
że y o vſpráwiedliwieniu ná=
15:
ſzym przezeń odpowiedał/ we
16:
dle miárki dáru mnie od Bogá
17:
vżycżonego: A tak niewiem/
18:
ieſlićby ieſzcże cżego miáło nie=
19:
doſtáwáć ku wierze prawdźi=
20:
wey Chriſtiáńſkiey. Wſzákże ieſlibyś ieſzcże ſam rozumiał
21:
ſobie być co potrzebnego: A dla tegoś do mnie przyſzedł/
22:
ábyswá ieſzcże z ſobą co rozmawiáłá: tedy w imię BOże/
23:
mow ku mnie to cokolwiek iedno maſz ná ſercu. VCZEN.
24:
Wyznawam to ku chwale BOżey/ że ku wierze mey w ie=
25:
dnego BOgá/ y Iezuſá Chriſtuſá/ doſyć mi ieſt od ćiebie
26:
opowiedźiano: y ná tym ia przeſtawam. A Páná BOgá
27:
proſzę/ ábych ná to pámiętáć mogł: y tym ſie záwżdy ćie=
ſzyć:


strona: 225

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 225.
1:
ſzyć: y náiázdy wſzelákie/ ábo ſzturmy tych/ ktorzy co prze=
2:
ćiwnego mowią/ nie tylko wytrwáć/ ále ie też y odbić/ po=
3:
rządnymi y właſnymi świádectwy ſłowá Bożego: ktorych
4:
ſie tu doſyć przytacżáło. Ale iżeſmy ieſzcże nic práwie o ży=
5:
woćie Chriſtiáńſkim/ ku tákiemu wyznániu należącym nie
6:
mowili: przeto bych też z tobą nieco o nim (według zám=
7:
knienia wcżoráyſzey rozmowy) ná krotce rad mowił: á ſwe=
8:
go ſie powinowáctwá náucżył. A zwłaſzcżá/ pámiętáiąc
9:
ná onę Páwłá świętego náukę/ w ktorey nápomina áby=
10:
ſmy godnie y przyſtoynie chodźili/ według tego ktory nas
11:
wezwał ku chwale ſwey: ku żywotowi/ y nieſmiertelnośći.
12:
A ták ćię proſzę powiedz mi/ ktore ieſt powinowáctwo cżło
13:
wieká vſpráwiedliwionego: wiernego Chriſtiániná: w du=
14:
chu y w prawdźie/ z miłosći y boiáźni ſynowſkiey/ BOgá
15:
chwalącego: y w imię Iezuſá Chriſtuſá/ w káżdey ſwey
16:
potrzebie onegoż wzywáiącego? NAVCZYCIEL.
17:
Iż Chriſtus Pan nie tylko wiárę zálecał/ y wierzyć też w ſię
18:
po BOgu y Oycu ſwym roſkázował: ále ſie też y náſládo=
19:
wać/ w tym co ſam ná przykład wſzyſtkim vcżniom ſwym
20:
iáko miſtrz/ á ſługom iáko Pan/ po ſobie zoſtáwił/ kazał/ y
21:
nápominał: iáko Páweł/ y Piotr w liśćiech ſwych nas też
22:
ku temu pobudzáią: ieden mowiąc: Abyſmy byli náſládow=
23:
cámi Chriſtuſowemi/ iáko y on ſam 1. Kor: 11. ꝟ 1. A drugi/
24:
Abyſmy ſtopámi iego chodźili. 1. Pet: 2. ꝟ 21. Przeto ia
25:
ták trzymam/ że to ieſt naprzednieyſze powinowáctwo cżłe=
26:
ká Chriſtiáńſkiego: Chriſtuſá náſládować: á práwie zá
Prożnoby ſie ten Chriſtiáninem názywał coby Chriſtuſá nie násládował

27:
nim ſtopámi iego chodźić. Boby ſie ten prozno zwáć miał
28:
ſługą y vcżniem iego: ieſliżeby ſie nie ták rządźił: iáko Miſtrz
29:
y Pan iego iemu y roſkazał/ y ná ſobie wſzytkiego przykład
30:
pokazał. VCZEN. A cżegoż do tego wiernemu po=
31:
trzebá/ áby przyſtoynie Chriſtuſá náſládowáć mogł/ y ſto=
32:
pámi iego zá nim chodźić? NAVCZYCIEL. Acż=
33:
kolwiek wiele rzecży ludźie pobożni/ z náuki Apoſtolſkiey/
Ggzwykli


strona: 225v

Dwunaſta Rozmowá
1:
zwykli pokáżowáć: ktorych ći náſládowáć y przeſtrzegáć
2:
máią/ ktorzy chcą zá Chriſtuſem chodźić: wſzákże ia z ſáme=
3:
go Chriſtuſá Iezuſá náuki y nápominánia/ dwie tylko v=
4:
pátruię. To ieſt/ naprzod áby ći co zá nim iść chcą/ ſámych
5:
ſiebie záprzeli. Druga/ żeby krzyż ſwoy ná ſie wźięli: á ták
6:
dopiero żeby zá Pánem ſwym ſzli. Ná ktorych dwu rze=
7:
cżách/ wedle zdánia mego/ wſzytko to záwiſło/ cokolwiek
8:
iedno o żywoćie/ y powinnośći Chriſtiáńſkiey/ w nowym
9:
Teſtámenćie/ wierzącym w Chriſtuſá/ chwalcom ſzcżyrym
10:
Bożym/ ieſt roſkazano. Gdyż ták ſam Chriſtus powie=
Bes krzyżá trudno Chriſtuſá násládowáć

11:
dzieć raćżył/ mowiąc: Ieſli kto chce zá mną iść/ niechże zá=
12:
przy ſámego ſiebie/ á nieſie krzyż ſwoy/ y náſláduie mię.
13:
Máth: 16. ꝟ 24. VCZEN. A coż ty krzyżem názy=
14:
waſz? ábo rádſzey/ co Chriſtus przez krzyż rozumiał/ gdy
15:
gi zá ſobą noſić kazał? NAVCZYCIEL. Nic in=
16:
nego iedno wſzeláki niewcżás/ vtrapienie/ przeſládowánie/
Co ieſt krzyż?

17:
y inſze rzećży ćiáłu naſzemu/ ſławie/ máiętnosćiam/ y zdro=
18:
wiu ſzkodzące/ á bárzo przećiwne. A zwłaſzcżá ktore zwierz
19:
chu przychodzą. Ktore też w ſtárym przymierzu/ bicżmi/
20:
kubkámi/ laſką/ y rozgą rć. názywáne bywáły. Ktore po=
21:
ſpolićie BOg ná wierne chwalce ſwe dopuſzcża/ y nimi ich
22:
ſobie k woli ſwey ćwicży/ y doświádcża. Ktore ieſzcże ácż
23:
ſie ná cżás ćięſzkie y trudne ſługam Bożym/ zdádzą: wſzákże
24:
iż ſą docżeśne y przemienne/ tedy w nich wielką wagę chwa
25:
ły ſpráwuią. Gdyż im ku ich ocżyśćieniu y wypolerowá
26:
niu/ ták ſłużą/ iáko ogień złotu ábo ſrebru: áby przezeń wſzyt
27:
kie plugáſtwá były odwiedźione. Cżego gdy też wierny á
28:
ſzcżyry chwalcá BOży Dawid/ ná ſobie doznał: ácż też cżę=
29:
ſto z ſobą trwożył/ y o ſobie zwątpiał: gdy go krzyże ty bár=
30:
zo przyćiſkáły: wſzákoż przedſię/ tak to ku chwale BOżey
31:
wyznał/ że też tak z rádośćią mowił: O dobrzeſz to mnie
32:
Pánie/ iżem był vtrapiony: Pſál: 119. ꝟ 71. A ná drugim
33:
mieyſcu/ ták do BOgá mowi: Rozgá twoiá/ y kiy twoy/
tyc


strona: 226

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 226.
1:
tyć mię poćieſzyły. Pſál: 23. ꝟ 4. Páweł Apoſtoł/ z krzy=
2:
żow ſie też przechwala/ więcey niżli z máiętnosći/ y wcżá=
3:
ſu: ábo z iákiey vmieiętnosći y rodzáiu: choćiażby ſie y tu
4:
miał był w cżym nád inſze mnogie Izráelcżyki przechwa=
5:
láć. Támże wſpomina/ on ſtárk ktory mu był dány ná
6:
ćiáło iego/ Anioł á Szátana ktory go policżkowal: ktorym
7:
też iáko iednym hámulcem od tego záwśćiągány był/ áby
8:
ſie iáko w ſobie nie kochał: á iżby ſie záś nie wynoſił/ dla o=
9:
nych rzecży wielkich/ y zácnych/ ktoremu od Páná obiáwio=
10:
ne były 2. Kor: 12. ꝟ 7. Co gdy też ty/ y káżdy wierny/
11:
mieć będźieſz ná bácżnosći: iż krzyż ſwoy ná ſię wźiąwſzy zá
12:
Chriſtuſem chodźić maſz/ á przytym ná to pámiętáć bę=
13:
dźieſz/ że ná ćię nic nie może z trefunku przypáść: áni też zá
14:
ſtáránim ludźi złych: á nákoniec y od Dyabłow bes Boże=
15:
go dopuſzcżenia: gdyż y włoſy ná głowie wiernych ſynow
16:
Bożych ſą policżone/ y ſtopy obráchowáne: tedy nie tylko/
17:
tego nie będźieſz od ſiebie odrzucał/ áni tego zá rzecż nieprzy
18:
ſtoyną pocżytał: ále owſzeyki z Piotrem y Ianem/ gdyby co
19:
dla imienia Chriſtuſowego ná ćię przyſzło przećiwnego/
20:
weſelić ſie będźieſz. Więcey ſobie ten dar Boży/ niż wiárę
21:
ważąc: y bárźiey ſie z niego niż z wiáry przechwaláiąc Fil:
22:
1. ꝟ 29. A nád to/ y w tym ſie ſnádnie obráduieſz/ y vſkro
23:
miſz: że ſie nigdy ná ſwoy krzyż właſny/ ktoryby ná ćię Pan
24:
kładł/ gniewáć nie będźieſz: áni go też ſam z ſiebie będźieſz
25:
myſlił zrzucáć. Ale/ to vważywſzy/ że go nikt nád Páná
26:
ná ćię włożyć nie mogł: tedy też pod nim/ gdyby ćię nád śi=
27:
ły/ y przemożenie ćiſnąć miał/ nie do kogo innego vćiekáć
28:
ſie będźieſz/ iedno do Páná ſámego. Bo gdybyś ſie ná krzyż
29:
on tárgnąć miał: chcąc gi przełomić/ śiłą y rozumem ſwym:
30:
ábo gi od ſiebie odrzućić: tedybyś nie co inſzego cżynił: ie=
31:
dno co złe á obmierzłe dźiatki zwykły cżynić: ktore gdy ich
32:
rodźicy káráć chcą/ ábo komu inſzemu káráć przed ocżymá
33:
ſwymi każą: tedy ſie ony/ nátych co ie karzą tárgáią: rozgę
Gg ijz ręku


strona: 226v

Dwunaſta Rozmowá
1:
z ręku wydźieráią/ y łamią: mniemaiąc áby iuż wygráły/ y
2:
doſyć przyſtoynie zwyćiężyły. Ano tym więcey/ bácżne ro
3:
dźice/ przeciw ſobie pobudzáią: y ćiężſze potym od nich kará
4:
nie odnoſzą. Co też tákowychże od Boga potyka. Otoż ia
5:
tu przez krzyż rozumiem/ iákom wprzod rzekł/ wſzytko to/
6:
cokolwiek zwierzchu z dopuſzcżenia BOżego ná wierne v=
7:
cżnie Chriſtuſowe przypada. Z ktoreykolwiek ſtrony y
8:
od kogokolwiek: y ktorymkolwiek ſpoſobem: byle tylko nie
9:
dla ich iákiey niecnoty/ ábo złego vcżynku: ále zgołá bes ich
10:
wſzelákiey winnośći/ z dopuſzcżenia Bożego. VCZEN.
11:
A do tego cżego ieſt nawiętſza potrzebá/ żeby kto krzyż ten
Cżego potrzebá temu ktoby ná ſobie chćiał przyſtoynie krzyż Chriſtuſow noſić.

12:
ná ſobie przyſtoynie noſić mogł/ y w nim do końcá wy=
13:
trwáć? Bo ták rozumiem/ iż w tym krzyżu teſknić by nie
14:
trzebá? áni ták mniemáć/ żeby go ná cżás noſić potrzebá/ á
15:
ná cżás go ponoſiwſzy/ potym gi porzućić? Gdyż to pá=
16:
miętam/ iże ſam Zbáwiciel powiedźiał: iż kto wytrwa áż
17:
do końcá ten zbáwion będźie.NAVCZYCIEL. Ták
18:
ieſt iáko mowiſz/ y dobrze mowiſz. Otoż gdy to wieſz/ á te=
19:
go ſie náucżyć chceſz/ iákobyś krzyż ten przyſtoynie noſić
20:
mogł: y w nim do końcá wytrwáć: tedy to wiedźieć maſz:
21:
iż nic więcey ku temu wiernemu/ á ſzcżyremu ſtudze Chri=
22:
ſtuſowemu nie trzebá/ tylko żeby ſie ſámego ſiebie záprzał.
23:
Bo gdy to vcżyni: łácno w to vgodźi. A ieſliż wprzod ſá=
24:
mego ſiebie nie záprzy: tedy w to żadną miárą nie potrefi:
25:
áni temu ſproſta. VCZEN. A coż to ieſt záprzeć ſie
Co ieſt záprzeć ſámego ſiebie y w cżym to nalezy.

26:
ſámego: w cżym to należy/ y ktorym ſpoſobem być ma?
27:
NAVCZYCIEL. Acżkolwiek záprzenie ſie ſámego
28:
ſiebie/ dáleko ſie rośćiąga/ y wſzytek práwie żywot Chriſti
29:
áńſki w ſobie zámyka: gdyż pocżąwſzy od wnętrza/ ſpikow/
30:
ſtáwow/ y ſercá/ áż y ná ſkorę wybiega/ y o nię ſie też opie=
31:
ra: á potym y po świećie/ po máiętnośćiách/ po inſzych po=
32:
winowátych/ przijaćiołách/ y miłych towárzyſzách biega:
33:
ktorych wſzytkich/ záprzawſzy ſie ſámego/ odſtąpić potrzebá:
ieſliżby


strona: 227

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 227.
1:
ieſliżby byli ná przekáźie: A ták dopiero za Pánem Chriſtu=
2:
ſem iść. Wſzákże/ w tym napierwey záwiſło/ y z tąd ſie zá=
3:
cżynáć ma. Zeby ſie cżłowiek ná duchu vmyſłu ſwego
4:
odnowił: iáko Apoſtoł wykłada. Efe: 4. ꝟ 23. Stárego
5:
cżlowieká zewlekł/ á przyoblekł nowego: nie według ćiáłá
6:
żył/ ále wedle ducha. To ieſt/ żeby ſie vcżeń Chriſtuſow
7:
roſtal y pożegnał/ z ſwoim właſnym rozumem y rozſąd=
8:
kiem: z náuką/ ćwicżenim/ y wychowánim: z obycżáymi/ wo
9:
lą ſwą/ z ćieleſnymi pożądliwośćiámi y namiętnośćiámi.
10:
Ktore wſzytkie/ ma ſobie przywiesć w podeyźrzenie: y ták
11:
o nich rozumieć/ iáko o głownych nieprzijaćiołách ſwych:
12:
ktorzyby mu nic nigdy dobrego rádźić nie mieli/ iedno wſzyt
13:
ko złe: nigdy ku dobremu nie pomágáiąc/ ále záwżdy ku
14:
ſzkodźie/ vpadkowi y zginieniu prowadząc. A tám dopie=
15:
ro zgołá naprzod o ſamym ſobie zwątpiwſzy: potym y o
16:
wſzytkich inſzych zwierzchnych y docżeśnych rzecżách swiá
17:
tá tego: cále ſie Chriſtuſowi Pánu oddáć: iemu ſie zwie=
18:
rzyć: nań ſie ſpuśćić: w nim cáłą nádźieię położyć. Y mieć
19:
iuż ták ſerce zgotowáne/ żebyś był gotow w drodze tey/ idąc
20:
zá Chriſtuſem/ nie tylko swiát wſzytek/ ále też y namilſze ro
21:
dźice/ żonę/ dźiatki/ bráćią/ śioſtry/ opuśćić: nie tylko też ſła=
22:
wę dobrą y máiętnośći/ ále też y żywot vtrácić. A náko=
23:
niec y wniwecż obrocony być: byle tylko z ćiebie chwałę
24:
ſwą mogł mieć/ on niebieſki Oćiec/ BOG on ſam iedyny y
25:
wſzechmogący: á to przez Iezuſá Chriſtuſá/ Wodzá y He=
26:
tmáná w tey drodze twoiego. To ia ták záprzenie ſie ſá=
27:
mego ſiebie rozumiem: y widzę/ iż w tym wſzytkim záwiſło.
28:
Iákoż też to wſzyſtko ſam Pan Chriſtus po ſobie przećiw
29:
Oycu ſwoiemu pokazał: gdy puśćiwſzy imo ſie háńbę y zel
30:
żywość/ á ná ſámę chwałę y weſele ſobie v Bogá zgotowá
31:
ne/ y ná wolą Oycá ſwego pátrząc/ był iemu poſłuſzny áż
32:
do śmerći krzyżowey. Heb: 12. ꝟ 2. Fil: 2. ꝟ 8. A też vſiadł
33:
ná práwicy Bożey ná niebieſiech. VCZEN. A gdźie
Gg iijmaſz


strona: 227v

Dwunaſta Rozmowá
1:
maſz o tym żeby też y Pan Iezus ſámego ſiebie záprzał/ y
2:
ták wſzytko kwoli Bogu Oycu cżynił. NAVCZYCIEL.
3:
Ono maſz/ gdy tak ſam o ſobie mowi: Nie mogę ia nic
Chriſtus nie ſzukał woli ſwey ále Oycá ſwego

4:
ſam z ſiebie cżynić: ále iáko ſłyſzę ſądzę/ á ſąd moy ſpráwie=
5:
dliwy ieſt: iż nie ſzukam/ áby ſie co wedle woley mey dźiáło/
6:
ále wedle woley Oycá mego/ ktory mię poſłał. Ian 5. ꝟ 30.
7:
Potym/ Ieſli możná ieſt Oycże/ niech tenkubek odemnie o=
8:
deydźie/ wſzákże niech nie moiá ále twoiá wola będźie: Luk:
9:
22. ꝟ 24. Ieſzcże/ Pokarm moy ieſt ábym cżynił wolą tego
10:
ktory mię poſłał. Ian 4. ꝟ 34. Nád to mowi ták do Pio=
11:
trá/ ktory go chćiał odbić żydom: Schoway kord twoy do
12:
poſzew: izáli ia nie mam pić kubká/ ktory mi dał Oćiec?
13:
Ian 18. ꝟ 11. O ktorym to wieſz/ iż mu byłá daná moc y
14:
zwierzchność ná niebie y ná źiemi: á iż był mądrośćią Bożą/
15:
y wiádomośćią ſerc ludzkich od Bogá dárowány/ y wſzyſt
16:
kimi bogáctwy vſláchćiony: á wżdy ſie w tym wſzyſtkim
17:
ták ſámego ſiebie záprzał/ że dobrowolnie nędzę ćierpiał/ że
18:
rozumu żadnego/ áni mocy/ nie vżywał: ále iákoby żadney w
19:
ſobie nie máiąc/ w ręku grzeſznikow był: y wſzelkie przeći=
20:
wieńſtwá ćierpiał: áby iedno we wſzytkim doſyć woley Oy
21:
cá ſwego vcżynił. VCZEN. Toby iuż też y to zátym
Iesli powinien wſzytko przećiwne ćierpieć ten coby ſie ſiebie záprzał?

22:
iść muſiáło. Iż kiedyby ſie kto ná dobrą ſławę moię tárgał/
23:
kiedyby máiętność moię brał/ bił y policżkował/ miałbym
24:
wſzytko to ćierpieć/ a o to z ádwerſarzem mym nic nie cży=
25:
nić? poniewaſz to záprzenie ſámego ſiebie tak wykładaſz/
26:
y przykład tego ná Pánie Iezuſie pokázuiesz. NAV= CZYCIEL. Y owſzem byſmy ták/ á nie inácżey/ cży=
28:
nić mieli/ ieſlibyſmy właſnymi vcżniámi y náſládowcámi
29:
Chriſtuſowemi być chćieli. Choćiaż tá rzecż bárzo ſie zda
30:
trudna ćiáłu/ á nie znoſna/ y nieprzyſtoyna/ rozumowi y
31:
rożſądkowi náſzemu. Bo ieſli też potym krolowáć z Chri=
32:
ſtuſem/ y tám być gdźie on ieſt/ y z nim też onego weſela y rá
33:
dośći/ nie przebranych ſkárbow Bożych vżywáć/ chcemy:
Tedy


strona: 228

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 228.
1:
Tedy też z nim muſiemy wſzytko to ſkromnie ćierpieć/ coby
2:
ná nas od Oycá náſzego niebieſkiego włożono było. Ták
3:
iáko y Chriſtus wſzytko to ſkromnie znoſił/ cokolwiek iedno
4:
nań Oćiec iego włożył. VCZEN. Chriſtuſowi było
5:
łácno: nie tylko dla tego iż máiąc zupełnosć w ſobie boſtwá
Chriſtuſem ſie prozno wymawiáć że iemu ſnadniey było cierpieć co, niż nam.

6:
ćieleſnie/ y duchá bes miáry/ mogł to wſzyſtko wytrwáć/ y
7:
śćierpieć: ále też y dla tego/ iż wiedźiał wſzyſtkę wolą Oy=
8:
cá ſwego niebieſkiego: y wiedźiał też to/ że to wſzyſtko Bog
9:
ſam nań kładł y dopuſzcżał. Ale ia/ iż tego nie mam/ áni
10:
wiem/ tedy to trudno ćierpieć y znoſić mam. Acż tá ieſt
11:
wola moiá/ iż gdy bym wiedźiał/ iż to ábo owo z woley y z
12:
dopuſzcżeniá BOżego ná mię przyſzło/ y Bog by to ſam ná
13:
mię kłádł: tedy bym to rad ſkromnie znoſił y ćierpiał: ále gdy
14:
mię co od złego cżłowieká potka/ ktory y Bogá nie zna/ áni
15:
ſie go boi/ áni też pátrzą ná poććiwość ludźiom przywoitą/
16:
áni ſie też ludźi wſtyda: Ale ſie ták ná mię iáko iedná beſtya
17:
oſlep tárga/ mnie lży/ y zá mną woła: mnie bije y moie bie=
18:
rze: tedy wierę niewiem/ iákoby tákiemu ſzálonemu y ſwo=
19:
wolnemu ćierpieć/ á nie rácżey go od tego pohámowáć/ że=
20:
by ſie y onpotym tego nieważył/ y drugi ſie też ná potym ie=
21:
mu podobny od tego hámował. Bo gdybyſmy ták káżde=
22:
mu zgołá ćierpieć mieli: tedybyſmy ſie nigdźiey nie oſtáli.
23:
Bo by ſie ták ná nas káżdy beſpiecżnie tárgał/ y z námi by
24:
wſzyſtko coby chćiał pocżynał. A ták by to lepſza byłá/
25:
iżebyſmy ábo záraz pomárli/ ábo żebyſmy z świátá tego/ ná
26:
ktory inſzy wyſzli: ábo gdźie ná puſzcżą/ miedzy ſkáły zábie=
27:
gli: cżego nam nigdźiey Bog nie roſkázuie: á Páweł świę=
28:
ty iáſnie przećiw temu mowi/ powiedáiąc: Bo inácżey mu=
29:
ſielibyſmy z świátá wyniść.. Iákoby rzekł/ że to nie mo=
30:
że być/ áni też to ieſt rzecż potrzebna. NAVCZYCIEL.
31:
Co powiedaſz żeby to łácniey było Chriſtuſowi niż komu in=
32:
ſzemu z wiernych chwalcy Bożych: tedy to nie opátrznie y
33:
nie rozmyſlnie mowiſz. Abowiem/ iż w nim Boſtwo ćiele=
ſnie


strona: 228v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ſnie mieſzkáło/ y duch mu dány był bes miáry: tedy też nań
2:
więcey włożono było od Bogá: y ćiężſze ná ſie y ſzkodliwſze
3:
miał nieprzijaćioły: y niebeſpiecżnieyſze pokuſy. A to ie=
4:
ſzcże/ chodząc nie pod ſwemi właſnymi grzechámi: ále pod
5:
grzechámi świátá/ wſzech ſynow y corek Bożych Ezá: 53.
6:
ꝟ 4. Ian 1. ꝟ 29. 36. y przeklęctwo nie zá ſwe vcżynki ná
7:
ſobie odnoſił/ ále náſze/ przeklęctwo ná ſobie ćierpiał: áby
8:
nas od niego vwolnił: Gál: 3. ꝟ 13. Otoż tobie nie trzebá
9:
iáko ná wielkość y obfitosć duchá/ ktorego Bog dał Chri=
10:
ſtuſowi pátrzáć: ták też áni ná krzyż/ ktory on dla nas no=
11:
ſił: áni ná kubek ktory zá nas pił: ále ná ſwoy właſny/ kto=
12:
ry też tobie tenże Bog Oćiec odłożył. Ktorego koniecżnie
13:
nie więcey ná ćię/ y ná káżdego inſzego kłáść będźie: iedno
14:
wedle miárki duchá y mocy/ ktorą ćię też záraz przećiw one=
15:
muż krzyżowi vzbroi: ábyś iey znoſić y zwyciężyć/ zá iego
16:
pomocą/ mogł. A gdybyś też iuż y pod nim ſłábiał/ żebyś
17:
przedſię nie vſtawał: ále o rátunek do Bogá wołal: ktoryć
18:
y mocy y mądrośći doda/ ktorą ćię pośili/ á więcey ćię kuſić
19:
niżbyś znoſić mogł/ nie dopuśći. A co ſie też ná wiádomość
20:
woley Bożey oglądaſz/ ktorą Chriſtus w ſobie miał/ tedy y
21:
to nieprzyſtoynie cżyniſz: gdy ſie nią od wykonániá powino=
22:
wáctwá ſwego/ iáko iáką rozgą gęſtą/ od gorącosći ſłone=
23:
cżney/ záſłonić chceſz. Boć tobie nie ná onę wiádomość
Káżdemu wiernemu zoſobná dány bywa duch y wiárá pod miárą, áby ſie BOGu w ſwey miárce służyć nie wymawiał.

24:
oſobliwą woley Bożey/ ktora zoſobná ſámemu Chriſtuſo=
25:
wi daná byłá od BOgá Oycá iego/ pátrzyć potrzebá: ále
26:
ná tę ktora ieſt poſpolita wſzytkim dźiatkam Bożym: kto=
27:
rać też doſyć znácżnie y doſtátecżnie w ſłowie Bożym ieſt o=
28:
piſána y opowiedźiána. Naprzod w tym/ że wſzyſcy kto=
29:
rzy chcą wnidź do kroleſtwá niebieſkiego/ przez wiele vtra=
30:
pienia do niego wchodźić máią. Dźie: 14. ꝟ 22. Potym/ iż
31:
kto chce pobożnie żyć w Chriſtuſie Iezuſie/ ten muśi prze=
32:
ſládowánie cierpieć. 2. Tim: 3. ꝟ 12. Nád to/ żaden nie by= wa koronowan/ iedno ktoryby przyſtoynie woiował. 2.
Tim:


strona: 229

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 229.
1:
Tim: 2. ꝟ 5. Ieſzcże/ Scżęſliwi będziećie gdy wam vrągáć
2:
będą: y będą was przeſládowáć/ y wſzelkie złe przeciw
3:
wam mowić/ kłamáiąc dla mnie: weſelćie ſie y ráduyćie ſie/
4:
boć zapłátá wáſzá hoyna ieſt w niebie: boć też ták przeſlá=
5:
dowáli Proroki ktorzy przed wámi byli. Máth: 5. ꝟ 12.
6:
Tárgną ſie ná was rękomá ſwymi/ y przeſládowáć was bę
7:
dą/ podáiąc was do zgromádzenia y ćiemnic/ przywiodſzy
8:
was przed Krole y Stároſty dla imienia mego. Luk: 21.
9:
ꝟ 12. A ꝟ 16. Y rodźicy was wydawáć będą/ y bráćia/ y po=
10:
winowáći/ y przyaćiele/ y mordowáć będą z was niektore/
11:
y będźiećie w nienawisći v wſzech dla imienia mego/ mowi
12:
Pán Chriſtus. Ieſzcże/ Ieſli was świát nienawidźi/ wie=
13:
ćie iż ći mię pierwey nienawidźiał. Ian 15. ꝟ 18. támże ꝟ 20.
14:
Pámiętayćie ná to com wam powiedźiał/ iż nie ieſt ſługá
15:
więtſzy nád Páná ſwego/ ieſlić mię przeſládowáli/ tedyć y
16:
was przeſládowáć będą. y wiele inſzych tym podobnych iá
17:
ſnych y pewnych wyrokow Bożych: ktore on przez iedynego
18:
ſyná ſwego Iezuſá Chriſtuſá y świádki iego/ inſzym dźiat=
19:
kom ſwym opowiedźiał. Máth: 10. ꝟ 16. A 24. ꝟ 9. Már:
20:
13. ꝟ 9. Luk: 10. ꝟ 3. A 21. ꝟ 12. 17. Ian 15. ꝟ 18. A 16. ꝟ 1. 2.
21:
Potym/ też y to ieſt opowiedźiano wiernym/ iż tego nie kto
22:
inſzy więcey cżynić miał/ wiernym dźiatkom Bożym/ iedno
23:
ludźie zli/ przed ktorych ocżymá niemáſz żadney boiáźni/ áni
Kto miał wierne przesládowáć.

24:
znáiomosći BOżey: A nákoniec y wſtydu ludzkiego. Bo
25:
gdźieby to ludźie w ſobie mieli: tedyby ći nigdy nikogo nie
26:
trapili/ áni przeſládowáli: nie imáli/ áni do więźienia dawá
27:
li: ále by rádſzey ſámi to wſzyſtko od inſzych ćierpieli. Iako
28:
ono Chriſtus Pan mowi. A to wſzytko cżynić wam będą/
29:
iż nie znáią tego ktory mię poſłał. Ian 15. ꝟ 21. Item káp:
30:
16. ꝟ 3. A toć wam cżynić będą/ iż nie znáią Oycá áni mnie.
31:
Co z Páwła iednego łácno poznáć możeſz: ktory poki Chri=
32:
ſtuſá nie znał/ tedy wierne chwalce iego/ á w nich onego ſá=
33:
mego/ przeſládował: Ale gdy potym/ przyſzedł ku znáiomo=
Hhśći


strona: 229v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ści iego: ażći ſam więcey tego wſzyſtkiego/ ná ſobie od in=
Nic ſie bes woley Bozey wiernym ſtać nie może.

2:
ſzych odnosił: niż ſam przedtym drugim dźiáłał. A iż mo=
3:
wiſz/ żebyś to wſzyſtko rad ſkromnie ćierpiał gdybyś wie=
4:
dźiał/ żeby to z woley BOżey ná ćię przysć miáło/ żeby ćię
5:
cżłowiek zły przeſládował. Azaż ná to nie pámiętaſz/ iż
6:
nie máſz nic złego w miesćie/ cżegoby Pan nie vcżynił. A=
7:
mos 3. ꝟ 6. Abo iż nie tylko cżłowiek zły/ ále y ſam Szá=
8:
tan do ćiebie/ przyſtąpić nie może/ choćby ſie/ wkoło około
9:
ćiebie chodząc/ iáko Lew rycżący/ niewiem iáko o ćię kuśił/
10:
ieſliż mu od Bogá nie będźie pozwolono. A choć mu też y
11:
pozwolą/ iednák więcey nic nád tobą przewodźić nie może/
12:
iedno iáko mu wiele pozwolono będzie. Iáko to z Hiſto=
13:
ryey oney zacnego mężá Iobá świętego obacżyć łácno mo=
14:
żeſz: ktorego ácż znácżnie z dopuſzcżenia Bożego/ Szátan
15:
dotknął/ y ſrodze/ á bes litośći/ záráźił: iednák on mąż świę=
16:
ty/ nie komu innemu tego wſzyſtkiego/ przycżytał/ iedno
17:
BOgu ſámemu: ták ku chwale Bożey wyznawáiąc: Ná=
18:
gom wyſzedł z żywotá mátki mey/ y nágo ſie tám wrocę:
19:
Pan był dał/ Pan też záś odebrał/ niechże chwalebne będźie
20:
imię Páńſkie. A Piotr święty ták też o tym mowi/ opowie=
21:
dáiąc nam wiernym co nas potykáć ma dla wiáry/ y iáko
22:
to znoſić mamy/ mowiąc: Táć ieſt wola Boża/ ábyśćie wy
23:
dobrze cżyniąc/ zátuláli gęby/ to ieſt/ nie vmieiętność głu=
24:
pich ludźi. 1. Pet: 2. ꝟ 15. A 3. ꝟ 9. Nie oddawáiąc złym
25:
zá złe/ áni złorzecżeńſtwá/ zá złorzecżeńſtwo: owſzem rád=
26:
ſzey dobrorzecżćie: iako ći ktorzy wiećie iż ná to wezwáni ie=
27:
ſtesćie/ żebyśćie odźiedźicżyli błogoſłáwieńſtwo. A ꝟ 17.
28:
Bo lepiey ieſt/ ábyśćie dobrze cżyniąc ćierpieli/ ieſliżby to
29:
byłá wola BOża/ á niż zle cżyniąc. A káp: 4. ꝟ 19. A ták
30:
ktorzyby to ćierpieli z woley BOżey/ niechayże duſze ſwe/
31:
oddawáią iáko wiernemu Stworzyćielowi: á to przedſię
32:
dobrze cżyniąc. Ktorymi ſłowy to znácżnie znáć dáie/ iż nic
33:
nigdy ná wierne/ z żadney ſtrony/ przypáść nie może/ bes
woley


strona: 230

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 230.
1:
woley y dopuſzcżenia Bożego: w ktorego ręku ſą duſze/ ábo
2:
zdrowie y żywot wiernych chwalcow iego: ktorych on ſtrze
3:
że iáko źrzenicę oká ſwego/ Záchá. 2. ꝟ 8. Około ktorych/
4:
Aniołowie iego oboz ſwoy ſtáwiáią/ y onych ná ręku ſwych
5:
noſzą. Pſál: 34. ꝟ 8. A 91. ꝟ 11. ktorych włoſy ná głowie
6:
policżone ſą: á żaden z nich bes woley Oycá niebieſkiego
7:
nie ſpádnie. Luk: 21. ꝟ 18. Máth: 10. ꝟ 30. ták iż chociaby
8:
do ogniá wrzuceni byli: ábo Lwom ku pożárćiu podáni/
9:
Dáni: 3. ꝟ 20. A 6. ꝟ 22. iednák ſie ich ogień nie tknie/ áni
10:
Lwowie ſzkodźić mogą: choćiaż to rzecży ſrogie y nieme ſą:
11:
A iákożby cżłowiek zły/ bezbożny/ y niewſtydliwy ſzkodźić
12:
miał? ábo ſie ná ſławę twą/ máiętnosći y zdrowie tárgnąć?
13:
Gdyż też y zdrowie/ y moc/ y myſli iego/ nie ſą właſney wo=
14:
ley iego/ ále w mocy y władży Oycá niebieſkiego. Azaż nie
15:
pámiętaſz/ iż Saul cżłowiekiem był zápámiętáłym/ y od du
16:
chá złego opętánym: á wżdy nic nigdy Dawidowi wierne=
17:
mu vcżynić nie mogł/ choć ſie o to vſtáwicżnie wſzyſtkimi
18:
ſpoſoby ſtárał? Azaż ſie też o głowę náſzę/ Paná y zbáwi
19:
ćielá náſzego Iezuſá Chriſtuſá cżęſtokroć złosćiwi żydowie
20:
nie kuśili/ áby go iákożkolwiek/ y co narychley zámordowáć
21:
byli mogli: á wżdy mu nic nigdy vcżynić nie mogli/ dokąd
22:
godźiná iemu od Oycá/ y ſpoſob męki náznácżoney/ nie przy
23:
ſzłá? Toż maſz y o vcżniách iego Pietrze/ Ianie/ Páwle rć.
24:
ktorzy iáko wiele ná ſię nieprzyacioł mieli/ y cżęſto iuż do
25:
więźienia ná gárdło wydáni bywáli/ á wżdy ſie im nic ſtać
26:
nád wolą Bożą nie mogło. Ani ſie też tego bali/ ále BO=
27:
gá ſámego/ dla ktorego to wſzytko ćierpieli: pámiętáiąc ná
28:
náukę Miſtrzá ſwego/ ktory im ták powiedźiáł/ nie boyćie
29:
ſie tych ktorzy ćiáło zábijáią/ á nád to nic więcey nie mogą/
30:
Máth: 10. ꝟ 28. Luk: 12. ꝟ 4. Ezá: 8. ꝟ 12.13. 1. Pet: 3.
31:
ꝟ 14. A co Páwłá przypominaſz gdźie mowi/ Bo inácżey
Páweł komu każe, y iáko każe z ſwiátá wychodzić.

32:
muſielibyśćie z świátá wyniść/ iákoby go ták rozumieiąc:
33:
żeby on nam tymi ſłowy wodze popuſzcżáć miał/ żeby nam
Hh ijwolno


strona: 230v

Dwunaſta Rozmowá.
1:
wolno było świátu ſie temu przypodobywáć/ świátu ſie
2:
ſpodobác/ z nim ſpołkowác/ y iego ſpoſobem krzywdy ſwey
3:
dochodźić/ y bronić ſie złym ludźiom: tedy Páweł o tym ni=
4:
gdy nie myſlił/ áni to iego było przedſięwźięćie: poniewaſz
5:
tego wſzędy ná inſzych mieyſcách zákázuie 2. Kor: 6. ꝟ 14.
6:
15. 16. Rzym: 12. ꝟ 2. Efe: 5. ꝟ 11. Ale tám o tym/ 1. Kor: 5.
7:
ꝟ 9. piſał/ że ſie wiernym nie godźi w Zborze ſwym ludźi
8:
złych y wſzetecżnych ćierpieć/ áni z nimi ſpołkowáć y towá=
9:
rzyſzyć: owſzem ich Szátánowi oddáć/ á od nich ſie odłą=
10:
cżyć. Nie folguiąc im dla tego/ że ná świećie ludźi tákich
11:
doſyć/ ktorzy tákie złośći broią/ miedzy ktorymi przedſię
12:
wierni mięſzkáć muſzą. Gdyż wiernym/ ná to co ludźie zli cży
13:
nią/ ktorzy ſą ná świećie/ á do Zboru wiernych nie należą/
14:
pátrzyć nie trzebá: ále tylko ná domowniki wiáry: ktorym
15:
ćierpieć nie máią gdyby ſie nierządnie ſpráwowáli: ále ie od
16:
ſiebie máią odłącżyć: iákom iuż powiedźiał. Otoż tá two=
17:
iá wymowká iż ieſt ćieleſná/ á z ſercá ieſzcże nie odrodzone=
18:
go pochodząca/ w ktorym ieſzcże záprzenia ſie ſámego ſiebie
19:
niemáſz/ ieſt bárzo ſproſna y głupia: gdy oto z tymi wyro=
20:
kámi Bożymi będźie porownáná. A choć byś też y ná pu=
21:
ſcżą ábo miedzy ſkáły dla vwiárowánia ſie krzyżá y ludźi
22:
złych iść chćiał: tedybyś y tám poćiechy nie nálazł: ieſliż=
23:
byś domá miedzy ludzmi będąc/ ſámego ſie ſiebie nie záprzał.
24:
Bo ácżbyś wolnym był złych ludźi: ále niewiem ábys wol=
Y ná puſczey poćiechy nienaydźie kto ſie domá nie záprzy ſámego ſiebie.

25:
nym był Szátáná: ktory ná puſzcży Iezuſá Páná/ á nie w
26:
domu rodźicow iego/ pokuſámi ſwemi náchodźił. Ale cho=
27:
ćiaż byś y Szátáná wolen był/ ále ſwego właſnego ćiáłá/
28:
y pożądliwośći iego/ niewiem ábyś ſie vchronił: wyiąwſzy=
29:
bys ná puſzcżą odchodżąc/ ćiáło ſwe domá zoſtáwił.
30:
VCZEN. Ieſli ták ieſt iáko mowiſz/ tedyby ich tym
31:
ſpoſobem máło było zbáwionych. NAVCZYCIEL.
32:
Toć pewna iż bárzo máło: bo z wielu wezwánych máło bę=
33:
dźie wybránych. Ale ty nie ná to pátrzáć maſz/ ieſliżeś ieſt
wierny


strona: 231

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 231.
1:
wierny/ y Bogá miłuieſz: Ale rádſzey ná to co ſám Chriſtus
2:
drugiemu ná to odpowiedźiał/ gdy ſie tákże o to iáko y ty py
3:
táł Luk: 13. ꝟ 23. 24. to ieſt/ ábyś pytania tákiego zániecha=
4:
wſzy/ oto ſie ſtárał/ żebyś mogł wnidź w ćiáſną vlicżkę.
5:
Gdyż ich wiele będźie/ ktorzy w nię będą chćieli wnidź/ á
6:
przedſię nie wnidą rć. VCZEN. Gdyſie ták co w
7:
gromádę iednę wkłada/ á nie mowi ſie zoſobná o ktorey ie=
8:
dney rzecży: tedy to trudniey może być porozumiano/ niż gdy
9:
by ſie to ná iedney rzecży zoſobná pokazáło/ coby y o inſzych
10:
miáło być trzymano. Mowi ſie wobecż o wſzyſtkim ży=
11:
woćie chriſtiáńſkim/ ktory ſie w zaprzeniu ſámego ſiebie
12:
należy: A do záprzenia tego wſzytko ſie to śćiąga iákoś iuż
13:
pokazał/ coby iedno woley BOżey w nas ábo w ćiele ná=
14:
ſzym/ y ná swiećie było przećiwnego. Otoż ábym ia to tym
15:
lepiey od ćiebie poiąć y wyrozumieć mogł/ co ſie godźi/ á co
16:
nie godźi cżłowiekowi Chriſtiáńſkiemu/ w cżym mu ſie zá=
17:
przeć trzebá/ á w cżym nie trzebá. A ták iż to wiem że wſzyt
18:
kie rzecży ktore ſłużyć mogą żywotowi temu docżeśnemu/
Wſzytki rzecży żywotowi temu służące ná trzech rzecżách záwisły.

19:
mogą być we trzech rzecżách zámknione/ to ieſt/ W dobrey
20:
ſławie: ktorą gdyby kto vtráćił/ iáko Pogáńſki Mędrzec
21:
powiedźiał/ nie ma co więcey vtráćić. Abo iáko Sálomon
22:
mowi/ lepſze ieſt imię dobre niż wiele bogactwá. Wtora/
23:
W máiętnośćiách/ lub máłych/ lub wielkich. Bes ktorych
24:
też żaden ná świećie żyć nie może. Bo teraz dármo nic ku
25:
iádłu y napoiu iedni drugim nie dáią/ ále ſie káżdy o ſie ſtá=
26:
ráć muśi. Wyiąwſzyby iuż do tego przyſło/ żeby cżłowiek
27:
máńtykę ná ſie wźiąwſzy chlebá żebráć/ á pſy cudze drażnić/
28:
muſiał. Trzećia/ w żywoćie ábo zdrowiu/ ktore iuż nád má=
29:
iętnośći/ y ſławę ieſt milſze. Bo woli cżłowiek wſzytkich
30:
máiętnośći pozbyć niż zdrowia. Y wywołánie z źiemie y
31:
bezecżność/ ná ſobie odnieść/ niż gárdło vtráćić. Przeto
32:
iż to naćiężſza ieſt ćierpieć/ gdyby ſie kto o zdrowie moie ku=
33:
śił/ y ono mi odiąć chćiał. A przetoż rad bym to wiedział/
Hh iijmiał


strona: 231v

Dwunaſta Rozmowá.
1:
miałlibym ſie ia temu w tey mierze bronić/ cżyli ſie zgołá do=
2:
pusćić bić/ y zábić? A zwłaſzcżá/ gdybym nie tylko mogł
3:
ſie obronić: ále też y onego ſámego zabić/ iáko on mnie zabić
4:
chćiał? Ponieważ to Bog w zakonie ſwym roſkazał/ żeby
5:
świádek fałſzywy tym był karan/ co ná inſzego ſwym fał=
Iesli ſie godźi zábić tego ktoryby mię zábić chćiał?

6:
ſzywym świádectwem przywieść chćiał. A ieſli ſie go=
7:
dźiło z roſkazánia BOżego falſzywego świádká tym ſkáráć/
8:
co on myſlił przećiw drugiemu: á cżemuby nie rádſzey zábić
9:
tego/ ktory miał wolą zábić drugiego? NAVCZY= CIEL. O obronie przećiw temu ktoby przeciw tobie
11:
ábo ktoremu inſzemu z wiernych powſtał/ mowić będę. áleć
12:
to naprzod ná ty ſłowá twe powiádam: iż ty nic tego przed=
13:
ſię nie bierzeſz/ áni práwie ná to pámiętáć chceſz: co ſie o
14:
woley y opátrznośći Bożey mowiło. W ktorey ſą wſzyſcy
15:
wybráni iego/ iáko iedná źrzenicá w oku/ ták iż nic máłego
16:
y wielkiego ná nie przypáść nie może/ bes oſobliwego do=
17:
puſzcżenia Bożego. Nie rzkąc żeby ſie ná cię/ ábo ná kogo
18:
inſzego zły cżłowiek tárgnąć miał/ y ciebie obraźić/ iákoby
19:
cię Aniołowie ſtrożowie twoi/ tobie od BOgá ku obronie
20:
przyſtáwieni/ (co ſie iuż pierwey wſpomináło) mieli do=
21:
puśćić obráźić/ zábić/ ábo co twoiego ieſt od ćiebie wźiąć:
22:
ábo ſie też ná ſławę twą (iáko ono Abſalom powſtał był
23:
przećiw oycu ſwemu Dawidowi chcąc go zábić y krole=
24:
ſtwo mu odiąć/ á Semei mu złorzecżąc) tárgnąć: ieſliżby
25:
iuż w tym roſkazánia y pozwolenia Bożego nie mieli. Abo=
26:
wiem gdybyś ty ná to bacżenie iákie miał/ á cáłebyś ſie ná
27:
Bożą opátrznośc ſpuſzcżał: tedybyś nigdy tákowych figo=
28:
wych liſtkow Adámowi y Ewie zwycżáynych nie vżywał:
29:
áni byś ſie ták przeciw tym przypadkom vzbraiał/ iákobyś
30:
ie mocą ſwą y opátrznością obráźić y zwyćiężyć mogł. A=
31:
zaż nie wieſz/ iż Bogá żaden zwyćiężyć nie może/ áni odwro=
32:
ćić poſtánowienia iego: gdy iuż od niego dekret wynidźie?
33:
A ty/ gdybyś ſie ták ſpráwować chćiał: nie cobyś innego
dźiáłał


strona: 232

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 232.
1:
dźiáłał: iedno żebyś ſie Bogu ſprzeciwiał. Co ieſli maſz iá
2:
ki zádátek duchá Bożego/ y ſam rozſądźić możeſz. Wyiąw=
3:
ſzy byś wolał z Pogány ták trzymáć/ iż ſie ná świećie wſzyt
4:
kie rzecży z trefunku dźieią/ á nie ták iáko wierni trzymáią:
5:
że Bog wſzyſtkim włáda. Azaż nie pámiętaſz/ co zá náukę
6:
y przeſtrogę zoſtáwił Chriſtus Pan vcżniom ſwym w tey
7:
mierze? Azaż nie wieſz iż gdy im to naprzod opowiedźiał/
8:
iáko ich wiele złego náſládowáć miáło/ że ich przeſládowáć
9:
miano/ do więźienia podáwáć/ y przed Krole y Stároſty
10:
dla imienia iego przywodźić/ iáko ſie iuż też to przypominá=
11:
ło. Tedy dopiero w tym ich też vpomina/ áby nic nie my=
12:
ſlili o obronie: to ieſt/ o tym coby tám mowić mieli: obiecu=
13:
iąc im to/ że y vſtá y duchá tákiego wźiąć mieli od BOgá/
14:
ktoremu ſie żadni przećiwnicy ſprzeciwić nie mieli/ Math:
15:
10. ꝟ 19. Már: 13. ꝟ 11. Luc: 12. ꝟ 12. A 21. ꝟ 14. 15. Co
16:
gdybyś y ty ná ſercu ſwym miał wyráżono/ tedybyś ták nie
17:
mowił/ áni ták o tym myſlił: iáko ſie z tych ſłow twych po=
18:
kázuie. Ale byś ſie cále ná opátrzność y obronę Bożą ſpu=
19:
śćił/ y ták byś ſobie záwżdy tuſzył y myſlił. Iż choćby co
20:
ná ćię z woley Bożey przyſzło: on by ćię záś ſam z tego wſzy
21:
tkiego wybáwił/ y iákobyś ſie w onym przypadku rządźić
22:
miał náucżył. Aliśćiby y to ieſzcże ku temu pomocą iedną
23:
mogło być/ gdybyś też y ná ono pámiętał/ co ludowi Izrá=
24:
elſkiemu około mężoboyſtwá od BOgá powiedźiano było.
25:
że gdy kto drugiego z przygody zábił/ nie będąc mu przed=
26:
tym nieprzyaćielem/ áni nań czyháiąc: tedy to ſobie BOg
27:
ſam przycżyta mowiąc: iż on ták chćiáł/ żeby cżłowiek ten
28:
zábity był/ przeto też mężoboycę tákiego tráćić nie kazał.
29:
2. Moy: 21. ꝟ 12. A ieſliż o to zábić bes woley y dopuſzcże=
Zábić nikt drugiego nie może bes dopuſczenia BOżego.

30:
nia Bożego ieden drugiego nie może: á cżemuż byś ty o obro
31:
nie ták pilnie myſlić y ſtáráć ſie miał? gdy ieſzcże nic tákie=
32:
go ná ćię nie przyſzło? Azaż by Bog przedſię nád tobą wo=
33:
ley ſwey wykonáć nie mogł: gdyby to iuż ták chćiał mieć?
choćiaż


strona: 232v

Dwunaſta Rozmowá
1:
choćiażbyś ty niewiem iáko opátrzny y gotowy był bronić
2:
ſie ſámego? gdyżby o to y drwá rąbáiąc/ mogł ćię drugi
3:
zábić/ od ktorego byś ſie ty nie ſpodźiewał nic złego/ ániby
4:
on też tobie myſlił co przećiwnego/ 5. Moy: 19. ꝟ 5?
5:
Ale to ná ſtronę puśćiwſzy/ toć ieſzcże ktemu powiádam: iż
6:
mi ſie wywod twoy namniey nie ſpodoba/ ktoregoś vżył z
7:
tychże 5. kſiąg Moyżeſzowych káp: 19. ꝟ 12. chcąc to poká=
8:
záć/ z roſkazáney kaźni fałſzywych świádkow (ktorzy to ná
9:
ſobie odnośić mieli co ná drugiego świádectwem ſwym
10:
fałſzywym wewlec vśiłowáli) żeby ſie tobie nie tylko go=
11:
dźiło bronić temu/ ktoby ćię bić chćiał/ y onego w obronie
12:
zábić/ ieſliby on ćiebie zábić vmyſlił. Mowięć to iż mi ſie
13:
namniey nieſpodoba/ á to dla tego: iż ieſt przećiwny y roz=
14:
ſądkowi zdrowemu/ y temu tám zakonowi/ o fałſzywych
15:
świádkách/ Moyżeſzowemu: á do Chriſtuſá z nim áni po=
16:
myſlay. Bo on takich vcżniow nie chce/ áni go tákowi z
17:
krzyżem náſládowáć mogą. Bo krzyżá żadnego ná ſię wźiąć
18:
niechcą: ále choćiażby gi ná nie Bog włożyć przez kogoſz=
19:
kolwiek chćiał: tedy go oni do ſiebie przypuśćić niechcą.
20:
Ták rownie iáko złoſnicy y ſwowolnicy niektorzy dźiáłáią/
21:
ktorzy ono Woźnego z pozwámi do ſiebie nie przypuſzcżá=
22:
ią: ále ieſli mogą/ tedy ieſzcże Woźnego ſtłuką y pozew zieść
23:
każą: á pod cżás też y zábiją. Abo iáko drudzy dłużnicy
24:
w wiązánia w dobrá ſwe nie dopuſzcżáią/ tym/ ktorzy ie prá
25:
wem przekonáli. Inſzać to ieſt rzecż/ ktorą Moyżeſz ludo=
26:
wi Izráelſkiemu/ z woley Bożey/ o práwnych poſtępkách/
27:
około świádkow roſkázował: á inſza co ty Chriſtianinem
28:
chcąc być/ o obronie w potrzebie ſwey mowiſz? Ondźie tá
29:
rzecż ieſt miánowićie roſkazána y w kſięgi wpiſána: á o
30:
twey tey obronie niemáſz nic w nowym Teſtámenćie: ná
31:
ktorym ſámym Chriſtiánie przeſtawáć máią: á nie ná zako=
32:
nie Moyżeſzowym: ktory do nas iuż nic nie należy: iáko ſie
33:
to przedtym pokázowáło. Więc ieſzcże/ ondźie práwo mu=
ſiáło


strona: 233

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 233.
1:
ſiáło być o tych swiádkách pilne y wierne: á tám dopiero/
2:
ieſliżby byli w fałſzu doznáni/ karánie na ſobie odnośili. A
3:
ty ſam/ bes práwá/ zábić bys chćiał w obronie tego/ ktoby
4:
przećiw tobie powſtał? Ano nie tylko Moyżeſz/ ále y inſzy
5:
Pogáńſcy zakonodawcy nigdy tego zábijáć nie pozwaláli/
6:
ktoryby drugiego zábić chćiał: ieſliż go przedſię nie zábił:
7:
choćiażby tá rzecż pewnymi świádectwy pokazána byłá.
8:
Ale karánie inákſze przećiw tákowym vſtawiáli. A ty byś
9:
bes tego wſzytkiego/ zgołá ſam záraz/ káżdego zábić chćiał/
10:
śile ſwey vfáiąc/ ktoby iedno przećiw tobie powſtał. Oſo=
11:
bliwyżeś ty żolnierz/ iákiegos zuchwáłego á nie ćierpliwe=
12:
go Hetmáná? A pewnie nie onego naywyżſzego/ nam od
13:
Bogá dánego/ ćichego y pokornego Hetmáná Iezuſá Chri=
14:
ſtuſá? O ktorym to Piotr święty piſze/ nas nápomináiąc/
15:
żebyſmy zá nim ſtopámi iego chodźili/ to ieſt/ ábyſmy ſie ták
16:
że w doległośćiách náſzych y potrzebách ſpráwowáli/ iá=
17:
ko ſie on też pierwey ſpráwował: ták o tym mowiąc: 1. Pet:
18:
2. ꝟ 19. 20. rć. Ieſt tu co chwalić/ gdy kto dla ſumnienia Bo=
19:
żego/ fráſunki odnośi/ będąc nieſpráwiedliwie ábo nieſłu=
20:
ſznie vtrapiony. Lecż á co z tąd zá ſławá/ gdybyśćie grze=
21:
ſząc/ zá to policżkowáni byli/ y ták byśćie to ná ſobie odno=
22:
śili? Ale gdy dobrze cżyniąc bywaćie trapieni: á przedſię
23:
to ſkromnie ćierpićie: tedy tá rzecż ieſt przyiemna v BOgá:
24:
Gdyżeśćie też na to wezwáni. Poniewaſz y Chriſtus Pan/
25:
vćierpiał zá was/ zoſtáwuiąc wam przykład: ábyście ná=
26:
ſládowáli ſtop iego. Y támże záraz vkazuie w cżym go
27:
wierni náſládowáć máią/ gdy ták dáley mowi: ktory grze=
28:
chu nie vcżynił/ áni náleźioná byłá zdrádá w vśćiech iego.
29:
A vżdy on/ będąc z potwarzą nieiáką złáiány/ nie odłáio=
30:
wał: á ćierpiąc/ nie groźił. Ale ſwą krzywdę oddawał te=
31:
mu/ ktory ſpráwiedliwie ſądźi. Co wſzyſtko nie ku ktore=
32:
mu inſzemu końcowi nápiſano ieſt/ iedno ku temu: ábyſmy
33:
też y my idąc zá tym Wodzem ſwym/ będąc ludźmi złymi y
Iigrzeſznymi


strona: 233v

Dwunaſta Rozmowá
1:
grzeſznymi/ ſkromnie wſzytko przykłádem Chriſtuſowym
2:
cierpieli: á ſámi ſie krzywd ſwych nie mśćili/ áni też ſámi
3:
ſiebie odbijánim iákim bronili: Iáko ono y Páweł mowi/
4:
Rzym: 12. ꝟ 17. Nie oddawáyćie nikomu złym zá złe/ ꝟ 18.
5:
Ieſli może być ile z was ieſt/ ze wſzemi ludźmi w pokoiu ży=
6:
wćie ꝟ 19. Nie mſzcżąc ſie ſámi namileyſzy: ále dayćie plác
7:
gniewowi: gdyż ták ieſt nápiſano: Moiáć ieſt pomſtá/ iać
8:
oddam mowi Pan. Otożby o tym lepiey myſlić/ niż o o=
9:
bronie/ ábo pomśćie/ ktorąś ty przypominał. Ale ábyś
10:
ſie tym lepiey obacżyć mogł/ á w tey mierze ſámego ſie ſie=
11:
bie/ y tákiego wynioſłego vmyſłu ſwego záprzec: Pytam
12:
ćię/ cżymbys ſie y iáko bronić chćiał/ gdybyć kto zdrowie
13:
odiąć myſlił/ áboby ćię vbić/ ábo co twoiego od ćiebie chćiał
14:
wźiąć? VCZEN. Pokiby prawá ſtawáło tedy prá
Iesli ſie godźi bronić temu ktoby zábić chćiał wiernego, ábo czym ſie bronić.

15:
wem/ á gdźieby do práwá trudno było/ áboby go nie ſtáło:
16:
więc tám dopiero lewem/ to ieſt kto mocnieyſzy ten lepſzy.
17:
Iáko bych mogł/ ták bych ſie przeciwnikowi odeymował.
18:
Gdyż y mrowká/ gdy ią kto śćiſka broni ſie y kąſa: á iá bych
19:
miał być pniem niemym/ ktoryby káżdy ktoby iedno chćiał
20:
mogł rębáć y ſieć/ iáko ten ktory ſie bronić nie może. Ale ia
21:
żem wżdy ieſt cżłowiek/ á ktemum nie ieſt żadnym Stoi=
22:
kiem/ tedy ſie wżdy bronić chcę: gdźie może być práwem/
23:
tám práwem iákom rzekł/ á gdźie ſie co inſzego przyda/ że
24:
do práwá trudno/ więc do kordá/ ábo cżego inſzego/ cżegoby
25:
też nieprzyáćiel moy przećiw mnie vżywał. NAVCZY= CIEL. O práwie/ teraz nic mowić nie będę: bo ſie o tym
27:
może potym nieco powiedźieć/ ábo ſie y to ſámo rozwiąże/
28:
gdy ſie w przod ná obronę/ ná ktorą ſie odwoływaſz/ odpo=
29:
wie. Ale ćię ieſzcże wprzod pytam: Maſzli ty przedſię
30:
wolą być Chriſtiáninem? y nád to chceſzli zá Chriſtuſem
31:
chodźić/ choćiaż ſie ták bronić myſliſz? VCZEN. Chcę
32:
zá pomocą BOżą/ y mam tę wolą zá Chriſtuſem chodźić.
33:
NAVCZYCIEL. A wieſz że też to/ iż Pánowie pokorni y
ćiſzy


strona: 234

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 234.
1:
ćiſzy nierádźi ſług waśniwych y ſwowolnych chowáią? ále
2:
tákie rádźi widzą y tákich ſobie ſzukáią/ iákowi ſámi ſą? A
Káżdy Pan podobnego obycżáiom ſwym sługi ſobie ſzuka, y tákiego miłuie.

3:
o Chriſtuſie ták zdawná prorokowáli Prorocy/ iż on miał
4:
być ćichy y ſkromny/ że głoſu iego ná vlicy ſłycháć nie mia=
5:
no: á on też niemiał trzćiny náłomioney dolámowáć: áni
6:
knotá kurzącego ſie dogáſzáć. To iuż widźiſz opiſáną ći=
7:
chosć iego. Ieſzcże/ miał też być przed tym ktoby go bił
8:
ták milcżącym/ iáko owcá przed tym ktory ią ſtrzyże. A ty
9:
chcąc być Páná tego ſługą/ y Miſtrzá ták ćierpliwego
10:
y ſkromnego vcżniem: przedſię/ zuchwáłym chceſz być y
11:
ſámego ſiebie bronić. Iákoby ćię Pan ten y Miſtrz miał
12:
w pocżet ſług y vcżniow ſwych przyiąć: ieſlibyś ſie pier=
13:
wey w tym wſzytkim nie záprzał: y tego wſzyſtkiego domá
14:
przy pierwſzym oycu Adámie źiemſkim nie zoſtáwił: y z
15:
nim ſie iuż ná wiecżne cżáſy nie pożegnał: A dopiero/ iáko
16:
dźiećię nowo národzone/ á iáko iedná owiecżká pokorna do
17:
niego nie przyſtał: A tam go dopiero náſládował y ſługą iego
18:
zoſtał. Ale powiedz mi możeli też kto być vcżniem Chriſtu=
Możeli kto vczniem być Chriſtuſowym do kordá ſie przywięzuiąc?

19:
ſowym/ á przedſię ſie do kordá przywięzowáć/ ábo ſie nim
20:
z nieprzyaćioły potykáć?
21:
zaż też y ſámi Apoſtołowie Chriſtuſowi kordow nie mieli?
22:
izali też y z nimi zá Chriſtuſem nie chodźili? A wżdy im
23:
tego Chriſtus nie gánił/ áni im kordá odrzucáć kazał. Ow=
24:
ſzem ieſzcże to nákoniec powiedźiał/ iáko Lukaſz świadcży:
25:
kto ma ſuknią niech ią przeda/ á kord ſobie kupi. A ták/ iż
26:
nie tylko kordow ktore przedtym mieli Apoſtołowie iego/
27:
od nich nie odpáſował/ áni im ich odrzucáć/ ále rádſzey ku=
28:
pić/ kazał: tedy to pewna że im obrony y bićia ſwych prze=
29:
ćiwnikow nie odeymował/ áni zákázował. Bo krzecżyli
A cżemuż Chriſtus dopuſzcżał zá ſobą Apoſtołom z kordy chodzić.

30:
to/ kord káżáć kupić/ ábo gO dopuſzcżáć nośic/ ieſliż byś go
31:
vżywáć nie miał? rozſądź to ſam. NAVCZYCIELL.
32:
Tego ia przed tobą przeć nie będę/ iáko rzecży pewney y iá=
33:
ſney/ iż Apoſtołowie/ dwá kordy mieli/ y z nimi zá Pánem
Ii ijpokor=


strona: 234v

Dwunaſta Rozmowá
1:
pokornym chodźili. Y to też wyznawam iż ták Pan Ie=
2:
zus Chriſtus do nich mowił/ kto ma ſuknią niech ią przeda/
3:
á kord ſobie kupi. Ale żeby tą mową ſwą y ćierpienim do
4:
cżáſu onych kordow/ z ktorymi chodźili/ miał to w nich v=
5:
twierdzáć y tego im pozwaláć/ że ſie im z kordy ná potym
6:
y towárzyſzom ich/ chodźić godźiło/ á to dla iákiey ćieleſney/
7:
świátu przywoitey/ obrony/ y zemſzcżenia ſie krzywd ſwych
8:
tegoć żadną miárą pozwolić nie mogę: áni mi ſie też to go=
9:
dźi: ponieważ w náuce Páńſkiey co inſzego nayduię/ kor=
10:
dom tym/ obronie ćieleſney/ á z pomſtą złącżoney/ bárzo
11:
przećiwnego. Iáko gdybyś ſam/ z pilnośćią á z dobrym
12:
rozſądkiem/ iednę ácż nic kápitułę piątą v Mátheuſzá/ o o=
13:
nych błogoſłáwieńſtwách/ ktore ſwym vcżniom Chriſtus
14:
opowiedał/ przecżytał: A vważył byś to/ wcżym ie Chri=
15:
ſtus záſádźił: y do cżego ie przywiązał: tedybyś to y ſam
16:
dobrowolnie zeznáć muśiał: że ſie nigdy z kordy błogoſłá=
17:
wieńſtwá ony niezgodzą: áni z obroną ábo pomſtą tą/ ktorą
18:
by ſie ieden drugiemu/ wedle ciáłá/ y biegu świátá tego/ zá=
19:
ſtáwiác miał. Gdyż tám ćierpliwe/ ćiche/ pokorne/ ſprá=
20:
wiedliwosći prágnące/ pokoy cżyniące/ y pokoy miłuiące/
21:
y przeſládowánie odnoſzące záleca: á nie ty coby wnet/ wet
22:
zá wet/ oddawáli: coby nic vćierpieć niechćieli: ále by ſie/
23:
iáko nieme mrowki/ dotknieni będąc/ od kogo ſámi ſie záraz
24:
vkąſzenim kordowym/ ábo ná koniec ſłowkami zemśćili.
25:
VCZEN. A cżemuż wżdy Iezus Pan vcżniom ſwym
26:
kordow ćierpiał/ y onym z nimi zá ſobą chodźić dopuſzcżał?
27:
NAVCZYCIEL. A cżemu im y inſzych wiele rze=
Wiele rzecży Iezus vczniom ſwym dopuſzcżał co potym po wźięćiu duchá S. porzucáli.

28:
cży dopuſzcżał? á nákoniec drugich nie wſpominał? ktore
29:
potym były im obiáwione/ á oni ich też vżywać przeſtáli.
30:
Iáko ná przykład. Izali kiedy Chriſtus Pan zákázował
31:
vcżniom ſwym/ onych ceremoniy zakonnych/ á miánowi=
32:
ćie/ Obrzezánia y Sábbátow/ rć.? to pewna iż nie zákázo=
33:
wał. Bo nierzkąc áby ich zákázáć był miał/ ále ich też y
ſam


strona: 235

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 235.
1:
ſam pilnował. A wżdy to potym z obiáwienia duchá Bo=
2:
żego/ ktorego wźięli/ porzućili: choćiaż ſie tego przedtym od
3:
Páná y Miſtrzá ſwoiego nie vcżyli. Abo ieſzcże/ A gdźie
4:
pierwey to od Páná Iezuſá ſłyſzeli/ że z Pogány zgodnie/
5:
procż obrzeſki y vſtaw zakonnych BOgá chwalić mieli?
6:
ábo gdźie też y onych náucżáli/ y ku ſpolney wierze wzywá=
7:
li? tego nie pokażeſz. Owſzem ieſzcże rzecż temu przeći=
8:
wną: to ieſt/ gdy im ták mowiono: Nie chodźćie ná drogę
9:
Pogánow/ áni do miaſt Sámárytáńſkich/ ále tylko do o=
10:
wiec zginęłych z domu Izráelſkiego. Otoż iáko ty rzecży
11:
ćierpiał Iezus Pan do cżáſu: á o drugich ich iáſnie nie náu=
12:
cżał: tákże też y o tych kordách nie wiele ſie z nimi zábá=
13:
wiał: iákoby miánowićie onych zákázuiąc. Ale gdy ich ku
14:
wſzelákiey pokorze/ ſkromnośći/ ćichośći/ y ćierpliwośći
15:
przywodźił: iáko o tym ná wielu mieyſcách maſz/ gdźie im
16:
trudnośći/ krzyże/ przeſládowánie opowieda/ á przedſię ſie
17:
im mśćić nie każe: tedy iuż tám znácżnie kordy/ y inſze wo=
18:
ienne nacżynia/ od nich odrywa. A cżyni to z tym dokłá=
19:
dem/ że im ieſzcże wiele powiádáć y onych náucżáć miał:
20:
cżego ná on cżás znośić nie mogli. Lecż ich tego wſzyſtkie=
21:
go duch on święty ktorego im obiecował miał náucżyć: y
22:
do wſzelkiey prawdy onych doprowádźić. Ták to tedy ro=
23:
zumieć maſz: iż Iezus Pan przyſzedł ná lud gruby/ ćiele=
24:
ſny/ á kárku twárdego/ y ſercá namniey nieobrzezánego/ á=
25:
ni zmiękcżonego: ále práwie iáko kámień twárdego. Nie tyl
26:
ko też z ſtrony zakonnych ſpraw zábáwionego: ále też y ony=
27:
mi vſtáwámi Oycowſkimi/ ták bárzo vwikłánego/ że z ni=
28:
mi trudno było záraz co pocżynáć gruntownego y budowá=
29:
niu przyſtoynemu potrzebnego. A ták ſie z nimi muśiał
30:
powoli y zlekká obchodźić/ iáko z iedną rolą rozmáitymi
31:
chwaſtámi/ drzewem/ chroſtem/ ćiernim y oſtem zároſłą.
32:
Gdźie więc nielżą záraz ſtrzaſkiem/ y iednego roku wſzyſt=
33:
kiego wypráwić: ále tylko co grubſzego y więtſzego naprzod
Ii iijwzruſzyć


strona: 235v

Dwunaſta Rozmowá
1:
wzruſzyć: á potym zlekká y powoli korzenie/ á nákoniec y
2:
perze ſzkodliwe wybráć. A dopiero broną dobrze vpráwić.
3:
Abo iáko budownicy mądrze y dobrze w rzemieſle ſwym bie
4:
gli/ choćiaż iuż ma doſyć drzewá wypuſzcżonego: iednák
5:
nie záraz z onego/ iáko ieſt ze pniá ſpuſzcżone y z láſá przy=
6:
wieźione buduie: ále wprzod gáłęźi okrzeſze/ potym ſkorę o=
7:
bija/ á nákoniec pod ſznur ſztáchuie/ y ćieſze: á oćioſawſzy
8:
heblem oſtátek głádźi. Toż dopiero porządnie fundáment
9:
záłożywſzy/ iedno ná drugie kłádźie. Tákżeć y Pan náſz
10:
Iezus Chriſtus cżynił/ z onym grubym ludem/ iáko z iákim
11:
ſękowátym drzewem: choćiaż iuż z dawná od Bogá ná bu=
12:
dowánie domu Bożego náznacżonym: że też z niego niezá=
13:
raz ku ćżći Oycá ſwego dom budował: ále ſie z nim wprzod
14:
rozmáitymi ſpoſoby obchodźił: oń ſie ſtárał/ y on ſobie goto=
15:
wał. A zwłaſzcżá one biedne y podłe rybitwy ſwe: ktorzy nie
16:
tylko domem tym mieli być: ále gi też ſámi mieli budowáć.
17:
Przeto onym ſámym wiele folgował: głupſtwo ich y nie
18:
vmieiętność wielką cżęſto ćierpiał: (ácż też prawdźie pod
19:
cżás oſtro ſtrofuiąc y łáiąc: ále wżdy więcey znoſząc y prze=
20:
glądáiąc) áby też y oni nápotym/ tákże ſie z drugimi obcho=
21:
dźić vmieli: gdyby też z nich dom BOgu wyſtáwić chćieli.
22:
Choć im tedy długo ſam przy bytnosći ſwey kordow ćier=
23:
piał: áni z nich odpáſował: wſzákże potym po odeśćiu
Duch S. ludźi odmienia.

24:
ſwym/ gdy im duchá świętego/ od Oycá wźiętego poſłał:
25:
wnet ich z nich roſpáſał: y miáſto tego coby ſie ſámi mśćić
26:
krzywd ſwych mieli/ ábo onymi kordámi ſwymi kogo bić/
27:
ták ćierpliwe owiecżki bes rogow vcżynił: że nie rzkąc áby
28:
ſie msćić byli mieli krzywd ſwych/ ábo ie ſobie zá zelżywość
29:
pocżytáć/ ále ſie ieſzcże z nich weſelili y rádowáli. Przedtym
Piotr S. co ſobie przredtym zá zelżywosć miał, z tego ſie potym rádował.

30:
zdáłá ſie rzecż Piotrowi zelżywa/ gdyby Pan iego miał był
31:
co w Ieruzalem od Kſiążąt żydowſkich ćierpieć: bo od tego
32:
Páná odwodźił/ y folgowáć mu ſobie rádźił: dla cżego też
33:
Szátánem názwany był. Ale gdy duchem y mocą zwierz=
chu


strona: 236

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 236.
1:
chu oblecżony był: tedy ſie z drugimi z tego weſelił/ gdy od
2:
inſzych bity był. To widźiſz/ iż kiedyby im kordy ábo pom=
3:
ſtá z obroną pozwoloná byłá od Páná/ nigdyby ſie z vbićia
4:
nie weſelili. ále rádſzey o pomście/ odpowiedźi/ ábo ácż nic
5:
o obronie myſlili: Ale iż im iuż to przez duchá świętego od=
6:
ięto było: przeto ſie miáſto pomſty y obrony weſelili.
7:
VCZEN. Ale cżemuż im wżdy/ iuż práwie przed śmier=
8:
ćią ſwą/ przedawſzy ſuknią kordy kupowáć kazał? NAV= CZYCIEL. Widźimi ſie iż tám nie ieſt ták zgołá pro=
Cżemu Chriſtus kazał Apoſtołom kordy kupić.

10:
ſte roſkazánie/ żeby ſobie kordy kupili: ále ſie coś inſzego w
11:
ſłowach tych tám zámyka. Co iż nie może być z tych ſá=
12:
mych ſłow ktore ty wſpominaſz wyrozumiano/ bes ſłow v=
13:
przedzáiących y w pozad idących: przetobym rad/ ábyś mi
14:
tę tám rzecż wſzyſtkę/ iáko ieſt od Ewánieliſty opiſaná po=
15:
wiedźiał: ábychći dopiero ſłow tych wyrozumienie y vmyſł
16:
w nich Páná Chriſtuſow pokázáć mogł. Chcę tedy to od
17:
ćiebie ſłyſzeć/ iáko o tym piſze Lukaſz? VCZEN. Lukaſz
18:
káp: 22. ꝟ 35. ták proſto piſze/ Y rzekł też do nich. Gdym
19:
was poſyłał bes ſumek/ y kálety/ y ſkorni: izali wam cżego
20:
niedoſtawáło? A oni rzekli/ nic. Rzekł im tedy: Lecż te=
21:
raz/ kto ma ſumki/ niech ie weźmie/ tákże y káletę/ á kto nie
22:
ma/ niechże przeda ſuknią/ á kupi kord. Boć to wam po=
23:
wiedam/ żeć ſie ieſzcże to co nápiſano ieſt muśi ſpełnić we
24:
mnie. To (mowię) y z bezbożnymi pocżytány ieſt. Boć
25:
to/ co około mnie (ieſt nápiſáno) koniec ma. A oni rzekli:
26:
Pánie oto tu dwá kordy. A on im rzekł/ doſyć ieſt. Nád to
27:
niewiem coby więcey ku tey rzecży śćiągáć ſie tám miáło:
28:
bo iuż potym rzecż inſzą Ewánieliſtá zácżyna.
29:
NAVCZYCIEL. Acżkolwiek to prawdá ieſt/ iż ſie
30:
iuż tu końcy tá rzecż/ á potym ſie nowa zácżyna. Ale záś nie
31:
zgołá ſie ſtąd pocżęłá/ odkądeś ią ty zácżął: ále naprzod z
32:
onego poſwarku Apoſtolſkiego/ o zwierzchnośći y przeło=
33:
żeńſtwie/ o cżym ſie zámowili byli miedzy ſobą/ dumáiąc o
ćieleſnym


strona: 236v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ćieleſnym świátá tego pánowániu Chriſtuſowym/ iáko
2:
Krolá wielkiego y zacnego: iáko przedtym krolował Da=
3:
wid y Sálomon. Od cżego gdy ich Pan odwieść chćiał/ iá=
4:
ko y przedtym dziáłał: á oni przedſię tego do ſercá przypu=
5:
śćić y wyrozumieć nie mogli: że im on zálecał duchowne kro
6:
leſtwo v oycá ſwoiego: w ktorym z nim mieli śiedzieć v ſto=
7:
łu iego. Tedy tám dopiero do Piotrá iednego/ rzecż ſwą o=
8:
bráca: vkázuiąc w nim iednym/ to wſzyſtko/ co ſie z nimi
9:
dziáło: to ieſt/ iż choćiaſz ich ſzátan kuśił/ y onych iáko pſze
10:
nicę ná przetáku przeſiać chćiał: iednák ſie oni w tym nie=
11:
cżuli. A to w tym że im idąc do Ieruzálem to opowiedał:
12:
iáko poimány/ bity/ vplwány/ y ná krzyżu zámordowány
13:
miał być. Co im też przy oney oſtátecżney wiecżerzy/ onym
14:
chlebá łamánim/ y kubká rozdawánim ponawiał/ y ſłow=
15:
nie toż wydánie ſwe y zámordowánie wſpominał: y o zdray
16:
cy ſwym opowiedał/ Máth: 26. ꝟ 31. Már: 14. ꝟ 27. 18. A
17:
wżdy oni przedſię onego niebeſpiecżeńſtwá y śćiſnienia zá=
18:
łoſnego Páná ſwego nic do ſercá przypuśćić niechćieli: áni
19:
o krzyżu Páná ſwego pomyſláli: owſzem ſobie dobrze tuſzyli.
20:
Co z iednego Piotrá łácno poznaſz. Iż gdy mu iuż to Pan po
21:
wiedział/ iáko ſie o nie ſzátan ſtárał/ á iáko ſie on też zá nim
22:
modlił/ áż ći on miáſto tego coby ſie vniżyć był miał/ to dá=
23:
ley w lás: gdy ſie ono ná ſwe ćieleſne śiły oglądał. Ták prá
24:
wie ſobie tuſząc/ żeby on ſam Páná ſwego obronić był miał:
25:
ábo nákoniec ták ſie mężnie przy nim oprzeć/ żeby też przy
26:
nim gárdło ſwe położył. Co też y inſzy ſlubowáli. Mát: 26.
27:
ꝟ 35. Már: 14. ꝟ 31. Lecż Pan vpátruiąc ták iego/ iáko y
28:
wſzech innych/ ćieleſne ono rozumienie: á vpátruiąc to że ſie
29:
ná nim oneyże nocy wſzyſcy zgorſzyć mieli: y od niego odbie=
30:
żeć/ ſámego zoſtáwiwſzy: iáko inſzy Ewánieliſtowie dokła
31:
dáią: przeto ieſzcże chcąc ich znácżnie (ále wżdy nie zgołá/
32:
áni też iákimi ſłowy oſtrymi) ſtrofowáć/ y od tákiey dumy
33:
ich nikcemney odwieść/ y błąd ich onymże pokázáć: tedy im
naprzod


strona: 237

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 237.
1:
naprzod to przypomina: iáko gdy ich przedtym od ſiebie po=
2:
ſyłał/ bes ćieleſnego iákiego/ w pieniądze/ żywność/ y obro=
3:
nę zwierzchowną/ opátrzenia: że im przedſię ni ná cżym nie
4:
ſchodźiło. Ato gdy oni ſpuśćiwſzy ſie ná ſłowo iego/ to co
5:
im roſkazał cżynili/ z ſproſtoty/ nic ieſzcże nie myſląc o iá=
6:
kim pánowániu. Otoż iákoby im ták chćiał rzec: Gdy=
7:
byście y teraz/ nic tego przedſię nie biorąc/ cżym ſie, widzę
8:
zábáwiaćie/ myſląc o tym żebyśćie mnie/ y ſiebie obronić y
9:
záchowáć mieli: tákże ſie zgołá iáko przedtym ná mię ſpu=
10:
ſzcżáli: tedy choćiabyśćie nic ſwego nie mieli/ áni ku żywno=
11:
śći/ áni ku obronie: choćby niewiem iáko swiát y Szátan
12:
przećiwko wam powſtał: przedſięby ſie wam nic nie ſtáło
13:
złego. Ale ponieważ to dobrze po was bacżę/ że ſie bárzo
14:
ná ſwe śiły oglądaćie/ y bárzo też wiele o ſobie trzymaćie/ á
15:
męſtwo ſwe pokázáć myſlićie (Acż ia to dobrze wiem ze
16:
mię przedſię odbieżyćie/ á drudzy ſie mnie práwie záprzy=
17:
ćie) wſzákże iż ſie wam ſpodoba przy mnie potykáć/ y mnie
18:
obronić: Otoż wam to iuż opowiedam/ że ſie iuż cżás ná to
19:
gotowáć. Ponieważ bliſkie iuż ieſt vtrapienie/ y tá niebe=
20:
ſpiecżność. Ktoreybyśćie wolni byli/ gdybysćie tę dumę
21:
wyſoką z ſercá wyrzućili/ á ná opátrzność ſie y obronę Bo=
22:
żą ſpuśćili. Lecż ieſli iuż ták w vmyſle ſwym ſtać chce=
23:
ćie: tedyćby cżás ſuknią przedáć/ á kord ſobie kupić. Gdyż
24:
tá obroná ná ktorą ſie wy oglądaćie/ y o ktorey myſlicie/ bes
25:
kordow być nie może. Ktore ſłowá/ gdy Apoſtołowie
26:
vſłyſzeli/ tedy dopiero ták ná nie wedle proſtoty ſwey odpo=
27:
wiedźieli. Oto tu ſą dwá kordy. Ták ſobie tuſząc/ że ony=
28:
mi ſámymi/ ſtoiąc mężnie przy nim/ doſyć wſzytkiemu vcży
29:
nić mieli. Ale iż nic ná Boże poſtánowienie/ y ná onę prze=
30:
ſtrogę Miſtrzá ſwoiego dbáć niechćieli/ áni też vmyſłu Pá
31:
ná ſwego poięli: przeto on vrągáiąc oney ich ćieleſney gnu=
32:
ſnośći/ ku poięćiu ſpraw Boſkich namniey nie pochopney/
33:
mowi: doſyćći. To ieſt/ iákoby rzekł/ iużeśćie wygráli: bárzo
Kkwiele


strona: 237v

Dwunaſta Rozmowá
1:
wiele tymi kordy zwoiuiećie: y iuż pewnie nimi poſtánowie
2:
nie Bogá Oycá mego odwroćićie: y piſmo Prorockie/ kto
3:
re o mnie ieſt/ áby ſie nie ſpełniło/ záwśćiągniećie. Y ieſt
4:
tu coś podobnego/ w tych Apoſtolách Chriſtuſowych dźiat=
5:
kám máłym/ á w rozſądku ſłábym: A w Chriſtuſie zás/
6:
ieſt podobieńſtwo Oycá bácżnego/ á mądrze dźiatek ſwych
7:
chući y miłośći doświadcżáiącego. Bo Oćiec mądry y
8:
bácżny/ chcąc wyrozumieć vmyſł dźiatek ſwych przećiw
9:
ſobie/ y to ku cżemuby ſie też ony bráły: tedy ich więc cżęſto
10:
rozmáitym ſpoſobem doświádcża: á tym ich ku ſobie/ y ku
11:
lepſzey ná potym bácżnośći wpráwuie. Przeto powiáda
12:
przed nimi niebeſpiecżnośći: ábo ſie też rzkomo pod cżás
13:
przed nimi komu bić każe: á przed dźiatkámi ſie tego vſkar=
14:
ża y obrony od nich żąda: Aliśći dźiatki w ktorych ma być
15:
co męſkiego/ do rozgi ábo do trzćiny ſie vćiekáią/ ábo ládá
16:
trzaſkę w ręce biorą y do Oycá mowią. Oto tym Tátu/
17:
ábo Nánuśiu/ zábiję tego co ćię bił: á to go ták bić będę.
18:
A Oćiec też widząc chuć dźiećińſką mowi/ dobrze miły ſy=
19:
nu/ zábijeſz tym y pomśćiſz ſie krzywdy moiey. Tákże ſie tu
20:
práwie Chriſtus z miłymi dźiatkámi/ á wielkimi proſtaki
21:
ſwymi w rzecżách niebieſkich obchodźi: y ták ich doświad=
22:
cża: á onych z dumy ich ćieleſney ſtrofuie. Ale gdźieby kto
23:
ták trzymáć y rozumieć chćiał: żeby ſie z nimi ſcżyrze procż
24:
wſzego zártu y doświádcżenia ich/ obchodźić miał: á iżby
25:
im zgołá kordy kupić roſkázował: tenby ſie ná tym bárzo
26:
milił. Náprzod dla tego/ że tego znácżnie dokłáda/ kord
27:
kupić roſkázuiąc/ iż ſie to w nim wykonáć miáło/ y koniec
28:
ſwoy wźiąć/ co było przez Proroká Ezá: 53. opowiedźia=
29:
no. iż miał być zá iednego złoſniká pocżytány. Ktora rzecż
30:
ieſt przećiwna/ temu kupieniu kordow. Bo ieſli to miáło
31:
w nim koniec ſwoy wźiąć/ co było przez Proroká powiedźia
32:
no: á coż było po kordźiech/ ktorymiby ſie temu zábiegáło/
33:
żeby ſie ták nie ſtáło/ co ſie koniecżnie ſtáć muśiáło? potym
dla


strona: 238

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 238.
1:
dla tego: iż choć ſie tu ták zda/ żeby im kordow pozwáláć
2:
miał: y ony kupić roſkázował: A cżemuż rychło potym/ gdy
3:
ſie Piotr do kordá rzućił/ od tego go hámuie/ y kord do po=
4:
ſzew włożyć każe? Tego dokłádáiąc: Zali Pietrze niechceſz
5:
ábym ia pił kubek ten ktory mnie dał Oćiec. Ian 18. ꝟ 11.
6:
A iáko Mátheuſz dokłada/ káp: 26. ꝟ 52. Ktoć miecżem
7:
woiuie od miecżáć ginie. Co mniemaſz żebym ia nie mogł
8:
prosić Oycá mego/ ktoryby mi tu wyſtáwił więcey niż dwá=
9:
naśćie pocżtow Aniołow. Lecż/ á iákoſzby ſie piſmo wy=
10:
pełniło/ ktore ták mowi: że ták muśi być? Ktorym ſłowam
11:
y wſzem inſzym okolicżnościam/ ktore ſie w ſłowie Bożym
12:
około tego roſkazánia/ o kupieniu kordow/ náyduią/ gdy ſie
13:
kto pilno á mądrze przypátrzy: tedy to rad nie rad zeznáć bę
14:
dźie muśiáł/ że Chriſtus/ tym tákowym roſkazánim/ około
15:
kupienia kordow/ kordow vcżniom ſwym zákázuie: á prá=
16:
wie ich z nich roſpáſuie. Iáko też oną mową ſwą/ gdy im
17:
ſpáć każe/ w ogrodźie/ gdy ná pierwſze y wtore budzenie
18:
máło dbáli/ mowiąc: Spićieſz iuż náwet: ále ſie ocucćie rć.
19:
nie co inſzego cżyni/ iedno ich od ſpánia odwodźi. Otoż ty=
20:
mi ſłowy Chriſtuſowymi kordá ſwego/ áni walki/ o ktorych
21:
ſie pytaſz/ żadną miárą obronić nie możeſz. Widząc to/ że
22:
nie roſkázuie Chriſtus bronić ſie kordem nikomu/ ále rádſzey
23:
zákázuie. VCZEN. A cżemuż ſie przedtym oni wier=
24:
ni chwalcy y ſludzy boży krzywd ſwych mśćili: mężnie prze
25:
ćiw ſwym nieprzyaćiołom woiowáli? y ony bes lutosći/
26:
doganiáiąc ieſzcże vćiekáiące/ mordowáli? Iáko Dawid y
27:
inſzy święći Krolowie/ á nákoniec y niektorzy Prorocy/ iá=
28:
ko Sámuel y Eliaſz? A wżdy tym łáſki Bożey nie náru=
29:
ſzyli? A ieſliż ſie to onym zeſzło/ á cżemuby ſie y nam zeydż
30:
tákże nie miáło? á ieſli oni tym z łáſki Bożey nie wypádli/
31:
á my cżemubyſmy wypásć mieli? NAVCZYCIEL.
32:
Rozny teraz ſpoſob ieſt ſpráwowánia ſie wiernych chwał=
33:
cy BOżych pod nowym Teſtámentem/ od onego ktorym
Kk ijſprá=


strona: 238v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ſpráwowáni bywáli przodkowie naſzy pod ſtárym Teſtá=
2:
mentem. Wſzákże iednák nie bes ſłowá BOżego: ná kto=
3:
rym przeſtáwáć/ y według niego ſie rządźić powinni byli/
4:
iáko y teraz ieſzcże ſą/ powinni. Bo gdźieby ſie kiedy kto=
5:
ryżkolwiek z nich ważył co cżynić bes ſłowá BOżego/ ták
6:
w máłey iáko y w wielkiey rzecży: tedy wnetże/ ábo rychło
7:
potym/ znácżne ná ſobie od BOgá karánie odnośił. Oni
8:
tedy przodkowie náſzy ſtárego Teſtámentu/ iż to powſze=
9:
chne roſkazánie mieli: áby lud Kánáneyſki/ ábo zgołá wſzy=
10:
tki one narody ktore w źiemi obiecáney mieſzkáły/ niż byłá
11:
potomſtwu Abráhámowemu w dźiedźictwo oddana/ gdy
12:
mordowáli oprocż iákiey folgi: tedy to dobrze cżynili: gdy
13:
pilnuiąc roſkazánia Bożego/ bes lutośći y miłoſierdźia ony
14:
wygładzáli. Iáko y Saul/ máiąc miánowite y oſobne ro=
15:
ſkazánie/ áby Amálekity do ſcżątku z bydłem wygłádźił/ 1.
16:
Sám: 15. ꝟ 3. dobrze to cżynił. A záś iż támże bydłu nie=
17:
ktoremu y Krolowi ſámemu pofolgował/ vżaliwſzy ſie go:
18:
bárzo ćięſzko zgrzeſzył/ y od łáſki Bożey odpadł: y potym iuż
19:
ku niey nigdy nieprzyſzedł. A to nie dla cżego inſzego/ ie=
20:
dno że tám był miłoſiernym/ gdźie miłoſierdźia vżywáć nie
21:
miał/ y nabożnym chćiał być w oddawániu ofiar/ dla kto=
22:
rych nie co lepſzych wołow/ y báránow zoſtáwił/ gdy miał
23:
być roſkazániu Bożemu poſłuſznym. Przeto mu też BOg
24:
przez Proroká powiedźiał/ iż lepſze ieſt poſłuſzeńſtwo niż
25:
Ofiáry: á nie ſłucháć BOgá ćiężſzy grzech ieſt niżli ſie gu=
26:
ſłámi/ ábo wrożenim páráć. Tákże maſz y o Achábie: 1.
27:
Krol: 20. ꝟ 35. gdźie go też Bog przez Proroká ſtrofował
28:
iż też on Krolowi syryiſkiemu Benádadowi nieprzyaćie=
29:
lowi ſwemu pofolgował: ktorego zábić był miał. Pod no=
30:
wym záś Teſtamentem/ iż łáſká y miłoſierdźie ieſt przez
31:
Chriſtuſá Iezuſá chwalcom BOżym/ y miłość ſwych nie=
32:
przyaćioł roſkázána. Máth: 5. ꝟ 44. 45. 46. 47. 48.
33:
Luk: 6. ꝟ 27. 28. 29. rć. Rzym: 12. ꝟ 20. Tedy ten ták
ćięſzko


strona: 239

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 239.
1:
ćięſzko grzeſzy/ że chwałcą y ſynem Bożym nie może być/ áni
2:
łáſki Bożey odźiedźicżyć/ ktory drugiego bije: ábo mu krzy=
3:
wdę ſwą oddawa: ábo ſie nád nim mśći. Ták iáko ondźie
4:
grzeſzył y łáſkę BOżą tráćił/ gdy nie bił tám/ gdźie mu bić
5:
kazano: y folgował/ gdźie folgi zákázowano. Iáko tedy
6:
w inſzych rzecżách rozny ieſt ſtáry Teſtáment od nowego:
7:
o cżym ſie przedtym mowiło: tákże też y w tym ſámym.
8:
Bo ondźie mogł ſie ieden zábijánim drugich BOgu przy=
9:
ſłużyć y łáſkę ſobie ziednáć: iáko o Fineeśie cżytamy 4.
10:
Moy: 25. ꝟ 11. Y o Abráhámie/ ktory chćiał ſyná ſwego
11:
zábić/ y iákoby go iuż też zábił/ gdyż tę wolą miał nieod=
12:
mienną/ by mu Anioł ręki niezáwſciągnął. Tákże y o inſzych
13:
wielu/ iáko o Eliaſzu Proroku y Sámuelu mamy/ że ſobie
14:
tym łáſkę Bożą iednáli. A tu zaś pod nowym teſtámentem
15:
opák: bo nie tylko zábić zákazano/ ále ſie też y gniewáć/ á=
16:
bo mieć w nienawiśći/ nie tylko bliźniego/ to ieſt/ tego kto=
17:
ryby nic nie zádźiáłał/ ále też y nieprzyaćielá. Tákże ten
18:
kto ſie gniewa ná drugiego/ ábo go ma w nienawiśći/ ábo
19:
ſie náń ſłowy przykrymi puſzcża/ mężoboycą ieſt: ze Dya=
20:
błá ieſt: winien ieſt ſądu y ogniá: Máth: 5. ꝟ 22. A 1. Ian 2.
21:
ꝟ 12. et 3. ꝟ 15. Nie możeſz ſie tedy w tey mierze przodkámi
22:
ſtárego teſtámentu zákłádáć: áni ich przykłádu náſládo=
23:
wáć. Bo to co oni cżynili/ iż ták ludzi wiele ná roſkazánie
24:
BOże mordowáli/ do ćiebie nic nie należy: ále to co Chri=
25:
ſtus y cżynił/ miłuiąc ſwe nieprzyaćioły/ y miłowáć ie ro=
26:
ſkázuiąc: to tobie należy/ ieſliż y ty do Chriſtuſá należyſz y v=
27:
cżniem iego/ y náſládownikiem chceſz być. Bo ieſli ſie cże=
28:
go innego nád roſkazánie iego domyſláć będźieſz/ łáſki iego
29:
y Bożey mieć niebędźieſz. VCZEN. To iuż tym ſpo=
30:
ſobem żadnego nigdy cżłowieká wierni Chriſtiánie/ żábijáć
31:
nie máią áni mogą? NAVCZYCIEL. Y mogą y
32:
nie mogą. VCZEN. A iákoż to mogą y nie mogą?
33:
NAVCZYCIEL. Zábijáć by mogli/ gdyby ná to
34:
miánowite y oſobne roſkazánie Boże mieli. A gdyby ieſzcże
Kk iijto


strona: 239v

Dwunaſta Rozmowá
1:
to żábićie cżłowieká ktorego/ z miłośći prawdźiwey pocho=
2:
dzącey: á ku obiáſnieniu chwały Bożey było. Ale gdźieby
3:
nie mieli od Bogá roſkázánia oſobliwego/ tedy ſie im nigdy
4:
żadnego cżłowieká zábijáć nie godźi: áni go zábijáć máią.
5:
A nád to choćby też teraz miał kto zápalenie duchá/ przećiw
6:
drugiemu/ ku zámordowániu iego: Tedy y tego duchá pilnie
7:
doświádcżáć ma/ ieſliżby był z Bogá ábo nie. Gdyż Szá=
8:
tan/ wąż on ſtáry/ kłamcá/ y męzoboycá ieſzcże od pocżąt=
9:
ku/ chytry ieſt/ y vmie ſie w Anioła świátłośći przemienić:
10:
y rzkomo imienim Bożym co komu zálecáć/ y onego ku wy=
11:
konániu oney rzecży pobudzáć: á przedſię mu przećiw Bo=
12:
gu rádźi/ y w gniew go Boży wpráwuie. VCZEN. A
13:
iákoż wierny pozna/ gdy go Szátan ku wylaniu krwie/ ábo
Iáko rozeznáć ducha dobrego od złego, w zámordowániu drugiego?

14:
ku zámordowániu drugiego pobudza/ á kiedy BOG?
15:
NAVCZYCIEL. Gdy záraz gniewánim y niená=
16:
wiśćią ſercá/ ktemu iákim żelázem/ ábo woiennym nacży=
17:
niem lub kijem/ pięśćią/ ábo kámieniem ku morderſtwu kto
18:
przychodźi: to pewny znák ieſt/ iż to iuż z Szátáná kłamli=
19:
wego mężoboyſtwo to pochodźi: y on ſam cżłowieká/ á nie
20:
Bog/ ku niemu pobudza y zápala. Ale gdy z miłośći y ża=
21:
lu wielkiego/ á ktemu procż nacżynia wſzelákiego. A ná=
22:
wet y bes vderzenia/ ſłowy tylko ſámymi/ z okazánim pra=
23:
wdy Bożey/ z przeſtrogą drugich y napráwą/ ku okazániu
24:
ſpráwiedliwosći Bożey/ zábije kto/ ábo obráźi ná ćiele dru=
25:
giego: tedy to znák pewny ieſt woley y duchá Bożego. Iá=
26:
ko ono Piotr vcżynił Anániaſzowi y Zefirze: Páweł Eli=
27:
máſowi oſlepiwſzy go. Dźie: 5. ꝟ 5. A 13. ꝟ 10. 11. Wſzákże
28:
ſie to rzadko pokázuie: á práwie cudowym ſpoſobem to ná
29:
ludźi przypásćby muſiáło: y to ieſzcże bes przyłożenia ſercá
30:
ich/ ku tákowey rzecży: y procż myſlenia o tym przed tym.
31:
Bo ieſliby to/ z ſercá cżłowiecżego/ iákążkolwiek przycżyną
32:
rozdráźnionego/ pochodźić miáło: tedy to iuż nie może być z
33:
duchá BOżego/ ćichego/ y ćierpliwego: iákiego Chriſtus
zálec


strona: 240

1:
záleca/ y ſwoim obiecuie: ále z duchá nieſpokoynego złego.
2:
VCZEN. A ſkąd to poznáć/ ábo z kogo przykład rzecży
3:
tey wźiąć mam? NAVCZYCIEL. Z onych dwu
4:
vcżniow Chriſtuſowych: Ianá y Iákubá Luk: 9. ꝟ 54.
5:
Ktorzy gdy ono Miſtrzowi y Pánu ich Iezuſowi Chriſtu
6:
ſowi goſpody w Sámáryey dáć niechćiano/ żáłośćią zięći/
7:
y dla tákiey wzgárdy Miſtrzá y Páná ſwego gniewem zá=
8:
paleni/ mowią ku niemu: Pánie chceſz á my rzecżemy áby
9:
ogień z niebá zſtąpił/ y wygłádził ie/ iáko vcżynił Eliáſz?
10:
Co iż oni bes duchá Bożego cżynili/ choćiaż ſie o to przykłá=
11:
dem Eliaſzá onego zacnego Proroká Bożego/ (ktory dwu
12:
Rotmiſtrzow y z rotámi ich ogniem z niebá pomordował.
13:
2. Kro: l. ꝟ 10.) zá to wźiąć chćieli: iednák ſtrofowánie od
14:
Páná ſwego odnieſli: y to ktemu vſłyſzeli: Nie wiećie kto=
15:
regośćie Duchá. Skąd to bácżyć możeſz iż ſie też ſnádno y
Wierny więcey ſie oglądáć powinien ná powſzechne słowá Bożego roskazánie niżli ná oſobliwe duchá obiáwienie.

16:
wierny vcżeń Chriſtuſow/ może zápalić: y ſercá ku pomśćie
17:
przyłożyć. Przeto ieſli ſie ná duchu rządzącym y pobudzá
18:
iącym niechce omylić: Pámiętáć záwżdy ma powſzechne
19:
ono roſkazánie Chriſtuſowo/ o miłośći nieprzyaćioł ſwych/
20:
á do tego ſie oſobnego obiáwiánia nie ſkwapiáć/ wyiąwſzy
21:
by ſam Bog: bes iego o tym rozmyſlánia/ przedtym/ wyko
22:
náć co przezeń chćiał duchem ſwoim/ iáko wykonał był
23:
przez Piotrá przećiw Anániaſzowi y Zefirze. Ale ieſliby
24:
ſie ták bárzo wiernemu woiowáć y zábijáć chćiáło/ tedyć
25:
ſie y tego náſyći/ by tylko mężnym y ſtałym chćiał być/ á w
26:
boiu tym nie vſtáwáć. VCZEN. A kogoż wierni Chri= Woyná Chriſtiánska iáka ma być y co zábijáć maią wierni y iákim nacżynim?
27:
ſtiánie zábijáć/ ábo przećiw komu woynę podnośić máią.
28:
NAVCZYCIEL. Woyná Chriſtiáńſká/ iż niema
29:
nic ſpolnego z nacżynim woiennym świátá tego: ktorego
30:
ludzie bezbożni miedzy ſobą vżywáią/ cżyháiąc ieden ná
31:
zdrowie drugiego: ále ma ſwe właſne nacżynie w ſłowie
32:
Bożym/ nowego Teſtámentu/ opiſáne: przeto też nim woiu=
33:
iąc/ y nim zábijáiąc/ żywotá tego docżeśnego/ nikomu nie odey
muie


strona: 240v

Dwunaſta Rozmowá
1:
muie. Lecż to tylko odćina y vmarza/ coby było ná prze=
2:
káźie/ ták onym ſámym/ ktorzy ták mowią iáko y bliźnim
3:
ich/ ku onemu przyſzłemu żywotowi wiecżnemu. A nacży=
4:
nie to Chriſtiáńſkich żołnierzow/ ieſt naprzod Wiárá/ po=
5:
tym Nádźieiá/ z nią Miłość/ á przy tey Skromność/ Po=
6:
korá/ Cierpliwość/ Prawdá/ Spráwiedliwość/ Pokoy
7:
Ewánieliſki/ Weſele duchowne/ Prośby/ Modlitwy/ y in=
8:
ſze wſzyſtkie Cnoty Chriſtiáńſkie/ ktorekolwiek náuká E=
9:
wánieliey Páná Chriſtuſowey záleca/ ktorym nacżyniem
10:
woiennym zewſząd vzbroieni będąc wierni vcżniowie Chri
11:
ſtuſowi záprzawſzy ſiebie ſámych/ y krzyż ſwoy ná ſię wźią
12:
wſzy/ á ieſzcże przedſie nád to wſzytko idąc zá Wodzem y
13:
Hetmánem ſwym Iezuſem Chriſtuſem máią vſtáwicżnie/
14:
ſtátecżnie/ y mężnie woiowáć: cżęśćią ſie broniąc nieprzya=
15:
ćielem ſwym/ cżęśćią ie bijąc/ morduiąc/ ábo też ácż nic pod
16:
cżás od ſiebie ie odganiáiąc: á onych ku vćiecżce przypądzá=
17:
iąc: áby ták znácżne było ich zwyćięſtwo: w tymże oni zwy
18:
ćiężyli nieprzyaćioły ſwe/ á nie ich nieprzyaćiele. A nie=
19:
przyaćiele záś ći z ktorymi ſie záwżdy potykać máią/ ſą dwo
20:
iácy: Iedni Duchowni/ á drudzy Cieleſni. Duchowny
21:
nieprzyaćiel náſz ieſt Szátan Lew on rycżący/ ktory záw
22:
żdy około nas biega/ o to ſie ſtáráiąc/ iákoby ktorego z nas
23:
poźrzeć mogł: ktory przećiw nam wſzelákiey mocy/ ćięmno=
24:
śći tych w ktorych ſie ſam kocha/ vżywa: o ktorym Páweł
25:
Efez: 6. ꝟ 12. 13 rć. A Piotr 1. Pet: 5. ꝟ 8. piſze/ y záraz
26:
vcży/ iáko ſie z nim potykáć/ iego ſtrzały ogniſte gáſić/ y iá=
27:
ko go też miecżem ſłowá BOżego od ſiebie odrażáć wierni
28:
máią. Cieleſni záś nieprzyaćiele ſą dwoiácy: iedni ſą do=
29:
mowi: drudzy ſą poſtronni. Domowi ſą/ náſze właſne ćiá=
30:
ło/ grzech w cżłonkách náſzych będący: y wſzytkie namię=
31:
tnosći ćiáłá náſzego/ grzechem záráżonego: ktore ſie w nas
32:
mnożą z pożądliwośći ocżu y zápalenia ćiáłá: ktore/ iáko
33:
Páweł vcży/ mamy w ſobie vmartwiáć trzeźwośćią/ mo=
dlitwą/


strona: 241

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 241.
1:
dlitwą/ powsćięgliwośćią/ y poſtámi. Bo kto wedle ćiá=
2:
łá żywie/ to ieſt/ kto vcżynki ćieleſne cżyni/ BOgu ſie podo=
3:
báć nie może. Odrodzeni tedy duchem świętym vcżniowie
4:
Chriſtuſowi/ duchem ſie rządźić máią: á tego cżego ćiáło
5:
prágnie nie wykonywáć. Gdyż záwżdy ćiáło przećiw du=
6:
chowi/ á duch przećiw ćiáłu pożąda: y ták ſie z ſobą nie zga
7:
dzáią/ że záwżdy ieden drugiemu vſtępowáć muśi. A ten
8:
będźie wielce ſcżęſliwy/ ktory duchem ćieleſne ſpráwy zwy=
9:
ćięży: ten záś przeklęty y zginęły w ktorym ćieleſne ſprá=
10:
wy nád duchem zwyćięſtwo odnioſą y onego záſmucą.
11:
Ale ábyś wiedźiał ktore ſą ſpráwy ćieleſne/ cżytayże ſobie
12:
o nich 1. Kor: 6. ꝟ 9. A 2. Kor: 12. ꝟ 20. Gálá: 5. ꝟ 19.
13:
Efe: 4. ꝟ 17. A 5. ꝟ 3. Kol: 3. ꝟ 5. Owoce záś ducho=
14:
wne maſz opiſáne/ Gal: 5. ꝟ 22. y ná inſzych mieyſcach.
15:
Poſtronni záś nieprzyaćiele ſą dwoiácy/ iedni ſą ludźie/ dru
16:
dzy ſą świát. Swiát z tym wſzytkim co ná nim ieſt/ co ſie
17:
iedno ku chwale y ſławie ćieleſney docżeſney y przemienney/
18:
ku máiętnośćiam/ ku męſtwu ćieleſnemu/ y inſzym rzecżam
19:
ktore ſie kolwiek o ten docżeſny żywot opieráią/ śćiąga/ á
20:
znácżnie ſie woley Bożey/ Chriſtuſowi/ y ſłowu iego ſprze=
21:
ćiwia. Z cżym wſzyſtkim ieſliby też wierny nie miał vſtá=
22:
wicżney woyny wieść/ y onego zwyćiężáć/ ábo ſie z nim po=
23:
żegnáć/ precż ie od ſiebie oddaláiąc: ten ſie żadną miárą Bo=
24:
gu ſpodobáć nie może. Boby to było nieco innego iedno
25:
chćieć záraz dwiemá Pánom ſłużyć/ y ná obie nodze chra=
26:
máć 1. Krol: 15. ꝟ. Co ſie nigdy zgodźić/ áni weſpołek być nie może. Iáko maſz o tym Máth: 6. ꝟ 24. Iák: 4. ꝟ 4.
27:
A 1. Ian: 2. ꝟ 15. Ludźie zás ábo ſą niezbożni ktorzy ná ná=
28:
ſzę wiárę ſzturmuią y od náſzego wezwánia niebieſkie go nas
29:
ſwymi wymyſłámi pod pokrywką nabożeńſtwá y chwały
30:
BOżey odwieść chcą. Iákowi ono byli/ ktorzy zborámi
31:
Bożymi w Korynćie w Gálácyey/ w Filipiech/ y gdźie in=
32:
dźie trwożyli: ná ktore ſie cżęſto Páweł vſkarżał/ y przećiw
Llnim


strona: 241v

Dwunaſta Rozmowá
1:
nim wiele piſał/ y ſtrzedz ſie ich wiernym ſwym/ iáko pſow/
2:
y wrzodu záráźliwego roſkázował: fałſzywą ie też bráćią ná=
3:
zywáiąc. Ktore tym zwyćiężáć wierni máią/ gdy ſie od
4:
nich odłącżáią: z nimi nie ſpołkuią/ áni ich pozdrawiáią 2.
5:
Ian ꝟ 10. Rzym: 16. ꝟ 17. Drudzy ſą nieprzyaćiele ná=
6:
ſzy iáwni/ ktorzy nam ná zdrowie ſtoią/ y o náſzych dobrách
7:
docżeſnych myſlą: ktorych my ćierpliwośćią/ ſkromnośćią/
8:
pokorą/ prośbą/ dobrodźieyſtwem/ zwyćiężáć mamy. Nie
9:
zábijáiąc ich wedle ćiáłá/ áni ſie ná oſoby ich tárgáiąc: ále
10:
ich áffekty złe przećiw nam w nich vmarzáiąc/ y ſerce ro=
11:
ſpalone dobrodźieyſtwy zniewaláiąc. Nie będąc nigdy
12:
ſámi od złego/ ktoreby nam wyrządzali/ zwyćiężeni: ále żeby
13:
złe ono náſzym dobrodźieyſtwem było pokonáne y zámordo=
14:
wáne/ o cżym cżytáć maſz/ Luk: 6. ꝟ 27. A 12. ꝟ 58. A 21.
15:
ꝟ 19. Máth: 5. ꝟ 25. 39. Rzym: 12. ꝟ 19. Heb: 12. ꝟ 14.
16:
Iák: 5. ꝟ 7. Trzeći ieſzcże ſą rodźicy/ dźiatki/ żony/ bráćia/
17:
śioſtry/ domy/ role/ ktorzy ieſliby też przećiw nam w wie=
18:
rze będącym powſtáli/ y od wezwánia niebieſkiego nas też
19:
miłośćią ſwą ćieleſną/ y krewnośćią powinowátą odwieść
20:
chćieli: tedy my też z tákimi rozłącżyć ſie mamy: ábo ie ći=
21:
chośćią/ poddáńſtwem/ poſłuſzeńſtwem/ y pokorą bes ſło=
22:
wá nákoniec zwyćiężyć: iáko żoná wierna mężá niewierne=
23:
go/ zwyćiężáć ma: á mąż też wierny/ żonę niewierną/ folgu
24:
iąc iey z wyrządzánim vcżćiwośći/ iáko mdleyſzemu nacży=
25:
niu 1. Pet: 3. ꝟ Oćiec/ dźiátki, wychowywuiąc ie w boiáźni
26:
Páńſkiey/ á nie drażniąc ich áby ſie nie trwożyli/ y drażnili.
27:
Efe: 5. ꝟ 1. Tákże dźiatki/ rodźice ſwe vcżćiwość im wy=
28:
rządzáiąc: y wſzeláką życżliwość przećiw nim pokázuiąc:
29:
Tákże y inſzy wſzyſcy cżynić máią. Bo ktoby folguiąc mi=
30:
łośći ćieleſney ſwych powinowátych/ miał ſwego powino=
31:
wáctwá Chriſtiáńſkiego zániecháć/ ábo rodźice ſwe y inſze
32:
krewne nad Chriſtá Páná miłowáć/ ten nie ieſt godźien tego/
áby


strona: 242

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 242.
1:
áby ſie imienim Chriſtuſowym odzywał. Máth: 10. ꝟ 37.
2:
Luk:. 14. ꝟ 26. Cże go też żaden wykonáć nie może ieſliż wprzod
3:
ſámego ſie ſiebie niezáprzy/ y krzyżá ſwego ná ſie nie weźmie.
4:
A toć ieſt walká/ ty zbroie/ y ći nieprzyaćiele wiernych v=
5:
cżniow Chriſtuſowych: z ktorymi walcżyć ná káżdy dźień
6:
máią: onych zwyćiężáiąc y piecż od ſiebie odpądzáiąc. A
7:
przedſię nigdy żadney oſoby ná zdrowiu ćiáłá iego/ nie tylko
8:
nie zábijáiąc/ ále też áni obráżáiąc/ nie tylko iákim nacży=
9:
nim woiennym/ ábo pięśćią/ ále też áni ſłowem/ z gniewu
10:
ſerdecżnego pochodzącym. Cżego gdy pilnie przyſtrzegáć
11:
ná káżdy cżás będą/ co mniemaſz/ áby nie mieli z ſobą co cży=
12:
nić? ábo izali im cżáſu ku woynam źiemſkim doſtánie?
13:
VCZEN. Nie tuſzę: ále wżdy ieſzcże ná to zezwolić
14:
nie mogę: Bo tę rzecż práwie przećiwną przyrodzeniu y ro
15:
zumowi widzę. Bo ſię iuż tym ſpoſobem/ wſzeláka pom=
16:
ſtá odeymuie/ zá krzywdy wſzelákie ktoreby nas od kogo po=
17:
tykáły. Tákże y obroná ktora z przyrodzenia/ nie tylko cżło=
18:
wiekowi ſámemu/ ále y wſzemu ſtworzeniu źiemſkiemu by=
19:
dlu/ beſtyam/ ptakom/ gádźinam ieſt práwie z nátury wro=
20:
dzona: że ſie wſzytkie bronią poki mogą/ gdy ſie im co prze=
21:
ćiwnego dźieie: y pſcżołá rozdrażniona bárzo ſzkodliwie żą=
22:
dłem obraża. A cżłowiek by rozumnym będąc bronić ſie
23:
nie miał/ ábo też záś y obráźić tego ktoby go rozdrażnił? mu=
24:
ſiałćiby ſie pniem iákim/ ábo kámieniem niemym y mar=
25:
twym ſtać/ tożby dopiero/ mogł to wſzyſtko coś ty mowił
26:
wykonáć/ ále inácżey trudno. NAVCZYCIEL. Ná
27:
toć ták krotko odpowiem. Co mowiſz iż ſie beſtye y gádźi=
28:
ny bezrozumne obrażone będąc mſzcżą: tedy to prawdá że
29:
ſię mſzcżą: ále ſie mſzcżą: iż rozumu/ bácżnośći/ y rozſądku
30:
nie máią. Bo gdyby miáły/ tedyby ſie podobno nie mśći=
31:
ły: gdyż też ſobie cżęſtokroć pomſtą ſwą więcey ſzkodzą/ niż
32:
pomagáią. Ale cżłowiek iż ieſt rozumnym ſtworzenim
33:
msćić by ſie iuż nie miał/ ták iáko ſie mſzcżą beſtye: ale by
Ll ijmiał


strona: 242v

1:
Dwunaſta Rozmowá

2:
miał rozumem ſwym wſzyſtko złe y wſzyſtkie przećiwień=
3:
ſtwá zwyćiężáć. Bo dla tego nád inſze źiemſkie ſtworze=
4:
nia rozumnym ieſt ſtworzony. Cżego ieſli nie vżywa/ te=
5:
dy ſie iedną beſtyą ſtawa: ponieważ w obycżáiách y ſprá=
6:
wách beſtiy náſláduie. A nie Bogá ſtworzyćielá ſwego/ y
7:
Chriſtuſá Páná ſwego. A co mowiſz iż to káżdemu ieſt z przy
8:
rodzenia wrodzono/ żebyſie bronił y mśćił: tedy to nie idzie
9:
zonego przyrodzenia/ ſtanu niewinnośći/ w ktorym ſtwo=
10:
rzony był Adam y Ewá: w ktorym byli/ niſz ie on wąż zdrá
11:
dził/ y zdrádą ſwą záráźił: Ale z przyrodzenia iuż zepſowá=
12:
nego/ y iádem ſzkodliwym/ onego/ ktory ieſt mężoboycą odpo=
13:
cżątku/ záráżonego. Bo gdzieby ono przyrodzenie náſze do=
14:
bre było: A cżemużby nam Chriſtus roſkázował to/ żebyſmy
15:
ſie ſámych ſiebie záprzeli? Abo cżemuby duch Boży roſkázo
16:
wał nam zewleć cżłowieká ſtárego/ á przyobleć nowego?
17:
y odnowić ſie ná duchu vmyſłu náſzego? Máth: 16. ꝟ 24.
18:
Luk: 9. ꝟ 23. Y 14. ꝟ 27. Máth. 8. ꝟ 34. Efe: 2. ꝟ 3. A
19:
4. ꝟ 22. Ian 3. ꝟ 3. Rzym: 12. ꝟ 2. Kiedyć by ty rzecży/ kto=
20:
re ſie nam zdádzą być przyrodzone/ dobre były: tedyćby ich
21:
nam Bog niezákázował. Ale iż złe ſą/ á iemu przećiwne:
22:
tedy nas od nich odwodźi/ y ſłowem ſwym onych nanj bro=
23:
ni. A ták to nikcżemna rzecż ieſt chćieć to rzecżą przyro=
24:
dzoną názywáć/ á zátym iey ſobie pozwáláć. Boby też ták
25:
wſzetecżnik rzec mogł: mam w ſobie przyrodzone pożądli=
26:
wosći/ otoż mogę ſkortácyey y cudzołoſtwá pátrzyć. Tákże
27:
Pijánicá y inſzy tym podobny/ káżdyby ſwych złych ſpraw
28:
przyrodzenim/ y beſtyámi/ bronić mogł. Alisćiby nic po
29:
ſłowie Bożym: áliśćiby y po Bogu máło: gdybyſmy to cży
30:
nić mogli/ coby iedno chćiáło ćiáło. Ale żebyś ſie iuż dłu=
31:
go tą pomſtą/ ná ktorą ſie oglądaſz/ nie zábawiał: á co in=
32:
nego przedſię wźiął: á krzywdy ſwe wſzytkie ná Bogá ſá=
33:
mego włożył: ktory/ będźieli tego potrzebá/ cżáſu ſwego
34:
wſzyſtkiego ſie zemśći: to wiedz iż rozmáite ſą pomſty. Z kto=
rych


strona: 243

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 243.
1:
rych iedne iáko złe w wiernych vſtáć muſzą: á drugie záś iá=
2:
ko dobre przy nich ſie zoſtoią. VCZEN. Bá tego ſie
Kthorych krżywd y iáko msćić ſie wierni máią, á ktorych nie.

3:
rad náucżę/ ábych wżdy wiedźiał/ ktorych ſie wyſtrzegáć
4:
będę miał/ á ktorych záś vżywáć: gdyż mi wżdy tego pozwa
5:
laſz/ iż ſie wiernemu godźi pomśćić krzywd ſwoich/ á tym
6:
ſie nieiáko vćieſzyć. Powiedzże mi tedy ktore pomſty ſą złe/
7:
á ktorych ſie wierni wiárowáć máią? NAVCZYCIEL.
8:
Wſzytkie te ktore pochodzą z záwiedzenia duchá złego/ ták=
9:
że też y te ktore pochodzą z ſercá nieodrodzonego/ z zágnie=
10:
wánia/ y nienawiśći. W ktorych ſie ábo złym zá dobre/ á=
11:
bo też złym zá złe oddawa. Iáko ná przykład: oddáli ſy=
12:
nowie Iákobowi Symeon y Lewi/ złym zá złe/ Sychemo=
13:
wi Hemorowemu y wſzem mieſzcżánom iego/ gdy ie miecżem
14:
wymordowáli/ dla zgwałcenia Dyny ſioſtry ſwey: gdźie
15:
ſie y niewinnym przy winnych doſtáło. 1. Moy: 34. Dla
16:
cżego też przeklętym názwány ieſt zápalcżywy y mśćiwy
17:
gniew ich. 1. Moy: 49. ꝟ 7. Tákże Abſálom oddał złym
18:
zá złe brátu ſwemu Ammonowi/ mſzcżąc ſie żelżywośći ſio=
19:
ſtry ſwey Thámáry. 2. Sám: 13. ꝟ 29.. Złym záś zá do=
20:
bre/ oddawał Saul/ tákże y Abſálom Dawidowi: on dobro=
21:
dźieiowi wielkiemu: á ten záś oycu ſwemu właſnemu: dla
22:
cżego też obádwá znácżnie byli od Bogá ſkaráni/ y wygłá=
23:
dzeni. Tákże Zydowie Prorokom BOżym: nákoniec y ſá=
24:
memu Iezuſowi Chriſtuſowi/ złym zá iego wielkie dobroći
25:
oddáli/ mſzcżąc ſie nad nim/ tego co im dobrze dźiáłał/ á to
26:
tylko dla tego/ że im w ich złośćiách nie folgował. Ieſzcże y
27:
to też złá pomſtá gdy kto z zázdrośći iákiego ſzcżęśćia niena
28:
widźi drugiego: y mśći ſie tego nád nim y onego ábo prze=
29:
ſláduie/ ábo morduie. Iáko zámordował Káim Abelá
30:
brátá ſwego: zábił Ioáb Abnerá y Mááſſę/ widząc że ná
31:

32:
nie Krol był łáſkaw: choćiaż to rzkomo pod pokrywką iá=
33:
kiey inſzey przycżyny dźiáłał. To tákie wſzyſtkie pomſty/ y tym
34:
podobne/ iż ſą z Dyabłá ſą złe/ á wiernym nie przyſtoyne.
Ll iijVcżeń.


strona: 243v

Dwunaſta Rozmowá
1:
VCZEN. Dobre záś ktore ſą/ á wiernym náleżące?
2:
NAVCZYCIEL. Gdy z wiáry prawdźiwey y miło
3:
śći Bożey cżłowiek pobożny záprzawſzy ſie ſámego/ dobrym
4:
oddawa zá złe: nieprzyaćioły ſwe ktorzy go nienawidzą mi
5:
łuie: modli ſie zá tymi ktorzy go przeſláduią: dobrorzecży
6:
tym ktorzy mu złorzecżą: owa krotko mowiąc/ gdy wſzyſt=
7:
ko złe/ dobroćią ſwą zwyćięża: zá złe dobrym oddawa: á ie=
8:
ſzcże ſie z tąd ná ſercu ráduie/ gdy kogo dobroćią ſwą y ćier=
9:
pliwośćią prawdźiwą zwyćięży y pohołduie. Ktora pom=
10:
ſtá/ iż ieſt ſámego BOgá/ ktory ſłońcem świeći złym y do=
11:
brym/ y deſzcż też ſwoy ſpuſzcża ná ſpráwiedliwe y nie ná
12:
ſpráwiedliwe: przeto też ſámym ſynom BOżym należy.
13:
Ktorzy dobrze cżyniąc/ gęby zamykáią nieprzyaćiołom
14:
ſwym: y węgle roſpalone zgromadzáią ná głowy ich: ie=
15:
ſliżby ſie nie vpámiętáli: y złośći ſwych poprzeſtáć nie=
16:
chćieli/ co wſzyſtko wierni cżynić máią. Będąc miłośćią
17:
przećiw nieprzyaćiołom ſwym źięći/ y odpuſzcżáiąc im ſwe
18:
obráżenia/ iáko nam y Bog w Chriſtuſie wſzytko odpuśćił:
19:
y odpuſzcżáć nam winowáycom naſzym kazał. Máth: 6.
20:
ꝟ 12. Effe: 4. ꝟ 32. Táką pomſtą mśćić ſie możeſz/ bo ieſt
21:
pomſtá dobra BOſka Chriſtiáńſka. Ale o inſzey áni pomy=
22:
ſlay. VCZEN. A cżemuż ſie Páweł nie ták mśćił/ gdy ono
O Páwłowey pomsćie nád Ananiaſzem Ofiárownikiem.

23:
Anániáſzowi przednieyſzemu Ofiárownikowi pomſty od
24:
BOgá życżył/ y śćiáną go pobieláną názwał? Dźie: 23. ꝟ 3.
25:
NAVCZYCIEL. To co tám Páweł vcżynił: ácż to
26:
tym niektorzy obmowić chcą/ że nie złorzecżył/ ále to co go
27:
potym zá to potkáć od BOga miáło opowiedźiał: iákoż ſło
28:
wá iedny do tego ſie śćiągáią: wſzákże ſie mnie nie zda ſłu=
29:
ſzna być tá odpowiedź/ ná ten Páwłow poſtępek. Gdyż to
30:
co tám vcżynił/ zda ſie w ſobie mieć zápalcżywość nieiáką/
31:
y niećierpliwość z vrągánim y ſtrofowánim gorzkim złą=
32:
cżoną. Przeto ták trzebá o Páwle rozumieć/ co y o inſzym
33:
káżdym cżłowieku/ ktoremu przyległá złość z przyrodzenia:
ábo


strona: 244

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 244.
1:
ábo iáko on ſam zowie. Rzym: 7. ꝟ 23. Zakon cżłonkow kto
2:
ry ieſt w ćiele/ ktory ſie cżęſto zakonowi Bożemu wnętrzne
3:
mu y duchownemu ſprzećiwia. Ze choćiaſz kto ieſt z wybrá
4:
nych y vmiłowánych Bożych/ iednák nie záwżdy może vcży
5:
nić tego coby chćiał dobrego: ále pod cżás vcżynić musi/
6:
dla złośći iemu przyległey/ to co ieſt złego. Otoſz nie ná ten
7:
Páwłow vcżynek zgołá ſam przez ſie wiernemu pátrzyć
8:
potrzebá: áni go ſobie ku obronie/ y zaſłonie złey ſpráwy
9:
ſwey/ ábo vmyſłu nieodrodzonego vżywáć. Boć y Dawid
10:
przyaćiel Boży/ cudzołoſtwá ſie dopuśćił/ y mężoboyſtwá:
11:
y Piotr ſie Páná ſwego záprzał: á wżdy to złym ku wymow
12:
ce złośći ich nic nie pomoże: Ponieważ nie ná ten vcżynek
13:
Páwłow/ ále ná inſze ſpráwy y náuki iego temu vcżynko=
14:
wi przećiwne trzebá wiernym poględáć y według tego ſie
15:
iáko vcży y rádzi cżynić. Gdyż on áni ſobie vcżynku tego
16:
chwali/ áni tego ku temu końcowi Lukaſz piſze iákoby ſie
17:
nam też ták cżynić godziło/ ále áby to pokázał co też ná o=
18:
ny wierne vcżnie Chriſtuſowe pod cżás przychodziło. Bo
19:
ácż to mogł dobrym vmyſłem Páweł/ z duchá Bożego y do
20:
brze cżynić. Ale ty ieſlibyś ku temu duchem Bożym wzbu=
21:
dzony nie był/ lecżbyś tylko cżytáiąc to o Páwle/ z ćiele=
22:
ſney dumy vcżynić chćiał/ bárzo bys tym zgrzeſzył. Práw=
23:
dáć to co Páweł piſze że nie mamy ſpołku z vcżynkámi nieu=
24:
żytecżnymi ćiemnośći/ owſzemeſmy ie ſtrofowáć powinni.
25:
Efez: 5. ꝟ 11. iáko też tu y ſam ſpráwy złe/ ćiemne/ y nieu=
26:
żytecżne/ Ofiárowniká tego ſtrofował. Ale też y to nie mniey
27:
prawdá co tenże káp: 4. ꝟ 31. 32. mowi/ wſzelka gorzkość/
28:
y furya/ y gniew/ y wrzaſkánie/ y złorzecżeńſtwo/ niech od
29:
was odnieſione będźie/ ze wſzeláką złośćią: A wy bądźćie ie=
30:
dni przećiw drugim vżytecżni/ miłoſierni/ odpuſzcżáiąc ie=
31:
den drugiemu (wyſtępki iego) iáko y BOg w Chriſtuſie
32:
odpuśćił nam rć. Ná co gdy ty pámiętáć będźieſz/ tedy
33:
rádſzey ná tym roſkazániu y náuce powſzechney iego prze=
ſtánieſz


strona: 244v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ſtánieſz: ktora ieſt z Chriſtuſową náuką y inſzych Apoſto=
2:
łow o ćierpliwośći y odpuſzcżániu/ y o blogoſłáwieńſtwie
3:
zá złorzecżeńſtwo/ y o niemſzcżeniu ſie krzywd ſwych/ zgo=
4:
dną/ niż ná tym iego poſtępku: ktory iáko nań przypadł/ to
5:
ieſt/ ieſli z ćiáłá/ ieſli z duchá Bożego dobrego/ nie ieſt nam wypiſano. Bo ácż ważne ſą przykłády przodkow náſzych
6:
wſzákże my nie wſzyſtkich náſládowáć mamy/ niechcęmyli
7:

8:
grzeſzyć: ále tych tylko/ ktore ábo inſzymi piſmy ś./ wedle
9:
ſznuru wiáry ſłowá Bożego/ mogą być znácżnie podpárte:
10:
ábo ktore iákiego znácżnego roſkazánia ſobie przećiwnego
11:
nie máią. Ale ten poſtępek Páwłow/ iż ma przećiwną ſo=
12:
bie v Chriſtuſá y v niego ſámego náukę/ y rozſazánie/ prze=
13:
to go żaden wierny náſládowáć nie ma: ieſli ſie niechce
14:
Chriſtuſowi ćichemu y ćierpliwemu zuchwale ſprzeći=
15:
wiáć. Wſzákże ieſlić ſie więcey podobáć będźie odpo=
16:
wiedź oná/ ktorą ná podobne temu zágádánie maſz v Iuſty
17:
ná/ in quaeſtionibus ad Orthodoxos, Quaeſti. 125. tedy
18:
ná nieY przeſtáć możeſz/ gdŹie ták zágada Y záś odpowieda.
19:
Cum malum pro malo, aut conuitium pro conuitio red= dere Paulus vetuerit, qui fit vt ipse contra fecerit, modo Pon tifici, modo Alexandro fabro maledicendo? Reſponſio. Si percuſsiſſet Paulus Pontificem qui eum percuſſerat, aut Alexandro qui ipſi malefecerat, malefeciſſet, liceret dicere eum feciſſe contraria ijs quae docuit. Sed dicere cuique quid ei ſit euenturum a Deo, videlicet Pontifici percutiet te De= us, paries dealbate: Alexandro vero hoc ei reddat domi= nus in illa die, non eſt neque maledictum, neque conuitium, ſed praedictiones Apoſtolo dignae qui ſeipſum non vlciſca Iesli ſie nam godźi rátowáć drugiego, gdyby go niesłuſznie ktory nieprzyaćiel iego mordował. tur, sed det irae locum. VCZEN. Ieſli ſie iuż ták
30:
według tákiego wyrozumienia/ y wykłádu twoiego ktory z
31:
ſłowá Bożego pokázuieſz niegodźi cżłowiekowi niſkim bić/
32:
áni ſie krzywd ſwoich mſzcżyć. A więcże mi ſie też nie godźi/
33:
kogo inſzego bronić/ gdyby on od cżłowieká złego trápiony
był/


strona: 245

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 245.
1:
był ábo mordowany/ á zwłaſzcżá gdybych go obronić y po=
2:
rátowáć mogł? poniewaſz nam roſkazano ták bráćią ná=
3:
ſzę miłowáć/ żebyſmy też dla nich/ gotowi byli y zdrowie
4:
ſwe vtráćić? A zwłaſzcżá gdyby ſie ieſzcże zły cżłowiek ábo
5:
ná żonę moię ábo ná dźiećię tárgał/ áboby corce mey zelży=
6:
wość vcżynić chćiał: á więcże bych ia ná to przez ſpáry
7:
pátrzáć miał/ á oney nie rátowáć y od złego cżłeká bronić?
8:
NAVCZYCIEL. Dáleko ſie w rzecż bárzo głęboką
9:
wdawaſz/ á práwie Bogu y opátrznośći iego nic zoſtáwić
10:
nie chceſz. Nie pámiętáiąc ná to co ſie o tymże wyżſzey mo=
11:
wiło. To ieſt/ około ſtrażey y opátrznośći BOżey: bes kto=
12:
rey y włos ieden z głowy náſzey ſpásć nie może: nie rzkąc iżby
13:
ſie ták rzecż wielka y ćięſzka bes woley y dopuſzcżenia Bo=
14:
żego ſtać miáłá. Ktora ieſliby też kiedy ná ktorego z wier=
15:
nych vcżniow Chriſtuſowych/ ſzcżyrze chwały Bożey ſzuká=
16:
iącego/ przyſzłá/ ták wierzę żeby go ná ten cżás BOG ſam
17:
náucżył/ iákoby ſie w oney przygodźie/ rzędźić y ſpráwowáć
18:
miał. By tylko do Bogá ſzcżyrze záwołał: á ſam przedſię
19:
rozumem ćieleſnym w grzech ſie wdawáiąc onemu złemu
20:
nie zábiegał. Gdyż Bog/ vmie Zuzánnę wierną procż obroń
21:
ce żadnego/ rátunku też nie máiącą/ od zápalcżywey pożą=
22:
dliwośći zápámiętáłych ſtárcow w cżyſtośći mężowi iey
23:
záchowáć/ y onę záś falſzywie z potwarzoną/ y nieſłuſznie
24:
ná śmierć ſkazáną/ od śmierći oſwobodźić. Wſzákże ia tego
25:
nie ku temu końcowi mowię: żebyś ty w tákiey przygo=
26:
dzie/ polećiwſzy ſie Pánu Bogu/ y nań ſie cále ſpuśćiwſzy/
27:
śrzodkow ſłuſznych Chriſtiáńſkich/ nie miał vżywáć (byle
28:
to bylo bes mordu/ bićia/ krwie rozlania/ záiątrzenia/ y pom=
29:
ſty ćieleſney) proſząc y inſzymi ſpoſoby żywotowi/ y wyzná
30:
niu Chriſtiáńſkiemu należącymi/ temu pilnie zábiegáiąc.
31:
Ale gdźiebyś iuż tym temu zábieżeć/ áni tym obronić y porá=
32:
towáć nie mogł: tedy iuż tám nielżą/ iedno ono ſkromnie
33:
znosić/ á to zá iedno BOże ſkaránie wdźięcżnie od Páná
Mmprzyimo=


strona: 245v

Dwunaſta Rozmowá
1:
przyimowáć. Zgwałconoć też Iákobowi corkę iego Dynę/
2:
brano Abráhámowi po dwákroć żonę: tákże y Izáákowi
3:
Rebekę: zgwałcono Dawidowi Thámárę: á wżdy o ża=
4:
dnym z nich tego nie cżytamy/ żeby ich bronić/ gwałtem od
5:
bijáć/ ábo ſietego mśćić mieli: (choćiaſz onym nie ták zá=
6:
kazáná byłá pomſtá iáko nam) ale to ſkaránie/ iáko od Bo
7:
gá przyimowali y ono cierpliwie znoſili. A iż ſie bráćia
8:
Dynini/ ſynowie Iákobowi zelżywośći śioſtry ſwey mśći=
9:
li/ wieſz to dobrze/ boć ſie iuż to wprzod wſpomináło/ żeć
10:
im tego oćiec ich nie chwalił: iáko y Dawid Abſolomowi/
11:
że ſie też tákże nád brátem ſwym ſioſtry ſwey mśćił. A co
12:
miłość przypominaſz ktoraby nas tego vcżyć miáłá żeby=
13:
ſmy dla bráćiey ſwey zdrowia nie litowáli/ tedy ſie to nic
14:
ku tey ćieleſney obronie y pomśćie o ktorey mowimy nie
15:
śćiąga: ále ku ſámey duchowney á w ſpráwách zbáwien=
16:
nych należącey miłośći: ktorą iedni przećiw drugim poká=
17:
zowáć mamy. O nię ſie z vſzcżerbkiem zdrowia náſzego
18:
ták ſtaráiąc/ iákobyſmy ich ku żywotowi wiecżnemu zácho
19:
wáć mogli. Ale co ſie tknie obrony ćieleſney/ y milośći w
20:
tych rzecżách potocżnych źiemſkich. Tám nam nie więcey
21:
miłowáć bliźnich roſkazano/ iedno iáko ſámych ſiebie. A tu
22:
by iuż coś więcey nád to z tych ſłow twoich być muſiáło/
23:
coby też iuż nie z BOgá áni z ſłowá iego było. A ták ieſli
24:
ſámego ſiebie cżłowiek bronić ćieleſnym obycżáiem nie mo=
25:
że ále ma ſkromnie wſzyſtko ćierpieć: A iákoż ten bronić ma
26:
drugiego/ á w tym nie ćierpliwość ſwą pokázáć? Azaż też
27:
tego nie pámiętaſz co Chriſtus Piotrowi powiedźiał/ gdy
28:
go bronić y z ręku złoſnikom odbić chćiał? Ieſliż ſie ondźie
29:
nie godźiło Piotrowi Páná ſwego niewinnego bronić/ á iá=
30:
koż ſie tobie godźić ma bronić kogo drugiego/ gdybyś ná to
31:
nie miał oſobnego roſkazánia Bożego? obácż to ſam y roze=
32:
znay możeli to być wedle Bogá/ ábo nie? Maſz też ono w
33:
Ewánieliey Chriſtuſowey nie ládá przykład tego/ gdy ono
towárzyſz


strona: 246

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 246.
1:
towárzyſz towárzyſzá duśił o dług y do ćięmnice go wrzu=
2:
ćił/ á wżdy go drudzy towárzyſze ich pátrząc ná to nie odbi=
3:
iáli/ ále tylko wſzytko to Pánu ſwemu opowiedźieli: á on ſie
4:
potym pomśćił nád onym złoſnikiem. Máth: 18. ꝟ 30. 31.
5:
Tákżećby też y nam cżynić potrzeba/ ná Páná wſzytko wkłá
6:
dáć/ á ſámym ſie ſwych krzywd/ áni cudzych nie mścić/
7:
gdyż nam tego nie roſkazano. VCZEN. Nu niech
8:
to iuż ták będźie iáko mowiſz/ że ſie mnie wiernemu będąc/
9:
nie godźi nie tylko krzywd moich właſnych mśćić/ áni ſie o
10:
nie z niſkim bić/ ále też y cudzych: á więcżeby ſie też nie
11:
godźiło práwem ich dochodzić? Bo ieſlibyś też y przećiw
Iesli ſie wierny do vrzędu ſwietskiego w doległosćiách ſwych práwnym obyczáiem vćiekáć ma

12:
temu mowić miał: tedybyś ſie znácżnie ná BOże poſtáno=
13:
wienie tárgał/ gdyż vrząd ieſt od Bogá ku obronie dobrych
14:
á ku kárániu złych/ y nie dármo miecż nośi/ ktory mu BOg
15:
ſam do ręku dáie. NAVCZYCIEL. Wiem to iż vrząd ká=
16:
żdy/ y wſzelkie przełożeńſtwo od Bogá ieſt/ podcżas łáſká=
17:
wego/ podcżás gniewliwego. Gdyż też on y obłudnym złym y
18:
niezbożnym krolom pánowáć dopuſzcża/ y ony ná kroleſtwá
19:
wſtawia 2. Kron: 24. ꝟ 3. cżáſem áby lud zły przez nie po=
20:
karał y gniew ſwoy pokazał: á pod cżás dla tychże ſámych:
21:
áby tym znácżnie vpádli/ iáko znacżniey y áarźiey nád inſze
22:
byli wywyżſzeni. Iáko to z Izráelcżykow/ vpornie ſie Kro
23:
lá domagáiących/ á potym y z onegoż Krolá w zágniewá=
24:
niu BOżym nád nimi poſtánowionego Saulá poznáć mo=
25:
żeſz. Bo iáko oni zá to że ſie vpornie Krolá domagáli/ dłu=
26:
go y znácżnie káráni byli: przeto że práwie BOgá ſámego
27:
żeby nád nimi nie krolował od ſiebie odpycháli/ y ona iego
28:
zwierzchnośćią gárdźili: co ſie z ſłow ſámego Bogá y Sá=
29:
muelowych też pokázuie 1. Sám: 8. ꝟ 6. A 10. ꝟ 19. A 12.
30:
ꝟ 7. Tákże też y Saul znácżnie potym był pokáran/ gdy
31:
naprzod Duch Boży dobry od niego odſtąpił/ á duch go zły
32:
od Páná oſiadł 1. Sám: 16 ꝟ 14. Nád to od Páná był odrzu=
33:
cony/ 1. Sám: 13. ꝟ 14. A potym w gniewie y popędliwo=
Mm ijśći


strona: 246v

Dwunaſta Rozmowá
1:
śći Páńſkiey ieſt z kroleſtwá zrzucony/ y w ręce nieprzya=
2:
ćielſkie poddány. 1. Sám: 31. ꝟ 2. Oze: 13. ꝟ 11. Ale to wſzy=
3:
tko nic niema do tego/ iż Bog zwierzchność poſtánowił/ że
4:
by to iuż dla tego wierni w krzywdách ſwych y doległo=
5:
śćiách do oney ſie zwierzchnośći vćiekáć mieli/ y przez nie
6:
ſie krzywd ſwych mśćić: ponieważ miánowite y oſobliwe
7:
Chriſtuſowe roſkazánie temu iuż zábiegło/ y tego znácżnie
8:
zábroniło: ktory nie do vrzędu ſwym każe/ ále co inſzego rá=
9:
dźi y roſkázuie. Ktorego ći ſłucháć máią/ nie pátrząc ná
10:
vrząd Swietſki/ ktorzy iedno vcżniámi iego chcą być/ y po=
11:
tym z nim weſpołek w niebie żyć. VCZEN. A coż o
12:
tym y gdźie Chriſtus mowi? NAVCZYCIEL.
13:
Atoli ták naprzod mowi Máth: 5. ꝟ 23. Ieſli chceſz ofiáro=
14:
wáć dar twoy do ołtarzá/ á tám wſpámiętałbyś że brát
15:
twoy ma przećiw tobie/ zoſtaẃże tám dar twoy v Oł=
16:
tarzá/ á idź/ poiednayże ſie z brátem ſwoim (Pátrz że iż
17:
do brátá iść każe nie do vrzędu/ y z nim ſie poiednáć nie prá
18:
wowáć) á tám przyſzedſzy ofiáruy dár twoy. Potym támże
19:
záraz ꝟ 25. Bądź vmyſłu dobrego przećiw twemu ſprzeći=
20:
wnikowi rychło/ poki ieſteś z nim w drodze: to ieſt/ iáko
21:
Lukaſz 12. ꝟ 58. dokłada/ gdybyś iuż z nim ſzedł do vrzędu/
22:
tędy y tám w drodze/ idąc z nim do práwá/ ſtáray ſie iáko=
23:
byś go wolen był/ niżby ćię przywiodł do Sędźie go rć. To wi=
24:
dźiſz iż wierny vcżeń Chriſtuſow nie tylko niema nikogo do
25:
vrzędu przywodźić: ále ſie też y o to pilno ſtáráć powinien
26:
iákoby mu do tego nie przyſzło/ żeby go kto inny do vrzędu
27:
poćiągáć miał. A choćby ſie też kto ná to náſádźił/ przed=
28:
ſię on o to ſie ſtáráć ma/ będąc vmyſłu dobrego przećiw ſwe=
29:
mu ádwerſarzowi/ żeby ſie z nim pierwey porownał niżby
30:
do Sędźiego przyſzedł: o co ſie ták ſtáráć ma żeby też w tym
31:
y ſzkody iákiey podiąć nie litował. A gdźieby iuż inácżey nie=
32:
mogło być/ tedy ták przed Sędźiego ſtánąć iáko ono Baſili= us wielki cżáſu ſwego Chriſtiánom rádźił mowiąc: Aliquan do tamen ad declarandam veritatem dum is qui perfidiam auſpicatus O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 247. auſpicatus eſt, nos ad commune iudicium vocat, condeſcen= dimus ad redarguendum, non ipſi auſpicati, ſed prouocan= tem ſcquentes: non proprium irae affectum aut contentio= nes explentes, ſed veritatem manifeſtantes. Sic enim et il= lum etiam inuitum a malis eximemus, et ipſi mandata non praeteribimus, velut miniſtri DEI non pugnnces, nec aua= ri, manifeſtationi vcritatis conſtanter aſtantes, et nuſquam datam ſtudij menſuram excendentes etc. In Quaeſtionibus diffuſe explicatis, Quaeſt: 9. Wſzákże iednak y do tego
10:
nie ták prętko przyſtępowáć ále áż pierwey drog wſzelá=
11:
kich/ ſtaráiąc ſie o pokoy/ pokoſztowawſzy/ choćiaż z nieiáką
12:
ſwą máłą ſzkodą/ niżby ku więtſzey przyść miáło/ iáko Chri=
13:
ſtus ná mieyſcu námienionym vcży ꝟ 19. mowiąc: Nie ſprze
14:
ćiwiay ſie złemu: ále ieſliby ćię kto policżkował w práwą
15:
twą iágodę/ obroćże mu y drugą. A temu ktoby ſie z tobą ſą=
16:
dźić chćiał/ á to chcąc wźiąć płaſzcż twoy/ puść że mu y żupi
17:
cę. A ktoby ćię chćiał przynućić ná iednę milę/ idźże z nim
18:
dwie rć. To wſzyſtko tym vmyſłem roſkazuiąc/ żebyſmy
19:
ſie rádſzey z ſzkodą ſwą y krzywdą z tego wykupowáli/ że=
20:
by nas nieprzyaćiele náſzy/ chcąc z nas co złupić/ ábo nam
21:
co wydrzeć/ ábo nas żelżyć/ y zniewolić/ przed vrząd nieprzy
22:
wodźili. A ieſliż ták ſámi inſzym ſie moſtem práwie/ iáko
23:
mowią/ kłáść mamy/ y onym ſie wykupowáć/ ábyſmy
24:
przed vrzędem twarzą ſwą nie świećili. A iáko byſmy záś
25:
do tákiegoż vrzędu my ſámi kogo inſzego przywodźić mieli?
26:
Ponieważ y tego duch BOży przez Páwłá nam zákázuie.
27:
1. Kor: 6. y ſrodze o to Koryntcżyki fuka że ſie przed niewier
28:
ne przełożone przywodźili/ á nierádſzey krzywdy ćierpieli.
29:
Gdźie oto ieſli tę rzecż Chriſtuſowę dobrze y pilnie vważy=
30:
wſzy rozbierzeſz/ tedy w niey ono wſzytko naydźieſz/ coś ſam
31:
przedtym ná trzy cżęśći dźielił. To ieſt/ ná dobrą ſłáwę/ ná
32:
máiętnośći/ y ná żywot ábo zdrowie ludzkie. Dla ktorych
33:
áni ſie ſámemu przez ſie áni przez kogo inſzego/ áni też przez
Mm iijvrząd


strona: 247v

Dwunaſta Rozmowá
1:
vrząd mśćić wiernemu nie godźi: ále zgołá wſzyſtko to ćier
2:
pieć dlá imienia Chriſtuſowego/ y imienia Bożego. A ieſzcże
3:
ćierpieć z krzywdą y z ſzkodą ſwą/ nie máiąc tu ſpráwiedli=
4:
wosći od swiatá. Gdyż też ći ſzcżęſliwſzy ſą co płácżą/ y
5:
łkáią/ prágnąc ſpráwiedliwośći/ á przedſię iee doſtáć nie=
6:
mogą/ niż ci co ſie iey domowić/ ábo też y dobić mogą y v=
7:
mieią/ bes BOgá. Ale iż Chriſtus nietylko nas tego ſło=
8:
wy náucżał/ ále też y iáſny przykład tego wſzyſtkiego po ſo=
9:
bie pokazał/ przeto ſie godźi onego wtym ſłucháć y naſlá=
10:
dowáć/ ták iáko ono Volfangus Muſculus nápiſał in Cap: 27. ꝟ 11. Mathaei mowiąc ták: Diſcamus Chriſti exemplo, piorum magis eſſe ſtare ante iudicem in forma reorum, mo do adſit innucentia: quam venire ad Iudicem ad acuſan= dum inimicos, vt vt reprobos. Nam prius a Chriſto hic perpeſsum legimus, poſterius ab eo factum non legimus etc. Et mox. Iniuriam ferre piorum est. Ad Iudicem de ac= cepta iniuria deferre, et iure fori cauſam propriam proſe= qui, etſi in ſe non ſit improbum, ſicut improbum eſt aliquem iniuria afficere: parum tamen conuenit ei qui patientię pro= feſsionem ſuſcepit. etc. VCZEN. Pozwolił bych te=
21:
go że ſie przed niewierny vrząd wiernym przywodźić niego=
22:
dźi/ ále przed vrząd wierny izaliby ſie nie miáło godźić po=
23:
zywáć y przed nim ſie práwowáć? NAVCZYCIEL.
24:
Dźiwna to y ſmiáła mowá twa/ á bárzo onym pierwſzym
25:
rozmowam náſzym/ o BOżey y Chriſtuſowey znáiomośći/
26:
przećiwna. Y widzę ia to teraz/ y ſkutkiem te go doznawam/
27:
iż ácżkolwiek to prawdá ieſt/ że zá znáiomośćią BOżą y
28:
Chriſtuſową/ idźie też y znáiomość powinnośći żywotá od=
29:
rodzonego Chriſtiáńſkiego w wierzących. Wſzákże to łá=
30:
cnieyſza ieſt o Bogu y o Chriſtuſie Pánu vmieć mowić/ y
31:
onego poznáć/ y wyznáć vſty/ poki co nie przylęże ćiężſzego.
32:
Ale záś gdy przyidźie ku żywotowi Chriſtiáńſkiemu y ku
33:
záprzeniu ſie ſámego ſiebie/ to tu dopiero trudna łáćiná/ y
ćiáłu


strona: 248

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 248.
1:
ćiáłu z rozſądkiem iego bárzo przećiwna. A ták trudna y
2:
przećiwna/ żeby łácniey niewiem iáką naćiężſzą Mnichow=
3:
ſką regułę od ludźi wymyſloną mogł cżłowiek wytrwáć/ y
4:
ſpełnić: niżby zgołá po proſtu/ bes trwożenia z ſobą/ y zá=
5:
ſłaniánia ſie Adámowymi/ y Ewinymi winniki/ wedle ná=
6:
uki Chriſtuſowey żyć: y iego miłe y wdźięcżne/ á bárzo du=
7:
ſzy náſzey pożytecżne roſkazánie pełnić. Iáko ſie to y z tych
8:
ſłow twych pokázuie ktorymi ſie zgołá z tego wykręćić
9:
chceſz/ ábyś ſie tylko nie záprzał ſámego ſiebie/ áni ná ſie
10:
krzyżá Chriſtuſowego wźiął. Przeto iuż iednego pozwo=
11:
lić chceſz/ á przedſię ſobie z inſzego folgi ſzukaſz. Iákoby to
12:
w twey mocy y woley było/ żebys ſobie obráć mogł to coć
13:
by ſie ſpodobáło: á tego zás/ cżegobyś nielubił/ zániecháć.
14:
Aleć to wſzytko nic: nie obronią ćię ty páięcże ſiatki/ ktorych
15:
vżywaſz: gdy ſie oto ieſzcże do wiernego iákiegoś vrzędu od=
16:
zywaſz. Iákoby miał być ná świećie ktory tákowy przez
17:
ktorybyś ſie przedſię krzywd ſwych pomśćić mogł. O kto=
18:
rym nic Chriſtus y Apoſtołowie nie piſáli. Ale zgołá zá=
Vrząd Chriſtiánski ktory y co zá kazni iego

19:
kazawſzy ſie práwowáć ſwym przed niewiernymi/ tego
20:
tylko pozwolili/ iż ieſliby ſie co miedzy bráćią tákiego tráfi=
21:
ło/ tedy to miedzy nimi bráćia ichże drudzy ná to obrani/
22:
miedzy nimi/ w miłośći/ roſtrzygnąć máią. Ku zgodźie y
23:
miłośći obie ſtronie/ á nie ku pomsćie przywodząc/ y nápo=
24:
mináiąc. A gdźieby ſie ktora ſtroná vporna á niepoſłuſzna
25:
rozſądkowi zdrowemu bráterſkiemu/ wedle ſłowá Bożego
26:
vcżynionemu/ pokazáłá/ y ná onym nieprzeſtawáłá: tedy
27:
tám/ nie do więźienia/ nie do klozy/ nie do kátá/ áni iákiey
28:
pomſty ćieleſney one podáwáć máią/ ále po drugim y trze=
29:
ćim nápominániu Szátánowi oddáć: z pośrzod ſiebie wy=
30:
łącżyć: y iuż tákiego zá inſzego Pogániná v ſiebie mieć. Y
31:
to nie z iákiey roſkoſzy ćieleſney/ ráduiąc ſie z odćięćia iego:
32:
Ale z żáłośćią wielką vpadku iego żáłuiąc y o to ſie ſtará=
33:
iąc/ iákoby cżłowiek tákowy mogł ſie ieſzcże vpámiętáć/ y
záś


strona: 248v

Dwunaſta Rozmowá
1:
záś ſie ná mieyſce ſwe pierwſze z pokáiánym náwroćić.
2:
VCZEN. Toby iuż tym ſpoſobem nic po Mágiſtraćie.
3:
Ale cżemuż gi piſmo záleca? y wiernym to roſkázuie/ áby
4:
káżdemu przełożeńſtwu/ nie tylko dobremu/ ále też y złemu
5:
poddáni byli/ iáko v Páwłá y Piotrá cżytamy? Rzym: 13.
6:
ꝟ 1. rć. 1. Pet: 2. ꝟ 13. 17. 18. NAVCZYCIEL. Nie
7:
mowię ia tego/ áni da Pan Bog będę/ żeby nic po przełożo=
8:
ney zwierzchnośći ná swiećie. Ale to tylko mowię/ iż zwierz
9:
chnośći ábo vrzędu Swietſkiego z miecżem/ klozą/ ogniem/
10:
kátem/ powrozem/ ſzubienicą (bes cżego vrząd ten źiemſki
11:
nie może być/ bo mu nie dármo miecż Bog ſam do ręku dá=
12:
ie) do zboru wiernych á ſzcżyrych vcżniow Chriſtuſowych
13:
nie potrzebá. Gdyż vcżniowie prawdźiwi Chriſtuſowi/
14:
będąc iáko owiecżki bes rogow/ ná kátá gonić/ áni ná po=
15:
wroz nie máią: ták áby dla ſwych iákich złych ſpraw/ to ná
16:
ſobie odnośić mieli. 1. Pet: 2. ꝟ 20. A 16. 17. A 4. ꝟ 15. ábo
17:
żeby też tego ſámi przeciw komu inſzemu (oprocż wyłącżá
18:
nia z ſpołecżnośći ſwey/ y oddánia Szátánowi/ iáko ſie iuż
19:
też przypomináło) vżywáć mieli. Gdyż tá oboiá rzecż/
20:
ćierpieć co dla ſwych złych ſpraw/ á nie dla ſámego imie=
21:
nia Bożego/ y ſpráwiedliwośći: y zás też kogo więzáć/ ſá=
22:
dzáć/ y tráćić/ owiecżkam Chriſtuſowym namniey nieprzy
23:
ſtoi/ áni ſie z Ewánielią zgodźi: ktora z miecżem y kátem
24:
nic niema ſpolnego. Ná świećie tedy/ nie w Zborze/ v=
25:
rzędu potrzebá: wſzákże ták/ áby nie tylko złym był ku ſtrá
26:
chu y kárnośći/ ponieważ ći nic nie cżynią dobrego iedno z
27:
muſu y boiáźni/ ále też áby dobrym był ku poćieſze y obro=
28:
nie: ktorzy wſzytko dobre cżynią z miłośći. Ale nie tylkoć
29:
wierni vcżniowie Chriſtuſowi vrzędu ſie nie boią/ áni prze=
30:
deń przychodzą/ oddawſzy z chućią iemu co ſą powinni/ we=
31:
dle ſłowá BOżego: ktore też to roſkázuie/ komu dań/ temu
32:
dań: komu cło/ temu cło: komu pobor/ temu pobor: komu
33:
vcżćiwość/ temu vcżćiwość: ábo iáko Chriſtus Pan mo=
wi:


strona: 249

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 249.
1:
wi: Co Ceſárſkiego/ Ceſárzowi. Ale też y ná świećie ieſt
2:
wiele tákowych ludźi/ ktorzy nigdy od nikogo do vrzędu nie
3:
byli poćiągáni/ áni też oni drugiego przed vrząd przywo=
4:
dźili/ będąc ſkromnymi y ćichymi. A wżdy ći vrzędem nie
5:
gárdzą/ áni go od ſiebie odrzucáią/ ábo gi zá niepotrzebny
6:
máią/ gdyż przedſię y onym potrzebny ieſt. Bo gdyby go
7:
nád ſobą ludźie zli nie cżuli: á miecżá ſie iego nie bali: tedy=
8:
by bárzo prętko Niebo z źiemią (iż ták rzekę) pomieſzáli.
9:
Zeby ſie nigdźie/ nalepſzy y naſkromnieyſzy cżłowiek oſie=
10:
dźieć z pokoiem przed nimi nie mogł. Ale iż vrząd nád ſobą
11:
zli ludźie cżuią/ przeto ſie od złosći choć nie rádźi hámuią: á
12:
zá tym ludźie ſkromni w pokoiu ſie w domkách ſwych prze=
13:
ſypiaią. A wierni też w zborze ſwym Bogá chwalą: y zá
14:
zwierzchność wſzeláką/ zá Krole y inſze przełożone/ zá źie=
15:
mię y miáſto w ktorym mięſzkáią/ żeby w pokoiu było zácho
16:
wáne/ Páná Bogá proſzą: áby z pokoiem mieyſckim/ był po=
17:
koy ich złącżony. A cżynią to/ iż to w ſłowie Bożym roſka=
18:
zánie maią 1. Tim: 2. ꝟ 2. Iere: 29. ꝟ 2. A ták iáko pod za=
19:
konem Moyżeſzowym zakon dány nie był dla ſpráwiedli=
20:
wych y dobrych/ áni ich też przyćiſkal/ ále tylko złych/ dla
21:
ktorych był podány. 1. Tim: 1. ꝟ 9. Gál: 5. ꝟ 23. Ták też
22:
teraz y zwierzchność źiemſka/ ktorey temu koniecżnie na=
23:
więcey y napilniey potrzebá/ kto Bogu nie uffa áni mu ieſt
24:
poſłuſzny. Y temu też/ kto nic nigdy dla Chriſtuſá y dla ſprá
25:
wiedliwosći ćierpieć niechce/ áni ſie chce rządźić wedle E=
26:
wánieliey. Ale tym ktorzy záprzawſzy ſie ſámych ſiebie/ ży=
27:
wią w pobożnośći y w świątobliwośći/ nikogo ni wcżym
28:
nie krzywdząc/ owſzem ſámi krzywdę wſzeláką ſkromnie
29:
ćierpiąc/ tym máło do zwierzchnośći: bo też nie dla nich
30:
ieſt poſtánowioná: iákoby nád nimi miecż ſwoy wyćiągáć
31:
miáłá: ktory iey dla złych tylko ieſt do ręku podány. A prze=
32:
to ći ktorzy ſą pobożni w Chriſtuſie/ ćieleſney ſie zwierzch=
33:
nosći nie obawáią: przeto/ iż rádźi ná duchowney niebie=
Nnſkiey


strona: 249v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ſkiey przeſtáią. Ale iż y dla dobrych/ ku obronie ich zwierz
2:
chnosć źiemſka ieſt od BOgá daná: przeto ſie wierni y po=
3:
bożni ná nię nie tárgáią/ áni też nią gárdzą/ ále rácżey ieſz=
4:
cże z niey Bogá wychwaláią: poddáiąc ſie tey zwierzchno
5:
ści iego/ z wſzelaką ſkromnoscią/ poki im tego ſłowo BOże
6:
pozwala. O to ſie záwſze ze wſzeláką pilnośćią ſtáráiąc/
7:
iakoby oná zwierzchnosć/ dla iakich ich ſpraw nie przy=
8:
ſtoynych y złych/ pracey y fráſunku nie miáłá/ ktorą iey cżę=
9:
ſto złoſliwi ludźie zádáią. Bo zwierzchność ieſli będźie do=
10:
bra/ tedy ſie nawięcey w tym kocháć będźie/ gdy iee poddá=
11:
ni/ ſkromni/ ſpokoyni/ vcżćiwi/ ſpráwiedliwi będą.
12:
VCZEN. Ponieważ vrząd ábo przełożeńſtwo od Bo=
Iesli wierni vcżniowie Chriſtuſowi vrząd ſwietski ná ſobie noſić mogą

13:
gá ieſt/ á więcżeby też wierni vcżniowie Chriſtuſowi niemo
14:
gli ná ſobie tego vrzędu noſic? NAVCZYCIEL.
15:
Mogą/ ieſliby był vrząd ktory zboru Chriſtuſowego: gdyż
16:
też y on nie ieſt bes vrzędnikow ſwych/ ktore Bog poſtána=
17:
wia/ y dárow im duchá ſwoiego vżycża: ku zbudowániu y
18:
nápráwie ćiáłá Chriſtuſowego. Cżyniąc iednych Apoſto
19:
ły/ lub poſłáńcámi/ drugich Prorokámi/ inſzych záś Ewán
20:
ieliſtámi/ á inſzych Páſterzmi y Náucżyćielámi: Stárſzy=
21:
mi/ Dożorcámi/ Dyakony/ Pomocnikámi/ y inſzymi Vrzę=
22:
dnikámi: ku páſieniu y rządzeniu z ochotą ſtadká Chriſtu=
23:
ſowego/ ktoreby przy ſobie mieli. 1. Kor: 12. ꝟ 28. Ekle: 4.
24:
ꝟ 21. A 1. Piot: 5. ꝟ 1. ktorych vrząd maſz opiſány y nápo=
25:
minánie ku nim. 1. Tim: 3. ꝟ 1. 2. Tit: 1. ꝟ 6. A 1. Pet: 4.
26:
ꝟ 10. 11. Y to iáko ich też inſzym ſłucháć każę y być im pod=
27:
dánymi 1. Pet: 5. ꝟ 5. Heb: 13. ꝟ 17. o cżym tu teraz nie=
28:
máſz mieyſcá y cżáſu mowić. Ale żeby też ći/ ktorzy ſie raz z
29:
łáſki BOżey (będąc z świátá obránymi/ y odłącżonymi)
30:
ſtáli świętym Ofiárownictwem/ ku ſpráwowániu ofiar
31:
duchownych/ á BOgu przez Iezuſá Chriſtuſá przyiem=
32:
nych: będąc/ mowię/ narodem wybránym/ krolewſkim Ofiá
33:
rownictwem/ narodem świętym/ ludem oſwobodzonym/
ku


strona: 250

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 250.
1:
ku opowiedániu Cnot tego ktory ie z ćiemnośći wezwał do
2:
dźiwney ſwey świátłośći/ 1. Pet: 2. ꝟ 59. mieli ſie świet=
3:
ſkim vrzędem páráć: Abo ieſzcże będąc ná rześ nágotowá=
4:
nymi/ Rzym: 8. ꝟ 36. y w pośrzod wilkow poſłánymi/
5:
Math: 10. ꝟ 16. Luk: 10. ꝟ 3. y w nienawiśći v wſzyſtkich
6:
dla imienia Chriſtuſowego Luk: 21. ꝟ 17. żeby wilki ſądźić
7:
mieli/ miedzy ktore ſą rozeſłáni: tedy to żadną miárą być nie
8:
może. Wyiąwſzyby kto zdiąwſzy świátłość ſłonecżną z nie=
9:
bá/ chćiał z niey ćiemność vcżynić/ w co nigdy nie vgodźi á=
10:
ni temu ſproſta. Aza tego niewieſz iż tokogo ná vrząd Swiet
11:
ſki ſtánowić/ nic inſzego nie ieſt/ iedno go ná świát wpro=
12:
dzić y świátu go zálećić. A Chriſtus Pan/ nie dla tegoć
13:
przyſzedł/ żeby vcżnie ſwe/ ábo owiecżki/ ktore mu dał Bog
14:
y Oćiec iego do ręku/ ná świát wprowádzał/ świátu zále=
15:
cżał/ y nád świátem przekładał: ále żeby ie z świátá wy=
16:
wodźił/ á nienawiść im v niego ſpráwił. Bo też świát nie
17:
miłuie iedno to co iego ieſt: á ma w nienawisći y przeſlá=
18:
duie to co z niego nie ieſt. Ian 15. ꝟ 19. Iakoż też iednák ká=
19:
żdy wierny nie tylko tego ná ſobie doznawáć ma/ że nim
20:
świát gárdźi/y zá iednego go ſobie ſmrodliwego wiſielcá
21:
ma: ále też on tákże ſobie swiát obrzydźić y obmierźić ieſt
22:
powinien iáko ſzubienicżniká iednego/ więcey ſie záwżdy
23:
przechwaláiąc z krzyżá Chriſtuſowego/ á niż z nazacniey=
24:
ſzego vrzędu świetſkiego. Iáko ono Páweł cżynił/ y to o
25:
ſobie ku náuce inſzym ná piſmie zoſtáwił/ mowiąc: Vcho=
26:
way mię tego Boże/ żebym ſie ia w cżym inſzym przechwa=
27:
láć miał/ nád ſam krzyż Iezu Chriſtuſow (to ieſt/ nád to
28:
co ia dla Chriſtuſá ćierpię y ná ſobie odnoſzę) dla ktorego
29:
mnie vkrzyżowány ieſt świát (to ieſt iáko wiſielec obmier=
30:
zły) á ia świátu Gál: 6. ꝟ 14. rć. Abo izali też y ná ono
31:
nie pámiętaſz/ co miánowićie o tym Chriſtus do vcżniow
32:
ſwych/ iuż práwie przy oney oſtátniey wiecżerzy mowił/ y
33:
iáko ich od tego odwodźił/ gdy ſie im też tego świetſkiego
34:
przełożeńſtwá chćiáło/ y nie raz ſie o nie miedzy ſobą cetáli/
Nn ijy po=


strona: 250v

Dwunaſta Rozmowá
1:
y poſwarki miewáli/ mowiąc: Krolowie narodow pánu=
2:
ią nád nimi/ á ći/ ktorzy ſą miedzy nimi więtſzymi zwierzch=
3:
ność ſwą nád nimi rośćiągáią: lecż nie ták będźie miedzy
4:
wámi. Ale ktorybykolwiek chćiał być więtſzym miedzy
5:
wámi/ niech będźie ſługą wáſzym: á ktoryby przodowáć
6:
chćiał/ niechże będźie wſzyſtkich niewolnikiem. Máth: 20.
7:
ꝟ 25. Már: 9. ꝟ 34. 35. A 10. ꝟ 42 Luk: 22. ꝟ 25. Abo=
8:
wiem iáko Kroleſtwo Chriſtuſowe nie ieſt kroleſtwem
9:
świetſkim/ Ian 18. ꝟ 36. tákże też y vrzędnicy iego Zboru/
10:
ábo kroleſtwá/ świetſkimi być nie máią: bo też áni mogą
11:
dwu záraz vrzędow á bárzo ſobie przećiwnych ná ſobie no=
12:
śić. Swiát ma ſwe ktorzy ſie wedle niego rządzą y ſprá=
13:
wuią: á Chriſtus też Pán y Krol od Bogá Oycá poſtá=
14:
nowiony/ ma też ſwe/ ktorzy głoſu iego ſłucháć y według
15:
niego ſie rządźić ſą powinni. A iáko on będąc Krolem du=
16:
chownym/ w vrząd y rzeczy świátá tego nigdy ſie nie wda=
17:
wał/ pilnuiąc vrzędu ſwego/ y woley oycowſkiey: że też y
18:
miedzy bráćią/ w rozdźielániu oycżyzny ich/ choćiaż go o to
19:
proſzono/ Sędźią być niechćiał/ áni ſie w to wdawał: ták
20:
też y vcżniowie iego cżynić máią: á práwie zániechawſzy
21:
wſzyſtkich zábawek świátá tego/ y zoſtáwiwſzy vmárłym
22:
pogrzeb vmárłych. Máth: 8. ꝟ 22. Lukaſz 9. ꝟ 60. zá Pá=
23:
nem iść y wezwánia ſwego pilnowáć. Gdyż ſie ten żadną
24:
miárą nie zeydźie do kroleſtwá niebieſkiego/ ktoryby ſie oglę=
25:
dáć miał ná te rzecży ktore ſą názad/ iąwſzy ſie iuż pierwey
26:
zá ten pług. To ieſt/ przyſtawſzy do Chriſtuſá/ żeby ſie záś
27:
ná świát oględáć y do niego wracáć miał/ raz gi opuśćiw=
28:
ſzy Luk: 9. ꝟ 62. ktorzybykolwiek tedy z wiernych/ vrzę=
29:
du źiemſkiego prágnąć mieli/ ábo ſie oń ſtáráć/ ći niebożętá/
30:
iáko tego nie widzą czego ſobie żądáią Máth: 20. ꝟ 22. Már:
31:
10. ꝟ 38. tákże też y zácnośći ſwey Chriſtiáńſkiey y powino=
32:
wáctwá nie rozumieią. A też niewiem iákie w nich ſą po=
33:
ſtępki y pomnożenia w wierze Chriſtiáńſkiey? A nie tylko
to


strona: 251

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 251.
1:
to o tych rozumiec maſz/ ktorzyby o ten vrząd świetſki ſtać
2:
mieli: ále też y o tych/ coby nád ſobą Krolá iákiego poſtá=
3:
nowić myſlili. Bowiem iáko ono pod ſtárym Teſtamen=
4:
tem/ ácż Bog dał Krolá/ y to nie drzewiey/ áż gdy ſie go v=
5:
pornie nápárli: bo go/ nie záraz dał wywiodwſzy ich z E=
6:
giptu/ y źiemię im Obiecáną oddáwſzy: ále áż potym nie ry=
7:
chło. Wſzákże ſie ná nie o to ſrodze gniewał/ gdy záś tym
8:
Krolem ſwym gárdźili/ y ná nim nie przeſtawáli: Tákże
9:
ſie teráz dáleko więcey gniewáć będźie ná ty/ ktorzy máiąc z
10:
łáſki y miłoſierdźia iego Krolá y Páná nád ſobą poſtáno=
11:
wionego/ y dobrego y vżytecżnego/ y mocnego/ y wyſłucháć
12:
y bronić gotowego Iezuſá Chriſtuſá wewſzem procż grze=
13:
chu kuſzonego/ áby mogł być miłoſiernym przećiwko tym
14:
ktorzy przezeń do Bogá przyſtępuią/ á przedſię ná nim prze
15:
ſtáwáć niechcą: áni do niego ſámego krzywd ſwych odno=
16:
ſić/ y przed nim ſie wſzech doległośći ſwych vſkarżáć. Ale
17:
ſobie wolą v ludźi ſpráwiedliwośći żebráć: á Bogá/ y tego
18:
od niego poſtánowionego Krolá drażnić/ y gniew ſobie ná
19:
dźień gniewu ſkárbić. Gdyż tego y ſámo przyrodzenie y
20:
wſzech poſpolity zwycżay káżdego vcży/ áby on vkrzyw=
21:
dzony od kogo będąc/ nie gdźie ſie indźie o ſpráwiedliwość
22:
vćiekał/ áni przed kim inſzym ſwych doległośći opowiedał
23:
iedno przed ſwym właſnym Pánem. A ktoby záś opuśći=
24:
wſzy Páná ſwego właſnego/ vćiekałby ſie do kogo inſzego/
25:
ábo ſie też ſam mśćił: tedy ten nie tylko cżyni przećiw prá=
26:
wu y zwycżáiowi poſpolitemu: ále też y nad to Páná ſwego
27:
gniewa y iego przećiw ſobie pobudza. Bo to iemu lepiey
28:
ieſt/ gdy ſam Pan oń mowi y ſámego broni. Tákże też ro=
29:
zumieć maſz y o Chriſtuſie Pánie naſzym/ nád ktorego ſobie
30:
Páná inſzego ſzukáć nie mamy: áni też ſámi iákimi Pány
31:
być przełożonymi nád inſzymi: cobyſmy y ſámych ſiebie y
32:
inſzych bronili. VCZEN. Temu ſie iuż ſprzećiwiáć
33:
niechcę: áni też choćiabych chćiał mogę: Gdyż tu iáſność
Nn iijwielką


strona: 251v

Dwunaſta Rozmowá
1:
wielką ſłowá BOżego widzę: ktorą trudno ćieniem poſtá=
2:
wney/ rozumu ludzkiego mądrośći/ zaſłonić. A ták ćię ku
3:
temu więcey przywodźić niechcę: ábyś mi tę rzecż ieſzcże
4:
więcey obiáſniáć miał. Ale ſie iednák y o tym pytáć mu=
5:
ſzę/ co mię dolega/ y wątpliwość cżyni/ to ieſt: Ponieważ to
6:
przedſię w cále zoſtawa/ iż świetſka zwierzchność od Bo=
7:
gá poſtánowioná bywa: á tą zwierzchnośćią wierni gár=
8:
dźić nie máią/ áni ſie iey ſprzećiwiáć: boby ſie nie oney/ ále
9:
Bogu ſámemu ſprzećiwiáli. Nád to ieſzcże iż ſie nigdźiey
10:
ná świećie bes niey obeyść nie mogą/ áni ſobie kątá iákiego
11:
oſobnego ku mieſzkániu náleść/ w ktorymby żadney świet=
12:
ſkiey zwierzchnośći nie było: á piſmo święte nie tylko vcż
13:
ćiwość y popłátki wſzelákie roſkázuie wſzyſtkim oddáwáć
14:
zwierzchnosći/ ále też y poſłuſzeńſtwo y poddáńſtwo: Iá=
15:
koż to tedy będźie/ iż choć ſie ia ſam niſkim wádźić nie będe/
Iesli ſie wiernemu nároskazánie zwierzchnosći godzi kogo zábijáć ábo ná walkę iecháć

16:
áni ſam walki przećiw żadnemu podnioſę/ áni ſie práwem
17:
y lewem (iáko mowią) krzywd ſwych nie zemſzcżę/ ále
18:
wſzytko ná Bogá y Chriſtuſá włożywſzy ſkromnie y ćierpli
19:
wie ponioſę. Lecż gdy mi tá zwierzchność/ ábo z ſobą ná
20:
walkę iść/ ábo kogo zábić roſkaże/ iáko też to cżyniáli Kro=
21:
lowie żydowſcy rc. A więc że bym też y tego cżynić nie miał??
22:
gdyż mi zwierzchnośći tey ſłucháć y oney poddánym być ka
23:
zano? y gdy ia to widzę że też to cżynili żydowie ná roſkazá=
24:
nie Krolow ſwych/ nie tylko dobrych/ ále też y złych?
25:
NAVCZYCIEL. Poſłuſznym y poddánym maſz
26:
być zwierzchnośći/ y oddawáć iey coć oná roſkázuie: ále
27:
tylko wedle ſłowá Bożego: á nád to nic. Pámiętáiąc záw=
28:
żdy ná onę obronę y odpowiedź Apoſtolſką/ ktorą też cżynili
29:
przećiw takowyże zwierzchnośći: ktora im roſkazowáłá ſie
30:
bie ſłucháć/ nád roſkazánie Páńſkie y ich powinowáctwo/
31:
mowiąc ták do Sędźiow y Przełożonych ſwych: Rozſądź=
32:
ćie to/ ieſliż ſłuſzna rzecż ieſt przed BOgiem/ was rádſzey
33:
ſłucháć niż BOgá. Dźie: 4. ꝟ 19. Ktorey rzecży/ náyduie
ſie


strona: 252

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 252.
1:
ſie y w ſámym piſmie ſtárym wiele przykłádow tákowych/
2:
że zwierżchnosći ſwey prawdźiwi chwalcy ſłucháć niech=
3:
ćieli/ áni iey dekretow pełnić/ gdy im co przećiw Bogu ro=
4:
ſkázowáłá. Owſzem woleli wielkie y dźiwne trudnośći y
5:
niebeſpiecżeńſtwo zdrowia podiąć/ niżby co zwierzchnośći
6:
nád wolą Bożą/ ktory ieſt ſam naprzednieyſzą zwierzchno=
7:
śćią mieli poſtąpić. Iáko v Dániełá káp: 3. o trzech mło=
8:
dźieńcách cżytamy: á o ſámym Dánielu káp: 6. Przećiw
9:
ktoremu dekret táki był vcżyniony od wſzech rádnych Pá=
10:
now/ iż ieſliby śmiał był (wedle ſwego vſtáwicżnego zwy=
11:
cżáiu) Bogá/ ábo też nákoniec y cżłowieká ktorego inſzego
12:
przez dni trzydźieśći wzywáć imo Krolá ſwego Dáryuſzá:
13:
że miał być do lwiey iámy wrzucony. Tedy tám Dániel
14:
nie rzkąc/ áby miał być poſłuſzny dekretowi temu niezbożne
15:
mu złoſliwey rády/ chociaż ondźie był w niewolą zawiedźio
16:
ny: ábo żeby miał był iákiey obłudy vżywác: á potáiemnie
17:
ſie w ſwym zámknieniu Bogu modlić: owſzem ieſzcże/ áby
18:
to iáſnie pokazał/ iż Bogá więcey nád dekret vrzędowy mi
19:
łował y ſłuchał/ tedy/ otworzywſzy okná mieſzkánia ſwego/
20:
iáwnie ſie BOgu modlił. Choćiaż to wiedźiał/ że wedle
21:
onego dekretu miedzy lwy wrzucony być miał. Tákże też
22:
y o ſługách Saulowych cżytamy/ 1. Sám: 22. iż gdy im
23:
Krol/ á Pan ich złoſliwy roſkazáł żeby Abimelechá nawyż=
24:
ſzego Ofiárowniká y z inſzymi zábili: tedy mu tego kwoli/
25:
przećiw Bogu/ vcżynić niechćieli. Skąd to bacżyć mo=
26:
żeſz/ iż y pod ſtárym Teſtámentem/ tákowi chwalcy BOży
27:
bywáli/ co y zwierzchności przećiw Bogu co roſkázuiącey
28:
ſłucháć niechćieli. Choćiáż ſie ondźie wiele rzecży godźiło/
29:
ktore ſie iuż pod nowym przymierzem wiernym nie godzą.
30:
Y ktoby teraz przykłády ſtárego Teſtámentu woyny dowo=
31:
dźić chćiał/ tákże pomſty y zábijánia: tedyby ten musiał też
32:
obrzeſki/ y wiela żon/ y rozwodu dowodźić y vżywáć/ y wiele
33:
inſzych rzecży/ ktore ſie z Ewánielią Chriſtuſową nie zgo=
dzą


strona: 252v

Dwunaſta Rozmowá
1:
dzą. Ale co ſie tknie woyny/ tey nie tylko nie dowiedżie ſtá=
2:
rym Teſtámentem/ iákoby iey wierni vżywáć mieli: ále to
3:
ieſzcże rychley w Prorocech naydźie/ że pod nowym przy=
4:
mierzem Chriſtuſowi ſłudzy walcżyć nigdy/ áni ſie w rze=
5:
cżách woiennych ćwicżyć nie mieli/ ná wſzyſtkiey gorze
6:
świętey Páńſkiey/ to ieſt w zebrániu wiernych/ iáko ty miey
7:
ſcá świadcżą: choćiaż pod nieiákimi podobieńſtwy powie=
8:
dźiáne: iáko ſie iuż przedtym niektore z nich wſpomináły.
9:
Ezá: 2. ꝟ 4. A 11. ꝟ 4. 5. 6. 7. 8. 9. A 65. ꝟ 25. Ale ná=
10:
koniec/ gdyby tego byłá potrzebá/ á chćiałbys więcey lu=
11:
dźiom y piſániu ich/ niż BOgu y ſłowu iego wierzyć: mogł=
12:
ćibym tu y z ſtárych y nowych Doktorow to pokázáć/ á ná=
13:
wet y ſámych Papieſkich popow/ co ſie duchownymi zo=
14:
wą/ iż ſie Chriſtianom duchownym/ walcżyć nie godźi. A
15:
nie tylko walcżyć/ ábo kogo ná gardło ſądźić/ ále też y przy
16:
ſądźie tákim być. Choćiaż ſie iuż y tego przećiw dekretom
17:
ſwym/ y onemu ſtáremu zwycżáiowi/ niektorzy ważą/ y te=
18:
go pozwaláią/ żeby walcżyć mogli. Nie pámiętáiąc ná
19:
Márćiná Biſkupá ſwoiego/ ktoremu gdy ná woynę iecháć
20:
kazano/ iáko ieżdzał/ niż był Chriſtiáninem zoſtał/ iáko Hi=
21:
ſtorya ich Lombárdyká świadcży: tedy ták proſto powie=
22:
dźiał: Chriſtiáninemem zoſtał/ walcżyć mi ſie nie godźi.
23:
Iákoż to pewna że żadnemu wiernemu Chriſtiáninowi od=
24:
rodzonemu nie godźi: choćiażby mu to niewiem iáko zwierz
25:
chność roſkázowałá. Boby lepiey wſzytko vtráćić: ná ko=
26:
niec y gárdło: niż w cżym od náuki Chriſtuſowey y Apoſtol
27:
ſkiey odſtąpić. Boć y Páweł piſząc do Tituſá 3. ꝟ 1. 2. A
28:
2. Tim: 2. ꝟ 24. Acżkolwiek roſkázuie poſłuſzeńſtwo zwierz=
29:
chnośći/ wiernym ſługam Chriſtuſowym: Wſzákże nie
30:
mniey tego po nich chce/ żeby byli ćichymi/ ſpokoynymi/ á
31:
od walki dálekimi. Aleć wierny łácno w to wſzyſtko po=
32:
trefi/ ieſli ná onę Chriſtuſowę náukę záwżdy pomnieć będźie
33:
Nie boyćie ſie tych co ćiáło zábijáią á nád to więcey nic nie
mogą


strona: 253

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 253.
1:
mogą: ále ſie tego boyćie/ co ćiáło zábiwſzy/ y duſzę dáć mo=
2:
że do ogniá. Wſzákżebyś nie mniemał/ iżby náuká tá o woy=
3:
nie/ o cierpliwośći Chriſtiáńſkiey/ o vrzędźie/ y inſzych rze=
Vide Appendi cem in fine. Pátrz w przydátku łáćinskim ná koncu

4:
cżách/ ktore ſie w rozmowie tey przypomniáły/ miáłá być
5:
náuką nową/ á ludźiom wiernym nie zwycżáyną tedyć o to
6:
ná kárćie tyż rzecży ſpiſáne podáię/ ábyś to z nich poznał/
7:
iż to nie ieſt żadna nowiná. VCZEN. Rad to od ćie=
8:
bie mám y cżytáć to potym będę. Ale gdybym ia też wy=
9:
iechawſzy ná woynę ná roſkazánie Krolewſkie/ przedſię ni=
10:
kogo nie bił/ gdy drudzy bili/ á nád to bych y broniey nie
11:
miał: á więcże bym zle vcżynił? NAVCZYCIEL.
12:
Pewna że zle/ bobyś iuż tám z innymi niewiernymi/ nád zá=
Możeli wierny bes broni ná woyne iecháć z drugimi, y nikogo nie bić gdyby oni bili.

13:
kazánie Apoſtolſkie/ w iednym iárzmie ćiągnął 2. Kor: 6.
14:
ꝟ 14. A ono bys imo ſie puśćił/ gdźie ſie nam y od ſámego
15:
podobieńſtwá złey ktorey rzecży wſtrzymawáć każą. 1. Teſ:
16:
5. ꝟ 22 y ſpołkował bys z nieużytecżnymi vcżynkámi ćię=
17:
mnośći Efe: 5. ꝟ 11. BOgábyś kuśił: drażniąc ná ſię/
18:
nie tylko zwierzchność/ ále też y inſze rycerſtwo krwie nie=
19:
przyaćielſkiey prágnące. A też ieſliby ćię tám co potkáło/
20:
ſłuſzniebyś to ćierpiał/ iáko ten ktory ſie wdawa w rzecż ie=
21:
mu iuż nie należącą. 1. Pet: 4. ꝟ 15. ánibyś z tąd żadney poćie=
22:
chy ſumnienia/ áni odpláty od BOgá nie miał: bobys to
23:
przećiw ſłowu iego dźiáłał. A ieſlibyś też obłudą tám ná=
24:
rabiáć chćiał/ tedybyś ſie z Chriſtuſem záraz roſtać mu=
25:
ſiał: bo on obłudnych ſług nie chce. A nád to byś ſie z Dá=
26:
nielem Prorokiem nie zgodźił/ áni z onymi trzemá młodźień
27:
cámi: ktorzy woleli gárdło ná mięśne iátki/ że ták rzekę/ wy
28:
dáć/ niż od powinnośći ſwey ná krok ieden odſtąpić. Dáley
29:
mowić niechcę: doświadcżay ſie ty ſam ſiebie ieſliżeś ieſt
30:
w práwey wierze. VCZEN. A cżemuż Ian Ponurzy=
31:
ćiel/ żołnierzom walki nie gánił/ áni woiowáć zábraniał/ á=
32:
le tylko/ náuki/ iako ſie ná żołnierſtwie ſpráwowáć mieli/
33:
podawał. A nád to y Piotr Korneliuſzowi Rotmiſtrzo=
Oowi/


strona: 253v

Dwunaſta Rozmowá
1:
wi/ żołnierſtwá nie gánił/ áni mu żołnierzem być zákázo=
Iż Ian żołnierzom walki, A Piotr Korneliuſzowi rotmiſtrzwa niezakazował.

2:
wał. NAVCZYCIEL. Iż dwu á rożnych y w v=
3:
rzędźie/ y w cżáſie przypominaſz/ á obiemá iedney rzecży po=
4:
deprzeć chceſz: tedyć też odpowiedź ſwą ná dwie cżęśći dźie
5:
lić muſzę. Iż Ianową odpowiedzią woyny y żołnierſtwá
6:
dowodźić chceſz: tedy to mym zdánim y niepotrzebnie y nie
7:
opátrznie cżyniſz. Niepotrzebnie z tey ſtrony/ żem ia y ża=
8:
den z wiernych przećiw temu nie ieſt/ żeby woyny y żołnie=
9:
rze nie mieli ná świećie być: owſzem to z ſámego Páná ná=
10:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá wiemy/ iż ieſli kiedy/ tedy tych cżá=
11:
ſow oſtátecżnych/ woyny po wſzem swiećie być muſzą. Ale
12:
to przedſię zá tym iść nie może/ żeby iuż też dla tego owiecż=
13:
ki zboru Chriſtuſowego woiowáć miáły. Nieopátrznie
14:
záś dla tego/ że ſie ondźie o woynie nie pytáli/ áni właſni v=
15:
cżniowie iego/ áni lud Izráelſki/ ktory tego nie potrzebo=
16:
wał: wiedząc to dobrze/ że ſie y iemu bes oſobliwego porá=
17:
dzenia y roſkazánia BOżego/ nigdy walcżyć nie godźiło.
18:
Bo ktokolwiek to przedtym bes roſkazánia BOżego cży=
19:
nił: znácżny gniew Boży ná ſobie odnośił. Iáko ſie to z
20:
Iozáffátem ſtáło/ woyny Achábowi/ nád wolą BOżą po=
21:
magáiącemu: że z ſromotą vćiekáć muſiał. A Iozyaſzá
22:
cnotliwego/ y Bogoboynego zábito. Ani ſie też ieſzcże o
23:
tym woiowániu v Ianá pytáli y rádźili/ Chriſtuſowi v=
24:
cżniowie: ábo oni oſobliwi ie go Apoſtołowie: ktorzy potym
25:
budownikámi domu Bożego mieli być: bo ich też ieſzcże ná
26:
ten cżás nie było. Gdyż też ieſzcże y Iezus Pan ponurzo=
27:
ny nie był: nierzkąc żeby iuż miał był vcżnie zgromádzáć/
28:
y Apoſtoły z niektorych z nich cżynić. Bo ſie też y tym nie
29:
godźiło/ áni przyſtáło/ pytáć o tym: Ponieważ/ ieſli ſie nie
30:
godźiło Dawidowi chwáły Bożey prágnącemu budowáć
31:
domu Bożego materyálnego z drzewá y kámieniá/ nie prze
32:
co inſzego/ iedno iż wiele krwie ná woynách wylewał: cho=
33:
ćiaż on nigdy nie porádźiwſzy ſie Páná ná woynę nie iechał
tedy


strona: 254

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 254.
1:
tedy pogotowiu/ ku budowániu domu Bożego duchowne=
2:
go/ y żywego/ nie godźiliby ſie byli żołnierze w wylaniu ſie
3:
krwie cudzey y niewinney kocháiący: ábo ſie o żołnierſtwie
4:
pytáiący. Ale prośći y ſcżyrzy rybitwowie. Iáko y teraz/
5:
nie tylko budowáć krwáwnicy domu tego Bożego nie mo=
6:
gą/ ále áni nim ſámi być: dokądby ſie nie káiáli/ á krwie wy
7:
lewáć nie przeſtáli. Ale ktoż ſie v Ianá pytał? Atoli żoł=
8:
nierze. A żołnierze ći/ nie bylić żydowie: boby im nie wierzo
9:
no było: ániby im tego zlecono. Ale byli Rzymiánie: kto=
10:
rzy vſtáwicżną ſtraż ſwą nád żydy/ ktore iuż byli opánowá=
11:
li/ trzymáli: iákoby ſie im kiedy przez bunt nieiáki y z przy=
12:
ſiężenie z poſłuſzeńſtwá y poddáńſtwá nie wyłomili. Otoż
13:
tákim żołnierzom/ ieſli ſie ſzcżyrze/ ieſli też obłudnie pytáią=
14:
cym/ á Ianá w cżym podchwyćic chcącym/ ná pytánie/ co=
15:
by cżynić mieli/ ták mądrze y opátrznie Ian odpowieda: iż
16:
choć niewiem áby ná iego rádźie przeſtáli/ ábo ſie według
17:
niey potym ſpráwowáli: iednák máiąc odpowiedźią iego
18:
gęby záwárte/ milcżąc precż odeyść muſieli. Iákoż y te=
19:
raz żolnierzom swiátá tego/ gdyby ſie tákże pytáli/ niewiem
20:
áby kto lepiey y mądrzey odpowiedźieć mogł. Choćiażby
21:
vcżniom Chriſtuſowym/ ábo ácż nic iuż do Chriſtuſá przy=
22:
ſtawáiącym/ gdyby ſie też o to pytáli/ lepiey y doſtáte=
23:
cżniey odpowiedźiećby ſie mogło y odpowiedźieć miáło. A
24:
co Piotra y Korneliuſzá wſpominaſz/ to nieſłuſznie y nie
25:
przyſtoynie dźiáłaſz. Bo ſie o tym Korneliuſz nie pytał/
26:
áni mu też ná to Piotr odpowiedał. Ale mu tylko Chri=
27:
ſtuſá opowiedał: ktoremu on vwierzył/ y duchá od BOgá
28:
wźiął/ wodzá onego ku wſzelkiey prawdźie/ y náucżyćielá
29:
onych wſzyſtkich rzecży ktorych vcżył Chriſtus. Gdźie też
30:
nie walcżyć ſwym ále ćierpieć kazał: iáko ſie iuż o tym do=
31:
ſyć mowiło: á tám dopiero ponurzony był: áby świátu v=
32:
márwſzy/ á BOgu ożywſzy/ záprzawſzy też ſiebie ſámego/
33:
krzyż ſwoy ná ſię wźiął: á zá Chriſtuſem chodźił: nie rotmi=
Oo ijſtrzował/


strona: 254v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ſtrzował/ ábo roty wodźił. VCZEN. Toby ſie iuż y
2:
Mágiſtrátowi nikogo zábijáć nie godźiło/ gdy to ták rzecż
3:
ieſt wielka kreẃ cżyię rozlewáć/ choćiaż z dozwolenia Bo=
Zwierzchnoſći ſámey to od BOgá dano áby złych karáła y krew wylewáłá.

4:
żego? NAVCZYCIEL. A cżemuby ſie nie miáło
5:
godźić? gdyż to ieſt poſtánowienie Boże/ y powſzechne ro=
6:
ſkazánie iego: żeby zli byli karáni: á iżby krew tego wyla=
7:
ná byłá/ ktoryby też drugiego krew wylał. 1. Moy: 9. ꝟ 6.
8:
Temu mowię to ſie godzi komu ſam Bog miecż do ręku dá=
9:
ie: iáko gi ono Krolowi Bábilońſkiemu/ ták ná Izráelcży=
10:
ki podał był/ y rámię iego przećiw nim zmocnił/ iáko y prze=
11:
ćiw insſym narodom. Eze: 30. ꝟ 24. Owſzem ieſliby kto
12:
miecż noſił dáremnie/ komuby gi BOG do ręku dał/ żeby
13:
go on od krwie záwśćiągał: iáko ono przećiw Moábitom
14:
BOg mowił. Iere: 48. ꝟ 10. tedyby tym ſámym przekłę=
15:
tym zoſtał. Muſzą tedy rádźi nie rádźi przełożeni świátá
16:
tego/ złe káráć/ y kreẃ ich przelewáć: ále nie vcżniowie
17:
Chriſtuſowi: ktorzy gotowſzy ná to być muſzą/ áby krew
18:
ich dla ſpráwiedliwośći przelano/ niżby ią oni z kogo wyle
19:
wáć mieli. VCZEN. A woiowáć iáko będą mogli/
20:
y pańſtw ſwoich y poddánych bronić: gdy ia/ y ty/ y wiele
21:
inſzych/ ktorzy ſcżyrze do Chriſtuſá przyſtáną/ woiowáć iuż
22:
áni ná woynę ieźdźić nie będźiemy? NAVCZYCIEL.
23:
O nie trzebáſz ſie mnie y tobie namniey oto ſtáráć. Abo=
Mogą cżysćie Krolowie bes vcżniow Christuſowyvh woyny odpráwić.

24:
wiem ieſli Pan będźie chćiał przez miecż woienny pokáráć/
25:
kogo/ tedy ſkoro iedno záſwiſnie/ ácżći ſie y z oſtátecżnych
26:
gránic źiemie/ iáko much y pſzcżoł/ wielkie mnoſtwo żołnie=
27:
rzow cżerſtwych y mężnych názbiera. Ezá: 7. ꝟ 18. 19. A
28:
co mowiſz o obronie páńſtwá ich/ miaſt/ y ludu poſpolitego:
29:
prawdáć to naprzod/ iż do tego ludu wielkiego potrzebá:
30:
o ktory też będąli pieniądze/ nie trudno bywa. Tákże y to
31:
też nie mniey prawdá/ iż wſzelkie kroleſtwo/ tákimże nacży=
32:
niem bronione bywa/ przez iákie z pocżątku powſtáło y iá=
33:
ko nábyte było. Iáko kroleſtwo Szátáńſkie/ ktory ieſt od
pocżątku


strona: 255

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 255.
1:
pocżątku kłamcą/ á nigdy w prawdźie nie ſtał/ iż kłam=
2:
ſtwem y zdrádą z zazdrości pochodzących powſtáło/ przeto
3:
też zdrádą/ fałſzem y chytrośćią muśi być bronione. Iá=
4:
ko y Antichriſt ſyn iego/ iż ſie tákże ſpánoſzył: przeto też tá=
5:
kowymże ſpoſobem muśi áż do końcá páńſtwá ſwego bro=
6:
nić. Iákoż to widźimy/ że go y po dźiś dźień nieinácżey
7:
broni y trzyma. Wſzákże iednák/ gdy wola BOża będźie:
8:
ktory ſam kroleſtwá odmienia/ y od narodu do narodu ie
9:
przenaſza/ gdy cżás náznácżony vpadku ktorego przyidźie:
10:
tedy tám nic przećiw woley y poſtánowieniu Bożemu nie
11:
pomoże/ áni wielkość ludu/ áni doſtátek pieniędzy/ ani mą=
12:
dra rádá domowa. Azaż nie mocne były kroleſtwá Iud=
13:
ſkie y Izráelſkie? Azaż też nie mocna Monárchia Bábiloń=
14:
ſka/ y innych wiele? ktorych ia wylicżáć y przypomináć
15:
dla przedłużenia niechcę. A wżdy iuż y znáku ich namniey=
16:
ſzego niemáſz: choćiaż y ludu w nich/ y máiętnośći/ y mę=
17:
ſtwá y vmieiętnośći/ doſtátek było. Ale poyźrzy iedno/ teraz
18:
ieſzcże/ ná Antichriſtá Papieżá Rzymſkiego/ á przypátrz ſie
19:
temu co ſie z nim dźieie/ iáko co dzień bárźiey á bárźiey ni=
20:
ſzcżeie. A to dźiwna/ że nie ták iáko inſze kroleſtwá przez
21:
miecż: ále tylko od duchá vſt Chriſtuſowych/ ktorego on
22:
wiernym ſwym vżycża/ y onym go żewſząd bije: á iego zdrá=
23:
dę y chytrość pokázuie. A cżyni to tą mocą/ ktorą wźiął
24:
od Oycá/ y tym duchem/ ná ktorym też kroleſtwo iego zá=
25:
wiſło. Ktorego kroleſtwá moc/ vrząd/ y obroná nie ieſt
26:
ćieleſna/ áni miecżow żadnych/ áni dźiał ani iezdnych po=
27:
trzebuie: ále tylko w duchu vſt iego/ w ſłowie Bożym/ ná=
28:
uce zbáwienney/ á w chwale Bożey należy. Cżego gdy też
29:
wierni we zborzech ſwych pilnuią/ tedy tąż mocą y zbroią
30:
nie ćieleſną ále zbroią y mocą duchowną wſzytkie báſzty y
31:
mieyſcá obronne przećiwniká ſwego Szátáná y pomocni=
32:
kow iego/ podwrocą. 2. Kor: 10. ꝟ 3. 4. A Antichriſt/ izali
33:
też w ſwey rzecży ieſt oſpáłym/ żeby nie miał bronić krole=
Oo iijſtwá


strona: 255v

Dwunaſta Rozmowá
1:
ſtwá ſwego? bynamniey. Owſzem ſie ták o ſie ſtára/ y te=
2:
mu ták wſzelákimi ſpoſoby zábiega/ iákoby ieſzcże ku pier=
3:
wſzey powadze y zwierzchnośći przyść mogł/ y ták ſie oto
4:
ſtára że iuż pod ſłońcem ſtaránie pilnieyſze y chytrzſze wy=
5:
náleźiono być nie może: á wżdy mu to wſzytko nic nie pomo=
6:
że: przedſię on potroſze iáko śnieg táie/ y w rychle dá Pan
7:
Bog do końcá sſtáie/ y wniwecż ſie obroći. A iego chytra
8:
ráda y vprzeyme ſtáránie namniey mu nic nie pomoże. A
9:
cżemu? iż pewne á prawdźiwe ſą wyroki Boże przećiw nie=
10:
mu. Ktorym iż iuż cżás y kres od Páná wychodźi/ przeto im
11:
żaden nigdy nie zábieży. Toż maáz y o inſzych wſzyſtkich
12:
páńſtwách rozumieć: iż choćby ony nawięcey ludu/ máię=
13:
tnośći/ y potrzeb woiennych miáły/ iednak ſie padáć mu=
14:
ſzą/ ieſli przećiw nim dekret Páná zaſtępow wynidźie. A
15:
ieſli też ieſzcże od Páná/ páńſtwu ktoremu cżás nie przyi=
16:
dźie: tedy go nawiętſzy y namocnieyſzy nieprzyaćiele nie
17:
będą mogli zwoiować: owſzem rychley ſámi ſiebie zwoiu=
18:
ią. Iáko ſie Filiſtynowie powſtáiąc przećiw Dawidowi
19:
woiowáli rć. Gdyż Pánu nie trudno záchowáć/ ták w
20:
mále iáko y w wielu: Iáko záchował lud ſwoy od Amo=
21:
nitow wielkośći przez Gedeoná w málucżkim pocżćie: Sę=
22:
dźiow 6. Záchował Sámáryą wiátrem tylko ktory ná Sy
23:
ryány przepuśćił. 2. Krol: 7. Záchował Ezechiaſzá pobo=
24:
żnego z miáſtem y ludem iego od Senácherybá okrutnego/
25:
przez iednegoż Aniołá ſwego. 2. Krol: 19. ꝟ Coby y teraz
26:
cżynił/ gdyby ſie Pánowie Krolowie/ nie ták o lud/ zbroię/
27:
dźiáłá/ rć. ſtáráli/ iáko o to żeby ſie o woley Bożey dowiá=
28:
dowáli: y iego ſámego Pánem ſwym/ ácż nic iako Nábu=
29:
chodonozor/ wyznawáli. A iżby też nigdy nád wolą iego y
30:
roſkazánie/ walki przeciw nikomu nie podnośili: niechcąli
31:
y ludu vtrácić: y ſámi ná walce zginąć. Iáko ono pobo=
32:
żny Krol Iozyaſz zginął 2. Kron: 35. Nie ludem tedy wiel=
33:
kim to ſie ſtawa/ ále wolą y mocą Bożą. Y miáſtá y páń=
ſtwá


strona: 256

O żywoćie Chriſtiáńſkim.Liſt 256.
1:
ſtwá/ rychley dowiádowánim ſie o Bożey woley záchowá=
2:
ne bywáią 2. Kron: 17. ꝟ 10. niż wielkiego ludu zebránim/
3:
ktore nigdy poſtánowienia BOżego nie pohámuie. Ale
4:
nam wiernym/ nic do tego wſzytkiego: żeby nas to dolegáć
5:
miáło: ponieważ y włoſy náſze Pan policżył. Lecż nam
6:
tylko tego pilnowáć potrzebá/ żebyſmy przy wezwániu
7:
ſwym ſtátecżnie ſtali/ á iáko ſie cżęſto powtarza/ záprza=
8:
wſzy ſie ſámych/ krzyż ſwoy ná ſię wźięli. A zá Chriſtu=
9:
ſem Pánem w nowośći żywotá chodźili: w duchu y praw
10:
dźie przezeń BOgá Oycá chwalili y wzywáli. A on ſam
11:
dla wiernych ſwych pańſtw tych bronić będźie/ gdźieby oni
12:
byli. Iákoby y Sodomę był obronił/ y od przepáśći zá=
13:
chował/ by w niey było ácż nic dźieſiątek ſpráwiedliwych.
14:
Toć ieſt moiá rádá/ y to o tych woynách/ pomśćie/ y prá=
15:
wowániu ſie wiernych o ſwe dolegliwośći wyrozumienie:
16:
ktore day to BOże áby y tobie/ y wielom inſzych záſmáko=
17:
wáło/ żeby ſie bes tych ćieleſnych winnikow/ cále ná BOgá
18:
y ſyná iego Iezuſá Chriſtuſá ſpuśćili/ á iego ſie wiecżnego
19:
błogoſłáwieńſtwá vcżeśnikámi ſtali. VCZEn. Amen
20:
day to Pánie BOże. Ale mi ieſzcże z tobą trzebá iu=
21:
tro o Ponurzeniu y Wiecżerzy Páńſkiey mowić.
22:
A tám iuż też koniec tym náſzym rozmowam
23:
vcżynim. A teraz iuż Pan BOG ći
24:
niech da dobrą noc. NAVCZY= CIEL. Y tobie tákże.

strona: 256v

1:
Rozmowá Trzyna=
2:
ſta o POnurzeniu y o Wie=
3:
cżerzey Páńskiey.
4:
VCZEN.
5:
IZeś mi iuż wedle potrzeby
6:
moiey y żądania mego odpowie=
7:
dał/ ná przednieyſze Artykuły
8:
wiáry náſzey Chriſtiáńſkiey: po=
9:
wiedzże mi też co o Ponurzeniu
10:
rozumieć mám/ ktore z zwycżáiu
11:
ſtárego Krztem názywano?
12:
NAVCZYCIEL. To
13:
maſz o nim rozumieć/ iż ieſt vſtá=
14:
wą BOżą. Naprzod przez Ia=
15:
ná Zácháryaſzowego ſyná zácżętą: á potym przez Iezuſá
16:
Dáwidowego potomká (ktorego BOG zálećił/ ſynem
17:
ſwym miłym obwołał/ Pomázáńcem y Pánem vcżynił)
18:
potwierdzoną/ roſkazáną y záleconą. VCZEN. A gdźie
19:
máſz o tym piſmo/ áby tę ſpráwę BOg ſam przez Ianá zá=
20:
cżął? NAVCZYCIEL. V Márka Ewánieliſty
21:
ták o tym cżytam/ z piſmá Prorockiego ſłowá BOże nápi=
22:
ſáne: Már: 1. ꝟ 2. Malá: 3. ꝟ 1. Ezá: 40. ꝟ 3. Oto ia po=
23:
ſyłam poſłá moiego przed oblicżnośćią twoią ktory zgotu=
24:
ie drogę twoię przed tobą rć. A v Ianá Ewánieliſty Io
25:
an: 1. ꝟ 32. ták cżytamy ſłowá Ponurzyćielowe/ ná pytá=
26:
nie poſłańcow Ierozolimſkich: Widźiałem duchá zſtępu=
27:
iącego iáko gołębicę z niebá (ná Iezuſá) ktory też zoſtał
ná


strona: 257

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 257.
1:
ná nim: á iam go nie znał: lecż ten ktory mię poſłał nurzać
2:
wodą/ ten mi powiedźiał: Ten ná ktorego vyźrzyſz duchá
3:
zſtępuiącego y ná nim zoſtawáiącego/ duchem świętym nu=
4:
rza. VCZEN. A o tym gdźie/ iż y ſam Iezus tę ſpráwę koń=
5:
cżył/ y ſwym vcżniom końcżyć roſkazał? NAVCZYCIEL.
6:
V tegoż Ianá káp: 3. ꝟ 22. Potym przyſzedł Iezus y vcżnio=
7:
wie iego do źiemie Iudſkiey/ y tám z nimi mieſzkał/ y nurzał.
8:
Y záś niżey trochę/ gdźie ſie nań ſkárżą wcżniowie Iánowi
9:
przed ſwoim Miſtrzem/ ták mowiąc: Oto ten ktory z tobą
10:
był zá Iordanem ktoremuś ty dał świádectwo/ nurza: y
11:
przychodzą do niego wſzyſcy. VCZEN. A nurzáłże
12:
też Iezus inſzych wodą iáko iego ponurzył był Ian? NA= VCZYCIEL. Nie/ ále tylko vcżniowie iego/ á on záś
Iezus nikogo wodą nie nurzał ále duchem.

14:
duchem/ ktorego ſam wźiął bes miáry od BOGá y Oycá
15:
ſwego niebieſkiego. VCZEN. A o tym gdźie cżytaſz
16:
iż ſam wodą nie nurzał/ ále tylko vcżniowie iego? NAV= CZYCIEL. V Ianá 4. ꝟ 2. Iezus ſam nie nurzał
18:
iedno vcżniowie iego. VCZEN. A o tym gdźie iż Ie=
19:
zus duchem nurzáć miał? NAVCZYCIEL. Iu=
20:
żem to przed tym powiedźiał/ pámiętaſzli/ z ſłow y z świá=
21:
dectwá Ianowego. káp: 1. ꝟ 33. Ten ná ktorego vyźrzyſz
22:
duchá zſtępuiącego y ná nim zoſtawáiącego/ nurza duchem
23:
świętym. A ná inſzym mieyſcu ták: Iać was nurzam
24:
wodą ku pokáiániu/ lecz ten ktory po mnie idźie możnieyſzy
25:
ieſt nád mię/ ktorego nie ieſtem godźien ábym miał noſić
26:
trzewiki: ten was nurzáć będźie duchem świętym y o=
27:
gniem Máth: 3. ꝟ 11. Már: 1. ꝟ 8. Luk: 3. ꝟ 16. VCZEN.
28:
A kogoż wodą przedtym nurzano/ ták przez Ianá iáko y
Kogo wodą Ian y Apoſtołowie nurzali.

29:
przez vcżnie Iezuſowe? NAVCZYCIEL. Tych
30:
ktorzy ſie vcżyli Ewánieliey/ y oney wierzyli: ktorzy ſie ká=
31:
iáli przeſzłego żywotá/ y grzechy ſwe wyznawáli. VCZEN.
32:
A tego cżym dowieść możeſz? NAVCZYCIEL. Pi=
33:
ſmem świętym ktore ták mowi: Máth: 3. ꝟ 5. Tedy wyſzło
Ppdo


strona: 257v

Trzynaſta Rozmowá
1:
do Ianá Ieruzálem/ y wſzytek kray około Iordanu: y byli
2:
nurzáni w Iordanie od niego/ wyznawáiąc grzechy ſwoie.
POkáuánia przed ponurzenim potrzebá.

3:
A ná drugim mieyſcu ták Már: i. ꝟ 4. Y był Ian ná pu=
4:
ſzcży nurzáiąc y opowiádáiąc ponurzenie pokáiánia/ ná od=
5:
puſzcżenie grzechow. Lukaſz záś ták piſze: Luk: 3. ꝟ 7. Y
6:
mowił Ian do zgromádzenia ludźi przychodzących aby by=
7:
li nurzáni od niego: Narodowie zmijow/ y ktoż to wam
8:
okazał ábyśćie vćiekáli przed gniewem przyſzłym? Cżyń=
9:
ćież tedy owoce godne pokáiánia: á nie pocżynayćie ſámi
10:
mowić v ſiebie: Mamy oycá Abráhámá. Abowiem wam
11:
powiedam/ iżći Bog może z kámienia tego wzbudźić dźie=
12:
ći Abráhámowi. A iużći y ſiekierá leży przy korzeniu drzew/
13:
á ták káżde drzewo nie cżyniące dobrego owocu wyćięte by=
14:
wa/ y do ogniá wrzucone. Tymże ſpoſobem w Dźieiách
15:
Apoſtolſkich Piotr mowi do zgromádzenia: Dźie: 2. ꝟ 38.
16:
Kayćie ſie á niech ponurzon będźie káżdy z was w imię Ie=
17:
zuſá Chriſtuſá ku odpuſzcżeniu grzechow/ y wezmiećie dar
18:
duchá świętego. Tákże mowi Anániaſz do Páwłá: Teraz
19:
ieſzcże co dumaſz? wſtań á ponurz ſie/ á omyi grzechy twe/
20:
wzywáiąc imieniá Páńſkiego Dźie: 22. ꝟ 16. VCZEN.
21:
Dowiodłeś iuż tego/ iż ſie przed ponurzenim trzebá káiać
22:
grzechow y ony wyznáwáć/ áleś ieſzcże nie dowiodł żeby w
23:
przod trzebá vczyć Ewánieliey tych coby mieli być nurzá=
24:
ni: á iżby ſie ich nurzáć nie godźiło drzewiey/ áżby przyięli
Przed Ponurzenim trzebá Ewabieliey vcżyć.

25:
ſłowo Boże y vwierzyli w Iezuſá ſyná Bożego? NAV= CZYCIEL. Azaż nie pámiętaſz co o tym piſze Máthe=
27:
uſz y Márek/ w oſtatecżney kápitule z ſłow Chriſtuſowych/
28:
ktory ták mowi do vcżniow ſwoich: Máth: 28. ꝟ 18. Daná
29:
mi ieſt wſzyſtká zwierzchność ná niebie y ná źiemi/ Idąc
30:
tedy vcżćie wſzyſtkie narody nurzáiąc ie w imię Oycá y ſy=
31:
ná y Duchá świętego/ vcżąc ie chowáć wſzyſtko com wam
32:
roſkazał. Tákże Már: 16. ꝟ 15. Wyſzedſzy ná wſzyſtek
33:
świát opowiádayćie Ewánielią wſzemu ſtworzeniu/ kto
vwierzy


strona: 258

O Ponurzniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 258.
1:
vwierzy á ponurzon będźie/ zbáwion będźie: kto lepák nie
2:
vwierzy będźie potępion. A Lukaſz ták piſze/ Dźie: 2. ꝟ 4.
3:
Ktorzy tedy wdźięcżnie przyięli náukę Piotrowę/ ponurze=
4:
ni byli rć. A potym záś Dźie: 8. ꝟ 12. 36. A gdy vwierzyli
5:
Filippowi wdźięcżnie opowiádáiącemu te rzecży/ ktore ku
6:
kroleſtwu BOżemu należą/ y ku imieniowi Páná Iezuſá
7:
Chriſtuſá/ tedy byli nurzáni y mężowie y niewiáſty: á Sy=
8:
mon y ſam vwierzył: á będąc ponurzony trwał przy Filip=
9:
pie. Támże niżey opiſuiąc rozmowę Ewnuchowę z Filip=
10:
pem/ piſze iáko mowił Ewnuch do niego: Oto wodá coż
11:
ieſt ná przekáźie ábym niemiał być ponurzony? A Filip
12:
rzekł: Ieſliże wierzyſz ze wſzyſtkiego ſercá/ godźi ſie/ to ieſt
13:
niemáſz nic ná przekáźie? A on odpowiadáiąc rzekł: Wie=
14:
rzę iż ieſt ſynem BOżym/ on Iezus Chriſtus: A ták kazał
15:
ſtánąć wozowi/ y zſtąpili obádwá w wodę y Filip y Ew=
16:
nuch/ y ponurzył go. Tákże w káp: 18. ꝟ 8. Tedy Kriſpus
17:
przednieyſzy w zgromádzeniu vwierzył Pánu ze wſzyſtkim
18:
domem ſwym/ y wiele Koryntcżykow ſłucháiąc vwierzyli
19:
y nurzáni byli. VCZEN. To tym ſpoſobem Ianowo
20:
nurzánie/ nie ieſt rożne od nurzániá Iezuſowego? NAV= Co zá rożnoſć nurzánia Ianowego od Iezuſowego. CZYCIEL. Ták ieſt: ále oprocż dwu rzecży. VCZEN.
22:
A ktorychże to? NAVCZYCIEL. Pierwſza ieſt/ iż
23:
Ian nurzał w przyſłego: á vcżniowie Iezuſowi iuż w przy=
24:
tomnego. Co ſie okázuie z Páwłowych ſłow/ ktore ták ná=
25:
piſał Lukaſz Dźie: 19.ꝟ 4. Ianći nurzał ponurzánim po=
26:
káiánia/ mowiąc do ludu/ áby wierzyli w tego ktory po nim
27:
przyść miał: to ieſt w Chriſtuſá Iezusá rć. Wtora/ iż
28:
ſam Iezus nie nurzał nikogo wodą/ choć ſam w niey był
29:
ponurzan/ iáko nurzał Ian z ſwymi y Iezuſowymi vcżniá
30:
mi: ále nurzał duchem świętym y ogniem: iáko ſie iuż to
31:
przedtym przypomniáło. VCZEN. To iako bacżę/
Iż ponurzenie dźiatkam máłym nie należy

32:
ponurzenie máłym dźiatkom nie należy/ ktore grzechu nie
33:
znáią/ á pogotowiu ſie go káiáć nie mogą/ áni go wyzná=
Pp ijwáć:


strona: 258v

Trzynaſta Rozmowá
1:
wáć: nie mogą ſie też odmienić z żywotá przeſzłego w nowy/
2:
gdyż ieſzcże ſtárego nie poznáły/ áni o nim wiedzą. Aleby
3:
wżdy trzebá nie ná gołe doswiadcżenie tey rzecży zezwa=
4:
láć/ ále też mieć ná to podporę/ z ſłowá Bożego? NAV= CZYCIEL. Y owſzem to trzebá z wyrokow Bogá ſá=
6:
mego wiedźieć/ iż dźiatki máłe/ nie tylko o grzechu/ o káiá=
7:
niu/ o wyznániu/ o wierze/ nic nie wiedzą: ále zgołá nie zná=
8:
ią dobrego y złego/ áni mogą rozſądku dáć miedzy práwą y
9:
lewą ręką: iáko o tym cżytamy w piątych kſięgach Moyże=
10:
ſzowych y v Ionáſá Proroká 5. Moy: 1. ꝟ 39. Ion: 4. ꝟ 11.
11:
VCZEN. A cżemuż dźiatki z ſtarádawná nurzano?
12:
NAVCZYCIEL. Nie nurzano/ ále ábo kropiono/ ábo
13:
polewano: ále nie według ſłowá BOżego/ áni z vſtáwy
14:
Chriſtuſowey/ ále z wymyſłu ludzkiego. VCZEN.
15:
A wſzák ſam Pan Iezus dźiátki przyimował/ y vcżnie ſwe
Iezus PAN dźiatkam błogoſłáwił ále ich nie nurzał.

16:
fukał iż ich do niego przypuſzcżáć niechćieli? Máth: 19.
17:
ꝟ 13. Mar. 10. ꝟ 13. Luk: 18. ꝟ 15. NAVCZYCIEL.
18:
Prawdá iż ie przyimował/ y vcżnie pofukał/ ktorzy ie há=
19:
mowáli: ále ich wżdy nie nurzał/ áni vcżniom nurzáć ro=
20:
ſkázował: lecż tylko ręce ná nie kładł: y onym błogoſłá=
21:
wił/ á to ieſt dáleko inſza rzecż od nurzánia. VCZEN. A
22:
cżemuż ie v ſynow Izráelſkich obrzezowano? NAV= Wywod od obrzezowánia dziatek. CZYCIEL. Iż ſie ták BOgu podobáło/ y ták był cży=
24:
nić roſkazał Abráhámowi y potomſtwu iego/ co ieſt iáſnie
25:
y źrzetelnie w kſięgách MOyżeſzowych opiſano Gen. 17. ꝟ
26:
12. Leu: 12. ꝟ 3. Ale o ponurzániu ich niemáſz nigdźiey/ áni
27:
roſkazánia áni przykłádu/ ták w ſtárym/ iáko y w nowym
28:
Teſtámenćie. Ale to ieſt ſzcżyry Antichriſtow wymyſł/ iáko
Iesli może być nádzieiá zbáwienia dźiatek máłych bes ponurzánia vmieráiących.

29:
y innych temu podobnych bárzo wiele: ktorymi ſie wierni
30:
brzydźić iáko iednym iádem máią. VCZEn. To niemáſz
31:
żadney nádźieie zbáwienia dźiatek máłych/ ktore bes wiá=
32:
ry y ponurzenia w dźiećińſtwie pomieráią? NAV= CZYCIEL. BOg nikogo nie ſądźi z tego/ áni licżby
ſłucha


strona: 259

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 259.
1:
ſłucha/ cżego komu nie dał: ále tylko z rzecży dánych y w=
2:
źiętych/ gdy ich kto zle vżywa. A co ſie tknie zbáwienia:
3:
tedy y to nie idźie zgołá z wiáry/ iákoby z pierwſzego źrzodłá:
4:
ále idźie z miłośći BOżey dáremney/ oprocż wſzelákich za=
5:
ſług y godnosći: z ktorey też wiárá y vcżynki dobre idą: kto=
6:
re ſam Bog zgotował áby w nich ludźie chodźili Efe: 2. ꝟ 8.
7:
A BOg nie dopiero cżłowieká miłowáć pocżyna/ gdyby ſie
8:
vrodźił/ y co dobrego cżynił/ ále y przed iego vrodzenim: o=
9:
wſzem przed záłożonymi fundámenty świátá. VCZEN.
10:
A gdźie o tym piſmo? NAVCZYCIEL. V Páwłá
11:
do Rzymian w liśćie/ Rzym: 9. ꝟ 11. o Iákobie y Ezauſzu:
12:
á potym w liśćie do Efeſkich Efe: 1. ꝟ 4. o wſzech wybrá=
13:
nych: ktorych w namileyſzym ſwoim ſynu Bog przed ſtwo
14:
rzenim świátá vmiłował/ y łáſką dárował. 2. Tim: 1. ꝟ 9.
15:
VCZEN. Ponieważ iedno doroſli nurzáni máią być/ y
Iesli do ponurzenia doskonáłoſći potrzebá,

16:
to vwierzywſzy y wyznanie wiáry ſwey vcżyniwſzy: tedyć
17:
tu do ponurzenia doſkonáłośći potrzebá? NAVCZY= CIEL. O tymem ieſzcże nigdy nie cżytał/ áby doſkoná=
19:
łość ponurzenie vprzedzáć miáłá: bo ſie y po ponurzeniu v=
20:
cżyć potrzebá: iáko ſie z ſłow Zbáwićielowych pokázuie/
21:
ktore mamy v Mátheuſzá w oſtátniey kápitule: gdźie na=
22:
przod każe vcżnie cżynić: potym ie nurzáć: á nád to vcżyć
23:
ich wſzyſtkiego co on roſkazał. A gdźieć náuki potrzebá y
24:
po ponurzeniu/ iáko ſie to wſzyſtkimi liſty Apoſtolſkimi/ y
25:
ich też Dźieiámi pokázáć może: tedyć niewiem/ co tám zá
26:
doſkonáłość może być. To wiem iż trzebá poznáć ſwe grze
27:
chy: káiáć ſie ich/ ony wyznáwáć/ y nimi ſie brzydźić: vwie
28:
rzyć cále Chriſtuſowi/ y Ewánieliey: wyznáć wiárę ſwą/
29:
y od świátá/ ábo od narodu złoſliwego odłęcżyć ſie: á nád
30:
to ſumnienie mieć dobre przed Bogiem: ále o iákiey doſko=
31:
náłośći inſzey nád tę/ myſlić przed ponurzenim: nic nie ieſt
32:
innego/ iedno ſobie drogę do ponurzenia zámknąć/ y do prá
33:
wey pobożnośći. VCZEN. A coż zá pożytek biorą
Pp iijludźie


strona: 259v

Trzynaſta Rozmowá
1:
ludźie z ponurzenia? NAVCZYCIEL. Ieſli go we=
Co zá pożytek ludźie biorą z ponurzenia.

2:
dług ſłowá Bożego vżywáią: cáłym á nie obłudnym/ áni
3:
dwoiſtym ſercem/ tedy nie ieden z tąd pożytek biorą/ ále ich
4:
wiele náyduią. VCZEN. A ktoreſz to ſą pożytki?
5:
NAVCZYCIEL. Naprzod iáko vcżniowie nowi do
6:
Miſtrzá nowego niebieſkiego przyſtáią: áby ná potym vſt
7:
iego náuki ſłucháli/ y pod iego rządem/ ſtrażą y opátrzno=
8:
śćią/ iáko owce pod Páſterzem/ á ſłudzy pod Pánem beſpie
9:
cżnie żyli. Potym ná nowe rycerſtwo do nowego Hetmá=
10:
ná y Wodzá wiáry przyſtáią: áby pod nim ſtátecżnie z
11:
świátem/ grzechem/ z Szátánem y z właſnym ſwoim ćiá=
12:
łem woiowáli: á potym koronę onę niewiędnącą w dźień on
13:
oſtátecżny odnieſli/ y zapłátę wiáry ſwey zbáwienie duſz o=
14:
trzymáli. VCZEN. A nád to co więcey? NAV= CZYCIEL. Przyſzcżepienie do Chriſtuſá/ iáko do win
16:
ney máćice: pogrzebienie w śmierć iego: powſtánie z nim
17:
ku chwale Bożey w nowośći żywotá: Chriſtuſá przyoble=
18:
cżenie: grzechow omyćie: duchá świętego zápiecżętowánie
19:
y pomázánie/ ku przyſzłemu táiemnic BOżych wyucżeniu
20:
ſie y wyrozumieniu: ſpolność ze wſzyſtkimi świętymi: z
21:
Chriſtuſem iedność/ y z Bogiem Oycem onym niebieſkim:
22:
práwo ſynowſtwá Bożego y vcżeśnictwo BOſkiego iego
23:
przyrodzenia. A nád to wiele innych pożytkow/ poćiech/ y
24:
wolnośći duchownych wnętrznych: przećiw świátu/ Szá=
25:
tánowi/ y wſzelákim pokuſam/ ktoreby ſie o cżłowieká poku
26:
śić mogły. VCZEN. A bierzemyż te wſzyſtkie rzecży
27:
przy Ponurzeniu/ ábo przez ono ponurzenie? NAVCZY= CIEL. Nie przez ponurzenie/ áni przy ponurzeniu zgołá/
29:
ále y owſzem do niego idąc w tym ſie oświadcżamy/ iżeſmy
30:
ſie tych rzecży przez wiárę vcżeśnikámi ſtali. VCZEN.
O Wiecżerzey Pánskiey.

31:
Iużem o ponurzeniu/ według potrzeby/ náukę y wyznánie
32:
twoie wyrozumiał/ dobrzeby ábyś mi też ná krotce y o Wie
33:
cżerzy Páńſkiey rozumienie twoie/ náukę y wyznánie oznáy=
mił?


strona: 260

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 260.
1:
mił? Bo co ſię tknie ſzerſzych y doſtátecżnieyſzych wywo=
2:
dow/ y dowodow/ około ponurzenia/ ty potym cżytáć będę
3:
w onych twoich rozmowách y Wotum ktoreś przed dźieſią=
4:
ćią lat ſpiſał: á ták iákom rzekł powiedz mi ktore ieſt wy=
5:
znánie twoie o Wiecżerzey Páńſkiey. NAVCZYCIEL.
6:
Bárzo rad to vcżynię/ tylko ty vmiey pytáć o tym cżegoby
7:
tobie nawiętſza byłá potrzebá.
8:
VCZEN. Pytam ćię naprzod co ieſt Wiecżerza
Co ieſt wiecżerża Panska?

9:
Páńſka? NAVCZYCIEL. Acżkolwiek ludźie v=
10:
cżeni rozmáićie opiſuią wyſłowienie pytánia tego/ wſzákże
11:
ia zániechawſzy ich rozmáitego/ rożnego y z ſobą niezgodne=
12:
go wyſłowienia/ ácż też nie do końcá nieſłuſznego/ ták tobie
13:
zgołá odpowiedam/ iż ieſt nowego Teſtámentu zápiecżęto=
14:
wánim. VCZEN Cżym tego dowieść możeſz? NAV CZYCIEL. Naprzod tym iż Wiecżerza Páńſka/ ćiá=
16:
łá Chriſtuſowego ná śmierć zá nas wydánego/ y krwie ná
17:
omyćie grzechow náſzych wylaney/ ieſt przypominánim. A
18:
Chriſtus/ iáko ieden Teſtator/ to nam ná vtwierdzenie no=
19:
wego Teſtámentu cżynić roſkazał/ y śmierćią ſwoią obie=
20:
tnice ſwe/ ktore od ſwego BOgá y Oycá/ y od náſzego też
21:
ktorzy wierzymy/ nam przynioſł/ iáko ieden Teſtáment zá=
22:
piecżętował/ á potym iż ſam vſty ſwymi to wyznał/ iż on
23:
kubek ktory im dawał/ przy tey wiecżerzy/ ieſt kubkiem no=
24:
wego Teſtámentu we krwi iego. VCZEN. A gdźie o
25:
tym nápiſano? NAVCZYCIEL. Náprzod w li=
26:
śćie do Hebreow Heb: 9. ꝟ 15. 16. 17. rć. tymi ſłowy: Chri=
27:
ſtus dla tego ieſt Posrzednikiem nowego przymierza/ áby
28:
przez śmierć ná odkupienie onych wyſtępkow ktore były
29:
pod pierwſzym Teſtámentem/ ći ktorzy wezwáni ſą/ wźięli
30:
obietnicę wiecżnego dźiedźictwá. Abowiem gdźie Teſtá=
31:
ment ieſt/ támżeć muśi być śmierć tego ktory Teſtáment
32:
cżyni. Bo Teſtáment w vmárłych mocny ieſt/ gdyż ie=
33:
ſzcże nie ieſt ważny zá żywotá tego co gi vcżynił. A po=
tym


strona: 260v

1:
tym v Lukaſzá Luk: 22. ꝟ 20. tym ſpoſobem: Ten to ku=
2:
bek nowym (ieſt) Teſtámentem/ we krwi moiey/ ktora
3:
ſie zá was wylewa. A iż z iedney cżęśći y druga rozumia=
4:
na być ma: przeto tá wſzyſtká ſpráwá Wiecżerzey Páń=
5:
ſkiey/ nic innego nie ieſt/ iedno iákom rzekł ſłowy krotkimi/
6:
zápiecżętowánim nowego Teſtámentu. Ktoremu Teſtá=
7:
mentowi/ gdy kto wierzy y ná nim przeſtawa/ tákowy pie=
8:
cżęćiámi iego nie gárdźi/ onych nie zániedbawa/ áni odrzu=
9:
ca: boby ten y ſámym Teſtámentem gárdźił: on ſobie lekce
10:
ważył/ y ile w nim ieſt on odrzucał/ á z nim y żywot wiecżny/
11:
ktory ieſt nazacnieyſzą rzecżą/ ktora ieſt wierzącym ná tym
12:
Teſtámenćie odkazána/ y zá rzecż nie omylną od BOGá
13:
przez Chriſtuſá záſlubiona. VCZEN. Iż to wiem
14:
kto iey ieſt pierwſzym vſtawcą/ y ktorego cżáſu ieſt vſtá=
15:
wioná/ bo o tym cżęſto Ewánieliſty y Páwłá cżytam/ prze
16:
to ſie tym niebáwiąc/ pytam ku ktoremu końcowi ieſt vſtá=
17:
wioná? NAVCZYCIEL. Z tych ſłow ktoreś teraz
Ku ktoremu koncowi ieſt vſtáwioná.

18:
odemnie ſłyſzał/ mogłeś to y ſam obacżyć. Abowiem ſie to
19:
wſpomináło: iż ku temu/ áby byłá pámiątką y piecżęćią/ ná=
20:
ſzego z Bogiem/ y z ſynem iego Iezuſem Chriſtuſem/ przy=
21:
mierza: y pámiątką/ ábo piecżęćią śmierci oney ſrogiey/ y
22:
zelżywey Iezuſowey/ ktorą on dobrowolnie podiął/ y kreẃ
23:
ſwoię wylał/ na grzechow náſzych omyćie y ocżyśćienie: y
24:
ná nowego Teſtámentu z námi poſtánowionego vtwier=
25:
dzenie. Aby nam iuż grzechy náſze drogi do Bogá zágrá=
26:
dzáć nie mogły/ áni złego ſumnienia/ y niepokoiu ná vmyſle
27:
náſzym cżynić. Ani nam być ná przekáźie bieżącym do nie=
28:
bá tą drogą ktorą nam Pan Chriſtus przez kreẃ ſwą y za=
29:
ſłonę ćiáłá ſwoiego poswięćił y vtorował. Heb: 9. ꝟ 16.
30:
A 10. ꝟ 20. VCZEN. Co zá pożytek máią ći ktorzy tey
Co zá pożytek biorą ći co wieczerzey tey vżywáią.

31:
Wiecżerzey pożywáią? NAVCZYCIEL. Ieſli z wiá=
32:
ry prawdźiwey to cżynią/ tedy ten pożytek máią/ że ſie w tym
33:
oświadcżáią/ iż ſą przed Bogiem z łáſki iego vſpráwiedli=
wionemi/


strona: 261

O Ponurzániu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 261.
1:
wionemi/ z láſki dobrowolney y z miłości wielkiey y niewy=
2:
mowney iego. Ktory ták ich vmiłował/ iż ſyná ſwego dał
3:
ná smierć dla ich vpadkow/ y zaś go wzbudźił/ dla ich v=
4:
ſpráwiedliwieniá/ áby wſzelki ktory weń wierzy/ á wierząc
5:
tym ſie iego Teſtamentem ćieſzy y ſzcżyći/ miał żywot wie=
6:
cżny. Ioan: 3. 16. Rzym: 4. ꝟ 25. Potym ten iż ſie ſtawáią
7:
vcżesniki ćiáłá onego Chriſtuſowego/ raz zá nas ná śmierć
8:
wydánego/ y krwie iego oney raz też ná odkupienie grze=
9:
chow náſzych wylaney: ták iż to ſobie ku náſzey poćieſze be=
10:
ſpiecżnie przypomináć y tym ſie chlubić możemy/ z wiáry
11:
niechwieiącey ſie/ że Chriſtus ieſt ćiáłem ćiáłá náſzego/ y
12:
krwią krwie náſzey/ á my też iego ćiáłá ćiáłem y kośći iego
13:
koſtkámi. Efe: 5. ꝟ 30. Nád to iż iuż obcowánie náſze ieſt
14:
w niebie/ y żywot náſz z Chriſtuſem záchowány w Bogu/
15:
Efe: 2. ꝟ 19. Kol: 3. ꝟ 3. Mamy ieſzcże vcżeśnictwo dźie=
16:
dźictwá Chriſtuſowego/ y ſtołu onego niebieſkiego/ y winá
17:
też nowego/ w kroleſtwie Oycá náſzego niebieſkiego. Mię=
18:
ſzkánie Chriſtuſá w nás á nas też w nim/ Ioan: 17. 21.
19:
y innych wiele pożytkow duchownych/ ktore ná wielu
20:
mieyſc piſmá świętego ſą wyráżone/ á miánowićie y nay=
21:
więcey onych/ ktore mamy opiſáne v Ianá w káp: 6.
22:
VCZEN. To po tákiey rzecży/ nie może być on chleb
Iesli przy wiecżerży chleb chlebem, á wino też winem zoſtawa.

23:
y wino Wiecżerzey Páńſkiey/ proſtym chlebem y winem/
24:
ále ſie muſzą ćiáłem ſtawáć y krwią/ ábo ácżnic przy ſobie
25:
ábo w ſobie/ ábo pod ſobą/ ábo z ſobą/ mieć ćiáło prawdźi=
26:
we y krew prawdźiwą Chriſtuſowę: bo inácżey/ gdyby
27:
chleb chlebem y wino też winem miály być/ tedybyſmy z
28:
nich tákich pożytkow prożno ſpodźiewáć ſie mieli? NAV= CZYCIEL. To twoie pytánie/ ieſt bárzo ſubtylne/ á
30:
namniey ſie z moim przedſięwźięćim nie zgadzáiące: wſzák
31:
żeć wżdy ná nie odpowiem: ábyś ty zá odpowiedźią moią/
32:
mogł tych myſli ćieleſnych/ y rozumienia też ćieleſnego/ pro=
33:
żen być. A pytánie twoie ná trzy cżęśći rozdźielę. Naprzod
Qqco mowiſz


strona: 261v

Trzynaſta Rozmowá
1:
co mowiſz/ iż z powiesći moiey tego dochodźiſz/ żeby chleb y
2:
wino Wiecżerzey Páńſkiey/ nie mogło być proſtym winem
3:
y chlebem też proſtym/ ná toć ták odpowiedam: iż z iedney
4:
ſtrony ábo przycżyny/ to być nie może: á z drugiey ſtrony y
5:
przycżyny/ ták ieſt iáko mowiſz. VCZEN. A iákoż to
6:
proſzę ćię? NAVCZYCIEL. Ták iż chleb/ chlebem
7:
nie przeſtawa być/ áni wino winem: bo gdyby przeſtáły
8:
być/ tedyby ich pierwſza poſtáwá y właſność/ y ſmák vſtá
9:
ły. Ale iż chleb y wino/ nie inákſze być widźimy y ſmákuie=
10:
my wiecżerzáiąc/ iedno iákieſmy widźieli y ſmákowáli
11:
przed wiecżerzą: tedy to z tey ſtrony z ſámego doświadcże=
12:
nia y ſmáku zeznáć muśimy/ iż chleb ieſt chlebem/ tákże wi=
13:
no winem/ iákoż go Páweł chlebem zwáć nie przeſtawa 1.
14:
Kor: 10. ꝟ 16. 17. A záś káp: 11. ꝟ 23. 26. 27. 28. Lecż záś
15:
z drugiey ſtrony/ gdy ſie rzecży przypátrzymy/ dla ktorey
16:
ták chlebá tego vżywamy/ y wino też pijemy: tedy wzglę=
17:
dem ich znácżenia/ y końcá ku ktoremu ſie śćiągáią/ iuż onego
18:
chlebá y winá nie bierzemy tym vmyſłem y ku temu końco=
19:
wi/ áby ſie głod y prágnienie od żołądká zágnáło: ále áby=
20:
ſmy ſobie łámánim chlebá wydánie zá nas ná śmierć ćiáłá
21:
Chriſtuſowego przypomináli: á lánim záś winá do kubká
22:
y pićiem iego/ wylanie krwie Chriſtuſowey ná náſzych grze=
23:
chow omyćie y zgládzenie. A ták pożywánim oboygá o=
24:
nego ćiałá Chriſtuſowego/ raz zá nas wydánego/ y krwie
25:
raz wylaney przywłaſzcżamy ſobie ſpołecżność y vcżeśnic=
26:
two. Iáko ná przykład. Báran on ktorego ſynowie Izrá=
27:
elſcy ná roſkazánie Boże raz w rok pożywáli/ nie odmieniał
28:
ći ſie/ áni ſmáku innego ná ſię brał/ nád innego báráná ſo=
29:
bie podobnego ktorego by kto cżáſu inſzego tymże ſpoſobem
30:
zgotowánego vżywał: á wżdy choć mięſo iego nie przeſta=
31:
wáło być mięſem báránim: iednák z drugiey ſtrony iuż nie
32:
proſtym Báránim mięſem było: lecż naprzod/ pámiątką
33:
wybáwienia ſynow Izráelſkich z Egiptu/ y záchowánia
pierwo=


strona: 262

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 262.
1:
pierworodzſtwá ich od śmierći. A potym pewnym zná=
2:
kiem báráná ná potym przyſzłego Iezuſá potomká Dawi=
3:
dowego ſyná BOżego: ktory ſie miáł ſtać náſzym wybáwi=
4:
ćielem z niewoley Fáráoná piekielnego/ y wybáwićielem
5:
też od śmierći wiecżney duſz náſzych/ iáko ten ná ktorego/
Ezái: 53. ꝟ 6. ICan: 1. ꝟ 37.

6:
miał był włożyć Bog (iákoż y włożył) wſzytkich nas nie=
7:
práwosći náſze/ y iego zá nas wydáć. VCZEN. Iużeś
8:
iednę rzecż odpráwił/ powiedzże mi y drugą? NAV= CZYCIEL. Tá ieſt rzecż wtora/ ktorą bacżę być w
10:
pytániu twoim/ iż mniemaſz/ áby ſie chleb w ćiáło/ á wino
11:
w kreẃ przemieniáć miáło: ktory ieſt błąd ſrogi/ y niezno=
12:
ſny Antichriſtá Rzymſkiego: ták że ſie nim báwić ſzkodá.
13:
Ponieważ żadnym świádectwem ſłowá Bożego podpárty
14:
być nie może: przetoż go też ſtárzy Antichriſtowi forytárze/
15:
laſką Moyżeſzową/ ktora ſie wężem ſtawáłá: wodą ktorą
16:
Chriſtus ná weſelu winem vcżynił/ źwierćiádłem/ boćiá=
17:
nim iáiem/ głoſem/ octem/ y innemi tym podobnymi rzecżá=
18:
mi dowodzą: cżegoś podobno świádom: przeto tego zánie=
19:
cham. A trzećią też záraz przypomionę: ktora ácż nie ſło=
20:
wy/ áni też tymi babimi wywody podobna ieſt przeſzłey:
21:
wſzákże ſie z nią ná iednę rzecż zgadza: bowiem co oná twier
22:
dźi przewierzgnienie ábo przemienienie chlebá y winá w
23:
ćiáło y w kreẃ: to záś tá/ tylkoż to ſłowko przewierzgnienie
24:
odrzućiwſzy/ twierdźi/ żeby ábo przy chlebie y winie/ abo z ni=
25:
mi/ ábo pod nimi/ ábo ieſzcże w nich/ miáło ſie zámykáć/ y
26:
do nich przywięzowáć ćiáło całe y zupełne/ y kreẃ też pra=
27:
wdźiwa Chriſtuſowá. Ná co też/ iako y ná ono/ dowo=
28:
du y swiádectwá niemáſz: ále tylko mniemánie ludźi nie=
29:
ktorych: ktorym tego nie dał był BOG widźieć/ iáko y in
30:
nych wiele rzecży/ ktore inſzym obiáwił/ y dał wyrozumieć.
31:
Co gdy vpádnie/ tedy mniemánie twoie ktorymeś rzecż ſwo
32:
ię zámknął był vpásć muśi. To ieſt/ żeby chleb y wino po=
33:
żytkow ták zacnych y známienitych nam przynoſić niemiá=
Qq ijły gdy=


strona: 262v

Trzynáſta Rozmowá
1:
ły gdybyſmy ich z wiárą pożywáli/ ieſliby ſie nie przemieniá=
2:
ły: ábo ieſliby z ſobą/ ábo przy ſobie/ ábo w ſobie ćiáłá y
3:
krwie Chriſtuſowey nie zámykáły. VCZEN. A iákoż
To ieſt ćiáło moie.

4:
prawdźiwe mogą być ſłowá Chriſtuſowe gdy mowi: To
5:
ieſt iáło moie/ ieſlibyſmy ich ták rozumieć nie mieli? NA= VCZYCIEL. Tákowe ich wyrozumienie iáko ty przy=
7:
pominaſz ácżkolwiek ſtać nie będźie/ áni ſtać może: iednák
8:
ſlowa Chriſtuſowe ſą wierzącym práwdźiwe. Y nieomyl=
9:
nie ſie wierni vcźeśniki ćiáłá prawdźiwego Chriſtuſowe=
10:
go y krwie iego ſtáwáią: choćiaż onego chlebá y winá prze=
11:
wierzgnionego w ćiáło y krew/ ábo do nich/ ábo przy nich/
12:
ábo w nich zámknionego nie pożywáią: ále chlebá praw=
13:
dźiwego y winá też ſmákuią. VCZEN. Azaż by nie
14:
mogły ták być wykładáne/ to ieſt ćiáło moie/ to ieſt chleb
15:
ten y to wino/ winem y chlebem przeſtawſzy być przemie=
16:
niáią ſie w ćiálo y w krew? Abo ták/ przy tym chlebie y wi=
17:
nie/ ábo z chlebem y winem: ábo ieſzcże w tym chlebie y wi=
18:
nie ieſt prawdźiwe ćiáło y krew Chriſtuſowá? NAV= CZYCIEL. Zadnym ſpoſobem nie mogą. VCZEN.
20:
A dla cżego to? NAVCZYCIEL. Iż ſie to oſtać
21:
nie może: ponieważ ſie ſprzećiwia właſnośći Sákrámen=
22:
tow ták ſtárego iáko y nowego przymierza. Potym wal=
23:
cży z porządną wiárą Chriſtiáńſką/ y z drugimi mieyſcy pi=
24:
ſmá świętego. Trzećia/ Nie zgadza ſie z vmyſłem y przed=
25:
ſięwźięćim Chriſtuſowym/ y z náuką iego: ktorą zoſtáwił
26:
o pożywániu ćiáłá y pićiu krwie ſwoiey. Cżwarta/ z wła/
27:
ſośćią ćiałá Chriſtuſowego/ tákże y krwie iego zgodźić ſie
28:
nie może. Piąta z vſtáwą ſie y roſkazánim Chriſtuſowym
29:
nie oſtoi. A nád to wſzyſtko/ ieſliby wykład twoy ſtać miał/
30:
tedyby ſie im obáliło Kroleſtwo y Ofiárownictwo ducho=
31:
wne Chriſtuſowe. Ktemu ieſzcże byłáby to rzecż bárzo ſpro=
32:
ſna/ niepożytecżna/ ſzkodliwa: á ták ten wykład twoy ſtać
33:
żadną miárą nie może. VCZEN. Wieleś tu powiedźiał
áleś


strona: 263

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 263.
1:
áleś mało dowiodł: przeto ia tego chcę ábyś mi to ſamże
2:
wyłożył y okazał/ iáko to rozumieć mam cżegoś nie máły
3:
pocżet wylicżył. A ták mi to pokaż iáko ſie ten moy wykład
4:
sprzećiwia właſnośći Sákrámentow ſtárych y nowych?
5:
NAVCZYCIEL. Ták iż ſłowá ktorych Bog vżywa
Mniemánie Papieskie y Luterskie o ćiele Chriſtuſowym z chlebá vcżynionym ábo do chlebá prżywiązánym nie zgadza ſię
l
z właſnoſćią inſzych Sákrámentow.

6:
przy Sákrámenćiech/ to ieſt przy piecżęćiách obietnic ſwo=
7:
ich/ ábo przymierza ktore kiedy z kim cżyni/ nie proſto iáko
8:
mowione bywáią/ wyrozumiáne być máią: áni ſie po pro
9:
ſtu biorą: ále inſzym ſmyſłem máią być rozumiáne: przeto
10:
też y ty ſłowá: to ieſt ćiáło moie/ nie ták zgołá máią rozumia
11:
ne być: ále iáko ony ktore Bog do Abráhámá mowił o O=
12:
brzezániu mowiąc: 1. Moy: 17. ꝟ 13. Aby było przymie=
13:
rze moie ná ćiele wáſzym: przymierzym wiecżnym: to ieſt
14:
áby było znákiem ábo piecżęćią przymierza mego wiecżne=
15:
go/ ktore ia teraz z tobą cżynię: Ták też y ty ktore mowi
16:
Chriſtus biorąc/ łamiąc y dáiąc chleb vcżniom ſwoim ná
17:
ſwoie przypominánie/ to ieſt ćiáło moie: to rozumie/ iż ten
18:
chleb ktory łamię y wam ieść każę/ ieſt znákiem y przypo=
19:
minánim pewnym/ ábo piecżęćią/ ćiáłá moiego/ ktore ná
20:
śmierć zá was wydáię. A iż ták ſobie o tobie tuſzę/ iż to do=
21:
brze wieſz y rozumieſz (bo ſie iuż też to przedtym mowiło)
Sákrámentá nie ſą ſámą właſną rzecżą ale znákiem ktorey pewney rzecży.

22:
że Sákrámentá nie co innego ſą iedno piecżęći przymierza
23:
y obietnic nam w ſłowie Bożym wyráżonych. A to żadną
24:
miárą ſtać nie może/ áby Sákrámentá tąż ſámą y właſną
25:
rzecżą miáły być ktorą znácżą/ ábo piecżętuią. Iáko Obrze
26:
zánie/ nie byłoć przymierzym: y Báran Páſchą/ ábo Prze=
27:
śćim: ále piecżęćią y znákiem iego: tákże áni chleb ćiałem.
28:
Ale iáko znákiem ieſt Báran prześćia/ Obrzezánie vmowy
29:
y obietnice Bożey/ iż ſie obiecał być BOgiem Abráhámo=
30:
wym y potomſtwá iego: Tákże chleb ieſt piecżęćią ćiáłá
31:
Chriſtuſowego zá nas wydánego: á wino krwie iego ná
32:
grzechow náſzych omyćie y ocżyſzcżenie wyłaney.
33:
VCZEN. Acżći bym tu miał co zádáć/ wſzákże zátrzy=
Qq iijmam


strona: 263v

Trzynaſta Rozmowá
1:
mam ſie od tego/ áż wprzod porządnie rzecż ſwą wypráwiſz:
2:
á ták mi teraz pokaż iáko ſie nie zgadza/ owſzem ſprzećiwia
3:
wykład moy (ktoryś Antichriſtowym vcżynił) z porządną
4:
wiárą/ y z inſzymi też mieyſcy piſmá świętego? NAV= CZYCIEL. Nigdy to ſtać nie może/ áby ſłowká niektore
2.
Z wiárą porządną Chriſtiánſką walcży.

6:
ſámy przez ſie/ oprocż vważenia cáłey rzecży/ y przedſięwźię
7:
ćia onego ktory ie mowił/ miáły być wykłádáne: ábo ſámy
8:
od drugich odćináne/ ták od przednich iáko y od poſlednich:
9:
boby z nich mogło wiele złego vrość. A twoie ony wykłá=
10:
dy/ tylko ſie zá kilká ſłow iąwſzy/ rzecż cáłą opuſzcżáią: á
11:
przetoż z porządną wiárą Chriſtiáńſką walcżą/ gdy iey fun=
12:
dáment niſzcżą. Iáko to ná przykład/ wiárá ieſt dar Bo=
13:
ży zbáwienny/ przez ktorą ſamę vſpráwiedliwieni mamy
14:
być/ gdy z ſercá BOgu wierzymy y nań ſie ſpuſzcżamy.
15:
Rzym: 10. ꝟ 10. Efe: 2. ꝟ 8. Fil: 1. ꝟ 29. Tit: 1. ꝟ 1. A wiá=
16:
rá ſie nie opiera/ o rzecży ćieleſne/ y iuż rzecżą będące: ále o
17:
niewidome/ o duchowne/ o przyſzłe. A twoie wykłády/ rzecż
18:
ćieleſną/ przytomną y iuż będącą zálecáią: á ták wiárę ni=
19:
ſzcżą/ y Páwłowey ſie náuce ſprzećiwiáią: ktora ſie z tą
20:
Chriſtuſową vſtáwą námniey nie wádźi: áni ſie iey ſprze=
21:
ćiwia/ ták mowiąc: iż my ktorzy wierzymy ſłowu BOżemu
22:
y dla niego co ćierpiemy/ cżynimy to z nádźiei/ nie oglądá=
23:
iąc ſie ná te rzecży ktorebyſmy widźieli/ ále ná niewidome/
24:
ábowiem te widome ſą docżeſne/ niewidome lepák wiecżne
25:
2. Kor: 4, ꝟ 18. Azáś wyrozumienie ćieleſne smierć ieſt: á
26:
wyrozumienie duchá á żywot y pokoy. A to twoie wykłádá=
27:
nie ſłow Chriſtuſowych ieſzcże okęſzonych y z obu ſtron pod=
28:
golonych/ nie idźie z duchá/ ále z ćiałá: bo ſie do ćiáłá/ vſty
29:
y brzuchem ćieleſnym/ ktory pokármy źiemſkie trawi/ przy=
30:
więżuie: cżego nas porządna wiárá nie vcży. A przetoż ſie
31:
z nią nie zgadza: ále przećiwko niey bije. Nad to/ ty wy=
32:
kłády twoie/ znácżnie ſprzećiwiáią ſie wierze y wyznániu
33:
náſzemu/ o wſtąpieniu Chriſtuſowym ná niebioſá/ y przy=
śćiu


strona: 264

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 264.
1:
śćiu iego záſię/ ták iáko widźian był wſtępuiący do niebá. Y
2:
onym właſnym ſłowam chriſtuſowym/ ktore przećiw Ká=
3:
pernáitom mowił/ co tákże iáko y ty o ćiáłá Chriſtuſowego
4:
pożywániu rozumieli/ twierdząc to: iż ćiáło nic nie ieſt po=
5:
żyteczno/ duch ieſt ktory ozywia/ Ioan: 6. ꝟ 63. Y zás: A
6:
coż gdybyśćie widźieli ſyná cżłowiecżego wſtępuiącego
7:
tám gdźie pierwey był. Też ieſzcże ſprzećiwne ſą wykłády
8:
twoie/ wſzyſtkim ktorzy wynoſząc głowy ſwe/ ocżekawáią
9:
przyśćia ſyná cżłowiecżego/ ktory przyść ma ſądźić żywe y
10:
zmárłe: ktorego/ iáko cżłowieká prawdźiwego/ á nam we
11:
wſzem oprocż grzechow podobnego/ wſzelkie ćiáło ogląda.
12:
Mogę ieſzcże y to przydáć/ iż twoy wykład ćieleſnym bę=
13:
dąc/ cżyni też z Chriſtuſá duſz náſzych y ſumnienia pokármu
14:
prawdźiwego/ pokarm ćieleſny bárzo iákoś przećiw przy=
15:
rodzeniu y wierze náſzey (przez ktorą w nas Chriſtus mię=
16:
ſzka) Efe: 3. ꝟ 17. zmyſlony/ ćiáłá iákiegoś prawdźiwego
17:
(iáko wáſzy mowią) ále wżdy oprocż ſmáku/ á nád to nie=
18:
widomego/ choćiaż wedle was przytomnego. Bo gdźieby
19:
ćiáło przytomne miáło być/ tedyć by cáły Chriſtus był/ po=
20:
nieważ ożywſzy wſtąpił ná niebioſá/ więcey nie vmiera/
21:
Rzym: 6. ꝟ 9. ktory cżłowiekiem á nie duchem będąc/ ma
22:
kosći y ćiáło/ (iáko ſam mowił Luk: 24. ꝟ 39.) cżego duch
23:
nie ma. A ieſliżby ſie przemieniał/ ábo w chlebie był: tedy=
24:
by záwżdy vmieráć muſiał: gdy by go záwżdy gębą tą
25:
zwierzchnią iedzono y w żołądku trawiono. Y muſiał by
26:
nie ſłowny być (co ieſt błąd/ gdyż ieſt prawdą) powiedá=
27:
iąc: Vbogie záwżdy będźiećie mieć z ſobą/ ále mnie nie záw=
28:
żdy. Ioán: 12. ꝟ 8. Tákże ſynowie oblubieńcá weſelą ſie
29:
poki z nimi ieſt oblubieniec: á gdy odięt od nich bywa płá=
30:
cżą/ poſzcżą ſie/ y ſmutni bywáią rć. Máth: 9. ꝟ 15. A ták
31:
iáko bacżyſz/ y wierze náſzey/ y inſzym mieyſcom piſmá świę
32:
togo y náuce Chriſtuſowey twoy ſie wykład ſprzećiwia. A
33:
mogę tu záraz y cżwartą przydáć/ iż y z właſnośćią ćiáłá
prawdźiwego


strona: 264v

Trzynaſta Rozmowá.
1:
prawdźiwego/ ktore záraz nie może być iedno ná iednym
2:
mieyſcu/ iáko ono ſamże Chriſtus mowi: Lázárz vmárł/ á
3:
ia weſelę ſie dlá was/ ábyśćie vwierzyli żem to tám nie był.
4:
Ioán: 11. ꝟ 15. Nie może ſie też zákryć áni cáłym będąc
5:
w málucżką ſtucżkę chlebá zmieśćić/ gdyż tego właſność
6:
ćiáłá prawdźiwego nie ćierpi. VCZEN. A vſtáwie
3.
Z vſtáwą Chriſtuſową walcży

7:
Chriſtuſowey iáko ſie ſprzećiwia? NAVCZYCIEL.
8:
Acżeś to mogł z przeſzłych ſłow moich y ſam obacżyć/
9:
gdym o náſzey nádźiei mowił: ktora ſie opiera o rzecży
10:
niewidome/ duchowne y nápotym przyſzłe: wſzákżeć to iá=
11:
ſniey ſámymi ſłowy Chriſtuſowymi pokażę. Chriſtus tę
12:
ſpráwę kazał cżynić ná przypominánie ſwoie: toć nie ná
13:
przemienienie/ ábo pod/ ábo przy/ ábo w chleb y wino ćiáłá
14:
ſwego y krwie zámykanie/ y przywięzowánie: nie ná chowá
15:
nie też iáko złodźieiá w więźieniu/ áni ná noſzenie po vlicách
16:
y gránie przed nim iáko przed niedźwiedźiem rć. A wy iż
17:
przywięzuiećie/ ábo przemieniaćie/ tedy ſie znácżnie Chri=
18:
ſtuſowey vſtáwie y roſkazániu ſprzećiwiaćie/ ktory rzekł:
19:
To cżyńćie ná moie przypominánie/ to ieſt/ bierzćie iedzćie/
4.
Kroleſtwu y Ofiárownictwu Chriſtuſowemu ieſt ná odpor.

20:
nie nośćie álbo chowayćie. VCZEN. A Kroleſtwo
21:
y ofiárownictwo Chriſtuſowe duchowne iáko ten náſz wy=
22:
kład borzy? NAVCZYCIEL. Iż gdyby Chriſtus
23:
cáły miał ſie z chlebá dźiáłáć/ ábo z nim/ w nim/ przy nim/
24:
ábo pod nim bywáć/ ilekroć wiecżerzą iego ſpráwuią: ábo
25:
opłátek oſtrzyżony chowáią: ćiáłem gi zowąc Chriſtuſo=
26:
wym/ abo ſamym Chriſtuſem: tedyby tu muśiał być ná
27:
źiemi: á tákby nie było kroleſtwo iego duchowne/ y mieſzká
28:
nie iego w nas/ y rządy duchowne: ále ćieleſne zwierzchnie/
29:
y źiemſkie. Aniby on mogł być onym przednieyſzym náſzym
30:
Ofiárownikiem/ według tego iáko w liśćie do Hebreow
31:
cżytamy káp: 7. ꝟ 27. Y 8. ꝟ 4. Bo ieſliby był ná źiemi
32:
nie był by Ofiárownikiem rć. VCZEN. A to coś po=
5.
Wykład Papeski Luterski ieſt ſproſny.

33:
wiedźiał iż gdyby wykład náſz ſtać miał/ tedyby to rzecż
byłá


strona: 265

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 265.
1:
byłá ſproſna/ niepożytecżna/ ſzkodliwa/ iáko obronic/ y tego
2:
dowieść możeſz? NAVCZYCIEL. Ták náprzod/
3:
iż gdyby ták było iáko wáſze wykłády twierdzą/ nie iednoby
4:
ćiáło Chriſtus miał/ ále wiele niezlicżonych: y nie ná iednym
5:
by mieyſcu było/ iedney á teyże godźiny: ále ná wielu niezli=
6:
cżonych: w káżdym kośćiele/ w káżdym opłátku/ w cybory=
7:
um/ w Monſtráncyey. Potym ieſli ſię cále wedle ćiáłá od=
8:
dał Chriſtus vcżniom ſwym: tedy ná potym inſzym nic nie
9:
zoſtáło: áni potym dał ćiáłá ſwego ná śmierć krzyżową:
10:
ponieważ iuż przedtym ziedźione było. Abo ieſli zgołá ſlo=
11:
wá Chriſtuſowe wykłádáć chcećie/ á on mowi ćiáło ktore
12:
ſie łamie/ y krew ktora ſie wylewa/ tedy ieſzcże y po dźiś
13:
dźień Chriſtuſá łamią y krew iego wylewáią: á ták niepra=
14:
wdę Páweł mowi powiedáiąc iż Chriſtus iuż więcey nie v=
15:
miera/ śmierć mu iuż więcey nie pánuie rć. Rzym: 6. ꝟ 9.
16:
Ieſzcże nád to/ ieſli ieſt cáły Chriſtus w chlebie/ ábo ſie z
17:
chlebá przemienił/ tedy tám nie ſam ieſt/ ále z vcżniámi
18:
ſwoimi/ bo ták mowił: Chcę Oycże áby tám byli gdźie ia
19:
ieſtem/ Ian 12. ꝟ 26. y 17. ꝟ 24. A przetoż nie ſámo wy
20:
ćiáło Chriſtuſowe iećie/ choćiaż on żywie: ále y inſzych lu=
21:
dźi/ to ieſt vcżniow Chriſtuſowych/ choćiaż iuż pomárłych.
22:
Potym/ ieſli przychodźi do chlebá/ ábo w chleb/ ábo ſie prze
23:
mienia/ tedy zle cżynią ktorzy ieſzcże wiecżerzey vżywáią/ bo
24:
iey tylko Páweł vżywać kazał áżby Chriſtus przyſzedł/ 1.
25:
Kor: 11. ꝟ 16. Nád to ieſli ieſt iáko wy mniemaćie/ twier=
26:
dźićie y wierzyćie w chlebie/ tedy ták zli iáko y dobrzy/ wier=
27:
ni y niewierni ćiáło Chriſtuſowe iedzą: á iedząc ie tákże iá=
28:
ko y oni zbáwieni będą: co ieſt błąd y fałſz. Bo Chriſtus
29:
nie ieſt pożytecżen/ iedno wierzącym/ y grzechow ſie káią=
30:
cym rć. A ták wieleby ſie y innych/ ktore długo wylicżáć/
31:
błędow národźiło z tego wykłádu wáſzego/ ktore ia opu=
6.
Nie vżytecżne wyrozumienie PApeskie y Luterskie.

32:
ſzcżam. VCZEN. Toś ſproſnośći pokazał/ pokaż że
33:
ieſzcże co zá nieużytek widźiſz? NAVCZYCIEL. Ten
Rrktory


strona: 265v

Trzynaſta Rozmowá
1:
ktory ſam Chriſtus pokazáł mowiąc/ iż ćiáło nic nie ieſt
2:
pożytecżne/ duch ieſt ktory ożywia. rć. A wy iż ſie ćiało
3:
mienićie mieć/ tedy ie bes pożytku maćie. VCZEN. A co
4:
zá ſzkodę z ſobą przynośi? NAVCZYCIEL. Na=
7.
Szkodliwe.

5:
przod tę/ iż coby ludźie rzecży duchownych niebieſkich/ gdźie
6:
Chriſtus ſiedźi ná práwicy Bożey/ Kol: 3. ꝟ 1. ſzukác mie=
7:
li/ y onemu ſie ſámemu kłániáć/ nań ſie ſpuſzcżáć/ y w onym
8:
nádźieię pokłádáć: to ſie/ tego zániechawſzy/ rzecżámi źiem=
9:
ſkimi báwią: Chriſtuſá w chlebie ſzukáią/ y chlebowi ſie
10:
kłániáią. A ták im to mniemánie ieſt przycżyną ſzkodli=
11:
wego báłwochwálſtwá/ wątląc nádźieię ich o przycżynie
12:
Chriſtuſowey/ y o okázowániu ſie iego zá nas przed obli=
13:
cżnośćią Bożą. Ian 14. ꝟ 16. Rzym: 8. ꝟ 34. Heb: 7. ꝟ 25.
14:
Y 9. ꝟ 24. Bo ieſli ſie ná káżdy dźień krom licżby/ y pewne=
15:
go mieyſcá wſzędy przemieniáć/ ábo przywięzowáć do chle=
16:
bá muśi: tedy ſie nie záwzdy zá nas okázuie/ áni záwżdy
17:
przycżynia. Ieſzcże ieſli on tu ieſt w chlebie rć. tedy du=
18:
chá ś. nie zeſłał/ ktorego zeſłáć nie miał/ áż ſam odſzedſzy/
19:
przeto mowił/ potrzebáć wam ábych ia odſzedł: bo ieſli nie
20:
odeydę/ poćieſzyciel nie przyidźie do was rć. Ioan: 16. ꝟ 8.
21:
Ktemu nieprawdá ſie Páwłowi zádáie ktory mowi: iż nas
22:
Bog poſádźił z Chriſtuſem ná niebieſiech/ Efe: 2. ꝟ 6. A ie=
23:
ſli Chriſtus tu ieſt cále (iákoż ták Antichriſt vcży/ y dla tego
24:
go v ſiebie w więźieniu záwżdy chowa) tedy wáſzá nádźie=
25:
iá vpádłá: tedy wiárą ſiedzieć z Chriſtuſem ná niebieſiech
26:
nie możećie: áni z nim żywotá w BOgu zákrytego maćie.
27:
Kol: 3. ꝟ 3. Przeto ieſt ſzkodliwa/ zła/ niezbożna/ ſproſna/
28:
y nieprzyſtoyna tá wáſzá dumá/ o przytomnośći ćieleſney
29:
Chriſtuſa przy wiecżerzey iego/ według wykłádu wáſzego.
30:
VCZEN. A iákoż właſnie rozumiáne máią być ty ſło=
Właſne wyrozumienie słow Chriſtuſowych To ieſt ćiáło moie.

31:
wá Chriſtuſowe/ To ieſt ćiáło moie/ ábo iáko ie ty ſam ro=
32:
zumieſz? NAVCZYCIEL. Ty wieſz iż Sákrámen=
33:
tá ábo świątośći piſmo święte zowie tymi imiony ktore
ony


strona: 266

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 266.
1:
ony znácżą: iáko 1. Moy: 17. ꝟ 10. 13. Obrzezánie Przy=
2:
mierzem. 2. Moy: 12. ꝟ 11. Luk: 22. ꝟ 15. Báran przesćim.
3:
4. Moy: 19. ꝟ 9. Krowę płową grzechem. Tákże w nowym
4:
Teſtámenćie Chriſtuſá Ian 1. ꝟ 29. 36. Báránem. Apo: 5.
5:
ꝟ 5. Lwem/ Ian 14. ꝟ 6. Drogą. Ian 10. ꝟ 7. 9. Drzwiá=
6:
mi/ Ian 6. ꝟ 35. Chlebem/ Ian 1. ꝟ 1. Słowem rć. Tákże
7:
tu przy wiecżerzy zowie też Chriſtus chleb ktory iadł v ſto
8:
łu z vcżniámi ſwoimi/ á potym gi po wiecżerzey wźiąwſzy
9:
łamał y dawał/ bráć on y ieść roſkázuiąc zowie gi mowię/
10:
ćiáłem ſwym. Nie áby chleb przemieniáć ſie miał w ćiá=
11:
ło/ ábo w ſobie/ przy ſobie/ y pod ſobą ćiáło mieć: ále iż był
12:
y teraz ieſt/ znákiem/ ábo piecżęćią iego ćiáłá właſnego/ kto
13:
re miał wydáć: iákoż ie potym zá nas ná śmierć wydał.
14:
Otoż gdy Chriſtus mowi/ to ieſt ćiáło moie: tedy mowi tym
15:
vmyſłem/ iż ieſt chleb znákiem/ ábo piecżęćią ćiáłá iego/ kto=
16:
re zá nas wydáne/ nam ſie ku pożytkowi náſzemu y żywno=
17:
śći duſzney obroćić miáło: ábyſmy temu wierząc y to cży=
18:
niąc iáko on roſkazał/ ná pámiątkę ſwoię cżynić/ pewni byli
19:
tego/ iż Bog ieſt z námi/ y my z nim w przymierzu/ dla kto=
20:
rego vtwierdzenia z ſwey ſzcżyrey dobroći y łáſki/ dał ná
21:
śmierć zá nas Iezuſá ſyná ſwoiego. Przeto Chriſtus nie
22:
tylko rzekł ty ſłowá łamiąc y dáiąc chleb/ to ieſt ćiáło moie/
23:
ále też rzekł ktore będźie wydáne: á chleb on ktory iedli/ nie
24:
był wydany/ ále on ſam. Przeto tymi ſłowy nie odmiánę
25:
chlebá w ćiáło zálecał/ ále o ſwym właſnym ćiele to powie
26:
dał/ iż ono miáło ták pewnie y prawdźiwie wydáne być/ iá=
27:
ko prawdźiwie chleb on łamał/ dawał/ y iáko gi vcżniowie
28:
iego iedli/ y wierni ieſzcże iádáią. A ku więtſzey pewnośći
29:
vmyſłu ſwego/ y ku zábieżeniu Kápernáyſkiemu mniemá=
30:
niu/ y báſniam Antichriſtowym/ to ieſzcże przydał: to cżyń=
31:
ćie ná moię pámiątkę. Ktora rzecż byłáby nieſłuſzna/ gdy=
32:
by on chleb ktory dawał/ y ktory wierni bráli y biorą był
33:
ćiáłem/ áboby do ſiebie ćiáło przywięzowáł. Wſzákże ku
Rr ijlácniey=


strona: 266v

Trzynaſta Rozmowá
1:
łácnieyſzemu ieſzcże wyrozumieniu tey rzecży/ nie ná ſam
2:
chleb tylko/ áni ná ſłowá ktore mowił łamiąc y dáiąc gi pá
3:
trzyć potrzebá: ále też y ná kubek y ná ſłowá ktorych dáiąc
4:
gi vżywał/ mowiąc: Ten kubek ieſt nowy Teſtáment w mo
5:
iey krwi. Ale iáko to ſtać nie może/ áby kubek kubkiem prze
6:
ſtawſzy być/ miał ſie w nowy Teſtáment przemienić/ ábo on
7:
w ſobie/ ábo przy ſobie/ ábo pod ſobą zámykáć: ták ſie y to
8:
nie oſtoi co o chlebie Antichriſt wymyſlá. Ieſzcże nád to/ iż
9:
nie mowi to wino ieſt nowym Teſtámentem/ ábo moią
10:
krwią/ iáko mowił o chlebie/ to ieſt ćiáło moie. Tedy tym ſá=
11:
mym nas iáſnie vcży/ iż tá mowá iego ze wſzytkiey á cáłey
12:
rzecży ma być wyrozumiewaná/ á nie z ſámych tych ſłowek/
13:
to ieſt ćiáło moie. A iákom ná pocżątku rzekł/ ták y teraz mo
14:
wię/ iż trzebá tę ſpráwę iáko piecżęći nowego przymierza v=
15:
pátrowáć/ á nie iáko ſámę rzecż właſną. Bo piecżęći nigdy
16:
ſámą rzecżą nie ſą: ále o niey tylko świadcżą y onę zálecáią.
17:
VCZEN. Widzę iż tá wſzytká ſpráwá ieſt duchowna
18:
y niebieſka/ á przeto też ku iey wyrozumieniu trzebá cżłowie
19:
ká nowego duchownego: ábowiem ćieleſnemu/ rzecży Boſkie
20:
ſą iednym głupſtwem/ áni ich wyrozumieć może/ 1. Kor: 2.
21:
ꝟ 14. Przeto teraz wolę nie ſprzećiwiáć ſie twoim powieś=
22:
ćiam: ále Páná BOgá prosić będę/ áby mię ſam (iáko z
23:
dawná przez Proroki ſwoie obiecał y przez ſyná ſwoiego Ie=
24:
zuſá/ Ezá: 54. ꝟ 13. Iere: 31. ꝟ 32. Ián 6. ꝟ 45.) wyucżał/
25:
y práwdźiwe wyrozumienie tey ſpráwy okazał: dla cżego
26:
też y tego iuż zániecham ná ten cżás/ comći miał był wolą
27:
zádáwáć. Tylkoż mi to ieſzcże powiedz/ dobrzeli ći cżynią kto
Iesli doſyć ná ponurzeniu y ná wiecżerzániu duchownym przez wiárę procż widomych Sákrámentow.

28:
rzy tey ſpráwy świętey zániechawáią? Abo ktorzy niepoży
29:
tecżną być vcżą? vkázuiąc iż doſyć ná ſámym duchownym
30:
pożywániu y pićiu/ procż chlebá y winá: co też y o pomarze=
31:
niu trzymáią/ iáko by też nic po nim: ále by ná duchownym
32:
ſámym tylko miáło być doſyć/ krom wodnego. A ieſzćże nád
33:
to/ ćieleśnikámi y norkámi zową tych ktorzy to cżynią:
(iáko


strona: 267

O Ponurzeniu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 267.
1:
(iáko oni mowią) ćieleſnymi rzecżámi báwią y ná ćieniách
2:
ſie ieſzcże zakonnych wieſzáią. A mowią to ſłowá ony przed=
3:
ſię biorąć: Ciáło nic nie ieſt pożytecżne/ duch ieſt ktory oży=
4:
wia. A potym ony Ianowe: Iać was nurzam wodą ná po=
5:
káiánie: ále ten ktory zá mną idźie nurzáć będźie duchem y
6:
ogniem. Y názywáią to ponurzánie w wodźie Ianowym:
7:
á Chriſtuſowi tylko duchowne przycżytáią/ przeto iż rzekł:
8:
Będźiećie duchem ponurzeni po nie wielu dni. Dźie: 1. ꝟ 5.
9:
NAVCZYCIEL. Tá rzecż ktorąś tu przypominał
10:
ieſt v mnie iedną nowiną: bobym ſie tego nieſpodźiewał/ á=
11:
by kiedy tá rzecz miáłá ſerce pobożnych ludźi ták opánowáć
12:
y zniewolić/ żeby oni rzecż ták iáſną y dotkliwą śmieli niſz=
13:
cżyć y wykorzeniáć: ſobie więtſzą doſkonáłość nád wierne
14:
wſzyſtki pierwſzego zboru/ nád Apoſtoły y nád Chriſtuſá
15:
przywłaſzcżáiąc/ y ſiebie tylko duchownymi/ á onych záś
16:
ćieleśnikámi názywáiąc y cżyniąc. Abowiem ácżkolwiek
17:
Chriſtus wźiął był od BOgá y Oycá ſwoiego zupełność
18:
duchá: Ian 1. ꝟ 16. Ian 3. ꝟ 34. á wżdy przedſię wodne go
19:
nurzánia nie opuśćił/ áni nim pogárdźił. owſzem do wody
20:
przyſzedſzy żądał Ianá áby go ponurzył: názywáiąc ono po=
21:
nurzenie ſpráwiedliwośćią/ Máth: 3. ꝟ 15. Przeto też y po
22:
ſwoim zmartwychwſtániu/ dáiąc ſwoim roſkazánie/ y cży=
23:
niąc im obietnicę o zeſłániu duchá świętego kazał im wſze
24:
narody vcżyć Ewánieliey/ nurzáiąc ie w imię Oycá/ y ſyná
25:
y duchá świętego. A oni też iáko im roſkazał cżynili: co ſie z
26:
ſpraw Apoſtolſkich iáſnie pokázuie: y z liſtow ich/ ktore do
27:
Zborow piſáli. Iáko ono ná przykład mamy ſłowá Piotro
28:
we: Kayćie ſie á niech káżdy z was będźie ponurzan ná od=
29:
puſzcżenie grzechow/ á weźmiećie dar duchá swiętego/ Dźie:
30:
2. ꝟ 38. Tu ácżkolwiek duchá świętego wſpomina/ á wżdy
31:
wody nie odrzuca: y owſzem ią przed duchem świętym kłá=
32:
dźie. A przy Korneliuſzu záś/ widząc iż duchá świętego wźię
33:
li mowi: Coż ieſt ná przekáźie/ áby ći niemieli być wodą po=
Rr iijnurzeni/


strona: 267v

Trzynaſta Rozmowá
1:
nurzeni/ ponieważ duchá wźięli iáko y my? Dźie: 10. ꝟ 47.
2:
Tu záś ácż ponurzenie duchowne vprzedźiło/ wſzákże y wo=
3:
dnym niepogárdzono. A ći niebożętá/ ważą ſie go odmiá=
4:
táć/ BOG to wie ku cżemu weydźie tá ich dumá. A co ſie
5:
tknie pożywánia Wiecżerzey Páńſkiey/ ábo ćiáłá Chriſtu=
6:
ſowego: tedy y w tym iáko y w ponurzeniu Chriſtuſá głu=
7:
pim cżynią/ y ćieleſność mu też y ćienie zakonne przycżytá=
8:
ią: á to gdy mowią/ iż ná duchownym ćiáłá Chriſtuſowego
9:
pożywániu doſyć: á tego ćieleſnego z chlebem y winem nie
10:
potrzebá. Gdyż tenże Chriſtus á nie inſzy/ náucżywſzy w=
11:
przod vcżnie ſwe o pożywaniu duchownym ćiáłá ſwego/
12:
iáko v Ianá w 6. cżytamy: potym záś iáko piſzą trzey E=
13:
wánieliſtowie/ chleb dawał y wyno/ on zowąc ćiáłem
14:
ſwym/ á to kubkiem nowego Teſtámentu w ſwoiey krwi.
15:
To ieſzcże roſkázuiąc cżynić vcżniom ſwym ná pámiątkę
16:
ſwoię: co też y cżynili. Bo choć przez wiárę duchownie
17:
Chriſtuſá pożywáli: iednák y chleb łamáli/ y ná to ſie do
18:
Zboru ſchodźili: iáko Páweł w pierwſzym liśćie do Koryn
19:
tow piſze/ káp: 11. ꝟ 20. Z kąd ſie wielka śmiáłość pokázu=
20:
ie/ y hárde ſobie tych rzecży duchownych przywłaſzcżánie/
21:
choć ich rzecżą nie máią w ſobie ći/ co ſie duchem chlubią: á
22:
to dla iákiegos duchownego/ zmyſlonego (nie onego praw=
23:
dźiwego) ponurzenia/ y ćiáłá Chriſtuſowego pożywánia:
24:
co cżynią gárdząc iego vſtáwą y roſkazánim. Bo ſie nádeń/
25:
y nád inſze wierne/ mędrſzymi y świętſzymi cżynią. Boże im
26:
day vpámiętánie/ áby w tym błędźie niezginęli. Ktory ácż=
27:
by ſie mogł znácżniey okázáć/ ále krotkośći folguiąc tego
28:
zániedbawam. VCZEN. A cżegoż potrzebá temu ktory=
Cżego potrżebá temu kto Sákrámentow vżywáć ma.

29:
by chćiał iść do Wiecżerzey Páńſkiey/ áby był vcżeśnikiem
30:
ćiáłá y krwie Chriſtá Páná? NAVCZYCIEL. Báwić
31:
ſie długo nie będę wylicżáiąc to cżego ieſt potrzebá/ zgołá
32:
powiedam iż też tegoż ieſt potrzebá/ cżego y do Ponurzenia.
33:
VCZEN. A do Ponurzenia cżego? NAVCZYCIEL.
Wiáry


strona: 268

O Ponurzániu y Wiecżerzey Páńſkiey.Liſt 268.
1:
Wiáry żywey y prawdziwey z duchá Bożego płynącey: ká
2:
iánia ſie grzechow ſwych: ſumnienia przed Bogiem dobre=
3:
go/ y ſámego ſiebie doſwiádcżenia/ z wykonywánim tego
4:
wſzyſtkiego co roſkazano: y co ná przykład zoſtáwiono.
5:
VCZEN. A gdzie maſz o tym piſmo? NAVCZY= CIEL. Co ſie tknie Ponurzenia/ tedyćiem iuż o tym pe=
7:
wne niektore piſmá okazował/ á ták iednoż ieſzcże przypo=
8:
mniawſzy/ o Wiecżerzy też drugie wſpomionę: Ták piſze
9:
Piotr ś. 1. Petri 3. ꝟ 21. przypomináiąc potop mowi: Z kto=
10:
rym potopem ponurzenie teráźnieyſze zgadzáiąc ſie/ zácho=
11:
wywa nas przez z martwych wſtánie Iezuſá Chriſtuſá/
12:
ktory ieſt ná práwicy Bożey. rć. Lecż nie to ktorym plugá=
13:
ſtwá ćiáłá ſkłádane bywáią/ ále ſumnienia dobrego wybá=
14:
dánie przed Bogiem. Co nic nie ieſt/ iedno dobre ſáme go ſie=
15:
bie doświádcżenie: ktore iáko ponurzenie/ ták też y wiecże=
16:
rzą vprzedzáć ma: iáko mowi Páweł ś. A przetoż niechay
17:
doświadcży ſámego ſiebie cżłowiek/ á ták niech z chlebá tego
18:
pożywa y z kubká też tego niech pije: Bo ktoby niegodnie
19:
iadł y pił ſąd ſobie ie y pije nie rozſądzáiąc ćiáłá Páńſkiego.
20:
1. Kor: 11. ꝟ 29. A ná drugim mieyſcu mowiąc o onym Ko=
21:
ryntſkim wſzetecżniku przykázuie/ 1. Kor: 5. ꝟ 7. Wyrzuć
22:
ćież tedy ſtáry kwás/ ábyśćie byli nowym zádźiáłánim/ ták
23:
iáko ieſteśćie przaſnymi. Abowiemći Páſchá náſzá Chri=
24:
ſtus zá nas ieſt ofiárowan. A ták obchodźmy święto nie w
25:
kwáśie ſtárym/ áni w kwáśie złosći y złocżyńſtwá/ ále w
26:
niezákwáſzeniu ſzcżyrośći y prawdy. VCZEN. A w cżymże
27:
nawięcey ſámi ſiebie doświádcżáć mamy? NAVCZY= W cżym ſie wierni naywięcey doswiádcżáć máią. CIEL. W Wierze: ábowiem ieſli tá v nas będźie wiárą
29:
żywą: wiárą Bożą: wiárą prawdźiwą Chriſtiáńſką: Tedy
30:
z niey wſzytko dobre/ iáko z dobrego źrzodłá/ popłynie. Iuż
31:
ſie áni opłátkámi Papieſkimi báwić będźiemy/ ále ná pra=
32:
wdźiwym chlebie przeſtániemy: áni ſie o klękánie ábo ſta=
33:
nie wádźić będźiemy/ ále śmiele przy Pánie y Miſtrzu
ſwym


strona: 268v

Trzynaſta Rozmowá o Ponurzeniu rc.
1:
ſwym (iáko wierni iego przyaćiele y ſpolni dźiedźicy) zá
2:
ſtołem vśiędźiemy. Nie będźiem ſie też o mieyſce y cżás
3:
ſprzecżáć: ále kędykolwiek y ktoregokolwiek cżáſu ránoli
4:
wiecżorli/ zgodnie y ſpolnie zſzedſzy ſie/ wſzyſtko to co nam
5:
roſkazano/ y przed nami w Zborzech Apoſtolſkich cżyniono/
6:
vczynimy: gdy ſie iedno dobrze w wierze doświadcżymy y
7:
oney w ſobie zmácamy. VCZEN. A gdźie o tym nápiſa=
8:
no/ áby ſie w wierze doświádcżáć potrzebá? NAVCZY/ CIEL. V Páwłá w 2. liśćie do Koryntow káp: 13. ꝟ 5.
10:
Z kuśćie ſámych ſiebie/ ieſli ieſteśćie w wierze: ſámych ſie=
11:
bie doświadćie. A záż nie znaćie ſámych ſiebie/ iż Iezus
12:
Chriſtus ieſt w was/ chybábyśćie byli odrzuconymi.
13:
VCZEN. Tu iuż widzę iż to wſzytko ná wierze záwyſło/
14:
y do wſzyſtkiego wiáry potrzebá: á wiárá ieſt dar BOży:
15:
Przeto tu nawięcey nam te go potrzebá/ ábyſmy wiárą żyli/
16:
y záwżdy o iey pomnożenie BOgá prośili/ chcemyli nie ſło=
17:
wy ále rzecżą właſną być tym cżym ſie zowiemy/ to ieſt pra
18:
wdźiwymi vcżniámi Chriſtuſowymi: á dobrze z námi bę=
19:
dźie. NAVCZYCIEL. Y owſzem tego potrzebá: co ieſli y
20:
ty cżynić będźieſz/ ſámego ſiebie záchowaſz/ y inſzych ſwym
21:
przykłádem ku temuż pobudźiſz. A ták z tąd imię Bogá Oy=
22:
cá náſzego y imię Iezu Chriſtá ſyná iego będźie cżcżono y
23:
ſławiono we Zborzech świętych: co ſam rácż dáć Pánie
24:
BOże náſz dla imienia ſwego ś. á ná wieki błogoſłáwio=
25:
nego/ z łáſki ſwey oycowſkiey: w imię iedynego ſyná
26:
twoiego Iezuſá Chriſtuſá Páná náſzego/ zá nas
27:
wydánego/ y dla vſpráwiedliwienia náſzego
28:
wzbudzonego/ á iuż z tobą po práwicy twey
29:
wiecżnie kroluiącego/ y zá námi
30:
ſie vkazuiącego.
31:
AMEN.
32:
KOniec ROzmow.

strona: *

1:
Reieſtr Rzecży Cżel=
2:
nieyſzych w tych kſiąſzkách opiſánych/
3:
dla prętſzego y łácnieyſzego náleźie=
4:
nia/ według porządku obiecádłá ſpiſány.
5:
A znácży pierwſzą ſtronę kárty a/
6:
wtorą b.
7:
A.
8:
Anioł nie oznaymiwſzy imieniá ſwego/ Iákobowi błogo=
9:
ſłáwił/ y imię odmienił rć. liſt 47. b
10:
Anioł poſłány od Bogá przed Moyżeſzem. Exo: 23. liſt 53. b
11:
Anioł Zbáwićielem názwány/ á iż też imię Boże było ná
12:
nim. liſt 55. a
13:
Alma. liſt 129. b
14:
Auguſtyn błąd ſwoy odwołał. liſt 150. b
15:
Apoſtołowie nie wſzyſcy cudow cżynili. liſt 186. a
16:
Antichriſt pilnie ſie o to ſtára/ iákoby ku pierwſzey powa=
17:
dze y zwierzchnośći przyść mogł. liſt 255. a y b
18:
Antichriſtowe kroleſtwo/ mocą y duchem Chriſtuſowym
19:
bywa zniſzcżone. liſt 255. a
20:
Antichriſtá Rzymſkiego błąd o wyrozumieniu chłebá y wi
21:
ná przy Wiecżerzey Páńſkiey. liſt 262. a
22:
B.
23:
Bogowie ſpolni ták pogánom iáko y papieżnikom. liſt 6. b
24:
Bogowie/ ktore ſam iedyny Bog/ ſtworzyćiel wſzyſtkiego/
25:
cżyni y zowie Bogámi. liſt 7. b
26:
Bog wſzechmogący nie tylko ieſt oycem/ ále też y Bogiem
27:
Páná Iezuſowym. liſt 10. a
28:
Bog Słowo. liſt 24. b
29:
Bog obiáwiony w ćiele. liſt 39. b
*Betul


strona: *v

Reieſtr
1:
Betulá. liſt 129. a
2:
Błąd Wátáblá Fráncuzá. liſt 150. b
3:
Bliſki ieſt ten żywotá wiecżnego/ ktory wierzy prawdzi=
4:
wie w Iezuſá chriſtuſá/ choćiaż cudow nie cżyni. liſt 189. a
5:
Bog ieſt ſpráwiedliwy y miłoſierny. liſt 217. a
6:
Bog ſam ſobie doſyć vcżynił w Chriſtuſie. liſt 221. a
7:
Bes krzyżá trudno Chriſtuſá náſládowáć. liſt 225. b
8:
Bes Vcżniow Chriſtuſowych mogą Krolowie woyny od=
9:
práwić. liſt 254. b
10:
C.
11:
Cżego w rozmowách Chriſtiáńſkich potrzebá. liſt 2. a
12:
Co zá roznosć miedzy Troycakámi. liſt 18. b
13:
Cżego przyſtrzegáć ma ten/ coby z żydy porządnie mowić
14:
chćiał. liſt 69. a
15:
Co przez zakon Boży wiecżny/ á co przez Moyżeſzow docże=
16:
śny rozumieć. liſt 87. b
17:
Cżemu do zakonu BOżego wiecżnego/ Moyżeſzow docże=
18:
śny przydány. liſt 88. b
19:
Cżemu zakon piſány Moyżeſzowym/ á nie piſány BOżym
20:
nazywa. liſt 90. a
21:
Co lepſzego náſtąpiło ná mieyſce zakonu Moyżeſzowego.
22:
liſt 90. b
23:
Cżemu to Iezus y iáko powiedźiał/ iż nie przyſzedł zakonu
24:
rozwięzać/ ále gi wypelnić. támże b
25:
Chriſtus ieſt końcem y wypełnienim zakonu liſt 92. a
26:
Cżemu BOG nie pierwey łáſki ſwey pokazał/ niż zakon
27:
podał. liſt 93. b
28:
Cżemu BOg przez Chriſtuſá y Ewánielią zakon zgłádźił.
29:
liſt 95. b
30:
Chriſtus nie przyſzedł z pokoiem ále z miecżem. liſt 113. a
31:
Cżemu nie właſnych ſłow vżywa Mátheuſz/ Prorok miá=
32:
nuiąc/ ktorych ſam Prorok vżywał. liſt 125. b
33:
Chytre y węzłowáte żydowſkie pytánie o pocżęćiu y vrodze
34:
niu ſyná Bożego Iezuſá Chriſtuſá. liſt 145. b

strona: *2

Rzećży cżelnieyſzych.
1:
Cżemu obádwá Ewánieliſtowie Iozeffá wyſtawiáią/ y
2:
Zorobabelá z Sálátyelem licżą. liſt 152. a
3:
Cżemu obádwá Ewánieliſtowie Iozeffá mężá Máryey
4:
kłádą liſt 153. a
5:
Co piſmo s. naſienim názywa. liſt 154. b
6:
Cżemu Mátheuſz pilnie opiſuie rodzay Iozeffow/ ieſli ſie
7:
nie z niego vrodźił Iezuś. liſt 159. a
8:
Cżemu Filip y Márya zowie Iozeff oycem Iezuſowym
9:
támże. a
10:
Cżemu to nie może być pozwolono żeby ſie Iezus pocżąć
11:
miał z naſienia IOzeffowego/ choć bes złączenia
12:
małżeńſkiego. liſt 162. b
13:
Cżemu Márya zá mąż ſzłá/ gdy bes mężá vrodźić miáłá
14:
ſyná. liſt 164. a.
15:
Co przez ieden tydźień w piſmie świętym rozumiano być
16:
ma. liſt 169. b
17:
Cudá áby wiáry nie wątliły/ ná co pámiętáć. liſt 188. a
18:
Cudá cżynić mieli wierzący Marci 16. liſt 189. b
19:
Cudá Apoſtolſkie/ ſą cudá náſze. liſt 190. b
20:
Co Apoſtołowie cżynili y cżego vcżyli/ ná tym wierni prze=
21:
ſtawáć máią. liſt 191. b
22:
Chriſtus wie y widźi potrzeby náſze/ choć tu z námi ćieleſnie
23:
nie mieſzka. liſt 193. a
24:
Chriſtus ſie cżęſto z Páwłem vmáwiał. liſt 202. a
25:
Chriſtuſá o co proſić máią wierni. liſt 203. b
26:
Co ieſt vſpráwiedliwienie liſt 206. b
27:
Cżemu Chriſtus w dźień ſądny vcżynki/ á nie wiárę wſpo=
28:
mináć będźie/ ieſli nie z vcżynkow idźie vſpárwie=
29:
dliwienie? liſt 213. b
30:
Co ieſt krzyż. liſt 225. b
31:
Cżego potrzebá temu ktoby ná ſobie chćiał przyſtoynie
32:
krzyż Chriſtuſow nośić. liſt 226. b
33:
Co ieſt záprzeć ſámego ſiebie/ y w cżym to należy. támże b
* ijChriſtus


strona: *2v

Reieſtr
1:
Chriſtus nie ſzukał woley ſwey/ ále woley Oycá ſwego
2:
liſt 227. b
3:
Chriſtuſem prożno ſie wymawiáć/ że iemu ſnádniey było
4:
ćierpieć co/ niż nam. liſt 228. a
5:
Chriſtuſowym vcżniem możeli ten być/ ktory ſie do kordá
6:
przywięzuie? liſt 234. a
7:
Chriſtus cżemu dopuſzcżał zá ſobą Apoſtołom z kordy cho=
8:
dźić. tmże a
9:
Cżemu Chriſtus Apoſtołom kazał kordy kupić. liſt 236. a
10:
Cżemu ſie przedtym wierni chwalcy BOży krzywd ſwych
11:
nád nieprzyaćioły ſwymi mśćili. liſt 238. a
12:
Chriſtus nie dla tego przyſzedł/ żeby vcżnie ſwe świátu zá=
13:
lecał/ ále żeby ie z świátá wywodźił. liſt 250. a
14:
Co o ponurzeniu rozumieć. liſt 256. b
15:
Co zá rozność nurzánia Ianowego od Iezuſowego
16:
liſt 258. a
17:
Co zá pożytek ludźie biorą z ponurzenia. liſt 259. b
18:
Co ieſt Wiecżerza Páńſka? liſt 260. a
19:
Y ku ktoremu końcowi ieſt vſtáwioná. támże b
20:
Co zá pożytek biorą ći co Wiecżerzey Páńſkiey vżywáią.
21:
támże. b
22:
Cżego potrzebá temu kto Sákrámentow vżywáć ma.
23:
liſt 267. b
24:
D.
25:
Duchy y Anioły piſmo ś. zowie Bogámi. liſt 7. b
26:
Duchá ś. nigdziey piſmo ś. Bogiem nie názywa/ áni ze
27:
trzech oſob Bogá iednego dziáła. liſt 13. b
28:
Dowod żydowſki/ iż zakon ná wieki trwa. liſt 84. b
29:
Dwoiáka niewola/ y dwoiákie z niey wybáwienie/ w pi=
30:
ſmiech ś. ma być vpátrowana. liſt 118. b
31:
Da wam ſam Pan známię. liſt 132. b
32:
Dziećię ono ktore Pánná vrodzić miáłá/ názwáne być miá
33:
ło Emánuelem liſt 142. a
34:
Doktorowie


strona: *3

Rzecży cżelenieyſzych.
1:
Doktorowie ſrodze błądzą o wzbudzeniu potomſtwá brá=
2:
tá zmárłego. liſt 151. b
3:
Dwoiákie názwiſko iednego/ nie może pogodzić Mátheu=
4:
ſzá z Lukaſzem. liſt 153. a
5:
Dwu Adámow porownánie z ſtronj ich rodzenia. liſt 155. b
6:
Duch ś. przyidzie ná ćię. liſt 156. b
7:
Dániel Prorok o przyśćiu Meſyaſzowym wiele piſał.
8:
liſt 168. b
9:
Do ktorey tablice Iezus należy. liſt 174. b
10:
Duch ś. ludzie odmienia. liſt 235. b
11:
Dziatkam máłym Ponurzenie nie należy. liſt 258. a
12:
Dziatkam máłym Iezus Pan błogoſłáwił/ ále ich nie nu
13:
rzał. Támże b
14:
E.
15:
Elohim z máłą y wielką licżbą. liſt 17. b
16:
Ewánielią kto teraz ma y oney cále wierzy/ ten iey nie ma
17:
bes cudow/ ále z cudámi. liſt 190. a
18:
Ewánieliyſka ſpráwiedliwosć z wiáry. liſt 207. a
19:
Ewánieliey trzebá vcżyć przed Ponurzenim. liſt 257. b
20:
F.
21:
Figurby było nie potrzebá Oycom/ kiedyby byli iſtotnie
22:
Chriſtuſá mieli. liſt 30. a
23:
G.
24:
Gdybyśćie vyźrzeli ſyná cżłowiecżego wſtępuiącego tám
25:
gdzie był pierwey. liſt 28. b
26:
Gdyby żydowie Rábiny/ á Pápanowie Patreſy porzućili/
27:
á zá ſłowo Boże ſie wzięli/ ſnádnieyby błędy ſwe po
28:
ználi. liſt 69. a
29:
Grzechy y grzeſzący nie mieli być pod nowym Meſyaſzo=
30:
wym przymierzem. liſt 115. b
31:
Godzili ſie zábić tego/ ktoryby mię zábić chćiał. liſt 231. b
32:
Godzili ſie wiernemu bronić/ temu ktoby zábić chćiał/ á=
33:
bo cżym ſie bronić. liſt 233. b
* iijIehowá


strona: *3v

Reieſtr
1:
I.
2:
Iehowá iáko ſie rozumie. liſt 16. b
3:
Ieſli nie przyſtoi BOgu rozmawiáć ſie z Anioły/ tedy też
4:
y z ludzmi. liſt 17. b
5:
Izráelcżycy iáko mogli do BOgá przyść/ ieſli ſyná Boże=
6:
go nie było/ niż ſe Iezus z Máryey národźił. liſt 23. b
7:
Iednorodny ſyn Boży. liſt 33. a
8:
Ile wedle ćiálá támże b
9:
Iezus Chriſtus przyſzedł w ćiele. liſt 38. b
10:
Iż imienim Aniołowym błogoſłáwiono/ przeto on Anioł
11:
był ſyn Boży. liſt 43. b
12:
Iákob błogoſłáwi od BOgá y od Aniołá/ iáko Páweł od
13:
Bogá y Iezuſá rć. liſt 46. a
14:
Iezus iáko ieſt właſnym y pierworodnym ſynem BOżym.
15:
liſt 60. a
16:
Iezus Chriſtus ſyn BOży ieſtli práwdźiwym BOgiem
17:
liſt 61. b
18:
Iáráh. liſt 92. b
19:
Ieſli ieſzcże potrzebny ieſt zakon dla vkázowánia grze=
20:
chow. liſt 95. b
21:
Ieſli co ieſt w zakonie coby ſlużyło Chriſtiánom liſt 96. a
22:
Iáko ma być okazána zacnosć Meſyaſzowá nád Moyże=
23:
ſzową. liſt 107.
24:
I zbieżą ſie do niego wſzytkie narody. liſt 110. a
25:
Ieſli BOG ſam przez ſie bes pośrzednictwá zbawia.
26:
liſt 122. a
27:
Ieſli może być Iezus Pánem niebá y ziemie/ choćiaż go nie
28:
ſtworzył. liſt 123. a
29:
Ieſli piſárze nowego Teſtámentu ſłuſznie Proroctw ſtá=
30:
rych vżywáią. liſt 124. b
31:
Ieſli BOG záraz obietnice pełni/ cżyli nie rychło potym.
32:
liſt 131. a
33:
Ieſli obádwá Ewánieliſtowie Mátheuſz z Lukaſzem ie=
34:
dne linią rodu Iozeffowego prowádzą. liſt 149. b

strona: *4

Rzecży cżelnieyſzych.
1:
Ioás nie był z potomkow Náthanowych/ ále był właſny
2:
ſyn Ochozyaſzow. liſt 152. a
3:
Ieſli w tym żydowie zgrzeſzyli iż Iezuſá zábili liſt 171. a
4:
Ieſli kto może być zbáwion bes Chriſtuſá liſt 172. a
5:
Iezus Chriſtus ieſt wſzech wybránych drogą do żywotá
6:
wecżnego. liſt 174. a
7:
Iż Iezus potomek Dawidow ieſt Krolem: iż kroleſtwo to
8:
ma od BOgá. liſt 176. b
9:
Ieſli Prorocy Meſyaſzá krolá opiſáli ćieleſnego y źiemſkie=
10:
go/ á nie rádſzey duchownego. liſt 178. a
11:
Iáko może być wiecżne kroleſtwo Chriſtuſowe gdy ie záś
12:
oddáć má Bogu Oycu ſwemu. liſt 181. a
13:
Ieſli teraz może krolowáć Chriſtus/ gdy ſie moc żadna
14:
zwierzchowna iego nie pokázuie? liſt 182. a
15:
Ieſli Antichriſt może być znákiem vpadku kroleſtwá y
16:
zboru Chriſtuſowego. tamże b
17:
Iáko BOg nigdy przedtym nie był bes chwalcy ſwych/
18:
tákże y Chriſtus nie ieſt bes zboru ſwego. liſt 183. b
19:
Ieſli w iednym kroleſtwie mogą záraz dwá Pánowie ſobie
20:
przećiwni krolowáć. liſt 184. a
21:
Ieſliby ſłowá Marci 16 wſzem wiernym miáły ſłużyć/ á
22:
cżemuż wierni Iopeńſcy Tábity nie mogli vzdrowić
23:
liſt 190. b
24:
Ieſli wierzący wzywáć máią Chriſtuſá. liſt 191. a
25:
Ieſli tym Bog vcżćił chwalce ſwe co Chriſtuſá figurowá
26:
li/ że ſie przed nimi klániano/ ázaż nie dáleko więcey
27:
ſámego Iezuſá Chriſtuſá ſyná ſwego. liſt 192. a
28:
Ieſli wzywánim Chriſtuſá mogą ſie dwa Bogowie wpro=
29:
wádzić/ ábo ze dwu ieden vcżynić? liſt 194. b
30:
Ieſli tego niechćiał mieć Iezus/ áby go wzywano. liſt 195. a
31:
Ieſli też Iezuſá wzywano po wſtąpieniu iego do nieba.
32:
liſt 196. a
33:
Inſza rzecż ieſt názywáć ſie imienim Chriſtuſowym/ á in=
34:
ſza wzywáć imienia Chriſtuſowego. liſt 197. a
Iezuſá


strona: *4v

Reieſtr.
1:
Iezuſá Chriſtuſá dał Bog lekárſtwem ná zárázę ludzką.
2:
liſt 206. a
3:
Ieſli to ieſt beſpiecżna ſpuſzcżáć ſie ná łáſkę Bożą bes v=
4:
cżynkow ſwych. liſt 208. b
5:
Ieſli nam mogą co pomoc ludzi ſwiętych vcżynki/ iż nam
6:
Chriſtuſowe pomagáią. liſt 209. b
7:
Ieſli dobre vcżynki nie vſpráwiedliwiáią/ tedy to nic nie
8:
waży cżynić ábo nie cżynić. liſt 215. a
9:
Ieſli vcżynki dobre Bożymi ſą w ludźiách/ á cżemużby im
10:
vſpráwiedliwienia nie przypiſáć. Támże b
11:
Ieſliby vcżynki mogły były vſpráwiedliwić/ á ná coż Chri
12:
ſtus vmárł. liſt 216. a
13:
Iáko Bogu y wiernym doſyć vcżynił Chriſtus. liſt 221. a
14:
Ieſli powinien wſzytko przećiwne ćierpieć ten coby ſie ſie=
15:
bie ſámego záprzał. liſt 227. b
16:
Ieden drugiego zábić nie może bes dopuſzcżenia Bożego.
17:
liſt 232. a
18:
Iezus Pan przyſzedł ná lud gruby/ rozmáitymi błędámi
19:
vpętány. liſt 235. a
20:
Iáko rozeznáć duchá dobrego od złego w zámordowániu
21:
drugiego. liſt 239. b
22:
Ieſli ſie nam godźi rátowáć drugiego/ gdyby go nieſłu=
23:
ſznie ktory nieprzyaćiel iego mordował. liſt 244. b
24:
Iákob nie chwalił tego ſynom ſwym/ iż ſie mśćili zelżywo=
25:
śći sioſtry ſwey Dyny. Tákże y Dawid Abſolomowi.
26:
liſt 245. b
27:
Ieſli ſie wierny do vrzędu świetſkiego w doległośćiách
28:
ſwych práwnym obycżáiem vćiekáć ma. liſt 246. a
29:
Ieſli wierni vcżniowie Chriſtuſowi/ vrząd świetſki ná ſo=
30:
bie nośić mogą. liſt 249. b
31:
Ieſli ſie wiernemu ná roſkazánie zwierzchnośći godźi kogo
32:
zábijáć/ álbo ná walkę iecháć. liſt 251. b
33:
Ian żolnierzom walki/ á Piotr Korneliuſzowi rotmiſtrzo=
34:
ſtwá nie zákázował. liſt 253. b
Iezus


strona: **

Rzecży cżelnieyſzych.
1:
Iezus nikogo wodą nie nurzał/ ále duchem. liſt 257. a
2:
Ieſli może być nádzieiá zbáwienia dźiatek máłych/ bes po=
3:
nurzenia vmieráiących. liſt 258. b
4:
Ieſli do ponurzenia doſkonáłośći potrzebá. liſt 259. a
5:
Ieſli przy Wiecżerzey Páńſkiey chleb chlebem/ á wino też
6:
winem zoſtáwa. liſt 261. a
7:
Ieſli doſyć ná ponurzeniu y ná wiecżerzániu duchownym
8:
przez wiárę/ procż widomych Sákrámentow.
9:
liſt 266. b
10:
K
11:
Ktorzy nieprzyaćiele zborowi Chriſtuſowemu więcey ſzko
12:
dzą. liſt 1. b
13:
Ktore ludźi/ y iákim ſpoſobem piſmo święte BOgámi
14:
názywa. liſt 8. a
15:
Ktorego y iákiego przymierza piecżęćią byłá obrzeſká
16:
liſt 74. a
17:
Krewna Máryey Elżbietá. liſt 153. b
18:
Krewnym kogo piſmo názywa. liſt 154. a
19:
Kto ieſzcże teraz błędu Manicheuſzowego y Márcyono=
20:
wego broni. liſt 157. a
21:
Ktore ieſt włáſne wyrozumienie ſłow tych: Duch ś. zſtą=
22:
pi/ álbo znidźie ná ćię. rć. liſt 158. b
23:
Ktorzy Krolowie przedtym Iezuſá Krolá znácżyli
24:
liſt 177. b
25:
Kroleſtwá Chriſtuſowego oko ćieleſne vpátrzyć nie może.
26:
liſt 785. a
27:
Kto dla tego Miniſtry lekce waży iż cudow nie cżynią/ ten
28:
ſie ná ſámego Bogá tárga. liſt 187 a
29:
Kto ſłowu Bożemu nie vwierzy ten też y cudam wiáry nie
30:
da. támże b
31:
Kto chce o vſpráwiedliwieniu mowić/ ten ma pierwey ſká=
32:
żenie ſwe poznáć. Cżego támże podobieńſtwo
33:
liſt 205. b
**Káżde=


strona: **5

Reieſtr
1:
Káżdemu wiernemu zoſobná dany bywa duch y wiárá
2:
pod miárą/ áby ſie BOgu w ſwey miárce ſłużyć nie
3:
wymawiał. liſt 228. b
4:
Kto miał wierne przeſládowáć. liſt 229. a
5:
Kto ſie domá nie záprzy ſamego ſiebie/ ten y ná puſzcży po=
6:
ćiechy nie naydźie. liſt 230. b
7:
Káżdy Pan podobnego obycżáiom ſwym ſługi ſobie ſzuka/
8:
y tákiego miłuie. liſt 234. a
9:
Kto folguie więcey miłośći ćieleſney ſwych powinowá=
10:
tych/ ten nie ieſt godzien áby ſie imienim Chriſtuſo=
11:
wym odzywał. liſt 241. b y 242. a
12:
Ktorych krzywd/ y iáko mśćić ſie máią wierni/ á ktorych
13:
nie. liſt 243. a
14:
Kto opuſzcża Páná ſwego właſnego/ á vćieka ſie do kogo
15:
inſzego/ ten cżyni przećiw práwu poſpolitemu.
16:
liſt 251. a
17:
Krolowie oni pierwſzy nie wielkośćią ludu/ ále mocą BO=
18:
żą bywáli y z miáſty záchowáni. liſt 255. b
19:
Kogo wodą Ian y Apoſtołowie nurzáli. liſt 257. a
20:
Ku ktoremu końcowi Wiecżerza Páńſka ieſt vſtáwioná.
21:
liſt 260. b
22:
Kroleſtwu y Ofiárownictwu Chriſtuſowemu ieſt ná od=
23:
por złe mniemánie Papieſkie y Luterſkie o ćiele Chri
24:
ſtuſowym z chlebá vcżynionym. liſt 264. b
25:
L.
26:
Logos co znácży według wykłádu Beźinego. liſt 25. a
27:
Lepiey y doſtátecżniey vcży poznáć grzechy Ewánielia/
28:
niż zakon. liſt 96. a
29:
M.
30:
Melchiſedech. liſt 34. b
31:
Mieyſce z Moyżeſzá/ gdźie ſie trzey Aniołowie Abráhámo=
32:
wi pokazáli. liſt 41. b
33:
Mieſzkáć będźie wilk z báránem. liſt 113. b

strona: **2

Rzecży cżytelnieyſzych.
1:
Możeli białágłowá bes mężá rodźić. liſt 155. a
2:
Mogąli Krolowie Iudſcy być figurą Iezuſową/ ieſli ſie z
3:
nich wedle ćiáłá nie vrodźił. liſt 156. a
4:
Márya cżemu zá mąż ſzłá/ gdy bes mężá vrodźić miáłá ſy=
5:
ná. liſt 164. a
6:
Mnichowſkie báśni o gniewie Bożym/ ktory ſyn Boży v=
7:
błagáł. liſt 221. b
8:
Możeli kto być vcżniem Chriſtuſowym do kordá ſie przy=
9:
więzuiąc? liſt 234. a
10:
Máłoby nam y po Bogu/ gdybyſmy to cżynić mogli co by
11:
iedno ćiáło chćiáło. liſt 242. b
12:
Możeli wierny bes broniey ná woynę iecháć z drugimi/ y
13:
nikogo nie bić gdyby oni bili. liſt 253. a
14:
Mniemánie Papieſkie y Luterſkie o ćiele Chriſtuſowym z
15:
chlebá vcżynionym/ ábo do chlebá przywiązánym/
16:
nie zgadza ſie z właſnośćią inſzych Sákrámentow/
17:
áni z wiárą Chriſtiáńſką/ áni z vſtáwą Chriſtuſową
18:
rć. liſt 263 264
19:
N.
20:
Non Deus factus eſt homo, ſed homo factus eſt Deus
21:
liſt 23 a.
22:
Ná pocżątku/ iáko ſie wykłáda. liſt 25. b
23:
Nie kuśmy Chriſtuſá/ iáko niektorzy. liſt 31. a
24:
Nie przyiął naſienia Anielſkiego ále Abráhámowe.
25:
liſt 34. a
26:
Nieporządni Zydowie y do rozmow o Bogu nieſpoſobni.
27:
liſt 68. a
28:
Nie przyſzedłem rozwięzáć zakonu/ ále wypełnić liſt 87. a
29:
Nowy rozdźiał zakonu ná dwie cżęśći/ ná co wynáleźion.
30:
liſt 99. a
31:
Nowy rozdźiał zákonu Bogu y ludzkiemu rozſądkowi ſie
32:
ſprzećiwia. liſt 99. a y 100. a
33:
Nie będźie więcey ieden drugiego vcżyć. liſt 110. b
34:
** ijNázárey=


strona: **2v

Reieſtr
1:
Názáreycżykiem názwan będźie Mátth: 2. liſt 144. a
2:
Nádzáreycżyk/ nie Názáreycżyk. támże. b
3:
Niezgody ſtárego Teſtámentu. liſt 148. a
4:
Naſienim co piſmo ś názywa. liſt 154. b
5:
Nie będźie odięte ſceptrum od Iudy. liſt 166. b
6:
Nie cudá ále pobożny żywot ſkutkiem ieſt przepowiádánia
7:
Ewánieliey. liſt 187. b
8:
Nie odſyła piſmo do cudow nikogo/ ále do ſłuchánia ſło=
9:
wá Bożego. támże b
10:
Ná co pámiętáć ma ten ktory nie chce áby mu cudá wiáry
11:
nie wątliły. liſt 188. a
12:
Nie v ſámych tylko Pápanow błąd ieſt o vſpráwiedliwie=
13:
niu. liſt 223. a
14:
Nic ſie bes woley Bożey wiernym ſtać nie może liſt 229. b
15:
Ná puſzcży poćiechy nie naydźie/ kto ſie domá nie záprzy ſa=
16:
mego ſiebie. liſt 230. b
17:
Nie tylko zábijáć/ ále y gniewáć ſie ná bliźniego pod no=
18:
wym Teſtámentem zákazano. liſt 239. a
19:
Nieprzyaćiele iedni duchowni á drudzy ćieleśni liſt 240. b
20:
Nieprzyaćiele ćieleſni ſą dwoiácy. támże b
21:
Ná świećie á nie we zborze vrzędu potrzebá. liſt 248. b
22:
Nie vżytecżne y ſzkodliwe wyrozumienie Papieſkie y Lu=
23:
terſkie o ćiele Chriſtuſowym z chlebá vczynionym.
24:
liſt 265. a y b
25:
O.
26:
O wielośći Bogow/ y o ich roznośći. liſt 6. a
27:
O Elohimie Troycáckim. liſt 14. b
28:
Oblicża moie poydą. liſt 17. a
29:
Oto Adam iáko ieden z nas támże a
30:
Opoká byłá Chriſtus liſt 31. a
31:
Oycże vwielbi mię tą chwałą/ ktoram v ćiebie miał.
32:
liſt 31. b
33:
O Imionách Bożych. liſt 50. b
O Elohimie


strona: **3

Rzecży cżelnieyſzych.
1:
O Elohimie. támże b
2:
O imieniu Bożym Iehowá. liſt 52. b
3:
O Aniele poſłánym od Bogá z Moyżeſzem liſt 53. b
4:
O Aniele przymierza z Máláchiaſzá. liſt 57. a
5:
Odpowiedź ná żydowſkie przednieyſze wywody. liſt 70. a
6:
O Sábáćie. támże b
7:
O Obrzezániu. liſt 72. b
8:
Obrzezánie/ ćieleſnych vmow ieſt piecżęćią. liſt 74. a
9:
Obrzezánie ćiáłá męſzcżyńſkiego/ było piecżęćią obietnic y
10:
przymierza rzecży źiemſkich y ćieleſnych. liſt 79. a
11:
Obrzezániu koniec BOg vcżynił przez Iezuſá y Páwłá.
12:
liſt 80. b
13:
Odpowiedź ná to/ ieſli BOG Iezuſá Papieżem pokarał/
14:
ktory náukę iego y vſtáwy wyſzpocił. liſt 81. a
15:
O Zakonie. liſt 82. a
16:
Okazánie/ iż zakon Moyżeſzow nie miał trwáć ná wieki/
17:
áni był doſkonáły. liſt 86. a
18:
Obietnice Boże o inſzym przymierzu/ náukách/ y náucżyćie=
19:
lách. liſt 92. b
20:
O rozdźiale zakonu nowych żydow nie obrzeżánych.
21:
liſt 97. b
22:
O zacnośći Moyżeſzowey nád ktorego nigdy nie powſtał
23:
zacnieyſzy. liſt 103. a
24:
O przyśćiu Meſyaſzowym. liſt 107. b
25:
Od namnieyſzego do nawiętſzego. liſt 109. b
26:
O zgromádzeniu ludu Izráelſkiego do ich źiemie liſt 116. b
27:
Opiſánie Ierozolimy do ktorey ſie máią żydowie zgromá=
28:
dźić/ ćieleſnemu miáſtu y gorze nie ſłuży. liſt 119. b
29:
Prorokow/ y o wykłádźie niektorych. liſt 125. b
30:
Oto Pánná pocżnie y porodźi ſyna. liſt 129. a
31:
O niezgodách nowego Teſtámentu. liſt 146. a
32:
O poſtánowieniu Dawidowym żeby Náthánowe potom=
** iijſtwo


strona: **3v

Reieſtr
1:
ſtwo náſtąpić miáło ná mieyſce Sálomonowego. liſt 150. a
2:
Okazánie tego iż iuż Meſyaſz przyſedł. A to pewnymi nie=
3:
ktorymi wywody. Potym y piſmy niektorych żydow=
4:
ſkich Rábinow. liſt 164. b liſt 165. b
5:
O Ofiárownictwie Chriſtuſowym duchownym. liſt 180. b
6:
Obietnicá o cudow cżynieniu nie byłá powſzechna liſt 190 a
7:
O Steffánie y o iego wzywániu Iezuſá. liſt 198. a
8:
Okazánie z ſłowá Bożego/ iż Chriſtuſá wierni iego wzywá
9:
li/ y z nim ſie rozmawiáli. liſt 220. b
10:
O doſyć vcżynieniu Chriſtuſowym/ z ktorego zle wyrozu=
11:
miánego wiele złego vroſło. liſt 219. b y 200. a
12:
Obroná nie tylko ſámemu cżłowiekowi/ ále y wſzytkiemu
13:
ſtworzeniu źiemſkiemu ieſt wrodzona. liſt 242. a
14:
O Páwłowey pomśćie nad Anániaſzem Ofiárownikiem.
15:
liſt 243. b
16:
O Ponurzeniu co rozumieć. liſt 256. b
17:
O pomnożenie wiáry záwżdy BOgá prośić mamy.
18:
liſt 268. b
19:
P.
20:
Pogáńſcy Bogowie. liſt 6. a
21:
Papieſcy Bogowie. támże a
22:
Przez co Antichriſt od ſzcżyrośći ſłowá BOżego odſtąpił/
23:
przeſtoſmy my teraz ku niey przyſzli. liſt 20. b
24:
Pierwey niż Abráhám ia ieſtem. liſt 29. b
25:
Pierworodny ſyn Boży. liſt 33. a
26:
Poſpolity żydowſki wywod iż Iezus nie ieſt Meſyaſzem.
27:
liſt 68. b
28:
Pátrz co plotą Zydowie/ żeby Iezuſá Bog Papieżem ká=
29:
ráć miał/ y w cżym karze. liſt 73. a
30:
Przypodobánie Iezuſá z Moyżeſzem. liſt 106. b
31:
Przekuią miecże ná lemieſze/ bo pokoy będźie wſzędy.
32:
liſt 112. a
33:
Piſmo ś. ludźi wybáwićielmi názywa. liſt 123.a
Pocżęłá


strona: **4

Rzecży cżelnieyſzych.
1:
Pocżęłá nie pocżnie. liſt 133. a
2:
Przycżyny dlá ktorych Proroctwo Ezáiaſzowe/ nie może
3:
właſnie ſłużyć Ezechiaſzowi. liſt 141. a
4:
Przycżyny dla ktorych Iezuſowi ſłuży proroctwo Ezáia=
5:
ſzowe. liſt 143. a
6:
Przycżyny ktore tego nie dopuſzcżáią/ żeby Iezus miał być
7:
ſynem Iozeffowym. liſt 160. b
8:
Pobożny żywot á nie cudá/ ſkutkiem przepowiádánia E=
9:
wanieliey. liſt 187. b
10:
Piſmo święte nie odſyła nikogo do cudow/ ále do ſłuchánia
11:
ſłowá Bożego. támże b
12:
Papieſkie wzywánie pomárłych świętych vtwierdźić ſie
13:
nie może wzywánim Iezuſá Chriſtuſá żywego
14:
liſt 193. b
15:
Páweł ś. gániąc vcżynkową ſpráwiedliwość/ tę ktora ieſt
16:
z wiáry záleca. liſt 208. a
17:
Prożnoby ſie ten Chriſtiáninem názywał/ coby Chriſtuſá
18:
nie náſládował. liſt 225. a
19:
Páweł święty komu każe/ y iáko każe z świátá wychodźić.
20:
liſt 230. a
21:
Piotr święty co ſobie przedtym zá zelżywość miał/ z tego
22:
ſie potym rádował. liſt 235. b
23:
Przykłády przodkow náſzych ácż ſą wáżne/ wſzákże nie w=
24:
ſzytkich náſládowáć mamy. liſt 244. b
25:
Pokáiánia przed ponurzeniem potrzebá. liſt 257. b
26:
Przy Wiecżerzy Páńſkiey iedzenie chlebá/ y pićie winá/
27:
co znácżą. liſt 261. b
28:
Piecżęći nigdy ſámą rzecżą nie ſą. liſt 266. b
29:
Pierwey vcżył Chriſtus vcżnie ſwe o pożywániu duchow=
30:
nym ćiáłá ſwego/ potym záś chleb y wino dawał.
31:
liſt 267. b
32:
R.
33:
Rożność miedzy Chriſtiáninem á Chrześćiáninem liſt 13. b
** iiijRozmowá


strona: **4v

Reieſtr
1:
Rożmowá pierwſza z żydowſkich gadek. liſt 67. a
2:
Rożność Zakonu Moyżeſzowego docżeśnego/ od zakonu
3:
Bożego wiecżnego. iſt 89. a
4:
Rozność zakonu Moyżeſzowego á Ewánieliey Chriſtuſo=
5:
wey. liſt 93. b y 94. b
6:
Rożność miedzy Chriſtuſem á Moyżeſzem. liſt 94. b
7:
Rzecż niepodobna áby Mátheuſz z Lukaſzem iednę geneá=
8:
logią piſáli. liſt 150. a
9:
Rozmáitymi ſpoſoby Bog zbawia. liſt 172. b
10:
Rozmáite ſą ſpoſoby wzywánia. liſt 199. b
11:
Rozmáite ſpoſoby vſpráwiedliwieniá/ ále Bogu nieprzy=
12:
ſtoyne. liſt 216. b
13:
S
14:
Sententie ná ktore ma pámiętáć ten/ ktory ſie chce báłwo=
15:
chwalſtwá obcych bogow vwiárowáć. liſt 7. a
16:
Syn Boży iednorodny. liſt 33. a
17:
Syn Boży pierworodny. támże a
18:
Stworzyć/ miáſto nápráwić álbo odnowić. liſt 38. a
19:
Sábáth. iiſt 70. b
20:
Słowko to zakon/ wiele rzecży známionuie. liſt 85. a
21:
Słowko to ná wieki/ nie záwżdy wiecżnosći znácży. támże b
22:
Stáry rozdźiał zakonu ná trzy cżęśći/ iáko niektorzy wier=
23:
ni vważáli. liſt 98. b
24:
Syonem/ nie tylko gorę/ ále też lud ſwoy w Babilonie/
25:
názywa Bog. liſt 120. b
26:
Swiádectwá o duchownym kroleſtwie Chriſtuſowym.
27:
liſt 178. b
28:
Spráwiedliwość zakonna z vcżynkow. liſt 207. a
29:
Spráwiedliwosć Ewánieliſka z wiáry. támże a
30:
A ktora z tych dwu ſpráwiedliwość lepſza. támże b
31:
Spoſob vſpráwiedliwiánia ktory wlaſnie Bogu ſámemu
32:
ſłuży/ y ták nas vſpráwiedliwia. liſt 219. a
33:
Skąd vroſły opera ſupererogationis/ to ieſt/ ktorych kto
34:
názbyt máiąc/ inſzym ich vdźieláć może. liſt 220. a

strona: **5

Rzecży cżelnieyſzych.
1:
Sákrámentá nie ſą ſámą właſną rzecżą/ ále znákiem ktorey
2:
pewney rzecży. liſt 263. a
3:
T.
4:
Tyś ná pocżątku Pánie vgruntował ziemię. liſt 35. b
5:
Trzey Aniołowie Abráhámowi ſie pokazáli. liſt 41. b
6:
Trudno Krześćiánin/ żydá náwroćić ma. liſt 68. a
7:
To co vſtáwa/ wiecżną rzecżą nie ieſt/ przeto y zakon iż v=
8:
ſtał/ wiecżny nie ieſt. liſt 84. a
9:
Toráh. liſt 92. b
10:
To ieſt ćiáło moie. liſt 262. b
11:
V.
12:
Vcżyńmy cżłowieká co znácży. liſt 16. a
13:
Vcżyć ieden drugiego nie będzie. liſt 110. b
14:
Vſtáwá Moyżeſzowá o wzbudzeniu naſienia brátu zmár=
15:
łemu. liſt 151. a
16:
Vſługowánie zborowe y bes cudow ſkutek ſwoy pokázuie.
17:
liſt 186. a
18:
Vcżynki ludzkie nie zgodzą ſie z łáſką Bożą y śmierćią
19:
Chriſtuſową. liſt 212. a
20:
Vſpráwiedliwienia ſpoſob ktory włáſnie Bogu ſámemu
21:
ſłuży/ y ták nas vſpráwiedliwia. liſt 219. a
22:
Vrząd Chriſtiáńſki ktory/ y co zá kazni iego. liſt 248. a
23:
W.
24:
Wyznánie o ſámym iedynym Bogu wſzech rzecży ſtworzy=
25:
ćielu. liſt 3. b
26:
Wyznánie o Iezuſie Chriſtuſie ſynu Bożym. liſt 11. a
27:
Wywod Troycácki o ſynu Bożym. liſt 13. a
28:
Wyſzedłem od Oycá/ y przyſzedłem ná świát. liſt 32. a
29:
Wſzyſtkie rzecży przezeń ſą ſtworzone. liſt 37. a
30:
W ciele co cżynić y ćierpieć/ poſpolita mowá piſmá s.
31:
liſt 39. a
32:
Wſzyſcy dobrzy ániołowie ſą ſyny Bożymi. liſt 46. a
**vW kſztałćie


strona: **5v

Reieſtr
1:
W kſztałćie Bożym być co znácży wedle Antichriſtá/ á co
2:
wedle piſmá ś. liſt 56. a
3:
Wywod żydowſki iż obrzeſká wiecżnie trwáć ma. liſt 73. b
4:
W Zákonie Moyżeſzowym nie wſzyſtko ieſt ſłowem Bo=
5:
żym. liſt 84. b
6:
Wykładmieyſcá Deuter: 18. Proroká wzbudzi wam Bog.
7:
liſt 102. a
8:
Wſzyſcy od Bogá máią być náucżeni. liſt 109. a
9:
W Iednym kroleſtwie mogąli záraz dwá Pánowie ſobie
10:
przećiwni krolowáć. liſt 184. a
11:
Wierni ſie teraz nie máią nic domyſláć/ ále ná tym máią
12:
co Apoſtołowie cżynili/ przeſtáwáć. liſt 191.b
13:
Wzywáć imienia cżyiego. liſt 196. a
14:
Wiáry do wzywánia potrżebá. liſt 198. a
15:
Wierni o co prośić máią Iezuſá Chriſtuſá. liſt 203. b
16:
Wiárá y vcżynki ſą dárem Bożym. liſt 213. a
17:
Wiernym bes woley Bożey nic ſie ſtać nie może. liſt 229. b
18:
Wſzyſtkie rzecży żywotowi temu ſłużące ná trzech rzecżách
19:
záwiſły. liſt 231. a
20:
Wiele rzecży Iezus vcżniom ſwym dopuſzcżał/ co potym
21:
po wźięćiu duchá ś. opuſzcżáli. liſt 234. b
22:
Wierny więcey ſie powinien oględać ná powſzechne ſłowá
23:
Bożego roſkazánie/ nizli ná oſobliwe duchá obiáwie=
24:
nie. liſt 240. a
25:
Woyná Chriſtiáńſka iáka ma być/ y co zábijáć máią wier
26:
ni/ y iákim nacżynim. Támże a
27:
Wierni ktorych krzywd á ktorych nie/ y iáko mśćić ſie má=
28:
ią. liſt 243. a
29:
Wierni zá zwierzchność wſzeláką Bogá chwalą y proſzą.
30:
liſt 249. a
31:
Wierni vcżniowie Chriſtuſowi/ vrząd świetſki mogąli
32:
ná ſobie nosić. Támże b
33:
Wiernemu godźili ſie ná roſkazánie zwierzchnośći/ kogo
34:
zábijáć/ álbo ná woynę iecháć. liſt 251. b
Wiernym


strona: **6v

Rzeczy cżelnieyſzych.
1:
Wiernym ſługom Chriſtuſowym roſkázuie piſmo ś. być ći
2:
chymi y ſpokoynymi/ á nie woiowáć. liſt 252. b
3:
Wierny możeli bes broniey ná woynę iecháć z drugimi/ y
4:
nikogo nie bić gdyby oni bili. liſt 253. a
5:
Wiernym tylko tego pilnowáć potrzebá/ áby przy wezwá
6:
niu ſwym ſtátecżnie ſtali. liſt 256. a
7:
Wywod od obrzezowánia dziatek. liſt 258. b
8:
Wykład Papieſki y Luterſki ieſt ſproſny o ćiele Chriſtuſo=
9:
wym z chlebá vcżynionym. liſt 264. b
10:
Właſne wyrozumienie ſłow Chriſtuſowych: To ieſt ćiáło
11:
moie. liſt 265. b
12:
W cżym ſie wierni nawięcey doświádcżáć máią. liſt 268. a
13:
Z.
14:
Zborowi Chriſtuſowemu ktorzy nieprzyaćiele więcey ſzko=
15:
dzą. liſt 1. b
16:
Zaden nie przychodzi do oycá/ iedno przez ſyná. liſt 22. a
17:
Zſtąpiłem z niebá. liſt 27. a
18:
Zydowie iáko o Chrześciánách trzymáią/ y iáko ie ſzácuią.
19:
liſt 67. b
20:
Zakon to ſłowko/ iáko ſie rozumie. liſt 83. a
21:
Zakon zwierzchni y ćieleſny Moyżeſzow z duchowną ſie
22:
ſłużbą Bożą nie zgodźi. támże b
23:
Zakon to ſłowko wiele rzecży známionuie liſt 85. a
24:
Zydowſki zaloth/ przymierze obiecáno inſze/ ále nie zakon
25:
inſzy. liſt 92. b
26:
Zniſzcżenie zakonu Moyżeſzowego ſkąd poznaſz. liſt 93. a
27:
Zakon ieſli ieſzcże potrzebny dla vkázowánia grzechow.
28:
liſt 95. b
29:
Zbieżą ſie do niego wſzyſtkie narody. liſt 110. a
30:
Z Egiptu wyzwałem ſyná mego. Ozee 11. liſt 143. b
31:
Zbáwienie z iednego źrzodłá płynie/ y iedną drogą ludźie do
32:
niego przychodzą. liſt 173. a b
33:
Zakonna ſpráwiedliwość z vcżynkow. liſt 207. a
Zaden


strona: **2v

Reieſtr rzecży cżelnieyſzych.
1:
Zaden w to nie potrefi żeby ſie vcżynki iego zgodźić mogły
2:
z łáſką Bożą y śmierćią Chriſtuſową liſt 212. a
3:
Zá vcżynki ſwe żaden zapłáty powinney ſpodźiewáć ſie
4:
nie má. támże b
5:
Záprzeć ſie ſámego ſiebie co ieſt/ y w cżym należy. liſt 226. b
6:
Zábić nikt drugiego nie może bes dopuſzcżenia Bożego.
7:
liſt 232. a
8:
Zadną miárą ten ſie nie zeydźie do kroleſtwá niebieſkiego/
9:
ktory ſie ná świát záś ogląda. liſt 250. b
10:
Zwierzchnosći ſámey to od Bogá dano/ áby złych kara=
11:
łá/ y kreẃ wylewáłá. liſt 254. b
12:
Koniec Reieſtru.