[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Walenty Kuczborski
tytuł:   Katechizm albo nauka wiary i pobożności krześcijańskiej
rok wydania:   1568


strona: kt

1:
Katechizm
2:
álbo
3:
Náuká Wiáry y Pobożnoſći
4:
Krześćijáńskiey/ według vchwałyl S. Trident=
5:
skiego Concilium/ przez vcżone á bogoboyne
6:
ludźie zebrána y ſpiſána.
7:
Przodkiem Plebanom y Przełożonym Kośćielnym/ potym in=
8:
ſzym wſzyſtkim pobożnym Krześćijánom bárzo po=
9:
żytecżna y potrzebna.
10:
Przez Kśiędzá Walentego Kucborſkiego Achidiakoná Po=
11:
morſkiego/ etć. z Láćinſkiego ná Polſkie wyłożony.
12:
grafika
13:
W Krákowie/ W Drukárni Mikołáiá Szárffenbergá.

strona: a2

grafika
1:
Cżytelnikowi łáskáwemu/ tłu=
2:
mácż tych Kśiąg łáski Bożey/ y zdro=
3:
wia długiego życży.
4:
P
Ryſzliſmy ná ty nieſzcżęſne á
5:
ſnadź iuż oſtáteczne cżáſy/ ktorych y mi=
6:
łość w ludźiach gáśnie/ y Wiárá vſta=
7:
wa/ y niepráwość ym dáley tym śie bár=
8:
ziey roźlewa/
9:
ták iż ludźie práwie by w
10:
odmęćie chodzą/ niewiedząc co czynić á
11:
ktoreyby náuka trzymáć śie mieli. Náro=
12:
dźiło śie wiele rozmáitych á ſobie przećiwnych y hániebnych á
13:
ſproſnych błędow: námnożyło śie doſyć Kácerzow/ z ktorych
14:
káżdy ſwą náukę Piſmem y ſłowem Bożym zdobi/ y ták wielki
15:
ieſt ich iuż pocżet/ że ie trudno policżyć Bo pocżąwſzy od Lu=
16:
trá/ ktory náśiał tego kákolu/ áż do tego cżáſu co dźień więtſze
17:
błędy roſtą/ y więcey też Kácerzow przybywa. Pocżął on dách
18:
ſtárego domu łámáć/ iáko Trideſte o nim piſzą/ kiedy porządek
19:
wſzyſtek Kośćielny popſował/ poſłuſzeńſtwo zniſzcżył/ Wiárę
20:
świętą wyſzpoćił/ żywot ludzki roſpuśćił/ á ſwey woley ná
21:
mnożył.
22:
Náſtáli po nim Sákrámentarze iego vcżniowie/ kto
23:
rzy coś ieſzcże dáley poſzli/ á ściány wálić pocżęli. Bo Pánu
24:
Chriſtuſowi Synowi Bożemu prawdźie wiecżney kłamſtwo
25:
zádáią/ twierdząc vpornie/ że to nieprawdá co mowić racżył:
26:
To ieſt Ciáło moie: to ieſt Kreẃ moiá. Hániebnieſz to Kácer=
27:
cerſtwo/ nád ktore wſzetecżnieyſzego nic być niemoże. A bez po=
28:
chyby nie dla cżego inego ie Szatan/ iedno dla bluźnieniu praw=
29:
dy Bożey/ á roſtyrkow y mordow Chrześćijáńſkich ná plác wy=
30:
wiodł. Potym Nowokrzcżeńcy vroſli: záś Pikárći/ Szwenk=
31:
feldiani: tákże rozmáite y ſzkodliwe ine Sekty. A w náſzey też
32:
miłey Polſzce niedawno śie wylęgli Trideiſte/ ktorzy grunt te=
33:
go domu borząc/ iáko ſámi śie chlubią/ Páná Chriſtuſá Sy=
34:
ná Bożego zá práwego y wiecżnego Bogá mieć niechcą. Ták że
35:
(nieſtetyſz) przyſzło do tego/ kcżemu naprzod Szátan zmie=
36:
rzał/ gdy Piekielne to budowánie ſwoie zákłádał/ że iuż ludźie
37:
ſwowolnie y beſpiecżnie mowiąż: Nie ieſt Bogiem Pan Chri=
38:
ſtus: nie ieſt od wieku/ nie ieſt Bogu Oycu rowny/ áni iedney
39:
z nim iſtnośći.
a 2Byłoć


strona: 1

grafika1.
1:
Katechizm
2:
Wedle vchwały S. Concilium Trydentskiego
3:
nápiſány/ á z Láćińskiego ná Polski
4:
ięzyk przełożony.
5:
Przemowá.
6:
T
EN ieſt ſpoſob vmyſłu y ro=
7:
zumu ludzkiego/ iż ácżkolwiek zá wielką
8:
ſwą pracą y pilnośćią/ ſam przez śie do
9:
śięgal y obacżał wiele rzecży/ ktore ku Bo=
10:
ſkich rzecży poznániu ſlużyły:
Boſkich rzecży
rozum ludzki
ogárnąć nie=
może.
wſzákże nie
11:
rowno więtſza cżęść ieſt tákowych rzecżj/
12:
ktorych promieniem rozumu przyrodzo=
13:
nego poiąć nigdy niemogł: tych zwłaſzcżá/ ktorymi ſobie zbá=
14:
wienie iedna:
15:
dla ktorych też oſobliwie cżłowiek ſpráwion/ y
16:
ná obraz á podobieńſtwo Boże ſtworzon ieſt.
Roman.1.
Ieſtći ták/ iż nie=
17:
widomość rzecży Boſkich/ tákże y wiekuiſta moc y Boſtwo
18:
iego/ iáko nas Swięty Páweł vcży/ od ludźi ná świećie przez
19:
widome ſtworzenie bywa poznáne:
Páná Chriſtu=
ſá przez Wiárę
ludzie poznáią

20:
Ale táiemnicá oná/ ktora
21:
ludźiom od wiekow zákryta byłá/ ták dáleko przechodźi rozum
22:
ludzki/ iż cżłowiek żadną miárą o iey wyrozumienie kuśicby
23:
śię był niemogł/ gdyby iey był Pan Bog nieobiáwił ludźiom
24:
świętym/
Coloſ.1.
ktorym chćiał w Pogáńſtwie przez Wiárę bogác=
25:
twá chwały tákowey ſkrytośći ſwoiey oznáymić: A tác ieſt
26:
Pan Chriſtus.
Roman.10.
A gdy Wiárá bywa poymowaná z ſluchánia/
27:
tedyc tho rzecż iáwna ieſt/ iż potrzebna záwżdy byłá ku do-
28:
ſtąpieniu żywotá wiecżnego/ wierna praca vczyćielá álbo mi-
29:
ſtrzá práwego/ tákże y vrząd iego.
Kápłáńſki v=
rząd potrze=
bny ieſt ku zbá=
wieniu.
Abowiem nápiſáno: Iákoż
30:
bez Káznodzieie ſłucháć będą? á iáko ći kázáć będą/ ieſli po=
31:
ſłáni niebędą?
Roman.10.
Pan Bog iá=
ko mowił z oy=
cy przez Pro=
roki.


strona: 4

4.Przedmowá
1:

2:

3:

4:

5:

6:

7:

8:

9:

10:

11:

12:

13:

14:

15:

16:

17:

18:

19:

20:

21:

22:

23:

24:

25:

26:

27:

28:

29:

30:

31:

32:

33:

34:

35:

36:

37:
A gdyż Pan y Zbáwiciel náſz/
38:
nietylko ſłowem powiedał/ ále też y przykłádem ſwoim vka
39:
zał/ iż Zakon y Prorocy záwieſzáią śię ná Miłośći: gdyż y
40:
Apoſtoł potym tez potwierdźił/ iż Miłość ieſt ſkońcżenim Przy
41:
kazánia y zupełnośćią Zakonu:
Math.22.1.
Tim.1.
Roman.13.

42:
tedy żaden wątpić niema iż
iáko


strona: 5

Ná Kátechizm.5.
1:
iako naywiętſzego powinowáctwá/ o to śie pilnie ſtárác po=
2:
trzebá/ áby lud Chrześćijańſki pobudzon był ku miłowániu
3:
wielkiey przećiwko ſobie Bożey dobroći/ y ták zápalony Boſką
4:
miłośćią/ byłby záchwycon ku onemu naywiętſzemu y nad
5:
ſkonálſzemu dobru:
Ku miłośći bo
żey wſzyſtko śię
śćiągáć ma.
A iego śie dźierżeć/ ieſt práwe y zupełne bło=
6:
goſłáwieńſtwo. Co ten ſam vzna/ kthory może ono mowić z
7:
Prorokiem:
Pſal. 27.

8:
Y coż mi ná niebie álbo ná źiemi przez ćiebie podo
9:
báć się może?
Milość za=
cnieyſza drogá
A tać ieſt oná zacnieyſza drogá/ ktorą tenże A=
10:
poſtoł vkazał/ kidy wſzyſtek ſpoſob náuki ſwoiey ku miłości
11:
ktora nigdy nieuſtánie/ ſtoſował.
1.Cor.12.
1.Cor.13.
Abowiem lubo co będźie po=
12:
wiedano/ coby ku Wierze/ lubo coby ku Nádźiei/ lubo coby
13:
śię ku iákiemu vcżynkowi śćiągáło/ záwżdy w tym miłość ná=
14:
ſzego Páná zálecona być ma/ áby káżdy obacżył/ że wſzyſtki
15:
doſkonáłe vcżynki cnoty Chrześćijáńſkiey/ nie z inąd pocżątek
16:
ſwoy biorą/ iedno z miłośći: áni ku inſzemu końcowi/ iedno
17:
ku miłośći ściągáć śie máią.
18:
¶ A gdyż w podaniu káżdey rzecży ku poięćiu wiele ná tym
19:
należy/ ták álbo owák cżego vczyć/ pogotowiu w vcżeniu lu=
20:
du Chrześćijáńſkiego niewymownie wiele ná tym należy.
Kátechizmu
náuká wedle
rozumu słu=
chácżow ſtoſo=
wána być ma.
Bo
21:
trzebá ná tych látá kthorzy ſłucháią/ y ná rozum/ y ná obycżá=
22:
ie/ y ná ſtany/ mieć bacżenie: áby ten ktory vcży/ wſzyſtkim
23:
śie przyſtoſowáć/ á wſzyſtki Pánu Chriſtuſowi pozyſkáć/ y
24:
ſam śiebie wiernym ſługą y ſzáfárzem mogł okázáć:
1.Cor.9.
1.Cor.4.
Matth.25.
á ták iáko
25:
ſługá dobry y wierny/ godnymby śię sſtał/ ktoryby nád wielem
26:
od Páná przełożon być mogł.
27:
¶ A niechay niemnima/ iednego tylko ſpoſobu ludźie być ſo=
28:
bie zwierzone/ áby miał iednym y pewnym obycżáiem/ wſzyt=
29:
ki wierzące vcżyć y ku prawdźiwey pobożnośći iednáko ćwi=
30:
cżyć: ále ponieważ iedni ſą iáko dźiatki nowo národzone/ dru=
31:
dzy pocżynáią w Pánie Chriſtuśie róść/ á niektorzy theż iuż
32:
nieiáko ſą vmocnieni w lećiech/ tey pilnie bácżyć ma/ ktorym
33:
mleká/ ktorym záś pośilnieyſzego pokármu potrzebá:
1.Petr.2.
2.Cor.3.
Hebr.5.
Epheſ.4.
á iżby
34:
thák z oſobná káżdemu podawał ten pokarm náuki/ ktoryby
35:
w nim duchá pomnażał/ ázbyſmy śię zeſzli wſzyſcy w iedno=
36:
śći Wiáry/ y w yznániu Syná Bożego/ w mężá doſkonáłe=
37:
go/ w miárę lat Páná Chriſtuſowey zupełności. A iż to zá=
38:
chowáć mamy/ vkazał nam przykład w ſobie S. Páweł kie=
39:
dy powiedał/
Roman: 1.
że Grekom y ſproſthym ludźiom/ mądrym y pro=
40:
ſtym/ był powinień: á to áby rozumieli ci/ ktorzy ná ten vrząd
41:
ſą wezwáni/ iż w vcżeniu táiemnic Bożych/ y ſpráwowániu
42:
żywotá/ ták máią ſtoſowác ſwoię náukę/ iákoby ſluchácze wy=
A 3rozumieli:


strona: 6

6.Przedmowá
rozumieli/

strona: 9

1:
Credá álbo Wiáry wykład.
2:
Wierzę w Bógá.
3:
grafika
4:
G
Dyż śie wiele rzecży w Chrześćijáń=
5:
ſkiey náuce ludźiem podawa/ o kthorych trzebá
6:
mieć pewną y mocną Wiárę/ bądź o káżdey zwła=
7:
ſzcżá/ bądź w obec o wſzyſtkich/ tedy to napier=
8:
wey y napotrzebniey/ iáko grunt prawdy/ wſzy=
9:
ſcy wierzyć máią/
Wierzyć na=
przod co mamy

10:
cżego nas Bog ſam náucżył/ o iednosći bo
11:
ſkiey iſtnośći/ á rozdźiale trzech perſon/ y o ich ſpráwách/ kto
12:
re ym oſobliwie przywłaſzcżáne bywáią: Będźie vcżył Ple
13:
ban/ iż náuká o tych táiemnicách w Kredźie krotko śie zá
14:
myka. Bo iáko to obacżyli Przodkowie náſzy/ ktorzy tho
15:
Kredo nabożnie y pilnie robieráli/ oſobliwie ná trzy cżęśći
16:
ták śie dźieli/ iż w iedney opiſuie śie pierwſza oſobá Boſkiey
17:
nátury/ y dźiwna ſpráwá wſzego ſtworzenia.
Kredá roz=
dział.
W drugiey/
18:
opiſuie śie druga oſobá/ y táiemnicá ludzkiego odkupienia. A

strona: 10

Wierzę w Bogá.
1:
w trzećiey/ tákże okázuie śie z rozmáitych y ſłuſznych dowodow
2:
trzecia oſobá/ ktora ieſt pocżątkiem y źrzodłem świętobliwo
3:
śći náſzey. A ty cżąſtki Kredá/ nieiákim podobieńſtwem/ kto
4:
rego náſzy Oycowie cżęſto vżywáli/ cżłonkámi zowiemy. Bo
5:
iáko w ćiele/ cżęść od cżęśći cżłonki dźielą/ ták też w tym Wiár
6:
ry wyznániu/ ſłuſznie y przyſtoynnie cżłonkiem to zowiemy/ co
7:
kolwiek o káżdey cżęśći z oſobná wierzyć mamy.
Cżłonki Kredá przecż zowią.
Wierzę w Bogá Oycá Wſzechmogącego/
8:
Stworzyćielá Niebá y Ziemie.
9:
TY ſłowá thák śie rozumieią. Pewnie wierzę/ á nic
10:
niewątpiąc wyznawam/ Bogá
11:
być pierwſzą
12:
w Troycy Swiętey oſobę/
Cżłonku pierwſzego wykład.
ktory ſwą władzą w
13:
ſzechmocną/ niebo y źiemię/ y tho wzyſtko cośię
14:
kolwiek w niebie y ná źiemi náyduie z nicżego ſtworzył/ y ſtwo
15:
rzywſzy záchowywa y rządźi. A nietylko tho wierzę ſercem y
16:
vſty wyznawam/ ále też/ ku temu Pánu Bogu/ iáku ku nay
17:
wyżſzemu y nadoſkonálſzemu dobru/ co naypilniey mogę/ vśi
18:
łuię. A to niechay będzie krotkie opiſánie tego Artikułu pier
19:
wſzego. Ale iż śie wielkie táiemnice iákmiarz w káżdym ſło
20:
wię zámykáią/ tedy ma ie Pleban pilnie ſobie teraz rozbieráć/
21:
żeby lud Chrześćijáńſki/ (ileby mu Pan Bog vżycżyć racżył0
22:
z boiáźnią y z ſtráchem przyſtępował ku rozmyślániu chwały
23:
iego wielmożnośći. A to ſłowo Wierzę ná tym mieyſcu/ nieznámionuie nam
24:
bacżenie/ domyślánie/ álbo iákie mnimánie:
Wierzę co známionuie.
ále/ iáko nas v
25:
cży Piſmo Boże/ niepochybne y naypewnieyſze przyzwolenie/
26:
ktorym vmyſł cżłowiecży mocnie y ſtátecżnie wierzy Pánu Bo
27:
gu/ gdy nam ſwoie táiemnice odkrywa. A przeto then wie
28:
rzy/ (iáko tu rozmiemy Wiárę) ktory pewien cżego ieſt/ y
29:
wątpliwośći żadney niema.
Ktho wierzy prawdźiwie.
A niechay nikt nierozumie/ áby
30:
tá wiádomość ktorą przez Wiárę miewamy/ dla tego nieby
31:
łá pewną/ iż ocżymá tego niewidźimy/ co nam Wiárá wie
32:
rzyć każe:
Wiárá niz oko pewnieyſza.
bo świátłość Boża/ przez ktorą ty rzecży poymu
33:
iemy/ ácż ich ná oko niepokázuie/ wſzákże nam o nich wątpić
34:
niedopuſzcżá. Abowiem Pan Bog/ ktory świátłości roſka
35:
zał áby ćiemnośc oświećiłá/ ten też oświeca ſercá náſze/ aby
36:
nam ták Ewángelia/ iáko tym ktorzy giną/ zaomiona niebyłá.
2. Cor.2.


strona: 15

Przeto choc pátrzáć będzieſz ná przycżyné po
1:
ſpolitą ſtworzenia y rządzenia Boſkiego/ choć też ná oſobliwe
2:
duchowne ſpoſobienie/ ſłuſznie wierni ludxie wyznawáią/ iż
3:
w Bogá Oycá wierzą.
4:
Ale mimo ty wykłády kthoreſmy iuż powiedźieli/ będźie
5:
Pleban vcżył/ kiedy to imię OCIEC ludźie vſłyſzą/ iż ku
6:
wyżſzym táiemnicam ſwoię myśl máią podnośić.
Nabożne Boſtwá rozmyślánie w tym słowie Oćiec. A co ſą zá właſnośći perſon.
Bo Piſmo
7:
S, przez to ſłowo Oćiec/ pocżyna to nam oznáymiáć/ co w
8:
oney niedoſtępney świátłośći/ gdźie Bog mieſzka/ ieſt zákry
9:
to: á cżego rozum ludzki/ nierzkąc poiąć/ ále áni domyślác
10:
sie niemoże. A znácży to imię/ iż w iedney iſtnośći Boſtwá/
11:
nietylko iednę oſobę/ ále y rozdźielność oſob wierzyć mamy.
12:
Bo trzy ſą perſony álbo oſoby w iednym Boſtwie: Oycá/
13:
ktory od żadnego nie ieſt vrodzon:
Perſon w Boſtwie licżbá y rozdział.
Syna/ kthory ieſt przed
14:
wſzyſtkimi wieki od Oycá vrodzon: Duchá Swiętego/ kto
15:
ry tákże od wieku z Oycá y z Syná pochodźi. Ale Oćieć w ie
16:
dney iſtnośći Boſtwá/ ieſt piewſzą perſoną: ktory z iednym
17:
Synem ſwoim/ y z Duchem S. y Bogiem iedny/ y Pá
18:
nem ieſt iednym: Nie w oſobliwosći iedney perſony/ ále w
19:
Troycy iedney iſtnośći. W tych tedy trzech perſonách/ ponie
20:
waż niegodźi śie ábyſmy co roznego á onym niepodobnego my
21:
ślić mieli/ tedy po rozdźiale tylko ich właſnośći/ zrozumieć ie
22:
będźiemy mogli.
Właſnośći perſon.
Abowiem Ociec ieſt nieurdzony/ Syn od
23:
Oycá vrodzony/ á Duch S. od obudwu pochodźi. Y thák
24:
trzech perſon/ tęż iſtność y tęż bytność wyznawamy/ że w wy
25:
znániu prawdźiwego y wiekuiſtego Boſtwá/ wierzyć y na
26:
bożnie á świętobliwie wielbić mamy y właſność w perſonách/
27:
y iedność w iſtnośći/ y rowność w Troycy. Bo co powieda
28:
my że Oćiec ieſt pierwſzą perſoną/ nie ták to rozumiec mamy/
29:
iákoby w torycy było co pierwzego álbo pośledniego/ co
30:
więtſzego álbo mnieyſzego:
Bog Oćiec iáko ieſt pierwſzą perſoną.
vchoway nas Boże tákiego niepo
31:
bożnego mniemánia/ gdyż Wiárá Chrześćijáńſka/ we trzech
32:
perſonach/ iednę wieczność/ y ieden Mágeſtat chwały wy
33:
znawa. Ale Oycá przeto pierwſzą oſobą prawdźiwie y bez
34:
wątpienia być wyznawamy/ iż on ieſt pocżątkiem bez pocżąt
35:
ku: ktora perſoná iáko od inſzych ieſt rozdźielna właſnośćią
36:
Oycowſką/ ták iey to ſámey oſobliwie należy/ iż od wieku v
37:
rodźiłá Syná. Bo iż też Bog zawżdy Oycem był/ potym śie
38:
nam znácży/ kiedy w tym náſzym wyznániu miánuiemy żła
39:
cżone imioná/ Bogowe y Oycowe.

strona: 20

1:

2:
Nád to/ ſtworzył też z nicżego duchowne ſtworzenie/ to
3:
ieſt/ niezlicżone Angioły/ kthorzy przed Pánem Bogiem ſto
4:
iąc/ iemuby ſłużyli:
ANgiołow ſtworzenie y ozdobi.
á ktore tez potym ozdobił y oſláchćił/ o
5:
ſobliwym á dźiwnym mocy y łáſki ſwoiey dárem. Bo kiedy
6:
to mamy w Piſmie S. iż Diabeł niebył ſtałym w prawdźie/
7:
tedyć śie y to pokázuie/ iż drudzy odſtępni Angiołowie od po
8:
cżątku ſwego/ łáſką obdárzeni byli.
Ioan.8.
O cżym ták v S. Augu
9:
ſtiná mamy:
Auguſtin. lib.12.de Ciuit. cap.9.
Stworzył Pan Bog Angioły z dobrą wolą/
10:
to ieſt/ z cżyſką miłością kthorą przy nim trwáią: záraz y
11:
przyrodzenie ich tworząc/ y łáſką ie obdarzáiąc. Skąd wie
12:
rzyć mamy/ iż Angiołowie S. nigdy bez dobrey woley/ tho
13:
ieſt bez miłośći Bożey niebyli. A co śie ich vmieiętnośći do
14:
tycże/ mamy świádectwo w Piſmie S: Ty moy Pánie ie
15:
ſteś Krol mądry/ iáko Angioł Boży mądrym ieſt/ ábyś ro
16:
zumiał wſzyſtko co ieſt ná źiemi.
Angelſka mądrość y moc. 2. Reg.14.
Nád tho/ Dawid Prorok
17:
przydawa y moc Angiołom/ onymi ſłowy:
Pſal.102.
Mocni w śile/
18:
cżyniący przykazánie iego. A dla tego cżęſto ie Piſmo S. śiłámi
19:
álbo mocarzmi y záſtępem Páńſkim zowie. Wſzákże choć ći w
20:
ſzyſcy byli dármi niebieſkimi ozdobieni/ iednák wiele ich/ kto
21:
rzy od Páná Bogá Oycá y ſtworzyćielá ſwoiego odpádli/
Angielſki vpad
á
22:
dla tego z nawyżſzego Niebá zrzuceni/ y w ćiemną ćiemnicę
23:
źiemſką zámknieni/ dla pychy ſwoiey wiekuiſte męki ćierpią.
24:
O ktorych Kśiążę Apoſtolſkie ták nápiſáło:
2.Petr.2.
Angiołom grze
25:
ſznym Pan Bog nieprzepuśćił/ ále linámi piekielnymi zwle
26:
cżone/ dał ie ná męki do głębokośći Piekielney/ áby thám áż
27:
do Sądu záchowáni byli.
28:
Potym też/ źiemi vmocnioney ná ſwym grunćie/ roſkazał P.
29:
Bog ſłowem ſwoim w pośrzed świátá ſtánąc/ y to ſpráwił/
30:
áby śie podnioſły gory/ á zniżyły polá ná tych mieyſcách/ kto
31:
re ym vtwierdźił.
Ziemie ſtworzenie. Pſal. 103.
A iżby źiemie niezátpiáły wody/ zámierzył
32:
ym kres/ ktorego przeſtąpić niemogą/ żeby śei niewracáły áni
33:
pokrywáły źiemie. Potym nietylko ią przyodźiał y ochędożył
34:
drzewy/ y wſzeláką źioł y kwiećia rozmáitośćią/ ále ią też nie
35:
lizcżnymi rodzáymi źwierząt/ iáko przed tym wody y powie
36:
trze/ nápełnił.
Ziemie ozdobá
Náoſtátek z gliny ták cżłowieká w ćiele ſpráwił/ áby y nieśmiertelnym był/ y vćierpienia żadnego nie cżuł!
37:
A iżby to miał oboie/ nie mocą ſwego przyrodzenia/ ále z do
38:
brodźieyſtwá Bożego.
Stworzenie Cżłowieká.


strona: 25

1:
Bo Angioł Pánnie Máryey mátce ták
2:
zwiáſtował: Oto pocżnieſz w żywoćie/ y porodźiſz ſyná/ á
3:
imię iego Iezus názowieſz.
Lucę 1.
A potym theż Iozpehowi Pánny
4:
Máryey oblubienicowi/ nietylko roſkazał áby ono dźiećie tym
5:
imieniem názwał/ ále mu tez oznáymił/ cżemuby go thák náz
6:
wał/ ále mu też oznáymił/ cżemuby go thák ná
7:
zwáćc miał: Bo mowił: Iozephie ſynu Dawidow/ nieboy śie
8:
wźiąć Máryey żony ſwoiey: Bo co śie vrodźiło w niey/ z Du
9:
chá S. ieſt:
Math.1.
porodzić ſyná/ y názowieſz imię iego Iezuſ: ábo
10:
wiem on lud ſwoy od ich grzechow zbáwi.
Ieſus Zbáwićiel.
Bylić też inſzy/ ktore tymże imieniem w Piſmie S. zwano.
Iezuſow ácż było miedzy ludźmi niemáło/ przedśie żadnego tym ſpoſobem iáko Páná Chriſtuſá niezwano.
Bo toż imię ſyn Nawego/ ktory wſtąpił ná Moyzeſzo
11:
we mieyſce/ y lud przez Moyzeſzá wywiedźiony z Egyptu/
12:
przywiodł do obiecáney źiemie/ cżego Moyzeſz dowieść nie
13:
mogł. Thákże y Ioſedech ſyn naywżſzego Kápłaná był ná
14:
zwan tymże imieniem. Ale dáleko prawdźiwiey náſzego Zbá
15:
wićielá tym imieniem zwáć mamy: ábowiem on nie iednemu
16:
ludowi/ ále wſzytkim wſzech wiekow ludźiem/ iuż niemowię
17:
głodem/ álbo niewolą Egyptſką/ álbo Báibilońſką vtrapio
18:
nym/ ále będącym w ćieniu śmierći/ á śćiśnionym ćięſzkimi
19:
grzechowymi y Szátáńſkimi pęty vcżynił świátłość/ vcżynił
20:
wyzwolenie y zbáwienie: á ieſzcże ym ziednał práwo y dźie
21:
dźictwo do niebieſkiego Kroleſtwá/ y z Oycem ie ſwoim po
22:
iednał. W onych thedy ktore dawno tym imieniem názywano
23:
było/ widźimy że Pan Chriſtus był figurowan/ od ktorego
24:
ty dobrozieyſtwá/ ktoreſmy iuż wylicżyli/ wlane ſą ná narod
25:
ludzki. A inſze imioná/ o ktorych było przerzecżono/ iż Syno
26:
wi Bożemu od Bogá dáne być miały/ ku temu iednemu imie
27:
niu Ieſus/ wſzyſtki śie śćiągáią. Bo inſze imioná znácżyły tyl
28:
ko poniekąd zbáwienie/ ktore nam on dáć miał: ále to/ moc y
29:
ſpráwę zupełnego zbáwienia zámyka w ſobie.
30:
Imieniu IESVS/ ieſt też imię CHRISTVS przy
31:
dáne/ ktore pomázáńcá znácży: á zámyka w ſobie/ y doſtoień
32:
ſtwo/ y vrząd.
CHRiſtus pomázániec.
Nie ieſt też przwoite iedney rzecży/ ále mu ieſt
33:
poſpolite z wielem inych ludźi.
Pan CHriſtus ieſt Krolem/ Kápłanem/ y Prorokiem nawiętſzym.
Bo náſzy oni ſtárzy oycowie/
34:
Chriſtuſámi zwáli Kápłany/ y Krole/ kthore Pan Bog dla
35:
zacnośći ich vrzędow/ pomázowáć kazał. Abowiem Kápła
36:
ni ſwymi vſtáwicżnymi modlitwami Pánu Bogu lud zálewá
37:
ią/ bogu ofiárę cżynią/ y zá ludźie śie modlą.
Kápłańſki vrząd. Krolewſki.


strona: 30

1:
Ktory śie pocżął z Duchá Swiętego/
2:
národził śie z dźiewice Máryey.
3:
grafika
M
Ogą rozuieć Ch
4:
rześćijáni z thych
5:
rzecży kthore śie w
6:
pierwſzym Artyku
7:
le wywiodły/ iż śie
8:
sſtáło wielkie y oſobliwe dobro
9:
dźieyſtwo Ludziemu narodowi
10:
od Páná Boga/ ktory nas y
11:
ſwobodźił z niewoley tyráná ćię
12:
ſzkiego. Ale ieſli przed oczymá
13:
mieć będźiemy rádę y obycżay/
14:
ktorym on to raczył oſobliwie v
15:
cżynić: tedy záprawdę nád tę łáſkę y dobrotliwość iego/ nic
16:
zacnieyſzego áni ſpániálſzego nienaydźiemy. Przeto wielkość
17:
tey táiemnice ku rozbierániu/ iá
18:
ko rzecż oſobliwą y przednieyſzą náſzego zbawienia/ podawa:
19:
Pleban od wykłádu Artykułu trzeciego pokázowáć pocżnie/ y
20:
vcżyć będźie/ iż śie thák rozumie:
Paná Chriſtuſowe pocżęćie iákie.
Ze wierzymy y wyznawa
21:
my/ iż thenże Pan Iezus Chriſtus iedyny Pan náſz y Syn
22:
Boży/ biorąc ná śie dla nas Cżłowiecże ćiało w Pánieńſkim
23:
żywocie/ pocżął śie nie z naśienia męſkiego iáko inſzy ludżie/
24:
ále nád wſzyſtek obyczay przyrodzenia/ mocą duchá S. ták iż iednaſz
25:
perſoná Bogiem trwáiąc/ czym od wiekow był/ Bo
26:
giem zoſtawáiąc/ sſtał śie też Cżłowiekiem/ cżym przed thym
27:
niebył. A ty ſłowá iż ták rozumiáne być máią/ iáwnie śie po
28:
kázuie z wyznánia S. Concilium Conſtántinopolſkiego/ ktore
29:
ták mowi:
COnſtántinopolſkiego Concilium wiárá/ o wćieleniu p. Chriſtuſowym
Ktory dla nas ludżi/ y dla zbáwienia náſzego/ z nie
30:
bá sſtąpił/ y w ćielon ieſt z Duchá Swiętego/ z Máryey dźie
31:
wice/ y sſtał śie Człowiekiem. Toż ten ktory z pierśi tegoż Páná y Zbáwicielá/
32:
wyrozumienie tey głębokiey táiemnice wycżęrpnął. Bo kiedy ná
33:
turę Słowá Bożego opiſał onymi ſłowy: Ná pocżątku bylo
34:
Słowo/ á Słowo było v Bogá/ á Bog był Słowo
Ioan.1.
tedy ná
35:
oſtátek ták zámknął: A Słowo sſtáło śie Ciáłem/ y w nas
36:
mieſzkáło.
Złącżenie dwoich nátur Páná Chriſt. w iedney perſonie.


strona: 35

Artykuł trzeći Kredá.
1:
Szeroko S. Ewángeliſtá Páná Chriſtuſowego Náro
2:
dzenia Hiſtoryą opiſál/ o ktorey nam tu wiee mowić nietrze
3:
bá/ ponieważ ią Pleban ſobie przecżytáć może. Iedno niechay
4:
śie ſtara/ áby ty táiemnice ktore ku náſzey náuce ſą nápiſáne/
5:
były w myśli y w ſercá Chrześćijáńſkie wpoione.
Lucȩ.1.
Roman. 15.
Naprzod/ áby
6:
wſpomináiąc ták wielkie dobrodźieyſtwá/ dźiękowáłi P. Bo
7:
gu od ktorego ie máią. Potym/ áby im ten wielki y oſobliwy
8:
przykład pokory/ ku náśládowániu przekłádał.
Pożytki z národzenia Páńſkiego przećiw hárdośći.
Bo coż nam
9:
pożytecżnieyſzego/ á ku złożeniu pychy y nádętych myśli náſzych
10:
przyſtoynieyſzego być może/ iáko to/ kiedy cżęſtokroć wſpámię
11:
táwáć będźiemy/ iż śie Pan Bog ták vniżył/ áby ludźiem vży
12:
cżył chwały ſwoiey/ á ich krewkośći y niedoſtátki ná śie przy
13:
iął? Iż śie też sſtał cżłowiekiem/ á będąc nawyżſzym y niezá
14:
mierzonym w Mágeſtaćie/ cżłowiekowi ſłuzył: gdyż ná iego
15:
tylko ſámego ſkinienie/ boią śie y drżą przed nim (iáko mowi
16:
Piſmo) filary niebieſkie: á iż śie ná źiemi vrodźił ten/ kthorego
17:
w niebie chwalą Angeli.
Iob. 26.
Cżegoż my tedy czynić niemamy/ á
18:
byſmy Pánu Bogu kwoli byli/ gdyż on thákie rzecży dla nas
19:
dźiałá? Z iáką ochotą/ z iáką rádośćią/ mamy wſzyſtki ſkutki
20:
pokory świętey/ y miłowáć/ y przyymowáć/ y żywotem ná
21:
ſzym wyráżáć? Niechay tu obacżáią Chrześćijáńie/ iáka pożytecżney náuki
22:
Pan Chriſtus vcżył nas przy ſwoim národzeniu/ pierwey niżli
23:
mowić pocżął.
Páná Chriſtuſowe národzenie vbogie/ pokory nas vcży.
Vrodźił śie vbogim/ vrodźił śie w gośćinnym
24:
domu iáko piełgrzym/ vrodźił śie w nicżemnym źłobie/ vrodźił
25:
śie śrzod źimy. Bo ták piſze S. Lukáſz. Sſtáło śie kiedy tám
26:
byli/ wypełniły śie dni áby (Pánná) porodźiłá/ y porodźiłá
27:
ſyná ſwego pierworodnego/ y pieluchámi go powiłá/ y położy
28:
łá we żłobie/ ábowiem niebyło iemu mieyſce w gośćinnym do
29:
mu
Lucę 2.
Y mogłże Ewángeliſtá wſzyſtek niebá y źiemie Mágeſtat
30:
y chwałę/ vniżeńſzymi ſłowy ogárnąć? A niepiſze iżby niebyło
31:
mieyſce w gośćinnym domu/ ále iż niebyło temu kthory mowi:
32:
Moy ieſt okrąg źiemie y zupełność iey. Cżego też drugi Ewán
33:
geliſtá poświádcża Do właſnego ſwego przyſzedł/ á ſwoi go
34:
nieprzyięli.
Pſal.49. Ioan. 1.
To kiedy będą Chrześcijánie przed ocżyma mieć/ thedy nie
35:
chay myślą/ iż Pan Bog chćiał przyiąć ná śie niſkość y krew
36:
kość ćiáłá náſzego/ áby ludzki rodzay ná nayżſzym ſłopniu do
37:
ſtoynoſci poſádźił.
Syná Bożego wćielenie/ z iákim nábożenſtwem ludzie máią obchodźić.


strona: 40

1:
Zadna rzecż więcey poruſzyć ſerc y vmuſłow náſzych nie
2:
może/ ád tę ſámę/ kiedy vtrapienia/ boleśći/ y męki iego wſzy
3:
ſtki ſbie rozmyślamy á rozważamy. Abowiem gdyby kto dla
4:
nas ćierpiał wſzyſtki boleśći/ nie z ſwey dobrey woley/ ále kto
5:
rychby śie vchronić niemogł/ tedybyſmy tego zá wielkie dobro
6:
dźieyſtwo pocżytáć iemu niemogli: ále gdźieby dla nas chutli
7:
wie śmierć podiął ktoreyby prozen być mogł/ thedy zápraw
8:
dę to ieſt ták wielkie dobrodźieyſtwo/ iż też y nawdźiecżnieyſzy
9:
cżłowiek/ nierzkąc áby ied oddáć/ ále theż nidyby vmyſłem ſwo
10:
im im dźięki doſtátecżnie ogárnąć niemogł. A z tąd wielką y oſo
11:
bliwą przeciwko nam miłość Páná Chriſtuſową/ y Boſką á
12:
niezmierną záſługę iego poznáć możemy.
13:
A iż go wyznawamy być pogrzebionym/ nie ieſt tho táka
14:
cżęść Artykułu/ ktoraby w ſobie ſwą oſobną trudność miáłá/
15:
mimo to co śię iuż o śmierći powiedźiáło.
Pogrzeb Pánu CHRiſtuſowi cżemu wyrażáią/ á co rozmyślać mamy w iego śmierći.
Bo ieſli wierzymy
16:
że Pan Chriſtus vmárł/ tedy łácno też temu mieyſce damy/ iż
17:
ieſt pogrzebion. Ale to przydano dla tego: Naprzod/ ábyſmy
18:
o iego śmierći niewątpili. Bo to wielki znák ieſt cżyiey śmier
19:
ći/ ieſi ćiáłá iego pogrzeb vkażemy. Potym/ áby cudo Zmar
20:
twychwſtánia bárźiey oſławione y obiáśnione było. A nietyl
21:
ko wierzymy/ iż ćiáło Páná Chriſtuſowe pogrzebione było/
22:
ále też oſobliwie nam tymi ſłowy znáć śie dawa/ iż Bog ieſt
23:
pogrzebion:
Iáko śie to mowienie rozumie/ Bog vmárł/ Bog pogrzebion.
iáko też wedle Wiáry Chrześćijáńſkiey prawdźi
24:
wie mowimy/ iż Bog vmárł/ iż śie z Panny národźił. Bo
25:
ponieważ śie Boſtwo nigdy z ćiáłem nierozſtáło/ ktore w grobie
26:
ieſt włożono/ thedy prawdźiwie wynawamy że Bog był po
27:
grzebion. A doſyc będźie ná Plebaná vcżyć o pogrzebie y o mieyſcu
28:
iego/ to co S. Ewángeliſtowie opiſáli. Wſzákże dwie rzecży
29:
tu oſobliwie mamy obácżáć: pierwſzą/ iż ćiáło Paná Chriſtu
30:
ſowe namniey w grobie náruſzone niebyło/ o ktorym ták Pro
31:
rok przepowiadał:
Math 27. Marci 15. Lucę 23. Ioan. 19.
Niedopuśćiſz Swiętemu twemu vznać ná
32:
ruſzenia.
Pſal. 15. Act. 2.
Druga rzecż ieſt/ ktora śie ku wſzyſtkim cżęśćiam Ar
33:
tykułu thego śćiąga/ iż pogrzeb/ tákże vmęcżenie y śmierć/
34:
Pánu Chriſtuſowi iáko cżłowiekowi/ á nie iáko Bogu nale
35:
ży: Bo cierpieć y vmrżęć/ tylko cżłowiecżey náturze przywoi
36:
ta: Acż tho wſzyſtko też Bogu przypiſuiemy/ przetho iż oná
37:
perſoná ktorey to prawdźiwie przypiſuiemy/ weſpołek y Bo
38:
giem doſkonáłym/ y Cżłowiekiem doſkonáłym byłá.

strona: 45

1:
Toſmy krotke o Pánſkiey nam bárzo pożytecżney męce y o
2:
śmierći chcieli powiedźieć. Boże day ábyſmy táiemnice thy/
3:
vſtáwicżnie w ſercách náſzych mieli/ á z PANem poſpołu
4:
ćierpiec/ y vmieráć/ y pogrzebać śie vcżyli: áby potym od
5:
rzuciwſzy wſzeláką zmázę grzechu/ á ku żywotu wiecżnemu z nim
6:
zmartwychwſawſzy/ bylibyſmy godni niegdy zá iego łáſką y
7:
miłośierdźim/ sſtáć śie vcżeſnitki chwały y Kroleſtwá nie
8:
bieſkiego.
9:
Zſtąpił do Piekłá/ trzećiego dniá
10:
zmartwychwstał.
11:
grafika
B
ARZO pożytecżna
12:
rzecż ieſt y potrze
13:
bna/ wiedźieć ch
14:
wałą pogrzebu Pá
15:
ná náſzego IEſu
16:
Chriſtá/ o ktoreyeſmy teraz mo
17:
wili: Ale potrzebnieyſza ieſt lu
18:
du Chrześćijańſkiemu/ poznáć
19:
zacne triumphy kthore otrzymał
20:
zwałcżywſzy Szátáná/ y Pie
21:
kło złupiwſzy. o ktorym zwycię
22:
ſtwie weſpołek y o zmartwych
23:
wſtánie ſłuſznie mogło oſobno opiſáne być/ iednák my náślá
24:
duiąc S. Oycow/ zdáło śie nam żebyſmy ie z Zſtąpienim do
25:
Piekłá złacżyli. W pierwſzey tedy cżęśći Artykułu tego/ to
26:
nam ku wierzeniu podobano ieſt/ iż/ kiedy iuż Pan Chriſtus v
27:
márł/ duſzá iego do Piekłá byłá/ y grobie leżáłá. To gdy powieda
28:
my/ dźiwowáć śie temu nietrzeba/ ponieważeſmy tho iuż nie
29:
raz pokazáli/ iż ácżkolwiek duſzá byłá od ćiáłá odeſzłá/ iednák
30:
nigdy Boſtwo/ áni od duſze áni od ćiáłá oddzielone nie było.

strona: 49

1:
Bo ieſli chcemy mowić o zmártwychwſtániu/ to ieſt o przy=

strona: 50

50.Trzećiego dniá zmartwychwſtał.
1:
wroceniu do tego żywotá ktory ma w ſobie powinowáctwo
2:
śmierći: tedyć przed Pánem Chriſtuſem wiele ich Zmartwych
3:
wſkrzeſzonych było/ ktorzy iednák wſzyſcy tym ſpoſobem ozy
4:
li/ áby záś vmárli: Ale Pan Chriſtus ták zmartwychwſtał/
5:
zwyćiężywſzy y potłumiwſzy śmierć/ iż iuż więcey vmrzeć ni
6:
może: Co śie z onego iáſnego świádectwá vkázuie:
Roman.6.
Chriſtus
7:
powſtawſzy zmartwych/ iuż więcey nie vmiera/ śmierć mu
8:
więcey niebędźie panowáłá. A to co w tymże Artykule przykłádáią (Trzećiego dniá)/
9:
Pleban ma wykłádáć/ áby ludźi niemnimáli/ iż Pan Chri
10:
ſtus przez wſzyſtki trzy dni w grobie był.
Trzy dni Páńſkiey w grobie bytnośći/ iáko liczyć mamy.
Bo ponieważ przez
11:
wáły dźień przyrodzony/ y przez cżęść przeſzłego/ y przez dru
12:
gą dniá pośledniego w grobie trwał/ dla thego prawdźiwie
13:
powiedamy/ iż trzy dni w grobie leżał/ y trzećiego dniá zmar
14:
wychwſtał.
Pan CHriſtus cżemu trzećiego dniá zmartwychwſtał.
Abowiem iżby Boſtwo ſwoie okazał/ zmartwych
15:
wſtánia ſwego ná koniec świátá odłożyćc niechćiał: A zá śię
16:
ábyſmy go być prawdźiwym Cżłowiekiem y prawdźiwie v
17:
márłym wierzyli/ nie wnet po śmierći ále trzećiego dniá cżył:
18:
ktory cżás ku doświadcżeniu prawdźiwey śmierći doſtátecżny
19:
był. Oycowie pierwſzego Conſtántinopolſkiego Concilium do
20:
tego mieyſcá przyłożyli/ Wedle Piſmá: Co wźiąwſzy od A
21:
poſtołá dla tego w then ſkład Wiáry przyłożyli/ iż táiemnicę
22:
Zmartwychwſtánia byc bárzo potrzebną vkázuie tenże Apo
23:
ſtoł tymi ſłowy:
Zmartwychwſtánie P. Chriſtuſowe ku wierzeniu bárzo potrzebne.
Ieſliż więc Chriſtus nie zmátwychwſtał/ te
24:
dyć prozne ieſt kazánie náſze/ prozna iest y Wiárá wáſzá. A ie
25:
ſli Pan Chriſtus nie zmartwychwſtał/ tedyć prozna ieſt Wiá
26:
rá wáſzá:
1.Cor.15. bo ieſzcże ieſteśćie w grzechách waſzych.
Przetho
27:
kiedy S. Auguſtin Wiárę tego Arytkułu z podźiwienim ro
28:
zmyślał/ tedy ták nápiſał: Nie wielkać to rzecż ieſt/ wierzyć
29:
iż vmárł Pan Chriſtus/ bo to y Pogáni/ y Zydowie/ y źli
30:
wſzyſcy wierzą: To wſzyſcy wierzą że vmárł/ ále Wiárá Ch
31:
rześćijáńſka ieſt Chriſtuſowe zmartwychwſtánie. To nam zá
32:
wielką rzcż ſtoi/ iż wierzymy że zmartwychwſtał. A z tąd tho
33:
poſzło/ iż cżęſtokroć Pan o ſwoim zmartywchwſtániu powie
34:
dał/ á práwie nigdy sie o męce ſwoiey z Apoſtoly nierozma
35:
wiał/ áby też o zmartwychwſtániu mowić niemiał.

strona: 55

1:
W drugiey cżęśći tego Artykułu/ thák mamy: Siedźi
2:
ná práwicy Bogá Oycá.
3:
Ná tym mieyſcu figurę/ to ieſt ſłow nieiáką odmiánę/ świę
4:
temu Piſmu poſpolitą obácżáć mamy: á to gdy cżłowiecże na
5:
miętnośći álbo też y cżłonki Pánu Bogu przywłaſzcżamy/ ro
6:
zumowi náſzemu folguiąc.
Propus.
Bo ponieważ Bog ieſt Duch/ nie
7:
możemy w nim nic ćieleſnego rozumieć. Ale iż miedzy ludźmi
8:
ták rozumiemy/ że ten ma więtſzą cżęść ktory ná práwey ſtro
9:
nie ieſt poſádzeni:
Pan CHriſtus iáko ná práwicy Bożey śiedźi
przeto tę rzecż też przywłaſzcżáiąc ku niebie
10:
ſkim rzecżam/ ku wyſławieniu chwały Páná Chirſtuſowey/
11:
ktorey iáko cżłowiek nád inſze ludźie doſtał/ wyznawamy że
12:
on ieſt ná práwicy Oycowſkiey.
13:
A to ſłowo/ Siedźi/ ná tym mieyſcu nie znácży poſádzenie
14:
álbo poſtánowienie ćiáłá/ ále znácży mocne y ſtátecżne otrzy
15:
mánie nawiętſzey oney mocy Krolewſkiey y chwały/ kthorą
16:
wźiął od Oycá:
Epheſ. 1.
o ktorym ták mowi Apoſtoł: Wzbudzáiąc go
17:
zmartwych/ y poſtánawiáiąc ná práwicy ſwoiey w niebieśiech
18:
nád wſzyſtkimi Kśięſtwy/ y mocámi/ y śiłámi/ y nád Páń
19:
ſtwy/ y nád wſzelkie imię/ ktore bywa miánowáne nietylko
20:
ná tym/ ále też ná onym przyſzłym świećie: A wſzyſtki rzecży
21:
podłożył pod nogi iego. Z ktorych ſłow znácży śie/ że tá ch
22:
wałá/ ták właściwa y thák ieſt Pánu Bogu oſobliwa/ iż ża
23:
dnemu ſtworzeniu ſłużyć niemoże. Przeto też ná drugim mie
24:
ścu świadcży: A do ktoregoż keidy Anigolá rzekł: Siedź ná
25:
práwicy moiey?
Hebr.4
Ale wyrozumienie tego Arytkułu Pleban ſzerzey rozpowie/
26:
onę Hiſtoryą o Wniebowſtąpieniu rozbieráiąc/ ktorą w Dźie
27:
iách Apoſtolſkich Lukaſz S. bárzo porządnie opiſał.
Act.1.
Przy kto
28:
rey Hiſtoryey wykłádániu/ to naprzod obácżáć potrzebá/ że
29:
wſzyſtki inſze táiemnice śćiągáią śię ku Wniebowſtąpienie iá
30:
ko ku końcowi/ á iż śie w nim doſkonáłość y zupełność wſzy
31:
ſtkich inſzych táeimnic zámyka.
Wſtąpienie P. CHRiſtuſowe do niebá/ ieſt końcem wſzyſtkich táiemnic.
Bo iáko od wćielenia Páńſkiego/ wszyſtki táiemnice y ſpráwy Wiáry náſzey ſwoy po
32:
cżątek máią: ták też piełgrzymowánie iego końcży śie Wnie
33:
bowſtąpienim. K temu też inſze cżłonki Kredowe/ ktore ku P:
34:
Chriſtuſowi należą/ wielkie vniżenie iego y wzgárdę vkázu
35:
ią:

strona: 59

1:
Ale ku tey rzeczy wyłożeniu ma Pleban obácżáć/ iż ſą dwá

strona: 60

60.Stądże przydźie ſędźić.
1:
cżáſy/ ktorych káżdy przed oblicżnośćią Páńſką ſtánąć/ á ze
2:
wſzyſtkich myśli/ vcżynkow/ náoſtátek y ze wſzyſtkich ſłow li=
3:
cżbę cżynić/ á potym ſkaźń ſędźiego odnieść muśi.
Sądu Bożego dwá cżáſy.
Pierwſzy
4:
cżás ieſt/ kiedy z nas káżdy vmiera:
Sąd pierwſzy przy śmierći.
Bowiem nátychmiaſt przed
5:
ſąd Boży ſtánie: á thám ieſt ſpráwiedliwe wywiádowánie o
6:
wſzyſtkim/ cokolwiek álbo cżynił álbo mowił/ álbo theż kiedy
7:
pomyślił: A ten ſąd zową właśćinnym. Drugi záśię cżáſ ieſt/
8:
kiedy dniá iednego/ y ná mieyſcu iednym/ wſzyſcy záraz ludźie
9:
przed ſtolicą ſdźiego ſtáną/ áby káżdy z oſobná (ná co wſzyſt
10:
kich wiekow wſzyſcy ludźie pátrzyć/ y przyſłuchywáć będą)
11:
poznał/ iáki dekret álbo ſkaźń przećiwko niemu wynidźie:
Particulare iudicium. Sąd poſpolity.
kto
12:
rey ſkaźni wyrok/ oſobliwą męką y wielkim vtrapieniem złym
13:
y przezbożnym ludźiom będźie: pobożni záśię y ſpráwiedliwi/
14:
wielką z niey zapłátę y pożytek odnioſą/ kiedy śie okaże/ iákim
15:
kto ná świećie był. A ten ſąd poſpolitym zową.
Vniuerſale iudicium.
Gdźie też potrzebá vkázáć co tego ieſt zá przycżyná/ iż po
16:
właśćiwym káżdego cżłowieká ſądźie/ ieſzcże drugi ſąd wſzyt
17:
kim poſpolity ſpráwowan być ma.
Po pierwſzym ſądźie cżemu będźie drugi ſąd.
z ktorych
18:
to rzecży/ álbo zapłátá álbo męká ludźiom vmárłym pomnaża
19:
na
20:
má być muśi/ gdyż ten pożytek álbo też tá nędzá/ ktora śie ná
21:
wiele ich śćiąga/ niedrzewiey weźmie ſwey koniec/ áż dźień o
22:
ſtátecżny przydźie: tedyć śie godźiło/ áby o tym co śie dobrze
23:
álbo źle cżyniło y mowiło/ doſkonáłe vznánie było: Nád to/ cokolwiek dobrzy y źli ludźie ná świećie cżynili/
24:
ponieważ to poſpołu z ćiáły cżynili/ tedy tho być muśi/ żeby
25:
dobre y złe vcżynki ściągáły śie ná ćiáłá/ kthore onych ſpraw
26:
narzędámi były.
Przycżyná 6.
Bárzo śie tedy godźiło/ áby ćiáłá weſpołek
27:
z duſzámi ſwoimi/ ſłuſzney zapłáty wiecżney chwały álbo też
28:
męki doſtały: co bez wſzyſtkich ludźi zmartwychwſtánia/ y
29:
bez poſpolitego ſądu byc niemogło.

strona: 64

1:
Tedy nátychmiaſt ſpytał: W kimże
2:
śćie tedy pokrzceni? Ktorymi ſłowy znáć dał/ iż właſne Ar=

strona: 65

Artykuł oſmy Kredá.65.
1:
tykułu tego rozumienie/ ieſt bárzo potrzebne wierzący:
Pozytek zrozumienia ártykułu tego.
z kto=
2:
rego ten pożytek oſobliwy odnoſzą/ iż gdy pilnie rozmyśláią/
3:
że cokolwiek máią/ tego z łáſki y z dáru Duchá S. doſtáli/
4:
tedy pocżynáią ſámi o ſobie ſkromnie y pokornie rozumieć/ á w
5:
Boſkiey obornie ſwoię wſzyſtkę nádźieią pokłádác. A to Ch
6:
rześćijáńſkiemu cżłowiekowi k nawyżſzey mądrośći y ſzcżę
7:
śliwośći pierwſzy ſtopień być ma.
8:
grafika
9:
¶ Wykład tedy Artykuł tego/ pocżąć maią od poznánia te
10:
go ſłowá (Duch Swięty) Bo ponieważ to ſłowo/ y iedná
11:
ko/ y prawdźiwe/ ták Oycu iáko Synowi przydawano by
12:
wa: (ábowiem obádwá y Duch ſą/ y Swięty: gdyż wyzna
13:
wamy że Bog ieſt Duch)
Tho słowo Duch Swięty rozmáićie śie rozumie.


strona: 70

1:
A wſzákże celnieyſze y własnieyſze Duchá S. ſkutki
2:
Prorok wylicża:
Eſaiȩ 11.
Iáko/ Duchá mądrośći y rozumu/ Duchá
3:
porády y mocy: Duchá vmieiętnośći/ y pobożnośći: y Duchá
4:
boiáźni Páńſkiey. Kthore zowiemy dármi Duchá Swiętego:
5:
podcżas ym tehż imię Duchá S. przywłaſzcżamy. Przeto S.
6:
Auguſtin mądrze vpomina/ że trzebá pilno ná to báczyć/ keidy
7:
w Piſmie S. tego ſłowá (Duch S.) bywa zmianka/ áby
8:
ſmy mogli rozeznáć/ ieſliże trzecią w Troycy S. oſobę/ álbo iey
9:
ſkutki y ſpráwy dáie znáć.
Auguſt. Li.15. de Trinitate Capit.18. 19.
Aboiwem thy dwie rzecży/ ták śie
10:
bárzo iedná od drugiey dźieli/ iáko wierzymy że śie dźieli ſtwo
11:
rzyćiel od rzecży ſtworzonych. A tym pilniey to wykłádác po
12:
trzebá/ iż z tych dárow Duchá S. Chrześćijáńſkiego żywotá
13:
przykazánia cżerpamy: y pocżuć możemy/ ieſliże w nas ieſt Duch
14:
S. Ale nád inſze iego známienite dary/ onę łáſkę wysłáwiáć
15:
mamy/ kthora nas cżyni ſpráwiedliwymi/ y znácży nas Du
16:
chem S. obietnice/ ktory ieſt zadátkiem dźiedźictwá náſzego.
Epheſ. 1.
Abowiem tá łáſká/ ſercá náſze bárzo z Pánem Bogiem złącża
17:
zwiąſką miłośći. Zá cżym też tho przychodźi/ iż my wielkim
18:
nabożeńſtwem zápaleni/ ná nowy żywot śie vdawamy: á sſta
19:
wſzy śie vcżeſtniki Boſkiey nátury/ y zowiemy śie ſyn
20:
mi Bożymi/ y prawdźiwie iemi ieſteſmy.
1. Ioan. 3.

21:
Wierzę Swięty Kośćioł Powſzechny.
22:
grafika
Z
Iáką pilnośćią ſtá=
23:
ráć śie máią Pleba=
24:
ni/ áby thego dźie=
25:
wiątego Artykułu
26:
prawdę Chrześći=
27:
ánom wyłożyli/ łatwie śie to po=
28:
znáć może/ ieſli przynámniey dwie
29:
rzecży obácżáć będźiemy. Pierw=
30:
wſzą/ iż (iáko S. Auguſtin świád=
31:
cży) Prorocy iáwniey y otworzy=
32:
śćiey o Kośćiele/ niż o Pánu Ch=
33:
riſtuśie mowili: przeglądáiąc to/
34:
iż Kośćiołem dáleko więcey ludźi obłądźić y oſzukáć śie mo=
35:
gło/ niżli w táiemnicy Wćielenia Páńſkiego.
Aug. Con.2.
in Pſal.30.
O Kośćiele iá
wniey Prorocy
niż o Pánu Ch
riſtuśe mowi=
łi/ cżemu?


strona: 75

1:
Bo domowy Kośćioł Priſki y Aquille/ każe pozdráwiáć.
Coloſ.4. 1. Teſ.1. Rom. 16. 1. Cor.16.

2:
Y ná inſzym mieyſcu: Pozdrawiáią was (práwi) w Pánie
3:
wielce/ Aquillá y Priſcillá z domowym ſwoim Kośćiołemm
4:
Tákież do Philemoná Piſząc/ tego ſłowá vżywa.
5:
Podcżás też imieniem Kośćiołá/ znácżą śie Przełożenie y
6:
Páſterze. Ieſli cię niepoſłucha/ (mowi Pan Chriſtus) po
7:
wiedz Kośćiołowi: ná ktorym mieyſcu/ rozumieią śie Przeł
8:
ożeni Kośćielni.
Przez Kośćioł znácżą śie Páſterze. Math.18.
Ale y ono mieyſce Kośćiołem zową/ ná ktore śie ludźie ál
9:
bo dla Kazánia/ álbo dla ſpráwy iákiey świętobliwey ſchodzą.
Kośćioł budowány.
Ale w tym Arytkule zwłaſzcżá/ tho ſłowo Kośćioł/ ſpolne
10:
złych y dobrych zgromádzenie/ á nie Przełożone thylko/ ále
11:
też y ty ktorzy poſłuſzni być máią/ známionuie.
12:
Trzebá theż będźie opowiedźieć Chrześcijánom Kośćiołá
13:
tego właſnośći/ z ktorychby mogli obácżyc/ iáko wielkie do
14:
brodźieyſtwá od Páná Bogá wźięli ći/ ktorym śie w tym Ko
15:
śćiele vrodzić y wychowáć doſtało. Pierwſza tedy właſność
16:
w Kredźie Oycow S. opiſána ieſt/ że Ieden ieſt Kośćioł.
Kośćiołá Powſzechnego właſnośći.
Ie
17:
dná ieſt (práwi) gołębicá moiá/ iedná ieſt ślicżna moiá. A
18:
táka wielka gromádá ludźi/ ktora śie ták dáleko y ſzeroko ro
19:
źlałá/ Iednym ieſt názwána dla tych przycżyn/ ktore S. Pá
20:
weł do Ephezow nápiſał:
Cant. 6. Kośćioł cżemu IEDNYM zową/ á ktho ij rządźi.
Bo iednego Páná/ iednę Wiárę/
21:
y ieden tylko Krzeſt być wyznawa. Ieden też ieſt Kośćiołá te
22:
go ſprawcá y rżądźcá: Niewidomy Pan Chriſtus/ kthorego
23:
Oćiec wiecżny dał głową nád wſzyſtkim Kośćiołem/ ktory
24:
ieſt ćiáło iego:
Epheſ.4.
ále widomym ieſt ten/ ktory będąc práwym
25:
Piotrá głowy Apoſtolſkiey námieſtnikiem/ Rzymſką Stolicę
26:
trzyma:
Epheſ.1. Papież ieſt widomym ſprawcą Kośćiołá.
o ktorym to było wſzyſtkich Oycow S. rozumienie/
27:
y ná to śie wſzyſcy zgadzáią/ że tá głowá widoma/ ku poſtá
28:
nowieniu y záchowániu iednośći Kośćielney/ bárzo byłá po
29:
trzebna.
Swiádectwá Oycow S. o Zwierzchnośći Pápieſkiey.
Co też oſobliwie obacżył y opiſał. S. Hieronym/ ták
30:
przećiwko Iowinianowi tymi ſłowy: Idnego wybieráią/ áby
31:
przez tho głowy poſtánowienie/ przycżyná Odſzcżepieńſtwá
32:
zgłádzoná byłá: iáko też y do Dámázá piſąc:
Hieron. Lib.1. contra Iouin. Epiſt. ad Damaſum.
Wen zazdrości/
33:
niechay poważność Rzymſkiey zwierzchnośći vſtąpi z namie
34:
ſtnikiem rybitwowym/ y z vcżniem Krzyżowym mowię.

strona: 80

1:
Abowiem onym tylko mieśćie godźiło śie
2:
Pánu Bogu Ofiáry cżynić. iż też tylko w ſámym Bożym Ko=
3:
śćiele á nigdźie indźie náyduie śie chwałá prawdźiwa/ y praw=
4:
wdźiwa Ofiará/ ktoraby śie iakożkolwiek Pánu Bogu mogłá
5:
podobáć. Náoſtátek tego też o Kośćiele vcżyć potrzebá/ iáko to ku
6:
cżłonkom Wiáry zależy/ iż wierzymy Kośćioł. Bo choć to ká
7:
żdy rozumem y ſmyſłem obacży/ iż Kościoł ieſt ná źiemi/ tho
8:
ieſt ludźi zgromádzenie ktorzy Pánu Chirſtuſowi poślubieni
9:
y poświęceni ſą: y zda śie/ że ku wyrozumieniu tey recży Wiá
10:
ry niepotrzebá/ gdyż áni Zydowie/ áni Turcy/ o tym niewąt
11:
pią: á wſzákże ony táiemnice/ ktoreſmy iuż cżęśćią pokazáli że
12:
ſą w Kośćiele/ cżęśćią vkażemy poty/ kiedy o Swiątośći
13:
Vrzędu Kápłáńſkiego mowić będźiemy: myśl náſzá/ iuż nie
14:
dowody iákimi zniewolona/ ále tylko ſáma Wiárą oświecona/
15:
porozumieć może. Gdyż tedy ten cżłonek nie mniey iáko y dru
16:
gie cżłonki/ przechodźi możność y śiłę rozumu náſzego/ thedy
17:
ſłuſznie to wyznawamy/ że my pocżątek/ vrzędy/ y godnośći
18:
Kośćiołá/ nie rozumem ludzkim poznawamy/ ále ocżymá wiá
19:
ry widźimy. Bo nie ludźie ten Kośćioł ſpráwili/ ále ſam P.
20:
Bog nieśmiertelny/ ktory ij ná bárzo mocney Opoce zbudo
21:
wał/ iáko świadcży Prorok:
Pſal. 86.
Sam ij zbudował nawyżſzy.
22:
Y dla tego dźiedźictwem Bożym y ludem Bożym ij zową. A
23:
moc ktorą Kościoł wźiął/ nie ieſtći ludzka/ ále dárem Bożym
24:
ieſt mu daná. Przeto/ iáko śiłą przyrodzoną tey mocy doſtáć
25:
niemożemy/ thák też przez Wiárę tylko ſamę rozumiemy/ że
26:
w Kośćiele ſą Klucże niebieſkiego Kroleſtwá/ á iż iemu moc
27:
ieſt dána grzechy odpuſzcżáć/ z obcowánia wyrzucác álbo zákli
28:
náć/ y prawdźiwe Ciáło Páná Chriſtuſowe poświęcáć: á iż
29:
mieſzcżánie ktorzy w nim mieſzkáią/ niemáią tu miaſtá trwá
30:
łego/ ale przyſzłego ſzukáią.
Hebr.13.
Potrzebá tedy ieſt/ ábyſmy Ieden/ Swięty/ y Powſzech
31:
ny Kośćioł wierzyli. Lecż trzy Troyce S. perſony/ Oycá/ y
32:
Syná/ y Duchá S. ták wierzymy/ iż też Wiárę náſzę w nich
33:
pokłádamy: Ale theraz odmieniwſzy obycżay mowienia/ wy
34:
znawamy że wierzymy Swięty/ á nie w Swięty Kośćioł/
35:
áby też tym roznym obycżáeim mowienia/ Pan Bog wſzyſt
36:
kiego ſtworzyćiel/ od rzecży ſtworzonych był oddźielon:
Kośćioł S. á nie w Kośćioł wierzymy.


strona: 85

1:
Swiadcży tez Ian S. że Pan tchnąwſzy ná Apo=
2:
ſtoły tak mowił: Weźmicie Ducha Swiętego:
Ioan. 20.
ktorym od=
3:
puśćićie grzechy/ odpuſzcżone im będą: á ktorym zátrzymaćie/
4:
zátrzymáne będą.
5:
A żaden niema rozumieć/ áby tá władza dla iákich tylko
6:
oſobliwych grzechow daná byłá: gdyż áni śie żadnego thák
7:
ſproſtnego grzechu dopśćić/ áni też o im pomyślic niemoże
8:
my/ ktoregoby Kośćioł Swięty niemiał mocy odpuśćić.
Grzechy wſzytki záwżdy pokutuiącym odpuszcżone bywáią.
Iá
9:
ko też záś/ niemoże żaden ták ſwowolnym y złoſliwym być/
10:
áby pewney nádźieie mieć niemiał odpuſzcżenia/ ieſliby zá grze
11:
chy ſwoie prawdźiwie żáłował.
12:
Ieſzcże też tá moc nie ták ieſt zámierzona/ iżbyſmy iey tylko
13:
pewnego cżáſu mieli vżywáć. Bo ktoreykolwiek godźiwy grze
14:
ſzny będźie śie chciął ku pokućie náwroćić/ náucżył Zbáwićiel
15:
nas/ iż odrzucon być niema/ kiedy Apoſtolſkiemu Kśiążęćiu
16:
pytáiącemu/ Ilebykroć grzeſznym miał odpuſzcżáć? Ieſli śiedḿ
17:
kroć.
Math.12.
Odpowiedźiał ták/ Nie do śiodmego/ ále áż do śiedḿ
18:
dźieśiątego y śiodmego. Wſzákże ieſli á ſługi tey władzey pá
19:
trzáć będźiemy/ tedy może śie obácżyć/ iż śie nie thák ſzeroko
20:
śćiąga: Bo Pan nie wſzyſtkim mocy tego świętego vrzędu/
21:
álbe Biſkupom tylko y Kápłanom vżycżył. Toż też rozumieć mamy/ co śie ſpoſobu vżywánia tey wła
22:
dzey dotycże: ábowiem przez Swiątośći tylko/ gdy ich formá
23:
álbo kſtałt w ſwey mierze záchowána bywa/ grzechy mogą
24:
być odpuſzcżone.
Kośćioł przez świątośći grzechy odpuſzcża.
Bo inácżey/ żadney mocy Kościoł niema
25:
grzechy odpuſzcżáć. Zá cżym tez to idźie/ iż y Kápłani/ y świą
26:
tośći/ ſą iákoby nacżynia ku grzechom odpuſzcżeniu/ przez kto
27:
re ſam Pan Chriſtus dawcá zbawienia/ grzechow odpuſzcże
28:
nie y vſpráwiedliwienie w nas ſpráwnie. A iżby Chrześijánie ten niebieſki dar/ ktory z oſobliwey
29:
przećiwko nam łáſki Bożey ieſt Kośćiołowi dárowány/ w
30:
tym więtſzey vcżćiwośći mieli/ y ku iego vżywániu y przy
31:
mowániu chutliwey y nabożniey przyſtępowáli/ thedy będźie
32:
pilność czynił Pleban/ áby doſtoyność y zacność tey łáſki po
33:
kazał: Ktorą z tąd oſobliwie obacżyć możemy/ keidy śie pil
34:
nie wyłoży/ cżyiey to mocy należy grzechy odpuſzcżáć/ á z ludźi
35:
nieſpráwiedliwych/ ſpráwiedliwe cżynić.
W odpuſzcżeniu grzechow iáko wielka moc y łáſká Boża.


strona: 90

1:
Ale ácżkolwiek to wedle Wiáry ieſt rzecż napewnieyſza/ ie=
2:
dnák wiele pomoże/ álbo przykłády álbo dowody okázáć/ że to
3:
co Wiárá ku wierzeniu przekłáda/ nieodſtrzela śie áni od ná=
4:
tury áni od rozumu ludzkiego.
Zmartychwſtánia podobieńſtwá.
Przeto Apoſtoł temu ktory py=
5:
tał/ Iáko vmárli powſtáną? ták odpowiedźiał: O ſzalony/
6:
wieſz co ty śieieſz/ niebędźie pierwey cżyniono/ áżby pier=
7:
wey obumárło. Y co śieieſz/ nie śieieſz onego zboża co ma być/
8:
ále gołe źiárno:
1.Cor.15.
to cżuſz álbo pſzenice/ álbo cżego inego/ á Bog
9:
onemu źiárnu/ dáie ćiáło iáko chce. A máło niżey mowi: By
10:
wa śiano w ſkáżeniu/ á powſtánie w nieſkáżeniu. Ku themu
11:
podobieńſtwu iż wiele inſzych podobnieńſtw przydáne byc mo
12:
gą/ pokázuie Grzegorz S.
Gregor.Li.14 moral. cap.30.
Abowiem świátłość (práwi) zá
13:
wżdy nam przed ocżyma iákoby vmieráiąc ginie/ á záś iákoby
14:
powſtawáiąc przywracána bywa: y drzewá trácą źieloność/
15:
á záś iákoby powſtwáiąc z nowu iey nábywáią: y náśienie
16:
gnijąc vmiera/ á záś puſzcżáiąc śie powſtawa. Nád to/ ony dowody ktorych Kośćielni Doktorowie vży
17:
wáią/ zdádzą śie być doſyć przyſtoyne ku tey to rzecży dowo
18:
du.
Zmartwychwſtánia dowody
A naprzod/ gdyż duſze nieśmiertelne ſą/ y máią przyro
19:
dzoną ſkłonność ku ludzkim ćiáłam iáko cżęści cżłowiecże/
Pierwſzy dowod.
te
20:
dy ták rozumieć mamy/ iż to ieſt przećiwko przyrodzeniu/ áby
21:
wiekuiśćie od ciał oddźielone były. A iż to co śie przyrodzeniu
22:
przećiwia ieſt gwałtowne/ trwáłym być niemoże/ thedyć zá
23:
tym przydzie/ iż śie z nowu z ćiáły złącża: ztądże też ono przyść
24:
może/ że ćiał zmartychwſtanie być ma. Tego dowodu Zbá
25:
wiciel náſz vżywał/ keidy przećiwko Sáduceuſom gadánie cży
26:
niąc/ z nieśmiertelnośći duſz/ ćiał zmartwychwſtánie pokazał.
Math.22.
Záśię/ gdyż y złym męki/ y dobrym zapłáty od Páná Bo
27:
gá ſpráwiedliwego ſą zgotowáne/
Wtory.
á wiele złych/ niżeli záſłu
28:
żone męki vćierpią/ wiele też dobrych/ niewźiąwſzy żadney zá
29:
cnoty ſwoie zapłáty ſchodzą z tego żywotá: tedyć potrzeba te
30:
go/ iżby śie z nowu duſze z ćiáłem złącżyły/ áby zá złośći ál
31:
bo zá dobre vcżynki/ ony ćiáłá ktorych ludźie iáko towárzy
32:
ſzow ku grzechowi vzywáli/ weſpołek z duſzą/ álbo mękę/ ál
33:
bo dobrą zapłátę odnioſły. Ten punkt bárzo pilnie rozbierał
34:
S. Chryſtoſom w ſwoim do ludu Antiocheńſkiego Kazániu.
35:
Przeto Apoſtoł kiedy o zmártwychwſtániu powiedał/ Ieſli
36:
(práwi) w tym żywoćie thylko w Pánu Chriſtuśie nádźieię
37:
mamy/ thedy ieſteſmy mizernieyſzymi nád wſzyſtki ludźie.
Chryſtoſt. hom ad pop. Antiochenum. 1. Cor.15.


strona: 95

Artykuł iedennaſty Kreda.95.
1:
Potym/ ieſt drugi dar IASność/ ktorą ćiáłá Swiętych
2:
iáko ſłońce łſnąć będą:
Dar drugi Iáſność.
Bo thák v S. Mátheuſzá świadcży
3:
náſz Zbáwićiel: Spráwiedliwi łſnąć będą iáko ſłońce/ w Kro
4:
leſtwie Oycá ich.
Math.13.
A iżby kto w tym niewątpił/ ſwego prze
5:
mienienia przykłádem to pokazał:
Math.17.
A ten dar/ cżáſem Apoſtoł
6:
chwałą/ cżáſem iáſnośćią zowie/ mowiąc: Nápráwi ćiáło
7:
niſkośći náſzey/ przypodobáne ćialu iáſnośći ſwoiey.
Phil.3.
Y záśię:
8:
Będźie śiano w ſromoćie/ á powſtánie w chwale. Theyże też
9:
chwały nieiákie podobieńſtwo widźiał lud Zydowſki ná pu
10:
ſzcży/ kiedy twarz Moyzeſzowá z rozmowy y obecnośći Bo
11:
żey ták śie świećiłá/ iż ná nię ſynowie Iſráelſcy pátrzáć nie
12:
mogli.
1.Cor.15. Exod.34. 2.Cor.3.
A tá iáſność/ ieſt nieiákie błyſkánie z wielkiey ſzcżęśli
13:
wości duſzney przychodzącey ná ćiáło/ ták iż oná ieſt nieiákie
14:
vdźielenie błogoſłáwieńſtwá onego/ ktorego duſzá vżywa: á
15:
tym też obycżáiem y duſzá błogoſławioną śie sſtawa/ ponie
16:
waż ná nię cżęść Boſkiey ſzcżęśliwośći przypáda. Ale niemamy
17:
wierzyć/ áby tym dárem ták iáko pierwſzym/ iednáko wſzy
18:
ſcy ozdobieni być mieli. Będą theż wſzyſtkie ćiáłá Swiętych
19:
iednáko niecierpliwe/ ále iednákiey iáſnośći mieć niebędą.
Swiętych ludźi ćiáłá będą rozne w iáſnośći.
A
20:
bowiem iáko świadcży Apoſtoł: Inſzą ieſt iáſność ſłońcá/
21:
inſza iáſność Kśiężycá/ á inſza ieſt iáſność gwiazd: bo gwia
22:
zdá od gwiazdy rozna ieſt iáſnośćią/ ták też y vmárłych zmar
23:
twychwſtánie.
1.Cor.15.
Z tym dárem ieſt on trzeći dar złącżony/ ktory Wártkośćią
24:
álbo Chybkośćią zową: zá ktorą od tego brzemieniá ktore te
25:
raz nośi/ ćiáło wyzwolone będźie/ y bárzo chybkie ná ktorą
26:
kolwiek ſtronę duſzá będźie chćiáłá/ ták śie rucháć może/ że nic
27:
prędſzego nad ono ruchánie być niemoże:
Trzeci dar. Wártkość. Agilitas.
iáko S. Auguſtin w
28:
Kśięgách o Mieście Bożym/ y Hieronym ná Ezáiaſzá Pro
29:
roká piſąc/ iáwnie pokaazáli.
Aug.Lib.20 de Ciuit. Dei Cap. 18. et Libr.13. Cap.18.
Przeto Apoſtoł powiedźiał: By
30:
wa śiano ćiáło we mdłości/ ále powſtánie w mocy.
Hiero. in Cap.40. Eſaię.
Tym dárom/ przydan ieſt y cżwarty/ ktory SVBtylno
31:
ścią zową: kthorey mocą/ ćiáło roſkazániu duſznemu zupełnie
32:
poddáne/ y ktemu iey ſłużyć/ y ná iey ſkinienie gotowe záw
33:
żdy będźie.
Cżwarty dar. Subtylność. Subtilitas.
Co śie z onych Apoſtolſkich ſłow pokázuie/ kiedy
34:
mowi: Bywa śiane ćiáło cieleſne/ á powſtánie ciáło ducho
35:
wne. Ty ſą oſobliwe náuki/ ktore przy wykłádániu tego Ar
36:
tykułu przepowiedáne być máią.
1.Cor.15.


strona: 100

1:
Ten ieſt żywot wiecżny (mowi Pan Chirſtus)
2:
áby poználi ćiebie ſámego prawdźiwego Bogá/ y ktoregoś ty
3:
poſłał Ieſu Chriſtá. Co S. Ian wykłáda/ kiedy mowi: Na
4:
mileyſzy/ teraz ſyny Bożymy ieſteſmy/ ále ieſzcże śie nieokazá
5:
ło cżym będźiemy.
1. Ioan.3.
Wiemy to/ kiedy śie ziáwi/ iz mu podobni
6:
będźiemy: bo vźrzymy go iákim ieſt. Znáć tedy dawa/ iż z tych
7:
dwu rzecży ſkłáda śei błogoſłáwieńſtwo: Iedná/ iż Páná Bo
8:
gá oglądamy iákim ieſt w przyrodzeniu y w iſtnośći ſwoiey.
9:
Druga/ iż śie sſtániemy iákoby Bogi: Bo ktorzy Boga vży
10:
waią/ ácżći właſney ſwey iſtnośći nieodbędą/ iednák nieiáki
11:
dźiwny á máło nie Boſki kſtałt ná śie obleką/ thák iż więcey
12:
bogi niżli ludźmi być śie zdádzą. A przecż to ták bywa/ z tąd
13:
łátwie poiąć możemy/ iż káżda rzecż/ álbo z iákiego podobieńſtwa y obycżáiu/ bywa poznána: A iż niemáſz żadney rzecży Bogu podobney/ zá ktorey podo
14:
bieńſtwem ku doſkonáłemu iego poznániu moglibyſmy przy
15:
ſtąpic/ tedy musi być/ że iego nátury y iſtnośći żaden oględáć
16:
niemoże/ ieſli śie tá Boſka iſtność k nam nieprzyłącży. Toć też
17:
ony Apoſtolſkie ſłowá znácżą:
1.Cor.13.
Widźimy teraz przez źwierćiá
18:
dło w figurach/ ále ná on czás/ obliczym w obłicże ogląda
19:
my.
Aug.lib.15. de Trinit. cap.9.
A co powieda w Figurách/ wykłáda S. Auguſtin/ w
20:
podobieńſtwie/ ku wyrozumieniu Páná Bogá przyzwoitym. Co też S. Dionyſius iáwnie pokázuie kiedy powieda/ iż rze
21:
cży zwierzchnie/ przez żadne podobieńſtwo rzecży niżſzych po
22:
znáne być niemogą.
Dionyſ. cap.1. de diuinis nom.
Bo niemoże tho być/ áby z podobieńſtwá
23:
ktorey rzecży ćieleſney/ iſtność oney rzecży ktora ieſt przez ćiáłá/
24:
poznaná być mogłá:
Iſtność Boſka właśnie poznána być niemoże
ponieważ to być muśi/ áby podobieńſtwá
25:
rzecży mniey ćieleſnośći miáły y więcey duchownymi były/ niż
26:
ſą ony rzecży/ ktore podobieńſtwo wyraza: iáko tego w po
27:
znániu wſzyſtkich rzecży łátwie doświadcżamy. A iż niemoże
28:
być áby ktorey ſtworzoney rzecży podobieńſtwo/ thák śie cży
29:
ſtym y duchownym nálázło iáko ieſt ſam Bóg: dla tego z ża
30:
dnego podobieńſtwá/ iſtnośći Boſkiey doſtátecżnie wyrozu
31:
mieć niemożemy. K themu ieſzcże/ wſzyſtki rzecży ſtworzone
32:
pewnymi ſwoiey doſkonáłośći kreſy zákreſzone bywáią/ ále P.
33:
Bog ieſt nieſkońcżony/ y niezmiernośći iego żadney rzecży
34:
ſtworzoney podobieńſtwo ogárnąć niemoże: á przeto ten nam
35:
tylko ſam obycżay zoſtawa ku iſtnośći Boſkiey poznániu/ áby
36:
śie oná námi złącżyłá/ á niepodobnym obycżáiem náſz rozum
37:
wzgorę podnioſłá:

strona: 105

grafika105.
1:
O Sákrámenćiech álbo
2:
Swiątoſćiách.
3:
A
Cżkolwiek vmieiętnośći y pil=
4:
nośći Páſterſkiey potrzebuie káżda cżęść
5:
Chrześcijáńſkiey náuki/ wſzákże oſobli=
6:
wie náuká o Sákrámenciech álbo Swią=
7:
tośćiách/ ktora y z roſkazánia Bożego
8:
potrzebna/ y pożytkow ieſt pełna/ potrze=
9:
buie godnośći Plebáńſkiey y dowćipu o=
10:
ſobliwego/
O Swiątośćiách náuká Plebanom potrzebna.
áby zá tey náuki pilnym y cżęſtym poięćim/ Chrze
11:
ścijánie tákim śie sſtawáli/ kthorymby nazacnieyſzych y na
12:
świętſzych rzecży ſłuſznie y pożytecżnie vdźielić śie godźiło: A
13:
Kapłani áby onego zákazánia nieprzeſtępowáli: Niechćieyćie
14:
świętego miotáć przed pſy/ áni przed wieprze pereł wáſzych
15:
rzucayćie.
Math.7.
Naprzod tedy/ ponieważ ogołem teraz o wſzyſtkich Sá
16:
krámenćiech mowić mamy/ od właſnośći y wykłádu imieniá
17:
tego pocżąć/ y rozne opiſánie iego wyłożyć potrzebá/ ábyſmy
18:
łátwiey rozumieć mogli/ co ná tym mieyſcu właſnie známionu
19:
ie to ſłowo. Przeto vcżyć potrzebá Chrześćijány/ iż tego imie
20:
niá Sákráment (ile śie náſzey rzecży dotycże) inácżey świeccy
21:
álbo Pogáńſcy niżeli świętych rzecży Piſárze álbo Doktorowie
22:
vżywáli.
Sákráment co známionuie.
Bo Pogáńſcy przez tho imię/ Sákráment/ rozumiec
23:
chćieli on obowiązek/ kiedy zá przyśięgą nieiákim obowiąſkiem
24:
ſłużby związáni bywamy: A z tąd też onę przyśięgę/ przez kto
25:
rą obiecuią Zołnierze iż wiernie rzecży poſpolitey ſłużyć chcą/
26:
Sákrámentem/ to ieſt węzłem/ álbo ślubem Rycerſkim zową: A tym obycżáiem oni bárzo cżęſto ſłowá tego vżywáli. Ale v
27:
Láćińſkich Oycow ktorzy święte rzecży popiſáli/ to imię Sá
28:
kráment/ rzecż nieiáką świętą/ y ktora śie w ſkrytośći tái/ zná
29:
cży: iáko też y Grekowie też rzecż znácżąc/ onego ſłowá Myſte
30:
rium (to ieſt Táiemnicá) vżywáli.
Myſterium.
Y tymże obycżaiem to ſło
31:
wo/ Sákráment/ mamy rozumieć/ kiedy Apoſtoł do Ephezow
32:
piſał mowiąc: Aby nam Sákráment (to ieſt táiemnicę) woley
33:
ſwoiey obiáwił.
Epheſ.1. 1. Tim.2.


strona: 109

1:
Pothym/ kiedy mowi/ Weſpołek ieſteſmy z nim przez
2:
Krzeſt w śmierć pogrzebieni/ iż iáko Chirſtus powſtał zmar=
Ktwych


strona: 110

110.O Sákrámenćiech.
1:
twych przez chwałę Oycowſką/ ták żebyſmy też w odnowie=
2:
niu żywotá chodźili: z tych ſłow poznáć możemy/ że Krzeſt
3:
znákiem ieſt/ ktorym śie niebieſka łáſká w nas był właná po=
4:
kázuie: zá ktorey też dárem to nam przychodźi/ ábyſmy żywot
5:
nowy zácżąwſzy/ wſzyſtki ſkutki pobożnośći łatwie y z rádo
6:
śćią pełnili. Náoſtátek/ kiedy Apoſtoł przydawa: Bo ieſliże
7:
ſmy śie sſtáli poſpołu wſzcżepieni ku podobieńſtwu śmierći ie
8:
go/ poſpołu też y zmartwychwſtánia będźiemy: pokázuie śie iż
9:
Krzeſt wiecżnego żywota/ ktorego przezeń doſtawamy/ iáwny
10:
znák nam dawa.
11:
Ale oprocż tych rozmáitych obyczáiow y ſpoſobow znácże
12:
nia ktoreſmy iuż wylicżyli/ cżęſto śie też trafia/ iż Sákráment
13:
nie iedną tylko rzecż ktorą ludźie przed ſobą máią/ ále wiele ich
14:
pokázuie y znácży:
Sákrámēt nie iednę tilko rzec obecną znácży.
co łatwie ći poznáią/ kthorzy ná Sákrá
15:
ment naświętſzy Ciáłá Páńſkiego pátrzą: gdźie ieſt znácżoná
16:
bytność prawdźiwego Ciáłá y Krwie Páńſkiey: y oná łáſká/
17:
ktorey doſtawáią ći/ ktorzy ſumnienim cżyſtym tę Swiątość
18:
przymuią. Z tych tedy rzecży ktoreſmy powiedźieli/ będźie Páſterzom
19:
doſtawálo dowodow/ ktorymi będą okázác mogli/ iáko wiel
20:
ką moc Boſką/ y iáko wiel ſkrytych cudow/ nowego Zakonu
21:
Swiątośći w ſobie záwieráią/ áby w tym wſzyſtki ludźie v
22:
pewnili/ że ony z wielkim nabożeńſtwem/ vcżcżone y przymo
23:
wáne być máią.
Swiątośći nowego Zakonu czemu ſą vſtáwione.
Ale ku náucżeniu práwego vżywánia Swiątośći/ nic ſna
24:
dnieyſzego być niemoże/ iáko to/ kiedy śie pilnie wypowiedzą
25:
przycżyny/ dla ktorych Swiątośći vſtáwić było potrzebá.
Pierwſza przycżyná.
Tego ſą rozmáite przycżyny: z ktorych pierwſza tá ieſt/ Kre
26:
wkość ludzkiego rozumu: Zwłaſzcżá iż to z przyrodzenia ma
27:
my/ że ku poznániu tych rzecży ktore bywáią ogárnione myślą
28:
y rozumem/ żaden przyść niemoże/ ieno przez ty rzecży ktore
29:
ſmyſłem iákim poymuiemy: więc ábyſmy łátwiey mogli rozu
30:
mieć ony rzecży/ ktore śie dźielą ſkrytą mocą Bożą/ bárzo tho
31:
mądrze ſpráwił on nawyżſzy tych wſzyſtkich rzecży ſtworzy
32:
ciel/ áby nam thákową moc ſwoię/ nieiákimi znáki ſmyſłam
33:
poddánymi/ z dobroći ſwoiey pokazał.
Chryſtoſt. hom.83. in Math. et Hom. 60. ad pop. Antioch.
Abowiem iáko Swię
34:
ty Chryſtoſom zacnie powiedźiał/ by cżłowiek ćiáłá nie miał/
35:
tedyby mu był Pan Bog ony dobrá gołe podał/ żadną zaſłoną
36:
ich niepokrywáiąc: ále iż duſzá przyłącżona ieſt ćiáłu/ tedy być
37:
to muśiáło/ áby ku ich zrozumieniu vżywáłá pomocy tych rze=
38:
cży/ ktore ſmyſłem poięte być mogą.
Wtora przycżyná.

39:
¶ Druga przycżyná ieſt/ iż rozum náſz nie łatwie ku wierze=
niu tych


strona: 111

O Swiątośćiách.111.
1:
niu tych rzecży ktore nam obiecáne bywaią/ przywiedźiony być
2:
może.

strona: 115

1:
Náoſtátek przydaná ieſt Swiątość Mał=
2:
żeńſtwá/ áby z porządnego y świętego złącżenia mężá y nie=
3:
wiáſty dźiatki śie rodźiły/ y pobożnie ku chwale Bożey/ y ku
4:
záchowániu ludzkiego rodzáiu/ wychowáne były.
Małżeńſtwo.

5:
To też bárzo pilnie obácżáć potrzebá/ iż ácz wſzyſtki Sá=
6:
krámenty álbo Swiątośći Boſką y dźiwną moc w ſobie zámy
7:
káią/ wſzákże nie wſzyſtki rowną y iednáką potrzebę y zacnośc/
8:
álbo tęż moc y toż známionowánie w ſobie máią.
Swiątośći iáko ſą miedzy ſobą rozne/ y iáko zacne.
A miedzy ty=
9:
mi trzy ſą/ ktore ácż nie iednáko/ przedśię miedzy inſzymi wię=
10:
cey ſą potrzebne. Bo iż Krzeſt bez wſzelákiego przydatku/ káż=
11:
demu z oſobná ieſt potrzebnym/ ſam Zbáwićiel tymi ſłowy po=
12:
kazał:
Swiątoſci potrzebnieyſze.
Ieſli śie kto nieodrodźi z wody y z Duchá Swiętego/
13:
niemoże wniść do Kroleſtwá Bożego.
Ioan. 3.
Ale Pokutá tylko tym
14:
ieſt potrzebna/ ktorzy po Krzćie w iáki śmiertelny grzech w
15:
pádli. Bo niemogą vyść zá grzech
16:
popełniony doſtátecżnie pokutowáć niebędą. Swięcenie záśię
17:
ná vrząd Kościelny/ ácż nie káżdemu Chrześćijáninowi z oſo
18:
bná/ iednák wſzyſtkiemu Kośćiołowi koniecżnie ieſt potrzebne. Ale ieſli śie ná zacnośc Sákrámentow przypátrzymy/ thedy
19:
Ciáło Páńſkie/ Swiątością/ y licżbą táiemnic/ y zacnośćią/
20:
wſzyſtkie inſze dáleko przechodźi. Co wſzyſtko łátwiey śie wy
21:
rozumie/ kiedy ná ſwym mieyſcu będźiemy wykłádáć ty rzecży/
22:
ktore káżdey Swiątości należą.
Ciáło Páńſkie miedzy Swiątoſciámi nazacnieyſze.
Potym obácżáć potrzebá/ od kogoſmy tych Boſkich y świę
23:
tych táiemnic doſtáli. Bo wątpić nietrzebá/ iż káżdy záćny dar
24:
tym ważnieyſzy ieſt/ ym więtſzy á godnieyſzy ieſt ten/ od kto
25:
rego pochodźi.
P. Bog przez Páná Chriſtuſá Swiątośći vſtáwił.
Aleć ná to pytánie nie trudno odpowiedźieć. Bo
26:
ponieważ P. Bog ieſt ktory ludźie ſpráwiedliwe cżyni/ á świą
27:
tośći ſą nieiákim dźiwnym nacżyniem ku doſtąpieniu ſpráwie
28:
dliwośći/ tedyć iáſna rzecż ieſt/ iż iednego y tegoż Bogá/ ſprá
29:
wcę Swiątośći y yſpráwiedliwienia/ w Pánie CHriſtuśie
30:
wyznáwáć mamy.
1.
Nád to/ Swiątośći tákową moc y ſkutek
31:
máią/ ktora áż do duſze wewnętrzey przenika.
2.
Gdyż tedy ſá
32:
mey thylko mocy Boſkiey należy/ myśli y ſercá ludzkie przeni
33:
knąć/ tedy z tąd obácżyć możemy/ iż Swiątośći ſą od ſámego
34:
Bogá vſtáwione przez Páná Chriſtuſá:

strona: 120

1:
A kthemu łácno przyść
2:
Páſterze mogą/ ieſli to co śie iuż o Boſkiey powadze tych świą
3:
tośći y o pożytku wyżſzey mowiło/ cżęſto Chrześcijánom przy
4:
pomináć będą:
Páſterze máią ludziem o ſwiątośćiách cżęſto powiedáć.
Naprzod áby pámiętáli/ iż od Páná Zbáwi
5:
ćielá náſzego/ od ktorego nic być iedno bárzo doſkonáłego nie
6:
może/ ſą vſtáwione.
1.
2.
Nád to/ kiey ie rozdawáią/ iż moc wiel=
7:
ka y doſkonáła Duchá Swiętego/ ktory przenika wnętrzno
8:
śći ſercá náſzego/ przy tym bywá:
3.
Potym/ iż ony Swiątości
9:
dźiwną y pewną duſznego vzdrowienia moc máią?
4.
Záś/ iż
10:
przez nie ony wielkie Pańſkiey Męki ſkárby
11:
do nas przychodzą.
12:
Náoſtátek pokażą/ że acż wſzyſtko budowánie Chrześćijáńſkie wſzákże ieſliby
13:
kazánim ſłowá Bożego y Swiąthośći vżywánim zewſząd w
14:
ſpieráne niebyło/ bárzoby śie bać potrzebá/ áby poniekąd ná
15:
wątlone nieupádło: Bo iáko przez Swiątośći ku Zywotowi
16:
bywamy przymowáni/ ták też ymi iákoby pokármy iákimi
17:
żywiemy/ y záchowáni á zmocnieni bywamy.
18:
O Swiątośći Krztu.
19:
grafika
A
CZ śie iuż obá=
20:
cżyć może z thych
21:
rzecży ktoreſmy do=
22:
tichmiaſt o Swią=
23:
tościách ogołem po=
24:
wiedźieli/ iáko bárzo ieſt potrze=
25:
bno ku poięćiu CHRZEśći=
26:
áńſkiey náuki y ku ſpráwowániu
27:
pobożnośći/ rozumieć to co nam
28:
o káżdey świątośći z oſobná Ko
29:
śćioł Powſzechny ku wierzeniu
30:
podawa: Ale ieſli ktho Páwłá
31:
Swiętego pilnie cżytáć będźie/ tedy bez wątpliwości wyzna/
32:
iż Chrześciánom bárzo potrzebá/ żeby Krztu doſkonáłe pozná
33:
nie mieli:
Krzeſt co cżyni w ludziach.
ponieważ on nietylko częſto/ ále też poważnymi y du
34:
chá też poważnymi y du
35:
chá Bożego pełnymi ſłowy/ táiemnice tey pamiątkę onawia/
36:
Bſką moc záleca/ y w nim Odkupićielá náſzego śmierć/ po
37:
grzeb/ y zmartwychwſtánie nam przed ocży/ ták ku rozmyślá
38:
niu/ iáko y ku náśládowániu pokłáda.
Vſtáwicżnie vcżyć trzebá o Swiątośći Krztu.


strona: 124

1:
Przeto iáſnymi á łátwimi ſłowy/

strona: 125

Krztu.125.
1:
ktore bez trdnośći wſzyſcy poiąć mogą/ Páſterze vcżyć będą/
2:
iż to ieſt zupełna y doſkonáła Krztu formá álbo kſtałt/ Ia cie
3:
bie krzcżę/ W Imię Oycá/ y Syná/ y Duchá Swiętego.
Słowá tey formy.
Bo
4:
nam ták Pan y Zbáwićiel náſz podáć racżył/ kiedy Apoſtołom
5:
v Mátheuſzá S. roſkázował:
Math. 28.
Idąc vcżćie wſzyſtki narody/
6:
krzcżąc ie w imię Oycá/ y Syná/ y Duchá S. Z tego tedy ſło
7:
wá (Kzcząc) Kośćioł Powſzechny Duchem Bożym náucżo
8:
ny/ wybornie to rozumiał/ iż przy formie tey Swiątośći/ ſprá
9:
wá Kápłáńſka álbo tego ktory krzći/ ma być wyráżona/ co
10:
więc bywa kiedy mowią: Ia ćiebie krzcżę. Záśię/ oprocż tych
11:
oſob ktorzy krzcżą/ potrzebá też było wſpomnieć perſonę tego
12:
ktory śie krzći/ y celnieyſzą przycżynę/ ktora Krzeſt czyni: dla
13:
tego ono pronomē álbo zá imioná/ przydawáne bywái/ą/: że śie doſkonáła Swiątości
14:
formá w tych ſłowiech zámyka/ ktoreſmy teraz powiedźieli: to
15:
ieſt/ Ia ciebie krzcżę/ W imię Oycá/ y Syná/ y Duchá S. Bo
16:
nietylko ſámá oſobá Syná/ o ktorym S. Ian nápiſał: Ten ieſt
17:
ktory krzći: ále záraz wſzyſtki Troyce Swiętey oſoby/ ſprá
18:
wuią Swiątośc Krztu.
Ioan.1.
A iż mowimy W Imię á nie w imio
19:
ná/ to iáwnie náturę iedn y Boſtwo iedno Troyce Swiętey
20:
okázuie.
W imię/ á nie w imioná.
Bo ná tym mieyſcu to ſłowo Imię/ nie śćiąga śie do
21:
perſon/ ále znácży Boſką iſtność/ śiłę/ y moc/ ktora y iedná y
22:
táż ieſt we trzech perſonách. Lecż w tey formie/ ktorąſmy iuż
23:
cáłą y doſkonáłą być pokazáli/ obácżyc to trzebá/ iż iedny ſło
24:
wá koniecżnie ſą potrzebne/ kthore ieſliby śie opuśćiły/ iużby
25:
Swiątość być niemogłá:
W tey formie kthore śie słowá mogą opuſzcżáć á ktore nie.
Drugie záś nie ták ſą potrzebne/ iż
26:
kiedyby ich niedoſtáło/ nie vmnieyſzyłoby śie nic właſnośći
27:
Sákrámentu. Iáko ieſt ono ſłowo (IA) ktorego moc/ zámyka
28:
śie w thym ſłowie (Krzcżę): Y owſzem w Greckich Kośćielech/ roznym y odmiennym obycżáiem mowienia/ to ſłowo o
29:
puſzcżone bywa/ dla tego iż oni rozumieli/ że tego ktory krzći/
30:
wſpomináć niepotrzebá:
Grekowie iáko krzcżą.
Więc też dla tego przy krzcżeniu/ po
31:
ſpolićie tey formy vżywáią: Krzći śie ſługo Chriſtuſow/ W
32:
Imię Oycá/ y Syá/ y Duchá Swiętego. A vkázuie śie z o
33:
piſánia y dekretu Florenckiego Concilium/ iż iednák oni doſko
34:
nále thę Swiątość ſpráwuią/ gdyż tymi ſłowy wyráża śie
35:
doſtátecżnie/ co ku prawdźie Krztu należy: to ieſt omyćie/ kto
36:
re śie ná ten cżás prawdźiwie dźieie
Concilium Florent. in doctrina de Sacramētis.

37:
A ieſliby kto rzekł/ że niedgy był ten cżás/ keidy Apoſtoło=
38:
wie tylko w Imię Páná Ieſu Chriſtá krzćili:
Apoſtołowie cżemu tylko w imię P. Chriſtuſowe krzćili. Act. 2.8.


strona: 130

1:
Bo niewiáſtá kiedy ieſt mężcżyzná/ á męż=
2:
cżyzná kiedy ieſt kto święcony/ á ten záśię/ kiedy ieſt Kápłan/
3:
ſpráwowánia Krztu przywłászcżáć ſobie niemáią.
Kiedy ieſt kto święcony/ niechay chłop nie krzći: thákże kidy ieſt mężcżyzná/ niewiáſtá niechay nie krzći.
Acżkolwiek
4:
báby ktore krzćić zwykły/ przygány niemáią/ ieſliby cżáſem
5:
przy bytnośći mężcżyzny/ ktoryby tey Swiątości ſpráwować
6:
nie vmiał/ (ácż iednák to vrzędowi męſkiemu właſniey należy)
7:
Krzeſt ſpráwowáły.
8:
Ieſzcże ku tym ſprawcam/ ktorzy (iáko śie iuż okazáło) tę
9:
Swiątość Krztu ſpráwuią/ drugie też oſoby ku ſpráwie tego
10:
świętego y zbawiennego omyćia/ wedle ſtárádawnego zwy
11:
cżáiu Powſzechnego Kośćiołá/ przydawáne bywáią.
O Krzeſnych oycach álbo Kmotrach.
Teraz ie
12:
zową oycy Krzeſnymi álbo Kmotry/ á przed tym od ſtárych
13:
Doktorow poſpolitym przezwiſkiem podeymácżámi/ rękoymiá
14:
mi/ álbo przyrzecżnikámi zwáni bywáli.
Suſceptores. Sponſores. Fideiuſſores.
O tych thedy licżbie/
15:
ponieważ śie ku wſzyſtkim ludźiom świeckim śćiąga/ pilnie
16:
Páſterze vcżyć máią/ áby rozumieli Chrześćijánie/ cżego na
17:
więcey ku tey ſpráwie/ áby śie porządnie ſpráwowáłá/ potrzebá. Naprzod tedy okázáć potrzebá/ co zá przycżyná tego byłá/
18:
iżby do Krztu ku wyżſzey mienionym ſługom álbo ſzáfárzom
19:
Swiątośći/ y Krzeſni oycowie álbo Kmotrowie/ przydawá
20:
ni bywáli:
Kmotrow cżemu potrzebá.
Co iż śie bárzo dobrze sſtáło/ obacżą wſzyſcy/ ieſli
21:
pámiętáć będą/ ze Krzeſt ieſt odrodzenie duchowne/ przez kto
22:
re rodźimy śie ſynmi Bożymi. Bo ták o nim S. Piotr mowił:
23:
Iáko dźiatecżki teraz narodzone/ rozumnego y bez chytrości
24:
mleká pożądayćie.
1.Petr.2.
Iáko tedy/ gdy śie kto ná ten świát rodźi/
25:
y mámki y miſtrzá potrzebuie/ zá ktorych pomocą y ſtáránim
26:
byłby wychowan/ á w vmieiętnośći y w dobrych náukách wy
27:
ćwicżon: ták też potrzebá/ áby ći ktorzy po Krzćie duchowny
28:
żywot wieśc pocżynáią/ cżyiey wierze y mądrośći poleceni by
29:
li/ ſkądby przykazánie Chrześcijáńſkiey pobożnośći poiąć/ y
30:
we wſzyſtkim nabożeńſtwie wpráwieni byc/ á zátym ták zlek
31:
ká w Pánu Chirſtuśie rość mogli/ áżby mężmi zupełnymi zá
32:
Bożą pomocą zoſtáli: ponieważ Páſterzom/ kthorzy poſpolitą
33:
ſwych Kośćiołow pracą ná ſobie máią/ ták wiele cżáſu niesſta
34:
wa/ áby ono ſtáránie oſobliwe około dźiatek Wiáry vcżenia/
35:
przyiąć ná śie mogli. A tego thák ſtárego zwycżáiu/ zacne v
36:
Dźiwiſzá S. mamy świádectwo/ kiedy mowił:
Dionyſ. ca. vlt. Eccleſ. Hier.


strona: 134

1:
Ieſzcże/ vcżyć y ludźiem to powiedáć potrzebá/ iáko śie
2:
ſpráwowáć máią ći/ ktorzy Krzeſt prziymuią. Naprzod tedy

strona: 135

Krztu.135.
1:
potrzebá/ iżby chcieli/ y Krzeſt przyiąc wolą pewną mieli. Bo
2:
gdyż káżdy ná Krzćie vmiera grzechowi/ á nowy ſpoſob zyćia
3:
y kárności prziymuie/
Do Krztu idący máią mieć wolą.
edyć śie godźi/ nie owemu poniewol
4:
nemu álbo ktory śie wzbrania/
5:
ktorzy go z dobrą wolą y z chućią prziymuią. Przeto zá podá
6:
nim świętym/ záwżdy to záchowano było/ áby Krztu nikomu
7:
niedawano/ áżby pierwey był ſpytan/ ieſliby śie chćiał krzćić. A rozumieć nie mamy/ żeby też dźiatki máłe they woley prozne
8:
były/ ponieważ ieſt nam wiádoma oná Kośćiołá Swiętego
9:
wola/ ktory zá nie przyrzeka.
Dziatki máło máią wolą krztu/ iáko?
Nád tho/ ludźi ſzalonych y ktorzy od rozumu ochodzą/
10:
ktorzy niegdy przy rozumie będąc/ potym w ſzaleńſtwo vpádli/
11:
(chybá iżby iuż vmieráć mieli) krzcic śie niegdoźi:
Z ſzalonym iáko śie obchodźić.
zwłaſzcżá
12:
iż w on czás gdy ſzáleią/ woley żadney ku przyięćiu Krztu nie
13:
máią: á kiedy ſą w niebeſpiecżnym żywocie/ ieſli wolą ſwoię
14:
oznáymili niżeli ſzáleć pocżęli/ tedy okrzcżeni byc máią: á ieſli
15:
wieć nieoznáymili/ tedy Krztu śie ym dáć niegodźi. Toż też o
16:
ſpiących rozumieć mamy. Ale ieſli rozumu nigdy niemieli/ y ni
17:
gdy go nieużyli/ thedy moc Kościołá y zwycżay doſtátecżnie
18:
pokázuie/ iż ták iáko dźieći bezrozumne/ w Kośćielney Wierze
19:
krzcżeni byc máią.
20:
Wſzákże oprocż they woley ku Krztowi/ ieſzcże Wiáry ku
21:
ośięgnieniu łáſki tey Swiątośći bárzo potrzebá/ rownie ták
22:
iákoſmy o woley powiedźieli. Abowiem nas Pan y Zbáwićiel
23:
náucżył: Kto vwierzy á okrzći śie/ zbáwion bedźie.
Wiáry do krztu potrzebá. Math. 16.
Záśię/ trzebá też áby káżdy zá grzechy vcżynione y zły ży
24:
wot ſwoy żáłował/ á iżby nápotym wſzyſtkich grzechow prze
25:
ſtáć vmyślił:
Pokuty y polepſzenia co krztu potrzebá.
ábowiem ktoryby ták Krztu żądał/ iżby zwycżá
26:
iu grzeſzenia poprzeſtáć niechćiał/ táki odpędzon być ma: po
27:
nieważ łáſce y mocy Krztu nie ieſt nic thák przećiwnego/ iáko
28:
myśl y wola onych łudźi/ ktorzy żadnego końcá ſwoim grze
29:
chom vcżynić niechcą. Gdyż tedy dla tego Krztu pożądáć ma
30:
my/ ábyſmy CHRiſtuſá oblekli y z nim sie żłącżyli/ iż od omyćia Swiętego
31:
ſłuſznie ma być od
32:
rzucon ten/ ktory w złośćiách y w grzechách trwáć vmyślił:
33:
á zwłaſzcżá/ iż żadney z onych rzecży/ ktore Pánu Chriſtuſo
34:
wi Kościołowi iego należą/ dáremno prziymowác niema
35:
my: á iż też pewnie rozumiemy/ (ieſli ná łáſkę ſpráwiedli wo
36:
śći y zbáwienia pátrzáć będźiemy) że w tym cżłowieku dáre
37:
mny y prozny Krzeſt będźie/ ktory wedle ćiáłá á nie wedle Du
38:
chá żyć myśli: Acżkolwiek co śie Swiątośći dotycże/ thę do
Roman. 8.


strona: 136

136.O Swiątośći
1:
ſkonáłą bez wſzelákiey wątpliwośći cżłowiek bierze/

strona: 139

1:
Tákći śie też Pan Bog
2:
z ſyny Izráelſkimi obchodźił/ ktore ácżkolwiek z niewoely E=
3:
gyptſkiey/ vtopiwſzy w morzu Pháráoná y woyſko iego/ wy
4:
zwolił/
Nie záraz P. Bog Zydy wybáwione do źiemie obiecáney przywiodł.
iednák nie záraz ie do oney błogoſłáwioney y obiecáney

strona: 140

140.O Swiątośći
1:
źiemie wprowádźił/ ále ie pierwey w rozmáitych y cżęſtych
2:
przygodách ćwicżył: á potym kiedy im dźierżáwę obiecáney źie=
3:
mie w moc dał/ tedy choćiaż inſze iey obywátele z właſnego ich
4:
mieyſcá wygnał. wſzákże niektore nagrody ktorych oni zgłádźić
5:
niemogli/ zoſtáwił/ przeto/ áby on lud Boży/ záwżdy ku dźiel=
6:
nośći woienney/ y ku ćwicżeniu mocy ſwey/ pobukę y przy
7:
cżynę miał.
8:
K temu ieſzcże/ kiedyby przez Krzeſt/ okrom dárow nie
9:
bieſkich ktorymi śie duſzá śláchći/ były też y dobrá ćieleſne przy
10:
dáne/ tedyby ſłuſznie kto mnimáć mogł/ iżby wiele ludźi do
11:
Krztu przyſtępowáło/ rádniey śie ſtáráiąc o pożytki ninieyſze
12:
go żywota/ á niż o przyſzłą y o ſpodźiewáną chwałę:
Trzećia przycżyná/ by nierozumiano że śie ludzie krzcżą dla cżeśnych pożytkow.
gdyż
13:
iednák Chrześćiáńſkiemu cżłowiekowi záwżdy prze ocżymá
14:
być máią/ nie ty omylne y niepewne dobrá ktore widźimy/ ále
15:
ony prawdźiwe y wiecżne/ kthorych widźieć niemożemy.
2.Cor.4.
Wſzákże też przez ten cżás ſpoſob tego żywotá ktory będze ieſt
16:
pełnym/ nie ieſt ſwych roſkoſzy y weſela przezeń:
Nedze tego żywotá/ máią też ſwoie weſele.
Abowiem nam
17:
ktorzy ieſteſmy przez Krzeſt iáko látorſli w Páná Chriſtuſá
18:
wſádzeni/ co wdźięcżnieyſzego álbo pożądliwſzego być może/
19:
iáko to/ wźiąwſzy krzyż ná náſze rámioná/ iść zá tym wodzem/ á ieſzcże/ áni w żadnych pracach vſtáwáć/ áni śie złym przy
20:
godam zátrzymáć/ żebyſmy ku zapłáćie zwierzchniego wezwá
21:
nia Bożego z wielką pilnością dościſnąć śie niemieli:
2. Philip.3.
gdźie nie
22:
ktorzy odpłátę zá pánieńſtwo/ drudzy Koronę zá náukę y ka
23:
zánie ſwoie/ á drudzy pálmę zá męcżeńſtwo/ drudzy záś inſze
24:
ozdoby zá cnoty ſwe/ od Páná bráć y odnáſzáć będą. Ktore
25:
to chwały niebieſkiey zacne klenoty/ żadnemuby dáne być nie
26:
mogły/ áżbyſmy ſámi śiebie w biegu tego nędznego żywotá
27:
wyćwicżyli/ y w ſzyku mocnie ſtánęli/ zwyćiężáć śie niedáiąc. Ale iżby śie ku ſkutkom Krztowym náſzá rzecż wroćiłá/ te
28:
dy będźie trzebá náucżáć/ iż tey świątośći mocą/ nietylko wy
29:
zwoleni od złośći/ ktore nagorſze mogą być miánowáne/ ále
30:
też oſobliwymi dobry y dáry pomnażáni bywamy.
Krzeſt co nam zá pożytki przynośi.
Bowiem
31:
náſz vmyſl nápełnia śie łáſką Bożą/ zá ktorą sſtawſzy śie ſprá
32:
wiedliwymi y ſyny Bożymi/ ieſzcże k temu wiecżnego zbáwie
33:
nia dźiedźicy zoſtawamy:
1.
gdyż (iáko nápiſano) kto vwierzy
34:
á okrzći śie/ zbáwion będźie: y Apoſtoł świádcży/ że Kośćioł
35:
ieſt ocżyścion omycim wody w ſłowie.
Mar.16. Epheſ.5.


strona: 145

1:
Potym záś/ bywa záklinánie/ ktore ku wygnániu Szátá=
2:
ná y ku mocy iego zwątleniu y złamániu/ świętymi y naboż=
3:
nymi ſłowy y modlitwámi ſpráwowáne bywa.
Záklinánie.
Ku temu zá
4:
klinániu/ inſze też obrzędy przyſtępuią/ z ktorych oſobno kázdy
5:
ponieważ duchowny ieſt/ właſne y ozdobne ma znácżenie. Bo
6:
kiedy Sól w vſtá tego/ ktorego do Krztu wiodą kłádźiona
7:
bywa/ tedy iáwnie śie to znácży/ iż on przez Wiáry náukę y
8:
przez dar łáſki/ tego doſtáć ma/ áby od zakáłu y ſmrodliwo
9:
śći grzechow był wyzwolon/ y ſmák dobrych vcżynkow po
10:
iął/ á iżby śie też w pokármie Boſkiey mądrośći kochał.
Sól ktorą kłádą w vſtá/ co znácży.
Zegnáią potym Krzyżem S. cżoło/ oczy/ pierśi/ rámioná/
11:
y vſzy. Co wſzyſtko pokázuie to/ iż przez Krztu táeimnicę/ ludźi
12:
okrzcżonych ſmyſły otworzone y vmocnione bywáią/ áby Pá
13:
ná Bogá ná śie przyiąć/ y przykazánie iego rozumieć á cho
14:
wáć mogli.
Zegnánie.
Pothym záś/ nozdrze y vſzy pomázuią mu śliną/ y wnet
15:
poſyłáią go záraz do Wody Krztowey/ áby iáko on ślepy w
16:
Ewángeliey wzroku doſtał/ kthoremu był Pan roſkazał ocży
17:
pomázáne błotem omyć wodą Silóé:
Sliná. Ioan.8.
thák byſmy też rozumie
18:
li/ że onego świętego omyćia ieſt tháka moc/ iż ku poznániu
19:
prawdy niebieſkiey/ rozumowi świátłość przynośi.
20:
To ſpráwiwſzy/ do wody Krztowey przychodzą/ gdźie in
21:
ſze obrzędy y obycżáie cżynione bywáią/ z ktorych śie Wiáry
22:
Chrześćijáńſkiey ſummá poznáć może.
Ceremonie przy wodzie Krztu.
Bowiem Kápłan pew
23:
nymi ſłowy trzy kroć tego pyta ktory krzcżon być ma: Wy
24:
rzekaſz śie Szátaná/ y wſzyſtkich vcżynkow iego/ y wſzyſtkiey
25:
pychy iego?
Wyrzekánie.
A on álbo Krzeſny oćiec zań/ odpowieda ná káż
26:
de z oſobná pytánie/ mowiąc: Wyrzekam. Więc/ ktory śie ma
27:
Pánu Chriſtuſowi w moc dáć/ to naprzod pewnie y nabożnie
28:
obiecowáć muśi/ iż Diabłá y świát opuſzcża/ á obiemá iáko
29:
naſzkáradſzymi nieprzyiaćioły vſtáwicżnie brzydźić śie ma.
30:
Potym przy Krzćilnicy ſtoiąc/ ták od Kápłaná bywa pytány:
31:
Wierzyſz w Boga Oycá Wſzechmogącego?
Wiáry wyznánie.
A on odpowie
32:
da/ Wierzę. Tákże dáley kiedy go o inſzych cżłonkách Wiáry
33:
pytáią/ znácżnym nabożeńſtwem Wiárę ſwoię wyznawa. A
34:
ieſt to rzecż iáwna/ iż w tym dwoim przyrzecżeniu/ wſzyſtká
35:
śie moc Chrześćijáńſkiego prawá y kárnośći zamyka.

strona: 150

1:
Prze=
2:
to Melchiádes Papież/ roznosć oboiey Swiątośći ſłowy przy=
3:
ſtoynymi wyráźił/ ták piſząc:
MElchiades in Epiſt. ſupra citata.
Na Krzćie cżłowiek ku boiowi
4:
prziymowan/ á ná Bierzmowániu ku walce przyzbroiony by=
5:
wa:
Rozność miedzy tymi dwiemá Sákrámenty.
Przy Krzeſney ſtudnicy/ dawa Duch S. zupełność/ áby
6:
cżłowiek był niewinnym/ á w Bierzmowániu dawa doſkoná
7:
łość/ áby łáſki doſtáć mogł: Ná Krzćie/ ku żywotowi odro
8:
dzeni/ á po Krzćie/ ku bitwie poſyłáni bywamy: Ná Krzcie
9:
śie omywamy/ po Krzćie śie zmocniamy: odrodzenie zbáwia
10:
ſámo przez śie/ ty ktorzy cżáſu pokoiu Krzeſt prziymuią/ á Bierz
11:
mowánie/ vzbraia y ku bitwie ie ſzykuie. Ale ty rzecży/ nietyl
12:
ko od inſzych Conciliy nam podáne/ ále też oſobliwie przez Tri
13:
dentſkie Swięte Zebránie ſą vſtáwione/ iż iuż o tym nierzkąc
14:
inácżey rozumieć/ ále áni pomyślác żadną miárą śie niegodźi.
Concil. Tridēt. ſeſs.7.
Ale iż śie iuż wyżſzey pokazáło/ iáko tego bylo potrzebá/ v
15:
cżyć ogołem o wſzyſtkich Swiątośćiách/ od kogoby ony ſwoy
16:
pocżátek miały/ toż też przy Bierzmowániu pokázáć potrzebá/
17:
áby Chrześcijáńie ku świątobliwości tego Sákrámentu chu
18:
tliwſzy byli. Niechże tedy Páſterze wykłádáią/ iż Pan Chri
19:
ſtus nietyklo vſtáwił thę Swiątość/ ále też (iáko świádcży
20:
Fábian Papież) roſkazał iáki obycżay ſpráwowánia Krzyzmá
21:
być miał:
Pan Chriſtus Bierzmowánia/ y ſpráwę iego vſtáwił.
y iákie ſlowá/ ktorych przy iego poświęcániu Ko
22:
śćioł Powſzechny vżywa. Ná co łácno ty námowić/ kthorzy
23:
Bierzmowánie Swiątośćią byc wyznáwáią:
Fabian. Papa epiſt. 2. ad Epiſcopos orientis
ponieważ w
24:
ſzyſtki táiemnice święte/ moc nátury ludzkiey przechodzą/ á
25:
od żadnego inſzego/ oprocż Páná Bogá/ vſtáwione być nie
26:
mogą
Sam P. Chriſtus Swiątośći vſtáwia.
Iuż tedy/ ktore ſą cżęści tego Sákrámentu/ á naprzod o
27:
máteriey powiedźieć potrzebá. A tá máteria ieſt Krzyzmo: kto
28:
rym imieniem wźiętym od Grekow/ ácżkolwiek świeccy Piſá
29:
rze wſzelkie pomázánie známionuią: wſzákże oni/ co rzecży świę
30:
te popiſáli/ poſpolitym obyczáiem mowienia/ to ſłowo ku o
31:
nem tylko pomazazniu przypiſowáli/ ktore z Oleiu y z Bálſá
32:
mu iáwnym y poważnym Biſkupim poświęcenim ſpráwione
33:
bywa.
Máteria świątośći Bierzmowánia ieſt Krzyzmo.
Przeto dwie ćieleſné rzecży ſpolnie zmieſzáne/ máteryą
34:
tey świątości dźiáłáią: ktore to roznych rzeczy mieſzánie/ iáko
35:
pokázuie rozmáitą łáſkę Duchá Swiętego ktora ludźiem Bierz
36:
mowánym daná bywa/ ták vcż Swiątośći tey poważnośc/
37:
doſtátecżnie znáć dawa.

strona: 155

1:
Z tąd też y to śie obácżyć może/ iż
2:
ći ktorzy iuż podroſłymi zoſtawſzy/ bierzmowáni być máią/ ie=
3:
ſli tego prágną áby łáſki y dáru tey Swiątośći doſtáli/ thedy
4:
nietylko Wiárę y nabożność do niey przynośić/ ále też więtſze
5:
grzechy ktorych śie dopuścili/ z vmyſłu ſwego zgłádźić mu=
6:
ſzą. Gdźie ſtáránie cżynić potrzebá/ áby theż pierwey śie grze=
7:
chow ſpowiedáli/ á vpomnieniem Páſterſkim/ ku poſtom y ku
8:
nabożnych vcżynkow ſpráwowániu pobudzeni/ y nápomnieni
9:
byli:
Przed Bierzmowánim máią śie ludzie ſpowiedáć.
áby śie on chwalebny ſtárego Kościołá zwycżay odno
10:
wił/ żeby tę Swiątośc nie inácżey iedno ná cżcżo prziymowáli:
Bierzmowánia Swiątośćná cżcżo prziymowána być ma: bo ták roſkázuie Concilium Aureliáńſkie.
k cżemu bez wątpienia Chrześćijánie łatwie śie przywieść
11:
dádzą/ ieſli thedy Swiątośći dáry y bárzo dźiwne ſkutki zro
12:
zumieią.
13:
Będą tedy vcżyć Páſterze/ iż Bierzmowánie álbo potwier
14:
dzenie/ tę rzecż z inſzymi Sákrámenty ſpołecżną ma/ áby no
15:
wą łáſkę dawáło/ ieſliby iáka przekázá z ſtrony onego cżłowie
16:
ká ktory ie prziymuie/ niebyłá. Bo śie iuż pokazáło/ że ty świę
17:
te y ſkryte znáki ſą tákowe/ ktore y pokázuią łáſkę/ y ſpráwu
18:
ią.
Bierzmowánie iáko inſze Swiątośći nową łáſkę dawa.
A z tąd przychodźi/ iż też grzechow odpuſzcżenie z ſobą przy
19:
nośi. Abowiem ták ieſt rzecż niepodobna/ áby łáſká z grzechem
20:
weſpołek być miáłá/ iż áni zmyślác tego śie niegodźi. Ale o
21:
procż tych rzecży/ ktore tá Swiątość z inſzymi Swiątośćiá
22:
mi ſpolne ma. Naprzod ono właſnie Bierzmowániu przynale
23:
ży/ iż Krztu S. łáſkę ku doſkonáłośći przywodźi.
Bierzmowánie co ma nád inſze Swiątośći.
Abowiem
24:
ktorzy iuż przez Krzeſt sſtáli sie Chrześćijáńy/ iáko dźiatecżki
25:
ninie zrodzone/ ći nieiáką ieſzcże w ſobie wątłość y ſubtylność
26:
máią: ále potym przez Swiątość Krzyzmową dużnieyſzymi
27:
śie sſtawáią/ przećiwko wſzitkim śiłam y namiętnościam Ciá
28:
łá/ Swiátá/ y Szátána: á práwie ich vmyſł w Wierze v
29:
twierdzon bywa/ ku wyznániu y wychwalániu imieniá Páná
30:
náſzego ieſu Chriſtá: z ktorego theż Krzyzmá/ iż wźięte ieſt
31:
Imię Chriſtuſowe/ w tym wątpić żaden niemoże. Abowiem
32:
(co niekotrzy ták głupio iáko y przezbożnie zmyślili) niepocho
33:
dźić z tąd przezwiſko Bierzmowánia álbo potwierdzenia/ iżby
34:
przedtym ony kthorzy w młodych lećiech byli okrzczeni/ przed
35:
Biſkupá kiedy iuż podroſłymi zoſtáli wodźić ie miano/ áby Ch
36:
rześćijáńſką Wiárę ná Krzcie przyiętą potwierdźili:
Cżemu ten Sákráment Bierzmowánim álbo potwierdzenim názwano.
thák iżby
37:
Bierzmowánie/ od náuki y ćwicżenia w Wierze/ żadney ro
38:
zności niemiáło: o ktorym to zwycżáiu/ żadne śie doſtátecżne
39:
y dowodne świadectwo przywieść niemoże.
Náuka Tridentſkiego Zebránia o Bierzmowániu. Seſs.7. can. 1.


strona: 160

1:
Z tądżeć to przyſzło/ że też Sákrá=
2:
mentem Pokoiu i Miłośći ieſt názwaná:
Sákráment pokoiu y miłośći. Aug. Tract.26 in Ioan.
ábyſmy rozumieli/
3:
iáko ſą niegodni Chrześćijáńſkiego przezwiſká ći/ ktorzy nie=
4:
przyiáźni wiodą: á iż nienawiśći/ roſtyrki/ y niezgody/ iáko
5:
hániebne ſkázy Chrześćijáńſtwá/ konicżnie precż wyrzucone
6:
byc máią: ponieważ powſzednią Zakonu náſzego Ofiarą tho
7:
wyznawamy/ iż nie z pilnośćią więtſzą nád Pokoy y Miłośc
8:
niechodwamy.
9:
Ale cżęſto ią też Doktorowie S. zową Pokármem podro
10:
żnych ludźi:
Viaticum.
cżęścią dla tego iż ieſt duchownym pokármem/ kto
11:
rym śie w piełgrzymſtwie tego żywotá pośilamy: cżęśćią też
12:
dla tego/ iż nam drogę ku wiecżney chwale y ſzcżęśliwośći go
13:
tuie.
Cōcil. Carthag.4. ca.77. et 78.
Przeto wedle zwycżaiu ſtárego Kośćiołá Powſzechnego
14:
to záchowano bywa/ áby żaden Chrześćijánin tey Swiąto
15:
śći nieprzyiąwſzy nie vmierał. K temu ieſzcże/ oni ſtárzy Oycowie wyroku Páwłá S.
16:
náśláduiąc/ to święte Páńſkie Ciáło podcżás Wiecżerzą zwá
17:
li:
1.Cor.11. Coena.
iż od Páná Chriſtuſá ná oney oſtátecżney á táiemnic zbá
18:
wiennych pełney Wiecżerzy/ ieſt vſtáwione. A niegodźi śie ná
19:
iadſzy álbo nápiwſzy śie/ tey Swiątośći ſpráwowáć álbo ią
20:
też prziymowáć:
Swiątość thá ná cżcżo ſprawowaná j przijmowaná być ma.
dla tego/ iż śie od Apoſtołow zácżął on świę
21:
ty obycżay/ iáko ſtárzy Doktorowie pámiątkę tego zoſtáwili/
22:
y był vſtáwicżnie trzyman y záchowan/ áby ná cżcżo tylko prziy
23:
mowána byłá.
Aug. opiſt.118. ca. 6.
Ale wyłożywſzy właſność tego ſłowá/ vcżyć potrzebá/ iż
24:
to ieſt pawdźiwy Sákráment/ y ieden z onych śiedmi/ ktore
25:
Kośćioł Swięty záwżdy wyſoce ſobie ważył/ y z wielkim na
26:
bożeńſtwem cżćił. Bo kiedy Kielich Krwie Páńſkiey bywa
27:
poświęcon/ tedy ij zową táiemnicą Wiáry. Nád tho/ opu
28:
ſzcżáiąc nieźłicżone Swiętych Doktorow świádectwá/ ktorzy
29:
záwżdy rozumieli/ iż thá Swiątość miedzy prawdziwymi
30:
Swiątośćiámi ma być policżona:
Swiątość Ciáłá bożeo ieſt iedną z śiedmi Swiątośći.
tedy z właſoniści ſámey y
31:
z nátury Sákrámentu dowieść śie to może. Abowiem ſą w
32:
niey znáki zwierzchnie y ſmyſłom poddáne: zamyka tęż w ſo
33:
bie znácżenie y ſkutek łáſki: k temu też/ áni Ewángeliſtowie/
34:
áni Apoſtołowie wątpić nam niedopuſzcżą/ że to ieſt vſtáwá
35:
Páná Chriſtuſowá. A kiedy śie to wſzyſtko weſpołek zbierze
36:
ku potwierdzeniu tey prawdy/ iż to ieſt práwy Sákráment
37:
álbo Swiątość/ iuż nam nietrzebá inſzych dowodow.

strona: 165

1:
Ale iuż obácżyć potrzebá/ iáko ty dwá znáki Chlebá y Wi
2:
ná ſą przyſtoye/ ku pokazániu tych rzecży/ ktorych ie Sákrá
3:
mentem być y wierzymy y wyznawamy.
Máterya chlebá y Winá co znácży.
Bo naprzod znácżą
4:
nam páná Chriſtuſá/ ile on ieſt prawdźiwym ludzkim żywo
5:
tem:
1.
Bo ſam Pan mowił: Ciáło moie prawdźiwie ieſt pokarm/
6:
á Kreẃ moiá prawdźiwie ieſt pićie. Gdyż thedy Ciáło Páná
7:
Chriſtuſowe dawa pokarm żywotá wiecżnego tym/ ktorzy Sá
8:
kráment iego cżyſto y świątobliwie prziymuią: tedy ſłuſznie
9:
z tych rzecży oſobliwie ieſt ſpráwowáne/ kthorymi ten ćieleſny
10:
żywot záchowan bywa:
Ioan.6.
żeby Chrześćijáńie łatwie rozumieć
11:
mogli/ iż przez ono nadrożſzego Ciáłá y Krwie Páná Chriſtu
12:
ſowey przyięćie/ náſyca śie myśl y duſzá náſzá.
13:
Ieſzcże też ty żwyioły/ nieco ſą pożytecżne do tego/ áby lu
14:
dźie poználi/ że w tey Swiątośći prawdźiwe ieſt Ciáło y Kreẃ
15:
Páńſka.
2.
Bo kiedy to bacżymy/ iż Chleb z winem mocą przy
16:
rodzenia/ vſtáwicżnie śie przemienia w Ciáło y Kreẃ ludz
17:
ką/ tedy łátwiey tym podobieńſtwem przywiedźieni być może
18:
my/ ábyſmy wierzyli/ że śie iſtność Chlebá y Winá w praw
19:
dźiwe Ciáło Páná Chriſtuſowe y w iego Kreẃ prawdźiwą
20:
niebieſkim przeżegnánim obraca. Przynośi też ieſzcże nieco pożytku tá dźiwna żywiołow prze
21:
mienność/ ku pokazániu tey rzeczy kthora śie dźieie ná duſzy.
3.
Abowiem ácż niewidźimy zewnątrz ná Chlebie y Winie żadney
22:
odmiány/ iednák iſtność ich prawdźiwie śie obraca w Ciáło y
23:
Kreẃ Páná Chriſtuſowę: tákże też/ ácżkolwiek niewidźimy
24:
żeby śie co w nas odmienić miáło/ przedśię we wnątrz ku ży
25:
wotowi odnowieni bywamy/ kiedy żywot prawdźiwy w téy
26:
Ciáłá Páńſkiego Swiątośći prziymuiemy.
27:
K temu ieſzcże/ ponieważ iedno Ciáło Kośćiołá Bożego
28:
z wiele cżłonkow ieſt złożone/ tedy to złącżenie żadną rzecżą le
29:
piey sie pokázać niemoże/ iáko Chlebá y Winá żywiołmi.
4.
Bo
30:
Chleb z wielu źiarn ieſt ſpráwowan/ y Wino z wiela gron by
31:
wa: ták też y my/ ácż nas wiele ieſt/ mocną tego Boſkiego Sá
32:
krámentu zwiąſką/ weſpołek ſpoieni y związáni bywamy/ á iá
33:
koby ćiałem iednym śie sſtawamy.

strona: 170

1:
A możemy widźieć wſzyſtki
2:
Winá y Chlebá przypadki/ ktore iednák żadną śie rzecżą bę
3:
dącą niewſpieráią/ ále tylko przez śie ſámy zoſtáią: ponieważ
4:
iſtność Chlebowa y Winna/ ták śie w Ciáło y Kreẃ Páńſką
5:
przemienia/ iż iuż koniecżnie iſtnośc Chlebowa y Winna wię
6:
cey być przeſtawa. Ale áby śie naprzod pierwſza rzecż wypráwiłá/ tedy nie
7:
chay śie ſtáráią Páſterze/ áby to okazáli/ iáko łácne y iáſne ſą
8:
ony Zbáwićielá náſzego ſłowá/ ktore prawdźiwą Ciáłá iego
9:
bytność/ w tey Swiątośći pokázuią.
W tey Swiątośći prawdźiwe ieſt Ciáło Páná Chriſtuſowe/ y Krew prawdźiwa.
Bo kiedy powiedał/ To
10:
ieſt Ciáło moie: Tá ieſt Kreẃ moiá: tedy káżdy ktory iedno
11:
ma rozum/ wiedzieć to może/ co tám rozumiec mamy: á zwła
12:
ſzcżá gdyż śie mowiło o náturze ludzkiey/ ktorą że prawdźi
13:
wie miał Pan Chriſtus/ żadnemu Wiárá Powſzechna o tym
14:
wątpić nie da:
Math. 26. Marci 14. Lucę 22.
thák iż oſobliwie nápiſał on święty y vcżony
15:
Doktor Hilárius/ o práwdźiwym Ciele/ y Krwi Páná Chri
16:
ſtuſowey prawdźiwey/ ponieważ ſam to pan wyznał/ y wiá
17:
rá naſzá trzyma/ że Ciáło iego prawdźiwie ieſt pokármem: te
18:
dy żadnego iuż mieyſcá wątpliwość mieć niemoże
Hilar. Lib.8. de Trinit. tractans dillud. Vt ſint vnum.
1.Cor.11.
Niechże
19:
cżłowiek doświadcża ſámego śiebie/ á tak niechay tego Chle
20:
bá pożywa y z Kielichá pije. Abowiem kto ie y pije niedoſtoy
21:
nie/ ſąd ſobie ie y pije/ nierozſądzáiąc Ciáłá Páńſkiego. A ie
22:
ſliby/ iáko mowią Kácerze/ nie inſzego w tym Sákramenćie.
23:
chwalono być niemiáło/ oprocż pámiątki y znáku śmierći Ch
24:
riſtuſowey/ coż zá potrzebá byłá Chrześćijány poważnymi
25:
ſłowy vpomináć/ áby ſámi śiebie doświadcżáli? Abowiem o
26:
nym ſłowem cięſzkim (Sądu) pokazał Apoſtoł/ że śie on bár
27:
zo cięſzkiego grzechu dopuſzcża/ ktory niecżyſtym ſercem prziy
28:
muiąc Ciáło Páńſkie/ ktore śie w tey Swiątośći ſkryćie zá
29:
myka/ nierozdźiela go od inſzych pokármow: (to ieſ/t zá to ij
30:
ma iáko inſzy pokarm) Co też wyżſzey w tymże Liśćie Apoſtoł
31:
doſtátecżnie wyłożył tymi ſłowy: Kielich błogoſłáwieńſtwá
32:
kthoremu błogoſłáwimy/
1.Cor.10.
ázaż nie ieſt ſpołecżnym vżywanim

strona: 171

Ciáłá Bożego.171.
1:
Krwie Páná Chriſtuſowey?

strona: 175

1:
to też ieſzcże y z Ewán
2:
geliſtow łátwie śie obácżyc może. Bo nie mamy wierzyc/ iżby
3:
oſobliwie każdą ſtucżkę Chlebową/ właſną Fomą pewnych
4:
ſłow Pan poświącał: ále wſzyſtek Chleb ktorego doſyć miáło
5:
być k tey Swiątośći ſpráwowániu y Apoſtołom rozdawá
6:
niu záraz/ y tąż Formą poświęćił: co śie też pokázuie/ iż ták
7:
że w poświącániu Kielichá vcżynił/ kiedy ſam rzekł: Bierzćie
8:
á dźielcie miedzy ſobą.
Lucę 22.
A to coſmy dotychmiaſt powiedźieli/
9:
k temu śie śćiąga/ żeby vkazáli Páſterze/ iż prawdźiwe Ciáło
10:
y Kreẃ Páná Chriſtuſowá ieſt w tym Sákrámencie.
Chleb y Wino przemienia śie w Ciáło y krew Páńſką.
Teraz iuż (drugiey rzecży o kthoreyeſmy námienili) vcżyć
11:
będą/ iż Chlebá y Winá iſtność/ po przeżegnániu álbo poświę
12:
ceniu/ iuż więcey niezoſtawa w tey Swiątośći. A choćiaż bár
13:
zo śie temu y ſłuſznie możemy dźiwowáć/ iednák z tym coſmy
14:
drzewiey pokazáli/ to śie złącżáć á iedno zá drugim iśc muśi. Abowiem/ ieſli ieſt prawdźiẃe Ciáło Páná Chriſtuſowe po
15:
poświącániu pod Chlebową y Winną oſobą/ tedyć to być mu
16:
śi ponieważ tám przedtym niebyło/ iż śie álbo przemienim
17:
mieyſcá sſtáło/ álbo ſtworzenim/ álbo inſzey rzecży w co Ciá
18:
ło obrocenim.
Dowod thákowey przemiennośći.
Ale pewnie wiemy iż to być niemoże/ áby Ciáło
19:
Páná Chriſtuſowe było w Sákrámencie/ kthoreby z iednego
20:
mieyſcá ná drugie przeſtępowáło. Abowiem zá tymby przyſzło/
21:
żeby go w niebie niebyło: ponieważ ruſzyć śie żadna rzecż nie
22:
może/ áżby mieyſce ſwoie opuśćiłá z ktorego śie ruſza. A wie
23:
rzyć śie też niegodźi/ áni o tym myślić/ áby tám Ciáło Páná
24:
Chriſtuſowe ſtworzone być miáło: tedyć więc iuż tylko trzeci
25:
on obycżay zoſtawa/ áby w tym Sákrámencie Páńſkie Ciáło
26:
było/ w ktore Chleb śie obraca: dla cżego żadna iſtność Ch
27:
lebowa/ więcey zoſtáć niemoże. Tym obycżáiem przywiedźieni
28:
Oycowie y Stárſzy náſzy/ ná onym wielkim Láteráńſkim y
29:
Florentſkim Zebrániu/ ártykułu tego prawdę potwierdźili iá
30:
ſnymi Dekrety:
Concilium Láteráńſkie y Florēntſkie to przemienie vtwierdźilo
A Tridentſkie Concilium/ ieſzcże iáſniey ią ták
31:
opiſáło: Ieſliby kto powiedał/ iż w naświętſzym Ciáłá Bo
32:
żego Sákrámenćie/ iſtność Chlebá y Winá weſpołek z Ciáłem
33:
y Krwią Páná náſzego Ieſu Chriſtá zoſtawa/ niech przeklętym będźie.
Tridentſkiego Concilium náuká o thymże przemienieniu.
A to z świádectwá Piſmá Swiętego/ łácno śie obá
34:
cżyć mogło. Naprzod/ iż w vſtáwie tego Sákrámentu/ Pan
35:
ſam powiedźiał: To ieſt Ciáło moie. Bo tego ſłowká/ To/ tá
36:
moc ieſt/ áby pokazáło wſzyſtkę iſtnośc rzecży obecney.
Dowod tego z Ewángeliey. Math. 26. Marci 14.


strona: 180

1:
Ieſtem vroſłych y mocnych ludźi pokármem: rość/ á po
2:
żywáć mię będźieſz:
Auguſt. lib.7. confeſs.ca. 10.
ponieważ Pan o ſobie ták mowił: Kto pożywa Ciá
3:
łá mego y pije Kreẃ moię/ mieſzka we mnie/ á ia w nim.
Ioan.6.
Bo
4:
ktorzy z pobożności y nabożenſtwá tey Swiątośći pożywá
5:
ią/ nietrzebá w tym wątpić/ iż ták Syná Bożego ſámi w śię
6:
prziymuią/ że w Ciáło iego iáko żywe cżłonki wſádzeni bywa
7:
ią: gdyż ták nápiſano: Ktory mię pożywa/ y on dla mnie żyć
8:
będźie. A zaśię:
Ibidem.
Chleb ktory ia dam/ ieſt Ciáło moie zá żywot
9:
wſzego świátá.
Cyril. lib.4. in Ioan. ca.12.14 Et epiſt.10. ad Neſtorium.
Ktore mieyſce Cyrillus wykłádáiąc/ ták mo
10:
wi: Syn Boży złącżáiąc śie z właſnym ćiáłem/ obżywiáiącym
11:
ie vcżynił. Godźiło śie thedy/ áby on nieiákim dźiwnym oby
12:
cżáiem z ciáłem náſzym byl złącżony/ przez Ciáło iego święte y
13:
przez Kreẃ drogą/ ktore my w Chlebie y w Winie prziymu
14:
iemy/ gdy iuż przy poświącániu mocy ożywiáiącey doſtáły. Ale iż powiedamy/ że przez tę Swiątość łáſká bywa daná/
15:
tedy vpomináć tu Páſterze máią/ iż tego rozumieć niemamy/
16:
iákoby niebyło potrzebá/ kto tę Swiątość z pożytkiem ma prziy
17:
mowáć/ áby miał naprzod łáſkę Páńſką.
Kto tę Swiątość przyiąć chce/ niech sie o łáſkę Páńſką drzewiey ſtára.
Bo to rzecż pewna/
18:
iáko ciáłom vmárlym pokarm przyrodzony nic niepomaga/ ták
19:
też duſzy Ciáło Páńſkie pożytecżne być niemoże/ ktora wedle
20:
duchá nieżyie. Y dla thego ma Chlebá y Winá oſobę/ áby śie
21:
przez to okazáło/ iż ono nie dla ożywienia duſze vmárłey/ ále
22:
dla żywey záchowánia ieſt vſtawiono. Wſzákże dla tego to ieſt powiedźiano/ iż pierwſza łáſká (kto
23:
rą wſzyſcy mieć máią) niżby vſty ſwymi święte Páńſkie Ciá
24:
ło przyięli/ áby ſądu (to ieſt potępienia) ſobie nie iedli y nie pi
25:
li) żadnemu daná nie bywa/ áżby tey Swiątośći pożądali/
26:
á z chućią y wolą dobrą ią prziymowáli.
Iáko w they Swiątośći łáſki doſtawamy
Bo wſzyſtkich Swią
27:
tośći ieſt ſkońcżenim/ y znákiem iednosći y ſpolnośći Kościel
28:
ney: A kto w tym Kośćiele niebędźie/ łáſki Bożey doſtáć nie
29:
można.
30:
Potym iż iáko ćiało nietylko śie pokármem przyrodzonym
31:
záchowywa/ ale też pomnaża/ y ſmák vſtáwicżnie nową z nie
32:
go roſkoſz y wdźięcżność poymuie:
Pożytki z prziymowánia tey Swiątośći.
ták theż pokarm świętego
33:
Ciáłá Páńſkiego/ nietylko duſzę pośila/ ále iey też mocy przy
34:
dawa/ y to w niey ſpráwuie/ áby tym więcey duch záſz rze
35:
cży Boſkich roſkoſzą był poruſzon: z tądżec to bywa/ że dobrze

strona: 181

Ciáłá Bożego.181.
1:
y prawdźiwie mowimy/ iż w tey Swiątośći łáſki doſtawamy.

strona: 185

1:
Ale by ſnadź ktorzy ku przyięćiu
2:
tey Swiątośći leniwymi niebyli/ rozumieiąc że im bárzo ćię
3:
ſzko ták wielką cżynić przypráwę/ tedy trzebá Chrześćijány
4:
cżęſto vpomináć/ że wſzyſcy ſą poiwnni Ciáło B. prziymowáć. Nád to ieſzcże/ vſtáwił Kośćioł áby ten/ ktoryby ná káżdy
5:
rok raz przynamniey/ tho ieſt w Wielkanoc/ Pánem Bogiem
6:
ſpráwowáć śie niechćiał/ do Kośćiołá przypuſzcżón nie był.
Kto przynamniey raz przez rok nieprzyſtępuie/ godzien ieſt karánia.
Wſzákże niechay nie mnimáią Chrześćijánie/ áby ná tym do
7:
ſyc było/ iżby they vſtáwie poſłuſzni będąc/ raz tylko do roku
8:
Ciáło boże prziymowáć mieli: ále to niechay wiedzą/ iż Ciá
9:
łá Bożego cżęſto máią vżywáć.
Iáko cżęſto przyſtępowáć mamy.
A ieſliby to pożytecżniey było
10:
cżynić ná káżdy mieśiąc/ álbo káżdego tego dniá/ álbo ná káżdy
11:
dźień/ o tym ná wſzyſtki ludźie pewna vſtáwá być niemoże. á w
12:
ſzákoż oná Auguſtiná S. náuká v nas pewna być ma:
13:
Ták żiy/ ábyś ná káżdy dźień przyſtępowáć mogł.
Aug. de verbis Dni ſter.28.
Przeto v
14:
rzędowi Páſterſkiemu należy/ áby cżęſto vpomináli Chrześći
15:
ány/ iáko bacżą że ná káżdy dźień ćiáłu żywność dodáwáć
16:
potrzebá/ tak też żeby śie ſtáráli/ iákoby ná káżdy dźień duſzá
17:
tą Swiątością żywioná być mogłá: Bo to rzecż pewna/ że
18:
nie mniey duſzy pokármu duchownego/ iáko ciáłu ćieleſnego po
19:
trzebá. A niemáły pożytek przynieśie/ ieſli śie ná tym mieyſcu
20:
powtorzą ony wielkie Boſkie dobrodźieyſtwá/ ktorych (iáko
21:
ſmy iuż pokazáli) doſtawamy/ z Ciáłá Bożego pod widomy
22:
mi oſobámi vżywania. Onę też figurę dobrze będźie przywo
23:
dźić/ iż ná káżdy dźień śile ćieleſną potwierdzáć Mánną było
24:
potrzebá.
Exod.16.
Tákże też przywodzone być máią Oycow S. wy
25:
roki/ ktore vżywánie cżęſte Sákrámentu tego bárzo zálecáią.
26:
Bo nietylko ſam S. Auguſtin tak rozumiał/ mowiąc: Ponie
27:
waż vſtáwicżnie grzeſzyſz/ vſtáwicżnie. thę Swiątość prziy
28:
muy:
Vbi ſupra.
ále ieſli kto pilni obácżáć bedzie/ tedy łatwie pozna/ że
29:
wſzyſtkich Oycow ktorzy o tym piſáli/ iednákie zdánie było.
30:
A iż był niekiedy cżás/ ktorego Chrześcijánie ná káżdy dźień
31:
Ciáło boże prziymowáli/ okázuie śie z Dźieiow Apoſtolſkich:
Act.2.
ábowiem wſzyſcy/ ktorzy ná ten cżás wyznawáli Chrześćijáń
32:
ſką Wiárę/ ták práwdźiwą y ſzcżyrą miłośćią pałáli/ iż theż
33:
bez przeſtánku śie modląc/ y Chrześćijáńſkie á pobożne vcżyn
34:
ki ſpráwuiąc/ vſtáwicżnie ku przyięćiu Ciáłá B gotowi byli. A
35:
ten zwycżay potym/ ktory nieiáko iuż vſtawał/ Anákletus pa
36:
pież y męcżennik S. poniekąd odnowił:

strona: 190

1:
Więc S. Zebránie Tridentſkie/ niechćiało áby
2:
ſmy mieli ktorą wątpliwość o vſtáwie tey Ofiáry.
Concil. Tridēt ſeſſ.22. ca.1.
Bo to wy=
3:
łożyło/ iż na oſtátniey Wiecżerzy przez Páná Chriſtuſá vſta
4:
wiona byłá: y záraz ony przklęło/ ktorzyby twierdźili/ że pra
5:
wdźiwa y właſna Ofiárá Pánu Bogu ofiárowánie nic inſzego nie ieſt/ iedno Páná Chriſtuſá
6:
ku iedzeniu podawánie. A nie opuśćiło theż y tego/ áby pilnie
7:
wyłożyć niemiáło/ iż ſámemu tylko Pánu Bogu Ofiárá cżynio
8:
na bywa. Bo ácż Kościoł cżáſem zwykł Mſze miewáć ná pá
9:
miątkę y ná cżeść Swiętych niebieſkich/ wſzákże nigdy niev
10:
cżył/ áby im Ofiárá cżynioná być miáłá/ ále ſámemu thylko P.
11:
Bogu/ ktory Swięte nieśmiertelną chwałą obdárzył.
Sámemu tylko Pánu Bogu ná pámiątkę Swiętych bywa Ofiárá.
Przeto
12:
y Kápłan nigdy nie mowi/ Ofiáruię tobie Pietrze álbo Páw
13:
le Ofiárę: ále kiedy ią ſámemu Bogu ofiáruie/ tedy mu zá ono
14:
wielkie świętych Męcżennikow zwycięſtwo dźiękuie/ y o przy
15:
cżynę ich prośi/ áby oni w niebie zá námi przycżynić śie racżyli/
16:
ktorych my ná źiemi pámiątkę ſpráwuiemy.
Trident. Syno. ſeſs.22. ca. 3.
A ty rzecży ktore o
17:
prawdźie tey Ofiáry Kośioł Powſzechny nam podał/ poiął
18:
ie z Páńſkich ſłow/ keidy oney mocy oſtátniey/ tę Swiątość
19:
Apoſtołem zálecáiąc ták mowił: to cżyńćie ná pámiątkę moię.
Math.26. 1. Cor.111.
Abowiem iáko S. Concilium wyłozyło/ ná ten cżás ie Kápła
20:
ny vczynił/ y roſkazał áby oni/ y ktorzyby w tym vrzędźie ich
21:
namieſtnicy byli/ Ciáło iego ofiárowáli.
Pan CHriſtus Apoſtoły ſwe ná oſtátniey Wiecżerzy Kápłany pocżynił.
Y tho też ony ſłowá
22:
Páwłá S. do Koryntow piſane doſtátecżnie pokázuie/ kiedy
23:
ták mowił: Niemożećie Kielichá Páńſkiego pić/ y Kielichá
24:
Szátáńſkiego: niemożećie byc vcżeſtniki Stołu Páńſkiego/ y
25:
Stołu Szátáńſkiego.
1.Cor.10.
Abowiem iáko miáſto Szátáńſkiego
26:
ſtołu/ Ołtarz ná ktorym Ofiáry ym cżyniono/ rozumieć ma
27:
my: tak też (ábyſmy ſłuſznym dowodem záwárli/ co Apoſtoł
28:
powiedał/ Stoł Páńſki/ nic inſzego znácżyć niemoże/ iednō
29:
Ołtarz ná ktorym Pánu Bogu Ofiárę cżyniono.
Stoł Páńſki ieſt Oltarz.
A ieſli ná Figury y Proroctwá ſtárego Zakonu pátrzać
30:
będźiemy/ tedy naprzod Máláchiaſz o they Swiatośći iáſnie
31:
prorokował/ tymi ſłowy:
Proroctwá o tey Swiątośći
Od wſchodu áż do Zachodu ſłoń
32:
cá/ wielkie ieſt Imię moie miedzy Pogány/ á ná káżdym mieyſcu
33:
Imieniowi memu Ofiárę cżyſtą ofiáruią:
Malach.1.
bo wielkie ieſt Imię
34:
moie w Pogáńſtwie/ mowi Pan Zaſtępow. Nád to/ tá Swią
35:
tość y przed Zakonem/ y po Zakonie dánym/ rozmáitymi Ofiá
36:
rámi przepowiedźiána byłá.

strona: 194

1:
A iż tá wnętrzna Pokutá/ iákoſmy przed tym powiedźieli

strona: 195

Pokuty.195.
1:
ku cnoćie należy/ iáſnie to nam ony cżęſte przykazánia/ ktore o
2:
Pokućie ſą podáne/ ktore o
3:
Pokućie ſą podáne/ pokázuią. Bo Zakon ony tylko ſpráwy cży
4:
nić roſkázuie/ ktore z cnotą wypełnione bywáią.
Pokutá cżemu cnotą być muśi.
Nád to/ przeć
5:
tego żaden niemoże/ iż to cnoćie ſłuży/ wiedxieć/ kiedy/ iáko/ y
6:
iáko długo mamy záłowáć: A to żeby porządnie było/ moc PO
7:
kuty ſpráwuie. Bo cżáſem śie tráfi/ iż zá popełnione grzechy
8:
mniey niżby śie godźiło ludźie żáłuią: y owſzem/ iáko Sálo
9:
mon nápiſał/ Są niektorzy/ ktorzy śie kocháią gdy źle vcżynią:
Prouer.2.
drudzy záś ták bárzo ſmętni ſą/ y żáłoſni/ że tez roſpacżáią w
10:
ſwoim zbáwieniu: iáki ſnadź był Kaim/ ktory mowił: Więt
11:
ſza ieſt złośc moiá/ niżbym odpuſzcżenie mogł záſłużyć:
Geneſ.4.
y iákim
12:
też bez pochyby Iudaſz był/ ktory żalem przywiedźiony/ obie
13:
śiwſzy śie y żywot y duſzę vtráćił.
Math.27.
Przeto ábyſmy w żáłości
14:
miárę záchowáć mogli/ Pokuty świętey mocą wſpomagáni
15:
bywamy.
16:
Ale też y to (iż Pokutá ku cnocie należy) obácżyć śie może
17:
z tych rzecży/ ktore ſobie iákoby kres iáki zámierzone ma ten
18:
cżłowiek/ ktory zá grzech ſwoy prawdźiwie żáłuie.
Co zá kreſy ma ſobie cżłowiek pokutuiący zámierzáć.
A to na
19:
przod ſobie przekłáda/ áby grzech zgładźił/ y wſzyſtkę zmazę
20:
y winę z duſze ſwey otárł. Drugi kres ieſt/ rzecż iáſna/ iż śie to ku ſpráwiedli
21:
wości śćiąga. Bo ácż miedzy Bogiem y miedzy ludźmi wła
22:
ſna ſpráwiedliwość środkowáć niemoże/ gdyż ták dáleko ie
23:
den od drugiego ſą rozłącżeni: wſzákże pewnie wiemy/ iż ieſt
24:
ſpráwiedliwość nieiáka/ rownie iáka bywa miedzy Oycem á
25:
miedzy ſynmi: miedzy Pánem á miedzy ſługámi. Trzeći kres
26:
ieſt/ áby cżłowiek ku łáſce Bożey przyſzedł/ ktorego był ſobie
27:
dla plugáwośći grzechu/ rozgniewał y obráźił. A to wſzyſtko
28:
doſtátecżnie pokázuie/ iż Pokutá też potrzebá náukczyć/ przez ktore ſłopnie ku tey Boſkiey
29:
mocy przyſtąpić mozemy.
Ku Pokućie iáko przyść mamy.
Naprzod tedy/ vprzedza nas miło
30:
śierdźie Boże/ y ſercá náſze kſobie náwraca. O co proſząc Pro
31:
rok/ ták mowił:
Przez miłośierdzie Boże.
Náwroć nas Pánie k ſobie/ á my śie náwro
32:
ćimy.
Hier.5.
Záśię/ tym świátłem/ to ieſt miłośierdźim oświeceni/
33:
przez Wiárę ku Pánu Bogu przyſtępuiemy. Bo/ iáko świad
34:
cży Apoſtoł/ temu ktory ku Pánu Bogu przyſtępuie/ potrzebá
35:
wierzyć iż Bog ieſt/ y odpłaycą ieſt tym/ ktorzy go ſzukáią.
Przez Wiárę. Hebr.11.

36:
Ieſzcże/ boiáźń zá tym przychodźi/ á náſz vmyſł/ ná ćięſzkość
37:
mąk weźrzawſzy/ od grzechow śie hámuie.
Przez Boiaźń


strona: 200

1:
Y Swięty Ian mowił: Ieſli wyznáwác będźiemy
2:
grzechy náſze/ ieſtći wierny y ſpráwiedliwy/ żeć nam odpuśći
3:
grzechy náſze.
1.Ioan.2.
Y máło co potym: Ieſliby (práwi) kto zgrze
4:
ſzył/ (żadnego grzechu niewyymuiąc) tedyc mamy rzecżniká v
5:
Oycá/ Páná Ieſu Chriſtá ſpráwiedliwego/ á tenżeć ieſt vbła
6:
gánim zá grzechy náſze: ále nietylko zá náſze/ też zá grzechy
7:
wſzyſtkiego świátá.
Cżemu niektorzy odpuſzcżenia grzechow doſtáć niemogli.
ácż śie o nie pilnie ſtárá
8:
li/ tedy rozumiec mamy/ iż śie to dla tego sſtáło/ że prawdźi
9:
wie y z ſercá nieżáłowáli ſwych grzechow. Przeto kiedy śie po
10:
wieśći tákowe w Piſmie álbo też v Oycow S. tráfią/ ktory
11:
mi oni twierdzą/ że niektore grzechy odpuſzcżone być niemo
12:
gą/ tedy ták wykłádáć ie muśimy/ ábyſmy rozumieli że ony
13:
bárzo trudno odpuſzcżone być máią. Bo iáko niemoc iákążkol
14:
weik tym ſpoſobem nieulecżoną być powiedamy/ iż chory
15:
cżłowiek źle śie máiąc/ lekárſtwá zdrowego nienaźrzy á onym śie
16:
brzydźi: ták też ieſt nieiáki ſpoſob grzechu/ ktory dla tego od
17:
puſzcżon niebywa/ iż właſne y zdrowe lekárſtwo/ to ieſt łáſkę
18:
Bożą precż odrzuca. A tymći obycżáiem mowił S. Augſtin:
Auguſt.li.1 de ſermo. Di in monte.

19:
Ták ſzkáráda ieſt zmázá grzechu onego/ kiedy kto poznawſzy
20:
Bogá ná łáſkę Páná Chriſtuſową/ burzy bráterſtwo Chrze
21:
ścijáńſkie/ á przeciwko tey łáſce rozpala śie wielką nienawi
22:
śćią: iż też pokornie odpuſzcżenia ſwego grzechu żadác niemo
23:
że/ choćiáżby go ze złymi ſumnienim wyznáć y wyiáwić mu
24:
śiał. Ale ku Pokućie śie wrácáiąc/ ták ieſt właſna iey tá moc
25:
áby grzechy głádźiłá/ iż bez tey Pokuty nietylko grzechow od
26:
puſzcżenia otrzymáć/ ále też áni ſpodźiewác śie go żadnym o
27:
bycżáiem niemożemy. Bo ták nápiſano: Niebędźiećieli pokuto
28:
wáć/ wſzyſcy tákież zginiećie.
Lucę 13.
Co iednák Pan o ciężſzych y śmier
29:
telnych grzechach powiedźiał: ácżkolwiek też nieiákiey Pokuty
30:
potrzebuią lżeyſze grzechy/ ktore powſzedniemi zową.
Grzechy Powſzednie.
Bo S.
31:
Auguſtin mowił: Gdyż ieſt nieiáka Pokutá/ ktorą vſtáwicż
32:
nie Kośćiele za Powſzednie grzechy cżynimy/
Auguſt.lib.50. Homil.Ho.50.
tedycby oná
33:
pewnie prozna być muśiáłá/ ieſliby grzechy Powſzednie bez po
34:
kuty odpuſzcżone być mogły.
35:
Ale iż o tych rzecżach ktore śie nieiáko cżynić przygadza/
36:
nie doſyć ieſt ogołem mowic/ tedy Páſterze ſtáráć śie będą/
37:
áby ie z oſobná powiedźieli/ z ktorychby Chrześcijáni ſpoſob
38:
prawdźiwey y zbáwienney Pokuty poznáć mogli.
POkuty cżęsći trzy.


strona: 205

Pokuty.205.
1:
A trzebá pilnie námáwiáć y vpominác Chrześcijány/ áby
2:
zá káżdy oſobliwie grzech śmiertelny wielką ſkruchę y żáłość
3:
mieli.
Zá káżdj grzech oſobno mamy żáłowáć.
Bo ták Ezáiaſz Skruchę opiſuie/ kiedy mowił: Będę
4:
ia tobie rozcżytał wſzyſtki látá moie/ w gorzkośći duſze mo
5:
iey.
Eſaiȩ 38.
A rozcżytáć wſzyſtki látá/ ieſt oſobliwie grzechy vwáżáć/
6:
ábyſmy ich z ſercá żáłowáć mogli. Ale y v Ezechielá ták cżyta
7:
my:
Ezech.18.
Ieſliby cżłowiek przezbożny zá wſzyſtki grzechy ſwoie cży
8:
nił pokutę/ żywotem będźie żył. K temuż też Auguſtin S.
9:
mowił:
Okolicżnośći grzechowe.
Niechay grzeſznik obacży iáki ieſt grzech/ gdźie/ kie
10:
dy/ iáko rozmáity/ y w iákiey oſobie. Wſzákże niechay z tąd nie
11:
rozpácżáią Chrześćijánie w wielkiey dobroći y łáſce Bożey:
12:
ábowiem on barzo prágnąc náſzego zbáwienia/ nieodkłáda nam
13:
grzechow odpuſzcżenia/ ále grzeſznego iáko oćiec miły prziy
14:
muie/ ſkoroby śie ſam obácżáć pocżął/ á brzydząc śie wſzyſt
15:
kimi grzechy/ ku Pánu Bogu śie náwroćił: pewnie to vmy
16:
śliwſzy/ że káżdy grzech z oſobná inſzego cżáſu ieſliby mogł
17:
ná pámięć ſobie przywodźić/ y bárzo śie im brzydźić chce. Bo
18:
Pan Bog przez Proroká tey nam byc nádźieie każe/ kiedy mo
19:
wi: Przezbożność cżłowieká przezbożnego ſzkodźic mu nie bę
20:
dźie/ ktorego śie kolwiek dniá od złośći ſwoiey odwroći.
Ezech.33.

21:
Z tąd tedy obácżyć śie mogą ony rzecży/ ktore ku ſkruſze pra
22:
wdźiwey bárzo ſą potrzebne: o ktorych lud Chrześćijáńſki pil
23:
nie vcżon być muśi/ żeby káżdy wiedźiał iákoby ná tę ſkruchę
24:
zdobyć pewny znák/ przez ktoryby poznał cże
25:
go mu ku doſkonáłości tey cnoty niedoſtáie. Bo naprzod/ (á tá
26:
ieſt ku ſkruſze pierwſza rzecż potrzebna) wſzyſtki grzechy
27:
ktoreſmy pocżynili/ miec w nienawiści y ż żáłowác zá nie muśimy
28:
by ſnadź ieſlibyſmy niektorych tylko żáłowáli/ zmyślona y o
29:
błudna/ á nie oná zbáwienna Pokutá w nas niebyłá.
Ktore ſą rzecży Skruſze chrześćijáńſkiey potrzebne.
Bo/ iáko
30:
S. Iákub Apoſtoł powiedźiał/ ktobykolwiek wſzyſtek Zakon
31:
chował/ á vpadłby w iednym przykazániu/ wſzyſtkiemu wi
32:
nien zoſtánie.
1. Iacobi 2.
Druga rzecż ieſt/ áby Skruchá miáłá przyſobie
33:
wolą Spowiedźi y Doſyc vcżynienia:
2.
o ktorych śie potym ná
34:
ſwym mieyſcu powie. Trzećia ieſt/ áby cżłowiek pewnie y ſtá
35:
tecżnie vmyſlił żywotá ſwego polepſzyć.
3.
A tego nas Prorok
36:
tymi ſłowy iawnie náucżył: Będźieli cżłowiek niepobożny po
37:
kutował zá wſzyſtki zlośći ſwe ktore popełnił/ y będźieli ſtrzegł
38:
wſzego przykazánia mego/ á vcżyniłby ſąd y ſpráwiedliwość/
39:
żywotem będźie żył á nie vmrze: wſzech niepráwości iego kto
40:
re cżynił/ niebędę pámietał.
Ezech.18.


strona: 209

1:
Bo po Zmartwychwſtániu/

strona: 210

210.O Swiątośći
1:
kiedy śie byli Apoſtołowie ná iedno mieyſce zebráli/ tchnąwſzy
2:
ná nie/ ták mowił: Weźmićie Duchá S. ktorym ludźiem grze=
3:
chy odpuścićie/ odpuſzcżone ym będą: á ktorym zátrzymacie/
4:
zátrzymáne będą.
Ioan.20.
Gdyż tedy Pan dał tę moc Kápłanom zátrzy
5:
máwáć y odpuſzcżáć grzechy/ tedyć iáſna rzecż ieſt/ że oni w tym
6:
ſędźiámi byli vſtáwieni:
Káplani przy Spowiedźi ſą ſedźiámi.
co też Pan chćiał oznáymić kiedy Apo
7:
ſtołom roſkazał/ áby wſkrzeſzonego Lázárzá z onych związek
8:
rozwiązáli/ ktorymi był związan.
Ioan.11.
Bo to mieyſce S. Auguſtin
9:
ták wykłada: Iuż (práwi) Kápłani pożytecżnieyſzymi być mo
10:
gą/ y więcey moga tym ktorzy śie ſpowiedáią zfolgowáć/ gdy
11:
ym grzech odpouſzcżáią.
Aug.lib. de vera et falſa Poenit. cap. 19. Et ſerm.8. de verbis Dāi.
Abowiem Pan przez ſámyſz Apoſtoły/
12:
Lázárzá wſkrzeſzonego Zwolennikom ná rozwiązánie dał/ po
13:
kázuiąc to ze Kápłani moc máią ſobie dáną/ áby rozwięzowáć
14:
mogłi.
Lucę 17.
Ktemuć też należy/ co był rokazał onym trędowátym
15:
ktorzy w drodze ocżyśćieni byli/ áby śie vkazáli Kápłanom y
16:
rozſądku ich ſłucháli. Gdyż tedy Pan dał tę moc Kápłánom
17:
odpuſzcżác y zátrzymáwáć grzechy/ tedyć Ale
18:
iáko święte Zebránie/ Tridentſkie mądrze vpomniáło/ iż o ża
19:
dney rzecży práwy ſąd być niemoże/ áni theż może być zá
20:
chowána miárá ſpráwiedliowśći około karánia ludzkich wy
21:
ſtępow/ áżby oná rzecż y ſpráwą dobrze poznána y wiádo
22:
ma byłá:
Conciliū Tridentſkie. Seſs. 14. ca.5.
thedyć z tąd pochodźi/ iż ludźie pokutuiący wſzyſtki
23:
grzechy z oſobná/ Kápłanom przy Spowiedźi máią oznáy
24:
miáć. Niechże tedy Páſterze tego vcżą/ co święte Zebránie Tri
25:
dentſkie w Kościele Powſzech
26:
nym powiedźiano bylo. Bo ieſli Piſmá S. Oycow pilnie cżytáć
27:
będźiemy/ wſzędzie iáſno świádectwá obacżymy/ ktorymi śie
28:
to potwierdźić może/ iż tę Swiętośc Pan Chriſtus vſtáwił/
29:
á iż roſkazánie około cżynienia Sákrámentowey Spowiedźi/
30:
(ktorą oni Greckim ſłowem Exomologeſin y Exagoreuſin názwá
31:
li) w tey cenie mieć mamy/ iákoby też w Ewángeliey vſtáwio
32:
ne y roſkazáne było.
Iáko Greccy Doktorowie Spowiedź názywáli. Exomolegeſis Exagoreuſis.
A ieſli śie o figurach ſtárego Teſtámentu
33:
wywiádowáć będźiemy/bez pochyby obacżymy że ku Spowie
34:
dźi grzechow/ należą ony rozmáite Ofiáry/ ktoer ku zgłádzeniu
35:
rozlicżnych złośći Kápłani czynili.
Figury w ſtárym Zakonie o Spowiedźi.

36:
¶ Ale iáko Chrześćijány vcżyć trzebá/ iż Pan y Zbáwiciel
37:
náſz Spowiedź vſtáwił/ ták też vpomináć ie muśi/ iż niekto
38:
re obycżáie y poważne obrzędy/ moc Kośćielna do niey przy
39:
dáłá.

strona: 215

1:
Bo náprawdę (choćiażby káżdy ſobie długi żywot obieco
2:
wáć mogł) to ieſt rzecż ſzkárádą/ gdyż w omyćiu brudu ćiele
3:
ſnego álbo zmázy iákiey ná ſzáćie wielką pilność cżynimy/ tákże
4:
wielkiey pilnośći nieprzykłádamy/ iákoby iáſność duſzna plugá
5:
wym zakáłem grzechowym záćmiona niebyła.
6:
Ale iuż o Száfárzu tego Sákrámentu powiedźieć potrze
7:
bá.
Sam Kápłan tę Swiątość ſpráwuie/ á iáki ma być.
A pokázuie śie iáwnie z vſtáwy Kośćielney/ iż ma być Ká
8:
płan ktoryby álbo z porządnego vrzędu/ álbo ſobie poleconą roz
9:
grzeſzánia moc miał. Abowiem ktory ten vrząd ſpráwowáć
10:
ma/ potrzebá áby miał nietylko onę moc ktorey przy Swięceniu
11:
doſtawa/ ále też onę drugą zwierzchnią y ſądową/ ktorą zową
12:
Poteſtatem Iurisditionis.
Concil. LAter. ca. 21. et Eugen. 4. in Decreto dato Armenis. Poteſtatem ordinis et Iuriaditionis.
O tym vrzędźie bárzo iáſne świádec=
13:
twá dáwáią ony ſłowa Páńſkie v Ianá S: Ktorym odpuśći=
14:
cie grzechy/ będą ym odpuſzcżone/ ktorym zátrzymacie/ ſą zá=
15:
trzymáne.
Ioan. 20.
Bo ieſt rzecż iáſna/ że to nie do wſzyſtkich/ ále do A=
16:
poſtołow tylko rzecżono: ktorych w tym vrzędźie namieſtnicy
17:
ſą Kápłani. A to śie też bárzo przyſtoynie sſtáło. Bo gdy wſze
18:
láka łáſká ktorey doſtawamy w tey Swiątośći/ z Páná Chri
19:
ſtuſá iáko z głowy ná członki zpływa/ tedy ſłuſznie máią ćiáłu
20:
duchownemu Páná Chriſtuſowemu/ tho ieſt Chrześćijánom/
21:
Swiatośći tey moc máią prawdźiwe
22:
iego Ciáło poświęcáć: zwłaſzcżá iż ludźie wierni/ przez ten Sá
23:
kráment Pokuty/ ku przyięćiu Swiątośći Bożego Ciałá ſpoſo
24:
bni y godni śie sſtawáią. Ale z iáką pilnośćią w ſtárożytnym
25:
Kośćiele przedtym władza Kápłáná porządnie vſtáwionego
26:
záchowaná byłá/ iáśnie śie okázuie z dawnych vſtaw Oycow
27:
świętych y Dekretow/ ktorymi obwárowane/ áby zaden Bi
28:
ſkup álbo Kápłan nieśmiał nie ſpráwowáć w cudzey páráfiey/
29:
bez dozwolenia tego ktoryby oney páráfiey był przełożon: chy
30:
bá iżby zá wielką potrzebą sſtáć śię to muśiáło.
Pleban w cudzey páráfiey ſwowolnie tey świątośći ſpráwowáć niemoże.
9 quaet. 2.
Tákćie vſtáwił
31:
Apoſtoł/ kiedy Tytowi roſkázował áby w káżdym Mieśćie po
32:
ſtánowił Kápłany/ ktorzyby Niebieſkim pokármem náuki y
33:
Sákrámentow/ ludxie wierne żywili y karmili.
Tit.1.
Acżkołwiek ie
34:
ſliby śie komu ná śmierć bráło/ á niemogłby miec właſnego Ká
35:
płaná/ tedy áby ſnadź kto nie zginął/
Przy śmierći może káżdy kápłan od wſzech grzechow y od Klątwy rozgrzeſzáć.
vcży. Zebránie Tridentſkie/
36:
iż to w Kościele Bożym záwſze záchowano/ żeby śie káżdemu
37:
Kápłanowi godźiło/ nietylko ze wſzyſtkich grzechow/ czyieyby
38:
kolwiek mocy ku rozgrzeſzeniu ony należáły/ ále też y od klątwy
39:
rozgrzeſzáć.
Concil. Tridēt. ſeſs. 14.ca.7.


strona: 220

220.O Swiątośći
1:
¶ Drugie Doſyc vcżynienie ieſt/ ktore też vſtáwym (to ieſt
2:
od Kośćiołá vſtáwionym/ á zową ie po Lácinie Satisfactio Ca
3:
nonica, iákoby Doſyć vczynienim Kośćielnym) zową/ á to śie
4:
zámierza pewnym cżáſem/ y cżáſem pewnym wypełnione bywa.
Satisfactio Canonica.

5:
Przeto záchował to zwycżay ſtárożytnego Kośćiołá/ kiedy po
6:
kutuiący ludźie od grzechow rozwiązáni bywáią/ że ná nie ka
7:
ránie álbo vtrapienie nieiákie wkłádáią: ktorego to karánia
8:
wytrzymánie/ Doſyć vcżynienim zową.
9:
¶ Tymże też ſłowem znácży śie wſzelkie karánie ktore zá grze
10:
chy/ nie od Kápłaná vſtáwione/ ále z náſzey dobrey woley przy
11:
ięte/ od nas ſámych powtarzáiąc ćierpimy.
Satisfactio a nobis ſuſcepta.
Wſzákże tákie Do
12:
ſyć vcżynienie/ Pokućie (ile ieſt Swiątością) namniey niełuch
13:
ży: ále ono ſámo tylko mamy mieć iákoby cżęść Sákrámentu/
14:
o ktorymeſmy iuż powiedźieli/ że z Kápłáńſkiego roſkazánia P.
15:
Bogu zá grzechy vcżynione bywa:
Satisfactio quę eſt Sacramenti pars.
to przydawy/ ábyſmy pe
16:
wnie y niepochybnie w náſzym vmyśle poſtánowili/ wiárowáć
17:
śie pilno nápotym wſzyſtkich grzechow.
Co to ieſt Doſyć vcżynić.
Abowiem ták ie nie
18:
ktorzy opiſáli: Doſyć vcżynienie ieſt Pánu Bogu cżeść powin
19:
ną wyrządźić. A wiádoma rzecż ieſt/ iż żaden powinny cżći
20:
Pánu Bogu wyrządźić niemoże/ iedno ten ktory iuż pewnie v
21:
myślił grzechow śie wiárowáć. A Doſyc vcżynić/ ieſt wyko
22:
rzenić przycżyny grzechow/ y pobłażániu ich przyſtępu nieda
23:
wáć. Tymże obycżáiem rozumieli y drudzy/ że Doſyc vcżynie
24:
nie ieſt ocżyśćienie/ ktorym bywa omywano cokolwiek plugá
25:
ſtwá dla zakáłu grzechowego w duſzy zoſtawa/ y ktorym też
26:
wolni bywamy od káránia pewnym cżáſem zámierzonego/ kto
27:
reſmy byli winni wypełnić.
28:
A gdyż to ták ieſt/ tedy łatwie będzie náucżyć Chrześćijá
29:
ny/ iáko to ieſt rzecż bárzo potrzebna/ áby śie ludźie pokutuiący
30:
w tym Doſyć vcżynieniu ćiwczyli.
Doſyć vcżynienie potrzebne.
Bo vcżyć theż potrzebá/ iż
31:
dwie ſą rzecży ktore zá grzechom idą: zmázá y karánie Albo ćie
32:
pienie.
Ktorzy ſą towárzyſze grzechowi/ álbo co nam grzech przynośi.
Ale ácżkolwiek záwżdy gdy bywa winá odpuſzcżoná/
33:
záráz też oná męká wiekuiſtey śmierci ktorąſmy w piekle ćier
34:
pieć mieli/ bywa odpuſzcżóná: wſzákże nie záwżdy to bywa (iá
35:
ko Zebránie Tridentſkie pokazáło) áby Pan Bog oſtátki grze
36:
chow y ono káránie miał odpuſzcżáć/ ktore y dla grzechow po
37:
winne/ y pewnym cżáſzem ieſt námierzone.
Concil. Tridēt. ſéſs.14. ca.8.
Cżego iáſne ſą przy
38:
kłády w Piſmie świętym/ iáko w Kśięgách Geneſis w trzećim
39:
roźdźiale. W Kśiegách Numeri we Xij y XXij/ y ná wiele in
40:
ſzych mieyſcách:
Num.12. 22.


strona: 225

1:
Nád te/ ieſli ná ty oſoby pá=
2:
trzyć będźiemy ktore śie obrażą/ tedy łatwie obacżymy/ precż
3:
śie ku tym trzem rzecżam wſzyſtko Doſyc vcżynienie oſobliwie
4:
śćiąga. A ty ſą/ Pan Bog/ náſz Bliźni/ y my ſámi. Przeto
5:
Páná Bogá Modlitwą vbłagamy/ Bliźniemi Iałmużną do
6:
ſyc cżynimi/ á ſámi śiebie Poſtem prawdźiwym karzemy.
Kto śie grzechy náſzymi obraża.

7:
Ale iż wiele y rozmáitych przygod y vćiſkow cierpimy do
8:
kądeſmy ná świećie/ tedy pilnie tego Chrześćijánow vcżyć po
9:
trzebá/ iż ći ktorzy ſkromnie ćierpią cokolwiek pracey w ſzkody
10:
Pan Bog ná nie dopuſzcża/ wielkiey przycżyny k Doſyc vcży
11:
nieniu y ku zaſłudze doſtáli:
Skromne vcierpienie z tych przygod/ ieſt wielkie doſyc vcżynienie.
á záś/ ktorzy poniewoli y z prze
12:
ćiwniánim táką mękę ćierpią/ wszyſtek pożytek Doſyć vcżynie
13:
nia tracą/ y Boſkie tylk karánie ktory śie ich grzechow ſprá
14:
wiedliwie mści/ ná ſobie odnoſzą. A w tym niezmiernie dobroc
15:
y łáſká Boża wielkiey chwały y dźiękowánia bárzo ieſt godna/
16:
ktory tégo krewkośći ludzkiey dopuśćił/ áby ieden zá drugie
17:
go mogł doſyć vcżynić.
Może ieden zá drugiego doſyć vcżynić.
Co iednák tey cżęśći Pokuty bárzo ieſt
18:
rzecż właśćiwa. Bo co śie Skruchy y Spowiedźi dotycże/
19:
iáko ieden zá drugiego żáłowáć álbo ſpowiedác śie niemoże/
20:
ták záś ktorzy máią łáſkę Bożą/ zá drugiego to co Pánu Bo
21:
gu winien był/ mogą zápłáćić. Y ták bywa/ iż nieiáko ieden
22:
drugiego nośi brzemioná.
Galat.6.
A o tym żaden Chrześćijánin wąt
23:
pic niemoże/ ponieważ w Skłádźie Apoſtolſkim álbo v Kre
24:
dźie/ Swiętych obcowánie wyznawamy. Do kiedy wſzyſcy
25:
tymże Krztem omyći Pánu Chriſtuſowi śie odradzamy/ y
26:
tychże Świątośći vcżeſtniki ieſteſmy/ á oſobliwie pokármem
27:
y pićiem tegoż Ciáłá y Krwie Páná Chriſtuſowey pośileni by
28:
wamy/ tedy to iáſnie pokázuie/ że my wſzyſcy tegoż Ciáłá cżłon
29:
kámi ieſteſmy. A przeto/ iáko nogá nie dla ſwego tylko/ ále też
30:
dla pożytku ocżu ſwoy vrząd ſpráwuie: y záśię/ iáko to że pá
31:
trzą ocży/ nie iedno śie do ich właſnego/ ále do wſzyſtkich cżłon
32:
kow poſpolitego pożytku ściąga: ták też rozumieć mamy/ że
33:
ſpolne ſą miedzy námi doſyc vcżynne ſpráwy álbo vrzę
34:
dy.
35:
Wſzákże nie ieſt do końcá to rzecżą pewną y prawdźiwą/ ieſli
36:
ná wſzyſtki pożytki ktore z tego Doſyć vcżynienia bierzemy/ pá
37:
trzáć będźiemy. Bo doſyć vcżynne ſpráwy/ ſą nieiákie vzdro
38:
wienia y lekárſtwá/ ktore pokutuiącemu cżłowiekowi ku złych
39:
namiętnośći vzdrowieniu dáne bywáią: ieſt rzecż iáwna iż te
40:
go pożytku ci niemáią/ ktorzy ſámi przez śie doſyc niecżynią.
Doſyć vcżynienie ile ieſt lekárſtwem/ ſámemu tylko pokutuiącemu pomaga.


strona: 230

1:
A niemáſz żadney inſzey Swiątości/ ktoraby więcey modlitw
2:
przy ſwym odpráwowániu miáłá. Co śie bárzo przyſtoynie
3:
dźieie: ábowiem w ten cżás oſobliwie trzebá Chrześćijány na
4:
bożnymi modlitwámi rátowáć. Przeto/ y wſzyſcy inſzy ludźie
5:
ktorzy przy tym będą/ á zwłaſzcżá Plebani/ pilnie Bogá pro
6:
śić/ á iego miłośierdźiu zdrowie y zbáwienie chorego/ co na
7:
bárźiey máią zálecáć.
8:
Ale gdybyſmy iuż pokazáli/ że Oſtátnie pomázanie właſnie y
9:
prawdźiwie ieſt Sákrámentem/ tedy też pokazáć potrzebá/ że
10:
ie ſam Pan Chriſtus vſtáwił/ ktore potym S. Iákub Chrze
11:
ścijánom podał y obiáwił.
Pan CHriſtus tę Swiątość vſtáwił.
Acżkolwiek ſam Zbáwiciel kſtałt
12:
nieiáki pomázánia tego pokazał/ kiedy Zwolenniki ſwoie po dwu
13:
przed ſobą poſyłał. Bo w Ewángeliey ták o nich piſano/ Iż
14:
wyſzedſzy opowiádáli ludźiom áby Pokutę cżynili/ y wyganiá
15:
li wiele Diabelſtwá/ y pomázowáli oleiem wieel chorych/ á by
16:
wáli vzdrowieni.
Marci 6. APOſtołowie chore mázáli/
A wierzyć mamy/ że pomázánie to nie Apo
17:
ſtołowie náleźli/ ále Pan ie roſkazał: á iż ieſt vſtáwiono rá
18:
dniey ku duſznemu niż ku ćieleſnemu vzdrowieniu/ iuż nie onę
19:
w ſobie przyrodzoną/ ále duchowną moc máiąc. Przeto świę
20:
ci Oycowie/ iáko Dźiwiſz/ Ambroży/ Chryſoſtom/ y Grze
21:
gorz wielki/ twierdzą/ ták iż żadnym obycżáiem wątpic nie
22:
mamy/ że tá Swiątość ieſt iedną z śiedmi Kośćiołá S. Pow
23:
ſzechnego Swiątości/ y z wielkim nabożeńſtwem prziymowá
24:
no być ma.
Dionyſ. Ambroży/ Chryſoſtom: Grzegorz wielki Papież.
Trzebá też vcżyć Chrześćijány/ że ácż ten Sákráment w
25:
ſzyſtkim ludźiom ſluży/ iednák ſą niektorzy ktorym niema być
26:
dawány. A naprzod niema byc dawan tym/ ktorzy ſą dobrze
27:
zdrowymi.
Komu they świątośći niepotrzebá.
Bo iż tym Oſtátniego pomázánia dáwáć nietrze
28:
bá/ y Apoſtoł tego vcży/ kiedy mowi: Ieſt kto chor miedzy
29:
wámi: y rozum to pokázuie: Abowiem dla tego ieſt vſtáwio
30:
ne/ áby nietylko duſzę/ ále też ciáło zlecżyło. Gdyż tedy ći ſámi
31:
ktorzy choruią potrzebuią lekárſtwá/ tedyć też tym ſámym kto
32:
rzy ſzkodliwie choruią/ iż śie bac trzebá żeby ták nieumiárli/ tá
33:
Swiątość podawaná być ma. Gdźie iednák ćięſzko grzeſzą ći/
34:
ktorzy dopiero w on cżás niemocnego pomázowáć chcą/ kiedy
35:
iuż żadney o zdrowiu iego nádźieie niemáſz/ y cżućie w nim we
36:
ſpołek z żywotem vſtawa.
Ma być chory márazm dokąd śie dobrze cżuie.
Bo to pewna rzecż/ iż ku doſtąpieniu
37:
obfitſzey łáſki tey Swiątośći/ bárzo to wiele pomaga/ ieſliby
38:
chory świętym Oleiem był pomázan/ dokąd ma w ſobie rozum
39:
zupełny/ á dokád Wiárę y nabożeńſtwo może pokázać.

strona: 235

1:
Przeto ieſt tego po
2:
trzebá/ żeby Páſterze vcżąc Chrześćijány o inſzych Swiąto
3:
śćiách/ tym pilniey o tym Sákrámenćie Swięcenia náucżá
4:
y wykłádáli ie pilniey. A tákie wykładánie/ pożytek wielki
5:
przynieśie.
Co zá pożytek wykładánie Swiątośći Swięcenia przynośi.
Naprzod ſámym Páſterzom/ potym też inſzym kto
6:
rzy wieść ſtan duchowny zácżęli/ á náoſtatek wſzyſtkim w obec
7:
Chrzesćijánom. Páſterzom to pomocno będźie/ iż śie w tey ná
8:
uce ćwicżąc/ ku wzbudzeniu w ſobie łáſki oney ktorey w tey
9:
Swiątośći doſtáli/ więcey śie poruſzą: A inſzym też Duchow
10:
nym/ ktore Pan Bog ku cżęści ſwey powołał będźie to poży
11:
tecżne/ cżęśćią dla tego/ áby też pobożność y nabożeńſtwo w
12:
ſobie cżuli/ cżęścią też dla tego/ aby ony rzecży poználi/ ktore
13:
dobrze vmieiąc/ łátwieyby do wyzſzych ſtanow przyść mogli: A záś wſzyſtkim Chrześćijánom pożytecżno to będźie/ naprzod
14:
áby wyrozumieli w iákiey pocżćiwośći ſłudzy Kośćielni być
15:
máią: potym też/ ponieważ cżęſto śie trafia że śie ich wiele náy
16:
duie/ ktorzy álbo dźiatki ſwe ieſzcże máłe/ dobrą o nich nádźie
17:
ię máiąc/ ná poſługą Kośćielną dáć vmyśláią: álbo ſamy z chu
18:
ćią y z dobrą ſwoią wolą ten ſobie żywot obieráią/ tedy godźi
19:
śie záprawdę áby wiedźieli/ co tey Swiątości oſobliwie za
20:
leczy.
21:
Naprzod tedy Chrześćijánom to powiedźieć trzebá/ iáko
22:
wielka ieſt tego Sákrámentu/ zwłaſzcżá ieſli ná ſłopien iego
23:
nawyżſzy/ to ieſt ná Kápłáńſtwo pátrzyć będźiemy/ zacność y
24:
wyſokość. Bo kiedy Biſkupi y Kápłani ſą iákoby nieiácy tłu
25:
mácże y poſłowie Boży/ ktorzy Piſmá świętego y náuk około
26:
ſpráwowánia żywotá/ imieniem iego ludźi vcżą/ y noſzą tegoż
27:
Páná Bogá oſobę ná źiemi/ tedy iáwna to rzecż ieſt/ że táki ieſt
28:
ich vrząd/ nád ktory żaden więtſzy wymyślon być niemoże.
Bárzo ieſt poważny vrząd Kápłáńſki
Przeto ſłuſznie nietylko Angiołmi/ ále też y Bogi ſą miánowá
29:
ni/ iż moc y władzą Bogá nieśmiertelnego miedzy námi ná
30:
ſobie máią. Ale ácż wielka záwżdy poważność ich bylá/ wſzák
31:
że nowego Zákonu Kápłani/ wſzyſtki inſze Kápłany pocżćiwo
32:
śćią przechodzą: ábowiem oná moc ktorą máią Ciáło y Kreẃ
33:
Páná náſzego poświącáć y ofiárowáć/ tak że y grzechy odpu
34:
ſzcżác/ wſzyſtek rozum ludzki przewyżſza/ nierzkąc áby iey co
35:
ná źiemi rownego y podobnego náleźiono być mogło.

strona: 240

1:
Pocżąć tey potrzebá od pierwſzego ſtrzyżenia/ á vcżyć iż
2:
ono ieſt nieiákim przygotowánim ku inſzych ſtanow przyięćiu.
Pierwſze ſtrzyżenie álbo Clericatus.

3:
Bo iákośie ludźie do Krztu przez záklinánie/ álbo do Małżeń
4:
ſtwá przez śluby przypráwuią/ ták też Duchowni kiedy przez
5:
oſtrzyżenie włoſow Pánu Bogu poślubieni bywáią/ tedy iá
6:
koby śie im przyśćie ku tey świątości Swięcenia otwiera/ po
7:
nieważ śie tám pokázuie/ iákim on być ma/ ktory Swięcenie
8:
przyiąc chce.
Cżemu ie Kleriki zową.
Bo to imię Clericus, ktore ná ten cżás mu dawáią/
9:
z tąd ieſt wźięte/ iż Páná Bogá cżąſtką y dźiedźictwem ſwoim
10:
mieć pocżyna/ iákoby oni ktorzy miedzy ludem Zydowſkim do
11:
ſłużby Bożey obráni y poślubieni byli/ ktorym áby w obiecáney
12:
źiemi iákiey ſztuki roley niedawano/ zákazał Pan Bog kiedy
13:
mowił: Ia ieſtem cżęść y dźiedźictwo twoie. Ale ácżkolwiek
14:
to wſzyſtkiem Chrześćijánom rzecż ieſt poſpolita/ wſzákże oſo
15:
bliwym obycżáiem więcey należy tym/ ktorzy śie ná Bożą ſłuż
16:
bę poświęcili.
Pleſz zkąd przyſzedł/ á co znácży.
Stzygą tedy włoſy ná kſtałt y podobieńſtwo
17:
Korony/ ktorą vſtáwicżnie záchowáć muſzą: á im ná wyżſzy
18:
ſtan potym wſtępowáć będą/ tym też pleſz więtſzy mieć máią.
19:
Co iz podánia Apoſtolſkiego przyſzło/ vcży Kośćioł święty:
20:
gdyż o tákim ſtrzyżeniu/ ſtárzy y poważni Oycowie/ iáko Di
21:
onyſius Areopágitá/ Auguſtin/ y Hieronym cżynią zmiankę.
Dionyſ. Eccleſ. Hierar. cap.6 parte 2.

22:
A powiedáią/ że Piotr S. Apoſtolſkie Kśiążę wnioſł ten oby
23:
cżay/ ná pámiątkę Korony ktora z ćiernia plećiona ná głowę
24:
Zbáwićielá náſzego byłá włożona: áby tego/ co ludźie przezbo
25:
żni ku ſromoćie y męce Páná Chriſtuſowey wymyślili/ Apo
26:
ſtołowie ku cżci y chwale vżywáli:
Ceolfridus in Epiſt. quę eſt apud Bedam lib.5. Hiſt. Anglorum cap. 22.
á przytym pokazáli/ że ſłu
27:
dzy Kośćielni ſtáráć śie máią/ áby we wſzyſtkich rzecżách ná
28:
ſzego Páná Chriſtuſá figurę y podobieńſtwo nośili. Acżkolwiek
29:
niektorzy twierdzą/ że tym znákiem pokázuie śie Krolewſka
30:
zacność/ ktora tym oſobam barzo przyſtoi/ ktorzy w Páńſką
31:
cżąſtkę ſą wezwáni. Bo łatwie rozumieć możemy/ iż to co Piotr
32:
Apoſtoł Chrześćijánom przywłaſzcża/ Wy ieſteście rodzay wy
33:
brány/ Krolewſkie Kápłáńſtwo/ lud święty/ oſobliwſzym y
34:
właſnieyſzym obycżáiem ſługom Kośćielnym należy.
1.Petr.2.


strona: 245

1:
A iż
2:
w Zakonie Ewángeliey świętey/ też rozność Kápłáńſtwo mo
3:
żemy obácżáć/ tedy trzebá będźie vcżyc Chrześćijány/ że tu o
4:
zwierzchnim Kápłáńſtwie mowimy/ ktorego pwnym ludźiom
5:
vcżycżáią: ponieważ ono ſámo ku temu Sákrámentowi Swię=
6:
cenia należy. (y ſámo tylko ieſt Swiątośćią) Ieſt tedy vrząd Kápłáńſki/ Pánu Bogu cżynić Ofiáry/ y
7:
Kośćielne Swiątośći ſzáfowáć/ iáko śie to z obrzędow po
8:
świącánia może pokázáć.
Ná vrząd Kápłáńſki co należy.
Bo Biſkup kiedy kogo ná Kápłáń
9:
ſtwo święći/ tedy naprzod ręce náń kłádźie ze wſzyſtkim Ká
10:
płany ktorzy przy tym ſtoią.
Obrzędy przy święceniu Kápłanow.
Potym Stołę z rámion przeno
11:
ſząc/ krzyżem ią ná pierśiách ſkłádą: w cżym śie ono pokázuie/
12:
iż Kápłán przyoblecżon bywa mocą z wyſokośći/ zá ktorąby
13:
mogł krzyż Páná Chriſtuſow y lekkie iárzmo Zakonu Bożego
14:
znośić/ á ludźiom go też nie ſłowy tylko/ ále przykłádem świę
15:
tego y vcżćiwego żywotá vżycżáć. Potym/ iego ręce świętym
16:
Oleiem pomázuie. A záś/ dáie mu Kielich z winem y Pátenę
17:
mowiąc: Weźmi moc ofiárowáć Bogu Ofiárę/ y Mſze cżytáć
18:
ták zá żywe iáko y zá vmárłe. Przez ktore ſłowá y Obrzędy/
19:
sſtawa śie tłumácżem y pośrzednikiem miedzy Bogiem y ludź
20:
mi. A ten ieſt oſobliwy vrząd Kápłáńſki. Náoſtátek/ ręce dru
21:
gi raz ná głowę iego włożywſzy ták mowi: Weźmi Duchá
22:
świętego/ ktorym ludziom grzechy odpuśćiſz/ będą im odpu
23:
ſzcżone: á ktorym zátrzymaſz/ będą im zátrzymáne. Y dawa
24:
mu onę moc niebieſką/ ktorą też Pan Chriſtus Zwolenikom
25:
ſwoim dał zátrzymáwác y odpuſzcżáć grzechy.
Ioan.20.
A ty ſą właſne y nawiętſze ſtanu Kápłáńſkiego vrzędy: kto
26:
ry ſtan ácż ieden ieſt/ wſzákże rozmáite zácności y władzey ſło
27:
pnie ma. Pierwſzy ſłopień ieſt tych/ ktore proſtymi Kápłany
28:
zową/ ktorycheſmy iuż vrzędy powiedźieli.
W Kápłáńſtwie ſą rozmáite słopnie.
Wtory ſłopień ieſt
29:
Biſkupow/ ktorzy z oſobná káżdemu Biſkupſtwu ſą przełoże
30:
ni/ áby nietylko ine ſługi Kośćielnę/ ále wſzyſtek lud Chrześći
31:
áńſki rządźili/ á z wielką pilnośćią y pracą o ich śie zbáwienie
32:
ſtáráli.
Biſkupi y vrząd ich.
Przeto w Piſmie świętym cżęſto Páſterzmi Owiec ſą
33:
miánowáni/ ktorych też vrząd y powinność Páweł S. opi
34:
ſał: iáko w Dźieiách Apoſtolſkich cżytamy/ w onym Kazániu
35:
ktore do Ephezow cżynił:
Act.20. 1. petr.5.
tákże y Piotr S. Apoſtolſkie Kśią
36:
żę/ nieiáki Boſki kſtáłt álbo regułę Biſkupiego vrzędu podał/
37:
ku ktoremu ieſliby żywot ſwoy Biſkupi chćieli obrácác/ bez wąt
38:
pienia będą dobrymi Páſterzmi/ y zá to ie wſzyſcy mieć będą.

strona: 249

1:
Abo

strona: 250

250.O Swiątośći.
1:
wiem ná tym świećie niemoże śie nie ſzcżęśliwſzego Chrześcijá
2:
nom przydác nád to/ áby ich vmyſł żadną tego świáta pracą.
3:
rozerwány niebędąc/ á vſkromione y zágáſzone wſzyſtki ćiáłá
4:
ſwego namiętności máiąc/ tylko śie w ſámym nabożeńſtwie y
5:
w rozmyślániu rzecży niebieſkich obierał
Naſzcżeśliwſzeo co ná świecie.
Ale iż (iáko tenże A
6:
poſtoł świádcży) káżdy właſny dar ma od Bogá/ ieden ták á
7:
drugi owák:
1.Cor.7.
á iż też Małżeńſtwo ták wielkimi y Boſkimi dá
8:
ry ieſt ozdobione/ że właſnie y prawdźiwie miedzy inſzymi Po
9:
wſzechnego Kośćiołá Swiatośćiámi policżone ieſt: Pan Ch
10:
riſtus też Weſele Małżeńſkie álbo Gody oſobą ſwoią ozdobić
11:
racżył/ tedy śie z tąd iáſnie pokázuie/ iż o Małżeńſtwie vcżyć
12:
lud potrzebá: zwłaſzcżá iż obácżyć możemy/ że y święty Pá
13:
weł/ y S. Piotr ná wielu mieścách pilnie piſáli o tych rzecżách/
14:
ktore nie iedno ku zacnośći/ ále też ku Małżeńſkiemu vrzędu
15:
należą.
Ioan.2.
Abowiem Duchem Bozym będąc nátchnieni/ bárzo do
16:
brze to rozumieli/ iáko wiele y iáko zacnych pożytkow ſpolność
17:
Chrześcijánſka doſtáć może/ ieſliby ludźie wierni Swiątośc
18:
Małżeńſką poználi/ y w cáłości ią chowáli: A záś/ ieſliby o
19:
niey niewiedźieli y iey nierozumieli álbo zániedbáli/ przyſzłyby
20:
ná Kośćioł wielkie ſzkody y doległośći. Naprzod tedy náturę
21:
y moc Małżeńſtwá wyłożyc potrzebá. Bo gdyż cżęſtokroć wy
22:
ſtępki nieiákie vcżćiwośći podobieńſtwo máią/ tedy ſtrzedz te
23:
go potrzebá/ żeby ſnadź Chrześćijánie fáłſzywym Małżeńſtwá
24:
podobieńſtwem oſzukáni/ duſze ſwey ſzkárádą y mierźioną cie
25:
leſną plugáwością niezmázáli. Co áby śie lepiey mogło poká
26:
záć/ od tego pocżniemy co śie przez to ſłowo rozumie.
27:
Małżeńſtwo dla tego po Láćinie zową Matrimonium, iż Nie
28:
wiáſtá nawięcey przeto zá Mąż iść ma/ áby mátką byłá:
MALzeńſtwá przezwiſká.
álbo
29:
że Mátcżyn vrząd ieſt/ iżby płod pocżęłá/ rodźiłá/ y wycho
30:
wáłá
Matrimonium CONiugium a coniugendo. Nuptię ab obnubendo.
Też ie miánuią Coniugium, to ieſt Złącżenie: iż właſna
31:
Zoná z Mężem ſwoim/ iákoby w iedno śie iárzmo ſprząga: iáko
32:
y po Polſku Małżeńſtwo od złącżenia Mężá z Zoną. Zową ie
33:
też Nuptię, ábowiem/ iáko nowi Swięty Ambroży/ Pánny zá
34:
krywáły śie dla wſtydu: przez co śie też znácżyło/ iż Mężom
35:
ſwym poſłuſzne y poddáne być miáły.
Ambr.Lib.1.de Abraam ca. 9 in fine.
A poſpolićie Doktorowie ták ie opiſuią: Małżeńſtwo ieſt mie
36:
dzy porządnymi oſobámi/ Mężá y Niewiáſty Małżeńſkie złą
37:
cżenie/ ſpolność żywotá nierozdźielną máiąc.
MAłżeńſtwo co ieſt.
Ktorego opiſánia
38:
cżęści/ áby łátwiey zrozumiáne byc mogły/ tedy vcżyć potrze
39:
ba/
Do MALżeńſtwá cżego potrzebá.
że ácż to wſzyſtko w práwym y w doſkonáłym Małżeńſtwie
40:
być ma/ iáko wewnętrzne przyzwolenie/ á zewnętrzna ſłowna

strona: 251

Małżeńſtwá.251.
1:
vmowá/ także y przyrzecżenie/ y związánie ktore z onego przy
2:
rzecżenia pochodźi:

strona: 255

1:
Ty tedy ſą przycżyny/ z ktorych ma káżdy
2:
áby iednę przed śię wźiąć/ chceli pobożnie y z nabożeńſtwem
3:
iáko ſynom ludźi świętych przytoi zácżąc Małżeńſtwo.
4:
A ieſli ku tym pzycżynam ieſzcże też y drugie przyſtąpią/ zá
5:
ktorymiby ludźie zacżynáli Małżeńſtwo/ á obieráiąc Zony/ ie
6:
dnęby oſobą niż drugą woleli/ tákże też chuć máiąc ku oſtáwie
7:
niu dźiedźicá/ ná bogáctwo/ vrode/ domu zacność/ y obycżá
8:
iow podobieńſtwo pátrzáli:
Z tymi Malżeńſtwá przicżynámi drugie śie oſtoią.
tedy tákowe przycżyny iśćie przy
9:
gány niemáią/ ponieważ Swiątośći Małżeńſtwá nie ſą prze
10:
ciwne. Bo w Piſmie świętym Pátryárchy Iakobá niegánią
11:
dla tego/ iż Rachel prze iey cudnośc a niż Lią wolał.
Geneſ.29.
A ty rzecży o Małżeńſtwie/ ile ieſt przyrodzonym złącżenim/
12:
rozpowiedáć będźie trzebá. Ale ile ieſt Sákrámentem/ muſzą
13:
Plebani wykłádáć/ że właſność iego dáleko ieſt zacnieyſza/ y
14:
ściąga śie ku wyżſzemu końcowi.
Ktora ieſt właſnosć Małżeńſtwá/ ilę ieſt ſákrámentem.
Bo iáko Malżeńſtwo/ ile ieſt
15:
przyrodzonym złącżenim/ ná pocżątku świátá ku rozmnożeniu
16:
ludzkiego rodzáiu ieſt vſtáwiono: ták potym zacność Swiąto
17:
śći byłá mu przydaná/ áby śie ludźie ku prawdźiwey Bogá y
18:
Zbáwićielá naſzego Páná Ieſu Chriſtá ſłużbie rodźili/ y wycho
19:
wáni byli. Abowiem kiedy Pan Chriſtus chćiał onę wielką po
20:
winowátość ktorą ma z Kośćiołem pokázáć/ y ſwoiey przeći
21:
wko nam wielkiey miłośći znák iáki pewny dáć/ tedy onę świą
22:
tobliwość ták wielkiey táiemnice/ oſobliwie przez to Mężá y
23:
Niewiáſty święte złącżenie oznáymił. A iż śie to bárzo ſłuſznie
24:
sſtáło/ z tąd rozumieć możemy/ że miedzy ludzkim powinowác
25:
twem/ żadne ludźi miedzy ſobą ták bárzo niewią że iáko Mał
26:
żeńſtwo/ y wielką ſą weſpołek Mąż y Zoná miłośćią y życżli
27:
wością ſpoieni. A dla tegoć cżęſto Piſmo święte/ podobień
28:
ſtwem Małżeńſkim to Boſkie Páná CHriſtuſá z Kościołem
29:
złącżenie/ nam przd oczy kłádźie.
30:
A iż Małżeńſtwo ieſt Swiątośćią/ Kośćioł święty Páw
31:
łá S. mocą vtwierdzony záwżdy to zápewne trzymał.
MAłżeńſtwo ieſt prawdźiwie Swiątośćią.
Bo ták
32:
do Ephezow piſze: Mężowie máią miłowáć Zony ſwoie/ tak
33:
iáko właſne ćiáłá. Kto miłuie zone ſwoię/ ſam śiebie miłuie.
Epheſ.5.

34:
Boć wżdy żaden niemiał nigdy ćiáłá ſwego wnienawiśći/ ále
35:
ie karmi y żywi/ ták iáko y Pan Chriſtus Kościoł ſwoy: ábo
36:
wiem ieſteſmy cżłonkámi ćiáłá iego/ z ćiáłá iego y z kośći iego:

strona: 260

1:
Bo/ iáko Páweł S. nápiſał/ roſkazał Pan áby Zoná
2:
od Mężá nieodchodźiłá/ á ieſliby odeſzłá/ żeby ták bez Mężá
3:
zoſtáłá/ álbo śie z Mężem ſwoim poiednáłá: á iżby też Mąż
4:
nieopuſzcżał Zony. Bo ieſli Małżeńſtwo (ile Sákrámentem
5:
ieſt) znácży Páná Chriſtuſowe z Kośćiołem złącżenie/ tedy to
6:
być muśi/ iż iáko Pan Chriſtus z Kośćiołem ſwoim nigdy śie
7:
niedźieli/ ták też Zoná od Mążá/ ile śie zwiąſki Małżeńſtwá
8:
dotycży/ odłącżona być niemoże. Ale iżby śie tá święta ſpol
9:
ność łátwiey bez iákiego vſkarżánia záchowáć mogłá/ tedy po
10:
wiedáć będźie potrzebá/ ony Mężá y Zony powinności/ ktore
11:
święty Páweł y święty Piotr wypiſáli.
12:
Ieſt tedy ten vrząd Mężá/ áby Zonę dobrze y vcżćiwie cho
13:
wał. Niewiáſtá ktorąśmi towárzyſzką dał. y dla
14:
tego śie to sſtáło/ iáko vcżyli niektorzy święci Oycowie/ iż oná
15:
nie z nog/ ále z boku Mężowego byłá ſtworzoná.
1.
Iáko też nie
16:
vcżyniono iey z głowy/ áby nierozumiáłá że ieſt Pánią ſwemu
17:
Mężowi/ ále iż ieſt iemu poddáną.
2.
Przyſtoi też Mężowi/ áby
18:
śie iáką rzecżą álbo pracą vcżciwą záwżdy báwił/ cżęśćią dla te/
19:
go/ żeby mogł doſtátcżyć cżego wychowániu domowemu po
20:
trzebá/ cżęścią też dla tego/ áby proznowánim niegnuśniał:
21:
z ktorego poſpolićie wſzyſtko złe pochodźi.
3.
Ieſzcże/ ma cżeladź
22:
dobrze opátrzyć/ y obycżáiow ich wſzyſtkich popráwiáć/ á z nich
23:
káżdego mieć ná wodzy.
24:
Záśię/ Zony ten vrząd będźie/ ktory Piotr S. wylicża ták
25:
mowiąc:
Zony powinność.
Niewiáſty niech będą poddáne Mężom ſwoim/ áby
26:
y ci ktorzy niewierzą ſłowu Bożemu/ przez przemieſzkawánie
27:
z niewiáſtámi ſwymi/ bez ſłowá byli pozyſkáni/ obacżáiąc w
28:
boiáźni święte obcowánie wáſze.
1.Petr.3.
Ktorych włoſy niech niebędą
29:
zewnątrz/ áni śie złotem niech nieokłádáią/ áni zbytnim ſzat
30:
ochędoſtwem zdobią: ále o to śie niech ſtáráią/ áby ten cżło
31:
wiek ſerdecżny ktory ieſt ſkryty/ w nienáruſzeniu ſpokoynego y
32:
ſkromnego duchá/ ktory ieſt przed oblicżnością Boży/ był bo
33:
gátym. Boc śie też ták niegdy ybieráły Niewiáſty święte/ w
34:
Pánu Bogu nádźieię máiąc/ á Mężom właſnym poddáne bę
35:
dąc: Iáko Sará Abráhámowi poſłuſzna byłá/ zowąc go Pá
36:
nem ſwoim. Będźie też oſobliwa tá ich praca/ áby dźiátki pobożnie wy
37:
chowáły/ y ſtátku domowego pilnie ſtrzegły.
2.
A niechay z chu
38:
ćią zoſtawáią w domu/ chybá żeby ym wyniśc potzeba byłá:
39:
cżego też bez woley Mężowey niech nigdy czynic nieśmieią.

strona: 264

1:
A nietylko tá rzecż zruſzy Chrześcijány ku cho

strona: 265

Bożym Przykazaniu.265.
1:
wániu Przykazánia Boſkiego/ ále też y ku dźiękowániu pobu
2:
dźi/ że wżdy Pan Bog ſam wolą ſwoię w ktorey śie náſze zbá
3:
wienie zámyka/ nam oznáymić racżył. Prztoż nie ná iednym
4:
mieyſcu Piſmo święte to wielkie dobrodźieyſtwo pokázuiąc/ v
5:
pomina lud áby y zacność ſwoię y Páńſką dobrotliwość pozná
6:
li:
Deuter.4.
iáko w piątych Kśięgách Moyzeſzowych álbo w Deutero
7:
nomium cżytamy: To ieſt (práwi) mądrość wáſzá/ y wáſz
8:
rozum przed rozmáitymi ludźmi/ áby wſzyſcy ſłyſząc ty Przy
9:
kazánia/ mowili: Toć to lud mądry y rozumny/ á narod wiel
10:
ki. Y záśię w Pſálmiech: Nieucżynił tak żadnemu narodowi/
11:
áni mu obiáwił ſądow ſwoich.
Pſal.147.
A ieſli Pleban ieſzcże k temu obycżay/ ktorym ten Zakon był
12:
dan z Piſmá S pokaże/ tedy łatwie rozumieć będą Chrześci
13:
ánie/ z iáką pobożnośćią y z iáką pokorą ten Zakon od Bogá
14:
przyięty chowáć máſą.
Zakon z iáką powaga dány
Bo trzy dni przed tym niż był dan/ ro
15:
ſkazano było wſzyſtkim od Bogá/ áby ſzáty ochędożyli/ żon
16:
ſwoich áni sie dotykáli/ żeby ták ſnádnieyſzy y gotowſzy byc
17:
mogli ku Práwá tego przyięćiu: á iżby śie też ná dźień trzeći
18:
wſzyſcy zeſzli.
Exodi 19.
Potym kiedy iuż do gory przywiedźieni byli/
19:
z ktorey Pan miał im przez Moyzeſzá Zakon dáć/ tedy Moy
20:
zeſzowi tylko roſkazał áby wſtąpił ná gorę: Ná ktorą Pan Bog
21:
z wielkim Mágeſtatem przyſzedł/ á mieyſce ono gromy/ łyſká
22:
wicámi/ y ogniem/ y gęſtą mgłą obtocżył/ tákże z Moyzeſzem
23:
mowic pocżął/ y Zakon mu dał. A nie dla żadney inſzey rzecży
24:
mądrość Boża to vcżynić racżyłá/ iedno áby nas vpomionęłá/
25:
iż cżyſtym y pokornym ſercem Páńſki Zakon prziymowáć ma
26:
my: á ieſlibyſmy go zániebáli/ iż od ſpráwiedliwośći Bo
27:
ſkiey zá to męki gotowe mamy.
Przygotowánie ku przyiećiu Zakonu/ co znácżyło.
A owſzem niechay Pleban pokaże/ iż tákowe Przykazánia
28:
trudności w ſobie niemáią: cżego tym ſámym Auguſtiná świę
29:
tego dowodem będźie mogł náucżyc: ktory ták mowi: Iákoż
30:
to rzec kto może/ áby niepodobno było cżłowiekowi miłowác:
PRZykazánia Boże nie ſą ćięſzkie.

31:
Miłowáć/ mowię ták/ dobrotliwego ſtworzyćielá y nałáſká
32:
wſzego Oycá/ á potym też y ćiáło ſwe w bráciey ſwey? A kto
33:
miłuie/ tenći Zakon wypełnił.
Rom.13.1.Ioan.5.
Przeto Ian Apoſtoł iáwnie świá
34:
dectwo dawa/ że Przykazánia Páńſkie nie są ćięſzkie. Bo (iá
35:
ko świadcży Biernat S.) żadneyby rzecży ſpáwiedliwſzey/
36:
żadney poży
37:
tecżnieyſzey (nád Miłość) Pan od cżłowieká był niewyćiągał.
38:
Dla tego dźiwuiąc śie Auguſtin wielkiey Boſkiey dobroci/ ták
39:
do niego mowił:

strona: 270

1:
Nád to/ ábyſmy rozu
2:
mieli iuż przy ſłużbie Bożey będąc/ że dáleko ci ſzcżęśliwſzymi
3:
ſą ktorzy Pánu Bogu/ niżli ktorzy świátu ſłużą. O cżym Pi
4:
ſmo też nas vpomina. Bo ták mowi:
2.Paral.12.
Wſzákże ſłużyć mu bę
5:
dą/ (to ieſt Pogáńſkiemu Krolowi) áby poználi iáko wielka
6:
rozność ieſt między ſłużbą moią á ſłużba Kroleſtwá źiemſkiego. Ieſzcże k temu wykłádáć będźie/ iż więcey niż po cżterzy ſtá
7:
lat ſpełnił dopiero Pan Bog obietnicę ſwoię: á to/ iżby śie był
8:
on lud wiárą y nádźieią wſpierał.
Cżemu P.Bog nierychło Zydom obietnicę ſwą ſpełnił.
Bo chce Pan Bog iżby wy
9:
chowáńcy iego/ vſáwicżnie nań śie ſpuſzcżáli/ á w iego do
10:
broci wſzyſtkę nádźieię ſwą pokłádáli: iáko w pierwſzego Przy
11:
kázánia wykłádźie powiemy.
12:
Náoſtátek/ będźie obacżał mieyſce y cżás/ ktorego lud Zy
13:
dowſki ten Zakon wźiął od Bogá:
Cżemu ná puſzcży po wyśćiu z Egyptu/ P. bog Zakon dał.
to ieſt kiedy z Egyptu wy
14:
wiedźiony przyſzedł ná puſzcżą/ á to iżby przyćiągniony pámię
15:
ćią świeżego dobrodźieyſtwá/ y vſtráſzony oſtrośćią mieyſcá
16:
onego ná ktorym w ten cżás mieſzkał/ ſpoſobnieyſzy był ku przy=
17:
ięciu Zakonu. Abowiem ludźie przez ty náwięcey zniewoleni by=
18:
wáią/ ktorych dobrotliwość poználi: y do rátunku śie Boſkie
19:
go wiec vćiekáią/ kiedy bacżą
20:
ie mieć niemogą. Skąd rozumieć mamy/ że Chrześcijáni tym
21:
ſkłonnieyſzy ku przyięciu niebieſkiey náuki będą/ ym śie bárźiey
22:
od lubośći tego świátá/ y od roſkoſzy ćieleſney odſtrzelą: iáko
23:
Prorok nápiſa:
Eſaię 28.
Kogo Pan vmieiętnośći náucży? y komu da/
24:
żeby co ſłyſzy rozumieć to mogł? odſádzonym od mleká/ y oder
25:
wánym od pierśi. Przeto niechay śie ſtára Pleban/ á ile może
26:
niech to przewiedźie/ áby ludźie Chrześcijáńſcy záwżdy ſłowá
27:
ty ná pámięći mieli: Iam ieſt pan Bog twoy. Z ktorych rozu
28:
mieć będą/ iż dawcą Práwá tego máią ſwego Stworzyćielá/
29:
ktory ſtworzył ie/ y záchowanie ie. A ſłuſznie też ono mowić mo
30:
gą:
Pſal.94.
On ieſt Pan Bog náſz/ ámy lud Páſtwiſká iego/ y owce
31:
ręki iego. Ktorych ſłow vśilnie y cżeſte przypominánie tę moc
32:
miec będźie/ áby Chrześćijáni ku chowániu Zakonu chutliw
33:
ſzymi śie sſtáli/ á grzechow ſwych poprzeſtáli.
34:
A co tám dáley ſtoi: Ktorym ćię wywiodł z źiemie Egypt
35:
ſkiey z domu niewoley:
Nietylko Zydom ále y wiernym ludziom ty słowá służą
ácżkolwiek śię zda że to Zydom tylko
36:
ſłuży/ ktorzy z Páńſtwá Egyptſkiego wyzwoleni: byli: wſzák
37:
że ieſli ná wnętrzny ſpoſob zbáwienia poſpolitego pátrzác będźie
38:
my/ tedy to dáleko więcey ludźiem Chrześćijáńſkim należy/ kto
39:
rzy nie z niewoley Egyptſkiey/ ále z kráiny grzechowey/ y z mo=
cy ćie=


strona: 271

Wierz w Bogá iednego.271.
1:
cy ćiemności od Bogá wyrwáni/ á w Kroleſtwo ſyná ſwey
2:
miłości ſą przenieśieni:

strona: 274

1:
¶ A ieſli ieſzcże powiedzą/ że śie to dla ſłabości y niedoſtátku

strona: 275

Wierz w Bogá iednego.275.
1:
wiáry náſzey dźieie/ iż przycżyny Swiętych vżywamy: coż od
2:
powiedzą ná on ácżkolwiek miał
3:
oſobliwe wiáry ſwey zálecánie/
Swiętych nie dla słabośći wiáry náſzey vzywamy.
co mu ie ſám Pan dał/ przed
4:
śię ſtárſze y zacnieyſze miedzy Zydy poſłał do Zbáwićielá náſze
5:
go/ áby choremu ſłudze iego vprośili zdrowie/
Math.8.
Przeto ácż wy
6:
znáć muśimy/ iż iednego mamy Pośrzedniká Páná Chriſtuſa/
Lucę 7.1. Tim.2.
ktory ſam ieden przez kreẃ ſwoię nas z Oycem niebieſkim poie
7:
dnał/ á ktory odkupienie wiecżne nálazwſzy/ raz tylko do świą
8:
tnice wſzedł/ y zá námi śie przycżyniáć nieprzeſtawa: wſzákże
9:
śie z tąd niezámyka áni ono zá tym przyść może/ áby śie nam
10:
iuż ku łáſce świętych ludźi niegodźiło vćiekáć.
Heb.9.7.
Bo ieſliby dla te
11:
go niegodźiło śie nam przycżyn Swiętych vżywać/ iż iednego
12:
mamy obrońcą Páná Ieſu Chriſtá/ zażby śie był tego ważył
13:
Apoſtoł/ áby ták pilnie prośił żeby go brácia żywiący/ v Páná
14:
Bogá modlitwámi ſwymi wſpomogli?
Páweł ſ. ludzkiey pomocy wzywa.
Rom.15.Hebr.13.
Abowiem modlitwy
15:
żywych ná świećie/ niemieyby vmnieyſzyli zacnośći y chwały
16:
Pánu Chriſtuſowi Pośrzednikowi náſzemu/ iáko y przycżyny
17:
onych Swiętych ktorzy iuż w niebie ſą.
18:
Ale kogoż do tego nieprzywiodą ony cudá/ ktore ie przy ich
19:
grobiech sſtawáią? áby wierzył że y cżeść Swiętym wyrzą
20:
dzaná byc ma/ y przycżynę ſwoię cżynią do Páná Bogá zá ná
21:
mi?
Cudá w grobow Swiętich.
gdy ślepi/ w ręku y w inſzych cżłonkách vłomni/ ku pier
22:
wſzemu zdrowiu przychodzą/ vmárli ożywáią/ Szátánowie
23:
z cżłowiecżych ćiał vciekáią? ktorych cudow iuż nierzkąc ſłychá
24:
li/ iáko inſzych ludźi niemáło/ áni cżytáli iáko wiele mężow za
25:
cnych/ ále iż ie ſámi widźieli/ doſtátecżni świádkowie Ambro
26:
ży y Auguſtin święty/ w Kśięgách ſwoich to nápiſáli.
Ambro. Epiſt.85. et Serm.91. Aug.lib.22. de Ciuit. Dei ca.8. Et Epiſt.137.
A coż
27:
wiele trzebá? Ieſli ſzáty/ ieſli chuſtki/ ieſli też ćień Swiętych
28:
dokąd byli ná świećie/ y niemocy odganiał/ y zdrowei przyw
29:
racał/ ktoż będźie śmiał twego przeć/ iż Pan Bog przez święte/
30:
prochy/ przez kości/ y przez inſze świętych ludźi Reliquie/ tyż
31:
cudá dźiwnym obycżáiem ſpráwuie?
Act.19.6 et 5.
Pokazáło śie to ná onym
32:
trupie/ ktory ták wrzucony z przygody w grob Elizeuſzow/ dot
33:
knąwſzy śie ćiáłá iego wnet ożył.
4.Reg.13.

34:
¶ A co dáley w tym Przykazániu ſtoi: Niebędźieſz cżynił ſobie
35:
rzezánego ſłupu álbo obrázu/ áni żadnego podobieńſtwá tych
36:
rzecży ktore ſą w neibie/ y ktore niſko ná źiemi/ áni też ktore ſą
37:
w wodźie pod źiemią/ niebędźieſz śie ym kłániał áni pocżćiwo
38:
śći wyrządzał: niektorzy Doktorowie mniemáiąc żeby to dru
39:
gim (od onego pierwſzego/ Niebędźieſz miał Bogow obcych)
40:
Przykazániu było/

strona: 279

1:
Toż też ciáło/ Páńſkim obietnicom podcżás niewierząc/ mnima
Aa 2żeby


strona: 280

280.Pierwſze Przykazánie B.
1:
żeby moc nieprzyiáćielſka ták wielka byłá/ iż nietuſzy ſobie/ áby
2:
ym przeciwic śie y wytrwáć ie miáło. Ale mocna y ſtałá wiárá
3:
nic nieſzwánkuiąc/ gdyż śie mocą Boſką wſpiera/ ludźie záś
4:
krzepi y posila:
Pſal.26.
Bo ták mowi: Pan ieſt oświecnim moim y
5:
zbáwienim moim/ á kogoż bać śie będę?
6:
Druga pobudká ieſt/ oná Boſka miłość zawiſna: (ktorą po
7:
Láćinie Zelum zową) Abowiem cżáſem ludźie mnimáią/ iż P.
8:
Bog o ludzkie rzeczy nic niedba/ áni dba o to ieſli Zakon iego
9:
chowamy álbo łamiemy:
Cżego nas vcży miość Boſka zawiſna.
zá cżym przychodźi wielkie zámieſzá
10:
nie w żywoćie. Ale kiedy wierzymy że Pan Bog ieſt Zelotes, to
11:
ieſt w miłośći zawiſny/ tedy rzecży tákowey rozmyślánie/ ła
12:
twie nas w náſzey przyſtoynośći zátrzyma.
P.Bog cżemu śie zawie Zelotes.
A tá miłość zawi
13:
ſna ktorą Pán Bogu przywłaſzcżamy/ nie znácży iákiego ſer
14:
decżnego zruſzenia/ ále znácży onę miłość y łáſkę/ ktorą Pan
15:
Bog niedopuſzcża áby ktora duſzá bez pomſty ſwowoluie żyć
16:
miáłá/ á ty wſzyſtki ktorzykolwiek od niego odpawſzy vdáią
17:
śie w pługáſtwo zátraca.
Co to ieſt miłość Boża zawiſna.
Pſál.72.
Ieſt tedy Zawiſna miłośc Boża/
18:
bárzo cicha y ſzcżyra ſpráwiedliwość iego/ przez ktorą duſzá
19:
ludzka zepſowana fáłſzywymi náukámi y zlymi chciwośćiámi/
20:
precż odrzucona y od małżeńſtwá Bożego iáko Zoná cudzołożna
21:
oddalona bywa:
Zelus Dei quid ſit.
A tę miłość Bożą Zawiſną/ ná ten cżás bár
22:
zo ſłodką y wdźięcżną być cżuiemy/ kiedy śie iego wielka y z ku
23:
wierze niepodobna przećiwko nam dobra wola/ przez táką mi
24:
łość zawiſną pokázuie. Bo miedzy ludźmi nie náyduie śie mi
25:
łość gorętſza/ áni więtſze y śćiśleyſze zwiazánie/ iáko tych o ży
26:
wą w Małżeńſtwie.
Iáko P. Bog ludźie zawiſnie miłuie/ ták też oni miłowáć go máią
Przeto vkázuie Pan Bog iáko nas miłu
27:
ie/ kiedy śie cżęſ
28:
to álbo Pánicowi/ álbo Małżonkowi przyrow
29:
náiąc/ Zelotem, to ieſt w miłości zawiſnym śie zowie: Dla te
30:
go niech ná tym mieyſcu vcży Pleban/ że ludźie ták máią być ch
31:
ćiwi chwały y cżći Bożey/ iżby rádniey zawiſnie miłuiącymi/
32:
niżli proſto miłuiącymi/ ſłuſznie nazwáni być mogli/ przykłádem
33:
onego Proroká ktory ſam o ſobie mowił: Zalem wielkim roz
34:
żaliłem śie dla Páná Bogá Zaſtępow.
3. Reg.19.
Y owſzem ſámego Pá
35:
ná Chriſtuſá niech náśláduią/ ktory mowił Zawiſna miłość
36:
domu twego gryźie mię.
Pſal.68. Ioan.2.
Trzebá też to zágrożenie wyłożyc/ że niedopuśći tego Pan
37:
Bog áby ludźie grzeſzni przez karánia byc mieli/
Pan Bog złe karze.
ále ie iáko
38:
Oćiec łáſkáwie/ álbo iáko będźa ćięſzko y ſrogo káráć będźie.
39:
Co ná inſzym mieyſce znácżac Moyzeſz mowi:
Deuter.7.
A poznaſz że P.
40:
Bog twoy ſam/ ieſt Bog mocny y wierny/ vmowę y miłośier
41:
dźie záchowáiąc tym ktorzy go miłuią/ y tym ktorzy Przykazá=

strona: 281

Wierz w Bogá iednego.281.
1:
nia iego ſtrzegą/ do tyśiącá narodow.

strona: 285

1:
Mo
2:
wi Dawid: Będę błogoſłáwił Páná cżáſu káżdego/ záwżdy w
3:
vſtách moich chwałá iego trwáć będźie.
Pſál.33.

4:
¶ Ale acż Przyśięgá ieſt dobra/ wſzákże cżęſtego iey vżywánia
5:
chwálić niemamy.
Przyśięgą dobrą ácż Imię BOże czćimy/ wſzákże źle iey cżęſto vżywáć.
Y w tym tá iey rozność zależy/ iż Przyśię
6:
gá przeto ieſt tylko vſtáwiona/ áby byłá iákoby nieiákim lekár
7:
ſtwem ludzkiey krewkośći/ y potrzebnym narzędem ku dowie
8:
dźieniu tego co powiedamy. Bo iáko ćiáłu niemáią być dáne le
9:
kárſtwá áżby byłá potrzebá/ ktorych cżęſte vżywánie ieſt bárzo
10:
ſzkodliwe: ták też nie ieſt rzecż dobra Przyśięgi vżywác/ iedno
11:
zá wielką y ſłuſzną przycżyną. A ieſliby iey cżęſto vżywano/ nie
12:
tylko iż niepomoże/ ále też wielką ſzkodę przynieśie. Przeto chę
13:
dogo piſze S. Chryſtoſom:
Chryſ. ho.26. ad pop. Antioch. Przyśiegá pocżęłá śie ná ten cżás/ kiedy śie byli ludźie ſkáźili.
Niezáraz keidy śie świát pocżął ná
14:
ſtáłá Przyśiegá/ ále kiedy iuż byl dobrze wzroſł/ y kiedy grzechy
15:
bárzo rozſzerzone wſzyſtek świát opánowáły/ á práwie żadna
16:
rzecż w ſwey klobie niezoſtáłá/ ále wſzyſtko śie bylo wzruſzyło/
17:
y rzecży śie y ták y owák bárzo mieſzały: á ieſzcże k temu (co
18:
miedzy wzyſtkimi rzecżámi naćieżſzego bylo) kiedy iákmiarz
19:
wſzyſcy ludźie ſproſnie śie byli w báłchowáſtwo vdáli/ tedy
20:
dopiero zá tym nierychło miedzy ludźi Przyśięgá śie
21:
záwźięłá. Bo gdy w tákowey niewierności ludzkiey/ y w ták wielkiey zło
22:
ści/ kiedy trudno kto mogł byc ku wierzeniu przywiedźion/ te
23:
dy Páná Bogá ná świádectwo wzywáli.
24:
Ale iż w tey cżęśći Przykazánia/ oſobliwie vcżyć tego trzebá
25:
Chrześćijány/ iákoby Przyśięgi świątobliwie y pobożnie vży
26:
wác mieli:
Przyśięgáć co ieſt.
tedy też naprzod powiedźieć potrzebá/ że Przyśię=
27:
gáć nic inſzego nie ieſt/ ieno Pánem Bogiem świádcżyć: kto
28:
rymbykolwiek ſpoſobem y obycżáiem ſlow tho świádectwo śie
29:
sſtáło. Bo wſzyſtko to iednáko waży mowić/ Swiádek mi ieſt
30:
Pan Bog/ álbo Przez Páná Bogá. Ieſt też y to Przyśięgá/
31:
kiedy ku potwierdzeniu Wiary przez ſtworzone rzecży przyśię
32:
gamy: iáko przez święte Boſkie Ewángelie/ przez Krzyż/ przez
33:
Kośći/ y przez imię Swiętych/ y przez rzecży inſze.
Przyśięgaż ná Bogá/ chociaż przez ſtworzone rzecży.
Abowiem
34:
ty iſte rzecży nieczynią ſámy z śiebie ważnośći álbo mocy w
35:
Przyśiędze/ ále Pan Bog to ſam dźiáłá/ ktorego Mágeſtatu
36:
Boſkiego iáſność świeći śie w tych rzecżách. Zá tymżeć też to
37:
idźie/ że y ná Ewángelią przyśięgáiąc przez Páná Bogá ſá=
38:
mego przyśięgáią/ ktorego śie prawdá w Ewángeliey zámy=
39:
ka y obiáſnia. Tákże przyśięgáiac y przez Swięte ktorz ſą Ko=
40:
śćioły Bożymi/ w ktorzy prawdźie Ewángelicy wierzyli á pil=
41:
nie ią trzymáli/

strona: 290

1:
A nietylko ten fáłſzywie
2:
przyśięga/ ktory przyśięgáiąc twierdźi/ iż to rzecż ieſt praw
3:
dźiwą ktorą wie byc fáłſzywą/ ále też y on/ ktory przyśięgáiąc
4:
potwierdza to/ co mnima byc rzecż fáłſzywą/ choćiáżby oná
5:
prawdźiwą byłá.
Kto fałſzywie przyśięga.
Bo gdy kłamſtwo dla tego kłamſtwem y
6:
nieprawdą ieſt/ iż ie przećiwko myśli y rozumowi mowimy/
7:
(inácżey wiedząc y rozumieiąc) tedyć to iáwna rzecż ieſt/ iż (kto
8:
co tákiego twierdźi) ten kłáma y krzywo przyśięga.
MENdacium, quasi contra mentem dictū.

9:
¶ Tákże też y on krzywo przyśięga/ ktory ná to przyśięga co
10:
rzecżą prawdźiwą być rozumie/ choćiażby oná fáłſzywą byłá:
11:
chybá iżby wſzyſtkę pilność y wſzyſtko ſtáránie vcżynił/ áby śie
12:
rzecży dowiedźieć y wypytáć doſtátecżnie mogł. Bo ácż táka
13:
przyśięga/ z myślą y z rozumem igo śie zgádza/ przedśie on
14:
temu Przykazániu winien zoſtawa.
15:
¶ Więc y ten przećiwko Przykazániu temu grzeſzy/ gdyż wypełnić te
16:
go co przyrzekł niemyśli/ álbo ieſli myśli/ iednák niewypełnia
17:
tego ſámą rzecżą co był obiecał: Co śie też ná ony ludźie ściąg
18:
ga/ ktorzy śie Pánu Bogu przez obietnicę poślubiáią/ á potym
19:
iey niepełnią.
Zli Mniſzy y Mniſzki krzywoprzyśięgáią

20:
¶ Ieſzcże grzeſzy śie przećiw temu Przykazaniu/ ieſliby mu
21:
ſpráwiedliwośći niedoſtáło/ ktora iednym ieſt towárzyſzem ze
22:
cżterzech towárzyſzow Przyśięgi.
Ktorzy śmiertelnie grzeſzyć przyśięgáia.
Przeto ieſliby kto przyśiągł
23:
iż śie chce śmiertelnego grzechu dopuśćić/ iáko to (damy przy
24:
kład) zabić cżłowieká/ tedy temu Przykazániu Bożemu winien
25:
zoſtawa/ chćiáżby to przez kuńſztu mowił/ y ták iáko ná myśli
26:
ſwey ma/ y choćby też iego przyśięgá prawdę w ſobie miáłá/ o
27:
ktoreyeſmy iuż mowili/ że iey do przyśięgi napierwey potrzebá.
28:
¶ Tu też przydáne być máią ony Przyśięgi/ ktore z nieiákiey
29:
wzgardy pochodzą/ kidy kto przyśięga iż niechce byc poſłuſzen
30:
onym rzecżam/ ktore nam czynić Ewángelia rádzi: iákie ſą ty/
31:
ktore nas do voſtwá y do bezżeńſtwá wiodą y vpomináią.
Ktorzy rády Ewángeliey S. słucháć nie chcą.

32:
Bo ácż to nie ieſt potrzeby żeby ich kto miał náśládowáć/ w
33:
ſzákże ieſliby kto przyśiągł iż niechce rádam tákowym byc poſłu=
34:
ſzen/ tedy przez onę przyśięgę rádámi Bożymi gárdźi/ y ła=
35:
mie ie.
36:
¶ K temu/ gwałći też on Przykazánie to y rozmyślnie grze=
37:
ſzy/ ktory ácż to przyśięga co ieſt prawdá y rozumi że ták ieſt/
38:
wſzákże do tego przywodźić śie dáwa lekkim y z dáleká przywie
39:
dźionym domyſłom/ ktore podobno máło ku rzecży ſlużą.
Ktorzy zá słábym dowodem przyśiegáia.
Bo ácz
40:
zá tą przyśięgą prawdá idźie/ y tá przyśięgá ieſt prawdźiwa/

strona: 291

Niebierz ná dáremno Imieniá iego.291.
1:
iednák nieco w ſobie fálſu ma.

strona: 294

1:
Bo gdyż
2:
ony Ceremonie iákoby ćieniem świátłośći y prawdy były/ tedy
3:
muśáło też ták być/ áby po krzyśćiu świátłośći y prawdy/ ktora

strona: 295

Swięć Swiętá295.
1:
ieſt Pan Chriſtus/ vſtáły. O cżym Páweł S. do Gálátow ták
2:
piſał/ kiedy gánił ty ktorzy Moyzeſzowych obrzędow ieſzcże byli
3:
nieprzyſtáli: Przyſtrzegacie dni/ mieśiącow/ y cżáſow/ y lat.
Galat.4.

4:
Boię śie o wam/ bym niepracował miedzy wámi dáremno.
5:
Tymże też obycżáiem do Koloſenſow piſał.
Coloſ.2.
Więc ná tym nie=
6:
chay będźie doſyć co śie tey roznice dotycże.
7:
Ale zgadza śię to Przykazánie z inſzymi/ nie ták obrzędy ál
8:
bo Ceremoniámi/ iáko tym/ iż nieco w ſobie ma/ co y obycżáiom
9:
y przyrodzonemu práwu ſłuży.
W cżym śie z inſzym zgadza
Bo chwałá Boża ktora śie tym
10:
przykazánim wyraża/ z przyrodzonego práwá pochodźi: ponie
11:
waż to przyrodzenie nam dáło/ ábyſmy śie w tych rzcżách kto
12:
re chwale Bożey ſłużą/ przez niektory cżás ábo przez kilká go
13:
dźin obieráli.
Z przyrodzenia to ludzie máią áby Páná Bogá chwalili.
Co też ſtąd poznác możemy/ iż wſzyſtki narody
14:
pewne nieiákie Swiętá y poſpolite niewały/ ktore ku ſpráwie
15:
rzecży świętych y Boſkich v nich poświęcone były. Bo to cżło
16:
wiek z przyrodzenia na/ áby ná ſpráwę rzecży potrzebnych cżás
17:
pewny obracał/ iáko ná odpocżywánie ćiáłá/ ná ſpánie/ y ná rze
18:
cży inſze tym podobne. A iáko to przyrodzenie ſpráwiło/ áby ćiá
19:
ło nieiákią folgę miáło/ ták też chćiáło y to mieć/ áby duſzy cżá
20:
ſu nieco vżyczono było/ ktoregoby rozmiśláiąc o Pánu Bogu
21:
pośiláć śię mogłá: A gdyż tedy ma być cżás nieiáki/ ktoregoby
22:
śie rzecży Boſkie odpráwiáć miáły/ y chwałá Pánu Bogu wy
23:
rządzaná byłá/ tedy tákowy cżás Przykazániu temu należy/ kto
24:
re ludzkim obycżáiom ſłuży.
NIEDzielny dzień pokázuie śie z Piſmá.
Dla cżego też Apoſtołowie pierw
25:
ſzy dźień miedzy onymi śiedmią dni/ ná chwałę bożą obrocili
26:
y poświęćili/ ktory dniem Páńſkim álbo Niedźielą názwáli.
27:
bo y S. Jan w ſwoim Obiáwieniu Niedźielę wſpominły
28:
Apoſtoł roſkazuie/ áby iáłmużnę zbierano iednego dniá w tego
29:
dniu ktory ieſt Niedźiełą/ iáko S. Chryſtoſow wykłáda:
Apoc.1
1.Cor.16. Chryſ. hom.43 in 1. ad Corint.
Zkąd
30:
rozumieć możemy/ iż iuż ná ten cżás w Kośćiele święcono Nie
31:
dźielę.
W Niedzielę ludzie co cżynić máią/ á cżego śie cżynić niegodźi.
A iżby wiedźieli Chrześćijánie co w ten dźień cżynić á od
32:
cżego śie wſtrzymáwáć máią/ tedy dobrze Pleban vcżyni gdy
33:
wſzyſtko to Przykazánie ktore ſłuſznie ná cżterzy cęśći rozdźie
34:
lić śie może/ po ſłowku pilnie wykłádáć będźie.
Rozdział przykazánia tego.
Więc niechay
35:
naprzod ogołem powieda co ty ſłowá przykázuią/ Pámiętay
36:
áby dźień Sobotny święćił. A dla tey przycżyny ſłuſznie ná
37:
pocżątku Przykazánia ono ſłowo/
To Słowo Pámietay co znácży.
Pámiętay/ ieſt przydáne/ iż
38:
święcenie tego dniá/ ku Obrzędom należy. O cżym ludźie vpo
39:
mnieć trzebá/ zwłaſzcża gdyż práwo przyrodzone tego vcżyło/
40:
że Pan Bog cżáſu ſwego porządnie chwalon być ma/ iednák
41:
ktoregoby dniá to oſobliwie być miáło/ nic nieuſtáwił.

strona: 299

1:
Abowiem
2:
ieſli w Sobotę vżywamy ku iákiey poſłudze bydlęćiá/ teyć mu=

strona: 300

300.Trzećie Przykazánie B.
1:
śi być przy nim y cżłowiek/ ktoryby ie pogniał. Bo ſámo przez
2:
śie robić niemoże/ ále cżłowieká robiącego wſpomaga. A iż te
3:
go dniá żadnemu prácowáć śie niegodźi/ tedy áni bydlętom/ kto
4:
rych poſługi vżywáią ludźie. A ták Przykazánie to k temu śię
5:
śćiąga/ iz ieſłi chce Pan Bog áby ludźie bydłem nierobili/ tedy
6:
dáleko więcey oni ſtrzedz śie muſzą/ iżby ſurowymi i nieludzki
7:
mi niebyli przećiwko tym/ ktorych dowćipu y poſługi vżywáią.
8:
A niechay też y tego Pleban nieopuſzcża/ áby pilnie niemiał
9:
náucżáć/ w iákich ſpráwách ludźie Chrześćijáńſcy w Swiętá
10:
ćwicżyć śie máią.
W Swiętá co Chrześćijáni cżynić máią.
A tyć ſą Chrześćijáńſkie ſpráwy/ ábyſmy ſzli
11:
do Kościoła Bożego/ y tám ſzcżyrym á pobożnym ſercem pil
12:
no Mſzey naświętſzey ſłucháli/ y świete Boſkie Sákrámenty
13:
ktore vſtáwione ſą ku zbáwieniu náſzemu/ dla vzdrowienia ran
14:
duſznych cżęſto prziymowáli. A niemogą Chrześćijánie nic lep
15:
ſzego y potrzebnieyſzego vcżynić/ nád to/ iżby śie cżęſto grze
16:
chow ſwoich Kápłanom ſpowiedáli. Cżego áby Pleban do
17:
wiodł/ tedy áby Pleban do
18:
dowiodł tedy ludźie vpomináć będźie mogł/ z onąd biorąc dowo
19:
dy y rzecży doſtátek/ co śie o Swiętośći Pokuty iuż ná ſwym
20:
mieyſcu powiedźiáło. A nietylko ku tey świątośći pobudząc ie
21:
będźie/ ále też z wielką pilnośćią będźie k temu ie wiodł y vpo
22:
minał/ áby cżęſto prziymowáli naświętſze Ciáło Boże. Máią
23:
też Chrześćijánie pilnie y chutliwie ſłucháć Kazánia: bo śie to
24:
niegodźi y rzecż ieſt bárzo nieprzyſtoyna/ ſłowy Páná Chriſtu
25:
ſowymi gárdźic/ álbo ich ſłucháć niedbále. Máią śie też ćwi
26:
cżyć w modlitwách y w cżęſtey chwale Bożey/ y o to śie oſobli
27:
wie ſtáráć/ áby tego piln śie vcżyli co powinności Chrześći
28:
áńſkiey należy/ á iżby śie z pilnośćią w tych ſpráwách odbieráli/
29:
ktore w ſobie zámykáią pobożność: vbogim y nidoſtátnim iáł
30:
mużnę dawáiąc/ chore ludźie náwiedzáiąc/ ſmętne y żáłoſne pobożnie ćieſząc. Bo ták S. Jákub
31:
nápiſał: Nabozeńſtwo cżyſte
32:
y niepokaláne v Bogá y Oyca to ieſt/ śieroty y wdowy w ich v
33:
ćiſkach náwiedzáć.
Iacobi 1.
Ztąd tedy coſmy powiedźieli łatwie śie poznáć może/ ktore
34:
tho ſą rzecży ktorych śie przeciw temu Przykazániu dopuſzcża
35:
my. A ten ieſzcże niech będźie vrząd Plebáńſki/ áby miał nie
36:
ktore mieścá pogotowiu z ktorychyby dowody y pokazánia brał/
37:
żeby do tego ludźie przywieść mogł/ áby to przykazánie z chućią
38:
y z wielką pilnośćią chowáli: zkąd przydźie ten pożytek/ że oni
39:
rozumieć y práwie ná oko widźieć będą/ iáko to ieſt rzecż ſłu
40:
ſzna y rozumowi przytoyna/ iżbyſmy mieli pewne dni ktoreby
41:
ſmy wſzyſtki ná chwałę Bożą obracáli/
Chrześćiánom przyſtoi áby pewnych dni Páná Bogá chwalili.
y náſzego Paná/ od
kto rego


strona: 301

Swięć Swietá301.
1:
ktoregoſmy wielkie y niezlicżone dobrodźieyſtwá wźięli/ wy=
2:
znawáli/ cżcili/ y chwalili.

strona: 304

1:
Bár
2:
zo też przyſtoynie w tym Przykazániu ſłowo vcżćiwości poło=
3:
żono/ á nie miłośći álbo boiáźni/ ácż Rodźice bárzo miłowáć/

strona: 305

Cżci Oycá y Mátkę twoię.305.
1:
y báć śie ich mamy. Bo kto miłuie/ niezáwżdy ſłucha y w vcżći
2:
wośći maiá kto śie boi/ niezáwżdy miłuie: Ale kiedy kto kogo
3:
z ſercá w vcżciwośći ma/ tedy y miłuie/ y boi śie go.
4:
¶ To kiedy Pleban wyłozy/ záś o Rodźicach vcżyć będźie/ y
5:
ktorzy to ſą ci/ ktore tym imieniem zową. Bo ácż Przykazánie
6:
mowi o tych oycach z ktorych porodzeni ieſteſmy/ wſzákże śćią
7:
ga śie to iemię y ná inſze y ná inſze/ ktore toż Przykazánie w ſobie zámy
8:
ka: iáko z rozmáitych mieyſc Piſmá s. łátwie to poznác mo
9:
żemy. Oprocż tedy onych ktorzy nas porodźili/ ſą ieſzcże w Pi
10:
ſmie S. inſzy oycowie/ iákeſmy iuż máło przed tym zmiánkę v
11:
cżynili/ ktorym z oſobná káżdemu ieſtemy przyſtoyną cżeść po
12:
winni.
Oycowie rozmáići/ ktorym powinniſmyc cżeść cżynić.

13:
¶ A naprzod/ Przełożone Kośćiełne/ y Páſterze/ y Kápłany/
14:
oycámi zową: iáko śie to z Páwłá S. pokázuie/ ktory piſząc do
15:
Korintow ták mowi:
Przełożeni Kośćielni Páſterze.
Nie dla tego to piſzę ábym was záwſt
16:
dźił/ ále vpominam iako ſyny moie namilſze:
I.Cor.4
Bo byśćie też dźie
17:
śięc tyśięći w Pánu Chriſtuśie miſtrzow mieli/ przedśię nie
18:
będźiećie wiele oycow mieć: ábowiem w Pánie Jezſu Chriſtuśie
19:
iam was przez Ewángelią vrodźił. Y w Eccleſiáſtiku ták nápi
20:
ſano:
Eccleſ.44.
Chwalmy zacne á chwálebne męże y rodźice náſze/ w ro
21:
dzáiu ich.
22:
¶ Potym y ony też oycámi zową/ ktorym śie przelżeńſtwá/
23:
ábo vrzędu/ álbo zwiezrchnośći
24:
iákiey zwierzono/ y ktorzy po
25:
ſpolitą rzecż ſpráwuią.
Przełożeni Swieccy.
Ták Náamáná ſłudzy iego oycem zwáli.
4.Reg.5

26:
¶ Nád to ieſzcże/ ony oycámi zowiemy/ ktorych opiece/ wierze/
27:
dobroci y mądrości inſzy ludźie poleceni bywáią: iákowi ſą o
28:
piekunowie y ſpráwcy/ náucżyćiele/ y Miſtrzowie:
Opiekunowie Miſtrzowie.
dla tego ſy
29:
nowie Proroccy/ Eliaſzá y Elizeuſzá oycámi zwáli.
4.Reg.2. 4.Reg.13.

30:
¶ Náoſtátek/ Oycy też ludźie ſtáre y w lećiech podeſzłe zowie
31:
my/ ktore też w vcżćiwośći mieć mamy.
Stárſzy.
A nawięcey niech to ro
32:
ſkázuie Pleban/ iż mamy w vććiwośći mie/ oyce ktoregobykol
33:
wiek oni ſtanu byli/ ále ty oſobliwie/ z ktorycheſmy śie rodźili:
34:
o ktorych zwłaſzcżá to Przykazánie Boże mowi/
Oycow dla cżego ſzánowáć.
ábowiem oni
35:
ſą iákoby nieiákim podobieńſtwem nieśmiertelnego BOgá/ y
36:
pátrząc my ná nie/ na podobieńſtwo pocżęcia náſzego pátrzamy/
37:
oni nam vżycżyli żywotá: tych też Pan Bog vżywał chcąc w
38:
nas duſzę wlać y rozum/ od nich przywiedźani ku świątośćiam
39:
będąc/ ieſteſmy náucżeni y wiáry/ y ludzkiego á poſpolitego
40:
obcowánia y ſzcżyrośći obycżáiow/ y nabożenſtwá.
41:
¶ Niech też Pleban vcży/ że ſłuſźnie w tym Przykazániu ieſt
42:
imię Mátki wyráżone/ ábyſmy iey ſłużby y dobrodźieyſtwá
Mátki mamy mieć w vcżciwośći.
Cc 3przeci=


strona: 306

306.Czwarte Przykazánie B.
1:
przećiwko nam obacżali/ z iáką pracą y ſtáránim nośiłá nas w
2:
żywoćie ſwoim/ z iáką ćięſzkością y boleścią prorodźiłá/ y wy
3:
chowáłá.

strona: 309

1:
Oko ktore śie pośmiewa z oycá/ á ktore gárdźi płodem mátki
Ibidem 30.


strona: 310

310.Czwarte Przyk. B. Cżći Oycá tw.
1:
ſwey/ niech go wykluią krucy wodni/ á ſámego niech ziedzą mło
2:
de orlętá.
Karze P. Bog ty co nieſzánuią rodźicow.
Cżytamy że wiele tákowych było/ ktorzy rodźicom
3:
ſwym krzywdę rodźicom
4:
ſwym krzydę cżynili/ ktore Pan/ gniewem zápolony ćięſzko ka
5:
rał.
2.Reg.18.
Bo krzywdy Dawidowey niezániechał/ ále ſyn iego Abſo
6:
lon záſłużoną mękę odnioſł/ ktorego P. Bog dla złośći iego ſka
7:
rał/ gdy był trzemi oſzcżepy przebity. A otych ktorzy nieſłuchá
8:
ią Kápłanow/ ták nápiſano.
Deuter.17.
Ktoby śie pyśnił á niechćiał być
9:
poſłuſzen roſkazániu Kápłáná/ ktory ná ten cżás ſłuży Pánu
10:
Bogu twemu/ tedy zá wyrokiem ſędźiego vmrze cżłowiek táki.
Karze y ty co nieſzánuią Kápłanow.

11:
¶ Iáko tedy Práwo Boże vſtáwiło áby ſynowie oyce ſwe w
12:
vcżćiwośći mieli/ áby ich ſłucháli y poſłuſzni ym byli/ ták też to
13:
właſnie oycom należy/ áby ſyny świętych náuk y obycżáiow v
14:
cżyli/ y dobre im przykłády około życia ich dawáli/ iżby ku po=
15:
bożnośći będąc gotowi/ Paná Bogá świątobliwie y bez wſzel=
16:
kiego obráżenia chwalili:
Oycowie co powinni ſynom ſwym.
iáko rodźicy Zuzány cżynili.
Daniel.13.

17:
¶ Przeto niechay Kápłan Rodźice vpomina/ áby ſwym dźie
18:
ciom ku cnoćie/ ku przyſtoynośći/ powśćięgliwośći/ y ſkromno
19:
śći/ y świątobliwośći náucżyćielmi byli: á trzech śie rzecży na
20:
więcey ſtrzegli/ ktorymi grzeſzyć cżęſto zwykli.
Oycowie cżego śie ſtrzedz máią.
PIerwſza rzecż
21:
ieſt/ áby co przykrego przećiw dźiećiom niemowili/ álbo ná nie
22:
vſtáwiali: co Apoſtoł w Liśćie do Koloſenſow ták roſkázuie:
23:
Oycowie niepobudzayćie ku gniewu ſyn w wſzijch/ áby máłey j
24:
vpádłey myśli niebyli.
Coloſ.3.
Bo trzebá śie bać/ by o ſłábą j podłą myśl
25:
nieprzyſzli/ kiedy śie káżdey rzecży bać będą. Przeto neich ro
26:
ſkázuie Pleban/ áby śie zbytniey ſrogośći ſtrzegli/ á iżby radniey
27:
dźiatki karáli/ niżli pomſty z nich ſzukáli. Potym/ ieſliby śie cże
28:
go nieprzyſtoynego dopuśćili/ gdy łáiánia y karánia potrzebá/ że
29:
by dźiećiom dla pieſzcżoty nic nieprzepuſzcżáli. Bo cżęſto śie ſyno
30:
wie zbytnią oycow ſwych łátwośćią y dobroćią pſuią: Przeto
31:
od tey nikcżemney pieſzcżoty niech ie Pleban odſtraſza onym He
32:
li Kápłaná wielkiego przykładem/ ktory cięſzkie karánie pod
33:
iął iż dźiećiom wiele dopuſzcżał.
1.Reg.2.3.4.

34:
¶ Náoſtátek/ niechay w ſynow ſwych wychowániu y w ich
35:
ćwicżeniu/ (co ieſt recż bárzo mierźiona) nieużywáią złey y o
36:
pácżney rády. Abowiem wiele ich o tym tylko myślą/ y to śie
37:
ſtáraią/ áby bogáctwá/ áby pieniądze/ áby wielkie y obfite imie
38:
nie zoſtáwili dźiećiom/ ktorych nieupominaią ku nabożeńſtwu/
39:
áni ku pobożnośći/ áni ku dobrym náukam/ ále ku łákomſtwu y
40:
ku máiętnośći rozmnożeniu: áni śie ſtáráią o zbáwienie ſwoich
41:
dźiatek/ álbo iżby ludźie o nich dobrze trzymáli/ tylko żeby pie=
42:
niężnymi y bárzo bogátymi zoſtáli. A coż nád to ſzkáradſzego
álbo


strona: 311

Piąte Przykazánie B.311.
1:
álbo mowiono álbo pomyślono być może:

strona: 315

Niezábijay.315.
1:
A iż temu ták ſzkodliwem wrzodowi Piſmo święte lekár=
2:
ſtwá vkázuie/ tedy będźie to vrząd Plebáńſki/ áby ie Chrześći=
3:
ánom pilno powiedał.
Lekárſtwo przećiw mężoboyſtwu.
Nacelnieyſże tedy ieſt ono lekárſtwo/ áby
4:
rozumieli/ iáko to ćięſzki grzech ieſt ludzkie zábićie: Co śie wiel=
5:
kim y gęſtym świádectwem Piſmá świętego pokázáć może.
6:
Bo ták bárzo Pan Bog brzydźi śie mężoboyſtwem w Piſmie S.
7:
iż też powieda/ że chce y z beſtiy brác pomſtę cżłowiecżego zábi
8:
ćia: y bydlę ktoreby obráźiło cżlowieká/ zábić roſkázuie. A nie dla
9:
inſzey przycżyny chćiał áby śie cżłowiek krwią brzydźił/ iedno że
10:
by wſzeliákim obycżáiem/ y myśl/ y ręce ſwe od złośliwego zábi
11:
ćia ludzkiego hámował.
Ceneſ.9.
Bo mężoboyce ſą ludzkiego narodu
12:
y ſámego przyrodzenia nieprzyiaćiele okrutni/ ktorzy ile mogą
13:
wſzyſtkę ſpráwę Bożą wywracáią/ kiedy zábijáią cżłowieká/
14:
dla ktorego/ iz on wſzyſtki rzecży ſtworzył/ ſam świádectwo
15:
dawa.
Mężoboyce ſą Boży y ludzkiego narodu nieprzyiaćiele.
Y owſzem gdyż w Kśięgách Geneſis zákazano cżłowie
16:
ká zábijáć/ ponieważ go Pan Bog ná obraz y ſwe podobieńſtwo
17:
ſtworzył/ tedy wielką Pánu Bogu ten krzywdę cżyni á iákoby
18:
gwałtem nań śie miece/ ktory obraz iego z świátá głádźi/ álbo
19:
zábija. Co pilnie rozmiśláiąc z ſobą Dawid/ bárzo śię ćięſzko
20:
żáłował ná mężoboyce onymi ſłowy: Prędkie ſą ich nogi ku prze
21:
laniu krwie.
Pſal.13.
A nierzekł zgołá/ Zábijáią/ ále kreẃ przelowáią.
22:
Ktorego ſłowá vżywał ku wielkośći ták okrutnego grzechu/ y
23:
ku tákich ludźi okrućienſtwá pokazániu: á iżby też naprzod o
24:
znaymił/ iáko ſą oni popędliwi zá nieiákim ſzátáńſkim podu
25:
ſzcżeniem/ ku tákiemu vcżynkowi złemu: przeto mowił/ Pręd=
26:
kie ſą ich nogi.
27:
¶ Więc ty rzecży/ ktore w tym Przykazáni Pan Chriſtus cho
28:
wáć każe ktemu śie śćiągáią/ żebyſmy ze wſzyſtkimi ludźmi po
29:
koy mieli.
Co nam Pan Bog przykázuie w tym Przykazániu.
Math.5.
Bo ták mowił kiedy mieyſce to wykłádał: Ieſli nie
30:
śieſz dar Twoy do Ołtarzá/ á támby wſpomniał iż twoy brát
31:
ma nieco przećiwko tobie/ zoſtáẃże on dar twoy tám przed Oł
32:
tarzem/ á idź pierwey przeiednay ſobie brátá twego/ á potym
33:
záś przyſzedſzy ofiáruieſz dar twoy: y co tám dáley ſtoi. Co ták
34:
Pleban ma wykłádáo/ áby náucżył że wſzyſtki ludźie bez wſzelá=
35:
kiego brákowánia miłowác mamy: ku ktorey miłośći/ Przyka=
36:
zánie to wykłádáiąc/ ym nawięcey będźie mogł niechay Chrze=
37:
śćijány pobudza: ponieważ bárzo śie moc miłośći Bliźniego w
38:
nim świeći.
Miłość Bliźniego zámyka śie w tym Przykazániu
Bo kiedy to Przykazánie iáſnie zákázuie nienawi=
39:
śći/ zwłaſzcżá iż ten ktory brátá ſwego nienawidźi/ mężoboycą
40:
ieſt/ tedyć to być też muśi/ że śie w nim przykázánie miłośći zá=
41:
myka. A kiedy śie w tym Práwie miłośc przykázuie/ tedyć też

strona: 316

316.Piąte Przykazánie B.
1:
náuki śie dawáią o ich wſzyſtkich ſpráwách y vrzędźiech/ ktore
2:
zá miłośćią iść zwykły.

strona: 320

320.Szoſte Przykazánie B.
1:
¶ Ale iż to Przykazánie rzecży w ſobie niemáło zámyka ktorych
2:
opuſzcżáć nietrzebá/ tedy náſ ſwym mieyſcu Pleban wykłádáć ie
3:
będźie.
Przykazánia o grzechu niecżyſtym dwoiáka moc.
Iedná/ ktorą
4:
śie iáwnie cudzołoſtwo zákázuie: á druga/ ktora śie ták ma
5:
rozumieć/ ábyſmy duſzną y cieleſną cżyſtość chowáli.
Cudzołoſtwo co ieſt.
Więc Przykázánia tego/ ieſt moc dwoiáka.
6:
¶ A iż od tego co nam ieſt zákazano rzecż náſzę pocżniemy. Cu
7:
dzołoſtwo/ ieſt krzywdá porządnego łożá/ choćiażby ono cu
8:
dzym/ chocia właſnym było. Abowiem ieſliby Mąż z wolną
9:
niewiąſtą nierządu pátrzył/ tedy łożowi ſwemu krzywdę cżyni:
10:
A ieſliby Mąż woly z cudzą Zoną ſpráwą miał/ tedy cudze łoże
11:
plugáwośćią cudzołożną śie máże. A święty Ambroży y Au
12:
guſtin powieda/ iz tym zákazánim cudzołoſtwá wſzyſtkie rzecży
13:
nieucżćiwe y niewſtydliwe ſą zákazáne/ y może śie tho poznáć
14:
z Piſmá świętego/ ták ſtárego iáko nowego Zakonu/ że tym o
15:
bycżáiem ty ſłowá rozumiáne być máią.
Ambrioſius. Auguſt. qaeſt.71 ſuper Exod. Przez cudzołoſtwo wſzelka ſproſność ieſt zákazaná.
Bo też inſze plugáwo
16:
śći okrom cudzołoſtwá/ Zakon Moyzeſzow karze. Ták oſądźił
17:
Judás w Kśięgách Geneſis ſyná ſwego żonę:
Geneſ.38.
Tákie też ieſt
18:
ono zacne Moyzeſzowe Práwo w Kśięgách Deuteronomij/
19:
áby miedzy Iſráelſkimi corkámi niebyłá żadna niewiaſtá nie
20:
rządna. Ták też vpominał Tobiaſz ſyná ſwego.
Tobiȩ 4.
Strzeż śie ſy
21:
nu miły od wſzelkiey ſproſnośći. Y Sálomon powiedźiał: W
22:
ſtydayćie śie pátrzáć ná niewiáſtę nierządną.
Eccleſ.41.
W Ewángeliey
23:
też Pan Chriſtus mowił: Wychodzą z ſercá cudzołoſtwá y nie
24:
rządy/ ktore plugáwią cżłowieká.
Math.5.
A święty Páweł Apoſtoł
25:
cżęſto poważnymi ſłowy tym śie grzechem bárzo brzydźił:
1.Teſt.4.
To
26:
ieſt (práwi) wola Boża świątobliwość wáſzá/ iżebyśćie śie
27:
wśćiągáli od niecżyſtoty.
1.Cor.6.
Y ieſzcże: Vćiekayćie przed plugáwo
28:
śćią.
1.Cor.5.
Y záćię: Niemieſzayćie śie z nierządnymi ludźmi. Nád to/
29:
Niecżyſtotá (práwi) y wſzelákie plugáſtwo álbo łákomſtwo/
30:
niech nie będźie áni pomienione miedzy wámi.
Epheſ.5.
Y ná drugim mie
31:
ścu: Ani niecżyśći/ áni cudzołożnicy/ áni ſproſnie plugáwi/ áni
32:
płci ſwoiey nieprzyſtoynie vżywáiący/ Bożego Kroleſtwa otrzy
33:
máć niemogą.
1.Cor.6.

34:
¶ Dla tego też oſobliwie nákazano ieſt ſłowy iáſnymi cudzo
35:
łoſtwo/ iż oprocż tey ſzkárádośći ktorą ma ſpoiną z inſzą iákąż
36:
kolwiek niecżyſtośćią/ grzech też nieſpráwiedliwości w ſobie
37:
zámyka: ktorym nietylko ludźie przećiwko bliźniemu/ ále y prze
38:
ciwko ſpolność poſpolitey grzeſzą.
CVdzołoſtwá cżemu nawięcey zákazano.
Ieſt y to rzecz pewna/ ktory
39:
śie od inſzych plugáwośći niepowśćiąga/ iż ten o cudzołoſtwo
40:
bárzo łátwie prziydźie. Dla tego ſnádnie rozumieć możemy/ iż
41:
przez to cudzołoſtwá zákazánie/ wſzyſtká niecżyſtość y niewſty=
dliwość


strona: 321

Niecżyń grzechu niecżyſtego.321.
1:
dliwość ieſt zákazaná/ ktorąby ciáło pomázáne być mogło:

strona: 324

1:
Y
2:
tákżeć święty Páweł do Koryntow piſząc mowił:
1.Cor.9.
Káżdy kto=

strona: 325

Siodme Przykazánie B.325.
1:
ry w boiu prácuie/ od wſzyſtkich śie rzecży wſtrzymawa. A to
2:
cżynią oni/ áby tey ſkáźitelney korony doſtáli/ ále my nieſkáźi
3:
telney ſzukamy. Y trochę niżey: Karzę ia (práwi) ćiáło moie y
4:
pod niewolą podbijam/ bych ſnadź inſzym ſłowo Boże powie
5:
dáiąc/ ſam złym niezoſtał. Y ná drugim mieyſcu: Stárá
6:
nia o ciele w pożądliwośćiách wáſzych niemieyćie.
Rom.13.

7:
Niebędźieſz kradl.
8:
grafika
I
Z był then
9:
ſtáry zwy=
10:
cżaj w Ko=
11:
ſciele/ że te=
12:
go Przyka=
13:
zánia moc
14:
cżęſto Lu=
15:
dźiom przy
16:
pominana byłá/ pokázuie to
17:
v Páwłá świętego ono gro=
18:
mienie tych ludźi/ ktorzy in=
19:
ſze odwodźili od grzechow tákowych/ v kthorych ſámi áż do
20:
vſzu tkwieli. Inſzego (práwi) vcżyſz/ á ſám ćiebie nieucżyſz?
Rom.2.

21:
Niekażeſz kráść/ á ſam krádnieſz? A tą náuką dobrą/ nietylko
22:
nábraniali cżęſtego grzechu ktory śie w on ćżáſs przygadzał/ ále
23:
też burdy álbo zámieſzánia/ y waśni álbo prawowánia vſkra
24:
miáli: tákże y przycżyny inſze onych złych rzecży ktore z ſobą kra
25:
dźież przynośi. A iż w tákowych grzechach y w niepożytkach á
26:
lichotach grzechowych/ nayduią śie też teráźnieyſze cżáſy náſze/
27:
tedy Oycow świętych y Chrześćijáńſkich miſtrzow przykłádem
28:
będą cżęſto Plebani mieyſce to przypominác á vſtáwicżnie y pil=
29:
nie moc y wyrozumienie Przykazánia tego będą wykłádáć. A
30:
naprzod vrząd y pilność ſwoię ktemu obrocą/ żeby niezmierną
31:
miłość Bożą przećiwko narodowi ludzkiemu mogli pokázáć.
32:
ktory nietylko onym dwoim zákazánim/ Niebędźieſz zábijał/
33:
Niebędźieſz cudzołożył/ iákoby obroną pewną/ y żywot y ćiáło/
34:
náſze/ y ſławę/ y dobre mniemánie w cáłośći chowa/ ále też
35:
tym Przykazánim/ Niebędźieſz kradł/ iákoby ſtrażą nieiáką á
36:
ſzey máiętnośći y dobr ſtrzeże y broni.
Jáko śie wielka przećiwko nam pokázuie łáſká Boża.
Abowiem co nam inſze
37:
go ty ſłowá znáczą/ iedno to coſmy drzewiey powiedźieli/ kie=

strona: 326

326.Siodme Przykazánie B.
1:
dyſmy o inych Przykazániach mowili/

strona: 329

1:
Winni też oni tego łupieſtwá/ co oſzukawáią
2:
ty ktorzy im borgowáłi, álbo ktorzy śie przą długow/ y ktorzy
3:
ſobie cżás ku zapłácie wźiąwſzy/ álbo ná ſwe/ álbo ná cudze ſło=

strona: 330

330.Siodme Przykazánie B.
1:
wá kupiey doſtawáią/ á przedśię wiáry niedźierżą y niepłácą.
2:
A tym więtſzy ieſt ich grzech/ że Kupcy z ich oſzukánia y z omyl
3:
ności przycżynę wźiąwſzy/ z wielką ſzkodą mieyſcką/ wſzyſtki
4:
rzecży drożey przedáią: ktorym ſłuży oná Dawidowá powieść:
5:
Zły cżłowiek pożyczy/ á nieodda.
Pſal. 36.
Ale coż o bogacżach onych
6:
rzecżemy/ ktorzy od tych co zápłáćic niemogą/ cięſzko rzecż poży=
7:
cżáną wyćiągáią: á przeciwko Bożemu Przykazániu tákie cią=
8:
że od nich biorą/ iákie im ku ćiáłá ich obronie ſą potrzebne.
Co vbogie dla zapłáti ćiążáią
Bo
9:
mowi Pan Bog: Jeſlibyś od bliźniego twego wźiął odźienie
10:
w záſtáwie/ wroć mu ie przed ſłońcem záchodu: ábowiem tho
11:
tylko ma iedno/ ktorym ćiáłá ſwego nágość pokrywa/ á nie
12:
ma inſzego ná ktorymby ſpáć mogł. Będźielie ku mnie wołał/
13:
wyſłucham go/ bo miłośierny ieſtem.
Exodi 22.
Tákowych ludźi okrutne
14:
wyciągánie/ ſpráwiedliwie drapieſtwem álbo łupieſtwem ná
15:
zwáć możemy. Są też ći w tey licżbie/ ktore Oycowie świę
16:
ći drapieżcámi zową/ kthorzy w niedobry vrodzay záchowáią
17:
Zboże/ áby dla nich żywność drożſza y ciężſza byłá.
Co ná drogość zboże chowáią.
Co też ma
18:
mieyce w tych wſzyſtkich rzecżach/ ktore zywośći y żywotowi
19:
ludziemu ſą potrzebne. Ná tákie ludźie ściąga śie ono przeklęc
20:
two Sálomonowe: Ktory kryie zboże/ miedzy ludźmi przeklę=
21:
tym zoſtánie.
Preuer.11.
A tákowe vpomniawſzy Plebani z ich złośći/ ſwo=
22:
bodniey ſtrofowáć będą/ wykłádáiąc im ſzerzey ty męki/ ktore grze
23:
chom tákowym ſą náznáczone.
24:
¶ Toſmy o rzecżách zákázanych iuż powiedźieli/ teraz o przy
25:
kazánych powiemy.
Co nam to przikazánie roſkázuie.
Miedzy ktorymi doſyc vcżynienie álbo przy=
26:
wrocenie/ pierwſze mieśce ma.
Reſtitutio być muśi.
Bo grzech niebędźie odpuſzcżon/
27:
áżby śie wźięta rzecż wroćiłá. A iż nietylko ten co vkradł wro=
28:
cić ma rzecż wźiętą onemu komu vkradł/ ále ieſzcże nád to/ w
29:
ſzyſcy ktorzy złodźieyſtwá tego vcżeſtnicy byli/ wroćić to co ieſt
30:
wźięto ſą powinni: tedy powiedźieć potrzebá/ ktorzy to ſą/ kto=
31:
rzy vyść tego niemogą áby doſyć vcżynić álbo wroćić niemuśie=
32:
li.
Ktorzy to ſą co
cudze rzecży w=
rácáć powinni
A ieſt wiele ſpoſobow ludźi tákowych: Pierwſzy ieſt tych/
33:
ktorzy kráść roſkázuią: ktorzy nietylko pocżynáią kradźież álbo
34:
ſą towárzyſze złodźieiow/ ále też miedzy onym ſpoſobem zło=
35:
dźiei nagorſzy.
Ktorzy kráść
każą.
Drugi ieſt ſpoſob/ wolą pierwſzym onym row=
36:
ny/ ále władną rozny: wſzákoż miedzy tymi złodźieymi ma być
37:
pokładány/ ktorzy choć roſkazáć niemogą/ przedśię rádzą y ku
38:
złodźieyſtwa podſzcżuwáią.
Co ná krádzież rodzą.
Trzeci ieſt tych/ ktorzy ze złodźiey
39:
mi porozumienie máią.
Co z złodźieymi porozumienie máią.
Cżwarty ieſt tych/ ktorzy śie kradźieżą
40:
dźielą/ á ſtąd ſobie zyſk cżynią: ieſliż tho zyſkiem zwáć mamy/
41:
co ie (ieſliby tego cżynić nieprzeſtáli) w męki wiecżne záwodźi.
Co śie dźielą kradzieżą


strona: 334

1:
A dáleko ieſt lepiey śiedźieć w więźieniu/ niżeli

strona: 335

Oſme Przykazánie B.335.
1:
być w wiekuiſtych mękąch Piekielnych: y ciężey też ieſt/ Boſkim
2:
niż ludzkim ſądem oſądzonym być. Dla tego máią śie pokornie
3:
ku pomocy y ku łáſce Bożey vćiekáć/ od ktorego cżego im po=
4:
trzebá/ vprośić mogą. Są też inſze wymowki/ ktorym roſtro=
5:
pni Plebani y pilni w ſwym vrzędźie łatwie będą mogli
6:
zábieżeć/ áby kiedy mieli ſwoy lud náśláduiący
7:
dobrych vcżynkow.
8:
Niebędźieſz mowił przećiwko bliźniemu
9:
twemu fáłſzywego świádectwá.
10:
grafika
I
Ako nietyl=
11:
ko wielki po
12:
żytek/ ále y
13:
wielką po=
14:
trzebę/ ták=
15:
że theż po=
16:
winnośći
17:
náſzey przy=
18:
pomnienie/ vſtáwicżne tego
19:
Przykazánia wykładánie w
20:
ſobie zámyka/ przypomina to
21:
święty Jákub ſłowy onymi: Jeſli kto (nikogo) nieobraża ſło
22:
wem/ ten ieſt mężem doſkonáłym.
Iacobi 3.
Y tenże dáley mowi: Acżći
23:
ieſt iezyk máłym cżłonkiem/ ále przedśię wielkie rzecży wynośi.
Język zly bárzo wádźi.

24:
Oto málutki ogień/ á iáko wielki las zápali? y co tám dáley o
25:
tymże ſtoi. Ktorymi świádectwy/ z dwoiey rzecży vpomnieni
26:
bywamy. Naprzod/ iż tá wádá ięzycżna bárzo śie dáleko ſze
27:
rzy. Co też oná powieść Prorocka potwierdza: Káżdy cżlo
28:
wiek kłamcá: ták iż śie na zda/ iákoby ten grzech tylko ſam
29:
ieden był/ ktoryby ná wſzyſtki śie ludźie śćiągał.
Pſal.115.
Potym/ iż nie
30:
zlicżone złośći ſtąd pochodzą/ zwłaſzcżá że cżęſto zá winą cżło
31:
wieká złorzecżnego vtraca śie máiętność/ ſławá/ żywot/ y du
32:
ſzne zbáwienie: álbo tego ktory ieſt obráżon/ przeto iż lekkośći
33:
ſwych ſkromnie wycierpieć niemoże/ ále sie ich mśći popędli
34:
wie: álbo też onego ktory obráźił/ ponieważ złym wſtydem od
35:
ſtráſzony/ y fáłſzywie rozumieiąc żeby to mnimániu iego ſzko=
36:
dźić miáło/ niemoże być ktemu przywiedźion/ áby onemu doſyć
37:
vcżynił ktorego był obráźił.

strona: 339

1:
Przeto

strona: 340

340.Oſme Przykazánie B.
1:
ſtrzedz śie potrzebá wſzelákiego kłamſtwá/ á nawięcey tego zá
2:
ktorymby mogł wielką ſzkodę kto podiąć.
3:
¶ Ono też mátáctwo ieſt bárzo pełne niepobożności/ kiedy kto
4:
przećiwko Wierze álbo też o wierze mowiąc/ kłamſtwo po=
5:
wieda.
Kłamſtwo w Wierze.

6:
¶ Ale y onym też złorzecżenim/ y tymi vſzcżypliwymi przymo=
7:
wkámi bárzo śie Pan Bog obraża/ ktore śie dźieią przez kśią
8:
ſzki álbo ſromotne piſánie/ y przez inſze potwarzy tákoweż.
Przez piſánie.

9:
¶ Nád to/ la żártu álbo dla rátunku iákiego kłamſtwem ko
10:
go oſzukáć/ choćiażby żaden ſzkody áni pożytku ſtąd niedoſtał/
11:
przedśię tho namniey nieprzyſtoi.
Dla żártu źle kłámáć.
Bo nas ták Apoſtoł vpomi
12:
na: Złożywſzy kłamſtwo/ moẃćie prawdę.
Epheſ.4.
A w tákim żárto
13:
wnym kłamſtwie/ ieſt wielka ſkłonność ku cżęſtemu y ćięſzkiemu
14:
kłamániu y z tákowych kłamſtw żártownych/ ludźie śie nie
15:
prawdy mowic zwycżáią: ſkąd też o nich ták potym rozumieią/
16:
że prawdy w ſobie niemáią: przeto áby powieśćiam ich wie
17:
rzono/ vſtáwicżnie muſzą przyśięgáć.
18:
Ná oſtátek/ w pierwſzey cżęśći tego Przykazánia/ też y nie
19:
prawdźiwe zmyślenie álbo obłudnośc precż ná ſtronę śie odrzu
20:
ca.
Obłudnoſc ieſt przećiw temu Przykazániu.
A nietylko grzech máia w ſobie ty rzecży ktore niepáwdźi
21:
wie álbo obłudnie zmyśliwſzy mowimy/ ále też y ty ktore tákże
22:
cżynimy. Bo ták ſłowá iáko vcżynki/ ſą iákoby nieiákie známio
23:
ná tych rzecży ktore káżdy ná ſwey mysli ma: Y dla tego Pan
24:
cżęſto Phárizeuſze gromiąc/ obłudnymi ie zowie.
25:
¶ A iuż ná tym doſyć niech będźie/ coſmy o pierwſzey Przyka=
26:
zánia tego cżęśći mowili/ ktora śie ku zákazániu śćiąga.
27:
¶ Teraz wykłádáć będźiemy/ co w drugiey cżęśći Pan Bog
28:
przykázuie.
Sądy chce pan Bog mieć ſpráwiedliwe.
Ktemu śie tedy moc y właſnośc Przykazánia tego
29:
śćiąga/ áby ſpráwiedliwe y wedle Práwá Sądy bywáły/ á
30:
iżby ludźie ich nieprzjwłaſzcżáli ſobie áni záśiadáli ná nich gwał
31:
tem: ábowiem/ iáko piſze Apoſtoł/ niegodźi śie cudzego ſługę
32:
ſadźie/ áni theż ſkazowáć rzecży y ſpráwy niewybacżywſzy.
33:
W cżym oni Kápłani y Piſárze Zakonni grzeſzyli/ ktorzj Szcże
34:
paná S. ſądźili.
Roman.14. Act.7.
W cżym też grzeſzyli oni v Philipenſow prze
35:
łożeni Sądowni/ o ktorych mowił Apoſtoł: Vbiwſzy nas iák
36:
wnie/ niewinne ludźie ktorzy ieſteſmy Rzymiánie/ wſádźili do
37:
więźienia/ á teraz potáiemnie nas wyrzucáią.
Act.16.
Niechay tedy ſę
38:
dźiowie niepotępiáią niewinnych/ álbo też wolno niewypuſzcżá
39:
ią winnych: niechay przekup/ álbo łáſká: niechay nienawiść
40:
álbo miłość/ nic ich nieruſza. Bo ták Moyzeſz ony ſtárce vpo=
41:
mniał/ ktore był ſędźiámi nád ludźmi vſtáwił:
Deut.1.


strona: 344

1:
Abowiem ktory

strona: 345

Niepożąday domu bliźniego tw.345.
1:
niebędźie pożądał/ ten náſ ſwym doſyć máiąc/ cudzego też prá
2:
gnąć niebędźie: y będźie śie z cudzych pożytkow weſelił: będźie
3:
Páná Bogá chwalił y bárzo iemu dźiękował: będźie święcił
4:
Sobotę/ to ieſt/ wiecżnego odpocżynku vżyie: będźie Stárſze
5:
ſwoie w vcżćiwośći miał: náoſtátek/ áni rzecżą/ áni ſłowy/ áni
6:
żadnym inſzym obycżaiem nieobráźi nikogo. Bo korzeń y ná=
7:
śienie wſzego złego/ ieſt oná zła chćiwość/ ktorą ludźie zápale
8:
ni bdąc/ ku wſzyſtkim złośćiam y wyſtępom práwie pędem idą.
Kto Przykazáni to chowa/ ten wſzyſtki chowáć może.

9:
To tedy obacżywſzy/ będźie Pleban pilnieyſzy y w tych rzecży
10:
náucżániu ktore powiemy/ y ludźie Chrześcijáńſcy ku ſłuchá
11:
niu pochopnieyſzy sie sſtáną.
12:
grafika¶ Ale ácżeſmy thy dwoie
13:
Przykazánia weſpołek złączy
14:
li dla tego/ iż iednákim oby
15:
cżaiem vcżyć Páſterze oboy
16:
gá mogą/ ponieważ iednáką
17:
rzecż zámykáią w ſobie/ ie
18:
dnák może Pleban vpominá
19:
iąc ludźie/ álbo ie poſpołu/
20:
álbo też oſobno wykłádáć/
21:
thák iáko mu śie będźie ſnádniey
22:
zdáło. A ieſli dźieśię
23:
ćiorgá Przykazania Bożego vcżyć pocżnie/ tedy vkaże co ieſt zá
24:
rozność miedzy tym dwoim Przykazánim/ á iáko śie iedná po
25:
żadliwość dźieli od drugiey Ktorą roznosć S. Auguſtin opi
26:
ſał w Kśięgách/ w ktorych śie rozmaite pytánie ná wtore kśię
27:
gi Moyzeſzowe zámyka.
Aug. quaeſt, 71. in Exodum.
Bo iedná z nich tylko ná pożytek pá
28:
trza/ á drugá ná roſkoſzy y na ſproſne lubośći. Jeſli tedy kto
29:
plácu álbo domu pożąda/ tedy śie te więcey o zyſk y o pożytek
30:
niż o roſkoſz ſtára: A ieſli żony cudzcy żąda/ tedy nie na pożytek
31:
pátrzy/ ále chucią ku złey roſkoſzy pała.
Pożądliwość ieſt dwoiaka.
Lecż dla dwoiákiey potrzeby ſą ty Przykazánia ludźiom dá
32:
no. Iedná ieſt/ áby ſzoſtego y śiodmego Przykazánia wykład
33:
lepiey śie mogł obiáśnić.
Cżemu to Przykazánie P. bog dał ludziom.
Abowiem/ choćia za przyrodzonym
34:
rozumem bacżyli to ludźie/ iż keidy zákázuią cudzołoſtwá/ tedy
35:
śie też vżywánia cudzey żony chuc zákázuie: Bo ieſliby śie go
36:
dźiło pożędáć/ godźiłoby śie y vżywać: wſzákże wiele Zydoẃ
37:
grzechom záślepionych/ niemogli byc ktemu przywiedźieni/ áby
38:
wierzyli że to Pan Bog zákazał: Y owſzem kiedy iuż było to
39:
Práwo Boże dano/ y kiedy ie dobrze ludźie ználi/ przedśię wie=

strona: 346

346.Dźiewiąte y dźieśiąte Przyk. B.
1:
le śie ich náydowálo/

strona: 349

1:
Bo ſąśiedztwo ktore licżą iákoby cżęśćią przyiáźni/ z miło

strona: 350

350.Dźiewiąte y dźieśiąte Przyk. B.
1:
śći w nienawiść śie obráca/ dla złey chćiwośći álbo złoego po
2:
żądánia. Wſzákże námniey ći niegwałcą Przykazánia thego/
3:
ktorzy ty rzecży chcą kupić álbo też ſpáwiedliwie kupuią y płá
4:
cą/ ktore przedáią ſąśiedźi.
Máiętność bliźniego ſpráwiedliwie kupuiący niegrzeſzą.
Abowiem ták cżyniąc/ nietylko
5:
bliźniemu nieſzkodzą/ ále go też bárzo rátuią: ponieważ iemu
6:
więtſzy pożytek pieniądze vcżynić mogą/ niż oná rzecż kthorą
7:
przedawa.
8:
grafika
Z
A tym Przyka
9:
zánim około nie
10:
pożądánia rze
11:
cży cudzy/ ono
12:
też drugie idźie ktore nam
13:
zakázuie ábyſmy cudzey
14:
żony nieżądáli. Ktorym
15:
Przykazánim nietylko śie
16:
tá pożądliwość zábrania
17:
zá ktorą cudzołożnik zony
18:
cudzey pożąda/ ále też y
19:
oná/ ktorą będąc kto zięty/ pożada tego áby cudzą żonę w mał
20:
żeńſtwo poiąc mogł.
Zony cudzey nie mamy pożędáć/ iáko.
Bo ná ten cżás kiedy dopuſzcżano liſtow
21:
rozwodnych/ łatwie to być mogło/ iż ktorą byl ieden odrzućił/ tę mogł drugi poiąć zá żonę:
22:
Ale Pan tego zákazał/ áby áni mę
23:
żowie tym kuſzeni byli/ iżby ſwe żony opuſzcżáć mieli/ áni żony
24:
też ták były trudne y mężom ſwym niepoſłuſzne/ iżby oni dla te
25:
go opuſzcżáć ie práwie muśieli.
Ani w małżeńſtwo.
Ale teraz to ieſt grzech ćiężſzy/
26:
gdyż niewiáſty choć od mężá opuſzcżoney/ drugiemu śie poiąć
27:
zą żonę niegodźi/ áżby mąż iey vmárł. Przeto ktoby cudzey żo
28:
ny pożądał/ ten z iedney chćiwości łátwie w drugą wpádnie:
29:
gdyż álbo iey mężá śmierći/ álbo cudzołoſtwá popełnienia żę
30:
dáć będźie. A też o niewiáſtách onych rozumieć śie może/ ktore
31:
z inſzymi ſą zrekowáne. Abowiem y tych śie tákże pożędáć nie
32:
godźi/ gdyż ci ktorzy przyrzecżenia tákowe łamią/ pſuia wiárę
33:
ktora ieſt zwiąſką naświętſzą.
34:
¶ A iáko śie tey pożądáć niegodźi ktora mężá inſzego poięłá:
35:
ták też niegodźi śie żdnym obycżáiem żędáć oney w Małżeń
36:
ſtwo/ ktora ná ſłużbę y ná chwałę Bożą ieſt poświęcona. A ie
37:
ſliby kto niewiáſtę mężátą żadał ſobie mieć zá żonę/ mnimáiąc
38:
żeby bez mężá byłá/ á niechcial iey miec małżonka ieſłiby wie
39:
dźiał że mężá ma: iáko śie przydáło Pháráonowi y Abimele
40:
chowi/ ktorzy chćieli mieć Sarę zá żonę/ mniemáiąc że mężá
41:
niemiáłá/ á iżby Abráhámowá śioſtrá á nie żoná byłá:
Geneſ.12.20.
tedy kto

strona: 351

Niepożąday domu bliź. tw. áni żony i.351.
1:
ták myśli/ przeciwko Przykazáni temu niegrzeſzy.

strona: 355

1:
Bo maią
2:
święte modlitwy onę moc zacną y poważną/ przez ktorą na
3:
wiecey dyabelſtwá wypędzone bywáią.
Modlitwá ſzátaná wygania
Abowiem
Math.17.
ieſt nieiákie
4:
dyabelſtwo/ ktore wyrzucone być niemoże/ iedno tylko przez
5:
poſt y modlitwę. Przeto ci ſámi pozbawiáią śie oney wſzelkiey
6:
mocy/ ża ktorąby oſobliwe dáry mogli ſpráwowáć/ ktorzy śie
7:
do tego niezwycżáią áni śie w tym cwicżą/ iżby śie nabożnie y
8:
pilnie modlili. Bo nietylko vcżciwey/ ále też vſtawicżney prośby
9:
ieſt potrzebá/ chceſzli vpro cżego pożadaſz. Abowiem/ iáko
10:
mowi S. Hieronym/ ták ieſt nápiſano/
Hier. in cap.7. Math.
Káżdemu proſzącemu
11:
dawáią. Więc ieſłi tobie niedáia/ dla tegoć niedáią iż niepro
12:
śisz. Proście tedy/ á weźmiećie.
Lucę 11. Ioan 16.

13:
O Pożytku Modliwy.
14:
A
Ma thá potrzebá bárzo roſkoſzny pożytek/
15:
ktora dawa z śiebie owoce obfite/ ktore też
16:
Páſterze doſtátecżnie od S. Doktorow bráć
17:
będą/ kiedy będźie ich potrzebá ludźiom Chrze
18:
śicjáńſkim vżycżáć.
Modlitwy pożytki.
Myſmy miedzy ták wiel
19:
ką licżbą niektore tylko wybráli/ co ták o nich
20:
rozumiemy/ że tym cżáſom barzo ſłużyć mogą.
21:
Pierwſzy pożytek ten ieſt/ ktory z tąd bierzemy/ iż modląc
22:
śie cżeść Pánu Bogu czynimy.
Pierwſzy pożytek Modlitwy.
Abowiem Modlitwá ieſt nie
23:
iákie nabożeńſtwá pokazánie/ ktora w Piſmie Bożym wdźięcż
24:
ney woniey ieſt przyrownaná. Abowiem ták mowi Pororok:
25:
Niechay proſto idźie ktobie modlitwá moiá/ iáko zápalona ofiár
26:
rá álbo kádzenie/ przed oblicżnością twoią.
Pſal.140.
Przeto my tym
27:
obycżáiem wyznawamy/ że Pánu Bogu poddánymi ieſteſmy/
28:
ktorego y ſámi znamy/ y przed ludźmi wyznawamy być wſzy
29:
ſtkich rzecży dobrych pocżątkiem: ku ktoremu ſamemu ocży o
30:
bracamy/ ktorego ſamego obrońcę zdrowia y zbáwienia ná
31:
ſzego mamy/ y do niego śie vciekamy. Ten tedy pożytek przypo
32:
mniáią am ony Prorockie ſłowá: Wzyway mię w dźień v
33:
trapienia twego/ á ia ćię wyrwę/ á ty mię cżćic będźieſz.
Pſal.49.

34:
¶ Drugi wielki y wdźięcżny pożytek ten ieſt/ iż od Páná Bogá
35:
prośby náſze wyſłucháne bywáią.
Wtori pozytek Modlitwy.
Bo/ iáko powiedá S. Augu
36:
ſtin/ Modlitwá ieſt klucżem do niebá.
Modlitwá ieſt klucżem do niebá.
Wſtępuiąc (práwi) mo
37:
dlitwá/ á zſtępuie miłośierdźie Boże: chociaż wyſoka ieſt żie

strona: 356

356.O Modlitwie.
1:
miá y niebo wyſokie/ iednák ſłyſzy Pan Bog ięzyk cżłowiecży.

strona: 359

1:
Nád to ieſzcże/ z wielką pobożnośćią y pokorą/

strona: 360

360.O Modlitwie.
1:
iáko ſyn iedyny oznáymuie namilſzemu Oycu beſpiecżnie/ cżego
2:
by iey było potrzebá. Táki obycżay Modlitwy/ onym wylewá
3:
nia ſłowem Piſmo święte nam wyraża. Bo ták mowi Prorok:
4:
Wylewam przed oblicżnością iego prośbę moię/ á przed nim v
5:
trapienie moie przekłádem.
Pſal.14t.
Ktore ſłowá tę moc w ſobie zámy
6:
káią/ áby on ktory modlić śie chce/ niezámilcżał nicżego/ niezá
7:
táił też nicżego/ ále wylał wſzyſko z dobrym vffánim przed P.
8:
Bogiem/ iákiem przez namilſzym Oycem/ vciekáiąc śie do niego.
Co to ieſt wylać Modlitwę

9:
Bo nas do tego wiedźie náuká oná niebieſka tymi ſłowy: Wy
10:
leyćie álbo otworzyćie przed nim ſercá wáſze.
Pſal.61.
Y záśię: Skłáday
11:
ná Páná Bogá twoie ſtáránie.
Pſal.54.
A ten ſłopień Modlitwy/ znácży
12:
nam S. Auguſtin/ kiedy mowi w Kśiążkách ktore Enchiridi
13:
on zową/ Iż Wiárá wierzy/ á Nádźieiá y Miłośc śie modli.
Auguſt. Enchiridion cap.7.

14:
Drugi ſłopień ieſt onych ludźi/ ktorzy śmiertelnymi grzechy
15:
będąc ściśnieni/ przedśię oną Wiárę ktorą vmárłą zową/ chcą
16:
śie wzgorę podnieść y do Páná Bogá przyſtąpić: ále dla śił
17:
zámartwionych/ y dla wielkiey ſłábośći wiáry/ wyſoko śie od
18:
źiemie podnieść niemogą: wſzákże wyznawáiąc ſwe grzechy/
19:
á będąc ich ſumnienim y żáłośćią vtrapieni/ á zá nie pokutuiąc/
20:
z onego bárzo dálekiego mieyſcá/ grzechow ſwych odpuſzcżenia
21:
y pokoiu od Páná Bogá pokornie żądáią. Tákowych ludźi mo
22:
dlitwá/ ma też v Bogá ſwe mieyſce/ bo ich prośby wyſłuchá
23:
ne bywáią:
Drugi ſłopień Modlitwy ktorego grzeſzni vżywáią.
Y owſzem tákowe ludźie/ miłośierny Pan Bog z
24:
wielką ſzcżodrobliwością wzywa do śiebie: Podźcie (práwi)
25:
wſzyſcy do mnie/ ktorzy prácuiećie y vćiążeni ieſteśćie/ á ia was
26:
ochłodzę.
Math.11.
Tákowy był on Iawnogrzeſznik/ ktory ácż nieśmiał
27:
ocżu ſwoich podnieśc ku nieba/ iednák Pan Chriſtus powie
28:
dźiał/ iż wyſzedł z Kośćiołá wiecey vſpráwiedliwiony niż Phá
29:
riſeus.
30:
Ieſt ieſzcże trzeći ſłopień y onych ludźi/ ktorzy ácżkolwiek ie
31:
ſzcże wiáry niemáią/ przedśię kiedy łáſká Loża ich málutką przyrodzenia świátłość zápali/
32:
tedy bárzo śie wzbudzáią ku chci
33:
wośći y ku poznaniu prawdy/ o ktorą też pilnie proſzą áby iey
34:
náucżeni byli: ktorzy ieſli w tey woli ſwey trwáią/ tedy ſtárá
35:
nim ich Pan Bog z łáſki ſwey niegárdźi.
Trzeći słopień ktorego vżywáią ći ktorzy ieſzcże Páná Bogá niedkońcá znáią.
Co widźimy że śie potwierdźiło Corneliuſá Setniká przykłádem.
Act.10.
Abowiem żadne
36:
mu ku łáſce Bożey nie ſą drzwi záwárte/ ktoryby z chućią iey
37:
żądał.
38:
Oſtátecżny ſłopień ieſt onych ludźi/ ktorzy choćiaż nietylko
39:
nieżáłuią zá grzechy y wyſtępności/ ále też złośći ku złośćiam
40:
przydawáią/ przedśię niewſtydáią śie cżęſto grzechow odpu
Cżwarti onych ludźi ktorzy beſpiecżnie grzeſzą/ y nieżáłuią grzechow.


strona: 361

O Modlitwie.361.
1:
ſzcżenia od Páná Bogá prośić/ w ktorych ieſzcże trwác wolą
2:
máią.

strona: 365

O Modlitwie.365.
1:
Komu ſie modlić mamy.
2:
I
Z śie Pánu Bogu modlić y wzywáć Imieniá
3:
iego mamy/ ſámo to przyrodzenie pokázuie/
4:
ktore ieſt w vmyſły ludzkie wſzcżepione/ nietyl
5:
ko Piſmo Boże/ w ktorym ſłyſzymy iż ták Pan
6:
roſkázuie: Wzwyamy mię w dźień vtrapienia
7:
twego.
Pſal.49.
Ale przez Imię Boże/ trzy perſony ro
8:
zumiec mamy.
Przez Imię Boże rozumie śie Troycá S.
Potym vćiekamy śie też do pomocy świę
9:
tych ludźi ktorzy iuż w niebie kroluią/ ktorym że śie modlić ma
10:
my/ ták to ieſt rzecż pewna w Kośćiele świętym/ iż ludźie pobo
11:
żni namniey w tym wątpić niemogą.
SWIętych o przycżynę wzywáć mamy.
Co poneiważ śie oſobli
12:
wie ná ſwym mieyſcu wyłozyło/ tedy do niego y Plebaná/ y lu
13:
dźie inſze odſyłamy. Wſzákże áby z nieumieiętnych oſob wſzy
14:
ſtek błąd był wyrzucon/ trzebá będźie vcżyc Chrześcijány co ieſt
15:
zá rozność miedzy tákim wzywánim. Bo nie iedákim obycżá
16:
iem Bogá y Swiętych wzywamy.
PAná Bogá iáko/ á Swiętych iáko wzywamy.
Abowiem prośimy Páná
17:
Bogá iżby on ſam dárow ſwoich nam vżycżył/ álbo nas od złych przygod wyzwolił: Ale Swiętych/ ponieważ v Páná
18:
Bogá ſą w łáſce/ prośimy o to áby przycżynę zá námi cżynili/ y
19:
cżego nam trzebá vprośili. Przeto vżywamy dwoiákiego y ro=
20:
znego obycżáiu w modleniu. Bo Pánu Bogu ták właśnie mo=
21:
wimy/ Smiłuy śie nád námi. Wyſłuchay nas. A do Swięte=
22:
go ták: Modl śie zá námi. Acżkolwiek możemy też inſzym ſpo
23:
ſobem prośić Swiętych áby śie ſmiłowáli nád námi: bo ſą
24:
bárzo niłośirni. Dla tego możemy ich prośić/ áby nędzą náſzą
25:
poruſzeni/ rátowáli nas v Bogá łáſką y przycżyną ſwoią.
Swięci mogą sie tez nád námi ſmiłowáć/ á iáko to ſmiłowánie mamy rozumieć.

26:
Gdźie barzo śie tego ſtrzedz potrzebá/ ábyſmy komu inſzemu tey/
27:
cżći niewyrządzáli/ ktora ieſt Pánu Bogu przywoita: y owſzem
28:
kiedy kto przed Obrázem ktorego Swiętego mowi Pacierze/
29:
tedy niechay tak rozumie/ iż go prośi o to áby śie z nim modlił/
30:
y to mu vprośił co śie w Páćierzu zámyka: á iżby też iego tłu
31:
mácżem był/ y zań Páná Bogá prośił.
Przed Obrázem mowiąc Paćierze/ co ma przy tym rozmyśláć.
Bo náucżył nas święty
32:
Ian w Obiáwieniu ſwoim/ że Swieći zá ludzie śie modlą.
Apocal.8.


strona: 370

1:
A tá ſłowna Modlitwá ma ſwoy właſny
2:
pożytek y właſną potrzebę: Bo chuć y vmyſł náſz rozżarza/ á
3:
nabożeńſtwo modlącego śie cżłowieká zápala.
Pożytek słowney modlitwy.
O cżym ták piſał
4:
S. Auguſtin/ w ſwym Liśćie do oney Pániey kthorą zwano
5:
Probą.
Aug. Epiſt.12.cap.9.
Cżáſem ſłowy y známiony inſzymi/ ſámi śiebie. bárźiey
6:
pobudzamy ku świętey chući pomnożeniu. Muśim też niegdy
7:
zá wielką chćiwośćią y zá nabożeńſtwem/ ſłowy to co rozumie
8:
my powiedźieć. Bo kiedy myśl náſzá dla weſela śie ráduie/
9:
tedy śie też godźi aby śie rádował y ięzyk. Y przyſtoi to nam/
10:
ábyſmy onę dwoiáką offiárę cżynili/ duſze náſzey y ćiáłá. Ba
11:
cżymy też to z Dźieiow Apoſtolſkich/ y z wiela mieyſc Páwłá
12:
S. iż ten był v Apoſtołow modlenia śie obycżay.
13:
Ale iż ieſt Modlitwy ſpoſob dwoiáki/ Oſobliwy y Poſpoli
14:
ty/ tedy vżywamy ſłowney modlitwy/ áby oná wſpomagáłá
15:
chuć náſzę wnętrzną y pobożość: á w Poſpolitey záś/ ktora
16:
ieſt vſtáwiona dla wzbudzenia nabożeſtwá ludu wiernego (pew
17:
nych y ku temu obránych cżáſow/ żadnym obycżáiem ięzycż
18:
ne álbo ſłowne mowienie opuſzcżone być niema.
MODlitwy dwoiáki ſpoſob.
A tego zwycżáiu
19:
modlić śie w Duchu/ ktory ieſt przywoity Chrześcijánom/ lu
20:
dźie niewierni miec y vżywáć niemogą/ o ktorych P. Chriſtus
21:
ták mowi: Gdy śie modlićie/ niemoẃcieſz wiele/ iáko cżynią
22:
Bogámi: bo mnimáią iż w ſwoim wielomoſtwie wyſłucháni
23:
będą/ á tak niechćieyćie śie im porownác.
Math.6.
Abowiem wieć O
24:
ćiec wáſz cżego wam potrzebá/ pierwey niźli go prośic będźie
25:
ćie.
Modlitwá iesli ieſt ſerdecżna/ tedyć niedługa.
Lecż gdy zákázuie wielomownośći/ nietylko żeby miał od
26:
rzucáć ono długie modlenie/ ktore z wielkiey y długiey chuci ſer
27:
decżney pochodźi/ ále też nas przykłádem ſwoim kniemu vpo
28:
mina y wiedźie: ábowiem on ſam nietylko cáłe nocy ná modli
29:
twie ſtrawił/ ále też iednę modlitwę trzy kroć powtarzał.
Lucę 6 Math.26.
To
30:
tedy rozumieć tylko tu mamy/ iż proznym ſłow mowienim Pan
31:
Bog vproſzon niebywa.
Prozne mowienie ieſt długie á niepożytecżne mowienie.
A nie modląc śie z ſercá ludźie obłu
32:
dni: od ktorych towarzyſtwá y zwycżáin/ Pan nas odwodźi
33:
y odſtraſza tymi ſłowy: Gdy śie modlićie/ nibądźćie tácy iáko
34:
ludźie przykryći/ ktorzy śie rádźi modlą ſtoiąc w Bożnicách y
35:
ná rogách vlicżnych/ áby od ludźi byli widźiáni: Záprawdę po
36:
wiedam wam/ wźięlić zapłátę ſwoię.
Math.6.
Ale ty gdy śie chceſz mo
37:
dlić/ wnidźże do pokoiu twego/ á zámknąwſzy drzwi o ſobie/
38:
modl śie Oycu twemu w ſkrytości: á Oćiec twoy ktory widźi
39:
w ſkrytośći/ tobie zápłáći.
MOdlitwá obłudnych ludźi niepożytecżna.
Pokoy/ ktory á tym mieścu miánu
40:
ie/ ná cżłowiecże ſerce śćiágác śie może.
Pokoy ná ktorym śie modlić mamy ktory ieſt.
W ktore niedoſyc ieſt
41:
wniść/ ále ie też zámknąc potrzebá/ áby w nie co zewnątrz nie

strona: 371

O Modlitwie.371.
1:
wpadło/ álbo śie co w duſzę niewemkło/ cżymby ſzcżyrość mo
2:
dlitwy zgwałconá być mogłá.

strona: 375

1:
Tákći śie ſkárżył ná Páná Bogá v Ezáiaſzá
2:
on lud Zydowſki: á zaś Pan Bog głupią ſkárgę iego łáſkáwym
3:
podobieńſtwem odbijał: Bo ták ták ſtoi/ Mowili Zydowie:
4:
Opuścił nas ſam Bog/ y Pan Bog nas zápomniał: ktorym
5:
Bog odpowiedał: Izaż może zapomniec niewiáſtá dźiećiątká
6:
ſwego/ áby śie nie miáłá zlutowáć nád ſynem ktorego porodźi=
7:
łá?
Eſaiȩ 49.
A by też oná zápomniáłá/ ia przdśię niezápomnię ćiebie.
8:
Oto ná rękach moich wypiſałem cieę. Z ktorych mieyſc ácżkol
9:
wiek to coſmy iuż powiedźieli iáwnie śie pokázuie/ wſzákże áby
10:
práwie do końcá Chrześćiáni pewni tego byli/ iż nigdy śie tá
11:
ki cżás nietráfi/ ktoregoby Pan Bog mogł ludźi zapomniec/
12:
áby oycowſkiey miłośći pokázác im niemiał: tedy Plebani oka
13:
żą to bárzo iáſnym przykłáem onych napierwſzych ludźi/ ktore
14:
kiedy po przeſtąpionym y zgwałconym Bożym przykazániu ſły
15:
ſzyſz być okrutnie zgromione/ y ſtráſzliwym onym wyrokiem
16:
przeráżone: Prekłęta będźie źiemiá w twoiey roboćie/ w pra
17:
cách będźieſz pożywał z niey przez wſzyſtki dni żywotá twego.
Boża miłość przećiw pierwſzym náſzym rodźicom/ iuż po grzechu.

18:
Ciernie y oſet będźie rodźiłá tobie/ á będźieſz iadł źiołá źiemie:
19:
kiedy też to widźiſz/ iáko z Ráiu oni byli wygnáni: á kiedy cży
20:
taſz/ iż dla tego áby więcey przywrocenia ſpodźiewáć śie niemo
21:
gli/ we drzwiách onego Ráiu był poſtánowio Cherubin/ trzy
22:
máiący ogniſty y oboiętny niecż:
Geneſ.3.
Ibidem.
kiedy etż y to rozumieſz/ iż oni
23:
wnętrznymi y zewnętrznymi vćiſki ogárnieni byli/ dla pomſty
24:
ktorą brał z nich Pán Bog zá krzywdę ſwoię. Coż mnimaſz:
25:
zaż tám iuż był cżłowiek práwie niezginął? Zaż niebácżyſz iż
26:
nietylko Boſki rátunek vtráćił/ ale też ná wſzyſtki iákieżkol
27:
wiek vćiſki wydan był? Wſzákże w ták wielkich znákach gnie
28:
wu y pomſty Bożey/ zácżęłá śie nieiáka świátłość Boſkiey prze
29:
ćiwko nim miłośći. Bo powieda Piſmo/ że vcżynił Pan Bog
30:
Iádámowi y żenie iego odźienie z ſkorek/ y przyoblokł ie.
Acż byli ćięſzko náſzy pierwſzy rodźicy zgrzeſzyli/ przedśię ich Pan Bog nieopuśćił.
Geneſ.3.

31:
Co było wielkim znákiem/ iż Pan bo niemiał nigdy ludźi opu=
32:
ścić. Tákże y ono mowienie/ iż miłośći Bożey żadna złość lu=
33:
dzka wycżerpnąc niemoże/ wyráźił Dawid ſłowy onymi: Izaż
34:
Pan Bog w gniewie ſwym miłośierdźie ſwoie zátrzyma? Toż
35:
też Abákuk wyłożył/ do Páná Bogá ták mowiąc:
Bożey miłośći złość ludzka niepſuie.
Pſal.76.
Abac.3.
Kiedy śie
36:
(Pánie) rozgniewaſz/ tedy ná miłośierdźie wſpámiętaſz. Toż
37:
też Micheaſz ták oznáymił: Ktory Bog ieſt tobie podobny?
38:
Ty głádźiſz niepráwość á przenośiſz grzech z oſtátkow dźie=
39:
dźictwá twego: Nieprzepuśći więcey popędliwości ſwoiey/ bo
40:
tym ieſt ktory śie kocha w miłośierdźiu.
Micheę 7.
A záprawdęć ták śie
41:
rzecż ma/ kiedy my nawięcey mnimamy iżeſmy iuż zginęli y Bo=

strona: 376

376.Przedmowá Paćierzá.
1:
ſki gátunek ſtrácili/ tedy Pan Bog nawięcey z wielkiey dobroći
2:
ſwoiey ſzuka nas y ſtára śie o nas:

strona: 379

1:
Więc ty Chrześćijáninie/ gdy śie ták Pánu Bogu modlic

strona: 380

380.Przedmowá Paćierzá.
1:
maſz/ tedy pámietay/ iż iáko ſyn do Páná Bogá Oycá twego
2:
przychodźiſz: dla tego kiedy modlitwę pocżynaſz/ á ty ſłowá
3:
Oycże náſz/ wymawiaſz/ tedy ſobie rozmyślay ku cżemu cie tá
4:
wielka łáſká boża wynioſłá/ ktoryc roſkazał iżby śie vćiekał
5:
do niego/ nie poniewoli y z boiáźnią/ iáko więc ſługá idźie do
6:
Páná/ ále z dobrą wolą y beſpiecżnie/ iáko ſyn do Oycá.
W tym słowie Oycże/ co máią Chrześćiánie rozmyśláć.
Co po=
7:
mniąc y rozmyśláiąc/ obacżay przy tym/ z iáką záśię pilnośćią
8:
y z iakim nabożeńſtwem modlić śie maſz. Bo ſtáráć śie o to mu
9:
śiſz/ áby tákim byl iákim byc ma ſyn Boży: to ieſt/ áby mo
10:
dlitwá y ſpráwy twoie Boſkiego rodu godne były/ ktorym ćię
11:
nadobrotliwſzy Bog racżył ozdobic. Ku tákowey ſpráwie A
12:
poſtoł nas vpomina kiedy mowi: Bądźćieſz tedy náśládowcy
13:
Boży/ iáko ſynowie namilſzy:
Epheſ.5.
áby práwdźiwie o nas mogło
14:
być ono mowiono/ co tenże Apoſtoł do Teſálonicenſow nápi
15:
ſał: Wſzyſcy wy ſynowie świátłośći y ſynowie Boży ieſteśćie.
1.Teſ.5.

16:
Ktory ieſteś w niebieśiech.
17:
Ieſt to wſzyſtkim wiádomo ktorzy o Pánu Bogu dobrze
18:
trzymáią/ iż ná káżdym mieyſcu/ y miedzy wſzelkim narodem
19:
Pan Bog ieſt.
Pan Bog ieſt wſzędy.
Cżego niemamy tak rozumiec/ iákoby on ná cżę=
20:
śći rozdźielony/ w iedney ſtronie iedno mieyſce/ á w drugiey
21:
drugie miał/ y iego bronił. Bo Pan Bog ieſt duch/ y dźielić śie
22:
niemoże. Abowiem ktożby śmiał Páná Bogá iákoby w kreśie
23:
będącego nieiákim mieyſcem zámierzyć: gdyż on powieda o ſo=
24:
bie: Zaż ia nienápełniam niebá y źiemie?
Hiere.23.
Co záśię thák rozu=
25:
mieć mamy/ iż Pan Bog niebo y źiemię y cokolwiek ieſt w niebie
26:
y ná źiemi/ władzą y mocą ſwoię ogárnuie/ á ſam żądnym mie
27:
ścem ogárnionym ieſt. Bo we wſzyſtkich rzecżách ieſt Pan
28:
Bog/ álbo ie tworząc/ álbo ſtworzone chowáiąc: áni żadną
29:
kráinę/ y żadnym kreſem opiſány/ áni ták zámierzony iżby ná
30:
tury y mocy ſwoiey obecnie wſzędy mieć niemiał. Co Dawid
31:
S. wyráźił onymi ſłowy: Ieſli wſtąpie do niebá/ ieſteś tám.
Pſal.138.

32:
Wſzákże choćiaż obecnie ieſt Pan Bog ná wſzyſtkich mieyſcách
33:
y przy wſzyſtkich rzecżách/ żadnym kreſem niezámierzony/ iá
34:
koſmy iuż powiedźieli/ iednák w Piſmie Bożym cżęſtokroć to
35:
bywa powiedano/ iż mieſzkánie ſwoie ma w niebie: co bacżymy
36:
iż śie sſtáło dla tego/ że niebá ktore widźimy ſą nazacnieyſzą
37:
cżęśćią świátá/ y trwáią záwżdy bez wſzelákiey ſkázy/ zacniey
38:
ſze będąc/ y mocą/ y wielkośćią/ y cudnośćią nád inſze vcżyn
39:
ki ſtworozne/ pewnymi á vſtáwicżymi biegi ozdobione.
Dlacżego mowimy że Pan Bog ieſt w niebie.
A ták
40:
żeby Pan Bog ludzkie vmyſły pobudźił ku rozmyślániu ſwoiey

strona: 381

Pierwſza prośbá Paćierzá.381.
1:
niezmierney wielkości/

strona: 384

1:
náleży wzywác onego Boſkiego Imieniá/ ktore ſámo

strona: 385

Wtora Prośbá Paćierzá.385.
1:
tylko ieſt pod niebem ludźiom dano/ w ktorym zbáwieni byc mu=
2:
śimy.
Act.4.

3:
¶ Wſzákże máią Plebani bárzo pilnie przypomináć/ iż to ná do=
4:
bre ſyny zależy/ nietylko Páná Bogá Oycá ſłowy prośic/ ále też
5:
rzecżą y ſpráwą o to śie ſtárác/ áby śie w nich święćiłá świą
6:
obliwość Imienia Boſkiego.
Synō dobrym co cżynic należy.
A Boże day/ iżby tákich niebyło
7:
ktorzy choćiaż vſáwicżnie w ſwey modlitwie proſzą o to Imie
8:
niá Boſkiego święcenie/ przedśię vcżynki ſwymi/ ile mogą/ y
9:
gwałcą y plugáwią ie: za ktorych táką złą przycżyną cżaſem śie
10:
też Pánu Bogu złorzecży.
Dla złych Imieniu Bożemu ludzie niewierni złorzecżą.
Ná tákieć mowił Apoſtoł ony ſłowá:
11:
Imię Boże przez was bywa miedzy Pogáy bluźnione.
Rom.2.
Y v E=
12:
zechielá Proroká ták cżytamy: Odeſzli do narodow/ do ktorych
13:
też y weſzli/ á ſplugáwili Imię święte moie: gdy o nich ták mo=
14:
wiono: Tenći lud ieſt Páńſki/ á z iego źiemie wyſzli.
Ezech.36.
Bo iáki
15:
ieſt żywot y iákie obycżáie tych ktorzy wyznawáią wiárę/ ták
16:
też o ſámey wierze y o iey dawcy/ to ieſt o Pánu Bogu/ zwykło
17:
poſpolſwo glupie rozumieć. Przeto ci ktorzy żywią wedle Ch
18:
rześćijáńſkiey náuki ktorą przyięli/ y wedla niey ſpráwy ſwoie
19:
y modlitwy ſtoſuią/ wielką przycżynę y pobudkę inſzym dawá
20:
ią/ żeby też Imię niebieſkiego Oycá chwalili w wyſławiáli cżćią
21:
y chwałą wſzeláką. Bo tego ſam Pan che po nas/ ábyſmy za
22:
cnymi cnotámi náſzymi pobudzáli ludźie ku chwale y ku wyſła
23:
wiániu Boſkiego Imieniá: do ktorych mowi tymi ſłowy w Ew
24:
ángeliey:
Dla dobrych P. Bog pochwalon bywa.
Tak niechay świeci przd ludźmi świátłość wá
25:
ſzá/ áby oni widźieli dobre vczynki wáſze/ á chwalili Oycá
26:
wáſzego ktory ieſt w niebieśiech.
Math.5.
Tákże też piſze Kśiążę Apoſtol=
27:
ſkie: Máiąc obcowánie wáſze dobre miedzy Pogány/ áby oba=
28:
cżywſzy wáſze dobro vcżynki/ Páná Bogá ſławili.
1.Petr.2.

29:
Prziydźi two Kroleſtwo.
30:
T
Akie ieſt Kroleſtwo niebieſkie/ o ktore w tey
31:
wtorey Prośbie żądamy/ iż śie do niego ścią
32:
ga/ y w nim śię końcży wſzyſtko Ewánge=
33:
liey świętey kazánie.
Ewángelia wſzyſtká Kroleſtwem śie niebieſkim końcży: y dla niego bywa kazána.
Bo z tąd pocżął ku Po
34:
kućie vpominác Ian S. Krzćićiel/ kiedy mo=
35:
wił: Cżyńćie pokutę/ á przybliży śie wam kro=
36:
leſtwo niebieſkie.
Math.3.
Z tąd też pocżął ſwoie kazánie Zbáwićiel na=
37:
rodu ludzkiego: y w oney rozmowei zbáwienney/ w ktorey po=
38:
kazał ná gorze będąc zwolennikom ſwoim drogi do błogoſłá=
Math.4.


strona: 386

386.Wtora prośbá Paćierzá.
1:
grafikawieńſtwá/ iákoby dawáiąc im
2:
znáć o co prośić máią/ pocżął ná=
3:
ukę ſwoię od niebieſkiego Krole=
4:
ſtwá.

strona: 390

390.Wtora prośbá Paćierzá.
1:
¶ Ieſt też y ono Kroleſtwo chwały Bożey/ o ktorym ſłyſzy=
2:
my iz Pan Chriſtus v S. Mátheuſzá ták mowił:
Kroleſtwo chwały Bożey iákie ieſt.
Podźćie bło=
3:
goſłáwieni Oycá mego/ ośiegnićie zgotowáne wam Krole=
4:
ſtwo od pocżątku świátá.
Math.25.
Ktorego też Kroleſtwá v Lukaſzá
5:
S. on Lotr wyznawáiąc ſwe grzechy/ dźiwnym obycżáiem żą
6:
dał/ ták mowiąc: Pámiętay ná mię Pánie/ gdy prziydźieſz w
7:
twoie Kroleſtwo.
Lucę 23.
Wſpomina też S. Ian Kroleſtwo tákowe:
8:
Ieſliby śie kto nieodrodźił z wody y z Duchá/ niemoże wniśc do
9:
Kroleſtwá Bożego.
Ioan.3.
Wſpomina y Apoſtoł do Ephezow piſząc:
10:
Zaden niecżyſty/ żadne plugáwiec/ álbo łákomy/ co ieſt báłwo
11:
chwálſtwem/ niema dźiedźictwá w Kroleſtwie Chriſtuſowym
12:
y Bożym.
Ephes.5.
Ku temuć też śćiągáią śie ony kilká podobieńſtw Pá
13:
ná Chriſtuſowych/ ktore o Kroleſtwie niebieſkim powiedźiał.
Math.13.

14:
Ale pierwey thu Kroleſtwo łáſki BOżey záłozyć muśimy.
Kroleſtwo łáſki muśimy pirwey mieć/ á potym też chwały Bożey.

15:
Bo to być niemoże áby w kim krolowáłá chwałá Boża/ ieſliby
16:
w nim niekrolowáłá tegoż Páná Bogá łáſká. A tá łáſká/ iáko
17:
ſam Pan Chriſtus powiedźiał/ ieſt ſtudnicá wody wyſkákuią
18:
cey w żywot wiecżny.
Ioan.4.
A coż ieſt inſzego tá chwałá/ iedno nie
19:
iáka doſkonáła y zupełna łáſká? Bo dokąd ieſteſmy tym krew
20:
kim y śmiertelnym ćiáłem przykryći dokąd w tym náſzym śle
21:
pym pielgrzymſtwie/ y w tym wygnániu błedni y krewcy żyiąc/
22:
obecnie z Pánem BOgiem niebędźiemy/ dotąd cżęſto vpádáć
23:
muśimy/ vtráćiwſzy onę pomoc łáſki Bożey ktora nas wſpier
24:
ráłá:
Chwałá Boża doſkonáła łáſká.
ále kiedy nam świátłość chwały onego Kroleſtwá ktore
25:
ieſt doſkonáłe záświeći/ tedy możni y ſtali záwżdy ſtać będźie
26:
my.
Ná świećie ćierpieć/ w niebie roſkoſzy vżywáć będziemy.
Abowiem wſzyſtká złość y wſzyſtek iuż niepożytek vſtánie:
27:
káżda śie krewkość álbo niemoc/ vtwierdzona zmocni: ná oſtá
28:
tek/ ſam Pan Bog w duſzy y w ciele náſzym krolowáć będźie.
29:
Coſmy ſzerzey rozbieráli w Kredźie/ kiedyſmy o zmartwychw
30:
ſtániu ćiáłá mowili. Więc ty rzecży wyłożywſzy/ kthore nam poſpolite o Krole
31:
ſtwie Bożym rozumienie opiſuią/ iuż powiedźieć potrzebá iáko
32:
śie ma właſnie tá Prośbá rozumieć.
Cżego prośim od Páná Bogá w tey wtorey Prośbie.
Prośimy tedy od Páná
33:
Bogá/ áby Kroleſtwo Páná Chriſtuſowe (ktore ieſt Kośćio
34:
łem) rozſzerzone było: áby śie ku Wierze Páná Chriſtuſowey
35:
y ku poznániu Bożemu/ ludźie niewierni y zydowie náwroci
36:
li: á iżby też Odſzcżepieńcy y Kácerze zdrowego rozumu doſtá
37:
li/ y ku ſpolnośći Kośćiołá Bożego/ od ktorey byli odſtąpili/
38:
záś śie przywroćili: áby śie ſpełniło y ſkutkiem ono pokazáło
39:
co Pan przez Izáiaſzá mowił:
Eſaię 54.
Rozprzeſtrzeniay mieyſce namiotu
40:
twego/ á ſkory przbytkow twoich rośćiągni: vcżyń dłuż=

strona: 391

Prziydźi twe Kroleſtwo.391.
1:
ſze powroſki twoie/ á vmocni y obſtáluy gwoźdźie twoie: bo
2:
y ná práwą y ná lewą ſtronę przeniknieſz: gdyż Pan Bog kto
3:
ry ćię vcżynił/ tobie pánowáć będźie.

strona: 395

Bądź twa wola.395.
1:
Przyrownywa też nas niemocnym: Bo iáko oni dokąd choro
2:
by niezbędą/ ſpráwy vrzędow ludźi zdrowych cżynić niemogą:
Niemocnym.

3:
ták też my vcżynkow ktoreby śie Pánu Bogu podobáły zacżąć
4:
niemożemy bez łáſki Bożey rátunku: A ieſli doſtawamy rzecży
5:
iákich będąc w tey chorobie/ tedy ony ſą bárzo lekkimi/ á ktore
6:
nam ku doſtąpieniu błogoſłáwieńſtwá niebieſkiego nic álbo má
7:
ło pomogą. A nigdy niebędźiemy mogli ták iáko przyſtoi Páná
8:
Bogá miłowác y chwalić/ (co ieſt nieiáką rzecżą więtſzą y po
9:
ważnieyſzą/ niżelibyſmy leżąc ná źiemi zá mocą ludzką doſtáć
10:
iey mieli) ieſli nas pomoc łáſki Bożey nieweſprze. Acżkolwiek
11:
bárzo też ieſt przyſtoyne ono przyrowánie/ ku pokazániu nie
12:
doſtátkow ludzkiego narodu/ kiedy powiedáią żeſmy dźiećiom
13:
podobni/ ktore kiedy ie puſzcżą ná ſwą wolą/ bez rozmyſłu ná
14:
wſzyſtko śie vdáią.
Dziećiom.
Ieſteſmy tedy dźiećmi y niebácżnymi/ ná
15:
błażeńſkie śie mowy y ná prozne ſpráwy vdawamy ieſibyſmy
16:
byli z rátunku Bożego opuſzcżeni. Bo thák nas karze mądrośc
17:
Boża: A długoż wy máli miłowáć wáſzę dźiecinność bdźie
18:
ćie? A długoż głupi ludźie tego żędáć będą/ co im ieſt ku ſzko
19:
dźie?
Prouer.1.
Tymże obycżáiem vpomina Apoſtoł: Nieſtawayćie śie
20:
dźiećmi ná rozumie.
1.Cor.14.
Acżkolwiek my ieſzcże w więtſzey proznoſci
21:
y więtſzym sie błędźie obieramy niż oná młodość dźiecinna/ kto
22:
rey tylko mądrości ludzkiey niedoſtawa/ do ktorey iednák może
23:
przez śie ſamá przyść za cżáſem: gdyż my o mądrość Boſką kto
24:
rey nam ku zbáwieniu potrzebá/ áni kuśić sie niemożemy iedno
25:
zá nádchnienim y zá Bożą pomocą. Bo ieſlibyſmy náprędce rá
26:
tunku Bożego niemieli/ tedy odrzućiwſzy ty rzecży ktore ſą pra
27:
wdźiwie dobrá/ pędem bieżymy ku dobrowolnemu záginieniu.
28:
A ieſliby kto/ rozpędźiwſzy zá łáſką Bożą rozumu ſwego ćie
29:
mnośći/ tákowe nędze ludzkie obacżył/ á pocżuł z wielkim dźi
30:
wem y zumienim náſzych cżłonkow práwo/ (to ieſt maiętność)
31:
y poznał też ſmyſłow żądliwośći przeciwiáiące śie duchowi/ y
32:
ktemu ieſzcże dobrze obacżył wſzyſtkę ſkłonnośc náſzey nátury
33:
ku złemu/ iákoż tedy niebędźie mogł z wielką chućią przyſtoyne
34:
go ſzukáć lekáſtwá do tey złośći ták wielkiey/ ktora nas zá ná
35:
ſzego przyrodzenia ſkáżenim bárzo ciśnie?
Kto pozna niedoſtatki ſwoie/ ten ku P. Bogu vćiekáć śie muśi.
y iákoż niemoże po
36:
żądáć onego zbáwiennego ſpoſobu/ wedle ktorego żywot Ch
37:
rześćijáńſkiego cżłowieká ſtoſowány być muśi? Táć tedy iedſt
38:
oná rzecz o ktorą prośimy/ kiedy śie ták Pánu Bogu modlimy/
39:
Bądź twa wola.
LEKárſtwo przećiw złośćiam ludzkim ieſt wola Boża.
Bo kiedyſmy w tákie nędze vpádli/ odrzuci
40:
wſzy poſłuſzeńſtwo y wolą Bożą wzgárdźiwſzy/ thedy ono
41:
ſámo przeciwko ták wielkim złośćiam ieſ nam od Páná Bogá
42:
dáne lekárſtwo/ ábyſmy wżdy kiedy wedla woley Bożey żyli/

strona: 396

396.Trzećia prośbá Páćierzá.
1:
ktorąſmy grzeſząc wzgárdźili/ y wſzyſtki náſze myśli y ſpráwy
2:
tym iákoby ſznurem mierzyli.

strona: 399

1:
A w tey chući y w tym ſtárániu kto=
2:
re około P. Bogá cżynimy/ nawiętſzą po nas y naoſobliwſzą
3:
miłość Pan bog mieć chce: thák iż choćiabyſmy śie zupełnie
Pan Bog nawięcey po nas prágnie miłośći.


strona: 400

400.Trzećia prośba Páćierzá.
1:
w moc iemu dáli/ ſpodźiewáiąc śie zapłáty niebieſkiey/ przed
2:
śię tey zapłáty dla tego ſpodźiewáiąc śie mamy/ iż śie ták ſpodo
3:
báło Pánu Bogu/ ábyſmy tákową nádźieię w ſobie pocżuli.
4:
Dla tego náſzá tá wſzyſtká nádźieiá niech śie wſpiera oną Bo
5:
ſką miłością/ gdyż on vſtáwił zapłátę náſzey miłośći/ wiecże
6:
błogoſłáwieńſtwo. Boć śie też ludźie nayduią/ ktorzy komu z
7:
miłości/ ále wżdy dla zápłáty ſłużą/ do ktorey miłość ſwą o
8:
bracáią.
Rozmaićie ludzie Pánom ſwym ſłużą.
Są też y drudzy/ ktorzy tylko miłością y powolno
9:
śćią zięći/ ninacż inſzego niepátrzą w onym Pánie ktoremu przy
10:
ſługuią/ iedno ná dobroć y cnotę iego: o ktorym myśląc y iemu
11:
śie dźiwuiąc/ zá ſzcżęśliwe śie máią/ iż mu poſługę mogą wy
12:
rządźić. A tákći śie rozumie on przydatek/ Iáko w niebie
13:
ták y ná źiemi.
Przydatek trzećiey Prośby.
Bo śie o to bárzo pilnie ſtáráć mamy/ á
14:
byſmy P. Bogu poſłuſzni byli/ iákoſmy iuż powiedźieli/ że ſą po
15:
ſłuſzni oni duchowie niebieſcy: ktorych chwały dla onego wiel
16:
kiego ich poſłuſzeńſtwá/ opiſuie Dawid w onym Pſálmie: Wy
17:
ſławiayćie Páná wſzyſtki mocy iego/ ſłużebnicy iego/ wy co cży
18:
nićie wolą iego.
Pſal.102.
A ieſliby kto/ náśláduiąc w tym Cyprianá S.
19:
ták wykłádał ty ſłowá/ powiędáiąc iż przez to ſłowo/ w nie
20:
bie/ dobrzy y pobożni ludźie:
Cypr. in Orationem Dicam.
á przez to/ ná źiemi/ źli y niepo
21:
bożni śie znácżą/ tedy wykład tákowy my też chwalimy/ áby
22:
w tym ſłowie Niebo/ Duch śie rozumiał/ á w tym ſłowie Zie
23:
miá/ rozumiáło śie ćiáło: ták iżby ludźie wſzyſcy/ y wſzyſtki
24:
rzecży we wſzyſtkich/ woley Bożey poſłuſzne były.
Przez Niebo dobrzy/ á przez Ziemię źli śie rozumieć mogą.

25:
¶ Ieſzcże/ thá Prośbá dźiękowánie też w ſobie zámyka. Bo
26:
naświętſzą iego wolą w vcżciwośći mamy/ z wielką rádoſcią
27:
co nabárźiey chwaląc y z wielkim kochánim/ wſzyſtki vcżynki
28:
iego wyſławiamy/ ponieważ to pewnie wiemi/ że on wſzyſtki
29:
rzecży dobrze vcżynił.
W tey Prośbie zámyka śie też dźiekowánie.
Abowiem keidy to ieſt rzecż pewna iż Pan
30:
Bog ieſt wſzechmogący/ tedy też przyść zá tym y ono muśi/ á
31:
byſmy rozumieli że śie wſzyſtki rzecży zá roſkazánim iego sſtá
32:
ły. A kiedy to twierdźimy iż on ſam ieſt (iákoż ták ieſt) nawięt
33:
ſzym Dobrem/ tedy wyznawamy iż wſzyſtki iego ſpráwy są
34:
dobre/ gdyż on ſwey dobroci wszyſtkim vżycża. A ieſli we W
35:
ſzyſtkich rzecżách Boſkiego rozumu poiąć niemożemy/ tedy pro
36:
ſto nie niewątpiąc y nic niepochybuiąc/ wyznawamy ono co mo
37:
wił Apoſtoł/ Iż niewypytáne ſą drogi iego.
Rom.11.
Ale dla tego też o
38:
ſobliwie wychwalamy wolą Bożą/ iż on niebieſką świątobli=
39:
wośćią nas ozdobił. Bo wyrwane z mocy ciemnośći/ do kro=
40:
leſwá ſyná ſwey miłośći przenioſł.
Wolą Bożą cżemu sławimy. Coloſ.1.


strona: 404

1:
Więc mamy wiedźiec/ że

strona: 405

Day nam dźiśia chleb náſz Pow.405.
1:
w Piſmie świętym przez tho imię Chleb/ ácż wiele inſzych rze
2:
cży/ ále ty dwie oſobliwie śie znácżą: naprzod/ cżegokolwiek
3:
vżywamy w pokármie y w inſzych rzecżách ćiáłu y żywotowi
4:
ſłużących: potym/ cokolwiek nam z łáſki Bożey dano bywa/ ku
5:
żywotowi duſznemu y ku náſzemu zbáwieniu.
Przez Chleb co śie znacży.
Prośimy tedy
6:
ná tym mieyſcu/ (zá iednoſtáynym świętych Oycow rozumie
7:
nim) rátunku żywotowi náſzemu ktory tu wiedźiemy ná źiemi.
8:
Przeto niemamy ſlucháć tych/ ktorzy powiedáią iż śie ludźiom
9:
Chrześćijáńſkim dobr tego żywotá od Páná Bogá prośić nie
10:
godźi.
Rzecży cżeśnych mamy prośić od Páná Bogá.
Bo śie też temu błędowi przeciwiáią (oprocż zgodnego
11:
Oycow rozumienia) bárzo wiele ták ſtárego iáko y nowego Za
12:
konu przykłádow. Bo Iakob cżyniąc obietnice/ ták śie modlił.
13:
Ieſliby Pan Bog był zemną/ á ſrzegł mię ná tey drodze ktorą
14:
ia idę/ y dał mi chleb ku żywnośći y ſzáty ku odźieniu:
Geneſ.28.
á ieſli śie
15:
wrocę ſzcżęśliwie do domu Oycá mego/ tedy będźie mi Pan zá
16:
Bogá/ á ten kámien ktorym poſtáwił ná pámiątkę/ będźie zwan
17:
domem Bożym/ y ze wſzyſtkich rzecży ktore mi kolwiek daſz/
18:
tobie dźieśięcinę ofiárowáć będę.
Przikładj o tjm ludźi S.
Sálomon też żądał pewnego
19:
w tym żywocie wſpomożenia/ kiedy ták prośił: Zebráctwá áni
20:
bogactw niedaway mi/ iedno day tylko to/ cżegoby mi ku ży
21:
wnośći potrzebá. A coż więc rzecżemy/ ieſli Zbáwićiel narodu
22:
ludzkiego tych rzecży nam prośić każe/ ktore iż ćiáłu należą/ ża
23:
den przeć tego niemoże?
Prou.30.
Docżeśnych dobr P. Chriſtus prośić każe Math.24.
Prośćie (práwi) áby vćiekánie wáſze
24:
źimie/ y w dźień święty álbo w Sobotę niebyło. Coż o Iáku
25:
bie S. rzecżemy? ktoergo ty ſą ſłowá: Fráſuie śie kto miedzy
26:
wámi? niechże śie modli.
Iacobi 5.
Ieſli dobrey ieſt myśli? niechże Pſál
27:
my śpiewa. Coż o Páwle świętym? ktory do Rzymiánow ták
28:
piſał: Proſzę was bráćia/ przez Páná náſzego Ieſu Chriſtá/
29:
y przez miłość Duchá świętego/ ábyśćie mię rátowáli w ſwoich
30:
modlitwách v Páná Bogá/ ábym był wybáwion od tych
31:
ludźi niewiernych/ ktorzy mieſzkáią w Zydoſtwie.
Rom.15.
Przeto kiedy
32:
tego Pan Bog Chrześćijánom pozwolił/ áby wſpomożenia rze
33:
cży ludzkich prośić mogli/ y kiedy ten doſkonáły obycżay mo
34:
dlenia ieſt od Páná Chriſtuſá vſtáwion/ tedyc wątpić niem
35:
my/ iż tá Prośbá ieſt iedną miedzy śiedmią Prośbámi.
36:
Nád to/ prośimy Chlebá Powſzedniego/ to ieſt/ rzecży ku
37:
pożywieniu potrzebnych:
Przez Chleb rozumieią śie wſzyſtki potrzeby ku záchowániu żywotá.
ábyſmy to rozumieli przez Chleb/ ná
38:
cżembyſmy doſyć mieli/ iáko ſzáty ku odźieniu/ y pokarm ku ie
39:
dzeniu/ choćiaby on chlebem był/ choćia mięſem/ choćia rybá
40:
mi/ álbo inſzym cżymkolwiek. Bo widźimy iż Elizeus vżywał
41:
tego ſpoſobu mowienia/ kiedy vpominał Krolá áby Zołnierzom

strona: 406

406.Cżwarta prośbá Paćierzá.
1:
Aſirijſkim dodał chlebá: ktorym byłá daá karmi wielka obfi=
2:
tość.

strona: 410

410.Piąta prośbá Pácierzá.
1:
A przecżby go Powſzednim Chlebem zwano/ łatwia ieſt
2:
ná to y dwoiáka odpowiedź: Iedná/ iż we Mſzy świętey ktorą
3:
Chrześćijáńſki Kośćioł obchodźi/ záwżdy Pánu Bogu ofiá=
4:
rowan j tym ludźiom vdźielan bywa/ ktorzj go pobożnie y świą=
5:
tobliwie żadáią.
Ciáło. Boże ieſt Chlebem powſzednim/ cżemu?
Druga/ iż co dźień ma być prziymowan: álbo
6:
iednák my ták żyć mamy/ ábyſmy ná káżdy dźień (iel być może)
7:
doſtoynie prziymowáć go mogli. Niechże owi tego ſłucháią/
8:
ktorzy coś inſzego rozumieia/ iż niepotrzebá thego duſznego y
9:
zbáwienego pokármu iedno po długim cżáśie vżywác/ (niech
10:
mowię tego ſłucháią) co to mowi S. Ambroży: Ieſli ieſt Ch=
11:
lebem Powſzednim/ á cżemuż go bierzeſz po roku?
Abro.lib.5. de Sacramentis cap.4.
Ale w tey Prośbie to ma być oſobliwie przypominano Chrze=
12:
ścijánom/ iż gdy porządnie pilność y ſtáránie ſwoie vcżynią o
13:
koło ſpoſobienia tych rzecży ktore ſą im ku żywotowi potrzebne/
14:
áby Pánu Bogu polecáli oſtátek/ y ſwoię żądzą ku iego woley
15:
ſkłániáli/ ktory niedopuśći wiecżney odmienośći ná ſpráwie
16:
dliwego. Abowiem/ álbo im da Pan Bog o co go proſzą/ á ták
17:
doſtáną cżego żádáli: álbo też nie da: á to będźie pewnym zná
18:
kiem iż oná rzecż dobrą y pożytecżną niebyłá/ ktorey Pan Bog
19:
ludźiom pobożnym dać niechćiał: gdyż on więtſzą piecżą ma ni
20:
żli oni ſámi o ich zbáwieniu. A to mieyſce mogą rozſzerzyć Ple
21:
bani/ wykłádáiąc ony dowody ktore bárzo chedogo zebrał S.
22:
Auguſtin/ w ſwym Liście ktory do Proby wdowy nápiſał.
Vcżyniwſzy ludzie ſłuſznie o żywność ſkáránie/ oſtátek niech P. Bogu polecáią. Pſal.54.

23:
¶ Niechże tedy będźie to rzecżą oſtátecżną w tey Prośby wy=
24:
kłádániu/ áby pámiętáli bogacże/
Aug. Epiſt.121. cap.21.
áby pámiętali bogacż/ iż máiętności y doſtátki ſwe
25:
Pánu Bogu przypiſowáć máią: á iżby też rozmyśláli że dla te
26:
go ſą dobry tymi obdárzeni/ áby ich vżycżáli potrzebnym.
Bogacże niech Pánu Bogu zá ſwe máiętnoſci dziękuią/ vżycżáiąc ich vbogim.
Z cżym
27:
śie też zgadzáią ony rzecży/ o ktorych w pierwſzym Liśćie do
28:
Timotheuſzá piſze Apoſtoł:
1.Tim.6.
Skąd wielką moc Przykazń Bo
29:
ſich Plebani bráć będą mogli/ áby to mieyſce pożytecż=
30:
nie y zbáwienne obiáśnili.
31:
Odpuść nam náſze winy/ iáko y my odpu=
32:
ſzcżamy náſzym winowáycom.
33:
G
Dyż ieſt ták wiele rzecży kore nam znácżą niezmierną
34:
moc Boſką/ z tákże niezmierną mądrosćią y dobro=
35:
ćią weſpoł złącżóną/ iż gdźie śie kolwiek z ocżymá y
36:
z myślą obroćiſz/ bárzo pewne znáki wielkiey mocy y
37:
dobroći Bożey oglądaſz: przedśię niemáſz żadney rzecży ktoraby

strona: 411

Odpuść nam náſze winy.411.
1:
grafikawięcey znáć dawáłá zbytnią iego
2:
miłość y chuć przećiwko nam bár=
3:
zo dźiwną/ iáko niewymowna tá=
4:
iemnicá oná Páná Ieſu Chriſtu=
5:
ſowey męki/

strona: 414

1:
Ale

strona: 415

Odpuść nám náſze winy.415.
1:
tenże ieſt záś nadobrotliwſzym Oycem/ ktory mogąc nam w=
2:
ſzyſtko dárowáć y odpuśćić/ nietylko pokazał iż thego prágnie
3:
áby nam odpuśćił/ ále też pobudza ludźie áby od niego odpu=
4:
ſzcżenia prośili: y ieſzcże ktemu náucżył/ ktorymiby ſłowy pro=
5:
śić go mieli.
Pan Bog ieſt Oćiec nadobrotliwſzy.
Przeto wątpić żaden niemoże/ iż to zá powodem ie=
6:
go ieſt w mocy náſzey/ ábyſmy ſobie łáſkę iego ziednác mo=
7:
gli.
8:
¶ A iż to świádectwo około ſkłonney ku grzechow przepuſzcże
9:
niu woley Bożey/ y wiárę náſzę pomnaża/ y żywi nádźieię/ y
10:
miłość zápala: tedy ieſt potrzebá tego/ ábyſmy ozdobili to mie
11:
śce niektorymi Piſmá Bożego świádectwy/ y krzykłády ludz
12:
kimi: ktorym/ kiedy pokutowáli wielkie grzechy Pan Bog od
13:
puſzcżał.
Co nam zá pożytek cżyni kiedy to wiemy że chce Pan Bog nam grzechy przepuſzcźáć.
Co iżeſmy rozbieráli (ile byc mogło) ná tey Páńſkiey
14:
Modlitwy to ieſt Páćierzowym pocżątku/ y w oney też Kredá
15:
cżęśći ktora ieſt o Grzechow odpuſzcżniu/ tedy z támtąd Ple
16:
bani ty rzecży niech biorą/ ktore ſłużyć będą mogły ku tego mie
17:
ścá wyłożeniu: á oſtátek brác y czerpáć będą z piſmá świętego.
18:
Ieſzcże nád to/ niech tegoż obycżáiu vżywáią/ ktoregoſmy
19:
też vżywáli w inſzych Prośbach/ áby rozumieli Chrześćijánie
20:
co tu znácży to ſłowo/ WINY: by ſnádź oſzukáni będąc iáka
21:
ſłowá tego wątpliwośćią/ nieprośili cżego inſzego niżby sie pro
22:
śić godźiło.
Winy o kthore prośimy áby nam byly odpuſzcżone/ ktore ſą.
Naprzod tedy wiedźieć potrzebá/ iż nieprośimy
23:
tego áby nam odpuſzcżoná byłá oná miłośc ze wſzyſtkiego ſercá/
24:
ze wſzyſtkiey duſze/ y ze wſzyſtkiey myśli náſzey/ ktorąſmy bez
25:
pochyby Pánu Bogu powinni/ á ktorego to długu zapłátá ieſt
26:
ku zbáwieniu bárzo potrzebna.
Długu ktorego zapłátá ieſt potrzebna ku zbáwieniu.
Ani też prośimy/ ponieważ w
27:
tym imieniu/ Winy/ zámyka śie poſłuſzeńſtwo/ cżeśc/ chwałá/
28:
y inſze ſłużby tákowe/ ábyſmy ich więcey niebyli cżynić powi
29:
ni: ále tego prośimy/ áby nas od grzechow Pn wyzwolił. bo
30:
ták święty Lukaſz to wyłożył/ ktory miáſto Win/ Grzechy ná
31:
piſał.
Lucę 11.
A grzechy dla tego ſą winámi/ iż dopuſzcżáiąc śie ich/ zo
32:
ſtawami Pánu Bogu winni/ y ná zſłużone á powinne męki wy
33:
dawáni bywamy/ ktore álbo doſyc cżyniąc/ álbo theż ćierpiąc
34:
wypłacżamy.
Grzechy cżemu winami zową.
Tákowyc był on dług y táka winá/ o ktorey mo
35:
wił Pan Chriſtus przez vſtá Prorockie: Cżegom był niewy
36:
dárł/ na ten cżás muśiałem płáćić.
Pſal.68.
A z tego ſłowá Bożego ro
37:
zumieć to możemy/ iż my nie tylko dłużnicy ieſteſmy/ ále iż też
38:
niemamy cżym wypłácić/ gdyż grzeſzny cżłowiek ſam przez śię
39:
żadnym obycżáiem doſyć vcżynic niemoże.
Długu grzechowego że niemożemi ſámi zápłáćić/ do męki Páńſkiey vćiekáć śie mamy.
Przeto do miłośier
40:
dźia Bożego vćiekáć śie mamy/ ktoremu ponieważ rownie śie
41:
wielka ſpráwiedliwość przećiwia/ á Pan Bog przy niey bárzo

strona: 416

416.Piąta prośbá Páćierzá.
1:
przeſtawa/ tedy muśimy vżywáć przyczy y obrony męki Pá=
2:
ná náſzego Ieſu Chriſtá/ bez ktorey nigdy żaden odpuſzcżenia
3:
grzechow niedoſtał/

strona: 419

1:
Niech też káżdy ſobie
2:
kłádźie przed ocży/ bárzo wielką chuć ku modleniu ludźi onych/

strona: 420

420.Piąta prośbá Paćierzá.
1:
ktorzy y Bogá przez modlitwę grzechow odpuſzcżenia doſtáli:
2:
iáko onego Iáwnogrzeſznego/ ktory z dáleká dla wſtydu y żá=
3:
łośći ſtoiąc/ á w źiemię pátrząc/ bił tylko pierśi ſwe tak śie mo=
4:
dląc: Boże bądź miłośćiw mnie grzeſznemu.
O grzechow odpuſzcżenie zchućia prośić mamy/ przykład z ludźi świętych biorąc.
Záśię y oney grze
5:
ſzney niewiáſty/ ktora ſtoiąc z tyłu Pánu Chriſtuſowi/ nogi ie
6:
go ſwymi łzámi pokropione/ y włoſy otárte/ cáłowáłá:
Lucę 18. Ibidem 7.
Ná o
7:
ſtátek y Piotrá S. Apoſtolſkiego Kśiążęćiá/ ktory precż wy
8:
ſzedſzy płákał rzewliwie.
Math.29.
Potym też y ná to myślic máią/ że lu
9:
dźie ym ſą krewceyſzy y ſłabſzy/ á ku duſznym niemocam to ieſt
10:
grzechom ſkłonnieyſzy/ tym więcey lekarſtw y cżęściey potrze
11:
buią.
Lekárſtwá duſze chorey ktore ſą.
A tyc ſą duſze chorey lekárſtwá/ Pokutá y Boże Ciáło.
12:
Dla thego niech tych bárzo cżęſto lud Chrześćijáńſki vżywa.
13:
Ieſzcże też Iáłmużná/ iáko powieda Piſmo Boże/ ieſt przyſtoy
14:
nym lekárſtwem ku zlecżeniu ran duſznych.
IAłmużnaá lekárſtwo ran dnſznych.
Przeto ktorzy chcą
15:
nabożnie tey Modlitwy vżywáć/ niech wedle przemożenia ſwe
16:
go dobrze cżynią vbogim.
Iáłmużná głádźi grzechy.
Bo iáko wielką moc ma ku plugáwo
17:
śći grzechowey zgłádzeniu/ świádek ieſt v Tobiaſzá on święty
18:
Ráphał Angioł Boży/ ktory ták mowił: Iáłmużná wybawia
19:
od śmierci: á táć ieſt ktora cżyśći grzechy/ y cżyni to/ áby cżło
20:
wiek miłośierdźie y żywot wiecżny mogł náleść.
Tobię 12.
Swiádek też
21:
ieſt y Dánieł/ ktory Krola Náubuchodonoſorá ták nápominał:
22:
Grzechy twe Iáłmużną odkupuy/ á niepráwości twoie nád y
23:
vbogimi lutośćią.
Daniel.3.
A wyborny to ieſt Iáłmużny dawánia y mi
24:
łośierdźia cżynienie obycżay/ krzywd zápomnienie/ y przeciw
25:
ko tym dobra wola/ ktorzy twoię máiętnośc/ álbo ciáło twe o
26:
bráźili/ choćia też y twych przyiaćioł. Przeto ktorykolwiek te
27:
go żada áby Pan Bog iemu co nawięcey miłośiernym był/ ten
28:
niechay Pánu Bogu ſwoie nieprzyiáźni dáruie/ á niech odpu
29:
ſzcża obráżenie wſzelákie/ y niech sie rad zá nieprzyiaćioły mo
30:
dli/ ſtáráiąc śie o káżdy obycżay/ przez ktoryby ie mogł dobrze
31:
vcżynić. Ale żeſmy to wykłádáli kiedyſmy o Mężoboyſtwie mo
32:
wili/ tedy tám odſyłamy Plebany/ ktorzy wżdy niech ták záwie
33:
ráią tę Prośbę/ że niemáſz nic/ áni wymyślono nieſpráwiedli
34:
wſzego nád to być może/ kiedy on cżłowiek ktory ieſt przćiw
35:
ko ludźiom ták twárdy/ że śie nida vcżyć nikomu/ zá śię od
36:
Páná Bogá ſám prośi/ áby mu łáſkáwym y do
37:
brotliwym być racżył.
38:
grafika

strona: 424

1:
W dobry/ kiedy ták

strona: 425

A nie wwodź nas w pokuſę.425.
1:
bywa kuſzona cżyiá cnotá/ áby ią poznawſzy y doświadcżyw=
2:
ſzy/ on cżłowiek pożytkow w cżći doſtał/ á przykład iego był in
3:
ſzym ku náśládowániu kłádźion przed ocży/ á iżby też wſzyſcy
4:
potym dla tego ku chwale Boſkiey pobudzeni byli.
Obycżay kthorym P. Bog kuśi cżłowieká.
Ktory ſam
5:
tylko kuſzenia obycżay Pánu Bog przyſtoi. Tákowegoć kuſze
6:
nia przykłádem/ ſą ony ſlwoá w Deuteronomion: Kuśi was
7:
Pan Bog wáſz/ áby to iáwno było ieſli go miłuiecie álbo nie.
Deuter.13.

8:
Tymże obycżáiem powiedáią że Pan Bog ſwoie kuśi/ kidy ie
9:
niedoſtátkiem/ chorobą/ y vdręcżenim inſzym ćiśnie: co więc
10:
cżyni/ chcąc ich ćierpliwośći doświadcżyć/ á iżby náukę z nich
11:
inſzy bráli/ iákoby śie w Chrześćijáńſkiey powinnośći mieli zá=
12:
chowác.
Kuśi też ludźi Swiętych.
Cżytamy iż ták był Abram kuſzon/ żeby ofiarował
13:
ſyná.
Geneſ.22.
Zá cżym sſtał śie oſobliwym poſłuſzeńſtwá y ćierpliwośći
14:
przykłádem/ ná wiecżną ludźiom pámiątkę. Tákći y o Tobiaſzu
15:
powiedano. Iżeś był Pánu bogu przyiemny/ tedy to byc mu
16:
śiáło áby ćię doświadcżáłá pokuſá.
17:
¶ A we zły obycżay bywáią ludźie kuſzeni/ kiedy ie ku grzecho
18:
wi álbo záginieniu przypádzáią: co ieſt właſny vrząd Szátáń
19:
ſki.
Zlekuſzenie ieſt powod ku grzechowi.
Bo ten dla thego ludźie kuśi/ áby ie oſzukał á z drogi ze
20:
pchnął. Przeto też w Piſmie BOżym Kuśicielem go zową.
Math.4.

21:
W tych tedy pokuſach/ cżáſem nas wewnątrz pobudzáiąc/ ono
22:
wzruſzenie náſze y ony duſzne przypadki y pobutki/ ku poſłudze
23:
ſwey obraca: á cżáſem też y zewnątrz nas gábáiąc/ rzecży zew=
24:
nętrzych vżywa: álbo ſzcżęśliwych/ chcąc ludxie w pychę pod=
25:
nieść: álbo nieſzcżęśliwych/ chcąc im roſpácż ziednáć.
Szátan iáko nas kuśi.
Cżáſem
26:
też ma poſłáńce y bieguny ſwoie/ ludźie złośliwe/ á oſobliwie
27:
Kácerze/ ktorzy śiedząc ná záráźliwey ſtolicy/ rozśiewáią złych
28:
náuk śmiertelne náśienia/ áby ony ludźie ktorzy miedzy cnotą á
29:
miedzy grzechy rozeznáć niemogą/ y ſkłonni ſą k złośći/ ná
30:
chylone práwia ná doł zepchnęli.
Kácerze ſzátáńſcy posłowie. Pſal.1.

31:
¶ A powiedáią że w pokuſę wwiedźieni bywamy/ kiedy śie
32:
im damy zwyćieżyć.
Wwiedzienie w pokuſę ſwoiákie.
Więc dwoiákim obycżaiem bywamy w
33:
pokuſę wwiedźieni. Pierwſzy ieſt/ kiedy z ſtanu iákoby z miey
34:
ſcá ſwego śie zruſzywſzy/ w onę złość vpadamy w ktorą nas
35:
kto potrąćił/ kiedy nas kuśił. Ale Pan Bog tym obycżáiem ni=
36:
kogo w pokuſę niewwodźi.
Pan Bog nie ieſt przycżyną grzechu.
Bo nikomu niedawa do grzechu przy
37:
cżyny: y owſzem ma ty wſzyſtki w nienawiśći/ ktorzy śie zło=
38:
śćią paráią.
Pſal.5.
Tákżeć też v świętego Iákubá piſano: Niech ża=
39:
den niemowi gdy bywa kuſzon/ iżby go Pan Bog miał kuśić:
40:
ábowiem Pan Bog niekuśi ku złemu.
Iacobi 1.


strona: 430

430.Siodma prośbá Paćierzá.
1:
ALe nas zbaw ode złego.
2:
grafika
T
A Prośbá oſtá
3:
thecżna ſtoi zá
4:
wſzyſtki/ ktorą
5:
to Syn BOży
6:
záwárł tę Bo=
7:
ſką Modlitwę:
8:
á ktorey też moc y ważnośc poká
9:
zuiąc/ ſam prośby tákiey vżywał/
10:
kiedy z tego świátá ſchodząc mo
11:
dlił śie Bogu Oycu zá ludzkie zbá
12:
wienie/ bo ták mowił: Proſzę á
13:
byś ie záchował ode złego.
Ioan.17. Pan CHriſtus tey Prośby vżywał.
Więc
14:
tym Prośby ſposobem ktorego y
15:
vżywáć przykazał/ y przykłádem go ſwoim potwierdźił/ iáko
16:
by nieiákim krotkim zebránim/ záwárł ogołem moc y właſnośc
17:
inſzych modlitw. Bo kiedy tego doſtániemy co śie w tey Mo
18:
dlitwie náyduie/ tedy nic niezoſtawa (iáko mowi S. Cyrpi
19:
an) cżegobyſmy dáley prośić mieli/ byſmy obrony tylko Bożey
20:
przećiwko złemu prośili:
Cypr. ſerm. de Oratio. Dica.
á tę vprośiwszy/ iuż przećiwko wſzyſt
21:
im rzecżam/ ktore Szátan y świát ſpráwuie/ ſwobodni y be
22:
ſpiecżni być możemy. Przeto gdyż ieſt ták wázna tá prośbá/ iá
23:
koſmy ią być ważną powiedźieli/ tedy będźie Pleban powinien/
24:
Chrześćijánom ią wykłádáiąc wielkiey pilnośći vżywáć. A tá
25:
iſta Prośbá/ ieſt rozna od Prośby przeſzłey. Abowiem przez
26:
onę prośimy tego ábyſmy winy śie vſtrzedz/ á przez tę záś/ á
27:
byſmy męki prozni być mogli.
Tá Prośbá iáko sie od przeſzłey dzieli.
Dla tego/ iuż nietrzebá vpomináć
28:
ludu wiernego/ iáko bárzo niepożytkámi y nedzámi bywa vci
29:
śnion/ y iáko też bárzo potrzebuie niebieſkiego rátunku. Abo
30:
wiem nietylko to świeccy y święći Doktorowie doſtátecżnie po
31:
kazáli/ iáko cżęſtym y iáko wielkim niedoſtátkiem ieſt poddány
32:
ten żywot ludzki:
Zywot ludzki nędzny.
ále też niemáſz práwie nikogo/ ktoryby tego
33:
y ze ſwoią/ y z cudzą ſzkodą nieucżuł. Bo to wſzyſtkim ieſt wiá
34:
dono/ co on Iob święty/ przykład ćierpliwości/ ták nápiſał:
Iob.14.

35:
Cżłowiek národzony z niewiáſty/ á krotko żywiąc/ ieſt rozmái
36:
tey nędze pełen: ktory wychodźi iáko kwiát/ y záś bywa ſtárty/
37:
y zchodźi iáko ćień/ á w iednákim poſtánowieniu nigdy nietrwa.
38:
A iż też dźień żadny niemija/
Dzie żadny nie ieſt bez trudnośći.
ktoryby z ſobą iákiey właſney cię

strona: 431

Ale nas zbaw ode złego.431.
1:
ſzkośći y ſzkody nieprzynioſł/

strona: 435

Ale nas zbaw ode złego.435.
1:
A mowimy ode złego/ nie ode złych/ dla tego iż ty złe przy
2:
gody ktore nam czynią bliźni náſzy/ iemu (to ieſt Szátánowi)
3:
przypiſuiemy/ iáko wodzowi y temu ktory nas do tego przy
4:
pycha.
Ode złego cżemu mowimy/ á nie ode złych.
Niemamy śie theż ná bliźne gniewác/ ále nienawiść y
5:
gniew/ przećiw w temu Szátánowi mamy obrácáć/ od ktorego
6:
ludźie k krzywdźie vcżynieniu przypędzeni bywáią.
Gniewáć śie mamy nie ná ludzie/ ále ná Szátáná.
Więc ieſli
7:
ćię w czym bliźni obráźi/ tedy gdyśie Pánu Bogu y Oycu mo
8:
dliſz/ proś áby cię nietylko ode złego wybáwił/ tho ieſt od tych
9:
krzywd ktorec bliźni cżyni/ ále iżby też ſámego bliźniego wyr
10:
wał z ręki Szátáńſkiey/ zá ktorego pobudką ludźie ku zdrádźie
11:
przywiedźiei bywáią.
12:
¶ To też ieſzcze wiedźiec mamy/ ieſli zá modlitwą y prośbą ná
13:
ſzą niebywamy od złych rzecży wyzwoleni/ że mamy ſkromnie
14:
to ćierpieć co nas dolegá: rozumieiąc że śie ták Pánu Bogu po
15:
doba/ ábyſmy ono ſkromnie znośili. Dla tego nieprzyſtoi śie
16:
nam gniewáć álbo żáłowáć/ ieſliby prośby náſzey niewyſłuchał
17:
Pan Bog/ ále wſzyſtko muśim ku woley iego obrácáć: wiedząc
18:
iż tho nam ieſt pożyteczne y zdrowo co śie Bogu podoba żeby
19:
ták było/ á nie to co śie nam zda ináczey.
Przygody wſzyſtki ſkromnie znośić mamy.

20:
¶ Náoſtátek/ trzebá vcżyć pobożne ſłuchácże/ iż oni dokąd w
21:
tym żywocie ieſteſmy/ gotowymi być máią/ áby nietylko ſkro
22:
mnie/ ále też y z weſelim wſzyſtki niepożytki y vćiſki znośili.
Pan CHriſtus ćierpiał/ y my cżłonki ieo ćiepieć muśimy.
Bo
23:
wſzyſcy (práwi) ktorzy w Pánie Chriſtuśie chcą żyć pobożnie/
24:
prześládowanie ćierpiec będą. Y záśię: Przez wiele vciſkow do
25:
Kroleſtwá Bożeg wniść muśimy. Y ieſzcże: Izaż tego Pan
26:
Chriſtus ćierpieć niemuśiał/ á ták wniść potym do chwały ſwo
27:
iey?
2.Tim.3. Act.14. Lucę 24.
Bo śie niegodźi áby ſługá więtſzy był nád Páná: iáko też
28:
to ieſt rzecżą ſzkárádą/ (święty Biernat mowi) áby cżłonki by
29:
ły roſkoſzne pod głową ćierniſtą. A zacny ieſt on Vryaſzow
30:
przykład ku náśladowániu nam dány/ ktory/ kiedy go vpomi
31:
nał Dawid áby zoſtał domá/ ták mowił:
S. Bernard.
Skrzyniá Boża/ y
32:
lud Iſráelſki y Iudſki mieſzkáią w namiećiech/ á ia bym miał
33:
iść do domu mego?
2.Reg.11.
Więc keidy będźiemy w tákich dowodach
34:
y w tákim rozmyślániu ćwicżeni/ ieſli ku Modlitwie przyſtąpi
35:
my tedy tego doſtániemy/ iż niebędźiemyli w cáłośći záchowá
36:
ni/ ze wſząd złymi przygodámi ogárnieni będąc/ ták iáko byli
37:
záchowáni od ogniá oni trzey młodźieńcy: tedy wżdy iáko Má
38:
chábei/ przećiwne y złe przygody ſtale y mocnie będźiemy mogli
39:
wycierpieć. Będźiemy náśládowáć w náſzym vrągániu y w
40:
mękách świętych Apoſtołow/ ktorzy kiedy ie vbito/ bárzo śie
41:
weſelili z tąd
Act.5.
że byli godni dla Páná Chriſtuſá ćierpiec zelży=

strona: 436

436.Amen.
1:
wość.