[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Bartłomiej Groicki
tytuł:   Porządek sądow i spraw miejskich
rok wydania:   1559


strona: kt

1:
Porządek
2:
Sądow y Spraw
3:
Mieyſkich/ Práwá
4:
Máydeburſkie=
5:
go.
6:
B.G.R
7:
PSALMO LVII.
8:
Recte iudicate filij hominum.
9:
Spráwiedliwie ſądzćie Synowie Ludzcy.
10:
Cum gratia et Priuilegio REGIAE MAIE-
11:
STATIS
12:
Lazarus Andreae impreſsit L ix

strona: A3

EPISTOLA
1:
IAſnie Wielmoż=
2:
nemu Pánu/ á Pánu Ianowi
3:
Hrábi ná Tarnowie/ Káſtellano=
4:
wi Krákowſkiemu/ Naywyſzſzemu
5:
Hethmánowi Korony Polſkiey/
6:
Lubáczowſkiemu/ Striyſkiemu/ rc.
7:
Stároſćie/ Pánu memu mi=
8:
łoſćiwemu.
9:
GDy tu Lázárz Andryſowic
10:
Impreſſor/ Wielmożny á mnie mi=
11:
łoſćiwy Pánie/ drukował Artykuły
12:
Práwá Mieyſkiego Máydeburſkiego po Pol=
13:
ſku/ Polakom w rzeczy Poſpolitey (ile ia ba=
14:
czę) bárzo potrzebne y pożyteczne: Ządał ieſt
15:
odemnie z niektorymi przyiaćielmi moimi/ á=
16:
bym ia thymże Polſkim Ięzykiem przydał ku
17:
tym tho Artykułom/ co by ſie zdáło być na=
18:
potrzebnieyſzego. Ia bacząc moię ktemu nie=
19:
godnoſć/ y zábáwienie ná moim vrzędźie nie=
Aiij máłe/ wy=


strona: A3v

epistola
1:
máłe/ wymawiałem ſye im s tego przes niemá=
2:
ły czás/ wſzákże gdy vśiłowáć nieprzeſtáli/ nie
3:
chcąc ſye im pothym częſtym odmawiánim v=
4:
przykrzyć/ biorąc też przed ſye powinowáctwo
5:
Krzeſćiáńſkie/ zá ktorym káżdy Pátryey ſwey y
6:
bliźniemu ſwoiemu wedle dáru Bożego powi=
7:
nien być pożyteczen: Nápiſałem krotko ten Po=
8:
rządek Sądow Mieyſkich/ tym zwłaſzcza kto=
9:
rzy ſye Láćińſkim ięzykiem niewiele báwią/ álbo
10:
innego krom ſwego przyrodzonego Polſkiego
11:
nieumieią. Gdźiem s ſwey głowy nic nie piſał/
12:
iedno com z Láćinſkiego wźiął á z zwyczáiu/ iá=
13:
ko mowią in praxi będąc/ obaczył. Acz niekędy
14:
nápominánie czynię: Wſzákże iáko inne wſzyth=
15:
kie rzeczy/ ták też y nápominánia ná rozſądek w
16:
práwie vczonych przypuſzczam. Ieſli ſye ktho o=
17:
zowie/ iż ty rzeczy lepiey á doſtáteczniey nápiſze/
18:
tym mnie nie rozgniewa/ y owſzem to rad będę
19:
widźiał/ gdy tą ſwoią pracą kogo w Práwie v=
20:
czonego wzbudzę y wyzowę/ kthoryby też Prá=
21:
wá Mieyſkie Polákom właſnym ich ięzykiem
22:
doſtátecznie wydał/ iáko inne narody ſwoim ię=
23:
zykiem Práwá Boże y Ludzkie nápiſáne máią/
24:
Aby theż Polacy y w tym nie vpoſledzeni byli.
25:
Ten Porządek ia/ Wielmożny á miłoſćiwy Pá=
26:
nie/ ile Pan Bog raczył dáć z łáſki ſwey/ ile mi
też czáſu


strona: A4

DEdicatoria.
1:
też cżáſu od moich prac sſtawáło/ wypiſałem
2:
krotko/ rozumieiąc go ku tym to Artykułom/ y
3:
ku zábieżeniu niemáłym błędom/ kthore ſye ná
4:
Miáſteczkách w poſtępku Práwá dźieią/ bárzo
5:
być potrzebny/ s kthorego káżdy przeczytawſzy/
6:
á potym ſye ſpráwom v Sądu máluczko przy=
7:
pátrzywſzy/ łácwie pozna y náuczy ſye/ iákim
8:
Poſtępkiem y z iákimi Ceremoniámi Sądow=
9:
nymi/ ſobie y przyiaćielowi ſwoiemu/ w docho=
10:
dzeniu Spráwiedliwoſći ſwoiey przed Vrzę=
11:
dem/ ſnádnie poſłużyć y doydź ſwego może/ bęs
12:
wielkiego á częſtego niezbożnych Prokuratorow
13:
tuczenia y łupienia. Obaczy też y Sędźia ná
14:
krotce powinowáctwo ſwoie/ iáko ſye w ſprá=
15:
wách vrzędowi ſwoiemu thák ná Sądźie iáko
16:
kromia Sądu należących/ záchowáć ma. Kto=
17:
ry też Porządek s támtymi to Artykuły/ Polacy
18:
zwłaſzczá ktorzy Láćińſkiego ięzyká nie vmieią/
19:
y co ieſt Speculum Saxonum, álbo lus Munici=
20:
pale Maydeburgenſe nie wiedzą/ mogą mieć iá=
21:
koby zá nieiáki Státut Práwá Mieyſkiego/ y
22:
Porządku Sądow Mieyſkich. Ktorym ia wy=
23:
dał/ ácz względem przyczyn wyſzſzey námienio=
24:
nych/ wſzákże też nie mniey zá tym/ iż mi Pan
25:
Doktor Stániſław Rozárius w. W. Służe=
26:
bnik/ oſobliwy moy przyiaćiel/ ktemu chući do=
dał/ y v=


strona: A4v

EPISTOLA
1:
dał/ y vpewnił mię w tym/ iżby tho przećiw
2:
w. W. nie było/ gdy bym tę pracą ſwoię w. W.
3:
przypiſał y ofiárował. Y tákem v ſyebie vważył
4:
moy miłoſćiwy Pánie/ ábym tey pracey iákaſz=
5:
kolwiek ieſth/ nikomu innemu ſnádniey á przy=
6:
ſtoyniey nie przypiſał/ iáko w. W. ſwoiemu mi=
7:
łoſćiwemu á przyrodzonemu Pánu. A zwłaſz=
8:
czá máiąc inne przyczyny do tego/ będąc z miey=
9:
ſcá tego/ kthorego w. W. Pánem być raczyſz.
10:
A oſobliwie iżem poznał w. W. inter Principes
11:
Viros w vmieiętnoſći Práwá Mieyſkiego/ być
12:
naprzednieyſzego: przes co ieden zacny człowiek
13:
ták o w. W. w ſwoich kſyążkách niedawno ná=
14:
piſał. ILluſtriſsimo ac fortiſsimo Domino IOANNE
15:
Comite a Tarnow, Castellano Craccouiensi: inter Principes Vi-
16:
ros, neminem alium apud nos reperies, in prudentia Iuris no-
17:
stri, ſumma cum laude magis uerſatum. Ktorego theż
18:
czuyna praca/ nietylko około zacnych á wiecznie
19:
pámiętnych ſpraw Woiennych/ ále też około pil=
20:
ney rády w rozmnożeniu Spráwiedliwoſći s=
21:
więtey/ y poſtánowieniu rządu dobrego/ ták w
22:
Ziemſtwie iáko w Mieſćiech/ byłá záwżdy/ á
23:
teraz tym więcey ieſth wſzytkim Polakom iáko
24:
Słońce świetna. S kąd w. W. odpłátę od Pá=
25:
ná Bogá/ y chwałę od Ludźi ná potomne cżáſy
26:
nie mnieyſzą odnieſye/ iedno iáko y s ſpraw wo=
iennych. Non


strona: B

DEdicatoria.
1:
iennych. Non minor enim ex rebus vrbanis quam
2:
bellicis comparatur gloria. Y owſzem ex rebus
3:
vrbanis więtſza dla tego/ iże ſpráwá Woienna/
4:
álbo zwyćięſtwo nád nieprzyiaćielem otrzymá=
5:
ne/ cżáſu iednego tylko bywa pożyteczne/ Ale
6:
Práwá/ obycżáie Spraw thák Ziemſkich iáko y
7:
Mieyſkich/ y ſtánowienie pokoiu poſpolitego/
8:
ná wieczne cżáſy trwa. Acz wiem o tym dobrze/
9:
Wielmożny miłoſćiwy Pánie/ iż w. W. żadney
10:
chwały stąd nie potrzebuie/ wſzákże iż zá pracą
11:
w rzeczy poſpolitey vżyteczną/ chwałá ták mu=
12:
śi iść/ iáko ćień zá Słońcem idźie/ Et gloria no=
13:
lentem ſequitur, volentem fugit, tedy to wſzyt=
14:
ko ták s ſtrony ſpraw Woiennych/ iáko y s ſtro=
15:
ny pracey/ kthorą w. W. y tych cżáſow nic nie
16:
folguiąc látom ſwoim/ około poſtánowienia
17:
Spráwiedliwoſći Swiętey podeymowáć ra=
18:
czyſz/ káżdy w. W. przyczytáć y tym ſławić ná
19:
wieki musi Páná Bogá wſzechmogącego/ o to
20:
proſząc/ áby w. W. raczył ieſzcze w dobrym
21:
zdrowiu y w łáſce ſwey Swiętey długo zácho=
22:
wáć/ iáko mocną podporę á pomnożenie rzeczy
23:
poſpolithey w Koronie Polſkiey: Aby drudzy
24:
młodſzy ieſzcze ſye w. W. ſpráwam/ rozumowi/
25:
wymowie/ cnoćie/ świętobliwoſći/ długo przy=
26:
pátrzáli/ á przypátrzáiąc ſye/ wzor ſobie á kſtałt
B w tym


strona: Bv

EPISTOLA
1:
w tym wſzytkim z w. W. bráli. Do ktorychby
2:
w. W. iáko łáſkáwy Oyćiec do dźiatek ſwoich
3:
mowić mogł ony ſłowá/ ktore Aeneas do Sy=
4:
ná ſwego Aſcániuſá mowił:
5:
Diſce puer uirtutem ex me, uerumque laborem.
6:
A zwłaſzcżá do Syná ſwego/ o ktorego wycho=
7:
wániu w. W. táką pilnoſć z známienitymi na=
8:
kłády czynić raczył/ chowáiąc go ná dworzech
9:
Krolow Krzeſćiáńſkich/ że to nam wſzythkim
10:
Polakom tę nádźieię czyni/ quod imitabitur Pa=
11:
tris veſtigia, iuxta illud Horatianum.
12:
Fortes creantur fortibus et bonis,
13:
Est in Iuuencis, est in equis patrum
14:
Virtus, nec imbellem feroces
15:
Progenerant Aquilae columbam.
16:
Iákoż iuż tego znáki mamy záprawdę niemáłe/
17:
że to nam wſzytkim Polakom ieſt ku oſobliwey
18:
poćieſze. A ták nie wdawáiąc ſye o tym w
19:
dáleką rzecz/ Wielmożny á miłoſćiwy Pánie/. tę
20:
pracą ſwoię iákaż kolwiek ieſt/ przypiſałem ią w.
21:
W. rozumieiąc to/ iż pod w. W. Imieniem ſczę=
22:
ſliwiey ná świátło może wynidź/ et ab aemulis
23:
et obtrectatoribus beſpiecznieyſza być/ Kthorzy
24:
tylko cudze prace wedle ſwey głowy zwykli ſzá=
25:
cowáć/ á ſwoich żadnych nie okázowáć/ iż łac=
26:
wiey cudze gánić/ niż ſwoie czynić. Y proſzę
pokornie


strona: B2

DEdicatoria.
1:
pokornie/ áby w. W. moy miłoſćiwy Pan/ ten
2:
máluczki znák mey ku ſobie powolnoſći odemnie
3:
ſłużebniká ſwoiego nieznáiomego raczył wdźię=
4:
cznie á łáſkáwie przyiąć. A mnie theż w tych
5:
poczćie mieć y záchowáć/ ktorzy rádźi w. W.
6:
wiernie y wiecznie ſłużą/ y z obrony ſye
7:
w. W. weſelą. Dan s Krákowá
8:
Szeſnaſtego dniá
9:
Máiá.
10:
Roku Páńſkiego.
11:
1559.
12:
W. W. Mił.
13:
Nieznáiomy á na=
14:
niſzſzy ſłuże=
15:
bnik
16:
Bártłomiey Grohicki/ ná
17:
ten czás Podwoyći Krák.
Bij Petrus


strona: B3v

Przedmowá
1:
Przedmowá do Czy=
2:
telniká. V ktorey ieſt opi=
3:
ſána Summá tych
4:
kſyążek.
5:
IEſli będźieſz czytał/ á nie
6:
wſzytkoć poydźie w ſmák/ łáſká=
7:
wy Czytelniku/ nie zárázem łay/
8:
ále pierwey pilnie czytáiąc roze=
9:
znay/ á nie vmieſzli rozeznáć/ od
10:
innych co ſie s tym rozumieią/ dobrzeli nápiſa=
11:
no/ pytay/ á ná to pámiętay/ iż do tego cżáſu/
12:
áczkolwiek wſzyſcy Mieſzczánie y Wieyſki Lud
13:
w Koronie Polſkiey/ odedwu Seth lat y dáley
14:
ſądzą ſye práwem Niemieckim Máydeburſkim/
15:
niebył żaden Polak/ ktoryby rozmiłowawſzy ſye
16:
Rzeczy poſpolitey/ y Spráwiedliwoſći Swię=
17:
tey/ nielitował pracey/ áby bráćiey ſwey Pola=
18:
kom/ Porządek tego Práwá/ właſnym ich ięzy=
19:
kiem wydał/ Częſćią podobno dla trudnoſći
20:
Práwá tego/ y wielkiey pracey/ częſćią dla nieży=
21:
czliwoſći/ iż tákich wiele ieſt ludźi/ ktorzy co od
22:
Bogá máią/ nie rádźi z miłoſći Krzeſćiáńſkiey
bliźniemu


strona: B4

do Czytelniká.
1:
bliźniemu vżyczáią/ iedno zá vkłony bárzo ni=
2:
ſkimi/ y zá dary wielkimi. A rzecz to byłá záw=
3:
żdy ku piſániu thák przełożonym iáko y poddá=
4:
nym potrzebna. Abowiem káżdy Sędźia/ łat=
5:
wieyſzy ſpráwy rozſądek może dáć/ y ćierpiący
6:
krzywdę/ łatwiey ſye ſpráwiedliwoſći ſwey do=
7:
mowić może/ gdźie Práwo tym ięzykiem ieſt ná=
8:
piſáne/ kthore y Sędźia y ſtrony práwuiące ſye
9:
rozumieią. Doświadczy tego káżdy kto ſye bę=
10:
dźie przypátrzał ſpráwam Sądowym/ w Miá=
11:
ſteczkách y we Wśiách między Lawniki w prá=
12:
wie niećwiczonymi/ iż rzadka ſpráwá tą drogą
13:
idźie/ iákoby wedle Práwá właſnie idź miáłá/
14:
iedno iáko ſye Woytowi álbo Vrzędnikowi/ ál=
15:
bo Prokuratorowi w głowie vklij/ á iáko go
16:
kto dáry lepiey náchyli/ ták ſądźi y ták ſpráwu=
17:
ie. Winy nieſłuſzne bierze/ drze/ łupi/ dręczy v=
18:
bogie ludźi/ nieznáiąc Práwá/ áni żadnego Po=
19:
rządku Sądowego/ y nie wiedząc iáką winą
20:
kogo á o co káráć/ iáko Spráwiedliwoſć od nie=
21:
ſpráwiedliwoſći rozeznáć. Co bywa z wielkim
22:
vbliżenim vbogich ludźi. Ku zábieżeniu tedy
23:
tákich y innych wiele błędow/ ktore ſye w Miá=
24:
ſteczkách zá nieznáiomoſćią Práwá/ y Poſtęp=
25:
kow Sądowych/ dźieią: Nápiſałem then Po=
26:
rządek Sądow Mieyſkich. Nie iżbym to o ſo=
bie rozumiał/


strona: B4v

Przedmowá
1:
bie rozumiał/ álbo znáć dawał/ ábym temu do=
2:
ſyć vczynił/ álbo vczynić mogł/ y owſzem tho
3:
znam/ iż tá praca nieieſt głowy moiey. Bo wy=
4:
kłádáć práwá/ ſpiſowáć porządki Sądow/ y wy
5:
puſćić to ná Swiát/ ieſt wielka rzecz á ważna/ y
6:
ieſt ſye ná co rozmyſlić: Ale iż bym ktorego w prá
7:
wie vczonego Polaká tą moią pracą wyzwał/
8:
ktoryby rozgniewawſzy ſye ná mię/ nie tylko tá=
9:
ki Porządek/ ále y wſzytko Práwo Sáſkie Máy=
10:
deburſkie Polſkim ięzykiem ku pożytkowi Rze=
11:
czy poſpolitey Polſkiey/ y ku rozmnożeniu ſprá=
12:
wiedliwoſći świętey/ doſtátniey nápiſał y wy=
13:
dał. Iákoż iednák nálazł by tákich niemáło/ kto=
14:
rzyby ſye tego ważyć mogli/ by chćieli/ á Rzecz
15:
poſpolitą miłowáli. Bo thymi czáſy zá łáſką
16:
Bożą/ ták ſye rozumy rozkrzewiły w Polſzcze/
17:
iż v poſtronnych Narodow/ máło ich trzebá że=
18:
bráć. By też iedno przełożeni ſłuſznym opátrze=
19:
nim ná godne ludźi bácznoſć mieli/ Czego zá=
20:
prawdę wielka ieſt potrzebá: Vt Principes vir=
21:
tutem in tenuis fortunae hominibus beneficijs e=
22:
xerceant, officijs colant, et ad pertractandas eas
23:
partes, ſine quibus rudis eſt hominum vita, libe=
24:
ralitate atque clementia excitent. Wſzákże y s te=
25:
go com ia máło nápiſał/ ile baczę/ káżdy kto prze=
26:
czyta/ á pilnie ſye przypátrzy/ łatwiey ſye ſwey
Spráwiedli=


strona: C

do Czytelniká.
1:
Spráwiedliwoſći zá wiádomoſćią tego Porząd
2:
ku/ domowić może. Ktory to Porządek/ áby w=
3:
ſzytká ſpráwá tych kſyążek łatwieyſza ku poięciu
Argumentum tych to kſyążek.

4:
y ku pámiętániu byłá/ rozdźieliłem ná cztery czę=
5:
ſći. W pierwſzey wypiſałem o Perſonách Są=
6:
dowi przynależących/ począwſzy od nawyſzſzey
Pierwſzey częſći Summá.

7:
áż do naniſzſzey/ przyſyęgi ich/ powinowáctwá
8:
ich/ iáki ma być Sędźia/ iáko ſye wſzyſcy ták ná
9:
Vrzędźiech Mieyſkich będący/ iáko Vrzędom
10:
poddáni/ wedle powinowáctwá ſwoiego/ zá=
11:
chowáć máią. W wtorey położyłem o rozno=
Wtorey częſći Summá

12:
ſći Sądow Mieyſkich/ iáko Sądy gáią/ co ná
13:
ktorych ſądzą/ z iákimi Ceremoniámi/ y ktorych
14:
czáſow Sądy ſpráwowáne być máią. W trze=
Thrzećiey częſći Summá.

15:
ćiey o Poſtępku Sądowym/ ták w przezyſkách
16:
práwnych przećiw ſtronie gdy do Sądu pozwá
17:
na nieſtánie/ iáko też w ſpráwách wſzytkich/ gdy
18:
do Sądu ſtánie. W przezyſkách iż ten porządek
Porządek w Przezyſkách gdy Stroná pozwána do Sądu nie=
ſtawa.
Legale impedi.
Pignoratio.
Fideiuſsio.
Detentio.

19:
ieſt/ kiedy kto do Sądu pozwány trzy kroć nie
20:
ſtawa/ á da ſye przezyſkáć: tedy iuż álbo wnośi
21:
pomocną przyczynę ſwego nieſtánia ná bliſki
22:
Sąd/ álbo go zá onymi przezyſki Czeladź Vrzę=
23:
dowa z roſkazánia Sędźiego fantuie/ álbo ſye
24:
ręczy/ álbo ośiádłoſćią broni/ álbo go do wię=
25:
źienia biorą: O tym wſzythkim maſz porządnie
26:
wypiſano. Gdźie też obaczyſz/ iákie przezyſki do
C bre/ iákie


strona: Cv

Przedmowá
1:
bre/ iákie nie dobre/ wedle ktorych Sędźia Exe=
2:
kucyą ma czynić/ wedle ktorych niema czynić/ y
Porządek ná przećiw ſtronie gdy do= Sądu Stawa.

3:
iáko ſye też przezyſkána ſtroná ma bronić. W
4:
ſpráwách záſye przećiw ſtronie gdy do Sądu
5:
ſtánie/ iż ten porządek ieſt/ że ſtroná obwiniona/
6:
niż ſye s Powodem/ przez głowną odpowiedź
7:
ná żáłobę w práwo wda/ ty lekárſtwá práwne
Dilationes.

8:
ma: álbo odwłok vżywa/ kthore s práwá otrzy=
9:
ma: álbo ſye od Sądu wrzucenim iákiey przy=
Exceptiones.

10:
czyny przećiw perſonie álbo przećiw rzeczy wyy=
11:
muie: álbo ſye domawia tego przed odpowie=
Reconuentio.

12:
dźią/ áby ſye iey theż powod przed tymże Sę=
13:
dźiem vſpráwiedliwił. Potym s powodem O=
Reformationes.

14:
práwy czyni/ Powod záſye głowną żáłobę wy=
Capitalis, p poſ: Guarrenda.

15:
puſzcza/ Obwiniony powodną ſtronę Gwa=
16:
rem wiąże/ zá tym odpowiáda/ á odpowiedźi
Reſponſio. Probationes.

17:
ſwey rozmáitymi dowody podpiera/ Ná oſtá=
18:
tek Ortelu ſtrony ſłucháią/ A ieſli ſye ktorey Or=
Ortilegium.

19:
tel nie podoba/ do wyſzſzego Sędźiego áppellu=
Appellatio.

20:
ie. A gdy iuż obwiniony práwem będźie przezy=
Executio.

21:
ſkan/ Sędźia Exekucyą nád nim czyni. Ná ko=
Litis expenſae

22:
niec Nakłádow od niego druga ſtroná po zwy=
23:
ćięſtwie/ y po otrzymániu głowney rzeczy/ żą=
Arestationes. Inuentarij.

24:
da/ álbo dobrá iego ſzperuią/ álbo ie vrzędownie
25:
popiſuią. O tym wſzytkim też maſz ſwoim po=
26:
rządkiem nápiſáno/ Co czytáiąc lepiey zrozu=
mieſz. Przy=


strona: C2

do Czytelniká.
1:
mieſz. Przydałem do teyże częſći trzećiey o Drze=
Arbor conſanguinitatis. Succeſiones.

2:
wie krewnoſći/ s ktorego káżdy poznáć może/ kto
3:
po kim wedle Mieyſkiego Práwá ſpadek bierze.
4:
W czwartey częſći o kárnoſći złoczyńcow wedle
Czwartey częſći Summ.

5:
Práwá/ o męczeniu ich/ y iáką śmierćią kthory
6:
ma być karan. Ten Porządek zdał mi ſye być
7:
bárzo potrzebny/ ku wiádomoſći tych/ kthorzy
8:
tego s práwá Niemieckim álbo Láćińſkim ięzy=
9:
kiem piſánego/ wiedźieć niemogą/ ták ná Vrzę=
10:
dźiech Mieyſkich będącym ku dobremu rozſąd=
11:
kowi/ iáko y poddánym ku dochodzeniu Sprá=
12:
wiedliwoſći ſwey ſądownym poſtępkiem/ kto=
13:
ry winien káżdy wiedźieć/ y Práwo vmieć. Bo
14:
ſye niewiádomoſćią żaden niewymowi/ oprocz
15:
pewnych Perſon w práwie opiſánych/ iáko ſą
S.S:lib:iij, arti: 39

16:
niewiáſty/ dźieći/ ſzaleni/ rc. Et turpe eſt in foro
17:
verſanti, Ius ignorare in quo verſat. Y Pan Bog
18:
tego chce/ áby wſzędy między ludźmi/ á tym wię=
Pan Bog chce áby we wſzythkiem Porządek był.

19:
cey ná Sądźiech był vtćiwy porządek. Gdźiem
20:
też do tego Porządku przypiſował niektore ſprá=
21:
wy wedle zwyczáiu Lawniczego Krák. Częſćią
22:
dla tego/ áby y Krákowiánie ktorzy ieſzcze kło=
23:
potow Práwnych nieſkuśili/ (á day Boże áby
24:
ich żaden nieznał/ káżdemu tego s práwey miło=
25:
ſći Krzeſćiáńſkiey życzę.) Ale ieſliby ſye im theż
26:
przydáło Sądownym poſtępkiem Spráwiedli=
Cij woſći do=


strona: C2v

1:
woſći dochodźić/ álbo ſye ſądownie bronić/ áby
2:
ty ſpráwy ſądowne po przeczytániu ich łácwiey
3:
rozumieli/ á przypátruiąc ſye im/ y przyſłuchá=
4:
iąc ich/ lepiey ſobie y przyiaćielowi porádźić v=
5:
mieli/ ták w tych poſtępkoch zwyczáynych/ iáko
6:
też w tych ktore idą wedle Práwá. Częſćią theż
7:
ku náſládowániu innym Miáſtheczkam/ ieſli
8:
by Śye im zdáło/ iákoż moim baczenim niewiem
9:
by inne ſądowne Lawnicze mieyſtce było/ s kto
10:
rego by ſobie inne Miáſtá y Miáſteczká kſtałt
11:
y wzor ku náſládowániu mogły bráć/ iáko s
12:
Krákowſkiego/ gdźie ná tych ſpráwách ludźie
13:
mądrzy/ ſtáteczni/ poważni/ w práwie ćwicze=
14:
ni ſyadáią/ przed ktorymi ſye wiele kroć Rycer=
15:
ſcy ludźie/ y inne zacne Oſoby á o wielkie rzeczy
16:
częſto ſądzą. Wſzákże ia tu mieyſcá żadnego
17:
nieponiżam/ y owſzem ná woli káżdemu dáię/
18:
chceli tego wſzytkiego com nápiſał vżywáć álbo
19:
nie/ może ſobie káżdy wedle myſli ſwey poprá=
20:
wić iáko chce/ y porády indźie ſzukAć/ y Práwá
21:
ſye dokłádáć. Obyczáiow theż y Wielkierzow/
22:
ktorych gdźie od dawnych czáſow zá práwo v=
23:
żywáią/ nie káżę/ áni przećiw nim mowię/ gdyż
24:
Wielkierz álbo zwyczay káżdego Miáſtá álbo
S.S.lib: i, arti:64.

25:
Powiátu Práwo káźi/ y zá práwo bywa mian/
26:
kiedy wchodźi w vżywanie. A ták ty coś
tego pier=


strona: C3

do Czytelnik.
1:
tego pierwey nie vmiał/ ániś o tym co ieſt Prá=
2:
wo Máydeburſkie nieſłychał/ ániś żadnego po=
3:
rządku Sądow Mieyſkich nieznał/ przyymi
4:
odemnie zá wdźięczne to krotkie porządku wy=
5:
piſánie/ iáko ná ten czás ná prętce przy wielkich
6:
pracách Vrzędu moiego być mogło. Znáiąc ty
7:
máłe początki/ ſnádniey potym ku znáiomoſći
8:
więtſzych przydź możeſz. A ieſli lepiey rozu=
9:
mieſz/ nielituy pracey dla rzeczy poſpolitey/ dla
10:
vbogich ludźi/ nie kryy Perły w źiemię/ ktorey ći
11:
Pan Bog vżycżył/ popraw/ odłoż ſwoie niepo=
12:
trzebne zábáwienia álbo krotofile ná máły czás
13:
ná ſtronę/ nie zaźrzy bliźniemu ſwey vmieiętno=
14:
ſći. Nápiſz lepiey y ſzerzey/ zoſtáwiſz po ſobie pá=
15:
miątkę wieczną. A powinieneś to vczynić z
16:
miłoſći Krzeſćiáńſkiey ku bliźniemu/ y z roſkazá=
17:
nia Bożego: Bo Pan Bog chce po nas/ vt
18:
Vnusquisque afferat in tabernaculum Do=
19:
mini ſecundum quod habuerit, iuxta
20:
benedictionem Domini Dei
21:
ſui, quam dede=
22:
rit ei.
23:
Ia ile mi Pan Bog raczył vżyczyć Bło=
24:
goſłáwieńſtwá ſwego/ tom wnioſł
25:
do przybytku Páńſkiego/
26:
co widźiſz.
C iij Temu co


strona: C3v

Wierſze
1:
Temu co ty Kſyążki czytáć będźie/
2:
Woyćiech Káſzot Frántá dobry towárzyſz/
3:
rozſądek ſwoy oznáymuie.
4:
A prawdá pánie Szczekułá iże Noſem krzywiſz/
5:
Zda mi ſye że twem mechlerſtwem nieták ſye pożywiſz.
6:
Bá y ony coś ie łupił z Sąſyádow ſwych groſze/
7:
Będąć vbywáć z innemi obroki potroſze
8:
Gdy iuż káżdy y naproſtſzy thu przeczyta ſobie/
9:
To wſzytko co Mieyſkiey wiedźieć należy Oſobie.
10:
A iáko ma poſtępowáć w ſwey Spráwiedliwoſci/
11:
Ktorey ſye więc proſty człowiek bárzo długo poſci.
12:
Gdy Sędźiowie z Szczekułámi poczną Práwem kręćić/
13:
Aby iedno ná obudwu ſtronách co wymęczyć.
14:
Bo więc ſzpetnie niebożątká kálety ſtrząſáią/
15:
A kthemu ná kołácye do ſyebie praſzáią.
16:
Ony doſtoyne obrońce ſwey Spráwiedliwoſći/
17:
Nie ieden ſye gárniec winá dáremnie wychłoſći.
18:
A on vmyſlnie y łatwią rzecz zátrudniáć będźie/
19:
A za tego máło widźim przy káżdym vrzędźie.
20:
Wyrywáiąc dźiwne Práwne Láćinſkie Terminy/
21:
Ale muśiſz iuż ná ſtronę pánie duſzko zniemi.
22:
Bo thu proſtak naydźie wſzytko iuż Polſkiem ięzykiem/
23:
Niebędźie ſye przed twą mnoſćią kłániał hárdim bitem.
24:
Przetći domá krotce ſobie y wneth ſye náuczy/
25:
Iáko ſye wczym ma ſpráwowáć/ y ſnádnie vłuczy
26:
W krotki koniec v Sędźiego ſwey Spráwiedliwoſći/
27:
Chybá żeby on nieczynił ſwoiey powinnoſći.
28:
Ale naydźie tu nań winę y kaźń známienitą/
29:
Bowiem táki naywięcey Rzecz pſuie poſpolitą.
30:
Bá y ná owe przechyrki co Práwo nicuią/
31:
Przed ktoremi by przed Sępy vbodzy dudkuią.
Naydźie


strona: C4

Frántá Káſzoty
1:
Naydźie kágániec ná gębę trudno będźie plęſáć/
2:
Albo proſte nieboraki po ſwey woley kęſáć.
3:
A iż ty puſćiem ná ſtronę o ktorych to wiemy/
4:
Ze s nich Pátronow kſyążeczkam tym mieć niebędźiemy.
5:
Ty miły bráćie ktory s tąd będźieſz miał pożytek/
6:
Skoro przeczytaſz s pilnoſćią ten Porządek wſzytek.
7:
Vkáż tę przyſtoyną wdźięcznoſć Piſárzowi temu
8:
Ktory ták dobrze poſłużył Spolnemu dobremu.
9:
Yeſliże kogo vſłyſzyſz komu by ſye zdáło/
10:
Ze nie wſzytko doſtátecznie tu ſye nápiſáło.
11:
Proś niech zárázem nie gáni á dla máłey wády/
12:
Niech nie mowi żeby to był Porządek ſzkárády.
13:
Bo y máła brodaweczká twarzy białey głowie/
14:
Nie oſzpáći y nie wádźi nic piękney Oſobie.
15:
Będźieli chćiał być vporny tedy day pokoy/
16:
Albo chceſzli o tym rádſzey zárázem zniem rokuy.
17:
Yeſliże vczony niech co lepſzego nápiſze/
18:
A my do tąd przeſtániemy dobrzy Towárzyſze.
19:
Ná tey powſzedniey potráwie/ áże Márcepany
20:
Podkáią nas przes ty możne wrozumie ſwem Pány.
21:
Aczći to dźiś iuż ná Swiećie niebárzo nowiná/
22:
Ze máły dym wylátuie z wielkiego kominá.
23:
A choc drudzy nic niepiſzą áni theż vmieią/
24:
Przedſyę ſye z drugiego pracey vſzczypliwie śmieią.
25:
My że wiemy iż to nie tći człeká potćiwego
26:
Iáko ſłuſza wdźięcznie pracą przyymuiem káżdego.
27:
I teraz winſzuiem z ſercá ſwemu Bártoſzowi/
28:
Pomoż Boże cnotliwemu ná wſzem człowiekowi.
29:
A ſpraw to wniem przes ſwe dáry z łáſki ſwey obfitey/
30:
By potym wczym więtſzem ſłużył Rzeczypoſpolitey.
31:
Bo to Mátká náſzá/ ktemu káżdy ſye cny rodźi
32:
By iey ſłużył y ten w rychle ſnadź w ten Cel vgodźi.
33:
A s tąd inego imię zacnie roſławi ſye wſzędźie/
34:
A to iemu tu ná Swiećie ſkarb natrwálſzy będźie.
35:
Tylkoſmy pewney korzyſći.

strona: C4v

1:

2:

3:

4:

5:

6:

7:

8:

9:

10:
Omyłki w Druku tk popoprwiſz.
11:
Liſt vj/ wierſz 9. ſaeuit/ czytay ſaeuitqz.
12:
Liſt xij/ wierſz 16/ pomiernym karnim/ czytay/ po miernym karniu.
13:
Liſt lxij/ in margine: s przezwiſkow/ czytay/ s przezyſkow.
14:
Liſt lxix/ wierſz 20/ gdy kiedy kogo/czytay/ kiedy kogo.
15:
Liſt xcv/ wierſz 2/ Sędźia wyda rok/ czytay/ wyda wyrok.
16:
Liſt cxx/ Wierſz 18/ Oyćiec y Mtk iedney Familiey/ czytay/ Oy=
17:
ćiec y Syn iednego domu albo rodziu/ mogą poiąć rc.

strona: a

Częſć pierwſza. Liſt j.
1:
Porządku
2:
Sądow Mieyſkich
3:
Częſć pierwſza.
4:
O Práwie y rozno
5:
ſći Praw.
6:
IZ káżdemu Sądowi przy
7:
należy práwo: przyſtoyna rzecz ieſt
8:
naprzod wiedźieć/ Opiſánie Prá=
9:
wá/ y roznoſći iego: áby káżdy Sę
10:
dźia wiedźiał/ iákiem práwem ma
11:
ty ſędźić/ ktorzy ſą pod władzą á zwierzchnoſćią
12:
iego/ áby też poddáni ználi/ ktorem práwem má=
13:
ią być ſądzeni: y wedle ktorego práwá/ ſpráwie=
14:
dliwoſći ſwey v zwierzchniego Pána álbo v ſę=
a dźiego...


strona: av

Porządku Sądow
1:
dźiego ſwego domágáć ſye máią. Ponieważ też
2:
iáſna rzecz ieſt/ iż rozne ſtany ludźi/ rozne práwá
3:
máią/ y roznemi ſye práwy ſądzą.
IVris deſcriptio.

4:
Práwo tedy/ ieſt náuká/ ktora wie=
5:
dźie ku wſzelkiey potćiwoſći/ á odwodźi od káż=
6:
dey niepráwoſći/ áby przes táką náukę y ſkutek
7:
iey/ zuchwálſtwo złych ludźi hámowáne było/ á
8:
między dobremi niewinnoſć w beſpieczeńſtwie
9:
trwáłá.
10:
Tey náuki tá Summá ieſt/ áby ká=
SummáPraw wſzytkich.

11:
żdy potćiwie żył/ Bliźniego nie obrażał/ káżde=
12:
mu co ieſt iego/ dał. Albo Práwo/ ták ſye
13:
inſzym ſpoſobem opiſuie. Ieſth poſtánowienie
14:
Spráwiedliwoſći/ od zwierzchniego Páná/ ná
15:
poddáne ſwoie/ ku chwale Bożey/ ku potćiwe=
16:
mu żyćiu/ á záchowániu pokoiu poſpolitego.
17:
Zwierzchni ten to Pan/ ieſt álbo Bog/ álbo przy=
Diuiſio Iuris.

18:
rodzenie/ ábo człowiek. A dla tego Práwo ieſt
19:
troiákie/ Boże/ Przyrodzone/ Ludzkie.
Diuinum Ius.

20:
Boże práwo ieſth/ kthore pan Bog
21:
ſam poſtánowić raczył/ kthore ſye zámyka w=
22:
Stárym y w Nowym Teſtámenćie. A iáko
23:
pan Bog ieſt naylepſzy/ nayſwiętſzy/ y naſprá=
24:
wiedliwſzy/ przed kthorym wſzyſtko ſtworzenie
vpada:


strona: a2

Częſć pierwſza Liſt ij.
1:
vpada/ Ták też práwo iego ieſt naylepſze/ nay=
2:
ſwiętſze/ y naſpráwiedliwſze: kthoremu wſzytki
3:
práwá vſtępuią/ y vſtępowáć máią/ by też były
4:
nadáwnieyſze/ z długim zwyczáiem chowáne:
Acto: v.

5:
Abowiem więceieſmy powinni páná Bogá ſłu
6:
cháć niż ludźi. A mądroſć thego Swiátá głu=
7:
pſtwo ieſt v Bogá.
iCor: iij.

8:
Práwo Przyrodzone ieſt/ do kthore=
Naturale.

9:
go ſámo przyrodzenie bes żadnego czyiego po=
10:
ſtánowienia wiedźie. Tho práwo nie tylko ſá=
11:
memu człowiekowi właſne ieſth: Ale káżdemu
12:
żywemu ſtworzeniu/ ktore ſye rodźi/ iákoż s tego
13:
práwá pochodźi złączenie przyrodzone ku rodze=
14:
niu ſobie podobnego/ s tego wychowánie dźie=
15:
ći: Co też w niemych źwierzętach widźimy być/
16:
y inne rzeczy z ſámem przyrodzeniem idące.
17:
Ludzkie práwo ieſt/ ktore od Ludźi
Humanum

18:
bywa poſtánowione/ dla záchowánia ſpolney
19:
miłoſći y pokoiu poſpolitego. Tho práwo iesth
20:
dwoiákie/ Duchowne y Swieckie.
Humani Iuris diuiſio.

21:
Duchowne/ kthore od Papieżá y od
Spirituale

22:
Biſkupow dla rządzenia rzeczy koſćielnych ieſt
23:
vczyniono.
24:
Swieckie/ kthore od Ceſárzow y od
Seculare.
aij Krolow


strona: a2v

Porządku Sądow
1:
Krolow dla rzeczy Swieckich bywa poſtáno=
2:
wiono. Tym perſonam dwoiákiem/ Pan Bog
3:
w Zborze ſwoim dał rozną moc ku rządzeniu
4:
y obronie koſćiołá ſwego ſwiętego/ Biſkupom
5:
miecz duchowny/ Słowo Boże/ gladium ſpiri=
6:
tus quod eſt verbum Dei. Ceſárzom y Krolom
7:
Swiecki: A názywáią ty dwá mieczá mocá=
8:
mi: Abowiem iáko ſwieckim mieczem złoczyń=
9:
ce bywáią karáni/ Ták theż Duchownym mie=
10:
czem obłędliwi do koſćiołá krzeſćiáńſkiego by=
11:
wáią przywodzeni.
12:
Swieckie Práwo ieſth rozmáithe/
Secularis Iuris diuiſio.

13:
Przodkiem to ktore ieſt wſzem narodom poſpo=
Gentium.

14:
lite/ ktore Láćinnicy Gentium zową. Od przy=
15:
rodzonego tę roznoſć ma/ iże przyrodzone wſzyt=
16:
kim rzeczam żywiącym właſne ieſt/ A to Genti=
17:
um tylko ſámym ludźiom/ iáko ſłużbá ku Pánu
18:
Bogu/ poſłuſzeńſtwo rodźicom y oyczyznie/ A=
19:
byſmy gwałtu y krzywdy czynić nie dopuſćili/
20:
gwałtowi ſye ſprzećiwiáli. Z tego też práwá zá
21:
potrzebámi ludzkimi vroſły vmowy/ targi/ ro=
22:
zmáithe Contrákty/ kupowánie/ przedawánie/
23:
naymy/ towárzyſtwá/ Imienia trzymánie/ bu=
24:
dowánie/ walki/ obroná/ przymierze/ poſelſki po=
25:
koy/ rozdźielnoſć ludźi/ ſtánowienie Kroleſtwá/
Páńſtwá


strona: a3

Częſć pierwſza. Liſt iij.
1:
Páńſtwá/ Gránice. etcaet.
2:
Ziemſkie Práwo ieſt/ ktore Ludźie
Prouinciale.

3:
iednego Kroleſtwá álbo Kráiny/ miedzy ſobą
4:
trzymáć poſtánowili/ iáko ieſt Práwo Ziemſkie
5:
Polſkie ſtanowi Rycerſkiemu dáne/ iáko też ieſt
6:
Práwo Ziemſkie Sáſkie/ kthore zową Specu=
7:
lum Saxonum.
8:
Woienne Práwo/ ieſt obyczay ſto=
Militare.

9:
czenia walki/ czynienia przymierza/ wyſzćie prze=
10:
ćiw nieprzyaćielowi zá znákiem/ kárnoſć przewi=
11:
nienia woiennego/ ſtopnie doſtoieńſtwá/ czeſć/
12:
iáko gdy Koroná álbo Láncuch złoty bywa da=
13:
ny/ roźdźielenie nábytego ſtátku/ wedle ſtanu
14:
Perſon y wedle pracey.
15:
Zákupne Prawo kthore Láćinnicy
Feudale, als Máńſkie.

16:
zową Feudale ieſt/ gdy rycerſkiemu człowieko=
17:
wi/ zá woienną ſłużbę bywa dáne iákie imienie/
18:
czáſem do żywotá/ czáſem też do Potomkow te=
19:
goż pokolenia: tym ſpoſobem/ áby właſnoſć tego
20:
imienia zoſtáłá przy pierwſzym właſnym pánie.
21:
A vżywánie tylko przy tym ktoremu ieſt dane:
22:
áby s tąd czynił iáką poſługę Kroleſtwu/ álbo
23:
iákiemu páńſtwu/ álbo Pánu onego imienia.
24:
Mieyſkie Práwo ieſt/ kthore kożde
Ciuile.
aiij Miáſto


strona: a3v

Porządku Sądow
1:
Miáſto ſobie ku vżywániu właſnemu poſtáno=
2:
wiło/ iáko názywamy práwo Rzymſkie/ Miey=
3:
ſkie/ ktorego Rzymiánie vżywáią: iáko theż ieſt
4:
Práwo Máydeburſkie/ ktorego Krákow y inſze
5:
Miáſtá w Kroleſtwie Polſkim vżywáią. To
6:
Práwo Máydeburſkie (iż ſye nieco onim ſzerzey
7:
powie) Otto wielki/ Ceſarz Rzimſki/ záłożywſzy
Origo Iuris MAydeburgenum

8:
y zbudowawſzy Miáſto Máydeburg w Sá=
9:
ſkiey źiemi/ Roku od národzenia Syná Bożego/
10:
947. Mieſzczánom dał wedle ich woley/ y we=
11:
dle rády ſtárſzych/ z wiádomoſćią y przyzwole=
12:
niem Stolice Papieſkiey/ s porádą też Kſyążąt
13:
rzeſzey Niemieckiey: częſćią s poſpolitego práwá
14:
Sáſkiego zebráne/ częſćią z ich właſnych vſtaw
15:
y Wielkierzow ſtánowione. Kthore Práwo
IVS Maydeburgenum Polonis a Caſimiro REge datum.

16:
potym Káźimirz wielki/ Krol Polſki/ s przyzwo
17:
leniem Rády ſwey y wſzytſthkiego Kroleſtwá
18:
przyiął/ á w Mieſćiech y we Wśiach chowáć
19:
poſtánowił Roku od národzenia Kryſtuſowe=
20:
go 1356, ku pożytkowi poddánych Kroleſtwá
21:
ſwego. A dla thego nie miáłoby iuż być zwáne
22:
Mieyſkie Máydeburſkie: ále Ius Municipale Po=
23:
lonicum, to ieſt Mieyſkie Polſkie Práwo: gdyż
24:
ie ſobie iuż Mieſzczánie w Kroleſtwie Polſkim
25:
máią zá práwo ſwoie: y ſámi też Máydeburczá=
26:
nie/ wźiąwſzy od Ottoná Ceſárzá Rzymſkiego
práwo to/


strona: a4

Czeſć pierwſza. Liſt iiij.
1:
Práwo to/ niezwáli go Práwem Ceſárſkim áni
2:
Otthonowym/ ále Máydeburſkim: iże go w=
3:
Máydeburgu vżywali. A ponieważ go też w=
4:
ſzytcy Mieſzczánie y wieyſki lud w Kroleſtwie
5:
Polſkim mieſzkáiący/ we wſzytkich poſtępkoch
6:
Práwnych vżywáią/ y wielka częſć ich po Polſku
7:
ku Spráwiedliwoſći Polſkiey ieſt nápiſaná/ y
8:
s Polſki do Niemiec Appellácye nie idą: áni ſye
9:
też Polacy Niemcow w Práwie rádzą: ſłuſznie
10:
tedy nie Niemieckim ále Polſkim Mieyſkim ma
11:
być zwano.
12:
Tu też mamy wiedźieć iże Sáſka źiemiá y
13:
Polacy ſą wolni od Práwá poſpolitego Ceſár=
14:
ſkiego: Abowiem oni máią Práwá ſwoie/ Stá=
POlonia Iure Ceſareo Communi liberi.

15:
tutá/ y Przywileie. Saſſowie od Ceſarzá Kon=
16:
ſtántyná y Károluſá. Polacy od Káźimierzá
17:
wielkiego/ od Włádyſłáwá Iágiełá/ y od inſzych
18:
Krolow Polſkich y Kſyążąt/ ná wieki nádáne.
19:
A wſzákże gdy ná co niemáią Práwá piſánego
20:
w Kſyęgach Práwá Máydeburſkiego/ ku roz=
21:
ſtrzygnieniu ſpráwy o ktorą prza ieſt/ y gdźie nie
22:
sſtawa Przywileiow/ vćiekáią ſye do práwá Ce=
23:
ſárſkiego. Sądzą też czáſem wedle zwyczáiu
24:
zdawná wźiętego álbo wedle podobney ſpráwy
25:
ktora ſye przed tym v Sądu toczyłá
Summá


strona: a4v

Summá Praw.
1:
Summá wſzyſtkich praw wedle
2:
rozdźiału wyſzſzey opi=
3:
ſánego.
4:
Práwo
5:
Boże.
6:
Przyrodzone.
7:
Ludzkie.
8:
Duchowne/
9:
Swieckie.
10:
Wſzem narodom poſpolite.
11:
Ziemſkie.
12:
Woienne.
13:
Zakupne.
14:
Mieyſkie.
15:
O Perſonach

strona: b

Częſć pierwſza. Liſt v.
1:
O perſonách Są
2:
dowi przynależących.
3:
Naprzod
4:
O sędźiem.
5:
Perſony Sądowi przy=
6:
należące/ bes ktorych Sąd być
7:
nie może/ te ſą: Sędźia/ Po=
8:
wod/ y ſtroná obwiniona. Są
9:
też inne perſony/ bes kthorych
10:
ácz może być ſąd/ wſzákże przydáne ku ſądowi/
11:
łatwieyſzą y ſnádnieyſzą ſpráwę/ á dokonánie
12:
ſądu czynią/ iáko ſą Piſárze/ Prokuratorowie/
13:
Swiádkowie/ Podwoyſcy. etc.
14:
Sędźia Tedy ieſt Perſoná/ ktora roz=
15:
ſądek wydawa o iákiey ſprá=
16:
wie/ miedzy dwiemá ſpor wiodącemi: A rzeczo=
17:
ny ięſt z Láćinſkiego ſłowá Iudex, iákoby dawá=
18:
iący/ á powiádáiący práwo ludźiom/ ſpráwie=
19:
dliwie. Iure Mun: art: 18 gloſ.
b Iáki ma


strona: bv

O Perſonách Sądowych
1:
Iáki ma być Sędźia.
2:
Sędźia powinien mieć w ſobie thy cnoty/
3:
boiaźń Bożą/ prawdę/ mądroſć/ roſtrop=
4:
noſć/ miernoſć/ przećiw wſzythkim rowną mi=
5:
łoſć/ práwá vmieiętnoſć/ możnoſć. A ma ſędźić
6:
bes kwápliwoſći/ bes gniewu/ nienawiſći/ miło=
7:
ſći/ przyiáźni/ boiáźni/ dárow: Abowiem dáry
8:
záſlepiáią oczy mądrego człowieká/ y przewra=
9:
cáią ſpráwiedliwoſć ludzką. Kczemu ieſt przy=
10:
kład o iednym Krolu Perſkim/ ktory gdyſye do=
11:
wiedźiał iż ieden Sędźia w Azyey Zyſannes/
12:
dla przedárowánia źle oſądźił: kazał go zábić/
13:
ſkorę s niego odrzeć/ y rozbić ią ná mieyſcu one=
14:
go Sędźiego zábitego: Ná ktore mieyſtce álbo
15:
ſtolec/ wſádźił potym ſyná iego Otáná/ thym
16:
ſpoſobem/ áby ná onę ſkorę oycá ſwego pátrząc/
17:
wiárował ſye pilnie tego/ áby też ná tákowe ka=
18:
ránie nieprzyſzedł. Zámknął ty wſzytki cnothy
19:
Sędźiego ieden Philoſoph we trzech rzeczach/
DESCriptio boni Iuducus.

20:
piſząc thák Láćinſkim ięzykiem: Tribus rebus
21:
Perſona boni Iudicis ſuſtinetur: vt is ſit iuſtus, vt
22:
prudens, vt ſi non pecunia, at ſaltem ſit amicis po=
23:
tens, vt is neque propter iniuſtitiam fallat, neque pro
24:
pter ſtulticiam erret, neque propter impotentiam
25:
coactus metu, ius deferat, et iniquum decernat.
Trzebá też


strona: b2

Częſć pierwſza. Liſt vj.
1:
Trzebá też áby Sędźia nietylko te rzeczy w ſo=
2:
bie miał/ ále też wymownoſć/ ſtátecznoſć/ oſoby
3:
poważnoſć/ ná ktorego by ludźie/ iáko Horácyus
4:
powiáda/ iáko ná Bogá pátrzyli/ á w roſtyr=
5:
kách/ w zwádach/ niezgodach/ onego ſye iednym
6:
weźrzenim ſtracháli/ iáko to Vergilius pięknie
7:
opiſał tymi ſłowy:
8:
Ac veluti magno in populo cum ſaepe coorta eſt
9:
Seditio: ſaeuit animis ignobile vulgus etc.
10:
Tum pietate grauem, ac meritis ſi forte virum quem
11:
Conſpexere, ſilent, arrectisque auribus aſtant.
12:
Ille regit dictis animos, et pectora mulcet.
13:
Sędźia winien ſędźić wedle
14:
Práwá.
15:
WSzelki Sędźia powinien vmieć práwo
16:
á ſędźić wedle piſánego práwá/ á niekie=
17:
dy też wedle zwyczáiu dawnego zá práwo w=
18:
źiętego/ wyrok álbo ſkazánie ma wydáć wedle
19:
właſnoſći y przyrodzenia ſpráwy/ wedle powie=
20:
ſći ſtron/ y wedle ich wywodow ná ſądźie oka=
21:
zánych/ nie według ſwey właſney wiádomoſći/
22:
álbo ſumnienia/ choć żeby theż ſumnienie ſwoie
23:
ináczey miał ſpráwione: Abowiem by iuż tego
24:
niewiedźiał iáko Sędźia/ ále iáko Bog. Ma te=
25:
dy oſobliwe ſumnienie y wiádomoſć odłożyć ná
iij Mieyſke/


strona: b2v

O Perſonách Sądowych
1:
ſtronę/ y wedle Sądowych ſpraw ſędźić. Abo=
2:
wiem y pan Kryſtus ácz wſzytko wiedźiał iáko
3:
prawdźiwy Bog/ wſzákże żadnego potępić nie=
4:
chćiał/ áżby pierwey ſłuſznymi dowody był po=
5:
konány. Specu: Saxo: lib: ij, art: l. 41. Ale o thym
6:
będźie gadká niżey.
7:
Przyczyny prze ktore kto niemo=
8:
że być Sędźiem.
9:
TRzy rzeczy ſą ná przekáźie áby kto niebył
10:
Sędźiem: Przyrodzenie/ Práwo/ Zeńſka
11:
płeć. Z przyrodzenia Sędźiem niebywa/ kto=
12:
ry ieſt ſzalony/ ná rozumie zeſzły/ Mieſyęcznik/
13:
niemy/ ſlepy/ głuchy/ y ktoryby niedoſzedł dwu=
14:
dźieſtego y iednego Roku. Práwo zábrania
15:
być temu Sędźiem/ ktory ieſt klętym/ wywołá=
16:
nym/ odſzczepieńcem wiáry Krzeſćiáńſkiey/ ży=
17:
dem/ bezecnym/ nie z małżeńſtwá národzonym:
18:
Abowiem wedle práwá/ áni tym ktorzy iáką zło
19:
ſćią álbo ſzkárádoſćią żywotá ſą pokaleni/ y kto=
20:
rych nieſławá łączy/ od zgromádzenia potći=
21:
wych ludźi/ vliczki żadnego doſtoieńſtwá nie=
22:
máią być otworzone. Theż Niewiáſtá Sę=
23:
dźiem być niemoże: Abowiem niewiáſty od w=
24:
ſzelkich vrzędow Mieyſkich/ áą odłączone/ przeto
25:
ná ſobie żadnego przełożeńſtwá mieć nie mogą/
áni żędáć/


strona: b3

Częſć pierwſza. Liſt vij.
1:
áni żądáć/ áni ſye zá kim przyczyniáć/ áni przes
2:
ſye ſpráwowáć/ áni rzeczniczkámi być.
3:
O Rádźie mieyſkiey.
4:
Ktorzy máią być m Rádę o=
5:
bieráni.
6:
DLa pożytku Mieyſkiego/ máią
7:
być obieráni w Rádę/ Ludźie
8:
dobrzy/ mądrzy/ lat zupełnych/
9:
przynamniey we dwudźieſtu y
10:
w piąći lat/ w Mieſćie oſyedli.
11:
Wſzákże nie bárzo Bogáći/ áni też vbodzy/ ále
12:
ſrzedniego ſtanu: Abowiem Bogáći á możni/
Ariſto: iiij Politic.

13:
częſtokroć zwykli Rzecz poſpolitą vćiſkáć y ni=
14:
ſzczyć, Vbodzy záſye iáko łáczni/ żádnego pożyt=
15:
ku nieczynić. Ale ſrzedni ktemu ſą naſpoſobniey=
16:
ſzy/ ktorzy ná ſwym przeſtawaiąc/ cudzego nie=
17:
pożądáią/ á poſpolitą rzecz nád właſną przekłá=
18:
dáią. Iure Muni: art: 44. gloſ. Nád to máią być
19:
s práwego Małżeńſtwá národzeni/ domá zá=
20:
wżdy mieſzkáiący/ dobrey ſławy/ Bogáſye boią=
21:
cy/ Spráwiedliwoſć y prawdę miłuiący/ kłam=
22:
ſtwo y złoſć w nienawiſći máiący/ táiemnic
b iij Mieyſkich


strona: b3v

O Perſonách Sądowych
1:
Mieyſkich nieobiawiáiący/ w ſłowiech y w v=
2:
czynkach sſtali/ łákomſtwem ſye brzydzący/ dá=
3:
row nienáſláduiący/ mierni/ niepijánice/ nie=
4:
dwuięzyczni/ nie pochlebcy/ nie błaznowie/ nie
5:
nátrętowie/ nie cudzołożnicy/ nie oni/ kthorych
6:
żony rządzą/ nie lichwiarze/ niefáłſzerze/ niezwá=
7:
dliwi: Abowiem zgodą/ máłe rzeczy mnożą ſye/
8:
á niezgodą wielkie niſzczeią. Też niema być ná
9:
to obieran człowiek obcy z inſzego práwá/ y ko=
10:
muby było dźiewięćdźieſyąt lat. Iur: Mu: ar: eod.
11:
Vrząd Rádźiecki y władza.
12:
BVrmiſtrzá z Rádą vrząd ná thym ieſth/
13:
przynamniey raz w tyydźień álbo ile kroć
14:
potrzebá przynieſye/ ná Rathuſz ſye ſchodźić/ o
15:
poſpolitym dobrym rádźić/ poſpolithą rzecz po=
16:
mnażáć/ ſzkodam kthore by ná poſpolitą rzecz
17:
miáły przydź/ zábiegáć/ ſpory nowo wſzczęte v=
18:
gádzáć/ y rozſędzáć wedle nawyſzſzego rozumu
19:
á baczenia ſwego opátrowáć áby drogoſć iedze=
20:
nia y pićia w Mieſćie niebyłá. Przekupnie ktho=
21:
rzyby przećiw Rádźieckiemu ſkazániu álbo po=
22:
ſpolitey vchwale wykracáli/ káráć: Abowiem
23:
ſnadź przes ty naywięcey drogoſć bywa/ przeto
24:
ná nie tho práwo ieſt Iure Mun: art: 44 vſtáwio=
25:
ne: Qui Reuenditores contra Statuta ciuitatis ex=
ceſſerint,


strona: b4

Częſć pierwſza. Liſt viij.
1:
ceſſerint, aut Conſulum decreta violauerint, idque
2:
contra illos probatum fuerit, ex parte ciuitatis de=
3:
merentur cutim et crines, aut 36 ſolidis ſe elibe=
4:
rare poterint, tho ieſt álbo ie v Prągi biją/ álbo
5:
pieniężną winę 24 groſzy przepadáią. Wſzákże
6:
to bywa ná woley Burmiſtrzá co by chćiał w=
7:
źiąć: Y ieſt tá vſtáwá ná nie wedle práwá Iure
8:
Mun: art: 19, áby tych rzeczy kthoreby záś mieli
9:
przedáwáć/ do tąd nie kupowáli/ poki znák ná
10:
Rynku ſtoi ná to náſtáwiony. Nád tho Pieká=
11:
rzow/ Rzeźnikow/ y Káczmarzow máią do=
12:
ględáć: Miáry káżde y wagi nie ſpráwiedliwe
13:
wſzelkiego iedzenia y pićia y kupiey wſzelkiey o=
14:
báczáć/ áby korce y inne miáry pod Mieyſkim
15:
znákiem były/ ktore Hetman Mieyſki/ ábo ten
16:
ná ktorego then vrząd oſobliwie przynależy/ ze
17:
dwiemá z Rády częſto opátrowáć powinien/
18:
przynamniey ná Mieſyąc raz. Iure Mun: art: 19.
19:
Też ná vrząd Rádźiecki przynależy/ roſter=
20:
kow w Mieſćie niedopuſzczáć/ śierot y wdow
21:
vćiſnienia w ſpráwiedliwoſći bronić/ gry ſzko=
22:
dliwych y nieutćiwych iáko karth/ koſtek/ y in=
23:
nych ktoreby ſye niegodźiły/ zábraniáć/ y wyko=
24:
rzeniáć. A coby kolwiek/ ná Ratuſzu w zgro=
25:
mádzeniu z wiádomoſćią y s przyzwoleniem
26:
ſtárſzych s poſpolſtwá vrádzono y zámkniono
było/ sſtale


strona: b4v

O Perſonach Sądowych
1:
było/ ſtale pod vłożoną winą ma być chowa=
2:
no: Abowiem co Stárſzy vczynią/ drudzy cho=
3:
wáć powinni.
4:
Też Ráyce powinni ná kożdy rok przed ſtár=
5:
ſzymi y celnieyſzymi s poſpolſtwá liczbę czynić/
6:
ze wſzyſtkich wźiętych dochodow Mieyſkich.
7:
Ráyce przyſyęgáią ná káżdy rok/ gdy znowu
8:
bywáią obieráni/ ſtrzedz potćiwoſći/ pomnoże=
9:
nia pożytkow/ y práwá Mieyſkiego/ ták iákoby
10:
nalepiey ználi á mogli/ s pomocą y porádą ſtár=
11:
ſzych/ nie opuſzczáiąc thego/ dla miłoſći/ vprzy=
12:
krzenia/ gniewu/ darow etc. iáko niżey opiſano:
13:
Wſzyſcy iedną przyſyęgą/ podniowſzy dwá pál=
14:
ca ku Słońcu: á Imię ſwoie káżdy ſwey Oſoby
15:
wymieniwſzy/ y mowiąc tymi ſłowy Iure Mu=
16:
nicipali articulo 44.
17:
Przyſyęgá Rá=
18:
dźiecka.
19:
IA. A.B.C.D. przyſyęgam
20:
Pánu Bogu wſzechmogącemu/ y
21:
Naiáſnieyſzemu Pánu náſzemu/
Krolowi


strona: c

Częſć pierwſza. Liſt ix.
1:
Krolowi Polſkiemu/ y też wſzytkie=
2:
mu poſpolſtwu Miáſtá thego/ być
3:
wiernym/ y ſpráwiedliwoſć rownie
4:
wſzytkim ták bogátym iáko vbogim/
5:
ſąſyádom y Goſćiom czynić y mno=
6:
żyć: á nieſpráwiedliwoſć tępić y niſz=
7:
czyć. Praw/ przywileiow/ poczeſno=
8:
ſći y poſpolitego pożythku Miaſtá
9:
ſtrzedz y mnożyć/ iáko nalepiey będę
10:
vmiał y mogł: Táiemnic Miey=
11:
ſkich nikomu nieziáwiáć ſłowem ál=
12:
bo vczynkiem. Roſterkow w Mie=
13:
ſćie niedopuſzczáć: Sierot y Wdow
14:
podług ſwey możnoſći bronić. A te=
15:
go nie chcę opuſćić/ dla przyiáźni/
16:
mierźiączki/ boiáźni/ dárow/ álbo in
17:
ney rzeczy. Ták mi Pánie Bo=
18:
że pomagay.

strona: cv

O Perſonách Sądowych
1:
O Woyćie.
2:
WOytá Láćinnicy zową
3:
Aduocatus, ále niewłaſnie: A=
4:
bowiem Aduocatus, gdy byś
5:
chćiał práwie wyłożyć/ y we=
6:
dle práwá Ceſárſkiego/ nieieſt=
7:
ći Woyth/ ále Patronus ſeu defenſor cauſarum,
8:
aut qui conſilio adeſt in aliqua cauſa, to ieſt Rzecz=
9:
nik/ álbo obrońcá. A Woyt/ Iudex ſeu praefectus
10:
Iudicij. Przeto y z Niemiec wiele kroć/ gdy Woy=
11:
towie ſwoim Imieniem Liſthy piſzą/ nie kłádą
12:
Aduocatus, ále Iudex iuratus Ciuitatis etc. W=
13:
ſzákże co przes długi czás wchodźi w obyczay/ to
14:
zá winę niebywa poczytano/ iáko w rzeczy/ ták
15:
theż w ſłowiech.
16:
Co ná Woytá przyſtoi nawię=
17:
cey báczyć.
18:
Woyt y káżdy inny Sędźia/ gdy ſyedźi ná
19:
ſądźie/ to ma naprzod báczyć/ á pilnie roz
20:
myſláć/ iże ná Stolcu Bożym ſyedźi/ áby dobrze
21:
á ſprawiedliwie ſądźił/ ták bogátego iáko vbo=
giego/ áby


strona: c2

Częſć pierwſza. Liſt x.
1:
giego/ áby w wyſłuchániu obudwu ſtron ied=
2:
nákim/ łaſkáwym/ łacwym/ á chutliwym był/
3:
nie z gniewu/ nie z nienawiſći ſądźił: Abowiem
4:
gdźieby ináczey było/ żeby ſye álbo w pychę pod=
5:
nioſł/ álbo dlá łákomſtwá á gniewu od ſpráwie
6:
dliwoſći vnioſł/ ſpráwiedliwoſći nieczynił/ wie=
7:
dźieć ma zápewne/ iże go Pan Bog wſzechmo=
8:
gący czáſu dniá oſtátecznego ſrogo zá to ſądźić
9:
będźie. Specu: Saxo: lib: ij, arti: 41. Et Iſaias cap: 5.
10:
Vae, inquit, illis qui iuſtificant impium propter
11:
munus, iuſtitiam autem iuſtorum auferunt ab eis.
12:
A mimo to/ ieſli ſye wedle vrzędu ſwoiego/ iáko
13:
przyſtoi/ niezáchowywa/ á ſpráwiedliwoſći nie=
14:
czyni: tę winę y tu ná ſobie odnośi/ iż ſye sſtawa
15:
krzywoprzyſyężcą/ vrząd tráći/ ſzkodę ćierpiące=
16:
mu nágradza/ y inne zapłáty ná ſobie odnośi/ o=
17:
piſáne Iure Mun: art: 11 gloſ. Et Spec: Sax: lib: ij,
18:
art: 13. Przeto też Woyt gdy bywa obierány/ tá=
19:
ką Przysięgę czyni.
20:
Przyſyęgá Woy=
21:
towſka.
22:
IA: N: przyſyęgam Pánu Bo=
c ij gu wſze=


strona: c2v

O Perſonách Sądowych
1:
gu wſzechmogącemu y naiáſnieyſze
2:
mu Pánu náſzemu/ Krolowi Pol=
3:
ſkiemu/ y temu Miáſtu/ iż chcę wie=
4:
rzen być ná Sądźie moim/ y ſędźić
5:
iednákim obyczáiem ták Bogátego
6:
iáko vbogiego/ ták ſąſyádá iáko go=
7:
ſćiá: Sierot y wdow ktore pożądá=
8:
ią Spráwiedliwoſći bronić chcę/ iá=
9:
ko ia s ſwego nawyſzſzego Smyſłu
10:
mogę báczyć y rozumieć: A thego
11:
opuſćić nie chcę/ dla miłoſći/ gnie=
12:
wu/ boiáźni/ przyiaćielſtwá/ nie=
13:
przyiaćielſtwá/ łáſki/ przyiáźni/ złey
14:
woley/ dárow/ pożythkow: Ták mi
15:
Pánie Boże pomoż/ kthory theż
16:
w Dźień Sądny mnie y w=
17:
ſzytek Swiát ſądźić
18:
będźieſz.
Woyt ná


strona: c3

Częſć pierwſza. Liſt xj.
1:
Woyt ná ſądźie nie náyduie Sen=
2:
tencyey/ áni wynáleźioney
3:
gáni.
4:
Sędźia wedle Práwá Mieyſkiego ná ſądźie
5:
niema wynáydowáć Sentencyey/ to ieſt
6:
ma Przyſyężnikow o Sentencyą pytáć/ ktorzy
7:
mu ią potym zmowiwſzy ſye/ máią przes ſtár=
8:
ſzego opowiedźieć: A on ią ma wydáć/ ták iáko
9:
mu opowiedzą. Specu: Saxon: lib: iij, arti: 30. Iure
10:
Munic: art: 14. gloſ. Nápiſano támże iż theż áni
11:
Sentencyey wynáleźioney ma gánić: Ale tho
12:
ták ma być rozumiano/ podług wykłádu támże
13:
opiſánego: Nie iżby miał ná wſzytki Ortele álbo
14:
Sentencye przyzwáláć/ ále iż żadnego człowie=
15:
ká ku ſzkodźie niema przywodźić áni vćiſkáć Or=
16:
telmi nieſłuſznymi/ kthoreby były przećiw iego
17:
baczeniu/ y ſumnieniu/ tedy ma Przyſyężniki v=
18:
pomionąć/ áby ſye lepiey zmowili/ álbo ná inny
19:
czás wydánie Sentencyey odłożyli: powiedźia=
20:
wſzy im też zdánie ſwoie/ ktore v ſyebie vważył
21:
ná then czás gdy ſye pierwey zmawiáli. Abo
22:
wiem ták wiele idźie o iego ſumnienie/ iáko in=
23:
ſzych ná ſądźie ſyedzących. Przeto gdy wydawa
24:
Sentencyą/ ták mowi: Pánowie dáią zá Prá=
25:
wo y ia ſnimi.
c iij O Winách


strona: c3v

O Perſonách Sądowych
1:
O winách Sędźiego ktore ſye na=
2:
więcey trafiáią:
3:
NA ſądźie Woyt zá ſłowne przewinienie
4:
bierze s przewinionego winy/ pięć groſzy
5:
y ſzeląg. Iure Mun: arti: 46. Albo iáko ieſt kędy o=
6:
byczay wedle poſpolitey vchwały/ trzy groſze y
7:
ſzeląg. Tákże gdy ktho pozwány ná wyłożony
8:
álbo potoczny ſąd nieſtánie/ ile kroć nieſtawa/
9:
tyle winę wyſzſzey opiſáną przepada: Abowiem
10:
gdy kto ná wielki Burgrábſki ſąd nieſtánie/ cz=
11:
terdźieſći groſzy winá ná tákiego ieſt opiſána/ o
12:
czym ſzerzey maſz niżey nápiſano przy Burgráb=
13:
ſkim ſądźie/ zwłaſzczá o zbićiu álbo zránieniu ko=
14:
go pod wywołánym Sądem. Ale gdy iedná
15:
ſtroná álbo iey Prokurator náiedźie drugą ſtro=
16:
nę przy ſądźie/ ſłowy nieutćiwymi/ ſwarliwy=
17:
mi/ nieſławę iáką nioſącemi/ ná then czás gdy
18:
przą s ſobą máią/ á Sąd by to ſłyſzał: tedy prze=
19:
pada Winę Woytowi y Przyſyężnikom iednę
20:
tylko/ to ieſt dwádźieſćiá groſzy y pięć/ y ſzeląg.
21:
Zá roſkrwáwienie iednego/ winá ieſt Sędźie=
22:
mu/ dwádźieſćiá groſzy y pięć/ y ſzeląg. Zá śiną
23:
ránę/ pięć groſzy y ſzeląg. Gdy kto ſkazániu ſą=
24:
dowemu doſyć nieuczyni/ czáſu wedle ſkazánia
25:
zámierzonego/ pięć groſzy y ſzeląg/ totiens quotiens.
Tych win


strona: c4

Częſć pierwſza. Liſt xij.
1:
Tych win y wſzelákich innych Sędźia nie=
2:
ma odpuſzczáć dla trzech przyczyn: Pierwſza iże
3:
winá ieſt iákoby nieiákie nágrodzenie álbo kará=
4:
nie zá krzywdę Bożą/ dla wyſtępu Ludzkiego
5:
vſtáwione: Aby przes to gniew Boży był vbła=
6:
gan. Iure Munici: art: 54. Wtore/ iż gdy by wi=
7:
ná niebyłá braná/ poważnoſć y vtćiwoſć Sądu
8:
niſzczáłáby. Trzećia áby ſye Ludźie wyſtrzegáli
9:
od więtſzey ſzkody. Specu: Sax: lib: ij. art: 41. W=
10:
ſzákże też przy karániu pieniężnym Sędźia thák
11:
wiele ma pmiętáć ná miłoſyerdźie iáko ná ſprá=
12:
wiedliwoſć: Zwłaſzczá nád vbogiem człowie=
13:
kiem. Nápiſano Spec: Sax: lib: iij, arti: 64. Mulcta
14:
non eſt remittenda niſi paupertas hoc ipſum per=
15:
ſuaſerit. Abowiem wiele ich ieſt/ co z okazánim
16:
łáſki/ y z łáſkáwym vpominánim/ pomiernym
17:
karánim/ rychley ſye lepſzą niż zá karánim nie=
18:
miłoſyernym: Y owſzem co nád ſobą miłoſyer=
19:
dźia nie znáią/ Sędźiego przeklináią/ y gorſzemi
20:
ſye sſtawáią/ Bo ták mowią poſpolićie: Bym
21:
to był wiedźiał/ ábym ták miał wiele dáć/ przy=
22:
ćiągnął bym go był lepiey/ y przytłukł: Ale ſye
23:
popráwię potym/ odważę ieſzcze táką winę. A
24:
co więtſzego/ drugi z nie miłoſyernego karánia/
25:
w roſpácz przychodźi/ y wiele złego ſobie/ y inne=
26:
mu myſli. A thák tá ſpráwá przy karániu/ wiele
zależy ná


strona: c4v

O Perſonách Sądowych
1:
zależy ná roſtropnoſći Sędźiego.
2:
Sędźia złoczyńce ná rękoiemſtwá
3:
niema dáwáć.
4:
Sędźiemu przy rękoiemſtwie to trzebá wie=
5:
dźieć/ áby złoczyńcę ná świeżym vczynku
6:
poimánego/ ktory gárdło záſłużył/ ná rękoymie
7:
niedawał. Iure Mun: art: 117. Dla tego iże zá rę=
8:
koiemſtwem Mężoboycá/ iuż karánia ná gárdle
9:
vchodźi/ y oná ſrogoſć práwá nád nim vſtawa/
10:
tylko rękoymia głowę płáći/ ieſli złoczyńcá zbie=
11:
ży: A Sędźia ma tego pilnie przeſtrzegáć/ áby
12:
źli byli karáni: zábiegáiąc temu/ áby ſye złoſć nie
13:
mnożyłá ná Swiećie: Aby Pan Bog gniewá=
14:
iąc ſye ná złoſći Ludzkie/ niekarał niewinnych
15:
przy winnych. Spec: Sax: lib: i, artic: 62. Wſzákże
16:
też támże opiſána ieſt náuká Sędźiemu/ gdy=
17:
by tego mężoboycy życzył/ áby był wolen/ iáko
18:
ſye ma záchowáć/ á iáko ma być w tym oſtroż=
19:
ny/ áby vſzedł domniemánia s ſtrony łákom=
20:
ſtwá. Ale to y Sędźiemu ieſt rzecz beſpieczniey=
21:
ſza/ y poſpolſtwu vżytecznieyſza/ gdy zły czło=
22:
wiek zá ſwoy zły vczynek bywa karan: Abo=
23:
wiem tu ſye sſtawa Bożey woley doſyć/ ktory
24:
każe głádźić złego s poſrzodku dobrych: sſtawa
ſye y prá=


strona: d

Częſć pierwſza. Liſt xiij
1:
ſye y práwu piſánemu doſyć/ ktore toż roſkázuie/
2:
przes to ſye pokoy poſpolity mnoży/ y ſámemu
3:
to złoczyńcy bywa zdrowiey/ gdy przes to cześ=
4:
ne karánie/ wiecznego vchodźi. Ira enim omni=
5:
potentis Dei mitigatur, cum hic pro meritis pec=
6:
cator corrigitur. Iure Munici: artic: 17.
7:
Sędźia kiedy może ſędźić ludźi z inſzego prá=
8:
wá/ maſz nápiſano niżey w drugiey częſći/
9:
przy goſćinnym ſądźie ſpráwá. Iure Municipali
10:
Articulo 28.
11:
NA Sędźiego przynależy dáwáć Rzeczniká
12:
białym głowom/ ludźiem niedołężnym/
13:
śierotom/ y tym ktorzy od kogo bywáią mocą á
14:
gwałtem vćiſnieni. Speculo Saxonum libr: i, ar=
15:
ticulo 46. gloſ.
16:
Sędźia o dług ktory ze gry roſćie nie ſądźi/
17:
wyiąwſzy by kto potym zápłáćić obiecał:
18:
Abowiem thu nie ſzłáby iuż ſpráwá álbo ſpor o
19:
dług ze gry/ ále z obiecáney zapłáty. Spec: Saxo:
20:
lib: iij, artic: 6. Iure Municip: arti: 103, et 104.
d O Przyſyężni=


strona: dx

O Perſonách Sądowych
1:
O Przyſyężnikach.
2:
O Powinowáctwie ich.
3:
PRzyſyężnicy álbo Lawnicy ſą
4:
Perſony ná Sądźie ſyedzące/
5:
kthorzy wyſłyſzawſzy/ á dobrze
6:
wyrozumiawſzy Spráwę obu=
7:
dwu ſtron/ Sentencyą Sędźie=
8:
mu przes ſwoie porządne votá/ náyduią/ pod
9:
tym zwirzchnim kſtałtem/ niemáiąc głowy ná=
10:
krytey czapką/ nie w rękáwicach/ w płaſzczu/ nie
11:
z bronią żadną/ náczczo/ ſyedzęcy. Spec: Sax: lib:
12:
iij, arti: 69. Wſzákże tych Ceremoniy zwierzcho=
13:
wnych nie wſzythkich záchowywáią/ á w tym
14:
nic niegrzeſzą/ zwłaſzczá gdy tych rzeczy grunto
15:
wnieyſzych pilnie przyſtrzegáią/ ktoreſye przes ty
16:
zwierzchowne znáczą: támże ná mieyſcu wyſz=
17:
ſzey námienionym opiſáne/ in gloſa, To ieſt áby
18:
ſpráwiedliwoſći niezákrywáli/ złoſći ludzkiey nie
19:
ochyláli/ ſámi przez wſzelkiey nágány żyli/ dá=
20:
row/ ktore ſpráwiedliwoſć przewracáią/ y Sę=
21:
dźie záſlepiáią/ nie bráli: od wyſtępku o kthory
drugiego


strona: d2

Częſć pierwſza. Liſt xiiij.
1:
drugiego ſądzą/ áby wolni byli: Bo to pewna iż
2:
złodźiey złodźieiá nierad ſądźi. Nád tho áby ſą=
3:
dźili z vprzeymey oycowſkiey miłoſći/ nie z gnie=
4:
wu/ nie z nienawiſći/ nie zá dáry/ trzeźwo/ z do=
5:
brym baczenim/ nie kwápliwie. Przeto ich Przy=
6:
ſyęgá táka ieſt.
7:
Przyſyęgá Przyſyę=
8:
żnikow.
9:
IA: N: przyſyęgam Pánu Bo=
10:
gu wſzechmogącemu/ iż w Sądźie
11:
ná kthory ieſtem wyſádzon/ Sędźie=
12:
mu Miáſtá thego y wſzytkim Lu=
13:
dźiom ták Bogátym iáko vbogim/
14:
ták goſćiom iáko Mieſzczánom/ chcę
15:
práwy á ſpráwiedliwy Ortel náydo=
16:
wáć y wydáwáć/ według nalepſzey
17:
bácznoſći y rozumu mego/ y Stolcá
18:
Przyſyężnicego/ podług Práwá
19:
Máydeburſkiego/ y Przywileiow
d ij y Wielkie=


strona: d2v

O Perſonách Sądowych
1:
y Wielkierzow Mieyſkich: A thego
2:
niechcę opuſćić/ dla miłoſći/ boiáźni/
3:
gniewu/ y inſzych rzeczy: Thák mi
4:
Pánie Boże pomagay/ kthory theż
5:
mnie w Dźień Sądny y wſzytek
6:
Swiát ſądźić będźieſz.
7:
Wiele ma być Przyſyężnikow.
8:
W Máydeburgu iedennaſćie Przyſyężni=
9:
kow bywáią obieráni/ A Woyth dwá=
10:
naſty: iákoż wedle Práwá tylo ich ma być. Iure
11:
Munici: artic: 10. Ktora liczbá/ znáczy iedenna=
12:
ſćie zwolennikow Páná Kryſtuſowych/ krom
13:
Iudaſzá ktory Páná wydał: A Woyt dwána=
14:
ſty/ znáczy Zbáwićielá náſzego/ ktory był głową
15:
zwolennikow. To podobieńſtwo Sáſſom
16:
zoſtáwione ieſt/ ná pámiątkę wiáry Krzeſćiań=
17:
ſkiey/ ſkoro ſye ná wiárę náwroćili: iże ná ſądźie
18:
iedennaſćie Przyſyężnikow ma być/ á Woyth
19:
dwánaſty. Ale w innych Miáſteczkach/ nie po=
20:
trzebá ták wiele Przyſyężnikow: Abowiem y w
21:
Máydeburgu/ ieſli ſąd ma być gáion/ doſyć ich
bywa ſyedḿ


strona: d3

Częſć pierwſza. Liſt xv.
1:
bywa ſyedḿ álbo przynamniey ſzeſć: A w in=
2:
ſzych Mieſćiech okromia Máydeburgu/ kędy
3:
tylko ſzeſć Przyſyężnikow bywa/ doſyć ieſt dla
4:
gáienia Sądu czterzey álbo przynamniey trzey:
5:
co chowáią s ſtárego zwyczáiu/ kthory iuż zá
6:
Prawo máią. Iure Municipali artic: 16.
7:
O młodſzym Przyſyężniku.
8:
PRzyſyężnik młodſzy/ tho ieſt/ nowo obrá=
9:
ny/ ieſt Sprawcą ſpraw Przyſyężnicych:
10:
przeto záwżdy ma być obliczny/ y oczekáwáć
11:
drugich Przyſyężnikow. Ieſt też iákoby podſkár=
12:
bi Sądowych dochodow/ ktorymi ſye Przyſyę=
13:
żnicy ná káżde Suchedni dźielą/ álbo innych
14:
czáſow wedle zwyczáiu. Iure Municipali Arti=
15:
culo eodem in gloſſa.á
16:
O Dochodźiech Przyſyężnicych.
17:
DOchody Przyſyężnice ſą opiſáne Iure Mu
18:
nicip: art: 11. et 16. gloſſa. iáko w Máy=
19:
deburgu zá káżdym ſkazánim/ káżdemu Przyſyę=
20:
żnikowi od Ortelu płácą po ſzelągu: A piſárzo=
21:
wi dwá ſzelągi. Ius, inquit, Scabinorum iſtud eſt,
22:
cum profertur Sententia, quod cuilibet eorum v=
23:
nus ſolidus, Notario vero duo ſolidi dantur. W=
24:
ſzákże w tey mierze/ więcey zwyczáiu álbo wła=
d iij ſnych v=


strona: d3v

O Perſonách Sądowych
1:
ſnych vſtaw wſzędy náſláduią/ niżli tego opiſá=
2:
nia: co iednák niema być gániono/ á zwłaſzczá
3:
tám gdźie ty dochody ták ſą rozmierzone/ iż ká=
4:
żdemu wedle pracey dźiał idźie: iáko ná wielu
5:
mieyſcach/ then ieſt dobry á ſpráwiedliwy oby=
6:
czay/ iż cokolwiek płácą v Sądu/ kłádą przed
7:
Przyſyężniki/ potym po Sądźie trzeći groſz Pi=
8:
ſárzowi z onych pieniędzy oddzieláią/ iáko wię=
9:
cey nád wſzytki Perſony Sądowe prácuiące=
10:
mu: A oſtátkiem ſye ſámi z Woythem rownie
11:
dźielą. Ktemu Woyt winy bierze/ á nikt inny: iá=
12:
koż wedle práwá Woytowi przynależą/ nie ko=
13:
mu innemu: bo w Práwie gdźiekolwiek będźieſz
14:
czytał o winách/ kthore ſtroná zá iáki wyſtępek
15:
przepada/ wſzędy naydźieſz nápiſano: Iudici mul=
16:
ctam. A oſobliwie Speculo Saxonum libro ij, ar=
17:
ticulo 41. Iure Minicipali articulo 54.
18:
O Piſárzu Miey=
19:
ſkim.
20:
PIſarz/ ieſt perſoná iáwna/
21:
godna/ przyſyęgą w Mieſćie obwią=
22:
zána/ ku ſpiſowániu ſpraw Sądo=
wych/ iáſny=


strona: d4

Częſć pierwſza. Liſt xvj.
1:
wych/ iáſnymi/ właſnymi/ nietrudnymi y wy=
2:
rozumnymi ſłowy.
3:
Przyſyęgá Piſárſka
4:
IA: N: przyſyęgam Bogu wſze=
5:
chmogącemu/ Pánom Ráy=
6:
com/ y wſzytkiemu poſpolſtwu miá=
7:
ſtá tego/ w Vrzędźie moim Piſár=
8:
ſkim ná kthory ieſtem wybran/ wier=
9:
nym być/ y táiemnych rad Miey=
10:
ſkich ktore poznam álbo kthorych mi
11:
ſye zwierzą nikomu nie obiáwiáć:
12:
Rzeczy ty ktore ſye przy Sądźie dźie=
13:
ią/ wiernie według mego nawyſz=
14:
ſzego rozumu chcę nápiſáć/ y czytáć
15:
ták vbogiemu iáko Bogátemu: A
16:
tego niechcę opuſćić/ dla miłoſći/ bo=
17:
iáźni/ nienawiſci/ gniewu/ przyiáź=
ni/ dárow/


strona: d4v

O Perſonách Sądowych
1:
ni/ dárow/ y innych rzeczy: Ták mi
2:
Pánie Boże pomagay.
3:
Winá zá fáłeſzne piſánie.
4:
PIſarz kthoryby nápiſał nieſłuſzny Zapis
5:
álbo Liſt/ rękę tráći/ ktorą go nápiſał: A
6:
gdźieby sfáłſzował Kſyęgi Mieyſkie/ sſtawa
7:
ſye bezecnym/ y krzywoprzyſyężcą/ á bywa ka=
8:
ran ogniem/ vt in lib: i, ca: de mu: Conceſ. lib: 10.
9:
Wſzákże w Práwie Sáſkim Ziemſkim y Miey=
10:
ſkim Máydeburſkim/ o iáwnych Piſárzoch y ich
11:
piſániu nie ieſt ták pilne ſtáránie y doglądánie:
12:
Abowiem wſzelkie ich piſánia bywáią vmoc=
13:
nione y potwierdzone Pieczęćią Mieyſką ál=
14:
bo Sądową.
15:
TV ſye godźi nieco powiedźieć o niedbáło=
16:
ſći ktora ieſt w wielu Miáſteczkach/ iże
17:
Ráyce z Woythem y s Przyſyężniki/ Piſárſkie
18:
mieyſce ludźmi ktemu nieſpráwnymi záſadzáią/
19:
iáko Klechámi álbo opiłymi Furfánty ſzkolny=
20:
mi: nie rozumieiąc co ná Piſárzu zależy/ y iáko
21:
Spráwy Mieyſkie s ſtrony Vrzędu ſą ważne.
22:
Znáią to dobrze Przyſyężnicy ná wyſzſzym Prá=
wie záſádze=


strona: e

Częſć pierwſza. Liſt xvij.
1:
wie záſádzeni/ gdy czáſem z Appellácyey/ kthore
2:
do nich z Miáſteczek ſlą/ żadney ſtáteczney ſprá=
3:
wy wźiąć niemogą/ áni czáſem baczą gdźie iey
4:
ieſt początek/ gdźie ſrzodek/ gdźie dokonánie/ iá=
5:
kich dowodow ktora ſtroná vżywáłá/ ná czym
6:
ſwoię rzecz nawięcey ſadźiłá/ iáko ſkazano. A
7:
wiele ná tym zależy/ gdy ſye ktho do wyſzſzego
8:
Sędźiego odzywa/ trzebá dáć ſtáteczną á zupeł=
9:
ną ſpráwę ſwey rzeczy: Thákże w Appellácyey
10:
poſtępek ſpráwy trzebá ſpiſáć wſzytek bácznie/ á
11:
porządnie: Naprzod żáłobę/ potym odpowiedź/
12:
iáko záś powod/ odpowiedź zbijał/ iáko ſkazano/
13:
iákich dowodow ktora ſtroná vżywáłá/ z iákich
14:
Kſyąg/ od dawnegoli czáſu. In ſummá/ wſzyt=
15:
kę ſpráwę od początku áż do końcá. A ieſli też co
16:
czytano v Sądu s kthorych Kſyąg ku tey ſprá=
17:
wie/ to ná zad po ſkazániu ma być nápiſano. A
18:
ták wſzytkę ſpráwę ſtátecznie nápiſáną ze wſzyt=
19:
kimi dowody/ trzebá w zupełnoſći odeſłáć do
20:
wyſzſzego práwá/ áby żadney ſtronie nic ſye nie=
21:
ubliżyło. Czuią ſámi Ráyce/ Przyſyężnicy/ y
22:
Mieſzczánie ná Miáſteczkach/ tey niedbáłoſći
23:
częſto wielkie záwſtydzenia/ przymowki/ y ſzko=
24:
dy z nieſpráwnego piſánia: A wżdy o to niedbá=
25:
ią/ iákoby godnego á ſtátecznego Piſárzá opá=
26:
trzenim ſłuſznym przy ſobie záchowáli/ kthory
e gdy ieſt


strona: ev

O Perſonách Sądowych
1:
gdy ieſt godny/ vtćiwy/ ſtáteczny/ trzeźwi: okrá=
2:
ſą á kleynotem ieſt mieyſkim. Ná Miſtrzá ſzkol=
3:
nego ten vrząd wkłádáią/ ná ktorego doſyć pra=
4:
cey ieſt/ gdy rząd Koſćielny y Szkolny dobrze
5:
wiedźie/ ćwicząc dźiatki Mieyſkie/ naſyenie rze=
6:
czy poſpolitey/ w Boiáźni Bożey/ w Náukach
7:
wyzwolonych/ y w innych rzeczach/ iego vrzę=
8:
dowi przyſtoynych. Przeto gdźie godny Piſarz
9:
być niemoże/ lepiey ieſt áby wſzytki ſpráwy Są=
10:
dowe y zapiſy/ wyrozumnym właſnym Ięzy=
11:
kiem piſáne były/ s powieſći ktorego Mężá ro=
12:
ſtropnego ná Sądźie ſyedzącego. Abowiem z
13:
Láćinſkiego nieſpráwnego piſánia/ wielkie czę=
14:
ſto ſpory między niebogoboynymi Prokurator=
15:
mi roſtą: gdźie ſłowo álbo wyrozumienie wąt=
16:
pliwe vłápić mogą/ á ná nie iáko Kot ná Myſz
17:
dybią/ przes co wiele kroć ſpráwiedliwoſć tępią
18:
y przedłużáią/ nieináczey iáko łákomy Bárwierz
19:
mogąc rychło vleczyć ránę/ gnoi ią/ áby zá dłuſz=
20:
ſzym leczenim/ więtſzą zapłátę wźiął.
21:
O Prokuratoroch.
Prokurator/


strona: e2

Częſć pierwſza. Liſt xviij.
1:
PRokurator/ ieſt Per=
2:
ſoná ktora cudze ſpráwy s po=
3:
ruczenia Páná/ álbo/ iáko
4:
mowią/ Princypałá ſwego/
5:
ſpráwuie.
6:
Prokuratorá może kto vſtáwić ták we wſzyt=
7:
kich ſwoich ſpráwách poſpolićie/ iáko theż w ie=
8:
dney oſobliwie.
9:
Prokuratorſki vrząd potćiwy y
10:
potrzebny.
11:
PRokuratorowie ſą bárzo w rzeczy poſpo=
12:
litey potrzebni/ y vrząd ich ieſt vtćiwy.
13:
Aby ktorzy ſwey rzeczy ſpráwowáć/ álbo przy
14:
niey być niechcą/ álbo niemogą/ álbo theż ſámi
15:
ſpráwić nieumieią/ przes inſze ſpráwowáć/ y
16:
ſpráwiedliwoſći ſwey dochodźić mogli: Przeto
17:
ſą vſtáwieni dla poſpolitego pożytku/ Práwu y
18:
poſpolitemu człowiekowi ná poſługę: Aby przez
19:
nie thák Powod iáko y odpor/ ſzkod ſwych prze=
20:
ſtrzegáli. A ſą iákoby Sądowi Rycerze: Abo=
21:
wiem iáko Rycerz waleczny/ pokoiu poſpolite=
22:
go mieczem broni/ thák Prokurator dowćipem
e ij ſwoim


strona: e2v

O Perſonách Sądowych
1:
ſwoim ſpráwiedliwoſć mnoży/ á nieſpráwiedli=
2:
woſć tłumi. A rzecz poſpolita nie tylko obroną
3:
waleczną/ ále theż y Práwy bywa vmocniona.
4:
Potćiwa tedy rzecz ieſt mieć vrząd Prokurator=
5:
ſki/ gdy go kto dobrze vżywa/ á ſpráwiedliwey
6:
rzeczy dopomaga. Iure Munic: artic: 42. Specu:
7:
Sax: lib: i, artic: 60. lib: iij, artic: 14.
8:
KTo ſobie Rzeczniká iáwnie od Vrzędu
9:
vprośi/ iuż ſam przed Sądem mowić nie
10:
ma: Wſzákże gdyby go Sędźia ſpytał/ ieſli ná
11:
ſłowá ſwego Prokuratorá przyzwala álbo nie/
12:
powinien odpowiedźieć/ álbo ná zmowę y ná
13:
porádę odſtąpienia v Sędźiego żędáć może/ ál=
14:
bo ſkazánie nágánić wedle práwá: Spec: Sax: lib:
15:
i. art: 62. Pr ze thę przyczynę/ gdy Pan ná ſłowá
16:
ſwego Rzeczniká nieprzyzwala/ może ie odmie=
17:
nić y nieprzyiąć ich przed ſkazánim. Spec: Saxo:
18:
lib: iij, artic: 14. Iure Mun: art: 42.
19:
LVdźiem zacnym á wyſokiego ſtanu/ przy=
20:
ſtoyna rzecz ieſt mieć prokuratorá ſwego/
21:
dla vtćiwoſći: iże theż oni poſpolitą rzeczą ſą zá=
22:
báwieni/ y dla innych przyczyn w Práwie opi=
23:
ſánych. Spec: Saxon: lib: iij, artic: 30.
Zdrádliwe=


strona: e3

Częſć pierwſza. Liſt xix.
1:
Zdrádliwego Prokuratorá winá.
2:
PRokurator gdyby w ſpráwie ſwego Prin
3:
cypałá zdrádliwie poſtępował/ iżeby ſye
4:
dobrowolnie przewyćiężyć dopuſćił/ álbo prze=
5:
náięty od kogo/ wywiedźiawſzy ſye wſzytkich
6:
wywodow y obrony Princypałá ſwego/ do prze
7:
ćiwney by ſtrony przyſtał/ á iego rzeczy bronił/
8:
ku ſzkodźie pierwſzego Páná ſwego: karánie ie=
9:
go ieſt że ſye sſtawa bezecnym. Spec: Saxo: lib: i,
10:
artic: 60. gloſ. in fine. Przeto Prokuratorowie w
11:
Krákowie/ tym ſpoſobem ná káżdy rok przyſyę=
12:
gáią/ áby thym pilniey powinowáctwo ſwoie
13:
baczyli/ á ná nie pámiętáli.
14:
Przyſyęgá Prokura=
15:
torſka.
16:
IA: N: przyſyęgam Pánu Bo=
17:
gu wſzechmogącemu/ iż Sądowi
18:
chcę być poſłuſzen/ w tych rzeczach w
19:
ktorychem wedle Práwá powinien:
20:
A iże Vrząd moy Prokurathorſki/
e iij ſzczerze/


strona: e3v

O Perſonách Sądowych
1:
ſzczerze/ wiernie/ pilnie/ zupełnie/
2:
bes odwłok/ nie vmyſłem rozmnoże=
3:
nia roſterkow ſpráwouáć chcę. Rzecz
4:
ták od powodney ſtrony iáko odpor=
5:
ney przyiętą/ wedle dowćipu mego/
6:
wedle ſumnienia/ y wedle nalepſzey
7:
rády bronić będę: A poznawſzy rádę
8:
iedney ſtrony/ drugiey tego nie ob=
9:
iáwię/ áni ſye ku niey ſkłonię/ Ale
10:
przy pierwſzey do ſkończenia práwá
11:
ſtać chcę: Liſtownych Dowodow od
12:
Princypałá mego mnie podánych/
13:
y porády y rozmow w ſpráwie mnie
14:
zwierzoney/ żadnemu nieobiáwię:
15:
á zwłaſzczá ſtronie przećiwney/ áni
16:
Prokuratorowi iey/ áni pomocni=
17:
kom: ſłowem/ piſmem/ vkazánim/ á=
18:
ni przes ſye/ áni przes innego/ A ku
19:
ſzkodźie Princypałá mego niedopu=
ſzczę ſye


strona: e4

Częſć pierwſza. Liſt xx.
1:
ſzczę ſye dobrowolnie przewyćiężyć:
2:
Y inſze wſzythki rzeczy chowáć chcę/
3:
ktore ná dobrego/ wiernego Proku=
4:
ratorá y obrońcę przynależą. A tego
5:
niechcę opuſćić/ dla miłoſći/ przyiáź=
6:
ni/ dárow/ zyſku/ álbo iákiey inney
7:
rzeczy. Ták mi Pánie Boże
8:
pomagay.
9:
O Zapłáćie Prokuratorſkiey.
10:
NApiſano Spec: Saxo" lib: i, arti: 60, iże Pro=
11:
kurator zá pracą ſwoię/ ktorą podeymuie
12:
w ſpráwowániu rzeczy od kogo/ ſłuſznie ma
13:
mieć zapłátę/ iáko y náuczeni w Práwie/ rády
14:
ſwey vżyczáć mogą zá zapłátę: Abowiem niż ſye
15:
tego náuczyli/ pracą też około tego niemáłą pod=
16:
ięli/ z niemáłym nakłádem. A thák ſłuſzna rzecz
17:
ieſt/ áby theż s tąd pożytek mieli. Ale iże tákich
18:
Prokuratorow wiele było/ (dźiś niewiem ieſli
19:
ſą) ktorzy niemáiąc Boiáźni Bożey przed oczy=
20:
má/ wſtydu przed ludźmi/ miłoſći ku bliżniemu/
bes wſzego


strona: e4v

O Perſonách Sądowych.
1:
bes wſzego miłoſierdźia/ od tych od ktorych rzecz
2:
mowili: nie ſłuſzną/ nie zárobioną/ á nie zwy=
3:
czáyną zapłátę bráli. Przetho tákiemu ich łupie=
4:
ſtwu Krol Iego Mił. ſławney pámięći Syg=
5:
munt tego Imienia pierwſzy/ vſtáwą ſwoią ra=
6:
czył zábieżeć/ áby Prokuratorowie zá ſwą pracą/
7:
zámierzoną zapłátę mieli/ to ieſt/ od ſzperunku/
8:
od vſtawániá Sądow/ od odkłádu ſpráwy ná
9:
inny czás/ po iednym tylko groſzu. A od ſpráwy
10:
iednego dniá przed Sądem/ tylko cztery groſze.
11:
A ták ile dni ſpráwuie/ tyle kroć cztery groſze ma
12:
wźiąć/ nie więcey. Bo nápiſano: Sufficiat vnus
13:
groſſus, ſufficiant groſsi quatuor. Zábieżano też
14:
y Práwem piſánym Spec: Sax: lib: i. art: 60. gdźie
15:
nápiſano in gloſſa: Cauſidici pro vnaquaque cauáa
16:
centum ſolidos accipere poſſunt. Przeto też wie=
17:
le ludźi dla ták wielkiego koſztu y nakłádow/ o=
18:
puſzczáli ſpráwiedliwoſć ſwoię/ z wielką ſzkodą
19:
á krzywdą ſwoią/ to ieſt/ dla koſztu álbo łupie=
20:
ſtwá Prokuratorſkiego/ nie Sądowego: Abo=
21:
wiem nakłády przed Práwem/ od zapiſow/ od
22:
ſkazánia/ od Minut/ y od innych ſpraw Sądo=
23:
wych/ rowną á pobożną zámierzoną płácą
24:
odpráwi. Ale nie pobożnemu á nie bogoboyne=
25:
mu Rzecznikowi/ kiedyś Stá álbo dwu nie o=
26:
biecał/ á ktemu przes wſzytek czás pokiś ſye prá=
wował/ iá=


strona: f

Częſć pierwſza. Liſt xxj.
1:
wował/ iáko wieprzá nietuczył/ álbo ſye s nim/
2:
tym cobyś prawem wygrał/ rozdźielić ná poły
3:
nie obiecał: mowić nieumiał/ niedbále twoię
4:
rzecz ſpráwował/ Rok chcąc przemieſzkał/ ná
5:
zmowie s twoim Aduerſarzem przećiw thobie
6:
był/ dobrowolnie ſye przewyćiężyć dał. Obaczył
7:
to ieden człowiek zacny/ w Práwie Mieyſkim
8:
biegły/ á tego ſnadź wſzytkiego dobrze świádo=
9:
my/ ktory w ſwoich kſyążkách niedawno o tym
10:
nápiſał/ tymi ſłowy. Cauſidicorum tanta eſt ra=
11:
pacitas, quod in vna cauſa, maiora ſunt eorum im=
12:
pendia, quam quae per omnem litem, apud omni=
13:
um Iudicum Subſellia inſumuntur. Wſzákże
14:
też tu ma być bácznoſć/ iáko mowią diſcrecya/
15:
ná pilnego Rzeczniká/ zwłaſzczá gdy mu poru=
16:
czyſz iáką wielką/ trudną á záwikłáną ſpráwę:
17:
w ktorey ábyć dobrze poſłużył/ muśi twoie liſty
18:
czytáć/ ćiebie o twey rzeczy długo każącego/ á
19:
czáſem theż báiącego ſłucháć/ Práwá piſánego
20:
ſye dokłádáć/ nieiedny kſyegi w Práwie przeglę=
21:
dáć/ od iednego Sędźiego do drugiego biegáć/
22:
áby tobie dobrze poſłużył. W thákiey trudney
23:
á vplećioney ſpráwie/ nie trzebá ſye oględáć/ ná
24:
vſtáwę wyſzſzey námienioną. Abowiem nie=
25:
wiele by ich nálazł coby ſye tobie tákiey pracey
26:
około twey ſpráwy zá czterzy groſze podięli. A
f trzebá też


strona: fv

O PerſonáchSądowych
1:
trzebá theż tego przeſtrzegáć/ ábyś krom Rzecz=
2:
niká vchodząc ſłuſznego nakłádu nań/ y ná prá=
3:
wo/ więtſzey ſwoiey ſpráwiedliwoſći nieutrá=
4:
ćił/ nieumieiąc ſwey rzeczy ſam ſpráwić/ y nie=
5:
wiedząc/ coby thobie s Práwá przydź miáło. A
6:
rzecz pewna ieſt iże ſye niemożeſz zoſtáć/ iedno
7:
przy tym co ieſt wedle práwá/ (czego ty nietrá=
8:
fiſz/ ieſliś ſye tego nieuczył) wyiąwſzyby gdźie
9:
Pánowie álbo Vrzędnicy y inni Sędźiowie/
10:
więcey ſye s poddánemi gwałtem obchodźili/ á
11:
ná dáry albo ná poczty więcey niż ná ſpráwie=
12:
dliwoſć pátrzyli: tám y Prokurator
13:
nie pomoże.
14:
O Powodney
15:
Perſonie.
16:
DOwodem názywáią thę
17:
Perſonę/ kthora przed Sądem
18:
żáłuie ná kogo/ chcąc go mieć od
19:
niego.
Káżdy Po=


strona: f2

Częſć pierwſza. Liſt xxij.
1:
KAżdy Powod Winowáyce ſwego wi=
2:
nien ſzukáć w właſnym práwie iego/ iá=
3:
ko ieſt Regula Iuris: Actor ſequitur forum rei.
4:
Powodowi co przynależy obáczáć
5:
niż ſye wda tu Práwo.
6:
NA Powod czterzy rzeczy należą przeglę=
7:
dáć niż ſye wda w Práwo/ wedle náuki
8:
vczonych w Práwie. Pierwſza/ iżeby ſye s
9:
przyiaćioły dobrze porádźił y rozmyſlił/ ieſli by
10:
mu byłá rzecz vżytheczna/ poczynáć Práwem
11:
przećiw ſwemu Aduerſarzowi álbo nie. Wto=
12:
ra/ áby ſye dobrze obaczył/ ieſli thego może do=
13:
wieſć ná co ſye bierze/ ſwiádectwem ſłuſznym/
14:
álbo liſty Vrzędowymi pod Pieczęćią/ álbo ná
15:
oſtátek Przyſyęgą/ ieſli iemu przyydźie wedle
16:
Práwá. Trzećia/ áby ſobie Swiádki zgoto=
17:
wał/ á pilnie ſye wyſtrzegał/ żeby od nich zdrá=
18:
dliwą obietnicą niebył oſzukan. Czwarta/
19:
áby pierwey łáſkáwie vpomionął onego prze=
20:
ćiw komu chce czynić/ żeby ſam s ſyebie Sprá=
21:
wiedliwoſć vdźiáłał. A gdźieby niechćiał: the=
22:
dy Powod gdy iuż ma żáłowáć/ to theż pilnie
f ij ma rozmy=


strona: f2v

O Perſonách Sądowych
1:
ma rozmyſláć/ áby ſpráwiedliwą rzecz przećiw
2:
pozwánemu záczynał/ áby bliżniego ſwego w=
3:
prozne nakłády y ku Przyſyędze nie wwiodł.
4:
Speculo Saxon: lib: ij, artic: 41.
5:
Záklętemu Powodowi niewinien
6:
ſye nikt ſpráwowáć.
7:
POwodowi záklętemu/ pozwána ſtroná
8:
nie powinná odpowiádáć/ ták w Prá=
9:
wie Duchownym/ iáko y świeckim: czego Sę=
10:
dźiowie powinni przeſtrzegáć/ áby záklęthemu
11:
Powodowi/ niedopuſćili ſpráwy żadney v Są=
12:
du/ y ná innych mieyſcach/ gdźie bywa rádá o
13:
poſpolitey rzeczy.
14:
Powod pozwawſzy/ gdy nieſtánie/
15:
co tráći.
16:
POwod gdyby pozwawſzy kogo/ ſam nie=
17:
ſtánął/ tedy on rok tráći/ ná ktory pozwał
18:
y nakłády powinien odłożyć ſtronie pozwáney:
19:
to ieſt/ gdy ſtroná pozwána ſtánie ná Roku/ y
20:
pilnoſć ſwoię da zápiſáć.
Powod zá


strona: f3

Częſć pierwſza. Liſtxxiij.
1:
Powod záwżdy ma być gotow.
2:
POwodowi odwłoki ku zgotowániu ná
3:
ſwą ſpráwę niebywáią dáne. Abowiem
4:
powod ná káżdem ſtopniu Práwá/ y ná począt=
5:
ku/ ma być s ſwoią rzeczą gotow ze wſzythkimi
6:
dowody ſwymi ważnymi á gruntownymi.
7:
O Odporney/ álbo
8:
pozwáney Per=
9:
ſonie.
10:
Odporna ſtroná tá ieſt/
11:
przećiw ktorey bywa ſkárgá v
12:
Sądu. A thá Láćinſkim ſło=
13:
wem bywa názywaná/ Rea,
14:
nie od winnoſći/ ále od rzeczy/
15:
ktorey dochodzą ná niey ſądownie.
16:
Pozwánemu co przyſtoi báczyć:
f iij Pozwáne=


strona: f3v

O Perſonách Sądowych
1:
POzwánemu tho nawięcey przyſtoi/ gdy
2:
będźie obżáłowan áby nie inaczey iedno
3:
iáko rzecz ieſt/ wedle Páná Bogá/ wedle ſumnie=
4:
nia dobrego/ prawdę zeznał/ co żáłuiącemu wi=
5:
nien. Spec: Sax: lib: ij, artic: 41.
6:
Záklęty Pozwány może ſye bro=
7:
nić Práwem.
8:
ODporna ſtroná záklęta/ może ſye w Prá=
9:
wie bronić/ ále pozywáć y ſwey krzywdy
10:
dochodźić niemoże/ y winná ſye kożdemu vſprá=
11:
wiedliwić.
12:
Pozwánemu kiedy Odwłoki
13:
nie idą:
14:
ODporowi wniektorych ſpráwách odwło=
15:
ki ná rozmyſlenie niebywáią dáne/ iáko
16:
gdy ieſt rzecz máła/ álbo o bićie/ A ktemu miedzy
17:
vbogimi Perſonámi/ ktore Sędźia zárázem wy=
18:
ſłyſzawſzy żáłobę y odpowiedź rozſądźić może:
19:
Aby ich práwowánie nieweſzło w wielkie na=
20:
kłády. Gdy też rzecz ieſt przećiw podeźrzánym
21:
Opiekunom/ y w innych ſpráwach opiſánych
22:
Speculo Saxon: lib: ij, artic: 3. gloſ.
O Rzemie=


strona: f4

Częſć pierwſza. Liſt xxiiij.
1:
O Rzemieſlnikoch
2:
y o poſłuſzeńſtwie Z=
3:
wierzchnoſći Rá=
4:
dźieckiey.
5:
RZemieſłnicy/ y wſzyſcy
6:
w poſpolitoſći Mieſzczánie/
7:
powinni poſłuſzni być zwierz=
8:
chnoſći Rádźieckiey/ á niewy=
9:
bijáć ſye z ich poſłuſzeńſtwá/
10:
choć by też Miáſto było wolne/ y innego Páná
11:
nád ſobą wyſzſzego mieli/ áby ſwey przyſyędze
12:
doſyć czynili. Iure Munici: artic: 19 gloſ. Po=
13:
winni też w ſwych Cechoch ſchadzki miewáć/ á
14:
ſtárſze Miſtrze między ſobą obieráć/ kthorzyby
15:
mieli moc wyſtępne káráć/ y innych Miſtrzow
16:
ſwego Cechu doględáć: Aby fáłſz á oſzukánie
17:
w niwczem nie było: Aby między wſzythkimi
18:
ſpráwiedliwa robotá/ y pobożne przedawánie
było. Rze=


strona: f4v

O Perſonách Sądowych
1:
było. Rzeźnicy áby wrzedliwego álbo ſkłotego/
2:
y ktorymkolwiek innym obyczáiem niezdrowe=
3:
go bydłá niebili/ y nieprzedawáli/ pod winą we=
4:
dle poſpolitey vchwały vłożoną. Y o innych
5:
rzeczach powinni pilnie rádźić/ ktoreby w poru=
6:
czeńſtwie s ſtrony pożythku Mieyſkiego mieli.
7:
A ieſliby kthory roſkazániu ſwych ſtárſzych ſye
8:
przećiwiał/ á bárzo ſpornym y nieukaránym ſye
9:
okazał/ tákiego Stárſzy máią Rádźie opowie=
10:
dźieć/ kthorego potym Ráyce wedle zaſługi po=
11:
winni káráć/ y zá wielkoſćią wyſtępku z rzemię=
12:
ſłá zrzućić. A gdyby potym zrzucony/ záſye zá
13:
łáſką Rádźiecką/ y zá przyczyną ich ná rzemię=
14:
ſło był przyięt: rzemięſło będźie mogł robić/ Ale
15:
potym żadnego w Cechu niemoże winowáć/ á=
16:
ni do Cechu miedzy Miſtrze przychodźić/ ani
17:
świádkiem być/ áni vrzędu żadnego ná ſobie
18:
mieć. Iure Muni: art: 44. Wyymuiąc ty Cechy
19:
s tego porządku/ ktorzy oſobliwą prerogátywą
20:
y Przywileiem od przodkow Iego K. M. álbo
21:
od kthorego Zwierzchniego Páná ſwego ſą ná=
22:
dárzeni y opátrzeni. Ty wſzyſtki rzeczy y in=
23:
ne támże opiſáne/ áby thym pilniey były prze=
24:
ſtrzegáne: thedy Stárſzy Miſtrzowie wſzel=
25:
kiego Cechu w ten ſpoſob przyſyęgáią.
Przyſyęgá


strona: g

Częſć pierwſza. Liſt xxv.
1:
Przyſyęgá ſtárſzych
2:
s Cechow.
3:
MY: N: :N: przyſyęgamy Bo=
4:
gu wſzechmogącemu/ y Pánu ná=
5:
ſzemu :N: Pánom Ráycom y w=
6:
ſzytkiemu poſpolſtwu Miáſtá tego/
7:
iże Cech náſz wiernie á ſpráwiedli=
8:
wie rzędźić chcemy/ Rzemięſłá náſze
9:
ſpráwnie robić/ y innych Miſtrzow
10:
Cechu náſzego/ w robotách pilnie á
11:
wiernie doglądáć/ áby wſzytkim po=
12:
ſpolićie/ iáko Bogátemu táko vbo=
13:
giemu iednáko á pobożnie robiono
14:
y przedawano/ żadną nową vſtáwą
15:
nikogo nieućiążáć/ cudzołoſtwá ká=
16:
ráć/ roſtherkom zábiegáć/ y innych
17:
wſzelákich wyſtępkow á zbytkow zá=
g brániáć.


strona: gv

O Perſonách Sądowych
1:
braniáć: Pánom Ráycom poſłuſz=
2:
nymi być záwżdy wednie y wnocy/
3:
we wſzytkich potrzebách/ ktoreby ſye
4:
ku pożythkowi Mieyſkiemu wſćią=
5:
gáły/ niepoſłuſzne á nieukaráne im
6:
opowiádáć: A co nam s ſtrony rze=
7:
czy poſpolitey będźie poruczono/ pil=
8:
nie o tym rádźić/ y ná to przyzwaláć
9:
co wyſzſze głowy vchwalą: Ták
10:
nam Pánie Boże po=
11:
magay. rc.
12:
Przyſyęgá Nowego
13:
Mieſzczániná gdy przyymuie Miey=
14:
ſkie Práwo.
15:
IA: N: przyſyęgam Bogu wſze=
16:
chmogącemu/ iż chcę być wierny y
17:
poſłuſzny Rádźie tego Miáſtá/ ná
ten czás/


strona: g2

Częſć pierwſza. Liſt xxvj.
1:
ten czás/ y ná pothym będącey/ we=
2:
dnie y wnocy: Táiemnic poſpoli=
3:
thych/ á nawięcey kthore ſą Miáſtu
4:
pożyteczne/ nikomu nieziáwiáć: A
5:
kthoby ſye przećiwił Pánom Ráy=
6:
com y poſpolitemu dobremu/ y ſprá=
7:
wiedliwoſći/ tákiemu niechcę pomá=
8:
gáć/ ále go poniżyć/ y tego nietáić/
9:
y to wſzytko czynić y pełnić/ co zale=
10:
ży ku pożytku y rozmnożeniu Miá=
11:
ſtá: A ieſliby ktho co nieſpráwiedli=
12:
wego o Rádźie mowił/ themu we=
13:
dług możnoſći moiey chcę ſye ſprze=
14:
ćiwić: A gdźie bym ſye niemogł s=
15:
przećiwić y obronić/ tedy oſwiádczy=
16:
wſzy obiecuię to im powiedźieć.
17:
Ták mi Pánie Boże
18:
pomagay.
g ij Przyſyęgá


strona: g2v

O Perſonách Sądowych
1:
Przyſyęgá Sług Mieyſkich.
2:
IA. N. przyſyęgam P. Bogu wſzechmo=
3:
gącemu/ iże Panom Ráycom Miáſtá te=
4:
go chcę być wierzen y poſłuſzen wſłużbie moiey
5:
ná ktorą ieſtem przyięt/ to wſzythko pilnie ſprá=
6:
wowáć y opátrowáć/ co mi od ich Mił: roſka=
7:
zano będźie. A ieſlibym ſye iákich táiemnic miey=
8:
ſkich dowiedźiał/ tych żadnemu nieobiáwię. Ale
9:
cobym rozumiał przynależeć ku pożytkowi miey
10:
ſkiemu/ kthemu ſye záwżdy ſtáránim moim/ ile
11:
będą mogł/ przykłonić chcę. A tego nieprzeſtánę
12:
czynić/ dla miłoſći/ nienawiſći/ przyiáźni/ ál=
13:
bo dárow. Ták mi Pánie Boże
14:
pomagay.
15:
O Podwoyſkim.
16:
POdwoyſki mą być obie
17:
ran przes Woythá y Przyſyęż=
18:
niki z oſyádłych ludźi/ wſzákże
19:
niebárzo znáacznych/ coby miał
20:
przynamniey puł łanu Oſyá=
21:
dłoſći. Spec: Sax: lib: iij, art: 61.
Porządek


strona: g3

Częſć pierwſza. Liſt xxvij.
1:
Porządek przy obierániu Pod=
2:
woyſkiego.
3:
POdwoyſkiego s tą Ceremonią kreuią/
4:
Sędźia powiedźie go zá rękę ku mieyſcu
5:
ſądowemu/ y każe mu ſyedźieć przećiw ſwemu
6:
mieyſcu ná ſtołku nákrytym poduſzką álbo we=
7:
zgłowim/ á położy krzyż ná łonie iego. Spec: Sa=
8:
xon: lib: iij, art: 56. potym mu wyda rotę Przy=
9:
ſyęgi iego/ tymi ſłowy.
10:
Przyſyęgá Podwoyſkiego.
11:
IA. N. Przyſyęgam Bogu wſzechmogą=
12:
cemu/ Pánom Ráycom/ Woythowi y
13:
Przyſyężnikom/ y wſzytkiemu poſpolſtwu miá=
14:
ſtá tego/ ták Bogátym iáko vbogim/ thák Mie=
15:
ſzczánon iáko goſćiom/ iże chcę być wiernym w
16:
ſłużbie moiey/ gdźie będę poſłan: ſpráwiedliwie
17:
Areſtowáć/ pilnie pozywáć/ prawdźiwe ſzpe=
18:
runki y pozwy zeznáwáć: á wźiąwſzy od iedne=
19:
go ná pozew/ od przećiwney ſtrony nań nie=
20:
bráć/ vtćiwoſći Sądu przyſtrzegáć/ y w innych
21:
poſługách memu vrzędowi przyſtoynych/ wie=
22:
rzen być. Ták mi Pánie Boże pomagay.
23:
A Gdźieby w ktorym Mieyſćie więcey Sług
g iij Woytow=


strona: g3v

O Perſonách Sądowych
1:
Woytowſkich było/ s ktorych by był ieden ſtár=
2:
ſzy/ á zacnieyſze poſługi ná ſobie nośił/ tedy przy=
3:
ſyęgá iego ma być táka.
4:
Przyſyęgá przednieyſzego Słu=
5:
gi Woytowſkiego.
6:
IA. N. przyſyęgam Bogu wſzechmogące=
7:
mu/ iże Pánu Woytowi y Pánom Przy=
8:
ſyężnikom/ chcę być poſłuſzny y wierny w ſłuż=
9:
bie moiey/ gdźie będę poſłań z vrzędu moiego/
10:
ſpráwiedliwie Areſtowáć/ pilnie pozwy liſtow=
11:
ne oddáwáć/ prawdźiwie ſzperunki y pozwy ze=
12:
znáwáć. A wźiąwſzy od iedney ſtrony ná od=
13:
nieſyenie pozwu/ od przećiwney ſtrony niebráć/
14:
vtćiwoſći Sądu przeſtrzegáć. A ieſlibym kogo
15:
obaczył v Sądu nieobyczáynie/ nieutćiwie/ á
16:
nie wedle práwá/ y iákimkolwiek obyczáiem/ nie
17:
przyſtoynie ſye záchowuiącego/ ták przećiw ſtro=
18:
nie iáko przećiw Sądowi/ ná thákiego chcę in=
19:
ſtygowáć/ zárázem przed Sądem. Wſzytki V=
20:
rzędowe dochody/ y winy wſzythki ſpráwiedli=
21:
wie y pilnie wypomináć/ y ſpełná Sędźiemu
22:
oddáwáć/ á żadnemu nic nie przeględáć zá ża=
23:
dną przyiáżnią álbo dárem: Y w innych poſłu=
24:
gách á ſpráwách vrzędowi moiemu przyſtoy=
25:
nych chcę wierzen być. Ták mi Pánie Boże po=
26:
magay.
Po Przy=


strona: g4

Częſć pierwſza. Liſt xxviij
1:
PO Przyſyędze nákaże mu Sędźia przes
2:
wyrok/ pokoy poſpolity: Abowiem we=
3:
dle Práwá/ Podwoyſki nie ma z bronią cho=
4:
dźić. A thám iuż będźie miał moc z roſkazánia
Pokoy Podwoyſkiego.

5:
Sędźiego pozywáć/ Areſtowáć/ y inne rzeczy
6:
podług ſwey przyſyęgi czynić/ kromia wſzelkie=
7:
go przenágábánia. A gdyby go kto obráźił ſło=
8:
wem álbo ręką/ nágrodzenie iemu ma być w=
9:
dwoy naſob więtſze/ niż innemu. A ieſliby go
10:
kto zábił/ zapłátá też zá głowę we dwoy naſob
11:
więtſza niż zá inną Perſonę/ wedle ſtanu iego.
12:
Specu: Saxon: lib: i, art: 8.
13:
O Swiádectwie Podwoyſkiego.
14:
POdwoyſki ſwym świádectwem ſtoi zá
15:
dwu świádkow: zá iednego s ſtrony ſye=
16:
bie/ á zá drugiego s ſtrony vrzędu ſwego: A to
17:
ſye rozumie/ gdźie ma być ſpráwá iáka wywie=
18:
dźiona świádectwem ſyedmi mężow. Ale gdźie
19:
dwiemá álbo trzemi/ zá iednego waży. Specu:
20:
Saxon. lib: et articu: eodem.
21:
Podwoyſki co powinien mieć
22:
w ſobie:
23:
POdwoyſki chcelibyć mian práwie zá Po=
ſłá Boże=


strona: g4v

O Perſonách Sądowych
1:
ſłá Bożego/ iáko ieſt w práwie opiſány/ ma mieć
2:
wſobie trzy rzeczy. Naprzod áby złoczyńcow nie
3:
karał áni dręczył z nienawiſći/ ále tylko z miłoſći
4:
ſpráwiedliwoſći. Wtore áby to czynił ná po=
5:
ſługę bliźniego ſwego przećiw ktoremu on zło=
6:
czyńcá wyſtąpił. Trzećie áby tho czynił dla
7:
Bogá/ to ieſt áby przes onę pomſtę/ gniew Bo=
8:
ży był vbłagan/ áby też zá onym karánim/ wy=
9:
ſthępni więtſzego ſye karánia wyſtrzegáli. Spe=
10:
culo Saxon: lib: iij, articcu. 56.
11:
O Káćie.
12:
KAth/ Perſoná nád zło=
13:
czyńcą ſpráwiedliwoſć ſkuth=
14:
kiem okázuiąca/ áczkolwiek i=
15:
mię práwie v wſzythkich ludźi
16:
ná ſobie nienawiſne nieſye/ dla
17:
tego iż vrząd iego zda ſye być lekki/ ſproſny/ okru=
18:
tny/ á krwáwy. A wſzákże vczynkiem ſwoim/
19:
ná ſumnieniu nic nie grzeſzy/ áni przed Swiá=
20:
tem áni przed Bogiem/ ktory ieſt początkiem w=
21:
ſzytkiey Spráwiedliwoſći. Abowiem co czyni/
22:
wſzytko zá ſkazánim ſpráwiedliwoſći/ nie zá żą=
dzámi ſwy=


strona: h

Częſć pierwſza. Liſt xxix.
1:
dzámi ſwymi czyni/ y owſzem wedle Pawłá S.
2:
ieſt ſługą Bożym/ Sługą ſpráwiedliwoſći/ y v=
3:
rząd iego ieſt bárzo potrzebny. Abowiem nic by
4:
po práwie piſánym ná złodźieie/ nic ná cudzoło=
5:
żniki/ nic ná zboyce/ nic ná mężoboyce/ nic ná in=
6:
ne złoczyńce/ by niebyło tego ktoryby nád nimi
7:
to práwo ſkutkiem wypełniał. Fruſtra enim le=
8:
ges feruntur, ſi deſint qui adminiſtrent et exe=
9:
quantur. Przeto s ſtrony tey potrzeby Káth
10:
ieſt y ma być w obronie Krolewſkiey/ y innych
11:
przełożonych/ áby mu dla thákiey (iáko mowią)
12:
ſproſnoſći vrzędu iego żaden gwałtu nieczynił.
13:
Piſze lodocus Damuderius w kſyążkách in praxi rerum criminalium. Vrząd iego ná tym
14:
ieſt/ áby Exekucyą czynił nád złoczyńcą wedle
15:
przewinienia rozmáithym karánim/ y rozną
16:
śmierćią. Kthore karánia Przełożeni wynáy=
17:
duią y ſkázuią ná złoczyńce wedle práwá: Aby
18:
ſye złoſć niemnożyłá ná ſwiećie/ áby ſye drudzy
19:
kárnoſćią ich ná to pátrząc/ bali/ wedle Piſmá
20:
Swiętego: Peccantes coram omnibus argue, vt
21:
caeteri timorem habeant. Ale iż Kátowie/
22:
Opráwcy/ Ceklarze w wielkiey nienawiſći y
23:
zelżywoſći v ludźi bywáią/ tho nieprzychodźi y
24:
przychodźić niema s ſtrony ich vrzędu/ ále s tąd
25:
iż vrzędu ſwego źle vżywáią/ nie z miłoſćią bliż=
h niego/ nie=


strona: hv

O Perſonách Sądowych
1:
nego/ nie z żalem/ nie zlutowánim/ zá czymby
2:
mogli mieć przyiaźń ludzką/ iże ſye z złoczyńcámi
3:
nieináczey iedno iáko z innymi beſtyámi obcho=
4:
dzą: bijąc/ poſzyykuiąc/ tárgáiąc nielutoſćiwie/
5:
morduiąc niezwyczáynie/ odźieráiąc/ ieſzcze tho
6:
ſobie poczytáiąc zá chwałę/ gdy tyráńſtwo nád
7:
człowiekiem/ ktory też ieſt ſtworzeniem Bożym/
8:
okázuią/ iżby tylko chući á żądzy ſwey nie rozu=
9:
mowi álbo Spráwiedliwoſći doſyć vczynili. Z
10:
ſtrony thedy vrzędu ſwego Káth gdyż przed
11:
Swiátem áni przed Bogiem nic niegrzeſzy/ zel=
12:
żywoſći niema żadney/ y s Koſćiołá Krzeſćiáń=
13:
ſkiego dla thego niema być wyrzucon/ Ale ku
14:
Swiątoſćiam y ynnym obrzędom Koſćielnym
15:
ma być przypuſzczon.
16:
O Zydźiech.
17:
Zydom ktore rzeczy ſą s Práwá
18:
zábronione.
19:
ZYdom ty rzeczy ſą s prá
20:
wá zábronione. Naprzod iż ża=
21:
den Krzeſćianin niema s nimi
22:
ieſć áni pić. 2. Zadnego vrzędu
niemáią


strona: h2

Częſć pierwſza. Liſt xxx.
1:
niemáią mieć/ ná kthorymby nád Krzęſćiány
2:
mieli być przełożeni. 3. Lekárſtwá niemáią być
3:
od nich bráne. 4. W wielki Piątek niemáią z do=
4:
mow wychodźić/ ani okien mieć otwártych. 5.
5:
Krzeſćiániná nie máią mieć zá ſługę. 6. Szkoł
6:
y Bożnic nowych niezákłádáć. 7. Niemáią też
7:
z żadną bronią chodźić: á to ná ich poháńbienie/
8:
iże oni s ſwoią máiętnoſćią/ ſą pod mocą Krze=
9:
ſćiánow. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 2.
10:
NApiſano thámże o Duchownych iáko ſye
11:
máią záchowáć/ chcąli być miani v ludźi
12:
w powinowátey vtćiwoſći/ iże też z bronią nie=
13:
máią chodźić/ ſzat koſztownych/ oſtrog pozło=
14:
ćiſtych nienośić/ do kárczmy niechodźić/ s cu=
15:
dzymi żonámi niemieſzkáć/ gry niepátrzáć/ około
16:
łowow ſye niebáwić/ iáſtrząbow/ ogárow nie
17:
chowáć/ y innych rzeczy nie przyſtoynych ſye
18:
wiárowáć: kthore ia tu opuſzczam/ áby kto nie=
19:
mniemał/ żebym Duchowne álbo vczyć álbo z
20:
niewiernymi żydy łączyć miał/ co mnie nieprzy=
21:
ſtoi/ iedno mieć ie we wſzelákiey powinowátey
22:
vtćiwoſći/ iáko nápiſano: Qui bene praeſunt, du=
23:
plici honore ſunt digni. A ná drugim mieyſcu:
24:
Quam ſpecioſi pedes euangelizantium pacem. A
25:
zwłaſzczá gdy tu tylko tá ieſth intencya moiá/
h ij ábym


strona: h2v

O Perſonách Sądowych
1:
ábym krotko wypiſał o Perſonách Mieyſkiemu
2:
Sądowi przynależących/ począwſzy od nawyſz
3:
ſzey aż do naniſzſzey. Aczkolwiek theż Zydo=
4:
wie nie ſą pod Mieyſką władzą/ wſzákże iż w
5:
Práwie Mieyſkim o nich ſpołem też y o Ducho=
6:
wnych nápiſano/ chćiałem y to ná krotce tu przy
7:
pomnieć.
8:
Spoſob pokonánia Zydá w Swiá=
9:
dectwie.
10:
ZYd gdyby miał pokonáć Swiádectwem
11:
Krzeſćiániná/ tho ma vczynić ze dwiemá
12:
Krzeſćiány/ y z iednym żydem. A Krzeſćiánin ży=
13:
dá z iednym Krzeſćiáninem y z iednym żydem.
14:
Specu: Saxon: lib: et articu: eodem.
15:
Przyſyęgá Zydowſka.
16:
ROtá przyſyęgi Zydowſkiey wedle niekto=
17:
rych náuki/ tá ieſt:
18:
Iáko mi then winę dáię/ iżebym ie=
19:
mu wtym. N. krzywdę vdźiáłał: tego nieieſtem
20:
winien. Ták mi Pánie Boże pomagay/ kthory
21:
ſtworzył Niebo/ źiemię/ źiołá/ y inne rzeczy ná
22:
Niebie/ ná powietrzu/ w Morzu/ ná źiemi/ y
23:
moy żydowſki zakon vſtáwił.
Niekto=


strona: h3

Częſć pierwſza. Liſt xxxj.
1:
NIektorzy mienią iże żydowie máią przy=
2:
ſyęgę czynić ná kſyęgach Moyzeſzowych/
3:
przed ich Bożnicą/ ſtoiąc boſymi nogámi/ trzy=
4:
máiąc łáńcuch álbo wrzećiądz/ kthorym drzwi v
5:
Bożnice záwieráią/ tą Rotą.
6:
Ták iáko mi winę dáię iżebym miał
7:
być winien vczynku thego/ álbo był dłużen/ te=
8:
go nie ieſtem winien/ thák mi Boże pomagay/
9:
ktory niebo y źiemię/ y wſzytkie inne rzeczy ſtwo=
10:
rzył. A ieſli nieſpráwiedliwie przyſyęgam/ áby
11:
mię Pan Bog zátráćił/ ktory w Korabiu ośmio=
12:
ro ludźi czáſu Potopu záchował. A ieſlim ieſt
13:
fáłſzywy w tey przyſyędze moiey/ áby mię Pan
14:
Bog zágubił ktory Sodomę y Gomorrę Piekiel
15:
nym ogniem ſpalił/ áby mię Pan Bog poháń=
16:
bił ktory z Moyzeſzem ze krzá ogniſtego mowil.
17:
A ieſlim wtym ieſt nieſpráwiedliwy/ áby mię
18:
Pan Bog zátráćił/ kthory Moyzeſzowi zakon
19:
dał/ y pálcámi właſnymi ná tablicach kámien=
20:
nych nápiſał/ áby mię Pan Bog zágubił/ kthory
21:
Pháráoná w czerwonym Morzu ſtárł/ y żydy
22:
do Ziemie obfituiącey miodem y mlekiem prze=
23:
wiodł. A ieſli nieſpráwiedliwie przyſyęgę mo=
24:
wię/ áby mię Pan Bog ſtłumił/ ktory czterdźie=
25:
ſći lat ná puſzczy żydy karmił/ Aby mię ná oſtá=
h iij tek do


strona: h3v

O Perſonách Sądowych
1:
tek do Piekłá s ćiáłem y z duſzą/ poſłał ná wiecz=
2:
ne potępienie. Iure Munic: artic: 139. Wſzákże
3:
tu w tey roćie opiſáney przyſyęgi/ káżdą iednę
4:
cząſtkę álbo dwie może bráć/ y rozumieć zá cáłą
5:
przyſyęgę: Z wymienienim rzeczy o ktorą ma być
6:
przyſyęgá. Gloſ. ibidem.
7:
O Záſtawnych y o przedánych rze=
8:
czach krádźionych Zydowi.
9:
ZYd gdźieby Kielichy/ Kſyęgi/ álbo iákie v=
10:
biory Koſćielne kupił/ álbo iemu były záſtá=
11:
wione/ á niemogłby Iſtcá mieć/ tedy ma być o=
12:
ſądzon iáko złodźiey: wſzákże żydowie rzeczy
13:
krádźione/ ále nie Koſćielne/ mogą kupowáć y
14:
pieniędzy ſwych zá nie dánych nie trácą/ á tho
15:
dla thego áby rzeczy krádźione mogły być łat=
16:
wiey náleźione. Spec: Sax: lib: iij. artic: 7. Ná=
17:
piſano támze iż rzeczy Koſćielne s pewnych przy
18:
czyn mogą być przedáne/ ále nie żydom: tho ieſt
19:
gdźieby potrzebá vkázowáłá ná wykupienie y
20:
wyzwolenie niewolnikow/ záchowánie á pod=
21:
pomożenie ludźi vbogich.
22:
A Ieſliby żyd inne rzeczy nie Koſćielne kupił
23:
álbo mu były záſtáwione nieſkryćie/ choć=
by były krá=


strona: h4

Częſć pierwſza. Liſt xxxij.
1:
by były krádźione/ Summy ſwoiey nie tráći/
2:
gdy tego ſámotrzeć dowiedźie przyſyęgą iż tho
3:
kupił álbo iż mu záſtáwiono w tey ſummie/ o
4:
ktorey powiáda. A gdźieby Swiádkow co by
5:
ſnim przyſyęgli niemogł mieć/ ſummę tráći. Spe=
6:
cu: Saxon: lib: et articu: eodem.
7:
MIedzy Zydem á Krzeſćiáninem żadne
8:
Małżeńſtwo być niemoże: A ieſliby ſye
9:
złączyli w Małżenſtwo/ nie inácey máią być ſą=
10:
dzeni/ iedno iáko w cudzołoſtwie mieſzkáiący.
11:
ZYd Krzeſćiániná ná ſwoię Sektę náwrácáć
12:
niema/ á gdźieby náwrácał/ ma być mie=
13:
czem karan.
14:
ZYdá y odſzczepieńcá wiáry Krzeſćiáńſkiey
15:
káżdy w káżdey ſpráwie bliſzſzy ieſth poko=
16:
náć Swiádectwem.
17:
ZYd/ Pogánin/ Heretyk/ Krzeſćiániná o cu=
18:
dzą krzywdę niemoże winowáć/ ále o ſwo=
19:
ię ktorą ſam ćierpi/ ſkárżyć może.

strona: h4v

OZebrakách.
1:
IEſliby żyd ſwoie rzeczy właſne s Fanty
2:
czyiemi ſobie záſtáwionymi/ przes ogień
3:
álbo przes gwałt iáki vtráćił/ álbo by mu ie vkrá
4:
dźiono/ á Krzeſćiánin by go o ſwoie rzeczy za=
5:
ſtáwne gábał/ chcąc ie wykupić. Tedy żyd s ſtro
6:
ny fantow/ przyſyęgą bywa wolen.
7:
Státut Koronny.
8:
Státut o Zebrakách.
9:
IZ około Zebrakow w Miáſteczkách ná
Ioan: Albert: Petric: 1496.

10:
dobrym rządźie bárzo ſchodzi/ á wiele ſye
11:
pod thym żebráczym płaſzczem złodźieyſtwá y
12:
innego łotroſtwá zákrywa: przypiſałem ná o=
13:
ſtátek tey częſći ten Státut o żebrakách/ kthory
14:
ieſt: Aby żebracy w Mieſćiech/ w miáſteczkach/
15:
y we wśiach/ pod pewną liczbą/ á pod znákiem
16:
Plebanim/ álbo Rádźieckim chodźili. A kthorzy
17:
by byli krom znáku/ ći máią być Stároſćie wy=
18:
dáni/ á obroceni ná robotę Zamkową: Wſzákże
19:
ktorzyby robić niemogli/ tym Przełożeni miey=
20:
ſcá onego mogą dáć Swiádeczne liſty/ zá
21:
ktorymi by mogli beſpieczniey bes
22:
znákow indźie Yáłmuż=
23:
ny prośić.
Porządku


strona: i

Częſć wtora. Liſt xxxiij
1:
Porządku
2:
Sądow Mieyſkich
3:
Częſć wtora.
4:
O Roznoſći Sądow
5:
Mieyſkich/ á naprzod
6:
O Burgrábſkiem
7:
wielkim Sądźie.
8:
W Mieyſkim Práwie ſą
9:
rozne Sądy/ ieſth inny Sąd
10:
wielki Burgrábſki/ inny wy=
11:
łożony/ inny potoczny álbo po=
12:
trzebny.
i Burgráb=


strona: iv

1:
BVrgrábſki wielki Sąd/ trzy kroć do roku
2:
bywa. Pierwſzy w dźień Swiętey Agá=
3:
ty. Drugi/ trzećiego dniá po S. Ianie Krzći=
4:
ćielu. Trzeći/ w Oktawę S. Marćiná. A ieſli=
5:
by kthory s tych to Sądow przypadł ná dźień
6:
ſwięty/ tedy on Sąd iuż ginie. Iure Mun: art: 45.
7:
Tákowe Sądy nawyſzſzy Sędźia w Máyde=
8:
burgu ſpráwuie: Ale w Krákowie y we Lwo=
9:
wie ná mieyſtcu Burgrábie wedle ſtárego zwy=
10:
czáiu/ Burmiſtrz ſyada/ álbo ieden z Rády/ kto=
11:
rym Burmiſtrz záſádźi mieyſce ſwe/ A ná miey
12:
ſtcu Szołtyſá Woyt/ bes ktorego Burgrábiá ża=
13:
dnego Sądu mieć niemoże.
14:
Wywołánie wielkiego Sądu.
15:
TEn Sąd przed thym niżli bywa/ dwie
16:
niedźieli przes Podwoyſkiego iáwnie ma
17:
być wywołan.
18:
Pozywánie ná wielki Sąd.
19:
NA then Sąd Pozew przynamniey przed
20:
trzemá dniomá vprzedźić ma przes ſługę
21:
Vrzędowego/ z námienienim ſądu tego. Ale ná
22:
inſze Sądy pozew może być thegoż dniá kiedy
Sąd ieſt/


strona: i2

Częſć wtora. Liſt xxxiiij.
1:
Sąd ieſth/ wſzákże przed thym niżli Práwo
2:
ſyędźie.
3:
Gáienie wielkiego Sądu.
4:
TEn Sąd thák bywa Gáiony. Naprzod
5:
Burgrábiá ſpyta Szołtyſá/ ieſli czás
6:
ieſt zágáić Sąd? co gdy Szołtys odpowie iż
7:
czás ieſt. Spyta pothym ieſli pokoy Sądowi
8:
przykázáć ma/ y inne rzeczy ktore s Práwá máią
9:
być przykazáne? Odpowie Szołtys iż ma po=
10:
koy przykázáć wedle Práwá. A thák Burgrábiá
11:
zágái Sąd/ y przykaże pokoy tymi ſłowy mo=
12:
wiąc: Gdyż mi s práwá nákazano ieſt/ iż czás
13:
zágáić Sąd wielki Burgrábſki/ y przykázáć thy
14:
rzeczy/ ktore wedle Práwá przykazáne być má=
15:
ią. Tedy ia przodkiem mocą Páná Bogá wſze=
16:
chmogącego/ potym mocą Oświeconego Páná
17:
náſzego Krolá Iego Mił: y Rády iego/ mocą
18:
Burgrábſką y Szołtyśią/ mocą Pánow Przy=
19:
ſyężnikow y wſzytkiego poſpolſtwá/ gáię wam
20:
Sąd wielki/ y przykázuię pokoy Páná Bogá
21:
wſzechmogącego/ pokoy Naiáśnieyſzego Páná
22:
náſzego Krolá Iego Mił. Ten pokoy ieſliby kto
23:
nieutćiwym ſłowem/ álbo ktorą inną krzywdą
24:
náruſzył/ przećiw drugiemu w ſpráwie iego: Al=
25:
i ij bo ieſliby


strona: i2v

O Sądoch Mieyſkich
1:
bo ieſliby popędliwymi ſłowy przećiw vtćiwo=
2:
ſći Sądu co rzekł: tákowy pieniężną winą ka=
3:
ran będźie. A ieſliby groźną álbo zbroyną ręką
4:
wyſtąpił/ tedy iáko Pan Bog y Práwo nákaże.
5:
Potym obroćiwſzy ſye do przyſyężniká młodſze=
6:
go miánuiąc go imieniem właſnym rzecze: Pá=
7:
nie. N. ieſlim wedle biegu Práwá zágáił Sąd
8:
y pokoy przykazał/ ktory w tym to Sądźie káżdy
9:
chowáć ma/ álbo co ieſt wedle Práwá? y będźie
10:
mu ſkazano/ iże Sąd ieſt dobrze zágáiony/ y we=
11:
dle Práwa pokoy przykazány.
12:
Niewiem s kąd weſzło w obyczay w wie=
13:
lu Miáſteczkach/ iże Przyſyężnicy/ ták ten Sąd
14:
wielki/ iáko y inne Sądy/ ſchyliwſzy ſye wſzyſcy
15:
zá Stołem/ poſzeptem gáią/ iż żaden tego nie=
16:
ſłyſzy. A ná niektorych też mieyſcách/ ácz głoſem/
17:
ále nie wyrozumnem Ięzykiem: Co záprawdę
18:
rzecz ieſth nie bárzo przyſtoyna. Abowiem nie=
19:
rozumnym ięzykiem do Ludu mowić/ nic inne=
20:
go nie ieſth/ iedno prozno ſłowá ná wiátr puſz=
21:
czáć/ á práwie ſye błaznem vkázowć. Dla tego
22:
y S. Páweł powiáda: Ieſlibym ia niewiádo=
23:
mymi Ięzyki mowił/ á proſtacy by przyſzli/ izali
i Cor: xiiij.

24:
nie rzeką iż ten ſzáleie? Et ſi incertam vocem tu=
25:
ba dederit, quis apparabitur ad bellum? Przes to
26:
też wiele kroć Sądowi ná powinowátey vtći=
woſći ſcho=


strona: i3

Częſć wtora. Liſt xxxv.
1:
woſći ſchodźi/ gdy drugi nieſłyſząc álbo też nie=
2:
rozumieiąc thego gáienia/ łatwie wyſtápi ſło=
3:
wem y vczynkiem. Acz káżdemu Sądowi/ y ká=
4:
żdey zwirzchnoſći/ krom gáienia/ vtćiwoſć przy=
5:
ſtoi czynić/ wſzákże thy ſrzodki ku poważnoſći y
6:
vtćiwoſći Sądowey dźiwnie káżdego pobudzá
7:
ią. Przeto by przyſtáło/ niepoſzeptem ále głoſem
8:
y wyrozumnym wſzem Ięzykiem tho ſpráwo=
9:
wáć iáko v Niemcow po Niemiecku/ ták v Po=
10:
lakow po Polſku dla poſpolithego człowieká/ á
11:
niewſtydźić ſye ſwego Ięzyká/ y owſzem ij ozdá=
12:
biáć im nawięcey być może.
13:
Obwieſzczenie Poſpolſtwu Są=
14:
du wielkiego.
15:
GDy iuż ták Sąd Burgrábſki będźie zá=
16:
gáiony/ potym ſługá Vrzędowy z roſka=
17:
zánia Burgrábie/ Szołtyſá/ y Przyſyężnikow/
18:
wedle zwyczáiu miáſtá Krákowá/ opowie gło=
19:
ſem wſzytkiemu poſpolſtwu/ iże ná tym Sądźie
20:
ſpráwy ktore ſye ná wyłożonych y potrzebnych
21:
ſądźiech poczęły/ á ná dźiſyeyſzy dźień przypádły/
22:
mieyſcá niemáią/ y ſądzone niebędą: ſpráwy też
23:
po vmárłey ręce/ ſpráwy o mnieyſzą ſummę/ niż
24:
czterdźieſći groſzy/ ſpráwy o nieutćiwoſći álbo
i iij zháńbienia/


strona: i3v

O Sądoch Mieyſkich
1:
zháńbienia/ ſpráwy żadnego s Przyſyężnikow
2:
ná ten czás ná Sądźie ſyedzących. A pothym
3:
káżdy w ſpráwách ſwoich záchowawſzy zwy=
4:
czáyną vtćiwoſć Sądu tego poſtępowáć mo=
5:
że. Iure Municip: articu: 16.
6:
Ieſt zwyczay dobry y ma być pilnie przy=
7:
ſtrzegány/ iż przed tym Sądem/ niż kto pocznie
8:
ſwoię rzecz ſpráwowáć/ przodkiem bierze do=
9:
zwolenie od Burgrábie y od ſzołtyſá áby mogł
10:
to mowić/ co by ſpráwnie mowić miał: y ná in=
11:
nych Sądźiech przodkiem mowi/ Pánie Woy=
12:
ćie ſprzyiay mowić. Albo iáko indźie ieſth oby=
13:
czay/ Panie Woyćie dopuſć ſpráwy. rc. Thákże
14:
ná tym Sądźie y ná káżdym innym/ nie godźi
15:
ſye żadnemu ſpráwę máiącemu/ gdy ią zácznie s
16:
ſtroną/ od Sądu odchodźić/ krom dozwolenia
17:
Sędźiego. A gdy otrzyma dozwolenie ku od=
18:
ſtąpieniu/ potym przyſtąpiwſzy/ niż ſwoię rzecz
19:
ſpráwowáć pocznie/ dźiękuie Sędźiemu zá ono
20:
dozwolenie. Mowię ieſth tho obyczay dobry/ y
21:
pilnie ma być przyſtrzegny: Abowiem zá thą
22:
Przemową wyſzſzey námienioną/ y zá tym po=
23:
rządkiem bywa záchowaná vtćiwoſć Sądu/
24:
iż ieden drugiemu nie przerywa ſpráwy/ káżdy
25:
bywa ſtátecznie wyſłuchan/ wołánie niepotrze=
26:
bne bywa hámowáne/ gdy żadnemu niegodźi
ſye mowić/


strona: i4

Częſć wtora. Liſt xxxvj.
1:
ſye mowić/ krom dozwolenia Sędźiego/ káżdy
2:
ſobie poważnie/ vtćiwie/ á ſtátecznie poczyna/
3:
nie ináczey iáko przed Sądem Bożym: Abo=
4:
wiem káżdy Sędźia ná mieyſtcu Bożym ſyedźi/
5:
á dla tego ma być názywan Pánem. Iure Mun:
6:
artic: 8. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 52. A ieſliby
7:
też kogo winą ſkarano zá iáką nieſpráwnoſćią/
8:
tedy ſye mu to sſtánie wedle iego ſámego oſą=
9:
dzenia/ gdyż ſobie tego tylko żądał ſprzyiáć mo=
10:
wić coby ſpráwnego było. A thák tey Ceremo=
11:
niey Sądu Mieyſkiego żaden niema być prze=
12:
ćiwny. Abowiem ná ktorych Sądźiech tego nie
13:
vżywią/ to ieſt gdźie wſzythkim wolno rázem
14:
mowić/ káżdy baczyć może iáka tám vtćiwoſć/
15:
iáka poważnoſć: wſzytkim to ieſt iáwno/ iż czá=
16:
ſem przed wielkimi á niepotrzebnymi tumulty/
17:
Sędźia niewie kogo pierwey ſłucháć ma/ gdy
18:
wſzyſcy rázem wołáią/ ieden zdawam in contu=
19:
macia, drugi in lucro, in euaſione, zdawam/ nie=
20:
zdawam/ puſzczam/ niedopuſzczam: Pánie Sę=
21:
dźia godźi ſye/ niegodźi ſye. Y drugiego by thák
22:
mogli zmyć bes ługu/ gdy przed tymi tumulty
23:
nie będźie ſłyſzał kiedy go przywoływáią. Kto=
24:
re tumulty áby w Mieyſkich Sądźiech nieby=
25:
ły/ przeto ty porządki záchowywáią/ Sąd przod
26:
kiem gáią mocą Bożą/ mocą Krolá Iego Mił.
y przes De=


strona: i4v

O Sądoch Mieyſkich
1:
y przes Dekret pokoy y wſzeláką vtćiwoſć przy=
2:
kázuią/ y winámi ná to vłożonymi karzą káżde=
3:
go/ ktoby ſye nieutćiwie á nieporządnie ták iáko
4:
ſye godźi ſpráwował: kczemu ieſt oſobliwie In=
5:
ſtigator officij.
6:
Poważnoſć wielkiego Sądu.
7:
POważnoſć tego Sądu táka ieſth/ iże ná
8:
nim ſtronie poważney/ żadna odwłoká/
9:
żadnym obyczáiem niebywa daná: Ale okrom
10:
wſzelkiey rzeczy wymyſloney/ ná żáłobie ſtrony
11:
ſkarżącey/ obwiniony zárázem poki Sąd trwa/
12:
odpowiadáć/ to ieſt znáć álbo przeć powinien/ o
13:
co będźie obwinion: Ieſliby znał/ tedy zapłátá
14:
do zachodu Słońcá ma być ſkazána: A ieſliby
15:
przał/ przyſyęgá ná trzeći dźień bywa przyſądzo=
16:
ná/ álbo ná bliſki Szołtiśi Sąd/ iáko kędy ieſt
17:
obyczay.
18:
Spráwy wielkiego Sądu.
19:
WSzytki krzywdy álbo wyſtępki/ ktorych
20:
by ſye kto dopuſćił czternaſćie dni przed
21:
tym/ niż táki Sąd przypádnie/ oſobliwie záſtę=
22:
powánia ná drogách/ náiechánia ná dom/ gwał
23:
ty Pánieńſkie/ Burgrábiá ſądźi: Wſzákże tho
rozumieć


strona: k

Częſć wtora. Liſt xxxvij.
1:
rozumieć mamy/ wedle zwyczáiu rozmáithych
2:
Miaſt. Abowiem w Krákowie y we Lwowie
3:
gwałty Woyt s Przyſyężniki zwykł ſądźić. Ná
4:
tym też Sądźie bywáią zapiſy/ przedawánia/ y
5:
wzdawánia Imienia ſtoiącego/ zeznánie dłu=
6:
gow/ vgody/ y inne Contrákty. Nád to ná tym
7:
Sądźie wielkim w máłych Miáſteczkách y ná
8:
Wśiách bywa bádánie (co zową Rugiem) o
9:
záchowániu obyczáiow y wyſtępkow káżdego
10:
Mieſzczániná/ álbo też Wieyſkiego Ludu/ gdźie
11:
wyſtępni iáwnie bywáią karáni/ ieſliby kto iá=
12:
wnie przećiw Bożemu Przykazániu/ álbo vſtá=
13:
wom Koſćiołá krzeſćiáńſkiego wyſtąpił. A gdy
14:
by wyſtępny okazał ſye nieukaránym/ bywa s
15:
poſpolſtwá wyłączon iáko párſzywa owcá: A=
16:
by pothym ſwym złym żyćim inſzych w Mie=
17:
ſćie álbo we wśi przemieſzkiwáiących nie zgor=
18:
ſzył. A ieſliby ſye łacwi ku karániu okázował/
19:
vpokorziąc ſye y vniżáiąc/ tedy łáſkáwſzym ka=
20:
ránim tho ieſt ná pieniądzoch álbo ſyedzenim
21:
ma być karan.
22:
Przy thym Sądźie/ oprocz thego Rugu/
23:
ſnadźby też niewádźiło y dobrze przyſtáło/ áby
24:
przy oblicznoſći wſzytkiego poſpolſtwá/ Przy=
25:
wileie Mieyſkie co potrzebnieyſze/ o kthorych
26:
przynależy wſzythkiemu poſpolſtwu wiedźieć/
k przes Pi=


strona: kv

O Sądoch Mieyſkich
1:
przes Piſárzá/ wyrozumnym wſzem ięzykiem/ by
2:
ły czytáne/ żeby mieſzczánie wiedząc ie/ tym pil=
3:
niey ich przyſtrzegáli/ y wedle nich ſye záchowy=
4:
wáli. Abowiem przytrafia ſye wedle przygod y
5:
gwałtow w Mieſćiech/ ktoreby wedle Przywi=
6:
leiow mogły być ſłuſznie hámowáne/ y inne po=
7:
rządki mogły by pilniey wedle przywileiow być
8:
przyſtrzegne. Ale gdy ie tylko Przełożeni przy
9:
ſobie máią/ á inſzym ich nie oznáymuią/ przetoż
10:
y poſpolithy człowiek nie záchowuie ſye wedle
11:
nich: A s tąd że też więc bywa/ iż Ab ingratis
12:
tolluntur beneficia. Bo to ieſt nieiákie okazánie
13:
niewdźięcznoſći/ y iákoby wzgárdzenie/ gdy kto
14:
Przywileiu álbo iákiego dobrodźieyſtwá nádá=
15:
nego ſobie od Páná ſwego/ nieużywa.
16:
Czás czekánia káżdego Sądu.
17:
WSzyſcy Ludźie iednego Práwá/ iáko
18:
mowią pod iednym Dzwonem/ nie dá=
19:
ley máią Sądu czekáć/ iedno od wſchodu ſłoń=
20:
cá áż do Południá: przyczyná tego ieſt/ iż káżdy
21:
Sąd trzeźwo ma być ſpráwowan. Specu: Sa=
22:
xon: lib: iij, articu: 61.
23:
Zdánie wielkiego Sądu.
Gdy iuż


strona: k2

Częſć wtora. Liſt xxxviij.
1:
GDy iuż Burgrábiá ma wſtáć z mieyſtcá
2:
Sądu ſwego/ zda w moc Sądy wſzyt=
3:
ki Woytowi y Przyſyężnikom/ przes Imię Bo=
4:
gá Oycá/ y Syná/ y Duchá Swiętego. Po=
5:
tym Szołtyśi Sąd bywa po Burgrábſkim we
6:
dwu Niedźiel. Iure Municip: articu: 45.
7:
O Szołtyśim ſądźie.
8:
Szołtys álbo Woyt/ też
9:
trzy Sądy do roku miewa/ s
10:
kthorych Pierwſzy wedle zwy=
11:
czáiu Miáſtá Krákowá/ bywa
12:
w Piątek po Trzech Kroloch.
13:
Drugi w Piąthek po Przewodney Niedźieli.
14:
Trzeći w Piątek názáiutrz po Bożym Cyele. A
15:
po tákowych Sądźiech wielkich ſwoich/ Woyt
16:
s Przyſyężniki ſpráwuie Sądy ſwoie przez dwie
17:
Niedźieli. A ieſliby Sąd iego ná kthory Dźień
18:
święty przypadł/ tedy ná záiutrz álbo ná trzeći
19:
dźień może być przełożon. Iure Municicip: arti=
20:
cu: 47. A ty Sądy poſpolićie zową wyłożony=
21:
mi/ o ktorych niżey maſz máło ſzerzey piſano.
k ij O Winách


strona: k2v

O Sądoch Mieyſkich
1:
O Winách Burgrábſkiego y Szoł=
2:
tyſyego Sądu.
3:
WIná Burgrábi/ gdy ktho wyſtąpi prze=
4:
ćiw vtćiwoſći Sądowey ſłowem/ álbo
5:
zá iákie niepoſłuſzeńſtwo/ ieſth opiſána wedle
6:
Práwá. Iure Municip: art: 46. Et Spec: Sax: lib:
7:
iij, articu: 64. Szeſćdźieſyąt ſzelągow/ ktore we=
8:
dle dawnego zwyczáiu Lawniczego ſądu Krá=
9:
kowſkiego/ licząc káżdy ſzeląg po dwunaſćie pie=
10:
niędzy/ vczynią groſzy czterdźieſći. A Szołty=
11:
śia winá zá tákieſz przewinienie/ ośḿ ſzelągow/
12:
ktore tymże ráchunkiem/ vczynią pięć groſzy y
13:
ſzełąg.
14:
WIná Burgrábſka wedle Práwá/ ma być
15:
płáconá w ſzeſć Niedźiel: wſzákże prze=
16:
winiony/ może ią rychley odpráwić ieſli chce/
17:
Ale po ſzeſći Niedźielách/ przedłużyć nie może/
18:
wyiąwſzy by to było ná łáſce Sędźiego.
19:
W Krákowie tákże Burgrábſka winá we=
20:
dle moderácyey/ gdy ktho pozwány ná
21:
wielki Sąd nieſtánie/ álbo ſye czego nieutćiwe=
22:
go v Sądu dopuſći/ álbo po wywołániu Są=
du tego/


strona: k3

Częſć pierwſza. Liſt xxxix.
1:
du tego/ przes dwu niedźielny czás/ komu krwá=
2:
wą ránę záda/ ták Mężczyznie iáko Białey gło=
3:
wie/ ieſt zá káżde tákie przewinienie/ po czterdźie
4:
ſći groſzy. Z ktorych win Burgrábiá pierwſzą
5:
ná ſwą ſtronę bierze/ Lawnicy w ſpolny dźiał
6:
wtorą/ á Szołtys wſzythki inne ile ich będźie.
7:
Ale krom tego czáſu wywołánia wielkiego Są=
8:
du/ gdy kto kogo ráni/ bądź Mężczyznę/ bądź też
9:
Białą głowę: Woyt bierze/ groſzy dwádźieſćiá
10:
y pięć y ſzeląg. A zá proſte zekrwáwienie/ ktore
11:
vłomnoſći álbo oſzpecenia nieponośi/ tylko pięć
12:
groſzy y ſzeląg.
13:
Wſzkże około tákich ran w Práwie po=
14:
ſpolitym ſzerzey ieſt opiſano/ á bárzo po=
Winá zá rány ſzkodliwe y wargielt.

15:
trzebnie: Bo iáko ſą rozmáite rány/ iedny ſzko=
16:
dliwe drugie nieſzkodliwe/ á tráfiáią ſye theż ro=
17:
zmáitego ſtanu ludźiom/ czáſem zacnieyſzym/
18:
czáſem podleyſzym: ták też rozmita ieſth winá
19:
zá nie opiſána/ y rozmáite ſtronie nágrodzenie/
20:
co zową Wargieltem. Iáko kthoby komu ránę
21:
zádał w głowę/ w twarz/ ná oczu/ ná vſzu/ ná
22:
rękach/ w nogi/ ktorym kolwiek obyczáiem/ bądź
23:
ćiętą/ bądź ſztychem/ bądź pchnienim/ bądź tłu=
24:
czenim. Zá tákie rány ſzkodliwe/ ktore ſlepotę ál=
25:
bo chromotę/ álbo iáką inną vłomnoſć á oſzpe=
k iij cenie ćiele=


strona: k3v

O Sądoch Mieyſkich
1:
cenie ćieleſne przynoſzą/ Sędźiemu ma być płá=
2:
cono ſzeſć dźieſyąt ſzelągow/ á ſtronie obráżoney
3:
połowicę Wargieltu/ ktory s cáłego poznaſz: A=
4:
bowiem cáły Wargielt wedle vczonych w prá=
Cáły wargielt.

5:
wie/ czyni dwádźieſćiá złotych Ryńſkich w Mo
6:
nećie/ kthore przychodzą ku wadze dwudźieſtu
7:
złotych Polſkich n Monethę. Ale zá proſte ze=
Winá zá rány nieſzkodliwe j wargielt

8:
krwáwienie/ ktore żadney vłomnoſći nie nieſye/
9:
zá śine rány/ zá guz/ gdy mieyſtce od vderzenia
10:
ſpuchnie/ Nád to dgyby kto komu łeż/ álbo inne
11:
nieutćiwe ſłowo zádał/ álbo włoſy z głowy ál=
12:
bo z brody wyrwał: Tu ſtronie obráżoney płáći
Winá o nieutćiwoſć.

13:
ſzelągow trzydźieſći/ ktore wedle ráchunku ná=
14:
mienionego czynią groſzy dwádźieſćiá/ A Sę=
15:
dźiemu ośḿ ſzelągow/ ktore czynią groſzy pięć
16:
y ſzeląg. Specu. Saxon. lib: ij, articu: 16. Tákie
17:
odpráwienia wargieltow/ rozumieią ſye s ſtro=
18:
ny Mężczyzny/ Abowiem Białych głow War=
19:
gielt/ wſzędy wedle práwá ieſt połowicą mniey
20:
ſzy niż Mężczyzny. A gdyby ktho kogo obráźił
Winá zá obráżenie ze złoſći.

21:
nie s przygody/ ále s chući á ze złoſći/ ten nietylko
22:
Wargielt námieniony ſtronie powinien oprá=
23:
wić/ ále też y lekárſtwá Bárwierzowi zápłáćić.
24:
Nád to obráżonemu zámięſzkánie y ſzkody/ kto=
25:
reby mu s tąd vroſły nágrodźić winien/ wedle
26:
rozeznánia á ſzácunku Sędźiego. Co y Prá=
wem Bo=


strona: k4

Częſć wtora. Liſt XL.
1:
wem Bożym ieſt opátrzono: Iáko gdyby kto iá=
Exo: xxi.

2:
kiemu Rzemieſlnikowi dobremu/ álbo Piſárzo=
3:
wi/ álbo Málárzowi/ rękę vćiął/ ktorą on ſobie
4:
żywnoſć zárabiał/ powinien ieſt ránnemu poki
5:
będźie żyw/ ná káżdy rok tyle płáćić/ ile on robo=
6:
tą ſwoią y dowćipem ná káżdy rok mogł nábyć.
7:
Wſzákże Ránny pierwey ma przyſyądz iáko ták
8:
wiele mogł zárábiáć. Co wſzythko zależy ná ro=
9:
ſtropnoſći Sędźiego/ ktory ſye ma w tákowych
10:
rzeczach dokłádáć Práwá piſánego/ gdźieby co
11:
w poſpolitey vchwale álbo w modercyey miá=
12:
nowićie opiſano nie było: Iáko o rozmáithym
13:
Wargielćie wedle Ludźi roznego ſtanu/ nápiſa=
14:
no Specu: Saxon: lib: iij, articu: 45. lib: ij, arti: 16.
15:
y ná innych mieyſtcch. Bo Sędźia powinien
16:
to wiedźieć á pilnie tego przeſtrzegáć/ áby żadne=
17:
go áni więtſzą áni mnieyſzą winą niekarał/ ie=
18:
dno iáko w Práwie nápiſano. Czego ia thu te=
19:
raz niewypiſuię wſzythkiego/ folguiąc częſćią
20:
krothkiemu piſániu/ częſćią trudnoſćią vrzędu
21:
moiego. Ieſliby ſye też przydáło/ iżby ktho
22:
miał wiele Ran zádánych/ tylko zá iednę Ránę
23:
nawiętſzą/ połowicá Wargieltu obráżonemu
24:
idźie/ á Sędźiemu groſzy czterdźieſći. Abowiem
25:
gdyby cztery álbo pięć ran miał opłcáć/ káżdą
26:
ránę połowicą Wargieltu/ przenośiło by tho
cáły War=


strona: k4v

O Sądoch Mieyſkich
1:
cáły Wargielt/ tho ieſt zapłátę człowiek zá=
2:
bitego.
3:
Ty pieniężne karánia/ y nágrodzenia ſtro=
4:
nie obráżoney/ dla tego ſą wynáleźione dowći=
5:
pem Ludzkim/ áby pokoy poſpolity był zácho=
6:
wan/ áby ieden drugiego nieobrażał: Ale ten do=
7:
wćip ieſt nád Práwo Boże/ ktore każe áby káżdy
8:
tráćił ząb zá ząb/ oko zá oko/ rękę zá rękę/ gárdło
9:
zá gárdło. By tu Práwo Boże záchowano/ od=
10:
rzućiwſzy ludzkie vſtáwy ná ſtronę/ byłby więt=
11:
ſzy pokoy/ niebyłyby ták wielkie bitwy/ roſtyrki/
12:
mordowánia/ niezgody/ iákie widźimy. A zá tą
13:
przyczyną wiele kroć/ iż gdy komu łacwie o pie=
14:
niądze/ waży ſye drugiego zá ledá krzywdą v=
15:
bić/ zábić/ krew przelać/ y w innym łotroſtwie
16:
ſwey woley doſyć vczynić.
17:
O Wyłożonym
18:
Sądźie.
19:
WYłożony Sąd to ieſt/ kthory bywa
20:
czáſow wedle práwá zámierzonych
21:
á idźie ſwoim poſthępkiem záwżdy
22:
przes dwie niedźieli/ począwſzy od
ſwoich czá=


strona: l

Częſć wtora. Liſt Xlj.
1:
ſwoich czáſow s Práwá álbo też z zwycziu kto=
2:
rego Miáſtá vłożonych. Iáko wedle zwyczáiu
Czás wyłożonych Sądow wedle Zwyczáiu Miáſthá Krákowá.

3:
Miáſtá Krákowá/ pierwſzy wyłożony Sąd/
4:
w pierwſzy Piąthek po trzech Kroloch/ tákże i=
5:
dźie záwżdy przez dwie Niedźieli/ áż do Niedźie=
6:
le Stárego Mięſopuſtu/ ile dwu Niedźiel sſta=
7:
wa. Potym wpierwſzy Piątek po Przewodney
8:
Niedźieli/ áż do Niedźiele kthorą zową Krzyżo=
9:
wą. Pothym názáiutrz po Bożym Ciele áż do
10:
Niedźiele Adwentowey. Ná niekthorych miey=
11:
ſtcách do S. Máłgorzęty. A potym w Piątek
12:
po S. Bártłomieiu áż do Adwentu. A ieſli s
13:
tych to Sądow wyłożonych ktory przypádnie
14:
ná dźień święty/ thedy bywa przełożon ná inny
15:
dźień. Ieſli też ktorego wyłożonego Sądu zay=
16:
mie álbo zaydźie dwu niedźielny czás/ ktory by=
17:
wa przed káżdym wielkim Sądem od wywo=
18:
łánia/ iáko ieſt wyſzſzey opiſano: tám iuż wyło=
19:
żony Sąd dla wielkiego Sądu Burgrábſkiego
20:
ginie/ áż potym w ſwoię klobę po drugich dwu
21:
niedźielách wpádnie/ od onego czáſu kiedy miał
22:
być Sąd wyłożony/ by był wielki nie przeſzko=
23:
dźił/ tho ieſth ieſli niezágrodzą drogi czáſy wyſz
24:
ſzey námienione/ iáko niedźielá Stárego Zapu=
25:
ſtu/ niedźielá Krzyżowa/ niedźielá Adwentowa.
26:
Zá długim zwyczáiem przyſzło iż then Sąd
l zową wy=


strona: lv

O Sądoch Mieyſkich
1:
zową wyłożonym/ iákoby ná pewne á nieomyl=
Czemu zową wyłożonym.

2:
ne czáſy vłożonym/ á práwie zámierzonym nie=
3:
inaczey iáko w Ziemſkim Polſkim Práwie Są=
4:
dy kthore zową Roki/ pewnych czáſow wedle
5:
Státutu opiſánych bywáią/ áby ná tych Są=
6:
dźiech káżdy ſpraw ſwoich pilnował/ á żaden ſye
7:
niewiádomoſćią nie wymawiał. A dla lepſzey
8:
pewnoſći y więtſzey wiádomoſći/ thedy ná táki
9:
Sąd wyłożony trzy kroć thegoż dniá po ránu
10:
dzwonią.
11:
Pozywánie ná wyłożony Sąd.
12:
NA ten Sąd może pozwáć tegoż dniá kto=
13:
rego ma być obchodzon/ wſzákże przed
14:
tym niż będźie zágáion. Abowiem gdy iuż Sąd
15:
zágáią/ pozew nic nieważy.
16:
Gáienie Sądu wyłożonego.
17:
S･D Wyłożony thymże obyczáiem przes
18:
Woytá iáko y Burgrábſki bywa giony/
19:
Abowiem gdy iuż Lawnicy ná Sądźie záſyę=
20:
dą/ thedy Woyt zwykł pytáć Stárſzego Przy=
21:
ſyężniká: Gdyż dźiſya ieſth dźień Wyłożonego
22:
Sądu/ ieſli czás ieſt zágáić Sąd? co gdy mu
23:
będźie ſkazano/ tedy poſtąpi dáley tymże obyczá=
iem iáko


strona: l2

Częſć wtora. Liſt xlij.
1:
iem iáko wyſzſzey nápiſano przy Burgrábſkim
2:
Sądźie. A ieſliby Sąd był nie w then dźień/
3:
ktory ieſt Wyłożonemu Sądowi náznáczony/
4:
ále s potrzeby/ (kthory Sąd poſpolićie zową
5:
potocznym álbo potrzebnym) tedy Sędźia in=
6:
ny poſtępek będźie chował. Abowiem thák ma
7:
pytáć: Gdyż wedle potrzeby żądáią Sądu/ ma=
8:
li być Sąd zágáion? A ſtárſzy Przyſyężnik ſka=
9:
że iże ma być zágáion. Dáley Sędźia záchowa
10:
ſye w zágáieniu ná thym Sądźie iáko wyſzſzey
11:
ieſt opiſano. Iure Municip: articu: 16. Specu: Sa=
12:
xon: lib: iij, artic: 61. A ma Sądy gáić pod ty=
13:
mi okolicznoſćiámi: Ná mieyſtcu beſpiecznym/
14:
iáwnym/ nie pokątnym/ ktemu obránym/ ráno/
15:
gdy Słońce wznidźie/ trzeźwo/ nie w dźień ś=
16:
więty. A powinien ieſt ná Sądźie ſyedźieć do
17:
Południá/ dáley nic.
18:
Spráwy wyłożonego Sądu:
19:
NA Wyłożonych Sądźiech/ bywáią ſądzo=
20:
ne ſpráwy wſzelkie ták ty ktore ſye ſćiągá=
21:
ią ná Perſonę iáko y thy ktore ná rzecz/ ták vtći=
22:
we iáko y ſromotne/ tho ieſt około dźiedźictwá/
23:
dárow/ ſpadkow/ długow/ krzywd/ złoczyń=
24:
ſtwá/ targi/ vmowy/ obwiązánia/ około wſzel=
l ij kich rzeczy


strona: l2v

O Sądoch Mieyſkich.
1:
kich rzeczy ruchomych y nieruchomych/ zdawá=
2:
nia/ dźiedźictwá/ zapiſy dárow y wſzelkich obo=
3:
wiąſkow: A oſobliwie/ Zdawánie imienia ſto=
4:
iącego.
5:
Obyczay zdawánia Imienia
6:
ſtoiącego.
7:
PRzy tym Sądźie chowáią zwykłą Cere=
8:
monią opiſáną Iure Municip: articu: 20,
9:
iż gdy kto przedawa Imienie ze wſzythkim Prá=
10:
wem ſwoim/ iako ſam trzymał/ á zeznawa to iá=
11:
wnie przed Sądem: tedy Sędźia potwierdzá=
12:
iąc ono kupno/ bierze czapkę od tego ktory prze=
Czapká.

13:
dáie/ á kłdźie ią ná głowę tego/ ktory ono imie=
14:
nie kupuię: Albo iáko indźie ieſt obyczay/ źielo=
Zielona rozgá.

15:
ną rozgę kupuiącemu w rękę dáie/ opowiádá
16:
iąc naprzod głoſem on odſtępek thymi ſłowy.
17:
Pan. N. zdawa dom/ właſnoſć/ álbo dźiedźic=
18:
two ſwoie/ ná tym á ná tym mieyſtcu leżące/ ze
19:
wſzytkim práwem/ Páńſtwem/ dochody/ vżyt=
20:
ki/ Pánu. N. w thych że gránicách iáko ſam do
21:
tego czáſu miał y trzymał/ y iáko nań po śmier=
22:
ći tego. N. przypádło/ álbo iáko doſtał od thego
23:
.N. A ták z vrzędu moiego/ wedle Práwá/ tá=
24:
kie kupno vtwierdzam y vmacniam/ y opowiá
dam wſzyt=


strona: l3

Częſć wtora. Liſt xliij.
1:
dam wſzytkim iáſnie to zádnie/ po pierwſze/ po
2:
wtore/ po trzećie/ po czwarthe mimo Práwo.
3:
Przeto pytam ná Práwie/ ktho tu kolwiek teraz
4:
ieſt v Sądu/ á milczy/ nic ſye themu nieſprzeći=
5:
wia/ ácz potym ná wieczne czáſy milczeć niema?
6:
Potym ſtárſzy Przyſyężnik ták ſkaże: Gdyż thu
7:
ći/ ktorzy v Sądu ſą obliczni/ milczą/ á Senten=
8:
cyą y Ortel ſłyſząc/ przedánie álbo dar widząc/
9:
nic ſye nieſprzećiwiáią/ dla tego ſłuſznie ná po=
10:
tomne czáſy milczeć máią wedle práwá. Potym
11:
Sędźia włoży czapkę ná kupuiącego iáko wyſz=
12:
ſzey powiedźiano/ y thym znákiem ono kupno/
13:
dar/ álbo odſtępek vtwirdźi y vmocni. A gdy
14:
ſye to iuż sſtánie/ (ácz thego w Krákowie nie=
15:
chowáią/ ále ieſt w Práwie opiſano) potym ku=
16:
puiący ono imienie/ będźie żądał áby mu było
17:
dano wwiązánie wnie/ co mu będźie przez wy=
18:
rok nákazano. A ták Sędźia s Przyſyężniki poy=
19:
dźie do domu onego/ kędy ma być wwiązánie/
20:
y rzecze kupuiącemu (kthory będźie n ten czás
21:
ſtał przed domem) wźiąwſzy go zá rękę/ thymi
22:
ſłowy. Potwierdzáiąc ten dar álbo zdánie kto=
23:
re ſye tobie dźiś v Sądu sſtáło/ wto imienie ál
24:
bo dźiedźictwo ćiebie wwięzuię/ y w ręce zá wła
25:
ſnoſć thobie podáię wedle ſkazánia Sądowne=
26:
go. Ktore wwiązánie potym będźie w Kſyęgi
l iij ſądowe


strona: l3v

O Sądoch Mieyſkich
1:
Sądowe zápiſano. Ty wzdánia iáko y gá=
2:
ienie Sądow/ przyſtoi áby były właſnym wy=
3:
rozumnym wſzem ięzykiem ſpráwowne: Abo=
4:
wiem iáko ſye kto ma będąc v Sądu onemu w=
5:
zdániu álbo odſthępkowi przećiwić/ choć by go
6:
dolegáło/ gdy Sędźia nie rozumnym ięzykiem
7:
do Ludźi przyſłucháiących ták mowi: Kto teraz
8:
milczy/ áby wiecznie milczał? To pewna iż mil=
9:
czeć muśi/ gdy niewie co mowią/ y ſamby Sę=
10:
dźia milczał/ gdyby do niego nierozumnym Ię=
11:
zykiem mowiono.
12:
Obroná tego obyczáiu przy zdá=
13:
niu Imienia.
14:
TA Ceremonia około zdawánia Imienia
15:
wźiętá ieſth s ſtárádawnego zwyczáiu/
16:
kthory był chowan między Ludem Izráelſkim.
17:
Nápiſano w Kſyęgach Ruth/ iż gdy ieden dru=
Ruth iiij.

18:
giemu práwá ſwego odſtępował/ áby ono od=
19:
ſtąpienie álbo zdánie moc wźięło/ tedy ten ktory
Obyczay Stárego Zakonu zdawnia Imienia.

20:
przedawał imienie/ z zuwał bot/ álbo trzewik z
21:
nogi ſwoiey/ y dawał go kupuiącemu/ przed dźie
22:
ſyąćmi Mężmi ſtárſzymi onego Miáſthá/ pod
23:
ktorego Iurisdicyą było Imienie. A to było ś=
24:
wiádectwo wzdánia Imienia w Ludu Izráel=
ſkim/ o czym


strona: l4

Częſć wtora. Liſt xliiij.
1:
ſkim/ o czym kto chce może ſzerzey w Kſyęgach
2:
wyſzſzey námienionych czytáć. V nas ácz w
3:
tym ieſt nieiáka odmiáná/ wſzákże to ſnadź ża=
4:
dnego nieobráźi/ gdy mu miáſto botá czapkę ná
5:
głowę włożą/ álbo rozgę źieloną w rękę podá=
6:
dzą. Nápiſano też Iure Muni: art: 20, iż tá o=
7:
koło zdánia Ceremonia stąd poſzłá/ gdy Enoch
8:
Syn Caymow zbudował był Miáſto y poſtá=
9:
nowił to/ áby żaden nikomu nic niebrał coby w=
10:
łaſną pracą nábytego miał. A ieſliby kto chćiał
11:
co przedáć/ álbo iákim obyczáiem ſwoie imienie
12:
od ſyebie oddálić/ tego też niemogł vczynić/ áżby
Iur: Mun: artic: 8.

13:
od Páná ſwego znák przyzwolenia przynioſł/ to
14:
ieſt groſz ná ktorym był wybit obraz Krolewſki/
15:
przes co on przedawáiący znáczył/ iż to z wolą
16:
páná ſwego czynił/ y poſłuſzeńſtwo przećiw nie=
17:
mu tym vkázował. Przeto ty porządki má=
18:
ią być chowáne/ niedbáiąc nic ná ony/ kthorym
19:
więc nieiáko wádzą: Abowiem tych tho czáſem
20:
obraża/ ktorzy niedoczytáli/ á zá iáką przyczyną
21:
co poſtánowiono pilnie ſye nie przypátrzyli.
22:
Wiele bym rzeczy mogł okázáć/ kthore s Práwá
23:
Bożego grunt máią: Ale folguiąc krotkiemu pi=
24:
ſániu opuſzczam. Wſzákże ieſzcze iedno przywio=
25:
dę około Dawnoſći/ co Láćinnicy zową Prae=
26:
ſcriptio, też s Práwá Bożego. Nápiſano in lib:
Leuit: Kto=


strona: l4v

O Sądoch Mieyſkich
1:
Leuit: Ktoby przedał dom w Mieſćie/ może go
Leuiti: xxv. PRaeſcriptio.

2:
odkupić poki rok nie przeminie. A ieſli w rok nie
3:
odkupi/ tedy on kupiec będźie trzymał Imienie/
4:
y Potomkowie iego wiecznie.
5:
Przyczyny prze ktore Rodźicy mo=
6:
gą Dźieći wydźiedźiczyć z
7:
Imienia.
8:
PRzyczyny prze ktore Oyćiec Syná z imie=
9:
nia wydźiedźiczyć może/ thy ſą. Pier=
10:
wſza/ Ieſliby Rodźicom ſwoim iáki gwałt ál=
11:
bo krzywdę vczynił/ álbo ie bił/ álbo w wielką
12:
ſzkodę iákim oſkárżenim álbo dobr roſpraſzánim
13:
przypráwił. Druga/ Ieſliby ie o gárdło wi=
14:
nował z vczynku iákiego ktoryby niebył przećiw
15:
Krolowi álbo poſpolitey rzeczy. Trzećia/ Ie=
16:
ſliby z niecnotliwymi ludźmi/ z Błazny/ s koſty=
17:
rámi obcował/ á w thym długo trwał. Cz=
18:
warta/ Ieſliby ſye około Czárnokſyęſkiey náuki
19:
álbo Czárow obierał. Piąta/ Ieſliby Rodźi=
20:
ce otruć chćiał. Szoſta/ Ieſliby z Mácochą
21:
ſwoią álbo z miłoſnicą Oycowſką rzecz miał.
22:
Syodma/ Ieſliby Oycá w niewoli będące=
23:
go rękoiemſtwem álbo długiem ná ſwą Perſo=
24:
nę przyiętym/ ile by mogł niewyzwalał wſzákże
to tylo o


strona: m

Częſć wtora. Liſt xlv.
1:
to tylo o mężczyznie ma być rozumiano. Oſma/
2:
Ieſliby Rodźicowi ſwemu zábraniał Cory álbo
3:
Wnęczki wydáć zá Mąż wedle możnoſći iego/
4:
á Corá ieſliby też zá wolą Oycowſką niechćiáłá
5:
idź zá Mąż/ ále by ſye vdáłá ná Fryie/ też może
6:
być wydźiedźiczoná. Dźiewiąta/ Ieſliby o
7:
Oycu ná rozumie zeſzłym pracey niemiał. Dźie=
8:
ſyąta/ Ieſliby odſzczepieńcem wiáry Krzeſćiáń=
9:
ſkiey był. Iedennaſta/ Ieſliby gwałtem I=
10:
mienie zá żywotá Oycowſkiego poſyadł. Spe=
11:
cu: Saxon: lib: i, articu. 17.
12:
O Potocznym Są=
13:
dźie.
14:
POtoczny Sąd/ álbo iá=
15:
ko zową Potrzebny/ ieſt then/
16:
kthory okrom vłożonych pew=
17:
nych dni/ ná żądnie czyie o I=
18:
mienie ruchome bywa: gdyby
19:
iáka potrzebá do tego przyćiſkáłá/ to ieſth/ álbo
Potoczne ſądy o ruchome Imienie.

20:
niemoc/ álbo ſtároſć/ álbo rychła Spráwiedli=
21:
woſć/ álbo co innego tákiego. Też w oſobnym
m domu nie=


strona: mv

O Sądoch Mieyſkich
1:
domu niemocnego ku vczynieniu Teſtámentu.
2:
A ku tákiemu Potocznemu Sądowi/ doſyć ieſt
3:
dwá álbo trzey Przyſyężnikow z Woytem/ ieſli
4:
ich ná ten czás niemoże być więcey. Przed ktho=
5:
rym Sądem rzeczy ſpráwowáne máią być tá=
6:
kowey mocy/ iákoby ſye przed gáynym wyłożo=
7:
nym Sądem dźiały. Wyiąwſzy ſpráwy około
8:
Imienia ſtoiącego/ kthore tylko przed gaynym
9:
wyłożonym Sądem máią być ſpráwowáne/ ná
10:
zwykłym á wſzytkim wiádomym/ nie pokąth=
11:
nym mieyſcu. A wſzákże gdy by ná innym od=
12:
miennym mieyſtcu miał być Sąd/ to może być/
13:
ále ták/ iżeby tho Sędźia pierwey opowiedźiał
14:
przez Podwoyſkiego iáwnie/ známienienim przy=
15:
czyny/ dla ktorey by to przemienienie mieyſcá ku
16:
Sądowi było. Iure Municip: articu: 10. in fine
17:
gloſſae. Et Specu: Saxo: lib: iij, art: 61.
18:
PRzy Potocznym Sądźie Pozywánie/
19:
Gáienie Sądu/ y záchowánie wſzelá=
20:
kiey vtćiwoſći tákże ma być rozumiano/ iáko y
21:
przy wyłożonym Sądźie.
22:
SPráwy tego Sądu ſą poſpolićie o rucho=
23:
me Imienie/ wſzákże y o ſtoiące Imienie
24:
mogą być ná tym Sądźie zapiſy/ przedánia/ obo=
wiązánia/


strona: m2

Częſć wtora. Liſt xlvj.
1:
wiązánia/ vgody y inne Contrákty/ iáko y przed
2:
wyłożonym Sądem/ okrom wzdánia/ kthore
3:
tylko ná wyłożonym Sądźie ma być.
4:
O Goſćinnym ſą=
5:
dźie.
6:
Goſćiem kto ma być rozumian.
7:
GOſćiem ten ieſt/ ktory ták dále=
8:
ko mieſzkánie ma/ iż iednego
9:
dniá do Sądu przydź niemoże.
10:
A ieſliby mu ſtroná wiáry w=
11:
tym niedáłá/ by miał być Go=
12:
ſćiem/ tedy tego będźie powinien przyſyęgą do=
13:
wieſć/ y iáko ták dáleko mięſzkánie ma/ iż iednego
14:
dniá do Sądu przydź niemogł. Iur: Mun: art: 46.
15:
Ná Goſćinny Sąd Sędźia zá=
16:
wżdy ma być gotow.
17:
GDy Mieſzczánin ná Goſćiá/ álbo Goſć
18:
ná Mieſzczániná o dług álbo inne rzeczy
19:
żáłowáć ma: Sędźia káżdego dniá ku Sądo=
m ij wi powi=


strona: m2v

O Sądoch Mieyſkich.
1:
dowi powinien być gotow: A ku ſwemu Są=
2:
dowi doſyć ma trzech Przyſyężnikow/ ieſli ich
3:
więcey niemoże być. Zapłátá Goſćinnym Prá=
4:
wem ma być ſkázowaná do trzećiego dniá.
5:
Goſćie przed obcym Sędźiem nie=
6:
winni odpowiádáć.
7:
Gdy obiedwie ſtronie ſą Goſćmi/ niepo
8:
winni przed Sędźiem inſzey Iurisdicy=
9:
ey/ to ieſt inſzego Práwá odpowiádáć. A to ták
10:
ma być rozumiano/ ieſli obwiniony ták ieſt o=
11:
ſyádły w ſwem Práwie/ żeby ſye oná oſyádłoſć
12:
ták dáleko wynośiłá/ iáko ieſt dług/ o kthory ieſt
13:
obżáłowan. Iure Munici: artic: 68. Wſzákże po=
14:
zwány y do obcego Sędźiego powinien ſtánąć
15:
wedle Reguł Práwnych/ In Ius vocati erant, Fo=
16:
ro te para: A ſtánąwſzy/ do ſwego ſye Práwá
17:
wyiąć/ álbo ſłuſzną przyczynę powiedźieć/ przecz
18:
by nie winien odpowiádáć.
19:
Goſć przed obcym Sędźiem winien
20:
odpowiádáć s pewnych przyczyn.
21:
POzwány/ w inſzym práwie powinien od=
22:
powiádáć s pewnych przyczyn. Naprzod
Ieſliby


strona: m3

Częſć wtora. Liſt xlvij.
1:
Ieſliby Imienie miał w onym práwie/ tedy ile
2:
s ſtrony Imienia winien odpowiádáć. Wto=
3:
re/ Ieſliby tám co wyſtąpił/ támże ma być ka=
4:
ran/ wedle poſpolitey przypowieſći: Gdźie ktho
5:
zgrzeſzy tám pokutuie. Trzećia/ Gdźie ktho
6:
Hándel wiedźie/ álbo ſye zádłuży/ y płáćić zápi=
7:
ſze. Czwarte/ Gdźie ktho ſkárży/ tám też ſtro=
8:
nie pozwáney/ ieſliby od niey o co był obwinion/
9:
ma odpowiádáć/ co w Práwie zowa/ per mo=
10:
dum reconuentionis. Iure Munic: artic: 28. Spec:
11:
Saxon: lib: i, artic: 61. lib: iij, artic: 79.
12:
Winá ktho Sąſyádá ſwego niepo=
13:
trzebnie poćiąga w inſzym práwie.
14:
OSyádły kupiec gdyby od ſąſyádá ſwego
15:
ná drodze był hámowány/ á przyzwány
16:
do obcego Sędźiego o dług/ á on pozwány wy=
17:
bił by ſye ſłuſznymi przyczynámi do práwá ſwe=
18:
go: thedy temu pozwánemu/ gdyby przed wła=
19:
ſnym Sędźim o to czynił/ ma być nágrodzoná
20:
ſzkodá y lekkoſć od onego/ przes kthorego był ná
21:
drodze niepotrzebnie gábány/ álbo Areſtowány.
22:
Ktorey rzeczy ten tho pozwány ma mieć świá=
23:
dectwo od obcego Sędźiego do ſwego Sędźie=
24:
go przes liſt otworzyſty/ álbo Minutę oney ſprá=
m iij wy kto=


strona: m3v

O Sądoch Mieyſkich
1:
wy ktorą by okazał właſnemu Sędźiemu prze=
2:
ćiw ſtronie/ ieſliby tey lekkoſći przáłá. Iure Mu=
3:
nicip: Articu: 68.
4:
O Gorącym práwie
5:
GOrące Práwo ieſt/ ktore
6:
wſzelkiego czáſu/ y w święto y
7:
czáſow záwieſzonych od Praw
8:
bywa/ gdy iáki złoczyńcá ná iá=
9:
ſnym á świeżym złoczyńſtwie/
10:
iáko mowią/ in manuali et recenti facto, będźie
11:
vłápiony/ ták iżeby mu ſzło o gárdło/ iáko ná zło=
12:
dźieyſtwie/ ná łupieſtwie/ ná morderſtwie/ ná
13:
mężoboyſtwie/ ná gwałceniu Pánieńſkim/ ná
14:
zápaleniu domow/ álbo przy iákim kolwiek in=
15:
nym zgwałceniu pokoiu poſpolitego/ bądź ręką/
16:
mieczem/ ogniem/ y ktorym kolwiek innym oby=
17:
czáiem. Iure Municip: arti: 114 et 115. Miedzy
18:
złoczyńſtwo theż poczytáią kiedy kto rzecz krá=
19:
dźioną ma wſwoim ſchowániu/ do ktorego ſam
20:
nośi klucz/ wyiąwſzy by rzecz krádźiona ták má=
21:
ła byłá/ iżeby oknem mogłá być wrzucona. W=
22:
ſzákże y około wielkich rzeczy náyduie ſye iż nie
kożdy to


strona: m4

Częſć wtora. Liſt xlviij.
1:
kożdy to złodźiey/ v kogo rzecz krádźioną naydą/
Nie kożdy złodźiey v kogo rzecz krádźioną naydą.

2:
choćia by thák wielka byłá/ iż by oknem niemo=
3:
głá być wrzuconá. Bo ma zá ſobą táki wiele o=
4:
bron wedle Práwá/ iáko nápiſano Iure Muni=
5:
cip: artic: 92. et 135. Specu: Saxon: lib: ij, arti: 36.
6:
GOrące Práwo gdy kogo zá świeżá poi=
7:
máią/ zwłaſzczá ná Mężoboyſtwie á
8:
gwałćie/ trwa cztery á dwádźieſćiá godźin. A
9:
gdy minie Gorące Práwo/ tedy (oprocz ſłuſzney
10:
przyczyny/ iżby ná ten czás przećiw tákiemu nie=
11:
możono poſtępić) o gárdło iuż tákiemu nieidźie/
12:
ále płáćić á doſyć czynić ma wargieltem w Prá=
13:
wie opiſánym wedle Stanu.
14:
Spoſob odwodu y pokonánia ná
15:
Gorącym Práwie.
16:
NA tym Sądźie złoczyńcá ná świeżym v=
17:
czynku poimány/ zárázem bywa ſądzon.
18:
A ieſli będźie pokonány przes powodną ſtronę
19:
Swiádectwem ſyedmi Mężow/ álbo ſye ſam
20:
przed Sądem zezna/ zárázem ná gárdle bywa
21:
karan co záſłużył. Iure Municip: articu 36. Spec:
22:
Saxon: lib: i, articu: 70, 66. lib: ij, arti: 10. Ale bę=
23:
dźieli táki człowiek nie ná świeżym złoczyńſtwie
wźięty/ ná


strona: m4v

O Sądoch Mieyſkich
1:
wźięty/ ná kthorego ſkárgá o złoczyńſtwo przed
2:
tym nieprzychodźiłá/ y nic thákowego nie było
3:
nań ſłycháć/ tedy on ieſt bliſzſzy ſam ſye odwieſć
4:
przyſyęgą niżli by go żáłuiący miał pokonáć. Iu=
5:
re Municip: Articu: 76.
6:
Właſnoſći Gorącego Práwá.
7:
TEgo Sądu trzy ſą właſnoſći przy zło=
8:
czyńcy. Pierwſza/ iże poimány zá go=
9:
rącá/ nie może być dan ná rękoiemſtwo. Rok
10:
inny iemu niema być náznáczony/ ále zárázem
11:
ma być ſądzon/ y wnet ieſli będźie pokonány/
12:
ma być ſkaran co záſłużył wedle Práwá: A nie=
13:
winny zárázem ma być wolno puſzczon. Spec:
14:
Sax: lib: i, artic: 55. et 66. Iure Munic: articu: 27
15:
Wtora/ iże poimány nie może przeć ſwego v=
16:
czynku: Abowiem powodna ſtroná bliſzſza ieſt
17:
go pokonáć/ iáko wyſzſzey o tym. Trzećia/ iże
18:
ktore kolwiek ſkazánie przećiw niemu wynidźie/
19:
tego niemoże nágánić/ áni od niego áppellowáć.
20:
Specu: Saxon: lib: ij, articu: 12. A tu wedle tych
21:
właſnoſći złoczyńcy tho Práwo bywa Gorące/
22:
Bo mu więc w natęſzſzy mroz bywa gorąco.
23:
SĘdźia gdy by niebył ná then czás domá/ á
24:
przytráfiłá by ſye táka ſpráwá o złoczyń=
ſtwo/ tedy


strona: n

Częſć wtora. Liſt xlix.
1:
ſtwo/ tedy Mieſzczánie álbo Wieyſcy ludźie/ we=
2:
dle ſwego widzenia obieráią Sędźiego/ ktorego
3:
Láćinnicy zową Gograuius. Ale poſpolićie ſtár=
4:
ſzy Przyſyężnik Woythowſkie mieyſtce wſzędy
5:
záſyada.
6:
O Powołániu Mę=
7:
żoboyce.
8:
POwołánie ieſt Senten=
9:
cya álbo ſkazánie Sędźiego/ wy=
10:
dáne ná kogo/ dla niepoſłuſzeń=
11:
ſtwá álbo wyſtępku iákiego. Iu=
12:
re Municip: articu: 5. gloſ.
13:
Spoſob Powołánia Mężoboyce.
14:
POwołánie zbiegłego Mężoboyce ná ś=
15:
wieżym vczynku/ iáko Láćinnicy mowią
16:
in recenti facto, ták bywa. Przed gaynym Są=
17:
dem/ przyiaćiel nabliſzſzy/ á zwłaſzczá Mężczy=
18:
zná człowieká zámordowánego/ obżáłowawſzy
19:
Mężoboycę przes ſwego Prokuratorá/ o zámor=
20:
dowánie przyiaćielá ſwego/ będźie żądał na=
n przod/ áby


strona: nv

O Sądoch Mieyſkich
1:
przod/ áby mu ſługá z Vrzędu był przydan/ ku
2:
przywołániu Mężoboyce/ co go doydźie przes
3:
Sądowny wyrok. Sługá tedy z Vrzędu przy=
4:
dány/ poydźie naprzod ná ono mieyſtce gdźie ſye
5:
zámordowánie sſtáło/ y przywoła Mężoboyce
6:
głoſem wielkim/ miánuiąc go właſnym Imię=
7:
niem y przezwiſkiem/ áby ſtánął do Práwa prze=
8:
ćiw temu. N. A gdy go iuż ták po pierwſze przy=
9:
woła/ wroći ſye do Sądu y zezna ono przywo=
10:
łánie/ ktore zá pytánim Prokuratorá będźie po=
11:
twierdzone przes Sądowny wyrok. Pothym
12:
Prokurator będźie ſye ná Mężoboyce przypowiá
13:
dał/ żáłuiąc nań o zámordowánie człowieká nie
14:
winnego. Drugą raz ſługá tákże iáko pierwey
15:
z Vrzędu ná żądánie Prokuratorá przydány/ przy
16:
woła mężoboyce w poſrzod drogi/ miedzy miey=
17:
ſtcem Sądowym/ á między onym gdźie ſye żá=
18:
mordowánie sſtáło. Przywoła thákże v ćiáłá
19:
trzeći raz y czwarty nád práwo v Sądu/ zezna=
20:
wáiąc zá káżdym rázem przywołánie. Táka
21:
ſpráwá przywołánia/ przypowiádánia/ y obżá=
22:
łowánia/ będźie przes cáłą godźinę. A gdy thák
23:
iuż trzy rázy y czwarty mimo práwo przywołá=
24:
ny Mężoboycá nieſtánie/ Prokurator ták będźie
25:
pytał. Ponieważ tu ten. N. przywołány po pier=
26:
wſze/ po wtore/ po trzećie/ po czwarte mimo
Práwo ob=


strona: n2

Częſć wtora. Liſt L.
1:
Práwo obżáłowány o táki mord/ nieſtánął/ ácz
2:
niema być poniżono práwo iego? Zátym Woyt
3:
s Przyſyężniki powſtawſzy y podniowſzy káżdy
4:
práwą rękę/ á ſpuſćiwſzy dwá pálcá ná doł/ ſka=
5:
że go ná vpad y poniży práwo iego ták mowiąc:
6:
A zá Woytem też wſzyſcy Przyſyężnicy mowić
7:
będą/ powtarzáiąc trzy kroć z nowu ſłowá ni=
8:
żey nápiſáne/ z wymienienim Mężoboyce wła=
9:
ſnym Imieniem y przezwiſkiem.
10:
GDyż tu. N. obżáłowány przed Sądem o zá=
Sentencyatego powołánia.

11:
mordowánie tego. N. przywołány po pierwſze/
12:
po wtore/ po trzećie/ po czwarte mimo práwo/
13:
nieſtánął/ áni przes ſye/ áni przes ſwego mocne=
14:
go człowieká. Przeto o tákowy mord vpadł ieſt
15:
w ſwey rzeczy/ y práwo iego poniżamy/ Zonę ie=
16:
go ſkázuiemy być wdową/ dźiatki śierotámi/ y
17:
bierzemy od niego práwo iego: A dáiemy go w
18:
moc nieprzyiaćiołom iego/ do tąd poki ku ſwe=
19:
mu práwu nieprzyydźie. Gdyż tu rc.
20:
Formá Zapiſu tego Powołánia.
21:
COram hoc Iudicio comparens perſonaliter
22:
laborioſus Adam. N. ingenui olim Abel. N. nu=
23:
per interfecti parens, quaeſtus eſt aduerſus Cay=
24:
mum. N. et eius complices. Quia ille praefatum
n ij Abel mi=


strona: n2v

O Sądoch Mieyſkich
1:
Abel miſerabilit, nullam penitus ob cauſam truci=
2:
dauit, de viuoque mortuum fecit, poſtulans vt ex
3:
ſententia Iudicij daretur illi Praeco, eum ipſum
4:
Caymum vocaturus, vt coram Iudicio comparens
5:
ſeſe de eiusmodi inſinuatione purget: cui per Iuri=
6:
dicam ſententiam datus eſt Praeco iuratus. N. cu
7:
ius publicis vociferationibus ipſe homicida, ſecun=
8:
dum Iuris obſeruantiam vt ſe Iudicio ſiſtat, voca=
9:
tus et accerſitus eſt. Primum in loco, quo homi=
10:
cidium patratum eſt: Secundo in medio viae: Ter=
11:
tio circa cadauer feretro impoſitum. Quarto ex
12:
ſuperabundanti coram Iudicio. Qui quidem
13:
Caym, cum ſolenni more aduociferatus, neque per
14:
ſemetipſum, neque per plenipotentem comparuiſ=
15:
ſet: Supranominatus Adam aduerſus eum pro=
16:
poſuit, quod praedictum Abelem nullam penitus
17:
ob cauſam immaniter trucidaſſet, et ex viuo mor=
18:
tuum feciſſet. Itaque poſtulabat per ſententiam de=
19:
cerni, ex quo idem homicida toties ad purgandum
20:
vocatus non comparet, vt in cauſa commiſſae cae=
21:
dis condemnaretur.
22:
DECRETVM EST: Quandoquidem A=
23:
dam aduerſus Caymum propoſuit, quod praedi=
24:
ctum Abelem miſerabiliter trucidaſſet. Qui qui=
25:
dem Caym per Praeconem iuratum ad iuſtifican=
26:
dum ſeſe aduociferatus, neque per ſe, neque per ſuum
plenipoten=


strona: n3

Częſć wtora. Liſt Lj.
1:
plenipotentem comparuit. Proinde ob patratum
2:
homicidium per Sententiam condemnatus eſt, ſuc=
3:
cubuitque in hac causa commiſſae caedis de forma
4:
Iuris. Deinde per Iudicem et Scabinos conſueta
5:
Iuris Teutonici Maydeburgensis ſolennitate et vi=
6:
gore banitus et proſcriptus eſt. Cuius vxor pro=
7:
nunciata eſt vidua, et liberi orphani, ipſe etiam a=
8:
lienatus eſt ab amicis, et traditus hoſtium arbitrio
9:
atque voluntati, donec purgando ſeſe, Ius ſuum re=
10:
cuperauerit, et ad priſtinum reſtitutus fuerit.
11:
Obroná tego Porządku tu Po=
12:
wołániu.
13:
ACzkolwiek przećiw thákiemu Porządkowi
14:
Powołánia niektorzy mowią y piſzą/ po=
15:
wiádáiąc ie być máłey ważnoſći/ dla thego iże
16:
Mężoboycá powołány nie bywa oblicznie po=
17:
zywan trzy kroć/ tylko przywoływan obyczá=
18:
iem wyſzſzey opiſánym. Y biorą ſobie ná pomoc
19:
Práwo piſáne/ s textu Spec: Saxo: lib: i, artic: 67,
20:
gdźie ták ieſt nápiſano: Qui tribus edictis citatus,
21:
in cauſa quae mortem vel membri amiſsionem in=
22:
ferat, proſcribi poterit. Kthore Práwo nie iná=
23:
czey rozumieią/ iedno o oblicznym Pozywániu.
24:
Ale ći wſzyſcy/ niedobrze ſye tu podobno wſzyt=
n iij kim ſło=


strona: n3v

O Sądoch Mieaſkich
1:
kim ſłowom wtym Práwie przypátrzyli/ w kto=
2:
rych miánowićie wyráżono obyczay pozywá=
3:
nia gdy położono/ tribus edictis citatus, gdźie ſye
4:
nie okázuie áby oblicznie miał być pozywan/ ále
5:
per Edictum. Abowiem w káżdym Práwie ro=
6:
zmáity ieſth obyczay pozywánia. Naprzod gdy
7:
Perſonę nieośiádłą álbo Práwem przekonáną
Pozywánie rozmáithe.

8:
biorą. Wtore/ gdy Sędźia ſłudze ſwemu roſká=
9:
zuie kogo pozwáć vſtnie. Trzećie/ przes liſtow=
10:
ny pozew. Czwarte/ przes przylepienie liſtow=
11:
nego Mándatu/ ná drzwiách zbiegłego człowie=
12:
ká/ álbo ná Ratuſzu/ álbo ná innym iákim iáw=
13:
nym mieyſtcu/ s ktorego by tho ku wiádomoſći
14:
zbiegłego rychley przydź mogło. Kthory pozew
15:
vczeni wpráwie zową per Edictum, á bywa po=
16:
ſpolićie ná Perſonę zbiegłą/ kthora niema mięſz=
17:
kánia ſwego/ álbo ſye kryie/ ták iż iey ná obliczny
18:
pozew trudno doſtáć. Piąte/ bywa przes iáw=
19:
ne przywołánie co zową per proclama. A thák
20:
gdy w Práwie wyſzſzey námienionym ſtoi: Qui
21:
tribus edictis citatus non comparuerit, dáie znáć
22:
áby Mężoboycá był pozwan przes przylepienie
23:
Mándatu Sędźiego ná iákim mieyſtcu iáw=
24:
nym. A iże w Krákowie Mężoboycá tym o=
25:
byczáiem niebywa pozywan per edictum, iedno
26:
przes przywołánie: toć ſye wſzytko wſćiąga ku
temuż prá=


strona: n4

Częſć wtora. Liſt Lij.
1:
temuż Práwu námienionemu/ dla thego iż po=
2:
zew per proclama może być záwżdy zá thákimi
3:
przyczynámi/ zá kthorymi bywa pozew per edi=
4:
ctum. Co ieſt opiſano in Legibus, á wſpomina
5:
Robertus in libello, qui inſcribitur, Lumen Ad=
6:
uocatorum, De citationibus. Quod in omnibus
7:
caſibus, in quibus lex permittit fieri citationem per
8:
edictum, in illis etiam citatio fieri poteſt per pro=
9:
clama. A w they mierze ieſzcze ſłuſzniey y pew=
10:
niey przez przywołánie/ Bo gdy niekáżdy vmie
11:
czytáć/ rychley ſye to zbiegłego może donieſć/ kie=
12:
dy głos wołáiącego ſługi przychodźi w vſzy y
13:
tych ludźi co czytáć nieumieią. Przeto ten po=
14:
ſtępek pozywánia Mężoboyce przes przywołá=
15:
nie ieſt wedle Práwá/ zwłaſzczá gdy ten kto ko=
16:
go zámorduie/ záwżdy ſye Práwá chroni/ y ná o=
17:
bliczny pozew go niedoſtánie. Z ktorego porząd=
Pożythek tákiego powołánia.

18:
ku powołánia y ten niemáły pożytek przychodźi
19:
wpoſpolſtwie/ iż drudzy pilnie przyſłucháiąc tá=
20:
kiego ogromnego powołániá/ zá boiáźnią będą
21:
ſye tym czuyniey wyſtrzegáć pijańſtwá/ łotro=
22:
ſtwá/ przymowek/ roſterkow/ zwad/ y innych
23:
wiele przyczyn/ przes kthore do Mężoboyſtwá
24:
wiele kroć łacwie ſye drogá podáie. Oderunt enim
25:
peccare mali formidine poenae. A w tym ſye po=
26:
koy poſpolity mnoży. Ponieważ też iednák y on
Mężoboyca


strona: n4v

O Sądoch Mieyſkich
1:
Mężoboycá ktory ſye kryie álbo zbieży/ iuż przes
2:
zbieżenie ſwoie niemáły dał znák do tego/ że ieſt
3:
onego Mężoboyſtwá winien/ álbo iáką przyczy=
4:
nę do niego dał/ gdy ſye iuż chroni Sądu/ wąt=
5:
piąc o ſwey ſpráwiedliwoſći. Et Reipub: maxi=
6:
me intereſt ne ſcelera maneant impunita. Ktho=
7:
rym znákiem zbieżenia/ pan Bog ieſzcze od ſtwo=
8:
rzenia Swiátá/ wſzytki Mężoboyce pod perſo=
9:
ną Kaymową náznáczył mowiąc. Przeklęty ie=
Geneſus iiij.

10:
ſteś ná Swiećie/ źiemiá ſye otworzyłá/ y przyię=
11:
łá krew brátá twego/ zrąk twoich/ kiedy będźieſz
12:
ſpráwował źiemię/ nieda thobie owocow ſwo=
13:
ich/ będźieſz ſye błąkał/ y będźieſz vćiekał. A ták
14:
gdy ſye Mężoboycá kryie álbo zbieży/ á zbieże=
15:
nie y tułánie znák ieſt mężoboyſtwá: ſłuſznie go
16:
iuż iákoby zá winnego/ thák przes przywołánie
17:
pozywáią y powoływáią. Gdyż też to powołá=
18:
nie nic mu ſzkodźić niemoże/ ieſli máiąc liſt gley=
19:
towy/ álbo ſobie od Sędźiego ziednawſzy po=
20:
koy poſpolity/ okaże potym niewinnoſć ſwoię/ y
21:
vſpráwiedliwi ſye káżdemu wedle Práwá/ kto=
22:
bykolwiek nań o to Mężoboyſtwo fołdrował.
23:
Abowiem theż w powołániu pod tym oblikiem
24:
ſkázuią. Dáiemy go w moc nieprzyiaćielom ie=
25:
go/ y poniżamy go poki ku Práwu ſwemu nie=
26:
przyydźie. Przeto też opiſány ieſt porządek/ iáko
ſye kto ma


strona: o

Częſć wtora. Liſt Liij.
1:
ſye kto ma od powołánia wyzwolić/ ieſli będźie
2:
nieſłuſznie powołány. Abowiem ſye to trafia iż
3:
y Powod czáſem nie ſłuſznie kogo winuie/ y ś=
4:
wiádkowie nie ſpráwiedliwie świádczą. Spec:
5:
Saxon: lib: ij, artic: 4. Iure Municip: artic: 113.
6:
Powołány ktorym porządkiem przy
7:
chodźi ku Práwu ſwemu.
8:
POwołány/ thym porządkiem przychodźi
9:
ku Práwu ſwemu. Ziednawſzy ſobie
10:
gleyt/ álbo poſpolity pokoy od Sędźiego/ áby
11:
beſpiecznie krom wſzelkiego przenágábánia nie=
12:
winnoſć ſwoię okazał/ ſtánie przed zágáionym
13:
Sądem/ y będźie ſye opowiádał/ iż thu iáwnie
14:
przed Sądem gotow ſye vſpráwiedliwić/ y nie=
15:
winnoſć ſwoię vkázáć/ nie tylko temu kto go dał
16:
o to. N. mordowánie powołáć/ ále y káżdemu
17:
ktoby kolwiek go o to. N. Mężoboyſtwo wino=
18:
wał. A ták naprzod okaże liſth gleytowy ieſli ij
19:
ma/ okaże też powołánie: Będźie pothym żądał
20:
ſługi z Vrzędu ku przywołániu onego kto go dał
21:
powołáć/ ieſli go ná pozew obliczny nie może
22:
mieć/ y wſzytkich innych da przywoływáć/ kto=
23:
rzyby nań chćieli fołdrowáć. Sługá tedy Są=
24:
downym wyrokiem przydány/ przywoła go ná
o onym miey=


strona: ov

O Sądoch Mieyſkich
1:
onym mieyſtcu gdźie ſye zámordowánie sſtało/
2:
opowiádáiąc to głoſem iż ten. N. ktory był po=
3:
wołány/ ſtoi przed Sądem/ gotow ſye vſpráwie
4:
dliwić káżdemu/ kthoby kolwiek chćiał przećiw
5:
niemu czynić o zámordowánie nieboſzczyká. N.
6:
Obwoła też y gleyt iego/ pothym ſye wroći do
7:
Sądu ku zeznániu onego przywołánia. Vczyni
8:
ták ſługá z Vrzędu przydány drugi raz w po=
9:
ſrzod drogi/ vczyni trzeći raz gdźie ćiáło ſtáło/ y
10:
czwarty raz v Sądu. A ten ktory ſye ſpráwuie/
11:
będźiſ ſye opowiádał przed Sądem przes cáłą
12:
godźinę iż ſye gotow káżdemu vſpráwiedliwić.
13:
A gdy żaden przećiw niemu fołdrowáć niebę=
14:
dźie/ przedſye v Sądu vkaże niewinnoſć ſwoię
15:
przyſyęgą álbo innemi dowody s ktoremi ſye był
16:
nágotował. Nád tho rękoiemſtwo poſtáwi o=
17:
śiádłe ludźi tym ſpoſobem/ ieſlibyſye kto przećiw
18:
niemu ozwał o toż mężoboyſtwo ná trzech Są=
19:
dźiech pothym bliſko będących/ áby był gotow
20:
odpowiádáć wedle práwá/ iáko nápiſano Iure
21:
Munici: arti: 113. Potym Przyſyężnicy powſtá=
22:
ną z Woytem/ y káżdy podniowſzy dwá pálcá
23:
práwey ręki wzgorę/ ták powołánego przywro=
24:
cą ku práwu ſwemu/ y podwyſzſzą Práwo iego/
25:
mowiąc trzy kroć zá Woytem ſłowá powołá=
26:
niu przećiwne. Gdyż tu then. N. ſtánąwſzy
przed Są=


strona: o2

Częſć wtora. Liſt Liiij.
1:
przed Sądem okazał wedle Práwá niewinnoſć
2:
ſwoię/ chcąc ſye káżdemu ſpráwić o zámordowá=
3:
nego. N. ktorego przyiaćiele przywołáni po pier=
4:
wſze/ po wtore/ po trzećie/ po czwarte mimo prá
5:
wo/ áni przes ſye áni przes mocnego człowieká
6:
nieſtánęli: Przeto thego. N. przywracamy ku
7:
Práwu ſwemu/ y powyſzſzamy Práwo iego/
8:
bierzemy go z rąk nieprzyiaćioł iego/ y dáiemy
9:
go przyiaćielom iego.
10:
Potym ná bliſkich trzech Sądźiech/ kthore
11:
bywáią przes dwie Niedźieli/ zá rękoiemſtwem
12:
wyſzſzey námienionym/ będźie ſye oświadczał
13:
iáwnie/ iż o to mężoboyſtwo kthoby kolwiek go
14:
winował/ gotow káżdemu odpowiádáć/ y ká=
15:
żdemu ſye vſpráwiedliwić: y będźie ſobie dawał
16:
tákowe oświádczenie zápiſowáć. A gdy ſye ża=
17:
den ná thych trzech Sądźiech przećiw niemu
18:
nie ozowie/ tám iuż ma być wolny ſkazan przes
19:
Sądowny wyrok/ zupełnie/ doſtáthecznie/
20:
wolny od wſzelkiego nágábánia/ ták dobry y w
21:
teyże potćiwoſći iáko pierwey był przed powo=
22:
łánim.
23:
Inna drogá ku wyzwoleniu s
24:
Powołánia.
o ij Powołány


strona: o2v

O Sądoch Mieyſkich
1:
Powołány kto będźie/ á chce by tho potći=
2:
woſći iego nieſzkodźiło/ dwoiá drogá ieſt
3:
ku temu. Pierwſza/ Ziednáć ſye przes przyiaćie=
4:
lá ſwego s tymi ktorzyby nań mieli fołdrowáć.
5:
Druga/ być wolen s ſtrony Sądu: á tu ták po=
6:
ſtąpi/ Pozowie ſtronę fołdruiącą/ kthora ná to
7:
ma być pierwey vmowioná y ziednaná/ áby nie
8:
ſtánęłá. A gdy pozwány nieſtánie/ tedy od oney
9:
ſpráwy iuż vpada/ á powołány s ſtrony Sę=
10:
dźiego bywa wolen: pozwány tylko Sędźiemu
11:
winę przepada/ ktorą powołány rad zań zápłá=
12:
ći. O tym ſzerzey czytay Specu: Saxon: lib: iij, ar=
13:
ticu: 18 gloſ.
14:
Trwáiący w powołániu rok y ſzeſć
15:
niedźiel co ćierpi.
16:
W Powołániu kthoby Rok y ſzeſć niedźiel
17:
trwał/ Imienie iego ná Krolá álbo ná
18:
dźiedźicznego Páná przychodźi/ á ſam iuż y wol=
19:
noſći/ y Práwo/ y potćiwoſć/ y gárdło tráći. Spe=
20:
cu: Saxon: lib: i, articu: 38. Iure Municip: articu:
21:
5. artic: 68. et 71. ieſli przećiw niemu potym prá=
22:
wie będźie poſtąpiono/ gdy powod ná to inſty=
23:
guie álbo Sędźia/ wyſzſzemu Sędźiemu ná in=
24:
ſtygácyą ſtrony to powołánie oznaymi. Speccu:
Saxon:


strona: o3

Częſć wtora. Liſt Lv.
1:
Saxon: lib: i, articu: 71. Wſzákże też to bywa ná
2:
łáſce zwierzchniego Páná/ iże powołány po czá=
3:
ſye námienionym możebyć przywrocony ku prá=
4:
wu ſwoiemu/ y wyzwolić ſye od onego powo=
5:
łánia. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 17. in gloſ. Ale
6:
to iuż potćiwoſći iego będźie ſzkodźiło/ przeztho
7:
iż ono powołánie thák długo ćierpiał/ á niewy=
8:
zwolił ſye s niego. Bo tym vkazał wzgárdę prze
9:
ćiw Krolowi álbo ſwemu Sędźiemu zwierz=
10:
chniemu/ iż ták długo wtym leżał/ tylko w zdro=
11:
wiu ſwoim iuż będźie beſpieczen. Specu: Saxon:
12:
lib: i, articu: 38.
13:
Dźiedźicy powołánego/ iáko Imie=
14:
nia dochodzą/ ieſli będźie wźięto
15:
ná Krolá.
16:
POwołánego imienie ieſliby ná Krolá by=
17:
ło wźięte/ Dźiedźicy powołánego ták go
18:
doydź mogą/ gdy poki rok y ſzeſć niedźiel niewy=
19:
nidźie przyſyęgą v Krolá/ iże oni Oycowſkiego
20:
vczynku áni rádą áni żadną pomocą nieſą win=
21:
ni. A ieſliby thego rok y ſzeſć niedźiel vczynić o=
22:
mięſzkáli/ dźiedźictwo trácą: wyiąwſzy by ſye
23:
ſłuſzną iáką przyczyną záłożyli/ dla ktorey thego
24:
ták długo ćierpieli/ kthorey przyczyny powinni
o iij też dowieſć.


strona: o3v

O Sądoch Mieyſkich
1:
też dowieſć. Nápiſano Speculo Saxonum libro
2:
i, Articulo 38.
3:
POwołánemu żaden niepowinien ná Są=
4:
dźie odpowiadáć/ álbo ſye vſpráwiedli=
5:
wiáć ná żadne żáłoby: Ale powołány káżdemu
6:
ſye vſpráwiedliwić powinien. Spec: Sax: lib: iij,
7:
articu: 16. Iure Municip: articu. 4.
8:
O Záwieſzonych dni od Praw/ kto=
9:
re zową Feriae.
10:
DNi w ktore żadne Sądy nieidą/ áą troiá=
11:
kie. Naprzod Swiętá ku chwale Bożey
Feriae.

12:
od Koſćiołá vſtáwione. Drugie/ ktore bywáią
13:
z roſkazánia Krolewſkiego/ álbo ktorego zwierz=
14:
chniego Páná/ ku poſpolitemu rádowániu/ tho
15:
ieſt/ gdy ſye Krolowi Syn národźi/ gdy żonę
16:
poymie/ gdy go Koronuią/ álbo gdy nád nieprzy
17:
iaćielem zwyćięſtwo otrzyma. Trzećie/ kthore
18:
bywáią vſtáwione czáſu żniwá/ áby káżdy przez
19:
żadnego przeſzkodzenia/ vrodzay ktory mu Pan
20:
Bog dał/ s polá ſpráwił/ áby ſobie z látá gotho=
21:
wał/ czego by źimie pożywał. Wſzákże y thego
22:
czáſu/ ſtrony kthore nie odwłoczną ſpráwiedli=
23:
woſć chcą mieć/ mogą ſye ſędźić sſpolnego zezwo=
24:
lenia.
Ty dni


strona: o4

Częſć wtora. Liſt Lvj.
1:
Ty dni wſzytki wyſzſzey opiſáne/ od praw wol=
2:
ne/ dla tego ſą vſtáwione/ áby ludźie od kłopo=
3:
tow práwnych ſobie ſpoczynęli/ á ku potrzebom
4:
duſznym/ ku vżytkom też ćieleſnym/ iáko ku ro=
5:
boćie y nábywániu máiętnoſći ſye ſkłonili. W=
6:
ſzákże gdźieby byłá pilna potrzebá/ iáko ſą Te=
7:
ſtámenty y inſze chorych ludźi ſpráwy y potrze=
8:
by/ świeże złoczyńſtwá: tedy ná tákowe dni od
9:
Praw záwieſzone/ Sędźia niema mieć żadnego
10:
baczenia/ ále y w dźień święty ná Sąd ma być
11:
gotow. Abowiem w vczynkach miłoſyernych/
12:
y w potrzebách wielkich/ niema być tá roznoſć
13:
dni chowaná. A gdźieby iáka Sądowa ſprá=
14:
wá/ kromia potrzeby wyſzſzey námienionych
15:
w ty dni záwieſzone byłá/ tá nic nieważy/
16:
áni ſkazánie/ ieſliby iákie záſzło.
17:
Spec: Saxon: lib: ij,
18:
articu: 10.
Porządku


strona: p

Częſć trzećia. Liſt Lvij.
1:
Porządku
2:
Sądow Mieyſkich
3:
Częſć trzećia. O Poſtępku Są=
4:
downym/ á naprzod
5:
O Pozwie.
6:
O Pozwie áczem w wtorey
7:
Częſći nieco dothknął przy obro=
8:
nie powołánia zbiegłego Mężo=
9:
boyce/ Ale iż Pozew/ wſzelkiego
10:
Sądownego poſtępku ieſt grun=
11:
tem/ á ná ſłuſznym pozywániu wiele zależy: zdá=
12:
ło ſye zá rzecz potrzebną/ ábym tu przed Poſtęp=
13:
kiem Sądownym o pozwie nieco ſzerzey przy=
14:
piſał/ co ieſt pozew/ iáko w káżdym Práwie ieſt
15:
rozmáity pozew/ y co w pozwie nawięcey trze=
16:
bá báczyć.
p Pozew


strona: pv

O Poſtępku Sądownym
1:
POzew tedy ieſt wezwánie Perſony we=
Opiſánie Pozwu.

2:
dle Práwá/ przes przyſyęgłego Sługę
3:
Mieyſkiego/ przed oblicznoſć Sędziego.
4:
O roznoſći Pozwow.
5:
POzew vczeni w Práwie opiſuią być pię=
6:
ćioráki. Naprzod vſtny álbo ſłowny/
Cittatio verbalis

7:
kiedy Sędźia roſkaże ſłudze ſwemu Vrzędowe=
8:
mu/ áby ſtronie náznáczył czás (ktory zową ro=
9:
kiem) ſtánąć przed ſye náprzećiw komu.
10:
Drugi ieſth liſtowny/ gdy Sędźia poruczy
11:
ſłudze/ áby pozew nápiſány ſtronie oddał. Táki
Cittatio literalis

12:
pozew ná ludźi ná mieyſcu mięſzkáiące/ nie ieſt
13:
s potrzeby: Abowiem to ieſt ná woli Sędźiego
14:
kázáć pozwáć żywym głoſem álbo piſmem/ o=
15:
krom pewnych przypadkow/ w ktorych liſtow=
16:
ny pozew ieſt potrzebny/ zwłaſzcz gdy iáka ieſt
17:
oſobá zacna/ choćia też tuteczna. Iáko ná niekto=
18:
rych mieyſcách dla vtćiwoſći/ wedle Przywile=
19:
iow/ álbo Wielkierzow/ álbo theż zwyczáiu da=
20:
wnego/ Ráyce/ Ludźie Rycerſkiego ſtanu/ kto=
21:
rzy pod Mieyſką władzą imienie máią/ liſtow=
22:
nym pozwem pod pieczęćią Woytowſką/ przes
23:
ſługę Mieyſkiego/ thák bywią pozwáni.
24:
Nobilis vel Famate.N. dignemini coram Iudicio
noſtro Ci=


strona: p2

Częſć trzećia. Liſt Lviij.
1:
noſtro ciuili. N. quod feria. N. ante meridiem ce=
2:
lebrabitur comparere, ad inſtantiam Famati. N.
3:
Datum. N. Anno. N. Die. N. Sub Sigillo
4:
Aduocati Ciuilis, Ciuitatis. N.
5:
Ieſliby też ná ten czás ſtrony ktora ma być po=
6:
zwaná niebyło w Mieſćie/ álbo w tym powie=
7:
ćie/ albo w Kroleſtwie: tedy Woyt dáie Woźne=
8:
mu Ziemſkiemu przyſyęgłemu moc ku pozywá=
9:
niu tákim liſtownym pozwem/ álbo innym iáko
10:
kędy zwyczay y potrzebá nieſye.
11:
S. G. Woyth przyſyęgły Miáſtá. N. oznáy=
12:
muię tym to piſánim káżdemu komu to przyna=
13:
leży wiedźieć/ iże ná żądánie thego. N. dałem y
14:
dawam zupełną moc. N. Woźnemu Ziemſkie=
15:
mu przyſyęgłemu vkáżyćielowi liſtu tego/ áby on
16:
ná mieyſtcu ſługi mego Vrzędowego pozwał o=
17:
blicznie ſláchetnego. N. náprzećiw wyſzſzey ná=
18:
mienionemu. N. kthory nań chce żáłowáć przed
19:
Sądem náſzym Mieyſkim o dług. N. álbo o
20:
dźiedźictwo. N. tu pod náſzym Práwem miey=
21:
ſkim leżące/ áby ſtánął przes ſye álbo przes ſwe=
22:
go mocnego człowieká przed Sądem náſzym/
23:
ktory będźie w then dźień. N. po Swiętym. N.
24:
bliſki przed Południem/ ná mieyſtcu zwykłym
25:
Sądowym. Aby ná żáłobę iego wedle Práwá
26:
náſzego odpowiádał/ o thym wiedząc gdźieby
p ij nieſtánął/


strona: p2v

O Poſtępku Sądowym
1:
nieſtánął/ iże przećiw iemu będźie poſtąpiono/
2:
co ieſth wedle Práwá. Ná kthorey rzeczy lepſzą
3:
wiárę y świádectwo Pieczęć Vrzędu mego ieſt
4:
przyćiſnioná. Dat:. N. Anno. N. Die. N.
Cittatio p. Edictum.

5:
Trzeći pozew bywa ná kſtałth Mándatu
6:
Sędźiego/ ktory pozew vczeni wpráwie p Edi=
7:
ctum zową. A bywa ná ten czás kiedy ktho nie=
8:
może być pozwan/ áni oblicznie/ áni liſtownym
9:
pozwem/ kiedy ſye ktho kryie/ mięſzkánia ſwego
10:
niema/ álbo kiedy mieyſtce ná ktorym przemięſz=
11:
kawa ieſt niebeſpieczne/ kiedy też ſą Aduerſarze
12:
nieznáiomi/ álbo Perſoná zbiegła. Ná thákiego
13:
pozew ná kſtałt Mándatu nápiſány/ z wyráże=
14:
nim roku ná dźień dwudźieſty álbo trzydźieſty
15:
wedle woley Sędźiego/ ma być przybit przy o=
16:
blicznoſći dwu álbo trzech świádkow/ ná Ra=
17:
tuſzu/ álbo ná drzwiách onego ktory ma być po=
18:
zwan/ ieſli dom ma/ álbo ná Branie/ álbo ná iá=
19:
kim innym mieyſcu/ s ktorego by to ku wiádo=
20:
moſći ſtrony rychley przydź mogło. Táki pozew
21:
iáko długo ma ſtáć przybity/ ná woley ieſt Sę=
22:
dźiego: A doſyć ná tym kiedy Sługá przyſyęgły
23:
zezna iże ij przybił ná thym á ná tym mieyſcu/
24:
choć nie zezna iáko długo przybity trwał.
25:
Czwarty pozew bywa przes przywołánie/
Cittatio p. proclama.

26:
co vczeni w Práwie zową per Proclama, kiedy
Podwoyſki


strona: p3

Częſć trzećia. Liſt Lix.
1:
Podwoyſki wielkim á wyrozumnym głoſem ná
2:
Rynku álbo w Vlicy przywoływa kogo áby do
3:
Sądu ſtánął. A táki pozew może być zá tymiſz
4:
przyczynámi/ zá kthorymi pozew bywa per Edi=
5:
ctum. Też w ten czás kiedy ktho dźiedźictwo
6:
zmárłego Przyiaćielá przyięte/ záś dla długow
7:
wielkich/ ták ſpełná iáko przyiął puſćić chce: tám
8:
Credytorowie iże ich poſpolićie wiele bywa tá=
9:
iemnych/ máią być tákim przywołánim pozwá=
10:
ni/ z námienienim roku we trzy Mieſyące. Kie=
11:
dy też máią kogo wwięzowáć w imienie śierot=
12:
ki/ ktory lat y obrony żadney niema/ y przyiaćie=
13:
le iego ſą nieznáiomi. Tám máią być wſzyſcy ie=
14:
go krewni/ przywołániem przypozwáni/ áby ſtá=
15:
nęli ku obronie śieroty/ ieſliby ſye onemu w=
16:
wiązániu czym przećiwić mogli. Ale ty rzeczy s
17:
ſtrony śierot zależą ná opátrznoſći Rádźieckiey/
18:
ktorzy ſą Supremi omnium Orphanorum tutores.
Cittatio perſonalisſiue realis.

19:
Piąty pożew ieſt/ kiedy Perſonę imuią. Táki
20:
pozew z wiádomoſćią á z dozwoleniem Sędźie=
21:
go w ten czás bywa/ kiedy ktho ieſt nieoſyádły/
22:
niepoſłuſzny/ álbo dłużnik wzbieżeniu podeźrzá
23:
ny/ á w płacy niepewny. O czym Sędźia ma
24:
mieć doſtáteczną ſpráwę. A tho ſye rozumie w
25:
ſpráwách kthore nie náruſzáią vtćiwoſći/ co zo=
26:
wą in Ciuilibus. Ale w ſpráwách o złoczyńſtwo
p iij ktore zo=


strona: p3v

O Poſtępku Sądowym
1:
kthore zową Criminales, Sędźia nie oglądáiąc
2:
ſye ná przyczyny námienione/ záwżdy Perſonę
3:
ma roſkázáć wźiąć do więźienia.
4:
W Liſtownym Pozwie co trzebá
5:
báczyć.
6:
LIſtownego Pozwu thy ſą Okolicznoſći
7:
gruntowne/ ktore trzebá Powodowi pil=
8:
nie báczyć/ áby ná pozwie były wyráżone. Imię
9:
y przezwiſko onego kogo pozywáią/ przećiw ko=
10:
mu/ o co/ gdźie/ ná ktory dźień. A iżby przes ſye
11:
álbo przes właſnego Prokuratorá/ álbo mocne=
12:
go człowieká ſtánął.
13:
W káżdym Pozwie co napotrze=
14:
bnieyſzego báczyć.
15:
W Káżdym pozwie trzy ſą rzeczy ktore na=
16:
potrzebniey máią być obaczáne. Iedná
17:
z ſtrony Sędźiego/ A druga z ſtrony Sługi
18:
Vrzędowego. Z ſtrony Sędźiego/ áby pozy=
19:
wánie było zá dozwolenim iego. Wſzákże to ná
20:
wiele mieyſtcách wedle poſpolithego zwyczáiu
21:
w Mieyſkich ſpráwách chowáią/ iże przyſyęgli
22:
ſłudzy/ ktorym wiárá bywa daná/ mogą pozy=
wáć ná żą=


strona: p4

Częſć trzećia. Liſt Lx.
1:
wáć ná żądánie tylko ſtrony/ krom dozwolenia
2:
Sędźiego. Z ſtrony ſługi dwie rzeczy: Iedná
3:
áby pozwał/ Druga áby pozwánie záwżdy v
4:
Kſyąg zeznał. Abowiem Contumacia pozwáne=
5:
go niemoże ſye innym obyczáiem ſłuſzna okázáć
6:
iedno s tákiego wyznánia zápiſánego w Kſyę=
7:
gách. A stądże też ieſli Sędźia ſkázuie co prze=
8:
ćiw niepoſłuſznemu zá niepoſłuſzeńſtwem iego/
9:
pierwey niżliby ſługá pozew zeznał/ tedy y ſka=
10:
zánie ono y wſzytek poſtępek nic nieważą/ ieſli
11:
pierwey niebędźie zeznánia Pozwu ſługi przy=
12:
ſyęgłego. Ktore zeznánie może być przed ſámym
13:
tylko Piſárzem/ w niebytnoſći Sędźiego. A ták
14:
ty dwie rzeczy s ſtrony ſługi/ w káżdym pozwie
15:
ſą ták potrzebne/ iż y ſkazánie/ y poſtępek/ y prze=
16:
zyſki bes nich bywáią niczemne/ wyiąwſzy by
17:
ſtrony bes pozwu dobrowolnie ſye Sędźiemu
18:
ná rozſądek dáły.
19:
Obyczay pozywánia.
20:
IEſli kto kogo pozwáć chce/ potrzebá iesth
21:
áby ten obyczay záchował. Naprzod ma
22:
idź do Sędźiego żądáć áby ſługi dożyczył ná po=
23:
zwánie ſwego winowáyce. A Sędźia ma ſpy=
24:
táć/ o co by go chćiał pozwáć/ on powie o dług
25:
álbo o ktorą inną krzywdę. Sędźia potym oba=
czywſzy


strona: p4v

O Poſtępku Sądowynym
1:
czywſzy Perſonę kthora ma być pozwaná/ ieſli
2:
ieſt pod władzą iego/ dopuſći mu pozwu przes
3:
ſługę Vrzędowego. A ieſliby ſye ſtrony zá tym
4:
zgodźiły/ máią przydź do Sędźiego y podźięko=
5:
wáć/ opowiádáiąc zgodę: Bo gdy ták vczynią/
6:
iuż Sędźiemu żadney winy nieprzepádną. Iure
7:
Municip: articu: 47. gloſ.
8:
Czás pozywánia:
9:
POzywánie ma być między wſchodem á
10:
záchodem Słońcá/ w domu tego kthory
11:
ma być pozwan/ álbo ná iákim mieyſtcu ſłuſz=
12:
nym/ nie w dźień święty/ nie wnocy/ nie w Ko=
13:
ſćiele/ nie ná Cmyntarzu/ nie ná Krolewskim
14:
Páłacu/ nie ná weſelu/ nie włáźni/ nie w domu
15:
nierządnym.
16:
Pozwánego winá gdy do Sądu
17:
nieſtánie:
18:
POzwány gdyby do Sądu nieſtánął/ wi=
19:
nę Sędźiemu przepada pięć groſzy y ſze=
20:
ląg/ álbo iáko kędy vchwałá poſpolitha nieſye/
21:
Specu: Saxon: lib: ij, articu: 6. y ku odpowiedźi
22:
niebywa przypuſzczon/ áż thy winy y nakłády
23:
ſtronie powodney odłoży wedle ráchunku Sę=
dźiego ál=


strona: q

Częſć trzećia. Liſt Lxj.
1:
dźiego álbo Piſárſkiego. Spec: Saxo: lib: i, art: 67.
2:
Niepoſłuſzeńſtwo Pozwánego
3:
rozmáite.
4:
NIepoſłuſzeńſtwo Pozwánego nie thylko
5:
ſye w then czás rozumie/ kiedy pozwány
6:
do Práwá nieſtánie/ ále y w then czás gdy ſtá=
7:
nąwſzy nieopowiáda ſye/ áni ná żáłobę odpo=
8:
wiáda. Kiedy też odſtąpi od Sądu bes dozwo=
9:
lenia. Kiedy ſye kryie áby go niepozwano. Kie=
10:
dy wedle ſkazánia Sędźiego ſtronie nieuczyni
11:
doſyć.
12:
Karánia niepoſłuſznego.
13:
KAránia Pozwánego zá rozmáithe niepo=
14:
ſłuſzeńſtwá ty ſą w Práwie opiſáne. Wi=
15:
ny Sędźiemu odpráwienie/ nakłádow Powo=
16:
dowi odłożenie/ wedle przezyſkow fantowánie/
17:
w Imienie wwiązánie/ z Ziemie wywołánie.
q Poſtępek


strona: qv

Opoſtępku Sądownym
1:
Poſtępek práwá prze=
2:
ćiw pozwánemu/ gdy
3:
do Sądu nieſtawa.
4:
IEſliby Pozwány ná pierwſzym
5:
roku do Sądu nieſtánął: Powod
6:
przypowiádáiąc ſye nań przed ſą=
7:
dem/ poki Práwo ſyedźi/ vſtánie
8:
przećiw iemu pierwſzy Sądow=
9:
ny rok/ ná ktorym da zápiſáć Contumácyą/ tho
10:
ieſt niepoſłuſzeńſtwo pozwánego/ z námienie=
11:
nim długu álbo inney rzeczy/ o ktorą by nań żá=
12:
łował/ gdyby ſtánął/ y koſzth oney rzeczy/ z wy=
13:
znánim też ſługi przyſyęgłego Vrzędowego/ iże
14:
go pozwał oblicznie. Potym Powod da go po=
15:
zwáć ku wtoremu bliſkiemu Sądowi/ A ieſliby
16:
nieſtánął: tedy tymże ſpoſobem powod vſtánie
17:
rok przećiw iemu/ y da zápiſáć Contumácyą ie=
18:
go o rzecz wpierwſzey Contumácyey námienio=
19:
ną/ z wyznánim też ſługi Vrzędowego iż go po=
20:
zwał. Tymże obczáiem trzeći raz ma vczynić.
21:
S: S: li: i, ar: 67.
Ieſt ná


strona: q2

Częſć trzećia. Liſt Lxij.
1:
Ieſt ná niekthorych mieyſcách zwyczay zá
2:
práwo wźięty/ iż gdy kto raz będźie oblicznie po=
3:
zwan/ nie trzebá go drugi raz y trzeći oblicznie
Opowiádánie miáſto pozywánia ſłuſzne.

4:
pozywáć/ tylko w mięſzkániu iego przed Czelá=
5:
dźią tho opowiedźieć przes ſługę Vrzędowego/
6:
áby do Práwá ſtanął. A ſłuſznie to bywa: Abo=
7:
wiem złego dłużniká/ raz oblicznie pozwánego/
8:
ná drugi y trzeći obliczny pozew mogł by nigdy
9:
nie wyſzpiegowáć/ gdy by ſye iuż chronił vcho=
10:
dząc ná ſye przezyſkow álbo przewodu Práwá/
11:
wedle troiákiego pozwánia oblicznego. Acz nie=
12:
ktorzy przećiw tákiemu opowiadániu mowią y
13:
piſzą. Ale niemáią zbytnie o co vćiążáć/ ponie=
14:
waż iednák káżdy wedle Práwá wſzelkiego/ po=
15:
winien do Sędźiego ná iedno wezwánie álbo
16:
roſkazánie ſtánąć. A ieſli ſye kto ſádźi ná práwie
17:
piſánym/ iż Reus ma być ter citatus, powiádáiąc
18:
iżby niebyło w Práwie piſánym nigdźie denun=
19:
ciatus, niechay ten weźrzy w glozę Specu: Saxo:
20:
lib: ij, articu: 14, tám obaczy iż ſye ná tym bárzo
21:
myli.
22:
Ieſliby tedy pozwány trzeći raz nieſtánął/ po=
23:
tym ná żądánie powodu po czytániu s Kſyąg
24:
tákiego troygá iego niepoſłuſzeńſtwá/ Sędźia
25:
go ſkaże ná vpad/ záchowawſzy mu ieſzcze po
26:
czwarte wnieſyenie pomocney rzeczy/ to ieſth/
q ij przyczyny


strona: q2v

O Poſtępku Sądownym
1:
przyczyny ſłuſzney dla ktorey nieſtánął kiedy go
2:
pozywano/ co zową Legale impedimentum.
3:
Ktorey przyczyny ieſli niewnieſye ná bliſki Sąd
4:
we dwu niedźielach: tedy powod da to ſobie zá=
5:
piſáć. Potym ná innym Sądźie ná żądánie ie=
6:
go gdy ſye ták iuż s Kſyąg okáże/ iże pozwány
7:
pomocney rzeczy/ iáko mu było záchowano nie=
8:
wnioſł/ tákowego Sędźia ſkaże ná fantowá=
9:
nie/ to ieſt áby iuż pozwány w tym długu o kto=
10:
ry ták ieſth przezyſkan/ był fantowan y ćiążan
11:
przes ſługi Vrzędowe. A gdźieby fantu niewy=
12:
dał/ to ieſt iákiey rzeczy/ ktora by dług przezyſká=
13:
ny ważyłá/ y ośiádłoſći by nieukazał/ áby był
14:
do Vrzędu wźięt/ y záchowan ták długo/ áżby
15:
powodowi w przezyſkánym długu doſyć vczy=
16:
nił. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 39.
17:
Táki przewod Práwá gdy iuż ná kogo wyni=
18:
dźie/ Sędźia ná żądánie Powodu obaczywſzy
Exekucia s przezwiſkow rozna wedle roznych żáłob.

19:
ieſli przezyſki dobre/ będźie winien Powodowi
20:
Spráwiedliwoſć vczynić s Pozwánego/ wźią=
21:
wſzy sniego winy zá káżde niepoſłuſzeńſtwo po
22:
piąći groſzy y po ſzelągu/ álbo iáko ieſt kędy oby=
23:
czay wedle poſpolitey vchwały. Specu: Saxon:
24:
lib: iij, articu: 39.
25:
Ieſli by ſkárgá byłá trzy kroć o Imienie ſtoiące/
26:
á Pozwány nieſtánąłby/ tedy Powodowi ma
być przyſą=


strona: q3

Częſć trzećia. Liſt Lxiij.
1:
być przyſądzono wwiązánie w iego Imienie/
2:
ktore Powod będźie trzymał rok y ſzeſć niedźiel.
3:
A niema być s niego ruſzon/ áże by był práwem
4:
o to poćiągnion/ choć by ie theż zá nieſłuſznym
5:
obżáłowánim poſyadł. Potym dłużnik przes on
6:
czás może odeprzeć właſnoſć ſwoię y otrzymáć/
7:
zápłáćiwſzy Powodowi dług y nakłády Prá=
8:
wá. Specu: Saxon: lib: i, articu: 70.
9:
Ale ieſliby byłá táka żáłobá kthora by ſye miáłá
10:
ſćiągáć ná gárdło pozwánego: thám pozwány
11:
niema być s ſámego nieſtawánia oſądzon/ áże=
12:
by ſye w vczynku ſwoim álbo wyznał/ álbo ſłu=
13:
ſznym dowodem był pokonan. A s tąd że theż
14:
choćiaby Złodźiey ná kogo zeznawał złoczyń=
15:
ſtwo/ y śmierćią by to ſwoią potwierdzał: tedy
16:
ten ná kogo zeznawa bliſzſzy ſye odwieſć przyſyę=
17:
gą/ wyiąwſzy by iákie inne znáki były do tego. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 39.
18:
O Pomocney rzeczy
19:
w Práwie/ co zową Legale
20:
impedimentum. LEgale Impedimentum w Práwie zową/ ſłu=
q iij ſzną iáką


strona: q3v

O Poſtępku Sądownym
1:
ſzną iáką przyczynę/ kthorą ſye Pozwány może
2:
wymowić/ przecz ná Roku náznáczony mnie=
3:
ſtánął/ álbo Sądownemu ſkazániu doſyć nie v=
4:
czynił. Ty przyczyny poſpolićie ſą czterzy w Prá=
5:
wie opiſáne. 1. Niemoc ták ćięſzka prze kthorą
6:
by do Práwá przydź niemogł. 2. Więźienie.
7:
3. Pielgrzymowánie/ ieſliby niebył przed tym
8:
zápozwány. 4. Wypráwá Woienna. Wtych
9:
przyczynách y inneſye ſłuſzne zámykáią/ prze kto=
10:
re pozwány ſtánąć niemoże/ iáko ieſth wylanie
11:
wod/ gdy przebyć niemoże/ álbo gdy koniá ſtrá=
12:
ći/ álbo ná kupiectwie winnych źiemiách będźie.
13:
Ieſli żeby tedy ktora s tákich przyczyn záſzłá/ iuż
14:
pozwány ná tym nic niebędźie ſzkodował/ gdy
15:
nieſtánie/ á táką przyczynę ná bliſki Sąd/ po cho
16:
robie ſwoiey/ álbo po wyſzćiu z więźienia/ álbo
17:
po Pielgrzymowániu/ álbo po odpráwie Wo=
18:
ienney/ przypozwawſzy ſtronę oznaymi/ y we=
19:
dle práwá (ieſli powod powieſći iego wiáry nie
20:
da) Przyſyęgą oney przyczyny potwierdźi. A
21:
gdźieby przekázę ſwoię przes Poſłá oznaymił/
22:
tedy y Poſeł powieſći ſwey powinien przyſyęgą
23:
popráwić/ będźieli powod po nim thego żądał/
24:
áby przyſyągł iáko iego Pan ták bárzo chor ieſt/
25:
iż do Sądu przydź niemoże. Abowiem tho ná
26:
woli iego ieſt/ komu w tym wiáry niechce dáć:
ieſli Poſło=


strona: q4

Częſć trzećia. Liſt Lxiiij.
1:
ieſli Poſłowi/ zárázem odda przyſyęgę/ A ieſli
2:
pozwánemu/ thedy czáſu wyſzſzey námienione=
3:
go/ poſt ceſſationem cauſae ad primum iudicialem
4:
terminum, to ieſt ná bliſki Sąd po vſtániu o=
5:
ney przyczyny/ ktora mu ná przekáźie byłá/ iż do
6:
Sądu ná czás wedle pozwu náznáczony nie=
7:
ſtánął/ á to przypozwawſzy ſtronę. Specu: Sax:
8:
lib: ij, articu: 7. Iure Municip: articu: 47. A ieſli
9:
by ſtrony powodney/ ktora ná nim Práwo prze=
10:
wodźiłá/ niemogł doſtáć ná pozwánie/ ku wnie=
11:
ſyeniu rzeczy pomocney. To ſługá Woytowſki
12:
ma v Kſyąg zeznáć/ á zeznánie iego ma być zá=
13:
piſáne áby to było Vrzędowi iáwno.
14:
O Fantowániu.
15:
FAnt/ ieſt rzecz ktorą ſye
16:
dłużnik wierzyćielowi ſwemu
17:
w długu broni/ gdy czym in=
18:
nym płáćić niema. A zową ij
19:
też Zakłádem.
20:
SLudzy Vrzędowi żadnego dłużniká fan=
21:
thowáć y ćiążáć niemáią/ áże Práwem
przezyſkáne=


strona: q4v

O Poſtępku Sądownym
1:
przezyſkánego y ſkazánego ná fantowánie/ z
2:
wiádomoſćią á z dozwolenim Sędźiego. Spec:
3:
Saxon: lib: i, articu: 53. Et lib: iij, articu: 56.
4:
Spoſob dochodzenia długu ná prze=
5:
zyſkánym dłużniku.
6:
ISćiec álbo Wierzyćiel/ ktorego Láćinni=
7:
cy Creditor zową/ długu ſwego docho=
8:
dźić ma przodkiem ná ruchomych rzeczách dłu=
9:
żnikowych/ potym ná ſtoiącym Imieniu iego.
10:
A gdźieby Imienia ruchomego y ſtoiącego nie=
11:
było/ tedy ná Perſonie dłużniká/ ktory ma być
12:
przes Vrząd ták długo záchowan/ áż Powodo=
13:
wi w długu wedle przezyſkow doſyć vczyni/ ál=
14:
bo go Powod wolno puſći. Iure Municip: arti=
15:
cu: 27. Może też Iſćiec dłużniká ſwego ná iáką
16:
robotę ieſli chce przyiąć/ á co by zárobił to iemu
17:
ná dług ma wyráźić. Specu: Saxo: lib: iij, art: 39.
18:
A ieſliby dłużnik iákie rzeczy podłe/ miáſto zapłá=
19:
ty dawał/ A powod by rozumiał o nim iż by co
20:
lepſzego miał: może dłużniká ná tho przywieſć/
21:
áby przyſyągł iáko niema śrebrá/ złotá/ goto=
22:
wych pieniędzy/ álbo innego lepſzego fantu/ kto=
23:
rym by dług mogł zápłáćić.
Czás odku=


strona: r

Częſć trzećia. Liſt Lxv.
1:
Czás odkupienia Fantu.
2:
DLużnik gdy ſye Iſtcowi fantem broni w
3:
długu/ ma czás s Práwá ſzeſć niedźiel ku
4:
odkupieniu fantu ſwego. A ieſli go w ſzeſć nie=
5:
dźiel nieodkupi: iuż Iſćiec (gdy dłużnikowi we=
6:
dle Práwá będźie odpowiádał v Sądu trzy kroć
7:
w onych ſzeſć niedźielách/ záwżdy we dwu nie=
8:
dźiel po ſobie idących/ áby fant wykupił/ álbo
9:
dług płáćił) może tháki fant przedáć pod świá=
10:
domem dobrych ludźi/ wedle oſzácowánia tych
11:
ktorzy ſye ná tym znáią. A gdźieby on fant wy=
12:
nośił ſye koſztem nád dług/ oſtátek dłużnikowi
13:
ma wroćić. A ieſliby też fantu ku opłáceniu dłu=
14:
gu nie sſtawáło/ Iſćiec oſtátká ná Perſonie ma
15:
ſzukáć. Czego wſzytkiego powod ma ſye v Są=
16:
du domowić/ áby mu tho było nákazano przes
17:
Sądowny wyrok. Specu: Saxon: lib: i, artic: 70.
18:
Wſzákże ieſli Pozwány dopuſći Iſtcowi fant/
19:
ktorym ſye iemu w płáceniu długu broni/ prze=
20:
dáć/ może ſzeſći Niedźiel ku przedániu niecze=
21:
kſć.
22:
Fantu Iſćiec dłużnikowi niepłáći/
23:
gdy mu s przygody zginie.
r Fantu


strona: rv

O Poſtępku Sądownym
1:
FAntu przyiętego od dłużniká ktho dobrze
2:
ſtrzeże/ ták pilnie iáko ſwey właſney rze=
3:
czy/ á potym by mu ij vkrſdźiono/ álbo mu iáko
4:
s przygody zginął: iuż go płáćić niepowinien/
5:
áni dźiedźicy iego/ gdy thego dowiedźie przyſyę=
6:
gą/ iż mu ij vkrádźiono/ álbo mu zginął/ y ſtrzegł
7:
go ták pilno iáko ſwego włáſnego. A tho prze tę
8:
przyczynę iż fant dla pożytku obudwu ſtron by=
9:
wa: Bo go Dłużnik dáie áby mu pieniędzy wie=
10:
rzono/ A Iſćiec ij też bierze/ áby w ſwoim długu
11:
był pewien y beſpieczen. Sp: Sax: lib: ij articu: 60.
12:
KTo komu ſwey rzeczy pożyczy/ á then by
13:
záś ſobie pożyczoną innemu záſtáwił: te=
14:
dy ten czyiá ieſt/ nie v inego iey ma ſzukáć/ iedno
15:
v tego komu iey zwierzył/ wyiąwſzy by mu onę
16:
rzecz vkrádźiono/ thedy ſye iey może iąć v kogo
17:
ią záſtánie. Spec: Sax: lib: et artic: eodem.
18:
WIerzyćiel Fant winien dłużnikowi táki
19:
wroćić iáko od niego przyiął nie nákáżo=
20:
ny/ álbo koſzt iego zápłáćić. Spec: Sax: lib: iij, art: 5.
21:
KOń álbo inne źwierzę w fanćie dáne ieſli
22:
by zdechło/ tedy ten ktho ie przyiął niebę=
23:
dźie go winien płáćić/ ieſli tego iáko Práwo nie
ſye dowie=


strona: r2

Częſć trzećia. Liſt Lxvj.
1:
ſye dowiedźie/ iż ſye tho bes winy iego y bes ża=
2:
dnego oſzukánia sſtáło. Wſzákże Summę w
3:
kthorey ono źwierzę zaſtáwne miał/ tráći: wyią=
4:
wſzy by inną vmowę około thego z dłużnikiem
5:
miał. Specu: Saxon: lib: et artic: eodem.
6:
Czás ku zapłáćie długow.
7:
DLużnik ktory zezna dług/ zapłátá bywa
8:
ſkázowaná naprzod do dwu niedźiel/ á ie=
9:
ſli we dwu niedźielách nieuczyni doſyć/ tedy do
10:
tegodniá/ potym do trzećiego dniá/ pothym do
11:
dwu dniu/ ná oſtátek do ſłońcá zachodu. A ile
12:
kroć ſkazániu Sądownemu doſyć nieuczyni/
13:
tyle kroć Sędźiemu zwykłą winę przepada. A
14:
gdźieby y Sędźiemu winy/ y długu wierzyćie=
15:
lowi ſwoiemu zá fantowánim nie odpráwił/ á=
16:
ni by ośiádłoſći/ áni rękoymi miał/ iuż kędykol=
17:
wiek może być poiman. Iure Municip: artic: 93.
18:
Wſzákże tho potćiwoſći iego nic niebędźie ſzko=
19:
dźiło/ gdy zá niedoſtátkiem rękoiemſtwá będźie
20:
do więźienia wźięt. Iure Municip: articu: 27.
21:
Dług rozmáitym ſye obyczáiem
22:
rozumie.
23:
DLużnikiem kto bywa z wiela obyczáiow.
r ij Naprzod/


strona: r2v

O Poſtępku Sądownym
1:
Naprzod/ gdy v kogo co pożyczy/ gdy zá kogo
2:
ręczy/ gdy co kupi/ gdy obieca zá kogo dług płá=
3:
ćić. Abowiem tho ieſt rzecz przyrodzona y vtći=
4:
wa/ obietnicę dobrą wypełnić. Kiedy theż dłu=
5:
żnik da ná ſye Szulbryw/ álbo ſye Sądownie
6:
zápiſze. Iure Municip: articu: eodem.
7:
O Rękoiemſtwie.
8:
Rękoymie ſą dwoiácy: Ie=
9:
dni co zá kogo przed Sądem rę=
10:
czą/ ták w ſprſwſch vtćiwych iá=
11:
ko też hániebnych/ w ktorych ob=
12:
winionemu idźie o gárdło. A tá=
13:
cy niemogą ſye od rękoiemſtwá wyzwolić/ ále
14:
powinni zá ſtronę wyręczoną tyla ſummę płá=
15:
ćić iáko ręczyli. Drudzy ſą co nie przed Sądem
16:
ręczą. A ći ieſli ſye rękoiemſtwá záprzą/ mogą
17:
przyſyęgą sniego wynidź/ gdźieby ná nie dowo=
18:
du niebyło. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 9. Et Iu=
19:
re Municip: articu: 27 et 117.
20:
Náuki Rękoymiom opiſáne w
21:
Práwie.
Náuki rę=


strona: r3

Częſć trzećia. Liſt Lxvij.
1:
NAuki rękoymiom ty ſą opiſáne w Práwie.
2:
Pierwſza/ iże Powod ábo Ceditor
3:
ktory wierzył długu/ powinien pierwey ſzukáć
4:
y winowáć ſwego dłużniká/ ieſli go może ná po=
5:
zew doſtáć niż rękoymiego. Fideiuſſor enim mo=
6:
leſtari non debet, quam diu principalis haberi po=
7:
terit. A gdźieby dłużniká niemogł doſtáć/ á w
8:
Kroleſtwie go niebyło/ tedy Rękoymia ma czás
9:
ku poſtáwieniu iego ośḿnaſćie niedźiel. A ieſli
10:
ieſt w Kroleſtwie/ ſzeſć niedźiel. Wtora/ Wie=
11:
rzyćiel ná ſwego dłużniká dobrá/ nie pierwey ſye
12:
ma tárgáć y imowáć ſye ich/ áż by pierwey prze=
13:
ćiw rękoymiemu práwem czynił. Trzećia/ ie=
14:
ſliby dłużnik pieniądze obiecał/ á niemiał by ich/
15:
ále ma dobrá ſtoiące álbo ruchome/ tedy innymi
16:
dobrámi ma czynić zapłátę. A przez tho bywa
17:
wolen. Czwarta/ Ieſli rękoymi ieſt więcey/
18:
ktorzy ſpolną ręką ręczyli/ kthory kolwiek by s
19:
nich dług zápłáćił/ wſzythki inne wyzwala/ w=
20:
ſzákże przećiw drugim kthorzy s nim ręczyli zá=
21:
chowawſzy ſobie przećiw nim Akcyą/ może czy=
22:
nić/ co ná ich częſć przyydźie. Piąta/ Wierzy=
23:
ćiel ktory ſwego dłużniká zakład ma/ niemoże rę=
24:
koymi gábáć/ áż by im on zakład oddał. Szo=
25:
ſta/ Ieſli miedzy Credytorem á dłużnikiem od=
r iij mienił by


strona: r3v

O Poſtępku Sądownym
1:
mienił by ſye Contrákt/ y odnowił krom przy=
2:
zwolenia rękoymiego/ tedy przes tho odnowie=
3:
nie Rękoymia od rękoiemſthwá bywa wolen.
4:
Specu: Saxon: lib: iij, artic: 9. Iure Municip: ar=
5:
ticu: 31. et 117. Syodma/ Po śmierći rękoy=
6:
miego/ brzemię rękoiemſtwá ſpada ná dźiedźicá
7:
iego. Wſzákże to Specu: Saxon: lib: i, articu: 6. in
8:
gloſa ták miárkowano/ iż ſye tho ma rozumieć/
9:
ieſli zmárłemu Rękoymiemu były dáne pienią=
10:
dze w depozyt od onego zá kogo ręczył/ álbo ie=
11:
ſli przećiw zmárłemu rękoymiemu o tákie ręko=
12:
iemſtwo czyniono.
13:
Rękoymia przećiw temu zá ktorego
14:
ręczył może czynić s pewnch
15:
przyczyn.
16:
Rękoymia przećiw dłużnikowi zá kthorego
17:
ręczył w ty czáſy może czynić o ręczony
18:
dług. Naprzod ieſli od dawnego czáſu ieſt dłu=
19:
żen. 2. Ieſli máiętnoſć ſwoię vtraca. 3. Ie=
20:
ſli rękoymia ſkazan ieſt áby płáćił Credytorowi.
21:
4. Ieſli ná początku rękoiemſtwá táka zmowá
22:
byłá/ áby go wyzwolił z rękoiemſtwá gdyby w
23:
nim więcey niechćiał być. In Sum. Ray.
O rękoiem=


strona: r4

Częſć trzećia. Liſt Lxviij.
1:
O Rękoiemſtwie w ſpráwách vtći=
2:
wych y hániebnych.
3:
Rękoiemſtwo w ſpráwách vtćiwych miey=
4:
ſkich/ ćięſzſze ieſth niżli w hániebnych/
5:
gdźie komu idźie o gárdło: prze tę przyczynę/ iże
6:
w ſpráwách ktore czći nie náruſzáią/ Rękoymia
7:
muśi wſzytki brzemioná dłużnikowe ná ſye przy
8:
iąć. Ale w ſpráwách o gárdło/ zápłáćiwſzy Po=
9:
wodowi głowę wedle opiſánia Práwá/ co zo=
10:
wą Wargeltem/ iuż Rękoymia od wſzythkiey
11:
ſpráwy bywa wolen/ y owſzem gdźie rękoiem=
12:
ſtwo zaydźie/ iuż oná ſrogoſć práwá nád Rękoy=
13:
miem vſtawa/ ktora ſye nád Mężoboycą wſćią=
14:
gáć miáłá. Przeto tu Sędźia bárzo ma być o=
15:
ſtrożny/ áby przes tákie rękoiemſtwá źli ludźie
16:
karánia nie vchodźili. Specu: Saxon: lib: i, artic:
17:
65. Iure Municip: art: 31. Abowiem y złoczyńce
18:
ná świeżym złoczyńſtwie poimáni/ ná rękoiem=
19:
ſtwo niemáią być dáni. Iure Municip: art: 117.
20:
Rękoiemſtwo ſpolney ręki.
21:
GDy ich wiele zá iednego ręczą ſpolną rę=
22:
ką/ á iednego s nich pozową/ thedy po=
23:
zwány muśi wſzytek dług płáćić. Wſzákże tho
ták ma być


strona: r4v

O Poſtępku Sądownym
1:
thák ma być rozumiano/ ieſli że towárzyſze iego
2:
ſpołem ręczący/ álbo nie zápłáćili/ álbo Credytor
3:
niemoże ich doſtáć. Abowiem ieſli ich może do=
4:
ſtáć/ káżdy muśi ſwoię częſć płáćić. Specu: Saxo:
5:
libI iij, articu: 85. Iure Municip: articu: 31.
6:
Rękoiemſtwo zá dłużniká zmárłego.
7:
IEſli kto zá dłużniká obwinionego á ieſz=
8:
cze w długu nieprzekonánego ręczył/ á w
9:
tym by on dłużnik vmárł: tedy Rękoymia od rę=
10:
koiemſtwá bywa wolen/ ieſli okaże iż dłużnik
11:
vmárł. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 10.
12:
Obroná Rękoymiego po zmárłym
13:
dłużniku.
14:
Rękoymiemu ná kthorego brzemioná dłu=
15:
żnikowe ſpádáią/ godźi ſye vżywáć wſzyt
16:
kich obron Práwá y wſzythkich odmow/ odpo=
17:
row/ kthorych miał vżywáć dłużnik by był nie
18:
zmárł. Iure Municip: articu: 34 gloſ.
19:
KThorzy máią oſyádłoſć/ nie powinni w
20:
ſpráwách ſwych żadnego rękoiemſtwá
21:
ſtronie ſtáwiáć. Specu: Saxon: lib: ij, articu: 5.
Rękoiemſtwo


strona:

Częſć trzećia. Liſt Lxix.
1:
Rękoiemſtwo ku przyſyędze zá zmár=
2:
łego dłużniká.
3:
Rękoymia ktory zá dłużniká ręczył ku oddá=
4:
niu przyſyęgi/ á on dłużnik nie oddawſzy
5:
przyſyęgi zmárłby/ powinien ieſt przyſyęgę wy=
6:
pełnić/ álbo Rękoymia álbo dźiedźic zmárłego
7:
dłużniká. Ale iż ku zbáwieniu nie ieſt rzecz be=
8:
ſpieczna przyſyęgáć komu o rzeczách niewiádo=
9:
mych/ dla tego opiſány ieſt kſztałt przyſyęgi Spec:
10:
Saxon: lib: iij, articu: 11, iáko Rękoymia ma przy=
11:
ſyądz á iáko Dźiedźic. Rękoymia ták przyſyęże:
12:
iże ia wierze/ że nieboſzczyk thákiego długu Po=
13:
wodowi nie ieſt dłużen. A Dźiedźicy: iż my o
14:
tym długu nic niewiemy. A gdźie by Rękoy=
15:
mia dla obráżeniá Sumnienia ſwego przyſyęgi
16:
niechćiał podiąć/ thedy bywa ſkazan w onym
17:
długu/ kthorego záſye od dźiedźicow zmárłego
18:
będźie ſzukał tyle ileby przyſądzono.
19:
O Więźieniu.
20:
WIęźienie ieſt dwoiákie/ iedno gdy kie=
21:
dy kogo do ćiemnice wſádzą/ álbo w
22:
pęto okowáią. Drugie kiedy kto wi=
ſ nowáycę


strona: v

O Poſtępku Sądownym
1:
nowáycę ſwego zá ſuknią álbo ktorym innym o=
2:
byczáiem trzyma/ áby mu nie vćiekł. Specu: Sa=
3:
xon: lib: ij, articu: 34.
4:
POwod ktory da kogo do więźienia/ powi=
5:
nien ieſt odpowiádáć wſzytkim kthorzy=
6:
by kolwiek o Więźniá mowić y wyzwolić go
7:
chćieli. Specu: Saxon: lib: et articu: eodem.
8:
WIęźień wypuſzczony z więźienia/ gdy iá=
9:
ką vgodę s ſtroną vczyni dobrowolnie
10:
około rzeczy o ktorą ſyedźiał: powinien onę v=
11:
godę pełnić. Bo vgodá táką moc ma iáko y de=
12:
kret/ od ktorego nie áppelluią/ choć by też był nie
13:
ſłuſzny á nie ſpráwiedliwy. A gdźieby iáką v=
14:
godę zá przymuſzenim vczynił/ obiecuiąc pew=
15:
ną Summę: thákiey vgody niepowinien trzy=
16:
máć/ ieſli przyſyęże iż tę vmowę vczynił zá boiá=
17:
źnią więźienia y zá przymuſzenim. Promiſſa enim
18:
et Iuramenta contra Iuris ordinem facta, tenere
19:
non oportet. Specu. Saxon. lib. iij, articu. 41.
20:
Sędźiego winá gdy Więźień vćie=
21:
cze z więźienia:
22:
IEſli by ktho ná czyię inſtygácyą dan był
do kaźni


strona: 2

Częſć trzećia. LiſtLxx.
1:
do kaźni poſpolitey/ s pomocą práwá/ ná obżáło
2:
wánie o dług álbo o iáką inną rzecz ktoraby nie=
3:
wiodłá ná gárdło/ á Więźień by z więźienia v=
4:
ćiekł: Sędźia obwiniony o to/ będźie wolen gdy
5:
ſam przyſyęże iż Więźień bes iego winy álbo iá=
6:
kiey przyczyny vćiekł. Ale ieſli by dan był do
7:
więźienia o złoczyńſtwo/ zá ktorym by więźnio=
8:
wi ſzło o gárdło/ tám Sędźia przyſyęgą niemo=
9:
że być wolen: Ale powinien tho będźie onemu/
10:
ktory go dał do więźienia/ nágrodźić cáłym war
11:
gieltem/ ieſli więźniowi ſzło o gárdło: á ieſli ſzło
12:
o rękę/ tedy połowicą wargieltu/ á przedſye przy=
13:
ſyądz muśi/ iż bes winy iego Więźień vćiekł/
14:
gdźieby mu ſtroná w tym wiáry nie dáłá. Iure
15:
Municip: articu: 17.
16:
Poſtępek práwá prze=
17:
ćiw ſtronie pozwáney gdy do
18:
Sądu ſtánie.
19:
POwod ná pierwſzym roku poki Prá=
Iur: Mun: arti: 23.

20:
wo ſyedźi/ przeſtrzegſzy ſobie Oprá=
21:
wy/ dowody/ y głowną żáłobę/ po=
22:
winien ieſt pozwánemu dobrowol
ſ ij nie ziáwić


strona: 2v

O Poſtępku Sądownym
1:
nie ziáwić o co go pozwał/ kthore dobrowolne
2:
ziáwienie pozwány może ieſli chce zárázem zá
3:
głowną żáłobę przyiąć/ y odpowiádáć álbo żę=
4:
dáć odwłoki do drugiego Sądu przes dwie nie=
5:
dźieli/ ku ziednániu ſobie Rzeczniká/ co go ma
6:
doydź wedle práwá. A gdy wynidą dwie Nie=
7:
dźieli/ tedy pozwány przes ſye álbo Prokuratorá
8:
ſwego/ vdźiáławſzy Opráwy wedle práwá/ ma
9:
ſłucháć głowney żáłoby/ ktorą ſtroná powodna
10:
vczyniwſzy tákże opráwy/ wyda s potrzebnymi
11:
dowody ſwoimi/ potwierdzáiąc przes nie żáło=
12:
bę ſwoię pierwſzą/ álbo dobrowolne ziáwienie
13:
pierwey vczynione/ da ſtronie odporney zá gło=
14:
wną żałobę/ ktorą pozwány wyſłyſzawſzy/ mo=
15:
że ieſzcze chceli ſobie wźiąć do dwu Niedźiel ná
16:
odpowiedź. Abowiem podług Práwá Sáſkie=
17:
go Niemieckiego/ odwłoká ſtronie Pozwáney
18:
bywa daná ku odpowiedźi tylko ad bina pro=
19:
xima Iudicia, to ieſt do czterech Niedźiel/ ná zie=
20:
dnánie Prokuratorá y ná odpowiedź. Specu: Sa=
21:
xon: lib: ij, articu: 2. A wedle Práwá Ceſárſkie=
22:
go dwádźieſćiá dni. Przyczyná tego ieſt/ iż Po=
23:
wod doſyć długi czás miał ku rozmyſlániu ná
24:
żáłobę/ Tákże też trzebá pozwáney ſtronie czá=
25:
ſu ku rozmyſleniu ná odpowiedź. Quod enim
26:
licet Actori, licet et Reo. Może też zárázem po=
zwány ch=


strona: 3

Częſć trzećia. Liſt Lxxj.
1:
zwány chceli od powodu żędáć Gwaru/ ktory
2:
iemu winien powod po żáłobie vczynić. A gdy
3:
Powod Gwar vczyni/ iuż ſtroná odporna dál=
4:
ſzey odwłoki mieć nie może/ ále zárázem prze=
5:
ſtrzegſzy ſobie dowody/ świádectwá/ y wſzyt=
6:
ki rzeczy pomocne/ będźie winien ná żáłobę od=
7:
powiádáć: A ty odwłoki máią ſye rozumieć w
8:
ſpráwách vtćiwych/ gdźie rzecz idźie o dług/ o
9:
Imienie/ co zową in Ciuilibus, Ale w ſpráwách
10:
ktore zową Criminales, gdźieby komu ſzło o gár=
11:
dło/ zwłaſzczá in recenti facto, żadne odwłoki
12:
niebywáią dane/ zárázem poki práwo ſyedźi ná
13:
żáłobę winien odpowiádáć.
14:
W Krákowie ten ieſt z dawnego zwyczá=
Dylácye podług zwyczáiu Miáſthá Krákow.

15:
iu w odwłokách wźięty poſtępek/ iże pozwány
16:
ná pierwſzym roku wyſłyſzawſzy dobrowolne
17:
ziáwienie/ bierze ſobie do dwu niedźiel ná Rzecz=
18:
niká/ co mu przes wyrok bywa dano. Potym po
Dilácia ná Prokurato.
.
19:
czytániu s Kſyąg Spráwy/ iáko było dano ná
20:
Rzeczniká/ do drugich dwu niedźiel ná zmowę.
21:
A gdy drugie dwie Niedźieli wynidą/ Opráwy
Dilácia ná zmowę.

22:
ſobie czynią obiedwie Stronie po czytániu s
23:
Kſyąg oney ſpráwy/ iáko było dano ná zmowę.
24:
Po Opráwách thámże zárázem Powod wedle
25:
pierwſzey żáłoby/ kthorą s Kſyąg da czytáć/ w
26:
dobrey woli ziáwi y popráwić może ieſli co ma.
Dilácia po Opráwách.
ſ iij Co wyſły=


strona: 3v

O Poſtępku Sądownym
1:
Co wyſłyſzawſzy pozwány/ ieſzcze do dwu nie=
2:
dźiel ſobie bierze ná zmowę po opráwách. A gdy
Głowna żáłobá.

3:
te trzećie dwie niedźieli wynidą/ powod głow=
4:
ną żáłobę czyni/ to ieſt onego dobrowolnego ziá=
5:
wienia/ ktore gołymi ſłowy ná początku vczy=
Dylácya po głowneyżáłobie.

6:
nił/ potwierdza Vrzędowymi liſty/ świádec=
7:
twy/ y inſzymi dowody/ kthore ku ſwey rzeczy
8:
nalepſze może mieć. A wyſłyſzawſzy glowną żá=
9:
łobę pozwána ſtroná/ ieſzcze czás do dwu nie=
10:
dźiel otrzymawa ná odpowiedź: dálſze odwło=
11:
ki iuż nie idą. Wſzákże pozwány ná káżdym tá=
12:
kim ſtopniu/ może odpowiádáć y ſwoię rzecz
13:
ſkończyć ieſli chce. A dla tego powod ná káżdym
14:
Terminie bywa álbo ma być sſwoią rzeczą y z
15:
dowody gotow/ áby mu ſtroná odpowiedna
16:
gwarem nie záſkoczyłá.
17:
Ten poſtępek ácz ták dálece nie ieſth wedle
18:
Práwá/ wſzákże ile baczę zá wielkimi potrzebá=
19:
mi á zá ważnymi ſpráwámi wwiedźion ieſt w
20:
obyczay. Abowiem w Krákowie iáko w przed=
21:
nieyſzym Mieyſćie w Kroleſtwie Polſkim/ mię=
22:
dzy zacnymi oſobámi/ y o wielkie rzeczy bywáią
23:
tákie ſpráwy/ ná ktore ſtroná obwiniona/ przes
24:
táki czás ieſzcze ſye ledwie może zgotowáć/ gdy
25:
ſobie dowody z inſzego Kroleſtwá/ Pańſtwá/
26:
z innych Miaſth/ z wielkimi nakłády y trudno=
ſćiámi ie=


strona: 4

Częſć trzećia. Liſt Lxxij.
1:
ſćiámi iednáć muśi. Ktory poſtępek y vboſzſzych
2:
Perſon máło obraża. Abowiem tym czáſem nie
3:
przychodząc do ſkończenia Práwá/ mogą ſye
4:
ſtrony poiednáć/ pogroźiwſzy ſobie máło Prá
5:
wem y nakłádem práwnym. Bo vporni Lity=
6:
gantowie thák ſobie częſto mowią: Chceć ſye
7:
práwá zemną/ dam ći go doſtátek/ odważyłem
8:
ná ćię Sto złotych/ nie vſtąpięć kroku. Rzecze
9:
druga ſtroná: Y ia go tobie dam doſtátek/ odwa=
10:
żyłem ná ćię dwie/ nieuſtąpięć ná piądź/ náuczy=
11:
my ſye práwá. Ale táki ſpor rzadko ku dobremu
12:
przychodźi. Lepſza bywa zgodá bes nakłádow/
13:
trudnoſći/ zámieſzkániá/ Quoniam dubius eſt ſem=
14:
per euentus litis. Bo niewiedźieć komu pádnie
15:
cetno/ komu licho/ y iáko ſye długo powlecze
16:
Práwo: iákoż czáſem y do dwudźieſtu lat ſye po=
17:
wlecze/ niż ku ſkończeniu przyydźie. A thák w
18:
tych dylácyách mnieyſzych/ ſtrony rozmyſláiąc
19:
to ſobie á pilnie vważáiąc/ mogą ſye zgodźić/ y
20:
ieden drugiemu nieco vſtąpić.
21:
Ty odwłoki wyſzſzey ták wedle Práwá iá=
22:
ko y wedle zwyczáiu Miáſtá Krákowá opiſá=
23:
ne/ záchowywáią ſye tylko między Sąſyądy á
24:
nie między goſćmi. Aczkolwiek y między goſćmi
25:
tyle też idźie odwłok/ ále przes trzeći dźień/ nie
26:
przes dwie niedźieli. A áppellácya do wyſzſzego
Práwá mię=


strona: 4v

O Poſtępku Sądownym
1:
Práwá między Goſćmi dźiewiątego dnia. O
2:
czym będźie niżey przy Appellácyách.
3:
O Wybićiu rozmá=
4:
itym/ kthorym ſye po=
5:
zwány ſtánąwſzy do Práwá może od
6:
ſpráwy Sądowey wyiąć/ iáko Lá=
7:
ćinnicy zową/ Exceptiones.
8:
EXCEPTIO, to ſye Polſkim ię=
als odpor/ wyięćie/ odmowá.

9:
zykiem rozumie/ odpor álbo przy
10:
czyná iáka ſłuſzna/ prze ktorey zá
11:
dánie álbo wthoczenie przećiw
12:
Perſonie/ może ſye kto wybić od
13:
ſpráwy Sądowey. A przynależy Excepcya ſtro=
14:
nie pozwáney/ iáko replica to ieſt odpor ná Ex=
15:
cepcyą ſtronie powodney. Spe: Sax: lib: iij, art: 16.
16:
EXcepcye Práwem Mieyſkim wſzythkie
17:
máią być ná iednym roku zádáne/ ile ich
18:
kto ma. Abowiem po odpowiedźi ná żáłobę v=
19:
czynioney/ iuż mieyſcá niemáią/ wſzákże niekto=
re y po od=


strona: t

Częſć trzećia. Liſt Lxxiij.
1:
re y po odpowiedźi mieyſce máią/ iáko gdy ieſth
2:
Powod klęty/ álbo Prokurator fáłſzywy. rc.
3:
O dwoiákim wybićiu.
4:
EXcepcya ieſt dwoiáka/ Iedná kthora od=
5:
włacza tylko ſpráwę ná inny ſłuſzny czás
6:
wedle Práwá/ iáko gdy ſobie kto bierze fryſt do
7:
Prokuratorá álbo ná odpowiedź. Tę Láćinnicy
IEXceptio dilatoria.

8:
zową dilatoriam exceptionem. Druga ieſt kto=
9:
ra gáśi y niſzczy ſpráwę/ iáko gdy ná ćię żáłuie o
10:
pewny dług/ á ty mi okázuieſz y dowodźiſz iżeś
11:
mi ſye vſpráwiedliwił/ álboś mi przyſyęgą wy=
EXceptio peremptoria.

12:
ſzedł: iuż moię żáłobę przećiw ſobie niſzczyſz. Tę
13:
Láćinnicy zową peremptoriam exceptionem.
14:
Wybićie s ſtrony Pomwdu.
15:
PRzećiw powodowi ty ſą Excepcye/ przes
16:
kthorych zádánie/ odporna ſtroná może
17:
mu nie odpowiádáć/ áni ſye s nim w rzecz w=
18:
dáć. Ieſli ieſt wywołány/ ieſli bezecny/ ieſli klę=
19:
ty/ ieſli dźiećię/ álbo śierotá bes Opiekuná/ ieſli
20:
márnotrawcá/ ktoremu dla łotroſtwá odięte ſą
21:
dobrá ku ſzáffowániu/ ieſli ieſth ſzalony/ głuchy/
22:
niemy bes ſprawce á rzędźićielá ſwego/ ieſli nie=
23:
wiáſtá bes Mężá/ álbo Opiekuná ſwego.
t Wybićie


strona: tv

O Perſonách Sądowych
1:
Wybićie s ſtrony Prokuratorá.
2:
PRokurator ten rzeczy ſprawowáć niemo=
3:
że/ kthory ieſt klęty/ ná pothćiwoſći iáką
4:
zmázą náruſzony/ młodſzy niż 21 lat/ ieſli ieſth
5:
Kſyądz/ Mnich/ ieſli ſzalony/ ieſli o iáki hánie=
6:
bny vczynek obwiniony/ ieſli od Páná ſwego
7:
nie ma ſłuſzney plenipotencyey álbo poruczeń=
8:
ſtwá/ iáko ſye godźi wedle práwá/ ieſli go v Prę=
9:
gi bito/ ieéli wiáry nie chowa/ ieſli kogo zdrádźił.
10:
Ktorzy ſą názwáni iednym Láćińſkim ſłowem
11:
Iure priuati, podług wykłádu Specu: Saxon: lib:
12:
iij, articu: 16 gloſ.
13:
Wybićie s ſtrony Sędźiego.
14:
Sędźić niemoże/ ieſli ieſt podeźrzány/ klęty/
15:
wywołány/ krzywoprzyſyężcá/ iáką nie=
16:
ſławą zmázány/ głuchy/ ſzalony/ od doſtoień=
17:
ſtwá dla iákiey ſzkárádoſći oddalony/ Heretyk/
18:
żyd/ niewiáſtá/ nieprzyiaćiel/ od Adwerſarzá iá=
19:
ką przyiáźnią/ namową/ naymem/ boiáźnią/ obie
20:
tnicą nákáżony/ ieſli krewny/ ieſli niema Páná
21:
Bogá przed oczymá/ ieſli brákuie Perſonámi rc.
22:
Wybićie s ſtrony Iurisdycyey.
Pozwány


strona: t2

Częſć trzećia. Liſt Lxxiiij.
1:
POzwány ieſli nie ieſth pod władzą oney
2:
zwierzchnoſći Mieyſkiey/ gdźie ieſth po=
3:
zwan/ może ſye wyiąć do práwá ſwego/ iáko ieſt
4:
Kſyądz/ Mnich/ Rycerſki człowiek/ Student/
5:
oprocz przyczyn wyſzſzey opiſánych przy goſćin=
6:
nym Sądźie.
7:
Wybićie s ſtrony Mocy.
8:
PLenipotencyą ták odbyć może/ ieſli ieſth
9:
niedoſtáteczna/ ieſli wobec we wſzytkich
10:
ſpráwách vczyniona/ á rzecz oſobliwey mocy
11:
ktemu potrzebuie/ ieſli ſye też wſćiąga ku iedney
12:
częſći ſpráwy/ nie ku wſzytkiey. Ieſli tylko podá=
13:
na ieſt ku czynieniu przećiw komu/ á nie ku bro=
14:
nieniu/ iáko mowią Láćinnicy/ ad agendum
15:
non ad defendendum, álbo ieſli moc ieſt odiętá
16:
komu przes Princypałá/ álbo ſam Plenipotent
17:
moc dobrowolnie ſpuſćił.
18:
Wybićie s ſtrony Pozwu.
19:
POzew ták zbić może/ ieſli ieſt ná mieyſtce
20:
nie przeſzpieczne/ morem záráżone/ ieſli w
21:
święto pozwano/ ieſli ná dźień święty rok ná=
22:
znáczono/ ieſli w Láźni/ w Koſćiele/ ná Cmyn=
23:
tarzu/ ná Krolewſkim Páłacu. rc.
t ij Wybićie


strona: t2v

O Poſtępku Sądownym
1:
Wybićie s ſtrony Swiádkow ieſth
2:
niżey między Sądownymi dowody nápiſáne.
3:
Skutek tych wybićia albo odporow.
4:
SKutek y pożytek tych wſzytkich odporow
5:
ten ieſt/ iże káżdy przes nie może ſwą ſprá=
6:
wę odwlec/ álbo ſye vwiarowáć Perſony Sę=
7:
dźiego á zwierzchnoſći iego/ álbo odpędźić od
8:
Akcyey Prokurátorá/ Powod/ Swiádká/ álbo
9:
Akcyą od Powodu przećiw ſobie zádáną zágá=
10:
śić/ iáko ieſt Exceptio peremptoria. Specu: Sax:
11:
lib: iij, articu: 16.
12:
O Zágruntowániu
13:
ſpráwy przed Sądem/
14:
co Láćinnicy zową/ Litis
15:
Conteſtatio.
16:
LItis Conteſtatio, ieſt głowney rzeczy grunto=
17:
wne wtoczenie przed Sąd od obudwu ſtron/
18:
przes żáłobę y odpowiedź. Narratio enim cum con=
19:
tradictione faciunt litis conteſtationem. S. S. li: ij, ar: 2.
Co to ieſt


strona: t3

Częſć trzećia. Liſt Lxxv.
1:
Co to ieſt wdáć ſye w Práwo.
2:
GDy ktho wyſłyſzawſzy żáłobę/ przećiw
3:
niey vczyni odpowiedź/ iuż ſye wdawa
4:
w Práwo/ iáko zową litem conteſtatur, áppro=
5:
buiąc y dawáiąc mieyſtce zwierzchnoſći Sędzie
6:
go nád ſobą/ od ktorego ſye iuż wyymowáć nie=
7:
może. Nam per litis conteſtationem Reus ſubij=
8:
citur Iudici. Wſzákże wtey mierze nie ledá rzecz
9:
ſtrony odporney zá odpowiedź ma być poczyta=
10:
ná/ ále tá tylko/ ktora ieſt práwie ná żáłobę vczy=
11:
nioná. Abowiem poki ſye kto odpowiedźi zbra=
12:
nia/ przes iáki odpor/ ieſzczeć nie odpowiáda.
13:
Quam diu me non debere reſpondere defendo,
14:
tam diu non reſpondeo. Ná przykład/ gdy ná
15:
mię żáłuieſz o dług/ á ia powiádam iżeſmy obá=
16:
dwá innego Práwá/ y żądam być odeſłan do
17:
ſwego Sędźiego/ tu ieſzcze nie ieſt odpowiedź/
18:
ále zbraniánie odpowiedźi. Specu: Saxon: lib: ij,
19:
articu: 9. Et lib: iij, artic: 30. A ták w tey mierze
20:
pozwány kiedy ſye niechce s powodem wdáć w
21:
práwo/ ma pilno báczyć/ co ma mowić/ áby mo=
22:
wá iego nie byłá poczytaná zá gruntowną od=
23:
powiedź ná żáłobę. Bo práwą odpowiedźią ná
24:
żáłobę/ Pozwány iuż ſye wdawa w rzecz/ y ap=
t iij probuie


strona: t3v

O Poſtępku Sądownym
1:
probuie nád ſobą zwierzchnoſć onego Sędźie=
2:
go/ przed kthorym ſye ſądźi/ y oná ſpráwá ſpada
3:
po nim ná iego dźiedźice/ iż muſzą ná mieyſtcu ie=
4:
go odpowiádáć. Per litis enim conteſtationem
5:
perpetuatur actio, fitque tranſitoria ad haeredes.
6:
GDy ſye kto v Sądu ná ſwey powieſći o=
7:
myli/ iże nie z vmyſłu rzecze/ może ſye
8:
popráwić bes ſzkody ſwey. Spec: Sax: lib: i, art: 61.
9:
KTo poczyna odpowiádáć/ á ſpráwá by ſye
10:
nieſkończyłá/ ále ná inny czas byłáby od=
11:
łożoná: ieſli ná on czás z odkłádu przypádły po=
12:
zwána ſtroná nieſtánie/ iuż iáko pokonána vpa=
13:
da w ſwey rzeczy. Spec: Sax: lib: ij, articu. 9.
14:
O ſpolnym obudwu
15:
ſtron vſpráwiedliwie=
16:
niu przed iednym Sędźiem/ co Lá=
17:
ćinnicy zową/ Reconuentio.
18:
REconuentio ſye rozumie/ gdy ſtroná odpo=
19:
wiedna wyſłyſzawſzy żáłobę/ żąda przed odpo=
więdźią


strona: t4

Częſć trzećia. Liſt Lxxvj.
1:
wiedźią ſwoią/ áby ſye mu też Powod vſpráwie
2:
dliwił w tym o co by go też potym winił.
3:
Poſtępek około ſpolnego vſprá=
4:
wiedliwienia.
5:
W Tey ſpráwie o ſpolnym vſpráwiedliwie=
6:
niu podług Práwá Mieyſkiego táki po=
7:
ſtępek ieſt/ gdy ná mię ktho żáłuie y przykażą mi
8:
odpowiádáć: tedy przed odpowiádánim będę py
9:
tał/ ácz mi ſye też Powod niema vſpráwiedli=
10:
wić o co bym go obwinił. Skaże Sędźia iże ſye
11:
będźie powinien vſpráwiedliwić. A ták gdy iuż
12:
obwiniony ſpráwi ſye powodowi/ y będźie wo=
13:
len od niego/ támże też może ná powodną ſtro=
14:
nę żáłowáć. Specu: Saxon: lib: i, articu: 61. W=
15:
ſzákże w pewnych ſpráwách thámże opiſánych
16:
ſpolne vſpráwiedliwienie nie bywa przed ied=
17:
nym Sędźiem/ zwłaſzczá w ſpráwách Ducho=
18:
wnych/ o Wiárę/ o Dźieſyęćiny/ o podawánia
19:
Beneficyy/ o Małżeńſtwo. rc.
20:
PErſony Duchowne/ iáko Kſyęża/ Mni=
21:
ſzy/ ieſli przed Práwem Swieckim ná ko=
22:
go żáłuią/ támże też obwinionemu powinni od=
23:
powiádáć/ o co by ná nie żáłował/ krom rzeczy
wyſzſzey ná=


strona: t4v

O Poſtępku Sądownym
1:
wyſzſzey námienionych Práwu Duchownemu
2:
właſnie przynależących. Specu: Sax: lib: I, art: 61.
3:
Rękoiemſtwo w ſpolnym vſprá=
4:
wiedliwieniu.
5:
ODporna ſtroná wyſłyſzawſzy żáłobę/ mo=
6:
że żędáć od Powodu/ ktory nie ieſt ośiá=
7:
dły/ rękoiemſtwá o to áby mu ſye też vſpráwie=
8:
dliwił/ oco by mu winę dał/ y o nakłády áby mu
9:
ie zápłáćił/ gdźieby Práwem nic ná nim niewy=
10:
grał. Powod theż może żądáć rękoiemſtwá od
11:
obwinioney ſtrony nie oſyádłey o doſtánie prá=
12:
wá/ o nakłády/ y o doſyć vczynienie rzeczy oſą=
13:
dzoney. Spe: Sax: lib: i, arti: 61. Et lib: iij, artic: 13.
14:
O Opráwách.
15:
OPráwy zową przeſtrze=
16:
żenie w práwie obudwu ſtron/
17:
ták powodney iáko odporney.
18:
Powodney przed głowną żá=
19:
łobą/ Odporney przed głowną
20:
odpowiedźią. Kthore opráwy obiedwie ſtronie
mogą ſo=


strona: v

Częſć trzećia. Liſt Lxxvij.
1:
mogą ſobie vczynić ná iednym roku ieſli chcą
2:
tym ſpoſobem.
3:
Naprzod Prokurator Powodney ſtrony bę=
4:
dźie pytał ná práwie. Acz iego Princypałá oprá=
5:
wy niemáią doydź/ ábo co ieſt wedle Práwá.
6:
Skaże mu Sędźia ták. Gdyż Prokurator ſtro=
7:
ny Powodney w czás y w godźinę żąda ſobie
8:
opraw w ſpráwie ſwoiey potrzebnych/ tedy go
9:
máią doydź wedle práwá. A ták Prokurator
10:
Powodney ſtrony po pierwſze to ſobie opráwi/
11:
ieſli by rzeczy ſwego Páná do końcá przewieſć
12:
niemogł/ áby on przes wtorego/ trzećiego/ cz=
13:
wartego/ y tyle ile by było potrzebá Prokurato=
14:
rá/ álbo też ſam przes ſye zá porádzenim y lepſzą
15:
ſpráwą rzecz ſwoię dokończyć/ y ku ſkuthkowi
16:
przywieſć mogł. Skaże Sędźia iże co Prokura=
17:
tor ſtrony powodney wedle biegu Práwá ná=
18:
ſzego Mieyſkiego Máydeburſkiego ſobie oprá=
19:
wia y przeſtrzega/ tho go ma doydź wedle Prá=
20:
wá.
21:
Wtore tenże Prokurator przeſtrzeże y oprá=
22:
wi ſobie/ áby wedle ſwey potrzeby mogł mieć
23:
ſłuſzne odwłoki ku okazániu dowodow ſwoich/
24:
ná odſtąpienie/ ná porádzenie/ świádectwá ży=
25:
wych ludźi/ Akta/ Liſty Krolewſkie/ vczliwey
26:
Rády/ Gáynego Sądu y wſzelkiego vrzędu/
v ták tego


strona: v v

O Poſtępku Sądownym
1:
ták tego iáko innego Kroleſtwá y Páńſtwá/ re=
2:
geſtrá/ Cyrográfá/ y wſzythki inne dowody iá=
3:
kim kolwiek obyczáiem ku ſwey ſpráwie przyna=
4:
leżące. A gdy to ſobie w czás y w godźinę prze=
5:
ſtrzeże/ będźie pytał ná Práwie. Acz by tego on y
6:
Princypał iego otrzymáć niemiał/ álbo co by by=
7:
ło ná Práwie. Skaże mu Sędźia/ iáko ieſth
8:
wyſzſzey opiſano.
9:
Trzećie tenże Prokurator opráwi y przeſtrze=
10:
że ſobie/ ieſli by co nowego álbo trudnego od
11:
ſtrony w odpowiedźi vſłyſzał/ áby mogł mieć
12:
friſt álbo czás ná zmowę/ ná porádzenie do dwu
13:
niedźiel s ſwym Princypałem. Co też przes ſka=
14:
zánie Sędźiego otrzyma. Tymże obyczá=
15:
iem ſtroná odporna álbo iey Prokurator Oprá=
16:
wy ſobie vczyni/ áby go też to wſzytko doſzło/ co
17:
ſtronę powodną/ ieſliby co nowego przed żáło=
18:
bą y po żáłobie vſłyſzał/ áby mogł mieć ná porá=
19:
dzenie do dwu niedźiel/ y inne wſzytkie rzeczy w
20:
opráwách powodu opiſánych.
21:
W zápiſániu thákich Opraw/ Piſárze wiele kroć
22:
ſye niepotrzebnie báwią/ gdy ty wſzythki prze=
23:
ſtrzeżenia wypiſuią. Ale doſyć ieſt ná tym gdy
24:
ták zápiſze. Decretum eſt parti Actoreae, omnes
25:
reformationes, iuxta curſum Iuris Teutonici May=
26:
deburgensis, permittendas eſſe de forma Iuris. De=
cretum eſt


strona: v2

Częſć trzećia. Liſt Lxxviij.
1:
cretum eſt quoque parti reſpondenti. et. Abo=
2:
wiem iuż zá tym ſkazánim/ krotko ſye wſzythko
3:
zámknie co kthorey ſtronie ieſt potrzebá wedle
4:
biegu Práwá Máydeburſkiego. A iże Opráwy
5:
máią być czynione/ nápiſáno Iure Municip: ar=
6:
ticu: 23 gloſ. quaeſtione prima de Gerada.
7:
Po Opráwách ſtroná odporna/ álbo głowney
8:
żáłoby ſłucháć ma/ álbo dobrowolne ziáwienie
9:
zá głowną żáłobę przyiąć. Co vczyniwſzy może
10:
od powodu żędáć Gwaru/ ieſli chce.
11:
O Gwarze.
12:
GWar ieſth nieiákie we=
13:
dle Práwá rękoiemſthwo álbo
14:
záſtąpienie/ ná żądánie pozwá=
15:
ney ſtrony/ od Powodu vczy=
16:
nione/ dla vwiárowánia iá=
17:
kiey ſzkody y trudnoſći.
18:
Gwar iáko bywa czynion.
19:
GWar thym ſpoſobem bywa czyniony.
20:
Prokurator pozwáney ſtrony wyſłyſza=
21:
wſzy dobrowolne ziáwienie/ álbo głowną żáło=
v ij bę/ będźie


strona: v2v

O Poſtępku Sądownym
1:
bę/ będźie pytał ná Práwie tymi ſłowy. Gdyż
2:
iuż moy Princypał dobrowolne ziáwienie/ od
3:
powodney ſtrony przyymuie/ zá głowną żáło=
4:
bę/ pytam ná práwie. Acz powod Gwaru nie=
5:
ma podnieſć/ álbo co ieſt ná práwie? Skaże Sę=
6:
dźia/ iże Powod ma podnieſć Gwar wedle Prá=
7:
wa. Dáley ſtroná odpowiedna pyta/ iáko ry=
8:
chło ma táki Gwar podnieſć? Skaże Sędźia/
9:
iże poki Práwo ſyedźi. Spyta potym/ iáko we=
10:
dle práwá táki Gwar ma podnieſć? Skaże Sę=
11:
dźia/ iże známieniem pálcá/ tho ieſt podniowſzy
12:
pálec wielki práwey ręki/ vwiniony w rękaw/
13:
ták iżby go było dobrze widáć. Powod tedy v=
14:
czyniwſzy Gwar/ ſpyta ná práwie/ ieſli go do=
15:
brze á ſpráwnie vczynił? Skaże Sędźia/ iż do=
16:
brze vczynił. Będźie pytał ná oſtátek/ ieſli czás
17:
ieſt ſpuſćić Gwar? Skaże Sędźia/ iże czás ieſt
18:
ſpuſćić wedle Práwá.
19:
Biała głowá ieſli ieſt powodem/ tymże ſpoſo=
20:
bem Gwar vczyni/ ále przes opiekuná s Práwá
21:
potwierdzonego. Spec: Sax: lib: i, art: 46.
22:
Zá długim vżywánim weſzło w obyczay/
23:
iże Gwar podnieſyenim pálcá wielkiego vwi=
24:
nąwſzy go w rękaw czynią/ co ſie wiele ludźiom
25:
pátrzáiącym ná tho zda być nieiákim ſzyder=
26:
ſtwem/ iáko by dudká zá wiechą vkázował. A=
bowiem y


strona: v3

Częſć trzećia. Liſt Lxxix.
1:
bowiem y mieyſtcom o Gwarze w práwie opi=
2:
ſánym/ gdy ſye ktho pilnie przypátrzy/ obaczy iż
3:
ſye więcey wſćiągáią ku obiecániu Gwaru/ niż=
4:
li ku tákiemu podnaſzániu. To ieſth áby ſtroná
5:
powodna miáſto tákiego podnieſyenia Gwa=
6:
ru/ podánim ręki Sędźiemu/ obiecáłá ſtronie
7:
pozwáney Gwar/ známionuiąc przes to podá=
8:
nie ręki/ iż chce chowáć ty wſzytki rzeczy/ dla kto=
9:
rych Gwar ieſt vſtáwion.
10:
Co záamionuie Gwar.
11:
SKutek Gwaru ten ieſt/ iż kto ij vczyni iuż
12:
więcey ſwey żáłoby nie może popráwo=
13:
wáć/ áni odmieniáć/ Iuż żadnych dowodow ku
14:
potwierdzeniu żáłoby ſwey niemoże dáć czytáć/
15:
kthore mu było wolno przed Gwarem vkázo=
16:
wáć/ wyiąwſzy ty kthorych przed Gwarem ku
17:
podpárćiu żáłoby vżywał/ może po Gwarze ku
18:
replikom vkázowáć. Ná oſtátek pozwáną ſtro=
19:
nę/ ieſliby ią kto inny o tęż rzecz potym gábał o
20:
ktorą on żáłował/ záſtępowáć będźie powinien/
21:
y inne ſkutki Gwaru czynić/ opiſáne Specu: Sa=
22:
xon: lib: i, arti: 63. et lib: ij, articu: 15. Iure Municip:
23:
articu: 35. et 41.
24:
Obręczenie Gwaru wymyſlone.
v iij Są niekto=


strona: v3v

O Poſtępku Sądownym
1:
Są niektorzy Prokuratorowie/ kthorzy od
2:
ſtrony pozwáney ſpráwuiąc rzecz żądáią
3:
od Powodu/ áby obręczył Gwar/ gdy go vczy=
4:
ni/ co ieſth od nich wymyſlono nie wedle práwá/
5:
Ale złym vmyſłem/ áby Stronę Powodną od
6:
ſpráwy ſwey odegnáli. Abowiem tym obyczá=
7:
iem vbogiego człowieká/ gdy niema kthoby zań
8:
Gwar obręczył/ łacwie od ſpráwy iego odżenie.
9:
To tedy ponieważ ieſt zwielkim vbliżenim ſprá=
10:
wiedliwoſći/ á nie według Práwá/ niema być
11:
dopuſzczono/ áni w obyczay wwodzono.
12:
O odpowiedźi.
13:
ODpowiedna ſtroná ma
14:
pilnie báczyć/ áby ſwey niewin=
15:
noſći y ſpráwiedliwoſći mądrze/ z
16:
dobrym rozmyſlenim/ y z dobrą
17:
porádą broniłá/ áby ſye głupią
18:
ſwoią odpowiedźią niezáwiodłá. A dla tego be=
19:
ſpieczniey ieſt mieć Rzeczniká ſpráwnego/ á kte=
20:
mu cnotliwego. Abowiem przes ſwoię niebácz=
21:
ną odpowiedź łacwie może w błąd wpáſć/ y ku
22:
ſzkodźie ſye przywieſć. Specu: Saxo: lib: i, artic: 62.
Odpowiedź


strona: v4

Częſć trzećia. Liſt Lxxx.
1:
Odpowiedź Dwoiáka.
2:
ODpowiedź po żáłobie ieſt dwoiáka. Ie=
3:
dná gdy ſye pozwány zbrania áby nie od=
4:
powiádał. A to w ten czás bywa/ kiedy przećiw
5:
powodowi odpor ma/ iż ieſt powołány álbo klę=
6:
ty/ álbo śierotá bes Opiekuná/ álbo iż ná dźień
7:
święty od niego ieſt pozwány/ álbo iż oná ſprá=
8:
wá byłá przed thym v Sądu/ y ſkończyłá ſye
9:
przes wyrok álbo przes vgodę/ álbo iż ſye rzecz
10:
toczy przed tym Sędźiem/ pod ktorego władzą
11:
ſtroná odpowiedna nie ieſt/ álbo kiedy Powod
12:
nań żáłuie ięzykiem ktorego on nierozumie. A=
13:
bowiem ſądownie żaden niema być przymuſzon
14:
ku odpowiedźi/ áż by dobrze wyrozumiał co mu
15:
zádáią/ y o co nań żáłuią. Wſzákże Powod mo=
16:
że innym ięzykiem żáłowáć/ á pozwány też in=
17:
nym odpowiádáć/ w ten czás gdy ſye obádwá
18:
rozumieią/ álbo przes ſye/ álbo przes ſwoie Rze=
19:
czniki. Specu: Saxon: lib: iij, articu: 71. Y zá inny=
20:
mi odpory wyſzſzey przy mieyſcu o Wybićiu o=
21:
piſánymi/ s kthorych gdy pozwány iednę álbo
22:
więcey ma/ może ſye obronić áby nie odpowiá=
23:
dał. Druga ieſt odpowiedź/ gdy kto práwie
24:
á gruntownie ná żáłobę odpowiáda/ przes co
25:
ſye iuż s Powodem w rzecz wdawa/ iáko mo=
wią litem


strona: v4v

O Poſtępku Sądownym
1:
wią litem conteſtatur. Spec: Saxo: lib: iij, arti: 30.
2:
KTo pocznie ná żáłobę odpowiádáć á ſprá=
3:
wá ſye nieſkończy/ ále będźie ná inny czás
4:
odłożoná/ potym by ná dźień z odkłádu przypá=
5:
dły nieſtánął/ tedy iuż ten to ktory począł odpo=
6:
wiádáć/ ma być zá przekonánego ſkazan. Specu:
7:
Saxon: lib: ij, artic: 9 Ale wyſzſzey o tym.
8:
ODpowiedney ſtronie práwo záwżdy ieſt
9:
przychylnieyſze niż Powodowi. Iure Mu=
10:
nicip: articu: 35. et 38. gloſ. A s tądże ieſli by kto
11:
był o złoczyńſtwo poiman/ á nie ná świeżym
12:
vczynku iáko mowią nie zá gorącá/ tedy obwi=
13:
niony bliſzſzy ieſt ſye odwieſć/ niż by go kto miał
14:
pokonáć. Ius enim fauorabilius eſt ad conſeruan=
15:
dum quam ad condemnandum. Iure Municip:
16:
Articu. 32.
17:
O Dowodźiech/ ktori=
18:
mi ſtrony ſwoię rzecz v Sądu
19:
twierdzą.
20:
DOwod przećiw ſtronie ná Sądźie by=
21:
wa rozmáithym obyczáiem/ przes
Swiádki/


strona: x

Częſć trzećia. Liſt Lxxxj.
1:
świádki/ przes właſne ſtrony obwinioney zezná=
2:
nie/ przes Vrzędowe liſty/ przes przyſyęgę.
3:
O Swiádkoch.
4:
SWiádek ieſt Perſoná po=
Dowod pierwſzy.

5:
zwána/ ktora świádectwo pra=
6:
wdy wydawa ná Sądźie pod
7:
Przyſyęgą.
8:
Káżdy świádkiem będźie/ kto=
9:
rego ſłuſzna przyczyná od tego nie odwiedźie.
10:
Przyczyny, prze ktore kto niemoże
11:
ſwiádczyć.
12:
PRzyczyny od Swiádectwá odwodzące
13:
ty ſą. Naprzod látá/ s ſtrony młodoſći
14:
ktoby był młodſzy niż czternaſćie lat/ ná wydá=
Młody.

15:
nie świádectwá niema być przypuſzczoń. A to
16:
ſye ma rozumieć w ſpráwách vtćiwych/ o dług
17:
álbo o Imienie. Ale w Spráwách hániebnych/
18:
gdźie idźie komu o czeſć álbo o gárdło/ żaden ś=
19:
wiádectwá wydáć niemoże/ ktory by był młod=
20:
ſzy niż dwádźieſćiá lat. A s ſtrony Stároſći/
Stáry.

21:
kthoby miał ſyedḿ dźieſyąt lat/ świádczyć nie=
x może. Słu=


strona: xv

O Poſtępku Sądownym
1:
może. Sługá theż zá Pánem świádczyć nie=
Sługá.

2:
ma/ dla tego iże zá boiáźnią Páná ſwego/ częſto
3:
kroć prawdy zámilczeć muśi. Niewiáſty też
Niewiáſtá.

4:
świádczyć niemogą/ Abowiem ony ſą odmien=
5:
ne w ſłowiech/ á świádectwá rozne wydawá=
6:
ią/ y żadna ich ſpráwá Sądowna bes Opieku=
7:
ná nie ieſt ważna. Iáko też przećiw temu/ świá=
8:
dectwem niemogą być pokonáne/ Bo ony nieu=
9:
mieią ſye ſzkody vwiárowáć/ y práwá vmieć nie
10:
ſą powinny. Specu: Saxon: lib: i, artic: 46. Wy=
11:
iąwſzy by w ſpráwie o Mężoboyſtwo/ álbo ieſli
12:
by co przećiw rzeczy poſpolitey ktora broiłá: tedy
13:
świádkámi może być pokonána. Może ſye też
14:
odwieſć ſyedmią świádkow/ obwiniona o zło=
15:
czyńſtwo/ ieſliby byłá daná ná rękoiemſtwo. Iu=
16:
re Munici: artic: 22. 91. Spec: Saxo: lib: i, artic: 21.
17:
Bezecni/ Krzywoprzyſyężce/ złodźieie/ łotro=
Bezecni.

18:
wie/ ktorych v Pręgi bito/ álbo ſye od tego odku=
19:
pili. Lupieżce/ Swiętokupcy/ zdrayce/ błazno=
20:
wie/ Mężoboyce/ wywołánie do roku y do ſzeſći
21:
niedźiel ćierpiący/ świádkowie przenáięći/ y po=
22:
ſpolićie ktorzy iáką ſzkárádoſćią żyćia ſą pomázá=
23:
ni/ Abowiem hániebnym ludźiom wſzytki vtći=
24:
we ſpráwy bywáią zábronione. Theż nie ś=
vbodzy łotrowie.

25:
wiádczy vbogi ſproſny/ to ieſt/ ktoryby był koſte=
26:
rá/ pijánicá/ nierządny/ dla thego iże táki bywa
podeźrzány/


strona: x2

Częſć trzećia. Liſt Lxxxij.
1:
podeźrzány/ by niebył przenáięty. Zydowie/
Zydowie/ Pogáni/ Heretikowie.

2:
Pogáni/ Odſzczepieńcy/ nie mogą być świádká=
3:
mi przećiw Krzeſćiánom. A ieſliby ſye przydáło
4:
iżeby Zyd miał świádczyć przećiw Krzeſćiáni=
5:
nowi/ to ma vczynić ze dwiemá Krzeſćiány y z
6:
iednym żydem. A Krzeſćianin przećiw żydowi
7:
może świádczyć z iednym Krzeſćiáninem/ iáko
8:
ieſt wyſzſzey o tym. A kthoby świádkowi iáką
9:
niegodnoſć ku świádczeniu zádał/ tákiey ma zá=
10:
rázem dowodźić. Spec: Saxo: lib: i, artic: 51. gloſ.
11:
Czás wiedźienia Swiádkow.
12:
SWiádki kożdy wieſć ma wdawſzy ſye iuż
13:
w Práwo: wſzákże gdźieby tego byłá ſłu=
14:
ſzna przyczyná/ może ie przed thym wieſć/ iáko
15:
gdyby ſye bał/ áby świádek nie zmárł/ álbo ieſli
16:
ſtáry/ ieſli chory/ álbo ſye ná Woynę gotuie/ y
17:
dla innych przyczyn/ o ktorych piſze Alcyatus.
18:
A komu ſkażą dowod ná świádki/ będźie miał
19:
ſzeſć niedźiel ku wiedźieniu ich. Może ie też zárá=
20:
zem wieſć ieſli chce. Iure Municip: articu: 75. A
21:
gdy by ná Roku náznáczonym zámieſzkał ich
22:
wieſć/ vpada w ſwey rzeczy/ y Sędźiemu winę
23:
przepada dla ſwego kłamſtwá/ iż thego nie do=
24:
wiodł ná co ſye brał. Specu: Saxon: lib: i, arti: 53.
x ij Wſzákże


strona: x2v

O Poſtępku Sądownym
1:
Wſzákże może ſye záłożyć pomocną rzeczą/ kto=
2:
rey będźie powinien potwierdźić przyſyęgą/ ieſli
3:
mu ſtroná wiáry w tym nieda. To vczyniwſzy
4:
otrzymawa ieſzcze dwie niedźieli ku wiedźieniu
5:
świádkow. Dálſzey odwłoki iuż mieć nie może.
6:
Iure Municip: articu: 32.
7:
Wiele ma być Swiádkow.
8:
W Káżdey ſpráwie doſyć ieſt mieć dwu ál=
9:
bo trzech świádkow/ wedle piſmá świę=
10:
tego: In ore duorum vel trium, ſtat omne verum
11:
teſtimonium. Wſzákże w pewnych ſpráwách we=
12:
dle práwá potrzebá ich więcey/ iáko w ſpráwách
13:
hániebnych/ w ſpráwách po vmárłey ręce/ Spec:
14:
Saxon: lib: i, articu: 6, trzebá ſyedmi świádkow.
15:
A świádectwem iednego żaden niebywa poko=
16:
nan/ wedle poſpolitey powieſći/ Vox vnius, vox
17:
nullius. Wſzákże w ſpráwách kthore nie nioſą
18:
wielkiey ſzkody/ y iednemu Swiádkowi wiárá
19:
bywa daná/ iáko Páſterzowi około ſzkody/ kto=
20:
ra by ſye przes bydlę w ſtádźie sſtáłá. Abowiem
21:
częſtokroć ſam przy páſyeniu bywa. Specu: Sax:
22:
lib: ij, articu: 54.
23:
Obyczay wiedźienia Swiádkow.
Kto tedy


strona: x3

Częſć trzećia. Liſt Lxxxiij.
1:
KTo thedy chce wieſć świádki/ ma ie po=
2:
zwáć/ y ſtronę przećiw kthorey świádki
3:
wiedźie/ áby tego przyſłucháłá. A gdy iuż ná ro=
4:
ku ſtáną/ Powod opowiedźiawſzy ie/ będźie żą=
5:
dał áby byli do Kołá ku mieyſtcu Sądowemu
6:
wpuſzczeni y wyſłucháni. Potym świádkowie
7:
káżdy z oſobná ku wyſłuchániu przykłádem Dá=
Daniel: xiij.

8:
nielá Proroká ma być przypuſzczan/ A niż po=
9:
cznie świádczyć/ tedy ná roſkazánie Sędźiego
10:
álbo Stárſzego Przyſyężniká/ przyſyęże thymi
11:
ſłowy. Ia.N. przyſyęgam Pánu Bogu wſzyt=
Przyſyęgá Swiádkow.

12:
kę prawdę powiedźieć w tey ſpráwie/ kthora ieſt
13:
między tymi. N.N. ſtronámi. A they prawdy
14:
niechcę táić dla przyiáźni/ nienawiſći/ dárow/ ták
15:
mi Boże pomagay. Albo miáſto tákowey przy=
16:
ſięgi/ iáko w Krákowie ten ieſt obyczay/ z roſka=
17:
zánia Stárſzego Przyſyężnika/ podnieſye dwá
18:
pálcá y záś ſpuſći/ potym ſtárſzy Przyſyężnik rze=
19:
cze świádkowi/ záchowawſzy vtćiwoſć káżde=
20:
mu wedle ſtanu iego. Pod tą Przyſyęgą ktorąś
21:
vczynił ku Pánu Bogu y ku Vrzędowi/ ábyś
22:
w tym Prawdę zeznał/ o co ieſteś pozwan/ y in=
23:
ne nápominánie może vczynić wedle ſwey ro=
24:
ſtropnoſći: wiodąc go ktemu/ áby prawdę zeznał
25:
wedle Páná Bogá y ſumnienia ſwego. Po tá=
x iij kim vpo=


strona: x3v

O Poſtępku Sądownym
1:
kim vpominániu Swiádek będźie powiádał/
2:
á Piſarz ma pilnie ſpiſowáć wſzytki ſłowá iego.
3:
A gdy ſye iuż wſzyſcy świádkowie odpráwią/
4:
Piſarz ná żądánie Powodu będźie zárázem iá=
5:
wnie czytał ich świádectwá.
6:
O Pytániu przy ſłuchániu
7:
Swiádkow.
8:
PRzy ſłuchániu Swiádkow niekthorzy
9:
ten obyczay chowáią/ co theż ieſt wedle
10:
Práwá Specu: Saxon: lib: ij, articu: 22, iż Sędźia
11:
pyta od Swiádkow/ mieyſtcá/ czáſu/ godźiny/
12:
kiedy ſye tá ſpráwá dźiałá o ktorey świádczy/ ie=
13:
ſli też to ſam widźiał álbo o tym ſłyſzał/ y innych
14:
okolicznoſći/ ktore ſtroná powodna Sędźiemu
15:
potáiemnie dáie ná kárćie ſpiſáne wedle żáłoby
16:
á potrzeby ſwey/ co Láćinnicy zowąInterroga=
17:
toria. Ale ten obyczay nie wſzędy chowáią/ iuż
18:
ná tym Sędźia y ſtroná przeſtawa/ kiedy świá=
19:
dek obowiązany przyſyęgą świádczy wedle Su=
20:
mnienia ſwego to co nalepiey wie w oney ſprá=
21:
wie. Wſzákże ná długą powieſć świádkow Sę=
22:
dźia niema ſye oględáć/ ále rzeczy tylko grunto=
23:
wnieyſze obáczáć/ á ku ſpráwie o ktorą prza idźie
24:
pilnie á bácznie ſtoſowáć. Piſze Alcyatus.
Odmowy


strona: x4

Częſć trzećia. Liſt Lxxxiiij.
1:
Odmowy przećiw ſwiádectwu.
2:
ODmowy w świádectwie mogą być ná=
3:
przećiw tym perſonam/ ktore ſą wyſzſzey
4:
opiſáne. Między kthore też poczytáią Mnichá/
5:
Kſyędzá/ y niewiáſty/ iże świádczyć niemogą/
6:
wſzákże w pewnych tráfunkách świádczą/ iáko
7:
gdy rzecz ieſt o dźiećięćiu/ ieſli ieſt krzczone/ ieſli
8:
ſye żywo národźiło álbo nie. Spe: Sax: lib: i, ar: 33.
9:
Ktore ſwiádectwo bywa ważne.
10:
SWiádkowie ieſli ſye w powieſći ſwey zga=
11:
dzáią/ tákie ich świádectwo bywa waż=
12:
ne/ á żadney odmowy niemáſz przećiw niemu.
13:
A gdyby ſobie w rzeczy przećiwni byli/ żadnemu
14:
wiárá niebywa daná.
15:
SWiádek ieſli ſam ſobie w ſwey mowie iſst
16:
przećiwny/ álbo w iednym prawdę po=
17:
wie/ á w drugim nieprawdę/ tákowy bywa od
18:
Sądu odłączon.
19:
POwieſć Swiádkow wątpliwa/ záwżdy
20:
przes thego/ przećiw komu ſwiádectwo
21:
ieſt wiedźiono/ ma być wykłádaná. Abowiem
kto czego


strona: x4v

O Poſtępku Sądownym
1:
kto czego dowodźi/ ma iáſnie á otworzyſćie bes
2:
żadney wątpliwoſći dowodźić/ gdźieby ináczey
3:
było/ thedy on dowod trudny á wątpliwy nic
4:
nieważy. Specu: Saxon: lib: i, articu: 15 gloſ.
5:
O ſwiádectwie Dłużniká przećiw
6:
Credytorowi.
7:
DLużnik gdy mieni iże dług ſwemu Wie=
8:
rzyćielowi zapłáćił/ ma tego dowieſć ſá=
9:
motrzeć zedwiemá świádki/ ktorzy przy zapłáćie
10:
byli. Specu: Saxon: lib: ij, articu: 6.
11:
IAkim dowodem Powod náprzećiw ob=
12:
winioney ſtronie długu álbo inney ſwey
13:
żáłoby podpiera/ Tákowym odwodem obwi=
14:
niony/ prząc długu/ bronić ſye ma. Ná przykład
15:
przećiw obligácyey vrzędnie zápiſáney/ quitem
16:
vrzędnie zápiſánym/ przećiw Cyrográffowi/
17:
quitem właſney ręki/ álbo też vrzędnym. Prze=
18:
ćiw Swiádkom/ świádectwem tyle Perſon ile
19:
ich Powod miał. A gdźieby thego obwiniony
20:
nie okazał/ tedy wedle dowodu Powodowego
21:
w ſwey rzeczy vpada. Ale przećiw tákiemu po=
22:
rządkowi Práwá/ tymi czáſy dłużnikowi o dług
23:
Cyrográffem zápiſány przyſyęgę ſamotrzećiemu
dopuſzczáią.


strona: y

Częſć trzećia. Liſt Lxxxv.
1:
dopuſzczáią. Z kąd przychodźi iże Cyrograffy
2:
máłey wagi bywáią/ nád kthore ku dowodowi
3:
niewiem możeli być co ważnieyſzego. A złego
4:
ſumnienia dłużnikowi/ nic niełatwiey iedno za=
5:
płátę mienić/ ná przyſyęgę ſye bráć/ powiádáć iż
6:
zádźierżány Cyrográff/ A ku ſwey Przyſyędze
7:
dwu chłopu álbo ile potrzebá ſobie ziednáć y
8:
przenáiąć/ kthorzy áni ná Bogá áni ná ſwe ſu=
9:
mnienie niebácząc/ tylko propter mammona ini=
10:
quitatis s nim krzywoprzyſyęgáią. Acz niektorzy
11:
powiádáią iże s tákimi chłopy ku przyſyędze do=
12:
brze ieſt/ gdy Credytorowie częſtokroć wźiąw=
13:
ſzy zapłátę wedle Cyrográffu od dłużniká ſwe=
14:
go/ Cyrográff v ſiebie zátrzymawáią. Ale tá
15:
potrzebá v thákich krzywoprzyſyężcow niechay
16:
mieyſtce ma. Wſzákże dłużnik ktory ták niedbáły
17:
ieſt/ iże zápłáćiwſzy dług/ zapłáty ſwey od Cre=
18:
dytorá quitu niebierze/ gdyby raz álbo dwá tá=
19:
kową niedbáłoſć s ſwą ſzkodą odnioſł/ był by
20:
potym w ſwey ſpráwie czuynieyſzy. Abowiem
21:
co ieſt łatwiey iáko quit nápiſáć? á ku zápłáceniu
22:
żadnego przyſtoynieyſzego dowodu nieieſt prze=
23:
ciw Cyrográffowi/ iáko quit álbo właſną ręką
24:
álbo vrzędnie nápiſány: powiáda Iuſtinianus/
25:
Nihil tam naturale eſt, quam eodem genere quodque
26:
diſſoluere quo colligatum eſt. Z ktorey Senten=
y cyey Iuſty=


strona: yv

O Poſtępku Sądownym
1:
cyey Iuſtynianowey okázuie ſye/ iże dowod za=
2:
płáty przećiw Cyrográffowi nie przes świádki/
3:
ále przes quit ma być. Ale to mędrſzych rozſąd=
4:
kowi niechay będźie zoſtáwiono.
5:
GDy Powod gołymi ſlowy żáłuie/ obwi=
6:
niony z żáłoby iego Przyſyęgą ſye ſwoią
7:
wybije.
8:
O Wyznániu Po=
9:
zwánego.
10:
WYznánie/ ieſt pewna á
Dowod wtory.

11:
iáſna odpowiedź álbo zezwole=
12:
nie ſtrony odpowiedney ná żá=
13:
łobę ſtrony Powodney/ przed
14:
włáſnym Sędźiem vczynione.
15:
SKutek zeznánia ná Sądźie ten ieſt/ iż od=
16:
porna ſtroná/ gdy zeznánie vczyni/ iuż po=
17:
wod od potwierdzenia ſwey żáłoby bywa wo=
18:
len. Vbi enim adeſt Rei confeſsio, non eſt neceſ=
19:
ſaria Actoris probatio.
Obwiniony


strona: y2

Częſć trzećia. Liſt Lxxxvj.
1:
OBwiniony z zeznánia ſwego iuż bywa
2:
mian zá przekonánego. Specu: Saxon: lib:
3:
ij, articu: 18. et 22. gloſ.
4:
ZLoczyńcá gdy ſwoy zły vczynek zezna/ ma
5:
być wedle przewinienia ſkazan/ wſzákże tho
6:
zeznánie/ gdy ſye wſćiąga ku karániu ná gárdle/
7:
ma być nie poniewolne/ nie mękámi wydławio=
8:
ne/ ále dobrowolne przed Sądem. Wyiąwſzy
9:
by przed mękámi były inne pewne licá álbo zná=
10:
ki onego złoczyńſtwá zeznánego. Specu: Saxon:
11:
lib: ij, articu: 18. O czym ieſt w czwartey częſći.
12:
Wyznánie kiedy nie ieſt ważne.
13:
ZEznánia ty nie ſą ważne. Naprzod gdy śie=
14:
rotá kromia Opiekuná zeznawa. Abowiem
15:
śierotá wedle lat niewie co czyni. Kto theż ze=
16:
znawa zá boiáźnią śmierći álbo mąk/ wyiąwſzy
17:
by w onym zeznániu trwał. Item/ Kto zá
18:
ſobą ku ſwemu pożytkowi zeznawa. Szalone=
19:
go zeznánie też nic nieważy. Item/ Z omyl
20:
noſći iákiey vczynione/ á s tądże czáſem przed
21:
ſkazánim może być odmienione. Item/ ob=
22:
winiony o cudzołoſtwo/ gdy ieſt przes przyrod=
y ij nych na=


strona: y2v

O Poſtępku Sądownym
1:
nych narzędow ktemu/ zeznánie iego nic nie=
2:
waży. Item/ Zeznánie kthore by było prze=
3:
ćiw Práwu.
4:
O Liſćiech.
5:
LIſt/ ieſt piſánie Vrzę=
Dowod trzeći.

6:
dowe ku wywiedźieniu á po=
7:
twierdzeniu iákiey Spráwy v=
8:
czynione. Tákowe liſty Láćin=
9:
nicy zową czworákim názwi=
10:
ſkiem/ Inſtrumenta, documenta, munimenta, pro=
11:
bationes, dla tego iże ſtroná przes nie w ſpráwie
12:
ſwey bywa náuczoná/ vpewnioná/ y przećiw
13:
ſwemu Adwerſarzowi obronna.
14:
O iawnych y oſobliwych Liſćiech.
15:
LIſty ſą dwoiákie/ Iáwne y oſobliwe.
16:
Iáwny Liſt ieſt/ kthory ręką iáwnego
17:
Piſárzá bywa nápiſány álbo podpiſány/ álbo
18:
pieczęćią Vrzędową zápieczętowány. Kthory
19:
theż pod Imieniem Sędźiego bywa widimo=
20:
wány/ to ieſt przepiſány. Nád to ktory v Sądu
21:
przy Aktach bywa piſány. Ktory też ma w ſo=
bie pod=


strona: y3

Częſć trzećia. Lxxxvij.
1:
bie podpiſánie trzech álbo dwu świádkow/ choć
2:
by od oſobliwey Perſony był nápiſány. W tey
3:
liczbie poczytáią Kſyęgi z Mieyſkiey Cancellá=
4:
ryey vkazáne zá wyznániem Sędźiego álbo Pi=
5:
ſárzá iż Mieyſkie ſą. Też káżde piſánie ktoremu
6:
wedle zwyczáiu mieyſcá bywa wierzono/ zá
7:
iáwne bywa poczytano.
8:
Oſobliwy záſye Liſt ieſt/ ktory od oſobliwey
9:
Perſony/ nie iáwnego Piſárzá ręką bywa piſá=
10:
ny/ iáko ieſt Cyrograff/ Ausczug/ Miſſywy.
11:
Iáwnemu Liſtowi bywa wiárá daná/ ále ták
12:
ieſli ſye ná nim fáłſz iáki nie okaże. A s tądże Li=
13:
ſty gdy do Sądu bywáią przynieſyone/ pilnie
14:
máią być obaczone y czytáne/ ieſli thám co nie=
15:
máſz wyſkrobánego/ álbo między Linijámi piſá=
16:
nego. A ieſliby Literá ná mieyſtcu ſzkodliwym
17:
byłá odnowioná/ kthora by iákie podeźrzenie
18:
przynośiłá/ táki liſt má być odrzucon. Specu: Sa=
19:
xon: lib: ij, artic: 42. Oſobliwemu też Liſtowi
20:
dáią wiárę w ten czás/ gdy bywa vkazány prze=
21:
ćiw onemu kthory ij piſał/ á nie przy ſye piſánia
22:
ſwego. Abowiem ktho ſye przy iż nie ieſt piſmo
23:
iego/ táki ma przyſyądz ſámotrzeć/ iż ono piſmo
24:
nie ieſt iego/ áni pieczęć iego/ áni kiedy było: Gdy
25:
to vczyni/ będźie wolen. Specu: Saxon: lib: i, ar=
26:
ticu: 15. gloſ. in fine. Wſzákże wedle Práwá Du=
y iij chownego


strona: y3v

O Poſtępku Sądownym
1:
chownego y Ceſárſkiego/ táki bywa pokonány
2:
przes świádki y przes przyrownánie Liter.
3:
O Pieczęćiách.
4:
PYeczęći ſą dwoiákie/ Iedny
5:
ważne/ kthore do liſtu przyłożone po=
6:
twierdzáią wſzelką Spráwę/ iáko ſą
7:
Pieczęći Krolewſkie/ Mieyſkie/ y wſzelkich Per=
8:
ſon ná Vrzędźie będących/ w ſpráwách ktore ſye
9:
przed ich Sądem toczą. Drugie nie ważne/
10:
kthore żadney rzeczy wieczney potwierdzáć nie=
11:
mogą/ iáko ſą pieczęći oſobliwych Perſon.
12:
PIeczęć troiákim obyczáiem bywa nágá=
13:
nioná. Naprzod/ ieſli napis ná niey
14:
ieſt práwie zágłádzony. Wtore/ ieſli pieczęć
15:
nárzezána albo náłamána. Trzećie/ ieſli ni=
16:
komu nie znáioma. Specu: Saxon: lib: ij, articu:
17:
42. Et Sum: Ray.
18:
O Przyſyędze.
Przyſyęgá


strona: y4

Częſć trzećia. Liſt Lxxxviij.
1:
PRzyſyęgá komu ieſt ná=
Dowod czwarty.

2:
kazána/ ma ią vczynić wedle ſu=
3:
mnienia dobrego/ áby iáko w ſer=
4:
cu rozumie/ ták vſty wyznał/ z
5:
dobrym rozmyſlenim/ zdobrą bá=
6:
cznoſćią/ ſpráwiedliwie: Aby nie obráźił przod=
7:
kiem páná Bogá/ biorąc Imię iego ná dáremno/
8:
potym bliźniego ſwego/ vſzkadzáiąc go nieſprá=
9:
wiedliwą przyſyęgą ná máiętnoſći iego/ ná oſtá=
10:
tek Sumnienia ſwego/ potąpiáiąc ſam ſyebie.
11:
Ma ná ten czás mieć ná dobrey bácznoſći Przy=
12:
kazánie Boże/ Nie bierz ná dáremno Imienia
13:
Bożego. Abowiem kto bierze ná dáremno Imię
14:
Boże/ á ſwego fáłſzu nim potwierdza: pewna á
15:
nie omylna rzecz ieſt/ iż pomſty od Bogá nie vy=
16:
dźie. Nápiſano w Zakonie Bożym: Non habe=
Exo: xx.

17:
bit inſontem Dominus eum, qui aſſumpſerit no=
18:
men Domini Dei ſui fruſtra. A mimo to wedle
19:
Práwá/ Krzywoprzyſyężcá sſtawa ſye beze=
20:
cnym/ a ku świádectwu y ku żadnemu doſtoień
21:
ſtwu nie bywa przypuſzczon. Specu: Saxon: lib:
22:
ij, articu: 11.
23:
Przyſyęgá iáko ma być oddaná.
Przyſyęgá


strona: y4v

O Poſtępku Sądownym
1:
PRzyſyęgá wedle żáłoby ma być oddána.
2:
Iure Manici: artic: 98. Ná przykład/ ie=
3:
ſli kto o dźiedźictwo ieſt obwinion/ ták przyſyę=
4:
że. Iże dźiedźictwo o kthore ieſtem obwinion
5:
mam od tego. N. kupione/ álbo dárowáne/ álbo
6:
s ſpadku Oyczyſtego doſtąpione. rc. A ieſli o
7:
Mężoboyſtwo/ tedy táką rotą przyſyęże. Iákom
8:
ieſt obwinion przes tego. N. iże bym przyiáćielá
9:
iego álbo brátá. N. zábił/ álbo ránił/ tego vczyn=
10:
ku nie ieſtem winien. Ták mi Pánie Boże po=
11:
magay.
12:
Przyſyęgá Swiádkow twierdzą=
13:
cych głowną przyſyęgę.
14:
PRzyſięgá Swiádkow kthorzy drugiego
15:
Przyſyęgę potwierdzáć chcą/ ktorych Lá=
16:
ćinnicy zową Compurgatores, tháka ma być.
17:
Przyſyęgá ktorą vczynił ten. N. około dárow=
18:
nego Imienia/ álbo zádánego ſobie Mężoboy=
19:
ſtwá. N. ieſt prawdźiwa y ſpráwiedliwa. Ták
20:
mi Pánie Boże pomagay. Dla tego ći ſpołem
21:
przyſyęgáiący máią być tákowi/ ktorzyby dobrze
22:
ználi tego zá ktorym przyſyęgáią/ y záchowánia
23:
iego dobrze byli świádomi/ áby táką przyſyęgą
24:
ſwoią. Páná Bogá y ſumnienia ſwego nie obrá=
źili. Specu:


strona: z

Częſć trzećia. Liſt Lxxxix.
1:
źili. Specu: Saxon: lib: i, articu: 39. Nie z onych li=
2:
czby/ ktorzy ſnadź zá koffel piwá á zá parę groſzy
3:
przyſyęgliby iż Bogá niemáſz ná niebie/ nie roz=
4:
ważáiąc ſobie co ieſt przyſyęgá/ á iáko Pan Bog
5:
krzywoprzyſyężce ſrodze záwżdy karał/ y karze.
6:
O czym doſyć świádczą Hiſtorie/ ták piſmá ś=
7:
więtego iáko y świeckie.
8:
Przyſyęgá Pomocnikow.
9:
PRzyſyęgá onych kthorych winuią/ iże by
10:
mieli dáć przyczynę złego vczynku/ tháka
11:
bywa. Iáko mie winuią iżebym ia ku temu mę=
12:
żoboyſtwu rády y pomocy dodawał/ y miał
13:
bym o tym wiedźieć/ tego nie ieſtem winien/ ták
14:
mi Pánie Boże pomagay. A oni záś kthorzy s
15:
nim przyſyęgáią/ thák będą mowić. Przyſyęgá
16:
kthorą ten vczynił/ iże niebył ku pomocy temu
17:
Mężoboyſtwu/ ieſt ſpráwiedliwa y prawdźi=
18:
wa. Tákowe wſzythki przyſyęgi máią być we=
19:
dle ſkazánia/ wedle żáłoby/ odmieniwſzy rzeczy y
20:
Perſony/ co ma być odmieniono.
21:
O Przyſyędze ná Roku nie od=
22:
dáney.
23:
Ieſli by ktho Przyſyęgi ſobie o cokolwiek
z przed Są=


strona: zv

O Poſtępku Sądownym
1:
przed Sądem przyſądzoney ná roku náznáczo=
2:
nym nie oddał: táki iuż w długu álbo w inney
3:
rzeczy o ktorą był obwinion y w winie Sędźie=
4:
mu vpada/ ieſli by ſye iáką pomocną przyczyną
5:
wedle práwá nie obronił/ przecz ná roku przyſyę=
6:
gi oddáć nie ſtánął. A gdźieby obwinioná ſtro=
7:
ná gotowa byłá przyſyądz/ czáſu náznáczonego/
8:
ná mieyſtcu zwyczáynym Sądownym/ A Po=
9:
wod by Przyſyęgi nie przyymował/ álbo przy
10:
tym niebył/ iuż obwiniona ſtroná od Przyſyęgi
11:
bywa wolna/ y od długu/ y od wſzytkiey rzeczy/
12:
o ktorą byłá obżáłowána.
13:
Speculo Saxonum libro 2 articuio 11.
14:
Czás oddánia Przyſyęgi.
15:
Czás oddania Przyſyęgi trwa do południá
16:
w dźień ku przyſyędze nákazány. Przetho
17:
ſtroná ktora ma czynić Przyſyęgę/ pilnowáć te=
18:
go ma do południá/ ná mieyſtcu zwykłym gdźie
19:
przyſyęgi oddawáią. A gdyby ſtroná ktora ma
20:
przyſłucháć przyſyęgi nieſtánęłá: tedy da pilnoſć
21:
ſwoię zápiſáć/ á ſtrony przećiwney niepilnoſć.
22:
Tymże ſpoſobem druga ſtroná ktora ma przy=
23:
ſyęgi ſłucháć vczyni/ gdyby oná ktora ma przy=
24:
ſyądz nie ſtánęłá.
25:


strona: z2

1:
Poſtępek przy oddániu Przyſyęgi/
2:
gdy obiedwie ſtronie ſtáną.
3:
IEſli ná roku przyſyędze náznáczonym o=
4:
biedwie ſtronie ſtáną/ ták powodna iáko
5:
obwiniona: Prokurator ſtrony ktora ma oddáć
6:
przyſyęgę thák rzecze. Pánie Sędźia wedle dźi=
7:
ſyeyſzego roku/ ten ſtoi. N. gotow Przyſyęgę v=
8:
czynić/ y żąda áby mu rotá nákazáney przyſyęgi
9:
byłá roſpowiedźianá: y pyta ná práwie/ Acz to
10:
ma być. Skaże Sędźia iż tho ma być. Potym
11:
Dekret s Kſyąg álbo z Minuty będźie czytány/
12:
y rotá przyſyęgi przez Piſárzá ma być roſpowie=
13:
dźiona. Dáley będźie pytał Prokurator/ Acz ie=
14:
go Princypałowi niema być dopuſzczono prze=
15:
ſtrzedz ty wſzytki rzeczy/ kthore przy tákiey ſprá=
16:
wie máią być przeſtrzeżone: A zwłaſzczá ieſli by
17:
przyſyęgi wedle biegu Práwá zárázem wyprá=
18:
wić niemogł/ ile kroć ſye może popráwić. Ska=
19:
że Sędźia ieſli ſtroná ieſt Pánieńſká płeć/ iże ſye
20:
może popráwić ile iey będźie potrzebá. A ieſli
21:
Mężczyzná/ tedy do trzećiego rázu/ ktory gdyby
22:
po wtore y po trzećie przyſyęgi nie wypełnił/ y
23:
ſłuſznie nie oddał/ iuż dáley ſłow ſwych poprá=
24:
wowáć nie może/ á zá káżdym przyſyęgi powto=

strona: z2v

O Poſtępku Sądownym
1:
rzenim/ Sędźiemu winę przepádnie. Dáley bę=
2:
dźie pytał Prokurator/ iáko do znáku męki Páń=
3:
ſkiey Princypał iego ku oddániu przyſyęgi przy=
4:
ſtępić ma. Skaże Sędźia/ iż poklęknąwſzy.
5:
Spyta ieſzcze/ ácz iuż czás położyć pálce ná zná=
6:
ku męki Páńſkiey. Skaże Sędźia/ iże czás. Tu
7:
mamy wiedźieć/ ieſli Mężczyzná przyſyęgę przed
8:
Sądem vczynić ma: ſłuſznie może pálce ná
9:
Krzyżu położyć/ y ziąć bes dozwolenia Sędźie=
10:
go. A przes to nic nie vtraca/ y Sędźiemu winy
11:
nieprzepada. Iure Municip: Articu: 97. Dáley
12:
Prokurator będźie pytał/ ieſli iuż czás przyſyęgę
13:
oddáć. Skaże Sędźia/ iż czás. Przytym Proku=
14:
rator tey ſtrony ktora ma przyſyęgáć/ gdy iuż ták
15:
ku Przyſyędze będźie ſpráwioná/ może ſłuſznie
16:
bes winy prośbę vczynić do Strony Przyſyęgi
17:
przyſłucháiącey/ áby iego Princypałowi przyſyę=
18:
gá byłá odpuſzczoná. Ktora ieſli sprzyzwolenim
19:
Sędźiego będźie odpuſzczoná: thedy iuż ſtroná
20:
będźie wolna od tego o co byłá obwinioná/ y
21:
winy Sędźiemu nie będźie winná dáć. A ieſli
22:
Przyſyęgá bes przyzwolenia Sędźiego będźie
23:
odpuſzczoná (Abowiem ſnadź Sędźia rzecze/
24:
możeſz odpuſćić przyſyęgę práwu memu nieſzko=
25:
dząc) thedy Sędźiemu winę da. Iure Municip:
26:
Articu: 98.
Ieſliby


strona: z3

Częſć trzećia. Liſt xcj.
1:
Ieſli by záś ſtroná przyſyęgi odpuſćić nie=
2:
chćiáłá/ będźie ią powinien vczynić wedle De=
3:
kretu y żáłoby/ iáko ieſt wyſzſzey opiſano. A wy=
4:
pełniwſzy ſłuſznie przyſyęgę/ będźie Prokurator
5:
pytał ná práwie. Acz iuż ſłuſznie y wedle biegu
6:
práwá przyſyęgá ieſt wypełnioná. Skaże Sę=
7:
dźia/ iż ſłuſznie y wedle práwá. Dáley będźie py=
8:
tał/ ácz iuż czás z znáku męki Páńſkiey pálce ziąć.
9:
Skaże Sędźia iż czás. Pothym będźie pytał/
10:
ácz iuż czás wſtáć. Skaże iże czás. Ná oſtátek
11:
ſpyta/ ieſli iuż o tę rzecz o ktorą był od ſtrony ob=
12:
winion/ ma mieć iákie vćierpienie. Skaże Sę=
13:
dźia. Gdyż o tho. N. w ſwey odpowiedźi mie=
14:
nił iż tego niewinien/ y Przyſyęgę iemu przyſą=
15:
dzoną wedle práwá oddał/ dla tego ma być wo=
16:
len od ſpráwy tákowey/ y żadnego dáley o tę
17:
rzecz vćierpienia niema mieć wedle práwá.
18:
Ten Poſtępek około Przyſyąg ná wielu
19:
mieyſtcách ieſt abrogowány/ ná wielu go theż
20:
przyſtrzegáią/ á ile ia baczę/ dobrze to czynią. A=
21:
bowiem te Ceremonie/ ktore ſye tu dźieią przes
22:
pytánia y ſkázowánia/ mogą drugiego ſumnie=
23:
nie zmiękczyć/ ku ſkruſze przywieſć/ y od przyſyę=
24:
gi odwieſć/ ktore iednák nigdy niebywáia bes o=
25:
bráżenia Máieſtatu Bożego z iedney Strony/
z iij álbo tey


strona: z3v

O Poſtępku Sądownym
1:
álbo tey kthora wiedźie ná przyſyęgę/ iż źle wie=
2:
dźie/ álbo tey kthora przyſyęże/ iże źle przyſyęże.
3:
Chowáią w innych ſtronách więtſze przy tym
4:
Ceremonie: iáko gdy kto ma przyſyądz/ prowá=
5:
dzą go ná Rynek álbo ná pole do znáku męki
6:
Páńſkiey/ idźie przy nim Kápłan/ rozważáiąc
7:
mu co ieſt przyſyęgá/ iáko pan Bog krzywoprzy=
8:
ſyężce karze/ nioſą przed nim znák męki Páńſkiey/
9:
dzwonią we wſzythki dzwony/ áby ták przed o=
10:
blicznoſćią wielu ludźi przyſyągł/ ná iákim miey=
11:
ſtcu wzgorę wydánym/ áby był widźian od w=
12:
ſzytkich ludźi. Co ſye ieſzcze bárzo rzadko przy=
13:
trafia/ muśi być ſpor o wielką rzecz/ iż by ſye tá=
14:
ka prziſyęgá tráfić miáłá: Nie ták iáko tu ná wie=
15:
lu mieyſtcách w Polſzcze ták ſye ty przyſyęgi ſpo=
16:
ſpolitowáły/ iż rzadki tydźień kthorego by nie
17:
były. A niewiem by theż wiele kroć nie zá przy=
18:
czyną álbo zá namową niebogoboynych Proku=
19:
ratorow/ kthorzy chcąc y myto więtſze od Prin=
20:
cypałá ſwego otrzymáć/ y nakłády ná przezyſká=
21:
ney ſtronie pozyſkáć/ wiodą ſtronę ſwoię ná
22:
przyſyęgę/ niemáiąc więcey ná ſwoim ięzyku
23:
przedaynym iedno to. Przyſyęż nic to nie ieſt/ iá=
24:
kobyś Paćierz zmowił. Iuſte iurare eſt Deum o=
25:
rare, nie rozważáiąc namniey ieſli ſpráwiedli=
26:
wie ma przyſyądz álbo nie. Piſze Pierius
Válerius/


strona: z4

Częſć trzećia. Liſt xcij.
1:
Válerius/ iż ná niekthorych mieyſtcách á zwła=
lib: xlvi Hieroglificorum.

2:
ſzczá w Inflanćiech był then ſpoſob przyſyęgi/ iż
3:
ten ktory miał przyſyęgać/ muśiał roſpalone że=
4:
lázo/ wyięte s pośrzod węgla goráiącego w rę=
5:
ce bráć/ y ták ſye przed Sędźiem/ y przed ſtroną
6:
żáłuiącą vkázáć. Ieſli by od onego żelázá na=
7:
mniey niebył obráżon/ iuż ſye sſtawał wolnym
8:
iáko niewinny. A gdźieby onego żelazá roſpalo=
9:
nego w ręce wźiąć niechćiał/ iuż w onym o co
10:
go winowano vpadał/ y był mian zá winnego
11:
y przekonánego. A iże tá przyſyęgá nie byłá ku
12:
zdrowiu beſpieczna: tedy ten kthory miał przy=
13:
ſyęgáć/ przypráwiał ſye ktemu przed tym/ poſty/
14:
ſpowiedźią/ przyięćim świątoſći Ciáłá y Krwie
15:
Páńſkiey. A v nas gdy ktho przyſyęgáć ma/ nic
16:
innego niemáſz/ iedno Prokurator ſpyta/ może
17:
klęknąć? może. Może dwá pálcá położyć? może.
18:
Może wſtáć? może. Przeſzedł? przeſzedł. Wo=
19:
len? wolen. Tákże drugi bywa wolen/ iże vbo=
20:
giego człowieká z máięthnoſći wyprzyſyęgą.
21:
Záprawdę by też ten obyczay około przyſyąg tu
22:
w Polſzcze chowano/ o ktorym powiedźiałem
23:
wyſzſzey: mniemáiąc drugi áby go wiecznie w
24:
w pole álbo ná Rynek wiedźiono/ s kąd by ſye
25:
nigdy nie wroćił/ iednáło by ſye ich wiele/ vcho=
26:
dząc gniewu Bożego/ záchowáiąc ſumnienie
dobre. A


strona: z4v

O Poſtępku Sądownym
1:
dobre. A w zgodźie/ w miłoſći Krzeſćiáńſkiey
2:
mięſzkáliby/ wiáruiąc ſye trudnoſći/ nakłádow/
3:
zámieſzkánia/ nie prágnął by ieden drugiego
4:
máiętnoſći/ nie wiele by było bogaczow s przy=
5:
ſyąg/ káżdy by ná ſwym ſkromnie przeſtał/ s
6:
potćiwoſćią á z dobrym ſumnienim/ co mu pan
7:
Bog dał. Bo Sálomon powiáda. Melius eſt
8:
pugillus cum requie, quam plena vtraque manus
9:
cum labore et afflictione. Wſzákże to Przełożo=
10:
nych opátrznoſći niechay będźie poruczono.
11:
O wolnoſći przyſyęgáiącego.
12:
W Práwie gdy ieden drugiemu zdawa
13:
przyſyęgę/ iuż nie może dáley przećiw
14:
niemu czynić w oney ſpráwie/ ieſliby przyſyągł.
15:
Przyczyná thego ieſt/ iże przes przyſyęgę sſtał ſye
16:
wolen. Nie może też Powod przećiw niemu
17:
czynić o krzywoprzyſyęſtwo/ Abowiem tá iuż
18:
ſpráwá nie iemu przynależy/ ále Pánu Bogu/
19:
ktory zna ſercá Ludzkie tho ma być poruczono.
20:
Specu: Saxon: lib: ij, articu: 34. lib: i, artic: 18.
21:
Gdźie ſye Przyſyęgą odwieſć
22:
niemoże.
23:
O Wſzytki krzywdy ná ktore dowod ieſt/
żaden nie=


strona: aa

Częſć trzećia. Liſt xciij.
1:
żaden niemoże przyſyęgą odeydź. Ale gdźieby nie
2:
było żadnego dowodu/ tedy obwiniony rychley
3:
ſye może odwieſć przyſyęgą/ niż by go Powod
4:
miał pokonáć: przyczyná thego ieſt/ iż Práwo
5:
przychylnieyſze ieſt ſtronie obwinioney/ niż po=
6:
wodney. Ius fauorabilius eſt Reo, quam Actori.
7:
Specu: Saxon: lib: i, articu: 18. gloſ.
8:
PRzyſyęgę Plenipotentowi od Páná ſwe=
9:
go ſpráwuiącemu przyſądzoną/ pan á nie
10:
Plenipotent ią oddáć powinien. Specu: Saxon:
11:
lib: ij, artic: 42. A gdy też bywa niewieſćie przy=
12:
ſyęgá przyſądzoná/ nie Opiekun iey przes ktore=
13:
go ſpráwuie/ ále ſámá przyſyądz ma. Prza/ od=
14:
powiedź/ żáłobá iey ma być przez Opiekuná.
15:
Specu: Saxon: lib; i, articu: 46.
16:
NA przyſyęgę żaden ſye niema bráć/ áż gdźie
17:
by innych dowodow nie sſtawáło. Spec:
18:
Saxon: lib: i, articu: 18. To ieſt/ gdźieby niemogł
19:
mieć Swiádkow/ álbo Vrzędownych Liſtow
20:
pod Pieczęćią/ álbo Kſyąg Vrzędowych/ y in=
21:
nych ważnych dowodow/ kthorym bywa wiá=
22:
rá daná.
aa Przyſyęgá


strona: aav

O Poſtępku Sądownym
1:
Przyſyęgá Zydowſka/ nápiſána w
2:
Chronice Czeſkiey/ s Práwá Iu=
3:
ſtynianá Ceſárzá.
4:
ZYd káżdy ma przyſyęgáć ſámowtor. Then
5:
ktory będźie przyſyęgał/ ma ſtáć boſſymi no=
6:
gámi/ tylko w koſzuli/ ná świniey ſkorze nowo
7:
odártey. A drugi żyd będźie ſtał ná źiemi prze=
8:
ćiwko iemu/ twierdząc iego przyſyęgę.
9:
Rotá tego ktory będźie przyſyęgał.
10:
IAkom ieſt obwinion od thego. N. o má=
11:
iętnoſć iego/ o kleynoty/ o ſzáty/ iáko on
12:
twierdźi przećiw mnie w ſwoiey żáłobie/ ábych
13:
ie k ſobie przyiął/ álbo ie miał/ y o nich wiedźiał.
14:
Przyſyęgam pánu Bogu/ ktory ſtworzył Niebo
15:
y Ziemię/ y wſzytki rzeczy ktore w nich ſą. Przy=
16:
ſyęgam przes wſzytki Imioná iego święte/ kto=
17:
re nápiſał Moyzeſz ſłużebnik iego. Przyſyęgam
18:
przes pięćiory kſyęgi Moyzeſzowe/ w kthorych
19:
ieſt nápiſáne Dźieſyęćioro przykazánie iego/ kto=
20:
re ſam Bog práwą ręką nápiſał/ á mnie nieſprá=
21:
wiedliwie przyſyęgáć zákazał: iże ia tey máięth=
22:
noſći niemam/ áni kleynotow/ áni ſzat/ iżem ich
áni od tego


strona: aa2

Częſć trzećia. Liſt xciiij.
1:
áni od tego. N. áni od żadnego innego (ták iáko
2:
mię winuie) ku ſobie nieprzyiął/ ánim tego miał/
3:
áni mam/ áni o tym wiem. Ták mi pomoży Bog
4:
ktory ieſt początkiem y dokończenim/ kthorego
5:
Imię Adonay.
6:
Potym drugi Zyd przećiw niemu
7:
ſtoiąc ták ma mowić.
8:
.N. Iákoś przyſyęgę vczynił/ że tego. N. má=
9:
iętnoſći/ ſzat/ kleynotow. N. niemaſz/ ániś miał/
10:
ániś iey kſobie od niego áni od kogo innego nie
11:
przyiął/ áni w ſwych ſkrzyniách/ áni w gmá=
12:
chách/ áni w ſwey źiemi nie chował/ áni żadna
13:
czeladź twoiá. Ieſliżeś ſpráwiedliwie przyſyągł/
14:
tak tobie pánie Boże pomoż/ ten ktory ſtworzył
15:
z niczego Niebo y źiemię/ Gory y przepáſći/ Po=
16:
wietrza y wody/ drzewá/ liſćia/ y trawę/ y ćiebie.
17:
A ieſli nieſpráwiedliwie á krzywie przyſyę
Przeklęctwo ſtráſzliwe zá nieſpráwiedliwą przyſyęgę.

18:
gaſz/ day pánie Boże thobie zá Błogoſławień=
19:
ſtwo przeklęſtwo/ áby twoiá modlitwá kthora
20:
ieſt w Kſyęgách Táffrkáſſym nápiſána/ tobie
21:
nieużyteczna byłá/ áby ná ćię żadna miłoſć Boża
22:
nie przyſzłá/ abyś vſechł iáko Gory Gelboe/ kto=
23:
re przeklął Dawid/ ná ktorych zábit ieſt Saul
24:
y trzey Synowie iego/ Aby ná ćię przyſzedł
aa ij Málchime=


strona: aa 2v

O Poſtępku Sądownym
1:
Málchimelech/ áby ná ćię przeſtąpił trąd Náá=
2:
mánow/ iáko ná ſługę Elizeuſzowego Gezy.
3:
Aby ná ćię przyſzłá Iſzkopá/ ná twą żonę/ y ná
4:
twe dźieći/ y ná twoy wſzytek rod.
5:
Ieſliże nie ſpráwiedliwie przyſyęgaż/ day
6:
Bog áby ná ćię ſpádłá śiárká/ ſmołá/ y ogień pa=
7:
łáiący/ iáko ſpadáłá ná Sodomę dźiewięć dni y
8:
dźiewięć nocy. Aby ćię ſpalił ogień iáko Nádá=
9:
bá y Abiu/ iáko pięćdźieſyąt mężow ná modli=
10:
twę Eliaſzá Proroká/ Aby źiemia twey nieſprá=
11:
wiedliwey przyſyęgi nie znioſłá/ ále ćiebie iáko
12:
Datáná y Abironá żywego pożárłá.
13:
Ieſliże nie ſpráwiedliwie przyſyęgaſz/ day
14:
Pan Bog áby twoie dźieći/ y przyiaćiele twoi/ y
15:
narod wſzytek twoy nieprzyſzli między dźiedźic=
16:
two Abráhámowe. A ty ábyś nigdy nie przy=
17:
ſzedł do Ieruzálem. A Moyzeſz w przyſzłym ży=
18:
woćie áby thobie niedał pożywáć Szerábárá á
19:
Leuiácham. Ták tobie pomoż pan Bog wiecz=
20:
ny/ ktorego Imię święte Adonáy. Amen.
21:
O Ortelu.
22:
ORtel/ Sentencya/ ſkazánie/ zá iednę
23:
rzecz ieſt/ gdy Sędźia wyſłyſzawſzy
obudwu


strona: aa3

1:
obudwu ſtron żáłobę y odpowiedź y wywody/
2:
wyda rok/ ktorym iednego czyni wolnym á dru=
3:
giego winnym. Specu: Saxon: lib: i, articu: 62. A
4:
ma wydáć wyrok zá tymi okolicznoſćiámi/ przed
Okolicznoſć Ortelu.

5:
południem/ ſyedząc/ náczczo/ nie w dźień świę=
6:
ty/ záchowawázy przy tym porządek práwá/ przy
7:
oblicznoſći obudwu ſtron/ wedle żáłoby y od=
8:
powidźi ſtron/ á nie wedle ſwey wiádomoſći.
9:
Specu: Saxon: lib: iij, articu: 69.
10:
Sędźia ieſli ma ſędźić wedle ſwey
11:
wiádomoſći.
12:
RZeczono ieſt iż Sędźia ma ſędźić wedle o=
13:
budwu ſtron wywodow.) Bywa thu
14:
gadká między wielmi/ ieſli Sędźia ma ſędźić
15:
wedle ſwey wiádomoſći/ czyli s powieſći á wy=
16:
wodu ſtron. Ná przykład: Winuią kogo o Mę=
17:
żoboyſtwo/ á Sędźia wie człowieká być nie=
18:
winnego/ á obwiniony ná żáłobę nic nie odpo=
19:
wiáda/ zá ktorym milczenim zda ſye iż ná obżá=
20:
łowánie przyzwala. Aczkolwiek thu rozumieią
21:
ich wiele/ iżeby Sędźia więcey miał ſędźić we=
22:
dle ſwey pewney wiádomoſći/ niżli z wątpli=
23:
wey ſtron powieſći/ áby ſye nie zdał być Piła=
24:
tem/ ktory fáłſzywie Zbáwićielá náſzego wydał
aa iij wiedząc/


strona: aa3v

O Poſtępku Sądownym
1:
wiedząc/ iáko piſmo świádczy/ iż go Zydowie z
2:
nienawiſći wydáli. Wſzákże więcey ich thák zá=
3:
mykáią y rozumieią być rzecz beſpiecznieyſzą/ á=
4:
by Sędźia ſądźił wedle powieſći ſtron y wedle
5:
wywodow. Abowiem w ten czás Sędźia ieſt
6:
Perſoná iáwna/ ktoremu z właſney Perſony nie
7:
przynależy w oney ſpráwie nic wiedźieć/ y ow=
8:
ſzem gdyby z właſney wiádomoſći ſądźił/ mogł
9:
by ſye omylić y ſtronam wiele vbliżyć/ mniemá=
10:
iąc áby o tym dobrą á pewną wiádomoſć miał.
11:
Specu: Saxon: lib: ij, articu:. 41. Ale Sędźia kto=
12:
ry ma przed oczymá páná Bogá/ ktory prawdę
13:
y ſpráwiedliwoſć świętą miłuie/ pámiętáiąc ná
14:
to iż go też pan Bog w dźień Sądny będźie ſą=
15:
dźił/ ieſli by miał co wątpliwego y ſwemu ſu=
16:
mnieniu przećiwnego: thedy dla lepſzego vzná=
17:
nia prawdy/ ſpráwę onę ná inny czás odłoży/
18:
zwłaſzczá gdźie idźie rzecz o zágubienie człowie=
19:
ká/ non ex recenti facto, zá ktorego pan Kryſtus
20:
żywot ſwoy ták iáko y zá onego Sędźiego wy=
21:
dał.
22:
Rzeczono ieſt wyſzſzey/ iż Sentencya ma
23:
być wydaná przy oblicznoſći ſtron.) Abowiem
24:
gdy by powod nieſtánął ku wydániu Senten=
25:
cyey/ ſtroná odporná da mu Contumácyą/ tho
26:
ieſt iego niepoſłuſzeńſtwo, zápiſáć/ dla kthorego
iuż powod


strona: aa4

Częſć trzećia. Liſt xcvj.
1:
iuż powod muśi znowu pozwáć ſtronę będźieli
2:
chćiał/ zápłáćiwſzy iey pierwey nakłády Práw=
Strony wczym vpadáią/ gdy ktora ku ſłuchániu Ortelu nie ſtánie.

3:
ne. A gdy by obwiniony nieſtánął ku wydaniu
4:
Sentencyey/ vpada wtym o co nań żáłowano/
5:
á to dla tego iż iuż vczynił odpowiedź. Specu: Sa=
6:
xon: lib: ij, articu. 9. Abowiem ieſliby odpowie=
7:
dźi ſtroná ieſzcze nie vczyniłá/ powod ią będźie
8:
przezyſkował dáley podług práwá iáko wyſzſzey
9:
nápiſano.
10:
Rzeczono też/ wyſłyſzawſzy obiedwie ſtro=
11:
nie.) Ieſt ktemu przykład piękny o Krolu Ale=
12:
xándrze/ ktory ile kroć ſye przydáło/ iżby powod
13:
ná Sądźie rzecz ſwoię powiádał w niebytnoſći
Sędźiemu przyſthoi obiedwieſtronie ſłucháć.

14:
oney ſtrony ná ktorą żáłuie/ iednym go tylko v=
15:
chem zwykł ſłucháć/ á drugie ręką zátuláć/ dáiąć
16:
przes to znáć/ iże drugie vcho ku ſłuchániu dru=
17:
giey ſtrony chował. Co przynależy ná dobrego
18:
Przełożonego á Spráwiedliwego Sędźiego.
19:
Dał tu przykład Krol Alexánder/ wſzytkim Sę=
20:
dźiom/ áby obiedwie ſtronie ku wyſłuchániu
21:
rownie przypuſzczáli. Iákoż v Athenieńczykow
22:
Sędźiowie obráni/ ná to nawięcey przyſyęgáli/
23:
podług práwá piſánego ſędźić/ á obiedwie ſtro=
24:
nie zárowno ſłucháć. Mogą ſye tu obáczyć ći
25:
przełożeni/ ktorzy vbogiego człowieká s proſtey
26:
tylko czyiey powieſći/ á s ſwey nienawiſći álbo
vporu/ w=


strona: aa4v

O Poſtępku Sądownym
1:
vporu/ wnet zdádzą do więźienia/ wnet mo=
2:
wią: Biegay wſkok po thego Chłopá/ proſto s
3:
nim do Kábatá.
4:
Roznoſć Ortelow.
5:
ORtel álbo Sentencya ieſt dwoiáka. Ie=
6:
dná kthora bywa wydaná nie o głowną
7:
rzecz o kthorą żáłuią/ ále ſye przytoczy s przypá=
8:
dłey gadki ktora od Prokuratorow bywa wrzu=
9:
coná między początek á dokonánie ſpráwy/ iáko
Acceſſoria Sententia.

10:
około Mocy/ Odwłok/ Opraw/ Gwaru/ Od=
11:
mow. rc. Táką Sentencyą Láćinnicy zową/
12:
Interlocutoriam aut Acceſſoriam. Druga
13:
Sentencya ieſt/ ktora bywa z żáłoby á práwey
14:
odpowiedźi wydána: Ktora iuż w ſobie zámy=
Diffinitiua Sententia.

15:
ka wolnoſć iedney ſtrony/ á drugiey winnoſć ál=
16:
bo vpad. Táką Sentencyą zową Láćinnicy
17:
Diffinitiua.
18:
O Appellácyách.
19:
APpellátio/ zową odezwá=
20:
nie od obćiężliwego ſkázania niſz=
21:
ſzego Sędźiego/ do wyſzſzego/ dla
22:
popráwienia tego/ coby od niſzſze=
go prze nie=


strona: bb

Częſć trzećia. Liſt xcvij.
1:
go prze nieumieiętnoſć/ álbo nieopátrznoſć/ álbo
2:
też iáki vpor/ było opuſzczono/ z vbliżenim ie=
3:
dney ſtrony.
4:
Czás Appellácyey.
5:
OD Sentencyey obćiężliwey/ zárázem ma
6:
być Appellowano do wyſzſzego Sędźie=
7:
go/ podług porządku práwá: A od ktorey Sen=
8:
tencyey zárázem poki práwo ſyedźi nie áppellu=
9:
ią/ tá przychodźi w rzecz oſądzoną/ y czyni Prá=
Od Sentencyey zárázem ma być áppellowano.

10:
wo między ſtronámi. Specu: Saxon: lib: ij, art: 6.
11:
Iuree Municip: articu: 10, 11, et 13. Aczkolwiek
12:
to Práwo wielem nieiáko ieſt obćiężliwe/ gdy ie=
13:
den bes rozmyſlenia/ bes rády przyiaćielſkiey/ y
14:
tych co ſye w práwie rozumieią zárázem ma áp=
15:
pellowáć/ zwłaſzczá ten ktory ieſt ták niedowći=
16:
pny/ iż áni rzeczy oney Sentencyey áni ſłow zá=
17:
rázem nie poymie. Wſzákże iż to ieſt wedle Prá=
18:
wá/ ták muśi być trzymano. Przetho według
19:
Práwá Ceſárſkiego dozwolono dźieſyęć dni ku
20:
Appellowániu/ y kthemu ieſliby co przed pier=
21:
wſzym Sędźiem było opuſzczono/ mogą obie=
22:
dwie ſtronie przed wyſzſzymi Sędźiámi/ od kto=
23:
rych ſye iuż nie godźi áppellowáć/ dołożyć y
24:
okázáć.
bb Do kąd ma


strona: bbv

O Poſtępku Sądownym
1:
Do kąd ma być porządnie Ap=
2:
pellowano.
3:
APpellácya w Kroleſtwie Polſkim z Miaſt
4:
y z Miáſteczek/ ná Práwie Niemieckim zá=
5:
ſádzonych przodkiem idźie do Práwá wyſzſzego
6:
ná Zamku Krákowſkim założonego/ przes Ká=
7:
źimierzá Wielkiego/ Swiętey pámięći Krolá
8:
Polſkiego. A od Práwá wyſzſzego/ iuż do nay=
9:
wyſzſzego Sędźiego/ do Máieſtatu Krolew=
10:
ſkiego/ álbo do Comiſſarzow ſzeſći Miaſt/ ná to
11:
vprzywileiowánych/ Iure Minicip: articu: 11. in
12:
gloſ. marg. ktorzy ku rozſtrzygnieniu tákowych
13:
Appellácyy trzy kroć ſye ſchodzą ná Rathuſz
14:
Krák: do roku/ Ná Gromnice/ ná S. Stáni=
15:
ſław Máiá/ y ná S. Michał/ po dwu z Rády
16:
s tych Miaſth: s Krákowá/ s Szącá/ s Káźi=
17:
mierza/ z Bochnie/ z Wieliczki/ z Ilkuſzá.
18:
Ale w Ruśi z Miaſt y z Miáſteczek áppelluią
19:
do Rádźiec Lwowſkich/ dla tego iż we wſzyt=
20:
kiey Ruſkiey Ziemi/ Lwow ieſt Miáſto naprze=
21:
dnieyſze y nagłownieyſze. A ſłuſznie to bywa/
22:
Bo y wedle Práwá/ kthoreby Miáſto w ktorey
23:
Prowincyey było głownieyſze y przednieyſze/ to
24:
ma być głową Praw innym Miáſtheczkom y
Wśiam.


strona: bb2

Częſć trzećia. Liſt xcviij.
1:
Wśiam. Iure Minicip: articu: 11. et 12. gloſ. A
2:
záś od Rádźiec Lwowſkich/ do Práwá wyſzſze=
3:
go Máydeburſkiego Zamku Krák. pothym do
4:
Máieſtatu Krolewſkiego/ álbo do Comiſſa=
5:
rzow ſzeſći Miaſt.
6:
Czás ku wypráwieniu Appel=
7:
lácyey.
8:
KV wypráwieniu á ſkończeniu Appellácy=
9:
ey kthora idźie ná wyſzſze Práwo/ dálſzy
10:
dźień ieſt ſzeſć niedźiel/ licząc then czás/ od tego
11:
dniá/ w ktory ſye sſtánie Appellácya. Iure Mu=
12:
nicip:. artic: 11. Specu: Saxon: lib: i, articu: 2, et lib:
13:
ij, articu: 12.
14:
A záſye od Sentencyey wyſzſzego Prawá/ do
15:
Comiſſarzow ſzeſći Miaſt wyſzſzey miánowá=
16:
nych ſkłádáią czás ná pierwſze ich zeſzćie ná Ra=
17:
tuſz Krákowſki. A ieſli do Krolá/ thedy wſzeſć
18:
niedźiel: co ma być rozumiano/ gdyby był w Zie=
19:
mi. Abowiem gdy nie ieſt w Ziemi/ thedy w
20:
ośmnaſćie niedźiel.
21:
Ale Práwem Goſćinnym ku wypráwieniu Ap=
22:
pellácyey do wyſzſzego práwá czás ieſt dźiewięć
23:
dni. Od Sentencyey wyſzſzego práwá do Kro=
24:
lá/ tákże dźiewięć dni/ ieſli ieſth w Ziemi: A ieſli
bb ij nie ieſt w


strona: bb2v

O Poſtępku Sądownym
1:
nie ieſt w Ziemi/ tedy troiá dźiewięć dni.
2:
Ieſli od káżdey Sentencyey ma
3:
być áppellowano.
4:
KAżdy ktory ſye rozumie być iákim nieſprá=
5:
wiedliwym ſkazánim obćiążony/ w ká
6:
żdey ſpráwie od káżdego vćiążenia może áppel=
7:
lowáć. ij. q. 6. c. Omnis oppreſſus. Wſzákże
8:
tu Sędźiowie máią pilnie przeſtrzegáć/ áby nie
9:
potrzebnych áppellácyy nie dopuſzczali/ á zwła=
10:
ſzczá tám gdźie Sentencya ieſt Acceſſoria, tho
11:
ieſt nie o głowną rzecz ieſzcze wydána. Bo dru=
12:
gi będźie áppellował nie dla iákiey obćiężliwo=
13:
ſći/ iedno iżby vbogiemu człowiekowi z vporu
14:
ſwego á z doſtátku pieniędzy Spráwiedliwoſć
15:
przedłużał/ A przes ten czás niż ſye ſkończy ſprá=
16:
wá pożythkow ſye z Imienia názobał. A ſnadź
17:
by tu Powod nie bárzo ſumnienia ſwego obrá=
18:
źił/ gdy by in friuolis Appellationibus, (mowię
Zppelluiąca Stroná/ przyſyądz ma iáko nie dla przewaczánia áppelluie.

19:
gdźie iáwna rzecz ieſt/ iż ſye ktho do wyſzſzego
20:
Sędźiego niepotrzebnie odzywa) ſtronie áppel=
21:
luiącey niechćiał wtym wiáry dáć/ iako dla ob=
22:
ćiężliwoſći/ álbo dla vbliżenia ſwey ſpráwiedli=
23:
woſći/ á nie dla przewłoczenia tylko áppelluie/
24:
áby ná to przyſyągł. Przes tho by ſye zábiegáło
niepotrzebne=


strona: bb3

Częſć trzećia. Liſt xcix.
1:
niepotrzebnemu przewłaczániu ſpráwiedliwo=
2:
ſći Ludzkiey. Co też ieſt wedle práwá Feu: c. 70.
3:
Et Specu: Saxon: lib: ij, articu: 12.
4:
Obyczay áppellowánia.
5:
PO wydániu Sentencyey/ Stroná kto=
6:
ra ſye rozumie być obćiążona/ będźie ſobie
7:
żądáłá od Sędźiego dozwolenia ná odſtąpie=
8:
nie y ná porádzenie/ ieſli ma od oney Senten=
9:
cyey áppellowáć álbo nie. A gdźieby odſtąpi=
10:
wſzy nie wroćiłá ſye/ thedy Powod da iey przy=
11:
wołáć trzy kroć/ áby przyſtąpiłá do Práwá/
12:
przyymuieli Sentencyą álbo nie. Ieſli by ſye
13:
niewroćiłá poki Práwo ſyedźi/ thedy oná Sen=
14:
tencya przychodźi w rzecz oſądzoną/ y czyni
15:
Práwo między ſtronámi. A ieſliby ſye ku áppel=
Poſthępek przy áppellowániu.

16:
lowániu wroćiłá/ ták iey Prokurator w áppel=
17:
lowániu poſtąpi. Pánie Sędźia Princypał moy
18:
przodkiem dźiękuie zá dozwolenie ku odſtąpie=
19:
niu y ku porádzeniu/ Sentencya tá widźi ſye
20:
mu być obćiężliwa/ nie przyymuie iey zá práwo/
21:
y zákłáda ſye pieniądzmi do Komory Iego Kr.
22:
Mił. ćiągnąć ſye thám gdźie ſye ſpráwnie ćią=
23:
gnąć ma/ y pyta ná Práwie/ ácz go Appellácya
24:
y dálſzy dźień niema doydź. Co mu Sędźia ná=
25:
każe. Specu: Saxon: lib: ij, articu: 12. Iure Muni=
bb iij cip: arti=


strona: bb3v

O Poſtępku Sądownym
1:
cip: articu: 74. Potym ſtroná áppelluiąca po=
2:
łoży przed Sąd Kopę/ álbo (iáko ieſt kędy oby=
3:
czay) trzy złote/ s ktorych w ſkrzynce Przyſyęż=
4:
nicey zoſtáią pięć y dwádźieſćiá groſzy/ á s tych
5:
potym Przyſyężnicy biorą groſzy dwádźieſćiá/
6:
w ſpolny dźiał ktorzy przy Appellácyey byli: A
7:
Woyt pięć/ to ieſt ieſli potwierdzą ich Senten=
8:
cyą ná wyſzſzym Práwie. Abowiem ieſli nie
9:
potwierdzą/ thedy ſtronie ktora áppellowáłá ty
10:
pięć y dwádźieſćiá groſzy wracáią. Inſze pienią=
11:
dze od trzech Złotych obrácáią częſć ná Piſárzá/
12:
częſć do wyſzſzego Práwá/ częſć ſłudze ktory Ro=
13:
tuł odnośi/ iáko kędy zwyczay nieſye. Może
14:
też ſobie ſtroná áppelluiąca przeſtrzedz/ ieſli by
15:
ſye z Appellácyą rychley niż ſzeſć niedźiel wyni=
16:
dą mogłá zgotowáć/ áby ią mogłá odpráwić.
17:
Co mu Sędźia przes Sentencyą nákaże/ iż mo=
18:
że vczynić przypozwawſzy ſtronę wedle Prá=
19:
wá. Potym Przyſyężnicy ſpiſány przes Piſá=
20:
rzá wſzytek poſtępek oney ſpráwy/ odeſlą wczás
21:
do wyſzſzego Práwá przes poſłá ſwego/ ze w=
22:
ſzytkimi dowody ktorych obiedwie ſtronie vży=
23:
wáły/ nic nie opuſzczáiąc/ á to zápieczętowaw=
24:
ſzy w ſwoy liſt ná cáłym Arkuſzu ták nápiſány/
25:
ieſli chcą po Láćinie.
Famatis et


strona: bb4

Częſć trzećia. Liſt C.
1:
Famatis et Prudentibus Dominis, Aduocato pro=
2:
uinciali, et Scabinis Iuris ſupremi Teutonici May=
3:
deburgensis Caſtri Cracco: Amicis cariſsimis et
4:
honorandis.
5:
Prudentes ac honorati Domini amici chariſsi=
6:
mi ac honorandi: Salutem et omnem foelicitatem
7:
cum omni gratificandi ſtudio. Habita eſt corom
8:
Iudicio noſtro actio inter. N. ab vna et inter. N.
9:
partibus ab altera, occaſione. N. Deinde ſententi=
10:
am noſtram, quam inter partes pronunciauimus,
11:
praedictus. N. pro Iure non ſuſcepit, verum ad
12:
Ius ſupremum Teutonicum Caſtri Crac: D. ve=
13:
ſtrarum appellauit, id quod ex proceſſu cauſae
14:
quem praeſentibus incluſum transmittimus, D. ve=
15:
ſtrae rectius cognoſcent. Proinde D. veſtras ro=
16:
gamus, vt nos de Sententia ſua ſecundum Iuris
17:
formam velint reddere certiores. Dat. N. a pro=
18:
latione Sententiae, Feria et rc.
19:
Scabini Ciuitatis. N.
20:
Otmorzenie Rotułu przynieſyone=
21:
go od wyſzſzego Práwá.
22:
ROtuł od wyſzſzego Práwá ná dálſzym
23:
dniu przynieſyony/ nie indźie ma być o=
24:
tworzony/ iedno ná mieyſtcu ſądownym Przy=
ſyężniczym


strona: bb4v

O Poſtępku Sądownym
1:
ſyężnicym przy oblicznoſći obudwu ſtron. A ie=
2:
ſliby tá ſtroná ktora áppellowáłá/ nieſtánęłá ná
3:
dálſzym dniu/ y Rotułu by nie wnioſłá: thedy
4:
druga ſtroná da ſwoię pilnoſć zápiſáć. Potym
Poſthępek ſtrony/ktora ná dálſzym Dniu z áppellácyey ſthánie/ przećiw tey ktora nieſtánie.

5:
ná drugim bliſkim Sądźie będźie pytáć/ ácz o=
6:
no ſkazánie od kthorego ſtroná áppellowáłá/ á
7:
Appellácyey ſwoiey niedokończyłá/ niema w ſwey
8:
mocy zoſtáć? Skaże Sędźia/ iż iuż ma w ſwey
9:
mocy zoſtáć/ y wnidź wrzecz oſądzoną. Wſzákże
10:
ieſli by ſye iáką pomocną przyczyną wymowi=
11:
łá/ przecz Appellácyey ná dálſzym dniu nie od=
12:
práwiáłá/ nic ná tym nie tráći. Specu: Saxo: lib:
13:
ij, articu: 12 gloſ. A gdy by ſtroná áppelluią=
14:
ca ſtánęłá/ á przećiwney by ſtrony niebyło/ tedy
15:
tá áppelluiąca/ da tákże ſwoię pilnoſć zápiſáć/ y
16:
da przypozywáć ſtronę przećiwną po wtore/ y
17:
po trzećie/ ku otworzeniu rotułu. A gdźieby prze=
18:
ćiwna ſtroná ták po wtore y po trzećie przypo=
19:
zwána nieſtánęła/ y po czwarte pomocney przy=
20:
czyny nieſtánia nie wnioſłá: Iuż Sentencya
21:
wyſzſzego práwá ma być otworzoná y czytaná.
22:
Ktora ieſli będźie ku ſzkodźie ſtrony v Sądu
23:
będącey/ á ku pożytkowi oney ktorey niebędźie:
24:
tedy tá ktora nieſtawáłá/ práwo ſwoie tráći/ dla
25:
ſwey niewdźięcznoſći. Iure Municip: articu: 11.
26:
A ieſli by obiedwie ſtronie ſtánęły/ tedy ná żą=
dánie ich


strona: cc

Częſć trzećia. Liſt cj.
1:
dánie ich z roſkazánia Sędźiego Rotuł ma być
2:
przes Piſárzá Mieyſkiego otworzon/ y Senten=
3:
cya iáwnie czytaná przed Sądem. Od kthorey
4:
ieſli żabná ſtroná nie áppelluie/ wnidźie w rzecz
5:
oſądzoną/ vczyni Práwo między ſtronámi. A
6:
ieſliby ten przećiw komu ieſt wydána rozumiał
7:
być ſobie obćiężliwą/ y chćiał od niey áppello=
8:
wáć/ thák będźie poſtępował. Pánie Sędźia/
9:
Sentencya wyſzſzego Práwá/ widźi mi ſye ku
10:
mey ſpráwiedliwoſći być obćiężliwa/ ktorey zá
11:
Práwo nie przyymuię/ ále od niey áppelluię do
12:
Krolá Iego Miłoſći. (álbo) do Comiſſarzow
13:
ſzeći Miaſt/ thám gdźie ſpráwnie áppellowáć
14:
mam/ pytáiąc ná Práwie/ ácz mię tho niema
15:
doydź. Skaże mu Sędźia/ iż go tho doydź ma.
16:
Skaże theż ná pytánie iego/ iż táką Appellácyą
17:
odpráwić ma/ ná pierwſzą ſeſſyą Comiſſarzow
18:
ſzeſći Miaſt. Tám záſye Przyſyężnicy zápieczę=
19:
towawſzy tákże iáko y pierwey wſzythek poſtę=
20:
pek ſpráwy oney s Sentencyą Práwá wyſzſze=
21:
go/ ſtronie áppelluiącey oddádzą/ zápráwiwſzy
22:
w ſwoy Liſt thák nápiſány/ ieſli do Krolá poy=
23:
dźie Appellácya.
24:
SERENISSIMO AC INVICTISSIMO
25:
Principi et Domino, Domino SIGISMVNDO AV-
26:
GVSTO, Dei Gratia Regi Poloniae, Magmo Duci Litua-
cc niae, Ruſsi=


strona: ccv

O Poſtępku Sądownym
1:
niae, Ruſsiae, Pruſsiae, Maſouiae, Samogitiae etc. Domino
2:
et Haeredi, Domino Clementiſsimo.
3:
Sereniſsime ac Inuictiſsime Rex Domine, Domi=
4:
ne clementiſsime, poſt humillimorum obſequio=
5:
rum noſtrorum ac ſubiectionis noſtrae accura=
6:
tam commendationem. Cum cauſa inter fama=
7:
tum. N. ab vna, et inter. N. partibus ex altera oc=
8:
caſione mille florenorum per appellationem ad
9:
examen iuris supremi Teutonici Maydeburgensis
10:
Caſtri Cra: deuoluta, ac tandem in termino diei
11:
vlterioris ſex ſeptimanarum eiusdem Iuris Su=
12:
premi Sententia coram Iudicio noſtro lecta fu=
13:
iſſet. Eandem praedictus. N. grauatum ſe eſſe aſſe=
14:
rens pro Iure non ſuſcepit, verum ad Sacram Ma=
15:
ieſtatem Veſtram R. appellauit. Cui Appellationi nos
16:
defferentes eandem cauſam ad audientiam Veſtrae S.
17:
M. R. tanquam ad Dominum noſtrum clemen=
18:
tiſsimum, et iudicem Superiorem cum praeſenti=
19:
bus literis noſtris, et rotulo totius eiusdem cau=
20:
ſae in vtroque Iudicio agitatae remiſimus. His nos
21:
Gratiae S. M. V. R. humillime commendamus.
22:
In praemiſſorum fidem Sigillo noſtro praeſentes ro=
23:
borauimus. Actum et Datum. N. die. Anno etc.
24:
Eiusdem S. M. V. R.
25:
Humillimi Subditi et ob-
26:
ſequentiſsimi Seruitores.
27:
Scabini Ciui-
28:
tatis. N.

strona: cc2

Częſć trzećia. Liſt cij.
1:
A ieſli do Comiſſarzow ſzeſći Miaſt poydźie
2:
Appellácya/ ták liſt będźie nápiſány.
3:
Spectabilibus Dominis Sex Ciuitatum Conſuli
4:
bus, Commiſſarijs Priuilegiatis, Dominis et A
5:
micis obſeruandiſsimis.
W Spráwie o gárdło kiedy może być Apellácya.

6:
Spectabiles Domini Amici chariſsimi et ho=
7:
norandi Salutem ac foelicitatem. Cum cauſa inter
8:
.N. ab vna, et inter.N. partibus ab altera, occaſi=
9:
one. N. per Appellationem ad Ius ſupremum Teu=
10:
tonicum Maydeburgense Caſtri Crac: eſſet deuo=
11:
luta, ac tandem in termino diei vlterioris ſex ſe=
12:
ptimanarum eiusdem Iuris ſupremi Sententia co=
13:
ram Iudicio noſtro lecta fuiſſet, confirmans ſen=
14:
tentiam noſtram. Eam praedictus. N. grauatum
15:
ſe eſſe aſſerens pro Iure non ſuſcepit, verum ab ea
16:
ad D. veſtras vtpote priuilegiatos Commiſſari=
17:
os Sex Ciuitatum appellauit. Cui guidem Appel=
18:
lationi, nos vt par eſt defferentes eam ipſam cauſam
19:
vna cum Rotulo ad tribunal D. veſtrarum re=
20:
miſimus. Quas foeliciter valere exoptamus. Dat
21:
Die. Anno. etc.
22:
Scabini Ciuitatis. N.
23:
Pod Appellácyą nic niema być
24:
znawiano.
cc ij Appellácya


strona: cc2c

O Perſonách Sądownych
1:
APpellácya poki ſye nieſkończy/ poty w ſprá=
2:
wie oney nic nie ma być przes Sędźiego
3:
poczynano/ áni przes ſtronę znawiano. Specu:
4:
Saxon: libr: ij, articu: 12. et 13. Et Iure Municip:
5:
articu: 17.
6:
Od ktorych Sędźiow áppellácya nie
7:
idźie/ á w ktorych Spráwách.
8:
APpellowáć żaden niemoże od Dekretu Kro
9:
lewſkiego. od Dekretu Comiſſarzow ſze=
10:
ſći Miaſt. od Sentencyey Iednaczow/ ktore ſo=
11:
bie ſtrony s ſpolnego zezwolenia biorą. W ſprá=
12:
wách theż hániebnych gdźieby komu ſzło o gár=
13:
dło/ to ieſt/ ten złoczyńcá ná ktorego ieſt złoczyń=
14:
ſtwo iáwne mężoboyſtwá/ cudzołoſtwá/ gwał=
15:
tu/ morderſtwá/ y innego kthorego hániebnego
16:
vczynku/ ktoryby złoczyńcá był pokonány iáſny=
17:
mi dowody/ álbo by ná świeżym złoczyńſtwie
18:
był poimány/ álbo ſye ſam wyznał/ tákowy áp=
19:
pellowáć niemoże/ ále zárázem nád tákim Exe=
20:
kucya wedle zaſługi ma być vczynioná. L. Ob=
21:
ſeruare. C. Quorum Appel, in haec verba. Ne
22:
quis homicidarum, veneficorum, maleficorum,
23:
adulterorum, itemque eorum, qui manifeſtam vio=
lentiam com=


strona: cc3

Częſć trzećia. Liſt ciij.
1:
lentiam commiſerunt, argumentis conuictus, te=
2:
ſtibus ſuperatus, voce etiam propria vicium ſce=
3:
lusque confeſſus audiatur appellans. etc. Ale ná
4:
kogo by niebyło nigdy nic tákowego ſłychano/
5:
zá co by miał być godźien karánia ná gárdle/ ál=
6:
bo by niebył poiman ná świeżym złoczyńſtwie/
W Spráwie o gárdło kiedy może być áppellácya.

7:
álbo dowodu nań ſłuſznego niebyło/ thákowy
8:
może ſye bráć do wyſzſzego Sędźiego/ y niema
9:
mu to być broniono wedle Práwá. L. Eos. C.
10:
De Appel: et Conſult: Et eodem titu. L. Si quis.
11:
Abowiem ieſli w tych ſpráwách máłych kthore
12:
ſą o iáki dług álbo o trochę Imienia godźi ſye
13:
áppellowáć/ á czemu by ſye też tám niegodźiło/
14:
gdźie idźie o gárdło vbogiemu człowiekowi/ zá
15:
ktorego Bog Oyćiec Niebieſki Syná ſwego ie=
16:
dnorodzonego Páná náſzego Iezu Kryſtá ná
17:
okrutną śmierć rownie wydał/ iáko zá nabo=
18:
gátſzego. Wſzákże przes ten czás niż ſye ſkończy
19:
Appellácya/ ma być w więźieniu trzyman. Prze=
20:
to Sędźia w tákowych Spráwách niema ſye
21:
ná człowieká ſkwapiáć/ iáko ieden nadobnie v=
22:
pomina De officio Principis tymi ſłowy piſząc.
23:
Sit piger ad poenas Princeps, ad praemia velox.
24:
Indoleat, quoties cogitur eſſe ferox.
25:
Skazánie Iednáckie nie ieſth ważne/ ieſli
cc iij niebędźie


strona: cc3v

O Poſtępku Sądownym
1:
niebędźie pod zakłádem wydáne. Specu: Saxon:
2:
lib: ij, articu: 11. gloſ.
3:
O Exekucyey rzeczy
4:
oſądzoney.
5:
EXekucya/ ieſt vczynienie ſpráwiedliwo=
6:
ſći Powodowi nád ſtroną obwinioną/
7:
wedle oſądzoney rzeczy/ álbo wedle prá=
8:
wá piſánego/ áby ono práwo álbo ſkazánie ſwoy
9:
ſkutek wźięło przes ſługi vrzędowe z roſkazánia
10:
Sędźiego. Abowiem káżde ſkazánie y káżde prá=
11:
wo bywa prozne/ ktore ſkutku ſwego nie weź=
12:
mie. Fruſtra enim feruntur leges, fruſtra decreta,
13:
ſi debitum non conſequuntur executionis effe=
14:
ctum. A dla thego Sędźia ma pilnie przeſtrze=
15:
gáć/ áby przewrotni ludźie/ ládá iákiey przyczy=
16:
ny wrzucenim/ drogi do tego nie zágradzáli/ że=
17:
by Powodowi Spráwiedliwoſć wedle ſkazá=
18:
nia niemiáłá być vczynioná.
19:
Spoſob Exekucyey.
20:
SRzodki ktorymi przekonány Práwem/ ku
doſyć vczy=


strona: cc4

Częſć trzećia. Liſt xciiij.
1:
doſyć vczynieniu ma być przywiedźion thy ſą.
2:
Winá pieniężna/ Fantowánie/ w Imienie w=
3:
wiązánie/ rękoiemſtwo: ná oſtátek gdźieby prze=
4:
konány Práwem roſkazániu Sędźiego dobro=
5:
wolnie niebył poſłuſzen/ álbo ſye ſługom Vrzę=
6:
dowym ſprzećiwiał: tedy zbroyną ręką/ á gwał=
7:
tem ma być do więźienia wźięt/ y tám poty zá=
8:
chowan/ áż by oſądzoney rzeczy doſyć vczynił.
9:
Wſzákże ſtroná/ choć ieſt práwem przekonána/
10:
ma być obſyłaná ku doſyć vczynieniu/ zwłaſzczá
11:
ktora nie ieſt zbiegła/ áby ſobie zá iákie vbliżenie
Rzeczy od Exekucyey odwodzące.

12:
á zá ćięſzkoſć nie poczytáłá/ gdyby ſye czym prze=
13:
ćiw onemu ſkazániu záłożyć á ſzczyćić mogłá.
14:
Bo iednák może być wiele przyczyn/ kthore Sę=
15:
dźiego od Exekucyey ſkazánia mogą odwieſć.
16:
Iáko gdyby ſtroná obwiniona vkazáłá vgodę
17:
o tęż rzecz o ktorą ſkazánie wyſzło/ álbo gdyby
18:
dowiodłá zápłácenie długu/ álbo ieſliby dłużnik
19:
wolał gotowymi pieniądzmi dobrowolnie zá=
20:
płáćić/ niż ſobie lekkoſć przes Ceklarze z roſkazá=
21:
nia Sędźiego dáć czynić. Bo tho iuż bywa lek=
22:
koſć niemáła/ gdy kogo odchodźić niekażą/ gdy
23:
Ceklarze kogo obſtąpią/ á potym go nie potći=
24:
wie do więźienia prowádzą/ gdźie więc drugie=
25:
mu duſzno bywa/ gdy świátłá máło widźi/ á
26:
bący około niego latáią/ żáby ſkaczą/ dźiwne dy=
my przecho=


strona: cc4v

O Poſtęoku Sądownym
1:
my przechodzą/ ták ſye więc niedobrze wyſpi/ y
2:
w głowie dźiwne ſye mu Sny roią/ zwłaſzczá
3:
gdy komu rzeką: Non exibis hinc donec reddide=
4:
ris ad minimum quadrantem.
5:
Porządek Exekucyey rzeczy oſą=
6:
dzoney.
7:
W Spráwie kthora ſye ná Perſonę wſćią=
8:
ga o dług/ o obietnicę/ álbo o ktorą inną
9:
rzecz/ przynależy ná Sędźiego/ áby przekonáne=
10:
go práwem naprzod vpomionął/ żeby ſkazániu
Stopnie w płáceniu długu.

11:
doſyć czynił. A ieśli by gotowych pieniędzy nie
12:
miał/ tedy pierwſzy ſtopień ku płaceniu ieſt/ ru=
13:
choma máiętnoſć/ między ktorą naczynie ku ſprá
Ruchome Imienie.

14:
wiániu roley przynależące/ nie ma być poczytá=
15:
ne. Bo thego dłużnik wierzyćielowi nie powi=
16:
nien wedle práwá w Fanćie wydáwáć. Zwy=
17:
czay theż nieſye/ iż dłużnik pierwey niż ſye po=
18:
cznie ruchomym fantem wyzwáláć/ przyſyęgę
19:
czyni iż niema złotá/ śrebrá/ gotowych pienię=
20:
dzy. Wtory ſtopień ieſt ku płáceniu Imienie
Stoiące Imienie.

21:
ſtoiące/ iáko Role/ Domy/ rc. w ktore wierzyćiel
22:
zá ſkazánim Sądownym/ przes Vrząd ma być
23:
wwiązan. Iure Muni: artic: 27. et 29. Trze=
Długi.

24:
ći ſtopień ieſt odkazánie v kogo długow iáſnych/
pewnych/ á


strona: dd

Częſć trzećia. Liſt cv.
1:
pewnych/ á iſtotnych/ kthore też miáſto fantu
2:
wedle Práwá máią być poczytáne. Czwarty
3:
ſtopień ieſt/ iż dłużnik wierzyćielowi od Sędźie=
4:
go w moc bywa podan wedle Práwá/ ále tego
5:
zwyczay nie nieſye/ áni nośić ma/ dla tego iż też
6:
wedle práwá żadnemu ſye niegodźi mieć oſobli=
7:
wego więźienia ná dłużniká/ y przećiw práwu
8:
ieſt/ áby ktho będąc wolen/ miał być niewolni=
9:
kiem. Oſtátni ſtopień ieſt więźienie Perſony
Więźienie Perſony.

10:
gdy niemáſz Imienia áni ruchomego áni ſtoią=
11:
cego áni długow pewnych ku zapłáćie áni rę=
12:
koiemſtwá.
13:
Ieſli by thedy dłużnik fanty ruchome w dłu=
14:
gu dał/ ty máią być przes Sędźiego álbo przes
15:
ty ludźi kthorzy ſye ná nich znáią oſzácowáne/ z=
16:
właſzczá gdy ſą fanty w rozmáitych á cudzo=
17:
źiemſkich towároch. Iure Munic: articu: 27. Spe=
18:
cu: Saxon: lib: i, articu: 70.
19:
FAnthu Wierzyćiel powinien thák pilnie
20:
ſtrzedz y chowáć/ iáko ſwoiey właſney
21:
rzeczy. Wſzákże gdźieby wierzyćielowi zginął s
22:
przygody/ álbo mu ij vkrádźiono/ álbo zgorzał/
23:
tedy dłużnik ná thym ſzkoduie/ á on komu był
24:
dan niepowinien zá to odpowiádáć. Ale przed=
25:
ſye przyſyądz ma/ iż ſye to bes winy y bes przy=
dd czyny ie=


strona: ddv

O Poſtępku Sądownym.
1:
czyny iego sſtáło. Specu: Sax: lib: iij, articu: 5.
2:
O Fanćie s ktorego roczny poży=
3:
tek idźie.
4:
W Fanćie kto trzyma Imienie ſtoiące/ iáko
5:
folwárki/ Winnice/ y inne Imienie/ s
6:
ktorego by na káżdy rok pewny pożythek brał/
7:
tám wierzyćiel ony pożytki ná głowną Sum=
8:
mę wyráżáć ma. A gdy głowną Summę wy=
9:
bierze/ iuż imienie dłużnikowi wolno puſćić po=
10:
winien. Lib: i, ij, C. de pigno: act. Ale dźiſyey=
11:
ſzych czáſow łákomſtwo ták ſye w Ludźi wko=
12:
rzeniło/ iż żaden wierzyćiel vżytku/ by go też w
13:
dwoy y w troy naſob nád głowną Summę
14:
wybrał/ nie wyraża ná poczet głowney Sum=
15:
my/ ná co ſobie ieſzcze dłużniká mocno vwiąże
16:
rozmáithymi Condicyámi/ vmowámi/ zapiſy
17:
dźiwnymi á nieznośnymi.
18:
O Fanćie s kthorego pożythek
19:
nie idźie.
20:
FAnth ieſli pożytku nie nieſye/ s ktoregoby
21:
wierzyćielowi mogło ſye doſyć sſtać w
22:
długu: iuż w they mierze wierzyćielowi ma być
dan/ kto=


strona: dd2

Częſć trzećia. Liſt cvj.
1:
dan/ ktory fant wierzyćiel zá rękoiemſtwem ma
2:
ná iáwnym mieyſtcu trzy kroć przes dwie Nie=
3:
dźieli ku przedániu okázowáć: opowiádáiąc ſtro
4:
nie káżdym rázem przes ſługę Vrzędowego/ ie=
5:
ſliby fant ſwoy odkupić chćiáłá. A po tym opo=
6:
wiádániu ieſliby dłużnik fantu ſwego niechćiał
7:
wykupić: iuż wierzyćiel táki fant może przedáć
8:
temu ktoby ij lepiey zápłáćił/ osſácowány przes
9:
Sędźiego álbo przes ludźi ktorzyſye ná tym zná=
10:
ią. A ieſliby kupcá ná fant nie było/ iuż Sędźia
11:
po onych ſzeſći Niedźielách wierzyćielowi fant
12:
ku otrzymániu przyſądźi ná poczet doſyć vczy=
13:
nienia. A gdźieby onego fantu ku opłáceniu nie
14:
sſtawáło/ ma dáley perſonę fantowáć. O czym
15:
też maſz wyſzſzey przy Fantowániu nápiſano.
16:
Folio lxv.
17:
O Nakłádach Prá
18:
wnych.
19:
STroná Práwem przekonána/ powin=
20:
ná zápłáćić nakłády práwne/ ſtronie
21:
ktora ſwoię rzecz pozyſkuie práwem/
22:
wedle poſpolitey Reguły Práwney. Victus vi=
dd ij ctoriin


strona: dd2v

O Poſtępku Sądownym
1:
ctori in expenſis litis condemnatur. A to dla te=
2:
go/ áby vporni ludźie powſćiągáli ſye od niepo=
3:
trzebnych ſwarow y kłopotow/ Aby ludźiom
4:
niewinnym trudnoſći nie zádawáli/ á w nakłá=
5:
dy prozne y ku zámięſzkániu ſwego obeſzćia nie
6:
przywodźili. A tu naprzod tá ſtroná ktora
7:
o nakłády pozywa/ ma okázáć przed Sądem/
8:
iáko pozwáną Stronę pierwey przewyćiężyłá
9:
Práwem w głowney rzeczy. Co Sędźia pilnie
10:
ma obáczyć ieſli ták ieſt.
11:
Płácenie nákłádow wedle práwá.
12:
NA wſzytki nakłády/ dowod wedle práwá
13:
ieſt Przyſyęgá tey ſtrony ktora o nie żáłu=
14:
ie. L. Properandum. C. De Iudicijs. Wſzákże
15:
Sędźia pierwey ie ma ſpráwiedliwie oſzáco=
16:
wáć względem perſon y oney ſpráwy o ktorą ſye
Dowod ná nakłády práwne/ Przyſyęgá.

17:
Práwo toczyło. Potym ſtroná ſzukáiąca nakłá=
18:
dow popráwi tego przyſyęgą/ iáko nie mniey ná
19:
Práwo náłożyłá/ niż przes Sędźiego ieſt oſzáco=
20:
wano y moderowano. Ile tedy nakłádow ſtro=
21:
ná ſzukáiąca ich poprzyſyęże/ tyle ſtroná obwi=
22:
niona powinná ie zápłáćić. Ale tu poſpolićie
23:
nie więcey ſzácuią nakłádow/ iedno ty ktore ſye
Zwyczáyny ráchunek nakłádow.

24:
w Vrzędowych kſyęgách náyduią/ tho ieſt od
Pozwow/


strona: dd3

Częſć trzećia. Liſt cvij.
1:
Pozwow/ od ſkazánia/ od zapiſow/ od wypi=
2:
ſow/ od oświádczenia/ od dekretow y Mánda=
3:
tow Krolewſkich/ od áppellowánia/ co nie wiel=
4:
ką Summę vczyni. A od thego co vbogi czło=
5:
wiek kłoſáiąc częſto zá dworem/ náłoży ná Po=
6:
rádniki ſwoie w práwie/ ná Prokuratory/ co w
7:
drodze ſtrawi/ nic w ſzácunek niekłádą/ ná ktory
8:
koſzth nawięcey wynidźie. Bo nakłády Sądo=
9:
we y Piſárſkie rowną płacą odpráwi. Ale Pro=
10:
kuratorowi w ktorym ná ſchyłku cnoty/ á ná v=
11:
bogie Ludźi nic niemáſz bácznoſći/ iáko mu ná
12:
pierwſzym potkániu nieukażeſz pary Dukatow/
13:
gárncá winá z dobrym łoſoſyem ná obiad nie=
14:
poſleſz/ ledwie s tobą ſłowo przemowi. A poki
15:
ſye práwuieſz/ ieſli nie będźie widźiał częſtey po=
16:
czty/ podárzenia/ czeſtowánia/ bárzo zlęnieie w
17:
twey ſpráwie y zgłupieie/ ieſli w nim nie będźie
18:
dobywał rozumu częſtymi złotymi/ talermi/
19:
kleynoty/ Kunámi/ Liſámi/ y innymi potćiwy=
20:
mi vpominki. Przetho by około nakłádow le=
21:
piey náſládowáć vczonych w Práwie/ kthorzy
22:
opiſáli áby Powod nakłády ſwoie po oſzáco=
23:
wániu Sędźiego poprzyſyęgał. Wſzákże to prze=
24:
łożonych roſtropnieyſzey bácznoſći niechay bę=
25:
dźie poruczono. Aczkolwiek by podobno ten
26:
ſpoſob był ćięſzki temu ktho ma nákłády płáćić/
dd iij ále by ſye


strona: dd3v

O Poſtępku Sądownym
1:
ále by ſye potym drugi náuczył/ iż ſye lepiey káż=
2:
demu dobrowolnie niż poniewolnie vſpráwie=
3:
dliwić/ á dáć co czyie ieſth/ bes trudnoſći/ bes
4:
Práwá. Chceſz ſye nieprzywodźić w nakłády/
5:
nie wydźierayże nikomu/ płáć coś komu wi=
6:
nien/ nieprágni cudzego. Iáko piſmo Swięthe
7:
vpomina. Nemini quicquam debeatis, niſi vt inui=
8:
cem diligatis etc.
9:
O Szperunkách.
Areſt.

10:
SZperunk álbo Areſt ieſt
11:
Zapowiedź Perſony álbo dobr
12:
iey/ vczynioná przes ſługę vrzę=
13:
dowego/ z roſkazánia onego
14:
Sędźiego/ pod kthorego wła=
15:
dzą Perſoná y rzecz iey ieſt/ áby zapowiedne rze=
16:
czy/ ták długo były wpokoiu/ áż do rozſtrzygnie=
17:
nia práwem z Areſtátorem żáłuiącym.
18:
SZperunk iż między Ludźmi nienawiſć
19:
mnoży/ y nieiáko lekkoſć wyrządza/ nie=
20:
ma być ládá dla przyczyny przes Sędźiego do=
21:
puſzczon/ ponieważ ſye godźi między Ludźmi
miłoſć mno=


strona: dd4

Częſć trzećia. Liſt cviij.
1:
miłoſć mnożyć/ á niemiłoſć tępić.
2:
Szperunk ná oſyádłe Ludźi nie
3:
ma być.
4:
SZperunk przodkiem ma być ná rzecz/ po=
5:
tym ná Perſonę. Ale y Perſony poważne
6:
á ośiádłe nie máią być ſzperunkámi vćiążáne/ á=
7:
ni dobrá ich/ czego Sędźia ma pilnie przeſtrze=
8:
gáć. Perſony záſye nie ośiádłe/ lekkie/ iáko ſą
9:
gracze/ koſterowie/ pijánice/ márnotrawcy/ y
10:
ktorych by dobrá długu nie wynośiły/ máią być
11:
Areſtowáne/ y dobrá ich. Wſzákże też pierwey
12:
dobrá ieſli ſą/ potym Perſoná.
13:
Szperunk ná Ziemiáńſkie poddá=
14:
ne nie ma być.
15:
SZperunku Sędźia Mieyſki niema dopu=
16:
ſzczáć w Mieſćiech y w Miáſteczkách
17:
ná Ziemiáńſkie poddáne/ áni ich pozywáć/ áni
18:
hámowáć/ o żadny dług/ iákim kolwiek obyczá=
19:
iem winny/ choćiaby theż w Kſyęgách Miey=
20:
ſkich był zápiſány/ álbo nie zápiſány. Ale komu
21:
ieſt krzywdá od czyiego poddánego/ ma go ſzu=
22:
káć ná Dźiedźinie iego/ y támże po nim ſpráwie=
dliwoſći żę=


strona: dd4v

O Poſtępku Sądownym
1:
dliwoſći żędáć v iego Páná/ ináczey kthoryby
2:
Mieſzczánin czynił/ przepada ſzeſć grzywien
3:
pieniędzy/ połowicę ſtronie/ á połowicę Stá=
4:
roſćie/ iáko to ieſt opátrzono Státutem Koron=
5:
nym Alberti Regis, in Anno 1496.
6:
Náuká gdy ſye kto imuie koniá
7:
y innych rzeczy.
8:
IMuie ſye kto koniá/ álbo inney rzeczy ſo=
9:
bie vkrádźioney álbo zgubioney/ ma ſye
10:
naprzod dobrze przypátrzyć y obáczyć/ ieſli ieſt
11:
iego/ potym ſyę iąć vrzędownie z wiádomoſćią
12:
y dozwolenim Sędźiego wedle Práwá. Abo=
13:
wiem gdyby ſye rzeczy iął iáko ſwoiey/ á thego
14:
by nie dowiodł/ winę Sędźiemu przepada. O
15:
tym ſobie ſzerzey czytay Specu: Saxonum libro ij,
16:
Articulo 36.
17:
IMowáć ſye ieden ma tych rzeczy kthore
18:
w ſobie roznoſć máią/ iáko bydlę/ ſzátá/ y
19:
inne tym podobne. Ale w kthorych by roznoſći
20:
niebyło/ tych ſye imowáć nie może/ iáko pienię=
21:
dzy/ o ktorych poſpolićie mowią iż licá niemáią.
22:
lib: eodem, articu: eodem.
23:
Obroná temu v kogo ſye imą rzeczy.
Obroná te=


strona: ee

Częſć trzećia. Liſt cix.
1:
OBroná tego v kogo ſye imą koniá álbo in=
2:
ney iákiey rzeczy tá ieſt: álbo powie iżem
3:
to kupił/ iże mi dárowano/ iżem pożyczył. A ták
4:
ſye ná Iſtcá będźie brał/ ktorego winien miáno=
5:
wáć y sſtáwić ná czás s práwá ſobie náznáczo=
6:
ny. A ieſli go nie ſtáwi czáſu s Práwá názná=
7:
czonego/ rzecz tráći y winę Sędźiemu przepada.
8:
Albo powie iżem ſam vchował to źwierzę/ ſam
9:
tę rzecz vrobił. A thego będźie bliſzſzy dowieſć
10:
Przyſyęgą/ iáko dźierżawcá oney rzeczy. Specu:
11:
Saxo: lib: i, arti: 15. Iure Mun: art: 132.
12:
Rzecz krádźiona dawnoſćią nigdy nieginie.
13:
Specu: Saxon: lib: ij, articu: 36.
14:
Poſtępek około Areſtowánia
15:
koniá.
16:
ZApowiáda ktho koniá czyiego w ſwym dłu=
17:
gu/ ieſli ten kthorego ieſt koń do trzećiego
18:
dniá nie będźie o to czynił/ ſtrony nie przypozo=
19:
wie/ áby ſye iey ſpráwił: Thedy Areſtator przed
20:
Sędźiem tho opowie/ y będźie żądał/ gdyż koń
21:
ieſt rzecz ſámá ſyebie trawiąca/ tho ieſt więcey
22:
może ſtráwić niż ſam koſztuie/ á zapowiedźi trze
23:
ći dźień przeſzedł/ áby mu koń był przyſądzon ku
ee przedániu/


strona: eev

O Poſtępku Sądownym
1:
przedániu/ pod świádomem dobrych Ludźi ná
2:
tym ſye znáiących/ ſtronie to opowiedźiawſzy.
3:
A ile by długu ſwego ná koniu nie doiął/ áby ná
4:
Perſonie ſzukał. Co Areſtatorá ma doydź przes
5:
Sądowny wyrok.
6:
AReſtuie kto dłużnikowi ſwemu pieniądze
7:
álbo iáki ſtátek v kogo/ á dłużnik záſye gdy
8:
pozywa Areſtatorá trzy kroć ku wyzwoleniu
9:
ſwego ſtátku z zapowiedźi/ chcąc ſye mu vſprá=
10:
wiedliwić/ á pozwány nie będźie ſtawał: tedy
11:
ſtátek áreſtowány ma być z Areſtu wolny.
12:
Krákowiánie máią ſwoy Wielkierz około
13:
czynienia Areſtow/ ná dobrá zmárłego dłuzni=
14:
ká/ y zbiegłego dłużniká/ y iáko Areſtator Są=
15:
dy oſtrzegáć ma: Iákiego záſye długu iákim po=
16:
rządkiem ná dobrách zmárłego dłużniká doy=
17:
dźie/ choćiaby dźieći onego zmárłego lath nie=
18:
miáły/ á iákiego nie doydźie áż dźieći do roſtro=
19:
pnych lat doydą. O tym kto chce wiedźieć á ko=
20:
mu tego ieſt potrzebá/ może ſye támże s Polſkie=
21:
go y z Láćinſkiego Wielkierzu doſtátecznie náu=
22:
czyć/ gdźie o tym ieſt ſzeroko piſano.
23:
ZApowiedź Vrzędną powinien káżdy przy=
iąć zá ro=


strona: ee2

Częſć trzećia Liſt cx.
1:
iąć zá roſkazánim Sędźiego/ ná ſwego goſćiá/
Areſt káżdy przyiąć winien.

2:
komorniká/ y ktorego kolwiek dłużniká. A gdźie
3:
by nie przyiął/ ſkłáda mu ſługá Vrzędowy rok
4:
ná pewny czás do Práwá od Areſtatorá/ áby
5:
przed Sędźiem powiedźiał/ przecz ná roſkazá=
6:
nie iego zapowiedźi nie przyiął. W ktorey przy=
7:
czynie ieſli mu Areſtator wiáry nie da/ powi=
8:
nien tego będźie popráwić przyſyęgą.
9:
O pierwoſći Areſtu.
10:
GAdká bywa między Areſtatormi s tąd.
11:
Vczyni kto pierwſzy Areſt ná dobrá ſwe=
12:
go dłużniká zgołá/ nie máiąc długu ſwego ża=
13:
dnym zapiſem obligowánego/ vczyni też potym
14:
drugi/ máiąc dług Cyrográfem álbo iákim in=
15:
nym Vrzędowym dowodem opiſány/ kto s tych
16:
przodkiem dochodźi długu zdobr áreſtowánych/
17:
czyli then wtory Areſtator zá pierwoſćią długu
18:
ſwego/ czyli pierwſzy Areſtator zá pierwoſćią
19:
Areſtu ſwego? Odp. Iże poſledni Areſtator
20:
zá pierwoſćią ſwego długu/ y zá lepſzoſćią Prá=
21:
wá ſwego pierwey. Abowiem zapowiedź nic
22:
Práwá nie przydáie nikomu/ iedno tylko czyni
23:
pohámowánie ſtátku czyiego/ áby był w poko=
24:
iu do rozſtrzygnienia Práwem/ ktho ma lepſze
ee ij Práwo.


strona: ee2v

O Poſtępku Sądownym
1:
Práwo. A iż ſye więc po śmierći dłużniká vga=
2:
niáią do Areſtu chcąc mieć przodek/ to dla tego
3:
bywa iż iednák czáſem y zá pierwoſćią Areſtu
4:
doſtawa drugi długu przed drugimi Areſtator=
5:
mi/ w ten czás gdy inſzy Areſtátorowie zápiſá=
6:
nego pierwey długu iákim dowodem nie okażą.
7:
Kráwcowi gdy ſukno vkrádną prze=
8:
ćiw komu Pan ma czynic.
9:
DA ktho do Kráwcá robić ſuknię/ á przy=
10:
tráfi ſye iż złodźiey vkrádnie ſukno/ y bę=
11:
dźie poiman s ſuknem/ ktho ma fołdrowáć ná
12:
złodźieiá/ Kráwiec czyli Pan onego ſukná/ álbo
13:
przećiw komu ma pan czynić? Odp. Ná wo=
14:
li ieſt tego kthorego ieſt ſukno/ czynić chceli prze=
15:
ćiw Kráwcowi ktoremu ſukno dał y zwierzył/
16:
chceli przećiw złodźieiowi o złodźieyſtwo. W=
17:
ſzákże to Práwo ták ſye miárkuie: ieſli Kráwiec
18:
ſukno zápłáći Pánu/ tedy Kráwcowi przynale=
19:
ży ſpráwá przećiw złodźieiowi. A ieſli nie zápłá=
20:
ći/ tedy Pánu kthorego ieſt ſukno. Specu: Saxo:
21:
lib: ij, articu: 60. gloſ.
22:
O Inwentarzoch.
Inwentarz/


strona: ee3

Częſć trzećia. Liſt cxj.
1:
INwentarz/ ieſt Vrzędne
2:
popiſánie rzeczy náleźionych ná
3:
dźiedźictwie/ álbo w mięſzkániu
4:
zmárłego/ álbo też dłużniká zá pe=
5:
wnym przewodem Práwá choć
6:
nie zmárłego/ vczyniony przes dźiedźicá álbo
7:
Opiekuny dźieći ktore lat niemáią.
8:
Kto ma czynić Inwentarz.
9:
OPiekun przyrodzony powinien vczynić
10:
Inwentarz y viſćić śierotam ich dobrá/
11:
áby im tego nie vtráćił/ y owſzem nie może ſye
12:
wdáwáć w opiekę poki Inwentarzá nieuczyni.
13:
Specu: Saxon: lib: i, articu: 23. chybá w rzeczách
14:
ktore odwłoki nie ćierpią. Sp: Sax: li: i, ar: 11, gloſ.
15:
Ale ći Opiekunowie ktore Oyćiec vſtáwi mimo
16:
przyrodzone ſwoie dźiećiam ſwoim/ ći nie po=
17:
winni Inwentarzá czynić/ iż nie ſámi ſye w to
18:
wdawáią/ ále ie Oyciec vſtáwił/ y wierzył im
19:
tego. A ták ſpráwá opieki wſzythká ná ich wie=
20:
rze zależy.
21:
Czás ku czynieniu Inwentarzá.
22:
DZiedźic powinien vczynić Inwentarz
ee iij trzydźieſtego


strona: ee3v

O Poſtępku Sądownym.
1:
trzydźieſtego dniá po śmierći zmárłego/ álbo
Czás ku vczynieniu Inwentarzá.

2:
trzydźieſtego dniá od tego czáſu kthorego by ſye
3:
poznał być dźiedźicem: piſzą niekthorzy iże dźie=
4:
ſyątego dniá/ wſzákże może rychley/ y owſzem
5:
im rychley vczyni/ tym lepſzey ſławy y domnie=
6:
mánia będźie v Ludźi/ zwłaſzczá v przyiaćioł
7:
zmárłego/ w vczynieniu zupełnego á ſpráwie=
8:
dliwego Inwentarzá. Specu: Saxon: lib: i, art: 6.
9:
Tu by przyſtáło ná ty kthorzy ſye opiekáią
10:
śierotámi zábiegáć y rádźić pilnie około tego/ á=
11:
by pieniądze gotowe y wſzytki rzeczy ruchome/
12:
po śmierći zmárłego zoſtáłe/ zupełnie á ſpráwie=
13:
dliwie były popiſáne. Abowiem drugi niż zácz=
14:
nie Inwentarz czynić/ połowicę indźie wynieſć
15:
może/ ku wielkiey ſzkodźie y vbliżeniu vbogim
16:
śierotom/ ponieważ vrząd nic innego nie może
17:
piſáć/ iedno co vkażą. A przedſye iednák opiekun
18:
álbo dźiedźic/ záwżdy ſobie ma zá ſłuſzną obro=
19:
nę przećiw śierotam y Credytorom/ (gdy mu w
20:
czym wiáry nie dáią) przes tho iż vczynił Vrzę=
21:
dny Inwentarz/ á ono ſnadź thym Inwenta=
22:
rzem pan Opiekun dobrze opiekł y ożegł vbogie
23:
śieroty/ álbo dźiedźic oſzukał Credytory. A nie=
24:
wiem by tákich wiele nienálaſł/ co thylko opiek
25:
ſzukáią/ s nich żywą/ á bárzo ich prágną/ cho=
26:
dząc dom od domu/ á pilnie przeglądáiąc gdźie
ktora bá=


strona: ee4

Częſć trzećia Liſt cxij.
1:
ktora bábá iuż głową trzęſye/ á drżąc ſye nápiją.
2:
A ták przyſtáło by ná ty ktorzy ſye zową y ſą Su=
3:
premi omnium orphanorum tutores, w to weź=
4:
rzeć y rádźić/ áby ſpráwiedliwie Inwentarze
5:
były czynione. Ktorym by to ſpoſobem miáło
6:
być/ iż káżdemu wolno powiedźieć widzenie
7:
ſwoie gdyby go ſpytano/ ia co rozumiem po=
8:
wiem. Tym ſpoſobem/ gdy by zárázem po ś=
9:
mierći zmárłego/ po ktorym Inwentarz ma być
10:
czyniony/ rzeczy były vrzędownie zámknione y
11:
zápieczętowáne áż do popiſowánia/ ktemu ten
12:
co dáie ſpiſowáć/ zwłaſzczá ná ktorego by było iá=
13:
kie domniemánie/ áby pierwey przyſyągł Vrzę=
14:
dowi/ iáko ſpráwiedliwie wſzythki rzeczy dáie
15:
popiſowáć. A iáko o tym niewie nic/ áby co ná
16:
ſtronę odeſzło/ álbo przes kogo wynieſyono by=
17:
ło. Wſzákoż to tym ktorym przyſtoi około tego
18:
rádźić niechay będźie poruczono: Ia tylko chćiał
19:
krotko vpomionąć/ iż to ieſt w poſpolitey rzeczy
20:
wielka ſkázá nie ſpráwiedliwe Inwentarze/
21:
przes co vbogie śieroty częſtho wiele ſzkoduią/
22:
iż rzadko ku ſwemu przychodzą/ zwłaſzczá gdy
23:
ktemu Páni Wienna nieſpráwiedliwym á wie=
24:
le kroć poprzyſyężonym Wiánem/ oſtáthek zá=
25:
gárnie.
Pożytek


strona: ee4v

O Poſtępku Sądownym
1:
Pożytek Inwentarzá.
2:
POżytek Inwentarzá ten ieſt/ iż dźiedźic
3:
ktory go vczyni nie może być vćiążon w
4:
płáceniu długow zmárłego/ iedno poki sſtawa
5:
dobr iego. A gdźieby Inwentarzá Opiekun nie
6:
vczynił/ tedy dźiedźic bliſzſzy ieſt przećiw iemu
7:
przyſyądz/ iż thák wiele było iáko żáłuie. Specu:
8:
Saxon: lib: i, articu: 11 gloſ. A ieſliby ktho
9:
żáłował ná dźiedźicá/ iż więcey dobr zoſtáło niż=
10:
li zeznał álbo popiſał/ á tego by nań dowiedźio=
11:
no/ tedy dwoiáko dług zmárłego płáćić powi=
12:
nien. Specu: Saxon: lib: i, articu: 6. Iure Muni=
13:
cip: Articu: 26.
14:
OPiekunowi ten ieſt pożytek Inwentarzá/
15:
iż śierotom gdy doroſtą lat niepowinien
16:
ſye więcey vſpráwiedliwić z rzeczy náleźionych/
17:
iedno wedle ſpiſánia Vrzędowego Inwenta=
18:
rzá/ á iákie dobrá ná ten czás wźiął kie=
19:
dy opiekę przyiął/ tákie powinien
20:
wroćić. Iure Municipali
21:
Articulo 26.

strona: [ee5]

1:
Ti dwie kołce ná ſtronách połoźo[...]
2:
położone ku oſláchceniu y ku vkaz[...]
3:
poſtępku Bliſkoſći małżeńſkiey: á w [...]
4:
dźiś niemáią zákazánia od koſći [...]
5:
Pierwſzi poſtęp bliſkoſći małżeńſiey
6:
w zákazániu
7:
Pierwſzy poſtęp bliſkoſći małżeńſkiey/ kto[...]
8:
kto[...]
9:
od ko[...]
10:
Pozoſtálec
11:
pozoſtáłey
12:
Brátowey.
13:
Zoná bráto
14:
wá niegdy
15:
pozoſtá
16:
wiona.
17:
Brát.
18:
pokolenie
19:
álboſto=
20:
piń. i.
21:
Zoná ſyba
22:
brátowego
23:
Bratow
24:
Syn.
25:
Stopień
26:
ij.
27:
Zoná wnę=
28:
ká brátowego.
29:
Brátow
30:
wnęk.
31:
Stopień
32:
iij.

strona: ff

Częſć trzećia. Liſt cxiij.
1:
O Drzewie Kre=
2:
wnoſći.
3:
KRewnoſć/ ieſt powino=
4:
wácthwo iedney Perſony ku
5:
drugiey/ gdy iedná rodźi ſye od
6:
drugiey/ álbo dwie od iedney.
7:
A názywáią krewnoſć/ od ſpo=
8:
łecznoſći/ y iednoſći krwie/ iże Perſony ktore ſo=
9:
bie ſą krewne/ máią między ſobą ſpolną krew/
10:
gdy ſye z iedney krwie rodzą/ iáko też Láćinni=
11:
cy zową Conſanguinitas, quaſi ſanguinis vnitas.
12:
A s tąd że też bękárći wedle Práwá Mieyſkiego
13:
máią krewne/ ále po wrzećienie nie po mieczu
14:
to ieſt/ krewne s ſtrony mátki/ nie s ſtrony oycá.
15:
Abowiem gdy bękárći nie máią oycá pewnego/
16:
y tákiego iákiego by ſye godźiło mieć/ przeto theż
17:
krewnych po oycu niemáią.
18:
Drzewo krewnoſci/
19:
Ieſt wymálowánie/ Drzewu Przyrodzonemu
ff


strona: ffv

O Poſtepku Sąsownym
1:
podobne/ máiące w ſobie pień y rozgi/ to ieſt po=
2:
czątek rodzáiu/ Linie proſte y pobocznie/ rozmá=
3:
itymi ſtopniámi rozdźielne/ w ktorych Perſony
4:
rozmáitą krewnoſćią ſą ſpoione.
5:
Pień Tu rozumiey/ tę Perſonę od kthorey
6:
krewni poſzli.
7:
Stopień Rozumiey liczbę/ iáko kthora Per=
8:
ſoná dáleko ieſt od drugiey/ między kthorymi by=
9:
wa pytánie. Iáko gdy ſpytáią/ w kthorym ſto=
10:
pniu ieſt Práwnęk od Dźiádá/ powieſz iż w cz=
11:
wartym. Bo od Dźiádá ten idźie rząd Person.
12:
Dźiad/ Oyćiec/ Syn/ Wnęk/ Práwnęk. Abo=
13:
wiem w Liniey proſtey ile ieſt Perſon o ktorych
14:
bywa gadká áż do oſtátniey/ tyle ieſt ſtopniow/
15:
odiąwſzy iednę Perſonę.
16:
LInia proſta/ kthorą w
17:
tym Drze=
18:
wie Krewnoſći widźiſz/ począwſzy od wierz=
19:
chu od Perſony Práprádźiádá/ áż ná doł do Per=
20:
ſony Prápráwnęká. Thá ſye ná dwoię dźieli.
21:
Iedná ieſt Perſon wzgorę idących/ przodkow
LINea recta aſcendentium.

22:
náſzych/ ták Mężczyzny iáko y białey płći/ co
23:
Láćinnicy zową Aſcendentium, od ktorych my
24:
poſzli/ iáko ſą
Oyćiec/


strona: ff2

Częſć trzećia. Liſt cxiiij.
1:
Oyćiec/
2:
Dźiád/ to ieſt mego Oycá álbo Mátki Oyćiec.
3:
Bábá/ to ieſt mego Oycá álbo mátki Mátká.
4:
Prádźiád/ ieſt mego Dźiádá álbo Báby Oyćiec.
5:
Przedbábá/ ieſt mego Dźiádá álbo Báby mátká.
6:
Práprádźiad/ ieſt mego Prádźiádá álbo przedbá=
7:
by Oyćiec.
8:
Práprábábá/ ieſt mego Prádźiádá álbo przedbá=
9:
by mátká.
10:
Druga Linia proſta/ ieſt Perſon ná doł idą=
LINea recta deſcendentium.

11:
cych/ ták Mężczyzny iáko y białey płći/ ktore Lá=
12:
ćinnicy zową Deſcendentium, ktore od nas po=
13:
chodzą/ iáko ſą
14:
Syn/
15:
Wnęk/ ktory ſye rodźi od mego Syná álbo dźiewki.
16:
Wnęczká/ ktora ſye rodźi tákże od mego Syná
17:
álbo od dźiewki.
18:
Práwnęk/ kthory ſye rodźi od mego Wnęká ál=
19:
bo od Wnęczki.
20:
Práwnęczká/ ktora ſye tákże rodźi od mego W=
21:
nęká álbo Wnęczki.
22:
Prápráwnęk/ Prápráwnęczká/ ktoreſye rodzą od
23:
mego Práwnęká álbo Práwnęczki.
24:
Linia pobocznia Ma w=
25:
ſobie per=
ff ij ſon/ kto=


strona: ff2v

O Poſtępku Sądownym
1:
ſony/ ktore áni ſye od nas rodzą/ áni my od nich/
2:
Ale od iedney krwie z námi pochodzą. Kthore
3:
Láćinnicy zową Collaterales, aut transuerſales,
4:
ták s práwey ſtrony po mieczu/ iáko z lewey po
5:
wrzećienie/ iáko ſą
6:
Brát/ Syoſtrá/
7:
Stryy/ to ieſt Oycow brát. Y Wuy/ to ieſth
8:
Mátczyn brát.
9:
Ciotká/ ieſt Oycowá álbo Mátczyná śioſtrá.
10:
Acz ty obiedwie Perſonie iednym Polſkim ſło=
11:
wem Ciotká zową/ ále Láćinnicy roznoſć w
12:
tym máią. Bo śioſtrę Oycowę Amitam, á śio=
13:
ſtrę mátczyne Materteram názywáią.
14:
Stáry Stryy/ ieſt mego Dziádá brát. Y Stáry
15:
Wuy/ ieſt mey Báby brát.
16:
Stára Ciotká/ ieſt mego Dźiádá y moiey Bá=
17:
by śioſtrá.
18:
Stárſzy Stryy/ ieſt mego Prádźiádá brát.
19:
Stárſza Ciotká/ ieſt mego Prádźiádá śioſtrá: co
20:
drudzy zową/ przeſtrijec przećiotká.
21:
Stryczni bráćia álbo śioſtry/ ktorzy ſye rodzą
22:
odedwu Brátow.
23:
Ciotczoni bráćia álbo śioſtry/ ktorzy ſye rodzą
24:
odedwu Syoſtr.
25:
Synowiec/ ieſt Syn od mego brátá.
26:
Synowicá/ ieſt Corá od mego brátá.
Linia po=


strona: ff3

Częſć trzećia. Liſt cxv.
1:
Linia pobocznia ieſt też dwoiáka/ iedná ieſt
2:
rownych Perſon w ſtopnioch/ á druga niero=
3:
wnych. Rowna poprzecznych Linia ieſt/
4:
gdy perſony o ktorych bywa gadká ná rownym
5:
ſtopniu ſą od ſpolnego Pniá/ to ieſt od Rodźicá/
6:
iáko ieſt brátow Wnęk/ y śieſtrzyná wnęczká.
7:
Nierowna poprzecznych Linia ieſt/ gdy Per=
8:
ſony o ktorych bywa pytánie/ ná nierownym
9:
ſtopniu ſą od ſpolnego Rodźicá/ iáko ieſth brá=
10:
tow Práwnęk/ á śieſtrzyná wnęczká.
11:
Porządek Spadkow.
12:
KV Spadkowi/ po vmár=
13:
łym/ ktory Teſtámentu nie vczy=
14:
nił/ ieſt czworáki ſtopień. Ná
15:
pierwſzym ſtopniu ſą dźieći. Ná
16:
wtorym Rodźicy. Ná trzećim
17:
perſony poboczne/ o ktorych powiedźiano wyſz=
18:
ſzey. Ná czwartym Mąż z żoną/ kthorzy po
19:
ſobie ſpadek biorą/ gdy niemáſz áni Rodźicow/
20:
áni Dźieći/ áni Bráćiey/ áni Syoſtr/ y innych
21:
ná doł y wzgorę y poprzek idących. Ná oſtá=
22:
tek ieſli tych wſzytkich ná czterzech ſtopniách o=
ff iij kazánych


strona: ff3v

O Poſtępku Sądownym.
1:
kazánych niemáſz: thedy ſpadek álbo Imienie z=
2:
márłego/ przynależy do Skárbu Krolewſkiego.
3:
Wſzyſcy tedy ktorzy idą ná doł iáko ſą Syn/
Deſcendentium ſucceſiao.

4:
Dźiewká/ Wnęk wnęczká/ Práwnęk práwnęcz=
5:
ká/ thák Męſkiego iáko y żeńſkiego Plemienia:
6:
ktorzyby s tych po zmárłym bliſzſzy byli/ ſpadek
7:
zárowno biorą przed tymi wſzytkimi Perſoná=
8:
mi/ ktore idą wzgorę y przed pobocznymi. Spe=
9:
cu: Saxon: lib: i, articu: 3, et 17. Et lib: iij, articu:
10:
76. gloſ. lib: ij, articu: 23. Et Iure Municip: articu:
11:
3. in gloſ. A s tądże ſye okázuie/ iż Synowie
12:
y Corki po śmierći Rodźicow ſwoich/ wſzyth=
13:
kiego Imienia/ rowny dźiał biorą/ y z rownego
14:
ſye dźiału weſelą. Wyiąwſzy by s nich niektho=
15:
rzy odpráwieni byli/ ktorzy ieſliby rowny dźiał
16:
z nie odpráwionymi chćieli bráć/ thedy pier=
17:
wey to powinni pod przyſyęgą położyć co wźię=
18:
li/ toż będą ku dźiałowi przypuſzczeni. Chybá iż
19:
nie odpráwieni mogli by dowieſć świádkámi/
20:
iże ſye wyrzekli z dobr Oyczyſtych y Máćierzy=
21:
ſtych. A czego odpráwieni nie winni ku dźia=
22:
łowi kłáſć/ napiſano Specu: Saxon: lib: i, articu:
23:
10. 13. Iure Municip: articu: 57. Iáko gdy kto co
24:
po żenie weźmie/ álbo by co ſpráwionego/ álbo
25:
dárowánego od rodźicow zá dobrego ich zdro=
wia miał/


strona: ff4

1:
wia miał/ iáko konie/ zbroie/ ſzáty/ y inne rzeczy/
2:
ieſliby theż co wyſłużył álbo ná Woynie zyſkał.
3:
Tákże dźiewká co iey ieſt od Rodźicow dano
4:
ku iey ochędożnoſći/ w ſzátách/ w ſprzęćie domo=
5:
wym/ tego nie powinná kłáſć/ álbo co theż wy=
6:
ſłuży.
7:
Ná teyże Liniey proſtey/ Perſon ná doł idą=
8:
cych/ Perſony ktore ſą ná bliſzſzym ſtopniu od z=
9:
márłego/ biorą ſpadek przed tymi kthorzy ſą ná
10:
dálſzym ſtopniu. Wyiąwſzy by Rodźicy thych
11:
to kthorzy ſą ná wtorym ſtopniu/ zmárli á nie
12:
odpráwieni byli: tedy oni ná mieyſtcu Rodzi=
13:
cow ſwoich zmárłych/ biorą ſpadek po Dźiádu
14:
y po Bábie z drugimi Dźiedźicmi/ thyle ile Ro=
15:
dźicy ich mieli bráć gdyby byli żywi. Specu: Sax:
16:
lib: i, articu: 17. Co Láćinnicy zową Iure repre-
17:
ſentatiuo. Quod nepotes repraſentant perſonam
18:
Parentum in ſucceſsione poſt Auum vel Auiam
19:
in Linea recta. Ktore Práwo tylko idźie między
20:
tymi Perſonámi/ co ſą ná proſtey Liniey.
21:
A ieſli by kto zmárł/ á Synow by też niebyło/
22:
álbo Dźiewek/ ále by miał Wnęki álbo Wnęcz=
23:
ki: tedy Wnękowie y Wnęczki/ tymże ſpoſobem
24:
biorą ſpadek przed thymi co idą wzgorę/ y przed
25:
pobocznymi.
A gdy nie=


strona: ff4v

O Poſtępku Sądownym
1:
A gdy niemáſz Dźieći álbo Wnękow/ y in=
Aſcendentium ſucceſsio.

2:
nych ná doł idących: tedy ſpadek przychodźi ná
3:
bliſzſzą perſonę między tymi co wzgorę idą/ tym
4:
ſpoſobem: Gdyby kto zoſtáwił Oycá/ tedy Oy=
5:
ćiec bierze ſpadek y przed Mátką/ y przed innymi
6:
wſzythkimi gornymi y pobocznymi. Tákże theż
7:
gdyby Oycá niebyło: Mátká bierze przed inſzy=
8:
mi wſzytkimi wzgorę y poprzek idącymi. Specu:
9:
Saxon: lib: i, articu: 17. Ale wedle Práwá Ce=
10:
ſárſkiego/ Oyćiec/ Máthká/ z Bráćią/ y s Syo=
11:
ſtrámi/ zmárłego Syná ſpadek zárowno biorą.
12:
A ták poki perſon ná doł y wzgorę idących sſta=
13:
wa/ poty pobocznie Perſony bywáią wyłączo=
14:
ne wedle Práwá.
15:
A gdy Synow y Rodźicow/ y innych kre=
Collateralium ſucceſsio.

16:
wnych ná doł y wzgorę idących niemáſz: thedy
17:
ſpadek przychodźi ná pobocznie perſony/ kthore
18:
by ſye w ſtopnioch okazáły być bliſzſze po zmár=
19:
łym/ o ktorego Dźiedźictwo idźie. Specu: Saxon:
20:
lib: i, articu: 3. Qui ſe in proximiore gradu, huic
21:
de cuius haereditate agitur probauerit, praefertur
22:
ei, qui vlteriorem obtinet gradum. Między kto=
23:
rymi to pobocznymi/ bliſzſzy ſą bráćia y śioſtry/
24:
y ich dźieći. A tu trzebá wiedźieć/ iże bráćia y
25:
śioſtry/ ktorzy ſą iednego Oycá y iedney Mátki/
kthore Lá=


strona: gg

częſć trzećia. Liſt cxvij.
1:
ktore Láćinnicy zowią integri fratres et integrae
2:
ſorores, bliſzſzy ſą ku wſzelkiemu ſpadkowi nád
3:
bráćią y śioſtry od iedney Mátki/ á od innego
4:
Oycá: álbo od iednego Oycá/ á inney Mátki/
5:
ktore zową medij fratres, mediae ſorores. A gdźie
6:
by záſye dźieći zmárłego brátá álbo śioſtry/ kto=
7:
rzy ſą iednych rodźicow/ zoſtáli: tedy ſpułbráćią
8:
álbo ſpułſyoſtrámi/ zárowne ſpadek s niemi bio=
9:
rą. Specu: Saxon: lib: ij, articu: 20.
10:
Po Bráćiey záſye y po śioſtrách iednych ro=
11:
dźicow y po ich dźiećioch/ bywáią przypuſzcze=
12:
ni ná dźiedźictwo/ Dźieći od iedney Mátki álbo
13:
od iednego Oycá/ kthorych záſye dźieći bliſzſze ſą
14:
ku ſpadkowi nád Stryie y nád Wuje.
15:
A gdy niemáſz Bráćiey/ śioſtr/ y ich Dźieći
16:
álbo Wnękow: tedy po ſpadek przychodzą inſzy
17:
ktorzy byli ná bliſzſzym ſtopniu/ iáko ſą Stry=
18:
iowie/ Wuiowie/ Ciotki/ ich Synowie/ Wnęki/
19:
Wnęczki. A ktorzy by ná iednym ſtopniu bliſz=
20:
ſzym/ ſpołem náleźieni byli/ á tego by dowiedli/
21:
rowny dźiedźictwá dźiał biorą/ wedle Textu
22:
Specu: Saxon: lib: i, cap: 17. z Niemieckiego ták
23:
iáſnie wyczerpnionego. Non extantibus, neque fra
24:
tribus, neque ſororibus, omnes qui ſe in vno cogna=
25:
tionis gradu eſſe probauerint, aequam haeredita=
26:
tis portionem percipiunt.
gg Pothym


strona: ggv

O Poſtępku Sądownym
1:
Potym gdy tych wſzytkich krewnych wyſz
Mariti et vxoris ſucceſsio.

2:
szey námienionych nie będźie/ tedy Mąż z żoną
3:
po ſobie ſpadek biorą. A iżby po ſobie mogli ſłu=
4:
ſznie bráć/ potrzebá ieſt áby było miedzy niemi
5:
práwe á ſłuſzne małżeńſtwo/ wedle Koſćiołá
6:
Krzeſćiáńſkiego złączone/ ktoreby trwáło áż do
7:
śmierći. Abowiem gdźieby rozwod záſzedł/ tá=
8:
kowy ſpadek mieyſcá niema.
9:
A gdy niemáſz przyiaćioł y żony/ tedy ſpadek
Fiſci ſucceſsio vltima.

10:
przynależy do ſkárbu Krolewſkiego/ kthory iuż
11:
ieſt oſtátecznym Dźiedźicem. Iure Mun: art: 59.
12:
Kſyądz ieſliby vmárł krom Teſtámentu/
13:
á dobrá po nim zoſtáły z dochodow Ko=
14:
ſćielnych nábyte/ ſpadek po nim nie indźie iedno
Sacerdotum et Monachorum ſucceſsio.

15:
do Koſćiołá przynależy. A ieſliby ony dobrá by=
16:
ły z iego oyczyzny/ álbo po kthorym przyiaćielu
17:
przypádłe/ álbo robotą iego właſną álbo Rze=
18:
mięſłem nábyte: tedy ná przyiaćiele przypadáią.
19:
Co ma być rozumiano o tych Kſyędzoch/ ktore
20:
zową świeckimi/ nie o Mnichoch. Abowiem
21:
iáko Mnich z Bráćią nie dźiedźiczy/ ták też po
Mniſzy nie dźiedźiczą.

22:
Mnichu żaden ſpadku nie bierze. Bo Mniſzy
23:
wyrzekli ſye świátá/ y ſą umárli świátu: A v=
24:
márły żaden ſpadku nie bierze iedno żywy.
25:
Wyiąwſzy by ktorzy w dźiećińſtwie s przymu=
ſzenia álbo


strona: gg2

Częſć trzećia. Liſt cxviij.
1:
ſzenia álbo z iákiego przyłudzenia álbo z namo=
Mniſzy kiedy dźiedźicthwá nie trácą.

2:
wy do Klaſztorá wſtąpili. Bo ći mogą wynidź/
3:
á ták dźiedźictwá nietrácą. Specu: Saxon: lib: i,
4:
articu: 25. Et lib: ij, articu: 22. Wſzákże w they
5:
mierze zacnym y vczonym w Práwie Ludźiom
6:
nie zda ſye być zá ſłuſzną rzecz/ áby Mniſzy dźie=
7:
dźictwá po ſwym krewnym niemieli bráć/ mie=
8:
niąc ieſliże niewiáſtá ktora ſye niepotćiwie rzą=
9:
dźi/ dla ſwey niepotćiwoſći dźiedźictwá nietrá=
10:
ći: á czemu by Mnich ktory ſye ná ſłużbę Bożą
11:
vda tráćić miał? Tum quod Statuta Laicorum
12:
non ligant Eccleſiaſticas Perſonas. A podpieráią
13:
tego Práwem Duchownym y Ceſárſkim.
14:
W dochodzeniu á otrzymániu dźiedźictwá/
15:
niemáſz áni ma być żadney roznoſći między męż=
16:
czyzną/ á żeńſkim plemieniem. Abowiem iáko
17:
ku rozmnożeniu Rodzáiu/ obudwu Pan Bog
18:
ſtworzył/ ták też práwo w bliſkoſći Imienia czy=
19:
ni ie rowne/ oprocz Gierady á Hergewetu. Bo
Gieradá.

20:
Gieradę/ to ieſth ſprzęt y vbior niewieſći wedle
21:
práwá/ (ácz nieſłuſznie gdy ſye kto przypátrzy)
22:
bliſzſza po zmárłey Niewieſćie bierze. A Her=
Hergewet.

23:
gewet/ to ieſt zbroię/ bliſzſzy po zmárłym Mężu.
24:
Powiedźiałem iże nieſłuſznie/ to s thego przy=
25:
kłádu káżdy obáczyć może. Vmrze ktora bogáta
gg ij biała gło=


strona: gg2v

O Poſtępku Sądownym.
1:
biała głowá/ ktorey máiętnoſć wſzytká práwie
2:
w tey to Gieradźie/ w Bryndách koſztownych
3:
zależy/ zoſtáwi Syná iednego álbo dwu/ ktorzy
4:
by ſłuſznie á ſpráwiedliwie máiętnoſć Máthki
5:
ſwey wſzytkę po śmierći iey mieli bráć: tu wedle
6:
Práwá Máydeburſkiego/ nie właſni Synowie
7:
biorą/ ále biała głowá ktoraby byłá oney zmár=
8:
łey krewna bliſzſza/ choć będźie dobrze dálſza ná
9:
trzećim y ná czwartym ſtopniu/ niż właſny
Práwo nieſłuſzne o Gieradźie.

10:
Syn. Tu w tey mierze ieſt wielka nieſpráwie=
11:
dliwoſć/ á nieznośne okrućieńſtwo nád właſny=
12:
mi dźiedźicmi/ gdy ná to pátrzą/ á práwie im to
13:
co ich ieſt właſnego z rąk wydźieráią. Przeto
14:
Krákowiánie tákowe práwo o Gieradźie/ (kto=
15:
re też tu maſz ná dole przypiſáne) częſćią miárko=
16:
wáli/ częſćią ábrogowáli/ ktorych przykłádu by
17:
inne Miáſtá náſládowáły/ vmnieyſzyło by ſye
18:
kłopotow/ á wielkiego zákrwáwienia miedzy
19:
przyiaćioły. Dobrze by thedy áby to práwo w
20:
poſpolitoſći ták ſtało/ áby mężczyzná z białą gło=
21:
wą ſpadek wſzytkich rzeczy rowno po przyiaćie=
22:
lu bráli. Aby iáko nie wſzędy wiedzą co ieſt Gie=
23:
radá/ y co ieſt Hergewet/ tákże rzecz z nieznáio=
24:
moſćią nazwiſkow zginęłá/ á z gruntu zgłádzo=
25:
na byłá/ áby bes tego brákowánia Hergewetu
26:
y Gierady/ bliſkoſć w ſtoiącey y ruchomey má=
iętnoſći ro=


strona: gg3

Częſć trzećia. Liſt cxix.
1:
iętnoſći rowno bráli. Obaczáią thy trudnoſći y
2:
nieſpráwiedliwoſći wiele przyiaćioł/ ktorzy má=
3:
ią przed oczymá Páná Bogá/ á zgodę miłuią/
4:
y wiele ich naydźie/ ktorzy bes tego brákowánia
5:
Gierady rowno ſye wſzythkim co kolwiek ieſt
6:
dźielą ćicho/ bes kłopotow/ ták iż Woyth o
7:
tym nie wzwie.
8:
KIedy żoná ktorego kolwiek Mieſzczániná
Artykuł Krákowiánow o Gieradźie.

9:
z świátá zeydźie/ zoſtáwiwſzy dźieći Sy=
10:
ná álbo Dźiewkę/ iednego álbo więcey: Thedy
11:
wſzytek Grat y ſczebrzuch ktorym kolwiek imie=
12:
niem może być miánowány/ ná żadnego inſze=
13:
go/ iedno ná Mężá y dźieći iey (kthorego kolwie
14:
ſtanu będą) ma przyſłuſzeć/ wſzytki inſze tey v=
15:
márłey przyiaćiele/ śioſtry/ y bliſzſze oddaláiąc.
16:
A po śmierći tych to dźieći/ to wſzytko iáko ieſt
17:
wedle Práwá/ przy Oycu ma zoſtáć. A ieſli
18:
żoná vmrze nie zoſtáwiwſzy płodu/ tedy to w=
19:
ſzytko co ku Gieradźie należy y przyſłuſze/ co oná
20:
w dom do mężá wnioſłá/ á tych rzeczy czáſu ży=
21:
wotá od ſyebie nieoddaliłá/ álbo dawnoſćią czá=
22:
ſu ſye nie ſkáźiły: To Syeſtrze iey/ álbo bliſzſzey
23:
przyrodzoney/ przes Mężá iey ma być wydá=
24:
no. Domowy ſczebrzuch/ we złoćie/ we śrebrze/
25:
Kleynotách/ pieniądzách gotowych/ y wſzytki
gg iij inne rze=


strona: gg3v

O Poſtępku Sądownym
1:
inne rzeczy od máłá do wiela/ co by ku Gieradźie
2:
nie przyſłuſzáły/ przy Mężu tey vmárłey máią
3:
zoſtáć. O kthore żadnego nágábánia od iey bli=
4:
ſkich niema mieć. Ale tho po ſwey woley obroći
5:
gdźie chce/ nikomu liczby nieczyniąc s tego.
6:
To też oſtrzegáiąc/ że śioſtrá tá álbo przyro=
7:
dzona/ ktora tákową Gieradę będźie bráć chćiá=
8:
łá/ Mężowi tey to vmárłey s tákowych rzeczy/
9:
ma zoſtáwić co Práwo obmawia. To ieſt łoże
10:
vſłáne/ y inne rzeczy w Práwie opiſáne.
11:
Item. Ty rzeczy wſzytki/ kthore Mąż żenie
12:
przed ślubem álbo po ślubie kiedykolwie ku pot=
13:
ćiwoſći iey ſpráwił/ we złoćie/ śrebrze/ ſzáćiech/
14:
Kleynotách/ vpominkách/ y wſzytkich innych
15:
rzeczy/ żadnych niewyymuiąc/ tho nie ma być
16:
między Gieradą policzono/ Ale po śmierći że=
17:
niney Mąż to wſzytko przy ſobie záchowáć ma/
18:
iáko ſwe właſne. A żadnemu nie ma być zá tho
19:
powinien odpowiádáć. A ieſli by ſye przy=
20:
dáło/ żeby Mąż pierwey vmárł niżli żoná/ cho=
21:
ćia zoſtáną álbo niezoſtáną dźieći: Gieradá álbo
22:
ſprzęt wſzytek ktory s ſobą żoná wnioſłá/ y to
23:
co iey Mąż przed ślubem y po ślubie dał/ kupił/
24:
ſpráwił/ we złoćie/ śrebrze/ Kleynoćiech/ w ſzá=
25:
ćiech/ y innych rzeczách/ kthore ktemu należą:
Przy zoſtá=


strona: gg4

Częſć trzećia. Liſt cxx.
1:
Przy zoſtáłey wdowie máią zoſtáć/ y po ſwey
2:
woley może ie obroćić. rc.
3:
O Przyiaćiołoch po
4:
małżeńſtwie.
5:
PRzyiaćioły po Małżeńſtwie Lá=
6:
ćinnicy zową Affines, ták po mę=
7:
żu iáko y po żenie/ s tąd iż dwá
Affines.

8:
domy/ to ieſt dwá rozne rodzáie/
9:
w iedno przyiaćielſtwo iákoby ku
10:
iednemu końcowi zá onym Małżeńſtwem ſye
11:
ſchodzą áż do czwartego pokolenia. A tu trze=
12:
bá wiedźieć/ iże przyiaćiele mey żony á moi przy=
13:
iaćiele nie ſą ſobie przyiaćiele s ſtrony mego mał=
14:
żeńſtwá/ to ieſt nie ſą Affines iáko Láćinnicy zo=
15:
wą/ tylko przyiaćiele mey żony/ mnie ſą przyia=
16:
ćiele po Małżeńſtwie: tákże też moi przyiaćiele/
17:
ſą mey żenie przyiaćielmi s ſtrony małżeńſtwá.
18:
A s tądże to ieſt/ iże Oyćiec y Mátká iedney Fá=
19:
miliey mogą poiąć w Małżeńſtwo mátkę y Co=
20:
rę iey drugiego rodzáiu/ tákże dwá bráćia mogą
21:
poiąć dwie śieſtrze/ Ale mąż s przyiaćioł żony
ſwoiey/ nie


strona: gg4v

O Poſtępku Sądownym
1:
ſwoiey/ nie może żony poiąć/ áż do czwartego
2:
pokolenia. Tákże też niewiaátá niemoże bráć mę=
3:
żá s przyiaćioł mężowych aż do czwartego po=
4:
kolenia.
5:
Imioná Przyiaćioł po Mał=
6:
żeńſtwie.
7:
Mąż z żoną ſą gruntem przyiaćielſtwá po
8:
Małżeńſtwie.
9:
Swiekier/ ieſt żony mey Oyćiec. Ale dźiś
10:
poſpolićie Oycem zową wedle zwyczáiu/ nie
11:
świekrem: tákże świekrá/ mey żony mátká.
12:
Zięć/ mey dźiewki Mąż.
13:
Cieść/ Syná mego żoná.
14:
Dźiewierz/ ieſt brat mężow.
15:
Iątrew/ żoná mego Brátá. Zową też Brátową.
16:
Swieſć/ śioſtrá Mężowá.
17:
Swak/ ieſt śieſtrzyn Mąż.
18:
Páśierb/ Syn mey żony od pierwſzego
19:
mężá/ álbo Syn mego Mężá od pierwſzey żony.
20:
Páśierbicá/ dźiewká mey żony od innego
21:
Mężá.
22:
Oyczym/ Mąż wtory moiey Mátki.
23:
Oblubieniec/ Nowożenia/ Pan młody.
24:
Porządku


strona: hh

Częſć czwarta. Liſt cxxj.
1:
Porządku
2:
ſądow mieyſkich częſc
3:
czwarta. O kárnoſći
4:
złoczyńcow/ á naprzod
5:
o męczeniu ich.
6:
Porządek około Mę=
7:
czenia złoczyńcow.
8:
SPráwę około męczenia y rozmáitey ś=
9:
mierći roznych złoczyńcow/ ludźie ná=
10:
uczeni w Práwie/ bárzo ſzeroce á po=
11:
trzebnie nápiſáli/ nie bes przyczyny. Abowiem
hh gdźie idźie


strona: hhv

O kárnoſći złoczyńcow
1:
gdźie idźie o zdrowie vbogiego człowieká/ zá
2:
ktorego iednorodzony Syn Boży dáł ſye vmę=
3:
czyć/ tám trzebá nawiętſzey náuki y nawiętſze=
4:
go porządku á pilnoſći/ áby człowiek bes lutoſci
5:
Sędźiego/ bes bácznoſći/ bes dobrego rozſądku/
6:
iáko inna Beſtya niezginął. W czym záprawdę
7:
w Miáſtách y w Miáſteczkách máły ieſt porzą=
8:
dek/ więtſzy ſnadź tám/ gdźie ſye ſpráwá toczy
9:
o trochę zgniłey máiętnoſći/ niż tám gdźie vbo=
10:
giego człowieká ćiáło ſzárpáią/ tárgáią/ ćiągną/
11:
pieką/ męczą/ wiele kroć tylko przy obecznoſći ie=
12:
dnego álbo dwu opiłych Ceklarzow/ gdźie rzad=
13:
ko bywa człowiek poważny á báczny/ kthoryby
14:
wielkoſć á potrzebę męki wyrozumiał/ kthoryby
15:
też Perſonę y znáki ku wydániu ná mękę roze=
16:
znał/ y ſpráwiedliwoſći w tym doźrzał. Sam
17:
przy tym okrutny Káth á ieden álbo dwá opili
18:
Ceklárze bywáią: s kthorych potym wyznánia
19:
człowiek bywa ná śmierć ſkazan. Ty rzeczy
20:
potrzebuią pilnego wypiſánia/ ále iże vmyſli=
21:
łem potym oſobne kſyążki o tym piſáć: tu ná ten
22:
czás co by ſye potrzebnieyſzego być zdáło/ ná
23:
koniec krotko przypiſzę.
24:
Co trzebá báczyć przed męczenim
25:
Złoczyńcow.
Przed męcze=


strona: hh2

Częſć czwarta. Liſt cxxij.
1:
PRzed męczenim złoczyńcow ty rzeczy trze
2:
bá pilnie báczyć. Naprzod/ áby żaden
3:
w Kátowſkie ręce ná mękę niebył zdány/ áż by
4:
były pewne á doſtáteczne przećiw niemu znáki
5:
złoczyńſtwá/ á dowody nieiákie. Abowiem mę=
6:
ká áczkolwiek ku wybádániu Prawdy bywa
7:
przydaná/ wſzákże rzecz ieſt ku zdániu ná śmierć
8:
niepewna/ krechka/ y Sędźiemu ku zbáwieniu
9:
niebeſpieczna/ gdy niekthorzy złoczyńce ták ſą
10:
twárdego przyrodzenia/ iże ná nich nic nie wy=
11:
męczy: á drudzy zaſye ſą ták miękkiego á niećier=
12:
pliwego przyrodzenia/ iż wolą ládá co powiá=
13:
dáć/ niż okrutne męki ćierpieć. A s tąd bywa iże
14:
ich wiele niewinnych powoływáią. Nápiſał to
15:
y Aug. S. Vbi non ſunt praeſumptiones, ſemi=
16:
plenae probationes, certa indicia, non eſt indu=
17:
cenda quaeſtio.
18:
Druga/ áby złoczyńcá ná mękę nie łatwie
19:
áni ſkwápliwie od Sędźiego był zdawan/ by
20:
też y znáki ktemu przywodźiły/ iedno w ten czás
21:
gdźieby inſzym lżeyſzym ſpoſobem/ to ieſt łáſká=
22:
wym vpominánim álbo pytánim prawdá nie
23:
mogłá ſye okázáć. Gdźie theż ſą iáwne dowody
Kiedy złodźiey ma być męczon.

24:
przećiw złoczyńcy/ álbo ſye ſam dobrowolnie
25:
zna/ álbo znáć krom męki obiecuie/ tám męki nie
hh ij trzebá/ o=


strona: hh2v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
trzebá/ oprocz że by ná co innego zá doſtáteczny=
2:
mi znáki/ á nieiákimi dowody był podeźrzány/
3:
czego by dobrowolnie znáć niechćiał/ álbo to=
4:
wárzyſtwá niepowiedźiał.
5:
Trzećie/ áby złoczyńcá/ kthory by iuż ná ś=
6:
mierć miał być wydan/ toż zeznał po męce ná=
7:
záiutrz przed zgromádzenim wſzythkiey Rády/
8:
dobrowolnie z roſkazánia á łáſkáwego pytánia
9:
Sędźiego/ co ná męce zeznawał. Abowiem
10:
przes to bywa potwierdzone wyznánie wymę=
11:
czone. A s tąd że Teſtáment złoczyńce zá poru=
12:
czenim Sędźiego támże v Rády ták przes Pi=
13:
ſárze bywa piſány/ y v Sądu iáwnie czytány/
14:
tym kſtałtem. Iż ten. N. rodem z. N. ſtánąw=
15:
ſzy przed námi dobrowolnie zeznał/ iż vkradł/
16:
wydárł/ wykupił/ zábił/ ſpalił rc. y s tym idźie ná
17:
Sąd Boży/ kthorego Práwu wáſzemu poru=
18:
czamy.
19:
W dźień Swięty godźi ſye zdáć
20:
ná mękę.
21:
IAwni złoczyńce y w dźień Swięty mo=
22:
gą być ná mękę wedle Práwá dáni/ y w
23:
dźień Wielkonocny/ y Bożego Národzenia/ dla
24:
tego áby ſye łotrowſkie rády y zdrády długo nie
táiły/ przes


strona: hh3

Częſć czwarta. Liſt cxxiij.
1:
táiły/ przes kthorych niepoznánie mogło by ſye
2:
sſtáć wielkie á ſzkodliwe zámięſzkánie ku zábie=
3:
żeniu wielkim niepokoiom/ ſzkodam/ niebeſpie=
4:
cznoſćiam/ záchowániu zdrowia ludzkiego/ y
5:
pokoiu poſpolitego. C. De Ferijs. L. Prouin=
6:
ciarum Praeſides.
7:
ZLodźiey gdyby kogo powołał/ y śmierćią
8:
ſwą zápieczętował: thedy powołány może
9:
ſye odwieſć ſwoią przyſyęgą/ oprocz żeby nań
10:
był iáki inny dowod álbo świádectwo. Specu:
11:
Saxon: lib: iij, articu: 39.
12:
Znáki ku zdániu ná mękę ktore
13:
są pewne.
14:
ZNáki zá ktorymi by złoczyńcá miał być zdan
15:
ná męki/ nie ſą opiſáne/ ktoreby były pewne
16:
á doſtáteczne. Ale ty zależą ná vznániu/ ná wo=
17:
li y ná ſumnieniu mądrego á roſtropnego Sę=
18:
dźiego. Wſzákże tá wola/ rozeznánie/ y ſumnie=
19:
nie Sędźiego tákie ma być/ ktoreby było Práwu
20:
á Spráwiedliwoſći przyſtoyne. Abowiem iná=
21:
czey nic by nieważyło.
22:
Nápiſał Iodocus Dámuderius w kſyąż=
23:
kách de praxi rerum criminalium, s Práwá Ce=
hh iij ſárſkiego


strona: hh3v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
ſárſkiego przykłády/ s ktorych może ſye náuczyć/
2:
kthore znáki ſą dáleko od męczenia odwodzące/
3:
ktore bliſko ku męce wiodące/ kthore nabliżey.
4:
Dáleki znák ieſt gdy tak mowią/ Słycháć iż zá=
5:
bił. Bliſzſzy ieſt znák gdy mowią/ ten był wiel=
Znáki mężoboyſtwá.

6:
kim á wiecznym nieprzyiaćielem zábitego/ częſto
7:
go zábić groźił/ częſto mu odpowiádał. Wſzákże
8:
y ty znáki ieſzcze nie ſą tákie/ zá kthorymi by kto
9:
miał być zdan ná męki. Nabliſzſzy y napewniey=
10:
ſzy znák ieſt gdy ták mowią/ tego widźiano gdy
11:
z gáiu wyſkoczył gdźie ćiáło zábitego leżáło/ ten
12:
miał miecz goły w ręku/ gdy go vźrźano/ zbled=
13:
nął/ do Klaſztorá vćiekał. Thákowe nabliſzſze
14:
znáki dwiemá godnymi á niepodeźrzánymi ś=
15:
wiádki potwierdzone/ ſą doſtátecznie wiodące
16:
ku męce/ y owſzem iednym świádkiem potwier=
17:
dzone/ ták godnym ná ktorego by namnieyſza
18:
mákułá podeźrzenia niebyłá/ zwłaſzczá gdy ták
19:
świádczy iż go widźiał kiedy ránił. Tákże
20:
o złodźieiu może być rozumiano/ gdy mowią/
Znáki złodźieyſtwá

21:
podeźrzány tho młynarz/ vbogi ieſt/ rad ſye w
22:
drogie ſzáty vbiera/ ták wiele niezárobi: ty znáki
23:
ſą dálekie. Bliſzſze gdy v kogo widzą rzecz krá=
24:
dźioną. Nabliſzſze y nadoſtátecznieyſze/ gdy go
25:
widzą s krádźioną rzeczą vćiekáiącego/ z miey=
26:
ſtcá gdźie rzecz vkrádźiono. Ná cudzołoſtwo
ten znák


strona: hh4

Częſć czwarta. Liſt cxxiiij.
1:
ten znák ieſt dáleki/ gdy powiádáią/ iż ſye rádźi
Znáki cudzołoſtwá.

2:
widzą/ iż ſye miłuią. Bliſzſzy/ gdy kto chodźi do
3:
cudzey żony w dom/ kiedy mężá domá niemáſz.
4:
Nabliſzſzy á pewny/ kiedy kogo s cudzą żoną ná
5:
iednym łożu záſtáną.
6:
Vćiekánie/ iáſnie dowiedźione/ pewny znák
Vćiekánie złoczyńce.

7:
ieſt winnoſći/ zwłaſzczá tám gdy ktho ieſzcze nie
8:
obwiniony/ iedno tylko iż ieſt powieſć o nim/ zá
9:
dotknienim ſumnienia/ boiąc ſye vćieka.
10:
Wſádzony do kaźni opátrzony dobrze gdy=
11:
by ſye wyłamał/ á do Koſćiołá vćiekał/ álbo ná
12:
inne beſpieczne mieyſtcá ku záchowániu zdro=
13:
wia ſwego/ znák ieſt pewny ku zdániu ná męki.
14:
Oſławiony o iákie złoczyńſtwo/ gdy by ſye
Zeznánie złoczyńce nie przed Sądem.

15:
przed kim zeznał tám kędy ná ſtronie nie v Są=
16:
du/ A tákie zeznánie byłoby iednym godnym ś=
17:
wiádkiem potwierdzone/ tákowy podáie do ſye=
18:
bie znák niemáły ku męce.
19:
Sámá goła powieſć nie ieſt znák pewny ku
Sławá.

20:
zdániu ná mękę/ quia fama eſt res fragilis et per=
21:
nicioſa, oprocz tego gdyby byłá mocna/ gwał=
22:
towna/ á nie odmienna.
Odmiennoſć


strona: hh4v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
Odmiennoſć mowy/ kłamſtwo/ boiaźń/ zá=
Mowá odmienna/ kłamſtwo/ boiaźń.

2:
iąkánie/ drżenie/ ſą znáki/ nieiáką drogę ku męce
3:
podáiące/ kthore ná Sędźiego przynależy pilnie
4:
obáczáć y terminowáć/ áby mu potym nie było
5:
zádano/ iż nieſłuſznie człowieká zdał ná męki.
6:
Bo by to muſyał męczonemu nágrádzáć/ gdyby
7:
okazał ſwoię niewinnoſć. Tákie wſzytki znáki
8:
iáko wyſzſzey námieniono zależą ná bácznym á
9:
roſtropnym vznániu Sędźiego. Aby wielkoſći
10:
wyſtępku/ tráffunki/ rozmáitoſći znákow/ y inne
11:
okolicznoſći dobrze á pilnie obaczał/ áby też miał
12:
bácznoſć ná ſtan Perſony. Abowiem ináczey
13:
ma być męczon młody/ ináczey ſtáry/ ináczey
Roznoſć mąk wedle roznoſći perſon.

14:
mdły/ ináczey duży/ inaázey kochánek/ ináczey
15:
nie kochánek/ ináczey Sláchćic/ ináczey Mieſz=
16:
czánin/ ináczey chłop. A ná koniec Sędźia ták
17:
ſye w then czás przećiw człowiekowi ma ſtá=
18:
wić/ áby ſye więcey widźiał być łáſkáwym Sę=
19:
dźiem/ niż okrutnikiem: pámiętáiąc iż też czło=
20:
wiek ieſt.
21:
Perſony od męki tuolne.
22:
ZAden/ ná ktorego ſą pewne dowody á zná=
23:
ki/ nie może być wolen od męki/ iedno then
24:
ktorego Práwo piſáne czyni wolnym/ iáko ſą
Doktorowie/


strona: ii

Dzęſć trzećia. Liſt cxxv.
1:
Doktorowie/ Rycerze/ Przełożeni ná wielkie do=
2:
ſtoieńſtwá/ Vrzędnicy ludźi wielkich ſtanow/ y
3:
Vrzędnicy Mieyſtcy poki ſą ná vrzędźie. Prin=
4:
cipum Officiarij, Ciuitatum Rectores, officiorum
5:
ſuorum durante tempore. Młodſzy niż czterna=
6:
ſćie lat/ ktorzy v Pręgi miotłámi máią być kará=
7:
ni: Stárzy/ ná pámięći y ná rozumie zeſzli/ nie=
8:
wiáſty brzemienne/ áże by po porodzeniu moc
9:
wźięły. Wſzákże ſą tákie wyſtępy/ zá ktorymi á=
10:
ni Perſony Przerzeczone od męki bywáią wol=
11:
ne/ iáko ieſt wyſtęp przećiw Krolowi/ przećiw
Crimen laeſae Maieſtatis.

12:
poſpolitey rzeczy/ co zową Láćinnicy/ crimen lae=
13:
ſae Maieſtatis, to ieſt gdy ſye kto co tákiego dopu=
14:
ſći/ coby było przećiw Krolowi y beſpieczeńſtwu
15:
iego/ gdy náprzećiw ſkáźie álbo vpadku Miey=
16:
ſkiemu co broi/ gdy ku nieprzyiaćielowi ſye ſkło=
17:
ni/ gdy nieprzyiaćielowi zbroią/ pieniądzmi/ rá=
18:
dą/ y kthorymkolwiek inſzym ſpoſobem przećiw
19:
ſwemu Pánu dopomaga: gdy poddáne/ źiemie
20:
ktemu przywodźi/ áby były Krolowi przećiwne/
21:
gdy roſtyrk w Mieſćie czyni/ áby ktory przełożo=
22:
ny był zábit/ y inne tym podobne. Też nieczyni
23:
nikogo wolnym od męki/ wydánie á zdrádźiec=
24:
two Oyczyzny ſwey/ podánie Miaſt/ Zamkow
25:
nieprzyiaćielom/ ktożkolwiek by był tákim.
ii O Rozmá=


strona: iiv

O kárnoſći złoczyńcow
1:
O rozmáitych mękách.
2:
Wyſzſzey námieniony Autor wypiſał o ro=
3:
zmáitych mękách/ kthore złoczyńcom by=
4:
wáią zádawáne więcey z wymyſłow Sędźiow
5:
niebácznych/ á z okrućieńſtwá Káthowſkiego/
6:
niż wedle Práwá: iáko wodą/ octem/ laniem w=
7:
rzącego oleiu w gárdło/ ſzmárowánim śiárką/
8:
ſmołą goráiącą/ ſłoniną/ głodem/ prágnienim
9:
wielkim/ przyłożenim ná pępek myſzy/ śierſzeni/
10:
álbo iákich innych iádowitych chrobakow ná=
11:
krytych báńką/ áby ták gdyby wynidź niemogli/
12:
ćiáło ćierpiącego dręczyli: iáko też gdy złoczyńcę
13:
ku łáwie przywiążą/ nogi iego ſłoną wodą ná=
14:
máżą/ potym kozę przywiodą/ kthora rádá ſol
15:
iada/ áby pięty onego złoczyńcę lizáłá/ ktory bol
16:
powiádáią być okrutny/ bes obráżenia ćieleſne=
17:
go. Opiſuie támże niektore męki wedle Práwá
18:
miánowićie/ przes ćiągnienie powrozmi/ gdy
19:
złoczyńcá nágo (wſzákże wſtyd przyrodzony má
20:
iąc nákryty) ná węſzſzey łáwie niż ćiáło ieſt/ by=
21:
wa pod pachę przes pierśi przywiązan/ potym
22:
wielkie pálce v nog bywáią związáne/ á po=
23:
wroz od nich około ośi v kołá okręcą/ áby ták o=
24:
brácánim kołá ćiáło złoczyńce ku wypowiedźie=
25:
niu prawdy było ćiągniono. Niektorym theż
ktorzy ná


strona: ii2

Częſć czwarta. Liſt cxxvj.
1:
ktorzy ná męki máią być dani/ pierwey wſzytki
2:
włoſy brzytwą ogolą/ dla opátrzenia/ áby iákich
3:
kuńſztownych pomocy we włoſyech niemiał/
4:
podług czárnokſyęſtwá/ álbo czárow innych/ zá
5:
ktorymi więc żadney męki nieczuią. Przydáie
6:
ná oſtátek ſwoie widzenie/ áby złoczyńcá przed
7:
innymi mękámi/ naprzod był bit miotłámi/ mie=
8:
niąc że zá doświadczenim przes tákie karánie/
9:
rychley złoczyńcá powie ſwoie przewinienie/ niż
10:
zá mękámi wyſzſzey opiſánymi. In Summá/
11:
áby tákie męki były zádáne/ żeby ćiáło było bes
12:
obráżenia wielkiego/ y bes vłomnoſći. Abo=
13:
wiem gdy by ſye tráfiło/ iż by złoczyńcá dla mę=
14:
ki wielkiey vmárł/ Sędźia był by bárzo podeź=
15:
rzány/ iáko by mu tákie męki zádáwáć roſkázo=
16:
wał/ nie wedle Práwá álbo zwyczáiu/ nie zá mi=
17:
łoſćią ſpráwiedliwoſći/ nie z miłoſyerdźia/ nie z
18:
bácznoſći á z mądroſći: Ale z gniewu á z niena=
19:
wiſći/ áby ták z iego ſámego vporu człowiek zgi=
20:
nął. Byłby mowię Sędźia w tákim podeźrze=
21:
niu/ ieſliby ſye ſłuſznie nie wywiodł/ iż w they
22:
mierze náſládował práwá álbo zwyczáiu/ łáſká=
23:
woſći/ máiąc páná Bogá przed oczymá/ y ſprá=
24:
wiedliwoſć iego. O tym komu trzebá wiedźieć
25:
ſzerzey/ niechay czyta v tegoż Autorá.
ii ij Złoczyńcá


strona: ii2v

Okárnoſći złoczyńcow
1:
Złoczyńcá o co ma być pytań
2:
ná męce.
3:
ZLoczyńcá wedle Práwá niema być ná męce
4:
o więcey rzeczy pytan iedno o kthore ieſt o=
5:
ſkárżon/ á o ktore nań ſłycháć/ s tey przyczyny/ iże
6:
ná męki żaden niema być zdan/ kromia vprze=
7:
dzáiących znákow/ iáko wyſzſzey o tym.
8:
Między wielemi złoczyńcámi ktory
9:
ma być pierwey męczon.
10:
GDy wiele złoczyńcow o ieden wyſtęp ná
11:
mękę máią być zdáni: Sędźia then ma
12:
porządek chowáć/ áby tego pierwey kazał mę=
13:
czyć kthorego by rozumiał być ku powiedźieniu
14:
práwdy ſkłonnieyſzego: iáko ieſli Oyćiec s Sy=
15:
nem ma być męczon/ pierwey Syn/ przy oblicz=
16:
noſći Oycowſkiey/ álbo też w niebytnoſći z wiá=
17:
domoſćią iego/ dla tego iż Oyćiec zá żáłoſćią Sy
18:
ná ſwego rychley ſye ſkłoni ku wyznániu niż zá
19:
właſnymi mękámi. A ieſli żoná z Mężem/ pier=
20:
wey żoná/ dla thego iż niewieſćia płeć/ będąc
21:
mdleyſzey nátury/ y nie ták ćierpliwey/ rychley
22:
może być przywiedźioná vpominánim y męká=
23:
mi ku wyznániu/ niż Mąż.
O Powta=


strona: ii3

Częſć czwarta. Liſt cxxvij.
1:
O powtarzániu męki.
2:
ZLoczyńcá/ ktory raz dla iákiego podeźrzáne=
3:
go wyſtępku ſłuſznie á doſtátecznie wedle
4:
Práwá był męczon/ (kthora doſtátecznoſć ná v=
5:
znániu Sędźiego zależy) á ná męce by ſye nic
6:
nie zeznał: iuż o tenże wyſtępek/ drugą raz nie
7:
ma być męczon/ oprocz żeby ſye iákie nowe zná=
8:
ki pewne nań wynorzyły/ kthoreby były godne
9:
ku zdániu po wtore ná mękę wedle wyſzſzego o=
Złodźiey kiedy może być wthore męczon/ á iáko.

10:
piſánia. Wſzákże y zá pierwſzymi znáki/ może
11:
być dan wtore ná mękę/ gdy ieſt iáſny iego vczy=
12:
nek/ świádectwem dwu godnych ludźi ták do=
13:
brze dowiedźiony/ iż o nim Sędźia żadney wąt=
14:
pliwoſći niema/ tylko po złoczyńcy zna/ iż vczyn=
15:
ku ſwego więcey s krnąbrnoſći á z zátwárdze=
16:
nia niż z niewinnoſći przy.
17:
ZLoczyńcá gdy zna vczynek ſwoy ná męce/
18:
á po męce go przy/ może być po wtore męczon
19:
ku pierwſzemu zeznániu/ ále lżey niż pierwey.
20:
A ná wtorey męce gdy by nie zeznał/ ále sſtale
21:
przał/ iuż trzeći raz niema być męczon.
22:
ZLoczyńcá gdy kogo ná męce wyda/ thedy
23:
wydány ma być poiman. Wſzákże to wy=
ii iij dánie álbo


strona: ii3v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
dánie álbo powołánie/ nie ieſt doſtáteczny znák/
Powołány ma być poiman.

2:
áby powołány miał być zdan ná mękę/ ieſli
3:
przećiw niemu nie będźie innych znákow álbo
4:
dowodow. Abowiem powołánie wiele kroć
5:
bywa s tąd/ iż Gaudium eſt miſeris ſocios habe=
6:
re poenarum. A Regułá też ieſt práwna. A tor=
7:
mentis incipiendum non eſt, priusquam praecedant
8:
certa indicia.
9:
Przyſtoi też Sędźiemu/ pierwey niż zło=
10:
czyńcę zda ná męki/ bádáć ſye pilnie czáſu/ iá=
11:
ko dawno złoczyńcá kradł/ zbijał/ rc. y inne ło=
12:
troſtwo płodźił/ ieſli w leſye przemięſzkawał ál=
13:
bo nie. A tho ktemu áby wiedźiał iáko wielkie
14:
męki ma roſkázáć iemu zádáwáć. Abowiem
15:
wiele ich naydźie/ ktorzy będąc w towárzyſtwie
Złodźieyſki kuńſzt.

16:
przemięſzkiwáiąc w leſyech/ w gáioch/ ſpołem
17:
ſobie męki zádawáią/ y ćwiczą ſye ná wyćier=
18:
pienie rozmáitych mąk/ áby potym gdyby byli
19:
poimáni/ mocne męki wyćierpieli/ krom wyzná=
20:
nia złych vczynkow y towárzyſtwá ſwego/ co
21:
z wyznánia złodźieiow poznano.
22:
O rozmáitey śmierći
23:
roznych Złoczyńcow.
Iáką śmier=


strona: ii4

Częſć czwarta. Liſt cxxviij.
1:
IAką śmierćią kthory złoczyńcá ma być
2:
karan/ wypiſano Specu. Saxon. lib: ij, ar=
3:
ticu: 13. 16. 36. to ieſt/ złodźiey ma być o=
Złodźiey. Zdraycá. Rozboynik. Lipieżcá. Mężoboycá. Cudzołożnik. Pánieńſki gwałtownik. Odſzczepieniec. Czárownik Zádawcá iádu.

4:
bieſzſzon. Zdraycá/ rozboynik/ łupieżcá w koło
5:
wplećion. Mężoboycá/ gwałtownik Pánien/ y
6:
ktoryby ná cudzołoſtwie był poimány/ tákowi
7:
máią być ſćięći iáko nápiſano. Raptores virginum
8:
honeſtarum vel ingenuarum, ſiue deſponſatae fu=
9:
erint ſiue non, vel quarumlibet viduarum, capitis
10:
ſupplicio puniuntur. Odſzczepieniec Wiáry
11:
Krzeſćiáńſkiey ma być ſpalon. Tąż śmierćią ma
12:
zginąć Czárownik/ y kthoby komu iad zádał.
13:
O karániu Heretykow (iż z innych praw má=
14:
luczko ſzerzey powiem) ieſt też ſrogi Státut Ko=
15:
ronny Krola Włádźiſłáwá Iágiełłá/ vczynio=
16:
ny Roku 1424. gdźie iáſnie opiſano/ áby Here=
17:
tykowie naprzod mieczem byli karáni/ potym
18:
też więtſze im karánie ieſt náznáczone/
Karánie Heretyká wedle Státutu Koronnego y práwá duchownego.
áby nie
19:
ináczey iedno iáko wyſtępuiący przećiw Máie=
20:
ſtatowi Krolewſkiemu byli karáni/ to ieſt/ nie
21:
tylko ná gárdle/ ále y ná máiętnoſći/ ktoraby po
22:
zámordowánym Heretyku do ſkárbu Krolew=
23:
ſkiego byłá przyłączoná. Nád tho dźieći onego
24:
Heretyká wiecznie by były bezecnymi. A ku ża=
25:
dnemu doſtoieńſtwu áby niebyły nigdy obierá=
ny. Práwo


strona: ii4v

O kárnoſći złoczyńcoww
1:
ny. Práwo záſye Duchowne ná Heretyki
2:
ieſt lżeyſze. In C. ad abolendam de haereticis. gdźie
3:
nápiſano/ áby Heretykowie kthorzy by byli do=
4:
świadczeni w odſzczepieńſtwie/ ieſli by ſye ch=
5:
ćieli błędu ſwego odprzyſyądz, vchodzą karánia.
6:
A potym ieſliby w toż odſzczepieńſtwo wpádli/
7:
tedy s Práwá Duchownego bywáią podáni z=
8:
wierzchnoſći Swieckiey/ áby byli mieczem ka=
9:
ráni. Wſzákże ich Synowie niebywáią bezecni/
10:
iáko práwem Polſkim. A gdźie karánie zá
11:
iákie złoczyńſtwo nie ieſt opiſáne/ tám złoczyńcá
12:
ma być karan wedle vznánia Sędźiego/ kthore
13:
więcey ſye ma ſkłániáć ku łáſkáwoſći/ niż ku o=
14:
krućieńſtwu. Abowiem Práwá ná złoczyńce ſą
15:
vczynione/ áby zá boiáźnią ich/ zuchwáli ludźie
16:
od złych vczynkow ſye hámowáli/ á niewinni
17:
áby w beſpieczeńſtwie á w pokoiu mięſzkáli.
18:
O Złodźieyſtwie.
19:
ZLodźieyſtwo ieſt dwoiá=
20:
kie/ Iáwne y Táiemne. Iá=
Złodźieyſtwo iáwne.

21:
wne/ gdy złodźiey ná złodźiey=
22:
ſtwie álbo ná onym mieyſthcu
23:
gdźie kradł będźie poimány: w
domu/ w o=


strona: kk

1:
domu/ w ogrodźie/ álbo w Winnicy/ rc. Tá=
Táiemne.

2:
iemne/ gdy złodźieiá nie poimáią ná złodźiey=
3:
ſtwie/ áni ná onym mieyſtcu gdźie kradł/ ále gdy
4:
rzecz krádźioną tái/ álbo gdy zá czyią rádą y po=
5:
mocą złodźieyſtwo ſye sſtáło. Iáwni złodźieie
6:
wedle Práwá Ceſárſkiego bywáią karáni ná=
7:
grodzenim rzeczy vkrádźioney czworáko. Táie=
8:
mni dwoiáko. Też wedle Práwá Bożego w
Exod: xxij. Prouerb:vj.

9:
Stárym Zakonie nágrodzenim rzeczy krádźio=
10:
ney dwoiáko/ czworáko/ pięćioráko/ y śiedmiorá=
11:
ko. A ieſli by niemiał czym nágrodźić/ thedy go
12:
záprzedawano. Ale wedle Práwá Sáſkiego
13:
Máydeburſkiego/ złodźiey ma być obieſzſzon.
14:
Karánie v Prągi.
15:
IEſli by ktho vkradł co by trzy złote álbo
16:
wyſzſzey ważyło/ ma być obieſzſzon. Bo
17:
áczkolwiek tám mowi de tribus ſolidis Specu:
18:
Saxon: lib: ij, articu: 13 Wſzákże ſolidum wykłá=
19:
da złoty z Láćińſkiego ſłowá wywodząc/ a ſoli=
20:
ditate auri. A ieſli by rzecz krádźiona mniey niż
21:
trzy złote ważyłá/ á kradźieſtwo by ſye sſtáło
22:
we dnie/ v Prągi ma być bit/ y włoſy máią być
23:
oberznione/ co zową Láćinnicy/ poenam in cu=
24:
te et crinibus. Kthore Práwo około obrzyná=
kk nia wło=


strona: kkv

O kárnoſći złoczyńcow
1:
nia włoſow (piſze támże) ná ten czás było dáne/
Obrzezánie vſzu miáſto włoſow czyſty frymárk

2:
kiedy ludźie długie włoſy nośili/ pothym kiedy
3:
krotkie włoſy poczęli nośić/ tedy káwálec vchá
4:
álbo noſá miáſto włoſow vrzynáią. A ieſli by
5:
vchá niemiał/ ná twarzy bywa nácechowan/ y
Poena in cute et carne. Poena in crinibus.

6:
názwano to potym poenam in cute et carne, non
7:
in crinibus. Iure Municip: articu: 38.
8:
Ktore złodźieie cechuią.
9:
TY złodźieie ktorzy we dnie krádną/ mieſz=
10:
ki/ wácki/ kálety kryiomie rzeżą/ thák zná=
11:
czą. Zá pierwſzym kradźieſtwem ie ná twarzy
12:
cechuią. Zá wthorym obiedwie vſzy vrzynáią.
13:
Zá trzećim krzyż ná czele żelázem wypaláią. A zá
14:
káżdym rázem miotłámi ie v prągi biją. Tákie
15:
cechowánie ná złodźieioch dla thego bywa/ áby
16:
ie ludźie ználi/ á ich ſye ſtrzegli. A ieſli by ſye kto=
17:
ry dáley co tákiego dopuſćił/ iuż ma być powro=
18:
zem ná ſzubienicy nácechowány/ áby więcey lu=
19:
dźiom nieſzkodźił/ gdyż ſye zá troiákim ták ſro=
20:
motnym karánim nie vpámiętał/ iuż máła ná=
Czemu złodźieie wieſzą/ á niewiáſty topią.

21:
dźieiá o nim áby ſye miał polepſzyć. Iure Muni
22:
cip: articu: 38. Y tá ieſt przyczyná dla ktorey zło=
23:
dźieie wieſzſzą/ á niewiáſty topią/ álbo inną ś=
24:
mierćią wedle zwyczáiu ktorey kráiny trácą/ iż
gdy by nie


strona: kk2

1:
gdy by niebyli śmierćią karáni/ máła by nádźie=
2:
iá po nich byłá vpámiętánia y polepſzenia/ by
3:
też naſroſzſzym karánim kromia śmierći byli ka=
4:
ráni/ ktore karánia oni częſtokroć ſobie zá śmiech
5:
máią/ y zá nic nieważą. Co mądrzy á báczni Sę=
6:
dźiowie obaczywſzy/ wynáleźli ten obyczay/ á=
7:
by ták byli karáni/ iáko by tego więcey nieczyni=
8:
li. Wſzákże Sędźia przy złodźieioch ma pilnie
9:
báczyć/ potrzebę/ vboſtwo/ czás/ rzecz krádźio=
10:
ną/ ieſli vmyſlnie kradł/ álbo zá potrzebą wiel=
11:
kiego głodu/ ieſli z vprzeymey złoſći/ z zwyczá=
12:
iu/ z nie opátrznoſći/ y inne okolicznoſći/ zá ktory=
13:
mi złodźiey może ſye czáſem wymowić. Abo=
14:
wiem ieſli zá przywiedźienim głodu/ nie vmy=
15:
ſłem zdrádźieckiego zyſku/ co by tylko ku ziedze=
16:
niu álbo pićiu/ może ſye nieiáko omowić/ ponie=
17:
waż też czytamy o tym/ iż dla wielkiey á oſtáth=
18:
niey potrzeby/ rodźice záprzedawáli dźieći ſwo=
19:
ie/ y zábijáli ie ku ziedzeniu/ á to ieſt więtſzy wy=
20:
ſtępek.
21:
KToby rzecz krádźioną álbo łupy przecho=
22:
wywał/ álbo rády y pomocy ku kradźiec=
23:
twu dodawał: przeświadczony tąż śmierćią
24:
iáko y złodźiey ma być karány. Eodem lib: ij, ar=
25:
ticulo 13.
kk ij O rzeczách


strona: kk2v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
O rzeczách odiętych Złodźieiowi
2:
przy poimániu.
3:
PRzy karániu złodźieiow/ Sędźia ma pil=
4:
nie báczyć/ áby też y tym nieprzepuſzczał/
5:
kthorzy w ten czás gdy złodźieie imuią/ rzeczy
6:
przy nich náleźione ſobie biorą/ y inne ktore im
7:
złodźieie vkázuią. Abowiem Opráwcy/ Cekla=
8:
rze/ Cechmiſtrze/ y inni Vrzędnicy ktemu przy=
9:
należący/ gdy imuią złodźieie/ częſtokroć ich ze
10:
wſzytkiego odźieráią. Nád to ieſzcze od nich py=
11:
táią/ ieſli by kędy co więcey krádźionego zácho=
12:
wáli/ to wſzytko ſobie przywłaſzczáią/ niewiem
13:
ktorym innym práwem iedno łupieżnym/ cho=
14:
ćia też ták dobrze z wyznánia złodźieyſkiego iá=
15:
ko z ſwey właſney wiádomoſći/ wiedzą czyie o=
16:
ny rzeczy ſą przes nie odebráne. Dobrze czáſu
17:
ſwego poſtánowiono było to práwo/ ktore Lo=
18:
rychius w ſwych Kſyęgách wſpomina/ że rze=
19:
czy ktorekolwiek przy złodźieiu poimánym záſta=
20:
wano/ Vrząd zábierał/ á to w ten obyczay/ áby
21:
w obce ręce co nie zábłądźiło/ gdy by káżdemu
22:
wolno było przywłaſzczáć ſobie co nie ieſt iego.
23:
Potym wracano ony rzeczy záchowáne/ gdy ſye
24:
kto do nich ozwał/ á dowiodł iż iego ſą. Ale te=
raz co kol=


strona: kk3

częſć czwarta. Liſt cxxxj.
1:
raz co kolwiek przy złodźieiu záſtáną/ to nie iná=
2:
czey ſwym właſnym być mienią/ iákoby tego z
3:
właſney oyczyzny ſwey zá dźiedźictwem doſtá=
4:
li. Przeto Diogenes Philoſoph/ gdy vźrzał czá=
5:
ſu iednego tych Pánow kthorych Grekowie ná
6:
Seymy wálne od śiedmi Miaſth ſyłáli/ á oni
7:
wiodą iednego/ co był s Skárbu złotą fláſzę v=
8:
kradł: powiedźiał/ iż wielcy złodźieie máłego
9:
wiodą. Y dźiſyeyſzych czáſow tákowi w przy=
10:
powieſć przychodzą/ iż gdy máłe złodźieyki wo=
11:
dzą álbo wieſzſzą/ ſámi zá więtſze złodźieie bywá
12:
ią miani/ przes tákowe odźieránie á przywłaſz=
13:
czánie cudzych rzeczy. Przeto Vrzędnicy win=
14:
ni by tego przeſtrzegáć/ áby tácy łupieżni ſłudzy
15:
byli karáni/ áby rzeczy krádźione przes nie odięte
16:
właſnemu Pánu były wracáne.
17:
O cudzołoſtwie.
18:
CVdzołoſtwo/ iże wyſthęp
19:
ieſth bárzo ſzkodliwy/ złączenie
20:
Małżeńſkie tárgáiący/ nád ktore
21:
żadne inne złączenie Pánu Bogu
22:
nie ieſt wdźięcznieyſze/ áni ku zie=
kk iij dnániu


strona: kk3v

Okárnoſći złoczyńcow
1:
dnániu przyiaćielſtwá żadney drogi ſnádniey=
2:
ſzey nieieſt/ iáko małżeńſtwo święte. Ktore po=
3:
żytki ponieważ ſye przes cudzołoſtwo porą/ á
4:
wiele złego s cudzołoſtwá płynie/ Przetho Pan
5:
Bog w Stárym Zakonie cudzołożniki y cudzo=
Deute: xxij.

6:
łożnice śmierćią káráć roſkazał mowiąc. Si dor=
7:
mierit vir cum vxore alterius, vterque morietur.
8:
.i. adulter et adultera, et auferetur malum de me=
9:
dio. A v Ezechielá Proroká ſtráſzliwe á ogro=
Ezech: xvi.

10:
mne karánie cudzołożnikow y cudzołożnic ieſth
11:
náznáczone/ mieczem á kámionowánim. Ku
12:
ktoremu karániu Bożemu/ Ludźie náuczeni w
13:
Práwie przykłániáiąc ſye/ vſtáwili też cudzołoż=
14:
niki mieczem káráć/ niemniey dla niezliczonych
15:
złych rzeczy/ ktore s tąd pochodzą/ to ieſt/ krzy=
16:
woprzyſyęſtwá/ fáłſzywe świádectwá/ gwał=
17:
ty/ krzywdy/ zdrádliwe oſzukánia prawdźiwych
18:
dźiedźicow/ porubſtwá/ nierządy/ y innych wie=
19:
le złych rzeczy: iáko też y dla ſámego tego ſproſne=
20:
go przed Pánem Bogiem á hániebnego w ſwey
21:
náturze vczynku. Wſzákże dźiſyeyſzych czáſow
22:
v wielu Przełożonych cudzołoſtwo ieſt zá máłe
23:
przewinienie/ dla tego iż ſye ſpoſpolitowáło. A
24:
wiele ich ſnadź ieſt/ kthorzy ie beſpiecznie popeł=
25:
niáią/ krom żadnego náruſzenia ſumnienia ſwe=
26:
go/ y krom żadney kárnoſći. Nic ich nieruszáią
przykłády/


strona: kk4

Częſć czwarta. Liſt cxxxij.
1:
przykłády/ s ktorych ſye vczymy/ iáko Pan Bog
2:
ſrogo karał cudzołoſtwá. Czytamy iż dla iedne=
Iudic: xix, etxx.

3:
go tylko cudzołoſtwá/ pobito było ludźi ſzeſć=
4:
dźieſyąt y trzy tyſyące/ boiuiących w pokoleniu
5:
Beniámin. A dla zgwałconey Dyny Corki Ia=
Gen: xxxiiij.

6:
kobowey/ wſzytki Sychymity pozábijano/ ſtá=
7:
dá ich rozebrano: żony/ dźieći/ w niewolą pobra=
8:
no/ Miáſto zburzono. Czytamy theż iż Cudzo=
i Cor: vi. Heb: xiij.

9:
łożniki/ y wſzytkie nieczyſte ludźi będźie ſądźił
10:
Pan Bog/ Kroleſtwá Bożego nie oglądáią.
11:
Scortatores adulteri non poſsidebunt regnum dei.
12:
Scortatores adulteros iudicabit Deus. A wżdy
13:
ich to nic nieruſzy/ wżdy przełożeni tego nieka=
14:
rzą. Albo też ſnadź dla tego/ iż ták ſámi czynili ál=
15:
bo czynią. Przeto iáko inne złoſći zá niekárno=
16:
ſćią mnożą ſye/ ták też y cudzołoſtwo. Nápiſa=
17:
no Eccleſiaſtici viij. Quia non profertur cito con=
18:
tra malos ſententia, ideo absque timore filij homi=
19:
num perpetrant mala. A ták ná karánie cudzo=
20:
łożnikow nie mnieyſze trzebá mieć przełożonym
21:
baczenie/ iáko y ná innych złoczyńcow wedle
22:
Práwá Bożego y Ludzkiego. Wſzákże thák o=
23:
krutne karánie cudzołożnikow/ Duchowne y
24:
Mietſkie Práwo nieiáko vśmierzyło/ iż wedle
25:
Duchownego Práwá cudzołożniki álbo z zboru
26:
wiernych wyłączáią/ álbo rozwodzą. A wedle
Práwá


strona: kk4v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
Práwá Mieyſkiego głodem/ wygnánim/ s po=
2:
ſpolſtwá wyłączenim/ tych zwłaſzczá ktorzy ſą
3:
vboſzſzy. A bogátſze winą pieniężną/ álbo in=
4:
nym karánim wedle vznánia przełożonych ka=
5:
rzą. Niekthorzy chcąc áby przedſye karánie cu=
6:
dzołoſtwá wedle dawnych Praw trwáło/ vſta=
7:
wili áby cudzołożnik mieczem był karan/ wedle
8:
Práwá. Qui in adulterio fuerit deprehenſus, ca=
9:
pite plectitur. Specu: Saxon: lib: iij, articu: i. lib:ij,
10:
articu: 13. A cudzołożnicá áby byłá v Prągi bi=
11:
tá/ y od Práwá Małżeńſkiego oddalona. In
12:
Summá/ Práwo nigdźie nieczyni cudzołożni=
13:
kow od karánia wolnych/ choć by theż ná miey=
14:
ſtcá beſpieczne vćiekáli/ áni w Koſćiele/ áni ná
15:
Cmyntarzu/ áni w Klaſztorze.
16:
Mąż gdyby Cudzołożniká záſtał v
17:
ſwey żony/ co ma czynić.
18:
Mąż ieſliby v żony Cudzołożniká záſtał/ á
19:
niemogł by go poimáć/ może go ránić/
20:
álbo zábić/ ktemu ieſt Práwo 12 tabul. Moechum
21:
in adulterio deprehenſum necato. Specu: Saxo:
22:
lib: i, articu: 50.
23:
IEſli by ſye przydáło/ iżby Mąż máiąc żo=
24:
nę ſwoię w cudzołoſtwie podeźrzaną/ v=
pomionął


strona: ll

Częſć czwarta. Liſt cxxxiij.
1:
pomonął by Cudzołożniká trzy kroć przed ś=
2:
wiádkámi/ áby iego żenie dał pokoy/ A potym
3:
by go záſtał s nią mowiącego táiemnie w do=
4:
mu ſwoim álbo w domu onego Cudzołożniká/
5:
álbo kędy ná poſpolitym iáwnym mieyſthcu/
6:
może go właſną ręką zábić. A ieſli by go ná in=
7:
nym mieyſtcu nálaſł z żoną gadáiącego/ thedy
8:
wezwawſzy trzech świádkow kthorymi by do=
9:
wiodł iże z żoną gadał/ ma go Sędźiemu oznay=
10:
mić/ ktory go potym wywiedźiawſzy ſye práw=
11:
dy ma wedle Práwa káráć. Lib: et arti: eodem.
12:
Articu: 37.
13:
Mąż/ kiedy żony o cudzołoſtwo
14:
niema káráć.
15:
Mąż niemoże żony káráć o cudzołoſtwo/ á=
16:
ni przećiw niey czynić w pewnych przy=
17:
padkách. Naprzod/ gdy też ſam cudzołożni=
18:
kiem ieſt. Bo kruk krukowi oká niekluie. W=
19:
tore/ ieſli iey przyczynę iáką do tego dał. Trze=
20:
ćie/ ieſli s nią nie mięſzka/ á oná mniema iż by
21:
zmárł. Czwarte/ ieſli tho zá przymuſzenim
22:
vczyniłá/ nie s chući/ nie z wolej ſwey/ ále zá
23:
gwałtem. Piąte/ ieſli cudzołożniká mnimá=
24:
łá być ſwym mężem/ przes iákie oſzukánie Per=
ll ſony/ co


strona: llv

O kárnoſći złoczyńcow
1:
ſony/ co Láćinnicy zową/ fraudulentum concu=
2:
bitum per deceptionem perſonae. Co może po=
3:
znáć s tego przykłádu. Sempronius rozmiło=
4:
wał ſye iedney Pánny/ y żądał żony Mewiuſo=
5:
wey/ áby mu ią ku iego woli ziednáłá: co żoná
6:
Mewiuſowá obiecáłá vczynić/ á obiecawſzy
7:
nie vczyniłá/ ále ſámá pewnego czáſu ná pewne
8:
mieyſtce wedle zmowy w nocy przyſzłá/ á ná o=
9:
nym ſye łożu położyłá/ gdźie Pánná być miáłá.
10:
Sempronius oſzukány z niewiádomoſći z żo=
11:
ną Mewiuſową ſpał/ mniemáiąc áby s Pánną.
12:
Tu Sempronius s ſtrony żáłuiącego Mewiu=
13:
ſá nie winien cudzołoſtwá/ ále Páni Mewiuſo=
14:
wá. Szoſte/ Ieſli po cudzołoſtwie s nią
15:
mięſzka. Abowiem przes to zda ſye przyzwáláć
16:
ná iey vczynek.
17:
Znáki przes ktore poznáć Cudzo=
18:
łożniká.
19:
IZe cudzołoſtwá poſpolićie w táiemnoſći
20:
bywáią/ ták iż mąż trudno ſye ma dowie=
21:
dźieć o cudzołożniku y o cudzołożnicy. Náu=
22:
czeni w práwie y tego nie opuſćili/ opiſáli znáki
23:
przes ktore to może poznáć. Naprzod s ſtro=
24:
ny mieyſtcá/ áby ten komu tho przynależy wie=
dźieć/ oba=


strona: ll2

Czẃſć czwarta. Liſt cxxxiiij.
1:
dźieć/ obaczył mieyſtce gdźie tę parę záſtał/ ieſli
2:
w ćiemnym/ ieſli ná widocznym/ ieſli ná świę=
3:
conym/ álbo nie ná święconym mieyſtcu. Abo=
4:
wiem ná mieyſtcách poświęconych niebywa
5:
podeźrzenia ná cudzołoſtwo. Wtore/ ma być
6:
baczenie Perſony/ ieſli krewny álbo obcy/ ieſli
7:
Duchowny álbo świecki. Abowiem ná krewne
Id verum eſt ſczt.

8:
go/ ná Kſyędzá/ ná Mnichá/ nie ieſt podeźrzáne
9:
cudzołoſtwo. Trzećie/ może poznáć s ſprá=
10:
wy á poſtáwy oney pary podeźrzáney/ ieſli ſye
11:
obłápiáią/ cáłuią/ częſto rozmawiáią/ k ſobie v
12:
śmiecháią. rc.
13:
O Mężoboyſtwie.
14:
Mężoboyſtwo ieſth troiá=
Mężoboyſtwo troiákie.

15:
kie. Naprzod/ zábije kto ko=
16:
go áby Imienie iego wydárł y
17:
poſyadł/ álbo by ich wiele po=
18:
zábijał: táki koniem około ryn=
19:
ku ma być włoczon/ pothym w koło wplećion.
Rozmáitego Mężoboyſtwá rozmáita śmierć.

20:
Wtore/ zábije ieden drugiego z nieprzyiáźni
21:
iákiey/ táki ma być mieczem karan. Trzećie
22:
mężoboyſtwo ieſt/ gdy zábije kogo w obronie
23:
ll ij ſwego zdro=

24:


strona: ll2v

1:
ſwego zdrowia/ álbo s przygody: iáko gdy by
Przygodne mężoboyſtwo.

2:
zrębuiąc drzewo/ podrożnego człowieká zábił/
3:
álbo ſtrzeláiąc ná ptaká/ á nie s chući by to vczy=
4:
nił: táki ieſli świádki ma ſwey obrony á przygo=
5:
dy/ ſamotrzeć przyſyęgą ſye wyzwoli/ odpráwi=
6:
wſzy wargielt/ to ieſt zápłáćiwſzy głowę wedle
7:
Práwá. Przeto tu Sędźia (ktory winien ſędźić
8:
wedle Práwá) ma być wtym opátrzny/ á iáſną
9:
ſpráwę mieć/ ieſli z woley á z vmyſłu mężoboy=
10:
ſtwo ſye sſtáło. Abowiem ieſli vmyſlnie/ tedy
11:
Mężoboycę ma ná gárdle káráć wedle Práwá.
12:
A ieſli przygodnie/ ná wargielt ſkázáć. Iure Mu=
13:
nicip: arti: 38. Spec: Sax” lib: ij, art: 13. et 38.
14:
Wargielt w Práwie zowią nágrodzenie/ ál=
Wargielt

15:
bo zapłátá iákiey ſzkody álbo przewinienia/ we=
16:
dle opiſánia w Práwie.
17:
Karánie tego kto by zábił Oycá
18:
álbo Mátkę.
19:
KTo by zábił Oycá/ Mátkę/ Syná/ Dźiá=
20:
dá/ Bábę/ Brátá/ Syoſtrę/ Krewnego
21:
ſwego/ álbo by do tego iáką przyczynę dał: Táki
22:
záſzyty w ſkorę álbo w wor/ ze pſem/ s kurem/ z
23:
iáſzczurką/ z małpą/ ktore s tych ná ten czás mo=
24:
że mieć/ w rzekę ma być wrzucon/ y vtopion.
Ze pſem


strona: ll3

Częſć czwarta. Liſt cxxxv.
1:
Ze pſem dla tego/ iż ten zły człowiek nieznał vt=
Pies.

2:
ćiwoſći/ kthorą był powinien rodźicom ſwoim
3:
wyrzędzáć/ záſlepiony nie ináczey iáko pies kto=
4:
ry ſye ſlepo rodźi/ á do dźiewiątego dnia niewi=
5:
dźi. Kur znáczy wyſoką á hárdą myſl iego/
Kur.

6:
ktorą miał przećiw rodźicom ſwoim/ álbo kre=
7:
wnemu ſwemu. Iáſzczurká znáczy nieſzczę=
Iáſzczurká.

8:
ſliwoſć rodźicow. Abowiem iáſzczurká ſámiec
9:
gdyſye s ſámicą ſchodźi/ głowę ſwoię w iey vſtá
10:
włoży/ ktorą potym ſámicá w ſobie vgryźie: A
11:
iáſzczurczętá gdy ſye máią wylągnąć/ wygryzá=
12:
ią ſye z żywotá ſámice/ ták że y ſámicá zdechnie.
13:
Małpá záſye iáko ſye przypodoba ſpráwom
Małpá.

14:
ludzkim/ y podobieńſtwo człowieká ſpráwámi
15:
ſwymi okázuie/ á człowiekiem nie ieſt: ták że też
16:
ten zábijácz zda ſye być człowiekiem/ ále wedle
17:
vczynku nie ieſth/ dla tego iże zábićim rodźicow
18:
ſwoich/ nie ludzki/ ále więcey niż beſtyálny vczy=
19:
nek popełnił. Specu: Saxon: lib: ij, artic: 14.
20:
POmocnicy ku Mężoboyſtwu/ tákim ka=
Auxiliatores.

21:
ránim máią być karáni/ iáko y głowny
22:
Mężoboycá. A pomocnicy máią być rozumia=
23:
ni/ kthorzy ſye ná mężoboyſtwo iednoſtáyną
24:
rádą á pomocą ſpiknęli y ziednoczyli. Specu: Sa=
25:
xon: lib: ij, et articu: 14.
ll iij Mężoboy=


strona: ll3v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
Mężoboycá kiedy o gárdło nie ma
2:
być ſądzon.
3:
Mężoboycá ieſli pierwey niż by go kto o mę=
4:
żoboyſtwo winił/ dobrowolnie do Są=
5:
du przyydźie/ znáiąc vczynek/ chcąc ſye vſprá=
6:
wiedliwić/ y wywieſć niewinnoſć ſwoię/ iż ſye
7:
to zá wielką potrzebą w obronie przydáło: tá=
8:
kiemu iuż Sąd nie idźie o gárdło/ ále przedſye
9:
ma być ſkazan ná pokup Sędźiemu y ſtronie/ to
10:
ieſt krewnym zábitego ná Wárgielt: ku ktorego
11:
brániu przyrodzeni zmárłego trzy kroć máią być
12:
pozwáni. A ieſli by nie ſtánęli/ pokoy broniącey
13:
ſye ſtronie/ ktora przygodę ſwą okazáłá/ ma być
14:
nákazan przez Sądowny wyrok/ y od płáce=
15:
nia do tąd ma być wolna/ áż krewni zmárłego
16:
Práwem tego będą dochodźić od niego. A ie=
17:
ſliby zábity ieſzcze niepogrzebiony do Sądu był
18:
przynieſyon/ á ná Mężoboycę by żáłowano: te=
19:
dy obwiniony dla thego iż pierwey do Sądu/
20:
czuiąc niewinnoſć ſwoię/ dobrowolnie ſtánął/
21:
bliſzſzy ſye odwieſć y zmárłego pokonáć wedle
22:
Práwá. Specu: Saxon: lib: ij, articu: 14. lib: i, ar=
23:
ticu: 64. Ktore omawia iże káżdy bliſzſzy ieſth
24:
zdrowie y dobrá ſwoie obronić/ niż by go ktho
25:
miał pokonáć.
Pánná ál=


strona: ll4

częſć czwarta. Liſt cxxxvj.
1:
PAnná álbo niewiáſtá gdyby z rozpuſzczo=
2:
nymi włoſy przyſzłá do Vrzędu/ żáłuiąc
3:
ná kogo o gwałt ſobie vczyniony/ ofiáruiąc ſye
4:
tego dowieſć świádkámi/ ktorzy wołánie iey ſły
5:
ſzeli: A obwiniony przyſzedł by pierwey do V=
6:
rzędu dobrowolnie/ nie związány/ nie poimá=
7:
ny/ chcąc wywieſć niewinnoſć ſwoię wedle prá=
8:
wá. Thedy obwiniony zá tákowym wolnym
9:
przyſzćim do Vrzędu/ bliſzſzy ſye odwieſć ſámo=
10:
śiodm/ niż by go biała głowá o gwałth miáłá
11:
pokonáć. Abowiem Práwo záwżdy ieſth przy=
12:
chylnieyſze ſtronie obwinioney/ niż żáłuiącey.
13:
Iure Municip: articu: 38.
14:
Ktorzy od mężoboyſtwá máią być
15:
wolni/ álbo lżey karáni.
16:
OD Mężoboyſtwá bywáią wymowione
17:
ty Perſony. Naprzod
18:
Dźieći/ ktore ieſzcze baczenia á rozumu nie
Dźieći.

19:
máią/ áni co ieſt złoſć y zdrádá nieznáią. Ale ieſli
20:
by iuż znáły co ieſt źle: thedy máią być karány/
21:
wſzákże łáſkáwiey dla młodoſći/ ktora ich vczy=
22:
nek nieiáko omawia. Abowiem niekthore dźieći
23:
zwłaſzczá złego wychowánia/ máią czáſem ná
złe wiele


strona: ll4v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
złe wiele rozumu. Piſze S. Grzegorz w niekto=
2:
rym Dyálogu/ iże Dyabeł iednemu Oycu wyr=
3:
wał dźiećię w piąći lećiech z rąk/ gdy przyſyęgá=
4:
ło á bluźniło Páná Bogá: co by był Pan Bog
5:
nie dopuſćił/ by było ono dźiećię co ieſt źle nie ro=
6:
zumiáło. A dźiećię ma być rzeczono/ poki nie
7:
doydźie śiedḿ lat.
8:
Item/ Ludźie Stárzy/ ktorzy przes wſzy=
Stárzy.

9:
tek czás żywotá ſwego/ záwżdy bes nágány po=
10:
bożnie żyli/ á z ludźmi ſtátecznymi y s cnotliwy=
11:
mi obcowánie mieli/ tákowe ich żyćie bárzo im
12:
pomaga/ áby zá mężoboyſtwo od śmierći byli
13:
wolni.
14:
Szaleni/ ktorzy niewiedzą co czynią. Abo=
Szaleni.

15:
wiem ná ſwym ſzaleńſtwie doſyć káránia má=
16:
ią. A człowiekowi vdręczonemu więtſzy ſmu=
17:
tek y vdręczenie niema być przydáne. Afflicto non
18:
eſt addenda afflictio. Ale ieſli by ſzalony zábił
19:
przed tym niż ſzálał: y w ten czás gdy ſzáleie ma
20:
być iáko inny karan.
21:
Ktory ſye porywa ze ſnu/ podobny ſzalone=
Porywáiący ſye ze ſnu.

22:
mu/ álbo wielce pijánemu. Ale to ták ma być ro=
23:
zumiano/ ieſli ſye mu to porywánie nigdy nie
24:
przydawáło/ á tego do ſyebie pierwey nie znał.
Abowiem


strona: mm

Częſć czwarta. Liſt cxxxvij.
1:
Abowiem ieſli to pierwey czuł do ſyebie/ y s tá=
2:
kiego porywánia ſnu/ albo z iákiego záchwyce=
3:
nia á ſzaleńſtwá ludźiom ſzkodźił: winien ieſth
4:
mężoboyſtwá. Bo czáſu dobrego baczenia/ po=
5:
winien ſye był opátrzyć/ áby ſam ſypiał w do=
6:
brym zámknieniu/ álbo ſye kazał dowieſć do klo=
7:
zy.
8:
Item/ Pijánice/ ktorzy ku mężoboyſtwu v=
Pijáni karánia zá zły vczynek dla piiańſthwá niewolni.

9:
myſlnie pijańſtwem ſye niegotowáli/ áby mężo=
10:
boyſtwo zá więtſzą wymowką popełnić mogli.
11:
Abowiem ták częſto mowią/ muſzę ſobie nań
12:
podpić. Wſzákże tę obmowę ták rozumiey/ iże
13:
żadnego pijańſtwá niemáſz tákiego/ ktore by zu=
14:
pełnie od złego vczynku omáwiáć álbo wolne=
15:
go czynić miáło/ iedno tylko ſrogoſć Sędźiemu
16:
w karániu nieiáko zámierza. Ebrietas enim qua=
17:
liscunque non excuſat a toto, eos tamen excuſat a
18:
tanto. A pijańſtwo też tu rozumiey tákie/ ktore
19:
by było ták wielkie/ iże by człowiekowi rozum
20:
á bácznoſć odięło.
21:
Item/ Ktorzy ſye dopuſzczą mężoboyſtwá
Z przygody zábijáiący

22:
nie s chući/ nie z vmyſłu/ nie z vprzeymey złoſći/
23:
ále z tráfunku przes iákie nieſzczęſćie/ w kuńſz=
24:
ćie/ we grze/ w roboćie/ ták iżby z onego niebácz=
mm nego obrá=


strona: mmv

O kárnoſći złoczyńcow
1:
nego obráżenia/ potym obráżonego śmierć záſz=
2:
łá. Abowiem ty przygody á tráfunki częſtokroć
3:
zrządzeniu á przeźrzeniu Bożemu przypiſuią. Et
4:
fortuitum caſum nullum humanum conſilium prae=
5:
uidere poteſt. Ná przykład/ gdy by ktho ie=
Przykład przyrodnego mężoboyſtwá.

6:
chał ná płochym koniu/ kthorego by wodzą há=
7:
mowáć niemogł/ á dźiećię by ná łonie Máthki
8:
poráźił. Albo przy grániu piły/ gdy by ieden dru=
9:
giego gonił/ á w vćiekániu nogę złamał y v=
10:
márł.
11:
Item/ Ktorzy zábijáią dźieći dźiwnie ſye
Zábijácze dźieći ná kſtałt Beſtiey ſye rodzących.

12:
rodzące/ nie wedle wyobrażenia ludzkiego/ ále
13:
ná kſtałt iákiey Beſtyey. Abowiem y thákie nie
14:
maią być krzczone/ ále zárázem zádawione/ álbo
15:
ktorymkolwiek obyczáiem máią być zátrácone.
16:
Ktore dźiwne rodzenie (iż ſye to trochę od rzeczy
17:
odſtąpiwſzy powie) poſpolićie ſye figuruie w ży=
18:
woćie Mátki/ z zápátrzenia iákiey beſtyey/ á z zá=
19:
myſlenia o niey czáſu poczęćia. Co ſye ſnádnie
20:
okázuie z Hiſtoryey o Iakobie/ Gene: xxx. Kto=
21:
ry chcąc iż by ſye mu od trzody iednákiey bárwy
22:
owiec/ rozney bárwy owce mnożyły: nákładł
23:
do korytá/ s ktorego nápawano/ rozg rozmáitey
24:
bárwy/ áby owce przy nápawániu ná nie ſye
25:
zápátrzáły: ták zá onym zápátrzániem ſye ſtáło/
iż owce


strona: mm2

Częſć czwarta. Liſt cxxxviij
1:
iż owce rozney bárwy ſye rodźiły. Z tąd theż
2:
niewiáſty s cudzołoſtwá częſto rodzą dźieći po=
3:
dobne mężom ſwoim. Abowiem w ten czás ná
4:
mężá wſpomináią/ gdy czynią co im nieprzyſtoi.
5:
Item/ Kthory po Mężoboyſtwie popeł=
6:
nionym wytrwał dźieſyęć lat/ wolny ieſt od ś=
7:
mierći/ y owſzem ieſli by dwádźieſćiá lat prze=
8:
trwał/ nie ma być iuż o mężoboyſthwo wino=
9:
wan. A ty dwie omowie ku záchowániu przy=
10:
iaćioł ſą bárzo pomocne.
11:
Item/ Opráwcy/ Ceklarze/ y inni ſłudzy
Opráwcy

12:
Vrzędowi/ ktorzy złoczyńce w poimániu zá po=
13:
trzebą zábijáią. Abowiem ieſli by ſye złoczyńcá
14:
mocnie á gwałtownie bronił/ czyniąc ſługam
15:
gwałt/ á nie mogł by być poiman: thedy w tey
16:
mierze Práwo dopuſzcza ſługom Vrzędowym/
17:
áby złoczyńcę lepiey zábili/ niżliby zá zły vczynek
18:
niemiał być karány.
19:
Item/ Są niektorzy co ták rozumieią/ áby
20:
then Mężoboycá miał być wolen od śmierći/
21:
kthory innych zá obietnicą wolnoſći wiele ło=
22:
trow wyda: Wſzákże Sędźia tákiemu przepuſz=
23:
czáć nie ma. Abowiem by thym kſtałtem nie s
24:
ſtáło ſye práwu Bożemu y ludzkiemu doſyć.
mm ij Brzemien=


strona: mm2v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
Brzemienna niewiáſtá obżáłowána/ może
2:
być zárázem ſkazána ná káránie wedle przewi=
3:
nienia: ále po ſkazániu ma być wolno záchowa=
4:
ná do tego czáſu áż porodźi. Abowiem dźiećię zá
5:
wyſtępek mátczyn niepowinno nic ćierpieć. Po=
6:
tym po porodzeniu ma być ſkarána wedle rze=
7:
czy oſądzoney/ co záſłużyłá. Spec: Saxo: lib iij,
8:
articu: 3. Iure Municip: artic: 96.
9:
O Przygodnym mężoboyſtwie.
10:
PRzygodę zową Láćinnicy caſum et euen=
11:
tum fortuitum, gdy ſye co złego przytráfi/
12:
o czymſie żaden nic domniemáć niemogł/ áby ſye
13:
to sſtáć miáło.
14:
CIeſle/ Murárze/ y inni Rzemieſlnicy/ álbo
15:
ich pomocnicy/ ieſliby kogo zrzucenim ná
16:
doł iákiey máteryey obráźili álbo zábili/ nie win=
17:
ni ſą mężoboyſtwá áni obráżenia: ále ták ieſli te=
18:
go nieuczynili ze złoſći/ z nienawiſći/ álbo z iákiey
19:
nieprzyiáźni: ieſli też przed tym oznaymili wołá=
20:
niem ſwoim/ áby ludźie przechodzący ná ten czás
21:
ſye wárowáli/ á gdźie kápie nie przechadzáli.
22:
Gdźie by też rzemieſlnicy ná gorze będąc/ vſtá=
23:
wicznie mieli wołáć/ doſyć im ieſt przed mieyſt=
cem niebie=


strona: mm3

Częſć czwarta. Liſt cxxxix.
1:
cem niebeſpiecznym roſćiągnąć ſznur/ álbo iáki
2:
inny znák wielki á dobrze znáczny poſtáwić we=
3:
dług zwyczáiu Miáſtá. Ták iuż rzemieſlnik nie
4:
będźie mogł być winowan o czyie obráżenie ál=
5:
bo zábićie/ choć by też wołánim żadnego znáku
6:
niedał. Toż ma być rozumiano o tych/ kto=
7:
rzy ſtrzeláią z łukow/ s kuſz/ z rucznic/ wſzędy
8:
zwłaſzczá w ogrodźie/ ná celſtaćie/ álbo ná in=
9:
nym mieyſtcu ná to vprzywileiowánym: ieſli
10:
przed ſtrzelánim vpomináli przechodzące/ áby
11:
ſye wárowáli. Toż o zawodnikoch/ ktorzy
12:
koni probuią. A poſpolićie o wſzytkich ktorzy ſye
13:
báwią około rzeczy vtćiwych/ ku czynieniu do=
14:
zwolonych/ w kthorych by kogo s tráfunku/ zá
15:
nieſzczęſćim mogł obráźić álbo zábić: tákowi nie
16:
ſą winni áni obráżenia/ áni zábićia/ pod Condy=
17:
cyámi wyſzſzey námienionymi. Wſzákże máią
18:
być karáni wedle vznánia Sędźiego/ áby po=
19:
tym oſtrożnieyſzy byli.
20:
O vznániu wielkiego y máłego
21:
przeminienia.
22:
IZe zá więthſzym przewinienim człowiek
23:
ma być więcey ſłuſznie karan/ zá mniey=
24:
ſze mniey. Náuczeni w Práwie ku vznániu tá=
mm iij kiego ma


strona: mm3v

O kárnoſći złoczyńcow
1:
kiego máłego y wielkiego przewinienia opiſáli
2:
przykłády/ kłádąc roznoſć inter dolum malum,
3:
culpam latam, culpam leuem et leuiſsimam, inter
4:
caſum euentumque fortuitum.
5:
Przykład ad dolum malum ten ieſt: Ieſli by
Dolus malus.

6:
złoczyńcá vćiekał do czyiego domu/ áby tám był
7:
beſpieczen/ A goſpodarz onego domu/ okázuiąc
8:
ſye być iego przyiaćielem/ przyiął by go w dom
9:
ſwoy/ potym drzwi po nim zámknął/ á okno mu
10:
otworzył/ ktorym by vćiekł/ A goniących by nie=
11:
przyiaćieli w dom niepuſćił: Tu ieſt wielka chy=
12:
troſć á oſzukánie drugiego/ co zową dolum ma=
13:
lum, et dolum peſsimum calliditatis, fallaciam,
14:
machinationem ad circumueniendum alterum.
15:
Przykład ad latam culpam: Gdy by Cieſlá
Lata culpa.

16:
álbo Murarz zrzucenim zgory iákiey máteryey
17:
kogo zábił/ nie opowiádáiąc nic przed zrzuce=
18:
nim/ á powiádał by potym/ że o tym zwyczáiu
19:
álbo o Práwie nie wiedźiał/ áby miał głoſem
20:
pirwey zrzucenie opowiádáć álbo znák ſtáwiáć.
21:
Tu ieſt wyſtęp wielki/ ktory zową latam et gra=
22:
uiſsimam culpam, gdyż powinien był tho wie=
23:
dźieć o czym wiedzą wſzyſcy/ y rozumieć tho o
24:
czym rozumieią wſzyſcy/ álbo ich wielka częſć
25:
rozumie/ á iemu to zwłaſzczá wiedźieć przyſtá=
26:
ło. Przeto bywa winien táki wſzytkiego/ co by
ſye kolwiek


strona: mm4

Częſć czwarta. Liſt cxl.
1:
ſye kolwiek złego przes zrzucenie iego sſtáło/
2:
wymowić ſye niewiádomoſćią niemoże.
3:
Lżeyſze ieſt przewinienie/ gdy kto wiedząc
Leuis culpa.

4:
czyię przyſzłą ſzkodę/ bliźniego od niey nie prze=
5:
ſtrzeże niedbáłoſćią ſwoią/ y mogąc ſye iey po=
6:
moc vwiárowáć/ nie pomoże. Tu ieſt leuis cul=
7:
pa v Ludźi/ ále przed Bogiem grauis, dla niemi=
8:
łoſći ktorą thu vkazał przećiw bliźniemu. Gdyż
9:
pan Bog nád inne rzeczy nawięcey roſkazał mi=
10:
łoſć ku bliźniemu mowiąc: Mandatum do vobis
11:
vt diligatis inuicem. Ktora miłoſć ná tym ſye zá=
12:
myka áby ieden drugiemu wſzythkiego dobrego
13:
życzył/ rády dobrey w potrzebách dodawał/ we=
14:
dle możnoſći zápomagał/ cudzego nie żądał/ ná
15:
ſwem ſkromnie przeſtawał/ nikogo nieoſzukał/
16:
ſpráwiedliwoſć wewſzytkim záchował. Sic non
17:
creſcerent immenſa volumina legum, non creſce=
18:
ret in orbe dolus. Stąd by ſye mnożył pokoy
19:
poſpolity/ s tąd miłoſć ku pánu Bogu/ kto=
20:
remu niechay będźie Czeſć y Chwałá
21:
ná wieki. Amen.
22:
Dokończenie.

strona: mm4v

1:
W Krákowie Dru=
2:
kował Lázarz An=
3:
dryſowic.
4:
LVCERNA
5:
pedibus meis Ver
6:
bum tuum DO
7:
MINE.
8:
Et LVMEN
9:
ſemitis meis
10:
rc.
11:
Roku od Národzenia SynáBo=
12:
żego/ Tyſyącnego/ Pięćſetnego/
13:
Pięćdźieſyątego Dźiewią=
14:
tego:
Znáki


strona: nn

Znáki mieyſtc oſobliwſzych.
1:
Znáki mieyſtc wſzyt=
2:
kich opiſánych w tym tho Porządku
3:
ná czterzy częſći rozdźielonym/ ile káżda częſć w
4:
ſobie zámyka/ Ták w poſpolitoſći wedle Tytu=
5:
łow głownieyſzych/ iáko w oſobliwoſci in=
6:
nych Praw y Poſtępkow/ ktore ſye pod Ty=
7:
tułmi głownieyſzymi zámykáią.
8:
Dla łátwieyſzego ná=
9:
leźienia.
10:
Mieyſtcá Pierwſzey
11:
Częſći. O Perſonách Sądowych.
12:
O Sędźiem Liſt v.
13:
Iáki ma być Sędźia. támże.
14:
Sędźia winien ſędźić wedle Práwá. Liſt vj.
15:
Przyczyny prze ktore kto niemoże być Sę=
16:
dźiem. támże.
17:
O Rádźie Mieyſkiey. vij.
18:
Ktorzy máią być w Rádę obieráni. támże.
19:
Vrząd Rádźiecki y władza. támże.
20:
Przyſyęgá Rádźiecka. viij.
nn O Woyćie.


strona: nnv

Znáki mieyſtc
1:
O Woyćie. ix
2:
Co ná Woytá przyſtoi nawięcey báczyć. támże.
3:
Przyſyęgá Woytowſka. x.
4:
Woyt ná Sądźie nie náyduie Sentencyey/
5:
áni wynáleźioney gáni. xj.
6:
O Winách Sędźiego zá rozmáite przewi=
7:
nienie. xj. et xxxviij.
8:
Sędźia złoczyńce ná rękoiemſtwo niema dá
9:
wáć. xij.
10:
Sędźia kiedy może ſądźić z inſzego Práwá. xiij et xlvj.
11:
Sędźia winien dáwáć rzeczniká śierotom. xiij.
12:
Sędźia o grę nie ſądźi. támże.
13:
O Przyſyężnikách y o powinowác=
14:
twie ich. xiij:
15:
Przyſyęgá Przyſyężnikow. xiiij.
16:
Wiele ma być Przyſyężnikow. támże.
17:
O Młodſzym Przyſyężniku. xv.
18:
O Dochodźiech Przyſyężnicych. támże.
19:
O Piſárzu Mieyſkim: támże.
20:
Przyſyęgá Piſárſka.xvj.
21:
Winá zá fáłſzywe piſánie. támże.
22:
Vpominánie s ſtrony niedbáłoſći około piſá=
23:
rzow. xvij.
24:
Náuká odpráwienia áppellácyey ná wyſzſze práwo. tám.

strona: nn2

oſobliwſzych.
1:
O Prokuratoroch. xviij:
2:
Prokuratorſki vrząd potćiwy y potrzebny. xviij.
3:
Zdrádliwego Prokuratorá winá. xix.
4:
Przyſyęgá Prokuratorſka. támże.
5:
O zapłáćie Prokuratorſkiey. xx.
6:
O Powodney Perſonie. xxj.
7:
Powodowi co przyſtoi wiedźieć niż ſye wda
8:
w Práwo. xxij.
9:
Záklętemu Powodowi nie winien ſye nikth
10:
ſpráwiáć. támże.
11:
Powod pozwawſzy gdy ſam nieſtánie co trá=
12:
ći. xxij.
13:
Powod záwżdy ma być gotow. xxiij.
14:
O Odporney Perſonie: támże.
15:
Pozwánemu co przyſtoi báczyć. támże.
16:
Záklęty pozwány może ſye bronić práwem. támże
17:
Pozwánemu kiedy odwłoki nie idą. támże.
18:
O Rzemieſłnikoch y o poſłuſzeń=
19:
ſtwie zwierzchnoſći Rádźieckiey. xxiij.
20:
Stárſzych s Cechow przyſyęgá. xxv.
21:
Nowego Mieſzczániná przyſyęgá. támże.
22:
Sług Mieyſkich przyſyęgá. xxvj.
23:
O Podwoyſkim. támże.
nn ij Porządek


strona: nn2v

Znáki mieyſtc
1:
Porządek przy obierániu Podwoyſkiego. xxvij.
2:
Przyſyęgá Podwoyſkiego. támże.
3:
Przyſyęgá ſtárſzego ſługi Woytowſkiego. támże.
4:
Pokoy Podwoyſkiego. xxviij.
5:
Swiádectwo Podwoyſkiego. támże.
6:
Podwoyſkiego powinowáctwo. támże.
7:
O káćie/ támże.
8:
O Zydźiech/ xxix.
9:
Zydom ktore rzeczy ſą s práwá zábronione. tám.
10:
Spoſob pokonánia żydá w świádectwie. xxx.
11:
Przyſyęgá Zydowſka xxxj. etxciij.
12:
O zaſtáwnych rzeczách żydowi. xxxij.
13:
Státut o żebrakách. támże.
14:
Mieyſtcá wtoreyczę=
15:
ſci: O Roznoſći Sądow
16:
Mieyſkich.
17:
O Burgrábſkim Wielkim Są=
18:
dźie/ xxxiij
19:
Ktorych czáſow bywa Sąd Wielki. támże.
20:
Wywołánie Wielkiego Sądu. xxxiiij.
Pozywánie


strona: nn3

oſobliwſzych.
1:
Pozywánie ná wielki Sąd. támże.
2:
Gáienie Wielkiego Sądu. támże.
3:
Gáienie Sądu poſzeptem niema być. támże.
4:
Obwieſzczenie Poſpolſtwu Sądu Wielkie=
5:
go. xxxv.
6:
Przedmowá zwyczáyna v Sądu przed tym niż
7:
kto żáłuie álbo opowiáda. támże.
8:
Poważnoſć Wielkiego Sądu. xxxvij.
9:
Sprſwy Wielkiego Sądu. támże.
10:
Czás czekánia Sądu. támże.
11:
Zdánie Wielkiego Sądu. támże.
12:
O Szołtyſyem Sądźie/ xxxviij.
13:
Czáſy opiſáne Szołtyſyego Sądu. támże.
14:
O Winách Burgrábſkiego y Szołthyſyego
15:
Sądu. támże.
16:
Rozmáite Winy wedle rozmáithego wyſtę=
17:
pku. xxxix.
18:
O Wargielćie. támże.
19:
Vpominánie áby w karániu Práwo Boże by=
20:
ło záchowáne. támże.
21:
O Wyłożonym Sądźie/ xl.
22:
Czáſy Wyłożonych Sądow wedle zwyczáiu
23:
Krákowſkiego. xlj.
24:
Czemu zową Wyłożonym Sądem. támże.
25:
Pozywánie ná Wyłożony Sąd. támże.
nn iij Gáienie


strona: nn3v

Znáki mieyſtc
1:
Gáienie Sądu Syłożonego. támże.
2:
Spráwy Wyłożonego Sądu. xlij.
3:
Obyczay zdawánia Imienia ſtoiącego przes
4:
włożenie czapki álbo podánie źieloney
5:
rozgi. támże.
6:
Obroná tego obyczáiu. xliij.
7:
Przyczyny prze ktore rodźicy mogą wydźie=
8:
dźiczyć dźieći z Imienia. xliiij.
9:
O Potocznym Sądźie.xlv:
10:
Potocznego Sądu ſpráwy o ruchome Imie=
11:
nie. támże.
12:
Pozywánie ná Potoczny Sąd/ y Gáienie te=
13:
go Sądu. támże.
14:
O Goſcinnym Sądźie/ xlvj:
15:
Goſćiem kto ma być rozumian. támże.
16:
Ná Goſćinny Sąd Sędźia záwżdy ma być
17:
gotow. támże.
18:
Goſćie przed obcym Sędźiem nie winni od=
19:
powiádáć. támże.
20:
Goſć przed obcym Sędźiem kiedy winien od=
21:
powiádáć. támże.
22:
Winá kto Sąſyádá ſwego poćiąga w obcym
23:
Práwie xlvij.
24:
O Gorącym Práwie/ támże.
25:
Gorące Práwo poki trwa. xlviij.
Nie kożdy


strona: nn4

oſobliwſzych.
1:
Nie kożdy złodźiey v kogo rzecz kradźioną nay
2:
dą. támże.
3:
Spoſob odwodu y pokonánia ná gorącym
4:
Práwie. támże.
5:
Właſnoſći Gorącego Práwá. támże.
6:
O Powołániu Mężoboyce/ xlix.
7:
Spoſob powołánia Mężoboyce wedle zácho=
8:
wánia Sądu Lawniczego Krák. támże.
9:
Formá zapiſu Powołánia. L.
10:
Obroná tákiego Powołánia. Lj.
11:
Powołány ktorym porządkiem przychodźi ku
12:
Práwu ſwemu. Liij.
13:
Drogá ku wyzwoleniu s Powołánia. Liiij.
14:
Trwáiący w Powołániu rok y ſzeſć niedźiel
15:
co ćierpi. támże.
16:
Dźiedźicy Powołánego iáko Imienia docho=
17:
dzą/ ieſli będźie wźięto ná Krolá. Lv.
18:
Powołánemu żaden nie winien ná Sądźie
19:
odpowiádać. támże.
20:
O Záwieſzonych dni od praw. tám.
21:
Mieyſtcá trzećiey czę=
22:
ſći: O Poſtępku Sądownym.
O Pozwie.


strona: nn4v

Znáki mieyſtc
1:
O Pozwie/ Lvij.
2:
O roznoſći pozwow. támże.
3:
Pozew vſtny. támże.
4:
Pozew Liſtowny/ iáko/ á ná ktore ludźi ma być
5:
od Sędźiego dawány. támże.
6:
Pozew ná kſtałt Mándatu/ kiedy/ á ná ktore
7:
perſony ma być dawány. Lviij.
8:
Pozew przes przywołánie kiedy ma być. támże.
9:
Pozew przes imowánie perſony ktorym oby=
10:
czáiem ma być. Lix.
11:
Liſtownego pozwu okolicznoſći. támże.
12:
W káżdym pozwie co trzebá báczyć. támże.
13:
Obyczay pozywánia. Lx.
14:
Czás pozywánia. támże.
15:
Pozwánego winá gdy do Sądu nieſtánie. tám.
16:
Pozwánego niepoſłuſzeńſtwo rozmáite. lxj.
17:
Karánia niepoſłuſznego. támże.
18:
Poſtępek przećiw pozwánemu gdy
19:
do Sądu nie ſtawa/ lxj.
20:
Zwyczay opowiádánia wthorego y trzećiego
21:
miáſto pozwu dobry. lxij.
22:
Kto trzy kroć pozwány do Sądu nie ſtawa/
23:
iuż w ſwey rzeczy vpada. támże.
24:
Exekucya s przezyſkow rozna/ wedle roznych
25:
żáłob. támże.
O pomocney


strona: oo

oſobliwſzych.
1:
O pomocney rzeczy w Práwie/ co zową Lega=
2:
le Impedimentum. Lxiij.
3:
Pomocne przyczyny nieſtawánia spráwá. tám.
4:
O Fantomániu. lxiiij.
5:
Spoſob dochodzenia długu ná przezyſkánym dłużniku. tám.
6:
Czás odkupienia Fantu. lxv.
7:
Iſćiec gdy zgubi fant przygodnie/ niepłáći go. tám.
8:
Iſćiec powinien fant wroćić táki iáko przyiął. tám.
9:
Drugich rzeczy o fanćie pátrz/ Liſt cv.
10:
Czás ku płáceniu długow. lxvj.
11:
Dług rozmáitym obyczáiem ſye rozumie. tám.
12:
O Rękoiemſtwie. támże.
13:
Náuki Rękoymiom opiſáne s práwá. lxvij.
14:
Rękoymia kiedy może czynić przećiw temu zá
15:
kogo ręczył. támże.
16:
O Rękoiemſtwie w ſpráwách vtćiwych y há=
17:
niebnych. lxviij.
18:
Rękoiemſtwo ſpolney ręki. támże.
19:
Rękoiemſtwo zá dłużniká zmárłego. támże.
20:
Obroná rękoymiego po zmárłym dłużniku. tám.
21:
Ośiedli nie powinni ręczyć. támże.
22:
Rękoiemſtwo ku przyſyędze zá dłużniká. lxix.
23:
O Więźieniu. támże.
24:
Sędźiego winá gdy Więźień vćiecze z więźienia. tám.
25:
Poſtępek práwá przećiw ſtronie po=
26:
zwáney gdy do Sądu ſtánie. lxx.
oo Odwło=


strona: oov

Znáki mieyſtc
1:
Odwłoki wedle práwá. támże.
2:
Odwłoki wedle zwyczáiu Miáſtá Kráko. lxxj.
3:
O Wybićiu rozmáitym/ ktore Láćinnicy Ex=
4:
ceptiones zową. lxxij.
5:
O dwoiákim wybićiu. lxxiij.
6:
O wybićiu przeźiw roznym Perſonam. lxxiiij.
7:
Skutek wybićia. támże.
8:
O zágruntowániu ſpráwy przed Sądem. lxxv.
9:
Co to ieſt wdáć ſye w práwo. támże.
10:
O ſpolnym vſpráwiedlwieniu ſtron przed ie=
11:
dnym Sędźiem. lxxvi.
12:
Poſtępek około ſpolnego vſpráwiedliwienia y rę
13:
koiemſtwo wſpolnym vſpráwiedliwieniu. tám.
14:
O Opráwách. lxxvi.
15:
O Gwarze. lxxviij.
16:
Gwar iáko bywa czynion. lxxix
17:
Co známionuie Gwar. támże.
18:
Obręczenie Gwaru wymyſlone: támże.
19:
O Odpowiedźi. támże.
20:
Dwoiáka odpowiedź. támże.
21:
O Dowodźiech Sądowych/ tám.
22:
O Swiádkoch/ támże.
23:
Przyczyny prze kthore kto niemoże świádczyć. lxxxi.
24:
Czás wiedźienia Swiádkow. lxxxij.
25:
Wiele ma być Swiádkow. támże.
26:
Obyczay wiedźienia Swiádkow. támże.
O pytániu


strona: oo2

oſobliwſzych.
1:
O pytániu przy ſłuchániu Swiádkow. lxxxiij.
2:
Odmowy przećiw świádectwu. lxxxiiij.
3:
Ktore świádectwo bywa ważne. tám.
4:
O Swiádectwie dłużniká przećiw Credytorowi. tá.
5:
O Wyznániu Pozwánego/ lxxxv.
6:
Wyznánie kiedy nie ieſt ważne. lxxxvi.
7:
O Liſćiech Iáwnych y oſobliwych. lxxxij.
8:
O Pieczęćiách. támże.
9:
O Przyſyędze/ lxxxviij.
10:
Przyſyęgá iáko ma być oddaná. támże.
11:
Przyſyęgá ſpołem przyſyęgáiących przy głow=
12:
nym dłużniku: támże.
13:
Przyſyęgá Pomocnikow. lxxxix.
14:
O Przyſyędze ná roku nie oddáney. támże.
15:
Czás oddánia przyſyęgi. támże.
16:
Poſtępek przy oddániu przyſyęgi/ gdy obiedwie
17:
ſtronie ſtáną/ y gdy ktora nie ſtánie. xc.
18:
O wolnoſći przyſyęgáiącego. xcij.
19:
Gdźie ſye przyſyęgą odwieſć niemoże. támże.
20:
Przyſyęgę Princypał oddawa nie Plenipto: xciij.
21:
Przyſyęgá Zydowſka s Czeſkiey Chroniki. tám.
22:
O Ortelu/ xciiij.
23:
Sędźia niema ſędźić podług ſwey wiádomo=
24:
ſći/ ále podług wywodow. xcv.
25:
Strony wczym vpadáią gdy ktora ku ſłuchá=
26:
niu Ortelu nie ſtánie.
oo


strona: oo2v

Znáki mieyſtc
1:
Sędźia ma obiedwie Stronie zárowno ſłucháć. tám.
2:
Roznoſć Ortelow. támże.
3:
O Appellácyách/ támże.
4:
Czás áppellowánia od Sentencyey. xcvij.
5:
Do kąd ma być porządnie áppellowano. tám.
6:
Czás ku wypráwieniu Appellácyey. xcviij.
7:
Ieſli od káżdey Sentencyey ma być áppello=
8:
wano. támże.
9:
Appelluiąca ſtroná ma przyſyądz iáko nie dla
10:
przewłoczenia áppelluie. támże.
11:
Obyczay áppellowánia y poſtępek. xcix.
12:
Kłádźienie pieniędzy od Appellácyey zwyczáyne: ta m.
13:
Spoſob odpráwienia Appellácyey ná wyſzſze
14:
práwo/ y formá Liátu/ xcix/ et xvij.
15:
Otworzenie Rotułu przynieſyonego od wyſz
16:
ſzego práwá/ C.
17:
Poſtępek ſtrony ktora ná dálſzym dniu z Appel=
18:
lácyey ſtánie/ przećiw tey ktora nieſtánie. tám.
19:
Formá Liſtu gdy do Krolá idźie Appellácya. Ci.
20:
Formá Liſtu gdy do Commiſſarzow ſzeſći miaſt
21:
idźie Appellácya. cij.
22:
Pod Appellácyą nic niema być znawiano. tám.
23:
W ktorych ſpráwách Appellácya nie idźie/ á od
24:
ktorych Sędźiow. ciij.
25:
O ſkazániu Iednáckim. támże.
26:
O Exekucyey rzeczy oſądzoney: ciiij.
Spoſob


strona: oo3

oſobliwſzych.
1:
Spoſob exekucyey/ tám.
2:
Ktore rzeczy Sędźiego odwodzą/ áby Egzekucyey nieczynił/ tám.
3:
Stopnie Exekucyey w rzeczy oſądzoney/ tám.
4:
O Fanćie s ktorego pożytek idźie/ y s kthorego
5:
pożytek nie idźie. cv.
6:
Innych rzeczy o Fanćie pátrz/ Liſt lxiiij/ y lxv.
7:
O Nakłádách Práwnych/ cvi.
8:
Stroná przekonána práwem płáći nakłády. tá.
9:
Iáko máią być dochodzone nakłády/ támże.
10:
Płácenie nakłádow wedle práwá/ y wedle zwy=
11:
czáiu/ y dowod ná nakłády. cvij.
12:
O Szperunkách/ támże.
13:
Szperunk ná ośiádłe ludźi nie ma być dopu=
14:
ſzczon. cviij.
15:
Szperunk ná źiemiáńſkie poddáne niema b. tá.
16:
Náuká około imowánia ſye koniá/ y innych
17:
rzeczy/ támże.
18:
Obroná tego v kogo ſye imą rzeczy/ támże.
19:
Poſtępek około áreſtowánia koniá. cix.
20:
Poſtępek około wyzwolenia z Areſtu/ támże.
21:
Zapowiedź vrzędną káżdy winien przyiąć/ cx.
22:
O pierwoſći Areſtu/ támże.
23:
Kráwcowi gdy ſuknią vkrádną/ przećiw ko=
24:
mu Pan ma czynić/ támże.
25:
O Inwentarzách/ cxi.
26:
Kto ma czynić Inwentarz/ támże.

strona: oo3v

Znáki mieyſtc
1:
Czás ku czynieniu Inwentarzá. támże.
2:
Vpominánie około nieſpráwiedliwych Inwen=
3:
tarzow. cxij.
4:
Pożytek Inwentarzá Dźiedźicowi y Opiekunowi/ támże.
5:
O Drzewie Krewnoſći/ cxiij.
6:
W Liniey proſtey/ ná doł y wzgorę idącey/ y
7:
w Liniey poboczniey/ ktore ſye perſony zá=
8:
mykáią. cxiiij.
9:
Porządek ſpadkow wedle práwá po vmárłym
10:
ktory Teſtámentu nieuczynił. tám.
11:
Spadek ná perſony ná doł od oycá pochodzące. cxv.
12:
Spadek ná perſony wzgorę od oycá idące/ cxvi.
13:
Spadek ná perſony pobocznie/ támże.
14:
Spadek między małżeńſtwem/ támże.
15:
Spadek do ſkárbu Krolewſkiego kiedy przy=
16:
należy/ cxvij.
17:
Mniſzy nie dźiedźiczą. cxviij.
18:
Mniſzy kiedy dźiedźictwá dochodzą. támże.
19:
O Gieradźie y o Hergiewećie. támże.
20:
Artykuł Krákowiánow o Gieradźie/ támże.
21:
O Przyiaćiołoch po Małżeńſt: cxx.
22:
Imioná przyiaćioł po Małżeńſtwie. támże.
23:
Mieyſthcá Czwartey
24:
Częſći: O Kárnoſći złoczyńcow.
O Męcze-


strona: [oo4]

oſobliwſzych.
1:
O Męczeniu złoczyńcow/ cxxi.
2:
Co trzebá báczyć przed męczenim/ támże.
3:
Kiedy złodźiey ma być męczon/ cxxij.
4:
W dźień święty godźi ſye zdáć ná mękę/ támże.
5:
Znáki ku zdániu ná mękę ktore pewne/ y kthore
6:
nie pewne. cxxiij.
7:
Perſony od męki wolne. cxxiiij.
8:
Co ieſt wyſtęp przećiw Máieſtatowi Krole=
9:
wſkiemu. cxxv.
10:
O rozmáitych mękách/ támże.
11:
Złoczyńcá o co ma być pytan ná męce/ cxxvi.
12:
Między wielemi złoczyńcámi kto ma być pier=
13:
wey męczon/ támże.
14:
O powtarzániu męki/ cxxvij.
15:
Złodźiey ieſli ma być drugą raz męczon gdy po
16:
męce vczynku przy/ támże.
17:
Powołány ma być poiman/ támże.
18:
Złodźieyſki kuńſzt/ támże.
19:
O rozmáitey Smierći roznych zło=
20:
czyncow/ támże.
21:
Iáką śmierćią ktory złoczyńcá ma być k. cxxviij.
22:
Karánie Heretykow rozne wedle roznych
23:
praw. támże.
24:
O Złodźieyſtwie/ támże.
25:
Karanie v Prągi/ cxxxx.
pp


strona: [oo4v]

Znáki mieyſtc
1:
Obrzynánie vſzu álbo noſá miáſto włoſow v
2:
Prągi. támże.
3:
Ktore złodźieie cechuią. támże.
4:
Czemu złodźieie wieſzą á niewiáſty topią. tám.
5:
Kto ku kradźiectwu dopomaga/ álbo rzeczy krá=
6:
dźione przechowywa/ iáko ma być karan. cxxx.
7:
O rzeczách odięthych złodźieiowi przy poimá=
8:
niu. támże.
9:
O Cudzołoſtwie. támże.
10:
Karánia zá cudzołoſtwo rozmáite wedle ro=
11:
znych Praw. cxxxij.
12:
Mąż gdy Cudzołożniká záſtánie co ma czy=
13:
nić. támże.
14:
Mąż kiedy o cudzołoſthwo nie ma żony ká=
15:
ráć. cxxxiij.
16:
Znáki przes ktore poznáć Cudzołożniká. támże.
17:
O Mężoboyſtwie. támże.
18:
Mężoboyſtwo troiákie/ á rozmáitego mężoboy=
19:
ſtwá rozmáita śmierć. cxxxiiij.
20:
Káránie kto zábije Oycá álbo Mátkę. cxxxv.
21:
O Pomocnikách ná mężoboyſtwo. támże.
22:
Mężoboycá kiedy o gárdło niema być ſądzon. tá
23:
Ktorzy od mężoboyſtwá máią być wolni/ álbo
24:
lżey karáni. cxxxvi.
25:
Dokończenie Regeſtru.
Sentencye


strona: pp

Sentencye s piſmá S.
1:
SEntencye s Piſ=
2:
má Swiętego zebrá=
3:
ne/ ktore ná mieyſtcách Sądowych
4:
poſpolicie bywáią piſáne/ áby s nich
5:
ták przełożeni ná Sądźiech/ iáko in=
6:
ne Perſony/ Sądowi przynależą=
7:
ce/ záwżdy przed oczymá Powino=
8:
wáctwp ſwoie mieli/ á wedle nich
9:
ſye z roſkazánia Bożego zá=
10:
chowywáli.
11:
SAPIEN: VI.
12:
AVdite Reges et intelligite, diſcite iudices fi=
13:
nium terrae. Praebete aures vos qui continetis
14:
multitudinem, et placetis vobis in turbis natio=
15:
num, quoniam data eſt a Domino poteſtas vo=
16:
bis, et virtus ab altiſsimo, qui interrogabit ope=
17:
ra veſtra, et cogitationes ſcrutabitur. Quoniam
pp cum eſſe


strona: ppv

Sentencye
1:
cum eſſetis miniſtri Regni illius, non recte iudi=
2:
caſtis, nec cuſtodiſtis legem Iuſticiae, neque ſecun=
3:
dum voluntatem Dei ambulaſtis. Horrende et
4:
cito apparebit vobis, quoniam Iudicium duriſsi=
5:
mum, in his qui praeſunt, fiet.
6:
SLuchayćie Krolowie á rozumieyćie/ vcz=
7:
ćie ſye Sędźiowie kráin Ziemie. Nákłoń=
8:
ćie vſzu wſzyſcy/ kthorzy maćie pod ſwą mocą
9:
wielkoſć ludu/ á kochaćie ſye w narodźiech/ Iże
10:
wam daná ieſt moc od nawyſzſzego Bogá/ kto=
11:
ry będźie pytał o wáſzych ſpráwách/ y będźie ſye
12:
bádał o myſlách wáſzych. Abowiem gdyſćie by=
13:
li Sługámi Kroleſtwá iego/ nieſpráwiedliwie=
14:
ſćie ſądźili/ ániſćie ſtrzegli zakonu Spráwiedli=
15:
woſći/ áni wedle woley Bożey chodźiliſćie.
16:
Stráſzliwie á rychło okaże ſye wam Pan Bog/
17:
Abowiem naſroſzſzy Sąd będźie nád tymi/ kto=
18:
rzy ſą przełożeni.
19:
II, PARALIP: XIX.
20:
VIdete quid faciatis, non enim hominis exer=
21:
cetis Iudicium, ſed Domini, et ipſe vobiſcum eſt
22:
in Iudicio. Sit timor Domini vobiscum, et cum
23:
diligentia cuncta facite. Non eſt enim apud Do=
minum Se=


strona: pp2

s Piſmá Swiętego.
1:
minum Deum noſtrum iniquitas, nec Perſona=
2:
rum acceptio, nec cupido munerum.
3:
KRol Iozáphát/ gdy iednego czáſu poſtá=
4:
nowił Sędźie we wſzytkich Mieyſciech
5:
w Zydoſtwie/ ták do nich mowił. Báczćieſz co
6:
czynić maćie/ Abowiem nie Ludzki Sąd ſprá=
7:
wuiećie/ ále Boży/ á on z wámi ieſt ná Sądźie.
8:
Niechayże będźie boiaźń Boża z wámi/ á s pil=
9:
noſćią wſzytko ſpráwuyćie. Abowiem v Páná
10:
Bogá náſzego/ nie ieſt złoſć/ áni brákowánie per=
11:
ſon/ áni chćiwoſć dárow.
12:
DEVTRON: I.
13:
AVdite illos et iudicate eos iuſte, ſiue ciuis ſit
14:
ille, ſiue peregrinus. Non agnoſcetis perſonas
15:
in Iudicio, ita paruum audietis vt magnum, nec
16:
reuereamini cuiusque perſonam/ quia Dei Iudici=
17:
um eſt.
18:
SLuchayćie ich á ſądźćie ie ſpráwiedliwie/
19:
choć ieſt Mieſzczánin/ choć Pielgrzym/
20:
choć Sąſyad/ choć przychodźień. Nie będźie=
21:
ćie brákowáć Perſonámi ná Sądźie/ ták máłe=
22:
go będźiećie ſłucháć iáko y wielkiego. Nie bę=
pp ij dźiećie


strona: pp2v

Sentencye
1:
dźiećie ſye bać żadney Perſony/ Abowiem Sąd
2:
ieſt Boży.
3:
IEREM: XXII.
4:
FAcite Iudicium et Iuſticiam, Vi oppreſſum
5:
liberate de manu calumniantis. Aduenam, pupil=
6:
lum, viduam, nolite contriſtare, neque opprimatis
7:
inique, et ſanguinem innocentem ne effundatis.
8:
CZyńćie Sąd á Spráwiedliwoſć/ Vćiśnio=
9:
nego gwałtem z rąk potwarze wybawćie.
10:
Przychodniá/ śieroty/ wdowy/ nie záſmucayćie/
11:
áni vćiſkayćie złoſćiwie/ krwie niewinney nie
12:
przelewayćie.
13:
EXOD: XXIII.
14:
Pauperis non miſereberis in Iudicio.
15:
Nád vbogim nie będźieſz miał lutoſći ná ſądźie.
16:
DEVTER. XVI.
17:
Non accipies munera, quia excaecant oculos Sa=
18:
pientum, et deprauant cauſas iuſtorum.
19:
Nie będźieſz brał dárow/ Abowiem dáry
20:
záſlepiáią oczy mądrych/ y przewracáią á tępią
21:
rzecz ſpráwiedliwych.
Exod:


strona: pp3

s piſmá Swiętego.
1:
EXOD: XXII.
2:
VIduae et pupillo non nocebitis, ſi laeſeris eos,
3:
vociferabuntur ad me, et ego audiam clamorem
4:
eorum, et indignabitur furor meus, percutiamque
5:
vos gladio, et erunt vxores veſtrae viduae, et fi=
6:
lij veſtri pupilli.
7:
WSowie y śieroćie ſzkodźić nie będźiećie/
8:
Ieſli ich obraźićie/ będą wołáć do mnie/
9:
á ia wyſłucham wołánie ich/ Rozgniewam ſye
10:
y pobiję was mieczem: A będą żony wáſze W=
11:
dowámi/ y Synowie wáſzy śierotámi.
12:
PSAL: LVII.
13:
Recte iudicate filij hominum.
14:
Spráwiedliwie ſądzćie Synowie ludzcy.
15:
DEVTR: XXVII.
16:
Maledictus qui peruertit Iudicium, Aduenae,
17:
pupilli, et viduae.
18:
Przeklęty ieſt ktory przewraca Sąd przycho=
19:
dniá/ śieroty/ y Wdowy.
20:
EXOD: XXII.
21:
Maleficos ne patiaris viuere ſuper terram.
22:
Złoczyńcom niedopuſzczay żyć ná świećie.
pp iij Deutr:


strona: pp3v

Sentencye
1:
DEVTR: XIII.
2:
Auferes malum de medio veſtri.
3:
Zgłádźiſz złego s posrzodku was.
4:
DEVTR: V.
5:
Teſtis mendax peribit.
6:
Kłamliwy świádek zginie.
7:
PROVER: XXI.
8:
Qui cuſtodit os ſuum et linguam ſuam, cuſtodit
9:
a tribulatione animam ſuam.
10:
Kto ſtrzeże vſt ſwoich y ięzyká ſwego/ ſtrze=
11:
że od záſmucenia duſze ſwoiey.
12:
PSAL: XXXIII.
13:
Prohibe linguam tuam a malo, et labia tua ne lo=
14:
quantur dolum.
15:
Powſćiągay ięzyká ſwego odezłego/ á vſtá
16:
twoie niechay nie mowią zdrády.
17:
EXOD: XX.
18:
Non loquaris falſum teſtimonium contra proxi=
19:
mum tuum. Nie będźieſz mowił fáłſzywe=
20:
go świádectwá náprzećiw bliźniemu twemu.
21:
LEVIT: XIX.
22:
Non periurabis in nomine Domini.
23:
Niebędźieſz krzywoprzyſyęgał przes Imię Páńſkie.
Deutr:


strona: pp4

s piſmá Swiętego.
1:
DEVTR: V.
2:
Non erit impunitus, qui ſuper rem vanam nomen
3:
Dei aſſumpſerit. Nie vydźie karánia káż=
4:
dy/ ktory bierze nádáremno Imię Boże.
5:
PSAL: XIIII.
6:
Qui iurat proximo ſuo et non fallit, promiſsio=
7:
nem habet, quod in Domini tabernaculo habita=
8:
bit, et in monte ſancto eius requieſcet.
9:
Kto przyſyęga bliźniemu ſwemu á niezdra=
10:
dza/ tę ma obiętnicę/ iże w Páńſkim przybytku
11:
mieſzkáć będźie/ y ná gorze iego Swiętey odpo=
12:
czywáć będźie.
13:
ROM: XIII.
14:
Omnis poteſtas a Deo. Itaque qui reſiſtit poteſta=
15:
ti, Dei ordinationi reſiſtit, et damnationem ſibi ac=
16:
quirit. Vis autem non timere poteſtatem, bonum
17:
fac. Si autem malum feceris, time. Non enim ſine
18:
cauſa gladium portat.
19:
Wſzelka zwierzchnoſć ieſt od Bogá. A thák
20:
kto ſye ſprzećiwia zwierzchnoſći/ Bożemu zrzą=
21:
dzeniu ſye ſprzećiwia/ y potępienie wieczne ſobie
22:
iedna. A chceſz ſye niebać zwirzchnoſći/ czyń do=
23:
brze. Ieſli źle będźieſz czynił/ boy ſye. Abowiem
24:
nie bes przyczyny miecz nośi. rc.