[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Stanisław Reszka
tytuł:   Przetroga pastyrska do Miasta Warszewskiego
rok wydania:   1585


strona: kt

1:
Przeſtrogá
2:
Páſtyrſka/ do Miá=
3:
ſtá Wárſzewſkiego.
4:
Kſiędzá Stániſłáwá Reſzki/
5:
Dźiekaná Wárſzewſkiego.
6:
Przydáne ieſt krotkie opiſánie na=
7:
bożeńſtwá RZYmſkiego/ pierwey
8:
potocżnego: á potym oſobnego w przeſzły
9:
Iubileuſz/ ábo Miłośćiwe láto pokazánego.
10:
1. Piotr 3.
11:
Páná Chryſtuſá poświącayćie w ſercách wá=
12:
ſzych. Gotowymi będąc záwżdy ku doſyc vcżynie=
13:
niu każdemu żądáiącemu ſpráwy/ o tey ktora w
14:
was ieſt nádźieiey: ále z ſkromnośćią/ á boiáźnią
15:
ſumnienie máiąc dobre: áby w tym w cżym was po
16:
mawiáią/ byli záwſtydzeni ći/ ktorzy potwarzáią
17:
wáſze dobre w Chryſtuſie záchowánie.
18:
Cum Gratia et Priuilegio S.R.M.

strona: ktv

grafika
1:
Do żydow w 13. Kápit:
2:
Bądźćie poſłuſzni Przełożonym wáſzym/ y bą=
3:
dzćie im poddáni: oni bowiem cżuią/ iákoby ráchu=
4:
nek zá duſze wáſze dáli: żeby to z ochotą cżynili/ á ni[e]
5:
z nárzekániem. To wam bowiem nie należy.
6:
S. Bernh. tract: de præcepto
7:
et diſpenſatione.
8:
Ieſt to znák niedoſkonáłego ſercá/ y zgołá nie
9:
potężnego vmyſłu/ vſtáwy ſtárſzych ſwych ſkrzętnie
10:
rozbieráć/ y ſádźić ſię ná káżdey rzecży/ ktora bywa
11:
roſkazána: dopytáwać ſię przycżyny o wſzyſtkim/ y
12:
káżdego roſkazánia bádáć ſię ſpoſobu/ choćia ieſt zá=
13:
kryty: y nigdy niechćieć vſłucháć/ iedno gdy ſię trá=
14:
fi co tákiego vſłyſzeć/ co ſię podoba/ rć.
Przeſtrogá


strona: 3

grafika3
1:
Przeſtrogá
2:
Do Miáſtá Wár=
3:
ſzewſkiego.
4:
Z
LOtouſty Doktor Chryzo=
5:
ſtom święty/ gdy zá roſkazá=
6:
niem CEſárſkim/ od owiecżek
7:
ſwoich CONſtántinopolſkich
8:
odieżdżał/ ktore ná ten cżás Ká
9:
cerze/ z prawdźiwey zbáwienney náuki ze=
10:
przeć/ á ná błędłiwą/ fałſzywąnáukę ſwoię
11:
przećiągnąć chćieli/ widząc ie być z odiáchá=
12:
nia ſwoiego nie po máłu zátrwożone/ tych
13:
ſłow do nich ná ich przeſtrogę vżywał:
Tomo 5. Homelia de exilio ſuo. et alibi.

14:
Iednoſtáyność wáſzá w powſzechney wie=
15:
rze chrześćijáńſkiey/ iednym nas ćiáłem vcży=
16:
niłá/ zá cżym áni głowá od ćiáłá/ áni ćiáło od
17:
głowy oderwáme być nie może. Choćia na
18:
rożnych mieyſcách/ przedſię miłośćią chrześ=
19:
ćijáńſką złącżeni będźiemy/ ták iż áni śmierć ſa
20:
má/ chęći mi ku wam nie nápſuie. Albowiem
21:
choć y ćiáło to moie w niwecż ſię obroći/ duſzá
22:
moiá żywa zoſtánie/ y was wſpomináć záwſze
A ijbędźię.


strona: 4

4.Przeſtrogá
1:
będźie. Wy bowiem ieſteśćie moj ſynowie/
2:
moj bráćia/ moie cżłonki/ moie ćiáło: wy moiá
3:
koroná/ wy moie bogáctwá/ wy moie ſkárby/
4:
wy moie świátło/ moie ſłońce/ y coś ieſzcże
5:
nád ſłońce świetleyſzego. Albowiem dla wá=
6:
ſzey wiáry y ſtátecżnośći/ dla wáſzey miłośći/
7:
mnie ná onym świećie zgotowána będźie ko=
8:
roná kroleſtwá niebieſkiego: nie dla tego ſłoń
9:
cá iáſnego/ by dobrze tákowych ieſzcże więcey
10:
było. Ia was przed ocżymá záwſze będę miał/
11:
z wámi będę mowił/ was będę vcżył/ was ná
12:
pominał: gdy iákie náwáłnośći powſtáną/ ná
13:
was będę wołał/ będę przeſtrzegał: y owſzem
14:
wiedząc/ iż ſzátan bez przeſtánku ſzuka kogoby
15:
pożárł/ á iż y teraz iákieś nowe náwáłnośći
16:
wzburzył/ nowe iákieś ſzturmy ná was nágo=
17:
tował/ áby wáſzę ſtátecżność/ iedność/ miłość
18:
z ſerc y z miáſtá wáſzego wypłoſzył:
Trwáłoſć kośćiołá powſzechnego.
tedy y te=
19:
raz záraz obecnie proſzę/ y nápominam/ ábyś=
20:
ćie ná to pomnieli/ iż nie máſz nic mocnieyſzego
21:
trwálſzego/ nád Kośćioł Boży/ y dla tego ſię
22:
go/ iáko żeláznego filaru trzymáli. Albowiem
23:
kto ná kośćioł Boży żądło obroćił/ iákoby ná
24:
niebo ſámo ſzturmował. Co ſam Bog zbudo=
25:
wał/ á zbudował ná wieki/ kto táki będźie/ co=
by ná=


strona: 5

5.do Miáſtá Wárſzewſkiego
Mátt: 24
1:
by náwątlić ábo oſłábić mogł? Niebo/ powiá
2:
da Zbáwićiel/ y źiemiá przeminie/ á ſłowá mo=
3:
ie nie przeminą: ktore to ſłowá?
Mátt: 16.
Tyś ieſt
4:
Piotr/ á ná tey opoce zbuduię kośćioł moy/
5:
ktorego brany piekielne nie przemogą. Ieſlić
6:
nie doſyć ná Páńſkiey obietnicy/ y ná ſłowiech
7:
iego/ rzecż ſámá pokázuie że ſłowá Páńſkie
8:
ſą nie odmienne. Pátrz iáko wiele Tyrrán=
9:
now Kośćioł Boży do tych cżáſow burzyło/
10:
iákiego okrućieńſtwá vżywáli/ iákim go o=
11:
gniem podżegáli/ iákie nań miecże oſtrzyli/ iá=
12:
kie ſzubienice budowáli/ iákie piece zápaláli/
13:
iákie okrutne beſtye przepuſzcżáli/ á przedſię
14:
Kośćiołá zburzyć y zniſzcżyć nie mogli. Pátrz
15:
gdźie ſię ći podźieli/ co ſię ták ná kośćioł rzući=
16:
li/ á gdźie ći co ich okrućieńſtwá/ w kośćiele/ y
17:
dla kośćiołá wyćierpieli. Oni w piekielnych
18:
mękách trwáią vdręcżeni/ á ći wiecżnym we=
19:
ſelem ſą w niebie vćieſzeni. Onych imię po w=
20:
ſzyſtkim świećie/ iáko to ſłońce/ y owſzem nád
21:
to ſłońce/ bárźiey świeći/ bo nocy żadney nie
22:
ćierpi: á tych pámiątká z ćiáły weſpołek w wie
23:
cżne ćięmnośći ieſt pogrzebioná. Dwánaśćie
24:
tylko ná on cżás Páńſkich zwolennikow było/
25:
á żadna ich moc z mocámi przełomić nie mo=
A iijgłá.


strona: 6

6.Przeſtrogá
1:
głá. Teraz ſię chwałá Bogu po świećie zwo=
2:
lennikow Páńſkich wſzędźie námnożyło: y
3:
ktoż ſię ſzátáná álbo iego Miniſtrow bać bę=
4:
dźie?
Mátt: 24
Niebo/ iáko ſię iuż rzekło/ y źiemiá prze=
5:
minie/ ále ſłowo Páńſkie nigdy nie przeminie.
Obaćż.

6:
Abowiem niebo dla kośćiołá ieſt vcżynione/
7:
nie kośćioł dla niebá. Niech ſię ſzátan burzy/
8:
niech kácerze ſzturmuią/ niech Tyrránnowie
9:
miecże oſtrzą/ niech ſię ten świát/ ieſli ma gdźie
10:
zápádnie: My mamy zapis Zbáwićielá náſze=
11:
go/ Cyrográf pálcem iego nápiſány/ krwią zá
12:
piecżętowány/ przy nim iáko przy murze ſtoie=
13:
my. Chcećie go wam ná roziezdnym teraz bę=
14:
dę cżytał?
Mátt: 28.
Oto/ powiáda Zbáwićiel/ z wámi
15:
ieſtem przez wſzyſtek cżás/ áż do ſkońcżenia
16:
świátá. Chryſtus z námi/ nie boymy ſię/ Chry
17:
ſtus z námi nie vſtępuymy: Chryſtus z námi
18:
nie dawaymy mieyſcá ſzátánowi.
Kośćiołá Powſzechnego przeſládowánie prożne.
Niech Tyr=
19:
ránnowie burzą/ niech kácerzeſzturmuią/ niech
20:
ſię świát ná nas obroći/ Chryſtus z námi: w=
21:
ſzyſtko to ſą ſłábe páięcżynki. y coz nád ćienką
22:
páięcżynkę ſłábſzego? O nędzna twoiá mocy/
23:
nikcżemny Szátánie: nie tylko kośćiołá ták
24:
wielkiego/ ták ſzerokiego/ ták pełnego/ ták vſtá
25:
wicżnego zwalcżyć nie możeſz: ále y cżęſto
gęſto


strona: 7

7.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
gęſto iedney pánienecżkiey przekonáćieś nie
2:
mogł. Wſpomni coć Męcżennicy święći wy
3:
rządzáli: wſpomni iáko ćię cżęſto nie doroſłe/
4:
ſłábe/ mdłe/ pánienecżki záwſtydźiły. Wſpo=
5:
mni y ná máłe dźiatecżki. Azaś pánienecżkam
6:
gardłá nie brał/ ázaś ich nie mordował/ nie
7:
rzázał/ nie lupił/ nie topił? áleś przedſię ich
8:
ſtałośći w wierze/ ich miłośći ku Bogu y bli=
9:
źniemu náſlábić y náwątlić nie mogł. Ciáłoś
10:
potárł/ po palił/ w wiátr obroćił/ áleś ich wia
11:
ry nie náruſzył. Ieſliś tedy iedney pánienki
12:
przekonáć nie mogł: iákoż ſię teraz śmieſz ku=
13:
ſić o tákie miáſto/ o tákie zgromádzenie/ iedno
14:
śćią wiáry/ y miłośći/ iáko mur kámienny oło
15:
wem ſpoione. Cżyń tedy co chceſz/ my przy Cy=
16:
rográfie Páńſkim ſtoiemy: Oto ia z wámi ie=
17:
ſtem/ áż do ſkońcżenia świátá.
18:
Co ná on cżas ná roziezdnym/ ten to pra=
19:
wdźiwy Páſterz (ktoremum ia godźien nie
20:
ieſt bym rozwiązał rzemyk v botá iego) owie=
21:
cżkom ſwoim KOnſtántynopolſkim/ toż ia
22:
wam wſzyſtko/ iego rácżey ſłowy/ przez ktore=
23:
go vſtá Duch święty mowił/ niż moimi/ ktore
24:
vſtáwicżnie ſtworzyćielá moiego gniewáią/
25:
przełożyć y przypomnieć mogę: ponieważ
ſię też


strona: 8

8.Przeſtrogá
1:
ſię też y ná was zmawiáią/ gotuią/ buntuią/
2:
oſtrzą teráźnieyſzy kácerze/ áby iedność w wie
3:
rze/ y miłość chrześćijáńſką w mieśćie wá=
4:
ſzym rozerwáli/ á rozerwawſzy wiárę w Pá=
5:
ná Chryſtuſá/ y wyznánie Troyce naświęt=
6:
ſzey z myſli wáſzych/ y z poyśrzodku ſerc wá=
7:
ſzych wygáſili.
Szátan kácerſtwá z lekká prowádźi Pſa: 13.52
Boć do tego kreſu ſzátan rzecż
8:
ſwoię/ iáko po ſtopniách/ prowádźi/ áby głu=
9:
pi powiedźiał w ſercu ſwoim/ Nie máſz Bogá/
10:
choć ſłodko rzkomo śpiewa/ choć to dźiwny=
11:
mi máſzkárámy zákrywa/ áby ſwoią plugáwo
12:
śćią chęći ludzkich od ſiebie nie odtrąćił. Dla
13:
tego was też/ weſpołek z onym ś. Dokto=
14:
rem/ przez krew y mękę Páná á Zbáwićiela
15:
náſzego IEzu Chryſtá/ proſzę/ ábyśćie ſię y
16:
wy tákże tegoż to kośćiołá chrześćijáńſkiego/
17:
iáko żeláznego filaru mocno trzymáli/ kośćio=
18:
łá ſłucháli: przy kośćiele żyli/ tákże y zmárli.
Pſal: 115. Galat: 1.

19:
Nie odſyłam was do Angiołá/ nie vkázuię
20:
wam do cżłowieká (bo cżłowiek káżdy/ iáko
21:
piſmo święte mowi/ kłamcą ieſt: á o Angiele
22:
záſię Páweł ś. nápiſał: ieſliby wam Angioł z
23:
niebá co inſzego powiádał/ nád to cośćie wźię=
24:
li/ niech przeklęctwo będźie) ále was odſyłam
25:
y vkázuię do kośćiołá: o ktorym piſmo S. to
świa=


strona: 9

9.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
świádectwo dáie/ iż ieſt/
1. Tim: 3.
domus Dei, columna et
2:
firmamētumveritatis, to ieſt/ dom Boży/ filar/ y
3:
vmocnenie prawdy. O Kośćiele powiedźia=
4:
no:
Matt: 18.
Ieſliby kto zdrowego nápomnienia nie
5:
ſłuchał/ powiedz kośćiołowi: ieſliby kośćiołá
6:
nie ſłuchał/ miey go ſobie iáko zá pogániná/ y
7:
iáwnogrzeſzniká. O Kośćiele nápiſano:
Epheſ: 1.
Iż
8:
BOg Oćiec ſyná ſwego dał/ áby był głową
9:
náde wſzyſtkim kośćiołem/ ktory ieſt ćiáłem ie=
10:
go.
Ephe: 5.
A ná drugim mieyſcu: Mąż ieſt niewie=
11:
śćie głową/ ták iáko ieſt Chryſtus głową ko=
12:
śćiołowi. A do Koloſenſow piſząc:
Coloſ: 1.
On ieſt/
13:
práwi/ głową ćiáłá kośćiołowego/ ktory ieſt
14:
pocżątkiem pierworodnym z vmárłych. Do
15:
tego tedy was kośćiołá odſyłamy/ ktory tyl=
16:
ko ſam ták ieſt od ſámego Bogá vprzywileio=
17:
wány/ iż błądźić nie może. Cżymkolwiek was
18:
kiedy Heretycy potkáią/ lubo iż zmárłych lu=
19:
dźi ná pomoc ſobie wzywamy/ lubo iż obrázy
20:
chwalemy/ lubo iż pod iedną oſobą ćiáło Páń=
21:
ſkie bierzemy/ lubo iż ſię zá vmárłe modlemy/
22:
lubo iż ſię święconą wodą kropiemy/ lubo iż
23:
ofiárę świętą/ Mſzą názwáną ſpráwuiemy:
24:
lubo iż ſiedm Sákrámentow policżamy: lubo
25:
iż widomą iednę głowę kośćiołá widomego
Bbyć


strona: 10

10.Przeſtrogá
1:
być wyznawamy: lubo iż w świętą Troycą
2:
wierzemy: lubo iż ſyná z Oycem coſubstantia=
3:
lem álbo ſpoł iſtnego być wyznawamy: cokol=
4:
wiek iedno gánić/ bluźnić/ háńbić pocżną/ w
5:
náuce y ſpráwie náſzey chrześćijáńſkiey/ choć
6:
też y piſmem świętym nápſtrzą/ choć y Conci=
7:
liámi/ choć y Doktorámi dumy ſwoie podpie=
8:
ráć y ſzcżyćić będą/ namniey ſię tym nie trwoż=
9:
ćie/ naymnieyſzey ſpráwy chrześćijáńſkiey dla
10:
tego nie opuſzcżayćie/ pomniąc ná ono/ iż z Pá=
11:
nem zbáwićielem náſzym diſputuiąc/ nie goły=
12:
mi ſłowy/ ále BOżymi/ y piſmem świętym/
13:
ſwoiey rzecży tenże ſam ſzpetny ſzátan podpie=
14:
rał.
Szátan Bożym ſłowem przećiw BOgu walcży. Matt: 4. Pſal: 90.
Nápiſano/ práwi/ Angiołom ſwoim ro=
15:
ſkazał o tobie/ áby ćię ſtrzegli po drogách two
16:
ich/ ábyś o kámień nie obráźił nogi twoiey.
Wykład piſmá w kośćiele tylko ieſt.

17:
Tákże y wy/ nie ná káżdy dźwięk piſmá świę=
18:
tego drzewá ſkładayćie/ ále ſię wnet kośćiołá
19:
dołożćie: w kośćiele ſię dowiáduyćie/ y w ko=
20:
śćiele pytayćie/ iáko to álbo owo piſmo wy=
21:
kłádáne y rozumiáne być ma/ będąc tego pew=
22:
ni/ że go nam żaden áni Angioł/ áni cżłowiek
23:
pewny/ áni z wolą BOżą zgodniey wyłożyć
24:
nie może/ iáko tenże to kośćioł/ tá oblubienicá
25:
Páná Chryſtuſowá/ ktorey właſnie ieſt obie=
cany


strona: 11

11.do Miaſtá Wárſzewſkiego.
1:
cány/ y zeſłány Duch święty/ Duch wſzelákiey
2:
prawdy. A iáko nam tenże to kośćioł podał
3:
y pokazał/ ktore piſmo miedzy ták wielą in=
4:
ſzych odrzuconych mamy mieć zá prawdźiwe
5:
iſtotne piſmo/ zá prawdźiwą iſtotną Ewán=
6:
gelią/ zá prawdźiwie iſtotne liſty Apoſtol=
7:
ſkie/ zá prawdźiwe iſtotne piſmo Prorockie:
8:
tákże nas tenże kośćioł vcży/ iáko ma być toż
9:
ono piſmo wedle woli Bożey/ wedle myſli zbá
10:
wićielá náſzego/ wedle prawdy świętey/ wy=
11:
kłádáne y wyrozumiáne.
Skłádne podobie[ń]ſtwo.
Stworzył Pan Bog
12:
rozmáite lekárſtwá dla zdrowia y pożytku
13:
náſzego: podał ie nam w moc ábyſmy ich vży=
14:
wáli/ ále ná tym nie doſyć: chćiał mieć od tego
15:
Medyká/ chćiał Chirurgá/ ktorzyby rozumē /
16:
náuką y experiencyą tego dochodźili/ co dla
17:
ktorey choroby zdrowo/ co niezdrowo. Tákże
18:
y my gdy z roſkazánia y vznánia kośćiołá po=
19:
wſzechnego Bibliją świętą zá ſzcżyre/ praw=
20:
dźiwe/ iſtotne ſłowo BOże prziymuiemy/ od
21:
tegoż kośćiołá mamy ſię pytáć/ iáko tey to Bi=
22:
blijey vżywáć/ iáko wykłádáć iáko rozumieć
23:
tegoż to piſmá świętego ſztukfárki mamy/ ábo
24:
wiem ſłowo Boże nie w cżytániu/ ále w rozu=
25:
mieniu należy. Piſmo być może/ ále ſłowo
B ijBoże


strona: 12

12.Przeſtrogá
1:
Boże źlie rozumiáne być nie może. Nie záraz
2:
tedy zá ſłowo Boże mieyćie/ choć od kogo pi=
3:
ſmo Boże vſłyſzyćie/ ále ſię wnet kośćiołá po=
4:
radźćie/ ktory piſmo y cżytáć y wykłádáć v=
5:
mie. A iáko vznał/ iż to álbo owo piſmo od
6:
BOgá ieſt/ Boſkim pálcem/ Boſkim duchem
7:
nápiſane/ ták y to vzna/ co przez to álbo owo
8:
piſmo tenże Bog/ co ták piſał/ rozumieć chciał
9:
y roſkazał. Niemáſz záprawdę beſpiecżniey=
10:
ſzey wiáry dla káżdego cżłowieká/ á tym wię=
11:
cey ieſzcże dla tych co ſię áni náuką/ áni piſmem
12:
świętym báwią/ iáko oná węglarzowa wiá=
13:
rá/ ktorą wſpomina w złotych ſwoich kſię=
14:
gách ſławney pámięći święty on Kárdynał
15:
HOSIVS mocny on ſłup tych náſzych zeſzłych
16:
cżáſow/ kośćiołá chrześćijáńſkiego świecá/ y
17:
ozdobá oycżyzny náſzey/ á iákoby náſzey POL=
18:
ſkiey Patriarcha, Pan y dobrodźiey moy Mći=
19:
wy.
Kárdjnał Hoſius Patriarcha Polſki.
Wiárá Węglarzowa napewnieyſza.
Pytał/ práwi/ ieden Doktor Weglarzá/
20:
coby wierzył? Odpowiedźiał/ co kośćioł wie=
21:
rzy: á kośćioł co wierzy/ co ia: á ty co/ co koś=
22:
ćioł. Ták go ná dálſzą rozmowę z tego kołá
23:
nie mogł wyćiągnąć: y ták węglarz vſzedł ſi=
24:
deł Doktorowſkich.
Ale iż


strona: 13

13.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Ale iż też kácerze/ iáko ſłowo BOże/ ták y
2:
kośćioł/ ſobie przywłaſzcżáią/ tym ſię popiſuią
3:
iż z kośćiołem trzymáią/ w kośćiele mięſzkáią/
4:
iáko od kośćiołá piſmo/ ták y od kośćiołá wy=
5:
kład piſmá biorą/ ná wáſze przeſtrogę
Pſal: 25.
(ponie=
6:
waż też w piſmie cżytamy być Eccleſiam mali=
7:
gnantium, to ieſt kośćioł złoſliwych) pokażę
8:
wam znáki zá ktorymi będźiećie rozeznáć mo=
9:
gli/ y drugich tákże ſąſiad wáſzych náucżyć/
10:
(vnieui enim mandavit Deus de proximo ſuo, ká=
11:
żdemu Pan Bog roſkazał ſtaránie mieć o bli=
12:
źnim ſwoim) ktory ieſt/ á gdźie ieſt/ ten to ko-
13:
śćioł/ ktory święty Páweł zowie Domum Dei,
14:
columnā et firmamētū veritatis, domem Bożym/
15:
filarem y vmocnieniem prawdy: á ktory ieſt/ y
16:
gdźie ieſt/ co go Dawid Prorok zowie Eccleſiā
17:
malignatium, kośćioł złoſliwych.
1. Tim: 3.
Pſal: 25.
Wiedząc
18:
Duch ś./ iż ſię tych oſtátnich cżáſow mieli zná=
19:
leść zwodźićiele źdrádliwi/ odrywáiący lu=
20:
dźie od owcżárniey Bożey/ y pokázuiący im/
21:
owo tu ieſt Pan Chryſtus/ ono tám/ owo ſám
22:
kośćioł: owo tám/ owo ſám ſłowo Boże.
Mátt: 24
W
23:
tymże Kredźie powſzechnym/ w ktorym wiá=
24:
rę náſzę chrześćijáńſką wyznawamy/ przez
25:
vſtá Apoſtolſkie/ dołożył tych znákow/ ktore
B iijdźielą


strona: 14

14.Przeſtrogá
1:
dźielą kośćioł prawdźiwy/ od kośćiołá fałſzy=
2:
wego/ ſedem veritatis a ſede falſitatis, Eccleſiam
3:
malignantium, ab Eccleſia piè credentium: gdy nam
4:
przy inſzych wiáry chrześćijáńſkiey ártyku=
5:
łách ták wierzyć y wyznáwáć roſkazał:
Znáki pewne kośćiołá prawdźiwego.
Credo
6:
vnam, Sanctam, Catholicam, Apoſtolicam Eccleſiā,
7:
Wierzę ieden święty/powſzechny/ Apoſtolſki
8:
kośćioł: w ktorych to ſłowách cżterech/ iáko
9:
w iednym háſle zámknione ſą pewne á nie o=
10:
mylne znáki/ pewnego y prawdźiwego iſtotne
11:
go kośćiołá chrześćijáńſkiego: tego kośćiołá/
12:
w ktorym y teraz wſzyſcy mięſzkamy/ co nas
13:
Heretykowie Papieżnikámi zowią: ktorych
14:
znákow żadne nigdy heretyckie zgromádze=
15:
nie nie znáło: żadne ich hordy/ áni pocżty/ áni
16:
miáły áni mieć mogły/ áni mieć będą/ áni mieć
17:
mogą.
Kośćioł dla cżego ieden.
Naprzod ten náſz Kátholicki kośćioł/
18:
przy ktorym ſtoiemy/ ieſt Ieden: Bo ſię ſam z
19:
ſobą w iednośći wiáry/ y w iednákim rozu=
20:
mieniu zgadza. Zgadza ſię w licżbie Sákrá=
21:
mentow/ zgadza ſię w vżywániu ich/ zgadza
22:
ſię w wykładániu piſmá/ zgadza ſię w ofierze/
23:
zgadza ſię w kápłáńſtwie/ zgadza ſię w porzą=
24:
dku: iedno we wſzyſtkich ſerce/ iedná duſzá.
Auguſt: in pſalm: 54.
A
25:
iáko Auguſtyn ś. piſze: In diuerſicate linguarum
carnis


strona: 15

15.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
carnis, est vna lingua cordis. W rożnicy ięzykow
2:
ćieleſnych/ ieſt iedność w ięzykách ſerdecżnjch.
3:
Co o Bogu/ co o Pánie Chryſtuſie/ co o koś=
4:
ćiele/ co o inſzych ártykułách wiáry chrześćijáń
5:
ſkiey wierzył y vcżył Iákub w Ieruzalem/ to
6:
Piotr w Rzymie. Co Páweł w Syryey/
7:
Pámphilijey/ Likáonijey/ Mácedoniey/ to
8:
Ian święty w Azyey: co Thomaſz ś. v Pár=
9:
tow/ Medow/ Perſow: to v Murzynow/
10:
apud Æthyopes, y w Arábijey Eunuchus Philippi
11:
Apoſtoli diſcipulus: co Hieronymus in Illyrico: to Au=
12:
guſtinus et Cyprianus w Afryce. Co Ambroſius
13:
we Włoſzech: to we Fráncyey Remigius. Co w
14:
Niemcech Maternus: to w Anglijey Beda. Co
15:
Iræneus w Lugdunie: to Saturninus, w Tolećie.
16:
Co w Anglijey Ariſtobulus, Egnatius, Damia=
17:
nus: Co w Węgrzech y w Cżechách ś. Woy=
18:
ćiech: to w POLſzcże S. Stániſław. Co we
19:
Szwecyey S. Ansgarus: to w Dánijey S. Sigefri
20:
dus: Co w Scocyey Palladius: to w Hiberni=
21:
iey Patricius. A choć bárzo rożnych lat żyli/
22:
przedſię iednáko záwſze trzymáli y vcżyli. Bo
23:
prawdá ieſt iedná/ fáłſz rozmáity: to ieden
24:
przed pułtorem tyſiącem lat/ to drugi przed
25:
tyſiącem/ co ieden przed ſześćią/ ſiedmią ſet lat:
to drugi


strona: 16

16.Przeſtrogá
1:
to drugi przed dwiema/ trzemá ſty lat ro=
2:
żnych narodow/ rożnych ięzykow/ rożnych oby
3:
cżáiow ludźie trzymáli y trzymáią/ y we wſzy=
4:
ſtkim ſię z náuką Páná Chryſtuſową y Apo=
5:
ſtolſką zgadzáią. Zá cżym ſą/ iáko iedno ćiáło
6:
zrozmáitych cżłōkow złożone. Zá cżym idźie/
7:
iż gdźie ſię táka iedność/ zgodá ſtátecżność/ v=
8:
ſtáwicżność ná káżdym mieyſcu/ káżdego cżá
9:
ſu/ y wieku nayduie/ tám ma być y muſi być
10:
ten to ieden ktorego ſzukamy kośćioł Boży/ y
11:
chrześćijáńſki. A ná przykład weźmi ieden
12:
ktory ártykuł Wiáry náſzey chrześćijáńſkiey/ z
13:
tych ná ktore ſię Heretycy oborzyli. Bluźnią
14:
teraz ofiárę świętą/ ktorą we Mſzey cżynie=
15:
my/ y zową to báłwochwálſtwem/ y nas báł=
16:
wochwalcámi.
Mſza święta záwſze w kośćiele ofiárowána.
Przypátrzmy ſię iáko tę to ś.
17:
ofiárę ſpráwowano/ ieſli iednáko/ ieſli záw-
18:
ſze/ ieſli wſzędźie w kośćiele chrześćijáńſkim/ o
19:
tey to ofierze rozumiano: á gdźie to wſzyſtko
20:
naydźiemy/ znák ieden prawdy pewney mieć
21:
będźiemy. grafika
22:
Piſmá świętego nie wſpominam/ to ieſt
23:
oney oſtátniey wiecżerzey/ przy ktorey ſprá=
24:
wowániu powiedźiał Pan Chryſtus one ſło=
25:
wá:
Luce 22.
Hoc facite in mei cōmemorationem: to cżyńćie
ná moię


strona: 17

17.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
ná moię pámiątkę. Gdźie ſam Zbáwićiel náſz
2:
functus est ſacerdotio ſecundūordinem Melchiſedech:
3:
odpráwił vrząd kápłáńſki/ to ieſt/ ofiárę we=
4:
dług porządku Melchiſedechowego: á iáko
5:
mowi Gregorius Niſſenus:
Orat: 1. de Reſurrect. Chriſti.
Ineffabili quodāmodo ſe=
:
(ipſum obtulit:
6:
to ieſt/ niewymownym iákimśi
7:
ſpoſobem y obycżáiem ſam ſiebie ofiárował.
8:
Niechcę tedy ná ſámym ſię piſmie ſádźić: bo
9:
też Heretycy toż piſmo ná ſwą ſtronę ćiągną/
10:
y ſwych kácerſkich/ zborowych/ y brogowych
11:
wiecżerziy/ piſmem tákże podpieráią/ á záś
12:
ná náſzę chrześćijáńſką Mſzę y wiecżerzą/ tym
13:
ze piſmem ſzturmuią. Ale vcżyńmy co ieden
14:
Doktor ś. rádźi: Cum ignoramus aliquem ſenſum
15:
ſciripturæ, in ſanctorum factis videamus: To ieſt.
16:
Gdy nie wiemy iákiego wyrozumienia piſmá
17:
świętego/ w vcżynkách y ſpráwách ludźi
18:
świętych tego dochodźmy. Obroćmy ſię te=
19:
dy do wykłádu tego to piſmá/ y do náuki y
20:
zwycżáiu kośćiołá powſzechnego. Przypá=
21:
trzmy ſię ieſli záraz po wſtąpieniu w niebo
22:
Páńſkim tá ofiárá ćiáłá y krwie Páńſkiey/
23:
pod oſobą chlebá y winá ſpráwowána byłá/
24:
ieſli záwſze/ ieſli iednáko/ ieſli wſzędźie. Iż zá=
25:
raz ofiárá ś. ćiáłá y krwie Páńſkiey ſpráwo=
Cwána


strona: 18

18.Przeſtrogá
1:
wana byłá/ pokázuię wam one ſłowá ś. Már
2:
cyaliſzá/ ktory ocżymá ſwymi zbáwićielá ná=
3:
ſzego/ w ćiele iego widźiał:
Epiſtol: ad Burdegalē. cap: 3.
Sacrificium Deo crea=
4:
tori offertur in ara, non homini ne Angelo, neo ſolum in ara
5:
ſanctificata, ſed vbi́ offertur Deo oblatio munda, ſicut teſta-
6:
tus est cuius corpus et ſanguinem in vitāæternā offerimus.
7:
To ieſt: Ofiárę Bogu ſtworzyćielowi ofiáru=
8:
iemy ná ołtarzu/ nie cżłowiekowi áni Angio=
9:
lowi/ áni tylko ná ołtarzu poświęconym/ ále
10:
wſzędźie ieſt ofiárowána/ BOgu ofiárá cży=
11:
ſta:
Epiſt: 2. ad omnes Ortodoxos.
iáko świadcży ten/ ktoreo ćiáło y krew/ ná
12:
żywot wiecżny ofiáruiemy. Tákże Alexāder ſ.
13:
Męcżennik: Nil in ſacrificijs maius eſſe potest, quā
14:
corpus et ſanguis Chriſti: nec vlla oblatio hac potior est, ſed
15:
omnes præcellit. To ieſt we wſzyſtkich ofiárách/
16:
niemáſz więtſzey ofiáry/ iáko ćiáło y krew Pá=
17:
ná Chryſtuſowa/ nie máſz żadney ważnieyſzey
18:
ofiáry/ ále tá zacnośćią ſwą wſzyſtkie inſze
19:
przechodźi.
Epiſtol: ad Trallianos
Tákże ś. Męcżennik Ignatius: Nō
20:
liceat ſine Epiſcopo, ne offerre ne ſacrificare, ne immola-
21:
re, ne Mißas celebrare. To ieſt/ nie godźi ſię bez Bi=
22:
ſkupá áni ofiárowáć/ áni Mſzey mieć.
Lib: 4. contra Valentinianos.
Przy=
23:
łożę y cżwartego Męcżenniká ś. Ireneuſzá/
24:
ktory żył po Bożym wſtąpieniu máło więcey
25:
niż ſto lat. Ten też ták piſze: Sed et Chriſtus eum
26:
qui de creatura panis est, accepit et gratias egit dicens: Hoc
est


strona: 19

19.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
est corpus meum, et calicem ſimiliter, qui est ex ea creatura,
2:
quæ est ſecundum nos, ſuum ſanguinem confeßus est, et noui
3:
Teſtamenti nouam docuit oblationem, quam Eccleſia ab Apo-
4:
ſtolis accipiens, in vniuerſo mundo offert Deo, ei qui alimenta
5:
nobis præſtat: de quo in 12. Prophetis Malachias ſic ait:
Málach: 1
Non
6:
est mihi voluntas in vobis, et ſacrificium non accipiam de ma-
7:
nibus veſtris, ſed in omni loco incenſum offertur nomini meo,
8:
et ſacrificium purum. To ieſt/ Ale y PAN Chry=
9:
ſtus chleb z rzecży ſtworzoney wźiął/ y dźięki
10:
cżynił y mowił: To ieſt ćiáło moie. Tymże
11:
obycżáiem y kielich/ ktory tákże z ſtworzenia
12:
ieſt podług nas/ ſwoię krew być wyznał/ y no=
13:
wego Teſtámentu/ nowey náucżył ofiáry/ kto=
14:
rą kośćioł od Apoſtołow biorąc/ po wſzyſt=
15:
kim świećie ofiáruie Bogu/ temu ktory nam
16:
żywnośći dodawa. O cżym ze dwunaśćie
17:
Prorokow ieden Máláchiaſz/ ták mowi: Nie
18:
mam dobrey woli ná was/ y dáru nie prziy=
19:
muię z ręku wáſzych: ále ná káżdym mieyſcu
20:
poświącáią y ofiáruią imieniu moiemu ofiá=
21:
rę cżyſtą. Mogł bym wam tu przywieść wiele
22:
inſzych Doktorow świętych/ y Męcżēnikow/
23:
Dionyſium, Abdiam, Clementē, Iuſtinum, Nazian=
24:
zenum: y wiele inſzych Bogu miłych/ y Duchá
25:
świętego pełnych ludźi: ále ſam Pan powie=
26:
dźiał: In ore duorum vel trium ſtet omne verbum.
Mat: 18.
C ijTu


strona: 20

20.Przeſtrogá
1:
Tu widźićie iż te ſłowá Páńſkie/ Hoc facite,
2:
ták rozumieli/ záraz po Páńſkim w niebo
3:
wſtąpieniu/ iáko my teraz rozumiemy/ ták
4:
ofiárowáli/ iáko my teraz ofiáruiemy: Iż
5:
iednáko/ y wſzędźie/ to ieſt/ ná rożnych tego
6:
świátá mieyſcách/ zgodnie te ſłowá Páná
7:
Chryſtuſowe rozumiáne były. Stąd obacż=
8:
ćie że toż co piſáli/ vcżyli/ y cżynili/ Apoſtoło=
9:
wie w żydoſtwie naprzod: toż cżynili y vcżyli
10:
ich zwolenicy/ w Grecyey/ we Włoſzech/ Frán
11:
cyey/ Hiſzpánijey/ Anglijey/ w Niemcech/ Cże=
12:
chách/ Węgrzech/ w Polſzcże/ w Dánijey/ w
13:
Szwecyey/ w Szkocyey/ káżdy ſwego od
14:
BOgá przeyźrzánego y náznácżonego cżáſu.
15:
Toż wſzyſtkie porządne Concilia Włoſkie/ Hi=
16:
ſzpáńſkie/ Niemieckie/ Greckie: toż Theologo=
17:
wie po Akádemiách/ toż Mniſzy w Klaſzto=
18:
rách: toż Puſtelnicy po gorách rozumieli/ cży
19:
nili/ vcżyli. Ieſt piſána Mſza Iákubá ś. kto=
20:
ry był w Hieruzalem: ieſt Mſza ś. Bázylego y
21:
Chryſoſtomá/ ktorzy byli w Grecyey: ieſt
22:
AEthyopica, to ieſt Murzyńſka Mſza: ieſt v ś.
23:
Klementá druga/ ktory był we Włoſzech v=
24:
cżniem ś. Piotrá: gdźie choć ná rożnych miey-
25:
ſcách/ o tey ś. ofierze/ iednák iednáko y zgodnie
vcżą.


strona: 21

21.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
vcżą.
Pſal: 18.
Ták iż ſię wypełnia ono co piſmo ś. mo=
2:
wi: In omnem terram exiuit ſonus eorum, et in fines
3:
orbis terræ verba eorum. Iż záwſze iednáko o tey
4:
to naświętſzey ofierze vcżono y rozumiano w
5:
kośćiele Bożym/ ſtąd obacżćie. Bo co vcżyli
6:
Apoſtołowie/ to vcżyli ich diſcipułowie: Co
7:
záraz po Apoſtolech/ w onym Pierwſzym wie
8:
ku/ to ieſt/ we ſtu lat/ vcżył y piſał o tey to nay=
9:
świętſzey ofierze S. on Męcżennik Ignatius,
10:
Martialis, Dionyſius, to Wtorego wieku vcżył
11:
y piſał Męcżennik ś. Iuſtinus, Clemens, to Trze=
12:
ćiego wieku/ Cyprianus, Tertullianus, Origenes: toż
13:
Cżwartego wieku/ Athanaſius, Niſſenus, Cyrillus Ale-
14:
xandrinus: toż Szoſtego wieku/ Maxentius, Caßiodo-
15:
rus, Gregorius: toż ſiodmego wieku/ Caſarius, Iſidorus,
16:
toż Concilia Toletanum Sextum, et Septimum: toż Oſme
17:
go wieku/ Carolus Magnus: toż Beda, Damaſcenus, Ger-
18:
man Cōſtantinop. Alberi: Dżiewiąteowieku Rabanus,
19:
Paſchaſius, Haymo, Theophilactus: Dźieſiątego wieku/
20:
Gilbertus, Radulphus, Oecumenius: Iedēnaſtego wieku
21:
Algerus, Damianus, Adelmanus, Lanfracus, Euthyminus:
22:
Dwánaſtego wieku/ Bernardus, Petrus Cluniacenſis,
23:
Petrus Lombardus, Rupertus: toż Zonaras, Balſamon, Nice-
24:
tas: Trzynaſtego wieku/ Innocentius, Thomas de Sa-
25:
cramēto Euchariſtiæ, Guilelmus Pariſien, Alexander: Cżter
C iijnaßtego


strona: 22

22.Przeſtrogá
1:
naſtego wieku/ Nicephorus, Caliſtus, Occam, Durandus:
2:
Piętnaſtego wieku/ Beſſarion, Thomas Valdenſ. Gabirel
3:
Biel, Gerſon. A tego więc náſzego Szeſnaſtego
4:
wieku/ vſzymá náſzjmi ſłyſzemy/ ocżymá widźie
5:
my/ rękámi ſię dotykamy/ co Doktorowie Ko
6:
śćiołá Bożego o naświętſzey ofierze piſzą/ co
7:
káznodźieie vcżą/ co Męcżennicy świadcżą/
8:
co Confeſſorowie wyznawáią co Mniſzy ſpie
9:
wáią/ co Pánny cżyſte/ co ſtátecżne wdowy
10:
trzymáią.
Traditio mocna Báſzta w kośćiele.
Skąd záraz widźieć możećie/ onę
11:
drugą mocną Báſztę náuki kośćiołá Bożego/
12:
Traditionem/ to ieſt/ podánie: ktoreo ważność
13:
odrzucáią wſzyſcy kácerze/ niechcąc nic prziy=
14:
mowáć w kośćiele/ coby w piſmie ś. wyráźnie
15:
roſkazano nie było. Ale tego wykłádu piſmá/
16:
ktory ſię náyduie/ álbo w kſięgách Doktorow
17:
świętych/ álbo w Trádycyách Apoſtolſkich/
18:
choć ich nam ś. Páweł trzymáć ſię roſkązał/
19:
mowiąc:
2. Theſ: 2
State et tenete Traditiones, quas accepiſtis, ſiue
20:
per ſermonem, ſiue per Epiſtolam. Ze im ocży kolą/ y ich
21:
piekielnym inwencyam/ y zabobonom ſą prá=
22:
wie ex diametro przećiwne/ tedy ie zá plotki
23:
máią/ zá wymyſły Papieſkie/ zá ſny Mniſkie/
24:
zá bayki niewieśćie.
In Tuſcul. Quæst:
Nápisał niekiedy mądry
25:
on Pogánin Cicero: Conſenſus et conſpiratio omnium gen
tium,


strona: 23

23.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
tium, vox naturæ est æſtimandus: Zgodne á iednoſtáy=
2:
ne rozumienie wſzyſtkich narodow/ ma być ro=
3:
zumiáne/ iáko iáki głos przyrodzony. Ale my
4:
ſłuſzniey możemy powiedźieć: Conſenſus et conſpi-
5:
ratio omnium membrorum Chriſti, vox Chriſti est æſtimanda.
6:
To ieſt/ zgodne á iednoſtáyne rozumienie wſzy
7:
ſtkich cżłonkow Páná Chryſtuſowych/ iáko
8:
głos Páná Chryſtuſow ma być przyięte: y
9:
ieden ś. Doktor ſłuſznie to śmiał o Trádycy=
10:
ách wyrzec:
Theophil. ſuper 2. Theßal: 2.
Traditio est nil quæras amplius. Podánie
11:
ieſt/ Nic ſię dáley nie pytay.grafika
Wtory znák kośćiołá Bożego.

12:
Wtory Znák Kośćiołá Bożego ieſt San-
13:
cta: to ieſt święty. Nie żeby wſzyſcy ludźie/
14:
świętego y pobożnego żywotá byli/ co przy ie=
15:
go náuce ſtoią. Bo w nim ſą/ źli y dobrzy: co
16:
ſię w Ewángelijey znácży przez one trzody/
17:
przez onę rolą/ przez one ſieći/ przez on dom/
18:
przez on ſkarb/ przez one dźieſięć dźiewic/ gdźie
19:
ſię náyduie wiele złego pomieſzánego z do=
20:
brym.
Matt: 13. Matt: 25
Tákże y w Kośćiele wiele ich ieſt/ co
21:
woley BOżey nie cżynią/ ále ćiáłu/ świátu/
22:
Dyabłu ſłużą y dworuią/ choć iednák to wſzy=
23:
ſtko/ co kośćioł vcży o wierze chrześćijáńſkiey
24:
trzymáią.
KOśćioł dla cżego názwány świętym.
Ale dla tego świętym zowią/ iż
25:
święte cżyni: y żaden świętym/ áni Bogu mi=
łym


strona: 24

24.Przeſtrogá
1:
łym/ áni zbáwionym być nie może/ ktory w
2:
tym kośćiele nie ieſt/ by ſię niewiem iákimi v=
3:
cżynkámi nápierzył y vpſtrzył. W nim ſą
4:
Sákrámentá święte/ w nim iáłmużny/ w nim
5:
poſty/ w nim modlitwy/ w nim ofiáry/ w nim
6:
ceremonije święte: ktore ácż przez ſię ſą rze=
7:
cży dobre/ y pochwalenia ludzkiego godne/
8:
wſzákże nie ſą święte/ nie ſą do zaſługi/ nie ſą
9:
ku pozyſkániu żywotá wiecżnego doſtátecżne/
10:
gdy ſię okrom tego to kośćiołá dźieią. Sákrá
11:
mentá w tym tylko ſámym kośćiele świecą:
12:
Iáłmużny w tym tylko ſámym kośćiele nie=
13:
práwośći náſze gáſzą: Poſty w tym tylko ſá=
14:
mym kośćiele/ pożądliwośći náſze hámuią:
15:
Modlitwy w tym tylko ſámym kośćiele wy=
16:
ſłucháne bywáią: Ofiáry w tym tylko ſámym
17:
kośćiele przed Máieſtat Boży/ przez wſzyſt=
18:
kie niebioſá przenikáią: Ceremonije w tym tyl
19:
ko ſámym kośćiele Bożym ſą/ nam ku pozyſká=
20:
niu łáſki Bożey vżytecżne. Dla cżego też wi=
21:
dźiewmy y z podźiwieniem cżytamy/ iáko záw=
22:
ſze było wiele/ y dźiś ieſzcże z łáſki BOżey ieſt/
23:
ludźi Bogu miłych/ prawdźiwych ſług BO=
24:
żych/ ktorzy ſię tego to kościołá powſzechne=
25:
go trzymáiąc/ wolą Bożą/ y przykazánie iego
ze wſzyſt=


strona: 25

25.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
ze wſzyſtkiego ſercá ſwego/ ze wſzyſtkiey myſli
2:
ſwey/ ná káżdym mieyſcu pełnią. Oni BOży
3:
towárzyſze/ święći Apoſtołowie/ oni krwáwi
4:
Mecżennicy/ oni ſtátecżni Confeſsorowie/
5:
one cżyſte Pánienecżki/ one mężne Wdowy/
6:
ktorym żywot był Chryſtus/ á śmierć zyſkiē /
7:
ktorych ſtałośći żadna moc przełomić/ żaden
8:
Tyrran náruſzyć nigdy nie mogł/ dla tego iż
9:
ſwoie budowánie/ nie ná ſłábym piaſku/ ále ná
10:
opoce mocney kośćiołá ś. powſzechnego fun=
11:
dowáli:
Philip: 1.
Rom: 8.
z ktorey/ ich żadne vtrapienie/ żaden
12:
vćiſk/ żaden głod/ żadna nágotá/ żadne niebe=
13:
ſpiecżeńſtwo/ żadne przeſládowánie/ żáden
14:
miecż áni śmierć/ áni żywot/ áni Angiołowie/
15:
áni przełożeńſtwá/ áni ſiły/ áni mocárſtwá/ á=
16:
ni wyſokość/ áni głębokość/ od miłośći BO=
17:
żey/ y od kośćiołá iego odłącżyć y oderwáć nie
18:
mogłá:
Hebr: 11.
y dla tego ſámego ćierpieli pośmiewi=
19:
ſká/ bićia/ więźienia/ y ćiemnice/ kámionowá=
20:
nie: rośćinano ie/ mordowano ie/ tułáli ſię w
21:
owcżych y koźich ſkorkách/ vbodzy/ vćiſnieni
22:
vtrapieni/ ktorych ten obłudny świát nigdy
23:
nie był godźien. Ma tedy być/ y ieſt ten to ko=
24:
śćioł/ ktorego ſzukamy/ święty/ mali być koś=
25:
ćiołem prawdźiwym/ iákoż y teraz z łáſki Bo=
Dżey


strona: 26

26.Przeſtrogá
1:
żey/ náyduią ſię w tym to Kośćiele ſzcżerzy á
2:
prawdźiwi ſłudzy/ ofiáruiący w pokorze ofiá=
3:
ry ſerc ſwoich/ ná cżeść y chwałę ſtworzyćielá
4:
ſwego: á ieſli gdźie ná gromádźie/ tedy w o=
5:
nym ſámym mieśćie Rzymſkim/ ktore kácyrze
6:
Bábilonem zową/ y bárźiey niż wężá y pſá/ w
7:
nienawiśći máią: nie inácżey iedno iáko wilk
8:
Páſterzá/ złodźiey ſtrożá/ ſędźiego winny/ ká=
9:
tá ná śmierć ſkazány. O cżym w ſwoich kſię=
10:
gách pięknie y ſzeroko piſze/ on drugi młot terá=
11:
źnieyſzych Heretykow/ HOSIVS Kárdynał cżło
12:
wiek iáko zacny/ ták wſzelákiey v káżdego wiá
13:
ry godny/ nie co z powieśći drugich ludźi
14:
miał/ álbo ſłyſzał/ álbo w kſięgách cżytał/ ále co
15:
ſam okiem ſwoim widźiał/ y cżego ſię ręką
16:
ſwoią dotykał:
Hoſius Kárdynał młot kácerzow teráźnieyſzych.
co też ná końcu tych kſiążek po=
17:
łożono znaydźieſz/ ná pokazánie potwarzy/ kto
18:
rą ná wſzyſtko chrześćijáńſtwo/ á nawięcey ná
19:
ono święte Miáſto kłádą/ y ná okazánie nie=
20:
prawdy/ ktorą chęći ludzkie od tego to miáſtá
21:
odtrącáią: ták iż tá właſność ſámemu tylko
22:
kośćiołowi Bożemu/ á żadnemu inſzemu poka=
23:
tnemu zborowi nie należy. Bo nie może być
24:
Sanctitas vbi non est veritas: O cżym niżey co ie=
25:
ſzcże więcey powiemy. grafika
Teraz


strona: 27

27.do Miáſtá Wárſzewſkieg
Trzeći znák kośćiołá Bożego.
1:
Teraz do trzećiego háſłá/ álbo znáku Ko=
2:
śćiołá Bożego przyſtępuię/ ktore gdźie ſię nay=
3:
dźie/ tám ieſt nie omylny/ pewny kośćioł BO=
4:
ży. Ma też być náuká zdrowa y prawdźiwa
5:
Kátholická/ to ieſt/ po wſzyſtkim świećie ro=
6:
znieſioná/ y rozſzerzoná/ wedle onego piſmá:
Pſal: 112.

7:
A ſolis ortu vſ ad occaſum laudabile nomen Domi=
8:
ni. Nie żeby káżdego cżáſu po wſzyſtkim świe=
9:
ćie/ iednáko dobrze wierzono/ (gdyż też Pan
10:
Bog kácerſtwá y błędy przepuſzcża/ áby/ iáko
11:
ś. Páweł mowi: ktorzy ſą doświadcżeni byli
12:
wyiáwieni)
1. Kor: 11.
ále iż nigdźie dobrze nie wierzo=
13:
no/ gdźie ſię od powſzechney ſpołecżnośći odłą=
14:
cżono.
Zgodá powſzechney wiáry.
A ná przykład: Co naprzod vcżono y
15:
wierzono w żydowſkiey źiemi/ to potym w
16:
Grecyey/ to w Azyey/ to w Pámphilijey/ to v
17:
Párthow/ v Medow/ v Elámitow/ to w Pō=
18:
ćie/ w Kápádocyey/ w Phrygijey/ w Egypt=
19:
ćie/ y ſtronách Libiyſkich. Co we Włoſzech/
20:
to we Fráncyey: co w Hiſzpánijey/ to w Niem=
21:
cech/ to w Anglijey/ Polſzcże/ Węgrzech/ w Dá
22:
nijey/ w Szwecyey/ w Szkocyey/ to v Sło=
23:
wakow/ Kroátow/ to ná wyſpách morſkich/
24:
to po gorách wyſokich/ to teráźnieyſzych ná=
25:
ſzych cżáſow w Indjách dálekich/ coſmy iuż wy
D ijżey


strona: 28

28.Przeſtrogá
1:
żey iáſnie pokazáli/ gdyſmy piſáli iáka ie=
2:
dność y ſpołecżność Doktorow ieſt/ y vcżyćie=
3:
low/ y piſárzow świętych/ ktorzy ná rożnych/
4:
á od ſiebie bárzo odległych mieyſcách mięſzká=
5:
iąc/ iákoby ſię ná iedno zdánie zmawiáli/ ták ſię
6:
z ſobą w káżdym ártykule wiáry chrześćijáń=
7:
ſkiey zgadzáią. Niemáſz w tym to kośćiele ro=
8:
żnice żadney/ miedźy Krolem á poddánym/
9:
miedzy Pánem á vbogim/ miedzy żydem á Gre
10:
kiem/ miedzy Bárbárem á Tátárzynem/ mie=
11:
dzy męſką płćią/ á niewieśćią: ále wſzyſtko we
12:
wſzyſtkich ieſt Chryſtus/ tenże Pánem wſzyſt=
13:
kich/ bogáty ná wſzytkie/ ktorzy wzywáią iego.
Rom: 10.

14:
Gdźie tedy náukę táką vyźrzyćie/ o ktorey wſzę
15:
dźie zgodnie káżda nácya po wſzyſtkim świe=
16:
ćie rozumiáłá y rozumie/ y iednáko o niey trzy=
17:
máłá y trzyma/ tám rozumie ſię być znák pew=
18:
ny prawdźiwego Páná Chryſtuſowego Ko=
19:
śćiołá.grafika
Cżwarty znák kośćiołá Bożego.

20:
Cżwarty znák/ zdrowey prawdźiwey náu
21:
ki/ w náſzym Kredźie położono/ Apoſtolica, to
22:
ieſt/ iż ma być Apoſtolſka: to ieſt od ſámych A=
23:
poſtołow zácżętá/ álbo ich prawdźiwych zwo=
24:
lennikow y namieſtnikow podána. A ná przy=
25:
kład/ weźmiemy cżás pierwſzego náſzego do
wiáry


strona: 29

29.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
wiáry chrześćijáńſkiey náwrocenia. Kroyni=
2:
ki náſze powiádáią/ że przodkowie náſzy z po=
3:
wieśći y obcowánia Cżechow y Moráw=
4:
cow/ wiárę Páná Chryſtuſowę poználi y przy
5:
ięli/ porzućiwſzy nieme bałwány/ ktore chwa=
6:
lili.
Lib: aduerſus Iudæos
Acżkolwiek Tertulianus dawny á zacny
7:
Doktor piſze/ że zá iego ieſzcże cżáſu/ to ieſt Ro=
8:
ku Páńſkiego 210. Sármátowie byli przyię=
9:
li wiárę Páná Chryſtuſowę. My tedy od Cże
10:
chow y Moráwcow/ Moráwcy od ś. Cyryllu
11:
ſá y Methodyuſá/ Cżechowie od ś. Woyćie=
12:
chá náukę zbáwienną poználi/ y przez Ianá 13
13:
Biſkupá Rzymſkiego/ álbo przez poſłáńce ie=
14:
go/ Vilibrardum, Procheum, Iordanum, Gotfridum.
15:
Lucidū, Angelotum, Octauium, Iulinum, w teyże to
16:
wierze potwierdzeni y vmocnieni/ y w porząd=
17:
dną ſpráwę ſłużby BOżey y obchodow koś=
18:
ćielnych/ wſtáwieni byli. Cyryllus záś y ś.
19:
Woyćiech nie od ſiebie tego co vcżyli mieli/ áni
20:
tego (iáko o ſwey náuce Luther piſze) z pod=
21:
łáwia wyrwáli/ ále ſię tego od Papieżow
22:
Rzymſkich vcżyli/ Ianow/ Agápetow/ Ste=
23:
phánow/ Sergiuſow/ Bonifácyuſow/ Bene=
24:
dyktow: ći záś od przodkow/ przodkowie od
25:
dawnieyſzych: dawnieyſzy/ od ieſzcże dawniey=
D iijſzych


strona: 30

30.Przeſtrogá
1:
ſzych/ áż ták do głowy/ y práweo źrzodłá prziy=
2:
dźiemy/ to ieſt/ do ſámego Páná Chryſtuſá/
3:
BOgá y zbáwićielá náſzego: ktory obiecnie
4:
owce ſwoie Piotrowi świętemu zlećił/ mo=
5:
wiąc po trzy kroć: Paſce oues meas.
Ioan: 21
Tym kſztał=
6:
tem doyść możemy náuki Apoſtolſkiey/ ieſli z
7:
ich piſánia/ álbo podánia wyſzłá: á doſzedſzy te=
8:
go/ tákową mamy mięć zá prawdźiwą á nieo=
9:
mylną kośćiołá Bożego náukę.
10:
A żeſmy pirwey dáli przykład o nayświęt=
11:
ſzey ofierze/ ktorą we Mſzey ſpráwuiemy: ſzu=
12:
kaymy też ieſli ten ártykuł/ ktorym wyznawa=
13:
my iż kośćioł Rzymſki ieſt mátká wſzyſtkich ko
14:
śćiołow/ ma tákże w ſobie one ſpoſoby álbo
15:
właſnośći/ to ieſt/ conſenſionē, Antiquitatem, vni-
16:
uerſitatem, ktore gdy naydźiemy/
17:
mieymy zá pra
18:
wdźiwą á nie omylną náukę.
Swiádectwá Doktorow ś. o zwierzchnośći Rzymſkiego kośćiołá. Aduerſus hæreſes lib: 3. cap.: 3.
Pátrzmy ieſli o
19:
tym iednáko/ ieſli wſzędźie/ ieſli záwſze/ w koś=
20:
ćiele powſzechnym trzymano. Iż záwſze/ po=
21:
kázuie ſię to z liſtow piſánych od Kośćiołá
22:
Rzymſkiego cżáſu Klemenſá ś. Papieżá/ do
23:
Koryntow/ miedzy ktorymi wſzcżęły ſię były
24:
wielkie nieſnaſki/ o ktorych ták Iræneus piſze: Sub
25:
hoc Clemente dißenſione non modica, inter eos, qui Corinthi erāt
26:
fratres, facta, ſcripſit, quæ est Romæ Eccleſia, potentißimas lite-
ras


strona: 31

31.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
ras Corinthijs ad pacem eos congregans, et reparans fidem eo-
2:
rum, et enuncians, quam in recenti ab Apoſtolis receperant tra-
3:
ditionem. To ieſt/ Pod tym Klemenſem/ gdy ſię
4:
ſtáłá rożność nie máła miedzy tymi ktorzy by=
5:
li w Korynćie bráćia/ nápiſał/ ktory ieſt w
6:
Rzymie/ kośćioł naymożnieyſzy liſt Korynt=
7:
cżykom prowádząc ie do pokoiu/ y nápráwu=
8:
iąc wiarę ich/ y opowiádáiąc/ iáko świeżo od
9:
Apoſtołow wźięli to podánie.
Epiſt: 3. ad omnes Epiſcopos.

10:
Anákletus tákże namieſtnik Klemenſá pi=
11:
ſze te ſłowá: Aliæ primæ ciuitates, quas vobis con=
12:
ſcriptas in quodam Tomo mittimus, ab Apoſtolis, et à
13:
Beato Clemente prædeceſſore noſtro, ſiue à nobis prima-
14:
tes prædicatores acceperunt. Hæc verò ſacroſancta
15:
Romana et Apostolica Eccleſia, non ab Apoſtolis, ſed
16:
ab ipſo Domino ſaluatore noſtro, primatum obtinuit, et
17:
eminentiāpoteſtatis ſuper vniuerſas Eccleſias, ac totū
18:
Chriſti populi gregem aſſerta est. To ieſt: Inſze prze
19:
dnieyſze miáſtá/ ktore wam ſpiſane poſyłamy/
20:
od Apoſtołow/ y od błogoſłáwionego Klemē
21:
ſá przodká náſzego/ álbo też y od nas/ pierwſze
22:
káznodźieie otrzymáły. Ale ten naświętſzy
23:
Rzymſki y Apoſtolſki kośćioł/ nie od Apoſto=
24:
łow/ ále od ſámego Páná zbáwićielá náſzego/
25:
przodkowánie otrzymał/ y zwierzchność mo=
cy nád


strona: 32

32.Przeſtrogá
1:
cy nád wſzyſtkimi kośćioły/ y wſzyſtkiey chrze=
2:
śćijáńſkiego ludu trzody doſtąpił. To przed
3:
pultorem tyſiącem lat piſano: pátrzmy co
4:
przed tyſiącem lat o tymże ártykule trzymano.
5:
Zali ná ten cżás Leo Pontifex, Lanfracus, Guid=
6:
mundus, Alredus, y inſzych wiele ludźi vcżonych:
7:
v ktorych te właſne ſłowá náyduiemy: Beati
8:
Doctores, ſi non eisdem verbis, eisdem tamen ſententijs, multis
9:
in locis concorditer aſtruxerunt, hæreticum eſſe omnem homi-
10:
nem, qui à Domino et vniuerſali Eccleſia, in fidei doctrina di-
11:
ſcordat. To ieſt Doktorowie ś. ieſli nie tymi ſło
12:
wy/ wſzákże zdániem iednákim ná wielu miey=
13:
ſcách iednoſtáynie ſię zgodźili/ kácerzem być
14:
wſzelákiego cżłowieká/ kthory od Páná/
15:
y powſzechnego Kośćiołá náuki y wiáry ieſt
16:
rożny. Pátrzmy ná teráźnieyſze cżáſy ná=
17:
ſze: zaż co inſzego teráźnieyſzy Doktorowie v=
18:
cżą/ iedno co vcżył ieſzcże zá Apoſtołow Cle=
19:
mens, záraz po Apoſtolech Anacletus, po nim Cy=
20:
prianus, Auguſtinus, Hieronymus, Ambroſius, Bernardus, Leo,
21:
y inſzy/ áż do náſzych dźiſieyſzych DOktorow/
22:
Ekiuſzow/ Stáphilow/ Tápperow/ HOſiu=
23:
ſzow/ Cromerow/ Málcherow/ y inſzych wiele/
24:
ktorych ná ten cżás dla przewłoki wſzyſtkich
25:
wſpomináć nie możemy. Sámę tylko weźm=
26:
my w rękę HOſiuſową Confeſsyą/
Zgodá Doktorow dawnych zdźiſieyſzymi o kośćiele Rzymſkim.
weźmmy
Antibren


strona: 33

33.do Miaſtá Wárſzewſkiego.
1:
Antibrencyuſá/ weźmmy o ſzcżyrym ſłowie
2:
Bożym/ y cokolwiek iedno piſał: tákże Crome=
3:
rowego Mnichá/ álbo inſze ſcryptá iego: złoż z
4:
Conſtitucyámi Apoſtolſkimi/ złoż z Dekretá=
5:
mi Papieſkimi/ złoż z Piſmy Doktorowſkimi/
6:
złoż z wyznániem ś. Męcżennikow/ przyrow=
7:
nay do obycżáiow ludzkich/ iáko chceſz nadaw=
8:
nieyſzych/ iáko chceſz naydálſzych: zgodę nay=
9:
dźieſz/ miłość naydźieſz/ iedność naydźieſz/ ták iż
10:
rzec muſiſz:
Rom: 10.
Quam ſpecioſi pedes Euangelizantiūpa=
11:
cem, Euangelizantium bona? Ták poznaćie co o
12:
zwierzchnośći kośćiołá Rzymſkiego záwżdy
13:
iednáko rozumiano.grafika
Rzymſkiego kośćiołá wiárá po wſzyſtkim świećie.

14:
Pátrzmy ieſli wſzędźie/ ſkąd to łácnie oba=
15:
cżemy. Bo co Clemens y Anacletus w Rzy=
16:
mie piſał/ to Ambroży ś. w Medyolanie/ to
17:
Auguſtyn w Afryce/ to Biernat we Fráncyey/
18:
to Ekkius w Niemcech/ to Thomaſz w Angli=
19:
iey/ to Hoſius w POlſzcże/ to Olaus w Szwe=
20:
cyey/ to inſzy indźiey zgodnie wyznawáli: y
21:
ſtąd znayćie/ że to ieſt Catholica, Apoſtolica, to
22:
ieſt powſzechna/ Apoſtolſka náuká. Bo z Apo=
23:
ſtolſkich vſt wyſzłá: przez vſtá y piſánie ich ná=
24:
mieſtnikow ieſt nam do rąk podána po świe=
25:
ćie: iednym kſztałtem/ iednym trybem/ áż do
Etych


strona: 34

34.Przeſtrogá
1:
tych náſzych cżáſow opowiádána byłá. Tymże
2:
obycżáiem możećie inſze kázde wiáry y náuki
3:
chrześćijáńſkiey ártykuły/ iáko ná probierzu
4:
złotnicżym kámieniu/ złotá probowáć/ gdy co
5:
tákowego/ co kośćioł vcży/ kácerze teráźniey=
6:
ſzy/ gáhić y háńbić będą: á nálawſzy co záwſze
7:
po wſzyſtkim świećie/ iednáko/ od ſámych cżá=
8:
ſow Apoſtolſkich/ trzymano y vcżono było/ to
9:
mieć y trzymáć zá prawdźiwą/ nie omylną/
10:
prawdźiwego kośćiołá chrześćijáńſkiego náu=
11:
kę. A ktorzy miedzy wámi/ álbo cżytáć nie v=
12:
mieią/ álbo rozumieć tych rzecży nie mogą/
13:
niech ſię oną Węglarzową wiárą/ przećiw ká=
14:
żdemu kácerzowi bronią: iż to co kośćioł wie=
15:
rzą/ á kośćioł/ co oni.
16:
A iż Contraria contrarijs oppoſita magis eluceſcunt, złe
17:
przy dobrym/ białe przy cżarnym/ ſłodkie przy
18:
kwáśnym/ łatwiey y lepiey rozeznáć y wybráć
19:
cżłowiek może. Weźmiemy teraz ktory árty=
20:
kuł Luterſkiego bluźnierſtwá/ á ná tym go pro=
21:
bierzu potrzymaymy/ wnet obacżymy ieſli kon
22:
tryfał. Piſze o wzywániu zmárłych świętych/
23:
á Bogu miłych ludźi/ iż iáko oni vmárli nie ſły
24:
ſzą głoſow náſzych/ pomoc nam nie mogą/ zá
25:
złe máią/ gdy ich wzywamy/ iákoby BOżą im
moc y


strona: 35

35.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
moc y władzą przypiſuiemy: y cżynią nas báł=
2:
wochwálcámi/ potwarzáiąc/ iż ſobie inſzych
3:
medyatorow/ álbo pośrzednikow do łáſki Bo=
4:
żey ſzukamy/ okrō iednego pośrzedniká miedzy
5:
Bogiem á ludźmi Páná IEzu Chryſtá: piſze
6:
ták y vcży in lib: de votis Monaſticis Vitemb: Tom: 1
7:
270. Rzecż ieſt pewna/ iż ſlub ktorzy Mniſzy
8:
cżynią/ ieſt bárzo niebeſpiecżny/ dla tego/ że
9:
bez roſkazánia y przykłádu piſmá ś. ſię dźieie:
10:
á ktemu iż onych pierwſzych cżáſow kośćioł/ y
11:
nowy TEſtáment żadnego zgołá ſlubu nie
12:
znał/ nie tylko żeby miał pozwáláć y dopuſz=
13:
cżáć ſlubu Pánieńſkiey cżyſtośći/ ták bárzo
14:
miedzy ludźmi rzadkiey/ y dźiwam podobney.
15:
Albowiem to ſą ſzcżere á ſzkodliwe ludzkie wy=
16:
myſły. A ná drugim záś mieyſcu: Widźiſz te=
17:
dy Cżytelniku miły/ iż te Mniſkie álbo zakon=
18:
nicże Reguły y vſtáwy/ nic innego nie ſą/ iáko
19:
Bábilon/ to ieſt pomieſzánie/ y ſkupienie błę=
20:
dow/ proſtoty niepoſłuſzeńſtwá/ świętokradź=
21:
twá/ bluźnierſtwá/ y ſtok okrutnych á przeklę=
22:
tych niepráwośći/ y wſzyſtkich grzechow. Piſze
23:
też y vcży tenże Luther/ y ták iego wſzyſtká ro=
24:
tá trzyma. Iż vcżynki dobre w wierze vcży=
25:
nione/ nie tylko nie ſą pożytecżne do zbáwienia
E ijludz=


strona: 36

36.Przeſtrogá
1:
ludzkiego/ ále zgołá ſzkodliwe: y to śmiáłá ie=
2:
go nie wymyta gębá powiedźieć/ iż im kto ieſt
3:
więtſzym grzeſznikiem/ ten ieſt BOgu milſzym/
4:
dla tego iż ma wielką máteryą ná tákim grze=
5:
ſzniku okázowáć miłoſierdźie ſwoie. A iż miło=
6:
ſierdźiu Bożemu wielką krzywdę cżyni/ kto ſię
7:
dobrymi vcżynkámi zdobi. Z tą iego táką náu=
8:
ką/ podźmy do Probierzá: weyźrzymy co w
9:
tym kośćiele BOżym vcżono/ á gdźiekolwiek
10:
naydźiemy Antiquitatem, vniuerſitatem, et con=
11:
ſenſionem, to ieſt/ ieſli tá iego náuká ieſt dawna/
12:
ieſli powſzechna/ ieſli záwſze iednáka y zgodna:
13:
ieſli pobożna/ tám rozumieymy że ieſt iednego
14:
prawdźiwego/ świętego/ Apoſtolſkiego koś=
15:
ćiołá náuká prawdźiwa. Pátrzmy tedy co o
16:
wzywániu świętych ludźi/ co o poſlubieniu
17:
cżyſtośći/ y zakonie Mniſkim/ co o ważnośći
18:
dobrych vcżynkow/ rozumiano y vcżono.
Wzywánie świętych w piſmie fundowáne.
O
19:
wzywániu świętych zmárłych ludźi w piſmie
20:
mamy doſyć: Gen: 58. 4. Reg: 5. Thob: 6.
21:
Dániel 2. Oſee 12. Záchá: 1. 2. Mátth: 22.
22:
Roma: 15. Kor: 13. O żywoćie y o ſlubie za=
23:
konnicżym mamy w piſmie:
Sluby zákonne.
Gen: 12. Num: 6.
24:
Iudyth 8. Iſáiaſz 26. Mátth: 3. Márek: 1.
25:
1. Kor: 6. Efez: 5.
Dobre vcżynki.
O ważnośći y zaſłudze
dobrych


strona: 37

37.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
dobrych vcżynkow mamy w piſmie 1. Reg: 7.
2:
Mátth/ 7. Márek 1. 1. Kor: 13. Iákob: 2.
3:
y ná inſzych wielu mieyſcách. Ale iż też káce=
4:
rze toż piſmo wſzyſtko ná podporę błędu ſwe=
5:
go przyćiągáią/ źlie rozumieiąc co dobrze ná=
6:
piſano: pytaymy ſię iáko to piſmo zá cżáſow
7:
Apoſtolſkich rozumiano/ ieſli zawſze/ ieſli ied=
8:
náko przy tym wykłádźie y rozumieniu ſtano.
Pozdrawiánie Angielſkie/ Apoſtolſka Trádicya

9:
O wzywániu świętych mamy we Mſzey S.
10:
Iákubá Apoſtołá/ gdźie czytamy Angielſkie
11:
pozdrowienie. ktorym tákże Pánnę naświęt=
12:
ſzą mátkę Bożą pozdráwiáć ludźiom roſkázu=
13:
ie.
Irenæus li: 5. contra hæreſes.
Tęż Pánnę zowie Iræneus Aduocatam: y Iuſti=
14:
nus iáſniey piſze/ iż chrześćijánie chwalą wſzyſt=
15:
ko woyſko dobrych Angiołow. Origenes tych
16:
ſłow właſnie vżywa o świętym Iobie/ proś
17:
zá námi nędznymi. V świętego Cypryaná te=
18:
go też doſyć cżytamy. Tákże vcży Epiphanius,
19:
Lactantius, Prudentius, y inſziy/ o poſlubieniu cży
20:
ſtośći. Mamy v ś. Polikárpá zwolenniká ś.
21:
Ianá Apoſtołá: mamy v Philoná żydá: v Dy
22:
oniſiuſzá Areopágity: v świętego Hieronimá/
23:
v Chryſoſtomá/ y v inſzych wielu ś. Dokto=
24:
row/ o ważnośći dobrych vcżynkow/ iż ſą po=
25:
trzebne do zbáwienia duſznego. Mamy v ś.
E iijKle=


strona: 38

38.Przeſtrogá
1:
Klementá/ v Theophiláktá/ Tertulianá/ Cy=
2:
pryaná/ Orygeneſá/ Auguſtyná/ Ambrozyu=
3:
ſzá/ Hieronymá/ Bernárdá/ y wiele inſzych.
4:
Skąd káżdy bácżyć może/ iż náuká kośćiołá
5:
Bożego/ o świętych ludźi wzywániu/ y ſtanie
6:
zakonnikow/ o dobrych vcżynkách/ ieſt dawna/
7:
bo od Apoſtołow ſię pocżęłá: ieſt powſzechna/
8:
bo Doktorowie ś. ná rożnych mieyſcách mię=
9:
ſzkáli: ieſt zgodliwa/ bo wſzyſcy iednáko świę=
10:
tych wzywáć kazáli/ iednáko żywot y ſtan kla=
11:
ſztorny/ Mniſki zálecáli/ iednáko do dobrych
12:
vcżynkow nápomináli/ y o ich zaſłudze y wa=
13:
żnośći vcżyli. Nie z Apoſtołow tedy/ áni z A=
14:
poſtolſkich namieſtnikow y vcżniow wyſzłá
15:
tá náuká Luterowa.
Ekleſi: 1.
Skądże tedy Luther w=
16:
źiął prima principia tey ſwey obłędliwey náuki?
17:
Nihil enim, ſicut ait Eccleſiaſticus, nouum ſub ſole,
18:
nec valet quiſquam dicere: Ecce hoc recens est. Po=
19:
wiem krotko. Rad ſię w Piſmie świętym ſzá=
20:
tan obiera/ bez piſmá tám nie muſiał cżytáć:
21:
Triplex funiculus difficile rumpitur.
Ekleſi: 4. Powrozek dyabelſki troiáki.
Powrozek ze
22:
trzech drotow ſkręcony z trudnośćią bywa ro
23:
zerwány. Chcąc tedy ludźie tym mocniey po=
24:
wiązáć/ ze trzech fałſzow iednę nieprawdę ſkrę
25:
ćił/ áby mu ſię z żadney miáry żaden wyſliznąć
nie


strona: 39

39.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
nie mogł. Splotł tedy tę to náukę ſwoię/ z ży=
2:
dowſkiego vporu/ z kácerſkiego błędu/ z Ture=
3:
ckiego zuchwálſtwá. Boiąc ſię bowiem by go
4:
ſtárym zakonem Kátholicy nie pożyli/ z żydy
5:
ſię w niektorych ártykułách pobráćił. Boiąc
6:
ſię tákże by go Ewángeliją nie porobiono/
7:
ſłow Ewángelijey ś. ná ſię pełno náháfto=
8:
wał. Ktemu ieſzcże cżuiąc (iáko chytry) iż
9:
ten iego fałſz miał być kiedykolwiek odkryty/ y
10:
ſłuſznie pokarány/ ſkrzydłem iednym chorą=
11:
gwie Tureckiey/ grzbiet ſwoy dla przygody
12:
zákrył: áby ták y powolne y zuchwáłe/ tym po=
13:
wrozkiem potárgnął/ iedne piſmem fałſzywym
14:
á drugie zuchwálſtwem.
Luther od ktorych Heretykow náukę ſwą brał.

15:
Od Heretykow tedy niżey opiſánych/ náu=
16:
ki ſwoiey Luther ſię náucżył.
17:
Od Szymoná Maguſá Cżárnokſiężniká/
18:
náucżył ſię: iż dobre vcżynki ſzkodliwe ſą do
19:
zbáwienia wiecżnego.
20:
Od Donátyſtow: Iż kośćioł Rzymſki ieſt
21:
kroleſtwem Dyabelſkim.
22:
Od Aryanow: Nic nie prziymowáć/ áni po=
23:
zwáláć coby iáſnie w piſmie nie było.
24:
Od Nowácyanow/ Neſtoryanow náucżył
25:
ſię: Conſilia powſzechne wzgárdzáć y odrzucáć.
Od Albin=


strona: 40

40.Przeſtrogá
1:
Od Albingenſow/ Pikárdow/ Wáldencży=
2:
kow: Siedmi kośćielnych Sákrámentow ni
3:
prziymowáć.
4:
Od Neſtoryanow/ y Berengáryuſzá/ iż ćiá=
5:
ło Boże nie ieſt pod oſobą chlebá y winá/ ie=
6:
dno gdy go vżywáią/ gdy miedzy zęby ludzkie
7:
prziydźie.
8:
Od Meſálinnow: iż pod oſobą chlebá ćiá=
9:
ło tylko ſámo ieſt/ ále krwie Páńſkiey nie máſz.
10:
Od Mánicheuſzá: Iż w kośćiele BOżym/
11:
żadney zwierzchniey widomey ofiáry nie máſz/
12:
iedno modlitwá: y dla teo Mſzą ś. odrzucáią.
13:
Od Aeryuſzá: Iż modlitwá y ofiárá zá v=
14:
márłych nie ieſt potrzebna/ áni pożytecżna.
15:
Od Audyáńcżykow: Iż Pokutá święta nie
16:
ieſt Sákráment: á iż ſpowiedź ieſt ſidło y pie=
17:
kło ſumnienia ludzkiego.
18:
Od Wigiláncyuſzá: Iż nie mamy świętych
19:
w niebie mięſzkáiących wzywáć.
20:
Od Iulianá Apoſtáty y Ikonokláſtow: Iż
21:
obrázy máią być z kośćiołá wyrzucone.
22:
Od Ormiánow y Aryanow: Iż Cżyśćcu
23:
żadnego nie máſz.
24:
Od Wáldencżykow: Iż odpuſty ſą ludzkie
25:
wymyſły/ bez żadney mocy y wagi.
Od Cir=


strona: 41

41.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Od Circumcellionow: Iż żywot zakonni=
2:
cży/ y wotá/ ktore BOgu cżynią/ ſą Papieſkie
3:
cżáry. grafika
4:
Od inſzych tákże/ y inſzych ſię błędow náu=
5:
cżył/ y ták ieden powrozek ſkręćił z błędow ká=
6:
cerſkich/ drugi z vporu żydowſkiego.
Luther z żydámi piſmem brákuie.

7:
Albowiem z Zydy weſpołek/ w kſięgách
8:
Piſmá świętego brákuie/ iedno wyrzuca/ dru
9:
gie prziymuie: co chce y kiedy chce wiymuie/ co
10:
chce y kiedy chce zoſtáwi. W ſtárym Teſtámē=
11:
ćie odrzućił kſięgi Thobijaſzowe/ Iudyth/ Sa=
12:
pient: Prouerb: Máchábeuſzowe. W Nowym
13:
Teſtámenćie zgánił y odrzućił Epiſt: ad Hebre=
14:
os, 2: Epiſt: Petri. 2. et 3. Epiſt: Ioan: y Apocaly=
15:
pſim. A w tey záś troſze piſmá świętego/ co
16:
zoſtáwili/ ták wiele odmienili/ popſowáli/ wy=
17:
wroćili/ zfałſzowáli/ wyſzpoćili/ iż tego 1400.
18:
mieyſc náyduie ſię/ ktore ſię z dawnym praw=
19:
dźiwym piſmem nie zgadzáią. Od żydow ſię
20:
tákże náucżyli/ nie żegnáć krzyżem świętym/
21:
nie kłániáć ſię ná imię P. IEzuſowo: żadney
22:
vcżćiwośći/ żadney pokory po ſobie nie poká=
23:
zowáć temu imieniu/ ktoremu ſię kłánia wſzel=
24:
kie koláno Niebieſkie/ źiemſkie/ y piekielne/ iá=
25:
ko ś. piſmo mowi:
Philip: 2.
temu ſię kłániáć niechce Lu=
Ftherowe


strona: 42

42.Przeſtrogá
1:
therowe koláno/ áni tych wſzyſtkich/ co pod ie=
2:
go proporcem ná kośćioł ſzturmuią/ y zowią
3:
to żegnánie cżárámi/ y dla tego Luther krzyżá
4:
świętego świętá przeklął y odrzućił. Od ży=
5:
dow tákże wźięli/ żadnych obrázow w kośćie=
6:
le nie mieć: od żydow ſię náucżyli/ ſobotę miá=
7:
ſto Niedźiele święćić: od żydow ſię náucżyli/
8:
obrzezowáć: co y w náſzey Polſzcże nie raz ſię
9:
iuż dźiáło/ y do tych cżáſow/ cżego ſię Boże po=
10:
żal/ bez karánia żadnego dźieie.
Heretycy od Máchometá cżęść náuki biorą.

11:
Nie doſyć ieſzcże ná tym miał Luther/ y ie=
12:
go vcżniowie/ iż ſobie Heretyki dawne y żydy
13:
ná pomoc wźięli/ przećiw kośćiołowi powſze=
14:
chnemu/ ále y od Machometanow nowych
15:
dźiał burzących pożycżyli. Iáko Máchometh
16:
dopuſzcża mieć záraz wiele żon/ ták y teráźniey
17:
ſzy kácerze/ vcżą y cżynią/ á miánowićie Ochi=
18:
nus/ ktory piſał Dyálog de Poligamia, w kto=
19:
rym ledwie nie miánowićie chwaleł y zálecał/
20:
iednego Luterſkiego Miniſtrá poſtępek/
Luterſki Miniſter kát ſiedm żon zárázem miał.
ktory
21:
będąc kátem/ obacżywſzy ſię/ iż dáleko pocżći=
22:
wiey być v Lutheranow Miniſtrem/ odſzedſzy
23:
pierwſzey żony/ wźiął święcenie ná Lutherſkie
24:
kazánie/ od ktoregoś Burmiſtrzá/ álbo Soł=
25:
tyſá: y wyfrymárcżywſzy miecż zá Bibliją Nie
26:
miecką/ przyſzedł do Prus/ y tám przez kilká lat

strona: 43

43.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Lutherſkie bayki/ ludźiom powiádał: y ták ſię
2:
był zá cżáſem ná cáłe ſiedm żon ná rożnych
3:
mieyſcách żywych zdobył. Iáko też Mácho=
4:
met odrzućiwſzy święte/ świádectwem piſmá
5:
świętego zálecone/ nowych ſobie niewiem iá=
6:
kich świętych nátworzył. Ták y dźiſieyſzy ka=
7:
cyrze żądło ſwoie iádowite/ ná Pánnę naśw=
8:
iętſzą Mátkę zbáwićielá náſzego obroćili/ łá=
9:
iąc/ bluźniąc/ przeklináiąc/ on święty á niepo=
10:
kalány ſyná Bożego przybytek/ tákże y inſze ś.
11:
Męcżenniki y Confeſſory: ná ktorych miey=
12:
ſcách náświęćili ſobie niewiem iákich Huſow/
13:
Wiklefow/ Zwinglijanow/ Serwetow/ Pol=
14:
tronow/ Wergeryuſzow: ktorych żywoty opi=
15:
ſáli/ drukowáli/ málowáli/ y po bożnicách
16:
ſwych/ wyrzućiwſzy święte/ poſtáwiáli.
V Luteranow Miniſtrē káżdemu być wolno.

17:
Ale w tym ieſzcże nád Máchometany gor=
18:
ſziy/ y niepobożnieyſziy Lutheranowie/ iż wſzy=
19:
ſtkie chrześćijány/ cżynią iednáko kápłany/ y
20:
ták męſzcżyznie dopuſzcżáią wolno/ iáko y bia=
21:
łymgłowam vcżyć/ kázáć/ Sákrámentá (ieſli
22:
ktore máią) ſpráwowáć/ kto ſię iedno śmie do
23:
tego podáć bez żadnego powołánia/ bez ża=
24:
dnego poſłánia/ by mu iedno Burmiſtrz ná rá=
25:
mię rękę włożył/ álbo Woyth nań gorzałką
F ijchu=


strona: 44

44.Przeſtrogá
1:
chuchnął/ Kráwiec/ Swiec/ Gárbarz/ Mły=
2:
narz/ Kát/ y Páncernik: kto ſię tráfi á śmie y
3:
chce/ tedy mu wolno v Lutheranow ſłowem
4:
Bożym ſzermowáć/ mieſzáć/ wywracáć/ przy=
5:
kłádáć/ y odmieniáć/ przemieniáć/ wykłádáć.
6:
A Turcy przedſię/ iáko porządnieyſzy/ máią
7:
ſwoie porządne (wedla ich błędu mowię) po=
8:
ſłánce y náznácżone Muffty/ Kády/ y Tábeá=
9:
miny: ktorzy rzecży ich Religijey należące od=
10:
práwuią/ cżego ſię żaden inſzy ważyć nie śmie.
Luter wielkim przyiaćielem był Turkom.

11:
Ale iż ſtąd ieſzcże tym więcey káżdy pozna/ iá=
12:
kim był przyiaćielem Turkom/ ten to miły Lu=
13:
ther: nie kazał przećiw nim chrześćijánōwoy=
14:
ny podnoſić/ powiádáiąc iż oni ſą miecż Boży/
15:
á iż wolą Bożą przećiwko nam ſpráwuią: kto=
16:
rey ktokolwiekby ſię ſprzećiwił/ nie Turkom/
17:
ále ſámemu by ſię Bogu ſprzećiwił. To trzeći
18:
Miſtrz náuki Luterſkiey Máchomet. A żeby
19:
ieſzcże tym więtſzą podobność miáłá tá iego
20:
Kákángelia/ z świętą náſzą Ewángelią: iáko
21:
my od cżterech Ewángeliſtow woley ſię BO=
22:
żey dowiáduiemy/ ták on cżwartego Ewánge=
23:
liſtę ſwego mieć muſiał/ y ſam go ná wielu
24:
mieyſcách doſyć iáſnie opiſał/ y práwie wykon
25:
terfetował/ ſzpetnego cżarnego Dyabłá z pie=
kłá:


strona: 45

45.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
kłá: ktory ſię ták w tym iednym/ miłym y po=
2:
wolnym dyſcypule bárzo był zákochał/ iż go
3:
nie tyłko przez poſłáńce ſwe Heretyki/ Zydy/
4:
y Turki/ ále y ſam nákoniec oſobą ſwą Káte=
5:
chiſmu vcżył: iż nie ćiężko mu było z łożá ſwe=
6:
go w nocy wſtáwáć/ y wſzeláki nie wcżás ćier=
7:
pieć/ á do Lutrowego łożá chodźić/ y lekcye
8:
mu cżytáć/ y árgumentow przećiw kośćioło=
9:
wi/ iego náuce/ á oſobliwie przećiwko Mſzey ś.
10:
dodáwáć.
Luther z Dyabłem miał porozumienie.
Cżego żebyśćie byli pewnieyſziy/
11:
wlaſne iego ſłowá włożę/ iáko ie cżytamy/ in li=
12:
bro de priuata Miſſa, et vnctione ſacerdotali: Ego co=
13:
ram vobis Reuerendis et ſanctis Patribus cōfeßionem faciam:
14:
date mihi abſolutionem bonam, quæ vobis (opto) quàm mini-
15:
mum noceat. Contigit me ſemel ſub mediam noctem ſubito ex-
16:
pergefieri, ibi Sathan mecum cœpit eius modi diſputationem: Au-
17:
di, inquit, Luthere Doctor perdocte, noſti etiam te quindecim an-
18:
nis celebraſſe Miſſas priuatas penè quotidie? Quid ſi tales
19:
Miſſæ priuatæ horrendæ eſſent idolatriæ? quid ſi ibi non adfu-
20:
iſſet corpus et ſangius Chriſti, ſed tantum panem et vinū ado-
21:
raſſes? et alijs adorandum propoſuiſſes? Cui ego reſpondi: Sum
22:
vnctus ſacerdos, accepi vnctionem et conſecrationem ab Epi-
23:
ſcopo, adhæc omnia feci ex mandato et obedientia maiorum.
24:
Quare non conſecraſſem, cum verba Chriſti ſeriò pronuncia-
25:
rem, et magno ſerio Miſſas celebrarim. Hoc noſti, hoc totum, in-
26:
quit, est verum: ſed Turcæ et gentiles etiam faciunt in ſuis tem
27:
plis omnia ex obedientia, et ſerio ſacra ſua faciunt. Sacerdotes
28:
Hieroboam faciebant etiam certo zelo, et ſtudio contra veros
F iijſacerdotes


strona: 46

46.Przeſtrogá
1:
ſacerdotes in Hieruſalem. Quid ſi tua etiam ordinatio et con
2:
ſecratio falſa eſſet, ſicut Turcarum et Samaritanorum, falſi ſa-
3:
cerdotes, falſus et impius cultus eſſet. To ieſt: Ia Lu=
4:
ther przed wámi wielebnymi y świętymi Oy=
5:
cy ſpowiedź cżynię: dayćie mi rozgrzeſzenie do=
6:
bre/ coby wam namniey ſzkodźiło. Przydáło
7:
mi ſię raz/ żem w pułnocy ſprędká ocknął/ tám
8:
Szátan táką ſemną diſputácyą zácżął. Słu=
9:
chay/ Lutrze Doktorze przeucżony: wieſz żeś ty
10:
przez piętnaśćie lat Mſze cżytał máło nie ná
11:
káżdy dźień? co mnimaſz kiedyby tákowe Mſze
12:
były ſtráſznym báłwochwálſtwem? co ieſliby
13:
tám nie było ćiáłá y krwie Páná Chryſtuſo=
14:
wey/ á tyś tylko chleb y wino chwalił/ y inſzym
15:
ku chwaleniu podawał? Ktoremum ia odpo=
16:
wiedźiał: Ieſtem pomázány kápłan/ przyiąłem
17:
pomázánie y poświęcenie od Biſkupá. Nád to
18:
ieſzcże/ wſzyſtkom cżynił z roſkazánia y poſłu=
19:
ſzeńſtwá ſtárſzych moich. Dla cżegożbym po=
20:
świącáć nie miał/ ponieważ żem ſłowá Chry=
21:
ſtuſowe poważnie wymawiał/ y z wielkim na=
22:
bożeńſtwem Mſze miewał. To wieſz dobrze.
23:
To wſzyſtko/ mowi/ ieſt prawdá/ wſzák też Tur=
24:
cy y Pogáni cżynią w ſwoich kośćiołách wſzy=
25:
ſtko z poſłuſzeńſtwá/ y ſtátecżnie świątośći
26:
ſwoie ſpráwuią. Kápłani Hieroboám cżynili.
też pe=


strona: 47

47.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
też pewną miłośćią y chęćią przećiwko praw=
2:
dźiwym kápłanom w Hieruzalem. Co ieſliby
3:
też tá ſpráwá y poświącánie falſzywe było/ iá=
4:
ko Turcżynow y Sámárytáńcżykow fałſzywi
5:
kápłani/ byłáby falſzywa y niepobożna chwałá.
6:
A ná drugim mieyſcu tymiſz właſnie Nie=
7:
mieckimi ſłowy piſze: Anno 1533. Alle nacht/
8:
wenn ich erwache/ ſo iſt der Teuffel da/ vnd
9:
wil an mich mit dem diſputieren/ da hab ich er=
10:
fahren/ wenn das Argument nicht hilfft: Quod
11:
Chriſtianus est ſine lege, et ſupra legem: ſo weiſe
12:
man in flugs mit einem fortz abe. Quiaer wolte
13:
Gott auſm himel ſtoſſen/ hat ſeinen Son ge=
14:
creutziget/ es ſol auch kein menſch allein ſeincō=
15:
tra Sathanā, ideohat GOttEccleſiameingeſetzt/
16:
vndminiſterium verbi, das man die hende zuſa=
17:
men thue/ vnd helſe einander/ hilfft/ nun eines
18:
beten nicht/ ſo hilfft doch des andern. To ieſt:
19:
Ná káżdą noc/ kiedy ocknę/ to Dyabeł prziy=
20:
dźie/ y chce dyſputowáć: álem iuż tego doſzedł/
21:
kiedy mi ten Argument nie idźie/ iż chrześćijá=
22:
nin káżdy ieſt bez zakonu/ y nád zakonem/ tedy
23:
go muſzę (proſzę niech mi cnotliwe vſzy odpu=
24:
ſzcżą/ boć nie ſwe/ ále tego nowego Iudaſzá ſło=
25:
wá piſzę) pierdzeniem odpráwić. Albowiem
on też


strona: 48

48.Przeſtrogá
1:
on też chćiał Bogá z niebá ſtrąćić/ y ſyná iego
2:
vkrzyzował: ták iż káżdy cżlowiek ma mu być
3:
wielkim przećiwnikiem.
4:
A ná drugim mieyſcu tyż ſłowá właſnie
5:
piſze: Wenn er mich aber auffs thun vnd laſ=
6:
ſen bringet/ das ich bey mir diſputiere/ das ha=
7:
ſtu gethan/ jens haſtu gelaſſen/ ſo hatter gewō=
8:
nen vnd ich liege jm vnter/ ſeine groſte tck/
9:
vnd liſt iſt/ das er aus dem Euangelio/ ein ge=
10:
ſetz machet/ wenn ich die zwey geſetz/ vnd Euā
11:
gelium wol vnterſcheiden kondte/ wolt ich alle
12:
ſtunden ſagen/ er ſolt mich im. A. L. auch wenn
13:
ich ſchwerlich geſndiget hette/ wolt ich jm
14:
trotz bieten vnd ſagen/ wie ſol man darumb
15:
das ich geſndiget hab/ das Euangelium l=
16:
gen ſtraffen/ oder verlaugnen/ noch lange nicht
17:
die gnad iſt viel mechtiger/ denn die ſnde. To
18:
ieſt: Gdy mię Szátan ná ten hak przywiedźie/
19:
com cżynił/ álbo nie cżynił/ com opuśćił/ á cże=
20:
gom ſię dopuśćił/ tedy iuż nádemną wygrał/ y
21:
ia mu vlegáć muſzę: bo to naywiętſza iego ſztu=
22:
ká y roſkoſz/ áby z Ewangelijey zakon vcżynił/
23:
y gdy bym iá to dwoie/ to ieſt/ Ewángelią y za=
24:
kon mogł dobrze rozeznáć/ chćiał bym mu ná
25:
káżdą godźinę powiedźieć/ áby mię wpludry rć.
cáłował.


strona: 49

49.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
cáłował. Ktemu ieſzcże/ bym ſię iákiego grze=
2:
chu ćiężkiego dopuśćił/ ták bym go chćiał ná
3:
złość proſić: y dla tegoż ia mam Ewángeli=
4:
iey nieprawdę zádáwáć/ álbo ſię iey záprzeć.
5:
Nigdy tego nie vcżynię: łáſká BOża dáleko
6:
ieſt więtſza/ niżli moie grzechy. A ktoby ſáme=
7:
mu Lutrowi o ſobie piſzącemu wierzyć niech=
8:
ćiał/ niechay wierzy iego właſnemu vcżniowi
9:
Aurifabro/ ktory ták piſze o nim:
10:
Doctor Luther ſaget/ wenn er des Teuffels
11:
mit der heiligen Schrifft/ vnd mit ernſtlichen
12:
wortten nicht het konnen loſz werden/ ſo het
13:
er jn offt mit ſpitzigen worten/ vnd lacherli=
14:
chen poſſen vertrieben/ vnd wenn er nun ſein
15:
gewiſſen hette beſchweren wollen/ ſo hette er
16:
offt zu ihm geſaget: Teuffel/ Ich hab auch in
17:
die hoſen geſchiſſen/ haſt du es auch gerochen/
18:
vnd zu den andern meinen fnden in dein Re=
19:
giſter geſchrieben.Item: Er hatt zu jhm geſa=
20:
get: Lieber Teuffel/ iſts nicht genug an dem
21:
blut Chriſti/ ſo vor meine ſnde vergoſſen iſt.
22:
So bit ich dich du wolleſt Gott vor mich
23:
bitten. Wenn ich mſſig bin/ vnd nichts zu
24:
thun habe/ ſo ſchleicht der Teuffel zu mir he=
25:
rein/ vnd ehe ich mich denn vmbſehe/ ſo jaget
Ger mir


strona: 50

50.Przeſtrogá
1:
er mir ein ſchweiſz abe. Biete ich jhm den ſpieſz
2:
mit dem Gottlichen wort/ ſo fleucht er/ nichts
3:
deſto weniger macht er mich zu vor blutr=
4:
ſtig/ oder zeucht mir ſonſt eine haarhuſchen.
5:
Tenże záſię dyſcypuł Lutherow tymi ſłowy
6:
mowi: Wenn der Teuffel des nachts an mich
7:
kompt/ ſprach Doctor Martinus/ mich zu pla=
8:
gen/ gebe ich jhm dieſe antwort: Teuffel ich
9:
muſz jetzt ſchlaffen/ denn das iſt Gottes befehl/
10:
vnd ordnung/ des tages arbeiten/ vnd des
11:
nachts ſchlaffen. Zum andern/ wenn er nicht
12:
ablaſſen wil/ vnd helt mir fr meine ſnde/ ſo
13:
ſprich ich: Lieber Teuffel ich habe das Regi=
14:
ſter gehort/ aber ich habe noch eine ſnde ge=
15:
than/ die ſtehet nicht jn deinem Regiſter/
16:
ſchreib ſie auch an: ich hab in die hoſen geſchiſ=
17:
ſen/ henge es an halſz vnd wiſche das maul da=
18:
ran. Zum dritten/ wenn er nun weitter anhelt/
19:
dringet hart/ vnd klaget mich an/ als einen ſun
20:
der/ ſo veracht ich jn/ vnd ſpreche:Sancte Sathan
21:
ora pro me. Liber Teuffel bitt vor mich/ denn du
22:
haſt nicht vbel gehandelt/ biſt allein heilig/ ge=
23:
ge hin zu Gott/ vnd erwirb die ſelig gnadt/ vnd
24:
ſo du mich wilt fromb machen/ ſo ſage ich dir/
25:
Merdice cura teipſum. Artz hilff dir ſelbſt: To
ieſt:


strona: 51

51.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
ieſt: Doktor Luther nam powiádał/ gdy Bie=
2:
ſá piſmem świętym/ álbo ſtátecżną rozmową/
3:
nie mogł od ſiebie odbyć/ tedy go cżęſto gęſto
4:
vſzcżypliwymi ſłowy/ álbo śmieſzną iáką ſprá=
5:
wą odegnał. A gdy mu ſumnienie chćiał obćią=
6:
żyć/ cżęſto ták do niego mowił: Dyable iam też
7:
w portki náplwał/ rć. pocżułeś ty tę wonią/ y
8:
do inſzych grzechow moich do Regeſtru przy=
9:
piſał? Item. Do tegoż Bieſá mowił: Mi=
10:
ły Dyable/ zaż nam nie doſyć ná krwi Páná
11:
Chryſtuſowey/ ktora ieſt zá moie grzechy ro=
12:
zlána. Proſzę ćię tedy proś Bogá zá mną. A
13:
gdy práwi/ nic nie cżynię y prożnuię/ áli ſię Dy=
14:
abeł do mnie wemknie/ á ſkoro ſię nań obejźrzę/
15:
pot ná mię záráz wyſtąpi: ále przedſię ſkoro mu
16:
pokażę ſzpis álbo włocżnią ſłowá BOżego/ w=
17:
net plácu vſtąpi/ przedſię mię iednák zoſtáwi
18:
krwáwego álbo mię zárwie. Tenże záś Au=
19:
rifaber Lutherow dyſcypuł/ też ſłowá Lutro=
20:
we opiſuie: Kiedy Dyabeł w nocy do mnie
21:
prziydźie/ áby mię treſtkał/ tákową mu odpo=
22:
wiedź dawam: Dyable muſzę teraz ſpáć/ álbo=
23:
wiem to ieſt Páńſkie roſkazánie/ y poſtánowie=
24:
nie/ áby dźień był do roboty obrocony/ á noc do
25:
ſpánia. Przytym ieſzcże piſze/ gdy niechce odeyść
G ijá iego


strona: 52

52.Przeſtrogá
1:
á iego mu grzechy przed oczy wyrzucał/ ták mu
2:
odpowiádał: Miły Dyable/ wyſłuchałem twe
3:
go Regeſtru/ álem ieden grzech ieſzcże popeł=
4:
nił/ ktorego w tym Regeſtrze nie widzę/ przy=
5:
piſz go też do drugich: Náplugáwiłem w iber=
6:
cuch/ záwieś ſobie ná ſzyiey/ á gębę vćieray.
7:
Przy tym ieſzcże: gdy mię dáley doiezdża/ y ſkár
8:
ży ná mię/ iáko ná grzeſzniká/ tedjnim wzgárdzę
9:
mowiąc: Sancte Sathan ora pro me: święty Dya=
10:
ble modl ſię zá mną: tyś ſam nic złego nie vcży=
11:
nił/ tyś tylko ſam święty. Bież tedy do Páná
12:
Bogá/ y otrzymay ſobie v niego łáſkę: á chceſzli
13:
ze mnie dobrego cżłowieká vcżynić/ ták ći ná to
14:
odpowiádam: Merdice cura teipſum.
15:
Z ktorego to ták pewnego świádectwá iá=
16:
ſnie widźiemy/ od iákiego ſię miſtrzá ten to zbo=
17:
żny Luther ſwoiey náuki náucżył: nie od świę=
18:
tego onego Bogu miłego Bonifácyuſzá/ nie od
19:
Máterná/ nie od onych dawnych świętych
20:
Niemieckich Apoſtołow/ y káznodźiy: ále od
21:
przeklętych żydow/ kácerzow/ Máchometa=
22:
now/ á náoſtátek/ y od ſámego miſtrzá Lucy=
23:
perá. W Kośćiele BOżym chrześćijáńſkim/
24:
ktory oni Papieſkim zowią/ káżdey náuki iego/
25:
nie ieſt inſzy fundáment/ iedno piſmo święte/
nie


strona: 53

53.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
nie wedla głowy ktorego Hánuſá/ álbo Albry=
2:
chtá wykłádáne/ ále wedle trádiciy álbo podá=
3:
nia ſtárſzych/ wedla zdánia Oycow świętych/
4:
wedla piſmá Doktorow ś./ wedla Dekretow
5:
S. Conciliorum rozumián: W tych záſię bożni=
6:
cách tych to nowowiernikow/ piſmo święte/
7:
(ktore wrzkomo też prziymuią) nie wedle Do
8:
ktorow świętych/ y Concilia/ ále wedlá kácer=
9:
ſkich błędow/ żydowſkich vporow/ wedle Tu=
10:
reckiego zuchwálſtwá/ y wedla ſámego Lucy=
11:
perá dekretow rozumieią. Niechayże ſię tedy
12:
káżdy bácżny á z rozrywką cżłowiek przypá=
13:
trzy/ zá ktorą ſtroną iść woli/ ieſli zá powſzech=
14:
nym Kośćiołem/ álbo zá pokątnymi bożnicá=
15:
mi y Brogámi: ieſli zá Apoſtołámi/ ieſli zá A=
16:
poſtátámi: ieſli zá Męcżennikámi/ álbo zá
17:
Mordercámi: ieſli zá ś. Doktorámi/ álbo zá
18:
głupimi rzemieſlnikámi: y ieſli zá śmierdzący=
19:
mi żydy/ álbo bogoboynymi Biſkupy: ieſli zá
20:
okrutnymi Turkámi/ álbo zá chrześćijáńſkimi
21:
Krolámi. By dobrze Piſmo ś. ták iáſnie prze=
22:
ćiwko tym Bożym nieprzyiaćiołom nie mowi=
23:
ło/ by wſzyſcy Apoſtołowie milcżeli/ by nic Do
24:
ktorowie ś. nie piſáli/ by Męcżennicy ś. prze=
25:
ćiwney rzecży nie pokázowáli/ by nic Concilia.
G iijś. nie


strona: 54

54.Przeſtrogá
1:
ś. nie ſtánowiły/ by tá zgodá/ iedność/ miłość/
2:
ktorą ná wſchod y ná zachod v chrześćijan wi=
3:
dźiemy/ nie ták znácżna/ áni znácżna byłá: te ſá=
4:
me pocżątki/ te źrzodłá/ te fundámentá/ te korze
5:
nie tey to Lutherſkiey álbo kácerſkiey wiáry/
6:
mogą ich fałſz/ zdrádę/ iad/ bluźnierſtwá/ báł=
7:
wochwálſtwá/ iáſnie pokázáć/ y od ſiebie káżde
8:
go odtrąćić. Co też nie kiedy bacżył y nápiſał
9:
Hieronym święty: Hæreſes ad origines ſuas reuo=
10:
caſſe, refutaſſe est.
Niezgodá pewny znák fałſzywey náuki.

11:
Ale mamy ieſzcże drugi práwie pewny á nie
12:
omylny znák fałſzywey ich y niepobożney náu=
13:
ki/ niezgodę/ rozerwánie/ y roſtárgnienie wiel=
14:
kie/ rożne piſmá ś. wykładánie/ iedno drugie=
15:
mu/ y miedzy ſobą przećiwne káżdego ártyku=
16:
łu rozumienie. Iáko prawdźiwey náuki á nieo=
17:
mylney w kośćiele Bożym pewny nie omylny
18:
znák ieſt/ iedno ſerce/ ieden duch/ iedno zdánie/
19:
iedno rozumienie: ták nieprawdźiwey/ fałſzy=
20:
wey náuki rożność á niezgodá. Bo iuż nie tyl=
21:
ko w Prowincyách/ mieśćiech/ domách/ ále y v
22:
ſtołu/ y w łożu/ rożnie ſobie vcżą y rozumieią:
23:
y żadnego ieſzcże Miſtrzá áni Miniſtrá nie mie
24:
li/ qui ſibi conſtaret, ktoryby to dźiś co wcżorá/ to
25:
ſiedząc co ſtoiąc piſał y vcżył. Weźmiemy ná
przykład


strona: 55

55.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
przykład dwu ich Rábinow przednieyſzych/ Lu
2:
therá y Kálwiná: ktorych dwu gdy poznaſz/
3:
wſzyſtkie poznaſz.
Luther ſam ſię z ſobą nie zgadza.

4:
Pocżnę od Lutherá/ w ktorego kſięgách/
5:
iedney ſnadź kárty nie przecżytaſz/ żebyś piſmá
6:
piſmu/ mieyſcá mieyſcu/ wykłádu wykłádowi/
7:
rożnego y przećiwnego nie nálazł. Weźmiemy
8:
Artykuł Mſzey świętey/ ktorą áby był Luther
9:
z myſli ludzkich/ y ze wſzyſtkiego rácżey świá=
10:
tá wykorzenił/ mentem metum perdidit, wſtyd/
11:
boiaźń/ rozum/ bacżenie wſzelákie ſtráćił: á pi=
12:
ſał nie ná ten cżás kiedy w kośćiele BOżym
13:
trwał/ ále potym iáko v Mniſzki w łonie táie=
14:
mnice Lucyperowe przecżytał.
15:
Ná iednym mieyſcu piſze o
16:
Mſzey świętey.
17:
Noli ab Euangelio diuidere Miſſam, Miſſa enim
18:
pars est Euangelij, immò ſumma et compendium Euā-
19:
gelij. To ieſt: Nie dźiel Mſzey od Ewángelijey
20:
świętey/ albowiem Mſza ieſt cżęść Ewángeli=
21:
iey: y owſzem ieſt iáko iáki drżeń/ y compendium/
22:
związek/ węzeł/ Ewángelijey: y dla tego kazá=
23:
nia do ludźi nie máią być nic inſzego/ iedno wy=
24:
kład Mſzey. Nie mogło być lepiey powiedźia=
25:
no. Przewroć kártę/ álić moy w błędowie.
In lib: de capti: Babylo cap: de Euchariſtia.
Miſſa


strona: 56

56.Przeſtrogá
Cochlæus fol: 44.
1:
Miſſa res mala est, et Deus odit eam, in eo, quòd fit,
2:
tanquam ſit ſacrificium, et opus meritorium. To ieſt:
3:
Mſza rzecż ieſt y zła/ y ſzkodliwa/ y BOg ſię ná
4:
nię bárzo gniewa/ z tey miáry że ią cżynią ofiá=
5:
rą/ y vcżynkiem záſługuiącym: á ták ma być
6:
precż odrzuconá/ y o tym żadney wątpliwośći
7:
żaden mieć nie może: nie inácżey iáko by kto py=
8:
tał/ ieſli Bog ma być chwalony. Y máło co po
9:
tym: Nabeſpiecżniey ten cżyni ktory ze Mſzą
10:
ſpráwy nie ma: / ták z wielką iáko z máłą. In lib:
11:
de abroganda Miſſa, in principio.
Tomo: 2. Operū fol. 254.

12:
O ſiedmi Kośćielnych świątośćiách
13:
ábo Sákrámentách.
In capt: Babyl. de Euchar.

14:
Raz piſze tymi ſłowy: Ia naprzod muſzę ſię
15:
záprzeć ſiedmi Sákrámentow/ á cżáſowi kwo=
16:
li troie tylko położyć/ Chrzeſt/ Pokutę/ Chleb:
17:
lecż iednák chcemyli wedla obycżáiu Piſmá ś.
18:
mowić/ ieden tylko Sákrámēt álbo świątość
19:
mamy/ á trzy znáki świątośći.
20:
Pátrz záſię iáko ſię z ſobą zgadza w tychże kſię=
21:
gách Capit: de Confirmatione.
22:
Nie dla tego mowię ábym háńbił y potę=
23:
piał ſiedm Sákrámētow/ to tylko powiádam
24:
że ich żaden piſmem poprzeć nie może.
25:
A ná drugim mieyſcu: Acżkolwiekem ia
Wálden=


strona: 57

57.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Wáldencżykom (drudzy Pikárdámi zowią)
2:
w kſięgách moich iáſne świádectwá dał/ iż oni
3:
bliżey niż inſziy/ do ſzcżerośći Ewángelijey
4:
przyſtępuią/ nád inſze wſzyſtkie/ ktore znam: w=
5:
ſzákże to w nich bárzo gánię/ y háńbię/ iż wedla
6:
obycżáiu Papieſkiego kośćiołá/ ſiedm Sákrá=
7:
mentow kłádą/ gdyż piſmo święte/ o dwu tyl=
8:
ko wiedźieć racży/ o chrzćie/ y wiecżerzy.
9:
O dobrych vcżynkách.
In 500. Artic.

10:
Raz piſze: Quantò ſceleratior es, tantò citius Deus
11:
gratiam infundit. etc.
Artic: 65.
Im gorſzym łotrem bę=
12:
dźieſz/ tym tobie rychley Pan Bog łáſki ſwoiey
13:
náżycży: á ieſli ſię dobrymi vcżynkámi wyſmu=
14:
knieſz/ iáko koth/ kiedy ſię liże/ áby ćię Pan Bog
15:
przyiął/ nic nie ſpráwiſz/ álbowiem piſmo ták
16:
Páná Bogá chwali/ iż grzechy z nas zdeymu=
17:
ie/ y wrzuca ie w morze.
In lib: Viſitationis.

18:
Záś piſze iż tákowa náuká/ bárzo ſzkodliwa
19:
ieſt miedzy poſpolſtwem: ktore zá tym podá=
20:
niem y zgánieniem dobrych vcżynkow/ ſtawa
21:
ſię názbyt beſpiecżnym/ y nie boiáźliwym: á ták
22:
to ieſt wielki błąd/ wiemy bowiem co obiecano
23:
drzewu niepożytecżnemu/ ktore owocu nie cży=
24:
ni: lepiey ia tedy vcżył poſpolſtwo/ áby we dni
Hświęte/


strona: 58

58.Przeſtrogá
1:
święte byli trzeźwimi/ cżás ſwoy trawiąc ná
2:
modlitwách/ y ná inſzych dobrych vcżynkách:
3:
tym bowiem ſpoſobem Pan Bog y święći iego
4:
prawdźiwie chwaleni bywáią.
5:
O Sákrámenćie ćiáłá Páńſkiego.
6:
In Sermone de Euchariſtia te ſłowá piſze: Nie
7:
ieſtći tám chleb y wino proſte/ ále ieſt oſobá tyl=
8:
ko chlebá y winá. A iáko ſię chleb przemienia
9:
w prawdźiwe przyrodzone ćiáło Paná Chry=
10:
ſtuſowo/ á wino w prawdźiwą przyrodzoną
11:
krew iego: ták y my w ćieleſne ćiáło iego/ to
12:
ieſt/ w obcowánie Páná Chryſtuſowe/ y wſzy=
13:
ſtkich świętych bywamy przemienieni.
14:
Záś inácżey in lib: contra Regem Angliæ: Piſá=
15:
liſmy pirwey/ iż nic nátym choćia ták/ choć o=
16:
wák będźieſz rozumiał/ de Transſubſtantiatione, to
17:
ieſt/ o iſtotnym przemienieniu chlebá w ćiáło/ á
18:
winá w krew Páńſką: ále teraz gdyſmy oba=
19:
cżyli árgumentá/ tego to obrońce Sákrámen=
20:
tow (Krolá Angelſkiego Henryká rozumie)
21:
vcżyniliſmy dekret/ iż to ieſt bluźnierſtwo wiel
22:
kie/ mowić/ áby ſię chleb iſtotnie odmieniał w
23:
ćiáło Páńſkie. grafika
O vży=


strona: 59

59.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
In lib: Viſitationis.
1:
O vżywániu dwu oſob Sákrámentu.
2:
Raz piſze te ſłowá: Náucżyliſmy Pleba=
3:
ny y káznodźieie/ áby tę náukę/ o dwu oſobách
4:
Sákrámentu/ mocno y śmiele wſzędźie kazáli/
5:
przed káżdym ſtanem/ przed mocnymi/ przed
6:
ſłábymi/ przed zuchwáłymi ábo vpártymi/ á
7:
żadną miárą iedney oſoby nie przyznawáli/ ále
8:
gánili iáko rzecż bezbożną/ przećiwną vſtáwie
9:
y woley oſtátniey zbáwićielá náſzego Páná
10:
Chryſtuſá. grafika
11:
Záś inácżey Ad ſchedulam Inhibitionis: Podo
12:
bami ſię práwi/ ábyſmy byli w tey mierze poſłu=
13:
ſzni oſtátniego powſzechnego Concilium dekre=
14:
towi/ to ieſt áby Láikom Sákráment pod ied=
15:
ną tylko oſobą podány bywał. Tákże mi ſię y
16:
tá náuká podoba/ iż tenże Pan Chryſtus nie ro
17:
źdźielnie/ ále cále y zupelno/ ieſt oſobliwie pod
18:
káżdą oſobą/ ták chlebá iáko winá.
19:
De Votis: O poſlubieniu Zakonnikow.
20:
Raz piſze: iż Duchowni/ ktorzy cżyſtość
21:
ſwą Bogu obiecáli/ bárzo grzeſzą/ gdy od ſwey
22:
obietnice odſtępuią. De 10. Præceptis.
23:
Záś piſze: Wſzyſtkie Vota, álbo obietnice w=
24:
ſzyſtkie/ nie tylko ſą nie potrzebne/ głupie/ niepo=
H ijdobne/


strona: 60

60.Przeſtrogá
1:
dobne/ ále też bezbożne/ Pogáńſkie/ żydowſkie/
2:
potępione/ błędne/ Dyabelſkie/ cżárownicże/
3:
odſzcżepieńcże/ przećiwne wſzyſtkim świętym.
4:
Y dla tego máią być śmiele porzucone/ y odwo
5:
łáne/ choć ſię dobrze z dobrą intencyą álbo ſzcży
6:
rym vmyſłem vcżyniły.
7:
O wzywániu świętych.
8:
Raz piſze: Wſzyſcy święći wſzyſtko v Pá=
9:
ná Bogá przemogą/ y ták wiele ludźiom bywa
10:
przez ich przycżynę vproſzono/ iáko wiele wie=
11:
rzą/ iż vproſzą/ de 10. Præceptis. A iż nie ieſt iná=
12:
cżey/ iedno że zaſługá świętych nam ieſt bárzo
13:
pomocna: Concl. 10. contra Eccleſiaſticum.
14:
Záś inacżey: Nie dał bym práwi/ zá pomoc
15:
y zaſługę świętego Piotrá iednego pieniądzá/
16:
ponieważ y ſam ſobie pomoc/ y rátowáć ſię nie
17:
mogł. In 500 Artic. et in ſermone de Māmona, et
18:
in ſermone de Ioanne Baptiſta. Ták ia práwi/ ſam
19:
mogę/ do BOgá przez Chryſtuſá przyść/ iáko
20:
Piotr álbo Páweł.
21:
Tákowych ſporow y przećiwnych myſli/ y
22:
piſánia w káżdym Artykule náuki Lutherſkiey
23:
ieſt bárzo pełno: ktoreby tu wſzyſtki kłáść ná=
24:
zbytby długo było/ ták iż ſię ono piſmo w tym
to cżło=


strona: 61

61.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
to cżłowiecże wypełnia: Impius facit opus inſtabi=
2:
le.
Prou: 10.
To ieſt zły cżłowiek cżyni vcżynek nieſtáte=
3:
cżny: Y ono ś. Iákubá:
Iáko: 1.
Vir duplex anime incon=
4:
ſtans est in omnibus: Cżłowiek dwoiſtego rozu=
5:
mu/ nieſtátecżny ieſt we wſzyſtkim.
6:
To ſam z ſobą: á coż z ſwoimi vcżniámi?
7:
Tám dopiero walki/ háńby/ tám ſromocenia/ łá
8:
ſánia/ bluźnierſtwá tákie/ iákich żaden nigdy
9:
w nanierządnieyſzym domu nie ſłyſzał: iákich ſię
10:
káżdy nácżytáć y náſłucháć może/ miedzy tym
11:
wſzelákiey nieprawdy przednieyſzym Miſtrzē/
12:
y vcżniámi iego. Mali corui oua peßima: złego
13:
kruká/ gorſze iáycá. Kto ma álbo może/ cżytay
14:
Colloquia Námburſkie/ Aldeburgeńſkie: cżytay
15:
piſánie Kſiążąth Vinarien: cżytay Wyznánie
16:
Miniſtrow Mansfeldſkich: odpowiedż Bá=
17:
káłarzow Wittemberſkich. Cżytay ich corpora
18:
álbo rácżey cadauera fidei: Cżytay victoriam veritatis,
19:
et ruinam Papatus Saxonici, y inſze ich piſánia: Kome=
20:
dyą y Trágedyą/ y one HOmeruſowe żáby/ y
21:
Wſzey woynie podobne: iáko jáſzcżurki iádowi
22:
te mátki y rodźice ſwoie kąſáią/ ták oni dáleko
23:
ieſzcże oſtrzey/ y dáleko iádowićiey Miſtrze y
24:
Miniſtry ſwoie/ niż kiedy Kośćioł chrześćijáń=
25:
ſki/ y Doktory iego kąſáią y pſuią. Właſnie iáko
H iijniegdźie


strona: 62

62.Przeſtrogá
1:
niegdźie Plato piſze: Prauus, prauo quo propius adhæret,
2:
et frequentius cum eo verſatur, eo magis illi fit inimicus. To
3:
ieſt: im bliży zły złego/ im więcey ieden z dru=
4:
gim obcuie/ tym ſobie więtſzymi nieprzyiaćioły
5:
bywáią. Rzekłbyś że on Lucyper z łáncuchá
6:
piekielnego ieſt ſpuſzcżony. Co ś. Athánáſius
7:
o Aryuſie piſze/ iż iáko ſię on od kośćiołá Boże=
8:
go oderwał/ álbo odſzcżepił/ ták ſię od niego v=
9:
cżniowie iego vſtáwicżnie odrywáli:
Oderwánie vcżniow Luterowych od niego.
toż ſię w=
10:
łaſnie Lutrowi nie lepſzemu niż ná on cżás był
11:
Aryuſz/ kácerzowi tymi cżáſy przydáło. Ode=
12:
rwał ſię záraz od niego towárzyſz iego wierny
13:
Károlſtádius: przećiw ktoremu piſząc Luther/
14:
proſi y vpomina/ áby káznodźieiam/ ktorzy o=
15:
brazy ś. z kośćiołow wyrzucáią/ cżego ſię nay=
16:
pirwey ważył ten to Károlſtádius/ ogniá y
17:
wody wſzędźie zápowiedźiáno/ álbo ták ſrodze
18:
pokarano/ żeby drudzy ſrogośćią kaźniey/ mo=
19:
gli być od tákowey ſwey woli pohámowáni/
20:
ponieważ to poſpolićie bywa/ iż od wygłádze=
21:
nia obrázow/ przychodzą do wygłádzenia lu=
22:
dźi: y támże te ſłowá mowi Luther: Moij mili
23:
Pánowie/ Nie toć ieſt cel Dyabelſki/ nie ná toć
24:
ſię zánoſi/ áni ná to zmierza/ áby obrázy były
25:
wyrzucone/ ále tą drogą chce ſobie drzwi otwo
rzyć/


strona: 63

63.do Miaſtá Wárſzewſkiego.
1:
rzyć/ iákoby krew chrześćijáńſką przelewał/ y
2:
morderſtwá po świećie cżynił. W tąż piſał ie=
3:
go wierny lokay álbo drábánth Philip Melán
4:
chton/ ktory ták piſze: Károlſtádius práwi w=
5:
zbudźił/ álbo wſkrzeſił ten to niepokoy/ cżło=
6:
wiek ſrogi/ bez rozumu/ bez náuki/ bez żadnego
7:
ſmyſłu ćieleſnego/ w ktorym nigdyſmy nie oba=
8:
cżyli znáku iákiego przyſtoyney ludzkośći/ á
9:
tym ieſzcże mniey/ żeby w nim znáć było znak iá=
10:
kiey łáſki Duchá świętego. A iáko/ práwi/ Lu=
11:
ther rozgniewawſzy ſię ná Papieżá/ ták Károl=
12:
ſtádius rozgniewawſzy ſię ná Lutherá/ te ro=
13:
źnice o wiecżerzy Páńſkiey nie potrzebnie wzbu
14:
dźił: y záprawdę by to/ mym zdániem/ być nie
15:
miáło/ áby kto nowe náuki po świećie ſiał/ nie
16:
dołożywſzy ſię ſtárożytnego Kośćiołá. To o
17:
ſwych diſcypulech rozumiał y piſał Luther y
18:
Melánchton.
Vcżniowie Lutrowi/ iáko go przezywáią.

19:
Coż záś o ſwoich Miſtrzách piſzą diſcypu=
20:
łowie? Wſpomina Szpángenberg/ iż żacy
21:
Wittemberſcy/ Lutrowi y Philippowi vcżnio
22:
wie/ Lutrá Preceptorá ſwego w piſmách/ kazá=
23:
niách/ y powieśćiách ſwoich/ zowią Philauticū,
24:
to ieſt/ cżłowieká/ ktory o żadnym inſzym nic/
25:
tylko ſam o ſobie wiele trzyma/ y ktoremu ſię
nic nie


strona: 64

64.Przeſtrogá
1:
nic nie podoba/ iedno co ſam przerzecże/ álbo v=
2:
cżyni: zowią go Philonicum, y Eriſticum, ktory
3:
ſwą dumę ná wierzchu chce záwſze mieć/ niko=
4:
mu niechce vſtąpić/ ſwey chwały záwſze ſzuka/ á
5:
nikogo przy ſobie ćierpieć nie może: zowią go
6:
Doktorem Hiperbolicum, tákowego vcżyćielá/
7:
ktory vmie z komorá wielbłądá vcżynić/ ktory
8:
tyſiącámi potrząſa/ á ledwie pięć ná licżbie: zo=
9:
wią go Polipragmonicum/ ktory ſię hárdźie w ká=
10:
żdą ſpráwę wdawa/ y wſzetecżnie ſię wdźiera/
11:
y wiele ſię podeymuie cżego mu nie zlecono: Zo=
12:
wą go Oſtentatorem ingenij, ktory bez potrzeby
13:
ſwym rozumem wylátuie/ y chce być widźiány:
14:
Zowią go Stoicum, ktory ſam tylko ſię zá cokol=
15:
wiek/ inſzych wſzyſtkich práwie zá nic nie ma.
16:
Cżynią go też Somniatorem, to ieſt/ ktory ſię we=
17:
dla ſnow y dum ſwoich ſpráwuie/ cżego ſię Bo=
18:
że pożal. Toć ieſt Wittemberſkiey ſzkoły o mi=
19:
ſtrzu ſwym Lutrze zdánie y rozſądek: ktoryſmy
20:
dla tego wſzyſtek wypiſáli/ áby go żaden z was/
21:
Bráćia w Pánie Chryſtuſie mnie bárzo mili/
22:
zá Bogá nie miał/ y iemu tey wiáry/ ktoram ſá=
23:
memu Bożemu ſłowu káżdy z nas powinien/
24:
nie oddawał. O cżym też indźiey Bucerus/ An=
25:
gielſki rzkomo Apoſtoł/ ták mowi: Ieſli chce
Luther


strona: 65

65.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Luther/ ábyſmy mu wiárę zgołá we wſzyſtkim
2:
dáli/ niech ſię Bogiem być pokaże/ ktoremuſmy
3:
tylko ſámemeu tę cżeść powinni.
Kálwiniſtowie o Lutheranách iáko trzymáią.

4:
Słuchayćie też co Kálwiniſtowie o ſwo=
5:
ich rodźicách Lutheranách piſzą. Lutherano=
6:
wie ſą ták w ſwoim błędźie vcżárowani/ że ich
7:
Theologowie tych rzecży nie vmieią/ ktore dźie
8:
ćiam máłym w Kátechiſmie przepowiádáne
9:
bywáią. To ieſt/ dla cżego ieſt wiecżerza Páń=
10:
ſka poſtánowioná/ tego te Lutherſkie bydlętá/
11:
áni ſkoſztowáły: zá cżym v nich prawdy áni kro
12:
pki iedney/ álbo wſtydu nie naydźie: w mowę á
13:
w ſłowá ſą bárzo bogáći/ ſzydząc á śmieiąc ſię z
14:
ludźi/ wtacżáiąc ná plác Lutherowe ku wierze=
15:
niu niepodobne zabobony: żeby vbogi proſty
16:
lud/ y iemu przyległe poſpolſtwo/ pomamili. A
17:
iednák też nic w tym inſzego/ iedno chwały ſwey
18:
á gromády ſzukáią. Ná drugim tákże miey=
19:
ſcu o nich piſze: Máią práwi/ duchá iákiegoś
20:
bárzo nieſtwornego/ nieſkromnego/ nieſpokoy=
21:
nego/ iáko latáwcá: máią takież gotowość/ y
22:
ſpoſobność wielką do nieprawdy/ záſlepione
23:
páńſtwo wśćiekłego pſá złość/ Dyabelſką py=
24:
chę/ hárdość w nich zá pokorę pocżytáią/ mie=
25:
ſzáć y ſzeleć/ ludzkośćią y dworſtwem zowia/
Iták że


strona: 66

66.Przeſtrogá
1:
ták że w nich żadna odrobinká vcżćiwośći ża=
2:
dney nie zoſtáłá: y dla tego ich ieſzcże popędli=
3:
we duchy zowie/ grube pnie/ prożne kloce/ hár=
4:
de Olbrzymy/ drápiące kotki/ butle y ceklarze/
5:
bez rozumne bydlętá/ zwádliwe á burzące by=
6:
dło/ w ktorych in ſumma nic dobrego nie máſz.
7:
Ták Kálwiniſtowie o Lutheranách piſzą/ kto=
8:
rym w tey mierze godźi ſię wſzeláką wiárę bez
9:
odporu dáwáć. Bo też żadney inſzey nad tę/ pra
10:
wdźiwſzey wiáry nigdy nie powiedźieli/ iáko
11:
gdy ieden drugiego kácerzem przeklętym y Dy=
12:
abłu bratem zowie.
13:
Słuchayćie też co Lutheranowie o Kál=
14:
winiſtách piſzą y wołáią. Nie godni práwi/ ći
15:
Sákrámentarze/ áby ich źiemiá noſiłá/ á ieſliby
16:
ſię ieſzcże trochę nie odmienili/ żeby cżłowiek
17:
mogł z nimi ſpokoynie obcowáć/ nałepiey będźie
18:
wſzyſtkie do Indyey wygnáć/ miedzy one gru=
19:
be á nikcżemne ludźie.
Miękcży y twárdźi Lutheranowie z ſobą walcżą.
Skárżą ſię też ná Kro=
20:
le/ Kſiężętá/ iż tych Sákrámētarzowmiecżem
21:
y ogniem nie wytrácą y wykorzenią. Niechcę
22:
tu ſámych ſporek y przymowek Lutheranow
23:
miedzy ſobą dla przewłoki wſpomináć. Co
24:
twárdźi álbo vpárći Lutheranowie/ przećiw
25:
miękkim Lutheranom/ y ći záś przećiw onym
piſzą:


strona: 67

67.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
piſzą: Adiaphoriſtæ contra Flaccianos, et è contra. co
2:
ſzkołá Wittēberſka/ przećiw Selecżnerowey:
3:
co Sáſcy (ſi Dijs placet) Theologowie/ przećiw
4:
Szmidelinowey: co záś Szmidel przećiw
5:
Ewángelikom: co Muſculus przećiw Luthe=
6:
ranom: co Bulingerus przećiw Brencyuſowi/
7:
y w zamiar. W piekle podobno lepſzą zgodę
8:
naydźie/ niż miedzy tymi odſzcżepieńcy: y tá tyl=
9:
ko ſámá/ iákom iuż powiedźiał/ przy nich praw=
10:
dá zoſtáłá/ gdy ieden drugiego/ kácerzem/ zdray
11:
cą/ łotrem/ ſzpetnym Dyabłem názywa. Iuż te=
12:
mu kilká Iármárkow Fránckfordſkich minę=
13:
ło/ iáko mi poſyłáią Regeſtr kſiąg nowych/ kto=
14:
rych támże ze wſzyſtkich ſtrōwielki ſkład bywa.
15:
Támem obacżył iż ći Proteſtantium (iáko ſię zo=
16:
wią) Theologowie/ iáko gęſi iáycá ſwoie wſzy
17:
ſtkie wyſiedźieli/ álbo iáko ryby ſię wyikrzyły:
18:
iuż im wątku nie doſtawa. Nie vmieią co wię=
19:
cey piſać przećiw Kátholickiey iednoſtáyney
20:
prawdźiwey/ ſtátecżney prawdźie/ ktorą ták
21:
wiele zacnych/ vcżonych/ dobrych/ Bogu miłych
22:
Doktorow/ bronić piſániem/ ſłowem/ y wſzelá=
23:
kim ſpoſobem/ z łáſki Bożey nie przeſtawaią. A
24:
záſię ſámi przećiwko ſobie/ ták wiele/ ták wiel=
25:
kich/ ták długich kſiąg piſzą/ że ſię ſprzykrzy/ tyl=
I ijto ich


strona: 68

68.Przeſtrogá
1:
ko ich tytuły/ oſtrośći/ y bluźnierſtwá pełne/
2:
cżytáć. grafika
Lutheranowie do Greckich koſciołow ſię odwoływáią.

3:
Był ten cżás/ gdy ſię do Greckich kośćiołow
4:
odwoływáli/ podawáiąc ludźiom iż ſię z nimi
5:
w ſwoiey náuce zgadzaią/ iáko z tymi ktore od
6:
Apoſtolſkich cżáſow żadnym błędem nápſowá=
7:
ne/ áni Papieſkim okrućieńſtwem z prawdźi=
8:
wey zbáwienney drogi zwiedźione/ áni ná ża-
9:
den inſzy ſpoſob wyſzpocone nie były. A ktoby
10:
nie wierzył/ kazáli mu tám iácháć do Grecyey/ y
11:
tám ſię rzecżam przypátrowáć. Oto Pan Bog
12:
tymi cżáſy ten ich fałſz znákomićie odkrył/ przez
13:
wiernego/ y ſłowem y piorem potężnego ſługę
14:
ſwego/ káznodźieię y Theologá Krolá Ieo M.
15:
Páná náſzego/ kſiędzá Stániſłáwá Sokoło=
16:
wſkiego/ ktoremu ſię do ręku doſtáłá odpo=
17:
wiedź Zácháryaſzá Pátryárchi Konſtántyno=
18:
polſkiego/ ktorą dał Miniſtrom Lutherſkim
19:
álbo Kálwińſkim/
Cenſura X. Sokołowſkiego.
gdy go do ſwey błędney ſe=
20:
kty/ poſławſzy mu przez ſwe poſłáńce Cōfuzyą
21:
ſwoię Augſzpurſką/ y coś záraz ſtárjch Sáſkich
22:
Tálerow/ dla lepſzey odpráwy/ po Grecku prze
23:
łożoną/ przećiągnąć/ álbo ácż nie iáki dánck od=
24:
nieść od niego chćieli. Tám im ten to Pátryár=
25:
chá iáwnie pokázuie/ iż ich náuká/ áni z piſmem
świę=


strona: 69

69.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
świętym/ áni z Trádycyámi Apoſtolſkimi/ áni
2:
z Doktorámi świętymi/ áni z zwycżáiem koś=
3:
ćiołow Greckich ſię nie zgadza/ co każdy cżytáć
4:
może kto iedno vmie: bo ią tenże kápłan Boży/
5:
z Greckiego ná Láćińſkie pięknie przełożył/ á z
6:
Láćińſkiego ieſt też potym ná Niemiecki ięzyk
7:
przełożona y drukowána: ktorąby Lutherya=
8:
nowie złotem w iákiey przepáśći rádźi záſypá=
9:
li/ by to vcżynić mogli/ áby tákiey odpowiedźi/
10:
iákiey ſię oni nigdy od oneoPátryárchy/ Rzym
11:
ſkiey ſtolice wielkiego nieprzyiaćielá/ nie ſpo=
12:
dźiewáli/ to ſłońce álbo oko ludzkie nigdy było
13:
nie widźiáło. W tychże to kſięgách odpor go=
14:
towy naydźiećie máło nie ná wſzyſtkie Artyku=
15:
ły Confeſſyey Auſzpurſkiey/ ktorą dźiś niekto=
16:
rzy báłwochwálce zá ſzcżyre ſłowo Boże/ pál=
17:
cem Bożym nápiſáne/ pocżytáią y prziymuią:
18:
nád co niewiem by mogło być znácżnieyſze y w=
19:
łaſnieyſze báłwochwálſtwo/ iáko ſłowo cżło=
20:
wieká iednego/ zá ſłowo BOże prziymowáć.
21:
Właſnie iákoby też w leſie ſoſnę vćiął/ y ſobie
22:
chłopká vrobił/ y padſzy przed nim/ rzekł mu/ ty
23:
ieſteś Bogiem moim. Tákći przed piſmem Lu=
24:
trowym y Philippowym/ ktory też tę Confes=
25:
ſyą Auſzpurſką ręką ſwoią nápiſał/ nie inácżey
I iijiáko


strona: 70

70.Przeſtrogá
1:
iáko przed piſmem/ álbo ſłowem Bożym vpadá
2:
ią/ iego ſię trzymáią/ od iego opinijey/ y od tych
3:
gránic/ ktore tá Confeſſya záłożyłá/ ſtopą ied=
4:
ną odſtąpić nie śmieią/ ledwie nie więcey w nię/
5:
niż w ſamego Chryſtuſá wierząc: gdyż w niey
6:
nie máſz nic inſzego iedno ſtárych kácerzow błę=
7:
dy/ o ktorych ſię iuż doſyć powiedźiáło.
Confeſſya Augſzpurſka Polſka ſkorniá.
Sámiſz
8:
Lutheranowie zowią tę Confeſſyą Polniſcher
9:
ſtiffel Polſka ſkornia/ ktora ſię ná obie nodze
10:
przyzuie: bo pod płaſzcżykiem tey to Confeſſyey
11:
chowáią ſię w Niemcech Lutheranowie/ y z
12:
ſwymi Rotámi/ Kálwiniſtowie z ſwymi Ro=
13:
támi/ Anábáptyſtowie z ſwymi Rothami: dla
14:
tey Confeſſyey woyny/ morderſtwá/ łupieſtwá:
15:
dla tey Cōfeſſyey Miáſtá gubią/ Zamki burzą/
16:
cáłe Prowincye niſzcżeią. Ieden ſię trzyma Cō=
17:
feſſyey pierwſzey Auſzpurſkiey: drugi w Wittem
18:
berku przedrukowáney: drugi w Genewie: dru=
19:
gi w Bázyleiey/ drugi w Eſlebium: drugi dru=
20:
giego druku. A ieſt ich iuż ſnadź przez trzydźie=
21:
śći tych drukow/ w ktorych káżdym/ ſą rożne á
22:
ſobie przećiwne náuki/ o ważnych Artykułách
23:
wiáry chrześćijáńſkiey:
Philip Melánch. Confeſſyą Augſzpurſką zfáłſzował.
y ſkárży ſię Fláccus ná
24:
ſwego Preceptorá Melánchtoná/ iżnápiſawſzy
25:
raz tę to Confeſſyą/ potym ią záś popráwuiąć.
zfałſzował/


strona: 71

71.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
zfáłſzował/ odmienił/ przewroćił/ wywroćił/
2:
zgwałćił/ zcudzołożył/ rupit, corrupit, euertit, adul=
3:
terauit, iż w niey máło co znáć oney pierwſzey o=
4:
zdoby/ z ktorą byłá Ceſárzowi Károlowi Ro=
5:
ku trzydźieſtego w Auſzpurku podána. Tákże/
6:
zá ſámychże Heretykow wyznániem Confes=
7:
ſya Auſzpurſka/ nie ieſt Boże ále cżłowiecże/ to
8:
ieſt Philippowe ſłowo. O ktorym tákie też
9:
wierſzyki nápiſáli/ ći to iego dobrzy zwolēnicy.
10:
PHI nota fœtoris, LIPPVS nocet omnibus horis:
11:
PHI nocet et LIPPVS, nocet omnibus ergò
12:
PHILIPPVS.
13:
Ták iżby ſię ſnadź cżłowiek beſpiecżniey mogł
14:
żydowſkiego Tálmudu/ álbo Tureckiego Alko=
15:
ranu/ viąć/ niż tey to Auſzpurſkiey báłámuckiey
16:
Confeſſyey: z ktorey ták wiele ſekt/ ták wiele
17:
walk/ ták wiele złego po świećie vroſło/ ták pri
18:
uatin, iáko publicè.
Lutherowe świádectwo/ o iego nowey Ewāgelijey.
Znał to ſam Luther ieſzcże zá
19:
żywotá ſwego/ iáko ſię kołá były do wſzyſtkiego
20:
zlego rozbiegáły/ y iáka popráwá w ludźiech
21:
byłá zá tą iego rzkomo nową Ewángeliją. Cży
22:
tamy w iego kſięgách/ te właſne ſłowa: Swiát
23:
co dáley to ſię gorſzym ſtawa: ſą teraz ludźie
24:
bárziey chćiwi ná pomſtę/ łákomſzy/ bez miłoſier
dźia/


strona: 72

72.Przeſtrogá
1:
dźia/ nádęći/ zuchwáli/ vporni/ dáleko więcey
2:
niż byli pod Papieſtwem/ y ſą práwi/ dźieſięć
3:
kroć gorſzy/ niż oni plugáwi Sodomitowie. Y
4:
ná drugim mieyſcu mowi tenże to Luther: Sá=
5:
mi ſię tego rękomá dotykamy/ iáko wielkie łákō
6:
ſtwo ſercá ludzkie poſiádło: ſkorochmy ludźiō
7:
pocżęli prawdźiwą náukę o Bogu/ y o dobrych
8:
vcżynkách opowiádáć/ żaden więcey żadney lu=
9:
dzkośći nie pokázuie/ przećiw vbogiemu/ ále
10:
przez nogę káżdego przerzućić/ oſzukáć/ y zdrá=
11:
dźić ná kupi/ y zdrowiu/ w tym ſię teraz káżdy
12:
kocha/ á ieſli co ná ſłużbę Bożą álbo ná ſługi ie=
13:
go obrocą/ bárzo to ſobie drogo ſzácuią. W za=
14:
miar záś widźiemy w Papieſtwie/ gdźie nie by=
15:
łá prawdźiwa Ewángelija/ iáko ludźie byli do
16:
iáłmużny y do wſzego dobrego chętliwi/ iáko
17:
wiele kośćiołow/ Thumow/ klaſztorow budo=
18:
wáli/ y nádawáli/ iáko wiele wſzędźie złotá y
19:
ſrebrá widáć/ iako wſzyſtko ozdobno/ świetno/
20:
y znácżno w káżdym kąćie kośćiołá bywáło.
21:
Támże ieſzcże piſze: Ták ſię teraz świát złym
22:
ſtał/ tak zuchwáłym y niewſtydliwym/ iż iuż nie
23:
może ćierpieć żadney nápráwy/ żadnego kará=
24:
nia/ żadney reformácyey. Ták ſię bárzo nákrzy=
25:
wił y náłamał/ po obiáwieniu Ewángelijey/ że
iuż


strona: 73

73.do Miáſtá Wárſzewskiego.
1:
iuż práwie trzeſzcży/ y rychło ſię złamáć muſi.
Pożytki nowey Ewángelijey.
A
2:
coż prze Bog proſzę/ pod tym Ceſárzem Luther=
3:
ſkiego báłámuctwá/ nie trzeſzcżáło? Skoro
4:
Luther kośćioł przećiw kośćiołowi/ ołtarz
5:
przećiw ołtarzowi budowáć pocżął/ trzáſły
6:
świątośći kośćielne/ trzáſły dobre vcżynki/
7:
trzáſłá Mſza święta/ trzáſłá ſpowiedź/ trzáſłá
8:
pokutá/ trzáſły Concilia/ trzáſłá władza Papie
9:
ſka/ trzáſły ceremonije/ trzáſły y złamáły ſię ná
10:
wielu mieyſcách Vota, y przyſięgi kápłáńſkie y
11:
zakonnicże: porzućili Mniſzy y Mniſzki kapice/
12:
Kſięża Rewerendy/ wiárę/ wſtyd/ boiaźń wſze=
13:
láką złamawſzy: iákoby ie Lucyper z łáncuchá
14:
ſpuśćił/ po Niemieckiey źiemi bluźnierſtwá ná
15:
Máieſtat Boży/ á ku ludźiam y zwierzchnośći
16:
zuchwálſtwo/ y niezgodę roznieſli. Trzáſnęło
17:
wnet potym y złamáło ſię wſzelákie poſłuſzeń=
18:
ſtwo. Chłopi ſię ná ſláchtę y Pány ſwe rzući=
19:
li/ Sláchtá ná Kſiążętá/ Kſiążętá ná Ceſárzá
20:
Kárłá Piątego: przy cżym iákie morderſtwá/
21:
iákie ſpuſtoſzenia/ iákie krwie roźlanie było/ ſą
22:
tego ieſzcże pámiętnicy/ á Hiſtorye wſzyſtkie do=
23:
ſtátecżnie przyſzłym cżáſom y wiekom wypiſá=
24:
ły. Trzáſłá y złamáłá ſię w Anglijey/ ták pod=
25:
dánych ku Pánu/ iáko y Páńſka ku poddánym
Kwiárá


strona: 74

74.Przeſtrogá
1:
wiárá y powinność. Trzáſło w Szkocyey w=
2:
ſzelákie powinne ku Krolowi Pánu ſwemu po=
3:
ſłuſzeńſtwo. Trzáſłá we Fráncyey/ á ledwie ſię
4:
nie złamáłá Krolewſka nád poddánymi zwierz
5:
chność. Trzeſzcży y łamie ſię do tych cżáſow we
6:
Flándryey/ wſzeláka ku przyrodzonemu Pánu
7:
ſwemu Krolowi Ieo M. Hiſzpáńſkiemu wiárá
8:
y poddáność. Ale y v nas w Polſzcże/ ázaż po=
9:
kázáć nie możemy tey łamániny dość ták w du=
10:
chownym iáko w świeckim práwie/ cżego ſię
11:
Pánie Boże pożal. Teć ſą pożytki Lutherowey
12:
náuki: o ktorych ták prawdźiwie/ iáko wtore=
13:
mu Heliaſzowi (bo ſię ták ſam zowie) przyſtá=
14:
ło/ zá żywotá ſwego prorokował/ y cżęść wiel=
15:
ką tego trzaſku vſzymá ſwymi ſłyſzał. Dáłá
16:
gárdło pod tym Luthrowym báłámuctwem
17:
wiárá/ cnotá/ przyſięgá/ pokoy/ zgodá/ miłość/
18:
iedność/ ſzcżerość/ vprzeymość/ życżliwość/ ſtá=
19:
tecżność. Ale coż dobrego w cále pod chorą=
20:
gwią Luthrową zoſtáło?
Artykuły Kredá Apoſtolſkiego/ przez Nowowierniki vſzcżerbione.
Coż máią chrześći=
21:
iánie ku duſznemu zbáwieniu potrzebnieyſzego/
22:
nád ono wyznánie wiáry chrześćijáńſkiey/ kto-
23:
re Kredem zowiemy/ przez vſtá Apoſtolſkie v=
24:
chwalone/ po wſzytkim świećie/ gdźie iedno imię
25:
Páná Chryſtuſowe záſzło/ przyięte/ y ſtátecżnie
trzymáne/


strona: 75

75.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
trzymáne/ iáko pewne háſło wſzego chrześćijáń
2:
ſkiego woyſká: y to muſiáło pod Lutherową la
3:
ſką trzeſzcżeć/ á nie w iednym tylko/ ále w ká=
4:
żdym z oſobná/ Artykule wiáry powſzechney
5:
chrześćijáńſkiey: ile ich iedno Apoſtołowie Bo=
6:
ży nam ku náuce zoſtáwili/ co ſię ná káżdym z
7:
oſobná pokaże/ ábyśćie obacżyli iáko dáleko rze
8:
cży z miáry ſwey wyſtąpiły/ od tákich przod=
9:
kow pocżąwſzy/ ktore ſię ná pierwſzym wierze=
10:
niu málucżkimi y nie ważnymi zdáły: á zátym
11:
przy káżdey náuce/ y podániu/ y zwycżáiu Koś=
12:
ćiołá chrześćijáńſkiego/ tym ieſzcże mocniey
13:
trwáli/ ze wſzeláką pokorą.
14:
Pierwſzy Artykuł Wiáry chrze=
15:
śćijáńſkiey mamy.
16:
Wierzę w BOgá Oycá wſzechmogącego/
17:
ſtworzyćielá niebá y źiemie.
18:
Pátrzćie iáko ten trząſnął w gárśći tych to
19:
Szátáńſkich Miniſtrow.
20:
Piſze Lutherus/ y winnie Károlſtádyuſzá: iż
21:
ták był bezbożnym/ y niecnotliwym cżłowiekiē/
22:
iż nie wierzył/ áby ieden BOg był ná źiemi y ná
23:
niebie.grafika
Lib: 1. cap: 8. Inſtitut.

24:
Kálwinus tákże bluźni: iż Pan Bog nie tyl=
25:
ko vżywa y potrzebuie pomocy złych niecnotli=
K ijwych


strona: 76

76.Przeſtrogá
1:
wych ludźi: ále też ich złe myſli/ y przedſięwźię=
2:
ćia ſam rządźi y ſpráwuie/ ták iż ſam ieſt/ wſzelá=
3:
kiego bluźnierſtwá y ſproſnośći przycżyną.
Filom: Heſuſius contra Caluinūet Bezam.

4:
Theodorus Bezá y Petrus Mártyr Zwin=
5:
glijanowie/ Pánu Bogu wſzechmocność odey=
6:
muią/ dla tego iż nie może vcżynić/ áby ſię to nie
7:
ſtáło/ co ſię iuż ſtáło. A oſobliwie powiádáią/
8:
iż tego Pan Bog vcżynić nie może/ áby ćiáło ie=
9:
go prawdźiwe/ iſtotne/ ná wielu záraz miey=
10:
ſcách iednego cżáſu być mogło.
Epiſt: ad Illyricum, de peccato originali, an ſit ſubſtantia. Seruetus Epiſt: 6. ad Caluinum.

11:
Heſuſius Krolewiecki nie dawny Predikāt/
12:
ále iuż od Kſiążęćiá degrádowány/ piſze de Ma=
13:
thia Flacco Illyrico iż trzymał y wierzył/ że duſzę
14:
cżłowiecżą nie Pan Bog/ ále Dyabeł ſtworzył.
15:
Seruetus Hiſzpan/ ktorego dał ſpálić Kál=
16:
uinus/ iż BOg w drzewie/ drzewem/ w kámie=
17:
niu/ kámieniem/ w klocu ſię ſtawa klocem/ ták
18:
iż ná ſię bierze prawdźiwą formam y ſubſtantiam
19:
tey máteryey/ do ktorey ſię przyłoży.
20:
¶ Wtory Artykuł.
21:
Y w Iezuſá Chryſtuſá ſyná iego iedyneo.
Petrus Carolin in explicat fidei cōtraBlādratam.

22:
Ten Artykuł z mieyſcá ſwego ruſzył y wy=
23:
ſzpoćił Franciſcus Dauidis/ Georgius Blán=
24:
drátá/ y wſzyſcy ich vcżniowie: ktorzy tego po=
zwolić


strona: 77

77.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
zwolić niechcą/ áby BOG wſzechmogący ſyná
2:
przyrodzonego miał/ ktoryby ſię z niego od wie=
3:
ku vrodźił: tákże áni tego trzymáią/ áby był ná
4:
pocżątku tákim ſłowem/ ktoremu dwoie náro=
5:
dzenie przypiſuią/ z Bogá od wiekow/ z cżłowie
6:
ká náznácżonych od wieku cżáſow: ták/ iż Páná
7:
Chryſtuſá niechcą mieć iedno proſtym ſobie po
8:
dobnym cżłowiekiem: choć iednák przodek mu
9:
przedſię iákiś przed ſobą dawáią/ ále przytym
10:
mocnie ſtoią/ iż przed tym niż ćiáło cżłowiecże
11:
ná ſię przyiął nigdźie nie był. Też to zá niepo=
12:
trzebną rzecż máią/ áby dla tego miał być BO=
13:
giem y cżłowiekiem/ że był miedzy BOgiem á
14:
cżłowiekiem pośrzednikiem/ ponieważ mogł
15:
być y ieſt pośrzednikiem/ będąc tylko proſtym
16:
cżłowiekiem: y to przy tym bluźnią/ iż ſię w pi=
17:
ſmie ś. inſzy y inákſzy ſyn BOży nie náyduie/ ie=
18:
dno ten ktorego Pánná Márya ná świát vro=
19:
dźiła.grafika
In lib: cōtra Pinczouianos.

20:
Tákże Sárnicki náſz Polak/ Liſmánin
21:
Włoch co ſię w Krolewcu vtopił/ Georgius
22:
Niger/ iáko o nich Sztánkar piſze/ ſtárą onę da=
23:
wno zeſzłą Aryáńſką wiárę ná plác wytocżyli/
24:
vcżąc/ iż ſyn Boży ieſt mnieyſzy niż Bog Oćiec.
25:
A iż też odrzucáią ono piękne wyznanie wiáry
K iijpowſze=


strona: 78

78.Przeſtrogá
1:
powſzechney: ktore było in Concilio Niceno vchwa
2:
lone/ á ono święte Symbolum ś. Doktorá Atha-
3:
naſij, zowią Symbolum Sathanasij, to ieſt Szátáńſkie Symbolum.
Beza in Heſuſium.

4:
Theodorus Bezá tego nie prziymuie/ áby
5:
ſyn Boży miał ſię od wiekow z iſtnośći BOgá
6:
Oycá národźić.
Beza in li: de hypoſtatica duarūnaturarum unione.

7:
Tenże Bezá wymyſla ſobie dwoie ziednocże=
8:
nie perſon w Pánie Chryſtuſie/ iedno duſze z
9:
ćiáłem/ drugie BOſtwá z cżłowiecżeńſtwem:
10:
ták iáko niekiedy dawny on znácżny kácerz Ne=
11:
ſtorius vcżył.
In Adamo Paſtore.

12:
Adámite: Nowochrzcżeńcy bluźniąc Páná
13:
Chryſtuſá powiádáią y trzymáią z onym daw=
14:
nym kácerzem Photynuſem/ że nie ieſt z przyro=
15:
dzenia práwym Bogiem.
16:
Orātesin ſecreto, vcżą iż nie mamy Páná Chry=
17:
ſtuſá/ ále tylko Bogá Oycá chwalić/ y iemu ſię
18:
ſámemu modlić. grafika
19:
¶ Trzeći Artykuł.
20:
Ktory ſię národźił z Pánny Máryey.
Lindanus Secta 5. et 63. Antilutheranorū

21:
Bucerus kácerz ná śmiertelney pośćieli le=
22:
żąc/ zeznał/ iż nie wierzył/ áby Meſſyaſz iuż ná
23:
świát przyſzedł/ ále iż dopiero przyść ma.
Melchior


strona: 79

79.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Melchior Hofmanus/ y iego zwolennicy v=
2:
cżą/ iż Pan Chryſtus nie národźił ſię z Pánny
3:
Máryey prawdźiwym cżłowiekiem/ ále ſam od
4:
ſiebie/ iáko Bog cżłowiecżeńſtwo przyiął/ ták iż
5:
iedná tylko w nim náturá ieſt á nie więcey.
Libr: 1. de Trinit. ca: 17.18. et Epiſt: 1. et 2. ad Caluinum.

6:
Seruetus Hiſzpan/ cżłowiek nád wſzelákie
7:
podobieńſtwo bezbożny/ o ktorym piſzą/ iż ſię
8:
dla tego tylko národźił/ áby nie ſam był naſpro=
9:
ſnieyſzy y naplugáwſzy Lutherus: ten bez wſty=
10:
du wſzelákiego/ przećiwko Troycey nayświęt=
11:
ſzey zuchwále piſząc vcży: Iż P. Chryſtus nie tyl
12:
ko zá ſpráwą Duchá ś. ále z ſámey iſtnośći y ſub
13:
ſtáncyey BOgá Oycá/ vrodźił ſię cżłowiekiem.
In colloqu. Viſmariē.

14:
Tákże Mennon wymyſla y bluźni: iż Pan
15:
Chryſtus cżłowiecżeńſtwo z niebá z ſobą ná ten
16:
świát przynioſł/ wźięte z ſubſtáncyey álbo iſtno
17:
śći BOgá Oycá.
Beza in ca: ad Rom: Sarcer. in Poſtill. de Feſto Natiui Mariæ.

18:
Tákże Szwenckſeldius trzyma y Nowo=
19:
chrzcżeńcy/ iáko o nich Sarcerius piſze/ iż Pan
20:
Chryſtus niebieſkie y duchowne ćiáło z ſobą z
21:
niebá przynioſł/ á iż z Pánny Máryey ćiáłá ża=
22:
dnego nie wźiął/ tylko przez iey żywot/ iáko
23:
przez iáki kánał álbo przez rynnę przeſzedł/ á to
24:
ćiáło ktore miał ná ſobie prawdźiwe/ ná to ſię
25:
zdobył z tych to widomych cżterech elementow
álbo


strona: 80

80.Przeſtrogá
1:
álbo żywiołow/ ktore też do niebá wſtępuiąc
2:
záſię tymże elementom oddał/ á bez ćiáłá do nie-
3:
bá wſtąpił.grafika
Caſſander de duabus in Chriſto naturis.

4:
Adamus Paſtoris/ temu ſię ſniło: iż iáko P.
5:
Chryſtus iedna tylko perſoná/ ták też tylko ie=
6:
dnę náturę ná ſobie miał.
Lib: de diuina Maieſtate humanitatis Chriſti.

7:
Szwenckfeldius śmiał to piſáć/ y vcżyć: Iż
8:
P. Chryſtus ieſt prawdźiwym Bogiem/ z ſtro=
9:
ney tákże ſwego cżłowiecżeńſtwá: á iż żadną
10:
miárą zwány być nie ma/ áni pocżytány miedzy
11:
rzecżámi ſtworzonymi.
Vittembergenſ. cōtraIllyricū. in refuta. 50. mendacij.

12:
Fláccus Illyricus/ iáko o nim Witemberſcy
13:
Predykántowie świadcżą piſze y vcży: iż ſię to
14:
z piſma ś. pokázáć nie może/ áby ſię to o ſynie
15:
Bożym rozumiáło/ żeby on był wiecżnym ſło=
16:
wem y wyobráżeniem ſubtáncyey álbo iſtno=
17:
śći oycowſkiey.
Calu. in inſtructi. aduerſus Anabaptiſt. et Libertinos

18:
Tákże o Nowochrzcżeńcách świadczy Kál=
19:
uinus: iż nie wierzą áby Pan Chryſtus był pra=
20:
wdźiwym cżłowiekiem: ále iż był Phantaſma,
21:
to ieſt/ ocżam ludzkim cżłowiekiem ſię być zdał.
Luther in Epiſ: ad Hebræos interprete Bucero.

22:
A te ták wielkie/ hániebne y ſromotne bluź=
23:
nierſtwá/ pocżątek ſwoy z Luthrowych kſiąg
24:
wźięły: v ktorego te ſłowá cżytamy: Cżłowie=
25:
cżeńſtwo P.Chryſtuſowe/ nie wſzyſtkiego wi=
dźiáło


strona: 81

81.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
dźiáło áni wſzyſtkiego obacżáło. Zá cżym y to
2:
idźie/ iż Pan Chryſtus cżłowiek wſzechmogą=
3:
cym nie ieſt. Item: Iż Pan od cżáſu ſwego w=
4:
ćielenia/ národzenia/ pełny záraz łáſki wſzelá=
5:
kiey nie był: ále iáko ćiáłá z cżáſem przybywáło/
6:
ták też z cżáſem dáry iev Boże przyſtępowáły.
In cōfeſ. ad Carol. V. Art. 1.

7:
Tákże y Zwinglius vcży: że ſię P. Chryſtus
8:
w mądrośći popráwiał/ ponieważ wedla ná=
9:
tury cżłowiecżey ieſt finitus, et menſus, to ieſt po=
10:
mierzony y ſkońcżony.
11:
¶ Cżwarty Artykuł ieſt:
12:
Vkrzyżowan vmárł y pogrzebion.
Calu. cōtra Libertines

13:
Libertynowie vcżą y trzymáią/ iż PAN
14:
Chryſtus nie prawdźiwie/ ále tylko w podo=
15:
bieńſtwie/ per phantaſma vmárł/ to ieſt/ zdał ſię
16:
ocżom ludzkim vmrzeć.
Staphil in defenſione.

17:
Andreas záſię Muſculus/ ten trzyma że y
18:
Boſtwo P. Chryſtuſowo ćierpiáło y vmárło.
Staphil in defenſione.

19:
Tęż opiniją y Luthrowi ſámemu przypiſu-
20:
ią/ żeby tákże wierzyć miał/ iáko y Muſculus: co
21:
ſię z kſiąg iego de Concilijs pokázuie.
Lib. de Trinit. et mediatore Chriſto

22:
Stancarus y z ſwymi vcżniámi trzymáią:
23:
iż Pan Chryſtus ieſt pośrzednikiem náſzym/ z
24:
ſtroney tylko cżłowiecżey nátury.
LOſiánder


strona: 82

82.Przeſtrogá
Videſimplicem libellū Narburge Principib oblatū, et Alirinū aduerſus Oſiandrum.
1:
Oſiánder záſię on Krolewiecki Władyká
2:
baytko/ powiáda: iż Pan Chryſtuś ieſt ſpráwie
3:
dliwośćią náſzą z ſtroney tylko Boſkiego ſwe=
4:
go przyrodzenia: y piſze záſię/ że Boſtwo Páná
5:
Chryſtuſowo/ ták właſnie y ćieleſnie w nas
6:
mieſzka/ iáko mieſzkáło w ſámym prawdźiwym
7:
cżłowieku Pánu Chryſtuſie.
In cap: 14. Marcij.

8:
Loſius y inſziy niktorzy bluźnią: iż ſię PAN
9:
Chryſtus nie tylko bał ogniſtego piekłá/ ále iż
10:
też ſkoſztował mąk wiecżnego potępienia/ dla
11:
tego iż ſię ná gorze Oliwney ták bárzo ſtráchał.
Caluin in Harm. Euāgelij.

12:
Tákże głupie y zdrożnie Kálwinus piſze/ iż
13:
Pan Chryſtus zbáwićiel náſz/ bez rozumu/ y bez
14:
duchá od Oycá to ſwego proſił/ áby był kielich
15:
od niego odſzedł/ á iż mu tá modlitwá nie wy=
16:
ſzłá/ popráwił ſię potym.
Brec. Ho: 54. in Ioānem.

17:
Brencius powiáda: ze Bog Oćiec niechćiał
18:
być inſzym ſpoſobem cżłowiecżemu pokoleniu
19:
przeiednány/ iedno żeby Pán Chryſtus ſyn iego
20:
ná ſię przyiął kaźń wſzeláką/ ludzkim grzechom
21:
powinną: to ieſt/ (iáko to ſamże wykłada) áby
22:
wyćierpiał męki wſzyſtkie/ ták ktore ſię przy
23:
śmierći náyduią/ iako ktore w piekle ſą grze=
24:
ſznym ludźiom zgotowáne:
Brenc. in Catechiſm. Anni 51.
á oſobliwie ſłowá
25:
one Páná Chryſtuſowe/ ktore w Pſálmie cży=
tamy:


strona: 83

83.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
tamy:
Pſal: 21.
Deus meus, Deus meus, quare dereliquiſti me:
2:
Boże moy/ Boże moy/ cżemuś mię opuśćił: ták
3:
wykłada/ iż Pan Chryſtus ná ten cżás gdy pro-
4:
ſił/ męki piekielne ćierpiał.
Roberth. Stephanus reſponſ. ad Cathol. 4. Erōre Art. 47.

5:
Drudzy záś vcżą y mowią: iż Bog Oćiec ſy=
6:
ná ſwego Páná Chryſtuſá ná krzyżu wiſzące=
7:
go/ ták był dálece opuśćił/ iż mu iednego dniá ży=
8:
wotá popuśćić niechćiał: á iż też y ſam P. Chry
9:
ſtus inácżey nie wiedźiał áni rozumiał/ iedno że
10:
był od Bogá Oycá zgołá opſzucżony/ y owſzem
11:
zdeſperował/ álbo w roſpácż przyſzedł. Caluinus
12:
in harmonia Euangelica, vbi ait Chriſtum emiſiſſe vo=
13:
cem deſperationis.
Lepin. coment. in Pſal: 16.

14:
Lepinus záſię ieden pokątny kácerzyk/ chcąc
15:
ſię do tych opiniy y mnimánia przyſtoſowáć/
16:
powiáda/ iż Pan Chryſtus ſkoro vmárł/ mąk
17:
wiecżnego piekielnego potępienia vkuſztał/ áby
18:
zmárłych ludźi duſzey tym ſpoſobem doſyć vcży=
19:
nił. grafika
20:
¶ Piąty Artykuł:
21:
Zſtąpił do piekłá.
Im Catechi. Anni 51.

22:
Brencius te ſłowá/ zſtąpił do piekłá nie iná=
23:
cżey rozumie/ iedno iákoby kto/ vćiekł/ ſzcżedł/
24:
zniknął/ vſtąpił.
Dubit anti. Dial: 1. c. 3.

25:
Oecolampadius záś plećie: iż te ſłowá zſtą=
L ijpił


strona: 84

84.Przeſtrogá
1:
pił do piekłá/ nic inſzego nie ſą/ iedno wykład te=
2:
go ſłowá Pogrzebion.
Cal. lib: 2. Inſtit: c. 16

3:
Kálwinus to zſtąpienie do piekłá nie rozu=
4:
mie być nic inſzego: iedno ſtárćie y potkánie z ſro
5:
gośćią y poſtráchy wiecżney śmierći.
6:
Bucerus tákże y Kálwinus/ o wybáwieniu
7:
Oycow ś. z odtchłáni piekielney nic nie trzymá
8:
ią/ powiádáiąc iż to ſą bábie bayki/ nocne ſny/
9:
Aezopowe fábuły: rzecży wymyſlone/ nie potrze
10:
bne świegotánia.
11:
Te fecit in honorem Ve, te facis in contumeliam.
Lib: 3. Epi.

12:
Zwinglius vcży/ iż Pan Chryſtus niepraw=
13:
dźiwie/ áni właſną oſobą ſwą/ ále potentialiter,
14:
to ieſt/ wedla ſwey wſzechmocney mocy do pie=
15:
kłá wſtąpił.
Lib: de omni præſent. Chriſti.

16:
Bezá piſze/ iż P. Chryſtus zmartwychwſtał/
17:
y wyſzedł nie przez zámkniony y założony grob/
18:
ták żeby ćiáłem ſwym nie przez kámienną twár=
19:
dość przebył/ ále iż ſię kámień ćiáłu iego zmar=
20:
twychwſtáiącemu otworzył y vſtąpił.
Chytræus in 1. cap: Matth:

21:
Szwenckfoldius záſię przy tym ſtoi: iż Pan
22:
Chryſtus po zmartwychwſtániu nie miał wię=
23:
cey ná ſobie cżłowiecżey nátury/ ktora ſię iuż
24:
wſzyſtká byłá w Bolſką náturę odmieniłá.
25:
Bullingerus zgadza ſię z nim/ gdy piſze: iż gdy
Pan


strona: 85

85.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Pan Chryſtus wſtąpił do niebá/ był podwyżſzo
2:
ny nád wſzyſtkie/ creátury/ y zá tym przeſtał być
3:
ſtworzeniem/ to ieſt cżłowiekiem.
4:
¶ Szoſty Artykuł:
5:
Wſtąpił ná Niebioſá.
Tiletan. de Sacram. cōtraHemnitium.

6:
Matthias Flaccus Illyricus tego nie po=
7:
zwala/ áby Pan Chryſtus miał ná niebioſá w=
8:
ſtąpić/ ále ſobie wymyſla iákieś pewne názná=
9:
cżone mieyſce/ z ktorego miał do niebá/ to ieſt ná
10:
powietrze wſtąpić/ áby tym ſpoſobem ſwoię
11:
moc y władzą pokazał y obiáwił.
Brent. in Iucā parte 2. hō: 50. et cōt. Bollinerum.

12:
Brencius tákże przećiw temu piſze/ co Koś=
13:
ćioł powſzechny wierzy/ żeby Pan Chryſtus w
14:
ſwey cżłowiecżey náturze/ do niebá wſtąpić
15:
miał cżterdźieſtego dniá po ſwym świętym
16:
zmartwychwſtániu/ ále iż záraz ſkoro ſię cżło=
17:
wiekiem zſtał w niebie był.
18:
Teraz záſię nie tylko w niebie y Sákrámen=
19:
ćie/ ále wſzędźie ná káżdym mieyſcu/ iáko on po=
20:
wiáda/ obecnym ieſt.
Smideli. in diſput. Tubingen.

21:
Tenże to Brencius y Szmidelinus/ ſiedzenie
22:
Páná Chryſtuſowe ná práwicy BOgá Oycá
23:
nic inſzego być nie rozumie/ áni mieć chca iedno
24:
iż do cżłowiecżeńſtwá Páná Chryſtuſowego
L iijBoſka


strona: 86

68.Przeſtrogá
1:
Boſka wſzechmocność/ zupełna zwierzchność/
2:
powſzechna obecność/ y inſze właſnośći Boſkiey
3:
nátury y iſtnośći przyſtąpiły.
In libello cōtr. Ioānēa Lasko.

4:
Weſtfalus záſię ma to zá rzecż bárzo nie przy
5:
ſtoyną/ y nie ſłuſzną/ áby ſłowko Surſum ktore
6:
mamy nápiſáne in Symbolo, to ieſt wzgorę/ ták
7:
miáło być wykłádáne/ iákoby znácżyć miáło/ iá=
8:
kie wyſokie mieyſce. Ale iż to wſtąpienie Páná
9:
Chryſtuſowe do niebios/ nie inácżey ma być ro=
10:
zumiáne/ iedno iákoby rzekł/ że Pan Chryſtus z
11:
ocżu ludzkich zniknął.
12:
Petri Martyris y Bezanowi geſellowie/ á
13:
oſobliwie Kálwiniſtowie/ Páná Chryſtuſá do
14:
boku Bogá Oycá ták záſię mocno przywięzu=
15:
ią/ iż pozwolić niechcą/ áby mogł być ná wielu
16:
záraz mieyſcách/ cieleſnie obecnym/ ták że mu á=
17:
ni do Sákrámentu przypuśćić niechcą/ tą obe=
18:
cnośćią/ ktorą ieſt v Bogá Oycá w niebie.
19:
Brencyani záſię y Vbikwityſtowie powſze=
20:
chną prawdźiwą obecność Páná Chryſtuſową
21:
ták dálece y ták ſzeroko rośćiągáią/ iż go też ćie=
22:
leſnie obecnym cżynią/ ták w niebie iáko w pie=
23:
kle/ ták w kámieniu iáko w ćierniu/ ták w go=
24:
mołce iáko w grochu/ ták w kobiałce iáko w ſto
25:
dole/ ták w Miniſtrowym koſturku/ iáko w ie=
26:
go Miniſtrowney kądźieli.

strona: 87

87.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
¶ Siodmy Artykuł:
2:
Siedźi ná práwicy Bogá Oycá/ tám ſtąd
3:
przyidźie ſądźić żywe y martwe.
Lindanus Dialog. 1. cap: 3.

4:
Kálwinus ſię przećiw tym żywe y martwe
5:
opárł/ ktorzy trzymáią/ iż Pan Chryſtus zaſłu=
6:
gámi ſwymi tego doſtąpił/ áby był poſtánowio=
7:
ny ſędźią narodu ludzkiego/ głową Angielſką/
8:
żeby do naywyżſzego Imperium, álbo Regimen=
9:
tu przez ſwe zaſługi przyſzedł: y śmie niewſty=
10:
dliwie bluźnić/ iż ná tym świećie nic nie záſłu=
11:
żył/ ponieważ tákże żył śmiertelnie/ iáko y inſzy
12:
ludźie żyią śmiertelnie.
13:
Ewángelicy tákże/ iáko ſię ſámi zowią/ ied=
14:
náko wſzyſcy vcżą y trzymáią/ iż Pan Chryſtus
15:
nie wedla zaſługi káżdego cżłowieká/ ále wedla
16:
wiáry ſądźić będźie/ ná oſtátnim onym ſądźie.
17:
¶ Oſmy Artykuł Wiáry chrześć.
18:
Wierzę w Duchá świętego.
In eius ad Caluinum epiſt:

19:
Kázánowſki náſz Polſki źiemiánin/ ten ná to
20:
nie zezwala/ aby Duch ś. miał od Oycá y od Sy
21:
ná pochodźić.
In cap: 4. Epi: ad Romanos.

22:
Petrus Martyr powiáda: iż tá dyſputácya
23:
miedzy Láćińſkim á Greckim kośćiołem o po-
24:
chodzeniu Duchá ś. nic inſzeo nie ieſt/ iedno ſzkol=
25:
na zábawká.
Try=


strona: 88

88.Przeſtrogá
Georg. maior contra Blandratā.
1:
Trynitarze w Węgrzech twierdzą: iż ſię to
2:
nigdy nie naydźie/ áby Duch święty prawdźi=
3:
wym Bogiem w piſmie ś. był miánowány.
Trinita. in Conciliabuli Tordano ex cōfeßione Dobrocinenſi, Petri Mellij.
Ciż
4:
Trynitarze/ áby Syn y Duch święty oſoby by=
5:
ły/ ále tylko virtutes, álbo moc Bogá wſzechmo=
6:
gącego. A Duchá świętego záś niechcą nicżym
7:
inſzym mieć/ iedno dárem Bożym/ pobudką do
8:
ſpraw ludźi ś. y oſobliwym datkiem Bogá w=
9:
ſzechmogącego. Ták iż go z żadney miáry BO=
10:
giem mieć niechcą/ áni iáko Bogá chwalą y w=
11:
zywáią. Drudzy záś miedzy nimi plotą/ iż iáko
12:
ſyn ieſt mnieyſzy niż oćiec/ ták Duch święty ieſt
13:
mnieyſzy niż ſyn.
Fras Albor lib: 2. cōtraCarolſtadium.

14:
Serwácyanowie Duchá ś. od świętey Troy
15:
ce zgołá odſádźili/ niechcąc áby miał być trzećią
16:
oſobą Troyce świetey.
17:
¶ Dźiewiąty Artykuł Wiáry chrześć.
18:
Wierzę Kośćioł święty chrześćijáńſki/
19:
świętych obcowánie.
20:
Lutherus y Kálwinus vcżą przećiw praw=
21:
dźiwemu kośćiołowi chrześćijáńſkiemu/ iż lud
22:
Boży záwſze ieſt grzechámi zeſzpecony/ á iż ni=
23:
gdy cżyſtym y pobożnym być nie może: á gdy
24:
go cżyſtym zowiemy/ nie ták rozumieć mamy/
iákoby


strona: 89

89.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
iákoby był prawdźiwie bez grzechu/ ále iż mu
2:
Pan Bog grzechow non imputat, nie przypiſuie.
3:
Libertyni/ obcowánie świętych ták wykła=
4:
dáią/ iż ma być rozumiáne tylko o docżeſtnych
5:
dobrách. grafika
6:
¶ Dźieſiąty Artykuł:
7:
Odpuſzcżenie grzechow.
8:
Lutherus y Kálwinus bez wſzelákiego w=
9:
ſtydu vpornie twierdzą/ iż niemáſz prawdźiwe=
10:
go grzechow odpuſzcżenia/ tylko ex ſola imputati-
11:
one, iż nas Pan Bog zá tákie ma y pocżyta/ dla
12:
ſamey tylko wiáry náſzey/ bez wſzelákich do=
13:
brych vcżynkow/ y bez świętych Sákrámētow.
14:
¶ Iedennaſty Artykuł:
15:
Ciáłá zmartwychwſtánie.
16:
Dawid Georgius z ſwymi knechtámi/ nie
17:
pozwala ćiáłá tego zmartwychwſtánia.
18:
Libertynowie záſię powiádáią/ iż to ćiáłá
19:
zmartwychwſtánie/ ktore w tym Artykule wy=
20:
znawamy/ iuż ſię ſtáło y minęło.
21:
¶ Dwánaſty Artykuł:
22:
Zywot wiecżny/ AMEN.
23:
W tym Artykule gmerze y gra ſobie Luthe=
24:
rus/ powiádáiąc iż duſze zmárłych ludźi/ przed
Mzmar=


strona: 90

90.Przeſtrogá
1:
zmartwychwſtániem do niebá nie przychodzą/
2:
áni Boſkiego oblicża widzą/ ále ná oſobnym ná=
3:
znácżonym mieyſcu zátrzymáne ſą/ y odpocży=
4:
waią/ dobrzy w rádośći y z poćiechą/ źli w niepo
5:
koiu y w boiáźni.
6:
Miſtrzowie y Bákáłarze Wittemberſcy/ w
7:
iednych kſięgách ktore Grundleſt názwáli/ przy
8:
piſuią to Iacobo Andreæ Smidelino, iż áni o niebie/
9:
áni o piekle nie więcey trzyma/ iedno iáko w Tu
10:
reckim Alkoránie/ álbo w żydowſkim Tálmu=
11:
dźie nápiſano.
12:
Nákoniec náyduią ſię kácerze w Siedmigro
13:
dzkiey ziemi/ ktorzy one troie Symbola, álbo wy=
14:
znánia Wiáry chrześćijáńſkiey od wſzego świá
15:
tá przyięte y potwierdzone/ z tą tylko proteſtá=
16:
cyą prziymuią/ ile ſię zgadzáią z ſłowem BO=
17:
żym. Oſobliwie Paulus Iulianus kácerz ie=
18:
den z ſwymi zwolenniki Troyce ś. nie przyzna=
19:
wáią/ powiádáiąc iż tylko ſam ieſt Bog Oćiec
20:
iedyny.
In epiſ. Tigorin Paſtoris: Anno 53. ad Geneuenſ: Senatum.
Tákże Trynitarze wſzyſcy/ z Miſtrzem
21:
ſwym Serwetuſem bluźnią y háńbią Troycę
22:
świętą/ zowiąc ią (áż y ſtrách piſáć) Dyabel=
23:
ſkimi cżárámi/ morſkimi dźiwámi/ piekielnym
24:
Cerberuſem. grafika
25:
V nas tákże w Polſzcże niektorzy bezbożni
predy=


strona: 91

91.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Predykántowie bluźnią/ iż nie ieden ále trzey ſą
2:
iſtotni prawdźiwi Bogowie/ trzey wiecżni/
3:
trzey wſzechmocni.
Beza de omni præſentia carnis.

4:
Heſuzyani też niepozwaláią áby w Troycey
5:
świętey we trzech oſobách/ byłá iedná ſubſtantia.
6:
álbo iſtność.
Caluino et Boquino teſtibus.

7:
Toć ſą te trzaſki ktorych Luther y zwo=
8:
lēnicy iego nácżynili/ z Artykułow powſzechney
9:
wiáry chrześćijańſkiey: gdy ich cáłość/ pew=
10:
ność/ dawność/ vſtáwicżność/ wedla ſwey ká=
11:
żdy dumy kierowáć/ álbo rácżey ſzpoćić pocżęli:
12:
iednego nie zoſtáwili/ ktoregoby nie złamáli/
13:
iáko ſię iuż to pokazáło. Cżym pilniey proſzę y
14:
vpominam/ nie dopuſzcżayćie ſię w namnieyſzey
15:
rzecży od powſzechnośći kośćiołá Bożego (kto
16:
ry oni Papieſkim żowią ) odwodźić: á przypá=
17:
trzywſzy ſię z kożdey miáry tym to kácerſkim bá=
18:
łámuctwom/ naprzod od iákich Miſtrzow/ tá
19:
nowa náuká wyſzłá/ iż od żydow/ Turkow/ ká=
20:
cerzow/ od ſámego piekielniego Lucyperá: przez
21:
iákie ręce przeſzła/ przez Apoſtáty/ przez káty/
22:
przez krzywoprzyſięzce: do ktorego kreſu przy=
23:
ſzłá/ że ſię ná Máieſtat BOgá wſzechmogącego
24:
rzućiła: ná iáki ſztych ſwe wierne przywiodłá/
25:
iż iuż nic nie wierzą: z iákim ſię towárzyſtwem
M ijzwią=


strona: 92

92.Przeſtrogá
1:
związáłá/ z Tálmudem żydowſkim á Tureckim
2:
Alkoranem: co dobrego ſpráwiłá/ woyny/ mor=
3:
dy/ okrućieńſtwá/ ſpuſtoſzenie/ abominationem de=
4:
ſolationis, y do cżego ieſzcże z tákiego zátocżenia
5:
wytocżyć ſię może.
Tren: 3.
Z pokoynym ſercem Pánu
6:
Bogu dźiękuyćie/ mowiąc z Prorokiem: Miſe=
7:
ricordiæ Domini, quia conſumpti non ſumus, quia non
8:
defecerunt miſerationes eius. Wielkie twoie miło=
9:
ſierdźie znamy/ Pánie Boże wſzechmogący/ że=
10:
ſmy też my w tákowych błędźiech nie poginęli/
11:
że nád námi miłoſierdźie twoie nie vſtáło. A
12:
chcećieli ná potym tákże beſpiecżni być od tych
13:
duſznych nieprzyiaćioł/ trzymayćie ſie mocno ie=
14:
dnego/ świętego/ powſzechnego/ Apoſtolſkie=
15:
go kośćiołá/ w żadney rzecży namnieyſzey od ie=
16:
go vſtaw/ zwycżáiow y dekretow nie odſtępu=
17:
iąc. Nic inſzego v was nie proſzę/ nicżego ſię
18:
pilniey v was nie domagam/ iedno żebyśćie ſię
19:
tego to kośćiołá iáko żeláznego muru trzymá=
20:
li. Iuż was nie ſwymi ſłowy (bo do ták wiel=
21:
kiey chęći moiey/ rownych á ſpoſobnych v ſiebie
22:
nie náyduię) ále Apoſtołá Páná Chryſtuſowe
23:
go onego nacżynia Bożego wybranego/ ś. Pá=
24:
włá/ ſłowy proſzę y nápominam:
Philip: 2.
Ieſli ieſt kto-
25:
re poćieſzenie w Chryſtuſie/ ieſli ktora poćiechá
miłośći/


strona: 93

93.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
miłośći/ ieſli ktore towárzjſtwo duchá/ ieſli kto
2:
re wnętrznośći miłoſierdzia/ napełnćie rádość
3:
moię. Co zá rádość? Abyśćie też rozumieli/
4:
tęż miłość máiąc/ iedney woli też rozumieiąc/
5:
nie z vporu/ áni dla márney chwały/ ále w poko=
6:
rze ieden drugiego zacnieyſzym nád ſię máiąc/ nie
7:
pátrząc káżdy coby było ſwego/ ále coby dru=
8:
gich. Rádość moiá zgodá wáſza/ rádość moiá
9:
miłość wáſzá/ rádość moiá iedność wáſzá. Ieſli
10:
tedy ktore wnętrznośći miłoſierdźia/ ieſli ktore
11:
towárzyſtwo duchá/ nápełnićie rádość moię.
12:
Nic trudnego/ nic ćiężkiego od was nie proſie=
13:
my: nic żadnego pożytku/ nie korzyśći iákiey/
14:
nie ſławy/ nie dochodow/ nie dignitárſtwá ża=
15:
dnego prágniemy: ále duſz wáſzych/ zbáwienia
16:
wáſzego/pokoiu wáſzego/ pożytku wáſzego/ ſła=
17:
wy wáſzey/ dobrá wáſzego duſznego/ y ćieleſne=
18:
go pomnożenia prágniemy. Wiem iż káżdemu
19:
z was pokoy miły/ pożytek miły/ ſławá miła/
20:
zgodá miła. Do tego wam tedy drogę beſpie=
21:
cżną/ pewną/ bliſką pokázuiemy: ktora nie ieſt
22:
inſza/ iedno tá/ ábyśćie wſzyſcy iedno rozumieli/
23:
iednáko mowili/ iednáko trzymáli/ áżeby mie=
24:
dzy wámi nie było odſzcżepieńſtwá: á Bog po=
25:
koiu będźie z wámi. Nie pewnieyſzego/ iż Bogá
M iijnie máſz/


strona: 94

94.Przeſtrogá
1:
nie máſz/ gdźie zgody nie máſz. Abowiem BOG
2:
ieſt/ ktory do iednośći zgromadzą. A Szátan
3:
zaś ieſt ktory miedzy bráćią iedność rozrywa.
4:
Zgromádźił był Pan BOG przodki one náſze
5:
przed kilkiem ſet lát/ przez wyżſzey opiſáne Bi=
6:
ſkupy/ y Páſterze do owcżárnie ſwoiey/ do tego
7:
to iedneo powſzechnego Kośćiołá chrześćijáń=
8:
ſkiego. Iedná wſzyſtkich Wiárá byłá/ ieden
9:
Chrzeſt/ iedná wiecżerza/ iedne świątośći/ ied=
10:
nákie modlitwy/ iednákie poſty/ iednákie obrzę=
11:
dy kośćielne/ zgodnie wſzyſcy mowili Amen/ zgo
12:
dnie śpiewáli Alleluia/ zgodnie BOgá rodźicę
13:
zácżynáli. Iednego Páſterzá naywyżſzego tey
14:
to owcżárniey ználi: iednym Biſkupom y Ple=
15:
banom poſłuſzni byli. Też wam iedność/ tę mi=
16:
łość y zgodę zálecamy: ábyśćie ſię od wiáry
17:
ſtárſzych ſwoich nie odrywáli. A iáko chcećie
18:
żeby o was potomkowie wáſzy rozumieli/ wáſze
19:
práwá/ wáſze vſtáwy/ y dekrety chowáli: ták
20:
wy o ſtárſzych wáſzych rozumieyćie/ ich vſtáwy/
21:
práwá/ dekrety/ chowayćie. Pomnićie ná to żeć
22:
też oni piſmo święte cżytáli/ żeć też duſze ſwoie
23:
miłowáli/ żeć Bogá przed ocżymá mieli: á im
24:
to pilniey á vprzeymiey cżynili/ im bliżey Apo=
25:
ſtolſkich cżáſow byli/ tym cálſzą á zupelnieyſzą
naukę


strona: 95

95.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
náukę o wſzyſykich Artykułách wiáry chrześći=
2:
iáńſkiey/ z podánia Apoſtolſkiego od ſtárſzych
3:
tákże ſwoich odebráli. Nie cżyńćie dla BOgá
4:
tego/ ábyśćie ná háńbę/ á ná ſromotę wiecżną/
5:
świętych onych przodkow wáſzych/ y owſzem
6:
Pánow y Kſiążąt wáſzych/ ktorzy/ co ſię Reli=
7:
gijey dotycże/ wielkim wſzyſtko bacżenim/ pełni
8:
będąc miłośći Bożey y Duchá ś./ ták we wſzy=
9:
ſtkim Kſięſtwie ſwym Mázowieckim/ iáko oſo=
10:
bliwie w Mieśćie Wárſzewſkim ſpráwowáli/
11:
y rządźili (cżego ſą znácżne miedzy wámi monu=
12:
menta) w namnieyſzym ártykule Wiáry świę=
13:
tey chrześćijáńſkiey mieli odſtępowáć: á nád ich
14:
roſkazánie y poſtánowienie/ nowe rzecży/ kwo=
15:
li iákiemu Luthrowi/ álbo Kálwinowi do my=
16:
ſli y ſerc wáſzych przypuſzcżáć. Albowiem tá=
17:
kowe przemiany/ tych co wierzą do niedowiár=
18:
ſtwá/ tych co nie wierzą do okrućieńſtwá przy=
19:
wodzą.
1. Cor: 11.
Sam ś. Páweł piſząc do Korynthow
20:
ták mowi: Chwalę was w tym Bráćia/ że we
21:
wſzyſtkim pámiętaćie ná mię/ á ták iákom wam
22:
podał przykazániá moie trzymayćie. Tákże y
23:
wy rozumieyćie/ iż z onych grobow/ ktorych po
24:
kośćiołách pełno widźićie/ święći oni przodko=
25:
wie do was mowią: Chwalem was Bráćia mi=
li/ że


strona: 96

96.Przeſtrogá
1:
li/ że we wſzytkim pámiętacie ná nas/ á to coſmy
2:
wam o wierze chrześćijáńſkiey podáli/ mocno
3:
trzymayćie:
Stárſzych przodkow do teraźnieyſzych chrześćiánow vpominánie.
ále tych inſzych zmiennikow nie=
4:
chwalemy/ ktorzy kwoli iákimſi cudzoźiemſkim
5:
Wittemberſkim álbo Szwáycárſkim Proro=
6:
kom: przeſtąpiwſzy kres od nas záłożony/ ſprá=
7:
wy y poſtępki náſze háńbią/ iákobyſmy też Bo=
8:
gá nie ználi/ cżytáć nie vmieli/ piſmá nie rozu=
9:
mieli/ fałſzywe báłwány zá Bogá prawdźiwe=
10:
go chwalili. Iákim dla BOgá okiem pátrzyć
11:
mogą ná groby y ná napiſy Oycow/ Dźiádow/
12:
Prádźiádow ſwoich/ ktorych bacżenie ták by-
13:
ſtrze y ták ſwowolnie gánią/ ktorych kácerzá=
14:
mi y báłwochwálcámi názywáią. Cżyli podo=
15:
bno rozumieią/ że też oni w wierze pobłądźili?
16:
Iákoż ſwoim namieſtnikom z głowy to wybi=
17:
ią/ áby ich tákże zá bálwochwálce nie mieli? Zá
18:
tym iśćie y to poydźie/ iż ſię też oni nie z chrześ=
19:
ćijáńſkich oycow y mátek/ ále z pogáńſkich ro=
20:
dźicow porodźili. Co ieſli o nich rozumieią/
21:
niech odeymą ich pámiątkę z ocżu ludzkich/
22:
niech zetrą z źiemie imioná ich/ á tey ich háńbie
23:
y ſromoćie koniec vcżynią. Niech ſię ná ich gro=
24:
by rzucą/ koſtki ich wykopią/ y w niwecż obro=
25:
cą/ áby to wſzyſcy bacżyli/ że oni zwoyce wáſzy
byli


strona: 97

97.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
byli/ y wy ieſteśćie rodźicow wáſzych mężoboy=
2:
ce. Niech też wygáſzą z piſmá ś. one ſłowá Bo=
3:
gá wſzechmogącego: Pytay ſię ná dni ſtáre/ kto=
4:
re były przed tobą od dniá ktorego ſtworzył
5:
cżłowieká Pan BOG ná źiemi.
Deut: 4. Deut: 32.
Y ná drugim
6:
mieyſcu: Roſpomni ſię ná dawne cżáſy/ rozmy
7:
ſlay ſobie wſzyſtkie rodzáie/ pytay oycá twego/
8:
tedyć to obwieśći/ ſtárſzych twoich á opowie=
9:
dząć. Dla Bogá was proſzę/ coż to ieſt inſzego
10:
iedno Lucyperowá pychá/ y hárdość/ ſobie ro=
11:
zum/ ſobie bacżenie/ ſobie rozumienie Piſmá ś.
12:
przywłaſzcżáć/ á inſzych wſzyſtkich zá beſtye bez=
13:
rozumne/ zá pnie ſękowáte/ á zá grube koźice po=
14:
cżytáć. Możeſz być pychá nád tę pychę? możeſz
15:
być ſlepotá nád tę ſlepotę/ ábo vpor nád ten v=
16:
por? Ználić z łáſki Bożey święći oni przodko=
17:
wie náſzy Bogá iednego/ choćia Serwetá nie
18:
było: wierzyli w Troycę ś. bez Grzegorzá: mie
19:
li Sákrámentá przez Lutherá: vżywáli ćiáłá
20:
Páńſkiego bez Kálwiná: chrzćili ſię/ bez Dawi
21:
dá y Pácymontaná: mieſzkáli w Kośćiele bez
22:
Frycyuſá: ználi Medyatorá bez Stánkárá:
23:
mieſzkáli w małżeńſtwie bez Ochiná. Azażby
24:
ſię to dla miłeo Bogá/ z oną obietnicą Páńſką/
25:
Oto ia z wámi ieſtem/ áż do ſkońcżenia świátá/
Mátt: 28.
Nzgadzáło


strona: 98

98.Przeſtrogá
1:
zgadzáło/ gdyby dopiero po pułtorá tyſiącá lat
2:
náuká Páná Chryſtuſowa/ miáłá przez te Sá=
3:
ſkie pijánice być obiáwioná? Cży podobno P.
4:
Chryſtus miał był dłużey w niebie cżekáć/ á na
5:
pirwey ſię áż zá cżáſu Luthrowego národźić/ y
6:
iego záraz zá Tłumácżá náuki ſwey zbáwien=
7:
ney/ do nas vżywáć. Prô Deum inmortalem, mo=
8:
wi ś. Gregorius Nazianzenus, co to prze Bog zá ſza
9:
leńſtwo/ teraz dopiero nam iákąś mądrość od=
10:
krywa/ ktora byłá zá cżáſow Páná Chryſtuſo=
11:
wych zákryta? rzecż záprawdę płácżu godna.
12:
Albowiem ieſli ſię wiárá od tych dopiero ſze
13:
śćidźieſiąt lat pocżęłá/ gdyż iuż pułtorá tyſiącá
14:
lat/ iáko Pan Chryſtus obiáwiony ieſt/ prożna
15:
byłá Ewángelija náſzá/ prożna wiárá náſzá/ nie
16:
potrzebnie męcżennicy gárdłá dawáli/ nie po=
17:
trzebnie ták wielcy y zacni Biſkupi owiecżki
18:
ſwoie vcżyli. W też ſłowá Tertullianus piſze:
19:
Y podobnaſz to rzecż ku wierzeniu áby prawdźi
20:
wa náuká do tych cżáſow w więźieniu ćiem=
21:
nym/ tych to wyſiekácżow cżekáłá?
Pſal: 18.
Tákże przez
22:
ten wſzyſtek cżás przeſzły Pan Chryſtus/ ktory
23:
przybytek ſwoy w ſłońcu/ iáko piſmo ś. świad=
24:
cży położył/ w ćiemnośćiách ſię chował: tákże
25:
zdrożnie Ewángeliją powiádano/ zdrożnie wie
rzono/


strona: 99

99.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
rzono/ fałſzywie chrzcżono/ fałſzywie Sákrá=
2:
mentá rozdawano/ fałſzywie kápłany święco=
3:
no/ fałſzywie ofiáry cżyniono: bez pożytku mę=
4:
cżenniki tárgano. Nie day tego Pánie BOże/
5:
áby fałſz prawdę miał ták długo potłumiáć.
Hæreſis ſkąd rzecżoná.

6:
Kácerſtwo po Láćimie zowią Hæreſis, co wźię=
7:
to z Greckiego ſłowá/ ktore znácży Electio, to ieſt
8:
wybieránie/ gdy ſobie kto co inſzego ku wierze=
9:
niu wybiera/ niż wſzyſcy inſzy wierzą/ niż záwſze/
10:
niż wſzędźie wierzono: á kto w tym vpornie
11:
trwa/ tego Heretykiem/ Kácerzem zowiemy:
12:
ktorego ſię nám ſtrzedz ś. Páweł roſkázuie:
13:
Vnus Deus, vna Fides, vnum Baptiſma: Ieden Bog/
14:
iedná Wiárá/ ieden Chrzeſt
Tit: 3. Ephe: 4.
Iáko dwá BO=
15:
gowie prawdźiwi/ ták dwie wierze prawdźiwe
16:
być nie mogą. A gdźie kolwiek ſię dwie wierze
17:
zácżną/ dla tego ſię zácżną/ iáko piſze ś. Hilarius,
18:
Ne vlla ſit, áby z cżáſem żadney nie było. A iáko
19:
zwykł máwiáć y piſáć on S. náſz Kárdynał
20:
HOSIVS, Pan y dobrodźiey moj Mćiwy:
Kárdynałá Hozyuſzá/ o rożnośći ſekt przyſłowie.
Luthe=
21:
riſtæ, Caluiniſtæ, Trideiſtæ, Anabaptiſtæ, ſicut illæ, ſic et
22:
iſtæ omnes Chriſtum negauerunt. Niech ſię piſmem
23:
iáko chcą zdobią/ niech Ewángeliją ná cżele wią
24:
żą/ niech Apoſtolſkie Liſty w zanádrách noſzą/
25:
niech CHRYſtuſá wſpomináią/ niech ſię y
N ijchrzcżą:


strona: 100

100.Przeſtrogá
1:
chrzcżą: Non habet veritatem, qui non tenet vnita=
2:
tem: Nie ma prawdy/ kto ſię nie trzyma iedno=
3:
śći. Abowiem iáko ś. Auguſtyn piſze: In cathe=
4:
dra vnitatis, poſuit Deus doctorinam veritatis, Ná ſto=
5:
licy iednośći/ poſádźił Pan BOg náukę praw=
6:
dźiwą. Nie ná Grzegorzowey dumie/ nie ná
7:
Sztánkárowym rozumie/ ále ná ſtolicy iedno=
8:
śći. Iedność nie od iednego ieſt rzecżoná/ ále
9:
od wielu głow/ y ludźi/ iednáko o rzecżách rozu=
10:
mieiących. Abowiem iáko ś. Auguſtyn mowi:
11:
Veritas non est nec illius aut illius, ſed est communis om=
12:
nium: quos ad eius cōmunionemvocat terribiliter ad
13:
monens, ne vellimus eam habere priuatam, ne priuemur
14:
ea. Prawdá nie ieſt moiá/ álbo tego/ álbo owe=
15:
go/ ále ieſt wſzyſtkich poſpolita/ ktorzy ſą powo
16:
łáni ſrogim vpominániem/ ábyſmy iey niechćie=
17:
li tylko ſobie przywłaſzcżáć/ niechcęmyli od pra
18:
wdy odpáść. Opák cżynią wſzyſcy kácerze/ kto=
19:
rzy ſobie tylko ſámym poſſeſyą prawdy przyw=
20:
łaſzcżáią/ y ſłowá piſmá ś. przywięzuią:
Prawdy Kácerze nie máią.
iáko też
21:
o Heretykách ſwego cżáſu ś. Bázyli piſze: choć
22:
nápiſano nie vffay/ nie wſpieray ſię w mądro=
23:
śći twoiey/ nie bądź mądry ſam w ſobie.
Prou: 3. Eſai: 5.
Biáda
24:
powiáda Prorok wam/ ktorzy mądrymi ieſteś=
25:
ćie w ocżách wáſzych. Nie má tákowychći Duch
ś. od=


strona: 101

101.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
ś. odpocżywa/ ále ná pokornych/ ćichych/ á bo=
2:
iących ſię ſłow Bożych. Ták cżytamy w Hiſto=
3:
ryách/ o onych dwu zacnych wielkich Biſku=
4:
pách y Doktorách ś. Bázylem y ś. Grzegorzu
5:
Názyánzenie/ iż gdy ſię cżytániem pilnym piſmá
6:
ś. zábawili/ nie w ſwoiey głowie wykłádu pra=
7:
wdźiwego ſzukáli/ ále wykłádu przodkow ſwo=
8:
ich/ y piſmá ich náſládowáli/ ktorzy z Apoſtol=
9:
ſkiego podánia prawdźiwego ſenſu y wyrozu=
10:
mienia doſtáli. S. Hieronym tákże o ſobie pi=
11:
ſze:
Li: 2. Eccl. hiſt: cap: 9.
Tegom vcżył drugich/ cżegom ſię ſam był
12:
náucżył/ nie z moiey głowy/ áni od onego bárzo
13:
złego Miſtrzá/ propria præſumptione, od właſney
14:
dumy moiey/ álbo od zdánia y widzenia moie=
15:
go/ ále od zacnych oświeconych kośćiołá Bo=
16:
żego náucżyćielow. Oracż ſię ſam od ſiebie ża=
17:
den nie náucży/ ále ſię tego od oracżá vcżyć mu=
18:
ſi. Málowáć od Málárzá: boty ſzyć od ſzewcá:
19:
budowáć od Architektá/ po morzu woźić od że=
20:
glarzá: tylko ſámo piſmo święte teráźnieſzy ká=
21:
cerze z głowy ſwoiey chcą rozumieć y vmieć/
22:
bez Miſtrzá/ bez wodzá/ álbo więc od inſzego
23:
rzemioſłá Miſtrzow/ chcą ſię go vcżyć wykłá=
24:
dáć: właſnie iákoby ſię chćiał vcżyć oráć od Má
25:
lárzá/ málowáć od ſzewcá/ budowáć od rybi=
N iijtwá.


strona: 102

102.Przeſtrogá
1:
twá. Ten to rzemieſlnik co ſię piſmem świętym
2:
báwi/ nie ieſt inſzy iedno kápłan vrzędownie po
3:
wołány:
Málách: 2
Labia ſacerdotis cuſtodient ſcientiam: vſtá
4:
Kápłáńſkie przeſtrzegáią vmieiętnośći/ á za=
5:
konu będą ſię dowiádowáć z vſt iego/ bo ieſt
6:
poſłem Páná zaſtępow.
Hiere: 14.
Ale iż y teraz wiele
7:
ſię tákich náyduie/ iáko Prorok powiáda/ kto=
8:
rzy widzenie ſercá ſwego powiádaią nie z vſt
9:
Páńſkich/ ktorzy biegáią choć ich nie poſłano/
10:
ktorzy prorokuią choćia do nich Pan nie mo=
11:
wił/ wołaiąc po vlicách: Mowił Pan/ mowił
12:
Pan: nápiſano ták/ nápiſano owák: żebyśćie
13:
też nie przypádli ná tákiego fałſzywego Proro=
14:
ká ſtrzeżćie ſię tych wſzyſtkich/ ktorzy porządnie
15:
nie ſą poſłáni/ áni powołáni/ ktorych wedla
16:
tych Páńſkich ſłow poznáwáć będźiećie:
Kápłaná prawdźiwie poſłánego iáko poznáć. Ioan: 20:
Sicut
17:
Pater me miſit: ſic ego mitto vos. Iáko mnie oćiec
18:
poſłáł/ ták ia was poſyłam. Bog poſłał ſyná/
19:
ſyn poſłał Apoſtoły/ Apoſtołowie ſwoie zwo=
20:
lenniki/ ći drugich/ drudzy drugich/ áż do tych
21:
náſzych cżáſow. Iáko náuka ieſt przez ręce po=
22:
dána/ ták y ſtroże tey náuki/ kápłani y Biſkupi/
23:
ieden ná drugiego mieyſce náſtępował: ták iż
24:
áni Ewángelija/ áni ſtroż Ewángelijey ká=
25:
płan/ od Páná Chryſtuſowych cżáſow nigdy
nie


strona: 103

103.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
nie vſtał. Tegoż dopiero á nie inſzego mieyćie
2:
zá prawdźiwego poſłáńcá/ y kápłaná Bożego/
3:
ktory od Duchowney zwierzchnośći/ iáko ieſt
4:
Páſterz powſzechny owiecżek P. Chryſtuſo=
5:
wych/ Papież namieſtnik Piotrá ś/ iáko ſą Ar-
6:
cybiſkupi/ y Biſkupi/ y inſzy ktorzy od teyże zw=
7:
ierzchnośći vdźieloną moc álbo zwierzchność
8:
máią/ ktorzy od iedney głowy/ álbo od iednego
9:
źrzodłá/ iáko rozmáite rzeki płyną: iáko iednego
10:
drzewá y korzenia rozmáite gáłęźi ſię trzymá=
11:
ią/ iáko w iedney winnicy rozmáite máćice
12:
trwáią. O cżym iż od káznodźiey wáſzych po=
13:
rządnie poſłánych cżęſto ſłuchaćie/ y od zacnych
14:
y vcżonych/ y Bogu miłych Prełatow y Káno=
15:
nikow kośćiołá Wárſzewſkiego/ dowiádowáć
16:
ſię záwſze możećie/ dłużey ſię nád tym báwić ná
17:
ten cżás niechcę. Bo y z tych kſiąg/ ktorych wam
18:
nie máło ná tym to roziezdnym poſyłam/ áby
19:
były w niebytnośći moiey ſtrażą y podporą ſtá
20:
tecżnośći wáſzey/ będźiećie ſię mogli łácno do=
21:
cżytáć tego wſzyſtkiego/ co ſię tu krotko powie=
22:
dźiáło ná przeſtrogę wáſzę. A to przed Pánem
23:
Bogiem/ y wſzyſtkimi świętymi iego ſię opo=
24:
wiádam y oświadcżam/ iż nie mogąc ná ſtolcu
25:
káznodźieyſkim/ dla odiázdu ſwego/ wedla po=
winnośći


strona: 104

104.Przeſtrogá
1:
winnośći moiey Dźiekáńſkiey/ ácż nic przez pi=
2:
ſánie ſwe mowić y vcżyć was nie zániecham/
3:
tego co ná ſwym ſumnieniu rozumiem być z du=
4:
ſznym zbáwieniem wáſzym: y ná ten cżás oto z
5:
nowu powtarzą y pokázuię nie ſwymi ále za=
6:
cnego onego ś. Doktorá Hieronymá ſłowy:
In homi: de paſtoribus Tomo 4.

7:
Ecce Eccleſia Chriſti, ecce grex Chriſti: tu vide ſi cuis es, Non
8:
enim te latet grex qui vbiq est: Non habebis quem non vis eſſe pa
9:
ſtorem tuum, non habebis, inquam, quod reſpondeas iudici tuo,
10:
neſciui, non vidi, non audiui. Quid est quod non vidiſti: Viderūt
11:
omnes fines terræ ſalutare Dei noſtri.
Pſal: 97. Pſal: 18. Pſal: 18.
Quid est quod non audi-
12:
ſti? In omnem terram exiuit ſonus eorum, et in fines terræ ver-
13:
ba eorum. Quid est quod non ſciſti? Non est qui ſe abſcondat à
14:
calore eius. To ieſt: Oto Kośćioł Páná Chry=
15:
ſtuſow/ oto trzodá Páná CHRyſtuſowa/ ty
16:
pátrz ieſliś ieſt owcą. Nie możeſz o tákiey trzo=
17:
dźie nie wiedźieć/ ktora wſzędźie ieſt. Páſterzem
18:
twoim nie będźie/ gdy go ſam mieć niechceſz. Nie
19:
będźieſz miał wymowki/ ktorą byś ſię ſędźiowi
20:
twemu záſtáwić mogł. Nie wiedźiałem/ nie
21:
widźiałem/ nie ſłyſzałem. A iákoś tego wiedźieć
22:
nie mogł? Nie máſz/ powiáda Prorok/ ktoby
23:
ſię zákrył od gorącośći iego. A iákoś widźieć
24:
nie mogł? Widźiáły/ mowi tenże wſzyſtkie te=
25:
go świátá gránice zbáwienie BOgá náſzego.
26:
A iákoś ſłyſzeć nie mogł? Po wſzyſtkim świećie
roſzcżedł


strona: 105

105.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
roſzcżedł ſię głos ich/ y ná gránice źiemie ſło=
2:
wá ich. Tákże Baſilius on wielki/ święty/
3:
Biſkup:
Epiſto: 30.
Omnis quidem Eccleſiæ, veluti corporis Chri
4:
ſti cura habenda est, maximè autem noſtræ (videlicet Roma-
5:
næ) qua mater fermè omnium Eccleſiarum ab initio fuit, et
6:
nunc eſſe cenſetur, et ad quam Respub: reſcipit, quemadmodū
7:
circulus centro circumſcriptus, non ſolum propter rectam de
8:
Fide ſententiam, ab antiquo omnibus prædicatam, ſed etiam cō-
9:
cordiæ gratiam manifeſtè ipſi ex Deo datam.
10:
To ieſt: Powinniſmy o káżdym kośćiele/
11:
iáko o ćiele P. Chryſtuſowym ſtaránie cżynić:
12:
ále przed wſzyſtkimi inſzymi/ o náſzym/ to ieſt/ o
13:
Rzymſkim/ ktory záraz z przodku był iákoby
14:
mátką wſzyſtkich inſzych kośćiołow/ y teraz ie=
15:
ſzcże zá táki ieſt miany/ ná ktory ſię Rzecżpoſp:
16:
wſzyſtá ogląda/ nie tylko dla ſzcżyrey á praw=
17:
dźiwey náuki/ ktorey z dawnych cżáſow o wie
18:
rze vcżył/ y ią opowiádał/ ále y dla zgody y ie=
19:
dnośći/ ktorą iemu oſobliwie Pan BOg zná=
20:
cżnie dáć racżył.
21:
Tey tedy prośbie moiey/ álbo nie moiey/ á=
22:
le rácżey tych świętych Bogu miłych Dokto=
23:
row/ ieſli mieyſce daćie/ y ſámi wierną zapłátę
24:
odnieſiećie/ y mnie onęż koronę v Boſkiego mi=
25:
łoſierdźia wymożećie y wyiednaćie/ ktorey ſię
26:
też doſtąpić ſpodźiewał/ przez owiecżki ſwoie/
Oon Zło=


strona: 106

106.Przeſtrogá
1:
on Złotouſty Konſtántynopolſki Biſkup. Ie=
2:
ſli/ cżego rácż Pánie Boże záchowáć/ będźiecie
3:
woleli iść zá widzeniem ſercá wáſzego/ álbo
4:
tych fałſzywych prorokow/ ktorzy biegáią choć
5:
nie ſą poſłáni.
Dent: 30.
Teſtes inuoco cælum et terram, quòd
6:
propoſuerim vobis vitam et mortem, benedictionem
7:
et maledictionem. Oświadcżam ſię iáko niekie=
8:
dy Moyzeſz mowił/ przed niebem y przed źie=
9:
mią/ żem wam przełożył żywot y śmierć/ bło=
10:
goſłáwieńſtwo y złorzecżeńſtwo/ będąc tego
11:
dali Bog pewien/ co drugi Prorok mowi: Si
12:
dicente me ad impium, morte morieris, non annunciaueris ei,
13:
neque loquutus fueris, vt auertatur à via ſua impia, et viuat,
14:
ipſe impius in iniquitate ſua morietur, ſanguinem autem eius
15:
de manu tua requiram.
Ezech: 3.
Si autem tu annunciaueris impio, et
16:
ille non fuerit conuerſus ab impietate ſua, et à via ſua impia,
17:
ipſe quidem in iniquitate ſua morietur, tu autem animam tuā
18:
liberaſti. To ieſt: Ieſli/ gdy ia rzekę do niezbo=
19:
żnego cżłowieká/ że śmierćią vmrzeſz/ ty iemu
20:
tego nie powieſz/ y nie będźieſz mowił/ áby ſię od=
21:
wroćił od niezbożney drogi ſwoiey/ á żyw był:
22:
on niezbożnik w złośći ſwoiey vmrze/ ále
23:
krwie iego z ręki twoiey pátrzáć będę. Co ie=
24:
ſliże ty niezbożnemu obwieśćiſz/ á on ſię od nie=
25:
zbożnośći ſwey/ y od złey drogi ſwoiey nie od=
26:
wroći/ on ći we złośći ſwoiey vmrze/ áleś ty
duſzę


strona: 107

107.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
duſzę ſwoię wyzwolił. Cżym pilniey proſzę y
2:
vpominam/ ábyśćie przy tym mocno ſtali/ co
3:
wam o Bogu y o wierze chrześćijáńſkiey po=
4:
dáli święći oni ſtárſzy wáſzy/ kápłani wáſzy/
5:
Biſkupi wáſzy/ co potwirdźili y trzymáli Kro=
6:
lowie y Kſiążętá wáſzy/ co dźiś ſtátecżnie wie=
7:
rzą y trzymáią pomázáńcy Boży/ Pánowie
8:
nam od Bogá dáni/ Krol Ieo M. Steffan/ y
9:
Krolowa Iey M. Anná małżonká iego: co
10:
Biſkupi porządnie nam dáni/ co Rádá Koron=
11:
na/ co po więtſzey cżęśći Rycerſtwo/ co wſzyſt=
12:
ko iákmiarz poſpolſtwo: iáko też was do tego
13:
wiedźie y vpomina bogoboyne ono Kſiążę
14:
Mázowieckie Iánuſz w Przywileiu/ ktoryś=
15:
ćie mi pokazáli: gdźie wam roſkázuie/ ábyśćie
16:
tych kácerſkich Lutherſkich błędow do ſiebie
17:
nie przypuſzcżáli: á bądźćie tego pewni/ żeć ſię
18:
Szátan/ nie dla cżego inſzego ták bárzo burzy
19:
ná Páſterze y Biſkupy wáſze/ á naywięcey ná
20:
naywyżſzego Páſterzá Biſkupá Rzymſkiego/
21:
iedno dla tego/ iáko ś. Cypryan piſze/ áby ſtrą=
22:
ćwiſzy od ſpráwowánia okrętu ſztyrniká/ tym
23:
łácwiey mogł okręt kośćiołá Bożego zátopić/
24:
ktoremu gdjby wſzyſcy wedla roſkazánia Páń
25:
ſkiego poſłuſzeńſtwo powinne oddawáli/ ża=
O ijden


strona: 108

108.Przestrogá
1:
denby ná kápłany BOże żądłá nie wyſzcżynił/
2:
żadenby ſię ſędźią nie cżynił/ áni zakonu Páń=
3:
ſkiego/ áni zezwolenia Biſkupiego/ áni poſpo=
4:
litey vchwały/ á nie ták Biſkupow y kápła=
5:
now/ ále ſámego BOgá roſkazánia/ ktory po=
6:
wiedźiał: Qui vos audit me audit, qui vos ſpernit,
7:
me ſpernit. Kto was ſłucha mnie ſłucha/ kto wá
8:
mi gárdźi/ mną gárdźi:
Luk: 10.
iáko ś. Cypryan w też
9:
ſłowá pięknie piſze: Bog ieden/ Chryſtus/ ie=
10:
den kośćioł/ tákże y ſtolec prawdy ná ś. Pie=
11:
trze zbudowány ieden. Drugi Bog/ drugi ká=
12:
płan/ drugi ołtarz być nie może. Gdźiekolwiek
13:
kto inſzy po niewiem iákich Brogách/ ſtogách/
14:
dworách/ álbo Gáiách zgromadza y buduie o=
15:
krom kośćiołá poſpolitego/ nie zgromadza ále
16:
roſpraſzá/ świętokraydźcą ieſt/ cudzołożnikiē
17:
ieſt/ przezbożnym ieſt/ iáko tenże Doktor piſze:
18:
ktokolwiek vporem ſwym ludzkim/ Boſkie po-
19:
ſtánowienie chce pomieſzáć.
Pſal: 88.

20:
Non est quod veritatem diſcas ait Athanaſius, niſi ab ipſa ve-
21:
ritate: Veritas enim, ait ſcriptura, in circuitu tuo. Prawdy
22:
ſię nie náucżyſz iedno od prawdy: á prawdá
23:
ſam tylko BOG ieſt/ á Kośćioł iego święty/
24:
Columna et firmamentūveritatis: Filar y vmocnie
25:
nie prawdy. Nie dayćie ſię tedy od tey to pra=
wdy


strona: 109

109.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
wdy odwodźić/ ále Pawła ś. pilno ſłuchayćie/
2:
ktory ſwego Tymotheuſzá nápomina mowiąc:
3:
Profanas vocum nouitates deuita.
2. Tim: 2.
To ieſt/ iáko za=
4:
cny on cżłowiek Vincentius Lyrinenſis wykłada:
5:
Strzeż ſię práwi/ káżdey nowey náuki/ no=
6:
wych dekretow/ nowych rzecży/ ktore ſą daw=
7:
nośći przećiwne/ ktorych ieſli raz prziymieſz/
8:
muſi ſię nauká ś. onych Oycow y przodkow
9:
wáſzych łámáć. Muſiemy y tego pozwolić/ iż
10:
świát wſzyſtek do tych cżáſow bez BOgá był/
11:
y przez te wſzytkie przeſzłe cżáſy wſzyſcy ludźie/
12:
wſzyſtkie narody/ wſzyſcy święći/ wſzyſcy Bi=
13:
ſkupi/ wſzyſcy kápłani/ wſzyſcy Lewitowie y
14:
Duchowni/ wſzyſtkie Pánienki/ wſzyſcy w cży=
15:
ſtośći mieſzkáiący/ ták wiele tyſięcy Confeſſo=
16:
row/ ták wiele tyſięcy Męcżennikow/ ták wie=
17:
le Miaſt y narodow/ ták wiele Inſuł y Pro=
18:
winciy/ ták wiele Krolow y Kroleſtw/ ták ro=
19:
zmáitych obycżáiow i ięzykow/ ná oſtátek
20:
świát ten wſzyſtek ták wielki/ ktory iedno był
21:
Pánu Chryſtuſowi/ iáko głowie kośćiołá ſwe=
22:
go/ przez powſzechną wiárę/ poſlubiony/ przez
23:
ták wiele wiekow prawdy nie wiedźiał/ błą=
24:
dźił/ bluźnił/ źlie y fałſzywie wierzył: nád ktorą
25:
hárdość y pychę więtſza być nie może/ ſobie tyl=
O iijko ſá=


strona: 110

110.Przeſtrogá
1:
ko ſámemu prawdę/ rozum/ bacżenie przypiſu=
2:
iąc/ á świátu wſzytkiemu odeymuiąc. Non mi=
3:
noris martirij res est, ait quidam, Eccleſiam non ſcindere, quàm
4:
idolis non ſacrificare. Nie podleyſzym/ práwi męcżen
5:
nikiem ieſt/ kto iednośći y cáłośći Kośćiołá
6:
Bożego nie rozrywa/ iáko ten co báłwanom
7:
ofiar nie oddawa. Kośćiołá ſię tedy powſze=
8:
chnego trzymayćie: á tym Báłwanom Luthe=
9:
ryſtom/ Kálwiniſtom/ Bezyſtom/ Trydeiſtō/
10:
Anábáptyſtom/ Gregoryſtom/ Blándrátyſtō/
11:
y inſzym ich rownym báłámutom/ co ná ten to
12:
Kośćioł náuką/ piorem/ ręką/ ogniem/ y mie=
13:
cżem ſzturmuią/ mieyſcá w ſercách/ y mieśćie
14:
wáſzym nie dawayćie. Obiecuią mowi ś. Cy=
15:
pryan lekárſtwá/ ále iády podawáią/ pokoy
16:
pokázuią/ ále woyny pobudzáią/ zbáwienie o=
17:
biecuią/ áby zbáwienie vtráćili. A dla pilniey=
18:
ſzey przeſtrogi/ te trzy/ trzech ś. Doktorow/ pię
19:
kne ſentencye/ w ſercách y myſlách/ y w ocżu
20:
wáſzych vſtáwicżnie mieyćie/ ná ſzáfách ná
21:
drzwiách/ ná liſtwách/ ná tablicách y ſtołách
22:
wáſzych piſzćie/ y piſáne cżęſto cżytayćie. Iedná
23:
ś. Hiláryuſzá: Quidquid est extra vnam fidem, non fides
24:
ſed perfidia est. Druga ś. Auguſtyná: In Cathedra v-
25:
nitatis poſuit Deus doctrinam veritatis. Trzećia Lanfraci:
Quisquis


strona: 111

111.do Miáſtá Wárſzewſkiego.
1:
Quisquis à Romana Eccleſia in fidei doctrina diſcordat, hære-
2:
ticum pronunciare non dubites. Pierwſzy vcży: Aby=
3:
śćie ſię w żadnych ſektách/ okrom iedney po=
4:
wſzechney wiáry/ zbáwienia duſznego nie ſpo=
5:
dźiewáli/ ktore w pogáńſtwie y w niedowiár=
6:
ſtwie być może. Drugi powiáda: iż tá wiá=
7:
rá nie po brogách/ áni po ſtogách/ ani po dwo=
8:
rách ſię tuła/ ále ſiedźi ná ſtolicy iednośći. Trze
9:
ći pokázuie: że ſię ten ſtolec iednośći/ indźiey
10:
iedno w Rzymſkim kośćiele nie náyduie: á tey
11:
ſtolice ſię trzymáiąc/ błądźić żadną miárą nie
12:
będźiećie: y owſzem cżego ná ten cżás od was
13:
nabárźiey żądam y proſzę/ tym dopiero ſpoſo=
14:
bem nápełnićie żądánie náſze. A ia z wámi choć
15:
niegodny kápłan/ ále vrzędownie dali BOG
16:
powołány/ ták ná ſtan Kápłáńſki/ iáko ná
17:
vrząd Dźiekáńſki/ com do tych cżáſow ták v
18:
was w Wárſzáwie mieſzkáiąc (gdyśćie mnie
19:
nie inácżey przyięli/ iáko Angiołá Bożego/ y by
20:
to było być mogło ocżybyśćie ſobie wáſze byli
21:
wyięli/ á mnie ie dáli) Tákże też v świętych
22:
kośći y Reliquij Pátroná tey to Korony Pol
23:
ſkiey ś. Stániſłáwá/ ze wſzyſtkiey chęći moiey/
24:
cżynił/ to dali Bog y cżynić tákże będę w Rzy=
25:
mie/ gdźie ná poſłudze Krolá Ieo Mći náſze=
go Mći=


strona: 112

112.Przeſtrogá
1:
go Mćiwego Páná odiezdżam/ przy grobie
2:
onych dwu Bożych przyiaćioł/ ś. Piotrá y ś.
3:
Páwłá/ tákże przy inſzych nieźlicżonych Mę=
4:
cżennikow/ Spowiednikow/ Biſkupow Bo=
5:
gu miłych/ ktorzy krwią y ſtátecżnośćią ſwo=
6:
ią/ miáſto ono święte poświęćili/ áby ſię do te=
7:
go przycżyną ſwą przyłożyli/ żeby náuká zbá=
8:
wienna/ ktorą opowiádáli/ w ſercách wáſzych
9:
nie ginęłá/ kośćioł ktory zákładáli nie był ro=
10:
ſtárgány/ iedność do ktorey ludźie zgroma=
11:
dzáli/ nie byłá rozerwána/ pokoy o ktory ſię ſtá
12:
ráli/ nie był pomieſzány: ále żebyśćie wſzyſcy to
13:
wierzyli/ co oni vcżyli? toż cżynili/ do cżego o=
14:
ni przykład dáli: przy tym ſtali/ co wam oni
15:
podáli/ pámiętáiąc ná onego Ceſárzá przypo=
16:
wieść: Bonorum virorum est fide maiorum viuere. Przy=
17:
ſtoi to dobrym ludźiom/ wiáry ſtárſzych ſwo=
18:
ich náſládowáć. A Bog wſzechmogący/ kto=
19:
remu ták ſłużyć będźiećie/ y ſercá wáſze/ bogo=
20:
boynymi myſlámi/ ćiáłá zdrowiem/ dobrá ſzcżę
21:
śćiem/ Miáſto pokoiem/ wſzyſtkich wſzelákim
22:
błogoſłáwieńſtwem obdárzy y vbogáći. O co
23:
iákom przed tym w modlitwách y ofiárách
24:
moich Páná Bogá ze wſzyſtkiego ſercá proſił/
25:
choć niegodny kápłan/ y ná ten cżás porządnie
powołány


strona: 113

113.do Miaſtá Wárſzewſkiego.
1:
powołány Dźiekan kośćiołá wáſzego/ ták y te=
2:
raz proſzę y ná potym proſić będę/ áby was y
3:
Miáſto wáſze w pokoiu chowáć/ y ná wſzem
4:
dobrym mnożyć racżył/ áby was y máiętno
5:
śći wáſze błogoſłáwił/ ná źiemi y ná wodźie/ w
6:
Mieśćie y ná polu/ w domách y ná roli/ w ogro
7:
dách y w piwnicách/ w gumnách y dobytkách/
8:
w ſtádách y w owcżárniách/ w dźień roboty/ y
9:
w dźień odpocżnienia. Aby wam dał deſzcż/ iá=
10:
ko tenże Prorok mowi/ cżáſu ſwego: pogodę
11:
tákże cżáſu ſwego: áby niepłodność miedzy
12:
wámi nie byłá/ áni w ludźiách/ áni w bydlę=
13:
tach/ áni ná roli: áby záráźliwe choroby od
14:
was oddalił: á ſam z wámi záwſze mięſzkał/
15:
ktory ieſt błogoſłáwiony ná wieki wiekom/
16:
AMEN. Dan w Krákowie w dźień Ná=
17:
rodzenia Pánny naświętſzey/ Roku Páńſkieo/
18:
M.D.LXXXIII.
19:
Staniſlaus Reſcius Decanus
20:
VVarſzeuienſis.
21:
grafika
P


strona: 114

114.Opiſánie
1:
Iego Mći
2:
Kſiędzá Stániſłá=
3:
wá HOzyuſzá/ Kárdyna=
4:
łá/ y zwierzchniego Poenitencyarzá ſto=
5:
lice APOſtolſkiey/ y Biſkupá
6:
Wármieńſkiego.
7:
Krotkie opiſanie y świádectwo/ o Mieśćie
8:
Rzymſkim/ o iego wierze/ y dobrych vcżyn
9:
kách/ ktore ſię w nim dźieią: dla przeſtrogi y informá
10:
cyey tych/ ktorzy to Miáſto Bábilonem y nierządni=
11:
cą zowią: wypiſáne y przełożone z kſiąg teraz nowo
12:
w Kolnie wydánych/ De oppreſſo Dei verbo.
13:
N
IE pokaże mi żaden ná wſzy=
14:
ſtkim świećie/ tákiego drugiego
15:
Miáſtá/ iáko RZYM: w kto=
16:
rymby ták iáſne znáki były/ pra=
17:
wdźiwey chrześćijáńſkiey miło=
18:
śći/ iákoſmy my w tymże Mieśćie Rzymſkim
19:
ocżymá náſzymi/ z wielkim podźiwienim wi=
20:
dźieli: Co Páweł święty w liśćie ſwoim do
21:
Tymotheuſzá roſkázuie/
1. Tim: 2.
áby były cżynione
vprzeyme


strona: 115

115.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
vprzeyme modlitwy/ prośby/ żądánia/ dźięko=
2:
wánia/ zá wſzyſtkie ludźie/ zá Krole/ y zá tych/
3:
ktorzy ná Przełożeńſtwie ſiedzą: to niewiem
4:
áby w ktorym inſzym Mieśćie z więtſzym na=
5:
bożeńſtwem odpráwowano było: ſą w Rzy=
6:
mie trzy Kośćioły/ ktore zową Patriarchales,
7:
ſą przez 20. Collegiatas: máią ſwoie Praełaty/
8:
Kánoniki/ Wikárye/ Kleryki/ ktorzy ſię bez
9:
przeſtanku modlą/ śpiewáią/ ofiáry cżynią/
10:
gniew Boży błagáią. Ieſt tákże Plebániy ál=
11:
bo Fárſkich kośćiołow 120. ieſt Klaſztorow
12:
przez 80: okrom tych/ ſą y inſze kośćiołki/ ká=
13:
plice/ domy do poſpolitych modlitw. Ieſt
14:
przez 30. Szpitalow: ſą Collegia álbo Brác=
15:
twá kápłáńſkie: ſą Bráctwá świeckich ludźi/
16:
bárzo pelne zacnych oſob przez 80. Máią tám
17:
ſwoie kośćioły/ káplice/ klaſztory/ ſzpitále/ okrō
18:
przednieyſzych miaſt Włoſkich/ máło nie wſzy=
19:
ſtkie Kroleſtwá/ Fráncuzowie/ Hiſzpanowie/
20:
Niemcy/ Grekowie/ Arábowie/ Murzyno=
21:
wie/ Indyanowie/ Dálmátowie/ Słowacy/
22:
Boſnakowie/ Anglikowie/ Węgrzy/ POlacy/
23:
Cżechowie/ Szwedowie/ Szkotowie. W tych
24:
wſzyſtkich kośćiołach/ káplicách/ Bráctwách/
25:
Congregácyách/ Compánijách/ nic inſzego ſię
P ijnie


strona: 116

116.Opiſánie
1:
nie dźieie/ nic inſzego nie widźieć áni ſłyſzeć/ ie=
2:
dno vſtáwicznie vprzeyme prośby/ modlitwy/
3:
żądánią/ dźiękowánia/ Pſálmy/ Himny/ pioſn=
4:
ki/ Proroctwá świętych ludźi/ porażki/ zwyćię=
5:
ſtwá/ Korony/ przez kazánia/ rzezánia/ málo=
6:
wánia/ przez ſzáty/ obrázy/ rozmáite ſpoſoby/ y
7:
ceremonije znácżone y przekładáne: Piſmo
8:
święte we dnie y w nocy cżytáią/ obrzędy ko=
9:
śćielne ſpráwuią/ Mſze śpiewáią/ ofiáry odda=
10:
wáią/ kazánia rozmáitym ięzykiem miewáią/
11:
ludźie vcżą/ Sákrámentá podawáią/ ſpowie=
12:
dźie ſłucháią/ przyſtępuią/ nabożne rozmowy
13:
miewáią/ przez poſty/ modlitwy/ iáłmużny/
14:
gniew Boży zátrzymáią/ miłoſierdźia Bożego
15:
vżywáią. Niektora z tych to kośćiołow máią
16:
ſwoie náznácżone dochody/ z ktorych kápłani/
17:
y ſłudzy Boży ſwoie wyżywienie máią. Ale ie=
18:
dnák y inſzych kośćiołow y káplic bárzo wiele/
19:
ktore żadnych práwie dochodow nie máią/ tyl=
20:
ko ſię ſámi ludźie ná iáłmużnę ſkładáią/ iáko
21:
cżyie ſerce Pan Bog dotknie: y z nich kápłany/
22:
káznodźieie/ śpiewáki chowáią: z nich y nowe
23:
kośćioły buduią: á choć ſámi nic nie máiąc od
24:
inſzych iáłmużny żebrzą/ przećię z niey záſię y
25:
iáłmużnę dawáią/ y ſługi kośćielne chowáią/
ochę=


strona: 117

117.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
ochędoſtwo kośćielne opátriuą/ y ſámi ſwe po-
2:
trzeby máią/ y bliźniego rátuią.
1. Ian 3.

3:
Przytym to ſzcżera práwdá ieſt/ iż praw=
4:
dźiwey miłośći/ do ktorey nas ś. Ian nápomi=
5:
ná/ mowiąc: Synacżkowie nie miłuymy ſło=
6:
wem álbo ięzykiem/ ále rzeczą y ſkutkiem/ żadē
7:
inácżey y pewniey poznáć nie może iáko z v=
8:
cżynkow/ á vcżynki záſię nie mogą być inſze kto
9:
reby miłość ſerdecżną bárźiey pokázowáły/ iá=
10:
ko te z ktorych nas ſądźić będźie ſędźia żywych
11:
y zmárłych/ ná oſtátnim onym ſądźie/PAN y
12:
zbáwićiel náſz Iezus Chryſtus: ktore ſam wy=
13:
licża mowiąc:
Matt: 25.
Láknąłem dáliśćie mi ſię ná=
14:
ieść: prágnąłem dáliśćie mi ſię nápić: bylem
15:
gośćiem/ á przyięliśćie mię: byłem nágim/ á
16:
odźialiśćie mię: chorym/ á náwiedźiliśćie mie:
17:
więźniem/ y przyſliśćie do mnie. Te to Páńſkie
18:
ſłowá gdźież ſię proſzę ćię znácżniey y iáſniey
19:
pełnią/ iáko w tym to Mieśćie Rzymſkim?
20:
Gdźież kto widźiał więtſzą ku wſpomagániu
21:
vboſtwá ſzcżodrobliwość? Ieſt o trzydźie=
22:
śći Spitalow w ktorych po ſtu/ po dwu/ po
23:
trzech/ y po cżterech ieſt vbogich/ chorych/ ſle=
24:
pych/ chromych/ vłomnych/ ránnych opátruią/
25:
przyodźiewáią/ podeymuią/ lekárſtwy/ ſyropá
P iijmi/


strona: 118

118.Opiſánie
1:
mi/ plaſtrámi/ y inſzymi rátunkámi zákładáią.
2:
Potrzeb wſzelákich godźin/ cżáſow przez Bár=
3:
wierze y DOktory náznacżonych dodawáią/
4:
według tego iáko cżyiá choroba potrzebuie/ á
5:
nie tylko o zdrowiu ćieleſnym/ ále też o du=
6:
ſznym piecżą máią/ y bogoboyni kápłani v cho=
7:
rych przy łożu ſiedząc one ćieſzą/ confortuią/ do
8:
ćierpliwośći y vfánia w Pánu Bogu nápomi=
9:
naią/ Sákrámentá święte im dawáią/ konáią
10:
cych rátuią/ vmárłych vcżćiwie chowáią/ duſze
11:
ich modlitwámi y Mſzámi świętymi wſpo=
12:
magáią. grafika
13:
Nád to wſzyſtko/ co też y w drugich Miá=
14:
ſtách ſię znáyduie/ ieſt w RZYmie około 80.
15:
Bractw/ ták Duchownych iáko y świeckich lu=
16:
dźi/ w ktore ſię dáwáią wpiſywáć Kárdynało=
17:
wie/ Kſiążętá/ Gráffowie/ Pánowie/ Slá=
18:
chtá/ Kupcy/ Rzemieſlnicy/ roboćiąże/ y gmin
19:
choć napodleyſzy: máią ſwe kośćioły/ káplicż=
20:
ki/ kápłany/ vrzędniki/ ſtátuty/ ſchadzki/ dni y
21:
godźiny do chwały Bożey/ y bliźniego poráto=
22:
wánia náznácżone. Iedni chore y potrzebne
23:
po vlicách/ y domiech zbieráią/ ktore álbo do
24:
domow ſwych właſnych/ álbo do niżey opiſá=
25:
nych Szpitalow prowádza.
Drudzy


strona: 119

119.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
Drudzy ſąſiádow potrzebnych domy ob=
2:
chodzą/ á tych zwłaſzcżá ktorzy zubożawſzy że=
3:
bráć ſię wſtydzą. Tym raz álbo dwá przez ty=
4:
dźień/ żytá y pieniędzy vdźieláią. Ieſliże ſyny
5:
álbo dźiewecżki máią/ pátrzą iáko w boiáźni
6:
Bożey rodźicy ie chowáią/ y cżym ie zábawiá=
7:
ią/ á gdy co nieprzyſtoynego vyźrzą/ od rodźi=
8:
cow ie biorą/ y ná dobre ćwicżenie do ludźi do=
9:
brych dawáią. Są też Bráctwá niktore/ kto=
10:
re máią ná ſpiſku tych co w domách właſnych/
11:
w niedoſtátku chorobą ſą od Páná BOgá ná=
12:
wiedzeni/ y álbo przez złego cżłowieká/ álbo
13:
przez vćiſnienie/ práwowánie/ do z vbożenia
14:
przyſzli/ do tych pewnych cżáſow chodzą/żyw=
15:
nośćią/ ſzátámi/ y inſzymi potrzebámi opátru=
16:
ią. Mamy od zacnych ludźi pewną wiádo=
17:
mość/ że iedno Bráctwo więcey niżeli dwie
18:
śćie goſpodarzow z vbożáłych/ tym ſpoſobem
19:
zákłádáć zwykło. grafika
20:
Drugie Bráctwá ſię náyduią/ miedzy in=
21:
ſzymi zacne ono y záwołáne Bráctwo/ ktore
22:
zowią SSmæ Trinitatis, ktore cudzoźiemce piel=
23:
grzymy/ błąkáiące ſię po vlicách/ nie máiące
24:
gdźieby głowę ſwą ſkłonili/ do domow ſwych/
25:
álbo do ſzpitalow zábieráią: przez ośḿ cżáſem
dni


strona: 120

120.Opiſánie
1:
dni żywnośćią y potrzebámi inſzymi opátruią/
2:
ſuknie łatáią chędożą/ nogi im Pánowie za
3:
cni/ cżáſem y Kſiążętá/ á záwſze ſláchtá Rzym
4:
ſka/ worem ſię zákrywſzy dla prożney chwáły/
5:
vmywáią/ á máią to ſobie ći zacni ludźie zá o=
6:
ſobną cżeść/ gdy ieden drugiego w tákowych
7:
poſługách vprzedźi: y do poſługi ſtołowey/
8:
noſzenia potraw/ ſłánia łoż/ rozbieránia piel=
9:
grzymow ſię vbiegiwáią: do nabożeńſtwá ſpo=
10:
wiedźi y prziymowánia świątośći ich nápo=
11:
mináią: do ſiedmi kośćiołow prowádzą/ miey=
12:
ſcá y groby święte/ y rzecży do widzenia go=
13:
dne pokázuią/ Reliquije zacnieyſze żeby oglą=
14:
dáli ſtáráią ſię: kſiążecżki nabożne/ modlitwy/
15:
páćiorki/ obrazki odchodzącym dawáią/ y vcá
16:
łowawſzy/ vmiłowawſzy ie do kráiow ſwych
17:
wroćić ſię dopuſzcżáią.
18:
Nuż záś około chorych iákiey pilnośći przy=
19:
kładáią/ áby ozdrowieli. Do tych opátrowá=
20:
nia rożne mieyſcá ſą poſtánowione: ieſt oſo=
21:
bny ſzpital/ do ktorego tych dawáią/ ktorym
22:
ſię ná łożną chorobę zánoſi.
23:
Oſobny dla tych co złą niemocą záráżeni/
24:
ocży/ noſy/ nogi/ poutracáli. Oſobny dla tych/
25:
ktorych vzdrowienia żadney nádźieiey nie
máſz/


strona: 121

121.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
máſz/ ktory zowią Incurabilium tákowym ied=
2:
nák vſtáwicżne Doktory chowáią/ lekárſtwa/
3:
y cokolwiek ku ćieleſney podporze przynałeży
4:
dawáią: á nie tylko tym ktorzy w ſzpitalu le=
5:
żą/ ále też y wſzyſtkim inſzym chorym/ w niedo=
6:
ſtátku położonym/ lekarſtw dodawáią. Ták iż
7:
przez rok cżáſem/ y piąći tyſięcy oſob to dobro=
8:
dźieyſtwo dochodźi.
9:
Ieſt też oſobny ſzpital/ do ktorego prziy=
10:
mowáni ſą ći/ ktorzy z choroby ćiężkiey powſta
11:
wſzy/ żeby dla niedoſtátku z nowu w nię nie v=
12:
pádli/ dobrymi á zdrowymi potrawkámi/ od=
13:
chowywáni bywáią/ áż práwie iáko ma być
14:
do ſiebie prziydą.
15:
Są záś oſobno Bráctwá/ ktore o wię=
16:
źniách oſobliwą piecżą y ſtaránie máią/ áby
17:
mieli co ieść w więźieniu/ á żeby co prędzey z
18:
niego wyzwoleni byli: y dla tego Prokurato=
19:
ry im zá ſwe pieniądze chowáią/ co ich Cauzy
20:
bronią/ żeby nie ſłuſznie dręcżeni/ y nakłádámi
21:
zbytnimi vćiſnieni nie byli/ żeby możnieyſzy nád
22:
nimi nie przewodźili/ y w ćiemnicách dármo
23:
nie gnoili. Modlić y Letánije mowić im ka=
24:
żą: vbogim żywnośći dodawáią: áby cauzá
25:
ich rychley ſkońcżona byłá ſollicituią. Ná ká=
Qżdy


strona: 122

122.Opiſánie
1:
żdy mieſiąc więźnie viſituią/ dla cżego/ ktory/
2:
y od kogo/ do więźienia podan ieſt/ pilnie ſię
3:
wywiáduią: á gdy náydą że przez práwá od
4:
potężnieyſzego ádrewſarzá trapion ieſt/ wnet
5:
go wyzwolą/ y do zwierzchnośći tę cauzę iego
6:
odnioſą. grafika
7:
Ieſt też oſobne Bráctwo/ ktorego Brá=
8:
ćia tych ktorzy ſą oſądzeni ná śmierć/ prowá=
9:
dzą/ ćieſzą/ á żeby nie roſpacżáli dla grzechow/
10:
nápomináią: Crucifix przed ocżymá im trzymá=
11:
ią/ áby nań pátrząc wſpomináli ſobie/ iáko ſro=
12:
gą mękę báránek on niewinny/ ſyn Boży zá nas
13:
ćierpiał/ ktorą Bogu Oycu zá grzechy wſzyſt=
14:
kiego świátá doſyć vcżynił: ták iż nie może
15:
być ták wielki y ſzkárádny grzech/ ktorego od=
16:
puſzcżenia nie mogłby ſię ſpodźiewáć káżdy/
17:
ktory iedno vffánie ſwe w krzyżu y śmierći Pá
18:
ná Chryſtuſowey pokłada/ y vprzeymą chęć y
19:
wolą do popráwienia żywotá ſwego podda=
20:
wa: gdyż oná ieſt záſługą náſzą/ oná vćiecżką
21:
náſzą/ zdrowie/ żywot/ y zmartwychwſtánie
22:
náſze. Vpomináią tedy tych ktorzy ná śmierć
23:
idą bárzo pilnie/ áby gdyż ſwoich nie máią/ do
24:
zaſług Páná Chryſtuſá zá nas vkrzyżowáne=
25:
go ſię vćiekáli/ BOgu Oycu iego ofiáruiąc/ y
ich doſyć


strona: 123

123.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
ich doſyć vcżynieniem ſię wſpieráiąc/ śmierć
2:
ktora záſłużyli mężnie podięli: pomniąc ná o=
3:
nego łotrá/ ktory gdy dla wyſtępkow ſwych
4:
był ná krzyżu záwieſzon/ ſkoro iedno ná Páná
5:
Chryſtuſá/ wedla ſiebie vkrzyżowánego wey=
6:
źrzał/ á iego miłoſierdźia wezwał/ zacnym ray=
7:
ſkim mieſzcżáninem zoſtał/ y weſela wiekuiſte=
8:
go doſtąpił.
9:
A nie tymi tylko gránicámi miłość tych zá
10:
mierzona ieſt/ ktorym to Ewángelijey miey=
11:
ſce/ ktoreſmy námienili/ przynależy. Nie doſyć
12:
ći ná tym máią/ gdy miłość chrześćijáńſką prze
13:
ćiw żywym pokázuią/ vkázuią też ią y zmárłey
14:
bráćiey bárzo znácżnie. Ieſt iedno Bráctwo/
15:
ktore vbogich pocżćiwie grzebą/ y tych ktorzy
16:
práwem bywáią ná śmierć wzdawáni/ śćięte/
17:
obieſzone/ álbo inſzą śmierćią z świátá zgłádzo
18:
ne: zá te naświętſzą ofiárę Páná Chryſtuſá po
19:
śrzedniká náſzego ofiárowáć każą/ y Páná Bo=
20:
gá zá nie proſzą/ áby grzechy im odpuśćiwſzy/
21:
do wiekuiſtego odpocżynienia onych przyiąć
22:
racżył. Azaż to nie wielkie ſą prawdźiwey mi=
23:
łośći chrześćijáńſkiey znáki/ ktore nie tylko ży=
24:
wym/ ále też y zmárłym oddawáne bywáią?
25:
Ktore ácż ſię też y w inſzych mieśćiech Kátho=
Q ijlickich


strona: 124

124.Opiſánie
1:
lickich znáyduią/ iednák nigdy ich więcey áni
2:
znácżnieyſzych nie znaydźieſz/ iáko w tym świę
3:
tym mieśćie/ z ktorego też inſze miáſtá do do=
4:
brych vcżynkow przykład biorą/pewna á nie=
5:
omylna rzecż ieſt. Trudno to wſzyſtko wypo=
6:
wiedźieć/ iáko tego wiele w Rzymie: iák wiel=
7:
kie nabożeńſtwá/ iáką przećiw bliźniemu gorą
8:
ca miłość/ ktorą im kto nawiętſzą w ſobie ma/
9:
ten ſię nabárźiey ſtrzeże áby o nim nie wiedźia=
10:
no/ gdyż ſię obawiáią áby ono co w Ewánge=
11:
lijey ieſt o nich ſłuſznie powiedźiano nie było.
12:
Záprawdę powiádam wam/ wźięli ći zapłátę
13:
ſwoię/ ktorzy zá dobre vcżynki iáką chwałę od
14:
ludźi odnieſli. Gdy tedy iáłmużnę dawáią/
15:
ták dawáią żeby lewicá nie wiedźiáłá co cżyni
16:
práwicá/ y trudno kto wiedźieć ma/ ſkąd iáł=
17:
mużná dawána bywa. Trafiáło ſię niekiedy w
18:
ſzpitalách niktorych że gdy ſzpitálni ſtárſzy dla
19:
niedoſtátku pieniędzy/ vboſtwá cżęść niktorą
20:
roſpuśćić z ſzpitalá vmyſlili/ názáiutrz záraz
21:
tyſiąc y dwá tyſiącá złotych w ſzpitálney
22:
ſkrzynce/ w ktorey wcżorá nic nie było ználá=
23:
zły ſię/ á niewiedźięć kto álbo kiedy ie włożono.
24:
Wyrozumieliſmy też od ludźi wiáry godnych
25:
że w ſkrzynce tego ſzpitalá/ ktory Incurabilium
zowią


strona: 125

125.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
zowią/ ná kożdą ſobotę ſto złotych w pápirku
2:
vwinionych wrzucáne bywáią nie wiedźieć od
3:
kogo. A w rok świętego Iubileuſzá/ álbo mi=
4:
łośćiwego látá (ktory ſłuſznie świętym/ dla
5:
wielkiego nabożeńſtwá od dawnych cżáſow
6:
niewidánego áni ſłychánego názwáć może=
7:
my) gdy do iednego ſzpitalá świętey Troyce/
8:
dźięſięć iákom ſłyſzał tyſięcy pielgrzymow z ro
9:
zmáitych kráin nád wſzelákie ſpodźiewánie
10:
przypádło/ ták iż chlebá v Piekárzow dla ták
11:
wielkiey zgráie doſtáć nie możono/ o co ſię pil=
12:
nie ſtaráli tego ſzpitalá ſtárſzy/ wnet nie wie=
13:
dźieć ſkąd/ práwie iákoby z niebá ſpádły/ nále=
14:
źiono przed tym ſzpitalem przez trzydźieśći ko=
15:
ni/ ná ktorych pełne wory chlebá nákłádźione
16:
były: ktore zrzućiwſzy do ſzpitalá/ odeſzli/ áni
17:
wiedźiano kto to poſłał/ álbo ſkąd przyſzły: toż
18:
ſię cżáſem przytráfiło ták z żytem iáko y z wi=
19:
nem. Przychadzali też niktorzy w pielgrzym=
20:
ſkim odźieniu/ áby ſię ocżywiśćie przypátrzy=
21:
li tey piecży y ſtarániu/ ktorą ſláchtá Rzym=
22:
ſka około vbogich prziymowánia z wielką po=
23:
korą cżyniłá. Byli przyięći iáko inſzy pielgrzy=
24:
mowie ze wſzeláką ludzkośćią/ vſłużono im/ o=
25:
myto/ ochędożono: odchodząc zoſtáwiáli oko=
Q iijło trzech


strona: 126

126.Opiſánie
1:
ło trzech álbo cżterech ſet złotych iáłmużny/
2:
nie dawáiąc znáć co zacż byli. Niektorzy też
3:
zacnych y Kſiążęcych domow ludźie oſtrym
4:
worem twarzy ſwoie/ áby widźiáne nie były/
5:
pokrywſzy/ do Pánow rozmáitych/ y do inſzych
6:
domow poſpolitych chodząc iáłmużny proſi=
7:
li/ á názbierawſzy iednego dniá pięć álbo ſześć
8:
ſet złotych/ wiecżorem ſzpitálnym przełożo=
9:
nym odnaſzáli/ znáć ſię im nie dawáiąc: wiemy
10:
że ieden ſláchćic Rzymſki Vergilius Creſcentius
11:
cżłowiek bárzo bogoboyny/ náſzego narodu
12:
Polſkiego wielki miłoſnik/ pielgrzymy nálaw=
13:
ſzy ie ná vlicy nie tylko w dom przyprowádzał/
14:
ále iedzeniem/ pićiem/ y łożem opátrzał ſam z
15:
małżonką y z dźiátkámi/ y z cżeladką im do ſto
16:
łu ſłużył/ przyodźiewał/ z plugáſtwá ochędo=
17:
żał/ ſzmáty ſtáre opráwiáć dawał/ nowymi ſu=
18:
kniámi dárował/ ręce cáłował/ nogi vmywał/
19:
iáłmużny im cżynił/ nie poſádzáiąc ſię ſam do
20:
ſtołu áżby pielgrzymi pierwey nákármieni/ y
21:
potrzebámi wſzelákimi opátrzeni byli.
22:
Powiádali nam ćiż Pielgrzymi náſzy Pol=
23:
ſzcży/ iż cżęſtokroć w nocy po nie przychodźił
24:
ieden dobry cżłowiek/ z twarzą zákrytą/ ktory
25:
ie prowadzał do iákiegoś domu/ gdźie ſtoł z
wielkim


strona: 127

127.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
wielkim doſtátkiem nágotowány był/ y támże
2:
im wiele perſon też z zákrytymi twarzámi ſłu=
3:
żyli/ z wielką pokorą. Po wiecżerzy nogi im
4:
vmywano/ y iáłmużną kozdego nákoniec vdá=
5:
rowano. grafika
6:
A ktożby to wſzyſtko mogł wylicżyć/ co iá=
7:
wnie Bráctwá rozmaite cżynią/ one proceſſye
8:
modlitwy/ śpiewánia/ wołánia do Páná Bo=
9:
gá z płácżem/ cżemuſmy ſię doſyć nadźiwowáć
10:
nie mogli. Bráctwá niktore z rożnych kráin
11:
Włoſkiey źiemie boſo do Rzymu przychodźiły
12:
ćiáło ſwe źieláznymi łáncuſzkámi álbo powro=
13:
ſkámi węzłowátymi ták bicżuiąc/ że ſię krwią
14:
ich właſną/ nie tylko one oſtre wory/ ále y ko=
15:
láná/ y nogi ich áż ku źiemi oblewáły: owa że
16:
nam ná myſl ono przychodźiło/ co nápiſano
17:
ieſt/ iż kroleſtwo Boże gwałt ćierpi/ á ći ktorzy
18:
ſię do niego gwałtem ćiſną/ obrywáią ie. Ták
19:
ći ſię ná ten cżás w Rzymie rzecży tocżyły/ y nie
20:
trzebá wątpić/ że więcey tákowych rzecży ſię
21:
dźieie ktore do vſzu náſzych nie przyſzły.
22:
Azaż y to co przydamy nie przynależy do
23:
wielkiey á prawdźiwey bliźniego miłośći?
24:
gdy obacżono że lichwiarze żydowie/ ták wiel=
25:
ką od chrześćijánow lichwę wyćiągáli/ iż ſiłá
ich


strona: 128

128.Opiſánie
1:
ich do znędzenia oſtátniego przychodźiło/ nále=
2:
źli dobrzy á pobożni ludźie drogę tákową/ że=
3:
by ſię y temu błędowi zábieżáło/ y mieyſce ie=
4:
dno/ ktore Montem pietatis názwáli wynáleźli/
5:
ná ktorym wedla roſkazánia Páná Chryſtu=
6:
ſowego potrzebuiącym ludźiom pieniędzy dár
7:
mo bez wſzelákiey lichwy pożycżáią.
8:
Ale y to cudna/ że ći ktorzy do wiáry chrze=
9:
śćijáńſkiey ták z pogáńſtwá iáko y z żydow=
10:
ſtwá przychodzą/ w iednym domu o ſobnie ſą
11:
chowáni/ potrzebámi wſzelákimi ſą opátrzáni/
12:
w zakonie chrześćijáńſkim doſtátecżnie ſą ćwi=
13:
cżeni/ ma męſzcżyzná ſwe miſtrze ktorzy ich v=
14:
cżą/ máią y dźiewecżki oſobnie/ ſtárą pánią ſlá=
15:
chćianki/ ktora tego pilnuie y przeſtrzega/ aby
16:
to wſzyſtko vmiáły co chrześćijáninowi wie=
17:
dźieć y vmieć nadleży.
18:
Wielka też y to że wiele pánienek w kla=
19:
ſztorách chowáne ſą/ ktorym poſag obmyſla=
20:
wan bywa od dobrych ludźi/ áby cżáſu ſwego
21:
zá mąż vcżćiwie wydáne być mogły. Ieſt przez
22:
20. Bractw/ ktore tylko pánnom poſagi dawá
23:
ią: á iáko Oćiec święty Papież ná káżdy rok/
24:
ſto y dwudźieſtu pánien wypoſaża/ ták też y in
25:
ſzy priuati/ bądź iáwnie/ bądź ſkryćie/ dźięſięć/
dwá=


strona: 129

129.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
dwádźieśćiá y trzydźieśći pánien vbogich po=
2:
ſagámi z ſwey właſney ſkrzynki dáruią/á nay=
3:
więcey o tákie pánny ſtaránie máią/ ktore do=
4:
brego á vcżćiwego záchowánia będąc dla nie=
5:
doſtátku zá mąż ták ſnádnie iść nie mogą.
6:
Ieſt też y to oſobna/ że gdy ſię doznáią/ iż
7:
ktora mátká do tego ſię ma/ iákoby corki ſwe
8:
dla potrzebney żywnośći/ álbo zyſku nędzne=
9:
go/ ná wſzetecżność odáłá/ wnet ſię tákowi lu=
10:
dźie dobrzy náyduią/ ktorzy dźiewecżki táko=
11:
we/ gdy ieſzcże nie wielkie ſą/ ábo potáiemnie/
12:
ábo iawnie/ á cżáſem poniewolnie od złych má
13:
tek biorą/ y do klaſztorow/ dla dobrego á pobo=
14:
żnego wychowánia dawáią/ ktorym gdy doro
15:
ſtą wolno więc bywa álbo w zakonie Pánu
16:
Chryſtuſowi oblubieńcowi z cżyſtośćią ſię od=
17:
dáć/ álbo więc zá mąż iść/ ktorym poſag też o=
18:
ſobnie náznácżony bywa od tych pobożnych
19:
ludźi/ ktorzy piecżą o nich máią.
20:
A nie tylko około tákowych dźiewecżek cho
21:
wánia pilność ſię tákowa/ y chrześćijáńſka mi
22:
łość pokázuie/ ále y w owych náoſtátek/ co nie=
23:
kiedy w ſproſnych grzechách ćieleſnych leżáły/
24:
ludźie bogoboyni nie zániechywáią/ ſtáráią
25:
ſię wſzelákim ſpoſobem/ áby ie od plugáſtwá
Rodwiedli/


strona: 130

130.Opiſánie
1:
odwiedli/ á kiedy ich ſercá Pan Bog dotknie/ y
2:
łáſką ſwą oświeca/ że grzechu poprzeſtáć vmy=
3:
ſlą/ ieſt pogotowiu mieyſce oſobne do tego ná=
4:
znácżone/ w ktorym ſię záwárwſzy zá grzechy
5:
przeſzłe pokutowáć y miłoſierdźia BOżego z
6:
płácżem á modlitwámi vſtáwicznie ſzukáć mo
7:
gą: ktorym iednák dobrzy ludźie wyżywienie
8:
ſłuſzne opátruią: zową ten klaſztor Conuertitarum: á
9:
bywa w nim więcey niżeli ſto oſob/ cho=
10:
ćiaż żadnego inſzego dochodu nie tylko z iáłmu
11:
żny świętey nie miewa.
12:
Przydawa ſię cżęſto/ że źli mężowie żony
13:
ſwe opuſzcżáią/ ábo od ſiebie wypędźáią: y tá=
14:
kowe żony máią ſię gdźie ſkłonić. Bo ná ied=
15:
nym mieyſcu/ pod ſtrażą dla vſtrzeżenia wſze=
16:
lákiego podeyźrzánego żyćia/ chowáne ták dłu
17:
go bywáią/ áż ſobie v mężow przeiednáią/ przez
18:
pośrzodek y ſtaránie ludźi ſtátecżnych/ ktorzy
19:
oſobliwie dla Bogá tego ſię podeymuią.
20:
Co proſzę może być zá znácżnieyſze háſło chrze
21:
śćijáńſkiey miłośći?
22:
Ieſt záś drugie też mieyſce/ do ktorego mę
23:
żowie niepoſłuſzne á nie vcżćiwe żony ſwe w=
24:
práwuią/ dáie tylko chlebá/ á wody im doda=
25:
wáiąc/ ták długo ie chowáią/ áż popráwę w
nich


strona: 131

131.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
w nich obacżą/ zá cżym do mężow záś przyw=
2:
racáne bywáią.
3:
Ieſt y drugie mieyſce gdźie też złe niewiá=
4:
ſty rozgámi karzą/ y pokutámi rozmáitymi do
5:
polepſzenia przywodzą.
6:
Bráctwo też ieſt iedno/ ktore domy máią
7:
po temu/ w ktorych wdowy vbogie prze miły
8:
Bog w doſtátku chowáią/ áby ſię tám y ſám
9:
nie tułáły z iákim podeyżrzeniem y dobrego
10:
mnimánia vbliżenim.
11:
Máią też y kápłani/ ktorzy ſkąd kolwiek
12:
przychodzą/ mieyſce ſwe w ktorym kilká dni
13:
mięſzkáią/ áż ſobie powoli mieſzkánie y poſtá=
14:
nowienie vpátrzą.
15:
Ieſt też oſobne Bráctwo/ ktore dźiatki v=
16:
cży náuki chrześćijáńſkiey/ iáko Paćierzá/ zdro
17:
wey Máryey/ Kredá/ przykazánia Bożego/ rć.
18:
A to wſzyſtko ći Bráćia dármo cżynią/ dźiatek
19:
ſzukáiąc/ miáſtecżká y wśi obchodząc/ áby tyl=
20:
ko proſtacżki ćwicżyli/ y boiáźni bożey vcżyli.
21:
Doſyć też tákowych Bractw ſię znaydźie/
22:
ktore naświętſzy Sákráment/ gdy do chorych
23:
bywano ſzon/ prowadza/ y do kośćiołá záś od=
24:
prowadza/ z wielką vcżćiwośćią y nabożeń=
25:
ſtwem/ P. Bogá też zá chore oſobliwie proſząc.
R ijDźia=


strona: 132

132.Opiſánie
1:
Dźiatkam ktore mátki porzucywáią/ álbo
2:
ſierotkam/ w iednym ſzpitalu ś. Duchá/ chowá=
3:
ią vſtáwicżnie około dwu ſet mámek dla od=
4:
chowánia/ gdźie też około piąći ſet cżáſem cho
5:
rych ſię znáyduie/ ktorych wielkim doſtátkiem
6:
opátruią. Trudno wylicżyć Collegia, ſzkoły/ Con=
7:
gregaciæ rozmáite/ do ktorych ták młodźi iáko y
8:
ſtárzy dni pewnych ſię ſchodzą/ o świętych rze=
9:
cżách/ o popráwieniu żywotá/ o przeſzłych grze
10:
chow opłákywánie/ o żywotách y dźieiách św=
11:
iętych Bożych/ dla pożytku duſznego/ cudnie
12:
ſię z ſobą rozmawiáiąc.
13:
Náyduie ſię też doſyć ludźi pobożnych/ kto
14:
rzy gdy obacżą że ſię miedzy kim iákie waſni y
15:
nieſnacki mnożą/ zárázem do ſtron obudwu
16:
chodzą/ proſząc ich cżáſem y grożąc/ y wſzyſtko
17:
ſtaránie cżyniąc/ iákoby ſię poiednawſzy/ w po=
18:
koiu á w miłośći chrześćijáńſkiey z ſobą mię=
19:
ſzkáli/ co też bárzo piękny ieſt znák bogoboyney
20:
ſpráwy. A mogąż być gdźie indźiey/ ták zná=
21:
cżne á wielkie chrześćijáńſkiey práwey miłoś=
22:
ći wywody y znáki/ iákoweſmy w Rzymie być
23:
iuż pokazáli/ gdźie im kto ieſt nazacnieyſzy y na
24:
bogátſzy/ tym ſię naywięcey o to ſtára/ áby w
25:
vcżynkách miłośći ku BOgu y bliźniemu peł=
nych


strona: 133

133.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
nych vſtáwicżnie ſię obierał/ y przodkował. O
2:
Páwle Trzećim Papieżu powiádáią/ że w re=
3:
geſtrách Iáłmużniká iego/ dobrego á cnotli=
4:
wego cżłowieká nálázło ſię więcey niż ośm=
5:
dźieſiąt tyſięcy złotych/ ktore ná poſagi vbo=
6:
gich dźiewecżek/ y ná inſze potrzebne ludźie wy
7:
dáne były. co też y o inſzych Papieżách obieco=
8:
wáć ſobie możemy bez wątpienia. Są też mie=
9:
dzy Kárdynałámi tákowi/ ktorzy w opiece
10:
ſwey ſzpitale/ y inſze potrzebne á święte miey=
11:
ſcá máią/ o ktore ſię oni z wielką pilnośćią ſta=
12:
ráią/ y ſzcżodrobliwośćią ſwą zákładáią. Rá=
13:
chunkow tych ſłucháią: ktorzy pieniędzmi ſzpi=
14:
tálnymi ſzáfuią: á gdy obacżą że pieniędzy nie
15:
ſtawa/ ktore álbo z iáłmużny/ álbo też z cżyn=
16:
ſzow ná to náznácżonych/ dodawáne bywáią/
17:
tedy ſámi z ſwey ſkrzynki co niedoſtawa dokłá
18:
dáią/ álbo ſię ſtaráią/ áby zá złożenim inſzych
19:
Pánow vboſtwo opátrzono było. To pewna
20:
że więcey w tym ſámym mieśćie ná vbogie pie
21:
niędzy wychodźi/ niżeli wielu inſzych poſpołu
22:
miaſt/ ktore dáleko ſą ludnieyſze.
23:
Słyſzeliſmy cżłowieká wiáry godnego/ że
24:
ieden Kárdynał/ ná káżdy rok dźieſięć tyſięcy
25:
złotych ná iáłmużnę wydawa/ ták iż wątpić
R iijnie


strona: 134

134.Opiſánie
1:
nie trzebá/ iż ſiłá Prowinciy ieſt/ w ktorych nie
2:
ták wiele ná iáłmużnę wychodźi iáko w tym
3:
ſámym mieśćie. Możem też powiedźieć toż
4:
y o Grzegorzu Trynaſtym Papieżu/ ktory nie
5:
mnieyſzą ſummę ná káżdy rok wydawa ná iáł=
6:
mużny tákowe. Ten Nowe ſzpitale/ Semina=
7:
ria, Collegia, Niemieckie/ Greckie/ Angielſkie/ Wę
8:
gerſkie/ w ktorych młodźiēcy w dobrey wierze/
9:
y w bogoboynośći wychowáni bywáią/ wiel=
10:
kim nákłádem záłożywſzy nowe kośćioły y ká=
11:
plice wybudowawſzy/ tego Miáſtá wſpániá=
12:
łość práwie oświećił/ y oświecáć co dźień nie
13:
zániechywa. A iż ma ná dobrey pámięći/ że
14:
nie tylko iednego Miáſtá Rzymſkiego/ ále
15:
práwie wſzyſtkiego świátá/ powſzechnym Bi=
16:
ſkupem y naywyżſzym Páſterzem ieſt/ w krá=
17:
iách tych/ ktore ſą dáleko od Rzymu odległe/
18:
zábiegáć potrzebuiącym/ y rátowáć ich nie
19:
zániechiwa: Angliki/ Niemce/ Niderlándy/
20:
POlaki/ Cżechy/ Węgry/ Greki/ Dálmáty/
21:
Szkoty/ Szwedy/ Duńcżyki/ w rożnych
22:
kráiech/ we Fráncyey/ w Niemcech/ w Pol=
23:
ſzcże/ w Cżechách/ w Dálmacyey ſwym nákłá=
24:
dem chowa y opátruie/ áby ſię zá młodu w
25:
boiáźni Bożey y w náukách dobrych ćwicżyli.
Nákoniec


strona: 135

135.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
Nákoniec y z ſámey Moſkiewſkiey źiemie ni=
2:
ktorych młodźieńcow wezwał/ áby dobrze v=
3:
gruntowáni w wierze powſzechney chrześći=
4:
iáńſkiey Rzymſkiey będąc/ cżáſu ſwego od od=
5:
ſzcżepieńſtwá do iednośći kośćielney ſwego
6:
narodu łudzie przyprowádźić mogli/ wſzyſt=
7:
kich tą práwie pilnośćią y cżuynośćią/ ktorą
8:
w przodkách iego/ tegoż imięnia Grzegorzách
9:
Papieżach byłá/ chce Pánu Bogu pożyſkáć: y
10:
ná więtſze co dźień ieſzcże rzecży ſię zánoſi. Rácż
11:
go Pánie Boże w dobrym zdrowiu gługo cho
12:
wáć/ dla porátowánia kośćiołá ſwego.
13:
Tu maćie iuż doſyć iáſnie opiſáną praw=
14:
dźiwą chrześćijáńſką miłość/ w tym to Mie=
15:
śćie/ w ktorym to wy Kácerze gorzey niż ſáme
16:
go bieſá w nienawiśći maćie/ á podobno dla
17:
tego ſámego/ iż w nim tákowe vcżynki pobo=
18:
żne maćie/ od iákicheśćie ſámi dáleko odeſzli.
19:
Abowiem Szátan żadney rzecży mniey może
20:
ćierpieć/ iáko chrześćijáńſkiey miłośći/ ták iż
21:
wy też iego wierni dyſcypułowie ná Rzymſkie
22:
Miáſto/ gdźie ſię tá miłość náyduie/ łáſkáwi
23:
być nie możećie. Ale y to piękna/ iż wielka cżęść
24:
tych pobożnych ſpraw/ ktoreſmy wyżſzey opi=
25:
ſáli/ potym ſą dopiero wzbudzone: iákośćie do
bre


strona: 136

136.Opiſánie
1:
bre vcżynki wſzyſtkie ludźiō hydźić/ przez náu=
2:
kę wáſzę/ ktorąśćie chrześćijáńſką náuką ná=
3:
zwáli/ pocżęli/ y iákośćie ná to Miáſto żądła
4:
wáſze obroćili.
5:
Miedzy inſzymi rzecżámi pocżątek ſwoy
6:
wźięło ono zacne y záwołáne zgromádzenie/
7:
ktore zową Societatem IESV, tego właſnie czá=
8:
ſu/ kiedyśćie ſię wy z wáſzą ſzátáńſką Kákánge=
9:
liją ná to náſádźili/ ábyśćie miłość chrześćijáń
10:
ſką z ſercá y myſli ludzkich wypłoſzyli/ ktorą
11:
záś tá to Societas wſzelákim obycżáiem mno
12:
ży y zápala: ábowiem ći wſzyſcy/ ktorzy do tey
13:
Compágnijey wſtępuią/ opiśćiwſzy rzecży y
14:
zábáwy docżeſtne/ cżęść dobra káżdego dniá/
15:
ná rozmyſlániu y roſpámiętywániu iego do=
16:
brodźieyſtw y miłoſierdźiu trwáią/ w ktorym
17:
rozmyſlániu/ tym ſię ieſzcże bárźiey roſpaláią/
18:
ku Bożey miłośći/ y ku wzgárdźie rzecży docże
19:
ſtnych/ gdźie im też Pan Bog otwarzáć y po=
20:
dawáć rácży media, y conſilia, ktorymiby y ſámi
21:
ſiebie v iego miłośći y chwale záchowáć/ y bli=
22:
źniego ſwego wiárę powſzechną/ Kośćioł iego
23:
święty/ y ſłużbę Bożą rátowáć/ á błędliwe ká
24:
cerze do prawdźiwey owcżárnie przywieść
25:
mogli: á widząc iáko wielki pożytek z tákowey
contem


strona: 137

137.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
cōtemplácyey ſámi odnoſzą/ bliźnich tákże ſwo=
2:
ich do tego vpomináią y wiodą/ áby tymże
3:
ſpoſobem żywot ſwoy prowádźili/ cżym ied=
4:
nák wiele ludźi w powinney przyſtoynośći zá=
5:
trzymywáią/ cżego ſą wielkie znaki/ iż żadnego
6:
ſnadź dniá teraz nie widźiemy/ żeby ſię ludźie
7:
nie ſpowiádáli/ álbo do ſtołu Bożego nie cho=
8:
dźili. Nie trzebá tu wſpomináć prace/ potu/
9:
ſtaránia/ pilnośći/ ktore táż to Societas vſtá=
10:
wicżnie cżyni około dobrego chrześćijáńſkie=
11:
go wychowánia y ćwicżenia młodych ludźi:
12:
widźiemy Collegia/ widźiemy ſzkoły/ widźie=
13:
my wiele zacnych/ pobożnych/ vcżonych ludźi/
14:
ktorzy pod ich ſpráwą ćwicżeni byli/ á co wię=
15:
cey tego ſwego ſtaránia y prace/ ktorą cżynią/
16:
nie od ludźi/ nie od świátá/ ále od ſámego Bo=
17:
gá zapłáty cżekáią/ bo y w oſobliwośći nic nie
18:
biorą/ áni máią/ y do zacnych mieyſc y digni=
19:
tarſtw ſámi ſobie dobrowolnie drogę zágro=
20:
dźili: á przećię ták Pan Bog ich potrzeby opá=
21:
truie/ że im/ choćia tych złych oźiębłych cżáſow
22:
w ktorych miłość chrześćijáńſka/ iákoby iuż
23:
zgáſłá/ nic ku záchowániu tego to ćiáłá nie do=
24:
ſtawa/ ták iż może one ſłowá ś. Pawłá o nich
25:
powiedźieć: Nil habentes, et omnia poßidentes, á
Sżácżęłá


strona: 138

138.Liſt z Rzymu
1:
zácżęłá ſię tá Societas zá cżáſow Páwłá III. Bi
2:
ſkupá Rzymſkiego/ y ták prędko y ſzeroko po
3:
wſzyſtkim świećie rozmnożyłá: iż to káżdy ba=
4:
cżyć muſi/ że ſam Pan Bog to ich tákie przed=
5:
ſięwźięćie ſpráwuie/ y błogoſłáwi/ gdyż táko=
6:
we ſpráwy ludzkie ſiły przechodzą. Abowiem
7:
iuż y do Indyey/ ktorą teraz nowym świátem
8:
zową zápłynęli/ gdźie wiáry chrześćijáńſkiey
9:
vcżą/ báłwochwálce náwracáią/ krzcżą/ świę=
10:
cą/ Pánu Bogu oddawáią/ y krwią ſwą/ gdźie
11:
tego potrzebá piecżętuią/ iákoż ich tám nie má=
12:
ło/ dla tych/ ktore vcżyli wiáry chrześćijáń=
13:
ſkiey/ przez okrutne onych tám báłwochwál=
14:
cow ręce gárdło dáli.
15:
Azaż y to nie znáki wielkiey vprzeymey
16:
chrześćijáńſkiey miłość/ ktorą pokázuie namie
17:
ſtnik iego Iulius III. przećiwko tymże ſámym/
18:
ktorzy ná tę to ſtolicę Apoſtolſką/ ták ſrodze
19:
ſzturmuią. Abowiem tenże národ Niemiecki/
20:
ktory teraz naywięcey ná Pápieżá/ y ná Rzym
21:
ſką ſtolicę bije/ ták ſobie vpodobał y iego vmi=
22:
łował/ iáko właſnie dobremu Páſterzowi przy
23:
ſtáło/ iż ſię o nich nie zgubę álbo zátrácenie/ ále
24:
o wſzyſtko dobre/ ták duſzne iáko ćieleſne ſtára/
25:
wſzelákim dobrym: niedobre/ niektorych vcżyn
ki od=


strona: 139

139.o Miłośćiwym Lećie.
1:
ki oddawáiąc. Abowiem Collegium iedno w=
2:
zbudźił/ gdźieby młodźieńcy Niemieckiego na=
3:
rodu/ nákłádem iego/ w ſámym Rzymie cho=
4:
wáni/ karmieni/ odźiewáni/ vcżeni/ y ćwicżeni
5:
byli/ pod ſpráwą y rządem teyż to niżey opiſá=
6:
ney Societatis, w boiáźni Bożey/ w dobrych oby=
7:
cżáiách/ y w vcżćiwych wyzwolonych náu=
8:
kách/ coby iednák był wſzyſtko ieſzcże do lepſze=
9:
go końcá przywiodł/ by go był Pan BOg dłu=
10:
żey chowáć ná tym świećie rácżył. Azaż to nie
11:
ieſt pełnić ono co Pan Chryſtus roſkázuie: Di=
12:
ligite inimicos veſtros, benefacite his qui oderunt vos:
13:
iedno iż wſzyſtkie tákowe ſpráwy pobożne/ y
14:
trudno oſobliwie wiedźieć/ y długo wipiſo=
15:
wáć. To ieſzcże wſpomnię/ o cżym mam od za
16:
cnych á wiáry godnych ludźi pewną wiádo=
17:
mość/ iż przed kilkiemdźieſiąt lat/ gdy Rzym
18:
był wyplundrowány wiele Rycerſkich ludźi/
19:
ktorzy iáko ieſt v nich obycżay ná drápieſtwie
20:
y łupieſtwie żywot ſwoy ſtrawili/ y ná ten cżás
21:
w Rzymie z kośćiołow y z domow ſlácheckich
22:
wiele pobráli/ y wynieſli/ przed śmierćią ſię v=
23:
pámiętywáli y obacżáli/ y gdźie mogli álbo
24:
wiedźieli/ záś złupione dobrá álbo nadgrodę
25:
odeſłali/ álbo oddawáli: z ſámey Hiſzpánijey
S ijbárzo


strona: 140

140.Opiſánie
1:
bárzo wiele złotá do Rzymu tylko przynoſzo=
2:
no/ áby ſię nadgrodá ſtáłá ludźiom/ ktorzy nie
3:
ſłuſznie złupieni/ y odárći byli: w cżym záprzeć
4:
żaden nie może/ áby prawdźiwa chrześćijáńſka
5:
miłość nie byłá w zamiar/ niech mi kto powie/
6:
co tákowego o tych/ ktorzy ſię Lutherany zo=
7:
wią/ iam nie ſłyſzał/ áby naymnieyſzą iáką nad=
8:
grodę ludźiom przez ſię vkrzywdzonym vcży=
9:
nić miał/ ponieważ ich vcżyćie/ iż doſyć ná wie=
10:
rze ſámey/ vcżynkow dobrych nie potrzebá. O
11:
cżym iuż niech będźie ná ten cżás doſyć/ gdyż
12:
ſię to wam pokazáło/ że v nas chrześćiján tyl=
13:
ko prawdźiwa chrześćijáńſka miłość ſię náy=
14:
duie/ á oſobliwie w tym Mieśćie/ ktore wy w=
15:
ſzelákim obycżáiem zgánić y zháńbić chcećie/
16:
wymiatáiąc ná plác niktorych ludźi nieprzy=
17:
ſtoyne obycżáie y ſpráwy/ á to co godno ieſt w=
18:
ſzelákiego pochwalenia/ co ſię ku chwale Bożey
19:
y miłośći bliźniego śćiąga/ od ocżu y vſzu ludz=
20:
kich odchyláiąc/ co ieſt przećiw iáſnemu Boże=
21:
mu piſmu/ ktorego wy ſię rzkomo trzymaćie:
22:
CHaritas non gaudet ſuper iniquitate, congaudet autem
23:
veritati: Miłość práwi nie weſeli ſię z złośći/
24:
ále ſię weſeli z prawdy. A wy záś ráduiećie ſię
25:
piſzećie/ powiádaćie/ każećie/ máłuiećie/ gdy ſię
od ludźi


strona: 141

141.Miáſtá Rzymſkiego.
1:
od ludźi niepobożnych w Rzymie álbo miedzy
2:
Kátholiki iákie zgorſzenie ſtánie/ á gdy co do=
3:
brego ſię dźieie/ to byśćie rádźi w głębo=
4:
kośći morſkiey zátopili/ ſkąd ſię zná
5:
czy iż v was niemáſz żadnego
6:
znáku chrześćijáńſkiey
7:
miłośći.
8:
grafika
9:
Liſt do iednego za=
10:
cnego Senatorá Polſkie=
11:
go/ piſány z Rzymu/ o Iubileuſzu prze=
12:
ſzłym/ ábo o Miłośćiwym Lećie/ y o
13:
nabożeńſtwie oſobnym cżáſu
14:
onego ſpráwowánym.
15:
grafika
16:
Przez Kſiędzá Stániſłáwá Reſzkę
17:
Dźiekaná Wárſzewſkiego.
18:
I
Eſt to rzecż przyrodzona/ Mćiwy
19:
Pánie/ tym ktorzy z náwáłnośći Mor=
20:
ſkich/ po długim mordowániu do pew=
21:
nego portu/ ábo ná brzeg ledá ktory wypływá
22:
ią/ iż on dźień y ono mieyſce ſobie pilno znácżą/
S iijbárzo


strona: 142

142.Liſt z Rzymu
1:
bárzo ie miłuią/ rádźi o nim mowią/ z iákąś w=
2:
dźięcżnośćią wſpomináią y ſłucháią/ iákoby
3:
ſię z nowu ná nim vrodźili. Tożē ia właſnie w
4:
oſobie W. M. mego Mćiwego Páná bacżył v
5:
Krolá I. M. Henryká w Páryżu będąc/ y po=
6:
tym też od wiela ludźi ſłyſzał/ iż W. M. ku tey
7:
ſtolicy świętey Apoſtolſkiey/ ku tym to miey=
8:
ſcom nieźlicżonych męcżennikow krwią po=
9:
święconym/ oſobliwą á vprzeymą chęć mieć ra
10:
cżyſz/ o nich rad mowiſz/ ſłuchaſz/ cżytaſz/ y ze
11:
wſzeláką vcżćiwośćią wſpominaſz/ nie dla cże=
12:
go inſzego/ iáko rozumiem/ iedno iż W. M. do
13:
tey ſtolice świętey Apoſtolſkiey/ ktorą Piotr ſ.
14:
w tym to ſławnym Mieśćie Rzymſkim poſá=
15:
dźił/ iáko do portu beſpiecżnego z onych náwáł
16:
nośći wiárek kácerſkich/ ktore w nię/ iáko w báł
17:
wány morſkie vſtáwicżnie biją/ zdrowo y ſzcżę
18:
ſzliwie wypłynął. W ktore niebeſpiecżeńſtwo
19:
dlatego był W. M. bez wątpienia Pan BOg
20:
wpáść dopuśćił/ áby iáko Dawidowym nie=
21:
kiedy/ ták teraz W. M. vpadkiem/ y z vpadku
22:
záś zbáwiennym powſtánim błądzącym owie=
23:
cżkom odiął wſzeláką occáſią roſpácżánia: á
24:
ná przykład wſzem Heretykom podał/ áby ſię
25:
tákże błędom ſwoim przypátrowáć pocżyná=
li/ á


strona: 143

143.o Miłośćiwym Lećie.
1:
li/ á z tych náwáłnośći nie vſtáwicżnych wiá=
2:
rek/ w ktorych z łodki ś. Piotrá wypadſzy/ mi=
3:
zernie bobruią/ do tegoż portu kośćiołá Rzym
4:
ſkiego/ do teyże ś. ſtolice ſię obroćili. Albowiē
5:
y w piſmie ś. dla tego nam vpadki ludźi Pánu
6:
Bogu miłych ſą wypiſáne/ áby ich przygody
7:
nam były ku przeſtrodze/ ich niemocy ku zdro=
8:
wiu/ ich omylnośći ku náſzey beſpiecżnośći ſłu=
9:
żyły: á iáko ieden Oćiec ś. pięknie piſze: Illorum
10:
ruina nobis fiat occaſio reſurgendi. Z tey przycżyny
11:
tedy Mćiwy Pánie wſpomniawſzy ná onę
12:
chęć W. M. chćiałem W. M. memu Mćiwe=
13:
mu Pánu oznaymić/ co ſię tu w tym Porćie/
14:
hoc anno Iubilæo dźieie/ ku poćieſze W. M. mego
15:
Mćiwego Páná/ w tych to teráźnieyſzych frá=
16:
ſunkách/ ktore iáko Senator vprzeymy/ ex dubia
17:
patriæ nostræ fortuna, odnoſić muſiſz/ y ku zelżywo
18:
śći onych bluźnierzow/ ktorzy y Boży Máie=
19:
ſtat háńbią/ y te ſtolicę Apoſtolſką/ y namieſtni
20:
ká Páná Chryſtuſowego zmyſlonymi powie=
21:
śćiámi do wſzech ludźi hydzą/ náżywáiąc to
22:
święte Miáſto/ Bábilonem/ Papieżá Rzym=
23:
ſkiego Antychryſtem/ á nierządney oney máł=
24:
pie ktorą Ian ś. in Apocalypſi wypiſuie/ przy=
25:
rownywáiąc go/ y inſzymi hániebnymi prze=
zwiſkámi


strona: 144

144.Liſt z Rzymu
1:
zwiſkámi krzycżąc/ ktorych ſię y teraz podobno
2:
moy Mćiwy Pan náſłucháć muſiſz/ áby ludźi
3:
nieświádomych chęć/ od tey ś. Stolice/ y od
4:
ś. Miáſtá odtrąćili/ á ná ſwe dekrety ſzatáń=
5:
ſkie/ ktore w ſzátáńſkich ſtolicách/ w Pińcżo=
6:
wie/ w Brogu/ w Wittembergu/ w Tygurze/
7:
w Genewie/ et in alijs peſtilentiæ cathedris, ná ko=
8:
żdy rok inákſze knuią.
9:
Racżyſz tedy iuż W. M. moy Mćiwy Pan
10:
wiedźieć/ iż Annus Iubilaus, ktory my rokiem
11:
świętym zowiemy/ ná ten rok teráźnieyſzy przy
12:
padł/ ná Pontificatum Gregorij XIII. Pont. vigilā
13:
tißimi, ktorego my powſzechnym wſzyſtkich Pá
14:
ná Chryſtuſowych owiecżek Páſterzem być
15:
wyznawamy. Ten tedy wedla dawnego zwy=
16:
cżáiu od ſwych przodkow podánego/ w Wigi=
17:
liją Bożego Národzenia/ Branę iednę v koś=
18:
ćiołá ś. Piotrá/ od cżáſow Iulij III. Pontificis zá
19:
murowáną/ z tą pokorą/ iáko namieſtnikowi
20:
pokornego y dobrego Páſterzá Páná Chryſtu=
21:
ſá należy/ z pomocą ſwego vrzędniká/ w kośćie
22:
le Rzymſkim naypierwſzego wielkiego Poeni=
23:
tencyarzá/ ktorym teraz ieſt Iego M. Kſiądz
24:
Kárdynał HOſius/ Pan y dobrodźiy moy
25:
Mćiwy/ y z ſpowiednikámi od niego poſtáno=
wionymi/


strona: 145

145.o Miłośćiwym Lećie.
1:
wionymi/ otworzyć racżył/ y ſam naprzod/ á
2:
potym iego wſzyſtek Senat Kárdynałowie
3:
Rzymſcy/ y inſze Duchowieńſtwo/ do kośćiołá
4:
ś. Piotrá/ przez onę branę przeſzedł/ y przed
5:
nayświętſzym Sákrámentem Pánu BOgu
6:
podźiękował/ iż nam w pokoiu tego wielebne=
7:
go cżáſudał docżekáć/ proſząc áby iáko on wi=
8:
domą fortę do widomego Kośćiołá ludźiom
9:
chrześćijáńſkim otworzył/ ták y Pan Chry=
10:
ſtus zbáwićiel náſz/ ſzeroko racżył otworzyć
11:
ſkárby miłoſierdźia ſwego/ y miłośćiwy przy=
12:
ſtęp do łáſki ſwoiey/ y do odpuſzcżenia grze=
13:
chow náſzych vcżynić wſzyſtkim/ ktorzy ſię do
14:
tego w powſzechney chrześćijáńſkiey wierze ie=
15:
go mieſzkáiąc/ przez pokutę przyſtoyną/ przez
16:
modlitwy/ iáłmużny/ poſty/ y inſze pobożne du=
17:
chowne vcżynki/ pnąć będą. Do cżego też vſtá=
18:
wicżnie káznodźieie w kośćiołách ludźie nápo=
19:
mináli/ ſzeroko im roſpowiádáiąc/ iáko ten Iu-
20:
bilæus rozumiec/ y iáko ſię do tego przygotowáć
21:
máią/ áby byli vcżeſtnikámi tych ſkárbow do
22:
ktorych teraz Páná Chryſtuſow namieſtnik
23:
wrotá otworzył. Przypomináiąc tedy ći ká=
24:
znodźieie/ to co ludźiom chrześćijáńſkim ieſt
25:
wiádomo/ iż wſzyſtkie ſpráwy ſtárego zakonu/
Tzwierzchnie


strona: 146

146.Liſz z Rzymu
1:
zwierzchnie y widome/ znácżyły ſpráwy ducho
2:
wne y niewidome/ ktore Pan Chryſtus w No
3:
wy ſwoim zakonie/ w kośćiele ſwym chrze=
4:
śćijáńſkim/ ná ten świát przyſzedſzy/ y ćiáło ná=
5:
ſze ná ſię przyiąwſzy miał wypełnić. Pokázo=
6:
wáli to/ iáko miedzy inſzymi obchodámi zwierz
7:
chnimi/ ktore Pan Bog żydom/ obránemu lu=
8:
dowi ſwoiemu chowáć roſkazał/ byłá też tá/ iż
9:
káżdego pięćdźieſtnego roku/ ſwoim ſługom
10:
álbo niewolnikom wolność dawáli/ á ći kto=
11:
rzy ſwoie dobrá ábo imioná byli záprzedáli/
12:
záś do pirwſzey poſeſſyey przychodźili/ ták iż
13:
niewolnicy do pirwſzey wolnośći/ y wolni Pá
14:
nowie do pierwſzych oyczyſtych dobr ſię przy=
15:
wracáli. A ten to Rok pięćdźieſiątny zwano
16:
Iubileuſzem/ ktory nic inſzego nie znácżył iedno
17:
wolność/ y odkupienie pokolenia ludzkiego/ á
18:
przywrocenie do ſtárego niebieſkiego dźiedźi=
19:
ctwá/ przez naydrożſzą mękę y śmierć Páná
20:
Chryſtuſowę/ przez ktorą nas od gniewu Oy=
21:
cá ſwego niebieſkiego wykupił/ dyabłu z pá=
22:
ſzczęki/ grzechom z mocy wyrwał/ y z wiekuiſte=
23:
go ogniá wybáwił. Toć był prawdźiwy Du=
24:
chowny Iubilæus, przez on pięćdźieſiątny rok
25:
znáczony/ ktory żydowie pilno obſerwowáli/
iáko


strona: 147

147.o Miłośćiwym Lećie.
1:
iáko to y w ſámey licżbie Duch ś. znáć dawa/
2:
vſtánowiwſzy tę obſerwácyą/ nie w przednim
3:
álbo nie w dálſzym/ ále w pięćdźieſiątnym ro=
4:
ku/ ktora licżbá/ iáko święći Doktorowie ob=
5:
ſerwuią/ byłá znákiem odpuſzcżenia grzechow/
6:
iáko to opiewa on pięćdźieſiątny Pſalm Da=
7:
widá Krolá/ pełny áffektu/ wiáry y nádźieie/
8:
ktory on nie ták ięzykiem wymawiał/ iáko ſer=
9:
cem á łzami przed oblicżnośćią BOżą druko=
10:
wał Páná Bogá proſząc o przyrwocenie pir=
11:
wſzey wolnośći y niewinnośći/ iáko to one ſło=
12:
wá iego znácżą: Redde mihi lætitiam ſalutaris tui,
13:
et ſpiritu principali confirma me. Gdźie tez záraż
14:
nam obiecuie/ żeſmy mieli od Páná Chryſtu=
15:
ſá otrzymáć zupełne odpuſzcżenie grzechow ná
16:
ſzych/ iákoż tego dobrodźieyſtwá w Kośćiele
17:
Bożym vſtáwicżnie vżywamy/ ták iż możemy
18:
wſzyſtek cżás żywotá náſzego Iubileuſzem ná=
19:
zywáć/ mogąc záwſze otrzymáć odpuſzcżenie
20:
grzechow náſzych/ przez drogi y śrzodki nam
21:
do tego podáne. A te drogi y śrzodki ſą świą=
22:
tośći kośćielne wſzyſtkie/ á oſobliwie Chrzeſt
23:
święty/ ktory ná pirwſzym wſtępie żywotá ná
24:
ſzego przyiymuiemy: á potym przez świątość
25:
Pokuty ś: iedno iż w tym rozność ieſt/ że ná
T ijChrzćie


strona: 148

148.Liſt z Rzymu
1:
Chrzćie ś. doſtawamy zupełnego grzechow
2:
náſzych odpuſzcżenia/ iáko Láćinnicy mowią
3:
à culpa et pœna, to ieſt y winá y kaźń bywa nam
4:
záraz odpuſzcżoná: á záś przez świątość Po=
5:
kuty ś. choćiá nam wſzelákie winy bywáią od=
6:
puſzcżone/ y zaſługá wiecżnego potępienia od
7:
nas oddalona/ przedſię iednák zoſtáwuiemy
8:
cżęſtokroć winni cżynić pokuty ćieleſne zá grze
9:
chy ćieleſne/ ktore bez iákiego ćieleſnego vdrę=
10:
cżenia nie bywáią/ bo máią być we wſzyſtkim
11:
przećiwne oney roſkoſzy y lubośći/ ktoreſmy
12:
grzechy popełniáiąc odnoſili. Iákie pokuty zá
13:
dawnych onych á nie dáleko od Apoſtołow ś.
14:
odeſzłych cżáſow/ poki w ludźiech więtſza chęć
15:
ku Bożey ſłużbie/ y miłość ku Pánu BOgu/ y
16:
ku bliźniemu życżliwość byłá/ ſrogie/ długie/ y
17:
cżęſte bywáły/ ktore ieſzcże dźiſia opiſáne być in
18:
ſacris canonibus, et pœnitentialibus widźiemy/ y
19:
przez ktore doſyć cżyniwáli zá grzechy popeł=
20:
nione/ y ćwicżyli ſię w doſyć vcżynieniu ćiele=
21:
ſnym/ cżym ſobie łáſkę Bożą iednáli/ y zaſługę
22:
mąk wiekuiſtych záśćiełáli: ktore day Pánie
23:
Boże/ áby tych dźiſieyſzych cżáſow chowáne
24:
tákże były/ nie rozwiodłáby byłá nigdy ták ſze=
25:
roko ſwych proporcow roſpuſtá/ y więtſzaby
w ludźiech


strona: 149

149.o Miłośćiwym Lećie.
1:
w ludźiech kárność byłá/ by ſię nie tylko ná one
2:
wiekuite męki/ ktore grzeſzących minąć nie mo=
3:
gą/ ále y ná to docżeſtne vdręcżenie: co ſnadź
4:
ćieleſnych ludźi więcey obychodźi/ y owſzem ſię
5:
ſobie ći teráźnieyſzy Nowowiernicy przymilá=
6:
ią/ powiádáiąc iż to ſą ſuperſtitionis opera, caſtiga=
7:
re, iáko ś. Páweł mowi/ corpus ſuum et in ſeruitu=
8:
tem redigere. Ták ſię iuż dálece te náſze cżáſy od
9:
onych pierwſzych cżáſow pobożnych chrześći=
10:
iánow odſtrzeliły/ że żywot náſz od ich żywo=
11:
tá/ y miłość náſzę od ich miłośći oddźieliły.
12:
Do cżego widząc Pan Bog wſzechmogący/ iż
13:
tych oſtátecżnych cżáſow przyść miáło/ iż lu=
14:
dźie nie mieli przez karánie docżeſtne karánia
15:
wiecżnego chćieć vchodźić/ y w tey mierze iáko
16:
Páſterz niewymownie prágnący zbáwienia o=
17:
wiecżek ſwych/ miłoſiernie ſię z námi obſzedł. Al
18:
bowiem zoſtáwił w Kośćiele ſwym ſkárby du
19:
chowne nieprzepłácone/ y do ſkońcżenia świá=
20:
tá nieprzebráne/ to ieſt zaſługę męki ſyná ſwe=
21:
go iedynego Páná náſzego IEzu Chryſtuſá:
22:
zaſługę mátki iego Pánny naświętſzey: zaſłu=
23:
gi Apoſtołow/ Męcżennikow/ Confeſſorow/
24:
y innych świętych Pánu Bogu wielce miłych:
25:
ktorzy niewinnymi będąc ćierpieli/ y niewymo
T iijwne


strona: 150

150.Liſt z Rzymu
1:
wne ná ſobie odnoſili krzywdy/ vćiſki/ vrągá=
2:
nia/ morderſtwá/ álbo iáko ś. Páweł piſze/ na=
3:
śmiewiſká y bićia rozmáitego koſztowáli/ wią
4:
záni byli/ do wieże ich ſadzano/ kámionowano
5:
ie/ ſiecżono ie/ kuſzono ie/ śćinano ie/ obchodźili
6:
w guniách/ w kozlęcych ſkorkách/ w niedoſtát=
7:
ku/ w vćiſku/ w fraſunku/ ták że ich świát nie
8:
był godźien/ po puſzcżách ſię błąkáli/ po gorách
9:
po ſkáłách/ po iáſkiniách podźiemnych: Ci tedy
10:
tákowi/ ktorzy w niewinnośći tákowe vćiſki
11:
ſkromnie dla imienia Páńſkiego ćierpieli/ wſzy
12:
ſtkie ſwe zaſługi do ſkárbu zgromadzáli/ áby
13:
ſię do nich chrześćijánie w potrzebách ſwych
14:
dla odkupienia grzechow ſwoich/ ktorych ſię
15:
doſyć vcżynieniem ſwym pogłádźić lenili/ vćie
16:
káli/ z nich ſobie przećiw gniewu Bożemu tar=
17:
cżą y zaſłonę cżynili/ zá nimi ſtoiąc o właſne
18:
ſwe zaſługi ſię ſtáráli. A to nic inſzego nie ieſt
19:
iedno communio Sanctorum/ ktore w Kredźie
20:
Apoſtolſkim wyznawamy/ iż oni nam zaſług
21:
ſwych vżycżáią/ náſze niedoſtátki ſkárby ſwoi=
22:
mi zákładáią. Tych tedy ſkárbow od świę=
23:
tych ludźi náſkárbionych ſzáfárzem naywyż=
24:
ſzym vcżynił Pan Bog Piotrá świętego Apo
25:
ſtołá ſwoiego/ y wſzyſtkie po nim inne namie=
ſtniki


strona: 151

151.o Miłośćiwym Lećie.
1:
ſtniki/ Biſkupy Rzymſkie/ ktore Papieżámy zo
2:
wiemy/ y Wikáryiámi Páná Chryſtoſowy=
3:
mi ná źiemi być wyznawamy/ ktorym/ iáko w
4:
Ewángelijey cżytamy/ dał Pan Chryſtus klu=
5:
cże kroleſtwá niebieſkiego/ y zupełną władzą/
6:
zwięzowáć y rozwięzowáć/ zwiąſki grzechow
7:
náſzych/ zá ktorym przywileiem y mocą od Pá=
8:
ná BOgá podáną/ otwarzáli záwſze Biſkupi
9:
Rzymſcy/ y ieſzcże otwarzáią te ſkárby kośćiel=
10:
ne duchowne vdźieláiąc ich ludźiom chrześći=
11:
iáńſkim/ wedla ich nabożeńſtwá/ wedla ich cżá
12:
ſu/ occázyey/ potrzeby/ cżáſem hoynie/ cżáſem
13:
śćiſle/ cżáſem zupełne odpuſzcżenie dawáiąc/
14:
wſzyſtkie kaźni/ prze grzechy záſłużone álbo
15:
wolno przyięte/ álbo od ſpowiednikow názná=
16:
cżone/ ktorymby doſyć vcżynić byli powinni/
17:
álbo w tym tu ćiele docżeſtnego żywotá/ álbo
18:
w onych cżyśćcowych mękách/ przez ktore/ iá=
19:
ko ś. AMbroży piſze/ káżdy muſi przyść do
20:
chwały wiekuiſtey/ lubo kto będźie/ iáko S.
21:
Piotr/ lubo iáko ś. Ian/ ábo iáko ś. Páweł/ w=
22:
ſzyſcy przez ten ogniſty á obrotny miecż przed
23:
Ráiem od Páná BOgá záwieſzony/ iáko o
24:
tym w piſmie ś. cżytamy przebyć muſzą/ iedno
25:
iż tákowym hnet ſię tá ſzáblá wniść do Ráiu
dopuśći


strona: 152

152.Liſt z Rzymu
1:
dopuśći/ ále nam grzeſznym ná przek ſię przeło=
2:
ży/ gdźie ſię piec będźiem muſieli/ áż ſię tá ſłomá
3:
to ſiáno/ te drwá/ to kámienie wypalą/ z ktory=
4:
cheſmy ſobie ná tym świećie mieſzkánie budo=
5:
wáli. Zeby tedy w tey ſzáblicy gorącey nie dłu
6:
go ſię poćić/ mamy nádobrym wiáry chrześći=
7:
iáńſkiey fundámenćie/ ſámi ſobie zaſługi przez
8:
dobre náſze vcżynki iednáć/ á przytym ſię do
9:
tych zaſług vćiekáć/ ktore nam święći w koś=
10:
ćiele Bożym poſtánowili/ ktorymi iáko ſię iuż
11:
powiedźiáło Biſkup Rzymſki ſzáfuie.
12:
Tákći tu kápłáni Boży ludźie bogoboyni/
13:
Doktorowie zacni/ káznodźieie prawdźiwi/ o
14:
tym Iubileuſzu/ y o tych Indulgencyách lud
15:
chrześćijáńſki náucżáli/ drogę też do tego zá=
16:
raz pokázuiąc/ iákoby cżłowiek mogł być tych
17:
to ſkárbow duchownych vcżeſtnikiem/ przez
18:
poſty/ przez modlitwy/ przez iáłmużny/ á na=
19:
przod przez pokorę świętą/ á vniżoną myśl y
20:
ſerce/ ſkruchę práwą przyięte/ y dobrą wolą
21:
opuſzcżenia grzechow vmocnienie/ á náde wſzy=
22:
ſtko przez nádźieię zupełną w śmierći y w mę=
23:
ce Páná Chryſtuſá zbáwićielá náſzego/ á przez
24:
nabożne przyimowánie ćiáłá y krwie iego na=
25:
świętſzey. grafika
Zycżył


strona: 153

153.o Miłośćiwym Lećie.
1:
Zycżyłbym tego ſobie/ Mćiwy Pánie/ á=
2:
bym tu mogł był pátrzyć ná oſobę W. M. me=
3:
go Mćiwego Páná tymi cżáſy/ mam zá to że=
4:
by ſię W. M. niewymownie kochał/ y vćieſzył
5:
ſłucháiąc ták zacnych/ bogoboynych/ y vcżći=
6:
wych káznodźiy/ á ieſzcże więcey pátrzáiąc/ ná
7:
wielkie tych to ludźi nabożeńſtwo/ ktore w
8:
nich iáko w poſłuſznych á znáiących głos Pá=
9:
ſterzá ſwego owiecżkách ſpráwowáło ſłuchá=
10:
nie ſłowá Bożego/ o ktorym nápiſano/ iż prze=
11:
nika ſercá ludzkie/ bárdźiey niż wſzeláki miecż:
12:
dálekoby inſzą faciem rerum tu W. M. widźiał/
13:
niż ią W. M. niekiedy wypiſowáli oni Báłwá
14:
ni Szwáycárſcy/ álbo Tygurſcy/ álbo Brogo=
15:
wi Báálowie/ ktorym y ſámá wiára Chrześ=
16:
ćijáńſka obrzydłá/ y káżdy vcżynek dobry á po=
17:
bożny chrześćijáńſki śmierdźi/ ták iż ſię wolą
18:
wſzelákim plugáſtwem/ morderſtwem/ łupie=
19:
ſtwem/ pychą/ gniewem/ zazdrośćią/ vpſtrzyć/
20:
y w tey bárwie rzkomo przez miłoſierdźie Bo=
21:
że/ y przez zaſługi męki iego świętey/ do niebá
22:
ſię wedrzeć/ niż trybem od Páná Chryſtuſá po
23:
kázánym/ y od świętych iego vtártym/ w zgo=
24:
dźie/ w miłośći/ w iednośći/ pokorze/ non alta ſa-
25:
pientes, ſed humilibus conſentientes, łáſki Bożey do=
Uſtępowáć:


strona: 154

154.Liſt z Rzymu
1:
ſtępowáć: wieſz W. M. bez wątpienia/ iáko
2:
on Báłwan Wittemberſki Luther ſwoim
3:
zwolennikom piękną á práwie z wolą Bożą/
4:
y z piſmem ś. zgodną łáćinę dawał: Nie może
5:
práwi Ewángelija ćierpieć/ áby o dobrych v=
6:
cżynkách kazano: drży owiecżká Páná Chry=
7:
ſtuſowa/ kiedy o nich ſłyſzy. Wiárá nie może
8:
podle ſiebie żadnego dobrego vcżynku ćierpieć/
9:
á ktokolwiek ſię nim przyodźiał z trudnośćią
10:
może do niebá przyść. Náuka o dobrych vcżyn
11:
kách/ ieſt náuká Dyabelſka/ y odſtąpienie od
12:
wiáry: Pan Bog nie pátrzy ná vcżynki/ niedba
13:
o nie/ nie ważne ſą przed oblicżnośćią iego/
14:
zgołá mu ſię niepodobáią/ áni dla nich żadnego
15:
cżłowieká miłuie. Nád co nie może być nie
16:
prawdźiwſzego/ áni Bożey woli y ſłowu iego
17:
Ewángelijey świętey przećiwnieyſzego/ iedno
18:
że ná tákiey wierze/ iáką był ſobie Luther vkno=
19:
wał/ iáko ná złey roli lepſza y cudnieyſza vro=
20:
dźić ſię nie mogłá/ ále ná prawdźiwey chrześći
21:
iáńſkiey Apoſtolſkiey/ świętey/ powſzechney/
22:
Rzymſkiey wierze/ iáko ná dobrey roli/ ktorą
23:
ták wiele tyſięcy Męcżennikow krwią ſwoią/
24:
iáko dżdżem iákim polali/ á ćiáłem ſwoim/ dla
25:
wiáry świętey chrześćijáńſkiey rozſzárpánymi
26:
dobrze vgnoili/ dobre vcżynki rość muſzą.

strona: 155

155.o Miłośćiwym Lećie.
1:
Dla tego tu nie ſola fides prædicatur, z ktorą
2:
Luther ná plác wyiezdżał/ y świát zámieſzał/
3:
ále tá ktorey nas ś. Páweł vcżył/ y świát ná=
4:
wroćił/ fides quæ per dilectionem operatur, wiárá ży
5:
wa nie martwa/ ktora ſię nie dopuśći ćiáſnoś=
6:
ćią ſercá ludzkiego ogránicżyć/ ále ná wierzch
7:
wychodźi/ moc ſwą/ ważność ſwą/ gorącość
8:
ſwoię/ przez miłość/ przez dobre vcżynki poká=
9:
zuie. Bo iáko ogień/ ták y wiárá miłośćią pod=
10:
palona pokázáć ſię muſi/ ná wierzch wyniść
11:
muſi/ álbo ſię ſámá w ſobie záduſić.
12:
Ieſli kiedy Mćiwy Pánie/ tedyby tu teraz
13:
W. M. obacżył/ y práwie ręką dotknął/ co to
14:
ieſt fides quæ per charitatem operatur, ábowiem tá=
15:
kie tu ſą teraz charitatis opera, iż pod ſłońcem w
16:
iednym iákim mieyſcu więtſze ſię dźiać nie mo=
17:
gą/ ták iż ieſli kiedy/ tedy teraz ſłuſznie ROMA
18:
Sancta może być názwáná. A co święty Páweł
19:
niekiedy do Rzymiánow piſał/ iż wiárá ich by=
20:
łá po wſzyſtkim świećie rozſłáwioná/ rownie
21:
teraz o Rzymiániech może piſáć/ iż ich dobre
22:
vcżynki będą po wſzyſtkim świećie opowiádá=
23:
ne: wźięłoby to doſyć cżáſu Mćiwy Pánie/ ácż
24:
wiem żeby z poćiechą tego W. M. vżył/ we=
25:
ſpołek z inſzymi Kátholikámi/ gdyby ſię miáło
U ijto wſzy=


strona: 156

156.Liſt z Rzymu
1:
to wſzyſtko ſwym porządkiem wypiſáć/ co tu
2:
w tych ludźiech teraz fides quæ per charitatem ope=
3:
ratur ſpráwuie/ ále przedſię niektore z tych rze=
4:
cży przypomnię/ ſkąd W. M. moy Mćiwy
5:
Pan/ y inſzy Kátholicy obacżyć będą mogli/
6:
iáko ſię ći zwodnicy w ſwoich poſtępkách ob=
7:
chodzą/ ktorzy wylicżáiąc złe/ niedobrych á nie
8:
bogoboynych ludźi/ ktorzy ſię záwſze/ ták w
9:
Rzymie/ iáko w Krákowie/ ták we Fráncyey/
10:
iáko w Hiſzpánijey miedzy dobrymi náyduią/
11:
ſpráwy y nie chrześćijáńſkie obycżáie: do=
12:
brych á pobożnych ludźi ſpraw świętych á
13:
chrześćijáńſkich poſtępkow nie wſpomináią/
14:
áby onym ſwędem myśli ludzkie od tey świę=
15:
tey ſtolice/ y od tego świętego Miáſtá odtrą=
16:
ćili. grafika
17:
Trzech rzecży nas Wiárá chrześćijáńſka
18:
vcży potrzebnych/ ku vbłagániu gniewu Boże=
19:
go/ y ku ziednániu łáſki iego świętey/ modli=
20:
twy/ poſtu/ y iáłmużny. O modlitwách ták W.
21:
M. rácż wiedźieć/ iż Oćiec S. náznácżyć ra=
22:
cżył cżtery kośćioły przednieyſze w Rzymie/ y
23:
opodal od ſiebie odległe/ ś. Piotrá/ ś. Páwłá/
24:
ś. Ianá in Laterano, y Pánny naświętſzey/ kto=
25:
ry zową ad Niues/ do ktorych ludźie chodźić má
ią Pánu


strona: 157

157.o Miłośćiwym Lećie.
1:
ią Pánu Bogu ſię modląc/ á káżdy wedla na=
2:
bożeńſtwá ſwego paćiorki mowiąc: w tych
3:
vſtáwicżnie ácż też y w inſzych wedla obycżá=
4:
iu káplani Boży przy naświętſzey ofierze ćiáłá
5:
y krwie Páńſkiey/ zá Kośćioł ś. chrześćijáń=
6:
ſki/ zá powſzechną wiárę/ zá pokoy/ zá ſtany/
7:
ták duchownymi iáko y świeckimi proſić nie
8:
przeſtawáią. Do tych wſzyſcy chodźić powin=
9:
ni/ ktorzy chcą być vcżeſtnikámitych to dárow
10:
kośćielnych/ z vpokorzeniem y ſkruchą/ przero=
11:
ſłym ſercem wyſpowiádawſzy ſię grzechow
12:
ſwoich. Gdźie drudzy z wielkim pożytkiem
13:
duſz ſwoich/ od pocżątku żywotá ſwego ſprá=
14:
wy ſwoie ſobie pierwey/ á potym kápłanowi
15:
przypomináią/ ktorą zowią Confeßionem genera=
16:
lem, áby pátrząc ná ſwą ſzkárádość/ ná cżás w
17:
grzechách y w plugáſtwie ſtrawiony/ wiel=
18:
kość miłoſierdźia Bożego vználi/ á do lepſzego
19:
á bogoboynieyſzego żywotá ſię z więtſzą chę=
20:
ćią/ y z pilnieyſzym ſtarániem obroćili. A iáko
21:
ś. Páweł piſze: Sicut exhibuerunt membra ſua ſeruire
22:
immunditiæ at iniquitati ad iniquitatem: ita nunc exhibe-
23:
ant membra ſua ſeruire iuſtitiæ in ſanctificationem.
24:
Po ſpowiedźi dopiero idą do vżywánia ćiáłá
25:
y krwie Páńſkiey naświętſzey/ á potym z ocży=
U iijśćionym


strona: 158

158.Liſt z Rzymu
1:
śćionym ſumnieniem w łáſce BOżey mieſzká=
2:
iąc/ do kośćiołow náznácżonych chodzą/ gdźie
3:
bywa widźieć Mćiwy Pánie ſpectacula/ kthore
4:
wſzelákie one obłudne tryumphy Rzymiánow
5:
ſtárych przechodzą. Chodźiły po Rzymie pro=
6:
ceſſye/ ták Tumſkich trzech/ iáko inſzych Fár=
7:
ſkich/ ktorych ieſt około 300. kośćiołow z wiel
8:
ką pokorą y ſkromnośćią/ vcżćiwośćią/ po kil=
9:
ku ſet ná raz Páná Bogá chwaląc/ y o Miłoś
10:
ćiwe láto wſzyſtkiemu Chrześćijáńſtwu pro=
11:
ſząc/ przez Pſálmy/ przez Litánije/ y inne pio=
12:
ſnecżki kośćielne.
13:
Chodźiły Compánije Rzymſkie/ álbo iá=
14:
ko v nas zową Bráctwá Kſiążąth/ Sláchći=
15:
cow/ y Praełatow zacnych/ ktorzy ná ſię dobro
16:
wolnie niektore powinnośći prziymuią/ mo=
17:
wić pewne paćiorki/ cżynić modlitwy/ pośćić
18:
poſty/ vbogie żywić/ niedoſtátecżne podpoma=
19:
gáć/ chore opátrowáć/ pielgrzymy pod dách
20:
podeymowáć/ niemocne náwiedzáć/ ſzpitalom
21:
ſłużyć/ ná nie żebráć/ y inſze dobre vcżynki á
22:
chrześćijáńſkie vſtáwionych cżáſow ſpráwo=
23:
wáć: Co też záprawdę z wielką pilnośćią v=
24:
przeymośćią y wiernośćią cżynią. Te tedy
25:
tákowe Compánije/ ktorych ieſt w Rzymie
około


strona: 159

159.o Miłośćiwym Lećie.
1:
okolo 100. z zacnych Kárdynałow/ Kſiążąth/
2:
Pánow/ y Sláchćicow/ y inſzych ludźi wźięło
3:
zebránie/ wźiąwſzy ná ſię wory grube/ w iákich
4:
w ſtárym zakonie żydowie pokutę cżyniwáli/
5:
iedni cżerwonych/ drudzy w modrych/ bia=
6:
łych/ cżarnych/ dźikich/ źielonych/ błękitnych/ rć.
7:
ná ktorych przyſzywáne: iákoby iákie Rycer=
8:
ſkie háſłá noſili/ álbo crucifixy/ álbo Troyce
9:
świętey/ álbo ćiáłá Páńſkiego wyobráżenie/
10:
álbo Pánny Máryey/ álbo inſzych świętych/
11:
ktorych ſobie zá Pátrony v BOgá wſzechmo=
12:
gącego obrali/ káżda zá ſwoim crucifixem/ iá=
13:
ko zá tarcżą/ w ktorey/ iáko w znák odkupienia
14:
y zbáwienia náſzego pátrzyli: po Rzymie cho=
15:
dźili/ Páná Bogá zá wſzyſtko chrześćijáńſtwo
16:
pokornie proſząc/ niektore z muzyką/ niektore z
17:
proſtym kośćielnym śpiewániem/ Pſálmy
18:
Dawidowe y Litánije śpiewáiąc.
19:
Ieſt tu miedzy inſzymi Compánija ſtára/
20:
y zacna Confalonis, w kthorey Kárdynáłow/
21:
Kſiążąth/ Pánow/ y Praełatow ſię doſyć wpi
22:
ſáło/ tam zebrawſzy w gromadkę/ w iákiey ſię
23:
Pan Bog zwykł niepomáłu kocháć/ gdźie ćie=
24:
leſne zgromádzenie miłość ſerdecżną zágrze=
25:
wa/ w Proceſſyey bárzo pięknie obchodźiła
cżtery


strona: 160

160.Liſt z Rzymu
1:
cżtery kośćioły. A było ſámych tylko Bráćiy
2:
in ſaccis vbránych/ káżdy z świecą laną zápalo=
3:
ną/ przez dwá tyſicá/ zá ktorymi ſzli też z ſwoią
4:
proceſſyą Kſiężny/ Sláchćianki/ y inſze białe=
5:
głowy/ około 1000./ á ktore chodźić dla ſtáro=
6:
śći nie mogły/ ná woźiech iácháły/ ktorych by=
7:
ło o pułtorá ſtá: ći tedy wſzyſcy wyſpowiáda=
8:
wſzy ſię káżdy/ y communikowawſzy pierwey z
9:
ſwego kośćiolá wyſzedſzy/ przez Branę świę=
10:
tą/ do kośćiołá ś. Piotrá/ z wielkim porządkiē
11:
y nabożeńſtwem ſzły/ głowy ſwe ku źiemi po=
12:
chyliwſzy/ iáko wiernym á miłoſierdźia żądá=
13:
iącym należy. Tám wſzyſtkim włocżnią/ kto=
14:
rą bok zbáwićielá náſzego/ gdy ná krzyżu wi=
15:
ſiał przekłoty był/ vkázowano/ tákże y Wero=
16:
nikę właſney twarzy Páná Chryſtuſowey wy
17:
obráżenie/ támże głowę ś. Iędrzeiá Apoſtołá
18:
wyſtáwiono/ y inſze reliquije/ ná ktore pátrząc
19:
ludźie w onych worách oſtrych po źiemi padá=
20:
iąc/ wołáli ſercem bárźiey niż głoſem Miſericor=
21:
dia, Miſericordia, ktory głos z ták vpokorzonego
22:
ſercá pochodzący/ bez wątpienia wſzyſtkie nie=
23:
bioſá przebijał/ á przed obliczność Bożą przy=
24:
chodźił: Od ś. Piotrá ſzli z tymże porządkiem
25:
do ś. Páwłá dobre pułmile náſze Polſkie/ y
tám


strona: 161

161.o Miłośćiwym Lećie.
1:
tám paćiorki ſwe odpráwiwſzy Crucifix/ ktory
2:
do świętey Brygidy przemowił vcżćiwſzy/
3:
ſiedm tákże ołtarzow pozdrowiwſzy/ y inne ro=
4:
zlicżne reliquije oglądawſzy y pocáłowawſzy/
5:
do ś. Ianá ſię obroćili/ gdźie też głowy naśw=
6:
iętſzych Apoſtołow Piotrá y Páwłá/ ſukienkę
7:
Páńſką inconſutilem, ſtoł ná ktorym Zbáwićiel
8:
náſz oſtátni raz wiecżerzał/ y inne święte reli=
9:
quije/ náoſtátek y obraz naświętſzey twarzy
10:
zbáwićielá náſzego/ ktory ś. Lukaſz málował
11:
pozdrowili/ y przed nim paćiorki ſwe mowiąc/
12:
á Panu BOgu cżeść y chwałę oddawáiąc/ á
13:
drudzy gołymi kolány po świętym ſchodźie/
14:
po ktorym zbáwićiel náſz w Piłatowym nie=
15:
kiedy páłacu chodźił/ y krwią ſwą nayświętſzą
16:
gi pokropił/ ku gorze wſtępuiąc cżwałgáli ſię.
17:
A tám ſtąd potym do Pánny Máryey Maioris,
18:
álbo Niues kośćiołá wędrowáli/ gdźie też reli=
19:
quije rozmáite im pokázowáne były/ obraz
20:
Pánny naświętſzey Maryey/ Præſepium ſalua=
21:
toris noſtri, in quo natus iacuit: grob ś. Hieronymá/
22:
y inne rzecży święte náwiedzáiąc Pánu BO=
23:
gu ſię modlili. A potym z tymże porządkiem
24:
do ſwego ſię wſzyſtká gromádá kośćiołá obro=
25:
ćiłá. Tymże porżądkiem chodźiła zacna dru=
Xga


strona: 162

162.Liſt z Rzymu
1:
ga Compania SS. Trinitatis ad pontem Sixti, porzą=
2:
dkiem/ doſtátkiem/ wielkośćią ludu nic pier=
3:
wſzey nie poſlednieyſza/ tákże y tá/ y wſzyſtkie in
4:
ne ſwoie nabożeńſtwo odpráwowáłá. Były
5:
drugie Compánije/ ktore też wſzyſtkie chodźi=
6:
ły/ á drugie ſię powrozámi ſiekły/ á drugie żelá
7:
znymi łáńcuchámi záprawdę bez miłoſierdźia
8:
dobrowolne karánie prziymuiąc/ ktorym krew
9:
z grzbietow ſzcżerkáłá/ około ktorych ludźie z
10:
winem chodźili poſiláiąc ich/ gdy mdleli/ y con=
11:
fortuiąc/ áby przyiętą pokutę ſtale wypełniá=
12:
li/ co iednák káżdy w nich bacżyć mogł. Przy=
13:
chodzą też ieſzcże Compánije z inſzych miaſt
14:
Włoſkich/ choćia od Rzymu dáleko odſiádłjch
15:
po kilku ſet y po tyſiącu w gromádźie/ przeći=
16:
wko tym wychodzą záś Compánije Rzymſkie
17:
do ktorych należą y prziymuią ich przed bra=
18:
ną/ á potym do ſwych kośćiołow/ álbo do
19:
ſwych domow/ iáko gośćie dway Rzymſcy
20:
trzećiego przychodniá miedzy ſię wźiąwſzy bár
21:
zo vcżćiwie prowádzą. Tám pięknie wſzyſtko
22:
ochędożnie y z doſtátkiem nágotowawſzy/ na=
23:
przod im kazánie cżynią o pokućie świętey/ o
24:
świętym Iubileuſzu/ iáko ſię do niego przygo=
25:
towáć máią. Potym ich in charitate poſiláią/
cżym


strona: 163

163.o Miłośćiwym Lećie.
1:
cżym mogą nawięcey/ nogi im vmywáią/ ſzáty
2:
wyćieráią/ koſzule odmieniáią/ wytrą wſzyſtko
3:
y wyſuſzą/ y ná dobrą pośćiel po modlitwách y
4:
litanijách roſprowádzą. Były Compánije ex
5:
Sycilia, ktore ſię łáncuſzkámi oſtrymi nie miło=
6:
śćiwie ſiekli/ z podźiwieniem wſzyſtkich ludźi/
7:
iáko im wielką páciencyą Pan Bog racżył dáć.
8:
Byłá druga w ktorey przez kilká ſet oſob ták
9:
dźieći máłych iáko y rośleyſzych/ y ſtárzy ludźie
10:
boſo idąc/ oſtre wory noſząc/ Litánije śpiewá=
11:
iąc/ powrozámi ſię chluſtáiąc/ wſzyſtkie cżtery
12:
kośćioły obchodźiły.
13:
Długoby o tych Compánijách wſzyſtko wy=
14:
piſować/ ktorych ná kożdy dźień po kilkádźie=
15:
ſiąt przychodźi. Rzecż trudná ku wierzeniu/
16:
Mćiwy Pánie/ iáki feruor w tych tu ludźiách
17:
bacżyć może/ iákie ſerce vpokorzone/ ktorym
18:
bez wątpienia zgładzáią kaźń zá grzechy ſwe
19:
záſłużoną. Nic po Rzymie inſzego ná wſzyſt=
20:
kie ſtrony nie widáć/ iedno proceſſye ludźi na=
21:
bożnych/ wołáiących do Páná BOgá o miło-
22:
ſierdźie/ nic po kośćiolech wſzyſtkich/ ktorych
23:
tu ieſt o 600. przednieyſzych/ nie widáć/ iedno
24:
ofiáry/ modlitwy vſtáwicżne/ ludźie modlą ſię
25:
śpiewáią/ ſpowiádáią/ communikuią/ kazánia
X ijſłucháią/


strona: 164

164.Liſt z Rzymu
1:
ſłucháią/ wſzyſtko z wielką vcżćiwośćią/ z wiel
2:
kim pokoiem cżyniąc/ y ták ſię do łáſki BOżey
3:
ćiſnąć/ iákoby też godźiny mieli licżbę ná ſądźie
4:
Bożym żywotá ſwego oddáwáć. W niekto=
5:
rych kośćiołách bywáią modlitwy bez żadne=
6:
go przeſtánia 40. godźin przed naświętſzym
7:
Sákrámentem/ gdźie ludźie iáko záchwyceni
8:
dobrodźieſtwá Páńſkie rozmyſláią/ wyſła=
9:
wiáią/ iáłmużny nie máłe ſkładáią/ z ktorych
10:
pánienkom vbogim zá mąż idącym poſagi da=
11:
wáią/ y ludźi dobrych á bogoboynych/ ktorzy z
12:
wielkiego doſtátku do vboſtwá przyſzli/ ná ká=
13:
żdy mieſiąc zákładáią/ y to ich ieſt właſne mu=
14:
nus, pilno po Rzymie przepátrzáć y obacżáć ſlá
15:
chetne wdowy/ y inne wſtydliwe á vcżćiwe lu=
16:
dźie/ á ich w niedoſtátku rátowáć/ áby ſobie w
17:
nędzy nie teſtknili/ álbo nie roſpacżáli.
18:
Co ſię poſtu dotycże ktory nas do táko=
19:
wych modlitw/ y do inſzych dobrych vcżynkow
20:
ſpoſobnymi cżyni/ tego tu y duſznego y ćieleſne
21:
go lekárſtwá ludźie bárzo cżęſto vżywáią/ bo
22:
nád vſtáwione od kośćiołá dni káżdy z nabo=
23:
żeńſtwá ſwego legem ſobie vſtáwia abſtinendi,
24:
podbijáiąc przez vymowánie temu ćiáłu oſło=
25:
wi niepoſłuſznemu obroku/ nieporządne żądli=
wośći


strona: 165

165.o Miłośćiwym Lećie.
1:
wośći pod moc duchá/ áby był ná chwałę Bo=
2:
żą y pożytek bliźniego cżuynieyſzy/ á przećiw
3:
duchowi nie wierzgał: zakonnicy zwłaſzcżá po
4:
ſtem Páná Bogá chwalą nád inſze/ v ktorych
5:
mięſá niektorzy nie iádáią/ iárzyn warzonych
6:
rzadko y máło/ drudzy wtorego/ drudzy y trze
7:
ćiego dniá ſię pokármem bárzo nędznym poſi=
8:
láiąc/ zácżym bywa/ iż ich modlitwy ważne by=
9:
wáią przed oblicznośćią BOżą/ ktore tákim
10:
przyſmákiem bywáią przed oblicżnośćią Bo=
11:
żą cukrowáne.
12:
O Iáłmużnie/ ktorą ludźie grzechy ſwoie
13:
odkupuią/ y o innych miłoſiernych vcżynkách/
14:
niewiem záprawdę ſkądby pocżąć wypiſowáć/
15:
nie wſzyſtkiego powiedźiawſzy kreſu podobno
16:
nie doydę/ áby ſię to pokazáło/ iż Roma záwſze
17:
ſłuſznie ſancta, á nieſłuſznie teraz ieſt názwáná
18:
od Heretykow Babilon. A záś wypowiedźieć/
19:
áni mi ſłow/ áni głowy/ áni cżáſu doſtánie/ mu
20:
ſiał bym wyſtąpić z miáry/ ktorey piſánie li=
21:
ſtow podległo/ á iáką drugą zácżąć/ ktoraby zá
22:
báwom W. M. mego Mćiwego Páná za=
23:
cnym y potrzebnym przykra byłá.
24:
O iednym tylko ſzpitalu W. M. memu
25:
Mćiwemu Pánu nápiſzę S. Trinitatis ad Pontem
X iijSixti,


strona: 166

166.Liſt z Rzymu
1:
Sixti, ktory zowią Conualeſcentium, bo do niego
2:
tych odwożą/ ktorzy choro w ſzpitalu ś. Duchá
3:
leżeli/ kiedy iuż trochę wſkuráć z wielkiey nie=
4:
mocy pocżynáią/ gdźie iuż inſze opátrzenie/ inſzą
5:
ſtráwę/ y inny wcżás/ iákiego wzmagáiącym
6:
potrzebá. Ten ſzpital opátruią Sláchćicy
7:
Rzymſcy/ Kſiążętá/ Gráffowie/ Márgrábo=
8:
wie wſzyſcy w iedney Compánijey/ ktorą zo=
9:
wá S. Trinitatis, á ná cżerwonych ſáckách znáki
10:
ś. Troycey przybite/ iákoby iákie háſłá Rycer
11:
ſkie noſzą/ w ktorey mnie też choćia w dobrych
12:
vcżynkách bárzo oźięblego koniecżnie mieć
13:
chćieli: ći poſpolićie pielgrzymow do Rzymu
14:
z poſtronnych kráiow przychodzących przez
15:
trzy dni podeymuią/ ſtráwą/ łożem/ y inſzym o=
16:
pátrzeniem potrzebnym ich zákładáiąc. Do=
17:
chodow rocżnych/ iáko powiádáią nie ma ten
18:
ſzpital więcey 150. ſzkutow tylko z iáłmużny/
19:
te miłoſierne vcżynki cżynią. W ten święty
20:
rok niewymowna wielkość poſtronnych ludźi
21:
pielgrzymow/ pocżęłá ſię do tego ſzpitalá ſcho=
22:
dźić/ Compánije cáłe z inſzych miaſt Włoſkich
23:
po 4.5.6.7.8. tyſięcy ludźi ná ieden raz. Ná
24:
ktore nie máiąc intraty żadney ſámi z Compá=
25:
nijey ſkłádáć ſię muſieli/ iedni pieniędzmi/ dru=
dzy


strona: 167

167.o Miłośćiwym Lećie.
1:
dzy ſtráwą zákłádáli/ drudzy do ſwych do=
2:
mow ná pośćiel bráli/ vcżćili/ vracżyli/ vſzáno
3:
wáli/ vdárowáli/ ktorą ludzkość y miłość/
4:
gdy w tych to Sláchćicách inni ludźie obacży=
5:
li/ pocżęli ſię do tego iáłmużnámi ſwymi przy=
6:
kłádáć/ áby mieli z cżego tę chęć y chrześćijáń=
7:
ſką w podeymowániu y opátrowániu piel=
8:
grzymow miłość pokázowáć/ po cżęli ſłáć do
9:
ſzpitalá chlebá/ winá/ oleiu/ ſoli/ mięſá/ y inſze=
10:
go żywiołu wielkim doſtátkiem. Papież ſam
11:
dawa 1000. ſzkutow ná mieſiąc/ y inſzy Kárdy
12:
nałowie po kilku ſet/ Pánowie/ Sláchtá/ Ku=
13:
pcy ślią á ślią iáłmużny ſpore y zacne/ ktory=
14:
mi nie przez ſługi álbo iákie náiemniki/ ále ſámi
15:
Pánowie/ ſámá Sláchtá ſzáfuie tym obycżá=
16:
iem. Gdy iáka Compánia 7. álbo 8. ſet/ álbo
17:
ile iedno ludźi do ſzpitalá prziydźie záraz popi=
18:
ſzą wſzyſtkich: á gdy ſobie odpocżną vcżą ich do
19:
ctrinam chriſtianam: niektorym proſtym Paćierz
20:
y Zdrowáś Márya mowić każą/ y do innych
21:
powinnośći chrześćijáńſkich nápomináią/ krzy
22:
żem ś. żegnáć ſię każą/ á tych ktorzyby nie vmie=
23:
li pokázuią y powiádáią záraz iákie ſą miſteria
24:
w tym to zbáwiennym znáku/ ktorzy záś ſą pol-
25:
liciores do tych káznodźieie vcżeni krotkie iákie
nápo=


strona: 168

168.Liſt z Rzymu
1:
nápominánie chrześćijáńſkie cżynią/ áby mieli
2:
cor contritum et humiliatum, bez ktorego żaden
3:
tych ſkárbow kośćielnych doſtąpić nie może/
4:
potym ich do ſtołu ſadźáią/ ktorych záraz by=
5:
wa 10. y 12. chędogo przygotowánych: potym
6:
dwie śćie Sláchćicow y inſzey Bráćiy teyże
7:
Compánijey w ſwoich ſáckách ieść im noſzą/
8:
dobre potráwy/ chlebá/ winá/ ile kto potrzebu=
9:
ie dawáią/ y z wielką pokorą y pilnośćią kſto=
10:
łu ſłużą/ iákoby ſam Pan Chryſtus przy ká=
11:
żdym vbogim ſiedźieć miał/ odpráwiwſzy ied=
12:
nych/ drugich ſadzáią do ſtołu tymże porząd=
13:
kiem y doſtátkiem/ ták iż niektorych wiecżo=
14:
row ázwłaſzcżá w tę Swiątecżną wigiliją 12
15:
tyſięcy ludźi przychodniow nákarmili: odprá=
16:
wiwſzy wſzyſtkich nogi im vmywáią ſámiſz o=
17:
ni ták zacni Goſpodarze/ ktorzy w żadney rze=
18:
cży inney praerogátywy ſwey Kſiążęcey álbo
19:
Slácheckiey więcey nie ſtrzegą/ iedno iż káżdy
20:
z nich pierwſzy chce być do nog vmywánia/ y
21:
do innych podłych y niſkich poſług/ iáko ſzáty
22:
ich wyćieráć/ koſzule ſuſzyć/ y inſze potrzeby opá
23:
trzáć/ y káżdego do łożá chędogiego doprowá
24:
dźić. A gdy cżáſem łożnic nie doſtawa/ choćia
25:
ich máią ná 10. tyſięcy oſob/ do ſwych domow
ie bio=


strona: 169

169.o Miłośćiwym Lećie.
1:
ie biorą/ áby żaden bez ſwego wcżáſu nie był.
2:
Názáiutrz álbo trzećiego dniá prowádzą ich
3:
proceßionaliter 5. ſet: 1000. y pułtorá cżáſem zá=
4:
raz do cżterech kośćiołow bywa z nimi 30. y
5:
50. cżáſem bráćiey/ ktorzy ie ſpráwuią áby ſzli
6:
porządnie Pánu Bogu ſię modląc/ ćiż też ſtárá
7:
ią ſię áby im Reliquije wyżſzey wypiſáne w
8:
tych kośćiołách pokazáne były.
9:
Potym ich dwá/ trzy/ cżetery dni/ á tych
10:
Franmentanow/ y tyle dwoie w ſzpitalu ſwo=
11:
im/ tákże iáko w pierwſzy dźień podeymuią. A
12:
gdy ſtámtąd wychodzą/ álbo Paćiorki/ álbo iá
13:
ki catechiſmus dawáią/ áby ſię woley BOżey v=
14:
cżyli/ á Páná BOgá záwſze chwalili. Tymći
15:
porządkiem ten ſzpital gośćie ſwoie cżęſtuie/
16:
ktorego iáko ná ták wielki nákład ſtawa ieſt
17:
to tu v wſzech ludźi w wielkim podźiwieniu:
18:
w prawdźie że ſámiſz Bráćia chodzą po Rzy=
19:
mie żebrząc chlebá/ winá/ drew/ pieniędzy/ im
20:
kto nawięcey przynieść może/ o to ſię káżdy
21:
brát ſtára. Ieden z domu zacnego P. Colu=
22:
mnow zacny Pan/ wźiąwſzy ná ſię oſtry wor/
23:
chodźił po Rzymie żebrząc z krobką przez ie=
24:
den tylko dźień/ ná ieden wiecżor przynioſł do
25:
ſzpitalá 800. Dukatow. Kárdynał też nie=
Yktory


strona: 170

170.Liſt z Rzymu
1:
ktory w ſákku tákże twarz zákrywſzy do dru=
2:
gich Kárdynałow y Páno po iáłmużnę cho
3:
dźił: y trafiło ſię iz ieden Kárdynał każał w ie=
4:
go korbkę włożyć kilkádźieſiąt ſzkutow/ on co
5:
żebrał/ zdiął z twarzy ſwey vellum, y dał ſię po=
6:
znáć/ powiádáiąc/ y mnie ſromotá ták máło
7:
moiey braćiey donieść/ y tobie ſromotá ták
8:
máło dáć: Tákże on Kárdynał kazał mu dáć
9:
300. Dukatow: drugi tákże 200. Dukatow
10:
włożył w korbkę/ á kártę dał áby mu w báń=
11:
kách 500. Dukatow dano z tymi wſzyſtkimi
12:
iáłmużnámi. Nie doſtawáło przedſię raz chle
13:
bá ták wiela coby doſyć dla gośći było/ bráćia
14:
ſię záfráſowáli/ Pánu BOgu w opátrzenie
15:
ſwoich gośći porucżyli. Máło co potym/ iá=
16:
koby z niebá ſpádło kilkádźieſiąt koni chlebem
17:
náłożonych w koſzách do ſzpitalá przypędzono
18:
nie wiedźieć od kogo/ ták iż wſzyſcy nákarmie=
19:
ni byli. Y drugi raz niedoſtawáło pieniędzy/
20:
ná ſkupowanie potrzeb dla wielkośći gośći/
21:
wnet do ſkrzynki przed ſzpitalē włożono 500.
22:
Dukatow: w iedney kárćie nie wiedzą kto/ tyl=
23:
ko nápiſano orate pro me: w drugiey kárćie tákże
24:
wiele náleźiono máło co potym z tą inſcripcyą
25:
orate pro me. Tymże cżáſem przyieli dwáy iá=
koby


strona: 171

171.o Miłośćiwym Lećie.
1:
koby pielgrzymi do ſzpitalá/ przyięći z chęćią/ y
2:
wedla obycżáiu cżęſtowáni/ názáiutrz wycho
3:
dząc zoſtáwili pod máteracem kilkánaśćie ſet
4:
Dukatow/ tylko temu powiedźiawſzy co im ſłu
5:
żył/ áby pátrzył w komorze ieſli co nie zginęło.
6:
On ſzukáiąc nálaſł tę ſummę pieniędzy/ chćiał
7:
ich dogonić y poznáć/ ále ſię niewiedźieć gdźie
8:
podźieli. Ieſt tu inſzych Compániy bárzo wie
9:
le/ też pietatis opera cżynią/ y wiele gośći do ſie=
10:
bie prziymuią/ iáłmużnámi ie tylko żywiąc/ ále
11:
do tych nie ták ſię wielka zgráiá ſchodźi/ tylko
12:
ći ktorzy w iákim innym mieśćie będąc/ do ich
13:
Compániy przyſłucháią/ ktorych przedſię po
14:
2.5.6.8. ſet ná dźień práwie káżdy bywa. To
15:
ſię in locis publicis dźieie/ in domibus priuatis trudno
16:
wiedźieć wſzyſtko/ iáko kto Chryſtuſowym
17:
Dworzánom vbogim y vłomnym ſłuży: vnum
18:
ex multis wſpomnię/ o iednym ſláchćicu Rzym=
19:
ſkim P. Wergiliuſie Kreſcencyuſie ſtárey za=
20:
cney Fámilijey cżłowiek/ ktory ſię náſzych Po=
21:
lakow ták był rozmiłował/ że ie záwſze we dnie
22:
y w nocy w domu ſwoim z wielką wdźięcżno=
23:
śćią miewał. A gdy álbo ſię wſtydźili drudzy
24:
álbo zámieſzkawáli ſam ich ſzukał z pilnośćią/
25:
y z iákimśi fráſunkiem zá krzywdę ſobie pocży=
Y ijtał/


strona: 172

172.Liſt z Rzymu
1:
tał/ gdy nie cżęſto im te ſłowá mowiąc: Cur nō
2:
fruimini his quæ nobis Dominus dedit, veſtra ſunt iſta
3:
mea, propter nos ea mihi dedit Dominus. Nie iadł
4:
ſam nigdy/ áż onych v ſwego ſtołu doſtáte=
5:
cżnie nákármił/ ſłużąc im z małżonką y z dźie=
6:
ćmi ſwoimi/ nogi im vmywał/ ſzáty ich ſuſzył/
7:
wyćierał/ koſzule ich páni práłá/ á nowe im da=
8:
wáłá/ wodźił ie ſam do kośćiołow/ ſtárał ſię á=
9:
by wſzyſtko widźieli/ co w Rzymie godno y tru
10:
dno cżáſem bywa widźieć. Do Papieżá ich
11:
po benedykcyą doprowadźił/ y wſzędźie chćiał
12:
z nimi być/ áby wſzyſtkim ich potrzebam zábie=
13:
żáć/ y niedoſtátki záłożyć mogł. Tákże y dru=
14:
gi iákiś Praełat zacny/ po náſze kápłany y inne
15:
świeckie pielgrzymy záwſze wiecżor ſługę ſwe
16:
go ſłał/ ktorych prowádźił do iákiegoś domu/
17:
gdźie im on Praełat cokolwiek de regno Dei ro=
18:
ſpowiedźieć roſkazał: potym im do ſtołu ſam
19:
ſłużył/ y dobrze nákarmił/ nogi im vmywał/ y
20:
ná dobrym ie łożu położył/ y názáiutrz káżde=
21:
mu iáłmużnę dawał/ owa tego było bárzo cżę=
22:
ſto/ y długo to trwáło.
23:
To wſzyſtko co ſámi ſláchcicy męſzcżyznie
24:
cżynią/ to ſláchćianki białłymgłowam piel=
25:
grzymkom cżynią/ do domu ich ſwoich biorą/
po til=


strona: 173

173.o Miłośćiwym Lećie.
1:
po kilkudzieſiąt opátruiąc cżęſtuiąc/ vcżąc/ dá=
2:
ruiąc/ y ſáme zacne pánie z krobkámi po Rzy=
3:
mie chodząc ná nie żebrzą. Wcżorá przyſzłá
4:
Compánija iedná/ około 8. ſet ludźi: te wſzyſt=
5:
kie do ſiebie wźiął do domu ieden Rzymſki ſlá=
6:
chćic/ y wſzyſtkimi potrzebámi ie zákłada. In=
7:
ſzy tákże gdźie im domow nie ſtawa po winni=
8:
cách y folwárkách ſwych gośćie záchowuią/
9:
ták iż z łáſki Bożey żadnego pielgrzymá ná vli
10:
cy nie widźieć leżąc. Bo y po nocy chodzą nie=
11:
ktorzy nabożni ludźie pátrząc/ ieſlby kto álbo
12:
zábłądźił/ albo nie miał ſię gdźie podźieć/ álbo
13:
dla choroby dość nie mogł/ tákowych wnet ál=
14:
bo do ſzpitalow prowadzą/ álbo do domow
15:
biorą/ cżyniąc pilność około nich.
16:
Przeto Mćiwy Pánie/ Rzym ten wſzytek
17:
ſtał ſię teraz iákoby wſzyſtkiego świátá ſzpita=
18:
lem/ w ktorym ſię káżdy ſtára/ według możno=
19:
śći ſwey/ áby cżłonki P. Chryſtuſowe/ vbogie/
20:
y pielgrzymy/ y przychodnie przyſtoynie vcżćił
21:
y vważył. grafika
22:
Przyſzedł też tu Miniſter ieden przed kil=
23:
ką dni/ ktory długo w Krolewcu będąc Páná
24:
Chryſtuſá przenáſládował: ten vznawſzy błę=
25:
dy ſwe przyſzedł do Rzymu iáko gość y bez ię=
Y iijzyká


strona: 174

174.Liſt z Rzymu
1:
zyká wſzedł do ſzpitalá ś. Troyce/ ſpowiedźiał
2:
ſię z płácżem/ żem ći ia perſequutus ſum Eccleſiam
3:
Dei, á przyſzedłem dobrowolnie/ y ieſtem go=
4:
tow tu wſzeláką poenitencyą podiąć/ cżyńćie ze
5:
mną co chcećie vilis est mihi iactura vitæ huius,
6:
bych iedno mogł być pirwey. Eccleſiæ catholicæ re=
7:
conciliatus. Bráćia ſzpitálni przyięli tę owiecż=
8:
kę z chęćią/ máiąc też to roſkazánie od oycá św=
9:
iętego/ áby rownie Heretyki/ y ſnadź ieſzcże bár=
10:
źiey wdźięćżniey prziymowáli/ y ták ie cżćili y
11:
ważyli/ iáko inne chrześćijány/ vcżąc ich przy
12:
tym wiáry chrześćijáńſkiey Apoſtolſkiey y o=
13:
ſobne ſłużenie/ y oſobno ſtoł dáli: Dwáy záw=
14:
ſze z nim po Rzymie do kośćiołow chodźili/
15:
vcżąc y pokázuiąc mu/ iż tu nie Lutherſka mor=
16:
tua, ále chrześćijáńſka viua fides prædicatur, quæ
17:
per charitatem operatur. W nocy we dnie ſię przy
18:
nim báwili ſłużąc/ ochędożáiąc go: Náoſtátek
19:
ſzáty mu wſzyſtkie iuż dwá kroć ſpráwili/ y w=
20:
cżorá chuſtek y rękáwic przynieſli áż do domu
21:
náſzego/ y ná pracżkę zoſtáwili/ y ledwie go od
22:
ſiebie puśćili: gdy Jeo M. X Kárdynał Pan
23:
moy kazał mu w ſwym domu być. kſiąg innych
24:
z ſobą nieprzynioſł/ iedno Confeſſyą I. M. X.
25:
Kárdynałá mego/ ktorą mu w Litwie dał
Pan


strona: 175

175.o Miłośćiwym Lećie.
1:
Pan Podſtárośći Kowieńſki. Ieſzcże tu v=
2:
ſtáwicżnie poſtronne Compánije przychodzą:
3:
W cżorá kilká ſet Peruſkich ſláchćicow w ſák=
4:
kách iednákich wſzyſcy preceßionaliter, z wielką
5:
pokorą y vniżeniem przyſzło. Drudzy tákże
6:
w ſákkách z Narwi pięknym porządkiem y re=
7:
praeſentácyą świętych ludźi/ ktora nie iedne=
8:
mu łzy z ocżu wyćiſnęłá. Szedł Ian ś nági/
9:
ſkorą iákąś Wielbłądową tylko przewieſzony/
10:
wołáiąc przed wſzyſtkim: Pœnitentiam agite, et
11:
appropinquabit vobis Regnum cœlorum. Zá nim Hiere=
12:
mijaſz Prorok piłą ná przeki iákoby przetárty:
13:
święty Sebeſtyan vſtrzelány: ś. Piotr y An=
14:
drzey z krzyżámi: S. Ian z kielichem iadu. S.
15:
Bártłomi z ſkorą ſwą ná rámieniu/ y inſzych
16:
tákież świętych repraeſentácye były chędogo
17:
nágotowáne/ ktore ludźi ku nábożeńſtwu po=
18:
budzáły/Angiołkowie/ Sybille z ſwoimiwier
19:
ſzámi/ około nich ſzli: cuſtedientes cos in omnibus vijs
20:
eorum, ne forte offendant ad lapidem pedes eorum.
21:
Ieſt tu iedná congregatio kápłanow nabo=
22:
żnych/ ktorzy ſię przypátruiąc miedzy ludźmi/
23:
iáko kto żywie/ iáko ſię kto ták w duchownym
24:
iáko y w świeckim ſtanie ſpráwuie. A ieſli iá=
25:
koby około niego niedoſtátek bacżą/ w ktory
prze


strona: 176

176.Liſt z Rzymu
1:
prze iákie nieſzcżęśćie przyſzedł/ żywnośćią go
2:
y pieniędzmi opátruią/ ſyny iego wychowuią/
3:
á corki z poſagiem vcżćiwym zá mąż wyda=
4:
wáią. grafika
5:
Záś Mćiwy Pánie okrom tych Compá=
6:
niy/ ktore ſwym porządkiem cżtery Kośćioły
7:
obchodzą/ kto pátrzy ná poſpolity lud/ nie mo=
8:
że záprawdę łez w ocżách ſwoich zátrzymáć/
9:
ná feruor iego/ y ná charitatem iákąś nád zwycżay
10:
roſpaloną/ iedni nágo oſtry wor/ álbo cilicium
11:
ná ſobie záwieſiwſzy chodzą/ drudzy boſo/ dru=
12:
dzy ſię ſámi niemiłoſiernie bicżuią/ że krew z
13:
grzbietow ich ſtrzyka. Drudzy iáłmużny da=
14:
wáią żadnego vbogiego nie opuſzcżáiąc/ kto=
15:
rych zwłaſzcżá ſlepych/ y rozmáicie vłomnych/
16:
tyſiącmi po drogách y przed kośćiołem ſiedźi/
17:
iedni ná paćiorkách/ drudzy ná kſiążkách/ dru=
18:
dzy nabożnymi rozmowámi Páná BOgá
19:
chwaląc/ drudzy vbogich ná obiády/ ná wiecże
20:
rze bierzą/ odźiewáią/ ochędażáią y potym v=
21:
dárowawſzy ná ich mieyſce ie záś odwożą.
22:
Proſto Mćiwy Pánie/ Regnum cœlorum vim patitur,
23:
et violenti rapiunt illud, gwałtem ſię tu wielkim do
24:
niego drą ludźie ile mogą/ przeſtrzegáiąc one=
25:
go roſkazánia/ ktore im ś. Páweł do nich w li=
śćie


strona: 177

177.o Miłośćiwym Lećie.
1:
śćie ſwym piſząc podał/ áby charitatem fraterni=
2:
tatis inuicem diligerent, honore inuicem præuenirent, ſolicitu-
3:
dine non pigri, ſpiritu feruentes, Domino ſeruientos, neceßitati-
4:
bus Sanctorum cōmunicanteshoſpitalitatem ſectantes, non al-
5:
ta ſapientes, ſed humilibus conſentientes, prouidentes bona, non
6:
tantum coram DEO, ſed etiam coram omnibus hominibus.
7:
Wierzę Mćiwy Pánie/ iż iáko żywym będąc
8:
ſine intermißione memoriam Romanorum faciebat ſemper in
9:
orationibus ſuis, obſerans ſi quomodo tandem proſperum iter
10:
haberet in voluntate Dei veniendi ad eos: iż by ſię to było
11:
zá żywotá iego dźiało/ co ſię tu teraz dźieie/ nie
12:
razby piſał/ Opera veſtra bona annunciantur in vniuerſo
13:
mundo. Aleć y teraz z wyſokiego niebá patrząc/
14:
ná tę ſwych Rzymiánow wiarę/ ktora ták wie
15:
le dobrego przez miłość ſpráwuie/ bez wątpie=
16:
nia ſię w tym niewymownie kocha/ ieſli tylko
17:
może więtſze iákie kochánie mieć nád to/ w kto=
18:
rym ieſt ná oblicżność zbáwićielá ſwego pá=
19:
trząc/ iż po pułtoru tyſiącu lat w tym mieyſcu
20:
ktore ták był oſobliwie vmiłował/ w ktorym
21:
iáwnie Páná Chryſtuſá wyznawał/ gdźie náu
22:
kę ſwoię krwią wlaſną zápiecżętował/ bráći=
23:
ſzki ony ſwoie auditores in Chriſto Ieſu, ktore był
24:
naprzod zbáwienną náuką oświećił/ żywotem
25:
bogoboynym zbudował/ iákoby záſię z nowu
26:
oglądał/ Priſcas, Aquilas, Epanetos, Andromicos,
ZIulias,


strona: 178

178.Liſt z Rzymu
1:
Iulias, Trifoſas, Perſides, Rufos: y też ktore przez
2:
liſt ſwoy do Rzymiánow piſząc z wielkim áffe=
3:
ktem ſálutuie/ gdźie ich też pilno proſi/ áby pil=
4:
nie doglądáli tych ktorzy nieſnaſki y zgorſzenia
5:
cżynili przećiw tey náuce ktoreyieśćie ſię prá=
6:
wi náucżyli/ y chrońćie ſię ich. Abowiem táko=
7:
wi nie Chryſtuſowi Pánu náſzemu ſłużą/ ále
8:
ſwemu brzuchowi/ y prze iedwabne rozmow=
9:
ki y błogoſłáwienia/ zwodzą ſercá niewin=
10:
nych/ ábowiem wáſze poſłuſzeńſtwo ná káżdym
11:
ſie mieyſcu roznioſło/ dla tego ſie tedy kocham
12:
w was/ á Bog pokoiu zetrze Szátáná pod no
13:
gámi wáſzymi rychło.
14:
Te tedy Páwłá ś. przeſtrogi/ iż y w tym
15:
teráźnieyſzym zamieſzániu Rzymiánie/ iákoby
16:
nowi iácy Priſcæ, Aquilæ, Epaneti, Andromici: rć.
17:
przeſtrzegáli/ chroniąc ſię tych ktorzy nieſnaſki
18:
y zgorſzenia w wierze Chrześćijáńſkiey cżynią/
19:
iacy ſą Lutheranowie/ Kálwinijanowie/ No=
20:
wochrzcżeńcy/ Trydeiſtowie/ y Confeſsyoni=
21:
ſtowie/ y inſzych Báłwánow ſzátáńſkich nie má
22:
ło/ ktorzy nie Bogu/ ále ſwemu brzuchowi ſłu
23:
żąc niewinne ſercá zwodzą/ ſłuſznie máią być y
24:
ná niebie y ná źiemi wyſławiáni/ ſłuſznie ſię w
25:
nich kochać y teraz muſi/ choćiaż ná oblicże Bo
że pá=


strona: 179

179.o Miłośćiwym Lećie.
1:
że pátrzą/ on ich káznodźieiá wielki/ ktory ie z
2:
świętym Piotrem w ſiatkę Páná Chryſtuſo=
3:
wę napierwey nápędźił/ iż ich wiárá/ ktora zá=
4:
wſze iedná byłá/ teraz ſię miłośćią bliźniego ro=
5:
ſpaliłá/ ktorey dali Bog z tą ſwoich Rzymiá=
6:
now woniáiącą ofiárą/ ktorą teraz vſtáwi=
7:
cżnie/ przez modlitwy/ poſty/ iáłmużny Pánu
8:
Bogu cżynią/ y to vproſi co w tymże Liśćie o=
9:
biecuie/ iż Bog pokoiu zetrze ſzátáná pod nogá=
10:
mi ich rychło/ á tych ktorych zwodźił oświeći
11:
náuką prawdźiwą/ áby ſkąd wypádli/ do tąd
12:
ſię záś náwroćili wſzyſcy/ do iednego święte=
13:
go/ powſzechnego/ Apoſtolſkiego/ Rzymſkiego
14:
kośćiołá/ áby był wedla obietnice Páná Chry=
15:
ſtuſowey ieden páſterz/ y iedná owcżárnia.
16:
Niech proſzę tá zwłoká W. M. ćiężka nie bę=
17:
dźie/ iż ná ten cżás przypomnię złote one Zło=
18:
touſtego Doktorá ś. Chryſoſtomá/ o tym to
19:
Rzymſkim Mieśćie ſłowá/ ktore cżytamy in
20:
commentarijs cap: 16. ad Romanos.
21:
Ia práwi choćiabym Rzymſkie Miáſto
22:
mogł zálecáć z wielkośći dawnośći/ z zacno=
23:
śći/ cudnośći/ obfitośći/ z bogactw niewymo=
24:
wnych/ z ſzerokiego potężnego pánowánia/ z
25:
woiennych poſtępkow y tryumphow/ wſzákże
Z ijto wſzy=


strona: 180

180.Liſt z Rzymu
1:
to wſzyſtko opuśćiwſzy/ dla tego RZYmiány
2:
błogoſłáwionymi być rozumiem/ iż ich ś. Pá=
3:
weł w ćiele będąc/ ták bárzo miłował/ vcżył/
4:
kazał/ roſpowiádał/ y náoſtátek v nich vmárł:
5:
z ktorey ſámey przycżyny to Miáſto zacnośćią
6:
ſwą/ wſzyſtkie inſze Miáſtá przechodźi/ á iáko=
7:
by iákie ćiáło/ ták ono ma dwie wielkie iáſne/
8:
iákoby ocży/ tych to dwu świętych zacnych
9:
Apoſtolow ćiáłá/ dla cżego áni ſámo niebo ták
10:
nie będźie świećiło/ kiedy ſwe promienie roſpu=
11:
śći/ iáko Miáſto Rzymſkie dwie te lámpie z ſie
12:
bie wypuſzcżáiąc/ z Rzymu będźie przed obli=
13:
cżność Bożą porwány Páweł S./ z Rzymu
14:
Piotr święty. Przypátrzćie ſię y zádrżyćie/
15:
iákie cudá Rzym ogląda/ á ono ś. Páweł/ y ś.
16:
Piotr z ſwoich grobow zmartwychwſtawſzy
17:
ku gorze przećiw Pánu ponieſieni będą: pátrz
18:
iáką woniáiącą Rożą Pánu Bogu Rzym po=
19:
ſle/ iákie dwie koronie to Miáſto ná ſwey gło=
20:
wie noſi/ iákimi łáncuchámi ieſt opáſáne/ iákie
21:
ma źrzodłá. Dla tegoć ia to Miáſto zálecam/
22:
y wyſławiam/ nie dla kámiennych filarow y
23:
ſłupow álbo dla inſzych ludzkich fántáziy/ ále
24:
dla tych ſłupow Kośćiołá Bożego. Dałby mi
25:
to Pan Bog/ ábym teraz mogł przypáść do ćiá
łá ś.


strona: 181

181.o Miłośćiwym Lećie.
1:
łá ś. Páwłá/ przytulić ſię do grobu iego/ wi=
2:
dźieć proch onego ćiáłá/ ktore ná ſobie piątná
3:
Páná Chryſtuſowe noſiło/ ktore wiárę iego
4:
wſzędźie rozſiewáło. Proch mowię onych vſt/
5:
przez ktore Pan Chryſtus mowić racżył/ przez
6:
ktore głos wychodźił nád wſzelákie grzmienie/
7:
Dyabłom ſtráſznieyſzy: przez ktore mowił one
8:
błogoſłáwione ſłowá/ życżyłem ſobie być prze=
9:
klęctwem dla moiey bráćiey/ przez ktore mo=
10:
wił przed Krolmi/ á nie zápałał ſię/ przez kto=
11:
reſmy zacność ſámego Páwłá poználi/ y Pá=
12:
włowego Páná grzmienie niebieſkie nie ieſt
13:
ták ſrogie/ iáko był on święty iego głos ſzátáń=
14:
ſkim rotam: ábowiem ieſli ſię bali ſzat iego/ tym
15:
więcey głoſu ktorym ie wiązał y niewolił/ ábo
16:
wiem Chryſtus w nim/ y z nim mięſzkał. Ten
17:
wſzędźie z nim ieźdźił/ á co byli niekiedy Che=
18:
rubinowie/ to teraz ieſt głos ſ. Páwłá. Chćiał
19:
bym tákże widźieć proch onego gorącego ſer=
20:
cá Apoſtolſkiego/ ktore ktoby chćiał názwáć
21:
ſercem wſzyſtkiego świátá/ źrzodłem y pocżą=
22:
tkiem wſzego dobrego/ pierwſzym żywiołem ná
23:
ſzego zbáwienia/ nie zgrzeſzyłby. Chćiałbym
24:
widźieć proch onych ręku/ ktore ná kogokol=
25:
wiek włożył/ ná tego wnet łáſká Duchá ś. przy
Z iijpádłá/


strona: 182

182.Liſt z Rzymu
1:
pádłá/ ktore tákowe liſty piſywáły/ kthorych
2:
gdy ſię iáſzcżorká dotknęłá w ogień gorący v=
3:
pádłá. Chćiałbym widźieć y proch błogoſłá=
4:
wionych onych nog/ ktore były w drzewiáney
5:
kłodźie zámknione/ gdy ſię więźienie zátrzęſło/
6:
ktore ten świát przemierzyły roznoſząc Ewán
7:
geliją świętą. Náoſtátek chćiałbym widźieć
8:
on grob w ktorym leżą one cżłonki/ w ktorych
9:
żył Pan Chryſtus/ ktore świátu były vkrzyżo
10:
wáne/ ktore były kośćiołem Duchá świętego/
11:
ktore były Duchem związáne/ boiáźnią BOżą
12:
przebite/ máiąc ná ſobie rány álbo znáki ran
13:
Páná CHryſtuſowych. Toć ciáło Miáſto
14:
Rzymſkie broni/ ktore Rzymowi ſtoi zá wſze=
15:
lákie mury/ wáły/ báſzty: A przytym y ćiáło ś.
16:
Piotrá/ ktorego ś. Páweł w ćiele będąc bárzo
17:
ſobie ważył/ iako ſam piſze: Iáchałem/ práwi/
18:
widźieć Piotrá. Toć ieſt o mieyſcu Rzym=
19:
ſkim tego to Doktorá S. Złotouſtego rozu=
20:
mienie/ ná ktore to Miáſto/ y ná iego náukę/
21:
wſzyſtkie vffy kácerſkie/ záraz po nauce ś. Pio=
22:
trá y Páwłá vderzyły/ y przez pułtorá tyſiącá
23:
lat ſzturmowáć nie przeſtáły/ chcąc tego to
24:
Miáſtá Biſkupá/ y powſzechnego Páſterzá/ od
25:
ſpráwowánia they owcżárniey odrzućić: á
przedſię


strona: 183

183.o Miłośćiwym Lećie.
1:
przedſię y owcżárniá Boża ſtoi/ y ſtáć będźie ná
2:
wieki. A ći ſzátáńſcy Hetmánowie ze wſzyſtki=
3:
mi vffy ſwych zwolennikow/ z błędu w błąd/
4:
iáko mowią/ ze dżdżá pod rynnę wypadáią/ z
5:
Lutrowego woyſká do Kálwinowey roty/ z
6:
Kálwinowey roty do Trydeiſtow pocżtu/ z
7:
Trydeyſkiego pocżtu do Atheiſkiego ſkrzydłá/
8:
álbo żydowſkiego zakonu przeſkákuiąc (iáko
9:
ſnadź teraz w Krákowie ieden Miniſter Bro=
10:
gowy/ vcżynił publicè zakon żydowſki/ nád in=
11:
ſze wſzyſtkie przekładáiąc/ y ludźie do niego
12:
wiodąc) nie tylko tu ná źiemi iáko ćień prze=
13:
miną rychło dali Bog álbo znikną/ ále y ná o-
14:
nym świećie od Bogá/ ktorego ſię ná źiemi zá=
15:
przeli/ bez miłoſierdźia wiecżnie á ſrodze poka=
16:
ráni będą. Alem ia od rzecży zácżętey/ ná
17:
rzecż bárzo pierwſzey przećiwną/ niewiem iáko
18:
vſtąpił: bo dobre vcżynki z wiárą Lutherſką
19:
walcżą/ iáko ogień z wodą nie mogą być we=
20:
ſpołek: iáko ná złey roli/ dobre żyto: ná złym
21:
drzewie dobry owoc: ná ćierniu oſtrym Roża
22:
woniáiąca rość nie może: Ieſli tedy prawdá/
23:
iákoż prawdá muſi być nie odmienna/ co wie=
24:
cżna prawdá ſyn BOży zbáwićiel náſz powie=
25:
dźiał/ iż ex fructibus eorum cognoſcetis eos, niech z te=
go co


strona: 184

184.Liſt z Rzymu
1:
go co ſię tu iuż de fructibus Romanorum piſáło ká=
2:
żdy obacży ieſli tákie fructus złą rolą/ złe drze=
3:
wo rodźić może: ná dobrey wierze/ ktorey ich
4:
ś. Piotr z ś. Páwłem vcżył/ tákie vcżynki ro=
5:
ſtą: ná złey wierze Lutherſkiey álbo Kálwiń=
6:
ſkiey/ nie pokoy ále roſterk/ nie iedność ále ro=
7:
zerwánie/ nie miłości ále gniewy/ nie kárność
8:
ále roſpuſtá/ nie poſłuſzeńſtwo ále ſwa wola
9:
rość muſi. Bo nie Pan Bog ále ſzátan tę rolą
10:
ſpráwuie/ iáko to ſam wyznał on iego wierny
11:
Miniſter/ gdy powiedźiał iáwnie/ iż tá ſpráwá
12:
religionis, non propter Deum cœpta est, ne propter Deū
13:
finietur. A tey to zgody/ iednośći/ miłośći/ po=
14:
koiu y poſłuſzeńſtwá/ żadna rzecż inſza w koś=
15:
ćiele Bożym nie ſpráwuie/ áni przez ták długi
16:
cżás zátrzymána/ iedno iż w nim/ iáko ś. Pá=
17:
weł każe/ iednego BOgá/ iednę Wiárę/ ieden
18:
Chrzeſt/ iednáko wſzyſcy wyznawáią: et quid=
19:
quid extra hanc fidem est, iáko S. Hilarius pieknie
20:
napiſał/ non fidem ſed perfidiam eſſe credunt. A kte=
21:
mu iż toż wedla obietnice zbáwicielá náſzego
22:
iednę tylko owcżárnią/ y iednego páſterzá być
23:
wiedzą/ ktoremu iáko ś. Hieronym piſze: Si non
24:
ex ore quædam et ab omnibus ominens detur poteſtas, tot in Ec-
25:
clesijs efficientur ſchiſmata quot ſacerdotes. Neque enim ali-
unde


strona: 185

185.o Miłośćiwym Lećie.
1:
unde Schiſmata et hæreſes obortæ ſunt, quam inde, quod Sacer-
2:
doti Dei non obtemperatur, dum Epiſcopus qui vnus est, et Ec-
3:
cleſiæ præest, ſuperba quorundam præſumptione contemnitur.
4:
Tego tedy Páſterzá zwierzchnośći/ dla zátrzy
5:
mánia iednośći rádźi záwſze podlegáli Katho
6:
licy/ ázáś tego Páſterzá zwierzchnośći/ dla ro
7:
zerwánia iednośći záwſze ſię przećiwili Here=
8:
tycy/ áby iáko v ś. Cypryaná cżytamy/ tego
9:
ſzterniká łodki BOżey od rudłá odſádźiwſzy/
10:
tym ią łácniey mogli nawáłnośćiámi zálewáć:
11:
y tu teraz w Rzymie w ták wielkiey zgráiey
12:
miedzy kilkiem ſet tyſięcy ludźi rozmáitych/ zá
13:
mądrym ſpráwowánim tego to ſzterniká łodki
14:
Bożey/ táki pokoy/ táka opátrzność/ táki do=
15:
ſtátek/ táki porządek/ táka ſpráwiedliwość/ iż=
16:
by ſie wſzyſcy Miniſtrowie Brogowi/ choćia y
17:
z pomocą Tygurſkich/ Genewſkich/ y Wittem=
18:
berſkich báłwanow zmowili/ iednegoby domu
19:
ſpokoyniey y zgodniey ſpráwowáć nie mogli.
20:
Co wſzyſtko łáſce Duchá świętego przycżytáć
21:
muſiemy/ ktorego aſsiſtentia, temu to Páſterzo=
22:
wi oſſobliwie ieſt od P. Chryſtuſá obiecána/
23:
áby ten związek iednośći chrześćijáńſkiey był
24:
przezeń zátrzymány. Iákoż ią z łáſki BOżey
25:
miedzy Kátholiki káżdy bacżyć może/ w rze=
Aacżách


strona: 186

186.Liſt z Rzymu
1:
cżách do Wiáry chrześćijáńſkiey należących/
2:
zwłaſzcżá tu w Rzymie/ gdźie Páſterz owiecż=
3:
ki ſwoie zna/ y owiecżki go też znáią/ y głoſu ie=
4:
go ſłucháią. W ſámey Kápelli/ gdźie Oćiec
5:
ś. ná Mſzą cum ſuo purpurato Senatu przychodźi/
6:
bacżyć to káżdy może/ iákim porządkiem ſtát=
7:
kiem/ iáko iednoſtáynie y ſpokoynie ſłużbá Bo
8:
ża bywa odpráwowána/ ták iż w tym ſámym
9:
áktćie/ ſpecies quædam cœleſtis illius Hierarchiæ re=
10:
præſentatur, w modleniu/ w klękániu/ w ſiedze=
11:
niu/ w śpiewániu/ náchylániu/ w ſzátách iedno
12:
ſtáyność wielka záchowána bywa. Modli
13:
ſię Páſterz/ modlą ſię też owiecżki/ klęcży Pá=
14:
ſterz/ klęcżą owiecżki/ ná wſzyſtkie iego geſtus et
15:
habitus bacżenie máiąc/ do nich ſię áccommodu=
16:
ią/ áby iáko w Wierze/ ták y w tych obchodách
17:
do wiáry należących okazáli/ iż to ieſt idea o=
18:
ney cœleſtis Hieruſalem cuius participatio eius in id=
19:
ipſum. Nuż y Compánije/ ták te ktore w Rzy=
20:
mie záwſze mięſzkáią/ iáko y ktore teraz przy=
21:
chodzą/ też iednoſtáyność we wſzyſtkich ſprá=
22:
wách záchowuią/ gromadką chodzą/ w ktorey
23:
ſię Pan Bog kocha/ iednego ſłucháią/ iedná=
24:
ko ſię odźiewáią/ vt videantur eſſe tanquam vir
25:
vnus, pod iednym namiotem Wiáry chrześći=
iáńſkiey/


strona: 187

187.o Miłośćiwym Lećie.
1:
iáńſkiey/ pod iedną laſką Páſterzá powſzechne=
2:
go wolą Bożą ſpráwuiąc. Do cżego im przy=
3:
kłádem ſwym drogę pokázuie/ tenże Páſterz
4:
teráźnieyſzy Greg: XIII. iako zacnośćią vrzędu/
5:
ták y ſtáranim/ cżuynośćią/ pilnośćią/ modli=
6:
twámi/ iáłmużnámi/ pokorą/ ludzkośćią/ przed
7:
inſzymi wſzyſtkimi przodkuiąc: przyſtęp do nie=
8:
go ludźiom vbogim zawſze łácny/ mowić o
9:
krzywdę/ proſić o łáſkę/ ták vbogiemu iáko bo=
10:
gátemu wolno/ żadnego od ſiebie bez poćiechy
11:
nie opuśći. Pielgrzymom benedictiæ cżęſte da=
12:
wa/ Agnus Dei, y kſiążecżki doctrinæ Chriſtianæ dá
13:
ruie. Rácż go nam Pánie Boże ná długie cżá
14:
ſy chowáć. Bo y ná I. M. Kſiędzá Kárdy=
15:
nałá Páná moiego oſobliwie łáſkaw: o kto=
16:
rym co zá iudicium dáć racżył/ gdy Kárdynało
17:
wie to factum iego chwalili/ iż Pœnitentiariæ mu=
18:
nus ná I. M. był włożył/ racżyſz podobno W.
19:
M. bez wątpienia wiedźieć. Tákiemuſmy prá=
20:
wi/ chćieli dáć curam ligandi et ſoluendi hominum
21:
peccata et crimina, qui ipſe ſine crimine viueret. W
22:
inſzych tákże rzecżách Polſkich wielką chęć ku
23:
narodowi POlſkiemu náſzemu pokázuie. Iu=
24:
żem do tego kreſu był ten Liſt doprowádźił/
25:
gdy ſám nowinę przynieſiono ze Fráncyey/ iż
Aa ijKrol


strona: 188

188.Liſt z Rzymu
1:
Krol I. M. Pan náſz vmyſlił W. M. mego
2:
Mćiwego Páná ná Páńſtwie Krákowſkim
3:
poſádźić/ ktora nowiná Iego M. Xa. Kárdy=
4:
nałá bárzo poćieſzyłá/ ále ieſzcże pewnieyſzego
5:
poſłá cżekamy/ winſzuiąc W. M. y tego y wſze
6:
lákiego ſzcżęśćia inſzego/ y pomnożenia áby W.
7:
M. w kole Senatorſkim ſiedząc/ Kośćiołowi
8:
Bożemu długo ſłużył/ chwałę iego mnożył/ y
9:
zdrową rádą ſwą Krolá I. M. we wſzyſtkich
10:
ták do wiáry powſzechney chrześćijáńſkiey/ iá=
11:
ko y rzecży poſpolitey w ſpráwách podpierał/
12:
cżego ia też naniżſzy ſługá W. M. mego Mći=
13:
wego Páná ze wſzyſtkimi tymi winſzuię/ á pro=
14:
ſzę/ áby to piſánie moie/ ktore mi niewiem iáko
15:
przewlokło/ v W. M. mego Mćiwego Páná
16:
mieyſce miáło. Nie mogłem żadną miárą zá=
17:
milcżeć niektorych tutecżnych/ teráźnieyſzych/
18:
pobożnych ſpraw/ ktore wiem/ iż iáko Kátho=
19:
liki nie pomáłu vćieſzą/ ták Heretyki bárzo zá=
20:
fráſuią/ ktorzy podobno mnimáli/ iáko niekie=
21:
dy mnimáli/ y chełpili ſię przodkowie ich Dona=
22:
tiſtæ, quod perijt de cœtero mundo Eccleſiæ, et in parte
23:
Lutheri vel Caluini remanſit, quod totus mundus apo
24:
ſtatauit, et illi ſoli, tanquam duætribus olim cum Da=
25:
uide in templo Dei, hoc est in Eccleſia Dei permanſerūt.
Ale


strona: 189

189.o Miłośćiwym Lećie.
1:
Ale by tu teraz byli/ vyźrzeliby w tym ſámym
2:
Mieśćie/ żeć Páná Chryſtuſowe dźiedźictwo
3:
nie ták z vbożáło/ iáko oni rozumieią: Non ſe=
4:
ptem, ále bis y ter ſeptem centena millia, od pocżąt=
5:
ku roku tego świętego/ iuż ſię tu ludźi rozmái=
6:
tych przeminęło/ Włochow/ Fráncuzow/ Hi=
7:
ſzpanow/ Niemcow/ Polakow/ Słowakow/
8:
Ruſakow/ Grekow/ Indow/ Portugálcży=
9:
kow/ y inſzych wiele náciy/ ktorzy koláná ſwe=
10:
go nigdy przed Báálem nienáchylili/ ktorzy á=
11:
ni o Lutrowym/ áni o Kálwinowym/ áni o
12:
Blándrátowym/ áni o Sztánkárowym/ áni o
13:
Wolanowym/ áni o Bieſágowym ſłowie nie
14:
wiedzą/ áni inſzey Ewángeliiey znáią/ okrom
15:
tey/ ktorą im ś. Piotr y ś. Páweł Apoſtoło=
16:
wie Boży opowiádáli/ ktorą przez ſucceſſyą
17:
233. Papieżow/ iákoby z ręki w rękę/ áż do
18:
dźiſieyſzego Greg: XIII, podáną wźięli/ y nieod=
19:
miennie bez żadney przyſády z wielką pilnoś=
20:
ćią chowáią/ y chowáć będą/ áż do ſkońcżenia
21:
świátá. Cudnie ś. Auguſtyn powiedźiał/ iż
22:
Pan Chryſtus/ in cathedra vnitatis poſuit doctri=
23:
nam veritatis: to ieſt/ ná ſtolicy iednośći poſá=
24:
dźił Pan Bog náukę prawdziwą. Ná tym to
25:
ſtolcu Piotr ś. ſiedźiał: y tym to Mieśćie Pá=
Aa iijweł


strona: 190

190.Liſt z Rzymu
1:
weł ś. nie ſwoię/ ále tę/ ktorey ſię od P. Chry=
2:
ſtuſá náucżyli wiárę kazał y vcżył. Tego Miá
3:
ſtá wiárę chwalił y wyſławiał/ o tym Mieś=
4:
ćie piſze ś. Irenæus Apoſtołow Bożych dyſcypuł/
5:
iż przy nim wſzyſtká zbáwienna náuká/ y podá=
6:
nie Apoſtolſkie zoſtáło. Temu Miáſtu/ powiá=
7:
da Tertullianus, wſzytkę zdrową náukę ze krwią
8:
właſną záraz Apoſtołowie święći wylali. Do
9:
tego Miáſtá/ piſze Cypryan S./ przyſtępu
10:
nie mogłá mieć/ po Apoſtolſkiey náuce żadna
11:
niewiárá. O tym Mieśćie Hieronym y Am=
12:
broży święći Doktorowie piſzą/ iż ták záwſze
13:
mocno y ſtátecżno oycow y vcżyćielow ſwych
14:
Apoſtołow náukę y podánia trzymáło/ iż kie=
15:
dykolwiek iedno Rzymſką wiárę pomieniono/
16:
nie inſzą rozumiano/ iedno powſzechną/ zdro=
17:
wą/ chrześćijáńſką wiárę. O tymże Mieśćie
18:
Theodoretus wielki Doktor tych ſłow vżywa/ iż
19:
żadnego nigdy kácerſkiego ſmrodu nie vznáło/
20:
y żaden nigdy ná tey ſtolicy nie ſiedźiał/ ktory=
21:
by inácżey od przodkow ſwych vcżył y rozu=
22:
miał/ y owſzem Apoſtolſkiego Duchá/ y tey łá=
23:
ſki Bożey/ ktorey byli pełni/ nieodmienną/ y nie
24:
vſzpoconą dochowáli. O tym Mieśćie wielki
25:
on ś. Doktor Auguſtyn piſze/ iż w nim záwſze
trwáło


strona: 191

191.o Miłośćiwym Lećie.
1:
trwáło Kſięſtwo álbo zwierzchność Apoſtol
2:
ſkiey ſtolice O tym tákże Landfrancus, iż ża=
3:
den nigdy kośćioł po świećie/ iáko ten Rzym=
4:
ſki ták cáły nie był záchowány/ od wſzelákiego
5:
plugáſtwá kácerſkiego. O tymże Biernat ś./
6:
iż wſzyſtkie ſpráwy wierze chrześćijáńſkiey na=
7:
leżące/ záraz od cżáſow Apoſtolſkich/ przed tą
8:
ſtolicą przekłádáne/ y tám końcżone były/ dla te
9:
go iż záwſze rozumiano/ że ſię tám nayrychley
10:
zádáne wierze chrześćijáńſkiey rány polecżyć
11:
mogły/ gdźie wiárá dobra żadney klęſki/ áni v=
12:
ſzcżerbienia nigdy nie ćierpiáłá. Toć ieſt tá Ca=
13:
thedra vnitatis, extra quam nulla potest eſſe lux veritatis, ſed
14:
ſedes vanitatis et impietatis: á iáko Dawid ś. prorok
15:
piſze: Cathedra peſtilentiæ, via peccatorum, cōſiliumimpiorū,
16:
lubo kto z Lutrem/ lubo z Confeſſyą Augſzpur=
17:
ſką/ lubo z Noremberſką/ lubo z Kálwinem/ lu=
18:
bo z Anábáptyſty/ lubo z Trydeiſty/ lubo z Wo
19:
lą/ lubo z Brogiem trzyma/ in cathedra peſtilentiæ
20:
ſiedźi/ per viam peccatorū chodźi/ conſiliūimpiorum ná=
21:
ſláduie. O cżym też niekiedy I. M. X. Kárdy
22:
nał cudnie powiedźiał: Lutheriſtæ, Caluiniſtæ, Tridei-
23:
ſtæ, Anabaptiſtæ, ſicut ille ſic et iſte omnes Chriſtūnegauerūt:
24:
Bo iáko temu co z łodki wypadſzy vtonął/ má=
25:
ło ná tym ieſli ná ſzerokim ſążeniu álbo ná pál=
cu wodá


strona: 192

192.Liſt z Rzymu o Miłośćiwym Lećie.
1:
cu wodá nád nim ſtoi/ ponieważ iuż nie żyw:
2:
tákże y ći co z łodki kośćiołá Bożego wypádli/
3:
lubo ná pirwſzym ſtopniu/ lubo ná wtorym ál=
4:
bo ná dźieſiątym ſzcżeblu bluźnierſtwá ſtánęli/
5:
zbáwieni być żadną miárą nie mogą: ktorym
6:
rácż Pánie Boże dáć vpámiętánie/ áby ſię przy
7:
kłádem W. M. mego Mćiwego Páná/ iáko
8:
zacnego miedzy świeckimi Senatory/ karáli/
9:
vt quem ſecuti ſunt peccantem, imitentur pœnitentem, et aper-
10:
tè Chriſtum confitentem, vt et eos Chriſtus confiteatur coram
11:
Patre ſuo qui in cœlis est, ktorego ia też tu choćiaż nie
12:
godny proſić będę/ áby W. M. mego Mćiwe=
13:
go Páná w dobrym zdrowiu ná długie czáſy
14:
chowáć racżył: y W. M. mego Mćiwego Pá
15:
ná przedſięwźięćie/ ták dla záchowánia wiáry
16:
ś. powſzechney chrześćijáńſkiey/ iáko y dla zá=
17:
trzymánia zgody/ miłośći/ pokoiu/ w oycżyznie
18:
náſzey mnożyć y błogoſłáwić racżył. A z tym
19:
ſię łáſce W. M. mego Mćiwego Páná vniże=
20:
nie zálecam. Datum Romæ w dźień Bożego
21:
ćiáłá/ Anno Iubilei 1575.
22:
grafika
23:
¶ W POznániu/ w Drukárniey Ianá
24:
Wolrhabá/ Roku P. 1585.