metryczka tekstu

autor:   Stanisław Murzynowski
tytuł:   Ortografija polska
rok wydania:   1551

---

strona: B

1:

ORTHOGRAPHIA

2:

POLSKA.
To ieſt nauka piſaniá i czytaniá ięzyka polſkié^o/
ilé polákowi potrzebá/ niewielem ſłów
doſtatecznié wypiſaná.
Wkażdym piſmie wielé na tym náleży/ aby każdé ſło=
wo było czytáno i piſáno/ nie iako tako/ ale pewnym o=
byczaięm/ Wſzakże w świętym piſmié náwięcyi te^o po
trzeba/ aby śię tym ſpoſobem zabieżeć mogło roznęmu
wyrozumięniu rzeczy/ i błędum ktoré ſtąt poſpolicie po
chodzą.
A tak i ná ten czás przypiſalichmy tu/ krotką nauké
czytaniá i piſaniá/ nie żeby wtym druku wielé kroć od=
niéi nie o dſtąpiono/ ale żeby czytelnik wiedźiáł/ cze^o śię
poſpoliciéi dźierżáno i potem dźierżéć wolą maią
Gdźie téſz ta niniéiſzá Orthographjá/ od tyi ktorá
ieſt przedtem wydána/ nieieſt niczem rózná/ iedno tym
iſz ieſt doſtateczniéiſzá/ a iſz á ſpunctem i także é i ó od=
mięniliſmy na ty ktoré ſą przes punctów/ A to iſz śię
punctowané częściei tráfiały niſz niepunctowané/ á wie
lé punctów nad literami/ druku bynámniéi niechedożą/
i częſto kroć takié punctowané litery bywaią opuſzczo=
né/ ato iſz śię częſto trafiaią.
A co śię inſzych liter dotycze/ króm litery ſ ż/ żádná śię
odmiana nie s ſtała/ Co téſz po przodku krotce przypo=
mionąwſzy/ rzecz ſamę obaczyć chciéimy.
W ięzyku polſkim/ kto chce wyraźić ten dźwiek kto=
ry w wymáwianiu ſłów ſłyſzęmy/ ty litery abo figu=
ry muśi znać/ ieſliże niechce nowych a polákum niezna
iomych wymyślać/ ktoré śię tak piſzą/ a ieſt ich/ pięt=
dźieśiąt i iedna wliczbę.
a á ą b  c ć cz d dz dź dż? é ę f g h i ii j ij y yi k l
ł m  n ń o ó p ṕ r ꝛ rz ſ ſſ ſz s ź z ż t u u w ẃ x.
Ty figury w ſłowách napiſané/ może prawie każ=
dy okrom nauki na to/ dobrze czyść/ ieſli przedtem iako=

B

kolwiek

---

strona: Bv

kolwiek czytać vmiáł/ i zamaluczkim zwyczaiem/ nietru
dno iako śię godźi poznać/ czym iedna od drugiéi ró=
żna/ Wſzakże dlá viętſzyi pewnosͮci/ i proſtſzęmu czło=
wiekowi folguiąc/ co wadźi ku każdyi figurze zoſobna/
ſłów kilka naprzykłád przywieść. ſktorych by śię mo=
gło okazać iaki dźwięk każdyi litery ieſt/ i iakoby mia=
ła być wymáwiána.

8:

Wymáwiáimy tedy i piſzmy.
a) (Rada/ ſprawa/ ſzata/
á pán/ dáwá/ dár/
ą wielką/ bożą/ mocą/
b ſkarb boży/ pogrzéb/
 gołą/ nieſkár/ nie=
grze/ nietrą/
c co/ cudná/ cnota/ nic/
ć (Tak) ćichy/ pić/ bić/ robić/ nić/
cz /iako/ człowiek/ czaſem/ przéczny
d /wsło/ daleko/ do/ domu/
dz (wách) dzwon/ rdza/ ſłudzy
Wokáliſzami zową
ototy/
a e i o v y/ choc
ſpunctem choc przes
punctu piſané/ Kto
ré téſz trzeba ná pa=
mięći mieć/ dlá te^o
co śię będźie niżyi
powiedało
dź idź/ iédź/ śiądź/ żołądź/ Od ć ſpunctem mało
rózné/ iedno iſz niemowięmy/ ićie/ ale idźie/ ie=
ćie ale iedźie ꝛć.
dż żdżął/ żdżymá/ zaddżyło śię
e niedobrze ieſli nieprzyiedźie
é nié/ wié/ złé/ dobré
ę ramię/ włożę nacię
f figa/ trafno/ figiel
g) (ſługa zginął/ nogi iego/ A także niedobrze piſzą
ktorzy piſzą gi miaſto j/ gdy mowią/ poiął gi s
ſobą/ miaſto poiął j/ Bo gdy piſzeſz/ nogi/ nie=
wymáwiáſz gi iako j
h hoiny/ ſchowáł/ chytro
i Krotkié wymawiáimy i piſzmy wſłowach/ ociec/ w=
niebie/ mói i twói rć. O ktoryi literze oſobliwie pamię=
táimy/ że gdy śię trafi wſłowie napiſaná/ niemábyć ſa
ma przes śię wymáwiána ale zdrugą bliſką literą/ Bo
téſz ſama może całé ſłowo vczynić/ iako gdy mowięm/

wiara

---

strona: B2

wiara a cnota/ ſą chrześcjańſkié ſkarby i kochanié/ Bo co
by tu niektorzy miaſto i/ położyli y/ tedy wiédzmy że/
y/ inſzy má dźwięk niſz i/ iako to każdy ſłyſzy/ gdy mowi
ty ſłowa/ tedy/ wiedzmy/ inſzy/ ſłyſzy/ każdy/ gdy ꝛć.
Oczem ieſzcze vſłyſzęmy.
A gdy to/ i/ trafi śię miedzy dwięmá zwokáliſzów
przerzeczonych/ ſpoślednim má być wymáwiáno/ iáko
wſłowách/ mdleię/ leię/ pieię/ śieię/ wieię ſzyia
Gdy zaś miedzy dwoigiem i/ takiem/ náidźieśię kto
ry wokáliſz wſzyſtki trzy maią być poſpołu wymáwia
ny/ iako wſłowách iaśniéi/ lepiéi/ ſnadniéi/ niewyiá=
wiái ꝛć. wſzakże ieſli powtoręm i tudźiéſz idźie iaki in
ſzy wokáliſz/ tedy wedle mało wyſzſzyi przeſzłego napo
minięniá/ ná to/ i/ ku poślednięmu nie ku tęmu ktory
przeſzedł wokaliſzowy być przyłączono/ iako wſłowách
pieię/ śieię/ wieię/ dopiero przerzeczonych.
ii Zaś dwoie (mowię krotkie) wymáwiáimy iako gdy
mowięm kii/ lii/ bii/ pii/ To z inſzęmi wokáliſzami nie-
może być zarás oboie wyprawiono/ A niemá nigd mni
mac/ aby to ii prożnęm było/ abo żeby wſzędźie/ ſyllaba/
iéi/ mogła być miaſto nie^o napiſaná/ Bo gdy mówiſz/
weźmi kii/ nienapiſzéſz kiéi/ także mowiąc/ pii domnie
abo podái mi ten lii/ nienapiſzéſz piéi/ piéi/ abo léi/ Abo
więm by tak pomieſzáł ſłowa/ Boć inſza rzecz znaczy
piéi/ niſz pii/ léi abo liéi niſz lii/ co dobrze rozumieſz gdy
mowiſz/ piéi páciérz/ léi że rychło ꝛć.

27:

Potym ototy niżyi opiſané wymá=

28:

wiáimy i piſzmy.
j) (moj/ twoj/ wiekujści braciá/ to téſz niemá być z
inſzym wokáliſzem wymáwiáno/ A gdy ſamo bę
dźie ſtało oſobno iako inſzé ſłowa/ będźie nám
znaczyło/ co znaczy go/ iako mowiąc/ poiął go s
ſobą/ coſmy téſz przedtem za przykłád mieli.
ij ijem chléb/ naijeſz śię/ Bo naiéſz śię/ inſzą rzecz
znaczy/ i inſzy dźwięk má/ iako nagiem inſzá niſz
naijem. Mało to nietakié iako ii iedno że śię nie
tak iaſnie wymáwiá oboie iako ii/ a ktęmu może

B ij

być

---

strona: B2v

być zarás zdrugiem wokáliſzem wymówiono/
czego ii niemoże/ iako przykłady okazuią.
y był/ dobry/ bywſzy/ zły/ gdźie téſz niemożeſz rzec
żeby iedna rzecz była/ być a bić.
yi ſtryi/ ryi/ vmyi/ vſzyi przyidźi/ przyimi/ Zarás
to wymáwiac mámy/ Czego drudzy niewiedząc
piſzą przydźi/ przymi miaſto przyidźi przyimi/
abo przéidźi/ przéimi/ ale to oboie nic ku rzeczy/
zwłaſzcza przéidźi/ przéimi/ Bo inſzą rzecz zna-
czą niſz przyidźi przyimi/ iako gdy mowięm/
przeidźie przés tę rzekę/ przéimi móie konie ꝛć.
k kowál/ komin/ kuchniá
l láſka leży/ liſty/ liſzka
ł łaſka/ ława/ łyſzka/
m má/ rzym/ ſám/ dym/
 zła/ niedy/ niedrzy/
n pán/ dán/ kárán/
ń koń/ broń/ dáń
o (iako) moj panowie pojmali idąc chłopa/ na woſku
/wsło/ wyraźił obrás
ó (wach) mói kóń/ twói pán/ przyiacháł na wóſku/
p chłop/ ſkop/ pop/
ṕ ſkuṕ/ łuṕ/ leṕ/ rzeṕ/ nieśleṕ ty mnie/
r iutro/ rano/ rok/ róg/
ꝛ baꝛzo miéꝛźi kiedy ſkaꝛżą bo więc rado ſkarżą/
Tákie piſzęmy gdy niemá być poſpołu z literą z
abo ktorą taką wymáwiáno/ A inſzyi różnozci
od r niemá/
rz wieprz/ grzywna/ rzęmień
ſ abo s ſám/ ſwiat/ s ſobą/ pies/
ſſ abo ſs roſſtąpili śię/ wielé liſtow
roſſyłaią
ſz ſzabla/ ſzafrán/ ſzyia
ś śle/ świat/ święty/ śmiota
na/ śioło/ to ieſtwieś po
ruſku (Ty wſzyſtki iako i o
pis liſtu.
toty v/ w/ k/ wielé
kroć całé ſłowo wá
żą/ iako gdy mow=
ięm ſwoim/ zmo=
im/ v mnie w domu
krzeczy/ ktobie/ mia
ſto ku rzeczy/ ku to

---

strona: B3

ź źleźli zginą/ lóźny/ proź
ba/ źmiia/ źielé abo źioło
z złęmu złośc zawadźi/ zmi=
iá/ to ieſt idźie mimo
ż żaba/ żywot/ żołna/ rozżalił
śię/ rozżekł
t Tak ten/ tobie
v abo u) vmié murować/ vczeń/ nie
uk/ virzyſz laurenti/ vmnie
ú abo ú) nieúmieiętny/ nieúſtawy=
czny/ Tym ieſt od przeſzłe^o
bie ꝛć. Gdźieby te=
dy miała myłka być
lepiéi takie litery
od ſłowa odſadźic/
Bo inſza rzecz ieſt
z ową/ niſzli zową/
krzeczy abo raczyi
krſzeczy/ niſli k rze-
czy wiedźie niſzli
wiedźie/ v mnie
niſz vmnie ꝛć.
rożné/ iſz przeſzłé zwokáli=
ſzami i inſzęmi literami má być poſpołu wymá
wiano/ i ſamo przes ſię ſłowo całé może vczy=
nić/ a to niemoże/ gdźie i to ſnać trzeba przypo
mionąc/ że przed śię v przes kropki kładą na po
czątku ſłów/ choc ſamo a nie zdrugą litera má
być wymáwiáno iako wprzerzeczonych ſło=
wach vmié vczeń ꝛć.
w wara wpaśc wdół/ wielé wadźi ſwá wolá/ Ta
kié gdy śię trafi na końcu ſłowa/ iako f wymá=
wiąmy/ a także i przed ſz/ przed k i niektorymi
inſzęmi literami/ iako gdy mowięm doſyc roz=
mów/ panów/ złych vczynków/ zawſze/ wſzak/
wkościele ꝛć.
ẃ żoráẃ/ żółẃ/ móẃ/ tráẃ/ iako f iedno że i nakoń
cu zatrącá/
x) Text/ axamit/ maximilján/ Na przodku ſłów
polſkich miaſ: x ks kładźięmy/ wſzakże nie miaſ:
kſz/ iako gdy niektorzy mówią miaſto kśięże/ kſze
miły/ máſz być kſztałtem żywota inſzych/ abo ia
ko drudzy zową śiekierę/ okſzá/ a gdy barán biie
rogami mowią trykſzá ꝛć. A co śię cudzoźiem=
ſkich ſłów dotycze/ dlá lepſzé^o rozumięniá wedle
ſwych ięzyków będą pyſany/ A wtym má ten
(doſyć ktory popolſku vmié
Koniec Orthographjiéi.