![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
strona: kt
1:
grafikaFLIS:grafika
2:
To ieſt/
3:
Spuſzcżánie ſtátkow Wiſłą/ y inſzymi/
4:
rzekámi do niey przypadáiącymi/
5:
SEBESTYANA FABIANA
6:
Klonowicáz Sulimierzyc.
7:
Cum vocabulis nauticis in margine.
8:
IVVENALIS SATYRA XII.
9:
I nunc & ventis animam committe, dolato
10:
Confiſus ligno, digitis à morte remotus
11:
Quattuor aut ſeptem, ſi ſit latiſsima tœda.
12:
Drukował Sebeſtyan Sternácki.
strona: Av
1:
AVTOR HVIVS LIBELLI
2:
AD ZOIIVM.
3:
Infœlix nimium qui nautis inuidet vndam,
4:
Naues & remos, & lina tumentia ventis.
5:
En mare, cur ceſsat? cur non à littore ſoluit?
6:
Quod mihi conceſsum dolet, experiatur & ipſe
7:
Anticyramq́ue petat priùs, elleboroq́ue reſorpto
8:
Diſcat, quid pelago præſtet ſolidiſſima tellus.
strona: A2
Stárożytną zacnośćią domu/ właſnymi/
y przodkow ſwych cnotámi ozdobionemu
Sżláchćicowi Polſkiemu: Ieo Mśći Pánu
STANISLAWOWI WOIISLAWSKIEMV,
w Woijſłáwiu/ w Pniewie y Wodyniách/ rć/ rć/ dźiedźicowi/
Podkomorzemu LIWSKIEMV, memu
Miłośćiwev Pánu y dobrodźieiowi.
1:
H
IPPIAS Filozof/ ná onym zieźdźie/ ábo
2:
Seymie/ ktory zwano Olympia/ ná ktory
3:
ſię/ co pięć lat/ práwie wſzytká Grecya śćiągáłá:
4:
chwalił ſię iáwnie przed wſzytkim zgromádzeniem
5:
ludźi/ że wſzytkie ile ich ná świećie/ nie tylko wyzwolone
6:
ábo ſzkolne/ ále też ręcżne náuki y rzemięſłá
7:
vmiał/ wyzywáiąc ná Dyſputácyą ktoby iedno
8:
chćiał.
Y vkázował ná ſobie oſobliwą robotą ſzyte
9:
y háwtowáne/ iedwabne y ſzkárłatne ſzáty/ vkázował
10:
Kápeluſz ná głowie okazáły y ſtroyny/ ſkorzenki
11:
ná nogách ſudámne/ ćięgáturę Bábilońſkiey
12:
roboty/ Płaſzcż ná wierzchu biały porządnie vſzyty/
13:
pierzśćień złoty ná pálcu z drogim kámieniem
14:
bárzo ſubtylnie rzezánym/ y śrebrny Kredenc w
15:
ręku ná zchwał miſternie robiony.
Te y inſzych wiele
16:
rzecży pokázował Hippiás/ powiedáiąc/ że to
17:
wſzytko ſwą ręką bez rády y pomocy cudzey vrobił/
18:
nie tylko ſuknią/ obuwie/ cżapkę/ pás y pierzśćień:
19:
ále też náwet ſzárłat/ iedwabne rzecży y płotno
20:
bárzo ćienkie drelichowe ſam tkał. Tego wſzeumieiętnego
21:
Filozofá y Sżláchćicá Greckigo/ ácż | A 2 | wſzytká |
strona: A2v
1:
wſzytká onego ziázdu koroná z podźiwieniem pochwaliłá/
2:
ſna dla tego/ że to wſzytko ſobie ná potrzebę
3:
y ná ozdobę vrobił: A wſzákże iednák iż miedzy
4:
rzemięſły ręcżnymi/ ſą iedne gnuśne/ śiedzące/
5:
wárſtátowe ábo rádniey mitrężące/ plugáwe/
6:
ktore dla tego zową artes ſedentarias, & ſellulari-7:
as, & mechanicas, & ſordidas, & quæſtuarias. Przetoż
8:
náſzych wiekow ſzláchćicowi Polſkiemu/ zákazáne
9:
ſą.
Nie dla tego żeby ich nie miał robić ná ſwą
10:
potrzebę ieſli vmie: ále żeby ich nie robił ná przedáć
11:
ábo/ iáko mowią/ ná tęndetę/ ábo zgołá zá márny
12:
zyſk ábo zá wochlon. Gdyż wolne ćiáło/ iáko ſámo
13:
przedáyne nie ieſt: ták też prace/ fátygi y modzele
14:
iego nie máią być náięmne ábo przedáyne. A iáko
15:
práwnicy mowią: Liber et ingenuus homo, operas 16:
ſuas locare non debet,
á nie dziw/ gdyż
mercenari-17:
um corpus, quodam modo ſeruitutem ſeruire vide-
18:
tur.
19:
Drugie rzemięſłá ábo zabáwy ſą Liberales, 20:
aut liberalibus quám proximæ : bo kondycyey Sżlácheckiey
21:
nie deroguią. Iáko ieſt żołnierſtwo/ oráctwo
22:
ábo goſpodárſtwo/ myśliſtwo/ wełny ſwych
23:
owiec hándel y domowe ſukná y płotná robienie/
24:
budownictwo/ lekárſtwo/ muzyká ſobie y przyiaćielowi
25:
k woli/ málárſtwo.
á ná oſtátku kłádę żeglárſtwo
26:
ábo Flis/ o ktorym właśnie te xiążecżki
27:
náſze tráktowáć będą. Bo do mowienia o tych
28:
wſzytkich rzecżách: śiłáby cżáſu y pápieru potrzebá/
29:
y káżda z tych náuk y zábaw Sżláchćicá porządnego/
30:
oſobneyby xięgi potrzebowáłá. A przetoż | inſzych |
strona: A3
1:
inſzych zániechawſzy: do żeglárſtwá ábo do fliſu/
2:
ktory wlaśnie przedſięwźięćiu náſzemu ſłuży przy=
3:
ſtąpimy.
Naprzod tedy vkáżę to/ iż oni co naprze=
4:
dnieyſzy ludźie ktorzy dla oſobliwey cnoty miedzy
5:
Bogi ſą policżeni/ wiele godnośći y ceny fliſowi
6:
przydáli: ktorych żeglowánie práwie cżelni poeto=
7:
wie Greccy y Láćińſcy/ vmyślnie opiſáli. Naprzod
8:
Argonauticam nauigationem podał do pámięći
9:
ludzkiey on ſtárowiecżny Orpheus, ktory też był ie=
10:
den Argonauta miedzy onym wyborem Boháte=
11:
rzow y mołoycow Greckich.
Też potym obſzyrnie
12:
piſał Apollonius drugi Poëta w xięgách ktore ná=
13:
zwał Catalogus Heroum. O tymże piſáć nie zániechał
14:
v Rzymian Valerius Flaccus in Argonauticis.
15:
Wſpomniał też tę Argonáwę Vergilius Eglo. 4.
16:
Alter erit tum Tiphys, et altora quae vehat Argo
17:
Delectos Heroas
18:
Bo naprzednieyſzy tego okrętu Sżyffmiſtrz był
19:
Tiphys.
ktory ſię napierwey o morze ná on cżás ie=
20:
ſzcże nieobieżdżone kuśił/ y ná nie ſię ośmielił. O
21:
ktorym też y Ouidius doſyć ſzyroce/ á miedzy in=
22:
ſzymi wierſzámi ſwymi powiedźiał:
23:
Tiphys in Æmonia puppe magiſter erat.
24:
Y Seneca w Tráiedyey ſwey ktorey dał imię Medea
25:
Tiphys imprimius domitor profund, &c.
26:
Arguſá tey náwy budowniká (od ktorego ią też
27:
názwano Argonauis) ſámá Minerua náucżyłá iáko
28:
ią miał vrobić/ ták iáko mowi Valerius Flaccus tymi
29:
ſłowy: | A 3 | ---adcarum |
strona: A3v
1:
---ad carum Tritonia deuolat Argum,
2:
Moliri hunc puppim iubet & demittere ferro
3:
Robora.
4:
Ten okręt y fliſowánie Iázonowe nie bez przy=
5:
cżyny od ták zacnych authorow ieſt obwołáne y
6:
práwie wytrąbione:
ábowiem w oney náwie świę
7:
tey/ wiozł ſię práwie bránt y wſzytko iądro cnoty y
8:
męſtwá Greckiego/ po onę drogą złotego ſkopu
9:
wełnę/ y dla tego też tá Argo prze iey wielką go=
10:
dność do niebá miedzy gwiazdy przenieśiona ieſt:
11:
nieśmiertelna pámiątká cnoty Boháterſkiey. O-12:
dyſſea Homerowa nic inſzego nie ieſt iedno żeglo=
13:
wánie/ ábo rádniey tułánie ſię po morzu Vlyſſeſá
14:
Itáceńſkiego/
ktoregoo po Grecku zową
Odyſſeus,
15:
zá ktorym w też tropy pływał Æneas Troiáńcżyk/
16:
Itáliey iákoby obiecáney źiemie ſzukáiąc/ o cżym
17:
świádcży Æneis Wergiliuſzowa/ gdźie miedzy in=
18:
ſzymi rzecżámi ták mowi:
19:
Multum ille et terris iactatus et alto, &c.
20:
Y powieda ták Homerus o ſwym Vliſſeśie iáko y
21:
Maro o ſwym Æneaſzu/
iż cżáſu przygody y potrzeby/
22:
ſámi v rudlá śiedźieli y ſternicży vrząd ná ſobie
23:
odnośili/ rządząc y kieruiąc ſwoy Hetmáńſki okręt
24:
ktory Láćinnicy zową Nauem prætoriam. vkázu=
25:
iąc to iż żeglárſtwo ieſt páńſki y Krolewſki vrząd/
26:
gdyż y Rzecżpoſpolitą Plato y inſzy mądrzy ludźie
27:
do okrętu przyſtoſowywáią/ ták iáko y CHRISTVS
28:
Pan náſz nie raz Kośćioł ſwoy do łodźi ábo do ko=
29:
rabiá przyrownywał/
y Kośćioł ś. Kátolicki/ cho
30:
rągwie iákoby żagle iákie duchowne/ przed hufem
31:
zgromádzenia Chrześćiáńſkiego nośi y pokázuie/
strona: A4
1:
y przodkowie náſzy ták zwykli budowáć Kośćio=
2:
ły iákoby okręty iákie/ obrácáiąc ſztabę ná wſchod
3:
ſłońcá/ á Rufę ná zachod/ á śrzod Kośćiołá iáko=
4:
by máſzt ná okręćie/ wieżycżkę ábo ſzpicę ſtáwiáią
5:
ná znák y ná pámiątkę łodźi ábo Korabiu Piotro=
6:
wego.
Więc też y ten świát mizerny y żywot náſz/
7:
coż inſzego ieſt iedno morze ábo rádniey rzeká y by
8:
ſtra iákaś prędko vpływáiąca? Vocatio ábo powo
9:
łánie káżdego cżłowieká/ ieſt łodźią iego ná ktorey
10:
pływa/ y iáko rybitw iáki/ łowi ſobie ryby rozmái=
11:
te w tym morzu: to ieſt żywności ſobie nábywa w
12:
głębokich toniach y śiećiámi dżiwnymi: ieden wę=
13:
dą/ drugi niewodem/ trzeći wierſzą.
to ieſt/ ieden
14:
tákim przemyſłem/ drugi owákiem. iednemu lekko
15:
przychodźi pożywienie/ drugiemu ćiężey/ łacwiey
16:
iednemu niż drugiemu. A wſzákże trzy łodźi ſą na=
17:
przednieyſze/ ná ktorych ludźie śieći ſwe rozrzucá=
18:
ią ábo zápuſzcżáią. Rola/ kupiectwo y rzemięſło.
19:
Tymi rzecżámi miáſtá y wśi ſtoią. Do roley przy=
20:
więzuię: zboże/ winnice/ ſádow ſzcżepienie/ dobytek/
21:
myśliſtwo/ pſzcżołki/ ꝛć.
Pod kupiectwem ſię
22:
zámyka żeglowánie/ furmáńſtwo/ ſzynkárſtwo y
23:
przedawánie tychwſzytkich rzecży/ ktore ſię licżbą/
24:
korcem/ wagą/ łokćiem/ kwartą y wielkośćią mie=
25:
rzą. Pod rzemięſłem ná ten cżás zámykam y żoł=
26:
nierſtwo gdyż y Lácinnicy artem militarem zo=
27:
wą. A kto nie vśiadł w ktoreykolwiek łodźi z tych
28:
trzech: ten od Grekow názwan ieſt Atechnos: to
29:
ieſt/ iners, ignauus & ignarus.
Náſzy Polacy zową
| go Lu= |
strona: A4v
1:
go Luźnym cżłowiekiem/ ábo ieſzcże márniey/ hul=
2:
táiem. Potrzebá tedy vcżćiwemu cżłowiekowi w
3:
ktorąkolwiek batę ábo łodź wſtąpić: ieſli ſię chce be
4:
śpiecżnie y przyſtoynie potym morzu woźić. Ma
5:
ieſzcże tá wodá y morze tego świátá ſwoie wiátry
6:
ktore okrętem náſzym ſzawiáią y rzucáią/ cżáſem
7:
do niebá/ cżáſem do przepáśći.
A iáko świát ma
8:
cżtery naprzednieyſze wiátry ktore z pewnych ką=
9:
tow wieią: ták też cżłowieká cżtery áffekty naprze=
10:
dnieyſze vnoſzą/ ktore Grekowie zową Paſsiones:
11:
Cicero zowie Perturbationes: á náſzy ſtárzy Pola=
12:
cy według Ciceroná zową zamętki/ dla tego że mą
13:
cą y mieſzáią rozum ludzki y nie iednemu w głowie
14:
zámącą. Pierwſzy wiátr ieſt Pożądliwość/ to ieſt/
15:
chęć do roſkoſzy ábo do bogactw.
A tá podobna ieſt
16:
Fáwoniuſsowi/ ktory wieie z zachodu: á ieſt wiátr
17:
łágodny/ lubieżny y płodny. Dicunt enim equas & 18:
gallinas ex eo vento concipere. od ktorego też zo=
19:
wą Zephyria & ſubuentanea oua. á przetoż ten
20:
wiátr/ roſkoſzy y Wenerze poświęcony ieſt. Potym
21:
záſię ieſt drugi wiátr Gniew: to ieſt chćiwość do
22:
ſzkodzenia ludźiō y prágnienie pomſty.
Ten áffekt
23:
podobien ieſt Aquilonowi ktory dmie z pułnocy/ á
24:
ieſt wiátr popędliwy y mroźny/ ktorytwárdą źimę
25:
y trzáſkaiące mrozy pobudza. Trzeći áffekt ieſt Ná
26:
dźieiá do ktorey tu możeſz przydáć y weſele. Ro=
27:
wnamy ten zamętek do Euruſá wiátru wſchodnie=
28:
go. Bo tám z tego kątá wyglądamy ſłońcá y dniá
29:
cżekamy/ ná támtę ſtronę obrácamy Kośćioły/ y | ołtarze/ |
strona: B
1:
ołtarze/ y oblicża ſwe
gdy ſię pánu
BOGV modli=
2:
my: iákoby ſtámtąd świátłośći/ rádośći y pomo=
3:
cy ocżekiwáiąc. Cżwarta burza ánimuſu náſzego
4:
ieſt BOIAZN, do ktorey tu możeſz przydáć ſmutek y
5:
żáłość. Boiaźń ieſt áffekt záięcży y płochy: ten po=
6:
dobień ieſt Auſtrowi wiátrowi z południá: ktory
7:
wiátr ieſt ſłáby/ miękki/ wilgotny y opárzyſty: zgni
8:
łość/ y zarázę powietrza morowego przynoſzący.
9:
Fortuná rádniey ieſt wicher á niżeli wiátr: bo z pe=
10:
wnego kątá nie wieie/ ále ſię záwſze w około wije y
11:
kręći/ okrętem náſzym rozmáićie obrácáiąc y wi=
12:
chrząc. Raz pogodna/ drugi raz ſzalona y nieſtáte=
13:
cżna/ raz matká/ drugi raz mácochá/ raz bogáta/
14:
drugi raz nága/ raz iezdna/ drugi raz pieſza/ raz kro
15:
luie/ drugi raz żebrze/ raz páni/ drugi raz błaźnicá.
16:
Teć ſą wiátry y wichry ktore ſzkutą náſzą ná mo=
17:
rzu tego świátá igráią/ y cżęſto ią pogrążáią y to=
18:
pią/ ieſli nieumieiętnego Sterniká y Rotmáná ma=
19:
my: to ieſt/ ieſli nas nie rządźi naprzod ſłowo BOZE,
20:
potym rozum/ náuká/ zdrowa rádá y dobre bacże=
21:
nie iákoby Nauclerus ábo Vector ábo Nauicularius
22:
ſuam Holcadem ſeu nauem onerariam.
23:
Iżem tedy dla Sżyprow náſzych Polſkich y dla
24:
vćiechy pływáiących po Wiśle/ nápiſał tego Fliſá
25:
pływáiąc też ſam po teyże rzece do Gdańſká: żeby
26:
ſobie vcżćiwy cżłowiek ná ſzkućie nie teſknił y nieme
27:
lánkolizował/ gdyż iáko on Mimographus mowi:
28:
Comes facundus in via pro vehiculo eſt: y niechćia=
29:
łem tey prace ſwey bez Patroná ná świát wypu=| B | ſzcżáć/ |
strona: Bv
1:
ſzcżáć/
żeby ſię miedzy ludźmi
tanquā ſeruus fugiti-2:
uus & Adeſpotus nie tułáłá: przetoż zá tą pierwſzą
3:
znáiomośćią zvprzeymey chęći przećiw oſobie W.
4:
M. mego Mśćiweo Páná y przećiw domowi W.
5:
M. zdawná y znákomićie ſławnemu/ vmyśliłem
6:
tego żeglarzá Wiślnego W. M. miánowićie przy
7:
piſáć y oddáć/ iáko iedno świádectwovmyſłumeo
8:
przećiw W.M. Proſzę tedy pokornie/ nie rácż W.
9:
M. tym nowym zádátkiem poſług moich pogar=
10:
dzáć:
áż ſię owdźie co poważnieyſzego y oſoby W.
11:
M. godnieyſzego doſtoi y doyźrzeie. Wtory raz ná
12:
świát idźie ten Flis/ á iż mi był ośieroćiał pierwey
13:
niż ſię vrodźił/ y niż z Drukániey od Práſy wyſzedł:
14:
przetoż ſię teraz w inſzy dom/ ſzcżęśćia ſwego ſzu=
15:
káiąc: vdáć y przeprowádźić muśiał. Przyimiżego
16:
tedy W.M. moy Mśćiwy Pan iáko śierotę pod
17:
obronę ſwą.
A nie rácż ſię tym W.M. obrażáć/ iż
18:
ſię zda ná pierwſzym poyźrzeniu tytuł niepocżeśny:
19:
gdyż pierwſzy raz pod tym imięniem Fliſowſkim
20:
nienagorzey vſzedł/ y nie do końcá zgániony. Z tym
21:
ſię łáſce W.M. mego Mśćiwego Páná pilnie á
22:
pilnie zálecam. Data z Iozefowá w święty/ rádo=
23:
ſtny/ y wſzytkich poćiech pełny dźień z martwych
24:
wſtánia y tryumfu Páńſkiego/ roku 1598.
25:
W.M. ſłużebnik y Bogomodlcá/
26:
Sebeſtyan Acernus, Ráyca Lubelſki/
27:
Woyt Pſárſki.
strona: B2
1:
ASPICERE PELAGVS EX
2:
continente tutiſsimum eſſe:
3:
EIVSDEM AVTORIS.
4:
5:
6:
7:
8:
9:
10:
Przetłumácżenie tey Grecżyzny.
11:
Z brzegu ná morze pátrzyć y ná ſzumne wáły
12:
Piękna rzecż/ o pomorſkie gdy ſię łamią ſkáły.
13:
Ale ktorzy ná lądźie mieſzkáiąc nie znáią
14:
Morzá/ á z nieruchomey źiemie żywność máią/
15:
Sżcżęśliwi ſą: Neptuná wioſłámi nie porzą/
16:
Ziemię depcą nogámi/ á wołmi ią orzą.
17:
Zelotes Poëta Graecus.
18:
19:
20:
21:
22:
Cur pelago fabri pinum concreditis illam,
23:
Montibus in celſis quam ruit aura Noti?
24:
Non ero fauſta mari ſcapha, ſic obnoxia flabris
25:
Arbor, paſſa ſolo fata futura ſali.
26:
Sośnia od wiátru powálona mowi.
27:
Ná co Sośniey Sżkutnicy morzu powierzaćie
28:
Ktorą w gorách wywroćił ſrogi wiátr? Mniemaćie
29:
By ze mnie miał być okręt ſzcżęśliwy śrzod wody/
30:
Gdyż ieſzcże w boru/ morſkie ćierpiáłám przygody.
31:
Chceſzli możeſz tego Fliſá śpiewáć ná tę notę/ iáko
32:
Przećiwne chmury ſłońce nam/ ꝛć.
strona: B2v
1:
IACOBVS MATTHAEIDES
2:
Andreiouienſis ad nautas.
3:
Quid ſeruas oculis Cynoſuram quid' ue Bootem.
4:
Quid magnetapolos indice nauta ſequi
5:
Prodest Iſtuleis in aquis & in amne ſecundo?
6:
Te ſiquidem pronus Viſtula ſponte rapit.
7:
Quinetiam ductum & praecepta ſequaris Acerni:
8:
Inueniet portum tuta carina ſuum.
strona: B3
1:
F L I S.
2:
K
TO chce niech wzywa ſtárcá wſzetecżneo /
3:
Dla żeglowánia w morzu beśpiecżnego.
4:
Ktoremu błędne przyznawa pogáńſtwo
5:
Wſzech wod poddáńſtwo.
6:
Grecżyn go ſwoią mową Poſidonem/
7:
Rzymiánin zdawná zowie go Neptunem.
Tridens Neptuni.
8:
Sceptrum trozębe/ ſzedźiwy Bog ſwoię
9:
Ma w ręku zbroię.
10:
Niech błaga kto chce narod iego krewi/
11:
Zbeſtwione wnucżki/ świędźiwe iątrewki:
12:
Po łono Pánny á oſtátek ryby
13:
Bez wſzey pochyby.
Nereides.
14:
Niech wzywa Krolá ktory wiátry ſkáłą
15:
Przywálił/ wichry y z morſką nawáłą.
16:
AEoluſem go wymyśloną mową
17:
Poetae zową.
AEolus.
18:
Niech woła chceli/ ná pomoc onego
19:
Tritoná z głośną Konchą ogromnego:
20:
Ktory w ſzerokim trąbi Oceanie/
21:
Ná ſwym Puzanie.
Triton.
22:
Chceli też bráćią Vnieśionki oney
23:
Meneláowey oblaney krwią żony
24:
Vcżćić ofiárą dźieći Iowiſzowe:
Caſtor et Pollux Helenae fratres.
25:
Lub ognie owe
26:
Sżcęśliwe fliſom: Bo dobrą nádźieię
27:
Cżynią/ gdy párą pádną im ná Reię.
28:
Iuż tám rad Sternik w zátrwożoney wodźie
29:
Pewney pogodźie.
30:
Niechże ich kto chce błaga/ odpycháiąc
31:
Okręt od brzegu/
á niechay wdycháiąc
32:
Cżyni ſzaleniec y pogánin gruby
33:
Swym Bogom śluby.
strona: B3v
1:
Lecż my błagaymy onego/ co w łodźi
2:
Záſnął/ gdy morſkie powſtáły powodźi.
3:
A ocknąwſzy ſię wiátry pohámował/
4:
Morze zhołdował.
Matthei7.
5:
Wzywaymy PANA, ten w ſrogim vporze
6:
Głádźi/ vćiſza igráiące morze/
7:
Dźiką okrutność y nieſkromne duchy:
8:
Ocean głuchy.
Ionas.
9:
On w Wielorybie Ionaſzá rátował
10:
W xieńcu przemárłym cudownie záchował:
11:
Wyrwał z wnętrznośći łákomego Smoká/
12:
Swego Proroká.
13:
Pan BOG Neptuná nieokroconego
14:
Pobudza z gruntow ſwych wywroconego.
15:
Gdy gorá gorę pędźi/ á o brzegi
16:
Lamią ſwe biegi.
17:
Pan BOG vśmierza morze poruſzone/
18:
Y Aquilony głaſzcże záiuſzone.
19:
Pan kiedy gromi/ zápomnią ſwey dumy
20:
Przećiwne ſzumy.
21:
Duch iego wdźięcżny y łágodna zorzá
22:
Miłym wiátrecżkiem przewiewáłá morzá
23:
Gdy ieſzcże były proſte w ony látá
24:
Pocżątki świátá.
Spiritus Domini ferebatur ſuper aquas. Geneſ. 1.
25:
Ten Zephyrus niech żaglem náſzym włada:
26:
Niech morſkie ſzturmy rowna y pokłada:
27:
Ten ieſli po nas będźie/ wśiáday fliśie
28:
A odepchni ſię.
Hoedi ſtellae ſunt in manu Agitatoris, qui et auriga et Erichton dicitur.
Germanicus Caeſar in Arato. haud ſemel hoedi, Iactatumvidêre ratem nautasq́; pauentes Sparſaq́; per ſaeuos morientûm corporafluctus.
29:
Niech ćię nie ſtráſzą niebieſkie známioná/
30:
Iuż ſię dżdżáwego nie boy Orioná.
31:
Niech ćie nie trwożą pluſkotne Hyades
32:
Ani Pleiades.
33:
Niechći nie groźi/ bliſko Erichtoná
34:
Po práwey ręce + koźląt pará oná
35:
Stráſzliwe známię/ przećiwne żeglarzom
36:
Y Márinarzom.
strona: B4
1:
Choćia te gwiazdy nie raz iuż widziáły
2:
Pogręzłe Náwy/ rozbite o ſkáły/
3:
Nie raz przed nimi Sżyper ręce ſkłádał/
4:
Y ſzkuty ſtrádał.
5:
Nie pomogły mu kotwie áni wioſłá/
6:
Nie raz po morzu ſroga dmá roznioſłá
7:
Ciáłá zálane/ ktore miedzy wáły
8:
Ná wierzch wſpływáły.
9:
Lecż cżłowiek dobry y nie názbyt chćiwy/
10:
Trzykroć y cżtery cżłowiek to ſzcżęśliwy.
11:
Nie wie co to ieſt morze rozgniewáne
12:
Y rozigráne.
13:
Zyie ná źiemi ná ktorey ſię rodźi/
14:
Po wodách ſrogich nie pływa/ nie brodźi/
15:
Rzecżkę dla bydłá/ á zdroy ma dla śiebie
16:
K woli potrzebie.
17:
Powodź mu cżęſta/ zboża nie podlewa/
18:
Y rzeká bliſká brzegow nie podrywa.
19:
Deſyć ma gdymu poſkocżny ſtrumycżek
20:
Zduża młynicżek.
21:
Gdy ma Płoćicę/ Kleńcá/ Sżcżukę/ Liná.
22:
Kárṕ/ Okuń/ Káráś/ Kleſzcż mu nie nowiná:
23:
Nie dba o Dorſze/ Sżtokfiſze/ Báleny/
24:
Flándry/ Mureny.
25:
Bog ná pocżątku gdy niebo y źiemię
26:
Stworzył y morze/ y żywych duſz plemię:
27:
Rozdźielił Chaos ná cżtery oſády
28:
Z ſwey Boſkiey rády.
Elementa.
29:
Niebem otocżył wſzytko ſwoie dźieło/
30:
Ktore podeyźrzeć ze wſzech ſtron miło. Tám wiecżne ognie ſwoie mieyſce máią
31:
Y tám pałáią.
Ignes aeterni:
32:
Puſte powietrze y wiátr nie ośiádły
33:
Poniżey záwiſł. Ná źiemi záś pádły
34:
Morzá y rzeki/ támże máią zdroie
35:
Poniki ſwoie.
Sedes elementorum.
strona: B4v
1:
Ziemia z gorámi záśiádłá ná dole/
2:
Tu iey grunt y dno/ tu iey plác y pole/
Terra pauimetum naturae.
3:
Káżdy żywioł ma/ nie báwiąc ſię wiele/
4:
Obywátele.
5:
Więc Pan z pocżątku dał Aniołom w niebie
6:
Mieyſce ſubtylnym nie dáleko śiebie.
7:
Tu ſą y duſze doświádcżone w cnoćie
8:
Wtym tu żywoćie.
Caelorum ciues.
Acris alumni.
9:
Skrzydłámy pląſzą po pod niebiu ptacy/
10:
Tám bez fráſunku y bez wielkiey pracy/
11:
Iuż ſobie gorą/ iuż buiáią niſko/
12:
Wiátrom igrzyſko.
Alumni aquae. Monſtrum marinum et Belua.Potworámorſka.
13:
W miękkiey pływáią wodźie bez pochyby/
14:
Morſkie potwory y rozlicżne ryby:
15:
Ktore ná głębiey od pocżątku świátá
16:
Wiodą ſwe látá.
Aues aquaticae.
17:
Tám wodne ptáſtwo ma ſwoie noclegi/
18:
Przy rozgoźinie okrywa więc brzegi/
19:
A przy śitowiu y przy gęſtey trzćinie
20:
Ni ſię przeminie.
21:
Cyránek/ łyſek/ niezlicżona tłuſzcża/
22:
Co raz ſie nurkiem po płoćicę puſzcża.
Palmipedes anſeres.
23:
Dłoniátonogie gąſki káżdą tonią
24:
Rybę vgonią.
25:
Y cżáplá choćia nie ſtáwia więćierzy
26:
Kiedy ſwą brodnią ná brzegu rozſzerzy/
27:
Wyćiąga mnoſtwo ryb do ſwoiey kuchnie
28:
Aż nimi cuchnie.
29:
Lákoma kácżká też nieprzyiaćielem
30:
Wielkim ieſt rybom z przeſtronym gardźielem.
31:
Bo ie więc ſmyka nie pátrząc y ſmáku
32:
Iáko do ſáku.
Neptunus Deoru proletarius.
33:
Wſzytko to zgráiá Neptuná onego/
34:
W morzu y w rzekách ták rozrodzonego/
35:
Co dźieći ſpłodźił/ Nymfy miłuięcy/
36:
Tyśiąc tyśięcy.
strona: C
1:
Wſzytkoto żywie z przyrodzenia w wodźie/
2:
Gdyż nie może trwáć ná ſuſzy o głodźie.
Thetis.
3:
Wſzytko to chowa Thetis wielorodna
4:
Bogini wodna.
5:
Inſzy źwierz Pan Bog tu ná świát wprowádźił/
6:
Ktorym z pocżątku źiemſki grunt oſádził.
7:
Tu máią żywność nie daleko chodząc
8:
W wodźie nie brodząc.
Terrae alumni.
9:
Tu wſzytko z źiemie máią iák od mátki/
10:
Tu im przynośi ták hoyne doſtátki/
11:
Iż im ná lądźie koło gniázdá obrok
12:
Rodźi ſię co rok.
Homo.
13:
A ieśliże ták ći źwierzowie niemi
14:
Máią ná wſzytkim doſtátek ná źiemi:
15:
Coż gdy o ſobie cżuie cżłowiek bácżny/
16:
Iák ma być łácżny?
17:
Káżda nácya ma ták wiele domá
18:
Zywnośći/ gdy iey nábywá rękomá
19:
Rącżymi/ że ſię obeydźie bez dworſkich
20:
Potraw zamorſkich.
Ichthyophagi.
21:
Ichthyophagi máią ryb doſtátek/
22:
Ze im też mięśnych nie potrzebá iátek.
Oonae
23:
Oonia ma przyſmákow nie náſzych
24:
Moc/ iáiec ptáſzych.
Acridophagi.
25:
Acridophagi ſwe też żniwo máią/
26:
Kiedy ſzáráńctą po wiátru łápáią.
27:
Ná pſtre koniki co lecą z Afryki
28:
Stáwiáią wniki.
Armeni.
29:
Ormiánom grzyby po potopie zroſły/
30:
Gdy ſię im wody z oycżyſtych gor znioſły:
31:
Gdy ośiąkł korab Noego ná ſkále/
32:
Y zoſtał w cále.
Itali.
33:
Náſzym też Włochom nie Iádá intráta/
34:
Rośćie w bogátym ogrodźie Sáłatá.
35:
Zabki źielone ni ſię ich przebierze/
36:
Rzekcą w ieźierze.
strona: Cv
1:
Káżdy w gránicách oycżyzny ſwey chlebá
2:
Może doſtáwáć ile mu potrzebá.
3:
Może zániecháć morſkiey nawáłnośći
4:
K woli żywnośći.
Poloniae laus.
5:
Lecż miła Polſka ná żyznym zagonie
6:
Záśiádłá/ iáko v Bogá ná łonie.
7:
Może nie wiedźieć Polak co to morze
8:
Gdy pilnie orze.
Cererem olim Poloni pro Dea colebant.
9:
Tu Ceres nową oſádźiłá wolą/
10:
Opuśćiwſzy tám Syciliyſką rolą.
11:
Tu żytá rodźi niezlicżone łáſzty/
12:
Brogi iák báſzty.
13:
Tu gumná w ſzcżyrych polách ſtoią hoyne/
14:
Tu w zor bogáty/ tu żniwá ſpokoyne/
15:
Tu chłopek weſoł/ bo pewnie ma wſzytko
16:
Kiedy ma żytko.
Terrae fertiliores.
17:
Niechkto chce chwali Azyą vrodną/
18:
Niech chwali Egipt y Nilowę płodną
19:
Socżnicę. Polſká ma doſyć owſzeki
20:
Choć w brzegách rzeki.
Polonia diues pecoris.
21:
Tu źwierzu doſyć/ tu bydło rogáte/
22:
Tu woły tucżne y owce koſmáte.
23:
Páſą ſię w łąkách iáłowice tłuſte/
24:
Y kozy puſte.
25:
Stąd ma goſpodarz y ſprzężą do pługá/
26:
Stąd ma odźieżą pan y dobry ſługá/
27:
Stąd mięſo świeże/ nabiału doſtátek/
28:
W mieſzek oſtátek.
29:
Gęśi moc wielka w łęgu ſzcżebietliwych/
30:
Kácżek łákomych/ łábęći krzykliwych.
31:
W domu obfitość ſádowi ſię wſzędźie
32:
Kurow pogrzędźie.
33:
Lecż też do ſtołu nie ládá potráwy/
34:
Y gołębiniec rodźi nam dźiuráwy.
35:
Połćie też w domu z niemáłą poćiechą
36:
Wiſzą pod ſtrzechą.
strona: C2
Venatio.
1:
Leśne bogáctwá nieoſzácowáne/
2:
Hoynym Polakom od Bogá ſą dáne.
3:
A kto ie ſobie chce dobrze vważyć
4:
Może ich záżyć.
5:
Po źiemi łánie y ſárnecżki zártkie/
6:
Po drzewie ptaſtwo igra ſobie wártkie.
Apes.
7:
Do bárći nioſą prácowite roie
8:
Zdobycży ſwoie.
Piſcium prouentus.
9:
Ryb też doſtátek práwie dobrey wody
10:
Rodzą ieźiorá/ ſtáwy/ rzeki brody.
11:
Owá Polakom ná nicżym nie ſchodźi/
12:
Wſzytko ſię rodźi.
13:
Choćia Bańſkich miaſt nie mamy/ nieo to/
14:
Sámo do ręku przychodźi nam złoto.
15:
Zá chlebem idą Láchom nie nowiná
16:
Pułkufki winá.
17:
Przetoż iuż nie wiem cżemuś wżdy ták chćiwy
18:
Polaku bráćie/ máiąc tákie niwy.
19:
Cżego wzdy ſzukaſz w dálekim powiećie.
20:
Ná nowym świećie.
Viſtula aliás Vandalus.
21:
Niewiem ſkądći to przyſzło żeś ták śmiały/
22:
Iż opuśćiwſzy ná lądźie grunt cáły/
23:
Iąłeś ſię pływáć po Wándźiney wodźie/
24:
Cżęſto ku ſzkodźie.
Icari caſus et aliorum in alieno elemento verſantium.
25:
Dałći Icarus znáć ſwym teſtámentem/
26:
Byś ſię nie báwił cudzym elementem/
27:
Po wiátru látáć byś ſobie nie tuſzył/
28:
Gdyś nie záſuſzył.
Ixion.
29:
Nie mogł przechowáć ſzcżęśćia ſwego y on/
30:
Co w niebo był wźięt od bogow Ixion/
31:
Záchćiáło mu ſię Iowiſzowey żony/
32:
Pyſzney Iunony.
33:
Lecż nie pocżćiwie tám z niebieſkich progow/
34:
Smiertelny gámrat zrzucon ieſt od bogow/ Nie miał Gách mieyſcá w nieśmiertelnym kole/
35:
Zoſtał ná dole.
strona: C2v
Auri ſacra fames.
1:
Y ći co ich tám pod źiemię złoty głod
2:
Pod głuchą pędźi/ záżywą nędznych god/
3:
Cżęſto tám w gorze y śmierć y Y grob máią/
4:
Y tám zoſtáią.
Talpae. Pormicae Indicae.
5:
Slepych Kretow rzecż w źiemi żyć/ á ſrogich
6:
Mrowek Indyiſkich/ ktore ſkárbow drogich
7:
Z źiemie doſtáią/ znaſzáiąc ie bliſko/
8:
W złote mrowiſko.
9:
Po wierzchu źiemie z przyrodzenia cżłowiek
10:
Pod iáſnym niebem/ niech prowádźi ſwoy wiek/
11:
Doſyć ſię potym/ gdy go śmierć zábieży/
12:
W źiemi náleży.
Ignis alumni. Pyrauſta, ſiue Pyraulis et Salamandra.
13:
W ogniu Pyrauſtá tylko ſámá ſkwáśi/
14:
Ogień też ſobą Sálámándrá gáśi/
15:
Ale źwierzętá pali/ láſy/ domy/
16:
Ogień łákomy.
17:
Lecż co ich ſtráſzne morze pochłonęło/
18:
Co ich po byſtrych rzekách potonęło/
19:
Co ich zginęło po rozlicżnych wodách/
20:
W dźiwnych przygodách.
21:
Gdy cżłowiek weyźrzy w to rozumnym okiem/
22:
Strách y pomyślić o morzu głębokiem/
23:
Lepiey ták z brzegu/ niż być pánem nagle/
24:
Pátrzyć ná żagle.
25:
Gdyż wodá ludźiom rzecż nieuchodzona/
26:
Sámym to rybom włość ieſt przyrodzona/
Tipula, Páiąk wodny.
27:
Po wodźie tylko páiąk ćienkonogi/
28:
Vydźie bez trwogi.
29:
Nád przyrodzenie/ łákomſtwo niezbedne/
30:
Ná morze z płáchtą wypráwiło iedne/
31:
Drugi gdy wioſłem rzekę pod ſię gárnie/
32:
Ginie więc márnie.
Cupiditas docet nauigare.
33:
Tego ſię nam chce/ co ná cudzym brzegu/
34:
Więc po to płyniem ze wſzytkiego biegu
35:
Domá ſię rzecży choć dobrze ſą przednie/
36:
Zdádzą powſzednie.
strona: C3
1:
Więc nie cżekáiąc y przewozu drugi/
2:
Przebrnął ſzerokie boſą nogą ſtrugi/
3:
Ow ſię záś nágo y bez wielkich zábaw/
4:
Puśćił w rzekę w pław.
5:
Ieden dla zyſku y dla márnych groſzy/
6:
Drugi też k woli krádźioney roſkoſzy/
7:
Gdy záyźrzał okiem prętką chućią zięty/
8:
Wdźięcżney ponęty.
Leander Abydenus.
9:
Do Wenuſowey Xieni niegdy pływał
10:
Drogi Leander y morze przebywał/
11:
Ku świecy/ ktorą trzymałá ná łonie/
12:
Ná drugiey ſtronie
13:
Ero nadobna. on ſam był iey dárem/
14:
On był y łodźią/ onże y towárem/
15:
On ſam był Szyprem/ y Pánem y poſłem/
16:
Fliſem y wioſłem.
Seſtias Ero.de his vide Muſcum Poetam.
17:
Ale iż bárzo vfał ſwoiey śile/
18:
Nie pátrząc wiátru y pogodney chwile/
19:
Dał gárdło w wodźie nie doſtawſzy gruntu/
20:
Srzod Heleſpontu.
21:
Dobry choć rowny zyſk domá ná ſuſzy/
22:
Domowa miłość nie ták ćięſzka duſzy.
23:
Tu ro/ tu miłuy/ nie będźieſz zá ſzkodą/
24:
Nie baw ſię wodą.
Neceſsitas nauigandi.
25:
Lecż krom łákomſtwá y ćięſzka potrzebá/
26:
Każe pożycżáć ná za wiślu chlebá/
27:
Muśim y ſtráchu y wcżáſu zániecháć/
28:
Gdy trzebá iecháć.
29:
Cżáſem przepłynie rzekę bydlę rádo/
30:
Cżáſem zá wodę leći gęśi ſtádo/
31:
Trzebá zbłąkáną przegnáć trzodę onę/
32:
Ná tę tu ſtronę.
Alnus apud poëtas pro naui.
33:
Więc dawſzy pokoy kmieć inſzey roboćie/
34:
Podrąbił Olſzą ná rudáwym błoćie/
35:
Y ták w porywcżą koryto vrobił/
36:
Dłotem wygłobił.
strona: C3v
Remus, wioſłocuius latior pars, palmula dicitur.
1:
Y cżołnem názwał ono dźieło nowe/
2:
Vćioſał k niemu wioſło ieśionowe/
3:
A wśiadſzy ćicho w olſzą wydrożoną/
4:
W znák położoną.
5:
Od brzegu ſwego ośmielił ſię płynąć/
6:
Odważył ſobie choć ſię y ochynąć/
7:
Y przebył rzekę wyśiadł ná brzeg cudzy/
8:
Tám gdźie y drudzy.
Linter, cżołn/ ábo łodź.nauigium est Monoxylon.
Pontones, promy.Traiectus, przewoż.Contus, ſprys.Trudesſeu pertica qua nauis impellitur. Traiector, przewoźnik.aliás portitor, et porthmeus.
9:
Potym zá cżáſem ná dębowey łodźi/
10:
Przepłynął Wartę y Wiślne powodźi/
11:
Przepráwieł dźieći y lękliwą żonę/
12:
Ná drugą ſtronę.
13:
Ale iż trzebá ná prętkiey podwodźie/
14:
Y wozy z końmi prowádźić po wodźie/
15:
Więc ná to chłopſki wynalazek mamy/
16:
Szerokie Pramy.
17:
Tám przyiechawſzy chłopek do przewozu/
18:
Záwołał wieyſkim głoſem z śiadſzy z wozu/
19:
Wieź przewoźniku/ cży ćię mam zwáć fliſem/
20:
Z kowánym ſpryſem.
21:
A przewoźnik też choć z grubymi żárty/
22:
Tyśiącmi licżąc bez przeſtánku cżárty/
23:
Iednák bez ſzkody z końmi woz przepráwił/
24:
Ná brzegu ſtáwił.
25:
Toć ſą potrzebne rzecży/ bez nich trudna/
26:
Rzecż w náſzych kráiách y nie bárzo cudna/
27:
Gdybyś ſię co raz miał z odźienia zwłocżyć/
28:
Abo ie zmocżyć.
29:
Byś miał obieżdżáć co raz one ſtoki/
30:
Z ktorych tám krzywe biorą ſię potoki/
31:
Abo żebyś miał co raz cżekáć lodu/
32:
Lub ſzukáć brodu.
Ponto Latinis quia vice pontis praebet, prom. q́uafi pons traiectitius ac truſilis. Nauis frumentaria, ſiue actuaria, ſiue fluuiavilis, ſzkutá ábo dubas: quae et nauis oneraria vocari potest.
33:
Muśiałby ſię też przepráwy przepośćić/
34:
Byś co raz rzeki miał ſzalone mośćić/
35:
Prom moſt oſobny/ ty ſtoy á on poydźie/
36:
Aż brzegu doydźie.
strona: C4
1:
Ale kto zmyślił przećiwne dubáſy/
2:
Szkutę y do niey ták dźiwne kulaſy/
3:
Wierzę że Polſce był nieprzyiaćielem/
4:
Abo dubielem.
5:
Wſzytkie do Polſki przyſzły tu wykręty/
6:
Gdy ſię v Gdańſká ziáwiły okręty/
7:
Proſtość oycżyſta y niewinność oná/
8:
Ieſt przewierzgniona.
9:
Choć polá rodzą (pátrz iáka to ſrogość)
10:
Przedśię tu v nas vſtáwicżna drogość/
11:
Wáńcżoſem gáie y niezmierne giną/
12:
Láſy perzyną.
13:
Każdy rok ſzláchćić ácż nowiny porze/
14:
Y nágnoiwſzy ſtáre polá orze/
15:
Iák ośieł chłopek nigdy bez kłopotu/
16:
Nie oſchnie z potu.
Vćiążenie poddánych.
17:
Robi dźień y noc/ y konny y pieſzy/
18:
Przedśię ſię z tego chćiwy Pan nie ćieſzy/
19:
Obá potrzebni (biádá mnie ná świećie)
20:
Y pan y kmiećie.
21:
Choćia cudzego cżáſem vmykamy/
22:
Choć dźieśięćiny Xięże wytykamy/
23:
Przedśię ná wſzytkim/ iák widźimy/ choro/
24:
Wſkuráć nie ſporo.
25:
Cżym ſię to dźieie? ieśliby mię pytał/
26:
Ia ná to pátrząc właśnie iákbym cżytał:
27:
Iż co ſię zrodźi ná Polſkim vgorze/
28:
Połknie to morze.
Veruactum et Aruum, vgor.
29:
Pan nie náſyći morzá bezednego/
30:
Wśi nie náſycą Páná choć iednego.
31:
Ták wſzytko ginie co vżną poddáni/
32:
Iáko wodchłáni.
33:
Bo ták idźie ten nierządny porządek/
34:
Iż ſzkutá właśnie iákoby żołądek
35:
Poźrze folwárki/ gdy Pan żyie ſzumno/
36:
Y wſzytko gumno.
Sżkutá żołądek folwárkow źiemiáńſkich.
strona: C4v
1:
Te záś żołądki prowádzą do Gdańſká
2:
Poty cnych kmiotkow/ á rácżey do Chłanſká.
3:
Z támtąd ma pychá podżogę do zbytku
4:
Miáſto pożytku.
5:
Morze nie ma dná/ nie ma też y zbytek/
6:
Záwſze chce więcey/ máło mu świát wſzytek.
7:
Nie zna miáry/ więc co pilność vgoni/
8:
Zbytek vroni.
Prochtowánie ábo frochtFrumentatio vel deportatio frumentorum. Sumptum fortaſsis á militibus qui exeunt frumentatum.
9:
Rad iż mu z frochtu kupą idą groſze/
10:
Mniema by gorzey przedáwáć po troſze:
11:
Lecż iáko przyſzłá ták odeydźie oná
12:
Kupą Mammoná.
13:
Więc ſię podnośim w głupią pychę zá tym/
14:
Co Polſká rodźi nie przeſtáiem ná tym/
15:
Y iuż nam kramne á zamorſkie rzecży
16:
Záwſze ná piecży.
17:
Komiegić nam to y ſzkuty ſpráwiły
18:
Y nas w ták márne vtráty wpráwiły/
19:
Ták nam dodáły do złego ponęty
20:
Morſkie okręty.
Nauis marina, okręt.
21:
Okręt napierwey wymyśliłá chćiwość/
22:
Nie ták potrzebá ábo dolegliwość:
23:
Mogł był bez tego káżdy ná ſwym lądźie
24:
Zoſtáć w ſwym rządźie.
Nauis item Coſtrata et Cataphracta.
25:
Argus napierwey k woli Iáſonowi
26:
Zbudował náwę AEſonowicowi/
27:
W ktorey po złote runo iechał potem
28:
Z wielkim kłopotem.
Aurem velluszłote runo.
29:
Zá morzem futro zdáło mu ſię złote/
30:
Choćia iuż było wiotche y nadprote.
31:
Mogłby był domá cudnieyſzego doſtáć/
32:
By mu mogł ſproſtáć.
33:
Cżárownicá to Medeá ſpráwiłá/
34:
Ze go tą złotą wełną nábáwiłá.
35:
Roſkoſzny Iáſon bywſzy Bohátyrzem
36:
Zoſtał Kuſznierzem.
Iaſon argonauta.
strona: D
1:
Miáſto złotego włoſá śierść báránią
2:
Przywiozł w okręćie z Kolchow młodą pánią/
3:
Kárego bobru wprowádził w oycżyznę
4:
Pod cerewiznę.
Paris.
5:
W okręćie Paris vnioſł cudzą żonę
6:
Z Lácedaemonu do Troiey w ſwą ſtronę/
7:
Zamorſką przywiodł w dom cudzołożnicę
8:
Ná ſwą łożnicę.
Minos.
9:
Przez morze Minos wiechał do Megáry/
10:
Odnioſł od Scylle niepobożne dáry
11:
Włoſy oycowſkie ktore miał w ſwey głowie/
12:
W nich wſzytko zdrowie.
Naumachia ſiue pugna naualis.
13:
Potym w okręćiech pocżął wieść y woyny
14:
Ná wodnym polu narod nieſpokoyny.
15:
Ták woyſko woyſkiem karmi bez pochyby
16:
Ná morzu ryby.
Myoparon. nauis praedatoria et pyratica, quae et Liburnica dicitur. okrętr ozboynicży ábo fráybiterſki.
17:
Freybiterowie pocżęli też zá tym
18:
W okręćiech zbijáć po morzu wichrzátym.
19:
A okrom źiemnych łotrow ma też ſwoie
20:
Wodá rozboie.
21:
Kupiec nieborak przez ogień przez gory/
22:
Wiedźie niepewne choć bogáte fory.
23:
Płynie przez morze od dźiatek/ od żony/
24:
Do Lizybony.
Vliſsybona.
25:
Puśćiwſzy Gdańſki Blokus imo Hylę
26:
Ma żeglowánia do Bornholmu chwilę.
27:
Więc imo Rugen ábo ſię ná lewo
28:
Puśći poſzewo.
Sinuswybrzeżeest maris ſeu littoris in continente exceſsus.
29:
W ono Wybrzeże co ie on wiek dawny
30:
Bálteyſkiem zowie/ gdźie ieſt Lubek ſławny:
31:
Abo ná práwo gdźie idźie odnogá
32:
Do Kopenhagá.
33:
Tám miedzy ſkáły miedzy mytne grody
34:
Gdźie muśi płáćić morſkie cło od wody.
35:
Iedźie ná dźiki Ocean Niemiecki
36:
Cżłowiek kupiecki.
strona: Dv
Dania, olim Cimbrica Cherſonneſus.
1:
Z lewey mu ſtrony Cymbniyſki przylądek
2:
(Ták przedtym zwano) lecż cżáſow porządek
3:
Dánią zowie/ ktora w wodźie śiádłá/
4:
W morze ſię wkrádłá.
Przylądek ábo wybrzeże/ Cherrhoneſus Graecè :Latinè Peninſula, ſinui contraria, estenim continentis in mare egreſsio.
5:
Po práwey ſtronie pádnie mu Sżwecya/
6:
Tuż iey przyległá śioſtrá Norwegia.
7:
Potym mu tám wnet będźie otworzone
8:
Morze przeſtrone.
9:
Ná ktorym leży Anglya ſzyroka/
10:
Przy niey Sżkocya ſąśiádá poboka.
11:
Ibernya choć Anglikom podległá
12:
Zá nie zábiegłá.
13:
Támże ná wielkim morzu/ wyſpy/ ſkáły/
14:
Tu ſię y owdźie rozno rozſtrzeláły.
Thule.
15:
Odłegłá Thule od wiecżorney zorze
16:
W pułnocne morze.
17:
Lecż ſię drobnieyſze tu nie wſpomináią
18:
Wyſpy/ ktore z wod wśćiekłych wyglądáią
19:
Kędy Orcades y Hebrides pádły
20:
Sżoty obśiádły.
Orcades et Hebrides ſeu Hebudes.
21:
Támći ſię kupiec błąka/ tám ſwe zdrowie
22:
Waży dla zyſku/ y ſamći to powie.
23:
Tám prodli morze/ vśiadſzy w okręćie/
24:
Wichrom ná wſtręćie.
Maremediterrancu morze śrzodoźiemne.
25:
Cżáſem ſię puśći morzem śrzodoźiemnym/
26:
Sżuka żywnośći ſpoſobem foremnym/
27:
Do cżarnych Maurow/ do Lybyiey párney/
28:
Dla kupi márney.
29:
Przez ćiáſne morze y przez one wrotá/
30:
Gdźie Bohátyrſka po dźiśdźień robotá
31:
Da ſię tám widźieć/ gdźie Herkules śmiáły
32:
Przekował ſkáły.
Fretum Herculeum.
33:
Y puśćił morze ná świát y potopy/
34:
Rozdźielił Afry od náſzey Europy/
35:
Miedzy Abylę miedzy Kálpę onę/
36:
Przekopał bronę.
Herculis columnae, Calpe et Abyla.
strona: D2
1:
Ktorą Neptunus wſzedł ná wiecżne látá/
2:
Z Berłem trozębnym/ záłał ſztukę świátá/
3:
Zá nim ſzłá Doris Nereides ślicżne/
4:
Nymphy rozlicżne.
5:
Zá nimi kupiec/ ſwego zdrowia zwierzył
6:
Wiátrom y wodźie/ y drogę przemierzył/
7:
Imo Iwikę Báleáres obie/
8:
Przeiechał ſobie/
Baleares duae, Maiorica et minorica.
9:
Minął Korſikę/ minął Sárdynią/
10:
A miedzy Máltę miedzy Sycylią.
11:
Cżáſem ná lewo żeglował w Hádryey/
12:
Do Wenecyey.
13:
Cżáſem też ſławny Peloponnes minął/
Peloponneſus hodie Morea vocatur.
14:
A iádąc dáley ſwe żagle rozwinął.
15:
Przypuśćił okręt do Krety Kándyey/
16:
Dla máłmázyey.
17:
Kto ſię chce ſtámtąd ná pułnocy chynąć/
18:
A Greckie brzegi y Azyą minąć/
19:
Może ſię ziecháć z Konſtántynopolem/
20:
Przeſtronym polem.
21:
Może tám widźieć obádwá Boſphory/
22:
Lecż trzebá zmierzyć świátá przećiąg ktory/
23:
Zwiedźi cżarny Pont y Maeotim ſrogą/
24:
Zá iedną drogą.
Tanais, Don.
25:
Vyźrzy gdźie ſię Don ſzyroki podźiewa/
26:
Vyźrzy gdźie ſię Dniepr y z Neſtrem wylewa/
27:
Gdźie Dunáiowe ſpada w morze ſporo
28:
Vśćie śiedmioro.
Oſtia Danubij, vśćie Dunáiowe.
29:
Lecżby tám náſze żeglowánie głupie/
30:
Bo nie po náſzych plecách tám te kupie/
31:
Ludźi tám w tárgu przedáią iuż mi wierz/
32:
Iáko inny źwierz.
Mangokupiec co ludźmi kupcży. Martial. Millia pro puero centum me mago popoſcit.
33:
A ieſzcże náſze/ co ieſt żáłośnieyſza/
34:
Y nad ktorą być nie może ſprośnieyſza/
35:
Niecny roſtrucharz vcżćiwymi ćiáły/
36:
Kupcży dźień cáły.
strona: D2v
1:
Przetoż niektorzy wolą więc Z Kándyey/
2:
Abo do Cypru/ ábo do Syryey.
3:
Niektorzy wolą w práwo do Afryki/
4:
Dla ſwey práktyki.
5:
Niektorzy vśćiem płyną do Káiru
6:
Nilowym/ AEgipt nie ma od nich miru/
7:
Puśćiwſzy w práwo Kárthágińſkie grody/
8:
Syrtiyſkie wody.
Alcyaru olim Memphis dicta ciuitas AEgypti.
9:
Mnodzy ſię ważą Indyey dochrapáć/
10:
Ządáiąc bogactw gwałtownych náłápáć.
11:
Do Kálekutu przez Aráby płyną/
12:
Y cżęſto giną.
Calecutum Emporium Indiae.
13:
Ale cżłowiecży przemyſł ták ieſt śmiáły/
14:
Iż ten ſtáry świát widźiał mu ſię máły/
15:
Więc przepłynąwſzy nurt Oceánowy/
16:
Nálazł świát nowy.
Nouus orbis.
17:
Y ták iuż w koło okrążyło źiemię/
18:
Smiertelnych ludźi ták przeważne plemię/
19:
Iuż Antipodow podźiemna kráiná/
20:
Nam nie nowiná.
Antipodes, przećiwnogowie/ qui et Antichthones, et Antiſoeptae et Antiſtochae. Inſulae fortunatae, quas nuc Canarias vocant.
21:
Iuż Ameryká/ iuż y Mágelláná/
22:
Smiáłym Hiſzpanom morzem doiechána/
23:
Sżcżęśliwe wyſpy on Boháterſki ray/
24:
Wie onim náſz kray.
25:
Daymyż iuż ten dánk Hiſzpánom y Niemcom/
26:
Fráncuzom/ Włochom/ inſzym cudzoźiemcom/
27:
Niech támte świeże wynáyduią świáty/
28:
Z złotemi płáty.
29:
Niech tám kopáią ten ſkarb niepocżęty/
30:
Niechay perłámi łáduią okręty/
31:
Nam niechay rodźi vpráwiona niwá/
32:
Spokoyne żniwá.
33:
Nie ták máiętni wielcy Fráyherowie/
34:
Nie ták bogáći ſławni Fukierowie/
Fuggeri mercatores celebres.
35:
Iáko tu Sżláchćic o świętym Marćinie/
36:
W náſzey kráinie.
strona: D3
Delicye ſzláchty náſzey.
1:
Gdy zwieźie w brogi/ á z nowu záś wśieie/
2:
Drugiego żniwá vcżćiwe nádźieie.
3:
Záśiędźie ſobie przy ogniu ſoſnowym/
4:
Przy trunku zdrowym.
5:
Może nie zayźrzeć kupiectwá mieſzcżánom/
6:
Może nie zayźrzeć towárow Gdańſzcżánom/
7:
W zaiem to idźie/ boy ſię prętkiey ſtráty/
8:
Prętko bogáty.
Gwałtowne ſzcżęśćie ſtráſzliwe.
9:
Niechay nie igra z ſzcżęśćiem/ kto ma w domu
10:
Swoy chleb/ á długu nie winien nikomu/
11:
Może nie pływáć/ porwan Neptun Bogu/
12:
Gdy Ceres w brogu.
13:
Przeto ſię hámuy cnotliwy Polaku/
14:
Day pokoy frochtom wyſtrzegay ſię háku/
15:
Zániechay tych ſzkut/ możeſz mieć y dźięgi/
16:
Okrom Komięgi.
Obiectio.
17:
Ale mi rzecżeſz. Nie gań mi okrętow/
18:
Bo to nie ma nic do práwnych wykrętow/
19:
Boży to dar ieſt/ prze zeń cżłek bez ſzkody/
20:
Przebywa wody.
Noë.
21:
Wſzák kazał Korab́ budowáć Noemu/
22:
Pan BOG przed láty kochánkowi ſwemu/
23:
W ktory źwierzętá ktorekolwiek wbiegły/
24:
Smierći vległy.
Deucalion.
25:
Zbudował okręt/ ieſli prawdá/ y on
26:
Z Pyrrhą żoną ſwą ſławny Deukálion/
27:
Gwałtownym wodom o ktorych wiedźieli/
28:
W nim vśiedźieli.
Odpowiedź ná to.
29:
Ná to ia tobie bráćie/ krotko co wiem/
30:
Iedno mię ſłuchay/ niepochybnie powiem/
31:
Inſzy zyſk/ inſza oznaymiona z niebá/
32:
Głowná potrzebá.
33:
Bez zbytku Polak/ bez gwałtownych zyſkow/
34:
Może ſię obyść y bez tych pułmiſkow/
35:
Doſyć mu dobrą lichwę źiemiá dáie/
36:
Gumná iák gáie.
strona: D3v
Noe wſzytkiego świáta ſzyper y przewoźnik.
1:
Lecż Noemu ſzło o ſámego Bogá/
2:
Sżło o wſzytek świát nád ktorym iuż trwogá/
3:
Pewna wiśiáłá. Sżło nád inne rzecży/
4:
O rod cżłowiecży.
5:
Sżło mu o żywot y wſzech dźieći zdrowie
6:
Iákoż kto cżyta ten ſię tego dowie/
7:
Przetoż nie iednym duchem żegluiemy/
8:
Iák iuż widźimy.
9:
Noe z Korabiem cżekał ná przygodę/
10:
My bez potrzeby kwápim ſię ná wodę/
11:
Nas cżeka wodá/ Noe wody cżekał/
12:
Przed nią vćiekał.
Alia obiectio.
13:
Ale záś rzecżeſz: Ieſt to rzecż vcżćiwa/
14:
Vżycżáć drugim chlebá gdyć go zbywa/
15:
Nie gań mi dobrey rzecży/ zdrowo mi to/
16:
Wieść Niemcom żyto.
17:
Y ná toć powiem/ iedno bądź ćierpliwy/
18:
A nie bądź do tey wody ták ſkwápliwy/
19:
Dobrze náżycżáć/ káżdy tego świádom/
20:
Chlebá ſąśiádom.
21:
Lecż żaden tego niechay nie przewiedźie/
22:
Byś mu miał woźić/ niechay ſam przyiedźie/
23:
Niechay chlebowi pocżćiwość wyrządza/
24:
Komu go żądza.
25:
Wſzák oni bráćia Iozefá ſzukáią/
26:
A do gumien ſię do AEgiptſkich máią/
27:
A wory wźiąwſzy pokupili żyto/
28:
Zá ſłuſzne myto.
Non praeſepe bouem, fed bos prae ſepe quaerit.
29:
Nie Iozef ſzuka rodźiny z obrokiem/
30:
Choć ták był mądrym y świętym Prorokiem/
31:
Choć ich mogł lądem rátowáć w przygodźie/
32:
Nie bywſzy w wodźie.
33:
My głodne Niemce po wodźie goniemy
34:
Z ſwym właſnym zbożem/ y cżęſto toniemy.
35:
Modląc ſię z Polſkim chlebem Angielcżykom/
36:
Y zamorcżykom
strona: D4
Noſtra auaritia illorum neceſsitatem ſuperat.
1:
Cżym znáć dawamy/ iżeſmy pieniędzy
2:
Są potrzebnieyſzy/ niż ći chlebá w nędzy.
3:
Gdyż nas tá chćiwość w tę pracą wpráwiłá/
4:
Sżkod nábáwiłá.
5:
Ale iuż dawno/ że ſię marſzcżyſz/ widzę/
6:
Nápominánia iuż ſię ſwego wſtydzę.
7:
Gdy prozno ná wiátr idźie moiá mowá/
8:
Y płonne ſłowá/
9:
Zwyćiężył nałog y nádźieie znikłe/
10:
Vprzędły ſobie zyſki w głowie zwykłe
11:
Z ktorych więc ledwo ręce im nápląta/
12:
Cżąſtká dźieśiąta.
13:
Bo kiedy iuż Flis záſmákuie komu/
14:
Iuż ſię ná Wioſnę nie zoſtoi w domu/
15:
Iuż ćiecże ze krą do Gdańſká w Komiędze/
16:
Boi ſię nędze.
Flisnauigatio fluuiatilis (in abſtracto)Flisremex, qui in Viſtula remigat (in cocreto) Germanicè verò fluuius flús vocatur.
17:
Choćby mu ſtáwiał nalepſzą źwierzynę/
18:
Przedſię on woli Fliſowſką iárzynę.
19:
Kiedy iuż tám raz tego/ áby ze trzy/
20:
Grochu záwietrzy.
21:
Thoćby mu złote Mercurius ſłowá
22:
Lał kráſomowny/ wſzytká myśl fliſowá
23:
Ná Wiśle pływa zá ſwoim Rotmánem/
24:
Iák zá Hetmánem.
Percontator vadi in Viſtula Rotman vocatur.
25:
V Sżyprá tákże poty głowá ſzumná
26:
Poki nie zmłoći ſtobrożnego gumná.
27:
Poki nie zwieźie żytá do ſzpychlerzá
28:
do Káźimirzá.
29:
A cżuyny kupiec ktory nie ma kmieći/
30:
Niechcąc odumrzeć w niedoſtátku dźieći:
31:
Ow zá gotowe kupcży Polſkim żytem/
32:
Ow zá kredytem.
San. Wieprz. Bug.
33:
Ieden nád leśnym Sanem cżyni tárgi/
34:
Drugi nad Wieprzem/ á rzadko bez ſkárgi.
35:
Cżęſto nád Bugiem y nád Narwią drugi
36:
Leźie więc w długi.
strona: D4v
1:
Iednák choć ſtráći/ choć ſzkutę rozbije/
2:
Choć ná tym hándlu nie káżdy vtyie/
3:
Przedſię mu nie mow w ſpráwie iego głupiey
4:
By przeſtał kupiey.
5:
Przedſię on płynie iák rybá ná wędę/
6:
Przedſię on mowi/ ſtráćiwſzy nábędę.
7:
Y nie zániecha połatawſzy ſzkuty
8:
Tey ſwoiey buty.
9:
Przetoż/ ieſli go nie nákarze ſzkodá/
10:
Niebeśpiecżeńſtwo y cżęſta przygodá/
11:
Ia go też niecham w przedſięwźięćiu iego
12:
Sżyprá Polſkiego.
Conceſsio.
13:
Iedź gdźieś vmyślił/ iedź w Bożą godźinę
14:
Cnotliwy źiemku/ á obcą rodźinę
15:
Karḿ chlebem ſwoim/ gdyż tám z łáſki bożey
16:
Przedaſz go drożey.
17:
Iedno wżdy morzu day pokoy/ á Wiśle
18:
Frochtuy zdrow/ á wiedź ſwoy hándel choć śćiśle.
19:
Chwal morze/ á ſam pływay po świádomey
20:
Rzece znáiomey.
21:
A niż do brzegu tám ćię doprowádzę/
22:
Z powinnośći vprzeymieć porádzę/
23:
Zátrzymam płácż ſwoy á zmyślę poſtáwę
24:
Chwaląc twą ſpráwę.
25:
Niż potym iáka dolegliwość przyprze
26:
Chcę ćię vpomnieć/ o przeważny Sżyprze:
27:
Ze byś náwiedźił ſwą kupią choć lichą
28:
Motłáwę ćichą.
29:
Gdźie wielookne cżekáią ſzpychlerze
30:
Polſkiego źiárná/ kupcy y probierze/
31:
Ná mośćie ktory Niemcy ſwoią mową
32:
Zielonym zową.
33:
Przetoż napierwey ná pltćiech vcż ſię pływáć
34:
Niechćiey ſię kupcom gwałtownym ſprzećiwiáć/
35:
Zwycżay ſię pierwey kupcżyć/ y to wcżeśną
36:
Robotą leśną.
Portus Gedanen. ſeu ſtatio nauiumMotłáwá vocatur. Ratis, płtá ábo tráftá. Ratis etiam Komięgá/
37:
Graecis ferè Schedia, nauis temerè ſubitòq́, compacta, Pons tumultuarius, etc.
strona: E
1:
A gdyć ſię dobrze poſzáńcuie ná tym/
2:
Możeſz zbudowáć y Komięgę zá tym.
3:
Płyń rowno z wodą/ nie záraz do máſztow
4:
Z tyśiącem łáſztow.
5:
A gdy ſię żytá właſnego dorobiſz/
6:
A rzecż ſwą groſzem/ nie ſłowy/ ozdobiſz:
7:
Spraw dubas ábo pułkutecżek rowny:
8:
Nie názbyt głowny.
9:
A kogo pan Bog ná mále poćieſzy/
10:
Nie dźiwuię mu że ſię dáley śpieſzy/
11:
Lecż trzebá ſkromnie: Bowiem rzecż ſkwápliwa
12:
Cżęſto ſzkodliwa.
13:
A przetoż bráćie do dobrego mienia
14:
Z nienagłá ſtąpay: bo więz bez wątpienia
15:
Kto chce być ſkorem/ y Borzobohátym/
16:
A ſtráći zá tym/
Feſtina lentè.
17:
Náśmieſzy ſzkodą ſwoią złe ſąśiády/
18:
Nápáśie zazdrość/ y wſzytkie bieśiády
19:
Nieprzyiaćielſkie ſmutkiem ſwym vćieſzy/
20:
Choć nic nie zgrzeſzy.
21:
A tákże trzebá po ſtopniu do ſzcżęśćia/
22:
Do więtſzych hándlow do ſwego obeśćia.
23:
Przeo ſię drzewiey niż ſzkutę zbuduieſz/
24:
Z mieſzkiem zráchuieſz.
25:
Y to ćię proſzę bácżnie w ſtátki łáduy/
26:
Hezyodá w tym mądrego náśláduy/
27:
Ktory ták vcży/ mieyże to ná piecży/
28:
Bo bárzo k rzecży.
Heſiod. operum et dierum lib.2. Annonan totam in naues imponere noli. Plura relinque domi, committe minora Carinis.
29:
Nie zwierzay ſzkućie wſzytkiey máiętnośći/
30:
Lecż domá zoſtaw dla lepſzey pewnośći
31:
Więtſzą połowę. mnieyſzą puść ná wodę/
32:
Vpátruy ſzkodę.
33:
Bo ieſli wſzytko náłożyſz ná ſtátek/
34:
Pewnie nędznikiem będźieſz ná oſtátek/
35:
Y oſzukaſz ſię iáko ná Neptunie/
36:
Ták ná fortunie.
strona: Ev
1:
Ktorymeś zwierzył fántu zuchwáłego/
2:
Dobr twoich y też imięnia cáłego/
3:
Y trudno ich maſz/ choć doſtanieſz lądu/
4:
Pozwáć do ſądu.
5:
Ieślić nie zdźierżą w twoim hándlu wiáry/
6:
Sameś winien żeś ták chćiwy bez miáry/
7:
Nie vfay wiátrom wſzák wieſz że ſą głuſzy/
8:
Hándluy ná ſuſzy:
Naufragium, Rozbićie ſzkuty ábo okrętu.
9:
A ieſli mnieyſzą cżęść do ſzkoty włożyſz/
10:
Choć ſię rozbije/ ty ſię nie zuboſzyſz/
11:
Ieſzcże ſię możeſz nie kłániáć nikomu/
12:
Ieſt pocż do domu.
13:
Nie bądź iáko trzey towárzyſze oni
14:
Co hándlowáli z ſobą w iedney toni:
15:
Nietoperz/ Nurek/ z nimi kupiec nowy
16:
Kierz ieżynowy.
Fabula de veſpertilione mergo et rubo.
17:
Nietoperz wiele nápożycżał worow
18:
Pełnych pieniędzy/ v ſwych kredytorow.
19:
Nurek też ſobie wyborgował mnogich
20:
Kleynotow drogich.
21:
Nábrał ná ſrogi zapis pan Ieżyná/
22:
Poſtáwow ſukná/ co więc nie nowiná/
23:
To wſzytko w ieden/ przeważna drużyná/
24:
Okręt włożyłá.
BorgowánieAlienam fidem ſequi, borgowáć.
25:
Ná ich nieſzcżęśćie przyſzedł wiátr przećiwny/
26:
Rozbił im okręt/ tám fráſunek dźiwny/
27:
Przyſzedł ták nagle ná one Spolniki/
28:
Zmylił im ſzyki.
In legib. quoq́; veſpertiliones vocantur qui metu creditoru deliteſcunt.
29:
Niepoterz gdy tám ſtráćił głowną ſummę/
30:
Odmienił wnetże onę ſwoię dumę:
31:
Chroni ſię we dnie ſwego kredytorá/
32:
Cżeka wiecżorá.
33:
Strzeże ſię záwſze Woytowſkiego ſługi/
34:
By go nie pozwał do práwá o długi/
35:
Więc przez cáły dźień/ boiąc ſię popłochu/
36:
Siedźi w máclochu.
strona: E2
1:
Nurek boiąc ſię też práwnych kłopotow/
2:
Záwſze ná wodźie ſzuka ſwych kleynotow:
3:
Nurza ſię do dná/ zániechawſzy chłuby/
4:
Sżuka ſwey zguby.
Rubus vetētator viatoris.
5:
Ieżynowy kierz wetuiąc ſwey ſtráty/
6:
Hámuie ludźi chwyta ich zá ſzáty:
7:
Chodźiſz (pry) z mego ſukná w nowey ſzáćie/
8:
Spraw mi ſię bráćie.
9:
A ták/ byś nie był Sżyprze Nurkiem owym/
10:
Y Nietoperzem/ y krzem Ieżynowym:
11:
Spuſzcżay ſwe właſne/ y to ſię dźierz miáry
12:
Kłádąc towáry.
13:
Pomáłu tedy do ſzcżęśćia przyſtępuy/
14:
A ſzukáiąc go z gránic nie wyſtępuy.
15:
Wſzák powiedáią/ iż kto napomáley.
16:
Ten zaydźie dáley.
17:
Pátrzmy ná dźieći gdy ſię vcżą pływáć/
18:
Niż pocżną o ſwey mocy nurt przebywáć/
19:
Pod pierśi pęcherz ábo korek śćielą/
20:
Nim ſię ośmielą.
21:
Potym ná głębią/ tą y ową plecą/
22:
Ochotnie płynąc/ w byſtrey wodźie miecą:
23:
Ochynąwſzy ſię v brzegu ná mieli/
24:
Iáko w kąpieli.
25:
Ták też ná tráftách naprzod Sżyprze nowy/
26:
Po Wiśle z láſá wieś towar dębowy/
27:
Potym ſpraw/ coby nie było z twą zgubą/
28:
Komięgę grubą.
29:
Vcż ſię od wężow/ ktorzy w kráiu głodnym/
30:
Cżuiąc o wyſpie y o brzegu płodnym/
31:
Wnet ſámodźielną komięgę robotą/
32:
Z ſiebie vplotą/
Serpentum induſtria.
33:
W śrzodku z ogonow żywą krátę wiją/
34:
A z kráiu káżdy z wynieśioną ſzyią/
35:
Pilen porządku/ ſwoiey burty ſtrzeże/
36:
Iák rycerz wieże.
Viua ratis ex ſerpentum voluminibus contexta.
strona: E2v
1:
Naprzod głowámi wćiąż płynie tá ſtroná/
2:
Zá nią ſię ćiągnie wſzytká zgráiá oná/
3:
Drudzy tym cżáſem gdy powoli máią/
4:
Odpocżywáią/
5:
A gdy ſię ćiągnąc tá ſtroná ſprácuie/
6:
Wnet ná to mieyſce świeża náſtępuie/
7:
Ták káżda koley prowádząc tę tráftę
8:
Trzyma ſwą wáchtę.
9:
Sámá ſię ſobą wieźie gawiedź oná/
10:
Splotſzy ſię iáko więc ná polu broná.
11:
Ná dobrą paſzą gdźie lepſza dźiedźiná/
12:
Płynie gádźiná.
13:
Ták też ty buduy ſwą komięgę bráćie/
14:
Zebyś nie przyſzedł ku znácżney vtráćie.
15:
Cżuy ták o ſobie iáko tá twarz niema/
16:
Cżyni poźiema.
17:
Naprzod vpátruy gdźie y po co płynąć/
18:
Y iáko mieyſcá niebeśpiecżne minąć.
19:
Ná támtey ſtronie iák twoy towar płáći/
20:
Pytay ſię bráćiey.
Noctuas Athenas.
21:
Byś drew do láſá (iák mowią v dworu)
22:
Abo więc ſzyſzek nie woźił do boru/
23:
Bo ich tám pierwey doſtátek obfity/
24:
Lecż nie odbyty.
25:
Gdyż ſzkodá ná tym y cżáſu mitrężyć/
26:
Cobyś mogł domá pobożniey zpieniężyć/
27:
Dobry zyſk pewny á prętki choć rowny/
28:
Stráſzny ow głowny
29:
Co nim Fortuná ſzáwia ná ſwym kole/
30:
Iáko koſterá wárcabámi po ſtole.
31:
Niewiedźieć ko ma wziąć po onym tańcu/
32:
Groſze ná ſzańcu.
Wandſchos id est. Parietis coaſsatio et cōtabulatio, quaſi dicas. Sinus maceriae ſeu parietis.Deſki do śćieńcżenia.
33:
Wywiedz ſię iáko wáńcos w tárgu pádnie/
34:
Popioł y klepki/ wſzák ſię dowieſz ſnádnie/
35:
Cić záwſze co ná Wiślnym brzegu śiedzą/
36:
O tym powiedzą.
strona: E3
1:
Ale żyto grunt/ o tym ſię wywiáduy/
2:
Máiąc wiádomość/ też dopiero łáduy.
3:
Nic o Waśiełki/ źiarno miey ná piecży/
4:
Nád inne rzecży.
5:
Iedźże w Bożymię/ á náśláduy onych/
6:
Ná lepſzą paſzą/ wężow poplećionych/
7:
Pátrz byſtrym okiem przedſię y też pozad/
8:
Iáko ten owad.
9:
A nie trzymay ſię vpornie ſwey głowki/
10:
Wſzák mędrzec każe náśládowáć mrowki/
11:
Idźże też y ty przyrodzonym śládem/
12:
Zá chytrym gádem.
13:
Idź rowno z wodą/ ſámá ćię ná grzbiećie
14:
Ponieśie Wiſłá y ná pruſkim świećie
15:
Stáwi z komięgą y z tráftą leniwą/
16:
Swą drogą krzywą.
Nauis actuariola.
17:
A gdy zbijeſz groſz ná komięſzce máłey/
18:
Sprawże też dubas nie názbyt zuchwáły:
19:
Láduyże iágły y towáry ſkromne/
20:
A nie ogromne.
21:
A gdy przemożeſz właſnych pięć tyſięcy/
22:
Możeſz ſię kuśić y domyślić więcey/
23:
Iuż płyn pułſzkutkiem y wárowną ſzkutą/
24:
Zytá naſutą.
25:
Ktorąć zbuduie Sżkutnik náucżony/
26:
Ná cudzych ſtátkách dobrze zápráwiony/
27:
Niech nie probuie ná twym ſzcżęśćiu ſztuki/
28:
Swoiey náuki.
Naupegusſzkutnik.qui et gomphōtēr Graecis. Ars imitatur naturam. Guexi ſunt orificia tabularum et quaſi Parerga iuſtae picturae, Moeandro, quidam vocant.
29:
Sámá namędrſza miſtrzyni náturá/
30:
Vcży rzemięſłá dowćipnego gburá/
31:
Iey náſláduie/ iáko więc z dáleká/
32:
Máłpá cżłowieká/
33:
Murárzá vcży murowáć iáſkołká/
34:
Málárzá cudnych gwexow vcżą źiołká/
35:
Cieślá ſię vcży od ptakow gdy w Máiu/
36:
Buduią w gáiu.
strona: E3v
1:
Rybogony Bobr gdy ná brzegu wody/
2:
Buduie przętrá y oſobne grody/
3:
Z olſzyny ſobie cżyni indermáchy/
4:
Y dźiwne gmáchy.
5:
Páiąk vcży prząść rodząc z ſiebie włokno/
6:
Z niego poiął knap oſnowę ná ſukno/
7:
Od niego przewykł tkacż cwelichow ślicżnych/
8:
Wzorow rozlicżnych.
Arachne et Minerua.
9:
Páiąk z Minerwą ſzedł o zakład świętą/
10:
Ktoby ćięnſzą nić/ y przędzę zácżętą
11:
Vkręćił ze lnu/ lecż ſtráćiłá nakład/
12:
Záraz y zákład.
13:
Tákowy dowćip lichemu źwierzątku/
14:
W ták máłe ćiałko Pan BOG wlał z pocżątku/
15:
Y goſpodárſtwá vcżą nas też zgołá/
16:
Mrowká y Pſzcżołá.
17:
Ták też y Sżkutnik przykład bez pochyby/
18:
Poiął od pławney y od wodney ryby/
19:
Ktorey rzecż właſna ieſt w wodźie przebywáć/
20:
Y po niey pływáć.
Nautilus ſiue Pompilus. Vide Plin, lib. 9. cap. 27.
21:
Ieſt rybá trefna rzecżona Nautilus,
22:
A od niektorych názwána Pompilus,
23:
A náſzym Polſkim możeſz ią ięzykiem/
24:
Zwáć żeglarzykiem.
25:
Bo z ſiebie właſny vcżyni okręćik/
26:
Iákby błazenek y morſki natręćik.
27:
Gdy ſobie igra zá cżáſu pogody/
28:
Po wierzchu wody.
29:
A niż ſię z morzá nád wodę wydźwignie/
30:
Napierwey z ſiebie powodź precż wyżygnie/
31:
A gdy ſię vlży ſtroi dźiwne cudá/
32:
Oná obłudá.
33:
Wſpłynąwſzy ná wierzch wypręży ſię opák/
34:
Y położy ſię ná xtałt okrętu wznák.
35:
Wnet miáſto żagla náſtopercży wzgorę/
36:
Poſłuſzną ſkorę.
Inde et nauis oblongae genus Priſtis vocatur, á Priſti piſce.
strona: E4
1:
Y płynie ſobie by co ſtátecżnego/
2:
Iák Boſman gdy co prowádźi k rzecżnego.
3:
Da z ſobą ſrogim wiátrom co chcą broić/
4:
Igrzyſko ſtroić.
5:
A gdy ſię cżego on Pompilus lęknie/
6:
Rádźi o ſobie bez mieſzkánia pięknie/
7:
Gdy záſię znowu ſłoną wodę pije/
8:
W morze ſię kryie.
9:
Tám ná to pátrząc/ w głowie ſobie kryślił/
10:
Cżłowiek roſtropny/ y okręt wymyślił.
11:
Ták wzor rzemięſło z przyrodzenia bráło/
12:
Gdy náſtawáło.
Dychtowáć/ ſtipare, á ſtupa. Proraſztabá.Pupisrufá.
13:
Więc ná rybi xtałt/ wnet ſzkutę vrobił/
14:
Y vdychtował/ y żelázem obił/
15:
Sżtabá miáſto łbá/ á Rufá ſpráwioná/
16:
Miáſto ogoná.
17:
A miáſto ſkrzeli dla pewnieyſzey iázdy/
18:
Przy burtách obu rozſadźił Poiázdy/
19:
Sſtądże do cżołnu/ sſtądże też vroſło/
20:
Do Lodźi wioſło.
21:
A iáko rybá wodę głową porze/
22:
Ták ſzkutá rzekę ſztabą rznie y orze.
23:
Y dźieli brozdy ná obiedwie ſtronie/
24:
Iák po zagonie.
Remuswioſło ábo poiázdá.
25:
Wąſy roſkłáda po wodźie przed ſobą/
26:
Kiedy więc flagá pod pogodną dobą
27:
Vćichnie ſzumna/ á Neptunus bierze
28:
Z wiátrem przymierze.
Gubernaculū, clauus ſiue temo nauis, ſtyr ábo rudel.
29:
A ſtyr pozadu tudźież płynie w pogon/
30:
Iáko zá rybą wodowładny ogon/
31:
Kieruie ſzkutę/ á oná nie błądźi/
32:
Gdy ią ſtyr rządźi.
Sentinazęzá. Nauteaplugáſtwo ktore ſię ſpływa do zęzy
33:
A iáko w rybie xieniec/ ták też bywa
34:
Plugáwa zęzá w ſzkućie/ gdźie ſię ſpływa
35:
Wſzytká wilgotność: tám ſtok wſzytkie wody
36:
Máią/ y ſmrody.
strona: E4v
1:
Ták náucżyłá roſtropna náturá
2:
Vrobić Sżkutę zmyślnego Mázurá/
3:
Od ktorey rozum/ tym niedoſkonálſzy/
4:
Im będźie dálſzy.
Arbor nauis, et Malus, máſzt.Antennae. reyá.Velumżagiel.
5:
Do tego przydał rzemięśnik vcżony/
6:
Z oblego drzewá ták máſzt wynieśiony/
7:
Iż ſtárcży k niebu z záwieśiſtą reyą
8:
Gdźie wiátry wieią.
9:
Do reye potym żagiel przypráwiono/
10:
Ktory w płoćienne wiátr prziymuie łono.
11:
Duſzá y ſkrzydło ktore ſzkutę żenie
12:
Do náſzey źiemie.
13:
Więc ty/ bądź kupny/ bądź też y dárowny
14:
Miey ſobie ſtátek (ia rádzę) wárowny.
15:
Nie zwierzay drewnu ládá iáko kupiey
16:
Y głowie głupiey.
Monoxyla nauigiacżołny ábo łodźie z iednego drzewá wydrożone.
17:
Potym ná brzegu gdyć iuż ſtánie ſzkutá/
18:
Vdychtowána y dobrze okuta/
19:
Ieſzcże nie záraz żyto ſyp ná máty
20:
Kupcże bogáty
Promptuarium nauis. Rudensliná.Ancorákotew.
21:
Trzebá Sżyprowi myślić o ſukience
22:
Trzebá y w ſzkućie myślić o kuchence/
23:
Gdźie z ſobą nie maſz nie pożycżąć łatwie
24:
Liny y kotwie.
25:
Acż idąc ná doł/ nie potrzebne máſzty/
26:
Możeſz ták bez nich prowádźić ſwe łáſzty.
27:
Bo gdybyś ná doł chćiáł rozwinąć żagle/
28:
Zginąłbyś nagle.
29:
Ale gdy przyidźie przećiw wodźie płynąć/
30:
Potrzebá żagle wydęte rozwinąć/
31:
Záżywáć cżáſu poki wiátr po tobie
32:
Dmie w pole obie.
33:
Bo więc y okręt bárzo ſporo idźie/
34:
Gdy dopomaga AEolus Tetydźie/
35:
Iuż ſię porucżay pod cżáſem pogodnym/
36:
Wiatrom łágodnym.
strona: F
Encolpiaspomorſzcżyzná.ventus qui ſpirat ex ſinu Venedico, vel ex quouis alio ſinu. Amnenſes et amnicolae, ktorzy ná iednym porzecżu mieſzkáią/ iáko Powiślánie.Graecis Peripotamij. Nouitius remex vel nautaFricż. Káżda profeſſia ma ſwoiem terminy/ zową to Grekowienomina technica. Technologia est, artis formula.
1:
Ták też kiedy w tył Pomorſzcżyzná wieie/
2:
Iuż Polak pełen ieſt dobrey nádźieie.
3:
Gdy go z letnego zachodu wiátr żenie
4:
Do iego źiemie.
5:
Lecż ieſzcże nád to/ coby iedli náſzy
6:
Trzebá pomyślić o grochu o káſzy.
7:
Lecż chleb fundáment/ y wieprzowe ćiáło/
8:
Miey go niemáło.
9:
Niż z brzegu zepchnieſz pilnie o ſobie radź
10:
Cobyś przeżywił y tám y ſám cżeladź.
11:
Ná trzy mieśiące miey ſpiże przy namniey
12:
Zyiąc naſkromniey.
13:
Bowiem w Powiślnych miáſtách v przekupki
14:
Mierzyć groch ábo pokrywecżką krupki/
15:
Iuż to oſtátnia. Miey ná zamiar rádniey/
16:
Popłynieſz łádniey.
17:
A ieſliżeś Frycż ábo Sżyper nowy/
18:
Iuż ſię tu muśiſz vcżyć inſzey mowy.
19:
Byś nie wźiął ſzablą v Nogatu bráćie/
20:
Bo to zła ná ćię.
21:
Przetoż ſię náucż Wokábuł Fliſowſkich/
22:
Iuż tám terminow przeſtań rádzę ſzkolſkich
23:
Mow iáko mowić/ byś záś od Stároſty
24:
Nie odnioſł chłoſty.
25:
Káżde rzemięſło ma ſwoie zwycżáie
26:
Y ſwe przezwiſká/ náwet y hułtáie
27:
Swe ſzpruchy máią/ mieyże ſię w cżeść y ty
28:
Byś nie był bity.
29:
Gdy będźieſz w cechu/ Zá łáſką/ co ſłowo/
30:
Mow cżapkę ziąwſzy. Bo nie dobra owo/
31:
Gdy ſię więc ſtárſzy y cechmiſtrze ſchylą
32:
Sżykić pomylą.
33:
Bo zá dekretem muſzą cechmiſtrzowſkiem
34:
Iedni pieniądzmi odbyć/ drudzy woſkiem.
35:
Drudzy cżęſtuią/ choć im nie weſoło
36:
Miſtrzowſkie koło.
strona: Fv
1:
Ták v myśliwcow gdy kto xtałtem innym
2:
Mowi poluiąc/ muśi wnet być winnym/
3:
Y muśi z drzewem práwnie oſądzony/
4:
Być podrąbiony.
5:
Iuż gębę trąbą zwáć v chártá muśi/
6:
Kto iuż myśliwſkiey polewki zákuśi/
7:
Záiącá kotką/ vcho iuż nie vchem/
8:
Muśi zwáć ſłuchem.
9:
Tłuſtego ſkromnym/ prędkiego ćiekáwym
10:
Muśi zwáć kto chce być myśliwcem práwym/
11:
Wątrobę lekkim/ á gdy ſię obłowi/
12:
Pſom herab mowi.
Nauticae phraſes.
13:
Tákże y náſz Flis ma ſwoie vſtáwy
14:
Ma ſwe przezwiſká y oſobne ſpráwy/
15:
A ktorzy grzeſzą przećiw nim/ ieſt ná nie
16:
Srogie karánie.
17:
A te przezwiſká od Niemcow ſą wźięte/
18:
A w Polſkich fliſow porządek przyięte.
19:
Nie dźiwuyże nam że źle wymawiamy
20:
Co z Niemiec mamy.
21:
Ziemia Ląd zdawna/ ſtára to Niemcżyzná/
22:
Ktorą y náſzá przyięłá Oycżyzná/
23:
Tákże też y Brzeg głowny w ſwoiey mowie/
24:
Flis Lądem zowie.
Ripabrzeg rzecżny.Continensląd.generis foem. Crepido fluminisoſtry brzegRipa praerupta. Ripa accliuis et vadoſapláſki y miáłki brzeg.
25:
Lecż Brzeg dwoiáki/ ieden oſtry ſłowie
26:
A drugi Płáſkim názwáli fliſowie/
27:
Oſtry pewnieyſzy Fliſom/ bo głęboki/
28:
Przykry/ wyſoki.
29:
Y tego ſię Nurt rad trzyma/ lecż winá/
30:
Do niego/ bo w nim bywa Prądowiná/
31:
Ten wodá głodze y w ten wáli láſy/
32:
Po wſzytkie cżáſy.
33:
A tákich brzegow/ nawięcey ná lewey
34:
Stronie/ do Gdańſká płynąc do Wárſzewy.
35:
Bowiem ſię Wiſłá z ſtárego zawodu/
36:
Drze do zachodu.
strona: F2
1:
Y rzek nawięcey wpada z práwey ſtrony/
2:
Ktore prą Wiſłę ná támte zagony/
3:
Ná lewą rękę/ w te ſię grunty wkráda/
4:
Gdźie ſłońce śiada.
5:
A drugi záś brzeg názwywáią Pláſki/
6:
A iż ieſt miáłki/ przeto też nie náſki/
7:
Bo ſię w nim piaſku/ kámienia záwadza/
8:
Státkom przeſzkadza.
9:
Wſzákże w przygodźie záchoway iey Boże/
10:
Do pláſkiego ſię miey Frycżu nieboże.
11:
Bo chłop nie ſztuká/ rychley zdrow zoſtánie/
12:
Gdy dná doſtánie.
Lichtowáć/ In mari quidem Iacturam facere dicūtur nautae, gdy miecą towáry w morze.Sed in Viſtula. Exoneratur nauis tantùm. Cui rei contraria est Saburratio. kiedy piaſkiem ábo kámieniem łáduią prożne okręty.
13:
Y lepiey tobie lichtowáć ná ſuſzy
14:
Záſzedſzy zá kierz/ beśpiecżniey ták duſzy.
15:
Gdyś ſobie łodźią/ gdyżeś ſobie wioſłem/
16:
Nie bądźże oſłem.
17:
Zebyś ſię ráffy miał ſtrzedz ábo prądu/
18:
Wſkok ty ná miáłcżą do niſkiego lądu/
19:
Lepiey ſię tobie ná piaſek wywinąć/
20:
Niż wártem płynąć.
21:
Wiſłá też tákże/ żebyś wiedźiał iáka/
22:
Tedyć powiedam iż Wiſłá dwoiáka.
23:
Iedná Sámicá/ druga Láchá/ nowem
24:
Co ćiecże rowem.
Naturalis alueusſámicá.Torrenslácháquia aeſtate ſiccatur vel certè non nauigatur.
25:
Owo ieſt mátká w ktorey ieſt nurt głowny/
26:
Tędy ieſt drogá/ tędy frocht wárowny.
27:
Láchą názwano owę drugą drogę/
28:
Wiślną odnogę.
29:
Y tą ná Fryior pływáią Rotmáni/
30:
Poki gośćinna wodá bierze ná ni:
31:
Proſtuią drogę/ záchodzą Sternicy/
32:
W ocży ſámicy.
33:
A gdy Wiſłá nurt opuśćiwſzy ſtáry/
34:
Drze ſobie nowy/ gdy zbierze bez miáry/
35:
Ten dawny ſtrumień/ dawnym też przezwiſkiem/
36:
Zową Wiśliſkiem.
strona: F2v
Deſertus alueus, wiśliſko/ rzecżyſko.
1:
Gdy co raz dawny zámula/ á torem
2:
Mknie Wiſłá nowem/ zową to Zatorem.
3:
Bo co iednemu brzegowi vymuie/
4:
W drugi to ſuie.
Alluuie fluminis, zator.
Locus circum fluus.
5:
A co ieſt gruntu/ zámknione we śrzodku
6:
Miedzy Wiſłámi/ z zádu y też z przodku.
7:
To Wyſpą zową/ lecż ieſt nie iednáka/
8:
Ale dwoiáká.
Inſulawyſep/ ábo oſtrow.
9:
Bo gdźie dębowe drzewo z topolowem
10:
Zdawná poroſło/ zową to Oſtrowem.
11:
Kępą rzekáią gdźie chroſt ábo piaſek/
12:
Y drobny laſek.
AlueusNurt/ ábo wárt.
13:
A nurt záś krzywy y gośćiniec głowny/
14:
Gdźie ma iść ſzkutá y dubas wárowny/
15:
Wártem názywą Rotman iuż nie młody/
16:
Co świádom wody.
17:
Drzewá/ ktore ſię iuż rozſtało z Lądem
18:
Iuż drzewem nie zow/ ále ie zow Prądem.
19:
Co ie iuż trudno Wiśle wyiąć z garłá/
20:
Gdy ie pożárłá.
Arbores ſubrutae et ſubeſae á fluuio.
21:
Iuż to iey korzyść/ iuż to oſtrym pyſkiem
22:
Wyryłá ſobie/ iuż to iey igrzyſkiem
23:
Będźie ná wieki/ przetoż nie błaźni ſię/
24:
Mijay to Fliśie.
25:
Bywáły Rotman łacwie ſię w tym ſpráwi/
26:
Bo ſię ná prądźie wodá kędźierzáwi:
27:
Cżáſem też gada/ przeſtrzega z dáleká/
28:
Głoſem cżłowieká.
29:
A kiedy wodá imo ten prąd/ nowy
30:
Wárt ſobie cżyni/ pod ſáme Oſtrowy/
31:
Wánną to okrzćił zdawná doświádcżony/
32:
Sternik vcżony.
33:
Choć Wánnę wſpomnią/ Bądź ty przy boiáźni/
34:
Nie mniemay byś ſię miał myć w ćiepłey łáźni/
35:
Bo ſię w tey Wánnie (nie báwiąc ſię mową)
36:
Ochynieſz y z głową.
strona: F3
1:
Lecż kiedy iąż prąd pogręźnie opiły/
2:
Y bez gáłązek leży iuż ogniły/
3:
Wilkiem to zową/ choć nie kąſa koni/
4:
Y koz nie goni.
5:
Ráfá ieſt kámień/ co śiedźi pod wodą/
6:
Y tego ſzkutá niech nie trąca brodą/
7:
Bo ſkáłá w wodźie záśiádłá od wieká/
8:
Miń ią zdáleká.
Scopulus, ráfá.Vergil. Saxa vocant Itali medijs in fluctibus, aras.
9:
Chceſzli ſię zgadzáć z Fliſowſkim orſzakiem/
10:
Nieboże Frycżu/ zowże piaſek hakiem.
11:
Bo iáko wſpomniſz iákie obce ſłowo/
12:
Nie będźieć zdrowo.
13:
Toć ſą Charybdes, to Scylle domowe/
14:
Y Polſkie Syrtes y ſzkopuły owe
15:
Co ſię ich trzebá/ vchodząc przygodźie/
16:
Przeſtrzegáć w wodźie.
Trel. Bźdźiel.
17:
Sćieżkę fliſowſką iuż muśiſz zwáć Trelem/
18:
A młyn pobrzeżny ná Wiśle zow Bźdźielem/
19:
Ieſli ſię vpſnieſz pewnie ćię náchylem/
20:
Snadź y roſkwilem.
21:
Nowy Sterniku wárá tego Bźdźielá/
22:
Roſtrąćiſzli go będźie krotochwilá/
23:
Muśiſz trzy kopy do młynárzá ſtráćić/
24:
Młyn mu zápłáćić.
25:
Nie bądźże głuchy/ niechay prożnych wieśći
26:
A pilnie ſłuchay gdźie wodá ſzeleśći.
27:
Wſzák maſz gdźie minąć ſzyrokieć pogrodki/
28:
Choćiaż młyn krotki.
29:
Wſzytká młynicá záwiſłá ná kołku/
30:
Ieſli ią vrwieſz ſzalony páchołku/
31:
Powieźieſz z ſobą z niemáłym gomonem/
32:
Młynárzá z domem.
Nebulamgłá.
33:
Mgłá kiedy wſtáie/ mowże Mámká wſtáie/
34:
Bo gdźie inácżey/ drużynáć náłáie.
35:
Potym ćię wzbiorą choć ná ſámym nurćie/
36:
Sżáblą ná burćie.
strona: F3v
Stryi. Ciotká.
1:
Kiedy wiátr wieie ſtryiemże go witay/
2:
Ták go wſpomináy/ ták ſię o nim pytay.
3:
Siodłátą Wronkę zow Ciotuchną fliśie/
4:
Rádzęć nie drwi ſię.
5:
Nie ſzánuieſzli ſwych powinowátych/
6:
Wnet nieprzyiaćioł doſtánieſz zębátych.
7:
Cny ſię flis gniewa/ to ſą rzecży pewne/
8:
O ſwoie krewne.
9:
Choć w Rewerendźie nie widźiſz kapłaná/
10:
Iednák zow Xiędzem Woyćiechem boćianá/
Xiądz Woyćiech.
11:
Ody owo ſobie krocży nád żabińcem/
12:
Iák nád źwierzyńcem.
13:
Gdy záyźrzy gąſek flis/ iego to żniwo/
14:
Wnet ſię vkrádnie rzkomo po łucżywo/
Lucżywo fliſowſkie.
15:
Lecż widźimiśię fliśie/ zákurzy ſię/
16:
Tá kárkoſz w miśie.
17:
Po to łucżywo gdy zaydźie do boru/
18:
Ná ſpiżuie go niemáło do woru/
19:
A wroćiwſzy ſię iedno w gárncu wárzy/
20:
A drugie ſkwárzy.
21:
Lecż gdy kmiotkowie naydą ſwoie Gęgi/
22:
Dádzą fliſowi niepobożne ćięgi.
23:
Gdy ćiecze z bieſag cżerwona żywicá/
24:
Doydą więc licá.
25:
Ale iuż doſyć tych wokábuł fliśie/
26:
Słucháiąc bráćiey/ kto chce náucży ſię
27:
Oſtátká. Przetoż bráćie dálſze rzecży/
28:
Mieymy ná piecży.
29:
Vkażęć drogę do Motłáwy proſtą/
30:
Będę v ćiebie wodzem y ſtároſtą/
31:
Od Wárſzáwſkiego/ áż do źielonego
32:
Moſtu Gdańſkiego/
Propoſitio.
33:
Miánuięć miáſtá/ wśi/ Kępy/ oſtrowy/
34:
Y o rzekachći dam rozſądek zdrowy/
35:
Gdźie ktora wpáda/ gdźie ktorąwſię dźika/
36:
Wiſłá połyka.
strona: F4
1:
Acż nie vchybi rzeká ſwego toru/
2:
Lecż tobie trzebá wielkiego dozoru/
3:
Byś ſię miárkował kędy lepiey płynąć/
4:
Gdźie ráfę minąć.
5:
A tákći Frycżu iuż powiem po proſtu/
6:
Gdy będźieſz niżey Wárſzáwſkiego moſtu/
7:
Gołędźinowſkich oſtrow będźieć w ocży/
8:
Wiſłęć zákrocży.
9:
Oſtrow záś potym Borakowſkich będźie/
10:
Potymći drogę Iabłońſka záśiędźie
11:
Kępá. Cżeſtkowſka y Wilkowſka zá nią/
12:
Iáko zá pánią.
Nowy dwor.
13:
Tuć ſię otworzy Nowy dwor ná piaſku/
14:
Tu iuż bądź pewien napierwſzego trzaſku/
15:
Trátuy do lądu/ iuż tu pánie młody/
16:
Day cło od wody.
Narew.
17:
Tám Nareẃ leśna ktorać zaydźie w ocży/
18:
Z práwego brzegu cżarne wiery tocży/
19:
Kieruie wiſłę gwałtem ią poſzewo/
20:
Pędźi ná lewo.
21:
Przy ſwoim lądźie daleko ſię wieſza/
22:
Niżli ſię z wiślną máćicą pomieſza/
23:
Stroną prowádźi niż przyidźe do zgody/
24:
Swe brudne wody.
Mortuum mare: ſeu Aſphaltites lacus.
25:
Iáko gdy Iordan wpada w martwe morze/
26:
Oſobny ſobie nurt po wierzchu porze/
27:
Niechce przezwiſká ni wody ſwey ſtráćić/
28:
Z obcą ſię zbráćić.
29:
W tym też Gáląſka kępká w ocżyć zaydźie/
30:
Zá nią Mochetſka tudźież ſię też naydźie.
Zakrocżym.
31:
Tu maſz Zákrocżym/ nie vchybić wzroku/
32:
Ná práwym boku.
33:
Tu bźdźielow vyźryyſz długą proceſſyą/
34:
Co ſię ná belchu ze wſzytkich ſtron wiją.
35:
Vſłyſzyſz młyńſkich (áchćież mnie iuż ná nie)
36:
Koł nárzekánie.
strona: F4v
1:
Wnet záś Wilkowſka kępá/ zá nią bliſko
2:
Druga co ma ſwe od miáſtá przezwiſko.
Cżerwieńſko.
3:
Bo tu Cżerwieńſko cżerwieni ſię dawne
4:
Klaſztorem ſławne.
Wyſzegrod.
5:
Támże záś od tąd ponieśie ćię wodá
6:
Przeſtronym wártem áż do Wyſzegrodá/
7:
Kędy ná práwo grod bárzo wyſoki
8:
Rzeże obłoki.
Bzurá.
9:
Ná lewo záſię vyźrzyſz w brzegu dźiurę/
10:
Co nią wypija wiſłá gnuśną Bzurę/
11:
Iák więc wielki ſmok máłego wężyká
12:
Mknie do piwniká.
Nieznáchowſki Oſtrow.
13:
Potym nádeydą kępy w teyże toni/
14:
Gdźie naprzod Drwálſka Nieznáchowſką gon i/
15:
Tudźieſz mieſzkáią dźicy Nieznáchowie
16:
Ná ſwym Oſtrowie.
17:
Choćia tám bębny choćia ſłyſzyſz dudy/
18:
Day im tám pokoy rádzęć Fliśie chudy:
19:
Bo choć ſię wrzecży między ſobą wádzą/
20:
O tobie rádzą.
21:
Nie záśiaday w rząd/ bo to źli robacy/
22:
Nie názbyt pewni á wſzytko rodacy.
23:
Bo ná ćię świeże/ choćia ſobie łáią/
24:
Guzy chowáią.
25:
A tákże od nich odpychay ſzkutę zdrow/
26:
Tráfiſz przed ſobą Pomocnieńſki oſtrow.
27:
V wśi v kępy Muntáwá w práwy bok
28:
W wiſłę ſię mſknie wſkok
29:
Potym Wiącemſka ſámáć ſię náwinie
30:
Izerſka kępká/ w tym Płocko nádpłynie/
31:
Vyźrzyſz ná ſzkućie przez gorę záiſte
32:
Krzyże złoćiſte.
33:
PLOCKO weſołe ná lądźie
Płocko.
wyſokim
34:
Oglądaſz będąc pod brzegiem głębokim
35:
Chceſzli wierzch vyźrzeć ſtámtąd kośćiołowy
36:
Zdeym kołpak z głowy. | Tám ieſli |
strona: G
1:
Tám ieśli też chcżeſz z pokoiem ſwe żyto
2:
Prowádźić/ rádzę nieś Kárłowi myto/
3:
Choć ſię odyma/ niech ćię to nie ruſza/
4:
Odday co ſłuſza.
5:
Stámtąd będźieſz wnet miał zamkowy oſtrow
6:
Y drugi zánim naydźie ſię Synowkow/
7:
Trzeći Proboſzcżow/ zá nim też Párchowácż
8:
Rzecżony obácż.
Skrwá rzeká
9:
Biſkupſka kępká przyidźieć ſámá w ocży/
10:
Gdźie ſię Skrwá prędka hurmem w Wiſłę tocży/
11:
Ktora Mázury od Dobrzyńſkiey włośći
12:
Dźieli z dawnośći.
13:
Goſtyńſką rzekę Wiſłá też pożárłá/
14:
A nie dźiw/ bo iey ſámá mknie do gárłá
15:
Od Duninowá nurt ſtráćiłá bliſko
16:
Y ſwe przezwiſko.
17:
A tu trzy źiemie zeſzły ſię klinámi/
18:
Dobrzyńſka włość y Mázoſz z Kuiáwámi.
19:
Tu kiedy krzyknieſz/ ſłyſzą trzy powiáty/
20:
Fliśie gębáty.
21:
Nie dáleko ſtąd trzy oſtrowy mamy/
22:
Myśliborſki z nich naprzod oglądamy.
23:
A zá tym Wiſłę záległ nam Głowieńſki/
24:
Potym Dobrzyńſki.
Dobrzyn.
25:
Ná práwym brzegu v tegoż oſtrowá/
26:
Záſádzon DOBRZYN oney źiemie głowá.
27:
Zá tym Włodſłáwſki oſtrow/ nie nowiná
28:
Ná nim wierzbiná.
29:
Poniżey w lewo cżerwieni ſię dawny
30:
Włodſłáwek/ xiężą/ cłem y piwem ſławny.
Włodſłáwek.
31:
Támći też pewnie záhámuią ſtátek
32:
Zápłáć podátek.
Myntáwá rzeká.
33:
Támże v zamku Mintáwá leniwa
34:
W łákomą Wiſłę nurćik ſwoy wylewá.
35:
Onoż Włodſłáwſki/ co go teź oſtrowem
36:
Kárniewſkim zowiem.
strona: Gv
Bobrowniki.
1:
Tám Bobrowniki pozorne tym cżáſem
2:
Wnet ſię wynurzą zá źielonym láſem.
3:
Y ten Grod kiedyś/ znáć to po weyźrzeniu
4:
Był w ſzánowániu.
5:
Zátym Gąbinek z oſtrowem ſwym krocży/
6:
Támżeć ſzpiklerze Brzeſtkie zaydą w ocży.
7:
Tuż Wolnych kępká/ támże też mijay zdrow
8:
Nieſzáwſki oſtrow.
Nieſzáwá.
9:
Wnet zátym vyźrzyſz Nieſzáwę cżerwoną/
10:
Sżpiklerzow długim rzędem obſádzoną/
11:
Swiecą ſię w lewo ſkorupiáne dáchy
12:
Y inſze gmáchy.
13:
Obfite żniwá y gumná Kuiáwſkie/
14:
Tám ſię śćiągáią w ſzpiklerze Nieſzáwſkie/
15:
Tám ſwe nádźieie/ łáduie źiemiánin/
16:
Tám y mieſzcżánin.
17:
Potym trzy kępy będźieſz miał/ Brzozego
18:
Iednę/ á drugą tudźieſz Kácżkowſkiego/
19:
Trzećią Białkowę/ choć ią zoẃ dawnego
20:
Kępą Białego.
Złotorya / puſty zamek. Drwiecá rzeká.
21:
Ná práwym brzegu Złotoya leży/
22:
Zburzony zamek/ zá nią Drwięcá bieży/
23:
Miedzy Pruſámi płynąc od Brodnice
24:
Cżyni gránice.
25:
Ná zachod ſłońcá Wiſłę ſobą wſpárłá/
26:
Gdy ſię z nią rzeſko y potężnie ſtárłá.
27:
Srogo ſię mátce ſtáwi ná pocżątku
28:
Będąc w żołądku.
Myśliſtwo.
29:
Moſtowy oſtrow vyźrzyſz wnet przed ſobą/
30:
Tám cheſzli ſię też ſtáwić ſwą oſobą
31:
Naydźieſz dwonogie y nie płoche łánie
32:
Myśliwy Pánie.
33:
Co ie porządny Senat wypędźił w lás
34:
Z trzody wſtydliwych/ y chodzą ſámopás.
35:
A przetoż Fliśie mijay te Syreny
36:
Strzeż ſię Gángreny.
strona: G2
1:
Od śiebie ſię miey gdźie wdźięcżne winnice
2:
Wiſzą nád Wiſłą/ w nich żywe krynice.
3:
Vyźrzyſz luſthauzy y ogrody ślicżne/
4:
Drzewá roźlicżne.
5:
Lecż naprzod vyźrzyſz nád gorámi ſpice/
6:
Z wyſokich wież złote mákowice
7:
Co ſwymi wierzchy modre niebo orzą/
8:
Obłoki porzą.
9:
A gdyć zá ſzkutę w zad vćieką gory
10:
Oglądaſz świetne iáko płomień mury/
11:
Miaſto iák z rąbká wywinął oſobne
12:
Ná wſzem ozdobne.
13:
TORVN budowny y bogáty wcnotę/
14:
Tám ſzcżyrych mieſzcżan oglądaſz ochotę:
Zálecenie ſławnego miáſtá Toruniá.
15:
Tam pokoy/ tám wſtyd/ tám płuży vcżćiwość/
16:
Y ſpráwiedliwość.
17:
Tám podobieńſtwo zda ſię być cżłowieku/
18:
Sáturnowego y złotego wieku/
19:
Gdy byłá cnotá w one święte látá
20:
Krolową świátá.
21:
Bogżeć pomoży wierzchnośći doſtoyna/
22:
Ku dobrym ſkłonna ná zuchwáłe zbroyna/
23:
BOG ćię tu żegnay/ bo mi pilno w drogę/
24:
Mieſzkáć nie mogę.
25:
A wſzákże/ gdy mię wſtecż powietrze porwie/
26:
Znowu ſię cżłowiek tu do miáſtá dorwie/
27:
A ieſli ſię co nádole vgoni/
28:
Tu ſię nádroni.
29:
A tákże pod moſt iedź miedzy izbice/
30:
Odbyłeś drogi więtſzey połowice/
31:
Prokopie bráćie/ oſtrzegay ſię wieru/
32:
Bądź pilen ſteru.
Prokop Sternik.
33:
Ośmći oſtrowow ná drodze záśiędźie/
34:
Niż ſzkutá do wrot piekielnych przebędźie.
35:
Nie ſzewká pierwſzy/ Gorſki zá nim krocży/
36:
Wiſłęć záſkocży.
strona: G2v
Solec. Fordan.
1:
Cżápli záś trzeći/ Bobrzy cżwarty zá nim
2:
Piąty Przylubſkich wnetże tu záſtániem:
3:
Sżoſty Solecki y miáſtecżko przy nim
4:
Tudźież nádpłyniem.
5:
Siodmy Fordáńſki/ támże też y Fordan
6:
Miáſtecżko/ oſmy Ięſki nádąży k nam.
7:
Tám (iáko plotą) ſzátáńſka robotá/
8:
Piekielne wrotá.
Piekielnewrotá.
9:
Z przyrodzenia ſię przez Wiſłę tráfiłá
10:
Ráfá/ y w źiemi kámieniſta żyłá.
11:
Przez to kámienie zdawná Wiślny vpor/
12:
Przedárł ſobie tor.
13:
Więc w tym złe wrogi potwarzyli fliśi/
14:
Mieniąc że Wiſłę zámiotáli bieśi.
15:
Bo więc niemáło zádáią kłopotá/
16:
Sżyprom te wrotá.
Brdá rzeká/ Loſośiámi ſławna.
17:
Trochę poniżey wlewo (iż ták rzekę)
18:
Wiśle ſámá Brdá leie ſię w páſzcżekę/
19:
Brdá ſłodka/ ktorey gdy łoſoś zákuśi/
20:
Ieptáć ią muśi.
21:
Brdá ſobą Wiſłę wſpiera ná pułnocy/
22:
Iuż w xieńcu będąc cżuie ſię ná mocy.
23:
Dogadza mátká choćia ſtárſza corze/
24:
W byſtrym vporze.
Kupy Gárncow.
25:
Tymże też vśćiem vyźrzyſz áno gory/
26:
Hániebne z gárncow nioſą wodne fory/
27:
Ktore prowádzą z Bydgośći zdunowie/
28:
Iák obrzymowie/
29:
Gdy całkiem nieśli z gruntu wyważone/
30:
Skáły Theſſálſkie/ ktore vłożone/
31:
Iedná ná drugą/ do niebieſkich progow/
32:
Sięgáły bogow.
33:
Pełźnińſką kępkę y Koźielſki oſtrow/
34:
Potym Kokocki y Kroſnkowſki miń zdrow:
35:
CHELMNO ſtáry port Pruſki vyźrzyſz przez gay/
36:
W práwo ie puſzcżay.
strona: G3
Chełmno.
1:
Imo Chełmieńſki oſtrow w lewą ſtronę/
2:
Puść ſię do Swiećia áż pod ſámą bronę:
Swiećie.
3:
Támże też rzecżká co nią płáwią láſy/
4:
Po wſzytkie cżáſy.
5:
Tám Swiecki oſtrow/ dębowy oſobny
6:
Pod gorą płynąc/ minieſz y ozdobny.
7:
Sárkáwſką kępę iedno ćicho przybieſz/
8:
Ná mieyſcu zdybieſz.
Sárkáwice y kośćioł ś. Bárbáry.
9:
Tám Sarkáwice/ gdźie więc on wiek ſtáry/
10:
Ofiárował ſię do świętey Bárbáry.
11:
Tám wſtępowáli náſzy prádźiádowie
12:
Dawni ſzyprowie.
Barkálembus Bátá epibatis ſcapha, quae ſubſeruit magnis nauib.
13:
Tám mądry Rotman śiedząc ná ſwey barce/
14:
Złożył onę pieśń o świętey Bárbárce/
15:
Tey pieśni/ iádąc imo Sarkáwice/
16:
Náucżał fricże.
17:
Imo Stwoleńſką kępkę y Ośieńſką/
18:
Aż przydybáli zá nimi Grudźiedzką
Grudźiądz.
19:
Támże y GRVDZIADZ vśiadł z práwey ſtrony/
20:
Grudźiądz cżerwony.
21:
Tam niedáleko Oſſá w gardźiel ćiecżę
22:
Wiśle/ y z nią ſię w iednę koley wlecże.
Oſſá rzeká.
23:
Támże ſwe imię ſtráćiłá/ y śćieſzki
24:
Y máłe brzeſzki.
25:
Poniżey zá tym/ przybliżąć ſię ſámy/
26:
Znácżna robotá cnych Pruſakow/ Támy/
27:
Gdźie Wiſłę w krygi vięli głęboką/
28:
Y ták ſzeroką.
Támy zułáwſkie.Aggeres Viſtulae, Grobla po Niemieckuein Damm.
29:
Ktora połknęłá ſtrumieni ták śiłá/
30:
Y z rzekámi ſię wielkimi zbráćiłá.
31:
Y káżdey/ ktora do niey pełną piłá/
32:
Káżdą ſpełniłá.
33:
A wſzákże iednák ieſt w groźnym táráśie/
34:
V Zułáwiánow/ ma to ſzpaki ná ſię:
35:
Y przywiedli ią/ odiąwſzy ſzaleńſtwo
36:
Ná poſłuſzeńſtwo.
strona: G3v
1:
Y tędy muśi płyuąć gdźie iey każą/
2:
Bo ma nád ſobą vſtáwicżną ſtrażą/
3:
Nie leie z brzegu namnieyſzego ſzcżętá/
4:
Groblámi zięta.
5:
Płynie ſwym torem wyżſzey nád rolámi/
6:
Y záwieśiſtym nurtem nád polámi/
7:
Niżey niż rzeká/ żnieſz ná ſwoim łanie/
8:
Bogáty manie.
Zułáwá/ legendum eſse puto Sulawa, quaſi Alluuio maris, iż ią morze ábo flagá morſka vſułá.vide in fine.
9:
Ták Nil AEgyptſki/ płynie miedzy groble
10:
Vięty/ práwie iák miedzy hołoble.
11:
Y máią ná to/ ktoby kopał brzegi.
12:
Kárę y ſzpiegi.
Aggeres Nili, quorum multa mentio est in legibus.
Nowe ábo Neyburg.
13:
Potym gdy kępę bogińſką ominieſz/
14:
NOWEGO ábo Nayburgu dopłynieſz.
15:
Ná lewey ſtronie vyźrzyſz cżerwony mur/
16:
Y puſty klaſztor.
17:
Docżeka ćię też w poyśrzod Wiſły Nowſka/
18:
Nie vćiecżeć też y kępá Wioſłowſka
19:
Byś ich nie ſpłoſzył z mieyſcá/ áni krzykay
20:
Ani ich tykay.
21:
V Ieżyſk wielkich pytałem Mázurá/
22:
Coby zá rzecżká? Rzekł mi. Dźiewcża dźiurá/
23:
Więc nie wiem tákli. lecż rzecżká máluśiá/
24:
Do wiſły śiuśia.
Dźiewcża dźiurá/ rzeká.
25:
V wśi Benowey Benowa też rzeká/
26:
Co z práwey ſtrony z Wiſłą ſię też śćieka.
27:
Poniżey/ iákom wźiął ſpráwę od Stáchá/
28:
Kokoſza łáchá.
Gniew miáſto.
29:
Rybitſka kępá tudźieſz bliſko GNIEWA,
30:
V ktorego też nie długo będźiewá.
31:
Miáſtecżko rządne/ wnet ie tu vkrádniem/
32:
Y zamek nád niem
Kuchnia Oſtrow.
33:
Poniżey Gniewá przy długim oſtrowie
34:
Popłynieſz/ Kuchnią zową go fliſowie/
35:
Choć tám kuchmiſtrzá niemáſz ni kuchárzy/
36:
Nic ſię nie wárzy.
strona: G4
1:
Frycżu nieboże przybliżać ſię męká/
2:
Nie iedná ná ćię gotuie ſię ręká/
3:
Przypłáćiſz tego coś w kuchni iadł bráćie/
4:
Tu przy nogáćie.
Nogát.
5:
A wſzákżeć powiem/ drzewiey niż ćię wzbiorą/
6:
Skąd ſię Nogat wźiął/ ſłuchayże z pokorą.
7:
Miey ſię nieboże/ byś nie wźiął cholewą/
8:
Ná rękę lewą.
Bayká ſtára o Nogáćie.
9:
Dwá bráćia z śioſtrą wdrogę ſię wybráli/
10:
Z Litwy Niemen/ Bug z Wołyniá zuchwáły/
11:
Y Narew byſtra/ iáko śioſtrá ſtárſza/
12:
Przyſzłá z Podláſza.
13:
Wźiąwſzy przymierze/ bez gniewu y trwogi/
14:
Záżyżłá ſobie przyiaćielſkiey drogi/
15:
W máłym orſzaku/ co więc nie nowiná/
16:
Zgodna rodźiná.
17:
Potym lepſzego bytu chćieli vżyć/
18:
Záchćiáło ſię im v Krolowey ſłużyć/
19:
Co do niey płyną ze wſzech ſtron poprzeki/
20:
Sármátſkie rzeki.
21:
Przyſtáli tedy do Nowego dworu/
22:
Narew y z bráćią/ puśćiwſzy ſię toru/
23:
Y ták ſłużyli Wándźie Krákuſowey/
24:
Iáko Krolowey.
25:
Cżuiąc do śiebie Narew ślicżną głádkość/
26:
Cżuiąc też w bráćiey śiłę y też wártkość/
27:
Chćiáłá być rowna w rodzáiu w vrodźie/
28:
Wándálſkiey wodźie.
Wándá Bogini ábo Nymfá Wiślna.
29:
Páui ślicżnośćią y domem chwalebna/
30:
Niechcąc być táńſza niż pánná ſłużebna/
31:
Wyzwáłá Narew chcąc ią wywieść z błądu/
32:
Pozwem do ſądu.
33:
Ná ktorym záśiadł ſtrumień nie vięty/
34:
Do tego wolnie zobu ſtron przyięty:
35:
Ow co v Gniewá ſwymi wroty wpada/
36:
Wiſłę rozbada.
strona: G4v
1:
Sędźia roſtropny/ puśćił przed ſię ſtrony/
2:
Y zágáił ſąd tuż v ſámey brony/
3:
Sżłá pará pánien káżda z nich zoſobná/
4:
Gwiaźdźie podobná.
5:
Y długo myślił niż wſzytkie przymioty/
6:
Wybacżył w obu/ y wrodzone cnoty/
7:
Chwilę ták okiem poglądał ná obie/
8:
Cżuynym/ o ſobie.
9:
Vpátrzył ſędźia/ iż nád Xiężnę owá/
10:
Oſobliwſzego coś miáłá Krolowa.
11:
Iáko nád leśne Nymphy ma Dyáná/
12:
W złoto vbrána.
13:
A tákże zá tym wnet vcżynił wyrok/
14:
Iáko ſumnienie świádcżyło y też wzrok/
15:
Skazał iż głádſzą Krolowa/ rzecż iſta/
16:
Niżli ſłużbiſtá.
17:
Narew y z bráćią/ wnet ſię rozgniewáłá/
18:
A inſzą droą płynąć ſię wezbráłá.
19:
Więc mieyſce ſądu ná brzegu ná lewem
20:
Názwano GNIEWEM.
21:
A gdzie ſię Narew ná práwo chynęłá/
22:
A od Krolowey ná rozno płynęłá/
23:
Pod ſławny Olbiąg/ NOGATEM to zową/
24:
Fliſowſką mową.
Frycż zá towárzyſz robi.
25:
Przeto pámiętne dawáią tu bráći
26:
Dawni fliſowie/ nie dáleko gáći.
27:
Zeby pomnieli gdźie do Gdańſká drogá/
28:
Gdźie do Olbiągá.
29:
Zebyś dał pokoy w práwo rzece owey/
30:
A żebyś w lewo trzymał ſię Krolowey.
31:
Ieſli też woliſz pánnę/ płyńże zá nią/
32:
Puśćiwſzy pánią.
33:
Nie wynidźieſz tu łotrowſką pokorą/
34:
Bo ćię tu iednák tępą ſzáblą wzbiorą.
35:
Bez roźlaniakrwie Frycżu wyiechány/
36:
Podeymieſz rány.
strona: H
1:
Gregoryanku pomyśliſz vbogi/
2:
Zeby ná ćię miecż gotowano ſrogi/
3:
Ano ćię olſtrzem ſkarzą/ ziąwſzy z nogi
4:
Frycżaſku drogi/
5:
A ieſzcże zdraycá/ gdy ćię będźie wzbierał/
6:
Będźie rzkomo broń ze krwie oćierał/
7:
A ty od ſtráchu będźieſz obumierał/
8:
Sżkutę podpierał.
9:
Możeſz nieboże od chłoſty nie puchnąć/
10:
Lecż nie przyrżekam/ żebyś nie miał cuchnąć.
11:
Bo rády z prętká nábáwią biegunku
12:
Támte fráſunki.
13:
A gdy ćię ſkarzą/ gdy ták będźieſz zmyty/
14:
Iáko y drugi/ będźieſz dobry y ty/
15:
Iuż ćię wyzwolą/ y będą ćię zá tem/
16:
Názywáć brátem.
Frycż zá towárzyſz robi.
17:
Y iuż z drugimi poiedźieſz/ cżyſt y zdrow
18:
Gdźie Piekło kárcżmá/ y Malborſki oſtrow/
19:
Do Miedzyłężá/ gdźie też oſtrow onego/
20:
Międzyłęſkiego.
21:
Strzeż ſię być kępká Wiſły nie záwárłá/
22:
Gorzędźieiowſka y v Rzeżygárłá/
Cżcżow.
23:
Wnet z tobą/ gdźie CZCZOW z lewey ſtrony leży/
24:
Sżkutá zábieży.
25:
Tám kępá Cżcżowſka/ tám też nie dáleko/
26:
Przewoz Málborſki przez wiſłę poprzeko/
27:
Gdźie Sżynberg w ſwoiey kárcżmie/ iáko w iámie/
28:
Záśiadł ná támie.
Szkárpáwá Leniwká.
29:
W tym ſię Sżkárpáwá z Leniwką rozſtawa/
30:
Ná ſwoim Nurćie káżda z nich przeſtawa.
31:
Sżkárpáwá płynie do KROLEWCA ſobie/
32:
Leniwká k ſobie.
33:
Sżkárpáwá byſtra wſzytkiey wiſły głowá/
34:
Nurt ſámorodny/ kopána záś owá
35:
Nieśie do Gdańſká náſzę oźiminę/
36:
W cudzą kráinę.
strona: Hv
Scarpaua naturale oſtium Viſtulae.
1:
Miedzy Sżkárpawą/ y Leniwką pádłá
2:
Wyſpá niemáła/ klinem ſobie śiádłá.
3:
Niemcy Neryngiem/ Polacy ſwą mową/
4:
Mierzeią zową.
Mierzeiá.
5:
Tę wyſpę rzeki opaſáły z boku/
6:
Morze ią końcży práwie iákby w kroku.
7:
W tym kąćie GLOWA/ w drugim záſádzoná
8:
LATERNIA oná.
Głowá kárcżmá. Láterniá/ Pharos. Niemcy Blokuſem zową. Támże vśćie gdźie Leniwká w morze wpada/ po NiemieckuWeiſelmuende / Oſtium Viſtulae ductilis. de Pharo vide in fine libri.
9:
Stárá Leniwká cżyni Oſtrow nowy/
10:
Z Leniwką nową/ porządny wierzbowy.
11:
Wnetże nádiedźie y kárcżmę cżerwoną/
12:
Kto ma twarz ſłoną.
13:
Poniżey Bonſag wieś ná práwym brzegu/
14:
Támże y Gorki/ nie dáleko biegu
15:
Do Białey kárcżmy maſz przed ſobą fliśie/
16:
Chceſzli nápiy ſię.
17:
Po práwey ręce maſz Krákowiec z Rzymen/
18:
A iż ták mam rzec bráćie proſtym rymem/
19:
Możeſz ſie nápić w obudwu po troſze/
20:
Ieſli maſz groſze.
Motłáwá.
21:
Przed Gdańſkiem Gęśia kárcżmá ná oſtátku/
22:
Ktorą iuż ſobie miey miáſto przydátku/
23:
Stąd iuż doiedźieſz do ſámey MOTLAWY /
24:
Iák rycerz práwy.
25:
Tylko ná práwo puść Leniwkę w morze/
26:
Niecháy ie kto chce okrętámi orze/
27:
Ty ſię w Motłáwę k ſobie/ day ſię Bogu/
28:
Vday do progu.
Drąg/ Germanisein Baum.
29:
Drągiem to zową kędy Port záwárto/
30:
Pod miáſto przyſtęp ſwowolny zápárto/
31:
Przeto ty cżekay/ áżći drąg odwiodą/
32:
Nie trącay brodą.
33:
Tu iuż przyiedźieſz do miſterney Windy/
34:
Tu vyźrzyſz dźiwnych rzecży ná przebindy/
35:
Iákom powiedźiał/ iuż tu maſz Sżpichlerze/
36:
Maſz y máchlerze.
strona: H2
Sżpichlerze.
1:
Maſz Zielony moſt cel náſzey roboty/
2:
Tu wzwody/ wſchody/ dźiwne kołowroty/
Zielony moſt.
3:
Maſz wagę/ trety/ łáwy/ dźiwne ſpráwy/
4:
Rozne zábáwy.
5:
Tu maſz okręty z płoćiennymi ſkrzydły/
6:
Tu maſz z Zamorza trefne ſzydływidły/
7:
Máſzty wynioſłe z boćianimi gniazdy/
8:
Pod ſáme gwiazdy.
Te boćianie Gniazdá zowąCorbes et corbitae naues, okręty z tákimi gniazdy Niemcy zowądie Meerſſe.Apluſtreproporcżyk płoćienny ná Máſzćie.Praeſens pecunia, Gotowe pieniądze ábo bargielt.
9:
Tu w ſtrádyietkách maſz śmiáłe Boſmány/
10:
Maſz z dálekich ſtron kupce y źiemiány/
11:
Przedaway kupuy/ hándluy/ biy dłonią w dłoń/
12:
Zyſk ſobie vgoń.
13:
Chwal przedawáiąc/ gań kupuiąc/ kupcá
14:
Niechćiey mądrego/ ſzukay ſobie głupcá/
15:
Coby koſtrzewy nie znał y dla rymy/
16:
Nie cżuł ſtęchliny.
17:
Mali gotowe naprzod o to pytay/
18:
Dopieroż ſię z nim przez tłumácże witay/
19:
Abo więc/ ieſli vmieſz/ ſam z nim ſzprachay/
20:
Mędrká ſię ſtrachay.
21:
Bo tu maſz Sżyprze rozmáite głowy/
22:
Iedni pieniądzmi kupcżą/ drudzy ſłowy/
23:
Y iuż ow kupiec nie bárzo wárowny/
24:
Co názbyt mowny.
25:
Maſz pewne ludźi z gotowym odbytem/
26:
Maſz drugie co ćię zgubią ſwym kredytem/
27:
Ty ſię dźierz tych ſłow/ co ie w mieſzek kłádą
28:
Nie gardź mą rádą.
Szuldbryfy/ ábo cyrográfy.
29:
Ieſli zá żyto odnieśieſz nádźieie/
30:
Wiátrem nádźiane/ wiátrći ie rozwieie/
31:
Vcho y wiárę iáłową zbogáćiſz/
32:
Ná kupi ſtráćiſz.
33:
Ieſtli też w torbę Schulbryfow piſánych/
34:
Kapiącym woſkiem popiecżętowánych
35:
Nákłádźieſz/ rádá nábáwi kłopotá/
36:
Goła Grámotá.
strona: H2v
1:
Będźieſz ráchował kiedy więc od Daty/
2:
Iedná zá drugą przypadáią raty/
3:
Swiętá ná pálcách będźieſz cżęſto licżył/
4:
Práwá ſię ćwicżył.
Ciſioianus.
5:
Iáwne Piſárze y Prokuratory/
6:
Będźieſz bogáćił/ dáiąc im pobory/
7:
Będźieſz ſię kłániał przed Niemcem odętym/
8:
Iáko przed świętym.
9:
Trzebáć tłumácżá/ trzebáć y ceklarzá/
10:
Y w zátrudnioney ſpráwie forytarzá/
11:
Abo więc muśiſz mowić z tą drużyną/
12:
Dźiwną Láćiną.
13:
Gdźie tu Woyt mieſzka/ ieſli ſpytaſz Fliſá/
14:
Tám flis po ſwemu vkażeć Sżołtyſá.
15:
Ieſli też ſpytaſz po Láćinie żaká/
16:
Bądź literaká.
Stárych kulfanownáſzych łáćiná.
17:
Heus mane quie ſo, faciesq̀ue grautum,
18:
Indica nuobis puer aduocautum.
19:
Omnium ſum quo dirimuntur omnes
20:
Iudice cauſae.
21:
Pocz marter/ Rzecże Láćiną ogromną
22:
Wyſmukły Niemiec y mową nie ſkromną.
23:
Kfyd folunt? aut me tomini Poloni
24:
Indice quaerunt?
Láćiná Niemiecka/ łatwie ią zrozumieſz iedno cżytay F miáſto V, cżytay B miáſto P, cżytay D miáſto T: et é contrá Z miáſto S, miáſto Teuto, Taito.
25:
Hic veré cauſas adzit Adfocatus,
26:
Hiudicat ferò dirimit q́ue noſtro
27:
More ſcultetus, focitatq́ue Taito,
28:
Nomine Scholczum
29:
Ficus est longus, tomus alta doto
30:
Eminet fico: padet illa cuifis:
31:
Iſta ſculteti tomus est, in dzilla
32:
Dziura miniſtrat.
33:
Rzecżeſz drugiemu. Słyſzyſz to Marćinie:
34:
Cży po Niemiecku cżyli po Láćinie
35:
Mowi ten Kryxman: wie go kát co gdacże/
36:
Ięzyk mu ſkacże.
strona: H3
1:
Iam Procurautor bone frauter, aequa.
2:
Mente demonſtres, vbi ſit fidelis
3:
Qui ſciat linguam pariter Poluonam
4:
Atque Pruthenam?
5:
Tám Niemiec bárzo zágniewány/ mową
6:
Odpowie tobie práwie piorunową:
7:
Nolo Ferrater tuus eſse: ferùm
8:
Fera vatebor.
Boferraterpo Niemiecku zdraycá.
9:
Quòd Brocurator ponus et videlis
10:
Horreo noſtri tomini calentes
11:
Fentilat wruges: hidioma callens
12:
Doctus vtrumque.
13:
Weyże Marćinie bráćie bacżyſz ty to/
14:
Iákoć ſzufluie Prokurator żyto.
15:
Aduocatus tu przed Sołtyſem ſtoi/
16:
Cżęſto ſię znoi?
BoAduocatusáboPatronusieſt/ ktory od nas v práwá mowi ábo przy nas ſtoi. A prokurator ieſt porucżnik náſz ábo ſzáfarz ktorego dźiś fáktorem zową.
17:
Ale złodźieiu: Rabulam diſertum
18:
Dic vbi quieram? quia vana nuobis
19:
Verba pro numis, fidel labantis
20:
Debitor offert.
21:
Tu iuż dopiero Niemiec podumawſzy/
22:
Y tę Láćinę dobrze zrozumiawſzy.
23:
Hiohio: Ein ieder (rzecże) o weltt o weltt/
24:
Fragt ſiech nach ſein geltt.
To ieſt/ káżdy ſię pyta o ſwych pieniądzách/ o świećie świećie.
25:
O Deius,iam nunc ſcio kfyd petatis
26:
Nempé cauſarum docilem patronum
27:
Kfy ſciat feſtras zine fraude partes
28:
Dziure tueri.
29:
Atrium zaltem celeres adite
30:
Hiudicis, largo zeges illa campo
31:
Profenit ne quaerite, ſeq́ue fobis
32:
Oggeret vltrò.
33:
Hiamq́ue te longùm dziubeo falere
34:
Perdzito wauſtis afibus, Malumq́ue
35:
Nomen appella: wieritacendo
36:
Ne zine pedzius.
Alphius foenerator dicebatur Vel optima nomina non appellando fieri mala, to ieſt. By nalepſzy dłużnik ábo dług: Prze nie vpominánie ſtawa ſię zły.
strona: H3v
1:
Aż mi grzmi we łbie tá Láćiná ſkocżna/
2:
Bo foremnieyſza niż náſzá potocżna.
3:
Gdyby ták w polu/ boday mię vbito/
4:
Potłukłby żyto
5:
Iáko grad iáki tą Láćiną ſwoią/
6:
Ná głowie włoſy od ſtráchu mi ſtoią.
7:
Lecą mu od tey ſrogiey Grámmátyki
8:
Z vſt pielátyki.
9:
Gdyby nád kupą pierza ten Kocżpergał
10:
Owák ſzturmował y tą mową ſzmergał:
11:
Rozpierzchłoby ſię od owego gromu/
12:
Wſzędźie po domu.
13:
Podźże záś dáley/ co ćię potka: bowiem
14:
Rzecż tobie bráćie nieomylną powiem
15:
Iák przed Sżołtyſem v gáynego práwá/
16:
Poydźie twa ſpráwá.
17:
Gdy ſługi ſpytaſz ieſlić pozwał ſtronę/
18:
Vſłyſzyſz tám wnet ſtárą pioſnkę onę/
19:
Ja gnediger herr/ er iſt wol geladen/
20:
Nicht ange ſprochen.
To ieſt: Pozwałem go álem nie mowił z nim: ábo iáko náſzy práktycy mowią:Denūciatus est tantùm, non citatus perſonaliter.
21:
Więc zá tym naydą pozew być iáłowy/
22:
A ty nieboże znowu proś o nowy/
23:
Słuchayże pieśni niż zegar vderzy/
24:
Choć ćię iuż mierźi.
25:
V dworu też záś wytrwaſz mieśiąc Ruſki/
26:
Nizli przybiją ná drzwi reieſtr Pruſki.
27:
Rzecżeſz/ práwie mi zá żywe zábito
28:
Zá moie żyto.
29:
Bądźże oſtrożny. A gdy zápłácone
30:
Bargieltem kupie w ſzpiklerze cżerwone
31:
Zſypieſz/ bądź też do Popielnego dworu/
32:
A gielt do woru.
Popielny dwor.
33:
Mykayże ná zad ſpráwiwſzy ſwe rzecży/
34:
Wiátry pułnocne miey ná dobrey piecży.
35:
Klni ſię: Bodáy nas powietrze porwáło
36:
Námi miotáło.
strona: H4
1:
By nas pędźiło z letniego zachodu/
2:
Do miłey Polſki z tego tu zawodu,
3:
Niech wiátrowładny nas Aeolus żenie
4:
Do náſzey źiemie.
5:
Niechay nas przytknie Boreas cnotliwy
6:
Do znáiomego lądu przez ten krzywy
7:
Gośćiniec wodny/ niech ſwe woyſko wyśle
8:
Przećiwko Wiśle.
9:
A niechay z fliſow vcżyni koſtery/
10:
Niech cáłą drogę pilnuią kozery/
11:
Drudzy niechay ſpią/ niech zá páſy chodzą
12:
Zá łby ſię wodzą.
Dobry wiátr z fliſow łotry cżyni.
13:
Drudzy też niechay w kołnierzu poluią/
14:
Niech ſię ſzwom iákoby nie ſwoim przypátruią.
15:
A niechay ſobie kredytu nie niſzcżą/
16:
Niechay ſię iſzcżą.
17:
A gdy ſię bráćie tymi ſłowy przeklnieſz/
18:
Sżkutę w boży cżás od Gdańſká odepchnieſz/
19:
Roſpuśćiſz żagiel/ podaſz go go wiátrom w moc/
20:
Rácż Boże pomoc.
21:
A oni ćię wlot pochwycą y z ſzkutą/
22:
Cżáſem z pogodą á cżáſem też z plutą.
23:
Ni ſię obacżyſz kiedy domá będźieſz/
24:
Ná brzeg wyśiędźieſz.
Euronotus, wiátr z źimnego wſchoduAuſterz południá.
25:
Ale ieſli wiátr Euronotus ſrogi
26:
Abo więc Auſter ná wiślne odnogi
27:
Po wodźie ná doł przećiw ſztabie wieie:
28:
Zmylić nádźieie.
Hámulcyſunt inſtrumēta quibus trahuntur naues ad terram.
29:
Iuż bráćie fliśie z wiátrem ſię potykay/
30:
Záprzęſz ſię we ślą/ do liny wſkok mykay.
31:
Wędruyże trelem gdźie brzeg ieſt wyſoki/
32:
Y nurt głęboki.
33:
A ieſli ſzkutá vwiąźnie ná haku/
34:
Iuż tu ſęk ná ćię fliśie nieboraku.
35:
Iużći tu grochu/ iuż ná tym oſtátku
36:
Wytchnie przykłádku.
strona: H4v
Vrinarinurzáć ſięVrinatornurek.
1:
Iuż tu bobrowáć w tákowey przygodźe/
2:
Iuż prziydźie brodźić y nurzáć ſię w wodźie.
3:
Nie wſpominayże w ten cżás złego wrogá/
4:
Lecż wzyway BOGA.
5:
Ten ſzcżęśćie/ wiátry/ rzeki/ ma w ſwey mocy/
6:
Od niego żąday nieboże pomocy/
7:
Wnet będźieſz v ſwych w ſukmánie ſwey nowey
8:
Kárázyowey.
9:
W ſzerokiey kráyce/ piękney/ przekobiáłey/
10:
Z nowym przyśiekiem/ w mágierce zuchwáłey.
11:
Cżupryná k rzecży/ biała ſzáráwárá:
12:
Kto idźie? wárá.
13:
Ták ſię sſtaw oycu y máćierzy ſtárey/
14:
Weſoło/ ſzátno/ y ſzumno bez miáry.
15:
Odday rodźicom gośćiniec nieboże/
16:
Iáki być może.
17:
A Zochnie dáruy Gdańſki pás pukláſty/
18:
Ná odświętni xtałt/ mucháier cegláſty.
19:
Niechay Tábinu/ niechay Iádámáſzku
20:
Cnotliwy Stáſzku.
21:
A gdy ſię w ćiepłey piekárni rozgrzeieſz/
22:
A krzecżká owák po ſwemu záleieſz/
23:
Práwże nowiny/ praẃ fliſowſkie dźieie
24:
Y przywileie.
25:
Ale żeś chłoſtę podiął v Nogatu/
26:
Nie zwierzay áni rodzonemu brátu.
27:
Bo ćię Cholewą będą zwáć párobcy
28:
Swoi y obcy.
Semel malus, ſemper praeſumitur malus.
29:
Nie pleć też áni o łucżywie owym/
30:
Choć ſzkolne rzecży. Nie wierz y domowym:
31:
Bo ná ćię zmowią/ co zginie z obory/
32:
Abo z komory.
33:
By záś ſynowcá pan Striy nie kołyſał:
34:
Iużby mi ſię tu po ſtradzy popiſał.
35:
Gdy owo ſkubie ćiotuchná śieſtrzeńcá/
36:
Onego młodźieńcá.
strona: H5
1:
A przeto bráćie ſłuż ludźiom cnotliwie/
2:
Niechay cudzego/ nie żártuy dotkliwie.
3:
Przeproś motykę gdy Wiſłá nie ſłuży/
4:
Wſzákeś chłop duży.
5:
A ty coś mię wioſł dayże ſię iuż nędzy/
6:
Wźiąłeś odemnie niemáło pieniędzy/
7:
Weź ſobie ſukná byś chćiał y po kopie:
8:
Pánie Prokopie.
9:
Mieyże ſię dobrze Fliśie y Sterniku/
10:
Rotmánie/ Sżyprze/ y ty cżytelniku.
11:
Dźiękuy mi chceſzli com ćię przeprowádźił/
12:
Życżliwieć rádźił.
13:
Bądź bráćie łáſkaw/ á ia záwſze z tobą
14:
Snadź y po śmierći/ ieſli nie oſobą
15:
Popłynę/ tedy ná pápierze w ſznurách/
16:
Abo w klauzurách.
17:
Dokońcżenie Fliſá.
18:
SVMMA TOTTVS OPVSCVLI.
19:
CVM periculoſum ſit, hominem in alieno elemétó verſari, ergo non eſſe omnino temeré nauigandum, vel ſi nece ſsitas vrgeat, nauigandum eſſe quám cautiſsimé, idq́; in aqua, quoad eius fieri poteſt, minima et notiſsima. nam tutior eſt puppis modico quae flumine fertur. Totus ergo libellus nihil docet aliud, quám ſecuritatem nauigandi, et mercaturam vtiliter exercendi in Viſtula fluuio. Quae tibi lector benigne Deus ſecundet, AMEN.
strona: H5v
1:
Rożność niektorych ſłow Láćińſkich y Polſkich
2:
do tey materyey należących.
3:
LITTVS Brzeg morſki. Ripa brzeg rzecżny/ ſtáwowy
4:
y ieźierny.
5:
Inter fluuium et torrentem differentia, quia fluuius perennis
6:
est, torrens aeſtate are ſcit. Rzeká vſtawicżna ieſt/ á
7:
potok lećie wyſycha.
8:
Inter lacum et paludem hoc interest.
quia lacus perennis
9:
est, palus verò ſiccatur. Ieźioro wiecżne ieſt/ á káłużá
10:
wyſycha. Ergo fortaſsis Maeotis improprié palus dicitur, quia
11:
non areſcit, quare autem palus dicatur vide infrá.
12:
Inſula et Peninſula ita differunt, quia inſula abrupta est á
13:
continēti et interfuſa mari, Peninſula verò adhaeret continenti
14:
aliqua parte.
Wyſep ſięnie trzyma lądu/ á przylądek abo
15:
wbrzeże trzyma. A to mieyſce gdźie ſię dotyka lądu
16:
zową Iſthmum: po Polſku ſzyiá ná ktorey ſię przylądek
17:
dźierży lądu.
18:
Sinus et Peninſula contraria ſunt: ſicut enim ſinus egreditur
19:
in continentem, ita Peninſula ſeu Cherrhonneſus egreditur
20:
in mare. Iáko wybrzeże wychodźi w ląd/ ták tez przylądek
21:
ábo wbrzeże wychodźi w morze.
22:
Inſula et lacus contraria ſunt: ſicut enim terra diuidit lacū á
23:
mari, ita aqua diuidit inſulam á terra. Iunge ergo lacum mari et
24:
fiet ſinus, iunge inſulam continenti, et erit Cherſonneſus. Iſthmus
25:
committit peninſulam cum terra, oſtium ſeu Euripus committit
26:
ſinum cum mari. Ergo mare Caſpium improprié mare vocatur,
27:
quia nulla parte adhaeret Oceano, ſed continēti ſeu orbe terrarū
28:
vndiq: clauſum est,
lacusq́ potiùs quám maris nomen meretur.
29:
ZVLAWA, vt ego quidem exiſtimo, ſeribi et enunciari
30:
debet SVLAWA, dla tego że ią morze vſuło. Niemcy
31:
zową Werder/ quaſi exiſtens cum antea non fuerit. Fama enim
32:
hominum est, ſinum Venedicum qui Germanis vocatur
33:
Oſtſee: ante complura ſecula exundauiſsevſq; ad ciuitatem
34:
Culman, ibiq́; veterem portum Pruſsiae fuiſse non temeré fertur.
35:
Nam. et planicies illa quam Poloni Sulauam vocant, á Cul-
strona: H6
ma1:
et Grandeſio ciuitatibus incipit, et ſio humilitas illa et
2:
camporum aequor tranquillo mari planius, extendit ſe vſque ad
3:
littera ſinus Gedanici: á quo loco Viſtula fluuius, tot aquarum
4:
et riuorum illapſu locupletatus, inter aggeres mira obedientia
5:
decurrit, et ſi qua ruptus fuerit agger: compertum est effuſi
6:
fluminis licentia.
campos Sulouianorum breui tempore, maris
7:
antiqui et quaſi ad ingenium redeuntis, ſpeciem reprae ſentare.
8:
Quare ad ſarciendos aggeres illi homines, quaſi ad cōmune incendium
9:
extinguendum magna contentione et frequenti concurſu
10:
feſtinant, poenis negligentiae propoſitis. Fiunt autem eiuſmodi
11:
alluuiones circa magnorum fluminum oſtia, vbi pleno alueo
12:
et integris virib. in mare labuntur et exonerantur.
quemadmodum
13:
de Maeotide palude et de Ponto refert Polybius
14:
quorum alueos amnium effuſione repleri dicit, cuius verba hic
15:
adducere nom pigebit. ex libro 4. Dicimus igitur, inquit, Pontū
16:
arenis quas amnes aſsidué deuehunt, et olim, et nunc continué
17:
adimpleri venturumq́; aliquando tempus, quo eius alueus
18:
terrae prorſus aequetur. Et paulò post. Quippe Maeotis iam feré
19:
repleta est:
nam profundiſsima pars eius, quinque vel ad ſummum
20:
ſeptem vlnis extenditur: vnde fit vt maioribus nauibus nauigari
21:
non poſsit, niſi nautis, vi malum trahentibus. Cumq́ue á
22:
principio fuerit mare, ſapore quám ſimilimum Ponto, in quo veteres
23:
omnes conſentiunt: nunc palus est quám dulciſsima. Vtpote
24:
ſalo multitudine arenarum et aquis decurrentium fluminum
25:
ſuperato. Et paulo infrá.
Danubio enim (inquit) multis oſtiis
26:
ex Europa in Pontum defluente, tumuli quidam fiunt ex
27:
colluuie deuectae materiae, quos nautae PECTORA appellant.
28:
hactenus Polybius. Inde quoque Echinades inſulas ex aduerſo
29:
oſtij fluminis Acheloi natas, ex arena et limo impetu Acheloi
30:
conuecto dicit Plinius. Sic et Prochytam inſulam in Puteolano
31:
ſinu ſubito enatam eſse dicunt,
et apud iuriſconſultos
32:
est peculiaris titulus de Alluuionibus fluminum quod et Lucanus
33:
de Pado fluuio dicit
34:
Illos terra fugit dominos, his iura colonis
35:
Accedunt donante Pado.
strona: H6v
1:
His et pluribus alijs teſtimonijs et autoritatibus ego commotus,
2:
facilé ſubſcriberem ijs, qui Sulauam affirmant eſse londa
3:
alluuione fluctuum maris et conſtanti flatu eiuſdem venti,
4:
ſiue ille feurit Coras, ſiue Boreas ad littus Pruthenicum appellens
5:
aeſtum: additam eſse continenti. Quin et Viſtulam
6:
perpetuo limo albeſcentem ac turbulentum in mare inuectum.
7:
multùm terrae aggeſsiſse, non est non ſimile veri. Quod etiam
8:
conijcere licet de magnis illis planiſsimiſq́; campis qui circá littora
9:
Maeotidis et Ponti viſuntur. qui ita ſunt plani, quaſi cylindro
10:
aequati fuerint,
et mare ipſum dum est quietum aequabilius
11:
eſse non potest. Quam ego coniectunam in medio relinquo:
12:
mihi enim ſatis est de Sulauianis aliquid dixiſse.
13:
LATERNIA, Pharos. Est enim Pharos turris ad oſtia
14:
Nili in portu Alexandrino, quam Soſtrates Gnidius architectus
15:
aedificauit eleganti opere: in qua noctu accenſae faces nauigantium
16:
nocturnos curſus regebant.
A cuius ſimilitudine, caeterae
17:
quoque ſpeculae ad eundem vſum circa portus extructae
18:
Phari appellantur.
19:
Statius.
20:
Lumina noctiuagae tollit Pharos oemula Lunae.