![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
strona: kt
1:
CATECHISMVS
2:
to ieſt/ nauka naprzed=
3:
nieiſza/ y potrzebnieiſza/
4:
ku zbawyęnyu/
5:
o wierze krzeſci=
6:
ańſkiey.
7:
PRZES IANA SECLVCI
8:
ANA Nowo/ wydany.
9:
M.D.XLVII.
10:
W Krolewczu Pruſkim.
11:
MENSE IVNIO.
strona: A2
1:
Wielmożnemu panu/ pa=
2:
nu Stanislawowy Kieżgałowy ſtolni=
3:
kowy wielkiego Kxięſtwa Litewſkie=
4:
go ſtaroſcie Radunſkiemu/ Ko
5:
newſkiemu/ y Dubickiemu/ etc.
6:
Laſki bożey y wſzego dobreo
7:
ziczi IAN SECLVCIAN
8:
Kaznodzieia w Kro
9:
lewczu polſki.
10:
W
Yele nayduiem w pyſmie pogańſkim
11:
y też krzeſciańſkim/ wielmożny panie Sta=
12:
roſta otich ludziach/
ktorzy aczkolwiek zni=
13:
ſkiego rodzaiu wyſzli y wiele złego czinili/ A
14:
wſzak ze gdi ſie vſnali y polepſili ſą miedzi
15:
dobre wpyſſani y policzeny y naprziklad
16:
nam dany/ á ieſt ich pamiątka wieczna.
17:
ieſlyc zlich pamiątka niegynie/ dalekoć god
18:
nieiſzi ſą wiekuiſtei pamiątki ci
ktorzi będąc
19:
zawſze ſprzotkow ſwoich ſlachetnimy/ do
20:
brimy/ y cznotliwimi/ oto zawſze praczuią
21:
aby ich wyſſoka cznota y vczinki zgadzali
22:
ſię zych ſlachetnim vrodzenym/ pamiętaiąc
23:
nato ze niedom goſpodarza ale cznotliwy
24:
goſpodarz dom ochędaſza/ tak że też ſlache=| A ij |
strona: A2v
1:
tne vczinki y wiſſokie cznoti/ rodzay ſławę
2:
tny oſlachczaią y roſlawyaią.
Aczkolwyek
3:
przodkowie W. M. wielkimy cznotamy
4:
męznim ricżerſtwem/ y ſlachatnimy vczinki
5:
dom ſwoy wiſſoki y riczerſki rodzay o
6:
ſlachczili y potomkom ſwym ſlachetną
7:
ſlawę poſſobie zoſtawiły: daleko niemney
8:
ſze
!:
á niepodleyſze W. M. pamiątki potom
9:
kom ſwym poſſobie wiekuiſte zo ſtawy/
10:
miedzi ktoremy ta ieſt naſlachetnieyſza y
11:
napozitecznieyſza ze W. M. ſlowo pań
12:
ſkie/ á zbawienie duſzne nad yne wſziſtky
13:
ſwieczkie y mile rżeczy przeloźił/ wyſtawył
14:
y wtim ſwoie kochanie y pewną nadzieię
15:
położił/ ze tez tego czaſſu dziſieyſzego zamą
16:
czonego/ będąc miedzi głownimi nieprziaciel
17:
my ſlowa pańſkiego/
racziłes kſobie v przei
18:
mye/ nakladem ſwym ludzi vczonich a ka
19:
znodziey prawdziwich ſłowa bozego/ wez
20:
wać: naprzod wlitwie (niż kto yny) ſłowo
21:
pańſkie od nieprzyacioł bożich wyrzuczone
22:
zatlumione/ y podeptane/ zaleczać wy
23:
chwalać y przymować/ ſczego bąć chwala
24:
panu bogu wſzechmogącemu w troyci ie
25:
dinemu. | Ia acz |
strona: A3
1:
Ia aczkolwiek perſoną nieſnaiomy
2:
W. M. ſlyſąc tę ſlachetną á krzeſciańſką
3:
ſlawę ktora nieiedno v iego miłoſci mego
4:
laſkawego pana Kxiązecia Pruſkiego
5:
na dworze y w Collegium ſlinie/ ale te/ż/
6:
powſziſtkich okolicznich zięmiach: v myſl/i/
7:
łem ty male kxiązki (w ktorich ſą początk/i/
8:
nauki krzeſciańſkiey/ potrzebne ku zbawię
9:
niu)
W. M. przipyſac y offiarować/ y pro
10:
ſzę aby ie W. M. raczył odemnie nieznaio
11:
mego zawdzięczny vpominek y dar prziyąc
12:
pana boga y ſlowo iego miłowac/ y tich
13:
ktorzi ie ſmiele á wiernie okazuią od nie
14:
prziyaciely bronyc/ y nanie laſkaw byc/
15:
ſtym ſię W. M. laſkawiey prziaſny
16:
zaleczam.
Dan ſkrolewcza pru
17:
ſkiego wdzień ſwiętego Ia
18:
na chrcicieła/ lata bożego.
19:
1547 | A iij |
strona: A3v
1:
Do Czitelnika vpomi=
2:
nanie.
3:
I
Eſt mi to dziſz napamięczy
4:
Iako wſzkolach vczono dziecy.
5:
Od cum ſteteris poczinaly/
6:
O bodze malo wſpominali.
7:
Any ciego przikazaniu/
8:
Dla naſzich grzechow poſnaniu.
9:
Any wiary ſwietey członkow/
10:
Pacierza y ſacramentow.
11:
Tich wykladu nieuczily/
12:
Aſnac ſamy nieumieli.
13:
Wpyątek ſiekli o recitare/
14:
/ A nazaiutrz o ſolmi fare.
15:
Wniedziele abys miniſtrował/
16:
A chedogo mſzey pomagał.
17:
Skoro dicentes v ſliſziſz/
18:
Tedy wedzwonek zadzwoniſz.
19:
Kaplana bys nieroſgniewał/
20:
Kiedy będzie wcanonye ſpał.
21:
Tic byli zanauky fabuły/
22:
Alexander donat y reguły/
23:
Tak był trhudni ten ich donat/
24:
Nienaucził ſię go do ſiedmi lath.
strona: A4
1:
Atak przeſtakowe plotki/
2:
Omieſkali mlode dziatki.
3:
Iuż dzis ynaczey nauczaią/
4:
Od pana Boga poczinaią.
5:
Ktori racził ſwoiey laſki/
6:
Otworzić nam ięzyk polſki.
7:
Ktorim kxiążki wydawaią/
8:
Slowo Boże okazuią.
9:
Ktore było zatloczono/
10:
Y przes kxiężą zatlumiono.
11:
Zakazowali to ſrodze/
12:
Proſtakom badać ſię obodze.
13:
Wymięnialy ty zaklęte/
14:
Cżo czitaly pyſmo ſwięte/
15:
Mowiąc nie twoia rżecz panie/
16:
Wſzak będzie w ſwięto kazanie.
17:
Na ktorym wſziſtko vſliſziſz/
18:
Przes ſwięte do Boga muſyſz.
19:
Cy ktorży do Krola chadzają/
20:
Przes Marſzalka prziſtep maią.
21:
Ani też Ricerżu ieſt rzec twoia/
22:
tobie lepiey prziſtoy zbroia.
23:
Ktemu Turecka Badawia/
24:
Nizli ta czeſta byblia.
25:
Any twoia rzecz kupcziku/
26:
Y kazdy zwas rzemieſlniku. | A iiij | Oſwiętim |
strona: A4v
1:
O ſwiętim ſię pyſmie pytać/
2:
A głowie troſkę zadawać.
3:
Bys ty robił nawarſtacie/
4:
Tak iako przyſtoy nacie.
5:
Wſzak dżis mamy iubileuſz/
6:
Iedno złoty do ſkrzinki włoż.
7:
Ity też chlopie rataiu/
8:
pytaż ſię drogy doraiu.
9:
Bys ty oto natim przeſtał/
10:
tak iako twoi ociec trzimał.
11:
Ale y wy panie Duſzky/
12:
Yuż też widzę v was kxiąſki.
13:
O bys ti patrzała ſwoich wſorkow/
14:
coronki onich ſwiętich paciorkow.
15:
Ieſly tego nieprzeſtaniecie/
16:
wſziſczi w klątwę wpadniecię.
17:
Toć ich byla wſziſtka nauka/
18:
zaktorą tuczili ſwoie brzucha.
19:
Obać że żtąd iako zwodzili/
20:
klątwą od pyſma grożili.
21:
Drogę do nieba zamikaly/
22:
ſamy ſię tam niepytaly.
23:
Iako by Bog chciał tego taicz/
24:
Czo raczył wſziſtkim obiawyć.
25:
Nieſwiata tego pyilozophom/
26:
ale proſtakom/ paſterzom/ ribitwom.
strona: B
1:
A przeto bądzcie wdzieczni wſziſci tego/
2:
zeſcie doſtaly pyſma polſkiego.
3:
Ktore abyſcie wſziſczi czitali/
4:
y dziatki ſwe nauczali.
5:
Dziekuiąc panu bogu ſtego/
6:
yż nam vżiczil ſlowa ſwego.
7:
Przes ktore wiari nauczenie/
8:
bedziecie mieć/ y wiecznę zbawiecnie
9:
Amen.
10:
ECCLE. III.
11:
Glębſſych nad ſię rzeczy niebaday/ a
12:
cżoć Bog roſkazał to zawſſe roſmyſlay. | A v |
strona: Bv
1:
Argumentum albo
2:
Summa tich kxiążek.
3:
K
To chce wiedzieć wolą Bożą
4:
wprzykazaniu opyſſaną.
5:
Członki wiari/ ſacramenti
6:
Pożitek pańſkiey modlitwy.
7:
Ma ty kxiążki pylno czitać/
8:
ya nauką ſnich pamiętać.
9:
Tu pozna dobre y złe vczinki/
10:
y wedla ich też zaplaty.
11:
Naczym iego zbawienie nalezy/
12:
to iako w ſwierciedle obaczy.
13:
Czitay pylno natim nieutraciż/
14:
a wierz/ wieczni żywot odzierſziż.
15:
Kazdy to baczy że pyſmo polſkie ieſt tru=
16:
dne ku czitaniu tim ktorzi włoſnoſci buch
17:
ſtabow przekreſzonich albo pąnkt[owa=]
18:
nich nierożumieią/
y dlategom rzec od
...
19:
dania y cżitania bukſtabow począł/ ...
20:
ich właſnoć wiedziely czi ktorzi chczą [do=]
21:
brze polſkie pyſmo czitać.
strona: B2
1:
DZIESIECIORO
2:
przikazanie Boże.
3:
Pirwe.
4:
Niebędzież miał Bogow
5:
ynich krom mnie.
6:
Wtore.
7:
Niebyerz ymienia pana
8:
boga twego nadaremnie.
9:
Trzećie.
10:
Pamiętay abys dzyeń ſwięti ſwięcił. | B ij |
strona: B2v
1:
Cwarte.
2:
Czci oyca twego y mat
3:
kę/ chcezli dlugo byc zyw
4:
naziemi.
5:
Piąte.
6:
Niezabiay.
7:
Szoſte.
8:
Niecudzołoz.
9:
Syodme.
10:
Niekradny.
11:
Oſme.
12:
Nieſwiatcz falſziwie prze
13:
ciw blizniemu twemu.
14:
Niepozaday domu bli
15:
żniego twego.
16:
Dzieſiąte.
17:
Niepożąday żony/ ſlugi/
strona: B3
1:
wolu/ konia/ bliźniego twe
2:
go/ ani żadnich rzeczi ie=
3:
go.
4:
Drudzi ie tak vmieią poſtaroſwieczku
5:
przedſie ieſt dobrze
6:
Pyrwſze przikazanie páná naſzego.
7:
j.
8:
Niemaż mieć nadeń Boga y nego.
9:
ij.
10:
Poproſnoſci nieſtatku twego/ Niewſpo=
11:
minay ymienia Bożego.
12:
iij.
13:
Pamiętay to tobie wiele/ by ſwięcił ſwię=
14:
tą niegziele.
15:
iiij.
16:
Achceżli mieć łaſkę moię/ czci oica y mat=
17:
kę ſwoię.
18:
v.
19:
Niezabiay bratha thwego/ ręką/ kaznią
20:
ani radą.
21:
vj.
22:
Nieczin grzechu niecziſtego krom ſtadla
23:
małżenſkiego.
strona: B3v
1:
vij.
2:
Niekradny ymienia czudzego/ ale vbogym
3:
vdzielay ſwego.
4:
viij.
5:
Nieſwatć naſwego bliżniego/ ſwideſtwa
6:
fałſiwego
7:
ix.
8:
Niepożaday domu thwego bliżnego ani
9:
maiętnoſci iego.
10:
x.
11:
Niepoządai zony/ ſlugi/ konia/ wołu/ ſwe
12:
go bliżnego/ ani żadnei rzeczi ktora ieſt iego
13:
Summa wſzyſtkiego przykazania
14:
Bożego.
15:
Miłui pana Boga zew
16:
ſziſtkiego ſercza ſwego/ a
17:
ſwego bliżnego iako ſam
18:
ſiębie ſamego.
19:
Czo tobie miło/ to inemu czin/ czo tobie nie
20:
miło/ tego ynemu nie czin.
strona: B4
1:
Dwanaſcie członkow wiari
2:
krzeſcianſkiei.
3:
Wierze wboga oicza
4:
wſzechmogącego/ ſtworziciela nieba y ziemie.
5:
Y w Ieſu Chriſta ſyna ie
6:
go iedinego pana naſzego. Ktori ſię począł du
7:
chem ſwiętim/ Narodzil
8:
ſię z mariei dziewice.
9:
Vmęczon pod Ponſkim
10:
Pilatem/ Vkrziżowan/ v
11:
marł/ y pogrzebion/ Stą
12:
pił dopiekła/ Thrzeciego
13:
dnia z martwych wſtał.
14:
Wſtąpił donieba y ſiedzi
strona: B4v
1:
naprawici vboga oicza
2:
wſzechmogącego. Stąd
3:
że przidzie ſędzić żywe y
4:
martwe. Wierzę w du
5:
cha ſwietego/ ſwieti koſcioł
6:
krzeſciańſki/ ſwiętich op
7:
czowanie/ grzechow od
8:
pużczenie/ ciała zwartw
9:
ich wſtanie/ poſmierci wie
10:
czny żywot. Amen.
11:
Modlitwa páńſka.
12:
Oicze naż ktoris ieſt
13:
wniebieſiech/
14:
Swiec ſie imię twe/
15:
Przydz kroleſtwo twe/
strona: C
1:
Bąc wola twa/ iako wnie
2:
bie tak y naziemi/ Chleba
3:
naſzego powſzedniego dai
4:
nam dzis/ Y odpuſc nam
5:
winy naſze iako y my od=
6:
puſczamy maſzym wyno=
7:
waiczom/ Y niewodz nas
8:
w pokuſy/ ale nas wybaw
9:
od wſzego zlego. Amen.
10:
Zdrouas Maria ecꝭ. Aczkolwie to nie
11:
ieſt zadna modlitwa/ iedno ſloua ktoremi
12:
Anyoł Gabriel/ ziaſtował pannie Mariei
13:
ſyna Bożego/ atak ſluſza ich nie zapámię
14:
tać/ á gdy ie kto mowy nato ma pámiętać/
15:
á by ſlowu Beżemu wierził iako ona vwie
16:
rziła/ ale ze by otim panna maria wiedzia
17:
la gdi ie mowi/
albo zeby czo ſobie iemi
18:
mogł vniei vproſſić/ wtym niema mieć
19:
żadnei nadzieie. | C |
strona: Cv
1:
Luce. I. kapitulo.
2:
Zdeowas Maria/ łaſki
3:
pełna/ Pan ſtobą błogo
4:
sławyonas ty miedzi nie
5:
wyaſtamy y błogosławion owoc zywota twe
6:
go Ieſus Chrſtus Amen.
7:
Wiele nas przi
8:
dawali modlitwie panſkiei/ a to nie ma
9:
być bo nie ieſt zadna modlitwa/ iedno pa
10:
miatka w ćielena ſyna Bożego.
11:
O ſwiątoſciach koſciel=
12:
nych.
13:
O ſwiątoſci chrztu ſwętego.
14:
Tak rzekł pan Ieſus vczniom v
15:
ſwiętego Marka y Matheuſza woſtate
16:
cznym kapitule. | Idąc |
strona: C2
1:
Idąc powſziſtkim ſwie
2:
cie vczcie wſziſtki ludzie
3:
chrząc ie wimię oica y ſy
4:
na y ducha ſwiętego. Kto
5:
vwierzi a będzie ochrczon
6:
będzye zbawion/ kto nie
7:
vwierzi będzie poteptoń.
8:
O ſwiątoſci oltarza. Mathei xvj.
9:
Corint. xj.
10:
Pan naż Ieſus Chriſtus/
11:
tey nocy ktorey był wy
12:
dan/ wzął chlep/ dzięko
13:
wał/ łamał y dawal vcz
14:
niom ſwoym mowyącz
15:
bierzcie/ iedzcie/ toc ieſt cia| C ij | lomoie |
strona: C2v
1:
ło moie ktore zawas bę
2:
dzie wydano/ to czincie na
3:
pamiątkę moię.
4:
Takież y powieczerzy
5:
wzął/ kielich dziekował/
6:
dał im mowąc/ Ten kie
7:
lich nowy teſtament ieſt
8:
w moiei krwy ktora za
9:
was będzie wylana na od
10:
puſczenie grzechow wa
11:
ſzich/ To czincie ile kroc
12:
będziecie pyc na pamiat
13:
kę moię. | O klucach |
strona: C3
1:
O kluczach koſcielnych to ieſt
2:
o roſgrzeſzęniu.
3:
Ioannis xx.
4:
Rzekl pan Ieſus vcz
5:
niom ſwoym tchnawſzy
6:
nanie prziymuicie ducha
7:
ſwiętego ktorim odpuſcicie
8:
grzechy bedą ym odpu
9:
ſczony/ a ktorim zatrzima
10:
cie będą ym zytrzimany.
11:
Wſtawſzy rano maią ſię dziatki naprzod
12:
przezegnać a ty ſlowa mowyć.
13:
Wymię oica y ſyua y du=
14:
cha ſwiętego. Amen.
15:
Potym pokleknawſzy na oſſobliwym mie
16:
ſczu maią mowyć Credo potim Pacierz
17:
naoſtatek mogą tę modlitwe mowyć. | C iij | Dzięku |
strona: C3v
1:
Dziekuięm tobie Boze oi
2:
cze niebieski przes Chri
3:
ſtuſſa ſyna twego iedinego
4:
pana naſſego/ zes nas tey no
5:
czy od grzechu y wſzelky
6:
ch ſkod raczył zachowac
7:
aż do tey godzyny proſi
8:
mi cię oicze niebieſki abis
9:
nas ieſcze tego dnia racził za
10:
chowac od grzechu y od
11:
wſzelkich zlich przigot du
12:
ſnich y cieleſnich
abychmi
13:
wſzyſtko ſprawowały
14:
miſlili wedluk woley two
15:
iey a przetoſmi naſze cialo
strona: C4
1:
y duſzę naſzę w ręcze two
2:
ie poleczami a proſimy ze
3:
by nas twoi anioł ſtrzegł
4:
a znamy był/ zeby diabeł
5:
żadney moczy do nas nie
6:
mał: Amen.
7:
Idąć ſpać maią dać dobrą noc ſwoym
8:
ſtarſzym/ a niż ſię vkładą/ maią ſię na
9:
przod przezegnać. Wymie oicza etc.
10:
Potim poklekawſzy maią mowić credo y
11:
pacierz y tę modlthwę maią przidać.
12:
Wſzechmogąci oicze nie
13:
biesky dziekuyem tobye
14:
przes Ieſu Chriſta ſyna
15:
twego pana naſzego
y zeż
16:
nas thego dnia raczył we=| ſdrowiu |
strona: C4v
1:
ſdrowiu zachowac y w
2:
ſzelkey zkody vchowac
3:
proſzimi abis raczil zwel
4:
kiego ſwego miłoſierdzia
5:
odpuſcic grzechi naſze a
6:
tey noczi w ſdrowiu bez
7:
grzechu zachowac/ a prze
8:
to my ciala ſwoye y du
9:
ſze y ine wſzyſtky rzeczy
10:
wręce twoye poleczamy/
11:
aby twoi ſwięti aniol byl
12:
przinas/ a by dyabel ſza-
13:
dnego prawa donas nie
14:
mial. Amen.
15:
Atak ſię maią vklaſć á ciała ſwoie ochędo=| żić nie |
strona: D
1:
żnie ſprawować/ dla vccziwoſci angioła
2:
ſwego/ Tak że też gdi prziydzie godzina
3:
obiadu/ albo wieczerzey/ maią dziatki/ wſzi
4:
ſtko czo prziſluſza ku ſtołu nagotować/
a
5:
potym gdi położa chlep/ albo potrawe/ ſta
6:
nąwſzi wſziſtki porząd/ przed ſtołem maią
7:
mowić/ albo iedno znich Credo y pacierz/
8:
A potim tę modlitwę mogą przidać.
9:
Wſzechmogąci miłoſci=
10:
wy panie/ ktory zwielkie=
11:
go myłoſierdzya twego ra=
12:
czyż żywic wſzelkie/ ſwe
13:
ſtworzenye na ſwyęcie/
a
14:
gdis tez nam raczył zie=
15:
dnac ty pokarmy ku pozi
16:
wieniu y poſſileniu cziała
17:
naſſego proſimy twei ſwię=| D | they |
strona: Dv
1:
they miłoſci day abyſmy
2:
ich w łaſcze twoiey zmier-
3:
noſcią weſdrowiu pożi-
4:
wali/ a twey ſwiętey miło-
5:
ſci/ zaty dary dziękować
6:
nieprzepamiętali przez pa-
7:
na Ieſu Chriſta ſyna twe-
8:
go źbawiciela naſzego. Amen
9:
Także też po obiedzie albo po wieczerzi ma-
10:
ią czynić/ ſtanąwſzy/ Credo y pacierz maią
11:
mowyć y tę modlitwę albo ieſli yną vmie-
12:
ią przydać.
13:
Wſzechmogący miłoſci-
14:
wy panie Boże/ Dzięku-
15:
iem twey ſwiętey miłoſci
16:
zaten pokarm y picie kto-
strona: D2
1:
ris raczył nam ziednac y
2:
dac kupożiwaniu y poſſi-
3:
leniu ciała naszego
proſim
4:
cie miły panie gdiſz my
5:
tim pokarmem y picym
6:
poſſyleni zebyſmy to czy-
7:
nili czoby było ku chwale
8:
twey ſwietey miłoſci/ a ku
9:
naſzemu duſznemu zbawie-
10:
niu/ przez Ieſu CHriſta ſy
11:
na twego odkupiciela y
12:
zbawiciela naſzego. Amen
13:
Potim dziatki mogą ſpiewać Pſalmi ſto-
14:
iąć przed ſtołem/ Boże przikażanie/ albo
15:
pacierz a potim maią yć każde do robotty
16:
ſwoiey albo do ſkoli.
strona: D2v
1:
Krodky wyklath znauką
2:
Przykazania Bożego przes pyta-
3:
nie y odpowiadanie
4:
O pyrwſzwym Bożym przikażaniu.
5:
I.
6:
Niebedzież miał Bogow
7:
ynych krom mnie.
8:
Pytanie.
9:
Yako to mam rozumieć.
10:
Odpowiec.
11:
Pan Bog wtym przikazaniu przikazuie
12:
abyſmy niemieli ynego boga nadeń/ to ieſt
13:
abyſmy iego ſamego za boga mieli/ weń
14:
wierzyli/ y bali ſię/
iego miłowali ze wſzyſt-
15:
kiego ſercza naſzego á wnym ſamym á nie
16:
wzadnym ynim ſtworzeniu iego wſzyſtkę
17:
nadzieię naſſę pokładali y do niego ſame-
18:
go ſię we wſzelkich naſzich potrzebach v-
19:
ciekali y iego ſamego na wſpomożęnye wzi-
20:
wali.
strona: D3
1:
Pytanie.
2:
Aza ſą yni Bogowie krom iednego.
3:
Odpowiec.
4:
Ieden ci ieſt Bog prawdziwy wſzech-
5:
mogąci/ ktori ſtworził niebo y ziemię y yne
6:
wſzyſtki rzeczi/ ieſt oiczem páná Ieſu Chris-7:
ſta odkupićiela y zbawićiela naſzego.
8:
Trzi perſoni ociecz/ ſyn/ duch ſwięti/ á ieden
9:
Bog wiyſtnoſci
tak iako wyſna-
10:
wamy y tam otim będzie ſzerzey.
11:
Czo ieſt Bog yni.
12:
Ten ieſt kazdego bog iego wczim ſwą na-
13:
dzieię kto poklada/ wnym dufha/ albo od
14:
niego wſpomożenia ząda krom páná Bo-
15:
ga wſzechmogącego/ ktori wſziſtko może.
16:
W tim przikazaniu bożim y wynich
17:
dwie rzeczy mamy baczić.
18:
Pyrwą/ czo nam przikazuie czinić/ a ti ſą
19:
dobre vczinki kiedi ie czinimy wedluk roſka
20:
zaniá Bożego.
21:
Wtorą/ czego Pan Bog zakazuie nieczynic/
22:
ati ſą zle vczinki y grzechi ielſli ſię ych do-
23:
puſſcząmy/ | D iij | Dob= |
strona: D3v
1:
Czo ſą dobre vczinki.
2:
Y zowiem ie dobrimy vczinki dla tego
3:
że ſą od dobrego páná Boga roſkazane
4:
abiſmy ie czinili Item yſz ie pan Bog od-
5:
nas prziymuie zadobre gdi ie czinimy we-
6:
dluk iego roſkazania/ ſtawſzy ſię pyrwey
7:
dobrimy to ieſt wiarą vſprawiedliwioni-
8:
my/ y dawa pan bog za nie dwoiaką zapla-
9:
te tu y naonym ſwięcie.
10:
Pytanie.
11:
Ktoreż ſą dobre vczinki tego pyrwego
12:
Bożego przikazania.
13:
Odpowiec.
14:
Mieć ſobie za páná iednego Boga wſzech-
15:
mogącego w troyci iedinego/ wierzić że nas
16:
raczył odkupić ſmierczą páná Chriſtuſſa
17:
ſyna ſwego iedinego. v Math. I. kapi.
18:
Bać ſię go iako oicza namiłoſciwſzego/
19:
Miłować go zewſziſtkiego ſercza naſzego
20:
z duſze y z ſził naſzich/ | wie= rzić | j. ze on zgladził grzechi naſze Io= annis. j. kapitulo. |
| ij. ze on nas ſobie ſprawiedliwe v= czinił. Rom. v. kap. |
strona: D4
1:
ze on doſſić vczinił za grzechi naſze przes
2:
ſyna ſwego/ Yego ſamego chwalić y tęmu
3:
ſamęmu ſlużić. Math. iv. kap.
4:
Pytanie.
5:
Ktorez ſą zle vczinki a grzrchi przeciw te-
6:
mu przikazaniu bożemu.
7:
Odpowiec.
8:
Czinić albo myſlić to czego pan bog zaka-
9:
zał czinić/ pokladać ſwą nadzieię w ſtwo-
10:
rzeniu iego/ krom pana boga ſtworzićiela
11:
ſwego/
iako ſą pieniądze/ y mięnie mocznoſc
12:
zdrowoſc/ vciekać ſię o ſpomożenie dokto-
13:
rego ſtworzenia/ krom pana boga/ Yako
14:
do vmarlich ſwiętich/ y ſlużić ym opuſciw-
15:
ſzi páná boga/ przywlazczać ym to czo ſa-
16:
męmu bogu prziſluſa/ proſſić ich oprziczi-
17:
nę opuſciwſzi prziczince páná Chriſtuſa
18:
ſprawiedliewgo j. Ioan. ij.
Proſſić ich
19:
o ſpomożenie gdis ony ſobie nic niemogą
20:
pomoc iako vmarli/ opuſciwſzy páná
21:
Chriſtuſſa ſprawiedliwego pomocznika/
22:
A krotko mowiąc/ kto w potrzebie albo
23:
wprzygodzie ſwey vcieka ſię/ do ſzatana al
24:
bo czarnokxięſtwa iego do cżarownicz cza-
25:
row gwiaſdarzow planet ecꝭ.
strona: D4v
1:
Pokladaiąc ſwą nadzieię y wiarę w lu-
2:
dziach vmarlich/ wodpuſciech/ lyſciech
3:
znakach/ znamionach/ weſniech/ wzio-
4:
lach/ drzewach/ mieſczach/ ſwierzętach/ ro-
5:
bacech/ w ſlowach iako czinia czarownice/
6:
w Czarciech/ y ynich rzeczach krom páná
7:
boga ten grzeſzi przeciw temu bożemu przi-
8:
kazaniu.
Ktori niedupha panu bogu nie
9:
pokladaiąc w nym ſupełney wiari ſwo-
10:
iey/ nie wierząc iego doſſić vczinięniu za
11:
grzechi naſſe/ ten zle czini á ſtawa ſię nie-
12:
wolnikiem ſzatańſkym á on ieſt bogiem ie-
13:
go y ſlugą grzechu ſwego/ a ſtawa ſię ſy-
14:
nem wiecznego potępienia/ bo go iego nie
15:
wiernoſc potępia.
16:
Pytanie.
17:
Czo zakaranie pan bog dopuſcza nati kto-
18:
rzi nie maią iednego boga.
19:
Odpowiec.
20:
Karze pan Bog ludzi dla takowego Bał-
21:
wophalſtwa á niewiernoſci dwoiakym
22:
obyczaiem naczeſnich rzeczach y wiecznym
23:
potępienim tak iako ſam racził powiedzieć
24:
wtorych kxiegach moyżeſowich 28. kap.
strona: E
1:
Naczeſnich rzeczach karze/ głodem/ walką/
2:
morem/ vboſtwem/ ſkodamy/ wrzody/ nie-
3:
mocamy/ ſmiercią milich prziacioł/ Roba-
4:
ki ſzkodliwimy/ ſzuchoſciami nierodzaino-
5:
ſcią/ niepogodamy/ ſlepotą prawdi ſlowa
6:
Bożego/ y ynimi roſmaytimy cięſkoſciamy.
7:
Pytanie.
8:
Gdzie otim napiſſano w pyſmie ſwiętim
9:
ſtarego albo Nowego zakonu.
10:
Odpowiec.
11:
Pyſma otim pełno ieſt ſtarego y nowego
12:
zakonu/ aleby długo było wſziſtko okazo-
13:
wać/ ale nakretce niektore mieſcza nazna-
14:
czę/ atam ſobie otim czitay.
15:
Dowod Starego zakonu.
16:
Karał pan Bog ſrogo zydy/ gdi byli ſo-
17:
bie za boga ćielca vczinili/ otim czitay ſze-
18:
rzey w kxiegach wywodu Zydowſkiego
19:
zniewoley Pharaona we trzidzieſtym wto-
20:
rym kapitulum.
21:
Ict Gdi offiarowali Beelfegor o tym
22:
w kxiegach liczby we dwudzieſtym piątim
23:
kapitulum. | E | Cieſko |
strona: Ev
1:
Cięſko karał pan bog zydy Mieczem/ gło-
2:
dem/ y morem/ gdy chwalili krolewnę nie-
3:
bieſką opuſciwſzy páná boga á wſgardziw-
4:
ſzi vpominanie Hieremiaſza proroka bo-
5:
żego. v thegoż w XIV. kapitule.
6:
Karał krola Haaſa gdi niepokladał na-
7:
dzieie w panie Bodze/ ale w krolu Aſſiri-
8:
ſkim II. paralip. XVI. kapitulum.
9:
Vczynili ſobie bogi zezłota y zrzebra
10:
poginęli. v Oſeaſſa w oſmym kap.
11:
Gniewa ſię welmi o Bałwophalſtwo
12:
pan y dał przeklęſtwo rzekąć/ przekletyto
13:
człwoek ktori chwali za boga vczinek rze-
14:
mieſnika/ y poklada w nym nadzieię ſwo-
15:
i ę. de viro. XXVII.
16:
Nieſzcęſliwy ſą y międzi vmarlemy na-
17:
dzieia ych/ ktorzi ſobie maią za bogy vczi-
18:
nięnie rąk ſwoich ſapien. XIII. kap.
19:
Nieczitami w ſtarim zakonie áby oktorą
20:
y ną rzeć tak ſrogo karał pan Bog lud zy-
21:
dowſki iako o Bałwophalſtwo á czego by
22:
więcey zakazował iako Bałwophalſtwa.
23:
Ytam ze gdzie to przikazanie ieſt napiſa-
24:
ne exodi. XX. kap. Obiecuie pan Bog ſro-
25:
go ſię mſczić nat timi y potomki ich do trze-
26:
ćiego y doczwartego pokolenia ktorzi tego
strona: E2
1:
przikazania niechczą pełnić/ á czinią ſobie
2:
ine bogy/ y Roſkazał był pan Bog ty kto-
3:
rzi chwalili ſtworzenia opuſciwſzi ſtworzi-
4:
ciela kamionować y ych miaſta popalić
5:
otim w piątich kxięgach Moiżeſzowych
6:
w XVIII. y XVII. kapitulech.
7:
Ale czo potrzeba wielkich dowodow a-
8:
okażania ſpyſma/ gdis dziſieyſzich czaſow
9:
w papieſtwie na oko nic ynego niewidzym
10:
w domu bożym/ y międzi ludzmy/ iedno ſza-
11:
tańſkie Bałwophalſtwo/
Nienaydzieſz
12:
w polſce zadnego Claſtoru/ albo koſcioła/
13:
oltarza/ y kaplice/ ktory by był ku chwale
14:
panu bogu zbudowan/ Ale ſą zbudowa-
15:
ne y nadane ku chwale ſtworzenia iego/ y
16:
iake ſię wnich Bałwophalſtwa dzieią/ lep-
17:
iey teras milczeć niſli krotko otim pyſſać/
18:
Y mnicha zadnego nienaydzież ktory by
19:
był zakonu bożego wtim przikazaniu opyſ
20:
ſanego/ wſziſci ſą Balwophalcy á odſzcze-
21:
pienczi od tey reguli bożey/ ſzatańſkimi wy-
22:
miſly/ związali ſumnienia ſwoie/ y maią to
23:
ſobie zacięſky grzech gdi tego niepełnią czo
24:
ſzatan wymiſlył. A oto ſumnienia zadne-
25:
go niemaią
gdi tego nie iedno iż nie pełnią
26:
ale tez o tym niechcą wiedzieć/ ani ſlyſzeć czo
strona: E2v
1:
pan bog ſrogo zakazał/ niebędzieſz miał bo-
2:
gow ynych ecꝭ.
3:
Pytanie.
4:
Dowodzilem pyſmem/ ze pan Bog przed
5:
tym ſrogo takowe Bałwophalce karal á
6:
czemuz ich dzis niekarze.
7:
Odpowiec.
8:
Niemoże być cięſze karanie nad to kto-
9:
rem ie zkarał pan bog/
zkarał ie ſlepothą
10:
duſną y cieleſną/ Duſną iako ſwięti Paweł
11:
powiedział tradidit eos in reprobum ſenſum
12:
niedał im rozumieć ſlowa ſwego dla grze-
13:
chu ich iż oni wydząc niewydzą/ ſliſząć/ nie
14:
ſliſzą/ maiąc mowę/ nie mowią/ quorum ven-
15:
ter Deus eſt. Niemaſz ſtiſiąca iednego kto-
16:
ry by przes Chriſtuſſa wiedział albo ynym
17:
pokazał drogę do nieba/
ale ydą na Rzym/
18:
na Częſtochowa/ proſtinią/ na Gineſno/
19:
na Skałkę/ yeni przes Staniſlawa/ drudzy
20:
przes Iaczka/ Domięnika/ Woiciecha etc.
21:
atymy drogamy nigdy do nieba nietraphią
22:
á ni cy ktorzy zanymy ydą. Niechać my
23:
okazą ktory ſwięty przes drugiego w ſzedł
24:
do nieba/ y zaź nie wſziſcy przes Chriſtuſſa | wie |
strona: E3
1:
wierząc doſſyć vczinieniu iego
2:
Tedyć by ty phalſziwe byly ſlowa iego
3:
gdzis tak raczył powiedzieć/ Zaden nie
4:
przydzie do oyca iedno pers mię tuć nie
5:
mowy przes tego/ albo tego vmarłego.
6:
It Yam ieſt dzwierze/ prawda/ y droga
7:
Tuć niemowy przes Rzym droga do nie-
8:
ba/ albo przes tego/ albo tego vmarlego
9:
ale mowy przes mię nietrzebać do niego za
10:
dnich prokuratorow ani opiekunow/
Ye-
11:
dno wiari moczney/ a ſercza naboznego tak
12:
przezeń wnidziem do oycza niebieſkiego/
13:
A raczey niebo y źięmia przemienią ſię/ niz
14:
by ſię iego ſlowa miałi odmięnić. Mat. 24.
15:
Pytanie.
16:
Czo za zapłatę pan Bog obieczał tym
17:
ktorzi iednego Boga maią/ á żiwa we-
18:
dle iego przikazania.
19:
Odpowiec.
20:
Obiecuie ym pan Bog wiele dobrych
21:
rzeczy na ſwiżcie y naoſtatek po ſmierci obie-
22:
czuie zywot wieczni/ tim ktorzy iego ſamego
23:
za boga maią wierzą weń/ boią ſię go/ á
24:
miłuią go z ſercza prawego j. Timot. IIII.
strona: E3v
1:
Nie ieſt vboſtwo boiącymſię páná
2:
Boga. Pſał XXXIII.
3:
Bogoſlawiony ten ieſt ktori ſię boy pá
4:
ná Boga á roſmiſla y cziny przikazanie
5:
iego. Pſal III.
6:
Ya pan Bog cziniec miłoſierdzie nat ty-
7:
ſiączmy ludzi tymy/ ktorzy mię miłuią á
8:
ſtrzegą przikazania mego. exod. XX. kap.
9:
Takiego pan Bog nie opuſci á pokolenie
10:
iego nie będzie żebrało chleba. Pſal. XXXVI.
11:
O żywocie wiecznym tak ſam racził po-
12:
wiedzieć. v Iana III. kap.
Kto wierzy
13:
w Ieſu Chriſtuſa/ nie zgynie/ ale będzie
14:
miał wieczny żywoth.
15:
Wtore Boże przykazanie.
16:
II.
17:
Niebierz ymięnia pana
18:
Boga twego nadaremnie.
19:
Pytanie.
20:
czo mamy przes to Boże przikazanie
21:
rozumieć.
strona: E4
1:
Odpowiec.
2:
W tym przykazaniu Bożim zakazuie
3:
pan Bog abyſmy na ymię iego daremnie
4:
nie prziſięgali/ nie przeklinali/
nie złorzeczi-
5:
li/ nie phalſzowali/ nie kłamali/ ani zdra-
6:
dzaly bliſńego naſzego.
7:
A przikazuie abyſmy ymię iego chwalili/
8:
wyſlawiali/ wielmozili/ á dziękowali ięmu
9:
ze wſziſtkich dobrocie iego/ iako panu na-
10:
miłoſciwſzęmu/ ze wſziſtko raczył poſwię-
11:
cić y o1więcić ymięniem ſwym naſwięt-
12:
ſzim/ Dla ktorego pomięnienia/ klania
13:
ſię wſzelkie kolano niebieſkie/ źiemſkie/ y pie
14:
kielne/
á wſzelky ięzik krzeſciańſki wyzna-
15:
wa páná Ieſu Chriſta byc odkupićiela y
16:
zbawyćiela naſzego etc.
17:
A tak tu mamy naukę iako ſię mamy mieć
18:
ku panu Bogu ſerczem/ vſty/ y wſlowie
19:
naſzim.
20:
Dwie rzeczy wtym przikazaniu mamy
21:
baczyć.
22:
Pyrwsz/ czo pan Bog przykazuie czi-
23:
nić/ vſti y ſerczem ati ſą dobre vczinky.
24:
Wtora/ czego zakazuie nieczinić a ti ſą
25:
źle vczinki y grzechy ieſli ſię ich dopuſcza-
26:
my nad wolą iego.
strona: E4v
1:
Pytanie.
2:
Ktorez ſą ti dobre vczinki tego wtorego
3:
przikazania.
4:
Odpowiec.
5:
Chwalic pana Boga w wſzelkym na-
6:
ſzym vczinku dobrim.
7:
Wyznawiać ſmiele ymię boże/ vſty y ſer
8:
czem prawdziwym/ wſzelkich cięſzkościach
9:
y ſzczeſliwościach naſzich.
10:
Wziwać zawſze páná boga na wſpo-
11:
możenie prziwſzelkim początku rzeczy do-
12:
brich mowiąć tak panie Boże racz poſczę-
13:
ſcić/ Wymię twe miły panie.
14:
W vczćiwoſci mieć ymię y ſlowo ſwię-
15:
te prawdziwe iego.
16:
Kazać á roſlawiać niezmierne miłoſier-
17:
dzye Boże ſmiele/ wſzelkyemu luczkyemu
18:
ſtworzeniu.
19:
Roſlawiać ſląwę iego/ poczwierdzać
20:
prawdę ymięniem bożym ku roſmnożeniu
21:
ſlowa iego/ y ku vczciwemu pożitku bliź-
22:
ńego naſzego/ wyriwaiąc go á obraniaiąc
23:
zewſzelkiey cięſzkoſcy.
24:
Wziwać iego ſamego na wſpomożenie
strona: F
1:
Wſzelkich/ wſmetkach/ trudnoſciach/ y ciez-
2:
ſkościach naſzich bes zadnego wątpięnia
3:
wierzić mocznie ze on ſam nas wyrwie y
4:
obrony ze wſziſtkich cieſkości y ſkod na-
5:
ſzich/
ku iego czci y chwale wſziſtki naſze do-
6:
bre ſprawy czinić y ięmu ie ſamemu po-
7:
leczać/ y wſziſtki rzeczi/ y ſprawi naſze.
8:
Do niego ſię vciekac/ á niedozadnego y-
9:
nego ſtworzenia iego.
10:
Yego ſamego chwalic/ w duchu y w
11:
prawdzie/ á wſpomagac bliźnego ſwego
12:
dla ſwiętego ymięnia y roſkazania iego.
13:
Pytanie.
14:
Ktore ſą złe vczinki/ albo grzechi prze-
15:
ciw temu bożemu przikazaniu.
16:
Odpowiec.
17:
Czy grzeſą przeciw bogu/ ktorzi w niepo-
18:
trzębnich rzeczach wſpominaią y mię boże.
19:
Yako ſię ten grzech ſpoſſobyl miedzi ludz-
20:
mi/ nieſtetiż niechay to kazdi obaczy/ ze nie-
21:
może byc gorzey á poſpolicei.
22:
Yacy ſą oiczowie matki/ take też y jich dziat-
23:
ki/ bac mezcizna/ albo zencziſna wſzyſtkym
24:
tkwy to ſlowo w vſciech/ yż zakazanym ſlo-
strona: Fv
1:
wem przyſięga/ á ząda pomſty ymięniem
2:
Bożym/ nabliźnego ſwego.
3:
Hoć mu namniey niektwoli będzie wnet
4:
pomſti nań ząda ymięniem Bozym mo-
5:
wiać Boże day áby cie zabito/ á choć mu
6:
też nalepiey vczini/ wedle woley iego/
albo
7:
dobrze vroby/ przed ſiẃ pomſty ząda nań
8:
od Boga/ y mowy niewſtidliwie/ boday
9:
go zabyto tak dobrze vcziniwſzy ecꝭ.
10:
Yako czi grzeſzą/ ktorzy ymięniem bożim
11:
poſwiatczaią złe ſprawy/ rzeczy/ albo ku-
12:
pie byc dobre/ tak yczy/ ktorzy phalſziwie od-
13:
prziſięgaią maietnoſci bliſnich ſwoich.
14:
Gdiz wſziſtky rzeczy mogą być ſprawo-
15:
wáne/ krom zadney prziſięgy/ wedluk ro-
16:
ſkażania ſyna bożego/ ktory nas tak vczy/
17:
Niechay będzie mowa waſza tak tak/ nie-
18:
tak nietak etc. Math. V. kap. Tych ſlow
19:
dzis niemas nieſtetiż medzi krzeſciany ie-
20:
dno haniebna prziſięga á kto czeſciey a nie
21:
wſtidliwiey prziſięga ten nalepſzy dwo-
22:
rzanym tak męſciſna iako zencziſna.
23:
Item Ktorzy prziſięgaią/ zabyć/ albo czo
24:
złego vczinić bliznemu ſwemu/ á maią to
25:
ſobie za grzech/ gdi niewypełnia ſwey ha-
26:
niebney przyſięgy/ y mowią przyſiągłem
strona: F2
1:
muſze to vczinic/ gdyſz miłoſciwy pan nie-
2:
kazał ale zakazal przyſięgac/ y zle czinic.
3:
Item Ktorzy ſlubuią/ albo prziſięgaią
4:
ſzglupſtwa/ á nieumiętnoſci ſwey/ dziewic-
5:
ſtwo chować przeciw przirodzeniu/ albo
6:
wſtępyć do klaſthora/ y też naodpuſty
7:
ydż ecꝭ.
y maią oto zle ſumnienie gdy tego
8:
niewypełnia/ niechczać tęmu rozumieć/ że
9:
to przeciwko przikazaniu bożemu/ Agdy
10:
wipełnią niemaią zadney zkruchy zagrzechy
11:
any woley ich więcey nieczinić/ ani wiary
12:
w panu Chriſtuſię/ ze by zanie doſſyć vczi-
13:
nił/ ále mnemaią ze by ie pan Bog dla o-
14:
ney drogy/ albo kapice/ miał przepamiętać/
15:
albo ie odpuſcić/ ato yebarzo omely.
16:
Y Rodziczow tak glupych wiele ieſt/ kto-
17:
rzy mlode ſwe dziatky ſlubuią do klaſto-
18:
ra/ a tak ich/ y ſwoie ſąmnięnia ſzatanſki-
19:
my wymiſli obwięzuią/ nie maiąc baczno-
20:
ſci/ ku ktoermu ſtadlu ie pan bog ſtworził/
21:
iakoby to muſiał vczinić/ czo ony ſzaln-
22:
ſtwem ſwy ſlubuią/
gdiz iednak y kxięza
23:
tego glupſtwa wſwych wycretalech dot-
24:
knęli 22. q 4. roſwięzuiąć od tego ſamnię-
25:
nia ludzke/ temy ſłowy. We wſzelkiey obie-
26:
tnici zley/ albo prziſiędze zmień wolą ſwą/
strona: F2v
1:
á czos zglupſtwa ſlubował/ nieczin tego/
2:
Mierźiona ieſt przed panem Bogiem glu-
3:
pią a nie zwiary obietniczą Eccle. V. kap.
4:
A krotko mowiąć/ ktorzy zwyczaiem przi-
5:
ſięgaią/ albo ktorzy w czarach/ guſliech/
6:
Czarnokxieſtwye/ y ynich zaboboniech/ y
7:
w wſzelkym zlym vczinku/ albo woli ymię-
8:
nia Bożego v ziwaią/ a ydąc nakradziez-
9:
two/ męzoboyſtwo/ czudzoloſtwo/ ec.
10:
ymięnia Bożego naſpomożenie ządaią/
bo-
11:
że mi pomoż/ yako by pan bog muſiał mu
12:
ktemu pomoc/ czo ſrogo zakazał áby tego
13:
nieczynył pod duſnym zatraczenym.
14:
A iako cy dobrze czinią/ ktorzy dziekuią
15:
panu Bogu zewſziſtkiego/ tak ze tez cy zle
16:
czinią/ ktorzy niedziekuią wſtaiąć/ albo kla-
17:
dąc ſię/ ze wſziſtkiego dobrodzieyſtwa iego/
18:
nie chwalą go/
nie wziwaią na wſpomo-
19:
żenie ku wſzelkiemu dobremu vczinku ymię-
20:
nia iego/ ale miáſto Boga/ duſnego nie-
21:
przyaciela wzywaią/ albo go mienia/ y iego
22:
ymięniem dziatki/ albo czelać ſwoię przezi-
23:
waią gdi ſię nanie gniewaią/ mowiąć
24:
wſtań zły duchu/ piy diable/ yć doſkoły zly
25:
duchu ecꝭ.
Y yne haniebne przeklinania
26:
czinią/ tego ſię Boże pozał/ czego ſnać y po-
strona: F3
1:
gany nieczinią/ á ſnać ſię tego więcey nau-
2:
cza od ſwoych rodziczow/ albo naucziczie-
3:
low/ niſli od kogo ynego/ brac nadarem-
4:
nie ymię Bożę/ albo czartowſkie.
5:
In ſumma Ktorzy phalſziwey á ſzatan-
6:
ſkiey nauki albo wymiſlow luczkich vcza/
7:
za ſlowo Boże/ pod przikritoſczą ymięnia
8:
Bożego/ albo ſię dla prawdy ſlowa á y-
9:
mięnia Bożego przeciw bluſnierzom nie-
10:
zaſtawiaią/ a ny krzywdy Bożey bronia/
11:
gdyz to naych ſtan mależy/ á ſnać ieſcze blu-
12:
ſnierſtwa bronią/ grzeſzą przeciw bogu.
13:
Albo ktorzy/ wſzechmocnoſć iego/ chwa-
14:
le/ czeſc/ moznoſc/ ktoremu ynemu ſtworze-
15:
niu prziwlaſzczaią/ albo go na wſpomoże-
16:
nie wſwych potrzenach/ przigodach/ ſmet-
17:
kach/ trudnoſciach wzywaią/ opuſciwſzy
18:
páná/ Boga ktori nas zawſze obieczał wy-
19:
ſluchać/ oczo go iedno będziem proſſyć wy-
20:
mię ſyna iego/ Ioan. XVI. kap. grzeſzą/
21:
przeciw temu przikazaniu.
22:
Pytanie.
23:
Czo ſkaranie pan Bog dopuſcza naty
24:
ktorzi grzeſą przeciw tęmu przikazaniu Bo-
25:
żemu.
strona: F3v
1:
Odpowiec.
2:
Naznączył tudzyez pan Bog pomſtę
3:
przytym przikazaniu rzekac/ Niebędzieć
4:
niewinnym ktori biereze ymię pańſkie nada-
5:
remnie/
y mſci ſię nad takowemi ludz-
6:
my y karze ie cięſzko/ ktorzi niepotrzebnie áni
7:
ſpráwiedliwie prziſięgaią naimię iego/ bo
8:
takowimy prziſięgamy bywa obrazon ma-
9:
ieſtat Bozy.
10:
Karał Raſpatem aſſirium dla bluznier-
11:
ſtwa yz Angioł Boży 185 tyſiąc ludu iego
12:
pobył.
O tim wkrolewſkich kxięgach lib.4.
13:
kap. 18. et 19. ſkarał Ariuſſa herretica kto-
14:
ri bluſnił przeciw panu Bogu vczac ze by
15:
ludzie dla vczinkow ſwoich bily zbawieny
16:
á niedla vczinkow páná Ieſu Chriſta y mę-
17:
ki iego/ á gdi miał błąd poczwierdzić/ przi-
18:
puſcił nań pan bog gwałtowną nięmoc
19:
yż nagłą ſmieczią vmarł.
Takich Ariuſ-
20:
ſow pełna Polſka y Litwa/ ktorzy niczem-
21:
nimy ſwimy vczinki/ albo wimiſli/ y zaſlu-
22:
gami chcą być zbawieny bierzac nadarem-
23:
nie ymię Boże mrucząc nierozumnie pacie-
24:
rze/ godziny/ pſalmi/ y yne wymiſli luczkie/
25:
albo ſzatańſkie cziniąc/ á pokladaiąc wnich
strona: F4
1:
zbauienie ſwouię/
prziwlaſczaiąc to ſtworze-
2:
niu/ czo ma być ſamemu ſtworzicielowy
3:
czyniono/ albo mowyono/ od ſtworzenia
4:
proſzać/ á ządaiąc tego czego niemoże nikt
5:
iny dać krom páná Boga/ y karze ie pan
6:
Bog tą wielka ſlepotą/ yż páná Boga w-
7:
troiczi iedinego przes wiare nieznaią ale ſo-
8:
bie wiele bogow naczinili/ tim ſluzą á ich
9:
wziwaią.
Taczy nie iedno
bębą potępieny
10:
ieſli ſię nieuſnaią/ ale tez ych krziwoprzyſię-
11:
ſtwo tu naſwięcie nie będzie krom pomſty.
12:
Pytanie.
13:
Krorzy wzywaią ymięnia pańſkiego/
14:
y wiznawaia ie? czoz ym zato obieczuie
15:
pan Bog/ albo daie.
16:
Odpowiec.
17:
Niewymowna łaſkę/ y dary obieczuie
18:
pan Bog tim/ ktorzy wyznawaią ymie ie-
19:
go/ chwala go/ iego ſamego na wſpomo-
20:
żenie wziwaia y w nym ſamym nadzieię
21:
ſwa pokladaią.
22:
Obieczuie proſby naſze wyſlnchać/ mo-
23:
wiąc/
gdi mię będziez wzywał wyſlucham
24:
cię/ ſtobąm ie1t wſzelkim ſmętku/ wyrwę | cię a ti |
strona: F4v
1:
cie á ti mię będziez chwalił Pſal. XC. et XIIX.
2:
Y ſąm ſyn Boży raczył to powiedzieć
3:
kto mię będzie wyznawał przed luczmi/ wy-
4:
ſnam go ia tez przed oycem moym niebie-
5:
ſkym. Mat. X. kap.
6:
It Chwaląc páná boga będę go wzi-
7:
wał a od nieprziyaciely moych będę wyba-
8:
wion. Pſal. XVII.
9:
A krotko mowiąć/ kto będzie wziwał y-
10:
mięnia pańſkiego będzie zbawion actu II.
11:
A oczokołwie będziećie proſſić pana bo-
12:
ga ymięniem ſyna iego będzie wam dąno.
13:
Mat. XV. Marci VIII. Luce VI. kap.
14:
Kto kolwie da korczag wody/ wymię bo-
15:
że nieſtraćy zaplati ſwey. Mar. IX. kap.
16:
Rozwaz ze v ſiebie ti znamięnite obietni-
17:
cze/ ktore pan Bog obieczuie tim ktorzy/
18:
wyznawaią ymię iego/ á na wſpomożenie
19:
go w wſzelkich potrzebnich rzeczach wzi-
20:
waią
A rozwaz tez cieſkie pomſty/ ktore
21:
my pan Bog groxy nam/ gdy ymienia ie-
22:
[!] złe vziwamy á naproſnoć ie bierzemy/ gdiz
23:
ſlowa iego ſą prawdziwe á nigdi ſię prze-
24:
mięnia.
strona: G
1:
Trzećie Boże przikazanie.
2:
III.
3:
Pamiętay abys dzień
4:
ſwięty ſwięcił.
5:
Pytanie.
6:
Yako ty ſłowa mamy rozumieć tego
7:
przikazania Bożego?
8:
Odpowiec.
9:
Pan Bog przes ſſeſcz dni wſziſtko ſtwo
10:
rził á ſiodmego odpoczinął/ y przykazał zy-
11:
dom przes Moyżeſza/ á by wdzień ſyodmi
12:
nic nieczinili áni dobitki ich/ á zowią y ſab-
13:
bath to ieſt odpoczinięnie/ ale yzeſmy nie-
14:
pewnymi na cerimonie zydowſkie/
dla tego
15:
nieſwięcym ych ſabbatu/ iedno przikazanie
16:
Boże powynniſmy pełnić/ Y dla tegoz
17:
krzeſciani vſtawili ieden dzień wtydzień kto-
18:
ri powynni na rzeczach ſwiętich ſtrawyć.
19:
Czemu y zowią niedzielą?
20:
Zowiem ten dzień ſluſſnim obyczaiem/
21:
niedziela/ to ieſt niedzielanie/ ktorego nie-
22:
mamy nić y nego dzialać/ albo niewolniczy | naſzy |
strona: Gv
1:
naſſy ręcznego/ albo ſwięckiego/
iedno to
2:
czoby było ku chwale Bozey/ zbawienyu
3:
naſſemu y ku pożitku bliznego/ A vcziniw-
4:
ſſy to maią naſſi ſludzi/ niewolnici/ y doby-
5:
tek wten dzień odpoczinąć/ aby byli nadru-
6:
gi dzień ſprawnieyſzi ku robocie/ y mi zny-
7:
my.
8:
Pytanie.
9:
Czo to ieſt ſwięczyć?
10:
Odpowiec.
11:
Acz kolwiek wſzyſtki dny ſą ſwięte a nie-
12:
przeklęte/ bo ſą od dobrego á ſwiętego pá-
13:
ná Boga ſtworzone/ ale ten dzień niedziel-
14:
ny zowiem ſwięti/ dla tego iz ſię ſwiętich
15:
rzeczy mamy vczyć/ y czinić ie/ tak nanaſze
16:
dziatki nalezi to przikazanie Boze na ſlu-
17:
gi niewolniki poddane/ iako y nanas/ a byſ-
18:
my ſię wſziſczy wten dzień/ odloziwſzy ro-
19:
botę/ ſwiętich rzeczy vczyli/ bes ktorich za-
20:
dny człowiek zbawion nie może być.
21:
Pytanie.
22:
A ktorez ſą dobre vczinki tego Bożego
23:
przykazania?
strona: G2
1:
Odpowiec.
2:
Iużem w pyerwſzim Bożim przikaznyu
3:
powiedzial/ ze to ſą dobre vczinki/ ktore od
4:
dobrego páná Boga ſą roſkazane/ Yako
5:
ieſt przikazanie Boże/ ieſly go dziatki/ ſludzi
6:
albo poddani nieumieią tedi ſię go wten
7:
dzień (maiąc wolnoſc od roboti) po wyn-
8:
ny vczić/
tak też wiary
krzeſciaſtkiey aby
9:
wiedzieli wczim ich zbawienie nalezy.
10:
Modlitwy pańſkiey ktorą zowiem pa-
11:
cierz/ aby rozumieli iako/ a oćo páná Boga
12:
maią proſſyć.
13:
Sacramentow koſcielnich/ czo ſą/ á czo za
14:
pożitek ich/ y inich ſwiętich rzeczy ktorich
15:
nakazaniu vczą: ſluchać piłno ſlowa boże-
16:
go/ prziymować ſlowo Boze/ zchuczią/ á
17:
pamiętać ie/ vczić ſię go pyłnie
dziękować y
18:
modlić ſię panu Bogu nabożnie/ pożiwać
19:
zwiarą Ciala y krwie pańſkiey/ napa-
20:
miątkę odpuſczenia grzechow naſſich
21:
Spiewać Pſalmy/ albo yne pyeſny na-
22:
bożne.
23:
Roſmiſlać dobrocy boże.
24:
Dawać Iałmużnę vbogym/ albo ſlu-
25:
gam koſcielnym potrzebuyączym.
strona: G2v
1:
Nawiedzać niemoczne/ albo więznie/
2:
Pocieſſać ſmętne ludzy/ wſpomagać niedo-
3:
ſtateczne ſąmſiady/ albo ſwe vbogie pod-
4:
dane/
5:
Vczić dziatki/ ſlugi/ poddane/ y yne/ ſlowa
6:
Bożego/ gdi nięmaż ich gdzie nakazanie
7:
poſlać.
8:
Atak natich dobrich vczinkach/ ten dzień
9:
ma być ſtrawiony.
10:
Pytanie.
11:
Ktore ſą zle vczinki y grzechi przeciw tę-
12:
mu przikazaniu?
13:
Odpowiec.
14:
Wdzień niedzielny ktorego nic niedziałamy
15:
kazania/ y ynich ſwiętich rzeczy omieſkać.
16:
Nieſluchać pylno ſlowa Bożego.
17:
Proſnować/ á nieuczić ſię tich ſwiętich rze-
18:
czi/ ktores powinien vmieć/ iako ieſt przika-
19:
zanie Boże/ członki wiary krzeſciańſkiey/
20:
pacierz y ſacramenta/
21:
nie modlić ſię nabożnie/ gardzić ſacra-
22:
menti á nie pożiwać ich tak/ iako pan Chri-
23:
ſtus vſtawił y pożiwać roſkazal.
24:
Nie ſpyewać nabożnie pſalmow y ynich
strona: G3
1:
pieſny na vczciwym myeſczu.
2:
Nie vczic dziatek/ albo czeladzy/ ſtrawycz
3:
dzień naſnaczony ſwiętym rzeczam/ na ſſa-
4:
tanſkich poſlugach á vczinkach.
5:
Yako ieſt/ proznowanie/ obzarſtwo/
6:
opylſtwo/ koſterſtwo/ friyerſtwo/ bluſnier-
7:
ſtwo/ y naynich grzechach/ ktore nawięcey
8:
krzeſciany czinią y pełnią w dzień ſwięty
9:
niz wyne dni/ ktorimy nieiedno páná Bo-
10:
ga gniewaią/ ale tez zydi y yne pogani gor-
11:
ſſą/ gdi wydzą iako krzeſciani ſwięto ſwię-
12:
czą/ by tez ſuknią zaſtawić/ tedy ſię muſi
13:
w ſwieto vpyć/
y yne grzechi popełnić/ by
14:
mu też wſzyſtek tydzień nato robyć.
15:
Pytanie.
16:
Czo za karanie pan Bog dopuſſcza dla
17:
takowych grzechow?
18:
Odpowec.
19:
Roſmaitym karanym karze pan Bog lu-
20:
dzi dla tych grzechow.
21:
Kazal byl pan Bog vkamionować czło-
22:
wieka który w dzień ſwięty drwa zbierał/
23:
w kxięgach liczby. XV. kap.
24:
Karze y dzis pan Bog roſmaytimi pla-
strona: G3v
1:
gamy/ y naoſtatek zkarze wyecznym potępię-
2:
nym ieſli ſię nie vnamy/ á grzechow nie-
3:
przeſtaniemy/ bo takowy wieczerzy Chri-
4:
ſtuſſowey nigdy nie vkuſzą/ ktorzy dla cze-
5:
ſnich rzeczy/ Albo/ dla ſwego nie dbalſtwa
6:
opuſczaią zbawienne nauki.
7:
Mat. XXII. kap.
8:
Takowym ma vrząd karać/ á takowych
9:
grzechow nie dopuſzczać/ áby pan Bog
10:
nieſkarał wſziſtkiego miaſta/ albo zięmie ia-
11:
ko ſkarał Sodomę y gomorą. Gen. XXIX.
12:
Pytanie.
13:
Yeſly wdzień ſwięti niegrzech robyć.
14:
Odpowiec.
15:
Kiediby potrzeba gwaltowna/ albo wiel-
16:
ka ſkoda prziſla/ nie gwalcy ſwięta/ ktory
17:
by nie mogł bes ſkody odlozić nadrugy
18:
dzyeń/
yako ogień gwaltowny/ niepryaciel/
19:
woda/ y powietrze.
20:
Tak ze tez miłoſierdzie okazać nad człowie-
21:
kiem potrzebuiącym/ albo vbogym to nie
22:
gwalcy ſwięta/ y pan Chriſtus w dzień
23:
ſwięty vſdrawiał niemoczne. Mat. XXIIII.
24:
A ſwięti Ambroſzi dopuſcza oſtatek dnia
G4:
ſwiętego wrobocie ſtrawyc/ vcziniwſzy ti
25:
rzeczy ſwięte ktore w dzień ſwięty maią być
26:
czinione
niſliby iake zbitki czynic.
27:
Pytanie.
28:
Czo z azaplatę dawa pan Bog tim kto-
29:
rzi wedle tego przikazania dobre vczinky
30:
czinią?
31:
Odpowiec.
32:
Takowym pan Bog dawa błogoſla-
33:
wieńſtwo na duſſy y naczeſnych rzeczach.
34:
A nieiedno ze niec nie omieſkamy gdy
35:
dnia ſwiętego odłoziwſzy robotę/ ſwiętich
36:
rzeczy ſluchamy/ vczimy ſię ich/
y czinimy ie
37:
ale tez pab Bog obieczuię nam wſziſtki rze-
38:
czi dać/ y przidać/ gdy pyrwey ſzukamy kro-
39:
leſtwa bożego. Mat. VI. kap.
40:
Błogoſławionemy cziny y zowie/ ktorzi
41:
ſluchaią ſlowa iego á ſtrzegą go. mat. 24.
42:
Y pan Chriſtus ſlachetna nam rzec obie-
43:
czuie mowiąć. Ioannis. XIIII. kap.
44:
Yeſli mię kto miłuie/ á ſlowo moie bę-
45:
dzie chował/ y ociec moy miłuie go/ á prziy-
46:
dziem do niego/ á będziem mieſkać vniego.
47:
Gdzies może byc więczſa radoſc/ y bło-
strona: G4v
1:
goſlawieńſtwo naduſznich/ y cieleſnich rze-
2:
czach/ iedno tam gdzie mieſka Bog ociecz/
3:
y ſyn/ y duch ſwięti/ y daley mowy/ blogo-
4:
ſlawieny ſą/ ktorzi ſluchaią ſłowa bożego
5:
á ſtrzegą go. Math. XXIIII. kap.
6:
Cwarte Boże przikazanie.
7:
IIII.
8:
Czci oyca twego/ y mat-
9:
kę chceſzli dlugo byc zyw
10:
naziemy.
11:
Pytanie.
12:
Yako to mam rozumiec?
13:
Odpowiec.
14:
Maż pyrwey wiedziec/ ze to dzieſięcioro
15:
Boże przikazanie dał był pan Bog Moize-
16:
ſſowy na dwu tabliczach palczem Bożim
17:
napyſſane.
18:
Na pyrwſſy tabliczy wprawey recza thro-
19:
ie było napyſſano ktorym cy wykładał na-
20:
pytanie thwoie.
21:
Naktorey pan bog przikazuie á byſmy | go ſamego |
strona: H
1:
ſwego blizneigo miłowali iako ſami ſiebie
2:
á otim ieſt ſiędmioro przikazanie Boże na
3:
wtorey tablicy napiſſane/ A to ieſt iedno
4:
czcy oyca/ y matką ſwoie chceſly być długo
5:
ziw na ziemy.
6:
Ociec/ Matką.
7:
Przes oyca/ matkę nieiedno rodzice naſſe
8:
mamy rozumieć/ ale tez wſzelkie przełozo-
9:
ne naſſe tak ſwieczkie iako duchowne.
10:
Czo to ieſt czcić?
11:
To ieſt/ Powinnyſmy ie weczći miec/ po-
12:
ſluznybyć/ y wſzelką dań albo zaplatę po-
13:
winna á znoſną placzić.
14:
Yako rodzicy maią wielką cięſkoſc wy-
15:
chowywaiaċ dziatki ſwoie/
Tak ze tez
16:
dziadki powynny tak zprzirodzenia/ iako y
17:
dla tego przikazania wſziſtki wczeſnoſczy czy-
18:
nić rodziczom ſwoim/ chcząli byc dlugo zi-
19:
wy na ſwiecie/ áby przed czaſſem niepomar-
20:
ly/ albo zlą ſmierczią niepogynęły.
21:
Pytanie.
22:
Ktore ſą dobre vczynky tego Bożego
23:
przikazania?
strona: Hv
1:
Odpowiec.
2:
Tak iakom pyrwey powiedział pod per-
3:
ſona rodziczow/ rozumieią ſię tez przełoze-
4:
ny/ duchowny/ yſwietczy/ naucziciele/ kazno-
5:
dzieie/ opiekuny/ goſpodarzę/ goſpodinie/ y
6:
yny przełozeny.
7:
A tak mamy wvcziwaſci mieć/ naprzod
8:
rodzice naſſe/ potim przełozone naſſe nad
9:
duſſą y nadciałem/ Yako ſwięty Paweł
10:
vczy do Ephezow. VI. kap.
11:
Wſpomagac rodzice we wſzelkich potrze-
12:
bach ich ecꝭ.
13:
Wiernym być wſzelkich poſlugách prze-
14:
lozonym naſſym dla pánáboga. pa. V. kap.
15:
Iako przełozeny duſz naſſych/ paſterze
16:
powynny nas wiernie vczuć ſlowa bożego
17:
y tich nauk/ ktore ku zbawieniu wieczne-
18:
mu należą/ tak my tez powinnyſmy ym da-
19:
wać doſtateczną ziwnoſc. I. Corin. IX. kap.
20:
Roſkazuie pan Bog vczicielom ſwoym
21:
vdzielać ziwnoſci/ do Galla. VI. kap.
22:
A ktorzi dobrze rządzą dwoiakiey czci
23:
godny/ nawieczęy cy ktorzi przełozeny ſą w
24:
ſłowie Bozym y wnaucze. Ephe. V. kap.
25:
Roſkazuie pyſmo/ niezawięzować gęby
26:
wołowy robiącemu.
strona: H2
1:
Godny ieſt naiemnik zaplaty ſwoiey.
2:
It mamy ich być poſluſny wrzeczach
3:
ſluſnych bo ony muſſą dać liczbę Bogu
4:
zduſz naſſych. do Zidow III. kap.
5:
Tak ze tez mamy rozumieć o przełozo-
6:
nych ſwieczkich bo ſą od Boga dany a kto
7:
ſię ym ſprzcćiwia/ bożey ſię ſprawie prze-
8:
ćiwia/ powinnyſmy ym czeſc/ boiaſń/ poſlu-
9:
ſnoſc/ czla/ y poplatki/ Iako ſwięti Pawel
10:
vczy do Rzymianow wtrzinaſtim kap.
11:
Tak tez o inych przelozonich mamy rozu-
12:
mieć vczicielach/ goſpodarzach/ paniech/ y
13:
ynych/ nie naoko ale wiernie ym ſlużić y ro-
14:
być/ tego ſwięti Paweł vczy w pyrwſzey/
15:
do Timoteuſſa wtorym/ do Titu wtrzecim
16:
Pyotr ſwięti w pyrwſſey Epiſtole w to-
17:
rym kapitulum.
18:
Pytanie.
19:
Iuz rozumiemy czo powinny dziecy ro-
20:
dziczom/ albo przelozonym ſwoym pytam-
21:
cie czo tez powymmy rodziczy dziatkam al-
22:
bo przełozeny poddanim/ y ſlugąm ſwoim
23:
Odpowiec.
24:
Rodziczy niemaią bes ſluzney przicziny
strona: H2v
1:
pobudzacz ku gniewu dziecy ſwoich/ ale ie
2:
powinny wnaucze y wdobrych obyczaiach
3:
wychować otym do Epheze. VI. kap.
4:
Duchowny przełozeny powynny ſwie-
5:
cić przed owczamy ſwemy dobrimy vcżin-
6:
ki dobrym przikładem/ o tim ſſerzey wczin-
7:
kach apoſtolſkich w XX. kap. w pyerſſey
8:
do Timot. w III. kap. Mat. V. kap.
9:
Swieczcy przełozeny powinny podda-
10:
nym ſwoim/ pokoy czinić/ krziwdi ich bro-
11:
nić/ prawa ſluſznie zachować/ mito zarobio-
12:
ne placzic/ bes odwloki.
13:
In ſumma Zle karac/ á dobre miłować.
14:
Mąż powinien miłować zonę ſwoie/ tak
15:
tez zona powinna byc poſluzna męzowy
16:
ſwemu w panie bodze/ Iako Sara była
17:
poſluſna Abramowy/ y panem go zwała/
18:
bo mąz ieſt głowa/ zony ſwoiey. Ephe. V.
19:
Timot. I. Petri. III. kap.
20:
Pytanie.
21:
Ktore ſą zle vczinki á grzechy przeciw te-
22:
mu Bozemu przykazaniu.
23:
Odpowiec.
24:
Nietczcić rodziczow ſwoich/ niebyć ym
strona: H3
1:
poſluſznim/ niewſpomagać wpotrzebie ich
2:
Gardzić przełozonymy/ duchownemy/
3:
ktorzy pyłnie praczuią o duſzne zbawienie
4:
vcząc pyłno ſlowa bożego prawdzywie.
5:
Niedawaiąc ym pozywienia á nieplaczić te-
6:
go/ czo ym przyſluſſa/ krzywdę ym czinić
7:
przeſladować ie/ y omawiać.
8:
Grzeſſą cy ktorzy niemaią w vczciwoſci v-
9:
rzędu y ynich przelozonych ſwieczkych/
10:
niecziniąc poſlvſſnoſcy ym/ nieplaczac zdo-
11:
brą wolą tego co powinny/ iako ſą podat-
12:
ki/ czło/ y yne poplatki.
13:
Grzeſſą rodzicy gdi ſamy daią prziczinę
14:
gniewu/ albo nie poſluſſeńſtwa dziatkam
15:
ſwoym/ ſwemy zlemy obyczaymy/ albo gdi
16:
ie zle w ſwowolnoſcy wychowywaią.
17:
Grzeſſą przełozeny/ duchowny/ gdi nie
18:
uczą zbawienney nauki poddanich ſwoich.
19:
Gdi ym daią zły przyklat ſwemy zlemy
20:
vczinki/ y zycym.
21:
Grzeſą przełozeni ſwieczci ci/ ktorzi niewyko-
22:
rzeniaią bałwophalſtwa przeciwnego ſło-
23:
wu y przikázaniu Bozemu.
24:
Gdi niebronią poddanich ſwoich/ ſpra-
25:
wiedliwoſcy nieczinią/ prawa lamią/ pod-
26:
dane trapią/ zniewolaią/
robot albo po-
strona: H3v
1:
platkow podwiſſaią/ zbytkow niekarzą/
2:
iako ſią zabyianie/ czudzoloſtwa/ złodziei-
3:
ſtwa/ phałſzerſtwa/ y yne rzeczi przeciw te-
4:
mu przikazaniu Bożemu.
5:
Grzeſzą poddani/ gdi vrzędom nieſą po-
6:
ſłuzny/ á nieplacą tego co powinny placić.
7:
Pytanie.
8:
Czo zakaranie pan Bog dopuſcza nati kto-
9:
rzi grzeſą przeciw temu przikazaniu bozemu
10:
Odpowiec.
11:
Karal pan Bog Heli y ſyny iego dla te-
12:
go ze ich zmłodu niekarał/ otim czitay w
13:
pyrwſſych kxzięgach krolewſkich.
14:
II II kap.
15:
Zkarał pan Bog Abſolona/ ktori ſię przeci-
16:
wiał Dawidowy oiczu ſwemu/ á vciekaiąc
17:
zawieſił ſię za włoſi na drzewie/ á drugy go
18:
goniąć włocznią go przebył/ otim wtorich
19:
kxziegach krolewſkich. XVI. XVII. kap.
20:
Srogie karanie naznacził pan Bog pa-
21:
ſterzom ktorzy zlie paſą owcze iego/ będzie
22:
ſſukał krwie niewynney z ręku ich/ otim ſo-
23:
bie czitay Herem. XXIII. Ezech. XXXIIII.
24:
Zachar. XI. Eſa. I. et V. VI. Ioannis X.
25:
Mat. XXIII. ecꝭ.
strona: H4
1:
Karał pan Bog zidy gdi ſſemrali prze-
2:
ciw Moizeſzowy do puſcił nanie ze ie zie-
3:
maipozarła/ otim w torich kxzięgach liczby.
4:
XVI. et XVII. kap.
5:
Zkarał zonę Lochowe gdi ſię obeizrała
6:
á przeſtąpyła przikazanie/ przemieniła ſię
7:
wſlup ſolny. Geneſis XIX.
8:
Zadnemu pan Bog zaras nieprzidał albo
9:
nienzznacził pomſti iedno temu przikaza-
10:
niu czwartemu rzekać/ chceſzly dlugo być
11:
zyw na ziemi/ a tak pan Bog nieziwy dłu-
12:
go naziemy/ tich ktorzi nieſſanuią rodzi-
13:
cow ſwych
a ſnać ieſt tak wiele zlich á nie-
14:
wſtidliwych dziecy/ ze też nieiedno nieczinią
15:
wczaſnoſci Rodzicom ſwoym/ ale ie też wi-
16:
ganiaią/ albo rękę nanye ſwą ſcziągaią/
17:
Niechać wiedzą za taczi nigdi dobrą ſmier-
18:
cią niezydą ſtego ſwiata/ tego doſſyc naoko
19:
wydzym bo ſłowo pańſkie ieſt prawdzy-
20:
we á nieodmienne/ Iako ſkarał Cham y
21:
yne ſyny Exodi XXI.
22:
Pytanie.
23:
Czo za zaplatę dawa pan Bog tim kto-
24:
rzi ſię rządzą wedle tego przikazania iego.
strona: H4v
1:
odpowiec.
2:
Miłuie pan Bog takowe y mnozy ie tu
3:
natim ſwiecie/ ktorzi ſię rządzą wedle przi-
4:
kazania iego kazdi wedle ſtanu ſwego.
5:
Miewaią wielkie pocieſzenie rodzici zdzia-
6:
tek ſwoich gdi ie zmłodu dobrze wdo-
7:
brei naucze wychowywaią.
8:
Obieczuie pan Bog duchownim paſte-
9:
rzom ktorzi wiernie paſią owcze ſwoie pra-
10:
wdziwą nauką y przikladem dobrym yż
11:
wkroleſtwie niebieſkim będą iaſny iako
12:
ſlońce.
13:
Zachowywa ſwieczkie przełożone wzczę
14:
ſliwości y dlugim panowaniu/ ktorzi bro-
15:
nia ſlowa Bożego/ á bluſnierze/ y przeſtęp-
16:
cze ſłowa Bożego karza/ 6 ſluzą panu Bo-
17:
gu wboiaſzny/ tak biły Conſtantinus The-
18:
odoſius y yni.
19:
Rozmnaża też pan Bog dobre dziatky
20:
ktore miłuią páná Boga/ boią ſie go á
21:
rodzicow ſwoych y przełozonych ſzanuią.
22:
Pytanie.
23:
Yeſly kazdemu przełożonemu tak zlemu
24:
iako dobremu mamy być poſluſny.
strona: I
1:
Odpowiec.
2:
Napyſſał ſwieti paweł/ ze nieiedno do-
3:
brym/ ale y złym mamy być poſluſzny
y ro-
4:
zkazał modlic ſię zanie Rom. XIII. I. Ti-
5:
mot. II. kap. I. Potr. II.
6:
Ale ieſly by nam czo roſkazowali czinić
7:
czo by było przeciw panu Bogu y przika-
8:
zaniu iego/ niepowyńniſmy ich ſluchać.
9:
Ale ym wedluk roſkazania ſwiętego Pyo-
10:
tra mamy odpowiedzieć actii/ V. cap. wię-
11:
ceiem boga powinień ſluchać niz człowieka
12:
pan Bog mi tego zakazał nieczinić/
ati my
13:
to każez czinić nieſlucham cię wtim ecꝭ.
14:
Pyąte Boże przykazanie.
15:
V.
16:
Niezabiay.
17:
Pytanie.
18:
Iako to mam rozumieć?
19:
Odpowiec.
20:
Dalemczy naukę czwartego przikazania
21:
á byſmy to cziniły y placzily czo nacziy ſtan
22:
prziſluſza/
á czoſmy/ zroſkazania Bożego
| powin |
strona: Iv
1:
powynny/ a byſmy nikomu nieſzkodzily/ na
2:
duſzy/ naciele/ y namaiętnoſcy iego/ aby ka-
3:
zdy naſwym przeſtanał/ y dla tego/ to pią-
4:
te przikazanie przikazał/ á byſmy niezabialy
5:
bliznego naſſego.
6:
Zabianie ieſt ci ſlowo poſpolite/ ktorym
7:
nieiedno zabicie vczinkowe zakazuie pan
8:
Bog/
ale tez yne wſziſtky zle ządze ku blizne-
9:
mu naſſemu/ iako ieſt/ gniew/ zawyſc/ nie
10:
nawyſc/ przeklinanie/ vrąganie/ omawia-
11:
nie/ mſczenie/ poduſczenie/ y wſzelki gniew
12:
ku bliznemu naumiſle naſzym/ takowe przi-
13:
kazanie y zaplatę iego iaſnie pan Chriſtus
14:
racził powiedzieć. Mat. V. cap. rzekąć
15:
ktokolwiek rzecze bratu Racha/ albo ſzalen-
16:
cze/ godzien ieſt ſądu albo ognia piekielne-
17:
go/
bo zakazuie pan Bog á byſmy blizne-
18:
go naſſego niezabyaly/ ręką naprawą/ ra-
19:
dą/ albo vmiſlem zlym/ y tez ſlowem.
20:
Pytanie.
21:
Ktore ſą dobre vczinki przikazania tego?
22:
Odpowiec.
23:
Wſpomagać bliznego dobrą radą/ obro-
24:
ną/ maiętnoſcią/ ſlowem/ prawdy zeſna-
25:
strona: I2
1:
nym y wſzelką zicliwoſcią/ okazuiąć miloſć
2:
prawdziwą á nieobludną przeciw blizne-
3:
mu ſwemu/
nieoſzukać go wtargu ſlowie
4:
kupi/ przedaniu kupieniu y tez z mowic.
5:
Niemſczić ſię nablizmym ſwoym/ ale to
6:
odkladać na pana Boga/ gdi ią on ſam ſo-
7:
bie racził zachować/ Exodi. XXXI. mowiąć
8:
Mnie pomſta/ á ia oddam: odpuſczać nie-
9:
prziyacielom naſzim/ chczemily aby tez pan
10:
Bog odpuſcił wimye naſze/ iako wpacierzu
11:
mowym y ſamy naſze pomſti ządamy
ieſli
12:
ſwemu bliznemu nie odpuſſczamy/ gdiſz
13:
ſąm pan Chriſtus racził odpuſcić nieprzi-
14:
iacielom ſwoym y zanie ſię modlił mowiąć
15:
Boze oicze odpuſc ym boć niewiedzą czo
16:
cziną. Mat. XXVII.
17:
Vczinił tak Iakob yz ſię przed bratem
18:
ſwym Eſau vkorził/ aby niedał bratu przi-
19:
czini gniewu y zabycia/ Geneſis XXXIII.
20:
Odpuſcził Iozeph gniew braciey ſwoiey
21:
gdi go bily/ wdoł wrzucily/ aby go zwierzę-
22:
ta ziadli/ y dobrze ym potym czinił.
23:
Geneſis XXIIII.
24:
Wtim przikazaniu więcey mamy naſla-
25:
dować páná Chriſtuſſa/ nizli praw ſwiecz-
26:
kich ktori roſkazał dobroć za zloſc odda-
strona: I2v
1:
wać/ á toc ieſt dać plaſc / gdi ſuknią we-
2:
zmą/
albo prawey ſtrony naſtawyć/ gdy
3:
w lewą vderzą/ czo ſię naſzich rzeczy ticze.
4:
In ſumma Roſkazał pan Bog w1zelkym
5:
obyczaiem wſpomagać bliznego ſwego á
6:
ziczić mu wſzego dobrego/ nieynaczey iedno
7:
iako ſąm ſobie zapamiętawſzy gniewu y
8:
krziwdi ieſli ią maſz od bliznego ſwego/ á
9:
proſić páná Boga/ aby ſię vznał/ á dobrze
10:
czinić tym ktorzi tobie zle czinią.
albo my-
11:
ſla/ á tak zagaſſyż roſpalony wągł nagło-
12:
wie iego. Roma. XII.
13:
Oziwiać bliznego na duſzy/ roſzwięzuiąć
14:
iego ſąmnięnie od roſpaczi/ á okazac mu
15:
drogę zbawieńną.
16:
Pytanie.
17:
Ktore ſą złe vczinki á grzechi przeciw tę-
18:
mu przikazaniu Bożemu.
19:
Odpowiec.
20:
Zabicie bywa roſmaitym obyczaiem/ na-
21:
duſzy/ naciele/ vlbo też naſlawie.
22:
Cieleſne.
23:
Gdi kto kogo niewyńnie zabie á krew nie-
strona: I3
1:
wynnie wilenie/ grzechy przeciw przikazaniu
2:
bożemu takich zabiaczow pełen ſwiat.
3:
Yako ſą gdzie ſędzie gdi nieſprawiedliwie oſą-
4:
dzą na ſmierc człowieka/ zabiaią nieſzliczo-
5:
ną moc ludzi.
6:
Tak że też czinią Krolowie/ Kxiązęta/
7:
Ceſarze gdi nieſprawiedliwą walkę czinią
8:
á ſanć przeciw panu Bogu/ y prawdziwe-
9:
mu ſlowv iego/ y wſziſczi yny ktorzi o ma-
10:
czaią ſwe ręcze wniewynney krwy bliznego
11:
ſwego iawnie albo też potaiemnie/
12:
Grzeſą ci ktorzi ſlowem zabiaią blizne-
13:
go ſwego/ ządaią nań pomſty mowiąc bo-
14:
daicię zabyto/ takowego zabiania pełne v-
15:
ſta krzeſciańſkich ludzi/ á niemaią ſobie te-
16:
go zagrzech/ gdi pan Chriſtus racził powie-
17:
dzieć/ kto rzecze bratu ſwemu/ racha/ albo
18:
ſzatanie/ godzien ieſt ſądu albo wiecznego
19:
ognia. Mat. v. cap.
20:
Drudzi ſą zabiacze ktorzi nieiedno nacie-
21:
le/ albo naſławie zabiaią bliznego ſwe-
22:
go/ ale też y naduſzy/
Yako ſą phalſzy-
23:
wy paſterze albo kaznodzieie/ ktorzy obczą-
24:
żaią luczkie ſąmnienia vſtawamy luczkimy
25:
albo ſzatańſkimy/ prziwodząć ie wroſpać
strona: I3v
1:
albo wąthpięnie miaſto pocieſzenia y wpa-
2:
daią weſpolek znimi wdoł wiecznego potę=
3:
pienia/ czego ſię poznał panie boże/ á ich ma-
4:
iętnoſci pozeraią/ obieczuiąć ym zato zba-
5:
wienie
o ſobie y ym iednaią wieczne potę-
6:
pienie/ ktore ſąm pan Chriſtus nam oka-
7:
zać racził/ y ſtrzec ſię ich kazał. Mat. XXIII.
8:
Marci XII. Luc XX. cap.
9:
Takich zabiaczow/ phariſeuſzow pełne
10:
kroleſtwo ſzatańſkie papieſkie/ o ktorich
11:
ſnać lepiey milczeć niz mało pyſſać
12:
Grzeſſą yci ktorzi naſlawie zabiaią/ vrągaiac tſcy iego.
13:
Pytanie.
14:
Yakie mabyć karanie o Mężoboyſtwo
15:
albo zatakowy grzech?
16:
Odpowiec.
17:
Pan Bog ſam vſtawył penę/ albo ka-
18:
ranie zatakowy grzech mowiąć/ á przika-
19:
ſzuiąc timi ſlowy/ kto wyleie krew człowie-
20:
czą/ niechay iego krew będzie wylana/ otim
21:
w kxięgach Rodzaiu IX.
22:
Itꝭ Kto vderzy człowieka aż do ſmier-
23:
cy/ niechay też ſam vmrze. Leuitici XXIII.
strona: I4
1:
Idalei roſkazał mowiąc/ oko za oko/ rę-
2:
ka za rękż/ głowa za głowę etc.
3:
Rad bych ſlyſſał czim by ſwego dyabel-
4:
ſkiego ſtatutu/ okrutni/ haniebny zabiacze/
5:
chcieli bronić/ ktorzy niewſtidliwie przeciw
6:
ſczeremu przikazaniu tęmu pańſkiemu v-
7:
ſtawyły/ aby wolno człowiekowy człowie-
8:
ka zabyć y zaplacić go/
albo zaiednego wie-
9:
cey dać niż zadrugiego/ gdys pan Bog w-
10:
ſziſtkym poſpolu zakazuie/ Niezabiay/ kto
11:
zabie ma ſąm być zabyt/ głowa za głowę.
12:
Niechać kazdy obaczy iaki powod dali
13:
ku zabyciu tym krwawym ſtatutem okru-
14:
thni/ zabiacze/ á vſtawcze tego ſtatutu/
15:
A iaką yny ſmiałoſc wzęli ku zabyciu
16:
ſtego ſtatutu/ á ſnac niemaz liczby tich
17:
ludzi ktore doroku pobyą/ A gdi zabywſzy
18:
da ſto/ albo dzieſiec grziwien/ prziſiągłby
19:
ze iuz zato doſſyc Bogu vczinił/ y ieſcze ſię
20:
ſtego chwali/ A ieſcze drugiego zabyć
21:
myſly/ y trzeciego/ y mowy/ pomſcilem ſię
22:
nad nieprziyacielem zabywſſy ſąmſiada/
23:
albo brata ſwego.
24:
Y maią ſobie zagrzech zlęmac á caſſo-
25:
wac ten okrutni á krwawy ſtatut/ ktore-
26:
go nikt yni nie vſtawył/ iedno haniebny zabia-
strona: I4v
1:
cze/ ktorzi ſobie za roſkoſz maią omacząc
2:
połokcie we krwy niewinney ręcze ſwoie/
3:
á niemogą ſię iey iako łaknączy pſy na-
4:
ſyczic/ gdiz zadny człowiek niema tey moczy
5:
aby czo mogł vſtawyc/ albo przikazac prze-
6:
ciw przikazaniu Bożemu/
nie przikazuiec
7:
pan Bog zabyc/ ale zakazuie/ niezabiay/
8:
nieprzikazuiec zabywſzy vmiſlie dac ſto/ al-
9:
bo dzieſięć grzywien/ cum liber homo non
10:
capit eſtimationem/ Gdiz człowiek wolny
11:
krzeſciańſki nie ieſt przeplaczon/ Ale mowy
12:
kto wyleie krew niechay tez iego krew bę-
13:
dzie wylana/ oko za oko/ głowa za gło=
14:
wę/ Y daley racził powiedziec Ge. iiij.
15:
Glos krwie braczkiei wola domnie z ziemie
16:
Karał pan Bog zawſzdy takowe okru-
17:
tniki roſmaitym obiczaiem/ y dzis karze y
18:
potim wiecznym potępienim będzie karał
19:
ieſly ſie nieuznaią á zabiac nieprzeſtaną.
20:
Powynien vrządt takowe zabiacze ka-
21:
rac taką wyną iaką ſam Bog vſtawył na-
22:
gardlech ich/
aby nas potim pan Bog w-
23:
ſziſtkich niekarał dlatego bo vrzędowi woł-
24:
no zle karac/ á zabyac wedle prawa/ á przi-
25:
kazania Bożego/ gdzie mowy nie dopuſciż
26:
złoczynczy naſwięcie żić ecꝭ.
strona: K
1:
Pytanie.
2:
Czo za zaplattę dawa pan Bog tim kto-
3:
rzi ſię rządzą wedle przikazania tego?
4:
Odpowiec.
5:
Dwoiaką zaplatą palcy pan Bog tym
6:
ktorzy niezabiaią/ ale ożywiaią bliznego
7:
ſwego czeſną/ y duſſną/ otim yaſnie pyſmo
8:
v Lukaſſa w ſzoſtym capitulum/ mowiąć
9:
odpuſczaicie/ á będzie wam odpuſczono.
10:
Itꝭ dawaicie á będzie dano ecꝭ.
11:
Szoſte Boże przikazanie.
12:
VI.
13:
Nie cudzołoż.
14:
Pytanie.
15:
Yako ſię to rozumie?
16:
Odpowiec.
17:
Przes to ſlowo mechari rozumie ſię wſzel-
18:
ki niecziſti cieleſni grzech/ ktorym kolwiek
19:
obyczaiem bywa krom ſtanu małzeńſkiego
20:
á rozumie ſię nie iedno vczinek cieleſny/ ále
21:
wſzelka zla cieleſna ządliwoſc/ iako otim
strona: Kv
1:
ſam pan Chriſtus racził powiedźieć/ Mat.
2:
V. cap.
Kto weizi na niewiaſte wządliwo-
3:
ſci/ iuz vczynił niecziſti grzech/ wſerczu ſwo-
4:
im/ ato też pożądanie yaſnie zakazał wdzie-
5:
wiątym/ y wdzieſiątym przikazaniu ſwo-
6:
ym/ y też lekarſtwo pan Bog vkazał dla
7:
v wiarowania ſię niecziſtego grzechu/ mal-
8:
zenſtwo ſwięte
9:
Pytanie.
10:
Ktore ſą dobre vczinki tego przikazania
11:
Bozego.
12:
Odpowiec.
13:
Ti ſą dobre vzzinki tego przikazania bo-
14:
żego abyſmy poczciwie zily wſtadle małzen-
15:
ſkim miłuiąć ſwoię zonę wlaſną á nie czyę
16:
yną toć też na żonę należy/ aby w wczci-
17:
woſcy miała męza ſwego/ á ſzanowala go
18:
iako głowy ſwoiey.
19:
Aby zobu dwu ſtron byla ſromiezliwoſc
20:
vczciwoſc/ á wiara/ ktorą ſlubowały ſobie
21:
chować/ tak mąz iako żona/ gdiz ſą iedno
22:
ciało á dwie duſzy.
23:
Niepożądać złą myſlą/ albo cieleſną zą- | dza |
strona: K2
1:
dzą żony/ bliznego ſwego/ po wſcięgać/ cia-
2:
lo ſwoie od wſzelkiego vczinku cieleſnego/
3:
y miſly krom ſtadla małzeńſkiego.
4:
Mierne ieſc y pyć/ iako by ciało niemiało
5:
ſwowołnoſcy ku grzechu/ á toć ieſt poſt
6:
krzeſciańſki oktorym nam Chriſtus ſam ra-
7:
czył powiedzieć. Luca XXI. cap.
8:
Powſciągaicie ſię od obzarſtwa/ y pyań-
9:
ſtwa od ktorego wſzyſtki zle á cieleſne vczin-
10:
ki pochodzą.
11:
In ſumma tak zachować ciało ſwoie ia-
12:
ko by było przibytkiem ducha ſwiętego/ á
13:
nie przybytkiem ſzatanſkym. Corin. VI.
14:
Zgodlywie zyć wſtadle małzenſkim/ ie-
15:
den drugiego nie oſzukać/ niezłorzeczić ieden
16:
drugiemu/ robyć ſpolnie á wiernie/ kazdy
17:
wedluk ſtanu ſwego.
18:
Milować ieden drugiego/ będąc wſta-
19:
dle małzenſkim/ nieinaczey iedno iako wla-
20:
ſne cialo ſwoie/ Pocieſſać ieden drugiego
21:
wedluk roſkazania Bożego.
22:
Pytanie.
23:
Ktore ſą grzechi przeciw tęmu Bożemu
24:
przikazaniu?
strona: K2v
1:
Odpowiec.
2:
Czy cieſko grzeſſą przeciw panu Bogu/
3:
ktorzy łamią prziſięgę y ſliub/ wyſtępuiąc
4:
ztadla małzeńſkiego.
5:
Niemniey czy grzeſſą/ ktorzy ſlubuią czy-
6:
ſtoć chować/ á tego ym daru pan Bog nie
7:
dał
y podtym przikricym cziſtoſczy dziewyc-
8:
ſtwa pſotliwie ziwą/ gdiz zaden tego nie-
9:
może ſlubować czo wiego moczy nieieſt/ á
10:
czyſtoć nieiedno vczinkiem cieleſnim/ ale tez
11:
miſlą/ á ządzą nierządna bywa naruſzona/
12:
Yako ſam pan Chriſtus raczył powiedzieć
13:
ſlowy wyſey okazemy v Matheuſſa ſwię-
14:
tęgo.
15:
Y ſwięty Paweł mowy ſam o ſſobie.
16:
Rom. VII. cap. Ządliwoſc cieleſna/ niewie-
17:
dzalem áby to grzech był/ bych ſie był
18:
ſprzikazania Bożego nienaucził/ gdzie pan
19:
bog zakazuie mowiąc niepoząday ecꝭ.
20:
Mowyć ſlowa nieſrumiczliwe/ albo pye-
21:
ſny ſpiewać ſktorich ſię gorſą yny.
22:
Gardzić ſtadlem małzeńſkim/ ktore ſam
23:
pan Bog vſtawył/ y to lekarſtwo dał dla
strona: K3
1:
v wiarowania ſię cieleſnego grzechu y ſwię-
2:
ti Pawel tak vczi 1. Corit. VII. y roſka-
3:
zuie mowiąć/ dla v wiarowania ſię nieczi-
4:
ſtego cieleſnego grzechu/ niechay kazdy ma
5:
wlaſną zonę/ á ona wlaſnego męża/
Tuć
6:
zadney perſony nie wiymuie: y daley mowy
7:
lepiyey zonę miec/ niz ządzamy cieleſnymy
8:
pałać.
9:
It Nienoſić ſcierpliwoſcią krzyza kto-
10:
ri pan Bog ſam cładzie/ á więcey na ty
11:
ktorzi ſą wſtadle malzenſkym/ dla tego yz
12:
ie miłuie.
13:
It Grzeſą ktorzy roſwodzą ſtadło mał-
14:
zenſkie krom czudzoloſtwa/
gdiz pan Chri-
15:
ſtus iaſnie powiedzieć raczył/ Czo ſam bog
16:
złączył tego czlowiek niechai nierozłącza/ ie-
17:
ſli ſię wedluk tey Chriſtuſſowey nauki rzą-
18:
dzą/ dziſieyſzi roſwoiczy to na oko widzym/
19:
yz nieiedne zony od męzow odłączaią ale
20:
tez ſamy ſniemy krom zadnego wſtidu mie-
21:
ſkaią/ y ieſcze ſię tego przechwalaią y za-
22:
czeſc ſobie poczituią/
wiele takich ktorzy od-
23:
rzuciwſzy vczciwe malzonki ſwoie pſodtli-
24:
wie znierządnymy niewiaſtamy przebiwa-
25:
ią y czynią ſciała ſwego a przibytku ducha
26:
ſwiętego cialo kurewſkie iako ſwięty Pa-
27:
weł mowy I. Corint. VI. cap.
strona: K3v
1:
Grzeſą przeciw panu Bogu/ ktorzy w
2:
cieleſnym grzechu łożą iako ſwinia wblocie
3:
y haniebnie bluſńą pana boga y to przika-
4:
zanie iego mowiac
zeby to grzech bił/ nie
5:
mogl czy by nas pan Bog ynaczey złowyć
6:
iedno natim grzechu/ iako ptaky ná lepye/ y
7:
odrzuczaią lekarſtwo ktore pan Bog dał
8:
przeciw grzechu takowemu ſwą wlaſną
9:
żonę.
10:
Grzeſzą ktorzy malzeńſtwem gardzą dla
11:
vboſtwa/ á tego grzechu vziwaią iako by
12:
ich pan bog niemiał pożywić/ gdi czno-
13:
tliwie zili gdiz niecznotliwie żiyą.
14:
A krotko mowiąc/ grzeſzą przeciw panu
15:
bogu ktorzy iakym kolwiek obiczaiem albo
16:
vczinkiem/ ządliwoſczią/ miſlą/ vziwaią
17:
grzechu niecziſtego krom ſtadla malſeń-
18:
ſkiego/ y tich rzeczy ktore ku ządliwoſcy ciele-
19:
ſney pobudzaią.
20:
Pytanie.
21:
Yeſli pan Bog karze dla takowych grze-
22:
chow.
23:
Odpowiec.
24:
Cięſkie á ſrogie karanie przepuſzcza pan
25:
Bog dla czudzoloſtwa/ á cieleſnich nieczi-
strona: K4
1:
ſtich grzechow.
2:
Zkaral byl pan Bog wſziſtek ſwiat dla
3:
takowych grzechow yz iedno oſmioro lu-
4:
dzi zoſtawył. Geneſis VI. cap.
5:
Zkarał ſodomę/ y gomorę dla niecziſtich
6:
grzechow y yne miaſta.
7:
Zkarał był pan Bog pokolenie benia-
8:
myn jz dla zgwalczenia iedney zony kaplań-
9:
ſkiey ſzeſſczdzieſiąd tiſiać zginęło ricerſkie-
10:
go ludu Iudi. XIX.
11:
Dla zgwalczenia czorki Yakubowey wſziſt-
12:
ki Sichiniti pobyto. Gene. XXXIIII.
13:
Zkarał pan Bog Abymelecha dla Sari
14:
zony Abramowey. Gene. XX.
15:
Karał dawida cięſzką plagą dla czudzo-
16:
ſtwa. II. Reg. XII.
17:
Kazał byl pan bog takowe ludzy kamio-
18:
nować. de Vtro. XXII.
19:
Tak ſię ten grzech między krzeſciany zpo-
20:
ſpolicil/ by ie miano kamionować ſnać by
21:
kamienia niedoſtało.
22:
Karze y dzis pan Bog roſmaytimy pla-
23:
gamy krzeſciany dla Balwophalſtwa okru-
24:
cieńſtwa á niecziſtego grzechu.
25:
Zkarał duchowne/ duſzną ſlepotą yſz
26:
wiedząc przikazanie boże niechczą wiedzieć
27:
pod pokriwką cziſtoſcy wcireleſnich nieczy-
strona: K4v
1:
ſtich grzechach iako w blocie po vſzy leżą/
2:
yzaż niewidzym naoko yż ktorzy zon niepoy-
3:
maią/ cziniac to
4:
nie iedno przeciw panu Bogu/ ale też prze-
5:
ciw naturze/
gdyſz wiele ieſt niemich beſtiy
6:
y ptakow/ ktorzy naſſwim oſſobliwym zlą-
7:
czeniu przeſtawaią ſamec ſzamiczą y dziat-
8:
ki ſwe ſpylnoſcią ſpolu wichowaią/ ale
9:
kxięża muſſą być gżegżołczegorodu/ ktora
10:
nigdi nieznyeſie iaia iedno naczudzym
11:
gniaſdzie y dziatek ſama nie karmy.
12:
Y krotko mowiąc iaſne karanie naſna-
13:
czil nam pan Bog dla niecziſtich grzechow
14:
gdzie tak mowy do zidow w XIII. cap. K4v
15:
Vczćiwe ieſt małzenſtwo a loże niepokala-
16:
ne czudzolozniki będzie ſądził pan Bog/
17:
nadrugym mieſczu mowy. I. Cor. VI. ca
18:
Czudzolozniczi/ á nieczyſci do krole-
19:
ſtwa niebieſkiego niewnidą/ do Ga. V. ca.
20:
Powynien vrząd takowy grzech karac
21:
Aby nas pan bog nie karał tu y wiecznym
22:
potępięnym/ Iako karał ſodome/ gomorę
23:
y yne miaſta/ K4v
y wypyſſuie/ Ezechiel pro-
24:
rok prziczinę ſkarania tich miaſt mowiać
25:
w XVI. cap. Pycha/ doſtatek/ proznowa-
26:
nie ty ſą przicziny zaginienia Sodomie.
strona: L
1:
Pytanie.
2:
Czo za obietnicze obieczuie pan Bog tim
3:
ktorzy ſię wedluk przikazania tego rządzą?
4:
Odpowiec.
5:
Ciało ych ieſt y członki przibytkiem du-
6:
cha ſwiętego. I. Corint. VI. Dawa pan
7:
Bog błogoſlawieńſtwo tim ktorzy wſta-
8:
dle małzenſkim vczciwie mieſkaią á ro-
9:
zmnaza ie. Gene. I. cap.
10:
Zona twoia iako macicza plodna w-
11:
domu twoym/ Adziatky iako oliwne rozc-
12:
ki okolo ſtolu twego/ tak będzie błogoſla-
13:
wiony człowiek/ ktory ſię boy pana boga.
14:
Pſal. CXXVII.
15:
Niewiaſta będzie zbawiona przes ro-
16:
dzenie vczciwych dziatek/ ieſly o ia-
17:
ko czudne á wdzieczne panu Bogu czno-
18:
tliwe vrodzenie. Sapien. VI. cap.
19:
Miezka pan Bog miedzy zgodliwym
20:
malzeńſtwem/ y natakowym weſſelu ſam
21:
racził być/ Ioan. II. cap. y dał to przika-
22:
zanie rodziczom naſzym. Gene. I. mnoſcie
23:
ſię á napełniaicie zięmię ecꝭ.
tak mamy ro-
24:
zumieć/ ábyſmy ſię pana Boga baly wie-
strona: Lv
1:
rzili temu miłowali/ á chwaliligo/ wmilo-
2:
ſci malzenſkey zily/ á zoſtawily po ſobie
3:
potomky vczcywego łoża ktorzy by go też
4:
chwalily.
5:
Syodme Boże przikazanie.
6:
VII.
7:
Niekradny.
8:
Pytanie.
9:
Iako to mam rozumieć.
10:
Odpowiec.
11:
Tu ſię mamy nauczyć iako ſię mamy rzę-
12:
dzić wrzeczach/ á dobrach czeſnich tak na-
13:
ſzich iako bliznego naſſego.
14:
Nieiednoć zakazuie pan Bog abyſmy
15:
dobra bliznego niekradly/ ale też przikazuie
16:
abyſmy naſſym dobrym wſpomagali bliz-
17:
nego potrzebuiączego.
18:
Pytanie.
19:
Ktore ſą dobre vczinki tego bożego przi-
20:
kazania?
21:
Odpowiec.
22:
Sprawiedliwie vczyć prawdy ſlowa
strona: L2
1:
Bozego/ wſpomagać maiętnoſcią ſwoią
2:
niedoſtatecznego potrzebuiącego/ Zakladać
3:
bliznego ſwego/ poziczać mu niebiorąc od-
4:
niego zadnei liphy/ przedawać ſprawie-
5:
dliwie/ lokciem/ funtem/ albo miarą.
6:
In ſumma Czo tobie miło/ inemu cżin/
7:
á czo tobie niemiło tego yemu niecżin/
8:
Akazdemu/ dać/ placicz/ czinić/ robyć/ ſluzić/
9:
mowyć/ czo naiego ſtan przyſłuſze.
10:
Pytanie.
11:
Ktore ſą zle vczinki á grzechy przeciw tę-
12:
mu przikazaniu Bożemu?
13:
Odpowiec.
14:
Yako ſą roſne perſony/ ſtąny/ ſprawy/
15:
Vrzędy/ y kupie miedzy ludzmy/ tak ze tez ieſt
16:
rozmayte kradzieſtwo miedzy niemy.
17:
Kradzieſtwo duchownych.
18:
Kradną duchowny zbaięnie przed lu-
19:
dzmy/ gdy ich nie vczą nauky prawdziwey
20:
iako powynny/
21:
Kradną y ymienie/ gdi ge vzywaią/ á zato
22:
doſſyć nie czinią/ takie ſam pan Chriſtus
23:
yaſnie/ y yawnie zowie złodzeymy/ y łothry
24:
v ſwiętego Iąna w dzieſiątim capi. ktorzi
strona: L2v
1:
ſami ſiebie paſſą y pozeraią maiętnoſci lucz-
2:
kie/ to czo koſcielne ieſt/ to ieſt vbogych lu-
3:
dzi woſſadzie/ albo parafiey/ aby ie tim za-
4:
kladano/ to ſobie prziwlazczily/ gdiſz by
5:
ony ſludzi ſlowa Bożego/ á paſterze ko-
6:
ſcielny miely być/ á vbogy koſcioł laknie
7:
pragnie leząc pod plotem.
8:
A nieiedno teſtamenti koſcielne kradną
9:
nizczą/ kaſſuią ale ſię też rzucili nateſta-
10:
ment pańſki/ rad bych wiedzial czoby ym
11:
natym odezło ze by tak rozdawali ciało y
12:
krew pańſką iako on vſtawił y poziwać
13:
roſkazał.
14:
Kradną przełożeny ſwieczcy/ gdi obczia=
15:
żliwe á nieſnoſne poplatky/ winy/ czinſſe/
16:
czla/ pobory/ czopowe vſtawiaią y wyczią-
17:
gaią napoddanych/
albo ym gwaltem ma-
18:
iętnoſci widzieraią/ wykupuią/ albo iakym
19:
kolwie zlym obyczaiem doſtawaią nieſpra-
20:
wiedliwym.
21:
Kradną á greſſą poddany/ gdi nieſpra-
22:
wiedliwie/ albo niepobożnie przedaią/ ku-
23:
puią/ placzą/ robyą/ ſlużą/ bierzą przełożo-
24:
nym ſwoym albo ynym/ tu ſie ten grzech
25:
ſpoſobył miedzy ludzmy/
że tez vkraſc zá
26:
ſmiech to ſobie maią/ albo fortunye przy-
27:
pyſſuią.
strona: L3
1:
A krotko mowiąc/ rzeſſą wſſyſci ktorzy
2:
ſlowo Boże/ prawdę/ ſprawiedliwoſc na-
3:
ukę prawdziwą/ maiſtnoſc/ lokciem/ miarą/
4:
funtem/ Albo ſławę dobrą kradną blizne-
5:
mu/ ſwego nieżyczać mu tak iako ſamy ſo-
6:
bie á niedaiąć czo ma być bogu dane/ á czo
7:
bliznemu/ albo przełozonemu.
8:
Pytanie.
9:
Czo zakaranie pan Bog dopuſſcza dla
10:
takowych grzechow?
11:
Odpowiec.
12:
Iako ſą roſmaite kradzieſtwa/ tak też ro-
13:
zmayte karania pan Bog przepuſſcza.
14:
Karze pan bog ty ktorzy prawdy ſlowo
15:
iego niewiſnawaią/ albo ie naſwoy pozitek
16:
obracaią/ wiecznym potępienym/
bo ich też
17:
ſyn Boży niechce znać przed bogiem oycem
18:
otim v Matheuſſa w dzieſiątim capitulum.
19:
Karze vrząd ſwiecki/ złodzieie ſzubieni-
20:
czą/ ale na tim krzywda ieſt/ yż wielczy zło-
21:
dzieye małe złodzieyki wieſzą/ á wſzakże pan
22:
Bog wſzyſtkim takowym karanie naſna-
23:
czył v ſwiętego Pawła w pyrwſzey/ wſzo-
24:
ſtym capitulum/ gdzie tak mowy/ ąni nie-| cziſci |
strona: L3v
1:
cziſcy ludzie/ any Balwophalczy/ any czu-
2:
dzołoſzniczi/ any pſotliwy/ any złodzieye/ a-
3:
ny łakomy/ any pyaczy/ any drapyeſczy kro-
4:
leſtwa Bożego poſiędą/ yeſly ſię nieuſna-
5:
ią/ nieżałuią/ niepolepſą/ niewroczą/ nieza-
6:
placzą/ nienagrodzą/ przeproſą/ komu czo
7:
powynny/ á doſſć vczinia/ takowe grze-
8:
chy powinień vrząd karać/
aby pan Bog
9:
zaras nieſkarał/ y naczeſnych rzeczach/ y
10:
wiecnym potępienym/ iako naſnaczyl na-
11:
mieyſczach przerzeczonych.
12:
Pytanie.
13:
Czo za zaplatę placzy pan Bog tim kto-
14:
rzy niekradną/ ale ſwego dobrze nabytego
15:
vdzielaią potrzebuiącym ludząm?
16:
Odpowiec.
17:
Yako troiakym obyczaiem bywa dawa-
18:
nie/ takieteż troiaka zaplata bywa dana.
19:
Pyrwe dawanie.
20:
Powynny wſziſcy poſpolicie dać złuſze
21:
poziwięnie/ á wychowanie ſlugąm koſciel-
22:
nym. ſwiety Paweł tak na pyſſał I. do ko-
23:
rint. IX cap. Czy ktorzy vczą Ewange-
24:
liey/ go-
strona: L4
1:
dzien ieſt naiemnik zaplati ſwioey.
2:
I. Timot. I. cap.
3:
Wtore dawanie.
4:
Powinniſmy też koażować miłoſierdzie
5:
nad naſzymy vbogymy/ przyacielmy krewn-
6:
nemy/ Iako ſą rodziczy/ braćia/ ſioſtry/ y
7:
yni/ bo tak ſwięty Paweł mowy/ kto nieo-
8:
patruie ſwoich krewnych gorſzy ieſt nad
9:
poganina. I. Timot. V. cap.
10:
Trzecie dawanie.
11:
Mamy wſpomagać/ á zakladać vbogie
12:
niedoſtateczne/ albo vlomne/ opcze ludzy/
13:
Ktorzy ſobie niemogą rady dać dla niedo-
14:
ſtatku zdrowia ſwego/ zdopuſzczęnia Bo-
15:
żego/ otim napiſſał Ian ſwięti w pyrw-
16:
ſzey Epiſtole III. ca. mowiąć kto wydzi bra-
17:
ta ſwego potrzebuiącego/ á zamknie miło-
18:
ſierdzie ſwoie przeciw ięmu łaſka boża nie
19:
może być ſnym.
20:
It kto niemiłuie brata ktorego wydzy/
21:
klama á by Boga miłował/ ktorego nie
22:
wydzy/
Moyzeż zroſkazania bożego przi-
23:
kazał aby miaſta vboſtwo opatrowały/
24:
de vtro. XV.
25:
Y Paweł ſwiety vczy abyſmy to czo na
26:
zbyt mamy vbogym potrzebuiączym daly/
27:
II. Corint. VIII. cap.
strona: L4v.
1:
tak że też wedluk throiakiego ro-
2:
zdawania/ Yałmużny troiąką zaplatę mą-
3:
my w piſmie opyſſana ktora bywadana.
4:
I. Ieſly będzym miłować páná Boga
5:
y miłoſierdzie nad bliznym okazować/ tedy
6:
też pan Bog nas miłuie á niedopuſcza v-
7:
boſtwa nanaſz/ any potomkom naſzym ze-
8:
brać chleba. Pſal XXXVI. Luce. VI. cap.
9:
Y mądri szalomon tak powiediał pro-
10:
verbiorum XXVII. kto dawa vbogiemu/
11:
nie będzie ſam potrzebował/ kto wzgardza
12:
vbogiego/ będzie ſam wzgardzon y po-
13:
trzebował.
Iſam ſyn Boży to raczył po-
14:
wiedzieć/ Math. X. cap. kto da korczak
15:
wody zaplaty nieſtraczy/ á będą blogoſla-
16:
wione gumna iego de vtre. XXIIII. XXXV.
17:
A ktotko mowiąc dawa nam pan Bog
18:
zaplatę naczeſnych rzeczach yż nam mno-
19:
ży wſziſtko dobre.
20:
II. Wtorą zaplatę dawa pan Bog du-
21:
ſzną tu natim ſwiecie/ wiarę dobrą/ ſkru-
22:
chę za grzechy/ miloſc Boża/ ſtaloſc w wie-
23:
rze/ cirpliwoſc/ ſprawiedliwoſc/ wyſlicha-
24:
nie/ otim Eſaiaſz w LVIII. cap. tak mowy
25:
duchem ſiętym/ Vlom laknączemu chle-
26:
ba twego/ wypraw niewolniki/ w wieć do
strona: M
1:
domu ſwego vbogie/ etꝭ.
2:
Thedy będzieſz wzywał á pan cie wyſlucha
3:
będzieſz wołał á rzecze owom ia ieſt etꝭ.
4:
III. Trzecią zaplatę dawa pan Bog dla
5:
miłoſierdzia nad bliznym naſzym/ naonym
6:
ſwięcie/ tym ktorzy pyrwey wiarą bywaią
7:
vſprawiedliwieny przed nym/ bo tak ſyn
8:
Boży racził powiedzieć/ ktorzy dobrze czi-
9:
nily (rozumiey pierwey wierzać) poydą do-
10:
wiecznego ziwota. Ioan. V. M
11:
Itꝭ gdym laknał daliſcie my ieſc/ gdym
12:
pragnął daliſcie my pyć. ecꝭ. Poczcież bło-
13:
goſlawieny otrzimaycie kroleſtwo oyca me-
14:
go niebieſkiego. Mat. XV. cap.
15:
A to rozumiey otich ktorzi ſą przod drze-
16:
wem dobrim/ tich owoć będzie dobri/ to ieſt/
17:
ktore przod pan Bog dlaych wiary zaſpra-
18:
wiedliwe ſobie policzi/ tedy ich vczinki za-
19:
dobre prziymuie/
y dawa zanie zaplatę tu y
20:
naonym ſwiecie dla tego yż wierzać wſyna
21:
Bożego/ niekradly/ ale yne yałmużnamy w
22:
ſpomagaly y też zakladaly/ A to zowiem
23:
przebog dać/ to ieſt/ yż nam pan Bog dał
24:
złaſki żywoth wieczny/ y to czo mamy/ dla
25:
tego też my powinny dawać bliznemu na
26:
ſſemu potrzebuiącemu przebog/ to ieſt/ prze- | to ze |
strona: Mv
1:
to że to Bog roſkazał/ abyſmy bliznego na-
2:
ſſego miłowali iako ſamy ſiebie/
á yż tego
3:
nieprzewiedziem naſobie/ daymy mu co mo-
4:
ze być.
5:
Oſme Boże przikazanie.
6:
VIII.
7:
Nieſwiatc falſzywye
8:
przeciw bliznemu twemu.
9:
Pytanie.
10:
Iako to mamy rozumieć?
11:
Odpowiec.
12:
w tym przykazaniu przykazuie pan bog
13:
áby prawda była mowiona naſwiecie y
14:
trzimana w ſlowiech / wuczinkach/ w ſza-
15:
dziech/ ſwiadeſtwach/ wtargu/ y zmowie
16:
a zakazuie nic fałſziwego niemowyć nie-
17:
czunić/ nieſwiatczić nieuczić/ czo by było
18:
przeciw panu bogu y bliznemu naſzemu.
19:
Pytanie.
20:
Ktore ſą dobre vczinki tego przikazania
21:
Bozego?
strona: M2
1:
Odpowiec.
2:
Iako ſą roſmaite ſprawy luczkie y vrzędy/
3:
albo ſmowy tak ſą roſne dobre vczinky.
4:
Duchownych ty ſą dobre vczinki tego
5:
Bożego przikazania/ cwierdzić moczno/ á
6:
ſwiatczić prawdziwie zdowodem pyſma
7:
prawdę ſlowa Bożego/ że żadny człowiek
8:
niemoże być zbawion iedno przes ſyna bo-
9:
żego/ doſwiatczać/ żeſmy vſprawiedliwie-
10:
ny męką/ doſſyć vcziuięnym iego/ á nie na-
11:
ſſym/ any cziym ynym doſicz vczinięnym.
12:
Swieczkich przełozonych ſprawiedly-
13:
woſc/ czinić/ ſądzić/ mowyć/ ſkazować bliz-
14:
nemu ſwemu/ poczwierdzac ią ſwiatki/ li-
15:
ſty/ przyſiegą ſprawiedliwą/ wyſwiatcza-
16:
iąc bliznego ſwego ſcięſkoſcy iego/ ſlowy/
17:
liſty/ ſwiadectwem y dowodem prawdzy-
18:
wym/ broiąc iego czcy/ ſlawy gardla y ma-
19:
iętnoſcy.
20:
Pytanie.
21:
Ktore ſą zle vczinki przeciw tęmu boże-
22:
mu przikazaniu?
23:
Odpowiec.
24:
Swiadectwo falſzywe nic nie yeſt ynego
strona: M2v
1:
iedno klamſtwo/ atak y naczey mowyc al-
2:
bo ſwiatczic niżly/ widziż/ wież/ rozumież/
3:
ſą to zle vczinki y grzechi przeciw tęmu przi-
4:
kazaniu Bożemu.
5:
Grzeſą przeciw tęmu przikazaniu du-
6:
chowny/ ktorzi y naczey mowią/ kazą/ py-
7:
ſzą vczą/ ſwiatczą/ zeſnawaią/
wykrącza-
8:
iąc naſwoy pozitek pyſmo ſwięte dawaiąc
9:
ludząm/ falſziwe liſty/ wymiſlne odpuſty
10:
ſzatańſką naukę przeciw ſzczerey prawdzie
11:
Ewangeliey ſwietey y naucze Chriſtuſſo-
12:
wey y vſtawam iego/ obczązaiąc luczkie ſą-
13:
nienia vſtawamy ſwemy/ zakażuiąc mał-
14:
zeńſtwo ſwięte/ y pokarmow/ ktore pan
15:
Bog daie abyſmy ich zdzieką pozywaly
16:
iako ſwiety Paweł vczy wpyrſzey. Epi.
17:
do Timot. IIII. cap.
18:
Grzeſą przełożeny y wſſyſcy poſpolicie/
19:
ktorzy phalſziwą przyſięgą/ nieſprawiedli-
20:
we/ zapyſy/ liſty/ potwarzą/ omową/ zawy-
21:
ſczą/ domyſlem/ podeyrzenym/ naprawą/
22:
przenaięczym/ ſkazanym/ ſſulbrifem falſzy-
23:
wym ſwiatczą przeciw bliznemu ſwemu.
24:
A krotko mowiąć/ kto ſię phalſziwie ob-
25:
chodzy zbliznym ſwoym/ nie iedno ze fal-
26:
ſziwie nań nieſwiatczy/ ale go też niebrony
strona: M3
1:
albo czcy iego gdi może/ grzeſſy przeciw tę-
2:
mu przikazaniu Bożemu.
3:
Nieprawdę mowyć cieſki zawſze grzech.
4:
Ieſly nie ieſt przeciw Bogu y bliznemu/
5:
tedy nie ieſt grzech/ yako niepokazać gdy kto
6:
chcę kogo zabyć nieurzędownie/ albo gdi by
7:
cie kto przimuſiał powiedzieć tę rzeć ktora
8:
by byla ſkodliwa bliznemu naſzemu/
albo
9:
rzeczy poſpolitey/ tedy może prawdy niepo-
10:
wiedzieć/ á naczie należy mowyć/ niewiem.
11:
Pytanie.
12:
Iaką kaſnia pan Bog karze dla falſzy-
13:
wego ſwiadectwa?
14:
Odpowiec.
15:
Rozmaicie i ſrogo karze pan Bog
16:
fałſziwe ſwiatki. Zkarał był pan Bog
17:
phalſziwe ſwiatki/ ktorzy żużannę ſlache-
18:
tną potwarzaly/
otim v Daniela w
19:
XIII. cap. Przepuſcil pan Bog na Knami-
20:
aſſa y zonę iego/ yż nagłe poſdychachly ſto-
21:
iąć przed ſwiętim Pyotrem/ dla kłamſztwa
22:
otim wuczinkach Apoſtolſkich w V. cap.
23:
A Dauid ſwięti pomſty proſy naty ktorzy
24:
fałſziwie mowią w pſalmie V. y XXXIII.
strona: M3v
1:
Mierzone ſą przed panem Bogiem vſta
2:
falſziwe prouer. XII. cap. kłamliwy czło-
3:
wiek ſyn ſzatańſky/
bo ten ieſt ociecz kłam-
4:
ſtwa. Gene. III. cap.
5:
Y mądry Szalomon tak napiſſał pro-
6:
uerbio XIX. phalſziwy ſwiadek nie będzie
7:
krom pomſty/
8:
Pytanie.
9:
Czo za zaplatę dawa pan Bog tim kto-
10:
rzy wyſnawaią prawdę?
11:
Odpowiec.
12:
Ktorzy wyznawaią iaſnie prawdę ſlo-
13:
wa Bożego wyſnawa ie też ſyn bożi przed
14:
bogiem oycem/ V. Mat. w X. cap. kto nie-
15:
ſſądzy niebędzie ſądzon/ Niepotapia nie
16:
będzież potępion. Lucc VI. cap.
17:
A krotko mowiąć z ſwiętym Dawidem
18:
Pſal. XXXIII. chceſzly zyw być naſwięcie á
19:
ogledać dobre dny/ powſciągay ięzyka ode-
20:
zlego y vſt ſwoych/ aby fałſzywie uiemo-
21:
wył
22:
Dziewiąte Boże przikazanie.
23:
IX.
24:
Nie pożąday domu bliz-
25:
nego twego.
strona: M4
1:
Mamy wiedzieć że nie iedno vczynki zle
2:
za grzechy pan Bog poczita/ ale też zle zą-
3:
dze/ y myſly tak iako w tich dwu oſtatecz-
4:
nych przikazaniach zakazuie/ niepożąday
5:
domu/ pod tim mamy ro-
6:
zumieć/ wſzelke maiętnoſcy bliznego naſze-
7:
go/
yako ſą/ role/ pola/ laſſy/ folwarky/ łą-
8:
ki/ ſiędliſka/ yeziora/ domy y yne rzeczy le-
9:
żąc/ Pożądanie bywa dwoiakim oby-
10:
czaiem dobrym/ y zlym.
11:
Dobrym obyczaiem gdi tak pożądamy/
12:
dobra bliznego naſzego krom ządnego oſzu-
13:
kanią/ zdrady/ y ſzkody iego.
14:
Zlym obyczaiem gdy pożądamy maię-
15:
tnoſci nieſprawiedliwie/ zdradą/ chitroſcią/
16:
zoſzukanym y ſkodą bliznego naſzego/
y pra-
17:
wa ſwieczkie zakazuią ią ſię bogacyć ſkrziw-
18:
dą á ſkodą albo zdradą bliznego naſzego.
19:
Pytanie.
20:
Ktore ſą dobre vczinki tego bożego przi-
21:
kazania?
22:
Odpowiec.
23:
Roſkazuie pan Bog ſzukać pozytku/ nie-
24:
iedno ſamy ſobie/ ale też bliznego naſzego
strona: M4v
1:
przekladać bliznego pozitky/ albo poſpoli-
2:
te nad wlaſne naſze/
Wſpomagać blizne-
3:
go/ aby ſię dobrze miał/ ziczyć mu iako ſam
4:
ſobie/ á niezdradzać go na maiętnoſciach
5:
iego. Bronyć ſkody bliznego iako ſwy
6:
wlaſney.
7:
Pytanie.
8:
Gdyż tak częſto á gęſto c
z:
iniż wzmiankę
9:
bliznego/ pytąm cię ktory ieſt moy blizny?
10:
Odpowiec.
11:
Bliznego rozumiey ſobie nie krew-
12:
nego ſwego/ ale też wſzelkiego człowieka
13:
krzeſciatſkiego choć też ieſt rodzaiu/ albo ię-
14:
zika ynſzego/ tak iako go ſam pan Chriſtus
15:
raczyl okazać wony przypowieſczy ktorą
16:
dal o zranionym przydrodze leżączym v
17:
ſwietego Lukaſza w dzieſiatym cap. tak że
18:
y my mamy rozumieć bliznego naſzego w-
19:
ſzelkiego człowieka 6 zwlacza krzeſciańſkie-
20:
go
boſmy nie iedno blizni/ ale też bracia
21:
w panie Chriſtuſię y człońki głowy iedney
22:
páná Chri1tuſſa.
strona: N
1:
Pytanie.
2:
Ktore ſą zle vczinki á grzechy przeciw te
3:
mu przikazaniu?
4:
Odpowiec.
5:
Zedać hitroſcią/ zdradą/ zawyſcią/ ſko=
6:
dą/ maiętnoſcy bliznego ſwego: czinić ſobie
7:
pozitek/ ſkodą/ á zutratą maiętnoſci bliz-
8:
nego/
Pod zaſłoną miłoſierdzia zdradzac
9:
wmaiętnoſciach bliznego ſwego/ zawy-
10:
dzieć ſczeſliwymmaiętnoſczam iego/ zedać
11:
ſkody w maiętnoſcy iego/ przekladać poży-
12:
tek ſwoy/ na pożytek bliznego ſwego/ albo
13:
dobra poſpolitego/ Sdradliwie doſtać y
14:
pożywać maiętnoſcy bliznego ſwego/ do
15:
takowych cy mowy prorok Bozy Eſayas
16:
V. cap.
biada wąm ktorzy przilaczacie dom
17:
domowi y zaż ſamy będziecie mieſkać
18:
naziemy. ecꝭ.
19:
Dzieſiąte Boze przikazanie.
20:
Niepoząday żony/ ſlugy/
21:
wolu/ konie/ bliznego ſwego
22:
any zadnych rzeczy iego.
strona: Nv
1:
Pytanie.
2:
Iako ſię to rozumie?
3:
Odpowiec.
4:
Wtym dwou przykazaniu/ dzieiatym
5:
y dzieſiatim/ vkazuie pan Bog roſnoſc przi-
6:
kazania ſwego od przikazania luczkiego al-
7:
bo prawa ſwieczkiego/ Prawo ſwieczkie
8:
zakazuie tylko zwirzchnych vczinkow/
9:
Ale tu pan Bog zakazuie/ y wnętrzne/ zle
10:
ządze á poczita i za vczinek i zagrzech/
11:
A iako dziewiąte mamy rozumieć o ma-
12:
iętnoſciach ziemſkych á lezączych tak też
13:
może być rozumiano dzieſiąte o luczkich
14:
dobytkach/ y rzeczach ynych ruſzaiączych
15:
ktorich nie iedno zakzał pan Bog nieczinić
16:
aie tez tu przikazał niepozedać/ Atak gdi nie
17:
moze tęmu żadny człowiek doſſyć vczinić
18:
nie ieſt zadny bes grzechu/ wſziſcziſmy pod
19:
przekleſtwem zakonu/ dokąd nieuwierzymy.
20:
Pytanie.
21:
Ktore ſą dobre vczinky tego przikaza-
22:
nia Bożego?
23:
Odpowiec.
24:
Zodać aby pan Bog dal (dobrą/ żonę/
strona: N2
1:
męza/ dziatki/ czelać/ dobytek/ iako y tobie
2:
dał) bliznemu twemu: Ziczić mu wſziſt-
3:
kiego iako ſam ſobie: nieprzypuſczać do ſe-
4:
rcza złych cieleſnych miſly/ powſciegać zley
5:
ządzey/ ktora ieſt przeciw przikazaniu Bo-
6:
żemu/
Miſlić á zadać czoby ſam rad wy-
7:
dział bliznemu ſwemu/ mieć cziſte ſąmnię-
8:
nie od zlich miſly y ządzey.
9:
Pytanie.
10:
Ktore ſą grzechy przeciw tęmu przika-
11:
zaniu?
12:
Odpowiec.
13:
Zędać nie rządna ządzą żony albo męża
14:
bliznego ſwego/ żedać albo przemawiać ſlu-
15:
gę bliznego twego/ zedać zdradą albo ynim
16:
zlym obyczaiem dobytku albo maietnoſcy
17:
iego/
żedać gniewu bożego albo vtrati bliz-
18:
nemu ſwemu kupotępieniu ięmu.
19:
Zedać pomſty nabliznego ſwego/ zedać á
20:
korzyſciecz w rzeczach iego nad wolą iego.
21:
Zatakowe ządze y miſly karze pan bog wie-
22:
cznym potępyenym/ Mat. V. cap.
23:
Zadobrye ządze dobrze pan Bog placy mi-
24:
łuie nas gdy miłuiem ſwego bliznego á
strona: N2v
1:
ządamy tak iako ſamy ſobie wſzelkych do-
2:
brich rzeczy y żywota wiecnego bliznemu.
3:
Pytanie.
4:
Czo za vżytek ieſt Bożego przikazania gdi
5:
ſię kto wedle iego rządzy?
6:
Odpowiec.
7:
Troiaki ieſt vzitek przikazania Bożego
8:
Pyrwſzy: ieſtcy wodzem naſzym dokriſtuſſa
9:
iako ſwięty Paweł mowy Gal. III. ieſt
10:
też karanie ktore ſam pan bog nam nazna-
11:
tzył ieſli ſie niebędziem przychylać ku oney
12:
niewinnoſcy w ktorey był naſzę rodziczę
13:
Iadama y Yewę ſtworzył.
14:
Wtory: okazuie iako wſwierciedle grzechy
15:
naſſe y przelęknienie ſamnienia cziny dla
16:
grzechow/ bo kto nie wie czo Bog przika-
17:
zał/ á czego zakazał/ ten nie wie czo grzech á
18:
czo niegrzech/ y obczaza ſwoie ſamnienie
19:
tym czo nie ieſt grzech dla nieumiętnoſcy
20:
przikazania Bożego.
21:
Trzecy pozytek ſprzikazania Bożego: yż nam
22:
okazuie ktore ſą dobre vczinki á panu bo-
23:
gu prziymne/ á ſą the ktore ſam pan Bog
24:
dobry przikazuie abyſmy ie czinily/ y dla te-
strona: N3
1:
goſmy naprzykazanie iego powynny/ bo ty
2:
vczinki ktore czynimy wedluk iego przikaza-
3:
nia bywaią panu Bogu wdzieczne/ gdi ſie
4:
pyrwey ſtawamy wdziecznymy á dobrimy
5:
przes wiarę/
ale gdi niebywaią z wiary czy-
6:
nione/ nie przymuie ich pan bog/ bo cżo nie
7:
bywa zwiary cziniono/ tedy ieſt grzech.
8:
Rom. XIIII. cap. Niepodobna rzecz aby
9:
ſie czo podobało panu Bogu czo nie ieſt
10:
zwiara cziniono. do zidow w XI. cap.
11:
Pytanie
12:
Możely czlowiek doſſyć vczinyć przika-
13:
zaniu Bożemu?
14:
Odpowiec.
15:
Niemoże zaden doſſić vczinyć/ bo nieie-
16:
dno nauczinku/ ale też nazadzy nalezy/ kto-
17:
rey ieſteſmy pelny/ yedno ſam pan Chri-
18:
ſtus doſić vczinił zanas/ amy weń wierząc
19:
mamy czinić yle przemożem/ á gdy byſmy
20:
mogli doſſic vczinić tedy byſmy niebyły
21:
grzeſznimy/ a tak by bylo niepotrzeba nama
22:
Chriſtuſſa by zanas vmarł y nas vſpra-
23:
wiedliwył/ gdy byſmy ſię ſamy byli mogli
24:
vſprawiedliwić/ przed panem bogiem/
a
strona: N3v
1:
tak zu czinkow niebędzie zaden vſprawie-
2:
dliwion przed panem bogiem iedno wiarą
3:
naſzą á laſką bożą gdi wierzymy w Ieſu
4:
Chriſta odkupiciela y zbawiciela naſzego.
5:
Wtora czeſć katechiſmu
6:
oczłonkach wiary krzeſciańſkiey.
7:
Gdyż nas zakon Boży nie vſprawiedli-
8:
wia przed bogem
ale nas do Chri-
9:
ſtuſſa wiedzie grzechy y dobre vczinky oka-
10:
zuie y zanie zaplatę/ ale iedno ſama wiara
11:
ktora krotkimy ſlowy od Apoſtołow ieſt
12:
opyſſana a zowiem ią credem.
13:
Mamy wiedzieć y moczno wierzyć ze pan
14:
Bog wſzechmogący ieſt wtroycy iediny/
15:
ociec/ ſyn/ y duch ſwięty/ á ieden wyſnoſcy
16:
Bog ociec wſziſtko ſtworzył ſyn nas odku-
17:
pył/ á duch ſwieti oſwiecił y poſwięcił/
18:
Pyrwſzy członek oſtworzeniu.
19:
Wierze w Boga oycza
20:
wſzechmogączego ſtwo-
21:
rziciela nieba y zięmię.
22:
Wtym członku wyznaważ yż wierzyſz
23:
wiednego boga ktory ſtworzył niebo y zię-
strona: N4
1:
mie y wſziſtko czo było/ ieſt/y będzie nanie=
2:
bie y naziemy/ ieſt wmoczy iego/ yż on ſam
3:
wſzyſtko może dla tego go żowiem wſzech-
4:
mogączym/
ze on ieſt ſam mocznym bo-
5:
giem y naſzim oycem/ ze on nam dał ciało y
6:
duſze y yne rzeczy dawa/ yako ſą/ zdrowie/
7:
pożywienie/ odzienie/ roſum y yne rzeczy kto-
8:
re ku ciału y duſzy należa/ od tego wſſyſtko
9:
dobre mamy iako od oycza nałaſkawſzego
10:
wtym wſziſtkę nadzieie pokladamy/ wtedgo
11:
dufamy/ ánie wſzadnym ynym ſtworzeniu
12:
iego/ bo on ſam wſzyſtko może y wſzyſtko
13:
ſlowem ſprawył/ roſkazał/ á wſzyſtky rze-
14:
czy ſlowem ſprawiono ſą.
Gene. I. cap.
15:
Pytanie.
16:
Ktore ſą dobre vczinki tego członku wia-
17:
ri krzeſciańſkiey.
18:
Odpowiec.
19:
Ty ſą dobre vczinki tego członku wia-
20:
ri krzeſciańſkiey.
21:
Wierzic wiednego Boga wſzechmogące-
22:
go wtroyczi iedinego/ wierzić ze on ieſt oy-
23:
cem naſzim/ á my iego ſynowie/ y dziedziczy
24:
wiecznego zywota/
wierzyć ze on ſtworzył
strona: N4v
1:
niebo y zięmie/ y yne rzeczy ktore były/ ſą/
2:
y będą w niebie/ wmorzu/ y nazięmy/ krom
3:
grzechu. wierzyć ze on nas miłuie/ iako
4:
ocieć miłoſierny/ zywy y wſziſtko dobre da-
5:
ie. wierzyc mocznie ze ieſt troiaki wperſonie
6:
á ieden wyſnoſcy/ Nieprzywlaſcżac iego
7:
wſſechmocznoſcy y chwaly ynemu ſtworzę-
8:
niu iego/ ktora mabyć ięmy ſamęmu.
9:
Wierzyć ze on nas ſam wyriwa/ wyſwo-
10:
bodzia/ obrania/ z wſzelkich cieſkoſci/ ſmęt-
11:
kow/ y ſkod naſſych. Miłowac go y bać
12:
ſię iako oyca nalaſkawſzego/ ſynowſką bo-
13:
iaznią wnym ſamim á niewzadnym ſtwo-
14:
rzeniu iego wſzitkę nadzieię ſwoię pokla-
15:
dac/ iego ſamego nawſpomozenie wziwać
16:
á nieżadnego ynego vmarlego ſtworzenia
17:
iego.
Niezamierzac mu czaſu/ ány mie-
18:
ſcza/ gdi go oczo proſſym/ ále ſpuſczac na
19:
wolą iego/ á zwlaſcza gdi go proſzym orze-
20:
czy czeſnie/ czo ſię doticze rzeczy duznich
21:
iako ieſt łaſka iego/ odpuſczenie grzechow/
22:
żywot wieczny/ y yne/ wierzic żeto nam da
23:
iako obieczał/ á nieodmienna ieſt obietni-
24:
cza iego.
25:
Pytanie.
26:
Ktore ſą zle vczinki á grzechy przeciw tę-
27:
mu członku wiary krzeſciańſkiey.
strona: O
1:
Odpowiec.
2:
Niewierzyć w pana Boga wſzechmo-
3:
gącego troiakiego w perſonie á iednego w
4:
giſnoſcy. Niewierzić żeby on naſzym oy-
5:
cem był laſkawym y wſziſtkiego ſtworze-
6:
nia ktore ieſt wniebie y naźiemy. Wętpyć
7:
wiego laſkawym miłoſierdziu a woycow-
8:
ſkiey iego miłoſcy ktorą ma ku nam dzie-
9:
ciam ſwoym.
Niewierzyć ze on nas tak v-
10:
miłował/ ze ſwego iedinego ſyna nieluto-
11:
wal/ ale y dał naſmierć ábyſmy wieczną
12:
ſmierczią niezgynęly/ wſtworzeniu iego po-
13:
kladac ſwoię nadzieię/ opuſciwſzy ſtworzi-
14:
ciela ſwego. Niewierzyc zeby to wſzyſtko
15:
od niego było czo kolwie dobrego mamy.
16:
Niewierzyć aby on pierwey wiedzial czego
17:
nam potrzeba nizly oczo proſſym. Mat.
18:
VI. cap.
19:
Niezdawać ſię na wolą iego/ ale mu zakre-
20:
ſſać/ czas/ mieſcze/ dzień/ abo godzinę/ węt-
21:
pyc wiego eſzechmocznoſcy/ albo ią roſ-
22:
dzielac albo prziwlaſczac ktoremu ynemu
23:
ſtworzeniu iego.
24:
Pytanie.
25:
Czo za karanie czy bierzą ktorzy nie wie-
26:
rzą wiednego Boga.
strona: Ov
1:
Odpowiec.
2:
Kto nie wierzy w boga wtroycy iedine-
3:
go ten niebędzie zbawion/ kto niezna boga
4:
za oyca tego tez ſyn niechce przed nym
5:
znac. Mat. X. bo nikt nie przgidzie do oy-
6:
ca iedno przes ſyna iego. Ioan. XIIII. kto
7:
wſzechmocznoſc przywlaſcza ſtworzeniu
8:
ktora ma byc ſamęmu bogu ten niewierzy
9:
wpana boga a kto niewierzy niebędzie zba-
10:
wion.
11:
zaplata za dobre vczinki tego członka
12:
wiary krzeſciańſkiey.
13:
Kto wierzy w bboga oica wſzechmogącego
14:
ten będzie zbawion. kto go wyznawa byc
15:
oycem/ tego też ſyn iego zna. Luce. VI. kto
16:
go proſſy wymię ſyna iego tęmu da-
17:
no / kto kolacze do niego będzie mu otwo-
18:
rzono. Ioan. XVI. Lu. XI.
19:
Pamiętay tę roſnoſc wiedziec y znać kto-
20:
ra ieſt między pogany/ zidy/ y krzeſciany/ po-
21:
gany/ y zidy/ wierzą boga być nieiednego y
22:
wierzą bogu że ieſt bog prawdziwy/
ale nie
23:
wierzą w boga wtroyczi iedinego/ Niewie-
24:
rzą yż by Chriſtusn był ſyn Bożi prawdzy-
25:
wy/ ktory vkrzyżowan od żydow za grze-
26:
chy naſze niechrczą ſię wymię oycza/ y ſy-
strona: O2
1:
na/ y ducha ſwietego/ dla tego nie będą
2:
zbawieny.
3:
Wtora czeſc wyary o
4:
Chriſtuſie y przezeń o vſprawiedli-
5:
wieniu naſzym.
6:
II. Y w Ieſu Chryſta ſy-
7:
na iego iedynego pana naſzego.
8:
III. Ktory ſię począł duchem ſwietym/
9:
narodził ſię zmariey zdziewice/
10:
IIII. Vmęczon podpońſkym pyłatem/ v-
11:
krziżowan/ vmar/ y pogrzebion/
12:
V. Stąpył do pyekla trzeciego dnia
13:
zmartwych wſtał/
14:
VI/ Wſtąpyl donieba/ y ſiedzy naprawy-
15:
czy boga oyca wſzechmogącego/
16:
VII. ſtąd że prziydzie ſędzyć żiwe y mar-
17:
twe/
18:
Pytanie.
19:
Iako to mam rozumieć?
20:
Odpowiec.
21:
Chriſtus Ieſus ieſt wtora wtroyczy per-
22:
ſona/ prawdziwy z bogiem oycem bog/ y
23:
ſyn iego odpoczątku od niego ſię rodzący/
strona: O2v
1:
rowyny wewſzem Bogu oyczu/ otim ſwięty
2:
Ian w pyreſzim cap. y pſalmie wtorim.
3:
Ieſus ieſt żydowſkie ſlowo wyklada ſię
4:
zbawycieł bo ten zbawia nas grzechow na-
5:
ſſych/ á ziednał nas z bogiem oycem vbla-
6:
gał wielky gniew boga oyca/ ktory ſię ſtał
7:
nam miłoſciwym oycem dla Iezu Chri-
8:
ſta ſyna ſwego iedinego/ Iu. I. cap.
9:
Iediny ieſt rzeczony ſyn boży rodzony/ wyo-
10:
brażenie boga oyca/ przed wieky narodzo-
11:
ny/ do zidow y do Colloſ. w I. cap.
12:
Aczkolwie wſzyſczy wierzaczy ſą ſynowie
13:
bożi ale nierodzęny/ ale łaſka bożą gdi wie-
14:
rzą ſą prziwłaſzczeny/ do Gallac. II. cap.
15:
Pan naſz.
16:
Zowiem go panem naſzych bo bog ocieć
17:
podał wſziſtko pod moc iego/ pod ktore-
18:
go moczą ſą Angely/ Szatany/ Ludzie/ y
19:
wſzelkie ſtworzenie w niebie y nażiemy/
20:
wydome y niewydome/ otym pſal. VIII.
21:
Pytanie.
22:
Ktore ſą dobre vczinki tych członkow
23:
wiary o ſynie bożym?
24:
Odpowieć.
25:
Wierzić w Ieſu Chriſta/ ſyna bożego pa-
26:
na y odkupiciela naſzego/ wierzyć iż ſie
strona: O3
1:
ſtał człowiekiem dla zbawienia naſzego/
2:
wierzyć iż ſię począł duchem ſwiętym y na-
3:
rodzył ſię zmariey dziewicze/ cirpiał vkrzyżo-
4:
wan/
vmarl pogrzebion/ wierzyc yż wſtą-
5:
py do pyekla moc ſzatańſką odiał/ ſmiercz
6:
zwycięził/ grzech zgładzył/ wierzyc ze trze-
7:
ciego dnia wſtal zmartwych/ że my też ma-
8:
my wſtać zmartwych do wiecznego żywo-
9:
ta/ wierzyć że wſtąpyl do nieba y ma ro-
10:
wną mocz zbogiem oycem/ á ieſt krolem y
11:
panem wſziſtkich rzeczy ktore ſą w niebie/
12:
wpyekle y naziemy/
wierzyć że prziydzie na
13:
ſąd dnia oſtatecznego/ á ſtaną przed ſądem
14:
iego wſziſczy ludzie żywy y cy ktorzy były po-
15:
marly/ wierzyć żeſmy iego doſſyć vczinie-
16:
nym vſprawiedliwiony/ iego ſynemy rana-
17:
my vzdrowieny/ á ſmierczyą y męką iego
18:
okrutną odkupiony/ wierzyć ze zaden nie
19:
przydze do boga oyca iedno przezen/ á on
20:
ſam ieſt przicziną do boga oycza á nieża-
21:
den yny cżłowiek vmarly w I. Iana ſwię-
22:
tego wtorym capitulum. Ro. VIII.
23:
Pytanie.
24:
Ktoreż ſą zle vczinki przeciw tym człon-
25:
kam wiary?
strona: O3v
1:
I. Cwierdzic Zariany Chriſtuſſa niebyć
2:
prawdziwym z natury bogiem.
3:
II. Cwierdzyc z ſamoſzatenem heretikiem
4:
niebyć Chriſtuſſa wtorą perſoną troyce
5:
ſwiętey.
6:
III. Trzimać z Serwetem heretikiem nie
7:
bic Chriſtuſſa wtorą perſoną przed prziyę-
8:
cim naſię człowieczeńſtwa.
9:
IIII. cwierdzić z Ariuſem y z donatiſti he-
10:
retiki byc ſyna podleyſzego nad boga oyca.
11:
V. Cwierdzic zorigenem Chtiſtuſa byc
12:
ſtworzenym.
13:
VI. Niewyznawać dwoiakiey natury w
14:
kriſtuſie/ boſkiey y człowieczey.
15:
VII. Błedzyć z philozophy żeby Chriſtus
16:
ſciałem niewſtąpył donieba.
17:
VIII. Błędzyć z bluſnierzmy y ynemy here-
18:
tiki Chriſtuſſa ſiedzieć proſnuiącego w nie-
19:
bie á niebyć go z ſwoymy wiernimy na-
20:
ziemy.
21:
IX. Powiedać y wierzyć ze by Chriſtus
22:
czarnokxięſtwem czinił dziwy/ y niepraw-
23:
dziwie zmartwy wſtał/ á nieprzicziniał ſię
24:
zanamy do boga oyca.
25:
X. Niewierzyć zebyſmy nie iego męką| byly |
strona: O4
1:
były vſprawiedliwieny ale vczinki naſzimy.
2:
Nati błędy y kacerſtwo
3:
krotka odpowieć napyrwſzi
4:
I. w Ewangely v iana ſwiętego ca. I.
5:
Napoczątku było ſlowo á ſlowo było v-
6:
boga á bog był ſłowo to mamy rozumieć
7:
ze ſlowo to ieſt/ ſyn bozy ieſt odpoczątku y
8:
zpoczątku bog/ y otim ſwięti Auguſtin w/
9:
kxięgach o pięciorgu odſczepieńſtwa ca. VII.
10:
II. Ten bląt gaſſą ſlowa Euangelyey
11:
ſwiętey mat. XXVIII gdzie tam ſą rozdzie-
12:
lone perſony/ Chrcząc wymię oyca/ y ſyna
13:
y ducha ſwiętego. Tenczy ieſt ſyn moy ba-
14:
mileyſſy etc. Marci III. Ioan. XV. y wpyr-
15:
wſzym capit.
16:
III. Naten błąd odpor ieſt z pyerwſzego
17:
potłumięnia błędu.
18:
IIII. naczwarty odpor ieſt v ſwietego
19:
Iana XVI. capit.
Ia y ociec yednoſmy
20:
to ieſt wedluk boſtwa rowny ale nyſchy coi-
21:
cza wedluk człowieczeńſtwa.
22:
V. Napiąty błąd odpor iaſne ſlowa v
23:
ſwiętego Pawla ad colloſ. I. wſziſtki rze-
24:
czy przezen y wnym ſtworzone ſą/ gdi prze-| zeſt |
strona: O4v
1:
zeń ſtworzone nie może być ſtworzęnym.
2:
VI. Iuż ten bląd pyrwey ieſt potlumiony
3:
timy ſlowy/ ſlowo ſtało ſię cialem/ yż ſyn
4:
boży prziął naturę człowieczą.
Itf. do
5:
philipen. II. ktory będą [w] obrazie bożym
6:
rowny bogu przyął na ſię ſpoſob ſlugy.
7:
VII. Naſiodmy bląd czitay v Auguſtina
8:
de fide et ſimbolo cap. VI. v Pawla ſwię
9:
go I. ad Corint. XV. cap.
10:
VIII. Na oſme bluznierſtwo y odſczepień-
11:
ſtwo/ do Rzima. VIII. cap. Chriſtus ieſt
12:
ktory ſiedzy vboga oycza/ ktory ſię prziczi-
13:
nia zanamy/ yeſli ſię prziczinia nieproſnu-
14:
ieć w pyrwſzey v Iąna II. cap. Pſal. CIX.
15:
tam ſobie czitay.
16:
IX. Nadziewiąty bląd Mat. VIII. wy-
17:
rzuczył diabelſtwo ſlowem y wſziſtky v-
18:
zdrowyl ieſly ſlowem nie czarnokxięſtwem
19:
Itf. mat. XII. Luce.
20:
VIII. yż prawdziwie wſtał zmartwy iaſne
21:
otym pyſmo że ſie vkazował wiele kroć niż
22:
wſtąpył do nieba. Ioan. XX. Luce. XXIIII.
23:
Mat. XXVIII.
24:
X. Naten bląd y kacerſtwo ktore ieſcze
25:
dźis trzimaią wſziſcy kacerze ktorzy ſą pod
strona: P
1:
poſluſzeńſtwem Antichriſta papieża/ ieſt
2:
iaſne pyſmo otym nowego zakonu: ieſly
3:
przes vczinki zakonu vſprawiedliwienye
4:
tedić prozno vmarł Chriſtus: ieſli z zako-
5:
nu dziedziſtwo prozna ieſt obietnicza/ do
6:
Gallatow II. y III. cap. do Rzimia. IIII.
7:
Ten ieſt vblagaczem boga oicza/ tedić nie-
8:
naſze vczinki. v Iana II. cap.
9:
Pytanie.
10:
Czo za karanie maią ci ktorzy niewierzą
11:
tak iako wtych członkach opyſſano?
12:
Odpowieć.
13:
Wſziſczy ktorzy niewierzą Ieſu Chriſta
14:
byc prawym bogiem/ wtorą perſoną ro-
15:
wną bogu oycu/ iednakiey nocy y chwali
16:
od wieku od iyca ſię rodzączą ſą od ſcze-
17:
pieńczy y kacerze: Ktorzy niewierzą Ieſu
18:
Chriſta byc odkupicielem y zbawicielem
ze
19:
on ſwą męką niewynną y ſmierczya doſſyc
20:
vczinił za grzechy naſze/ ſam ſiebie offiaro-
21:
wal dla grzechow naſzich ſą odſczepienczy
22:
y kacerze á niebędą zbawieny aż v wierzą
23:
tak iako ſtoy wtich członkach opyſſanych
24:
A krotko mowiąc/ ktorzy niewierza w Ie-
25:
ſu Chriſta ſyna bożego nie doſtąpą wie-
26:
cznego zywota/ ktorzy przes ſyna Bożego
strona: Pv
1:
nieydą do boga oica
ale przes ſwe zaſlugy/
2:
vczinki/ wymyſłi/ albo czye yne/ nieprzydą
3:
do nieba/ Yaſne ſą ſlowa w Ewangely-
4:
iey ſyna bożego/ gdzie ſam oſſobie raczył po-
5:
wiedziec/ v Iana. S. w x. cap. Yam ieſt
6:
prawda/ dzwierze/ droga/ a zaden nieprzy-
7:
dzie do Boga oyca iedno przes nie/ gdziem
8:
ia ieſt/ tam ociecz ieſt/ kto mię wydzy/
9:
wydzy oica mego. v ſwiętego Iąna XIIII. cap.
10:
Pytanie.
11:
Ktorzy wierża w ſyna Bożego czo za
12:
zaplatę maią?
13:
Odpowiec.
14:
Kto wierzy w Ieſu Chriſta ſyna bożego
15:
ten ma wieczny zywot/ v ſwietego Iana
16:
III. cap. kto miłuie tego Bog ociec mi-
17:
łuie/ á ten go miłuie ktory weń wierzy á
18:
ſtrzeże przikazania iego/ ten poſmierczy poy-
19:
dzie do kroleſtwa niebieſkiego krom żadne-
20:
go wątpienia.
21:
Trzecia częſc o duchu S.
22:
y naſzym o ſwieceniu y poſwięceniu.
23:
VIII. Wierzę wducha ſwiętego.
24:
Pyrwſza częſc wiary byla o bogu oyczu kto-
25:
ry wſzyſtko ſtworzył
strona: P2
1:
Wtora o Bogu ſynie/ ktory nas odkupył.
2:
Trzecia o duchu ſwiętym/ ktory nas po
3:
ſwiącza/ obżywya/ y o ſwiecza pres ſłowo
4:
Boże.
5:
Duch ſwięty ieſt trzecia perſona Troy-
6:
cze ſwietey/ nie vcziniony/ nieſtworzony/
7:
ány vrodzony: Ale od Boga oicza y od ſy-
8:
na iego/ od początku y odwieku pochodzą-
9:
czy/ Dla tego nam przes ſyna iego dany/
10:
aby nas naucził wſzelkiey prawdy aby od-
11:
naw iał w nas wolą dobrą y vmiſły naſze
12:
przes ſłowo Boże á wiarę naſzę aby po-
13:
czwierdzał dobre vmyſły w vczinki naſze.
14:
Pytanie.
15:
A yż ſą trzy perſony á ieden bog dowiec
16:
tego ſpyſma ſwiętego?
17:
Odpowiec.
18:
Ociec/ ſyn/ y duch ſwięty/ ty trzi perſony
19:
ieden ſą v Iąna ſwiętego V. cap. Ociec
20:
ieſt od ktorego pochodzy duch ſwiety/ ſyn
21:
ieſt ktory ſle ducha ſwietego/ á duch ktory
22:
pochodzy od obu dwu/
otim XV. ca. v Ią-
23:
na ſwiętego a ſą ſlowa ſamego ſyna bożego
24:
otim ſzerzey czytay v Mathe. w. woſta-
25:
tecznym cap. chrcząć ie wymię oycza/ y ſy-
26:
na/ y ducha ſwiętego v Auguſtina ſwię-
strona: P2v
1:
tego w VI. de Trinitate.
2:
Pytanie.
3:
Ktore ſą dobre vczinki tego articulu o du-
4:
chu ſwiętim?
5:
Odpowiec.
6:
Wierzyc ze duch ſwięty ieſt trzecią perſoną
7:
troycze ſwiętey Bog wieczny zbogiem oy-
8:
cem/ y z ſynem od wieku będący: wierzyc
9:
że on nas oſwiecza ku wſzelkiey prawdzie
10:
v Iana XVI. cap. wierzyc że on nas o-
11:
ſwiecza przes ſlowo boże: wierzic że on
12:
nas poſwiącza gdy wierzym ſłowu boże-
13:
mu: Wierzic że on ſmętne pocieſza y ſlo-
14:
wo boże wznawia:
Okazuie wiarę praw-
15:
dziwą/ karze z grzechu/ z ſprawiedliwoſcy
16:
y z ſądu/ otim v Iąna ſwietego XIIII. XV.
17:
y XVI. cap. Wierzic że ona dawa poſſilęnie
18:
w prawdzie ſłowa bożego abyſmy ye ſmie-
19:
le powiadaly/ otim w vczinkach apoſtol-
20:
ſkich II. cap. Wierzic yż dawa wierzącim
21:
roſmaite dari y wſziſtki dobre rzeczy ſpra-
22:
wuie wludziach wierzączych/ otim wpyr-
23:
wſzey do Corint. XII. do Rzima. XII. cap.
24:
A krotko mowiąc wierzic że on nas wziwa
25:
ku prawdzie oſwieca przes ſlowo Boże/
26:
poſwiącza y zachowa wprawdzie/ okazuie
strona: P3
1:
Chriſtuſa/ pocieſza ſmętne/ karze ſwiat
2:
z grzechow/ dawa dari/ pobudza ku wyro-
3:
zumięniu prawdy/ przipomina nadycha
4:
prawdę/ wſpomaga y poſyla w vczinku
5:
dobrim/ y ſąmnienia luczkie pocieſſa/ y nau-
6:
cza czo mamy mowyc przeciw nieprzyiacie-
7:
lom ſlowa bożego/
Luce XII. cap. á yżeſmy
8:
iego przybytkiem I. Corint. III.
9:
Pytanie.
10:
Ktore ſą vczinki á grzechy przeciw du-
11:
chu ſwiętemu?
12:
odpowiec.
13:
Niewierzic że by niebył duch ſwięty bog
14:
prawdziwy trzecia perſona boga wyſno-
15:
ſcy iedinego/ Niewierzic że by od oyca
16:
y od ſyna pochodził/ żeby niebył rowny bo-
17:
gu oyczu/ y ſynu/ że by niebył oſobliwą
18:
perſoną/
Niewierzyć aby nas wiodł ku
19:
prawdzie/ aby nas oſwieczał/ poſwiaczał/
20:
y zachowywał wprawdzie/ Niewierzyc
21:
aby go człowiek niemogł vproſſić iedno
22:
przes pannę marią/ ato zczery falz przeciw
23:
iaſnim ſlowam pana chriſtuſſowim v Ia-
24:
na ſwiętego XVI.
Gdzie tak mowy ieſly
25:
czego będziecie proſic oyca mego wymie
26:
moye da wam/ tuć niemowy wymię pan-
strona: P3v
1:
ny Mariey/ ány dla panny Mariey/ any
2:
przes panne marią/ ale mowy wymię mo-
3:
ie/ y obiecał go nam ſam/ mowiąc/ proſcie
4:
a wez miecie/ poſlę go wam ecf.
5:
Nam ſamym każe proſſić y obieczuie go
6:
żeſlać nie przes panne marią/ ale ſam przeſ
7:
ſię/ ydawa go wſercża naſzę/ y ten oſwiecza
8:
ſercza naſzę/ y okażuie prawdę/ napamięć
9:
prziwodzi prawdę ſlowa Bożego.
10:
A krotko mowiąc cy wſziſczy grzeſą/ ktorzy
11:
przeciw ſzcżerey prawdzie ducha ſwiętego
12:
czynią y pyſzą Synody/ Concilia/ conſilia/
13:
dekrety wydawaią
a powiadaią że by to
14:
z duch ſwiętego vſtawyly/ albo wymyſli-
15:
ly/ choć też ieſt przeciw ſczerey prawdzie bo-
16:
żey/ y pyſma ſwiętego/ iako by duch ſwiety
17:
czo czinił przeciw prawdzie Boga oyca/ y
18:
ſyna iego y ſam ſwoiey/ y potwarzaią du-
19:
ch ſwiętego ktory nas vczy prawdy ſło-
20:
wa Bożego/
y przywodzy nam napamięć
21:
pobudzaiąc nas ku wſzelkiey prawdzie.
22:
Pytanie.
23:
Czo za karanie maią cy ktorzi grzeſzą prze-
24:
ciw duchu ſwiętemu?
25:
Odpowieć.
26:
Iaſne karanie ſyn boży raczył powiedzieć
strona: P4
1:
v ſwiętego Iąna w XVI. cap.
ze będzie ka-
2:
rał ludzi z grzechu zprawiedliwości y zſadu
3:
ato ſię karanie rozumie wieczne potepienie
4:
Yeſly wniedowiarſtwie zemrzem/ ydaley
5:
racził powiedzieć ſyn boży y yaſniey to oka-
6:
zać mwiąc/ kto grzeſchy przeciw duchu
7:
ſwiętemu niebędzie mu tu/ any naonym
8:
ſwiecie odpuſczono/
to ieſt/ nigdi/ v ſwię-
9:
tego Marka III. Mat. XII. cap.
10:
A grzech przeciw duchu ſwiętemu ieſtcy nie-
11:
wiernoſc ktorą ſie ſam człowiek o ſſądzi
12:
nawieczne potępienie dla tego yż nie wierzy
13:
v iana ſwiętego VIII. cap.
14:
Pytanie.
15:
Ktorzy wierzą w ducha ſwietego czo za
16:
zaplatę maią?
17:
Odpowieć.
18:
Gdy wierzym w ducha ſwiętego/ tedy
19:
miłoſc Boża bywa roſłana w ſerczach na-
20:
ſzych przes ducha ſwiętego/ Ro. V.
21:
Gdi wierżym w ducha ſwiętego mieſka
22:
w nas amiſmy przibytkiem iego. do Co/
23:
rint. I. w III. cap.
24:
Gdy wierzym w ducha ſwiętego oſwię
25:
cza nas/ poſwiąca/ poczwierdza poſyla w
26:
prawdzie/ zachowywa przes ſłowo Boże
strona: P4v
1:
y okazuie Chriſtuſſa y rozmaite dari da-
2:
wa v Iąna ſwiętego w XIIII. XV. XVI. ca.
3:
zachowywa wierzące aby od złych nie-
4:
wiernych niebyly potłumieny.
5:
Okazuie nam ſprawiedliwoſc nie wna-
6:
ſzych vczinkach/ ale w panie Chriſtuſie kto-
7:
rzy wierzące vſprawiedliwia ſpoſſabya ie
8:
za ſyny y dawa dziedzicztwo wiecnyżywot
9:
Ty ſą naprzednieyſſe członki wiary krzeſci-
10:
anſkiey wierzyć w boga oycia/ ktory wſziſt-
11:
ko ſtworzył:
wierzyc w ſyna iego/ ktory
12:
nas ſwą męką y ſmierczyą vſprawiedliwił
13:
y odkupył: wierzyć w ducha ſwiętego/
14:
ktory nas poſwięcył ku wſzelkiey prawdzie
15:
a trzi perſony ſą ieden Bog/ y zowiem go
16:
popolſku Troycza ſwięta dla tego yż ieſt
17:
troiaki w perſonach á ieden Bog wiyſno-
18:
ſci/
tak ma wſzelky krzeſciańſki człowiek wie-
19:
rzyć/ yeſly tak niewierzy tedy ieſt od ſcze-
20:
pyeńczem á kacerzem odłączony á od ſcze-
21:
piony od zboru krzeſciańſkiego/ á poſmier-
22:
cy od kroleſtwa niebieſkiego.
23:
IX. Wierzę ſwięty koſcioł krzeſciańſky/
24:
ſwiętych obczowanie.
25:
Pytanie.
26:
Iako ten articul mamy rozumieć?
strona: Q
1:
Odpowiec.
2:
Eccleſia ieſt ci greczkie ſlowo á popolſku
3:
zgromadżenie/ y toż też zgromadzenie poſta-
4:
remu zowiem koſciołem/ albo zborem krze-
5:
ſciańſkim/
zgromadzenie rozumiey nie na-
6:
iednę gromadę ludzy zebranie ale rozumiey
7:
ludzy powſzyſtkym ſwyecye nawſzelkym
8:
mieyſczu/ ktorzy wierzą ſlowu Bożemu
9:
w pyſmie ſwiętym opyſſanemu/ á iedno-
10:
ſtaynie ſacramentow koſcielnych wedluk v-
11:
ſtawy páná Chriſtuſſowei vzywaia:
á bu-
12:
dowanie ieſt dom zywego koſciola/ doktore-
13:
go ſie ſchodzą dla ſluchania ſlowa bożego
14:
y ſacramentow prziymowania/ A ten ko-
15:
ſcoł ieſt poſtawion na groncie ſlowa Boże-
16:
go gdy mu wierzimy/ Ten koſcioł począł ſię
17:
od Iadama y od Yewy gdy vwierzyli obie-
18:
tniczam Bożym o Chriſtuſie
ktory miał
19:
potrzeć głowę węſzowy/ to ieſt ſzatanowy
20:
Gene. III. et XXII. cap. Tego koſcioła al-
21:
bo zebrania ieſt głowa pan Ieſus Chri-
22:
ſtus/ do Rzimia. w VII. cap. Cy wſzyſci
23:
ktorzy wierzily obietniczy Bożey ze myał
24:
przyć/
y my ktorzy wierzym że iuż przyſſedł
25:
były/ y my ieſteſmy członki tey głowy páná
26:
Chriſtuſſa/ I. do Corint. VI. cap. y natim
strona: Qv
1:
fundamencie ten koſcioł ieſt zbudowan na
2:
Chriſtuſie albo obietnicy o Chriſtuſie we-
3:
dla tych ſlow ſwiętego Pawla
ktore tak
4:
mowy: fundamentu zaden niemoże ynego
5:
położyć/ yedno ten ktory położon ieſt Chri-
6:
ſtus Ieſus/ I. Corint. III. cap. Mamy
7:
wiedzieć że wtim koſciele albo zborze krze-
8:
ſciańſkym ſą dwoiaczy ludzie dobrzy y zly.
9:
Dobrzy ktorzy wierzą w Meſſiaſza pá-
10:
ná Chriſtuſſa
á wiarę ſwoię ſacramenty y
11:
dobrimy vczynky poczwyerdzayą á cy ſą
12:
ſwiętim żywym koſciołem Chriſtuſſowym
13:
y członki chriſtuſſowymy oblubieńczą chri-
14:
ſtuſſową/ braſtwem y kaplańſtwem ſwię-
15:
tim/ y ciałem Chriſtuſſowym/ otim ſzerzey
16:
czitay. I. Petri II. Canticorum IIII. Pſalm
17:
LXXXVIII. I. Corint.
18:
Zly á przikricy ktorzy aczkolwiek ſię chrczą
19:
wymie Boże ale niechcza wierzić pyſmu
20:
ſwiętemu/ y Chriſtuſſowemu doſſyc vczy-
21:
nieniu/ ale ſię ſamy vſprawiedliwiaią/ ſta-
22:
waią ſie koſciołem ſzatańſkym/ dufaiąć w-
23:
ſzwych nicemnych vczinkach albo wymy-
24:
ſlech/
vſty iedno chwala pana Boga á ſer-
25:
ce ych daleko od niego Mat. XV. takie pyſ-
26:
mo zowie koſciołem złoſliwich: Groby| pobielone |
strona: Q2
1:
pobyelone/ y ſczepienie ktorego nieſczepyl
2:
Bog ociecz Mat. XXIII. Ian ſwiety zowie
3:
ie rodzaiem Yaſczorczym/ A ſam pan Chri-
4:
ſtus zowie ie rodzaiem zlym czudzoloznym.
5:
Iako zla czudzołożna niewiaſta nieprzeſta-
6:
wa na mężu ſwoym wlaſnim/ ale ynich ſzu-
7:
ka y vżywa/ tak też ſztańſki koſcioł nieprze-
8:
ſtawa na ſczerey prawdzie bożey w pyſmie
9:
opyſaney/ ale ſzuka ynych luczkich albo ſza-
10:
tańſkich wymiſlow ktorymy ſię chce przed
11:
bogiem vſprawiedliwić odrzuciwſzi Chri-
12:
ſtuſſa głowę
y przes mękę iego vſprawie-
13:
dliwienye/ á toć ieſt kąkol o ktorym przypo-
14:
wieſc dał pan Chriſtus/ Math. XIII.
15:
cap. ktory ſie tak barżo rozmnoził ze iuz pſzeni-
16:
czę zatłumia y będzie zawſzdy aż do zniwa.
17:
Pytanie.
18:
Iako mam rozeſnać koſcioł prawdziwy
19:
od falſziwego ſzatanſkiego?
20:
Odpowiec.
21:
Zowoczu á zu vczinkow mamy poznać
22:
koſcioł prawdziwy/ y też fałſziwy/ iako nas
23:
ſam pan Chriſtus vczy/ Mat. XXIII. cap.
24:
Vczinki koſcioła prawdziwego.
25:
Ktorzy wyznawaią pana chriſtuſſa być| glową |
strona: Q2v
1:
głową ſwoią/ ſłuchaią gloſſu
a ſlowa ie-
2:
go weń/ wierzą/ naiego doſſyć vczinieniu
3:
przeſtawaią/ ſwiątoſci zupełnie pożiwaią/
4:
vczinki dobre czinią wedluk przikazania bo
5:
bożego pocwierdzaiąc wiarę ſwoię/ krzyż
6:
ſwoy zpokorą noſſą á zapanem Chriſtu-
7:
ſem prawdziwym kaplanem/ y paſterzem
8:
ydą/ Math. XVI. Ioan. X. cap. oblu-
9:
biencza ſwego miłuią.
10:
Vczinki koſcioła falſziwą o ſzatańſkie-
11:
go przes ktore bywa poſnano.
12:
Ktorzy nie wyznawaią Chriſtuſſa być
13:
glową ſwoią/ ale ſtworzenie yne Boże/
14:
nieſą napanie Chriſtuſie tey znaczney opo-
15:
cze zbudowany y zaſſadzony/ ale na wymi-
16:
ſlach luczkich albo ſzatanſkich ktorzy pro-
17:
zną mową á zbytnym ſzemranym
y vſty
18:
falſzywemy chwalą pana Boga prozne v-
19:
ſty á ſercze ich daleko od niego. Mat. XV.
20:
Ktorzy nieſluchaią ſlowa bożego á nie
21:
ſtrzegą go ale ie wyrzuczaią/ a luczkimy v-
22:
ſtawamy przeciwnimy ſlowu Bożemu
23:
ſąmnięnia ſwoie obwięzuią ſacramentu/
24:
to ieſt/ ciała y krwie pańſkiey niezupełnie
25:
pożywaią/
Paſterze ych zapamiętawſzy v-
strona: Q4
1:
rzędu ſwego ſamy ſię paſſą y zową ſię ko-
2:
ſciołem pozeraiąć maiętnoſcy vbogiego ko-
3:
ſcioła zywego/ á koſcioł zywy nędze cirpy
4:
podplotem leząc/ yſamy gy oddzieraią y
5:
pożeraią gorſzy niſli wylczy drapieżny.
6:
A tak koſcioł ſſatańſky/ y falſziwy paſte-
7:
rze iego nie może być zbawion zadnim oby-
8:
czaiem/ ieſly ſię nie przyłączy do głowy
9:
prawdziwego koſcioła panu chriſtuſſowy
10:
y członkam iego/ bo krom koſcioła nie ieſt
11:
zbawienie/ ato ich ieſt zaplata wieczne po-
12:
tępienie płacz y ſkrzitanie ząb nawieky.
13:
zaplata prawdziwego koſcioła bywa
14:
dana tu y naonym ſwiecie/ Tu natym ſwie-
15:
cie pokoy duſzny y weſſele w duchu ſwię-
16:
tim/ naonym wieczny żywot. ecf.
17:
Pamiętay tę roznoſc wiedzieć zeć yna rzeć
18:
ieſt koſcioł albo zbor krzeſciańſky/ á ynſza
19:
dom koſcielny/ do ktorego ſię ſchodzy zy-
20:
wy koſcioł áby weſpołek chwalily pana bo-
21:
ga/
ſlowa iego ſluchaly y ſwiątoſci poży-
22:
waly/ taky dom powinny wſziſczy wpara-
23:
fy opatrzyć chcaly aby nanie niekapało/
24:
gdy ſie weſpolek znidą/ á tis po winien zy-
25:
wy budować/ to ieſt/ vbogie krzeſciany za-
26:
kladać/ á wſpomagać ták iako nas ſwięty
strona: Q3v
1:
Hieronim vczi timy ſlowy w ſwoiey Epi-
2:
ſtole LXXXVIII.
Inſzi buduią koſcioły/ przy-
3:
bieraią ſciany/ ćięſkie ſlupy przywożą y po-
4:
zlacaią/ koſtownym odzienim oltarze
5:
przybieraią/ ale ty prziodziey pana Chriſtu-
6:
ſſa wubogych iego/ naſſyć go wlaknączych
7:
nawiedz go wniemocznych prziymy go
8:
wdom zwiernymy ktorzy domu potrze-
9:
buią pociez go wſmętnich/ napoy wpra-
10:
gnącich ecę.
Takich my ziwy koſcioł po-
11:
wynny wſziſczy zawſze budować/ wſpoma-
12:
gać/ zakladać y nań dawać.
13:
Dobrym ci obyczaiem koſcielne przyka-
14:
zdey parafýgi vſtawiono/ aby to czo dadza
15:
koſciołowy chowaly opatrzaly/ á ſtego ty
16:
ktorzy wparafigi potrzebuią zakladaly á o-
17:
patrzaly/ y ſlugy koſcielne ſtego żywyly.
18:
Dzieſiąty członek.
19:
Wierzę grzechoch odpu-
20:
ſczenie.
21:
Pytanie.
22:
iako to mamy rozumieć?
23:
Odpowieć.
24:
Pyrwey mamy wiedziec czo zowiem grze-
strona: Q4
1:
chy a potym o ich odpuſczeniu ktore bye-
2:
rzem tu natym ſwiecie.
3:
O Grzechu.
4:
Grzech ieſt ci nie iedno vczinek/ ale tez y
5:
żądza przeciw przikazaniu Bożemu.
6:
Grzech ieſt rozliczny/
7:
Pyrworodny grzech zowiem ſkazenie na-
8:
tury naſzey wktorey był pan Bog ſtworzył
9:
rodzicze naſze/ to zkazenie vnoſſy nas ządza-
10:
my zlemy przeciw przikazaniu Bożemu/ y
11:
rodzim ſię wſziſczy w gniewie bożym.
ktory
12:
zpada nanas potomki od rodziczow na-
13:
ſich pyrwſzich/ á przes chrzeſt bywaią nam
14:
odpuſczoni/ y prziymuie nas pan Bog wla-
15:
ſkę aczkolwiek ządza niebywa od nas odłą-
16:
czona/ poky duſſa ieſt w ciele/ A odtey zą-
17:
dliwoſcy yne grzechy pochodzą vczinkowe
18:
Grzech vczinkowy ieſt wſzelką żądza/
19:
mowa/ albo vczinek przeciw przikazaniu
20:
Bożemu/ A takowy grzech bywa poznan
21:
przes przikażanie Boże/ y ſwięty Paweł
22:
ſam oſſobie mowy ze by był nie wiedział
23:
żeby ządza była/ grzech/ bych był zprzikaza-
24:
nia bożego niewiedział/ niepoząday:
A ta-
25:
kowe ządze/ mowy/ y vczinki/ ſą grzechy
26:
ſmiertelne/ bo ſmiercz nam wieczną iedna-
strona: Q4v
1:
ią ieſly ich nieprzeſtaniem/ nieżaluiem a nie
2:
vwierzym.
3:
Grzechy powſzednie.
4:
Takowe też grzechy ſtawią ſię powſze-
5:
dnie gdi nanie nie prziſwalamy albo też
6:
poprzeſtawſzi ich wezmiemy rozgrzeſzenie bo
7:
ych pan Bog nam niepoczita.
Takowe ſą
8:
dwoiakie/ wnętrzne y zwierzchnie/ wnętrz-
9:
ne ſą zle miſly y ządze przeciw przikazaniu
10:
Bożemu/ zwierzchnie/ ieſt mowa y vczin-
11:
ki przeciw przikazaniu Bozemu/ á takowe
12:
wſziſtky bywaią odpuſczony dla ſkruchy
13:
y wiari gdi wezmiem rozgrzeſzenie tak iako
14:
tu wierzym od ſlugi koſcielnego.
15:
Pytanie.
16:
Ktore ſą grzechy przecyw temu arti-
17:
culowy?
18:
Odpowiec.
19:
Ktorzy niewierzą od puſczenie grzechow
20:
tu natim ſwiecie/ ale aż poſmierczy/ grzeſzą
21:
Ale gdi niewierzą że by były doſtatecznie
22:
odpuſczony/ grzeſzą/ ktorzy zagrzechy chcą
23:
doſſyc vczinic poſti/
drogamy/ pieniądzmi/
24:
mſzamy/ odzienym/ chodzenym/ zaſlugy
25:
ſwemy albo luczkimy wymiſly/ opuſciwſzy
26:
pana Chriſtuſſa doſſic vczinienie/ grzeſzą
strona: R
1:
Mamy to wſziſczi wiedzieć/ y tęmu mo-
2:
cznie wierzyć/ ze tu pokiſmy żywy mamy od-
3:
puſzczenie grzechow á nie poſmiercy/
4:
á iako
5:
nas pan Bog zaſtanie tak nas będzie ſą-
6:
dził/ y dlategoć nam przikazał czuć oſſobie
7:
boniewiemy dnia any godziny/ Mat XXIIII.
8:
Grzeſzą ci ktorzy ſię ſpuzczaią naliſti/ odpu-
9:
ſti albo miłoſciwe lato/ y v myſlnie grzeſą
10:
taczi niebędą mieć odpuſczenia grzechow
11:
ieſli ſię do Chriſtuſſa nievcieką á weń nie
12:
vwierzą/
wnym ſamym odpuſtwo ſzukać
13:
niebędą/ á to karanie pan Bog nanie do-
14:
puſcza ſlepotę jż czo grzech za grzech niema-
15:
ią/ á czo niegrzech zagrzech poczitaią/ y w-
16:
padaią zięnych wdrugie/ á potim idą na-
17:
wieczne zatracęnie/ y ſtimy ktorzy ym tako=
18:
wą drogę okaznią opuſciwſzy pana Chri-
19:
ſtuſſa/ prawdziwą drogę do nieba.
20:
Dobre vczynki tego członku/ odnowienie
21:
znow/ ſamnienia ocziſcięnie/ łaſka Boża/ y
22:
zywot wieczny/ gdi v wierzym y weſmiemi
23:
odpuſczenie grzechow tu/ á niegdzie yndzie
24:
za żywota á niepoſmierczy/ á kto zanie chce
25:
doſſić czinić ten niewierzy aby mu ie Bog
26:
odpuſczył doſtatecznie/ nierozdzielnie zlaſki
27:
ſwoiey/ nie znaſzey zaſlugy.
strona: Rv
1:
Iedenaſty członek.
2:
Wierze ciała zmatrwych
3:
wſtanie.
4:
Pytanie.
5:
Iako mamy ty ſlowa rozumieć?
6:
Odpowieć.
7:
Tak maſz rozumieć y wierzyć ze potey
8:
czeſney ſmerczy mamy zaſie wſtacz zmar-
9:
twych/ iako też pan Chriſtus wſtał zmar-
10:
twych/ dla naſzego wſtania zmartwich/
11:
Yż poydą wierzączy nawieczny żywot nie-
12:
wierny nawieczne potępienie/ á iuż tam
13:
ſkazenie naturi naſzey niebędzie miało mo-
14:
czy wnas/ ale ſię ſtaniem cziſczy/ iaſny/ du-
15:
chowny nieſmiertelny przirownany iaſno-
16:
ſci ciału Chriſtuſſowemu/ bo iuż grzechy
17:
niebędą panowali w ciele naſzim/ ale bę-
18:
dzie odnowiono iako to ſam pan Chriſtus
19:
racził powiedzieć/ Mat. XIX. cap.
y v ſwię-
20:
tego Iana iaſne otim ſlowa ſą ſyna boże-
21:
go VI. cap. Tać ieſt wola oycza mego yż
22:
wſzelki ktori wydzi ſyna á wierzy weń bę-
23:
dzie miał wieczny zywot/ á ia go wzbudzę
24:
woſtateczny dzień. Itꝭ Iako w Iada-
strona: R2
1:
mie wſziſcy vmieraią tak w Chriſtuſie
2:
wſziſczy będą ożywiony yeſly wyerzą ze
3:
Chriſtus vmarł y wſtał zmartwich tak
4:
też Bog ty ktorzy zaſneli prziwiedzie ſnim.
5:
wpyrwſzey do Corint. IIII. y do theſſa
6:
I. cap. IIII.
7:
Y Iob ſwieti tak otim powiedział
8:
eiusdé XIX cap. wiem że odkupiciel moy ziw
9:
y oſtatecznego dnia z źiemie wſtane zmar-
10:
twich/ y zaſie będę ogarnion ſkorą moią/ y
11:
wciele moym ogladam boga/ A krotko mo-
12:
wiac z S. Pawłem wtorey do Corint.
13:
IIII. cap. wſziſczy ſię muſym okazać przed
14:
maieſtatem CHriſtuſſowym/ aby kazdy o-
15:
kazał wlaſne vczinki ktore czinił złe albo
16:
dobrze.
A to mamy pewny dowot ſpyſ-
17:
ma o naſzim wzwartwychwſtaniu ze muſym
18:
wſziſczy ſtanąć przed maieſtatem Bożym/
19:
wierny na wieczny ziwot/ niewierny na
20:
wieczne potępienie. Mat. XXV.
21:
Pytanie.
22:
Ktore ſą zle vczinki tego articulu?
23:
Odpowieć.
Niewierzić ze byſmy niemiely wſtacz zmar-
24:
twe á prziyąć naſie cialo v wielbione/ taczi
25:
byly Saducei heretici ktorzy Chriſtuſſa ku-
strona: R2v
1:
ſſyli. Mat. XXII. cap. Trzimać z Epioury
2:
y zynimy cieleſnimy ludzmy/ Ktorzi wtim
3:
żywocie wſziſtki roſkoſzy pokładaią/ mo-
4:
wiąc iedzmy/ pygimy/ ſpymy/ roſkoſzuimy/
5:
á vżiwaymy/ poſmierczy niemazczi zadney
6:
roſkoſzy/ toć ieſt naſzego czo tu zażywie-
7:
my ecꝭ.
Taki był bogacz y takowych ieſt
8:
doſſyc ktorych Bog ieſt ich tłuſty brzuch
9:
do Philipen. III. cap.
10:
Pytanie.
11:
Ktore ſą dobre vczinki tego członku
12:
wiary krzeſciańſkiey?
13:
Odpowieć.
14:
Wierzyć ze mamy wſziſcy wſtacz zmar-
15:
twych/ dobrzy/ to ieſt w pana Chriſtuſſa
16:
wierzącxy/ kuwiecznemu zywotowy/ á zly
17:
to ieſt niewierny/ nawieczne potępienye
18:
otim ſzerzey ſobie czitay/ v Iana ſwiętego
19:
V.
v Daniela XII. v Eſaiaſza LXVI Ezechi-
20:
ela XXXVII. Mat. X. I Corint. IIII. y na
21:
ynich wiele mieyſczach wpyſmie ſwiętim.
22:
Prziwodzi nam ſwięty Paweł napamiecz
23:
ze tu niemamy wieczniey oyczyſny ale wnie-
24:
bie ieſt wiele mieſkania/ Cor. VI. v Iana
25:
ſwietego XIIII. cap. Zakazuie też S. Pa-
26:
weł abyſmy zbytnie nieplakaly vmarlych| prziyacioł |
strona: R3
1:
prżyiacioł/ iako pogany czinią ktorzy nie-
2:
wierzą zmartwychwſtaniu/ I. Theſa. IIII.
3:
Mamy wierzić że weſniem ciąło v wielbio-
4:
ne/ iaſne/ ſubtilne/ y chutkie I. Corint. XV.
5:
Yuż niebediem wciele naſzym zkazenie/ za-
6:
dnoſc/ gduſnoſc/ nięmoc/ mdloſc/ albo
7:
cięmnoſc/ ale będą ſwiecić ſprawiedliwy
8:
iako ſloncze w kroleſtwe oycá niebieſkiego
9:
Mat. XIII. cap. y beda przyrownany An-
10:
iołum bożym/ Luce XX cap.
11:
XII. Oſtateczny członek.
12:
Wierze poſmiercy wiecz-
13:
ny żywot.
14:
Pytanie.
15:
Iako to mamy rozumieć?
16:
Odpowieć.
17:
Mamy wierzyć ze wſtawſzy zmartwych
18:
poczeſny ſmiercy mamy mieć wieczny ży-
19:
woth/ y wieczne radoſcy y we-
20:
ſele/ ktorego
21:
á ny oko może cieleſne oględac/ ány vcho
22:
wyſluchać/ ány ſercze może wymiſlić iakie
23:
pan Cgriſtus ſwym wierzączym roſkoſzy
24:
nagotował. I. Corint. II. cap.
strona: R3v
1:
Czo ieſt żywot wieczny.
2:
Zywot wiecny ieſt pewna wiadomoſc
3:
á vſnanie boga/ y páná naſzego Ieſu chri-
4:
ſtuſſa/ ktory ſię tu w wierze/ wnadzieey po-
5:
czina á będzie obiawiony potym żywocie
6:
do wiecznego weſſela y nie ſmiertelnego
7:
dziedzictwa/ á tam będziem wradoſcy żyć
8:
nawieki/ Albo tak/ wieczny żywot ieſt/ v-
9:
znać Boga prawdziwego ktorego poſlał
10:
ocieć Ieſu Chriſta/ v Iąna ſwietego XVII.
11:
cap.
tak ze też ſmierć wieczna ieſt/ nieu-
12:
ſnanie wiarą Boga ktorego zeſlał páná
13:
chriſtuſſa/ v ſtawiczny ſtrach naſąmnieniu
14:
watpliwoſc y roſpac dla gniewu Bożego
15:
á niewiernoſc aż do ſmiercy.
16:
Kto dawa żywot wyeczny.
17:
Sam pan Chriſtus obieczał y dawa zy-
18:
wot wieczny wierzączym/ á ſmierc wieczną
19:
ſobie ſprawuią cy ktorzy niewierzą
20:
Bo tak raczył powiedzieć/ kto wierzy w ſy-
21:
na Bożego ma wieczny żywot/ kto niewię-
22:
rzy w ſyna iuz ſię oſądził/ á gniew Boży
23:
ieſt nadnym v Iana ſwiętego III. cap.
24:
Itꝭ zaprawdę zaprawdę mowię wam
25:
ktory ſlucha ſlowa mego á wierzy mu kto-
26:
ri mię poſlal/ ma żywot wieczny/ naſſąt
strona: R4
1:
nieprzydzie ale po ſmiercy poydzie do żywo-
2:
ta v Iąna V. cap.
3:
Pytanie.
4:
Ktore ſą dobre vczinki y wlaſnoſc tego
5:
członku wiary/ albo też zle?
6:
Odpowieć.
7:
Miecz wieczne á vſtawiczne weſſele y ra-
8:
doſcy/ NIeuznać wiecey grzechu any
9:
ſmierci/ bo iuż vſtanie ſmętek/ zaloſc/ vdrę-
10:
czenie/ y wſzelka cięſzkoſc/ bo iuz otrze pan
11:
Bog łzy zoczu naſzich Eſai. XXV. et Apo-
12:
calip. XXXI. cap.
13:
Weſſelicz ſię nawieki/ Eſa. LXIII. chwa-
14:
lic Boga vſtawiczne/ Eſa. LXVI. A krot-
15:
ko mowiąc takowe radoſcy/ weſſela/ y ro-
16:
ſkoſzi/ nięmoże luczki rozum ogarnąć iakie
17:
pan Bog zgotował wierzączym wżywocie
18:
wiecznym. tam cieſkoſcy ſmętkow/ za-
19:
łoſcy niemaſz Iakie męky niewierny będą
20:
mieć nawiek wiekow nawiecznym potępie-
21:
niu/ gdzie będzie placz/ łkanie y ſkrzytanie
22:
ząb wiekuiſte nie może też rozum ogarnąć
23:
\obaczmyż ſię tu moy mili krzeſciany/ á
24:
nieſpuſczaymy ſię nazadne zaſlugy albo do-
25:
ſsyć vczinienie przes kogo ynego ponaſſey
26:
ſmiercy/Ale gdi tak będziem wierzyć iako| w tych |
strona: R4v
1:
wtich członkach opyſſano poydziem krom
2:
zadnego wątpienia do wiecznego żywota.
3:
Amen.
4:
Trzecia częſc Nauki krze-
5:
ſciańſkiey ktorą zowiemy Pacierz.
6:
V S. Matheuſſa w VI. cap. opyſſano.
7:
Oycze naż/ ktirys ieſt w
8:
niebieſiech.
9:
Pyrwſza częſc katechiſmu mieliſmy o
10:
przikazaniu Bozym/ czo pan Bog przikazu-
11:
ie czinić/ á czego zakazuie nieczinić.
12:
Wtora byla o wierze krzeſciańſkiey bes
13:
ktorey niemoże być zaden zbawion.
14:
Trzecia będzie o modlitwie/ a zwlaſcza
15:
otey ktorą ſam pan Chriſtus złozył iako
16:
ſię mu mamy modlić/ á oczo go mamy pro-
17:
ſyć.
18:
Modlitwa czo ieſt.
19:
Modlitwa nic ynego nie ieſt iedno proſ-
20:
ba do pana Boga o niektore rzeczy ż zadzą
21:
y zwiarą złączona.
strona: S
1:
Ktora dwie rzeczy wſobie zamyka/ wzi-
2:
wanie pana boga nawſpomożenie/ á dzie-
3:
kowanie ięmu zadobroci iego.
4:
Naprzod czterzy rzeczy przymodlitwie
5:
mamy wiedziec y pamietac przikazanie Bo-
6:
że: obietnicze/ wiare/ y to oczo proſſym.
7:
Naprzod mąmy baczic na przikazanie
8:
boże ze pan Bog przikazał abyſmy go pro-
9:
ſſili albo mu dziękowali/ v ſwiętego Iana
10:
XIIII. cap.
bo tak przikazuie mowiąc/ pro-
11:
ſcie á będzie wam dano/ kolaczcie będzie
12:
wam otworżono/ wziway mię czaſſu ſmęt-
13:
ku wyrwę cie/ ati mię będzież chwalił/ otim
14:
v Mat. w VII. v Lucaſza w XI. v Eſaia-
15:
ſza XLIX. capit.
16:
Wtore wierzić obietniczy bożęy że on pod
17:
prziſięga obieczuie nas wiſluchac/ y tak
18:
mowy/ zaprawdę wam mowię/ czego kol-
19:
wiek będziecie proſſyc oycza wymię moie da
20:
wam á ſa prawdziwe obietnicze iego.
21:
Trzecie yż mamy wierzyc ze on naſze mo-
22:
dlitwy wyſlucha kiedi iego wola będzie nie-
23:
zamierzaiac mu czaſu.
24:
Czwarte mamy wymienyc/ czego proſſim
25:
albo zaczo dziekuiem panu Bogu.
26:
Pan Chriſtus y pyſmo ſwiete vczi nas
strona: Sv
1:
proſſic rzecży duſznych/ y cieleſnych tak iako
2:
tu obaczym wtey modlitwie ktorą zowiem
3:
pacierz. Oycze naż ecꝭ.
4:
Toć ieſcze nieieſt zadna modlitwa/ ale yż
5:
ſie oicem on kazał żwac niebieſkim dla te-
6:
go abyſmy więrzyly ze on nas wyſlucha ia-
7:
ko ociec namiłoſciwſzy/ ſyny ſwoie/ wyzna-
8:
wamy go w niebieſiech dla tego yż tam
9:
nam dał dziedzicſtwo wieczne.
10:
Pyrwſza proſba.
11:
Swięc ſię imię twe.
12:
Pytanie.
13:
Iako ſę to rozumie.
14:
Odpowiec.
15:
Imię Boze iuż ci ieſt ſwięte y będzie na-
16:
wieki/ Ale proſſym aby ſię też iego ymię
17:
vnas ſwięciło aby ſię iego prawda vnas o-
18:
ſwieciła/ ábyſmy prawdźiwą naukę ſlowa
19:
iego vznali/ wedluk ſie iey rządzily/ á iego
20:
ſamego chwalili w duchu y w prawdzie
21:
ſwiecy ſię wnas y mię boże/ kiedy pana bo-
22:
ga chwalimy wyznawamy ſmiele ſlowo
23:
iego/ ſluzymy mu y wpotrzebach naſzych
24:
wziwamy go nawſpomożenie.
25:
Dobre vczinki tey modlitwy y złe prze-
strona: S2
1:
ciw modlitwie y zaplatą zanie naydzie przy
2:
wtorym przikazaniu bożym opyſſane.
3:
Wtora proſba.
4:
Przyc kroleſtwo twe.
5:
Pytanie.
6:
Iako to mamy rozumiec.
7:
Odpowiec.
8:
Kroleſtwocz niebieſkie iuż nam przes
9:
mękę Chriſtuſowe ieſt nagotowane y wie-
10:
rzączym dane/
ale wtey modlitwie proſſim
11:
aby pan Bog wnas począł kroleſtwo ſwo-
12:
ie przes ſlowo ſwoie i ducha ſwiętego/ a-
13:
by kroleſtwo ſzatańſkie (ktore nas wżądze
14:
cieleſne przywodzi y grzechi roſliczne) wnas
15:
było potłumione y wykorzenione. Proſſim
16:
aby duch ſwięty wnas mnoził łaſkę bożą y
17:
ieſt zawzd y miedzinamy nie przes godnoſc
18:
naſzę ale przes mękę ſyna bożego/ aby zaw-
19:
ſzdy krolował wſerczach naſzich pan Chri-
20:
ſtus przes ſlowo ſwoie
Ze by wnas nie-
21:
krolował ſzatan przes grzechi/ a nieobczią-
22:
zał ſamnienia/ wroſpac nie prziwodził y
23:
nawieczne potępienie: a toc ieſt kroleſtwo
24:
iego: proſſim aby on ſam krolował wſer-
25:
czach naſzich: ta modlitwa prziciaga ſkię ku
strona: S2v
1:
pyrwſzemu y wtoremu przikazaniu Boże-
2:
mu y tam naydziecie dobre vczinki y zle/ y
3:
zaplatę ich.
4:
Trzecia proſba.
5:
Bąc wola twa iako wnie-
6:
bie tak y nazięmy.
7:
Pytanie.
8:
Yako to mamy rozumiec?
9:
Odpowiec.
10:
Wtey modlitwie proſſim abyſmy wo-
11:
lei ſzatańſkiey v ciała naſzego nienaſlado-
12:
waly/ ale woley Bozey/ ktora ieſt ſwięta
13:
chwalebna y nieodmienna/ ábyſmy wolą
14:
naſze pod iego moc y wolą poddawali/ y
15:
czynily wolą iego iako czinia wſziſczi angeli
16:
wniebie/ Mamy to wiedzie iż gdi pro-
17:
ſſim orzeczy czeſne/ iako ſą ſlawa/ rozum/
18:
maiętnoſc y yne/ tedy mamy proſſic pod o-
19:
byczaiem albo (iako żowa) pod oblikiem
20:
zdawaiac proſby naſze pod wola boża mo-
21:
wiąc ieſli to wola twoia á nie ieſt przeciw
22:
memu duſznemu zbawieniu. ec.
23:
A gdi proſſim o łaſkę boża/ o odpuſcze-
24:
nie grzechow/ o ducha ſwiętego y zywot
25:
wieczny ec.
strona: S3
1:
Tego mamy proſſic krom zadnego obliku
2:
ale temu wierzyć ze to da bo obyeczał á obie-
3:
tnicze iego ſą nieodmienne á prawdziwe/
4:
obieczał nas wſziſtki zbawić/ ieſli weń bę-
5:
dziem wierzić ale ze niewſziſczi ſą zbawieny
6:
to nieiego wyna/ ale tych ktorzy iego obie-
7:
tnicam nie więrzą/ boć tak pan Bog vmi-
8:
łował ſwiat iż ſwego iedinego ſyna dał na
9:
ſmierć/ á kto vwierzy wſyna bozego będzie
10:
miał wieczny zywot/
á raczey ſie ziemia y
11:
niebo przemieny niz by ſię ſlowa boże mia-
12:
li odmienić czo ſię doticze zbawienia Mat.
13:
XIIII. cap.
14:
Czwarta proſbia.
15:
Chleba naſzego powſze-
16:
dniego dai nam dzis.
17:
Odpowiec.
18:
Thy trzi pyrwſze modlitwi ſą proſby odu-
19:
ſzne rzeczy/
Iako ieſt oſſwiecenie wnas ſlo
20:
wa bożego/ y też krolowanie á panowanie
21:
ducha ſwiętego y woley ſyna bożego/
22:
Ale ty oſtateczne ſą proſby o czaſne rzeczy
strona: S3v
1:
á potrzebne ku żywotu naſzemu. Pan bog
2:
wſzęchmogący tak dobry á miłoſierny choc
3:
go też wiele złich ludzy nieproſſy/ o chleb á
4:
wſzdy go ym dawa aſnacz więcey nizli do-
5:
brym/ dla tego czini aby iego dobrocz vſna-
6:
li á ięmu dziekowaly/
ale gdi iego dobrocy
7:
niechcą znać to ym ieſt ku ym gorſzemu/
8:
ale my przeſten chleb powſzedny proſſimy/
9:
aby nam dał to vznanie yż ten chleb ktore-
10:
go żawzdy pożywamy od boga oicza ieſt
11:
dan/ aczkolwie ieſt naż przedſię ieſt wmoczi
12:
bożey/ bys go teſz iuz w vſciech trzimał nie-
13:
polknież go/ ieſli pan bog nieraczy/ albo ſię
14:
ym vdawycz/ czego boże zachoway/
mamy
15:
rozuieć iż przeſto ſlowo chleb zamykaią
16:
ſię wſziſtki rzeczy ktorych nam potrzeba na
17:
tym ſwiecie/ iako ieſt pokarm/ pycie/ odzie-
18:
nie/ ymienie/ zona/ dziatki/ dobrzy przełoże-
19:
ny ſąſiedzy y ine rzeczy ktorich potrzebu-
20:
iem/ á gdi ie mamy abiſmy ich v miely po-
21:
żywać miernie nieprzepamiętaiąc pana bo-
22:
ga y bliznego naſzego/
Pna Boga mo-
23:
wie naprzod nieprzepamiętac ale mu zato
24:
dziękować/ ze to dać racził y wziąć moczen
25:
kiedy raczi á myſm y ſzafarze iego abyſmy
26:
ſzafowaly dobrze a dawaly tam gdzie iego
27:
wola ieſt.
strona: S4
1:
Bliſznego naſzego powynnyſmy nieprze-
2:
pamięrac/ ale go też wſpomagać/ iako pan
3:
bog nas wſpomaga y dawa/
kiedy my też
4:
vdzielamy bliznemu naſzemu żdobrą wolą
5:
maiąc lutoſc nad iego niedoſtatkiem/ tey
6:
modlitwy vczinki y zaplatę czitay przy ſyo-
7:
dmym przikazaniu bożim y dziewiątym ar-
8:
ticule wiary krzeſciatſkiey wtich kxiąſkach
9:
Pyąta proſba.
10:
Odpuſc nam wyny naſze
11:
iako ymy odpuſczami wy-
12:
nowayczom naſzim.
13:
Pytanie.
14:
Czo to ieſt?
15:
Odpowiec.
16:
Mamy wiedziec y wierzic/ ze tu natim ſwie-
17:
cie otrzimami odpuſczenie grzechow wſzit-
18:
kich naſzich nierozdzielnie ale zupelnie a do-
19:
ſtatecznie/ nie dla zaſlug albo vczinkow na-
20:
ſzich zeſmy bliznemu niecze odpuczily/ albo
21:
odpuſczamy/ ale złaſki á zmiłoſierdzia bo-
22:
zego/
tak iako wyznawamy y wierzimy w
23:
dzieſiątkim członku wiari krzeſciaſtſkiey mo-
24:
wiąc/ wierzę grzechow odpuſczenie ecf.
strona: S4v
1:
a tak my tez mamy dla tey laſki daremnie
2:
nam daney/ odpuſczac winy albo wyſtępy
3:
bliznem naſzem/ gdi nas wczim obrazili
4:
á żadaią odpuſczenia/ proſſą nas zato y
5:
dla pana Boga/ doſſic cziniąc to ieſt prze-
6:
praſzaiąc yle mogą/
Achoć by tak byli za-
7:
twardziali wzłoſcy ſwey albo niebaczny/ ze
8:
nas nieproſſą oto/ tedy my ym iednak ma-
9:
my odpuſczać á niemieć oſierdzia namie
10:
modlic ſie zanie timy ſłowy iako ſię pan
11:
Chriſtus modlił zanieprziacie ſwoie mo-
12:
wiąc/ boże oicze odpuſcym bocz niewiedzą
13:
czo czinią á gdi taki dobry vmyſl mamy ku
14:
bliznemu naſzemu/ á wiarę w panie Chri-
15:
ſtuſie
tedy on też nam (tak iako to obie-
16:
czuie mowiąc odpuſczaycie á będzie wam
17:
odpuſczonov) odpuſcza Luca w VI. cap.
18:
Ale gdi my niechceny odpuſcić bliznemu
19:
naſzemu/ tedy ſamy naſię ſentencią wyda-
20:
wamy tymi ſłowy odpuſc nam wyny na-
21:
ſze iako ymy odpuſczamy wynowayczom
22:
naſzim ale ze my ym nieodpuſczamy wierze
23:
żę też ti nam nieodpuſciſz.
y zciagnie pan
24:
bog nati ktorzy nieodpuſczaią bliinemu
25:
ſwemu one ſroga/ ſentencia rzekac zloſliwi
26:
ſlugo gdym ia tobie wſziſtek dluk twoi od-| puſcził |
strona: T
1:
puſcił y żas też ti nie mogł odpuſczić ſludze
2:
ſwemu? weſmyciego związawſzy nogi y rę-
3:
cze wrzuczię go wciemnoſci wieczne á tam
4:
będzie plac y zgrzitanie ząb. Mat. XXII. ca.
5:
Dobre vczinki tey modlitwi ktore ſą albo
6:
grzechy/ czitay wyklad dzieſiątego członku
7:
wiari wtich kxiąſkach.
8:
Szoſta proſbia.
9:
I niewodz nas na poku
10:
ſſenie.
11:
Pytanie.
12:
Iako to mamy rozumieć?
13:
Odpowieć.
14:
Pan bog ci nikogo niewodzi/ ale ſię tak ro-
15:
zumie ze by na nas niedopuſcił pokus kto-
16:
reymy byſmy wgrzech byli przywiedzieny.
17:
A ty ſą pokuſſy y nięprziyaciele naſzi.
18:
Ciało naſze/ ſwiath/ a ſzatan/ á poky duſza
19:
w ciele poki niemamy pokoiu odnich prze-
20:
to proſſim abyſmy przeciw ym walczić nie
21:
vſtawali/ á ym niepozwalali/ Ciało naſze
22:
walczi na nas obzarſtwem/ proznowanym
23:
gnuſnoſcią/ leniſtwem/ y wſzelką zlą ządzą
24:
przeciw prikazaniu bożemu/
ktore mamy
strona: Tv
1:
zwicięzić timy bvczinki/ poſtem/ to ieſt/ mier-
2:
noſczią/ wiedzeniu/ wpycziu/ wodzieniu/ a
3:
praczą ſtwrzegąc ſię roſkoſzy y proznowania.
4:
Swiat też nas vwodzi rzeczami ſweicz-
5:
kimy/ iako ieſt zona/ maiętnoſci/ czeſc ſwiec-
6:
ka/ y chwala luczka/ y yne rzeczy/ iako to
7:
ſam pan chriſtus nam dal znac przes ony
8:
proſzone na gody/ ktorzy ſię wymawialy/
9:
ieden zoną/ drugy ymięnym/ trzeczy wolmy
10:
á praczą ſwieczką/ bo taczy niewnydą na
11:
wieczerzą pańſką bo nie ſą iey godny.
12:
Mat. XXII, cap.
13:
Diabel ten też nas kuſſy okrązaiąc ſerca na-
14:
ſze aby nas pozarł/ wgrzechy prziwodząc/
15:
apotim wroſpac y nawiecżne potępienie
16:
czego boże zachoway: przeciw temu nieprzi-
17:
yacielowi mamy moczny odpor pana chri-
18:
ſtuſſa y ſmierć iego/
ktori iego mocz potlu-
19:
mył y ziego niewoley wyrwał/ y my też ma-
20:
my wziąć przeciw iemu żbroię/ ſłowo bo-
21:
że/ tarczą/ wiarę/ á pancerz vſprawiedli-
22:
wienie przeſeń/ atak wtey prozbie proſſimi
23:
á by nas bronić á zachować racził od tich
24:
nieprziyaciele/ ábyſmy przeznie niebyli zwie-
25:
dzieny/ ale nad nimy zwycięſtwo otrzimaly
26:
á właſcze Bożey ziły.
strona: T2
1:
Siedma proſbia.
2:
Ale nas zbaw od złego.
3:
Pytanie.
4:
Iako to mam rozumieć?
5:
Odpowieć.
6:
Tu wtey proſbie proſiſim aby Bog ocieć
7:
niebieſki racził nas zachować od wſziſtkich
8:
zlich rzeczy/ Iako ty ſą/ gniew boży/ męka
9:
piekielna/ wieczny ſąd/ potępienie/ nagła
10:
ſmierć/ Balwofalſtwo/ glod/ walka/ po-
11:
wietrze złe/ niemoczy cęiſkię / roſpać/
12:
y yne zle rzeczy duſne/ y cieleſne/
wktore nas prze-
13:
rzeczeny wyſſey nieprzyiaciele/ dla grze-
14:
chow naſzich prziwodzą y zwodzą.
15:
A tak gdi ſię zpodnieſięnym ſercza naſze
16:
go ku panu Bogu zwiarą modlim/ aby
17:
nas od wſzelkich zlych rzeczy wybawył á
18:
przidobrich nas zoſtawył/ iako ieſt/ łaſka y
19:
ſłowo iego/ zdrowie y wieczne zbawienie
20:
abyſmy wſziſtki naſze czaſſi/ dny/ y godziny
21:
ku czći á ku chwale ięmu ſtrawily á po-
22:
ſmierczi wiecznie znym krolowaly.
23:
Amen.
24:
To ſłowo rozumie ſię zaprawdę ia wie-| rze |
strona: T2v
1:
rzę że ſię tak ſtanie á będzie nam to dano
2:
oczo proſſimy bos ty kazał proſſić á obie-
3:
czales proſby naſze wyſluchać y dać gdi ćię
4:
proſſymy.
5:
Pytanie.
6:
Ktorzy grzeſzą przeciw panu bogu choć
7:
tę modlitwę mowią?
8:
Odpowieć.
9:
Czi grzeſzą przeciw panu Bogu/ ktorzy
10:
nie zwiarą proſſą á ſercza ku panu Bogu
11:
nie podnoſſą/ ale iedno na liczbę pacierze
12:
mowią/ albo ſzemrzą/ á ſercze daleko ieſt od
13:
pana Boga/ y miſly ich/ taczi niebędą wy-
14:
ſluchany/ otim v Mat. XV. cap.
15:
Itf. Ktorzy komu ynemu tę modlitwę
16:
prziwlaſczaią krom pana Boga/ bo zadne-
17:
go inego oyca niemamy wniebie krom iego
18:
ſamego/
ktory ſam grzechi naſze odpuſcza á
19:
nie zadne yne ſtworzenie iego/ A choć nas
20:
kaplam ſluga koſcielny rozgreſſa nie ſwoią
21:
moczą/ bo tego niemoże vczinić/ ale moczą
22:
Bożą zroſkazania bożego Mat. XVI. cap.
23:
A krotko mowiąć ktorzy nie proſzą zwiary
24:
niepamiętaiąc na roſkazanie y obyetniczę
25:
boże y że obyeczał dac oco go proſſim
taczy
26:
niebędą wyſluchani y grzeſzą/ boga cziniąć
strona: T3
1:
klamliwego. Y cy niemniey grzeſzą ktorzy
2:
dufaią w ſwey godnoſcy/ poſciech/ ſucho-
3:
tach/ ofiarach/ wſwieczkach/ w corunkach
4:
mſzach/ wiankach/ plotkach/ y ynych wy-
5:
miſlach ſamy ſię vſprawiedliwiaiąć/ tako-
6:
we ſyn boży okazał w perſonie pharizeuſſa
7:
ze niebedą ych proſby wyſluchane.
v S.
8:
Lucaſza. XVIII. cap.
9:
Itf Gdy ſię nie odlią wduchu y w-
10:
prawdzie nie będą wyſluchany/ otim v
11:
Eſaiaſſa I. Mat. XV. v Iana ſwiętego
12:
IIII. cap.
13:
Pytanie.
14:
Ktorich modlitwy pan bog wyſlucha?
15:
Odpowieć.
16:
Ktorzy proſſą pana boga zwiarą prze-
17:
kladaiąc miloſierdzie boże nad grzechy ſwo-
18:
ie/ czi będą wyſluchany/ bo to ſyn boży po-
19:
wiedział timy ſlowy/ oczo będźiecie proſſić
20:
wierzćie yż wezmiecie/ v ſwiętego marka
21:
XI. v ſwiętego iakuba I. cap.
22:
Ktorzy proſſą zpokorą będą wyſlucha-
23:
ny/ bo modlitwa pokornego przebya niebo
24:
Eccleſi. XXXV.
To też mamy mieć na ba-
25:
cznoſcy abyſmi niewiele mowyli gdi ſię mo-
26:
dlym/ albo bogu/ czaſſu/ dnia/ y godzini nie| zakre |
strona: T3v
1:
żakreſzaly boć on wie pierwey czego nam
2:
potrzeba niſli go proſzim á też niemamy
3:
oto proſſic coby było przeciw przikazaniu
4:
Bożemu/ y blizńiemu naſzemu/ y też nieie-
5:
dno ſamy zaſię mamy ſię modlic/ ale ża
6:
yne/ y za nieprziyaciele naſſe
iako to pan
7:
Chriſtus racził vczinił y dał nam przkład
8:
gdy ſię modlył za krzizowniki ſwoie/ v s.
9:
Lucaſza XXIII. cap.
10:
A zamykaiąc rzec/ roſkazał nam pan Chri-
11:
ſtus abyſmy proſſily/ iako á oczo mamy
12:
proſſić/ to nam wtey modlitwie ſam oka-
13:
zał/ A gdi proſſim Boga oycża zwiarą
14:
wymie ſyna iego/ tedy on nam tu da czego
15:
nam potrzeba á poſmiercy wieczny zywot.
16:
Amen
17:
Cwarta częſc katechiſmu
18:
o ſacramenciech/ albo ſwiątoſciach koſciel-
19:
nych od Chriſtuſa vſtawionych
20:
O Chrcie ſwiętim.
21:
Chrzeſt ieſt cy greczkie ſlowo wyklada ſię
22:
zanorzenie/ albo wynorzenie zwody.
23:
Pytanie.
24:
Czo ieſt chrzeſt/ á kto y vſtawił?
strona: T4
1:
Opdowiec
2:
Chrzeſt/ ieſt cy ſacrament albo wydomy
3:
żnak niewydowmey łaſki bożey/ na odpuſcze-
4:
nie grzechow naſzich od Chriſtuſſa vſta-
5:
wiony: na odnowienie żywota y zbawie-
6:
nia wiecznego/ otim Auguſtin capite II.
7:
de katechiſmo.
8:
Kto Chrzeſt vſtawył.
9:
Chrzeſt ſam pan Chriſtus vſtawył mo-
10:
wiąć do Apoſtołow ty ſłowa.
11:
Idąc po wſziſtkim ſwie-
12:
cie/ vczcie wſziſtki ludzi/ chrcząc ie wimię oy-
13:
ca/ y ſyna/ y ducha ſwiętego/ kto vwierzy á
14:
będzie ochrczon/ będzie zbawion/ kto nie-
15:
vwierzi będzie potępion/ otim v ſwiętego
16:
Marka y Matheuſſa w oſtatecznym cap.
17:
y v ſwiętego Iana w III. cap. ſam ſyn bo-
18:
ży raczył powiedzieć/ yeſly ſię kto nieodno-
19:
wy żwody y zducha/ niemoże wnidz do kro-
20:
leſtwa bożego.
21:
Pytanie.
22:
Czo znamioniue yż ſtary człowiek
23:
to ieſt/ zkazona natura/ y ſtari kwas to ieſt
strona: T4v
1:
grzech/ wktorym ſię rodzym bywa zagrą-
2:
zon á zgladzon.
3:
II. Itf Yeſtci zwierchny znak przes ktory
4:
ieſteſmi rozeznany od ynich ludzi niechrczo-
5:
nych/
stim znakiem y haſlem naznaczony-
6:
ſmy ze yeſteſmy ludem naſzego kxiązęcia
7:
pana Ieſu Chriſtuſa pod ktorego zna-
8:
kiem mamy przeciw grzechom vſtawicznie
9:
walczić á w ſobie ie vmartwiać.
10:
Przy chrcie trzy rzeczy
11:
mamy baczyć.
12:
Znak/ wlaſnoſc znaku/ y wiarę.
13:
I. Znak wydomy wodę przydal pan
14:
Chriſtus ku ſlowu ſwemu/ dla tego/ aby-
15:
ſmy wierzily ſlowu iego/ y niewydomey
16:
laſcze iego vktorą nas przygymuie.
17:
II. Iaſnoſc znaku ieſt odſczenie grze-
18:
chow naſzich/ ktore przy chrcie byerzemy á
19:
bywamy odnowieny y od rodzeny/ á iako
20:
matka rodzy człowieka napełnionego gnie-
21:
wu bożego ktori ſpyrwſzich rodziczoch ſpa-
22:
da na nas potomky ych/
Tak że też chrzeſt
23:
duchownie nas rodzy/ odnawia/ vſprawie-
24:
dliwia/ yż ſtawami ſię ſynowie nie gniewu
strona: V
1:
al łaſky bożey/ otim ſwięty Paweł do Ti-
2:
tuſa. III. cap. Aczkolwie ſkazenie natu-
3:
ri y zakał iey/ ządza y krewkoſc zawdzy ieſt
4:
wnas y będzie aż do rozdzielenia duſze od
5:
ciala/ ale iey pan Bog/ wierzączym á ſprze-
6:
ciwiaiącym ſię iey/ za grzech niepolicza.
7:
III. Trzecia rzeć ieſt wiara że mamy wie-
8:
rzić/ ze nas pan bog wlaſkę przygimuie/ gdi
9:
ſię chrcimy wymię oycża/ y ſyna/ y ducha
10:
ſwiętego. A tam ſię nachrcie bogu od-
11:
dawamy/ y poddawamy/ odrzekamy ſię ſza-
12:
tana/ y iego vczinkow/ zlubuiem wnas v-
13:
martwiać grzechy pokiſmy żiwy/ y wierżim
14:
ze ſię ſtand nam ſtawa oiczem miłoſciwim
15:
odpuſcza grzechy naſze/ y przigimuie nas
16:
właſkę ſwoię.
17:
Takac wiara nadewſziſtko nam ieſt po-
18:
trzebna á iedna ſama/ á niezadna yne rzec/
19:
naſze ſąmnięnie zatroſkane á zaſmuczonę
20:
podnoſſy/ á zroſpaczi wybawia.
21:
A gdi nam ten zakał/ ktory pochrcie wnas
22:
zoſtawa (ządza cieleſna przeciw przikaza-
23:
niu bożemu) ku grzechu pobudza/ y ſzatan
24:
ią ktęmu poduſcza/ y podzega/ okazuiąc nie-
25:
doſkonale vczinki naſze/
tam ſtali á mocni
26:
mamy być w wierze/ mowiąc/ wiem ze mo-
strona: Vv
1:
ie vczinky ſą nie doſtateczne y niczemne
2:
przed panem bogiem/ ale yżem ochrcon wy-
3:
mię oycza/ y ſyna/ y ducha ſwiętego/ wiem
4:
ze Bog nieklama/ á przes chrzeſt obwiązał
5:
my ſię ze moych grzechow niechce pamię-
6:
tac/ y wemnie ie chce vmartwiac ieſli ſię im
7:
chcę przeciwiac/ y ych prżeſtawac/
á ſzatan
8:
niema wemnie nic ſwego bom nie ieſt pod
9:
moczą iego/ bom ſię przes chrzeſt poddał
10:
pod moc a obronę Bożą.
11:
Pytanie.
12:
Yeſli iedno kaplan ma moc chrcić?
13:
Odpowiec.
14:
Niewſziſtkim dozwolono ieſt kazac ſlo-
15:
wo boże iedno tim ktorzy ſą odkoſciola wy-
16:
brany/ krom gwaltowney potrzeby/
tak że
17:
też y ſwiatoſcy ynich ſzafowac/ Ale gdi
18:
gwaltowna potrzeba ieſt rozgrzeſzenia al-
19:
bo ochrcenia ze by dziecie miało ymrzec ni-
20:
ſliby kaplan prziſzedł. Tedy ie leda kto mo-21:
e mianowac/ y ochrcyc/ mowiąc. N. iacie-
22:
bye chrczę/ wymię oycza/ y ſyna/ y ducha
23:
ſwiętego / a choc będzie żywo az kaplan przy-
24:
dzie tedy mu to nic niezaſzkodzy by też to y
25:
pogańſky człowiek vczinił/ tedy ieſt chrzeſt
26:
otim Beda y ſwięty Auguſtin.
strona: V2
1:
Mazanie oliwą albo ſlinamy to nie ieſt zu-
2:
ſtawy bożey/ tocz nie pomoże a też ſnacz nie
3:
zaſzkodzy bo to nie ieſt zroſkazania bożego.
4:
Pytanie.
5:
Ktorzy grzeſzą przeciw panu bogu/ á zlie
6:
vżywaią tego ſacramentu?
7:
Odpowiec.
8:
Pan Chriſtus vſtawył chrzeſt dla czło-
9:
wieka ſamego á niezadnego ynego ſtworze-
10:
nia ſwego/ bo zadna yna rzec niema rozu-
11:
mu aby wierzila w boga wtroyci iedinego
12:
krom człowieka á tak grzeſzą ci ktorzy chrcą
13:
iną rzec kromia człowieka/ Niachac ſię ci
14:
wſtydzą ktorzy chrcą y ſwięczą dzwony y
15:
yne rzeczy nierozumne/ krom czlowieka dla
16:
ktorego ſamego ieſt chrzeſt vſtawion.
17:
Iakie ſzaleńſtwo/ y czatowſkie zaſlepię-
18:
nie/ yż proſti kaplan moze ochrcić dziecię/ y
19:
ciało boże poſwięcić/ á dzwonu ochrcic/ al-
20:
bo koſcioł poſwięcic nie może iedno iego
21:
miłoſc kxiac byſkup/ albo ſuffragan: y czi-
22:
nią ty ſwoie wimyſly godnieiſze niż ty kto-
23:
re Chriſtus vſtawił y roſkazał Apoſtołom
24:
mowiąc/ ochrcicie ludzie/ niemowy dzwony
25:
ale ludzi
a kto vwierzy á bedzie ochrczon
26:
będzie zbawion/ yeſlic by to odzwoniech
strona: V2v
1:
pan Chriſtus rozumiał/ tedic by nie iedno
2:
dzwony były zbawieni ktore biſkupy chrcą
3:
ale y proſięta/ kozlieta/ cieleta będą zbawio-
4:
ny/ y kolacze ktore nawielkę noc ſwięczą/
5:
ale ſię natim kxięza barzo omelily/ ieſlizeby
6:
iedno ty pokarmy biły ſwięte ktore nawiel-
7:
kęnocz ſwięczą/
tedyc by ti byłi przeklęte kto-
8:
rich/ ynich czaſſow przes rok pożywamy
9:
dziękuiąc panu Bogu/ A S. Paweł mo-
10:
wy ze wſziſtki pokarmy ſą cziſte cziſtem.
11:
Maiąc byc koſcioli poſwieczone ſlowem
12:
Bożym/ ale żywe á niemurowane albo bu-
13:
dowane/ bo ſą przibytkiem ducha ſwięte-
14:
go/ I. Corint. VI. á duch ſwięty wnich mie-
15:
ſka przes ſłowo boże.
16:
A krotko mowiąc: cy wſzyſczy grzeſzą kto-
17:
rzy zlie vżywaią tego ſacramentu/ álbo o-
18:
chrciwſzy ſię niechczą powſciegac od grze-
19:
chu/ ząc y vczinkow ſwoich/ ktore ſą prze-
20:
ciw przikazaniu bożemu.
21:
Pytanie.
22:
Ktori ieſt vżitek chrztu y iego wlaſnoſc?
23:
Odpowiec.
24:
Vżitek chrztu ieſtcy ten/ odpuſczęnie grze-
25:
chow/ a potim zbawienie wieczne/ otim w
26:
vczinkach apoſtolſkich II. cap. v Math.
strona: V3
1:
y ſwiętego Mar. woſtatecznym.
2:
Wlaſnoſc iego ieſt ta iż ieſt znak wydomy z
3:
ſlowem bożim złączony niewidomey laſky
4:
Bożey kunam.
5:
Ieſt znak przenieſienia naſzego ſkroleſ-
6:
twa ſzatanſkiego do kroleſtwa Bożego
7:
Ieſt lanaterz/ prziktorym ieſt odpuſczenie
8:
grzechow
y duch ſwięty bywa dan/ ktory
9:
vmartwia wnas zle ządze naſze/ y pobudza
10:
ſerce naſze ku wierzeniu obietniczam Bo-
11:
zim: yeſt znak prziſięgi zeſmy poddany chri-
12:
ſtuſſowy/ A krotko mowiąc przes ten
13:
znak/ niebo ſię nam otwarza pan bog nam
14:
grzechy odpuſcza/ y ſobie nas za ſyny
15:
policza/ gdy go ſluchamy iako on roſkazał
16:
rzekąc/ tegoz ſluchaicie/ Mat. III.
y dziedzi-
17:
czy nas wieczney chwaly cziny. Rozumiey
18:
zęc ſię to nie dla wody ſtawa/ ale dla obie-
19:
tnicze ſłowa bożego ktora bywa prżiłączo-
20:
na ku wodzie.
21:
In summa Gdi na chrcie ſpanem bo-
22:
giem czinym przimierze/ on ſię też nam zła-
23:
ſky ſwey obwiezuie/ yż dla zakalu zkazone-
24:
go ktori prziciele zoſtał/ niechce nas potę-
25:
pyc.
A tak gdi ſtey krewkoſcy vpadniem
26:
w grzech/ mami pamiętac na to przimierże
strona: V3v
1:
ktoreſmy z Bogiem vczinily wtim ſacra-
2:
mencie/ y na obietnicze iego ze on naſze grze-
3:
chy obieczał odpuſcic/ gdi ſię znich vznami
4:
obietniczam v wierzimi/ rozgrzeſzenie wez-
5:
miemy do rzimianow VIII. cap. A Chri-
6:
ſtus ſię prziczinia zanamy gdi ſkrewkoſcy
7:
zgrzeſzimy/ I. Ioac. II.
iako przes wodę
8:
Korab Noe ſamo oſm od potopu zacho-
9:
wan/ tak też imy przes wodę chrztu/ ktorey
10:
obietnicza y ſłowo Boże ieſt prziłaczone/
11:
yeſteſmy od rodzęny odnowięny/ zachowa-
12:
ny/ á wyſwoleny od gniewu bożego/ grze-
13:
cha/ y wiecznego potępienia/ á ieſteſmy/ w
14:
daremną y też hoyną laſkę bozą/ prziyęci/ y
15:
nawieczny żywot popyſſany.
16:
To też trzeba pamiętać y rozumieć gdy
17:
ſię ſtawamy przes chrzeſt niewynnimy/ nie
18:
trzeba tak rozumieć iako byſmy potim nie-
19:
miely oſtatkow zakału grzechu krore wnas
20:
zoſtawayą pochrcie/ ale niebywaią wierzą-
21:
czym poczitane za grzech/ á wſzakoſz ieſt po-
22:
trzeba abyſmy ſie zawſze grzechom przecy-
23:
wialy/ że by człowiek pochrcie niebyl albo
24:
nie mogł być beż grzechu/
ale tak mamy ro-
25:
zumieć gdi ſię ocgrcym/ á wierzym obietui-
26:
cząm bozym przeciwiąmy ſię grzechom
strona: V4
1:
yle możem tedy nam pan Bog grzechu
2:
niepolicza/ ale gi odpuſcza/ á właſkę nas
3:
przygimuie, á to iuż niechay będzie doſſyć
4:
opirwſzey ſwiątoſcy.
5:
O Rozgrzeſęniu.
6:
Aczkolwieſmy ſprzodku położili wto-
7:
rym mieyſcu ſlowa o ſwiątoſco oltarza/ ale
8:
ze pyrwey ma być rozgrzeſzęnie/ dla tegoſz
9:
na wtorey czeſcy będzie o rozgrzeſzeniu/ ale
10:
niz bywa rozgrzeſzęnie/ pyrwey bywa ſpo-
11:
wiec/ á tak o ſpowiedzy na przod krotką
12:
naukę mieycie.
13:
Spowiedz ieſt troyaka.
14:
Yedna bywa ſamemu panu bogu gdi ka-
15:
zdego dnia wyznawamy złoſci naſze przed
16:
panem bogiem/ y proſſim by odpuſczył
17:
wyny naſze/ iako ymy odpuſczamy.
18:
Druga bywa przed bliznym ſwym gdi
19:
przednym wyznawamy zeſmy go w cżym
20:
rozgniewaly/ obrazily/ albo vſkodzily/ te-
21:
diſmy powynny złoſc ſwoię przednym wy-
22:
znawać
23:
daiąc ſię wynny zeſmy go rozgnie-
strona: V4v
1:
wali/ zaſzkodzili albo czćy iego vrągaly/ po-
2:
winnyſmy go od proſſić/ ziednać ſię/ y do-
3:
ſſic vczinić/ otey cy ſpowiedzy ſwięty Ia-
4:
kub mowy. wyznaway ieden przed drugim
5:
złoſcy ſwoie/ V. cap. Y pan Chriſrus ro-
6:
ſkazał ſię pyrwey zbliznym ziednać niż czo
7:
ynego dobrego czinić/ albo offiarować. v
8:
ſwiętego Mat. V. cap.
9:
Trzeci. bywa przed ſlugą koſcielnym to
10:
ieſt przed kaplanem/ prziktorey wątpliwe
11:
ſamnienia á grzechy obcziązone bywaią
12:
przes ſlowo boże pocieſzone/ á gdi ſkruche
13:
maią y wiarę grzechom odpuſzczenie otrzy-
14:
maią/
15:
Grzechi wſziſtki naſze nie ieſt ci powyn-
16:
na rzec przed kaplanem wyliczać boć to nie
17:
podobna rzec/
á byſmy ie mogli pamiętać
18:
iedno ty możem wymienić ktore pamięta-
19:
my/ Albo oktore nas grizie ſąmnienie naſze
20:
dla wſziecia pocieſzenia/ y nauki od kaplana
21:
bo on nas ma nauczić iako bych my ſie ich
22:
potim vmieli vwiarować.
23:
Poſpolita ſpowiec.
24:
Ia grzeſzny czlowiek ſpowiadam ſie pa-
25:
nu bogu wſzechmogącemu wtroyczy iedy-
strona: X
1:
nemu/ moych wſziſtkich grżechow
ktori-
2:
cem ſię dopuſcził odmego rozumu wzię-
3:
cia od poſiedniei ſpowiedzi aż do tey godzi-
4:
ny/ yżem grzeſził iawnie y taiemnie przeſtą-
5:
puiąc przikazanie Boże ktore
6:
ſię w tych dwu zawięzuie iżem pana
7:
boga niemiłował ze wſzego ſerca mego/ że
8:
wſziſtkiey duſze moiey/ yze wſziſtkich ſyl mo-
9:
ich/ á bliſnego mego iako ſam ſiebie
á tak
10:
iakom kolwiek zgrzeſził pana boga y blizne-
11:
go mego rozgniewał ſerczem/ mową y v-
12:
czinkiem/ ktore grzechy lepiey pan Bog na
13:
mię wye niſzli ſie ia vmiech ſpowiadać al-
14:
bo ye pamietać y wiliczać/ ſtich wſziſtkich
15:
dawam ſię wynien iego. s. miloſcy/ y proſze
16:
ſobie na wſpomożenie pana Ieſu Chriſta
17:
orędownika/ prziczincze/ y iednacza mego/
18:
aby ſię racził prziczinić zamną grzeſznym do
19:
Boga oyca niebieſkiego/
aby mię nieracził
20:
ſędzić wedlug wielkoſcy grzecgow moich/
21:
ale wedluk ſwego niewymownego miło-
22:
ſierdzia/ y ciebie kapląnie proſzę abys mię ro-
23:
zgrzeſził zwſziſtkich grzechow moich tą mo-
24:
czą ktorą maż od pana Boga y od koſcioła
25:
poleczoną/ á yż bys mię pocieſził ſlowem
26:
bożim/ á dal my naukę iako bych ſię potim
strona: Xv
1:
vmiał grzechow wyſtrzegać/ w bożey ła-
2:
ſcze zic/ á potim ſnim wiecznie krolować.
3:
Potim kaplan ma pitacz ieſly vmie boże
4:
przykazanie/ przecyw ktoremu naczęſciey
5:
grzeſzy/ albo ieſli ktory grzech/ ma o ſſobly-
6:
wy ktory by grizł ſąmnięnie iego/ tam mu
7:
ma ſrogy gniew Boży/ y karanie dla tego
8:
grzechu ſpyſma okazać y ſrogy ſąd Boży
9:
grzeſznym opowiedzieć/
10:
potim że/ gdy obaczy ze ſkruche ma/ y za-
11:
łuie á polepſzic ſię obiecżuie/ ma mu zaſię
12:
okazać wielkie miłoſierdzie boże/
ieſli wie-
13:
rzy ze mu pan bog wſziſtki grzechi odpuſci
14:
dla doſycz vczinienia a nie nakrzirzu ſyna
15:
iego tu go wneth ma pocieſzić y rozgrzeſzic
16:
O Rozgrzeſſeniu á to zo-
17:
wą klucze koſcielne.
18:
Rozgrzeſzenie nić inego nie ieſt/ iedno v-
19:
pewnienie odpuſczenia grzechow zmiłoſier-
20:
dza Bożego/ Tak pan Chriſtus racził po-
21:
wiedzieć/ ktore rozwiązecie na ziemy/ będą
22:
rozwiązany w niebie
Itf ktorym odpu-
23:
ſcicie grzechy będą ym odpuſczony. V. Mat.
24:
XVIII. y v Iąna ſwietego XX. cap.
25:
ty ſą ſlowa pana Chriſtuſſa/ ktorimy ra-
26:
cził roſkazać apoſtołom/ aby ſzly poſwię
strona: X2
1:
cie á opowiadaly ludziam wymię Boże od-
2:
puſczenie grzechow/ tak ze też to y dzis ieſt
3:
że ſludzy koſcielny/ kaplany opowiadayą
4:
ludziam odpuſczenie grzechom/ tim ktorzy
5:
ſkruche maią á wierzą ſlowam bożym/
6:
to zowiem rozwiązanie/ że ktorzy nie maią
7:
ſkruchy/ nieprzeſtaną ich/ á nieviwrzą ſlo-
8:
wam bożym/ czy ſą związany y grzechi ich
9:
nie będą odpuſcony ieſly ſię nievznaią.
10:
Nie mniemaycie ze by pan Bog dal tę
11:
moc kaplanom czinić czo chcą/ vczić czego
12:
chcą/ rozwięzać kogo chcą/
ale to maią czi-
13:
nić co pan Bog ym przikazał/ wierząc á
14:
grzeſzić przeſtaiące rozgrzeſzac á ych ſumnie-
15:
nie rozwięzowac/ y tocz tez przikazał Apo-
16:
ſtołom/ y ſam też tego vcził/ v Mar. ſwięte-
17:
go w pyrwſzim. mowiąc tak: Zaluicie grze-
18:
chow/ á wierzcie Euangely/ przyblizy ſię
19:
wam kroleſtwo boże/ to ieſt/ będzie wyrzu-
20:
czon grzech od was/
21:
á pan Bog będzie kro
22:
lował w ſerczach waſzich gdi wam będą
23:
grzechy odpuſzczony.
24:
Mamy temu wierzyć/ że wſzelky ſluga
25:
koſcielny kaplań odkoſciola na to wybrany
26:
ma moc ieden iako drugy opowiadac lu-
27:
dzam odpuſzczenie grzechow/ y przikazanie
strona: X2v
1:
boże odpuſzczac ie zroſkazania bożego/ tim
2:
ktorzi ich przeſtaią/
ſkruche maią y wiarę:
3:
y rozgrzeſzenie weſmą/ á gdi cie roſgrzeſzy
4:
maz temu wierzic/ iako by cię ſam panm bog
5:
roſgrzeſził wperſonie iego/ zes iuz przyięty
6:
w łaſkę bożą/ á nie oględay ſię nazadne
7:
ſwoie doſſyć vczinięnie/ albo iako zową po-
8:
kutę/ bo ſam pan Chriſtus/ ſwoią męką
9:
racził zanie doſſyć vczinie.
10:
A pokutę kaplan ma dac/ y vſtawic o-
11:
nemu ktorego roſgrzeſził
tę ktorą pan Chri-
12:
ſtus dał y vſtawył/ Mariey Magdalenie y
13:
oney niewieſcie ktora była przedeń oczudzo-
14:
leſtwo przewiedziona rzekąc. vaie moli am
15:
plius neccare ccf. gic á niegrzeſz więcey
16:
Nu. vij. Ioan. wij. cap.
17:
ale: to moią pilnie nabacznoſci mieć ieſli kto
18:
sądu rozgrzeſſenia ſtich grzechow ktore ſą
19:
ludziam iawne.
tedy go kaplan mema ro-
20:
ſą grzeſzic krom iawney pokuti/ to ieſt/ iawne-
21:
go karania/ naprziklad Iawni czudzoloſnik
22:
albo bluznierz ſlowa Bożego ecf. ktori
23:
ſnac iuż był tylko kroc vpominanim/ albo za-
24:
klęti á zboru krzeſciańſkiego wyrzucony/ kie-
25:
dy by ſię vznał y prziſzedł náſpowiec poro-
26:
zgrzeſſſzenie/ tedi ſpowiednik memu vſtawić
strona: X3
1:
yawną pokutę ktorą mu czynić przed lu-
2:
dzmy/
dla tego aby doſwiatcził że ſię iuż v-
3:
ſpał że by też y ludzie otim wiedzieli że tego
4:
zaluie: gdi wiedzą ze zlie czinił/ aby też dru-
5:
dzi patrząc na iego pokutę powſzcziągaly
6:
ſię od grzechu/ á gdi przyimie pokutę yaw-
7:
ną dla iawnich grzechow: tam potim mo-
8:
że mu dać ſpowiednik albo iego paſterz od-
9:
puſti/
to ieſt/ może mu onego karania albo
10:
pokuti vpuſcic/ albo odpuſcic y vkroczic/ ia
11:
ko mu był naſnacził/ dla iego pokory albo
12:
ſkruchy/ ktorey iuż ſię doſwiatcził y iawnie
13:
go ma rozgrzeſzic/ á ludziam zalecic/ aby go
14:
iuż między ſię przyięli á ym niegardźili iako
15:
przedtim czinili gdi był wklątwie/
a to ie-
16:
go cziſciec ieſt że ſię iuż ocziſcił y miedzi krze-
17:
ſciani przyięt. Stąd czi vroſli owi falſziwe
18:
á wymyſłne odpuſty/ ktorych dzys pełen
19:
ſwiat/ kxięża wpapieſtwie naczinili/ okto
20:
rich/ ſnac lepiey teras milczeć nizli mało py-
21:
ſſac/ zachowam to napotim.
A to czo czi
22:
nil albo pokutował niema ſobie prziwla-
23:
ſczac za doſſic vczinięnie dla onego iawne-
24:
go grzechu/ ale zakaranie/ aby ſię vſnął aby
25:
też ſię drufdzy ſniego karali/ ze by ſię tego
26:
potim niedopuſzczał/
á ma wierzic że mu
strona: X3v
1:
grzech ieſt daremnie odpuſzczon zroſkaza-
2:
nia á miłoſierdzia bożego: tam też iuż ma
3:
okazac owoc oney pokuty/ to ieſt/ czo pyr-
4:
wey zlie czinił przeciw przikazaniu bożemu
5:
tedy iuz ma dobrze czinic/ wedluk roſkaza-
6:
nia bożego/ czo pyrwei bluſznił pana boga
7:
to iuz to ma chwalic wduchu y wpraw
8:
dzie/
czo pyrwey kradl pod przikriem nabo-
9:
żeńſtwa/ byerząc zaduſze luczkie maiętnoſci
10:
te iuż niekradnie/ ale lucżkie wraciwſzi ſwe-
11:
go vdziela potrzebuiączym á gdi niema/
12:
niechai reby wlaſnimy rękamy abi był pożi-
13:
teczny nie iedno ſam ſobie ale y bliznemu
14:
ſwwemu potrzebuiącemu niedoſtatecznemu/
15:
naſladuiąc ſwiętego Pawla y ine Apo-
16:
ſtoli ktori tak mowią
chlebaſmy nicziego
17:
nigdi darmo nieiedli/ aleſmy robili wnoczy
18:
y wednie abyſmy komu cieſzkoſci nieuczini-
19:
li/ nie dla tego ze byſmy niemieli zkąd zyć/
20:
ale z byſmy wam dali ſamy z ſiebie dobri
21:
prziklad/ otim ſzerzey czitay w s. Pa-
22:
wla w ktoroy Epiſtole do Theſalonicen-
23:
ſow w trzeciey w vczinkach apoſt. xx. cap.
24:
A krotko mowiąc czo: pierwey zlie czynil
25:
to iuż dobrze cziny nieprzeciwko/ ale wedle
26:
woley Bożey.
strona: X4
1:
Ale otim niechay będzie naten czaſz do-
2:
ſſie podzmy do trzeciego ſacramentu.
3:
O ſacramencie albo
4:
ſwiąrtoſci oltarza.
5:
Ten ſacrament,ma wiele ymion wlacin-
6:
ſkim ięziku/ tak że też wpołſkim zowiem
7:
ſwiątoſczią oltarza/
wieczerzą pańſką/ ſto-
8:
łom bożym/ y ynym ymieny/ y iakozkolw
9:
iek bywa mieniony nic ynego ſobie niero-
10:
zumiey/ yedno Cialo y krew pana naſzego
11:
Ieſu Chriſta/ nam ku pożywieniu od nie-
12:
go vſtawione/ na odpuſzczenie grzechow
13:
naſzich y napamiątkę ſmierczi iego tak ia-
14:
ko ſtoy wcanonie wyſzey opyſzanym/ kiedy
15:
przymuiąc wmierzim tim ſlowam
16:
Zawas dano y wylano
17:
na odpuſzczenie grzechow
18:
waſzych oce.
19:
Tedy mamy odpuſzczenie grzechow wſziſt-
20:
kich naſzich/ amy też mamy odpuſcić blizne-
21:
mu naſzemu przikladem pana Chriſtuſſa
22:
gdi on nam darmo odpuſzcza grzechi naſze
strona: 4v
1:
otim iaſne pyſmo we Aangely
2:
v Math. xx Mark xiiiij. Iucc. xxij. v ſwiętego
3:
Pawla j. do Corint. xj. cap.
4:
Mſza krzeſciańska.
5:
A tocz ieſt mſza krzeſciańſka przigimo-
6:
wać cialo y krew pana naſzego Ieſu Chri-
7:
ſta przioſtateczney wieczerzy od niego vſta-
8:
wiona.
9:
Pytanie
10:
Proſzę cie naucz nas iako ſię mamy przy-
11:
prawyc abyſmy godnie a doſtoynie przyię-
12:
li ten ſacrament?
13:
odpowieć.
14:
Zadna yna rzecz nas godnich wiecziny
15:
kuprziyęczu ſacramentu iedno Chriſtus gdi
16:
wierzym obietniczam hożym że to ſwoie cia-
17:
ło y krew zanas dal y wylał na odpuſzczenie
18:
grzechow naſzich/ aczkolwiek mi maią być
19:
wzgardzone yne cnoty ktore czinym przed
20:
przyięcym togo ſacramentu/ Iako ieſt poſt/
21:
Iałmuzny/ modlitwy y yne/
ale ze by ty
22:
rzeczy nas godne miali vczinić ku przyięciu
23:
to nie ieſt/ ale wedlug ſwiętego Pawła na-
24:
uki ma ſię pyrwey ſam człowiek doſwiat-
25:
czić á tak ma tego chleba pożywać y zkię
strona: Y
1:
licha pycz j. Cor. xj. mowy/ niechay do-
2:
ſwiatczi ſam ſiebie człowiek co to ieſt/ ma
3:
weirzeć w ſamnienie ſwoie ze ſam z ſiebie
4:
nie ieſt ſprawiedliwy y godny ku przyiczeniu
5:
ale ma moczno wierzyć/ ze go ſam pan chri-
6:
ſtus godnym vczinił/ ze to ciało y krew ma-
7:
cieſką mękę y okrutną ſmierć wydał/ ktore-
8:
go ma pożiwać napamiątkę odpuſzczenia
9:
grzechow/ ze mu ie pan Chriſtu odpuſcił
10:
złaſki ſwoiey/ nie dla zaſług/ any iego go-/
11:
dnoſcy/ ale ze go on ſam godnym vczi-
12:
nił/ y tak wierząc godnie przyimie/ á ſtanie
13:
ſię ſynem bożym/ á potim dziedziczem ży-
14:
wota wiecznego/
A kto ſtaką wiarą nie-
15:
przyimuie/ ten niegodnie przygimyie/ á
16:
ſząd wieczny ſobie przyimuie nierozezna-
17:
waiąć ciala panſkiego od jnich pokamow/
18:
y tez nieuznawſzy przed zloſcy ſwoich/ nie
19:
maiąć ſkruchi á nie przeſtawaiąc grzeſzić.
20:
Pytanie.
21:
Czo za pozitek tego przyimowanią cia-
22:
la y krwie pana Ieſu Chriſta?
23:
Odpowieć
24:
Aczkolwiek ieſt tego wiele pożitkov á wſzak-
25:
ze ten ieſt nawlaſnieiſzy/ yż czlowiek weſnie
26:
odpuſzczenie grzechow/ ktory przyimuiąc | Y | wierzy |
strona: Yv
1:
wierzi tim ſlowam/ zawas dane y wyla-
2:
no na odpuſzczenie grzechow waſzich.
3:
It ma weſſele wſpopoynym ſąmnie-
4:
niu ſwoich/ że ieſt wlaſce bozey/ y ciało ſwo-
5:
ię przyiłącził ku ciało pana chriſtuſſowemu
6:
y ſtał ſię przibytkiem duſa ſwiętego y mie-
7:
ſka ſnym/ pobudzenim miſly iego ku miło-
8:
ſci bożey y bliznego ſwego/ opiekuiąc panu
9:
Bogu zato dobrodzieyſtwo á żiwią we
10:
dluk pamietania iego.
11:
Pytanie.
12:
Ktorzy niegodnie przigimuią á zgrzeſzą
13:
przeciw panu Bogu?
14:
Odpowieć.
15:
Czi niedoſtoynie przyimuią ktorzy nie-
16:
wierzą ſlowam pańſkim że ie on ſam v-
17:
ſprawiedliwił/ ale ſię ſami vſprawiedli-
18:
wiaią dla ſwoich wimiſlow/ albo zaſlug.
19:
It czi grzeſzą/ ktorzy ku ynemu obraczaią
20:
ten ſacrament niż ku odpuſzcżeniu grzechow
21:
Cięſko grzeſzą ktorzi nieſpotrzeby przyi-
22:
muią/ ale dla groſza ktory namſzą bierzą/ á
23:
czos dat prziczinę kxiędzu groſſem ſwoym/
24:
zes mu y dał mamſzą/ to ieſt/ aby przigymo-
25:
wał ciało y krew pańſką ſobie niepoboż-
26:
nie/ zaprawdę y polepiey mu było dać dwa
strona: Y2
1:
albo yle potrzeba/ aby iey niemiał/ nizes
2:
mu dał prziczinę proſ ſamego przymowania
3:
ktorego ieſt vczeſtny kiem weſpolek ziuda-
4:
ſzem dla ſwego niegodnego á niepotrze-
5:
bnego bes wiari przigimowania tego chwa-
6:
lebney ſwiątoſcy.
7:
Iako czi cieſko zarzeſzily ktorzi zlamaly to-
8:
ſtament bożi/ iż iednę czeſc vkradli/ á odię
9:
li bo Augu: tak mowy/ cząſtka chleba ku
10:
ćiału á vina ku duſſy żależy/ yż pan Chri-
11:
ſtus miał prawdziwę ciało y duſzę cef.
12:
To też mamy wiedzieć yż gdi niebywa dla
13:
przyimowania od ludzy chleb y wymo po-
14:
ſwiączane/ á choć kaplan mowy ty ſlowa.
15:
ktore mowy gdi poſwiącza ku przyimowa-
16:
niu/ tedy nie ieſt żaden ſacrament/ dla ieſt
17:
proſty chleb y wyno: y chodzą ſnym ſpacy-
18:
iatum chwaląc chleb proſti/ oſtawiawſzy
19:
vlicze chroſtem/ Skrzypięć/ bębniąc/ pyſ
20:
cząc co. iakoby ſię Bog wtim kochał y
21:
radniey wchroſozie ſiadał nizly w ſerczu
22:
ſwoich wiernych/ á to ieſt okrutne Balwo-
23:
falſtwo/
á tak ta poſluga bogu miła iako
24:
by kto ſciawſzy glowe niewinnie ſynowy
25:
dobremu y przyniozł przed oyca iego głowe
26:
proſząc aby mu poſługę zapłacił.
strona: Y2v
1:
Nieroſkazał czy pan Chriſtus noſſye/
2:
chwalić/ albo wſlupiech chować/ ale mo-
3:
wy bierzcie/ iedzcie/ piycie wſziſczy/ mowy
4:
wſziſczy/ rozumiey zeć kxiać ſam nie ieſt w-
5:
wſziſczy/
á ieſly by to iedno kxiążey roſkazał
6:
pożywać tedyby laykowie nie niemiely
7:
do tego ſacramentu/ ale to ieſt haniebny
8:
falz/ bo pan Chriſtus nieiedno za kxięzą
9:
ale zanas wſziſtki vmarł/ y nam wſziſtkim
10:
ten teſtament zoſtawył kupożywaniu/ á pa-
11:
miętaniu iż ciało dał vmęczić y krew wilać
12:
dla grzechow naſzich.
13:
A tak y wemſzi Papieſkiey oſſobliwey/ gdy
14:
nie dla przyimowania ſacramentu bywa
15:
cziniona ale za duſze/ niemoczne/ konie/ wo-
16:
lij owcże/ powietrze/ za grzechy oc. niemo-
17:
że być tam prawdziwy ſacramēt/ bo nie dla
18:
tego ieſt poczego gy pan
19:
Chriſtus vſtawił. Naprziklad/ gdiby kto
20:
ſlowa poſwiącania mowił nad chlebem y
21:
winem naſtole wobiat
tedy nie ieſt ſacra-
22:
ment ale proſti chleb y wino ku poſſyleniu?
23:
ciala czlowieczego dani/ tak też może rozu-
24:
mieć omſzi papyeſkiey/
25:
Pamiętam to glubſtwo ze kxięża nieokazali
26:
nam chleba miewać prziſobi/ any klaſo o- | platkow |
strona: Y3
1:
oplatkow naoltarzu áby niebył ſacramen-
2:
tem/ gdiż my im miniſtrowaly/ tak wiele
3:
otim rozumiely czo ieſt ſacrament/ iako imy
4:
naten czas/
á gdi yuſz miał taką Mſzą y ſam
5:
ſpſnikował/ przyſiągl by że iuż doſſic ſwe-
6:
mu vrzędowy vczinił/ o ktorim nic nie wie.
7:
Pytanie.
8:
Gdiſz tak powiadaz omſzi Wiey papieſſkiey po-
9:
wiedzmy ktoraż ieſt roſmoſc Chriſtuſſowey
10:
mſzi/ odemſzy y papieſkiey?
11:
Odpowieć.
12:
Iako ieſt rozni dzień od noczy/ tak też ro-
13:
zna ieſt mſza ktorą Chriſtus vſtawił odem-
14:
ſzey papieſkiey/
á tak to krotko obacziſz.
15:
Mſzą Chriſtuſsſt w ktorey nam chri-
16:
ſtus dawa odpuſzczenie grzechow naſzich
17:
gdi prziymuiem ſwiarą iego ciało y krew
18:
ktore nam ku pożywieniu zoſtawył.
19:
Mſza papieſka ieſt wktorey powiadaią że
20:
kxięża offiaruią ſyna bożego bogu oyczu
21:
zażiwe/ vmarłe y zayme rzeczy/
obacz że tę ro-
22:
znoſcz że chriſt wſſwey mſzi offiaruie nam
23:
ſam ſiebie/ odpuſzczenie grzechow naſzich
24:
gdi zwiarą prziſtępuiem. A kxięża powie-
25:
daią że offiaruią w ſwey mſzi ſyna bozego
26:
bogu oyczu/ á to ſcziery fałz/ bo ſię on ſam
strona: Y3v
1:
zanas offiarowáł/ zanas ras vmarł á wie-
2:
czey nie vmrze. Ro v. vj. ij. Gor. v. cap.
3:
powiadaią że go za grzechi naſze offiaruią
4:
a za ſię ſam zanie offiarował y vmarł.
5:
Chriſtus ku pożywaniu cialo y krew
6:
ſwoie zoſtawił á ony ie zaduſze/ za grzechy
7:
powietrze/ bydło/ y ine rzeczi przyimuią.
8:
Chriſtus iawnie ku pożywaniu wſzyſtkim
9:
ſwą mſzą vſtawył/ a kxięża iedno ſamy po-
10:
żiwaią/ bo dzieſziecziny/ wſzy/ y prebendy za
11:
to maią y malifę daią.
12:
Chriſtus roſkazał ieſc y pyc/ á kxięża kazą
13:
ſluchać/ gdi ſamy mrucza ſtoiąc v oltarza
14:
tak to ſluchanie poziteczne tim ktorzi niero-
15:
zumieią/ iako y wroblom y koſciele
16:
ſwierkaią.
17:
Chriſtus roſkazał ciala y krwie poziwać y
18:
przidał to ſlowo wſziſczy/ á ony daią wſziſt-
19:
kym niekrew/ ale vbogym wodę/ a panom/
20:
wino iako by ym natim wiele vſzło gdi by
21:
tak dawaly iako Chriſtus vſtawił/
ieſli by
22:
o wino ſzło/ dla tego ieſt koſcielny ſkarb
23:
aby go koſcioł zywy pożywał.
24:
Chriſtus mowy iedzcie piycie na odpuſzczę-
25:
nie grzechow waſzich/ a kxięza mowią day
26:
namſzą za duſze/ za grzechy ccf. y dawami
strona: Y4
1:
to domniemanie ze on ſam poziwa/ iako-
2:
bich ia miał grzechowm odpuſczęnie/
albo
3:
on nieboſzczik ktori w grzechu żmarł/ á to
4:
falz bo poſmierci iuż tam nic nie ieſt zadne od-
5:
puſzczenie grzechow iedno zażiwota/ iako
6:
cie zaſtanie tak cie ſſądzi/ Gdi by poſmier-
7:
czy duſſe dawano na wykup niebył by za-
8:
den bogati potępion iedno vbodzi ktorzy
9:
niemaią czim duſze ſczyſczu wykupic/ ale ſię
10:
natim barzo omylaią.
á gdiſz bogatich lu-
11:
dzi duſze ſwemy mſzamy z cziſczu wyzwo-
12:
lily/ tedic powynni ich prziyaciołom zaſię
13:
ono ymięnie albo pięniadze wroczic na-
14:
ktorym ſobie/ oltarze/ prebendi/ mſze y czin-
15:
ſze fundowali/ bo iuż ony duſze niepotrze-
16:
buią ich mszi/ gdi ie zcziſczu wizwolili/ ſtad
17:
kazdy może obaczic co ieſt mſſa pana Chri-
18:
ſtuſſowa to ieſt/
prigimowanie zwiarą cia-
19:
la y krwie iego naodpuſcęnie grzechow na-
20:
ſzich/ á czo mſza od ſzatana wimiſlona aby
21:
odwiodł od wiary ludzi nawieczne potę-
22:
pięnie/ ktorei ſie maż iako gorſzego iadu
23:
wiarować: Ktoc zażiwota niewierzi odpu-
24:
ſczęnia grzechow/ ale ſię ſpuſcza poſmierci
25:
na yne/ że by go wikupily/ albo wiproſſyly
26:
taki vrąga ſprawiedliwoſcy bozey
ktory
strona: Y4v
1:
nas grzeſzne gdi wierzym odpuſczenie grze-
2:
chow czini zprawiedliwe/ taki nigdi niemo-
3:
że byc zbawion/ bo kto niewierzy będzie po-
4:
tępion. A to iuż naten czas niechay będzie
5:
doſſic.
6:
Pytanie.
7:
Czemużes iedno o trzech ſwiątoſciach po-
8:
wiedział á wſzak ich naſzi ſtarſzi ſidem po-
9:
czitaly?
10:
Odpowiec.
11:
Yeſly chczemy wſziſtki dobre vczinki zwac
12:
ſwiatoſciami za ktore pan bog obieczuie za-
13:
platę tedic ich będzie wiecey niż ſiedm iako
14:
ieſt modlitwa/ iałmużna y yne/ Ale gdi ie-
15:
dno przy tich trzech mamy odpuſczenie
16:
grzechow naſzich/ tak że iedno trzi zowiem
17:
ſacramenti/ Auguſtin ſwięty iedno dwa
18:
ſacramenti liczy krew pańſką/ y wodę/
to
19:
ieſt chrzeſt wieczerza pańſka ale podechrz-
20:
tem amika rozgrzeſzenie cap. IIII. de catech-
21:
iſmo/ Yeſly byſmy też chcieli zwac ſwią-
22:
toſcziamy koſcielnimy wymiſly ktorich ſo-
23:
bie kxięza z ſztanſkiey nauki naczinili/ iako
24:
ſą ludzy vmarlich głowy/ nogy/ ręcze gole-
25:
ny/ koſcy y yne ſzatanſkie ſacramenti/ tedyc
26:
by ym nigdi niebylo liczby
oktorich ſwięty
strona: Z
1:
Auguſtin tak powiedział/ wiele vmar-
2:
lich ludzi w welkiey vczciwoſci nażiemy
3:
ktorich duſſe ſą wcieſkim vdręczeniu wpie-
4:
kle/ Aczkolwiek niektore mogą być ſwie-
5:
tich koſci iakoz ſą wiernych krzeſcianow/
6:
ktorzy zażywota otrzymaly odpuſczenie
7:
grzechow/ ale nieſą ſacramenta albo ſwią-
8:
toſcy/ ale ſwiętich koſcy/ y dla tich ieſt miey-
9:
ſcze przikoſciele nie naoltarzu/ ale wkoſniczy
10:
A wiele tego glubſtwa y Balwofalſtwa
11:
miedzy krzesciany ze vmarlich ludzy koſcy
12:
nie iedno w ſrzebro/ y wzloto oprawiaią/
13:
naoltarz ſtawiaią/ czaluią/ prziſobie noſzą/
14:
ale wnie wierzą/ y czo ſamemu bogu przy-
15:
ſluſze to ym prziwlaſczaią/ á żywe ſwia-
16:
toſcy/ to ieſt/ ludzi krzeſciańſkie albo ſwee
17:
poddane/ dręczą/ męczą/ nędzą/
obciązaią/
18:
lupią/ ſercza ich niewinne zakrwawiaią/
19:
y ręcze wniewinney krwy krzeſciańſkiey ro-
20:
ſmaczaią/ y czałuią v marlich koſczy/ á ży-
21:
wych krew wylewaią/ niewynnie ie zabyia-
22:
iąc albo obrazaiąc/ mniemaiąc ze by wtim
23:
bogu poſlugy czinily y vmarlim.
24:
Dobrym cy było obyczaiem yne rżeczy vſta-
25:
wiono wkoſciele krzeſcyańſkym/ ale ze ie ku
26:
złemu obrocono/
dla tego ich nietrzimamy.
strona: Zv
1:
Bierzowanie nic ynego niebyło iedno
2:
dziecięcia od rodzicow albo tich ktorzi ie
3:
chrcili/ paſterzowy/ albo biſkupowy offia
4:
rowanie/ aby go przyął wliczbę ſwoich o-
5:
wiec/ aby też od oney prziſięgy wolny byli/
6:
ktorą zań przyychrcie czinili/ naucziwſzi ie
7:
pacierza/ creda/ y bożego przikazania/
a pa-
8:
ſterz poſluchawſzy go tich rzeczi przyął go
9:
laſkawie w liczbę ſwoich owiecz/ y powy-
10:
nien o iego zbawieniu pracżą mieć/ iako y o
11:
ynich w parafij/ Y ieſcze to bierzmowa-
12:
nie w papyeſtwie trzimaią ale ho zle vżiwa-
13:
ią/ prziwiodą dziecie do biſkupa/ a on mia-
14:
ſto poczwierdzenia wiari/ vcziny ye no-
15:
wokrczeńczem/ bo mu yię inſze da niż mu
16:
nachrcie dąno wmiaſto nauki/ da mu wgę-
17:
bę/
y vrznie mu włoſſow á ono ſię zleknie
18:
mniema by mu miał ſzyię vrznąć: wmiaſto
19:
laſkawego przięczia/ w wierze poczwierdze-
20:
nia namaże mu tłuſtoſcżią głowę y związe
21:
mu ią/ choć go nieboly/ y roſkaże mu do-
22:
trzeciego dnia chuſti nieſdeymować/ iako by
23:
mu to ku zbawieniu miało pomagać/ á o
24:
wierze/ przikażaniu Bożim/ pacierzu/ by
25:
ſlowka/ bo go też y ſam ſnać nieumie.
26:
Y tegoć obyczaiu ſtarego nieganym/ cho- | dźić |
strona: Z2
1:
dzić ras wrok dom paſterzowy wſzelkie-
2:
go parafiana ſwego/ y ſluchać á pytać każ-
3:
dego w domu/ począwſzy od goſpodarza
4:
y goſpodyniey aż donamieyſzego/ ieſly to
5:
vmieią czo kuzbawieniu należy/ á czego ich
6:
przes rok w koſciele vcził/ ſtrzegąc ich potę-
7:
pienia y ſwego/ bo on muſy dac liczbę pa-
8:
nu bogu za każdego:
tim ktorzi vmieią bo-
9:
że przikazanie/ credo/ pacierz y ine rzeczy ma
10:
ſię laſkawie okazac/ tim ktorzi nieumieią/
11:
ma przicziny pytać/ czemu nieumieią yeſly
12:
goſpodarz wynien zego nieſle nakazanie/
13:
ma go karać ſlowy/ y przikazać aby go ſlał
14:
albo ſam naucził/ ieſly ſam ſobie przicziną
15:
ma go ſrogo ſlowy karać y nauczić ſię ro-
16:
ſkazać/
ieſly vporni a niepoſluzni/ ma iego
17:
panu ſwieczkiemu opowiedzieć aby go ka-
18:
rał/ ieſly ſię niechce polepſic/ tedy go ſpara-
19:
fiey wyrzuczić iako owczę parſziwą á niepo-
20:
ſluſzną/ dom miaſto/ albo parafię nakarał y vſznał.
21:
Iten czi zwyczay koledy ieſcze w papyeſ-
22:
twie trzimaią ieſly ſię tak ſprawiaią to kaz-
23:
di lepiey wie niż ia mogę wypiſſac:
poydą
24:
zakxiędzem iedny zwori/ drudzy zkożmy zko-
25:
bielamy y mantikamy/ tam że iedny proſzą | Z ij | drudzi |
strona: Z2v
1:
drudży pokąciech gdzie niepołozili zbieraią
2:
y iaycza ſię podnaſiatkamy niewybiegayą/
3:
y idą potim do drugiego/ nie iedno ze dom
4:
vbogiemu człowiekowy wybrałi/ ale y by-
5:
dlo iego dzwoniąc wyſtraſzily:
kxiąć ſię ie-
6:
ſcze groſſa koledy vpomyna á czo vſkodził
7:
vbogiego człowieka niewſpomina/ y dla te-
8:
go groſza do ſacramentu go niedopuſci abi
9:
krwawimy łzamy plakał tedy mu go nie od-
10:
puſczy: przed wielką noczą będzie ſię znym
11:
rachował y oſwięto pietrze przipominał.
12:
Ataky rzeczy wkoſciele krzeſciańſkim
13:
ſą dobrim obyczaiem vſtawione/
ale ſą ku
14:
ſkodzie/ lakomſtwu/ y balwofalſtwu obro-
15:
czone/ á tak wolym ich nnietrzimać nizli ich
16:
zle pożiwać/ ale ty trzimamy oktorich iaw-
17:
ne pyſmo y naukę apoſtolſką mamy/ a tak
18:
otim iuz niechay bedzie naten czas doſſyc.
19:
Finis.
strona: Z3
1:
Napominanie do łaska-
2:
wych czitelnikow.
3:
IAN SECLVCIAN.
4:
R
Ozumieycie to moy mily (w panie chri-
5:
ſtuſſie) bracia y ſyoſtry/ ze ia chcząc wam
6:
być pożiteczny wtich rzeczach czo ſię doti-
7:
cze zbawienia duſnęgo/ wielką ſobie niela-
8:
ſkę iednam vtich ktorzi ſą głowny nieprzyia-
9:
ciele ſlowu bożemu/ ktorzy ie przeſladuią y
10:
ty
(ktorzy pana Chriſtuſſa zbawicielem y
11:
doſſic vczinionym za grzechy naſze być
12:
wyſnawaią) żaheretiki maią/ przeſla-
13:
duią/ zabiaią/ y z ziemie wywoliwaią/ a
14:
wſzak za wolę ia to przeſladowanie odnich
15:
ſpokorą cierpieć niſli bych miał prawdy
16:
ſlowa bożego zamilczeć/ albo iey napyſmie
17:
nieokazać tim ktorzy iey pragną á o zbawie-
18:
niu ſwoim czuią/
gdis ta ieſt wola Boga
19:
oyca niebieſkiego byſmy wſſiſczy byli zba-
20:
wieni/ boic ſię tich ſrogich ſlow ſwiętego
21:
pawła ktori mwi ſam oſobie: biadanie
22:
będzie ieſli niebędę Euangieliey/ vczył: y
23:
Chriſtus ſam raczył powiedzieć timy ſlo=
strona: Z3v
1:
wy/ Luce XII. cap. ſluga wiedząć wolą
2:
Pańſką á niecziniąc iey będzie barzo bith/
3:
á gdiſz ta wola ieſt boża abych vcził ſlowa
4:
bożego
y nato mię racził weſwać/ potrzeba
5:
abych ſię go więey bał niż nieprzyacioł ſlo-
6:
wa iego/ ktorzy mogą ciało zabyć ale on
7:
ma moć nad ciałem y nadduſzą. Potrzebać
8:
ſię nam wſziſtkim bać onich ſrogich ſlow
9:
i czo gdi rzecze day liczbę wlodarſtwa twe-
10:
go/ amiſmy wſziſczi iego wlodarze y ſlowa
11:
iego ſludzi y ſzafarze.
12:
Aczkolwiek wtich kxiąſkach wiele rze-
13:
czy ktore ſnać niewſziſt kim gmyſli będą/ y
14:
niektore ſnac poprawienią potrzebuią á
15:
żwlaſcza dgzie ſtogi (oſtatkow zakalu grze-
16:
chow) tedy ma ſtać zlich ząć cieleſnich/ á
17:
gdiſz w wiele mowieniu albo pyſſaniu ia-
18:
ko mądri Salomon mowy nieuwiaruie ſię
19:
wyſtępku proſze wſziſtkich bogoboynich a-
20:
by mi nieraczily za iaką vpornoſc poczitać/
21:
ale ieſly czo zlie obaczą áby ſprziaznią a
22:
braczką miloſcią poprawily/ Gdiſz tako-
23:
we rzeczy mnie zwielką praczą przichodzą/
24:
á to nie iedno dla nakladu mego/ ale też py-
25:
ſſania y wdrukarny corigowania y popra-
26:
wiania/ bo drukier nieumie by ſlowka ie
27:
[dne]go polſego
strona: Z4
1:
A gdi obacze ż...
2:
cz.e raczicie prży...
3:
kiey praczey/ y nak...
4:
y ſłowa iego rozn...
5:
ſznemu zbawien...
6:
y moye wſzyſ...
7:
y ſam ſieb...
8:
przyiaſn...
9:
ru...
10:
Fin...
11:
W krolewſcu witloczon...
12:
Weinreicha Lata Boże...
13:
M.D.XLVII.