![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
strona: kt (A)
1:
O Spráwie
2:
Sypániu/ Wymiérzá=
3:
niu/ y Rybieniu ſtáwów: ták=
4:
że o Przekopách/ o Ważeniu
5:
y prowádzeniu Wody. Kśiąż=
6:
ki wſzyſtkim gospodarzóm
7:
potrzebné.
8:
Przez Olbrychtá Strumieńſkiégo z
9:
Myſłowic/ Vrzędniká Bálic=
10:
kiégo wydáné.
11:
ANno DOmini, 1573.
12:
grafika
13:
W Krákowie/ Lázarz
14:
Andryſowic Drukował
strona: Av
1:
grafika
strona: A2
1:
Wielmożne= 2:
mu Pánu/ pánu Miko
3:
łáiowi Firleiowi z Dąbrowi=
4:
ce
Káſztellanowi Wiślickie=
5:
mu. etc. Pánu mnie z dawná
6:
wielce łáſkáwému.
7:
R
Ozumieiąc to
8:
MIłośćiwy
9:
pánie Wiślic=
10:
ki/ iż Spráwá
11:
káżda która ie=
12:
dno ná pew=
13:
nych á niepochybnych przyczy=
14:
nách/ vgruntowána/ álbo théż
15:
iednoſtáyną Experiencyą ieſt
16:
doświadczóná/ może ſye thák
17:
ná Piſmie podáć/ iż ſpoſobem
18:
iákoby iákiéy Náuki/ ludźióm | A ij | byſye |
strona: A2v
1:
byſye przygodźić mogłá: tedim
2:
téż tho wźiął był przed śię od
3:
kilku lat/ w zabáwie ſwéy go=
4:
ſpodárſkiéy/ ná kthóréy wielki
5:
czás wieku ſwégo/ ſłużąc nie=
6:
którym zacnym Pánóm/ á ná
7:
ten czás iuż od niemáłégo czá=
8:
ſu Iego Miłośći pánu Woie=
9:
wodźie Krakowſk: memu Mi=
10:
łośćiwemu Pánu/ á Brátu w.
11:
m. ſtrawiłem: żem to ſobie dla
12:
pámięći w iedné Kśiążki ſpi=
13:
ſował/ cokolwiekem godnégo
14:
zá częſtém ſwém przypátrowá
15:
niém obáczywał/ álbo zá vſtá=
16:
wiczną Experiēcyą dochodźił.
17:
A zwłaſzczá w ſpráwie około
18:
Stáwów/ wymiérzánia/ y ry=
19:
bienia ich/ y Prowádzenia do
20:
nich wody: która część Goſpo= | dárſtwá |
strona: A3
1:
dárſtwá miedzy wſzyſtkiemi
2:
mém zdániém ieſt naoſobliw=
3:
ſza nazmyſlnieyſza y napożyte
4:
cznieyſza. Bo y nie tylko ſáméy
5:
pracéy pieczołowánia y dozoru
6:
goſpodarzowégͦ potrzebuie/ iá=
7:
ko máło niekáżdé iné goſpodár
8:
ſtwo ná tém nawięcéy należy/
9:
ále y dowćipu niemáłégo/ y w
10:
Miernickiéy náuce/ którą/ iá=
11:
ko ia ſłyſzę y ludźie vczeni/ Má
12:
temátyką ią przezywáiąc/ nie
13:
lekce ſobie kładą/ biegłoſći iá=
14:
kiéykolwiek do tego przyłożyc
15:
muśiſz. Ktemu/ iż częſtokroć
16:
mieyſca te któré do káżdégo in=
17:
négo goſpodárſtwá máło álbo
18:
nicby ſye przygodźić niemogły
19:
do Stáwów bywáią więc na
20:
ſpoſobnieyſzé/ w tém niemały | A iij | ku wie= |
strona: A3v
1:
ku wielóm innych tego goſpo=
2:
dárſtwá pożytek ſye okázuie.
3:
Té tedy moié Kśiążki álbo rá
4:
czéy Terminácyȩ/ gdy v mnie
5:
niektórzy przyiaćiele moi wi=
6:
dźieli/ wiedli j námawiáli mię
7:
do tego ábych ié miedzy ludźie
8:
wydał/ z czego gdym ſye źdźié=
9:
rał/ wymawiáiąc ſye proſtoś=
10:
ćią ſwoią/ y tém/ że nie będąc
11:
w żadnéy náuce ćwiczóny/ nie
12:
ieſtem do tego ſpoſobny/ ábym
13:
co ták godnégͦ ludźióm ku czy=
14:
tániu podáć mógł/ tém mi do=
15:
kuczáli/ iż mi ſye nie godźi te=
16:
go pożytku zayźrzéć kthóryby
17:
niektórzy mniéy biegli goſpo=
18:
darze/ ztego piſánia mego choć
19:
niewyſtáwnégo wźiąć mogli/
20:
á kthemu iż Prawdá ták ieſt v | dobrych |
strona: A4
1:
dobrych ludźi choć nága zálécó
2:
na/ iż choć bez forbótów vnich
3:
nietrudno mieyſce ſobie zied=
4:
na. Tu iuż nie mogąc tego dá
5:
léy zniknąć/ vmyſliłem dłużéy
6:
ſye nie oćiągáiąc/ té Kśiążki/
7:
ácz pod wagą miedzy ludźie
8:
podáć/ nieták przeto/ áby snich
9:
wielé ſye kto náuczyć mógł/ iá
10:
ko życząc tego/ iżby kto vczéń=
11:
ſzy y vmieiętnieyſzy/ mém pro=
12:
ſtém y grubém piſániém obrá=
13:
źiwſzy ſye/ ták to do ſercá przy
14:
puśćił/ iżby co w téy mátery=
15:
éy/ y porządnieyſzégo y doſkó=
16:
nálſzégo wydał/ w náſzym ię=
17:
zyku/ máiąc zwłaſzczá Przy=
18:
kład wtém niektórych zacnych
19:
ludźi/ którzy iáko ſłyſzę Láćin=
20:
ſkim ięzykiem/ o téy máteryéy | doſyć |
strona: A4v
1:
doſyć ſzéroce piſáli. Nie życząc
2:
tedy tém Kśiążkam áby thak
3:
ſámopás po świećie tułáć ſye
4:
miáły/ zdáło mi ſye kómu ié zá=
5:
léćić/ pod czyiém imienim y o=
6:
bróną beśpieczniéyby ná św=
7:
iát vkázáć ſye mogły. Y nie ná
8:
lazłem v śiebie nikogóy god=
9:
nieyſzégo nád w.m. mégo Mi=
10:
łośćiwégo páná kómu bych ié
11:
offyárowáć miał ták prze zac=
12:
ność wielkiéy á ſtárożytnéy fá
13:
miliéy w.m. pod któréy obrónę
14:
y ia ſam y stą máłą pracą mo
15:
ią beśpiecznie ſye vchylić mo=
16:
gę/ iáko téż y prze tę łáſkę kthó=
17:
rąm záwſze Miłośćiwą w.m.
18:
przećiwko ſobie znał/ zá którą
19:
ie1tem pewien iż w.m. tę chuć
20:
moię złáſką przyiąć będźieſz ra | czył: |
strona: B
1:
czył: tudźiéſz téż będąc tego ś=
2:
wiádóm od w.m. gdi od ſpraw
3:
Rzeczypoſpoli: y innych waż=
4:
nieyſzych ſwych y Przyiaćiel=
5:
ſkich zabaw wolny czás mié=
6:
waſz wtém goſpodárſtwie iá=
7:
ko oſobliwſzém nád inné obié=
8:
ráć ſye raczyſz: stąd to ſobie o=
9:
biecuię/ iż ten początek móy pi
10:
ſánia w théy ſpráwie ięzykiem
11:
Polſkim nie będźie w.m. nie=
12:
wdźięcznym. Poſyłam tedi w.
13:
m. Kśiążki té proſząc ábyś w.
14:
m. óné y ze mną weſpółek
15:
w łaſkę ſwą przyiąć
16:
raczył.
17:
W.M. zdawná powolny y práwie
18:
dómowy ſługá Olbrycht Stru
19:
mieńſki z Myſłowic Vrzę=
20:
dnik w Bálicách.:~ | B | O Sprá= |
strona: Bv
1:
~:~
2:
O Spráwie/ 3:
Sypániu/ Wymiérzá=
4:
niu/ y Rybieniu Stáwów
5:
tákże o Ważeniu y prowádze=
6:
niu Wody. etcœt.
7:
Napiérwéy o Wadze: 8:
álbo o mierzeniu Stá=
9:
wów.
10:
S
ą tedy Inſtrumen=
11:
tá álbo Naczynié ro
12:
zmáité/ których mą=
13:
drzy Miſtrzowie do
14:
miáry vżywáią/ iáko
15:
ſye o tym wyżſzéy ná=
16:
piſáło. Ale Synwa=
17:
gá miedzy wſzyſtkiemi naſpráwie=
18:
dliwſza/ kto nią spámięćią waży.
19:
¶ Tá Synwagá tym obyczáiem | ma być |
strona: B2
| o Wadze álbo mier: ſtá. |
1:
ma być vrobióna. Z ſuchéy Tár=
2:
ćice Iodłowéy/ ná dłuſz Ośḿ łokći
3:
kupieckich: á ná ſzérz ná półczwier=
4:
ći/ z drzewá Iodłowégo białégo y
5:
lekkiégo. A ma być Stoſyglem prá
6:
wie w miárę vſztóſowána/ áby nie
7:
byłá nikędy ná żadnym kóńcu y po
8:
kráioch koſónoga: iáko mówiąc y o
9:
pół włoſá ná mięſz: y potrzebá tego
10:
áby ią Stolarz z dobrym baczenim
11:
ſtoſował.
12:
¶ Krókiewká ma téż być ná nię v=
13:
robióná/ ná kthóréy ma być Bley=
14:
czyk ołowiány ná ćienkim ſznurku
15:
álbo ná ſtrunie záwieſzóny/ Ná ták
16:
długim/ coby przeſtał przez Synwa
17:
gę. Krókiewká ma być ná dłuſz
18:
łokieć/ y krótſza może być/ ále nád
19:
łokieć dłużéy nic. A to téy Formy.
20:
grafika
| B ij |
strona: B2v
| o Wadze |
1:
Y ma być ná Synwadze przybita/
2:
kiedy tego potrzebá. A do waże=
3:
nia potrzebá trzech Oſób: dwu co=
4:
by Synwagę dźiérżeli ná Nożach
5:
przy laſkách: któré laſki máią być
6:
chędogo vſtrugáné/ áby po nich nie
7:
były guzy. A to dla tego/ áby rów=
8:
no trzymáli Synwagę przy nich/
9:
ná obu kóńcu przy nożách. A po=
10:
trzebá tego pilnie temu ſtrzédz kto
11:
Wági pilnuie/ áby óni dwá co Syn
12:
wagę trzymáią nie opuśćili wagi.
13:
iáko iuż zátknie kiedy roſkaże waż=
14:
nik/ obaczywſzy że iuż w Réźie Be=
15:
bleyczyk. Bo iákoby namniéy który
16:
co vpuśćił nożem trzymáiąc Syn=
17:
wagę/ tedy iuż wagá dobra być nie
18:
może A wſzákóż potrzebá tego/ áby
19:
ważnik Synwagę obracał/ káżdy
20:
raz inſzym kóńcem/ á to dla tego/ á=
21:
by ſye nádawáło drugim kóńcem/
22:
co piérwſzym vpuśći. Wſzákże to
23:
napewnieyſa/ przeważywſzy/ wróć=
24:
że ſye záś ná zad z ſwoią wagą: ie=
25:
ſli ſye Wagá będźie tráfiáłá w té | kárby |
strona: B3
| álbo mierzániu ſtáw. |
1:
kárby iákoś piérwéy ważył: tedy iuż
2:
dobra wagá. A ieſli wyżéy álbo ni=
3:
źéy okázuie/ tedy wagá omylna. A
4:
to w then obyczay/ że muśieli owi
5:
dwá/ którzy Synwagę trzymáią v=
6:
puśćić/ álbo wzgórę podniéść/ ná
7:
nożu Synwagi: álbo téż Synwagá
8:
nie dobrze odwáżóna/ którą tym o=
9:
byczáiem maſz odwáżyć. Dobrze ią
10:
vſtoſowawſzy/ wbiy krókiewkę ná
11:
nię/ záwieśiſz Bleyczyk ná nię/ i=
12:
dźiſz do Wody/ kędyby ćicho wodá
13:
ſtáłá/ wbiyże w wodę dwá koły/ co=
14:
by nád wodą były ná wzwyſz łokieć
15:
położyſz ná ónych koléch końcmi
16:
Synwagę/ odmierzywſzy łokćiem
17:
od ſáméy wody óny kóły. A kiedy
18:
iuż będą obá tówné/ tedy náſzmáro
19:
wáć ſznurek Kredą álbo Lubryką
20:
ten co ná krókiewce będźie záwie=
21:
ſzóny/ y przez Synwagę/ kędy vde=
22:
rzy ón ſznurek/ vczyni Rézę/ vznaſz
23:
że będźieſz miał ſpráwiedliwą wa=
24:
gę/ kiedy tegͦ ſam pilnowáć będźieſz/
25:
ábyć czego óni dwá nie vpuśćili co | B iij | Syn= |
strona: B3v
| O wadze |
1:
Synwagę trzymáią. Kthemu/
2:
Synwagá ieſt lepſza przed inſzymi
3:
wagámi/ iż ieſt ſztuká krótka/ iedno
4:
ośḿ łokći/ y muśiſz snią być w koż=
5:
dym Dole y ná Pagorku/ y zwiéſz
6:
kędyć wagá idźie.
7:
A kiedy będźieſz miał począć Staw
8:
wáżyć/ álbo wody wźięćié do Stá=
9:
wu álbo théż ná Młyn/ kędyżkol=
10:
wiek: Pátrzayże mieyſcá dobrégo/
11:
skądbyś wodę chćiał wźiąć/ to ieſt
12:
Brzegów v Rzéki dobrych/ wyſo=
13:
kich/ y kędybyś téż nic Sąśiádowi
14:
niezálał/ podnieśieniém wody/ álbo
15:
vczynieniém Iázu. Y weźmieſz wa=
16:
gę równo z wodą/ odmierzywſzy ſo=
17:
bie ná laſce dwá łokćiá/ dla tego á=
18:
byś ſye nie ſchylał/ każeſz onym pó=
19:
mocnikóm którzy będą Synwagę
20:
trzymáć zátknąć Nożem. Idźiſz ná
21:
dół po wodźie ważąc/ obrácáiąc ſye
22:
z Synwagą y tám y ſám/ póty pó=
23:
kić ónych dwu łokćiu sſtáie/ któréś
24:
ſobie ná początku odmierzył. Strać
25:
że iuż óny dwá łokciá/ któréś był w= | źiął dla |
strona: B4
| ná ſznurze Bláſzką |
1:
źiął dla ſchylánia. A ná tym miey=
2:
ſcu kędy ié ſtráciſz/ nákárbuy ſobie/
3:
iákoć wyſoko ſpadki wagá przynio=
4:
ſłá. Poſtępuyże iuż dáléy z wagą kę
5:
dyć potrzeba/ A wracayſye częſto po
6:
troſze ieſlić ówi nie mylą co Syn=
7:
wagę ná Nożách trzymáią.
8:
Druga Wagá ná ſznu= 9:
rze Bláſzką.
10:
T
En Sznur ma być vro=
11:
bióny ná dłuż łokći ſzeſt=
12:
naśćie/ á z mocnych nići
13:
ćienkich kręcónych/ y bié=
14:
lónych. A to dla thego/ áby wſzędy
15:
był równy y mocny/ dla rośćiągá=
16:
nia. A ná mięſz ma być vrobióny iá=
17:
ko bicz woźniczy. Tym ſznurem
18:
ważą przy laſkách thák iáko Syn=
19:
wagą/ rośćiągnąwſzy go dobrze á=
20:
by ſye nie vginał. Ná tym ſznurze/
21:
ma być Bláſzká záwieſzóna práwie
22:
w śrzodku ſznurá/ ábo y ná kóńcu
23:
może. A tá ieſt formá iáko ma być | vrobióná: |
strona: B4v
| o Wadze |
1:
vrobióná: Ná trzy rogi/ á v dwu ro=
2:
gu vſzká/ ná których táż Bláſzká v
3:
ſznurá ma być záwieſzóná.
4:
| Cérkiel | Bláſzká. |
| grafika | grafika |
5:
☞ Táż Bláſzká ma być odważóna
6:
Cérklem z wielką pilnośćią/ áby w=
7:
ſzyſtki trzy rogi były w mierze. A to
8:
tym obyczáiem: poſtáwiwſzy Cér=
9:
kiel ná dole ná dłuſzym kóńcu Blá
10:
ſzki/ miérzże wzgórę do obudwu v=
11:
ſzek áże ſye zgodzą równo vſzká v
12:
Bláſzki. Bo iákoby vſzká równé nie
13:
były/ thedy by téż Wagá tym ſznu=
14:
rem nie dobra byłá. A miedzy vſz=
15:
kámi weſrzodku/ ma być przebita
16:
dźiurká dla záwieſzenia Bleyczyká: | tákże téż |
strona: C
| ná ſznurze Bláſzką |
1:
tákże théż Cérklem rozmierzyſz áby
2:
dziurká práwie we ſrzodku byłá v=
3:
czynióná/ ták żeby ſye zgadzała ná
4:
dole z drugą dźiurką práwie wmiá
5:
rę. Abowiém kiedy ná ſznurku zá=
6:
wieśiſz Bleyczyk vwiązány v Blá=
7:
ſzki/ tedy ſznurek ma być w Réźie/ y
8:
ma zákrywáć onę dźiurkę która bę=
9:
dźie w kóńcu Bláſzki. Abowiém z
10:
téy dźiurki wźięła ſye miárá Cér=
11:
klem. Y kiedy obaczyſz że ſznurek ró=
12:
wno bije/ od dźiurki do dźiurki/ y zá=
13:
krywa Rézę/ o tym wiédz/ że iuż pe=
14:
wna wagá/ iuż możeſz snią ná pe=
15:
wné kázáć: iedno téż tego pilnuy/ á=
16:
być owi dwá co ſznur trzymaią przy
17:
laſkach czego nie zmylili. Abowiém
18:
ná nich należy wielé y potrzebá te=
19:
go/ áby był dobrze ſznur wyćiągnió=
20:
ny/ tákże by ſye nic nie vchylał.
21:
¶ A kiedy iuż pocznieſz wáżyć/ ták=
22:
że ſye ſpráwuy/ iáko y z Synwagą.
23:
Idź ná dół z wagą/ á coć niſkośći
24:
przybędźie ták żebyś iuż nie mógł
25:
dośiąc z wagą/ miéy przy ſobie ło= | C | kieć ná |
strona: Cv
| o wadze |
1:
kieć ná czwierći rozmierzóny/ Skłá
2:
dayże ſobie po łokćiu álbo po pół=
3:
łokćiu/ ták żebyś ſye nie ſchylał wa=
4:
żąc álbo téż nie wſpinał. A co zło=
5:
żyſz łokći od wagi/ álbo przyczyniſz/
6:
pámiętay tho pilno/ álbo ſobie piſz
7:
w kámienné kśiążki/ álbo kárbuy.
8:
Bo iákoby czegͦ przebaczył ná skłá=
9:
dániu álbo ná przyłożeniu/ tedy iuż
10:
wſzyſtko pomyliſz/ y lepiéy ábyś ſye
11:
z nowu wróćił z wagą.
12:
Wſzákóż miéy to ná dobréy pámię=
13:
ći/ kiedy będźieſz Staw álbo cokol=
14:
wiek inſzégo ważył: czyń ná podob=
15:
nych mieyſcách znáki/ y łokćie po=
16:
kárbuy álbo popiſz/ iákoć wielé ło=
17:
kći wagá vkazáłá/ iż kiedyć ſyę kę=
18:
dy co zmyli álbo przebaczy/ tedyć ſye
19:
będźie nie dáleko wróćić do ónego
20:
znáku z wagą.
21:
A wſzákóż to ieſt napewnieyſza/ nie
22:
żáłuy czáſu/ á ſam téż nie bądź wtéy
23:
mierze leniwy. Wracay ſye z wagą
24:
probuiąc wagi/ á będźielić wagá
25:
tráfiáłá wóny znáki/ coś piérwéy | ważył/ |
strona: C2
| ná ſznurze Bláſzką. |
1:
ważył/ tedy dobrze. A ieſli niżéy ál=
2:
bo wyżéy vkázuie/ tedy Bláſzká źle
3:
odcérklowána/ abo ówi co ſznur trzi
4:
maią/ co vchylili/ alboś też ſam co
5:
ná ſkładániu przebaczył/ alboś nie
6:
doważył. bo thego potrzebá pilno=
7:
wáć/ abyś wagi nie ſkłádał aż bę=
8:
dźie ſznurek ná którym Bleyczyk bę=
9:
dźie záwieſzóny/ práwie był w Ré=
10:
źie/ y dźiurkę na kóńcu Bláſzki zá=
11:
krywał. A ieſliby wiátr był/ tedy
12:
day pokóy wadze/ ábowiem niepo=
13:
ſtawiſz dobrze wagi przed nim.
14:
Wodna wagá.
15:
T
Eż niéktórzy proſtacy wa
16:
żą Wodę/ tym obyczáiem
17:
Zalepi ná kóńcoch góntá
18:
albo wśćiánká woſkiem/
19:
y náléwa wónę fugę gón
20:
tową wody: á kiedy mu iuż wodá w
21:
ónym gónćie równo ſtánie/ tedy po
22:
wiáda że iuż dobrze. A tego nie ba
23:
czy ieſli gónt proſty álbo ieſli go ró | C ij | wno v= |
strona: C2v
| o Wadze |
1:
wno vſtrugano. ∴ ∴
2:
☞ Ale ieſli Wodę chceſz wáżyć/ te=
3:
dy ſobie day Stolarzowi vczynic Li
4:
niją na dłuż łokći ośḿ/ podobną
5:
Synwadze/ także ią dobrze vſtoſo=
6:
wáć ſtoſyglem/ y vczynić wniéy żło=
7:
bek głęboki ná dwa palca/ ieno w
8:
kóńcach zoſtawić progi dla tego á=
9:
by ſye wodá nie wyléwáła. A kiedy
10:
będźieſz chćiał ná Linijéy probować
11:
wagi/ tedy ſye snią ſprawuy iáko y
12:
z Synwagą. Naléway wody/ pa=
13:
trzayże ieſli po ónéy Linijey wodá
14:
równo ſtoi/ vźrzyſzli/ ieſli nie rów=
15:
no/ káż podnośić kóńca áże wodá
16:
ſtánie w miarę.
17:
Albo chceſzli téż miéć wodną wagę
18:
żelázną ná ſzrobách/ którą będźieſz
19:
mógł ſam ważyć/ przez pómocnika
20:
Będźieſz mógł pátrzyć przez nię do
21:
Papieru ná prędkié odważenié.
22:
Day ſobie mądrému Szloſárzowi
23:
vczynić z żeláznéy Bláchy/ iákoby
24:
żłobek ná Cztery łokćie wzdłuż/ á w
25:
kóńcach niechay będą progi/ albo | ſzczytki |
strona: C3
| żeláznéy. |
1:
ſzczytki trochę wywyżſzóné nád ón
2:
Inſtrument/ á to dla tegͦ aby mógł
3:
dobrze vczynić wobu kóńcach dźiur
4:
ki ku przeyźrzéniu. A ten Inſtru=
5:
ment ma być tey formy. Ten Zło=
6:
bek ma być głęboki y ſzéroki ná
7:
dwá pálcá máło więcey.
8:
| Dźiurki którémi patrzyć do Pá= piéru. | Szróbczyki któ= rymi podnośić y vpuſzcżáć. |
| grafika | |
| Ten Kośćienek ma być w źiemi | |
| C iij |
strona: C3v
| o wadze |
1:
K
Iedy go będźie robił Szlo=
2:
ſarz/ niechay vpiłuie kraie
3:
ná wiérzchu równo/ w obu
4:
koncu dźiurki żeby poczynił/ rów=
5:
no z Wodą.
6:
¶ Kiedy będźieſz chćiał wáżyć tym
7:
Inſtrumentem/ tákże go przypraẃ
8:
ku ważeniu/ iáko tu ſtoi. Ma być
9:
kół vczynión ná wzwyż łokći dwá/
10:
dobrze okowány/ który ma być wty=
11:
kan w źiemię/ ná ónym kole ten żło=
12:
bek ná ſzróbie/ á to dla tego áby go
13:
mógł ná káżdą ſtrónę obróćić.
14:
Maią théż być pobok dwie ſzróbie/
15:
którymi Instrument podnośić/ któ=
16:
régoby kóńca potrzebá byłá. A
17:
chceſzli obáczyć ieſli wagá ſpráwie=
18:
dliwa/ Léy wodę w ón żłobek/ pod=
19:
nośże ſzróbámi że wodá w obu kóń=
20:
cu równo ſtánie/ y obiemá dźiurko=
21:
má wodá poćiecze. Kiedy iuż ták
22:
w nim vſtánowiſz Wodę/ o thym
23:
wiédz/ że to wagá prawdźiwa. A
24:
ieſliby był kthóry kray nie równy v
25:
tego żłobku/ tedy to może Szloſarz | ſpiło= |
strona: C4
| żeláznéy. |
1:
ſpiłowáć/ według poſtánowienia
2:
Wody.
3:
¶ Tym Instrumentem/ możeſz wá=
4:
żyć ſámę wodę/ iedno to wagá bar=
5:
ro léniwa. Ale záwżdy lepiéy/ kiedy
6:
nim mierzyć będźieſz/ thedy w nim
7:
dobrze wodę poſtánowić/ áżeby krá
8:
ie wodá dobrze oblałá/ á ná obu kóń
9:
cu żeby dźiurkámi ćiekłá.
10:
¶ Roſkáżże thedy komu iść w ónę
11:
ſtrónę kędy potrzebuieſz wagi/ nie=
12:
chay wetknie laſkę ná kóńcu roſzczé=
13:
piwſzy y pápiér wetknąć w nię/ ál=
14:
bo co znácznégo/ niechay ſtánie s=
15:
nim o pódal w Stáiániu álbo we
16:
dwoygu. A ón co przy wodźie ſtoi
17:
ma pilno pátrzyć przez ón Inſtru=
18:
menth/ po wodźie skóńcá ónymi
19:
dźiurkámi do ónego znáku: á ma
20:
wołáć/ podnieś wyżéy álbo niżéy/ á=
21:
że ón Cél práwie dobrze vźrzy. A
22:
kiedy ſye mu iuż dobrze przypátrzy/
23:
ma wołáć ſtóy a dźiérz ták. Támże
24:
idź do ónego znáku/ odmiérz od źié=
25:
mie wieléć łokći vkaże wagá. | Napiér= |
strona: C4v
| o wadze |
1:
Napiérwéy thedy potrzebá ſtráćić
2:
tę miárę ná któréy Inſtrument ſtoi
3:
wyſoko/ tám ná ónym mieyſcu ską=
4:
deś wźiął wagę á to co będźie miá=
5:
ry wyżéy/ to nápiſz ábo poſtaẃ ná
6:
tym mieyſcu znák ták wyſoki iákoć
7:
miárá vkázáłá: á od téy miáry po=
8:
ſtępuy z wagą daléy kędyć będźie
9:
potrzebá.
10:
¶ Aczkolwiek téż ſą inſzé Inſtru=
11:
mentá do Wagi/ iáko Krokwicą/
12:
ſznurem/ Wirguły/ Spekuły. etcet.
13:
álbo y inſzé których Puſzkarze vży=
14:
wáią/ po których nam nic/ możemy
15:
ſye do odważenia Wody y Ziemie
16:
przez nich obyć. Ia nie náyduię le=
17:
pſzégo odważenia źiémie y wody ie=
18:
dno tymi Inſtrumenty/ kthórém
19:
piérwéy náznáczył.
20:
A wſzakóż miedzy wſzyſtkimi miá=
21:
rámi/ to napewnieyſza/ Wodá: zw=
22:
łaſzczá w Polu á w Leśie/ z Syn=
23:
wagą á Bláſzką ná ſznurze. Abo=
24:
wiem w Leśie im nakrótſzym In=
25:
ſtrumentem ważyſz/ tym nalepiéy. | A to dla |
strona: D
| o wywodzeniu wody. |
1:
A to dla tego/ że w Leśie nie przey=
2:
źrzyſto/ á rozumem ſye nie ſpráwiſz
3:
muśiſz w káżdy kąt iść z wagą.
4:
Náuká krótka o Wywo 5:
dzeniu Wody.
6:
K
Iedi chceſz wodę wywiéść
7:
z Rzéki Rowem ná ſtaw/
8:
álbo téż y ná Młyn: Weź
9:
mi wagę w Rzéce od ſá=
10:
méy wody/ Zmierzyſz Brzég iáko ieſt
11:
wyſoki nád wodą: ieſliby nie był wy
12:
żéy łokćiá/ Tedy może wodę wźiąć
13:
z ónéy Rzéki przez Iázu Rowem/
14:
podiąwſzy wodę łokćiem: to ieſt/ mu
15:
śi być przekopá wybrana ná głąb
16:
łokći dwá. Szérokość Przekopy
17:
ták czyń iáko wielé wody potrzebu=
18:
ieſz. Ieſli ná Młyn Korzeczny ná ie
19:
dno koło/ tedy doſyć Dwá łokćiá.
20:
Ieſli ná dwie kole/ tedy trzy. A ie=
21:
ſli ná trzy/ álbo ná cztérzy/ tedy wię=
22:
céy/ á zwłaſzczá ná Wálniki. | D | Ieſliby |
strona: Dv
| O wywodzeniu |
1:
¶ Ieſliby téż v onéy Rzéki były brze
2:
gi wyſokié/ tedy muśiſz wodę Iá=
3:
zem podniéść/ á wedle podnieśienia
4:
wody/ maſz wagę wźiąć/ idźiſz z wa
5:
gą do Góry: á kiedy ſye iuż do Gó=
6:
ry przyważyſz: idźże podle Góry z wa
7:
gą thák dáleko/ áżeć wagá ſpadku
8:
vkaże łokći cztérzy/ tám możeſz zbu=
9:
dowáć Młyn/ v którégo mogą być
10:
kołá korzeczniki/ ná pięć ſtóp.
11:
¶ A ieſliby téż nie wynióſł ſkok wo
12:
dy ták wyſoko/ á ſąśieckié by było
13:
bliſko: tedy może Przekopa Młyn
14:
podebráć wedle potrzeby/ á tho dla
15:
tegͦ żeby wodá miáłá lepſzy odchód
16:
od Młyná. To ſye téż rozumié y o
17:
Młynie v którégo zbuduieſz wálné
18:
koło.
19:
¶ A ieſliby téż chćiał wodę wywiéść
20:
ná Staw z Rzéki/ á ſtaw by chćiał
21:
miéć z Pobocznicą záwárty/ Tedy
22:
tym ſpoſobem weźmieſz wodę iá=
23:
kóm iuż piſał o Młyniéch. A ie=
24:
ſliby théż co wątpił o ſwéy wadze/
25:
żećby thá wodá nie ſzłá kędyby ty | chćiał/ te= |
strona: D2
| wody. |
1:
chćiał/ thedy vczyniwſzy Przekopy
2:
ſztukę álbo kilká/ puśćże wodę z Rzé
3:
ki wnię/ róbże Przekopę do kąd ch=
4:
ceſz/ á wodę po ſobie puſzczay/ á ták
5:
ſye nie omyliſz. Iedno tego pilnuy
6:
ábyć wodá ſtáłá w Przekopie/ ró=
7:
wno z ónym mieyſcem kędyś ią pu=
8:
śćił. Abowiem ieſliby ná ónym mie
9:
ścu/ kędyś wodę puśćił wodá odpá=
10:
dłá/ żeby Brzég oſechł/ thedy o tym
11:
wiédz że iuż Przekopę vniżaſz/ wſzá=
12:
kóż może być nieco niżéy ále bárzo
13:
máło. A kędyć łokieć ſpadku
14:
vkaże od ónego mieyſcá kędyś wa=
15:
gę wźiął/ możeſz beśpiecznie począć
16:
Staw budowáć. To ieſt/ ieſliżeć téż
17:
vkaże potym wodá wagą ná czele/
18:
kędy byś miał wolą Groblą czelną
19:
poſtáwić przy namniéy trzy łokćie/
20:
á mniéy nic. Ale práwa miárá
21:
miéć wodę w Stáwie Cztérzy álbo
22:
pięć łokći. Abowiem w tákim ſtá=
23:
wie lepiéy Rybá rośćie/ y ſtaw ſye
24:
nie rad chwaśći/ y záplugáwi. Ale
25:
kiedy ſtaw miáłki/ bárzo prędko zá= | D ij | rośćie/ |
strona: D2v
| o Budowániu |
1:
rośćie/ ślazem/ trzćiną/ y trawą. etc.
2:
y Ryby w nim bárzo giną/ Ptacy
3:
wyiedzą álbo chłopi wyłápáią. A
4:
ták cztéry łokćie pięć łokći wody w
5:
ſtáwie/ tho ieſt napożytecznieyſzy
6:
ſtaw/ á zwłaſzczá kędy mogą być
7:
ſtáwy wielkié/ ábowiem w tákim
8:
ſtáwie Rybá dobrze rośćie y nieták
9:
prędko zginie iáko w miáłkim.
10:
O Budowániu Gro= 11:
bléy.
12:
K
Iedy iuż obaczyſz do onegͦ
13:
ſtáwu dobré wźięćié wodi
14:
któri maſzwoląbudouáć/
15:
tedi Staw możeſz zácząć.
16:
A to tym ſpoſobem: Rozmiérz ſobie
17:
ónę Groblą tego ſtáwu ná ſztuki/ á
18:
ſztuká nieśie cztérzy laſki/ á laſká o=
19:
śḿ łokći/ tho vczyni w ſztukę łokći
20:
Trzydźieśći y dwá. A mierząc y wa
21:
żąc/ ón Staw/ piſz ſobie wielé ſztuk
22:
dwu łoktowéy będźie Grobléy: ták= | że trzech |
strona: D3
| Grobléy. |
1:
że trzech łoktowey/ cztérech łokto=
2:
wéy y piąćiłoktowéy. etcet. A w
3:
tych wſzyſtkich ſztukach mierząc/
4:
ſtáwiay wſzędy laſki ták wyſokié iá
5:
ko iuż Grobla ma być wyſoka. A=
6:
bowiem według tego nádknienia
7:
iuż będźieſz wiedźiał iáko będźieſz
8:
miał Groblą ſypáć wyſoko/ y z ro
9:
botniki zmáwiáć.
10:
☞ Kiedy pocznieſz Groblą ſypáć
11:
Dwułoktową/ á tam w tym miey=
12:
ſcu przychodźi wodá wielka: thedy
13:
ma być v téy Grobléy zakład łokći
14:
śiedḿ. Zawierká ná wiérzchu łokći
15:
trzy. A Surem zginie łokći 4.
16:
¶ Wyſokość trzyłoktowéy Grobléy
17:
potrzebuie zakłádu łokći 10. Abo=
18:
wiem Surem zginie łokći 6. á za=
19:
wiérki zoſtánie łokći cztérzy.
20:
☞ Wyſokość Grobléy Cztéryłokto
21:
wéy/ potrzebuie zakłádu łokći trzy=
22:
naśćie. Surem zginie łokći ośḿ. á
23:
zawierki zoſtánie łokći pięć. | D iij | Wy= |
strona: D3v
| o Budowániu |
1:
☞ Wyſokość Grobléy Piąći łokto
2:
wéy. Zakładu potrzebuie łokći 16.
3:
Surem zginie łokći 10. á zawierki
4:
zoſtánie łokći ſześć.
5:
¶ Kiedybyś chćiał miéć Groblą ná
6:
wzwyſz łokći śiedḿ: muśiſz wymie=
7:
rzyć Zakład łokći Dwádźieśćia y
8:
dwá: zginieć Surem łokći Cztérna=
9:
śćie/ á zawierki zoſtánie łokći ośm.
10:
¶ Wyſokość Grobléy łokći Ośm:
11:
potrzebuie zakłádu łokći Dwádźie=
12:
śćiá y cztérzy: zginieć Surem łokći
13:
ſzeſnaśćie/ á ná zawiérkę zoſtánie ło
14:
kći ośm.
15:
¶ Wyſokość Grobléy ku Dźiewią=
16:
ćiąm łokći/ potrzebuie zakłádu ło=
17:
kći 26. zginie Surem łokći 18. á ná
18:
zawiérkę zoſtánie łokći ośm.
19:
¶ Tu iuż zoſtáwmy zawiérkę w ie=
20:
dnéy mierze/ ábowiém v Stáwu do
21:
którégo nie przychodźi wodá zbyt=
22:
nia/ tedy ták doſyć. | Kiedy |
strona: D4
| Grobléy. |
1:
¶ Kiedy by téż chćiał miéć Groblą
2:
ná wzwyſz łokći 10. potrzebuie za=
3:
kłádu łokći Dwádźieśćiá y ośm.
4:
zginie Surem łokći dwadźieśćiá.
5:
á zawiérki zoſtánie łokći ośm.
6:
A będźieſzli potrzebował Grobléy
7:
wyżſzéy/ tedy wſzędy kłádź zakład
8:
ná ieden łokieć który idźie wzgórę/
9:
dwá łokćiá náSur/ iákóm tu piſał.
10:
A kiedy przyydźie ná czoło: tedy ma
11:
być zawiérká pod iedną miárą/ iá=
12:
ko będźieſz chćiał/ bo iuż łatwie bę=
13:
dźie. A zwłaſzczá kiedy będźieſz wie=
14:
dźiał wielé ſztuk Grobléy wſzyſt=
15:
kiéy: to ieſt/ iáko wielé Trzechłokto=
16:
wéy y Piąćiłoktowéy. etc. áż dokóń=
17:
cá. Tedy możeſz y wyrozumiéć/ wie=
18:
lé by ćię koſztowáć miáłá.
19:
Acz teraz w ty Látá drogié/ trud=
20:
no kto ma vmiárkowáć koſzt/ álbo
21:
nakład iáki/ ponieważ téż ná robo=
22:
tniki drogo/ á zwłaſzczá ná ty któ=
23:
rzy o ſwéy ſtráwie roboty náymuią.
24:
Wſzákóż vczynię w téy mierze ſrzo=
25:
dek/ iákoby wón rok kiedyby żyto by | ło po |
strona: D4v
| o Budowániu |
1:
ło po półgrzywniu Czwiértnia. Bo
2:
to łacno temu/ kómuby ſye robotá
3:
tráfiáłá náymowáć Staw robić w
4:
ten drogi Rok/ ma być baczenié ná
5:
Rzemieſlniká. A ták kiedy ſye przy=
6:
da robić robotę Dwu łoktową/ ná
7:
wzwyſz/ Zakład y Zawiérkę/ iákóm
8:
piſał. á ktemu że ma źiemię w ſuſzy
9:
bliſko/ którą może y od ręki miótáć:
10:
tedy nie obráźi robotniká y Goſpo=
11:
darz może ná tym przeſtáć/ że mu
12:
da od ſztuki groſzy Cztérdźieśći. A
13:
możeſzli go co vćiągnąć álbo ón ćie
14:
bie/ niechayby nie wielé było.
15:
Kiedyć ſye tráfi robić Groblą ná
16:
wzwyſz Trzy łokćie: zawiérkę y za=
17:
kład iuż maſz náznáczóny. A ieſli=
18:
by téż byłá źiemiá wolna do robo=
19:
boty: tedy ſye możeſz pokuśić vczy=
20:
nić targ z robotnikiem Sztukę po
21:
złotych Cztérzy.
22:
¶ Grobla kthóraby miáłá być ná
23:
wzwyſz łokći Cztérzy: Zakład y za=
24:
wiérká/ iuż ieſt náznáczóny. Od tá= | kiéy roboty |
strona: E
| Grobléy. |
1:
kiéy roboty możeſz dáć robotniko=
2:
wi po 6 złotych.
3:
¶ Od Piąći łoktowéy roboty/ á z=
4:
właſzczá kiedy będźieſz chćiał miéć
5:
Groblą ná 6 łokći wzwyſz: tedy wię
6:
céy nie daway od ſztuki/ ieno po 8.z.
7:
¶ Od Grobléy ná wyſokość łokći
8:
ſześć: á byłáliby ná ónę Groblą źie=
9:
miá wolna/ możeſz beśpiecznie dáć
10:
od ſztuki po 12 złotych.
11:
A ieſlibyś téż rzékł/ Czemu teraz ty
12:
ſztuki idą w wielkié pieniądze? Te=
13:
dy ták wiédz/ że ták być muśi. Abo=
14:
wiém iuż Grobla miężſza y wyżſza:
15:
dáleko ſye z źiemią odbierze od Gro
16:
bléy/ róſztowánié mu Wyſokié przyy
17:
dźie budowáć/ Groblą oſádzáiąc z=
18:
mieſzka: owa ná máłéy roboćie wy=
19:
wieźie troie taki y czwory/ niżli ná
20:
wielkéy iedny taki. y dla tego mu=
21:
śi być báczność ná to/ kiedyby było
22:
w mokrádli/ tedy robotnikowi po=
23:
práwić muśi. | E | Kiedy |
strona: Ev
| o Budowániu |
1:
¶ Kiedy byś theż miał budowáć
2:
Staw/ á v thego ſtáwu miał byś
3:
groblą odważóną ná wzwyſz łokći
4:
śiedḿ/ możeſz od tákiéy ſztuki śmie
5:
le dáć po 16. złot.
6:
¶ Od Grobléy któraby miáłá wy=
7:
ſokośći łokći ośm/ á tá Grobla miá
8:
łáby mieśce ſuché y nie w Leśiéch
9:
wielkich/ ſpráwiwſzy ſye Zakłádem
10:
y Zawiérką wyżéy nápiſánym/ mo
11:
żeſz dáć robotnikowi od ſztuki po
12:
18. złotych.
13:
¶ Od Grobléy kthóraby ná wyſo=
14:
kość miáłá łokći dźiewięć: od tákiéy
15:
roboty od ſztuki robotnikowi muśi
16:
dáć po 21. złot.
17:
¶ Kiedybyś téż miał budowáć Gro
18:
blą albo Wał iaki/ ná wzwyſz łok=
19:
ći 10. Tám od tákiéy ſztuki muśiſz
20:
dáć robotnikowi po 24. złot. By=
21:
wáią Groble/ wyżſzé niż dźieśięć ło=
22:
kći Y kiedyby miał budowáć Gro= | blą/ |
strona: E2
| Grobléy. |
1:
blą/ ku iedennaśćią łokći/ álbo ku
2:
dwunaśći/ y wyżéy. Tedy ſye iuż
3:
możeſz ſpráwić tą náuką wyżéy ná
4:
piſáną. Abowiém im robotá álbo
5:
Grobla wyżſza/ thedy téż muśi być
6:
y miężſza/ źiemiá ſye robotnikóm
7:
dáleko oddali. A ták muśi być ná
8:
to baczenié. bo im więtſza Robotá/
9:
muśi ią téż drożéy płáćić. Y by=
10:
wa tego doſyć/ że ná wielkiéy mo=
11:
krádli Stáwy buduią/ kędy o źie=
12:
mię ku brániu ná Groblą trudno/ że
13:
nie może źiemie wźiąć ieno iednym
14:
ſztychem: álbo będźie źiemiá zá iá=
15:
kim Ieźiorem álbo zá Rzéką/ álbo
16:
ſye téż tráfi iáki kámiéniec/ álbo lás
17:
gęſty/ że robotnicy nie mogą wźiąć
18:
źiemie wolno: ná to wſzyſtko muśi
19:
być baczenié/ á zwłaſzczá w ty dro=
20:
gié látá/ kiedy chłop nie może záro=
21:
bić y ná ſtráwę. Ráchowáli tho
22:
więc ſobie dobrzy Robotnicy w óny
23:
látá kiedy było tanie: Ieſli zárobił
24:
ieden zá Tyydźień groſzy Trzydźie=
25:
śći: tedy iuż to názywáli nie złą ro= | E ij | botą. |
strona: E2v
| o Budowániu |
1:
botą. Abowiém óną trzydźieśćią
2:
groſzy wyſtráwował ſye dobrze zá
3:
tyydźiéń/ y ná bóty mu álbo ná cza=
4:
pkę kielá groſzy zoſtáło. Ale po ty
5:
latá drogié/ trudno ſye ma chłop
6:
wyſtráwowáć ná tyydźiéń trzydzie=
7:
śćią groſzy: y dla tego muśi być ba=
8:
czenié.
9:
¶ To théż miéy ná baczeniu do=
10:
brym/ kiedy będźieſz czynił zmowę z
11:
Stawárzmi Staw budowáć/ tedy
12:
napiérwéy miánuy Zamek álbo iá=
13:
ko óni zową Grundfeſt. kthóry ma
14:
być piérwéy vczynión/ niż poczną
15:
ſuć Groblą/ áby był przebran we=
16:
dle potrzeby. Ale kędy w ſuchéy źie=
17:
mi/ tedy ma być głębiéy wybran.
18:
Abowiém tám kędy ſucho/ bárźiéy
19:
robáctwo źiemię zwiérći: ále kędy
20:
mokro/ tedy nie thák. A gdzie ná
21:
wielkim Bágnie/ álbo kędyby bylo
22:
Ieźioro iákié/ álbo wodá ſtoi/ Tedy
23:
téż Grundfeſtu nie potrzebá. Ieno
24:
tego potrzebá ſtrzédz/ żebyś tám iá=
25:
kiéy kłody nie dał przyſuć/ álbo iá= | kich drew/ |
strona: E3
| Grobléy. |
1:
kich drew/ thego pilno potrzebá pá=
2:
trzyć. A naydźieſzli co/ tedy wyrą
3:
á wyrzuć precz. Abowiémſye poſpo
4:
lićie ná tym Stawów bárzo wielé
5:
porwie/ álbo Póniki wielkie bywá=
6:
ią. ∴ ∴
7:
¶ Kędy Grobla máła/ thedy téż
8:
mnieyſzy Grundfeſt Wſzakóż po=
9:
ſpolićie Grundfeſt maſz dáć czynić
10:
ſrzodkiem Grobléy. A kiedy
11:
pod máłą groblą/ doſyć go wzgłą
12:
dwa łokćia/ a ná ſzérz trzy łokcie.
13:
Ale kiedy Grobla wielka/ thedy téż
14:
ma być Grundfeſt więtſzy: to ieſt w
15:
zgłą łokći trzy/ á ná ſzerz łokći czté
16:
rzy. Ieno tego przeſtrzégay/ áby w
17:
tym Grundfeśćie/ Pniaki były wy
18:
kopáné/ y drzewá iákiégo áby nie
19:
przyſypano.
20:
Y ták z Robotniki czyń zmowę/ á=
21:
być piérwéy vkazał Grundfeſt/ ni=
22:
żli pocznie ſuć Groblą álbo robić/
23:
abowiém ná tym śiłá náleży.
24:
W Piaſkowatéy źiemi/ thedy tákié
25:
Grundfeſty mogą niebyć: ábowiém | E iij | nie ták |
strona: E3v
| o Budowániu |
1:
nie ták wielé robáctwo w piaſku po
2:
czyni dźiur/ iáko w glinie. Oprócz
3:
żebyś ón Grundfeſt chćiał zaſuć źie=
4:
mią iłłowátą/ tedy by muśiał być
5:
głęboko: y kiedy ták vczyniſz/ możeſz
6:
ſye nie bac pod Groblą Póniku ża=
7:
dnégo.
8:
¶ To téż miéy ná dobréy bácznośći
9:
kiedy będźieſz miał Groblą zmá=
10:
wiáć z robotniki/ álbo iákóżkolwiek
11:
byś robić chćiał/ Kárámi álbo Lu=
12:
dźmi: pámiętay ábyś zoſtáwił przed
13:
Groblą Próg/ álbo Bórtę/ ná łokći
14:
cztérzy álbo y ná ſześć. A to dla te=
15:
go Tárás robiąc ábyś miał prze=
16:
ſtrzéńſtwo: álbo téż czáſu łowienia
17:
Stáwu/ miał przeſtrzéńſtwo ná
18:
tych bórtách dla chodzenia y ſucho.
19:
¶ Tego téż potrzébá przeſtrzégáć/
20:
kiedy będą brali źiemię w Stáwie
21:
ná Groblą/ pilnuy/ áby nie brano
22:
źiemie głęboko/ á tho dla tego áby
23:
niepodebrano Grundfeſtów. Dru=
24:
ga/ biorąc źiemię áby nie poczynili | dołów/ á |
strona: E4
| Grobléy |
1:
dołów/ á zwłaſzczá tám kędy łowi=
2:
ſko ma być. Abowiém przed tymi
3:
doły nigdy by dobrze ſtáwu złowić
4:
nie mógł. Bo robotnicy nic niedbá
5:
ią kiedy ich zwłaſzczá nikt nie pil=
6:
nuie. Iáko mu ſye źiemiá wolna
7:
miękka tráfi/ á zwłaſzczá kiedy robi
8:
w Leśie/ będźie brał źiemię ták głę=
9:
boko/ póki iedno może z dołu wyléść:
10:
y poczynią w Stáwiéch tákié doły/
11:
że czáſu ſpuſtu w óny doły Ryby ſye
12:
pokryią/ á ty nie będźieſz wiedźiał.
13:
Y ieſli ná źimę będźieſz chćiał mieć
14:
ſtaw puſty/ tedy óny Ryby w doléch
15:
pozdycháią. A iáko óno mówią/ Do
16:
piéro po ſzkodźie Polak mądr: do=
17:
piéro óny doły będźie wyléwał/ ábo
18:
ié muśi záſypowáć. Pátrzże ieno
19:
iáka tu praca/ kiedy ktho co robi á
20:
nie doźrzy ſtátecznie.
21:
Aczći ſye téż czáſem zda że równo ro
22:
bią/ álbo źiemię biórą: ále ſye ty nie
23:
léń chodząc po roboćie kędy vźrzyſz
24:
wodę álbo kupę chróſtu/ mácay la=
25:
ſką dołów. Bo óni vczyniwſzy dół/ | y ná pu |
strona: E4v
| o Budowániu |
1:
y ná puśći weń wody/ á ty proſta=
2:
ku będźieſz mniémał/ áby tu równo
3:
było/ y nieobaczyſz tego/ áże ná ſpu=
4:
śćie kiedy będą ryby wróny albo pśi
5:
zmykáli. Ale chceſzli miéć w ſtá=
6:
wie dobré łowiſko/ nie day w Stá=
7:
wie bráć źiemie głębiéy iedno ná pół
8:
łokćiá/ á náwięcéy ná łokieć: á pil=
9:
nuy tego áby wſzyſcy równo w ſtá=
10:
wie źiemię bráli. Tamże záraz źie
11:
mię biorąc/ łowiſko wychędożyć/
12:
ták żeby czáſu łowienia ſtáwu/ wło=
13:
kiem mógł wolno ćiągnąć.
14:
Abowiém ieſt thákich wielé kiedy
15:
ſtaw buduią/ tedy o łowiſko nic nie
16:
dbáią/ álbo nie pómnią/ áże ná ón
17:
czás kiedy ſtaw ſpuśći/ będźie ch=
18:
ćiał Ryby łowić/ áno niemáſz iáko:
19:
w łowiſku ieſzcze ſochy ſtoią/ co ſo=
20:
bie Stawárze Róſztowánié czyni=
21:
li: karczów téż nie wykopano/ kłó=
22:
dźia pełno/ drew/ chróſtów pełno: o=
23:
wa niemáſz kędy ręki wetknąć: więc
24:
ſye będźie gniewał/ chłopy bił/ Vrzę
25:
dnikowi będźie groźił/ iákoby óni | byli nawię= |
strona: F
| Grobléy. |
1:
byli nawięcey winni: á ſam ſye nie
2:
baczy co wſzyſtkiégo zaniedbał/ ál=
3:
bo téż nie rozumiał. A tak kiedy
4:
Staw buduieſz/ wſzyſtkich rzeczy
5:
tych pilnuy iakómći tu náznaczył:
6:
á iednymi to pieniądzmi zrobiſz kie=
7:
dy będźieſz pilnował. Abowiém to
8:
ieſt wielka praca/ kiedy Staw ło=
9:
wić/ dopiéro łowiſko chędożyć.
10:
¶ Ieſliżeby ſye Robotnikóm w ſtá
11:
wie źiemiá oddaliłá/ á pod Groblą
12:
byłáby źiemiá wolna/ Tedy y tám
13:
może źiemię bráć: ále zoſtáwić Próg
14:
álbo Bórty/ od Grobley ná dwána=
15:
śćie álbo ná ſzeſtnaśćie łokći: á pil=
16:
nowáć tego/ áby nie bráli robotnicy
17:
źiemie głębiéy niźli grundfeſty pod
18:
Gtoblą/ ábowiém były by w Stá=
19:
wie wielkié Póniki.
20:
Czego ma pilnowáć 21:
Groblą ſypiąc.
| F | Kiedy |
strona: Fv
| o Budowániu |
1:
N
Apiérwéy kiedy iuż ſtáwarz
2:
vczyni Grundfeſt/ niechay=
3:
że go záwieźie dobrą źiemią
4:
nie bagniſtą: á co by théż w niéy
5:
drew nie było. A kiedy go iuż záſy=
6:
pie/ niechayże tocży takiámi hałdę
7:
ſpodnią nic wyżſzą ieno ná łokćiu:
8:
á niechay po niéy stakámi ieźdźi/ á
9:
to dla tego áby ſye źiemiá zlégáłá:
10:
y po tym kiedy będźie wyżéy/ nie=
11:
chay nie czyni żadnéy hałdy wyżéy
12:
ieno ná łokieć/ á nawięcéy półtorá:
13:
á niechay po káżdéy ieźdźi. Oprócz
14:
oſtátnią hałdę/ tę mu będźie wolno
15:
wyſtáwić przez kółko.
16:
A kiedy iuż pożenie robotę kuGórze
17:
to ieſtGroblą/ pilnuyże ſpełniáli za=
18:
kład/ dobrzeli Surem idźie: wyni=
19:
dźieli mu téż zawierká wedle miá=
20:
ry. Y potrzebá mu to częſto przemié
21:
rzáć/ przed tymi niżli wyſtáwi: nie
22:
w ten czás kiedy iuż roboty dokóń=
23:
czy. Bo iuż po tym trudno Robot=
24:
niká ná to maſz wyćiągnąć/ żebyć
25:
miał popráwowáć wyſtáwiónéy ro | boty. |
strona: F2
| Grobléy. |
1:
boty Rychléy vćiecze/ y pieniędzy
2:
drugi odbieży/ á popráwować nie
3:
będźie. A ták lepiéy go doźrzéć/ pó=
4:
ko robi/ niżli go maſz wyćięgáć ná
5:
poprawkę/ kiedy iuż robotę wyſtá=
6:
wi.
7:
¶ Pilnuy théż tego ábyć v Groblą
8:
nie kłádli karczów/ kłódźia/ drew/
9:
álbo iákich chróſtów/ albo drzążdżu
10:
iákiégo połąmánégo: ábowiém te=
11:
go doſyć bywa ná zwiérániu Gro=
12:
bléy/ kłádą łotrowie kłódźie/ drwá/
13:
etcet. iákóm iuż o tym piſał. A kie=
14:
dy tego nákłádą/ bárzo rad ſye ná
15:
tym mieyſcu Stam przerwie: á z=
16:
właſzczá tám tho rádźi czynią kędy
17:
robothę máią zmówióną ná ſztuki
18:
álbo ná Polá.
19:
¶ Aczći téż zmawiáią ná rozmáité
20:
miáry z Robotniki Groble/ to ieſt/
21:
ná Polá/ ná Pręty/ ná Powroźce/ ná
22:
Sztychy/ etcet. ále to wſzyſtko iedno
23:
tákże vczyni iáko ná ſztuki: doſyć ná
24:
tym kiedy Groblą wyſtáwi wedle | F ij | zmowy/ |
strona: F2v
| o Budowániu |
1:
zmowy/ á ćiebie w zmowie oſzu=
2:
ka.
3:
¶ Pole/ to ſye rozumié/ Laſkę wy=
4:
mierzyć ná Ośḿ łokći. Tych Laſk
5:
álbo Pól/ w ſztukę Cztérzy.
6:
¶ Ktoby téż chćiał zmowę vczynić
7:
z Robotniki ná Pręty/ thedy y ták
8:
nie źle. Ale w odbiérániu Prętów/
9:
ktoby nie rozumiał/ ieſt wielkié ſzy=
10:
derſtwo.
11:
¶ A Pręt táki ma być: podłuż maſz
12:
mierzyć łokći 32. á w ſzérz łokći 8.
13:
A Pręt Wárcabny czyni łokći ſzeſt=
14:
naśćie w ſzérz y wzdłuż.
15:
Pręt poprzéczny/ czyni łokći wzdłuż
16:
ośm/ á ná przék łokći Trzydźieśći
17:
y dwa.
18:
¶ Kiedy byś miał zmáwiáć Robo=
19:
tę ná Pręty: tedy ſobie wymawiay/
20:
áby źiemię brał dwá kroczki w źie=
21:
mię proſtą Bórtę/ á robotę áby od=
22:
dawał pod ſznur. Abowiém óni rá=
23:
dźi w poſrzodku czynią Pagorek/ á
24:
kuBórćie przyſtruże ku oddániu ro
25:
boty. Ale rośćiągnąwſzy ſznur od | Bórty |
strona: F3
| Grobléy. |
1:
Bórty do Bórty idźiſz z miárą po=
2:
dle ſznura/ mierząc kędyby miárá
3:
vkázowałá wyżéy nád ſznur/ tu nie
4:
chay dobiéra. A miárá táka być ma
5:
iákoś snim zmówił/ Laſzczká ná
6:
dwá kroczki.
7:
¶ The źiemię którą będźie woźił ná
8:
pręty/ thedy ma woźić ná Groblą/
9:
piérwéy Grundfeſt vczyniwſzy/ za=
10:
kład rozmierzywſzy/ witkę mu iáko
11:
Grobla ma być wyſoka poſtáwiw=
12:
ſzy: á ón iuż będźie powinien Gro=
13:
blą chędogo oſádźić/ zawiérkę we=
14:
dle miáry vczynić/ ták/ żeby w ónéy
15:
ſztuce nie było nikędy źiemie názbyt
16:
iedno według miáry. Abowiém kie=
17:
dy óni robią ná Pręty/ tedy nic nie
18:
dba/ ledá kędy źiemię roſypuie/ y
19:
Groblą czyni ná zbyt. Abowiém ón
20:
nic niedba/ ieno żeby co nawięcéy
21:
tych Prętów wywiozł. A ták téż te=
22:
go potrzebá pilno przeſtrzégáć.
23:
¶ Aczći ná ty Pręty robotá poboż=
24:
na y ſpora/ ieno ktoby iéy nie rozu= | F iij | miał |
strona: F3v
| o Budowániu |
1:
miał koło odbiéránia tych Prętów/
2:
prędko ſye ſam oſzuka. Ale ktoby
3:
práwie dobrze wyrozumiał dobra
4:
ieſt. Wyſtáwi ſześćią Prętów ſztukę
5:
ná wzwyſz łokći cztérzy. Ale ktoby
6:
nie rozumiał/ niechay robi ná ſztu=
7:
ki/ bo łatwieyſza.
8:
A Pręt ma być zmówión po gƒ 12.
9:
á nadrożſzy po groſzy 15. A zwłaſz=
10:
czá w ty látá drogié.
11:
¶ Pręthna robotá nalepſza ieſt w
12:
Polu álbo ná łące: ábowiém w Le=
13:
śie około Pniakow albo koło drze=
14:
wá śiłá źiemie zoſtáwuią/ w doły y
15:
w Rzéczyſká śiłá téż źiemie námie=
16:
cą: potrzebá kóło téy roboty Pręt=
17:
néy wielkiéy pilnośći. A zá dwie
18:
roboćie nie dopuſzczay żadnev bráć/
19:
ábowiém óni ták vmieią Zábórto=
20:
wáć/ zá dwie roboćie ieſli ſye nie o=
21:
baczyſz/ będźieſz płáćił dwoimi pie=
22:
niądzmi iednę robotę.
23:
¶ Ná Szychty albo ná Powróźce/
24:
v nas nie rabiáią/ ieno w Czechach
25:
álbo w Moráwie. | Szychtá |
strona: F4
| Stáwów. |
1:
Szychtá ieſt Morawſkim łokćiem
2:
wymierzóná/ á wnię poczytaią łok=
3:
ći Iedennaśćie. Tych Szychet
4:
w Powroźiéch Cztérzy. A w Powro=
5:
źcu łokći Moráwſkich które w Ru=
6:
śi zową Arſynmi 44. Y tak ſye sty=
7:
mi Szychtámi á powróźcámi ſprá=
8:
wuią/ iáko v nas z Laſką á z Prę=
9:
ty y z Sztuczną robotą. Ale że v
10:
nas nie máſz takich robotników/ co
11:
by téy roboćie wyrozumieli/ tedy o
12:
tym prózno co piſáć. A wſzakóż v
13:
tákiéy roboty że miárá więtſza/ te=
14:
dy téż po więtſzych pieniądzách ra=
15:
biáią.
16:
☞ V nas w Polſzce wielé Stáwów
17:
nábudowano/ á o tych Powróźcách
18:
nieſłychali áni o Szychtach/ y mo=
19:
żemy ſye bez nich obydź.
20:
¶ Kiedy téż Staw maſz budowáć
21:
począć/ iakimżekolwiek ſpoſobem:
22:
Vmiárkuy ſobie kędyby ón Staw
23:
miał miéć Lowiſko: á takiégo miey
24:
ſcá patrz/ do którégoby ſye w ónym | Stawie |
strona: F4v
| o Sypániu |
1:
Stáwie zewſząd wodá śćiągáłá.
2:
A ieſliby w tym Stáwie byłá Rzé=
3:
ká: tedy iuż w Rzéce gotowé łowi=
4:
ſko. Támże w ónym mieyſcu wy=
5:
bierz łożyſká żłobóm/ kędy żłoby má=
6:
ią być/ do ſpuſzczenia Stawu/ ie=
7:
den od drugiégo ná dwá łokćiá.
8:
Ieſliby był Staw wielki/ tedy mo
9:
że włożyć cztérzy álbo pięć/ y ſześć
10:
może włożyć/ ábo ile mu będźie po=
11:
trzebá. A ieſliby iáka Rzéká/
12:
ſzłá przez ón Staw/ tedy ná tę Rzé=
13:
kę ma być baczenié. Y áby óná wo=
14:
dá która idźie Rzéką miáłá dobry y
15:
oſobliwy odchód á nie tędy kędy ma
16:
być ſpuſzczánié Stáwu.
17:
A nalépiéy ták/ Vczyń opódal od
18:
łowiſká Báſztę/ włożyſz w nię tylé
19:
żłobów iákoćby óná Rzéká mogłá
20:
tymi żłoby odchodźić. A ná Wiérz=
21:
chowinie wyprzy ónę wodę z Rzéki/
22:
wiedźże ią Rowem/ álbo Przykopą
23:
dó ónéy Báſzty. Tedy iuż będźieſz
24:
miał w Stáwie łowiſko wolné ku
25:
łowieniu. | Kiedy téż |
strona: G
| Grobléy. |
1:
¶ Kiedy théż będźieſz chćiał ábyć
2:
Staw dobrze ſchodźił/ włóż żłoby
3:
głębiéy niżli dno vStáwu/ á to dla
4:
tego ábyć ſtaw mógł dobrze ſcho=
5:
dźić. A máią być ty żłoby włożóné
6:
w Staw/ trzy łokćie/ á za Groblą
7:
dwá łokćiá. A ty żłoby máią
8:
być tym ſpoſobem robióné: vpátrzy
9:
wſzy ſobie drzewo miążſzé/ Soſnowé
10:
álbo Iodłowé/ álbo téż y Dąb we=
11:
dle ſzérokośći Grobléy: niechayże ié
12:
porąbią y rozłupią ná poły proſto/
13:
y wyrobią óno drzewo iákoby dwá
14:
żłoby. ieno czynić ku mięſzſzemu kóń
15:
cowi dźiurę więtſzą dla lepſzégo od=
16:
chodzenia wody. A wyrobiwſzy óny
17:
żłoby/ ſłożyſz záś óno drzewo iáko
18:
było/ zwiérćże ié dobrze. A ieſliby łu=
19:
páiąc óno drzewo iáka trzaſká wy=
20:
pádłá/ álbo ſęk/ włóż to záśię skąd
21:
wypádło/ y ták ty żłoby ſłożyć áby
22:
ſye tráfiáło trzaſká káżda iakoś ié
23:
rozłupił A kiedy iuż będźieſz miał
24:
kłáść óny żłoby/ włożyſz piérwéy ie=
25:
dnę połowicę/ á potym záśię drugą | G | poło= |
strona: Gv
| o Budowániu |
1:
połowicę ſłóżże ié y zwiérć przeło=
2:
żywſzy mchem/ á włożywſzy vfaſuy
3:
dobrze około ónych żłobów/ źiemią
4:
á mchem przetrząſay. A ieſliby w
5:
tych łóżyſkách kędi maſz żłoby kłáść
6:
było ſucho/ tedy ich nie kłádź w ſu=
7:
chą źiemię/ ále káż nośić wodę/ léy=
8:
że w óno łożyſko áżby błoto było ko
9:
ło żłobów/ tákże ónym błotem żło=
10:
by dychtuy: á to dla tego/ aby óná
11:
źiemiá mokra koło żłobów dobrze
12:
odewrzáłá: á ſuchą źiemią ták do=
13:
brze żłobów nie vfaſuieſz. A ieſli=
14:
by téż byłá Grobla ſzéroka/ ták/ że=
15:
by iedno drzewó nie mogło przeſtać
16:
wedle potrzeby/ Tedy może kóńcmi
17:
dwoie ſtoſowáć: á pámiętay/ ábyś
18:
w Staw obrácał kóniec ćienki.
19:
A kiedybyś miał dwá żłoby ſtoſo=
20:
wáć/ puśćże ná tył żłób mięſzſzy/ á
21:
to dla tego żeby ſye ćienki kóniec z=
22:
godźił z odźiemkiem/ przedniéy ſztu=
23:
ki/ dla tego żeby ſye ſnádniéy mo=
24:
gły przyćiąć/ ku ſtoſowániu ónych
25:
żłobów: á niechay będźie owá ſztu= | ká wpu= |
strona: G2
| Grobléy. |
1:
ká wpuſzczóná w zádnią/ y zákárbo
2:
wáć ié/ áby wſzedł ieden w drugi o
3:
łokieć. To ieſt tę ſztukę od Stáwu
4:
ma w wiéść w ówę ſztukę tylną. A=
5:
bowiém kiedyby tá ſztuká przednia
6:
záſzłá w zádnią/ tedyby ſye iuż wo
7:
dá zábijáłá zá nię. Ale kiedy iuż o=
8:
wá ſztuká zádnia póydźie w przed=
9:
nią/ tedy iuż wodá póydźie poſko=
10:
kiem/ o żadną ſye rzecz nie będźie há
11:
mowáłá.
12:
☞ A o tym wiédz y miéy ná dobréy
13:
pámięći/ żebyś záwżdy kładł żłoby
14:
drzewá ſurowégo y z ſkórą do Stá=
15:
wu. Abowiém táki żłób ſurowy ná
16:
którym ſkóra nie będźie ruſóná/ w=
17:
poi ſye w źiemię ſwoią chropáwo=
18:
śćią/ że żadnym obyczáiem tákowy
19:
żłób po ſobie wody nie puśći/ á zw=
20:
łaſzczá kiedy go kłádźie iákóm pi=
21:
ſał w mokrą źiemię.
22:
¶ Kłádą téż drudzy/ á było to v ſtá
23:
rych Goſpodarzów/ korytá dłubá=
24:
né ná cztérzy gránie/ á zwiérzchu ié
25:
przykrywáli pokrzywkámi/ ábo ſztu | G ij | kámi |
strona: G2v
| o Budowániu |
1:
kámi drzewá łupánégo: co to ieſt
2:
rzecz nie pewna/ y wielém ſtáwów
3:
widał/ przez tákowé korytá potár=
4:
gánych: ábowiém/ mogłoby ſámo
5:
koryto leżéć/ á zwłaſzczá kiedy ié mocno
6:
vfáſuie w mokréy źiemi. Ale ty
7:
pokrywki kthóre ná nim ná wiérz=
8:
chu leżą/ nie pewné ſą/ iáko zgnije/
9:
tedy wpádnie w koryto: á kiedy wo=
10:
dę puśćiſz z Stáwu pełnym kory=
11:
tem/ tedy ié wodá werwie/ á źiemiá
12:
ſye po troſze będźie ſypáłá/ áż ſye
13:
Staw przerwie. Abo ieſli téż po=
14:
krywká do korytá źle przylęże/ tedy
15:
tákże będźie/ ták długo óną dźiurą
16:
wodá będźie źiemię wybijáłá/ áż ſye
17:
vczyni wielka dźiurá/ á potym ſye
18:
Staw muśi przerwáć.
19:
¶ Dźiáłowáli téż przed láty/ do ſpu
20:
ſtów Stáwu Bórtnice/ wyrobiwſzy
21:
dwoie drzewá włożywſzy kloce ná
22:
ſpodek w łożyſko/ wykárbowáli w
23:
nich gdźie óny kloce miáły leżéć/ po
24:
tym záſye ná óny Bórtnice kłádli
25:
pokrywki y imowáli ſkoblámi żelá= | znymi mo |
strona: G3
| Grobléy |
1:
znymi mocno/ y klámrámi: á przed=
2:
ſyę iáko źiemiá doległá z wiérzchu/
3:
tedy to wſzyſtko połómiłá. Y inſzy=
4:
mi dźiwnymi ſpoſoby ludźie rabiá=
5:
li Spuſty do Stáwów: ále dźiśiey=
6:
ſzych czáſów/ tedy to wymiátáią z
7:
ſtáwów: á ſzczépáné żłoby z oblégo
8:
drzewá kłádą/ boſą pewnieyſzé. Abo
9:
wiém kiedy żłób łupány ſłożyſz/ ták
10:
iáko ſámo w ſobie drzewo było/ przy
11:
ćiśnie go z wiérzchu źiemiá że thák
12:
mocno będźie leżał w źiemi iákoby
13:
cáłé drzewo włożył.
14:
¶ A kiedy iuż óny żłoby włożyſz ták
15:
iákómći piſał co nagłębiéy/ Prze=
16:
biyże od nich Rów thák głęboki y
17:
ſzéroki iáko óny żłoby ſą włożóné.
18:
á to dla tego/ áby zStáwu wodá do
19:
brze odchodźiłá.
20:
☞ Iákaby Báſztá miáłá być około
21:
tych żłobów/ á to dla tego áby czá=
22:
ſu ſpuſzczenia Stáwu ónymi żłoby
23:
Ryby nie vchodźiły.
24:
¶ Czynią to ludźie rozmáitym oby=
25:
czáiem/ iedni vbiwſzy z chróſtu mo= | G iij | cno |
strona: G3v
| o Sypániu |
1:
cno koſz/ wpráwi w ſłupy mocno żło
2:
by/ wbije téż Stáwidła w ſłupy/ y
3:
záſypie źiemią: á czáſu ſpuſzczánia/
4:
tedy záśie wyymuie po iednym ſtá
5:
widle/ á źiemię wymiátuie/ aże do
6:
dná Y tego nie ganię/ á zwłaſzczá
7:
proſtak chćiałby co vczynić forem=
8:
nie á bez rozumu lepiéy że thák czy=
9:
ni iáko rozumié.
10:
Ale po ſtárému dobrze iáko czynią
11:
Ślężacy/ Vplećie koſz bárzo gęſty/
12:
máłoli jeden wbije drugi/ y trzeći/ á
13:
tym obróni że mu z ſtáwuRyby nie
14:
wynidą czáſu ſpuſtu. A wſzák=
15:
że kto by miał po temu Cieśle/ ábo
16:
ſam rozumiał/ tedy ſą dobré Báſzty
17:
ſzczeblowáné/ z Gruntu drzewem do
18:
brze obwárowáné/ ták/ że ſye Rybá
19:
pod nié żadnym obyczáiem niepod=
20:
bije. Wſzákże o tych Báſztach wię=
21:
céy piſáć nie będę: kto ſye im chce
22:
przypátrzyć á tákowégo ćieśle któ=
23:
ryby ié vmiał budowáć/ thedy go
24:
naydźie w Czérniechowie/ w Nie=
25:
połomicách v pánáMorſkiégó. etc. | Iákié |
strona: G4
| Grobléy. |
1:
Iákié Inſtrumentá ál 2:
bo Puſty Wody máią
3:
być w tych Koſzoch/ á=
4:
bo Báſztach.
5:
Z
Właſzczá v tych żłobów o
6:
którychem iuż piſał łupa=
7:
nych bywáią v nich ſłupy/
8:
któré zową Slężacy Pid=
9:
łem/ Mázurzy Mnichem. Ale vnas
10:
po Polſku po prostu Słupy. Ten
11:
ſłup ma być oćioſan ná Cztérzy grá
12:
ni/ y vrobić go iáko koryto/ y wpu=
13:
śćić go iednym kóńcem w ſłup/ czo=
14:
pem dobrze mocno wbić ná Mech.
15:
Potym Stáwidłá weń ſtawić tak=
16:
że ná mech ták wyſoko pokobyś ro=
17:
zumiał wodę trzymáć w Stáwie.
18:
Potym od ſpodku źiemią go dobrze
19:
záſuć/ á przed tym záś ſłupem wy=
20:
kárbowáć/ nic więcéy ieno ná dwá
21:
álbo ná trzy pálce w żłobie/ á ná | ſzérz y |
strona: G4v
| o Budowániu |
1:
ſzérz y ná dłuż ná dobrą piądź. Po=
2:
tym Cérklem wykrąż á wedle óne=
3:
go wykrążenia wybiy według Cér=
4:
klá dźiurę/ vczyńże Czop z drzewá
5:
miąſzſzégo/ który będźieſz wpuſzczał
6:
w ónę dźiurę/ y wyymował go kie=
7:
dy będźie potrzebá: á mogą być tá=
8:
kié dwá w iednym żłobie/ kiedy ſye
9:
tráfi żłób miąſzſzy/ ieden od drugié=
10:
go ná łokieć/ y dla tegóm piſał iże
11:
ma być żłób wſtaw wpuſzczóny ná
12:
3 łokćie. A v żłobu niechay będźie
13:
Próg ná kóńcu nie wybity/ to ieſt/
14:
v tego kóńcá/ który obróćiſz w Bá=
15:
ſztę do Stáwu. Abowiém przed tą
16:
Głową álbo Progiem która będźie
17:
zoſtáwióná v żłobu/ nie będźie ſye
18:
mogłá wodá z żłobu w Staw wy=
19:
bijáć/ ále iuż póydźie żłobem ná dół
20:
z ſtáwu precz. A ná to téż miéy
21:
báczność/ żebyś kazał żłób robić od
22:
ćienkiégo kóńcá im dáléy tym ſzé=
23:
rzéy áż do kóńcá. Abowiém iákoby
24:
równa dźiura byłá ták v miąſzſzégͦ
25:
iáko v ćienkiégo kóńcá/ tedy by ſye | wodá dła= |
strona: [H]
| Grobléy |
1:
wodá dławiłá w ónym żłobie/ y
2:
muśiałby ſye żłób pádáć. A ták
3:
muśi być dźiurá w żłobie wyrobió=
4:
ná/ ku miąſzſzevkóńcowi przestrzéń=
5:
ſza niżli v ćienkiégo kóńcá.
6:
Y ná tho pámiętay/ ábyś obracał
7:
żłób ćienkim kóńcem do Stáwu/ á
8:
pod Staw miąſzſzym. Kiedy ták
9:
daſz z pilnośćią porobić koło tych
10:
żłobów iákómći piſał/ nie bóy ſye
11:
ábyć ſye ná żłobie kiedy miał ſtaw
12:
przerwáć/ byś ich chćiał włożyć w
13:
iednę Báſztę/ ieden podle drugiégo
14:
y dwádźieśćiá. A nie mniémay áby
15:
iednym żłobem máła wodá miáłá
16:
iść/ kiedy dźiurę daſz vczynić w żło=
17:
bie/ coby ſye nią chłop ná obie ſtró=
18:
nie od kóńca do kóńcá wyćiſnął:
19:
mógą być wycérklowáné dźiury tȳ
20:
czopóm ták wielkié iáko tálérz o=
21:
krągły: kiedy puśćiſz tymi trzemi
22:
dźiurámi wodę/ to ieſt/ tymi dwie=
23:
má drgielómá/ trzećim ſłupem/ Te=
24:
dy póydźie tym iednym żłobem wo=
25:
dy ták wielé/ że mogą mleć cztérzy
26:
kołá korzeczné. | G | Dayże |
strona: [H]v
| o Budowániu |
1:
¶ Dayże zábić ná przodku w Báſz=
2:
ćie przed ſłupem Palmi/ nic więcéy
3:
ieno dwá łokćiá. Záłożyſz drzewem
4:
ćioſánym czyśćie ſpuść ná mech: zá
5:
óno drzewo nátocz źiemie iłłowátéy
6:
á káż czyśćie drągiem przetrząſáiąc
7:
mchem vffáſowáć. Pod Groblą
8:
záśię v miąſzſzych kóńców/ thákże
9:
day zábić Palmi/ y thákże záłożyć
10:
drzewem ná dwá łokćiá i ták źie=
11:
mią záwiéść iáko théż i ná przod=
12:
ku. á tho dla tego/ áby ſye źiemiá z
13:
Grobléy nie roſpłoźiłá/ ná tych żło=
14:
biéch. y Grobla mocniéy będźie ſtá=
15:
ła.
16:
Táráſy iákie máią być 17:
v Stáwu.
18:
C
Zynią Ludźie Táráſy ro=
19:
zmáité/ iedni z chróſtu dru=
20:
dzy z drzewá/ y z drew rąbá
21:
nych. A w niektórych krá=
22:
ióch i murowáné Táráſy muruią.
23:
Czego ieſli ſye nápátrzyć chceſz/ idź | do Morá= |
strona: H2
| Táráſów. |
1:
do Moráwy do Czéch/ á zwłaſzczá
2:
kędy nieboſzczyk Pan z Perſztyná
3:
trzymał.
4:
¶ Naprzód tedy Tárás z drzewá v=
5:
łożóny/ nie może być dobry: ábo=
6:
wiém muſzą ſye w nim okázowáć
7:
dźiury/ y wielkié. A tego czáſu kiedy
8:
wiátry wſtáną/ y flagá ná Stáwie/
9:
tedy wielką ſzkodę czynią w Grob=
10:
léy ónymi dźiurámi.
11:
¶ Czynią téż niektórzy Táráſy/ rą=
12:
báiąc ná dłuż drwá/ Cztérzy łokćie/
13:
y ták ié kłádą zá pale iáko y chróſt
14:
warſtámi. Ale iáko ſye poczną óny
15:
drwá zá Palmi roſypowáć/ kiedy
16:
poczną przegnijáć/ tedy flagá wſzy=
17:
ſtki wybije: á narychléy kiedy ieden
18:
kół wypádnie/ tho ſye iuż wſzyſtki
19:
poſypą.
20:
☞ Ale chceſzli miéć Tárás dobry y
21:
coby go długo było/ á zwłaſzczá mo
22:
żeſzli ktemu przydź/ Day bić kólé dę= | H ij | bowé |
strona: H2v
| o Budowániu |
1:
bowé ták miąſzſzé iáko dobra Bro=
2:
żyná/ kół od kołu ná trzy łokćie: á
3:
niechay to kólé biją mocno ná ło=
4:
kieć od Grobléy w bórtę/ przychylá=
5:
iąc do Grobléy poſurno. Potym
6:
day kłáść chróſt: á nalepſzy ieſt So
7:
ſnowy/ Iodłowy/ brzozowy/ miąſz
8:
ſzy iáko dobra żérdź/ á może być y
9:
ćienſzy/ wykrzoſuiąc go do połowi=
10:
ce/ á im dłuſzſzy tym lepſzy. A ieſli=
11:
byś nie miał tákiégo chróſtu/ tedy
12:
ſye znidźie ledá iáki/ ieno żeby pro=
13:
ſty. Poczniſz od ſpodku s kóńcá
14:
kłáść/ wárſtę miąſzſzą/ ták wyſoką/
15:
iáko łokieć wzwyż/ á vkłáday miąſz
16:
ſze kóńce zá káżdy kół ná łokieć/ á
17:
pátrz żećby kóńce ſzły równo. A
18:
kiedy iuż vłożyſz wárſtę iednę od
19:
kóńcá do kóńcá Grobléy/ záſyṕże ią
20:
ná wiérzchowiſká tego chróſtu. A
21:
záſypawſzy poczniſz drugą wárſtę/
22:
przećiwko ónéy wárśćie/ thákże ſye
23:
iuż ſpráwuy áż do kóńcá/ wſzyſtko
24:
kłádź wárſtę przećiw wárśćie. Zo=
25:
wą táki Tárás Cynowátym. A | kiedy go |
strona: H3
| Táráſów. |
1:
kiedy go vczyniſz iáko ſye piſze/ vz=
2:
naſz iż táki dobry. A ieſliby ſpróch=
3:
niał ten kthóry będźie ná wiérzchu/
4:
tedy go może ziąć/ á z nowu inſzy ku
5:
temu kołu vłożyć: ále ten co w wo=
6:
dźie może trwáć do kieládźieśiąth
7:
lat: oprócz kiedy owo Staw kłádą
8:
puſto/ że Tárás wyſchnie tedy mu
9:
to barzo wádźi. Y tym kłádźienim
10:
puſtu ſtáwów/ bárzo ſye Táráſy ty=
11:
ráią/ y dźieći ná Stáwiéch paſáiąc/
12:
częſto ié zápaláią. ábo téż y kto in=
13:
ſzy ná złość zápálić może. A ták
14:
kiedy maſz v Stáwu Tárás koſz=
15:
towny/ trzebá go w ty czáſy dobrze
16:
ſtrzédz. ∴ ∴
17:
O Stáwie kthóry ma 18:
Groblą miedzy górami
19:
S
Taw v którégo maſz bu=
20:
dowáć Groblą od Góry
21:
do Góry/ że iuż w nim zá
22:
wrzeſz wſzyſtkę wodę któ= | H iij | ra prze= |
strona: H3v
| o Budowániu |
1:
ra przezeń idźie: tákowy Staw ma
2:
być budowan z więtſzyˉ rozmyſłem:
3:
ábowiém v tákowégo Stáwu/ ma
4:
być Grobla doſtátnieyſza niżli v o=
5:
wégo który záwrzeſz Pobocznicą dla
6:
Gośćinnéy wody: y doſyć v tákiégo
7:
Stáwu Grobléy nád wodą/ dwá
8:
łokćiá/ kiedy go Táráſem dobrze ob=
9:
wáruieſz. Ale v tákiégo Stáwu
10:
który ieſt od Góry do Góry/ potrze=
11:
bá Grobléy nád wodą/ przynam=
12:
niéy trzy álbo cztérzy łokćie. Abo=
13:
wiém czáſu Gośćinnéy wody/ mu=
14:
śi ſye wodá podniéść/ nád miárę ło
15:
kćiem y dwiemá. A kiedy ſye kędy
16:
Stáwy porwą/ czáſem woda y przez
17:
Groblą chodźi. A ták potrzebá ná
18:
tákowé ſtáwy oſobné baczenié miéć
19:
kto chce áby trwáłé były: potrzebá
20:
Groblą budowáć/ y káżdą rzecz v
21:
niegͦ z dobrym rozmyſłem: ábowiém
22:
kiedy ledá iáko zbuduieſz/ ledá iáko
23:
miéć będźieſz. Ieno wżdy będźieſz
24:
powiádał że maſz Staw. A ledá w=
25:
zbiérek wody przyydźie/ káżdy raz | ſye zerwie: |
strona: H4
| Grobléy. |
1:
ſye zerwie: y mniemaſz ábyś miał
2:
pożytek á ty ieno pracą á ſzkodę.
3:
Więc będźie zganiał ná Młynárzá
4:
winę/ álbo na Vrzędniká że mu źle
5:
doźrzeli/ á ſam tego nie baczy/ iáko
6:
dał budowáć/ wſzyſtko z niedoſtát=
7:
kiem y bez rozmyſłu: y kiedy wodá
8:
Gośćia przyydźie/ nawáłność wiel=
9:
ka/ á Grobléy doſtátku niemáſz/ V=
10:
puſty nie dobrze obwárowáné/ mu=
11:
śi ſye pádáć. A kiedy mu ſye iuż
12:
Staw przerwie/ tedy będźie mierzył
13:
Przerwę głębokoli: á niż ónę Prze
14:
rwę záſypie/ tedy by był tym koſz=
15:
tem Stáwu podnióſł. Więc będźie
16:
mówił/ A bych był zá raz ták budo=
17:
wał/ nie miałbych był téy ſzkody/ y
18:
wźiąłbym iuż był zá ſtaw kilká ſet
19:
złotych. A ponieważ to ſam baczyſz
20:
iż to nie pożyteczna rzecz pártániną
21:
robić/ dołożyſz zá raz á zbuduy co
22:
naprędzéy/ á grunthownie/ vźrzyſz
23:
we trzy álbo we cztéry láthá/ że ſye
24:
twóy nakład y praca nágrodźi. A=
25:
bowiém Staw/ ieſt rzecz oſobliwa/ | może |
strona: H4v
| o Budowániu |
1:
może káżdy názwáć Szpiżárnią w
2:
któréy by ſkarb chowano. Ryby
3:
do niego wſádźiwſzy/ y drugich nie
4:
trzebá ſádzáć/ y nie trzebá ſye iuż o
5:
nié ſtáráć/ czymbyś ié karmił/ y iá=
6:
kobyś ié karmił/ y iákobyś ié cho=
7:
wał/ ſámy ſye tám iuż páſzą. A kie=
8:
dyć Spuſt przyydźie/ iáka to poćie=
9:
chá/ każeſz zábrnąć z włokiem/ zay=
10:
mą ich thák wielé że ſye y włok bę=
11:
dźie tárgał/ wyćiągną áno Szczu=
12:
ki wielkié Kárpie wielkié. Okunie
13:
wielkié: Káráśie. etcet. y wſzelákié
14:
Ryby: z máłéy rzeczy dał pan Bóg
15:
bárzo wielé. A ty iedno ſobie vży=
16:
way á Pánu Bogu dźiękuy/ á vbo=
17:
gim ludkóm zwłaſzczá tym kthórzy
18:
łowią á vźiębną/ Płoćiczek daway:
19:
á nie biy vbogiégo chłopká kijem/
20:
któryć téż pómoże koło tego práco=
21:
wáć: nie bróń mu ani mu łay y o ó=
22:
wę Rybkę co ſye we włoku vdawi/
23:
chceſzli ábyć pan Bóg nágradzał.
24:
Wſzákóż miéć y to ná dobréy pámię
25:
ći/ czáſu łowieniá Stáwu/ ſą tácy | złodźieie |
strona: I
| Grobléy. |
1:
złodźieie miedzy chłopy ná Ryby/ że
2:
ich wynioſą bárzo wielé/ á ty ſye w
3:
tym báczyć nie będźieſz: á wten czás
4:
nawięcéy brodząc/ z włokiem/ ábo y
5:
ná brzég wyćiągnąwſzy/ krádną ry
6:
by/ máią pod ſukniámi worki iákié
7:
álbo biéſaſzki zánádrá/ w bóty/ ná
8:
głowę w czapkę/ wſzędy kędy może.
9:
A kiedy ma ſuknię płótnem podbi=
10:
tą/ tedy półtno przerznie/ támże zá
11:
podſzewkę wielé ich nákłádáią/ gło
12:
wy Szczukóm záłámuią, á ledá kę=
13:
dy we błoto kłádą. Nákładſzy ich
14:
tám kędy ná ſtrónę/ to czyni do ch=
15:
róſtu álbo do trzćiny częſtą przecha
16:
dzkę: to go ty ſpytaſz/ kędy idźieſz/ á
17:
ón powié/ że ná przechadzkę Pánie.
18:
Páthrz że go záśie y drugi y trzeći
19:
raz/ á ón tám wſzyſtko odnośi Ry=
20:
by chowáć. A kiedy ty iuż od Stá=
21:
wu poiedźieſz y ludźi roſpuśćiſz/ te=
22:
dy ón dopiéro po nié idźie álbo No
23:
cy czeka. Albo tám záſádźi w chró=
24:
śćie álbo w trzćinie żónę álbo kogo
25:
inſzégo/ co mu do dómu odnośi. Ale | I | tákiégo |
strona: Iv
| o Budowániu |
1:
tákiégo łotrá wnet prześpieguieſz/
2:
kiedy ié w mieśćie przedáie: á poſpo
3:
lićie ié tádźi noſzą do tych mieſzczan
4:
możnieyſzych álbo do Kśiężéy/ y prze
5:
dáie ié ledá zacz/ da zá groſz coſtoi zá
6:
dźieśięć. Ale ieſli téż baczyſz że ówy
7:
Rybki zbiéra/ co w błoćie powiąz=
8:
ną ábo we włoku/ day mu pokóy.
9:
A kiedy iuż będźieſz miał od Stá=
10:
wu ludźi roſpuśćić/ zwołayże do śie
11:
bie wſzyſtkich/ á wytrzęś od káżdégo
12:
Ryby ná iednę kupę/ roźdźiélże w=
13:
ſzyſtki iednáko bo by tym ſpoſobem
14:
ieden więcéy miał niż drugi. A ie=
15:
ſliby baczył żeby máło z nich wy=
16:
trząſł/ tedy możeſz do tego przyſy=
17:
páć z Cébr drobu/ nie wielkać tho
18:
rzecz/ podźiękuiąć wſzyſcy. Y ná ó=
19:
négo drógę będźieſz miał coć kradł
20:
ſkáráć go. Ale kiedy nikómu nic nie
21:
daſz/ o Płoćiczkę chłópá ſtłuczeſz/
22:
bodayći zábit nie kradł. Y thegoć
23:
ſzkodá coć pan Bóg dał. | O Mły= |
strona: I2
| Młynów ná wodźie. |
1:
O Młyniéch kthóré ná 2:
Stáwiéch poſpolićie
3:
buduią.
4:
N
Iedobra rzecz ieſt Młyn
5:
ná Stáwie budowáć/ á
6:
zwłaſzczá/ w poſrzodku
7:
Grobléy. Abowiém iáko
8:
nie dobrze obwáruieſz w=
9:
źięćia wody ná Młyn z Stáwu/
10:
bárzo ſye rády ná tych Młyniech
11:
ſtáwy rwą: ábowiém nie może być
12:
bez tego by ſye y Grobla nie miáłá
13:
trząść kiedy Młyn miele/ y ty kory=
14:
tá którymi wodá idźie ná kołá mu=
15:
ſzą ſye w Grobléy ruſzyć. Ale chceſz=
16:
li miéć ná ónym Stáwie Młyn/ z=
17:
buduyże go ná kóńcu Grobléy/ tám
18:
kędy iuż wodá miáłko leży w Stá=
19:
wie/ nie tám przy tym kóńcu/ kędy
20:
byś miał Vpuſtę budowáć/ ábo iá=
21:
ki vchód wodźie/ Pátrz mu innégo
22:
mieyſcá/ ſuchégo/ kędy by téż mógł | I ij | miéć |
strona: I2v
| o Budowániu |
1:
miéć dobré przyiechánie do Młyná.
2:
A ieſliże dla miáłkośći wody ſko=
3:
ku wielkiégo ná kołá nie będźie: te=
4:
dy day vrobić Przykopę/ począwſzy
5:
od Rzéki pod miárą/ podla Grob=
6:
léy/ á nabliżéy Grobléy dźieśięć ło=
7:
kći. A ieſliże źiemiá Piaſkowáta/
8:
tedy dáléy. Przywiedźże ónę Przy=
9:
kopę áż do ónego mieyſcá/ kędy bę=
10:
dźieſz miał wolą Młyn budowáć.
11:
á ták ſzéroki/ iákobyś rozumiał/ żeć
12:
by dobrze wodá odchodźiłá od mły
13:
ná. Ieno tego ſtrzeż/ ábyś iuż ták
14:
równo czynił Spodek w ónéy Przy=
15:
kopie iákoś od Rzéki wźiął: kiedy
16:
ták vczyniſz/ vznaſz/ żeć ſye pokaże
17:
thákowy ſpadek ná Młyn iákobyś
18:
go théż w przodku Grobléy zbudo=
19:
wał. Przybrawſzy ſye stą Przykopą
20:
do Grobléy rozbierz plác gdźie maſz
21:
kółá ſtáwić wedle potrzeby. Zbu=
22:
duyże Młyn wedle Wody/ iákoby
23:
Rzéká byłá w tymże Stáwie/ ábo
24:
iáki będźieſz rozumiał.
25:
A ieſlibyś chćiał żećby ónMłyn ni= | gdy nie |
strona: I3
| Táráſów |
1:
gdy nie wákował/ iáko to poſpoli=
2:
ćie bywa kiedy Staw ſpuſzczą/ ál=
3:
bo Stáwu popráwuią/ thedy téż y
4:
Młyn muśi ſtać próżno. Ale vczyń
5:
ták/ przypátrz ſye iáko Wodá ſtoi
6:
w Stáwie przy Kráióch/ od Czołá
7:
áż ná Wiérzchowinę/ á przypátrzy=
8:
wſzy ſye/ Dayże czynić Przykopę/ ná
9:
ſzérz iákobyś rozumiał żećby wodę
10:
znioſłá. Poczni ią bráć z Wiérzcho=
11:
wiſká Stáwu/ Idźże snią wſzyſtko
12:
kráiem wody podle Stáwu: nie=
13:
przyydźieć więcéy bráć ieno ná ie=
14:
den Rydl/ álbo ná dwie piędźi. Ie=
15:
ſliżećby przyſzedł iáki Pagorek/ te=
16:
dy ſye ty pagorkowi nie przećiẃ/ á
17:
wſzyſtko kráiem idź około pagorká.
18:
Oprócz ieſliżeby pagorek dáleko od
19:
chodźił/ á nie byłby pagorek wyżſzéy
20:
łokćiá álbo dwu/ tedy możeſz y przez
21:
pagorek wyproſtowáć. Ieno ſpod=
22:
ku v Przekopy pátrz/ ábyć równo
23:
ſzedł. A chceſzli nic nie chybić/ álbo
24:
Przekopy nie vwyſzſzyć/ Tedy puſz=
25:
czay zá ſobą wodę/ iáko maſz piér= | I iij | wéy |
strona: I3v
| o Budowániu |
1:
wéy v Wagi náukę nápiſáną. A
2:
kiedy iuż przyydźieſz do kóńcá wody
3:
ſtáwowéy ieſli Młyn poſtáwiſz nie
4:
ná ſámym kóńcu Grobléy/ ále tro=
5:
chę niżéy: thedy vczyń pod Groblą
6:
wáłek równy z Groblą á thák mie=
7:
dzy ónym Wáłkiem á miedzy Gro=
8:
blą ſtáwową/ przyydźieć wodá ná
9:
Młyn. Támże będźieſzli chćiał z=
10:
buduieſz Sadzáwki przy ónyˉ Mły
11:
nie/ ku przechowániu Ryb/ ná któ=
12:
ré będźieſz miał záwżdy wodę świé=
13:
żą z ónéy Przykopy. Y czáſu ſpuſtu
14:
ónego Stáwu/ będźieſz miał kędy
15:
Ryby ſádzáć. A zá iedną pracą
16:
Młynarz przyźrzyć Sadzáwek/ że=
17:
by znich Ryb nie krádźióno. álbo ón
18:
Młynarz ſam będźie kradł/ bo mu
19:
bliſko będźie. Ale chceſzli áby Mły=
20:
narz wymówki nie miał/ káż ié
21:
przed iego oczymá liczyć/ ſádząc do
22:
Sadzáwki/ ábo iemu ſámemu ká=
23:
záć liczyć/ á pátrzyć áby nie nádli=
24:
czał: bo to naród chytry Młynar=
25:
ſki/ choćia wiedzą że ſye im to nie
26:
przepiéka. | Ieſli= |
strona: I4
| Stáwów. |
1:
Ieſlibyś téż miał pod ónym Stá=
2:
wem Ląki albo Lás potrzebny/ á=
3:
żećby wodá z Stáwu podmakáłá/
4:
Tedy day przebić Przekopę/ od kóń=
5:
cá do kóńcá Grobléy/ wzgłą pół=
6:
torá łokćiá/ á ná ſzérz dwa: á od Gro
7:
bléy nabliżéy dźieśięć łokći. A ták
8:
wſzyſtká wodá która przez Groblą
9:
przemaka/ obróći ſye óną Przekopą
10:
do Rzéki. A óny łąki/ y lás/ obróniſz
11:
że nie będźie podmakał.
12:
OSkrzyni iáka mabyć 13:
tám kędy bierzeſz wodę
14:
ná Stáw/ á zwłaſzczá
15:
v tych ſtáwów kthóré ſą
16:
záwárté Pobocznicą od
17:
gośćinnéy Wody.
18:
C
Hceſzli ábyć Ryby z Stáwu do
19:
Rzéki przećiwko wodźie niew= | chodźiły/ |
strona: I4v
| o Budowániu |
1:
chodźiły/ á z Rzéki żećba każda w
2:
Staw wpádłá. Napiérwéy pá=
3:
trzay ieſliże ieſt ſpadku wody z Rzé=
4:
ki do Stáwu/ łokieć álbo trochę
5:
mniéy: á ieſliby było więcéy nád ło=
6:
kieć/ tym lepiéy. ☞ Skrzynię/
7:
ták maſz dáć robić wſzák nie wielki
8:
koſzt á rzecz pożyteczna. Day vczy=
9:
nić dwie Bórtnicy z drzewá miąſz=
10:
ſzégo dębowégo ná dłuż Ośm álbo
11:
dźieśięć łokći/ iuż wedle potrzeby.
12:
Miedzy óny bórtnice day vćioſáć
13:
dwie łáwie/ z thegóż drzewá/ abo y
14:
więcéy niż dwie/ iákoćby ich było
15:
potrzebá. Ták żeby tá Skrzyniá by=
16:
łá ná ſzérz ſáméy w ſobie/ trzy álbo
17:
cztérzy łokćie/ ábo iákiéy byś potrze
18:
bował. A ták włożywſzy Bórtnicę/
19:
tedy záśię kłádź miedzy nimi ty łá=
20:
wy/ że ſye tym Bórtnicá rozſzérzy.
21:
Napiérwéy wybierz téy Skrzyni/
22:
łoże głęboko/ ták żeby miáłá Wodá
23:
do ónéy Skrzynie ſkok łokieć álbo
24:
dwá. Wybrawſzy łoże/ bierzyſz záś
25:
ná przodku/ co na głębiéy możeſz/ | tákże y |
strona: K
| Stáwów. |
1:
tákże y ná tyle: włóżże co nagłębiéy
2:
możeſz Progi/ ná których ónę ſkrzy=
3:
nię vłożyſz. Ieſliżebyś nie mógł
4:
Progów głęboko włożyć/ thákże y
5:
Policzków od téy ſkrzynie/ nie mógł
6:
by głęboko wpuśćić: tedy dárté drze
7:
wo ſzérokié iáko deſzczki biy/ pole ó=
8:
nych Progów/ co możeſz nagłébiéy
9:
ieden podle drugiégo/ podla Poli=
10:
czków áż do końca. Wbiwſzy vffá=
11:
ſuy óny Progi dobrą źiemią iłłowá=
12:
tą/ przetrząſaiąc gnoiem. Vłożyw=
13:
ſzy progi/ vłóżże záś Bórtnice ná
14:
Progách podfáſowawſzy pod nié do
15:
brze źiemią: á miedzy bórtnice/ kłádź
16:
łáwy wedle potrzeby/ iákobyś ch=
17:
ćiał miéć bórtnicę ſzéroką: nád bór=
18:
tnicą náłóż drzewem wyżſzéy we=
19:
dle potrzeby. Ná przodku téy ſkrzy=
20:
nie/ vczyń ſłupki y łątki/ wſzák te=
21:
mu dobrzy Młynárze álbo Cieśle
22:
rozumieią: w których máią być ſtá=
23:
widła/ ku záſtáwiániu ónéy ſkrzy=
24:
nie/ czáſu gośćinnéy wody. Ná ty=
25:
le téy ſkrzynie/ nie potrzebá tych łą= | K | tek/ ie= |
strona: Kv
| o Budochániu |
1:
tek/ ieno ſłupców dobrze opátrzó=
2:
nych. Policzki v téy ſkrzynie ná
3:
przodku y ná zádku Palmi mocno
4:
zabić/ y śćiánę záłożyć. A poſtáno=
5:
wiwſzy iuż tę ſkrzynię iáko ſye piſá=
6:
ło/ Obaczywſzy téż iáki ſpadek mo=
7:
że być wody do ónéy ſkrzynie/ káż
8:
nárzázáć z Tárćić álbo z deſzczek/
9:
ſztuk thák długich iáko tá ſkrzyniá
10:
ná ſzérz. Vczyńże z tych deſzczek
11:
Piętrá w téy ſkrzyni/ obracáiąc de=
12:
ſzczki ná przék. A przybijeſz piérwéy
13:
pod nię iáką dobrą ſztukę łáty álbo
14:
żérdźi przećioſánéy. Ná piérwſzé
15:
piętro ma być vłożóné ná kroczku
16:
od ſpodku ſkrzynie/ ná wzwyż cz=
17:
wiérć łokćiá. Napiérwéy od progu
18:
przybiy Tárćicę/ któraby miáłá ſzé=
19:
rokośći łokieć álbo dwá. A ieſlibyś
20:
nie miał ták ſzérokiéy, tedy dwie.
21:
Dáléy przybiy drugą ſztukę/ nie ſzé=
22:
roką iáko ná czwiérć łokćiá. A zo=
23:
ſtaẃ dźiurę miedzy Tárćicámi/ ná
24:
cztérzy pálce w ſzérz. Dáléy záśię
25:
przybiy ſztukę/ tákże ſzéroką/ á zo= | ſtaẃ mie |
strona: K2
| Stáwów. |
1:
ſtaẃ miedzy nimi dźiurę ná dłoń.
2:
Dáléy tákże przybiy ſztukę/ á zoſtá=
3:
wuy dźiury miedzy tymi ſztukámi/
4:
im dáléy tym więtſzé/ áż do kóńcá.
5:
¶ Drugié Piętro/ vłożyſz nád tym
6:
piętrem/ tákże ná wzwyż czwiérć ło
7:
kćiá. A ieſliżeby był ſpadek więt=
8:
ſzy/ tedy możeſz y wyżſzéy. Tákże téż
9:
tym ſpoſobem przybijay ſztuki deſz=
10:
czek/ iáko y v ſpodniégo. A wſzákże
11:
wiérzchnié mogą być rzedſzé. ieno te
12:
go pilnuy/ ábyś tymi deſkámi wié=
13:
rzchnimi/ zákrywał dźiury v ſpod=
14:
nich pięter: á tho dla tego/ kiedyby
15:
Rybá ná ſpodnié piętro wyſzłá/ te=
16:
dy záś nie będźie mogłá ná wtóré
17:
piętro wyſkoczyć. ieno ty deſki ſprzy=
18:
bijay mocno/ áby ich wodá nie zod=
19:
bijáłá. A ták kiedyby Ryby z Stá=
20:
wu chćiáły przećiwko wodźie/ tedy
21:
wnidą do ſkrzynie pod piętrá. A
22:
przed piętry tedy nie mogą wzgórę
23:
wyniść/ muſzą ſye ná zad do Stá=
24:
wu wróćić. A któraby téż przyſzłá z
25:
Rzéki/ káżda do Stáwu w pádnie | K ij | przez |
strona: K2v
| o Budowániu |
1:
przez óny piętrá. Abowiém wodá
2:
idęcy tą ſkrzynią przez ty piętrá prze
3:
pada/ niźli do kóńcá ſkrzynie dóy=
4:
dźie/ y żadna Rybá nie może wy=
5:
niść przećiwko wodźie tą ſkrzynią.
6:
Ná kóniec y złodźiéy kiedyby ią rę=
7:
komá chćiał vłápić/ w téy ſkrzyni/
8:
tedy nie może.
9:
Ieno tego potrzebá przeſtrzégáć á=
10:
by z téy ſkrzynie wodá z Stáwu/ w=
11:
ſpácznicą nie zátapiáłá. Trzebá
12:
przeſtróny odchód vczynić wodźie
13:
od ſkrzynie/ Ták/ żeby óny piętrá ná
14:
kóńcu ſkrzynie ſuché były.
15:
¶ Potrzebá téż thę ſkrzynię wnątrz
16:
dobrze Palmi obić/ żeby iéy wodá
17:
nie wyrwáłá. A to ták/ Przebić
18:
dźiury w bórtnicy/ podle śćiány/ zá=
19:
ćioſawſzy Pale/ y ónymi dźiurámi
20:
przez Bórtnicę bić óny Pale/ ták/ że=
21:
by óny Pale mocno wźiemię weſzły
22:
Y Bórtnice żeby mocno były przybi
23:
té/ od ónych Palów.
24:
¶ Záſyę ná wiérzchu od Palá do pa
25:
lá włożyć záczopowawſzy pal/ O= | gniwá |
strona: K3
| Skrzynie. |
1:
gniwá dębowé/ zową tho Réglmi.
2:
A to dla tego/ żeby ſye pale nie ſcho=
3:
dźiły. á ſkrzyniá żeby théż w mierze
4:
ſtałá.
5:
¶ Nád tą téż ſkrzynią/ możeſz wźiąć
6:
wodę/ do czegoćby ieno byłá potrze=
7:
bá/ iákóm iuż o tym piſał. A ieſli=
8:
byś nie rozumiał thu w téy ſkrzyni
9:
piſániu moiému/ Tedy naydźieſz tá=
10:
ką w Bábicach/ v ſtáwu Szczegli=
11:
ckiégo y v Niegrowſkiégo.
12:
O Stáwiéch Ruſkich.
13:
O
Tych Stáwiéch nic nie
14:
chcę piſáć/ ábowiém z iá=
15:
kim ié rozmyſłem budu=
16:
ią/ tákim ié téż ſpuſzczá=
17:
ią. Y ták mi ſye zda/ kiedy by ié ták
18:
rządnie budowáli/ y ſpuſzczáli/ iá=
19:
kóm tu piſał/ tedyby w nich mniéy
20:
Ryb było niżli bywa: v nas Stá=
21:
wu ſtrzegą/ áby żadna Rybá nie ze=
22:
ſzłá z niego. A przećiwko téż wodźie
23:
do Stáwu trudno ma wniść. Ale | K iij | v mi= |
strona: K3v
| Stáwiéch |
1:
v miłych Ruſnaków/ iáko Staw
2:
ledá iáko vſypie/ Vpuſtę uczyni le=
3:
dá iáko/ téż go ſpuſzcza ledá iáko.
4:
¶ Staw tráfi ſye ſpuſzczóny/ álbo
5:
Nowo vczynióny: nád tymże Stá=
6:
wem porwą ſye Stáwy/ kthóré iuż
7:
były ná ſpuśćie. Acz y ten do któré=
8:
go ſpádnie wodá zerwáć ſye muśi/
9:
ále przedśię z ónych Stáwów gór=
10:
nych wielé Ryb zoſtánie. Záſtáwi
11:
go po tym z gotowymi Rybámi/ á
12:
zoſtoili ſye do ſpuſtu/ wielką będźie
13:
miał korzyść. Y kiedy Staw ſpu=
14:
cza/ tedy go przekopuie/ ma wielką
15:
fortunę że mu Ryby nie wynidą z
16:
wodą. Więc poſádźi chłopá z chábi=
17:
ną/ v przerwy/ áby kiwał/ mniema
18:
by ſye to iego kiwánia Ryba bałá.
19:
Ale to wiédz/ kiedy iuż Rybá w ſko=
20:
czy ná prąd/ by y ſam chłop wſko=
21:
czył/ tedy iéy iuż nie zábróni: y ná=
22:
rzéka potym chłop ten który Staw
23:
kupi/ Vpuśćiłem Rybę.
24:
A tymże iego ſpuſtem/ który będźie
25:
Staw/ pod Stáwem ſpuſzczónym/ | nárybi |
strona: K4
| Ruſkich. |
1:
nárybi ſye dobrze. Y tráfili ſye táki
2:
Staw coby go dawno nie ſpuſzcza=
3:
no pod ónym ſtawem ſpuſzczónym/
4:
tym iego lepſza. Abowiém ná Wio=
5:
ſnę Rybá wſzeláka idźie ná Tárło/
6:
przećiwko wodźie z ónego Stáwu
7:
dolnégo. A kiedy obaczy Ryby w
8:
ónéy przerwie/ záwrze ié włoki álbo
9:
láſámi: y powiada że mu ſye znowu
10:
w Stáwie Rybá ziáwiłá. A tego
11:
nie powié/ skąd mu ty Ryby przy=
12:
ſzły. y bywa tám tego wielé/ że z ó=
13:
nego dóbrégoStáwu/ któryby miał
14:
być ná ſpuśćie/ w ónym ſpuſzczónyˉ
15:
wſzyſtki wyłowią. Ieno ſye óni w
16:
tym nie czuią/ y ktoby im to powiá
17:
dał/ temu nie wierzą. Y nie trzebá
18:
ſye temu dźiwowáć/ że tám v nich
19:
Stáwy drogo kupuią: ábowiém
20:
namnieyſzą Rybkę przeda/ którą v
21:
nas v ſpuſtu chłopi dármo wezmą.
22:
Abowiém thám w Ruśi kiedy óni
23:
ſpuſty miéwáią/ tráfiáią ſye wiel=
24:
kié Poſty/ potrzebuią téż ná ty po=
25:
ſty niemáło Ryb. Druga/ że ſzczuki | w Beczki |
strona: K4v
| o Stáwiéch |
1:
w Beczki ſolą y drogo ié przedawá=
2:
ią. Wſzákże nie ieden ſye téż ſpárzy
3:
ná kupnie támtych Stáwów Ru=
4:
ſkich. Acz to máią wielką rzecz na=
5:
przód/ że tárguiąc Staw wymówi
6:
ſobie chłop kielkádźieśiąt korcy Le
7:
gumin/ Owſá tákże/ śiáná/ ſłodów
8:
ſkopów/ wołów/ wieprzów. etcet.
9:
¶ Ieſzcze niżli pocznie Staw ſpu=
10:
ſzczáć/ zbuduy mu v niego napiér=
11:
wéy Dóm/ ná coby v nas w Polſzce
12:
álbo w Sląſku Pánowie żadnym
13:
obyczáiem nie przyzwolili. Lepiéy
14:
że ſam Staw ná rybi/ wié théż co
15:
weń wſádźi/ y máło mu ſye téż chy=
16:
bi ónéy liczby/ áby iéy ná Spuśćie
17:
ſpełná vłowić nie miał. A téż póki
18:
raz Ruśin Staw do Spuſtu dźier=
19:
ży/ tedy go v nas do tego czáſu dwá
20:
rázy ſpuśći. Oprócz/ ieſliby máłé
21:
Piątniki ſádźił/ tedy muśi do trzech
22:
Lat wytrwáć. | O przeſu= |
strona: L
| Ruſkich. |
1:
O Przeſuſzániu Stá= 2:
wów.
3:
W
Ruśi nie potrzebá Stá
4:
wów przeſuſzáć: oprócz
5:
iżby v niégo miał co o=
6:
práwiáć. Abowiém ná
7:
káżdy ſpuſt/ Rok ſtoi ſpuſzczóny/
8:
przeſchnie dobrze. Ale tu v nas w
9:
Polſzce álbo w Śląſku/ potrzebá ſtá
10:
wy przeſuſzáć w kilká lat: ábowiém
11:
długim moknienim Staw/ vymu=
12:
ie paſze Rybam tym kthóré ſye źie=
13:
mią páſą. A ták położywſzy go pu=
14:
ſto/ wypuść do kęſá z niego wodę/
15:
ieno w Rzéczyſku zoſtaẃ/ ábyś ſo=
16:
bie Drobów z Stáwu nie wypuſto=
17:
ſzył. Y lepiéy ábyś go trzymał Rok
18:
y dwá y trzy puſto/ á śiał y orał
19:
ná nim. A kiedy by oráć nie mógł
20:
á trawá byłá/ tedy ná śiáno trawę
21:
śiecz. Kiedy to vczyniſz Rok álbo
22:
po trzy/ y Sąſzé co ná nim roſło
23:
wſzyſtko wygubiſz. Piérwſzégo Ro= | L | ku śiéy |
strona: Lv
| o Stáwiéch |
1:
ku śiéy Proſo/ Ber/ Mánnę/ Ięcz=
2:
mień. Drugiégo Roku/ śiéy żyto/
3:
Pſzenicę. Trzeciégo Roku tákże.
4:
Czwartégo możeſz śiać Owies.
5:
Tráfiſzli stym ná látá wolné/ vź=
6:
rzyſz że weźmieſz korzyść niemáłą
7:
tylé troie więtſzą niżlibyś z Ryba=
8:
mi Staw ſpuśćił. A kiedybyś oráć
9:
y trawy śiéc nie mógł/ thedy By=
10:
dłem/ świniámi/ kóńmi óno wytła=
11:
czay/ żeby żadny chwaſt wzmóc nie
12:
mógł. A zá tym póki Staw pu=
13:
ſto będźieſz miał/ tedy Grobléy po=
14:
práwuy/ Táráſów/ Baſzt/ kędy cze=
15:
go potrzebá. Popráwiwſzy ná=
16:
puśćże Staw/ y ná Ry go dobrze/
17:
vznaſz czáſu Spuſtu/ że będą w
18:
nim Ryby wielkié/ y dobré/ niżlibyś
19:
ié ná nowé dno wſádźił.
20:
O Vpuſtach rozmái= 21:
tych/ którémi Wodá od=
22:
chodźi.
| To ieſt |
strona: L2
| Rukich. |
1:
T
O ieſt rzecz nawiętſza/ kto
2:
chce miéć Staw/ á wody
3:
do niego wielkié przycho
4:
dzą/ á zwłaſzczá miedzy
5:
Górámi/ tám prędki wzbiérek by=
6:
wa. Potrzebá Vpuſty dobrze opá=
7:
trzónéy/ y ſzérokiéy/ iákoś świádóm
8:
iákié tám wody przychodzą y iáko
9:
prędko. Kiedy maſz Vpuſtę zá=
10:
kłádác/ nie buduyże iéy nigdy we=
11:
ſrzodku Grobléy/ ále iéy pátrz miey
12:
ſcá w kóńcu Grobléy. Abowiém
13:
kiedy będźie Vpuſtá w ſrzodku Gro
14:
bléy/ á zerwie ſye/ tedy iuż wſzyſtko
15:
wypádnie z Stáwu. Ale kiedy bę
16:
dźie kóńcu grobléy/ kędy wodá ćien
17:
ko leży w Stáwie/ przerwieli ſye te=
18:
dy nie ták wielkiéy ſzkody vczyni.
19:
Abowiém ná ćienkiéy wodźie/ ła=
20:
twiéy brónić. y źiemiá bliżéy kóńcá
21:
Grobléy/ y ludźióm lepſzy przyſtęp/
22:
dla brónienia. y zerwieli ſye Vpu=
23:
ſtá/ tedy przedśię Staw zoſtánie w
24:
cále/ y nie wſzyſtko wypádnie. W=
25:
ſzákże kiedy będźieſz miał Vpuſt zá= | L ij | kłádáć/ |
strona: L2v
| o Vpuſtach |
1:
kłádáć/ Wybierz łoże Vpuſtowi do=
2:
brze głęboko/ ſzérokié iákobyś rozu=
3:
miał iáko thám ſzérokiégo Vpuſtu
4:
potrzebá/ by wierę y ná Sto łokiet
5:
miał być ná ſzérz: iákóż iednák w
6:
Ruśi v Stáwów naydźieſz ták ſzé=
7:
rokié/ á zwłaſzczá w Roatynie.
8:
¶ Kiedy maſz czynić Vpuſt ná cá=
9:
łym Grunćie/ dobry ieſt rąbiony w
10:
Izbice: Wybrawſzy łoże Izbicóm
11:
bárzo głębokié/ iáko nagłębiéy mo=
12:
żeſz bráć przed wodą: wybrawſzy iá=
13:
ko iuż rozumiéſz ſzéroko ma być/ ták
14:
że zárázem y Policzkóm któré má=
15:
ią być iákoby Wąſy od Vpuſtu: zá=
16:
łóżże ón Fundáment/ Przéćieśiámi
17:
iáko długich potrzebá. Ieſlibyć ie=
18:
dná nie przeſtáłá/ tedy drugą przy=
19:
ſtoſuy ná kóniec/ y trzećią y czwar=
20:
tą: tylé iléćby ich potrzebá.
21:
Drugié tákże Przéćieśi/ záłóż ná do
22:
le równo stymi przednimi/ nadá=
23:
léy od śiebie Ośm álbo Dźieśięć ło=
24:
kći. Rąbże zá raz Izbicę w ónych
25:
Przéćieśiách w Węgieł/ tákże y Po= | liczki |
strona: L3
| rozmáitych. |
1:
liczki ná przodku y śćiány któré má
2:
ią być w Pobok Vpuſtu od Grob=
3:
léy/ wſzyſtko záraz weźmi z gruntu.
4:
☞ Izbice máią ták być ſzérokié iá=
5:
ko y długié: á kiedy iuż záłożyſz w=
6:
ſzędy wokoło po iednym drzewie/ á
7:
wątpiłby ieſzcze/ być ſye wodá nie
8:
podebráłá/ pod ónę Vpuſtę: biyże
9:
pod óny Przéćieśi y Policzki/ Sz=
10:
póntpale/ zową to po ſtároświecku
11:
Lemięſze/ ták ié głęboko biy/ áże iuż
12:
dáléy nie będą poſtępowáły w źie=
13:
mię. Przyrzékamći/ żeć ſye iuż wodá
14:
pod nié nie podbije. Chybá by kędy
15:
po ſtrónie. Ieſliże źle Policzki ábo
16:
śćiány obwaruieſz/ á wſzákże y Po=
17:
liczki tákże máią być z Gruntu do=
18:
brze obwárowáné/ iáko y Vpuſto=
19:
wé/ Progi: y máią ſye ty Policzki
20:
záraz począć robić/ z gruntu/ ſkoro
21:
záłożyſz piérwſzą przéćieś álbo próg.
22:
Kiedy iuż ták wſzyſtko záłożyſz iá=
23:
kómći tu piſał/ dayże iuż rázem robić
24:
wſzytko weſpół/ to ieſt śćiány w Iz=
25:
bice y Policzki/ áże ku górze/ ták wy | L iij | ſoko |
strona: L3v
| o Vpuſtach |
1:
ſoko iákoby iuż chćiał mieć w Stá=
2:
wie Wodę wyſoką. Ale to miéy ná
3:
dobréy pámięći rąbiąc ón Vpuſt/
4:
káż dobrze drzewo ná ſznur vſtoſo=
5:
wáć/ áby nie było żádnéy ſkáłuby:
6:
y óny Progi káż ná Tébel bić/ y ták=
7:
że kożdą Spárę vmſzyć mchem do=
8:
brym miękkim. A ieſliby mchu do=
9:
brégo mieć nie mógł/ Tedy Zgrzeby
10:
ſą do tego bárzo dobré.
11:
¶ Zrąbiwſzy then Vpuſt iákómći o
12:
tym piſał ták wyſoko/ iákobyś ch=
13:
ćiał mieć/ przeważyſz go Synwagą
14:
od kóńcá do drugiégo kóńcá/ pátrz
15:
równoli zrąbiony ieſt. A ieſliby ná
16:
iednym kóńcu był niſki/ á ná dru=
17:
gim wyżſzy/ tedy możeſz drzewo przy
18:
ſtoſowáć/ vćioſawſzy iákoby klin/ á
19:
mocno przybić/ ná przednich Pro=
20:
go ch/ á to dla tego żeby wodá wſzę=
21:
dy równo ſzłá/ po wſzyſtkiéy Vpuś=
22:
ćie. Abowiém/ kiedy wodá z Stá=
23:
wu idźie iedną ſtróną Vpuſty/ á dru
24:
ga zoſtáie ſucha: tedy poſpolićie óná
25:
ſtróná kthóra ſucha zoſtáie/ prędko | zgnije/ |
strona: L4
| rozmáitych. |
1:
zgnije/ á óná połowicá po kthóréy
2:
wodá idźie/ cáła zoſtáie: y dla théy
3:
máłéy rzeczy Vpuſty/ któryćby ſtać
4:
mógł/ pan Bóg wié do kąd/ tedy z=
5:
gnoiſz. A to nawiętſza/ zádaſz ſobie
6:
dwie pracy rozbiéráć go y z nowu
7:
budowáć. A ieſli ieſzcze ták zánied=
8:
baſz że nie obaczyſz/ áby Vpuſth z=
9:
gnił: ſkoro wodá przyydźie/ weźmie
10:
wſzyſtko/ y wodę z Stáwu z Rybá=
11:
mi vnieśie. A któż tu w tym winien
12:
będźie/ Pan że nieopátrznie budo=
13:
wał/ ábo Vrzędnik co nic nie rozu=
14:
mié/ á schłopy w Kárczmie rad śia=
15:
da á dni im zá robotę odpuſzcza. A
16:
óni mu piwá á przodkiem gorzałki
17:
kupuią. A ieſli go ná ſzpérki proſzą/
18:
thedy nie rzkąc aby około Stáwów
19:
byłá pilność: ále y gnoiu ná pole
20:
nie wywieźie. A ſą tácy Vrzędnicy
21:
co chłopóm gnoiu pożyczáią/ á po=
22:
tym przynieśie báńkę gorzałki áby
23:
mu gͦ odpuśćił. gnói mu odpuśći/ ie
24:
ſzczego ná ónę gorzałkę prośi/ támże
25:
y dźień mu robotny odpuśći: á Pá= | nu wſzędy |
strona: L4v
| o Vpuſtach |
1:
nu wſzędy piſkórz. Drugi Vgorów
2:
wczás niepołoży dla ónych bieśiad/
3:
wczás nie ſpráwi/ áni ná czás nie=
4:
śieye/ á téż ſye nie vrodźi. A kiedy
5:
Láto przyydźie/ będźie ſye fráſował
6:
że nie dobré Zbożé/ wſtąpi do Kárcz
7:
my/ vſkarża ſye przed chłopy/ że Zbo
8:
żé złé: á chłopi tám iuż z niego będą
9:
ſzydźić/ będą go ćieſzyć: Nie ſtáray
10:
ſye pánie Stároſtá będźieć dalibóg
11:
dobrze/ nádać ſye ieſzcze Zbożé: á ie=
12:
ſli nie Zbożym/ thedy ſye nágrodźi
13:
Stokłoſą. A obracáiąc ſye od niego
14:
ná śię kiwáią/ śmieiąc ſye z opiłé=
15:
go nieboraká. A kiedy go Pan ſpy=
16:
ta/ Czému to vrodzay zły ná Folwár
17:
ku á v Kmieći dobry? Tedy vczyni
18:
wymówkę/ w mokro ſye śiało/ śnie=
19:
gi wielkié były/ wyprzáło: álbo ieſli
20:
po Górze: Wiátry wywiáły. A v
21:
Kmieći czemu dobré Zbożé? rzecze/
22:
nie v wſzyſtkich téż/ v drugich téż
23:
nie złé/ którzy wczás záśiali. To by
24:
w thy czáſy godźien karánia/ kiedy
25:
powié że wczás záśiali. A mówić | mu/ wten |
strona: M
| rozmáitych. |
1:
mu/ w ten czás théż było śiać/ kiedy
2:
ći śiali. A kiedy go ſpyta/ á Staw
3:
iáko ſye to przerwał? vczyni obmó=
4:
wkę: Pánie/ przepadł tu ták wielki
5:
déſzcz/ że woda od Góry do góry w=
6:
ſtáłá: nie mogliſmy go wzbrónić/
7:
iam w ten czás był na polu/ á Mły
8:
narz nie wczas wywárł Vpuſtu: á
9:
chłopi zá nim ſtoiąc świádczą/ ták
10:
ieſt Pánie: y máło nas kilká nie po
11:
tónęło. A Pan nieborak pogląda
12:
ná thego y ná ówégo/ muśi im dáć
13:
pokóy ponieważ że wſzyſcy iednáko
14:
mówią. A tego nie wſpómina/ że
15:
ſye tym zerwał/ że Vpuſty nie oprá=
16:
wili: áczći to bywa że Vrzędnik o=
17:
baczy ále nie rozumié/ chłopów ſye
18:
rádźi á chłopi go zwiodą. O pánie
19:
nic to/ tákći dáwno/ nie będźie mu
20:
nic. A Pánu przedśię defekt. kiedy
21:
ſye chłopi z Vrzędnikiem o ſzkody
22:
zgadzáią.
23:
¶ A tho téż nie dobrze/ kiedy iedną
24:
ſtróną Vpuſty wodá idźie. Poſpo=
25:
lićie tenże Brzég przy którym wodá | M | z Vpu |
strona: Mv
| o Vpuſtach |
1:
z Vpuſty ſpada/ rwie. A kędy źie=
2:
mia ſłába/ tedy y Groblą styłu czá=
3:
ſu Powódźi rádo rwie/ by nalepiéy
4:
brzeg obwarował.
5:
¶ Zrąbiwſzy tedy ón Vpuſt/ y po=
6:
ſtánowiwſzy wierzch równo/ iákóm
7:
o tym piſał/ ſtáray ſye o to ábyś ten
8:
vpuſt dobrą á tęgą źiemią náwiózł.
9:
Napierwéy wybierz z ónego Vpu=
10:
ſtu/ trzaſki/ drwá/ których Cieśle ná=
11:
przątnęli robiąc/ ták/ żeby tám nie
12:
było żadné záplugáwienié áni v=
13:
ſtrmienié trzaſkámi/ tákże y przed
14:
Vpuſtem. A wyprzątnąwſzy/ tákże
15:
w Izbicach w Policzkach wſzędy źie
16:
mię wzruſz Rydlem/ którą robotni=
17:
cy nogámi vtłoczyli y vrownáli ro=
18:
biąc. Ieſli óná źiemiá ſucha/ tedy
19:
ią wzruſzywſzy/ wodą uléy/ ták żeby
20:
byłá dobrze miękka. A to dla tego/
21:
że ſye ówá źiemiá którą będźieſz V=
22:
puſt záwoźił/ imie dobrze z ówą źie=
23:
mią którąś wzruſzył. A kiedy ták
24:
vczyniſz/ náwieźiſz then Vpuſt źie=
25:
mią dobrą/ coby nie piaſkowatą/ y | niena= |
strona: M2
| rozmáitych. |
1:
nienapławną: áni téż gliną/ kthóra
2:
ſye łamie/ rwie/ tak iako y piaſek:
3:
ále pátrzay iłłu prawie dobrégo/ z
4:
mokrégo mieyſca. A owo nalepſza
5:
źiemia iłłowáta/ co od Rydlá odpá=
6:
dowáć nie chce/ Albo darń/ któryby
7:
był Sytem drobniuchnym przeroſ=
8:
ły. Albo ieſliby takiéy źiemie iłło=
9:
watéy álbo darnu miéć nie mógł/ á
10:
zwłaſzcza bliſko: tedy pátrzay by na=
11:
dáléy á przy mókrádli: by więc miá
12:
łá być y łąká dobrégo trawniku/ co
13:
by ſye nie kruſzył: każyſz pługiem v=
14:
oráć ná ſkład ſkiby ónego Trawni=
15:
ká/ á ón Trawnik vorány/ káż Ry=
16:
dlem kráiáć/ á wozmi álbo kárámi
17:
woźić/ do Vpuſty. Támże ón darn
18:
niechay dobrze vbijáią drągámi/ á
19:
bydłem ſye téż vdepce wożąc: a vbi=
20:
iáiąc ón darn/ dobrze ieſt gnoiem
21:
álbo miérzwą przetrzęſáć. A ieſli ſu
22:
cha źiemiá/ niechay poléwáią/ á to
23:
dla tego/ że ſye źiemiá źiemie rych=
24:
léy chwyći. Záwiozſzy ón Vpuſt
25:
dobrze ná przodku/ káżyſz záſye ón | M ij | darn/ |
strona: M2v
| o Vpuſtach |
1:
darn/ w Izbice kłáśc po troſze/ áby
2:
ſye tym lepiéy drągi vffáſował/ á z
3:
wielką pilnosćią tego pótrzebá do=
4:
źrzéć. Kiedy ſye iuż ona izbica na=
5:
wieźie dobrze z wiérzchnimi Trą=
6:
my/ tedy drugą/ tákże y trzećią/ ilé
7:
ichbędźie potrzebá. Náwiozſzyty
8:
Izbice Vpuſtowé/ o których ſye iuż
9:
nápiſáło/ ſtáray ſye ábyś téż Poli=
10:
czki/ stákąż pilnośćią náwiózł/ y zá
11:
śćiány tákże Vpuſtowé: á zwłaſzczá
12:
w Vpuśćie/ potrzebá wyſoko Poli=
13:
czki náwiéść/ y obſuć źiemią ták że=
14:
by ónego obwárowániá źiemią o=
15:
koło Policzków nigdy gośćinna wo
16:
dá nie przenioſłá. A kiedy iuż ná=
17:
wieźieſz z dobrym opátrzenim ón V=
18:
puſt/ Izbice/ tákże zá śćiánę y Po
19:
liczki. etcet. Wybórtowawſzy w Pro=
20:
goch/ połóż ná ónych Izbicach/ tár=
21:
ćicámi/ álbo iákimi forſty/ wyfugo=
22:
wawſzy dobrze tárćice/ y mchem v=
23:
mſzywſzy. Potym óno położenié zá=
24:
ćiągni dobrze klinmi/ áby ſye dobrze
25:
óno Położenié zeſzło. A kiedy ſye | iuż zá |
strona: M3
| rozmáitych. |
1:
iuż záćiągnie/ przybijayże óno pię=
2:
tro mocno gwoźdźmi żeláznymi/ á
3:
nie maſzli żeláznych/ więc drzewiá=
4:
nymi. A ták vczyniwſzy/ możeſz w ó=
5:
néy Vpuśćie dáć poczynić łątki/ dla
6:
Stáwidł/ co około tego mądrzy Mły
7:
nárze álbo Cieśle rozumiéyą.
8:
¶ Przed Vpuſtem/ ábyć Ryby z ſtá=
9:
wu czáſu Gośćinnéy wody nie wy=
10:
chodźiły/ możeſz z dáleká vczynić ko
11:
łem obrónę/ táką iákóm ći iuż piſał
12:
o Báſztach ſtáwowych. A pod ó=
13:
nym Vpuſtem/ tám kędy wodá bę=
14:
dzie ſpadáłá z Vpuſtu/ żeby dołu
15:
nie vczyniło: náwoź kámieni wiel=
16:
kich/ co nawyżſzéy/ álbo vłóż wárſtę
17:
álbo trzy chróſtu/ pod ſámą śćianę
18:
vpuſtową/ wyrownayże kámienim
19:
A tám kędy wodá ma ſpádowáć z
20:
Vpuſty ná ón chróſt/ vczyń piętro
21:
ná Palach/ á to dla tego żeby czáſu
22:
Gośćinnéy wody ónego chróſtu v=
23:
łożónégo woda od ćienkich kóńców
24:
nie podięłá. A zoſtáwuy miąſzſzé
25:
kóńce wedle potrzeby/ po których | M iij | wodá |
strona: M3v
| o Vpuſtach |
1:
wodá ná dół ſpadowáć ma.
2:
☞ O tym wiedz Czytelniku miły/
3:
że tho ieſt táki Vpuſt pewny/ ieno
4:
przed Vpuſtem/ nie biy żadnych Pa
5:
łów/ ábowiém po Paloch któré by=
6:
wáiá bithé w Vpuſtách/ rády ſye
7:
ſtáwy rwą. Oprócz wtyle Vpuſtá/
8:
tám mogą być pale bité/ tylé ilébyś
9:
rozumiał: á to dla tego żećby Vpuſt
10:
tym mocniéy ſtał/ bo zprzodku vpu=
11:
ſtá nie trzymáią nic/ y owſzem zá=
12:
wádźi/ iákóm iuż o tym piſał. Ale
13:
tám kędy wodá ſpáduie/ tám Pa=
14:
lów potrzebá/ ábowiém kiedyby wo
15:
dá chćiáłá poprzéć vpuſtu/ tedy ó=
16:
ny pale tylné zátrzymáią. Ale tákié
17:
go Vpuſtu z Gruntu záſypánégo/
18:
trudno ma wodá ruſzyć.
19:
O Vpuśćie Chróſto= 20:
wym.
| O puſty |
strona: M4
| rozmáitych. |
1:
V
Puſty chróſtem vłożóné/
2:
nie ſą dobré/ może być że
3:
go dobrze vłoży/ dobrze o=
4:
bwáruie/ źiemią dobrą ná=
5:
wieźie: cóż po thym/ chróſt w źiemi
6:
prędko zgnije/ á zwłaſzczá Policzki
7:
ktoré muſzą miąſzſzo iść: á kiedy ch=
8:
róſt w Vpuśćie zgnije/ wodá wiel=
9:
ka przyydźie/ łácno Vpuſt nogámi
10:
wzgórę przewróći. Ieſzcze o thym
11:
więcéy trzymam/ Wybrawſzy łoże
12:
Vpuſtowi wedle potrzeby/ vłóż ch=
13:
róſtem pięknym długim Brzozo=
14:
wȳ/ álbo Choiną równiuchno war=
15:
ſtwę/ álbo coby rozumiał/ trzy álbo
16:
cztérzy á oſtátká dołóż drzewem/ y
17:
z Policzki/ by wierę Czworo y pięćio
18:
ro drzewá miáło być/ aże ták wyſo=
19:
ko/ iákoby w Stáwie wodę rozu=
20:
miał być. Nádrąbiwſzy drzewem
21:
ónego Vpuſtu/ zábiy palmi gęſto
22:
przez chróſt ónę śćiánę/ á zábiwſzy/
23:
náwieź ónę Vpuſtę źiemią dobrą/
24:
wedle potrzeby/ y obwaruy dobrze
25:
fáſowánim iákómći iuż o tȳ piſał. | A to dla |
strona: M4v
| o Vpuſtach |
1:
A to dlatego lepiéy ći iuż Drzewem
2:
dołożyć Vpuſtu chróſtowégo/ że źie=
3:
miá ná chróśćie za drzewem/ będźie
4:
mięſzſza. Aczći ſye muśi ón chróſt z=
5:
légáć który ieſt w Vpuſt włożóny.
6:
Ale co ſye zlęże/ tho ty záś drzewem
7:
nadłóż: á to dla tego/ żebyś miał wo
8:
dę w miárę iákoś ſobie odważył.
9:
¶ To téż ieſt nie zła/ miéć v Stá=
10:
wów Zwódnice/ á ſtároświeckié to
11:
ieſt miſterſtwo/ niemáſz co gánić/ á
12:
zwłaſzczá kędy kto nie ma do Vpu=
13:
ſtów Láſu y źiemie dobréy/ tedy Z=
14:
wódnicá dobra. A to tym obyczá=
15:
iem: Ná wiérzchowinie Stáwu na
16:
dáléy w ſtáiániu od Zálania wody/
17:
vczyń iákié wſpárćié Wody/ iá=
18:
kążkolwiek Groblą: z ónegóż miey=
19:
ſca/ práwie od Rzéki/ poczni czynić
20:
Rów/ wielki wedle potrzeby/ iáko=
21:
byś rozumiał/ że być ónym Rowem
22:
wodá Gośćinna mogłá odchodźić.
23:
Dayże ten Rów ſypáć wſzyſtko po=
24:
dle Stáwu/ bliſko przy wodźie áże
25:
pod Staw precz imo Groblą. A źie= | mięsrego |
strona: N
| rozmáitych. |
1:
mię stego Przekopu niechay wſzy=
2:
ſtko ſypą od wody. A ták kiedy wo=
3:
dá Gośćia przyydźie/ zráźiſz ią zá=
4:
wſze w ónę Zwódnicę/ która póydźie
5:
imoStaw. Ieno muśiſz vczynić iá=
6:
kążkolwiek obrónę/ co byś niepuſz=
7:
czał wody gośćinnéy w Staw. To
8:
ieſt/ vczyniwſzy iáką Grobelkę/ iá=
9:
kóm piérwéy nápiſał/ żeby to było
10:
miáſto nádymáczá. Vczyńże téż w
11:
ónym obrónieniu Stáwidłá/ albo
12:
Złóby włóż/ ták/ cobyś rozumiał/ że
13:
by ieno właſną wodę ónego meatu
14:
mogły zniéść/ á to coby názbyt/ że=
15:
by poſzło precz Zwódnicą.
16:
Táka Zwódnicá czyni dwóy poży=
17:
tek/ Gośćinna wodá tedy vchodźi:
18:
y ſpół/ która przychodźi/ mętna/ bró=
19:
ni Stawu od ná mukęnia.
20:
O Stáwiéch/ któré ſą 21:
nie ná ćiekących Wo=
22:
dách/ thylko ná Doli= | N | nách ál= |
strona: Nv
| o Vpuſtach |
1:
nách álbo ná Ziobinách
2:
do których ſye tylko ie=
3:
no Dżdżównicá śćią=
4:
ga. ∴
5:
I
Eſt Stawów y Stawków
6:
wielé kthóré nie máią żad=
7:
nych Zrzódliſk/ áni żadnych
8:
Strugów/ ieno tylko co w=
9:
nié náłápa wody ná Wio=
10:
ſnę/ z śniegów y co z déſzczá: kthó=
11:
rych tu nawięcéy koło Oświęćimiá
12:
y koło Pſzczyny: á zwłaſzczá v chło=
13:
pów w niſkich kráinach/ ſą tákié
14:
Stáwy vLudźi ſpodźiwienim/ któ=
15:
ré ſą budowáné ná dohad/ iákoby
16:
wątpliwie: będźie wodá álbo nie=
17:
będźie/ tylko áby ieno Staw zbudo
18:
wał. Ale temu nie potrzebá ſye dźi=
19:
wowáć: á o tym wiédz że ták Staw
20:
być nie może/ czynión álbo ſypan:
21:
tylko kędy źiemiá tęga/ to ieſt/ Glin
22:
na/ Iłłowáta/ śiwa álbo czérwona | ná któ= |
strona: N2
| o Stáwiéch |
1:
na któréy ſye téż chléb bárzo nie rad
2:
rodźi. Ná takiéy źiemi ledá kędyby
3:
byłá ledá Dolinká/ może Stawek
4:
zbudowáć. Abowiém z tákowéy
5:
źiemie kiedyGroblą ledá gdźie vſy=
6:
pie á z źimy go pełno nábierze/ by
7:
choćia déſzcza nie było/ cáłé Láto/
8:
bárzo máło wody z Stawku vpá=
9:
dnie: á zwłaſzczá kędy tych ſtáwów
10:
będźie kilká ieden ná drugim/ to im
11:
bywa wodá ſpora. Abowiém co z
12:
iednégo Pónikiem przez Groblą wy
13:
nidźie/ to do drugiégo wpádnie: ie=
14:
no ónemu co nawyſzſzy/ nagorzéy
15:
bywa: y to kiedy ſye tráfi Rok prze=
16:
pádźiſty/ tedy y then miéwa wody
17:
doſyć. A to ieſt v nich nawiętſza/
18:
że żaden nie może Stawku ſpuśćić
19:
ná drugiégo/ y máią to ſobie zá prá
20:
wo/ że ſye tego żadny wáżyć nie ś=
21:
mié. Ale który Staw ieſt naniżſzy/
22:
thedy go powinien ſpuśćić o świę=
23:
tym Michále. Po nim záśię drugi:
24:
áże trzeći/ áż do kóńcá. Drudzy ło=
25:
wią y pod lodem: thák z iednégo | N ij | Staw= |
strona: N2v
| ktoré ſą nie ná ćiek. wod. |
1:
Stawku ſpuſzczáiąc do drugiégo
2:
wody nábieráią/ że im ónéy wody
3:
bárzo máło zginie. A przedśię káż=
4:
dy ſwóy Staw ſpuśći. Oprócz tych
5:
któré ſą wzgórę na wyżéy. I to do
6:
tych z Wioſny á z śniegów wody
7:
názbiéra/ tákże każdy będźie pełen.
8:
¶ Ieſt tych Stawków wielé/ w
9:
drugich Wśiach/ máło nie kożdy ch=
10:
łop ma Stawki/ y drudzy po kilká/
11:
tak że drugi weźmie zá Ryby kilká
12:
dźieśiąt złotych: á nawięcéy za Pią=
13:
tniki których ſye w tákich Stáwiéch
14:
bárzo wielé mnoży.
15:
O Sadzawkách kthóré 16:
maią być do Przecho=
17:
wánia Ryb wſzelákich.
18:
K
ToStáwy ma á Sadzá
19:
wek nie ma w którychby
20:
Ryby chował/ albo ſa=
21:
dzał czáſu Spuſtu/ ábo | téż dla |
strona: N3
| do przechowánia ryb. |
1:
téż dla Dómowéy potrzeby/ y Ku=
2:
chennéy. Ten táki ieſt iákoby ów co
3:
kóniá ma á wozá albo śiodłá nie
4:
ma/ y muśi okleṕ ieźdźić. Tákże téż
5:
y ów co Stáwy ma/ á Sadzáwek
6:
nie ma. Staw ſpuśćiwſzy/ ieno ſye
7:
Ryb nápátrzy. Ieſli ich záraz od
8:
Stáwu nie ma kómu przedáć/ tedy
9:
ié záśię muśi w Stáwie záwrzéć/ bo
10:
ich nie ma kędy podźiéć. Chybá by
11:
ſobie którą wźiął vſuſzyć álbo co z=
12:
ié przy Spuśćie/ to iego zyſk. A ták
13:
káżdy ieſli ſye waży Staw zbudo=
14:
wáć: ważyſz ſye tego/ Sadzáwki ſo=
15:
bie pobudowáć/ ábyś miał kędy Ry
16:
by wſádźić czáſuSpuſtu/ y chowáć.
17:
W iednéy Kárpie więtſzé/ w dru=
18:
giéy mnieyſzé/ w trzećiéy namniéy=
19:
ſzé: w drugich Sczuki/ Okunie/ ál=
20:
bo y wſzelákié Ryby brákuiącié ſo=
21:
bie. A to nawiętſza/ kiedy záraz v
22:
Spuſtu Kupcá niemaſz/ álbo cho=
23:
ćiaby dobrze y był/ á żebyś mu ieno
24:
nie dał po iego woli/ thedy ná tym
25:
nic/ kiedy maſz kędy Ryby wſádźić/ | N iij | mo= |
strona: N3v
| o Sadzáwicach |
1:
możeſz ſobie zaśpiéwáć kthórą bę=
2:
dźieſz chęiał: y Kupiecći ſye powoli
3:
nagodźi lepſzy. Sadzáwki tedy
4:
kiedy będźieſz chćiał miéć/ Pátrzay
5:
że im kędy mieyſcá twárdégo/ nie
6:
ná błoćie/ albo żeby téż nie było iá=
7:
kié Bágniſko śmierdzącé. Ale kie=
8:
dy będźieſz miał po temu mieyſce á
9:
wodę przyſtęmpną/ z Rzéki álbo z
10:
Stáwu/ możeſz beśpiecznie budo=
11:
wáć. Napiérwéy vczyń iednę/ á po
12:
tym drugą. potȳ záśię/ tylé iléćby ich
13:
potrzebá było: á z iednéy do drugiéy
14:
niechay wodá idźie. Ieno tego prze=
15:
ſtrzégai/ áby do nich nie kładł Zło=
16:
bów do ſpuſzczánia z iednéy w dru=
17:
gą. bo byś nie mógł ſpuśćić ſrzed=
18:
nich Sadzáwek przed dolnymi. mu
19:
śiałby záwżdy Sadzáwki dolné
20:
kwóli górniéy ſpuśćić.
21:
A ieſliby miał budowáć Sadzáw=
22:
ki pod Stáwem/ Dayże ié robić bli=
23:
ſko kóńcá Grobley/ ná twardéy źie=
24:
mi/ niechay w Sadzáwkách biorą
25:
źiemię á około wſzędy Groblą ſypą | wedle |
strona: N4
| do przechowánia ryb· |
1:
wedle potrzeby/ álbo póki źiemiá
2:
ſtawa. A ieſliby tych Sadzáwek
3:
nie rozumiał zmówić z Robotniki/
4:
ogułem: niechayże robią ná Pręty
5:
wnich/ Pręt ná pręćie Aże iákoć bę=
6:
dźie potrzebá ná głębią: wſzák iuż
7:
maſz ná Przodku náukę o Pręćiéch/
8:
iákie máią być y po iakich pienią=
9:
dzách máią być robióné.
10:
A tego théż przeſtrzégay/ áby Sa
11:
dzáwki miałkié nie były: ábowiém
12:
to ieſtSadzawká nalepſza/ ku prze=
13:
chowániu Ryb/ która ma Głębo=
14:
kośći Trzy łokćie. A tho dla tego/
15:
tráfiáią ſye Mrozy wielkié/ że by=
16:
wa lód miąſzſzy ná łokieć/ á pod lo=
17:
dem będą miáły Ryby wody dwá
18:
łokćiá.
19:
Ieno tego trzebá pilnowáć/ ábyś
20:
puśćił wodę przezSadzáwki/ co na
21:
więtſzą. nie ták prędko źimie zámár
22:
znie: y o Ryby ſye nie potrzebá bać
23:
áby w nich przyſtępowały.
24:
¶ A chceſzli ábyś kożdą Sadzáwkę
25:
ſpuśćił/ kiedy będźieſz chćiał vczyń | Przekopę |
strona: N4v
| o Skdzáwicách |
1:
Przekopę pole Sadzáwek w Pobok
2:
tak głęboko iáko dno v Sadzáwek/
3:
kłádźże żłoby do ónéy Przekopy z
4:
Sadzáwek/ á ták w ónę Przykopę
5:
Sadzáwki ſpuśćiſz kiedy którą bę=
6:
dźieſz chćiał.
7:
¶ A ieſlibys théż Sadzáwki chćiał
8:
miéć kędykolwiek ná Zrzódléch/ á
9:
tráfiłoc by ſye Zrzódło żłóbowiná/
10:
álbo Potokiem/ á chćiałby téż Sa=
11:
dzáwkę ſrzednią albo górnią ſpu=
12:
śćić/ nie ruſzáiąc ſpodniey: tedy mu=
13:
śiſz vczynić Rów podle Sadzawek/
14:
y tákże żłoby włożyć z nich do óne=
15:
go Rowu/ iákóm ći iuż piſał wyż=
16:
ſzéy.
17:
¶ Ale Sadzáwki ná Stokowéy
18:
wodźie dla przechowánia Ryb/ nie
19:
ſą dobré/ ábowiém wnich Ryby bár
20:
zo nędznieią/ y plugáwośći ſye wiel
21:
kié w Sadzáwkách czynią/ To ieſt
22:
gláini wielkimi/ które zową żábim
23:
krzekiem/ y inné/ á nawięcéy w piér
24:
wſzéy do któréy wodá z Stoku na=
25:
piérwſza idźie: alepotym w drugich | dolnych |
strona: O
| do przechowánia ryb. |
1:
dolnych nie ták. Ale Sadzáwki
2:
dla przechowánia Ryb nalepſzé by=
3:
wáią/ do kthórych wodá z Stáwu
4:
álbo z iákiéy Rzéki ćiecze. Ná wo=
5:
dźie téż Krynicznéy nie dobré ſą/ á
6:
zwłaſzczá kędy źiemiá piaſkowáta
7:
ábo kámieniſta: bo w tákiéy źiemi
8:
źimie Ryby bárzo nędznieią y prze=
9:
źiębną: á zwłaſzcza Kárpie/ Kárá=
10:
śie/ ták prędko znędznieią/ z źiębną/
11:
że będą iáko drewno tęgi/ tákże cho=
12:
dźi áże zdechnie.
13:
O Pónikoch któré by= 14:
wáią w Stáwiéch.
15:
B
Ywáią téż w Stáwiéch
16:
álbo wSadzáwkách Pó
17:
niki/ kthórémi Wodá z
18:
Stáwu ginie/ ták/ że iéy
19:
nigdy nie przybierze: co wnidźie to
20:
záś źiemią zginie. A ták tu o tym
21:
nápiſzę kródko iákobyś ſye tego miał
22:
przeſtrzégáć/ żebyś Póników wStá | O | wiéch |
strona: Ov
| o Pónikach |
1:
wiéch álbo wSadzáwkach niemiał
2:
¶ Napiérwéy kiędy maſz Staw ál=
3:
bo Sadzáwki budować/ á zwłaſz=
4:
czá/ nie bárzo ná wielkiéy y pewnéy
5:
wodźie. Pátrzay áby w ónym miéy=
6:
ſcu ná dnie nie byłá Opoka/ álbo iá=
7:
kikolwiek Naſep kámieńcá. Ie=
8:
ſliżeby było/ thedy trudno tám ma
9:
być wodá otrzymaná/ muśiał byś
10:
wſzyſtko dno náwiéść inſzą źiemią
11:
ná pół łokćiá álbo i więcéy. A
12:
ieſliżeby téż tá Opoká álbo Kámié=
13:
niec ná wiérzchu nie był/ á Stawá=
14:
rze biorąc źiemię dobráli ſye go/ á
15:
ty byś to obaczył: y obaczywſzy/ nie
16:
dáy im bráć/ y to coby wybráli/ káż
17:
záſypáć/ á Groblą s kóńców góry
18:
álbo skąd inąd day ſypáć: w Stá=
19:
wie álbo w Sadzawce nic nie ru=
20:
ſzáiąc: ábowiém ſye to mnie ſáme=
21:
mu przydawáło/ żem théż muśiał
22:
náwoźić co Stawárze wybráli/ o=
23:
koło Opoki/ álbo Kámieńcá. A
24:
ieſlibyś vczynił Staw álbo Sa= | dzawkę/ |
strona: O2
| ktoré bywáią w ſtá. |
1:
dzáwkę/ y puscił by iuż wodę ku
2:
nabiéraniu kthóryćby nábrał wody
3:
do połowice/ á potym wyżſzéy nie=
4:
chćiáło by w Stáwie Wody przy=
5:
bywáć: to iuż thu maſz pewny Pó=
6:
nik. Ale ten łatwie naydźieſz/ ie=
7:
no chodź wſzędy około Stáwu krá=
8:
iem Wody á pátrz pilno/ do kądby
9:
ſye Wodá w kráióch śćiągáłá: Bo
10:
obaczyſz czyśćie kędy iéy Prąd. Słu
11:
chayże przyłożywſzy vcho do ſáméy
12:
źiemie/ tedy vſłyſzyſz co Wodá ſzu=
13:
mi przez rzadką źiemię: możeſz téż y
14:
Wodą zámęćić/ tedy obaczyſz/ ieſli
15:
ſye thám z mętną Wodą poćiąg=
16:
nie. A kiedy to iuż obaczyſz y bę=
17:
dźieſz wiedźiał mieyſce: znátykayże
18:
kołki wſzędy koło ónéy wody/ ſpuść
19:
że záśię z Stáwu Wodę/ á ónym
20:
mieyſcem kędyś náznáczył day prze
21:
bić Grundfeſt áż ſye dobierzeſz O=
22:
poki álbo Kámieńcá. Obaczywſzy/
23:
záſyṕże ón Grundfeſt/ źiemią dobrą
24:
iłłowatą: nábiérayże záśie Staw/
25:
vźrzyſz żeć w ónym mieyſcu Wodá | O ij | bie bę= |
strona: O2v
| O nárybieniu y o mnoże. |
1:
nie będźie ginęłá. A ieſliby z
2:
nowu wyżſzey ná inſzym mieyſcu gi
3:
nęłá/ thedy będzieſzli chćiał miéć/
4:
Staw álbo Sadzáwkę/ muśiſz ták
5:
ná wſzyſtkich mieyſcách vczynić/ kę=
6:
dyby ſye ieno Pónik pokazał.
7:
Przydawáło ſye to mnie wſzyſtko/ y
8:
ſtąd vmiém o tym powiedźiéć.
9:
O Nárybiéniu/ y o 10:
Mnożeniu Ryb wStá
11:
wiéch/ wſzelákich.
12:
N
Aprzód tedy/ Stáwy któ
13:
ré ſą ná iákich kolwiek
14:
Rzékách/ á w tych Rzé=
15:
kach Ryby iákiekolwiek
16:
ſą. Tákiégo Stáwu Ry=
17:
bić nie potrzebá. Oprócz że byś w
18:
ónymże Stáwie Ryby chćiał miéć
19:
którychby w tych Rzékách nie było.
20:
Tedy ich z inąd muśiſz nábywáć/ á
21:
do Stáwu ié ſádźić/ A zwłaſzczá | Kárpie/ |
strona: O3
| Ryb w ſtáwiéch. |
1:
Karpie/ Káráśie/ ty ſye w Rzékách
2:
nie bárzo rády báwią/ á zwłaſzczá
3:
w máłych Potokoch/ álbo ná By=
4:
ſtrych wodách. A ták chceſzli miéć
5:
Kárpie w Stáwie/ á nie maſz ich
6:
ſam z ſwégo Goſpodárſtwá/ thedy
7:
ich muśiſz skąd inąd nábywáć/ á
8:
ſádźić ié do Stáwu. Ale to wiédz/
9:
kiedy ié do wielkiégo Stawu wſá=
10:
dźiſz/ thedy ſye nie rády mnożą/ ále
11:
ſye będą tárły/ á nie zRybi ſye.
12:
Acz ſye to przedśię tráfia/ kiedy ſye
13:
trą pod známieniém Ryb/ tedy ſye
14:
rychléy zrybiáią ikry ich/ y w wiel=
15:
kim Stáwie/ ále to rzadko bywa.
16:
Ale maſzli Stáwy á chceſz ié Kar=
17:
piámi Rybić/ á Odrób Kárpiowy
18:
przychodźić z trudnośćią: tedy do=
19:
brze/ ábyś miał oſobliwé tárliſká
20:
Kárpióm. Tákże téż ná odroſt Pią
21:
tnikóm Stawki nie wielkié
22:
Tárliſká tedy ſą nalepſzé/ kędy ná
23:
Wśi ieſt iáka żlobowinká/ ieno że=
24:
by dno nie było Piaſkowáté/ á Rzé=
25:
czká téż żeby wielka nie ſzłá. Po= | O iij | czyńże |
strona: O3v
| O Nárybieniu |
1:
czyńże tham Stawki nie wielkié á
2:
nie głębokié. Przywodźże do nich
3:
Gnoiową wodę/ która od chłopów
4:
z Obór idźie. Ieſliby był Pothok
5:
wielki/ y Wodáby wielka wzbiéra=
6:
łá/ tedy by iém tá Wodá/ ónę ſmá=
7:
czną wodę precz wynośiłá: muśiał
8:
byś imo óny Stawki Pobok Zwó=
9:
dnicą gośćinną wodę precz obróćić
10:
☞ Ná Tárćié Kárpie obiéray nie
11:
wielkié á nie ſtáré téż/ któryby nie
12:
był więtſzy półtory álbo dwie pię=
13:
dźi. A przed tym niżli ié będźieſz
14:
miał ná Tárćié wſádźić/ do Sta=
15:
wku/ choway ié dwie álbo trzy Nie=
16:
dźiele w iákiéy ćieśni. A potym wy
17:
brawſzy ié/ puſzczay im w Pępek y
18:
w Gębę kąſek ſoli/ puſzczayże ié w
19:
Imióno Bożé ná Tárło: á vźrzyſz
20:
żeć ſye wneth záraz poczną trzéć.
21:
Ieno ſobie poczynay pod Známie=
22:
niém Wodnym. A tho puſzczánié
23:
ná Tárćié/ ma być po Pełniéy Má
24:
iá/ álbo kiedy iuż bywáią nawiętſzé | ćiepłá |
strona: O4
| Ryb w ſtáwiéch. |
1:
ćiepłá Czérwcá. Abowiém ſye nie=
2:
raz Kárpie trą: Trą ſye kilka kroć/
3:
poznaſz tho ſam po Kárpiętoch/ że
4:
nie bywáią nigdy równé. A kie=
5:
dy ſye iuż wytrą/ pilnuyże ábyć ká=
6:
czki álbo świnie po ónym Stawku
7:
nie chodźiły. Y inſzych Ryb/ by na
8:
mnieyſzéy żeby thám nie było: ábo=
9:
wiém wyiáduią do kęſá ikrę Kár=
10:
piową. ¶ Tégo théż pilnuy/
11:
kiedy by ſye Kárpiętá zRybiły/ oba
12:
czyſz ié wnet w Kráioch/ giemżęcy/
13:
iáko Owies. Przybiérayże im Wo=
14:
dy w Stawku więcéy/ áby ſye im
15:
ſzérzéy roźlałá/ y głębiéy wezbráłá.
16:
A tho dla tego áby iuż miáły beś=
17:
pieczną paſzą dla odraſtánia. A
18:
tego ſtrzeż/ ábyć wzgórę przećiwko
19:
Wodźie nie wyſzły/ bo ſye óny na
20:
mniéyſzą ſtrużką iáko wieſz przeći=
21:
wko wodźie/ ćiągną/ y támże pogi=
22:
ną. A kiedy będźieſz miał ſadźić
23:
Kárpie ná Tárło/ Tedy doſyć do=
24:
brze wniemáły Stawek Kárpi Pię=
25:
tnaśćie/ to ieſt ikrznych dźieśięć/ á | mlécznych |
strona: O4v
| o Nárybieniu |
1:
mlécznych pięć: wedle Stawku tho
2:
obáczyć możeſz Ieſlibyś w ónym
3:
Stawku miał dno twardé w któ=
4:
rym Kárpiętá ſą/ á nie bágniſko
5:
ktemu/ y Wodá iżby świéża ſzłá prze
6:
zeń/ Tedy ié tám możeſz ná źimę zo=
7:
ſtáwić: ále ieſliżebyś nie duffał żeć=
8:
by tám źimie nie miáły zetrwáć/ te=
9:
dy lepiéy że ié wybierzeſz ſpuśćiw=
10:
ſzy Stawek. A Sadzawkę dla nich
11:
miéy która by mogłá być ná twár=
12:
dym grunćie/ y ná pewnéy wodźie:
13:
á nic więtſza/ ieno Szeſtnaśćie ło=
14:
kći w ſzérz y wzdłuż/ á ná głą trzy
15:
łokćie/ áżeby byłá czyśćie wyſtrugá=
16:
na/ żeby nie było nic trawy/ áni ża=
17:
dnéy plugáwośći w niéy. Vczyńże
18:
w ónéy Sadzawce ná ſrzodku dół
19:
iákoby kotlinę/ á w ónéy kotlinie
20:
nákłádź chróſtu/ iákiégóżkolwiek
21:
ſuchégo/ ieno żeby nie ſurowy. Z=
22:
przybijay go iákimikolwiek kluká=
23:
mi/ żeby wzgórę nie wſpłynął/ á nie
24:
bárzo go théż przyćiſkay do źiemie/
25:
ieno żeby był vſtrmióny rzadko: | Nápuśćże |
strona: P
| Ryb w ſtáwiéch. |
1:
Nápuśćże do ónéy Sadzawki Wo=
2:
dy y Kárpiętá do niéy wſadź ilé ich
3:
mieć będźieſz: támże ſye w ónym dó=
4:
le ná źimę położą/ y nie ruſzą ſye
5:
z niégo/ áż záśię ná Wioſnę kiedy
6:
ćiepło vderzy: á ſtrzeż thego/ ábyś
7:
tám żadnéy inſzéy Ryby nie ſadzał/
8:
y żeby théż skądkolwiek Wodá do
9:
nich nie przyſzłá. Aczći powiá=
10:
dáią głupi á niedoſzli Goſpodarze/
11:
że lepiéy ſádźić Kárpiętá/ z oycá=
12:
mi do Sadzáwki. Ale to nie grze=
13:
czy/ bo to nie Kurczętá álbo nie Gą
14:
śiętá/ żeby ié miáły ſtáré wodźić/ y
15:
owſzem im ſą ná wielkiéy przekáźie
16:
bo ſye támże położy kędy y máły/ y
17:
wybiją ié z mieyſcá: á thák kiedy ié
18:
wybiją z mieyſcá/ tedy ſye ták dłu=
19:
go błąkáią po Sadzawce/ áż po=
20:
zdycháią. Abowiém Kárṕ źimie
21:
nie chodźi/ nie páśie ſyę téż/ ieno ſye
22:
położą wybiwſzy ſobie doły iáko ko
23:
tliny/ támże leżą w doléch/ y żywią
24:
ſye źiemia. Co to obaczyſz ná Spu=
25:
śćie wielką moc tych kotliſk gdźie | Póny |
strona: Pv
| o Nárybieniu |
1:
óny ná źimę légaią. A do ówéy
2:
Sadzáwki/ kędyś ná przechowánié
3:
wſádźił Kárpiętá/ nie puſzczay wiel
4:
kiéy Wody/ y owſzem áby nic więt=
5:
ſza nie ſzłá ieno táką dźiurą/ iákoby
6:
wielkim świdrem wywiérćiał/ y tá=
7:
kążdźiurą żeby od nich odchodźiłá.
8:
Abowiém kiedy by Prąd wielki wo=
9:
dy ná nié ſzedł/ tedy iéy ſobie nie zá=
10:
grzéyą y rády w niéy poźiębną: á zá=
11:
wſze kiedy byś miał co koło tych
12:
Kárpiąth ſpráwowáć álbo łowić/
13:
álbo przeſádzáć/ Pátrz záwżdy dniá
14:
pogodnégͦ y ćiepłégͦ: bo to ieſt rzecz
15:
bárzomdła/ wnet wźimno zdechnie.
16:
¶ Kiedy iuż przechowaſz thy Kár=
17:
piętá/ iákóm iuż o thym piſał: ná
18:
Wioſnę ſpuść á rozſadzay ié w w=
19:
iętſzé Stawki/ któré iuż maſz miéć
20:
pogotowiu ná odroſt/ z których iuż
21:
będźieſz miał przez Láto Piątniki.
22:
Ieno tego ſtrzeż/ ábyś nie przeſá=
23:
dźił: bo iákoby gęſto ſádźił/ thedy
24:
róść nie będą. To ieſt, kiedy maſz | Stawek |
strona: P2
| Ryb w ſtáwiéch. |
1:
Stawek ná dobre Stáiánié wſzérz/
2:
y wzdłuż/ więcéy álbo máło mniéy:
3:
á grund ónego Stawku będźie do=
4:
bry/ Spół do niégo wodá będźie
5:
ſchodźiłá: tedy możeſz w táki Sta
6:
wek w ſádźić ná odroſt kilkádźie=
7:
śiąt kóp y do Stá kóp. Bo o tym
8:
wiédz kthóra źiemiá dobrze Zbożé
9:
rodźi/ ná tákiéy téż źiemi w Stáwie
10:
dobrze Ryby roſtą. Który Staw
11:
ieſt ná Piaſku/ iuż ná to miéy bácz=
12:
ność żebyś mniéy weń ſádźił niż w
13:
ów co ná dobrym grunćie. A ieſli
14:
że więthſzy Stawek maſz ná odroſt
15:
álbo mniéyſzy: tedy iuż ná to rozum
16:
vmoderuy: wſadź piérwéy wedle ro
17:
zumu/ álbo y téy náuki moiéy. Ieſli
18:
żeć ſye dobrze powiodą/ ſadź drugi
19:
raz mniéy álbo więcéy wedle bácz=
20:
nośći. Niechayże ty Kárpiętá będą
21:
w ónym Stawku przez Láto.
22:
A ieſliby był ná pewnéy wodźie á
23:
grund dobry był/ tedy dobrze y przez
24:
źimę. A ná Wioſnę ſkoro lody zgi=
25:
ną/ y pogody náſtáną/ Spuść/ roz= | P ij | ſadźże |
strona: P2v
| o Nárybieniu |
1:
ſadźże Piątniki do Stáwów/ kędy=
2:
kolwiek rozumiéſz. A Stawki z
3:
nowu ná Piąthniki Kárpięty ná=
4:
ſadź. Tákże téż y ná Tárło: ná co
5:
iuż Stawki maſz miéć pogotowiu.
6:
¶ Y tego pilnuy/ ábyć tho Goſpo=
7:
darſtwo nigdy nie wákowáło. Abo
8:
wiém kiedy tegͦ będźieſz pilnował/
9:
ſwoié Piąthniki ſwégo mnożenia/
10:
miéć będźieſz: y bez wielkiégo pożyt=
11:
ku być nie możeſz z ónych Stáwów
12:
któré maſz. A tego téż pilnuy/ á=
13:
być Piątniki z Stáwu z wodą nie
14:
wychodźiły/ ábo przećiwko wodźie.
15:
Bo byś to záśię zwał nieſzczęśćim:
16:
áno to dármo zgániáć ná co inſzé=
17:
go/ ieno ſam ná śię/ żeś niedbálewy
18:
á przez twé niedbálſtwo/ y nie doź=
19:
rzenié/ ſtáłáć ſye ſzkodá: iáko tego
20:
doſyć bywa/ kiedy Ryby z wodą ál=
21:
bo przećiwko wodźie wynidą. Bę=
22:
dą ié chłopi łápáć po Wśiách y ón
23:
ſam á nie obaczy ſye. A kiedy mu
24:
ludźie mówią/ Nie twoiéli to Ry=
25:
by? tedy ſye ieſzcze będźie gniewał: | y będźie mó= |
strona: P3
| Stáwów. |
1:
y będźie mówił/ Nie moié: mnieyſzé
2:
moié były. Aże ich w Stáwie przy=
3:
roſło/ nie pozna ich. Aże kiedy ſpu
4:
śći Staw/ áno w Stáwie máło/
5:
dopiéry będźie mówił/ A tákiéć by=
6:
ły/ moiéć to były: z Wodą mi ábo
7:
przećiwko wodźie wyſzły: dopiéro bę
8:
dźie zápráwiał/ budował/ A óno by
9:
ło lepiéy záraz nie zániedbáwáć y
10:
ſámemu doźrzéć/ á ná Vrzędniká
11:
Legartá ſye nie ſpuſzczáć.
12:
¶ Ieſlibyś téż miał Staw wielki/
13:
żeby weń wſadźił Dwie śćie/ Trzy
14:
ſtá kóp/ y kilká ſeth/ á Piątniki by
15:
miał nie doroſłé: tedy máłych nie
16:
ſadź/ niechay w Stawách doraſtá=
17:
ią. A ieſlibyś wſádźił/ tedy muśiſz
18:
Rok dłużéy Staw trzymáć/ niżli
19:
ieſt obyczay. Abowiém ná Slą=
20:
ſku Stáwy ſpuſzczáią wſzyſtko we
21:
dwie lećie. A to wten obyczay/ że óni
22:
mogą miéć Piątniki álbo Stopni=
23:
ki práwie doroſłé do Nárybienia
24:
Stáwów. Abowiém ſą ná to z da= | P iij | wnych |
strona: P3v
| o Nárybieniu |
1:
wnych Lat ſpoſobni Tárliſki/ Sa=
2:
dzáwek/ rozmáitych Stawków/ y
3:
innych máią bárzo wielé ná to/ Nie
4:
rzkąc ſámi Pánowie/ Ale y miedzy
5:
chłopy naydźie tego bárzo wielé.
6:
Ieſli ſye mu domá nie zdárzą/ Te=
7:
dy chłopom zápowié/ áby nikómu
8:
inſzemu nie przedawáli. A ták ma
9:
ſobie w czym przebiéráć. Náry=
10:
biáią ſobieStáwy po ſwéy woli iá=
11:
kimi kolwiek chcą/ y tám to ich na=
12:
więtſzé goſpodárſtwo. Vrodzáie
13:
ſłábé máią. Hándlem ſye żadnym
14:
nie báwią. Spuſtów żadnych nie
15:
máią. W wodźie ſye wſzyſtko płó=
16:
czą iáko Czáple. Z kábatów nigdy
17:
ſye nie zwłóczą. W ſzkorniách wſzy=
18:
ſtko chodzą/ bo wſzytko o Stáwiéch
19:
á o Wodźie myſlą. A téż vbodzy O=
20:
ſłowie śmierdzą Rybámi/ iáko Wy
21:
dry. Ale v nas w Polſzce/ że tho
22:
ieſt nie dawné Goſpodárſtwo/ Stá
23:
wów budowánia/ y Kárpiámi ié
24:
Rybienia: tedy ieſzcze nie mogą być
25:
ták ſpoſobni/ áby ié mieli ták ſta= | tecznie |
strona: P4
| Stáwów. |
1:
tecznie rybić prze niedoſtátek Piąt=
2:
ników. Abowiém ieſzcze nie máią
3:
do tego z potrzebę Tárliſk/ Stáw=
4:
ków rozmáitych/ iáko ná Sląſku/ y
5:
w then obyczay muſzą dłużéy Ro=
6:
kiem dźierżéć niżli ná Sląſku. A
7:
wſzékże máią ich więtſzy pożythek
8:
niżli Slężacy. Abowiém kędy Slę=
9:
żak wſádźi Cztérdźieśći álbo Pięć=
10:
dźieśiąt kóp/ ná ryby. tedy v nas be
11:
śpiecznie może wſádźić Sto kóp.
12:
In ſummá/ wſzędy w Polſzce czy=
13:
nią Stáwy/ więtſzé Pożytki niżli
14:
w Sląſku/ in duplo. Kędy ſye óni
15:
temu ſámi dźiwuią. A tego báczyć
16:
nie chcą/ że Grunty lepſzé.
17:
☞ To théż ieſt rzecz pewna/ kędy
18:
przez Staw Lećie wodá nie idźie
19:
wielka/ tám téż Ryby lepiéy roſtą.
20:
Nie trzebá iéy wiécéy puſzczáć/ ie=
21:
no thylko áby w pełni Staw był.
22:
Oprócz tych Stáwów/ kthóré ſą ná
23:
Rzékach/ tych dármo moderowáć/
24:
muśi ták wielka Wodá iść z Stá= | wu iáko |
strona: P4v
| o Nárybieniu |
1:
wu iáko do niego idźie. Ale v tych
2:
Stáwów/ do kthórych Wodá ieſt
3:
przywiedźióná/ v tych to może być.
4:
Abowiém to ieſt nalepiéy Kárpio=
5:
wi y wſzelakiéy Rybie/ kiedy ſye
6:
Wodá przygrzéwa w Stáwie.
7:
O Káráśioch.
8:
Zebych co miał piſáć/ tedy nie máſz
9:
co/ Ták ſye óni mnożą iáko y Kár=
10:
pie/ y tám ſye rády chowáią kędy y
11:
Kárpie. A wſzákże/ iako ié raz ná=
12:
rybiſz kędy/ Tedy trudno ié maſz
13:
wygubić. Wſzákże kędy Kárpio=
14:
wy/ álbo Káráśiowy Drob chceſz
15:
miéć/ Tedy tego pilno ſtrzeż/ ábyś
16:
tám Szczubielic nie nápuśćił: bo
17:
kiedyby było Szczubielic ták wiel=
18:
kich/ iáko łokietnice/ cokolwiek/ te=
19:
dyć Piątniki do kęſá wyiedzą. Po=
20:
trzebá tego áby przed náſádzánim
21:
Piątników/ wyłowiłeś Szczubieli=
22:
ce dobrze. A możeſz ié wſadźić do
23:
Stáwu/ któryby przed tym Rok ná= | rybióny |
strona: Q
| Stáwów. |
1:
rybióny był/ ná tym żadnéy ſzkody
2:
nie będźieſz miał.
3:
O Nárybiéniu inſzych 4:
Ryb wſzelákich.
5:
etcȩt.
6:
S
Zczukámi iáko raz nimi
7:
nárybiſz/ Tedy ſye óny po
8:
ſpolićie rády trą. Y kie=
9:
dy ſye tráfi ná Spuśćie/
10:
Tedy z Stáwu wielkié Szczuki wy
11:
biéray/ á młodé w Stáwie zoſtá=
12:
wuy/ co by były ná Piądź/ miedzy
13:
Głową/ á miedzy Ogónem. Tedy
14:
ich iuż nigdy nie przebierzeſz. A ieſli
15:
by ſye téż w Stáwie nie chćiáły do=
16:
brze mnożyć: Thedy by ié muśiał
17:
ſádzić. Aleć to rzadka/ áby ſye Sz=
18:
czuká nie miáłá w Stáwie trzéć.
19:
¶ Tóż théż rozumiéy o Okuniu/ o
20:
Płoćicy/ o Vkliéy/ bo tho ſą właſné | Q | Ryby |
strona: Qv
| o Nárybieniu |
1:
Ryby Stáwowé. Ale co ſye dotycze
2:
Kleſzczá/ Iaźicá/ Kleniá/ Ieſliżeby
3:
ich nie było/ w téy Rzéce/ ná któréy
4:
Staw ieſt/ á chćiałbyś ié w Stá=
5:
wie mieć: Tedybyś ich indźiéy mu=
6:
śiał doſtawać/ á w Staw ié wſá=
7:
dzać. Wſzákże kiedy ſye óny raz
8:
wytrą w Stáwie/ pothym ich ná
9:
Spuśćie nie przebierzeſz. A zwła=
10:
ſzczá Kleſzcze/ kiedy ſye im Wodá
11:
vpodoba y dno dobré/ thedy ſye ich
12:
tak wielé ná trze że ié pothym mu=
13:
śiſz z Stáwu puſtoſzyć: y nie po=
14:
trzebá ich miéć w Stáwie ieno tro=
15:
chę coby w miárę.
16:
¶ Lin/ ten téż tym ſpoſobem żywie
17:
iáko y Kárṕ. A wſzakże kiedy ich
18:
wſádźiſz do Stáwu kilká kóp/ á
19:
tráfi ſye im w Stáwie błoto/ tedy
20:
ié trudno wygubić/ będźie ich záw=
21:
żdy doſyć. Aczći ieſt Rybá iáko=
22:
by wzgardzóna/ ale przedśię niezły
23:
kiedy tłuſty/ ſtoi zá Kárpiá/ vwárzy
24:
wſzy go w czarną iuchę/ á ieſzcze le= | pſzy kie |
strona: Q2
| Ryb rozmáitych. |
1:
pſzy kiedy go czyśćie nádźieie rozry=
2:
ſowawſzy i vpiecze.
3:
¶ Inſzé Ryby ſadzałem ſam do=
4:
ſyć do Stáwu/ Cérty/ Loſośie/
5:
Pſtrągi/ etcet. Iż to Rybá nie Stá=
6:
wowa/ Tedy téż w Stáwie trwáć
7:
nie chce. Wſzákże ze wſzyſtkich in=
8:
ſzych/ tedy Pſtrąg rychléy trwa/ bo
9:
tákże Rybą żywie iáko Szczuká y
10:
Okuń. ∴ ∴
11:
¶ Węgórz/ ieſliże ieſt w Rzéce/ bądź
12:
w téy co przez Staw idźie: bądź w
13:
téy co podle Stáwu: Tedy ich by=
14:
wa doſyć w Stáwie. Ale ieſli ich w
15:
tych Rzékach niemáſz iakóm tu pi=
16:
ſał/ ábyś ich téż ſadźił niewiedźiéć
17:
co do Stáwu/ tedy káżdy wyléźie/
18:
á to dla tego/ że ſye mu iuż w óney
19:
Rzéce Wodá nie podoba.
20:
☞ Wſádźiłem téż był iednégo czá=
21:
ſu Sumu do Stáwu/ á był w Sta=
22:
wie trzy Láthá: á kiedym go wſá= | Q ij | dźił do |
strona: Q2v
| o Nárybieniu |
1:
ſádźił do Stáwu/ był ná łokieć.
2:
A kiedym Staw ſpuſzczał/ vróſł
3:
ták wielki/ że był dłużſzy niż ná trzy
4:
Lokćie: á był ták tłuſty/ że Pluſku
5:
iego przed tłuſtośćią nie mógł v=
6:
piéc. Sam był ták tłuſty/ że ná nim
7:
tłuſtość byłá ná dwá pálcá/ kie=
8:
dy go wárzóno. Ale nie ſtáło zá
9:
náſzé. Nie doſtáło nam Kárpi w
10:
Stáwie/ przez Dwádźieśćiá kóp.
11:
W czym dawano winę ónemu Su
12:
mowi/ że ié ón poiadł/ y były tego
13:
znáki. Rąbiąc go/ náleźióno w nim
14:
w Kśiéńcu trzy Kárpie/ ſtáły po
15:
trzy groſze. A thák ktoby tego ch=
16:
ćiał sprobowáć/ á tłuſtégo Sumu
17:
ieść/ wſadź ich kilká do Stáwu w
18:
ten czás kiedy Piątniki ſádźiſz/ vź=
19:
rzyſz czáſu łowienia Stáwu/ dźiu=
20:
rę w Rybách. Wſzákże ſye bę=
21:
dźieſz miał czym ćieſzyć
22:
że tłuſtégo Su=
23:
mu będźieſz
24:
iadł.
25:
~∴~ | Aczbym |
strona: Q3
| rozmáitych ryb. |
1:
☞ Aczbym tu miał wielé y
2:
ſzérzéy piſáć w téy mierze/ á z=
3:
właſzczá okóło Stáwowych
4:
robót/ y około miáry y waże=
5:
nia ich/ álbo nárybienia ich: á=
6:
lem ná ten czás kródkiemu czá
7:
ſowi folgował. Ale to cóm ná
8:
piſał/ proſzę żeby to W. Mi=
9:
łość odemnie ſłużebniká ſwégͦ
10:
zá wdźięczné przyiąć raczyli. á
11:
to coby ſye nápiſáło omyłką/
12:
álbo żeby ſye théż co kómu nie
13:
podobáło/ raczyli to przebá=
14:
czyć. A wſzákże ieſliby kto cze=
15:
mu nie rozumiał/ tedy ſye mo=
16:
że inſzégo wtéy mierze mędrſzé
17:
go porádźić/ tedy mu to może
18:
ze łbá wybić: bo ilé Głupców
19:
tyle mędrców: niewſzyſtkoſmy | Q iij | ſye |
strona: Q3v
| Zámknienié |
1:
ſye Filozoffy prodźili. A wſzá
2:
kóż ty wſzyſtki rzeczy/ o który=
3:
chem piſał/ potrzebuią =wiel=
4:
kiéy pilnośći. Nie iużći ná tym
5:
doſyć/ żeś zbudował Staw/
6:
iżeś vczynił Vpuſt/ iżeś téż v=
7:
czynił Zwodnicę/ ábo Młyn
8:
zbudował/ ábo y wſzyſtki rze=
9:
czy ponápráwiał o których ſye
10:
piſáło. Ieſzcześ tu nie wſzyć=
11:
kiégo wygrał: ábowiém zbudo
12:
wawſzy/ nápráwiwſzy potrze=
13:
bá doźrzéć/ áby Báſztá nie z=
14:
gniłá: Wodá żeby ſye pod żło=
15:
by nie dobyłá/ Aby ſye Staw
16:
nie zerwał. Czáſu Powodźi/
17:
wczás wſzytkiemu zábieżéć/ to
18:
ieſt/ wodę wywrzéć/ kiedy po=
19:
trzebá: nie w tén czás kiedyſye | wodá |
strona: Q4
| tych Kśiążek |
1:
wodá zGroblámi równa. Ták
2:
że théż kiedy kędy co zgnije w
3:
czás opráwić: ábowiém nie rz=
4:
kąc drzewiáné/ ále mury kiedy
5:
ich nie przykryie/ wniwécz ſye
6:
obracáią. A to ieſt nawiętſza/
7:
który Pan álbo Ziemiánin nie
8:
ma po temu czáſu doźrzéć: w=
9:
ſzakże kiedy mu pan Bóg da V=
10:
rzędniká tákiégo/ w tym tám
11:
Imieniu/ kędy Stáwy ma/
12:
któryby wſzytkim tym Sprá=
13:
wóm iákóm piſał/ mógł ſpro=
14:
ſtáć/ á przy tym y dómowégo
15:
goſpodárſtwá nie opuśćił: o
16:
tym dźierżę/ że tám iuż pan ná
17:
tym ſzkodowáć nie będźie. A
18:
dalić pan Bóg tákiégo dobrégͦ
19:
goſpodarzá/ tedy go téż vmiéć | ſzánowáć. |
strona: Q4v
| Zámknienié |
1:
ſzánowáć. Iáki pożythek maſz
2:
przezéń/ tak mu téż pracą iego
3:
nágradzáć: y żywnośćią y in=
4:
ſzym doſtátkiem opátrzyć go
5:
téż. Ale ieſliby ón ná ſobie pra=
6:
cą miał niéść/ y tobie pożytek
7:
czynić/ á ty nań bácznośći nie
8:
maſz/ ieno go ná obiethnicach
9:
chowaſz/ bárzo mu ſye prędko
10:
to goſpodárſtwo oprzykrzy/ y
11:
ná oſtátek muśi dáć wſzyſtkie
12:
mu pokóy. Miáſto pożitku któ
13:
ry ón pokazał pracą ſwą/ pręd=
14:
ko ſye wniwécz obróći: iáko te=
15:
go doſyć bywa v Pánów nie=
16:
bácznych. Ale opuſzczáiąc iuż
17:
wſzytki ty rzeczy/ przypátrz ſye
18:
y ſłuchay/ pilnuy. Kiedy Pan
19:
ſługę przed ludźmi wyſławia/ | powiá= |
strona: R
| tych Kśiążek. |
1:
powiádaiąc/ że mu Bóg dał ſłu
2:
gę cnotliwégo/ pokazał mi tá=
3:
kié pożytki/ o którychem ia ni=
4:
gdi niemyſlał. Goſpodárſtwo
5:
Máiętność moię wſzytko ſpo
6:
ſobił/ ták/ że maiętność moiá
7:
wſzytká zakwitnęła. a to wſzyt
8:
ko bes prace y bes fraſunku mé
9:
go. Sługá téż także ón cnotli=
10:
wy nie mniéy thákże o Panie
11:
mówi: Nie żal mi prace/ którą
12:
ná ſobie nioſę/ pożythki Panu
13:
ſwému czyniąc. Mam na śię
14:
Páná łaſkáwégo/ nagradza mi
15:
pracą moię ták iáko ná mię na
16:
leży. Ná obiethnicách mię nie
17:
chowa/ w káżdéy mi ſye rzeczy
18:
ziśćił: opátrzenié mi dobré dał
19:
nie mam o co nań nárzékáć: pá | R | nieBo= |
strona: Rv
| Zámknienié |
1:
nie Boże mu day długo zdro=
2:
wié. A to téż miéy ná dobréy
3:
bácznośći/ kiedy maſz dobrego
4:
goſpodarzá/ Vrzędnikiem/ nie
5:
baẃ go żadnym ſzáffárſtwem
6:
áni Reieſtrowánim: nie żáłuy
7:
iákiému żakówi kopy ná ſuché
8:
dni/ któryby to ſzáfárſtwo y re
9:
ieſtrowánié ná ſobie trzymał.
10:
Abowiém tym klopotem koło
11:
tego ſzáfárſtwá/ Goſpodárſka
12:
inuencya/ wſzythká mu ſye ze
13:
łbá wybije/ thák/ że czáſem nie
14:
wſzyſtkiégo piſzé: y przychodźi
15:
nieborak o mniémánié/ y o ſzko=
16:
dę niemáłą przez to. V báczné=
17:
go Páná tedy to nic. Ale v ó=
18:
wégo Wilká/ który nigdy nie
19:
ſyt/ thedy nic nie pómoże/ nie= | ma ón |
strona: R2
| tych Kśiążek. |
1:
ma ón przedśię ná cnotliwégo
2:
bácznośći. Acz drugi baczy/ że
3:
ieſth omyłká w Reieſtrzéch/
4:
przedśię thego nie będźie nic
5:
dbał: przedśię day: y o máłą
6:
rzecz/ pozbędźie cnotliwégo y
7:
pożytecznégo ſługi. A nie ba=
8:
czy ſye áż kiedy ónego ſługi nie
9:
ma: áże mu pożytków vbywa/
10:
to co mu ponápráwiał/ wſzyt=
11:
ko mu poniſzczeie. miałem do=
12:
brégo cnotliwégo ſługę/ á o
13:
máłą rzeczem go pozbył.
14:
Téż rzecz powiádam o ówym
15:
ſłudze/ który tráfi ná Páná cno
16:
tliwégo przyrodzónégo/ od któ
17:
régo zna wielkié dobrodźieyſt=
18:
wo y łáſkáwą twarz/ á przed=
19:
śię mu záwżdy máło: będźie | R ij | żwał/ |
strona: R2v
| Zámknienié |
1:
żwał/ iáko Pan zły/ Datek od
2:
niego máły mam Furyat/ le=
3:
dá o co łáie. vczyni go barzo
4:
złym. á tego nie baczy co ſam
5:
czyni. Iáko tego doſyć bywa:
6:
kiedy ſye ſługá wPáná wkrá=
7:
dnie/ śiłá będźie przewodźił/
8:
niż ſye Pan obaczy: kiedy co rá
9:
dźi/ wſzytko z ſzkodą Páńſką:
10:
kędy co pobudowano/ po ná=
11:
práwiano/ wſzyſtko iemu źle:
12:
Słudzy wſzyſcy cnotliwi źli:
13:
ieno ón ſam dobry. Będie mu
14:
vkázował pożytek kthóry nie
15:
ſtoi zá fráſzkę: á inſzé co Pan z
16:
cnotliwymi ſługámi nápráuił
17:
będźie puſtoſzył. A naydźie tá=
18:
kiégo łotrá że y miárę żywno=
19:
śći ſtołu Páńſkiégo będźie mo | derował: |
strona: R3
| tych Kśiążek |
1:
derował: á Pán w tey mierze/
2:
barzo ćiągnie kotá. Y obaczą
3:
tho Ludźie y Páná będą prze=
4:
ſtrzégáć/ przedśię Pan nie da
5:
wiáry. Aże kiedy iuż ſam dot=
6:
knie/ że iuż wſzędy źle/ dopiéro
7:
y to przed wſtydem będźie ó=
8:
nego łotrá z niénagłá niedbał
9:
A potym go odpráui iáko nale
10:
pſzégo aby go ieno zbył. A ták
11:
tu potrzebá káżdemu mądrév
12:
y bacznev Pánu/ przypátrowáć
13:
ſye doſtawſzy dobrégo cnotli=
14:
wégo ſługi/ co zá ſługá ieſt: ie=
15:
ſliże obaczyſz Cnotę iego/ po=
16:
żyteczné poſługi iego: ſłuſzna
17:
rzecz áby go záchował/ y thóż
18:
przećiwko niemu pokazał iáko
19:
y ſługá Cnotliwy przećiwko | R iij | Pánu |
strona: R3v
| Zámknienié |
1:
Pánu cnotliwému. Ale kiedyć
2:
ſye ſługá doſtánie Legart/ pi=
3:
iánicá/ koſtérá/ który ieno cze=
4:
ka/ rychłoli go záwołáią ieść.
5:
á około goſpodárſtwá y około
6:
pożytków álbo poſług inſzych
7:
ieno gębą powiáda: Tákowé=
8:
go mądry á báczny Pan záraz
9:
pozna: á sprobowawſzy go/ po
10:
znaſz że łothr/ kázáć mu precz/
11:
powiedźiawſzy mu ná rozum.
12:
¶ Tákże téż kiedy ſługá tráfi
13:
ná Páná Zmindaká/ ná Fury=
14:
atá/ ná tego który chce áby mu
15:
dármo ſłużóno/ Pożytki/ y in=
16:
ſzé poſługi będźie chćiał ábyś
17:
mu czynił/ á nic nie náłożył.
18:
Tákowému Pánu nie ieſt go=
19:
dno/ áby mu kto dobry ſłużył: | y żadné= |
strona: R4
| tych Kśiążek. |
1:
y żadnégo nikt nie bije zá ſzyię.
2:
Ieſliżeś ſye omylił ná tym Pá
3:
nie/ dać co nieda: nie ſłuż mu
4:
więcéy/ iedny Suché dni prze=
5:
ſłużywſzy. A tak w tych wſzyt
6:
kich rzeczach potrzebá miárę
7:
dźiérżéć/ y dobré baczenié záw=
8:
żdy przed oczymá miéć potrze=
9:
bá/ ták mi ſye zda że niezábłą=
10:
dźiſz.
11:
¶ Aczbym téż tu miał piſáć o
12:
wſzyſtkich Spoſobiéch goſpo=
13:
dárſkich/ ále iż czáſu po temu
14:
nie mogłem miéć/ tedym tego
15:
ná ten czás zániechał. A wſzá=
16:
kóż obaczywſzy ieſli ſye ty má=
17:
łé Kśiążki przez mię piſáné y
18:
wydáné W. M. podobáć bę= | dą/ y te= |
strona: R4v
| Zámknienié Kśiąż. |
1:
dą y tegobym zániechać nie=
2:
chćiał/ będźieli mi pan Bóg w=
3:
ſzechmogący zdrowia v=
4:
życzyć raczył.
5:
rc.
6:
grafika
7:
Dokóńczenié.