Słownik polszczyzny XVI wieku

Korpus
- Teksty
- Zalążek korpusu

metryczka tekstuautor:   Mikołaj Rej
tytuł:   Postylla, wstawki do wyd. 4
rok wydania:   1571

strona: 21

Páná náſzego.

Liſt 21.

Tegoż dniá Národzenia Páń=

ſkiego/ wykład ſłow Apoſtołá Páwłá s. ktore ná=

piſał do Tytuſá w ij kápit. Przećiwko złym ſpráwam á

poſtępkom náſzym.

❡Okazáłá ſie łáſká Boża zbáwienna wſzytkim ludzyom etc.

Iáko ſie w tych żywociech záchowáć y czo odrzucáć ácżeoſie trzymáć mamy/ ocżekawáiąc przyſciaPáná náſzego Iezuſá Kryſtuſá ná ſąd.

Lyſzeliſmy dziś z rozmowy Anyelſkiey s

páſterzmi wielkie á známienite pożytki/ kthore ma=

my z národzenia Páná náſzego/ tákże też y s proroc=

twá Ezáiaſzá Proroká. Teraz theż weźmiemy przed

10:

ſię ſłowá Apoſtołá Páwłá ſwiętego/ ktore nápiſał

11:

do Tytuſá vcżniá ſwego. S ktorych ſłow wyrozu=

12:

miemy/ że Pan Kryſtus nie dla cżego inſzego thu do

13:

nas ná ten ſwiát przyść á sſthąpić racżył/ iedno áby

14:

nas zupełnie á doſtátecżnie w prawdziwey á zupeł=

15:

ney pobożnośći wyćwicżył á poſtánowił/ thák żeby

D 3

nam iuż

strona: 21v

Ná dzyeń národzenia

nam iuż nie było więcey potrzebá prawdziwey á doſkonáłey náuki od inych wy

krętnych á kłamliwych ludzi/ żebráć/ á po niey ſie pytáć. Przetoż ty ſłowá kto=

reſmy ſobye zá fundáment záłożyli tey roſpráwy náſzey/ to nam przed ocży ná=

ſze kłádą/ ábyſmy/ okázuiąc wdzyęcżność odkupienia náſzego/ o to ſie pilnie ſtá=

ráli/ iákobyſmy dobrze á pobożnie żyć mogli. Gdyż to iednák właſny ieſt vrząd

á powinowáctwo dobrego náucżycielá/ vpomináć ludzye ku ſwiętemu á pobo

żnemu życiu/ nie báwiąc ich áni ociążáiąc gadkámi niepotrzebnemi. Przetoż y

Lukaſz w j. kápi.

on Zácháriaſz/ ktorego nam Lukaſz ſwięty opiſuie/ nádchniony Duchem ſwię=

tym/ nie zániechał tego dołożyć w pioſnecce ſwoiey/ mowiąc: Odkupił nas/ á=

10:

byſmy mu w ſwiątobliwośći á w niewinnośći ſłużyli po wſzyſtki dni żywothá

11:

náſzego. S ktorego ſłowy nadobnie ſie zgadzáią ty ſłowá Apoſtolſkie gdzie mo

12:

wi: Okazáłá ſie łáſká Boża/ ktora nas náucża. Dáiącz to znáć/ żeby nam miáłá

13:

być ćwicżeniem ku ſpráwowániu żywotá pocżćiwego. Co ſzyrzey rozbyeráiąc ye

14:

ſobie/ zá pomocą Duchá ſwiętego/ wyrozumiemy.

15:

Bowiem okazáłá ſie łáſká Boża zbáwienna wſzy

16:

ſtkim ludzyom/ ktora nas náucża/ ábyſmy ſie zá=

17:

przawſzy niepobożnośći/ y ſwietſkich pożądliwo

18:

śći/ trzezwie y ſpráwiedliwie á pobożnie żyli w

19:

teráżnieyſzym wieku/ ocżekawáiąc błogoſłáwio=

20:

ney oney nádzyeie/ y zacnego przyſcia chwały o=

21:

nego wielkiego Bogá y zbáwicielá náſzego Iezuſá Kriſtuſá: kto

22:

ry wydał ſámego ſiebie zá nas/ áby nas wykupił od wſzelákiey

23:

niepráwośći/ y ocżyśćił ſobie ſámemu lud oſobny/ náſláduyący

24:

dobrych vcżynkow. Ty rzecży moẃ/ y nápominay/ á karz/ ze

25:

wſzeláką zwirzchnoſcią/ á żaden tobą niech nie gárdzi.

Przycżyná ſłow tych Apoſtolſkich.

26:

Ało co przed tymi ſłowy/ ktoreſmy tu ſłyſzeli/ vcżył tám Páweł ſwię-

27:

ty Tytuſá/ y káżdego wiernego Páſterzá w oſobie iego/ áby prawdziwie

28:

dobre vcżynki ludzyom zálecał. A to przećiwko tym/ ktorzy ſie prożno

29:

wiárą á nabożeńſtwem chełpili. Przetoż tám porządnie wylicżył/ ktoreby były

30:

dobre vcżynki w káżdey płći/ wieku/ y w przełożeńſtwach: co ſtárym przynale-

31:

ży/ młodym/ vſługuiącym ſłowem Bożym/ y wſzem ſługom poſpolitym. A

32:

cżemuby ták cżynić y żyć mieli/ przycżynę tę powiáda: Abowiem przyſzedł Pan

33:

Kryſtus ná ſwiát/ áby bytnoſcią tu ſwoią/ náucżył nas pobożnośći. Y ktożby te

34:

dy tákim Doktorem z niebá do nas przychodzącym gárdzić miał: Wſzy[tki] te-

35:

dy thy ſłowá Apoſtolſkie pilnie ſobie vważáć będzyemy/ gdyż oſobne pożytki á

36:

nam bárzo potrzebne w ſobie zámykáią.

Láſká Boża okazáłá ſie.

37:

Naprzod tedy łáſką zowie Páná Kryſtuſá/ pełnego łáſki y prawdy/ ktory ieſt

38:

zadátkiem łáſki/ y przez kthorego sſtawamy ſie wdzyecżnymi á przyiemnymi

39:

Bogu Oycu náſzemu niebieſkiemu. A vkazáłá ſie tá łáſká przećiw nam/ gdy tu

40:

dla nas przyść racżył ná ſwiát/ y sſtáć ſie prawdziwym cżłowiekiem/ nie przy=

41:

muſzony żadną zaſługą náſzą/ ále s ſzcżyrey łáſki á dobroći ſwoiey. Przetoż/ ile

42:

z niego ieſt/ wſzyſtkim ſie sſtał zbáwiennym Pan Kryſtus/ ktory/ áby wſzyſtki

43:

zbáwił/ przyść tu racżył: iáko nam tego wſzyſtki piſmá Prorockie y Apoſtolſkie

44:

doſtátecżnie poſwiadſzáią.

Zbáwienna wſzytkim ludzyom.

Iże thedy nie wſzyſcy zbáwieni bywáią/ ále wielka

45:

wielkość ludzi ginie/ nie ieſt przycżyną Pan Kryſtus/ áni odkupienie iego/ ále ſá

46:

mi ſobie krzywi ktorzy giną: iáko tego ſam Pan poſwiadſza w Ewányeliey/ mo

47:

wiąc: A tho ieſt potępienie/ iż ſwiátłość przyſzłá ná ſwiát/ á ludzye vmiłowáli

48:

więczey ciemnośći niż ſwiátłość.

Ian w iij. kápit.

Vkazał ſie thedy Pan Kryſtus/ áby ſtrácony

49:

narod ludzki wybáwił/ á przywroćił gi ku oycżyznie niebieſkiey s ktorey był wy

50:

rzucon/ cżęſcią áby náucżył wybáwione/ iákoby zá to dzyękowáć mieli wybáwi

51:

cielowi ſwoiemu/ y ktoreby było ich powinowáctwo przećiwko Pánu Bogu/

52:

żywąc tu ná ſwiecie/ pirwey niżby byli przenieſieni do dzyedzictwá kroleſthwá

53:

niebieſkyego.

A wſzyſtkę

strona: 21a

Páná náſzego.

Liſt. 21a

¶ Wſzytká náuká pobożnośći/ dzieli ſie ná dwie cżęśći.

¶ A wſzyſtkę náukę pobożnośći Apoſtoł błogoſłáwiony/ ácż krotko wſzákże do-

ſyć iáſnie/ záwiera tu we dwu rzecżach/ to ieſt/ w wyſtrzegániu á w pożądániu/

vkázuiąc cżego ſie ſtrzedz/ á co cżynić mamy. Mądrzy ludzye ſwiátá tego doſyć

doſtátecżnie przed láty diſputowáli o tym/ cobychmy cżynić/ á cżegobychmy ſie

ſtrzedz mieli/ wſzákże ſie thu nic nie opuſzcża w tych krotkich ſłowiech czoby ſie

nam wiedzyeć godziło.

I.
Strzedz ſie złych rzecży.

Vcży nas tedy ſtrzedz ſie dwu rzecży/ ábo ſłuſzniey przeć

ſie iáko Apoſtoł mowi: Aby záprzawſzy ſie niepobożnośći etce. Owa nam káże

vkrzyżowáć y vmorzyć Adámá ſthárego/ á wykorzenić á pohámowáć cżłonki

grzechu. Krotko mowiąc/ tę złość ktorą mamy wrodzoną/ ábyſmy s ſiebie zło

10:

żyli.

Przeć ſie niepobożnośći.

Pirwſza tedy rzecż ktorey ſie nam przeć każe/ ieſt Niepobożność/ kthora

11:

ieſt ſprzećiwna Pobożnośći/ bo tá/ thák iáko potrzebuie prawdziwe nabożeńſt-

12:

wo/ ſłuſznie Páná Bogá wzywa/ y onego ſámego chwali: A oná nie dba nic o

13:

Bogá/ owſzem im gárdzi/ więczey ſobie ważąc wymyſły ludzkie/ kogo inſzego

14:

ná pomoc wzywáiąc y chwaląc. A iż to krotko powiem/ przećiwna ieſt wſzyt=

15:

kiemu przykazániu Bożemu/ á zwłaſzcżá ná pirwſzey tablicy nápiſánému.

Przeć ſie pożądliwośći ſwieckich.

16:

¶ Druga rzecż ktorey ſie przeć mamy/ ieſt pożądliwość ſwiecka. Wſzákże ieſt też

17:

niektora pożądliwość przyrodzona/ iáko chcieć ſpáć ábo odpocżywáć/ ieść/ pić/

18:

dzyatecżki pocżćiwie wychowáć/ kthora gdy w ſwey mierze záchowaná bywa/

19:

nie ieſt ſzkodliwa. Ale oná ktorey ſie nam przeć każą/ ieſt ſwiecka. A błogoſłá-

20:

wiony Ian Apoſtoł y Ewányeliſtá o ſwiecie piſząc mowi:

j. Ian w ij. kápi.

Nie miłuycie ſwiá-

21:

tá/ áni tych rzecży kthore ná ſwiecie ſą. Ieſli kto ſwiát miłuie/ miłośći Oycow=

22:

ſkiey w nim nie máſz. Abowiem wſzyſtko co ieſth ná ſwiecie/ iáko pożądliwość

23:

ciáłá/ y żądza ocżu/ y pychá żywotá/ nie ieſtći z Oycá/ ále ieſt s ſwiátá. A ſwiátći

24:

przemiya/ y pożądliwość iego. Owa nie báwiąc ſie rzecżą długą/ zámyka ſie tu

25:

wſzytko tho co ſie kolwiek ſprzećiwi Zakonowi ná wtorey tablicy nápiſánemu.

26:

Przetoż tych wſzytkich rzecży ktore ſą przećiwne Zakonowi Bożemu przez Mo=

27:

iżeſzá nam opiſánemu ſtrzedz ſie mamy.

28:

¶ Wſzákże nie doſyć ná tym gdy ſie przeć álbo ſtrzedz będzyem złego/ ieſli poło

29:

żywſzy złość dobrze cżynić nie będzyemy.

II.
¶ Dobrych prágnąć y wykonywác.

Trzy thedy rzecży Apoſtoł ſwięthy po

30:

nas pilnie mieć chce/ w ktorych poki tu iedno żywiemy ná tym ſwiecie/ ábyſmy

31:

ſie z wielką pilnoſcią ćwicżyli: tho ieſt/ w trzeźwośći álbo w miernośći/ w ſprá-

32:

wiedliwośći/ y w pobożnośći. A ty trzy cnoty iuż wſzytki ine w ſobie zámykáią/

33:

y wſzytki powinnośći żywotá Krześćiáńſkiego/ kthore nam ſzyroko opiſuie Za=

34:

kon miłego Bogá.

¶ Trzeźwość ábo miernośc duſzna.

35:

¶ Pirwſza tedy cnotá w ktorey tu żyć mamy/ ieſt Mierność ábo Trzeźwość.

36:

Ieſt thedy trzeźwość/ iáko y piyańſtwo/ iedná cieleſna/ druga duſzna. Duſzna

37:

trz[eźw]ość ie[ſt]ći pokorá/ naſlicżnieyſza ze wſzech inych cnotá/ tákże nienawiść py

38:

chy á hárdośći/ y ſłuſzny obycżay ktorym zátrzymawan bywa vmyſł ludzki w

39:

rozſądzániu rzecży káżdych y w wykonániu. Ktorą pokorę Páweł Apoſtoł Pá-

40:

ná Kryſtuſow nadobnie opiſuiąc/ mowi:

Philip. w ij. káp.

Tęż miłość mieycie/ iednomyſlni/ ie-

41:

dno rozumieiąc/ áby nic nie było przez ſwar/ ábo przez prożną chwałę/ ále po=

42:

kornym vmyſłem/ niech káżdy rozumie drugiego być nád ſię zacnieyſzym etc.

¶ Cieleſna. i. Teſſál. w iiij. k.

43:

Cieleſna lepak/ trzeźwość/ ieſt powſciągnienie á wſtrzymánie od wſzelkiego zby

44:

tku/ á ciáłá y rzecży pozwirzchnich ſłuſzne á ſwięte vżywánie. O cżym Páweł s.

45:

do Teſsálonicenſow ták mowi: Abowiem tá ieſt wola Boża/ toć ieſt poſwięce-

46:

nie wáſze/ ábyſcie ſie powſciągáli od niecżyſtoty/ y áby vmiał káżdy z was na=

47:

cżynie álbo ciáło ſwe trzymáć w ſwiątobliwośći y w vcżćiwośći/ nie będąc zyę-

48:

ći pożądliwoſcią/ iáko pogáni/ kthorzy nie znáią Bogá. Bo nie wezwał was

49:

Bog ku niecżyſtośći/ ále ku ſwiątobliwośći. Stąd tedy iáſnie obacżyć mogą/

50:

iáko bárzo cięſzko grzeſzą przećiw powinnośći ſwoiey/ ći ktorzy ſie vdáli w nie=

51:

cżyſtość/ w piyańſtwo/ y w ine tym podobne zbytki/ ktore nie tylko należą w ie=

52:

dzeniu á w piciu/ ále też w zbytnich á w niepotrzebnych vbierzech/ ſprzęciech do

53:

mowych/ y w budowániu/ nie powſciągáiąc ſproſnych pożądliwośći ſwoich.

Do Rzym. w xiij.

54:

Mowi tedy ná drugim mieyſcu Páweł s. Wy tedy kthorzy tákowi ieſteſcie/ iuż

55:

ieſt cżás ábyſcie ſie ze ſnu ocućili. Bo iuż teraz bliſzſze nam ieſth zbáwienie/ á niż

S4	kiedyſmy v=

strona: 21av

Ná dzyeń národzenia

kiedyſmy vwierzyli. Nocći przeminęłá/ á dzyeń ſie przybliżył. Odrzućmyſz te=

dy vcżynki ciemnośći/ á oblecżmy ſie w zbroię ſwiátłosći/ álbo w ſzátę ſwiátło=

śći godną. Thák ábychmy vcżćiwie chodzili iáko we dnie/ nie w bieſiádach/ áni

w piyańſtwach/ nie w łożach/ áni w niecżyſtoſciach/ nie w zdrádzye/ áni w za=

zdrośći/ ále przyoblecżcie Páná Iezuſá Kryſtuſá/ á nie mieycie ſtáránia o cyele

ku wypełnieniu pożądliwośći iego.

¶ Spráwiedliwość.

❡Druga cnotá ktorą po nas mieć chce náuká Páná Kryſtuſowá/ ieſth Sprá=

wiedliwość. A tu nie mowimy o ſpráwiedliwośći ktorą bywamy vſpráwiedli

wieni/ ále o tey ktora bywa od vſpráwiedliwionych. Tá tedy ſpráwiedliwość/

10:

nie tylko káżdemu przywłaſzcża co komu właſnie przynależy/ ále też nic nikomu

11:

nie wydzyera/ owſzem rzecży ſwoie właſne ſpráwiedliwie rozdáye. Abowiem

12:

łáſkáwa á dobrotliwa ieſt. Gdyż cżłowiek ſpráwiedliwy coby rad widzyał áby

13:

mu ſie dzyało/ tego też życży y drugim/ miłuiąc bliźniego ſwego iáko ſam ſiebie.

14:

O tey ſpráwiedliwośći ták mowi Páweł s.

j. Teſſál. w iiij. k.

Wiecie ktore roſkazánia dálichmy

15:

wam przez Iezuſá Kryſtuſá Páná náſzego/ áby żaden nie vćiſkał áni zdradliwie

16:

podchodził w żadney ſpráwie brátá ſwego. Abowiemći Pan ieſt ktory ſie mśći

17:

wſzyſtkich tych rzecży. A co ſie dotycże bráterſkiey miłośći/ nie potrzebá wam te

18:

go/ ábym do was piſał. Abowiem ſámi od Bogá ieſteſcie náucżeni/ ábyſcie ie=

19:

dni drugie miłowáli. Przecżći ſobie to wſzytko kápitulum. Rowne temu miey=

20:

ſcá do Rzymián. w xiij. do Ephezow w iiij. naydzyeſz. Przetoż ſpráwiedliwość

21:

cżłowieká Krześćiáńſkiego/ nie tylko iż nikomu nie ſzkodzi/ owſzem wſzytkimi śi=

22:

łámi ſwoiemi ſtára ſie o to/ áby káżdemu pożytecżnym mogł być.

¶ Pobożność.

23:

❡ Trzecia cnotá/ w ktorey chce Pan ábyſmy żyli/ poki iedno mieſzkamy thu ná

24:

tym ſwiecie/ ieſt Pobożność. A thá ieſt ſprzećiwna/ iákochmy niedawno przy=

25:

pownieli/ niepobożnośći. Pobożność tho w nas ſpráwuie/ że ſie ſzcżyrze przyłą-

26:

cżamy prawdziwą wiárą ku Pánu Bogu/ onego ſie ſámego vprzeymie boimy/

27:

iemu ſámemu cżeść chwałę wzdáiemy/ wzywamy y cżćimy/ brzydząc ſie wſzy=

28:

tkimi zabobony á wymyſły ludzkiemi/ ſłuſznie kthemu vżywáiąc Sákrámen=

29:

tow y inſzych porządkow nam w ſłowie Bożym opiſánych.

j. Timot. w iiij. k.

A o tákiey pobożno

30:

śći roſpráwuiąc Páweł S. mowi: Cieleſne ćwicżenie máło pomoże/ ále Pobo-

31:

żność ku wſzem rzecżam ieſt pożytecżna/ iáko tá ktora ma obietnicę teráznieyſze=

32:

go y przyſzłego żywotá. A tu niechay będzye doſyć o tym cżego prágnąć á cże=

33:

go ſie wyſtrzegáć mamy. Wierzę że káżdy pobożny przeſtánie ná tey krotkiey ná

34:

uce Páná Kryſtuſowey/ podáney nam przez Apoſtołá Páwłá s. nie báwiąc ſie

35:

ſzyrokiemi wywody ludzi wielomownych.

¶ Zupełna náuká napirwey vcży/ potym też nápomina/ y przypędza.

36:

❡ Ku tym cnotam ktore Pan po nas mieć chce/ ieſzcże ſie dokłádáią/ á bárzo iá=

37:

ſne/ kthore káżdego pobożnego przypądzáią áby ie wypełnić mog[ł]. Abo[wie]m

38:

ſzcżyry náucżyciel nie doſyć ma ná thym żeć pokazał czobyś cżynić álbo opuśćić

39:

miał/ ieſliby ćie theż nie przypądzał/ nie nápominał/ á według możnośći ſwey

40:

nie przyciągał/ ábyś cżynił ábo opuśćił/ tho coś wyrozumiał żebyś cżynić ábo o=

41:

puśćić miał. Tymże obycżáiem ten ktory ſłucha kazánia/ niech nie rozumie áby

42:

iuż tego wſzytkiego doſtąpił/ gdy wyrozumiał coby cżynić álbo nie cżynić miał/

43:

ieſliby thego ſkutkiem nie wypełnił cżego ſie ná onym kazániu náucżył. Abo=

44:

wiem prawdziwie rádząc około rzecży náſzych błogoſłáwiony Iákub Apoſtoł

45:

powiedzyał:

Iákub w j kápi. Cżynić á nie tylko ſłucháć mamy.

Skutecżnie ſłowo Boże pełncie/ tho ieſth rzecżą pokázuycie/ á nie

46:

bądźcie tylko ſłuchácżmi oſzukawáiąc ſámi ſiebie. Abowiem ieſliby kto ſłuchał

47:

ſłowá Bożego/ á nie pełniłby go/ ten podobny ieſt mężowi kthory przyrodzone

48:

oblicże ſwoie w źwierciedle ogląda/ bo ſámego ſiebie oglądawſzy/ gdy odeydzye

49:

wnet zápomni iáki był etc. Błogoſłáwiony Páweł tákże nápominániem tym

50:

ku dobrym vcżynkom/ obiaſnia ony dáry á niewymowne dobrodzyeyſtwá zbá

51:

wienia y odkupienia náſzégo/ ktore mamy z łáſki Páná náſzego Iezuſá Kryſtu=

52:

ſá. Ták bowiem zwykli Apoſtołowie w káżdey ſłuſzney á przypádłey potrzebye

53:

przepowiedáć á przypomináć łáſkę miłego Bogá/ dobrodzyeyſtwá y odkupye=

54:

nie Páná Kryſtuſowe: áby/ gdy rzecż bywa o dobrych vcżynkach/ iáko tu teraz/

55:

zápomniawſzy tákowey łáſki y Páná Kryſtuſá/ niechcieliſmy thego przypiſo-

wáć zaſłu=

strona: 21b

Páná náſzego.

Liſt.

wáć zaſługam á vcżynkom náſzym/ czo właſnie przynależy łáſce Bożey/ przez

zaſługę męki Páná Kryſtuſowey.

¶ Zupełnie Pan Kryſtus ludziom żywot przywroćił.
Do Zydow w ix.

❡ Naprzod tedy mowi Apoſtoł s. że Pan Kryſtus thák zupełnie ſwiátu żywot

przywroćił/ że mu iuż nic więcey nie doſtáye/ iedno áby pobożni ludzye przyſcia

odkupicielá ſwego/ też y ſędzyego á ktory oddáć ma káżdemu wedle ſpraw iego

z wiáry/ ocżekawáli. Abowiem tenże Apoſtoł mowi piſząc do żydow: Kryſtus

raz ná dokońcżeniu wiekow ku zgłádzeniu grzechu przez ofiárowánie ſáme^o ſie=

bie okazał ſie. A iáko ono trwa/ iż ludzye ráz vmrzeć muſzą/ á potym ſąd będzie:

thák y Kryſtus raz ieſt ofiárowan/ áby zgłádził grzech y wiela ich/ drugi raz zá=

10:

ſię krom grzechu okaże ſie tym ktorzy go ocżekawáią ná zbáwienie.

Vpomnienie ku niewinnośći żywotá.

11:

❡ Pothym przyſcie Páńſkie ná ſąd/ y nádzieię náſzę/ ſwoim przedſięwzyęciem/

12:

ktorym nas vpomina ku pobożnośći/ ábo dobrym vcżynkom/ Apoſtoł s. thák

13:

porownawa. Ocżekawaymyż z nádzyeią nieomylną Páná náſzego Iezuſá Kri

14:

ſtuſá/ kthory przyść ma ná ſąd/ ktory iáko wiemy iednemu káżdemu oddáć ma

15:

według vcżynkow iego/ z wiáry vcżynionych. Záprawdę rzecż potrzebna ieſt/

16:

ábyſmy ſie przygotowáli ná ono przyſcie wſzeláką pobożnoſcią/ ſpráwiedliwo=

17:

ſcią y miernoſcią. Abowiem tenże Apoſtoł w II. do Korin. V. káp. mowi: Prze-

18:

to też vprzeymie ſobie tego żądamy/ ábyſmy záwżdy Pánu Bogu byli przyiem

19:

nemi/ ábowiem mamy ſtánąć iáwnie wſzyſcy przed ſtolicą Páná Kriſtuſową/

20:

áby ieden káżdy odnioſł coby ná ciele wzyął ſłuſznie wedle thego co vcżynił/ ábo

21:

dobre ábo złe. Wiedząc thedy o ták ſtráſzliwym ſądzye Páńſkim/ ſtáraymy ſie

22:

pilnie/ iákobychmy ſie ſłuſznie zgotowáć mogli ná przyſcie tákiego ſędzyego.

Błogoſłáwiona nádzyeiá wiernych.

23:

❡ Są y drugie potrzebne náuki w ſłowiech tych Apoſtolſkich/ ktorych ſie nam

24:

thák ledá iáko opuſzcżáć nie godzi/ ále ie s pilnoſcią wielką v ſiebie vważáć ma=

25:

my. Napirwey gdzye mowi/ że pobożni ludzye ocżekawáią błogoſłáwioney ná

26:

dzyeie. Gdyż to pewna rzecż/ że wſzyſcy wierni nádzyeią tylko cżekáią á cżekáyą

27:

onego błogoſłáwieńſtwá od wiekow im zgotowánego. Wiedzą że Pan przyść

28:

ma ná ſąd/ á káráć wſzelką niepobożność/ y wſzythki zle żywącze: wſzákże oni ſą

29:

dobrey nádzyeie/ owſzem nieomylnie ocżekawáią błogoſłáwieńſtwá/ wierząc

30:

że weſpoł s Pánem Kriſtuſem obdárzeni będą żywotem prawdziwie błágoſłá

31:

wionym á wiecżnym. Kto tedy temu vprzeymie wierzy/ iákoż ſie iuż ten wſzytek

32:

nie ma podáć w poſłuſzeńſtwo woley Páná Kriſtuſowey/ s ktorego dobrodziey

33:

ſtwá ták zacnych dobr wierzy że doſtąpić ma?

Chwalebne przyſcie PánaKryſowe.

34:

❡ Potym/ przyſcie ono Páńſkie/ názywa Apoſtoł s. okazániem chwały/ to ieſt

35:

przyſciem chwálebnym. Abowiem Pan náſz przyść racżył raz ná ſwiát pokor=

36:

ny/ po wtore przydzye wielmożny/ w chwale Bogá Oycá/ z niewymowną ſwiá

37:

tło[ſci]ą á iáſ[n]oſcią/ z możnoſcią wielką/ ze wſzyſtkimi Anyoły ſwemi chwáleb=

38:

ny. Będzie tedy w ten cżás złamána wſzelka moc ſprzećiwna/ odkryte będą rze=

39:

cży wſzytki zákryte á táiemne/ á rozmnożona będzye wſzech naſwiętſza ſpráwie=

40:

dliwość. Kogożby tedy wielce nie poruſzyły ty rzecży ku polepſzeniu á ſwiątobli

41:

wośći żywotá? A dla więtſzego á rychleyſzego poruſzenia ſwego/ przecżćić ſobye

42:

możeſz ono co Páweł s. piſze o przyſciu tego ſędzyego w II. liſcie do Teſsálonicen

43:

ſow w pirwſzym kápitulum.

¶ Pan Kryſtus Bog wielki.

44:

❡ Trzecie/ że zbáwicielá náſzego Páná Iezuſá Kryſtuſá właſnie á przyſthoynie

45:

tu ná tym mieyſcu zowie onym wielkim Bogiem: nie przeto żeby był w chwále

46:

bney Troycy wielki Bog y máły/ gdzye ieſth bárzo wielka iſtnośći rownosć: ále

47:

że w dzyeń ſądny iáwnie ſie to pokaże wſzelkiemu ſtworzeniu/ iż Pan Iezus Kri

48:

ſtus ktory ſie był dla nas vniżył á vpokorzył áż ná ſmierć/ á ktemu ná ſmierć krzy

49:

żową ſrogą á ſromotną/ y ktory ná tym ſwiecie od wiela ludzi był wzgárdzon y

50:

bluźnion/ iákoby nie był prawdziwym Bogiem á Oycu rownym/ że ieſt praw=

51:

dziwym z Oycem ſwoim ſpołwiecżnym á wielkim Bogiem. Abowiem ná on

52:

cżás w Ieruzalem gdy Pan náſz w Rádzye kápłáńſkiey dziwnie był przeſládo-

53:

wan/ á od nawyſzſzego Biſkupá zdradliwie był pytan/ mowiąc: Poprzyſięgam

54:

cie przez Bogá żywego/ ábyś nam powiedzyał/ ieſliś ty ieſt Kryſtus Syn Bo=

55:

gá żywego? Odpowiedzyał Pan y rzekł/ Thyś rzekł. A wſzákże záprawdę po=

wiádam

strona: 21bv

Ná dzyeń národzenia

wiádam wam/ od tego cżáſu vyrzycie ſyná cżłowiecżego ſiedzącego ná práwi=

cy mocy Bożey/ y przychodzącego w obłokach niebieſkich. Iákoby rzec racżył:

Wiemći ia że wy nie wierzycie żebym ia był ſynem Bożym/ ktorym ſie ia powie

dam być/ owſzem żeſcie mieli vżywáć onego prawdziwego wyznánia mego ku

zábiciu mnie przez ſmierć krzyżową/ wſzákże bez wątpienia to ieſt rzecż pewna/

żem ieſt prawdziwy ſyn Boży Oycu rowny. To co ſie iáſnie pokaże y potwirdzi

ſie dowody pewnemi á nieprzekonánemi/ to ieſt/ wſtąpieniem ná niebioſá/ ſie=

dzeniem ná práwicy Oycowſkiey/ y przyſciem moim ná ſąd. Abowiem ná ten

cżás káżde ſtworzenie obacży á wyznawáć mie będzye prawdziwym Bogyem/

10:

żywym/ y wiecżnym. Ku cżemu należy y ono ſwiádectwo iáſne Dawidá krolá

11:

y Proroká w Pſalmie Cx. Rzekł Pan Pánu moiemu ſiądź ná práwicy moiey/ áż

12:

położę nieprzyiaciele twoie/ podnoſzkiem nog twoich. Ktore ſwiádectwo tenże

13:

Pan náſz przećiwko żydom przywodził v Máttheuſzá s. w xxij. káp. Nie trzebá

14:

ſie nam thedy namniey oględáć ná náukę Ariuſzá/ Serwetá/ y dziſieyſzych No=

15:

wokrzcżeńcow. Abowiem theraz nád ſwiátło iáſniey ſie pokazáło/ że Pan náſz

16:

Iezus Kryſtus ieſt prawdziwy Bog/ iednorodny y ſpołwiecżny ſyn Bogá Oy

17:

cá. Niech przeklęty będzye/ ktoryby przećiw ták iáſnym ſwiádectwam piſmá

18:

ſwiętego co inſzego piſał/ mowil/ y vcżył.

¶ Dał ſie zá nas Pan Kryſtus/ áby nas odkupił.

19:

❡ Mowi dáley Páweł s. Pan Kryſtus dał ſie ſam zá nas/ áby nas odkupił od

20:

wſzelkiey niepráwośći. Tu pilnie pátrzay/ iáko po wtore známienicie/ ácż bárzo

21:

krotkimi ſłowy/ pokazał nam bárzo wielkie dobrodzyeyſthwo Boże w Pánie

22:

Kryſtuſie od Bogá Oycá dáne. Nád ktore záprawdę nie ieſt inſze więtſze. Przy

23:

ſzedł ná ten ſwiát sſtawſzy ſie cżłowiekiem Syn Boży/ ktory gdy nie miał nic ko

24:

ſztownieyſzego/ nie było też ná ſwiecie nic zacnieyſzego/ ſam ſiebie/ to ieſt ciáło y

25:

duſzę/ kreẃ y żywot ſwoy/ dał zá nas/ á tho dla tego/ áby nas odkupił od wſzel=

26:

kiey niepráwośći.

Táiemnicá odkupienia náſzego.

Abowiem s przyrodzenia náſzego ieſteſmy vwikłáni rozlicż=

27:

nie grzechem á niepráwoſcią/ dla cżego sſtáliſmy ſie winni ſmierći/ ſzátáńſkie=

28:

mi niewolniki/ y godnemi potępienia wiecżnego. Ták żeſmy byli márnie zginę

29:

li/ y żadna nam nádzyeiá przypáść á okazáć ſie nie mogłá s ſtrony náſzey. A gdy

30:

ſmy byli w ták wielkich ciemnoſciach/ á w ták wielkiey roſpácży/ przyſzedł Syn

31:

Boży/ sſtał ſie ſynem cżłowiecżym/ wydał ſie ná ſrogą ſmierć/ áby nas wybá=

32:

wił od ſmierći/ á wyrwał z więzyenia ſzátáná y piekłá/ nád to kreẃ ſwoię ſwię=

33:

tą wylać racżył/ áby omył wſzelką niepráwość náſzę/ áby iuż więcey grzech nie

34:

był nam przycżytan/ á nie dodawał śił ſzátánowi/ ſmierći/ y potępieniu.

35:

A toć to ieſt to niewymowne dobrodzieyſtwo Syná Bożego/ ktore piſmo wſzy=

36:

tko známienicie wyſławia/ á ku vſtáwney pámięći przywodzi/ w kthorym ſá=

37:

mym zależy żywot y zbáwienie náſze. A thák tho Apoſtoł s. nadobnie ſtoſ[uie] ku

38:

ſwemu przedſięwzyęciu/ áby nas przytárgnął ku więtſzey pilnośći dobrych v=

39:

cżynkow. Wybáwiłći nas wybáwiciel náſz z niepráwośći náſzych/ nie przeto á=

40:

bychmy w nich dáley żyć mieli/ ále ábychmy obumárſzy ciáłu y ſwiátu/ poſtáno

41:

wili w nim nowy żywot. A przetoż godzi ſie nam záprawdę/ ábyſmy oſtáthek

42:

cżáſu żywotá náſzego obroćili ku pilnośći ſpraw dobrych á Pánu Bogu miłich.

43:

Iáko nas ku temu nadobnie Piotr s. vpomina mowiąc: Gdyż tedy Pan Kry=

44:

ſtus ćirpiał zá nas w ciele/ wy theż tąż myſlą bądźcie vzbroieni: ábowiem then

45:

kthory ćirpiał/ przeſtał od grzechu: ku temu áby iuż nie pożądliwoſciam ludz=

46:

kim/ ále woley Bożey/ oſtátek cżáſu w ciele żył. Abowiem doſyć ieſth nam/ iże=

47:

ſmy przeſzłego cżáſu żywotá cżynili wolą pogánow.

¶ Pan Kryſtus ſam ſie ofiárował Bogu Oycu.

Oſtátká ſie docżćić możeſz

48:

w j. liſcie w iiij. káp. A ieſli ktemu przyłożyſz ſłowá Páwłá s. kthore nápiſał do

49:

Rzymiánow w vj. mnimam żeć iuż nic nie będzye niedoſtáwáło.

50:

❡ Ieſzcże w tych ſłowiech Páwłá s. krociuchno niektore rzecży s pilnoſcią vwa

51:

żáć będzyemy. Naprzod że Pan Kryſtus ofiárowáć ſie racżył Bogu Oycu. Co

52:

ſzyroko rozbiera tenże Apoſtoł do żydow w VII. y w X. káp. że on iuż dáley od lu-

53:

dzi ofiárowan być nie może. Ktemu iż ſie ſam dobrowolnie Pan náſz ofiárował

54:

Bogu Oycu/ nie przymuſzony ktemu żadnemi zaſługámi náſzemi. Potym/ ko-

55:

niec ofiáry y ſmierći Páná Kryſtuſowey ieſth żywot wierzących/ wybáwienie y

wykupienie.

strona: 22

Páná náſzego.

Liſt 22.

wykupienie. Kthora ták ieſt zupełnie doſkonáła/ że nie máſz cżegobyſmy z niey

więcey potrzebowáć á ocżekawáć mieli/ ále záwżdy ſkutek ſwoy wykonywa/ zá

wżdy wolnemi cżyni/ poſwiąca y vſpráwiedliwia/ wſzytki ktorzy iedno zbáwie

ni bywáią.

¶ Odkupił nas Pan od wſzelkiey niepráwośći.

Trzecie/ odkupił nas Pan náſz od wſzelkiey niepráwośći/ vcżynił te-

dy doſyć nie tylko zá pirworodny grzech/ nie zá niektore tylko/ álbo zá grzechy lu

dzi niektorych/ ále zá wſzytki grzechy wſzech ludzi. Co nam doſtátecżnie ieſt wy

łożono od Páwłá s.

Do Rzym. w v.

Ian też błogoſłáwiony w liſcie ſwym thák mowi:

j. Ian w j. y ij. k.

A kreẃ

Páná Iezuſá Kriſtuſá Syná Bożego ocżyſcia nas od wſzelkiego grzechu. A on

10:

ieſt vbłagániem zá grzechy náſze/ á nie tylko zá náſze/ ále też zá grzechy wſzytkie^o

11:

ſwiátá. Abowiem y Ian krzćiciel/ pálcem vkázuiąc ná Páná Iezuſá/ rzekł: Oto

12:

Báránek Boży ktory głádzi grzechy ſwiátá.

¶ Ocżyśćił ſobie Pan Bog lud oſobliwy.

13:

❡ Náoſtátek tego dokłáda Páweł s. Aby ſobie ocżyśćił lud oſobliwy/ pilny do-

14:

brych vcżynkow. Záprawdęć to ieſt niewymowne dobrodzyeyſtwo/ że nie tylko

15:

nas ocżyśćił od grzechow/ ále nád to iuż ocżyſcione dáry ſwoiemi nas nápełnia/

16:

ktoremi gotuie nas y godne cżyni ku wydawániu owocu dobrych vcżynkow/ á-

17:

byſmy ſie nie sſtáli drzewem niepożytecżnym/ á ludźmi niewdzięcżnemi ták do-

18:

brotliwego Bogá y dobrodzieyſtw thák zacnych iego. Szyrzey á doſtátecżniey

19:

nam to wykłádáć á przed ocży náſze kłáść racży ſam Pan náſz v Iáná s.

Ian w xv. kápit.

pod po-

20:

dobieńſtwem winney máćice á látoroſłek. Słuſzna rzecż ieſt záprawdę/ áby

21:

miernoſcią/ ſpráwiedliwoſcią/ y pobożnoſcią/ po wſzytek wiek żywotá náſzego/

22:

náſługowáliſmy Panu/ zwłaſzcżá że on nas ná to omył á ocżyśćił krwią ſwoią/

23:

ábyſmy ták poſtępowáli iáko należy ná lud iego poſwięczony/ á od inych naro-

24:

dow oddzielony. Abowiem obrał nas Pan Bog w Pánie Kryſtuſie ku poſwię

25:

ceniu/ á nie ku pługáwośći. w j. do Teſsál. w iiij.

Cokolwiek dobrego ieſt w nas/ to wſzytko od Páná Bogá ieſt.
ij. do Korin. w iij.
Do Phil. w j. y ij.

26:

❡ To też obacżmy w ſłowiech Apoſtolſkich/ gdzie powieda/ że nas ſam Pan o-

27:

cżyśćił. Tedy ſi[e ſam]i ocżyśćić nie możemy. Przetoż cokolwiek w nas ieſt dobrey

28:

ſpráwy/ nie z nas ále z dáremney łáſki á dáru miłego Bogá. Cżego nas ná inych

29:

mieyſcach iáſnemi ſwiádectwy vcży Apoſtoł błogoſłáwiony. Potym zowie

30:

nas ludem oſobliwym. A to nawięcey dla tey przycżyny/ że ieſteſmy ludem od

31:

inych oddzielonym: z zapálcżywą miłoſcią/ á nie ledá iáko/

32:

y z wielką pilnoſcią

33:

náſládowáćbyſmy mieli ſpraw á vcżynkow dobrych/ ſtháráiąc ſie/ zá pomocą

34:

Duchá Páńſkiego/ iákobyſmy ie wykonáć mogli/ co dáley tym więcey ſie w nich

35:

pomnażáiąc.

Tá náuká potrzebá áby cżęſtho w zborzechprzypomináuabyła.

❡ A końcżąc to wſzytko ták zámyka: Ty rzecży moẃ/ y nápo-

36:

minay/ á karz ze wſzeláką zwirzchnoſcią. Ktoremi ſłowy znáć dawa/ że to ieſt

37:

nadoſkonálſza náuku/ ktorey áby s pilnoſcią v wſzytkich á ſtátecżnie vcżył/ gdyż

38:

máło nie tá ſámá ieſt doſtátecżna ku ćwicżeniu á zápráwowániu ludzi w pobo

39:

żn[ośći.] A każe [á]by to cżynił poważnie z roſkázowániem/ ták iáko przyſtoi ná po-

40:

ſłá Bożego/ ktory to co przekłáda ludziom/ nie imieniem ſwym ále Imieniem

41:

Bożym przekłáda á opowieda. Zákázuie też ſłuchácżom/ áby tákich rzecży v-

42:

cżącemi nie gárdzili. Abowiem mowi Pan: Kto was ſłucha/ mnie ſłucha: kto

43:

wámi gárdzi/ mną gárdzi.

44:

❡ Summá s tego liſtu Páwłá ſwiętego dla lepſzey pá=

45:

mięći krotko zebrána.

46:

❡ Słyſzeliſmy napirwey iáko nam opiſuie Apoſtoł Páweł ſwięty Páná Iezu-

47:

ſá Kryſtuſá/ że on ieſt thá łáſká Boża zbáwienna/ kthora ſie nam thu okazáłá/

48:

przez kthorą sſtawamy ſię przyiemnemi Bogu Oycu náſzemu niebieſkiemu/ y

49:

dzyedzicmi kroleſtwá onego od wiekow nam zgotowánego. ❡ Potym nas

50:

vcży/ iákobyſmy tey łáſki wdzyęcżni być mieli/ żywąc thu ná tym ſwiecie pobo-

51:

żnie á cnotliwie. A tę pobożność zámyka we dwu rzecżach/ w wyſtrzegániu á w

52:

pożądániu/ vkázuiąc to/ cżego ſie ſtrzedz/ á co cżynić mamy. ❡ Trzecia/ kto-

53:

rych cnot napilniey w tym żywocie náſzym przyſtrzegáć mamy. A kłádzye ich

54:

trzy/ gdyż ty máło nie wſzyſtki ine w ſobie zámykáią/ Trzeźwość ábo Mierność/

55:

Spráwiedliwość/ á Pobożność. Gdyż nie doſyć ná thym zle nie cżynić/ ále tego

56:

potrzebá/ ábyſmy zle cżynić przeſtawſzy/ dobrze cżynić mogli: á cżyniąc do brze

ſobie tego

strona: 22v

Hiſtoria o pirwſzym męcżenniku

ſobie tego nie przywłaſzcżáli/ ále łáſce Bożey. ❡ Cżwarta/ ábyſmy w pew-

ney nádzyei ocżekawáli chwálebnego przyſcia ná ſąd onego wielkyego Bogá

Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá/ ktory iuż nie ták pokornie/ iákochmy ſie o thym

náſłucháli/ ále z wielkim Máyeſtatem ze wſzytkimi zaſtępy Anyelſkiemi przyść

ma/ z niemáłym ſtráchem niewiernikom/ á s pociechą wiernym ſwoim.

❡ Náoſtátku/ iáko wielkie á známienite dobrodzyeyſthwá ſpráwić nam przy-

ſciem thu ſwoim ná ſwiáth racżył/ á oną ſmiercią á iedyną ofiárą ſwoią. Abo-

wiem nas omył á ocżyśćił od wſzech grzechow á niepráwośći náſzych/ y ocży-

ſcione nápełnia dáry ſwoimi/ ábyſmy thák ſnádniey wydawáć s ſiebie mogli

10:

owoce wiáry náſzey godne/ á nie sſtáliſmy ſie drzewem niepożytecżnym.

11:

☞ Niechżeć tedy będzye cżesć y chwałá wiecżnie Pánie Iezu Kryſte/ zá ták nie-

12:

wymowne z łáſki twey ſwiętey nam ſpráwione dobrodzyeyſtwá twoye/ ktore-

13:

mi nas ze wſząd práwie okłádáć á nápełniáć racżyſz/ á nie zá żadnemi zaſługá-

14:

mi á godnoſciámi náſzemi. Dayże nam to náſz miły Pánie/ ábyſmy ie wdzyę-

15:

cżnie od ciebie prziymowáć mogli. Spraẃże też to w nas o Pánie Boże náſz/ że-

16:

byſmy tę wdzyęczność náſzę przed ſwiátem okázowáli pobożnemi á cnotliwe-

17:

mi ſpráwámi wiáry náſzey godnemi/ á żywąc ták w tey pobożnośći ocżekawá-

18:

li w pewney nádzyei onego chwálebnego przyſcia twoiego/ á tám vſłyſzeć mo

19:

gli ony łáſkáwe á wſzech pociech pełne ſłowá twoye: Podźcieſz błogoſłáwyeni

20:

Oycá moiego do kroleſtwá wam wiecżnie zgotowánego. Amen.

strona: 41v

Niedzyele pirwſzey po

S teyże Ewányeliey nádobna

Roſpráwá/ o powinnośći Rodzicow w wychowá=

niu dzyatek/ á Dzyatki tákże przećiwko rodzicom ſwym iáko ſie

záchowywáć máią. Ku cżemu ſie nam też przytrefić mogą ſło=

wá Páwłá s. ktore nápiſał do Ephezow w vj. kápi. Przeći=

wko niedbáłośći rodzicow á niepoſłuſzeńſtwu

dzyatek.

❡ Oycowie nie pobudzaycie dzyeći wáſzych ku gniewowi/ ále ie wy-

chowywaycie w náuce y w kárnośći Páńſkyey.

¶ Tu ieſt náuká o powinnoſciách rodzicow przećiwko dziathkom w wychowániu ich á dziathek záś/ o poſłuſzeńſtwie y o opátrzeniu rodzicow ſwych y o pożytkách oboygá tego.

10:

Aden niech nie mnima/ áby to rzecż prożna

11:

á niepotrzebna być miáłá/ iż dzyećińſtwo Páná Kri

12:

ſtuſowe/ y to co w nim ſpráwowáć racżył/ zá ſprá-

13:

wą Duchá ſwiętego/ Lukaſz s. s tháką pilnoſcią á

14:

ták doſtátecżnie nam opiſał. Abowiem iż z wiecżne-

15:

go wyroku Bogá Oyczá Syn iego miły dla nas ſie

16:

sſtáć miał cżłowiekiem/ y tákże dzyeciątkiem być iá-

17:

ko inſze dzyatki/ ſłuſzna á pobożna rzecż ieſt/ ábyſmy

18:

też y ſpráwy iego/ ktore w dzyećińſtwie ſwym ſprá-

19:

wowáć racżył/ z wielką pilnoſcią vważáli/ w ktho-

20:

rych nie máſz nic ták podłego/ żeby nam iákiey náu-

21:

ki á pociechy przynieść nie mogło. Iż thedy dzyeciątkiem ſie sſtáć racżył/ y rość

22:

tákże po wſzytki látá iáko iny cżłowiek/ ſtąd ſie iáſnie pokázuie/ że zaſługą iego/

23:

y dzyatki/ y młodzyeniaſzkowie/ y inſzy w leciech podraſtáiący/ zbáwieni bywá

24:

ią. A żeby to dzyećińſtwo/ ktore przez ſię ſámo nikcżemne ieſt/ wz[gá]rdzone/ á po

25:

ſmiechu godne/ zacnośći iego co nie vyęło/ toſmy ſie theż iuż tego ſzyroko ná[ſłu]-

26:

cháli/ że ſie coś w nim więtſzego á zacnieyſzego/ nád ine dzyathki/ pokázowáło/

27:

gdy iuż przyſzedł ku látom dwánaſcie. Gdzye ſie iáwnie pokazał być onym Pro

28:

rokiem wielkim/ o ktorym z dawná Moiżeſz prorokował/ ktorego wſzyſcy ſłu-

29:

cháć mieli. Ma też tá hiſtoria w ſobie przykład nie tylko pámięći godny/ ále też

30:

záprawdę bárzo potrzebny/ około wychowánia á ćwicżenia dzyatek náſzych.

31:

Ktory/ iáko nam Pan Bog vżycżyć będzye racżył/ s pilnoſcią ſobie vważymy

32:

Wſzákże ſłow tych kthoreſmy ſobie zá fundáment tey roſpráwy náſzey záłożyli z

33:

liſtu Páwłá s. s pilnoſcią napirwey poſłuchaymy.

34:

Zyeći/ ſłuchaycie Rodziczow wáſzych w Pánye

35:

boć to ieſt rzecż ſpráwiedliwa. Cżći oycá twe-

36:

go y mátkę/ ktore ieſt pirwſze przykazánie z obie-

37:

tnicą/ ábyć ſie dobrze dzyało/ y ábyś był długo

38:

żyw ná zyemi.

39:

A wy też oycowie nie pobudzaycie

40:

ku gniewowi dzyeći wáſzych/ ále ie wychowy-

41:

waycie w náuce y w kárnośći Páńſkiey.

Nie táiemna

strona: 41a

Nowym Lecye.

Liſt.

Ie táyemna tho rzecż ieſt v pobożnych á bogoboynych ludzi/ iáko bárzo

w tym/ cżáſow dziſieyſzych złych/ poſpolići ludzye przećiwko Pánu Bo-

gu y powinnośći ſwey grzeſzą: gdyż y miedzy rodzicy máło ſie ich náydu

ye/ ktorzyby ſtátecżnie w wychowániu dzyatek práwy cel á koniec v ſiebie vwa

żáli: á dzyeći też y podroſłkow wiele/ ktorzy ćwicżenie á karánie/ z vporney zło

śći á krnąbrnośći ſwey/ niećirpliwie znaſzáią/ owſzem ná ſtronę odrzucáią.

Pożytek y cel tey Hiſtoriey.

Skąd więc potym to przychodzi cżęſtokroć/ że w tákowym ſwowolnym życiu/

ktoremu iuż ták przywykli/ zá pomocą onego zakáłu grzechu w kthorym ſie ro-

dzą/ sſtawáią ſie zákámiáłemi/ thák iż rodzicom ſwym przychodzą ku wielkiey

10:

boleśći/ ſmętku/ á żáłośći/ á ſobie bywáią przycżyną wiecżnego zginienia. A prze

11:

toż ácżkolwiek o tym wiele w piſmie opiſánia mamy/ wſzákże Pan Bog chciał

12:

to nam doſtátecżniey w przykłádzye wychowánia Syná ſwego y w dzyećińſt-

13:

wie iego/ dla náuki náſzey/ zoſtáwić á pokázáć/ cżym żaden mądry gárdzićby nie

14:

miał/ owſzem áby káżdy w tym doſtátecżnie był vpomnion/ coby też cżynić/ á iá

15:

koby ſie w tey mierze záchowywáć miał.

Cwicżenie dzyátek od ſiebie rodzicy pocżynáć máią.

16:

❡ Vpomina tedy Lukaſz s. przykłádem tym/ ktory s ták wielką pilnoſcią wypi

17:

ſuie o dzyećińſtwye Páná Iezuſá Kryſtuſá/ wſzythki rodzicze/ chcąli porządnie

18:

poſtąpić w wychowániu dzyatek ſwych/ áby ten rząd ſámi od ſiebie pocżęli.

19:

Iáſnie to w káżdym rzemieſle á ćwicżeniu obacżyć możemy/ że nád dobre przy-

20:

kłády nic nie bywa ſkutecżnieyſzego: á tym więtſzy ſkuthek przynoſzą/ im ſobie

21:

więcey ony ważą ktorzy tákowe przykłády s ſiebie podawáią. Iż tedy dzyatki

22:

rodzice ſwe w wielkiey wadze á vcżćiwośći mieć máią/ rodzicy też iáko ie bárzo

23:

miłuią/ thák ſie też tego z wielką pilnoſcią ſtrzedz máią/ áby im złym przykłá-

24:

dem nie byli. Napirwey tedy o to ſie ſtáráć máią rodzicy/ áby powinność po-

25:

bożnośći ſwoiey przećiwko Pánu Bogu záchowywáli/ á tę vſtáwicżnym á pil-

26:

nym ſłuchániem ſłowá Bożego/ rozmowámi nabożnemi o Pánie Bodze y cżę

27:

ſtemi modlitwámi oſwiadſzáli á pokázowáli. A thym obycżáiem y dzyathki z

28:

młodych lat przywykną pobożnośći/ ktoreby tym gardzić mogły á nic niedbáć

29:

o Páná Bogá/ gdyby tákie rodzice bacżyły/ ktorzyby táką pobożnoſcią gárdzili

30:

á w niey ſie nie záchowywáli. Potym ſie ſtáráć máią/ iákoby wſtyd á vcżćiwość

31:

miedzy ſobą ſpolnie záchowáli/ cżego z wielką pilnoſcią cżáſow onych ſthrzegli

32:

Rzymiánie/ że ſie też dzyeciom y inym krewnym s ſobą w łáźni myiáć nie dawá

33:

li. Tákże theż ſtrzedz ſie máią ſzkárádych á plugáwych rozmow/ gdyż thy

34:

nád mnimánie ludzkie pilniey dzyatki zwykły w pámięći ſwey záchowywáć: á

35:

wiemy też dobrze co on Pogáńſki cżłowiek [zá] wirſzyk nápiſał/ ktory też Duch s.

36:

zacnoſcią Apoſtolſką zálećić chciał: Pſuią dobre obycżáie rozmowy ſzkáráde.

37:

Iákoż ſie ted[y] tym więcey ſtrzedz nie máią/ áby ſzkárádzye łamiąc wiárę mał-

38:

ż[en]ſką/ dzyatkom przycżyny nie dáli/ zle o niey rozumieć á lekko ią ſobie ważyć?

39:

ktory poſtępek bliſki ieſt ku wſzelkiey roſpuſtnośći. Przytym ſtáráć ſie máią/ á-

40:

by w zgodzye małżeńſkiey żyć mogli/ kthora iáko wſzythki trudne przypadki w

41:

małżeńſtwie znośne á miłe cżyni/ ták też ku wyćwicżeniu dzyatek ieſt bárzo po-

42:

trzebna. Abowiem kiedy ſie miedzy ſobą wádzą małżonkowie/ iuż tám wſzytko

43:

s trzaſkiem á z łáiániem być muśi/ s cżego żadny inſzy pożytek vrość nie może/ ie-

44:

dno że ich powagá á zacność v dzyatek niſzcżeie/ á obycżáiom onymże theż przy-

45:

wykáią/ że też tákże ſwarliwe á nieunoſzone/ gdy lat ſwych doydą/ być muſzą.

46:

Tymże obycżáiem w goſpodarſthwie ſłuſzny porządek mieć máią rodzicy/ áby

47:

názbyt ſzcżodrymi ábo názbyt ſkąpymi nie byli. Abowiem kthorzy ſie w zbytku

48:

kocháią/ ći bez wątpienia/ y roſkoſznym vżywániem y zbythniemi vbiory pſuyą

49:

dzyatki ſwoye/ ták że gdy doroſtą/ ná wſzytkim ſie im máło zdáć będzye. A kto-

50:

rzy záś názbyt łákomi/ zániedbawáią powinnośći ſwoiey Krześćiáńſkiey/ y by-

51:

wáią też przykłádem tákimże dzyatkom ſwoim/ ták że też nie bywáią poruſzeni

52:

inſzych potrzebámi/ ále nieludzkimi á niemiłoſiernemi drapieſcámi á okrutniki

53:

sſtawáią ſie. Náoſtátek/ niemáły to pożytek przynieść może/ ieſli rodzicy o tych

54:

ktorzy ſą w Rzecżypoſpolitey przełożonymi/ álbo ſą ſługámi koſcielnemi/ álbo

55:

ſzkoły rządzą (ácż y ći dzis dáleko od powinnośći ſwych odſtąpili/ więcey folgu

iąc marnym

strona: 41av

Niedzyele pirwſzey po

iącz márnym pożytkom ſwym) vcżćiwie trzymáią y mowią. Abowiem ſthąd

przychodzi/ że y dzyatki tym wſzytkim s podziwieniem ſie przypatrzáiąc/ vcży-

cielom ſwym tym poſłuſznieyſze być muſzą/ káránie ich ćirpliwie znaſzaiąc/ y v

pominánia s ſłowá Bożego y groźby nie lekce ſobie poważáć będą/ owſzem ſie

s tego popráwowáć á polepſzáć muſzą. A toć ſą naprzednieyſze ſpráwy/ kthore-

mi rodzicy dzyatki ſwe vprzedzáć máią/ áby ich przykłádem ſwym złym nie o-

brażáli á nie pſowáli/ ktore ku pobożnośći á vcżćiwośći wieść mieli. Ktorzy też

záwżdy pámiętáć máią ná ony ſrogie ſłowá Páná á Zbáwicielá ſwoiego/ ktore

powiedzyeć racżył: Ktobykolwiek zgorſzył iednego s tych málucżkich/ ktorzy w

10:

mię wierzą/ lepieyby mu było żeby mu kámień młyńſki v ſzyie vwiązan był/ á

11:

był pogrążon w głębokośći morſkie: Biádá temu przez ktorego przychodzi po-

12:

gorſzenie. Ale łácno ſie tego vſtrzedz będą mogli/ ktorzy tego przykłádu/ ktory

13:

bacżymy w Iozephie y w pánnie Máryey/ náſládowáć będą.

Dziatki z młodośći przyzwyczáiáne być máią ku chwale Bożey.

14:

❡ A w tym przykłádzye to napirwey obacżyć mamy/ iż nie thylko ſámi rodzicy

15:

ku chwale Bożey ſzli do Ierozolimy/ ále poięli s ſobą dzyeciątko Páná Iezuſá/

16:

ktoremu dopiro lat dwánaſcie było. Abowiem gdyż chcieli áby w ták młodich

17:

leciech był też przy ſpráwach ſwiętych/ ktoż wętpić może/ żeby kthore powino-

18:

wáctwo opuśćić mieli/ ktoreby mu ku pobożnośći y ku dobrym obycżoiom po-

19:

trzebne być miáło? A przeto nie doſyć nam ná tym/ kiedy ſámi pobożnie á cno-

20:

tliwie żywiemy/ ále mamy ſie też pilnie o to ſtáráć/ áby w teyże pobożnośći á w

21:

vcżćiwym żywocie dzyaąki náſze z młodych lat zápráwić ſie mogły. Wiele ich

22:

w tym grzeſzą przećiwko Pánu Bogu/ ktorzy mnimáiąc że ná tym doſyć/ że ná

23:

ſwiat dzyatki ſwe wypuśćiwſzy/ potym ich zániedbawáią. Tákowi ſą podobni

24:

oracżom gnuśnym á leniwym/ ktorzy z wielką pilnoſcią ſzcżepią drzewá rozmá

25:

ite/ á potym o nie máło dbáią/ y nie biorą też owocu z nich ktorego ſie ſpodzye-

26:

wáli. ❡ Nie dármo tedy Lukaſz s. opuśćiwſzy wſzytki ine rzecży/ to

27:

nam napilniey przypomina/ że Páná Kryſtuſá do Ieruzalem ná dzyeń ſwięty

28:

Wielkonocny rodzicy s ſobą przywiedli. Abyſmy ſie ſtąd náucżyć mogli/ żeby-

29:

ſmy ten iediny cel w wychowániu dzyatek náſzych przed ocżymá záwżdy mieli/

30:

ábyſmy ie ku Pánu Bogu wiedli/ y áby ſie iemu ſłużyć y chwałę iego pomna-

31:

żáć vcżyły. A potrzebuie tego od nas práwo ſpráwiedliwośći/ iż iáko dzyatki by

32:

wáią nam dane od Páná Bogá/ á ſą nam iákoby ſkárbem iego/ tedy iemuż od-

33:

dawáne być máią/ áby chwale iego ſłużyły. Potym/ gdyż ſie rodzimy s przyro-

34:

dzenia grzeſznymi/ á nic dobrego ſámi s ſiebie cżynić nie możemy/ tedyć zápra-

35:

wdę tego potrzebá/ áby przykłá[dem] roley/ z młodośći były wypráwowány ku

36:

wydawániu owocu Pánu Bogu ſwemu/ áby thák ono zepſowánie nátury dłu-

37:

gim zwycżáiem (ktory ſtárzy nie dármo zwáli drugiem przyrodzeniem) mo-

38:

gło być nápráwiono.

w Przyp. w xxij.

Przetoż y Sálomon dobrze á poważnie nas w tym vpo-

39:

mina/ mowiąc: Wpráwuy dzyeciątko w pocżćiwe życie/ thák iż gdy ſie też sſtá

40:

rzeie nie odſtąpi go. A ku tey pilnośći pobudzić ma rodzice dzyatek w dobrym

41:

zdrowiu záchowánie/ o kthore ſie wſzyſcy ludzye s przyrodzenia z wielką pilno-

42:

ſcią ſtáráią/ ktore niſkąd inąd prędzey nam przypáść nie może/ iedno kiedy ma-

43:

my ná ſię Páná Bogá łáſkáwego. A gdyż to wiemy że zacnieyſza cżęść ieſt cżło-

44:

wieká duſzá/ ktorey vpadek (iáko Pan Kryſtus powiedzyeć racżył) wſzytkimi

45:

máiętnoſciámi ſwiátá tego odkupion być nie może/ bárzo ſzaleni ſą ludzye ći/ kto

46:

rzy áby dzyatkom ſwym s ſtrony ciáłá á powagi ſwiátá tego dopomocz mogli

47:

pilnie ſie o to ſtáráią/ nic o tym nie myſląc áni o to dbáiąc/ áby mieć mogł y zná

48:

iomość prawdziwą miłego Bogá/ áby k niemu przez wiárę w Páná Kryſtuſá

49:

przyłącżone być mogły/ y áby poznáć mogły w cżym zależy zbáwienie duſzne y

50:

wiecżne błogoſłáwieńſtwo. Y kocháią ſie bárzo w tey ſwoiey roſtropnośći/ y iá

51:

ko bárzo dobrze porádzili dzyatkom ſwoim wielce ſie s tego przechwaláią. Ale

52:

kiedy ſie temu pilniey przypátrzymy/ nie więcey tácy dzyatkom ſwym dawáią

53:

iedno iáko nieme bydło s ſiebie vrodzonym bydlątkom/ ktore ſie też o nie ták dłu

54:

go ſtáráią/ poki ſámy ſobie żywnośći doſtawáć nie mogą. Y cżęſtokroć ſie tho

55:

trafia/ iże ći kthorzy wielkie bogáctwá dzyeciom ſwym zgromadzáią/ nic inſze-

go im nie

strona: 41b

Nowym Lecye.

Liſt.

go im nie zoſtáwuią/ iedno pobutkę ku rozmáitym zbytkom/ á podpałę przeklę

ctwá Bożego/ ktore ie cżynią y ná tym ſwiecie y ná onym wiecżnie nieſzcżęſliwe-

mi. Dáleko tedy lepiey Abráám y inſzy Oycowie ſwięći rozumieli/ ktorych tá by

łá naoſobliwſza pilność/ áby dzyatki w znáiomośći y w boiáźni Bożey wycho-

wywáli. Wiedzyeli bowiem że tho był nalepſzy pożytek ze wſzytkich/ bogoboy-

ność/ iáko tá ktora w ſobie ma obietnice y ninieyſzego y przyſzłego żywotá.

j. Tymo. w iiij.

❡ O tych wſzythkich rzecżach rodzicy pilnie myſlić máią/ nie dawáiąc ſie zwo-

dzić tym ktorzy mnimáią/ żeby tymi ſpráwámi ábo pilno ſciámi kthore należą

ku nabożeńſtwu y żywotowi wiecżnemu/ dzyatki w młodych leciech nie były ob

10:

ciążáne: á to przeto/ iż bzyatki nie ſą pochopne ku poięciu ták wielkich táiemnic.

Y dziatki pochobne być máią ku pobożnośći.

11:

Ale ći ktorzy ták rozumieią/ nie tylko zániedbawáią zbáwienia dzyatek ſwych/

12:

ále y ſámi nie máłą krzywdę cżynią Pánu Bogu: iákoby on co niepożytecżnego

13:

ábo niepotrzebnego do nas mieć chciał. Ale ty ktoryśkolwiek ieſt/ iákoż to v ſie-

14:

bie poſtánawiáć śmieſz/ iż pochop dzyećinny lepiey tobie wiádomy á znáiomſzy

15:

ieſt/ niżli Pánu Bogu/ ktory cie y ony ſtworzyć racżył? Wyznawamyć my s Pá

16:

włem s. że cżłowiek ćieleſny nie poymuye rzecży tych ktore ſą Duchá Bożego/ á-

17:

le też to záſię wiemy/ że ći z łáſki Bożey bywáią oſwieceni/ kthorzy ſą przychylni

18:

roſkazániu Bożemu/ á iż też y dzyatki bywáią obdárzone Duchem ſwiętym/ iá-

19:

ko to w Ianie s. iáſnie obacżyć możemy/ y ſwiádſzą nam o tym wiele przykłá-

20:

dow inych. Ale przećiwko tákim ktorzy ták rozumieią nie potrzebá wielkich wy

21:

wodow/ gdyż ſie ſámi ſwemi właſnemi ſpráwámi wydawáią. Abowiem ći

22:

ktorzy powiádáią że dzyatki ieſzcże nie ſą pochopne ku wierze á znáiomośći Bo-

23:

żey/ dzyatki ſwoie w cudze ſtrony wyſyłáią/ áby w młodych leciech náucżyły ſie

24:

inſzych ięzykow/ w ktorych też dziwnym obycżáiem poſtępek ſwoy biorą/ ábo ie

25:

też w domu ſubtylnych ráchunkow vcżą/ álbo ſpiewáć/ álbo ſzyrmowáć/ ábo in

26:

ſzych tym podobnych náuk/ ktorych bez wielkiego dowćipu á pilney pracey ná-

27:

ucżyć ſie nie mogą. Opuſzcżam ná ten cżás ty/ ktorzy dzyewecżki ſwe/ pirwey ni-

28:

żli litery znáć pocżną/ vcżą háwtowáć ábo ſzyć/ pioſnek długich á ſproſnych nie

29:

krom zgorſzeniá ſpiewáć. A ćić to ſą ktorzy tho rozumieią/ żeby on wiek wiárą y

30:

znáiomoſcią wiecżnego zbáwienia ociążan być nie miał/w ktorey náuce nic tru

31:

dnego/ nic wątpliwego y ku wyłożeniu trudnego/ nie náyduie ſie.

¶ Wiárá ieſt ſummá ćwicżenia dziatek.

32:

❡ Ale bez wątpienia inácżey o tym rozumieć náucżą ſie ći/ ktorzy to v ſiebie vwa

33:

żáią/ że w wierze á w boiáźni Bożey thy wſzytki rzecży ſie zámykáią/ kthore ſą ku

34:

wychowániu dzyatek potrzebne/ owſzem tego wſzytkiego ieſt iákoby krotkie ze-

35:

bránie/ náuká wiáry prawdziwey. Abowiem ieſli vmyſły dziatek boiáźnią Bo

36:

żą wcżás zápráwione będą/ tedyć też pilnoſcią ſłuchánia ſłowá iego zápalone

37:

by[ć m]uſzą. A [t]ák ſie náucżą iáko powinne ſą cżćić rodzice ſwoie/ tymże wyrzą-

38:

[dz]áć wiernie powinne poſłuſzeńſtwo/ á iuż sſtárzáłe pobożnie chowáć y żywić.

39:

Náucżą ſie też poſłuſznemi być vrzędowi y wſzytkim tym/ ktorzy ná iákim prze-

40:

łożeńſtwie poſtánowieni ſą. Ktemu z młodych lat náucżą ſie pożądliwośći cie-

41:

leſnych powſcięgáć y hámowáć/ co ieſt pocżątkiem pobożnego á vcżćiwego ży-

42:

wotá. A thákowym pilnoſciam przyłącża theż Pan Bog błogoſłáwieńſtwo

43:

ſwoie/ żeby ták y onym ſie ſzcżęſliwie powodziło/ y byli ku pocieſze rodzicom ſwo

44:

im. Ale ach nieſtotyſz ná żáłoſną wieku náſzego niedbáłość ludzką/ gdyż ich má

45:

ło widzimy ktorzyby to ná piecży mieli. Owſzem ſie ich wſzędy więcey náyduye/

46:

ktorzy namyſlnie młodź od prawdziwey wiáry á chwały Bożey odrywáią/ á-

47:

by kiedy nie przyſzli dla thego w iáką niebeſpiecżność/ á wolą ie ćwicżyć/ álbo w

48:

rzemioſłach/ álbo w zbytkoch/ álbo w roſkoſzy márney á obżárſtwie/ álbo ku żoł

49:

nierſtwu naiemnemu/ álbo w inych rzecżach tym podobnych. A ći ktorzy ſie zá

50:

nalepſze máią/ tedy mnimáią że iuż powinnośći ſwey doſyć vcżynili/ kiedy dzia

51:

tki ich Modlitwę Páńſką/ y ſpołek Apoſtolſki według zwycżáiu mowić vmie-

52:

ią/ ktorych wyrozumienia y pożytku prawie nic nie wiedzą. Zá cżym przycho-

53:

dzi potym oná ſwowolna á wſzech złośći pełna roſpuſtność/ ktorey dziś/ iáko ba

54:

cżymy/ wſzędy pełno/ y dla ktorey Pan Bog gniew ſwoy vſtáwicżnemi znáki á

55:

przykłády nád námi pokázuie. Abowiem to być nie może/ áby tácy iákiemi prá-

wy abo karno

strona: 41bv

Niedzyele pirwſzey po

wy ábo kárnoſciámi pohámowáni być mogli/ ktorzy tákiey roſpuſtnośći á zło-

śći z młodych lat ſwoich przywykli. Stądći mory/ powodzi/ głody/ miecż nie-

przyiacielſki/ y ine káźni miłego Bogá przypadáią/ á nie ſthąd ſkąd więc ludzye

cieleſni ſędzić zwykli. To ia káżdego pobożnemu vważániu polecam.

Práwo rodzicow przećiwko dziatkom.

❡ Przetoż y tu ſie tego rodzicy náucżyć máią/ że to práwo máią do dzyatek ſwo-

ich/ że im wolno nie tylko ie cudnie nápomináć/ ále też y ſrodze káráć podług za

ſługi ich. Co záprawdę ieſt rzecż potrzebna/ ku pohámowániu ſkáżoney nátury

náſzey/ kthora ieſzcże z młodych lat iáſnie pokázuie ſkutki ſwoie. Abowiem nam

tego ſam Pan Bog poſwiadſza/ że vlepienia ſercá ludzkie^o ieſzcże z dziećińſtwá

10:

złe ſą. Przetoż pilnie pámiętáć mamy ſłowá Sálomonowe/ ktory powiedział:

w Przypo w xxij. y w xxij. xxix.

11:

Wpoione ieſt głupſtwo w ſerce dzyecięce/ ále ie rozgá karánia oddali od niego.

12:

Y ná drugim mieyſcu: Kthory folguie rozdze ſwey/ ma w nienawiśći ſyná/ ále

13:

kthory go miłuie wcżás go karze. Y záſię: Roſzcżká y karánie dáie mądrość/ ále

14:

dzyecię ſwowolne ieſt ku poſromoceniu mátce ſwey. Karz ſyná ſwoiego/ á bę-

15:

dzyeſz miał odpocżynienie/ y będzye ku roſkoſzy duſzy twoiey etc. Nie mnimay-

16:

my áby on namędrſzy á nazacnieyſzy krol Sálomon dármo to vcżynił/ że ſie ták

17:

dáleko s piſániem ſwym zánioſł/ że theż opiſał s táką pilnoſcią obycżay ćwicże-

18:

nia á poſtánowienia dzyatek. Wiedzyał bowiem/ że żadna Rzecżpoſpolita dłu

19:

go trwáć nie miáłá/ w ktoreyby ćwicżenie ludzi młodych zániedbáne było. Abo

20:

wiem iáko ſtádá owiec z nienagłá niſzcżeią/ kiedy iágniątká nie s pilnoſcią opa

21:

trzane bywáią: tákże też prożno ſie żyznego roku ſpodzyewáć/ ieſli zboża chwaſty

22:

záraſtáią: ták też ludzye wyginąć muſzą/ ieſli dzyatki (ktore ſtárzy zwáli nádzie

23:

ią y oycżyzny y Rzecżypoſpolitey) álbo zániedbániem ábo złym wychowániem

24:

pſowáne bywáią. Vcżynił tedy doſyć wiernie on namędrſzy krol Sálomon po-

25:

winowáctwu ſwemu/ że ták pilnie zálećił wychowánie młodych dzyatek. Y ro-

26:

zumieć tego nie mamy/ áby to z głowy á z widzenia ſwego podáć ſwiátu miał/

27:

gdyż ſie to iáwnie pokázuie/ że ſam Pan Bog tym práwem przećiwko ſynom v

28:

pornym rodzice vzbroić racżył.

v. Moiże. w xxj.

Abowiem thák w Zakonie nápiſano ſtoi: Ieſli

29:

kto będzye miał ſyná krnąbrnego/ vpornego/ á kthoryby oycá y máthki nie ſłu-

30:

chał/ y ná karánie ich nic niedbał/ tedy obá rodzicy wzyąwſzy go/ przywiodą go

31:

do ſtárſzych miáſtá ſwoiego/ á ná mieyſce ſądowe/ y będą thák mowić do ſtár-

32:

ſzych miáſtá onego: Ten náſz ſyn ieſt krnąbrny/ vporny/ á niepoſłuſzny nam/ o-

33:

żrálec y opilcá: á thák wſzyſcy mieſzcżánie miáſthá onego vkámionuią go áż do

34:

ſmierći/ y odeymieſz ono złe s pośrzodku ſiebie/ áby wſzyſcy Izrálitowie vſłyſza

35:

wſzy to bali ſie. O záprawdę tego p[rá]wá Bożego nie ledá iáko zá niedbáwáćby

36:

ſmy mieli. Gdyż ſie tu nie mowi o ſyniech krzywoprzyſięſcach/ bluźnirzoch/ cu-

37:

dzołożnikach/ drapieſcach/ mężoboycach/ y inemi głownemi wyſtępki ſ[plugá]

38:

wionych/ ále tylko o krnąbrnych á vpornych/ ktorzy obżárſtwem/ pijáńſtwe [m]/

39:

koſterſtwem máiętność ſwoię vtracáią/ á rodzicom ſwym żáłość á boleść przy

40:

noſzą/ á wżdy tákie gárdłem káráć thu Pan Bog roſkázuie/ á práwie iákoby ro-

41:

dzicom w ręce miecż podáie/ ktorymby tákowi mordowáni być mieli. A nie ieſt

42:

to z gołá tylko obietnicá/ ále ieſt iáſne roſkazanie/ áby to rodzicy y przełożeni cży

43:

nili. Y iáſnie to pokazano być może/ że ći ktorzy tego zániedbawáli/ iáko ſrodze

44:

od Páná Bogá karáni bywáli. Mamy tego iáſny przykład w Eli kápłanie/ kto

45:

ry był cżłowiek bogoboyny/ nabożny y pocżćiwość miluiący/ ále ſynom ſwoim

46:

wiele dopuſzcżał/ nie karząc ich według powinowáctwá á vrzędu ſwego.

47:

❡ Acżkolwiek on ſyny ſwoie z ich złośći á z zbytkow ſrogiemi ſłowy nápominał

48:

y groźił im ſrogim ſądem gniewu miłego Bogá: wſzákże iż ták vpornych á nie-

49:

nákłonnych z vrzędu ſwego godnym karániem/ iákie było w Zakonie opiſáne

50:

nie karał/ Pan Bog wſzechmogący karánie ſwe ſrogie obroćił nań/ opowie-

51:

dzyawſzy mu ie pirwey przez Sámuelá dzyeciątko/ ktore w ktotkim cżáſie wy-

52:

pełnić racżył/ z wielkim żalem á płácżem ludu poſpolitego. Abowiem iednegoż

53:

práwie dniá zbići od nieprzyiacielá ſynowie iego/ ſkrzyniá Boża wzyęta/ on też

54:

vſłyſzawſzy ták żáłoſną nowinę ſpadł s ſtołká y złamał ſzyię/ á thák żáłoſny ko-

55:

niec wzyął żywotá ſwego. Mogłoby ſie thákich przykłádow wiele pokázáć y s

pogańſkich

strona: 41c

Nowym Lecye.

Liſt.

pogáńſkich hiſtoriy. Ale ich nam nie potrzebá dáleko ſzukáć/ gdyż ſie tho tráfia

máło nie káżdego dniá/ w ocżoch náſzych/ co nas w tym vpewnić może. Abo-

wiem wiele ich widzimy/ ktorzy dzyatkom ſwoim rozmáitych złośći á zbytkow

dozwaláią/ á nic ich to nie ruſza choć ſłyſzą że ſie wielu dobrym á ſpokoynym lu

dzyom vprzykrzáią ſwowoleńſtwy á łotroſtwy ſwemi. Ale tákowi potym/ gdi

ſie ich złość tym więcey rozmnoży/ ná ſobie thego od nich doznawáią/ co przed

tym inſzym wyrządzáć zwykli. A áczkolwiek w thym nie pomáłu grzeſzą ſyno-

wie/ ále iáko poſpolicie powiedáią/ że grzech grzechem karan bywa/ y dzyeie ſie

to więc ſpráwiedliwym ſądem Bożym/ iż rodziczy tháki owoc s ſynow ſwoich

10:

zbieráć muſzą/ iákiego ſwym zbytniem dozwalániem im ſwey woley náſádzili

11:

á náſzcżepili. Niech ſie tedy tácy vcżą/ iáko ſie w ſwey powadze przećiwko dzia

12:

tkom ſpráwowáć máią/ áby thák zbytniey ſwey woley im dopuſzcżáiąc/ złośći

13:

ich vcżeſtnikámi ſie nie sſtawáli/ á potym ſrodze od Páná Bogá karáni nie by-

14:

li. Tymże obycżáiem ſynowie niechby ſie też thego ſtąd náucżyli/ iákoby ćirpli-

15:

wie nápominánia y karánia rodzicow ſwych znaſzáć mogli/ á ſmiáłoſcią ſwą

16:

thego nie odrzucáli/ áby tego poſtánowienia miłego Bogá/ s ſwym wielkim

17:

złym/ nie zámieſzawáli á nie tárgáli. Pámiętáiąc ná to/ że ich vpor żadnym o-

18:

bycżáiem odpuſzcżon im bez pomſthy nie będzye/ ieſli ſie káráć nie dádzą/ gdyż

19:

wiekuiſty Syn Boży/ iáwnie mátce ſwey pánnye błogoſłáwioney káráć ſie do-

20:

puśćił/ ktory to łácno odmienić mogł/ by nas był thym przykłádem ſwoim w

21:

powinnoſciach náſzych vpomnieć nie racżył.

Powinność dziatek przećiw rodzicom.

22:

❡ Przetoż y tu nieco o powinnoſciach dzyathek przećiwko rodzicom przypom-

23:

nieć ſie godzi. Nápiſano w Zakonie Bożym: Cżći oycá y mátkę twoię/ ábyś dłu

24:

go żyw był ná ziemi/ ktorą Pan Bog twoy da tobie. A to co ſtárym powiedzya

25:

no było/ Páweł s. vcży że też to ludziom Krześćiáńſkim właſnie przynależy/ o-

26:

wſzem zakon przyrodzony wſzytkim to przykázuie. A nie tylko Pan Bog vcżći-

27:

wość dzyatkom táką tu roſkázuie/ ktora w pozwirzchnich ſpráwach/ y w nieiá-

28:

kich zbytnich tytnlech zależy/ ále pod tym ſłowem zámyka wſzytki powinowá

29:

ctwá ktoreſmy powinni rodzicom ſwoim. Miedzy ktoremi napirwſze ieſt po-

30:

ſłuſzeńſtwo/ ktore Páweł s. ták opiſuiąc záleca:

Do Kolo. w iij.

Synowie/ bądźcie poſłuſzni ro

31:

dzicom ſwoim we wſzytkim/ ábowiem tá rzecż przyiemna ieſt Pánu Bogu.

32:

Znácżne też ſą ſłowá ony Sálomonowe:

w Przypo. w j.

Synu moy/ ſłuchayże ćwicżenia oycá

33:

twoiego/ á nie odrzucay náuki mátki twoiey. Abowiem to będzye przypadkiem

34:

łáſki głowie twoiey/ y iáko łáńcuch koſztowny ná ſzyi twoiey. Grzeſzą tedy prze-

35:

ćiwko przykazániu Bożemu ſynowie y corki tákowe ktorzy ſie ſprzećiwią rodzi

36:

czom ſwoim/ álbo iákokolwiek przećiw im krnąbrność ſwoię pokázuią: Abo-

37:

wi[em] nie mogą tákowi rodzicow ſwoich cżćić poſłuſzeńſtwem/ iedno ći ktorzy

38:

i[m] dobrowolnie á s chući poſłuſzni ſą. Potym to Pan Bog po nich mieć chcze/

39:

á[b]y potrzebámi ku záchowániu żywotá rodzice ſwe podpomagáli/ do cżego ye

40:

vpomina y práwo przyrodzone/ ktore iáko we wſzytkich rzecżach ſtworzonych

41:

przykłády wdzyęcżnośći przed ocży nam kłádzye/ ták też niektorym niemem źwi

42:

rzętom ten dowćip dáło/ że rodzice ſwoie sſtárzáłe żywią. Y poſpolitą przypo-

43:

wieſcią bywa w tym zálecan Bocian/ ktory to zwykł nád inſze rodzicom ſwym

44:

cżynić.

ανλιπε λαφyειμ.

Ale że ſie ták bárzo twárdych w tey rzecży á nikcżemnych dzyeći niemáło

45:

náuduie/ wiele im pomoczno być może/ gdy tho ſobie pilniey roſtrząſniemy/ iá-

46:

ko wielkich trudnośći/ prac/ pilnośći/ y niewcżáſow rodzicy dla nas podeymo

47:

wáć muſieli/ á tedy wyrozumiemy/ że im tego nigdy nágrodzić żadnym obycżá

48:

iem nie możemy. Ilekroć tedy ná cię przypádnie żal pracey y nakłádow rodzi-

49:

com ſwoim/ vważayże tho v ſiebie/ żeś ie powinien żywić/ przyodzyewáć/ zná-

50:

ſzáć/ kthorzy cie też z dzyećińſtwá żywili/ przyodzyewáli/ y wiele niewcżaſow á

51:

trudnośći podeymowáli/ áby ták ſzcżęſciu twoiemu poſłużyć mogli.

Práwo nániebácżne dzieći przećiw rodzicom.

52:

❡ Ty rzecży zá dawnych cżáſow ludzye oni pogáńſcy ktorzy práwá ſtánowili z

53:

wielką pilnoſcią wybacżywáiąc ſrodze poſtánowili/ Aby tákowe dzieći w wie-

54:

zyeniu do ſmierći były chowáne/ ktoreby rodzicow ſwych żywnoſcią y potrzebá

55:

mi opátrowáć nie chciáły. A gdyż Pan Bog obiecuie/ żeby thákowi ná ſwiecie

długo żyć

strona: 41c v

Niedzyele pirwſzey po

długo żyć mieli/ kthorzy rodzice ſwe w tákiey pocżćiwośći máią/ bez wąthpye-

nia ábo nagłą ſmiercią zginą/ ábo w nędzy á w złey ſławie żyć muſzą/ ći ktorzy-

kolwiek ich zániedbawáią/ ábo im ludzkośći ſwey nie pokázuią. A mamy tego

przykłády ſtráſzliwe w Chamie/ w ſyniech Eli/ w Abſálonie/ y w wielu inych/

ktorzy dla tákowey złośći ſrodze ſą od Páná Bogá pokaráni. A w hiſtoriach zá

ſię ſwieckich ábo pogáńſkich wielu ſławá y dobre imię áż podziśdzyeń z wielką

pochwałą ſłynie/ kthorzy tákową miłość á powinowáctwo przećiw rodzicom

ſwoim wſzelkim obycżáiem pokázowáli/ y niekiedy też niebeſpiecżnoſcią żywo-

tá tego ſtátecżnie á s chucią wielką ná żadną ſie rzecż nie oglądáiąc potwirdzá-

10:

li. Iáko cżytamy o Eneaſzu/ Amphinomie/ Afrykanie ſtárſzym/ y o inych wie-

11:

lu. Przetoż dziſieyſzych cżáſow thym gorſza ieſt złość ludzi thákowych/ kthorzy

12:

chcąc ſie zwáć Krześćiány/ dádzą ſie w tey rzecży przechodzić ludzyom pogáń-

13:

ſkim/ ktorą nam y przyrodzone práwo zálecá. A ſromáćby ſie tu ſłuſznie mieli

14:

owi/ ktorzy nie záchowuiąc ſie w tym powinowáctwie przećiw rodzicom ſwo

15:

im/ ále co więtſza á ſrozſza rzecż ieſt/ że ſie ich przą/ zápomniawſzy ſrogiey pom-

16:

ſty miłego Bogá/ ktorey iednák nie vydą.

¶ Pożytki dobrze wychowánych dziatek.

17:

❡ A tu záś z wielką pilnoſcią obacżyć mamy z niemáłą pociechą náſzą/ co zá po-

18:

żytki y rodzicy y dzyatki wzyąć mogą/ kiedy thák w Krześćiáńſkiey pobożnośći

19:

wyćwicżone á wychowáne będą. A then ieſt napirwſzy/ iż ći ktorzy ták ćwicżeni

20:

bywáią/ w mądrośći pomnożenie biorą. Abowiem iákoſmy przed tym ſłyſzeli/

21:

że głupſtwo/ ktore w ſercach dzyećinnych wpoione ieſt/ przez karánie wypędzo-

22:

ne bywa/ być nie może/ iż gdy ſie tá wyżenie/ áby tám mądrość mieyſcá mieć nie

23:

miáłá.

w Przypo. w xij.

w Przypo. w x.

Przetoż y Sálomon krol dobrze mowi: Kthory karánie miłuie/ miłuye

24:

mądrość: ále kthory ma karánie w nienawiśći/ ſzálony ieſt. A ſyn mądry/ iáko

25:

tenże mowi/ rozweſela oycá/ á ſyn głupi fráſuie mátkę ſwoię. Abowiem ći kto-

26:

rzy mądroſcią obdárzeni ſą/ ći ſproſnym á plugáwym żądzam cieleſnym ſprze

27:

ćiwić ſie/ y żywot ſwoy ták poſtánawiáć zwykli/ áby ták y ſámi ſobie y wielu i-

28:

nym pożytecżnymi y ku ich ozdobie á pocżćiwośći być mogli/ ſkąd więc wielka

29:

rádość y pociechá rodzicom ich przychodzić muśi. A s tego pirwſzego pożytku

30:

y drugi iſcie niemáły przypada/ że tákowe dzyeći/ y v Bogá y v ludzi w łáſce po

31:

mnożenie biorą. Gdyż on to obiecowáć racży/ że tym chce być Bogiem miłośći-

32:

wym/ ktorzy w przykazániu iego chodzą. A ieſli Pan Bog z námi y ktoż ſie nam

33:

ſprzećiwić może? Abowiem w ręku Páńſkich ſą ſerczá ludzkye/ kthore on łácno

34:

może według ſwey ſwiętey woley/ ábo odmienić/ ábo ſpráwowáć/ thák że nam

35:

wſzytkiego dobrego życżyć muſzą.

36:

❡ A ty rzecży s pilnoſciąbyſmy w[iel]ką vważáć á obacżáć mieli. Abowiem tho

37:

ták przyrodzenie ſpráwiło/ że tego y ſobie y dzyatkom ſwoim życ[z]ymy/ żeb[y]ſmy

38:

v ludzi w wielkiey wadze á zacnośći być mogli. A s they przycżyny/ ábo więc ku

39:

zbierániu bogactw vmyſły náſze przykłádamy/ kthory poſtępek zda ſie nam [ż]e

40:

ieſt bliſkim wſtępkiem ku zacnośći á powadze: ábo wſzytkim k woli cżyniąc ſtá

41:

ramy ſie iákobychmy co nawięcey przyiacioł ſobie iednáli á doſthawáli. Ale ći

42:

ktorzy ták rzecży ſwoie poſtánowili/ wiele przećiwko práwu y ſpráwiedliwośći

43:

cżynią/ á iáwne złośći pomnażáią/ gdy tym pochlebuią/ ktoreby zwirzchnoſcią

44:

ſwą káráć á hámowáć mieli. Przetoż theż do cżáſu thylko v wielu w wadze á w

45:

przyiáźni bywáią. Bo oná przyiaźń nie trwáła bywa/ thákże y oná zwirzchność

46:

ktora z niey pochodzi/ w niwecż ſie w rychle obráca. Abowiem iáko bogáctwá

47:

nieuſtáwicżne ſą/ thák też odmienny lud ledá s przycżyny pocżyna w nienawiśći

48:

mieć/ ty ktore máło przed tym práwie pod niebo chwałámi ſwymi wynosił.

49:

A tá mi ſie zda być naprzednieyſza przycżyná/ że ſynowie dobrze záſłużonych lu

50:

dzi doznawáią práwie niewdzyęcżnosći tych ktorym wielkie dobrodzyeyſthwá

51:

cżynili rodzicy ich. Abowiem rodzicy gdy wielom dobrze cżynią/ nie Bogu/ ále

52:

owſzem ſwiátu tym ſie záſłużyć á podobáć chcą/ przetoż też onych dobrodzieſtw

53:

oddánia nie ſkąd inąd iedno od ſwiátá ſpodzyewáć ſie mogą/ ktorego tho wła-

54:

ſność ieſt/ dobrodzyeiom ſwoim zle to oddawáć.

55:

❡A tu ſie náucż s tego mieyſcá/ iáko tym odpowiedzyeć maſz/ ktorzy ſie ſkárżą/

że dziſieyſzych

strona: 42

Nowym Lecye.

Liſt 42.

że dziſieyſzych cżáſow zacność á powagá práwie wſzytkich ſtanow niſzcżeie á lek

ce poważona bywa/ przypiſuiąc tho nieſpráwiedliwym á złym ſądom á nie-

wdzyęcżnośći ludzkiey. Cżego my nie przemy że to ieſt niemáły wyſtępek thych/

ktorzy przepowiádácżmi ſłowá Bożego/ vrzędem/ náucżycielmi/ rodzicmi/ y

tymi ktorzy mieyſcá ich trzymáią złośćiwie á vpornie gárdzą. Ale gdyby ći ſá-

mi w ſię weyrzeli/ wnetby obacżyli/ że ſámiſz tego złego ſą przycżyną. Abowiem

wieleż ieſt tákowych miedzy ſługámi koſcielnemi/ ktorzyby więcey przekłádáli

ſobie chwałę Bożą nád właſny pożytek ſwoy? Záprawdę wiele ſie thákowych

náyduye dziſieyſzych złych á zepſowánych cżáſow/ ktorzy gdy ſie im co z lepſzym

10:

pożytkiem ich ſámych tráfia/ wnet opuſzcżáią/ dla márnego pożytku/ zwierzo-

11:

ne ſobie koſcioły á owiecżki Páná Kryſtuſowe/ nie thego przyſtrzegáiąc áby ich

12:

tym więcey pozyſkáć mogli do oney wiecżney owcżarniey Pánu ſwoiemu/ zá co

13:

tym obfitſzą zapłátę miećby mogli: ále żeby ſie thu tylko dobrze mieli/ wcżáſow

14:

ſwych ná wſzem vżyli/ á żeby bogáctwá gromádzili. Miedzy przełożonemi le-

15:

pak práwie to oſtátnia pilność á praca około nabożeńſtwá á chwały Bożey/ bo

16:

kiedy iákimkolwiek obycżáiem lud poſpolity w powinnośći ich zátrzymáć mo-

17:

gą/ á wyciągnąć v nich co ſie im więc podoba/ iuż im bez karánia wſzytko wol-

18:

no cżynić dopuſzcżáią/ co bywa z obu ſtron z iáwną krzywdą Bożą. Toż też y v

19:

wielu rodzicow y we wſzytkich ſtaniech iáſnie widzimy. Coż thedy inſzego pot-

20:

káć ie też ma? iedno według wyroku Bożego/ że ći ktorzy Pánem Bogiem gár-

21:

dzą/ będą też od niego wzgárdzeni.

j. Krole.. w ij.

22:

❡ Co s tey Roſpráwy ſwiętey krotko ku náuce

23:

náſzey pámiętáć mamy.

24:

❡ Niechże tedy pámiętáią ludzye przełożeni/ że tho ná nie właſnie należy/ że oni

25:

powinni dzyatki y młode ludzie w ſwym ſtárániu mieć/ á ieſliby kthore z rodzi-

26:

cow obacżyli być niedbáłymi/ áby ye z vrzędu ſwego w dobry rząd wpráwowá

27:

li. ❡ Niechże też w ſzkołach náucżycielowie pámiętáią/ że ich wierze á opátrz-

28:

nośći zlecono nádzyeię Rzecżypoſpolitey y Koſciołá Bożego/ á przetoż ſłuſznie

29:

zá ſkaźce poſpolitey oycżyzny miani być máią/ ći ktorzy tu powinnośći ſwey nie

30:

doſyć cżynią. ❡ Rodzicy tákże niech pámiętáią/ że wſzytki ich trudnośći á pra-

31:

ce y nakłády prożneby być muſiáły/ ktoremi więc w ſpráwach domowych zá-

32:

trudnieni á vfráſowáni nie pomáłu bywáią/ ieſliby dzyatek ſwych ku Pánu Bo

33:

gu nie przywiedli/ á w boiáźni iego ich nie [w]ychowywáli. ❡ Powinni też bez

34:

przeſtánku ty [rz]ecży ſłudzy koſcielni w kazániach ſwych ludzyom groźno przy-

35:

p[omi]náć/ gdiż ſtąd nawięcey y Rzecżypoſpolitey y Oycżyzny záchowánie wiśi.

36:

❡ Náoſtátek y dzyatki á ludzye młodzi ták młodzyeńcy iáko y pánienki niech to

37:

ſobie dobrze vważáią/ że in napirwey kárnośći á ćwicżenia potrzebá/ przethoż

38:

ie też ſkromnie znaſzáć á prziymowáć máią. A tá rzecż ieſt wielkiey ważnośći/ á

39:

w niey poſtánowiony ieſt grunt/ odnowienia á napráwy Krześćiáńſlkiey/ kto-

40:

rą wſzyſcy wyznawáią być bárzo potrzebną y pożytecżną.

41:

❡ Dayże to Pánie Boże wſzechmogący/ áby o niey wſzyſcy iednoſtaynie á ſtáte

42:

cżnie myſlili/ áby zá tákim pobożnym wychowániem dzyatek kroleſtwo Syná

43:

twego miłego á Páná náſzego Iezuſá Kryſthuſá pomnożone á rozſzyrzone po

44:

wſzem okręgu ſwiátá być mogło/ ku wiecżney cżći á chwale imieniá twego ſwię

45:

tego wiecżne błogoſłáwionego/ gdyż to pewnie wiemy/ że bez twego rátunku á

46:

pomocy nie tylko w thák wielkiey rzecży/ ále y w namnieyſzey nicbyſmy vcżynić

47:

nie mogli/ ieſli thy Pánie Boże náſz pocżątkow náſzych ſzcżęśćić á pomnażáć nie

48:

będzyeſz racżył. Dayże nam też miły Pánie przełożone y náucżyciele tákie/ ktorzy

49:

by nie o pożytki ſwe/ nie o wcżáſy ſwe/ ále o pomnożenie chwały twoyey thym

50:

pilniey ſie ſtáráli. W ludzyech theż młodych á w dzyatecżkach rácż táką ćirpli-

51:

wość ſpráwić/ áby wſzelákie nápominánia tákże też y karánia ták przełożonych/

52:

náucżycielow iáko y rodzicow ſwoich ćirpliwie znaſzáć mogli. A gdy tho ták z

H2	łáſki á z mi=

strona: 42v

Niedzyele wtorey po

łáſki á z miłoſierdzya ſwego ſpráwić będzieſz racżył/ łácna napráwá w Rzecży-

poſpolitey Krześćiáńſkiey być może z niemáłą pociechą ludzi wiernych chwá-

łę twoię y Syná twego miłego y Duchá ſwiętego miłuiących. A po tych pra-

cach á trudnoſciach náſzych rácż nas doprowádzić do onego wiecżne-

go odpocżynienia kroleſtwá niebieſkiego/ Amen.

strona: 44

Ale iż dziſieyſzych ſkáżonych á nieſzcżęſliwych cżáſow wiele ſie niemiernych lu

dzi á tych ktorych brzuch Bog ieſt náyduie/ ktorzy mieyſcem tym s tey Ewánye

liey ſwiętey niemierność ſwą pokriwáć á bronić iey zwykli/ zle vżywáiąc mieyść

piſmá ſwiętego/ mowiąc:

Odpowiedź pijánicom/ zle piſmá vżywáiącym.

Dla tegoć Pan Kryſtus wodę w wino przemienił/ y

ták obficie á doſtátek go dárowáć racżył/ áby tym lepiey piyąc weſeli byli po o-

nym záfráſowániu gdy im winá nie sſtáło. Przetoż ná to tá ſie im odpowiedź

dáie: Nie dla piyánic ten dziw Pan vcżynić racżył/ że wino z wody vcżynił/ ále

tho vcżynić przodkiem dla tego racżył/ áby podpárł á porátował/ iáko ſie pir-

wey powiedzyáło/ niedoſtátku onych pobożnych á cnotliwych ludzi/ gdyż tho

10:

ieſt ſwięte przyrodzenie tego miłośćiwego Páná/ ludzye zeſzłe á vpádłe podpo-

11:

magáć/ ſmętne pocieſzáć/ y ine ſwięte ſpráwy nád nimi wykonywáć/ nád pobo-

12:

żnemi zwłáſzcá/ od ktorych był proſzon á wezwan ná ony gody. Potym/ áby o-

13:

nym obyáwieniem á okazániem mocy Boſtwá ſwoiego ony wſzytki godowni-

14:

ki ku wierze pobudził/ ktora ieſt mátką bárzo płodną wſzytkich cnot inych/ á nie

15:

ku piyańſtwu/ iáko niektorzy mnimáią. Ale gdyż tym obżyrcom á pijánicom

16:

ták ſie bárzo podobáią mieyſcá piſmá ſwiętego/ ktoremi iákoby ſie zálecáć miá-

17:

ło/ według ich mnimánia/ niepomierne vżywánie winá/ áby ſie thylko imi ob-

18:

mowić mogli/ cżemu nie rádſzey ná lepſzey pámięći nie máią/ ktorych nierowno

19:

więcey náleść á mieć mogą/ mieyſc onych piſmá ſwiętego/ kthore niemierne á

20:

pijánice potąpiáią? á od ich pijáńſtwá/ nie bez ſrogiego karánia Bożego y thu

21:

y potym wiecżnie/ powſciągáią ie á hámuią?

Ezáiaſz w v. káp.

Cżemu nie ſłucháią Ezáiaſzá kto

22:

ry ná nie woła: Biádá thym ktorzy ráno wſtawáią ku náſládowániu pijańſt-

23:

wá/ y thym kthorzy ná nim do wiecżorá trwáią/ áż ie roſpali wino etc. Y záſię:

24:

Biádá tym ktorzy mocni ſą ku piciu winá/ á mężowie mężni ku nálewániu pi-

25:

cia? Cżemuż też nie pilnuią Hábákuká Proroká/ ktory mowi:

Hábákuk w ij. ká.

Biádá temu kto-

26:

ry opaya bliźniego ſwego/ okázuiąc mu popędliwość/ á poyąc go/ iżby oglądał

27:

obnáżenie iego? Abo cżemu nie pámiętáią ná ſłowá Páná Kryſtuſowe/ kthory

28:

ták mowić racży:

Lukaſz w xxj. ká.

Pilnie ſie ſtrzeżcie áby ſercá wáſze ociążone nie były obżárſth-

29:

wem á pijáńſtwem? Abo cżemu ná pámięći nie máią ſłow onych Apoſtołá Pá

30:

włá ſwiętego/ gdzye mowi:

Do Ephe. w v.

Nie opiyaycie ſie winem/ w ktorym ieſt zbytek?

31:

A t[y]by mieyſc[á] záprawdę ty ná pilney piecży á w pámięći dobrey mieć mieli/ á

32:

n[a]d to przyłożyćby ku nim mieli przykłády ták ſtáre iáko y nowe/ kthore nas v-

33:

[cż]ą/ że pijáńſtwo ták iáwne iáko y pokątne/ wielu kroleſtwom á páńſtwom ſzko

34:

dziło/ á wnet ſtąd obacżą/ iáko ſie ná thym ſwym obłędnym mnimániu bárzo

35:

omyláią.

Táiemnicá przemienienia z wody winá.

36:

❡ Ale odrzućiwſzy ná ſtronę ty opilce/ tym pilniey ſie przypátrzmy tey táiemni-

37:

cy/ żeby nam ták ſłużyć mogłá/ y ku vtwirdzeniu wiáry náſzey/ y we wſzech ſprze

38:

ćiwnych rzecżach náſzych. Pan chcząc wino vcżynić wodę przynieść roſkázuie/

39:

czo ſie káżdego rozumowi nie podobno zdáć mogło. Wſzákże on przedſię z oney

40:

wody przewyborne wino vcżynić racżył/ iáko nam o tym przełożonego god o-

41:

nych ſłowá doſtátecżne doſyć ſwiádectwo dawáią. A tákći cżęſtokroć Pan bog

42:

tych śrzodkow w podpomożeniu náſzym vżywáć racżył/ ktore ſie nam niepodo-

43:

bne być zdádzą. Iáko gdy lud Izráelſki z Egiptu wywieść miał/ niepomáłu ye

44:

tám dręcżyć dopuśćić racżył.

j. Krolew. w x.

Tákże theż Dawida gdy go na kroleſtwo wywyſz-

45:

ſzyć miał/ chciał go pirwey wygnáńcem mieć. Y inych przykłádow tákich wie-

46:

leby ſie przywieść mogło. Prawdziwie tedy o nim piſmo mowi: Pan zábija/ y

47:

ożywia: wtrąca do piekłá/ y wywodzi: Pan vbogie cżyni/ y záś vbogacza: vni-

48:

ża/ y wynośi. A tákie przypadki pilniebyſmy vważáć mieli/ iż gdy ma nas ſprze-

49:

ćiwnego co przypada/ byſmy ſie nic nie obrażáli/ y obciążeni á przyćiſnieni bę-

H5	dąc nie ro=

strona: 44v

Niedzyele wtorey po

dąc nie roſpacżáli. Bo y Doktorowie cżęſtokroć rzezániem á paleniem chorym

pomagáią. Tákżeć tez Pan Bog dopomaga nam ku zbáwieniu przez ty rzecży/

ktore ſie nam ku zawádzie náſzey być zdádzą. Przetoż nie wdáiąc ſie w niepotrze

bne gadki/ zgołá náſláduymy ſług tych/ ktorym gdy Pan wodę przynieść roſka-

zał/ wnet go vſłucháli/ niewiedząc nic o tym co ſie sſtáć miáło. Abowiem nie-

wymowiony ieſt vpor tákowych/ kthorzy ſprzećiwiąc ſie Pánu Bogu/ ſmieyą

ſmiele ſpráwy á táiemnice ie^o według zdánia ſwego ſzácowáć/ nád ktorymi ſie

też on potym mśćić muśi/ odeymuiąc od nich dobrodzyeyſtwá ſwoie.

❡ Ale k rzecży ſie wrácáiąc/

strona: 110v

Ná dzyeń wielkonocny.

Tegoż dnyá z martwychwſtá-

nia Páńſkyego wykład ná ſłowá Páwłá s. kthore

nápiſał do Koloſenſow w iij. káp. Przećiwko złym po-

żądliwoſciam náſzym.

❡ Ieſliſcie powſtáli s Pánem Kryſtuſem/ rzecży

ktore wzgorę ſą ſzukaycie etc.

O duchownym powſtániu náſzym w tym żywocie/ á iáko opuśćiwſzy ſpráwy ziemſkie/ niebieſkich ſzukáć mamy.

An á Zbáwiciel náſz ilekroć iedno zwolen-

nikom ſwym o ſmierći ſwoiey nieiaką wzminkę cży-

nić racżył/ tedy ich też záwżdy obietnicámi ſwemi cie

10:

ſzyć á twirdzić nie omieſzkał/ iże trzeciego dniá z mar

11:

twych záś powſtáć miał. S ktorey ſpráwy Páńſkiey

12:

iáwnie á iáſnie obacżyć y wyro[zu]mieć możemy/ że

13:

nie tylko ſmierć iego w zbáwieniu náſzym pożytek

14:

nam przynieść miáłá/ ále z martwych wſtániem ie-

15:

go ſwięthym wſzythko dobre náſze dopełnić ſie nam

16:

miáło. O cżym żechmy ſie iuż náſlucháli/ powtarzáć

17:

tego teraz nie potrzebá. Ale iż zá thák wielkie dobro-

18:

dzyeyſtwá Pan nic więcey nie potrzebuie iedno wdźięcżnośći náſzey/ ktorá iná-

19:

cżey ſie pokázáć nie może/ iedno w odnowieniu żywotow náſzych. Przetoż ku ná

20:

uce á przeſtrodze náſzey wzyęliſmy ſobie ſłowá Páwłá s. ktoreſmy zá pocżątek

21:

tey roſpráwy náſzey záłożyli/ ktoremi nas od tych márnośći ſwieckich odwodzi/

22:

á ku onym niebieſkim vkázuie. Ktore ábyſmy tym lepiey wyrozumieć mogli/ s

23:

pilnoſcią ich poſłuchaymy.

24:

Ták ieſliſcie powſtáli s Pánem Kryſtuſem/ rze-

25:

cży tych ktore wzgorę ſą ſzukaycie/ gdzie Kriſtus

26:

ná práwicy Bożey ſiedzi: ſtáraycie ſie o rzecżach

27:

ktore ſą wzgorę/ nie ktore ſą ná ziemi. Abowiem

28:

vmárli ieſteſcie/ á żywot wáſz ſkryty ieſt s Kriſtu

29:

ſem w Bogu: kiedy Kriſtus żywot náſz okaże ſie/

tedy y wy

strona: 110a

Ná dzyeń wielkonocny.

tedy y wy okażecie ſie z nim w chwale. Vmartwiaycieſz tedy

cżlonki wáſze ziemſkie/ grzech niecżyſty/ plugáſtwo/ ſproſną ro-

ſkoſz/ złą pożądliwość/ łákomſthwo/ kthore ieſt báłwochwál-

ſtwem dla ktorych rzecży przychodzi gniew Boży ná ſyny niepo-

ſłuſzne. W ktorych złoſciach y wy niekiedyſcie chodzili/ gdyſcie

żyli w nich: ále teraz odłożcie y wy ty wſzytki rzecży/ gniew/ popę

dliwość/ złość/złorzecżeńſtwo/ plugáwe ſłowá z vſt wáſzych:

nie kłámaycie ieden przećiw drugiemu/ gdyſcie zwlekli onego

ſtárego cżłowieká z vcżynkow iego/ á oblekliſcie onego nowe-

10:

go/ ktory ſie odnawia ku vznániu/ podług wyobráżenia thego/

11:

ktory go ſtworzył.

Zmartwy wſthánie Páńſkie ieſt náſze.

12:

Mártwych wſtánie Páná náſzego/ nie ták vważáć á ná nie poglądáć ma

13:

my/ iákoby ná iáką rzecż cudzą ábo od nas dáleko oddaloną/ ále ták iáko

14:

ná náſzę właſną/ w kthorym z martwych wſtániu y przez ktore żywiemy

15:

iuż y theraz w Pánie Kryſtuſie/ y cżáſu ſwego ciáłá náſze żyć będą/ gdy ie wzbu-

16:

dzić będzye racżył. A iż to oſobliwy ſkutek ieſt z martwychwſtánia Páná Iezu-

17:

ſá Kryſtuſá/ odpuſzcżenie grzechow/ vſpráwiedliwienie ábo żywotá nápráwie

18:

nie/ y nieſmiertelność/ wſzyſcy ſie tedy pilnie o to ſtáráć mamy/ ábyſmy ten ży-

19:

wot/ od niego nam ſpráwiony/ wiárą prziymowáli/ ták żebyſmy iuż vcżuli/ że

20:

Pan Kryſtus w nas żywie/ przez ktorego y w on oſtátni dzyeń ciáłá náſze wzbu-

21:

dzone być máią.

❡ Duchowne powſtánie w tym żywocie.

Potym/ gdyż oprocż tego ieſt y drugie powſtánie náſze/ kthore

22:

pochodzi z onego pirwſzego/ to ieſt/ ktorym powſtawamy w ninieyſzym wieku

23:

vſtáwicżnie od ſmierći życia ſtárego/ á żywiemy w nowośći żywotá/ przetoż y

24:

tu ſie o to ſtáráć mamy/ áby Pan Kryſtus w nas powſtał/ żebyſmy ták ſámi ſie

25:

bie y cżłonki náſze wydawáć mogli ku obżywieniu Duchowi iego ſwiętemu/ kto

26:

ry w nas żywie y ſpráwuie/ ieſlibyſmy nie byli ludźmi obłudnemi. Abowiem

27:

Pan Kryſtus ktory ieſt żywotem y z martwychwſtániem náſzym/ powieda ſie

28:

być głową náſzą/ á my żeſmy ſą cżłonki iego. Spráwuie tedy moczą ożywiáią-

29:

cą ciáło ſobie przyległe/ áby ták cżłonki żyć á prácowáć mogły. Tymże też oby-

30:

cżáiem Pan názywa ſie winną máćicą/ á nas láthoroſłkámi. Abowiem iáko z

31:

winney máćice przyrodzona moc y wilkość ożywiáiąca w látoroſli ſie roſcho-

32:

dzi/ y cżuią to gáłąſki y owoc wydáią: ták też Duch Páná Kryſtuſow ożywiáią-

33:

cy áby ſpráwował w nas ſkutek ſwoy/ tego nam potrzebá.

Pan Kryſtus nie ieſt iákie zmyſlenie w nas ále moc ożywiáiąca.

34:

❡ Wiárá náſzá nie ieſtći iákie prożne zmyſlánie/ ále ſkuthecżne ſpráwowánie.

35:

Pan Kryſthus nie ieſthći prożne iákie zmyſlenie álbo przez ſen widzenie/ ále

36:

ieſth w ludzyoch wiernych żywym vmocznieniem/ ożywiáiącz y ſpráwuiącz

37:

cżł[ow]ieká/ kthora mocz nie tylko myſleniem nieiákim poymowaná bywa/ ále

38:

bywa pocżutha z niewymowną pociechą á roſkoſzą duſzną y cieleſną/ thák iż y

39:

w roſpráwie y w poſtępkoch ludzi wiernych zátáić ſie nie może. Gdy nam tedy

40:

Páná Kriſtuſá piſmá pokázuią bjć przykłádem náſzym/ ktoregobyſmy náſládo

41:

wáć mieli/ nie ták go nam pokázuią/ iáko nam pokázuią Pátryárchy/ Proroki/

42:

y Apoſtoły/ ktorychbychmy też náſládowáć mieli. Abowiem P. Kryſtus przy-

43:

kłádem ſwym/ nie ták nas tego vcży cobyſmy cżynić ábo odrzućić mieli/ iáko te

44:

go/ że nas twirdzi á mocy nam dodawa/ áby tho coſmy wyrozumieli/ żebyſmy

45:

ſkutkiem wypełnić mogli/ á tymći obycżáiem żywie Pan Kryſtus w ſwoich.

46:

A ták przykład ten z martwychwſtánia iego ktory tu przekłáda przed ocży náſze

47:

Páweł s. pilnie obacżyć mamy/ y tego chce po nas/ ábyſmy ſie tego przodkiem

48:

náucżyli/ iż my ktorzy wierzymy że Pan Kryſtus ieſt náſzym z martwych wſtá-

49:

niem/ żebyſmy podeptawſzy ſtáry obycżay życia/ ięli ſie nowego. Ku cżemu ná-

50:

pomináiąc káżdego z nas z oſobná wzywa Apoſtoł s. vcżąc nas przytym/ kto-

51:

ryby był żywot ſtáry/ od ktorego powſtáć/ ktory nowy/ w ktorym powſtawſzy

52:

żyćbyſmy mieli.

Niebieſkich rzecży ſzukáć mamy.

❡ Ile tedy nakrocey być może obacżymy/ co nam w tych

53:

ſłowiech Páweł s. przed ocży pokłáda. Mowi tedy: Cić prawdziwie s Pánem

Kryſtuſem

strona: 110av

Ná dzyeń wielkonocny.

Kryſtuſem powſtáli/ ktorzy z nim opuśćiwſzy rzecży zyemſkie/ niebieſkich ſzuká-

ią. Przethoż y wy/ ieſliſcie prawdziwie powſtáli s Pánem/ ſzukaycie rzecży nie-

bieſkich/ tám gdzye P. Kryſtus ſiedzi w chwale Bogá Oycá. Zániechawſzy te-

dy tych tzecży plugáwych ziemſkich/ myſlcie iuż o rzecżach niebieſkich á Boſkich

áby wam też tám cżáſu ſwego wolno wſtępić było/ (á tu iuż obácż ktore tho ſą

zyemſkie á ktore niebieſkie rzecży) gdzye iuż żadne łákomſtwo/ nienawiśći/ obłu

dności/ lubośći cieleſne/ y ine pożądliwośći złe nie będą/ ále nowy żywot/ weſele

doſkonáłe/ wiecżna cżeść á chwałá Boża/ ſwiątobliwość y doſkonáłość. Prze-

toż ſie ktemu przychylić mamy/ poki thu żywiemy/ ile może być s krewkośći ná-

10:

ſzey/ á Pan Bog z łáſki ſwey dopomoc nam tego będzye racżył/ ábyſmy żyć mo-

11:

gli żywotem duchownym/ zwłaſzcża my/ ktorzychmy przez z martwychwſtá-

12:

nie Páná Kryſtuſowe przywroceni ku żywotu wiecżnemu á roſkoſzy pełnemu.

Vmárliſmy rzecżam ziemſkim.

13:

❡ Drugą przycżynę kłádzye ktemuż należącą/ gdzye mowi: Słuſzna rzecż ieſt/

14:

áby ći ktorzy s Pánem Kryſtuſem powſtáli/ porzućiwſzy rzecży zyemſkie ku nie-

15:

bieſkim ſie tylko przychylili. Abowiem ktorzykolwiek vmárli rzecży niektorey/

16:

tey iuż żadnym obycżáiem żyć nie mogą. My tedy/ ktorzychmy s Pánem Kry-

17:

ſtuſem powſtáli/ ſwiátu y rzecżam zyemſkim vmárliſmy: przetoż iuż dáley we-

18:

dług pożądliwośći cieleſnych żyć nie mamy/ áni ſie ſtáráć o rzecży ziemſkie ma-

19:

my.

¶ Zywot náſz zákryt ieſt w Pánie Kryſtuſie.

20:

❡A tu wnet dáleko iáſnieyſzą przycżynę ku temu przykłáda Apoſtoł s.

21:

Abowiem tám ma być ſzukan żywot/ kędy ieſt zákryty ábo ſchowány/ á práwie

22:

iákoby do ſkrzynie włożony/ áby tym ſłuſzniey proſzącym był dan. Zywot thedy

23:

Krześćiyáńſki nie ieſth położony w zyemi ábo w ſwiecie/ álbo w roſkoſzach/ we

24:

cżciach/ y w hárdośći cieleſney/ ále w ſámym tylko Synu Bożym. Przetoż theż

25:

w Pánu Kryſtuſie ſzukan być ma/ nie w ſwiecie/ nie w rzecżach zyemſkich.

26:

❡ Tu iuż tedy wiedzyeć mamy o zapłácie á o pewnośći nádzyeie náſzey.

Vwielbieni będziemy s Pánem Kryſtuſem.

Ieſli o-

27:

bycżáiem tym ſzukáć będzyemy żywotá w Pánie Kryſtuſie/ nie będzyem omy-

28:

leni w ocżekawániu náſzym. Acżkolwiek teraz poki tu żywiemy ná tym ſwiecie

29:

zda ſie nam iákoby żaden iny żywot zgotowan nam nie był/ ále żeſmy thák iáko

30:

bydło ku zábiciu wſzem krzywdam y niebeſpiecżnoſciam wyłożeni: wſzákże cżá

31:

ſu przyſcia onego dniá wielkiego/ kiedy iuż ſtąd przechodzić będzyemy/ vkaże ſie

32:

nam P. Kriſtus łáſkáwym á zbáwiennym/ záchowywáiąc duſze náſze od ſmier

33:

ći wiecżney/ á ciáłá náſze wzbudzi ku żywotu wiecżnemu. Ták tedy/ iákom po-

34:

wiedzyał/ gdy ſie vkaże/ w ktorym ieſt położony żywot y nádzyeiá náſzá/ weſpoł

35:

z nim vwielbieni będzyemy.

36:

❡ Iuż tedy pokázuie Apoſtoł s. w cżym należy odnowienie żywotá náſzego.

Cżłonki ziemſkie vmartwiáć mamy.

37:

Gdyż tedy ty rzecży ták ſą pewne/ y tákie dobrodzyeyſtwá w[a]s ocżekawáią/ ie-

38:

ſliż powſtániecie s Pánem Kryſtuſem w nowośći żywotá/ á wzgárdzicie rzecży

39:

ziemſkie/ á niebieſkich doſtąpicie/ wſzyſczy z wielką pilnoſcią á s pilnym ſtárá-

40:

niem ktemu ſie mieć macie/ ábyſcie prawdziwie s Pánem Kriſtuſem powſtáli.

41:

Owſzem tu teraz zowie vmartwieniem cżłonkow zyemſkich/ czo przed tym ná-

42:

zywał powſtániem s Pánem Kriſtuſem/ thákże ſtárániem o rzecży niebieſkie á

43:

nie o zyemſkie. A vżywa tego ſłowká vmartwić tym obycżáiem/ iáko theż Pan

44:

Kriſtus vżywáć racżył w Ewányeliey ſłow onych/ gdzie nam roſkázuie odciąć

45:

ręce y nogi/ ábo wyrwáć ocży: ktorych ſłow żaden nie rozumie iáko ſámy w ſo-

46:

bie brzmią/ iákoby nam odćináć kazał cżłonki ciáłá náſzego. Ale wſzyſczy rozu-

47:

mieią/ żebyſmy powſcięgáć mieli pożądliwośći náſzych/ ktore przez cżłonki ſku-

48:

tek ſwoy wypełniáią: iáko gdyby ktho vyrzawſzy białą głową nierządnie ſie ku

49:

niey miał/ zá ktorą iużby theż y nogi iść muſiáły/ á ręce wzyąć ku wypełnieniu o-

50:

ney nierządney chući ſwey/ tu hnet káżdy táki powſcięgáć ma onę dobywáiączą

51:

ſie pożądliwość złą: álbo gdyby ku iákiey iney złey rzecży wypełnieniu mieć ſie

52:

chciáła/ wcżás oney rzecży zábiegáć ma. Rozumieć thedy mamy przez vmar-

53:

twienie powſciągnienie złych pożądliwośći/ obycżay pohámowánia od grze-

54:

chow/ owa krotko mowiąc/ przeſtáć zle cżynić. A nadobnie Páweł s. zmyſla ſo

55:

bie nieiákie ciáło/ ktore ma cżłonki/ chući/ wyſtępki/ y rozlicżne złośći/ á to káż-

56:

demu z nas przywłaſzcża. Skąd y cżłonki zowie zyemſkiemi/ to ieſt poruſzenie/

pożądliwośći

strona: 110b

Ná dzyeń wielkonocny.

pożądliwośći y niedoſtátki/ ſpráwy á złośći ciáłá/ álbo nátury ſkáżoney/ rzecża-

mi zyemſkiemi ſie báwiącey.

A tu iuż obacżyć mamy ktoreby to były cżłonki ziemſkie/ ciáłá onego náſzego

bárzo zepſowánego/ ktore názwáne bywa ciáłem grzechu/ áby ſie záraz okazá

ło/ ktoryby też to był żywot ſtáry/ ktory nam roſkázuie podeptáć/ y od kthorego

powſtáć Apoſtoł błogoſłáwiony. Záprawdę opieráć ſie rzecżam przećiwnym

á ſzkodliwym/ thoć będzye chodzić w nowośći żywothá. Wſzákże porządkiem

ſwym káżdą z oſobná vważáć ſobye będzyemy.

j.
Grzech niecżyſty

❡ Grzech niecżyſty przodkiem kłádzie/ pod ktorym bez wątpienia rozumie cu-

10:

dzołoſtwo/ y inſze ktore ſą dáleko ſmrodliwſze y plugáwſze. Przećiwna ieſt nie-

11:

cżyſtocie wſtrzymáłość/ tákże wiárá á cżyſtość małżeńſka. Kto w they żywie/ á

12:

ſtrzeże ſie niecżyſtoty/ ten prawdziwie powſtáie s Pánem Kryſtuſem od vmár

13:

łych/ y vmartwia cżłonki ſwoie zyemſkie/ á w nich nierządność/ o ktorey ludzie

14:

pogáńſcy zle á głupie mnimáli/ żeby miedzy grzechy pocżytaná być nie miáłá.

15:

Przetoż y Apoſtołowie ſwięći w liſcie onym Synodowym/ ktory w Ieruzalem

16:

wydáli/ pogánom ktorzy ſie ku wierze Páná Kryſtuſowey náwracáli/ grzechu

17:

niecżyſtego zákázuyą.

ij.
☞ Plugáſtwo.

18:

❡ Plugáſtwo ieſt iedno duſzne/ drugie cieleſne. Duſzne plugáſtwo obiera ſie oko

19:

ło plugáwych myſli/ á złym poſtánowieniem ná vmyſle. Ciáło lepak ktoreby

20:

miáło być cżyſtym przybytkiem ábo koſciołem Duchá ſwiętego/ bywa pomáza

21:

no obżárſtwem y piyańſtwem. Przetoż ktokolwiek ſie wſtrzymawa od tháko-

22:

wych rzecży/ á ocżyſcib vmyſł ſwoy/ y miłuie mierność w iedzeniu y w piciu/ iuż

23:

ten w nowośći żywotá żywie.

iij.
Sproſna roſkoſz.

24:

❡ Sproſna roſkoſz/ zámyka w ſobie plugáwe námienienia niegodne zbytki/ kte-

25:

mu też vmyſły w pokuſach ku złemu ſkłonne/ ktore ſie im mocnie nie ſprzećiwiá

26:

ią/ owſzem ſie podáią ku náruſzeniu/ y w onym nákáżeniu leżą bez pokuty. Kto-

27:

rzy s Pánem Kriſtuſem powſtáią á cżłonki ziemſkie vmartwiáią/ oni ſie wſzelá

28:

kim złoſciam ſprzećiwia/ á w pokuſach ſzátáńſkich ciáłu y ſwiátn mocnie ſie zá

29:

ſtáwiáią/ ktemu ſwieći á cżyśći ſą.

iiij.
☞ Pożądliwość zła.

30:

❡ Ieſtći przyrodzona á nie ſzkodliwa pożądliwość/ chcieć ieść y pić/

31:

tákże też żą-

32:

dza chući ku rodzicom y dzyátkam/ przyiacielom y małżonkom. Ale thu Pá-

33:

weł ſwięty mowi o żądzy złey/ ktora ieſt źrzodłem wſzytkich złośći/ przećiw kto

34:

rey dan ieſt zakon/ Nie będzyeſz pożądał. Chcze tedy tego po nas Páweł ſwięty/

35:

áby vmorzywſzy pożądliwośći złe/ żebyſmy prágnęli rzecży niebieſkich.

v.
☞ Lákomſtwo.

36:

❡ Zowie łákomſtwo báłwochwálſtwem/ ábowiem iáko báłwochwálcá cżći y

37:

dziwuie ſie/ á cáłuie báłwáná/ y w nim pokłáda nádzyeię żywothá/ y vpadſzy

38:

przed nim woła: Záchoway mię boże moy: tymże obycżáiem łákomy cżłowiek

39:

chwałę dawa/ dziwuie ſie/ y miłuie pieniądze/ y mnima áby w onym doſtátku

40:

á p[á]ńſtwie iego wſzytko podpomożenie żywotá iego położone było. Nád to v-

41:

myſł ſwoy ktory był powinien ofiárowáć Pánu Bogu/ ku pieniądzom y bogá-

42:

ctwu gi przykłáda. Záwiera w ſobie łákomſtwo zdrádę/ lichwę/ złodzieyſtwo/

43:

drapieſtwo/ y wſzytki złe á łotrowſkie kuńſzty ábo chytrośći. Tych rzecży roſká-

44:

zuie nam ábychmy zápámiętáli/ á doſtátkiem ſwym/ dobrotliwoſcią/ miłoſier

45:

dzyem/ y miłoſcią żebyſmy chwalili Páná Bogá w bliźnich náſzych. Ktore zá-

46:

prawdę ieſt duchowne á prawdziwie ſie podobáiące Pánu Bogu powſtánie.

47:

Przetoż chcecieli prawdziwie s Pánem Kryſtuſem powſtáć/ złożcieſz s ſiebie ſtá

48:

ránie zbytnie około łákomſtwá/ á bądźcie ludźmi vcżynnemi. Ale bym cże-

49:

go nie opuśćił/ tedy tu przyłożył Apoſtoł ſwięty groźby/ ſtátecżnie to twirdząc/

50:

że gniew Páńſki przychodzi ná tákie ſyny niepoſłuſzne/ tym obycżáiem nas theż

51:

przywodząc ku nowośći żywotá/ iáko też to vcżynił w pirwſzym liſcie piſząc do

52:

Koryntow w dzyeſiątym kápitulum.

vj.
¶ Gniew.

53:

❡ Gniew ieſt gwałthowne poruſzenie vmyſłu z złey chćiwośći/ práwie ſie wy-

54:

dzyeráiąc ku pomſcie. A then ſie zda być nieiákiem zápaleniem w cżłowieku/ że

55:

przezeń iáko przez ogień śiłá ſie rzecży káźi miedzy ludźmi/ y ieſt przycżyną wie-

56:

la złego. O kthorym prawdziwie powiedzyał błogoſłáwiony Apoſtoł Iákub:

T4	Gniew mężá

strona: 110bv

Ná dzyeń wielkonocny.

Gniew mężá ſpráwiedliwośći Bożey nie wykonywa. Vpomina nas tedy wſzy

tko piſmo/ ábyſmy ſie go pilnie ſtrzegli/ á żebyſmy byli dobrowolnemi/ á vmy

ſłu ćichego/ ſpokoynego/ y łácnego.

vij.
¶ Popędliwość.

❡ Popędliwość towárzyſzką ieſt Gniewowi/ ktora rzecżona być może/ gwałto-

wnieyſzą y dłużey trwáiącą nád gniew/ máiąc w ſobie popędliwe wrzaſki/ za-

zdrość/ nienawiść/ y inſze tego rodzáiu ſpráwy. Odnowienie żywotá tę nam rá

dę dáie/ ábyſmy byli ćichemi/ długo ocżekawáiącemi/ odpuſzcżáiąc wyſthępki

bliźnim/ á żebyſmy ie miłowáli.

viij.
☞ Złość.

❡ Złość/ ktora też w ſobie zámyka nieſzcżyrość á odmienność vmyſłu/ y przewro

10:

tność ktora z niey pochodzi/ zowiemy poſpolicie cżłowieká tákiego wykrętnym

11:

ábo przewrotnym/ ktory wſzytko wywráca/ o káżdym zle rozumie/ á we wſzyt-

12:

kim tylko rzecży ſwych przyſtrzega. Sprzećiwia ſie tey złośći/ proſtotá á ſzcży-

13:

rość vmyſłu/ mowimy więc poſpolicie/ duſzá práwa.

ix.
Złorzecżeńſtwo.

14:

❡ Złorzecżeńſtwo rozlicżne ieſth. Są bowiem przećiwko Pánu Bogu bluźnir-

15:

ſtwá/ ſą potwarzy przećiwko ludzyom/ ſzkáráde obmowiſká álbo ſzácowánia.

16:

A ty rzecży dziwne záburzenia wſzcżynáią miedzy ludźmi. Stąd też pocżątek bio

17:

rą nieuſpokoione ſwary y zwády/ zábiyánia y nigdy nieporownáne przypadki.

18:

Niechże ſie tedy o to ći ſtáráią ktorzy powſtáli s Pánem Kryſtuſem/ áby dzyęki

19:

cżynili Pánu Bogu/ á ięzyká ſwego zle nie vżywáli/ nikomu nic nie vymuiąc.

20:

O cżym ſzyroko roſpráwia Iákub s. w III. kápitulum liſtu ſwoiego.

x. Plugáwa mowá.
Do Ephe. w iiij.

21:

❡ Z złorzecżeńſtwem plugáwa mowá ſie zgadza/ ktora záprawdę cżáſow dzi-

22:

ſieyſzych poſpolita ieſt máło nie wſzytkim. Do Ephezow tedy piſząc tymi ſło-

23:

wy Apoſtoł ſwięty Páweł mowi: Zadna ſproſna mowá z vſt wáſzych niechay

24:

nie wychodzi/ ále ieſli ktora ieſt dobra ku potrzebnemu zbudowániu/ áby łáſkę

25:

przynioſłá tym ktorzy ſłucháią/ á nie záſmucaycie Duchá ſwięthego Bożego/

26:

przezktorego ieſteſcie zápiecżętowáni ná dzyeń odkupienia. Ieſliś thedy pow-

27:

ſtał s Pánem Kryſtuſem/ ſtrzeżże ſie plugáwey mowy/ ſtrzeż ſie ſproſnych pie-

28:

śni. Niech będzye vcżćiwa powieść twoiá/ ſtátecżne á pobożne ſpiewánie two-

29:

ye/ niech bedą chędogie á ſpráwne wſzytki/ ſłowá twoye.

xi.
¶ Kłamſtwo.

30:

❡ Kłamſtwo co ieſth/ wſzytkim ludzyom ieſt wiádomo. Ma w ſobie pokryt-

31:

ſtwo/ chytrośći y zdrády. Ale prawdę á ſzcżyrość potrzebá ábyſmy wſzyſcy zá-

32:

chowywáli/ ábyſmy ſie temu podobáć mogli ktory ieſt prawdá.

xij.
☞ Zewlec mamy ſtárego cżłowieká á przyoblec nowego.

33:

❡ Y ktożby mogł złośći wſzytki/ cżłonki mowię onego ćiáłá grzechu wylicżyć?

34:

Przetoż Páweł ſwięthy wſzytki krotko zbieráiąc ták mowi: Od thych wſzytkich

35:

wſtrzymawáć ſie macie/ á to przeto/ żeſcie dawno zwiekli/ to ieſt kiedyſcie pra

36:

wdziwą wiárę przyięli/ ſtárego onego cżłowieká z vcżynkámi iego/ á przyoble-

37:

kliſcie nowego etc. Iáwna to tedy ieſt/ że tho po nas mieć chce/ ábyſmy zwlekli

38:

s ſiebie ſthárego cżłowieká/ á przyoblekli nowego (o cżym ná inych mieyſcach

39:

doſyć ſie ſzyroko mowiło) to ieſt Páná Kryſtuſá/ w ktorym y przez ktorego po-

40:

wſtáiemy. A wykłáda ſie w thym iáſniey ſamże Apoſtoł do Ephezow piſząc/

41:

gdzie mowi: Złożcie s ſiebie ſtárego cżłowieká/ tho ieſt pirwſze ono obcowánie

42:

pożądliwoſciámi ſkáżone/ á odnoẃcie ſie duchem vmyſłu wáſzego/ y przyoble

43:

cżcie nowego onego cżłowieká/ ktory wedle Bogá ſtworzon ieſt ku ſpráwiedli

44:

wośći y ſwiątobliwośći prawdziwey.

45:

❡ Co s tych ſłow Páwłá s. pilnie pámiętáć mamy.

46:

❡ Naprzod/ że z martwych wſtánie Páná Kryſtuſowo/ ieſt z martwych wſtá-

47:

nie náſze/ gdyż nam z niego płynie odpuſzcżenie grzechow/ vſpráwiedliwienie/

48:

żywotá nápráwienie/ y nieſmiertelność. Przetoż to ná nas należy/ ieſliżeſmy po

49:

wſtáli prawdziwie s Pánem Kryſtuſem/

50:

ábyſmy też powſtáli od złych ſpraw

51:

náſzych/ á żyli iuż w nowośći żywotá/ wydawáiąc cżłonki náſze ku poſłuſzeńſt-

52:

wu Duchowi ſwiętemu. Zániechawſzy przytym rzecży zyemſkich plugáwych/

53:

żebyſmy ſzukáli onych niebieſkich/ gdyż żywot náſz zákryty ieſt w Pánie Kryſtu-

54:

ſie/ przetoż go też tám w nim á nie gdzye indzye ſzukáć mamy. A ieſliże go thym

55:

obycżáiem w nim ſzukáć będzyemy/ pewnie też z nim cżáſu ſądu iego powſtha-

wſzy w cielech

strona: 111

Ná dzyeń wielkonocny.

Liſt 111.

wſzy w cielech náſzych vwielbieni będzyemy. ❡ Vkázuie potym Apoſtoł Pá

weł ſwięty/ ktoryby to był żywot ſtáry/ á ktory nowy/ w ktorymbyſmy powſta

wſzy tu żyć mieli. A ten należy w vmartwieniu cżłonkow zyemſkich/ y kthoreby

to były cżłonki zyemſkye ciáłá náſzego zepſowánego porządkiem ſwym wylicża

A zámykáiąc to wſzytko krotko nas vcży/ ábyſmy zwlekli s ſiebie ſtárego cżło

wieká/ á przyoblekli nowego Páná Iezuſá Kryſtuſá/ w ktorym y przez ktore-

go prawdziwie powſtáiemy.

❡ Dayże nam to tedy Pánie Iezu Kryſte/ gdyżeś tho nam z łáſki ſwey ſpráwić

racżył/ żeſmy iuż weſpoł s tobą powſtáli/ ábychmy też y tu w tych żywociech ná

10:

ſzych powſtáć mogli/ á żyć w nowośći żywotow náſzych/ á podeptawſzy rzecży

11:

nikcżemne zyemſkie/ ſtáráli ſie o ony niebieſkie wiecżne. Spraẃże też tho w nas

12:

odkupicielu náſz/ ábychmy ty cżłonki ſwoie zyemſkie vmartwiáć mogli/ á odło

13:

żywſzy ná ſtronę gniew/ popędliwość/ y wſzytki ine złośći/ według woley twey

14:

żyiąc cżekáli onego chwálebnego przyſcia twego/ á tám cie oglądáli łáſkáwym

15:

á zbáwiennym/ gdyż wſzytek żywot náſz w tobie ſámym ieſt położony. A thám

16:

ći weſpoł z Oycem y z Duchem s. wiecżną cżeść á chwałę wzdawáli/ Amen.

strona: 143v

Ná dzyeń Swiątecżny.

Tegoż dniá zeſłánia Duchá s.

wykład ſłow Lukaſzá ſwiętego/ kthore nápiſał w

ſkutkoch Apoſtolſkich w teyże kápitule. Przećiwko ro-

znemu mnimániu o Koſciele

Páńſkim.

❡ Y trwáli w náuce Apoſtolſkiey/ y w ſpołecżnośći/ y w łamániu

chlebá/ y w modlitwach.

☞ O Koſciele prawdziwym Páná Kryſtuſowym iáko á po cżym gi poznáwáć mamy

Ako Pan Bog Wſzechmogący wſzytek o-

bycżay zbáwyenya náſzego w yedynym Synacżku

10:

ſwoim Pánie náſzym Iezuſie Kryſthuſie zámknąć

11:

racżył: thák też ono zbáwienie nikomu inſzemu nie

12:

przynależy/ iedno cżłonkom prawdziwym Koſcio-

13:

łá Krześćiáńſkiego. Abowiem Koſcioł przeto by-

14:

wa názywan ciáłem Páná Kryſtuſowym/ iż przez

15:

wiárę przyłącżon bywa ku iedney głowie pánu Kri

16:

ſtuſowi/ ktory wſzytki cżłonki ſwoie ożywia y poſi-

17:

la Duchem ſwoim ſwiętym. A iáko tho żadnym o-

18:

bycżáiem być nie może/ áby cżłonek odcięthy pocżuć

19:

mogł z głowy iákie pośilenie/ ták też to niepodobna rzecż ieſt/ áby Duchem Pá-

20:

ná Kryſtuſowom obżywieni mieli być ći/ ktorzy ſie od Koſciołá prawdziwego

21:

ktory ieſt ciáło iego/ odłącżyli. Ale iż Koſciołá Bożego tytuł wſzyſcy ſektarze co

kolwiek ich by

strona: 143a

Ná dzyeń Swiątecżny.

kolwiek ich było y dziś ieſt/ ſobie przywłaſzcżáią. Przetoż nam thego pilna po-

trzebá/ ábyſmy prawdziwy Koſcioł poznáć mogli/ áby ták y inſzy/ y my fáłſzy

wym ſie tytułem nie pokrywáli. A tá ieſt przycżyná/ że Lukaſz ſwięty z nádch-

nienia Duchá S. on pirwſzy á dawny Koſcioł s táką pilnoſcią nam opiſuie.

Kthorego opiſánia then koniec á cel ieſt/ ábyſmy thák prawdziwy á doſkonáły

kſtáłt koſciołá v ſiebie poſtánowić mogli/ według ktorego ták o inſzych rozſą-

dek vcżynić/ á ſámi ſie też rzędzić á ſpráwowáć mogli. Przetoż ty ſłowá ktore-

ſmy ná pocżątku záłożyli/ dla lepſzego wyrozumienia/ ſzyrzey ſobie rozbieráć bę

dzyemy. Kthore/ opiſuiąc ſpráwy Apoſtolſkie Lukaſz ſwięthy/ miedzy inſzemi

10:

ták wypiſuye.

11:

Thorzy thedy wdzyęcżnye przyięli ſłowá iego/

12:

(tho ieſth Piothrá ſwięthego) okrzćili ſie: y przy-

13:

ſthało dnyá onego ku Koſciołowi około thrzech

14:

thyſięczy oſob/ y thrwáli w náucze Apoſthol-

15:

ſkiey/ w ſpołecżnośći/ y w łamániu chlebá/ y

16:

w modlithwach.

Argument mieyſcá przedſię wziętego.

17:

Wie przycżynie ſą dla ktorych wzyęliſmy ſobie z Hiſtoriey Lukaſzá ſwię

18:

tego ty ſłowá. Pirwſza/ iż krotko ále bárzo cudnie á doſtátecżnie wyra=

19:

żáią nam ſkutek Duchá S. w ludzyoch wiernych. Abowiem ſtąd wyro

20:

zumieć lepiey będzyem mogli/ co ieſt/ y iáko ieſt zacny Duch S. ktorego zeſłá-

21:

nia pámiątkę dziś ſobie przypominamy/ y iáko rzecż dobrą Pan náſz nam obie

22:

cuie y pełni/ gdy nam Duchá ſ. obiecuie y dáie/ á iáko theż ſłuſznie zá tho Pánu

23:

Bogu dzyękowáć mamy. Druga/ iż Koſcioł Páná Kriſtuſow Apoſtolſki pra

24:

wdziwy y ſtárádawny doſtátecżnie opiſuie/ á opiſány ku vważániu przed ocży

25:

wſzem pokłáda. Gdzye bez wſzey trudnośći wyrozumiemy/ ktoryby był fáłſzy-

26:

wy/ á kthory prawdziwy Koſcioł. O cżym dziś bárzo wielkie ſpory/ iedni dru-

27:

gie potąpiáiąc/ á s towárzyſtwá koſcielnego wyrzucáiąc.

Poważność ſłow tych.

28:

Nád to/ iż tho co ſie

29:

nam tu podáie/ ma wielkie zálecenie v wſzytkich. Abowiem ſą ſłowá Ewán-

30:

yeliſty y nierozdzyelnego towárzyſzá Páwłá ſ. Lukaſzá ſwiętego/ ktorego chwa

31:

łá nie táyna ieſt v wſzytkich zborow w Ewányeliey. Nád to że ſą naſtárſze/ y ná-

32:

piſáne o nadawnieyſzym y ze wſzech napirwſzym y naprzednieyſzym Koſcyele

33:

Páná Kryſtuſowym w Ieruzalem/ od ſámych Apoſtołow/ przez Duchá ſwię

34:

tego wzbudzonym y poſtánowionym/ w ktorym też byłá y mátká Páńſka bło-

35:

goſłáwiona pánná Mária/ wſzytko zgromádzenie Apoſtolſkie/ y vcżniow Páń

36:

ſkich ſiedḿdzyeſiąt. Przy ktorych też y wiele inych wiernych było/ nád to y trzy

37:

tyſiące ludzi ktorzy ná ten cżás vwierzyli. Ten Koſcioł/ krom wſzelkiego ſporu/

38:

pewna rzecż że od Duchá ſ. był oſwiecon y od niego we wſzytkim rządzon á ſprá

39:

w[ow]an: ták że gdybyś tego znáć niechciał zá prawdziwy á doſkonáły we wſzem

40:

Koſcioł Páná Kryſtuſow/ trudnobyś iuż kiedy inſzy poznáć miał.

☞ Wielki ſkutek Duchá ſwiętego.

41:

Naprzod tedy obacżyć mamy w thych ſłowiech Lukaſzá ſwiętego/ iáko ieſt

42:

wielki ſkutek Duchá ſ. ták w Apoſtolech iáko theż y w vcżnioch ich. Skutecżnie

43:

bowiem ći vcżą lud/ á vcżąc iednym kázániem kilká tyſięcy ludzi do Páná Kry

44:

ſtuſá przywodzą. Ták wiele było w Greciey y indzye známienitych Mędrcow

45:

á ludzi vcżonych/ wſzákże żaden s tych wſzytkim żywotem ſwym nie przywiodł

46:

ták wiele ludzi k ſobie/ ile ich przywiedli Apoſtołowie Duchem Páná Kryſtu-

47:

ſowym obdárzeni zá ieden dzyeń/ owſzem zá iednę godzinę/ ku wierze Páná kry

48:

ſtuſowey. Gdyż ieſzcże ktemu byli rybitwi/ ludzye prośći/ nigdy przed thym w

49:

ſzkołach nie ćwicżeni/ wſzákże więtſzy pożythek vcżynili przez dwádzyeſciá álbo

50:

trzydzyeśći lat/ niżli wſzyſcy Mędrcy przez pięć ſet lat ábo dáley. Prawdziwie

51:

thedy nápiſał Theodoretus on ſtáry Doktor piſząc przećiwko pogánom/ gdzye

52:

mowi: Izaſz naſławnieyſzy Solon/ Drako/ y Kliſthenes Atheńcżykom praw

53:

nie podáli? Wſzákże ácżkolwiek byli ták wymownemi/ nie mogli przywieść po

54:

gránicżnych ſąſiádow ſwoich ku temu/ áby ſie podług nich rzędzić mieli. A ná-

Aa4	ſzy prośći ry=

strona: 143av

Ná dzyeń Swiątecżny.

ſzy prośći rybitwowie/ nie tylko thy námienione Greki/ ále y Rzymiány/ y inſze

grube ludzye ze wſzytkich práwie narodow/ przywiedli ku przyięciu praw Pá

ná Kryſtuſowych. W tym tedy okázuie ſie wielki ſkutek mocy Duchá ſ. kthory

ſpráwował á wykonywał przez Apoſtoły. Ale y ſłuchácże/ oſwieceni łáſką Du

chá ſ. co záprawdę rzecż wielka ieſt/ opuſzcżáią wiárę w kthorey ſie zrodzili/ y w

ktorey ſą wychowáni/ á prziymuią wiárę Páná Kryſtuſowę/ á przyiętą w ro-

zlicżnych národzyech/ w cięſzkim przeſládowániu/ ſtatecżnie dzyerżą/ ſwiát ſo-

bie oprzykrzyli s pożądliwoſciámi iego/ wſzythek żywot ſwoy ſpráwuiąc po-

dług roſkazánia Bożego/ y żywąc z wielką pochwałą ſwiątobliwie. Wielkieć

10:

to ſą cudá/ ále to wſzytko ieſt ſpráwá Duchá ſ. Stąd tedy obacżyć możemy/ iá

11:

kie dobrodzyeyſtwo Pan nam obiecuie y dáie/ gdy nam obiecuie y dáie Duchá

12:

ſwiętego. Záprawdę gdyż cżáſow dziſieyſzych Pan odeymuie ten dar od náu-

13:

cżycielow y od ſłuchácżow/ nie trzebá ſie dziwowáć że ták bárzo ozyębłá náuká

14:

w ſłuchácżoch ſłowá Bożego. Niechże nas tedy pobudzą ty rzecży ku vſtáwi-

15:

cżnym modlitwam/ w ktorychbychmy Páná pokornie prośili o ten dar ták bár

16:

zo známienity á nam potrzebny/ á bez ktorego nic ſzcżęſliwie nie idzye w káżdym

17:

zgromádzeniu. Ale gdy nam Pan tego vżycżyć będzye racżył/ z wielkim pożyt-

18:

kiem vcżyć będą Doktorowie/ tákże y ſłuchácże nie z mnieyſzym ſłucháć będą/ y

19:

poſtánowion będzye zbor/ ktory ſie podobáć będzye Pánu Bogu.

O koſciele Páná Kryſthuſowym/ coby był y iáki.

20:

❡ Ale iżeſmy powiedzyeli/ że Koſcioł Páná Kryſthuſow Apoſtolſki/ nie thylko

21:

nam opiſuie Lukaſz ſ. w ſłowiech námienionych/ ále gi nam przed ocży náſze iá

22:

koby wymálowawſzy pokłáda ku oglądániu á pilnemu vważeniu. Nic inſze-

23:

go tedy nie ieſt Koſcioł/ iedno zgromádzenie ludzi wiernych. Snadź od wyzy-

24:

wánia ták rzecżony. Abowiem Pan Bog wſzechmogący wyzywa s tego ſwiá-

25:

tá/ y z zgromádzenia ludzkiego/ przez ſłowo ſwoie/ wybráne ſwoie/ w vcżeſt-

26:

nictwo dobr y w towárzyſtwo ludu ſwoiego/ ktory ſobie obrał w Pánie Kry-

27:

ſtuſie/ y rozmáitemi dobrodzyeyſthwy obdarza y vbogaca/ znáki niekthoremi

28:

ſwemi od wſzytkich inſzych oddzyela/ á ſobie ie ſámemu poſwiąca/ y chce áby ie

29:

mu ſámemu ſłużyli podług nauki w Ewányeliey ſwiętey opiſáney.

¶ Powſzechny koſcioł.

30:

❡ Kthory Koſcioł gdyż tylko ieſt iedyny/ wſzákże roznym względem/ álbo po-

31:

wſzechnym/ álbo powiátowym názywan bywa. Powſzechny Koſcioł zámyka

32:

w ſobie po wſzytkim ſwiecie wybráne ábo wierne/ kthory nigdy w ſpolnym ze-

33:

ſciu żadnego cżáſu nie był/ ále áż ná ſkońcżeniu tego ſwiátá zgromádzon będzie/

34:

á przetoż od nas áni policżon/ áni poznan być nie może/ ktoreby były ábo gdzie-

35:

by były cżłonki iego. Wſzákże wſzyſcy wierni roſproſzeni po wſzythkim ſwiecie/

36:

gdzyekolwiek iedno ſą/ ſą pod iedną głową/ Biſkupem/ Krolem y Zbáwicie-

37:

lem. Iednę máią náukę/ iednę wiárę/ nádzyeię y miłość/ iednegoż duchá/ thák

38:

iáko y Páweł S. do Ephezow nápiſał/ mowiąc:

Ephe. iiij.

Ieden Pan/ iedná wiárá/ ie-

39:

den krzeſt/ ieden Bog á ociec wſzytkich/ ktory ieſt nádewſzytko/ y przez wſzytko

40:

y we wſzytkich nas etc. A to prawdziwie ieſt ſwiętych obcowánie. S kthorego

41:

też nie wyrzucamy błogoſłáwionych w niebie przebywáiących. Wſzyſcy wier-

42:

ni bowiem/ ták ći ná tym wygnániu iáko y oni iuż w oycżyznie żywiący/ pod ie-

43:

dną głową ieſteſmy.

Powiátowy koſcioł.

Wſzákże tu teraz mowimy o Koſciele ktory thu ieſzcże ná

44:

zyemi ieſt. Przetoż káżdy koſcioł powiátowy/ názywan bywa zgromádzeniem

45:

wiernych/ ktory ku iednośći á ſpołecżnośći należy onego powſzechnego Koſcio-

46:

łá/ á mieyſcem nieiákiem tu ná zyemi oddzyelony ieſt od inſzych bliſkich y dále-

47:

kich koſciołow: ták iáko tu ná tym mieyſcu/ Ierozolimſki koſcioł był koſcioł po

48:

wiátowy. Abowiem inſzy był od koſciołá Antyocheńſkiego/ Epheſkiego/ Cezá-

49:

rieńſkiego/ Rzymſkiego/ Korintſkiego etc. A iáki porządek y ſpráwá byłá w ko

50:

ſciele Ierozolimſkim/ ták wſzytki ine kſtałtowáne być máią. Pokázuią ſie tedy

51:

w koſciele Ierozolimſkim niekthore pozwirzchne á iákoby pewne znáki/ przez

52:

ktore poznáć możemy/ kthory prawdziwym á ktory fáłſzywym koſciołem ná-

53:

zwáćbyſmy mogli.

Znáki koſciołá y ćwicżenia.

A ieſt thych znákow cżterzy/ Náuká Apoſtolſka/ Społecż-

54:

ność/ Lamánie chlebá/ y Modlitwá. Abowiem w tych oſobliwie ſie poćwicża

55:

prawdziwy Koſcioł/ y po tych kſtałt ábo wyobráżenie nieiákie prawdziwego

Koſciołá

strona: 143b

Ná dzyeń Swiątecżny.

Koſciołá obacżon bywa: ták że iuż nic wątpić nie możemy w poznániu praw-

dziwego koſciołá/ gdzye ſą ty cżterzy oſobliwe pobożnośći cżęśći. Wſzákże o káż-

dey z oſobná porządkiem ſwym powiemy/ á naprzod o Náuce.

Náuká Apoſtolſka ieſth rzecż naprzednieyſza w koſciele.

W náuce tedy/ ktora pirwſze mieyſce ma/ dwie ſie rzecży obacżyć godzi. Pir-

wſza/ że tu nie mowi o káżdey náuce/ ále tyłko o Apoſtolſkiey. Druga/ gdzie mo-

wi że w oneyże nauce Apoſtolſkiey trwał koſcioł. Ma tedy prawdziwy koſcioł

náukę/ á náukę Apoſtolſką/ w ktorey też y trwa. Przetoż ktory nie ma Apoſtol-

ſkiey náuki/ álbo on ktory ią ma przenáſláduie/ á kthory w náuce Apoſtolſkyey

nie trwa/ niegodzyen ieſt Páná Kryſtuſowego y Apoſtolſkiego názwiſká. Abo-

10:

wiem ſámą wiárą wſzcżepieni bywamy w Páná Kryſtuſá/ ábyſmy byli żywe-

11:

mi cżłonkámi ciáłá iego/ ktore ieſt Koſcioł. A wiárá s ſłuchánia bywa/ á ſłu-

12:

chánie przez ſłowo Ewányeliey ſwiętey. Przetoż przez náukę ieſt wolne weſcye

13:

do Koſciołá. Wſzákże potrzebá áby ſie ſzyrzey y znácżniey o náuce koſciołá Pá-

14:

ná Kryſtuſowego powiedzyáło/ ktorą tu Lukaſz ſ. zowie Apoſtolſką/ iákoby ią

15:

dzyeląc tym znákiem od wſzytkich inych náuk. Abowiem rozmáitych náuk ieſt

16:

doſyć ná tym ſwiecie.

Náuki vcżćiwe.
Do Zydow xiij.
Ephez. iiij.
Do Rzymiá. xvj.

Przetoż też cżytamy v Páwłá ſ. gdzye mowi: Náukámi

17:

rozmáithemi y z inąd przynieſionemi álbo nowemi nie dáycie ſie vnośić. A ná

18:

drugim mieyſcu: Nie bądźmy iuż dáley dzyećmi/ ktorzybyſmy ſie y thám y ſám

19:

chwiać mieli/ y dáć ſie vnośić ledá iákim wiátrem náuki. A záſię mowi: Proſzę

20:

was brácia/ ábyſcie obacżyli ty/ ktorzy cżynią zwády y zgorſzenia/ oprocż náu-

21:

ki ktoreieſcie ſie náucżyli/ á chrońcie ſie ich.

Piotrá s. náuká/ ieſt Apoſtolſka náuká/ y iáka tá ieſt

22:

A iż ſie wſzyſcy chłubią że máią y vcżą tey náuki o ktorey Páweł ſ. mowi/ też y

23:

ći ktorzy práwie iey przećiwney vcżą/ pilnie obacżyć mamy/ ktoraby byłá pra-

24:

wdziwa Apoſtholſka náuká. A nie zda mi ſie ábyſmy iey dáleko ſzukáć mieli/

25:

przetoż proſto powiedamy/ że Piotrá ſ. Apoſtołá ieſt náuká prawdziwa Apo-

26:

ſtolſka. Ale gdyż y tego ieſzcże pewnie nie wiemy ktora y iákaby byłá náuká Pio

27:

trá ſ. tedy ſie y o tey pytáć mamy. Wiele ich ieſt tego mnimánia/ że w Ewánye

28:

liey Márká ſ. zámyka ſie zupełna náuká Piotrá ſ. Abowiem Pápiás Apoſtol-

29:

ſki/ wſzákże napirwey Ianá ſ. Ewányeliſty vcżeń/ mowi w Hiſtoriey Koſciel-

30:

ney v Euzebiuſzá w kſięgach III. w káp. oſtátniey:

¶ Wſzytko piſmo Piotrá ſwiętego.

Márek owſzem będąc tłumá

31:

cżem Piotrá ſ. cokolwiek w pámięći miał/ s pilnoſcią ſpiſał. Y wnet dokłáda:

32:

O tey iedney rzecży Márek myſlił/ áby cżego s tych rzecży ktore ſłyſzał nie opu-

33:

śćił/ álbo rzecży ktorey/ ktoraby nieprawdziwa byłá nie podał. Tákże też Ire-

34:

neus w V. kſięgach przećiw Heretykom kápit. viij. mowi: Po ſmierći Piotrá y

35:

Páwłá/ ich vcżeń Márek/ á tłumácż Piotrow/ też on nam to co ieſth przepo-

36:

wiádano od Piotrá ná piſmie zoſtáwił. Thoż práwie piſzą Klemens Alexán-

37:

drińſki/ y Euzebius Cezárieńſki w koſcielney hiſtoriey w ij. kſięgach kápit. xv.

38:

Niektorzy co tego nie przą/ dokłádáią/ że náuká Piotrá ſ. ieſt też indzye doſtáte

39:

cżnie y zupełnie wyłożona/ to ieſt we dwu liſciech iego. Ten tedy w I. káp. liſtu

40:

pirwſzego ták mowi: A to ſłowo ieſt/ ktore przez Ewányelią przynieſione ieſt

41:

do was. A w oſtátnim káp. mowi: Piſałem wam ná krothce przez Sylwaná

42:

wiernego brátá/ nápomináiąc was y ſwiádſząc/ iż tá ieſt prawdziwa łáſká Bo

43:

ża w ktorey ſtoicie.

¶ Rzecż Piotrá s. krociuchno zebráná.

A temu wſzytkiemu przydáiemy ieſzcże nádzwyſz krociuch-

44:

ne zebránie wſzytkiey náuki Piotrá ſ. przez Lukaſzá ſ. zebráney w ſpráwach A-

45:

poſtolſkich w II. káp. w oney powieśći ktorą vcżynił do ludzi/ wnet po przyię- ciu Duchá ſ.

46:

kthorą iáko ſámá w ſobie ieſth/ krociuchno przebieżymy/ ábyſmy

47:

wam wſzytkim podáli ſummę Piotrá ſ. owſzem Apoſtolſkiey/ náuki.

48:

Gdy wierni w dzyeń ſwiątecżny w Ieruzalem przyięli dar Duchá ſ. y rozmá

49:

itemi ięzyki mowili rzecży wielkie o Bodze/ á zbiegłá ſie ku widzeniu tego cudu

50:

y ku ſłuchániu ſłowá wielka wielkość ludzi/ y dziwowáli ſie wſzyſcy coby ſie

51:

sſtáło/ iż káżdy ſwym przyrodzonym ięzykiem ſłyſzał Apoſtoły mowiące/ by-

52:

ło ich też wiele ktorzy mnimáli żeby pijáni byli/ widzyał to Piotr ſ. że ſie im dá-

53:

łá przycżyná wielka ku opowiádániu Ewányeliey/ przethoż przyłącżywſzy ku

54:

ſobie iedennaſcie zwolennikow Páńſkich/ iáko pilne y dobrze doſwiádſzone ka-

55:

zánia przyſzłego ſwego ſwiádki/ podnioſzſzy głos ſwoy vcżynił rzecż do ludu o-

Aa5	nego w kto=

strona: 143bv

Ná dzyeń Swiątecżny.

nego/ w ktorey zámknął ſummę wſzytkiey wiáry Krześćiáńſkiey. A tę rozdzye-

lił ná dwie cżęśći.

Wierni prziymuią Ducháſwięte^o.

Napirwey ſie ocżyſcia y wſzytki ine wierne s podeyrzenia pi-

yańſtwá/ wywodząc im że nie byli pijáni wierni/ owſzem według cżáſu że było

ráno iż ieſzcże nic nie iedli/ ále iż wſzyſcy byli nápełnieni Duchá ſ. Abowiem iuż

teraz on cżás przyſzedł opowiedzyány przez Proroki/ kthorego miał być obficie

wylan dar Duchá ſ. ná wierzące. Y dla tego im przywodzi ſwiádectwo Ioelá

Proroká/ ktore iákoby iuż wyłożone było onym co ſie ná ten cżás sſtáło było. A-

bowiem ná ten cżás wſzyſcy prorokowáli/ iáko był Ioel przepowiedzyał/ że pro

rokowáć mieli.

Pan Kryſthus ſie przepowiáda.

Pothym wziąwſzy przycżynę z onego Proroctwá/ pocżął opo-

10:

wiádáć ludu żydowſkiemu Páná Kryſthuſá. Y wykłáda im/ iáko go Bog po-

11:

ſłał ná ten ſwiát/ w ktorym on moc ſwoię pokázował y oznáymował przez ro

12:

zlicżne á dziwne znáki y przez náukę iego niebieſką: y iáko tenże ná krzyżu był zá-

13:

wieſzon y vmárł/ z martwych wſtał/ do niebá wſtąpił/ á ſtámtąd teraz zeſłał

14:

Duchá ſ. A to wſzytko wywodzi y podpira ſwiádectwy piſmá ſwiętego. Cżego

15:

dokłáda y ſwiádectwem Apoſtolſkim/ mowiąc: Cżego wſzytkiego my ieſthe-

16:

ſmy ſwiádkowie. Ktemu też pokázuie ku kthoremu końcowi to wſzytko powie

17:

dzyano ieſt/ gdy mowi: Niech tedy zápewne wie wſzytek dom Izraelſki/ iż Pá-

18:

ná Kryſtuſá vcżynił Bog tym Iezuſem/ ktoregoſcie wy vkrzyżowáli. Iákoby

19:

rzekł: Co wſzytko dla tego wam powiádam/ ábyſcie poználi Iezuſá Kryſtuſá

20:

ktoregoſcie nie roſtropnie vkrzyżowáli/ że ieſth Pánem wſzytkiego/ Biſkupem

21:

nawyſzſzym/ Krolem nád krolmi/ y odkupicielem á Zbáwicielem iedynym/ w

22:

ktorego kto iedno wierzy/ odpuſzcżenie grzechow/ Duchá ſ. y żywot wiecżny bie

23:

rze. Są y inſze niektore kazánia Piotrá ſ. w dzyeiach Apoſtolſkich/ ále wſzyſtki

24:

tenże cel máią. Obacżyć to iáſnie możemy w 3. y w 4. ká. gdzye mowi: Niech to

25:

wſzem wiádomo będzie/ że w żadnym inſzym nie ieſt zbáwienie okrom Iezuſá

26:

Kryſtuſá: áni ieſt żadne ine imię dáne ludziom w ktorymby zbáwieni być mieli.

27:

Nie co też inſzego przepowiáda w zborze onym pogáńſkim w domu Korneliu

28:

ſá Setniká/ owſz em zámykáiąc kazánie ſwe/ mowi: Wſzyſcy Prorocy temu to

29:

Kriſtowi ſwiádectwo wydáią/ iż odpuſzcżenie grzechow wziąć miał káżdi przez

30:

imię iego/ ktoby iedno vwierzył weń. Nád to w ij. ká. dzyeiow Apo. w kazániu

31:

onym Piotrá ſ. iáſnośći pełnym tego dokłáda Lukaſz ſ. że niektorzy z ludu żydo

32:

wſkiego ſłyſząc ono kazánie Piotrá ſ. rozżaliwſzy ſie ná ſercu ſwoim/ rzekli: Coż

33:

cżynić mamy mężowie brácia? A Piotr ſ. że im odpowiedzyał/ y rzekł: Pokutuy

34:

cie/ á niech ſie káżdy okrzći w Imię Páná Iezuſá Kryſtuſá ná odpuſzcżenie grze

35:

chow/ á weźmiecie dar Duchá ſ.

Pokutá y odpuſzcżenie grzechow

S tego wſzytkiego obacżywamy/ tę być Pio-

36:

trá ſ. á ktemu Apoſtolſką náuką/ ktora w ſámym Pánie Kryſtuſie Synie Bo-

37:

żym y cżłowiecżym zá nas wcielonym/ vmárłym/ y z martwych powſtáłym/

38:

do niebá wzyęthym/ y ſiedzącym ná práwicy Bogá Oycá/ y dawáiącym Du-

39:

chá ſwego ſ. wierzącym/ opowieda wſzelką zupełność/ odpuſzcżenie grzechow/

40:

y żywot wiecżny przez wiárę/ vpomináiąc káżdego ku pokucie y ku niewi[nn]o-

41:

śći ábo odnowieniu żywotá. Nie inákſzą ſummę náuki Apoſtolſkiey znioſł

42:

Páweł ſ. w j. liſcie do Kor. w xv. káp. á do Rzym. w x. ktory też y w iij. kápit.

43:

do Ephezow ſwiádſzy że w przeſzłych dwu kápithułach wyłożył ſwoie pozná-

44:

nie Páná Kryſtuſá w táiemnicy. Dobrze tedy błogoſłáwiony Ireneus y Ter-

45:

tulian piſząc przećiwko Heretykom/ zbieráiąc ſummę náuki Apoſtholſkiey/ nic

46:

naminego nie przywodzą/ iedno wyznánie kthore Apoſtolſkim zową. Gdzye-

47:

kolwiek tedy w koſcielech tá náuká cżyſta á ſzcżyra nálezyona bywa/ iáwna ieſt

48:

rzecż że ſą prawdziwe Apoſtolſkie koſcioły. Wiem dobrze że ſie tu nie wſzytkim

49:

doſyć vcżyni/ kthorzy cżegoś więtſzego w náucze ſzukáć chcą/ ále pobożnym bez

50:

wątpienia doſyć będzye/ ktorzy wſzytko s ſłowá Bożego rozſądzáią.

Trwáć mamy w náuce Apoſtholſkiey.
Mátthe. xxiiij.

51:

❡ A w tey to náuce Apoſtolſkiey powieda Lukaſz ſ. koſcioł trwał ábo ſtátecżnie

52:

ſtał. Nie doſyć bowiem ieſt ſłucháć náuki Ewányeliey ſ. ieſli iey nie prziymieſz

53:

prawdziwą wiárą/ á przyiąwſzy ią ſtáthecżnie w niey trwáć nie będzyſz. Abo-

54:

wiem Pan mowi w Ewányeliey: Ktory wytrwa áż do końcá/ ten zbáwion bę

55:

dzye. A trwamy w niey/ kiedy ſtátecżnie poſtępuiemy w tym/ coſmy przyieli/ y

poználiſmy

strona: 143c

Ná dzyeń Swiątecżny.

poználiſmy być prawdziwe/ á nie damy ſie odſtráſzyć żadnemi groźbámi álbo

przeſtráchy przeſládownikow: kiedy ſie nie ſkłániamy ku inſzey náuce/ á nie po-

zwalamy áni dyabłu/ áni zwodzicielom/ náoſtátek y właſnemu ciáłu/ y ſwiá-

tu temu nierządnemu. Ma tedy tákowe wytrwánie obfithy/ zbáwienny/ y nie-

wymowny pożytek.

j. Ian s. ij.

Abowiem mowi thák błogoſłáwiony Ian Apoſtoł: Wy

tedy tho coſcie od pocżątku ſłyſzeli/ niech trwa w was: Ieſli w was trwáć bę-

dzye/ to coſcie od pocżątku ſłyſzeli/ tedy y wy w Oycu y w Synie trwáć będzye-

cie. A to ſwięte á zbáwienne wytrwánie/ nie dopuſzcża nam przyſtawáć ku ża-

dnemu inſzemu nabożeńſtwu/ áni też ku Rzymſkiemu koſciołowi/ ktory nie wy

10:

trwał przy náuce Apoſtolſkiey. Abowiem wiele ſkáził ábo wywroćił náuki A-

11:

poſtolſkiey/ wiele odiął/ á przydał też wiele/ wielu rzecżam ſie też przećiwi y prze

12:

ſláduie. Ktoż gi tedy znáć może być onym Apoſtolſkim/ ktorym ſie chełpi?

ij.
¶ Społecżność.

13:

Wthore mieyſce ma Społecżność miedzy znáki á ćwicżeniem koſcielnym. A

14:

tá ieſt vcżynność z miłośći á z wiáry/ tho ieſt/ káżdey rzecży łácne vcżynienie/ zá-

15:

mykáiąc w ſobie káżde powinowáctwo zobopolne^o złącżenia. Ná inych miey-

16:

ſcach iáko w xv. káp. do Rzym. y w ij. do Kor. w ix. vżywa thego ſłowá Pá-

17:

weł ſ. miáſto miłośći á ludzkośći bráterſkiey. Tey tedy napirwey potrzebuie po

18:

ſwych wiernych Pan/ mowiąc w Ewányeliey: Przykazánie nowe dáię wam/

19:

ábyſcie ſie weſpołek miłowáli/ ták iákom ia was vmiłował.

Ian s. xiij.

Po tymći was po

20:

znáią wſzyſcy/ że ieſteſcie memi zwolenniki/ ieſli miłość zobopolną miedzy ſobą

21:

mieć będzyecie.

j. Ian s. iij.

Abowiem y Ian ſ. w kánonice ſwey ták mowi: Przez to pozná-

22:

liſmy miłość/ iż on położył zá nas duſzę ſwoię: y my pokłádáć mamy duſze álbo

23:

żywoty náſze zá brácią ſwą. A ktoby miał máiętnośći ſwieckie y vyrzałby brátá

24:

ſwego potrzebuiącego/ á záwárłby wnęthrznośći ſwe przed nim/ iákoż w nim

25:

trwa miłość Boża? Synacżkowie moi/ nie miłuycie ſłowem áni ięzykiem/ ále

26:

vcżynkiem y prawdą.

Skutkow iiij.

Przetoż też cżytamy w dzyeioch Apoſtolſkich: Tedy oney

27:

wielkośći kthorzy vwierzyli było ſerce iedno/ y duſzá iedná/ á żaden z nich cokol-

28:

wiek mieli/ nic ſwego być nie powiedał/ ále wſzythkiego ſpolnie vżywáli/ á nie

29:

był żaden miedzy nimi potrzebuiący/ gdyż ile ich kolwiek mieli role ábo domy/

30:

przedawáli/ á przynośili pieniądze/ zá ono co przedawáli/ y kłádli przed nogi

31:

Apoſtolſkie. A potym to podzyelano káżdemu/ ile komu byłá potrzebá. Społe

32:

cżność tedy álbo ono ſpolne vżycżenie/ o ktorey tu teraz rzecż mamy/ zależy na-

33:

pirwey w iednośći Duchá/ ſerc y vmyſłow/ potym y w vcżynnośći/ y w zobo-

34:

polney rádzye y podpomożeniu.

Obycáie dálekieo dkoſciołá.

Niechby ſie tedy tu ći przypátrzyli/ iákiemi ſą

35:

cżłonki koſciołá/ ktorzy ſieią ſrogie roſtherki/ y ſą powodem żáłoſnego morder-

36:

ſtwá/ ktorzy ſą łákomi/ tylko k ſobie gárną/ ná vbogie żadnego względu nie má

37:

iąc/ żadnego też ſtáránia nie máią o śirotach á wdowach. Ku temu też Iákub

38:

ſ. nadobnie mowi:

Iákub j.

Prawdziwe/ ſzcżyre/ á nie pomázáne nabożeńſtwo v Bogá

39:

y Oycá to ieſt/ náwiedzáć śiroty y wdowy w vćiſku ich/ y záchowáć ſámego ſie-

40:

bie [n]iepokalanem od ſwiátá.

Ephez. iiij.

Przetoż też y Páweł ſ. vpomináiąc Koſcioł Boży

41:

tákże mowi: Vpominam was/ ábyſcie poſtępowáli/ iáko ſie godzi w powołá-

42:

niu/ ktorym ieſteſcie wezwáni/ s wſzeláką ſkromnoſcią/ ćichoſcią/ y ćirpliwo-

43:

ſcią/ znoſząc iedni drugich w miłośći/ ſtáráiąc ſie ábyſcie záchowáli iedność du

44:

chá przez zwiąſkę pokoiu. Potrzebá thedy tego/ áby wierni trwáli w ſpolnym

45:

obcowániu.

¶ Roſterki.

A gdzyekolwiek iedno thákowa iedność/ zgodá/ miłość y pokoy w

46:

Pánie/ s prawdziwey wiáry nálezyony bywa/ thám bez wątpienia ſą ſynowie

47:

Boży. Acżći bywáły y ſą ieſzcże roſterki y ſwary w Koſciele/ ále ie nam roſkázu-

48:

ie piſmo ſwięte vgáśić/ á ták wſzyſcy żebyſmy iedno rozumieli.

49:

Lamániem chlebá zwáli ſtárzy ſtoł Páńſki/ ábo wiecżerzą Páńſką. Przycży-

50:

ná cżemu/ dla przedłużenia/ opuśćić ſie muśi. Pirwſzy tedy on Koſcioł trwał

51:

w ſpráwowániu Wiecżerzey Páńſkiey/ obchodząc ią thym kſtałtem y ku temu

52:

końcowi/ ku ktoremu ią Pan poſtánowić racżył. Ieſliż tedy ták w vżywániu iej

53:

trwał/ pewnie nic ſwego nie przydawał. Iáko y Páweł ſ. koſciołowi w Korin

54:

cie nic podawáć nie chciał/ iedno iáko od Páná wzyął. O Krzcie Lukaſz ſwięty

55:

przed tym powiedzyał/ że byli pokrzcżeni/ ći ktorzy s chucią Ewányelią ſwiętą

przyięli.

strona: 143cv

Ná dzyeń Swiątecżny.

przyięli. Przetoż też prawdziwy koſcioł Apoſtolſki záchowywa tylko dwá Sá-

krámenty od Páná Kryſtuſá poſtánowione/ Krzeſt y Wiecżerzą Páńſką/ á ty

obchodzi z wielkim nabożeńſtwem w wierze á w miłośći. Abowiem Krzeſt ſ.

prawdziwie bywa názywan weſciem do koſciołá á zácżynániem wiáry. A wie

cżerza Páńſka pokármem/ ktorym Pan Kryſtus cżeladkę ſwoię náſyca/ zácho-

wywáiąc miedzy nią dobrodzyeyſthwo ſmierći y odkupienia ſwego/ chwáleb-

nym tym przypominániem ie nápráwiáiąc. O cżym ná ſwym mieyſcu doſtá-

tecżnie ſie powiedzyáło. Gdyż tedy prawdziwy koſcioł Páná Kryſtuſow zbu-

dowány od Apoſtołow/ w tych dwu Sákrámenciech/ á w porządku ich przy-

10:

ſtoynym/ á w vżywániu ſłuſznym trwa/ bacżyć nie mogę/ iákoby ſłuſznie Ko-

11:

ſciołem Apoſtolſkim názwan być mogł/ ten kthory oprocż imion Sákrámen-

12:

tow/ máło ábo nic nie ma/ owſzem miáſto kilku málucżkich porządkow od bo

13:

gá poſtánowionych/ od ludzi wymyſlonych zwycżáiow thák wiele náſláduie/ y

14:

więcey ie ſobie waży/ ták że tám oney ſtárey proſtoty/ práwie nic nie vyrzyſz áni

15:

naydzyeſz.

iiij.
Modlitwy/ álbo prośby.¶ Ná oſtátku miedzy tymi znáki y ćwicżeniem położona ieſt

16:

Modlitwá. A tá w ſobie ma wzywánie y dzyękcżynienie. A ſciąga ſie tylko od

17:

ſámego Bogá/ przez przycżynę Páná Iezuſá Kriſtuſá. Prawdziwa modlitwá

18:

bywá ták oſobliwa iáko poſpolita/ kiedy bywa z wiáry á z miłośći/ nie thylko o

19:

náſze potrzeby/ ále też áby Pan Bog wſzytki żądze á prośby koſciołá wſzytkiego

20:

wypełnić podług woley ſwey racżył. Przetoż theż modlitwá wiernych (gdyż y

21:

tu Lukaſz ſ. opiſuie że trwáli w modlitwach) ma być y vſtáwicżna/ ktemu do=

22:

browolna á chutliwa. Prawdziwy Koſcioł nie ma tego w obycżáiu/ áby ſie zá

23:

pieniądze modlić miał. Abowiem w koſciele Páná Kryſtuſowym/ kthory ieſt

24:

prawdziwie Apoſtolſki/ nie máſz nic przedáynego. Nád to koſcioł Páná Kry=

25:

ſtuſow/ nie wzywa ſtworzenia żadnego/ by też nazacnieyſzego: nie zna żadnego

26:

inego przycżyńce/ iedno ſámego Páná Kryſtuſá/ ktorego nam Ian ſ. pokázu=

27:

ie w j. liſcie w ij. káp. Niechże tedy obacżą Rzymiánie/ ktorym práwem nas s

28:

koſciołá wyłącżáią/ ktorzy ſámego Páná Bogá przez przycżynę iedynego Po=

29:

śrzedniká Páná Iezuſá Kryſtuſá wzywamy/ á ſthworzenia wzywáć niechce=

30:

my/ odrzucamy też przycżyny ſwiętych/ á to przeto/ że przeſtáiemy ná iednym

31:

przycżyńcy Pánie náſzym Iezuſie Kryſtuſie.

32:

❡ Więcey mowić niechcę o prawdziwych znákach á ſwiętym ćwicżeniu w ko=

33:

ſciele.

Summá wſzytkiego co ſie powiedziáło o prawdziwym koſciele Apoſtolſkiem.

Abowiem s tych co ſie námieły káżdy obacżyć może/ że ten ieſt prawdzi=

34:

wy Apoſtolſki koſcioł Páná Kryſtuſow/ kthory ieſth odnowiony z niebá przez

35:

ſpráwę Duchá ſwiętego á przez wiárę/ y záchowywa prawdziwą náukę Apo=

36:

ſtolſką/ iednemu nas Bogu poſwiącáiąc/ y iednemu Pánu Kryſtuſowi wſzy=

37:

tko s ſtrony żywotá wiecżnego y zbáwienia náſzego przyw[ł]aſzcżáiąc/ kthory też

38:

przez miłość ſzcżyrą przyłącżywſzy ſie ku wſzem cżłonkom/ miłuye bliźnie ſwo=

39:

ie/ y wſzelką powinność ludzkośći pokázuie: ktory też Swiątośći od Páná Bo=

40:

gá poſtánowionych/ tho ieſt Krztu y Wiecżerzey Páńſkiey/ thák iáko od Páná

41:

Bogá poſtánowione ſą/ nabożnie vżywa/ á modlitwy ſwoie s chwałą á s cży=

42:

nieniem dziąk Pánu Bogu záwżdy ofiáruie. Są niektorzy kthorzy ominąwſzy

43:

ty znáki/ ábo ich nie dobrze vważywſzy/ chczą to mieć po prawdziwych koſcie=

44:

lech/ iż ieſli chczą być widzyani Apoſtolſkiemi żeby ſie zgadzáli we wſzyſtkim z

45:

Rzymſkim koſciołem/ gdyż ten ieſt Apoſtolſki. Ale gdyż ten y w náuce/ y w ſzá=

46:

fowániu Swiątośći y w modlitwie bárzo ieſt rozny od onego pirwſzego Apo=

47:

ſtolſkiego proſciuchnego/ niewiem przecżbyſmy gi ták ſobie ważyć mieli/ kto=

48:

ry práwie żadnego znáku koſciołá Apoſtholſkiego w ſobie nie ma. Lepiey ſie

49:

o to ſtáraymy/ ábyſmy w nicżym rozni nie byli od onego pirwſzego á prawdzi=

50:

wego Apoſtolſkiego Koſciołá/ ktory bez wątpienia we wſzytkim był doſkoná

51:

ły/ ták że nie mogą być nieprawdziwemi áni niedoſkonáłemi/ ktore od niego nie

52:

ſą rozne/ ábo ſie z nim zgadzáią.

53:

☞ Prośmyſz tedy Páná/ áby przez iedność Duchá ſwego ſwiętego/ z námi we

54:

ſpołek wſzytki ine do tegoż prawdziwego Páná Kryſtuſowego/ powſzechnego

55:

y Apoſtolſkiego Koſciołá zgromádzić racżył/ żebyſmy ták ſpołecżnie w praw=

dziwey wierze

strona: 144

W poniedzyáłek Swiątecżny.

Liſt 144.

dziwey wierze á w miłośći ſłużyli Pánu Bogu wſzechmogącemu/ odrzućiwſzy

od ſiebie ná ſtronę wſzytki ſpory á waśni/ ktore więcey pſuią á niżli buduią Ko

ſcioł Boży. Co nam rácż dáć Pánie Iezu Kryſte Pánie á

Zbáwicielu náſz/ Amen.