![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
strona: kt
1:
GOSCINIEC
2:
PEWNY:
3:
Niepomiernym mocżygębom/ á
4:
omierzłym wydmikuflom świátá tego/
5:
do prawdźiwego obacżenia/ á zbyt=
6:
kow ſwych pohámowánia.
7:
Z piſmá świętego/ y z rozmáitych Authorow ze=
8:
brány y wydány.
9:
PRZEZ Kſiędzá IOZEPHA WERESZCZYN-
10:
SKIEGO z Wereſzczyná, z przeyzrze-
11:
nia Bozego Opátá Sieciecho-
12:
vvskiego.
13:
1. Petr. 5.
14:
Bráćia/ bądźćie trzeźwi á cżuyćie/ bo dyabeł przećiwnik wáſz/
15:
krąży (około was) iáko lew rycżąc/ ſzukáiąc kogoby pożárł/
16:
ktoremu ſię przećiwiayćie będąc mocni w wierze.
17:
W Krákowie/
18:
W Drukárniey Andrzeiá Piotrkow=
19:
cżyká. Roku Páńſkiego/ 1585.
strona: 202
| 202. | grafika |
1:
Ná Kleynot Stárodawny
2:
Korcżak.
3:
grafika
4:
S
Zeroki meath te ozdobne wody/
5:
Miewáły záwſze cżáſu złey przygody:
6:
Tám gdźie potrzebę tey korony znáły/
7:
Brzegi ſwe przykro y mężnie ſtáwiáły.
8:
Y dźiś to iáśnie widźimy ná oko/
9:
Ze ich ſtrumienie záchodzą ſzeroko.
10:
A choć ná przykład dam tu ſáme Włodki/
11:
Cnotą y męſtwem porownáli z przodki.
12:
B. P.
strona: 203
| grafika | 203. |
1:
Sláchetnemu Pánu
2:
Lukaſzowi Włodkowi/ Komorniko=
3:
wi Ziemſkiemu Chełmſkiemu. ꝛć.
4:
Iozeph Wereſzcżyńſki z Wereſzcżyná/ z przeyźrzenia
5:
Páńſkiego Opát Siećiechowſki/ wſzelákich poćiech
6:
od Pána Bogá życży.
7:
K
To ſię dźiśieyſzych cżáſow ludzkiem
8:
ſpráwom pilnie przypátrzyć będźie chćiał/
9:
ná cżymby myśli ſwe náſádźili/ naydźie w
10:
nich to co zdawná Prorok Páńſki opowie=
11:
dźiał. Pſal. 13.
Nie máſz ktoby cżynił dobrze/niemáſz áż do iedne=
12:
go.
Niemáſz od naymnieyſzego áż do naywiętſzego: kto=
13:
ryby rzecż wdźięcżną przed ocżymá Páńſkimi ſpráwował/
14:
gdyż więcey ćiáłu y świátu/ ániżeli Pánu Bogu chcą ſię
15:
przypodobáć ná márność/ opilſtwá/ roſkoſzy/ cżáſy ſwe
16:
obracáiąc.
Ato iáko ia mniemam/ nie ſkąd inąd pocho=
17:
dźi iedno iż brzuchy ſwe zá Bogá pocżytáią/ obżárſtwem/
18:
opilſtwem/ doſyć onym cżyniąc/ z ktorych dwu rzecży po=
19:
cżątki wſzelkich złośći y niepobożnośći pochodzą y wſzcży
20:
náią ſię/ iáko przećiwnym obycżáiem z trzeźwośći/ ktora
21:
ieſt według Orygeneſá zacnego Doktorá/Philip. 3. Aug. ad ſacras Virgines. Origen. Homil. 37.
mátką cnot/
22:
dobre/ cnotliwe/ á wſzelákie vcżynki pobożne wynikáią.
23:
Abowiem gdźie opilſtwo pánuie/ rozum/ zdrowa rádá/
24:
roſtropność/ mądrość vſtępuią/ á ná ich mieścu niebá=
25:
cżność/ obłędliwość/ głupſtwo/ ſzaleńſtwo/ záśiadáią.
Hoſeæ. 4. Prouer. 20. Iſidorus de ſummo bono lib. 1. Chryſost. ſuper Matthæum.
26:
A nic nie ieſt ták miłego/ ták przyiáznego nieprzyiaćie=
27:
lowi náſzemu ſzátánowi/ iáko Opilſtwo/ ktory rozumie/| Ee ij | iż ieſt |
strona: 204
| Przedmowá |
1:
iż ieſt wielką ſámołowką y śidłem ku zátráceniu duſz ná=
2:
ſzych.
Abowiem ktory ſię kocha w opilſtwie/ nie tylko że=
3:
by grzechu nie miał cżynić: ále ſám ieſt grzechem/ iáko
4:
Bernárd y Auguſtyn S. świádcżą.Bernard. de ſex aliis Seraph. Aug. in Serm. August. lib. de Pænitentia. Iſa. cap.5.
Boet. de diſcip. ſcholastic. Eccle: 19. Hieron. Epist. 33. ad Eustachium.
Zá ktorym brzydźi
5:
ſię námi Pan Bog/ wzgardzáią nas Angeli/ od ludźi
6:
naśmiewiſká odnośimy/ nátury náſze ſzkárádźimy/ łáſkę
7:
vtracamy/ chwáły pozbywamy/ y wpadamy w wiekuiſte
8:
zátrácenie.
Co też nie bez przycżyny vtyſkuie ná tákie
9:
cżáſy y ná ludźie opiłe Izáiaſz Prorok/ y bárzo biáda/ kto=
10:
rzy z ráná powſtáią ná pijańſtwo/ chcąc nas odwieść z
11:
woley y roſkázánia Bożego do ták ſzkárádney rzecży: kto
12:
ra iáko ćiáłu wiele/ ták więcey duſzy/ bárzo ieſt ku doſtą=
13:
pieniu zbáwienia ſzkodliwą/ przekaża:
A k temu náſzę
14:
náturę z vłomnośći y krewkośći ſwey/ ku złemu ſkłonną/
15:
nieinácżey iáko oley wlany ná ogień/ do więtſzych roſpuſt
16:
rozżarza y roſpala. Temu ia dobrze przypátrzywſzy ſię/
17:
ábym z powinnośći ſwey iákożkolwiek był wſzem w obec
18:
pożytecżen/ ták vſtnym nápominánim/ iáko też y piſá=
19:
nim/
podałem miedzy ludźie ſcrypt nie wielki o Obżár=
20:
ſtwie y Opilſtwie/ vkázuiąc w nim wielkie á ſproſne in- 21:
commoda, áby cżćićiel zrozumiawſzy/ mogł ſię y chćiał od
22:
tego pohámowáć/ bacżąc iákie pożytki z ſobą nieśie.
A
23:
iżem ſwey oycżyzny y kráiu ieſt miłoſnikiem/ wſzytkie mo=
24:
ie ſcryptá ná vrząd Ziemſki wźiętym w Chełmſkiey źie=
25:
mi przypiſałem: W. M. też ktorego zá zdánim ludzkim
26:
Pan BOg nieiáką godnośćią w tám tym Powiećie o=
27:
zdobił poſłáć mi ſię teráznieyſze piſánie zdáło/ nie dla te=
28:
go/ ábym miał o tey wádźie W. M. co rozumieć/
gdyż ia
29:
o trzeźwosći W. M. y ſkromnośći od wiela ludźi ſłyſzę/ y
30:
zwykłem dobrze trzymáć/ ále ábym iuż żadnego z W. M.| tym nie |
strona: 205
| Przedmowá. | 205. |
1:
tym nie vpośledźił: A do tego áby zá tym moim vpomi=
2:
nániem/ ktore pod napiſem W. M. do rąk ludzkich
3:
prziydźie/ brzuchowi dáley ſłużyć poprzeſtáli/ y poniecha-
4:
wſzy gule/
do trzeźwośći y dobrych vcżynkow obroćili ſię/
5:
gdyż ſię to w nas iśći/ co v Ekklezyáſteſá nápiſano: Wię
6:
cey ich/ práwi/ obżárſtwo á niżeli miecż zábijá.Eccle. 31. et 37.
To mo=
7:
ie piſánie rácż W. M. odemnie wdźięcżnym vmyſłem/
8:
iákim y ia do W. M. poſłał/ przyiąć.
A ieſli ſię w nim
9:
W. M. co ſnádnego nie będźie zdáło/ rozumiey W. M.
10:
iż wſzytkim ſtanom folgowáć y piſáć tákie vpomnie=
11:
nie/ moie było przedſięwźięćie. A z tym W. M.
12:
Pánu Bogu polecam. Dan z Iánikowá wśi
13:
Klaſztoru Siećiechowſkiego/ Mieśiącá
14:
Kwietniá/ Dniá 10. Roku Páń-
15:
ſkiego/ 1583.
16:
grafika
| Ee iij | Gośći= |
strona: 207
| grafika | 207. |
1:
GOSCINIEC
2:
PEWNY:
3:
Niepomiernym Mocżygębom/ á omierzłym
4:
wydmikuflom świátá tego/ do prawdźiwe=
5:
go obacżenia/ á zbytkow ſwoich po=
6:
hámowánia.
7:
Z piſmá świętego/ y z rozmáitych Authorow zebrá=
8:
ne y wydáne:
9:
Przez Kśiędzá Iozephá Wereſzcżyńſkiego z Wereſzcżyná/ z przeyźrze=
10:
nia Bożego Opátá Siećiechowſkiego.
11:
P
An Bog wſzechmogący/ á
12:
Oćiec miłośćiwy Páná náſzego Ie=
13:
zuſá Chryſtuſa/ to miłośierdźie z łá=
14:
ſki ſwoiey świętey nád ſtworzenim ſwoim lu=
15:
dzkim vcżynić racżył/
gdy náſzy pierwſzy rodźi=
16:
cy/ Adám y Iewá/ dla przeſtąpienia y zgwał=
17:
cenia przykazánia iego świętego/w Ráiu vtrá=
18:
ćili ślachetność nátury/ dla tego/ że iedli owoc
19:
zákazány/ prze co wpádli w gniew ſrogi Páń-
20:
ſki/ y pod przeklęctwo zákonu iego:Gene. 31.
Iednák P.
21:
Bog wſzechmogący/ niechcąc wiekuiśćie ſtwo=| rzenia ſwe= |
strona: 208
| GOSCINIEC. |
1:
rzenia ſwego zátráćić/ przyobiecáć im racżył ze=
2:
ſłáć Syná ſwego ná świát/ w cżym ſię viśćił:
3:
ábowiem zeſłał Meſſyaſzá práwego Páná Ie=
4:
zuſá Chryſtuſá Synacżká ſwego miłego/ Bo=
5:
gá y cżłowieká z Pánny národzonego/
áby nam
6:
przywroćił to coſmy vtráćili/ á wźiął ná ſię to
7:
przeklęctwo/ w ktoreſmy wpádli.Gen. 49. Iſa. 2. 9. et 62. Dan. 2. Zach. 6. Mich. 7. Aggae: 2.
Y sſtał ſię
8:
dla nas Bogu Oycu ſwemu poſłuſzny áż do ś=
9:
mierći/ á śmierćią krzyżową wykupił nas z
10:
mocy ſzátáńſkiey/ z grzechu/ y wiecżnego zátrá=
11:
cenia: wybáwił nas od przeklęctwá Zakonu
12:
Bożego/ á poſtáwił nas pod łáſką ſwoią/ iż kto
13:
wierzy weń/ nie zginie/ ále będźie miał żywot
14:
wiecżny.
Ioan. 4.
Y záſłużył to nam/ áby nas Oćiec
15:
niebieſki zá ſyny ſwe ku wiecżnemu dźiedźictwu
16:
przyiął. My tedy znáiąc táką niezmierną łá=
17:
ſkę á wierutną dobroć tego Páná y dobrodźie=
18:
iá ſwego/ záprawdę powinniſmy go miłowáć/
19:
wierzyć weń/ á wierząc/ cnotliwie á pobożnie
20:
żyć/ iáko ná ſyny dobre y prawdźiwe należy/
nie
21:
obrażáiąc go wierutnemi/ á nie krzyżuiąc go z=
22:
nowu niezmiernemi złośćiámi náſzymi: nie wy=
23:
kracżáiąc nic z powinnośći náſzey Chrześćijáń=
24:
ſkiey/ ieſli nie chcemy znowu wpáść w gniew
25:
ſrogi Boży/ y przyść o vtrácenie dźiedźictwá | wiecżne= |
strona: 209
| GOSCINIEC. |
1:
wiecżnego/
ktorego nam doſtał Pan Iezus Ch=
2:
ryſtus Syn Bogá prawdźiwego v Oycá ſwe
3:
go miłego. Iákoż záprawdę nie pomáłuchmy
4:
wykrocżyli z powinnośći Chrześćijáńſkiey/ y
5:
przykazánia iego świętego/ ktore nam zoſtáwił
6:
ná piśmie v Prorokow y v Apoſtołow ſwoich
7:
miłych/ ábyſmy ie cżytáiąc/ według niego ſię
8:
ſpráwowáli/
y namniey z niego nie wykracżá=
9:
li: bo ieſlibychmy inácżey cżynić mieli (iákoż
10:
inácżey nie ieſt) tedy ſnadź lepiey było/ iáko S. 2. Pet. 2.
11:
Piotr piſze/ nigdy nie poznáć drogi ſpráwiedli=
12:
wośći/ niżli vznawſzy cofnąć ſię názad od tego
13:
przykazánia iego świętego/ ktore ieſt dáne tobie
14:
od niego.
Przeto vznawſzy drogę ſpráwie=
15:
dliwośći/ potrzebá ſię nam w tym pocżuwáć:
16:
iáko nas tenże Piotr S. vpomina temi ſłowy/
17:
mowiąc: 1. Pet. 4. Rom. 4.
Ponieważże tedy Chryſtus ćierpiał
18:
ná ćiele/ y wy ſię też w tę myśl przyzbroycie.
Bo
19:
ten ktory ćierpiał ná ćiele/ przeſtał od grzechow/
20:
áby iuż nie żądzam ludzkim/ ále woley Bożey
21:
ná potym w ćiele był żyw.1. Ioan. 2. Epheſ. 4.
Iużći ná tym do-
22:
ſyć/ żeſmy on przeſzły cżás wyżyli/ według wo=
23:
ley Pogáńſkiey/ tych ktorzy chodźili w niecży=
24:
ſtośćiách/ żądzách złych/ w opilſtwie/ w obżár= | Ff | ſtwách. |
strona: 210
| GOSCINIEC. |
1:
ſtwach. rc. W cżym nas tedy przeſtrzegł
2:
wierny ſługá iego/ pokázuiąc nam drogę do z=
3:
báwienia náſzego kroleſtwá wiecżnego.
Nie
4:
mniey też nas w tym przeſtrzegł Pan náſz miły
5:
Iezus Chryſtus/ ktory ieſt głową iego/ y nas
6:
wſzytkich márnych á nędznych robacżkow ſwo=
7:
ich/ temi ſłowy: Wáruycie ſię/ áby ſnadź nie
8:
były obćiążone ſercá wáſze obżárſtwem y pi=
9:
iańſtwem. Luc. 21.
Ktorey to przeſtrogi á przykazánia
10:
Páná náſzego/ nie mielibychmy ſobie lekce po=
11:
ważáć/ niechcąc we złey toni być/ w ktorey byli
12:
przodkowie náſzy. Bo iáko im zákazał był Bog
13:
Oćiec z drzewá iednego owocu pożywáć/ Gene. 3.
ták
14:
też przykazał nam przez Proroki/ iáko y vſtnie
15:
przez Synacżká ſwego namilſzego/ Páná á zbá=
16:
wicielá náſzego/
y przez Apoſtoły święte iego/
17:
ábyſmy ſię obżárſtwá y opilſtwá wyſtrzegáli
18:
ſzkárádego. Iákoż/ nieſtetyż náſz miły Pánie/ bá=
19:
rzochmy w tym y nie pomáłu wykrocżyli prze=
20:
ćiwko temu roſkazániu Páńſkiemu/ ábowiem
21:
v náſzych miłych Chrześćijan/ pijánicow y pi=
22:
ańſtwá plugáwego wſzędźie doſyć/
cżego ie=
23:
ſzcże ná wielką wzgárdę przykazánia Páná ná=
24:
ſzego ták dálece ſobie zá grzech nie pocżytamy/Eſa. 5.
25:
ále y owſzem ieſzcże ſię drudzy z tego przechwa=| láią/ że |
strona: 211
| GOSCINIEC. |
1:
láią/ że ſą mężni ná ſpełnienie y ná dośiedzenie
2:
áż do białego dniá.
Y weſzło to iuż dźiś w o=
3:
obycżay/ nie ogłądáiąc ſię nic ná takowe niepo=
4:
trzebne koſzty y vtráty (iáko o tym piękne wy=
5:
wody cżyni Kśiądz Doktor Iákub Wuiek z
6:
Wągrowcá/ á Theolog zebránia Páná Chry=
7:
ſtuſowego/ w Poſtyli Kátholicżney w iednym
8:
kazániu ſwym/ ktore nápiſał był przećiw obżár=
9:
ſtwu á opilſtwu świátá dźiśieyſzego)
iż kto dźiś
10:
do vmoru nie vcżeſtuie gośćiá/ towárzyſzá ál=
11:
bo przyiaćielá/ pełnemi nie záſzpuntuie/ nikcże=
12:
mny ieſt miedzy ludźmi/ kto komu nie ſpełni kil=
13:
ká pełnych/ iuż nieprzyiaćielem zoſtáie. Obycżay dźiſieyſzych Chrześćijánie.
Do te=
14:
go przyſzli Chrześćijánie/ że co v ludźi Pogáń=
15:
ſkich było y ieſt teraz ieſzcże wielką háńbą/ to v
16:
nas napocżciwſzą rzecżą/ wolą ſzkápę trunkiem
17:
prześięgác / niżeli woley y roſkazánia Syná Bo
18:
żego Iezuſá Chryſtuſá Páná Miſtrzá á Zbá=
19:
wićielá ſwoiego przeſtrzegáć.
Opili Chrześćijánie gorſzy nád Pogány.
Zaprawdę Tur=
20:
cy y Tátárzy powſtáną w dźień ſądny przećiw
21:
nam/ co ſię to zowiemy Chrześćijány/ y potę=
22:
pią nas/ iż oni ná iedno roſkazánie Máchome=
23:
tá ſwoiego/ wſtrzymawáią ſię przez wſzyſtek
24:
cżás żywotá ſwego od wina/ od piwá/ y od w=
25:
ſzego co vpoić może.
Abowiem to plugáwe
| Ff ij | Bogu |
strona: 212
| GOSCINIEC. |
1:
Bogu y ludźiom pocżciwym obrzydłe pijań=
2:
ſtwo/ nie tylko ſzkodźi duſzy/ ále też ſzkodźi ćiáłu
3:
y mieſzkowi.Pijańſtwo ieſt BOgu obrzydłe/ ćiáłu/ y duſzy/y mieſzkowi ſzkodliwe.
A żeby pijańſtwo zárażáło duſzę/
4:
przyſłuchay ſię iedno onym ſtráſznym groźbam/
5:
onym przykrym a nieodmiennym dekretom Bo=
6:
ſkim ná pijánice/ przez vſtá Prorockie y Apoſtol=
7:
ſkie ferowáne. 1. Cor. 6. Gallat. 5. Epheſ. 5.
Bo ſłuchay iáko ſtráſzny dekret
8:
Páweł S. feruie/ mowiąc: Nie mylćie ſię/
9:
mowi/ boć áni niecżyśći/ áni báłwochwálcy/
10:
áni cudzołożnicy/ áni ſproſnie pſotliwi/ áni ći co
11:
ſodomią płodzą/ áni złodźieie/ áni łákomi/ áni
12:
pijánice/ áni co źle mowią/ áni gwałtownicy
13:
kroleſtwá Bożego nie ośięgną.
Aug. in ſermone 232. de tempore.
A widźiſzże iá=
14:
ko pijánice z ſzkortatory/ z gwałtowniki/ z báł=
15:
wochwálcy/ z cudzołożniki/ y z ſodomcżyki zwią
16:
zał/ y wſzytkich poſpołu iuż do piekłá przez de=
17:
kret ſwoy ſkazał.
Coż tu rzecże Chrześcijánin
18:
opiły/ ktory záwżdy dla vſtáwicżnego obżár=
19:
ſtwá śmierdźi/ iáko pies zgniły? á to ſzkáráde
20:
pijańſtwo iego/ iáko wielką zgráię kaźni y pom=
21:
ſty Bożey przywodźi zá ſobą.
Słuchay też ie=
22:
dno Ezáiaſzá o tym mowiącego temi ſłowy:
23:
Biádá wam ktorzy wſtáiećie ráno ná opilstwo/
24:
y ná to ábyśćie pili áż do wiecżorá/ abyśćie go=
25:
rzeli od winá.Eſa. 3.
Lutnia/ y gęśle/ y bęben/ y pi= | ſzcżałká/ |
strona: 213
| GOSCINIEC. | 213. |
1:
ſzcżałka/ y wino ieſt ná bieśiádách wáſzych/ á
2:
ná ſpráwę Páńſką nic nie pátrzyćie/ y ná vcżyn
3:
ki rąk iego nic nie bacżyćie.
Ale coż zá ſkutek tá
4:
biádá y tá groźbá będźie miáłá? Mowi dáley:
5:
Dla tegoć ieſt poimány lud moy/ y w niewolą
6:
ieſt záwiedźiony/ iż rozumu nie miał (bo ten ro=
7:
zum ſwoy vtopił w winie/ álbo w piwie/ leiąc
8:
w gárdło y w káłdun ſwoy/ áż páſá nie sſtá=
9:
nie) á zacnieyſzy z niego zdycháli od głodu/ á po=
10:
ſpolſtwo poſchło od prágnienia.
Pijańſtwo pobudza gniew Boży. Eſa. 5.Pijánice wſtępuią do Piekłá.
Przetoć ro=
11:
ſprzeſtrzeniło piekło duſzę ſwoię/ y otworzyło
12:
páſzcżękę beze wſzego końcá/ y sſtąpili w nie mo=
13:
carze iego/ y lud iego/ y pánowie przednieyſzy/
14:
y oni co ſię weſelili/ wſzyścy poſzli do niego.
15:
Tákże też ieſzcże woła głoſem wielkim tenże
16:
Prorok BOży w tymże Kápitulum: Biádá
17:
wam co ieſteśćie mocnymi ná pićie winá/ á mę=
18:
żowie duży ku mieſzániu pijańſtwá.Eſa. 5
Tákże też
19:
y Ekklezyáſtes znáć dáie temi ſłowy o tym:
20:
Gorzkość ieſt duſzy wino zbytnie pite.Eccle: 31.
Ale tá=
21:
kowych ſrogich dekretow/ ná pijánice wydánych
22:
w piśmie S. wſzędźie pełno. Solon Mędrzec
23:
on Pogáńſki/ to był vſtáwił/ áby káżdego prze=
24:
łożonego/ ktoryby ſię vpił/ ná gárdle karano.Amos 4.
25:
Pitacus Mitelenus pijánicę káżdego/ kiedy co wy | Ff iij | krocżył |
strona: 214
| 214. | GOSCINIEC. |
1:
krocżył po pijánu/ dwoiaką winą karác kazał.
2:
Ach nieſtetyż moi mieli Chrześcijanie/ kthorzy
3:
wiecie wolą Páná ſwego/ ktory ſię tym brzydźi
4:
y zákázuie tego/ á wy to ſobie zá iedno męſtwo
5:
pocżytaćie/ y zá iednę godność.
Biádáſz wam
6:
będźie cżáſu ſwego/ wſtydáć ſię tego bárzo mu=
7:
śiſz/ y ty podobno poſpolſtwo tego wodą nie zmy=
8:
ieſz/ ktore pátrzyſz rádo ná Sędźie/ álbo ná ſwe
9:
przełożone/ w tákiey roſkoſzy álbo zbytku żyiące.
10:
Mowi Chryzoſtom o obżárſtwie/ iż to ieſt
11:
zwodnik z drogi zbáwienney dobrowolny.
Super Gene. homilia 29. Idē ſuper Mat. homilia 59. Idem ſerm. 24. ſuper Epistolā ad Romanos.
Y
12:
powiáda/ iż ieſt lepſzy y zacnieyſzy ośieł/ niżeli
13:
pijánicá káżdy/ bo to ieſt mátká wſzelákich nie=
14:
cnot.
Skądże/ powiáda/ przychodźi/ niſkąd i=
15:
nad/ iedno z wielkiey ſwey woley y roſpuſty/
16:
iuż taki ſwowolnik nie myśli ni o cżym inſzym/
17:
iedno o brzuchu.Hieron. ſuper Matthæum.
Iáko mowi Hieronym S.
18:
Serce obżerce káżdego tylko myśli o káłdunie/
19:
ſproſnego ſzkortatorá tylko o wſzetecżnośći/ łá=
20:
komce nienáſyconego bogactw/ tylko o tym myſl
21:
ieſt/ iákoby co wylichwił/ zyſkał/ ſpráwiedliwie
22:
álbo nieſprawiedliwie.
Pijańſtwo ieſt bárzo ſzkodliwe.
23:
A iżeby też ieſzcże pijańſtwo ſzkodźić miáło
24:
ćiáłu/ tákże też ſzkodźic miáło y mieſzkowi/ ſná=
25:
dnie ſię tego dowiedźieć możem z ſámych śiebie | y z piſmá |
strona: 215
| GOSCINIEC. | 215. |
1:
y z piſmá S.Prouer. 28.
Bo ták nápiſano ieſt v Sálomo=
2:
ná: Iż kto miłuie bieśiády/ nędzę klepáć muśi:
3:
á kto ſię kocha w winie y w tłuſtych potráwách/
4:
nigdy ſię nie zbogáći. Y záſię: ći ktorzy kuflá
5:
pátrzą/ y kołácye ſpráwuią/ będą wyniſzcżeni.Prouer. 25.
Eccle: 19.
6:
Y ná drugim mieścu: Robotnik pijánicá/ ten
7:
nigdy nie wſkora. Cżego doználi ná ſobie wie
8:
le ludźi/ iáko też cżytamy y w Kronikách Pol=
9:
ſkich/ co ſię sſtało w Polſzcże/ zá pánowánia
10:
Krolá Zygmuntá pierwſzego o wielkich vtrá=
11:
tnikách/ ktorzy przez bieśiády cżęſte/ y przez vży=
12:
wánie zbytecżne trunkow drogich/
á przez wie=
13:
rutne opilſtwo/ przyſzli do tákiey nędze y vbo=
14:
ſtwá/ żeby mogł v drugiego był w mieſzku ná=
15:
wet z kopiją gonić/ y iuż nie mogli ſobie z ſtrony
16:
żywnośći rády dáć inſzey/ iedno ſzálbierſtwem
17:
ſię vmyślili iákim żywić.
Martinus Bielski Polonus qui annuales Polonorum vulgari lingua conſcripſit.Alexander Guaguinus Veronenſis Eques Auratus peditumque praefectus.
Owo zgołá miánu=
18:
ią Kroniki naypierwſze herſty/ nieiákiego Iá=
19:
kubá Melſztyńſkiego woytá z miáſtá Brzeźiny/
Piotrá Zatorſkiego mieſzcżániná Krákowſkie=
20:
do / y drugich im we wſzyſtkim łotroſtwie ro=
21:
wnych/ ktorych to wſzytkich márnotrawcow y
22:
wydmikuflow było w licżbie trzynaśćie.
Z
23:
pośrzodku tedy śiebie wybráli Chryſtuſá/ | iáko |
strona: 216
| 216. | GOSCINIEC |
1:
iáko pryncypałá/ Iákuba Melſtyńſkiego/ á
2:
Piotrem/ iáko complicem/ Piotrá Zatorſkiego/
3:
y inſzych ktorych było ſpełná dwánaśćie Apoſto=
4:
łow/ według licżby Apoſtolſkiey/ ktorym też i=
5:
mioná Apoſtolſkie rozdáli.
Ktorzy to chodząc
6:
po wśiách kazáli/ y cudá cżynili kuglárſkim o=
7:
bycżáiem/ to ieſt/ wſkrzeſzáli vmárłe ná zmowie/
8:
ryby łowili w káłuży/ ná roſkazánie Chryſtu=
9:
ſowo/ wſádźiwſzy ie tám pierwey/ tákież y chle=
10:
by w piec miotáli/ á záſię w imię Chryſtuſá
11:
wybieráli/ z podźiwieniem ludźi/ ktorych zá ni=
12:
mi wiele chodźiło.
Niektorego cżáſu przerzecżo=
13:
ny Chryſtus z ſwoimi Apoſtołmi przyſzedł też
14:
do Cżęſtochowſkiego Klaſztoru (w ktorym ieſt
15:
obraz doſyć zacny błogoſłáwioney dźiewice P.
16:
Máriey/ przez Lukaſzá ś. Apoſtołá wymálowá
17:
ny) gdźie ieſzcże nie był od żadnego znáiomym.
18:
A gdy tám zmieſzkał kilká dni/ vcżynili iednego
19:
rzkomo opſeſem/ á pewnie że Iudaſzá. zá ktore=
20:
go ſpráwą chodząc opſes w miáſtecżku po go=
21:
ſpodách/ gdźie iedno mięſo vyźrzał/ tedy ie brał/
22:
zrywał piecżenie z rożnow/ y ćiſkał ná ſwoie A=
23:
poſtoły/ á oni iedli/ á żegnáli ſię z drugimi ludź=
24:
mi: á ták ſię żywili/ gdyż ſwoiey kuchniey nie
25:
mieli.
Nácżyniwſzy tákowych dźiwowiſk/ y
| pokaza= |
strona: 217
| GOSCINIEC. | 217. |
1:
pokazawſzy ſię iuż przed ludzmi zá prawego
2:
opſeſá/ ktorych ludźi była bárzo wielka wiel=
3:
kośc z rozmáitych Prowinciy/ ná ten cżás vrá=
4:
dźił Chryſtus z ſwemi Apoſtołmi/ áby był wie
5:
dźion ná gorę do obrázá Pánny Máriey/ ktory
6:
to opſes/ iáko chytry zdraycá/ nákładł ſobie był
7:
w zánádrá kámyſzcżkow drobnych zá koſzulę od
8:
gołego ciáłá/
á z wierzchu miał z ſukniey lankę
9:
dwoiſtą/ do ktorey mogł włożyć co trzebá/ iáko
10:
do kálety. Wiedli tedy drudzy onego opſeſá do
11:
ołtarzá/ áby ſię ofiárował/ á potym miał z nie=
12:
go Exorcyſtá cżártá wygániać.
Opierał ſię
13:
opſes/ rzekomo niechćiał do obrázá/ á gdy go
14:
gwałtem przywiedli/ rzućił ſię ná ofiárę/ wy=
15:
dárwſzy ſię im z ręku/ brał ná ołtarzu pieniądze
16:
á kładł do ſowitey ſukniey/ oſtátek zrzućił z oł=
17:
tarzá: Kápłan co miał Mſzą/ odſtąpił od oł=
18:
tarzá/ boiąc ſię áby mu ſię iáki caſus nie przytrá=
19:
fił.
Co widząc drudzy zakonnicy/ zdumiawſzy
20:
ſię przyſkocżyło ich kilka do niego/ pocżną go ro=
21:
ſpáſowáć/ máiąc zá to/ áby w zánádrá kładł pie=
22:
niądze/ ktorego gdy roſpáſáli/ wypádły z niego
23:
one kámyſzcżki/ ktorych był zá koſzulę nákładł/
24:
á pieniądze zoſtáły miedzy ſukniámi.
Zakonni=
25:
cy obacżywſzy to/ bárzo byli ſtąd záſmuceni/ | Gg | maiąc |
strona: 218
| 218. | GOSCINIEC |
1:
máiąc zá to/ áby to cżárt odmienił z pieniędzy
2:
kámienie/ mowili długo modlitwy y Exorcy=
3:
zmy nád kámyſzcżki/ áby ſię sſtáły pieniądzmi
4:
iáko pierwey były/ gdy ſię kamyſzcżki niechćiá=
5:
ły odmienić/ vderzył Exorcyſtá Agendę o źie=
6:
mię/ mowiąc:
ieſzcże ná nas ták chytry cżárt nie
7:
przychodźił iáko ten/ podźcie z nim ku wſzytkim
8:
cżártom. Wypráwiwſzy tedy tę ſztukę łotro=
9:
wſką przerzecżeni oſzuſtowie/ z temi pieniądzmi
10:
záraz ſię vdáli do Sląſká/ zwodząc lud proſty
11:
ſwoimi rozmáitemi kuglárſtwy/ gdźie też przy=
12:
ſzli do iedney źiemiánki we wśi mieſzkáiącey/
13:
rzekli iey: Páni śláchetna náwiedza ćię Chry=
14:
ſtus z Apoſtołmi ſwemi/ ofiáruy ſię im/ á będźie
15:
zbáwioná duſzá twoiá: rzekłá: Nie mam mę=
16:
żá domá/ przeto mi ſię nie godźi ſámey: Rzekli:
17:
Maſz iákie obruſy ábo prześćierádłá ku poświę
18:
ceniu/ rzekłá: mam/ á gdy vkazáłá iedno wyią=
19:
wſzy ie z ſkrzynie/
rzekli: to my z ſobą weźmie=
20:
my/ ábyć ſię przedźiwo rodźiło: vkaż drugie/
21:
rzekłá: nie dam go wam/ bo nieśmiem przed
22:
mężem. A ták oni nienawiśćią zięći/ záwinęli
23:
żagwie kęs z ogniem w ono prześćierádło/ y dáli
24:
iey záſię/ oná niebogá nie poſtrzegſzy ſię/ włożyłá
25:
ie w ſkrzynię:
gdy to tám tláło/ zápaliłá ſię ſkrzy=
| niá/ á |
strona: 219
| GOSCIIEC | 219. |
1:
niá/ á od ſkrzynie dom/ mąż przyiáchał/ dom zgo=
2:
rzáły widząc/ przycżyny ſię dowiáduie: ktore=
3:
mu żoná powiedźiáłá przycżynę/ iżem niewdźię=
4:
cżnie przyięłá Chryſtuſá z Apoſtołmi iego/ prze=
5:
to ná mię tę plagę przepuśćił/ rzekł mąż będąc
6:
gniewem poruſzony:
o łotrći to iákiś był/ ále
7:
nie Chryſtus/ pytał drugich ſąśiad gdźieby ſię
8:
obroćili/ powiedźieli że ku Polſzcże: zebráło ſię
9:
wnet chłopſtwá/ z kiymi/ z włocżniámi/ wſzyścy
10:
ſzli zá nimi w pogonią/ ktorych pogonili w ie=
11:
dney wśi/ á oni w kárcżmie iuż byli záśiedli ſo=
12:
bie dobrze w rząd.
A gdy Chryſtus vſłyſzał z=
13:
giełk á grzmot chłopſtwá z włocżniámi/ z kiymi
14:
ku kárcżmie idąc/ wyźrzał z kárcżmy oknem z
15:
prędká/ vyźrzał że to iuż nie przelewki/ rzekł o=
16:
broćiwſzy ſię do Piotrá/ Pietrze iuż ſię moiá mę
17:
ká y kielich/ ktory mam ſpełnić/ przybliża:
Piotr
18:
też porwał ſię do okná wyglądáć/ záyźrzał áno
19:
iuż ode drzwi záſtąpiono/ rzekł: O Pánie y mo=
20:
iá też z tobą/ rzekł Chryſtus: Pietrze nieboże/
21:
mnieć nie lza iedno oknem wyſkocżyć/ rzekł Piotr
22:
Pánie ia ćiebie nie zoſtánę pokim żyw/ ále kto=
23:
rędy ty kolwiek vćiekác będźieſz/ ia zá tobą.
Y ták
24:
iuż nie lza iedno Chryſtuſowi przyſzło oknem
25:
vćiekáć/ á Piotr zá nim: drudzy też Apoſtoło= | Gg ij | wie nie |
strona: 220
| 220. | GOSCINIEC. |
1:
wie nie dopiwſzy rzędu/ gdźie ktory mogł z nich
2:
vćiekáć/ vćiekáli. ktorych wieśniacy y on wſzy=
3:
tek gmin/ obſkocżywſzy Chryſtuſá y iego Apo=
4:
ſtoły/ ieſzcże w okniech tłukli ich kiymi/ mowiąc
5:
do Chryſtuſá:
Prorokuy nam Chryſtuśie z
6:
twoimi Apoſtoły/ w ktorym leśie te kije roſły.
7:
Chryſtus iuż będąc nápoły vmárły/ záwołał
8:
wielkim głoſem: Pánowie bráćia/ ieſliże mo=
9:
żnarzecż ieſt/ niechże odeydźie odemnie y od mo
10:
ich Apoſtołow ten kielich/ obiecuiąc im iuż zá pe=
11:
wną rzecż/ więcey ludźmi nie ſzalić/
boć trudno
12:
nam wytrzymáć Chryſtuſowę mękę/ y Apo=
13:
ſtolſkie przygody. Dokłáda też tego Bielſki w
14:
Kronice ſwey/ co opuśćił Alexánder Guágui=
15:
nus/ iż też o to ich oſzuſtwo klął ie Biſkup/ chcąc
16:
ie tym przywieść do vznánia błędu ſwego y do
17:
pokuty.
Co oni vkorzywſzy ſię Pánu Bogu po
18:
tey ſwey przygodźie/ wyználi błąd ſwoy przed
19:
Biſkupem/ á gdy im wielką pokutę zá to ich ſza=
20:
leńſtwo vſtáwował/ powiedźieli Biſkupowi/
21:
iż iuż zá to ćięſzką pokutę przyięli/ gdy im kijem
22:
doprano:
przeto iuż prośim o lżeyſzą pokutę á o
23:
rozgrzeſzenie/ y byli od biſkupá rozgrzeſzeni/ á oni
24:
mędrſzymi sſtawſzy ſię po ſzkodźie polepſzyli ſię.
25:
To tu iuż ná oko widźićie/ cżego domieſzcżá= | ią nie |
strona: 221
| GOSCINIEC. | 221. |
1:
ią niepotrzebne bieśiády/ bezecne obzárſtwá/ y
2:
wierutne opilſtwá/
maćie wizerunk te
go zmyślo
3:
nego Chryſtuſá/ y z Apoſtołow iego bráć/ kto=
4:
rzy nie tylko máiętnośći ſzkárádźie poſtradáli/
5:
ábo ſię ſzátánowi w moc byli oddáli/ Páná Bo
6:
gá iáko ſtworzyćielá á odkupićielá ſwego prze=
7:
gniewáli/ ále ich zelżywośći ſzpetne á guzy ſzká=
8:
ráde kijowe od chłopſtwá potkáły/
że ſię ledwie/
9:
iáko cżytaſz/ od śmierći wybiegáli/ ktoreyby by=
10:
li nie vſzli/ by ſię byli do modlitwy prawdźiwe
11:
go Chryſtuſá Páná náſzego nie vćiekli/ tudźież
12:
też żywotá polepſzyć nie obiecáli.
13:
Aleć mamy iáſny przykład y z piſmá S. o o=
14:
nym ſynie Márnotrawnym/ cżego też doznał z
15:
ſwoią wielką ſzkodą/ dobrzeby było by ſię też ká=
16:
żdy karał w tym iego przygodą.Luc. 15.
Bo on doſtá=
17:
tek y na wſzem obfity dźiał/ ktory był od oycá
18:
ſwoiego dla ſwey woley pobrał/
wezbrawſzy
19:
ſię iáchał w dálekie kráiny/ y támże roſtrwanił
20:
wſzytkę máiętność ſwą/ żyiąc roſpuſtnie. A gdy
21:
wſzytko potrawił/ sſtał ſię głod wielki w oney
22:
kráinie/ on też pocżął niedoſtátek ćierpieć: Te=
23:
dy ſzedł y przyſtał do iednego mieſzcżániná w o=
24:
neyże kráinie: on poſłał go do ſwoiey wśi/ áby
25:
páſł wieprze.
Y radby był nápełnił brzuch ſwoy
| Gg iij | onym |
strona: 222
| 222. | GOSCINIEC. |
1:
onym młotem/ ktore świnie iadły/ á żaden mu
2:
niedawał. Potym on świniopás przyſzedſzy ſam
3:
kſobie/ iął mowić: O iáko wiele naiemnikow w
4:
domu v oycá moiego máią doſtátek chlebá: á ia oto
5:
od głodu zdycham.
Tego też pijánice wſzyścy
6:
roſpuſtni/ á nikcżemni márnotrawcy niech ſię
7:
nádźiewáią/ ktorzy ſię ná rzecży przyſzłe by na=
8:
mniey nie ogladáią. Ale moy wſzechmocny Pá=
9:
nie/ iuż niewiem co to zá ſzalony rozum w tych
10:
ludźiách pánuie/ ktorzy ſię ná przyſzłe rzecży by
11:
namniey nie oglądáią.
Abowiem co mili ro=
12:
dźicy zbieráli groſz do groſzá/ z ćięſzkośćią wiel=
13:
ką máiętnośći doſtawáli przez cżás niemáły/ to
14:
potomek niebácżny zá rok wſzytko przez gárdło
15:
przeleie/ áli pochwili nie máiąc gdźie iuż wźiąć/
16:
á niechcąc z głodu zdechąć/ vſłyſzyſz o nim/ áli
17:
on iuż ná Niźie cżábány Tureckie łupi/ álbo ná
18:
Slezyńſkim boru pułkoſzki wytrząſza.
19:
Ale co tákowychby ſię przykłádow przywieść
20:
mogło/ gdyby ſię przyſzło wylicżáć/ y końcáby
21:
temu nie było/ do iákiego końcá káżdy mocżygę=
22:
bá w wydmikuflem przychodzą. Bo vpátrz ty
23:
iedno ſobie ktorego chceſz z nich/ że w krotkim cżá
24:
śie áli go treſtkce wielka záwżdy mitręgá:
Bę=
25:
dźieć ſię on rzkomo vdawał przed ludźmi zá do=| brze máię= |
strona: 223
| GOSCINIEC. | 223. |
1:
brze maiętnego/ we wſzytkim porządnego/ kte=
2:
mu doſtátecżnego/ á ono ták wiele o nim możeſz
3:
rozumieć/ iáko o onym śláchćicu co w oſtrogách
4:
chodźił/ á ná koniu nie iezdźił.
Co iżbyś lepiey
5:
zrozumiał/ ták ſię rzecż ma: Był ieden Ziemiá=
6:
ninek (nie wiem by nie z roty onych/ co áchtel pi=
7:
wá ſobie kupiwſzy/ á iż nie mieli kogo inſzego
8:
przy ſobie/ ktoryby im nálewáć miał/ żaden też
9:
z nich niechćiał ſobie nálać/ mowiąc: żem ia pan:
10:
ia też pan.
y w tym podſwárzywſzy ſobie/ ode=
11:
ſzli go) ten do miáſtá ná káżdy targ chodźił w
12:
kurpiách/ á ná przedmieśćie przyſzedſzy/ w kąd
13:
gdźie wlazł/ obuł ſię w ſkornie/ y oſtrogi przy=
14:
piął/ miecż przypáſawſzy/ chodźił po targu/ ká=
15:
żdego też ſzynkownego domu nie minął/ piwá
16:
pytáiąc dobrego/
á on więcey cżynił dla tego/
17:
żeby gratis w goſpodźie káżdey wypił pocżeſną
18:
od káżdego/ że moy miły śláchćić lepiey ſię vra=
19:
cżył pełnymi bez pieniędzy/ niż drugi co w rzę=
20:
dźie śiedząc kopę w mieſzku ma: Gdy go też o
21:
koniá kto pytał/ powiádał że go ná przedmie=
22:
śćiu poſtáwił.
Owo iż też tego było wiele/ k te
23:
mu że iuż y názbyt ten śláchćić miły przebar=
24:
ſzcżał/ ábowiem rad dźiwy nieborak/ podpiwſzy
25:
ſobie/ po mieście broił. Co też widząc zamko=| wi vrzędni= |
strona: 224
| 224. | GOSCINIEC. |
1:
wi vrzędnicy/ gdy go tez podſtrzegli iuż w zdrá
2:
dźie iego/ zmowili ſię nań/ y zgołá inſtygowáli
3:
nań/
iákoby on miał/ podpiwſzy ſobie/ dźiećię ná
4:
przedmieśćiu koniem roſtrąćic: Pozwą go do
5:
Grodu. ſtánie: ſpráwia ſię/ powiádáiąc/ że to
6:
kto inſzy muśiał vcżynić: Inſtyguią przedſię
7:
nań/ że tego świádectwem pewnym náń do=
8:
wiodą.
On nieborak bacżąc że mu iuż dokucżá=
9:
li/ muśiał ná ſwą ſromotę powiedźieć/ że od kil=
10:
ku lat ná koniu nie ieźdźił/ iákoż mu był wpadł
11:
do piwnice: Y nie mogł go inácżey z piwnice
12:
wyważyć/ dla przykrego wſchodu/ áże go mu=
13:
śiano konwiámi wynośić od tego cżáſu.
chciał
14:
ſię náwet wſzytkimi ſąśiády ſwemi we wśi wy
15:
świádcżyć/ iż ode dwunaśćie lat żáden go iez=
16:
dżąc ná koniu nie widźiał. Smiali ſię wſzy=
17:
ścy pátrząc nań/ á on ieſzcże nieborak w oſtro=
18:
gách Tureckich wielkich/ ktemu bárzo ſzerokich
19:
przed vrzędem ſtoi.
20:
Toć też y ſtąd iuż widźi káżdy pijánicá/ iáko
21:
we źwierćiedle/ cżego pijańſtwo bezecne domie=
22:
ſzcża cżłowieká káżdego: y ieſli ſię tákowi nie
23:
obacżą/ nie tylko kroleſtwá niebieſkiego pozbę=
24:
dą/ ále y oycżyzny y pocżćiwośći/ á k temu do=
25:
brey ſławy/ nie tylko ſwey/ ále y przodkow ſwo=| ich poſtra= |
strona: 225
| GOSCINIEC. | 225. |
1:
ich poſtradáią/ á w vboſtwie do śmierći nędzę
2:
klepác muſzą.
Cżego mamy nie dawny przy=
3:
kład/ co ſię sſtáło w Chełmſkiey źiemi ziednym
4:
śláchćicem Greckiey wiáry/ ná imię Chwe=
5:
ſkiem Hańſkim/ á to w Roku 1563. ktory má=
6:
iąc nie naygorſzą cżęść oycżyzny pozoſtáłą po
7:
śmierći rodzicow ſwoich/ iáko w Hańſku/ w
8:
Swiercżowie/ w Swiercżowſkiey woley/ yw
9:
Kołacżách/
sſtał ſię był ták wielkim márnotra=
10:
wcą/ że oná wſzyſtká máiętność iego/ bárzo w
11:
krotkim cżáśie zginęłá z dźwiękiem/ ábowiem
12:
nie oglądáiąc ſię ná przyſzłe cżáſy/ ták ſrodze iął
13:
ſię był ſproſnego mocżygębſtwá á wydmikufl=
14:
ſtwá z ſwemi mátuſzámi/ ktorych miał więcey
15:
około śiebie niż przez dwánaśćie/
co mu dobrze
16:
pełnili/ że náoſtátek przyſzedł do tákiego kreſu/ że
17:
one máiętnośći ſwoie iedno przez dwie lećie przez
18:
gárdło przelał/ náwet do tákiey nędze y vboſtwá
19:
przyſzedł/ że muśiał máſztálerſką ſłużyć v ſługi
20:
ſwego/ ktory był drzewiey ſzáfárzem v niego/ á
21:
potym ſproſnie á mizernie w gnoiu dokońcżył
22:
żywotá ſwego.
Tego też pijánice wſzyścy
23:
niech ſię nádziewáią/ ktorzy ſię ná rzecży przy=
24:
ſzłe by namniey nie oglądáią. Acżby to ieſzcże
25:
lżeyſza vtráćić pieniądze/ ále ſtráćić zdrowie prze| Hh | márne |
strona: 226
| 226. | GOSCINIEC. |
1:
marne pijańſtwo/ y ná podágry/ ná kánkry/ ná
2:
kárbunkuły/ ná trądy/
y ná puchlinę ſię zdoby=
3:
wáć/ y rozmáite inne wrzody y choroby ſobie
4:
zbieráć/ toć to záprawdę nie rozum/ ále głup=
5:
ſtwo á ſzaleńſtwo wielkie. Gdyż to ieſt rzecż
6:
pewna á nieomylna/ co Sálomon Mędrzec po
7:
wiáda: Iż więcey ludźi od pijańſtwá/ niż od
8:
miecżá ginie.
Pijańſtwo ieſt też ſzkodliwe zdrowiu.Eccle. 31. et 37.
Owo tá przeklęta ſwa wola /á
9:
roſpuſzcżenie káłduná/ wſzytkie woyſká niezli=
10:
cżone łotrowſkie/ ná zgubę duſzę tákowego cżło
11:
wieká wywodźi.Origenes in homilia 27.
Bo iáko vboſtwo á mierność
12:
ieſt mátką roſkoſzy y zdrowia/ ták záś zbytek z
13:
drugiey ſtrony ieſt ſtudnią oprzykrzenia y rozli=
14:
cżnych wrzodow y niemocy. Bo iákie tám zdro
15:
wie być może/ kędy ſię záwżdy we łbie/ iáko w
16:
kotle mieſza? w brzuchu tákże iáko w becżce ki=
17:
ſa? á duſzá miła by w wánnie śiedźi.
Iuż tám
18:
nielza iedno álbo zgorzeć od gorącośći/ álbo z=
19:
gnić od drożdży/ dolewáiąc záwżdy tey ſkorzá=
20:
ney becżki/ w ktorey ſię nigdy drożdze nie vſtoią.
21:
A ktoryż żołądek to wytrzyma? by był wiárę
22:
żelázny/ muśi ſię pukáć/ by był niewiem iáki/
23:
muśi cżáſem obiemá końcomá vlewáć.
Bo iá=
24:
ko ná morzu gdy powſtáną wiátry y nawáłno=
25:
śći morſkie/ tám iuż nie lza iedno corychley z o=| krętu |
strona: 227
| GOSCINIEC. | 227. |
1:
krętu vſypowác/ ieſli chceſz áby wſzytek nie zá=
2:
tonął. Tákżeć y pijány/ kiedy w ſobie zbytnim
3:
pićim wzbudźi one wiátry/ y one ſzkodliwe na=
4:
wáłnośći ſzcżkánim y ſmrodliwym rzygánim/
5:
iuż tám przyrodzenie zbytnie obćiążone wytrzy
6:
mác nie może/ iuż tám nie lza iedno on wewnę=
7:
trzny gnoy/ ládá ktorą ſtroną corychley wyrzu=
8:
ćić muśi/ ktorego choćiaż też iuż dobrze zbędźieſz/
9:
á wżdy ſię ieſzcże oná burzá długo nie vſtoi/ ále
10:
dopieroż febry/ dopieroż gorącżki/ ćięſzkośći y
11:
bolenie głowy.
A więc to rozum/ moy namil=
12:
ſzy Chrześcijáńſki bráćie/ prze kęs roſkoſzy ná pál
13:
cu/ ktora ták długo trwa/ pokić ſię gorzałká/ wi=
14:
no/ álbo piwo po gárdle wlecże/ podiąć ták w=
15:
ielkie męki dobrowolnie y ćięſzkośći muśiſz/ y dla
16:
páná kuflá/ Bogá ſtworzycielá ſwego/ zdrowie/
17:
y pieniądze ſtráćić?
maſz obácżáć coć wżdy ſtąd
18:
zá pożytek prziydźie? bo kiedy leieſz w gárdło/
19:
iákobyś też lał do wychodu. Ale co mowię do
20:
wychodu/ y owſzem ieſzcże gorzey: bo ten do wy
21:
chodu leiąc nic go nie obráźi/ ále ty w brzuch iá
22:
ko w bánię bezdenną leiąc/ Bogá/ duſzę/ ćiáło y
23:
ludźie obrażaſz.
Bo pomierne pićie y iedzenie/
24:
iż ſię łácno ſtrawić może/ obraca ſię w kreẃ do
25:
brą y w pośilenie twoie. Iáko y Ekklezyáſtes| Hh ij | mowi: |
strona: 228
| 228. | GOSCINIEC. |
1:
Zdrowie ieſt duſze y ćiáłá trzeźwie pićie/ ále co
2:
wetkaſz álbo wleieſz nád potrzebę/ toć nie tylko
3:
nie da pośilenia/
ále y on oſtátek zepſuie/ y w gu=
4:
zy ſię obroći/ z ktorych pewnie wrzody y choro=
5:
by roſtą.Idem 31.
Iáko też o tym wyráźił iáśnie Ekkle=
6:
zyáſtes temi ſłowy: Cżuyność/ kolerá/ y morze=
7:
nie ieſt mężowi ożárłemu.Idem 31.
Y ieſzcże: Wino z=
8:
bytnie pite/ cżyni rozdrażnienia/ gniew/ y vpa=
9:
dow wiele. A iáko okręt gdy w ſię ták wiele
10:
wody nábierze/ że iey wylewáć niedoſtátcżą/
11:
wnet zátonąć muśi. Ták y káżdy cżłowiek o=
12:
piły/ gdy ſię zbytnim pićim obciąży y záleie/ kto=
13:
rego przyrodzenie przechowáć nie może/ iuż ten
14:
pewnie w piwie/
w winie/ álbo w gorzałce ro=
15:
zum ſwoy wſzytek vtopić/ y ſam vtonąć/ á gár=
16:
dłem przypłáćić muśi/ gdyż to ieſt pewny po=
17:
łow dyabelſki/ do opilſtwá káżdego cżłowieká
18:
naprzod przywodźić/ á potym go do dźiwnych
19:
rzecży domieśćić.
Cżego mamy iáſny á świe=
20:
ży przykład/ przez Miſtrzá Andrzeiá Melzyuſá
21:
opiſány/ co ſię sſtáło w źiemi Szwabſkiey/ w
22:
mieśćie Ráwenſzpurku/ Roku Páńſkiego/ 1578.
23:
dniá dźiewiątego/ Mieśiącá Lutego/ práwie
24:
w Niedźielę Mieſopuſtną/ temi ſłowy:
Ze ośm
25:
mieśckich ſynkow zſzedſzy ſię/ zmowili ſię ná to/| áby mięſo= |
strona: 229
| GOSCINIEC. | 229. |
1:
áby mięſopuſtne dni weſpołek/ we wſzelákiey ro
2:
ſkoſzy y roſpuśćie/ w pićiu y iadle ſtraẃili/ y dla
3:
tego ſzli do ſzynkownego domu Antoniego ká=
4:
cżmarzá/ gdźie gorzałkę ſzynkowano/ práwie
5:
pod kazánim/
y kazáli ſobie kart á dobrey gorzał
6:
ki dáć/ chcąc to wſzyſtko nágrodźić tego roku/
7:
cżego łońſkiego nie dopili/ á kártą ſzcżęśćia po=
8:
koſztowáć/ ktoby z nich miał onę wſzytkę bieśiá=
9:
dę zápłáćić. Goſpodarz pomniąc ná Niedźiel=
10:
ny zaránek/ y zdźiwił ſię ich przeſpiecżeńſtwu/
11:
nie był rad tákim gośćiom/ y niechćiał im dáć
12:
cżego ſię domagáli/
y owſzem áby do Kośćiołá
13:
pierwey ſzli/ á kazánia wyſłucháli/ pilnie ie
14:
vpominał/ powiádáiąc/ że tym cżáſem poſłu=
15:
żyć im nie mogł w tym cżego żądáli/ gdyż to by
16:
ło przećiwko Pánu Bogu/ przećiwko zákazániu
17:
vrzędnemu/ y przećiw poſpolitemu poſtánowie
18:
niu.
Ná ktorym vpominániu gdy
przeſtác nie=
19:
chćieli/ goſpodarz nágniewawſy ſię/ ſzedł do
20:
kośćiołá/ dom gośćiom zoſtáwiwſzy. Widząc
21:
oni że goſpodarz im k woli idźie precż/ nic nie v=
22:
cżyniwſzy/ rozgniewawſzy ſię/ pocżęli ſzpetnie
23:
łáiáć/ bluźnić ieden iáko drugi/ by ſzaleni z wiel=
24:
kim beſpiecżeńſtwem:
á gdy ſię do woley ná=
25:
łáiáli/ ieden znich/ ná imię Adam Gebiſzch/ rzekł| Hh iij | im Towá= |
strona: 230
| 230. | GOSCINIEC. |
1:
im: Towárzyſze mili/ będźiemyli chcieli ták be=
2:
ſpiecżnie iáko ſzaleni żyć/ á o kazánie/ iákoſmy to
3:
iuż vcżynili/ niedbáć/ P. Bog nam tego łatwie
4:
nie przepuśći/ y owſzem zá ty ſpráwy náſze ſro=
5:
dze nas pokarze/
wierzćie mi: A rzekſzy to/ w=
6:
ſtał od ſtołu/ á obrawſzy ſobie mieśce przy pie=
7:
cu/ tám vśiadł. Zátym iákiś młodźieniec w=
8:
ſzedſzy do izby/ vpomina tych gości/ áby opuśći=
9:
wſzy fráſunek dobrey myśli byli/ powiádáiąc/
10:
że nie bez przycżyny ták nie bárzo weſeli byli.
11:
Oni mu powiedźieli/ iż goſpodarz idąc do Ko=
12:
śćiołá/ ſkrył przed nimi gorzalkę/ y ieſzcże nam
13:
kazał do kośćiołá ná kazánie iść: A mychmy ſły=
14:
ſzeli dawną przypowieść/ iż grzech ieſt zły/ Ko=
15:
śćioł ſtáry/ á dyabeł niecnotá/ mogłby Ko=
16:
śćioł gwałtem obálić á potłuc nas wſzyſtkich.
17:
A przetożechmy ſobie vmyślili/ áby żaden z nas
18:
z tego domu nie wychodźił/ áżby doſyć ſwemu
19:
przedſięwźięćiu vcżynił/ á te dni mięſopuſtne w
20:
dobrey myśli á krotofili ſtrawił á dokonał.
21:
Zátym on młodźieniec ochotnie á mile ſię im po
22:
ſtáwiwſzy/ rzecże: Bądźćieſz tedy dobrey my=
23:
śli miła drużyno/
mam ieſzcże ſám dobry á peł=
24:
ny dzban dobrey gorzałki/ piymyż/ á gardłá ſwe
25:
áż do wierzchu náleymy. Zátym iednemu z nich/| na imię |
strona: 231
| GOSCINIEC. | 231. |
1:
ná imię Reiflowi/ przepił pełną/ á potym ieden
2:
ku drugiemu/ dotąd/ że ſię popili ták bárzo/ że ie
3:
den drugiego nie mogł znáć.
A ten ktory przy
4:
piecu śiedźiał/ przypátruiąc ſię temu młodźień=
5:
cowi/ ktory gorzałkę ſzynkował/ że miał nogi iá=
6:
ko wołowe/ á włośiſká ná ſobie bárzo ſzpetne á
7:
grube: y zlękwſzy ſię/ cżekał co zá koniec miał
8:
być oney bieśiády.
Gdy ſię tedy wſzyścy ſpili/
9:
á práwie bez rozumu byli/ on młodźieniec przy=
10:
ſtąpiwſzy/ vpominał ſię im zapłáty/ mowiąc:
11:
Pánowie towárzyſze/ niechcę od was zá zapłá=
12:
tę pieniędzy/ áni żadney máiętnośći/ tylko wá=
13:
ſzey krwie właſney/ doſyćieśćie mi wiernie ſłu=
14:
żyli/ iuż teraz przyſzłá godźiná/ ábyśćie wźięli
15:
zapłátę zá grzechy wáſze.
Wzor pijánice máią iáką zapłátę zá obzárſtwo odnioſą.
A porwawſzy iedne=
16:
go po drugim/ głowy im zákręćił twarzą ná
17:
zad/ rozmiátał po izbie y tám y ſám. Oni wiel
18:
kim krzykiem pomocy wołáli/ z niſkąd nie doſtá=
19:
li/ y owſzem płomień wielki z gąb im pałał.
O
20:
cżym wſzyſtkim Adam Gebiſzch/ ktory ná tákie
21:
zuchwálſtwo nie przyzwolił/ á przy piecu śie=
22:
dząc wſzyſtko wypátrzył: y goſpodarz z żoną/
23:
ktory z innemi wiele ná ich krzyk y wołánie tám
24:
ſię byli zbiegli/ ſtátecżne świádectwo wydáli.
25:
Ale co trzebá nam z cudzych kráiow przykłá=| dow przy= |
strona: 232
| 232. | GOSCINIEC. |
1:
dow przywodzić/ iáko Pan Bog płáći opilcy
2:
káżdemu/ ponieważ doſyć tákowych mamy in=
3:
ſzych á świeżſzych przykłádow/ y w náſzey mi=
4:
łey Polſzcże máło nierownych/ nie tylko w po=
5:
dłych ſtaniech/ ále y w wielkich domiech/ kto=
6:
rych ia niechcę w tych kśiążkách málowáć/
Pijánice PAn Bog y w Polſzcże znácżnie karze.
zle=
7:
cam ten vrząd Kronikarzom/ ponieważechmy
8:
ſię też ſámi doſyć temu przyſłucháli/ y ocżymá
9:
ſwemi przypátrzyli/ że nie tylko iáko świnie brá=
10:
hi obżárwſzy ſię/ márnie y nikcżemnie z tego ś=
11:
wiátá ſchodźili/
iáko też y ſzyie ſzkárádźie łamiąc
12:
pod końmi zdycháli/ álbo ſię też y ſami bez żadne
13:
go miłośierdźia y lutośći ſzkárádźie pomordo=
14:
wáli. Iáko o tym y Marćin Bielſki w przed=
15:
mowie ſwey/ ktorą vcżynił ná Kronikę Polſką/
16:
wſpomina/ gdy piſze temi ſłowy:
Tráfiło ſię
17:
w Sierádzu w Roku 1553. ná com/ práwi/ y
18:
ſam pátrzył/ iż popiwſzy ſię vrodźiwi mężowie
19:
z domow ślácheckich/ zábiło ſię ich pięć z árká=
20:
buzow ieden drugiego dźierżąc/ y ná inſzych mie
21:
ścách ſłycháć było tego wiele w tencżás.
Skąd
22:
może káżdy pijánicá ſobie wzorki wybieráć/ á
23:
iáko źwierćiádło przed ocżymá ſwoimi mieć/ że
24:
ſię żadnemu tákiemu/ ktory ſię pijańſtwem bá=
25:
wi/ ſucho łyko nie odrze/ ponieważ to/ iakom | drzewiey |
strona: 233
| GOSCINIEC. | 233. |
1:
drzewiey powiedział/ ieſt pewny połow dya=
2:
belſki/ á záwſze ich w te ſwe śieći wpędźi/ y przez
3:
pijáńſtwo do piekłá poſyła. Y przetoż Mędrzec
4:
káżdego vpomina/ mowiąc: Prouer. 23.
Nie pátrz ná wi=
5:
no gdy płowieie/ gdy ſię záłſnie w śklenicy bár=
6:
wá iego/ ſnádnie á głádko wchodźi/ ále náo=
7:
ſtátek vſzcżknie iáko wąż/ á iáko żmijá iad roźleie.
8:
Ale nieſtetyż miły Pánie ná dźiśieyſze cżáſy
9:
opłákáne/ żeſmy ſą tylko imieniem Chrześćijá
10:
=nie/ ále rzecżą ſamą by namniey/ nie oglądáiąc
11:
ſię ná to/ iż Pan Bog wſzechmogący z ćięmno=
12:
śći wywiodł nas do świátłośći/ z śmierći po=
13:
zwał nas do żywotá/ náoſtátek piſmy święty=
14:
mi nas vracżył/ ktore ná nas záwżdy wołáią/ y
15:
przeſtrogę dáią/ ábychmy ſię pijaſtwá y obżár=
16:
ſtwá pilnie wiárowáli/ á iżebyſmy ſię mierno=
17:
śći á trzeźwości rozmiłowáli. A my wolimy ś=
18:
wiátu nędznemu y ſzátánowi ſproſnemu powol
19:
nemi być/ niżli Prorockim piſmom y ſłowom
20:
Chryſtuſowym ſłużyć. Abowiem dla Bogá/ iż
21:
to ieſzcże przydam: Cżłowiek káżdy winem y
22:
pijańſtwem będąc obćiążony/ choćia to on ſło=
23:
wie práwym żywotem á dobrą myślą názy=
24:
wa/ tedy ia nie bacżę więtſzey roſkoſzy w tym/
25:
iedno náfáſowáć ſwoy brzuch/ ſzyię nálać áż pá= | Ii | ſá nie |
strona: 234
| 234. | GOSCINIEC. |
1:
ſá nie sſtánie/ á to práwym żywotem y dobrą
2:
myślą v niego ná ten cżás bywa/ gdy ſobie ch=
3:
mielem łeb ták bárzo náſtroi/ że muśi práwie od
4:
rozumu odſtąpić/ to ná ten cżás nic inſzego nie
5:
cżyni/ iedno woła/ krzycży by gąśior ná wioſnę/
6:
ſkacże/ pląſze/ rad iż pijan/ y práwie iuż zda ſię
7:
ſobie/ by miał z niego być nawiętſzy pan/ Więc
8:
rozdźiewiwſzy opiłą gębę/ to więc wyie (brzuch
9:
pierśi/ náoſtátek y wſzytko odkrywſzy) oną w=
10:
dźięcżną á śmieſzną melodyą/ iáko wilk/ álbo ś=
11:
winiá gdy w płoćie vwięźnie/ zákrzywiáiąc ſzy=
12:
ię ſproſnie/ tákie ſztuki pokázuie/ iákich nigdy do=
13:
bremu cżłowiekowi/ nie tylko cżynić/ ále y w=
14:
ſpomináć ieſt rzecż ſromotna.
15:
Tu y maproſtſzy może obácżyć/ co zá roſkoſz
16:
ma cżłowiek opiły/ iż nie ma więcey nic innego
17:
z opilſtwá tego/ iedno zarázę á ſkrocenie zdro=
18:
wia ſwego/ tudźież też obycżáiow ſwoich ſpro=
19:
ſnych okazánie/ ludźiom bácżnym/ trzeźwym/ z
20:
obycżáymi ich przećiwnemi niezgodliwe. Abo=
21:
wiem we wſzytkich iego poſtępkách/ ázaż niemaſz
22:
ſię cżym opilcże hydźić/ á on záráźiwſzy chmielem
23:
trochę mozgu ſwego/ to ſię wnet sſtánie Theo=
24:
logiem/ o Boſką ſię krzywdę z drugimi pocżyna
25:
wádźić/ drugich ná wiáry náwraca/ á w onym | nabożeń= |
strona: 235
| GOSCINIEC. | 235. |
1:
nabożeńſtwie/ kuflá trunku przed ſobą máca/
2:
bo widźieć dla wielkiego opilſtwá nie może.
3:
Záś potym ſtroi rozlicżne ſkoki/ cżyniąc nowe
4:
tańce á kroki śmieſzne/ á gdy mu do tego w koźi
5:
rok/ co zá vſzymá rycży iáko woł/ zágráią/ y w
6:
ſzkápi brzuch kiymi zábębnáią/ to on dopiero áż
7:
ná łbie/ choć kárku ſobie náruſzy/ dotáńcuie.
8:
A ták z tego ſzkárádego opilſtwá/ przychodźić
9:
káżdy muśi do zdrowia nieſpoſobnego/ bo w
10:
krotkim cżáśie/ iedno pátrz/ áliśći mu też leią ſy=
11:
ropy w gárdło/ więc mu trą brzuch iáko ſzkápie
12:
ná robaki/ álić ná łbie rogi/ guzu/ iáko v kozy/
13:
áliśći ſię twarz świeći iáko Kármázyn/ á nos
14:
iáko perełkámi oſádźił/ áliśći chłopu w gárdle
15:
chrápi/ iáko ſzkápie kiedy ſię ku gorze záćiągnie.
16:
Poydźiem do mieſzká iego/ áliśći w nim nie máſz
17:
nic/ ná śćienie kreſek śiełá/ ná grzbiećie nie wie=
18:
le/ bo ſię wſzytko przez gárdło przelało. Prziy=
19:
dźie też potrzebá iáka/ dopiero wierćieć ſobą
20:
będźie/ áno trudno/ kiedy ſię nie máſz do cżego
21:
rzućić.
V opilce káżdego/ wielki nierząd domá bywa.
Azaż tám będźie doſtátek iáki w domu
22:
v tákiego/ álbo ochędoſtwo/ áno y kufel y ten
23:
brudny/ garnek o iednym vchu/ w oknie wiech=
24:
ćie/ ſtoł cżámletowy/ bo wſzędy wzory po nim
25:
kędy ſię piwo lało/ káchel gliną zálepiony/
ná
| Ii ij | łáwieby |
strona: 236
| 236. | GOSCINIEC. |
1:
łáwieby mogł rzepy náśiac pościel brudna/
2:
izbá źimna y nievmiećiona/ śćiány iáſtrąb po=
3:
pryſkał/ ták áż ſię więc niechce z onych roſkoſzy
4:
od tákiego páná. A on chodźi iákoby go teraz
5:
gárncarz z gliny vlepił/ niewie co ma rzec z ſobą.
6:
Przypátrzże ſię tu káżdy cżłowiecże Chrze=
7:
śćijáńſki/ ieſli ſię tu ieſt tobie w cżym kochác/
8:
bárzo to ſnádnie y ſam możeſz rozeznáć: bo k wo=
9:
li ſwey woley/ odſtąpić muśiſz od pámięći/ przez
10:
co Pánu Bogu naprzod/ á potym y ludźiom w=
11:
ſzytkim/ zoſtáć muśiſz obrzydłym.
Niewiem ie=
12:
ſli to rozum/ bo ſtąd iuż zoſtánieſz w lekkiey wa=
13:
dze v ludźi pocżćiwych/ á v Páná Bogá ſobie
14:
tym więcey y więcey tráćiſz łáſkę/ y duſzy twey
15:
zbáwienie/ iákomći wyżſzey doſtátecżnie poka=
16:
zał.
Ieſli to nędzniku cżyniſz dla tego/ ábyś był
17:
błaznem v świátá/ y v Páná Bogá omierzłym?
18:
niewiem ieſli to żywotem/ roſkoſzą/ y dobrą my=
19:
ślą názowieſz? Ták iáko Pan Bog z gniewem
20:
przez Proroká mowi: Piyćież tedy á vpijayćie
21:
ſię/ á iuż ſię ták mażćie á nie powſtáwayćie/ ábyśćie
22:
vśc mogli przed miecżem/
Hier. 24.
ktory ia poślę miedzy
23:
was. Trzebáby ſię nam záprawdę tego miecżá
24:
ſrogiego lękać/ á lękáiąc/ pijańſtwá tego nikcże=
25:
mnego zániecháć/ niechcemyli w ſrogi gniew | Páńſki |
strona: 237
| GOSCINIEC. | 237. |
1:
Páńſki przyśc/ do iakiego tez przyſzli oni zacni
2:
ludźie á monárchowie wielcy/ ktorych nam Pan
3:
Bog przed ocży náſze w piśmie świętym ku prze
4:
ſtrodze przekłáda.
2. Reg. 13.
Iáko mamy pierwſzy przy=
5:
kład o onym Ammonie ſynie Dawidowym/
6:
ktory będąc v brátá ſwego rodzonego Abſoloná
7:
ná bieśiedźie vpoiony/ zábit. Elá Krol Izrá=
8:
elſki też ná opilſtwie ſproſnie był zábity.
3. Reg. 16. 3. Reg. 20.
Be=
9:
nádáb Krol Syriyſki tákież pijány w namiećie
10:
ſwoim będąc/ choćiaż miał przy ſobie woyſko
11:
niezlicżone/ á wżdy poráżon ieſt od ſług Kśią=
12:
żąt pogránicżnych.
Dan. 5.
Báltázár Krol Cháldey=
13:
ſki będąc tákież weſoł z gośćmi ſwemi/ Dáryus
14:
Krol Medſki pod nim miáſto wźiął/ y ſámego
15:
poimał z innemi/ y był zábit od niego. Holo=
16:
fernes/ przed ktorego mocą wſzytkie narody drżá
17:
ły/ vpitym będąc ták bárzo iáko nigdy przed tym/
18:
od trzeźwiey á poſzcżącey Iudyt był zámordo=
19:
wány.
Iudith 12. et 13. 1 Mach. 16.
Symon Kśiążę Zydowſkie/ ktory przed
20:
tym wielkiego męſtwá dokázował nád nieprzy=
21:
iaćioły ſwoimi/ ſkoro ſię iedno z ſynámi ſwemi
22:
vpił/ wnet poſpołu z nimi od nieprzyiaćioł ſwo
23:
ich zdrádliwie był zábit.
Mar. 6.
Herod/ choćia ſobie
24:
Ianá S. Chrzćićielá wielce ważył/ y iáko Pro
25:
roká rad go ſłuchał/ iednák przy bieśiedźie nie=| Ii iij | rozmyślną |
strona: 238
| 238. | GOSCINIEC. |
1:
rozmyślną obietnicę vcżyniwſzy/ vćiętą głowę
2:
iego tánecżnicy dárował.
Y Seneká o Alexán
3:
drze wielkim cżyni zmiánkę/ że gdy ſię był bár=
4:
zo opił/ tedy w tym opilſtwie wiele przyiacioł
5:
ſobie vprzeymie życżliwych pozámordował/
6:
miedzy ktoremi kochánká ſwego namilſzego/ ná
7:
imię Klituſá/ przebił miecżem:
co gdy wytrze=
8:
źwiawſzy zrozumiał co zbroił/ ſam też chćiał od
9:
żáłośći y wſtydu vmrzeć.Seneca libro 3. de ira.
Ale zániechawſzy tá=
10:
kowych przykłádow/ ktorych w Hiſtoryách ś=
11:
więtych y świeckich ieſt pełno.
Tylko tu poło=
12:
żę ieſzcże tego Senekę/ co o tym piſze w te ſło=
13:
wá: Rozmyśl iedno ſobie/ iákie vpadki ſpráwi=
14:
ło poſpolite opilſtwo. Te narody mężne bárzo
15:
y walecżne nieprzyiaciołom poddáło. Seneca Epistola 84. ad Lucilium.
To mu=
16:
ry obronnych miaſt przez wiele lat trzeźwośćią
17:
od nieprzyiaćioł obronione/ nieprzyćiaiołom o=
18:
tworzyło. To narody zuchwáłe/ y roſkázowá=
19:
nia nie ćierpiące/ pod pánowánie inſzych pod=
20:
dáło. To niezwyćiężone woyſká winem tylko
21:
vſkromiło.
Alexándrá Wielkiego ták vſtáwi=
22:
cżne y dálekie drogi/ ták wielkie y cżęſte woyny/
23:
ták wielkie źimná/ ktorych on y cżáſy y mieścá z=
24:
wyćiężywſzy/ one źiemią y morzem przeiáchał:
25:
ták wiele rzek/ ktore go z woyſkiem z prędká zá=| lewáły/ |
strona: 239
| GOSCINIEC. | 239. |
1:
lewáły/ ták cżęſte przeiázdy morſkie/ przedſię go
2:
beſpiecżnym á cáłym opuśćiły: á niemierność
3:
pićia/ y on ieden kubeł iádu/ ktory przy dobrey
4:
myśli wypił/ ſam go wnet vtopił y zátráćił.
5:
Tákći to opilſtwo bezecne nie przynośi nic do=
6:
brego/ ábowiem nie ieden zdrowia ſwego muśi
7:
poſtrádáć dla niego. Iáko y Mędrzec poświád
8:
cża nam tego temi ſłowy: Eccle: 37. Prouer. 32.
Dla obżárſtwá wie=
9:
le ich zginęło, Tákże też y Sálomon temi ſło=
10:
wy powiáda: Y komu biádá? cżyiemu oycu
11:
biádá? komu śwary? komu doły? komu bez w=
12:
ſzey przycżyny rány? komu záślepienie ocżu? zaż
13:
nie tym co ſpołu trwáią ná winie/ á ćwicżą ſię
14:
kto ſwoy lepiey wypije. Bo záprawdę/ iż to ieſzcże
15:
przydam/ iż to opilſtwo cżłowieká káżdego/ ieſt
16:
nád nim ſrogim kątem/ bo y przed cżáſem go z
17:
tym mizernym świátem rozłącży. Gdyż nigdy
18:
nie przypada więtſze nieprzeſpiecżeńſtwo iáko
19:
ná ten cżás/ ponieważ śmierć tuż zá páſem/ á
20:
záwſze dybie ná to plugáwe wſzetecżeńſtwo.
21:
Abowiem w ten cżas káżdy opilec/ áni wzwie
22:
kędy márnie zdinie/ bo nie wiedźieć ſkąd ſroga
23:
śmierć k niemu przypádnie. Albo nieborak vto=
24:
nie/ álbo też ſzyie złomi: owa mu ná ten cżás ś=
25:
mierć wſzędy zábiega/ á ieſliby też kędy pod cżás | chćiał |
strona: 240
| 240. | GOSCINIEC. |
1:
chciał przekwiecác názbyt/ tráfi ná ſię rownego/
2:
iż będzie wnet zábit. Cżego ieſzcże y w Hiſto=
3:
ryách Pogáńſkich z wiela przykłádow możem
4:
obácżyć. Vide apud Locidarum Poetam.Ouidius in Metamorphoſeos.Homerus in Odiſſeos.
Abowiem y on zacny Pelleus co w
5:
walce nigdy rownia nie miał/ przez ſwe opil=
6:
ſtwo/ y zdrowia y kroleſtwá oſtradał. Ták Cen
7:
taurus bieśiády ſwey nieborak przypłáćił. Y
8:
Euryton ták też zdrowie ſwoie ſtrácił. Tym
9:
też ſpoſobem Polipheme zſzedł z tego świátá.
10:
Tákać záprawdę wſzytkim zá zbytnie opilſtwo
11:
bywa plagá. A iáko ieden powiedźiał przeći=
12:
wko niepomiernemu opilſtwu w ſwym wier=
13:
ſzu/ temi ſłowy: Drogo káżdy opilcá ſwoię ro=
14:
ſkoſz płáći/ bo máiętność y zdrowie wſzyſtko
15:
ſpołem tráći.
16:
A przeto dla Bogá obácż iedno ieſzcże/ obácż
17:
z drugiey ſtrony mizerny cżłowiecże/ iáko ieſtſ
18:
proſna á ſzkárádna rzecż pijańſtwo. Bo cży=
19:
meś ty innym od niemych źwierząt rozny ieſt/
20:
iedno rozumem á bacżenim/ ktoreś wźiął od te=
21:
go co cię ſtworzył/ y ktorymeś ſię też sſtał pánem
22:
y kśiążęćiem nád wſzyſtkim ſtworzenim. Lecż
23:
kto ſobie rozum y bacżenie pijańſtwem odeymu=
24:
ie/ ten ſię rowna z niemym bydłem głupim/ á
25:
práwie mu ſię sſtáie podobnym. A ia owſzem | mowię/ |
strona: 241
| GOSCINIEC. | 241. |
1:
mowię/ że pijánice ſą nád beſtye dáleko nierozu=
2:
mnieyſzy y ſproſnieyſzy.
Pijánice ſproſnieyſzy niż beſtye.
Abowiem áni woł/ á=
3:
ni świniá/ áni żadne bydlę/ nigdy nie pije nád
4:
potrzebę ſwoię/ áni ſię da przywieść do tego/
5:
by ie też y zábił: á pijánice dwá kroć y trzy kroć
6:
więcey piją niżli ieſt potrzebá/ y niżli ich przyro=
7:
dzenie znośić może/
y gębę ſwoię ( co y wſtyd
8:
powiádáć) w ſproſny cżłonek obracáią/ leiąc
9:
choć przez dźięki w gárdło/ áż po vſzách ćiecże/ á
10:
ocży ze łbá dobrze mu nie wylázą.
A iakoż ſię
11:
nie wſtydźiſz moy miły bráćie/ widząc iż niero=
12:
zumne bydło miárę ſobie od przyrodzenia zákre=
13:
ſzoną pilnie záchowuie/ á ty ktoryś ieſt rozum=
14:
nym ſtworzenim/ żadney miáry nie maſz? y po=
15:
dleyſzym ſię dobrowolnie cżyniſz niż woł twoy/
16:
álbo inſza beſtya twoiá?
gdyżći dla tego Pan
17:
Bog brzuch y gárdło ſkroćił/ y ſkromną miárkę
18:
pićia y iedzenia poſtáwił/ áby ćię náucżył wię=
19:
cey ſię o duſzę/ niżli o brzuch y ćiáło ſtáráć.
Zywot Reiow.
20:
Co też nie bez przycżyny z tych niepomierni=
21:
kow natrząſa ſię w piſániu ſwym y on Polſki
22:
Pòétá Rey ſtáry/ ktory choć ſam rad dobrze
23:
pił y iadł/ bo był Phegon práwy/ tegom ia do=
24:
brze znał/ bo cżęſto v Podſędká Chełmſkiego oycá
25:
moiego dla vżywánia myśliſtwá bywał.
Abo=
| Kk | wiem |
strona: 242
| 242. | GOSCINIEC. |
1:
záwżdy kiedy iedno przyiechał/ pudło śliw iá=
2:
ko korzec Krákowſki/ miodu przáſnego puł rącżki/
3:
ogorkow ſurowych wielkie nieckołki/ grochu w
4:
ſtrącżách cżtery mágierki/ ná káżdy dźień ná cżco
5:
to záwżdy ziadał.
A potym z chlebem gárniec
6:
mleká ziadſzy/ iábłek z kopę/ á pułtrifuſá gniłek
7:
zpázſzy/ do tego ſztukę mięſá álbo rácżey cżtery
8:
świeżego wezbrawſzy/ pułmiſkom kilkom cżu=
9:
pryny wzmiąwſzy/ kápuśćie kwáśney potym
10:
dorobił/ máło iuż o żábki włoſkie dbał.
Potym
11:
gdy do vgáſzenia prágnienia przyſzło/ gdybych
12:
o tym piſał ſzeroko/ byłoby nie iednemu śmie=
13:
ſzno/ bo iáko rad iadał potráwy trefne/ tákże też
14:
rzadko pijał piwo dobre/ iedno gorzkie/ kwáśne/
15:
ná oſtátek y mętne/ á gdy tráfił do kogo ná ło=
16:
trowſkie piwſko/ to pił áż mu w kárku trzeſzcżá=
17:
ło/
á też nie raz mu ſię trafiáło/ że to ſmácżne pi=
18:
wko iáko ſłodki wrzod z gárdłá ſię mu názad do=
19:
bywáło/ á ieſzcże ſobie vſt nie vtárł/ á przedſię
20:
wołał áby mu pełną iną nálano/ y inſzych vpo=
21:
minał áby też ſpełnili/ páná goſpodarza nie prze=
22:
pominano/ to ono piwſko znowu przed gośćmi
23:
y przed goſpodarzem wychwalał y áż do niebá
24:
wynośił/
y nie wyiechał nigdy z domu tego/ áż
25:
wypił z goścmi/ y z goſpodarzem wſzytko/ ácż| to było |
strona: 243
| GOCINIEC. | 243. |
1:
to było gośćiom/ á nawięcey pánu goſpodarzo=
2:
wi brzydko. Acż tego niewiem/ ieſli gdźie in=
3:
dźiey w pomiernym żyćiu ſię kochał/ ále w źie=
4:
mi Chełmſkiey wiele iadał y pijał.
Ten tedy
5:
ták piſze w Zwierzyńcu ſwym przećiw towárzy
6:
ſzom ſwoim obżárłym y niepomiernie pijącym.
7:
Coż tedy maſz w tym zá roſkoſz moy na=
8:
milſzy bráćie/
9:
Wſzytkim śmierdźiſz iáko pies/ wſzyścy pátrzą
10:
ná ćię.
11:
Ocżyć/ nogi zápuchły/á brzuch iáko pudło/
12:
Iuż chodźiſz zá táráſkiem/ iuż ná nogách ſzcżu=
13:
dło.
14:
Y mnimaſz abyś żyw był/ á tyś zdechł ná poły/
15:
Gdy owy wdźięcżne ſwoie roſpuśćiſz ſokoły.
16:
Zdać ſię ábyś wdźięcżnym był kiedyć w gár=
17:
dło leią/
18:
Wierz mi iżći ſię z ćiebie iáko z błazná śmieią.
19:
Nád to gdy ſię dobrze ſzalonemu á pijánemu
20:
przypátrzymy/ tedy obacży to káżdy/ iż ſzalony
21:
od pijánego ni cżym nie ieſt rożny/ iedno iż pijań
22:
ſtwo/ iáko Seneká mędrzec Pogáńſki powie=
23:
da/ ieſt iáwne ſzáleńſtwo.
Epistola 84. ad Lucilium. Hoſeae. 4
Przetoż y Prorok po=
24:
wieda: Iż pſotá/ wino/ á pijańſtwo/ ludźiom
25:
ſerce y rozum odeymuie. Y Mędrzec poświád= | Kk ij | cża/ iż |
strona: 244
| 244. | GOSCINIEC. |
1:
cża/ iż wino a białegłowki/ mądre ludźi w bła=
2:
zny odmieniáią.Eccle: 19.
Tákże ieſzcże y ná drugim mie=
3:
ścu powiedźiał: Iż ſwarliwa á zwádliwa ieſt
4:
rzecż wino/ á potwarliwe pijańſtwo/ ktokol=
5:
wiek ſię w nim kocha/ ten nie będźie mądry.Prou. 20. et 23.
6:
Cżego y Bázylius S. dał cudne podobieńſtwo/
7:
mowiąc: Iáko zbytnia wodá ogień zálewa/
8:
tak też zbytnie pićie winá rozum zátłumia.
Baſilius homil. 14. centra luxū et ebrietatem. Aug. lib. 19. de ciuitate cap. 15.
A
9:
Auguſtyn S. ták mowi: Obżárſtwo á opil=
10:
ſtwo pámięć odeymuie/ pſuie/ y niſzcży zmyſły.
11:
Cżego poświádcża y Cicero mędrzec Pogáńſki/
12:
mowiąc: Rozumu ſpełná nie mogą mieć ći/
13:
ktorzy ſą pokármem álbo pićim nápełnieni. Cicero.
A
14:
Aryſtoteles ták mowi: Opilſtwo cżyni cżło=
15:
wieká nie máiącym bacżenia.Aristoteles 7. Ethicorum.
Y ieſzcże ná dru=
16:
gim mieścu Bázylius S. ták mowi: Obżár=
17:
ſtwo ieſt vtrácenim rozumu.Baſilius in ſermone de die Paſche.
18:
A iżby ták było/ żeby pijańſtwo zbytnie ká=
19:
żdemu cżłowiekowi rozum odeymowáło y zá=
20:
tłumiáć miáło/ á iżby go miáło w blazny od=
21:
mieniáć/
Kroniká Cżeſka opiſuie wizerunk chłopá opiłego.
doſyć mamy iáſną Kronikę Cżeſką o
22:
onym chłopie opiłym / ktory ono przez noc y przez
23:
dźień iedno był Ceſárzem. A iżbyś lepiey rozu=
24:
miał/ ták ſię rzecż ma:
Károlus Ceſarz/ iáko
25:
był trefny/ w Gándáwie mieśćie będąc/ vyźrzał| chłopá |
strona: 245
| GOSCINIEC. | 245. |
1:
chłopá opiłego/ á on opiwſzy ſię ná vlicy leżał/
2:
kazał go dworzáńſkim chłopiętom do páłacu Ce
3:
ſárſkiego przynieść/ y w koſztownym łożu poło=
4:
żyć/ oblokwſzy go w białą á ćienką koſzulę/
ſko=
5:
roby wyſzumiał/ kazał dworzánom po gotowiu
6:
być/ áby go w Ceſárſkie ſzáty oblekli/ y ták iáko
7:
Ceſárzowi ſłużyli. Pilnuią tego wſzyścy co
8:
im roſkazano. Chłop obudźi ſię/ dźiwno mu/
9:
cżemu ták miękko leży: koſzule ná ſobie pomáca/
10:
koſzulá ćienka:
obroći ſię/ ſług przed nim doſyć/
11:
paniętá ſtoią/ łáncuſzno/ ſzátno/ y ták mnima że
12:
mu ſię to ſni. Ale iż tego długo było/ pomácał
13:
ſię też ſpili álbo nie/ ſpodźiewał ſię że go dyabeł
14:
gdźieś zánioſł y omamił/ iął ſię żegnáć/ chcąc o=
15:
ne ſługi (ktore dyabły rozumiał) od śiebie od=
16:
pędźić.
Iż żegnánie nic nie pomagáło/ rokuie
17:
ſobie/ we ſnie cży nie we ſnie? Iezus Mária
18:
bądź zemną. rć. Paniętá co przed nim ſtali imą
19:
mu mowić: Cżego ſię Miłośćiwy Ceſárzu lę=
20:
kaſz/ myć to ieſtechmy wierni poddáni á ſłudzy
21:
twoi/ rácż Wáſzá Miłość Ceſárſka wſtáć/ iuż
22:
obiad będźie nie długo.
Chłop że go Ceſá=
23:
rzem zowią/ dopiero tym więcey ſię dźiwuie/ py=
24:
ta ſámego śiebie/ coż? iażem to on Hánus/ com
25:
ſie wcżorá v pániey Frelichowey vpił? áleć to| Kk iij | nie ia/ |
strona: 246
| 246. | GOSCINIEC. |
1:
nie ia/ boby mi te paniętá ták wielkiey pocżći=
2:
wośći nie wyrządzáły.
Wſtánie/ ſzáty przynio
3:
ſą/ ſłudzy go vbiorą/ pocżnie moy Hánus powa=
4:
gi vżywáć/ każe corychley ieść gotowáć. Słu=
5:
dzy co wſkok wſzytko cżynią/ Ceſárzowi powiá
6:
dáiąc co Hánus broi. Ceſarz wſzyſtkie pułmi=
7:
ſki z ſtołu ſwego przed nowego Ceſárzá nośić każe
8:
á on wolałby był kwáśną kápuſtę álbo rzod=
9:
kieẃ.
Przynieśiono kubek wielki dobrego winá/
10:
ktory duſzkiem ták máło nie ná cżco wypije/ po=
11:
tym y drugi y trzeći/ wina co przednieyſzego/ áż
12:
moy miły Ceſarz ták zá ſtołem drzymáć pocży=
13:
na. Karolus każe áby go dobrze dopoiono/ iáko
14:
y wcżorá był.
Pan Hánus ochotnie ná tym no=
15:
wym Ceſárſtwie pełnił/ że zá ſtołem vſnął. Po
16:
tym rozebráć go Ceſarz kazał/ á záś go w iego
17:
vbior á pluderchozy vbrawſzy/ wynieśiono ná
18:
ono mieśce/ ſkąd go wcżorá wźięto. Názáiutrz
19:
ráno wyſzumiawſzy ſię/ pátrzy gdźie leży/ nie
20:
ták iáko wcżorá/ myśli sobie/ ieſlim ia to com był
21:
Ceſárzem álbo nie.
Ale co o tym mam myślić?
22:
miły Boże/ toć ſię trefne rzecży ſnią cżłowieko=
23:
wi/ o cżym ſnądź iáko żyw nie myśli/ iabym był
24:
przyśiągł/ bym był gdźie indźiey leżał/ żem ná
25:
iáwi Ceſárzem był/ á ono mi ſię wſzytko ſniło. | Okazał |
strona: 247
| GOSCINIEC. | 247. |
1:
Okazał tym kuńſztem Károlus co pijańſtwo v=
2:
mie. O záprawdę nie iednegożby dźiś zbła=
3:
źnił tym ſwym kuńſztem/ y náſzego Polacżká mi
4:
łego/ gdyby ten Károlus zmartwychwſtał?
5:
Aleć iuż y okrom Károluſá tego/ naydźie ſię w
6:
kuńſzćie błazeńſtwá wielkiego/ ſzydząc Polak
7:
ieden z drugiego/ gdy tráfi ná opiłego:
iáko to
8:
ſobie byli tráfnie/ kuńſztownie y śmieſzno wy=
9:
rządźili dwá zacni Polacżkowie mili/ ktorzy
10:
dworzáńſką v Krolá Zygmuntá ſłużyli/ o cżym
11:
też zmiánkę cżyni Lukaſz Gornicki w ſwoim
12:
Dworzáninie/ co oto ták było.
Lukaſz Gornicki opiſał w opiłych Polakách tráfne á kuńſztowne dworſtwo w ſwym Dworzáninie.
Pukarzowſki
13:
prośił był ná wiecżerzą Skotnickiego Luli/ y
14:
był mu ták rad/ że go y od rozumu odpoił: tákże
15:
kiedy iuż ſtać nie mogł ná nogách/ ſługi iego iedne
16:
do goſpody odpráwił/ drugie pozámykał/ á pá=
17:
ná tak ſpiącego kazał ſługom ſwym nieść do ie=
18:
dnego sklepu/
iuż ná to nágotowánego/ y tám
19:
go kazał wſádźic w łáncuch y w pętá/ y zám=
20:
knąć kilkiem kłotek/ ſtraż v drzwi przyſtáwiw=
21:
ſzy. Skotnicki iż był okrutnie pijan/ ieſzcże kte=
22:
mu ná wiátr wynieśiony/ kęs ieden onego nie
23:
cżuł.
Owo przeſpawſzy kilká godźin iáko vmár
24:
ły/ ocknie ſię náde dniem/ y woła.: Coż ſię dźie
25:
ie/ ki mię dyabeł ták wſádźił/ prze Bog gdźie=| żem/ á |
strona: 248
| 248. | GOSCINIEC. |
1:
żem/ á ieſt tu kto/ ozwi ſię proſzę. Gdy ná pier=
2:
wſze wołánie nic mu nie odpowiedźiano/ po=
3:
cżnie znowu wielkim głoſem wołác: Ieſt tu
4:
kto? prze Bog ćię proſzę ozwi mi ſie:
Dopiero ſię
5:
ſtraż náucżona ozwáłá/ mowiąc: Awom ia ſám
6:
y z drugimi/ á cżego chceſz? Rzecże záſię Sko=
7:
tnicki: A ty ktoś miły bráćie? Odpowie mu:
8:
Straż nád tobą/ ábyś ſię nie wyłamał? Záś
9:
Skotnicki powie: A prze cię Páná Bogá pro=
10:
ſzę/ ktoż mię tu y przez ktorą przycżynę w te żelá=
11:
zá wſádźił?
Odpowie ſtraż: A wiárę niewieſz?
12:
dowieſz ſię gdy ćię we dnie ná plác wywiodą.
13:
Tu Skotnicki: Cżás Pánny Máriey. Y po=
14:
milcżawſzy trochę/ rzecże záś: Ale moy namil=
15:
ſzy bráciſzku/ prze ćię Boſkie miłośierdźie proſzę/
16:
wżdy mi powiedz com vcżynił? bo ia/ ná Bog
17:
ći to żywy przyśięgam/ niewiem áni pomnię/
18:
abym co namniey przećiwko komu wyſtąpił.
19:
Straż záſię ták powiedziáłá: Aza nie pomniſz/
20:
żeś pocżćiwą dźiewecżkę zgwałćił/ y oycáś iey/
21:
gdyć iey wźiąć bronił/ zábił. Skotnicki dopie=
22:
ro krzyknie: Ach nieſtetyż národźiwſzy ſię mnie
23:
ná ten świat/ o bezecne pijańſtwo do cżegożeś
24:
ty mnie przywiodło/ iż oto márnie á ſromotnie
25:
gárdło dáć muſzę.
Cżemużeś ty mnie rádniey
| miły Pá= |
strona: 249
| GOSCINIEC. | 249. |
1:
miły Pánie w onych potrzebách gdźiem bywał
2:
zginąć nie dał/ iżbych był nigdy ná kátowſkie
3:
ręce nie przychodźił. Ha Pukarzowſki przyia=
4:
ćielu/ przedśiędźieć mi twego winá/ áby ćię było
5:
pierwey w ſztuki zśiekano/ niżem ia do twey
6:
goſpody pomyślił.
Ach nędzni moi przyiaćiele/
7:
to teraz zemnie weźmiećie cżeść/ dla tegośćie mię
8:
iednák byli do dworu wypráwili/ ábych was
9:
tą zmázą y ſromotą wiecżną poćieſzył. Owo
10:
tego lámentu było zpułgodźiny/ nákoniec iął py
11:
táć ſtrażey: A moi mili bráćiſzkowie/ wiele tu
12:
was mnie ſtrzeże:
Odpowiedźiał mu iuż inny
13:
z oney ſtrażey/ á nie ten co pierwey: Sześć nas/
14:
tu/ práwi. A Skotnicki záś: Kiedyby ieden z
15:
was chćiał vcżynić to miłośierdźie nádemną/ á
16:
iść po ktorego moiego ſługę. Odpowiedźiano
17:
mu: A co mniemaſz áby ći wolni byli/ w táko=
18:
wymżeć więźieniu ſą iáko y ty.
A Skotnicki z=
19:
nowu: A nieſzcżęſny ia cżłowiek/ cżegożem ia
20:
to docżekał. Tákże po długim śiebie przekliná=
21:
niu/ vprośił wżdy iednego z nich/ iż ſzedł/ gdy
22:
dnieć pocżęło/ po páná Káſprá Máćieiowſkie=
23:
go/ ktory o wſzyſtkim wiedźiał/ y był pogoto=
24:
wiu/
á ten dopiero kiedy przyſzedł z drugimi to=
25:
wárzyſzmi popráwił ták dobrze/ iż nieborak Sko| Ll | tnicki |
strona: 250
| 250. | GOSCINIEC. |
1:
tnicki ledwie nie vmárł od ſtráchu. Aż wżdy ná
2:
koniec zlitowawſzy ſię nád nim/ á w rzecży to do
3:
tego to do owego páná śląc o przycżynę/ przywie=
4:
dli rzecż k temu/ iż ná ślubie z więźienia wyſzedł/
5:
á przeiednywáć miał ſtronę/ ná ocży Krolew=
6:
ſkie/ áż przeiednawſzy/ nie przychodźić: á ieſliby
7:
ſię ſtroná iednáć niechćiáłá/ tedy do tákowego
8:
więźienia wroćić ſię miał. W tym/ gdy zá łá=
9:
ſkáwe ſtáránie pánu Máćieiowſkiemu dźięko=
10:
kowáć pocżął/ wſtrzymáć dáley śmiechu dru=
11:
dzy nie mogli/ rzecż ſię wſzytká odkryłá.
Sko=
12:
tnicki mimo ſtrách/ ktorym go dobrze było ná=
13:
karmiono/ ieſzcże ſię długo wſtydźić muśiał/
14:
gdy to ten to ow łáncuch á pętá wſpominał.
15:
Więc iż go tym cżęſto draźniono/ cżęſto też y on
16:
o tym myślił/ iákoby ten żárt Pukarzowſkiemu
17:
oddał. Smieſzny á trefny wet Skotnickiego nád Pukarzowſkim.
Owo raz w rok podobno potym/ oba=
18:
cżył Pukarzowſkiego podpiłego/ y vprośił go
19:
do ſwey goſpody/ á tám dognawſzy go do vpá=
20:
ści/ iż y ręką y nogą włádáć nie mogł/ y pácho=
21:
lę iego (bo tylko to ná ten cżás Pukarzowſki
22:
miał przy ſobie) po ſługi do goſpody poſław=
23:
ſzy/ bárwierzá wnet/ ktoremu vfał/ wezwał/
y
24:
roſkazał mu/ áby Pukarzowſkiemu ſpiącemu
25:
puł gęby zá łáwty zápráwił. Bárwierz poſłu=| ſzny wnet |
strona: 251
| GOSCINIEC. | 251. |
1:
ſzny wnet to ſpráwił/ zá łátwy wárgi ſpoił/
2:
plaſtr przyłożył/ chuſtámi obwinął głowę/ y
3:
przenioſł go ná inſzą lepſzą pośćiel/ ktorą támże
4:
w izbie Skotnicki poſłáć był roſkazał.
Prziy=
5:
dą potym ſłudzy z pácholęćiem nie rychło (bo dá
6:
leko goſpodá byłá) widzą iż pan z záwitą gło=
7:
wą leży/ á bárwierz inſtrumentá zbiera y má=
8:
śći chowa/ pytáią coby ſię to dźiało/ powiedzą
9:
im drudzy (bo ſam Skotnicki żáłuiąc w rzecży
10:
przygody oney/ płákał w nogách v Pukarzow=
11:
ſkiego śiedząc) iż ten á ten (ktory támże był niż
12:
chłopię odeſzło po ſługi) páná im przez twarz rá=
13:
nił.
Słudzy ácż ſię mśćić onego chćieli/ ále iż
14:
nie było wiedźieć gdźieby ſię winowáycá ſcho=
15:
wał/ ſam też Skotnicki powiedźiał/ áby dáli
16:
pokoy/ ponieważ páná ich ieſt z to/ że ſię ſam wy
17:
zdrowiawſzy pomśćić może/ zániecháli wſzyſt=
18:
kiego.
Y ták iedni zoſtáli przy pánie/ drudzy o=
19:
deſzli do goſpody. Potym w nocy ocući ſię Pu=
20:
karzowſki/ obacży łeb záwity/ y rzecże pułgęb=
21:
kiem: Ki dyabeł/ coż mi ſię sſtáło? Chłopiec
22:
ieſteś tu? roświeć. Wnet ſię chłopiec porwie/
23:
idzie do páná/ y pyta: co W.M. racżyſz/ álbo
24:
W.M. źle leżeć?
Odpowie Pukarzowſki:
25:
Bá dobrzeć mi leżeć/ ále mi to ki dyabeł w gę=| Ll ij | bę? Chło= |
strona: 252
| 252. | GOSCINIEC. |
1:
bę? Chłopiec odpowie: Aza W.M. nie po=
2:
mniſz/ iż W.M. wcżorá ten á ten ránił? Záś
3:
pan: Ia tego kęs ieden nie pomnię/ áni cżuię á=
4:
by mię boláło. W tym rzecże chłopiec: Prze
5:
Páná Bogá nie rácż W.M. wiele mowić/ bo
6:
nam bárwierz roſkazał/ ábyſmy z tego W.M.
7:
vpomináli.
Tákże gdy prziydźie dźień/ pyta iá=
8:
ko ſię co sſtáło? Powiedzą mu rzecż wſzyſtkę
9:
zmyśloną/ á chłopiec iego właſny onegoż po=
10:
twierdza/ boiąc ſię áby go pan nie bił/ gdźieby
11:
powiedźiał/ że ná ten cżás odſzedł był od niego.
12:
Prziydźie bárwierz do odpráwowánia/ odwinie
13:
mu gębę/ á Pukarzowſki mu rzecże: miły bár=
14:
wierzu/ namniey mię tá ráná nie boli/ co ſię to
15:
dźieie? Odpowiedźiał bárwierz: Ták to wi=
16:
dźi W. M. zmartwiáło ćiáło od rázu/ ále po
17:
trzećim dniu álbo po cżwartym pocżuieſz W.
18:
M.
Záś powiedźiał Pukarzowſki: A boday=
19:
że go zábito/ mogłći wżdy gdźie indźiey tráfiáć/
20:
niż przez gębę/ á toć ſię ia cudzołoſtwem nie bá=
21:
wię/ á wżdy mię Pan Bog tákową ráną ná=
22:
wiedźił. Bárwierz poſzypławſzy trochę/ wpu=
23:
śćił knot miedzy záłáwty/ przyłożył plaſtr zno=
24:
wu/ záwinął y rzekł/ áby mu dał od wcżoráy=
25:
ſzey pierwſzey opráwy.
A Pukarzowſki parę
| cżerwonych |
strona: 253
| GOSCINIEC. | 253. |
1:
cżerwonych złotych wnet mu dáć roſkazał/ y
2:
prośił áby go rychło wygoił. Odpowiedźiał
3:
bárwierz: Dali Bog W. M. rychło zdrow
4:
będźieſz/ iednoby pánie mowić nie trzebá/ y z tym
5:
odſzedł. Prziydźie cżás obiádu/ mięſá ieść nie
6:
śmie/ áby żwánim nieporuſzył háwtow/ ták
7:
że ſię trochę kontuzy nápije y położy.
Po obie=
8:
dźie prziydą go towárzyſze náwiedzáć/ ktorym
9:
iuż był o wſzytkim Skotnicki powiedźiał. Py=
10:
táią go o zdrowie/ przemowi pułgębkiem/ pro=
11:
ſząc áby zá złe nie mieli/ iż mowić nie śmie/ bo
12:
mi/ práwi/ zákazał bárwierz. Wyrwie ten to/
13:
ow owo pytáć/ á on iedno przyzwala głową/ á
14:
milcży.
Owo tego ták długo było/ iż ſię żadną
15:
miárą drudzy wſtrzymáć nie mogli/ pocżną ſię
16:
śmiać/ á Pukarzowſki domyśliwſzy ſię/ iż to
17:
iuż Skotnickiego ſpráwá/ zawoy on vderzy o
18:
źiemię/ á záłáwty/ roſpárzywſzy drágánt/ odiąć ſo
19:
bie kazał.
Smiechu było doſyć/ á temu zwła=
20:
ſzcżá/ że on więcey bárwierzowi wierzył niż ſo=
21:
bie/ cżuiąc to że go kęs ieden nie boláło. Powiá=
22:
dáią drudzy/ iżby tám nie było záłáwtu żadne=
23:
go/ ále ſkorá tylko byłá liná w roſole vwárzo=
24:
nego/ ktorą nie tylko pułgęby/ ále y obie ocży ka=
25:
zał mu był Skotnicki zálepić.| Ll iij | To też |
strona: 254
| 254. | GOSCINIEC. |
1:
To też tu káżdy cżłowiek y naliżſzy rozumem
2:
ſwym może ogárnąć/ co pijańſtwo vmie/ iż nic
3:
inſzego/ iedno iáko piſmá świádcżą/ ták vbogie/
4:
iáko też y inſze w ſtaniech zacne/ iáko też y mą=
5:
dre ludźie w błazny odmienia/ ſerce y rozum o=
6:
deymuie/ y głupimi ich przed ludźmi pokázuie.
7:
Y ieſzcże máło ná tym/ iż pijańſtwo rozum cżło=
8:
wiekowi odeymuie/ ále ieſzcże y do wſzelákiey
9:
niecnoty y niecżyſtośći podżega. Bo roſpuſtna
10:
ieſt rzecż wino/ iáko Mędrzec mowi. Y Páweł
11:
S. káżdego przeſtrzega/ áby ſię nie vpijał wi=
12:
nem/ bo w winie/ práwi/ ieſt niecżyſtotá/ y tá
13:
zá nim chodźi.
Prouer. 20. Ephe. 5.
Bo iż pijańſtwo ieſt drogá do
14:
pſoty/ y do cudzołoſtwá/ y do innych grzechow
15:
ćieleſnych. Doſyć ſię y ſtąd iáśnie pokázuie/ co
16:
Auguſtyn S. piſze: Iż opilſtwo ieſt mátką w=
17:
ſzelkich niecnot/ máteryą grzechow/ korzeniem
18:
nieprzyſtoynych vcżynkow/ pocżątkiem wyſtę=
19:
pkow.
Aug. ad ſacras virgines cap. 4. Baſil. hom. 14. Orig. homil. 37. Gregor. in Registro. Ambro. lib. de Abrah. cap. 6. Aug. lib. 4. contra Donatistas cap. 20.
Toż piſze Bázylius S. Orygenes/ y
20:
Grzegorz S. ták dokłádáiąc: Iż obżárſtwo/
21:
niezlicżone hufce grzechow ku porażce duſzney
22:
przywodźi. Przetoż też Ambroży S. mowi:
23:
Dla tego vcżymy wyſtrzegáć ſię opilſtwá/ iż
24:
w nim grzechu vſtrzedz ſię nie możemy.
Augu=
25:
ſtyn S. nád to ieſzcże dokłádáiąc mowi: Ob=| żartſtwo |
strona: 255
| GOSCINIEC. | 255. |
1:
żárſtwo w kim ſię naydźie/ ſámo być nie może/
2:
iákoby rzekł/ iż wſzyſtkie inſze grzechy łácno zá
3:
ſobą ćiągnie. Co bez wątpienia dźieie ſię wiel=
4:
ką chytrością ſzátáńſką.
Cżego mamy iáſny/ o=
5:
ſobliwy/ á vważánia godny przykład in vitis 6:
Patrum. Co też y Kśiądz Hieronym Powo=
7:
dowſki/ Kánonik Poznáńſki w ſwoim Kora=
8:
biu zewnętrznego potopu opiſał temi ſłowy:
9:
Był ieden márnotrawcá/ ktory gdy iuż wſzytko
10:
vtráćił/ y práwie mu iuż do deſperácyey przy=
11:
chodźiło/
w onym fráſunku iego/ przyſzedł do nie
12:
go dyabeł/ obiecuiąc go z tych fráſunkow y nie=
13:
doſtátkow wybáwić/ y wielce znowu vbogá=
14:
cić/ gdyby tylko iednę rzecż dla niego vcżynił.
15:
Ná co gdy on pozwolił/ á pytał ktoraby to rzecż
16:
byłá?
Pocżął go dyabeł do tego przywodźić/
17:
áby właſnego oyca zábił. Ale gdy on rzecży ták
18:
okrutney obiecáć niechćiał/ odmienił dyabeł onę
19:
prośbę w rzecż łácnieyſzą y roſloſznieyſzą/ to ieſt/
20:
żeby cudzołoſtwo popełnił.
Ale kiedy y ná ten
21:
ſproſny grzech on młodźieniec pozwolić niech=
22:
ćiał/ powiedźiał dyabeł: Choćia ſobie tákiey
23:
vcżynnośći mey niepoważaſz/ á zá ieden vcżynek
24:
nie chceſz ſię mieć do śmierći dobrze: tedy ia przed
25:
ſię ſłowo trzymam/ iż to comći námienił nie od=| mienię/ |
strona: 256
| 256. | GOSCINIEC. |
1:
mienię/
tylko wżdy co dla mnie vcżyń/ á niechcę
2:
inſzego/ iedno co ludźie vſtawicżnie y poſpolićie/
3:
bez naymu/ y bez náruſzenia ſławy ſwey/ cżynić
4:
zwykli. A ták vpiy ſię iuż choćia raz przez moie
5:
zdrowie/ á názáiutrz będźieſz miał wſzyſtkiego
6:
doſyć/ iákomći przyobiecował.
Vrádował ſię
7:
on nieborak/ mniemáiąc iż dyabłá oſzukał/ y ro=
8:
zumieiąc/ iż názáiutrz miał mieć dobrze cżym zá=
9:
płáćic/ ſzedł do nakoſztownieyſzey piwnice/ y cżę
10:
śćią mocą niezwycżáynego picia/ cżęśćią też po=
11:
dobno/ iż dyabeł/ iáko przez ſwe zdrowie/ korze=
12:
nia przyſypował.
Ták ſię ſrodze vpił/ iż będąc
13:
iáko wśćiekłym/ cudzołoſtwo w oneyże goſpo=
14:
dźie gwałtownie popełnił. O cżym dowiedźia=
15:
wſzy ſię oćiec iego/ bieżał nieborak/ chcąc ſyná
16:
ſwego od gárdłá vchronic/ y do domu przypro=
17:
wádźić.
On oycá ſkoro go
hámowác pocżął/
18:
zábił/ y ſam potym poimány/ ná gárdle ieſt ſka=
19:
rány. Z ktorego przykłádu obácżyć możeſz/ iá=
20:
ko ſobie pijańſtwá káżdy cżłowiek lekce ważyć
21:
nie ma/ będąc tego pewien/ iż dyabeł nie opu=
22:
śći cżłowieká pijánego bez iákiego cłá y zyſku
23:
ſwego.
Gene. 19
Tákże też mamy ieſzcże przykład y w
24:
Loćie/ kthory w oney wſzyſtkiey Sodomſkiey
25:
kráinie/ ſam tylko z domem ſwym ſpráwiedli=| wy á nie= |
strona: 257
| GOSCINIEC. | 257. |
1:
wy á niewinny będąc/ nie mogł przez długi cżás
2:
ze złym towárzyſtwem Sodomſkim do grze=
3:
chu być przywiedźiony.
A gdy od złych So=
4:
domcżykow/ á ogniem niebieſkim zápalonych/
5:
wyprowadźił ſię ze wſzyſtkim domem ſwym/
6:
tedy opilſtwo zá málucżki cżás przywiodło go
7:
do tego/ iż nie pámiętáiąc o ſobie/ niecżyſtość z
8:
właſnymi corkámi ſwemi popełnił.
Aleć wie=
9:
le zacnych á mądrych ludźi w tákim ſproſnym
10:
przypadku vpádło/ iedno ſobie przywiedź ná
11:
pámięć one ieſzcże Sámſony/ one Sálomony/
12:
one Alexándry/ one Báltázáry/ one Herkuleſy/
13:
wſzyſtko to pijańſtwo á białegłowki poráźiły.
14:
A to byli tácy mocarze (iáko ſię możeſz ſnádnie
15:
dowiedźieć z Bibliey y z Hiſtoryey) że ſię ze lwy/
16:
z ſmoki/ y z innemi okrutnemi źwierzęty łamáli
17:
y bijáli.Gene. 9.
Y Noego bieśiady ieſzcże y dźiś do=
18:
brze przypłacamy: bo tákież z opilſtwá rozgnie=
19:
wawſzy ſię ná ſyná ſwego Chámá/ iż nágośći
20:
ćiáłá iego nie zákrył/ przeklął go y wygnáł precż/
21:
z ktorego ſię potym ći śláchetni pánowie Turcy
22:
y Infułaći Ocżakowſcy rozrodźili/ y iáko ich
23:
miłośći/ łáſki vżywamy y po dźiś dźień/ to iuż
24:
wſzyścy wiemy.
Ach miły Boże/ toć to nik=
| Mm | cżemne |
strona: 258
| 258. | GOSCINIEC. |
1:
cżemne á bezecne opilſtwo/ rozmáite przygody
2:
ludźiom ſpráwuie/ iáko ſię to z piſmá świętego
3:
y z inſzych świeżych przykłádow iáśnie pokázu=
4:
ie/ y pewna to/ że nam Pan Bog tákowe zbytki
5:
náſze nicżym dobrym wetuie.
Przetoż też y
6:
Pan Bog wſzechmogący/ nie bez przycżyny A=
7:
aronowi/ y wſzytkim Kápłanom/ wſzytkim
8:
ſynom á potomkom iego/ ſłuſznie był roſkazał/
9:
áby nie pili winá/ áni żadney pijáney rzecży/
10:
kiedy mieli wniść do Kośćiołá Páńſkiego/ áby
11:
nie pomárli.Leuit. 10. Ezech. 44. Tit. 1.
Do ktorych ták mowił przez Moy=
12:
zeſzá: Winá/ áni wſzelkiey rzecży ktora vpoić
13:
może/ nie będźiećie pić/ ták ty Kápłanie/ iáko
14:
y ſynowie twoi/ w ten cżás kiedy maćie iść do
15:
przybytku świádectwá/ byśćie nie pomárli.
16:
Bo to przykazánie ieſt wiecżne po narodźiech
17:
wáſzych/ ábyśćie vmieli rozeznáć miedzy świę=
18:
tym á nie świętym/ miedzy cżyſtym á niecży=
19:
ſtym/ áżebyśćie vcżyli ſyny Izráelſkie wſzytkich
20:
przykazánia moich z zakonu/ ktore Pan mowił
21:
do nich przez Moyzeſzá.Num. 6.
Y owſzem ná inſzym
22:
mieścu cżytamy: Iż káżdy ktory ślub cżynił w
23:
zakonie/ á chćiał ſię poświęćić Pánu Bogu/
24:
muśiał ſię wſtrzymáć od winá/ y od wſzego| napoiu |
strona: 259
| GOSCINIEC | 259. |
1:
napoiu pijánego. Otoż ieſli Kápłanom ſtá=
2:
rego zakonu byłá potrzebna trzeźwość/ dla zá=
3:
chowánia cżyſtośći/ y inſzych cnot/ ktoremiby
4:
ſię do przybytku kośćiołá Sálomonowego do=
5:
ſtoynie ſtáwić mogli:
dáleko więcey potrzebá
6:
ieſt kápłanom nowego zakonu/ ku godnemu
7:
weſzćiu do kośćiołá Chryſtuſowego/ y ku do=
8:
ſtoynemu ſpráwowániu/ dotykániu/ y ofiáro=
9:
wániu/ y pożywániu tey rzecży/ ktora ſię przez
10:
onę figurę známionowáłá/ to ieſt Páná Chry=
11:
ſtuſá Báránká niepomázánego/ ktory zgładza
12:
grzechy wſzego świátá/ pod oſobámi chlebá y
13:
winá zátáionego.
Cżego też mamy przykłády
14:
y w onych dawnych Kápłanách Pogáńſkich/
15:
ktorzy choć nie Bogu ſłużyli/ ále dyabłu/ ktory
16:
ſię kocha w obżárſtwie ludzkim: wſzákoż iż go
17:
mieli zá Bogá/ tedy w poſługách iego oſobli=
18:
wey trzeźwośći vżywáli/ gdyż wodą tylko á
19:
chlebem/ ábo owocámi ktore źiemiá rodźi/ w cży
20:
ſtośći/ oſobnie od obcowánia inſzych ludźi/ ży=
21:
wi byli.
Vide Platonem in Timæo. Alexandrumde Alexā: lib. 3. et 4. dierū Genialium.
Iáko dáleko więcey opilſtwá ſzkárá=
22:
dego máią ſię ſtrzedz Kápłani Zakonu Nowe=
23:
go/ ktorzy ſą práwemi zakonnikámi Chryſtuſá
24:
Páná ſwego.
Iákoż dźiśia
neſtetyſz miły Boże | Mm ij | rych ná= |
strona: 260
| 260. | GOSCINIEC. |
1:
tych náſzych cżáſow opłákánych y práwie ſwo=
2:
wolnych/ z obudwu ſtron mogę to śmiele rzec/
3:
że nie máſz co chwalić/ ábowiem ták ſię námi
4:
mocno iął ten Krol Bachus (ktory ieſt moca=
5:
rzem tego świátá/ á bogiem obżárſtwá) ſzalić/
6:
że nie ma w cżym dáć przygány iśćie y náſz ſtan
7:
Duchowny/ bo ieſt bárzo iuż y ſtanu świeckie=
8:
mu w ſwoim opilſtwie rowny.Eccle: 31.
Nie wſpo=
9:
minam/ iż pijańſtwo káżdego opiłego cżłowie=
10:
ká przywodźi do tego/ áby zátrzymáć w ſobie
11:
nie mogł nic táiemnego.
Owo krotko mowiąc/
12:
iáko Mędrzec piſze: Iáko ogień doświádcża że=
13:
lázá/ ták wino do vpićia łokáne/ wyda ná
14:
wierzch ſercá pyſznych.Seneca in Epistola 84. ad Lucilium.
Tákże też y Seneká dał
15:
właſne podobieńſtwo o opilcy: Iż iáko wino/
16:
albo mocne pićie/ poki robi/ wſzytko co w ſobie
17:
cudzego ma wyrzući/ á ieſli mu oddechu nie zo=
18:
ſtáwiſz/ tedy y ſtátek namocnieyſzy rozwáli.
19:
Tákżeć też cżłowiek/ co naſkrytſzego w ſobie
20:
ma/ to ná ſię vpiwſzy ſię wywoła: á ieſli mu
21:
oddechu w tym nie vcżyniſz/ iż mowę iego há=
22:
mowáć zechceſz/ wnet ſię od iádu ledwie nie ro=
23:
ſpuknie. Eccle. 31.
Cżego też y Ekklezyáſtes dołożył:
24:
Wino zbytnie pite/ cżyni rozdrażnienia/ gniew/ | y vpádow |
strona: 261
| GOSCINIEC. | 261. |
1:
y vpádow wiele. A ponieważ ták wiele przy=
2:
miotow w ſobie ma/ zaprawdę trzebáby ſobie
3:
tey zbytecżney menſuri viąć/ żeby nas to nie po=
4:
trzebne pijańſtwo do cżego dźiwnego nie do=
5:
mieśćiło/
y z onym Bogacżem (ktory też nie
6:
miał w iedzeniu y w pićiu miáry) w piekle nie
7:
pogrzebło. Luc. 17. August. 132. de tempore.
Záprawdę moy namilſzy bráćiſzku/
8:
potrzebáby ſię nam dla Bogá żywego pocżu=
9:
wáć/ iákobychmy przeciwko woley y roſkazá=
10:
niu Páná ſwego w niwcżym więcey iuż nie
11:
wykracżáli/ ieſli ozywamy ſię być nie podſtę=
12:
pnymi Chrześćijany y ſługámi v Páná ſwoie=
13:
go.
Abowiem máiąc my też przełożeńſtwo nád
14:
ſługámi ſwymi/ obacżylibychmy to po ſłudze
15:
ktorym że ſię kuflem cżęſto báwi/ ktory ieſt táko=
16:
wy z nas/ proſzę powiedz mi/ żeby go mogł ſcho=
17:
wáć y przy ſobie śćierpieć? pewnie że o tákiego
18:
páná trudno ná świećie/ wyiąwſzy iżby ſam
19:
był tákimże mocżygębą iákim ſługá iego wyd=
20:
mikuflem.
A iż niechceſz mieć pijánego ſługi á
21:
ſam ſię vpijaſz? powiedzże mi proſzę ćię ieſlić ſię
22:
zda być rzecżą ſpráwiedliwą? kto ieſt godniey=
23:
ſzy/ ieſli ty/ cżyli Bog/ żeby mu trzeźwy ſługá
24:
ſłużył?
Ey dla Bogá żywego/ izali nas ná rzeź
| Mm iij | pobić má= |
strona: 262
| 262. | GOSCINIEC. |
1:
pobić máią/ iáko woły ábo świnie/ ábo inſze by=
2:
dło? że ſię ták tym niezbednym obżárſtwem tu=
3:
cżym? przez co nie tylko doſtáiemy Kánkrow/
4:
Kárbunkułow/ Antraxy/ Fráncuzy/ y z dźiw=
5:
nemi ich potomki: ále tráćimy łáſkę Bożą/ ſkár=
6:
bimy ſobie gniew ná cżás gniewu/
á ieſli ſię w=
7:
cżás nie vznamy/ záſługuiemy pewnie potępie=
8:
nie wiecżne. Ano święći przodkowie oni mili
9:
náſzy/ nie máiąc áni piſmá/ áni żadnego vpomi=
10:
nánia/ áni praw żadnych vſtáwionych ná ſię/
11:
tylko ták z przyrodzoney cnoty ſwoiey/ pátrz iá=
12:
ko pięknie/ trzeźwie/ pobożnie/
á ná wſzem po=
13:
miernie żyli/ y ná wſzem ſię ſpráwowáli/ á iáko
14:
długo onych roſkoſznych/ weſołych/ wolnych/ á
15:
ſzcżerych żywotow ſwoich vżywáli. Cżytamy
16:
naprzod w Bibliey o pierwſzym oycu náſzym/
17:
że był ná świećie dźiewięć ſet lat y trzydźieśći.Gene. 5.
18:
Tákże też cżytamy o potomkách iego/ że też wiek
19:
długi trwáli ná tym świećie. Ano ſyn iego
20:
Set żył ná świećie dźiewięć ſet y dwánaśćie
21:
lat. Enos dźiewięć ſet lat y pięć lat. Káinán
22:
też był żyw dźiewięć ſet y dźieśięć lat. Amálá=
23:
lehel żył ośm ſet dźiewięćdźieśiąt y pięć lat.
Y
24:
Iáred był też żyw dźiewięć ſet ſześćdźieśiąt y | dwie |
strona: 263
| GOSCINIEC. | 263. |
1:
dwie lecie. A Enoch był żyw trzy ſtá ſześćdźie
2:
śiąt y pięć lat/ y chodźił z Bogiem/ potym nie
3:
vkazał ſię/ iż go Bog wźiął. Mátuzalem też
4:
był żyw dźiewięć ſet ſześćdźieśiąt y dźiewięć
5:
lat. Gene. 9.
A Lámech żył śiedm ſet śiedmdźieśiąt y
6:
śiedm lat. A Noego wſzyſtki dni były/ dźie=
7:
więć ſet y pięćdźieśiąt lat. A gdy iuż pocżęłá
8:
ſię miedzy ludźmi złość zámnażáć/ á káżda myśl
9:
ſerdecżna pochopna byłá ku wſzemu złemu ná
10:
wſzelki cżás.
Rzekł Bog: Nie będźie trwał
11:
duch moy w cżłowiecże ná wieki/ bo ćiáło ieſt/
12:
á bedą dni iego ſto y dwádźieśćia lat.Gene. 6.
A gdy
13:
ieſzcże tym więcey pocżęli ſię ludźie w złościách
14:
á zbytkách/ y w nikcżemnych obżárſtwách ro=
15:
ſkrzewiáć/
tedy Pan Bog ieſzcże vmnieyſzyć ra=
16:
cżył krotſzy wiek/ iáko cżytamy v Dawidá Pro
17:
roká:Pſal. 89.
Iż dni lat náſzych w ſámych lećiech śiedm
18:
dźieśiąt. A ieſli w potentaćiech (á w moca=
19:
rzách) tedy ośmdźieśiąt lat/ á co więcey/ boleśc
20:
á praca.Eccle: 31.
A my widząc cżás krotki żywotá ná=
21:
ſzego/ przedſię ſię od tych zbytkow ſwoich nie=
22:
potrzebnych niechcemy pohámowáć/ wiedząc
23:
to zápewne/ cżego Mędrzec poświádcża/ iż ży=
24:
wot náſz niepomiernym iadłem y pićiem bywa| vmniey= |
strona: 264
| 264. | GOSCINIEC. |
1:
vmnieyſzon.
Valerius Maximus lib. 2. cap. 1. Alexan. ab Alexā. li. 3. cap. 11.
Piſze Valerius Maximus, iż Rzym
2:
ſkie práwá nietylo mężcżyznom ná vrzędźie bę=
3:
dącym/ ale y białym głowam zgołá zákázowá=
4:
li winá álbo mocnego pićia.
A Alexánder ták
5:
to doſtátecżniey opiſuie: Iż nie tylko pićie mo=
6:
cne było białym głowam práwem zákazáne/
7:
ále ktora przećiw temu wyſtąpiłá: ták ſrodze o
8:
to iáko o cudzołoſtwo byłá karána.Tertullianus in Apologetico.
Y dokłá=
9:
da/ iż ſtąd był vroſł obycżay v onych narodow/
10:
áby białe głowy dawáły ná przywitániu po=
11:
cáłowánie mężcżyznom ſobie krewnym y po=
12:
winowátym/ żeby w tym mogli pocżuć/ ieſli od
13:
ktorey albo od ktorego wino pocżuć było.
Ale
14:
v nas to pocáłowánie vſtáło/ podobno dla te=
15:
go/ iż z drugiego ábo z drugiey/ y przez vlicę go=
16:
rzałkę dobrze pocżuie. Ale życżyłbych tego/ á=
17:
by też w náſzey miłey Polſzcże iakie práwo o
18:
tym vroſło/ nie tylko ná białe głowy/ ále y ná
19:
mężcżyzny.
Plato 2. de Legibus. Caelius Rhod. lib. 28. cap. 31.
V Grekow Plato zákázował bia=
20:
łym głowam y mężcżyznam winá pić: v tych=
21:
że Grekow dwie były naporządnieyſze rzecży
22:
poſpolite/ Atheńſka/ y Lácedemońſka: v Attheń
23:
cżykow Solon opátrzył to był práwem poſpo=
24:
litym/
iż nie tylko cżłowiek pospolity/ ále y na=
| wyżſzy |
strona: 265
| GOSCINIEC. | 265. |
1:
wyżſzy przełożony/ o opilſtwo ná gárdle miał
2:
być karány. Tákże v Lácedemońcżykow Li=
3:
curgus vchwałą poſpolitą zákazał pod ſrogim
4:
karániem/ nie tylko opilſtwá/ ále też wſzelákich
5:
zbytkow w bieśiádách.
Xenophon de Repub. Lacedem. Alexan. ab Alexan. lib. 3. cap. 11.
Rzymiánie też/ ktorzy
6:
porządkiem y doſtátkiem Greki dáleko byli prze=
7:
bráli/ to też záchowywáli.Plutar. in Apoll. ad Traianum.
Dionyſius Siracu- 8:
ſanus choćia tyránnem będąc/ máło ſię o práwie
9:
pytał y o porządku/ przedſię práwem poſpoli
10:
tym poſtánowił: Iż ktoby pijánego (zwłaſzcżá
11:
z odźienia) okradł/ zá to ſromoty áni karánia
12:
wedle práwá nie odnioſł.
Pitacus Miteleneus:
13:
Pijáni gdy co złego vcżynili/ kazał dwoiáką wi
14:
ną káráć/ ktorego też w tym zdániu náśládował
15:
Ariſtoteles/ gdy mowił: Iż pijány záſługuie
16:
dwoiákie przeklęctwo.Aristo. 2. Politicorū cap. 10.
Záprawdę żeć nam Ch=
17:
rześćijánom nie pomáłu w breẃ dáią te práwá
18:
Pogáńſkie vprzywileiowáne/ że ich w Státu=
19:
ćie náſzym Polſkim nie mamy. Bo dokąd tá
20:
ſwawola pohámowána v nas práwem vprzy=
21:
wileiowánym nie będźie/ nie będźie nigdy w
22:
Polſzcże dobrze/ muśi w nieſzcżęśćiu záwżdy
23:
obfitowáć/
á w ſkárbiech ſwych ſłábieć/ tudźież
24:
też w ſobie mieć wiele nędznych/ chromych/ śle= | Nn | pych/ frán= |
strona: 266
| 266. | GOSCINIEC. |
1:
pych/ fráncugowátych. Ponieważ też to y Pan
2:
Bog przez Izáiaſzá Proroká ſwego powiedźieć
3:
racżył tymi ſłowy. Biadá/ práwi/ tey ieſt Ko=
4:
ronie/ w ktorey lud ieſt opiły. Iſa. 28:
Acżći Státut
5:
iáſny w ſtárym zakonie mamy vprzywileiowá=
6:
ny/ gdźie nie tylo márnotrawce potępieniem du
7:
ſznym/ ále też śmierćią docżeśną roſkázował
8:
Pan Bog káráć. A coż potym/ kiedy od Chrze=
9:
śćijan nie ieſt przyięty/ áni od vrzędu świeckie=
10:
go ápprobowány.
Bo ták w tym Státućie
11:
Bożym ſtoi: Ieſliby cżłowiek vrodźił ſyná v=
12:
pornego y zuchwáłego/ ktoryby nie ſłuchał oy=
13:
cowſkiego ábo mátcżynego roſkazánia/ y po
14:
ſkarániu niechciałby ich przedſię ze wzgárdy
15:
ſłucháć/ wźiąwſzy go rodźice/ przywiodą go do
16:
vrzędu onego miáſtá/ ná ſąd/ á ták będą mo=
17:
wić:
Deut. 21.
Ten náſz ſyn vporny ieſt á ſwowolny/
18:
ná náſze vpominánie nic niechce dáć/ iął ſię bie=
19:
śiad/ ſkortáciy tylko pilen.Márnotrawcy/ w ſtárym zakonie byli kámionowáni.
Tedy vkámionuie
20:
go lud wſzyſtek miáſtá onego/ y tákvmrze/ áby=
21:
śćie wykorzenili złe z pośrzod was/ co ſłyſząc
22:
wſzytek lud Izráelſki áby ſię bał. A nie tylko
23:
Státut Páńſki ieſt vprzywileiowány przez
24:
Moyzeſzá/ ále go potwierdźić racżył y w no= | wym za= |
strona: 267
| GOSCINIEC. | 267. |
1:
wym zakonie przez Synacżká ſwego namilſze=
2:
go Iezuſá Chryſtuſá Páná náſzego/
y przez mi=
3:
łe Apoſtoły iego/ gdźie tymi ſłowy głośno po=
4:
wiedáć racży v Lukaſzá S.Luc. 21.
Wáruyćie ſię á=
5:
by ſnadź nie były obćiążone ſercá wáſze obżár=
6:
ſtwem y pijańſtwem.
A Apoſtoł
Poweł świę
7:
ty nas w tym przeſtrzega/ mowiąc: Wiedząc
8:
ten cżás/ że iuż nam cżás y godźiná powſtáć ze
9:
ſnu.Rom. 13.
Abowiem iuż teraz bliżſze ieſt náſze zbá=
10:
wienie/ niż kiedychmy ſię ſpodźiewáli: Noc
11:
przeſzłá/ á dźień ſię przybliżył.
A ták odrzućmyż
12:
iuż vcżynki ćiemnośći/ á oblecżmy ſię w zbroię
13:
światłości. Iáko we dnie ták chodźmy pocżći=
14:
wie/ nie w pſotách y nie wſzetecżnośćiách/ nie
15:
w poſwarkách y zawiśći/ nie w obżárſtwách á
16:
w pijańſtwie/ ále wdźieyćie ná ſię Páná Iezu=
17:
ſá Chryſtuſá/ á ſtáránia o ćiele nie mieycie ku
18:
pożądliwośćiam:
A ná drugim mieścu vpo=
19:
mina nas temi ſłowy: Ieſliby kto z tych/ ktory
20:
miedzy wámi bywa/ zwan był porubnikiem/
21:
ábo łákomym/ ábo báłwochwálcą/ ábo złorze=
22:
cżliwy/ ábo drapieżcá/ ábo pijánicá/ z tákowym
23:
ábyśćie nie iadáli. 1. Corin. 5. Epheſ. 5.
Páweł święty tymi ſłowy
24:
nas vpomina: Nie vpijayćie ſię winem/ w kto=| Nn ij | rym ieſt |
strona: 268
| 268. | GOSCINIEC. |
1:
rym ieſt niecżyſtotá/ ále bądźćie napełnieni Du=
2:
chem świętym/ rozmawiáiąc ſámi z ſobą/ w
3:
Pſálmiech/ w Hymnách/ y w pioſnkách ducho=
4:
wnych/ śpiewáiąc y gráiąc w ſercach wáſzych
5:
Pánu/ záwżdy dźięki wzdawáiąc zá wſzyſtkie
6:
rzecży/
w imię Páná náſzego Iezu Chryſtá
7:
Bogu Oycu/ będąc poddáni ieden drugiemu w
8:
boiáźni Chryſtuſowey. Y ná koniec áby ſię po=
9:
hámowáli od pijańſtwá/ tedy Duch święty
10:
przez tegoż Páwłá świętego/ ná pijánice táki
11:
dekret wydał/ mowiąc: Ani pijánice/ áni cudzo
12:
łożnicy/ Kroleſtwá Bożego nie otrzymáią.
1. Cor. 6.
Y
13:
práwá Kośćielne ná wielu mieścách ſrodze też
14:
pijánice káráć roſkázuią/ ále ná iednym mieścu
15:
ták opiſuią: Ludźie świeccy/ ktorzy ſię ślubem
16:
do wſtrzymięźliwośći nie obwiązáli/ ieſli ſię v=
17:
piją/ niech będą nápomnieni/ iż pijánice krole=
18:
ſtwá Bożego nie otrzymáią/ á iż opilſtwo zá=
19:
tráceniem ieſt:
Vide Burhardum Epiſcopū Vormatien. lib. 14. decretorū
niech takowych kápłan do po=
20:
kuty przyćiśnie. 1. Corin. 6.
Kto przymuſza drugiego do
21:
vpićia w obycżay przyiáźni ábo záchowánia/
22:
niech będźie ſrodze ſztrofowan/ á niech śiedm
23:
dni pokutuie.
Státut Kośćielny ná pijanice.
A ieſliby to vcżynił ze wzgárdy/
24:
niech trzydźieśći dni pokutuie. Zaden Chrze=| śćijánin/ |
strona: 269
| GOSCINIEC. | 269. |
1:
śćijánin/ niech drugiego nie przymuſza więcey
2:
pić niż przyrodzenie potrzebuie. A ktoby dru=
3:
giego vpoił ze złośći/ ma cżterdźieśći dni poku=
4:
towáć.
A ieſli to w obycżáiu ma/ tedy ma być
5:
záklęty do tego cżáſu áż godnie odpokutuie/ y
6:
polepſzenie obiecowáć będźie.
7:
To tu káżdy mocżygębá może zrozumieć/ y
8:
wzorki ſobie wybieráć/ co zá pomſtę odnioſą
9:
tácy/ ktorzy drugich/ iáko tego ſię wiele záwa=
10:
dza w Polſzcże/
do opilſtwá przymuſzáią/ y ſto
11:
przyſtáwow nád nimi miewaią/ iż gdźieby kto
12:
w ſwoy ćiáſny brzuch/ ták wiele iáko drugi w
13:
przeſtronny wlać nie mogł/ miecżmi potrząſáią/
14:
y nád nimi po śćiánách kreśláią.
Záprawdę zá
15:
tákimi ſpráwámi/ y poſtępkámi náſzymi wed=
16:
ług ſłow Dawidá proroká Bożego: Staliſmy
17:
ſię zháńbieni ſąśiádom náſzym/ sſtaliſmy ſię ná
18:
igrzyſko y pośmiechowiſko/ tym ktorzy około
19:
nas mieſzkáią.Pſal. 43. et 78. Aug. ſerm. 231. de tempore.
Przetoż (iż ſłowy Auguſtyná
20:
świętego iuż ſkońcżę) proſzę/ y przez ſtráſzliwy
21:
ſądny dźień was poprzyśięgam/ iż ile kroć ſię
22:
ſpolnie ná ſwoy chleb prośićie/ on ſproſny oby=
23:
cżay/ wedle ktorego wielkie/ pełne/ bez wſzelá=
24:
kiey miáry/ trzey á trzey/ rádźi nierádźi pijáć z=| Nn iij | wykliśćie/ |
strona: 270
| 270. | GOSCINIEC. |
1:
wykliśćie/ ábyśćie gi iáko iad dyabelſki z wá=
2:
ſzych bieśiad wyrzućili.
Gdyż ten nieſzcżęſny
3:
zwycżay ieſzcże z Pogáńſkiego záchowánia po=
4:
zoſtał. A ktokolwiek przy ſwey ábo cudzey bie=
5:
śiedźie tego ſię dopuśći/ niechay nie wątpi/ iż
6:
tym dyabłu ofiárę vcżyni. Ktorym ták zbytnim
7:
pićiem/ nie tylko duſzá bywa zábijáná/ ále też
8:
ćiáło bywa náwątlone. Ale mam vfność w
9:
miłośierdźiu Boſkim/ iż was ták nátchnąć ra=
10:
cży/
iákoby ten ſproſny á ſromotny grzech/ ták ſię
11:
wam zbrzydźił/ żebyśćie ſię go nie dopuſzcżali.
12:
Ale to coby w onym opilſtwie miáło márnie
13:
zginąć/ áby ſię to ná odżywienie vbogich o=
14:
broćiło/ zá dárem á łáſką Páná Iezuſá Ch=
15:
ryſtuſá/ ktory z Bogiem Oycem y z Du=
16:
chem S. żywie y kroluie/ Bog
17:
ná wieki wiekow.
18:
AMEN.