[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Sebastian Fabian Klonowic
tytuł:   Worek Judaszow
rok wydania:   1600


strona: kt

1:
WOREK
2:
IVDASZOW:
3:
To ieſt/
4:
Złe nábyćie máiętnośći.
5:
IOAN. XlI.
6:
Iudas fur erat, et loculos habens, ea que mit-
7:
tebantur portabat
8:
grafika
9:
W Krákowie/
10:
Roku od národzenia Syná Bożego/
11:
1600.

strona: [*v]

1:
Do przyiaćielá fárbowánego.
2:
Drzewiey mię ty nie przeſtánieſz fránćie prześládowáć/
3:
Aż ſię muśiſz podárkowi memu obrádowáć.
4:
Gdy ia z wyſtępkami walcżę ludzkimi/ ty zemną
5:
Cicho wiedźieſz chytrą niechęć y woynę foremną.
6:
Tobie bráćie nád tym workiem być pewnym przyſtáwem/
7:
Będźieſz nim potrząſał/ właſnym y dźiedźicżnym práwem.
8:
Stroiſz z mym ſzedźiwym włoſem igraſzkę nie grzecżną:
9:
Pewnie oberwieſz odemnie ochędoſzkę wiecżną:
10:
Iákieieś godźien.

strona: **

1:
SZLACHETNEMV Y SLAWIETNEMV
2:
Pánu STANISLAWOWI LICHANSKIEMV Ráycy Lu-
3:
belskiemu, przyiacieloẃ y Kolledze łáskawemu, &c.
4:
K
śiążecżká ta ktorąm názwał WORKIEM IVDASZO-
5:
WYM, y ktorąm ták w dorywcżą piſał máiąc co inſzego przed
6:
ſobą: zámyka w ſobie wiele nieprzyſtoynych ſpoſobow nábywá-
7:
nia mizerney máiętnośći/ á nie ták dálece dla potrzeby przyro-
8:
dzoney/ iáko dla świetnośći y pompy tego świátá. Com wſzytko do tego
9:
końcá prowádził: áby ludźie oprzykrzywſzy ſobie ſpráwy y chytrośći Iu-
10:
daſzowſkie/ vdáli ſię do ſpráwiedliwych y vcżćiwych drog y obycżáiow ſzu-
11:
kánia żywnośći/ iáwnie/ ſzcżyrze/ niefortylnie y bez ſzkody ludzkiey/ ták
12:
iáko ono poſpolićie mowią/ coby był wilk ſyt/ y owcá cáła. Ale iż ſą cżtery
13:
naprzednieyſze ſztuki tego doſtawánia dobr/ ktore y práwo cżęſto wſpo-
14:
mina: Quaeruntur enim bona Clàm, Precariò, Precio, ſiue dolo malo, vi, etc.
15:
Przotożem ia też ten worek zſzył y złożył ze cżterech liádrow. Pierwſzy liá-
16:
der ieſt Wilcży/ táiemny. Drugi ieſt Liśi/ chytry: prośbą, boſkowaniem
Morali-
um quin
to.

17:
y pochlebſtwem nárabiáiący. Trzeći ieſt Ryśi/ rozmáity: ktory pretextem
18:
práwá y kupná/ rzecży ſwe zdobi. Cżwarty ieſt Lwi/ mocą á gwałtem ſię
19:
obchodzący. A wſzákże te wſzytkie rzecży zá
20:
contra iuſtitiam, tam vniuerſalem quàm particularem, á zwłaſzcżá contra
21:
commutatiuam : gdyż Ariſtoteles złodźieyſtwo y cudzołoſtwo/ inter contra
22:
ctus clandeſtinos licży. Widźi mi ſię że w tym worku ſą niektore rzecży śmie-
23:
chem, ále nie do śmiechu piſáne/ ktore ſłuſzą do popráwy obycżáiow ludz-
24:
kich/ á zwłaſzcżá ludźi młodych: Przetożem wolał ten kommentarzyk obro-
25:
ćić do práſ/y niżli do táſu ná trąbki: ták rozumieiąc/ iż ſię może kto táki ná-
26:
leść/ ktory ſię ſtąd z iákieykolwiek miáry zbudowáć może: y ktory ten wo-
27:
rek Iſzkáryotow ohydźiwſzy ſobie/ vda ſię do worow Iozefowych nápeł-
28:
nionych pſzenice dla wſpomożenia bliźnich ſwych/ á nie dla ſzkodzenia. A
29:
iż bacżę że W. M. tym podobnymi fráſzecżkámi moimi nie zwykłeś gá
30:
dźić: Przetożem y tę xiążecżkę ninieyſzą pod imieniem W. M. wydáć vmy-
31:
ślił/ żeby byłá iednym świádectwem dobrego przyiaćielſtwá y ſąśiedztwá
32:
miedzy námi/ ták w ſtanie priwatnym iáko y w kole Rádźieckim. Nie o-
33:
brażay ſię w. m. tym/ że przezwiſko y tytuł tych xiążek zda ſię nie poważny/
34:
y worek łatány: bo kiedy mu ſię lepiey przypátrzyſz/ dopiero w. m. poznaſz/
35:
że ieſt co vważyć: naydźie cżáem w ſtárey kálećie więcey pieniędzy niż w
36:
nowey: y w płoćiennym worku/ więcey niż w Adámáſzkowym. Iáko Alci-
37:
biades w proſtym y niepocżeśnym puzderku chował złote Sileny one Bożki
38:
Pogáńſkie/ ſkąd vroſło ono prouerbium, Alcibiadis Sileni: ták też cżáſem pod
prostym


strona: ded **2v

Przedmowa
1:
proſtym tytułem/ zámykáią ſię rzecży wielkie y poważne/ y owſzem przy-
2:
ſtoyniey ták/ niżli ſproſne Bogi Egiptſkie/ woły/ pſy/ kotki/ węże zámy-
3:
káć w złotym y mármurowym kośćiele. Mámy tedy ták cżynić iáko nápo-
4:
mina on zacny Poȩta Q. Horatius Flaccus:
De arte Poëtica.

5:
Non fumum ex fulgore: ſed ex fumo dare lucem.
6:
Przypátrzmy ſię dobrze Iudaſzowi: onći to Iſzkáryotowic: onći to
7:
izmiennik co miſtrzá ſwego tárgował/ co kupcżył odkupićielem: on to
8:
Mártahuz/ co ſyná Bożego przedał: on to ſyn zátrácenia/ ktory iuż wie-
9:
cżnie podány ieſt ná zgubne imię: On to Apoſtol degrádowány/
Actor. I.
ktory po-
10:
ſzedł ná mieyſce ſwoie tám gdźie godźien: ná ktorego iákoby ná wilká v-
11:
krwáwionego/ ktory ſię nie o owcę kuſił/ ále o ſámego páſterzá/ wſzytki
12:
wieki wołáią y wołáć záwſze będą: O Iuda, oſculo tradis filium hominis!
13:
Lucae 22.
On to Iudaſz/ ktory tym ſłowem wydał ná śmierć Iezuſá Páná náſzego/
14:
przez ktore ſię pocżął z duchá świętego/ národźił ſię z Máriey Pánny. Bog
15:
mowi przez Aniołá Gábryelá/ AVE MARIA: Szátan mowi przez Iu-
16:
aſzá Iſzkáryotá/ AVE RABBI. Obá mowią AVE: ále nie obá ie-
17:
dnym vmyſłem. Bo iedno AVE rodźi/ drugie zábiia. Przez iedno Pánná
18:
ſtáłá áię mátką: przez drugie mátká ſtáłá ſię ośieroćiáłą. Przez iedno ſtał
19:
ſię Bog cżłowiekiem/ iedynym Chryſtuſem: przez drugie Chryſtus zdrá-
20:
dzon/ poiman/ vkrzyżowan/ y vmárł. Day P. Boże áby ſię ludźie Chrze-
21:
śćiáńſcy nigdy nie báwili tákowym pozdrowieniem y witániem. Day Pá-
22:
nie Boże wſzytkim ſerce dobre/ głos Anielſki/ uſta ſzcżyre/ ięzyk zbáwien-
23:
ny/ ſpráwy pobożne. Ale iáko widźimy/ ſzátan nie ſpi: ten ſercá ludzkie tru-
24:
ie: ten mowkę cukruie: ten obycżáie fałſzem y zdrádą záraża: ten rzecáy
25:
ludzkie mieſza. W ten ſię cżás obłudnego cżłowieká nawięcey ſtrzeż/ kiedy
26:
naſmácżniey y napowabniey mowi: kiedy ięzykiem pochlebia: kiedy rękę
27:
cáłuie: kiedy ſię kłánia y dudkuie: kiedy ſię kráſomowſtwem y oráciámi
28:
báwi. Ná te rzecży kiedy ia pátrzę/ záwſze mi przychodzą ná pámięć one
29:
ſłowá. ktore mawiał ieden Praeceptor moy lekcie cżytáiąc/ kiedy przypadł
30:
Locus communis o nieſzcżyrośći ludzkiey:
31:
Annis mille iam peractis
32:
Nulla fides eſt in pactis.
33:
Mel in ore, verba lactis,
34:
Fel in corde: nil in factis.
35:
Ktore ſłowá tákem ná polſkie przetłumácżył ná prętce.
36:
Iuż tyśiąc lat temu będzie,
37:
Iák niewiáry pełno wſzędzie.
38:
W vśćiech miod: Iák mleko mowá,
39:
W ſercu żołć: Iáłowe słowá.
Azaż nie


strona: ded *3

do Stániſłáwá Licháńſkiego.
1:
Azaż nie cżęſto ſłychamy onych iedwabnych y pozłoćiſtych ſłow: Moy
2:
drogi: moy złoty: moie ſerce: moy ſerdecżny: moy bráciſzeńku: moy Krolu:
3:
moią hołowieńko: Pánie bráćie: Przyiaćielu: Oycżeńku: Diedu? Pátrzay-
4:
że ná vkłony y ná owo z ſercá nie cáłego cáłowánie: kiedy ieden drugiego
5:
liże iákoby niedźwiadek cżłowieká/ gdy iad ſwoy wpuśćić chce martwą
6:
ſkorę przelizawſzy. Tákie więc pochlebſtwá bywáią poſpolićie przy poży-
7:
cżániu pieniędzy: A. kiedy przyidźie płáćić ábo wroćić cudze/ Iuż tám dłu-
8:
żnik przymawia/ ſzcżypie/ ſzkáluie: przycżynki náyduie: iákoby niewſtydli-
9:
wa żoná przy rozwodźie. Iuż tám Dentes eorum arma et ſagittae, Pſal. 56.
10:
Iuż tám ięzyk dotkliwy y bárzo iádowity/ gorſzy ieſt á niżeli ſagittae poten-
11:
tis acutae, cum carbonibus deſolatoriis. ábo iáko drudzy wykłádáią: cum car-
12:
bonibus iuniperi. Pſal. 119.
13:
Tákże też w nábywániu żywnośći/ ſtátku y máiętnośći/ widźimy ná
14:
oko co ſię dźieie: żaden ſię ná to nie ogląda żeby w doſtawániu tych rzecży
15:
nie odſtępował Bogá/ ſumnienia/ ſławy/ cnoty/ pocżćiwośći/ zbáwienia
16:
ſwego y ſam śiebie. Wſzyſcy ták wierzą/ rozumieią/ ták dźieći ſwe vcżą/ y
17:
z tym vmieráią iáko nápiſał Flaccus Epiſtolarum libro primo:
18:
O ciues ciues, quaerenda pecunia primum est,
19:
Virtus post numos: haec lanus ſummus ab imo
20:
Perdocet, haec recinunt iuuenes dictata ſenesq.
Mat. 6.

21:
Więc też nie ſłucháią nápomináiącego Páná: Szukayćie/ mowi/ naprzod
22:
kroleſtwá Bożego y ſpráwiedliwośći iego: Aa wſzytkie rzecży będą wam
23:
przydáne. Wſzyſcy chytrośćią/ wſzyſcy przemyſłem y fortelem żywą. Wſzy-
24:
ſcy wobec ſłucháią onego Syruſá Terenciuſowego/ ktory ták mowi Adelph.
25:
Actu ſecundo Scena 2.
26:
Nunquam rem facies, abi, neſcis ineſcare homines Sannio. To ieſt:
27:
Nigdy ſię ták nie dorobiſz/ idź precż/ nie vmieſz ludźi nęćić błaźnie. Ineſca-
28:
re ieſt to ſłowo ptáſznicże. Ineſcare aues: Ponętę ſypáć ptakom żeby ie łá-
29:
twiey połowić. Właśnie tedy każe ten chytry ſługá/ nęćić ludźi iákoby Cie-
30:
trzewie. A ponętá nie inſza ieſt/ iedno chytrość/ twarzycżká y mowká łá-
31:
godna/ vgadzánie y ćierpliwość/ zálecenie towáru choćia złego: ochotne
32:
przywitánie/ cżapecżká ná głowie nieprzybita: cżáſem też nie żáłowánie
33:
chlebá kiedy ieſt zá co: A krotko mowiąc: kłamſtwo y pocáłowánie Iuda-
34:
ſzowe. Ktoż dźiś/ proſzę/ ſłucha ſyná Bożego ktory nas ták przeſtrzega/
35:
Mátth. 16. Ná co ſię to przygodźi cżłowiekowi/ choćby dobrze wſzytek
36:
świát pozyſkał: á vſzcżerbek iáki y vbliżenie odnioſł ná duſzy ſwoiey? Abo
37:
ná co będźie frymárcżył duſzą ſwoią: Przeto żeby ludźie nie przedawáli
38:
duſze ſwoiey ledá zá fráſzkę/ ledá zá cżácżko/ ledá zá mátáninkę: żeby nie
39:
turbowáli ziednocżenia ludzkiego y ćiáłá Rzecżypoſpolitey dla zyſku y ko-
rzyśći ſwoiey:


strona: ded*3v

Przedmowá
1:
rzyśći ſwoiey: do tego końcá ćiągnie toźwierćiádło fortelow ludzkich y ten
2:
worek Iudaſzow. Ale pátrzay, iáko on Rzymſki Burmiſtrz Cicero będąc
3:
pogáninem/ ſromotę cżyni fałſzywym y Iudaſzowego cechu Chrześćiá-
4:
nom/ kiedy ták piſze: Vwlec (mówi) cokolwiek drugiemu/ ábo cáłowieko-
5:
wi z vymą y ſzkodą drugiego cżłowieká ſwoy pożytek mnożyć: ieſt to bár-
6:
źiey przećiwko przyrodzeniu/ niżli śmierć/ niż vboſtwo/ niż boleść/ niż in-
7:
ſze rzecży ktore mogą przypáść/ ábo ná ćiáło/ ábo ná te dobrá powierz-
8:
chnie. Bo tákowa rzecż/ naprzod pſuie to potocżne żyćie y towárzyſtwo lu-
9:
dzkie. Bo ieſli ſię ták vdamy ná to/ iż káżdy dla ſwego pożytku będźie łupił
10:
y gwałtem rozbiiał drugiego: tu ſię iuż tym ſpoſobem muśi rozerwáć przy-
11:
rodzone ziednocżenie y ztowárzyſzenie ludzkie. Właśnie iákoby/ gdyby
12:
káżdy cżłonek zoſobná miał rozum/ á ták mniemał/ iż tym ſpoſobem zdrow
13:
być może/ ieſli drugiego bliſkiego cżłonká zdrowie do śiebie przyćiągnie:
14:
pewnieby wſzytko ćiáło zemdleć y vmrzeć muśiáło. Tákże też/ ieſliby káż-
15:
dy z nas cudze pożytki do śiebie chwytał y ćiągnął coby iedno mógł zágrá-
16:
bić dla ſwey korzyśći: iużby tu bez pochyby towárzyſtwo y ſpołecżność ludz-
17:
ka ſzwánkowáć y przewroćić ſię muśiáłá. Tákći nápiſał Cicero. Co ieſli
18:
ſobie dobrze vważy cżłowiek Chrześćiáńſki: ták rozumiem/ że ſię tego nie-
19:
pocżeśnego worká Iudaſzowego liſzy y odrzecże. Pátrzay iáko to ten Po-
20:
gánin piękne podobieńſtwo przytocżył o cżłonkách ludzkich: Bo ieſlibyś
21:
ták lecżył ćiáło ſwoie/ żebyś dla niezdrowey ręki odćiął ſobie zdrową dla
22:
lekárſtwá owey: Abo żebyś ſobie kazał vpiłowáć zdrową nogę dla chro-
23:
mey: pewniebyś ćiáło ſwe właſne oſzpećił/ zepſowały okálicżył/ y wiecżnie-
24:
byś zoſtał niedołężnym. (Chybáby kto był rákiem: bo temu inſza nogá wy-
25:
rośćie choćia iednę ſtráći.) Ták też ćiáło Rzecżypoſpolitey zniſzcżećby mu-
26:
śiáło y wniwecż ſię obroćić/ ieſliby vbożſzy wydźierał máiętność bogátſze-
27:
mu: Ieſliby nági zdźierał ſzáty z odźieńſzego: ieſliby głodny wydźierał
28:
chleb niegłodnemu: Ieſliby prożnuiący nędznik brał máiętność temu kto
29:
prácuie y ma ſię dobrze: Ieſliby zacny gość/ wyganiał z domu Goſpoda-
30:
rzá podleyſzego: Ieſliby chytremu wolno było wykręćić maiętność ná głu-
31:
pim ábo ná proſtaku. A ná oſtátek/ ieſliby wolno było dużemu przewodźić
32:
nád ſłábſzym: młodemu nád ſtárym: bogátemu nád vbogim. Pátrzay iá-
33:
koby to ſzpetna y mierźiona Rzecżpoſpolita byłá y miáſto bárzo nieporzą-
34:
dne/ ktoreby mogł ſłuſznie názwáć Iudaſzowym grodem
Iudogrod.
/ ieſliby ſię ták w
35:
nim dźiało iákom powiedźiał. Bo w tákowym mieśćie Chriſtuſá imáią/ á
36:
Iudaſzowi śrebrne pieniądze dawáią: to ieſt/ Lotrowie tám płużą/ á cno-
37:
tliwych wiążą. Chytrość tám y zdrádá w cenie: á cnotá w pomietlech. Wła
38:
ſny tám Lichogrod ábo πονκφόωολις ono miáſto w Trácyey przez Fili-
39:
pá Mácedoná oſádzone złymi ludźmi/ łotrámi/ wywołá
40:
ceńcámi/ y práwie brákiem y wybierkámi narodu ludzkiego: o którym, iż
ſię ná inſzym


strona: ded *4

do Stániſłáwá Licháńſkiego
1:
ſię ná inſzy mieyſcu piſáło/ teraz o nim dosyć. My tedy perſwádowáć
2:
chcemy ludźiom/ áby zániechawſzy Iudaſzá/ y worká y pieniędzy iego nie-
3:
pobożnych/ powiedźieli mu ták/ iáko Piotr święty powiedźiał Symonowi
4:
świętokupcowi onemu Actor. 8. Pecunia tua tecum ſit in perditionem. A. zá-
5:
tym/ żeby ſię wyprowádźili z tego Iudaſzowego grodu/ z tego Lichogro-
6:
du/ (ſercem y obycżaymi/ á nie nogámi) do miáſtá Chriſtuſowego ábo Do-
7:
brogrodu:
άγαβόπολις
á żeby ſobie dobrze w pámięć wlepili onę Regulkę práwną/ kto-
8:
ra ſię ták ma: Zaden ſię nie ma pánoſzyć z cudzą ſzkodą. A to ieſt wſzytká
9:
ſummá tych xiążecżek. Przyimiże tedy odemnie Stániſłáwie Licháński Przy-
10:
iaćielu y Kollego moy tę trochę prace/ ktorey też pożycżyſz Iákubowi Li-
11:
cháńſkiemu ſynowi ſwemu/ dźiećięćiu nátury dobrey: á ieſzcże więtſzą ná-
12:
dźieię o nim pomnażay przez náuki vcżćiwe: A ná mię/ iákoś záwſze zwykł/
13:
bądź łáſkaw. Dan w Lublinie w dźień vrocżyſty Swiątecżny ktory przy-
14:
padł ná 21. dźień Máiá: w roku Páńſkim miłośćiwoletnim 1600.
15:
Sebeſtyan Acernus, Ráycá
16:
Lubelſki, Woyt Pſárſki.

strona: ded *4v

1:
PRODITORIS APOSTOLI
2:
NOTAE
3:
Luteus eſt totus, tanquam vulpecula rufus,
4:
Luteola ſemper veſte coruſcus abit.
5:
Zoilus eſt Chriſti: prodit: lethale ſalutat,
6:
Aſtutum clepſit: ſuauia mortis habet.
7:
Blanda venena fouet labris, vt vipera mortem
8:
Praeſentem ſpirat gutture: dulce necat.
9:
Accinctus pera, mitem praedatur Ieſum:
10:
Euacuat loculos o bone Chriſte tuos.
11:
Et fur, et conuaſator, plagiarius audet
12:
Venalem dominum ſeruus habere ſuum,
13:
Non dicam quis ſit: nam diuinabis et ipſe,
14:
Indicio Vitam Decipit Ante Suam.

strona: **

1:
AVTOR DO CZYTELNIKA.
2:
PYtaſz mię: kto to idzie w tey ſzáfránney ſzáćie,
3:
Y z tą brodą ćiſáwą? Tákći powiem bráćie:
4:
Ieſt to on Iſzkáriot Chriſtuſow ſpiżárny,
5:
Száfarz, lecż ná ſwą ſtronę, wielmi goſpodárny.
6:
Co Pánu dano ábo náśládowcom iego,
7:
To ſię wſzytko w tobole zoſtáło v niego.
8:
On to co go obłudne ſpráwy iego ſzpácą,
9:
Co nań świát zgrzyta, náwet y dzieći kołácą.
10:
Ten pſtry worek v páſa: wſzák go bacżyſz y ty;
11:
Iest z rozmáitey ierchy miſternie vſzyty.
12:
Naydzieſz tu ſkorę wilcżą, naydzieſz tu y liśią:
Diuſio libelli Metonymica.

13:
Iedno ſię dobrze przypatrz, naydzieſz lwią, y ryśią.
14:
Wilk bierze potáiemnie: á liſzká ſię łáśi:
15:
Ryś cynkowátą śierśćią ſwoię zdrádę kraśi:
16:
A Lew gwałtem wydziera, co vgoni, trzyma,
17:
Y ſzpik z kośći wyſyſa, krew z ćiáłá wyżyma.
18:
Bowiem tákich Iudaſzow ſą cżtery narody,
19:
Choćia nie wſzyſcy máią płomieniſte brody.
20:
Iedni rzecży doſtáią ſpoſobem táiemnym:
Explicatio diuiſionis.

21:
Ruſzem to poſpolićie zdawná zową ćiemnym.
22:
Ci ſą Wilkom podobni: bo dobrego mienia
23:
Z cudzey pracey doſtáią iáko wilcy z ćieniá.
24:
Drudzy prośbą, pochlebſtwem, ábo też zmyślonym
25:
Nabożeńſtwem biorą chleb ludziom omamionym.
26:
Tych liſowi chytremu możeſz przypodobić,
Valdi mendicantes.

27:
Y w Podolski zawoiek możeſz ich ozdobić.
28:
Bowiem Lis iuż ſię chorym, iuż ſię martwym kłádzie:
29:
Iednák to cżyni kurom y gęśiom ná zdrádzie.
30:
Trzeći rodzay przemyſłu podobien do Ryśiá.
31:
Bo wloſem iárzębátym oſzuka y Zyśiá.
32:
Ryś nákrapianą ſkorą fałſz y zdrádę zná
33:
Bowiem oſzuſt, iáko chce ták ſię przeinácży.
34:
Cżwarty rodzay tyrańſtwem y mocą nárabia:
35:
Ták cudzy pot y pracą do śiebie przewabia.
A tę ſektę


strona: **v

Autor do cżytelniká
1:
A tę Sektę ieſli chceſz vbierz w ſkorę płową,
2:
W iákiey Hercules chodźił, oſobliwą Lwową.
3:
Z tych rozmáitych ladrow ten trzos vrobiono:
4:
Y frámzą około ſtron cudnie ozdobiono.
Lauerna: Dea tutelaris furum.

5:
Robiłá go Lauerna przemyślna Bogini:
6:
Autolycus iey cżuyny przyświecał w iáſkini.
7:
Vacuna nići przędłá baykámi ſię báwiąc,
Vacuma otii Dea.

8:
Dziwne rzeczy, y pewne y niepewne práwiąc.
9:
Mercurius przykrawał: á Proteus ná nice
Proteus: Mobilitatis et mutalibitatis Deus.

10:
Stucżny worek wywrácał, cżáſem też ná lice.
11:
Comus go zbytkiem vpſtrzył: á Bacchus obżárſtwem:
12:
A Sinon Siſyphow ſyn náſtrzępił go łgárſtwem.
13:
Więc kłamliwi ſzálbierze od łgárſtwá ſwe dzieło
14:
Zácżynáią, żeby ſię pod tą mgłą zákryło.
15:
W tym dymie niegdy Cacus cudze bydło chował,
16:
Gdy Hercules v niego woły ſwe licował.
17:
Więc ći co cudze rzecży biorą potáiemnie,
De Cacovide in Abigeatu

18:
Ná vboſtwo przyczynę kłádą choć dáremnie.
19:
Cżáſem też ná ſzátáná gdy przycżyn nie ſtánie,
20:
Cżáſem ná Bogá: cżáſem ná zle wychowánie.
21:
Ci záś ktorzy ſię prośbą y żebrániem báwią,
22:
Zá ſpráwiedliwe ſię y zá nabożne ſtáwią.
23:
Ná Bogá, ná vbogie ná kośćioły proſzą:
24:
A ták worek Iudaſzow łákomy pánoſzą.
25:
Sapienći, chytrkowie choć fałſzuią iáwnie,
26:
Przećię mowią, że ſię to wſzytko dźieie práwnie.
27:
A ktorzy przez moc biorą: ná Rzecżpoſpolitą
28:
Przycżynę kłádą y ná potrzebę záwitą.
29:
Ták Iudaſz ná Chriſtuſá pokornego prośił:
30:
Lecż ná ſwą ſtronę iáko Wilk do láſá nośił.
31:
Więc ſię też rzkomo Liſek ſtárał o vbogie,
32:
Gdy Márya ná Páná wlałá wodki drogie.
Matth. 26.

33:
Wolałby był zpieniężyć, y włożyć do ſwego
Marci 14.

34:
Worká: niż widzieć Páná perfumowánego.
Lucae 7.

35:
Iął ſię potym hándlowáć pod zasłoną práwá;
36:
Oblokſzy Ryśią kuzę. Pátrzże co zá ſpráwá:
Przedał


strona: **2

Autor do cżytelniká.
1:
Przedał Miſtrzá, vcżynił targ o Páńſką głowę,
2:
Wziął groſze, oddał towar y ztrzymał vmowę.
3:
Oblokł potym Lwią ſkorę, kazał imáć Páná:
Tenete eum. Matth. 26. Marci 14. Ioann. 11 et 18.

4:
Ziśćił co należy ná ſłownego Hetmáná.
5:
Wiedząc co rzekł Káiphaſz y miał to ná piecży,
6:
Iż tego było trzebá Poſpolitey Rzecży,
7:
Aby ieden zá wſzytkich vmárł. á ták mocą,
8:
Zdrádą prośbą vkradkiem y też ćiemną nocą
9:
Zmyślny Iudaſz nárabiał; maiąc worek zſzyty
10:
Z rozmáitego leſzu y z dziwnymi ſznity.
11:
Ach coż tákich Iudaſzow w domách y ſzpitalách,
12:
W kośćielech ná Ratuſzách, y w Kśiążęcych ſalách!
13:
Nie będęć ich miánował: lecż ſobie odważę,
14:
Iz ich wytknę przed świátem y pálcem pokażę.
15:
Tkni ſię bráćie iáko tu żywności nábywaſz:
Marſupium Iudae: Eſt iniuſtu modus faciendae rei.

16:
Dla biednego pożytku y Bogá zábywaſz.
17:
Y tyle kroć z Iudaſzem Chriſtuſá przedawaſz,
18:
Ile kroć nieprzyſtoynie imienia doſtawaſz.
19:
Wey iákoć ſię záperzył: przypátrzćie ſię pilnie:
20:
Drugi łáie poſzeptem, gniewa ſię vśilnie.
21:
Drugi ondźie mknie z żołtym płaſzcżem do fárbierzá,
22:
Ow z liſowátym wąſem cżeſze do Bálwierzá.
23:
Wroć ſię bráćie ty y ow, á nie tráć pieniędzy,
24:
Wiemyć y ták żeś dobry cżłowiek, day ſię nędzy.
25:
Nie po śierśćić my znamy te Iſzkáriothy,
26:
Poznáć po towárzyſtwie kto ieſt z támtey roty.
27:
Naydzieſz go á on z Moſzkiem y z Lewkiem przeſtawa,
28:
A Chriſtuſá zá śrebro Annaſzom przedawa.
29:
Blizniego oſzukawſzy rzkomo go żáłuie:
30:
O gárdło przypráwiwſzy w vſtá go cáłuie.
Aue Rabbi, Matth. 26.

31:
Teć więc miedzy poſpolſtwem zdawná były głoſy,
32:
Ze ſię w żołći rad nośił Iudaſz złotowłoſy.
33:
Głowá byłá ogniſta iák poyźrzał ná tchorzá,
34:
Brodá żołtogorąca świećiłá iák zorzá.
35:
Suknia ná Apoſtole, iáko więc nád błoty
36:
Pozorny kwiát zákwita iákby miał być złoty.
Y ták


strona: **2v

Autor do cżytelniká.
1:
Y ták wſzytek żołty był y ſzátą, y głową,
2:
Przyświecał Zwolennikom brodą krokoſową.
3:
Gdyby wyiźrzał z dymniká, á tybyś miał chore
4:
Ocży, widząc z dáleká, záwołałbyś, Gore.
5:
Lecż to plotki iák bacżę: widźiałem ia koſá
Fochs Germanice, vulpes Latine.

6:
Zydá, Foxem go zwano choć cżarnego włoſá:
7:
Ktory wiele nędznikow nácżynił z bogátych,
8:
Ták żołtowęſych iáko białokurowátych.
9:
Przetoż chytrey obłudy śierśći nie przycżytay:
10:
Lecż kto z ludzmi nieſzcżyrze, Iudaſzem go witay.
11:
Gdy widziſz obłudnego, możeſz mu rzec głoſem,
12:
Chluſnął ćię Iſzkáriot, nieboże ſwym trzoſem.
13:
Bowiem WOREK IVDASZOW, ieſt chuć do cudzego
14:
Y zły ſpoſob nábyćia dobrá nie dobrego.
Inter lucrum et iacturam medium eſt quando vterque contrahentium re ſua incolumi domum abit. Ariſtoteles Ethicorum 5.

15:
Nieſzcżęśliwe to ſzcżęśćie, gdy ſię kto bogáći
16:
Cudzą ſzkodą: choć mniema by wygrał, vtráći.
17:
Niezręcżna to fortuná, gdy ieden nárzeka
18:
Z tárgu idąc, á drugi Wygrałem, wykrzyka.
19:
Ták właśnie wilcżą ſtypą bywa śmierć báránia,
20:
Kozie zdrowie głod wilcży, według mego zdánia.
21:
Nie dba ná ryk bydlęcy, ná chłopſkie biádánie
22:
Lácżny Wilk, byle ſwoie odpráwił śniadánie.
23:
Ták ten worek bezecny iáko káłdan wilcży
24:
Záwſze zieie: Przykłáday woła, choćia milcży.
Venter caret auribus.

25:
Niechay kto chce narzeka, niech krwáwe łzy leie,
26:
Niech ſzkody ſwey żáłuie, od fráſunku mdleie:
27:
Nie ma głodny brzuch vſzu, prożne to ſą ſłowá.
28:
Nie ma vſzu łákoma táiſtrá Iudaſzowá
29:
O ktorey mowić będziem. Do ktorey należy
30:
Naprzod táiemny hándel niezbędney kradzieży.

strona: 1

1:
I. SZTUKA
2:
Tego Worká Iudaſzowego/
3:
Z WILCZEY SKORY,
4:
O táiemnym przywłaſzcżániu cudzych rzecży
5:
Dzieli ſię ná VIII. cżęśći.
6:
MERCVRI wſzytkich hándlow y przemyſłow
7:
Boże:
8:
Któż twoię mądrość poiąć y wyſłowić może?
9:
Ty rządźiſz krzywomyślny dowćip/ y ty zbroiſz
10:
Ięzyk w dźiwne chytrośći: ty poſtáwę ſtroiſz.
11:
Ty lipkie pálce vcżyſz/ y ręce vmkliwe:
12:
Ty oſzukáć proſtáká każeſz w ocży żywe.
13:
Zá twoią ſpráwą oſzuſt ſwoie fałſze zdobi
14:
W piękny płaſzcżyk/ kiedy co foremnego zrobi.
15:
Ty oſtátnim ratunkiem: gdy rzecży nie ſłużą/
16:
Cżyniſz ochotne nogi y puſzcżaſz ná dłużą:
17:
Przypáſuieſz do koſtek podwiąſki ſkrzydláte,
Talearia Mercurij.

18:
Vbieraſz w lotne pierze ſkroni kriſpowáte.
19:
Tyś grał ná ſwoiey fletni/ kiedyś głębokiego
20:
Snu nábáwił Arguſá ſtrożá ſtookiego.
Argus centoculus.

21:
On ſpi; á tyś mu záiął ślicżną iáłowicę/
22:
Iowiſzá gromoboyce wdźięcżną kochánicę.
23:
Tyś vſpił gnuśne ſercá y świát nie oſtrożny
24:
Gdy ſwym workiem zárzućił Iudaſz niepobożny
25:
Wiele ludźi. Do tego worká ſwoie pliony/
26:
Y nocną zdobycż nieśie złodźiey zápráwiony:
27:
Vfa ſwoiey chytrośći/ vfa ſkrzydłonogiey
28:
Vćiecżce: nie vważa ſobie przyſzłey trwogi.
ATy go


strona: 2

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Ty go vcżyſz cżuynośći/ y też goſpodárstwá/
2:
Do zamków ingrychtowych trefnego śloſárſtwá.
3:
Ty mu drzwi vkázuieſz/ y niezwykłe progi
4:
Przez poſzyćie: że ſię mknie nieborak vbogi
5:
Po śćiánách y po murzech/ wcżáſu nie przeſtrzega/
6:
Gdy go chuć do cudzego zebránia podżega.
7:
Radby iáko on lanus miał y w tyle ocży/
Ianus bifrons

8:
Kiedy ná znácżną korzyść ćichucżeńko krocży:
9:
Zeby przed ſię y zá ſię pátrzał ná wſze ſtrony:
10:
Zeby on pierwey poſtrzegł niż był poſtrzeżony.
11:
Zycży ſobie Gygeſá onego pierśćieniá:
Anulus Gygis.

12:
Zeby ſam niewidomy/ wſzytkich widźiał z ćieniá.
13:
Dybie Pawim ſpoſobem/ ná pálcách ſię wieſza:
14:
Tráci ślad/ y ſtopy ſwe ták y owák mieſza.
15:
Radby był Polipuſem; ktory/ iáko w lárwy/
Polypi mores.

16:
Odmienia ſię w przygodźie w rozmáite bárwy.
17:
Gdźie ſię iedno obroći oſtrożniuchno wſzędźie:
18:
Iáką chce/ táką ſobie poſtáwę vprzędźie.
19:
Ieſli w iákim popłochu podle ſkáły pływa:
20:
Wnetże fárby iák ſkáłá kámienney nábywa.
21:
Podle źiołká źielony: á cżarny przy błoćie:
22:
Biały przy białey źiemi/ gdy bywa w kłopoćie.
23:
Tákby ſię rad przewierzgnął w rzecży te y owe/
24:
Zmyślny złodźiey/ y dźiecię Merkuryuſowe.
25:
Radby miedzy śćiánámi vcżynił ſię śćiáną/
26:
Zeby ſię wymiśkował oną ſwą odmiáną.
27:
Ruſza krzywym rozumem/ kłámá/ bredźi/ mata/
28:
Spráwy ſwe vwikłáne báłámuctwem łata:
Primum ſtratagema furis est, negare et mentiri.

29:
Iáko Sepia z śiebie wypuſzcża cżernidło/
30:
Kiedy ná nię záſtáwią wielowęzłe śidło;
31:
Zákrywa ſię w męćinách/ y w wodźie fárbowney:
32:
Y wſwoim właſnym brudźie/ w potrzebie gwałtowney:
33:
Ták ſię złodźiey w ſwe kłamſtwo/ iák wcżernidło/ kryie/
34:
Iák Sepią w ſwoy inkauſt y w cżarne pomyie.
35:
Trzęś ſię: tyś wźiął nieboże: gdy mu mowią w ocży
36:
Wnet ſię dźiwnym obłokiem/ dźiwną mgłą otocży.
Pierwſza


strona: 3

z Wilcżey skory.
1:
Pierwſza ſztuká/ Záprzeć ſię pod przyśięgą Bożą:
2:
Kiedy mu z prędká w głowie concepty potrwożą:
3:
Wierći ſię: rzecżą mieni: twarz/ iáko v kurá
4:
Indyiſkiego podgárłek/ iuż śina/ iuż burá.
5:
Affekty ſię mieſzáią/ boiaźń y ſromotá:
6:
Ach gdyby gdźie do chroſtá/ ruſza go ochotá.
7:
Od wſtydu twarz cżerwona; potym bywa bláda/
8:
Gdy krew w tákiey przygodźie od ſtráchu ſię zśiá=
9:
Powieśći niezgodliwe/ ſłowá zaiąkáwe: (da.
10:
Ręce drżą iák Iśicá/ y nogi ćiekáwe:
11:
Ocży prędko biegáią: á ſerce záięcże:
12:
Wymówki bárzo ſłábe/ iák śieći páięcże:
13:
Radby wyſzedł przez fortel/ przez krzywoprzyśięſtwo
14:
Abo/ by też mogło być/ y przez cżárnokśięſtwo.
15:
Otóż tobie Iudaſzow Worek/ pánie bráćie:
16:
Coś miał cżynić w oborze/ w ſtodole/ w komnáćie?
17:
Opiſánie y rozdźielenie złodźiey=
18:
ſtwá/ iáko wiele rodzáiow złodźiei.
19:
II.
20:
PRzed wſzytkimi rzecżámi/ trzebá ográ
21:
Złodźieyſtwo/ y rodzáie złodźieiow wylicżyć:
Quid, et quotuplex ſit furtum.

22:
Zebymći to źrzetelnie vkazał ná ocży;
23:
A żebyś wyrozumiał o cżym ſię rzecż tocży.
Furtum est, Alienae rei inuiſo domino doloſa contrectatio. Inſlit. de Oblig. quae ex delict. naſc. § Furtum est.

24:
Złodźieyſtwo ieſt/ Ruchomey rzecży dotykánie/
25:
Nád wiádomość y wolą Páńſką vmykánie.
26:
Táiemne y zdrádliwe/ kiedy kto przez dźięki
27:
Bierze ku vżywániu cudze do ſwey ręki:
28:
Kiedy bierze nie ſwą rzecż nád wolą iey Páná/
29:
A z iego wiádomośćią nie bywa mu dáná.
30:
Táka definitio podoba ſię onym
31:
Práktykom ſtárodawnym/ w Práwie náucżonym.
32:
Więc choćia ſię rzecż wroći/ choć iey Pan doſtánie:
33:
Tedyś ty bráćie iednák vwlokł vżywánie.
A2A ták


strona: 4

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
A ták złodźieiem będźieſz/ choćiaś wroćił koniá.
2:
Choćia zá tobą żadna nie byłá pogonia;
3:
Ieſliś go we ſzlą záprzągł/ y drogęś odpráwił
4:
Nie pytáiąc; choćbyś też bez ſzkody go ſtáwił:
5:
Boś tu przećię bráćie w tym pokazał niecnotę;
6:
Ześ cudzym koniem robił/ vkradłeś robotę.
7:
K temu/ ieſlić go tylko ná milę powierzył
8:
Właſny Pan; á tyś ná nim dwie mili przemierzył:
9:
Pożycżyłći go ná dźień; tyś dwá dni horował/
10:
Choćiaś go zá pieniądze ná dźień árendował:
11:
Iużeś milę ſkorzyśćił/ y dźień ieden Pánie/
12:
Ieſli ſię doſyć zá to owemu nie sſtánie.
13:
Więc też tylko ruchome rzecży złodźiey krádnie:
Furtum proprie,tantum rei mobilis est.

14:
Bo kráść grunty y domy bárzo mu nie ſnádnie.
15:
Trudno ſchowáć w zánádrá domoſtwo y role/
16:
Trudno to nieść ná inſzą dźiedźinę przez pole.
17:
A przeto do złodźieyſtwá tylko to należy/
18:
Co zápáchołkiem przemyślnym tám y ſam zábieży:
19:
Y co z mieyſcá ná mieyſce w tłomocżku zánieśie:
20:
Co przed ſobą gnać może y wieść ná koleśie.
21:
A wſzákże ſię grunty kráść owi ludźie zdádzą/
Improprie rero furantur bona ſoli, qui ſuos limites promouent in alienum fundum idque clam vel doloſe.

22:
Co krzywo y nieſłuſznie gránice prowádzą:
23:
Miedze odorywáią: narożniki kopią:
24:
Stáwámi/ ſadzáwkámi cudze łąki topią:
25:
Płotem nieſpráwiedliwym w cudze ſię wgradzáią:
26:
Biorąc ſwym murom grunty/ ſąśiády zdradzáią:
27:
Ludzkie pláce śćieśniáiąc ſwoie rozſzerzáią:
28:
Sżtucżnie ſznurem y prętem morgi pomierzáią:
29:
Swoie rozprzeſtrzeniáiąc obcego śięgáią/
30:
Y ſąśiednich cżęſtokroć poi odprzyśięgáią:
31:
Táiemnie vieżdżáią ſtárodawnych gránic/
32:
Párgáminy/ piecżęći dawne v nich zá nic.
33:
Więc też ná tákie grunty Bog ſię gniewa zgołá/
34:
Y źiemiá ná nich gore/ ſchną drzewá y źiołá:
35:
Sośnie ſię krzywe rodzą: y gárbáte láſy
36:
Wołáą ná przyśięgę krzywą po wſze cżáſy.
Tak Rzymia.


strona: 5

z Wilcżey skory.
1:
Ták Rzymianie karáli Miedz wyorywánie/
Lex XII. tabularum. Qui terminum exaraſſit: ipſus et boues ſacri ſunto.

2:
Y pługá łákomego w cudze ſię wrywánie;
3:
Iż Oracżá y woły ná Rzecżpoſpolitą
4:
Brano: ábo więc winą karano ſowitą.
5:
ZLODZIEIE záś/ byś wiedźiał/ rożnego ſą y ći
6:
Cechu; rodzáiem/ ſzkołą/ ſpráwą rozmáići.
7:
Są iedni przyrodzeni: ktorych kiedy ruſzy
Fures natura.

8:
Zła náturá; ták ich do kradźieży záiuſzy/
9:
Iż ná ſwą właſną ſuknią/ iák nie ná ſwą dybią:
Táki złodźiey był on Lucus, kturego opiſał Martial. lib. 8. Si nihil inuaſit puerum tunc arte doloſa Circuit, et ſoleas ſurripit ipſe ſuas.

10:
A ieſli cudzą tráfią/ pewnie iey nie chybią.
11:
A iáko Wilk przemárły/ gdy źrzobká młodego
12:
Obacáy gdźie ná ſtronie/ łaśi ſię do niego;
13:
Iuż ſię cżołga ná brzuchu/ kryie ſię zá pniewie/
14:
Zá págorki/ zá drzewá/ y zá gęſte krzewie;
15:
Pátrzy ná zad y po bok/ ieſli kto nie zocżył/
16:
Zeby/ ieſli potrzebá/ do laſa poſkocżył;
17:
Gdy vpátrzy pogodę/ z oney wielkiey chući
18:
Drobiątku niewinnemu do gárdłá ſię rzući;
19:
A korzyſtkę porwawſzy do gęſtwy vbiega/
Káwká/ Kruk.

20:
Tám przed niebeśpiecżenſtwem wſzelákim vlega:
21:
Ták złodźiey przyrodzony/ właśnie wilcżym torem
22:
Dybie ná cudze dobro nocą y wiecżorem.
23:
Poſtępuie/ poſtawa; ieſli kto nie gada/
24:
Nádſłuchuie: kłádźie ſię/ wſtáie y pośiada.
25:
Gdy gdźie do gmáchu wnidźie/ ćicho/ bez hałáſu/
26:
Pánu Goſpodarzowi nie życży niewcżáſu.
27:
Nie rádby go przebudźił/ ſnu mu nieprzerywa/
28:
Ni káſzlem/ ni kichániem: niech zdrow odpocżywa.
29:
A gdy ſkrzynkę z pieniądzmi/ y grzędę z ſzátámi
30:
Namáca/ dopieroż go zápalą ſzátáni.
31:
Iuż zárabia ná złą śmierć/ ſzubienicą śmierdźi/
32:
Bierze worki z pieniądzmi/ bierze ſzáty z żerdźi.
33:
Ieſli mu ſię poſzcżęśći/ á vydźie z pokoiem;
34:
To co ſzcżęśliwie vkradł/ iuż to zowie ſwoim.
35:
A ieſli do cudzego nie będźie dowory/
36:
Nie możeli odemknąć Solu y Komory:
A3Iuż będźie


strona: 6

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Iuż będźie ſwoię ſuknią kradł/ y właſne ſprzęty;
2:
Grzeie go Merkuryuſz/ ogień niepoięty.
3:
CYGANY zdawná ludźie dźiwnie rozumieią/
Cygáni ſkądby poſzli.

4:
Ktorzy/ iákoby rzemięſo/ trefnie kráść vmieią.
5:
Skądby poſzli/ ia niewiem: Iedni Philiſtyny
6:
Mniemáią być/ co kiedyś wyſzli z Páleſtyny:
7:
Drudzy twierdzą żeby to Cicones być mieli/
8:
Co w Thráciey nád Hebrem bogátym śiedźieli.
9:
Bo Cicones z Cygány niedáleko chodzą:
10:
Więc ich ná to mniemánie/ przezwiſká vwodzą.
11:
A też tám tey cháłáſtry w tych kráiách nawięcey;
12:
Iákoż to bacżyć możeſz/ do Turek iádęcy.
Cygánow bárzo wiele w Trácyey.

13:
Z Wołochy ſię zmieſzáli/ płużą tám w tey ſtronie:
14:
Tám krádną/ tám zbiiáią/ ná kradźione konie
15:
Frymárcżą: mydlą ocży: Ná kradźieſz mieniáią
16:
Z goſpodarzmi: trácą ślad/ y śierć odmieniáią.
17:
Tám krádną/ támże wieſza złodźieie y káći:
18:
Pátrzay iáka Sámoiedź/ zboycá zboycę tráći.
Bacchantes.

19:
Więc też niekiedy onych Cykonow máćiory
20:
Báchuſowi ſłużyły/ iątrewki y córy.
21:
Roztárchawſzy ná głowách/ niemuſkáne włoſy/
22:
Spiewáły Báchuſowi niewieśćimi głoſy:
23:
Odłożywſzy od śiebie mołoyce y Gáchy/
24:
Tułáły ſię po gorách roſkudłáne ſwáchy.
Sacri vlulatus Bacchi.

25:
Podżega ich on Bożec/ gdy ſok iego piią;
26:
Więc pląſzą/ więc ſzáleią/ y bębnią/ y wyią.
27:
Pátrzayże ná Cygánki y ná ich pſtre płaſzcże:
28:
Pátrzay/ ieſli ſię ktora ſplećie y vgłaſzcże.
29:
Vyźrzyſz nieucżoſáną/ vyźrzyſz proſtowłoſą/
30:
Z niecżyſtą y ſámopás rozpuſzcżoną koſą;
31:
Iákby dopiero przyſzłá z Iutrzniey Báchuſowey/
32:
Z gory Cytheronowey/ ábo Iſmárowey.
Orgia Bacchi.

33:
Iák v ſrogiey Meduzy Phorkuſowey corki/
34:
Miáſto włoſow żywe ſię kręćiły iáſzcżorki:
35:
Ták v śmiádey Cygánki/ ná łbie nie zákrytym.
36:
Równáią ſię wárkocże/ wężom iádowitym.
Więc też


strona: 7

z Wilżey skory.
1:
Więc też Chiromantia, práktyká Cygáńſka/
2:
Właśćiwa zaboboná zda mi ſię Pogáńſka.
3:
Kiedy one Maenades zeſzły ſię w gromádę/
4:
O cżarách y o guſłách cżyniły więc rádę:
5:
Iedná drugą vcżyłá/ zwłaſzcżá ſtára młodą;
6:
Owa przed tą rozumem/ tá miáłá vrodą:
7:
Iák mołoycá omamić k woli białym głowom:
8:
Iáko owcom y mleko odiąć cudzym krowom:
9:
Iáko wrożyć ná ręku: iák poznáć przygody
Zabáwy Cygáńſkie.

10:
Ták przeſzłe iáko przyſzłe/ pożytki y ſzkody.
11:
Támże ſię też ćwicżyły w oney ſwoiey ſzkole/
12:
Iák ſąśiedzkie przewabić żyto ná ſwe pole:
13:
Y iáko niećić ogień pod ſłomiánym dáchem:
14:
Iáko mieſzek wyſzypłáć/ iáko ſzalić Láchem.
15:
Y dźiś tymi ſztukámi v nas nárabiáią:
16:
Gdy z cudzego pieniądze worká wywącháią
17:
Cygánki fárbowáne: á Mużowie ſámi/
18:
Báwią ſię roztruchárſtwem/ báwią frymárkámi:
19:
Ow twierdźi/ że Cygáni on lud bárzo głádki/
20:
Są od onych Wándálow Afryckich oſtátki/
21:
Ktorzy záſzli z Gąśiorkiem zá Pułźiemne wody/
22:
Y tám Podpołudniowe gromili narody/
Genſericus.

23:
Do cżáſow Gimilerzá Krola oſtátniego;
24:
Ná tym ſtánęło Páńſtwo rodu Wándálſkiego/
25:
W tych tám ſtronách: Bo tego zwyćiężył zacny Pan/
26:
Poimał/ tryumfował/ zgromił Iuſtinian/
27:
Przez Beliſáryuſá Hetmáná mężnego/
28:
Ráda/ ręką/ mądrośćią/ cnotą potężnego.
29:
Gdy Krol poległ/ y woyſká nie były iuż ſrogie/
30:
Rozpędzono z Afryki Wándály vbogie.
31:
Ięli ſię błękáć miedzy obcymi Pogány:
32:
Y zową te włocżęgi z dawnych lat Cygány.
33:
Ieden Polak nápiſał w ſwey Polſkiey Kronice/
34:
Ze poſzli ći Wándáli z Słowieńſkiey dźielnice/
35:
Ztądże też y Cygáni. Więc ſtraćiwſzy dawne/
36:
Siadło ſwoie w Afryce y kroleſtwo ſławne/
Wracáią


strona: 8

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Wrácáią ſię do tych źiem iakoby do pewnych/
2:
Stryiow y źiemkow ſtárych/ y do ſwoich krewnych.
Cygáni tułáią ſię około Słowieńſkich źiem.

3:
Więc też máło nie káżdy zmowi ſię z Słowakiem/
4:
Z Ruśią/ Cżechem/ Serbinem/ Kárwatem, Pola=
5:
A wſzákżebym ia nie rad w herbie miał Cygána (kiem.
6:
Choćby też nád tą Rotą wierzchniego Hetmáná:/
7:
Bo iego przedſięwźięćie wſzytko ná kradźieży/
8:
Ná fałſzu/ ná ſzálbierſtwie/ ná ſługách należy.
9:
A ták niech pobrátymem Iudaſzowym będźie/
Cigani, referuntur in aerarium ludae.

10:
Niech tám do iego Cechu y do ſtołu śiędźie;
11:
Złodźieyſtwo iego dźieło; poſtronek pokutá:
12:
Wiśieć mu ná podniebiu/ by nawiętſza plutá.
Fures conſuetudine.

13:
DRVDZY záś ſą ze złego nałogu złodźieie;
14:
Zadną ſię to náturą y gwiazdą nie dźieie:
15:
Ale złe towárzyſtwo y złe wychowánie/
16:
Y też złych obycżáiow niepkármowánie/
17:
Y dobrą więc náturę cżęſtokroć zepſuie:
18:
Ná łotroſtwo dobrego cżłowieká przekuie.
19:
Bo kto z łotry przeſtawa/ łotrem tákże bywa:
20:
Gdy ſię cżęſto łotrowſkim ſztukom przypátrywa.
21:
Nie vſłyſzyſz tám nigdy by chwalono cnotę/
22:
Abo ſpráwę vcżciwą: bo tám trudno o tę.
23:
Ale chwalą ſzálbierſtwo/ łeż y oſzukánie/
24:
Do niecnoty podniátę y też ponukánie.
25:
Więc ſię ieden w chytrośći nád drugiego ſádźi:
26:
Y ná złą rzecż rad oſzuſt łgarzowi porádźi.
27:
Aż vrośćie niecnotá y práwie doyźrzeie:
28:
Ztąd biorą doſkonáłość wierutni złodźieie;
29:
Ktorzy gdy chytrze krádną/ zową ie SKRYTYMI:
Fures occulti et clancularij.

30:
A ći robią ſztukámi ták známienitymi/
31:
Ze ſię by też namędrſzy nie domyśli ná nie:
Fures manifeſti: qui vulgo Facionati vocantur, Graecis αύτόφωροι.

32:
Y owſzem drugi pod cżás y ślubuie zá nie.
33:
Drudzy iáwni złodźieie/ ktorych ná vcżynku
34:
Ná świeżym poimáią/ y wodzą po rynku:
35:
Lice im przyśćignione wieſzáią ná kárku:
36:
Gdy ſobie głupie pocżną ná mądrym iármárku.
Ale ktoby


strona: 9

z Wilcżey skory.
1:
Ale kto by nie świadom Iudaſzowſkich dźieiow/
2:
Niechay wie że kilá ſekt przeważnych złodźieiow.
Sacrilegi.

3:
Iedni ſą SWIETOKRAYCY: Drudzy Pſzcżołołupcy:
Fures Apiarij.

4:
Trzeći Simoniacy ábo świętokupcy:
Simoniaci.

5:
Cżwarći Ambitioſi kupuią vrzędy/
6:
Skąd roſtą w rzecżách ludzkich niepobożne błędy:
7:
Piąty rodzay miece ſię ná Rzecżpoſpolitą/
Magiſtratuum nundinatores.

8:
Ogładza Xiążęcy ſkarb chćiwośćią nieſytą.
Depeculatores Reipub.

9:
Sżóſty/ niſzcży poddáne: Lecż záś były ná to
10:
Repetundae: karano te łákomce zá to.
Repetundae.

11:
Siodma Sektá tych ludźi ieſt Abigeatus:
Abigei.

12:
Oſma ieſzcże ſproſnieyſza ſpráwá Plagiatus.
Plagiarij.

13:
Ná oſtátek złodźieyſtwo zgołá proſtym zową/
14:
Kiedy więc ruchomą rzecż bierze kto domową.
Simplex furtum.

15:
O tych hándlách wtey cżęśći chcemy krotko mówić/
16:
Potym ſzyrzey káżdą rzecż zoſobna ponowić.
17:
DE SACEILEGIO.
18:
O świętokrayctwie.
19:
Graecis ίεροσνλία leqoavUa świętołupſtwo vocatur.
20:
SAcrilegium zową/ kiedy ſię kto wnęći
21:
Do Kielichow/ do Pátyn/ choćia ſię nie święći.
22:
Tego kto ſię tym báwi/ kto ieſt tákim zdraycą/
23:
Náſzy Polacy zdawná zową Swiętokraycą.
Lex XII. tabul. Sacrum ſacroue commendatum qui clepſerit, rapſeritque, homicida eſto.

24:
Nie cżeka áż mu Dzwonik poránu odemknie:
25:
W nocy ſię on ſam oknem ábo dźiurą wemknie.
26:
Podkopa ſię pod Kośćioł y pod Zakryſtyą:
27:
Weźmie Krzyż/ weźmie Kielich/ weźmie Monſtrán
28:
Weźmie świątká śrebrnego/ y co ſię náwinie/ (cyą.
29:
Weźmie Ornat y świetną Dálmátykę z ſkrzynie.
30:
Idźie do Ciborium do Bożey śpiżárnie/
31:
Tám y śrebro do śiebie y Sákráment gárnie.
BA ieſli


strona: 10

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
A ieſli więc nie może Zákryſtyey dobyć/
2:
Iuż ſię muśi w kośćiele rowną rzecżą obyć.
3:
Weźmie świecę woſkową cżáſem y z lichtarzem:
4:
Pod cżás weźmie ámpułki y z turybularzem.
5:
Nie pámięta ná BOGA, nieśie to do Zydá/
6:
Do Słomy/ do Szmuelá ábo do Dawidá.
Sepulchrorum violatores.

7:
Nie możeli Kośćiołá podkopáć; więc trupy
8:
W grobiech rytych plundruie/ y z tych bierze łupy.
9:
Nie mogł ſię w Zákryſtyey/ w kośćiele pożywić:
10:
Iż dobywa Cmyntarzow nie trzebá ſię dźiwić.
11:
Gdy klinoty kośćielne dobrze ſą ſchowáne:
12:
Więc przed Kośćiołem łupi ſłupki okowáne.
13:
To ſproſne świętołupſtwo y Bzymiánie ſtárzy
14:
Karáli: y rzadko ſię komu tá rzecż zdárzy.
15:
Pleminius łákomy/ tám miedzy Pogány
Liulius Dec. 3. lib. 9. Pleminij Sacrilegium.

16:
Proſerpini Lokreńſkiey Kośćioł záwołány
17:
(Gdy go do ſtárożytnych ruſzyłá ochotá
18:
Skárbow.) złupił z pieniędzy/ ze śrebrá/ ze złotá.
19:
Pomśćiłá ſię krzywdy ſwey Bogini podźiemna:
20:
Przyſzłá káźń ná łupieżcę y pomſtá wzaiemna.
21:
Wnetże ſię tám żołnierze práwie powśćiekáli:
22:
Sámi ſię y mieſzcżány iák bydło śiekáli.
23:
A gdy tá rzecż do vſzu Senatorſkich doſzłá/
24:
Zle Pleminiuſowi oná cauſa poſzłá:
25:
Poiman y oſądzon/ y vmárł w ćiemnicy:
26:
Lecż/ by nie to/ wźiąłby był toporem po krćicy.
27:
Kazano do Kośćiołá powrácáć zawićie:
28:
Odlicżyć myńcę: złoto odważyć ſowićie.
29:
Toż ſię też y z Pyrrhuſem o te ſkárby ſtáło:
Pyrrhus.

30:
Nie vſzedł też od mśćiwey Perſephony cáło.
31:
Potonęły mu w morzu y z ludem okręty/
32:
Y muśiał wroćić ná zad on depoſit święty.
33:
Więc też przyſzło w przyſłowie Toloſáńſkie złoto:
Aurum Toloſanum.

34:
Bowiem też wiele było kłopotu y o to.
35:
Ktorzy iedno kośćielnych rzecży ſię tykáli/
36:
Prożno ſię przed żáłoſną pomſtą vmykáli.
Wſzędy


strona: 11

z Wilcżey skory.
1:
Wſzędy ich Bog doieżdżał onego Kośćiołá,
2:
A przed znácżnym karániem nikt nie vſzedł zgołá.
3:
Więc kiedy iáki nędznik ſzcżęśćie ma błazeńſkie:
4:
Mowią że ma nieborak złoto Toloſáńſkie.
5:
Ci ktorzy też z kośćiołá Sálomonowego
6:
Bráli ſkárby/ potkáło záwſze co nowego.
7:
Ieden rękę piſzącą odpowiedne ſłowa
8:
Widźiał: bo nád nim trwogá byłá iuż gotowá.
Danielis 5.

9:
Drugi rozum ſtráćiwſzy ſtał ſię gnuśnym wołem/
10:
Co też zuchwále walcżył z BOGIEM y z kośćiołem.
Eiuſdem 4, et 6.

11:
Ogniem Práwo piſáne ten hándel przeklęty
12:
Karze/ ktory ſię śmiele rzuca ná ſkarb święty:
13:
Kiedy ſię kto dotyka rzecży poświęconych/
14:
Nie hámuiąc od złego ręku poſkromionych.
15:
Bo też Pan BOG ták karał o kośćielne ſprzęty/
16:
Y o vrząd kápłańſki przećiwne natręty.
17:
Ták niekiedy pokarał onego Dátáná:
18:
Ktory w pychę podnieśioń będąc od ſzátáná
Numeri 16.

19:
Wrywał ſię w Aaronow ſobie niezlecony
20:
Vrząd: więc też nań zſtąpił ogień rozniecony:
21:
Spalił go z towárzyſzmi: pomſta ich trapiłá:
22:
Náoſtátek ſię o nich źiemiá rozſtąpiłá.
23:
Cżuyćież ſię odſzcżepieńcy/ Sektarze mizerni:
24:
Ludźie zápámiętáli/ ludźie nowowierni.
25:
Niechayćie ſkárbow świętych/ niedźielćie ſię plonem
26:
Stráſznym/ BOGV zaſtępow zdawná poślubionym.
27:
Przecż gwałćićie onych duſz wolą oſtátecżną/
28:
Co iuż tám pokoy máią y odpłátę wiecżną:
29:
Więc też pſzcżelne złodźieyſtwo/ y miodowych dźieni
Furtum apiarium apud noſtros aequiparatur ſacrilegio.

30:
Wydźieránie/ náſz bártnik świętokrayctwem mieni.
31:
Bo też robotę pſzcżelą/ ſwą práktyką wieyſką/
32:
Zowie świętym brzemieniem/ y roſą niebieſką.
33:
Pſzcżołki kmietce kmiotowny gdy ſię komu mnożą:
34:
Miod nioſą nam ná żywność/ woſk ná ſłużbę Bożą.
35:
Y ogniem też to karzą práktycy borowi;
36:
Iák bywáią karáni świętokraycy owi.
B2Y śmierćią


strona: 12

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Y śmierćią Iudaſzową niebożętá ſchodzą/
2:
Gdy ich ſrogim przykłádem koło drzewá wodzą
3:
Kiſzki wypátroſzywſzy: one bárć Soſnową
Poena praedonum qui depraedantur aluearia.

4:
Záłośnie opáſuią ſtráſzliwą oſnową.
5:
Ták z Iudaſzá wnętrznośći wypádły ſmrodliwe/
6:
Ták y z tego wnętrznośći wyćiągáią żywe.
7:
Więc y pſzcżołki robotne znáią dobrodźieiá
8:
Ktory ich opátruie: Znáią też złodźieiá
9:
Bo go iedzą nád zwycżay/ nie odeydźie cáło:
10:
Y żądłámi nátknione puchnie ná nim ćiáło.
11:
Przeto ieſli ćię boiaźń BOZA nie odwodźi
12:
Od wyſtępku: Niechayżeć ná pámięć przychodźi
13:
Sąd BOZY, męká ćięſzka/ karánie ſromotne/
14:
A zátym wiecżna pomſtá y piekło niewrotne.
15:
o prágnieniu vrzędow ábo do=
16:
ſtoieńſtwá.
17:
De Crimine AMBITVU, ſiue de AMBITIONE. Φιλοτιμία Graecis.
19:
CZemu kłopot kupuieſz/ biedny dármochłubie?
Lex Iulia de ambitu.

20:
Przecż te krucżki od ćiebie ten Elector ſkubie?
21:
Schoway dźiećiom nieboże: nie cżyń ſobie ſzkody:
Mátthiaſzki/ ábo Krucżki.

22:
Záżyway ták z pokoiem domowey ſwobody.
23:
Choway z hálábartámi Ládyſłáwy święte/
24:
Choway płáſkie/ y owe ná ſznurku przegięte.
25:
Przewyćiężyſz/ nieboże/ Leones et lynces,
26:
Maſzli owę monetę IN HOC SIGNO † vinces.
Portugały.

27:
Maſzli MATREM GRATIAE, choway ią nabożnie/
28:
PATRONAM VNGARIAE wywięzuy oſtrożnie:
29:
Nie day ślicżney monety/ nie day ſwego potu/
30:
Nábywáiąc w vrzędźie pewnego kłopotu.
31:
Kupiſz ſobie rzecż trudną y bárzo przećiwną:
32:
Lepiey ſnadź po ſtáremu zoſtáć licżygrzywną.
W Rzymie


strona: 13

z Wilcżey skory.
1:
W Rzymie tám nie żal było Candidatem zoſtáć/
Comitia curiata apud Romanos.

2:
Gdybyś mogł ták zacnemu vrzędowi ſproſtáć.
3:
Bo tám co Conſul to KROL, DICTATOR Sesarzem:
4:
A my ſię tu o ledá vrzędżinkę ſwárzym.
5:
V Rzymian trzymał ieden cáłą Prowincyą/
Prounciae Romanorum praecipuae.

6:
Azyą/ ábo Egipt/ ábo Sycylią:
7:
Afrikę/ Hiſzpánią/ Niemce/ Brytánnią/
8:
Illiryk/ Pánnonią/ y Mácedonią:
9:
Phenicią/ Káryą lubo Cilicią/
10:
Páleſtynę/ Aráby/ Indy/ Armenią/
11:
Perſy/ Párty/ Phrygią/ Meſopotámią:
12:
Pont/ y Káppádocyą/ y Páphlágonią:
13:
Licią/ y Thrácyą/ Lydią obfitą/
14:
Y Scytyą Rzymiánom záwſze niepożytą.
15:
Wyſpy morſkie/ Libyą/ Poeny/ Numidią/
16:
Y ſąśiádę Gállią/ Mátkę Itálią.
17:
Tám było co rozdawáć/ było o co prośić/
18:
Był świát wſzytek pod mocą; było ſkárbow doſyć.
Prenſatio.

19:
Przeto chudy mieſzcżánin/ nie dármo ſię łaśił/
20:
Nie dármo ſwoię dźielność y zaſługi kraśił.
21:
Y gdźie było potrzebá/ nie żáłował złotá/
22:
Kiedy więc nie dokońcá znácżna byłá cnotá.
23:
Nágrodźiło mu ſię to gdy Rádźiectwá doſtał:
24:
Chocia Cenzſorem Rzymſkim/ choć Pretorem zoſtał.
25:
Nie żal wędy y gliſty/ nie żal złotey śieci/
26:
Gdy ſię w mátniey ná brzegu złoty Loſoś świeći.
27:
Są ieſzcże y dźiś wolne Rzecży poſpolite/
28:
Gdźie ná Wielmożny Senat dochody obfite.
29:
Nikt mu tego nie zayźrzy/ nikt mu nie wydźiera:
30:
Głupia y ſłába zazdrość/ prożno nań náćiera:
31:
Gdźie to ieſzcże y dźiś ieſt/ y było iák żywo/
32:
Iż ſobie mowią: PODZMY NA ZOLOTE ZNIWO.
33:
Iáko Strátokleſowi Dromoclides rádźił/
Stratocles Dromoclidem admonebat: Eamus, inquit, ad meſzem auream.

34:
Gdy go ná tákie żniwo łákomie prowádźił.
35:
Y dźiś miedzy chćiwymi ſą tákowe głoſy/
36:
Znimy złotą pſzenicę/ żnimy złote kłoſy:
B 3Doymy


strona: 14

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Doymy Rzecżpoſpolitą: rzeżmy złote groná:
2:
Wſzák bogáta winnicá/ nábráne wymioná.
3:
W tákowych mieśćiech możeſz ábo ſię zbogáćić/
4:
Możeſz też ſławę náwet y duſzę vtráćić/
5:
Lecż też możeſz obiáśnić ná onym vrzędźie
6:
Cnotę/ zaſługi/ dźielność/ y ſpráwy twe wſzędźie.
7:
Możeſz zbáwienia doſtać/ żyieſzli pomiernie/
8:
Służyſzli bez łákomſtwá oycżyznie ſwey wiernie.
9:
Y tám być Candidatem/ chodźić w białey ſzáćie/
10:
Tám być y Prenſatorem nie żal/ Pánie bráćie.
11:
Nie żal ſię kłániáć ſtárſzym/ y możnym Pátronom/
12:
Obierácżom vrzędnym y Plebistribunom.
13:
Ale w tákowych mieśćiech gdźie lichotá wiecżná/
Nędzne vrzędy.

14:
Tám twoiá Ambitia ieſt niepożytecżna. (nem:
15:
A zwłaſzcżá gdźie Podwodá/ gdźie Burmiſtrz forma=
16:
Iuż będźie kłopotarzem/ nieborakiem pánem.
17:
Záwſze kwili ſąśiády/ vſtáwnie wydźiera
Vehiculatio: noſtri Podwodam vocant. Hoc oneris genus, Nerua imperator toti remiſit Italiae: quare in eis numis viſuntur hae lilerae: VEHICVLATIONE ITAL. REMISSA. Vide Ioan. Pierium in ſuis Hieroglyphicis lib. 4. de Equo vbi citat Fab. Vigil. Spoletanum. Sed vbi nunc ſunt Neruae?

18:
Chude ſzkápy/ noſáte z obory wywiera.
19:
Cżáſem ſobie z przyſtoyną powagą záśiędźie
20:
Ná Ratuſzu ná ſpráwách/ ná ſwoim vrzędźie:
21:
A przed nim cudzoźiemcy ſtoią; Lubecżánie/
22:
Włoſzy/ Pruſowie/ Niemcy/ y Norembercżánie:
23:
Gdy ſię ſtrony o wielkie ſummy roſpieráią/
24:
Sędźiowie ſię z powagą ſwą rozpośćieráią/
25:
Burmiſtrz Dekret feruie/ ſtrony ſię vćiſzą:
26:
Bo im idźie o wielką: Drudzy w Acta piſzą:
27:
A w tym wnidźie podwodnik: Burmiſtrzu day koni
28:
Ná podwodę. Lękną ſię cudzoźiemcy oni;
29:
Pátrzą co ſię to dźieie: A Pan ſię porywa;
30:
Cżáſem nieborak Burmiſtrz y ſzwánki obrywa:
31:
Wſtydźi ſię obcych ludźi/ iákoby go z ſtołu
32:
Zrzućił/ ábo z kobiercá/ z Radſkimi poſpołu.
33:
Coż mawá bráćie cżynić iuż dáley nie wiewá:
34:
Podobno tu przyidźie iść od ſądow do chlewá/
Ab equis ad Aſinos.

35:
Sżukáć koni po ſtáyniách/ odbieżawſzy onych (nych.
36:
Gdańſzcżan/ y Wrocłáwiánow bárzo potrwożo=
Ná drugie


strona: 15

z Wilcżey skory.
1:
Ná drugie Burmiſtrzoſtwá włożono Sżárwárki;
2:
Miáſto rządow/ y ſądow/ pilnuią grábárki:
3:
Kiedy ondźie ná Wioſnę pocżną ſię rwać ſtáwy:
4:
Iuż tu Pánie Burmiſtrzu położ inſze ſpráwy:
Liturgiae: λητονςγίαι et λειτονςγίαι: Publicae operae, Sżárwárki.

5:
Iuż tu bráćie z bárłogiem/ y z gnoiem napierwey
6:
Mykay/ niżli ſię zeydźie poſpolſtwo/ do przerwy:
7:
Ieſli po cżáśie przyidźieſz (nieſtety ná świećie)
8:
Odnieśieſz od Stároſty korbácżem po grzbiećie.
9:
Cżáſem pocżcżą Burmiſtrzá/ iż pług iego przodkiem
10:
Wyieżdża ná Páńſzcżyznę: á Rádźieckie śrzodkiem:
11:
Proſtacy ná oſtátku. Burmiſtrz naprzod śpiewa
12:
Onę pioſnkę orácką; poſpolſtwo opiewa.
13:
A Pánu miło ſłucháć onego nieſzporu/
14:
Y ták ſię wlecże co dźień k ſámemu wiecżoru.
15:
Radby miał Wenecyą z miáſtecżká/ Lecż Duká/
Libera ciuitas; ſed ciues mancipia.

16:
Chce by mu rolą orał: nie ledá to ſztuká.
17:
Przeto niewiem co to wżdy kupuieſz nędzniku/ (ku.
18:
Niewiem iák ná tym Xięſtwie wytrwaſz niewolni=
19:
Więc y ow w wielkim mieśćie Burmiſtrzoſtwo kupił
20:
Zeby/ co dał Wyborcy/ ná drugich wyłupił.
Kto kupuie vrząd/ ten przedáie ſpráwiedliwość.

21:
Przedawa ſpráwiedliwość/ bierze zá nie dáry:
22:
Bowiem też vrząd kupił drogo áż bez miáry.
23:
Mowi że go obrano z godnośći/ z zaſługi:
24:
Ano dobrze nie vmie y Paćierzá drugi.
25:
Iudaſzow mu ná myśli on nienáſycony
26:
Mieſzek; do tego zdobycż nieśie z káżdey ſtrony.
27:
Ten hándel máło lepſzy ieſt niżeli owo
28:
Sacrilegium, ábo kupno Iudaſzowo.
29:
Przeto do tego Worká ſchoway Ambitią.
Simonia est, quae de ſacris functionibus nundinatur.

30:
Lecż też tu możeſz włożyć Xiężą Simonią:
31:
Bo ktory ſię łákomiec báwi świętokupſtwem/
32:
Ten ſię też brzydkim będźie báwił świętołupſtwem.
33:
Ci co kupuią vrząd y ći co przedáią/
Qui non intrat per oſtium, ſed aſcendit aliunde, ille fur est et latro. Iob. 10.

34:
Obá Iudaſzowego Cechu ſię trzymáą:
35:
Muśim Zydy iednáko y Iudaſzá winić/
36:
Ci kupili CHRISTVSA, ow go śmiał zácenić.
Byłá


strona: 16

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Byłá Lex Calpurnia, Lex Iulia potym
2:
De Ambitu: iák świádcżą ſtáre práwá o tym:
3:
Kto ſztuką/ ábo kupnem/ ná vrzędy wchodźił:
4:
A tym Rzecżpoſpolitą fortelem podchodźił:
5:
Ten bywał práwnie karan od Rzymiánow onych;
6:
Przepadał pewną winę/ ſto złotych cżerwonych.
7:
Dźiś nie pytáią iako kto ná vrząd wchodźi/
8:
Kiedy mu iuż Elector łákomy dogodźi.
9:
Rozumiey go iáko chceſz: á on przećie Pánem/
10:
Choć zá dáry/ zá złoto plugáwie obránym.
11:
O złodźieyſtwie Rzecżypoſpolitey/
12:
De PECVLATV, id eſt, de furto aerarii ſ iue fiſci: πεςί τον δημοδίον κλέμματος.
14:
IEſt też drugie złodźieyſtwo/ Peculatum zową
15:
Láćinnicy y práwni ludźie ſwoią mową:
16:
Gdy kto Rzecżpoſpolitą (iż ták mam rzec márnie)
17:
Lub iákiego Monárchy dochód k ſobie gárnie.
18:
Iákoż to zá tym idźie/ iż więc ten rad łupi
19:
Rzecżpoſpolitą/ kto ią zá poſuły kupi.
20:
Bo y oracż łákomy dla hoyney nádźieie/
21:
Náśienia nie lituie/ lecż ie hoynie śieie.
22:
Wiátorámi zwano w Rzymie mieyſkie ſługi/
Liu. Decade 3. lib. 10. Scribae, inquit, et viatores egeſzere pecuniam ex aeratio, damnatique ſunt.

23:
Ci łupili táiemnie ſkárbnice cżáſ długi:
24:
Piſárcżykowie z nimi kompánią wiedli/
25:
Y zá to ſię ſtroili/ y pili/ y iedli.
26:
Wynioſło ſię to potym/ karano ich ſrodze/
27:
Y on zacny Lucullus był tám w wielkiey trwodze.
28:
Bo zá iego ſzáfárſtwá (Vrzędnicy wárá)
29:
Iż ſię tá ſzkodá ſtáłá/ pátrzono Lonárá.
30:
Przed trzydźieſtą lat byłem w Cżeſkim Kromołowie/
31:
Gdy zdybano iednego ná tákowym łowie:
Mowią/


strona: 17

Z Wilcżey skory.
1:
Mowią/ Zkąd ma pieniądze ten Pan? A on iſzcże/
Skrowiſzcże/ po Cżeſku: po Polſku Skarb.

2:
Do zamku ſię wrywáiąc/ Grábine ſkrowiſzcże.
3:
Kilánaśćie tyśięcy złotych z pokłádnice
4:
Páná ſwego ſkorzyśćił: Więc też ſzubienice
5:
Spráwiono nań oſobne: Bo ná ſtárych nowe/
6:
Wyſoko wynieśiono porządne Soſnowe.
7:
A ták on Arcyzłodźiey chodźił długie cżáſy
8:
Ná oney ſwey wierzchnicy z wiátrámi zá páſsy.
9:
Karzą więc tákich ludźi rozmáićie o to:
10:
Cżáſem im leią w vſtá rozpuſzcżone złoto.
11:
Lex Iulia v Rzymian z źiemie wywołániem
12:
Karáłá wyſzokrayce y cżći odsſdzániem.
13:
Kiedy Ráycá zwyćięſtwo otrzymał: do kupy
14:
Nieprzyiaćiołom wźięte znaſzał wſzytki łupy.
15:
Y záraz przy tryumfie do ſkárbnice dawał
16:
Kleynoty/ śrebro/ złoto/ ktorego doſtawał.
17:
A ieſli więc niewiernie y nieſprawiedliwie
18:
Oddał/ co w boiu doſtał y ná krwáwym żniwie:
19:
Przypłacał tego dobrze y zá to ſię wſtydźił:
20:
Y tym ſámym ſwą dźielność y ſławę ohydźił.
21:
Camillus on zacny mąż y Oćiec oycżyzny/
M. Furius Camillus, ab Apuleio Saturnino damnatus, Ardeam conceſsit.

22:
Ná ſławie nieśmiertelney nie vſzedł tey blizny.
23:
Włożono to ná iego oſobę hetmáńſką/
24:
Iákoby miał zátrzymáć korzyść Weientáńſką.
25:
Liuius Salinator z Rádźiectwá złożony/
26:
Był też tymże wyſtępkiem ſrodze zátrwożony.
27:
Miltiades Atheńſki/ ſześćkroć ſto tyśięcy
Miltiades dux Athenienſium.

28:
Ná polách Márátońſkich/ ieſliże nie więcey/
29:
Perſow nie wielkim pocżtem ſzcżęśliwie poráźił:
30:
Iednák ſię ná oſtátek ná ſławie vráźił.
31:
Iákby ſobie przywłaſzcżał/ dano mu tę winę/
32:
Poſpolite pieniądze: y prze tę przycżynę
33:
Wſádzon od Atheńcżykow: dał w więźieniu gárdło:
34:
Y ták mu ſię mizernie w tey nieſławie zmárło.
35:
Ieſt też táki wyſtępek: Repetundas zową:
Actio Repetundarum.

36:
Gdy kto bywa godnośćią vcżcżon vrzędową:
CKiedy


strona: 18

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Kiedy mu dobrá mieyſkie porucżą do rządu/
2:
Lub iáką Prowincyą podádzą do ſądu:
3:
Gdy ſobie poſpolite przywłaſzcża dochody/
4:
Ciemięży Pánu ſwemu poddáne narody/
5:
Vbrawſzy ſię w on vrząd iák w ſtráſzydło iákie:
6:
Wymyśla więc fortele tákie y owákie:
7:
Winy/ depáktácie/ pámiętne/ y ſoſze/
8:
Y przywodźi w Sequelę niepowinne groſze/
9:
Nie pátrząc winnieyſzego: ále nieboraká/
10:
Gdy widźi iż ieſt co ſkuść/ ſkubie więc proſtaká.
11:
Iż ſię nie śmie o krzywdę oprzeć y nie vmie/
12:
Kulkę nań założywſzy karze go ná ſummie.
13:
Praetor cum imperio od Rzymian poſłány/
14:
Więc co weźmie od kogo zmawia ná Rzymiány.
15:
Ták niekiedy on Verres Sycylią trzymał;
Verres a Siculis repetundarum poſtulatus.

16:
Iż ią záwſze miał trzymáć/ ták nieborak mniemał;
17:
Więc plundrował Ratuſze/ Kośćioły/ y Bogi:
18:
Sżláchtę/ Kupce/ Mieſzcżány/ náwet y złe wrogi.
19:
Lecż Cicero wymowny dał mu rok záwity:
20:
Zácżym też był on Verres od Senatu zmyty.
21:
Acilius Glabrio to práwo vſtáwił/
22:
Potym oſtárzáłego Iulius popráwił/
23:
Aby żaden podárkow nie brał/ okrom pewnych
24:
Oſob/ śiedząc ná ſądźie: to ieſt/ od ſwych krewnych:
25:
Kto ſię tego dopuśćił/ mſzcżono ſię więc ná nim/
26:
Karano go bezecnym z źiemie wywołániem:
27:
Karano go ná zdrowiu y też ná monećie/
28:
Kiedy go więc muśniono znácżnie po kálećie.
29:
O złodźieiách bydlęcych.
O záymacżách.

30:
De ABIGEIS, ſeu furibus veterinorum,
31:
περί των άπελάτων.
32:
IEſt też iedno złodźieyſtwo doſyć niepocżeſne/
33:
Y dobrym goſpodarzom ćiężkie y boleſne:
Gdy kto


strona: 19

Z Wilcżey skory.
1:
Gdy kto oklep ogłowią/ y łycżáną brodnią
2:
Lowi źrzobki/ trzymaiąc v Neſtru przewodnią/
3:
Bierze kozły/ bárány/ y co ſię náwinie:
4:
Bierze bydło rogáte/ bierze karmne świnie.
5:
Abigeatum zowią/ gdy kto tym ſpoſobem/
6:
Báwi ſię páſtewnikiem cudzym/ ábo żłobem/
7:
Záymuiąc ſkot y ſtádo: y poymuie one
8:
Piękne wołki/ wáłaſzki/ białe/ śiwe/ wrone:
9:
Iedźie nocą bez śiodłá/ ćierpi dżdże y wiátry/
10:
Przez mieyſcá niebeśpiecżne/ przez Stryi y przez
11:
A. im dáley odiedźie/ tym iuż śmielſzy bywa. (Tátry:
12:
Ná tárgu nieznáiomym towáru odbywa;
13:
Ceni ná poły dármo/ á wźiąwſzy iśćiznę/ (znę.
14:
Mknie precż/ przelichmániwſzy ſwą powołowcży=
15:
A gdy ſię kto poſtrzeże/ á pozna złodźieyſki
16:
Nieporządek/ bez śiodłá/ bez vzdy: Wnet mieyſski
17:
Vrząd bierze ná pomoc: złodźiey/ złoźziey krzyknie;
18:
Wnet on iſty roztrucharz miedzy ludźmi zniknie/
19:
Towáru odbieżawſzy: á co żywo po nim:
20:
A ieſli go dogonią/ iuż źle bywa o nim.
21:
Lecż y tu ieſt rożnicá/ kiedy kto iednego
22:
Koniá z ſtádá vwiedźie/ á k temu biednego:
23:
Iuż to ieſt ſimplex furtum: Lecż gdy doydą licá/
24:
Pewnie iuż tám w roboćie bywa ſzubienicá.
Excuſatio furis deprehenſi: friuola.

25:
Nie wymowiſz ſię: Szkápá byłá nie pocżeſna/
26:
Noſáta/ nie pocżworna áni też poſzeſna:
27:
Chuda/ gurdźielowáta/ kły ſobie przyiádłá/
28:
Nie znáć, ná ktorą páśie/ ná nogi vpádłá:
29:
Przetom lekce rozumiał o wzgárdzonym koniu:
30:
Co go páſą Dźiewánną y piaſkiem ná błoniu:
31:
Co koło Bożey męki/ ná puſtym przyłogu/
32:
Bliſko domu łbem kiwa/ á ledwo nie w progu:
33:
Bielunem y piołynem tucżył ſię zá gumnem/
34:
Podrożnikiem/ kobylim ſzcżawiem y pśim rumnem.
35:
Poiąłem nieboraká w polu/ nie w oborze/
36:
Ná łące popyſkáney/ ná świnim vgorze.
C 2Ledwo


strona: 20

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Ledwo mię márchá zánioſł ná ten ſławny iármárk/
2:
Y ná ten nieſpodźiany około mnie ſzárwárk:
3:
Przetoż nie fołdruy na mię, proszę, panie bracie,
4:
Nie názbytem ćię przywiodł ku znácżney vtáćie.
5:
Lecż odpowie goſpodarz bárzo ſfráſowány/
6:
Y drogą niepotrzebną wielce ſprácowány:
7:
Złodźieiu/ niecháć było ſtárcá ná wygonie/
8:
Nieraz ſię tu ná rośie wypryſkuią konie:
9:
Kupiłem go; mnie był zdrow/ mnie chorował: zátym
10:
Coćby był zdechł/ mnieby zdechł: á tobie nic na tym.
11:
Złą wolą twoie ſkarżą: choćia korzyść máła:
12:
Zeby chćiwość nie byłá do cudzego śmiáła.
13:
Kto dobrego vkrádnie/ Bucżáckiego ſtádá/
Qui magna furatur, forſan abſtineret paruis: et n0on econtra.

14:
Mogłby niecháć lichoty y pśiego obiádá:
15:
Ale kto złego bierze/ á k temu máłego/
16:
Pewnie by wźiął roſłego y wychowáłego.
17:
A przeto bráćie miły miey ſię do ſpowiedźi:
18:
Niech ćię Kápłan od Fáry z świątośćią náwiedźi.
19:
W przyſzły piątek o tobie łáwicá záśiędźie:
20:
Stánieć ſię według práwá: á tám koniec będźie.
21:
O złodźieyſtwie końſkim/ ábo
22:
bydlęcym.
23:
De ABACTV, ſiue ABIGEATV.
24:
πεξί τής άπελασίας τών ξώων
25:
ZLodźiey gdy ſię ná koniu ná iednym zápráwi/
26:
Pewnie ſię y do cżego więtſzego popráwi.
27:
Záſmákowáło mu kráść poiedynkiem konie/
28:
Więc potym śmiele idźie z towárzyſtwem po nie.
29:
Zágrábi wſzytko ſtádo/ á nic nie zoſtáwi:
30:
Wſzytko hurmem záymuie co mu ſię poiáwi.
31:
Zaydźie zá gory/ láſy/ zá wody/ zá bory/
32:
Chroſtámi/ mánowiámi cżyni ſobie tory.
Tráći


strona: 21

z Wilcżey skory.
1:
Tráći ślad/ myli drogę/ we dnie ſpi/ á nocą
2:
Pędźi/ áż ſię od biegu podiezdkowie pocą.
3:
A gdy zápędźi ſtádo zá cudze gránice:
4:
Iuż beśpiecżen/ mniema by wolen ſzubienice.
5:
A iż mu ſię powiodło/ drugi raz ſię wráca:
6:
Choć ná ſzcżęśćiu złodźieyſkim cżęſtokroć vtráca.
7:
Bierze owce y świnie/ y bydło rogáte:
8:
Záſzedſzy w kray obfity miedzy wśi bogáte.
9:
Aż ſię chłopi obacżą/ y znáć ſobie dádzą:
10:
Ná Myśliwcá onego mężnie ſię vſádzą.
11:
Więc on złodźiey zá trzodę/ chłopi zá złodźieiá:
12:
Tám go dopiero zwykła omyli nádzieiá.
13:
Ták ći niegdy on Cacus, dźiecię Vulkanowe
14:
Brał cudzy ſkot/ iáłowki cżerwone y płowe.
15:
Vpátrzył ſobie mieyſce w kráinie Látyńſkiey/
16:
Nád Tybrem/ przy oſobney gorze Awentyńſkiey.
17:
Tráfiłá ſię iáſkinia przyrodzona w ſkále/
Hiſtpria Caci abigei, Aemeod. viij.

18:
W ktorey ſię vbeśpiecżył y kazał zuchwále
19:
On iſty przepędźiſkot: Cżego nie ſpráwiłá
20:
Náturá/ tego chłopia ręká popráwiłá.
21:
Gdźie było chropowáto/ gdźie mu kámień wádźił/
22:
Tego złodźieyſki przemyſł nadobnie pogłádźił:
23:
Vprzeſtrzenił/ vrownał/ z kámieniá wykrzoſał/
24:
Iákby ćieślá nalepſzy toporem vćioſał.
25:
Y tákże oná gora właśnie iákby dęta/
26:
Z przyrodzenia dźiurawa/ cżęśćią też wyćięta/
27:
One rozboynią y on loch nágotowáłá
28:
Kákuſowi/ iákoby ná to vrość miáłá.
29:
Tám ſobie dom vlubił y one tám ćienie:
30:
Tám krolował/ tám z gęby wypuſzcżał płomienie.
31:
Ogniem chuchał/ dymámi ſoſnowymi kichał:
32:
Lud poſpolity widząc od boiáźni zdychał.
33:
Gdy komu záiął bydło do onego gmáchu/
34:
Nie śmiał żaden iść zá nim od wielkiego ſtráchu.
35:
Bo kiedy go kto gonił/ wnet płomieniem rzygnął/
36:
Y párą go śiárcżáną przez ſtáie dośćignął.
C 3Więc do


strona: 22

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Więc do ſtráchu onego/ był śilen y bronią:
2:
Ieſli kogo nie zwalcżył ogniową pogonią/
3:
Zwalcżył ręką: Bo w łotrze niewymowna byłá/
4:
Iák poſpolićie bywa/ y zdrádá y śiłá.
5:
Zdrádá táká: Iż nigdy bydłá krádźionego
6:
Wproſt nie pędźił przed ſobą/ do lochu onego.
7:
Lecż dla poſzlákowánia/ do złodźieyſkiey brony
8:
Zádkiem woły y krowy ćiągnął zá ogony.
9:
Y tą zdrádą tráćił ślad/ wſpák obrácał ſtopy/
10:
Żadna nie byłá ku drzwiom/ lecż wſzytkie od ſzopy.
11:
Rzekł tám drugi nieborak idąc zá ſwym ſtádem/
12:
Sćigáiąc prętko świeżym ſwych ćiołakow śládem/
13:
Radbym był vrzędnie ſwoy dobytek licował/
14:
Lecż mi ſzátan podobno drogę wynicował.
15:
Wiem dobrze iż dopiero tędy korzyść pędźił:
16:
Y nie iednego iuż ten ſkotokraycá znędźił.
17:
Ale niewiem co cżynić; gdyż bydlęce tory
18:
Nie dochodzą do progu złodźieyſkiey obory.
19:
Nie ieſt pewne ná tego łotrá podobieńſtwo:
20:
Muśi być iż ten zdraycá vmie cżárnokśięſtwo.
21:
A ták náwłocżywſzy ſię koło oney ſkáły/
22:
Nie doſtał ſwego bydłá mieſzkáiąc dźień cáły.
23:
Poſzedł z nicżym do domu/ płákał/ dźiwy broił/
24:
A on Cacus wołki iadł/ ſyte krowki doił.
25:
Więc kámieniem okrutnym/ on duży niecnotá/
26:
Záwalał drzwi do iámy/ y do chlewá wrotá.
27:
Zaden ták mocny w ręce nie był/ y ták śmiáły/
28:
Ktoryby mogł ábo śmiał ruſzyć oney ſkáły.
29:
Aż ſam zacny Hercules máiąc drogę tędy/
30:
Doſzedł tego ſzálbierſtwá; vſkromił te błędy.
31:
Wrácał ſię z Heſperyey/ z zwyćięſtwá
32:
Zábiwſzy Geryoná Krola trogłowego.
Geryontriceps. τοιχέφαλος.

33:
Zábrał mu ślicżne owce/ y bydło rogáte/
34:
Ochędoſtwo Krolewſkie/ y ſprzęty bogáte.
35:
Wrácał ſię do Grecyey przez Włoſkie zagony/
36:
Prowádząc onę zdobycż y woienne plony.
Przeprawił


strona: 23

z Wilcżey skory.
1:
Przepráwił ſię przez Tyber w Ewándrowe włośći/
2:
Spokoynie/ y nie cżyniąc nikomu przykrośći.
3:
Przyſzło mu ćiągnąć imo Kákuſowe progi, (gi.
4:
Bo nie miał nigdźiey proſtſzey y świádomſzey dro=
5:
Niecny Kákus vpátrzył z Awentyńſkiey ſkáły/
6:
Iż ſobie buyne woły po polu igráły.
7:
Nie odmienił zwycżáiu áni przyrodzenia/ (nią:
8:
Wiodłá go chęć nieſzcżęſna ludźiom do ſzkodze=
9:
Wyrwał ſię w nocy z oney iáſkiniey vkradkiem/
10:
Przebrał co tłuſtſze woły/ miedzy przednim stad=
11:
Prowádźił opák złodźiey one ślicżne plony/ (kiem.
12:
Do łotrowſkich ſzáláſzow ćiągnąc zá ogony.
13:
Nieieden ſię ćiołaſzek ná drodze opierał:
14:
Lecż im Cacus, wlokąc ie zá chwoſty/ doſkwierał.
15:
Syn Iowiſzow Herkules nie záſpał ſwych rzecży:
16:
Przelicżył przednie woły: bo ie miał ná piecży.
17:
Obacżył że nie wſzytki: wnetże ſkoro z brzaſkiem
18:
Zguby ſwoiey po polu ſzukał z wielkim trzaſkiem.
19:
Szukáiąc/ vpátrzył tám pod gorą drożyſko/
20:
Gdźie miał Cacus rozboynią y ſwoie łożyſko:
21:
Vpátrzył też świeży ślad/ y bydlęce ſtopy.
Atquehos, ne qua forent pedibus veſtigia rectis, Cauda in ſpeluncam tractos, verſisique viarum Indicijs, raptos ſaxo occultabat opaco:

22:
Rozgniewány Herkules/ vdał ſię w też tropy.
23:
Lecż obacżył iż śćięgná podáły ſię ná wſtecż;
24:
Y kopytá bydlęce poſzły od gory precż.
25:
Wroćił ſię tedy názad/ ożáłował ſzkody:
26:
Minął gorę Auentyn Kákuſowe grody.
27:
A kiedy ſię brał w drogę/ y z bydłem ſię ruſzył/
28:
A wołkow ſwych odiſkáć iuż ſobie nie tuſzył/
29:
Pocżuły niebożętá ſwe ſtádo znáiome:
Quaerentem, nulla ad ſpeluncam ſigna ferebant.

30:
Bo tążyły do drugich ćielętá krádźione:
31:
Ozwáły ſię w iáſkini/ żáłośnie rycżáły.
32:
Bo tám w tych gornych ćieniách iuż były zdźicżáły.
33:
Vſłyſzał to Herkules/ ſzedł ná głos do ſkáły,
Reddidit vna boum vocem, vaſtoque ſub antro Mugijt et Caci ſpem cuſtodita fefellit.

34:
Zeby mu ſię koniecżnie woły odiſkáły.
35:
Więcey ſię głoſu trzymał/ niżeli oślády:
36:
Nie poſzły Kákuſowi one dawne zdrády.
Indźiey


strona: 24

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Indźiey ſię ślad pokazał/ indźiey było lice:
2:
Bo kopytá bydlęce wywroćił ná nice
3:
Syn Vulkanow: Lecż zacny Boháterz do brony/
4:
Gdźie dobytek opoką ſrogą záwálony
5:
Był długi cżas: łamał drzwi y kámienne śćiány/
6:
Dobywał goſpodarzá/ iák Lew rozgniewány.
7:
A goſpodarz z boiaźnią bronił ſwey obory/
8:
Záſunął w kowánych drzwiách dębowe zapory.
9:
Gdy prożno około drzwi Herkules ſię báwi:
10:
Wyſkocży ná wierzch góry/ y tám ſię popráwi.
11:
Vyźrzał że ku Tybrowi kámieniſta ſkáłá/
12:
Nápadſzy ſię/ od gory znácżnie odewſtáłá:
13:
Dużą ręką potężnie zá ryſę záwádźił/
14:
Ták iż z mieyſcá dawnego pułgory wyſádźił.
15:
Spádłá z gory wyſokiey w wodę oná cżáſzá:
16:
Y odkryłá ćiemny gmách onego ſzáláſzá.
17:
Wielkim hukiem y gromem o źiemię chluſnęłá:
18:
Rozſtąpiły ſię wody gdy w rzekę pluſnęłá.
19:
Gdy ták zięto pokrywkę/ zięto ćiemne dáchy:
20:
Z nagłą świátłośćią przyſzły ná złodźieyá ſtráchy.
Furesenim lucifugi ſunt.

21:
Vćiekł ſię do fortelow y do ſztuk Oycowſkich:
22:
Záżywał wſzytkich cżárow y náuk łotrowſkich:
23:
Parſkał dymem y ogniem: nie pomogły cżáry/
24:
Kopćie/ żary/ pożogi/ płomienie y páry.
Hic Cacum tenebris incendia vana vomentem Corripit in nodum complexus, et angit inhaerens Eliſos oculos et ſiccum ſanguine guttur, etc.

25:
Przećie tám ſyn Iowiſzow ták go długo duśił/
26:
Aż ſię Cacus iſkrámi/ krwią y ſwędem krtuśił.
27:
Iáko kiedy kto ogień ſoſnowy zágáśi/
28:
Vtęchnie płomień ſrogi/ tylko ſię dym kwáśi:
29:
Ták ći też w Kákuſowym gardźielu ſtánęły
30:
Srogie ognie/ y z duſzą záraz vgánęły.
31:
Przeſtał záraz y dycháć/ y piekielnym puchać
32:
Zapáłem: cżarne dymy przeſtáły go ſłucháć.
33:
Zátym go też Herkules vderzył o źiemię:
34:
Sprośnie ſię rozćiągnęło Vulkanowe plemię.
35:
Rádźi byli páſterze y bliſcy ſąśiedźi/
36:
Ze ich zbáwił Herkules tákiey Sámoiedźi.
Mowili


strona: 25

z Wilcżey skory.
1:
Mowili drudzy/ ſtoiąc nád złodźieyſkim trupem:
2:
Otoż tobie niecnoto/ coś żył náſzym łupem.
3:
Tákći kárał Herkules/ on Bohátyr ſtáry/
4:
Kákuſá ſkotokraycę ſztucżnego bez miáry.
5:
Dźiśia inſzym ſpoſobem ná tákowe kárá: (wárá.
6:
Ieſt Woyt w mieśćie/ ieſt y Miſtrz; Pędźiſzkoćie
7:
Ieſt dawne práwo ná to/ ieſt gotowa grozá:
8:
Nie boiſzli ſię Bogá/ zboiſz ſię powrozá.
9:
Lecż do tego złodźieyſtwá/ y woły/ y krowy/
10:
Konie/ Muły/ Oſłowie/ dobytek domowy/
11:
Báwoły/ owce/ kozy/ y świnie należą/
12:
Ktore z domu y do dom przed Páſterzem bieżą.
13:
Gęśiom/ kurom: złodźieyſtwem choć to zową ſzkolnym:
14:
Moiá rádá/ day pokoy/ ieſli chceſz być wolnym.
15:
Dźicżyzna poty náſzá/ poki v nas w domu/
Quae nullius in bonis ſunt, occupantis fiwnt.

16:
W oborze/ ábo w klatce: nie bierz iey nikomu.
17:
Lecż gdy ſię láſá dorwie/ z domu ſię wywinie:
18:
Iuż twoie práwo/ páńſtwo/ y też właſność ginie.
19:
Y iuż ten bywa Pánem dźikiemu źwierzowi/
Iure Minicip. Art. CXXI.

20:
Kto go znowu ná wolney puſtyni vłowi.
21:
Więc też ſkoro z páśieki wyidą pſzcżelne roie:
22:
Ieſli ich nie dośćignieſz/ iuż wiedz że nie twoie.
23:
Ten iuż bywa ich Pánem/ y ten ie otrzyma/
24:
Kto ie ná drzewie ábo ná płoćie poima.
25:
A kiedy twoie bydlę vcżyni w cżym ſzkodę/
XII. tab. Nefrugem aratro quaeſitam nocte furtim depaſcunto.

26:
Muśiſz ie wydáć: ábo vcżynić nagrodę.
27:
Ieſli dźikie źwierzętá przechowuieſz w domu/
28:
A ieſli co záiedzą/ y záſzkodzą komu/
29:
Iuż ich wydáć nie możeſz: Lecż ſzkodę nágradzay:
Lex Aquilia de his diſponit latius.

30:
A źwierzem nieokrotłym ludziom nie záwádzay.
31:
Ale o Pędźiſkotách doſyć. Przyſtępuymy
32:
Do Mártáhuzow ſobie gośćiniec toruymy.
Inſtit. Si guadrupes pauperiem feciſse dicatur.
DO Ludokupſtwie


strona: 26

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
O Ludokupſtwie/
2:
De PLAGIO ſiue PLAGIATV.
3:
περί τοΰ άνδραποδισμοΰ
4:
MAło ná tym łotrowi/ iż z obory krádnie/
5:
V kogo co w komorze y w kálećie zgádnie:
6:
Ale y wolne ćiáłá záwodźi w kray cudzy
7:
Y przedáie ná tárgu/ mowiąc że ſą ſłudzy.
8:
Więc też y niewolniki cudze/ v Poháńcow (cow.
9:
Przedáie zdraycá miáſto ſwoich właſnych brań=
10:
Wywodźi ich ná rynek/ właśnie iákby konie/
11:
Y paſtwi ſię nád nimi w nieznáiomey ſtronie.
12:
Przewyknąwſzy niecnotá Sáráceńſkiey mowy/
13:
Ceni poddáne cudze/ y ſwobodne głowy.
14:
Mártáhuzámi w Węgrzech te złodźieie zową/
15:
Hándlowniki nieſzcżęſne/ zarázę domową.
Stratagemata Plagiariorum.

16:
Vprzedźie ſobie hultay nadobną poſtáwę/
17:
Ktory ſię iuż vmyślnie vda ná tę ſpráwę.
18:
Vcżyni ſię rzekomo páchołkiem ſłużáłym
19:
Y dobrym towárzyſzem dáleko bywáłym.
20:
Vcżyni ſię Złotnikiem/ ieſli chce Złotnik
21:
Oſzukáć: ábo Kráwcem/ gdy zdradza kráwcżyká:
22:
Szewcżykiem ſię názywa/ gdy tráfi ná ſzewcá:
23:
Vdáie ſię zá Kupcá/ choć Kupiec nie pewcá:
24:
Ieſli tráfi ná Młocká/ młockiem ſię przerobi:
25:
Káżdemu ſię ſtanowi zgołá przyſpoſobi.
26:
Prośi ná hálbę Winá/ prośi y ná drugą: (gą.
27:
Wda ſię w rzecż z nieborakiem y w rozmowę dłu=
28:
Dodawa dobrey myśli: pełnymi dogrzewa:
29:
A owdźie opoiwſzy błazná/ zrozumiewa.
30:
A gdy go iuż doleie/ z kárcżmy go wywabi
31:
Miedzy gory: tám go iuż do końcá oſzwabi.
32:
Porwie go z towárzyſtwem ná Turecką ſtronę:
33:
Przeda go do Budzyniá/ bierze zań Mámmonę.
Otoż tobie


strona: 27

z Wilcżey skory.
1:
Otoż tobie piiańſtwo/ kuflu nieboraku:
2:
Przywiodł ćię brzuch bezecny do tákiego haku.
3:
Przedałeś drogą wolność zá ſzklenicę winá:
4:
Zoſtałeś niewolnikiem ſrogiego Turcżyná.
5:
Dźiwuyże ſię tu ptakom z inſzymi źwierzęty/
6:
Ze cżęſto gárdło dáią dla márney ponęty:
7:
Gdyż oto y chłop głupi/ dla nędznego brzuchá/
8:
Wpada w ćięſzką niewolą/ iáko w ſmołę muchá:
9:
Iáko ptaſzek ná rozgę lepem powlecżoną:
10:
Iáko rybá ná wędę w gliſtę oblecżoną.
11:
Cżaſem też on Mártahuz iáwnie ludźmi ſzali/
12:
Gdy Turecką kráinę rzemięśnikom chwali;
13:
Iáko tám náſzy wielkie pieniądze wynoſzą:
14:
Iáko tám robotnicy prętko ſię pánoſzą.
15:
Zátym ſię vłákomi nieborak ſzalony
16:
Ná one wielkie mytá/ ná hoyne wochlony/
17:
Z onym zdraycą do Turek idźie nie oſtrożnie/
18:
Ktory go tám wolnośći zbáwi niepobożnie.
19:
Wywiedźie go ná rynek; á z nim po Słowieńſku
20:
Inſze mowi/ á inſze z tym po Sáráceńſku.
21:
Tám zmyią miedzy ſobą Gaurá vbogiego/
22:
Aliśći on w niewoley v Turká ſrogiego.
23:
On ſię rzecżom przypatrza/ nie wie co ſię dźieie:
24:
Ano go miedzy ſobą przedáli złodźieie.
25:
Tákći Iudaſz Chriſtuſem hándlował w Ogroycu:
26:
Vpátrzył nań pogodę/ gdy ſię modlił Oycu.
27:
Iáko práwy Mártahuz/ vcżynił vmowę/
28:
Zá trzydźieśći pieniędzy przedał Páńſką głowę.
29:
Przyſzedł z Miedźiáną brodą/ cáłował go owym/
Miedźiána brodá Iudaſzowá/ y wąs,ośiądzowy.

30:
Dáiąc Háſło złodźieyſkie/ wąſem mośiądzowym.
31:
Powiedáią/ że bárźiey Iudaſzowá brodá
32:
Swiećiłá/ niż pochodnia/ gdy ſzedł do ogrodá.
33:
Kiedy Zydom hetmánił/ Wiechá płomieniſta
34:
Więcey niż świecá lana pałáłá/ rzecż iſta.
35:
Iáko iáſkier ná łąkách; iáko liſt Oſowy
36:
Pod Ieśień; y rozwity kwiećiec krokoſowy;
D 2Iáko żołte


strona: 28

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Iáko żołte fiiałki ſádzone w ogrodźie;
2:
Iák ſię letnie grzybienie kąpie w gnuśney wodźie/
3:
Żołty kwiát rozkłádáiąc; Iák ſię świecą owe
4:
Száfrány Cilicyiſkie/ y oká wołowe:
5:
Ták Iſzkáryotowá ogniſta vrodá/
6:
Iák zorzá niezágáſła świećiłá ſię brodá.
7:
Tą brodą ten Propornik potrząſa fałſzerzom/
8:
Dáiąc godło złodźieiom y wſzytkim ſzálbierzom.
9:
Nań pátrzą/ zá nim idą Cygáni y zdraycy/
10:
Oſzuſtowie y łgarze/ zboycy/ świętokraycy:
11:
Obłudni ludźie wſzyſcy/ niepewni frántowie/
12:
Mrugałowie nieſzcżerzy/ y Sykofántowie.
13:
Tą wiechą przyświeca tym/ iákoby pochodnią/
14:
Co krádną/ y z złodźieymi trzymáią przewodnią.
15:
Ten Mártahuzow Oycem/ wſzytkich Izmiennikow:
16:
Ten ma y dźiś ná świecie wiele zwolennikow/
17:
Co mowią Chriſtuſowi: Witay Miſtrzu/ Pánie/
Aue Rabbi. Matth. 26.

18:
Pomagay Bog y ſłużbá/ dáią cáłowánie.
19:
Pan cżekáiąc pokuty/ mowi: Przyiáćielu;
Amice. ad quid veniſti. Matth. 26.

20:
Chcąc do śiebie przyćiągnąć ſwą dobroćią wielu.
21:
Nie dbáią twárde ſercá ná łáſkáwą mowę/
22:
Choćbyś mázał y máſłem Iudaſzowſką głowę.
23:
Choćbyś mu ćiáſto z dźieżą dał y z workiem groſze/
24:
Przećię łże po ſtáremu/ choć mowi choroſze.
25:
Nie przeſtánie ná twoim/ áż przeda y ćiebie/
26:
Iák Iudaſz wytucżony ná Miſtrzowſkim chlebie.
27:
Pan go karmi báránkiem: á on przedſie owym
28:
Zoſtáie Wilkiem ſzárym/ y też Liſem płowym.
29:
Pan mu nogi vmywa: On od potraw Páńſkich/
30:
Z vmytymi nogámi/ do Xiążąt Kápłáńſkich:
31:
Cżyni Kontrákt o Páná. choć mu workow wierzy/
32:
Przećię go on tárguie wſtawſzy od wiecżerzy.
33:
O nieſzcżęſny rozumie/ przemyśle przeklęty:
34:
Iáko śmieſz cżynić tárgi o towar ták święty?
35:
Pan ćiebie chce odkupić/ á ty go przedáieſz:
36:
Záprawdę/ dobrodźieyſtwo źle Pánu oddáieſz.
Naydźieſz


strona: 29

z Wilcżey skory.
1:
Naydźieſz tákie złe ludźie/ co Sákráment święty/
Sacrae Euchariſtiae venditores.

2:
Zydom y cżárownicom/ w vśćiech ſwych przeięty/
3:
Przedáią bezbożnicy ćiáło y krew Páńſką:
4:
Vięći do pieniędzy chćiwośćią ſzátáńſką.
5:
O zákámiáłe ſercá/ łákomſtwo bezecne!
6:
O nieſzcżęſny rozumie/ y kupiectwo niecne!
7:
Cżemu tárguieſz tego/ zá márny pożytek/ (tek?
8:
Ktorego ieſt kroplá krwie drożſza niż świát wſzy=
9:
Więc drudzy nieſzláchetnym przedawáią Zydom
10:
Dźiatki niewinne/ Bożym y świeckim ohydom.
11:
Ktorzy tocżą y cedzą chłopiątek niewinnych (nych.
12:
Z żyłek/ z ſercá/ żywą krew/ z cżłonecżkow dźiećin=
13:
Odpráwuią Wielkęnoc iuchą náſzych dźiatek/
14:
Ktore ieſzcże do bácżnych nie przychodzą latek.
S. Bernhardus: Siquidem ille Ioſeph fraterna ex inuidia venditus et ductus in Aegyptum, Chriſti venditionem praefigurauit. Geneſ. 37.

15:
Byłá figurá tego w dawnym Teſtámenćie/
16:
Gdy Iozefá przedano: iák dźiś w Sákrámenćie
17:
Przedáią Paná ludźie/ ktorych cżárt oźionął/
18:
Y ktore iuż z Iudaſzem Acheron pochłonął.
19:
Bo ták vmyſł bráterſki zazdrośćią vięty/
20:
Chćiał ſkarmić niewinnego bráćiſzká źwierzęty.
21:
Aż ſtárſzy brát porádźił ſwym Izráelitom/
22:
Zeby Iozef przedány był Iſmáelitom.
23:
Zeby ſwoiey do końcá krwie nie ćiemiężyli:
24:
Ale ią zá trzydźieśći śrebrnych zpieniężyli.
25:
Vſłucháli Iudáſá/ zpieniężyli brátá:
26:
Stáłá ſię zań od Kupcow zupełna zapłátá.
27:
Dźiwuyże ſię tu obcym/ kiedy iuż rodzeni
28:
Przedáią ſwe/ od Oycá iednego ſpłodzeni.
29:
Nie żal im Oycowſkiego włoſá ſzedźiwego:
30:
Nie żal im y dźiećińſtwá bráta niewinnego:
31:
Zwyćiężyło łákomſtwo: to zdawnego wieku/
32:
Káże wodźić po tárgách cżłowieká cżłowieku.
33:
Ieden drugiemu pętá y niewoley życży/
Tartari ſunt vere Plagiarij et Abigei, non iuſti milites et bellatores.

34:
Frymárcży ná bliźniego/ pieniądze zań licży.
35:
Chwyta ludźi po świećie Tátárzyn łákomy/
36:
Iak źwierzętá po leśie: Pędźi wolne domy
D 3Do iarzma/


strona: 30

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Do iárzmá/ do Káydanow/ do wiecżney niewoley/
2:
Do grábárki/ do tacżek/ do winnic/ do roley.
3:
Przedáie ná Gálery; gdźie tylko śmierć ſámá
4:
Końcży nędze y żywot v ſrogiego Chámá.
5:
Nie ieſt bowiem Tátárzyn porządny boiownik:
6:
Ale złodźiey/ pędźiſkot/ y nocny rozboynik.
7:
Bowiem Rycerz vcżćiwy porządnie podnośi
8:
Woynę/ o rzecży ſłuſzne: iáwnie ią ogłośi (wnie
9:
Będąc w cżym vkrzywdzony: gdźie nie może pra=
10:
Spráwiedliwośći dośiąc/ Cżyni o nię iáwnie.
Differentia inter militem et praedonem.

11:
Gdy niechce nieprzyiaćiel do Sędźiego ſtáwáć/ (wáć:
12:
Niechce mu ni zwierzchnośći/ ni władzey przyzna=
13:
Przetoż go więc ſzukáią w polu ábo w domu/
14:
Obwieſzcżą go/ pewien ieſt woiennego gromu.
15:
V Rzymian były ná to roźlicżne tráktaty/
16:
Byli tam Foeciales y Patres patrati,
Foeciales.

17:
Co im niegdy zlecano przymierza y boie/
18:
Krwáwe Ceremonie/ woyny y pokoie.
19:
Więc porządny boiownik/ nie dla tego leie
20:
Krew ludzką: nie dla tego ták ſrodze ſzáleie/
21:
By woyná z woyny roſłá/ by nie było końcá
22:
Mordow/ płácżu/ rozniáty/ y krwáwego tańcá:
23:
Ale przeto miecż oſtrzy/ przeto bywa ſrogi/
24:
Zeby pokoy vcżynił oycżyznie ſwey drogiey.
25:
Scytá záſię nieſzcżęſny Tátárzyn brzydliwy/
26:
Drapieżny/ krwie prágnący/ chytry/ niewſtydliwy/
27:
Leie krew bez przycżyny: nie ma od Sąśiádow
28:
Zadney krzywdy: od ſynow/ áni od prádźiádow.
29:
Dla plonu/ dla korzyśći niecnotę ſwą płodźi:
30:
Morduie/ pali/ we krwi Chrześćiáńſkiey brodźi.
31:
Nie iáko Rycerz práwy iáwną woynę tocży/
32:
Przymierze wypowieda/ potyka ſię w ocży:
33:
Lecż iáko zdraycá właſny/ ſpoſobem złodźieyſkim
34:
Miia miátá y grody: Srog ieſt ludźiom wieyſkim.
35:
Iedźie w nocy pod pełnią/ iedźie w dźień bez wieśći:
36:
Gdy ſię gmin nieoſtrożny rozpiie/ rozpieśći.
Niż o


strona: 31

z Wilcżey skory.
1:
Niż o nieprzyiacielu wieść przyidźie/ Płomienie
2:
Pierwey vyźrzyſz ogniſte/ y krwáwe ſtrumienie.
3:
Nie ſpodźieway ſię pierwſzych áni drugich wići:
4:
Nie zwieſz gdy ćię okrutność Poháńſka záchwyći.
5:
Nie mow/ Nie powinienem iecháć zá gránice:
6:
Broń Oycżyzny gdźie trzebá/ iák w oku źrzenice.
7:
Nie zowże Tátárzyná ſłuſznym woiownikiem:
8:
Ale go zow złodźieiem/ y też rozboynikiem.
9:
Názow go Mártáhuzem/ y też ſkotokraycą:
10:
Názow go/ iáko godźien/ wſzech narodow zdraycą.
11:
Wſadz go śmiele do Worká do Iudaſzowego:
12:
Niech wpádnie iák do Xieńcá do Ionaſzowego.
13:
Pytałbyś mię/ iáko tych Sędźiowie karáli/
Poena plagiariorum.

14:
Co ſię tym ludokupſtwem bezecnym paráli.
15:
Záprawdę/ iáko złota wolność rzecż ieſt droga:
16:
Ták ná tych ſpráwiedliwość miáłáby być ſroga/
17:
Ktorzy táki ſkarb ludźiom y głowom świebodnym
18:
Odeymuią/ przedáiąc cnotliwych niegodnym.
19:
Plagium to názwano/ od Plagi od bićia:
20:
Bo gdy ſię kto imuie tákowego żyćia/
21:
Każe go Lex Flauia ták dobrze wychłodźić/
Alij legunt Saluia.

22:
Zeby wiedźiał co to ieſt/ wolnym głowom ſzkodźić.
23:
Iudaſzá potępił grzech; choć nie było támo
24:
Woytá áni Sędźiego; y ſumnienie ſámo.
25:
Zawźdźiał ná ſzyię powroz: Sam dał Sentencyą
26:
Ná ſię/ vcżynił z śiebie ſam exekucyą.
27:
Sam ná ſię lice przynioſł/ ſam pieniądze zgołá
28:
Z onym workiem foremnym wrzućił do Kośćiołá.
29:
Y wiśiał iák Mártahuz/ á zá tym też trzewá
30:
Z roſpukłego niekiedy płynęły cżerewá. (Pezinku
31:
Przed cżterdźieśćią lat w Węgrzech w miáſtecżku
32:
Byłem/ kiedy iednego ná tákim vcżynku
33:
Záchwycono/ co ludźi do Turek wydawał/
34:
Wolne ćiáłá zá wielkie pieniądze przedawał.
35:
Więc to od Rády mieyſkiey odnioſł w vpominku/
36:
Ze go tákim ſpoſobem karano ná rynku/
Iák był


strona: 32

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Iak był karan v Rzymian/ zá Hoſtiliuſá
Tullus Hoſtilius punit Metiu, Suffetium. Decade I. lib. I.

2:
Metius Suffetius, zá Krola Tulluſá:
3:
Iż rozerwał przymierze świeżo namOwione
4:
Albánow Y Rzymiánow mocno ſtánowione.
5:
Kazał Krol Izmienniká przywiązáć onego
6:
Do dwu wozow: gdyż ták był ięzyká płonnego.
7:
Gnano konie ná rożno/ oſtrogámi zwárto:
8:
Metiuſa ná dwoię iák śledźiá rozdárto.
9:
Táką śmierćią był karan on Mártáhuz: Bowiem
10:
Nie trzebá Kátá było (iákći krotko powiem)
11:
Ani wozow do tego: Lecż zá káżdą nogę
12:
Záprzężono po koniu/ gnano w rożną drogę.
13:
Rozſzárpano ná dwoię bezecnego kupcá/
14:
Ktory podał w niewolą nie iednego głupcá.
15:
Ci ktorzy Poſpolitą Rzecż ná ſwoy pożytek
Summus Plagiatus, prodere Rempub. et Patriam.

16:
Obrácáiá/ y ná tym trawią ſwoy wiek wſzytek/
17:
Y nieprzyiaćielowi przedáią Oycżyznę/
18:
Biorą zá nie pieniądze y złotą iśćiznę:
19:
Ci ſą Mártáhuzowie ze wſzech naſprośnieyſzy:
20:
Gdyż y zły vcżynek ich dáleko głośnieyſzy.
21:
Bárzo dáleko gruchnie: Y wiele tyśięcy
22:
Duſz záwodzą/ Oycżyznę miłą zdradzáięcy.
23:
Y tákieyby ná wieki złośći nie zátárli/
24:
Choćby zá táki exces tyśiąc kroć vmárli.
25:
Ale o Swiętokraycách/ y o Lupipſzcżołách/
26:
O Swiętołupcách tákże/ y o Pędźiwołách
27:
Powiedźiałem/ y o tych co przedáią ludźi/
28:
Kiedy ich więc niecnotá wrodzona pobudźi:
29:
Przeto teraz złodźieie opiſzę łákome/
30:
Ktorzy krádną pieniądze y rzecży ruchome.
31:
O tym tedy złodźieyſtwie chcemy mowić ninie:
32:
Naprzod o Prożnowániu/ do złego przycżynie.
O Przycżynach


strona: 33

z Wolcżey skory.
1:
O Przycżynách wſzego złego/
2:
To ieſt o Proznowániu/ Roſkoſzy/ y znich po=
3:
chodzącym vboſtwie.
4:
DObrze powiedźiał ieden: Zle ſię cżynić vcżą Ludzie, gdy nic nie cżynią, á brzuch tylko tucżą.
6:
Bowiem gnuśne leniſtwo luźne próżnowánie,
Viden', otium et cibus guid faciat alienus?

7:
Bez prace/ bez fráſunku chce mieć wychowánie.
8:
Nie ma ſię do nicżego/ śmierdźi mu robotá:
9:
Miła mu Epikurſka roſkoſz y pieſzcżotá.
10:
Bowiem cżłowiek leniwy leży/ śiedźi/ ſtoi:
11:
Ni ſię ludźi nie wſtydźi/ ni ſię Bogá boi.
12:
Zimie przy piecu drzymie: á lećie ná ſłoniu
13:
Przećiąga ſię/ poźiewa/ iſzcże wſzy ná błoniu.
14:
Wſtawſzy przechadzki ſtroi/ báwi ſię wieśćiámi:
15:
Niepożytecżnymi ſię para powieśćiámi.
16:
Iemu być ná weſelu/ iemu ná pogrzebie:
17:
Iemu pierwey niż komu śieść ná cudzym chlebie.
18:
On idźie zá trębácżem/ on idźie zá dudą:
19:
On ſię dźiwowáć idźie ledá zá obłudą.
Otioſi homines, ijdem et curioſi.

20:
On wie gdźie Komedya ná cżyim obiedźie/ (dźie.
21:
Gdźie trąbią Niedźwiednicy/ táńcuią Niedźwie=
22:
On wie kto w miáſto wiechał/ iáko wiele koni/
23:
W iákiey bárwie/ co zá ſtroy/ co máią zá broni:
24:
Iáko zową/ gdźie iádą/ gdźie máią goſpodę:
25:
Iáko Pan vrodźiwy/ iáko ſtrzyże brodę.
26:
On napierwey ná wieżę/ on leźie ná mury:
27:
Pátrząc ná nowe rzecży/ w dáchu cżyni dźiury.
28:
Onże łotrom przyświeca/ on koſterom świádcży/
29:
Kto kártę krádnie/ iáką kto ma maść/ on bacży.
30:
On idźie ná weſele/ choćia go nie proſzą/
31:
A iákoby ná pśie raz/ choć go też przepłoſzą:
32:
Cżęſty gość á niewdźięcżny náwiedza ſąśiády/
33:
Nie dba ná vrągánie/ záſtáwa obiády.
EA gdy


strona: 34

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
A gdy nie ma Diety/ wleźie gdźie do brogu:
2:
Leży trzy dni/ trzy nocy: iákoby w połogu.
3:
Więc w onym prożnowániu záchce ſię roſkoſzy:
4:
Wſtawſzy idźie do Kárcżmy/ ieſli ma co groſzy.
5:
Tám każe piwo nośić/ z zázbania wygląda:
6:
A ná przyſzłe ſię cżáſy namniey nie oſzcżąda.
7:
Cżęſto ſię przypátruiąc w karćiętá ſię wpráwi:
8:
O ſzcżudłki/ o orzechy; potym groſze ſtáwi.
9:
Ieſli raz wygra/ mniema by záwſze wygráwáć:
10:
Imie ſię zá wygráne hultáyſtwá nápawáć.
11:
Wodźi zá ſobą łotry/ wſzetecżnice/ fránty:
Rudimenta tyrociniaque, furti.

12:
Pierwey pieniądze trawi/ potym też y fánty.
13:
Więc przyidźie zátym háńba/ nędzá/ niedoſtátek/
14:
Odſtąpienie przyiaćioł: y wſzytek nieſtátek.
15:
Przyidźie wſzywe vboſtwo/ vboſtwo leniwe:
16:
Przyidźie vboſtwo łżywe/ vboſtwo ruchliwe:
17:
Mizerya niecżyſta/ wiotchy niedoſtátek:
18:
Ná podśieniu goſpodá/ w gnoiu ná oſtátek.
19:
Z bárłogu wſtánie: tám iuż myśli nie ochotne/
20:
Włoży zá nádrá ręce/ ręce nierobotne.
21:
Tu ſię iuż do kradźieży otwieráią wrotá:
22:
Gdyż żebrać v kośćiołá młodemu ſromotá.
23:
Radby co nálazł; ále ſwoie chowa káżdy:
24:
Ták ſię dźiśieyſzych cżaſow dźieie/ ták y záwżdy.
25:
Więc kiedy mu doymie głod/ naprzod do ogrodá
Fures rerum hortenſium.

26:
Cudzego leźie/ gdy mu poſłuży pogodá.
27:
Krádnie rzecży ogrodne/ owoce obrywa:
28:
Kiedy drzwiámi nie może/ przez párkan ſię wrywa.
29:
Z ogrodá do ſtodoły drogá nie dáleka:
30:
Więc/ kiedy ludźie śiędą do obiádu/ cżeka:
31:
Abo gdy ſię pokłádą. Tám zamek odemknie:
32:
Do ſtodoły ſię wroty ábo dźiurą wemknie.
33:
Tám łupi zamki/ pługi/ y wozowe kołá:
34:
A tu tego rzemięſłá naprzednieyſza ſzkołá.
35:
Potym idźie do gumná/ bierze gołe żyto
Fures Annonae.

36:
Y gotowe co ie iuż cepámi wybito.
A ieſli


strona: 35

z Wilcżey skory.
1:
A ieſli ma koláſkę/ pobierze y ſnopy/
2:
Z zapola/ z brogu/ z polá/ vłożone w kopy.
3:
Gdy iuż ták z gumná śmiele bierze te pobory:
4:
Waży ſię iuż y więcey. Idźie do obory:
5:
Głaſzcże pſy; tłuſte woły poymuie zá rogi/
6:
Wywodźi ie do chroſtu niezwykłymi progi.
7:
A kiedy ſię náucży náwiedzáć obory/
8:
Y ze pſy ſię iuż ozna: dybie do komory.
Fures villatici.

9:
Bierze co komorá ma/ domowe ſzcżebrzuchy/
10:
Máſło/ ſery/ gomołki/ báránie kożuchy.
11:
Bierze wieyſkie vboſtwo/ płotno y przędźiwo:
12:
Połćie/ ſádło/ ná źimę zchowane wárzywo.
13:
Cżáſem ſię ſpaciatum ná pole przechodźi/
14:
Zábáwiá ſię myśliſtwem/ delicie płodźi.
15:
Łowi łopátonogie y cżerwononoſe
16:
Ptaki co trawę ſzcżypią/ ſtráſzne/ gęgogłoſe.
17:
Zdybie cżáſem Cietrzewiá z cżerwonym ćiemieniem/
18:
W złotogłow vbránego/ z ſzárłatnym grzebieniem.
19:
Záſtrzeli go myśliwiec/ nie cżeka ruſznice/
20:
Kámieniem/ ábo zwożą dobywſzy kłonice.
21:
Lecá kiedy ſię iuż ná wśi práwie dobrze wpráwi:
22:
Wędruiąc po rzemięśle/ do miáſtá ſię ſtáwi.
23:
Szuka ſobie goſpody/ wierney choć nieznácżney/
Furce vrbani.

24:
Goſpodarzá nie plotki/ goſpodyniey bácżney:
25:
Coby gośćiá y korzyść vmiáłá ochronić/
26:
Ieſliby kto wiey domku chćiał ſię z nim gomonić.
Semper Deus ſimilem ducit ad ſimilem.

27:
Bowiem złodźiey v łgarzá rad goſpodą ſtawa:
28:
Więc koſtyrá y oſzuſt nie rad ich wydawa.
29:
A ieſli ſię zgromadzą wſzyſcy do Kocżotá:
30:
Iuż ſię tám porozumie z niecnotą niecnotá.
31:
Ieden krádnie/ á drugi korzyść przechowywa:
32:
Y ták oná drużyná weſpoł ſię zdobywá.
33:
Ci z ſobą Kompánią wiodą bárzo rádźi:
34:
A ieden więc drugiego rad niecnotę głádźi.
35:
Ci poſpołu hándluią/ y o ſobie wiedzą:
36:
Cżęſto z ſobą v ſtołu v iednego śiedzą.
E 2A złodźieiek


strona: 36

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
A złodźieiek nowotny/ naprzod więc w rynſztoku
2:
Gmerze: potym ſię imie dłubáć y w tłomoku.
3:
Gdy po iármárku bywa/ gdy kramnice znoſzą:
4:
Vmiáta pod budámi; choćia go nie proſzą. (wał/
5:
Szuka w śmiećiách/ choćia nic nie zgubił/ nie ſcho=
6:
A z nieſzcżęśćia cudzego radby ſię rátował.
7:
Kiedy ſzcżęśćie nie ſłuży káżdy ſwego ſtrzeże:
8:
Ow/ koźik náoſtrzywſzy/ cudze mieſzki rzeże.
9:
Gdy ktora páni wácká popuśći ná dłużą:
Marſupicidae, ſiue manticularij.

10:
Gdy kto z mieſzkiem pękátym y z káletą dużą/
11:
Nośi ią nie oſtrożnie/ nośi przeſtrono pás:
12:
Abo ieſli mu chodźi kieſzenia ſámopás:
13:
Gdy kto ſobie podpiwſzy ćiſka potroynymi/
14:
A dobywa pieniędzy rękomá hoynymi:
15:
Przypatrza ſię złodźieiek dowćipny zdáleká/
16:
A z nożem wybruſzonym przyſtępuie z lekká.
17:
Vpátrzywſzy pogody miedzy ludźmi w ćieśni/
18:
Káletę rewiduie/ kieſzenią okleśni.
19:
Ieſli ſię kto zámyśli/ zámowi/ zápátrzy:
20:
Ieſli ſię kto zábáwia: ieſli ſię nie ſzátrzy:
Sżátrzenie poCżeſku/ bacżenie po Polſku.

21:
Iuż tám bráćie tobolá/ iuż worek pod ſtráchem;
22:
Szedłeś z domu Drygantem/ wrociſz ſię Wáłáchem.
23:
Vtrzebi rzeżymieſzek bogáte moſzenki:
24:
Ieſli co śrebrá przy nich/ vrznieć y nożenki.
25:
A gdy iuż vmie groſze z kálety wypłoſzyć/
26:
Pięknie ſecundum artem, mieſzek wypátroſzyć:
27:
Waży ſię y do ſklepu/ waży do ſzáłáſzu:
28:
Waży ſię do komnáty/ do kramu do táſu.
29:
Bierze co ſię nátráfi/ iáko ſzcżęśćie pádnie/
30:
Cżego ſię może dorwáć/ nie brákuiąc krádnie.
31:
Kłámá/ bredźi/ fałſzuie/ zdradza/ mozgiem ruſza:
32:
Gdźie cżuie co oberwáć cżęſto ſię przeſuſza.
33:
Ocżekiwa pogody/ Páńſkiego odeſzćia:
34:
Zyſk ſobie vpátruie z cudzego nieſzcżęśćia.
35:
Toć ieſt dźieło złodźieyſkie/ te ſą obycżáie
36:
Y te ſą naprzednieyſze tych ludźi rodzaie
Co táiemnym


strona: 37

z Wilcżey skory.
1:
Co táiemnym ſpoſobem cudze przewabiáią
2:
Do śiebie: á w ſwoie to właſne przerabiáią:
3:
Proſte á nieoſtrożne goſpodarze niſzcżą:
4:
Komory im plundruią/ y w pracey ich pyſzcżą.
5:
Tych ludźi prożnuiących/ to cudze nieſzcżęśćie/
6:
Każe práwo wywodźić w pole zá przedmieśćie.
7:
Nigdźiey miru nie máią/ nigdźiey ich nie táią:
Fures nuſquam pacem habent.

8:
Wſzędy gonią y wiążą/ wſzędy ich śiepáią/
9:
Iák Rzecżypoſpolitey poſpolitą ſkázę/
10:
Y pocżćiwośći ludzkiey oſtátecżną zmázę.
11:
Przą ſię ich przyiaćiele/ rodzay nie pomoże:
12:
Plugáwe to przymioty/ záchoway ich Boże.
13:
Iuż táki mieyſcá nie ma w orſzaku cnotliwym:
14:
Wſzędy go doieżdżáią przyſłowiem dotkliwym.
15:
Nie ma oká wolnego/ nie poyźrzy weſoło:
16:
Záwſze ma twarz pochmurną/ y ponure cżoło/
17:
Sumnienie bárzo płoche: nie vfa nikomu:
18:
Pátrzy kto idźie we drzwi/ kto wychodźi z domu.
19:
Ieſli dwá rozmawiáią/ mniema żeby o nim:
20:
Choć zá kim inſzym bieżą/ mniema żeby po nim.
21:
Grzechy go prześláduią/ ſumnienie go trwoży:
22:
Przed ocżymá mu ſtoi ſtráſzliwy ſąd Boży.
23:
Zywie iák myſz ná pudle: iáko miedzy hárty
24:
Záiąc nie ogłaſkány we pśiárni záwárty.
25:
Toć ieſt duſzne trapienie y wnętrzna kátownia:
Furum poenae, animi et corporis.

26:
Y w piekle wielomękim ſnadź iey niemáſz rownia.
27:
Podźmyſz do mąk ćieleſnych ktore więc odnoſzą
28:
Złodźieie przekonáni/ áni ſię wyproſzą.
XII. tabul. Pueros impuberes, praetoris arbitratu verberato, noxamgue ab his factam, ſarciri facito.

29:
Złodzieiá niedoroſtká naprzod rozgą karzą:
30:
A wtory raz odchodźi z pryſkowáną twarzą.
31:
Cżáſem też krwáwą brozdę przez plecy nápiſzą:
32:
A przećie ſię źli ludźie złodźieyſtwá nie liſzą.
33:
Przećie tyká cudzego/ robi ćiemnym ruſzem:
34:
Choć nie ieden v prągi zoſtánie Máłkuſzem.
35:
A przyidźieli trzeći raz; iuż tam więc nie vchem/
36:
Nie ſkorą/ nie włoſámi/ lecż przypłáći duchem.
Poena in cute et crinibus.
E 3Iuż tám


strona: 38

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Iuż tám nie będźie chłoſtą karány brzozową:
2:
Karzą go trzećim rázem śmierćią powrozową.
3:
Iuż go ná zgubne imię do więźienia dádzą:
4:
W mánelle go vbiorą/ y w káydany wſádzą.
5:
Cżęſto w drewniáney śieći y w dźiuráwym płoćie
Ligneae compedes. et caſta.

6:
V więźnie więc nieborak/ y bywa w kłopoćie.
7:
Oblecżony w dębinę zá ręce zá nogi/
8:
Cżeka ſrogiey ſpowiedźi nieborak vbogi.
9:
Więc go ćieſzą: wynidźieſz/ wynidźieſz nieboże/
10:
Iedno ſię chćiey polepſzyć/ Bogći dopomoże.
11:
Y wynidźieć poprawdźie: lecż ná on świát z tego:
12:
Krotka poćiechá bywa/ ſłába rádość iego.
13:
Ali o wtorey ábo o trzećiey godźinie/
14:
Iuż nie rad gośćiom będźie y tákiey nowinie:
15:
Przyidźie Woyt z łáwicą ſwą/ á tudźieſz zá nimi
16:
Kát ogniem vzbroiony z inſtrumenty ſwymi.
17:
Naprzod więc vrząd: Bráćie/ iákoć imię? pyta:
Quaeſtionum modus et forma.

18:
A ſkądeś? tymi ſłowy naprzod go przywita.
19:
Iáko Oycu y mátce imię y przezwiſko?
20:
Gdźie/ á pod ktorym Pánem máią ſwe śiedliſko?
21:
Ták vbodzy rodźicy: choćia nie ich winá:
22:
Máią żal y zelżywość z nieſſzcżęſnego ſyná.
23:
Do złodźieyſkich reieſtrow cżęſto ich więc piſzą:
24:
Y cżęſto dla złych dźieći vrągánie ſłyſzą.
25:
Vcżćieſz ſię tedy dźieći ſwe karáć Oycowie;
26:
Vcżćie ſię y wy ſtárſzych ſłucháć mołoycowie:
27:
Byśćie nie przyſzli ná punkt ná ten gdźie iuż owo
28:
Pocżną łektáć páchołká/ choćia mu nie zdrowo:
29:
Gdźie iuż każą miſtrzowi pytáć/ nie folgowáć:
Quaeſtiones.

30:
Mowiąc/ Powieday prawdę/ á nie day ſię pſować.
31:
Ktory iuż tu záżywa Kátowſkiego práwá:
32:
A iuż niemiłośierna zácżnie ſię tu ſpráwá.
33:
Złocżyńcę nieboraká wyćiągną ná ſzrobie:
Equuleus.

34:
A on woła żáłośnie ná ſtráſzliwey probie/
Anconiſci.

35:
Powiem/ powiem: pofolguy. Więcy powie drugi:
36:
A niektorzy wytrwáią mękę przez cżás długi.
Wyćiągną


strona: 39

z Wilcżey skory.
1:
Wyćiągną go iák ſtronę/ wywrocą łopátki:
2:
A on plećie y ſwoie y cudze nieſtátki.
3:
Drugi zęby śćiſnąwſzy ćierpi boleść mężnie:
4:
Choć go nielutośćiwy ćiągnie miſtrz potężnie.
5:
A ieſli ták nie mogą prawdy ſię domácáć:
6:
Muſzą ſię iuż do inſzych ſpoſobow obrácáć.
7:
Gdy ták złocżyńcá będźie ćierpliwy w tym boiu:
8:
Iuż tu muśi do ogniá/ iuż muśi do łoiu.
9:
Iuż poydą według práwá z Woytowſkich wyroków/
Vſtulatio.

10:
Prawdy ſię wywiáduiąc/ z świecámi do bokow.
11:
Iuż tu inſzą záśpiewa; powie gdźie/ co/ komu/ (mu/
12:
Kiedy á wiele vmknął/ w mieſzku/ w gumnie/ w do=
13:
W polu/ w ſádźie/ w ogrodźie/ w chlewie y w oborze/
14:
W táſu/ w ſklepie/ w ſtodole/ w śpiżárni/ w komo=
15:
Z tymże go Teſtamentem do ſądu przywiodą (rze.
16:
Názáiutrz: wykolą mu ocży cudzą ſzkodą.
17:
A ieſli ſię będźie przał; znowu do ćiemnice:
18:
Tám iuż muśi powiedźieć wſzytkie táiemnice/
19:
Kiedy mu záſtrupione vrázy odnowią:
Poenarum refricatio.

20:
Iák ſtáwy náruſzone/ ták boleść ogniową.
21:
Będźie męcżon ták długo/ áż iednáko powie:
22:
Aż ſię niepłochy vrząd iáſney rzecży dowie.
23:
Zá tym pytáią miſtrzá/ Co táki záſłużył/ (żył?
24:
Ktory biorąc táiemnie/ w cudzych dobrách płu=
25:
Odpowie miſtrz Sądowi ſwą kátowſką mową:
26:
Y wyda ſentencią onę ſwą ſurową:
27:
Iż ten cżłowiek cudze brał/ korzyśćił/ vmykał/
Fur est ſuſpendendus. Spec. Sax. lib. 2. artic. 13. in textu.

28:
Do cżego práwá nie miał tego ſię dotykał:
29:
Przeto go ia ták ſkarzę zá iego zaſługi/
30:
Ze więcey nie będźie brał: wezdrgnie ſię y drugi.
31:
Bo ták táką robotę płácą w moiey ſzkole:
32:
Wyprowádzę go naprzod w przeyźrocżyſte pole;
33:
Záwieſzę go ná onym wyſokim ślemieniu:
34:
Aby więcey nieſzkodźił ludzkiemu plemieniu.
35:
Miedzy niebem y źiemią/ gdźie go ptak przeleći
36:
Y podleći: karzże ſię/ y drugi/ y trzeći.
Ták mowi


strona: 40

I. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Ták mowi miſtrz. A ſędźia dekretem nákaże:
2:
Máłodobry/ ſkarz go tám iáko práwo każe:
Kátá z ſtarego zwycżáiu zową Máłodoborym.

3:
A nád práwo nic nie cżyń. Támże ná Ratuſzu
4:
Przepraſza kát pod pierzem w bucżnym kápeluſzu
5:
Stráceńcá nieboraká: Przepuść mi dla Bogá/
6:
Tu przed ſądem gáionym/ niż wynidźiem z progá/
7:
Co z tobą cżynić będę: Nie ia ćiebie trácę/
8:
Ale twoie vcżynki/ ktoreć teraz płácę.
9:
Potym mu go Ceklarze do ręku podádzą:
10:
A Cechowie go zbroyni śrzodkiem poprowádzą.
11:
Zbierze ſię koło niego ludźi wielka rotá (tá.
Viuae furis exequiae.

12:
Przed miáſto/ gdźie ná on świát zgotowano wro=
13:
Potym go máłodobry ná gorę wprowadźi:
14:
Y ná oſtátnim ſzcżeblu/ iuż ſię tu záſádzi.
15:
Mow bráćie IESVS, IESVS, IESVS; tym imieniem
16:
Zámkni ſwoy świát y żywot/ vzbroy ſię známieniem
17:
Iego męki. Zátym go vwikławſzy w śidle
18:
Zepchnie/ y odbieży go ná onym duśidle.
19:
Szubienicą to zową. więc ták będźie wiſał/
20:
Ná wietrze y ná deſzcżu będźie ſię kołyſał.
21:
Bez pogrzebu y oney oſtátniey poſługi/
Fures ſuſpenduntur, nec ſuſpenſi ſepeliuntur. Spec. Sax. lib. 2. artic. 13. in Gloſſa.

22:
Będzie wiátrom bezecne igrzyſko cżás długi.
23:
Więc ſię tám wronká páśie koło duśienice:
24:
A Kruk ledwo ſkrzepłemu/ ma ſię do źrzenice.
25:
Tákać ieſt niebożątek złodźieiow zapłátá:
26:
Ták niepocżćiwie zwykli zchodźić z tego świátá.
27:
Sćięte złocżyńce grzebą ná święconą źiemię:
28:
Wędzonego złodźieyká záwźdżieia ná śiemię.
29:
Karzćieſz ſię iuż tym workiem chłopiątká ia rádzę:
30:
Iż trochę ná tym punkćie z wámi ſię záſádzę.
31:
Zápálcżywy koſtero/ kuflu nierobotny/
32:
Márnotrawco/ leniwcże/ trądźie nieobrotny/
33:
Vcż ſię ſkromnie vboſtwá ćierpieć chędogiego:
Auocamenta furti.

34:
Szánuy ſławy vcżćiwey iák ſkárbu drogiego.
35:
Baw ſię pracą/ gnuśnego ſtrzeż ſię prożnowániá:
36:
Spráwuy rzecży poważne/ niechay błáznowániá.
Pomni


strona: 41

z Wilcżey skory.
1:
Pomni ná zakon Boży/ y ná boiaźń iego:
Non furtum facies. Exod. 20.

2:
Strzeż ſwego vboſtwicżká/ nie pragni ludzkiego.
3:
Ieſliś chudy páchołek/ nie ſtawże ſię Pánem:
4:
Szcżyrze z ludźmi poſtępuy/ á nie bądź cygánem.
5:
Zániechay towárzyſtwá/ frantowſkiego cechu:
6:
Pátrz ſwego powołánia/ á prácuy do zdechu.
7:
Nie ſzydź z ludźi/ nie mrugay powieką nieſzcżerą/
8:
Nie bądź łżywym oſzuſtem/ obłudnym przecherą.
Qui ſemel ſcurra: nunquam bonus pater familias.

9:
Mowią/ iż kto raz będźie ſzybałem y łgarzem/
10:
Ten iuż nigdy nie będźie dobrym goſpodarzem.
11:
Iuż ſię báwi frántoſtwem y ſwoim nałogiem
12:
Kárcżemnym; rola będźie leżałá odłogiem.
13:
Zdybie go ták vboſtwo pod dáchem odártym/
14:
Y w vbrániu dźiuráwym/ y w płaſzcżu wytártym.
15:
Ná pierſiách nie zápiętych/ żupan kliiowáty:
16:
Ná łokćiách ná kolánách rożney máścć łáty.
17:
A z cżobotow dźiuráwych wyglądáią wiechćie:
18:
Ták ćię nędzá vbierze/ zániedbány knechćie.
19:
Inſzych rzecży zániecham dáleko ſprośnieyſzych:
20:
Y dobremu cżłowieku ieſzcże nieznośnieyſzych.
21:
A ták z młodu przywykay przeſtáwáć ná mále:
22:
Kochay ſię w dobrey ſławie/ záchoway ią w cále.
23:
Z dźiatkámi vcźćiwymi towárzyſtwo mieway:
24:
A we złych ſię orſzaku cnoty nie ſpodzieway.
25:
Zle wychowáne dźieći/ zuchwáłe chłopiętá;
26:
Podżogá do niecnoty/ do złego ponętá.
27:
Naprzod biorą nożyki/ oſsadzáią puſtki:
28:
Biorą cżapki/ ſzábelki/ wyſzywáne chuſtki.
29:
W żárty to obrácáią: mowią poſpolićie/
30:
Boday záhibł kto hubi: więc krádną ſowićie.
31:
Stąd do doſkonáłośći złodźieyſkiey przychodzą:
32:
Aż potym y koniki Tureckie wywodzą.
33:
Potym y z tyśiącámi nie nowiná ziecháć:
34:
Trudno bywa ſtárego nałogu zániecháć.
35:
Tuś iuż ſłyſzał żywotá złodźieyſkiego márność/
36:
Słyſzałeś też okrutną ná tych ludźi kárność.
FLecż oprocż


strona: 42

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Lecż oprocż ſzubienice y ſromotney męki/
Lex xij. tabul. Furemqui manifeſto furto prehensus ſuerit: ſi furtum aut noctu faciat aut interdiu cum prehenderetur ſetelo defendat, occidito.

2:
Oprocż nieſławy wiecżney/ y kátowſkiey ręki/
3:
Ná złodźieie przychodzą roźlicżne przygody:
4:
Gdy więc ná to rzemięſło nie máią pogody.
5:
Bo y práwem piſánym Solon to ochronił:
6:
Każe zábić złodźieiá/ ieſliby ſię bronił.
7:
Każe bić niewolniká złocżyńcę iáwnego:
8:
Każe go z ſkáły zepchnąć z wyroku práwnego.
9:
Drugi ſpádnie z wyſoká: ábo ſię ochromi:
10:
Drugi cżłonká poſtrada/ ábo ſzyię złomi.
11:
Lamathus łotr wierutny przyſzedł do iednego/
Aputeius ſui Asini aurei. Li. 4.

12:
Co ná workách náśiedźiał ſkępcá bezednego/
13:
Do zdawná opátrznego mężá Chryſerotá:
Chryſeros Laline Auri ſtudioſus, vel amator auri.

14:
Ták go mieſzcżánie zwáli/ dla miłośći złotá.
15:
Godźił tám z towárzyſzmi ná bogátą grabieſz/
16:
Ná zdobycż nieubogą y ná znácżną kradźieſz.
17:
Lamathus im hetmánił do cudzego domu:
18:
Do drzwi Chryſerotowych/ nie dał wprzod nikomu.
19:
Wpuśći rękę drapieżną przeze drzwi do śieni:
20:
Odmykáć do bogacżá zdraycá ſię nie leni.
21:
Lecż Chryſeros opátrzny cżuł ſię w powinnośći:
22:
Przygotował ſię dobrze dla tákowych gośći.
23:
Cżekał v oney dźiury z brátnalem y z młotem:
24:
Cicho dybał ná łotry; lecż z wielkim obrotem.
25:
Rękę Lámátuſowę w chyżu ſwym poimał:
26:
Y w oney ćiáſney dźiurze mężnie iey dotrzymał/
27:
Y do drzwi ią przykował: Ow przynitowány/
28:
Stał w progu iák ná poły łotr vkrzyżowány.
29:
Chryſeros ſzedł ná gorę/ pocżął z okná wołáć: (łáć.
30:
Gore/ prze Bog/ w mym domu; zgore wſzytka po=
31:
Gwałtu/ gwałtu ſąśiedźi/ niechcećieli moich
32:
Sćian y dáchow rátowáć/ rátuyćie wżdy ſwoich.
33:
Złodźieie widząc że błąd/ lękli ſię tey burze;
34:
Niechcąc żeby záſtano Lámátuſá w dźiurze:
35:
Zeby tám poimány drugich nie powołał/
36:
Gdyby wytrwáć okrutney męki nie podołał:
Vćięli


strona: 43

Z Wilcżey skoty.
1:
Vćięli mu po rámię w dźiurze one rękę;
2:
Zádáli Pánu brátu niewymowną mękę.
3:
Porwáli go ná Oſłá/ á on ięcżąc leżał:
4:
Bo ſztuki ćiáłá ſwego w onych drzwiách odbieżał.
5:
A gdy zá nimi tłuſzcża prędko przyśpieſzáłá:
6:
Oſtátek im konceptow w głowie pomieſzáłá.
7:
Porwał miecż drugą ręką: naprzod go cáłował:
8:
Y zdrowia iuż Lamathus ſwego nie żáłował.
9:
Vderzył ſztychem w pierśi/ zbáwił ſię żywotá/
10:
Y z żywotem poſpołu dokońcżył kłopotá.
11:
Lecż duſzá ná powietrze żáłoſna vćiekła:
Vergilius: Vitaque cum gemitu fugit indignata ſub vmbras.

12:
Szłá w one ćienie wiecżne zgrzytáiąc do piekłá.
13:
Toż ſię też w oney burśie Alcimowi ſtáło:
14:
Iedno ſobie nie tęſkni/ á przeſłuchay máło.
15:
Włamał ſię do cháłupy Bábinki vbogi/
16:
Złodźiey dybiąc ná kradźież/ y głodny y ſrogi.
Ibidem apud Apuleium.

17:
Kędy był nawyżſzy gmách/ wſzedł ná kámienicę.:
18:
Pocżął oknem wyrzucáć ſzmáty ná vlicę.
19:
Rzecże Bábá: Moy duſzko/ Nie day bogátemu
20:
Moich ſzmátek vbogich lichwiarzowi temu.
21:
Mać on więcey niżli ia: Ieſt tu moc pieniędzy/
22:
Fántow/ drogich kámieni/ y złotych rzecżędzy.
23:
Wlázło to w głowę zboycy: zániechał ſię máło;
24:
Ze Bábá krzecży mowi ták mu ſię widźiáło.
25:
Mniemał by ná cudzy tył y ná bogáty dwor
26:
Głupie oknem wyrzucał vbogiey Báby zbior.
27:
Myślił/ iż te łáchmány/ y ten ſprzęćik wſzytek/
28:
Y mnie y towárzyſtwu nie przyidźie w pożytek.
29:
Owſzem lepiey tym oknem co lepſzego zocżyć:
30:
A tego Licżygrzywny pieniądze obſkocżyć.
31:
Ták ſobie dumał/ y ták oknem ſię wychylił/
32:
Tuſząc że nie wyſoko: ále ſię omylił.
33:
Bábá nie będąc táka/ pchnęłá ná vlicę
34:
Lotrá/ bo ſię wychylił więtſzą połowicę.
35:
Lećiał ná doł ſzaſzorem: odnioſł wielką plagę:
36:
Bo tá ſtroná przed oknem miáłá więtſzą wagę.
F 2Padł ná


strona: 44

I. Sztuká Worká Iudaſzowego.
1:
Padł ná kámień co zdawná na vlicy leżał:
2:
Y tám go duch y żywot ná mieyſcu odbieżał.
3:
Zaden tám nie żáłował tey śmierći okrutney:
4:
Káżdy mowił; Bog pomoż tey Bábie ſekutney:
5:
Ktora zábiłá/ iáko iedná Amázonká/
XII. tabul. Furtiuae res ne vſu capiuntor. Malą fides nunquam praeſcribit. Et Furtiuae res non praeſcribunt. Spe. Sax. lib. 2. artic. 26 etc.

6:
Tego ſkaźcę ludzkiego/ dużego poſtronká.
7:
Bo y ludźie/ y práwá/ chráp ná łotry máią:
8:
Wſzyſcy życżą złey śmierći/ wſzyſcy vrągáią.
9:
Rzecż krádźiona dawnośćią nigdy nie záchodźi;
10:
Bo iey ſnadź y we ſto lat dochodźić ſię godźi:
11:
Iedno dowiedź że twoiá ábo twego dźiádá/
12:
Nie idźie praeſcriptio: tu gdźie záſzłá zdrádá.
13:
Tego tedy wyſtępku/ wyroſłkowie młodźi/ (dźi.
14:
Strzeżćie ſię: niech do niego myśl was nie záwo=
15:
Ludźie śrzedni y ſtárzy/ Bárzo nieprzyſtoyne
16:
Látom wáſzym złodźieyſtwo/ dźieło nieſpokoyne.
17:
Nie dayćie ná háńbę/ dla łákomſtwá chćiwego/
18:
Latek ſwoich ſzedźiwych y włoſá śiwego.
19:
Vbodzy ſtáruſzkowie/ Lepiey ták być w niebie/
20:
Vboſtwo mężnie ćierpiąc o żebránym chlebie:
21:
Niż ſię z złego nábyćia w tym żywoćie świećić/
22:
A zdrádliwie tu żyiąc ogień wiecżny niećić.
Matthaei 16.

23:
Nieś káżdy zá Chryſtuſem ſwoy krzyż: á nikomu
Marci 8.

24:
Nie zayźrzy iego ſzcżęśćia; prácuy śiedząc wdomu.
Lucae 9.

25:
Ciáło twoie śmiertelne y duſzę pomierną/
Cicero.

26:
Zyẃ potem cżołá twego/ práwicą ſwą wierną.
Vnicuique ferendum est ſuum incommodum.

27:
Wiáruy ſię prożnowánia/ y piiańſtwá przytym:
28:
Nie zſśiaday cżęſto w rząd/ nie bądź páſorzytem.
29:
Lycurgus Práwotworcá/ dał práwá ſurowe
30:
Ná ludźi prożnuiące; ná páchołki owe
31:
Co záwſze chcą ſmácżno ieść/ vbiorem ſię zdobić/
32:
Roſkoſzámi ſię báwić/ nigdy nic nie robić.
33:
Bo tákie páráſity: z odpuſzcżeniem łgarze:
34:
Nie więźieniem/ nie chłoſtą/ ale gárdłem karze;
35:
Ktorzy o ſwey żywnośći nie mogą dáć ſpráwy/
36:
Ktorzy prze ſwe leniſtwo nie zárobią ſtráwy.
Bowiem


strona: 45

z Wilcżey skory.
1:
Bowiem lozny leniwiec duſzom prácowitym (tym.
2:
Ziada żywność/ droży chleb/ ſwym brzuchem nieſy=
3:
Zayźrzy ſzcżęśćia przemyślnym y ludźiom robotnym:
4:
A ſam záwſze prożnuie; niechce być ochotnym.
5:
Więc ábo ſię złodźieyſtwem/ ábo cudzołoſtwem
6:
Báwi: ábo ſię biedźi z nędzą y z uboſtwem.
7:
Iáko trąd w vlu/ miedzy dźielnymi pſzcżołkámi:
Immunisqae, ſedens aliena ad pabula fucus.

8:
Iáko łákoma żołná cżyni z Iáſkołkami.
9:
Trąd nie leći ná pole y nie nośi miodu:
10:
Lecż záwſze w vlownicy śiedzi/ pilen chłodu:
11:
A z plaſtrow nápełnionych miod gotowy ziáda:
12:
Robacżkom prácowitym śpiżárnią wykrada.
13:
Więc kiedy go záłápią zdybią go v żłobu:
14:
Iuż vżywaią nád nim ſrogiego ſpoſobu.
Georg. 4. Abſint et picti squalentia terga lacerti Pinguibus a ſlabulis, Meropesque, aliaeque volucres

15:
Leb mu gnuśny vrwawſzy/ ná doł go zrzucáią/
16:
Nád łáſym/ nierobotnym trądem ſię wznacáią.
17:
Zołny záſię łákome wpuſzcżáią ozory
18:
Do oká vlowego/ iedzą y máćiory.
19:
Tákże/ gdźie też bywáią domowe Iáſkołki;
20:
Iuż y tám niebożątká nie wſkuráią Pſzcżołki.
21:
Ták bráćie prożnuiący/ wykłádamy ćiebie: (bie.
22:
Szkodá ćię w dobrym ćierpieć mieśćie/ próżny chle=
Et manibus Progne pectus ſignata cruentis.

23:
Wyiadaſz cudze domy/ niſzcżyſz goſpodarze:
24:
Dla tego ćię Lycurgus ták ſurowie karze.
25:
Nie rad żnieſz/ nie rad kośiſz: á w ćieniu rad śiadaſz/
26:
A żeńcom y koſarzom z kobiałki wyiadaſz.
27:
Strzeżże ſię próżnowánia poduſzki ſzátáńſkiey:
28:
Nie stoy prożno: podź robić do winnice Páńſkiey.
29:
Bowiem ná prożnowánie ieſli ſię ták vdaſz:
30:
Wiedz iż iuż ſerce twoie opánował Iudaſz.
31:
Wiedz o tym Pánie Zmudá/ wiedz Dibiwiecżorku/
32:
Ześ w Iſzkáryotowym ſzáchowánym worku.
F 3II. CZESC


strona: 46

II. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
II. CZESC
2:
Thego Worká Iudaſzowgo/
3:
O SKORZE Y NATVRZE
4:
LISIEY.
5:
A Naprzod o tych ktorzy pod płaſzcżykiem
6:
Nabożeńſtwá oſzukiwáią.
7:
PRzydźie nam teraz mowić o Náturze Liśiey:
8:
0 ktorey wypráwiwſzy/ powiemy o Ryśiey.
9:
Pod Liśim podobieńſtwem ći ſię zámykáią/
Pellis vulpina est, Dolus et aſtutia eorum hominum qui iuxta Diuum Paulum prima Timoth. 6. quae ſtui habent pietatem.

10:
Ktorzy ſię trochę niżey porząd dotykáią.
11:
Iudaſzowa drużyná: Naprzod ktora prośi
12:
NA BOGA, NA VBOGIE, ſtąd korzyść odnośi:
13:
Sobie to przywłaſzcżáią co Bogu przyſłuſza:
14:
Choć ſię Bog oto gniewa/ nic iey to nie ruſza.
15:
Przędźie ſobie poſtáwę: żebrze płáſkim głoſem:
16:
Włocży ſię po Kiermáſzách z Iudaſzowym trzoſem.
17:
Nośi puſzkę żelázną/ dzwonek mośiądzowy:
18:
Prośi rzkomo ná ſzpital y ná kośćioł nowy.
19:
Prośi chytry nieborak ná iákiego Swiątká/
20:
Choćia z támtey iáłmużny nie da mu y ſzcżątká.
21:
Cżáſem zmyśli ná błoniu/ y w boru Ziáwienie:
22:
Y ślubuie proſtakom zá pewne zbáwienie.
23:
Widźiałem/ pry/ pod láſem miłą Mátkę Bożą.
24:
(A Báby ſię/ ſłucháiąc onych báśni/ trwożą.)
25:
Wielka świátłość wynikłá w choinowym borku/
26:
Ná pieńku nowoćiętym/ ná cudnym pagorku.
Więc on


strona: 47

o skorze y náturze Liśiey.
1:
Więc on niezbedny oſzuſt twierdźi zá rzecż iſtą/
2:
Że widźiał właſnym okiem Dźiewicę przecżyſtą;
3:
Ktora mu roſkazáłá chwałę Bożą mnożyć/
4:
Y tám ná onym mieyſcu kośćiołek záłożyć.
5:
Więc plećie/ bredźi/ mata: y ná on kośćiołek
6:
Náwyłudza powałek/ pieniędzy/ gomołek.
7:
Y dobrze mu wychodźi mátániná oná:
8:
Idźie mu chleb w kobiałkę/ y w puſzkę mámmoná.
9:
Więc też chudźi kleſzkowie/ y xiąſzkowie prośći
10:
Widząc że ták przybywa do Ziáwienia gości:
Apparitiones ſanctorum fictae.

11:
Opuſzcżáią więc pod cżás y kośćioł ſwoy ſtáry/
12:
Przenoſzą ſię ná Odpuſt do láſá od fáry.
13:
Vdáią ſię zá chlebem/ zá ofiárą głupią:
14:
Kury/ iáycá/ ſzelągi/ kukle/ świecżki/ łupią.
15:
Pomagáią proſtakom po ſtáremu błądżić:
16:
Nie vmieią vbogich ludkow dobrze rządźić;
17:
Slepi wodzowie ślepych: y w pádną poſpołu
Matth. 15.

18:
Miſtrzowie y vcżniowie do iednego dołu.
Lucae 6.

19:
Więc nie pytáią ſtárſzych ieſli to ták ſłuſznie:
20:
Lecż to iuż konkluduią/ że ták ma być duſznie.
21:
Kto im gáni te brednie/ Heretykiem zową:
22:
Swieżey wiárki cżłowiekiem z záśnieconą głową.
23:
Choć dobrze ieſt Kátolik/ záwáruy ich Boże/
24:
Ieſli im kto w tey mierze bredźić nie pomoże.
25:
Liciordinarius właſny nie wie o tym:
26:
Aż ſię więc z wielkim żalem dowiáduie potym/
27:
Kiedy ſię iuż nádrwili ná onym Ziáwieniu
28:
Prośći ludźie/ z vſzcżerbkiem duſznemu zbáwienin [!].
29:
Gdyby nie dla zgorſzenia/ ſłyſzałbyś Abſurda,
30:
Ktore zá ſobą nieśie oná leśna burdá.
31:
Ale żebym ſię nie zdał być iednym z tey roty/
32:
Co ledá zá przycżynką z kośćiołem drą koty:
33:
Wolę tu nie obrażáć ánimuſow chorych/
34:
Do ponowienia dawney wiáry bárzo ſkorych.
35:
Kłádę to ná Biſkupy y ná ſtárſze głowy:
36:
Niechay to pohámuie ich rozſądek zdrowy.
Niech ſię


strona: 48

II. Część Worká Iudaſzowego.
1:
Niech ſię Worek Iudaſzow chytry nie bogáći:
2:
Trzebá pilnie powśćiągáć tego Cechu bráćiey.
3:
Bo pſuią świát; y dla nich ćierpi Kośćioł Boży
4:
Przymowiſká. Zadna ſię pobożność nie mnoży:
5:
Tylko że ſię lud beſtwi/ ktory nowych cudow
Superſtitionis incommoda.

6:
Záwſze prágnie: y wiele podeymuie trudow
7:
Niepotrzebnych: Przychodźi cżęſto do vboſtwá/
8:
Kiedy ſzuka dźikiego po puſtyni Boſtwá.
9:
Odbieży białagłowá krośien y kądźiele:
10:
Nie opátrzy dobytká/ márchwie nie wypiele.
11:
Ták niebogá ſámopás puśći goſpodárſtwo:
12:
Iuż iey záwſze ná myśli będźie ono łgárſtwo.
13:
Wlecże ſię do Ziáwienia: tuſzy/ Będę w niebie/
14:
Ieſli poydę do boru o żebránym chlebie.
15:
Więc coby iáłmużnę dáć ſwoie/ żebrze cudzey:
16:
Iey przykłádem proſtacy cżynią to y drudzy.
17:
Więc też zá nią Goſpodarz wlecże ſię y ſługá:
18:
Odbieżawſzy konikow/ y wołkow y pługá.
19:
Bez pozwolenia ſtárſzych/ po świećie ſię krążą:
20:
Boże męki ná polách powroſłámi wiążą:
21:
Kłádą kiie ná kupę/ głaze ná kámionki/
22:
Wiią kicżki z brzeźiny/ mężowie y żonki.
23:
Idą/ nikt im nie kazał/ ná niepoświącáne
24:
Mieyſce/ y ktore nie ieſt przywileiowáne.
25:
A on iſty báłámut ze dzwonkiem y z puſzką/
26:
Zywie ná tę łeż dobrze y z ſwą pánią duſzką.
27:
Więc ſię w oney świątyni Kośćielnym obierze/
Kośćielni ná ziáwieniu.

28:
Wierutny łotr/ co gmerze w oney tám ofierze.
29:
Co w kazánie potrząſa po kośćiele owym
30:
Ná kiiu záwieſzonym Workiem Iudaſzowym.
31:
Y mowi/ Wſpomagayćie ná nowy dom Boży:
32:
Pan Bog mu to zápłáći kto w mieſzek co włoży.
33:
Ieſli kto w dobrey ſukni y z bogátym trzoſem:
34:
Nád tym długo ſzermuie dzwonkiem y kutaſem.
35:
A ieſliże ſię zdrzymał: pewnie ſię ocući;
36:
Muśi co dáć zá wſtydem/ nie chćieli z ſwey chući.
Xiądz


strona: 49

o skorze y náturze Liśiey,
1:
Xiądz vſłyſzawſzy dzwonek z wyſokiey ámbony/
2:
Záleca wytrykuſá onego z ſwey ſtrony.
3:
Dopieroż ſię do moſzen proſtacżkowie máią:
4:
Ná kośćielny budynek hoyną ręką dáią.
5:
Y ták wiele pieniędzy bierze on chorąży/
6:
Ze káżdemu/ BOG ZAPLAC mowić nie nádąży.
7:
Wſzedſzy do Sákryſtyey/ ráchuie ſię z onem
8:
Co nań prośił/ nowego Kośćiołá Pátronem.
9:
Odpuść mi święty miły/ miey lutość nádemną/
10:
Stáſzek robił/ Stáſzek ie/ nie brząkałeś zemną.
11:
Mykże do ſwey kálety z tą świętą zdobycżą:
Aedituorum ſacrilegia.

12:
A ták chłop licży groſze/ mili święci milcżą.
13:
Pan też choćia Heretyk dźieli ſię ofiárą:
14:
Smákuie mu pożytek/ choć ſzermuie wiárą. (ćie;
15:
Niech kto wierzy iáko chce: Idź z Włodárzem Woy=
16:
Choć tá iáłowká błędna/ przećie ią wydoyćie.
17:
A on co z puſzką chodźi/ z liſtem pod piecżęćią:
18:
Ma ná piecży pożytek/ y ſtrzeże go z chęćią.
19:
Záſzedſzy zá gęſty kierz/ ieſli puſzká ćięſzka:
20:
Wnet ią tám rewiduie/ á niewiele mieſzka.
21:
Ieſli go kto niewidźi/ pátrzy ná wſze ſtrony:
22:
Gdy nikogo nie bacży/ ma ſię do Mámmony.
23:
Świętego Piotrá klucżem depoſit otwiera:
24:
A pobory ſtráſzliwe od świętych odbiera.
25:
Buduie/ nie kośćioły: ále ſwoie cháći:
26:
Lepieyby tákiey ſłużby Bożey zániecháći.
27:
Więc do kośćiołá ćiecże: á Wytrykuſowe
Templa ruunt, aedituorum caſae ſurgunt.

28:
Swiecą ſię nowe ſzcżyty y dáchy guntowe.
29:
Ołtarze obnáżone: dzwoniáa odártá/
30:
Bárzo ſię pochyliłá/ ſtoi nie podpárta.
31:
Ná Kośćielnego corce pozłoćiſte páſy:
Filiae eorum compositae, circumornatae vt ſimilitudo templi. Pſalm. 143.

32:
Zoná/ dźieći/ goſpodarz/ máią wielkie wcżáſy.
33:
Tákowe świętokrayctwá/ tákowe pożytki/
34:
Możeſz włożyć do bieſag Iudaſzowych wſzytki.
35:
Lecż y owi co máią ſzpitale w ſwey mocy:
36:
Choć w Rewerendách chodzą iák iácy Prorocy;
GChoć ſię


strona: 50

II. Cżęść Worká Iudaſzowego.
1:
Choć ſię zdádzą nabożni/ y ná twarzy ſrodzy:
2:
Przećie od nich bezpráwie odnoſzą vbodzy.
3:
Przeymuią ich dochody/ iáłmużny/ y cżynſze/
4:
Porcie/ y legátá/ y pożytki inſze.
5:
Niepomnią ná Záphirę/ ná Ananiaſzá:
Actor. 5.

6:
Náśláduią przykłádu chytrego Iudaſzá.
7:
Przedáią drogie wodki/ Chryſtuſowe máśći:
8:
Pieniędzy zá nie wźiętych nie przeſtáią kráśći.
9:
Ni Chriſtus/ ni vbodzy tego nie vżyią:
10:
Sámi zá to niewierni Iudaſzowie tyią.
11:
Szpitale łákną/ prágną/ źiębną/ nędzę klepią:
12:
A owi ludźiom ocży reieſtrámi ślepią.
13:
Lecż też ná drugą ſtronę: náyduią ſię mnodzy/
Pauperes improbi.

14:
Bogu/ ludźiom niepráwi/ dźiwacy vbodzy.
15:
Iedni żebrzą nieſłuſznie/ y duży y zdrowi/
Mendicantes validi.

16:
Chytrzy zá kápturáni mamią ludźmi owi.
17:
Zákrywa ſię koſtyrá/ złodźiey w ſproſnych ſzmátách/
18:
Zákrywa ſię niecnotá młody w ſtárych łátách.
19:
Obwiia ręce nogi/ choćia go nie bolą:
20:
Mogąc rzemięſło robić/ mogąc oráć rolą.
21:
Cżyni ſię głuchym/ niemym/ ślepym/ y káducżnym:
22:
A on łotrem wierutnym/ y przechyrą ſztucżnym.
23:
Tákże też Báby/ rzkomo mendicatum chodzą:
24:
Ták vcżćiwe mężatki y pánienki zwodzą.
25:
Cżáruią y lekuią/ wrożą/ wieśći noſzą/
Anicularum maleficia.

26:
Stadło łącżą: á w rzecży o iáłmużnę proſzą.
27:
Naydźieſz wiele opiłych/ ſzalonych żebrakow/
28:
Choćia chorych/ vłomnych: y rozpuſtnych żakow:
29:
Zazdrośćiwych/ ſwarliwych: gnoykow y kálikow/
30:
Stupkow y też piecuchow/ ſzubráwcow y ſmykow;
31:
Ktorzy zá łby o mieyſce/ o iáłmużnę chodzą:
32:
Mocnieyſzy nád ſłábſzymi cżęſtokroć przewodzą.
33:
Koſturámi ſzermuią/ cżáſem ſię y ránią:
34:
Cżáſem w roboćie bywa groch y piwo z bánią.
Ebrij pauperes

35:
Niemáſz zgody y rządu: ludźi odtrącáią
36:
Od iałmużny: kulámi/ kiymi wykrącáią.
Nie naydźieſz


strona: 51

o skorze y náturze Liśiey.
1:
Nie naydźieſz dźiś przykłádu tákiego ná świećie/
2:
Iáki ſię niegdy nálazł w Atheńſkim powiecie:
3:
Tráfił ſię chromy z ślepym v iednego brodu:
4:
Obádwá niedołężni/ y ſłábi od głodu. (dźić/
5:
Ślepy nie widział gdźie brnąć: chromy nie mogł cho=
6:
Choć y po ſuchey źiemi; nie rzkąc żeby brodźić.
7:
A przeto weſzli w rádę: Powiedźiał te ſłowá
8:
Chromy niewidomemu: Tym ſpoſobem/ Powá
9:
Bráćie z ſobą zgodliwie tym wodniſtym torem:
Mutuum auxilium caeci et claudi.

10:
Ia tobie będę świecą/ ty mnie Kriſztoforem.
11:
Nażycż ty mnie zdrowych nog: ia náżycżę tobie
12:
Ocżu miáſto pochodnie/ gdyż mam zdrowe obie.
13:
Weź mię ná ſwe rámiona/ nieś mię przez tę wodę:
14:
Ták ſpolnie odpráwiwá ninieyſzą przygodę.
15:
Więc ia będę Sternikiem/ á ty będźieſz łodźią;
16:
Ty wozem/ ia woźnicą: vydźiem przed powodźią.
17:
Wziął chromego on iſty ćiemny ná rámioná:
18:
Ow drogę vkázował przez pewne známioná;
19:
A ten ſłuchał/ y tám ſzedł gdźie kazał przewodnik:
20:
Ták ſłucha ſwego ieźdźcá ślepy iednochodnik.
21:
Zá tą zgodą/ przebyli one tám złe rázy/
22:
Przez wody/ y przez błotá/ przez łáwki/ przez iázy.
23:
Vcżćieſz ſię tym przykłádem ludkowie vłomni:
24:
Miłuyćie zgodę: bądźćie ćierpliwi y ſkromni.
25:
Rátuyćie ſię ſpołecżnie: Zgodá rzecży máłe
26:
Mnoży; Niezgodá pſuie rzecży choć ſpániáłe.
27:
Wy Oycowie ſzpitálni ze złymi do kuny/
28:
Hámuyćie piiánice/ karzćie te bieguny.
29:
Niechay nie záwieráią ręki miłośierney
30:
Cnotliwym/ y cżeládźi Chriſtuſowey wierney.
31:
Bo żebracy obłudni ná Iudaſzá robią:
32:
A w liśią ſkorę płaſzcże y twarzy ſwe zdobią.
33:
Są też ieſzcże ſynowie Merkuryuſzowi/
Errones et Peregrini.

34:
Co domá trwáć nie mogą Kurſorowie owi.
35:
Skoro ich teſkność vymie: ná wędrowkę nogi
36:
Gotuią/ rzkomo widźieć Apoſtolſkie progi.
G 2Ale do


strona: 52

II. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Ale do prawdy mowiąc: Nátura ich ruſza;
2:
Y do pielgrzymowánia nałog ich przymuſza.
3:
A nawięcey náſz Polſki narod z przyrodzenia
4:
Rad pątuie: bo záwſze chuć ma do chodzenia.
5:
Bowiem przodkowie náſzy mieyſcá odmieniali:
6:
Gdy ſię mieli prowádźić: mowili/ Wen dáley.
Polonis celebre est ſemper peregrinari. Dźite Cżeſkie ſłowo: po Polſku Idźćie

7:
Wándálmi ie zwano. Mowili też Dźiete:
8:
Dla tego też od Grekow názwáni ſą Getae.
9:
Bo mieyſca nie zágrzali: ále vrocżyſká
10:
Odmieniáli/ gdy bydłem wytárli páſtwiſká
11:
Tákże też ich potomſtwo Polak zprzyrodzenia
12:
Ma vſtáwicżną chćiwość do pielgrzymowánia
13:
Kiedy iuż przewie pewny gośćiniec do Rzymá:
14:
Nie zátrzyma go domá ni láto/ ni źimá.
15:
Záwſze mowi Wen daley; mknie do Compoſtelle/
Eamus porro. Germ. Furtan

16:
Widźieć miáſtá/ klaſztory/ ſzpitale y celle.
17:
Iuż ſię Polſcy pątnicy vprzykrzyli Włochom/
Poloni moleſti ſunt Italis propter aſsiduam peregrinationem.

18:
Ktorzy ſię przypátrzyli náſzych ludźi fochom.
19:
Iedzą wiele/ cżęſto ſię vpiiáią rádźi:
20:
A iednego wyſtępek wielu náſzym wádźi.
21:
Gdy ſię zpiią/ niechcą ſię ſpokoynie záchowáć
22:
Chce ſię im po vlicách po Polſku gáchowáć.
23:
Włoſzkowie obacżywſzy ſproſne Imbriaki/
24:
Nie cżyſtym błotem ná nich ćiſka/ iáki táki.
25:
Y cżęſto z kilku łotrow ſzácuią nas wſzytkich:
26:
Yták ſię muśim wſtydźić ich przymiotow brzydkich
27:
Ktorzy máią Dukaty báwią ſię roſkoſzą:
28:
Kortezyą do Polſki y Fránce zánoſzą.
29:
Ieſli dla nabożeńſtwá tákowego chodźiſz
30:
Do Włoch/ do Hiſzpániey/ ſam ſię bráćie zwodźiſz/
31:
Siedź rádniey domá/ proſzę/ nie zárażay świátá:
32:
Bo to zgołá ſwawola y prożna vtrátá.
33:
Y ty co ná tey drodze ſwe właſne vtracaſz:
34:
Y ty co ſię tám co rok ná iáłmużnę wrácaſz:
35:
Obá ſię z támtey drogi dármo kokoſzyćie:
36:
Bo táiſtrę Iudaſzowe obá pánoſzyćie.
Ty ſwoie


strona: 53

o skorze y náturze liśiey.
1:
Ty ſwoie właſne tráćiſz/ ow cudzego prośi:
2:
Ty dáremny koſzt wiedźieſz/ ow piekło odnośi.
3:
Bowiem ſzpitale trawi nádáne dla godnych:
4:
Nie dla biegunow/ y nie dla włocżęgow głodnych.
5:
Trzebá ná świętey drodze/ bárzo cżęſto klękáć/
Veri peregrini officium.

6:
Trzebá płákáć/ trzebá ſię Bogá ſwego lękáć:
7:
Prawdźiwie pokutowáć/ o zbáwieniu gádáć/
8:
W kośćielech przed ołtarzmi ná oblicże pádáć.
9:
Trzebá grzechy wyznáwáć y żáłowáć zá nie:
Pokutá. Po Cżeſku Pokánie/ quaſi Pokáiánie.

10:
Szcżyrym y práwym ſercem vcżynić pokánie.
11:
Groby świętych náwiedzáć/ wenerowáć kośći
12:
Miłych przyiaćioł Bożych/ z wielkiey vprzeymośći.
13:
W wątpliwość nie przywodźić Kátolickiey wiáry:
14:
Cżynić według możnośći ochotne ofiáry.
15:
Delicye opuśćić/ á prowádźić ſrogi
16:
Zywot/ iák potrzebuie ſpoſob támtey drogi.
17:
Zebyś ſię ztámtąd wroćił prawdźiwym Pielgrzymem.
18:
Nie z chłubą/ nie z nikcżemnym prożney chwały dy=
19:
Nie z Historyą tylko/ y nie z nowinkámi: (mem.
20:
Ale z żywotem lepſzym z cnymi vcżynkámi.
Ficta captinitas.

21:
Są też y drudzy ludźie/ ktorzy dla gnuſnośći (śći.
22:
Więźniámi ſię więc cżynią/ chroniąc ſię dźielno=
23:
Choćia ſą ná ſwobodźie/ zmyśláią niewolą:
24:
Opuśćiwſzy domoſtwo/ opuśćiwſzy rolą/
25:
Brudno chodzą/ plugáwe zápuſzcżáią włoſy/
26:
W rzecży proſząc ná okup bogácą ſwe trzoſy.
27:
Zálecáią ich cżęſto náſzy Káznodźieie/
28:
A niewiedzą cżęſtokroć co ſię to w tym dźieie.
29:
A on więźień doſtawſzy liſtow wymatánych
30:
Y przycżynnych od Pánow/ y ſukien łatánych:
31:
Cżáſem vkrádnie/ cżáſem buły ſobie kupi:
32:
Cżáſem drugiego z liſtow y z pieniędzy złupi.
33:
Przekrzći ſię tym imieniem/ iákie w liśćie ſtoi:
34:
Poſtáwę y przezwiſko wnet ſobie vſstroi.
35:
Więc onym piſmem robi/ zwodźi Chrześćiáńſtwo:
36:
A obráca iáłmużnę ná gnuśne pijańſtwo
G 3Przeto też


strona: 54

II. Cżęść Worká Iudaſzowego
1:
Przeto też w tym Weneći poſtępuią drożnie:
Quomodo deſcribendus est Exhibitor literarium: videlicet, notis certis et incommunicabilibus.

2:
Y ſwoie Diplomata wydáią oſtrożnie.
3:
Tego co prośi o liſt/ właśćiwymi znáki
4:
Opiſzą y wyſtrychną: Ze táki á táki
5:
Stánął przed námi liſtu vkázáćiel tego:
6:
Cżłowiek we trzydźieśźi lat/ y wzroſtu śrzedniego.
7:
Brodá cżarna/ płáſki nos/ ocży zyzowáte:
8:
Brodáwica ná twarzy/ lice iárzębáte.
9:
Náchrámuie ná nogę/ y trochę gárbáty/
10:
Cżuprynę ma ná cżele/ y łeb kriſpowáty.
11:
A gdy ták w Przywileiu opiſzą oſobę/
12:
Iuż máią ná fałſzerze nieomylną probę.
13:
Gdy kto on liſt pokaże z inſzymi przymioty/
14:
Iuż tám doydą ſzálbierſtwá y pewney niecnoty.
15:
Nie tobie ten liſt ſłuży bráćie co go nośiſz:
16:
Y nie ſłuſznie iáłmużny ná to piſmo prośiſz.
17:
Gdźieś go doſtał? Day ſpráwę. Ieſli ſię nie ſpráwi;
18:
Iuż ſię oſzuſt nieborak kłopotu nábáwi.
19:
Bo ſię w inſzym cżłowieku trudno tráfić máią
20:
Wſzytkie znáki ktore ſię w liśćie dokłádáią.
21:
Y Przywiley bez tego ieſt iáko máſzkárá/
σαραβάρα: tibialia ſeu feminalia apud Perſas: qua voce et indumento vſi ſunt aliquando Poloni. Sżáráwáry.

22:
Wſzytkim ſię przyda: Iáko Perſka Sżáráwárá.
23:
Iák tuwállá bárwierſka/ y botuch łáźiebny:
24:
Iáko zbroiá Cechowá/ y káptur pogrzebny
25:
Przyda ſię temu ktory chce w żáłobie chodźić/
26:
Y żąda przyiaćielſkiey potrzebie dogodźić:
27:
Ták liſt głupie piſány káżdemu ſię przyda/
28:
Kto iedno według niego przekrzćić ſię nie wſtyda.
29:
Lecż o tych Liſách doſyć/ ktorzy mydlą ocży
30:
Pobożnośćią fałſzywą: długo ſię rzecż tocży.
31:
Przeto mowmy y o tych ktorzy nas záwodzą
32:
Przyiaćielſtwem obłudnym: y ták nas podchodzą.
33:
Iáko naprzod pochlebcy/ ná ráźie nam ſtoią:
Aſsentatores.

34:
Y wiele ludźi pſuią tą poſtáwą ſwoią.
35:
Bo ſię ći przyiaćielmi cżynią nabliżſzymi:
36:
Cżáſem ſię też ſługámi cżynią naniżſzymi.
Nádſługuią


strona: 55

o skorze y náturze Liśiey.
1:
Nadſługuią młokoſom/ ludźiom zgłupiá hoynym:
2:
Dźiedźicom nieopátrznym/ głowom nieſpokoynym;
3:
Ktorym dobra przypádły bez prace y troſki/
4:
Po rodźicach y krewnych/ tak zdobroći Boſkiey.
5:
Więc nie wiedzą co to ieſt/ modzelámi ſwymi
6:
Dorabiać ſię/ prácowáć rękomá właſnymi.
7:
Tákich ſię Pánow ſztucżni pácholcy trzymáią:
8:
Ze im z wiátru przychodźi wſzytko/ ták mniemáią.
9:
Idą za ſzcżęśćiem iáko Iáſkołki zá látem:
Nullus ad amiſſas ibit amicus opes.

10:
Dźiedźicowi ſzcżodremu káżdy chce być brátem.
11:
Ták bogáte śieroty gubią iáko żywi
12:
Niewſtydliwi pochlebcy/ chytrzy nábzdyżywi.
13:
Naydźieſz przy młodych dworách gálanty/ przechyry/
14:
I Wronami karmione/ y ſtáre śiekiery:
15:
Co młodźiki do wſzego złego pobudzáią/
16:
Ná Pánách nieoſtrożnych dobrá wyłudzáią.
17:
Ná wſzytko pozwalaią zgołá młodym głowom:
18:
A dźieći wierzą chytrym y powabnym ſłowom.
19:
Ták rybitwi płoćicom popuſzcżáią wędy:
20:
A rybá ſię obráca zá ponętą wſzędy.
21:
Ták ludzkie młode látá záwſze ſię vnoſzą
22:
Zá ſłodkośćią nieſzcżyrą/ zá márną roſkoſzą.
23:
Y iuż ták on pochlebcá dźiećinę vcżćiwą
24:
Zwiedźie/ y powieda mu iákby prawdę żywą.
25:
Perſuáduie mu/ że to iuż nie ieſt z Pánow Pan/
26:
Y náturá ſzláchecká/ ále właſny Kuian/
27:
Ktory z wſzetecżnicámi nie zażywie świátá/
28:
A ták iáko mnich iáki trawi młode látá.
Modeſtiae corruptores.

29:
Y animuſz to lichy/ poſzedł ná proſtaká/
30:
Ktory tyśiącá oſob nie chowa orſzaká.
31:
Y iuż ſwego ſzláchectwá wiele ten vroni/
32:
Komu wozá nie ćiągnie proceſsia koni.
Poſzeſne konie.

33:
Iuż teraz tuzem ieźdźić/ y quatrem/ y dryią
34:
Tylko owym należy co żebrácko żyią
35:
Y owſzem choćia tráćim/ dobrowolnie giniem:
36:
Nie godźi ſię nam ieźdźić iedno ſzkap tuźinem.
A też to


strona: 56

II. Cżęść Worká iudaſzowego,
1:
A też to nędzá nie Pan/ co w ſuknie y w liśie
2:
Sługi nośi: więc záwſze y Kuny y Ryśie
3:
Ná powſzednie pod iedwab kupuie/ ták przednim
4:
Oſobom/ iáko inſzym páchołkom poślednim.
5:
Pan pochodźiwſzy przez dźień w ſzáćie/ iuż wioteſzką
6:
Zowie/ ſuknią choć nową/ á iuż nie Bekieſzką.
7:
Sáfiian nie Safiian iuż názáiutrz będźie:
8:
Ledwo nań proſzek pádnie ábo muchá śiędźie.
9:
A ſkoro po przeiazdce/ koń ſię wnet ſtárzeie:
10:
Choćia dobrze v żłobu mieyſca nie zágrzeie.
11:
Iuż to wſzytko názáiutrz poydźie miedzy ſługi:
12:
Nie cżuie ſię Pan młody/ choćia leźie w długi.
13:
Onże pochlebcá vcży nośić wino śmiele;
Márnotráwſtwo.

14:
Choćia go nie piiano przedtym/ procż w kośćiele.
15:
Máłmázyią cebrámi/ muſzkátełłę noſzą:
16:
A o piwo ſwey warzy iuż dźiś áni proſzą.
17:
Tegoć vcży Páraſit pyſzny y vbogi:
18:
Choćia domá niemáſz gdźie poſtáwić y nogi.
19:
Niemáſz cżym z kątá myſzy wywabić/ y wſzytká
20:
Máiętność nie ma gdźieby rozśiodłáć podiezdká.
21:
Więc táki ieſzcże gorſzy bezźiemie źiemiánin/
Eques ſine eguo.

22:
Pieſzy rycerz bez koniá/ bez Spárty Spárćiánin:
23:
Iż niema ná ſwym grunćie do pychy podżogi/
24:
Więc ná śierocym ſzpłáchćiu/ y pyſzny/ y ſrogi.
25:
Vrodźiłá ſię wielka myśl/ ná Lanie ćiáſnym/
26:
Więc ſwe ſztuki wywiera śmiele/ w domu iáſnym.
27:
Bo ná Orłowym gniaźdźie zorleie y ſowá/
28:
Choć nocne obycżaie y rogáta głowá.
29:
A ſkoro ná ſzumny łeb wdźieią pyſzny cżubek/
30:
Będźie Wroná Phoenixem, ziáſtrzębieie dudek.
31:
Y ták on dobry cżłowiek zápomniawſzy dźiádow:
32:
Hárdy z cudzego chlebá/ y z Páńſkich obiádow.
33:
Koń go nośi/ Krol żywi: tchnie Páńſkimi duchy:
34:
Tyle broi/ ile ma od Páná potuchy.
35:
Krolewſka myśl w cżłowiecże/ y ſkrzydłá rozſzerza
36:
Dáley niż według gniázdá y właſnego pierza.
Więc pſuie


strona: 57

o skorze y náturze Liśiey.
1:
Więc pſuie y śieroty obycżáymi ſwymi:
2:
Hárdośćią ſwą przemierzłą y ſpráwámi złymi.
3:
Vcży zbytku/ márnośći/ nienawiſney pychy;
4:
Choćia Pan z przyrodzenia cnotliwy y ćichy.
5:
Przeformuie ná ſwoy kſztałt paniątká niewinne/
6:
Iuż w nim będą nádźieie/ dumy/ wiátry inne.
7:
Iuż to głupi v niego/ kto mu rádźi ſkromno
8:
Prowádźić ſtan panięcy; woli go wieść ſzumno.
9:
Iuż będą dobrá Páńſkie/ iáko ná wyſokiey
10:
Skále ślicżne iágody/ roſtą pod obłoki:
11:
Ktorych dośiąc nie mogą ludźie żadną miárą/
12:
Tylko że ich śięgáią ocżymá y wiárą.
13:
Wrony to tám obiedzą/ y wroble/ y oſy
14:
Krucy/ ſroki/ y ſzpacy/ támże pod niebioſy.
15:
Tymże ſpoſobem dobrá márnotrawnych ludźi:
16:
Rychley ie łotr/ koſterá/ pochlebcá wyłudźi.
17:
Wſzetecżnica/ rufian/ błazen ſzáchowány/
18:
Smiechotworcá: ći płużą miedzy tymi Pány.
19:
Státecżnego nie ćierpią/ ſromięźliwy wárá/
20:
Weſele tu mieyſce ma/ Galárdá/ máſzkárá.
21:
Więc tą liśią poſtáwą młodego dźiedźicá/
22:
Xiążę y Groffá zniſzcżą/ y Woiewodźicá/
23:
Pochlebcy nieſzláchetni. Ali moy ná blechu/
24:
Nábáwi one łotry y chlebá/ y śmiechu.
25:
Bláda/ ſzcżura oſobka/ twarzycżká nágręzła/
26:
Wſzytká v kredytorow máiętność vwięzła.
AEs alienum,

27:
A w tym gdy Pan w izdebce/ oſtátek rozkrádną
28:
Sżtucżni obłudni ſłudzy/ gdy cżego dopádną.
29:
Dobrá biorą źli ludźie/ fráncá pſuie ćiáło/
30:
Ktore ſię zá roſkoſzą y świátem vdáło.
31:
A ieſli śmierć zágryźie niedoyźrzáła Páná:
32:
Iuż ſługá/ poduſzcżony będąc od ſzátáná/
33:
Vcżyni ſię dźiedźicem; ſzkátuły ſię dorwie:
34:
Ieſli ſą Máthiaſzki/ z ſzufladą ie porwie.
Expilalores haereditatis.
HCo ſkro=


strona: 58

II. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Co ſkromnieyſze klenoty/ ieſli kędy zocży/
2:
Iuż ie chytry pochlebcá rozumem obſkocży.
3:
Toć ieſt dawnych kulfánow ſtare obiecádło:
4:
Ktorzy vmieią Pánom wyiąć bokiem ſádło.
5:
Lecż też liśiey chytrośći y ſkory pożycża/
Adulterorum ſtratagemata.

6:
Brzytká zdrádá Gáchowſka y cudzołożnicża.
7:
Za nie widźiſz niecnoty Pacholarzow onych/
8:
Co pátrzą cudzych żonek/ żonek wyłyśionych/
9:
Muſkánych y bárwionych/ y Kámforowánych/
10:
Koſzcżonych/ málowánych/ podoleiowánych.
11:
Pátrzayże iák ſię ſtroi on cżuryło młody:
12:
Cżuprynę podmuſkuie: kocha ſię z vrody:
13:
Oſtrzy wąsik: vcży ſię mrugáć ná vcżynne
14:
Pánie młode: Cżáſem ſię kuśi o niewinne. (we/
15:
Gwałći wzrokiem wſzetecżnym poyźrzenie wſtydli=
16:
Wnośi nową beśpiecżność w ocży ſromięźliwe.
17:
Niemáſz nic męſkiego w nim: lecż iáko ſzkort płáſki/
18:
Migi/ mrugi y mizgi ma zadátek łáſki.
19:
Cáłuie rękę/ wzdycha mowkę ſobie ſtroi:
20:
Ani ſię ludźi wſtydźi/ ni ſię Bogá boi:
21:
Mniema by wſzyſcy ślepi iedno on ſam widźi:
22:
Ano co żywo z niego ieſzcże wcżorá ſzydźi.
23:
Sięga gdźie nie przyſtoi/ mowi co nie ſłuſza:
24:
Nie cżuie ſię/ choć ludźi cnotliwych obruſza.
25:
A gdy cnotá ſtátecżna: Więc Pan do niecnoty:
26:
Tám iuż ma wolny przyſtęp ſzerokimi wroty.
Iątrewki Iudaſzowe.

27:
Iątrewek Iudaſzowych rownych ſobie ſzuka:
28:
A tám nie tylko prośi/ ále też y fuka.
29:
Więc cżuie y przez ſkorę: gdźie dom nie po Bodze/
30:
Gdźie máło dba o mężá niepewna Goſpodze.
31:
Gdźie dygi máią mieyſce/ nieprzyſtoyne godło:
32:
Iuż ſię tám będźie Pánu według myśli wiodło.
33:
Tám iuż ſwoie proporce rozpośćiera Gáſzek;
34:
Y iuż ſię tu nápátrzyſz rozmáitych fráſzek:
Iák mężowi


strona: 59

o skorze y náturze Liśiey.
1:
Iák mężowi pochlebia/ iáko go podchodźi:
2:
Gdy mu nieborakowi ſzwágrem zoſtáć godźi.
3:
Cżyni ſię przyiaćielem towárzyſzem wiernym/
4:
Y nabożnym/ y ludzkim: iuż y miłośiernym.
5:
Gdy goſpodarz obżercá/ kuflem go pokona:
6:
Iuż tám cnotá domowa będźie przewierniona.
7:
Zátym Páni nieſkąpa Páná gośćiá chwali/
8:
Od wſtydu od pokory: y ták mężem ſzali.
Chytrość mężátek niepewnych.

9:
Cnotliwy to młodźieniec Iákubie niebożę/
10:
Wſtydliwy prośćinecżká ták iáko być może.
11:
Więc kurwiſzcżę oſzuka nieboraká mężá/
12:
Ktory w domu chytrego przechowuie wężá.
13:
A choć nie ma pieniędzy mołodźiec Sáláchá
Horat. Carm. libro 3. Ode. 6. Mox iuntores quaerit adulteros

14:
Mężowemi pieniądzmi podeymuie Gáchá.
15:
A przećie mowi że on Pan młody vtraca:
16:
Ano tego goſpodarz zmamiony przypłaca.
17:
Mniema by ná gośćiá pił/ áno gość nań piie:
Inter mariti vina: neque eligit

18:
Hoynie y bez fráſunku z pánią duſzką żyie.
19:
Aż ich nędzá rozżenie: tá cżyni rozbráty
20:
W towárzyſtwie nierządnym/ miedzy Pány ſwáty.
Cui donet impermiſsa raptim

21:
Wſzytko to ſproſna chytrość y Liśie zawoie:
22:
Przymioty nie vcżćiwe/ Iudaſzowe kroie.
23:
Y iuż ſławę y dobrá zepſuie do ſzcżęta/
Gaudia, luminibus remotis.

24:
Ieſli Páni vcżynna rodźi bękárćiętá.
25:
Noſząc brzemię krádźione: więcey niż ucżćiwa/
26:
Stęka/ zmyśla chorobę/ iákby prawdá żywa.
27:
Stráſzy mężá/ przeklina: dla ćiebie vmieram/
28:
Zły cżłowiecże/ ſwą młodość y latká ſwe tyram.
29:
Widźiſz dobrze/ żem záwſze chora biała głowá:
30:
Proſzę byś mi dał pokoy/ bom y ták nie zdrowá.
31:
A ty niezbedny trupie cżyniſz mi bezpráwie:
32:
O zdrowies mię przypráwił y dokonał práwie.
33:
A wſzákże miły bráćie/ ieſlić Bog potomká
34:
Da żywego bez grzechu: Weś ſobie zá kumká
H 2Páná Gośćiá


strona: 60

II. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Páná Gośćia onego/ co ták rok chudźiná
2:
Stał v nas/ w on cżás gdy ſię pukáłá brzeźiná.
3:
Bo młodźieniec cnotliwy/ záchował ſię dobrze:
4:
Y zá ſwoie pieniąſzki trawił v nas ſzcżodrze.
5:
A Iákub w płácż nieborak/ nád cudzą niecnotą:
6:
Rad że to zową iego właśćiwą robotą.
7:
Kocha ſię w ſobie Dureń/ płácże nad zdracżyną:
8:
Ano ktoś inſzy oney puchliny przycżyną.
9:
Więc y to nieſzláchetna żoná weń wmowiłá/
10:
Iż ſobie w Kmotry bierze onego cżuryłá
11:
Co ſię ſámey podobał y mężnie záchował/
12:
Zá mężowe pieniądze cáły May gáchował.
13:
A rzędźichá ſię głupſtwem Goſpodárſkim ćieſzy/
14:
Y ná Krzćiny ſię prośić Páná Kmotrá śpieſzy.
15:
Tenże będźie nádźieią drugiego potomká:
16:
A ſyn z niego będźie miał y Oycá/ y Kumká.
17:
A Pan Iákub w pomietlech tylko obermánem/
18:
V Kmotrá y v żony/ y właſnym guzmánem.
19:
A przećie ſię kokoſzy z tytułow Oycowſkich:
20:
Nie rozumie nieborak przeſkokow łotrowſkich.
21:
Ták (iáko piſzą ſtárzy) właśnie Gżegżelicá
22:
Ieſt v ptáſtwá leśnego iáwna wſzetecżnicá.
23:
Sámá goni po leśie Sámcżyki waśniwe/
24:
Iurne ptáſtwo/ ná ten cżás ku iey woley chćiwe.
25:
Więc oná fráybiterká y łotryni leśna:
26:
Kiedy ſię iuż náſyći/ gdy iuż bywa nieśna:
27:
W cudzym gniáździe odpráwia nierządne połogi:
28:
Muśi bękárty wylądz ptaſzecżek vbogi.
29:
A wylągſzy/ więc karmi: Ieſli ie opuśći/
30:
Kukułká oſkubſzy go/ ná źiemię vpuśći.
31:
Iedni mowią/ że Grzywacż/ ćierpi tę niewolą:
Plin. lib. 10. cap. 9.

32:
A drudzy to pokrzywce przypiſowáć wolą.
33:
Więc Láćinnicy zową/ Pokrzywkámi owe
34:
Oyce/ co żywią cudze dźieci podmiotowe/
Karmią


strona: 61

o skurze y náturze Liśiey,
1:
Karmią bękárty/ od żon zmamieni mężowie.
2:
(Pokrzywnikámi Polak tákie dźiecká zowie).
Pokrzywnicy ábo bękárći.

3:
Pokrzywká podrzucone kiedy kukułcżętá
4:
Wylęże: zániedbawa ſwe właſne ptaſzętá.
5:
Bo báſtrowie więtſzy ſą/ łákomi y duży:
6:
Y ták więcey gwałt y moc niżli cnotá płuży.
7:
Oycowicowie drobni/ ſpokoyni/ pokorni:
8:
Báſtrowie ſą ſzcżęśliwi/ ſwowolni/ vporni.
9:
Bo Plinius Kukołki/ Iáſtrzębiego rodu
10:
Być powieda: przeto też nie rády mrą głodu.
11:
Wydźieráią dźiedźicom w onym ćiemnym leśie/
12:
Co im Oćiec y mátká do noſká przynieśie.
13:
Przeymuią im pokármy; dlatego też głádſze
14:
Niżli dźieći rodzone bywáią y wártſze/
15:
A kiedy iuż podroſtą oni wyrodkowie:
16:
Właśnie ſię ták obchodzą/ iáko y przodkowie.
17:
Krwie y gniazdá onego dźiatecżki rodzone
18:
Szárpáią/ wyżymáią páśierbiętá one.
19:
Oćiec ſię przypátruiąc iák pokrzywká właſny:
20:
Widząc Kukułcży narod y duży/ y kraſny:
21:
Miłuie páśierbiętá/ á wzgardzą rodzone/
Pokrzywnicy ábo bękárći.

22:
Ze krwie iego dźiádowſkiey y z żołtká ſpłodzone.
23:
Sam ſię ſobie podoba/ że zoſtał ſpániáłych (łych.
24:
Dźieći Oycem przeſławnym/ walecżnych y śmiá=
Pater ex Marulla Cinna, factus es ſeptem Non libertorum namque nec tuus qiuſquam Sed in grabatis tegetibusgue concepti Materna produnt capitibus ſuis furta, etc.

25:
Ach coż tákich Pokrzywek y Grzywacżow durnych:
26:
Ktorzy cudzołożnikow y Cżuryłow iurnych
27:
Bękárty podrzucone grzeią/ karmią/ pieſzcżą:
28:
A ná ſwoie własną krew nárzekáią/ trzeſzcżą.
29:
Nie robotne łotroſtwo/ tárgáiąc małżeńſtwá/
30:
Iák rzemięſłá iákiego pátrzy wſzetecżeńſtwá.
31:
Kocha śćierw niewſtydliwy/ nic go niedolężę:
32:
Hoynie żywie/ z piiańſtwá nigdy nie wyprzęże.
33:
Do pułnocy gáchuie/ do południá leży:
34:
A w tym nieprzepłácony cżás iák ſtrzałá bieży.
H 3Poźiewa/


strona: 62

II. Sztuká Worká Iudaſzowego,
1:
Poźiewa/ przećiąga ſię/ vtráfia kędźiory:
2:
Głádźi twarz/ przegląda ſię/ wſtáie o Nieſzpory.
3:
Liſtecżki rymem piſze. A chłopcá wpráwnego
4:
Ma miáſto Rufianá/ niecnotę iáwnego.
5:
Ten mu śniadánie nośi/ Dobry dźień powiáda:
6:
Do nieſzcżęſnych roſkoſzek/ cżás y mieyſce ſkłáda.
7:
Ták Iuwánt niepocżćiwy tyie cudzą ſzkodą;
8:
Iáko towárem iákim/ hándluie vrodą.
Meritoria iuuentus et forman in quaeſtu.

9:
Iák niewiáſtá nierządna/ młodość ma przedáyną:
10:
Zdrowie/ głádkość y śiłę/ wolność rękodáyną.
11:
O duſzę ſię nie ſtárá/ ćielſko ma ná piecży:
12:
Dość ma/ kiedy ie kocha/ á vżywa k rzecży.
13:
Więc dłoń miękka/ twarz biała/ mowecżká pieſzcżo=
14:
A ſukienká iákoby z rąbká wywiniona: (na:
15:
Vbránicżko wyſmukłe y Sáfian świeży:
16:
V roſkoſznych białych głow/ Pan záwſze ná leży.
17:
Puſzcża potomſtwo ná świát/ ták o cudzym chlebie
18:
Kiedy chłopek odiedźie po pilney potrzebie.
19:
Ze ſam wyżył máiętność/ ma ſobie zá żárty:
20:
Ale ieſzcże po ſobie zoſtáwia bękárty.
21:
Tá gádźina cudzy dom/ będźie tępić wiecżnie:
22:
Będźie właſne potomki zdradzáłá beśpiecżnie.
23:
To Iudaſzowe plemię y záśiewek cudzy:
24:
Będźie w dobrách dźiedźicżył/ ták iáko y drudzy.
25:
A żoná zła/ ćieſzy ſię z oney ſwoiey zdrády/
26:
Onym ſwym Kukułcżętom dodawa y rády
27:
Iákoby Oycowice do końcá oſzukáć:
28:
By mogli Przybyſzowie w onych dobrách kukáć.
29:
Więc też drugie łotrynie/ y po śmierći chćiały
30:
Mężowe oſzukiwáć dźiedźice: y śmiáły
31:
Záſtąpiwſzy ſkim inſzym/ mowić że to brzemię
32:
Ieſzcże nieboſzcżykowſkie ieſt właśćiwe plemię.
33:
Więc tą ſztuką niecnotę ſwoię pokrywáły:
34:
Zá dobre ſię/ y báſtry ſwoie vdawáły.
Dźielił ſię


strona: 63

o skorze y náturze Liśiey.
1:
Dźielił ſię Kukułcży ſyn gniazdem y obłowem
2:
Z ſynámi cnego łożá: Y był brátem nowym;
3:
Iż go mátká doſtáłá/ z onym dawnym Kumem:
4:
Ziáwił ſię miedzy dźiećmi drugimi Poſthumem.
5:
A ták/ nie zá miecżem ſzły dobrá/ lecż zá brzuchem:
6:
Co ſię dźiało máćierze niepocżeſney duchem.
7:
Ale temu ná potym zábieżáły Práwá/
8:
By nie płużyłá więcey/ tákowa napráwá.
9:
Ieſli ćię mąż odumárł po śmierći brzemienną:
10:
Chceſz vrodźić dźiedźicá/ chceſz być pánią wiernną/
11:
Wdowo/ záraz opowiedz brzemię Vrzędowi:
De inſpiciundo ventre. Et De miſsione in poſsesſsionem bonorum, nomine ventris

12:
Cżuy o ſobie/ zábiegay przyſzłemu błędowi.
13:
A ták Vrząd wyſyłał mądre białegłowy/
14:
Ná doświádcżenie prawdy pozoſtáłey wdowy.
15:
Ieſli prawdá/ iuż mátkę w cżąſtkę wwięzowano
16:
Imieniem płodu/ ktory Oycu przyznawano/
17:
Oycu świeżo zmárłemu. Więc Pogrobkiem zwano:
Poſthumus: Pogrobek/ ktory ſię po śmierći oycowſkiey rodźi.

18:
Płod po śmierći Oycowſkiey rodzony być znano.
19:
Wſzákże tego potomká nie cżekano więcey,
20:
Iedno iák Práwo każe/ przez dźieśięć mieśięcy.
21:
Co ſię poźniey rodźiło/ nie mogło dźiedźicżyć:
22:
Y miedzy Oycowice niechćiano go licżyć.
Octo menſium foetus, raro vitales.

23:
Bo z przyrodzenia dźiatki śiodmego ſię rodzą
24:
Mieśiącá żywe/ w osmy rády z świátá ſchodzą.
25:
Dźiewiąty y dźieśiąty xiężyc przyzwoity
26:
Połogom: Dwánaſty iuż ſkąd inąd nábyty.
Δεκάμκνος partus, legitimus est.

27:
Chybáby Páni miáłá Elephántá rodźić:
28:
Bo ten cáłą dźieśięć lat/ muśi dźiećmi chodźić.
Lex XII. tabul. In deciuso menſe, legitimus infans naſcitor.

29:
Ale ſię doſyć rzekło o chytrey náturze
30:
Y o ſpráwách obłudnych/ y o liśiey ſkorze.
31:
Ktorą ták odpráwiwſzy/ zábawmy ſię zátym:
32:
Ryśią kużą y owym futrem cynkowátym.
OIII. CZESC


strona: 64

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
III. CZESC
2:
Tego Worká Iudaſzowego/
3:
O SKORZE Y NATVRZE
4:
RYSIEY.
5:
A naprzod o tych/ ktorzy pod pokrywką Prá=
6:
wá/ ſzcżęśćia/ kontraktu/ ſłowá oboiętne=
7:
go/ wykłádu wyſzpoconego/ prace/ dobro=
8:
dźieyſtwá/ przycżynki iákiey/ niewiádomo=
9:
śći/ niepámięći/ muſu/ głupſtwá zmyślone=
10:
go/ rć. ſzkodę cżynią y zdradzáią.
11:
SKąd to maćie Práktycy że ták poſpolićie/
12:
Iákoby zá pewną rzecż v śiebie twierdźi=
13:
Wygrałem cauſę práwną, lecż nieſpráwiedliwą. (ćie:
14:
Y ták to záwieraćie iákby prawdę żywą.
15:
Iákoby inſze Práwo/ inſza Spráwiedliwość:
16:
Iákoby práwna byłá do cudzego chćiwość.
17:
Y tym práwem niepráwnym ſobie pobłażaćie:
18:
Choć Bogá y bliźniego cżęſto obrażaćie.
19:
Więc ſię ową regułką wymawiaćie práwną: (wną:
20:
Choć święta ſpráwiedliwość krzywdę ćierpi iá=
Differentia inter Ius et Iuſtitiam.

21:
Quod iure fit, iuſte fit. Gdyż inſze ieſt Práwo/
22:
A inſza Spráwiedliwość. O nierządna ſpráwo!
23:
Możeć być ſpráwiedliwość bez práwá: Bo więcey
24:
Przypadkow á niżli praw/ dwákroć ſto tyśięcy.
Zwłaſzcżá


strona: 65

o skorze y naturze Ryśiey.
1:
Zwłaſzcżá iż co dźień ludzkich przybywa fortelow/
Plures ſunt caſus, quam leges.

2:
Niezſtáie Párágráphow y práwnych ortylow:
3:
Przeto/ kiedy Soloná pytano mądrego/
4:
Cżemuby nie vſtáwił karánia ná tego
5:
Co morduie rodźice Mátkę ábo Oycá?
6:
Wnet odpowiedźiał ná to mądry Práwotworcá:
7:
Bom ſię nigdy nie ſpodźiał/ żeby ſię miał rodźić
8:
Táki cżłowiek ná świećie/ ktoryby śmiał brodźić
9:
We krwi miłych rodźicow. A wſzákże ſię potym
10:
Náydowáli tákowi; iák cżytamy o tym.
11:
Oreſtes matkę zábił: Bo też oná Oycá
12:
Zabiłá mu z Gámratem ſroga mężoboycá.
13:
Ktora/ chcąc vlec śmierći/ tey ſztuki záżyłá:
14:
Zywot y pierśi przed ſwym ſynem obnáżyłá.
15:
Oto pierśi ktoreś ſſał; grzey żelázo ſrogie
16:
We krwi moiey; o tom ieſt/ moie dźiećię drogie.
17:
Oto żywot mátki twey/ twoiego żywotá
18:
Pocżątek: Biy/ ieſli ćię nie hámuie cnotá.
19:
Nie ruſzyło to ſyná: Przymierze przełomił
20:
Przyrodzone/ y krwią ſię mátki ſwey poſkromił.
21:
Stąd ſię to pokázuie/ Iż więcey przykłádow
22:
Było ná świećie niż praw/ zá ſtárych prádźiádow.
23:
Bowiem Lex Pompeia przed cżáſy nie byłá:
24:
Aż ſię táka okrutność ná świećie ziáwiłá.
25:
A przećię táka ſproſność nie byłá bez káry:
26:
Przećie nád Párricidą mśćił ſię on wiek ſtáry.
27:
A przetoż ſpráwiedliwość może być ná świećie
28:
Bez práwá piſánego w tym y w tym powiećie.
29:
Kiedy wyſtępek nowy/ ſpoſobem też nowym
30:
Karzą ex aequitate, y z rozſądkiem zdrowym.
31:
Potym pocżęło Práwo ſrogośći záżywáć
32:
Nád tákimi: Bo ie w wor kazáło záſzywáć
33:
Z kurem/ z máłpą/ y ze pſem/ y z głodnym iáſzcżorem:
34:
Y topiono to w rzece weſpołek y z worem.
35:
Pierwey tedy/ niż Práwo/ Spráwiedliwość bywa:
36:
Y niż to poſtánowią/ tá ſię wykonywa.
AEquuum bonum. Poena talionis.
IAle prawo


strona: 66

III. cżęść Worka Iudaſzowego,
1:
Ale Práwo nie może bez ſpráwiedliwośći (śći.
2:
Być dobre y chwalebne/ krom ludzkiey przykro=
3:
Y owſzem práwo ſtáre á nieſpráwiedliwe/
4:
Ieſt ſtáry błąd/ y iákmiarz báłámuctwo żywe.
5:
Práwo od Prawdy y też Spráwiedliwość zową:
6:
Prawdá gruntem oboygu Prawdá ieſt y głową.
7:
A proſtą rzecż Polacy ſtárzy/ Práwą zwáli:
8:
Y Práwo od Proſtośći rzecżone być ználi.
9:
Práwo iák modła y ſznur ieſt ſpráwiedliwośći/
10:
Státecżnie wyćiągniony bez wſzelkiey krzywośći.
11:
Iáko drzewo bez ſznurá niekiedy vrośćie/
12:
Właśnie iákoby pod ſznur/ ozdobnie y prośćie:
13:
Ták też niekiedy bywa ſpráwiedliwość święta/
14:
Bez práwá piſánego/ ná łotry nápięta.
15:
Ale ſznur bez proſtośći nie może być modłą/
16:
Iedno proſtym powroſkiem ábo nićią podłą:
17:
Ták bez ſpráwiedliwośći nie może być Práwo;
18:
Nie idźie proſto/ iedno krzywo á ſzpotáwo.
19:
Przeto nie mow/ Wygrałem rzecż nieſpráwiedliwą/
20:
Ale práwną. Bo práwną muśiſz zwáć prawdźiwą.
21:
Więc pod tytułem Práwá/ ſztuki wypráwiamy:
22:
Y ſzkody/ y fráſunku ludźi nábáwiamy.
23:
Y ſą náſze fortele iáko ſkorá Ryśia:
24:
Kto ſię w tę nie oblecże/ zá błazná ten dźiśia.
25:
Dam ná przykład regułkę wyſzpoconą owę/
26:
Co ſię cżęſto opiera nie o iednę głowę:
27:
Volenti (mowią) non fit iniuria. Bo ták
28:
Káżdy ná ſwoie ſtronę wywráca ią opák.
29:
Ták mowi gdy kto kogo ná tárgu podkupi;
30:
Kiedy przedawcá chytry/ á kupiec przygłupi.
31:
Więc mowią/ Miał dźień biały/ cżemu nie oglądał?
32:
Tom zá iego pieniądze przedał/ cżego żądał.
33:
Lecż ty Pánie przedawcá nie praweś owemu:
34:
Oſzukałeś go bárzo w Kntrákćie: Bo cżemu?
35:
Názbyteś go wyćiągnął: Przedałeś zá dwoie
36:
Pieniądze/ podłe rzecży y towáry ſwoie.
Aboś wádę


strona: 67

o skorze y náturze Liśiey,
1:
Aboś wádę zátáił w koniu niewárownym: (wnym.
2:
Gdyż ow kupiec proſtacżek/ tyś przedawcą mo=
3:
Zárzućiłeś go ślepym ábo chromym nokćiem:
4:
Mierzyłeś máłym gwichtem/ ábo krotkim łokćiem:
5:
Szcżupłą kwartą/ złą wagą: Przedawałeś máłym
6:
Korcem: áleś kupował áż názbyt zuchwáłym.
7:
Pofałſzowałeś towar/ wodą/ fárbą/ prochem:
8:
Y pomieſzałeś rzecży koſztowne z motłochem.
9:
Szelmſztukiem nárabiáiąc/ ślepiłeś proſtaki:
10:
Przemáchlowałeś rzecży/ miáſto przednich/ bráki.
11:
Przetoż/ trzebá/ Volenti (mowić) et ſcienti, Videnti ſobrioque et ſponte ſilenti, Nulla fit iniuria. Bowiem chćieć nie może/
14:
Ktory niewie co ſię z nim dźieie. Więc nieboże
15:
Ieſli táiſz y milcżyſz wárunku y wády
16:
Rzecży ktorą przedáieſz/ iużeś winien zdrády.
17:
Ieſli bydlę vdáieſz vłomne zá zdrowe:
18:
Ieſli towáry zgniłe y niewárunkowe
19:
Zá świeże y wárowne przelichmánić godźiſz:
20:
Záćieraſz złe przymioty/ y ták ludźi zwodźiſz;
21:
Iużeś Ryśiem/ bráćiſzku/ iużeś mi vtonął
22:
V Iudaſzá w kálećie; iuż ćię cżárt oźionął.
23:
Przeto nie vday ludźiom zá ſzáfran krokoſu:
24:
Bo też będźieſz należał do tego tu trzoſu.
25:
Y ćielęćiá zá Ryśiá/ mośiądzu zá złoto
26:
Nie przeday: bo nábędźieſz kłopotu y o to.
27:
Nie kuy nowych pieniędzy/ przeſtrzegam ćię rymem:
28:
By ćię záś nie poſłano do Plutoná z dymem.
29:
Nie przywodź ludźi ná to/ ſwoim ſłowem płonym/
30:
Y namową Cygáńſką/ ſumnieniem przeſtronym/
31:
Zeby przyſtáli ná fałſz z vymą ſwoią znácżną/
32:
A z twym zyſkiem y z twoią korzyśćią opácżną.
33:
Szcżyrze ſię z ludźmi obchodź/ waż prawdźiwym funtem:
34:
Prawdá ſpráwiedliwośći ieſt y cnoty gruntem.
35:
Prawdę świętą wyświetlay: kto prawdę záćiera/
36:
Y gmátwa rzecży ludzkie: Bogá ſię zápiera.
I 2Ieſli ty


strona: 68

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Ieſli ty wieſz co przedaſz: niech ten wie co kupi:
2:
Nie oſzukuy bliźniego/ choćby náder głupi.
3:
Głupi wiedźieć nie może/ dźiećię y piiány:
4:
Zamętkiem przemożony/ ſmutny/ rozgniewány.
5:
Bo tych áffekt y trunek/ á nie rozum/ rządźi:
6:
Dla tego też y chcenie y wola ich błądźi.
7:
Przeto naydźieſz tákowych/ ktorzy gdy nie mogą
8:
Trzeźwych ludźi oſzukać; Więc idą tą drogą:
9:
Handluią z piiánymi/ proſzą ná litkupy:
Ebrij contractus

10:
Frymárcżą ná towáry/ kupuią cháłupy.
11:
Rękuią po piiánu/ żenią głupie chłopy:
12:
Y biorą też do tego rzadko trzeźwie popy.
13:
Naprzod więc pieniężnego páchołká vpoią:
14:
Poſádzą podle niego niepewną dźiewoią;
15:
Vpſtrzoną/ przywieńcżoną/ z wymuſkánym cżołem:
16:
Z iáką świetną pázłotką/ z wynioſłym chochołem.
17:
Więc ſię vzda niebogá; y w oney tkánicy
18:
Głádſza pod wiecżor niż w dźień zda ſię piiánicy.
19:
Przyzwala ná małżeńſtwo/ y hoyny/ y śmiáły:
20:
Pan młody bez bacżenia/ iák kot zágorzały.
21:
A gdy pierwſzy ſen przeſpi/ á obacży błędy:
22:
Y przyidźie mu ná pámięć z kim ſpi/ ábo kędy:
23:
Cżáſem y dniá nie cżeka: Pierwey rozwodźiny
24:
Będą w onym małżeńſtwie/ niżli wywodźiny.
25:
Właśnie iáko Ruś mowi: ieden idźie k leſu/
26:
Y ręcżniká nie rzężąc: drugi cżeſze k bieſu.
27:
Ow też cháłupę przedał y miłą oycżyznę:
28:
Záraz y rozum przepił/ y przegrał iśćiznę.
29:
Więc żoná w płácż názáiutrz y vbogie dźieći:
30:
Hultay ſię zgołoćiáły nie ma gdźie podźieći.
31:
Ow ná zdrowym do tárgu/ ná chromym do domu:
32:
Cżáſem o frymárku ſwym nie powie nikomu.
33:
Cierpi y wſtyd/ y ſzkodę. Gdy pozwie Cygáná/
34:
Ze go w ſztychu oſzukał: Cygáńſka wygrána.
35:
Cżego mię Bog záchoway: Kiedybym był ſędźią/
36:
Iabym od ſwego zdánia nie vſtąpił piędźią.
Skazałbym


strona: 69

o skorze y náturze Ryśiey.
1:
Skazałbym być zły kontrákt/ ktorego by powod
2:
Nie vmocnił po trzeźwiu: á miał pewny dowod
3:
Iż pod piiány wiecżor tá ſię kłotniá ſtáłá.
4:
A gdyby przeſpawſzy ſię ſtroná ſię káiáłá.
5:
Iudaſzowſki to kontrákt/ iáwne náśmiewiſko;
6:
Y małżeńſkiey świątośći właśćiwe igrzyſko.
7:
Miałlibyś piiánemu ſpráwić tákie gody:
8:
Lepieybyś go ożenił ná przykádku wody.
9:
Acż y tego nie chwalę: temu to przyſtoi/
10:
Kto śmieſzny wiek prowadźi: Bogá ſię nie boi.
11:
Zá rowno v mnie chodzą piiáni y głupi:
12:
Iednáko grzeſzy kto ich oſzuka ná kupi.
13:
Przeto Práwo dokłáda w porządnym zapiśie/
14:
Strofuiąc tą przeſtrogą te fárbowne Ryśie:
15:
Stánąwſzy przed Vrzędem wolnomyślne głowy:
Sani mente et corpore: matura deliberatione praehabita, etc.

16:
Obá máiąc y ćiáło y rozſądek zdrowy.
17:
Pytamże ćię ná prętce y krotkimi ſłowy:
18:
Ieſli ma piiánicá mozg y rozum zdrowy?
19:
Prawdá iż w ćiemnym dymie nie widźiſz y ſłońcá:
20:
Aż mgłá y cżarny obłok podeydźie do końcá?
21:
Ták też piiáne dymy/ płomyk przyrodzony
22:
Rozumu cżłowiecżego bárzo oſłábiony
23:
Záćmiáią: á cżáſem go do końcá zágáſzą/
24:
Ieſli kto zbytnie piie: y duſzę wyſtráſzą.
25:
Idźże teraz/ ápprobuy poſtępek piiány:
26:
A zwłaázcżá miedzy námi ſłowie Chrześćiány.
27:
Gdyż máło od martwego piiánicá rozny:
28:
Bacżenia przyſtoynego y rozſądku prożny/
29:
Ták ná tárgu iáko y przed Vrzędem błądźi:
30:
Bo go chmiel y iágodá/ á nie rozum/ rządźi.
31:
Abo ow dymny trunek/ co go piią łáiąc/
Gorzałká/ Initium ſapientiae.

32:
Ocży mrużąc/ marſzcżąc ſię/ káſzląc y charcháiąc.
33:
Alchimiyka cnotliwa/ pocżątek mądrośći:
Hamerus appellat ſues: χαμαινάδας 'Οδυσ'κ.

34:
Fábułká ránośmieſzna: fundáment rádośći.
35:
Wodka modropłonąca/ co z niey rozum płynie:
36:
Lecż odſyła do domu błotołożne świnie.
I 3Więc nie


strona: 70

III. cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Więc nie od rzecży mowi Publius, rownáiąc
2:
Piiańſtwo z niebytnośćią. Ták nas przeſtrzegáiąc:
3:
Kto ſię z piiánym ſwárzy/ obraża owego
Abſentem laedit? cum ebrio qui litigat.

4:
Co go ná ten cżás niemáſz/ w niebytnośći iego.
5:
Philozoph piiánego Niewiádomym zowie:
6:
Bo mu ſię opák w ſzumney mozg obroćił głowie.
7:
Lecż ieſli po piiánu co złego pobroi:
8:
Cżęſto ſię oto potym potrzeźwiawſzy znoi.
9:
Bo tey niewiádomośći ſam ſobie przycżyną/
10:
Iż pił wiele/ zá iego ſtáło ſię to winą:
11:
Mogąc do domu wcżás iść/ nie pić bez pámięći/
12:
Nie przećiwiąc ſię gárłu y niezbytey chęći.
13:
Inſza to niewiádomość ktora bez náſzego
14:
Przycżyny dánia rośćie/ z przypadku iákiego;
15:
Z niepoſtrzeżenia/ ábo z choroby y zdrády:
16:
Z oſzukánia iákiego/ y z omylney rády.
17:
Więc też on Mnich/ co niegdy przyſzedł do iednego
Iudae proditio nihil obeſt reliquis Apoſtolis. Ergo vnus captator teſtamenti, nihil obeſt reliquis monachis.

18:
Ná śmiertelney pośćieli cżłeká leżącego/
19:
Słuſznie deſpekcik odnioſł: bo ſam zakonnikiem
20:
Będąc/ ſtał ſię ná ten cżás wielkim wykrętnikiem.
21:
Kupiec Teſtáment cżynił przy Piſárzu iáwnym:
22:
Będąc cżłowiekiem proſtym/ cżłowiekiem nieprá=
23:
Stali tám koło niego dorośli ſynowie: (wnym.
24:
A Oćiec iuż ná zmyſłách ſzwánkował y w mowie.
25:
Co kto rzekł: záwſze mowił/ Ták iest, on schorzáły:
26:
Iáko gdy kto ma pámięć y rozum nie cáły.
27:
Mnich Dyálektyk iákiś poſtrzegł tego ſłyſząc:
28:
A iż Teſtator bredźi/ w głowie ſobie kryſząc.
29:
Więc ſobie twarz nabożną zformował y mowkę:
30:
Y ná onę odpowiedź vprządł ſámołowkę.
31:
Poſzedł per quaeſtiones: Wſzák ty náſzey bráći
32:
Leguieſz tyśiąc złotych/ Bogći to zápłáći?
33:
Ták iest, rzecże on chory. Mnich do Protokołu
34:
Każe ſobie zápiſáć/ przyſzedſzy do ſtołu.
35:
Rzecże dáley: Wſzák ty nam ſto grzywien ná dzwony
36:
Odkázuieſz? Odpowie chorobą złożony/
Ták iest.


strona: 71

o skorze y náturze Ryśiey.
1:
Ták iest. A mnich nie kontent: Pyta ieſzcże więcey:
2:
Wſzák nam ná budowánie dáieſz pięć tyśięcy?
3:
Ták iest, mowi teſtator. A ſynom nie miło
4:
Bo mali ſię prawdá rzec: Cżás iuż przeſtáć było.
5:
Więc ſtárſzy ſyn pochwyćił Przeorá zá bárki:
6:
Zácżęli Komedyą y dźiwne ſzárwárki.
7:
Pyta Oycá: Ieſli ma viąć zá kápicę
8:
Mnichá/ y wyrzućić go oknem ná vlicę?
9:
Oćiec odpowie: Ták iest. A ſyn dał pámiętne:
10:
Ale zakonnikowi nie do końcá chętne.
11:
Zápiſz mi to Piſarzu, on młodźieniec rzecże:
12:
Zátym porwawſzy Mnichá do okná go wlecże.
13:
Mnich widząc nierząd/ krzyknie: Poſtoy P[anie]. bráćie:
14:
Nie chcę ćię y twey bráćiey przywieść ku vtrąćie.
15:
Odſtąp ſwoiey klauſuly: Ia ſwoich legátá
16:
Odſtępuię ná wieki/ bo mi ſunt ingrata.
17:
Puść mię drzwiámi do domu: á ia z ſwoiey ſtrony
18:
Niechay w ſtárym kośćiele dzwonię w ſtáre dzwony.
19:
Rzecże on ſtárſzy dźiedźic: Odpuść mi Kápłanie/
20:
Zem ćię nie vſzánował w twym Kápłáńſkim ſtanie:
21:
Bo mi ſię gniew przyrzućił/ gdy Oćiec pozwala
22:
Ná wſzytko co ty mowiſz/ nas od dobr oddala.
23:
Odkazał wam ſto grzywien: Potym ſześć tyśięcy:
24:
Gdyż y wſzytká máiętność nie wynieśie więcey.
25:
Co cżyni bez bacżenia: Wſzytká iego ſpráwá/
26:
Mowić Ták iest, choćia źle/ choć też nie do práwá
27:
Odpuśćił mu zakonnik. Y autor też prośi/
28:
Niech zá to od Kápłanow gniewu nie odnośi.
29:
Piſze ſię ſpecifice, o iedney oſobie/
30:
Nie o wſzytkich: każą li/ łatwie to wyſkrobie.
31:
Lecż też woley ſwobodney nie ma przymuſzony
32:
Cżłowiek/ y poniewolnym ſtráchem poruſzony.
33:
Gdyż owemu wolno chćieć/ co mu wolno niechćieć:
Eiuſdem eſt nolle, cuius eſt velle. ff. se reg. iur.

34:
Ktory może ſwobodę ná obie ſtronie mieć.
35:
Lecż te rzecży do ſkory do Lwowey należą:
36:
Tám o tym/ gdy do mieyſca do tego zabieżą.
Teraz o tych


strona: 72

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Teraz o tych powiedzmy/ Co ludźiom nie práwi
2:
Pod tytułem fortuny/ gdy ſię iáſno ſtáwi.
3:
Naprzod ſą koſtyrowie: ktorzy o Oycżyznę
4:
Przypráwią nie iednego/ y o dźiádowiznę.
5:
Ci ſzcżęśćie opuśćiwſzy ſztuką nárabiáią:
6:
Pieniądze towárzyſkie k ſobie przewabiáią.
7:
Nie ták iáko fortuná wiátry ſwe obráca/
8:
Redlich wygrawa káżdy/ ábo też vtraca:
9:
Ale fortel pomaga ſzcżęśćiu przypráwnemu/
10:
Y gotuie zwyćięſtwo łgarzowi iáwnemu.
11:
Gdyż igránie vcżćiwe ná fortunę zgołá
12:
Puſzcża ſię: nie wykracża z iey właſnego kołá.
13:
Doſyć ma/ gdy ſię gráiąc cnotliwie/ vćieſzy:
14:
Przećiw Bogu y brátu łákomſtwem nie grzeſzy.
15:
Koſtyrę nieſzcżyrego łákomſtwo vwodźi:
16:
A tylko ſię ſztukámi y korzyśćią chłodźi.
17:
Iákby iákim rzemięſłem koſtyrſtwem ſię báwi:
18:
W nádźieię ſwey chytrośći deſperácko ſtáwi.
19:
Chcąc być prętko bogátym/ cżęſto śiada w bieli:
20:
Pieſzo/ boſo/ w koſzuli/ iáko do pośćieli.
21:
Więc też ſą drudzy co ie Szukáyłámi zową/
Interuerſores et occultatores alienae rei ſub ſpecie inuentionis.

22:
Co náyduią miſternie y przemyślną głową.
23:
Naydźie w izbie y w śieni przepomnione rzecży:
24:
Ktore iednák Goſpodarz ma ná dobrey piecży.
25:
Ieſli cżego przed domem/ ná roli odeydźie:
26:
Przed tymi ſię ſzukáyły nie ze wſzytkim zeydźie.
27:
Choć da wołáć ná rynku/ choćia y w kośćiele:
28:
Przećie tego zły cżłowiek przy y tái śmiele.
29:
Kogo cnotá ſpráwuie: da to do Rychtarzá/
Richtarz Sędźia.

30:
Abo v kośćielnego záwieśi lichtarzá.
31:
A zły cżłowiek wie cżyie. Przećie mowi: Xięże/
32:
Nie mam/ nie wiem: v Woytá cżáſem y przyśięże.
33:
Mowi cźáſem: Dał mi to Bog zá ránę wſtánie:
34:
Choć to właśnie ſkorzyśćił/ záſłużył karánie.
35:
Są też ludźie niewdzięcżni: ktorzy w niedoſtátku
Mala nomina: ſiue mali debitores.

36:
Pożycźáią v ludźi lub w iákim vpadku.
A potym


strona: 73

o skorze y náturze Ryśiey.
1:
A potym gdy przyidźie cżas náznácżony płacey/
2:
Nie oddáią pieniędzy przyiaćielſkiey pracy.
3:
Iedni prze niedoſtátek: drudzy prze niedbálſtwo:
4:
A trzeći prze łákomſtwo: cżwarty prze zuchwál=
5:
Lákomi ſię przą długu: á zuchwáli łáią: (ſtwo.
6:
Niedoſtátni ſię kryią: á owi nie dbáią.
7:
Wſzyſcy ſię kłamſtwem báwią: á ow nie ma ſwego/
8:
Y záżywa fráſunku/ á niepotrzebnego.
9:
Zły dłużnik áni prośi/ áni długu płáći:
10:
Choć ná tey niewdźięcżnośći cżęſtokroć vtráći.
11:
Drugi ſię da pozywáć w nádźieię wykrętow/
12:
Abo Prokuratorow/ y ſędźiow nátrętow/
13:
Co ſądzą/ y rzecż mowią: ábo mydlą ocży:
14:
Cżáſem też zá podárkiem y zapis poſkocży.
15:
Stára pieśń Exceptie/ gwary/ dilácie:
16:
Noua emergentia: y áppellácie.
17:
Tymi dłużnik nárabia/ poko mu ich ſtawa:
18:
A potym też Prokurat y Sędźia vſtawa.
19:
Kiedyż tedyż ná wierzchu ſpráwiedliwość bywa:
Tandem tandem iuſtitia obtine bit.

20:
Iák oliwá z vkropem pomieſzána wſpływa:
21:
Podrwirzecżnik y ſędźia/ y confuse ſtánie:
22:
A dekret wyżſzych ſędźiow ná mieyſcu zoſtánie.
23:
A z dłużnikiem do wieże: ábo dáie ćiążą:
24:
Abo więc Kredytorá w dobrá iego wwiążą.
25:
Kiedy ſłáby kredytor/ ábo też nie pilny:
26:
A dłużnik iáki kuglarz/ y Woyt mu przychylny:
27:
Będą ták długo świdrzyć/ áże ſię wyikrzy
28:
Kredytor/ y dług mu ſię y práwo vprzykrzy.
Impedimenta citationis. Legale impedimentum.

29:
Chytry dłużnik vſtáwnie zá obruſem śiedźi:
30:
Ták go ceklarz záſtánie kiedy go náwiedźi.
31:
Cżáſem chorobę zmyśli/ kłádźie ſię ná łoże:
32:
A ták go ſługá práwnie zápozwáć nie może.
33:
Ow cáły dźień w kośćiele/ ow cáły dźień w łáźni:
34:
Dla kłádźienia pozwow/ dla Woytowſkiey boiáźni.
35:
Ma cżáſem drugi ſpráwę z tákowym ſzálbierzem/
36:
Co nie będźie cżłowiekiem: ále niedoperzem.
Veſpertiliones.
KCáły dźień


strona: 74

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Cáły dźień go nie vyźrzyſz: w wiecżor ſię vkaże/
2:
Kiedy iuż ſwemu ſłudze Woyt do domu każe:
3:
Gdy iuż pozwy nie idą/ gdy iuż ſłońce śiędźie:
Solis occaſus.

4:
A zá ſłońcem kurowie vśiędą ná grzędźie:
Aues lucifugae.

5:
Gdy ſię ruſzą lelkowie/ y myſzy ſkrzydláte:
6:
Nocni Krucy/ Latáwcy/ y Sowy rogáte.
Aſyla.

7:
Drugi wſtąpi do mnichow/ konwierſzem zoſtánie:
8:
Kiedy pieniędzy y dobr/ y Práwá nie ſtánie.
9:
Ow dobrá záwiedźione zápiſze możnemu
Stelliones et illi qui cedunt bona obligata potentioribus.

10:
Cżłowiekowi twárdemu y niepobożnemu;
11:
Ktory możnośćią ſtráſzy ludźie ſpráwiedliwe/
12:
Y kauzy złych dłużnikow promowuie krzywe.
13:
Po wſzytkim/ Dłużnikowi złemu przyidźie ziecháć:
14:
Muśi figlow/ excepcyi/ fortelow zániecháć.
15:
Zyśiek do Ieruzalem: á Niemiec zá morze/
16:
Gdźie ſię wiecżorne źimie zápałáią zorze:
17:
Węgrzyn do Turek: Polak márnotrawcá ná Niz:
18:
Ow ná Tárnowſkie gory/ ow ſię puśći ná flis.
19:
Dźiwuyże ſię tu Moſkwie/ gdy w podeſzwy biie
20:
Dłużniki ſwe/ ná káżdy tydźień we trzy kiie.
21:
Rzymiánie ſtárzy mieli ná dłużniki płone
Lex XII. tabul. Tertijs autem nundinis, ſi interea pactus non ſit debitor: capitis poenas dato: aut trans. Tyberim peregre venum ito. Et ſi plures forent quibus reus eſset iudicatus, Tertijs nundinis in parteis ſecanto.

22:
Ná dwunaśći tablicách práwo vſtáwione:
23:
Gdźieby ná trzećich rokách nie zápłáćił długu
24:
Nie ſłowny dłużnik: wierá zmyto go bez ługu.
25:
Abo gárdło muśiał dáć: ábo w cudzą ſtronę
26:
Muśiał iść záprzedány/ zá niewdźięcżność onę.
27:
Poſłano go zá Tyber ná niewolą wiecżną:
28:
Cżyniono ſpráwiedliwość káżdemu ſkutecżną.
29:
Ieſli ſię kredytorow zebráło nie máło:
30:
Rąbáli dłużnikowe miedzy ſobą ćiáło.
31:
Prawdá iżeś ſię wezdrgnął ſłyſząc tákie Práwo:
32:
Zdać ſię być vſtáwione bárzo nie łáſkáwo.
33:
Iákoż to y ſam bacżę. Lecż/ po drugiey ſtronie
34:
Mowiąc: odeydźie brzytkość y gniew ćię opłonie:
35:
Azaż owo nie ćięſzka/ Gdyć vboſtwo bierze
36:
Lotr y oſzuſt: kiedy ſię oſzukaſz ná wierze?
Trawi


strona: 75

o skorze y náturze Ryśiey.
1:
Trawi twoię máiętność/ a potym ſię kryie/
2:
Gdy ćię znędźi/ y wſzytkie dobra twe wyżyie?
3:
Vcżyni ćię żebrakiem: á iż ták rzec muſzę/
4:
Krew y pot twoy wypiie/ wydrze z ćiebie duſzę?
5:
Zaż to nie właſny Iudaſz ktory ćię cáłuie
6:
Proſząc: á kiedy płáćić/ ieſzcże ćię ſzkáluie?
7:
Lecż iáko żáłuiemy cnego kredytorá/
8:
Ktory od niewdźięcżnego ginie Debitorá:
9:
Ták ſię brzydźimy/ názbyt Lichwiarzem okrutnym/
Vſura. quae est creditoris immanitas et summa ma crudelitas.

10:
Ktory głodzę máiętność; ćiężki ludźiom ſmutnym.
11:
Ktorego dobrodźieyſtwo ieſt iáko ponętá:
12:
Bo tą vbogie ludźi połowi do ſzcżętá:
13:
Iáko ptaſznik Cietrzewie/ cżubáte cżecżotki
14:
Iáko Sárny myśliwiec/ y rybołow płotki.
15:
Y ták lichwiárz wypiia vtrapione ludźie:
16:
Iak wyſyſa krew ludzką piiawká ná vdźie.
Plinius.

17:
Iáko Smok Afrykáńſki prágnący y głodny/ (dney.
18:
Chce krwie Elephántowey z przyrodzenia chło=
19:
Gdy ſię ſpuſzcża beſtya z drzewá potáiemnie:
20:
Elephántá ſwym ćiáłem vpęta foremnie.
21:
Vplata ſobą nogi węzłámi dźiwnymi:
22:
Y z prętká ogniwámi zwiąże przećiwnymi.
Proboſcis; alij Promuſcidem vocant.

23:
Elephánt ręką ſwoią/ ábo rádniey pyſkiem/ (ſkiem
24:
Chce ſię z Smoku wywięzáć: á Smok z wielkim pi=
25:
Ma ſię proſto do noſá/ y tám głowę kryie:
26:
A ſam ſię koło ćiáłá kilákroć obwiie.
27:
Nośi nieprzyiaćielá/ y opaſał ſię weń:
28:
Y tucży go krwią ſwoią cáłą noc/ cáły dźień.
29:
A kiedy iuż nie ſtánie w Elephánćie iuchy:
30:
Powáli ſię nieborak wyżęty y ſuchy.
31:
Támże ſobą przytłucże/ właśnie iáko ſkáłą/
32:
Onę ſproſną krwią ſwoią ſzelmę wychowáłą.
Monſtrum: po Cżeſku Sżelmá.

33:
Y mśći ſię vmieráiąc nád hániebnym Smokiem:
34:
Ktorego tám Elephánt roztłocży ſwym bokiem.
35:
Pátrzayże ieſli Fixel Zyd/ lichwiarz oſobny/
36:
Tey gádźinie ſtráſzliwey nie właśnie podobny?
K 2Acżem też


strona: 76

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Acżem też coś záſłychnął/ że y Chrześćiáni
2:
Báwią ſię tą ſproſnośćią/ nietylko Pogáni.
3:
Lecż ia temu nie wierzę: ná Zydy to wiedzą
4:
Wſzyſcy ludźie: Bo Zydźi ná tym zdawná śiedzą.
5:
Naſzy/ nie lichwę/ ále intereſse biorą:
6:
Choć też kto lichwą okrzći/ ćierpią to z pokorą.
7:
Ale tą Profeſſyą kto ſię kolwiek báwi/
8:
Y kto tą nędzą ludzką ręce ſwoie krwáwi:
9:
Iáko Smok Afrykáńſki/ napierwey vſnuie
10:
Zapiſem lichwodawcę: niż groſze wyſuie.
11:
Potym lichwę co mieśiąc y co tydźień bierze:
12:
Fánty chowa: nie vfa pápierowey wierze.
13:
Iáko ná kárku końſkim kiedy ocokáły
14:
Sleṕ vśiędźie: piie krew bydlęcą dźień cáły.
15:
Prożno chwoſtem wáchluie/ prożno głową kiwa/
16:
Prożno depce nogámi ſzkápá cżárnogrzywa:
17:
Nie ruſzy ſię on owad/ nie odleći ſnadnie;
18:
Aż pełen y opiły ná źiemię vpádnie.
19:
Ták lichwiarz otrzáſkány/ doić nie przeſtánie;
20:
Aż w żyłách krwie y duſze/ áż w kośćiách nieſtánie
21:
Sżpiku wyſchłych: dopiero zemdlony vpada
22:
Lichwodawcá: lichwiarz z nim żywotá poſtrada.
23:
Choćia ſobie ná świećie nie ieden pobłaża:
24:
Przeto ſię też nie káie y owſzem ſię wzdraża.
25:
Cżemu nie bráć lotunku: gdyż y źiemiá dáie
Obiectio vſurariorum, ſumpta ſimilitudine a natura.

26:
Zá trochę źiarn pośianych gumná iáko gáie?
27:
Spráwiedliwſzego ſtanu niemáſz iáko rolny:
28:
Ktoremu źiemiá dochod rodźi dobrowolny.
29:
Lecż ten dochod nic nie ieſt iedno lichwá ſzcżyra:
30:
Ktorey ſię oracż co rok iák lichwiarz dopiera.
31:
Więc prácowity cżłowiek/ goſpodarz ochotny/
32:
Bierze od mátki źiemie lotunek ſtokrotny.
33:
Acż ieſt dwopożytny Pęſt/ kędy iáko żywo
34:
Hoyna źiemiá do roku dwa kroć dáie żniwo.
35:
A co ieſt więtſza: ſámáſz y iśćiznę rodźi:
36:
Sámáſz też oracżowi y lichwą dogodźi.
Cżemuż


strona: 77

o skorze y náturze Ryśiey,
1:
Cżemuż ſąśiad niewdźięcżny/ máiąc moie groſze/
2:
Nie ma mi też vcżynić pożytku po troſze?
3:
Ták ći bráćie powiedam/ źle árgumentuieſz
Confutatur argumentum, diſſimilitudine monstrata.

4:
Y to cobyś rad widźiał w głowie ſobie kuieſz.
5:
Inſze źiarno/ inſzy groſz: Ziárno gdy kto wśieie/
6:
Sámo rośćie bez prace/ dodawa nádźieie.
7:
Groſzem ieſli nie robiſz/ zyſku nie vgoniſz:
Granum otioſum creſcit: nummus otioſus perit.

8:
Gdy nań trawiſz/ nie robiąc/ iśćiznę vroniſz.
9:
Więc też inſza rzecż rolnik: inſzy lichwiarz: Bowiem
10:
Lichwiarz domá ſiedzęcy (iákoć krotko powiem)
11:
Nic nie robi/ tylko nád Kálendarzem śiedźi:
12:
Kiedy przyidźie iego cżás/ pewnie ćię náwiedźi.
13:
Fuka/ dobrodźieyſtwo ſwe ná ocży wymiáta:
14:
Choć ći cżęſto y w gumnie y w mieſzku vmiáta.
15:
Ale rolnik opátrzny lichwiarz ſpráwiedliwy:
Agricola eſt laborioſus vſurarius otioſus. Recte igitur guidam dixerunt, eſſe otioſum quaeſtum vſuram.

16:
Kopa/ leźie zá pługiem zgárbiony y krzywy.
17:
Trapi cżeladź y bydło: ćiemięży poddáne:
18:
Cierpi ognie y deſzcże/ wiátry rozgniewáne.
19:
Wieźie gnoy/ rádli ſkrodli/ vgorzy/ odwráca:
20:
Sieie/ plewie/ ogania/ pieniądzmi opłaca.
21:
Znie/ woźi/ młoći/ wieie/ miele/ piecże: zá tym
22:
Karmi cżeladź y bydło. Ieſzcże máło ná tym:
23:
Bo Kmiotaſzek vbogi/ vſtáwnie do dworá:
24:
Robi ſobą y bydłem áże do wiecżorá.
25:
Karmi ſię vſtáwicżną biedą y kłopotem:
26:
Zimnem y vpaleniem/ łzámi/ dymem/ potem.
27:
Cierpi Kuny/ Biſkupy/ Korbácże/ Gąśiory/
28:
Oſocżniki/ pochlebce/ podátki/ pobory.
29:
Y Pány furyaty/ opiłe tyrány:
30:
Pyſzne/ chćiwe/ wſzetecżne: gorſze niż Pogány.
31:
Ach biednaſz iego lichwá: dobrze to zápienia/
32:
Co mu Bog da z wiecżnego ſwego opátrzenia.
33:
Choćia ſię Bog rozgniewa ná pieſzcżone Pány:
Horatius: Quicguid delirant reges plecuntur Achiui.

34:
Muśi ten gniew odnośić ná ſobie poddány.
35:
Przyimie wſzytko zá dobre co przynieśie rola:
36:
Mowi z pokorą: Niech ſię dźieie Boża wola.
K 3Choćia


strona: 78

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Choćia grády potłuką/ choć ſuſza záſzkodźi:
Agricola ſuffertomnes fortuitos caſus.

2:
Choćia zboże wymoknie dla długiey powodźi:
3:
Choćia ſpáśie zły ſąśiad/ oſtátek vkrádnie:
4:
Wſzytkiego tego oracż ożáłuie ſnádnie.
5:
Kiedy chybią ogrody/ więc do láſá ná gier:
6:
Ieſli polá ſzwánkuią/ do dąbrowy ná żer.
7:
Nie ſzemrze/ nie ſwárzy ſię y z źiemią y z Bogiem:
8:
Zywi ſię nieboracżek bárzo niſkim brogiem.
9:
Więc muśi cżekáć látá y ſłuſznego żniwá:
10:
Bo źimie nie będźie żął; zámárzłá mu niwá.
11:
Z teyże też lichwy dáie Xiędzu dźieśięćinę:
12:
Snopki/ Meſzne y pobor/ cżyńſze/ Páńſką winę.
13:
Stądże ſuknią/ koniká kupić/ krowkę/ wołku:
14:
Stąd iáłmużnę dźiádowi/ obuwie páchołku.
Vſurarius ſemper habet meſſem: agricola vero tantum in aeſtate.

15:
Ale łákomy lichwiarz żnie lećie y źimie:
16:
Ktory ſię iuż hándlowáć tym ſpoſobem imie.
17:
Domá ſiedźi/ nie orze: lichwą lichwę ſieie:
18:
Iednák pewien domowey y gnuśney nádźieie.
19:
Nie ogore/ nie zmárznie/ ná polu nie zmoknie:
20:
Otworzywſzy kwáterę śiedźi ſobie w oknie.
21:
Vpátruie/ gdźie pląſze rękoma ná trećie
22:
Zydowin vſzárgány w płáſkátym bierećie/
Vſurariorum conſuetudo cum Iudaeis ſemper.

23:
Cżerwonołby/ w giermaku/ y zgárbátym noſem:
24:
Ktory iáko Pápuga mowi/ kácżym głoſem:
25:
Ktory zácżyna hándel od trąbki ſzáfránu:
26:
Potym ſię więc dáie znáć łákomemu Pánu.
27:
Tego lichwiarz záwoła cechowego brátá:
28:
Z tym rozmawia/ z tym trawi do śmierći ſwe látá.
29:
Przetoż oracż nie lichwiarz/ ále źiemny ſługá:
30:
Służy niebu y źiemi trzymáiąc ſię pługá.
31:
Iego to záſłużone cokolwiek ma z źiemie:
Agricola potius capit precium laboris ſui quam vſuram.

32:
Nic v niey nie wyſłuży/ ieſli ſpi á drzymie
33:
Gdy oráć ma ná Wioſnę/ ábo śiać iárzynę:
34:
Kiedy oráć ná Ieśień/ cżás śiać oźiminę.
35:
Ale lichwiarz ſobie Pan/ nikomu nie ſłuży:
36:
Zniwá cżeka prożnuiąc: w cudzych dobrách płuży:
Nie ſzkodźi


strona: [79]

o skorze y náturze Ryśiey.
1:
Nie ſzkodźi mu ſuſza/ deſzcż/ niebieſkie nawáły:
2:
Niechay ſię dźieie co chce: Day ty mnie cżynſz cáły.
3:
Więc też źiemiá inácżey ſwą lichwę odpráwia
4:
Inácżey cżłowiek: Bo ten y dobrá záſtáwiá
5:
Chcąc ſię iśćić: y muśi rad nie rad zápłáćić
Soluens vſuras, neceſsario soluit: neque vſurarius tenetur ad fortuitos caſus

6:
Lichwiarzowi/ niechceli wſzytkiego vtráćić.
7:
Ziemiá co da Kmiotkowi/ to przyimie zá dobre:
8:
Choć ma żniwo vbogie/ choćia też y ſzcżodre.
9:
Więc też nie ſámá rodźi: ále ią pomnaża
10:
Bog/ niebo/ ſłońce/ y cżás gdy iey nie przekażą.
11:
Ale gdy Bog nie łáſkaw/ Iuż niebo miedźiáne:
12:
Ziemiá będźie żelázna: polá nie odźiáne.
Leuitici 26. Dabo vobis caelum deſuper ſicut ferrum: et terram aeneam, etc.

13:
Przetoż bráćie nie rownay lichwiarzá z oracżem:
14:
Bo rożni ſą od śiebie: iáko iuż ſtąd bacżem.
15:
Oracż chceli żyto śiać/ muśi rolą kupić:
16:
A ten zárázem śieiąc náucżył ſię łupić.
17:
Pożycżayże bliźniemu: lecż ſię nie ſpodźieway
18:
Lichwy: imienia ſobie pobożnie nábyway.
19:
Bowiem lichwá bezbożna/ Iudaſzow poſáżek/
20:
Należy też do iego miſternych bieſáżek.
21:
Więc ieſli też w zapiśie iáka oboiętność: (tność
22:
Iuż przywodźi w wątpliwość drugiego máię=
23:
Ingenium wykrętne/ náćiągáiąc práwá
24:
Ná ſwą ſtronę/ by mu ſię iedno wlokłá ſtráwá:
25:
Iáko dáię ná przykłád: Arenduią komu
26:
Do roku teráźniego wioſki ábo domu/
27:
Ták iáko teraz piſzą/ Roku ſześćſetnego
1600.

28:
Nád tyśiącny: naydźieſz ták cżłeká beśpiecżnego/
29:
Ktory/ choć rok wytrzymał do Nowego látá/
30:
Przećię chce ná ſwą ſtronę nákierowáć świátá.
31:
Mowi bez wſzego wſtydu: Ieſzcże mam rok trzymáć:
32:
Ieſli Kmiotkow nie wyſſał/ chce ieſzcże wyżymáć.
33:
Teraz (mowi) dopiero/ ták piſáć pocżęto/
34:
Y ták cáły rok będą: iák od ſtárych wźięto.
35:
Przeto ieſzcże trzymać mam/ poki nie przeſtáną
36:
Piſáć tey licżby rocżney: y ma zá wygraną
Tę kauzę


strona: [80]

III. Cżęść Worká Iudaſzowego,
1:
Tę [k]auzę wykrętárſką: gdyż iuż Nowe láto
2:
Stáry rok końcży: Nowy pocżyna/ mam zá to
3:
Iuż ná inſzy rok idźie: Iáko gdy vderzy
4:
Zegar cżtery godźiny/ iuż ná piątą mierzy.
5:
Y iuż mowią/ o piątey/ bo ná piątą robi:
6:
Choćia wierutny fałſzerz ſwoy árgument zdobi.
7:
Kiedy milę mam chodćić ták ia pewnie wierzę:
8:
Mowię/ to iedná milá/ kiedy ią przemierzę.
9:
Ieſli mi dáley każeſz/ iuż mi tu gwałt cżyniſz:
10:
Ieſli dáley niechcę iść/ prożno mię w tym winiſz.
11:
Dlatego więc przydáią/ ábo Excluſiue
Excluſiue et Incluſiue; hae duae particulae pertiment ad quantitatem continuam, et ad tempus, et ad locum.

12:
Práwni ludźie: ábo więc piſzą Incluſiue.
13:
Excluſiue końcży rok gdy go piſáć pocżną:
14:
Incluſiue zámyka dobę drugorocżną/
15:
Aż pocżną ſześćſetnego y pierwſzego piſáć:
16:
Ták ćię będą ná iednym ſłowecżku kołyſáć.
17:
Ták proxime ſequentem annum precż wywiera
18:
Iedno ſłowko/ á drugie w ſobie go záwiera.
19:
Przetoż wykład tákowy/ ſkorá cynkowáta
20:
Ryśia/ w ktorą ſię zdobi głowá wichrowáta/
21:
Ma być dáleko od tych co ſię cnotą báwią/
22:
Y co ná ſercu máią/ to vſtámi práwią.
23:
Iáko y owo/ kiedy w ákćie nie dołożą
24:
Tego ſłowká PROXIMA, ſto błędow námnożą.
25:
Post feſtum ſancti Petri, kiedy gad ożywa/
26:
Feria ſexta: wiele ſwarow o to bywa
27:
Gdy Proxima nie włożą: y ták wykłádaiá/
28:
Ze to Feria nulla: przetoż vkradáią
29:
Cźáſu. Lecż dobry ſędźia nie ma ná to wzglądu:
30:
Znośi takie dubia, pilen ſwego ſądu.
31:
Sędźia krzywy/ łákomy/ ktory ſtronę trzyma:
32:
Ledá Dubium ſię więc/ ledá ſłowká/ ima:
33:
Náćiąga Práwo gwałtem: Choćia świeći iáśnie
34:
Słońce/ v złego Woytá y w południe gáśnie.
35:
Tu należą ći wſzyſcy/ ktorzy Niepámięćią
36:
Fárbuią ſwe wyſtępki/ przyiáźnią/ niechęćią:
Muſem/


strona: 81

IIII. cżęść Worká Iudaſzowego, o Lwiey skorze.,
1:
Muſem/ głupſtwem zmyślonym/ ledá przycżynkámi:
2:
Dla tego ſię ſproſnymi báwią vcżynkámi.
3:
Zdradza ieden drugiego: pſuie/ niſzcży/ tłumi/
4:
Hołduie/ mieſza z błotem/ biie/ tępi/ gromi.
Homo homini Deus: et homo homini lupus: et, homo homini diabolus.

5:
Cżłowiek cżłowiekowi ieſt cżáſem miáſto Bogá/
6:
Cżáſem też miáſto wilka/ ábo złego wrogá.
7:
IIII. Y OSTATNIA
8:
Cżęść Worká Iudaſzowego/
9:
O LWIEY SKORZE.
10:
STrách o tey ſkorze piſáć: bo tá groźbą/
11:
ſtráchem
12:
Nárabiá; iż ták mowić mam proſtym odmáchem.
13:
Więc mamli o niey piſáć/ námyślę ſię zátym:
14:
Bym ſię záś nie vprzykrzył Iudaſzom zębátym.
15:
A na ten cżas odchodzę: wrocę ſię do ſrogich/ (gich.
16:
Cżoło zmárſzcżywſzy/ náuk/ do ſwych zabaw dro=
17:
A wy zá ſkarb Iudaſzow kupćie dla Pielgrzymow
18:
Rolą iáką: A z tym tu cżynię koniec rymow.
19:
AKELDEMA,
20:
Krwáwa rola.
Actor. 2.

21:
ZA ćię/ zá ćię moy Chryſte/ kupiono tę rolą:
22:
Dla tych ktorzy z Oycżyzny záſzli w tę niewolą.
23:
Zeby duſze zabiegłe ktore ſą pod niebem/
24:
Vćieſzyły kośći ſwe tym wolnym pogrzebem.
25:
Zeby wżdy po ich śmierći ćiáłá nie ginęły:
26:
Ale w tym tu ogrodźie twym odpocżynęły;
LKtory


strona: 82

AKELDEMA, Krwáwa rola.
1:
Ktory drogo kupiono zá krew twoię Pánie:
2:
Tyś ieſt w nim Ogrodnikiem/ maſz o nim sſáránie.
3:
Boś ſię też w Ogrodnicżey vkazał poſtáći:
4:
Kiedyś po męce twoiey racżył zmartwych wſtáći.
5:
W tym ogrodźie doſyć ſię Dekretowi dźieie
6:
Oycá twego: Tu ćiáło śmiertelne botwieie.
7:
Choć ſię w proch rozſypuie: Iednák odpocżywa
Caro mea requieſcet in ſpe Pſal. 15.

8:
W nádźiei/ ktorey z mytá twoiego nábywa/
9:
Zá ktoreś ieſt przedány: On to Wergielt święty/
10:
Z ktorego ſkarb wypłynął ludźiom niepoięty.
11:
Sameś leżał/ moy Pánie/ w grobie pożycżánym:
12:
Sobąś pogrzeb zápłáćił Pielgrzymom zbłąkanym.
13:
Przez śmierć/ przez krwáwą rolą w tym tu obcym krá=
Ager ſanguinis.

14:
Ciśniemy ſię do ćiebie/ zá łotrem do ráiu. (iu/
15:
Iák ſię Phoenix przez ogień/ przez popioł odmładza:
Dicam putredini, mater mea es. Hiob 17.

16:
Ták ſię cżłowiek przez źiemię/ przez prochno odra=
17:
Ieſli przez Krzeſt ſtárego Adáma vtopi/ (dza/
18:
A zátym go nadrożſza krew twoiá pokropi.
19:
Nie zgubiſz ty ſwych owiec/ pewne ſą zbáwienia:
20:
Okrom kozłow/ y okrom ſyná zátrácenia.
Filius perditionis. Ioan. 17.

21:
Lecż nie wiem nie mali ten przed tymi/ co ſwoie
22:
Złe nábyćie leguią ná zbytki ná ſtroie.
23:
Bo wżdy ten Sikle śrebrne wrzućił do kośćiołá;
24:
Ci ſwoy zyſk obrácáią ná prożnośći zgołá.
25:
Co dał Iudaſz/ poſzło to nábyćie niewierne
26:
Ná chudych pogrzeb/ y ná ſkutki miłośierne:
27:
Ci záſię źle nábywſzy/ gorzey obrácáią;
28:
Cżego ná onym świećie duſzą przypłacáią.
29:
Niechayże ſobie cżynią áby z tey Mámmony
30:
Przyiaćioły: choć y ták márnie wymamioney.
31:
Worká Iudaſzowego
32:
KONIEC.