[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Stanisław Orzechowski
tytuł:   Rozmowa albo dyjalog około egzekucyjej Polskiej Korony
rok wydania:   1563


strona: kt

1:
Rozmowá álbo Dyá=
2:
log około Exequucyey Pol=
3:
ſkiey Korony.
4:
grafika
5:
☞Summá pierwſzego Dyálogu.
6:
I. Pokazánie pewne/ że z Seymu Piotrkowſkiego/ ná dźień świę=
7:
tego Marćiná Pro Anno, 1562 ſłożonego: nie ma nic być.
8:
A iż klątew Boża nád nim ieſt/ prze ktorą Polſka Koroná ginie.
9:
II. W tym Dyálogu/ pokázuie ſye METHODVS,
10:
to ieſt/ Drogá ku prawdźiwey Exequucyey.
11:
III. Iż wedle Krolewſkiey Przyśięgi/ Exequucya ma ſye po=
12:
cząć od Ołtarzá.
13:
IIII. Exequucya około Stanu Duchownego/ iákowa być ma
14:
V. Co zá Krol w Polſzce/ álbo co zá vrząd Krolá Polſkiego ieſt.
15:
VI. W tym Dyálogu około ſzczodrobliwośći Krolewſkiey/ y
16:
godnośći poddánych iego: á iáko tá godność ma być ſądzoná/
17:
doſtáteczna roſpráwá ieſt.
18:
VII. W tym Dyálogu rozmowá ieſt/ około obrony Koron=
19:
ney/ á około Sądow Krolewſkich.
20:
grafika
21:
M.D.LXIII.
22:
grafika

strona: ktv


1:
PRomeritis virtus ſemper laudatur: & aequȩ
2:
Virtuti ex meritis gloria ſemper erat.
3:
Quantum igitur dices, qualemu'e puraueris illum,
4:
In cuius laudes buccina terra datur?
5:
N. G. L.

strona: A2

1:
grafika
2:
Ku Wielmożnemu pá=
3:
nu Spytkowi Iordanowi z Zákliczyná/
4:
Woiewodźie Krákowſkiemu/ Stárośćie
5:
Przemyſkiemu/ y Kámionáckiemu.
6:
☞Stániſłáwá Orzechowſkiego Koxolaná/
7:
ná Exekucyą Koronną/ przez
8:
Dyálogi roſpiſá=
9:
ną.
10:
Przedmowá.
11:
P
LAto wielkiey náuki/ y ſła=
12:
wney mądrośći/ po wſzem ś=
13:
wiećie Człowiek/ Pánie Wo=
14:
iewodo/ mnie Miłośćiwy/ w
15:
tych Kśięgách ktore de Repub.
16:
piſał/ to piſmo chwálebne zo=
17:
ſtáwił. Szcześliwe ſą
18:
Kroleſtwá one/ w ktorych álbo Philozo=
19:
phowie kroluią/ álbo Krolowie philozo=
20:
phuią. Abowiem/ co może być dźiwnieyſzego ná
21:
świećie nád Kroleſtwo ludzkie/ ná kſzłałt Krole=
22:
ſtwá Bożego ſpráwione? Co też záſye może być
23:
trudnieyſzego/ nád ſpráwy Krolow dobrych/ ktorzy
A ijw ſpráwách


strona: A2v

Przedmowá/ do I.M.
1:
w ſpráwách ſwych Krolewſkich/ podobnemi Bogu
2:
być chcą? Skąd to rozumieć możemy/ iż Náuká á
3:
mądrość Krolewſka przewyſzſza y z kloby ſwey wy=
4:
bija/ wſzytki náuki y mądrośći ludzkie/ y pod nogi
5:
ſwoie wſzytki podmietuie/ wiodąc y ſtoſuiąc wſzyt=
6:
ki náuki/ y wſzytki máłe y wielkie rzemieſłá/ ku po=
7:
żytku poſpolitemu Kroleſtwá ſwego: ktorą ſpráwą
8:
ſámą tylko/ á nie żadną inną rzeczą/ kożde Krole=
9:
ſtwo błogoſłáwione/ á ſzcześliwe bywa. Ale co
10:
nam świádká potrzebá Platoná Philozophá/ gdyż
11:
rzeczy zámieſzáne náſze/ á práwie vpádły wiek náſz
12:
tho nam iáwnie pokázuie/ że on iedno przez Phi=
13:
lozophy/ Krole/ dźwignion y z nowu poſtáwion
14:
być żadną iną miárą nie może. Widźiſz W.M.
15:
teraz Boſkie y ludzkie/ Duchowne y Swieckie rze=
16:
czy miedzy ludźmi być zámieſzáne/ ſtárgáne y ſká=
17:
żone. nie máſz wiáry przećiwko Pánu Bogu/ nie
18:
máſz vczćiwośći przećiwko Vrzędom/ nie máſz po=
19:
ſłuſzeńſtwá przećiwko Krolom/ prawdy/ wiáry/
20:
ſpráwiedliwośći miedzy námi nie máſz żadney/ peł=
21:
no wſzędźie niepokoiá y roſterku. Pátrzay że W.
22:
M. iákich nam Krolow Philozophow ieſt teraz po=
23:
trzebá/ ktorzy by żywot náſz z gruntu vpádły/ dźwi=
24:
gnęli/ á nas do końcá pſowáć tym nie dopuſzczáli:
25:
ktorzy miłośćią Rzeczypoſpolitey/ obłudnie ſye chlu=
26:
biąc/ wſzytkę Rzeczpoſpolitą náſzę pſuią. Izali my
27:
tego miłoſnikiem Rzeczypoſpolitey zwáć będźiemy?
ktory ie=


strona: A3

Páná Iordaná Spytká.
1:
ktory iedną ręką Statut Krolowi Polſkiemu vká=
2:
zuie/ á drugą ręką rzeczy te dla ktorych Státut ieſt
3:
vczynion/ z Polſki wymietuie? ktory Stany Ko=
4:
ronne Státutem roſpiſáne niſzczy/ Vrzędy háńbi/
5:
Boſkie y Swieckie rzeczy káźi/ tłumi/ y gáśi: ktory
6:
ná Exekucyą woła/ á przećiwko Exekucyey wſzyt=
7:
ko ſam czyni: burząc/ ziázdy ſwowolne/ czyniąc:
8:
nowe Zakony/ nowe Wiáry/ nowe Vſtáwy/ prze=
9:
ćiwko Státutowi Koronnemu ſwowolnie ſtáno=
10:
wiąc? Záprawdę Miłośćiwy Pánie/ álbo nam
11:
po Kroloch nic/ álbo to ich właſny vrząd Krolew=
12:
ſki ieſt: áby oni ták ſzpátney ſwey woley/ ludźiom
13:
ſwowolnym/ w Kroleſtwách ſwych nie dopuſzczáli:
14:
á zwłaſzczá tu v nas w Polſzce/ w ktorey nowiná
15:
Swa wola ieſt. Byłá záwſze Polſká ſtałośćią wiá=
16:
ry/ przećiwko Pánu Bogu ſławną: s kąd theż oná
17:
ſtáteczną byłá w poſłuſzeńſtwie ſwym/ przećiwko
18:
Krolom ſwoim. Ale gdyż iuż Polſká odmienia
19:
przećiwko Bogu ſtárożytną wiárę ſwą/ ſtrzeż tego
20:
Pánie Boże/ áby oná tym że Thorem/ y przećiwko
21:
Krolowi Pánu ſwemu/ poſłuſzeńſtwá ſwego nie
22:
odmieniłá: ku czemu áby nam nie przyſzło/ oſtátnia
23:
nádźieiá náſzá w Pánie Bodze/ á w mądrośći Kro=
24:
lewſkiey/ á w tey Exekucyey ieſt: o ktorą iednym
25:
głoſem Polſká Krolá ſwego dźiśia prośi/ ktora E=
26:
xekucya ſłowem ſwoim łátwia ſye być kożdemu wi=
27:
dźi/ ále rzeczą nic trudnieyſzego nád nię niemáſz: y
A iijtrzebá


strona: A3v

Przedmowá/ do I.M.
1:
trzebá ſye tego bać/ ábyſmy nie bácznie Exekwuiąc/
2:
wſzytkiey Exekucyey nie ſkáźili/ á poſpołu z Exeku=
3:
cyą y Polſki ná koniec nie ſtráćili: o czym gdy byłá
4:
v mnie niedawno w Zurowicách miedzy ludźmi v=
5:
czonymi/ ná dźień Swiętego Marćiná rozmowá/
6:
niechćiałem áby oná wiátrem (iáko mowią) z do=
7:
mu mego wyſzłá/ nápiſałem ią porządnie/ ták iáko
8:
ſye dźiałá/ ktorą ku W.M. poſyłam/ ku Stáro=
9:
śćie ſwemu Miłośćiwemu: ku czemu dwie rzeczy
10:
mię przywiodły. iedná/ chuć moiá vprzeyma prze=
11:
ćiwko W.M. Sláchetnemu/ y poczćiwem zácho=
12:
wániem/ v ludźi wdźięcznemu Pánu. á druga/ Za=
13:
cność wyſokiego Stolcá Woiewoctwá Krákow=
14:
ſkiego: ná ktorym zá wolą Bożą ſławnie W.M.
15:
w Polſzce śiedziſz. Przyſtało to mnie/ ábym tey ro=
16:
zmowy mimo W.M. nikomu inemu nie przypiſał:
17:
w ktorey prawdźiwa Exekucya/ y Kroleſtwu Pol=
18:
ſkiemu przyſtoyna/ wſzytká ſye zámyka. gdyż niko=
19:
mu w Rádźie Páńſkiey świeckiey nie przyſtoi wię=
20:
cey ná ten czás/ o tey Exekucyey myślić y mowić
21:
nád W.M. nabliżey W.M. teraz boku Páńſkiego
22:
w rádźie świeckiey śiedźiſz: Znáią ludźie cnotę/ czu=
23:
ią rozum/ dárom Bożym w tobie Pánie ſye theż
24:
dźiwuią: y otworzyli vſzy ná mowy/ y ná Wotá
25:
twoie: oczekiwáią ná przyſzłym Seymie Piothr=
26:
kowſkim/ zdrowego y poćieſznego głoſu/ w niniey=
27:
ſzym ſmuthku ſwym: wſzytcy ludźie ná they ſwey
nádźiei/


strona: A4

Páná Iordaná Spytká.
1:
nádźiei/ ábyſmy ſye nie mylili: nie wątpię że ſye W.
2:
M. o tym ſtáraſz pilnie. Ku czemu nie záwádzą
3:
(iáko mniemam) ty Dyálogi náſze/ ktore W.M.
4:
poſyłam. Maſz W.M. wielką teraz pogodę ku o=
5:
kazániu cnoty/ y dźielnośći Senátorſkiey ſwey/ ni=
6:
gdy potym tákiey drugiey mieć nie będźieſz/ ieſliże
7:
ná tym Seymie przyſzłym Piotrkowſkim tę niniey=
8:
ſzą pogodę opuśćiſz. Oto Polſká Pátria náſzá gi=
9:
nie/ oto Bogá/ Práwá/ y Krolá tráći. Czegoż W.
10:
M. maſz czekáć dáley/ przyſzliſmy iuż w Polſzce ná
11:
oſtátni punkt/ z ktorego iedno ſpáść á ſzyię złomić/
12:
á żyżkę iákiego rychło w Polſzce miáſto Krolá mieć.
13:
Perykles Athenie: dźielny miáſtá onego Senator/
14:
gdy do rády w záburzeniu Rzeczypoſpolithey cha=
15:
dzał/ biorąc ná ſye Senatorſki ſwoy płaſzcz/ thák
16:
ſam do śiebie mawiał: Nie lękay ſye tych wiátrow
17:
gromátſkich/ o Perykle/ pomni ná mieyſce ſwe/ po=
18:
mni też ná to/ że ty y o tych ktorzy oto ſzáleią/ dźiś
19:
w rádźie wiernie rádźić/ y o nich wotowáć maſz/
20:
áby zdrowi á cáli byli. Przyſtoyny głos wielkiemu
21:
Senatorowi/ á wierney rádźie wielkiego ludu/ kto=
22:
rego proſzę nie rácz W. M. przepomináć/ y owſzem
23:
rácz thymże przykłádem do Rády idąc/ ſam z ſobą
24:
ták mowić: Pomni Iordanie/ ná ktorym mieyſcu w
25:
Polſzce śiedźiſz/ nie lękay ſye burze tey wśćiekłey:
26:
pomni że y o tych rádźić maſz/ kthorzy zwiedźieni/ y
27:
záślepieni od Kácerzow/ w iáwny vpadek y ſámi
ośleṕ idą/


strona: A4v

Przedm. do I.M.P. Iord. Spytká.
1:
ośleṕ idą/ y wſzytkę Koronę Polſką zá ſobą wiodą.
2:
To iż ku W.M. ták piſzę/ miłość moiá przećiwko
3:
namilſzey Pátryey náſzey/ mnie k temu przywio=
4:
dłá: co rácz W.M. odemnie łáſkáwie á miłośći=
5:
wie przyiąć. Ale iuż Rozmowy tey W.M. ſłu=
6:
chay/ ktorą miał Ewánielik ieden v mnie w Zuro=
7:
wicách/ ná dźień Swiętego Marćiná bárzo ráno
8:
z Pápiſtą/ obádwá przyiaćiele moi/ ludźie vczeni:
9:
gdy ráno tymi ſłowy podkał był Ewánielik Pápi=
10:
ſtę śiedzącego ze mną poſpołu w Libráryey moiey/
11:
gdy mię byli iuż pożegnáć mieli: á Pápiſtá/ odmo=
12:
wiwſzy Paćierze/ ſam z ſobą długo w mil=
13:
czeniu był/ ku ktoremu gdy z dwo=
14:
ru przyſzedł był Ewánie=
15:
lik/ ták nagle rzekł
16:
k niemu:
Rozmowá


strona: B

grafika
1:
Rozmowá álbo Dyá=
2:
log pierwſzy około Exekucyey Pol=
3:
ſkiey Korony.
4:
EVANGELIK.
5:
C
Oż wżdy myśliſz miły Pápi=
6:
ſto? PAPIEZNIK.
7:
Nic dobrego omylniku/ chćia=
8:
łem rzec Ewánieliku miły.
9:
EVANGE. O nie nowináć
10:
wam o złych rzeczách myślić.
11:
PAPIEZ. Ták iáko y wam
12:
złe rzeczy czynic nowiná nie ieſt: o ktorych myślić
13:
my rádźi nie rádźi muśimy. EVANG. A iákoż my
14:
co złego czynimy/ ktorzy wedle Ewánieliey żywie=
15:
my. PAP. Tákowiśćie wy ſą Ewánielicy/ iáko=
16:
wi żydowie byli Zakonnicy: ktorzy Zakonem ſye
17:
chełpiąc/ nietylko Zakon/ ále y Krolá/ y Kroleſtwo
18:
ſwe poſpołu z Zakonem ná wieki ſtráćili/ ku czemu
19:
wy też nas/ Ewángelią ſye chełpiąc/ wiedźiećie:
20:
ábyſmy z Ewángelią poſpołu Kroleſtwo vtráćili/
21:
y byli ná koniec w Polſzce bez Krolá/ ták roſproſze=
22:
ni iáko owce bez páſterzá. EVANG Coż to wżdy
23:
plećieſz/ my Zakon/ álbo Krolá w Polſzce ſtráćić
Bchcemy?


strona: Bv

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
chcemy? ktoryſmy prawdźiwym Zakonem Narod
2:
Polſki oświećili: á ktemu teżeſmy przez Poſelſtwá/
3:
y przez ziázdy ſwe Krolá Polſkiego przywiedli/ áby
4:
on Seym w Piotrkowie ſłożył/ á tám Exekucyą
5:
vczynił: to ieſt áby Krol/ Krolem práwym w Pol=
6:
ſzce był. PAP. Iákimeśćie wy Zakonem Polſkę
7:
Owoc Kácerſtwá.
oświećili/ stąd czuiemy że ten wáſz Zakon/niezgo=
8:
dę/ gniew/ mierźiączkę/ roſtyrk/ ſwąwolą/ nierząd/
9:
bluźnierſtwo/ y wzgárdę/ Stanow Przełożonych z
10:
ſobą do Polſki przynioſł: ktorego Zakonu wáſzego
11:
koniec/ pewny vpadek Korony Polſkiey ieſt/ á nic
12:
innego. A ten Seym/ o ktorym śpiewaćie/ y iá=
13:
kim ſercem nań iedźiećie/ nic z niego dobrego nie bę=
14:
dźie/ gdyż ieſt iáwne Anatema, to ieſt klątew Boża
15:
ZSeymu Piotrkowſkiego/ nic niebędźie.
nád nim/ ktora nie dopuśći nam wkroczyć ná tym
16:
Seymie w żadną rzecz pobożną/ á nam pożytecz=
17:
ną/ coć ná oko chceſzli pokażę. EVANG. Acz ći
18:
mam pilną drogę przed ſobą/ bo ſye teraz mamy zie=
19:
cháć/ y nárádźić/ iákoby wáſzá Pápiſterya dáley ná=
20:
mi nie ſzydźiłá/ ále żeby ná tym Seymie w Piotr=
21:
kowie przez Exekucyą ſzyię złąmáłá: á wſzákoż po=
22:
trwam ieſzcze máło/ y vśiędę tu przed tobą/ ábym
23:
ſłyſzał od ćiebie/ przecz thák źle tuſzyſz temu Sey=
24:
mowi/ álbo przecz go klątwą Bożą być zowieſz?
25:
PAPIEZN. Rzekłeś teraz iż ſye o to rádźićie iá=
26:
koby przez Exekucyą Papieſtwo w Polſzce vſtáło.
27:
EVANG. Thak mowię. PAP. Nie czuiećieſz wy
tego/


strona: B2

Polſkiey Korony.
1:
tego/ że wy o przećiwnych rzeczách rádźićie/ ktore
2:
poſpołu ſtać żadną miárą niemogą/ czego ták ći do=
3:
wodzę: Exekucya ieſt wſtáwienie w rygę ſwą Ko=
Exekucya co ieſt.

4:
rony Polſkiey/ wedle Praw y Prywilegiow Koron=
5:
nych. EVANGEL. Philozophią ná mię proſtaká
6:
idźieſz. PAP. Wierzę ia temu/ że ty tego nie ro=
7:
zumieſz: bo wy zwykli mowić o rzeczách trudnych
8:
bez náuki/ ták iáko ślepi mowią o fárbie bez oczu.
9:
EVANG. Dobrzeby ſobie nie łáiáć. PAP. Nie łá=
10:
ię/ áleć to ſłuſznym przykłádem pokázuię/ że wy wo=
11:
łáiąc ná Zieźdźiech wáſzych y ná Seymiech/ Exe=
12:
kucya/ Exekucya/ co ieſt Exekucya nie wiećie/ tyl=
13:
ko iedno áby ſye mowiło á wołáło/ á nic dáley.
14:
EVANG. My tho zowiemy Exekucyą po proſtu/
15:
áby Krol to záſye pobrał/ co był rozdał. PAP. Te=
16:
go to ſłowo nie każe/ y w tym ſłowie tego niemáſz/
Bráć/ nie ieſt Exekucya.

17:
áby Krol brał/ bo Exekucya po łáćinie ku czynie=
18:
niu/ ku wypráwiániu/ y ku dániu więcey ſye śćią=
19:
ga/ á niżli ku brániu/ álbo ku odeymowániu. Ver=
20:
bum enim Exequi, ad habitum pertinet, non autem ad
21:
priuationem. EVANG. Y to ná mię trudno/ bárzo
22:
bym rad/ ábyś ty proſtym ſzermem zemną o tey E=
23:
xekucyey mowił/ á dał tym ſztukam Szkolnym po=
24:
koy/ proſty ia ieſtem Bernard/ á nie Philozoph.
25:
PAP. Widzę że ćię náuká mierźi. EVANG. Nie
26:
mierźi/ ále tho przekwintowánie wáſze mię bárzo
27:
mierźi. Habitus, priuatio, á co ia wiem/ co to zacz
B ijieſt/ po


strona: B2v

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
ieſt/ po náſzemu ze mną moẃ/ nie po Szkolſku.
2:
PAP. Ták vczynię/ áleć to po proſtu naprzod po=
3:
wiádam/ iż wy thákową Exekucyą iákową przed
Exekucya ſzkodliwa.

4:
ſye bierzećie/ wſzytkę Koronę Polſką z gruntu wy=
5:
wroćićie/ y ták pewnie vczynićie/ iáko by vczynił
6:
on niebáczny Cieślá/ ktory náciągáiąc dom niebá=
7:
cznie náchylony w klobę ſwą przećiągnąwſzy go ná
8:
drugą ſtronę/ z gruntu by dom wſzyſtek wywroćił.
9:
Ták że y wy tą vporną Exekucyą wáſzą/ Rzeczpo=
10:
ſpolithą pewnie wzgorę nogámi wywroćićie. E=
11:
VANG. Zle nam tuſzyſz/ y proſzę ćię powiedz mi
12:
s kąd to baczyſz. PAP. Powiem/ áleć tho wżdy
13:
muſzę rozumnie pokázáć pewnym dowodem/ czego
14:
bez náuki vczynić niemogę EVAN. Iuż w imię
15:
Boże vżyway they ſwey náuki iáko chceſz/ tylko á=
16:
bym ia rozumiał. PAP. Zrozumieſz iedno cierpli=
17:
wie ſłuchay/ ták ludźie mądrzy Rzeczpoſpolitą wy=
18:
kłádáią. Respublica eſt coetus Ciuium communione
Respub.

19:
Iuris & ſocietate vtilitatis coniunctus.EVAN. Wy=
20:
łoż mi to po polſku? PAP. Powiem/ Rzeczpoſpo=
21:
lita ieſt zebránie obywátelow/ ſpołecznośćią Prá=
22:
wá/ y Towárzyſtwem pożytku złączone/ przeto áby
23:
ono ſwobodne y thrwáłe w Polſzce ná wieki było.
24:
A gdźie by ſye to zebránie/ álbo zgromádzenie Rze=
25:
czypoſpolitey Polſkiey/ od iednoſtáynego Práwá/
26:
y pożytku/ ná ktorążkolwiek ſtronę odchyláło/ tám
27:
Exekucya w Rzeczypoſpolitey bywa/ iákoby modłá
iáka/


strona: B3

Polſkiey Korony.
1:
iáka/ wedle ktorey dobry Cieślá náchylony dom w=
2:
ſtáwia w klobę ſwą. EVANG. Nie zły przykład/
3:
ktory/ proſzę ćię/ przyſtoſuy iáśniey ku rzeczy náſzey.
4:
PAP. Krol Polſki nic inego nie ieſt/ iedno iákiemśi
Krol co ieſt.

5:
Cieślą/ tho ieſt naywyſzſzym ſprawcą Kroleſtwá
6:
ſwego: bo kożdy ſprawcá naywyſzſzy po Grecku ſye
7:
zowie Architecton, po łáćinie Faber po polſku Cie=
8:
ślá/ ia inák wyłożyć tego nie vmiem. Otoż Krol
9:
náſz/ Architecton Polſki/ ma przyśięgę iáko iną mo=
10:
dłę ſwą/ wedle ktorey ſpráwuie Koronę ſwą/ tá ie=
11:
mu ſámá vkázuie/ ieſliże Polſká w mierze ſtoi/ czyli
12:
ſye ná ktorą ſtronę chyli. A rozumieſzże co mowię?
13:
EVANG. Mniemam że rozumiem. PAP. S tąd
14:
tedy wiedz/ tho com ći był powiádáć pierwey po=
15:
czął/ że Exekucya Polſka nic inego nie ieſt/ iedno
Exekucya Polſka.

16:
ſzácowánie Rzeczypoſpolitey Polſkiey w ſwoich
17:
Práwách y Prywilegiách/ wedle Przyśięgi Krolá
18:
Polſkiego. EVANG. Ták y my mowimy/ y tegoż
19:
też po Krolu ſwym chcemy. PAP. Stoſuymyż ie=
20:
dno wáſze chcenie ku they Krolewſkiey przyśiędze/
21:
iáko ku iákiey modle/ oglądaſz tho iáwnie/ że wy
22:
tákiey Exekucyey nie chcećie iákom ia teraz wyło=
23:
żył/ chcećie wy áby Pápieſtwo w Polſzce vpádło.
24:
EVAN. Dali Bog ſye mu ná tym Seymie pádáć.
25:
PAP. Tedy modłá Architectona tego/ to ieſt Przy=
26:
śięgá Krolá Polſkiego/ ná tym Seymie ſye ſpáda/
27:
á iáko bez modły Cieślá/ Cieślą nie ieſt/ ták theż
B iijżaden


strona: B3v

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
żaden práwy Krol/ bez Przyśięgi Krolem nie ieſt:
2:
ktora Przyśięgá Práwo y Prywilegie/ thák Pápie=
3:
ſtwu/ to ieſt Duchowieńſtwu w Kroleſtwie ſwoim
4:
dźierżeć: iáko y inem Stanu Swieckiego ludźiom.
5:
EVANGE. A coż z tego będźie gdy by Krol z tey
Ewánielikowie Krolewſką Przyśięgę łamią.

6:
iedney ſtrony Pápieſkiey Przyśięgę ſwą odmienił?
7:
PAP. Ktemu wy rzecz wiedźiećie/ y to wy iáwnie
8:
mowićie/ áby Krolewſka Przyśięgá w Polſzce zła=
9:
mána byłá: y ſłyſzałem ia iednego Herſtá wáſzego
10:
przy ſtole/ niektorego Páná wielkiego/ gdy ták mo=
11:
wił: Gdy z ſobą głádce mowić będźiemy/ może ſye y
12:
Przyśięgá Krolewſka w Polſzce odmienić/ bez ſzko=
13:
dy Rzeczypoſpolitey. O ślepy á vporny Człowie=
14:
cze/ powiedz mi/ możeſzli ty nadobnie á głádce ro=
15:
źdźierać podwáliny álbo grunthy cháłupy twey/ y
16:
zali ſye thám niemuſzą wſzytki kąty domu twego
17:
rázem łąmáć/ pukáć/ y pádáć? chceſz o nieprzyiaćie=
18:
lu Pátryey ſwey/ Przyśięgę Krolewſką tárgáć/ á
19:
chceſz áby to nadobnie á głádce było? vpaść wſzyt=
20:
ká Koroná Polſka muśi/ ieſliże ty namnieyſzey Li=
21:
tery w Przyśiędze Krolewſkiey náruſzyſz. Albo ie=
22:
ſli ieden namnieyſzy Buchſtab z tey Przyśięgi wyy=
23:
mieſz/ Práwá/ Prywilegie/ ná koniec y Krolá rá=
24:
zem z Przyśięgą ſtráćiſz. EVANG. Boże tego v=
25:
choway. PAP. Nie vchowa ćię tego Bog/ bo ieſli
26:
że Krol przećiwko Przyśiędze ſwey co Papieſthwu
27:
vczyni/ vpadkiem to ſwym y Korony ſwey pewnie
płáćić


strona: B4

Polſkiey Korony.
1:
płáćić będźie. EVANG. Więc Koroná Polſka bez
2:
Papieſtwá być niemoże? PAPIE. Podobniey ieſt
Polſká bez Papieſtwá ſtac nie może.

3:
Swiátu być bez Słońcá/ niż Kroleſtwu Polſkie=
4:
mu bez Papieſtwá. EVANGEL. Coż to mowiſz?
5:
PAP. To co ſłyſzyſz/ y przyzwolić mi tho rad nie
6:
rad muśiſz/ powiedz mi czym thy zowieſz Polſkę?
7:
EVANG. A czem inem/ iedno nie kroleſthwem
8:
Polſkim. PAP. Tedy to Kroleſtwo Polſkie/ ma
9:
Krolá Polſkiego ſwego/ vrzędnie Koronowánego?
10:
EVANG. Ma. PAP. Tedy też ma Kápłaná/
Krol od Kapłaná Kroleſtwo ma

11:
ktory go koronował/od ktorego Krol imię Krole=
12:
wſkie/ y Kroleſtwo ma. EVANG. Nie od Ká=
13:
płanow/ ále od Rycerſtwá Polſkiego/ Krol Polſki
14:
Kroleſtwo ſwe ma. PAP. Bárzo ſye ná tym my=
15:
liſz. Electia, to ieſt/ wybránie Człowieká ná Kro=
16:
leſtwo/ prawdá iż ono ieſt przy Rycerſtwie Pol=
17:
ſkim. ále on Człowiek wybrány/ po Elekcyey ſwey/
18:
wſzytkę moc y władzą/ ná koniec y imię Krolewſkie
19:
bierze potym od Kápłaná/ to ieſt od Arcybiſkupá
20:
Gnezneńſkiego/ ktoremu iáko zwierzchniemu ſwe=
21:
mu przyśięga przed Koronácyą ſwą: Habitu priua=
22:
ti hominis. Temi ſłowy: Ego SIGISMundus AVgu=
23:
ſtus, futurus REX POLoniȩ, luro &c. A wźiąwſzy
24:
potym od Arcybiſkupá Koronę/ Miecz/ Sceptrum/
25:
y Stolec Krolewſki/ toż dopiero Krol/ iuż Kro=
26:
lem poświęconem przez Arcybiſkupá/ ná Krole=
27:
ſtwo będąc/ thák Przyśięga Kroleſthwu ſwemu.
Ego Si=


strona: B4v

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
Ego SIGISMundus AVGuſtus Dei gratia REX PO=
2:
LOniȩ, luro &c. Otoż nie będźieli w Polſzce Pa=
3:
pieſtwá/ nie będźie Arcybiſkupá/ áni Kápłaná ża=
4:
dnego: á nie będźieli Kápłaná/ nie będźie Krolá: á
5:
niebędźieli Krolá/ niebędźie Kroleſtwá. Zoſtánie
6:
tedy Polſká bez Kroleſtwá pewnie/ y niebędźie zwa=
7:
ná Kroleſtwem/ ále Kśięſtwem álbo Woiewodz=
8:
twem iákiem. Ieſli Krol dźiśieyſzy náſz/ zá ślepą
9:
rádą wáſzą/ Krzywoprzyśięſtwem iákiem Papie=
10:
ſtwo w Kroleſtwie ſwym obráźi. EVAN. Tákże
Koroná Krolewſka.

11:
w onym kąſku złotá tákową moc być pokłádaſz/ że
12:
bez niego Krol náſz Krolem Polſkim być nie może?
13:
PAP. O głupi/ á ſzalony rozumie wáſz/ powiedz
14:
mi/ czym ná Krzćie ſtawa ſye Człowiek Krześći=
15:
áninem/ wodąli/ czyli mocą ſłowá Bożego/ ktore
16:
przy wodźie ná Krzćie bywa? EVANG. Mnie=
17:
mam że mocą ſłowá Bożego: bo y Auguſtyn S.
18:
mowi/ Accedat verbum ad elementum, & fiet Sacra=
19:
mentum. PAP. Tákże też miły omylniku/ nie Ko=
20:
roná złota Krolá Krolem czyni/ ále moc oná ſło=
21:
wá Bożego/ ktore ſłowo z vſt Arcybiſkupowych/
22:
to ieſt/ z vſt Bożych bywa przy w kłádániu Koro=
23:
ny ná głowę Człowieká/ ná Kroleſtwo wybráne=
24:
go/ ktorego ſłowá tákowa moc ieſt/ że hnet nagle
25:
odmienia Krolá w Człowieká inego/ dáie mu Du=
26:
chá Krolewſkiego: dáie mu też Przyſtáwá/ y ſtrożá
27:
z niebá/ Angiolá oſobliwego. Czytay ſobie Koro=
nácyą


strona: C

Polſkiey Korony.
1:
nácyą Saulowę/ Dawidowę/ Sálomonowę/ y
2:
inych Krolow/ naydźieſz że to ták ieſt/ á nie inák/
3:
iákoć powiádam. EVANG. Więc bes tey Korony
4:
Krolem być Krol náſz niemoże. PAP. Gdyż y Pan
5:
Kryſtus Krolem w Kroleſtwie ſwym bes Korony
6:
widomey być niechćiał: żaden iśćie Człowiek ktory
7:
ſpráwuie lud Boży w Kroleſtwie Kryſtowem/ bes
8:
Korony widomey/ áni być áni zwány Krolem pra=
9:
wdźiwie niemoże. kthora Koroná vkázuie/ onego
10:
Człowieká być namieſtnikiem/ w ſpráwách świec=
11:
kich/ á w obronie Kroleſtwá Bożego onego ćier=
12:
niem koronowánego Krolá/ ktore ćiernie znáczą one
13:
troſki/ y fráſunki/ kthore powinni mieć około ſwych
14:
poddánych Krześćijáńſcy Krolowie. Ták że iá=
15:
wnie widźiſz/ ieſliże Papieſtwo w Polſzce vpádnie/
16:
thedy z niem poſpołu y Krol/ y Kroleſtwo Polſkie
17:
zginie. EVANG. Oto Deſzpotá Koronowano w
18:
Wołoſzech theraz niedawno bes Pápieſkiey mocy.
19:
PAP. Koronowano ále nie doſyć ieſt Koronę ná
Deſzpotowá koronácya.

20:
łeb włożyć czyię. Ale potrzebá ktemu ieſt/ áby przy=
21:
tym włożeniu moc byłá oná zwierzchnia Piotrowi/
22:
to ieſt Papieżowi Rzymſkiemu/ Kápłanowi nay=
23:
wyſzſzemu/ ku ſzáfunku od Bogá zwierzona/ od kto=
24:
rego Piotrá ktoryżkolwiek Metropolitá/ álbo Ar=
25:
cybiſkup mocy ſwey Vrzędnie niebierze: tákowy
26:
káżdy Odſzczepieńcem będąc ſzydźi Krolmi/ á nie
27:
święći Krole/ ná Krześćijáńſkie Kroleſtwá.
CTákować


strona: Cv

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
Tákować Koronácya Deſzpotowá w Wołoſzech
2:
byłá/ chluby/ háńby/ pełna/ ktora z wáſzego Szwáy=
3:
cárſkiego błądu wſzytká od wáſzych Seniorow wy
4:
ſzłá. EVANG. Więc náſzy Seniorowie niemogą
5:
Koronowáć Krolá? PAP. Mogą/ ále tákowego
6:
iákowego Krolá żacy w Szkołách ná święty Gá=
Kácerze iákiegͦ KRolá máią.

7:
weł miewáią. Wiedz to pewnie/ á w tym nic nie=
8:
wątpi y to pomni/ gdźie niemáſz Ołtarzá/ tám nie=
9:
máſz Kápłaná: á gdźie niemáſz Kápłaná/ tám też
10:
niemáſz áni Krolá. Wy gdyśćie wywroćili Ołta=
11:
rze z Kośćiołow wáſzych/ hnet też wygnáliśćie zá
12:
Ołtarzem Kápłany/ miáſto ktorych przyięliśćie zło=
13:
dźieie á zboyce od Szwáycárow duſz wáſzych/ kto=
14:
rzy was ktemu wiodą/ ábyśćie y Krolá co rychley
15:
z Polſki pozbyli/ czego iuż niedługo czekáć/ ieſliże ták
16:
okrutney ſwey woley wáſzey/ álbo Bog nieodmie=
17:
ni/ álbo Práwo poſpolite niezgromi. A zaż iáwnie
18:
do tego nie idźiećie/ ziázdy y Seymy ſobie czynićie
19:
kiedy chcećie/ Vrzędy nowe vſtáwiaćie/ Práwá ſtá=
20:
wićie/ Kośćioły wywrácaćie/ nádánie y ſkárby Ko=
21:
śćielne rozbieraćie/ kápturem Krolowi groźićie/ z
22:
opcemi Krolmi ſkłády miewaćie/ á od nich Iurgelty
23:
bierzećie/ nákoniec nam nowym Krolem groźićie.
24:
Tákoweć ſą ſpráwy y poſtępki wáſze/ ktore pokázu=
25:
ią/ że tey wáſzey Szwáycárſkiey wierze rychło ſye
26:
o Krolá pokuśić. Y ták Polſkę mieczem y ogniem
27:
woiowáć/ iáko oná woiowałá przed tym Greki/ y
Czechy:


strona: C2

Polſkiey Korony.
1:
Czechy: á potym Niemce/ Anglią/ y Fráncyą/ ktore
2:
Páńſtwá prze kácerſtwá Práwá/ y ſwobody ſwe/
3:
nákoniec y Krole potráćili: co ſye wſzytko ſtáło prze
4:
niedbáłość Krolow/ ktorzy niepomniąc ná vrząd
Krolowie niedbáli mnożą kácerſtwá.

5:
ſwoy Krolewſki niezábiegáli wczás kácerſtwu/
6:
ktore gdy ſye od máłey iſkierki raz zaymie/ ledwie
7:
vpadkiem Koronnym/ y Krolewſkim bywa potym
8:
zgáſzona. Wiele mamy ku temu przykłádow/ áleć
9:
ieden tylko przypomnię/ z ktorego iáwnie poznaſz/
10:
iáko ſye Pan Bog mśći nád Krolmi temi/ ktorzy
11:
Kroleſtw ſwoich od kácerſtwá mieczem ſwem nie
12:
bronią. Był Wacław Krol Czeſki/ wielkiego y
13:
Zacnego rodu Człowiek/ ále nikczemny w ſpráwách
14:
ſwych Krolewſkich/ gdy Huſowemu kácerſtwu w
15:
czás niezábiegał/ á gdy kácerzom Kroleſtwo ſwe
16:
woiowáć dopuśćił: wieku onego ludźie Swięći/
17:
ná Káznodźieyſkich Stolcách thym Proroctwem
18:
Hieremiaſzowem iemu groźili.
19:
HIEREM. XXII. Terra, terra, terra, audi ſer=
20:
monem Domini, Haec dicit Dominus, Scribe virum
21:
iſtum ſterilem, virum qui in diebus ſuis non proſpera=
22:
bitur, nec enim erit de ſemine eius vir, qui ſedeat ſuper
23:
Solium Dauid. Y wypełniło ſye to Proroctwo/
24:
o Krolu onym wſzytko/ był nieſzczeſnym Krolem/
25:
hániebnie żył/ hániebną też ſławę po ſobie zoſtáwił.
26:
Smierć żywothowi iego podobna/ y rowna byłá
27:
Bogu. teraz/ y Kroleſtwu ſwemu odpowiáda.
CijPrzecz


strona: C2v

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
Przecz on ták/ iáko był ná Koronácyey ſwey przy=
2:
śiągł/ mieczem ſwym Krolewſkim/ ktory iemu w
3:
ręce z Ołtarzá przez Arcybiſkupá dano było/ Ołta=
4:
rzá Swiętego przećiwko kácerſtwu Huſyanowe=
5:
mu niebronił. Zył iáko beſtya niema/ zdechł bes
6:
potomſtwá/ pogrzebion ieſt iáko pies/ potym záſye
7:
wykopány z źiemie przez kácerze/ háńbiony był: ná=
8:
koniec ćiáło iego nieſzczeſne włoczyli/ tárgáli/ y w
9:
Mułtáwę rzékę hániebnie kácerze wrzućili. Niech
10:
że ſye tym przykłádem karzą wſzyſcy ini Krolowie/
11:
ktorzy w Szyſzakách ſwych Krolewſkich/ z mieczmi
12:
ſwemi Krolewſkimi/ ná Stolicách ſwych Krolew=
13:
ſkich záſnęli nieczuią/ iáko ſye kácerſtwá pod Sto=
14:
lice ich Krolewſkie podſzáncowáły/ y prochy záſá=
15:
dźiły/ iuż iedno zápalić: co ſye z inſzemi Kroleſtwy
Fatá Czeſkie ná Polſkę idą.

16:
dźieie ſłyſzemy/ co ſye v nas theż dźieie widźimy.
17:
Strzeż Pánie Boże áby bráćiey/ y Sąśiad náſzych
18:
Czechow fatá też do nas nieprzyſzły. Vkaż mi ie=
19:
dnę rzecz namnieyſzą/ kthora by ſye nam wodźiłá:
20:
á ktoraby nam pewnego vpadku nie obiecowáłá.
21:
Spráwiedliwośći niemamy/ obrony niemamy/
22:
z Seymow też nic inego nieodnośimy/ iedno Re=
23:
ces/ á Limitácyą. Przewroć Kroyniki wſzytkie
24:
Polſkie/ nie naydźieſz áby zá ktorego Krolá kiedy
25:
w Polſzce reces był. A tę náſzę wielebną Limi=
26:
tácyą/ chora ſtárość Krolá nieboſzczyká vrodźiłá.
27:
Ale też nigdy przed tym w Polſzce niebywáłá.
O ſprá=


strona: C3

Polſkiey Korony.
1:
Seymy Polſkie.
O ſpráwách też inych Seymowych/ ſorom y mo=
2:
wić iákowe ſą: ná począthku Seymu niemoże być
3:
mądrzey/ wymowniey/ y pożyteczniey/ propoſicya
4:
Seymowa nam powiedźianá. Iáko ią powiádáć
5:
zwykł Pan Ian Oćieſki Kánclerz Koronny/ hnet
6:
my wyrwiemy też propoſicyą ſwą/ od propoſicyey
7:
Krolewſkiey bárzo rozną/ ktorą zámieſzamy wſzyt=
8:
ko przedſye wźięćie Krolewſkie/ tákże rzeczámi mie=
9:
ſzamy/ że nákoniec z Seymu wálnego nic inego nie
10:
bywa/ iedno háńbá v poſtronnych ludźi/ á waśń
11:
domowa: rozieżdżamy ſye/ nágániwſzy Krolá/ á
12:
zháńbiwſzy Rády/ odpowiedáiąc ieden drugiemu/
13:
Ewánielikowie o Papiſtách/ Papiſtowie o Ewán=
14:
ielikoch rádząc/ y káptury ieden drugiemu grożąc/
15:
s kąd ten pożytek mamy/ że Koroná kożdemu obce=
Polſká otworem ſtoi.

16:
mu otworem ſtoi. Poſtronni Pánowie ná nię oczy
17:
otworzyli/ y ſnadź iuż ſye ią teraz niedawno podźieli
18:
li/ y ták iuż opuśćiáła Polſka Koroná ieſt/ że wnię w=
19:
iázdy Tátárowie czynią gdy chcą/ Wuchrzy/ Niem=
20:
cy/ Hiſzpani/ przechodzą ią gdy chcą/ á iáko chcą.
21:
Máły Człowiek Deſzpot/ niewiedźieć s kąd ſye
Deſzpot przeſzedł Ruſką źiemię.

22:
wźiął/ w máłym potćie ludźi/ przedárł ſye przez Za=
23:
ręby Sámborſkie/ poſtrzelał lud Krolewſki/ otárł
24:
ſye o Hetmánow Koronnych oczy: przeſzedł Kśię=
25:
ſtwo Ruſkie do Wołoch/ Hołdowną źiemię Krolá
26:
Polſkiego wźiął/ y vśiadł Pánem ná Wołoſzech:
27:
Ná koniec koronowáć ſye dał zbywáiąc hołdownegͦ
CiijWoiewody


strona: C3v

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
Woiewody Wołoſkiego/ przećiwko Krolowi Pol=
2:
ſkiemu imienia. Widźiſz bráćie miły iáko my Po=
Polſká záślepioná.

3:
lacy proſperamur, á iáko Pan Bog ieſt známi.
4:
Effuſa eſt contentio ſuper nos. Niemożemy do ie=
5:
dnośći przyść/ záślepiłá nas złość náſzá/ ku zgodźie
6:
drogi náleść niemożemy/ áni iey naydźiemy/ bo nas
7:
záklął iáwnie Pan Bog/ prze kácerſtwá ty wſzete=
8:
czne náſze. Rzućiliſmy ſie byli naprzod ná Ołtarz/
9:
to ieſt ná ſtárożytny ſpoſob Wiáry Swiętey: hnet
10:
potym tárgnęliſmy ſye/ ná ſługę Ołtarzá tego/ to
11:
ieſt ná Kápłaná/ mowiliſmy iáwnie w Wárſzáwie
12:
á potym w Piotrkowie/ Niechcemy być pod Kśię=
Kápłani zelżeni.

13:
żą/ zwierzchnośći ich niewyznawamy/ niechcemy
14:
wiedźieć o Arcybiſkupiech/ áni o Biſkupiech/ Mi=
15:
niſtry Duchowne ſwe oſobliwe mamy. Przypátrz
16:
ſye tu (dla Bogá ćię proſzę) ſpráwiedliwośći Bożey/
17:
iáko też iuż mowimy/ ieſli Krol do Polſki z Litwy
18:
nie przyiedźie/ rádźić o ſobie ſámi będźiemy/ Seym
19:
ſobie złożemy/ á kto nań niepoiedźie tego żábijemy:
20:
á nie Sąd że to Boży iáwny nád námi ieſt/ á nie
21:
iáwnaż to pomſtá Boża nád Krolem y nád Kro=
22:
leſtwem iego: widźiſz iákoſmy z Ołtarzá ſpádli/ y
23:
przez Kápłaná iuż pierwey/ á potym y przez Krolá
24:
thák ná doł z wyſoká lećimy/ iáko hárdy Dyabeł z
25:
Niebá do Piekłá ná wieczne potępienie ſwe był le=
26:
ćiał. A ták bráſćie miły/ ieſliże my ná ten Seym
27:
od Piotrkowá z tą myślą iedźiemy/ ábyſmy ná nim
Papieſtwo


strona: C4

Polſkiey Korony.
1:
Papieſtwo przez Exekucyą precz z Polſki wykorze=
2:
nili/ tedyć tho obiecuię/ że my po vpadek ſwoy do
3:
Piotrkowá ná Seym iedźiemy/ nic dobrego tam
Z Seymu/nic niebędźie

4:
nieſpráwimy. z Seymu też tego nic niebędźie/ y
5:
będą pewnie Nouiſsima noſtra, deteriora prioribus.
6:
A czemuż milczyſz? EVANG. Strách wielki mię
7:
zdiął/ bo widzę że Bogá miedzy námi niemáſz/ da=
8:
wno mowią/ gdźie Bog tám zgodá: miedzy námi
9:
ná żadnem Seymie zgody niemáſz/ pewnie też y Bo
10:
gá miedzy námi niemáſz: á bes tego trudno przyść
11:
do czego dobrego. PAPIEZN. Nieprzyydźiemy
Czemu ku złemu Polſká idźie.

12:
(wierz temu) ku niczemu dobremu rychley ku złemu.
13:
Iniqui enim ſunt coetus noſtri,
14:
polluta eſt mens & con=
15:
ſcientia noſtra przed Pánem Bogiem/ záráżeniſmy
16:
ſą wnętrzną nienawiśćią/ ieden przećiwko drugie=
17:
mu/ nietylko w Duchownych ále też y w Swiec=
Ewánielikowieczev wołáią ná Exekucyą.

18:
kich ſpráwách náſzych. Wołamy ná Exekucyą/
19:
nie żeby oná wſzem iednáko pożyteczna w Polſzce
20:
byłá/ ále żeby dobroć/ dźielność/ cnotę/ w ludźioch
21:
cnotliwych zgáśiłá/ żeby łotrá z dobrym zrownáłá.
22:
A co inego one krzyki náſze ſobie mieć chcą/ gdy ták
23:
wołamy ná Krolá/ Pobierz wſzytko Krolu coś ko=
24:
mu dał/ bes Práwá/ y bes Sądu/ iednem Dekretem
25:
Seymowym wſzytko: niech ſye nikt nieſzczyći to=
26:
bie Prywilegiem onym. Neminem captiuabimus,
27:
nemini bona adimemus, niſi prius in communi Baro=
28:
num Iudicio fuerit nobis legittime condemnatus.
Niech


strona: C4v

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
Niech żaden zaſługámi ſye ſwemi tobie Krolu nie=
2:
broni/ niech więźienia/ áni krwie roźlania ſwego
3:
nikt przed tobą niewſpomina/ niech ran ſwych pot=
4:
ćiwych przed tobą nie vkázuie/ niech zaſługą Oyco=
5:
wſką Synowi/ álbo Wnukowi niwczym v ćiebie
6:
pomocna niebędźie: pobierz iednem Dekretem w=
7:
ſzytko/ zámkni ſobie wiecznie rękę/ ábyś ty nic niko=
8:
mu nigdy niedał/ áżeby też ćiebie dobry/ á cnotliwy
9:
twoy poddány żaden nigdy nieznał/ ſpuſtoſz/ zuboż
10:
Rycerſtwo ſwe/ iużechmy Duchowne chleby wyni=
11:
ſzczyli/ y miedzy ſye ie rozebráli: czym vboga Polſká
12:
ku poſługam ſwym/ żywiłá ſyny ſwe: ieſzcze nam
13:
tego niedoſtáie/ ábyś ty Krolu rękę ſwą ſam ſobie
14:
zámknął/ áby tá Koroná twoiá/ bes Duchowney y
15:
bes Krolewſkiey pomocy zoſtawſzy/ mizerną Ko=
16:
roną/ y opuśćiáłą we wſzem Krześćijáńſtwie ſá=
17:
má zoſtáłá: gdyż żadnego w Krześćijáńſtwie Na=
18:
rodu nád Polſkę niemáſz nędznieyſzego. Polſká
Polſká vboga.

19:
żadnego niema złotá/ niema ſrzebrá/ áni Winohrá=
20:
dow żadnych: tylko chleb Duchowny/ á Krolewſka
21:
ręká oſtátecznia ieſt pomoc Kroleſtwá Polſkiego.
22:
Ale my Ewánielikowie/ iużechmy wyniſzczyli Du=
23:
chowne chleby/ ieſzcze ktemu tobie Krolu rękę zám=
24:
kniemy/ áby Synowie Korony krádli/ á zbijáli/ ál=
25:
bo do Turek ná ſłużbę/ żywnośći ſzukáiąc/ przećiw=
26:
ko Koronie twey/ iecháli. A ty ſam Krolu ábyś
27:
zoſtał nienawiſnym/ nieſłownym/ y niewdźięcznem
Krolem


strona: D

Polſkiey Korony.
1:
Krolem w Kroleſtwie twym/ v poddánych two=
2:
ich. Táć wola y tenći vmyſł ieſt náſz/ ktorzy nie
3:
rozmyślnie ná Exekucyą wołamy/ ábyſmy niezgo=
4:
dźie tey/ ktorąſmy przedſye wźięli/ doſyć vczynili: á
5:
wſzytkie rzeczy ták Duchowne/ iáko y Swieckie z=
6:
mieſzawſzy/ Koronę wniwecz obroćili/ á tą drogą
7:
ábyſmy ſámi nád ſobą bluźnierſtwá ſwego ſye po=
8:
mśćili: przeto też tradidit nos Deus in reprobum ſen=
Pomſtá Boża.

9:
ſum, vt faciamus ea, quȩ non conueniunt, repleti omni
10:
iniquitate, malicia, fornicatione, auaricia, nequitia, ple=
11:
ni inuidia, homicidio, contentione, dolo, malignitate,
12:
ſuſurrones, detractores, Deo odibiles, contumelioſi, ſu=
13:
perbi, elati, inuentores malorum, Magiſtratibus non
14:
obedientes, inſipientes, incompoſiti, ſine affectione, abſ
15:
foedere, ſine miſericordia. Páwel Apoſtoł to praw=
16:
dźiwie o nas mowi á nie ia. EVAN. Pánu Bogu
17:
zá tho dźiękuię/ żem do tych Zurowic kiedy przyie=
18:
chał/ á żem tu ná ćię trefił pierwey á niżlim do tám
19:
tey rády iechał/ gdźie ſye teraz o tey Exekucyey rá=
20:
dźić mamy: y powiem to Ewánielikom ſwem w=
21:
ſzytko/ co tu teraz od ćiebie ſłyſzę. Ale gdyż ći ſye
22:
przedſye náſze wźięćie niepodoba/ powiedzże mi ſwe
23:
zdánie iákoby to złe/ ktore iáwne w Polſzce wſzyt=
24:
cy być widźimy/ w lepſze ſye obroćić mogło/ ták iá=
25:
koby tá klątew Boża/ ktorą iáwnie czuiemy być nád
26:
námi/ w błogoſłáwieńſtwo nam ſye przemieniłá.
27:
PAP. Powiem iáko rozumiem/ nic przed tobą nie
Dtáiąc


strona: Dv

Rozmowá I. około Exekucyey
1:
táiąc/ áni też oto bárzo dbáiąc/ ieſliże ty to coć po=
2:
wiem miedzy ludźie roznieśieſz/ álbo przy ſobie zá=
3:
dźierżyſz. EVANG. Moẃ iedno w imię Páńſkie
4:
śmiele/ thák iákoś záwſze zwykł co rozumieſz/ nic
5:
ſye nie oglądáiąc ná ludźie/ á więcey pra=
6:
wdźie á niżli ludźiom
7:
folguiąc.
8:
grafika
9:
Dyálog Wtory.
10:
☞W tym Dyálogu pokázuie ſye ME=
11:
THODVS, to ieſt/ Drogá ku praw=
12:
dziwey Exekucyey.
13:
PAPIEZNIK, EVANGELIK.
14:
P
APIEZ. W kożdey rzeczy Brácie miły
Rzeczpoſpolitą ſtánowić wielkich ieſt rozumow rzecz.

15:
łatwie ieſt poznáć/ y naygłupſzemu Czło=
16:
wiekowi czego potrzebá/ ále iákoby to/ cze=
17:
go ieſt potrzebá vczynić/ tego nieumie żaden iedno
18:
Miſtrz dobry/ rzeczy oney potrzebney: kto niewie iż
19:
mnie trzebá domu ktoryby mię ták od gorącá/ iáko
20:
y od źimná bronił: á wſzákoż domu nikt inny nie=
21:
zbuduie/ iedno Cieślá: tákże też widźimy wſzyſcy/ y
22:
wſzyſcy to mowimy/ że Polſká ku vpadku ſye chyli:
ále iá=


strona: D2

Polſkiey Korony.
1:
ále iákoby ią náćiągnąć ku klobie pierwſzey/ trzebá
2:
by nam ku temu/ onych ſtárych Lykurgow/ albo
3:
Solonow/ álbo też Plátonow Greckich/ albo Sá=
4:
lomonow Zydowſkich/ ktorzy mądrze Rzeczypoſpo=
5:
lite miedzy ludźmi ſtánowiáli/ y rozumnie ie rzą=
6:
dźili/ y gruntownie o nich piſáli/ ktorem/ w Rze=
7:
czypoſpolitey ſwey/ ſzácowániu/ przodkowie náſzy
8:
bárzo podobni byli: ktorych wyſoki rozum poznay=
9:
my/ chćieymy ich śládem w tę Exekucyą trefić: kto=
10:
rzy tho przodkowie náſzy/ wielkiey proſtośći ſwey/
11:
tákową nam Rzeczpoſpolitą w Polſzce zbudowáli/
Polacy ſtárzy mądrzy byli.

12:
że przećiwko rzeczy náſzey poſpolitey ine Páńſtwá
13:
y Kroleſtwá/ tyrannides/ y niewolſtwá iáwne ſą:
14:
o czym bym wiele mogł mowić/ by rzecz dopuśći=
15:
łá od nas przed ſye wźięta: ále to iednák ná koniec
16:
wiedz/ że Kroleſtwá żadnego ná Swiećie niemáſz/
17:
ktoreby ty dwie rzeczy w ſobie miáło/ ktore
18:
Polſká ma: Pierwſza rzecz ieſt/ że ſámo tylko Pol=
Polſze żadne pańſtwá wolnośćią nierowne.

19:
ſkie Kroleſtwo ieſth/ kthoremu ſye Krol nierodźi.
20:
Druga rzecz ieſt/ że w ſámey tylko Polſzce Práwo
21:
ták Krolowi iáko poddánemu roſkázuie: iuż to bes
22:
ſwaru thák miedzy námi niech zoſtánie. EVAN.
23:
Ták od wſzytkich ludźi o tym ſłycham. PA. Ma=
24:
my thedy Polſką Koronę nie ináczey przez proſtaki
25:
przodki náſze zbudowáną/ iáko Kośćioł Boży przez
26:
proſtaki zbudowány ieſt: á iáko Kośćioł Boży/ tąż
27:
proſtotą záchowywa ſye/ y wiecznem ieſt: ktorą ieſt
D ijzbudowá=


strona: D2v

Rozmowá II. około Exekucyey
1:
zbudowány: ták theż Polſka Koroná/ tąż proſtotą
2:
nápráwioná/ y záchowaná być może/ ktorą ieſt zbu=
3:
dowána: á iáko chytrość to ieſt kácerſtwo Kośćioł
4:
Boży borzy/ ták też przewrotność rozumow wſzete
5:
cznych teraz Polſkę z gruntu borzy/ podobno ná to
6:
zwalaſz? EVANG. Y bárzo zwalam/ bo pomnię
7:
że ták ieden nápiſáł. Imperia eisdem actibus retinen= tur, quibus parantur. PA. Proſtość tedy oná świę=
9:
ta przodkow náſzych/ iákowa byłá s tąd znáć mo=
Polacy ſtárzy nieuczeni.

10:
żemy/ że zá dźiádá mego połáćinie vmieć Sláchći=
11:
cowi ſromotá w Polſzce byłá/ wſzytkę cześć y chwa
12:
łę ſwą z woyny przodkowie náſzy miewáli/ to mnie
13:
Oćiec moy powiedał. EVANG. Tom też y ia od
14:
ſwego ſłyſzał. PA. W tey tedy wielebney proſtośći
15:
przodkowie náſzy y Krześćijánmi zoſtáli/ y Korony
16:
Krolewſkiey doſtáli/ przez zacne dźieie/ y świętobli=
17:
we żyćie ſwe ná świećie/ Okrzćił ie Pápież IOAN
18:
NES XIII. przez Poſły ſwe/ Koronę im potym dał
Polſká Wiárę y KOronę przyięłá.

19:
Ottho Ceſarz/ ktorą Koronowány ieſth Boleſław
20:
Chábry Krol náſz pierwſzy przez Gándencyuſá Ar=
21:
cybiſkupá Gnezneńſkiego/ z roſkazánia Benedyktá
22:
VII Papieżá Rzymſkiego. Zakon ich ten był/ ktory
23:
w cále do śmierći Krolá Zygmuntá w Polſzce przez
24:
600 lat trwał y dáley/ Polſkę ſwą od Krolá Koro=
25:
nowánego Kroleſtwem názwáli/ Krolá do Polſki
Czemu KRolá POlacy máią.

26:
z rąk Papieſkich przeto byli przyięli/ áby w ſpráwie/
27:
y w obronie Krolewſkiey/ ludźie w Kroleſthwie
Polſkim/


strona: D3

Polſkiey Korony.
1:
Polſkim/ ſámi z ſobą zgodliwie mieſzkáiąc/ Páná
2:
Bogá pod zwierzchnośćią Kápłáńſką/ práwdźiwie
3:
á wiernie chwalili: prze co theż tákowym porząd=
4:
kiem oni Koronę Polſką byli ſpráwili/ aby Kápłan
5:
Ołtarzowi/ á Krol Kápłanowi ſłużył: y nic inego
6:
niebył v nich Krol/ iedno ſługá zbroyny Kápłaná
Kſztałt Polſkiey Korony.

7:
nawyſzſzego: á ná znák tego/ wnet po Koronowá=
8:
niu ſwym/ z poſłuſzeńſtwem do Rzymu kożdy Krol
9:
Polſki ſłał/ czyniąc Papieżowi pokłon/ iáko niſzſzy
10:
wyſzſzemu/ á iáko Syn Oycu ſwemu: tákże zá ná=
11:
ſzych przodkow/ Kápłan klękał przed Ołtarzem/ á
12:
Krol klękał przed kápłanem/ á ty trzy/ iedną rze=
13:
czą v nich byłá: Ołtarz/ Kápłan/ Krol/ Kápłan ie=
Ołtarz/ Kápłan/ Kroł/ ie=dno ieſt.

14:
dnák ięzykiem lud z Ołtarzem/ to ieſt z Bogiem: á
15:
Krol záſye Mieczem nie dopuſzczał ludźiom odſtę=
16:
powáć od Ołtarzá/ áni gwałćić Ołtarzá. A gdy
17:
byś mię ty ſpytał co ieſt Polſki Krol/ tedybym ći go
18:
ták wyłożył/ Krol Polski ieſt ſługá Kápłańſki/ po=
19:
ſtánowiony przeto w Polſzce ręką Kápłáńſką/ áby
KRól co ieſt.

20:
Polſkie Kroleſtwo naywyſzſzego Kápłaná poſłu=
21:
ſzne było/ áżeby żaden nieśmiał przećiwko zwierzch=
22:
nośći Kápłáńſkiey/ hárdego pyſká ſwego podnośić.
23:
EVANG. Nie ták náſzy rozumieią Krolá polſkie=
24:
go/ powiádáią oni być Krolá w Polſzce głową/ ták
25:
Duchownego iáko y Swieckiego Stanu. O Pa=
26:
pieżu nic niechcą wiedźieć/ owa dwu Pánow nie=
27:
chcą mieć w Polſzce. PAP. Pewnie theż y Krolá
D iijrychło


strona: D3v

Rozmowá II. około Exekucyey
1:
rychło w Polſzce mieć oni niezáchcą/ o czym iużeś
2:
pierwey ſłyſzał. Ale oni náſzy mili proſtacy nie=
3:
czytáiąc/ bo czytáć nieumieli/ ále ſłucháiąc Kápla=
4:
Od Bogá kożda rzecz porządnie.
now ſwych/ tego ſye od nich byli náuczyli/ cożkol
5:
wiek od Páná Bogá ieſt/ to wſzytko porządnie ſprá=
6:
wione ieſt: á gdyż ták Kápłan iáko y Krol od Pá=
7:
ná Bogá ſą ludźiom dáni/ niemogą być rowni ſobie:
8:
ále muśi miedzy nimi ieden być wyſzſzym/ á drugi
9:
niſzſzym/ bo gdźie rząd ieſt/ tám muśi być pierwſzy/
10:
muśi też być y wtory/ bo inák rząd trwáć niemoże.
11:
Pan Bog ſam Kápłaná pierwey poſtánowił/ á po=
12:
tym przez Kápłaná/ Krolá ludźiom poświęćił: o
13:
czym przykładow w Piśmie maſz wiele. EVAN.
14:
Pomnię iż przez Sámuelá Kápłaná/ Saulá/ y Da=
15:
widá Bog ná Kroleſtwo ſtánowił: tákież przez Sá
16:
dochá y Nátáná Sálomoná ná Kroleſtwo był po=
17:
święcił. PAP. Dobrze pomniſz/ y widźiſz iáko ći
18:
Krolowie/ nic inego niebyli w Kroleſtwie ſwym/
19:
iedno ſłudzy Kápłáńſcy: ktorym Kápłani roſkázo=
KRol ſługá ieſt Kápłáńſki.

20:
wáli/ iáko ſynom właſnym ſwym roſkázuią Oyco=
21:
wie: á ſługá z Pánem ſwoim iedná rzecz ieſt/ nie
22:
dwie rzeczy/ bo záwſze niſzſzy zámyka ſye w wyſz=
23:
ſzym ſwoim/ nie ináczey iáko 2 zámyka ſye w 4. ál=
24:
bo iáko Stároſtá zámyka ſye w Krolu: á ták Ká=
25:
płani z tey przyczyny iáko Krole ſtawiáli/ ták theż
26:
im iáko Przełożeni niſzſzym roſkázowáli. EVAN.
27:
Bá nie tylko im roſkázowáli/ ále y Kroleſtwá nie=
poſłuſzne


strona: D4

Polſkiey Korony.
1:
poſłuſzne/ Krole ſobie zmiátowáli: co był Sámuel
2:
Kápłan/ Saulowi ſobie niepoſłuſznemu Krolowi
3:
vczynił. PA. Ták tedy w poſtánowioney Koronie
4:
pátrzayże ſpráwy proſtakow onych náſzych miłych/
5:
ábowiem gdy wiedźieli/ że miedzy ludźmi w Kro=
6:
leſtwách naywyſzſze ſą ty trzy rzeczy/ Ołtarz/ Ká=
7:
płan/ Krol/ wſzytki Práwá y Prywilegie ſwe Ko=
Polacy ſtárzy kuczev Práwá ſwe ſtoſowáli.

8:
ronne/ ku tym trzem rzeczam ſtoſowáli/ tákże áni
9:
Státutu/ áni Prywileiu w Státućie Polſkim nie
10:
naydźieſz żadnego/ ktoryby ſye nieśćiągał/ álbo ku
11:
Ołtarzowi/ álbo ku Kápłanowi/ álbo ku Krolowi.
12:
EVANG. Iużem ná poły ośiwiał/ á ieſzczem tá=
13:
kiego roźdźiału Státutu Polſkiego nieſłyſzał/ á to=
14:
ćiem też bywał wierz mi miedzy Prokuratory prze=
15:
dnieyſzymi. Ale proſzę ćię niemáſzli iákiey czwar=
16:
tey rzeczy w Polſzce/ ktoraby czwárte mieyſce mie=
17:
dzy temi trzemá/ w rzędźie tym miáłá. PAP. Byś
18:
świeczką po wſzythkich kątoch Polſkich czwartey
Polſká ná tym ſtoi.

19:
rzeczy w tym rzędźie ſzukał/ tedy iey nie naydźieſz/
20:
coć ták pokázuię: Pytam ćię ieſli Polſká ieſt Krole=
21:
ſtwem? EVAN. Ieſt. PA. Tedy oná ma Krolá?
22:
EVANG. Pewnie że ták. PAP. Tedy ma Ká=
23:
płaná/ ktory koronuie Krolá? EVANGEL. Ma.
24:
PA. Tedy też ma Ołtarz/ ktoremu ſłuży Kápłan/
25:
co ſye y pierwey pokázowáło. EVANGEL. Coż
26:
dáley? PAP. Poſtęṕ wyſzey możeſzli/ ia niemogę/
27:
coć ſye zda. EVAN. Ani pomyślić nyc dáley nie=
mogę.


strona: D4v

Rozmowá II. około Exekucyey
1:
mogę. PA. Tedy hic iubet Plato quieſcere.EVAN.
2:
Iśćie ták. PAP. Weźmi ludu onego wybránego
3:
Zydowſkiego Kroleſtwo w ſwoie ręce/ rozwiń y z=
4:
wártuy go od głowy do nog/ nienaydźieſz w nim
5:
głowney żadney czwartey rzeczy/ hnet tám vźrzyſz
6:
Dawidá Krolá/ á Sámuelá Kápłaná ſłużącego
Ktore ſą w Kroleſthwie Krześćiiáńſkim głowne rzeczy.

7:
z Krolem Dawidem Ołtarzowi Swiętemu/ y ku
8:
thym trzem rzeczam/ wſzytek Moiżeſzow Zakon/
9:
wſzyſcy Prorocy/ wſzytek Pſáłterz ſye śćiąga/ ná
10:
koniec/ Ewánielia święta/ ktora Kroleſtwem Bo=
11:
żym ieſt wezwaná/ tymi trzemi rzeczámi wſzyſtká
12:
ſye zámyka/ ma Krola Kryſtuſá/ ma tegoż Kápła=
13:
ná/ ma Ołtarz/ Krzyż Swięty/ ták też y Kroleſtwo
14:
Krześćijáńſkie Polſkie/ ty trzy rzeczy w ſobie ma/
15:
ku ktorym ſye wſzytko śćiąga/ ze wſzytkimi Práwy
16:
y Prywileymi ſwemi. Ták że byś thy iednę rzecz
17:
z tych trzech rzeczy z Kroleſtwá Polſkiego wytár=
18:
gnął/ nátychmiáſt byś wſzytkę Koronę Polſką ſtár=
19:
gał. EVANG. Dźiwne tu rzeczy od ćiebie ſłyſzę/
20:
y iákom żyw od nikogo thego nieſłyſzał/ proſzę ćię
21:
powiedz mi s kąd ty to maſz? PAP. Od dobrych
22:
Káznodźiey bráćie miły/ ktorych wy niemaćie/ y od
23:
Doktorow świętych/ ktorymi wy gárdźićie/ y Phi=
Skąd te Dyálogi ſą wyięte

24:
lozophowie pogáńſcy też do tego nam niezáwádźi=
25:
li/ z ktorych wy ſye śmieiećie. EVANG. Przodko=
26:
wie náſzy iákoż oni w thák ſkryte rzeczy bes náuk
Polacy ſtarzy czemu byli mądrzy.

27:
tráfiáli? PAP. Kápłaná ſłucháli. EVAN. Tákże
w tym


strona: E

Polſkiey Korony.
1:
w tym twoim Kápłanie/ tákowe ſkárby mądrośći/
2:
y náuki zámknione ſą? PAP. Ieſzczeć ktemu po=
3:
wiem/ ták bes Kápłaná ludźie ſą nie ſmáczni/ iáko
4:
mięſo bes ſoli: ślepi ſą/ ſmrodliwi ſą wſzyſcy bes
5:
Kápłaná: bo ták mowi Máláchiás Prorok: Labia SACerdotis cuſtodiunt ſcientiam, & legem de ore eius requirunt. Chceſzli tedy co ſkrytego á tobie po=
8:
żytecznego wiedźieć y rozumieć/ pytay y vcz ſye od
9:
Kápłaná/ á iáko Ruśin mowi/ Popá pythay.
10:
EVAN. Owo bes Baytká trudno. PA. Pewnie
11:
ták/ przeto theż oni náſzy mili Polánie gdy ná tych
12:
trzech rzeczách/ z náuki Kápłáńſkiey Polſkę poſtá=
13:
nowioną/ od Páná Bogá być wiedźieli/ wſzytkie
14:
Práwá y Prywilegie ſwe/ iákom ći iuż powiádał/
15:
ku tym trzem rzeczam ſtoſowáli/ ták iákoby te trzy
16:
głowne rzeczy/ w klobie y w mierze ſwey porządnie
17:
záwſze w Polſzce ſtały/ nic inegͦ w vſtáwách ſwych/
18:
iedno Páná Bogá/ á pokoy domowy przed oczymá
19:
máiąc/ á Práwo poſpolite ku miłośći Bráterſkiey
W Polſzce Práwo Regułá ieſt żyćia.

20:
ſtoſuiąc/ wedle Práwá/ po proſtu bes Prokurato=
21:
row/ ieden z drugim żywiąc/ y nic inego Práwo v
22:
nich niebyło iedno Regułá iáka/ ktorą dobrzy Mni=
23:
chowie żywią w Klaſztorze: ábowiem/ iáko Mnich
24:
áby z Zakonu niewyſthąpił/ ſpráwuie ſye Regułą/
25:
Ták też przodkowie náſzy/ áby niwczym ex iſto Tri= angulografika
Triangulꝰ eſt POLoniȩ forma.
niewykraczáli/ ſpráwowáli ſye Práwem
27:
poſpolitym. EVAN. Cożeś mi to námálował zá
EKlin?


strona: Ev

Rozmowá II. około Exekucyey
1:
Klin? PA. Wiedz że Polſká tákowym klinem ſtoi/ á
2:
odchylili ſye oná z tego klinu od kątá ktorego/ vpá=
3:
dnie pewnie/ oſtać ſye żadną miárą ná plácu ſwym
4:
inák niemoże. Bo niebędźieli tego klina grafika wierzchu
5:
dźierżał Ołtarz/ á dołu iego/ ktory doł Baſim zową
6:
Mátemátykowie/ niebędźieli po práwey ręce dzier=
7:
żał Kápłan/ á po lewey Krol/ áby ták Polſká ſtá=
8:
nęłá:
9:
Oł= tarz.
10:
Kápłan grafika Krol. śiádłá Polſká.
11:
Y tego á nie innego przodkowie náſzy ſtrzegąc/ ná
12:
Práwo w Polſzce proſtym okiem/ iáko ná Morzu
13:
żeglarze áby niezbłądźili ná woz niebieſki/ ktory zo=
14:
wą Polum Arcticum, pátrzáli: ſpiſki y káptury czy=
Czemu POLacy káptury czynili.

15:
niąc przećiwko kożdemu Práwu poſpolitemu niepo
16:
ſłuſznemu/ to ieſt przećiwko temu/ ktoryby ſye Ołta
17:
rzowi/ Kápłanowi/ á Krolowi w Polſzce przećiwił.
18:
EVAN. Iuż teraz widzę co ieſt Polſká/ Bog wie
19:
że ćiem iey pierwey nieznał/ á toćiem też Polak/ o
20:
święta proſtośći Oycow náſzych miłych/ iáko wiel=
POlſka proſtota.

21:
kie ſkárby mądrośći ſye zámykáią w tobie/ podobno
22:
że oni proſtakowie Prokuratorow nieználi/ ktorzy
23:
nam tę proſtotę wſzytkę z gruntu wyſzpoćili. PA.
24:
Pewnieć oni Prokuratorow nieználi. Pan on mą=
Polacy PRokuratorow nieználi.

25:
dry á dźielny Hetman Pan Ian Tarnowſki/ Ká=
26:
ſtellan Krákowſki/ ktory ták rok vmarł/ mnie tho
27:
powiádał/ że zá Oycá iego Páná Krákowſkiego/
czáſu


strona: E2

Polſkiey Korony.
1:
czáſu Káźimierzá Krolá/ Prokuratorá w Polſzce ża=
2:
dnego niebyło/ ludźie ſye po proſtu ſądźili/ dwiemá
3:
onymi ſłowy/ ieſt/ ieſt: nie ieſt/ nie ieſt: przyſzłá iuż zá
4:
náſzego złego wieku/ nieſłychána przed thym prze=
5:
wrotność ludzka/ ktora prawdę w fáłſz/ á Práwo w
6:
potwarz obroćiłá/ kthora nam náczyniłá Prokura=
7:
torow/ to ieſt/ iáwnych Práwá poſpolitego fáłſze=
8:
rzow/ przed ktorymi iuż bieda Krol/ bieda Rádá/
9:
bieda Koroná/ ktorzy miłość wſzytkę miedzy námi
10:
zgáśili/ y przez dźiwne fortele/ śmiáłośći iednemu
11:
przećiwko drugiemu nam dodáli/ y drogę nam ku
12:
cudzemu potwarzą pokazáli/ á zali ták nieieſt?
13:
EVAN. Powiemći co mi ſye niedawno tráfiło/ rá=
14:
dźiłem ſye Prokuratorá iednego/ iákobym mogł Po=
15:
zwow zniknąć Sąśiádá ſwego/ ktoremi mię pozy=
16:
wał o rány/ tedy mi rádźił/ ábym ołowem ná ćiele
Niecnotá Prokuratorſka.

17:
rány śine ſobie poczynił/ á potym ie Vrzędowi ob=
18:
wiodł/ á tákież też o nie pozywał/ ádwerſarzá ſwegͦ.
19:
PA. A vczyniłżeś ták? EVAN. Miałemći wolą
20:
ále cnotá niedopuśćiłá. PAP. Chwałá BOgu/
21:
ále pátrzayże ty/ ieſliże przodkowie náſzy Státut
22:
o rány tą myślą nam vczynili/ ábyſmi ſye Státu=
23:
tem potwarzáli/ á przyśięgą ſwą fáłſzu ſwego do=
24:
wodźili. EVAN. Boże vchoway co o nich táko=
25:
wego mowic. PAP. Prawdy oni tedy/ á ſpráwie=
26:
dliwośći broniąc/ y pokoiá poſpolitego ſtrzegąc/ á
27:
Bogá ſye boiąc/ pod zwierzchnośćią Kápłáńſką/ á
E ijKrolew=


strona: E2v

Rozmowá II. około Exekucyey
1:
Krolewſką Státuty w Polſcze czynili. EVAN.
2:
Ták ieſt. PA. Tedy oni nic inego przed ſobą iedno
3:
boiaźń Bożą máiąc/ ſobie Práwá vſtáwiáli/ y ten
4:
Státut nam nápiſáli/ ktory poſtánowili wſzytek ná
5:
prawdźie/ ná wierze/ ná ſpráwiedliwośći/ ku pokoio=
6:
wi poſpolitemu wſzytko ſtoſuiąc. EV. Nic przećiw=
7:
ko temu mowić niemogę. PAP. Tedy mi to po=
Kroleſtwo Polſkie/ iáko zbudowano.

8:
zwalaſz/ że przodkowie náſzy Kroleſtwo wſzythko
9:
Polſkie zbudowáli nam/ ná prawdźie/ ná wierze/
10:
ná ſpráwiedliwośći/ ſtrzegąc pokoiá poſpolitego.
11:
EVAN. Ták mi ſye widźi. PAP. Powiedz że mi/
12:
możeli być w Polſzce prawdá bes Bogá/ wiará bes
13:
Kápłaná/ ſpráwiedliwość bes Krolá? EVANG.
14:
Wyłoż mi to iáśniey. PA. Mowi Pan Kryſtus/
15:
Ego ſum veritas, Páweł theż mowi/ Quomodo cre= dent abſque praedicante. Tenże potym powiáda/ REX non fruſtra portat gladium. Otoż maſz trzy Cnoty/
18:
ná ktorych Koroná Polſka/ s Práwem y s Státu=
19:
tem ſwym vśiádłá: Prawdá/ Wiárá/ Spráwie=
20:
dliwość/ á z tych potym Cnot Swiętych/ mnoży
21:
ſye miedzy ludźmi pokoy/ ták duſzny iáko y ćieleſny:
22:
ktory Ołtarzem/ Kápłanem/ Krolem/ ze wſzyſtkich
23:
ſtron obwárowány ieſt. EVANG. Nieſłyſzałem
24:
tego iáko żyw od Komelſkiego Prokuratorá nigdy/
25:
co tu teraz ſłyſzę od ćiebie. PAP. Tego ty od Pro=
26:
kuratorow nigdy nieuſłyſzyſz/ bo Prokuratorowie
27:
potwarzy ſye z Státutu vczą á nie ſpráwiedliwośći
Bożey/


strona: E3

Polſkiey Korony
1:
Bożey/ ktorym day Pánie Boże vznánie EVAN.
2:
Gdyżeś mi iuż Kroleſtwo Polſkie/ iákoby iáki dom
3:
przed oczymá memi iáwnie klinem poſtáwił/ y grun
4:
thy iegoś mi pálcem pokazał: á gdyż then dom ku
5:
vpadku ſye náchylił/ muśiał on podobno z miáry
6:
ſwey wyſtąpić/ y od gruntow ſye ſwych odchylić:
7:
iákoż by go tedy w kreſę ſwą pierwſzą przez Exeku=
8:
cyą wſtáwić/ ták iáko Polſka Koroná przez Exeku=
9:
cyą w mierze ſwey ná tym Seymie/ ták proſta kli=
10:
nem ſtánęłá/ iáko byłá przez przodki náſze poſtáno=
11:
wioná/ niechyląc ſye áni ná práwo/
12:
áni ná lewo
13:
Dyálog Trzeći.
14:
☞ Summá Dyálogu tego/ iż wedle
15:
Krolewſkiey Przyśięgi Exekucya
16:
ma ſye począć od Ołtarzá.
17:
PAPIEZNIK. EVANGELIK.
18:
P
APIEZ. Iużechwá ſye zgodźiłá ná to/ że
19:
Koroná Polſka wſzytek Státut ſwoy złoży=
Porządna Exekucya.

20:
łá ku Ołtarzowi/ ku Kápłanowi/ ku Krolowi/ w=
21:
ſzytek wzgląd ſwoy máiąc ná prawdę/ ná wiárę/ ná
22:
ſpráwiedliwość/ ku pokoiowi poſpolitemu wſzytek
EiijStatut


strona: E3v

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
Státut wiodąc. A ná ono pomniąc/ co Ezáiaſz
2:
Prorok nápiſał: Cap. XXII. Opus iuſtitiȩ, Pax: opus pacis, tranquillitas & ſecuritas in ſȩculum. Weźrzy=
4:
wáſz w tho wſzytko rázem/ ále porządnie/ nieprze=
5:
wracaymi rządu w thych rzeczách Bożego/ á iáko
6:
ſpráwiedliwość nie ieſt pierwſza nád prawdę/ ták
7:
niechay theż Wiárá poślednieyſza nád ſpráwiedli=
8:
wość niebędźie: bo ſpráwiedliwość bes prawdy/ á
9:
bes wiáry/ nic inego nie ieſt/ iedno ſzczyra potwarz.
10:
Iáko tedy porządkiem ty trzy Cnoty ſą rozſádzone
11:
miedzy ſobą od Páná Bogá/ ták też wedle tego po=
12:
rządku/ nieprzekłádaywá nád Ołtarz Kápłaná/ áni
13:
Krolá nád Kápłaná: bo gdy Kápłan Ołtarzowi/
14:
to ieſt Zakonowi roſkázowáć chce/ tráći Kápłáń=
15:
ſtwo y odſzczepieńcem przewrotnym zoſtawa: ták
16:
też Krol/ gdy ſye nád Kápłaná przekłáda/ okrutnym
17:
Tyrannem bywa/ ná koniec imię Kápłáńſkie ſwe/
18:
z Kroleſtwem weſpołek tráći: á zwalaſz że ty ná to?
19:
EVAN. Przećiwko prawdźie rozumu niemáſz/ po=
20:
ſtępuy dáley. PA. Chce tedy tego prawdźiwa E=
KROL iáko ma począć exekucyą.

21:
xekucya Kroleſtwá Polſkiego/ áby Krol vśiadſzy
22:
ná Stolicy Máieſtatu ſwego/ ná thym Seymie
23:
Piotrkowſkim/ wźiął przed ſye Przyśięgę ſwą/ y gło
24:
ſem ią nam przeczytał/ y potym pytał nas poddá=
25:
nych ſwych/ winienli on nam co więcey w Polſzce
26:
iśćić nád to co nam poprzyśiągł/ czyli nie. EVAN.
27:
Mniemam iż nam Krol nic więcey nie winien nád
to co


strona: E4

Polſkiey Korony.
1:
to co przyśiągł. PAP. Dobrze mniemaſz/ bo iáko
2:
Moiżeſz Zydom/ ponieważ nigdźiey w Zakonie im
Krolewſka powinność

3:
nieobiecował zbáwienia duſznego/ bo im nigdźiey
4:
thák niemowi/ w Zakonie ſwym będźieſzli chował
5:
Przykazánie Boże/ będźieſz zbáwion: ále ták mowi/
6:
będźieſzli ſłuchał/ á miłował Páná Bogá twego/
7:
będźieſz pił mleko/ á miod iadł/ przeto też nád miod
8:
á nád mleko niepowinien był Zydom Moiżeſz nic
9:
więcey iśćić/ rzeczy źiemſkie ludu onemu obiecował/
10:
ktore też im ziśćił w źiemi obiecáney. Tym że też
11:
obyczáiem Krol Polſki/ nieobiecuie nam w Przy=
12:
śiędze ſwey Mſzey miewać/ álbo Kápłány święcić/
13:
álbo kázáć/ álbo Swiątośćiámi Kośćielnymi ſzá=
14:
fowáć/ ále Przyśięgą nam ſwą obiecuie iáko inny
15:
Moiżeſz rzeczy źiemſkiey/ to ieſt Práwá/ wolnośći/
16:
Prywileie/ Liſty/ ſwobody Duchowne y Swieckie/
17:
Kośćielne y Ziemſkie/ w cále záchowáć. Przetho
18:
Krol Polſki tylko to powinien nam iśćić/ czego ſye
19:
w Przyśiędze ſwey podiął. A ieſliże to nam Krol
20:
pokaże/ że on to co w Przyśiędze ſwey obiecał/ w=
21:
ſzythko nam ziśćił/ wſzythkie Prywileie cáło nam
22:
chowáiąc: ná tym przeſtáć muśimy/ á Krolowi zá
23:
wierne iego Krolowánie dźiękowáć będźiemy.
24:
EVAN. Tegoć Krol pokázáć niemoże/ abyſmy co
W Polſzce nic cáłego niemáſz.

25:
cáłego w Polſzce mieli: nienaydźieſz Prywileia ża=
26:
dnego/ z ktoregobychmy niewykroczyli/ y o to teraz
27:
grá idźie/ ábyſmy ná tym Seymie do Prywileiow
y do


strona: E4v

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
y do Praw/ od Krolá poprzyśięgánych/ ſye wroćili/
2:
á w nich wedle Przyśięgi Krolewſkiey záchowáni
3:
byli/ á to my Exekucyą zowiemy PAP. I ia inák
4:
nierozumiem/ wſzákeśwá ſye iuż ná to zwoliłá pier
5:
wey/ że iáko v Cieśle dobrego modłá ieſt/ ktora Cie=
6:
śli vkázuie/ proſtoli czyli krzywo dom ſtoi: ták też
Exekucya prawdźiwa.

7:
Przyśięgá Krolewſka Krolowi vkázuie/ proſtholi
8:
Koroná iego ſtoi/ czyli ſye ná kthorą ſthronę chyli.
9:
Przeto Exekucya nic inego nieieſt/ iedno doſyć v=
10:
czynienie Krolewſkie/ Przyśiędze Krolewſkiey.
11:
EVANG. Ták ieſt/ ále ćię proſzę ábyś mi powie=
12:
dźiał/ wedle tego modłá Krolewſkiego/ iákoby ná=
13:
ćiągáć ku pierwſzey mierze náchylone Kroleſthwo
14:
Polſkie/ pierwey á niżli ono z gruntu ſwego do koń=
15:
cá vpádnie/ ták iákobyſmy go niemądrze náćiągá=
16:
iąc/ ná drugą ſtronę wzgorę nogámi nieprzewroćili.
17:
PAP. Weyźrzy w Przyśięgę Krolewſką w ktorey
18:
ták ſtoi. Ego SIGISMundus Dei gratia REX Polo= niȩ: &c. Iuro, ſpondeo, promitto ad haec Sancta DEI EVAngelia, quòd omnia Iura, libertates, Priuilegia, Literas, immunitates Regni mei POLoniȩ, eiusdem' Praelatis, Principibus, Baronibus, Nobilibus, Ciuibus, Incolis, &c. manu tenebo, ſeruabo, cuſtodiam, & atten= dam, in omnibus conditionibus at punctis. Sic me DEVS adiuuet, & haec Sancta DEI EVAngelia.
26:
EVAN. Iáko wielka ták ſtráſzliwa/ tá obietnicá
27:
Krolewſka ieſt. PA. Widźiſz że ty w tey obietnicy
Przyśięgi


strona: F

Polſkiey Korony.
1:
Przyśięgi Krolewſkie/ iáwnie wyráżone/ one trzy
2:
głowne rzeczy/ ná ktorych záwiſło Kroleſtwo Pol=
Przyśięgá Krolewſka/ co ma w ſobie.

3:
ſkie/ ktore ſą Ołtarz/ Kápłan/ Krol. EVAN. Pro=
4:
ſzę pokaż mi to w tey Przyśiędze/ bo ia dobrze thu
5:
tego niebacze. PA. Oto ie maſz: naprzod Krol/ ge= neraliter wſpomniawſzy w Przyśiędze ſwey Prywi=
7:
leie Duchowne/ y Swieckie/ hnet potym ie ſpecia= liter dźieli/ ná Kośćioły/ ná Práłaty/ á potym ná
9:
Swieckiego Stanu ludźi. A coż ieſt inſzego Ko=
10:
śćioł/ iedno nie Ołtarz/ to ieſt nie zakon Boży/ z
11:
przypadki ſwemi? tákże też Práłaty/ co inſzego ſą ie=
12:
dno nie Kápłani/ to ieſt Duchowny Stan wſzytek/
13:
á Principes, Barones, Nobiles, ſą członki w Polſzce
14:
Krolewſkiego Stanu/ przeto ten Swiecki Stan
15:
Krol w Polſzce wſpomináiąc/ ſam śiebie trzećiego
16:
wſpomina/ o czymći dowodnie niżey powiem/ gdy
17:
o Krolewſkiey Oſobie Exekucyey mowić będźiewá/
18:
to teraz ták położwá/ y ná tym przeſtańwá/ że w
19:
tey Przyśiędze iáwnie ty rzeczy ſą wyráżone/ Krol
20:
ktory przyśięga/ Kośćioł/ á Kápłan/ ktoremu Krol
21:
przyśięga/ á ten lud potym Polſki/ Swiecki/ poſpo/
22:
ſpolity/ iáko ieſt Krolowi przywłaſzczony/ áby tym
23:
ludem poſpolitym/ tym mężniey Ołtarzá Swięte=
24:
go Krol bronił/ y Kápłanowi wierniey w Polſzce
25:
ſłużyl/ to ſye potym ná dole pokaże. EVAN. Iuż
26:
widzę w tey Przyśiędze/ iáko we źwierćiedle wſzy=
27:
tek ſpoſob/ y prawdźiwą twarz Korony Polſkiey.
Fpodźwáſz


strona: Fv

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
podźwáſz dáley/ á iáko Krol náſz ma tę Przyśięgę
Od Ołtarzá Exekucyą począć.

2:
ſwą nam iśćić/ powieday. PAP. Naprzod Krol
3:
Polski pocznie Exekucyą ſwą od Oltarzá/ bo y Pòé= ta on wyborny śpiewa/ A'IOue principium Muſȩ, IOVis omnia plena. A Pan Kryſtus też ták przy=
6:
kázuie: Quȩrite primum Regnum Dei, & omnia adijci= entur vobis. Gdy ten dom Cieślá budowáć miał/
8:
naypierwey myślił o dáchu/ potym o śćiánách/ ná
9:
ktorych by ten dách ſtánął/ ná koniec o podwálinie
10:
ná ktoreyby śćiány budował. Agdy záſye dom ten
11:
budował/ pierwey począł od fundámentu/ á potym
12:
budowánie wſzytko przywiodł ku dáchu. Ecce quòd
13:
primum fuit in ſpeculatione Architecti nempe tectum,
14:
vltimum eſt in opere eiusdem. Et qùd vltimum fuit
15:
in ſpeculatione Architecti nempe fundamentu, primum
16:
eſt in opere eiusdem. Et iſta vocaturÀ νάλυσς,oc eſt
17:
reſolutio, quando reſoluitur cauſatum in ſuas cauſas.
18:
Tákież też/ chcemyli zbudowáć Kroleſtwo Polſkie/
19:
mieymyż Krolá: á chcemyli mieć w Polſzce Krolá/
20:
mieymyſz Kápłaná Koronathorá iego: Ná koniec/
21:
mieymy Ołtarz/ kthoremu ten Kápłan ſłużyć ma.
22:
Pocznimyſz budowáć Polſkę/ iáko od fundamentu
23:
muśimy począć budowánie to od Ołtarzá/ to ták
24:
być muśi/ á nie inák. Weyźrzeć tedy muśi naprzod
25:
Krol Polſki w on Ołtarz/ z ktorego Koronę/ Miecz/
26:
y Sceptrum wźiął: y ſam ſye oſądźi/ ieſliże on te=
27:
mu Ołtarzowi winien ieſt w czym álbo nie/ potym
też niech


strona: F2

Polſkiey Korony
1:
też niech on pátrzy ná Kápłaná onego/ kthory go
2:
poſádźił ná Stolicy Krolewſkiey/ ieſliże iemu nie=
3:
viął tego/ álbo viąć niedopuſzczał z Práwá właſne=
4:
go iego: ná koniec niech ſam w ſye Krol weyźrzy/
5:
pomniąc ná ono/ Noſce te ipſum. Ieſliże on táko=
6:
wym ieſt w Polſzce Krolem/ iákowym ſye być pod
7:
Przyśięgą ſwą obiecował/ czáſu Koronácyey ſwey.
8:
A gdy ty trzy rzeczy dobrze ogląda/ y ſam śiebie po=
9:
zna/ y w tę Exekucyą łatwie tráfi. EVAN. Pánie
10:
BOże dayże mu Duchá Swiętego/ á rácz vpor á
11:
złą rádę od niego odiąć/ ktorą rádę poſpolićie názy=
12:
wáią Komorną Rádą/ dayże tho nam miły Pánie/
Komorna Rádá ſzkodliwa.

13:
áby Koronna Przyśięgła Rádá/ v Krolá náſzego
14:
ná tym Seymie ważna byłá/ á tá Komorna/ ná
15:
ktorą ſye ludźie bárzo ſkárżą/ áby Krolowi náſzemu
16:
omierzłá/ ták iákoby nam ná tym Seymie v niego
17:
nic nieſzkodźiłá/ boć iuż oſtátek w śiedmi iáko ono
18:
mowią. PAP. Záprawdę trzebá Bogá o to prośić/
19:
w ktorego rękách ſerce Krolewſkie ieſt/ ktorym Pan
20:
Bog włada/ y ku złemu y ku dobremu náſzemu/ nic
21:
ći inſzego ludźiom w Kroleſtwách bráćie miły nie
22:
ſzkodźi/ iedno Viri mendaces, in quorum ore habitat Spiritus mendax, ad decipiendos REGES incautos, à DOmino datus. O czym czytay Libros Regu, gdźie
25:
naydźieſz iáko Komorna Rádá ku vpadku Krole y
26:
Kroleſtwá ich przywodźiłá. Iáko y Roboám Krol
27:
Zydowſki/ gdy derelicto Conſilio Senum, adhȩrebat
F ijConſilio


strona: F2v

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
Conſilio luuenum, & ſe ipſum et Regnum ſuum afflixit.
2:
EVANG. Bym był Arcybiſkupem/ roſkazał bym
3:
po wſzytkiey Prowincyey Polſkiey/ poſt y Letánie/
4:
áby máły y wielki/ ſtáry y młody/ w Polſzce Czło=
5:
wiek wołał ták/ ku Pánu Bogu z Iohelem Proro=
6:
kiem Parce DOMine, parce populo tuo, & ne des hȩ= reditatem tuam in obprobrium, ne dominentur nobis Haereticȩ nationes. Boć záprawdę niebędźieli oſo=
9:
bliwey łáſki Bożey/ & ſi perſeuerauerimus in malicia, & nos, & REX noſter pariter peribimus. Ták iáko
11:
Sámuel o Krolu Saulu mowi do Zydow/ ále plá=
12:
cu temu daymy pokoy/ podźmy iuż w imię Boże do
13:
Ołtarzá/ iákoż Krol wedle Práwá/ á Prywileiow
14:
Koronnych/ pocznie Exekucyą ſwoię od Ołtarzá.
15:
PA. Krol z Rádámi ſwemi (iakom pierwey rzekł)
Ceremonia Koronácyey/ Náuczy KRolá czym on ieſt/ y co theż powinien.

16:
vśiadſzy ná Máieſtaćie ſwym/ przeczedſzy Przyśię
17:
gę ſwą/ poſtánowiwſzy też to/ y pokazawſzy/ że on
18:
nam nic niewinien więcey nád to/ co nam w Przy=
19:
śiędze ſwey Krolewſkiey obiecał/ weźmie przed ſye
20:
wſzythkę Ceremonią Koronácyey ſwey/ ktora mu
21:
przywiedźie ná pámięć dwie rzeczy: iednę/ vkaże mu
22:
co zá vrząd ieſt Krol: drugą rzecz mu powie/ cze=
23:
mu on Krolem w Polſzce zoſtał/ á máiąc to przed
24:
obą/ prawą nogą (dáli Pan BOG) wedle Przyśię=
25:
gi ſwey w Exekucyą wſtąpi: gdy tho on naprzod
26:
wiedźieć będźie/ że then ieſt Krolewſkiego vrzędu
27:
przodek y koniec/ áby Krol w Kroleſthwie ſwym
Kośćioł


strona: F3

Polſkiey Korony.
1:
Kośćioł Swięthy Krześćijáńſki/ Mieczem ſwym
2:
Krolewſkim/ w mierze á w pokoiu záchował.
3:
EVAN. Dobrze mowiſz/ Krześćijáńſki á nie Pa=
4:
pieſki/ o co też y my prośimi. PAP. Kośćiołá Pa=
5:
pieſkiego (Bráćie miły) niemáſz ná świećie żadne=
6:
go/ my wyznawamy być iednę Swiętą powſzech=
Pod Papieżem/ Kośćioł prawdźiwy.

7:
ną y Apoſtolſką Cerkieẃ/ ktora ma w ſobie Papie=
8:
żá/ to ieſt/ naywyſzſzego ná tym świećie Páſterzá/
9:
ktoremu ſámemu z Duchowieńſtwem iego/ polećił
10:
Pan Kryſtus Owieczki/ kthorych Owieczek Páná
11:
Kryſthuſowych/ nigdźiey indźie niemáſz/ iedno w
12:
ſpráwie Papieſkiey. EVAN. Náſzy niechcą mieć
13:
PApieżá/ y Antykryſtem go zową. PAP. Wierz
14:
temu/ że rychło y Krolá Tyránnem zwáć będą/ y
15:
mieć go Krolem w Polſzce niezechcą/ co Niemcy/
16:
Anglikowie/ y Fráncuzowie/ niedawno vczynili/
17:
ktorzy niepierwey Krolmi ſwemi o źiemię vderzyli/
18:
áż zwierzchność Papieſką byli wzgárdźili: ále ábyś
19:
wiedźiał/ iż KRol Polſki żadnego innego Kośćio=
20:
łá bronić ſye niepodiął/ iedno tego kthory PApieżá
Ktorego Kościołá KRol bronić powinien.

21:
Rzymſkiego/ Páſterzem ſwym prawdźiwym być
22:
wyznawa. Pytam ćię od kogo Koronowány Krol
23:
náſz Polſki ieſt? od wáſzychli Syniſtrow/ chćiałem
24:
rzec Miniſtrow/ czyli od Papieżá Rzymſkiego/ rę=
25:
ką Arcybiſkupá Gnezneńſkiego? EVAN. Pewnie
26:
od Papieżá. PA. Tedy Krol żadnego inego Ko=
27:
śćiołá bronić ná KOronácyey ſwey nieprzyśiągł/
F iijiedno


strona: F3v

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
iedno tego/ w ktorym po Pánie Kryſtuśie Papież
2:
Rzymſki naywyſzſzym Páſterzem ieſt/ bo pomázu=
3:
iąc Papież Krolá Oleiem Swięthym/ Koronę ná
4:
iego głowę kłádąc/ Miecz/ y Sceptrum iemu dá=
5:
iąc/ ná koniec/ ná Stolec Krolewſki onego ſádo=
6:
wiąc/ niemowił mu ták: SIGISMunde AVGVſte
7:
Krolu Polſki/ tym Mieczem ktoryć dáię w ręce/ w=
8:
źiąwſzy go z Ołtarzá/ broń tego Kośćiołá w kto=
9:
rym Luter/ álbo Kálwin/ álbo Sztánkár/ álbo Li=
10:
ſmánin/ zwodząc lud vczyli. Ale mu ták mowił:
11:
Tego ty Krolu Kośćiołá tym Mieczem broń/ w
12:
ktorym ia ieſtem Páſterzem/ od Páná Bogá wſze=
13:
mu Krześćijáńſtwu dány: ták mu podobno mowił/
14:
czyli inák? EVAN. Rozumiem temu/ iż ſye ná tym
15:
nie omylił. PAP. A podiął że ſye tego Krol náſz
16:
Polſki? EVAN. O coć ſye niepodiął/ nie pierwey
17:
nań wáſz Papież Koronę włożył/ áż mu tho Krol
18:
poprzyśiągł. PAP. Thedy Krol winien pod ſwą
19:
Przyśięgą/ bronić tego Kośćiołá w ktorym Papież
20:
roſkázuie/ á nie tych pokątnych kośćiołow wáſzych/
21:
wktorych wáſzy Miniſtrowie roźliczne błędy śieią.
22:
EVANG. Tymi fortelmi zwiedliśćie wy Krole.
23:
PAP. Niemáſz tám fortelá żadnego/ gdźie ſye iá=
24:
wnie rzeczy dźieią: Clara pacta, faciunt claros amicos.
25:
mowią dawno. Pytał Papież tymi ſłowy náſzego
26:
Krolá/ chceſz być pożytecznym Krolem Kośćioło=
27:
wi Bożemu/ mnie od Bogá poleconemu: chceſz go
przećiwko


strona: F4

Polſkiey Korony.
1:
przećiwko przećiwnikom iego bronić: Ná co odpo=
2:
wiedźiał Krol/ chcę: y ná to potym przyśiągł. Po
3:
Przyśiędze pothym/ Koronę/ Miecz/ Sceptrum/
4:
Stolec Krolewſki/ z rąk Papieſkich wźiął. Tu w
5:
tym fortelá żadnego niemáſz. EVAN. A coż z te=
6:
go będźie/ gdy Krol wáſzego Papieżá y Wiáry ie=
7:
go bronić niebędźie. PAP. Krzywoprzyśiężcą zo=
8:
ſtánie/ Koronę/ Miecz/ Sceptrum/ y Stolec Kro=
9:
lewſki/ wroćić Papieżowi de lure muśi/ bo to ták
10:
in contractibus bywa/ Facio vt facias, do vt des, aliter quod do mihi reddes. EVANG. Trudno z wámi.
12:
PAP. Nie łatwie/ bo nie ná ledźie ále ná ſkále śie=
13:
dźimy/ nie vczynićie nam nic/ álbo Krole potráći=
14:
ćie/ álbo nam pokoy dáć muśićie. EVANG. Wo=
15:
limy zgodą z wámi. PAP. Y rádzęć dayćie temu
16:
Papieżowi pokoy/ ná wyſokiey ſkále on śiedźi/ głę=
17:
boko ſye ſádowi/ nie dośiągniećie go/ áni podkopa=
18:
ćie ſye podeń: o tę ſkáłę łby ſobie potłuczećie/ ſztur=
19:
muiąc nań: ták iáko wſzytkie kácerſtwá/ o tę ſkáłę
20:
potłukły ſye były. EVAN. Tedy Krolow indźie
21:
niemáſz iedno w Papieſtwie? PAPIE. Ták iáko
22:
pierwey prawdźiwych Krolow nie było nigdźie ie=
23:
dno w Zydoſtwie. EVAN. Owa Exekucya ná=
24:
ſzá począć ſye muśi od Papieżá/ mamyli mieć Kro=
25:
lá w Polſzce. PAP. Nicem ieſzcze niemowił o Pa=
26:
pieżu/ mowię teraz o Ołtarzu/ tho ieſt o Kośćiele
27:
Swiętym/ y powiádam/ iż to naprzednieyſza rzecz
ieſt/ á=


strona: F4v

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
ieſt/ áby Ołtarz w Kroleſtwie Polſkim/ to ieſt Za=
2:
kon Swięty Krześćijáńſki cáło zoſtał/ wedle obo=
3:
wiąſku y Przyśięgi Krolewſkiey: bo ieſli tego nie=
4:
będźie/ wſzytko Kroleſtwo zginie. EVAN. A ſąż
5:
iákie o tym Prywileie Koronne? PAPIE. Ieſt ich
6:
bárzo wiele/ ále zwłaſzczá ieſt Iágełłow Prywiley
7:
w Státućie nápiſány/ ktory ſye ták poczyna.
8:
Wladiſlaus DEI gratia REX POLoniȩ, &c. Signifi=
9:
camus tenore praeſentium, &c. Quod cum diſsimula=
Przywileie przećiwko kácerzom.

10:
tione prȩterire non debemus &c. Datum in Vieluṅ,
11:
die Dominica, Iudica me Deus, Anno Domini 1424.
12:
Ieſt też Confoederatio Principum Regni Polonie, quȩ Legis habet vigorem: ktora ſye ták poczyna w Stá=
14:
tućie/ Nos Principes Spirituales & Seculares, &c. Da= tum in Korczyn, Anno Domini, 1438.
16:
EVANG. Náſzy Miniſtrowie ty Prywileie y ty
17:
Káptury ná czoło przybijáią wáſzemu Papieſtwu/
18:
powiádáiąc że Papieſtwo ieſt śilne kácerſtwo.
19:
PA. Tákći kácerzowie vmieią/ háńbę ſwą właſną
20:
ná Kátoliki wkłádáią/ ále to łatwie my złożemy z
21:
śiebie. Pátrzay ná czás kiedy Iágełło on Swięty
22:
Krol/ then ſrogi Prywiley w Polſzce wydał/ álbo
23:
kiedy ty Konfederácye przodkowie náſzy ſpiſowáli
24:
w Korczynie/ naydźieſz iż w ten czás gdy Jan Zyż=
JAN Hus.

25:
ká z Huſem Arcykácerzem/ Czeſkie Kroleſthwo o=
26:
gniem y Mieczem woiowali: ktore kácerſtwo Cze=
27:
ſkie/ áby kiedy do Polſki nie przyſzło/ on Swięthy
Krol


strona: G

Polſkiey Korony.
1:
Krol Prywileymi/ á przodkowie náſzy Kápturmi/
2:
ná wieczne czáſy kácerſtwu onemu zábiegáli. A
3:
gdyśćie wy one Czeſkie kácerſtwá z wielkiemi przy=
4:
datki do Polſki ſwowolnie przyięli/ wſzytki ty Pry=
5:
wileie/ y thy káptury maćie ná ſye w they Exeku=
6:
cyey gotowe. Abowiem they Wiáry Jágełło
Ktorey wiárj był Jágełło.

7:
Krol/ y przodkowie náſzy/ przećiwko kácerſtwu Cze=
8:
ſkiemu ná on czás bronili: ktorą Wiárę wy theraz
9:
borzyćie. Nie inſzegoć był Kośćiołá Iágełło Krol
10:
Bodzęćie Arcybiſkupowi Gnezneńſkiemu ná koro=
11:
nácyey ſwey bronić przyśiągł/ iedno tego: ktorego
12:
bronić ſye pod Przyśięgą ſwą dźiśieyſzy Krol náſz/
13:
Práwnuk iego podiął/ Ianowi Laſkiemu/ Arcybi=
14:
ſkupowi Gnezneńſkiemu/ ná koronácyey ſwey: tak
15:
że wſzyſcy ći/ poddáni ſą Prywileiowi támthemu/
16:
kthorzyżkolwiek przećiwną wiárę dźierżą wierze o=
17:
ney/ ktorą Iágełło Krol zá wieku ſwego dźierżał:
18:
A czytałeś támten Prywiley. EVANG. Więcby
19:
ták ſurowy Prywiley miał być exekwowány? PA.
20:
A iákoż inák? my ná Exekucyą wołamy/ Non in
Exekucya ma być in toto.

21:
parte, ſed in toto: áby ią Krol dźiáłał: Krol ią czy=
22:
nić powinien/ od Zakonu począć muśi/ przećiwko
23:
przećiwnikom Zakonu/ y nieprzyiaćielom Ołtarzá
24:
tego/ wedle Przyśięgi ſwey/ rad nie rad bronić bę=
25:
dźie/ y tego Prywileiá/ y kápturá: ná koniec przy Oł=
26:
tarzu ſtoiąc/ przećiwko tym Lizmáninom/ Sztán=
27:
károwi/ Krowickiemu/ Grzegorzom/ y przećiwko
Ginnym


strona: Gv

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
innym nieprzyiaćielom Kośćiołá Krześćijánſkiego
2:
vżyć będźie muśiał: álbo on tey Exekucyey dáć po=
3:
koy muśi. A zaż niewidźiſz iáko obráżony ieſt ten
Ołtarz obráżony w Polſzce

4:
Ołtarz w Kroleſtwie Polſkim/ odárty/ złupili go ći
5:
kácerze ze wſzytkiey zacnośći y z poczćiwośći iego/
6:
niepomniąc nic ná cześć Krolá Polſkiego/ ktorą on
7:
z tego Ołtarzá wſzytkę wźiął: wzgárdźili Mieczem
8:
iego/ ktory z Ołtarzá Krolowi w ręce dano: wzgár=
9:
dzono Sceptrum/ y Stolec iego Krolewſki: ludźie
10:
bezecni/ y zinąd wygnáni/ do nas do Polſki przyſzli/
11:
nieboiąc ſye Krolá/ áni Práwá Polſkiego/ nábudo=
12:
wáli nam w Polſzce nowych y rozlicznych Ołtha=
13:
rzow/ przećiwnych Ołtarzowi onemu ſtárodawne=
14:
mu/ od początku przez wſzytkie Polſkie Krole áż do
15:
dźiśieyſzego Krolá ná Swiętą Ewánielią poprzy=
16:
śiężonemu: mamy w Polſzce Ołtarze Arryáńſkie/
17:
mamy Ołtharze Neſthoryáńſkie/ mamy ná koniec
18:
Máchometáńſkie Ołtarze: kthorych ieſli Krol nie=
19:
wykorzeni ná thym Seymie Piotrkowſkim/ przez
20:
Exekucyą z Polſki/ vpadkiem ſwoim/ y Kroleſtwá
21:
ſwego Bogu płáćić to on będźie. Czytay ſobie przy=
22:
kłády Sárego Zakonu/ w Kśięgách Krolewſkich/
BOG ſye mśćił záwżdy krzywdy Ołtarzá ſwego.

23:
thám naydźieſz/ iáko ſrogą pomſtą Bog ſye mśćił
24:
krzywdy ſwey/ y ludu ſwego nád Krolmi nierząd=
25:
nymi/ kthorzy dopuſzczáli budowáć Ołtarze nowe
26:
kącerzom/ przećiwko Ołtharzowi od Bogá zbudo=
27:
wánemu/ y Zakonem vprzywileiowánemu w Kro=
leſtwie


strona: G2

Polſkiey Korony.
1:
leſtwie ſwym: Ieroboam Krol Zydowſki/ gdy był
2:
nábudował Ołtarzow przećiwnych Ołtarzowi Bo
3:
żemu Hierozolimſkiemu/ ták piſmo mowi: iij Reg. 13. Facta eſt res iſta in peccatum domus Ieroboam, vt extirparet & deleret eum Deus à ſuperficie terrȩ.
6:
Coż też potykáło y inne Krole od Bogá/ ále co kte=
7:
mu potrzebá piſmá/ ná oko widźimy co ſye Grekom
8:
ſtáło/ y co ſye theż y dźiś ſąśiadom náſzym dźieie/
9:
ktorzy z tych Ołtarzow kácerſkich nowych ſzyie ſo=
10:
bie połamáli/ y z gruntu vpádli poſpołu z Práwy y
11:
z Krolmi ſwemi. EVAN. Wierę ia tym błędom
12:
dam pokoy? PAP. I rádzęć/ bo ieſliże nie Krolá/
13:
tedy boy ſye Bogá: ktory thy kácerſtwá ſrogo nád
14:
Krolem náſzym y nád námi káráć będźie: y niemo=
15:
gę zámilczeć/ co vſtáwicznie brzmi w ſercu moim/
16:
do tego Seymu przyſzłego Piotrkowſkiego/ ćierpiał
17:
nam Bog bluźnierſtwá wielkie/ folguiąc nam/ y po=
18:
mykaiąc czáſu vznániu náſzemu: ále tho wiedz pe=
19:
wnie/ ieſliże ná tym Seymie ſye nieuznamy/ á tych
20:
Ołtarzow nowych z Polſki niewykorzenimy/ że po
21:
Seymie rychło pomſthá Boża nád námi ſye okaże
22:
znáczna/ álbo ogień z niebá nas pożrze/ álbo miecz
23:
domowy nas zwoiuie/ álbo poſtronny nieprzyiaćiel
24:
nas w niewolą weźmie/ niemoże tho inák być/ nie=
25:
ćierpi tego ſpráwiedliwość Boża/ áby ſye nam tho
Klemens Mnich Prorok.

26:
bluźnierſtwo hániebne ſucho odárło. Był Kázno=
27:
dźieiá w Przeworſku nieiáki Klemens Rámułth/
G ijdobry


strona: G2v

Rozmowá III. około Exekucyey
1:
dobry Zakonnik/ y świętobliwego żyćia Człowiek/
2:
ten był w Zakonie Bernardińſkim przez pięcdźieśiąt
3:
lat/ Káznodźieią był około lat czterdźieśći: nieznał=
4:
żeś go? EVAN. Znałem bárzo dobrze/ był Czło=
5:
wiek ſtanem wyſoki/ twarzą poważny/ głoſem krzy=
6:
kliwy/ á tuć ſye niedáleko od Zurowic rodźił w Za=
7:
błoycách/ Rámułty przodki iego zwano. PA. Tenći
8:
ieſt/ był tho oſobliwy Człowiek/ ktory tego roku v=
9:
márł w Sámborze ſkoro dokończywſzy Kazánia:
10:
ten gdy ſye ná kazániu głoſem rozwiodł/ iáko ſłowik
11:
inny/ w zápaleniu/ co mowił nie záwżdy ſam czuł/
12:
y w zápaleniu obiecował rzeczy przyſzłe/ kthore ſye
13:
pełniły. Przed tym niż Przeworſko do gruntu ták
Przeworſko zgorzáło.

14:
trzy látá było wygorzáło/ gromił lud ná Kazániu
15:
prze ſwowoleńſtwo/ y prze zbytki: y ktemu to przy=
16:
dał/ Ieſliże ſye Przeworſko káiáć niebędźieſz/ wedwie
17:
Niedźieli pewnie zgoreſz/ y thák ſye ſtáło/ wſzytko
18:
Przeworſko ná dźień od niego obiecány/ zgorzáło:
19:
niezoſtáło ná plácu nic więcey/ iedno Fárá á Kla=
20:
ſztor. EVAN. Słyſzałem ia też o tym/ y zwáli go
21:
ludźie przeto Prorokiem: ále coż ten Mnich dobrego
22:
vczynił? PA. Proſto Duchem Swiętym zápalony
23:
przećiwko bluźnierzom naświętſzego Sákrámentu
24:
ná dźień Bożego ćiáłá/ opłákował vpadek Korony
25:
Polſkiey/ y odmiánę iey po Zygmuntá Krolá śmier=
26:
ći/ płáczliwie wſpominał: ná koniec/ ták do ludźi w
27:
záburzeniu wielkim mowił/ ieſt tu kto/ ktory z Kro=
lem Pol=


strona: G3

Polſkiey Korony.
1:
lem Polſkim mawia/ álbo v tych bywa ktorzy z Kro
2:
lem Polſkim mawiáią/ Powiedz to Krolowi/ álbo
3:
Pánom iego/ niechay ſam Krol w bitwie niebywa/
4:
bo pewnie Woyſko ſtráći/ á ſam więźniem będźie/ á
Sławá ſtráſzliwa.

5:
tym on bluźnierſtwo to/ ktorego w Polſzce dopu=
6:
ſzcza/ Bogu płáćić będźie. Toć on mowił/ tom
7:
ia ná Kazániu w Przeworſku od niego ſłyſzał.
8:
EVAN. Pánie Boże tego vchoway. PAP. Pro=
9:
śmy oto wſzyſcy Páná Bogá/ ále ſye przytym od=
10:
mieńmy/ á thy zbiegi kácerſkie z poſrzodku ſwego/
11:
iáko gniew boży wyrzućmy pierwey z Polſki/ ániżli
12:
Bog ſam Exekucyą/ nie wedle Státutu Polſkiego/
13:
ále wedle ſpráwiedliwośći ſrogiey/ ſwey czynić po=
14:
cznie. EVAN. Pánie Boże day ábyſmy ſye wſzytcy
15:
vználi/ á vprzedźili gniew Boży ſpowiedźią złośći
16:
ſwey przed Ołtarzem iego Swiętym. PA. Amen.
17:
EVAN. Iuż widzę iakowa ma być Exekucya/ á
18:
iáko ſye oná od Ołtarzá począć ma/ ná ktorą bárzo
19:
zwalam/ Kápłan podobno zá Ołtarzem w tey E=
20:
xekucyey iuż idźie/ boś ták roźdźielił: powiedz mi iá=
21:
ko tego Kápłaná w tey Exekucyey odpráwi=
22:
my/ ná ktorego bárzo Polſká
23:
bieda?grafika
G iijDyálog


strona: G4

1:
Dyálog Czwarty.
2:
❦ Exekucya około Stanu Ducho=
3:
wnego/ iákowa być ma.
4:
PAPIEZNIK. EVANGELIK.
5:
P
APIEZ. Iż Polſká ná Kápłaná bieda/
6:
ſą wielkie przyczyny biedánia tego: iedne ſą
Przyrodzona nieprzyiaźń miedzy Kśiędzem á ludem.

7:
przyczyny do tego przyrodzone/ á drugie ſą nábyte.
8:
EVAN. Wiem że ſobie ſámi nábywamy ieden v
9:
drugiego przyiáźni/ ále áby ieden drugiemu przyro=
10:
dzonym nieprzyiaćielem być miał/ thego niewiem.
11:
PAP. Wglądni iedno w náturę rzeczy wſzytkich/
12:
naydźieſz wielką wrodzoną miedzy rzeczámi nieprzy
13:
iaźń/ oto piſmo mowi/ że Pan Bog położył miedzy
14:
Wężem á Niewiáſtą/ y miedzy plemieniem wężo=
15:
wym á plemieniem niewieśćim nienawiść: Wilk
16:
owcy/ iáſtrząb kokoſzy/ pies záiącowi/ izali przyro=
17:
dzonym nieprzyiaćielem nie ieſt? Pomy do ludźi/
18:
Iakob y Ezau bliźniętá záłeb (iż ták rzekę) chodźili
19:
w żywoćie mátki ſwey będąc: niechcę wiele mowić/
20:
ná tym miey doſyć com powiedźiał/ s kąd znáć mo=
21:
żeſz/ iż ſą nieprzyiáźni przyrodzone w rzeczách ſtwo=
22:
rzone. Tákże też Kápłáńſki ſtan/ naywyſzſza rzecz
23:
po Pánu Bogu ná świećie/ muśiał mieć przyrodzo=
24:
ną nieprzyiaźń/ przećiwną ſobie miedzy ludźmi/ do
ktorych


strona: G4v

Polſkiey Korony.
1:
ktorych był poſłány/ ku ſtárćiu y zborzeniu wężá o=
2:
nego w ludźioch/ ktory záwſze walczy z plemieniem
3:
niewieśćim/ to ieſt z Pánem Kryſtuſem/ y z wierny=
4:
mi ſługámi iego: Przeco Pan Kryſtus ták ku ſwym
5:
Kápłanom mowi: Ecce ego mitto vos, ſicut oues in medio luporum. A ná drugim mieyſcu/ Et ſi me per= ſecuti ſunt, & vos perſequentur. A przeto nie dźiw
8:
ieſliże Kápłany nienawidzą ludźie/ gdyż nienawi=
9:
dźieli byli onego naywyſzſzego Kápłaná Kryſtá Pá=
10:
ná/ w ktorego vśćiech zdrády żadney nigdy niebyło.
11:
EVAN. Co zá przyczyná tego ieſt? PAP. Dwie
12:
rzeczy ſą przy Kápłáńſtwie ludźiom nieznośne/ ie=
13:
dná rzecz ieſth/ że Kápłan ſądźi wſzyſtek Swiecki
Przyczyny nieprzyiáźni,

14:
ſtan/ á od Swieckiego ſtanu ſądzony być niechce.
15:
Druga rzecz ieſt/ iż Kápłáńſki ſtan bogátym z przy=
16:
rodzenia ieſt/ czego mu Swiecki ſtan bárzo zayźrzy.
17:
EVANG. Więc Krolowie nie ſądzą Kápłanow?
18:
PAP. Zadną miárą ſądźić ich niemogą: Quia pri= mam Sedem nemo ludicat. á Kápłáńſki ſtan/ eſt pri= ma Sedes ná świećie: y pierwey ſye da zábić dobry
21:
Kápłan/ á niżli on ſye da ſądźić Krolowi w rzeczách
22:
Duchownych ſwych/ nic thu nie mowię o rzeczách
23:
Swieckich/ o ktore Kápłani drugdy odpowiedáią
24:
przed Krolmi nie iáko Kápłani/ ále iáko Ziemiánie/
25:
to ieſt dźierżawcy imienia Ziemſkiego: ále co ſye ty=
26:
cze rzeczy Duchowney/ tám Kápłan ſądźi wſzytkie
27:
Ceſárze/ j Krole/ niepoſłuſznym piekło/ á poſłuſznym
ſobie


strona: G4v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
ſobie niebo otwieráiąc/ kluczmi od Páná Kryſtuſá
2:
Stanowi Kápłáńſkiemu dánymi/ gárdłem ſwym
3:
tych kluczow broniąc. Y mnimaſz ty áby dla czego
4:
innego zábił Kaym Tyran Ablá Kápłaná/ iedno że
5:
on ſądźił złośliwego Kaymá. Y mniemaſz áby prze
6:
co innego zá wieku ſtárego/ zábijáni byli Swięći
Czemu Swięći pobići.

7:
Prorocy/ iedno że oni ſądźili Krole/ á ſądźić ſye Kro=
8:
lom niedáli: y nie przeco innego też ſą zábići z Pá=
9:
nem Kryſtuſem poſpołu Apoſtołowie święći/ iedno
10:
że oni podbijáli pod nogi vrzędu ſwego Kápłáń=
11:
ſkiego/ wſzytek ſtan Swiecki/ krwią ſwą/ Iuris=
12:
dicyą ſwą Kápłáńſką okupuiąc. EVANG. Tákże
13:
ten ſtan Kápłáńſki wyſoki ieſt nád ſtan Krolewſki/
Kapłan nád Krolá wyſzſzy.

14:
że Ceſárzowie/ Krolowie/ y wſzyſcy Pánowie świá=
15:
tá tego ſą podnożkiem ſtanu Kápłáńſkiego. PAP.
16:
Ták ieſt/ y do tegoć to przykłádam/ iáko Bog nád
17:
Kápłanem wyſzſzym ieſt/ ták Kápłan nád Krolem
18:
ieſt wyſzſzym: páſterz Kápłan/ á owcá Krol: owcá
19:
párſzywa Krol ieſt kożdy bes Kápłaná. Przeto też
20:
y dźiś Papież/ gdy Mſzą ſam śpiewa/ ná Orle ſta=
21:
wa: co też y Grekowie czynią: y tu v nas w Prze=
22:
myślu Władyká/ to ieſt Biſkup Ruski/ we Mſzą
23:
ná Orle ſtoi/ ná znák zwierzchnośći Kápłáńſkiey/
24:
nád wſzytkie Ceſárze y Krole. EVANGEL. Po=
25:
wiedz mi o co ćię ſpytam? PAPI. Powiem będęli
26:
wiedźiał. EVANG. Dáiąć iáki Iurgelt Kśięża?
27:
PAP. Coż to k rzeczy. EV. Nie ieſt we wſzyſtkim
Papieſtwie


strona: H

Polſkiey Korony
1:
Papieſtwie żaden/ áni ſam Papież/ áby on o ſobie
2:
ták hárdźie kazał/ iáko ty o nim każeſz. PAP. Wie=
3:
rę niewiem co Papież ſam o ſobie dźierży/ ále ia tu
4:
teraz z tobą o tym mowię/ co dobremu Krześćijá=
5:
ninowi o thym ſtanie wyſokiem dźierżeć przyſtoi:
6:
ktory ſtan/ w Pánie Kryſtuśie ták vwielbiony ieſt/
7:
że krzywdę ſtanu tego/ krzywdą ſwą właſną Pan
8:
Kryſtus być poczyta: kthory do Kápłanow ſwych
9:
ták mowi/ Qui vos ſpernit, me ſpernit: qui vos recipit, me recipit. A do Páwłá mowi z niebá: Saule, Saule, cur me perſequeris. Z tey przyczyny ia ten ſtan wiel=
12:
bię/ nie prze Iurgelty ktorych niechcę/ ále prze duſzne
13:
zbáwienie ſwe/ ktorego prágnę. EVAN. Wierzę
14:
ia temu mnie miły Bráćie/ bo ćię znam że ná ſwym
15:
przeſtawaſz/ á też nie widzę ábyś ſye około tey Kśię
16:
żey parał/ álbo iey zábiegał/ domá ná wśi mieſzkaſz:
17:
iáko o Krolu/ ták też o Kápłanie nic dáley niewieſz/
18:
nád powinowáctwo ſwe Ziemiáńſke: áleć y ia z to=
19:
bą zwalam ná tho/ że Kápłan s tąd ma wielką ná
20:
świećie od ludźi nienawiść/ że on ſądźi ludźi/ á ſą=
21:
dzony być od ludźi niechce/ á to gotowa ieſt nieprzy
22:
iaźń. Powiedz że mi ono drugie co im też wielką
Stan Kápłáńſki bogáty.

23:
nieprzyiaźń czyni/ że then Kápłáńſki ſtan z przyro=
24:
dzenia bogaty ieſt/ przeto że im (iáko ono mowią)
25:
y z żywych y z martwych idźie? PA. Czytay wſzyt=
26:
kę Poetryą/ Hiſtoryą/ Zakon/ y Ewánielią/ od po=
27:
czątku świátá thego/ nie naydźieſz/ áby Kápłáńſki
Hſtan vbo=


strona: Hv

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
ſtan vbogim miedzy ludźmi kiedy był. Y zali Poe=
2:
towie niewyſławiáią bogáctwá Chryzego/ Kápła=
3:
ná Apolinowego? Y zali v Rzymiánow niebyli
4:
Pontifices Maximi, pierwſzy w Rzymie Pánowie?
5:
W ſtárym też Zakonie/ y zali Pan Bog nieuboga=
6:
ćił Kápłanow nád ſtan Swiecki/ gdy kożdemu po=
7:
koleniu Zydowſkiemu przykazał dźieśiąty ſnop dá=
8:
wáć Kápłanowi/ oſtháwiwſzy domá kożdemu po
9:
dźiewiąći ſnopow/ iedennaśćie ſnopow tu ſam w=
10:
źiął Kápłan/ á ktemu ofiáry wielkie/ y dánie od lu=
11:
du wielkie miewáli. Tákże też w nowym Zakonie/
12:
widźiſz/ iákie Páńſtwá Kápłan dźierży: ták że ná
13:
koniec Rzym głowá święta wſzyćkiego/ pod nogá=
14:
mi dźiśia Kápłáńſkimi ieſt/ ktory przed tym páno=
15:
wał świátu wſzytkiemu. EVAN. Ale Pan Kry=
16:
ſtus nie ták/ áni Apoſtołowie iego. PAP. Byłá te=
17:
go wielka á ſkryta potrzebá/ áby Pan Kryſtus w
Kryſtus czemu vbogi był.

18:
vbogiey á w chudey ſkorze do nas przyſzedł był. Bo
19:
o ták wzgárdzonym przyśćiu iego/ Prorocy zdawná
20:
powiedali. Apoſtoły też proſte/ y chude rybitwy
21:
ná świát do nas był poſłał/ áby żaden nie rzekł/ áby
22:
on mocą albo świecką ſpráwą iáką/ Kośćioł ſwoy
23:
zbudował: ále iednák miał Pan Kryſtus Podſkár=
24:
biego Iudaſzá/ y worki ſwe/ ktoremi znáczyć raczył
25:
nadánia ſług Kośćiolá ſwego. Ma tedy Kośćioł
Kośćielne nádánia.

26:
nádánia ſwe/ ma też y podſkárbie ſwe/ tylko tego
27:
potrzebá/ áżeby ći podſkárbiowie náſzy Iudaſzmi
niebyli/


strona: H2

Polſkiey Korony.
1:
niebyli/ á ná ono pomnieli: Hic autem queritur inter diſpenſatores, vtrum quis fidelis reperiatur. EVAN.
3:
O doſyć ći dźiś miedzy Kśiędzmi Iudaſzow ieſth:
4:
ktorzy iedno że nie pożrą Ołtarzá poſpołu z ofiárą/
Kśięże Lákomſtwo.

5:
ktorzy z Ołtarzá báráná ofiárowánego Bogu bio=
6:
rą/ á Ołtarz pokádźiwſzy/ dymem Bogá odpráwiá=
7:
ią/ nic Bogu/ to ieſt vbogiemu z dochodow ſwych
8:
nieudźieláią: rzadko tho dźiś naydźieſz/ áby kthory
9:
Kśiądz vbogą dźieweczkę zá mąż wydał/ áby Rze=
10:
mieśniká záłożył/ áby młodźieńcá ná náukę poſłał/
11:
áby żołnierzá wſpomogł/ álbo więźniá wykupował:
12:
tylko oni domá ná ſkárbiech ſwych iáko Smoko=
13:
wie leżą/ ktore pothym po nich Pan primus bierze.
14:
PA. Táć ieſt oná Bráćie miły nábyta nieprzyiaźń
15:
ktoramći powiedźiał/ że Kśięża nádánim ſwym źle
16:
ſzáfuią/ y ktorych pieniądze ſą podobne iágodom o=
17:
nym/ álbo iábłkom ktore ſye rodzą ná wyſokich ſká=
18:
łách/ ktorych gdy ludźie doleść niemogą/ ſzpacy á
19:
krucy ie zobią. Ták też dźiśieyſzych náſzych mi=
20:
łych Práłatow/ rychley máłpá iáka álbo zwodnicá
21:
vżywie z fryierzmi ſwemi/ á niżli iáka vboga mał=
22:
żonká z vbogim małżonkiem/ y z nędznymi dźiatká=
23:
mi ſwemi. Przeto też widźiſz co ſye dźieie/ w iáką
24:
wzgárdę Kśięża przyſzli. Y mniemaſz áby kácerze
25:
prawdą iaką Kápłáńſki ſtan borzyli/ niemáią káce=
26:
rze przećiwko Kápłanom prawdy tylko coby w oko
27:
włożyć/ złym żywotem/ hániebnym żyćim/ łákom=
H ijſtwem/


strona: H2v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
ſtwem/ fryierſtwem/ świętokupſtwem/ ſtan Ká=
2:
płáńſki kácerzowie woiuią: czytay ſobie kśięgi Lu=
3:
terowe/ Melánchtonowe/ Bucerowe/ Kálwinowe/
4:
y inych kácerzow: then naygruntownieyſzy fundá=
5:
ment w kśięgách ich być naydźieſz/ iż Kśiądz łotru=
6:
ie/ y tym łoterſkim Kśiężem/ ták poſpolitemu Czło=
7:
wiekowi obrzydźili Kśiężą/ że też y dobre á święte
8:
Kápłany/ y te rzeczy ktorymi Kápłani ſzáfuią/ prze
9:
nienawiść złych Kápłanow ludźie wzgárdźili/ á ná
Co ludźie gorſzy.

10:
złość złey Kśiężey/ inny ſobie zakon vczynili/ nie=
11:
cchąc nic ná poły mieć z Kśiężą ſobie mierźioną.
12:
EVAN. Pod Bożą przyśięgą y mnieć żadna rzecz
13:
byłá Ewánielikiem nieuczyniłá/ iedno hániebny á
14:
ſproſny żywot Kśiężey. Miałem Plebaná we wśi
15:
ſwey/ nieuká wielkiego/ niepowiádał mi nic ná ka=
16:
zániu iedno Legendę/ Kátechizmu żadnego/ áni ia/
17:
áni żoná/ áni dźieći/ áni kmiotkowie moi/ nigdy od
18:
niego nieſłycháli: po Mſzy ćiął pod wiechą z chło=
19:
py kozerę/ záłby z chłopy około kuflá/ á koło máłpy
20:
ſwey pod wieczor chadzał/ przez pułnocy pijał/ ná=
21:
záiutrz potym záſye Mſzą ráno miewał/ w Plebá=
22:
niey bękárćiąt pełno/ gon częſto bywał od żon cu=
23:
dzych/ chłopi iáko pſá wśćiekłego po wśi gonili: ćię=
24:
ſzko mi to bárzo było/ wkłádałem tho ná Biſkupá
25:
nieboſzczyká Dźiáduſkiego/ śmiał ſye z tego Biſkup
26:
mowiąc/ Też ći y on Człowiek iáko y inny. dałem
27:
pokoy. Potym trafiło ſye że przyſzłá ná Mſzą iego
kuchárká.


strona: H3

Polſkiey Korony.
1:
kuchárká/ y tudźieſz podle żony y podle dźieweczki
2:
moiey w iedney łáwce poklękłá/ tey háńby śćierpie=
3:
ćiem niemogł/ porwałem ſye z łáwki/ kazałem Pá=
4:
nią czeládźi z Kośćiołá wźiąć/ y kazałem ią kiymi
5:
bić: Kśiądz wołał gwałtu ná mię/ iam Kośćioł
6:
zámknął/ łotrám z máłpą z Plebániey y ze wśi wy=
7:
gnał/ Plebaná ze wſzytkim Papieſtwem Dyabłom
8:
dał: y od Ewánielikow Miniſtrám ſobie wźiął.
9:
PAP. A dobrzeżeś to vczynił? EVANG. Wieręć
10:
niewiem/ ále Człowieczeńſtwo wyćierpieć niemo=
11:
gło dáley/ y teraz ći to powiádam/ mamli ia táko=
12:
we Plebany mieć/ tedy iuż mię klnićie iáko chcećie/
13:
ia bes Plebaná zoſtáć wolę. PAP. Nie idźieć to o
14:
Plebaná/ ále idźie o duſzę twą/ otoś błądliwa ow=
15:
cá/ páſterzá niemaſz/ boy ſye áby ćię nieziadł wilk
16:
z láſá/ gdy wſámopás ſam chodźiſz bes ſtrożá.
17:
EVAN. A coż mi rádźiſz? PAP. Toć rádzę/ ábyś
18:
poſpołu z Poſły Ziemſkimi/ przed Máieſtatem Kro=
19:
lewſkim ná Seymie háńbę y krzywdę ſwą/ żony y
20:
dźiatek ſwych/ y imienia ſwego przełożył/ á Krolá
21:
prośił/ áby Krol z Biſkupy poſpołu o to rádźił ná
22:
Seymie/ iákoby tá hániebna á ſmrodliwa Sodo=
23:
má w Polſzce przez Exekucyą vſtáłá: ktorey Sodo=
24:
my y Gomorry wyćierpieć Polſki poczćiwy narod
25:
żadną miárą niemoże. EVAN. A maſz Exekucya
Małżeńſtwo Kápłáńſkie.

26:
w tym mieyſce? PAP. Y bárzo ma: ábowiem pudi= citia, iuſtitia, pietas, ſunt fundamenta rerum publicaru.
H iijLoterſtwo


strona: H3v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
Loterſtwo nie Kroleſtwo tám ieſt/ gdźie ludźie Bo=
2:
gá nieznáią/ poczćiwie nie żywią/ á ná ſwym nie
3:
przeſtáią. A ták gdyż Kśięża/ nie mowię o wſzyt=
4:
kich/ ále po wielkiey częśći/ márnie á nieuczćiwie bes
5:
Małżeńſtwá w Polſzce żywią/ gwałcą przedniey=
6:
ſzy grunt Korony Polſkiey/ s kąd roſtyrk y rozruch
7:
wielki w Kroleſtwie Polſkim/ między ſtanem Du=
8:
chownym á Swieckim ieſth/ o czym Krol rádźić
9:
muśi/ ponieważ on ieſt/ Cleri & plebis mediator: bo
10:
on ták ieſt w Koronácyey ſwey názwány/ y toć iá=
11:
wnie powiádam/ Poki thá żoná wielebna/ ktora
12:
Swiát zburzyłá Kápłanom niebędźie przez Concy=
13:
lium wroconá/ niechay ſye dźieie co chce/ niechay też
14:
Concylia vſtáwicznie będą/ przedſye Kśięża w tym
15:
bezżeńſtwie ſwym wzgárdzonymi v wſzech ludźi bę
16:
dą/ nieśćierpią tey háńby ludźie/ by też im z gruntu
17:
zginąć: żáłoſna ieſt záprawdę rzecz/ y ku wyćierpie=
18:
niu trudna ludźiom ćierpieć tę háńbę między ſobą:
19:
ktemu też żalu pobudza ludźie/ boleść oná żáłoſna/
20:
iż nádánie ták wielkie przodkow náſzych ták hánie=
21:
bnie á ſprośnie ſye obraca: gdyż ták mowi Práwo:
22:
Intereſt Reipub. ne quis re ſua male vtatur. A Pan
23:
Kryſtus też mowi: Non eſt bonum, ſumere panem filiorum, & mittere canibus ad manducandum. Nie=
25:
może być ſzpátnieyſza rzecz nád tę/ iż on chleb świe=
26:
ty ku żywnośći vbogich ludźi/ Kápłanom nádány/
27:
mimo poczćiwe á vbogie Małżonki/ y dźiatki ich
ná pſotę


strona: H4

Polſkiey Korony.
1:
ná pſotę ſye po wielkiey częśći obraca. Ale ia podo=
2:
bno dáleko odſtąpił od rzeczy. EVAN. Y owſzem
3:
ku rzeczy bárzoś przyſtąpił/ boś powiedźiał przyczy=
4:
nę waśni nábythey ſtanu Swieckiego/ przećiwko
5:
ſtanu Duchownemu/ ktorą waśń Krol iako media= tor Cleri & plebis, moderowáć ná tym Seymie przez
7:
Exekucyą ſwą powinien ieſt y ktemu ma rzecz przy=
8:
wieść/ mali v nas być dobrze/ áby tá zwierzchność
9:
Kśięża ktorą widzę/ iż ex ordinatione duina między
10:
ludźmi być muśi/ coby nalekſza á naznośnieyſza lu=
11:
dźiom byłá: żywot ich nam przykry ieſt/ ſądy ich też
Sądy Duchowne.

12:
ſą nam bárzo ćiężkie/ wywoływáią nas z źiemie/ czći
13:
nas odſądzáią/ imioná Krolowi przyſądzáią: tákież
14:
bogáctwo ich/ iáko nam ieſt pożyteczne iuż ſye pier=
15:
wey powiedźiáło. PA. Wſzytko to Exekucya ná=
16:
práwić ma/ gdy KRol Małżeńſtwem żywot Ká=
17:
płáńſki/ zá przyczyną ſwą/ autoritate praeſentis Con= cilij nápráwi/ y ſądy Duchowne Státutem onym
19:
Koronnym vśmierzy/ ktory Státut ſye ták poczyna:
20:
Differentias Iudiciorum inter Spirituales & Seculares perſonas, ſic in praeſentibus Comitijs, cum Conſiliarijs noſtris vtrius ſtatus, & Terrarum Nuncijs conſtitui= mus, ne amplius alteri alteros ad Ius incompetens euo= cent: &c. Czytay ſobie dáley/ naydźieſz tám opiſá=
25:
ne Artykuły z ſądu Duchownego/ w tym Státućie
26:
niemáſz tám aby oni kogo o cześć ſądźić mieli/ álbo
27:
z źiemie oſądzone ludźi wywoływáć. EVAN. Ale
w tym


strona: H4v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
w tym Státućie ſtoi/ iż Duchowni ſądzą Hęreſes & ſchiſmata á ty rzeczy infámią pachną. PA. Pra=
3:
wdá ieſt: Ale Biſkupowi nieprzyſtoi irrogare infa= miam in Hȩreſi conuicto tylko iemu należy definire,
5:
iż to ieſt Hȩreſis, á potym onego Práwem przepár=
6:
tego/ ieſliżeby ſye káiáć niechćiał/ zákląć: á gdźieby
7:
y ná klątwę niedbał/ Krolowi oznaymić/ áby Krol
8:
ono kácerſtwo z vrzędu ſwego Krolewſkiego karał/
9:
wedle Práwá ſwego Krolewſkiego. Mamy tego
10:
przykład w Stárym Zakonie/ około Lępry o ktorey
11:
nikt nieſądźił/ iedno Kápłan/ ále oſądzonego ini byli
12:
ktorzy wymiátowáli z poſrzodku ludu Bożego: ták
13:
też y teraz tho ma być/ niema nic innego wiedźieć
14:
Kápłan w ſrogośći ſwey nád klątew. Czytay Pá=
15:
włá świętego/ ktory Alexándrá y inne kácerze Dya=
16:
błu tylko oddawał/ to ieſt záklinał ie/ á nic dáley im
17:
nieczynił. EVAN. A czemuż Ian Dźiáduſki Bi=
18:
ſkup Przemyſki/ oto thu tego Goſpodarzá náſzego/
Orzechowſki wywołány.

19:
nietylko był záklął prze poięćie Zony/ ále y z źiemie
20:
był go wygnał/ á imienie iego był Krolowi przyſą=
21:
dźił. PAP. Był ći Człowiek on dobry Kápłan/ ále
22:
nikczemnym w poſtępkách ſwych Biſkupich/ ktorego
23:
ſądowne poſtępki przećiwko Stániſłáwowi Orze=
24:
chowſkiemu/ Dekretem Synodu Wárſzáwſkiego
25:
wſzyſtek ſkáżony ieſt. A przeto bráćie miły co ieden
26:
głupie Sędźia vczyni/ niema to być drugiemu Sę=
27:
dźiemu zá głupſtwo poczytano o to. Zoſtał po nim
Wálenty


strona: I

Polſkiey Korony.
1:
Wálenty Herbort Biſkupem Przemyſkim/ ácz mło=
Wálentj Herbort Biſkup.

2:
dy ále cnotliwy y vczony Człowiek/ oglądayże iego
3:
poſtępek około kácerſtwá/ z zacnemi y z wielkimi lu=
4:
dźmi w Sanockiey źiemi z Pány Bálmy vczyniony:
5:
Niczego w támtym Proceśie nienaydźieſz/ nieprzy=
6:
ſtoynego Sądowi Biſkupiemu: pozwał ie vſtmie/ á
7:
gdy oni przy ſwoich opiniach zoſtáli/ opinią ich Są=
8:
downie názwał kácerſtwem/ zakląl ie/ y tu ſtánął.
9:
EVAN. Mam przepiſány ten Proces/ y záprawdę
10:
będziemy to mieć Biſkupá z głową y z cnotą/ dali
11:
mu Pan Bog ośiwieć. PAP. Dali Bog będźie/
12:
ále widźiſzli ty to iż Sąd Duchowny/ nietylko we=
13:
dle Státutu Polſkiego/ ále y wedle Zákonu náſzego
14:
znośny ludźiom ieſt/ gdy on nie wykroczy z ſwego
15:
kryſu. EVAN. Dobrze to baczę y pomnię że prze
16:
tę przyczynę Duchowne Práwo klątew Sądu ſwe=
17:
go názywa Medicinalem Excommunicationem, á kto
18:
kogo proſcribit, infamat, confiſcat, nie leczy go/ ále go
19:
morzy. PA. Gdy tedy Kśięża ná Sądźiech ſwych/
20:
nieruſzáią ſtanu/ áni oſoby/ áni máiętnośći náſzey/
21:
vrzędnie nam opinie kácerſkie gánić będą/ niewiem
22:
czemuby Sądem ſwym/ nam nieznośne być miáły/
23:
ktory Sąd oni máią od ſámego Bogá dány/ y od
24:
Krolow Vprywileiowány. A co ſye tycze bogác=
Duchowne dochody iáko dźielić

25:
twá Kśiężego/ będźiemy go mieć z nimi nápoły/
26:
ieſliże oni wedle Dekretow Duchownych/ ná trzy
27:
częśći dźielić będą dochody ſwe: iednę część obracá=
Iiąc ná


strona: Iv

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
iąc ná potrzeby ſwe/ drugą ná Kośćioł/ trzećią część
2:
ná vbogie: iáko záprawdę (bes pochlebſtwá to mo=
3:
wię) Kśiądz Andrzey Noſkowſki Biſkup Płocki czy
Biſkup Andrzey Noſkowſki.

4:
ni/ z ktorego nádánia Kolegia w Krákowie zacne/
5:
y Szkoły Pułtowſkie widźimy być nádáne. Ian
6:
też Lowczowſki Opát Tyniecki/ zda mi ſye że doſyć
7:
ſwemu czyni/ Szkołę ná Tyńcu chowáiąc/ y wiele
Opát I. Lowczowſki.

8:
vbogiey Szláchty około śiebie żywiąc. EVANG.
9:
Byłem przytym w Tarnowie ná Pogrzebie Páná
10:
Krákowſkiego/ gdy wiele Sláchty bráćiey náſzey
11:
vbogiey iemu zá dobrodźieyſtwá dźiękowáli. PAP.
12:
Pánie Boże mnoż tę ſzczodrobliwość tych dobrych
13:
Práłatow/ á day to áby przykłádem oni drugim by=
14:
li/ ktorzy iáko Smokowie leżą ná ſkárbiech ſwych/
15:
nic z nich nieużyczáiąc nágiemu/ áni łácznącemu.
16:
EVAN. Day to Pánie Boże/ ále gdyżeś mi iuż po=
17:
wiedźiał/ iáko zwierzchność Duchowna może nam
18:
przez tę Exekucyą lekſza być niż przed tym byłá/ po=
19:
wiedzże mi w czym: á iáko Krol Polſki Kápłáńſkie=
20:
mu ſtanowi vſpráwiedliwić ſye ma/ przez Exekucyą
Kro iáko ma około ſtanu Duchownegͦ exekucyą czynić.

21:
ſwą. PAP. Głębokoſwá zábrnęłá/ y będźiewáli
22:
hárdźie kázáć/ á ná ſwych opiniách przeſtáwáć/ pe=
23:
wnie nam thu ſpłynąć. Ale ieſliże my ná proſtość
24:
przodkow náſzych pátrząc/ ich brodem w tey Exe=
25:
kucyey poydźiemy/ beśpiecznie do brzegu przebrnie=
26:
my: bo w wielkich rzeczách Elephas hardy natitat
27:
& humilis Agnus peditat: tho ieſt/ hárdego myśl w
rzeczách


strona: I2

Polſkiey Korony.
1:
rzeczách wielkich vnośi/ á pokornego prawdá do do=
2:
brego końcá przywodźi. EVAN. Podoba mi ſye
3:
to/ y wedle tey proſtośći świętey przodkow náſzych
4:
poſtępuy/ á vkázuy mi w czym ſye w Polſzce vbli=
5:
żyło Kśiężey przeciwko Przyśiędze Krolewſkiey.
6:
PA. We wſzytkich rzeczách. EVAN. W ktorych:
7:
PAP. Powiem nie oglądáiąc ſye ninákogo. Ma
8:
to Arcybiſkup Gnezneńſki z Biſkupy ſwemi w Pol=
9:
ſzce: naprzod áby on przednieyſze mieyſce w Rádźie
10:
Krolewſkiey miał/ y opiſáne ſą mieyſcá Biſkupie/
11:
ná ktorych y dźiś śiedzą/ ále zelżywie bárzo. EVAN
12:
Iáko to? PA. Táko/ naprzod ná kilku Seymiech/
13:
háńbieni ſą przy Krolu: y byłem ia przytym/ gdy to
Biſkupi w Polſzce zháńbieni.

14:
Kśiężey Poſłowie mawiáli/ że my was Kśięża nie
15:
znamy/ áni was zá to nie mamy/ czym ſye wy być
16:
piſzećie? EVAN. A byłoż to przy Krolu? PA. Bá
17:
tuż Krol śiedźiał. EVANG. A Kśięża co ná to?
18:
PAP. Niemi byli/ non erant in ore eorum redargu
19:
tiones. A ia przytym będąc/ ſchyliwſzy ſye do nie=
20:
boſzczyká Páná Krákowſkiego/ bom zá nim ſtał/
21:
tákom do niego rzekł: Hodie facta eſt ruina domus hu=
22:
ius magna. A Pan Krákowſki do mnie/ Niedźiwuy
23:
ſye themu/ wźięli ći ludźie Duchá Swiętego/ lu=
24:
dźiom á nie ſobie ku pożytku/ vżyć go ku ſwey wła=
25:
ſney obronie niemogą. Zywą prawdę Pan on mą=
26:
dry mowił: Bo y Káyphaſz miał Duchá Swięte=
Káyphaſz miał Duchá S.

27:
go/ nie ſobie ále ludźiom ku pożytku/ wedle ktorego
I ijon pra=


strona: I2v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
on prawdę mowił onę: Expedit vobis, nie rzekł nobis,
2:
vt vnus moriatur homo pro populo: Był tho łotr
3:
wielki/ Biſkupſtwo był kupił/ przez pieniądze y przez
4:
práktyki/ ná Biſkupſtwo był wſzedł. O czym Za=
5:
cny Hiſtoryk Ioſephus piſze. Przeto też tę prawdę
6:
z Vrzędu ſwego/ nie ku ſwemu/ ále ku ludzkiemu/
7:
zbáwieniu mowił. Ták też náſzy wielebni Biſku=
8:
pi/ gdyż przez ámbicyę/ y przez dźiwne práktyki/ ná
9:
Biſkupſtwá w chodzą/ widźiſz iákiego Duchá má=
10:
ią: źlebyś ty pánie Pośle to był mowił przed Kro=
11:
lem Polſkim/ przy onych ſtárych Woyćiechách/ álbo
12:
Stániſławoch/ wierębyś był od nich ſobie ono Pá=
13:
włowe vſłyſzał: O fili Diaboli inimici omnis verita
14:
tis, non deſinis ſubuertere vias Domini bonas: áleś trá=
15:
fił Pośle ná niemoty/ á práwie ná pſy nieme: ktore
16:
Ezáiaſz ták gromi/ Canes impudentiſsimi, neſcientes
17:
latrare, neſcientes ſaturitatem. EVAN. Więc tego
18:
Kśięża śćierpieli? P. Bá ieſzczeć więtſzą powiem.
19:
EVANG. Iákoby to byłá máła? PAP. Támże
20:
mowili Poſłowie/ iż my Kápłanow Rzymſkich od
21:
Biſkupow mieć niechcemy/ mamy my Seniory ſwe/
22:
od ktorych Miniſtry ſwe mamy. EVANG. Coż
Senior nowy w Polſzce.

23:
powiedaſz? PAP. To co ſłyſzyſz. EVAN. A coż
24:
ná tho Kśięża? PAP. Słowa iednego. EVAN.
25:
A nie ruſzyłoż tho Krolá? PAP. Niewiem/ áleć
26:
iego Máieſtatu Krolewſkiego bárzo to dotykáło/
27:
ábowiem naprzod mu lżono przednieyſzą rádę iego/
potym


strona: I3

Polſkiey Korony.
1:
potym opowiedano Krolowi/ iż ſą iáczyś w Kro=
2:
leſtwie Polſkim Seniorowie y Vrzędnicy nowi/ o
3:
ktorych Práwo Polſkie niewie: bo kożdy w Polſzce
4:
Vrząd/ álbo ieſt Duchowny/ álbo Swiecki: Ducho=
5:
wny kożdy idźie z Rzymu od Papieżá: Swiecki też
6:
ták wielki iáko y máły Vrząd/ idźie w Polſzce od
7:
Krolá. Otoż ſye vrodźił v nas w Polſzce iakiś
8:
Senior trzeći od Krolá/ y od Papieżá rozny/ ktory
9:
Miniſtry ſwe właſne ma: Vſtáwy czyni/ Synody
10:
ſkłáda/ Kośćioły náſze wywraca/ nákoniec władzey
11:
ſwey vżywa iáko chce/ nic niedbáiąc áni ná klątew
12:
Biſkupią/ áni ná Mándaty Krolewſkie/ y wierz te=
13:
mu oſtoili ſye w Polſzce ten nowy Senior/ że iemu
14:
niezwieſz kiedy Kapłan z Krolem ſtárzy Polſzcy Se
15:
niorowie/ poſpołu tyłu podádzą. A zaż nieſłyſzyſz
16:
iáko ten Senior teraz Krolá Fráncuſkiego trapi/
17:
y Franckie Kroleſtwo woiuie? EVANG. Pánie
18:
Boże bądź z námi/ coś nád námi wiśi złego. PAP.
19:
Coż mowiſz wiśi? bá iużći ieſt intus equus Troianus,
20:
ná ktorego pátrząc náſzy mili Biſkupi/ obſtupuerut:
21:
áni piſnąć przećiwko iemu nieśmieią. Ale ieſzcze
22:
ſłuchay co dáley ná przeſzłym Seymie w Piotrko=
23:
wie náſzy mili vdźiáłáli Práłáći/ Naprzod záwie=
Kſyęża záwiesili Iurisdictią ſwą.

24:
śili Iurisdictią ſwą do przyſzłego Seymu: A po=
25:
tym Krolowi Polſkiemu Przyśięgáli. EVANG.
26:
A gániſz że to? PAP. Bárzo gánię/ á zaż by ty to
27:
chwalił/ gdy by Stároſtá Przemyſki záwieśiwſzy
I iijIurisdi=


strona: I3v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
Iurisdictią ſwą do czterech lat/ dał ták po Przemy=
2:
ſkiey źiemi wywołáć/ że on nád żadnym złodźieiem
3:
áni zboycą/ Iurisdictiey ſwey Stárośćiey po Prze=
4:
myſkiey źiemi śćiągáć niebędźie do czterech lat?
5:
EVAN. Iśćiebym tego niechwalił/ bo by ſye w ten
6:
czás ták wielkie złodźieyſtwá w Przemyſkiey źiemi
7:
rozmnożyły/ żeby potym nie ledá woyſká przećiwko
8:
złodźieyſtwu Stárośćie Przemyſkiev byłá potrzebá.
9:
PAP. Tákże też náſz Arcybiſkup/ z Biſkupy ſwemi
10:
vczynił/ Iurisdictią ſwą do czterech lat záwieśił/
11:
kácerzom ſwobodę dał: ktore Pan Kryſtus fures et
12:
latrones názywa/ ktorzy przez te czterzy látá iáko ſye
13:
w Polſzce rozmnożyli/ y zmocnili widźiſz. Niechay
14:
że iedno teraz Kśiądz Arcybiſkup co przećiwko im
15:
pocznie/ oglądaſz co będźie. Ná koniec iam to w
16:
Piotrkowie ſłyſzał/ gdy Pan Ian Mielecki Már=
17:
ſzáłek Koronny/ do niektorych z Poſłow imieniem
18:
Krolewſkim ſłał/ áby tym Kazániam domowym
19:
dáli pokoy. Odpowiedźieli oni iáwnie/ w thym
20:
Krolá ſłucháć niebędziemy. EVANG. Surowa
21:
odpowiedź. PAP. Hey dawnoć powiádáią/ quod
22:
es eſſe velis. Ieſliś Arcybiſkupem álbo Krolem/ bądź
23:
że im záwſze/ nietylko Tytułem/ ále y władzą: nie=
24:
záwieſzay iey ná kołku nigdy/ boć ią złodźieie vkrá=
25:
dną poćichu/ ieſliże ią ná piądź odeydźieſz. Sły=
26:
ſzałem to od ſtárych ludźi/ ktorzy też od ſwych ſtár=
27:
ſzych ſłucháną rzecz nam młodym powiádáli: Iż
czáſu


strona: I4

Polſkiey Korony.
1:
czáſu iednego Zacne z Rákus Kśiążę/ Gośćiem do
Iágełło práwy Krol.

2:
Krolá Włádyſłáwá/ prádźiádá dźiśieyſzego Páná
3:
náſzego było przyiecháło: był mu Krol rad/ bywáły
4:
krotofile ná Zamku w Krákowie vtćiwe/ y Krole=
5:
wſkie. Ná koniec Kśiążę młode/ y názbyt bieśiá=
6:
dne/ prośił Krolá/ áby Krol ná dole w Mieśćie po=
7:
mogł bieśiády iemu: A gdyż iuż noc byłá/ prośił
8:
áby z nim Krol ſzedł ná doł/ ná towárzyſką bieśiá=
9:
dę/ záwieśiwſzy ná Zamku Kroleſtwo ná kołku.
10:
Krol tym poruſzony z Ruſká iev ták odpowiedźiał:
11:
Knyaſche wyd/ ya koly pietuch den/
12:
y noſć poiet wſchechda Korol.
13:
Przyſtoyny głos wielkiemu Krolowi ten ieſth/ y
14:
przykłádny/ ták Krolom/ iáko y Biſkupom: áby oni
15:
tákże we dnie y w nocy byli tym czym ſą/ vt ſemper
16:
vigilent, & cuſtodiant vigilias noctis ſuper gregem ſuu
17:
A záſnieſzli ty Biſkupie/ álbo ty Krolu/ vpuśćiſz
18:
władzę ſwą z rąk ſwych/ nie zwieſz kiedy rozdrápiąć
19:
wilcy owczárnią/ y owſzem owce odmięniąć ſye w
20:
wilki: á ieſli ieſzcze rzeczeſz ktemu/ żywćie/ y wierz=
21:
ćie do czterech lat iáko chcećie/ śiadłeś Kśięże mi=
22:
ły ná piąty rok wierz temu nic po tobie niebędźie.
23:
Dobrzeć on nápiſał Wierſzykiem onym:
24:
Principijs obſta: Sero medicina paratur:
25:
Et neglecta ſolent incendia ſumere vires.
26:
Wiele złego przez thy náſze Práłaty w Polſzce ſye
ſtáło/


strona: I4v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
ſtáło/ y wie Bog będźieli to złe z Polſki wykorzenio=
2:
no kiedy/ bo iuż wkorzeniło ſye to kácerſtwo między
3:
ludźmi niektorymi w Polſzce bárzo/ ktorzy przy tych
4:
błędźiech mocnie ſtoią. Wſzákem ći też y pierwey
5:
powiádał/ że z tey Exekucyey nic niebędźie: á będźieli
6:
co z niey Gomon: Przeto w Polſzce pewnie będźie/
7:
w czym nam Biſkupi ſą bárzo winni/ ktorzy Dekre=
8:
tem Seymowym ſwą Iurisdictią záwieśili/ nie=
9:
będąc oni w tey mierze poddáni Seymowi: bo Bi=
10:
ſkupi nie od Krolá/ áni od Seymu Piotrkowſkiegͦ/
11:
ále od Papieżá/ y od Stolice Apoſtolſkiey Iurisd=
12:
ctią ſwą máią: y niemogli oni bez dozwolenia Pa=
13:
pieſkiego tego vczynić. EVAN. Chybili Kśięża
14:
brodn. PA. Bárzo/ y nierychło w brod tráfią wierz
15:
mi: ále ieſzcze ſłuchay drugiego/ com ći był począł
16:
Kſyęża Krolowi Przyśięgali.
powiádáć: Przyśięgáli w Rádę Krolowi/ to ieſt/
17:
pod nogi vpádli Krolewſkie/ bo nieprzyśięga żaden/
18:
iedno álbo rowny rownemu/ iáko Krolowie ſobie
19:
w przymierzu przyśięgáć zwykli: álbo niſzſzy wyſz=
20:
ſzemu/ iáko poddáni przyśięgáią Krolowi: ále wyſz=
21:
ſzy niſzſzemu nigdy nieprzyśięga. EVA. Wſzák też
22:
Krol poddánym ſwym przyśięga wyſzſzym będąc.
23:
PAP. Prawdá ieſt/ ále Vniuerſitas Regni maior eſt
24:
REGE: Bo Krol dla Kroleſtwá/ á nie Kroleſtwo
25:
dla Krolá ieſt: przeto Kápłan/ tho ieſt Arcybiſkup
26:
z Biſkupy ſwemi/ wyſzſzym nád Krolá w Polſzce
27:
będąc/ co ſye iuż pierwey doſtáthecznie pokazáło/
vczynił


strona: K

Polſkiey Korony.
1:
vczynił przećiwko doſtoieńſtwu ſwemu/ że ſye przez
2:
Przyśięgę ſwą podnożkiem ſtał Krolewſkim/ niepo=
3:
mniąc ná Przyśięgę onę ktorą iemu był Krol vczy=
4:
nił/ czáſu Koronácyey ſwey iáko wyſzſzemu ſwemu:
5:
y nigdy tego w Polſzce przed tym ſłycháć niebyło/ á=
6:
by kiedy Arcybiſkup przyśięgał Krolowi/ áni ty w
7:
Státućie naydźieſz przyśięgi Biſkupiey. EVAN.
8:
Wſzák ieſt opiſáne Iuramentum w Státućie Conſi=
9:
liariorum Regni?PAP. Prawdá ieſt: ále Arcybi=
10:
ſkup z Biſkupy w Polſzce nietylko ieſt Conſiliarius,
11:
ále ktemu ieſt y Pater REGni:y ták mu piſze Krol:
12:
Reuerendiſsimo in CHriſto patri, Domino IACOBO
Tytuł Arcybiſkupi zacny.

13:
Vchański, Archiepiſcopo Gneſnenſi, ac Regni POLo=
14:
niȩ Primati. Wielki Tytuł tu Krol Arcybiſkupowi
15:
dáie/ ktorego Krol od Arcybiſkupá nigdy niemiewa:
16:
á niemoże być ná świećie Arcybiſkup więtſzym ie=
17:
dno Pater, iedno Dominus, iedno Primas: Ieſli tedy
18:
Arcybiſkup Pater, pewnie Krol filius: ieſli ten DO=
19:
minus, pewnie ten drugi ſeruus. A czemuż tedy ten
20:
Oćiec Synowi/ á ten Kápłan Miniſtrántowi ſwe=
21:
mu przyśięgał/ będąc nierowno wyſzſzym ná deń?
22:
EVANG. Wierę ia niewiem. PAP. Wiem ia:
23:
Iáko oni ná Biſkupſtwá wchodzą/ ták też ná nich
24:
ſye ſpráwuią: Weyźrzy ná ich Podpiſy/ naydźieſz
25:
tám nietylko do Krolá/ ále y do Niewiaſt táki Pod=
26:
pis ich: Deuota Creatura veſtrȩ Maieſtatis.EVAN.
27:
Záprawdę nieprzyſtoyny Arcybiſkupowi Podpis.
KPap.


strona: Kv

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
PA. Nieprzyſtoyny/ á zwłaſzczá temu ktorego zową
Primas.

2:
Primas Regni: & hoc nomen, eſt nomen ampliſsimae
3:
dignitatis, longé Regio nomine maius: nam qui Primas
4:
in Regno eſt, Primas ante omnes eſt: poſt quem alij o=
5:
mnes nullo excepto, ſunt ſecundi, propter quam cauſam
6:
hic Primas Iure optimo, & Pater, & Dominus, à Rege
7:
Polono appellatur. EVANG. Dźiwnie tą Kśiężą
8:
ſzermuieſz. PAP. Nic niemowię nád Státut/ á
9:
nád zwyczay. Ale pátrzayże/ iáko ten ſtan Ducho=
10:
wny náruſzony w Polſzce/ y zháńbiony ieſt ná Sey=
11:
miech: Seniorá ma w Polſzce przećiwnego ſobie/
12:
Iurisdictią ſwą záwieśił: z Máieſtatu ſwego pod
Stan Duchowny vpádły.

13:
nogi ſtanu Swieckiego vpadł/ przez nierządną przy=
14:
śięgę ſwą: Práwo ſwe vtráćił/ nádánia mu pobra=
15:
no/ Kápłany iego wygnano/ Iurisdictią wſzytką
16:
wzgárdzono/ żadney mu rzeczy cáłey niezoſtáwio=
17:
no: Nákoniec/ z imieniá Kápłáńſkiego onego odár=
18:
to: Iuż nie Arcybiſkupá Arcybiſkupem/ áni Biſku=
19:
pá Biſkupem/ ále Antykryſtem y Báłwochwálcą go
20:
zową: Owa onego ſtanu Duchownego/ ktory w
21:
Przyśiędze Krolewſkiey wyráżony iáſnemi ſłowy
22:
ieſt/ w Polſzce niemáſz. EVAN. Myślę ſobie ćie=
23:
bie pilno ſłucháiąc/ iáko my o Rzeczypoſpolitey mo=
24:
wimy álbo iáko o niey rádźimy/ ktorey żadney nie=
Rzeczpoſpolita vpádła.

25:
mamy. Oto ſtan Duchowny ginie/ álbo iuż zgi=
26:
nął: tylko ſtan ieden Swiecki zoſtánie/ kthory y
27:
Swieckim ſtanem zwány być niemoże/ gdyż niema
przećiwko


strona: K2

Polſkiey Korony
1:
przećiwko ſobie ſtanu Duchownego/ przećiwko kto=
2:
remu ſtanem Swieckim wezwány ieſt/ bo Ducho=
3:
wny á Swiecki ſtan correlatiua ſunt, & in relatiuis
4:
ſublato vno relatiuo, tolitur & alterum correlatiuu eius.
5:
PA. Bárzo to dobrze mowiſz/ wſzákem ći to y pier=
6:
wey powiedźiał/ że bes ſtanu Duchownego/ ſtan
7:
Swiecki/ oſtać ſye ná plácu żadną miárą w Polſzce
Bes ſtanu Duchownegͦ Swiecki ſtan ſtać niemoże.

8:
niemoże: w iedney przyśiędze Krolewſkiey obádwá
9:
ty ſtany zámknione ſą/ ná iedney ſkorze Prywileiow
10:
Koronnych poſpołu z ſobą śiedzą/ iedną wolnośćią
11:
ſye weſelą/ iednego ſtrożá tey wolnośći máią/ po=
12:
ſpołu ſą pod obroną Krolewſką/ poſpołu vpádną
13:
ieſliże iednego z nich Krol zániedba. EVAN. Te=
14:
razći dopiro wiem/ co Kśiądz w Polſzce v nas ieſt:
15:
záprawdę miałem go przed tym zá fráſzkę/ ále widzę
16:
że zdrowie y żywot Korony Polſkiey Kśiądz ieſth:
17:
iákoż by go tedy Krol vpádłego dźwignąć przez tę
18:
Exekucyą miał/ powiedz nam? PAP. Latwie ie=
19:
ſliże chce. EVAN A iáko? PAP. Weźmie przed
20:
ſye Krol naprzod Státutá Koronne/ iáko ieſt Stá=
21:
tut Káźimierzow/ ktory ſye ták poczyna: Si quis tur=
Stan Duchowny iáko nápráwić.

22:
pia verba &c. skąd Krol to obaczy/ ieſli Práwo Pol=
23:
ſkie broni przed Arcybiſkupem plugáwie mowić/ á
24:
coż Arcybiſkupá háńbić/ á iego báłwochwálcą ná=
25:
zwáć/ álbo cześć iemu bráć/ y zá to go niemieć zá co
26:
go Rzeczpoſpolita Polſka ma/ czym ſye obraża per=
27:
ſoná Krolewſka: gdyż honor Regis non in Coronato
K ijRege,


strona: K2v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
Rege, ſed in Coronante Archiepiſcopo conſiſtit. Nam
2:
teſte Ariſt. i. Ethicoꝶ: Honor, non in honorato ſed in
3:
honorante conſiſtit: actio enim agentis, eſt affectio paſsi:
4:
vt idem dicit iij lib. Phyſic. Czyſta to będźie Krolew=
5:
ſka chwałá/ ieſli go Antykryſt koronował/ á ieſliże
6:
báłwochwálcá Polakom Krolá dał: pewnieć we=
7:
dle tego qualis pater, talis filius będźie/ & qualis Coro=
8:
nator, talis & Coronatus: to ieſth/ ieſli Arcybiſkup
9:
Antykryſt/ Krol też koronowány od niego ieſt An=
10:
tykryſt: ieſli on báłwochwálcá/ tedy y ten ktory od
11:
niego idźie Krol/ báłwochwálcá ieſt. Ergo Krol
12:
nie ieſt Krolem/ gdyż báłwochwálcá w Kroleſtwie
13:
Páná Kryſtuſowym/ żaden być niemoże Krolem.
14:
A ták mali co dobrego tá Exekucya nam przynieść/
15:
tedy/ hoc turpiloquium contra DOMinum Archiepi=
16:
ſcopum Statuto, inprimis eſt còércendum. Bo to tur=
17:
piloquium háńbi Krolá y Máieſtat iego lży.
18:
EVANG. Bárzo ſye nam ty ięzyki dźiś w Polſzce
19:
rozbiegáły/ á też dźiś nie vſłyſzyſz nic innego prze=
20:
ćiwko Przełożonym/ iedno złodźieie á zdrayce.
21:
PAP. Tegoć nas náuczyłá tá Ewánielia nowa/
Ewánielia nowá czegͦ vczy

22:
ktora nic nieuczy/ iedno łáiáć á háńbić ſtany Prze=
23:
łożone. Aleć wiele drog ma Krol przećiwko ſwey
24:
woli tey/ ábowiem nád te Státutá ktorem przypo=
25:
mniał/ ma też Prywileie Koronne/ ktoremi ieſt ob=
26:
wárowány Máieſtat Arcybiſkupi/ y władza iego/ á
27:
zwłaſzczá Prywiley prádźiádá ſwego/ ktory ſye ták
poczyna:


strona: K3

Polſkiey Korony.
1:
poczyna: In nomine Domimi Amen, Wladiſlaus DEI
2:
gratia REX POLoniȩ, &c. Ad perpetuam rei memo=
Prywilej głowny Duchownego ſtanu.

3:
riam, et ſi ſubditorum noſtrorum Secularium comodis,
4:
benignitate Regia libenter intendimus: &c. Multo ma=
5:
gis tamen Regis pacifici Dominatoris vniuerſorum ex=
6:
emplo, per quem REges regnant, & Principes domi=
7:
nantur: Eccleſiam ſuam Sanctam & perſonas Spiritua=
8:
les & Seculares ſibi ſubiectas, in Iuribus & libertatibus
9:
ac Statutis, à ſanctis patribus ȩditis, conſeruare, & tueri
10:
conuenit, & ipſas ab omni impreſsione incurſus praeſer=
11:
uare. Noſcat hoc igitur tam praeſens aetas, quám poſte=
12:
ritas futurorum. &c. Actum Cracouiȩ ſabbato pro=
13:
ximo ante feſtum Purificationis Mariȩ virginis: Anno
14:
1432. A tenże Prywiley záſye potym był potwier=
15:
dzony przez Káźimierzá Krolá/ in Conuentione ge=
16:
nerali Petricouiȩ vigeſima ſexta menſis Aprilis: Anno
17:
1458. Dźiwuię ſye nietylko zakonowi/ ále wiel=
18:
kiey mądrośći/ y w zaiemney miłośći onycb świę=
19:
tych proſtakow przodkow náſzych/ ktorzy iáko oká
20:
we łbie ſwym/ ták ſtrzegli Kápłaná w Koronie Pol=
21:
ſkiey. Abyś ty ſpytał Włádyſłáwá Krolá/ czemu on
22:
więcey ſtrzegł Duchownego ſtanu/ á niżli Swiec=
23:
kiego w Kroleſtwie ſwym: pewnieć by odpowie=
24:
dźiał/ przeto iże ſtan Swiecki wſzytek wiśi z ſtanu
25:
Duchownego: áni ia Krolem/ áni Polſká Krole=
26:
ſtwem bez Kápłaná być może. Ták by on odpo=
27:
wiedźiał. Y dźiśieyſzy Krol náſz/ ták też mowić
K iijmuśi


strona: K3v

Rozmowá IIII. około Exekucyey
1:
muśi ieſli krolowáć w Polſzce/ y całym Krolem w
2:
Kroleſtwie ſwym być chce/ y wedle tego pradźiadá
3:
ſwego Prywileiá záchowáć ſtan Duchowny on mu=
4:
śi: á gdy to vczyni/ doſyć ſye od Krolá Polſkiego
5:
ſtanu Duchownemu ſtánie. EVAN. Czyſtychem
6:
ſye tu teraz rzeczy náſłuchał/ iuż teraz baczę co nam
7:
należy ná Kápłanie/ á ktorą drogą może od Krolá
8:
ten ſtan być nápráwiony. Ale gdyżeś mi iuż wedle
9:
myśli moiey Exekucyą odpráwił Kápłáńſką/ podź=
10:
waſz do ſámego Krolá: áleć tu ſęk/ rad vyźrzę
11:
iáko tu twoiá śiekierá w ten
12:
ſęk tráfi.
13:
Dyálog Piąty.
14:
❦ Co zá Krol w Polſzce/ álbo co zá
15:
vrząd Krolá Polſkiego ieſt.
16:
PAPIEZNIK. GOSPODARZ.
17:
EVANGELIK.
18:
P
APIEZ. Sękow ktorymi groźiſz/ niebę=
19:
dźiewá mieć w mowie náſzey żadnego: w ká=
20:
cerſkich mowách ſękow pełno ieſt/ bo w nich praw=
21:
dy niemáſz żadney/ nápełnione ſą błędow/ y wſze=
22:
lákich fáłſzow/ o czym ci powiem/ áleć mi ſye to ni=
23:
kczemne y ták długie Goſpodárſkie niepodoba mil=
czenie


strona: K4

Polſkiey Korony.
1:
czenie/ omieniałći práwie iáko iny pień śiedźi/ y nie=
2:
wiem milczenim ſwym twąli moięli ſtronę chwali.
3:
GOSPOD. Bárzom was rad ſłuchał/ y wmieto=
4:
wáćiem ſye wam w rzeczy niechćiał/ gdyż ſye zga=
5:
dzatá wewſzem/ á wmiátáć ſye w mowę zgodliwą
6:
á ſwą przećiwną wtáczáć/ nic inego ieſt/ iedno w
7:
táńcu komu nogę podmiátáć/ áby ſye potknął be=
8:
śpiecznie táńcuiąc. A kto przećiwko temu mowić
9:
co może/ álbo kto tego niewidźi/ iż Kroleſtwo Pol=
10:
ſkie wſzytko z Ołtarzá/ iáko z ſkrynice iákiey wypły=
11:
nęło: á iż Religio mátká Korony Polſkiey ieſt/ ták iż
12:
dáleko inákſza po przyięćiu wiáry teraz Polſka ieſt/
13:
á niżli przed tym byłá w pogáńſtwie żywiąc. Przy=
14:
ſzliſmy byli z Lechem/ á z Czechem z Kárwath do
Skąd Polſká.

15:
tych kráiow połnocnych: rozmnożył nas tu około
16:
Wiſły Lech w puſtych kráinách/ lud ták hruby/ że
17:
Hiſtorykowie łáćinſcy ták piſzą/ iż przodkowie ná=
18:
ſzy byli ták okrutni ludźie/ że oni pokoiá nieználi/ y
19:
zá złą rzecz pokoy być ſobie poczytáli: przeco też iá=
20:
ko Tátárzy drapieſtwem żyli/ wſzytkę okolicę ſwą
21:
woyną trápili/ Niemce przeſzli/ Włochy zwoio=
22:
wáli/ Rzym zborzyli: nakoniec w Affryce woiuiąc
23:
Swiát vśiedli. O czym Blondus y inſzy piſáli.
24:
Ci drudzy Polacy/ ktorzy domá zoſtáli byli/ ktore ná
25:
on czás Wándálity zwano/ od Wiſły ktorą łáćiná
26:
zowie VANDalus. iákiey nátury ludźie álbo iákich
Wiſłá.

27:
obyczáiow byli/ wolę że o tym czytayćie wielkiego
Hiſtoryká


strona: K4v

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
Hiſtoryká Polſkiego/ Ianá Długoſzá/ á niżli to ode=
2:
mnie ſłycháć maćie/ ále to was oſtrzegam/ ábyśćie
Długoſz Hiſtorik.

3:
Długoſzá czytáiąc zá dobre przyięli co tám v niego
4:
naydźiećie. EVANG. Co to tákowego ieſt/ bom
5:
ia Długoſzá niewidźiał/ y żáłowałem tego záwſze
6:
bárzo/ iż ten Polſki ták zacny Hiſtoryk/ na Swiát
7:
ludźiom wydány nie ieſth/ á iż ſye on po kąćiech v
8:
Pánow tylko walca. GOSP. Niemaſz czego ża=
9:
łowáć/ nálazłbyś tám zmázy wielkie narodu Pol=
10:
ſkiego/ á zwłaſzczá domow niektorych zacnych Pol=
11:
ſkich: czemu ludźie folguiąc Długoſzowi/ ná świát
12:
do tychmiaſt niedáli. EVAN. Wżdyć mi go kiedy
13:
da Bog widźieć/ ále ná ten czás powiedz mi co zá
14:
náturę on Polſką być powiáda? GOSP. Powiem
15:
ále ſye nań niegnieway. EVANGEL. Y coż ſye
16:
mam gniewáć ná trupá zdechłego/ nád ktorym ſye
17:
pomśćić niemgę/ by mi też był naywinnieſzy.
18:
Náturá POlſka.
GOSPOD. Chwaląc nas powieda że náturá ná=
19:
ſzá Polſka ieſt drapieżna á złodźieyſka y krwie prá=
20:
gnąca. EVANG. Boday zábit nas ták chwalił.
21:
GOSPOD. Niełay mu/ niemogł nas lepiey chwa=
22:
lić/ bo kto tákowym nie ieſt/ ná woynę ſye niegodźi.
Waleczna náturá iákowa ieſt.

23:
EVANG. Owo kto złodźieiem á morderzem nie
24:
ieſt/ w iázdę nie ieźdź. GOSPOD. Prawdá ieſt.
25:
EVANG. Tedy tho męſtwem ty zowieſz kráść/
26:
zbijáć/ á krwie prágnąć? GOSPO. Zle to ſądźiſz/
27:
podobnoś ſye dawno ſpowiedał? EV. Niepomnię
iuż kie=


strona: L

Polſkiey Korony.
1:
iuż kiedy/ ále co to ku temu. GOSPOD. Ná ſpo=
2:
wiedźi Kápłani vczą/ że locus, tempus, perſona, faci=
3:
unt peccatum. Sąśiádá zábić á Tátárzyná iedná=
4:
kowa śmierć/ áie nie iednákowa rzecz ieſt: zábijeſzli
5:
ſąśiádá/ winę pokupiſz: zábijeſzli Tátárzyná/ chwa=
6:
łę mieć będźieſz: á czemu? bo owo brát/ á owo nie=
7:
przyiaćiel Koronny. Gdy też kto ſwemu krádnie/
8:
ſzybienicą to płáći: kto nieprzyiaćielowi Koronne=
9:
mu/ ten chwalon bywá: ſwemu kto krádnie złodźiey
10:
ieſt: kto nieprzyiaćielowi/ dobrym kozakiem zwan
11:
bywa. Widźiſz tedy w rzeczy rowney propter cir=
12:
cumſtantias rei, iáka rozność ieſt: o czym czytay Xe=
13:
nophontá/ in primo libro de inſtitutione Cyri REgis
14:
Perſarum: tám on mądry Hiſtoryk vkázuie to że ża=
15:
dna ina náturá iedno złodźieyſka á mordowna go=
16:
dná ku boiowániu nie ieſt. EVANG. Iednák ty
17:
tego w kárczmie przed náſzymi Láchy niemoẃ.
18:
GOSPOD. Iśćie niebędę/ wźiąłbym pewnie peł=
19:
ną w łeb: ále iednák s tąd znáć możemy/ iáko hrubi
20:
oni ſtárzy Polacy byli przed przyięćim Wiáry/ ále
Wiárá POLſkę wyćwiczyłá.

21:
ſkoro ſye pokrzćili/ wielka odmiáná w narodźie ná=
22:
ſzym ſye ſtáłá: naprzod złodźieyſtwo ieſt ták ſrogo
23:
od nas ſkarano/ że prze wierdunk złodźiey v nas wi=
24:
śi: morderſtwá też non exilio, iáko v Rzymiánow
25:
było/ ále fundo turris, do roku y do ſześći niedźiel ieſt
26:
ſkarano/ s kąd by żaden morderz niewyſzedł/ by w
27:
Polſzce Práwo Práwem było. O cnotách też na=
Lrodu


strona: Lv

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
rodu náſzego/ ktore wiárá Krześćijáńſka w Polſzce
2:
vrodźiłá/ wieleby powiedáć: áleć to iednák ná krot=
3:
ce powiedam/ nienaydźieſz ná świećie ludu żadne=
4:
go/ v ktorego by to ſłowo Cnotá ważnieyſze było/
5:
nád Polaká: ſkoro ty iedno Polakowi czćią zágro=
6:
źiſz/ iuż go wiedź kędy chceſz/ roſkaż mu co chceſz/
7:
przypuść go ná co chceſz: álbowiem to co v innych
8:
ludźi ſzkodá/ łáncuch/ kłodá/ śmierć/ to v nas Po=
9:
lakow cześć wſzytko waży/ y dáleko więcey nád to
10:
wſzytko/ á tho w nas wiárá ſpráwuie/ ktorąchmy
11:
wźięli od naywyſzſzego Kápłaná z Rzymu/ ktory
12:
Kápłan y wiárę prawdźiwą nam dał/ y ſtrożá tey
13:
wiáry Krolá w Polſzce nam poświęćił: y toć po=
14:
wiádam/ poki tey wiáry pilnie Krol ſtrzedz będźie/
15:
thá cnotá Polſka w náſzym narodźie trwáć muśi:
16:
ſtráćili Krol wiárę tę ktorą raz Polſká wźięłá/ ſtrá=
Krol w Polſzce Wiárą ſtoj.

17:
ći też y cnotę thę wyſoką przećiwko ſobie Polſkiego
18:
narodu/ y ſam Krol ná koniec zginie: iákoſtá teraz
19:
między ſobą gadáłá/ ku czemu áby nieprzyſzło/ w
20:
Pánie Bodze á w tey Exekucyey nadźieiá ieſt/ co ſye
21:
pokaże z powinowátośći Krolewſkiey/ o ktorey iuż
22:
mowić maćie: áleć ia niedopuſzczę wam ſłowá rzec
23:
áż mi iednę rzecz zwolićie. EVAN. Co to zacz ieſt?
24:
GOSPOD. Abyśćie tu dźiś v mnie zoſtáli/ y wy=
25:
prządz kazáli/ mam prze was wino dobre/ y gęś tłu=
26:
ſtą/ á też ná dźień Swiętego Marćiná lepſza gęś/
27:
niżli źwierzyná. EWAN. Zoſtániewa/ iż ći też y zá
tego


strona: L2

Polſkiey Korony.
1:
tego drugiego odpowiem: wyprzęgay. PAP. Gdyż
2:
ták hoynie obiecuieſz o mnie/ mnie niepytáiąc/ á go=
3:
ſpodarz też potemu ieſt/ niechcę ćię záwieść/ zoſta=
4:
wąm z tobą/ y thu podobno dźiś nam przyydźie w
5:
Zurowicách położyć głowę. GOSP. A iákoż inák?
6:
ſłuchay Katoná/ De mane carpe viator iter. Ná ten
7:
czás poki ſye tá gęś náſzá dopieka/ ſłuchaymy Páná
8:
Papieżniká co nam o Krolu powie/ á iáko on w po=
9:
wieśći ſwey ſękow żadnych ſye nieboi/ bo to powie=
10:
dźieć obiecał. PA. Niedźierżąc was długo ná ſło=
11:
wie/ áby ſye nam tá gęś nieprzepiekłá/ powiem krot=
12:
ko: á pocznę od tąd com też w Szkołách ſłuchał od
13:
Aweroeſſá Arábá Philozophá wielkiego w Análi=
O Krolu porządna mowá.

14:
tykoch iego/ Sermo difinitiuus, aptus, natus eſt ſoluere
15:
omnes difficultates, incidentes circa ſubiectum. Mamy
16:
mowić o Krolu/ pierwey powiemy o iákim Krolu
17:
mowiemy/ potym powiemy co zacz ieſth ten Krol
18:
Polſki: ná koniec co zá vrząd tego Krolá Polſkie=
19:
go ieſth. Naprzod tedy mowimy o Krolu Krze=
20:
śćijáńſkim/ nie o Pogáńſkim/ á ktemu mowimy o
21:
Krolu Polſkim/ nie o Rzymſkim/ áni o Czeſkim/
22:
áni o iákim inym. EVAN. Powiedz mi przyczynę
23:
tego ſwego roźdźiału? PA. Wiedzćie że tá roznicá
24:
między Krolem Pogańſkim/ á Krześćijáńſkim ieſt:
Między Krolmi roznicá,

25:
v pogan Krolowie ſumma ſummaru wſzytkiego ſą/ v
26:
ktorych poddáni ſą iáko ſzkápy/ álbo iáko wołowie/
27:
ieżdżą ná nich/ orzą imi iáko chcą/ owo v pogánow
L ijfinis


strona: L2v

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
finis rerum REX in Regno, id iuſtum quod Regi vtile.
2:
ále v Krześćijan ſumma ſummarum Reſpub. eſt, Rex
3:
ſeruus Reipub. id iuſtum in Regno/ quod Reipub. vtile.
4:
Owo finis in Regno CHRIſtiano, pożytek poſpolity
5:
ieſt. Otoż maćie roznicę Krześćijáńſkiego Krole=
6:
ſtwá od Kroleſtwá pogáńſkiego. EVAN. Zwa=
7:
ląm ná to/ bo y Pan Kryſtus ták mowi/ Qui maior
8:
eſt inter vos, fiat ſicut minor. á to nie tylko o Kápła=
9:
niech/ ále y o Kroloch Krześćijáńſkich ieſt rzeczono
10:
KROL POLſki iáki ieſt.
Rzekłeś też/ że mi maſz powiedźieć/ o Krolu Pol=
11:
ſkim/ á nie o Krolu Czeſkim álbo Rzymſkim: álbo
12:
rozni támći Krolowie od Krolá Polſkiego ſą?
13:
PAP. Wiedz to że áni w Czeſkim Práwie/ áni w
14:
Rzymſkim thego nienaydźieſz/ áby Krol zápowie=
15:
dźiał ſłucháć ſam śiebie/ gdy by co komu przećiwko
16:
Práwu roſkazał. Nienaydźieſz też tego áby Krol
17:
vſtáwiáć czego niemogł/ bes zwolenia Rad y Ry=
18:
cerſtwá ſwego. Ná koniec nigdźie nienaydźieſz/ áby
19:
Krol ná gárdle álbo ná ſtátku żadnego poddánego
20:
ſwego káráć niemogł/ niſi prius fuerit in Baronu Iu=
21:
dicio Iure conuictus: A iż tych rzeczy nigdźie indźie
22:
iedno w Polſzce niemáſz/ łatwi dowod: Weźmi Cze=
23:
chy Bráćią ſwą ná przykład: pytay Czechow/ czemu
24:
ie Ferdynánd śćinał: powiedząć iż przeto/ żechmy
25:
niechćieli z Ferdynándem ná Kurfirſtá ćiągnąć/
26:
przećiwko Prywileiom ſwym. Pytay też Czechow
27:
iáko ſą od Ferdynándá Krolá ſwego ná gárdło ſą=
dzeni/


strona: L3

Polſkiey Korony.
1:
dzeni/ powiedząć że ná Sądźie nie śiedźiáły Rády
2:
Koronne: ále śiedźiał tylko ſam Ferdynánd z Mau=
3:
rycem Kśiążęćiem Sáſkim/ á z iednym Synem
4:
ſwym. Pytay też ich ieſli dánie álbo pobory one
5:
wielkie y vſtáwiczne/ zá zwolenim Korony Czeſkiey
6:
ſye dźieią w Czechach/ czyli tylko zá roſkazánim/ á
7:
zá zniewoleniem Krolewſkim: odpowiedząć Cze=
8:
chowie/ że ná Czeſkich wálnych Seymiech/ táka pro=
9:
poſitia Ferdynándowa bywa: Páni mili/ Ie=
10:
ho Kralewſka miłoſt/ pirwey proſi/ á po=
11:
tym to ták mieć chce. Podobno tá tákowa
12:
ſpráwá Czeſka/ zgadza ſye z Práwy y z obyczáymi
13:
Czeſkimi: ktore obyczáie y Práwá/ od náſzych Praw
14:
y obyczáiow Polſkich ſą bárzo rozne: bo Práwo ná=
15:
ſze Polſkie/ ná rownośći wſzytko záwiſło: nic inne=
Práwo POlſkie roſkázuie wſzythkim.

16:
go przed ſobą niema Rzeczpoſpolita náſzá Polſka/
17:
iedno to/ áby wſzyſcy/ vbogi/ bogáty/ Krol/ poddá=
18:
ny/ pod Práwem iednoſtáynie żywiąc/ Práwem ſo=
19:
bie wſzyſtcy między ſobą rowni byli. A ták niegá=
20:
niąc Czechow/ áni Práwá Czeſkiego/ áni poſtępkow
21:
Kroleſtwá onegͦ/ zoſtańmy przy Práwie ſwym Pol=
22:
ſkim/ dźiękuiąc zá to Pánu Bogu/ iżechmy ſye w tá=
23:
kiey Rzeczypoſpolitey porodźili/ w ktorey Práwo ro
24:
ſkázuie ták Krolowi iáko poddánemu Krolewſkie=
25:
mu. Przeto nieboymy ſye tego nigdy/ áby nas ten
26:
Orzeł náſz Polſki/ pálcy oſtrymi ſwymi kiedy po=
L iijdrápał:


strona: L3v

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
drápał: ták iáko indźie Lwowie y Orłowie podrá=
2:
páli poddáne ſwe. EVANG. W petlicách v nas
3:
Orzeł POlſki śiedźi/ áby nam niebuiał po Polſzce
4:
iákoby chćiał: ktore petlice one ſą w Polſzce duſze/
KRol Práwem obowiązány.

5:
Krolu niekaż mi nic przećiwko Práwu/ niewinie=
6:
nemći więcey nic iedno Podymne/ woynę/ á Tytuł
7:
ná Pozwie: y niekarzy mię áni ſądź o cześć/ áni o
8:
gárdło moie/ iedno z Rádámi Koronnemi Vrzę=
9:
dnie: nie vſtáwiay ná mię nowego nic/ áni poboru/
10:
áni Státutu/ bez zwolenia mego: cożkolwiek prze=
11:
ćiwko temu motu proprio vczyniſz id irritum eſt &
12:
inane. O święta Polſko náſzá/ o wielebna wolno=
13:
śći gardł y ſtátkow náſzych. GOSPO. Záprawdę
14:
ieſt co wielbić/ y w czym ſye kocháć/ y zá co Pánu
15:
Bogu dźiękowáć. Gdym był w Niemcoch á po=
16:
tym we Włoſzech/ przypátrzywałem ſye niewoli lu=
17:
dźi onych/ nie rádźi ſye tám zwierzchni Pan poddá=
18:
nego ſwego/ mali mu poddány co dáć/ álbo gdźie
19:
iecháć/ álbo co ma czynić/ niepozywa ćię też tám á=
20:
byś ſtánął/ y odpowiedźiał przed Pánem/ ále nie=
21:
zwieſz kiedy ćię wezmą/ y pierwey twoię głowę vy=
22:
źrzę ná plácu/ pro criminali, á niżlim wiedźiáł ieſliś
23:
thy był kiedy ná świećie. EVANG. Boday tedy
24:
Krolá náſzego głowá nieboláłá/ á boday nam dłu=
25:
go pánował/ ktory ták dobrotliwym Krolem ieſt/
Dobroć KRolá Polſkiegͦ

26:
że ſye nam łáſką á dobroćią ſwą wielką przykrzy/ y
27:
nas roſpuſtnymi czyni. GOSPOD. By wſzyſcy
Krolowie


strona: L4

Polſkiey Korony.
1:
Krolowie ſtánęli/ ktorzy ſą dźiś ná świećie/ nienay=
2:
dźieſz między nimi Krolá żadnego/ ktoryby facilitate
3:
& clementia z Krolem náſzym przećiwko poddánym
4:
ſwym rownány być mogł. Widźiałeś ná weſelu
5:
Krolewſkim Arcykſyążę Ferdynándá/ niemowił z
6:
nim żaden z iego Dworzan/ iedno poklęknąwſzy/ y
7:
przyſtęp trudny do niego/ weyźrzenie ſurowe/ od=
8:
práwá ſmutna/ odpowiedź hárda/ á coż byś ty rzekł
9:
gdybyś widźiał Oycá iego/ w ktorego rádźie Páno=
10:
wie naywyſzſzy nieśiedzą/ ále ziąwſzy bierety ſwe
11:
ſtoią/ iáko przed iákiem Bogiem. Ten wielki Má=
12:
ieſtat/ ácz podobno dobry y przyſtoyny ieſt wyſokie=
13:
mu Stolcowi Ceſárſkiemu/ y zacnemu Rákuſkie=
14:
mu narodowi: á wſzákoż nie ieſt rzecz ſłuſzna nam
15:
Polakom/ przykłády obcych Pánow chwalić/ czym
16:
by ſye ſkłonność KRolow náſzych przećiwko nam
17:
nieznośną hárdość podnieść mogłá. Dobrzeć to
18:
że my z ſwym Krolem mowimy wolnie iáko z czło=
19:
wiekiem/ że Rádam Koronnym wolno KRolá v
20:
nas gánić/ wolno też ták iemu mowić/ Nie będźieć
21:
to Krolu/ w tym ćię ſłucháć niebędźiemy/ muśić to
22:
być inak: otworem nam ſtoi pokoy Krolewſki/ prá=
23:
wuiemy ſye przed Krolem ſwym wolnie/ płáczemy
24:
przed nim wolnie/ ſwárzymy ſye theż czáſem przed
25:
nim wolnie/ pro criminali pozywáią/ ſądzą nas: de=
26:
fenſam Iuris dáią/ ſądzą mię nie obce Kśiążętá iákie
27:
z Krolem/ ále bráćia moi ſtárſzy/ Rády Koronne
przyśięgłe


strona: L4v

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
przyśięgłe. Ták podoba mi ſye tá roznicá twoiá
2:
Papiſto miły/ iż Krolá Polſkiego oddźielaſz ták od
3:
pogáńſkich/ iáko też y od Krześćijáńſkich Krolow
4:
innych/ Práwy y poſtępki náſzemi Polſkiemi: álem
5:
ia podobno zgrzeſzył/ żem ći mowę przerwał?
6:
PAP. Nie zgrzeſzyłeś nic/ y owſzem odpuſt záſłu=
7:
żyłeś/ prawdźiwie wyſławiáiąc chwálebnego Kro=
8:
lá náſzego/ dobrego Człowieká/ y Szláchetnego Pá=
9:
ná/ y dodałeś mi dowćipu/ ábym ći vmiał powie=
10:
dźieć ono/ co było wtore w obietnicy moiey/ to ieſt
11:
co Krol Polſki ieſt. GOSPOD. Tego pilnie ſłu=
12:
cháć będę. PAP. Krol Polſki/ mem zdániem/ nic
13:
inego nie ieſt/ iedno ſtroż Prywileiow Koronnych/
Krol POlſki co ieſt.

14:
ięzyk Praw poſpolitych/ od Páná Bogá przeto ręką
15:
Kápłáńſką POlſzce dány/ áby ludźie w Polſzce w
16:
mierze á w pokoiu/ ſłużąc Pánu BOgu ſpokoynie
17:
między ſobą żyli. GOSPOD. Piękny á przyſtoyny
18:
Krolowi Kreśćijáńſkiemu wykład/ y ma w ſobie tá
19:
diffinitio diffinitiua wſzytko to/ czym ſye może oddáć
20:
ná wſzelákie ſęki kácerſkie/ bo tákowego Krolá nie=
21:
máią pogáni/ ktorzy iáko Bogá pewnego/ ták też
22:
Prywileiá niemáią v śiebie żadnego: niemáią theż
23:
tákiego Krolá inſze Kreśćijáńſkie Páńſtwá/ w kto=
24:
rych Krol nie ięzykiem Práwá poſpolitego/ ále Pá=
25:
nem ieſt wedle onego/ Quicquid Principi placuit, le=
26:
gis habet vigorem. A táć ieſt oná pierwſza Regułá
27:
Práwá Ceſárſkiego/ dla kthorey ſámey brzydzą ſye
Polacy


strona: M

Polſkiey Korony.
1:
Polacy Práwem Ceſárſkim/ że między tyśiącem/ le=
2:
dwie ſye ieden Polak/ y to nędznik iáki obierze/ kto=
3:
ryby ſye Ius Ciuile vczył. Ták z przyrodzenia nátu=
4:
rá Polſka niczego niewolnego przypuśćić do śiebie
5:
y przyiąć niemoże. Ale g rzeczy mowiąc/ tákowe=
6:
go też Krolá/ iákiegom teraz Polſkiego być ſłyſzał/
7:
kácerzowie niemáią/ ktorzy ſą bes Kápłaná/ bes kto=
8:
rego Krol/ Krolem prawdźiwym żadną miárą być
9:
niemoże/ iákośćie o tym pierwey między ſobą do=
10:
ſtátecznie mowili. Ale gdyżeś nam iuż KRolá
11:
Polſkiego wyłożył/ powiedz nam ono trzećie coś o=
12:
biecał/ co zá koniec vrzędu Krolá Polſkiego ieſt/ co
Koniec Vrzędu KRolá Polſkiegͦ

13:
od niego/ álbo od vrzędu iego Krolewſkiego Polſká
14:
oczekáwáć ma: owa co zá powinność Krolewſka
15:
w Polſzce ieſt? PAP. Pomnię iż Plato/ y Aryſto=
16:
teles/ y Xenophon Socratykus/ in libris de Repub.
17:
ktore piſáli/ powiedáią iż ten vrząd Krolewſki ieſt/
18:
doźieráć tego/ áby kożdy w Rzeczypoſpolitey vrzę=
19:
du ſwego był pilen/ á to czynił/ co mu czynić álbo
20:
ſpráwowáć przyſtoi. A przeto też Regiam autori
21:
tatem oni Àηχιτεκτονιθθμ názwáli/ quòd omnes artes cae=
22:
terȩ, omnis doctrina at ſcientia/ omnes artifices omni=
23:
um artium ſubſeruiant, & ſubalternentur arti & Maie=
24:
ſtati Regiȩ. Tákże Krol/ ieſt Miſtrzem nád Mi=
25:
ſtrzmi/ y Cechmiſtrzem náde wſzemi Cechmiſtrzmi
26:
w Kroleſtwie ſwym: iego Krolewſkiey zwierzchno=
27:
śći poddáne ſą/ y iemu ſłużą wſzytkie náuki/ y máłe
My wiel=


strona: Mv

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
y wielkie Rzemieſłá w Kroleſtwie iego/ ktore áby
2:
porządnie ſwego pilni byli/ Krolewſka zwierzch=
3:
ność tego dogląda. Oto Krolewſki vrząd ſam we=
4:
dle onych Philozophow ieden tylko ieſt. GOSPO.
5:
A coż ći ſye ten wykład tych Philozophow podoba?
6:
PAP. Nie zły ieſt/ ále dáleko od náſzego Krolá/ bo
7:
tákiem Krolem y Hoſpodar może być źiemie Moł=
8:
dáwſkiey/ y Ceſarz Turecki/ y kożdy Pan przełożony
9:
w źiemi ſwey. Nád to ieſzcze tákowy wykład nie
10:
może być Krolowi náſzemu przywłaſzczony/ bo on
11:
nie ieſt/ áni może być doźieraczem w Polſzce/ Ge=
12:
neraliter áby kożdy vrzędowi ſwemu doſyć vczynił:
13:
Niemoże on doźieráć tego/ áby Papież Arcybiſkupá
14:
święćił/ álbo Arcybiſkup Biſkupá/ álbo Biſkup Ká=
15:
płaná: owo krotko mowiąc/ Krol żadney zwierz=
16:
chnośći nád Kápłanem nie ma. A ták też Kápłáńſki
17:
ſtan non ſeruit Regi, ne ſubalternatur illi. O Swiec=
18:
kiem ſtanie nic niemowię/ w ktorym doźiera Krol
19:
kożdego/ áby kożdy vrzędowi ſwemu doſyć czynił:
20:
Ale gdy to Krol vczyni/ nie hnet iuż tym on vrząd
21:
ſwoy Krolewſki wypełni/ coś więtſzego Krol przed
22:
ſobą ma/ ku czemu y ſam śiebie/ y wſzyſthek vrząd
23:
ſwoy Krolewſki ſtoſuie/ o czym oni wielcy Philozo=
24:
phowie niewiedźieli/ bo oni BOgá prawdźiwego
Philozophowie niewiedźieli co KRol ieſt.

25:
nieználi/ per quem REges regnant, & PRincipes iuſta
26:
decernunt. A ták gdyż Deffinitio debet eſſe vniuerſalis,
27:
iſta Regis deffinitio Philoſophica cu ſit particularis,
reijcienda


strona: M2

Polſkiey Korony
1:
reijcienda eſt.GOSPOD. Prawdę mowiſz: bo y
2:
Dawid ták śpiewa/ Notus in Iudaȩ Deus, & in Iſrael
3:
magnum nomen eius: A gdyż wedle twego wywo=
4:
du/ gdźie o Bogu ludźie niewiedzą/ tám y o Kápła=
5:
nie oni niewiedzą/ á gdźie niemáſz Kápłaná/ tám
6:
też ludźie ani Krolá znáią. Plato/ y Aryſtoteles/ y
7:
Xenophon/ będąc extra Iudȩam terram, to ieſt extra
8:
Eccleſiam, niemogli nic doſtátecznie o Krolewſkim
9:
ſtanie áni mowić áni piſáć. Bo Krolá prawdźiwe=
10:
go niemáſz iáko y Kápłaná/ iedno w Krześćijáń=
11:
ſkim Kośćiele. Daymyſz tedy ná ten czás tym Pla=
12:
tonikom pokoy/ podźmyſz my do Auguſtyná/ y do
13:
Chryzoſtomá/ ktorzy w Kośćiele Bożym o ſtanie
14:
Krolewſkiem doſtátecznie ták piſáli: Krol dobry/
Przeco ſą Krolowie w kośćiele.

15:
wſzytkie vrzędy ſwe Krolewſkie/ wſzytkie ſpráwy/
16:
y wſzytkę moc ſwą/ ktemu iednemu ſtoſowáć ma/
17:
iákoby on doſtátecznie wiáry ſwiętey Krześćijáń=
18:
ſkiey bronił/ przećiwko wſzelkiemu odſzczepieńſtwu/
19:
kácerſtwu/ y pogáńſtwu. PAP. Pátrzayże iáko z
20:
tymi wielebnymi Doktory/ zgodźili ſye oni proſta=
21:
cy Oycowie náſzy mili/ ktorzy przed kilká ſet lath/
22:
nápiſáli w Práwách ſwych/ tákową przyśięgę/ by ią
23:
też ſam miał Auguſtyn z Chryzoſtomem ſkłádáć/ s
24:
kąd ſye znáczy że też y przodkowie náſzy baczyli Kro
25:
lewſki vrząd ten iedyny być/ bronić wiáry świętey
26:
przećiwko przećiwnikom iey. A przeto wedle vſtá=
Przyśięgá Krolewſka.

27:
wy ich/ Naprzod Krol POLſki przyśięga BOgu
M ijwſzechmo=


strona: M2v

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
wſzechmogącemu/ iákiego Bogá pogáni niemáią:
2:
bo y Aryſtoteles tego dowodźi/ viij Phiſicoꝶ, Pri=
3:
mum monens, non poteſt mouere mobile primum, ni=
4:
ſi finito tempore: Otoż wedle tego v pogánow De=
5:
us non eſt omnipotens. Przyśięga też Krol ná świę=
6:
tą Ewánielią/ y ná święty Krzyż/ poślubuiąc wiá=
7:
rę Krolewſką ſwą Pánu Bogu/ Ewánieliey świę=
8:
tey/ y Krzyżowi świętemu: obiecuiąc bronić Páń=
9:
ſtwá ſwego/ y mnożyć go wedle przyśięgi ſwey/ to
10:
ieſt wedle Bogá/ wedle Ewánieliey/ y wedle Krzy=
11:
żá świętego/ wewſzem cále chowáiąc Prywileie ſta=
12:
nu Duchownemu naprzod/ potym Swieckiemu.
13:
A zaż tu niewidźiſz iáwnie w tey świętey proſtoćie/
14:
Duchá Swiętego? EVAN. Ieſtći ſye czemu dźi=
15:
wowáć/ że Pan Bog onym hrubym żołnierzom tá=
16:
ki dowćip dawał. PAP. A wżdy twoi Ewánie=
17:
likowie potępiáią ie/ y Dyabłu oddáią: o źli ludźie/
18:
gorſzy nád pogány. SOLon on mądry/ ále iednák
19:
pogánin/ vſtáwiáiąc Práwá w Athenach/ wielką
SOLon vmárłev zákazał łáiáć.

20:
winą zákázował złorzeczyć vmárłemu/ ták w Prá=
21:
wie piſząc/ Niecnotliwy Człowiek ieſt ten/ ktory v/
22:
márłego hańbi/ gdyż on iuż ſam zá ſye odmowić ie=
23:
mu niemoże: tákowy też ieſt ſzalony Człowiek/ kto=
24:
ry odkrywa wyſtępki zmárłych przodkow ſwoich/
25:
ktore by/ też dobrze iákie były/ tedy potomkowi ie zá=
26:
krywáć przyſtoi. To pogánin Solon Práwem ſro=
27:
go obwárował. A my licząc ſye Krześćijánmi háń=
bimy


strona: M3

Polſkiey Korony.
1:
bimy Oyce ſwe/ ludźie obmyte krwią Báránká nie=
2:
winnego. Niedármoć Mſzą żáłobną Kápłan o=
3:
nim zámyka/ Requieſcat in pace, iákoby przykázuiąc
4:
rzekł/ niechay ten vmárły odpoczywa w pokoiu/ to
5:
ieſth/ niech żaden niegwałći pámiąthki iego złorze=
6:
czeńſtwem żadnym: Ná co odpowiadáią Kápłano=
7:
wi ludźie: AMEN: to ieſt/ ták będźie/ álbo ták v=
8:
czynimy. EVAN. Iuż ći ſye nam y ſámym bárzo
9:
ſprzykrzyły bluźnierſtwá tych káznodźiey náſzych/ y
10:
podobno damy ſobie rychło pokoy. GOSP. Nie=
11:
tylkoć wáſzy háńbią vmárłe ludźi/ ále y przećiwko
Kácerze wołaią ná woynę.

12:
żywym ná woynę bárzo wołáią. Gdym teraz nie=
13:
dáwno był w Krákowie ná pogrzebie zacnego mę=
14:
żá Páná Micháłá Podphilipſkiego Szwagrá ſwe=
15:
go/ kazał nieiáki Grzegorz Apoſtátá w ogrodźie Pá=
16:
ná Ianá Bonárá Rządźce wielkiego/ y ná kazániu
17:
ták mowił: Nielza bráćia/ iedno ſye nam tą krwią
18:
Papieſką nieſzláchetną wżdy kiedy w Polſzce pokro
19:
pić. Mowiłem o tym z niektorymi Przełożonymi
20:
Miáſtá onego/ czemu by oni tey ſwey woley wpier
21:
wſzym Mieyśćie Koronnym ludźiom wſzetecznym
22:
dopuſzczáli: Odpowiedźieli mi ná to/ iż Krolem ſye
23:
to dźieie. PAP. Prawdęć mowili/ ábowiem prze=
24:
ćiwko tey ſwey woley/ dał Pan Bog ręką Kápłáń=
25:
ſką w ręce Krolowi miecz/ á Rzeczpoſpolita dáłá
26:
mu moc/ áby Krol Polſki chćiał/ vmiał/ y mogł
27:
bronić od bluźnierſtwá KOrony POLſkiey ſwey/
M iijy kte=


strona: M3v

Rozmowá V. około Exekucyey
1:
y ktemu wſzyſtká Polſká ieſt vſzykowána/ áby oná
2:
przećiwko kácerſtwu/ odſczepieńſtwu/ j pogáńſtwu/
Szyk Korony Polſkiey.

3:
prze cześć á chwałę Krześćijáńſkiey wiáry/ záwſze
4:
w ſzyku gotowa ſtałá. Ieſt w Polſzce Krol nay=
5:
wyſzſzy Hetman: ma pod ſobą Woiewody/ to ieſt
6:
polne ſwe Hetmány: ma Káſztellany/ Rotmiſtrze/
7:
ma Podkomorze/ ma Chorąże/ ma Woyſkie/ y Stá=
8:
roſty/ kożdy z tych ma vrząd Wojenny ſwoy. A
9:
Szláchtá co ieſt inego/ iedno Rycerſtwo Krolá
10:
Polſkiego/ z ktorym by Krol Polſki walczył przeći=
11:
wko kożdemu nieprzyiaćielowi Krzyżá Swiętego.
12:
Y ná znák tego przed kożdą bitwą/ Bogá rodźicę
Bogárodźicá

13:
przodkowie náſzy śpiewawáli: gdy Ewánieliey w
14:
Kośćiele ſłucháli/ z nożen mieczá do połowice do=
15:
bywáli/ ná znák gotowośći ſwey przećiwko nieprzy=
16:
iaćielom Ewánieliey świętey. Kożdą ſpráwę ſwą
17:
od Mſzey poczynáli: Mſza ták v nich ważna
18:
byłá/ że też Krol on Swięty Włádyſław/ gdy iuż
Iágełło KROL Swięty.

19:
woyſká z obu ſtron ku podkaniu gotowe ſtały/ nie=
20:
chćiał ná fuki Witułtá brátá ſwego/ bitwy pierwey
21:
począć/ áleżby był Mſzey poczętey w námiećie doſłu=
22:
chał: á pogáńſkich że to ludźi rzeczy były/ czyli świę=
23:
tych Krześcijáńſkich? EVAN. Bogiem świadczę że
24:
ćie z płáczem ſłucham/ wſpomináiąc też ná przodki
25:
ſwe. Widźiałem dźiádá ſwego bárzo ſtárego/ w
26:
dźiećińſtwie ſwym/ pomnię co on o támtey woynie
27:
ná ktorey młodźieńcem był/ powiadał/ y około oby=
czáiow


strona: M4

Polſkiey Korony.
1:
czáiow Krolá onego świętego/ y Rycerſtwá iego/
2:
ktore iáko świętobliwe było/ baczyćiem to mogł z
3:
dźiádá ſwego: rzadko tho trefić ſye miáło/ áby on
4:
kiedy opułnocy ná paćierze niewſtawał/ áby godźin
Stárych polákow nabożeńſtwo.

5:
męki Páńſkiey przed Bożą męką ktora ſtałá poſrod=
6:
ku wśi/ klęcząc płáczliwie nieobchodźił: chadzał ſtá=
7:
ruſzek miły/ do oney Bożey męki zgárbiony/ podpie=
8:
ráiąc ſye koſturem/ pies tudźieſz przed nim/ paćierze
9:
kośćiáne wielkie v páſá/ ná ktorych pod liczbą pa=
10:
ćierze mawiał po polſku/ bo po łáćinie ſłowá iedne=
11:
go nierozumiał. Ale te paćierze on mawiał liczbą
12:
wedle dni onych/ ktorych Pan Kryſtus leżał w ży=
13:
woćie Pánieńſkim/ ktore paćierze zową Koronką:
14:
w piątki chleb pokropiony popiołem iadał/ á wodę
15:
pijał: Adwent/ Poſt wielki/ y wigilię od Kośćiołá
16:
wźięte/ pilnie trzymał: mnie w śiedmi lećiech z na=
17:
biáłem iádáć w piątki niedopuſzczał: Boże vcho=
18:
way co było we święto ktore robić nie raz on Oy=
19:
cá mego zfukał/ á máthkę moię/ iáko corkę właſną
20:
ſwą łáſkáwie karał/ gdy co w zákonie przeſtępowá=
21:
li. Owa z niego znam to/ że inákſzemi Krześćiján=
22:
mi dźiádowie y prádźiádowie náſzy w Polſzce byli/
23:
á niżli my ieſteſmy: wyrodźiliſmy ſye ze wſzyſtkich
24:
cnot ich/ niezoſtáło przy nas co by ich właſnego by=
25:
ło iedno to ćiáło: ále bogoboyność/ vtćiwość/ wſtyd
26:
ich wſzyſtek zgáſnął w nas/ niemamy go w ſobie ni
27:
prachty. PAP. Gdyż to baczyſz mnie miły bráćie/
czemużeś


strona: M4v

1:
czemużeś ich odſtąpił? y przyſtałeś ku tym ludźiom
2:
potępionym/ ktorzy Dyabłu oddawaią dźiádá twe=
3:
go/ ze wſzytkiemi przodki twemi? Czemuż ſye też
4:
Ewánielikiem zowieſz/ á nie Krześćijáninem/ iáko
5:
zwano dźiádá y prádźiádá twego? Czemu inſzey
6:
wiáry ty ſobie ſzukaſz nád tę/ ktorą tobie odumárli
7:
dźiádowie y prádźiádowie święći twoi? Czemu zá
8:
tą wiárą idźieſz/ ktorą przeklináli ná Huśie przod=
9:
kowie twoi/ przećiwko ktorey wierze káptury vſzy=
10:
te nam zoſtáwili po ſobie przodkowie náſzy mili.
11:
Krolowie też náſzy Polſcy/ przećiwko tey wierze
12:
ktorą ty trzymaſz/ zoſtáwili nam Práwá y Prywi=
13:
leie/ wedle ktorych kożdy kácerz/ ktoryby przećiwko
14:
ſtárożytney wierze Kroleſtwá POlſkiego/ inákſzą
15:
wiárę przyymował y trzymał/ y ią fołdrował/ áby
16:
thákowy kożdy z potomſtwem ſwoim/ ná wieczne
17:
czáſy bezecnym człowiekiem był: czemu ſye tego nie
18:
lękaſz/ czemu ſye ná koniec Anyołá ſwego nie wſty=
19:
daſz/ przed ktorym oto nágo ſtoiſz, odárty y złupio=
20:
ny przez kácerze/ ze wſzytkiego odźienia wiáry pot=
21:
ćiwey. Otoś ieſt wyrzuczony z domu Bożego/ y
22:
Dyabłu do piekłá ná wieczne potępienie oddány/
23:
ieſliże ſye w czás nieuznaſz/ á w obcowánie Swię=
24:
tych do zboru świętego ſye niewroćiſz. EVANG.
25:
Dali Bog ſye wrocę/ y iuż teraz ſye wracam/ nie=
26:
wątpiąc w Pánie Bodze/ y w miłośierdźiu iego/
27:
że mi bluźnierſtwo moie odpuśći/ boćiem był zwie=
dźiony/


strona: N

Polſkiey Korony
1:
dźiony/ od tych złych ludźi/ prze niebáczność ſwą:
2:
wracam ſye tedy z obcey kráiny do domu oycá ſwe=
3:
go/ iáko márnotrawcá inny/ wołáiąc ku Pánu Bo=
4:
gu/ Pater peccaui in coelum coram te. PAP. Chwa=
5:
łá Bogu żeś ſye vznał/ iemu ſámemu zá to dźiękuy/
6:
á nie komu innemu: wáruyże ſye ná potym gadek
7:
wſzetecznych/ pomniąc ná ono/ Corrumpunt bonos
8:
mores colloquia praua. GOSPOD. Mam to ſobie
9:
zá oſobliwe ſzczęśćie then dźień dźiśieyſzy/ ktorego
10:
dniá ták wielkie y ták zacne rzeczy/ tu v mnie w Zu=
11:
rowicách mowią ſye/ y dźieią. Confirma hoc DEus
12:
quod operatus es in nobis: A ty też Swięty Mar=
13:
ćinie/ wielebny Biſkupie/ y mężny przećiwko káce=
14:
rzom/ wiernych Ludźi Pátronie/ rácz nas dźiś w=
15:
ſpomnieć przed Pánem Bogiem. Ale gdyżeś ty iuż
16:
pánie Pápiſto wypráwił nam one trzy rzeczy/ kto=
17:
reś był obiecał: bo wiemy iuż od ćiebie/ co zá rozni=
18:
cá ieſt od innych Krolow Krolá Polſkiego: wiemy
19:
też co Krol Polſki ieſt: Vrząd też iego iákowy ieſt/
20:
widźimy. Powiedz że też nam/ czego ieſzcze niedo=
21:
ſtáie/ iáko Krol Polſki ták wielkiemu vrzędo=
22:
wi ſwemu doſyć vczynić może:
23:
Ná czym wſzyſtká
24:
Exekucya
25:
ieſt?grafika N
Dyálog


strona: Nv

1:
Dyálog Szoſty.
2:
❦ W tym Dyálogu około ſzczodro=
3:
bliwośći Krolewſkiey/ y godnośći poddá=
4:
nych iego: á iáko tá godność ma być ſą=
5:
dzoná/ doſtáteczna roſpráwá ieſt.
6:
PAPIEZNIK. EVANGELIK.
7:
GOSPODARZ.
8:
P
APIEZN. Trzy rzeczy zwoliliſmy być
9:
głowne w Kroleſtwie Polſkim: ktore ſą/ Oł=
10:
tarz/ Kápłan/ Krol. Kápłan z Krolem obádwá Oł=
Kápłan y KRol Ołtárzowi ſłużą.

11:
tarzowi ſłużą. Ale ták iż ſłużbá Kápłáńſka/ w nę=
12:
dzy y w niedoſtátku/ znáczna być y pożyteczna Oł=
13:
tarzowi może. Ale Krol w nędzy á w niedoſtátku/
14:
pożytecznym Krolem Ołtarzowi żadną miárą być
15:
niemoże: Bo Kápłan Ołtarzowi ięzykiem ſłuży/
16:
ktorym ták w bogáctwie iáko y w vboſtwie włádáć
17:
może: ále Krol gdyż mieczem Ołtarzowi ſłuży/ nie=
18:
może im włádáć bes wielkiego doſtátku/ y bes po=
19:
mocy wielkiey. O czym Ariſtoteles X Etic. ták mo=
20:
wi/ Impoſsibile eſt egentem bene operari. Aby thedy
21:
Krol Kroleſtwu ſwemu pożytecznym Krolem/ bro=
22:
niąc Ołtarzá Swiętego był: trzebá mu doſtátku/ y
23:
bogactwá wielkiego Krolewſkiego. EVAN. Po=
wiedz mi


strona: N2

Polſiey Korony
1:
wiedz mi czemuś przydał to ſłowo Krolewſkiego/
2:
álbo inſze ieſt bogáctwo poſpolite/ á inſze Krolew=
3:
ſkie? PAP. Iáko Krol od poſpolitego człowieká
4:
rozny ieſth/ ták też y bogáctwo iego od bogáctwá
5:
poſpolitego rozne być ma: ábowiem żydowſkie y też
6:
kupieckie bogáctwo/ ná pieniądzách vśiádło wſzyt=
7:
ko: Krolewſkie ná ludźiach/ y zowiem Krolá bogá=
8:
tym y możnym Krolem tego/ ktory Kroleſtwá ſwe=
9:
go obronić może ludem ſwym właſnym/ przećiwko
10:
nieprzyiaćielowi kożdemu ſwemu. A to mniemam
11:
ia być bogáctwo Krolewſkie prawdźiwe/ y tákem
12:
ſłyſzał/ że Krol náſz Polſki/ wſzytkie Krole Krześći=
13:
iáńſkie tákowym bogáctwem przechodźi/ y w tym
KROL POLſki bogáty.

14:
iemu żaden (iáko ſłyſzę) Krol rowny nie ieſt. Niebo=
15:
ſzczyk Pan Krákowſki ná Tarnowie Hrábiá/ po=
16:
wiedał mi/ że Krol Polſki może mieć dwá kroć ſto
17:
tyśięcy wybornego boiowego ludu dármo/ niedaw=
18:
ſzy ná to (iáko ono mowią) złamánego kwartniká.
19:
Pátrzayże iákie to bogáctwo Krolá Polſkiego ieſt.
20:
GOSPOD. Gdym był w Wenecyey miáłem Mi=
21:
ſtrzá IOAnnem Baptiſtam Egnatium, Oratorá y Hi=
EGnácyus.

22:
ſtoryká wielkiego/ ten wychwaláiąc Wenecką moc/
23:
powiádał o wielkich dochodźiech miáſtá onego: gdy
24:
záſye wſpominał woyny á walki Weneckie/ przeći=
25:
wko Krolowi Fránckiemu/ zá dźiw ieden powie=
26:
dał: że ná támtey woynie czterdźieśći tyśięcy We=
27:
netowie ludu mieli/ naymitow przećiwko Franckie=
N ijmu Kro=


strona: N2v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
mu Krolowi: pytałem go ia/ ieſli by to woyſko było
2:
wychowáne ſkárbem Weneckim/ odpowiedźiał/ że
3:
ták był támtą woyną wynędzony ſkarb Wenecki/
4:
że muśiał ſye kożdy Wenet ſwego właſnego ná tám
5:
tę woynę przykłádáć. Widźiſz że ty iáko bogáctwo
6:
pieniężne vbogie ieſt v tych Krolow/ ktorym ná lu=
7:
dźiách ſchodźi. Támże theż w Wenecyey v tegoż
8:
Egnácyuſá/ widźiałem popiſáne dochody kożdego
9:
Krolá: ná koniec y Ceſárzá Tureckiego. A gdy ná
10:
Krolá Polſkiego przyſzło było/ ták w onym ſpiſku
11:
napiſano: Pauper Rex, & modicus, cuius cenſus ad cen=
12:
tum millia florenorum non peruenit.PAP. A boday
13:
żeć nieprawdá. GOSPOD. Odpowiedźiałem ia
14:
iemu ná to/ żem ia nie ieſt áni Podſkárbim/ áni Po=
15:
borcą żadnym Krolá ſwego: wiele Krol Polſki do=
16:
chodow ma/ tego ia niewiem/ tylko to wiem/ że Pol=
17:
ſká Krolá ſwego bogátego niechce mieć pieniądzmi/
KROL POLſki czym ieſt bogáty.

18:
ále ludźmi: przeto też oná iemu dochody náznáczy=
19:
łá ku wychowániu tylko iego/ á nie ku woynie: á=
20:
bowiem ná woynie Polſká Krolowi ſwemu ſłuży/
21:
gárdły z máiętnośćiámi ſwemi dármo/ proprijs ſti=
22:
pendijs REgi ſuo militans: Oto ia Krolowi ſwemu
23:
dłużen ieſtem ná ſwym koniu woynę ſłużyć/ wedle
24:
máiętnośći ſwey dármo/ bes wſzelákich pieniędzy.
25:
Spytał mię potym Egnácyus/ wieleby tákich ſłu=
26:
żebnych ná woynie mogł mieć Polſki Krol: Odpo=
27:
wiedźiałem ia potym że przez dwá kroć ſto tyśięcy:
zdumiáło


strona: N3

Polſkiey Korony.
1:
zdumiáło ſye było Włoſzyſko/ y rzekł obroćiwſzy ſye
2:
do ſwych Wenetow/ muśieliby Wenetowie y We=
3:
necyą ſwą ná koniec záſtáwić/ pierwey á niżliby oni
4:
ták wielki lud mieć ná woynie mogli: y wźiąwſzy
5:
pioro/ hnet ták pod Krolem Polſkim nápiſał/ Di=
6:
tiſsimus Regum, non auro, ſed populo. Tákże nákoniec
7:
przełożył Krolá Polſkiego ná de wſzytkimi Krolmi/
8:
gdy żadnego Krolá niemáſz/ ktoryby ruſzenim po=
9:
ſpolitym Kroleſtwá ſwego walczył/ mimo Krolá
10:
Polſkiego/ ták wielkim ludem. A ták pozwalam ći
11:
tego/ y z tobą poſpołu mowię/ iż Krolewſkie bogác=
12:
two ludźie ſą/ nie pieniądze. PAP. Gdyż tedy zna=
13:
my być Krolá Polſkiego bogáctwo/ lud Rycerſki
Száfunk KRolewſki.

14:
Kroleſtwá iego/ nic więcey Krolowi náſzemu nie=
15:
przyſtoi/ iedno vmieć tym bogáctwem ſwym ſzáfo=
16:
wáć/ á ten lud ſwoy chćiwem á gotowem/ ku poſłu=
17:
dze ſwey Krolewſkiey záwſze mieć. Aleć trudno w
18:
niedoſtátku być gotowym/ álbo wniełáſce chćiwym:
19:
ieſli Krol chce mieć mię ku ſłużbam ſwym gotowym
20:
niechayże łáſkę iego znam: co gdy będźie/ ná gotową
21:
śmierć przy Krolu ſwym ośleṕ poydę: niebędźie mi
22:
żaden zamek ták wyſoki/ áni gorá tak przykra/ ná
23:
ktorąbym ſkokiem niebieżał/ wzbudzony ſzczodrobli=
24:
wośćią Krolewſką. Tymći Krolowie Polſzcy wo=
Krolowie Polſzcy czym walczyli.

25:
iowáli Niemce/ poráźili Moſkwę/ podbili Woło=
26:
chy/ Turki y Tátáry bijáli. Weyźrzy w ſtáre Pry=
27:
wileie Korenne/ naydźieſz w nich dźięki KRolow
N iijſtárych


strona: N3v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
ſtárych/ z wielkim wyſłáwiánim poſług ſławnych
2:
przodkow náſzych/ prze ktore/ wolnośći y nádánia
3:
przodkowie náſzy v Krolow ſwych ſobie y nam po=
4:
tomkom ſwym wyſłużyli/ z ktorych y my dźiś ponich
5:
w Polſzce ſye weſelimy. Aleć nietrzebá długo Stá=
6:
tutá Prywileiow Koronnych ſzukáiąc wártowáć/
7:
weyźrzy kożdy w Prywiley ſwoy domowy/ zá kto=
8:
rym wieś ſwą dźierżyſz/ naydźieſz w nim że tá wieś
9:
zá chutliwe ſłużby przodkowi twemu od Krolá byłá
10:
daná. A iákoż ſye było przy nich niebić/ álbo niegár=
11:
dłowáć dla nich: á zębámi bym ſye ia o tákowego
12:
Krolá z nieprzyiaćielem iego kąſał/ nie tylko że bym
13:
dla niego drzewo ſwe ná hárcu o nieprzyiaćielá iego
14:
łąmał. GOSPOD. Prawdę mowiſz/ wiele ſzczo=
15:
drobliwość Krolewſka może: nam gratis poenitet eſſe
Wiele może Krolewſka ſzczodrobliwość.

16:
probum: Czytay Hiſtoryki ſtáre o wielkich á wale=
17:
cznych Krolach/ naydźieſz to v nich że oni niczym
18:
inym iedno ſzczodrobliwośćią ſwą wielkimi woio=
19:
wnikámi byli. Gdy Alexánder wielki/ do Perſyey ná
20:
Dáryuſá ćiągnął/ wſzytkie ſkárby ſwe między Ry=
21:
cerſtwo ſwe był roſypał: á gdy Perdyká Hetman
22:
iego Alexándrá pytał/ Quid tibi ipſi relinquis, o' Ale=
23:
xander? Reſpondit, ſpem o' Perdica ſpem. Przyſtoyny
Perdyká.

24:
głos wielkiemu Pánu. Potym tenże gdy przez pu=
25:
ſtynie beswodne ćiągnął/ woyſko/ y on ſam prágnie=
26:
nim vmierał: ieden z drabow ták długo tu y owdźie
27:
kopáiąc/ ledwie ſye dokopał był wody/ ktorey przy=
nioſł przył=


strona: N4

Polſkiey Korony.
1:
nioſł przyłbicę pełną Alexándrowi/ ktory wźiąwſzy
2:
one wodę/ podawał ią Hetmánom ſwym/ będąc iuż
3:
ſam ná poły martwym: zákrzyknęło wſzytko woy=
4:
ſko/ piy zdrow ſam o Alexánder/ będźieſzli thy żyw
5:
zbierzeſz łatwie tákie drugie woyſko ſobie/ ieſliże ty
6:
vmrzeſz/ my tákiego Krolá drugiego mieć nigdy nie
7:
będźiemy. Pátrzayże tu zá tákową chućią/ dźiw=
8:
li ieſt że Alexánder wielkie woyſko Dáryuſowe był
9:
poráźił/ mátkę y z żoną iego poimał/ y wſzytkę Per=
10:
ſyą pod ſyę podbił. EVANG. Dźiwowałbym ſye
11:
więcey temu/ by był ſye Dáryus przećiwko ták dźiel=
12:
nemu y ſzczodrobliwemu Krolowi ná plácu oſtał.
13:
Pytałem czáſu iednego wielkiego Hetmáná/ y zá=
14:
cnego v nas mężá Páná Mikołáiá Sieniáwſkiegͦ/
15:
Woiewody náſzego Ruſkiego/ czegoby naywięcey
Czego potrzebá Hetmánowi.

16:
Hetmánowi byłá potrzebá: odpowiedźiał/ chlebá: á
17:
záprawdęć ták ieſt/ ácz ći ſerce y rozum v dźielnych
18:
ludźi przodkuią/ ále bes chlebá nieduży Hetmáno=
19:
wie ſą. A zaż niewidźimy co ſye v nas w Ruśi
20:
dźieie/ ſłużebnego żadnego tu iuż dawno v nas nie=
21:
mamy: ſam Pan BOg nas Woiewody Ruſkiego
22:
chlebem broni. Tákże też Páná Ianá Stárzechow=
23:
ſkiego Woiewody Podolſkiego/ nieſłycháną vtrá=
24:
tą iáko táko tu w Ruśi przećiwko Tátárom/ y nie=
25:
przyiaćielom innym ſtoimy. A ieſliże tych Woie=
26:
wodow ſzczodrobliwość thák nas zápala/ że zá ich
27:
bębny wſzyſcy ośleṕ z wielką chućią/ ná potrzebę
biegamy:


strona: N4v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
biegamy: á coż dla Krolá ſwego/ y dla ſzczodrobli=
2:
wośći iego pobudzeni/ czegobyſmy nieuczynili?
3:
PAPIE. Czyśćie ſye o to ſtáramy/ ábyſmy Krolá
4:
ſzczodrobliwego mieli/ ná ktorego wołamy áby nie
5:
dawał/ ále brał/ á rękę ſobie wiecznie zámknął/ áby
6:
od niego nikt niczego nieczekał: to ieſt/ aby wſzytká
7:
chuć y gotowość/ przećiwko Krolowi náſzá w nas
8:
zgáſłá: y wiedźiemy do tego Krolá Alexándrowym
9:
Státutem/ ktory ſye tak poczyna: Quoniam de bo=
Alexándrow Státut ſzkodliuy

10:
nis menſę Regalis ſtatus Regius &c. Datum Petrico=
11:
uiȩ Anno 1504. GOSPOD. Kto ſye chce dobrze
12:
temu Státutowi przypátrzyć/ niezákázuie ten Stá=
13:
tut Krolowi dáwáć/ tylko áby on vrzędnie ná Sey=
14:
mie dawał/ zá dozwolenim Rad Koronnych. Ale
15:
niech iuż ták będźie iáko niektorzy chcą/ że ten Stá=
16:
tut ku rozdawániu zámyka Krolowi rękę/ tedy ie=
17:
dnák ten Státut iáko ſzkodliwy/ ſłuſznie by miał
18:
być ábrogowan/ y Káncellowan: iáko ten ktory chuć
19:
y gotowość/ ku poſługam Krolewſkim w ludźiech
20:
zágaſza: á Práwo y Vſtáwá káżda dobra to w ſo=
21:
bie ma mieć/ áby oná ſłużyłá Rzeczypoſpolitey/ á
22:
nie Rzeczpoſpolita ſłużyłá vſtáwie. Powiádáią
23:
Ewánielikowie wáſzy/ źle bywa tám gdźie rozda=
24:
wáią: prawdá ieſt/ ále też tám nielepiey bywa gdźie
25:
nic niedawáią: ábowiem gdźie rozdawaią/ thám
26:
exhauritur benignitatis fons : á gdźie nic niedawáią/
27:
tám nimia parſimonia virtus euaneſcit. Miáry Kro=
Miar Krolowi potrzebá
lowi po


strona: O

Polſkiey Korony.
1:
lowi potrzebá/ Modus enim eſt pulcherrima virtus.
2:
Remoueatur ergo prodigalitas, abſit etiam parcitas, in
3:
medio Regis noſtri conſiſtat liberalitas, będźie dobrze:
4:
á tym ſpoſobem y wilk ſytem będźie/ y báran cáłem/
5:
iáko dawno mowią. PAP. Widzę że ćie Aryſtote=
6:
les nie mierźi/ bo on to in lib. ij Ethicoru wywodźi:
7:
Omnes virtutes in medio poſitas eſſe, quarum vtra ex=
8:
trema eſſent vicioſa: vt audacia & timiditas, ambo vici=
9:
oſa cu ſint, habent in ſui medio fortitudinem, quȩ prae=
10:
ſtantiſsima virtus eſt, quȩ & timet & audet. Ita etiam,
11:
prodigalis tantum dat, auarus tantum accipit, liberalis
12:
autem vt habeat quod det, accipit. Niechayże tedy
13:
Krol náſz y bierze y dáie/ dźielnym j ſzczodrobliwym
14:
Krolem w Polſzce będzie: y rad bym to bárzo wie=
15:
dźiał/ czemu przed tym w Polſzce wſzytkiem Kro=
16:
lom otworzona ręká byłá/ przecz temu dźiśieyſzemu
17:
zámknioná być ma: czyli tákowym on Krolem y tá=
18:
kowey władzey w ſwoim Kroleſtwie teraz nie ieſt/
19:
iákowey władzey byli pierwſzy w Polſzce KRolo=
20:
wie/ ktorzy nigdy ſye ná ten Státut Alexándrow
21:
nieoglądáli. Dowiodę tego datki Alexándrowymi
22:
y Zygmuntowymi/ ktorzy dawáli záſłużonym ſobie
23:
ludźiom/ co chćieli/ á iáko chćieli/ nic ná ten Státut
24:
niedbáiąc: ktory Státut abuſu & tacito conſenſu Re=
Alexánrow Státut ſkáżony ábuſu.

25:
gni eſt abrogatus. Mowi Iurisconſultus: Omnes Le=
26:
ges abuſu euaneſcunt. Y záprawdę tey dobrotliwośći
27:
Krolewſkiey wydźiwić ſye ia niemogę/ Státut ni=
Okczemny


strona: Ov

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
kczemny wydźieramy ſámi ná ſye/ wołamy ná Kro=
2:
lá/ bierz Krolu: Krol bráć niechce. Zlebyś ták Po=
3:
śle ná innego Krolá wołał/ nieuśćignąłbyś rzecz/
4:
bierz Krolu połowicę/ iákoby Krol rázem niewźiął
5:
wſzytkiego: co był Dionyzyus Tyránnus on wiel=
6:
ki w Sycyliey vczynił: ktory gdy był w ieden Ko=
Dionyzyus Bogi podarł.

7:
śćioł wſzedł/ w ktorym Báłwáni z śćiągnionemi
8:
rękámi ſtali/ dźierżąc ná rękách złotá y drogiego ká=
9:
mienia wiele: ná tho pátrząc Dionyzyus/ rzekł ku
10:
ſwym: Głupiſmy ſą my ludźie/ oto Bogowie dobre
11:
rzeczy nam podawáią/ á my ich od nich bráć niechce=
12:
my: á zá tym ſłowem/ ono wſzytko pobrał/ y połu=
13:
pił był Bogi. Pewnie by ten Tyránnus głupim
14:
Krolá náſzego názwał/ gdy by ſłyſzał że my Krolo=
15:
wi máiętnośći ſwe dobrowolnie podáiemy/ á Krol
16:
ich od nas bráć niechce. GOSP. Vrodźił ſye dom
17:
Iágełłow bráćie miły ku dobremu ludzkiemu/ od ża=
Iágełłowá náturá ſzláchetna.

18:
dnego Krolá w Polſzce/ ták wiele Polſká nádánia
19:
niema/ iáko od Włádyſłáwá Krolá y od potomkow
20:
iego ma: vkaż mi áby ktory Iágełło wźiął co komu
21:
przezyſkámi: á ia tobie bes liczby powiem nádánia
22:
domu Iágełłowego/ ktore między námi ſą. Ia mam
23:
trzy wśi w źiemi Przemyſkiey nie złe/ iáko wiećie/
24:
wſzytki wyſzły z rąk Włádyſłáwá Iágełłá. Prze=
25:
to niedźiwuy ſye/ ieſli tá dobrotliwa á ſzczodrobli=
26:
wa Iágełłowá náturá/ w Krolu náſzym dźiśiey=
27:
ſzym ogłuchłá/ ná krzyki one náſze nierozmyślne/
Krolu


strona: O2

Polſkiey Korony.
1:
Krolu bierz/ iednym Dekretem Seymowym wſzyt=
2:
ko záſye weźmi coś komu dał. Dźiwna rzecz będźie
3:
ieſli my tego Krolá kiedy Tyránnem ſámi ſobie nie
4:
vczynimy. EVAN. Boże vchowáy tego. GOSP.
5:
Wieręć niewiem/ áleć PLato in ſuis de Repub. libris
6:
docet, Nimiȩ licentiȩ ſeruitutem eſſe comitem.
7:
EVANG To ludźie bárzo obráźiło/ że niebácznie
8:
wiele rozdano/ czym ſtoł Krolewſki práwie wynę=
9:
dzono: á przeto wſzytko Rycerſtwo ná Krolá woła/
10:
áby wedle Alexándrowegͦ Státutu/ Krol záſye brał
11:
co był rozdał: á żeby dáley ná potym rozdáwáć nie
12:
mogł. PAP. Mogłoby nam też tu być ono rzeczo=
13:
no: Neſcitis quid petatis. Ma w ſobie tá prośbá náſzá
Szkodliwych ſye rzeczy domagąmy.

14:
wiele rzeczy nam ſzkodliwych: Naprzod tą prośbą
15:
chcemy mieć Krolá nieſłownego/ ábowiem dáć ál=
16:
bo nie dáć/ to w rękách kożdego ieſt: ále dawſzy zá=
17:
ſyę bráć/ ſłownemu to nieprzyſtoi. Tákież zaſtá=
18:
wiwſzy imienie/ wźiąwſzy pieniądze v mnie/ vpe=
19:
wniwſzy mi ſummę mą ná imieniu/ oną ſrogą obie=
20:
tnicą/ Promittimus verbo noſtro REGIO, niewroći=
21:
wſzy mi pieniędzy/ bráć mi Státutem Alexandro=
22:
wym/ iáko ſámołowką iáką imienie: á zaż to ſło=
23:
wnemu Krolowi przyſtoyna rzecz ieſt? Słowni
24:
gracze ná grze/ rzekſzy ſłowem dobrym ſobie zaſtá=
25:
wę wykupić/ y ná wſtęgę gráią/ á ſzańce potym ſo=
26:
bie po grze płácą. Krol POLſki przyrzekſzy mnie
27:
ſłowem ſwym Krolewſkim zá pieniądze moie/ nie=
O ijwroćiwſzy


strona: O2v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
wroćiwſzy mi pieniędzy/ imienie mi weźmie/ y czći
2:
ktemu mnie odſądźi/ wedle Alexándrowego Stá=
3:
tutu: Pomożyſzći Bog Krolu zá ſłowo twe Kro=
4:
lewſkie. EVAN. A więc lepiey mieć Krolá vbo=
5:
giem? PAPIE. Dáleko lepiey/ á niżli go mieć nie=
6:
ſłownym/ bo nie ná ſkárbie ále ná ſłowie Krolew=
Ná ſłowie Krolewſkiem POLſká ſtoj.

7:
ſkim/ iáko ná ſkále Kroleſtwo Polſkie ſtoi: ruſzyſzli
8:
ſkárbu Krolewſkiego/ nie hnet POlſká zginie: ru=
9:
ſzyſzli ſłowá iego/ hnet wſzytko rázem vpádnie.
10:
EVANGEL. Ale widźiſz iáko ſtoł Krolewſki iuż
11:
práwie do dná zniſzczał/ hoyną ſzczodrobliwośćią
12:
Krolewſką/ kthorą trzebá by Státutem powśćią=
13:
gnąć/ y rękę ná potomne czáſy Krolowi zámknąć:
14:
Quoniam lampades noſtrȩ iam extinguuntur. PAP.
15:
Ieſli że ty przeto ſzáfunk ſtołu Krolewſkiego z rąk
16:
Krolewſkich bierzeſz/ iż ſye drugdy Krol ná dániu
17:
ſwym myli: niechayże też nas Krol nie ſądźi/ y we=
18:
źmimy iemu z rąk ſądy/ bo też ſye drugdy Krol ná
19:
ſądźie (iáko Człowiek) ſądząc nas omyla. Ale iáko
20:
od tego ſą Rády Koronne/ áby Krolá vczyły/ á wo=
21:
tuiąc przed Krolem/ drogę ku prawdźiwey Senten=
22:
cyey/ wedle Práwá ná ſądźie áby ſkazał vkázowá=
23:
ły: Ták też Rády Koronne ná Seymie wálnym/
24:
Krolá náuczyć y iemu vkázowáć máią/ gdźie dáć/
25:
kiedy dáć/ komu dáć/ á prze co dáć: á gdy to będźie
26:
iáko ná ſądźie/ ták też ná ſzáfunku ſwym/ Krol ni=
27:
gdy nie zbłądźi: Ná koniec by też dobrze Krol kiedy
w dáni=


strona: O3

Polſkiey Korony.
1:
w dáninách ſwych ſye omylał/ tedy przyſtoyniey ieſt
2:
Krolowi Polſkiemu rękę ſwą Krolewſką otworzo=
3:
ną mieć/ á niżli zámknioną: á to przeto/ ieſliże Krol
4:
kiedy co niegodnym dáie/ to niebácznośći iego przy=
5:
piſano być może: ále ieſliże on godnym ludźiom ni=
6:
gdy nic nieda/ złośći to iego przyczytano będźie: á
7:
iáko ieſt lepiey Człowiekowi niebácznośćią grzeſzyć
8:
á niżli złośćią/ táko też lepiey ieſt/ áby Krol Polſki
9:
otworzoną rękę ku dániu záwſze miał/ á niżli zám=
10:
knioną: bo ieſli dla tego że niegodnym Krol dáie/
11:
y godnym dáwáć niebędźie: pátrzay co zá ſzkodę z
Szkodá wielka/ zámkniona ręká Krolewſka.

12:
tego Rzeczpoſpolita weźmie: Naprzod godnośćią
13:
ſwą godni o źiemię vderzą/ potym niegodnych nam
14:
ſowićie przybędźie/ ſchłopieiemy wſzyſcy tą śćiſkli=
15:
wośćią Krolewſką/ y dawſzy hárcom y inym dźiel=
16:
nośćiom pokoy/ w pług á w rolą wſzyſcy ſye obroći=
17:
my/ álbo w Szewce/ w kowale/ w kráwce/ ſzuká=
18:
iąc żywnośći ſobie/ poydźiemy. A ktoż táki z nas
19:
będźie nędzowáć/ prácowáć/ we dnie y w nocy gár=
20:
dłowáć/ zápomniawſzy dźieći y żony ſwey/ dla Kro=
21:
lá tego/ od ktorego zá wſzytkie gárdłowánia y nędze
22:
ſwe/ nic więcey nie odnieśie nád onego/ ktory domá
23:
ſwego pátrzy/ nic niewiedząc o Krolu. GOSPO.
24:
W tey Orácyey ktorą miał Eſchynes/ przećiwko
25:
Kteſiphontowi/ około koronowánia Demoſtheneſá
26:
w Athenach/ pilnie Attyki ſwe on wielki ORAtor
27:
tám vpomina/ áby godni od niegodnych w raczeniu
O iijrozni


strona: O3v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
rozni v nich byli: á żeby tego pilnie ſtrzegli/ iákoby
2:
niegodne racząc/ godnym myśli niepſowáli: gdyż to
3:
ieſt nieznośna Nemeſis, to ieſt ſpráwiedliwy gniew/
4:
godnemu widźieć zaſługę ſwą niegodnemu być dá=
5:
ną: y zową to Grȩkowie Ãξια, to ieſt/ meritum ono
6:
iſte/ ktorego godny godźien ieſt: ktorą Axyą/ iuż ią
7:
ták po polſku zowiemy/ ieſli niegodnemu daſz/ y z
8:
niegodnego godnym nigdy ią nieuczyniſz/ y godne=
9:
go ſkáźiſz/ pośledniem go nád niegodnego czyniąc.
10:
Skąd niezgoda w Páńſtwách
S tąd ći ſye mnożą burzki y rozruchy: ná koniec y
11:
vpadki Praw y ſwobod/ gdy ſpráwiedliwego ſzá=
12:
funku honorum at praemiorum miedzy ludźmi/ w
13:
Miáſtách y w Kroleſtwách niemáſz. Widźiał to
14:
dobrze Ezáiaſz Prorok xxij, ktory ták o tym mowi/
15:
Opus Iuſticiȩ, pax: opus pacis, tranquillitas, at ſecu
16:
ritas in ſȩculum. A czemu Koriolanus wygnány z
17:
Rzymu/ obległ był Rzym: Czemu Káthyliná ſye
18:
ſprzyśięgał: Czemu C. Ceſár woyſkiem Rzymſkim/
19:
Rzym był pośiadł: Nie przecz innego/ iedno że w
20:
támtem Mieśćie ſpráwiedliwego ſzáfunku nieby=
21:
ło. Dawano Vrzędy wielkie/ Przełożeńſtwá/ y Páń=
22:
ſtwá/ niemotam/ y ludźiom nikczemnym: czego gdy
23:
ludźie rodu/ rozumu/ y ſercá wielkiego/ wyćierpieć
24:
niemogli/ tędy y owędy chwieiąc/ kołyſząc/ y mieſzá=
25:
iąc Rzecząpoſpolitą/ woleli z Rzymem poſpołu z=
26:
ginąć/ á niżli onę krzywdę wyćierpieć. V Grȩkow
27:
też/ á s kąd ſye inąd byli wźięli Pyſiſtrátowie/ De=
metryuſowie/


strona: O4

Polſkiey Korony.
1:
metryuſowie/ Lyſſándrowie wielcy Tyránnowie/
2:
iedno nie s tąd? Mogł bym też przykłády domowe
3:
przypomnieć/ ále nie chcę: Niech kożdy ſam śiebie
4:
ſpyta/ czemu był Hieronym Laſki z Polſki do Kro=
5:
lá Ianá wyiechał: álbo czemu on Szláchetny y też
6:
Swięty Pan/ nieśmiertelney ſławy Senator y Het
7:
man Polſki/ Pan Ian Tarnowſki/ Káſztellan Krá=
8:
kowſki/ imienie ſobie w Czechách kupował: ktory
9:
máło nam tegoż Polakom nieuczynił/ co był vczy=
10:
nił Scypio Affrykanus Rzymiánom ſwym/ ktory
11:
gdy propter contemptum rerum á ſe geſtarum, był za=
12:
zdrośći domowey do Linterny do Kámpániey vſtą=
13:
pił: ná grobie ſwym gdźie vmárł/ ták nápiſáć dał/
14:
Ingrata Patria nec oſſa mea habes. Chćieyćie też ſą=
15:
dźić ty ninieyſze burzki Polſkie/ prze ktore pádáć ſye
16:
Polſzce/ ieſliże Bog nas nie odmieni. A s kąd inąd
17:
ſye wźięli/ iedno non ex Iniuſticia diſtributiua, quȩ tu
18:
fit, quando digna dantur indignis: & indigna dignis.
19:
A ktho w kácerſtwo wpráwił godnego Człowieká
20:
Ianá Laſkiego/ iedno nie Piotr Gámrat Arcybi=
21:
ſkup/ ktory nielitośćiwie o żonę ſądźiwſzy Laſkiego/
22:
dał mu był wielką przyczynę on tłuſty Celibat/ prze=
23:
ćiwko wſzytkiemu Rzymowi: pobrano było Szlá=
24:
chetnemu Człowiekowi chleby Duchowne/ y rozda=
25:
no ie było między iákie ludźie/ wiemy: tey krzywdy
26:
gdy Laſki wyćierpieć niemogł/ czego w Angliey y w
27:
Polſzce mſzcząc ſye krzywdy ſwey nábroil widźimy.
A iż o


strona: O4v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
A iż o nas Przemyślánoch też co rzeknę: Ználiśćie
2:
Iákubá Przyłuſkiego/ Marćiná Krowickiegͦ/ Mar=
3:
ćiná Opoczná/ y inne ludźie: záprawdę z głowámi/
4:
ktore Ian Dźiáduſki lżąc/ háńbiąc/ wywoływáiąc/
5:
kácerzmi vpornie poczynił/ nic niepomniąc ná ono/
6:
Argue opportunè importuné.EVANG. A ſam o
7:
ſobie co powieſz? GOSPOD. Nic innego iedno że
8:
mię Dźiáduſki ożenił: pozywał mię o kuchárki/ czę=
Zoná Orzechowſkiego.

9:
ſtokroć Synody ná mię w Przemyślu dźiáłał/ Ple=
10:
baniki nikczemne ná mię pobudzał/ irregularitate mi
11:
grażał: owom go w Kápitule bárzo mierźiał. Iam
12:
potym wźiąwſzy ná kieł wędźidło/ pleſz z komżą po=
13:
ſpołu Biſkupowim odeſłał: á żonęm poiął/ o ktorą
14:
gdy mnie był z Polſki wywołał/ máło ze mną po=
15:
ſpołu nie zginął/ wſzák wiećie co ſye dźiáło: Sȩuit
16:
Pánowie mili/ neglecta virtus, & magnum aculeum
17:
habet contumelia, quam boni viri difficilem ferunt.
18:
Boże day to áby náſzy Przełożeni ná to pomnieli/
19:
á zwłaſzczá Biſkupowie náſzy/ v ktorych w Kápi=
20:
tułách y w Plebániach/ záśiedli godnym ludźiom
21:
mieyścá ſynowcy y wnukowie ich nikczemni: á ono
22:
pełne Burſy y Kollegia ſą Krákowſkie godnych lu=
Szkołá Krákowſka

23:
dźi/ ktorzy známienitych náuk ludźie/ zdycháią gło=
24:
dem/ Biſkupiem niemotom vſtępuiąc. Więc ći nie
25:
gniewáią ſye? więc ſercá żáłośćiwego oto niemáią?
26:
nie przecz ći innego iedno prze tę wzgárdę/ z Kráko=
27:
wſkiey náuki nam dźielnych kácerzow w Polſzce ſye
záwſze


strona: P

Polſkiey Korony.
1:
záwſze przymnaża. Ale daymy temu pokoy ná ten
2:
czás/ Bogu y Krolowi y Biſkupom z tą prośbą w
3:
cále to zoſtáwmy: áby Krol Pan náſz miłośćiwy/
4:
y Arcybiſkup z Biſkupy ſwemi/ dobrym poſpolitem
5:
Swieckiem y Duchownem ták ſzáfowáli/ iákoby
6:
tá miła Axia/ to ieſt meritum, ſpráwiedliwie od nich
7:
ſzáfowána byłá: co będźie gdy niegodny tego mieć
8:
v nich niebędźie/ co godnemu ſpráwiedliwie ma być
9:
dano. PAPIE. Bog ći zápłáć Goſpodarzu zá to
10:
kazánie/ znáć żeś kázywał kiedyś/ boś iáko ná kazá=
11:
niu pod Pánem Kryſtuſem práwicę od lewice/ tá=
12:
keś pod Krolem Polſkim ná they náſzey rozmowie
13:
oddźielił godne od niegodnych. Ale ćię tu prośimy
Iáko godnego poznáć.

14:
náucz nas godnego znáć/ á po czym go poznáć: bo
15:
około tey godnośći w Polſzce dźiś ſwar ieſt wielki:
16:
á ia też w ten czás ſobie odpoczynę/ bom ſobie też iuż
17:
wierę podmowił. EVANGEL. Ieſzcześ mi nie
18:
wſzytko ſpełnił coś mi był powiedźieć obiecał.
19:
PAP. Niech iedno ſobie kęs wytchnę/ á godnego
20:
znáć ſye od Goſpodarzá náuczę/ łátwieć dług zápłá
21:
cę: moẃże Goſpodarzu. GOSPO. Kłádźiećie ná
22:
mię rzecz mierźiączki y nielubośći ludzkiey pełną: bo
23:
będęli wam powiádał o godnych/ rozgniewam nie=
24:
godne/ ktorzy ſzkápą ſwoim/ ſzátą/ vcztą/ Czeládźią/
25:
vtrátą/ máſzkárą/ chcą wſzytko mieć v Krolá na=
26:
przod przed godnymi. PAP. Waż ſye tey mierźiącz=
27:
ki/ wſzák tobie nie nowiná z Pány ſye gniewáć y z
Pnimi ſye


strona: Pv

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
nimi ſye záſye iednáć ktorzy będąli mieć rozum/ po=
2:
dźiękuiąć zá to/ iż iem z niegodnośći drogę do godno
3:
śći vkażeſz. EVA. Y ia też ćiebie o to bárzo proſzę/
4:
ábyś powiedźiał/ kto v ćiebźe godnym ieſt: co ſły=
5:
ſząc od ćiebie/ y ia poſtáram ſye o to/ ne ſim ampliú
6:
pondus telluris iners.GOSPO. Gdyż ſye ták wá=
7:
má podoba/ powiem wam to com też o tym od lu=
8:
dźi mądrych ſłychał: Athenȩ miáſto mądre/ zacne/
W Athenách niezgodá około rozdánia.

9:
y waleczne/ czáſow nágłych/ y oſtátnich potrzeb wo=
10:
iennych ſwoich/ wiele było między ludźie záſłużone
11:
dochodow mieſckich y wolnośći od poſług poſpoli=
12:
tych rozdano: po walkách Miáſtá onego/ powſtał
13:
był zacny Człowiek ná imię Leptynes/ ktory ktemu
14:
Poſpolſtwo wiodł/ áby Miáſto tho záſye pobráło
15:
czáſu pokoiá/ co było komu rozdáło czáſu woyny.
16:
około tego tákowa ſpráwá ná on czás w Athenach
17:
byłá/ iákowa teraz ieſt v nas w Polſzce. Ita nihil
18:
ſub ſole nouum, Sálomon mowi: Et nihil dictum eſt,
ECCL.i.

19:
quod non dictum ſit prius. Náſz też miły Terentius
20:
powieda/ przećiwko onemu Leptynowi: Powſtał
21:
był Demoſthenes Mowcá wielki/ ktory żadną miá=
22:
rą bráć tego nierádźił/ co było Miáſto ktoremu zá=
23:
ſłużonemu ná woynie dáło: y ták mowił/ Ieſliże po=
24:
bierzemy coś my záſłużonym Mężom dáli/ vczyni=
25:
my Miáſto ſwe nieſłowne/ będźiemy też nienawi=
26:
ſnemi ſámi v wſzech ludźi: ábowiem/ kto może na=
27:
widźieć álbo lubić ſkępcá/ ſmrodá wiecznego: ná
koniec/


strona: P2

Polſkiey Korony.
1:
koniec/ będźiemy niewiernymi ludźmi/ żaden nam
2:
wierzyć niebędźie/ ieſli przećiwko náſzym obietni=
3:
com y Liſtom/ dobrodźieiom náſzym to záſye pobie=
4:
rzemy/ coſmy iem gdy dla nas gárdłowáli chćiwie/
5:
dawáli. A gdy ná te wywody iego oddawał mu
6:
ták Leptynes: Oto dochody wielkie Mieſckie/ y też
7:
wolnośći rozdano ludźiom niegodnym. Ná to od=
8:
powiedał Demoſthenes: Przyſtoyniey ieſt Miáſtu
9:
náſzemu y pożyteczniey/ (o Leptynes) áby ono dla
10:
godnych y niegodnym dobrze czyniło/ á niżli by dla
11:
niegodnych ſzkodźić miáło godnym. Ná to záwo=
12:
łał Leptynes/ á ktoż v ćiebie ieſt godnym? Co mu
13:
ná to Demoſthenes odpowiedźiał/ wolę że to od nie
14:
go ſámego ſłyſzyćie/ owo ieſt: ſłuchayćieſz co mowi.
15:
PA. Aleś go pokryślił znáć że go nie częſto czytaſz.
16:
GOSPODARZ. Drugdy: ále ták mowi:
Demoſthenes wypiſuie godnego

17:
[tekst grecki]
18:
EVAN. Stóy/ ia po grecku nieumiem/ wyłoż mi
19:
ſłowá iego po polſku. GOSP. Gdyż ták chceſz ſłu=
20:
chayże go po polſku/ áleć go pewnie niemotą wielką
21:
názowieſz/ gdy go polſkim ięzykiem mowić vſłyſzyſz.
22:
PAPIE. Zadnego ná świećie ięzyká między ludźmi
23:
niemáſz/ ktoryby foremnośći ſwey przyrodzoney v=
24:
tráćić niemuśiał w cudzym ięzyku: ále powieday co
25:
mowi? GOSP. Mowi ták: Ia mniemam że nie ie=
26:
dnym obyczáiem Rzeczpoſpolita godnegͦ ſobie ſądźi:
P ijá kożdy


strona: P2v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
á kożdy z nas z oſobná: ábowiem nie o toż iednáko
2:
idźie obomá: kożdy z nas oſobliwie pátrzy/ kto go=
3:
dnym ieſt być komu źięćiem/ álbo co tákowego in=
4:
nego: tákowa godność Práwem y zwyczáiem opi=
5:
ſána ieſt: ále Rzeczpoſpolita y poſpolſtwo iey/ ktoż=
6:
kolwiek iey dobrze czyni y w cáłośći záchowywa ią/
7:
tego ſobie godnym być zowie: á to ludźie nie rodem
8:
áni zacnością ſądzą/ ále vczynkiem. Maſz z greckie=
9:
go po polſku coś ſłyſzeć chćiał. EVAN. Krotka to
10:
iákaś greczyzná/ ſzerzey mi ią wyłoż? GOSPO. To
11:
mowi: inák ſądźi Rzeczpoſpolita godnego/ á inák
Rzeczpoſpolita iáko godnego ſądźi.

12:
kożdy z oſobná Ia dźiewce ſwey godnego mężá á
13:
ſobie źięćia ſzukáiąc/ pátrzę ná rod iego/ ná zacność
14:
iego/ ná záchowánie y ná doſtátek iego: o czym ſą
15:
Práwá y zwyczáie ludzkie/ to ieſth/ dźiewki moiey
16:
Práwem Polſkim godźien ten ieſt/ ktory rodem ro=
17:
wnym mnie ieſt. Zwyczay też ten w Polſzce ieſt/
18:
áby Wienna Páni/ opráwę ſwą miáłá ná imieniu
19:
mężá ſwego/ áby rowna opráwá wiáná y przywian
20:
ku iey byłá: á gdy mi ſye tákowy źięć tráfi/ rzekę że
21:
ia godnego źięćiá mam. Ale Rzeczpoſpolita máło
22:
álbo nic ogląda ſye ná rod/ albo ná zacność czyię:
23:
tego oná ma v śiebie zá godnego ſobie/ ktory iey do=
24:
brze czyni/ mnożąc cześć y pożytek iey. Nie ináczey
25:
Rzeczpoſpolita ſądźi godnego człowieká/ iedno iáko
26:
my ſądźimy godnego koniá/ ktory gdy nas z mieyſcá
27:
ná mieyſce nie potykáiąc ſye/ cáło wedle potrzeby
náſzey


strona: P3

Polſkiey Korony.
1:
náſzey przenieśie/ á ze złego rázu nas wynieśie/ po=
2:
wiedamy iż ieſt dobry koń/ y ku ieźdźie godny/ y ná
3:
tym przeſtawamy/ nic niepytáiąc czyiego ſtádá ten
4:
koń ieſt/ Tureckiegoli/ czyli Ruſkiego. Ták też y
5:
Rzeczpoſpolita ludźi ſobie godne/ nic oná nie pyta
6:
chłopli/ Szláchćicli/ Komesli/ Krolewicli iey po=
7:
mogł/ álbo iey zacnie álbo pożytecznie poſłużył/ te=
8:
go oná nie pyta/ ná vczynku przeſtawa/ ná rod ſye
9:
nic nie ogląda. Scypio Affrykanus gdy w bitwie
10:
przećiwko Annibálowi ſwe woyſko w ktorym theż
11:
byli obcy ludźie/ pobudzał/ ták ich nápominał: czego
12:
pámiątkę Ennius Pòéta tym wierſzykiem zoſtáwił:
13:
Mihi Romanus erit, quicun Romanum feriet hoſtem.
14:
Ten wierſzyk vkázuie/ że dźielność godnego w Rze=
15:
czypoſpolitey Człowieká czyni/ á nie rod/ áni okop=
16:
ćiáłe náſze Herby. W Trydenćie teraz ieſt Conci
Godni ludźie w Trydencie.

17:
lium wielkie y ſławne: Ieſt w támtym Mieśćie te=
18:
raz ziazd ze wſzytkiey okolicy świátá tego: ieſt tám
19:
dźiś Rádá o wſzytkich Páńſtwách/ y Kroleſtwách
20:
Krześćijáńſkich: nie pytáią tám ktoregoś ty ieſt ro=
21:
du álbo Herbu/ ále ktoregoś ty ieſt rozumu: ktory
22:
rozum ták ná tym Concilium dźiśia pánuie/ że Sy=
23:
nowie ludźi proſtych/ prze oświecone ſwe rozumy/
24:
pośiedli dźiś w Trydenćie/ Krolewſkie y Ceſárſkie
25:
Syny. Słyſzyćie Stániſłáwá Hoſiuſá Biſkupá y
Hoſius człowiek wielki.

26:
Kárdynałá/ praeſidentem być Concilij: ten ſye w Pol=
27:
ſzce rodźił/ nie w Krolewſkim Páłacu w Krákowie/
P iijáni ná


strona: P3v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
áni ná Tárnowie/ áni ná Tęczynie/ á wżdy widźićie
2:
iáko vśiadł wyſoko/ prze dźielność rozumu oświe=
3:
conego ſwego/ ktoremu ſye dźiś Krolowie y Ceſá=
4:
rzowie kłániáią: ná ktorego pátrząc wſzyſtek świát
5:
ſye zdumiał/ ſłucháiąc go/ y czytáiąc piſmá wiſokie=
6:
go rozumu/ y náuk iego: s kąd wſzyſtek národ Pol=
7:
ſki przed wſzem świátem táką cześć y ſławę ma/ że
8:
tym iednym Hoſiuſem Polſka Koroná przede wſzyt=
9:
kiemi Krześćijáńſkiemi Kroleſtwy pewnie wygrá=
10:
łá. Nie dádzą nam Niemcy/ Włoſzy/ Hiſzpani/ y
11:
Fráncuźi: nieda Anglia/ Szkocya/ Dánia/ Boemia/
12:
Grȩcya/ Człowieká drugiego Hoſiuſowi Polakowi
13:
náſzemu/ vczonym rozumem á kthemu oſobliwym
14:
piorem vraczonym rownego. Oto widźićie tu w
15:
tey moiey vbogiey Libráryey rozlicznych Kſyąg do=
16:
ſyć/ ſą tu rozliczne rozlicznych ludźi przećiwko rozli=
17:
cznym kácerzom piſmá: á to też tu ſą y Hoſiuſowe
18:
kſyęgi/ ſtoſuyćieſz ie między ſobą/ naydźiećie to iáw=
19:
nie/ że dźiśieyſzych czáſow Hoſius Kárdynał w ſzko=
20:
le Krześćijáńſkiey Miſtrz/ á żacy ſą drudzy. Y proſzę
21:
was/ tobie ia to mowię Ewánieliku/ czytay Hoſiu=
22:
ſá pilnie/ będźieſz wierz mi y vczeńſzym y lepſzym:
23:
omierźnieć łatwie z czytánia iego wſzytká Luterá=
24:
nia y kácerſká náuká. Ale co was iednym Człowie=
25:
kiem zábawiam/ mowiąc o dźielnych ludźi rozumie
26:
y godnośći poſpolićie: oto mamy przed oczymá dru=
Kromer człowiek godny y vczony.

27:
giego. Marćina Kromerá/ ktorego tu oto Kroynikę
widźićie:


strona: P4

Polſkiey Korony.
1:
widźićie: Y możećież mi w Polſzce pokázáć vczenim
2:
y piſánim iemu więtſzego. Nápiſał nam Kroyni=
3:
kę iáko Xenophont álbo Cȩſár drugi: Obiáwił nas
4:
świátu: co zá lud ieſteſmy/ ludźiom obcym vkazał.
5:
Mniemáli przed tym poſtronni ludźie/ áby POLO=
6:
NIA byłá Miáſto iákieś/ ták iáko ieſt BONONIA
7:
we Włoſzech Miáſto iedno: czegoſmy ſye po świe=
8:
ćie ieżdżąc náſłychawáli doſyć. Oświećił nas Pan
9:
Bog Kromerowym piorem/ zálećił nas obcym krá=
10:
iom: ták że nas dźiś ludźie niemáią zá ſproſne y nie
11:
wyćwiczone/ iáko przed tym nas mieli: ále nas kłá=
12:
dą między ludźmi wybornymi/ rozumy/ obyczáymi/
13:
y náukámi w Kośćiele Bożym: ktory Kośćioł iáko
14:
przećiwko kácerſtwu bronił/ y broni ták Polſzce iá=
15:
ko y w Niemcech dźiś Kromer: á to tu widźićie/ á
16:
to thu maćie Rozmowy Mnichá z Dworzáninem
17:
po polſku y po łáćinie: ktore też Niemcy ná ſwoy ię=
18:
zyk wyłożyli/ y ine Kſyęgi iego. A nietylkoć z piſmá
19:
Kromerowego wielką cześć y chwałę Koroná Pol=
20:
ſka ma/ ále theż y z poſług iego. Spráwuie teraz
21:
Kromer v Ceſárzá rzeczy Krolá ſwego wiernie/ y
22:
poważnie: w Oſobie iego ták vczćion/ y vważon ieſt
23:
Krol y narod Polſki od Ceſárzá Krześćijáńſkiego/
24:
że o iednym ſtole Kromer z Ceſárzem śiada/ y ná
25:
iednym woźie z niem ieżdża: o co v Ferdynándá y
26:
Kſyążętom wielkim trudno. Teć ſą godnośći one
27:
bráćie miły iáſne przed bogiem/ ſławne przed ludem:
ktorym


strona: P4v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
ktorym ći máſzkárnicy rzezáni/ nie ſwymy ále Oy=
2:
cow ſwych Tytułmi/ vſtępowáć w zaſługách prze=
3:
ćiwko Rzeczypoſpolitey/ v mądrych Krolow muſzą.
4:
EVANG. Z wielką poćiechą ſwą ſłuchałem ćię/ y
5:
zá toć dźiękuię/ żeś te zacne dwá Polaki bes wſzelá=
6:
kiey vymy ich ſławy wyſtáwił: á żeś też niedał ſye
7:
zazdrośći vwieść. ktora między rownymi Rzemie=
8:
śniki w Rzemieſłach bywa: Nam figulus figulu odit:
9:
Tractant fabrilia fabri. Owa widzę że on prawdę
Szpátna rzecz zazdrość.

10:
mowił: Qui confidit virtuti ſuȩ, non inuidet alienȩ.
11:
Bywałem ia przy tym gdźie ludźie przekłádáli two=
12:
ie pioro nád Hoſiuſá y nád Kromeruſá. GOSPO.
13:
Co ſye tycze zazdrośći/ ták o tym wiedz: cożkolwiek
14:
kto z dáru Bożego vwłacza komu/ tákowy non ſa
15:
crilegus, ſed hoſtis eſt ſacrorum: ieſt bluźnierzem Bo=
16:
żym hániebnym: bo cożkolwiek my mamy dobrego/
17:
to Boże ieſt: á co złego/ to náſze. Otoż dáry Boże
Dáry Boże gánić w ludźioch/ wielki grzech.

18:
w kim háńbić/ á co inego ieſt/ iedno prawdę w fáłſz
19:
iáwny przećiwko Duchowi Swiętemu obrácáć: á
20:
toć ieſt Peccatum in Spiritum Sanctum, quod non di=
21:
mittitur ne hic, ne in futuro ſȩculo. od ktoregͦ mnie
22:
y kożdego wiernego/ rácz Pánie Kryſte vchowáć.
23:
A co ſye tycze piorá mego/ mnie doſyć ieſt ná tym/ że
24:
czáſem piſzemy to/ co ku dobremu Rzeczypoſpolitey
25:
náſzey drugdy być rozumiemy: ále iednák wiedz to/
26:
á toć prawdźiwie o ſobie powiem/ żem ia nie ieſth
27:
godźien w ten czás świeczki ku czytániu dźierżeć/
kiedy


strona: Q

Polſkiey Korony.
1:
kiedy Hoſius czyta/ álbo Kromerus piſze: á ieſliże
Orzechowſki nierowny Hoſiuſowi áni Kromeruſowi.

2:
mię Hoſiuſowi álbo Kromeruſowi zá towárzyſzá
3:
dáć chceſz/ tedy podobno ná tho ſye przygodźić im
4:
mogę/ ábym zá Hoſiuſem Kſyęgi/ á zá Kromerem
5:
Káłámarz nośił/ á zá nimi á nie przednimi chodźił:
6:
á tego mię mowić y czynić to nie wſtyd/ choćiay ie
7:
wy zá plebeiuſze maćie/ á ia ieſtem Okſzyc/ y Szlá=
8:
chćic Polſki: ná co by mię kto nágánił/ muśiał bym
9:
wieść v Práwá Swiádki/ żem ieſt Szláchćicem:
10:
czym ia ieſtem Hoſiuſowi y Kromerowi nierowien:
11:
bo ia ludźmi inymi/ á oni ſámi ſobą Szláchectwá
12:
ſwego dowodzą/ y to nie Herbem w Norembergu
13:
rytem/ ále rozumem oświeconem/ y też dźielnośćią
14:
ſwą ſławną przed Bogiem y przed ludźmi vkázuią.
15:
EVANG. Tákże w tych Herbiech náſzych zacno=
16:
śći żadney niemáſz? GOSPO. Nie więcey w Her=
17:
bie ieſt bes ſkutku zacnośći/ iáko liſt w wieſze álbo
18:
w wieńcu zacnośći bes piwá álbo bes winá. Za=
Herby bes ſkutku.

19:
cna rzecz byłá Okſza/ ále onemu/ ktorego dźielność
20:
naprzod tą Okſzą piątnowano było: ktorą ia teraz
21:
będąc nikczemny/ po dźielnych przodkow ſwoich ku
22:
háńbie więcey noſzę/ á niżli ku czći ſwey: o czym ſye
23:
wiele piſáło od nas w Pogrzebie pána Krákowſkiegͦ.
24:
EVAN. A coż wżdy ſye z támtem Pogrzebem dźie=
Páná Krákowſkiego Pogrzeb.

25:
ie? teſzno ludźi że ták długo ten Pogrzeb ná świát
26:
nie idźie. GOSPO. Oddałem go Synowi iego/
27:
Pánu Woynickiemu/ niewiem co z niem vczyni.
QEVANG.


strona: Qv

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
EVANG. Nie będźie praw Pan Woynicki Bogu
2:
y ludźiom y ſam ſobie/ ieſliże on ten Pogrzeb v śie=
3:
bie domá táiąc vmorzy: Y czytałem iuż płáczliwą
4:
Polſką Elegią/ kthora opłákywa śmierć Pogrzebu
5:
támtego. GOSPOD. Y ia bym temu nierad/ nie
6:
dla śiebie thák wiele/ iáko dla przykłádu dobrego:
7:
bom w támtym Pogrzebie vpominał Paniętá náſze
8:
Polſkie/ Ne ſperent in incerto diuitiarum: A żeby nie
9:
przeſtawáli ná Herbiech Oycowſkich/ pomniąc ná
10:
ono co był Vliſſes Aiáxowi chlubliwemu ná ſądźie
11:
powiedźiał: Nam auos, proauos & quȩ non fecimus
12:
ipſi, vix ea noſtra voco.
13:
Też ſye w támtym Pogrzebie pokazáłá drogá tym
14:
náſzym Paniętom/ do wielkiey godnośći: ktorą ná
15:
ten czas opuſzczam. EVANG. Wieręć nic z te=
16:
go: ták teraz czyniſz/ iákoby kto mnie chćiwemu ná
17:
Seym o Piotrkowie powiadał/ co zá Miaſto/ co zá
18:
dwory/ co zá wieże ma/ á nie vkazałby mi drogi do
19:
Piotrkowá: ták też y ty/ wielbiſz godność y dźiel=
20:
ność/ pobudzaſz mię do tego/ drogi mi nie vkázuiąc/
21:
ktorą bym ia też godnym y dźielnym w Polſzce był.
22:
GOSPOD. Ale mi o gęś idźie bym nie przedłużył/
23:
przepiecze ſye nam/ á groch ſkwáśnieie: mać coś ie=
24:
ſzcze powiedźieć Pápiſtá/ czegͦ był niedopowiedźiał.
25:
EVAN. Iák ſye widźi gęśi/ y grochu twemu/ wo=
26:
lę o tey drodze od ćiebie ſłyſzeć/ á niżli tę gęś ieść/ by
27:
mi też y przećiwko Marćinowi Swiętev zgrzeſzyć.
PAP.


strona: Q2

Polſkiey Korony.
1:
PAP. Nie ſtáray ſye o mię/ krotko ſye ia odpráwię:
2:
bo iáko widzę máło mi zoſtáwiaſz ku rzeczy moiey:
3:
á tym ia mniey mowić będę/ iż ty mniey mnie mo=
4:
wić zoſtáwiſz z Methodu ſwego. GOSPO. Gdyż
5:
tego po mnie chcećie/ vkażę wam ku dźielnośći wiel
Drogá ku dźielnośći.

6:
kiey drogę/ tę ktorą ia ſam nigdy nie chadzał/ álem
7:
ią iednák od tych ſłychał/ ktorzy ią chadzáli: między
8:
ktorymi ieſt on wielki Rzymſki CICERo, ktory no=
9:
wem Człowiekiem/ to ieſt chudego Ziemiániná ſy=
10:
nem będąc/ przez dźielność ſwą ktemu był przyſzedł/
11:
że Rzym on wielki zginął/ á Cicero Rzymſki zoſtał:
12:
ſtoi y ſtać będźie do ſkończenia Swiátá tego dźiel=
13:
nośćią ſwą. Ten broniąc Mureny Ziemiániná
14:
chudego ále mężá dobrego/ przećiwko Káthonowi
15:
domem/ rozumem/ cnotą wielkiemu/ ták mowi:
16:
Duȩ ſunt artes, quȩ poſſunt locare homines in ampliſsi=
17:
mo gradu dignitatis: vna Imperatoris, altera Oratoris
18:
boni. Ab hoc enim pacis ornamenta retinentur: ab illo
19:
belli pericula repelluntur. Caeterȩ tamen virtutes ipſȩ
20:
per ſe, multum valent: Iuſticia, fides, temperantia, qui=
21:
bus te ſerui excellere omnes intelligunt. Sed nunc de
22:
ſtudijs ad honorem diſpoſitis, non de inſita cuiuſ vir=
23:
tute diſputo. Otoż maćie cośćie wiedźieć chćieli/
24:
do dźielnośći wielkiey drogę. Ięzyk mądry/ á ſerce
25:
waleczne: ktokolwiek álbo tym oboiem/ álbo z tych
26:
dwu Rzeczypoſpolitey ſłuży/ godnym być zwány
27:
może. EVANG. Więc godnośći w inych ludźiech
Q ijniemáſz


strona: Q2v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
niemáſz iedno w Zołnierzu á w Mowcy? GOSP.
2:
Niemáſz. EVANG. Iáko to? GOSPO. Táko:
3:
Rzeczpoſpolita dwá tylko ſwe czáſy ma/ Pokoy á
Ktorzy godni ſą.

4:
walkę: w pokoiu potrzebuie Oratorá/ ktoryby mą=
5:
drze y o przyſzłych rzeczách rádźił/ y przedeſzłe rzeczy
6:
ſądźił/ y ninieyſze rzeczy w cále Rzeczypoſpolitey zá=
7:
chował: co bes wymowy żadną miárą álbo być/ ál=
8:
bo dobrze być w Rzeczypoſpolitey niemoże.
9:
EVANG. Tákże w tey twey loquencyey wiele być
10:
pokłádaſz? GOSPO.Loquentia Bráćie miły/ eſt
11:
ſtultitia loquax, Eloquentia vero ̀ eſt ſapientia loquens:
12:
bes ktorey nietylko pokoy domowy/ ále áni walká
13:
poſtronna ſtać dobrze obyczáiem żadnym niemoże:
14:
Fruſtra enim ſunt foris arma, niſi ſit conſilium domi.
15:
ktore Conſilium domowe wſzytko ſye ięzykiem ſprá=
16:
wuie: ktory ięzyk mądrze mowny/ ieſt dar od Bogá
Ięzyk wielki dar.

17:
nád wſzytkie dáry. Ten ięzyk ludźie w iednę ſpołe=
18:
czność zgromádźił/ Rzeczypoſpolite poſtáwił/ Prá=
19:
wá ludźiom dał/ Miáſtá zbudował/ wſzytkich cnot
20:
ludźi náuczył/ y drogę im ku dźielnośći y ku duſzne=
21:
mu zbáwieniu nákoniec vkazał. Ten ięzyk niecno=
22:
tę w ludźiach gáśi/ cnotę mnoży: złe ludźi tępi/ do=
23:
bre wielbi: przyſzłe rzeczy przepowiáda/ ku dobrym
24:
rzeczam ludźie gwałtem wlecze/ ſzkodliwe rzeczy od
25:
ludźi odwráca/ pokoy między ludźmi iedna/ ludźie
26:
żywi/ nieprzyiaćielá łomi/ á przyiaćielá miáſtá ſwe=
27:
go czći/ raczy/ mnoży. Nie dármoć ſye Duch święty
nád


strona: Q3

Polſkiey Korony.
1:
nád Apoſtołmi z niebá roźlany w ogniſtych ięzykách
2:
vkazał/ bo świát niczym inym/ iedno zápalonym
3:
prawdą wymowną ięzykiem/ pod moc Bożą pod=
4:
bity ieſt. Ktorego ięzyká dáleko więtſza moc ieſt/ á
5:
niżli mieczowa: á nietylko to z piſmá świętego znáć
6:
możemy/ ále y z Hiſtoryy ſtárych: Gdy Philip O=
7:
ćiec Alexándrow/ v Cheroney Attyki był poráźił/ z
8:
wielką rádośćią kleſkcąc rękámi/ po woyſce biegá=
9:
iąc wołał/ Demoſthenes, Demoſthenes Peanieus: De=
10:
moſthenes, Demoſthenes Peanieus. á to w bitwie De=
11:
moſthenes niebył/ ále iż rádą á ięzykiem Demoſthe=
12:
neſowym/ walkę onę byli Attykowie przećiwko Phi
13:
lipowi podnieśli: przeto Philip nie Attyki ále ſáme=
14:
go Demoſtheneſá/ zdał ſye ſobie ná głowę poráźić:
15:
ktorego ięzyká iednego więcey ſye Krol on bał/ á ni=
16:
żli wſzytkieh Attykow. Ktorego Demoſthená gdy
17:
czytam/ náczytáć ſye go nigdy niemogę: tákież y Cy=
18:
ceroná: y możeli być co dźiwnieyſzegͦ pod tym ſłoń=
Nád wymowę/ nic dźiwnieyſzego

19:
cem nád piſmá ich/ ktorych poważne ſłowá/ mądre
20:
ſentencye przenikáią nietylko ſercá ludzkie/ ále y te
21:
obłoki niebieſkie. Słuſznie tedy y Homerus wy=
22:
chwaláiąc Vlyſeſſá Mowcę/ Bogiem go być zowie:
23:
ná ktorego ludźie po miáſtu chodzącego pátrzą iáko
24:
ná Bogá. A możeſz być godność w Rzeczypoſpoli=
25:
tey ná tę godność: y zali tákowy Mowcá v Kro=
26:
lá dobrego przodkowáć ſłuſznie niemá. A będźieſz
27:
kto ták śmiáły/ ktoryby z mądrym Mowcą chćiał
Q iijſye vbie=


strona: Q3v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
ſye vbiegać v Krolá mądrego/ do Biſkupſtwá/ do
2:
Woiewodztwá/ do Káſztelláńſtwá/ do Stároſtwá/
3:
do Márſzáłkowſtwá/ álbo do Kánclerzſtwá/ y do
4:
innych zacnośći Korony. ORATori ſoli in Repub.
5:
palma danda eſt. Mali być dobrze: Odepchniemyli
6:
tákowego Człowieká od Rády Koronney/ y od v=
7:
rzędow innych/ z niemotámi pewnie nikczemnymi
8:
zoſtániemy. EVANG. O tákowe Demoſtheny y
9:
Cycerony v nas w Polſzce trudno. GOSPO. Ni=
10:
gdźiey łatwiey: nie wierzę temu/ áby lud ná świe=
POlacy wymownj.

11:
ćie z przyrodzenia ku wymowie mądrey ſkłonnieyſzy
12:
był nád Polaká. Pomnie Tomickiego Biſkupá: ſły=
13:
chałem też Andrzeiá Tęczyńſkiegͦ w młodośći ſwey/
14:
ile teraz pomnieć mogę/ ludźie w Rádźie Krolew=
15:
ſkiey Demoſthenowi y Cyceronowi bárzo podobne.
16:
Ale Andrzey z Gorki Káſztellan Poznáńſki politiſ=
17:
ſimus fuit Orator, Ciceroniano ludo dignus. przeſzedł
18:
był one pierwſze wſzytkiem. Ale iuż tám ći requie=
19:
ſcant in pace. Weyźrzy w dźiśieyſzą Rádę Koron=
20:
ną/ coć ſye widźi (nie gániąc inſzych) Pan Spytek
21:
Iordan Woiewodá Krákowſki/ y zali on nie ieſth
22:
Orator/ w Rádźie krotki á ſłodki: ktory obyczay mo
23:
wy HOMerus náſz miły w Menelauśie ſwym libro
24:
Ilyados iij bárzo chwali. Iuż poważna y głádka mo=
25:
wá Páná Wálentego Dębieńſkiego Podſkárbiego/
26:
á práwie Neſtorá Polſkiego: ktorą mowę w Neſto=
27:
rze ſwym tenże Poetá chwali: I zali iáko dzwonek
w Rádźie


strona: Q4

1:
Polſkiey Korony.

2:
w Rádźie Krolewſkiey dźiś niebrzmi? Coż tu rze=
3:
czewá o Ianie Oćieſkim Kánclerzu Koronnym/ y
4:
zali on wzroſtem/ geſtem/ y ięzykiem ku wielkiey o=
5:
ney wymowie ktorą w Vlyſeſſu ſwym Homerus ten
6:
że wielbi/ ſye nieurodźił? Ktory gdy od Krolá mo=
7:
wić powſtanie/ naprzod iáko wryty pień ná źiemię
8:
pátrzy/ potym oczy podnieśie/ nieruſzáiąc ſobą áni
9:
ná práwo/ ani ná lewo/ ręką áni nogą nie gra/ áni
10:
brody poćiąga: gdy mowić pocznie/ ſłowá z vſt ie=
11:
mu płyną: potokom onym iárem podobny/ ktorzy
12:
gdy ná iarz zbiorą/ płoty łamią/ bydłá/ domy/ kło=
13:
dy/ y łomy/ co ſye náwinie/ precz do morzá z ſobą
14:
nioſą: y niechcę ia temu wierzyć/ áby Krol we w=
15:
ſzem krześćijáńſtwie ktory miał Kánclerzá mądrze=
16:
mownieyſzego/ nád Kánclerzá náſzego: dobrzeć go
17:
Krol náſz ná końću Rády ſwey poſtawił/ y iemu w
18:
Rádźie ſwey EPILOG zoſtáwił. Dźiwne wotá
19:
ſą iego/ ieſt w nich náuká/ ieſt kochánie/ ieſt też w=
20:
zbudzenie ludzkie wielkie: owo Kánclerz náſz/ co ini
21:
po częśći w mowách ſwych máią/ to on wſzytko rá=
22:
zem v śiebie ma: Nam & docet, & delectat, & mouet:
23:
owo ieſt Vir bonus, & dicendi peritus: ktorego Pánie
24:
Boże rácz nam chowáć/ ku dobremu Rzeczypoſpo=
25:
litey ná czáſy długie. EVANG. Rad to od ćiebie
26:
bárzo ſłyſzę/ żeś nam onę hárdą Grecką y łáćińſką
27:
wymowę/ ná náſzych Senatorzech Polſkich vkazał/
28:
á żeś vczoney wymowie przodek w Polſzce dał: ále
ſtrzeż te=


strona: Q4v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
ſtrzeż tego/ ábyś Zołnierſtwá tym nie rozgniewał/
2:
ktore wieſz iáko ná cię ieſt łáſkáwo. GOSPO. By
3:
nałáſkáwſze było/ tedy tho co w rzeczy ieſt mowić
Zołnierſka godnosć.

4:
ſye muśi. Stworzony Człowiek ieſt in animam vi=
5:
uentem, to ieſt/ in animam intelligentem, recordantem,
6:
volentem, loquentem, non in animam bellanem. Y
7:
ſtworzon ieſt dla tego/ vt operaretur, & cuſtodiret
8:
Paradyſum. Gen. ij. Pan Bog ſam mowi. Walki
9:
z grzechu náſzego ſye vrodźiły/ dla ktorych rádźi nie
10:
radźi żołnierze przećiwko nieprzyiaćielom ſwym/ iá=
11:
ko pśi przećiwko wilkom mieć muśimy: o czym czy=
12:
tayćie Polyticorum libros Platonis: w ktorych Kſyę=
13:
gách toż naydźiećie/ co v Moyżeſzá czytaćie: przed
14:
grzechem Adám z Ewą w wielkim pokoiu mieſzká=
15:
li/ iedno zgrzeſzyli hnet náſtáłá woyná. Kaym zá=
16:
bił Ablá/ otoż woyná: s kąd iáwnie ſye znáczy/ że
17:
żołnierzá grzech naſz vrodźił: á mądrego Mowcę/
18:
ſam Pan Bog z wielkiey łáſki ſwey między ludźmi
19:
poſtáwił: vt operaretur Paradyſum: hoc eſt, vt exco=
20:
leret moribus, at vita humanum genus, & cuſtodiret
21:
illum: hoc eſt, vt retineret homines in Ciuitate commu=
22:
nione Iuris at vtilitatis ſocietate. Przeto iáko Leká=
23:
rze lepſzy ći ſą/ ktorzy Człowieká zdrowego od cho=
24:
roby we zdrowiu záchowywáią: á niżli ći ktorzy cho=
25:
rego leczą: ták też dáleko známienitſzy ſą ći ludźie/
26:
ktorzy w pokoiu ludzie záchowywáią/ á niżli ći kto=
27:
rzy ie od nieprzyiaćielá bronią: wielkie ſą obiedwie
te rze=


strona: R

Polſkiey Korony.
1:
te rzeczy: ále iedná muśi być pierwſza/ á druga w=
2:
tora między nimi. EVANG. Pozwalam ći tego/
3:
bo widzę iże ták ieſt: ále proſzę ćię/ gdyś iedno mię=
4:
dzy mądrego Mowcę/ á żołnierzá mężnego/ wſzyt=
5:
kę godność dźieliſz: coż rzeczeſz o nas Dworzánoch/
6:
niemáſz ná Dworze żadnego/ ktory by ſye záſłużo=
7:
nym/ dźielnym/ y godnym być niewolał: Bá moẃ=
8:
że/ czemu milczyſz? GOSPD. Boię ſye was Dwo=
9:
rzan rozgniewáć. EVAN. Nie rozgniewaſz/ moẃ
10:
iedno prawdę ták iákoć Bog mił. GOSPO. Wy=
11:
miono Boże: nie więtſzey godnośći zdádzą mi ſye
Dworſka godność.

12:
być Dworzánie v Krolá/ nád Pánny cudne y vbrá=
13:
ne we fraucymerze v Krolowey. EVANGEL.
14:
Há há he/ k czemuć nas przyrownał. PAP. A za
15:
źle/ ku pięknem Pánnom. GOSPOD. Wierę ia
16:
niewiem/ co innego ieſt ten Dworzánin/ ktory ná
17:
woynie niebywał/ áni rzeczy wielkich Koronnych
18:
ná dworze álbo gdźie indźie nieſpráwował: á ktory
19:
iedno kábaty rzezał/ ſtroie wymyślał/ máſzkar pá=
20:
trzał/ bieśiad ſzukał/ grał/ miłował/ błáznował/ v=
21:
tracáiąc ná dworze: niebaczę komuby miał być táki
22:
Dworzánin rowny/ iedno piękney vbráney á dwor=
23:
ſkiey Pánnie/ ktora z pewnegͦ datku Krolowey ſłuży.
24:
EVANG. Więc bym ia iedno wźiąwſzy dźieśięć
25:
złotych ná czwierć roku od Krolá ná koń/ miał tę
26:
vtrátę wieść ná dworze Krolewſkim? GOSPOD.
27:
Krol tobie vtrácáć niekaże: vtráćiſzli/ to ſobie ná=
Rgradzay


strona: Rv

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
gradzay dźieśiąćią złotych/ ktore ná koń bierzeſz ko=
2:
żdy kwártał: y niemożeſz ſye y Práwem więcey ná
3:
Krolu domoc/ rzeczeć Krol/ com z tobą zmowił toć
4:
dáię. EVANG. Nieſłużył by żaden Krolowi tym
5:
obyczajem. GOSPO. Sługowáli pierwey ſtárym
6:
Krolom dworzánie/ po dźieśięći złotych ná koń bio=
7:
rąc/ á bywáło w Polſzce dobrze/ y bywáli ná dwo=
8:
rze ludźie godni/ ktore też my pámiętamy: teraz w=
9:
ſzytko zwłoſzáło/ ále mnie nic do tego: tylko to mo=
10:
wię áby byłá pro merito cuius merces. Powiedá=
11:
ią że iednego czáſu przyſtał był ieden Dworzanin do
12:
Alexándrá Mácedońſkiego Krolá dźielnego/ Krol
13:
ná ſwym dworze chćiał Dworzániná ſwego kożde=
Dworſką godność Alexánder wielki/ iáko raczył.

14:
go dźielnośći doświádczyć: kożdy z Dworzan vká=
15:
zował co vmiał: ieden gdy nań przyſzło/ poſtáwi=
16:
wſzy igłę/ w vcho igláne źiárnem mákowym zmie=
17:
rzał/ y trafiał: wſzyſcy dźiwowáli ſye miernośći ie=
18:
go/ y nádźiewáli ſye żeby miał był wielice od Krolá
19:
zá to być dárowan: Krol vczćiwſzy y obdárowaw=
20:
ſzy inne Dworzány ſwe wedle godnośći: temu ie=
21:
dnemu zá dźielność iego kazał mu dáć máku korzeć.
22:
Ták że też bráćie miły tá wáſzá Dworſka godność/
23:
ktora nie czym innym ozdobna ieſt/ iedno ſzkápą/ ká=
24:
batem/ máſzkárą/ niebaczę czym by miáłá być inem
25:
od Krolá raczona/ iedno dźieśiąćią złotych: niemo=
26:
wię o tych Dworzánoch/ ktorzy z dworu ná woyny
27:
zieżdżáią/ hufy wodzą/ zamku dobywáią/ á Korony
Polſkiey


strona: R2

Polſkiey Korony.
1:
Polſkiey bronią: iáko mamy Dworzániná zacnego
2:
Káſprá Zebrzydowſkiego/ Káſztellaná Lubieckiego/
Zebrzydowſki.

3:
ktory ziechawſzy z dworu/ Hetmánem dźielnym te=
4:
raz był w Litwie przećiwko Moſkwi: ſą też y inni
5:
zacni dźielni ná Dworze ludźie/ ktorych dowćip y
6:
dźielność/ ták ná woynách/ iáko y ná Poſelſtwách
7:
dźielna ieſt: wiemy w iákich rzeczách v ktorych Kro=
8:
low Krzyſki Dworzáninem będąc Poſłem bywał/
Krzyſki.

9:
z ktorego śmierći/ nietylko Dwor Krolewſki/ ále w=
10:
ſzytká Polſká wielką ſzkodę wźięłá. Stániſław też
11:
Wapowſki/ y zali v Ceſárzá Krześćijáńſkiego á po
Wapowſki.

12:
tym v Wenetow od Krolá Polſkiego będąc Dwo=
13:
rzáninem/ wdźięcznym Poſłem niebył: ktorego cno=
14:
tę/ obyczáie/ náukę wielką piſmá/ znáćie. Ták też o
15:
Ianie Leśniowſkim ſąśiedźie náſzym toż trzymam/
16:
Człowiek biegły ieſt w Poſelſtwách/ y w ſpráwách
17:
Krolewſkich znáczny. O tákowych ia nic Dworzá=
18:
noch niemowię: ále o onych mowię/ ktorzy nic nie=
19:
czynią/ iedno vbrawſzy ſye przed Krolem iáko Pán=
20:
ny przed Krolową ſtoią/ ktorym zá wſzytkę ich dźiel
21:
ność/ dźieśięć złotych tylko ná kwártał dawam.
22:
EVAN. A nic więcey? GOSPOD. Y to ná nie
23:
wiele: á zaż by ty to chwalił/ áby to Krol miał dáć
24:
máſzkárze nikczemney/ co powinien ieſth dác dźiel=
25:
nym Sieniáwſkim/ Stárzechowſkim/ Iázłowiec=
26:
kim/ Struſom/ Zamoſckim/ Tárłom/ Secygniow=
27:
ſkim/ ktorzy nie ná burgu ále ná polu/ nie w tańcách
R ijále w


strona: R2v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
ále w ſzańcách/ nie w máſzkárze ále w kiryśie/ nie
2:
ná bieśiedźie ále ná walce gárdłuią/ wiek ſwoy tra=
3:
wią/ ſłużąc Krolowi y wſzytkiemu Kroleſtwu iego:
4:
ktore nie kogući ku táńcu/ ále trąby ku hárcu budzą:
5:
ktorzy niemyślą iákoby ſye Pánnie podobáć/ ále iá=
6:
koby ſye z nieprzyiaćielem ná świtániu potkáć.
7:
EVAN. Czyśćieś tu nas wyſtáwił? GOSPOD.
8:
Krzywdy tu wam o demnie niemáſz żadney/ dayćie
9:
we dyabły máſzkáry ktore zá ſobą woźićie: Veſtis
10:
enim eſt teſtis, quales in trinſecus eſtis: porzuććie oby=
11:
czáie niewieśćie/ imćie ſye męſtwá/ imćie ſye náuk/
12:
gdy ná Dwor do was my Ziemiánie przyieżdżamy/
13:
radzćie o nas: czći gárdłá y ſtátkow náſzych/ przed
14:
Máyeſtatem Krolewſkiem brońćie: & ſic eris mihi
15:
magnus Apollo. Ale ieſli ty będźieſz ſye domagał v
16:
Krolá Biſkupſtwá/ Woiewodztwá/ Káſztellaniey/
17:
álbo Stároſtwá/ niprzecz innego/ iedno żeś buiáiąc
18:
ná Dworze vtrácał ſwe/ nie będźieſz praw Rzeczy=
19:
poſpolitey/ gdy tho weźmieſz będąc niegodnym/ co
20:
godnym ludźiom ſobie Rzeczpoſpolita chowa: kto=
21:
rych ludźi godnych dźielność Rzeczpoſpolita niczem
22:
inem iedno wymową á męſtwem/ wedle mądrego
23:
Cyceroná iákośćie ſłyſzeli ſądźi. Ale iuż ty pánie
24:
Pápiſto ktoryś ſobie odpoczynął/ w rozmowie mo=
25:
iey około dźielnośći: czás ieſt ábyś konał to coś po=
26:
czął: á nam powiedźiał bráćli álbo nie bráć/ á iáko
27:
bráć/ Krol naſz Alexándrowem Státutem ma/ co
rozdał


strona: R3

Polſkiey Korony
1:
rozdał. PAP. Chćiwie to rad vczynię/ gdy żeś ty
2:
mnie iuż náuczył co godny álbo godność/ co dźielny
3:
álbo dźielność w Rzeczypoſpolitey ieſt/ y ku temu
4:
wſzyſtek oſtátek rozmowy ſwey ſtoſowáć będę: ále
5:
iużeśćie ſłyſzeli że Krolowi Polſkiemu/ áby bogác=
6:
two ſwe ono Krolewſkie poddánych ſwych mnożył/
7:
otworzoną rękę przećiwko záſłużonym á godnym lu
8:
dźiom záwſze mieć przyſtoi: á zámykáć Krolowi rę=
KROL ſzczodrobliwym ma być.

9:
kę/ nic innego nie ieſt/ iedno niſzczyć bogáctwo Kro=
10:
lewſkie/ ktore godnośćią tylko dźielnych ludźi ſtoi/ á
11:
nie żadną rzeczą inną: ktemu ieſzcze rzecz przyſtoyna
12:
nie ieſt/ áby z nas kożdy mogł z ſwego dáć co komu
13:
chce/ á że by Krolowi to ieſt Rzeczypoſpolitey/ nie
14:
wolno było dáć z ſwego ſłudze godnemu ſwemu:
15:
bo Rzeczpoſpolita dáie/ gdy Krol z Rádámi ſwemi
16:
záſłużonym ludźiom dáie: á iż ſye Rzeczpoſpolita ná
17:
nierządne rozdawánie ſkárży/ może vrzędnem Są=
18:
dem nie temi Vniuerſałmi/ to náleźiono być/ komu
19:
co Krol dobrze dał/ wedle zaſług kożdego/ á komu
Sądy o godność.

20:
niedobrze. A iż bym to ná kilku oſob pokazał iáko=
21:
by to być miáło: wezmę Páná Mikołáiá Sieniá=
22:
wſkiego/ Woiewodę Ruſkiego/ ktorego niech Krol
23:
Pozwem przed ſye ná Seym pozowie/ áby on z imie
24:
nia iemu dánego Krolowi zſtąmpił/ á to co wźiął
25:
od Krolá áby záſye wroćił. Stánie Woiewodá/ y
26:
odpowiedáć przećiwko Inſtigatorowi będźie: y ták
27:
Sądownie Inſtigatorá ſpyta: Spráwiedliwali ieſt
Riijrzecz/


strona: R3v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
rzecz: Krolom dobrze czynić dobrodźieiom ſwym/ czy
2:
li nie? pewnie rzecze że ieſt rzecz ſpráwiedliwa. Bę=
3:
dźie záſyę tenże Woiewodá Krolá pytał/ przyſtoili
4:
Krolowi ſłownym być/ czyli nieprzyſtoi? pewnie
5:
odpowie iże przyſtoi. Ná koniec tenże Krolá ſpyta/
6:
powinienli Krol ieſt pod ſwą przyśięgą kożdegͦ przy
7:
ſwym właſnym záchowáć: odpowie Krol iże powi=
8:
nien. A gdy mu ná pytánie iego ták odpowie: rze=
9:
cze mu ták Woiewodá: Tedy Krolu ſprawiedliwie
10:
ty mnie maſz wedle przyśięgi y wedle ſłowá ſwego
11:
Krolewſkiego przy tym zoſtáwić/ coś ty mnie dał
12:
dobrodźieiowi ſwemu/ y ſłudze wiernemu Krole=
13:
ſtwá ſwego: Y vkázuięć tu zaſługi/ y dobrodźiey=
Zaſługi Ruſkiegͦ Woiewody.

14:
ſtwá ſwe/ przećiwko tobie/ y przećiwko Kroleſtwu
15:
twemu: ſtárzałem ſye y ośiwiałem/ gárdłuiąc we
16:
dnie y w nocy/ źimie y lećie/ przećiwko nieprzyiaćie=
17:
lom twoim/ z Alexándrem y z Prokopem/ z bráćią
18:
rodną ſwą/ y z Hieronymem/ z Mikołáiem/ z Rá=
19:
phałem/ y z Ianem/ czteromá ſynmi ſwemi/ ktorem
20:
iuż zápráwił krwią nieprzyiaćioł twych ku ſłużbam
21:
twem/ przećiwko wſzytkiem mordam Tátárſkim y
22:
Wołoſkim: dwánaście kroć z Rycerſtwem twym
23:
bitwym wygrał/ dwiem tylko z nich ſtráćił: ná Wo=
24:
łoſką hołdowną źiemię twoię/ Imieniem twoim/
25:
hołdownego Woiewodę Alexándrá byłem wſádźił:
26:
więźieniam dla ćiebie ćierpiał/ ránym z hárcow od
27:
naſzał/ więźniem Wołoſkie y Tátárſkie/ do ćiebie
zwyćiężcá


strona: R4

Polſkiey Korony.
1:
zwyćiężcá ſławny twoy/ z polá odſyłał/ ſwym w=
2:
łaſnym chlebem niemáiąc drugdy pomocy od ćiebie
3:
żadney/ ſtrzegłem wſzytkiey kráiny Ruſkiey/ oſádźi=
4:
łem ia tobie Krolu Podolſkie puſte kráiny/ nápełni=
5:
łem ludźmi/ oraczmi/ Miáſteczki/ Wśiámi Ruſkie
6:
puſtynie: á krotko mowiąc/ pod moiem Hetmáń=
7:
ſtwem niezginęłoć w Ruśi Miáſto żadne/ nie Za=
8:
mek/ nie Powiát żadny: á ieſliże ſtáłá ſye kiedy zá
9:
mnie wtárczká iáka w źiemię twą/ zá Hetmáńſtwá
10:
mego: toć przyczytano być muśi nieſzcześćiu onemu
11:
ktore po ludźioch á nie po derewie chodźi. A to tu
12:
przed tobą ze dwomá bráćią/ á ze cztermi ſynmi ſá=
13:
mośiodm ſtoię: czym ia ich płáczliwe vtulę/ czym
14:
ich rány zleczę/ ktore dla ćiebie od nieprzyiaćielá twe
15:
go wźięli: co theż nieprzyiaćielom twym Turkom/
16:
Wołochom/ Tátárom opowiem: gdy vſłyſzą żeś ty
17:
mnie to iáko złoczyńcy inſzemu wźiął/ coś mi pier=
18:
wey záſłużonemu był dał: nie ſámego mnie Krolu
19:
Polſki káźiſz nie ſámego/ ále mię niſzczyſz ſámośio=
20:
dmego: przyſtoi tobie Krolowi mnie ſtáremu prace
21:
y nędze mey vſtáwiczney/ á nie dániny twey mnie
22:
vymowáć/ ktorymi żywię te wſzytkie/ y Rycerſtwo
23:
twoie ſłużąc tobie: co ieſli vczyniſz/ mnie y bráćiey
24:
mey y ſynom moim myśl ſkáźiſz/ y chuć w nas zgá=
25:
śiſz ku poſługam ſwym/ á ſam nieſłownym y nie=
26:
ſpráwiedliwym Krolem v wſzech ludźi zoſtánieſz.
27:
Gdyby ták ten cześny y ſławny mąż ku Krolowi
Pánu


strona: R4v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
Pánu ſwemu mowił/ iákoż to prawdźiwie on mo=
2:
wić może/ coć ſye zda miáłáliby mieyſce tákowa mo
3:
wá v Krolá náſzego ſpráwnie mieć? GOSPOD.
4:
Háńbá záprawdę wielka ieſt wſzego narodu Pol=
5:
ſkiego/ gdy ludźie wſzyſcy ták domowi iáko też y po=
6:
ſtronni vſłyſzą/ że Mikołay Sieniáwſki z bráćią y
7:
z ſynmi ſwemi/ rány/ vtráty/ nędze/ prace/ y gárdło=
8:
wánia ſwe przy ſobie zádźierży/ y w domu ſwym
9:
po ſobie ná wieczne czáſy zoſtáwi: á datki ktore od
10:
nas zá to wźiął/ Státućiſkiem iákimśi Alexándro=
11:
wem vtráći. PAP. Wieleć tákich Sieniawſkich
12:
będźie: á coć ſye Ian Stárzechowſki Woiewo=
IAN Stárzęchowſki.

13:
dá Podolſki/ y zali tegoż mowić ná ſądźie pozwány
14:
niebędźie: Krolu dobrześ mi to dał/ záſłużonemuś z
15:
przodkow ſwoich ſłudze ſwemu dał: mnie w So=
16:
kálſkiey bitwie kilká ſtryiow rodzonych zábito/ mnie
17:
Oćiec moy od młodośći mey ku ſłużbam twym ná
18:
Podolu/ w Litwie/ w Moſkwie przy ſobie ćwiczył:
19:
ſam iákoć ſłużył przez ſwoy wiek wſzyſtek Bog y lu=
20:
dźie wiedzą/ zoſtáwił mię po ſobie gotowym ſługą
21:
tobie/ ktora potrzebá/ ktora woyná/ ktora poſługá
22:
woienna ieſt/ ktoreybym ia omieſzkał? otworzyłem
23:
gumná/ ſtáynie/ obory/ piwnice y komory ſwe brá=
24:
ćiey y ſąśiádom ſwym/ żywiąc á chowáiąc ie ku po=
25:
ſługam twym: weźmieſzli mi ty to coś mi dał/ na=
26:
przod Práwo moie y rzeczenie ſwe Krolewſkie złą=
27:
mieſz/ á potym wiela ludźi godnych tobie przy mnie
ogłodyſz


strona: S

Polſkiey Korony.
1:
ogłodyſz/ y ſam ſobie ſtráćiſz. GOSPO. Iáko żáło=
2:
śćiwa ták przyſtoyna mowá tych to cnych Pánow
3:
ieſt/ ktorey mowy by też mogli ná ſądźie przed Má=
4:
ieſtatem Krolewſkim náſzy mili Herbortowie vży=
Herbortowie.

5:
wáć/ ktorzy z Czech wyſzedſzy z Krolem Káźimie=
6:
rzem wielkim Ruſką źięmię pod moc Polſką podbi=
7:
li/ y niebyło potym Krolá w Polſzce żadnegͦ/ zá kto=
8:
regoby dla Rzeczypoſpolitey Herbort ktory gárdłá
9:
niedał: opuſzczę ſtarą pámięć/ ále zá ludzkiey pámię=
10:
ći pátrzay co Herbortow poginęło: Fryderyká Her=
11:
bortá w Sokálſkiey bitwie zábitho/ Seweryná v
12:
Obertyná/ Andrzeiá theż/ ktorego wierną poſługą
13:
Pan Ian Tarnowſki Stárodub zamek był wywro=
14:
ćił/ zmordowánego támtą woyną/ pogrzebliſmy we
15:
Lwowie/ Ianá też Herbortá Stároſty Barſkiego
16:
śmierći/ y dźiś ieſzcze nápłákác ſye niemożemy/ zá=
17:
prawdę dźielny y godny narod tych to Panow Fel=
18:
ſztyńſkich ieſt: y zaż też nieſłychaćie Wálenty Her=
19:
bort Biſkup Przemyſki/ iákim Biſkupem on dźiśia
20:
ná Conciliu w Trydenćie ieſt/ wyſádźiło go wſzytko
21:
Concilium, ad colligendos omnes abuſus Eccleſiaſticos:
22:
ku czemu przydano iemu dwánaśćie drugich Biſku=
23:
pow/ między ktorymi on Pryncypałem ieſt/ ktory ná
24:
ten czás wſzytkę zacność Krolá Polſkiego y Krole=
25:
ſtwá iego ná ſobie nośi ná ninieyſzym świętym zbo=
26:
rze Trydeńtſkim. Ian też Herbort Podkomorzy
Przemyſki Podkomorzy.

27:
Przemyſki/ brát rodny Biſkupá tego/ o ktorym tru=
Sdno ieſt


strona: Sv

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
dno ieſt powiedźieć vczeńſzymli on ieſt czyli cnotli
2:
wſzym/ Státut Koronny ták nám porządnie roſpi=
3:
ſány dał/ że by nam Pan Bog á pokoy domowy mi=
4:
ły był/ mogłby kożdy bes Prokuratorá wedle Práwá
5:
ieden drugiemu praw v Práwá być. A gdyż tá iá=
6:
wna dźielność ieſt domu Herbortowego/ powiedz=
7:
ćieſz mi Herbort kożdy pozwány o dáninę iáką Kro=
8:
lewſką przed Krolá/ y zali ſprawiedliwie z Moyże=
9:
ſzem wſpomináiąc poſługi ſwe/ y domu ſwego/ nie=
10:
będźie mogł vżyć onego ku Krolowi ſwemu: Recor=
11:
dare Domine ad Abraam & Iſaac & Iacob.PAPIE.
12:
Prawdźiwieś tu wyſłowił dom Felſztyńſki/ y zaſłu=
13:
gi domu tego: ále gdy oni pozwáni ták mowić ná
14:
ſądźie Krolewſkim będą/ co zá Dekret Krol wyda?
15:
bo Státut Alexándrow bráć Krolowi każe.
16:
GOSPO. Wierę ia niewiem/ iákoś ſądźić począł
17:
ták też ſkázuy. PAP.Ait praetor: vti poſsidetis, ita
18:
poſsideatis. Ia bym ták ſkazał: á wolałbym áby ſye
19:
Alexándrow Státut doſzczątká ſpádał/ á niżliby do=
20:
brodźieie Korony nád ſłowo y nád rzeczenie Krole=
21:
wſkie mylić ſye ná ſwym KRolu mieli? gdyż kożde
22:
Práwo ma być iuſtum, honeſtum, vtile: á gdyż then
23:
Státut Alexándrow ne iuſta Lex eſt, ne honeſta,
Nieſpráwiedliuy Státut Alexándrow.

24:
ne vtilis, tollenda non ſolu ex Legum libris, ſed etia
25:
ex Regni finibus eſt. Ne enim iuſtum eſt, malefacere
26:
bene merentibus: ne honeſtum, fidem non ſeruare Re=
27:
gibus: ne vtile per iniuriam viros à Repub. alienare
fortes


strona: S2

Polſkiey Korony
1:
fortes. Co gdy to wſzytko w ſobie Státut Alexán=
2:
drow ma/ ſłuſznie ſkáżony y wymázány z Státutu
3:
praw Polſkich być ma/ iáko Rzeczypoſpolitey náſzey
4:
bárzo ſzkodliwy. EVAN. A coż rzeczemy o ſum=
Summy pieniężne.

5:
mách pieniężnych/ ktorymi bárzo zniewolony ieſth
6:
ſtoł Krolewſki/ więc też przedſyę Krol ma dźierżeć
7:
te liſty ktore ná te ſummy dał? PAP. Y bárzo ma
8:
dźierżeć/ chceli Krol doſyć ſłowu ſwemu vczynić: y
9:
nie dopuśći tego wſtyd wrodzony Krolowi náſze=
10:
mu vczynić/ áby on miał imienie bes pieniędzy lu=
11:
dźiom bráć/ ktore od ludźi ná imienie pod ſwym ſło=
12:
wem Krolewſkim wźiął. EVANG. Rzecze Krol
13:
wedle Státutu Alexándrowego/ wroć mi bes pie=
14:
niędzy imienie/ czemuś mi dawał przećiwko Stá=
15:
tutowi? PAP. A ia też ná to záſyę rzekę Krolowi/
16:
á czemuś ty ode mnie brał Krolu pieniądze ná imie=
17:
nie/ wiedząc iż to ieſt przećiwko Státutowi.
18:
GOSPO. Toć tu ſęk/ przyſtoyniey było Krolowi
19:
ode mnie niebráć/ ániżli mnie iemu niedáwáć: gdyż
20:
Rex praeſumitur magis ſcire leges Regni ſui, quám ego.
21:
Coż by tu vczynić/ áby tá ſámołowká iáwna/ mię=
22:
dzy námi á między Krolem náſzym w Polſzce nie=
23:
byłá? PAP. Iabym ták rzekł/ popiſáć Inwenta=
24:
rze kożdego zaſtáwnego imienia/ á obliczywſzy do=
25:
chody ſpráwiedliwie dáć wydźierżeć dźierżawcy o=
26:
nemu ſummę wedle dochodu rocznego/ y poſtano=
27:
wić z nim látá wydźierżawánia wſzytkiey ſummy/
S ijſpráwiedli=


strona: S2v

Rozmowá VI. około Exekucyey
1:
ſpráwiedliwie ná Seymie. GOSPOD. Podoba
2:
mi ſye tá drogá: wſzák też ieſt Státut De extenua=
3:
tione ſummarum in bonis Regalibus. Owo ták z ćie=
Co Krolowi przyſtoi.

4:
bie rozumiem/ że ty chceſz áżeby Krol we wſzytkich
5:
rzeczách dobrotliwym Krolem/ dobrze czyniąc/ do=
6:
brym y ſłownym/ kożdego przy ſwym záchowuiąc/ v
7:
nas w Polſzce był: ażeby nie Vniuerſałmi/ ále Są=
8:
dem Seymowym ſądźił ſye Krol z námi/ dobrzeli
9:
nam co dał/ álbo nie dobrze. PAP. Tego chcę zá=
10:
prawdę: bo co ſye tycze Vniuerſałow/ Vniuerſalia
11:
ędicta neminem angunt, niſi quem tangunt. Iuriſtowie
Vniuerſały nikczemne.

12:
mowią. Práwo zákázuie kráść/ tym tákowym Prá=
13:
wem niepierwey złodźiey zginie/ aż świádki álbo li=
14:
cem przekonány we złodźieyſtwie będźie: ták że też
15:
y temi Vniuerſałmi żaden v nas imienia ſwego nie
16:
ſtráći: bo mamy my ono Práwo mocne ná ktorym
17:
wolność náſzá Polſka ſtoi: Neminem captiuabimus,
18:
nemini bona adijmemus, niſi Iure conuicto: muśi tedy
19:
być Pozew ná mię wydány miánowićie/ cum cauſa
20:
& cum clauſula Iudicialiter reſponſurus: y ma tákowy
21:
Pozew być położony przez Woźniego in bonis citati.
22:
á gdy ták Krol przećiwko mnie właśćiwie poſtąpi/
23:
w ten czás ia winien będę przed Krolem ſtánąć/ y o
24:
dáninę ſwą ná Pozew odpowiedáć: aliás non. Y ſły=
25:
chałem ia to od onego mądrego Páná Ianá Tar=
26:
nowſkiego/ ktory ná przeſzłym Seymie Piotrkow=
27:
ſkim/ gdy ſye był przećiw tym Vniuerſałom zápárł/
ták ma=


strona: S3

Polſkiey Korony.
1:
ták mawiał: Może káżdy z nas ná tákowe Vniuer=
2:
ſały dobrze ſpáć: ábowiem gdyby Stároſtá ad ru=
3:
mandu do imienia mego iechał/ ia bym mu we wro=
4:
ćiech zaſtąpiwſzy rzekł/ nie ieźdźi do mnie Stáro=
5:
ſto/ gwałtu mi nieczyń/ niebyłem nigdy pozwány/
6:
nie ieſtem żadnym Práwem przekonány/ będźieſzli
7:
mi gwałt czynił/ będęć ſye bronił. Ták on Pan mą=
8:
dry mowił. EVANG. Wieręć ſye nie ieden Stá=
9:
roſtá omyli/ ieſli poiedźie ktory do kogo ná rymácyą
10:
wedle tych Vniuerſałow. Ale gdyżeś mi iuż Exe=
11:
kucyą Krolewſkiey Oſoby doſtátecznie moiem zdá=
12:
niem wypráwił/ ieſzcze nam o Sądźie á o Obronie
13:
co powiedz: iáko ſądźić á iáko też bronić Krol nas
14:
ieſt powinien. PAP. Powiemći ták y o tym/ iáko
15:
rozumiem. GOSPO. Iedno krotko proſzę/
16:
bo iuż południe nádchodźi/ á gęś
17:
ſye też dopieka.grafika
S iijDyálog


strona: S3v

1:
Dyálog Siodmy.
2:
☞ W tym Dyálogu rozmowá ieſt około
3:
Obrony/ á około Sądow.
4:
PAPIEZNIK. EVANGELIK.
5:
GOSPODARZ. PACHOLE.
6:
P
APIEZN. Poſpolićie ludźie mowią/ że
7:
Krol nam dwie rzeczy ieſt powinien/ bronić
8:
nas/ á ſądźić nas: obiedwie rzeczy Krolowi ſą przy=
9:
ſtoyne. quia, & honor Regis Iudicium diligit, & accin=
10:
gitur Rex gladio ſuo ſuper foemur ſuum potentiſsime.
11:
Ale gdyżeſmy pierwey ná to ſye byli zwolili/ że Krol
KROL nic niepowinien iedno to co przyśiągł.

12:
nic nam więcey nie ma iśćić/ iedno tho co nam w
13:
przyśiędze ſwey obiecał: bárzo bym rad áby kto mi
14:
to pokazał/ że Krol iáko mnie w przyśiędze obiecuie
15:
bronić/ bo mowi w przyśiędze pro poſſe meo defenda,
16:
ták też mię Krol winien z tobą o krowę moię álbo
17:
o kozę ſądźić: widzę że wſzytká przyśięgá Krolew=
18:
ſka ma w ſobie tylko to/ quò vniuerſitati POLonicȩ
19:
commune, & publicum bonum eſt: iáko ſą: Iura, liber=
20:
tates, Priuilegia, literȩ, immunitates Regni Poloniȩ, &
21:
defenſio Terminorum eius: priuata autem hic ſilentio
22:
prȩtermittuntur omnia: ktore ſą meum & tuum. y ták
23:
ludźie mądrzy Krolá wykłádáią: Rex miniſter eſt
REX quide

24:
Reipub. non autem rei priuatȩ, quȩ conſtat meo ac tuo:
o ktorych


strona: S4

1:
o ktorych ſą Státutá Koronne/ ná ktore priuata wy=
2:
ſádzeni ſą Sędźiowie/ y Woiewodowie/ ále de illis
3:
quȩ communia ſunt, ná ktorych wolność y zacność
4:
Koronna ſtoi/ o tákowych rzeczách rádźić z Rádá=
5:
mi ſwemi Krolowi náſzemu przyſtoi: y rad bym to
6:
wiedźiał/ iákobyſmy przyśięgą Krolewſką do tego
7:
Krolá przyćiſnąć y to mu pokázáć mogli/ że on mnie
8:
winien ieſth z tobą o miedzę przeoráną álbo o ſpáś
9:
ſądźić/ odłożywſzy Rzeczypoſpolite ná ſtronę.
10:
EVANG. A to w przyśiędze ſtoi iáwnie/ Iura w
11:
czym ſye zámykáią/ y Statuta o twoim y o moim v=
12:
czynione. PAP. Podobno to ták ieſt iáko ty mo=
13:
wiſz: áleć v Láćinnikow to ſłowo Ius, iáko y v Grae=
14:
kow τό δίκαιου,idem valet quod iuſtum, integrum, reli=
15:
gioſum, verum, ac iuſtum: iákoby Krol chćiał ták w
16:
przyśiędze ſwey rzec/ Ego Poloniȩ Rex iuro, quó o=
17:
mnia integra, religioſa, aequa, vera, ac iuſta, in Regno
18:
meo Poloniȩ attendam & cuſtodiam. bo to co ty zo=
19:
wieſz Státut/ to po łáćinie zową Lex, quȩ eſt iuſto=
LEX quide

20:
rum iniuſtoru diſtinctio, quȩ ſupplicio improbos affi=
21:
cit, & defendit ac tuetur bonos. EVAN. Więc Krol
22:
Apellácyy Seymowych od Ziemſkiego y od Wie=
23:
cowego Sądu/ ktore prze deń przychodzą/ ſądźić v
24:
nas niebędźie? PAP. Odpowiemći ná to/ ále ćię
25:
pierwey ſpytam o to/ teraz idźie o Litwę Krolowi
26:
z Moſkiewſkim/ o Wołochy z Deſzpotem/ o Polſkę z
27:
Turkiem/ o Ifflanty z Krolem Szweckim: powiedz
że ty


strona: S4v

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
że ty mnie/ mali Krol zániechawſzy wſzytkie prace
2:
y rády/ około ták wielkich nieprzyiaćioł Koronnych/
3:
wſzyſtek Seym Piotrkowſki/ około twoich ſzkap/
4:
świni/ krow/ i około ſpáśi z Rádámi ſwemi ſtrá=
5:
wić? czyli wybrawſzy ná ten moy á twoy ſąd/ ludźie
6:
cnotliwe á mądre/ ſam o nieprzyiacieloch Korony
7:
ſwey y o obronie Kroleſtwá ſwego rádźić? gdyż ká=
8:
żdy Seym wálny/ przed oczymá ſwemi niema mieć
9:
iedno Rzeczpoſpolitą/ bo Seymy dla tego ſkłádáią
10:
áby ná nich rádzono o pięći rzeczách/ wedle Aryſto=
11:
teleſſá X: Rhetoricoꝶ. pierwſza rzecz ieſt: Dochody
Spráwy Seymowe.

12:
Koronne/ iáko ſą Mytá/ Zupy/ Stároſtwá y ine ku
13:
ſkárbu Krolewſkiemu należące rzeczy. Druga rzecz
14:
ieſt Seymowa/ Woyna á pokoy/ iáko to teraz ieſt o
15:
Ifflanty quȩſtia v nas/ mamyli ie do Korony w ie=
16:
dność przyiąć/ á ich od Moſkwy bronić czyli nie: á=
17:
byſmy głupie złothą wędą ryb niełowili/ iáku Au=
18:
guſtus Ceſarz/ około ſzkodliwych á niepotrzebnych
19:
walkách mowił. Ták też mamyli Deſzpotá w Wo=
20:
loſzech zániecháć czyli nie. Trzećia ieſt rzecz około
21:
obrony Korony/ ktora zewſząd otworem teraz ko=
22:
żdemu nieprzyiaćielowi ſwemu ſtoi. Czwarta rádá
23:
Seymowa ieſt około hándlow/ iákobyſmy te rzeczy
24:
ktorych názbyt mamy odbyć mogli/ á tych ktorych
25:
niemamy łatwie doſtáli: oto Kupcy w Polſzce ni=
26:
ſzczeią/ oto drogość v nas wielka/ oto Ferdynánd
27:
Ceſarz ſkłády nowe ná Sląſku poczynił/ wielkie cłá
ná kupce


strona: T

Polſkiey Korony.
1:
ná kupce náſze vſtáwił/ s kąd drogość nieſłychána
2:
teraz ieſt w Polſzce. Piąta Seymowa quȩſtia ieſt/
3:
iákoby nam Práwá ſzły/ á ſpráwiedliwość rychła á
4:
ſnádna v nas byłá/ ktorey niemamy. Pátrzayże
5:
ieſli ſpráwiedliwa rzecz ieſt/ álbo będźieli to wedle
6:
przyśięgi Krolewſkiey/ opuśćiwſzy Seymowe quȩ=
7:
ſtiȩ ták wielkie/ ná moiem á twoiem bydle/ wſzyt=
8:
kiemu Krolowi z Rádámi ſwemi vwiąznąć? coż ná
9:
to mowiſz? EVANG. Ciężek ći ieſt mnie moy ſą=
10:
śiad/ áleć też Moſkiewſki Litwie/ á Turek Polſzce
11:
z Wołochy y z Tátáry nie lekſzemi ſą. PAP. A coż
12:
tu wżdy lepſzego obieraſz/ Krowęli ſwą o ktorą mię
13:
pozywaſz/ ábym ći ią z winą zá Dekretem Krolew=
14:
ſkim ná Seymie wroćił/ czyli wſzytkę Polſkę/ ábyś
15:
w niey zá Rádą Krolewſką/ po tem Seymie z żo=
16:
ną z dźiećmi y z wolnośćiámi cáły był? EVANG.
17:
Porwanaby bieſu ſwoiá krowá/ iuż bym ia ná Sę=
18:
dźiego álbo ná Woiewodźinem Dekrećie/ o krowę
19:
ſwą przeſtał/ byſmy iedno wſzyſcy in commune cáli
20:
w Polſzce byli. PAPIE. Tedy ſam wyznawaſz/ że
21:
Krolewſki vrząd wſzyſtek ad publica extenditur, non
22:
autem ad priuata: ábowiem zwierzchność tá Krole=
23:
wſka w Polſzce gorą idźie/ wyſoko ten Orzeł lata/
24:
mego á twego tho ieſt tych rzeczy niſkich niebaczy:
25:
bo nie ná doł ná źiemię/ ále wzgorę w niebo wſzy=
26:
ſtek pátrzy: á chceſz żeć to vkażę/ ze Krol by dobrze
27:
chćiał/ Sądom tym doſyć vczynić niemoże. Ieſt
TStátut


strona: Tv

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
Státut Krolá Zygmuntow ktory ſye ták poczyna:
2:
Conſentimus vt cauſȩ ad Conuentum Regni generalem
3:
deuolutȩ, duobus in ſeptimana diebus, quarta & ſexta
4:
feria per nos deinceps cognoſcantur, & iudicentur: &
5:
concluſione facta Conuentus, nemo puſtea in cauſis ad
6:
Conuentum deuolutis, iudicari debebit ac poterit. We=
7:
dle tego Státutu/ pytam ćię Krol vczynić
Krol ſądźić nas niemoże.

8:
doſyć Sądom Mieſckim/ Grockim/ Komiſárſkim/
9:
Podkomorſkim/ Ziemſkim/ Wiecowym/ y też ſwym
10:
Krolewſkim właſnym/ ſądząc wſzytkę Polſkę/ Ruś/
11:
Pruſy/ Mázowſze/ Litwę ná Seymie dwá dni w
12:
tydźień tylko: á nád to my Krolá dáley wyćiągnąć
13:
niemożemy/ byſmy dáli Krolowi nie dwá dni w ty=
14:
dźień ná Seymie/ ále by przez wſzyſtek wiek żywo=
15:
tá ſwego/ nic innego nie czynił Krol iedno ſądźił/
16:
tedy Człowieczeńſtwo iego nie zdźierży tego/ áżeby
17:
on ták wielkie á okrutne brzemię ná ſobie źdźierżeć
18:
mogł/ nam & illi oculi carnei ſunt: też ći mu ſye wżdy
19:
kiedy odpoczynąć chce/ iáko y mnie: Liber mihi eſſe
20:
non videtur, qui aliquando nihil agit. nie głupie mo=
21:
wił ieden. Powiedz mi/ Moyżeſz święty miał co
22:
nád Krole náſze dźiśieyſze/ czyli im on ſpráwą y też
23:
dźielnośćią rowien był? EVAN. Grzech ták mo=
Sądy Moyżeſzowe.

24:
wić/ bo mowi ták piſmo o Moyżeſzu: 34 Deuter
25:
Erat autem Moyſes filius centum&t viginti annorum,
26:
quando mortuus eſt: non calligauit oculus eius, nec fu=
27:
git vigor eius &c. Et non ſurrexit Propheta ampliu in
Iſràél


strona: T2

Polſkiey Korony.
1:
Iſràél ſicut Moyſes, quem noſſet Dominus facie ad faciē.
2:
PAPIE. A wżdy ten ták wielki Moyżeſz niemogł
3:
Sądom ludu onego ſproſtáć/ ktorego świekier iego
4:
Iethro tymi ſłowy gromi o Sądy: Non bonam rem
5:
facis, ſtulto labore conſumeris & tu & populus iſte, qui
6:
tecum eſt vltra vires tuas & negocium, ſolus illud non
7:
poteris ſuſtinere: ſed audi verba mea at conſilia, & erit
8:
Dominus tecum: Eſto tu populo in his quȩ ad Deum
9:
pertinent, vt refferas quȩ dicuntur ad cum &c. prouide
10:
autem de omni plebe viros potentes, & timentes Deum,
11:
in quibus ſit veritas, & qui oderint auariciam: & conſti=
12:
tues ex eis Tribunos, & Centuriones, & Quinquagena=
13:
rios, & Decanos, qui iudicent populum omni tempore:
14:
quicquid autem maius fuerit, refferant ad te: & ipſi mi
15:
nora tantummodo iudicent, leuius' ſit tibi, partito in a=
16:
lios onere: ſi hoc feceris implebis imperium Dei, & Prȩ=
17:
cepta eius poteris ſuſtinere, & omnis hic populus reuer=
18:
tetur ad loca ſua in pace. Quibus auditis, Moyſes fecit
19:
omnia quȩ illi praeceperat. Tedy Moyżeſz ktoremu
20:
Krol żaden dźielnośćią áni ſpráwą w Rzeczypoſpo=
21:
litey/ áni był rowien/ áni rownym być może: ſpro=
22:
ſtáć ſądu onego ludu niemogł/ á to tám niebyło áni
23:
Podkomorzego/ áni Komiſarzá żadnego/ áni máię=
24:
tnośći żadney: á coż my o ſobie rzeczemy/ kthorzy
25:
dálekoſmy ſą od Moyżeſzá ćiáłem y duſzą/ ieſliżeć
26:
Moyżeſz ſtulto labore ná Sądźiech onych vbogiego
27:
támtego ludu conſumebatur, pewnieć ſye Krol náſz
T ijná Są=


strona: T2v

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
ná Sądźiech náſzych wſzetecznych długo nieoſtoi:
2:
y niewierzę ia temu/ áby ktory Człowiek chćiał być
Nieznośne ieſth brzemię Polſkiegͦ Krola.

3:
v nas Krolem Polſkiem/ gdybyſmy mu roſpowie=
4:
dźieli/ że będźieſz winien naymnieyſze rzeczy ſądźić/
5:
y ſzewce o kopytá gdy ſye zwádzą ſądźić ty będźieſz:
6:
niepodeymie ſye tego żaden/ mowię o tym/ ktoryby
7:
nie obietnicą tylko/ ále ſkutkiem doſyc czynić temu
8:
chćiał. EVANGEL. A iákoż Krolowie pierwſzy
9:
przodki náſze ſądźili? PAP. Iako ſye oni ſądźili ła=
10:
twie tho poznaſz z Kſyąg ſtárych: Podź do Páná
Sądy Krolow ſtárych.

11:
Krzyſtoporſkiego Piſárzá Sieráckiego/ gdy będźieſz
12:
w Piotrkowie/ proś go ábyć vkazał Seymowe Są=
13:
dy/ zá Iágełłá/ álbo zá Káźimierzá Krolá: więtſzą
14:
naydźieſz dźiś iednę Komelſkiego cauſę/ á niżli ſprá=
15:
wy wſzytkie Seymowe były. Zá czáſow Krolow
16:
onych tydźień Seym ſtał/ ná koniech śiedząc z Kro=
17:
lem po Tátárſku przodkowie náſzy rádźili/ vrádźi=
18:
wſzy wálkę álbo woynę/ hnet po Seymie było. A
19:
ták bráćie miły/ ieſli álleguiem Włádyſłáwem álbo
20:
Káźimierzem Krolem/ álleguymy też y obyczáymi
21:
przodkow ſwoich: weźmimy prawdę ich przed ſye/
22:
weźmimy też y wiárę/ tedy w Polſzce álbo żadne v
23:
nas niebędą Sądy/ álbo kroćiuchne będą po ſtáre=
24:
mu: ále będźiemyli tylko állegowáć Krolmi ſtáremi
25:
Krolowi ſwemu/ á ſámi ſye imiemy potwarzy/ nie=
26:
wiáry/ y vporu nowego/ y Krol náſz ſtulto labore
27:
conſumetur, y my Práwá áni pokoiá w Polſzce mieć
niebędźie=


strona: T3

Polſkiey Korony.
1:
niebędźiemy nigdy. GOSPOD. Záprawdęć to ná=
2:
ſzá wielka ślepotá ieſt/ że my chcemy áby nas Krol
3:
ſądźił po ſtáremu/ á niechcemy tego ábyſmy też my
4:
żyli z ſobą po ſtáremu: y rownie mi ſye to być widźi
5:
y tákiego śmiechu godno/ iáko ſye więc śmieiemy
6:
dźiećiom málutkiem/ gdy álbo czapkę Oycowſką ná
7:
ſye kłádą/ álbo trzewik Oycowſki obuwáią: ták że
8:
też y my chcemy obyczáiow y ſpraw ſtárodawnych
9:
dźiádow y prádźiádow náſzych po Krolu ſwym/ od
10:
ktorych bárzoſmy ſye wyrodźili. EVANG. A coż
11:
czynić/ wżdyć Práwá muśiemy w Polſzce mieć.
12:
PAP. Słuchaymy Moyżeſzá/ to ieſt Páná Bogá/
13:
á niemożemy lepſzey rády náleść nád tę ktorą nam
Rotá.

14:
Duch Swięty w piśmie Swiętym iáwnie w ręce
15:
dáie: á będźie to wedle przyśięgi Krolá náſzego/ gdy
16:
Krol/ iáko nas broni/ przez Hetmány/ przez Woie=
17:
wody/ przez Káſztellany/ przez Stároſty ſwe/ tákże
18:
też nas ſądźić będźie przez wybráne ludźi/ ná Są=
19:
dźiech Ziemſkich/ Wiecowych/ y Aſſeſorſkich/ ktorzy
20:
w rzeczách wątpliwych á trudnych/ w czym by ſye
21:
niezgadzáli ſámi przy Krolu będąc/ ſpytáią Krolá/
22:
iáko to álbo owo w rzeczách wątpliwych oſądźić/
23:
ták Krol y ſam około Rzeczypoſpolitey iákom pier=
24:
wey powiádał/ beśpieczniey y ſpokoyniey rádźić bę=
25:
dźie/ nie rozrywáiąc ſye erga plurima, nam pluribus
26:
intentus non eſt nobis ad omnia ſenſus, nam vnum ab
27:
vno benefit: mowi náſz wielebny Plato. My też
T iijreuertemur


strona: T3v

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
reuertemur ad loca noſtra cu pace: iáko to piſmo mo=
2:
wi. GOSPOD. Y oney mi theż rády nie gańćie/
3:
ktorą pan Ian Tarnowſki Káſztellan Krákowſki w
4:
Piotrkowie ná Seymie przeſzłym nam dawał/ on
5:
Pan mądy chćiał/ áby wybráni ludźie pewni z wiel=
6:
kiey Polſki/ máłą Polſkę ſądźili: á takież záſyȩ z má=
7:
łey Polſki ludźie/ áby wielką Polſkę ſądźili: á gdyby
8:
ſye wſzyſcy ná ieden Dekret zgodźili/ áby od Dekre=
9:
tu Apellacya nieſzłá: á gdźieby ſye niezgodźili/ tám
10:
by Apellacya mieyſce miáłá do Krolá. Tákći by=
Sądy Greckie.

11:
wało w Grȩcyey/ gdźie z kożdego głownego Miá=
12:
ſta/ wybráni ludźie zieżdżáli ſye dwá kroć do roku
13:
od Termopilas, to ieſt ná wioſnę á ná ieśień/ y ſądźi=
14:
li wſzytkie roznice ktore ſye między Miáſty Grȩcki=
15:
mi przygadzały: y trudno mamy tho náleść mimo
16:
náſzę Polſkę/ áby gdźie zwierzchni Pan pro meo &
PAN zwierzchni nie ſądźi nigdźiey.

17:
tuo zniewolony Sądem był. Papież w Rzymie
18:
głowá Krześćijáńſtwá wſzytkiego/ rády o rzeczách
19:
tych/ ktore ad Statutum ROManȩ Eccleſiȩ pertinent:
20:
á tę priuata do Roty odſyła/ w ktorey Roćie/ tertia
21:
ſententia conformis wygrawa: á ſą ludźie w tey Ro=
22:
ćie lichem nie cetnem/ vt in concludendo maior pars
23:
vincat: niewiem czemuby też to v nas być niemiáło/
24:
álbo czemubyſmy to w Polſzce v śiebie gánić mieli/
25:
co wſzyſtek świát w Rzymie chwali. Wenecya ieſt
26:
Miáſto ſpráwą ſwą we wſzyſtkich rzeczách ſwoich
27:
chwálebne/ tám Kſyążę z Konſiliarzmi ſwemi/ y że
wſzytkiem


strona: T4

Polſkiey Korony.
1:
wſzytkiem ſwoiem Senatem/ nic o Sądźiech tych
2:
oſobliwych niewie/ ſą ná to Sędźiowie wyſądzeni/
3:
ktorzy priuata ſądzą. A gdy Norymberg Miáſto
4:
rządem bárzo Wenecyi podobne/ około tych Są=
Norymberg Práwá żebrze od Wenetow.

5:
dow wielkie niezgody w ſobie miewáło/ tedy No=
6:
rymbergczánie do Wenetow poſłáli/ proſząc ich áby
7:
Wenetowie im ſpoſob y Práwá Rzeczypoſpolitey
8:
ſwey przyſłáli/ co Wenetowie rádźi vdźiáłáli: wedle
9:
ktorego Weneckiego ſpoſobu/ iáko ſławne Miáſto
10:
Norymberg ieſt ſłyſzyćie: ále wy o thym czytayćie
11:
Petrum Bembum in Hiſtoria Veneta: nieſromotá ieſt
12:
rzeczy potrzebney y też pożyteczney/ ktorey domá nie
13:
máſz od ſąśiádá prośić. Nie wſtydał ſye Rzym xij
14:
Tabulas od Athen wźiąć/ y też Práwem obcym ſwą
XII. Tabulȩ

15:
Rzeczpoſpolitą rządźić: á czemubyſmy ſye też my od
16:
Wenetow álbo od Rzymu rządu prośić ktorego do=
17:
má niemamy wſtydźili. Day Pánie Boże nam te=
18:
go Duchá y tę pokorę/ ábychmy od inych ludźi przy=
19:
kłády bráli/ ktoremi byſmy ſye lepiey wżdy kiedy ſprá
20:
wowáli/ á niżli ſye teraz ſpráwuiemy. EVANG.
21:
Boże day to/ áleć mnie Sądy tákowe bárzo ſye po=
22:
dobáią/ y bárzo ná nie zwalam: á w tych Seymo=
W Polſzce ſpráwiedliwośći niemáſz.

23:
wych náſzych dźiśieyſzych Sądźiech żadney nádźie=
24:
ie niemam/ áby kto kiedy mogł przez nie ku ſwemu
25:
przyść: widźiałem ná przeſzłym Seymie v Piſárzá
26:
Sieráckiego Cauſi/ ktore ſye między ſtronámi przez
27:
Sądy toczą per XL annos, ktorym ieſzcze końcá nie
máſz/


strona: T4v

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
máſz/ iuż dźiad y oćieć dáwno onych Caus pomárli/
2:
ſynowie ieſzcze końcá niemáią/ y mieć podobno nie
3:
będą: táką my ſpráwiedliwość tymi ſwymi Sądy
4:
dźiś w Polſzce mamy. GOS. Miałem z Pány Za=
Orzechowſki Wieś ſtráćił.

5:
ręby o Czárne żołny ná przeſzłym Seymie Práwo/
6:
ktore ſye poczęło Anno 1524. kthore mi był Pan
7:
Ian Chełmſki nieboſzczyk Oćiec żony mey ſpuśćił/
8:
bywałem ná kielku Seymiech z wielką vtrátą ſwą:
9:
á gdy mi ſye iuż było Práwo bárzo przyiádło/ ſtoiąc
10:
przed Sądem Krolewſkim/ prośiłem Páná Woie=
11:
wody Poznáńſkiego/ Páná Marćiná Zborowſkie=
12:
go o przyczynę do Krolá/ áby Krol odſądźił mię ná
13:
koniec támtey wśi pierwey á niżlibym y ſwą drogą/
14:
ieżdżąc po Seymiech á Sądu Krolewſkiego czeká=
15:
iąc vtráćił: y ſtáłoć ſye ták/ Krol hnet ſkazał prze=
16:
ćiwko mnie: y niemogę inák rzec/ iedno że ſpráwie=
17:
dliwie wedle tego iáko Prokurator moy powiedał/
18:
ktory nie to z czym byłá Cauſa/ od Sądu Ziemſkie=
19:
go y Wiecowego przed Krolá przyſzłá: ále to co by=
20:
łá ſtroná ſobie v Sądu Ziemſkiego vpuśćiłá/ ſtro=
21:
nie nárażał: á Krol ſądząc ex Allegatis & reſponſis,
22:
muśiał to ſądźić co ſłyſzał: ták mi Prokurator moy
23:
(wiećie ktory) poſłużył. EVAN. O coć niewiem/
24:
pełen tego Seym Piotrkowſki był/ wſzák tego nie
25:
táią Prokuratorowie Pánow Zarębow/ y teraz/ iá=
26:
koś ieſt od támtego Prokuratorá przez nogę przewi=
27:
niony: możemyć ſye niećieſzyć temi Sądy Krole=
wſkiemi


strona: V

Polſkiey Korony
1:
wſkiemi ktorych niemamy/ á ieſli kiedy bywáią/ te=
2:
dy Pánowie wotuiąc/ á Prokuratorowie zdradzá=
3:
iąc kieruią ſpráwiedliwośćią náſzą iáko chcą: co by
4:
iednák nie było gdyby mię auditor moy domá ſáme=
5:
go wyſłuchał/ y zemnie ſámego ſye po proſtu wy=
6:
wiedźiał/ ná czym rzecz moiá wſzytká ſtoi/ á żeby po
7:
tym ſam ią o demnie w Roćie Polſkiey roſpowie=
8:
dźiał Collegam ſwym/ byłći by rychley koniec ſprá=
9:
wiedliwośći kożdemu/ odpráwiłyćby ſye wſzythkie
10:
zádźierżáne Cauſi tym obyczáiem rychło/ bes Pro=
11:
kuratorow/ ktorem do iedney Cauſi máło cáły dźień
12:
ieſt mowić. PAP. Ieſliże ſye wam tá drogá nie=
13:
podoba ku prętkiey ſpráwiedliwośći/ nie czekaymy
14:
inney/ bo nád tę ſnádnieyſzey nie naydźiemy żadney.
15:
EVANG. Y ia iey iuż nie czekam/ á gdyżeśmi iuż
16:
powiedźiał o Sądźiech/ mem zdániem dobrze/ po=
17:
wiedzże mi też o Obronie/ iákoby naſnádniey Krol
18:
nas wedle przyśięgi ſwey bronić miał? PAPIEZ.
19:
Krotkoć ná to powiem: Ruſzenie poſpolite/ toć ieſt
Obroná koronna.

20:
iáśnie opiſáne w Státućie/ á to ieſt oſtátecznia ná=
21:
dźieiá Polſkiey obrony/ ktorey dawno Polſká vży=
22:
wáłá/ iákoż ná Pruſkiey woynie/ bo tá kokoſza woy=
23:
ná v Lwowá nikczemna/ co zá pożytek nam vczy=
24:
niłá dobrze pomnimy/ bo iáko nierządnie/ ták też nie
25:
potrzebnie ruſzoná byłá. To tedy ruſzenie wedle
26:
Státutow/ ná oſtátnią potrzebę Krol Polſki cho=
27:
wáć będźie: mowmy teraz o tey obronie potoczney/
Vktorey


strona: Vv

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
ktorey Polſka Koroná vſtáwicznie potrzebuie/ kto=
2:
rey iż niema widźićie iákie ſzkody tu v nas Tátáro=
3:
wie czynią/ á iáko obcy ludźie przechodzą KOronę
4:
Polſką iáko chcą: trzebá tedy tego áby obroná vſtá=
5:
wiona byłá/ ále táka ktoraby człowieká kożdego do=
6:
ległá: á ieſliże ſłyſzeć chcećie to/ com też v inych álbo
7:
widał/ álbo czytał to wam powiem. EVANGE.
8:
Bárzo ćię o to prośimy. PAPIE. gdy Alexánder
9:
Mácedo Krol wielki/ y Zophyperſá bárzo śilen A=
10:
thenom był/ zá rádą Demoſthenową: ták Miáſto
11:
ono obronne poſtánowiło było/ iákoby kożdego czło
12:
wieká/ kożdego ſtanu w Mieśćie doległá: ále iż w
13:
Mieśćie onym nie iednoſtayni byli ludźie/ przeto też
14:
nie iednákowo obroná oná kożdego w Mieśćie do=
15:
legáłá: czytayćie ſobie o tym Oratione Demoſthenis
16:
[2 wyrazy greckie] tám naydźieſz oſobliwą rádę około tey
17:
obrony potoczney/ ktorą ia wam vkażę nie báwiąc
18:
ſye grȩcką długo mową ná náſzey Rzeczypoſpolitey.
19:
EVANG. Tego my chcemy/ doſyć nam będźie/ gdy
20:
nam támtego Oratorá Grȩckiego mądrość ná Pol=
21:
ſzce náſzey pokażeſz. PAP. Kożdy Człowiek czego
22:
vżywa/ á czym ſtoi/ á czym z nim ieſt/ przyſtoi ſye ie=
23:
mu o to ſtáráć/ áby to cáło iemu było. Chcemyli
24:
tedy náleść w Polſzce obronę/ poznaymyż pierwey
25:
lud ten/ ktory Polſki vżywa/ iednákowyli ieſt/ czyli
26:
rozny: iednákowoli/ czyli roznie lud ten Polſki vży=
27:
wa: co ábychmy poználi/ ták dźielić lud ten w Pol=
ſzce mu=


strona: V2

Polſkiey Korony.
1:
ſzce muśimy: Kożdy w Polſzce Człowiek/ álbo ieſt
2:
Krolem/ álbo poddánem: Krol ieden w Polſzce ieſt/
POLſki rozdźiał.

3:
dźielony być niemoże: ále poddány/ inſzy ieſt Du=
4:
chowny/ inſzy Swiecki. EVANG. Wſzákoś pier=
5:
wey niechćiał mieć Duchownego ſtanu/ poddanem
6:
Krolá Polſkiego. PAP. Prawdá ieſt/ nie należy
7:
ku ſłużbie Ołtarzá Swiętego/ poddánem Krolowi
8:
ſtan ten v nas nie ieſt: ále ile vżywa źiemie Krole=
9:
ſtwá/ wedle tego poddány ſtan ten Krolowi Pol=
10:
ſkiemu ieſt/ iáko też y Státutá náſze obmawiáią.
11:
Ieſt tedy poddány w Polſzce Krolowi Polſkiemu
12:
ieden Duchowny drugi Swiecki/ w Duchownym
13:
ſtanie kłádę wſzytkie ktorzy Kośćiołowi ſłużą: pod=
14:
dánego theż Swieckiego ták dźielę/ że on álbo Zie=
15:
miáninem ieſt/ álbo Ziemiáninowi poddánem ieſt/
16:
źiemię orząc/ y źiemią ſye żywiąc: álbo źiemie nie=
17:
máiąc dowćipem ſwem żywność w Polſzce ma ſwo
18:
ię/ ktorego ia Hándlownikiem zowię: w ktorey licz=
19:
bie ſą Zydowie/ Mieſzczánie/ Kupcy y ſłudzy/ ktorzy
20:
dowćipem ſwem/ iákoby Hándlem inem w Polſzce
21:
ſą żywi: mamy tedy pięćiorákowe ludźi ktorzy Pol=
22:
ſkiego Kroleſtwa vżywáią: ieſt pierwſzy Krol/ w=
23:
tory Duchowny/ trzeći Ziemiánin/ czwarty Hán=
24:
dlownik/ piąty Kmieć: y niemożeſz mi dáć człowie=
25:
ká w Polſzce żadnego/ ktoryby iednem z tych niebył:
26:
á gdyż ći wſzyſcy Polſkiey Korony vżywáią/ ſą po=
27:
winni o niey rádźić/ wſzyſcy iey bronić/ iákobyſmy y
V ijmy po=


strona: V2v

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
my powinni wſzyſcy tego domu opráwowáć y bro=
2:
nić/ gdybyſmy go wſzytcy vżywáli: á ieſlibyſmy do=
3:
mu tego roznie vżywáli/ tedybyſmy też go nie iedná
4:
ko opráwowáli: ták też y Korony Polſkiey/ to pię=
5:
ćioro ludźi powinni wſzytcy bronić/ ále nie iednáko/
6:
bo inák Polſki vżywa Krol/ inák Kſyądz/ inák Zie=
7:
miánin/ inák Hándlownik/ inák Kmieć: Krol Kro=
8:
leſtwá Polſkiego vżywa/ iáko naywyſzſzy Hetman:
9:
Duchowny vżywa go/ iáko poślubiony ſłużbie Ko=
10:
śćielney: Ziemiánin vżywa Polſki/ iáko żołnierz Ko=
11:
ronny: Hándlownik vżywa iáko ſługá/ przeż ktore=
12:
go tego nabywamy czego domá niemamy: Kmieć
13:
vżywa/ iáko ten od ktorego wſzytko Kroleſtwo Pol=
14:
ſkie ma żywność ſwą: przeto też nie iednákowo/ ći
15:
wſzyſcy Koronie Polſkiey obronę winni ſą: Kſyądz
16:
gdyż od Ołtarzá nigdy odſtąpić ſye iemu niegodźi/
17:
á woiowáć mu piſmo zákázuie/ wedle ſzácunku Po=
18:
bor ná woynę da/ tákież y Hándlownik: Krol z Ry=
19:
cerſtwem ſwem Poboru nieda/ ale ná woynę wśiá=
20:
dáć winien ieſt/ iáko Hetman z Zołnierzmi ſwemi.
21:
EVAN. Tedy vſtáwicznie tym ſpoſobem ruſzenie
22:
poſpolite w Polſzce będźie. PAP. Nieprzyydźie k=
23:
temu. EVANG. Iáko to? PAPIE. Táko/ ieſt
24:
w Koronie Polſkiey pięćioronaśćie Woiewodztw/
25:
niechayże oſzácuią powiáty w kożdem Woiewodz=
26:
twie/ s kąd ſye naydźie co ktore Woiewodztwo ludu
27:
mieć może: á potym Woiewodztwá niechay między
ſobą


strona: V3

Polſkiey Korony.
1:
ſobą wyrownáią/ y ná częśći wſzytkę Koronę roz=
2:
dźielą/ iuż ták rzekąc ná ſześć częśći: niechayże iedná
3:
część tego roku ſłuży ná Podolu Woynę: drugiego
4:
roku/ druga część: trzećiego/ trzećia: czwartego/ cz=
5:
warta: rc. áż ſye wſzytki częśći obeydą/ tákże záſye
6:
ná pierwſzą część koleia ſye wroći: tym obyczáiem
7:
by y ćwiczenie w ludźiech było y gotowość/ y zbyt=
8:
ki tym by obyczáiem v nas przeſtáły: ma drugi kilká
9:
ſynow/ łotruią domá/ tną kozerę/ zábijáią/ krádną/
Czym w POlſzce zbythki vſtáną.

10:
co wſzytko z proznowánia przychodźi: á toż będźie
11:
miał Oćiec vbogi gotową ſłużbę ſynowi ſwemu/ z
12:
onych pieniędzy ktore wedle ſzácunku Duchownik/
13:
Hándlownik/ y Kmieć ſłożą. EVAN. Ale Práwo
14:
w Polſzce v nas ieſt/ że bes Krolá ná woynę iecháć
15:
niemamy. PAP. Prawdá ieſt/ ále niechay Krol
16:
we Lwowie álbo w Kámieńcu záwſze przez látho
17:
z námi leży/ álbo tám gdźieby obrony ktora ſtroná
18:
Koronna przećiwko nieprzyiaćielowi potrzebowá=
19:
łá: ták my Prywileiá ſwego nie náruſzemy/ bo iuż
20:
tem obyczáiem będźie ruſzenie poſpolite w tákowey
21:
obronie/ iedno w tym będźie roznicá/ że nie ſuwáł=
22:
ką rázem Polſká ſye ná Woynę ruſzy/ ále koleią ie=
23:
dná część wedle rozdźiału Koronnego.
24:
GOSPODARZ. Gdym ſye w Padwi vczył/ ni=
Wenecka monſtrá.

25:
gdym nie omieſzkawał Monſtry/ ktorą Wenetowie
26:
czynić po Powiećiech ſwoich zwykli ná kożdy rok:
27:
iuż to oni wiedzą/ co w ktorym powiećie vbyło álbo
przybyło


strona: V3v

Rozmowá VII. około Exekucyey
1:
przybyło ku boiowi ludu/ y ná thym ich gotowość
2:
wielka ieſt: wſpomináło ſye też y tho ná przeſzłych
3:
Seymiech v nas/ owo dali Bog ná tym Seymie
4:
tá ſpráwá doydźie: Pánie Boże day to/ áby Krol
5:
PAN náſz ſzcześliwie ten Seym począł/ y pożyte
6:
cznie go nam wſzem dokonał: á iżeby ni wczym áni
7:
Pánu Bogu/ áni Duchownemu áni Swieckiemu
8:
ſtánu/ áni ſam ſobie winien niezoſtał: á żeby on w
9:
Kroleſtwie ſwem dobrze ná tem Seymie poſtáno=
10:
wionem z chwałą wieczną/ y z duſznym zbáwienim
11:
ſwym KROLował. PAPIEZN. AMEN.
12:
PACHOLE. Pánie iuż Gęś ná ſtole.
13:
GOSPODARZ. A my też
14:
powſtawſzy tachniem
15:
wſzechni ná
16:
nię.
17:
Dokończenie Dyálogow.
18:
grafika