[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Jakub Wujek
tytuł:   Iudicium albo rozsądek niektorych katolikow o konfessyjej sędomierskiej
rok wydania:   1570


strona: kt

1:
IVDICIVM
2:
Albo
3:
Rozſądek niekto=
4:
rych Kátholikow o Cōfeſ=
5:
ſiey Sędomierski[ey] Ro=
6:
ku 1570 wydáney.
7:
W ktorym ſie fáłſze y błędy tey
8:
to Confeſsiey poproſtu pokázu=
9:
ią/ á prawdá iednego Powſze=
10:
chnegͦ Kośćiołá Rzymſkiego
11:
ſámá ſie broni.
12:
Ad TIT. I.
13:
Wyznawáią/ żeby Páná Bogá zná=
14:
li/ ále ſie go przą vcżynkami: bo ſą brzyd
15:
kimi y niewiernymi/ y ku wſzelkiemu
16:
vcżynkowi dobremu nieſpoſobni.
17:
ESAIAE 3.
18:
Grzech ſwoy iáko Sodomá ogłaſzá-
19:
li/ á nie táili go. Biáda duſzy ich/ ábo-
20:
wiem oddáne im będą ich złe rzecży.

strona: ktv

1:
MATH. 7.
2:
Oſtrzegayćie ſie fáłſzywych Proro-
3:
kow/ ktorzy do was przychodzą w o-
4:
dźieniu owcżym/ ále we wnątrz ſą wil-
5:
ki drapieżnymi. Poznaćie ie po ich o-
6:
wocách.
7:
PROVER: 2.
8:
Opuśćiwſzy proſtą drogę/ chodzą po
9:
drogách ćiemnośći. Ráduią ſie nábro-
10:
iwſzy złego/ á kocháią ſie w nagorſzych
11:
rzecżách: ktorych drogi przewrotne ſą/
12:
y kroki ich bezecne.
13:
2. THESS. 3.
14:
Przykázuięmy wam bráćiá/ w imię
15:
Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ byśćie
16:
ſie chronili káżdego brátá ktory nierzą-
17:
dnie chodźi/ áni według Podánia ál-
18:
bo Trádycyey/ ktorą wźięli od nas.

strona: a2

1:
NAiáſnieyſze=
2:
mu i NAmożnieyſzemu
3:
Krolowi Polſkiemu Zygmunto
4:
wi Auguſtowi/ wielkiemu Kśią
5:
żęćiu Litewſkiemu/ Ruſkiemu/ Pru=
6:
ſkiemu/ Mázoweckiemu/ Zmudzkie=
7:
mu etć. Pánu/ Pánu Nam Miłośći=
8:
wemu: zdrowia/ zwyćięſtwá/ y długo
9:
fortunnego w łáſce miłego Bogá Pá=
10:
nowánia przez Iezuſá Chriſtuſá
11:
Páná náſzego żądamy.
12:
C
Zęſtokroćiech=
13:
my to v śiebie v=
14:
ważáli/ Naiáſniey
15:
ſzy MIłośćiwy
16:
Krolu/ ieſli te te=
17:
ráznieyſze wynioſłe dowćipy/
18:
dzielnośći/ rozumy/ ktore ſie w
19:
Polſzce niedawno oſtrzyć pocżę
20:
ły/ więcey Kośćiołowi y Rze-
21:
cżypoſpol. pożytku/ cżyli vtráty

strona: a2v

1:
przynioſły. Bo z iedney ſtrony/
2:
gdy ſie oney świętey á mądrey
3:
proſtoćie ſtárſzych náſzych przy-
4:
pátrzymy/ naydziemy/ że ácż ſie
5:
oni o Wierze diſputowáć/ oka-
6:
záłą mowę wyſtáwowáć/ wie-
7:
le o ſobie mowić y trzymáć/ áni
8:
Kśiążek piſáć nieumieli: iednák
9:
im przedśię ná tym nic nieſcho-
10:
dźiło/ cżegokolwiek álbo do pra-
11:
wdźiwey chwały Bożey/ álbo
12:
do ſpráwowánia Rzecżypoſpo-
13:
litey było potrzebá.
14:
Páná Bogá dźiwnie miłowá-
15:
li/ w iego ſie chwale vprzeymie
16:
kocháli/ ku cżći onemu známieni-
17:
te Kośćioły budowáli y náda-
18:
wáli: w cudzy ſie vrząd niew-
19:
miátáiąc/ przy práwym Pow-
20:
ſzechnym Kośćiele ſtátecżnie ſta-
21:
li: przećiw nieprzyiaćiołom Ko-

strona: a3

1:
śćiołá tego Confoederácye roz-
2:
máite y Káptury ſobie dźiáłáli:
3:
byli ſrodzy nieprzyiaćiołom ſwo
4:
im: ná woynie/ y w pokoiu for-
5:
tunni: y ácż Złotá y pieniędzy
6:
ták wiele niemiewáli/ iednák w-
7:
ſzyſtkich potrzeb nietylko do ży-
8:
wnośći/ ále y do wcżáſu y roſko
9:
ſzy doſtátek mieli.
10:
Sámi miedzy ſobą w iedney
11:
práwdźiwey Wierze/ miłość y
12:
iedność Chrześćiáńſką pilnie zá
13:
chowywáli/ Pozwámi y Są-
14:
dámi Krolow nie obćiążáli/ ſá-
15:
mi ſie przed bráćią ſwą y ſąśiá-
16:
dy ludźmi dobrymi á pobożny-
17:
mi vgadzáli. Náoſtátek ten nam
18:
rząd y te Práwá zoſtáwili/ kto-
19:
rych gdyby ſie Polſká ſtátecżnie
20:
trzymáłá/ naſławnieyſzym Kro
21:
leſtwam y Páńſtwam Chrześći

strona: a3v

1:
áńſkim (możem to rzec śmiele)
2:
ledwaby co naprzod dáłá.
3:
Z drugiey ſtrony lepak te dźi-
4:
śieyſze rozumy/ náuki/ dowćipy/
5:
kráſomowſtwá/ dzielnośći Po-
6:
lakow náſzych/ bez wątpienia ſą
7:
dáry Boże/ tym więtſze y waż-
8:
nieyſze (gdy ich kto pobożnie á
9:
dobrze z mądroſćią vżywa) cżym
10:
duſzá ieſt zacnieyſza niż ciáło/ do
11:
wćip niż śiłá: ktorymi dáry ná-
12:
ſzá Polſká/ przedtym máło zná-
13:
ioma/ dźiśia iuż v inſzych naro-
14:
dow ſłynie: á ſtárą one grubość
15:
odrzućiwſzj/ z inemi ſie Páńſtwy
16:
y Kroleſtwy vbiega. To też
17:
znáć káżdy ſnádnie może/ że we
18:
Złocie/ w pieniądzach/ w ſtro-
19:
iach/ w goſpodárſtwie nigdy bo
20:
gátſza/ budownieyſza/ okázálſza
21:
y ozdobnieyſza Polſká nie byłá/
22:
iáko dźiś ieſt.

strona: a4

1:
A wſzákże gdy przy tym wſzy-
2:
ſtkim weyrzymy w to/ co ſie ábo
3:
w Kośćiele álbo w Rzecżypoſp.
4:
v nas dzieie/ tedy muśiem/ iáko
5:
mowią/ pierze opuśćić: á onym
6:
náſzym miłym ſtárym proſtakom
7:
vſtąpić/ y dáć gorę. Bo ácż ſie
8:
nam zda/ że rozumu doſyć ma-
9:
my/ y o rzecżách ſzeroce/ dowod-
10:
nie/ głádce/ y okazále mowić v-
11:
miemy/ y o Wierze ſie gadáiąc/
12:
álbo Kśięgi piſáć / Kśiężey nic
13:
naprzod niedamy: iednák y w ko
14:
śćiele śiłá ſproſnych błędow/ ſekt
15:
y kácerſtw ſie námnożyło: z kto-
16:
rych naſproſnieyſze v nas ſie wy
17:
lęgły: y w Rzecżypoſp. vſtáwi-
18:
cżnie rádząc/ y dźiwnych práktyk
19:
vżywáiąc/ przedśię nic ſtátecżne
20:
go zbudowáć áni vſtánowić nie
21:
możemy: y choć nam nieprzyiaćiel

strona: a4v

1:
żaden ieſzcże nie przyćiſka/ áni ná
2:
ſzyiey nie leży/ przedśię to ſámi
3:
znamy y wołamy/ że znienacżká
4:
ginięmy. One záśię bogáctwá
5:
náſze/ ktore ſie w łáńcuſzkach y w
6:
rozmáitych ſtroiach okázuią/ táki
7:
głod/ vćiſk/ y niedoſtátek/ y płácż
8:
vbogich ludźi z ſobą przynioſły:
9:
że choćia iuż y kościołom niefol-
10:
guięmy/ y dźieśięćin Kśiężey nie
11:
płáćimy/ wſzák że gdy iáka przy-
12:
godá przypádnie/ ſámá to rzecż
13:
pokázuie/ iż nigdy nędznieyſza/
14:
nigdy vbożſza Polſká nie byłá.
15:
Bo ácżći Złotá/ y pieniędzy wię-
16:
cey ſie teraz w Polſzce niżli zá
17:
ſtárſzych náſzych pokázuie/ á w-
18:
ſzákże iż zbytkow przedtim tákich
19:
iákie dźiś v nas ſą niebyło: ſpor-
20:
ſze były ſtárſzym náſzȳ ſtá y dzie-
21:
śiątki/ niż nam teraz tyśiące.
O Po-


strona: a5

1:
O pokoiu lepak y zgodzie dźiśiey
2:
ſzych obywátelow náſzych mo-
3:
wić niepotrzebá/ gdyż ſie iey W.
4:
K.M. y w Rádzie/ y w Poſel-
5:
ſkim kole/ y ná Sądziech z wiel-
6:
ką/ iáko rozumiemy/ żáłośćią y
7:
przykrośćią ſwoią náſłucháć y
8:
nápátrzyć vſtáwicżnie możeſz: że
9:
ſłuſznie á ſpráwiedliwie dźiś ká-
10:
żdy z płácżem mowić może one
11:
ſłowá/ ktore on zacny á święty
12:
cżłowiek vcżeń S. Ianá Ewán
13:
geliſty Polikárpus/ widząc y ſły
14:
ſząc Kácerſtwá y błędy cżáſow
15:
ſwoich/ zwykł był mowić:
16:
O miły Boże/ ná iákie-
17:
żeś mię cżáſy záchował/
18:
ábych ia to słyſzał?
19:
Słuſzniey ieſzcże z tego mieścá/
20:
gdzie tákie rzecży ſłyſzymy (co

strona: a5v

1:
tenże Polikárpus cżyniwał) v-
2:
ćiekáćbychmy mieli/ ábychmy iá-
3:
wnego przećiw Pánu Bogu blu
4:
żnierſtwá/ á vpornych błędow
5:
ludzkich nieſłucháli/ á poſpolito-
6:
wánia żadnego (iáko Ian ś. E-
7:
wángeliſtá cżynił/ ktory ſie w ie-
8:
dney łáźniey z Ceryntem Herety-
9:
kiem myć niechćiał) z tákimi nie-
10:
zbożnymi á przezduſznymi ludź-
11:
mi nie mieli.
12:
Teć ſą rzecży Naiáśnieyſzy Mi-
13:
łośćiwy Krolu/ ktore cżynią á-
14:
bychmy zwątpiwſzy o tych ná-
15:
ſzych kráſomowſtwách/ dowći-
16:
pách/ náukách/ y dzielnośćiách
17:
dźiśieyſzych/ rádſzy ná oney ſtá-
18:
rey proſtoćie Stárſzych náſzych
19:
przeſtawáli. Dobryć ieſt rozum/
20:
dowćip/ náuká/ ále temu ktory
21:
go dobrze vżywa. Temu záśię/

strona: a6

1:
ktory im buntow ſwoich/ vporu
2:
y błędow podpiera/ wielkie ſzko
3:
dy/ y Rzecżypoſpolitey pewną v-
4:
trátę przywodźi. A ieſli kiedy w
5:
Polſzce było tákich wiele/ ktorzy-
6:
by złe dobrym/ á dobre złym názy
7:
wáli/ tedy dźiś záprawdę ieſt do
8:
ſyć. Bo niedoſyć ná tym mnodzy
9:
máią/ że ſámi błądzą/ ále ſie we
10:
złośćiách kocháią/ wbłędach ſwo
11:
ich ſámi ſie ſobie dźiwnie podo-
12:
báią/ onych bronią/ y inſzych ná
13:
nie przywodzą. A co ćiężſzego y
14:
nieznośnieyſzego ieſt/ Ewánge-
15:
lią y prawdę Bożą ku potwier-
16:
dzeniu nieprawdy/ y hániebnych
17:
bluźnierſtw y błędow ſwoich o-
18:
pákuią/ ſzpocą y wywracáią/ á
19:
w tym rozumy ſwe y dowćipy
20:
okázuią. Co ſie y w tey Cōfeſsiey
21:
ktorą Roku 1570. niektorzy zá-

strona: a6v

1:
śię wydáli/ (ácż ná nię mnodzy
2:
miedzy nimi w Sędomierzu nie
3:
przyzwaláli) y W.K.M. bez
4:
wſzelákiego wſtydu przypiſáli/
5:
ſromocąc w tym Mágeſtat/ ſtá-
6:
tecżność y wiárę W.K.M. iá-
7:
kobyś W.K.M. ich błędow/
8:
ktoreś hámowáć y káráć powi-
9:
nien/ obrońcą iákim byc/ álbo ſie
10:
z nimi zgádzáć miał/ doſyć okázu
11:
ie. Ktora to Confeſsia gdy do
12:
rąk náſzych przyſzłá/ obacżylich-
13:
my że oná pod pięknym Wyzná-
14:
nia Wiáry Powſzechnego Ko-
15:
śćiołá tytułem/ wielkie á záráźli-
16:
we iády/ y ſproſtne Luterſkie y
17:
Hugonotſkie Szwáycárſkie błę
18:
dy w ſobie záwiera. Zdáło ſie
19:
nam tedy zá potrzebną/ te fáłſze
20:
ktorechmy w niey ná prędce obá-
21:
cżyć mogli/ náznácżyć: y co na-

strona: a7

1:
kroccy/ káżdy zoſobná prawdą
2:
Wiáry Kośćiołá prawdźiwie
3:
Powſzechnegͦͦ zbić y zeprzeć. Co-
4:
chmy vcżynili ich ſłowá wcále
5:
záchowawſzy/ á ſwoie tudzieſz
6:
przypiſawſzy/ obycżáiem Dyálo-
7:
gu iákiego. Nie iżebychmy co o
8:
ſtátecżnośći Wiáry W.K.M.
9:
wątpili/ ktorą W.K.M. ták
10:
iákoś ią od Oycá/ Dziádow/ y
11:
Prádziádow ſwoich przyiął/ z łá
12:
ſki miłego Bogá zupełną y cáłą
13:
záchowáć racżyſz/ y dali Bog do
14:
końcá záchowaſz: Ani też dla te-
15:
go/ ábychmy W.K.M. náu-
16:
cżáć/ y te błędy okázowáć mieli:
17:
o ktorego oſobliwey mądrośći/
18:
y wyſokim rozumie ták trzyma-
19:
my/ żebyś W.K.M. y okrom
20:
tego piſánia náſzegͦ/ te błędy ſam
21:
przez śię łátwie rozeznáć mogł.

strona: a7v

1:
Ale dla niektorych proſtych/ á w
2:
Piſmie S. niedokońcá biegłych
3:
Chrześćiánow: ktorzy ná te kśią
4:
ſzki wpadſzy/ tytułem ozdobnym
5:
ále fáłſzywym záwiedzieni mo-
6:
gliby miáſto zdrowego napoiu/
7:
iádu ſie nápić: Y dla tych też/
8:
ktorzy w Wierze Chrześćiáń-
9:
ſkiey Powſzechney nie do końcá
10:
vgruntowáni/ chwieią ſie wſze-
11:
lákim wiátrem nowey náuki iá-
12:
ko trzciná: ktorych krewkośći/
13:
winnichmy z miłośći y z powin-
14:
nośći ſpolney Chrześciáńſkiey/
15:
wedle możnoſci náſzey podeprzeć
16:
y rátowáć/ á tym hániebnym ká
17:
cerſtwem y błędom/ ktore ſie iuż
18:
y v nas nieſtetys niepomáłu zá-
19:
mogły/ iáko możemy zábiegáć.
20:
A gdyż oni ku záleceniu wy-
21:
myſłow ſwoich tę Confuzyą/ rá

strona: a8

1:
cżey niż Confeſsią/ W.K.M.
2:
ofiárowáć/ y pod imięniem W.
3:
K.M. poddánym W.K.M. te
4:
iády podáć śmieli: ſłuſzniey my
5:
okazánie tych błędow/ á prawdę
6:
ſtárożytnego Powſzechnego Ko
7:
śćiołá Bożego/ w ktorey ſie też
8:
my prawdźiwie wierni/ á W.
9:
K.M. PANA ſwego Miło-
10:
śćiwegͦ poſłuſzni poddáni z Wá
11:
ſzą Kro.M. zgadzamy/ przypi-
12:
ſáć/ ofiárowáć/ y pod imięniem
13:
y obroną W.K.M. wſzyſtkim
14:
wobec podáć mieli: dziękuiąc
15:
Pánu Bogu/ że w tákim zámie-
16:
ſzániu/ ktore ſie dla grzechow ná-
17:
ſzych znienacżká do Polſki wkrá-
18:
dło/ zá niedbáłośćią tych/ ktorzy
19:
byli powinni ſłowem/ y przykłá-
20:
dem żywotá pobożnegͦ páść trzo
21:
dę Páńſką/ y W.K.M. ku w-

strona: a8v

1:
ſzelákiey pobożnośći powod dá-
2:
wáć/ y zá chytrośćią á zdrádą
3:
bezbożnych Miniſtrow Szátáń
4:
ſkich/ ktorzy z inąd wyświeceni/
5:
do nas iáko do ſtoku iákiego be-
6:
ſpiecżnie vćiekáią/ á iádowitemi
7:
błędy ſwoimi ludzie zárażáią/
8:
nam przedśię W.K.M. przez
9:
ták długi cżás w práwey á w
10:
Powſzechney ſtárożytney Wie-
11:
rze záchowywáć racży. A znáć
12:
záprawdę/ iż P. Bog wedle o-
13:
bietnice ſwey/ ſerce W.K.M.
14:
w miłośćiwey ręce ſwoiey trzy-
15:
máć racży: ponieważ iuż od
16:
dwudzieſtu i trzech lat ći no-
17:
wey Wiáry budownicy/ dźiw-
18:
nych fortelow pod nim vżywá-
19:
iąc/ pożyć go z łáſki Bożey nie
20:
mogą. Więc iuż Káznodzieie zá-
21:
ráźliwe z dźiwnemi przymioty y

strona: b

1:
przyſmáki/ ktore poſpolſtwu bár-
2:
zo ſmákowáły/ podrzucáli: iuż
3:
też y przy ſpráwách poſpolitey
4:
rzecży ſurowe ſzturmy ná Wiá-
5:
rę Powſzechną prawdźiwą przy
6:
puſzcżáli/ á ſerce y myśl W.K.
7:
M. iż ieſt ná oney ſkále álbo o-
8:
poce vgruntowána/ przećiwko
9:
ktorey brony Piekielne nigdy nic
10:
nie przemogą/ áni iey przekoná-
11:
ią żadnȳ obycżáiem ná ich ſtro-
12:
nę náchylone być nie mogło: zá
13:
co my vſtáwicżnie Pánu Bogu
14:
dziękuiemy. Y mamy wielką ná-
15:
dzieię w łáſce á dobroći Boſkiey
16:
że ieſzcże miłośiernȳ okiem ſwym
17:
ná tę Koronę weyźrzeć racży/ á
18:
naywiętſzy ſkarb ſtárożytney á
19:
Powſzechney Wiáry Chrześći-
20:
áńſkiey/ ktory od ſześći ſet lat y
21:
dáley przodkowie náſzy pilnie á

strona: bv

1:
ſtátecżnie chowáli/ y nam iáko
2:
przez ręce podáli/ záśię iey cále
3:
będzie racżył przywroćic. Do
4:
cżego ſie W.K.M. ſłuſznie w-
5:
ſzelákim ſtárániem maſz przycży
6:
niáć/ y pomágáć: ponieważ P.
7:
BOG święty á ſławny twoy
8:
Dom Iágełłow/ zá tą świętą
9:
Kośćiołá Rzymſkiego Wiárą/
10:
ná Krolewſkiey Stolicy poſtá-
11:
wić/ y onę iemu w pokład y o-
12:
bronę w Kroleſtwie POlſkim
13:
podáć racżył. Cżego W. Kro.
14:
M. ſnádnie dokázáć możeſz/ gdy
15:
do tego zwierzchność ſwą przy-
16:
łożyſz/ áby w Kroleſtwie two-
17:
im tákowe ſproſtne á iádowite
18:
Kśiąſzki y piſánia/ ktorem iuż
19:
końcá y miáry niemáſz/ á ktore-
20:
mi rozmáite błędy y Kácerſtwá
21:
ſą rozśiane/ mieyſcá niemiáły.

strona: b2

1:
A miáſto nich Kśięgi zacnych
2:
Doktorow ſtárych (ktorzy nie-
3:
tylko mową y piſániem/ ále y ży-
4:
wotem y cudámi Powſzechną
5:
Wiárę vgruntowawſzy/ á náo-
6:
ſtátek krwią ſwoią zápiecżęto-
7:
wawſzy/ nam práwie iáko w rę-
8:
ce podáli) drukowáne y przeda-
9:
wáne były. Abowiem tym ſpo-
10:
ſobem poddáni W.K.M. kto-
11:
rym iuż ná rozumie y dowćipie
12:
nieſchodźi/ ſnádnie y ſámi przez
13:
śię obácżyć będą mogli/ co fáłſz
14:
co prawdá: á wzgárdźiwſzy te
15:
zákálone Odſzcżepieńſkie rowy/
16:
z ſzcżerych ſtudnic wodę przezro
17:
cżyſtą náuki Chriſtuſowey cżer-
18:
páć będą. A Páńſtwo W.K.
19:
M. ktore ieſt iáko murem nieiá-
20:
kim wſzelkiego Chrześciáńſtwá
21:
ozdobę ſwą pierwſzą y rząd ſtá-
ro-


strona: b2v

1:
ſtárożytny záśię weźmie: á W.
2:
K.M. y v ludźi ſławy praw-
3:
dźiwey/ y wielkiego Imieniá v
4:
wſzech Narodow ſobie doſtá-
5:
nieſz: ktore żadnego wieku nigdj
6:
niezágáśnie/ y v Páná Bogá nie
7:
iákąſzkolwiek zapłátę/ ále ty w-
8:
ſzytki dáry y błogoſłáwieńſtwá
9:
ośięgnieſz/ ktore Pan Bog świę-
10:
tym Krolom onym (ktorzy Oł-
11:
tarze/ y mieyſcá rozne od powſze
12:
chney á iednoſtáyney chwały
13:
Bożey/ iáka w Kościele Sálo-
14:
monowym byłá/ borzyli/ fáłſzy-
15:
we Proroki z ludu Bożego wy-
16:
gładzáli láſy ku ſchadzkam ich
17:
wyćináli/ Kośćioł zgwałcony
18:
odnawiáli) obiecowáć/ y ſprá-
19:
wy ich fortuniąc/ nieprzyiaćio-
20:
ły gromiąc/ Angelſkie pomocy y
21:
obrony poſyłáiąc/ y ſzcżęśliwym

strona: b3

1:
pánowániem święte dokonánie
2:
dawáiąc/ zupelnie iśćie racżył.
3:
Przyimiſz tedy W.Kr.M.
4:
pokornie prośimy/ iáko Miło-
5:
ściwy PAN/ od nas prawdźi
6:
wie wiernych á poſłuſznych pod
7:
dánych ſwoich/ tę máłą pracą
8:
náſzę/ á prawdy Kośćiołá Po-
9:
wſzechnego obronę: ktorą W.
10:
K.M. y inſzym wſzem ſtanom
11:
y poddánym W.K.M. poda-
12:
wamy/ okázuiąc fáłſze y zdrády
13:
teyto Ewángeliey nowey/ ktora
14:
w Polſzce ieſt przycżyną nierzą-
15:
du wſzego/ y przeklęctwá Boże-
16:
go: á tey prawdźiwey Wiáry/ y
17:
nas Kátholikow ſwoich od w-
18:
ſzelkich wymyſłow y potwarzy
19:
ſwowolnych ludźi rácż bronić/
20:
y vſpráwowáć według woley Bo
21:
żey á powinnośći twoiey: áby

strona: b3v

1:
lud ſpráwie twey zwierzony/ kto
2:
ry P. Chriſtus krwią ſwą zgro
3:
mádźić racżył/ w iednośći Wiá
4:
ry Powſzechney był záchowan:
5:
á Imię tegͦ święte/ przez ktore y
6:
W.K.M. y my wſzyſcy poddá-
7:
ni twoi/ y tutecżnegͦ y wiecżnego
8:
błogoſłáwieńſtwá doſtáć ma-
9:
my/ w Páńſtwie twoim záwſze
10:
wielbione było. Co rácż dáć P.
11:
Boże w Troycy iedyny/ ábych-
12:
my tegͦ ieſzcże zá żywotá náſzego
13:
docżekáć/ á ná to długo weſpo-
14:
łek y z tobą z weſelim pátrzáć
15:
mogli. AMEN.
16:
W.Kr.M. Páná
17:
ſwegͦ Miłośćiwegͦ.
18:
prawdźiwie wierni
19:
y poſłuſzni poddáni.
20:
Niektorzy Ká-
21:
kholikowie.

strona: b4

1:
Artykuły ktore
2:
w ſobie ty Kśiąſzki zá-
3:
mykáią/ porządnie
4:
położone.
5:
O Tytule. Liſt 1.
6:
Ná liſt do Krolá Iego M. 3.
7:
Artykuł I.
8:
O Piſmie świętym/ o prawdźi-
9:
wym ſłowie Bożym. 27.
10:
Artykuł II.
11:
O wykłádániu Piſmá świętegͦ/
12:
o Doktorach Kośćielnych/ o Cō
13:
ciliach/ y o Trádycyach. 32.
14:
Artykuł III.
15:
O Bogu y iednośći Boſtwá ie-

strona: b4v

1:
go y o trzech perſonach álbo o-
2:
ſobach. 43.
3:
Artykuł IIII.
4:
O Báłwániech álbo o Obrá-
5:
źiech/ Bogu/ Pánu Chriſtuſo-
6:
wi/ y Swiętym przypodobá-
7:
nych. 44.
8:
Artykuł V.
9:
O chwale/ cżći/ y Modlitwie/
10:
ktora ſie cżyni BOgu przez iedy-
11:
nego Pośrzedniká CHRiſtuſá
12:
Páná. 53.
13:
Artykuł VI.
14:
O Opátrznośći Bożey. 62.
15:
Artykuł VII.
16:
O ſtworzeniu wſzyſtkich rzecży/

strona: b5

1:
O Angelech/ Dyablech/ y o Cżło-
2:
wieku. 62.
3:
Artykuł VIII.
4:
O vpadku cżłowiecżym/ o grze-
5:
chu/ o przycżynie grzechu. 63.
6:
Artykuł IX.
7:
O Dobrowolnośći/ y o śiłách
8:
á mocy cżłowieká káżdego. 65.
9:
Artykuł X.
10:
O przeźrzeniu Bożym/ y o wy-
11:
bierániu świętych od niegͦ. 67.
12:
Artykuł XI.
13:
O Pánu IEzuśie CHriſtuśie/
14:
prawdźiwym Bogu y cżłowie-
15:
ku/ iedynym zbáwićielu świá-
16:
tá. 69.

strona: b5v

1:
Artykuł XII.
2:
O Zakonie Bożym. 73.
3:
Artykuł XIII.
4:
O Ewángeliey Páná Chriſtu-
5:
ſowey/ o obietnicách/ y o duchu
6:
á pozwierzchniey literze. 78.
7:
Artykuł XIIII.
8:
O Pokućie y náwroceniu cżło-
9:
wieká ku Bogu. 81.
10:
Artykuł XV.
11:
O prawdźiwym ludźi wier-
12:
nych vſpráwiedliwieniu. 93.
13:
Artykuł XVI.
14:
O Wierze y o dobrych vcżyn-
15:
kách á zapłáćie ich/ y o zaſłudze
16:
cżłowieká wiernego. 104.

strona: b6

1:
Artykuł XVII.
2:
O Swiętym Powſzechnym Ko
3:
śćiele/ y o iedney iegͦ głowie. 115.
4:
Artykuł XVIII.
5:
O ſługách Kośćiołá Bożego/ o
6:
poſtánowieniu ich y vrzę-
7:
dziech. 141.
8:
Artykuł XIX.
9:
O Swiątośćiách Kośćiołá
10:
Chriſtuſowego. 159.
11:
Artykuł XX.
12:
O Krzćie świętym. 167.
13:
Artykuł XXI.
14:
O świętey Wiecżerzy Páń-
15:
ſkiey. 170.

strona: b6v

1:
Artykuł XXII.
2:
O Zborzech świętich álbo o zgro
3:
mádzeniu Chrześćiáńſkim. 180.
4:
Artykuł XXIII.
5:
O Modlitwách Zborowych/ o
6:
śpiewániu y o Godźinách Ko-
7:
śćielnych álbo Kśiężych. 183.
8:
Artykuł XXIIII.
9:
O Swięćiech/ y o Pośćiech/ y
10:
o brákowániu pokármow. 188.
11:
Artykuł XXV.
12:
O Kátechizmie/ y o náwiedzá-
13:
niu niemocnych/ á o poćieſzániu
14:
ich. 199.
15:
Artykuł XXVI.
16:
O Pogrzebie wiernych/ o pracy

strona: b7

1:
álbo piecży około Vmárłych/ o
2:
Cżyścu/ y o Obiáwieniu Du-
3:
chow. 200.
4:
Artykuł XXVII.
5:
O Ceremoniach/ y o Porząd-
6:
kach Kośćielnych/ á o rzecżách
7:
śrzednich ku vżywániu wol-
8:
nych/ ktore media zową. 205.
9:
Arytkuł XXVIII.
10:
O Dobrách Kośćielnych. 208.
11:
Artykuł XXIX.
12:
O Stanie bezmałżeńſtwá/ y o
13:
ſtanie Małżeńſkim/ á o Go-
14:
ſpodárſtwie. 209.
15:
Artykuł XXX.
16:
O Zwierzchnośći. 213.
17:
Ná Liſt do Cżytelniká. 216.

strona: b7v

1:
O Wiecżerzy Páńſkiey Nauká/
2:
z Confeſsiey Sáſkich Kośćio-
3:
łow. 219.
4:
Obycżay zgody o Sákrámen-
5:
ćie Stołu Páńſkiegͦ/ Ianá Kál-
6:
winá/ y Theodorá Bezy. 248.
7:
Dekrety álbo Kanony ná S.
8:
Trydentſkim Concilium o prze-
9:
naświętſzey Swiątośći Sto-
10:
łu Páńſkiego vcżynione. 263.

strona: 1

1:
IVDICIVM
2:
Albo
3:
Rozſądek Kátholikow nie
4:
ktorych/ o Confeſſiey Sędo-
5:
mierſkiey tegorocżney.
6:
W ktorym ſie fáłſze y błędy teyto Con-
7:
feſſiey poproſtu pokázuią; á prawdá
8:
iednego práwego Powſzechnego
9:
Kośćiołá Rzymſkiego ſámá
10:
ſie broni.
11:
O Tytule.
12:
CONFESSIONISTE.
13:
CONFESSIA Wyznánie wiá-
14:
ry Powſzechney Koſciołow Krześćiáń-
15:
ſkich Polſkich krotko á proſtemi ſłowy
16:
zámknione.
17:
CATHOLICI.
Wiárá Powſzechna ktora? Vincē : Lyrine

18:
Wiárá Powſzechna tá ieſt: ktora nie
19:
dźiś/ nie wcżorá/ nie ná tym álbo owȳ
20:
mieścu vroſłá: ále ktora wſzędźie/ kto-
21:
ra záwſze káżdego wieku/ ktora od wſzyt-

strona: 1v

1:
kich trzymaná byłá: co nam y ſámo to
2:
ſłowko Catholie álbo Powſzechne po-
3:
kázuie.
Augu, co Gaudent. Donatiſt. lib.3.
A gdyż tá wáſzá wiárá od ie-
4:
dnego cżłowieká Marćiná Lutrá/ ná
5:
pewnym mieścu w Wytemberku/ y
6:
niedáwnego cżáſu od cżterdźieśći lat ná-
7:
ſtáłá: á nie záwżdy/ áni wſzędźie/ áni od
8:
wſzyſtkich narodow ieſt trzymána; pe-
9:
wna rzecż/ że nie Powſzechna/ ále ſzcże-
10:
gulna y pokątna ieſt.
11:
Confeſs. Wedle podánia Apostol-
12:
ſkiego y ſtárych Doktorow.
13:
Cathol. Ieſli to ták ieſt/ pokaże ſie
14:
ná ſwych mieścách: á wſzák podánie A-
15:
poſtolſkie y ſtárych Doktorow niżey od-
16:
rzucaćie.
Articul. 2.

17:
Cōfeſs. Ktorego ſie zgodnie trzymáią.
18:
Cathol. Iáka to zgodá wáſzá/ wie to
19:
iuż świát wſzyſtek: y Synody wáſze ia-
20:
wnie to pokázuią/ iáko y ten Sędomir
21:
ſki przeſzły.
Zgodá Luteranow.

22:
Confeſs. Ludźie Krześćiáńſcy Rze-
23:
ſzey Niemieckiey máło nie wſzędźie/
24:
w Helwecyey.
25:
Cathol. A mać ieſzcże y będźie miał
26:
Pan Bog y w Niemcách/
Wiárá prawdźiwa y w [Ni]ēcach /
y w Helwe
27:
cyey/ we Fráncyey/ w Szkocyey/ w Dá-

strona: 2

y gdźie indzie nievſtáłá
1:
niey/ w Niderlánćie/ niezlicżone lu-
2:
dźi; ktorzy prawdźiwą á Powſzechną
3:
wiárę Rzymſką mocnie trzymáią/ á wá
4:
ſzym zabobonom y bontownym wyná-
5:
lázkom vwodźić ſie nie dáią: mimo te/
6:
ktorzy wáſzych błędow odſtąpiwſzy; co
7:
dźien/ do iednego práwego Kośćiołá
8:
ſie wrácáią. Ale wżdy dobrze/ iż znaćie
9:
w Rzeſzy Niemieckiey nie wſzędźie tę
10:
zarázę być roſtrzęśioną. Bo ſtąd znáć/
11:
iż tá Confeſſia/ żadnym obycżáiem nie
12:
ćierpi tego napiſu; Powſzechna.
13:
Confeſs. W Angliey.
14:
Cathol. Znáć że nie wiećie/ co ſie dźiś
15:
w Angliey dźieie.
Anglia.
Ey niezápomnić P.
16:
Bog do końcá Kośćiołá ſwego: á wie-
17:
rzę/ że kreẃ oná świętych Męcżenni-
18:
kow Angielſkich otrzyma wrychle Oy-
19:
cżyznie ſwoiey wybáwienie y wyſwobo-
20:
dzenie/ od tych Sekt y hániebnych błę-
21:
dow. Amen.
22:
Confeſs. W Cżechách/ w Węgrzech.
23:
Cathol. Dármo ſie ſzerzyćie. Wſzák
24:
áni Węgrzy/ áni Cżechowie z wámi
25:
trzymáią.
Cżechowie j Wegrzy z Cōfeſſioniſtámi nie trzymáią.

26:
Bo Węgry po wielkiey cżę-
27:
śći Blándrátá z Trideitámi bezbożne-
28:
mi iuż pośiadł: á Cżechowie nie vcży-

strona: 2v

1:
nią tego/ áby ſie Huſá ſwego puśćić/ á
2:
z wámi ſie ná wſzytkim zgádzáć mieli/
3:
ktorzyśćie iuż dáley zábrnęli.
4:
Confeſs. Y po wſzyſtkich ſtronách
5:
świátá.
6:
Cathol. Dobrze. owa nie da wam
7:
Pan Bog tey poćiechy/ áby tá wiárá
8:
wáſzá Pułnocne gránice (ſkąd wſzyſt-
9:
ko złe/ wedle Piſmá pochodźi) prze-
10:
niść kiedy miáłá: y widźim że tám nie-
11:
dochodźi/ gdźie Pan Bog nową świá-
12:
tłość Ewángeliey Pogánom z miłośier
13:
dźia ſwego poſyła; ále tám tylko/ gdźie
14:
prze niewdźięcżność y niepoſłuſzeńſtwo
15:
Ewángeliey świętey raz przyiętey/ zá
16:
gniewem ſwym rozmáitych ćiemnośći
17:
błędow y kácerſtw ſpráwiedliwym ſą-
18:
dem dopuſzcża.
Wiárá Cōfeſſioniſtow pułnocnych gránic nieprzechodźi. Ierem.1.

19:
Confeſs. Wydána dla tego/ áby w-
20:
ſzem wiádomo było/ że nie nową áni o-
21:
błędliwą wiárę trzymamy/ ále ſtárá-
22:
dawną Apoſtolſką/ Powſzechną.
23:
Cathol. Ieſli nie nowa; vkażćie mi/
24:
kto ták przed Lutrem trzymał/ okrom
25:
Heretykow bezbożnych/ ſądem Kośćiel
26:
nym ſpráwiedliwie potępionych.
Wiárá Cōfeſſioniſtow nowa/ y obłędliwa.
Ieſli
27:
nieobłędliwa; dam ſie ná towárzyſze y

strona: 3

1:
bráćią wáſzę Trideity/ y Anábáptyſty/
2:
ktorzj rowno y zgodnie z wámi przećiw
3:
Kośćiołowi niezbożną woynę podnio-
4:
wſzy/ was przedśię zá odſzcżepience o-
5:
błędliwe máią.
2 Theſ. 2.

6:
Ná Liſt do Krolá
7:
Iego Miłośći.
8:
CONFESSIONISTE.
9:
GDyż wiemy Naiáſnieyſzy Mi-
10:
łośćiwy Krolu/ iż to ieſt na-
11:
przednieyſza y nazacnieyſza po-
12:
winność Krolom wſzem od Páná Bo-
13:
gá zlecona: ktory ich nietylko ná ták
14:
wyſoki ſtolec poſtánowił y nád inſze
15:
przełożył/ ále też zacność/ władzą y
16:
moc ich w obronie á w opátrznośći
17:
ſwoiey ma. A to dla tego/ áby chwale
18:
iego świętey ſłużyli/ onę rozmnażáli/ á
19:
o budowániu Kośćiołá iego piecżą mie
20:
li: zdáło ſie nam zá rzecż potrzebną/ á-
21:
byſmy ſpráwy náſze wſzyſtki/ z ſtrony
22:
tey to chwały Páńſkiey/
Deut. 17.
Pſalm. 2.
Eſaie 49.
Eccle. 49.
przed Wáſzą
23:
Krol M. Pánem náſzym przełożyli/ á
24:
Wáſzey K.M. prośili/ ábyś racżył pil-
25:
nie w nie weyźrzeć/ y dla tey powinno-

strona: 3v

1:
śći ſwey od Páná Bogá roſkazáney.
2:
CATHOLICI. Nie ieſtći rzecż
3:
áni powinność żadna Krolá Iego M.
4:
te wáſze Confeſſie rozbieráć/ y ſędźić o
5:
wierze co błąd co prawdá:
Powinnoſć Krolá I.M.
Bo y ſámi
6:
wyznawaćie niżey/ że vrząd naprzed-
7:
nieyſzy zwierzchnośći ten ieſt; ſtáráć ſie
8:
o záchowánie poſpolitego pokoiu/ y o
9:
beſpiecżne wſzem obywátelom mieſzká-
10:
nie.
Artio. 30. infra.
Y P. Bog to nie Krolom ále Ko-
11:
śćiołowi ſwemu/ to ieſt/ Páſterzom y
12:
Przełożonym iego y Conciliam poru-
13:
cżył.
Deut. 12.
Malach. 2
Lucę 10.
Math. 23.
Math. 18.
Ktorzy gdyż iuż y przedtym daw-
14:
no/ y teraz w Tridenćie niedawno/ tę
15:
náukę wáſzę oſądźili y potepili: niemo
16:
żećie ſie nicżego inſzego v Krolá I.M.
17:
vpomináć/ iedno Exequucyey.
18:
Confeſs. y dla tego też/ ponieważ P.
19:
Bog wſzechmogący vżycżyć nam ra-
20:
cżył ſwey łáſki świętey wedle obietnice
21:
ſwey cżáſow tych oſtátecżnych.
Math. 24
2 Theſ. 2
Apoc. 18.
2 Petr. 2.

22:
Cathol. Co to zá obietnicá niezrozu-
23:
miem: wyiąwſzyby oná/ ktorą Pan ná
24:
tymże mieścu/ ktoreśćie náznácżyli v
25:
Mátheuſzá świętego vcżynić racżył:
26:
Wiele/ powieda/ fáłſzywych Prorokow
27:
powſtáną/ á wiele ludźi zwiodą.
Math. 24
Ná

strona: 4

1:
ton cżás ieſli wam kto rzecże: owo ſám
2:
álbo ondźie ieſt Chriſtus/ nie wierzćie
3:
mu. Inſze obietnice iuż nam dawno
4:
Pan Bog ſpełnić racżył/ zeſławſzy A-
5:
poſtołom Duchá ſwego świętego.
6:
Confeſs. Ták iż wiele ludźi y ſtanow
7:
poddánych Wáſzey Kr. M. iáko w zac-
8:
nych inſzych Kroleſtwách j Kśięſtwách
9:
ták też pod ſzcżęśliwym pánowániem
10:
Wáſzey Kro. M. do znáiomośći praw-
11:
dy Bożey przyſzło.
Cōfeſſioniſte dopiro prawdę poználi.

12:
Cathol. O niedopieroć Pan Bog
13:
prawdę ſwoię świátu oznáymić racżył/
14:
przez Doktory wáſze: ále w nowym Te-
15:
ſtámenćie náprzod przez iedynego Sy-
16:
ná ſwego/ á potȳ przez Apoſtoły świę-
17:
te/ y ich namiáſtki á potomki:
Ioan. I.
Pſal. 18.
ták; że
18:
ná wſzyſtek świát rozſzedł ſie głos ich/
19:
y ná gránice świátá ſłowá ich. że iuż
20:
znáiome á wielkie ieſt imię Páńſkie v
21:
wſzech narodow. Przeto ſie wy z wá-
22:
ſzą tą nową prawdą/ á piątą Ewán-
23:
gelią/ niemaćie prze co chlubić.
24:
Confeſs. Ktora była wymyſły ludz-
25:
kiemi zátłumioná.
26:
Cathol. Nieſpráwiedliwie ták zo-
27:
wiećie chwálebne á porządne/
Cōfeſſioniſte podánie Apoſtolſk. y ſwięte
y przy-

strona: 4v

vſtáwy Koſćielne/ ludzkimi wymysły zową.
1:
ſtoyne Páſterzow j Doktorow świętych
2:
Kośćiołowi od Páná Chriſtuſá dánych
3:
vſtáwy: ktore nietylko wiáry prawdźi-
4:
wey/ y chwały Boſkiey niwcżym niená-
5:
ruſzáią: ále owſzem oną zdobią y roz-
6:
mnáżáią. iáko ſie to niżey pokáże.
7:
Confeſs. Co widząc Szátan nieprzy
8:
iaćiel národu ludzkiego / ze wſzech ſtron
9:
ſtárał ſie/ áby hydźił tę prawdę Bożą.
10:
A ieſli cżym to ohydzenie cżyni/ tedy te-
11:
mi Sektámi á Kácerſtwy/ ktore iáko
12:
Apoſtoł świadcży/ muſzą być cżęśćią
13:
dla doznánia wiernych/
1 Cor. 11
cżęśćią też dla
14:
vpornych j niewdźięcżnych prawdy Bo
15:
żey/ ktorzy ſzukáią wymowek y przycżyn
16:
áby prawdźie Bożey mieścá v śiebie
17:
niedáli/ tym iáko niewdźięcżnym Pan
18:
Chriſtus sſtawa ſie kámieniem obrá-
19:
żenia/ przepuſzcżaiąc tákie Sektarze.
1 Petr. 2.
Eſaię 8.
Pſal. 117.

20:
Cathol. Prawdá/ żeć to Szátan (kto-
21:
rego pokoy y powſzechna zgodá w Ko-
22:
śćiele Bożym wielce boláłá) przez was
23:
ſwe Miniſtry broi; ále z ſpráwiedliwe-
24:
go dopuſzcżenia á ſkarániá Bożego/
25:
ktory wáſze gorne rozumy y ięzyki zámie
26:
ſzał:
Niezgodá Nowowiernikow iáwne ieſt ſkaránie Boſkie.
áby ſtąd káżdy y naproſtſzy rozu-
27:
miał/ że tá wiárá wáſzá z Bogá nie ieſt/

strona: 5

1:
ktory Bogiem pokoiu y iednośći chce
2:
być názwány; ále rychley z onego/ kto-
3:
ry ſie w roſterkach á niezgodach ko-
4:
cha/ ktory był mężoboycą ſkoro z pocżą-
5:
tku.
Rom. 16.
1 Cor. 14.
2 Cor. 13.
Philip. 4.
Hebr. 13.
Ioan. 8.
A ták muſząć być Sekty y zgorſze-
6:
nia/ ale biádá tym przez ktore to zgor-
7:
ſzenie pochodźi.
8:
Confeſs. A dla tego tedy pocżęły ſie
9:
ziáwiáć rozlicżne y rozmáite záburze-
10:
nia/ miedzy Kośćioły á zebrániem Bo
11:
żym/ ták iż iedni nowe poſtánowienia
12:
w Kośćiele Powſzechnym.
13:
Cathol. A iákoż to nowe/ ktore przed
14:
wáſzym Lutrem ná tyśiąc y kilká ſet lat
15:
były/ iáko ſie z Doktorow ſtárych po-
16:
każe. To rzecż pewna/ że Polſká od ſze-
17:
śći ſet lat iáko ſie okrzćiłá/ nigdy iná-
18:
cżey nietrzymáłá. Owa wy wſzyſtko o-
19:
pák/ ſtárym nowe á ſtáre nowym ná-
20:
zywaćie.
Cōfeſſioniſte wſzyſtko opákuią.

21:
Confeſs. Obłędliwośći ludzkie/ ná-
22:
uki Bogu przećiwne/ Piſmá święte-
23:
go zániechawſzy.
24:
Cathol. Y to ſie inácżey naydźie/ gdy
25:
do rzecży przyidźiemy. Aleć Luterowá
26:
y Kálwinowá náuká y wykład piſmá/
Obł[ę]dliwoſć ludzk[a].

27:
obłędliwośćią ludzką ma być przyſtoy-

strona: 5v

1:
nie názwány. Bo oni ludźmi bywſzy/ á
2:
od trzody powſzechnych Doktorow ſie
3:
odłącżywſzy/ pokątną á iádowitą náu-
4:
ką ludźie pozárażáli.
5:
Confeſs.Dla pánowánia ſwego y
6:
dla pożytkow ſwych.
7:
Cathol. A iákoż wy wiećie/ ktorym
8:
to oni vmyſłem cżynią/ że ták beſpie-
9:
cżnie ſługi Boże ſądźićie?
Cōſeſſioniſte Kátholiki potwarzáią.
Nie widźi-
10:
ćie/ iáko wiele ludźi w Kośćiele Pow-
11:
ſzechnym (cżego iednák v was nienay-
12:
dźie) opuśćiwſzy imioná/ dignitárſtwá
13:
y dochody/ ktore álbo mieli álbo mieć
14:
mogli/ w vboſtwie á w cżyſtośći pod
15:
poſłuſzeńſtwem zakonu ſłużą pánu Bo-
16:
gu/ w teyże wierze Powſzechney á pra-
17:
wdźiwey? A więc y ći dla pánowánia
18:
ſwego tey wiáry bronią?
19:
Confeſs. Przekłádáią nád vſtáwy
20:
Boſkie.
21:
Cathol. Toć wáſze ſą zmyślone wy-
22:
kręty/ á nigdy tego prawdą niedowie-
23:
dźiećie.
24:
Confeſs. Y bez wſzelákiego práwá
25:
gwáłtownie ſobie vſurpuią zwierzch-
26:
ność nád owcżárnią Páńſką.
27:
Cathol. Y owſzem zá wielkim prá-

strona: 6

1:
wem. Bo nie inſzemu iedno Piotrowi
2:
á namieſtnikom iego rzecżono ieſt: To-
3:
bie dam klucże Kroleſtwá Niebieſkie-
4:
go. Páś owiecżki moie.
Ktorym práwem Rzymſki Biſkup á potym inſzy Biſku. zwierzchnoſć nád owcżárnią Páńſką maią.
†Mat. 16
Ioan. 20.
Lucę 22.
Math. 16.
Zá ćięm ſie ia
5:
modlił Pietrze/ áby nie vſtáłá wiárá
6:
twoiá. Tyś ieſt Piotr álbo opoká/ á ná
7:
tey opoce zbuduię Kośćioł moy.
8:
Confeſs. Poddánym W.K.M. wie-
9:
le wierzyć roſkázuią/ cżego áni Chri-
10:
ſtus Pan/ áni Apoſtołowie iego głośili.
11:
Cathol. Nie więcey/ iedno co im od
12:
Apoſtołow y od ich potomnych namie-
13:
ſtnikow wiernie y prawdźiwie w Ko-
14:
śćiele/ przez ſłowną álbo piſáną náukę
15:
ieſt podano.
16:
Confeſs. Drudzy záś oderwawſzy ſie
17:
od świętego z poſpolitym Kośćiołem
18:
obcowánia/ woynę z nim o Synu Bo-
19:
żym á Duchu ś. zácżęli/ nowe iákieś o
20:
tym mniemánie wymyśliwſzy/ á proſtą
21:
ſzcżyrą y prawdźiwą wiárę iuż wzgár-
22:
dźiwſzy/ ktora záwżdy y wſzędy gdźie-
23:
kolwiek w Hiſtorye weyźrzyſz/ y ná ten
24:
świát miedzy Kośćioły Boże poźrzyśz/
25:
wźięta od wſzyſtkich byłá y ieſt.
26:
Cathol. A cżyiáſz to winá/ iedno wá-
27:
ſzá?
Troybcżánie ſkąd vroſli.
azaż oni nie w iednym vfie vſzyko-

strona: 6v

1:
wawſzy ſie ſpołu z wámi przećiw Ko-
2:
śćiołowi świętemu/ nie z tychże fun-
3:
dámentow wiáry ſwoiey obłędliwey
4:
ſzance wywiedli y zbudowáli/ z ktorych
5:
y wy? Od was ſie náucżyli/ Doktory/
6:
Oyce/ Stárożytność/ Concilia odrzu-
7:
cáć/ zezwolenie wſzyſtkiego Kośćiołá
8:
zá nic ſobie niemieć/ żadney zwierzch-
9:
nośći nie znáć więcey ſwemu właſne-
10:
mu niż wſzyſtkiego świátá rozſądkowi
11:
wierzyć:
Fundámēty Luterſkiey Theologiey.
á nic nieprzyimowáć/ cżego
12:
iáſnie w Piſmie niemáſz. Zá ktorȳ fun-
13:
dámentem iuż do tego przyſzli/ że bez-
14:
bożnie á zufále śmieią mowić iuż nie
15:
tylko w ſercu ſwoim/ ále y iáſnie przed
16:
ludźmi; Ze Chriſtus Bogiem nie ieſt/
17:
że Duch święty Bogiem nie ieſt.
18:
Confeſs. Ci ludźie zá tym mniemá-
19:
niem iákoby w tym Kośćiele w ktorym
20:
byli wzrośli/ ktorego ſie zá naywyżſze-
21:
go ſprawcę Biſkup Rzymſki wydawa.
22:
Cathol. Ale ſłuſznie y ſpráwiedliwie/
23:
iáko ſie wyżſzey pokazáło: gdyż ieſt Wi-
24:
káriym Chriſtuſowym/ á namiáſtkiem
25:
Piotrowym.
26:
Confeſs. Niemáło było w wierze
27:
nápſowano.

strona: 7

1:
Cathol. Tego zda mi ſie nie dowie-
2:
dźiećie. Mogłyć być powſzechnikow nie
3:
ktorych vcżynki złe/ ále wiárá Piotro-
4:
wá/ to ieſt Rzymſka (wedle obietnice
5:
Páńſkiey) nigdy nievſtáłá. Bo ieſli fun-
6:
dáment v nas dobry/ iáko to ſámi zna-
7:
ćie/ tedyć y wiárá dobra. Bo tę Ko-
8:
śćioł y Doktorowie święći zgodnie fun
9:
dámentem zową.
Wiárá Powſzechna nigdy áni ieſt áni może być nápſowána.
Lucę 22.

10:
Confeſs. A ták po onych ſługách
11:
Bożych Huśie/ Luterze/ Zwingliuśie/
12:
Kálwinie.
13:
Cathol. My ich zá tákie niemamy:
14:
poniważ ſądem Kośćiołá Powſzech-
15:
nego/ iáwnie á ſpráwiedliwie zá Here-
16:
tyki ſą oſądzeni y potępieni.
Luter ieſli Boży sługá.
In libello de Miſſa angulati.
Wſzák y
17:
ſam Luter wyznawa/ że mu Dyabeł
18:
wywodow y árgumentow dodał/ kto-
19:
rymiby on y Kápłáńſtwo y Ofiárę wy-
20:
wroćić miał. Oſądźćieſz komu ten ſłu-
21:
żył. Eráſmus takież piſze/ iż doſzedł te-
22:
go z iego piſmá właſnego: że był náder
23:
złośliwym á przewrotnȳ cżłowiekiem.
In Epiſto. ad Coclenium.

24:
O Zwingliuśie nic inſzego nie mowię:
25:
iedno że go Luter zá Heretyká oſądźił/
26:
iáko y on Lutrá.
Zwinglius.
Ieden tedy przyna-
27:
mniey muśi być ſługą Bożym/ á drugi

strona: 7v

1:
ſługą Szátańſkim. O Huśie przeſtá-
2:
iem ná świádectwie y ſentencyey Con-
3:
ſtánckiego Concilium/ że ſpráwiedli-
4:
wie zá Heretyká był oſądzon/ y ſpalon.
Hus.

5:
A o Kálwinowym żywoćie świętym á
6:
pobożnym niżey powiemy.
Kálwin.

7:
Confeſs. Ktorzy niektore ſproſnośći
8:
y zbytki w Rzymſkim Koſciele obacżyli.
9:
Cathol. W obycżáioch niektore mo-
10:
gły być/ nieprzymy tego. Bo záwſze ką-
11:
kol miedzy pſzenicą być muśi/ ále nie w
12:
wierze. Przetośćie ich ſłucháć byli po-
13:
winni: wedle roſkazánia Páná Chri-
14:
ſtuſowego: Cokolwiek wam powiedzą
15:
álbo roſkażą/ to cżyńćie: ále wedle ich
16:
vcżynkow ſie nie ſpráwuyćie.
Math. 23.
Boć oni
17:
mowią/ ále niecżynią.
18:
Confeſs. To też o ſobie rozumieć po-
19:
cżęli/ iákoby im też rzekomo Pan Bog
20:
grunt wiáry Powſzechney z wielkiego
21:
záwiedźienia Antikryſtowego ocżyśćiáć
22:
y obiáśniáć zoſtáwił.
23:
Cathol. Z iákiey wy miłośći/ á iáko
24:
ſpráwiedliwie y mądrze Papieżá Rzȳ-
25:
ſkiego Antykryſtem zowiećie/ oſądźćie
26:
to ſámi.
Cōfeſſioniſte Papieżá Antykriſtem zową.
Dawno iśćie ten Antykryſt w
27:
Rzymie śiedźi/ iákoż od Piotrá świę-

strona: 8

1:
tego/ á ieſzcże ſądny dźień wie Bog iá-
2:
ko dáleko. Wſzyſcy Sektarze y Kácerze
3:
ná tego Antykryſtá záwſze bili/ ále nic
4:
niewygráli : y owſzem o tę opokę łby ſo-
5:
bie ſzalone potłukli; wedle obietnice
6:
Páńſkiey: Vlicżki Piekielne nieprzemo
7:
gą Kośćiołá tego.
Koſćioł Rzymſki niezwyćiężony.
Math. 16.

8:
Confeſs. W cżym iáko ſie mylą/ áby
9:
fundáment wiáry o Bogu Oycu/ Sy-
10:
nu y Duchu S. Kośćiołá Powſzechne-
11:
go był áż do tego ich cżáſu nákáżon/ to
12:
iuż wiele ludźi vcżonych/ ták poſtron-
13:
nych iáko náſzych dowodnie pokazáło.
Fundámēt wiáry Rzymſkiey dobry.

14:
Ale iednák Náiáſnieyſzy Miło. Krolu/
15:
w tákowym roznȳ záburzeniu dał W.
16:
K.M. Pan Bog poddáne wierne/ po-
17:
ſłuſzne/ powolne.
18:
Cathol. Day to Pánie Boże: iedno
19:
ſie bać trzebá/ że kto Pánu Bogu y Ko
20:
śćiołowi iego wiáry nie chowa/ áby ią
21:
ludźiem chowáć mogł.
22:
Confeſs. Prawdźiwe chwalce Bo-
23:
że/ ktorzy nic inſzego nie cżynią áni wie
24:
rzą/ iedno to co należy w świętych zwy
25:
cżáioch onych pierwſzych Kośćiołow
26:
przez ſámego Páná Chriſtuſá fundo-
27:
wánych/ przez Apoſtoły iego poſtáno-

strona: 8v

1:
wionych/ przez piſmá święte mocnie
2:
vtwierdzonych/ ktore przez wiele cżá-
3:
ſow przez wierne á święte ludźie bez
4:
wſzey odmiány á bez wſzech wymyſłow
5:
były ſpráwowáne.
6:
Cathol. Ieſli to prawdá/ obacżym
7:
potym. Alećby vkázáć potrzebá/ ieſli
8:
ſie nienáyduie w wierze y w ſpráwách
9:
wáſzych wielka y cżęſta odmiáná/ ták
10:
iáko tu twierdźićie.
Odmiáná wiáry v Kácerzow.

11:
Confeſs. Tych ſie my trzymamy/ pá-
12:
mietáiąc ná onę groźbę ſtráſzliwą y ná
13:
Dekret Páńſki ktory wydał wſzev świá-
14:
tu przez rozmáite vſtá Prorockie/ y
15:
przez vſtá ſwe właſne/ przeklináiąc ká-
16:
żdego ktoby namniey vſtąpił álbo ná
17:
lewo álbo ná práwo/ od woley á od ś-
18:
więtego poſtánowienia iego.
Deut. 12 et 28.Leuit. 19 et 26.Pſal. 29.Galat. I

19:
Cathol.Niemoże dáley vſtąpić/ iáko
20:
gdy kto/ opuśćiwſzy prawy Kośćioł
21:
Boży Powſzechny/ ktory ieſt ſłup y v-
22:
twierdzenie prawdy/ błędow sie od-
23:
ſzcżepieńſkich chwyći.
1. Tim. 3.

24:
Confeſs. Zákázuiąc nam ſrodze/ iż
25:
by też y Angioł z niebá zſtąpił á opo-
26:
wiedał nam co inſzego nád to poſtáno-
27:
wienie iego święte/ iż to ma być wſzyſtko

strona: 9

1:
v nas zá przeklęćie rozumiano.
2:
Cathol. A cżemuż wy tedy ládá cży-
3:
im wymyſłom ták lekkomyślnie wie-
4:
rzyćie?
5:
Confeſs. Przykłády też nam ſtráſzli-
6:
we ſą zoſtáwione/ co ſie dźiało inſzym
7:
Przodkom náſzym/ ktorzy ſobie ine ſprá
8:
wy y ine nabożeńſtwá wymyśláli nád
9:
roſkazánie Páńſkie. Iáko Saul on wiel
10:
ki Krol/ ktory ſie ſam zábił/ iż wymy-
11:
ślał ſobie ofiáry oprocż roſkazánia Páń
12:
ſkiego/ Dátan/ Abiron y z drugimi to-
13:
wárzyſzmi z wielkim pocżtem ludźi w
14:
źiemię wpádli/
1 Reg. 15
Num. 18
y ogień ie popalił/ Pro-
15:
roká lew rozdrápał/ drugi on Azá na-
16:
gle zdechł gdy chćiał podnieść Archę
17:
Páńſką/ gdy ná źiemię z wozem vpaść
18:
miáłá.
3 Reg. 13
2 Reg. 6.
A to wſzyſtko choćia dobrze cży-
19:
nili/ y w dobry obycżay cżynili/ iedno iż
20:
cżynili nád wolą y nád roſkazánie Páń-
21:
ſkie/ nigdy tego żadnemu Pan ćierpieć
22:
áni przepuśćić nie racżył.
23:
Cathol. Sámi ſie tu z Saulem y
24:
z Dáthánem/ Kore y Abironem ſądźi-
25:
ćie/ y ſtráſzliwą ſkaźń przećiw ſobie cży-
26:
nićie.
Cōfeſſioniſte Saulowi/ Dáthánowi rć. podobni
1 Reg. 15.
Bo iáko Saul nie cżekáiąc Sá-
27:
muelá/ prziwłaſzcżył ſobie vrząd ofiáry/

strona: 9v

1:
á owi záś zbuntowawſzy y podniowſzy
2:
ſie/ przećiw Moyzeſzowi y Aáronowi/
3:
ſtrofuiąc ie/ iż ſie nád ludem podnośi-
4:
li/ ſrogą kaźń ná ſobie odnieśli:
Num. 16
ták wy
5:
też wzgárdźiwſzy Kośćioł y Kápłaná/
6:
ſámi ſobie y lekkomyślnym rozumom
7:
ſwym wſzyſtko przywłaſzcżaćie/ ná cu-
8:
dzy vrząd/ bez porządnego powołánia
9:
ſwowolnie ſie rzucaćie/ á oſobne od Ko
10:
śćiołá Powſzechnego Ołtarze y ofiáry
11:
wymyślaćie. Przeto ſie lękayćie tych
12:
ſtráſzliwych przykłádow ſámi.
13:
Confeſs. A iáko záśię tym Pan bło-
14:
goſłáwić racżył/ ktorzy wymyſły ludz-
15:
kie káźili/ niſzcżyli/ ony węże miedźiá-
16:
ne łamáli/ one láſy/ ony ołtarze wymy-
17:
ślne/ ony báłwány tłukli/ rąbáli/ pali-
18:
li/ też o tym piſmá wiele y dowodow
19:
wiele pewnych nápiſánych mamy.
4 Re. 18.
2 Par. 14.
4 Re. 10
et 22, 23.
2 Par. 34.

20:
Cathol. Dla tego ſie też wam widźi
21:
że wdźięcżną Bogu poſługę cżynićie/
22:
kiedy obrázy męki Páńſkiey po drogách
23:
łupićie/ tłucżećie y rąbaćie/ á pámiąt-
24:
kę iego z ſerc ludzkich z onym Iulia-
25:
nem Apoſtátą niezbożnym zgłádźić ch-
26:
cećie.
Cōfeſſioniſte obrázy męki Páńſkiey po drogách łupią.
Ale dáleko obrázy Chriſtuſowe
27:
rozne ſą od báłwánow: y nie ták ſpro-

strona: 10

1:
ſni ſą áni ták grubi Krześćijánie/ iáko
2:
ná on cżás Zydźi/ áby obrázy zá Bogá
3:
chwálić mieli.
4:
Confeſs. A gdyżechmy my z piſmá
5:
pewnego Bożego obacżyli y vználi tę
6:
ſzcżyrą prawdę Bożą y poſtánowienie
7:
to mocne od Páná Iezu Chriſtá y od
8:
Apoſtołow iego/ zácżęliſmy iáſnie wy-
9:
znáwáć w tey ſławney oycżyznie náſzey
10:
á w Kroleſtwie y w Páńſtwách Wáſzey
11:
Krolewſkiey Miłośći.
Cōfeſſioniſte dopiro prawdę poználi.

12:
Cathol. Pánie Boże day/ ábyśćie ſie
13:
kiedy lepiey obacżyli/ y ſzcżyrą prawdę
14:
poználi: ktora nie ieſt tylko iedná. A
15:
ták prośimy rácżćie to obácżyć/ żeć to
16:
nowa prawdá á w Polſzce nieſłychá-
17:
na: ktorąśćie teraz dopiero zácżęli wy-
18:
znáwáć.
Nowa prawdá.

19:
Confeſs. Nie mogli nas nieprzyia-
20:
ćiele ſłowá Bożego/ y obronićiele tych
21:
to błędow obiáwionych/ broniąc ſtolice
22:
Rzymſkiey á ſtrzegąc chwały ſwoiey y
23:
ſtanow ſwych wynioſłych ćierpieć ani
24:
znośić.
25:
Cathol. Te ſłowá wywrotne wáſze
26:
okázuią/ y niewinność ſtanu ludźi Ko
27:
śćiołá Powſzechnego/ y ſproſtną niez-

strona: 10v

1:
bożność wáſzę. Bo zowiećie nieprzyia-
2:
ćioły ſłowá Bożego tych/ ktorzy wźią-
3:
wſzy ták piſáne iáko y przez ręce podá-
4:
ne ſłowo od Páná Kryſtuſá y od Apo-
5:
ſtołow/ áż do náſzego wieku/ w cále z
6:
wielką pilnośćią záchowáli. Albo wy
7:
pokażćie/ ieſli ſkąd inąd á nie z Kośćio-
8:
łá tego świętego/ to piſmo Boże wy-
9:
kręćił on wáſz pierwſzy wywodnik tey
10:
nowey wiáry Luter.
Nieprzyiaciele słowá Bożego Catholici byc nie mogą.

11:
Confeſs. Ale naprzod rozlicżne ſądy
12:
á przymowki ná nas kłádli/ iákobyſmy
13:
pod zákryćiem tey świętey prawdy mie
14:
li ſobie iákie bunty/ iákie nowe wolno-
15:
śći wymyśláć/ Kośćioły y dochody ich
16:
pſowáć/ práwá niektore ſobie lekce wa
17:
żyć/ zwierzchnośc ſtárádawną Kośćiel
18:
nych przełożonych y inych ſtanow zá
19:
nic ſobie przekłádáć.
20:
Cathol. Wſzák to ſámá rzecż poká-
21:
zuie/ ieſli nie ieſt prawdá.
22:
Confeſs. Potym ięli záś zádáwáć
23:
nam/ ktorzy przy iedney á ſzcżyrey pra-
24:
wdźie ſtoimy/ iákobyſmy miedzy ſobą
25:
byli niezgodni.
26:
Cathol. A zaſz to nie prawdá: wſzák
27:
to wſzyſcy wiedzą/
Zgodá Cōfeſſioniſtow
y świát kśiążek wá-

strona: 11

1:
ſzych przećiwnych y roſterkow pełen: á
2:
iákoż to śmiećie pokrywáć/ cośćie iuż
3:
dawno ſámi wſzemu świátu odkryli/ y
4:
pokazáli?
5:
Confeſs. Miedzy ktorymi ieden Ká-
6:
tholik o tych niezgodách wydał Kśiąż-
7:
ki/ y Wáſzey Kr.M. ie przypiſał/ gdźie
8:
okázuie doſyć niezbożnie wrzecży niez-
9:
gody Luterá z Zwingliuſzem.
10:
Cathol. A to gdźie chcećie podźieć/
11:
że Luter trochę przed śmierćią przećiw
12:
Zwinglianom kśiążki nápiſał/ gdźie
13:
ich hániebnie fuka y gromi/ ktorȳ Mi-
14:
niſtrowie Tygurſcy záśię wnet odpo-
15:
wiedźieli.
Luter iáko ſie z Zwingliuſzem zgadzał.
O cżym y Nicolaus Amsdor
16:
fius ták nápiſał: Stáráią ſie/ powieda/
17:
áby Lutrá miłego z Zwingliuſzem zie-
18:
dnáli: co ieſt zgołá rzecż niepodobna.
In publicaCōfeſſione.

19:
Abowiem kto kiedy ſłyſzał: áby Contrá-
20:
dictoria/ to ieſt rzecży wſzelákim oby-
21:
cżáiem ſobie przećiwne miáły być zgo-
22:
dzone? Toć nie my/ ále ieden z Apoſto-
23:
łow wáſzych.
24:
Confeſs. Confeſſioniſtow z Helwe-
25:
támi/ gdźie też y Wáldenſes przypo-
26:
mina.
27:
Cathol. Wſzák Cōfeſſioniſte potom-

strona: 11v

1:
kowie ſą Luterowi/ iáko Helwetowie
2:
Zwingliuſzowi y Kálwinowi: przetoż
3:
tákaż miedzy nimi zgodá (chcąli być
4:
ſtatecżni) iáka miedzy Lutrem á Zwin
5:
gliuſzem byłá.
Iáko ſie Cōfeſſioniſte z ſákrámentarzmi zgadzáią.
Wy záśię ácż nowym for
6:
telem dla zgody wiele im pozwalaćie/
7:
iednák ſie przedśię nigdy z práwymi
8:
Confeſſioniſtámi nie zgodźićie.
9:
Confeſs. A przy tym Sektarze Káce-
10:
rze wiáry Krześćiańſkiey z námi bez w-
11:
ſzey boiáźni Bożey złącża.
12:
Cathol. Y owſzem ſłuſznie. Bośćie
13:
ich ſtáre błędy wſkrześili máło nie w-
14:
ſzyſtkie: iáko ſie niżey pokaże.
15:
Confeſs. Papieżá ſwego zálecáiąc/
16:
y zgodę ktorą z ſobą w tym Papieſtwie
17:
máią/ ále ku wſzemu złemu/ chwaląc.
18:
Cathol. Sámi to znáć y lękáć ſie te-
19:
go Kośćiołá muśićie/ ktory ieſt wſzyſt-
20:
kim Heretykom ſtráſzliwy/ á iáko nay-
21:
lepſze woyſko porządnie vſzykowány.
Cant. 6.
Ieſt zgodá i rząd w Papieſtwie ktorego v Heretykow niemáſz.
22:
Prośimy tedy chćieyćie to pámiętáć co
23:
tu ſámi wyznawaćie: że ieſt zgodá w
24:
Papieſtwie/ ktorey v was niemáſz.
25:
Confeſs. A roznośći y niezgody kto-
26:
rych w ich náuce y w Dekretach ſtokroć
27:
więcey ieſt niż v nas/ zákrywáiąc: á tȳ

strona: 12

1:
ludźie od prawdy bożey odráźić vśiłuie.
2:
Cathol. Tegoby dowieść/ á nie ták
3:
zgołá mowić/ potrzebá. Ale choćby ſie
4:
też niezgody iákie w Dekretach okazá-
5:
ły: przedśię Duch świety chwálebny
6:
ieſł / ktory tę gromádę/ ktorey Dekretá
7:
zwierzone ſą/ we zgodźie nienáruſzoney
8:
trzyma/ y rwać ſie iey niedopuſzcża. Co
9:
ſie z wámi dźieie/ choć ſłowie w iednym
10:
piſmie wſzyſcy brodźićie.
11:
Confeſs. Przetoż nam ktorzy iedney
12:
wiáry Krześćiáńſkiey iednego gruntu
13:
zbáwiennego vżywamy.
14:
Cathol. Ná grunćie nie doſyć: kiedy
15:
inácżey ná nim buduiećie. Bo kto w ie-
16:
dney rzecży zábłądźi/ ten iuż wiáry zu-
17:
pełney mieć niemoże: ktora ieſt iáko
18:
dzwon; ktorego ſkoro ſie namniey ná-
19:
ruſzy/ niepożytecżny ſie ſtawa.
Wiárá iáko dzwon.

20:
Confeſs. Ktore oto ten Kátholik
21:
zowie przed Wáſzą K.M. Luteryany/
22:
Kálwiniany/ Wáldenſes.
23:
Cathol. A wſzák to wáſzy przodkowie
24:
y Oycowie: cżyli ſie ich iuż wſtydźićie.
25:
Confeſs. Należy (gdyż ſie tu nie
26:
mowi o tych ktorzy wiárę o Pánu Bo-
27:
gu w Troycy iedinȳ odmienili/ y wſzytki
árty-


strona: 12v

1:
ártikuły iey zniſzcżyć chcą) ábyſmy mie-
2:
dzy ſobą y miłość záchowáli/ y
3:
świátu okazáli/ ile z nas być może/ co-
4:
ſmy w tym ſławnym Kroleſtwie W.
5:
K.M. vználi záwiodźienie w rozlicż-
6:
ne báłwochwálſtwá/ ktore Rzymſki Ko
7:
śćioł ma ſobie zá chwałę Bożą.
8:
Cathol. Ieſli to ták ieſt/ obacżym
9:
po tym.
10:
Confeſs. A iżebyſmy to z ſtrony ſwey
11:
pokazáli/ otoſmy tę Confeſſią álbo to
12:
ſpołecżne wyznánie Kośćiołow świę-
13:
tych/ ná prawdźiwym ſłowie Páńſkim
14:
fundowánych/ ktorechmy iuż zgodne-
15:
mi á iednoſtáynemi myślámi przyięli/
16:
á mocnie przy nich ſtánęli.
Zgodá Cōfeſſioniſtow Sędomirſkich.

17:
Cathol. A ktoż tego niewie/ iákośćie
18:
ſie z Sędomierzá roziácháli?
19:
Confeſs. Ták w innych poſtronnych
20:
Kroleſtwách y Páńſtwách/ iáko y w
21:
Kroleſtwie y w Páńſtwach W.K.M.
22:
krotkochmy wypiſáli/ y to W.K.M.
23:
y wſzem wiernym Páńſkim/ ktorzy pu-
24:
śćiwſzy pochlebſtwo świátá tego/ będą
25:
chćieli ſtánąć przy ſzcżerey prawdźie/
26:
w ręce podawamy/ tym ſpoſobem/ że
27:
Confeſsiey Augſpurſkiey/ Confeſsiey

strona: 13

1:
Kośćiołow Sáſkich ná Tridentſkie Cō-
2:
cilium ofiárowáney Anno 1551. nie
3:
gánimy/ y owſzem ná znák więtſzey zgo
4:
dy i miłośći/ przypiſáliſmy z teyże Cō-
5:
feſsiey Artykuł cáły o wiecżerzy Páńſk.
6:
Cathol. Gdźie ieſt práwa zgodá w
7:
wierze; nie bacżę dla cżego ták wiele
8:
roznych Confeſsiy potrzebá. Wydáie
9:
ſwą Philip Melánchton/ ſwą Bren-
10:
cyus/ ſwą Váldenſes/ Tyguryni ſwą/
11:
náoſtátek káżdy ſwą: cżemuſz ieſli ſie
12:
zgadzáią/ ná iedney nieprzeſtáią?
Rozne Cōfeſſie niezgodę odſzcepieńcow okázuią.

13:
Confeſs. A przy tym y obycżay vgo-
14:
dy w tey roznicy około Sákrámentu
15:
Ciáłá Páńſkiego przydáliſmy.
16:
Cathol. Gdźie zgodá ieſt/ tám vgo-
17:
dy niepotrzebá. Przeto znáć że v was
18:
zgody niemaſz/ ktorzy obycżáiow vgo-
19:
dy ſzukaćie.
Obycżay vgody niezgodę odſzcepieńcow wydaie.

20:
Confeſs. Ktora ieſt ſpiſána od za-
21:
cnych mężow á ſług Bożych/ Ianá
22:
Kálwiná y Theodorá Bezy.
23:
Cathol. Tákże ći ſą ſłudzy Boży/ iá-
24:
ko y oni pierwſzy ktoreśćie przed tym
25:
wylicżyli Albośćie nie cżytáli co o ich
26:
świętym żywoćie Claudius Sáinctes/
27:
Heshuſius/ Ioannes Vetus piſzą?

strona: 13v

1:
Kálwiná dla ſproſtnośći á łotroſtwá
2:
ſwego z iegoż oycżyzny wygnano. Kál-
3:
win (iáko piſze Lindanus) chcąc w-
4:
ſkrześić vmárłego/ żywego cżłowieká
5:
vmorzył.
Kálwin Apoſtoł Cōfeſſioniſtow.
Kálwina/ iáko tenże świad-
6:
cży/ náoſtátek iako Herodá wſzy ziádły.
7:
Bezá wſzelákiemi zbytki y ćieleſnośćią
8:
ſplugáwiony/ zádłużywſzy ſie y przeda-
9:
wſzy beneficya/ ze Fráncyey vćieć mu-
10:
śiał/ á ták Ewángelikiem zoſtał/ á (że
11:
inſze iego niecnoty opuſzcżę) przenáią-
12:
wſzy Połtrocego Kśiążę ono zacne Gwi-
13:
záńſkie zdrádliwie zámordował/ iáko
14:
mu to Klaudius iáwnie wymawia/ że
15:
go Połtrocy ná męce powołał.
BEZA
Táko-
16:
wić byli ći mili Ewángeliſtowie wáſzy.
17:
Confeſs. A ſtąd káżdy vzna bogo-
18:
boyny cżłowiek/ że ile z nas ieſt zgodę/
19:
miłuiemy. Acż to podomno niektorym
20:
nieſpokoynȳ głowam niepomoże / kto-
21:
rzy więcey warchoły y chwałę ſwoię
22:
miłuią niż chwałę Bożą.
23:
Cathol. Nie bez przycżyny to ſobie
24:
oſtrzegaćie. Bo cżuiećie że miedzy wá-
25:
mi ſámemi ſą y będą: ktorzy przećiw
26:
tey wáſzey vgodźie ſzturmowáć nieprze
27:
ſtáną.

strona: 14

1:
Confeſs. A iż bráćia Wielkiey Pol-
2:
ſki wydáli przed kilkiem lat Confeſsią/
3:
y onę W.Kr.M. ofiárowáli/ y teraz
4:
znowu ku tey Confeſsiey zá przycżyną
5:
im dáną/ Apologią wydáli/ y tákże W.
6:
Kr.M. ofiárowáli: ktorą Confeſsią y
7:
z tą Apologią álbo odpowiedźią/ nie
8:
tylko wyznawamy być prawdźiwą/
9:
ſzcżyrą/ ná náuce Apoſtolſkiey fundo-
10:
wáną.
11:
Cathol. Tákże iáko y tá teráźnieyſza
12:
Confeſsia wáſzá. Ale cżemuſz ná oney
13:
ſtárſzey Confeſsiey nieprzeſtáiećie/ ále
14:
co rok to nową kuiećie?
15:
Confeſs. Ale też onę zá ſwoię wedle
16:
ſpolnego ziednocżenia z nimi pierwey
17:
vcżynionego wyświadcżamy/ przyym
18:
iemy/ j pod nię ſie podpiſuiemy wſzyſcy.
19:
Cathol.Niewiem ktorzy wſzyſcy: bo
20:
y Apoſtołow iedno dwánaśćie było/ o
21:
ktorych nápiſano; że pili wſzyſcy.
22:
Confeſs. A co ſie dotycże Ceremoniy
23:
Kośćielnych á zwłaſzcżá przy vżywániu
24:
Wiecżerzey Páńſkiey/ ſámá Confeſsia
25:
Sáſka y Augſpurſka świadcżą/ że te ſą
26:
naylepſze Ceremonie/ ktore od Páná
27:
Kryſtuſá ſą podáne/ y w onȳ Kośćiele

strona: 14v

1:
pierwſzym záchowáne były/ ktore zá po
2:
mocą Páńſką y łáſką iego ſą do Zborow
3:
náſzych prawdźiwie bez przyſády wwie-
4:
dźione.
5:
Cathol. Tych wy nigdźie indźie iedno
6:
w Powſzechnym Kośćiele Rzymſkim
7:
nienaydźiećie.
Ceremonie prawdźiwe kędy.
Bośćie wy do Zborow
8:
ſwych nie Ceremonie Chriſtuſowe/ ále
9:
wáſze wynáláſki y wymyſły wwiedli.
10:
Confeſs. Wſzákże roznice w Ceremo
11:
niach y w porządku/iáko záwſze wedle
12:
mieścá y cżáſu ácż rozne bywáły/ iáko
13:
świadcżą Hiſtorye y Doktorowie świę
14:
ći/ á przedśię tym iedność wiáry y mi-
15:
łość niebyłá tárgána/ tákże też teraz to
16:
wyznawamy y trzymamy.
17:
Cathol. Iedno ſie trzeba ſtrzedz/ á-
18:
byśćie Ceremoniámi nie zwáli rzecży
19:
gruntownych. Bo około Sákrámentu
20:
Ciáłá Bożego/ álbo iáko wy zowiećie
21:
Wiecżerzey Páńſkiey/ nigdy ſie práwi
22:
Luterani/ ktorzy Confeſ Augſpur-
23:
ſką trzymáią/ z Helwetámi y z Hugo-
24:
notámi niezgodzą : Gdyż wierzą prá-
25:
wą bytność Ciáłá y Krwie Páńſką w
26:
Sákrámenćie/ cżego Sákrámentarze
27:
Zwinglianow nigdy niepozwolą.

strona: 15

1:
Confeſs. Tę tedy Confeſsią álbo wy-
2:
znánie wiáry y náuki Krześćijáńſkiey
3:
W.K.M. Pánu náſzemu Miłośćiwe-
4:
mu ofiáruiemy y podawamy/ naprzod
5:
okázuiąc/ że przy nas żadnego Kácer-
6:
ſtwá áni báłwochwálſtwá niemáſz/ á
7:
iż nieodłącżyliſmy ſie áni ſie odłącżamy
8:
od wiáry Krześćiáńſkiey/ ále od wymy-
9:
ſłow ludzkich.
10:
Cathol. Y to zda mi ſie nie Angieli
11:
byli/ ktorzy te wiáry wáſze rozne nieda
12:
wno wymyślili. Pátrzćieſz ieſliśćie ſtrze
13:
gąc ſie wymyſłow ludzkich/ to ieſt świę
14:
tych vſtaw Kośćielnych/ w práwe wy-
15:
myſły ludźi lekkich niewpádli.
Wymysły ludzkie.

16:
Confeſs. Prze ktore chwałá Boża y
17:
prawdá Boża niemoże mieć mieścá w
18:
Kośćiele Rzymſkim.
19:
Cathol. Miáłá záwſze prawdá y ma
20:
w Kośćiele Rzymſkim mieśce. Bo gi
21:
Duch wſzelákiey prawdy/ wedle obie-
22:
tnice Páńſkiey/ ſpráwuie y rządźi: ták
23:
dálece/ że Apoſtoł święty dáie mu ten
24:
dánk: iż iego wiárá ſłynie y bywa opo-
25:
wiedaná po wſzytkim swiećie.
Ioan. 15.
A świę-
26:
ty Cypryan świadcży/ że do niego przy-
27:
ſtępku nigdy nie miáło wiáry zfáłſzo-
28:
wánie.

strona: 15v

1:
Confeſs.Potym ábyś W.K.M. z-
2:
rozumiawſzy to y z Pány Rádámi ſwe
3:
mi/ nas przed ſobą iáko wiernych á po
4:
wolnych poddánych ſwoich więcey hy-
5:
dźić á oſkárżáć nie dał/ nam rádſzey
6:
w tym milośćiwym Pánem á obrońcą
7:
y miłoſnikiem tey prawdy Bożey wedle
8:
roſkazánia Bożego być racżył.
Nowá prawdá

9:
Cathol. Snadź znáć dawaćie/ áby
10:
do tych cżáſow Krol I.M. Pan náſz
11:
Miłośćiwy miał być obrońcą y miłoſni
12:
kiem nieprawdy. Byłáć zá łáſką Bożą
13:
prawdá w Polſzce przed tą wáſzą no-
14:
wą prawdą/ ktorąśćie teraz wyzná-
15:
wáć pocżęli. Iáko tedy winien ieſt
16:
Krol I.M. náuki prawdźiwey Ko-
17:
śćiołá Powſzechnego/ wedle przyśięgi
18:
ſwey bronić: ták też winien przećiwne
19:
náuki/ y te wáſze prawdy hámowáć y
20:
karáć. Aby prawdźiwego błogoſłáwień
21:
ſtwá doſtáć/ á przed Sądem Páńſkim
22:
ſłuſzną licżbę vrzędu ſwego dáć mogł.
23:
Confeſs. Wſpomniawſzy ſobie ná
24:
błogoſłáwieńſtwá one/ co nád tákiemi
25:
Krolmi á Przełożonemi Pan záwżdy
26:
wziáwiáć á okázowáć racżył/ ktorzy zo-
27:
ſtawáli przy świętey prawdźie iego/ á

strona: 16

1:
przy świętym poſtánowieniu iego/ á
2:
gwałćili wymyſły świátá tego/ przeći-
3:
wne woli iego świętey. Abowiem ſtąd
4:
y ſtan W.K.M. y nas dali Bog wier-
5:
ne á cnotliwe poddáne W.K.M. Pan
6:
Bog ták vbłogoſłáwić będźie racżył/ iż
7:
ſie wſzyſtki blogoſłáwieńſtwá iego ro-
8:
śćiągáć będą nád tym ſławnym Kro-
9:
leſtwem twym.
10:
Cathol. Pánie Boże vchowayże nas
11:
tákiego błogoſłáwieńſtwá/ iákie te Se-
12:
kty Krolom y Kroleſtwam/ y wſzytkiey
13:
zwierzchnośći przynoſzą.
Iákie błogosłáwieńſtwá kroleſtwam ſekty przynoſzą.
Azaſz nie wi-
14:
dźićie iákiego błogoſłáwieńſtwá Frán-
15:
cya/ Anglia/ Iflánty/ Flándrya/ á
16:
przedtym wielka cżęść Niemieckiey źie-
17:
mie prze tę Náukę doſtáłá? Tákći Pan
18:
Bog tym Kroleſtwam błogoſłáwi: kto
19:
re o chwałę iego máło dbáiąc/ odſzcże-
20:
pieńſtwá wcżas nie hámuią.
21:
Confeſs. Bowiem y ſłáwá W.Kr.
22:
M. po wſzech narodźiech ludzkich roz-
23:
ſzerzáć ſie będźie.
24:
Cathol.Nie tymći ſtárzy oni Mo-
25:
nárchowie/ Ceſárze/ y Krolowie/ Con-
26:
ſtántinus/ Válentinianus/
Cżym ſlawy dobrzy Krolowie doſtáią.
Theodoſi-
27:
us/ Arcádius/ Honorius/ Martianus/

strona: 16v

1:
y niedawno Kárzeł piąty/ Włádyſław
2:
Iágiełło/ á oſobliwie Sygmunt on pir
3:
wſzy świętey á nieśmiertelney pámięći
4:
Oćiec Iego Krolewſkiey Miłośći/ ſła-
5:
wy v wſzego świátá nábywáli: áby od-
6:
ſtąpiwſzy ſtárożytnego Kośćiołá Pow-
7:
ſzechnego/ nowych Kácerſtw y obłędli-
8:
wośći ſwowolnych ludźi bronić mieli:
9:
ále owſzem przećiwnym obycżáiem/ błę
10:
dom y Kácerſtwom zábiegáiąc/ hámu-
11:
iąc y karząc ie wedle przyśięgi ſwoiey/
12:
broniąc Kośćiołá Bożego/ przećiwko
13:
wſzelákim nieprzyiaćielom iego/ y tey
14:
prawdy (ktorą wy teraz borzyćie) y Ko
15:
śćiołá Bożego. Skąd y one Káptury y
16:
Przywileie/ y Confoederácię ſtárſzych
17:
náſzych przećiw Kácerzom vroſły.
Kácerſtwy Krolowie y páńſtwá giną.
A ći/
18:
záśię/ ktorzy álbo Kácerſtwá bronili/
19:
álbo mu wcżás niezábiegáli/ ále go prze
20:
glądáli/ ſámi z nim wrychle poginęli/
21:
iáko Greccy Ceſárze/ Wacław Krol
22:
Cżeſki zá Huſá/ y Henryk oſmy Krol
23:
Angielſki/ y niektorzy inſzy.
24:
Confeſs. Y záchowaſz W.Kr.M.
25:
tym powinność ſwą poddánȳ ſwoim/
26:
gdyż nie w ſrogośći ále záwżdy w łáſce
27:
á w miłośierdźiu/ ták iáko przodkowie

strona: 17

1:
Wáſzey Kr.M. łáſkáwie á miłośćiwie
2:
nam pánowáć á roſkázowáć będźieſz
3:
racżył.
4:
Cathol. Zá przodkow Krolá Iego
5:
Miłośći tákiego odſzcżepieńſtwá nieby-
6:
wáło: przeto ſrogośći vżywáć było nie-
7:
potrzebá. Przeto y wy ieſli łáſki y miło-
8:
śierdźia przodkow Krolá Iego M. żą-
9:
daćie/ bądźćieſz też tákimi/ iácy wáſzy
10:
ſtárſzy przećiw Kośćiołowi Powszech-
11:
nemu/ y przećiw Krolom ſwoim byli.
12:
Boć Krol Iego Mił. iáko powinien ieſt
13:
wierne á poſłuſzne poddáne miłowáć y
14:
bronić; tak też powinien z drugiey ſtro
15:
ny Kácerze/ niewierne/ á niepoſłnſze
16:
hámowáć y káráć. Abowiem ieſt Boży
17:
ſługá/ cżyniący pomſtę w gniewie nád
18:
temi ktorzy źle cżynią.
Rom. 13.

19:
Confeſs.Zá cżym nieprzyiaćiel ża-
20:
den nigdy nie będźie ſie śmiał ná ſtan
21:
W.K.M. y ná tę ſławną Koronę tár-
22:
gnąć: ále owſzem ſámi w ręce tobie bę-
23:
dą wpádáć nieprzyiaćiele twoi/ á zw-
24:
łáſzcża gdy ieſzcże będźieſz chodźił wedle
25:
woley á wedle poſtánowienia Páná
26:
ſwego.
27:
Cathol. Toć ſą fáłecżne á zdrádliwe

strona: 17v

1:
obietnice wáſze. Nieználić tey Ewán-
2:
geliey wáſzy Przodkowie Krolá I.M.
3:
á byli zá łáſką Bożą we wſzyſtkich ſprá
4:
wách ſwych fortunni/ y ſrodzy nieprzy-
5:
iaćielom ſwoim. Lecż zá tákowym/ iá-
6:
kieśćie wy vcżynili od Kośćiołá Rzym-
7:
ſkiego/ odtárgnieniem/ nic inſzego nie
8:
idźie/ iedno zginienie y vpadek pewny/
9:
iáko D. święty powiedźiał: Rozdźie
10:
lone ieſt ſerce ich/ teraz zginą
Hoſ. 10.
Co ſie
11:
ná Grecyey/ y ná inſzych Páńſtwách
12:
wypełniło.
13:
Confeſs.A ktemu gdy ieſzcże będźieſz
14:
ſzcżepił á rozmnażał tę to świętą win-
15:
nicę iego/ gdyż ćię Pan poſtánowić w
16:
niey racżył/ iáko ſam powieda/ ſtrożem
17:
ná wieży/ ábyś iey nie dał pſowáć y roz-
18:
kopywáć źwierzowi dźikiemu/ áby zrąk
19:
twoich potym niepátrzył tey wielkiey
20:
krzywdy ſwey/ ták iáko to ſzerzey przez
21:
Proroká opowiedáć racżył.
22:
Cathol. Swiętą á ſtárożytną win-
23:
nicę Páńſką Krol Iego M. powinien
24:
ieſt rozmnáżáć/ nie ſtolice Kácerſkie zá
25:
ráżone/ z ktoremi nic niema mieć ſpol-
26:
nego/ ieſli chce áby mu Pan Bog bło-
27:
goſłáwił;
Pſal. 1.
iáko w pierwſzym Pſálmie

strona: 18

1:
nápiſano: Ale Kácerze iáko dźikie źwie
2:
rze/ ktorzy ią pſuią y roſkopywáią
3:
od niey odgániáć/ y káráć ma/ á tey
4:
wielkiey krzywdy Bożey mimo ſie nie-
5:
puſzcżáć.
6:
Confeſs. Prziymiſz tedy W.K.M.
7:
pokornie prośimy od nas iáko Miłośći
8:
wy Pan/ to wyznánie náſze/ y tę po-
9:
winność náſzę tu krotce nápiſáną/ kto-
10:
rą tu wyznawamy/ przodkiem Pánu
11:
Bogu ſwemu/ potym tobie iáko od
12:
niego przełożonemu Pánu á iáko Kro-
13:
lowi ſwemu y wſzyſtkim inſzym ſtanom
14:
według powinnośći kádego: á nas
15:
ták rzędźić á ſpráwowáć y miłowáć
16:
rácż/ iáko wierne poddáne ſwoie/ kto-
17:
rzy opuśćiwſzy márny wymyſł świátá
18:
tego/ to co Bogu/ Bogu á co Ceſárzo-
19:
wi to Ceſárzowi wedle roſkazánia Páń
20:
ſkiego záwżdy záchowáć chcą/ y zácho-
21:
wuią.
22:
Cathol.Pánie Boże nas tey wier-
23:
nośći vchoway. Azaſz nie wiemy/ iáko
24:
wáſzy bráćiſzkowie we Fráncyey y we
25:
Flándryey Krolom y Pánom ſwoim
26:
wiárę y poſłuſzeńſtwo chowáią?
Wiernoſć Kácerſka.
Aza
27:
nie ſłychamy/ iáko to co Bogu/ Bo-

strona: 18v

1:
gu/ á co Ceſárzowi to Ceſárzowi od-
2:
dáią?
3:
Confeſs.A Pan Bog gdy pozna tę
4:
Chrześćiáńſką chuć twą ku prawdźie
5:
ſwoiey/ á ku ſpráwie pobożney tey świę
6:
tey winnice ſwoiey/ záwżdy tobie bło-
7:
goſłáwić będźie/ á ſławę imieniá twe-
8:
go/ pámiątkę twoię/ záwżdy rozſzeráć/
9:
rozmnáżáć będźie racżył.
10:
Cathol.Myć Pánu náſzemu Miło-
11:
śćiwemu Krolowi Iego M. tego y w-
12:
ſzelákiego błogoſłáwieńſtwá od P. Bo-
13:
gá życżymy y prośimy. Aleć to pewna/
14:
żęć go nie tą drogą ktorą wy pokázuie-
15:
ćie/ to ieſt przez obronę Kácerſtwá/ ále
16:
rácżey przećiwną drogą doſtąpić ma.
17:
Confeſs.Ták iż nam owiecżkam two-
18:
im/ tobie od Páná porucżonym/ gdy bę-
19:
dźieſz ſzukał świętego głoſu iego/ przy
20:
tobie tákże záwżdy błogoſłáwić będźie
21:
racżył.
22:
Cathol.Prawdáć ieſt/ że y Krole pi-
23:
ſmo Boże Páſterzámi zowie. Aleć ie-
24:
dne te ſą prawdźiwe owiecżki Boże/
25:
ktore iednego Páſterzá Rzymſkiego ſłu-
26:
cháią/ ktoremu w Pietrze rzecżono:
27:
Páś owiecżki moie. Ioan. 21.
Krolowie Páſterze.
Iſaiae 34.
Ezech. 34
Owiecżki BOże prawdźiwe.


strona: 19

1:
Confeſs. A ogrodźi i okopa tę win-
2:
nicę ſwoię wedle obietnic ſwych ták
3:
mocnym murem/ iż żadny dźiki źwierz
4:
áni żadny nieprzyiaćiel o nię ſie nigdy
5:
nie będźie śmiał pokuśić/ tak iż wiecż-
6:
na chwałá á cżeść iemu záwżdy z niey
7:
ſie będźie vſtáwicżnie dźiałá y rozmna-
8:
żáłá. Co rácż dáć wſzechmogący Pánie
9:
w Troycy iedyny/ áby ſie to rozmnáżáć
10:
pocżęło zá ſławnego á ſzcżęśliwego pá-
11:
nowánia twego/ áby z tego było błogo-
12:
ſłáwione y chwálebne święte Imię Pá-
13:
ná náſzego ná wieki wiekow. Amen.
14:
Cathol.Rácżże nas tego miły Pánie
15:
vchowáć/ áby ſie te hániebne błędy y nie
16:
znośne Kácerſtwá w Oycżyznie tey ná-
17:
ſzey miłey ſzerzey rozmnáżác y zámágáć
18:
miáły/ ktore y Krolowi y Koronie w-
19:
ſzyſtkiey/ ieſli ich ſam Pan Bog nie po-
20:
hámuie/ pewne zátrácenie przynieść
21:
máią. Cżego nas vbroń Boże Oycże
22:
Niebieſki/ przez Iezuſá Chri-
23:
ſtuſá iedynego Syná twe-
24:
go. Amen.
Confeſs.


strona: 19v

1:
CONFESSIONISTE
2:
EDIctum IMPeratorium
3:
opiſuiące Heretyká.
4:
ACżkolwiek my ná ludzkich prá-
5:
wiech y vſtáwách wiáry ſwoiey
6:
niezáſádzamy/ iedno ná ſámym
7:
fundámēćie Prorockim y Apoſtolſkim/
8:
to ieſt ná Kriſtuśie Pánie y náuce iego
9:
w piſmie Apoſtolſkim doſtátecżnie o-
10:
znáymioney/ iednák ábyſmy y tu ná po
11:
cżątku wielką niemiłość Pánow Du-
12:
chownych Rzymſkich przećiw ſobie oka
13:
záli/ ktorzy nas j przećiwko właſnȳ ſwo
14:
im práwom nieſłuſznie Heretykámi po
15:
ſądzáią/ położył ſie tu cżytelniku miły
16:
Dekret Ceſárzow Rzymſkich ſtárych/
17:
z ktorego ſie ſpráwić będźieſz mogł ſnád-
18:
nie/ kogo ná on cżás zá Heretiká miano.
19:
CATHOLICI.
20:
S tego Edyktu/ ſpráwić ſie doſtá-
21:
tecżnie niemoże. Bo tu nie zgołá wſzy-
22:
ſtki Heretyki opiſuie/ ále tylko te kto-
23:
rzy ná on cżás płużyli/ to ieſt Arryany/
24:
Mácedoniany/ Photiniany/ y Sábel-
25:
liany. Przeto im doſyć było opiſáć tá-

strona: 20

1:
kowe. Bo ieſli to dobre opiſánie Here-
2:
tyká/ cżemuſz wy Nowokrzcżeńce zá He
3:
retyki maćie: ponieważ y oni wierzą
4:
Troycę świętą/ y krzcżą ſie w imię Oy-
5:
cá y Syná y Duchá świętego? Ale ieſli
6:
niewiećie/ opiſze wam Auguſtyn świę-
7:
ty doſtátecżnie Heretyká.
8:
AVGVSTINVS Lib. 18.
9:
Cap. 51. De Ciuitate DEI.
10:
Ci ſą Heretycy/ ktorzy w Kośćiele
11:
Bożym co wrzedliwego á fáłſzywego
12:
trzymáią/ ieſliże vpomnieni áby zdro-
13:
wą á prawdźiwą náukę trzymáli/ v-
14:
pornie ſie ſprzećiwiáią/ á ſwoich zá-
15:
ráźliwych y zábijájących náuk poprá-
16:
wić niechcą/ ále ich przedśię bronią.
Doſtátecżne opiſánie heretyká.

17:
Heretyk ten ieſt; ktory ſie Kośćio-
18:
łowi Powſzechnemu vpornie ſprzeći-
19:
wia/ y śmie vcżyć rzecży temu Kośćio-
20:
łowi przećiwnych.
Idem de Fide ad Petrum.

21:
Heretyk ten ieſt; ktory dla iákiego
22:
docżeśnego pożytku/ á nawięcey dla cżći
23:
y zwierzchnośći ſwey/ fáłſzywe y nowe
24:
opinie wymyśla/ álbo ich náśláduie.
Idem de Definit.

25:
Heretyk ten ieſt; ktory poięty nowe-
26:
go błędu niewiáry vpornie broni.
Idem de Defini.
Hie


strona: 20v

1:
HIERONYMVS.
2:
Heretyk ten ieſt; ktory z Papieżem
3:
nie trzyma. Bo ták Hieronym S. do
4:
Dámáſá Papieżá piſze: Ia błogoſłá
5:
wionosći twoiey/ to ieſt Stolicy Pio-
6:
trowey/ obcowániem ieſtem przyłą-
7:
cżony: Ná oney opoce wiem że Kośćioł
8:
ieſt zbudowány. Ktokolwiek nie w tym
9:
domu Báránká pożywa/ Heretykiem
10:
ieſt. Y dáley trochę przydáie: Ktokol-
11:
wiek z tobą Papieżu nie zgromádza/
12:
ten roſpraſza: kto Chriſtuſow nie ieſt/
13:
Antychryſtow ieſt.
14:
CYPRIANVS.
15:
Heretyk ieſt/ ktory Papieżá nie ſłu-
16:
cha/ y iednego w Kośćiele Kápłaná do
17:
cżáſu/ y do cżáſu Sędźiego miáſto Pá-
18:
ná Chriſtuſá nieprziymuie: ále iego ná
19:
uki ſędźim ſie cżyni. Bo nie ſkąd inąd/
20:
mowi Cyprian S. wſzcżęły ſie odſzcże-
21:
pieńſtwá/ iedno ſtąd/ że Kápłaná Bo-
22:
żego nieſłucháią. etć.
Lib. 1.
Epi. 3.

23:
AMBRoſius ad Tit.3.
24:
Heretycy ći ſą/ ktorzy ſłowem Bo-
25:
żym przećiw ſłowu Bożemu walcżą:
26:
bo ſwoie wymyſły ſłowu Bożemu przy

strona: 21

1:
piſuią/ áby niepráwośći myśli ſwoiey
2:
poważnośćią ſłowá Bożego zálećili.
3:
Kátechizm Trydentſki.
4:
Heretyk ten ieſt/ ktory zániedbaw
5:
ſzy zwierzchnośći Kośćiołá Powſzechne-
6:
go/ niezbożnych wymyſłow ſwych v-
7:
pomną myślą broni.
8:
Toć ieſt właśćiwe á prawdźiwe o-
9:
piſánie nie ktorego iednego/ ále wobec
10:
káżdego Heretyká: ktore ieſli wam nie
11:
przyſtoi/ á ieſli was nieſłuſznie á nie z
12:
miłoſci Pánowie Duchowni Rzymſcy/
13:
iáko piſzećie/ Heretykámi zową/ niech
14:
to káżdy oſądźi.
15:
CONFESSIONISTE.
16:
Ex codice Iuſtiniani Imp. et tripar-
17:
ti. hiſtoria Lib.9. Cap.7.
18:
IMperator Gratianus Valentinianus et
19:
Theodoſius Auguſt. Poſpolſtwu miá-
20:
ſtá Konſtántinopolſkiego wſzyſtkiemu.
21:
Ieſt to wolaa náſzá/ áby wſzyſcy poddá-
22:
ni náſzy/ nie inácżey Páná Bogá chwa-
23:
lili/ iedno tą drogą ktorą Piotr święty
24:
Apoſtoł Rzymiánom podał/ y ktorą

strona: 21v

1:
Dámáſus Biſkup y Piotr Alexándriy-
2:
ſki Páſterz mąż świątobliwośćią Apo-
3:
ſtolſką przyozdobiony trzymáią.
4:
CATHOLICI.
5:
Przypátrzże ſie iedno pilnie/ iáko ći
6:
bogoboyni Ceſárze mądrze opiſuią/ kto
7:
rą wiárę wſzyſcy trzymáć máią: to ieſt
8:
Rzymſką/ ktorą Piotr święty Apoſtoł
9:
Rzymiánom podał: y ktorą Dámáſus
10:
ná on cżás namieſtnik y potomek Pio-
11:
trá świętego z inſzemi Biſkupy/ á dźiś
12:
iego potomek PIVS V. trzyma.Ktorą wiárę wſzyſcy trzymáć máią. A
13:
ták nie Witęberſką/ nie Tygurſką/ nie
14:
tę ktorą Luter álbo Kálwin podał.
15:
Tákżeć y dźiś Ceſarz y Krolowie Krze-
16:
śćiáńſcy/ y ſámi przy teyże Stolicy ſtá-
17:
tecżnie ſtoią/ ná ktorey był S. Piotr y
18:
Dámáſus/ á dźiś ieſt PIVS V. y
19:
poddánym ſwym roſkázuią/ áby iey ſłu-
20:
cháli/ y tego kogo Pan Bog chce mieć
21:
ná niey: A nie Witembercżan/ Auſzpur
22:
cżan/ Hugonotow. A nie prze co inſze-
23:
go ſie ſtráſzliwe záburzenia y roſter-
24:
ki miedzy Pány á złemi obywátelmi zá
25:
cżęły/ ktorych y nas racż Pánie Boże
26:
vchowáć. Amen.
27:
Confeſs.To ieſt/ ábyſmy wedle Apo-

strona: 22

1:
ſtolſkiego podánia y náuki Ewángeliey
2:
ś. iedno Boſtwo/ Oycá y Syná y Du-
3:
chá świętego w iednym á rownym Má-
4:
geſtaćie wyznawáli/ á trzy perſony ál-
5:
bo oſoby wiecżnie żywiące być w iedno-
6:
śći Boſtwá wiecżnego świętobliwie
7:
wierzyli.
Wedle podánia Apoſtolſkiego wierzyć mamy.
Tákowe wſzyſtki ludźie ktorzy
8:
ták o Bogu rozumieią/ Kátholikámi
9:
Krześćijáńſkiemi názywamy/ á przeći-
10:
wne temu wſzyſtki mamy zá głupie y
11:
ſzalone/ y Heretykámi ie być ſkázuiemy/
12:
oddawáiąc ie naprzod zemſzcżeniu Bo
13:
ſkiemu/ á potym też karániu świeckie-
14:
mu/ wedle tego iáko Pan Bog vmyſł
15:
náſz do tego nákłonić będźie racżył. Da-
16:
tum 3. Calend. Mart. z Theſſáloniki
17:
Grat. Valent. et Theod. Aug.
18:
Cathol.Widźiſz że y wedle Apoſtol-
19:
ſkiego podánia álbo Trádycyey/ nietyl-
20:
ko wedle Piſmá wierzyć mamy/ á wy
21:
Trádycye Apoſtolſkie niżey odrzucaćie.
22:
Ale ſłuchayćie/ co tenże Iuſtynianus
23:
ná drugim miescu nápiſał: Godźi ſie
24:
nam/ mowi/ powiedźieć y ſkázáć: Ze ći
25:
wſzyſcy/ ktorzy Papieżá zá Głowę mieć
26:
niechcą/ nie ſą Kápłani Boży/ áni wier
27:
ni ſłudzy iego.

strona: 22v

1:
Confeſs.Przypátrzywſzy ſie temu
2:
pilnie z Hiſtoryey Ewángeliſtow świę
3:
tych y z Piſmá Apostolſkiego y z wła-
4:
ſnych liſtow Piotrá S. iáką náukę ten
5:
Apoſtoł Boży/ nietylko Rzymowi ále
6:
ná wſzyſtki ſtrony świátá/ wſzyſtkiemu
7:
Kośćiołowi Powſzechnemu po ſobie
8:
weſpołek z inſzemi Apoſtoły zoſtáwił.
9:
A co ſie dotycże Dámázuſá Biſkupá/ to
10:
ieſt właſne iego Kredo.
11:
Cathol.Nie trzebá dáleko chodźić:
12:
Bo tu bogoboyni Ceſárze dobrze ią o-
13:
piſuią/ że tá ieſt náuká Piotrá święte-
14:
go/ ktorą Rzymiánom podał/ ktorą
15:
ná on cżás Dámáſ/ á dźiś PIVS V.
16:
z inſzemi Powſzechnego Kośćiołá Bi-
17:
ſkupy trzymáią.
Ktora ieſt náuká Piotrá S.

18:
CONFESSIONISTE.
19:
Symbolum Damaſi ex 2 Tomo
20:
operum S. Hieronymi.
21:
Wierzymy w iednego Bogá Oy-
22:
cá wſzechmogącego/ y w ie-
23:
dnego Páná náſzego IEzuſá
24:
Kryſtuſá Syná Bożego y w Duchá ś.
25:
Bogá/ nie trzech Bogow/ ále Oycá

strona: 23

1:
Syná y Duchá S. iednym Bogiem być
2:
wyznawamy y chwalimy. Nie ták ie-
3:
dnego Bogá iákoby ſam tylko był bez
4:
Syná y Duchá S. áni tákowego kto-
5:
ryby ſam ſobie był Oycem/ y záśię Sy-
6:
nem/ ále Oycá wierzymy być tego kto-
7:
ry ſpłodźił z śiebie Syná/ á Syná być
8:
tego ktory vrodzon ieſt z Oycá/ á Du-
9:
chá ś. áni vrodzonego/ áni nievrodzo-
10:
nego/ áni ſtworzonego/ áni vcżynione-
11:
go/ ále z Oycá y z Syná pochodzącego/
12:
z Oycem y z Synem ſpołwiecżnego y
13:
ſpołrownego / j ſpolnie z nimi ſpráwuią-
14:
cego. Abowiem nápiſano ieſt: Słowem|
15:
Páńſkim niebioſá vtwierdzone ſą tho
16:
ieſt od Syná Bożego/ á duchem vſt ie-
17:
go ieſt wſzyſtká moc ich. Y ná inſzym
18:
mieścu: Wypuść duchá twoiego y bę-
19:
dą rzecży ſtworzone/ y odnowiſz kſtałt
20:
źiemie. Przetoż w Imieniu Oycá Sy-
21:
ná y Duchá S. iednego wyznawamy
22:
Bogá/ ktore imię BOG/ należy do
23:
możnośći nie do właſnośći. Właſne
24:
Imię Oycá ieſt Oćieć / y właſne Imię
25:
Synowi ieſt Syn/ właſne imię Ducho-
26:
wi świętemu Duch S. W tych trzech
27:
imionách iednego BOgá chwalimy

strona: 23v

1:
ábowiem co ieſt z iednego Oycá/ iedney
2:
nátury ieſt z Oycem/ iedney iſtnośći/ y
3:
iedney możnośći/ á Oćieć ſpłodźił Sy-
4:
ná nie z woley áni z muſzenia ále z przy
5:
rodzenia. Syn oſtátnich cżáſow ku zbá
6:
wieniu náſzemu y ku wypełnieniu Pi-
7:
ſmá sſtąpił od Oycá/ ktory nie prze-
8:
ſtał nigdy być z Oycem/ y pocżął ſie z
9:
Duchá S. y národźił ſie z Pánny/ ćiá-
10:
ło y duſzę y zmyſły/ to ieſt/ doſkonáłego
11:
przyiął ná ſie Cżłowieká/ y nie vtráćił
12:
tego cżym był/ ále pocżął być to cżym ie-
13:
ſzcże nie był/ wſzákże tym ſpoſobem/ że-
14:
by w ſwoim właſnym przyrodzeniu (to
15:
ieſt w Boſkim) doſkonáły zoſtał/ á iżby
16:
prawdźiwie był w náſzym (to ieſt Cżło
17:
wiek.) Abowiem ten co był Bogiem/
18:
národźił ſie Cżłowiekiem/ á ten co ſie
19:
Cżłowiekiem národźił/ ſpráwuie y cży-
20:
ni iáko Bog/ á ten co ſpráwuie iáko
21:
Bog/ vmárł iáko Cżłowiek/ á ten co
22:
vmárł iáko cżłowiek/ wſtał zmartwych
23:
iáko Bog/ ktory zwyćiężywſzy roſkázo-
24:
wánie śmierći/ z tym ćiáłem ktorym
25:
ſie vrodźił/ ktorym ćierpiał y vmárł y
26:
powſtał zmartwych wſtąpił do Oycá/
27:
y śiedźi ná práwicy iego wchwale/ kto-

strona: 24

1:
rą záwſze miał y ma. W tegoż to śmier
2:
ći y krwi wierzymy iżeſmy ocżyśćieni/ y
3:
że mamy być od niego wſkrzeſzeni dniá
4:
oſtátecżnego/ w tymże ćiele w ktorym
5:
dźiś żywiemy/ y mamy nádźieię że we-
6:
źmiemy zapłátę dobrey zaſługi/ álbo
7:
karánie wiecżne zá grzechy. To cżytay/
8:
to wierz/ to záchoway/ tey wierze du-
9:
ſzę twoię poddaway/ á żywotá doſtą-
10:
piſz y zapłáty od Kryſtá.
Toć wierzyć potrzebá/ ále nie doſyć ná tym.
Tákże wie-
11:
rzył y vcżył Piotr Alexándriyſki Biſkup
12:
weſpoł z Dámáſem y z Athánázyuſzem/
13:
iáko ſie to pokázuie z Kroniki Kośćiel-
14:
ney. Trip: lib. vij. ca. xxxvij. et lib.
15:
viij. cap. xiiij.
16:
CATHOLICI.
17:
Zá Dámáſá Papieżá był S. Hiero-
18:
nim/ ktory Kácerſtwo Iowinianowe
19:
przećiw Pánieńſtwu/ y Wigiláncyu-
20:
ſowe przećiw wzywániu y cżći Swię-
21:
tych/ y ich Reliquiy/ ktoreśćie wy zno-
22:
wili/ zconfutował. Lecż Dámáſus prze
23:
ćiw Kácerſtwu Arryáńſkiemu/ około
24:
Boſtwá y rownośći Syná Bożego z
25:
Oycem/ ktore ná ten cżás nawięcey
26:
płużyło/ to Symbolum złożył: Ale dźiś
27:
w tych rozmáitych błędźiech/ trzebá do-

strona: 24v

1:
ſtátecżnieyſzego Wyznánia/ iákie nam
2:
Conciliū Trydentſkie/ y PIVS IIII
3:
Papież namieſtnik Dámáſow opiſał:
4:
ktore niżey przypiſzemy.
5:
Confeſs. A gdyż y my wſzyſcy tę wiá
6:
rę á nie inſzą wyznawamy/ y tegoż iedy
7:
nego Bogá chwalimy: Rozumiemy to
8:
o wſzitkich wiernych á vprzeimych Krze
9:
śćiánách że nas nád włáſne náſze wy-
10:
znánie poſądzáć niebędą Heretykami/
11:
ále ták iáko w prawdźie ieſt/ że nas
12:
mieć będą zá prawdźiwe Krześćiány/
13:
Kośćiołá Powſzechnego ſpolne cżłonki.
14:
Cathol. W tym Artykule prawdá
15:
ieſt/ że ſie z Dámáſem Papieżem y z ná
16:
mi zgadzaćie/ ále w inſzych wielu by
17:
namniey. Przeto ſłuchayćie iáko wie-
18:
rzyć maćie/ ieſli prawymi Kátholiká-
19:
mi być chcećie. Ták iáko PIVS IIII,
20:
á dźiś PIVS V. Rzymſki Papież y
21:
wſzyſcy Kátholikowie trzymáią y wy-
22:
znawáią. Bo kto w iednym Artkule
23:
zábłądźi/ temu inſze nic niepomogą.
Cōfeſſioniſte ſie z Dámáſem Papieżem niezgadzáią.


strona: 25

1:
Wyznánie Wiáry Koſcio
2:
łá Powszechnego Rzymſkiego/
3:
od Piuſá IIII wedle vſtáwy
4:
Concilium Trydentſkie-
5:
go wydáne.
6:
MOcną wiárą wierzę y wyzna-
7:
wam wſzyſtko wobec y káżde z-
8:
oſobná/ cokolwiek ſie w Kre-
9:
dźie/ ktorego święty Kośćioł Rzymſki
10:
vżywa/ zámyka: to ieſt Wierzę w ie-
11:
dnego Bogá/ Oycá wſzechmogącego/
12:
ſtworzyćielá niebá y źiemie/ wſzyſtkich
13:
widomych y niewidomych rzecży.
Wiárá o Troycy ſ. Symbolum Niceńſkie/ y Conſtántynopolſkie.
Y w ie
14:
dnego Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá/
15:
Syná Bożego iedynego/ y z Oycá náro-
16:
dzonego przede wſzemi wieki: Bogá z
17:
Bogá/ świátłość z świátłośći/ Bogá
18:
prawdźiwego z Bogá prawdźiwego:
19:
národzonego nie vcżynionego/ iedney
20:
iſtnośći z Oycem/ przez ktorego wſzyt-
21:
ko ieſt ſtworzono. Ktory dla nas ludźi/
22:
y dla náſzego zbáwienia zſtąpił z nie-
23:
bios. Y wćielon ieſt z Duchá świętego/
24:
z Máriey dźiewice/ y sſtał ſie Cżłowie-

strona: 25v

1:
kiem. Vkrzyzowan też ieſt zá nas pod
2:
Pońſkim Piłatem/ vmęcżon/ y pogrze-
3:
bion ieſt. Y zmartwychwſtał trzećiego
4:
dniá wedle piſmá. Y wſtąpił do niebá:
5:
śiedźi ná práwicy Oycowſkiey. Y záśię
6:
ma przyść z wielmożnośćią ſędźić żywe
7:
y vmárłe/ ktorego kroleſtwá końcá nie
8:
będźie.
9:
Y w Duchá świętego/ Páná/ á oży-
10:
wiáiącego/ ktory z Oycá y z Syná po-
11:
chodźi/ ktory z Oycem y z Synem ſpo-
12:
łecżnie ieſt chwalon y wielbion: ktory
13:
mowił przez Proroki. Y ieden Swięty
14:
Powſzechny y Apoſtolſki Kośćioł. Wy-
15:
znawam ieden Krzeſt ná odpuſzcżenie
16:
grzechow/ y cżekam zmártwychwſtá-
17:
nia vmárłych/ y żywotá przyſzłego wie-
18:
ku. Amen.
19:
Apoſtolſkie y Kośćielne Trádycye/ y
20:
inſze tegoż Kośćiołá obycżáie y vſtáwy
21:
mocno przypuſzcżam y trzymam.
O Trádycyach.

22:
Item. Piſmo święte wedle tego wy-
23:
rozumienia/ ktore trzymał y trzyma
24:
święta Mátká Kośćioł/ ktorego vrząd
25:
ieſt rozſądzáć prawdźiwe wyrozumie-
26:
nie y wykład Piſmá świętego/ przypu-
27:
ſzcżam: áni go nigdy inácżey/
O Piſmie S. y wykłádzie iego.
iedno we-

strona: 26

1:
dług iednoſtáynego zezwolenia Oycow
2:
będę rozumiał/ y wykłádał.
3:
Wyznawam też/ że ieſt śiedm pra-
4:
wdźiwie á właſnie Sákrámentow no-
5:
wego Zakonu od Iezuſá Chriſtuſá Pá
6:
ná náſzego vſtáwionych/ á ku zbáwie-
7:
niu rodzáiu ludzkiego (ácż nie káżdemv
8:
wſzyſtkie) potrzebne: to ieſt: Krzeſt/
9:
Bierzmowánie/ Ciáło Páńſkie/ Poku-
10:
tę/ Oſtátnie pomázánie/ Kápłáńſtwo/
11:
y Máłeńſtwo: á że te Swiątośći łáſkę
12:
Bożą dáią: z ktorych Krzeſt/ Bierz-
13:
mowánie/ á Kápłáńſtwo/ bez grzechu
14:
niemogą być powtorzone.
O ſiedmi Sákrámentach.

15:
Też zwykłe á przyięte Kośćiołá Po-
16:
wſzechnego zwycżáie álbo Ceremonie
17:
przy podawániu tychto wſzyſtkich Sá-
18:
krámentow prziymuię j przypuſzcżam.
O Ceremoniach.

19:
Wſzyſtko wobec y káżde z oſobná/ co ie-
20:
dno ná świętym Trydentſkim Concili-
21:
um o Grzechu pierworodnym y o V-
22:
ſpráwiedliwieniu poſtánowiono y ob-
23:
iáśniono/ prziymuię.
O grzechu pierworodnym.
O Vſpráwiedliwieniu.

24:
Wyznawam też/ że ná Mſzy bywa
25:
ofiárowána Bogu prawdźiwa/ wła-
26:
ſna/ á vbłagáiąca Ofiárá zá żywe y zá
27:
vmárłe/
O Mſzej y o Ciele Páńſk.
y że w przenaświętſzym Ciáłá

strona: 26v

1:
Bożego Sákrámenćie ieſt prawdźiwie
2:
iſtnotnie á ſámą rzecżą Ciáło y Kreẃ
3:
weſpołek z duſzą y z Boſtwem Páná ná
4:
ſzego Iezuſá Chriſtuſá/ á że bywa prze
5:
mienienie wſzyſtkiey iſtnośći chlebá w
6:
ćiáło/ á wſzytkiey iſtnośći winá w kreẃ
7:
ktore przemienienie Kośćioł Powſzech-
8:
ny Tránſubſtánciácyą zowie. Wyzna-
9:
wam też/ że y pod iedną ſámą oſobą/
10:
wſzyſtek á zupełny Pan Chriſtus y pra
11:
wdźiwy Sákráment bywa prziymo-
12:
wány.
13:
Mocnie trzymam że Cżyśćiec ieſt/ y
14:
że duſze tám zátrzymáne/ modlitwámi
15:
wiernych ludźi bywáią wſpomagáne.
O Cżyścu.

16:
Takież że Swięći z Pánem Chriſtu-
17:
ſem kroluiący/ máią być cżceni y wzy-
18:
wáni/ á że oni modlitwy Bogu zá nas
19:
ofiáruią/ á że ich Reliquie mamy mieć
20:
w vcżćiwośći.
O wzywániu Swiętych.
O Reliquiach.

21:
Mocnie wyznawam/ że Obrázy
22:
Chriſtuſowe/ Mátki Bożey/ y inſzych
23:
Swiętych máią być záchowáne/ y że im
24:
powinna cżeść ma być wyrządzaná.
O Obráźiech.
O Odpuſćiech.

25:
Item. Ze Pan Chriſtus moc rozda-
26:
wánia Odpuſtow w Kośćiele zoſtá-
27:
wił/ á że ich vżywánie ludu Chrześći-

strona: 27

1:
áńſkiemv ieſt bárzo pożytecżne/ twierdzę.
2:
Swięty Powſzechny y Apoſtolſki Ko-
3:
śćioł Rzȳſki /wſzytkich Kośćiołow má-
4:
tką y miſtrzynią być wyznawam: y Rzȳ
5:
ſkiemu Biſkupowi/ ś. Piotrá Kśiążę-
6:
ćiá Apoſtolſkiego potomkowi/ á Iezu
7:
Chriſtuſowemu namieſtnikowi/ pra-
8:
wdźiwe poſłuſzeńſtwo obiecuię.
O Koſćiele Powſzechnym.
Inſze
9:
też wſzyſtkie rzecży/ przez święte vſtá-
10:
wy/ Powſzechne Concilia/ á ná imię
11:
od powſzechnego Synodu Trydentſkiego
12:
podáne/ vſtáwione/ y obiáśnione/ bez
13:
wątpienia prziymuię y wyznawam/ á
14:
záraz wſzyſtkie tȳ przećiwne błędy y od
15:
ſzcżepieńſtwá iákieżkolwiek od Kośćio-
16:
łá potępione y odrzucone/ y przeklęte/
17:
ia takież potępiā / odrzucā / y przeklinā
18:
Tę prawdźiwą Powſzechną wiárę/ o-
19:
procż ktorey żaden zbáwion być nie mo
20:
że/ ktorą ná ten cżás dobrowolnie wy-
21:
znawam/ y prawdźiwie trzymam/ tęż
22:
też zupełną y niepokaláną/ áż do śmier
23:
ći ſtátecżnie á mocnie zá Bożą pomocą
24:
trzymáć y wyznáwáć będę: y od moich
25:
poddánych/ álbo tych o ktorych ſie będę
26:
powinien z vrzędu mego ſtáráć: áby trzy
27:
maná/ vcżoná y kazaná była/ o to ſie pil
28:
nie/ ile będę mogł/ poſtáram.

strona: 27v

1:
O Piſmie ſwię-
2:
tym o prawdźiwym
3:
Słowie Bożym.
4:
I.
5:
CONFESSIONISTE.
6:
WIerzymy y wyznawamy wſzy-
7:
ſtki Piſmá święte Prorockie y
8:
Apoſtolſkie oboiego Teſtámē-
9:
tu/ o ktorych w Kośćiele Powſzechnym
10:
nigdy wątpienia niebyło (iż od Proro
11:
kow y Apoſtołow poſzły.) że ſą praw-
12:
dźiwym ſłowem Bożym/ á iż poważ-
13:
ność y pewność ſwoię nie od ludźi bio-
14:
rą/ ále ſámę w ſobie doſtątecżnie máią.
15:
CATHOLICI.
16:
Nie tylko te prziymowáć Piſmá po-
17:
trzebá/ o ktorych nigdy wątpienia nie
18:
było:
Ktore piſmá prziymowáć mamy zá prawdźiwe słowo Boże.
(ponieważ żadnych Kśiąg nie-
19:
máſz w Bibliey/ o ktorychby nigdy wą-
20:
tpienia/ zwłaſzcżá miedzy Heretyki nie
21:
było) ále wſzyſtkie ktore od Kośćiołá
22:
ná Cōciliach dawnych/ y ná tym prze-

strona: 28

1:
ſzłym Trydentſkim ſą podáne y deklá-
2:
rowáne zá prawdźiwe ſłowo BOże.
3:
Siłáć przed tym w Kośćiele Powſzech-
4:
nym rzecży wątpliwych było/ o ktorych
5:
teraz żadnego wątpienia niemáſz. Cżyli
6:
niechcećie áby ſie kiedy rzecży wątpli-
7:
we końcżyły w Kośćiele/ ále co było kie-
8:
dy wątpliwym/ áby záwſze wątpliwym
9:
zoſtáło? Auguſtyn ś. powieda/ żeby E-
10:
wángeliey nie wierzył/ gdyby go do te-
11:
go poważność y świádectwo Kośćiołá
12:
Bożego nieprzywiodło.
Librorum CanonicorumCatalogūuide apud Auguſt. de doctri. Chri. li.2. ca.8. et Conci. Cart. 3. Can.47. cuiinterfuit Auguſtinus.
Tenże Augu-
13:
ſtyn ś. dwoie kśięgi Máchábeyſkie/ liſt
14:
Iákubá ś. liſt do Zydow/ dwá liſty Pio
15:
trá ś. trzy Iáná świętego/ ieden ś. Iu-
16:
dy miedzy przyiętymi od Kośćiołá kśię-
17:
gámi pocżyta: przeto ich y wy nieod-
18:
rzucayćie.
19:
Confeſs.Abowiem Pan Bog ſam
20:
mowił Pátryárchom/ Prorokom/ y A-
21:
poſtołom/ y ieſzcże po dźiś dźień mowi
22:
záwſze do nas przez Piſmo ſwoie świę
23:
te. Wierżymy też y to/ że w tym Pi-
24:
ſmie Bożym ma Kośćioł Powſzechny
25:
zupełnie wſzytki rzecży oznáymione kto
26:
rychkolwiek potrzebá ieſt/ y do wiáry
27:
zbáwienney/ y do odrodzenia żywotá
28:
nowego á pobożnego.

strona: 28v

1:
Cathol.Widzę ná co godźićie/ áby-
2:
śćie tym ſpoſobem Trádycye y podá-
3:
nia Apoſtolſkie/ ktore nie ſą w Bibliey
4:
opiſáne/ odrzućili. Ale ſłuchayćie co o
5:
nich Páweł ś. mowi: Bráćia ſtoyćie á
6:
trzymayćie Trádycye/ ktorych náucży-
7:
liśćie ſie/ álbo z Kazánia/ álbo z piſá-
8:
nia náſzego.
2 Teſ. 2.
Nietylko słowo Boże piſáne/ ále y podáne/ to ieſt Trádicie przimowáć mamy.
Here. 61.
1. Cor. 11. et 10.
A Epiphánius záśię ták
9:
piſze: Muśim/ powieda/ y Trádyciy ál-
10:
bo podánia vżywáć. Bo nie wſzyſtkie-
11:
go z piſmá Bożego wźiąć możemy. A-
12:
bowiem iedne rzecży ná piſmie/ á dru-
13:
gie w Trádycyach álbo w podániu ál-
14:
bo w vſtáwie nam święći Apoſtołowie
15:
podáli. Iáko ś. Páweł mowi: Iákom
16:
wam podał. Y ná inſzym mieścu: Ták
17:
vcżę/ mowi/ y tákem podał álbo vſtá-
18:
wił w Kośćielech. Y záśię: Ieſliże pá-
19:
miętaćie: chybá żebyśćie prozno vwie-
20:
rzyli. Toż Origenes/ Báſilius/ Athá-
21:
náſius/ Cyprianus/ Ignácyus/ Hie-
22:
ronymus/ y wſzyſcy Doktorowie Ko-
23:
śćiołá Powſzechnego o Trádycyach trzy-
24:
máią. Vincentius záśię Lyrineń po-
25:
wieda/ że ácżći Piſmo Boże w ſobie do-
26:
ſtátecżnie ieſt/ iednák przedśię potrzebá
27:
do niego przydáć poważność wykłádu

strona: 29

1:
Kośćiołá Powſzechnego: á to dla tego/
2:
iż Piſmo święte inácżey Arryus/ iná-
3:
cżey Nowácyanus/ inácżey Photinus/
4:
etć. inacżey káżdy Heretyk rozumie.
Cżemu wykładu Koſćielnegͦ do piſmá potrzebá.
A
5:
przeto bárzo tego/ mowi/ potrzebá/ á-
6:
bychmy piſmá Prorockie y Apoſtolſkie
7:
według proby Kośćielnego á powſze-
8:
chnego wyrozumienia y wykłádu rozu
9:
mieli y wykłádáli. Widźiſz że nie ták
10:
wſzyſtko ieſt w Piſmie/ cokolwiek nam
11:
ku zbáwieniu ieſt potrzebnego / żeby nád
12:
Piſmo nicżego inſzego niebyło potrze-
13:
bá o cżym niżey.
14:
Confeſs.O co Pan Bog miánowi-
15:
ćie y ſrodze przykazał/ áby ludźie do te-
16:
go piſmá nic ſwego nie przydawáli/
17:
áni vmnieyſzáli.
18:
Cathol.Słuſznie ſie tedy wy bać ma-
19:
ćie/ ktorzy w Kśięgách Piſmá święte-
20:
go przebieraćie/ á ktore ſie wam po-
21:
doba odćinaćie: á tym ſpoſobem go v-
22:
mnieyſzaćie. Przydawaćie záś wykła
23:
dy y Confeſsie ſwe rozlicżne/ ktore ch-
24:
cećie żeby nie inácżey iedno iako ſłowo
25:
Boże wſzyſcy trzymáli.
Heretici piſmo boże obćináią/ y do niego ſwe fáłſze przidawáią.
My ácż wyzna-
26:
wamy/ że Ewángelia álbo ſłowo Bo-
27:
że nietylko ſie w Piſmie/ ále też y w Trá

strona: 29v

1:
dycyach álbo Podániu Apoſtolſkim zá-
2:
myka (ponieważ tenże Duch ś. przez
3:
Apoſtoły mowił/ kiedy ſłownie co po-
4:
dawáli/ iáko y kiedy piſáli) iednák
5:
przedśię Piſmu nic nieprzydawamy/
6:
ále ie według zgodnego wykłádu Oy-
7:
cow ś. á nie inácżey rozumieć chcemy.
Słowo Boże nie iedno w Piſmie/ ále y w Trádycyach należy.

8:
Confeſs.Przetoż ták rozumiemy/ że
9:
z tego piſmá dochodźić muśimy praw-
10:
dźiwey mądrośći y pobożnośći.
Z Piſmá ále zdrowym obycżáiē zrozumiánego/ á nie sfáłſzowánego wſzelkiey prawdy dochodźić mamy.
S tego
11:
piſmá Kośćioł Powſzechny powinien
12:
ſie w obycżáioch y w rządźie dobrym po
13:
mnáżać/ wedle tego piſmá iáko wedle
14:
ſznuru niepochybnego/ wſzyſtkich ro-
15:
znic w wierze y náuki doświádcżáć á
16:
probowáć/ y z tego Piſmá przećiwne
17:
błędy y ſekty pokázowáć y przewyćię-
18:
żáć. S tego nápominánie wſzelákie y
19:
przeſtrogi bráć/ wedle onych ſłow A-
20:
poſtolſkich: Wſzelákie piſmo od Bogá
21:
nátchnione/ pożytecżne ieſt ku náuce/
22:
ku wyſtrzeżeniu etć. y záś też piſze (mo-
23:
wi Apoſtoł do Tymoteuſzá) Abyś wie-
24:
dźiał iáko ſie maſz ſpráwowáć w domu
25:
Bożym.
2 Tim. 3.
1 Tim. 3.
Item do Teſſálonikow piſząc:
1Theſ. 2.

26:
Gdyśćie ſłowá náſze od nas przyięli/
27:
przyięliśćie nie ſłowá ludzkie/ ále pra-

strona: 30

1:
wdźiwe będące ſłowo Boże. Abowiem
2:
ſam Pan Chriſtus w Ewángeliey po-
3:
wiedźieć racżył do Apoſtołow: Nie wy
4:
ieſteśćie ktorzy mowićie/ ále Duch Oy-
5:
cá moiego mowi w was.
Math. 10. Luc. 10.
Ioan. 13.
Przetoż kto
6:
was ſłucha/ mnie ſłucha: á kto wámi
7:
gárdźi/ mną gárdźi.
Duch ſ. w Apoſtolech y ich namieſtnikach mowi/ á kto imi gárdźi/ ſámēBogiē gárdźi.

8:
Cathol. Tá Páńſká ſkáźń zá Apoſto-
9:
ły wydána/ gdźie ich mowę Duchá ś.
10:
mową zowie/ nie o piſánym ſłowie/ ále
11:
o Trádycyach muśi być rozumianá. bo
12:
ſie Trádycye ná ſámym mownem po-
13:
dániu gruntuią: á tu nie mowi; Duch
14:
Oycá moiego piſze; ále/ mowi w was.
15:
Confeſs. Gdy tedy to ſłowo Boże
16:
przez Páſterze porządnie ná to powo-
17:
łáne w Kośćiele bywa opowiedáne/
18:
wierzymy zá pewne/ iż tám ieſt praw-
19:
dźiwe ſłowo Boże.
20:
Cathol.Dobrześćie to przydáli/ ále
21:
przećiw ſobie. Bo wáſzy Miniſtrowie
22:
porządnie powołáni być niemogą/ kto-
23:
rzy od żadnego Biſkupá Kośćiołá Po-
24:
wſzechnego nie ſą ná ten vrząd wyſá-
25:
dzeni.
Miniſtrowie nie ſą páſterze porządnie powołáni. bo im PIOtr nieotworzył do Owcżárniey.
Porządek ná tym ieſt/ áby ći kto-
26:
rzy porządnie powołáni ſą mogli po-
27:
kázáć/ że álbo od Bogá ſámego/ álbo

strona: 30v

1:
od Apoſtołow/ álbo od namieſtnikow
2:
ich ſą powołáni: iáko Timotheuſz od
3:
Páwłá świętego / náſzy Kápłáni od Bi-
4:
ſkupow ſwoich/ Biſkupi od naywyżſze-
5:
go Páſterzá Rzymſkiego. Zaden tedy
6:
vrzędny Páſterz áni Kápłan w Ow-
7:
cżárni Páńſkiey nie ieſt/ ktoryby nie w-
8:
ſzedł przez drzwi iemu klucżem otwo-
9:
rzone przez Piotrá/ ktoremu tá Ow-
10:
cżárnia zwierzona: á tego wáſzy o ſobie
11:
żadnym obycżáiem nie pokażą. Abo-
12:
wiem od tych bywáią powołáni/ ktorzy
13:
mocy powoływánia niemáią. A pogoto
14:
wiu cżego nie máią/ inȳ dáć niemogą.
15:
Confeſs.Ktore káżdy wierny powi-
16:
nien prziymowáć/ nie cżekáiąc inſzego
17:
obiáwienia z niebá/ áni ſobie nátchnie-
18:
nia iákiego wewnętrznego zmyśláiąc/ o-
19:
procż ſłuchánia y náuki tego ſłowá Bo
20:
żego/ ktore ſáme dla śiebie/ powinni-
21:
ſmy vcżćiwie prziymowáć/ nie wzglę-
22:
dem oſoby Páſterſkiey: bo choćiaby ten
23:
był zły y grzeſzny/ tedy iednák ſłowo
24:
Páńſkie prawdźiwe y dobre záwſze zo-
25:
ſtawa.
Złoſć páſterzow słowá Bożego áni Sákrámentow nie pſuie.

26:
Cathol.Przetośćie wy od Kośćiołá
27:
Powſzechnego dla złośći Przełożonych

strona: 31

1:
Duchownych/ ná ktore cżęſto wołaćie
2:
odſtępowáć niemieli.
3:
Confeſs.Nie rozumiemy też tego/
4:
áby pozwierzchne poſługowánie ſło-
5:
wá Bożego/ dla tego miáło być niepo-
6:
trzebne/ iż prawdźiwe nabożeńſtwo od
7:
wnętrznego oświecenia Duchá świę-
8:
tego pochodźi.
9:
Cathol.Toć nie źle przećiw Nowo-
10:
krzcżeńcom.
11:
Confeſs. Przetoż brzydźimy ſie w-
12:
ſzyſtkiemi Sektámi y błędy Artemoná/
13:
Mánicheuſzow/ Wálentinianow/ Cer
14:
doná/ y Márcyanitow/ ktorzy nie wie-
15:
rzyli temu/ áby Piſmo święte z Duchá
16:
Bożego być miáło/ y cżęść tylko prziy-
17:
mowáli/ niektore pomieſzowáli/ nie-
18:
ktore pofáłſzowáli.
Sekty y Kacerſtwá przećiw Piſmu Bożemu.

19:
Cathol.Przydayćie ktym y one Kár-
20:
pokráteſá y Sewerá/ ktorzy wſzyſtek
21:
ſtáry Teſtáment odrzucáli: iáko ś. Au-
22:
guſtyn świadcży: Ebioná/ ktory E-
23:
wángelią ś. Mátheuſzá: Tácyaná j El-
24:
ceſáity/ ktorzy wſzytkie Liſty Páwłá ś.
25:
Báſilidá/ ktory liſt do Zydow odrzucá-
26:
li.
Luter piſmo boże ſzácuie y odrzuca.
In ſermo.
de Moſe et Lege.
Lutrá wáſze go / ktory kśięgi Máchá-
27:
beyſkie/ y owſzem y Moyzeſzá ſámego

strona: 31v

1:
odrzuca: y liſt Iákubá ś. że ieſt iáſnie
2:
przećiw błędom iego /Słomiánȳ zowie
3:
Confeſs.Iednák niechcemy tego zá-
4:
milcżeć/ iż niektore Kśięgi ſtárego Te-
5:
ſtámentu od ſtárych Doktorow ſą ná-
6:
zwáne Apokryfá/ to ieſt niepewne á
7:
ſkryte/ o ktorych w Kośćiele Bożym pe
8:
wnego świádectwá y pámięći ludzkiey
9:
niebyło.
Apokryphá Xięgi ktorych Koſćioł nie prziymuie.

10:
Cathol.Iedno tego pátrzćie ábyśćie
11:
Apokriphámi / to ieſt niepewnymi tych
12:
niezwáli / o ktorych w Kośćiele żadnego
13:
iuż wątpienia niemáſz: y ktorych Do-
14:
ktorowie iáwnie á nie ſkryćie vżywáią.
15:
Confeſs.Tákowe Piſmá niektorzy
16:
Doktorowie zwáli Kośćielnemi/ z tey
17:
przycżyny/ iż choćia ich w Kośćiele cży-
18:
táć dopuſzcżono/ wſzákże ku potwier-
19:
dzeniu Artykułow wiáry świádectwá
20:
żadnego z nich nie vżywano. O cżym
21:
Auguſtyn ś. in libro de Ciuitate Dei 18.
22:
cap. 38. przypomina/ że w Kśięgách
23:
dźieiow Krolewſkich miánowáne by-
24:
wáią niektorych Prorokow imioná y
25:
kśięgi/ ále niemáſz ich in Canone/
To ieſt/ Koſćioł ich nie prziią[ł] zá
to
26:
ieſt/ że pámięći o nich żadney áni wiá-
27:
domośći pewney w Kośćiele Bożym

strona: 32

Piſmo Boże.
1:
miedzy wiernymi nie było. A iż doſyć
2:
mamy ná tych Kśięgách ku pobożno-
3:
śći wſzelákiey/ ktore ſą zdawná zgo-
4:
dne od potomkow Apoſtolſkich w Ko-
5:
śćiele Powſzechnym wyświadcżone.
6:
Cathol.Dźiwnać to wżdy rzecż/ iż
7:
przyznawaćie tę włądzą Kośćiołowi/
8:
iż mu było wolno Proroki niektore y
9:
ich Kśięgi Apokryphy zwáć y nieprziy-
10:
mowáć ich: á teraz Kośćiołowi temuż
11:
Chriſtuſowemu/ z ktorym ſioe on obie-
12:
cał być do ſkońcżenia świátá/ pozwolić
13:
tego niechcećie / iżby mu było wolno po
14:
kątnemi náukámi/ y piſmy od ludźi fá-
15:
łeſznych wydánemi brákowáć/ y one od
16:
wierney gromády Páńſkiey iáko złe wy
17:
miátáć: y niewiem cżemu ták zemglo-
18:
ną moc y śiłę Kośćiołowi Bogá żywe-
19:
go oſtáwuiećie/ ktory filarem y moc-
20:
nym gruntem Páweł święty zowie.
T[ę]ż władzą teraz ktorą y przedtim ma Koſćioł Boży.
Math. 28.
1 Tim. 2.

21:
O Wykłádániu Piſmá
22:
świętego/ o Doktorach Kościel-
23:
nych/ o Conciliach/ y o Trá-
24:
dycyach. II.
Confeſs.


strona: 32v

1:
CONFESSIONISTE.
2:
NApiſał Piotr święty/ że Proro-
3:
ctwá wſzelákie piſmá Bożego/
4:
niemogą być z ludzkiego rozu-
5:
mu właſnego wykłádáne/ ále z dáru
6:
Duchá świętego.
7:
CATHOLICI.
8:
Prawdá ieſt/ ále tego Piotr ś. nie
9:
nápiſał/ bo ſłowá Piotrá świętego te
10:
ſą: że nie z rozumu właſnego proroc-
11:
twá ſą vcżynione álbo wymyślone.
2 Petr. 1.
Cōfeſsioniſte źle Piotrá ſ. przywodzą.
A-
12:
bowiem nie wedle woli ludzkiey przy-
13:
nieśione ieſt kiedy Proroctwo/ ále Du-
14:
chem świętȳ nátchnieni mowili świę-
15:
ći ludźie ſłudzy Boży. Nic tu tedy nie
16:
maćie o wykłádániu Piſmá: ále o ſá-
17:
mym piſmie/ że od Bogá ieſt podáne/
18:
á nie od ludźi wymyślone.
19:
Confeſs.Przetoż nie chwalimy áni
20:
prziymuiemy ledá iákich wykłádow
21:
ludzkich.
22:
Cathol. Pánie Boże day to/ ábyśćie
23:
ládá iakich ludzkich wykłádow nieprzy
24:
mowáli.
Cōfeſsioniſte wykłády Koſćielnemi y ſ. doktorow
Cżyli Kálwin/ Bezá/ y wáſzy
25:
Miniſtrowie Angiołowie á nie ludźie/
26:
y owſzem cżyli Bogowie ſą/ á nie lu-

strona: 33

gárdzą/ á wykłády y wymysły nikcżēnych Kácerzow prziymuią.
1:
dźie? ponieważ y ná Angielſkim wykłá-
2:
dźie przeſtáć niechcećie. Azaſz nieſłuſz-
3:
niey wierzyć wykłádom onych ludźi ś-
4:
więtych Duchá ś. pełnych/ ktorych y
5:
żywot świętobliwy y známienita náu-
6:
ká po wſzytkim Kośćiele Powſzechnym
7:
ſłynie: Auguſtyná/ Hieronymá/ Am-
8:
brożego/ Grzegorzá/ Cypryaná/ Athá-
9:
náſiuſzá/ Báſiliuſzá/ Chriſoſtomá etć.
10:
niżli wáſzym wártogłowom/ ktorzy ná
11:
iednym ſłowie Bożym ták rozne á roz-
12:
licżne wykłády ſádzą y wieſzáią? Azaſz
13:
iednoſtáynie te iedne trzy ſłowká wy-
14:
kłádáią: To ieſt Ciáło moie? Luter przy
15:
wodźi ná te ſłowá ośḿ roznych á prze-
16:
ćiwnych wykłádow/ ktore powiáda być
17:
miedzy Zwingliany: á Luterani ácż
18:
wierzą pod oſobą chlebá prawdźiwą
19:
bytność Chriſtuſowę: á wſzákże iedni
20:
wykłádáią że w chlebie/ drudzy że pod
21:
chlebem/ trzeći że z chlebem etć. ieſt ćiá-
22:
ko Boże?
In breuiCōfeſsioneſua.
Wykłádi odſzcżepieńſkie rozne á ſobie przećiwne.
A więc to nie ludzkie/ álbo
23:
lepiey rzekę/ nie Dyabelſkie wymyſły y
24:
wykłády?
25:
Confeſs.Ani też wykłádow pochleb-
26:
cow Rzymſkich.
27:
Cathol.Ták wy Doktory Kośćielne

strona: 33v

1:
poważne y święte ludźie pewnie nie z
2:
miłośći Chrześćiáńſkiey zowiećie/ v kto
3:
rych widźićie w iákiey ważnośći thá
4:
Rzymſka Stolicá záwżdy ſłuſznie byłá?
5:
ná ktorą wy ácż wſzyſcy bijećie/ ále ie-
6:
dnák żadney korzyśći nieweźmiećie/ ále
7:
ſobie o tę ſkáłę łby potłucżećie.
8:
Confeſs.Ktorzy Papieſkie głoſy y
9:
Dekretały wſzyſtkiemu wobec Kośćio-
10:
łowi Powſzechnemu bez rozſądku y pro
11:
by wſzelákiey prziymowáć roſkázuią.
12:
Cathol.Tegoby dowieść potrzebá:
13:
ieſli kiedy w Kośćiele cżego z Dekreta-
14:
łow vcżono/ coby było práwey wierze
15:
álbo dobrym obycżáiom przećiwno.
Dekratały niemáią nic práwey wierze y obycżáiō dobrym przećiwnego.

16:
Cżego ſie ná Zwingliuſzowę/ y ná inych
17:
bontownych miſtrzow náukę łácno do
18:
wieść może/ ktorzy ſámi śiebie y z ſwe-
19:
mi nowowiernemi náśládowniki há-
20:
niebnie potráćili.
21:
Confeſs. Ale tákowy zmyſł y wykłá-
22:
dánie piſmá ś. znamy być prawdźiwe
23:
y ſtárożytne/ ktore ſie wedle ſámegoż
24:
piſmá Bożego cżyni/ á z iáſnym opi-
25:
ſániem wiáry zbáwienney ze wſzyſtkich
26:
ſtron zgadza/
Cōfeſsioniſte ták Piſmo wedle ſwey głowy chcą wykłádáć/ ſtáre [á] pewne
do cżego y właſność ię-
27:
zyká/ ktorym Prorocy y Apoſtołowie

strona: 34

wykłády Koſćiołá Powſzechnego odrzućiwſzy.
1:
piſáli/ y pilne vważenie mieśc piſmá
2:
roznych álbo ſobie podobnych potrze-
3:
bnie należy/ ábyſmy trudnieyſze mieścá
4:
tymi wykłádáli/ ktore w ſobie żadney
5:
wątpliwoćći ſłow niemáią / á wykłád
6:
náſz áby do prawdźiwey chwały Bożey
7:
y wiáry zbáwienney co nabliżey przy-
8:
ſtępował.
9:
Cathol. To ieſt prawdźiwy á ſtaro-
10:
żytny zmyſł y wykłádánie Piſma Bo-
11:
żego/ ktory nie dźiś nie wcżorá w Ge-
12:
newie álbo w Witęberku náſtał/ ále
13:
ktory záwſze y wſzędy przyięty y vchwa
14:
lony ieſt.
Práwdźiwy zmysł y wykład Piſmá Bożego ktory? Nie iedno Piſmá/ ále y koſciołá słucháć potrzebá.
Bo piſmo piſmem wykłádáć
15:
nie záwſze możemy: á kto okrom piſmá
16:
nic inſzego niechce ſłucháć áni prziymo
17:
wáć/ ten ſie ſámego Piſmá przy/ ktore
18:
Kośćiołowi władzą y zwierzchność dá
19:
ie/ ábychmy iego wykłádu y przykazá-
20:
nia ſłucháli. Y owſzem Duchá święte-
21:
go odeymuie/ ktory w Kośćiele záwżdy
22:
przebywa y ſpráwuie gi.
Luc. 10.
Math. 10.
Ioan. 13.
Cōfeſsioniſtewykłádi Doktorow ſtárych słowie prziymuią.

23:
Confeſs.Wſzákże nieodrzucamy ná
24:
ſtronę Doktorow świętich ſtárych/ Gre
25:
ckich y Láćińſkich wykłádow/ y dyſpu-
26:
tácye á dowody ich prziymuiemy wſzę-
27:
dźie.

strona: 34v

1:
Cathol.By to prawdá byłá/ wy by-
2:
śćie Heretykámi być niemogli: ále ie
3:
prziymuiećie poki ſie z wámi zgadzáią:
4:
á gdźie ſą przećiw wam/ tám mowićie
5:
że ludźie byli: iákobyśćie wy Angioły by
6:
li/ álbo onych celowáć mogli dowći-
7:
pem/ rozumem/ ſtátecżnośćią/ świąto-
8:
śćią/ cudámi. etć.
9:
Confeſs.Poki ſie iáwnie piſmu A-
10:
poſtolſkiemu nieſprzećiwaią. Ale gdźie
11:
ſie ich piſma poſpołu z Apoſtolſkiemi
12:
zgodźić niemogą/ tám vććiwie bez krzy
13:
wdy y przygány ich odſtępuiemy.
Azaſz ſie Doktorowie ś. piſmu iáwnemu gdźie ſprzećiwiáią.

14:
Cathol. Owa wy chcećie być ſędźiá-
15:
mi nie ſpráwiedliwymi onych świętych
16:
Oycow/ ktorzy od wſzyſtkiego świátá
17:
przez ták wiele wiekow/ dobrze doświa
18:
dcżeni/ przyięći/ vchwaleni/ żadnemu
19:
nigdy naprzod nie dádzą.
Cōſeſsioniſte Doktory Koſćielne nieſpráwiedliwie poſądzáią.
Owa wy le-
20:
piey widźićie niż oni? Owa oni błądźi-
21:
li/ á wyśćie prawdźiwi? A więc to nie
22:
piekielna á nieznośná hárdość y py-
23:
chá: Doktory święte ktore Kośćioł zá-
24:
wſze nietylko prziymował/ ále y cżćił/ y
25:
ważył/ y święćił/ potępiáć; á ſwe war-
26:
choły y ſny niezdrowey głowy ſwoiey
27:
nád ich zdrowe wykłády przekłádáć?

strona: 35

1:
Porownayćie ſie iedno málucżko z ni-
2:
mi/ á poznamy ktorych piſmu y wykłá-
3:
dom wierzyć godniey: á ieſli wy ich ſę-
4:
dźiámi być możećie.
Komu słuſzniey wierzyć/ I. ieſli ſtárym Doktorō Koſćielnym/ cżyli dźiſieyſzym Ewángelikom.
Oni byli bliſcy
5:
świátłośći ktora przyſzłá ná świát/ y
6:
cżáſow Apoſtolſkich/ á niektorzy z nich
7:
y Apoſtoły widźieli/ y od nich ſie vcży-
8:
li/ iáko Dionyſius Aeropágitá/ Igná-
9:
cyus/ Irenaeus/ Clemens/ y inſzy: á ták
10:
bez pochyby lepiey prawdę widźieli y
11:
wiedźieli/ niżli wy/ ktorzyśćie ſie ták
12:
dáleko od nich odſtrzelili. O święto-
13:
bliwośći onych Pan Bog y Kośćioł
14:
Powſzechny przez ták wiele cżáſow pe-
15:
wne świádectwo wydał: Wy żadnego
16:
świádectwá áni od Bogá/ áni od lu-
17:
dźi/ áni od cżáſow niemaćie. Oni ża-
18:
dnego áffektu złego/ áni gniewu/ áni
19:
nienáwiśći przećiw nikomu/ áni przy-
20:
iáźni niemieli:
II.
III.
ále bez wſzelákiey przy-
21:
ſády co prawdá/ a co im Duch ś. nát-
22:
chnął/ to piſáli: Wy gniewem y niena-
23:
wiśćią przećiw Kośćiołowi Rzymſkie-
24:
mu y iednemu Páſterzowi/ á nieporzą
25:
dną miłośćią ſwych wymyſłow ieſte-
26:
śćie zápaleni.
IIII.
Oni/ iáko Auguſtyn/
27:
Hieronym/ y inſzy tákiey náuki byli/ że

strona: 35v

1:
wſzyſtkie Kácerſtwá ſnádnie zborzyli:
2:
Wy iuż z Trideitámi á z Nowokrzcżeń
3:
cámi niewiećie co cżynić/ á gdybyśćie
4:
ſie od Oycow świętych (ktoreśćie iuż
5:
byli porzućili) záśię nieucżyli/ nicby-
6:
śćie pocżąć nieumieli. Oſądźćieſz te-
7:
dy ſámi/ ieſli wáſzemu rozſądkowi/ gdy
8:
ich piſmem wedle rozumienia ſwego
9:
brákuiećie/ wierzyć więcey mamy.
10:
Lecż o piſmach Doktorow ś. Kośćioł
11:
Powſzechny/ ktoremu Duch święty ieſt
12:
obiecan/ dawno dał rozſądek: y co álbo
13:
niepewnego/ álbo podrzuconego było/
14:
to okazał. Wedle tego rozſądku/ nie
15:
wedle tych/ ktorzy ſwego Duchá ná-
16:
śláduią/ ſpráwowáć ſie mamy.
17:
Confeſs.Słucháiąc w tym onych ſá-
18:
mych/ ktorzy nam to roſkazáli/ ábyſmy
19:
ich piſmá wedle ſznuru Apoſtolſkiego
20:
doświadcżáli/ á dáley im nic niewierzy
21:
li/ iedno poki ſie z originałem zgadzáią.
22:
Cathol.Zgodę Doktorow świętych
23:
iáko oni ſie około wykłádu tego origi-
24:
nału zgadzáli/ obwołał wſzyſtek świá-
25:
tá Chrześćiáńſkiego okrąg. Bo choć ro
26:
znych cżáſow y dáleko ná roznych mie-
27:
ścách od śiebie byli/
Doktorow Chrzeſciáńſkich náuká zgodna.
przedśię Duch S.

strona: 36

1:
przez zgodny ich wykład y iednoſtáyne
2:
zwolenie/ ſpráwę ſẃą w ich piſmach
3:
pokazał: iáko záśię wáſzych Miſtrzow
4:
vſtáwicżna niezgodá pokázuie/ iż ſie
5:
oni niezbożnie tego originału/ ktory im
6:
Syn Boży zámknął/ wártogłownymi
7:
rozumy chwytáią.
Kácerſka náuká niezgodna.
Prawdáć ieſt/ żeć
8:
oni ſtárzy Doktorowie chcą/ ábyſmy
9:
nád ich wykłády Piſmo y pewne á nie-
10:
omylne dowody przekłádáli: ále wy
11:
nád nie ſie przekłádáćie.
Cōfeſsioniſte chcą być ſędziámi Doktorow S.
Słuchay co
12:
Auguſtyn mowi: Niechcę ábyś memu
13:
piſmu/ ták iáko ſłowu Bożemu wie-
14:
rzył: ále też niechcę ábyś moie piſánie
15:
wedle twego mniemánia álbo wymy-
16:
ſłu/ álbo z vporu/ ále z Piſmá Bożego
17:
á z niepochybnego dowodu ſtrofował
18:
álbo probował.
3 de Trinitate.
A więc to nieprzeklę-
19:
ta pychá wáſzá/ że wy według ſwoiey du
20:
my/ bez pewnego á niezbytego wywo-
21:
du/ świętych Oycow Piſmá chcećie po
22:
práwowáć? á one iáko obłędliwe po-
23:
tępiáć?
24:
Confeſs.Gdyż tymże ſpoſobem oni
25:
ſtárſzych ſwoich Kśięgi prziymowáli/
26:
odrzucáiąc rzecży Piſmu ś. prześiwne /
27:
á zgodne pochwaláiąc. CōfeſsioniſteDoktorō ś. nic naprzod nie dáio.

strona: 36v

1:
Cathol.O nigdyć tá hárdość w nich
2:
nie byłá/ ktora w was ieſt: á náuká y
3:
świętobliwość wielka byłá: przeto nie
4:
wſzyſtko to wam wolno/ co onym wol-
5:
no było.
6:
Confeſs.O cżym wſzyſcy Doktoro-
7:
wie ſtárzy iednoſtáynie piſzą/ á zwła-
8:
ſzcżá Auguſtyn ś. tymi ſłowy: Dla tego
9:
ieſt pewny Regeſtr Kśiąg Prorockich
10:
y Apoſtolſkich w Kośćiele Bożym po-
11:
ſtánowiony/ ábyſmy wedle tych inſze
12:
wſzyſtki Piſmá ludzkie wiernych y nie-
13:
wiernych dobrowolnie poſądzáli.
14:
Cathol.Od tego ſą zebránia Páſte-
15:
rzow y Doktorow/ ktore Pan Chriſtus
16:
w Kośćiele ſwym poſtáwił/ nie ktore-
17:
kolwiek nieſpokoyne głowy.
Epheſ. 4.

18:
Confeſs.W tymże porządku y wtey-
19:
że ważnośći Concilia wſzyſtki y Kano-
20:
ny położone ſą od nich.
21:
Cathol. Toć iuż wielki á iáwny fáłſz/
22:
Ewángeliey mili. Abowiem wiedzą to
23:
wſzyſcy w Kośćiele/ że nie iednáka ieſt
24:
ważność iednego álbo drugiego Dokto
25:
rá gdy piſze/ á Conciliy przyſtoynie á
26:
porządnie zgromádzonych.
Cōfeſsioniſte nárábiáią.
Bo ieden
27:
álbo kilá Doktorow/ nie nieśie ná ſo-

strona: 37

1:
bie oſoby wſzytkiego Kośćiołá Powſze-
2:
chnego/ przetoż y zbłądźić iáko cżłowiek
3:
może. Ale Concilium z Biſkupow y Pá
4:
ſterzow y Doktorow Kośćiołá Powſze-
5:
chnego porządnie od naywyżſzego Pá-
6:
ſterzá namieſtniká Páná Chriſtuſowe-
7:
go zgromádzone/ ma w ſobie wagę y
8:
władzą Kośćiołá Powſzechnego: po-
9:
nieważ ie Duch ś. poſtánowił ku ſprá-
10:
wie Kośćiołá Bożego.
Acto. 20.
A ták záwżdy
11:
ieſt przy tákowym zebrániu/ dla ſtá-
12:
nowienia Wiáry zgromádzonym: y o-
13:
no ſpráwuie/ y żadnego błędu w nim
14:
niedopuſzcża. Y owſzem nigdźie nie-
15:
máſz oſtátecżney Reſolucyey álbo roz-
16:
ſądku około roznośći Wiáry/ iedno ná
17:
tákowym Páſterzow y Doktorow ze-
18:
brániu: (iáko nas náucżył Apoſtoł ś.)
Epheſ. 4.

19:
áby był kiedy koniec: á żebychmy ſie nie
20:
chwiali záwżdy iáko dźieći/ káżdȳ wiá-
21:
trem náuki.
22:
Confeſs.Przetoż gdy roznicá iáka
23:
ieſt o rzecżách zbáwiennych/ nie prze-
24:
ſtawamy ná ſámych gołych ſentency-
25:
ach Doktorowſkich y dowodźiech Con-
26:
ciliow/ ieſli ſłowem Bożym vtwier-
27:
dzone nie bywáią.

strona: 37v

1:
Cathol.Ale ná ſámych gołych wykłá-
2:
dźiech Miſtrzow wáſzych przeſtawa-
3:
ćie/ y one zá ſłowo Boże maćie? Vkaż-
4:
ćie mi ktore Concilium/ álbo w Ko-
5:
śćiele Doktorá przyiętego/ ktoryby ſen-
6:
tencyey ſwoiey ſłowem Bożym niedo-
7:
wodźił. Cżyli mnimaćie/ że Doktoro-
8:
wie y Concilia ſny y wymyſły ſwoie w
9:
piſmie ſwoim ludźiom (iákośćie wy
10:
zwykli) podawáli: á nie to coby ſie z
11:
ſłowem Bożym ná wſzem zgadzáło?
12:
Ná ſentencyey tedy iednego Doktorá
13:
nie záraz przeſtáwáć możemy/ ieſli ſkąd
14:
inąd co o tym pewnieyſzego mamy: ále
15:
ná zezwoleniu y zgodźie Conciliy po-
16:
rządnie zgromádzonych nieprzeſtáwáć
17:
á ſwe fántázye właſne nád ich Senten
18:
cye przekłádáć/ toć iuż Heretycki vpor/
19:
á Dyabelſka pychá.
Iáko ná Sentencyach Doktorowſkich przeſtáwáć mamy.

20:
Confeſs.Dáleko mniey żadnym ſpo-
21:
ſobem zwycżay ſtáry.
22:
Cathol.Słuſznie ſtáry zwycżay prze-
23:
ćiwko nowośći wáſzey ma mieć mieśce.
24:
Bo ták dopiro Kátholikámi álbo Po-
25:
wſzechnikámi będźiemy: (mowi Vin-
26:
centius Lyrineń przed 1200 lat)
Kto ieſt Kátholikiem.
Pro uetuſtate Catho. Fidei.
ieſli
27:
będźiem náśládowáć Powſzechnośći y

strona: 38

1:
Stárożytnośći á Zezwolenia. Powſze-
2:
chnośći ták náśládowáć będźiem: ieſli
3:
tę iednę wiárę zá prawdźiwą mieć bę-
4:
dźiemy/ ktorą wſzyſtek po świećie Ko-
5:
śćioł wyznawa.
I.
Stárożytnośći ták;
6:
ieſli od tych wykłádow álbo wyrozu-
7:
mienia piſmá żadną miárą nieodſtą-
8:
piemy/ ktore święći náſzy ſtárſzy y Oy-
9:
cowie podáli álbo we zwycżáiu mieli.
II.

10:
A Zezwolenia tym obycżáiem; ieſliże
11:
w oney Stárożytnośći/ wſzyſtkich álbo
12:
niemal wſzyſtkich Biſkupow y Dokto-
13:
row wykłádow y ſentenciy ſie trzymáć
14:
będźiemy.
III.

15:
Confeſs.Albo wielka licżbá ludźi
16:
niewiádomie ſobie przyzwaláiących.
17:
Cathol.Teńći záwſze zwycżay Here-
18:
tycy mieli/ że ſie máłośćią ſwoich zále-
19:
cáć chćieli. Bo Pan Bog nigdy tego
20:
niedopuśćił/ áby ſie błędy ták dálece ſze
21:
rzyć miáły/ iáko ſie ſzerzy Powſzechny
22:
Kośćioł iego.
Heretycy licha trzodá.
AVGuſtinus.
Wiedzćieſz tedy żeć Kro-
23:
leſtwo Páná CHriſtuſowe ćiáſne nie
24:
ieſt.
Nie lichy ále ſzeroki ieſt Koſćioł P. Chriſtuſow.
Ps. 2.
Bo mu Bog Oćiec dał narody zá
25:
dźiedźictwo iego/ y zá dźierżáwy iego
26:
gránice świátá. Słuſzniey tedy wie-
27:
rzyć ták wielkiey licżbie nie ledá ludźi/

strona: 38v

1:
á niżli wáſzey lichey y márnie rozerwá-
2:
ney trzodźie.
3:
Confeſs.Albo dawność cżáſu dłu-
4:
giego/ wiáry Chrześćiáńſkiey ſtánowić
5:
niemogą.
6:
Cathol. Owa cżuiećie/ że wáſzá E-
7:
wángelia dawnośćią ſie zálecáć nie-
8:
może: ktora wcżorá álbo dźiś trzeći
9:
dźień ſie pocżęłá.
Cōfeſsioniſtow Ewángelia nie dawna.

10:
Confeſs.Abowiem ſam tylko Pan
11:
Bog ieſt prawdźiwy ſędźia y doſkoná-
12:
ły/ o rzecżách niebieſkich zbáwiennych.
A cżemuſz wy tedy o nich ſądźićie.

13:
Cathol.Prawdá/ ále tenże przeby-
14:
wáiąc w Kośćiele ſwoim áż do końcá
15:
świátá/ ſądźi y wykłáda wſzytkie rzecży
16:
niebieſkie zbáwienne: Przeto kto Ko-
17:
śćiołá nie ſłucha/ ſámego BOgá nie
18:
ſłucha.
Luc. 10.

19:
Confeſs.Ktory wolą ſwoię/ przez
20:
Piſmo święte y podźiśdźień Kośćioło-
21:
wi ſwoiemu opowiáda po zmierzchu
22:
przez ſługi ſwe/ á we wnątrz przez Du
23:
chá ś. ten rozſądek ſwoy ſpráwuiąc w
24:
ludzkich ſumnieniach/ okázuiąc doſtá-
25:
tecżnie káżdemu/ co prawdá á co błąd/
26:
cżego náśládowáć/ á cżego ſie wyſtrze-
27:
gáć mamy.
Owa to prawdá/ co ſie tobie widźi?


strona: 39

1:
Cathol.Iedno tego doźrzeć potrze-
2:
bá/ áby ten rozſądek z dumy właſney/
3:
á nie z Duchá świętego niepochodźił.
4:
Boć y Anábaptyſtowie Plemiennicy
5:
waſzy powiádaią/ że Duch święty ta-
6:
kież w ſercách ich świádectwo dáie/ że
7:
ich wiárá práwa ieſt/ á wáſzá fáłſzywa:
8:
komuż tu wierzyć/ wam cżyli onym?
9:
cżyli rácżey/ áni wam áni onym?
10:
Confeſs.Przetoż rozſądkowi ſłuſz-
11:
nemu w Kośćiele Powſzechnym miey-
12:
ſce dawamy/ ludźi tákowych/ ktorzy
13:
máiąc dáry Duchá ś. nie wedle rozu-
14:
mu ludzkiego/ ále wedle zupełnego á
15:
cáłego piſmá Apoſtolſkiego náuki zbá-
16:
wienne powiádáią.
17:
Cathol.A ſkądże to wiećie/ że ći wá-
18:
ſzy Miſtrzowie máią dáry Duchá świę
19:
tego ku wykłádániu Piſmá? kto wam
20:
to obiáwił? kto was w tym vpewnił?
21:
A cżemu rácżey tym mieścá niedawa-
22:
ćie/ ktorych Piſmá Kośćioł święty od
23:
dawnych cżáſow przyiął y potwierdźił:
24:
ktore wedle Piſmá Duch święty poſtá-
25:
nowił ku ſpráwie Kośćiołá Bożego.
Act. 20.

26:
A gdyż ie poſtánowił/ tedyć ich vrzędu
27:
nigdy nieopuſzcża. Ponieważ ſą doſko-

strona: 39v

1:
náłe vcżynki Boże/ á dáry y powołánia
2:
Boſkie żáłośći y odmiány w ſobie nie
3:
máią.
Deut. 32.
Rom. 11.

4:
Confeſs.Widźimy to y w onym pir-
5:
wſzym ſtárego Teſtámentu Kośćiele/
6:
iáko Ieremiaſz y wſzyſcy inſzy Prorocy
7:
onych ſtárſzych ſwoich Kápłanow vſtá
8:
wy y Dekretá zakonowi Bożemu prze-
9:
ćiwne wſzędźie ſtrofowáli/ pilnie lud
10:
Boży oſtrzegáiąc/ áby drogámi Oy-
11:
cow ſwoich á wymyſły ludzkiemi nie
12:
chodźili/ bo tym ſpoſobem ludźie od za
13:
konu Bożego narychley odwiedźieni
14:
bywáią.
15:
Cathol.Ieſli to ſobie przypiſuiećie/
16:
ná co Pan Bog Prorokom dáry da-
17:
wał/ muśićie też to pokázáć/ żeśćie y
18:
wy ſą Prorocy.
Cōfeſsioniſte cżynią ſie Proroki.
Cżego boię ſie że nie o-
19:
każećie. Bo nie ieſteśćie Proroki/ áni
20:
ſynowie Prorokow/ niżli żeby onych o
21:
ktorych nápiſano: Biádá Prorokom
22:
ſzalonym/ ktorzy náśláduią duchá ſwe-
23:
go/ á nie widzą.
Ezech. 13.
Y ná drugim mieścu:
24:
Nie ſłalem Prorokow/ á oni biegli: nie
25:
mowiłem do nich/ á oni prorokowáli.
Iere. 14.

26:
Ieſli tedy Prorocy oni prawdźiwi zá-
27:
kázowáli ludu Zydowſkiemu/ áby nie

strona: 40

1:
chodźili drogámi Oycow ſwoich/ tedy
2:
to rozumieli o báłwochwálcach.
Iákich Oycow drogámi Prorocy zákázuią chodźić.
Ták-
3:
że y my niechodźimy z łáſki Bożey dro-
4:
gámi Oycow náſzych/ ktorzy przed ſze-
5:
śćią ſet lat báłwány chwalili. Ale ná
6:
inſzych mieścách Piſmo roſkázuie/ áby-
7:
chmy gránic Oycow świętych nieprze-
8:
ſtępowáli/ y owſzem od nich ſie drog
9:
Bożych wywiádowáli.
Prou. 22.
Deut. 32.

10:
Confeſs. Tymże ſpoſobem wſzyſtkie
11:
Trádycye ludzkie około wiáry y chwa-
12:
ły Bożey precż zámiátamy.
Cōfeſsioniſte Trádycye wſzyſtkie precż zámiátáią.

13:
Cathol.Przeto my was ſłuſznie á
14:
ſpráwiedliwie zá Heretyki mamy. Bo
15:
ták Origenes mowi: Ze choćby kto wy-
16:
znawał wiárę Chriſtuſowę/ lecż ieſli co
17:
inſzego o prawdźie wiáry Chrześćiáń-
18:
ſkiey trzyma/ niż to co ma w ſobie po-
19:
ſtánowienie Trádycyey Kośćielney/ te-
20:
go Heretykiem śmiele názwáć możeſz.
ORigenes I. ad Tit.
Kto ieſt Heretykiem.

21:
Y ná śiodm Synodźie Powſzechnȳ
22:
ták mamy:
Conc. Nicaen. 2. Act. 7.
Ieſliby kto ná Trádicyą Ko
23:
śćielną/ ktora álbo piſániem álbo zwy
24:
cżáiem moc wźięłá/ nic nie dbał: áná-
25:
themá; to ieſt/ ten Heretykiem prze-
26:
klętym od Kośćiołá odrzuconym nie-
27:
chay będźie.
ważnoſć trádiciey
Abowiē nie mnieyſzey wa-

strona: 40v

1:
żnośći ieſt (mowi Cypryan święty) co
2:
z Duchá świętego Apoſtołowie podá-
3:
li/ iedno iáko y to co ſam Pan Chri-
4:
ſtus podał.
Cypri. in ſermo. de Ablutione pedum.
Bo ták ſám PAN Chri-
5:
ſtus powiedźieć racżył: Kto was ſłu-
6:
cha/ mnie ſłucha: á kto was wzgardza/
7:
mnie wzgardza.
Luc. 10.
A v Mátheuſzá: Ieſli
8:
Kośćiołá nie ſłucha/ miey go zá pogá-
9:
niná y celniká.
Math. 18.

10:
Confeſs. Abowiem choćia ie nam ty-
11:
tułem Apoſtolſkim Pánowie Duchow-
12:
ni nadobnie przyobleki / powiádáiąc
13:
iż żywym głoſem od Apoſtołow potom-
14:
kom ſą podáne/ á przez ręce do rąk
15:
miedzy Biſkupy áź do wieku náſzego w
16:
Kośćiele záchowáne.
17:
Cathol. Wielka śmiáłość á niewſty-
18:
dliwość wáſzá/ że Apoſtolſkic Trády-
19:
cye porzucáć śmiećie.
Cōnfeſsioniſte Trádycye odrzućáią.
Ale ſtąd wybr-
20:
nąć nie będźiećie mogli. Bo Piſmo S.
21:
Trádycye ſtárſzych y Apoſtoł Trádycy[e]
22:
ſwoie cżęſto przypomina: á iáſna rzec[ż]
23:
ieſt/ iż Piſmo Trádycyámi á Trádycye
24:
Piſmem názwáne być niemogą.
Deut. 32.
2 Theſ. 2.
2 Cor. 11.
Bo
25:
Piſmo inkauſtem ná kárćie ieſt nápi-
26:
ſáne/ á Tradycye żywym głoſem y náu-
27:
ką przez ręce ſą podáne. Ieſli tedy

strona: 41

1:
Apoſtoł záleca Trádycye/ ktore ſą inſze
2:
oprocż Piſmá/ záprzeć ich niemożećie.
3:
Vkażćieſz ie tedy/ ktore ſą/ okrom tych/
4:
ktore Kośćłoł Powſzechny tákowemi
5:
być mieni. A ieſli inſzych pokázáć nie-
6:
możećie/ wierzćieſz że te ſą/ ktore w Ko-
7:
śćiele záchowáne/ y świádectwem pi-
8:
ſánym ludźi świętych od kilkánaśćie
9:
ſet lat vtwierdzone. Iáko y Auguſtyn
10:
ś. o nich mowi: Te Trádycye ktore w-
11:
ſzyſtek po świećie Kośćioł záchowuie/
12:
znáć że álbo od Apoſtołow/ álbo od Po
13:
wſzechnych Cōciliy/ ktorych w Kośćiele
14:
ieſt bárzo pożytecżna ważność (pátrz
15:
iáko Auguſtyn ś. Concilia ſobie waży)
16:
zlecone y poſtánowione były: iáko to
17:
że Páńſką Mękę/ Zmartwychwſtánie/
18:
y w Niebowſtąpienie/ y Swiątki/ vro-
19:
cżyſtemi Swięty obchodźimy.
AVGuſt. diſt.12
Trádicie Powſzechne nie ſą wymyſły ludzkie.
O Cōciliach co Auguſtyn ſ. rozumie.
A Ire-
20:
naeus o Trádyćyach ták piſze: Coż gdy-
21:
by ſie o ktorey rzecży ſpor sſtał iáki/ iza-
22:
libychmy ſie do naſtárſzych Kośćiołow
23:
odzywáć niemieli/ w ktorych Apoſto-
24:
łowie obcowáli/ y z nich o oney rzecży o
25:
ktorey wątpiemy wźiąć co pewnego y
26:
iáſnego ieſt:
Li. 3. ca. 4. aduerſus Haereſ.
Coſz/ gdyby nam byli áni
27:
Apoſtołowie piſmá niezoſtáwili/ izali

strona: 41v

1:
bychmy byli niemuśieli náśládowáć po
2:
rządku Trádyciey/ ktorą podáli tym
3:
ktorym porucżáli Kośćioły? ktorego po
4:
rządku wiele narodow/ powiáda/ bez
5:
Piſmá náśláduią.
6:
Confeſs. Iednák gdy do piſmá Apo-
7:
ſtolſkiego/ o ktorym wątpienia żadne-
8:
go niemáſz/ przyłożone będą/ wielka ſie
9:
w nich przećiwność náuce Apoſtolſkiey
10:
znáyduie.
11:
Cathol. Nietylko nie ſą przećiwne
12:
náuce Apoſtolſkiey Kośćielne Trády-
13:
cye; ále też ni dla cżego inſzego nie ſą
14:
vſtáwione/ iedno ábychmy przez nie ku
15:
rozmyślániu dobrodźieyſtw Boſkich/
16:
ktore nam Piſmo przekłáda/ łátwiey
17:
byli pobudzeni: á żebychmy ſie tego Pá
18:
ná á dobrodźieiá náſzego rychley rozmi
19:
łowáli. Dla tego poſt w Piątek y So-
20:
botę/ dla tego Swiętá rozmáite/ ſcha-
21:
dzki ludźi wiernych do Kośćiołá/ śpie-
22:
wánie Kośćielne/ vbiory Kápłáńſkie/
23:
bezżeńſtwo Kápłanow/ y niektore v-
24:
ſtáwy Zakonnicże ſą poſtánowione/
25:
áby ludźie wolniey mogli ſámemu Pá-
26:
nu Bogu ſłużyć.
Trádicie iáko ſie z Piſmem zgadzáią.

27:
Confeſs. Y Kroniki Kośćielne ich

strona: 42

1:
właſne iáwny fáłſz wiela Trádyciy (co
2:
ie Apoſtołom w Rzymie przywłaſzcżáć
3:
zwykli) pokázuią.
4:
Cathol. Tegoć było dowieść potrze-
5:
bá. Ia tobie krotko okażę/ iáko ſie Trá
6:
dycye z Piſmem nadobnie zgadzáią.
Trádicie z piſmem ſie zgadzáią.

7:
S Piſmáchmy ſie náucżyli/ że P. Chri-
8:
ſtus wydany ieſt dla grzechow náſzych/
9:
á zmartwychwſtał dla vſpráwiedliwie
10:
nia náſzego.
Rom. 4.
Pierwſza rzecż nam żá-
11:
łość/ á druga weſele przynośi. Pátrz-
12:
że iáko to Trádycyą y Ceremonią nie-
13:
iáką pięknie wyráżono/ áby tym lepiey
14:
pámięć tich dobrodźieyſtw w vmyślech
15:
ludzkich przebywáłá. Ponieważ w Pią
16:
tek vmęcżon ieſt Pan Chriſtus/ á w
17:
Niedźielę zmartwychwſtał/ vſtáwił
18:
Kośćioł ábychmy w Piątek pośćili/ y
19:
trapili ćiáło náſze/ iákoby weſpołek ćier
20:
piąc z Pánem Chriſtuſem/ ná wdźię-
21:
cżną pámiątkę męki iego. A záśię że ſie
22:
w Niedzielę vrádowáli Apoſtołowie
23:
oglądawſzy Páná/ vſtáwił Kośćioł/ á-
24:
by tenże dźień był weſoły y święty/ kto-
25:
rego ſwobody więtſzey y myśli weſołey
26:
vżywamy/ ną pámiątkę weſołego Páń-
27:
ſkiego Zmartwychwſtánia.

strona: 42v

1:
Confeſs. Abowiem iáko Apoſtoło-
2:
wie miedzy ſobą zgodną náukę wſzyſcy
3:
záchowáli/ ták też potomkowie ich nie
4:
mogli nic roznego álbo przećiwnego
5:
piſmu ich Kośćiołowi podáwáć álbo
6:
trádowáć/ y owſzem niepobożna to ieſt
7:
á niewſtydliwa śmiáłość twierdźić/ á-
8:
by Apoſtołowie Páńſcy inákſze rzecży
9:
piſáć mieli/ inákſzych głoſem żywȳ náu
10:
cżáć.
Iákoby Trádicie Piſmu przećiwne być miáły.
Gdyż Páweł ś. powiáda iáwnie/
11:
że we wſzyſtkich Kośćielech iednáko ná
12:
ucżał/ y mowi ták do Koryntow: Nie
13:
inſze rzecży piſzemy wam/ iedno ktore
14:
cżytaćie/ álbo ktore ſnádnie poznáć mo
15:
żećie.
1. Cor. 4.
2. Cor. 1.
A ná inſzym mieścu wyświadcża
16:
ſam śiebie/ y od śiebie poſtánowione
17:
vcżnie/ że iednáką drogą chodzą/ y ie-
18:
dnym duchem wſzyſtko ſpolnie cżynią
2. Cor. 12.

19:
Cathol. A ktoż to z nas twierdźi/ áby
20:
Trádycye Piſmu przećiwne być miáły.
21:
Nie ſąć inákſze Trádycye á inákſze Pi-
22:
ſmo/ iákomći iuż pokazał/ ále owſzem
23:
ſłużą Piſmu/ y z nim ſie dźiwnie zga-
24:
dzáią.
Trádicie nie ſą piſmu przećiwne.

25:
Confeſs.Mielić też y Zydowie ſwo-
26:
ich ſtárſzych Trádycye dla ktorych piſá
27:
ny zakon opuſzcżáli/
28:
ále ie ſrodze Pan

strona: 43

1:
Kriſtus gánił záwſze/ okázuiąc im to/
2:
że poſpołu z zakonem Bożym trzymá-
3:
ne być niemogą/ á iż prozno vſtáwámi
4:
ludzkiemi Bog bywa chwalon.
Math: 15.
Mar. 7.

5:
Cathol. Coż wy Trádycie Zydowſkie
6:
ſproſne/ á iaſnie woley á Przykazániu
7:
Bożemu przećiwne/ Trádycyam świę-
8:
tym Kośćielnȳ przyrownywaćie? By-
9:
ły Zydowſkie Trádycye złe/ ſą Kośćiel-
10:
ne dobre: iáko onych niechwalimy/ ták
11:
tych gánić my Cátholicy niemożemy.
Trádicie złe y dobre.

12:
A też nie wſzytkich Trádyciy (chocia w
13:
Zakonie Zydowſkim nie były opiſáne)
14:
Pan Bog racżył gánić: y owſzem po-
15:
chwalił Rechábity/ y błogoſłáwił im/
16:
ktorzy Trádycyą Oycá ſwego około nie
17:
pijánia winá/ y nie iedzenia mięſá zá-
18:
chowywáli.
REchabitae.
Ierem. 35.
Skąd ſie pokázuie/ że Pan
19:
Bog wſzyſtkim Trádycyam mieścá nie
20:
zágrodźił. Nád to/ my nie broniemy
21:
Trádyciy Zydowſkich/ ále Trádiciy A-
22:
poſtolſkich y Kośćielnych/ ktore ſą ś-
23:
więte y chwálebne. A zaż to źle/ że ná
24:
pámiątkę przednieyſzych ſpraw Páń-
25:
ſkich ná tym świećie dla zbáwienia ná
26:
ſzego/ dni pewne przez rok porządnie
27:
obchodźimy?
Trádicie Apoſtolſkie nie ktore.
że dźiatki nowo národzo-

strona: 43v

1:
ne krzćiemy? że wſzyſtkie Sákrámenty
2:
przez znák Krzyżá ś. ſpráwuiemy? że
3:
Niedźielę á nie Sobotę ná pámiątkę
4:
Zmartwychwſtánia/ y Duchá ś. zeſłá-
5:
nia święćimy? że Piątek ná pámiątkę
6:
Męki Páńſkiey pośćimy? że dla tego
7:
známieniem Krzyżá świętego ſie zná-
8:
mionuiemy? że ſie ku Słońcá wſchodu
9:
modlimy/ wſpomináiąc ná Páná Ch-
10:
riſtuſá ſłońce ſpráwiedliwośći/ ktory
11:
też wſchodem ieſt w Piſmie názwány?
12:
etć. Náoſtátek ieſli Trádycye odrzu-
13:
caćie/ tedy y Ewángelią vtráćićie: á-
14:
bowiē ni ſkąd inąd iedno z Trádyciey á
15:
z podánia Kośćielnego wiedźieć możećie
16:
że to á nie inſze ieſt práwe ſłowo Boże.
Kto Trádycye odrzuca/ tē Ewángelią tráći.

17:
O Bogu y iednośći Bo-
18:
ſtwá iego/ y o trzech Perſonach
19:
álbo Oſobach. III.
20:
CATHOLICI.
21:
TEN Artykuł przetochmy w-
22:
ſzyſtek opuśćili/ że w nim nic
23:
nowego niemáią/ iedno to/ co
24:
dáleko lepiey y dołożniey Kośćioł Po-
25:
wſzechny wypiſał y wyznawał záwſze:

strona: 44

1:
w cżym gdyby ſie oni z Kośćiołem nie
2:
zgadzáli/ á od nas niebráli/ ſłowkáby
3:
iednego Trydeitom odpowiedźieć nie
4:
umieli. Przeto ſie lepiey ták o tym Ar-
5:
tykule/ iáko y o inſzych wſzyſtkich/ od
6:
Kośćiołá Powſzechnego y od ſtárych
7:
Doktorow/ á niżli z tych obłędliwych
8:
Confeſsiy vcżyć. A też dla krotkośći w-
9:
ſzyſtkiego tu wſpomináć niepotrzebá.
10:
Ale niech obacżą/ żeć tego ſłowká Troy-
11:
ce świętey/ y deklárácyey teyto táiem-
12:
nice nie z Piſmá wźięli/ ná ktorym ſie
13:
ták dálece ſwe rzecży gruntowáć oká-
14:
zuią/ gdy ſie ná nie niewſtydliwie od
15:
zywáią/ ále więcey z Podánia Kośćio-
16:
łá świętego álbo z Trádyciy/ ná ktore
17:
dopierucżko ſzturmowáli.
Słowo Troyce ſ. nie z Piſmá ále z Trádycyey.

18:
O báłwániech álbo o O-
19:
bráźiech/ Bogu Pánu Kryſtu-
20:
ſowi y Swiętym przypo-
21:
dobánych. IIII.
22:
CONFESSIONISTE.
NAturá BOſka nieogárniona/ obrázem

23:
Iz Bog iedyny á prawdźiwy ieſt
24:
Duch niewidźiány/ y w Iſtno-

strona: 44v

niemoże być wyráżona.
1:
śći ſwoiey nieogárniony/ przetoż nie
2:
może być żadnym obycżáiem/ áni obrá-
3:
zem ſobie podobnym wyráżony.
4:
CATHOLICI.
5:
Może być Pan Bog málowány y wy
6:
ráżony ták/ iáko ſie nam w Piſmie ſam
7:
pod figurámi pokázáć racżył: iáko gdy
8:
go z Dánielá máluią/ iáko ſtárcá iá-
9:
kiego ná ſtolcu śiedzącego/ á przed nim
10:
kśięgi otworzone: przez co ſie nam wie
11:
cżność Boſka rozumie/ y nieſkońcżona
12:
mądrość/ ktorą on ná wſzyſtkie myśli
13:
y ſpráwy ludzkie pátrzy/ áby ie oſądźił.
DAmaſc. et Concil.
Nicaen. 2. et Catechi
Tridē
DAN. 7.
Iáko bogá málowáć y wyráżáć możemy.
14:
Tákże Duchá ś. máluią w gołębicy/ ál-
15:
bo w ięzykach w ktorych ſie pokázáć ra
16:
cżył: á Syná Bożego w ſwoim cżłowie-
17:
cżeńſtwie/ ponieważ z niewidźiánego/
18:
sſtał ſie nam widźiánym.
Ioan. 1.
Acto. 2.

19:
Confeſs. Skąd beſpiecżnie wedle pi-
20:
ſmá ś. wſzyſtki tákowe Boſkie obrázy y
21:
podobieńſtwá názywamy kłamſtwem
22:
y báłwány nietylko Pogáńſkie bożki/ á-
23:
le y Krześćijáńſkie obrázy w iedney li-
24:
cżbie zámykáiąc.
25:
Cathol. Przeto was ſłuſznie zá He-
26:
retiki mamy.
Conc. Nicaen. 2.
Bo ták ná śiodmym y ná
27:
oſmym Powſzechnym Synodźie (gdźie

strona: 45

1:
obrázow vżywánie iáwnie potwierdzo
2:
no) dekret wydano: ktorzy chwálebne
3:
obrázy báłwánámi názywáią/ Herety-
4:
kowie ſą/ przeklęći/ á od Kośćiołá wy-
5:
rzuceni.
Ktorzy Obrázy Chrzeſćiáńſkie báłwánámi zową/ odſzcżepieńcy ſą/ przed 800 lat potępieni.

6:
Confeſs. Abowiem choćia P. Chri-
7:
ſtus cżłowiecżą náturę ná śię przyiął/
8:
á wſzákże będąc w iedney oſobie Bo-
9:
giem prawdźiwym y Cżłowiekiem/ ża-
10:
dną miárą wymálowau áni wyrzezan
11:
być niemoże.
12:
Cathol. Tuśćie więc wáſzę wſzyſtkę
13:
Theologią/ iáka ieſt/ pokazáli.
Theologia Confeſsioniſtow.
A ktoſz
14:
was tákiego wywodu álbo Argumen-
15:
tu náucżył? iż Cżłowiecżeńſtwo Páń-
16:
ſkie z Boſtwem w iednę perſonę ieſt złą
17:
cżone/ przeto málowáne być niemoże.
18:
O głupi rozumie Miſtrzow wáſzych.
19:
Toć tedy też/ iż Cżłowiecżeńſtwo Páń-
20:
ſkie z Boſtwem było złącżone/ nie mo-
21:
gło ćierpieć/ niemogło być iáko y Bo-
22:
ſtwo widźiáne? Toć ſie tedy Cżłowie-
23:
cżeńſtwo Chriſtuſowe w Boſtwo iego
24:
przemieniło: y sſtáło ſie w nim dwu ná
25:
tur pomieſzánie. A ták z Monethelitá-
26:
mi/ z Eutychetem y z Monophizyká-
27:
mi w Chriſtuśie Pánie właſność przy-

strona: 45v

1:
rodzenia ludzkiego zágubićie.
Cōfeſsioniſte ſámi ſobie przećiwni.
Tákże
2:
ſie niepomnićie/ że te niżey przeklina-
3:
ćie? Aleć to v was nie nowiná/ nietyl-
4:
ko inſzym/ ále y ſámym ſobie ſie ſprze-
5:
ćiwiáć/ iáko y wáſz Doktor Luter.
6:
Acżkolwiek tedy PAN Chriſtus z tey
7:
ſtrony z ktorey ieſt Bogiem/ wymálo-
8:
wan być niemoże: ále z drugiey ſtrony
9:
że ieſt prawdźiwym Cżłowiekiem/ cże-
10:
mu nie ma być widźian y málowan?
P. Chriſtus wedle Cżłowiecżeńſtwá może być málowan.

11:
Y owſzem przećiwnym obycżáiem/ iż
12:
Boſtwo z Cżłowiecżeńſtwem było złą-
13:
cżone/ Prorok o Bogu powiedźiał: Ze
14:
potym ná źiemi był widźian/ y z ludź-
15:
mi obcował?
Baruch 3.
A iáko wedle Cżłowiecżeń-
16:
ſtwá był widźian/ ták też był y bywa y
17:
ma być málowan: zwłaſzcżá gdy ſie dla
18:
tego sſtał Cżłowiekiem/ ábycimy go ſie
19:
nápátrzyć y námiłowáć mogli. A iż
20:
ieſt Pan Chriſtus iedná perſoná w o-
21:
budwu náturach/ tedy tu wſzytká cżeść
22:
ktora ſie iego Cżłowiecżeńſtwu dźieie/
23:
śćiąga ſie y ná Boſtwo iego.
Cżeſć ktora ſie P. Chriſtuſowemvcżłowiecżēſtwu dźieie/ ſćiągą ſie y ná Boſtwo iego.
Obrázy y zá cáſow Apoſtolſkich były.
Azaś nie
24:
cżytał/ że ſam Pan Chriſtus (iáko Dá-
25:
máſcenus y Kośćielna Hiſtorya świa-
26:
dcży) poſłał obraz Twarzy ſwoiey A-
27:
bágárowi Edeſſeńſkiemu Krolowi.

strona: 46

1:
Oná niewiáſtá ktora od cżerwoney nie
2:
mocy vzdrowioná byłá/ obraz Páná
3:
Chriſtuſow w Ceſáryey mieśćie z mie-
4:
dźi vlać dáłá: do ktorego podołku ſko-
5:
ro źiołko iákieś nieznáiome/ ktore pod
6:
nim roſło/ doſtáło/ y onego ſie dotknę-
7:
ło/ wſzeláką niemoc vzdrawiáło. Swię
8:
ty Lukaſz Ewángeliſtá obrázy Pánny
9:
Máryey/ y świętego Piotrá y Páwłá
10:
málował/ iáko piſze Nicephorus.
Euſeb. li. 2.
Eccle. hiſt.
Euſeb. lib. 7. cap. 14.
Eccle. hiſt.
NICepho. li. 6. ca. 15.
Sozomen. li. 5. ca. 20
li. 2. ca. 43
li. 6. ca. 16
Y A-
11:
thánáſius opiſuie cudo/ ktore ſie sſtá-
12:
ło z obrázem Crucifixá w Beryćie mie-
13:
śćie. Euſebius piſze o obráźiech święte
14:
go Piotrá y Páwłá/ y wſpomina obraz
15:
Páná Chriſtuſow/ ktory cudá cżynił.
Lib. 7.

16:
Skąd znáć/ że zá cżáſow Apoſtolſkich
17:
były obrázy w Kośćiele.
TRipart. hiſt. lib. 6.

18:
Confeſs. A też ſam iáwnie powie-
19:
dźieć racżył/ że nieprzyſzedł ku ſkáżenin
20:
onego wiecżnego zakonu pálcem Bo-
21:
żym nápiſánego/ w ktorym Przykazá-
22:
nie wtore znákomićie á ſrodze obrá-
23:
zow wſzelákich zákázuie.
Math. 5.
Deut. 4.
Iſa. 40.

24:
Cathol. Pierwſze Przykazánie (bo
25:
ie ták wolim z Kośćiołem dźielić) obrá
26:
zow tákich Chrześćiáńſkich niezákázu-
27:
ie/
Auguſtin.
Pierwſze Przykazánie nie zgołá Obrázow/
ále iáko zákazáło cudzych Bogow

strona: 46v

ále báłwánow cżynić y ſtáwiáć zákázuie.
1:
chwálić/ ták też zákázuie ich obrázy cży-
2:
nić: to ieſt/ áby ie zá Bogi chwálić mia
3:
no. Bo ták Pan mowi: Nie cżyń ſobie
4:
obrázu żadnego/ ábyś gi miał chwálić:
5:
to ieſt/ nie cżyń go tym vmyſłem/ áni go
6:
prze to ſtáwiay/ ábyś go zá Bogá ch-
7:
wálić/ y cżeść mnie ſámemu powinną
8:
iemu wyrządzáć miał.
DAnaſc. Concil. Nicaen. Tertulia. lib. 2. aduerſus
MArcion. Catech. Trident.
Nic to tedy
9:
przećiwko nam/ ktorzy nie obrázy zá
10:
Bogi mamy/ ále przez nie vpomnieni
11:
Bogu ſámemu/ álbo Swiętym iego
12:
cżeść wyrządzamy. Iáko nas tego Ni-
13:
ceńſkie Concilium náucżyło: z ktorego
14:
te wierſzyki mamy:
15:
Obraz Bogá ſkázuie/ lecż ſam nie ieſt Bogiē /
16:
Ná iē pátrząc/ chwal Bogá ſercem nieubogiem.
17:
Bo iáko ś. Athánáſius piſze: O-
18:
braz Krolewſki/ á ſam Krol/ iedno ſą:
19:
kto tedy cżci obraz iego/ ſámego Krolá
20:
w nim cżći; ponieważ obraz nic inſzego
21:
nie ieſt/ iedno figurá/ kſztałt/ y wyráże-
22:
nie Krolá.
Atha. ſer. 4. contra Arrianos.
Obraz z tą rzecżą ktorą wyraża/ iedno ieſt.
Bo ieſli to prawdá/ że tu
23:
Pan Bog wſzelákich obrázow zákázu-
24:
ie: powiedzże mi cżemu ſam Pan Bog
25:
przećiwko Przykazániu ſwemu kazał
26:
vcżynić obrázy Cherubinow nád ſkrzy-
27:
nią/ y obraz Wężá miedźiánego?
P. Bog Obrázy cżynić każe.
Exo. 25
Num. 21.
Ieſli

strona: 47

1:
to ieſt roſkazánie Boże/ toć tedy zgrze-
2:
ſzył Sálomon/ ktory w onym ſławnym
3:
Kośćiele ták wiele obrázow y rytych y
4:
málowánych nádźiáłáć kazał: iákodwá
5:
naśćie Lewkow ná Stolcu ſwym/ wo-
6:
ły pod oną kádźią laną: y Lwy/ y Wo-
7:
ły y Cherubiny ná odźiemkach ſłupow
8:
miedźiánych. etć.
Sálomō wiele obrázow w Koſćiele ſpráwił.
2 Para. 9. 3 Reg. 7.

9:
Confeſs. Nietylko chwálić/ ále áni
10:
cżynić.
11:
Cathol. Ieſli to prawdá/ iáko wy
12:
tedy śmiećie cżynić obrázy Lutrá/ Me-
13:
lánchtoná/ y inſzych Apoſtołow wá-
14:
ſzych/ ktorych wſzędźie pełno/ y owſzem
15:
ſámi śiebie y żony wáſze bárzo rádźi má
16:
lowáć każećie/ á tymi obrázy miáſto
17:
Chriſtuſowych y Swiętych iego (iáko
18:
Iulianus Apoſtátá/ y Symon Cżárno
19:
kśiężnik z ſwoią pobocżnicą Heleną cży
20:
nił) gmáchy ſwoie ozdobiaćie?
Cōfeſsioniſte Swiętych Obrazow cynić nie każą/ ále ſwe ná to mieſce z Iulianem Apoſtátą ſtáwiáią.
Cżyli
21:
tego Chriſtus/ Piotr/ Páweł niego-
22:
dźien/ cżego Luter/ Philip/ Kálwin
23:
godźien?
24:
Confeſs. Opowiedźiał też iáwnie/ że
25:
iego ćieleſne z námi mieſzkánie/ Kośćio
26:
łowi iego ná potomne cżáſy potrzebne
27:
być nie miáło.
Ioan. 16.
2 Cor. 5.
Lecż przez Duchá ſwego.

strona: 47v

1:
świętego obiecał zawſze przebywáć mie
2:
dzy wiernymi ſwoimi/ áż do ſkońcżenia
3:
świátá tego.
4:
Cathol. Prawdá/ ále iednák chce
5:
tego/ ábychmy ná dobrodźieyſtwá iego
6:
á zwłaſzcżá ná Mękę cżęſto wſpominá-
7:
li. Bo nam dla tego y w Sákrámen-
8:
ćie Ciáłá ſwego iſtotnie y cieleſnie ſam
9:
śiebie zoſtáwił. Do tego nam tedy O-
10:
brázy bárzo pomagáią.
11:
Confeſs. Prozna tedy á omylna ieſt
12:
wiárá o obráźiech/ iákoby pożytek iáki
13:
Kośćiołowi Bożemu cżynić miáły.
14:
Cathol. Nie wierzymyć my w obrá-
15:
zy/ ále ie przeto mamy/ że Kośćiołowi
16:
Bożemu wielki pożytek cżynią.
Pożytki obrázow w Koſćiele.
Bo na
17:
przod proſtym ludźiom ſą zá náukę/ á
18:
vcżonym rzecży Boſkie ná pámięć przy-
19:
wodzą/ á wſzyſtkich náoſtátek ku chwa
20:
le Bożey y ku nábożeńſtwu wzbudzáią.
21:
Bo y ś. Grzegorz Názyánzenus ſtáry
22:
á zacny Theolog o ſobie powiáda/ że
23:
płákáć muśiał/ gdy poźrzał ná obraz
24:
ofiárowánia Izákowego od Abráhámá.
Obrázy ku nábożeńſtwu nas wzbudzáią.

25:
Confeſs. Gdyż żywy Chriſtus mie-
26:
ſzka w ludźiech Chrześćiáńſkich vſtá-
27:
wicżnie przez Duchá ſwoiego.
1. Cor. 3.
2. Cor. 6.


strona: 48

1:
Cathol. Ale tylko wtych ktorzy go mi-
2:
łuią á Przykazánie iego chowáią: dla
3:
tego tedy áby w nas mieſzkał/ á łáſki ie-
4:
gá ábyſmy nietráćili/ ktorą vtracamy
5:
przez grzech/ pámiątkę iego tymi obrá-
6:
zy vſtáwicżnie ſobie wznawiamy/ y
7:
miłośćią iego ſie rozpalamy.
W kim P. Chriſtus mieſzka.
A tego
8:
nam potrzebá/ zwłaſzcżá żechmy lu-
9:
dźie ku źiemſkim rzecżam bárzo ſkłon-
10:
ni/ á ku niebieſkim wielmi trudni.Obrázy pámięć náſzę ku niebieſkim rzecżam wzbudzáią.
11:
Confeſs. Y ieſteſmy Kośćiołem ży-
12:
wym Bogá żywego/ wedle ſłow Apo-
13:
ſtolſkich: lecż żadnego ſpołku rzecży żywią
14:
ce z martwewi obrázy mieć niemogą.
15:
Cathol. A cżemu niemogą? ázaſz o-
16:
braz choćia martwy/ podobieńſtwá rze
17:
cży żywey ná ſobie nie nośi? á iáko S.
18:
Athánáſius powiáda/ Krol y obraz
19:
Krolewſki iedno ſą.
20:
Confeſs. Nád to oni wſzyſcy święći
21:
ludźie poki tu ná źiemi przebywali/ ni-
22:
gdy nieprziymowáli od ludźi chwały iá
23:
kiey/ áni pokłonu/ y owſzem ſrodze prze
24:
ćiw temu y przećiw báłwánom wſzelá-
25:
kim mawiáli.
Act. 3. 19
Apoc. 14. et 22.

26:
Cathol. Toć oni ſłuſznie z pokory cży-
27:
nili/
Cżemv ſwięci ná źiemi ſtrze-
poki ieſzcże byli ludźmi śmiertel-

strona: 48v

gli ſie ludzkiey chwały.
1:
nymi/ á grzechu takieſz poddánemi:
2:
áby lud Pogáńſki od báłwochwálſtwá
3:
tym pilniey odwiedli. Ale teraz izaż
4:
nie ſą godni przynamniey tey cżći/ kto-
5:
rą Krolom álbo Biſkupom wyrządza-
6:
my? tho ieſt zięćia cżapki/ y pokłonu:
7:
Gdyż y Páweł ś. mowi: Cżeść y chwa-
8:
łá ma być wyrządzaná káżdemu dobrze
9:
cżyniącemu?
Rom. 2.

10:
Confeſs. Przetoż to bárzo ſproſna
11:
dumá/ rozumieć o Swietych onych lu-
12:
dźiech/ żeby ſie im to po śmierći podo-
13:
báć miáło/ cżego zá żywotá ſwego ſro-
14:
dze zákázowáli.
Vide Auguſt. li. 22. ca. 8. de ciuitate dei.

15:
Catho. Ze ſie tym nie brzydzą/ oká-
16:
zuią to cudá rozmáite/ ktore Pan Bog
17:
przy ich Grobiech y Obráźiech y po
18:
dźiś dźień cżynić racży.
AMBroſ. et caet.
CVdá przy grobiech ś. ludźi.

19:
Confeſs. Gdyż y dźiś káżdy cżłowiek
20:
wierny/ ktory iedno vprzeymie chwałę
21:
Bożą miłuie/ trudno tego śćierpieć
22:
ma/ kiedy ſie nietylko lud proſty/ ále ſá-
23:
mi Kśięża przed drewnem á kámieniē
24:
y ſłupy niememi kłániáią/ kádząc przed
25:
nimi/ śpiewáiąc/ y pocżciwość wſzelá-
26:
ką wyrządzáiąc.
27:
Cathol. Nie drewnuć áni ſłupowi

strona: 49

1:
áni kámieniowi ſie oni kłaniáią/ ále
2:
przed drzewem álbo kámięniem temu/
3:
ktorego ono drewno álbo kámień zná-
4:
mionuie.
Nie drewnu ſie Krzeſćiánie kłániáią.
Także też gdy Znákowi Krzy
5:
żá S. cżeść cżyniemy/ nie drzewu/ áni
6:
śrzebru/ áni złotu (ktorebychmy okrom
7:
znáku deptáli) ále Pánu/ ktorego zwy-
8:
ćięſtwá ten ieſt znák/ cżeść wyrządza-
9:
my. A ieſli ſie z tego śmieiećie/ pátrzćie
10:
co Dámáſcenus o Agáreniech mowi:
11:
Náśmiewáią ſie z nas iáko z báłwoch-
12:
wálcow/ że Krzyżowi ś. pokłon y cżeść
13:
cżyniemy/ ktorȳ ſie oni brzydzą. Strzeż-
14:
ćieſz ſie tedy/ ábyśćie y wy od Turkow
15:
Náuki y Duchá nie wźięli.
Damaſ. decentūhaereſib.

16:
Confeſs. A iż poſpolićie mowią Rzȳ-
17:
ſcy Theologowie/ obrázy ſą kśięgámi
18:
proſtych ludźi/ ſámi ſie w tym wyda-
19:
wáią/ że głoſu żywego Kriſtuſowey ná-
20:
uki zániecháli/ y ten ſwoy vrząd ná
21:
martwe obrázy włożyli.
22:
Cathol. Toć ſzcżera potwarz. Ni-
23:
gdyć w Kośćiele Powſzechnym náuki
24:
Páná Chriſtuſowey niezániechano;
Czemu Obrázy ku słowu Bożemu przidano.
ále
25:
áby ią ludźie lepiey pámiętáli/ rozmá-
26:
itymi ią znáki/ figurámi/ y obrázámi
27:
przed ocży ludźi proſtych przekłádano:

strona: 49v

1:
áby nietylko ſłucháiąc/ ále y ná mury
2:
Kośćielne pátrzáiąc/ rzecży zbáwien-
3:
ne prziymowáli. Przeto też obrázy nie-
4:
tylko Rzymſcy Theologowie/ ále y Dá-
5:
máſcenus/ y Gregorius/ y inſzy kśięgá-
6:
mi proſtych ludźi zową.
Obrázy Xięgi ludźi prostych.
Lib. 4. ca. 17. ortho. fidei.

7:
Confeſs.Lecż Pan Chriſtus roſka-
8:
zał Zwolennikom ſwoim/ áby náucżá-
9:
li y opowiedáli Ewángelią po wſzyſt-
10:
kim świećie/ pozwierzchne Sákramen
11:
tá do tego przyłożywſzy/ dla nápomnie
12:
nia náſzego. Apoſtołowie tákże potom
13:
kom ſwoim vcżyć/ nápomináć/ wyſtrze
14:
gáć/ y ſtrofowáć kazáli lud poſpolity/
15:
nieſtáwiáli dla tey przycżyny obrázow
16:
iákich áni im tego porucżyli.
Ioan. 16.

17:
Cathol.Iużemći wyżſzey pokazał/
18:
że y zá cżáſow Apoſtolſkich obrázy były.
19:
A ty mnie vkaż/ gdźieby Pan Chriſtus
20:
ábo Apoſtołowie obrázow zákázowáli.
21:
Confeſs. Ieſzcże gdźieklowiek ſie ie-
22:
dno obroćim po ſzerokośći świátá/ ze
23:
wſząd pełno żywych rzecży od Bogá
24:
ſtworzonych przed ocży náſze przypa-
25:
da/ ktore nas prawdźiwie o Bogu/ y o
26:
wſzechmocnośći á dobroći iego vpomi-
27:
náć mogą/ z więtſzym pożytkiem/ á ni-

strona: 50

1:
żli wſzyſtki obrázy y ſłupy ludźiom przy
2:
podobáne/ nikcżemne y martwe.
3:
Cathol. Prawdáć ieſt/ żeć y przez te
4:
rzecży ſtworzone możem poniekąd do-
5:
broć y mądrość miłego Bogá obácżyć/
6:
ále nie ták doſtátecżnie iáko przez figu-
7:
ry y obrázy/ á też nie káżdy ieſt ták bie-
8:
gły/ áby ztych rzecży ſtworzonych Stwo
9:
rzyćielá mogł poznáć.
Rom. 1.
Z rzecży ſtworzonych nie káżdy Bogá poznáć może.
Sámym to tyl-
10:
ko Philozophom y ludźiom Pogáńſkim
11:
przyſtoi/ o ktorych támże do Rzymiá-
12:
now Páweł ś. mowi. Nád tho ieſzcże
13:
przykłádow cnot/ świątobliwośći/ mi-
14:
łośći Bożey/ y męcżeńſtwá z rzecży nie-
15:
mych á nierozumnych/ choćia żywych/
16:
mieć niemożemy.
Rom. 1.
Lecż dla tego pámią
17:
tki y málowánia Swiętych mamy/ áby
18:
chmy cnot y żywotá ich náśláduiąc/ w
19:
nich Páná Bogá chwalili/ iáko w o-
20:
bráźiech y przybytkach iego: co ieſt dá-
21:
leko Pánu Bogu przyiemniey/ niżliby-
22:
chmy w bydlętach álbo ẃ źiołach one-
23:
go ſzukáć y chwálić mieli.
24:
Confeſs. O ktorych Prorok ſpráwie-
25:
dliwie powiedźiał: Ocży máią á nic nie
26:
widzą. etć.
Pſal. 115.

27:
Cathol. Toć o Pogáńſkich Báłwá-

strona: 50v

1:
nách powiedźiał. Przeto ſłuchayćie De
2:
kretu śiodmego y oſmego Synodu Po-
3:
wſzechnego: Ktorzykolwiek te ſenten-
4:
cye Piſmá świętego ktore o báłwániech
5:
mowią/ przećiw chwálebnym obrázom
6:
przywodzą/ Anathemá/ to ieſt Here-
7:
tycy ſą/ przeklęći ſą/ od Kośćiołá wy-
8:
rzuceni ſą.
CōciliumNicaen. 2.
CōciliumCōſtantiē
Kto Piſmo o báłwániech przećiw obrázom przywodźi/ ten ieſt przeklęty.

9:
Confeſs.Przetoż zgadzamy ſie z oną
10:
ſentencyą ſtárego Doktorá Láktánciu
11:
ſá/ ktory ták nápiſał: Wątpienia o tȳ
12:
żadnego nietrzebá/ iż tám nabożeń-
13:
ſtwá prawdźiwego niemáſz/ gdźie ſą o-
14:
brázy álbo báłwány.
Lactantius.

15:
Cathol. Toć Láktáncyus nie prze-
16:
ćiw náſzym obrázom/ ále przećiw Po-
17:
gáńſkim báłwánom nápiſał: ktory ná
18:
drugim mieścu przypomina; Abyſmy
19:
weźrzawſzy ná obraz/ myśl do Páná
20:
Bogá obracáli.
21:
Confeſs. Też pochwalamy vcżynek
22:
Epiphániuſzá ś. Biſkupá/ ktory gdy
23:
vźrzał nádedrzwiámi Kośćielnemi kor
24:
tynę málowáną/ ná kſtałt wyobráże-
25:
nia Páná Chriſtuſowego/ álbo iákie-
26:
goś cżłowieká świętego/ ſtárgnął ią y
27:
zdrápał/
Cōfeſsioniſte z ſámym Epiphániuſem niż ze wſzytkimi Doktormi trzymáć wolą.
dla tego (iáko ſam piſze) iż

strona: 51

1:
przećiwko Piſmu ś. w Kośćiele Krze-
2:
śćiáńſkim obrázow ćierpieć ſie nie go-
3:
dźi. Dokłádáiąc tego/ áby nápotym tá-
4:
kowe málowánia w Kośćiele Kriſtu-
5:
ſowym niebywáły/ iáko przećiwne Krze
6:
śćiáńſkiey wierze/ y niegodne mieyſcá
7:
tego/ á ku wątpieniu tylko y rozerwá-
8:
niu ſtátecżney wiáry ſłużące.
9:
Cathol. Ale tego vcżynku Powſzech-
10:
ny Synod śiodmy/ to ieſt Niceńſki w-
11:
tory niechwali: y tego liſtu zá Epiphá-
12:
niuſow nieprziymuie/ ktorego iednák
13:
miedzy kśięgámi iego nienaydźieſz.
Epiphániuſowego drápánia obrázow Conciliū nie chwali.
Bo
14:
ponieważ/ mowi/ Epiphánius wydał
15:
kśięgi przećiwko ośḿdźieśiąt Kácer-
16:
ſtwom álbo odſzcżepienſtwom/ w kto-
17:
rych y Zydowſkie y po Chriſtuśie wſzy-
18:
ſtkie błędy Kácerſkie zbił/ y potępił: bez
19:
pochyby y tegoby był o obraźiech nieo-
20:
puśćił/ kiedyby ie był rozumiał wierze
21:
náſzey być przećiwnym. A ták tych kśią
22:
żek nieprziymuiemy: lecż ſámego Epi-
23:
phániuſá zá Doktorá Kośćiołá świę-
24:
tego mamy. To ſą ſłowá Synodu Ni-
25:
ceńſkiego. A też nie ieden był Epiphá-
26:
nius. Bo wiemy dobrze/ że był ieden E-
27:
piphánius Biſkup Selibrijſki/ álbo

strona: 51v

1:
Olybrijſki/ ktory przećiw Obrázokaź-
2:
com Kśięgi bárzo pożytecżne wydał/
3:
iáko Swidás o tym świadcży.
4:
A náoſtátek/ choćby to on ś. Biſkup E-
5:
piphánius vcżynił y nápiſał: przedśię
6:
my w tey mierze rádſzy z świętȳ Báſi-
7:
liuſem/ Grzegorzem Niſſeńſkim/ Grze
8:
gorzem Názyáńſkim/ Chryſoſtomem/
9:
Athánáſiuſzem/ Cyrilluſem/ Apáſtáſi-
10:
uſem/ á náoſtátek ze wſzyſtkiemi Oycy
11:
świętymi (bo wſzyſcy Oycowie świę-
12:
ći/ mowi Concilium Niceńſkie/ obrá-
13:
zy przyięli) niżli z ſámym Epipháni-
14:
uſem/ trzymáć mamy.
Wſzyſtek ſwiát obrázy prziiął.
Act. 6.

15:
Confeſs. Ieſzcże w tey rzecży ſenten-
16:
cyą Auguſtyná ś. prziymuiemy/ ktorą
17:
nápiſał o prawdźiwey chwale Bożey
18:
tymi ſłowy. Niemieymy tákowego na-
19:
bożeńſtwá w ſobie/ ábyſmy ludzką robo
20:
tę chwálić mieli/ ábowiem lepſzy ſą rze
21:
mieſlnicy ſámi co tákowe obrázy cży-
22:
nią/ ktorych ſie nam iednák chwálić
23:
niegodźi. Cap. Lv.
24:
Cathol. Y to nieprzećiwko nam. Bo
25:
Auguſtyn ś. o báłwániech Pogáńſkich
26:
mowi/ ktorych ná on cżás w Africe wie
27:
le było/ iáko ſie z iego Piſmá okázuie.

strona: 52

1:
A też ći my obrázow nie chwalimy/ ále
2:
im poććiwość/ dla onych ktore znácżą/
3:
wyrządzamy. Słuchayże co Auguſtyn
4:
święty o obráźiech piſze: Wierzę/ po-
5:
wiáda/ że Pogáni ná wielu mieyſcách
6:
Chriſtuſá/ Piotrá y Páwłá weſpołek
7:
málowáne widźieli: bo zaſługi Piotrá
8:
y Páwłá/ dla tego że iednego dniá mę-
9:
kę podięli/ vrocżyſtȳ obycżáiem w Rzy-
10:
mie święcą.
AVGuſtinus.
ś. Auguſtin co o Obráziech rozumie.
Widźiś że obrázy zá Au-
11:
guſtiná ná wielu mieścách były/ y świę
12:
te Piotrá y Páwłá ś. zá niego święco-
13:
no. Y ná inſzym mieścu: Máią/ mo-
14:
wi/ Chrześćiánie onego Krzyżá Pań-
15:
ſkiego chwálebną pámiątkę/ ktore dla
16:
obrázu y podobieńſtwá Krzyżá Páń-
17:
ſkiego/ Krzyżem zową: ktory y my wy-
18:
znawamy że ieſt cżći nagodnieyſzy/ y ná
19:
pámiątkę vkrzyżowánego pocżćiwość
20:
mu wyrządzamy.
De uiſita.infirmarūli. 12. ca. 3.
Krzyż w vcżćiwoſći ma być.
Y záśię: Ták ſie iśćie
21:
Krzyżá nie wſtydam/ że nie ná ſkrytym
22:
mieyſcu chowam figurę álbo známię
23:
Krzyżá świętego/ ále bych gi rad nośił
24:
y ná cżele.
Pſal. 141.
ś. Auguſtyn Krzyżá ſie nie wſtyda.
A święty Bázylius do Iu-
25:
lianá Apoſtáty ták piſze.
BASIL
Wyznawam
26:
też wćielenie Páńſkie/ potym świętą
27:
Máryą/ ktora Páná wedle ćiáłá poro-

strona: 52v

1:
dźiłá/ Bożą rodźićielką. Prziymuię też
2:
święte Apoſtoły/ Proroki y Męcżenni-
3:
ki/ ktorzy zá mię Páná Bogá proſzą/
4:
áby mi przez ich pośrzednictwo był mi
5:
łośćiw Pan Bog náſz miłośiernieyſzy/
6:
á mnie z łáſki grzechow odpuſzcżenie
7:
dáć racżył: Dla tego/ y hiſtorye ich O-
8:
brázow mam w vcżćiwośći/ y iáwnie ie
9:
cżcę.
Swięći ſą poſrzednikámi náſzymi.
Báſilius Obrazy Swiętych ma w vcżćiwoſci.
Abowiem tego co nam podáli ś-
10:
więći Apoſtołowie/ żaden nam zábro-
11:
nić nie ma/ ále we wſzyſtkich nászych
12:
Kośćielech ich hiſtorye przekłádamy.
13:
Ale o Obráźiech doſyć. Bo gdybym
14:
chćiał wſzytkich Oycow ſentencye przy
15:
wodźić/ ktorzy ſie tu dźiwnie zgadzá-
16:
ią/ końcáby nie było.
Obrázy od Apoſtołow Koſćiołom podáne.
Ale pytam ia was
17:
Ewángelikowie mili/ cżemuśćie w tȳ
18:
Ewángeliſty Doktorá wáſzego Lutrá
19:
odſtąpili/ ktory nietylko obrázy zácho-
20:
wáć kazał/ ále ich mocnie przećiw Ká-
21:
rolſtádowi bronił: y nápiſał dwoie kśią
22:
żki przećiw niebieſkim Prorokom/ gdźie
23:
w iednych nápomina: áby Káznodźie-
24:
ie tákowe/ ktorzy obrázy wyrzucáć po-
25:
ſpolſtwu każą/ z miaſt wyświecáli/ ál-
26:
bo ták ſkaráli/ żeby tego więcey niecży-
27:
nili:
Luter obrázy trzimał/ y mocnie ich bronił.
Bo/ práwi/ od káżenia obrázow/

strona: 53

1:
przychodźi do bitwy. Mili Pánowie/
2:
powiáda/ nie tuć Dyábeł chce iuż prze-
3:
ſtáć/ áby Obrázy wyrzucano: ále chce
4:
áby mu dźiurę vcżyniono/ przez ktorą-
5:
by on kreẃ przelać mogł/ y zábijánie á
6:
morderſtwá wzbudźić ná świećie. etć.
7:
Toć wáſz Doktor/ ktorego wy zá ſługę
8:
Bożego maćie/ mowi/ y do śmierći ták
9:
trzymał/ iáko y ieſzcże po dźiś dźień Cō-
10:
feſsioniſte Augſpurſcy/ y Sáſkich Ko-
11:
śćiołow/ to ieſt práwi Luterani trzy-
12:
máią. Czemuſz ſie wy im tedy popiſu-
13:
iećie/ gdy on was ſam potępia/ y zá
14:
Heretyki pocżyta?
Cōfeſsioniſte ſą przećiw Luterowi/ y Cōfeſsiey Augſpurſkiey.

15:
O chwale/ cżći/ y modli-
16:
twie ktora ſie cżyni Bogu przez
17:
iedynego Pośrzedniká Kry-
18:
ſtuſá Páná. V.
19:
CONFESSIONISTE.
20:
WSzyſcy zgodnie to wyznawa-
21:
my/ áby káżdy cżłowiek ſáme-
22:
go tylko Páná Bogá chwalił/
23:
y iemu ſie ſámemu modlił/ á tákowey
24:
cżći ſámemu Bogu należącey/ áby ni-
25:
komu nieoddawał inſzemu.
Ca


strona: 53v

1:
CATHOLICI.
2:
Y my ſie w tym z wámi/ álbo rácżey
3:
wy ſie z námi tu zgadzaćie. Boć y my
4:
niechcemy/ áby chwałá y modłá y cżeść
5:
ſámemu Bogu powinna/ komu inſze-
6:
mu miáłá być wyrządzaná.
Cżeſć Boſka nie ma być żadnemu ſtworzeniu wyrządzáná.

7:
Confeſs. Wedle przykazánia Páń-
8:
ſkiego/ gdźie mowi: Páná Bogá ſáme-
9:
go będźieſz chwalił/ á iemu ſámemu bę
10:
dźieſz ſłużył.
Math. 4.

11:
Cathol. Tu iuż fáłſzuiećie Piſmo Bo-
12:
że/ przydawáiąc to ſłowko Sámego/
13:
ktorego w texćie niemáſz: á nieboićie ſie
14:
onego przeklęctwá/ ktore ná tákie Duch
15:
święty wydawa.
Cōfeſsioniſte fáłſzuią Piſmo Boże.
Ták tám ſtoi: Páná
16:
Bogá twego będźieſz chwalił/ á iemu
17:
ſámemu będźieſz ſłużył. Nie każe tu
18:
Pan śiebie ſámego chwálić: Bo też y
19:
káżdego cżłowieká dobrego chwałą ie-
20:
mu przyſtoyną/ mamy chwálić: iáko ś.
21:
Páweł mowi: Chwałá y cżeść káżde-
22:
mu ktory dobrze cżyni/ Zydowi naprzod
23:
á potym Grekowi. Ale każe ſobie ſáme-
24:
mu ſłużyć: Nie ládá iáką ſłużbą/ ále o-
25:
ną ktora iemu powinna ieſt.
Chwalimy nietylko ſámego Bogá.
Rom. 2.
Bo ieſli
26:
ſie gołych ſłow będźieſz trzymał/ muśiſz
27:
potępić wſzyſtkie/
Bo po Grecku ſtoi: λδτρευςεις
ktorzy też ludźiem y

strona: 54

1:
docżeśnym Pánom/ á nietylko ſámemu
2:
Bogu ſłużą.
3:
Confeſs. O co wſzyſcy Prorocy ob-
4:
ćiążliwie ná on lud Zydowſki wołáli/
5:
iż przy Bogu iednym záwſze mieli ſwe
6:
obrázy/ y ołtarze inſze ku pomnożeniu
7:
chwały Boſkiey (iáko oni rozumieli.)
8:
Catho. Toć Prorocy ſłuſznie Zydom
9:
cżynili/ ktorzy nie ku pomnożeniu ch-
10:
wáły Boſkiey (iáko wy wymyślaćie)
11:
ále owſzem ku ſkáżeniu y zepſowániu/ á
12:
ku báłwochwálſtwu ſwemu obrazy ſo-
13:
bie cżynili: Bo ták do vlanego Cielcá
14:
mowili: Ci ſą Bogowie twoi/ ktorzy
15:
ćię wywiedli z Egyptu.
Cōfcſsioniſte fáłſzywie rzecżi wykłádáią:
Exod. 32.

16:
Confeſs. A Páná Bogá chwálić y
17:
cżćić tym ſpoſobem mamy/ iáko on nas
18:
ſam náucżył/ to ieſt w Duchu á w pra-
19:
wdźie/ bez wſzelákich zabobonow y do-
20:
myſłow ludzkich/ w ſzcżyrośći ſercá y
21:
vmyſłu.
Ioan. 4

22:
Catho. Prawdá ieſt/ ták Páná Bo-
23:
gá oſobliwie chwálić mamy/ ále iżech-
24:
my ćieleſni ludźie/ á nie ſzcżerzy ducho-
25:
wie iáko Angieli/ przeto go też y ćiele-
26:
ſnym pokłonem/ klękániem/
Cōfeſsioniſte rzekomo chwálce duchowni chwałę pozwierznią odrzucáią.
y inſzemi
27:
ćieleſnemi ſpráwámi cżćić y chwálić

strona: 54v

1:
mamy/ y obrázy dla tego ſtáwiamy/ á-
2:
bychmy duchá náſzego ku nabożeńſtwu
3:
wzbudźić/ á Páná tym doſtátecżniey
4:
chwálić y cżćić mogli.
Obrázy chwale duchowney nietylko nic niewádzą/ ále y pomagáią.
Abowiem Du-
5:
chowi rzecży zwierzchnie á widome/ nie
6:
tylko nic niewádzą/ ále też y bárzo po-
7:
magáią. Przetoć i Pan Chriſtus Sá-
8:
krámentá ſwoie w rzecżách widomych
9:
vſtáwić racżył: áby przez zwierzchnie
10:
znáki/ duch náſz ku wewnętrznym nie-
11:
widźiálnym niebieſkim wzbudźić ſie
12:
mogł.
13:
Confeſs. Aby też y do nas onych Pro
14:
rockich ſłow kiedy nie rzekł Pan Bog:
15:
Y ktoż kiedy tego potrzebował z rąk
16:
wáſzych? Abowiem y Páweł ś. ták ná-
17:
piſał: Bog niebywa cżćion rękomá lu-
18:
dzkiemi/ iákoby czego od nas potrze-
19:
bowáć miał.
Iſa. 66.
Ierem. 7.
Act. 17.

20:
Cathol. Y tho piſmo nic przećiwko
21:
nam/ ktore ś. Páweł w Atheniech iá-
22:
wnie przećiw báłwánom Pogáńſkim
23:
przywiodł. Niepotrzebuie tedy żadney
24:
rzecży Pan Bog/ iáko báłwány potrze-
25:
buią/ áby ich ſtrzeżono/ áni bywa ręko-
26:
má ludzkiemi chwalon/ gdyż ieſt duch
27:
á nie ćiáło. Ale to nic przećiw obrázē.

strona: 55

1:
Confeſs. Tego tedy ſámego iednego
2:
Bogá wzywamy we wſzyſtkich potrze-
3:
bách y doległośćiách náſzych/ przez przy
4:
cżynę y zaſługę iedynego Pośrzedniká
5:
Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá.
6:
Cathol. Y my nie inácżey cżyniemy/
7:
y cżynił Kośćioł záwſze: ſámego Páná
8:
Bogá wzywamy/ przez zaſługi iedy-
9:
nego Syná Bożego/ przeto też Ko-
10:
śćioł wſzytkie ſwoie Modlitwy y proś-
11:
by tym ſpoſobem záwiera: Przez Páná
12:
náſzego Iezuſá Chriſtnſá etć. Wzywa-
13:
my tedy Páná Bogá/ iáko iedynego da
14:
wce wſzego dobrego/ y zbáwićielá ode
15:
wſzego złego.
Wzywánie Bogá ſámego iákie.
Ale też y Swiętych z po-
16:
kory wzywáć nie opuſzcżamy/ nie iáko
17:
dawcow áby oni nam co dáć mieli/ ále
18:
áby nam ſwoią przycżyną v Bogá to
19:
o co prośimy/ otrzymáli.
Wzywánie świętych iákie.
Iáko Ory-
20:
genes cżynił/ ktory ták mowił: Pádnę
21:
ná koláná ſwoie/ á będę wzywał wſzy-
22:
ſtkich Swiętych/ áby mnie ktory nie
23:
śmiem Páná Bogá prośić dla wielko
24:
śći złośći moich/ modlitwą ſwoią w-
25:
ſpomogli.
Origē. in Lament. ORigenes wzywał ſwiętych.

26:
Confeſs. Gdyż iáwne roſkazánie
27:
ieſt: Wzyway mię
Pſal. 50.
w dźień vtrapienia

strona: 55v

1:
twoiego/ wybáwię ćię/ á ty mię będźieſz
2:
chwalił.
3:
Cathol. Nie iużći przeto wzywáć
4:
Swiętych zákazał/ że ſam śiebie wzy-
5:
wáć roſkazał.
Nie dobry to wywod: Bogá wzywáć mamy/ á przeto Swiętych nie mamy.
Boć też gdźie indźie ro-
6:
ſkázuie/ ábychmy iego/ nie Piotrá/ nie
7:
Páwłá náśládowáli: á wżdy y Páweł
8:
mowi: Bądźćie náśládowcy moiemi.
1. Cor. 4.

9:
Tákże y o wzywániu rozumiey/ zwłaſz-
10:
cżá gdy dáleko inſzym ſpoſobem Swię-
11:
tych/ niżli ſámego Bogá wzywamy/
12:
tego iáko dawcę wſzytkiego dobrá/ o-
13:
nych tylko iáko przycżyńcow y pátro-
14:
now: iáko też y żywych wzywamy/ y
15:
prośimy áby ſie zá námi modlili.
16:
Confeſs. Ktemu hoyną obietnicę
17:
Pan Kryſtus o tym Kośćiołowi ſwo-
18:
iemu dáć racżył mowiąc: O cożkolwiek
19:
prośić będźiećie Oycá moiego w imię
20:
moie/ da wam.Ioan. 16.
21:
Cathol. Tákći ieſt: ále (iáko Augu-
22:
ſtyn S. powiáda) Pan Bog śiłá rze-
23:
cży nam nie da/ áni prośby náſzey wy-
24:
ſłucha/ ieſliże ſie zá námi kto nie przy-
25:
cżyni Iáko mamy iáſne przykłády w
26:
Abimelechu/ y w Iobowych przyiaćio-
27:
łoch/
P. Bog śiłá rzecży bez przycżyny Swiętich nam nie dáie.
Gen. 20.
Iob 42.
ktorym Pan Bog inácżey/ iedno

strona: 56

1:
zá przycżyną Abráhámową á Iobową
2:
grzechow nie odpuśćił. Thákże śiłá
3:
nam dáie/ kiedy go przez przycżynę
4:
Swiętych (acżkolwiek záwſze w imię
5:
Páná Chriſtuſowe) prośimy/ cżegoby
6:
nam był inácżey nie dał.
7:
Confeſs. Item: Podźćie do mnie
8:
wſzyſcy ktorzy obćiążeni ieſteśćie/ á prá
9:
cuiećie/ á ia was ochłodzę.
Math. 11.

10:
Cathol. A do kogoż ſie iedno do Pá-
11:
ná Chriſtuſá vćiekamy/ kiedy przycżyny
12:
Swiętych w imię iego prośimy?
Nievćiekáiąć od Chriſtuſá/ ktorzy ſie w Imię iego o przycżynę do Swiętych vćiekáią.
A zaſz
13:
Swięći nie ſą żywymi cżłonkámi Chri-
14:
ſtuſowemi? y práwie iednym ćiáłem/ y
15:
iedną rzecżą z nim? A ták ſłuſznie w-
16:
ſzytká tá cżeść/ ktora ſie Swiętym wy-
17:
rządza ſámemu Chriſtuſowi przynale-
18:
ży/ od ktorego y przez ktorego Swięći
19:
wſzyſtko máią. Lecż ſie wy niebacżyćie/
20:
tákowe piſmá przywodząc/ ktore nie-
21:
tylko przycżynę świętych w niebie kro-
22:
luiących/ ále y ludźi wiernych tu ieſzcże
23:
ná świećie żywiących (ieſli ie ták zgo-
24:
łá rozumieć chcećie) precż odrzucáią.
Cżeſć ktorą Swiętym wyrządzamy/ Chriſtuſowá ieſt.
Cōfeſsioniſte ſie nie bacżą.

25:
Bo ieſli tymi ſłowy: Wzyway mię/
26:
podźćie do mnie/ prośćie w imię moie/
27:
Pan Chriſtus zákázuie/ ábychmy ni-

strona: 56v

1:
kogo inſzego niewzywáli/ ni do kogo nie-
2:
chodźili iedno do niego/ toć tedy y ży-
3:
wych wzywáć y prośić nie mamy/ áby
4:
ſie zá námi modlili/ á do Bogá przycży
5:
niáli? Toć tedy zgrzeſzył Páweł ś. kto-
6:
ry ſie nie proſto do ſámego Páná Chri-
7:
ſtuſá vćiekał/ ále też bráćiey prośił/ áby
8:
ſie zá nim do Páná Bogá modlili? Wi
9:
dźićie ku cżemu was błędy wáſze przy-
10:
wodzą? Ale mi rzecżeſz/ że on żywych w-
11:
zywał/ á ty vmárłych? Pewnie nie v-
12:
márłych/ Bo ktorzy ſámi nie ſą żywi/
13:
zá inſzymi ſie modlić niemogą. A coſz
14:
mnimaſz że ći nie ſą żywi/ ktorzy z Pá-
15:
nem Chriſtuſem żywią y kroluią w nie
16:
bie? Nie ieſtći Bog Bogiem vmárłych
17:
ále żywiących: y owſzem ten żywot náſz
18:
śmierćią ieſt/ z onym żywotem przyro-
19:
wnány.
Nie vmárłych ále żywych wzywamy.
Ieſli tedy ludźi z námi żywią-
20:
cych bez zgwałcenia tych ſłow Páń-
21:
ſkich wzywáć możemy/ iáko y wy ſámi
22:
znáć muśićie/ tedy dáleko więcey o-
23:
nych/ ktorzy z Pánem Chriſtuſem wie-
24:
cżnie żyć będą w niebie.
25:
Confeſs. A iż nápiſano ieſt/ iákoż bę-
26:
dą wzywáć tego w ktorego nie vwie-
27:
rzyli?
Rom. 10.
Cōfeſsioniſte Piſmo S.
rzecż pewna/ iż niemożemy ſie

strona: 57

opácżnie przywodzą.
1:
modlić nikomu inſzemu/ gdyż iedno w
2:
ſámego Bogá wierzyć mamy.
3:
Cathol. Y to piſmo nie krzecży przy-
4:
wodźićie/ y owſzem ie/ iákośćie zwykli/
5:
wykrącaćie/ opákuiećie/ y ſzpoćićie.
6:
Ták ſie tedy ma rozumieć: Ze wiárá
7:
muśi vprzedzáć wzywánie: ábowiem
8:
żaden thego zá BOGA wzywáć w
9:
potrzebách ſwoich niemoże/ ktorego
10:
zá Bogá nie ma/ álbo w ktorego nie
11:
wierzy. Rozumiey wzywáć/ iáko Bo-
12:
gá/ iáko dawcę wſzego dobrá. Bo iá-
13:
ko przycżyńce/ wzywáć może nietylko
14:
świętego Piotrá álbo Páwłá/ ále też
15:
ledá Chrześćiániná/ áby ſię zá nim mo
16:
dlił. Ale co rzecżeſz/ ieſlić okażę że y w
17:
Swięte wierzyć możemy/ ácżkolwiek
18:
dáleko inſzym obycżáiem niż wierzymy
19:
w Bogá.
Wierzymy y w Swięte/ acżkolwiek dáleko inácżey niż w Bogá.
Azaſz Páweł nie piſze do Phi-
20:
lemoná: Wiárę ktorą maſz w Pánie
21:
Chriſtuśie/ y we wſzyſtkich Swiętych/
22:
álbo ku wſzyſtkim Swiętym. S ktore-
23:
go mieścá ś. Hieronym y Chryſoſtom
24:
dowodzą/ że możemy dobrze mowić w
25:
Kredźie: Wierzę w święty Kośćioł Po
26:
wſzechny. Y Orygenes ták mowi: Wiá-
27:
rá náſzá ieſt naprzod w Páná Chriſtu-

strona: 57v

1:
ſá/ á potym też y we wſzyſtkie święte
2:
Pátryárchy y Apoſtoły iego. Ieſli tedy
3:
dobrze wierzymy w Swięte/ dobrze ich
4:
też y wzywamy. Ale iáko inácżey w nie
5:
á niż w Bogá wierzymy/ ták też iná-
6:
cżey ich niżli ſámego Bogá wzywamy.
7:
Confeſs. Nie może też być iedno ie-
8:
denże Pośrzednik/ iáko Páweł ś. ná-
9:
piſał: iedenże ieſt Bog/ y ieden Pośrze
10:
dnik/ miedzy Bogiem á ludźmi Kri-
11:
ſtus Ieſus.
1. Tim. 2.

12:
Cathol. Prawdá/ ieden tylko ieſt
13:
Pośrzednik zbáwienia y odkupienia
14:
náſzego/ ále nie ieden przycżyniánia y
15:
modlęnia. Sam Pan Chriſtus nas od
16:
kupił z Bogiem Oycem przeiednał y
17:
zbáwił/ ále ich wiele ieſt co ſie zá námi
18:
modlą do Páná Bogá/ ták ći co ſą w
19:
niebie/ iáko y ći co ſą ná źiemi/ ktorzy
20:
też ſą pośrzednikámi náſzymi/ ponie-
21:
waż nam przycżyną ſwoią łáſkę v Pá-
22:
ná Boga iednáią.
Poſrzednik dwoiáki.
Baſilius.
Bern. in ſerm. de S. Victore. et ſer. 1. de S. Petro et Paulo.
1. Ioan. 2.

23:
Confeſs. Item: Ieſli kto zgrzeſzy/ zá-
24:
ſtępcę mamy v Bogá Oycá IEzuſá
25:
Chriſtuſá ſpráwiedliwego
26:
Cathol. Gdyż ſie tedy zá námi y ſam
27:
Pan Chriſtus według cżłowiecżeńſtwá

strona: 58

1:
do Bogá Oycá przycżynia/ iákoż ſie
2:
Swięći przycżyniáć niemáią/ ktorzy ſą
3:
dáleko podleyſzy/ á z Pánem y z głową
4:
ſwoią ſie we wſzſtkim zgadzáią?
5:
Confeſs. Nie wzywamy tedy Swię-
6:
tych/ áni im nabożeńſtwá cżynimy/ áni
7:
ich zá przycżyńce ſwoie przed Bogiem
8:
mamy.
9:
Cathol. A przetośćie ſie ſámi ſkazá-
10:
li być Heretyki.
Cōfeſsioniſte ktorych Heretykow náſláduią.
Tákći też trzymał Eu-
11:
ſtáchius ná Concilium Gángreńſkim
12:
potępiony: ktorego potym náśládo-
13:
wał Wigiláncius od ś. Hieronymá iá-
14:
ko obłędliwy Piſmem przekonány y z-
15:
wyćiężony. Ták trzymał Hus y Luter/
16:
on ná Konſtáncyeńſkim/ á ten ná Try-
17:
dentſkim Concilium zwyćiężony y zni-
18:
ſzcżony.
19:
Confeſs. Abowiem przeſtawamy ná
20:
ſámym Bogu y Pośrzedniku iednym
21:
Chriſtuśie Pánie.
22:
Cathol. Nie zayźrzyć on tey pocżći-
23:
wośći Swiętym ſwoim/ ktorą y naliſz-
24:
ſzemu Chrześćiáninowi z pokory y z v-
25:
niżenia Chrześćiáńſkiego wyrządzamy:
26:
gdy mowimy: Modl ſie zá mną: proś
27:
Páná Bogá zá mną Pietrze/ álbo Stá

strona: 58v

1:
niſłáwie: A cżemuż także tymyſz ſłowy
2:
rzec niemożemy: święty Pietrze/ świę-
3:
ty Páwle/ modl ſie zá mną. etć.
4:
Confeſs. Przetoż cżći iego własney
5:
z ludźmi świętymi w rozdźiał ſpolny
6:
nie kłádźiemy.
7:
Cathol. Inſza ieſt cżeść właſna Bo-
8:
ża/ ktorey my też Swiętym żadną miá-
9:
rą niwyrządzamy. A tá należy w Wie
10:
trze/ w Nádźiei/ y w Miłośći/ w O-
11:
fierze.
Cżeſc Boża właſna cżym należy.
Przeto w ſámego Páná Bogá
12:
wierzymy/ w nim ſámym nádźieię zbá-
13:
wienia náſzego pokłádamy: onego ſá-
14:
mego nádewſzytko miłuiemy: iemu ſá-
15:
memu ofiáry cżynimy/ ołtarze y Kośćio
16:
ły ſtáwiamy. Ale wzywánie nie ták ſá-
17:
memu Bogu należy/ ábychmy go też
18:
do inſzych obrácáć nie mieli.
19:
Confeſs. Gdyż to Bog iáwnie opo-
20:
wiedźiał: Chwały moiey inſzemu nie
21:
dam.
Iſa. 42.

22:
Cathol.Tey tedy chwały ſwoiey w-
23:
łaſney Pan Bog niechce vżycżáć niko-
24:
mu/ ktora w onych trzech cnotach na-
25:
leży:
Ktorey chwały P. Bog inſzemu nie dáie.
Pſal. 138.
Bo inſzey wſzelákiey chwały doſyć
26:
y názbyt Swiętym vżycża/ iáko Pro-
27:
rok mowi: Bárzo wielce ſą vcżceni
28:
przyiaćiele twoi/ o Boże.

strona: 59

1:
Confeſs. A Piotr ś. oświadcża/ że
2:
nie ieſt żadne inſze imię ludźiom vpá-
3:
dłym ſpoſobione/ w ktorymby ſie po-
4:
rátowáć mogli ku zbáwieniu/ oprocż
5:
Imieniá tego Kryſtus Ieſus. Co ſná-
6:
dnie káżde wierne ſerce wſobie ználeść
7:
może/ iáko nic inſzego w trwogách ſu-
8:
mnienia ſwoiego nie ſzuka ku poćieſze-
9:
niu/ oprocż Kryſtuſá ſámego.
10:
Cathol. A ktoż tego nie wie. Prze-
11:
toć y my zbáwienia v ſámego Bogá/ á
12:
przycżyny tylko v Swiętych żądamy:
13:
ktora ich przycżyná przeto nam też do
14:
łáſki Bożey pomaga/ że ich w imię Pa-
15:
ná Chriſtuſá wzywamy/ á w nich ieſt
16:
imię Chriſtá Páná: y owſzem iż on ieſt
17:
ich głową/ á oni ſą cżłonkámi iego/ á
18:
cokolwiek dla ich przycżyny Bog Oćiec
19:
cżyni/ to wſzytko dla ſyná ſwego/ ktore-
20:
go oni ſą cżłonkámi/ cżynić racży: áby
21:
y w Swiętych ſwoich zaſługę Syná
22:
ſwego (ktora ſie ták dálece rośćiąga/
23:
że y przez cżłonki wybráne ſkutek ſwoy
24:
pokázuie) tym więcey przed ludźmi v-
25:
wielbił y wyſławił.
26:
Confeſs. A wſzákże Swiętych áni
27:
háńbimi/ áni gárdźimy imi/ gdyż ie

strona: 59v

1:
znamy być żywemi cżłonkámi Kryſtu-
2:
ſá Páná/ y przyiaćiołmi Bożymi/ áni
3:
lekce o nich mowimy/ ktorzy ćiáło y ś-
4:
wiát ſławnie zwyćiężyli.
5:
Cathol. Boże day to: Ale śiłá tákich
6:
miedzy wámi/ ktorzy ſámi śiebie y ná-
7:
ukę ſwoię nád święte y ich náukę prze-
8:
kłádáią: onȳ vwłacżáiąc/ y háńbiąc ich.
9:
Confeſs. Przetoż ie miłuiemy iáko
10:
bráćią/ y w vcżćiwośći przyſtoyney ma-
11:
my/ ále nie modłą áni cżćią nabożną
12:
(co ſámemu Bogu nałeży.)
13:
Cathol. Iużemći wyżſzey okazał/ że
14:
nie Bogá prośić o przycżynę przyſtoi
15:
(bo Bog nie ma ná śię nikogo wyżſze-
16:
go/ do ktoregoby ſie zá námi przycży-
17:
niáć miał) ále więcey Swiętych iego/
18:
y ludźi tu ná świećie z námi ieſzcże ży-
19:
wiących.
Bogá o przycżynę proſić ſie niegodźi iáko Swiętych.
A coż ieſt inſzego modlić ſie
20:
ktoremu Swiętemu/ iedno onego o
21:
przycżynę prośić.
22:
Confeſs. Iáko Auguſtyn ś. nápiſał
23:
o prawdźiwym nabożeńſtwei te ſłowá:
24:
Nie bierzmy nabożeńſtwá tákowego
25:
przed śię/ ábychmy ludźie zmárłe chwá
26:
lić mieli.
Cōfeſsioniſte Auguſtiná ſ. opácżnie przywodzą.
Abowiem ieſli pobożnie żyli/
27:
nieprágną tákowey cżći/ ále chcą żeby-

strona: 60

1:
ſmy tego chwalili/ zá ktorego oświecę-
2:
niem weſelą ſie z nas iáko z ſpolnych
3:
towárzyſzow zaſług ſwoich. Przetoż po
4:
winniſmy ie w vcżćiwośći mieć/ dla ná
5:
śládowánia/ nie chwálić áni cżćić dla
6:
nabożeńſtwá.
7:
Cathol. Támći Auguſtyn ś. nie w-
8:
zywánia Swiętych/ ále báłwochwál-
9:
ſtwá zákázuie: ábyſmy Swietych zmár
10:
łych zá Bogi niechwalili:
De ueraReligiōe.
Bo támże
11:
ná końcu tego Cápitulum y tych Kśią
12:
żek ták piſze: Iednego Bogá chwalę/
13:
ieden pocżątek wſzyſtkich rzecży: ktory-
14:
kolwiek w nim przebywa/ á może ludz-
15:
kie prośby ſłyſzeć w nim/ ten mnie wy-
16:
ſłuchywa/ ktokolwiek ma onego/ dobro
17:
ſwoie w nim mię wſpomaga.
Swięći w Bogu przebywáiący nas wysłuchywáią y wſpomagáią.
Widźiſz
18:
że Augnſtyn iáſnie wyznawa/ że nas y
19:
wyſłucháią y wſpomagáią Swięći/ kto
20:
rzy z Bogiem y w Bogu przebywáią.
21:
Y przećiw Fauſtowi: Lud/ powiáda/
22:
Chrześćiáńſki/ pámiątkę Męcżenni-
23:
kow nabożnym święceniem obchodźi:
24:
Náprzod áby ſie wzbudźił ku náśládo-
25:
wániu ich: potym áby był vcżeſtnikiem
26:
ich zaſług: więc áby ſie ich modlitwá-
27:
mi wſpomogł.

Lib. 20.
Cap. 21.
Dla cżego świętá Męcēnikow obchodźimy.
A wſzákoż nie żadnemu

strona: 60v

1:
Męcżennikowi/ ále ſámemu BOgu
2:
Męcżennikow Ołtarze ſtáwiamy.
3:
Confeſs. A ieſzcże dáleko mniey ro-
4:
zumiemy o tym/ żeby kośći Swiętych
5:
miáły być nabożnie cżcione j chwalone.
Reliquie

6:
Cathol. A cżemu niemáią być vcż-
7:
ćiwośći/ gdyż były żywemi cżłonkámi
8:
Páná Chriſtuſowemi/ y przybytkiem
9:
Duchá świętego: ktore potym od nie-
10:
go ku wiecżnemu żywotowi wſkrzeſzone
11:
y vwielbione być máią?
Reliquie máią być w vcżćiwoſci.
Przez ktore P.
12:
Bog wiele dobrego cżyni/ przed ktory-
13:
mi Dyábli rycżą/ y cudá ſie rozmáite
14:
mocą Bożą dźieią.
Hierony. contra Vigilantium Dama. li. 4. ca. 16. de Ortho. Fide.
Lecż wy wolićie z
15:
Wigiláncyuſem Heretykiem w tey mie
16:
rze/ niżli z Hieronymem świętym (kto-
17:
ry przećiw niemu o tym ſzyroko piſał)
18:
y z Kośćiołem Powſzechnym trzymáć.
19:
Bo tákie Synod Niceńſki wtory y Gán
20:
greńſki dawno/ y teraz Trydentſki no-
21:
wo potępił. Ambroży święty z Boże-
22:
go obiáwienia/ náłazł ćiáłá świętych
23:
Męcżennikow Gerwázego y Protáze-
24:
go/ ktorzy cżáſu Neroná Ceſárzá vmę-
25:
cżeni byli.
Reliquie Gerwázego y Protázego Ambroży S. przeniosl
Ambroſio
Epiſt. 85.
Gdy the ćiáłá przenoſzono/
26:
ślepy był vzdrowion/ bárzo wiele od
27:
Dyabłow opętánych wybáwiono było/

strona: 61

1:
śiłá ich ſkoro ſie ſzáty Swiętych dotknę
2:
li/ od rozmáitych niemocy vzdrowieni
3:
byli.
Augu. de Ciuit. Dei li. 22. ca. 8
Tám ludźie hurmem paćiorki y
4:
chuſty miotáli ná one święte Reliquie/
5:
áby ſámym dotknieniem vzdrawiáią-
6:
cemi ſie sſtáły: wſzyſcy ſie ſtáráli/ áby
7:
namniey cżego znich dotknąć ſie byli mo
8:
gli: á ktokolwiek ſie dotknął/ był vzdro
9:
wion. Końcáby niebyło/gdybym chćiał
10:
inſze tákowe Hiſtorye przywodźić.
11:
Confeſs. Gdyż oni ſtárzy święći lu-
12:
dźie/ doſyć doſtátecżną vcżciwość w tȳ
13:
pokłádáli/ kiedy przystoynie/ á poććiwie
14:
ćiáłá święte do źiemię pochowáne były
15:
po śmierći. A nazacnieyſze tho były v
16:
nich reliquie/ cnoty świątobliwe/ wiá-
17:
rę y náukę zmárłych ludźi nietylko in-
18:
ſzym zálecáć/ ále też y ſwym przykłá-
19:
dem ku náśládowániu podáwáć.
20:
Cathol. Doſyćći vcżćiwie te ćiáłá Ger
21:
wázego y Protázego S. pochowáne by-
22:
ły/ á wżdy ie chćiał Pan Bog z nowu
23:
obiáwić/ áby były przenieśione/
Cżemu Reliquie Swiętych Pau Bog obiáwiáć racży.
Vide Alanum in Dialogis.
y od
24:
ludźi w vcżćiwośći miáne: iáko y ćiáłá
25:
S. Bábyle/ Melecyuſá/ Neſlábiego/
26:
Zenoná/ Hilárioná/ Zácháryaſzá/ Sá-
27:
muelá/ y Micheaſzá Prorokow/ Bár-

strona: 61v

1:
nábaſzá/ Wáwrzyńcá/ Szcżepaná/ I-
2:
gnácyuſá/ Agnieſzki/ Chryſoſtomá/ Flá-
3:
wianá/ Euſtáchiuſzá/ cżterdźieśći Mę-
4:
cżennikow/ y inſzych niezlicżonych/ iá-
5:
ko Ianá Krzćićielá do Alexándryey/
6:
dwudźieſtu Męcżennikow do Afryki/
7:
Andrzeiá/ Lukaſzá/ y Timothenſzá do
8:
Conſtántynopolim/ od Conſtántyná
9:
Ceſárzá z wielką vcżćiwośćią przenie-
10:
śione.
Ruffi. li. 2. cap. 28.
Iuliā. hiſt: Augu. de Ciuit. dei li. 22. c. 8.
Hier. co Vigilant.

11:
Confeſs.Nie cżynili też przyśięgi y
12:
ślubow iedno przez iedynego Bogá
13:
Imię/ wedle Przykazánia Páńſkiego.
Przyſięgi.

14:
Abowiem iáko w Zakonie Páńſkim zá-
15:
broniono przez imioná bogow obcych
16:
przyśięgáć/ ták my Krześćiánie niema
17:
my przez żadne ſtworzenie wedle ſłow
18:
Kriſtuſowych/ áni przez wſzyſtki Swię
19:
te ślubow álbo przyśiąg cżynić.
20:
Cathol. Y náſzy niewiem áby kiedy
21:
przez wſzyſtki Swięte przyśięgáli. Przy
22:
dawáią tę Clauſulę poſpolićie w przy-
23:
śiędze: Ták mi Pan Bog pomoż/ y w-
24:
ſzyſcy Swięći. Co nie ieſt przyśięgáć
25:
przez Swięte/ ále Bogá y Swięte ś-
26:
wiádkámi cżynić:
Przyſięgi Krzeſćiáńſkie iákie.
á ieſliby fáłſzywie przy
27:
śiągł/ przeklina ſie ſam/ y odeymuie

strona: 62

1:
ſobie wſpomożenie Boſkie/ y przycżynę
2:
Swiętych. Podcżás theż przez rzecży
3:
ſtworzone/ iáko przez ś. Ewángelią/
4:
przez Krzyż/ przez Reliquie/ przez I-
5:
mię Boże álbo Swiętych Chrześćiánie
6:
przyśięgáią/ że ſie w tych rzecżách moc
7:
y Mágeſtat Boży okázuie.
Catechiſ. ROman.
Przeto kto
8:
przez Ewángelią przyśięga/ przez ſá-
9:
mego Bogá przyśięgá/ ktorego praw-
10:
dá w Ewángeliey nam ieſt oznáymio-
11:
ná: tákże o Krzyżu/ y o inſzych rzecżách
12:
świętych rozumiey.
13:
Confeſs. Przetoż w tym wſzyſtkim
14:
odrzucamy ná ſtronę wſzyſtkie Rzym-
15:
ſkie vſtáwy/ wierze Krześćiáńſkiey prze
16:
ćiwne/ w ktorych więcey niż Bog do-
17:
puſzcża/ Swiętym zmarłym/ chwały y
18:
pokłonu wyrządzáią.
Cōfeſsioniſte chwały Swiętym zayźrzą.
Lecż włąſną ich
19:
cżeść y doſtoyność/ w ſpołecżnym obco-
20:
wániu świątobliwie y vcżćiwie miedzy
21:
ſobą/ wedle Kredá záchowuiemy/ y wy-
22:
znawamy.
23:
Cahtol. Nigdy my ich ták vcżćić nie
24:
możemy/ iáko ie ſam Pan Bog cżći y
25:
waży. Nie dármo ono powiedźiał: Ze
26:
kto weń wierzy prawdźiwie/ więtſze
27:
miał cudá cżynić/ á niżli on ſam cżynił.

strona: 62v

1:
O Opátrznośći
2:
Bożey. VI.
3:
CATHOLICI.
4:
Y Ten Artykuł/ poniewáż wſzyſtek od
5:
nas wźięty ieſt/ y w Kośćiele tego
6:
lepiey y doſtátecżniey vcżą/ opuśćili-
7:
chmy dla krotkośći. Bo przećiw pra-
8:
wdźie Kośćiołá Powſzechnego nic mo-
9:
wić niechcemy.
10:
O ſtworzeniu wſzyſtkich
11:
rzecży/ o Angielech/ Dyablech/
12:
y Cżłowieku. VIII.
13:
CATHOLICI.
14:
Y W tym Artykule niemáſz nic no-
15:
wego. Bo to y dźiatki wiedzą/ iż
16:
Pan Bog ieſt ſtworzyćiel wſzytkich rze
17:
cży.
Ioan. 8.
A wſzákże tám gdźie ták piſzą: A o
18:
Dyable ſam Pan Chriſtus powiedźieć
19:
racżył/ że on był mężoboycą z pocżątku/
20:
nie ták rozumiey/ żeby Dyabeł zpocżąt-
21:
ku zły był od Bogá ſtworzony/ ále że od
22:
niego ſkoro z pocżątku odſtąpił/ á w pra-

strona: 63

1:
wdźie nietrwał/ ále ſie sſtał mężoboy-
2:
cą wſzyſtkiego rodzáiu ludzkiego/ ktory
3:
zdrádą ſwą zátráćił.
4:
O vpadku Cżłowiecżym/
5:
o Grzechu/ y przycżynie
6:
Grzechu. VIII.
7:
CONFESSIONISTE.
8:
GRzech thedy być rozumiemy/
9:
przirodzoną właſną ſkázę y ze
10:
pſowánie wſzyſtkiego cżłowie-
11:
ká/ ktory z pierwſzych onych rodźicow
12:
náſzych z námi poſpołu rodźi ſie/ y w
13:
ćiele náſzym dźiedźicży/ żeſmy iuż wſzy-
14:
ſcy z rodzáiu ſwego/ odwroceni ſą od
15:
dobrego/ á pochopni y ſkłonni ku zło-
16:
śći/ pożądliwośćią przewrotną zwią-
17:
záni/ będąc pełni niezbożnośći wſzelá-
18:
kiey/ y niedowiárſtwá/ noſząc w ſobie
19:
wzgárdę/ y nieprzyiaźń á gniew/ prze-
20:
ćiwko Bogu ſtworzyćielowi ſwemu.
21:
CATHOLICI.
22:
To opiſánie grzechu/ pierworodne-
23:
mu tylko grzechowi przyſtoi. Inacżey
24:
Grzech wſzytek wobec Auguſtyn ś. opi-

strona: 63v

1:
ſuie: Grzech/ powiáda/ ieſt wola álbo
2:
chuć zátrzimánia álbo doſtąpienia tey
3:
rzecży/ ktorey ſpráwiedliwość zákázu-
4:
ie/ á od ktorey ſie nam wolno wſtrzy-
5:
máć.
Co ieſt Grzech.
Lib. de duab. anim. co Manich.
Co duas Epiſt. Pelagian. R Cap. 13. Lib.1 Retractat.
Y ná inſzym mieścu: Grzech ieſt/
6:
powiáda/ to co z ſpráwiedliwośći ćie-
7:
leſney álbo niewiádomośći przećiw Za
8:
konowi Bożemu cżynimy/ mowimy/ ál-
9:
bo myślymy. Gdźie Auguſtyn S. iáko
10:
ſam piſze/ to tylko opiſuie/ co właſnie
11:
grzechem ieſt: á nie to/ co też ieſt ſkará-
12:
niem grzechu/ iáko grzech Pierworo-
13:
dny. A święty Ambroży ták: Grzech
14:
nic nie ieſt inſzego/ iedno przeſtąpie-
15:
nie Zakonu Bożego/ á niepoſłuſzeń-
16:
ſtwo Przykazánia iego.
Lib. de Paradiſo cap. 8.Aug li.2. de con. Euangel.

17:
Confeſs. Skąd nic dobrego ſámi z śie-
18:
bie vcżynić áni myślić niemożemy. Y o-
19:
wſzem gdy látá doroſłe przyſtąpią/ po-
20:
kázuiemy iáwnie złego drzewá nieślá-
21:
chetne owoce w myśli/ w mowie/ y w
22:
vcżynkách náſzych/ przećiwko Zakono-
23:
wi Bożemv przeſpiecżnie grzeſząc. Prze-
24:
toż z tey przycżyny podlegliſmy ſpráwie
25:
dliwie wiecżnemu potępieniu y gnie-
26:
wu Bożemu. Y rzecż pewna/ żebyſmy
27:
wſzyſcy muśieli być od Bogá wiecżnie
zá-


strona: 64

1:
zarzuceni/ gdyby nas był Pan Kryſtus
2:
Zbáwićiel náſz do Bogá záśię nieprzy-
3:
wroćił.
4:
Cathol. A coż rzecżeſz o Sokráteśie/
5:
Aryſtydźie/ Catonie/ y inſzych ludźiach
6:
Pogáńſkich cnotliwych/ ktore prze ich
7:
roſtropność/ wſtrzymieźliwość/ ſprá-
8:
wiedliwość/ y inſze cnoty/ zá ſpráwie-
9:
dliwe miano?
Niewierni ludzie mogą co dobrego ſámi zſiebie cżynić.
Prawdáć ieſt/ że ich v-
10:
cżynki dobre w niewierze vcżynione/ nie
11:
były im płatne ku zbáwieniu/ ále oni
12:
iednák co dobrego z przyrodzonego za-
13:
konu/ wedle rozumu ſie ſpráwuiąc cży-
14:
nić/ á ták dobrá docżeśne ſobie záſłużyć
15:
mogli. Iáko Auguſtyn ś. o Rzymiá-
16:
nach powiáda: Ze oni prze ſpráwie-
17:
dliwość/ y prze inſze cnotliwe vcżynki
18:
ſwoie/ ták wielkiego ſzcżeśćia y zacno-
19:
śći ná świećie doſtáli.
De Ciuit.
Dei li. 5.

20:
Confeſs. Znamy też inſze wſzyſtkie
21:
grzechy ktore ſtąd pochodzą/ być pra-
22:
wdźiwemi grzechámi iákożkolwiek ie
23:
kto názowie/ álbo śmiertelnemi álbo
24:
odpuſzcżonemi.
25:
Cathol.Teć v nas Powſzedniemi zo-
26:
wą.
Grzechy Powſzednie.
Boć y te przedśię grzechy ſą/ y od-
27:
puſzcżenia potrzebuią. Prze ktore y na-

strona: 64v

1:
ſpráwiedliwſzy cżłowiek muśi mowić:
2:
Odpuść nam náſze winy.
3:
Confeſs. Odrzucamy Floryaná y Blá
4:
ſtuſá Heretyki/ przećiwko ktorym I-
5:
reneus piſał/ y wſzyſtki tákowe/ ktorzy
6:
pokłádáią Bogá być przycżyną grze-
7:
chow/ gdyż iáſnie nápiſano ieſt: Ześ ty
8:
Pánie ieſt Bog ktory niechceſz złośći
9:
żadney/ w nienawiśći maſz wſzyſtki nie
10:
zbożne/ zátráćiſz te ktorzy mowią nie-
11:
prawdę. Itē
Pſal. 5.
Gdy Dyabeł mowi kłam-
12:
ſtwo/ z ſwego właſnego mowi/ bo ieſt
13:
kłamcą y oćiec iego.
Bog nie ieſt przycżyną grzechow.
Ioan. 8.

14:
Cathol. To też y Lutrá ſługę Boże-
15:
go/ á Proroká y miſtrzá wáſzego miłe-
16:
go/ y Melánchtoná vcżniá iego/ nie do
17:
końcá wiernego/ y Kálwiná odrzućić
18:
muśićie. Bo y Luter Bogá przycżyną
19:
grzechow y przypędźićielem do Grze-
20:
chow plugáwą gębą ſwoią śmiał ná-
21:
zwáć: y Kálwin vcży/ że Bog złośći lu-
22:
dzkich nietylko dopuſzcża/ ále ie też ſku-
23:
tecżnie ſpráwuie: y Philip Melánch-
24:
ton bluźniąc nápiſał/ że niemniey w-
25:
łaſna ſpráwá Boża ieſt/zdrádá Iuda-
26:
ſzowá/ iedno iáko y wezwánie Páwło-
27:
we.
LVter/ Melánchtō / Kálwin Bogá przycżyną grzechow być bluźnią.
In reſolu. art. 36. et inaſſer. et in lib. de ſeruo arbitr.
In Annot. ad. Rom.
Ale dobrześćie vcżynili/ że ſie ták

strona: 65

1:
hániebnego bluźnierſtwá miſtrzow wá
2:
ſzych wſtydáćie/ á z nimi w tym trzy-
3:
máć niechcećie Day Boże/ ábyśćie ta-
4:
kież inſze ich błędy poználi/ y odrzućili.
Cōfeſsioniſte Miſtrzow ſwych odſtępuią.

5:
Confeſs. A też znaydźie w ſobie káżdy
6:
z nas doſtátek wſzelaki złośći y ſkázy/
7:
ták iż nie potrzebá Pánu Bogu nam
8:
więtſzey niepráwośći przydáwáć.
9:
Cathol. Coż to mowićie: Iákoby P.
10:
Bog miał iáką nieprawość w ſobie/
11:
niekażećie mu więtſzey niepráwośći
12:
przydáwáć? Albo ſie z Miſtrzámi zaſię
13:
vgodźić chcećie: álbo ſie Impreſſor o-
14:
mylił/ á wydrukował więtſzey/ miáſto
15:
więcey.
Cōfeſsioniſte Bogu niepráwoſc przypiſuią.

16:
Confeſs. Y muśi to káżdy cżłowiek
17:
zeznáć/ gdy źle cżyni/ że to z vmyſłu á z
18:
woley ſwoiey cżyni/ przymuſzenia żad-
19:
nego áni gwałtu od Bogá w ſobie nie-
20:
cżuiąc.
21:
Catho. Dobrze mowićie: Ale nie ták
22:
Luter/ Kálwin/ Melánchtō trzymáią.
Loci 6. ſupra. cit.

23:
Confeſs. O cżym Auguſtyn S. in
24:
Enchricidio tymi ſłowy piſze: Dźiwnym
25:
á niewymownym kſtałtem/ nie dźieie
26:
ſie nic ná świećie mimo wolą Bożą/
27:
choćia ſie też co dźieie przećiwko woley

strona: 65v

1:
iego. Abowiem muśiáłoby ſie nie sſtáć
2:
kiedyby on niedopuśćił/ y niechcąc dopu-
3:
cża/ nie ſprzymuſzenia áni nád wolą
4:
ſwoię. Y rzecż pewna/ żeby dobry Pan
5:
Bog niedopuſzcżał złych rzecży/ kiedyby
6:
iáko wſzechmogący niemogł ze złego v-
7:
cżynić dobrze.
8:
Cathol. Pátrz iáko rádźi Auguſtiná
9:
S. y inſze Doktory przywodzą/ gdźie ſie
10:
ſnámi zgadzáią: Owa przezdźieki znáć
11:
muſzą Oycow Swiętych poważność/
12:
á że ich dowody y ſentencye ſłuſznie w-
13:
ſzędy mieśce mieć máią.
Cōfeſsioniſte rádźi Doktory s. przywodzą/ gdźie ſie z nimi zgadzáią.
Ale cżemuſz ich
14:
w inſzych rzecżách nieprzyymuią? cżyli
15:
im iuż ták wolno y Miſtrzámi ſwemi/
16:
y Doktory świętymi po ſwey woley brá
17:
kowáć/ á ná ſwey właſney dumie prze-
18:
ſtáwáć? ále day Boże/ áby wſzetecżne
19:
Miſtrze opuśćiwſzy/ do Doktorow
20:
świętych w cale ſie nákierowáli.
21:
O Dobrowolnośći y o
22:
śiłách á mocy cżłowieká
23:
káżdego. IX.
Con


strona: 66

1:
CONFESSIONISTE.
2:
IZ tá rzecż w kośćiele Powſzech-
3:
nym wielkie záwſze cżyniłá mie-
4:
dzy doktory niezgodj y gadánia
5:
CATHOLICI.
6:
Niewiem coby zá niezgody miedzy
7:
Doktory o tym być miáły. Bo wſzyſcy
8:
thę ſwobodę y dobrowolność z Piſmá
9:
Bożego wyznawáli: á záwſze Hereti-
10:
kámi być muśieli/ ktorzy tego przeli.
11:
Confeſs. Ze iuż cżłowiek nie ma tey
12:
władzey doſkonáłey y możnośći w ſo-
13:
bie/ iáką miał Adam oćiec náſz przed
14:
vpadkiem/ ábowiem rozum przyrodzo-
15:
ny ieſt záćmion/ y wola ludzka z wol-
16:
ney sſtálá ſie niewolnicą.
17:
Cathol. Nie ták niewolnicą/ áby
18:
iuż nic inſzego iedno grzechu chćieć nie-
19:
miáłá. Bo dobrowolność/ acżći ieſt ná
20:
káżoná/ ále do końcá ſkáżoná nie ieſt.
21:
Może y Pogánin przyiąć álbo nieprzy-
22:
iąć Ewángelią/ y nátchnienie Duchá
23:
świętego álbo wypełnić/ álbo ie od-
24:
rzućić: y vznáney prawdy álbo náślá-
25:
dowáć álbo nie.
Dobrowolnoſc náſzá nie do końcá ſkáżoná.

26:
Confeſs. Przetoż cżłowiek káżdy po-
27:
ki ſie nie odrodźi z nowu z Duchá Bo-

strona: 66v

1:
żego/ niema w ſobie tey dobrowolnośći
2:
áby właſnemi śiłámi mogł dobrze cży-
3:
nić/ y Bogu ſie podobáć.
4:
Cathol. Nie może tych vcżynkow do
5:
brych cżynić/ ktoreby mu ſłużyły ku zbá-
6:
wieniu: ále dobrze cżynić może/ iáko
7:
wiele Pogáńſkich ludźi/ y Kornelius
8:
Rotmiſtrz pierwey niżli ſie náwroćił/
9:
wiele dobrego cżynili: co im iednák do
10:
przijęćia łáſki bożey niemáło pomagáło
Co może á cżego niemoże cżłowiek nie okrzcżony.
Act. 10.

11:
Confeſs. W odrodzeniu thedy na-
12:
przod bywa oświecony rozum przez
13:
Duchá S. áby y táiemnicę y wolą Bo-
14:
żą zrozumieć mogł. Potym wola nie-
15:
tylko bywa odmienioná przez Duchá
16:
świętego: ále też bierze z niego podpo-
17:
możenie/ że iuż y chce y może dobrze cży
18:
nić. Abowiem ieſliby kto niechćiał po-
19:
zwolić tego/ tenby wolność Chrześći-
20:
áńſką gubił/ á niewolą zakonu znowu
21:
ná lud Chrześćiáńſki przywodźił.
22:
Cathol. A toli wáſzy Doktorowie
23:
przednieyſzy tego nie pozwaláią. Zga-
24:
dzayćieſz ſie z nimi/ ieſli śmiećie. A ie-
25:
ſli znaćie że w tym zbłądźili/ znayćieſz
26:
że y w wielu inſzych rzecżách zbłądźić
27:
mogli/ iákoż y zbłądźili.
Miſtrzowie Confeſsioniſtow nie pewni.

28:
Confeſs. A tu w tey náuce dwie rze-
29:
cży napilniey potrzebá obácżyć. Na-
30:
przod iż ludzie odrodzeni w przedśię-
31:
wśięćiu y ſpráwowániu dobrych vcżyn
32:
kow/ nie tylko poruſzenie Duchá Bo-
33:
żego ćierpią w ſobie mimo właſną wo-
34:
lą ſwą/ ále też y ſámi iuż máią chęć v-
35:
przeymą ku dobremu/ y cżynią dobrze.
36:
Abowiem ćiągnieni y prowádzeni by-
37:
wáią od Bogá ku temu/ áby też y ſámi
38:
cżynili to co cżynią zá ſpráwą iego.
39:
Cathol. Ale ćiągnienim miłoſnym/
40:
nie przymuſzonym ták iáko roſzcżká źie
41:
lona owcę/ orzechy álbo iábłká vkazá-
42:
ne/ dźieći przyćiągáią/ iáko S. Augu-
43:
ſtyn piſze.
Iáko nas pan Bog do śiebie ćiągnie.

44:
Confeſs. W cżym bárzo błądźili Má-
45:
nicheuſzowie/ ktorzy odeymowáli cżło-
46:
wiekowi w tym wſzeláki poſtępek/ á iá-
47:
koby kámień álbo drewno z niego cżynili.
48:
Cathol. A ſwoich Miſtrzow ktorzy
49:
z Mánicheuſzámi błądzą nie wſpomi-
50:
naćie/ Lutrá/ Kálwiná/ Melánchto-
51:
ná: Cżemuſz ich błędy okrywaćie/ ieſli
52:
práwi Spowiednicy á Confeſsioniſte
53:
być chcećie.
Luter/ Kálwin Melánchton/ Mánicheuſzowie.

54:
Confeſs. A ták bárzo mdła ieſt náſzá

strona: 67v

1:
dobrowolność w tey mierze/ dla pozo-
2:
ſtáłego w nas ſtárego Adámá áż do ś-
3:
mierći/ y dla przyrodzoney ſkázy.
4:
Cathol. Iuż nie ieſt mdła/ kiedy ieſt
5:
Duchem Bożym/ á łáſką iego pośilona.
6:
Bo ták S. Páweł mowi: że może w-
7:
ſzyſtko w tym ktory go pośila.
Dobrowolnoſc łaſką bożą pośiloná wſzyſtko może.
Philip.4.

8:
Cōfeſs. Przetoż odrzucamy Máni-
9:
cheuſze w tey rzecży/ ktorzy niewyzna-
10:
wáią/ áby cżłowiek był z pocżątku od
11:
Bogá dobrym ſtworzony/ á iż dobro-
12:
wolnie obroćił ſie do złego.
13:
Cathol. Przydayćie knim Lutrá/
14:
Kálwiná/ Melánchtoná.
Lut: deſeruo arb. Calu. c 2.li. 2. ſect. 1 Phil. in Annot. ad Rom.

15:
O przeyrzenie Bożym
16:
y o wybierániu Swiętych
17:
od niego. X
18:
CONFESSIONISTE.
19:
ACżkolwiek thedy nie względem
20:
godnośći y zaſług ludzkich/ ále
21:
z woley Bożey á z łáſki ſzcżerey/
22:
to przeyrzenie álbo náznácżenie świę-
23:
tych sſtáwa ſie/ iednák kſtałt y śrzodek
24:


strona: 68

1:
tego przerzenia táiemnego/ dał nam
2:
Pan Bog iáſny y widomy.
3:
CATHOLICI.
4:
Niewiem iáko kto widźieć iáſnie/
5:
y widomie poznáć może/ ieſli kto ieſt w
6:
Pánie Chriſtuſie przeyrzánym ábo nie.
Przeyrzenia ſwego żadnē wiedźieć bez obiáwienia Bożego nie może.
Eccl: 9.

7:
Bo śiłá ich ieſt w Kośćiele/ ktorzy ſie
8:
Krześćiány zową/ ktorzy przedśię nie
9:
ſą przeźrzáni. A żaden niewie/ ieſli łáſki
10:
álbo niełáſki Bożey godźien.
11:
Confeſs. Przetoż ktorzy ſą wſzcżepie
12:
ni w Páná Chriſtuſá przez wiárę/ ći ſą
13:
iuż wybráni.
14:
Cathol. A gdźieſz to podźieieſz/ co P.
15:
Chriſtus mowi/ wiele ich wezwánych
16:
ále máło wybránych.
Nie wſzyſcy ktorzy wierzą/ ſą wybránymi.
Azaſz niewierzyſz/
17:
że bárzo wiele tych ktorzy okrzcżeni ſą/
18:
á ták w Páná Chryſtuſá przez wiárę
19:
wſzcżepieni/ ieſliże owocu dobrych v-
20:
cżynkow z śiebie nie dawáią/ że będą
21:
wyćięći y w ogień wiecżny wrzuceni?
Ioan. 15.

22:
Nie maſz tedy gołey wierze tego przy-
23:
piſowáć.
24:
Confeſs. A choćiáż Pan Bog tylko
25:
wie y zna ſwoie wierne/ y máła licżbá
26:
wybránych kłádźiona bywa/ iednák do-
27:
brą nádźieię o wſzyſtkich mieć mamy/

strona: 68v

1:
y nie potępiáć nikogo lekkomyślnie.
2:
Cathol. Ale ſámi o ſobie śmiele ká-
3:
záć niemamy/ iákobyſmy iuż pewni zbá
4:
wienia być mieli: poniewaſz niewie
5:
cżłowiek ieſli nieprzyiáźni álbo łáſki
6:
godźien.
Zbytnie vfanie.

7:
Confeſs. Y ktokolwiek wierzy á w
8:
Chriſtuśie Pánie mieſzka/ iuż przeyrzá
9:
ny ieſt y wybrány do żywotá wiecżnego.
10:
Gdyż Bog Oćiec te ſwoie wiecżne de-
11:
kretá y przeyrzenie około zbáwienia
12:
ludzkiego/ w ſynu ſwoim miłym vłożył
13:
y deklárował/ wedle ſłow Apoſtolſkich.
Cōfeſsioniſte mowią przećiw iáwney Euāgeliey.

14:
Cathol. To ieſt przećiw Ewángeli-
15:
ey. Gdźie Pan Chriſtus mowi: Ia ie-
16:
ſtem winna maćicá/ á moy Oćiec ieſt
17:
ogrodnikiem/ wſzelką gáłąſką/ ktora
18:
we mnie pożytku nie przynośi/ wyrzu-
19:
ći ią etć.
Ioan: 15.
Nie káżdy/ ktory w Chryſtuſie pánie mieſzka przez wiárę/ iuż wybrány ieſt.
Widźiſz że nie káżdy co wierzy
20:
á w Pánie Chryſtuśie mieſzka/ iuż
21:
przeyrzány ieſt y wybrány. Bo ieſliże
22:
owocu dobrych vcżynkow nie przynie-
23:
śie zginie/ y od zbáwienia odpádnie.
24:
Cżemuſz ſie wy tedy ná tey gołey wierze
25:
á dufnośći ták bárzo ſádźićie.
26:
Confeſs. Ták Bog vmiłował świát/
27:
że iednorodzonego Syná dał zań/
Ioan. 3.
áby

strona: 69

1:
káżdy ktory wierzy weń nie zginąłby/
2:
ále miał żywot wiecżny.
3:
Cathol. Wierzy/ rozumiey oną wiá-
4:
rą/ ktora przez miłość dobrze cżyni. Bo
5:
nie káżdy ktory mowi/ Pánie Pánie/
6:
wnidźie do Kroleſtwá niebieſkiego/ ále
7:
ktory cżyni wolą iego.
Mat: 7.

8:
Confeſs. Ten tedy Chriſtus Pan á
9:
Zbáwićiel náſz niech nam będźie iáko
10:
zwierćiádło/ w ktorym boſkie przeyrze-
11:
nie o ſobie iáſnie widźieć możemy.
Cōfeſsioniſte przeyrzenie ſwe iaſnie widzą/ ktorego żywy cżłowiek wiedźieć niemoże.

12:
Cathol. Nie widzę iáko w Pánie
13:
Chriſtuśie kto może przeyrzenie ſwe/
14:
iáko w zwierćiedle iáſnie widźieć: gdyż
15:
wiedźieć doſtátecżnie niemoże/ ieſli w
16:
nim mieſzka przez prawdźiwą wiárę y
17:
miłość álbo nie.
18:
Confeſs. Doſtátecżne będźiem mieć
19:
świádectwo y vpewnienie ſtąd/ żeſmy
20:
w kſięgi żywotá od wiecżnośći nápiſá-
21:
ni/ ieſli z Chryſtuſem Pánem ſpołecż-
22:
nośći vżywamy/ to ieſt/ ieſli przez v-
23:
przeymą wiárę cżuiemy to w ſobie że
24:
on ieſt náſz/ á my iego.
Cōfeſsioniſte mnimáią/ że iuż niebo máią w gárſci.

25:
Cathol. Ba y tu ſie trzebá bać/ áby
26:
vfność prozna niebyłá. Iákoż ty to mo
27:
żeſz poznáć/ co tylko ſam Bog wiedźieć

strona: 69v

1:
może? Przeto nádźieię dobrą máiąc/
2:
iednák przedśię z boiáźnią y z ſtráchem
3:
ſpráwowáć mamy zbáwienie náſze/ á
4:
tey śmiáłey y hárdey vfnośći zániecháć.
5:
O Pánu Iezuśie Kry-
6:
ſtuśie prawdźiwym Bogu y
7:
Cżłowieku/ iedynym zbá-
8:
wićielu świátá. XI.
9:
CONFESSIONISTE.
10:
PRzetoż ſie brzydźimy náuką nie
11:
zbożną Aryáńſką/ y wſzyſtkich
12:
tákowych/ ktorzy przećiwko Sy
13:
nowi Bożemu powſtáli. Iáko tych cżá
14:
ſow Micháel Serwet Hiſzpan/ y inſzy/
15:
przez ktore ſzátan bluźnierſtwá niezno
16:
śne z piekłá wycżerpnąwſzy przećiw P.
17:
Kriſtuſowi/ po wſzyſtkim świećie nie-
18:
wſtydliwie á niezbożnie rozśiewa.
Troybożánie.

19:
CATHOLICI.
20:
Toć ſą owoce Ewángeliey wáſzey.
21:
Confeſs. Przetoż niewierzymy te-
22:
mu/ że by Pan Kryſtus wedle Boſtwá
23:
ſwego ćierpieć mogł/ á wedle cżłowie-

strona: 70

1:
cżeńſtwá/ żeby tu ná źiemi ćieleſnie być
2:
miał.
3:
Cathol. Prawdá że PAN Kryſtus/
4:
nie ieſt ćieleſnie ná źiemi wſzędźie (iá-
5:
ko wáſzy Luteranowie niektorzy po-
6:
wiádáią) ále ieſt ćieleſnie prawdźiwie
7:
tám gdźie racży/ iáko w tym chwále-
8:
bnym Sákramenćie:
P.Kryſtus wedle ćiáłá nie ieſt wſzędźie.
o ktorym powie-
9:
dźiał/ że to ieſt Ciáło moie. Acż nie ieſt
10:
ná źiemi ćieleſnym onym á widomym
11:
obycżáiem/ iáko był przed tym/ gdy mie
12:
dzy ludźmi ieſzcże w ćiele ſkáźitelnym
13:
obcował/ ále obycżáiem dźiwnym/ nie-
14:
dośćigłym/ á niwidomym. O co iemu
15:
nietrudno: ponieważ wſzyſtko co ra-
16:
cżył/ to vcżynił/ y niemáſz v niego ża-
17:
dney rzecży niepodobney.
P. Krystus ćieleſnie widomie ieſt w niebie á ćieleſnie ále niewidomie w Sácrámenćie.
Pſal. 134.
Luc. 1.

18:
Confeſs. Abowiem prawdźiwa iſto-
19:
tá ćiáłá Páná Kryſtuſowego nie zgi-
20:
nęłá po zmartwychwſtániu y vwielbie
21:
niu iego/ áni ſie też przemieniłá w Bo-
22:
ſtwo/ lecż iáko w prawdźiwym cżłowie-
23:
ku zoſtáły właſnośći duſze y ćiáłá/ we-
24:
dle przyrodzenia należące/ choćiaż zá-
25:
wſze ieden Kryſtus/ ktory wſzechmoc-
26:
nośćią Boſtwá ſwego ieſt wſzędźie obe
27:
cny/
Náturá lucka w p. Kriſtuśie nie przemieniłá ſie w Boſtwo.
á wedle cżłowiecżeńſtwá ſwego w-

strona: 70v

1:
ſtąpił ná niebioſá/ śiedźi ná práwicy
2:
Oycowſkiey.
3:
Cathol. Y coż rozumiećie/ że ták w-
4:
ſtąpił/ y ták śiedźi ná práwicy/ iáko
5:
my wſtępuiem y śiedźim? iákoby miał
6:
pewne mieśce/ z ktorego mu ſie ruſzyć
7:
niegodźi? Albo iákoby Oćiec iego miał
8:
práwicę y lewicę/ ponieważ Bog ieſt?
9:
A iákoż ſie vkazał Páwłowi iádącemu
10:
do Dámáſzku? iákoż go S. Szcżepan
11:
ſtoiącego ná práwicy widźiał?
śiedźieć ná práwicy boſkiey nie rozumie ſie to ćieleſne náſze ſiedzenie.
Act. 9.
Act. 7.
Ey do-
12:
brzeby gránic niezámierzáć Bogu/ y
13:
wſzechmocnośći iego. Cżyli tho Pánu
14:
wedle ſłowá iego vcżynić trudno/ co ſie
15:
nam zda wedle przyrodzenia niepodo-
16:
bno? Bo ácżći iſtotá ćiáłá Páná Chri-
17:
ſtuſowego po zmartwychwſtániu y v-
18:
wielbieniu iego niezginęłá/ áni ſie prze
19:
mieniłá w Boſtwo/ ieednák właſnośći
20:
przyrodzonych ćiáłá proſtego iuż nie
21:
ma.
Ciáło P. Chriſtuſowe po Zmartwywſtániu dáleko inákſze.
1. Cor. 15.
O cżym nie naſzych wymyſłow ále
22:
Páwłá ś. náuki ſłucháyćie: Bywa/ po-
23:
wieda/ ciálo wśiano ſkáźitelne/ á po-
24:
wſtanie w nieſkáźitelnośći: Bywa w-
25:
śiano w nievcżćiwośći/ powſtánie w
26:
chwale: Bywa śiano w niemocy/ po-
27:
wſtánie w mocy: Bywa śiano ćieleſne/

strona: 71

1:
á powſtánie ćiáło duchowne. Widźiſz/
2:
iáko dáleko inákſze ćiáłá náſze po zmar-
3:
twychwſtániu będą? A coż o Kriſtuſo-
4:
wym rozumieſz/ ktore vwielbienie ćiał
5:
náſzych dáleko przechodźi? Cżyli wła-
6:
ſnośći przyrodzone ćiało Chriſtuſowe
7:
miáło/ kiedy ieſzcże ſkáżonośći poddáne
8:
będąc/ przez záwárty żywot Pánieńſki
9:
ſie národźiło? álbo kiedy po wodźie cho
10:
dźiło? á potym kiedy z grobu zápiecżę-
11:
towánegozmartwichwſtáło? kiedy przez
12:
zámknione vlicżki do Apoſtołow przy-
13:
chodźiło? kiedy ſie gdźie chćiáło/ y iáko
14:
chćiáło pokázowáło?
15:
Confeſs.W tymże ćiele práwdźiwȳ
16:
wierzymy iż Pan Kryſtus wſtąpił nád
17:
wſzyſtki niebioſá widomie/ do onego
18:
niebá naywyżſzego do Stolice Máge-
19:
ſtatu Boſkiego ná práwicę Oycowſką/
20:
ktora to práwicá/ ácżkolwiek ſpolną
21:
cżeść chwały y wſzechmocnośći Boſkiey
22:
známionuie/ iednák y mieśce pewne
23:
w ſobie zámyká/ o kltorym ſam P Kri-
24:
ſtus powiedźieć racżył/ że tám wſtępić
25:
miał/ á ſwoim wiernym mieśce zgoto-
26:
wáć. Tákże o tym Piotr ś. nápiſał: Po-
27:
trzebá ieſt áby Kriſtus niebo ośięgnął/

strona: 71v

1:
áż do cżáſu nápráwienia wſzyſtkich rze
2:
cży/ á z niebá tenże záśię przyść ma ná
3:
ſąd oſtátnich cżáſow.
Cōfeſsioniſte Ciáło P. kryſtuſowe do iednego pewnęgo mieyſcá przywięzuią.

4:
Cathol. Choćby ták było; á więc ták
5:
do tego mieścá ma być przywiązan/ że-
6:
by záráz ná inſzych mieſcách nie w oney
7:
właſney oſobie/ iáko ieſt w niebie ále
8:
pod oſobą chlebá ćieleſnie dźiwnym á
9:
nieogárnionȳ obycżaiem być niemiał?
10:
Cżyli Páná Chriſtuſá niepráwdźiwym
11:
vcżynićie/ ktory iáſnie mowi: To ieſt
12:
Ciáło moie? Nie trudnoć to tedy Pá-
13:
nu Chriſtuſowi vcżynić/ że będąc w nie
14:
bie/ pod właſną oſobą/ ieſt záraz pra-
15:
wdźiwie w tym Sákrámenćie pod oſo-
16:
bą chlebá: ácżći to náſz rozum przecho-
17:
dźi. Iáko ś. Chryſoſtom mowi: O dźi-
18:
wie/ powiáda/ o Boſka dobroći/ ktory
19:
z Oycem wzgorę śiedźi ná niebie/ one-
20:
goſz práwie cżáſu ieſt piáſtowan ręko-
21:
má wſzyſtkich Kápłanow ná źiemi.
Chriſos lib 3. de dign ſacer.
Y
22:
Dámáſcenus: Chleb y wino z wodą/
23:
powiáda/ vcżynił ćiáłem y krwią ſwo-
24:
ią: Nie iżeby ono ćiáło przyięte z niebá
25:
zſtępowáć miáło/ ále że ſam chleb y wi-
26:
no przemienia ſie w ćiáło y kreẃ Bożą.
P. Kryſtus ktory ſiedźi ná niebie tegoż cżáſu ieſt w rękách kápłáńſkich ná Ziemi.
lib 4 c. 15 de fide orthod.

27:
Confes. A tám wſzyſcy wierni poch-
wyceni.


strona: 72

1:
pochwyceni będą przećiwko pánu ſwe-
2:
mu ná obłoki/ áby tám ſtąd z nim we-
3:
ſzli do wiecżnych á błogoſłáwionych
4:
przybytkow: Niewierni lepák á nie-
5:
zbożni ludźie poydą nádol z Dyabły do
6:
Piekłá ná wiecżny ogień nieſkoń
7:
cżone.
8:
Cathol. Ba nietylko niewierni/ ále
9:
y źli Krześćiánie/ á nayćiężey Herety-
10:
kowie.
11:
Confeſs. Abowiem iuż inſzey nádźie
12:
ie niemáſz/ Kryſtuſowi ſámemu tę ch-
13:
wałę muśimy oddáwáć weń wierzyć/
14:
y ná nim ſámym przeſtáwáć inſze po-
15:
mocniki y pośrzedniki opuśćiwſzy.
16:
Cathol. Tym wam gorzey. Bo y Pá
17:
ná Kryſtuſá zátym vtráćićie/ ieſliśćie
18:
iuż nie vtráćili. Bo ták Pan mowi:
19:
Kto was wzgardza mnie wzgárdza. A
20:
ieſli ie ták vcżćił ná źiemi/ coż mnimaſz
21:
że im chwały vymuie w niebie? Acżći
22:
to nie wielka pocżćiwość/ że ich o przy-
23:
cżynę prośimy/ gdjż tákową naliżſzemu
24:
krześćiáninowi godźi ſie wyrządzáć
kto ſwięte odrzuca/ ſámego páná Kryſtuſá odrzuca.
Luc. 10.

25:
Confes. Gdyż od łáſki Bożey odpa-
26:
dáią/ y Chriſtuſowemi vcżeſtnikámi
27:
być niemogą/ wſzyſcy ktorzy w cżym in-

strona: 72v

1:
ſzym oprocż ſámego Chryſtuſá zbáwie-
2:
nia ſzukáią.
3:
Cathol.Nigdy Kośćioł Powſzech-
4:
ny zbáwienia w inſzym áni przez inego
5:
nieſzukał/ iedno w Pánie Chryſtuśie y
6:
przez Chriſtuſá. Poniewaſz Swiętych
7:
nie iáko zbáwićielow/ ále iáko przycżyń
8:
cow náſzych wzywamy.
Zbáwienia v ſámego Bogá ſzukamy.

9:
Confes. Trzymamy też Symbolá ál
10:
bo wyznánia wiáry/ ná onych cżterzech
11:
przednieyſzych Conciliách/ Niceńſkim/
12:
Konſtánthynopolſkim/ Epheſkim/ y
13:
Kálcedońſkim vcżynione.
CōfeſsioniſteCōciliámibrákuią/ y ſędźiámi ſie nád nimi cżynią.
Y Symbolū
14:
Athánáſii/ o ktorych wſzyſtkich to rozu
15:
miemy/ że ſie w tey rzecży z piſmem
16:
świętym wybornie zgadzáią/ dekláru-
17:
iąc y obiáśniáiąc Wiárę Powſzechną
18:
Krześćiáńſką/ z pośrzodku od Apoſto-
19:
łow podáną.
20:
Cathol. Iákoby iedno ty Concilia
21:
były ktore ſie w tey rzecży z piſmem ſwię
22:
tym wybornie zgadzáią?
Wſzyſtki Concilia iednáko prziymowáne być máią/ poniewaſz z iednego duchá s. pochodzą.
Ale vkażćie
23:
nam kto tu was ták niedawnemi Cen
24:
ſory álbo Sędźiámi vſtáwił y ſkąd tę
25:
moc máćie/ iż ſpráwy nie ludzkie ále
26:
Duchá Swiętego poſądzaćie/ iákoby
27:
on odpráwiwſzy ony cżworo Concilia/

strona: 73

1:
ktore dobrze przedtym były rząd ſwoy
2:
wſzyſtek położywſzy przy drugich ktore
3:
potym Concilia były w kośćiele Bożym
4:
Powſzechnym/ więcey być niechćiał.
5:
Gdyż Pan Chriſtus obiecał ſie z Ko-
6:
śćiołem ſwym przez Duchá ſwego do
7:
ſkonánia świátá być.
Matt. 28.
Okázáć że tu by-
8:
ło/ gdźie ſie drugie Concilia nie ták wy
9:
bornie z Piſmem świętym zgadzáią/
10:
álbo opowiedźieć dla cżego y gdźie ſie
11:
był Duch święty z Kośćiołá Bożego
12:
przenioſł. Aleć bez wątpienia y tę moc
13:
y Cenſurę nád tymi Conciliámi/ kto-
14:
rych nieprziymuiećie ſtądże maćie/ ſkąd
15:
y Trideyte y Anábáptiſtowie y ini Ká-
16:
cerze máią: ktorzy y ty cżterzy/ ktorych
17:
ſie wy nieporządnie chwytaćie wzgár-
18:
dźiwſzy/ wſzyſtki Symbolá á miá-
19:
nowićie świętego Athánáſego niezbo-
20:
żnie bluźnią: y ieſlibyśćie ſie ſámi ſprá-
21:
wiedliwie ſędźić chćieli/ tedybyśćie ná-
22:
leźli to/ iż wy niemnieyſzą krzywdę/ iá-
23:
ko y Anábáptiſtowie y Trideite Du-
24:
chowi świętemu cżynićie/ vćináiąc y
25:
vbliżaiąc mu przez ták długi cżás wła-
26:
dze w Kośćiele świętym.
Cōfeſsioniſte krzywdę Duchowi Bożemu cżynią.
Przeto was/
27:
pytamy/ ieſli te Concilia były Duchem

strona: 73v

1:
świętym zgromádzone álbo nie? Ieſli
2:
nie były/ cżemuſz ie prziymuiećie? A ieſli
3:
były/ cżemuſz im ná wſzyſtkim/ a nietyl-
4:
ko w tey rzecży wierzyćie?
Cōfeſsioniſte nie we wſzytkim cżterzech przednieyſzych Concilia prziymuią.
Wyznaway
5:
ćieſz tedy/ że Kápłani máią moc ofiá-
6:
rowánia Ciáłá Chriſtuſowego: iáko
7:
Concilium Niceńſkie iáſnie wyznawa:
8:
takieſz y Biſkupi Epheſkiego Concili-
9:
um do Neſtoriuſá Wyznawayćieſz ſná
10:
mi/ że Papieſz ieſt głową Kośćiołá Bo
11:
żego ná źiemi/ co Concilium Chálce-
12:
dońſkie iáwnie wyznawa.
Can. 14.
Act. 7.
Act. 3.
in relationeSyno[d]i ad Leonem.

13:
Confeſs. Od ktorey ſie my namniey
14:
odchylić niechcemy/ y owſzem wſzyſtki
15:
błędy y ſekty temu przećiwne przecż od-
16:
rzucamy y ſtrofuiemy.
17:
Cathol. Iużeśćie ſie ták dáleko od-
18:
chylili/ że iedno vpáść/ á ſzyię złomić.
19:
Day wam Pánie Boże vpámiętánie.
20:
O Zakonie Bożym.
21:
XII.
22:
CONFESSIONISTE.
23:
WIerzymy y wyznawamy iż P.
24:
Bog oznaymił nam doſtátecż
25:
nie wolą ſwoię/ co po nas

strona: 74

1:
mieć chce/ y co mu ſie do nas niepodo-
2:
ba. Tám ſtąd poznáwáć muśimy/ co
3:
ieſt dobroć y ſpráwiedliwość/ á co złość
4:
y niepobożność.
5:
CATHOLICI.
6:
O tymeſmy iuż wyżſzey powiedźieli/
7:
że dla tego świętych vſtaw kośćielnych
8:
y Trádiciy Apoſtolſkich odrzucáć nie
9:
potrzebá.
10:
Confeſs.Przetoż wyznawamy być
11:
zakon dobry y święty/ ktory Pan Bog
12:
pálcem ſwoim/ nie tylko w ſercách lu-
13:
dzkich nápiſał/ á zowiemy gi zakonem
14:
przyrodzonym/ ále też y ná Tablicách
15:
dwu kámiennych nápiſány przez Moi-
16:
zeſzá ludowi ſwemu podał/ á ten dla
17:
lepſzego wyrozumienia zowiemy (Mo
18:
ralem) to ieſt/ wſzyſtki w obec narody
19:
ludzkie w ſpráwách y obycżáiách ich
20:
obowięzuiący.
21:
Cathol. Nie inſzyć ieſt zakon Boży
22:
á inſzy przyrodzony. Ale on przyrodzo-
23:
ny/ ktory iuż był złośćią ludzką práwie
24:
zaćmiony/ odnowić y deklárowáć Pan
25:
Bog racżył/ nápiſawſzy go ná dwu ta-
26:
blicách.
Cat: Tri.
Zakon Boży á Zakon przyrodzony ieden ieſt.

27:
Confeſs. Wierzymy tedy iż w tym za-
konie


strona: 74v

1:
zakonie Páńſkim wſzyſtká wola iego y
2:
wſzyſhki przykazánia żywotowi ludz-
3:
kiemu potrzebne zupełnie ſą podáne.
4:
Cathol. Ieſli przeto przykazánie ko-
5:
śćielne odrzucáć chcećie/ bárzo błądźi-
6:
ćie/ co z tego przykłádu obácżyć może-
7:
ćie: Ze Pan Bog roſkazał/ ábychmy
8:
dźień Sobotny święćili.
Wiele rzecży kośćioł ſtánowi y dekláruie/ cżego piſmo iáſnie nie wyráźiło.
A kośćioł/ kto-
9:
re świętá y iáko mamy święćić okázu-
10:
iąc/ roſkázuie: Dni Swięte od kośćio-
11:
łá vſtáwione święć: Mſzey świętey w
12:
káżde święto nabożnie ſłuchay. Skąd
13:
bacżyſz/ że Pan Bog nie wſzyſtkiego w
14:
przykazániu ſwoim dołożył/ ále kośćio
15:
łowi niemáło deklárowáć y ſtánowić
16:
zoſtáwił.
17:
Confeſs.Bo gdźieby to niebyło/ ni-
18:
gdyby był Pan Bog niezákázował ták
19:
ſrodze/ żeby áni przydawano namniey
20:
áni vmnieyſzano/ w tym to Práwie ie-
21:
go/ wedle ktorego proſtą drogą ſprá-
22:
wowáć ſie przykazał/ nieodchyláiąc á-
23:
ni ná práwą áni ná lewą ſtronę.
24:
Cathol. Te ſłowá ieſli ták rozumie-
25:
ćie/ że piſmo ták zupełne y doſtátecżne
26:
ieſt/ że mu żadnego wykłádu przydá-
27:
wáć nie potrzebá:
Iáko zakonowi álbo słowu Bożemu nic
tedy was pytamy/

strona: 75

nieprzydáwác áni go vmnieyſzáć niemamy.
Ephe: 4.
1:
cżemu Pan Chriſtus wſtąpiwſzy do
2:
niebá/ miedzy inſzemi dáry/ ktore lu-
3:
dźiom rozdał/ okrom Apoſtołow/ Pro-
4:
rokow/ Ewángeliſtow/ dał też kośćio-
5:
łowi ſwemu Páſterze y Doktory? á zaſz
6:
nie dla tego/ áby oni Apoſtolſkie y Pro
7:
rockie náuki prawdźiwie á właſnie lu-
8:
du poſpolitemu podawáli y wykłádá-
9:
li? Bo ieſli wykłádu Piſmu nie po-
10:
trzebá/ cżemuſz Pan Chriſtus po zmar
11:
twychwſtániu ſwoim wſzyſtko piſmo
12:
wykłádáł/ iáko Swięty Lukaſz piſze?
13:
Cżemu Philip onemu Trzebieńcowi
14:
Candaces Krolowey Eſáiaſzá wykłá-
15:
dał/ ktorego on bez wykłádácżá wyro-
16:
zumieć niemogł?
Wykłádu potrzebuie piſmo.
Luc. 24.
Act. 8.
Ieſli wykłádow w
17:
piſmie nie potrzebá/ radbych wżdy od
18:
was wiedźiał cżemu wy thák wiele
19:
kſiąg bez przeſtanku piſzećie? Cżemu
20:
ták wiele roznych Confeſiy/ Commen-
21:
tow/ wykłádow/ y glóz rozmáitych/
22:
choć ſproſnych á nikcżemnych/ bez miá-
23:
ry/ bez końcá/ wydáwáć miedzy ludźie
24:
nie przeſtawaćie? Bo ieſli ſie nic Pi-
25:
ſmu przydáwáć nie godźi/ tedy pewna
26:
rzecż/ że wſzyſtkie Luterſkie kśięgi nic
27:
inſzego nie ſą/ iedno prozną pracą y

strona: 75v

1:
ſzcżerą zdrádą/ á zwodzeniem nędzne-
2:
go poſpolitego ludu.
Iákiego ſie wykłádu Piſmá trzymáć mamy.
Ale ieſliże wykłá-
3:
dow piſmu potrzebá/ iákoż potrzebá:
4:
á zaſz nie lepiey ieſt wykłádu ſtárożyt-
5:
nych świętych Doktorow/ Duchá S.
6:
pełnych (ktore ná to Pan Bog kośćio
7:
łowi dárowáć racżył/ áby piſmo iego
8:
wykłádáli/ á tę prawdę krwią ſwoią
9:
mnodzy zápiecżętowáli) prziymowáć/
10:
niżli te nieſpełnego wáſzego mozgu o-
11:
błędliwe fántázye y wymyſły/ ktore wy
12:
ſłowem Bożym nadobnie przyobłocży-
13:
ćie/ y zdobićie.
14:
Wiedzćieſz tedy/ żeć Pan Bog tymi
15:
ſłowy wykłádow prawdźiwych piſmá
16:
ſwego nie broni/ dla ktorych Doktory
17:
w kośćiele zoſtáwił: ále ludu poſpoli-
18:
temu przez Moizeſzá zákazał/ áby ſie
19:
więcey niedomyślał/ iedno co mu Pan
20:
Bog przez Páſterze ſwoie w kośćiele
21:
roſkázuie.
Wykłádow piſmá pan Bog nie broni.
(Abowiem inácżey/ muśieli-
22:
by byli Zydźi kśięgi Krolewſkie y wſzy-
23:
tki Proroki ktorzy po Moizeſzu náſtáli
24:
odrzućić.) Ná náuce tedy Kośćiołá
25:
Powſzechnego przeſtáwáć/ á inákſzey
26:
ſobie chwały Bożey nie wymyſláć/ tu
27:
Pan Bog poddanym wſzytkim roſká-

strona: 76

1:
zuie. Cżego że wy nie cżynićie/ ſłuſznie
2:
y to ſámo piſmo was ſkázuie y oſądza.
3:
Boć to ieſt właſnie przydáwáć ſłowu
4:
Bożemu/ y vmnieyſzáć go/ á ná lewo
5:
ſie odchyláć/ fáłſzywe wymyſły/ y obłę-
6:
dliwe odſzcżepieńſtwá/ iádowite á zá-
7:
ráźliwe náuki ſłowu Bożemu przeći-
8:
wne/ ſłowem Bożym okrywáć/ y tym
9:
ie názywáć.
Co ieſt przydáwáć słowu Bożemu/ albo vmnieyſzáć onego.

10:
Confeſs. Wyznawamy też to/ iż ten
11:
Zakon niemoże nas żadną miárą v-
12:
ſpráwiedliwić przed ſądem Boga ży-
13:
wego vcżynkámi ſwoiemi/ y owſzem z
14:
niego poznawamy mdłość/ niedoſtá-
15:
tek/ grzech y potępienie ſwoie.
16:
Cathol. Przez łáſki Bożey Zakon/ to
17:
ieſt chowánie Przykazánia BOżego/
18:
nas vſpráwiedliwić niemoże/ pierwey
19:
niż ſie cżłowiek okrzći: ále iuż okrzcżo-
20:
ny/ ktory ſie sſtał ſynem Bożym/ przez
21:
chowánie tego Zakonu/ álbo Przyka-
22:
zánia Bożego y Kośćielnego/ w ſprá-
23:
wiedliwośći pomnożony/ á tym więcey
24:
vſpráwiedliwiony bywa.
Iáko nas Zakon ábo dobre vcżynki vſpráwiedliwić mogą álbo nie mogą.
Iáko ieſt ná-
25:
piſano: Kto ieſt ſpráwiedliwy/ niech ſie
26:
ieſzcże vſpráwiedliwia.
Concil. Triden.
Apo. 22.
Eccle: 18.
Y záśię: Nie o-
27:
bawiay ſie áż do śmierći vſpráwiedli-

strona: 76v

1:
wiáć. Y ieſzcże: Widźićie że z vcżynkow
2:
bywa vſpráwiedliwiony cżłowiek/ á nie
3:
tylko z wiáry?
Iacob. 2.

4:
Confeſs.A też niemoże cżłowiek ża-
5:
den áni mogł doſyć vcżynić Zakonowi
6:
Bożemu.
7:
Cathol. Może cżłowiek vſpráwiedli-
8:
wiony/ zá łáſką miłego Bogá doſyć v-
9:
cżynić Zakonowi/ to ieſt Przykazániu
10:
Bożemu.
Cżłouiek może doſyć vczynić przykazaniu Bożemu.
Con. Tri.
Boć Pan Bog rzecży niepo-
11:
dobnych nieroſkázuie: ále przykázuiąc
12:
nápomina nas y cżynić co możemy/ y
13:
prośić o to cżego niemożemy/ y poma-
14:
ga ábychmy mogli. Przykazánie iego
15:
(mowi Ian ś.) nie ieſt ćięſzkie áni tru
16:
dne.
1. Ioan: 5.
Iárzmo Páńſkie ſłodkie ieſt/ y brze
17:
mię lekkie.
Matth. 11.
Krzywdę tedy cżynićie Pá-
18:
nu Bogu/ gdy mu to przycżytaćie/ iá-
19:
kobychmy zá pomocą iego Zakonu wy-
20:
pełnić niemogli.
Cōfeſsioniſte Bogu krzywdę cżynią.
Gdyż y Páweł mowi:
21:
Ze wſzyſtko może zá pomocą iego: á Pá
22:
nu Bogu wſzyſtko podobno.
1.Phil 4.
Luc. 1.
O tym ś.
23:
Auguſtyn ták piſze: Iákoż to śmieſz mo
24:
wić/ że nie ieſt podobno cżłowiekowi
25:
miłowáć/ á miłowáć ſtworzyćielá ták
26:
łáſkáwego/ Oycá namileyſzego/ á po-
27:
tym ćiáło ſwoie w bráćiey ſwoiey. Lecż

strona: 77

1:
kto miłułe / ten iuż Zakon wypełnił.
Rom. 13.
1 Ioan. 5.
A
2:
Chryſoſtom ś. lepak ták mowi: Ták nic
3:
niepodobnego Pan Bog nieprzykazał/
4:
iż też wiele ludźi było/ ktorzy z dobrey
5:
woley więcey cżynili/ niżli Pan Chri-
6:
stus przykazał. Bo ácż Pan Bog áni
7:
dźiewictwá/ áni vboſtwá nigdy niero-
8:
ſkazał/ á wſzákże ich niemáło naydźie-
9:
my/ ktorzy bez roſkazánia oboie przyięli.
Nic niepodobnego P. Bog nie przykazał.

10:
Confeſs. Prze niedoſtátek przyro-
11:
dzony.
12:
Cathol. Wy tylko ná niedoſtátek
13:
przyrodzony pátrzyćie/ á ná łáſkę miłe-
14:
go Bogá/ ktorą ten niedoſtátek záſtę-
15:
puie/ pátrzyć niechcąc/ Páná Bogá
16:
ſamego bluźnićie. Nie wierząc Apoſto
17:
łowi/ ktory mowi/ że nam więcey Pan
18:
Chriſtus przynioſł y záſłużył/ niżelich-
19:
my byli przez grzech vtráćili.
Rom. 5.

20:
Confeſs. Y prze grzech ktory mieſzka
21:
w ćiele náſzym/ áż do oſtátniey chwile
22:
żywotá náſzego.
Po krzćie nie mieſzka/ grzech w ćiele náſzym/ ále pochop ku grzechowi.

23:
Cathol. Po odrodzeniu/ iuż nie mie-
24:
ſzka grzech w ćiele náſzym/ ále tylko
25:
ſkłonność y popędliwość ku grzecho-
26:
wi: ktorą Páweł ś. grzechē podcżás zo-
27:
wie/ przeto (iáko Auguſtyn S. mowi)

strona: 77v

1:
że z grzechu vroſłá/ y ćiągnie ku grze-
2:
chowi tego ktory iey przyzwala.
3:
Confeſs. Abowiem ták o tym nápi-
4:
ſał Páweł ś.
Rom. 5.
Cże go zakon vcżynić y ſprá-
5:
wić niemogł prze niemożność y niedo-
6:
ſtátek ćiáłá náſzego/ to Pan Bog ſam
7:
ſpráwił/ poſławſzy właſnego Syná/ w
8:
kſtałćie ćiáłá grzechowi poddánego.
9:
Cathol. A coż to k rzecży: álbo co to
10:
zá Diálektyká?
Cōfeſsioniſtow Dyalektiká.
Zakon nas vſpráwie-
11:
dliwić niemogł: Sam Pan Chriſtus
12:
nas vſpráwiedliwił: á więc przeto ći
13:
ktorzy iuż vſpráwiedliwieni ſą/ zakonu
14:
wypełnić niemogą?
15:
Confeſs. Przetoż Kryſtus ieſt doſko-
16:
náłość zakonu y wypełnienie zá nas/
17:
ktory iáko przeklęctwo zakonne z nas
18:
ziął/ gdy ſie sſtał zá nas przeklętym/
19:
ták też nam vdźiela doſkonáłośći ſwo-
20:
iey/ gdy wierzymy weń/ y iego ſpráwie-
21:
dliwość zupełna bywa nam pocżytá-
22:
na zá náſzą właſną.
Rom. 10.
Gal. 3.

23:
Cathol. Ale nie ták/ ábyſmy iuż Za-
24:
konu chowáć nie mieli. Bo ták powie-
25:
dźieć racżył: Nie przyſzedłem káźić za-
26:
konu/ ále wypełniáć.
P. Chriſtus nie ſkáźił zakonu.
Matt: 5.
Y ieſli ſpráwie-
27:
dliwość wáſzá nie będźie obfitowáłá

strona: 78

1:
nád ſpráwiedliwość Skrybow y Phá-
2:
ryzeuſzow/ nie wnidźiećie do kroleſtẃá
3:
Bożego.
4:
Confeſs. Nád to wypełnił Pan Kri
5:
ſius wſzyſtki zakonne gigury y známio-
6:
nowánia/ dla cżego iuż ćień vſtąpił gdy
7:
rzecż ſámá przyſzłá/ bo iuż mamy w kri
8:
ſtuśie P. wſzytkę prawdę y zupełność.
9:
Cathol. Przeto też iuż Ceremonie
10:
y Sądy zakonne vſtáły. Ale oná cżęść
11:
zakonu/ ktorą Moralem zowićie/ to
12:
ieſt/ Dźieśięćioro przykazánie/ ponie-
13:
waſz ieſt zakonem przyrodzonym/ v-
14:
ſtáć nigdy niemoże/ álechmy gi powin-
15:
ni pełnić. Bo tego Pan nie przyſzedł
16:
káźić/ ále gi owſzem potwirdźił.
Cżęſć ſtárego zakonu vſtáłá/ á cżęść nie vſtáłá.

17:
Confeſs. Wiemy iż piſmo zakonne/
18:
przez Ewángelią wyłożone y obiáſnio-
19:
ne/ pożytecżne ieſt kośćiołowi Bożemu
20:
á przetoż ie radźi we zborzech cżytamy.
21:
Cathol. Bá nie tylkoby ie cżytáć/ ále
22:
y chowáć potrzebá. Bo nie ſłuchácże/
23:
ále Executorowie ſłowá Bożego będą
24:
vſpráwiedliwieni.
Rom. 2.
Iac. 1.


strona: 78v

1:
O Ewángeliey Páná
2:
Chriſtuſowey/ o obietnicách/ y o
3:
duchu á pozwirzchney li-
4:
terze. XIII.
5:
CONFESSIONISTE.
6:
Euángelium położone ieſt práwie
7:
przećiw zakonowi.
8:
CATHOLICI.
9:
Auguſtyn S. lepák okázuie/ iáko ſie
10:
Ewángelia nadobnie z zakonem zga-
11:
dza.
Ewángelium nie ieſt zakonowi przećiwne.
Quaeſt. 33. ſuper Num.
Bo w oboiem Testámenćie/ po-
12:
wiáda/ iedneſz rzecży ſą: ále w ſtárym
13:
záćmione/ á w nowym obiáſnione: iá-
14:
ko y wy ſámi znaćłe / że y w ſtárym za-
15:
konie ludźie Ewángelią mieli. Acż nie
16:
przemy tego/ że w niektorych rzecżách
17:
Ewángelia ieſt/ od zakonu rozna. Ale
18:
nie ták áby Ewángelia miáłá káźić za-
19:
kon/ álbo iemu być przećiwna: y ow-
20:
ſzem Ewángelia zakon/ to ieſt dźieſię-
21:
ćioro przykazánie Boże potwirdza/
22:
y doſtátecżniey ie chowáć każe. Słyſze-
23:
liśćie powiáda Pan/ że przykazano
24:
ſtárſzym: Nie zábijay.
Mat. 5.
A ia wam po-
25:
wiádam: że wſzelki/ kthory ſie iedno

strona: 79

1:
gniewa ná brátá ſwego/ będźie winien
2:
ſądu. etć.
3:
Confeſs. Abowiem zakon ſpráwuie
4:
gniew/ y opowieda przeklęctwo. Lecż
5:
łáſkę y błogoſłáwieńſtwo Ewángelia
6:
przynośi/ o cżym Ian S. nápiſał: Za-
7:
kon przez Moizeſzá ieſt dan/ á łaſká y
8:
prawdá przez I. Chriſtuſá sſtáłá ſie.
9:
Cathol. Prawdá ieſt/ że zakon ſprá-
10:
wuie gniew/ to ieſt/ bez żadnego miło-
11:
śierdźia wyſtępne karze/ y opowiáda/
12:
iáko ſie Pan Bog ná grzechy gniewa.
13:
Ale wiedzćie o tym/ co Auguſtyn ś. wy-
14:
wodźi/ żeć w oboim Teſtámenćie ieſt
15:
y pohámowánie z groźbą y z boiáźnią/
16:
y náucżenie z miłośćią/ ácżkolwiek w
17:
ſtárym zakonie boiáźń/ á w nowym mi-
18:
łość przewyżſza.
Rom. 4.
Zakon iako ſpráwuie gniew.
lib. de morib. eccle. cath c.28.
Iednáka náuká oboiego teſtamentu.

19:
Cōfeſs. A tu znáć to mamy/ iż Pan
20:
Bog onym ſtárym oycom/ dwoiákie
21:
był podał obietnice/ iáko też y nam w
22:
nowym Teſtámenćie: Abowiem iedne
23:
były o rzecżách źiemſkich y docżeśnych/
24:
iáko o źiemię Chánáán/ o zwyćięſtwo
25:
nád nieprzyiaćioły/ iákie y dźiś mamy/
26:
o chleb powſzedni/ y wſzyſtki potrzeby
27:
ćiáłu należące. Drugie były y dźiś ſą

strona: 79v

1:
o rzecżách niebieſkich y wiecżnych/ to
2:
ieſt o łáſce Bożey przećiwko nam/ o
3:
grzechow odpuſzcżeniu/ y o żywoćie
4:
wiecżnym przez wiárę w Kryſtuſá Pá-
5:
ná. Przetoż mieli oni ludźie/ nie tylko
6:
o rzecży ćieleſne ále y o niebieſkie á du-
7:
chowne podáne ſobie obietnice w Kri-
8:
ſtuśie Iezuśie ktory przyść miał ná
9:
świát.
10:
Cathol. Obietnice o rzecżách niebie-
11:
ſkich/ á załaſzcżá o wiecżnym żywoćie
12:
w ſtárym zakonie iáſne niebyły/ ále pod
13:
figurą y známieniem tylko: iáko o tym
14:
y Páweł S. mowi/ że kto pełni przyka-
15:
zánie zakonne/ w nim będźie żył/ to ieſt
16:
nie vmrze/ iáko przeſtępcá zakonu.
Obietnice ſtárego zakonu docżeśne.
Gal: 3.
Ieuit. 18.
Eze: 20.
Quae: 33. ſup. Num
Roznoſć ſtárego y nowego zakonu.
Y
17:
Auguſtyn ś. tę rozność miedzy ſtárym
18:
y nowym zakonem cżyni/ że nie tylko
19:
Sákrámenty w nich rozne ſą/ ále też w
20:
ſtárym zakonie ſą obietnice docżeśne/
21:
przez ktore ſie duchowna zapłátá po-
22:
táiemnie známionuie. A w nowym le-
23:
pák iáwnie y iáſnie nam obiecuią rze-
24:
cży duchowne y wiecżne.
Sup. Ioā. 3
Tákże Theo-
25:
philáktus: Stáry zakon/ powiáda/
26:
tym ktorzy gi chowáli/ długi żywot o-
27:
biecował: ále Ewángelia/ niedocżeśny

strona: 80

1:
ále wiecżny j nieśmiertelny żywot dáie.
2:
Confeſs. Tákże y wſzyſtkich Apoſto-
3:
łow náuká ná piſmie zoſtáwioná/ w
4:
ktorey nam opowiedáią tegoż Chryſtu
5:
ſá Syná Bożego y ſpráwę náſzego zbá
6:
wienia przezeń/ prawdźiwie názywá-
7:
na bywa náuką Ewángelium Kriſtu-
8:
ſowego. Ktorego tytułu ták zacnego y
9:
podźiś dźień ſłuſznie vżywáią wſzyſcy/
10:
ktorzy ſzcżerey náuki Apoſtolſkiey przy-
11:
ſtrzegáią.
12:
Cathol. Iuż wy vżywayćie tytułow
13:
iákich chcećie. Myć poproſtu á wła-
14:
ſnie cżterzech Ewángeliſtow kśięgi E-
15:
wángelie zowiemy. A liſty Apoſtolſkie/
16:
liſtámi Apoſtolſkimi. Acż ſie o ten ty-
17:
tuł z wámi ſprzecáć nie będźiemy.
18:
Confeſs. Abowiem y ná on cżás ie-
19:
ſzcże zá Apoſtołow Páńſkich iuż byli fáł
20:
ſzywi Prorocy/ ktorzy Ewángelium z
21:
náuką zakonną pomieſzawſzy/ obłędli-
22:
wie náucżáli/ iákoby bez vcżynkow za-
23:
konnych Kriſtus sam zbáwić niemogł.
24:
Cathol. Toć ieſt/ bez Ceremoniy ſtá-
25:
rego zakonu/ ktore iuż w nowym iáko
26:
ćień vſtáły: ále dobre vcżynki/ to ieſt/
27:
dźieśięćioro przykazánie/ ktore y w ſtá-

strona: 80v

1:
rym zakonie było/ nigdy nie vſtánie. A
2:
to dla was cżęſto przjpomináć potrze-
3:
bá/ ktorzy vcżynki dobre ſzcżypiećie/ y o-
4:
nym vwłacżaćie/ iákoby w nowym za-
5:
konie mieścá niemiáły.
6:
Confeſs. Lecż my wſzyſtkie tákowe
7:
odrzucamy y gánimy/ záchowuiąc
8:
ſzcżyrą á nie pofáłſzowáną náukę E-
9:
wángeliey/ y náucżáiąc tego/ że przez
10:
zakonne vcżynki/ gdyż mu zupełnie do-
11:
ſyć vcżynić niemożemy/ ſpráwiedliwo-
12:
śći przed Bogiem nikt doſtąpić nie-
13:
może.
14:
Cathol. Sámi z śiebie Zakonowi
15:
Bożemn doſyć vcżynić niemożemy/ ále
16:
z łáſką Bożą możemy. Bo zakon ku wy
17:
pełnieniu/ ácżći ieſt cżłowiekowi nie po
18:
dobny/ ále Chrześćiáninowi podobny.
19:
Confeſs. Tylko z ſámego miłośier-
20:
dźia Bożego/ ktory nas w ſynu ſwoim
21:
miłym zá ſpráwiedliwe prziymuie.
22:
Cathol. Bá y prawdźiwie ſpráwie-
23:
dliwemi cżyni.
24:
Confeſs. Przetoż ſromotnie błądzą
25:
wſzyſcy/ y przećiwko bogu mowią/ á ná
26:
imię ich miłość pánowie Rzymſcy du-
27:
chowni/ ktorzy tych cżáſow tęſz náukę

strona: 81

1:
Ewángeliey od kriſtuſá y od Apoſtołow
2:
Kośćiołowi Powſzechnemu podáną
3:
śmieią názywáć nową y pokątną/ od
4:
trzydźieśći lat zácżętą/ dla tego iż ſie
5:
z vſtáwámi y wymyſły ich ſtárſzych zgo
6:
dźić niemoże.
7:
Cathol. Prawdá/ Ewángelia ſtára
8:
ieſt w Kośćiele Powſzechnym náuká:
9:
ále tá wáſzá Ewángelia/ oney ſtárey
10:
przećiwna/ ktorą Luter z ſtárych Ká-
11:
cerſtw wſkrześił/ ſłuſznie nowa y poką-
12:
tna ieſt názwaná: gdyż ani záwſze byłá
13:
ná świećie/ áni wſzędźie.
CōfeſsioniſteEwāgelią wywroćiwſzy z ſtárey nową vcżynili.

14:
Confeſs. Ale niech pámiętáią/ co o
15:
tákowych opowiedźiał Ezáiaſz Pro-
16:
rok: Biádá tym/ ktorzy złe názywáią
17:
dobrym/ á dobre złym/ ktorzy pokłá-
18:
dáią ćiemność świátłem/ á świátłość
19:
ćiemnośćiami/ ſłodkie gorzkim/ á gorz-
20:
kie ſłodkim.
Iſa. 5.

21:
Cathol. My ſie tákimi być/ z łáſki
22:
Bożey niecżuiemy: kto tákim ieſt/ nie-
23:
chay ſie cżuie.
24:
O Pokućie/ y náwroce-
25:
niu cżłowieká ku Bogu.
26:
XIIII.

strona: 81v

1:
CONFESSIONISTE.
2:
A ſpoſob ſpowiedźi Krześćiáńſkiey/
3:
wyráźił nam Pan Kryſtus w onym ſy-
4:
nu Márnotrátnȳ y Iáwnogrzeſzniku.
5:
CATHOLICI.
6:
Toć ieſt ſpoſob ſpowiedźi/ ktora przed
7:
Pánem Bogiem záwſze ma być cżynio-
8:
ná: Ale ieſt druga zwierzchnia/ ktorey
9:
znáć niechcećie.
Luc. 15. et 18.
Dwoiáka ieſt ſpowieć/ przed bogiem y przed cżłowiekiē.

10:
Confeſs. Skąd nie wątpimy że tá-
11:
kowi wſzyſcy pewne grzechow odpu-
12:
ſzcżenie y łáſkę Bożą odnoſzą. Abowiem
13:
Ian S. nápiſał: Ieſli będźiem wy-
14:
znáwáć grzechy náſze/ wierny ieſt Bog
15:
y ſpráwiedliwy/ że nam odpuśći grze-
16:
chy/ y ocżyśći nas od wſzelkiey złośći.
1 Ioan. 1.
Bez rozgrzeſzenia Kápłáńſkiego żadē o odpuſzcżeniu grzechow pewien być nie może
Mat: 16.
Ioan. 20.

17:
Cathol. Y owſzem pewien być nie-
18:
możeſz/ ieſlić Pan Bog grzechy odpu-
19:
śćił/ áż od Kápłáná ktoremu Pan B.
20:
tę moc dał/ ſpráwnie rozgrzeſzon bę-
21:
dźieſz. Bo dla tego miedzy inſzemi rze-
22:
cżámi Pan Bog zwirzchnie rozgrze-
23:
ſzenie w ſwym kośćiele vſtáwić racżył/
24:
ábychmy odpuſzcżenia grzechow pewni
25:
byli: gdyż to co Kápłan ná źiemi roz-
26:
wiąże/ y w niebie ieſt rozwiązano.
27:
Confeſs. Tákową tedy Spowiedź ál-

strona: 82

1:
bo wyznánie z vprzeymego á wiernego
2:
ſercá płynącą/ wierzymy być przed Pá-
3:
nem Bogiem doſtátecżną/ gdykolwiek
4:
álbo ſam tylko w ſercu ſwoim/ Bogu
5:
ſie złości ſwoich ſpráwuie/ álbo ſpolnie
6:
przy zgromádzeniu inſzych w Kośćiele
7:
przed Pánem Bogiem iáwną Spo-
8:
wiedź cżyni/ choćiażby potáiemnie ſłu-
9:
dze kośćielnemu grzechow nie wyli-
10:
cżał/ áni też od niego przeżegnány był:
11:
Abowiem nie mamy przykładu Apo-
12:
ſtolſkiego.
13:
Cathol. A zażeś nie cżytał/ co nápi-
14:
ſano w Dźieiách Apoſtolſkich: Wiele
15:
ludźi wierzących przychodźiło do Apo-
16:
ſtołow/ wyznáwáć álbo ſpowiádáć ſie
17:
y opowiádáć vcżynki ſwoie.
Act 19.
Spowiedź przed Apoſtoły.
Widźiſz że
18:
y przed Apoſtoły ſie ſpowiedano?
19:
Confeſs. Ani roſkazánia o tákowey
20:
ſpowiedźi/ iáką ſobie ich Miłość kśięża
21:
Rzymſcy poſtánowili.
P. Bog ſpowieć przykazał/ gdy pokutowáć roſkazał.
Bo ſpowieć ieſt cżęſć pokuty.

22:
Cathol.Azaſz nie doſyć przykazał/
23:
kiedy Kápłanom dał moc odpuszcżá-
24:
nia grzechow: ktorych inácżey zátrzy-
25:
máwáć álbo odpuſzcżáć niemogą/ ieſli-
26:
że im káżdy przez pokorną ſpowiedź
27:
ſumnienia ſwego nie otworzy/ iáko

strona: 82v

1:
*Sędźiemu y + Lekárzowi ſwemu od
2:
Bogá poſtánowionemu. Ale ſłuchay
3:
co o tym Auguſtyn mowi: Cżyńćie po-
4:
kutę/ iáką w kośćiele cżynią.
*Augu. li.20. de ciu. D. c 9 Gre ho 26 in Euang.
Chriſ. li 3 de Sacer. et hom. 5 de uerbis Eſaiae.
Hieronim
*Concil.Lateranēc. 21. Vormat. c. 25. Orig. ho. 1. et 2. in Pſ. 37.
Zaden ſo-
5:
bie niech niemowi: cżynię potáiemnie/
6:
cżynię przed Bogiem/ zna Pan Bog
7:
ktory mi odpuſzcża/ że ią z ſercá cżynię.
8:
A więc bez przycżyny rzecżono: Co roz-
9:
wiążećie ná źiemi/ będźie rozwiązano
10:
w niebie? więc prozno dano klucże ko-
11:
śćiołowi Bożemu? etć. Ioan.20.
12:
Confeſs.Ktorzy do perſony kápłáń-
13:
ſkiey abſolucyą mocno przywiązáli/ y
14:
wiárę zbáwienną odpuſzcżenia grze-
15:
chow/ ktoraby v káżdego wiernego w
16:
ſercu świećić miáłá/ tym ſpoſobem gá-
17:
ſzą y zágubiáią.
18:
Cathol.Samći ią Pan Chryſtus do
19:
nich ták mocno przywiązał. A iego wo
20:
ley kto ſie sprzećiwi?
Rom. 7.
Cōfeſsioniſte Koſćioł potwarzáią.
Lecż oni wiáry od
21:
puſzcżenia grzechow nie zágubiáią/ ále
22:
wáſzę prozną dufność krocą/ ktora nie
23:
ieſt pewna. Bo wiárá w pewnych á
24:
nieomylnych rzecżách ieſt vgruntowá-
25:
na/ á tá wáſzá prozna dumá śiłá ich
26:
omylić może: gdy mnimáiąc że im P.
27:
Bog grzechy odpuśćił/ á ná to pewne-

strona: 85

1:
go wywodu niemáiąc wgrzechách leżą.
2:
Confeſs. Iáwnie ſie oświadcża Da-
3:
wid w ſpowiedźi ſwoiey do Bogá mo-
4:
wiąc: Grzech moy obiáwiłem tobie/
5:
y niepráwośći moiey niezákryłem.
Pſal: 32.

6:
Cathol. Dawid sie ſámemu Bogu
7:
ſpowiádał. Bo ieſzcże P. Bog był Ká-
8:
płanom tey mocy nie dał. A ieſli go w
9:
tym náſláduiećie/ trzymayćieſz też w-
10:
ſzyſtek ſtáry zakon/ iáko on trzymał.
Dawidowá ſpowieć przed bogiem.
A-
11:
zaſz nie widźićie łáſki zakonu nowego?
12:
Acżći y oná ſpowiedź Dawidowá przed
13:
Náthánem Prorokiem iáwna byłá:
14:
Zgrzeſzyłem Pánu: zá ktorą mu theż
15:
Prorok zſtrony Bożey rozgrzeſzenie dá-
16:
iąc mowi: Przeto też Pan Bog prze-
17:
nioſł álbo odpuśćił grzech twoy.
Dawidowá ſpowieć przed cżłowiekiē.

18:
Confeſs. Rzekłem ſpowiedáć ſie będę
19:
przećiw ſobie nieſpráwiedliwośći mo-
20:
iey pánu. A tyś Boże odpuśćił złość
21:
grzechu moiego. Tákże y ſam Pan Kri
22:
ſtus w Paćierzu náucżył nas prawdźi-
23:
wey ſpowiedźi/ ábyſmy vſtáwicżnie do
24:
Oycá niebieſkiego wołáli: Odpuść
25:
nam Pánie winy náſze/ iáko y my od-
26:
puſzcżamy.
Mat. 6.

27:
Cathol. Ale coż to wżdy zá Diálekti-

strona: 83v

1:
ká wáſzá? Mamy ſie ſpowiedáć grze-
2:
chow náſzych Bogu/ tedy niemamy
3:
cżłowieku? y owſzem mamy Bogu/ y
4:
dla poſtánowienia Bożego/ mamy y
5:
cżłowieku.
Cōfeſsioniſtow Dyalektiká.
Chcemyli odpuſzcżenia grze
6:
chow doſtáć/ nie wzgardzaymy tych o-
7:
bycżáiow/ które nam ſam Pan Bog
8:
zoſtáwić racżył. Słuchay co S. Báſili-
9:
us mowi: Potrzebá przed tymi/ ktorym
10:
Pan Bog porucżył ſzáfowáć Sákrá-
11:
menty ſwemi/ grzechow ſie ſpowiedáć.
Quaeſt. 288. in Regul. breuior. Videetiāquaeſt. 229 et in ep 3 Cano: ad amphilo. can: 73.
Spowieć ſtára rzecż/ ieſzcże przed Báſiliuſem S.
Hugo de S. Victore lib. 2. de ſacr. par. 14. ca. 1.

12:
Bo ták náyduiemy/ że też y oni ktorzy
13:
v przodkow náſzych pokutowáli/ ſpo-
14:
wiedáli ſie przed Swiętymi grzechow
15:
ſwoich.
16:
Confeſs. A ieſliś bliźniemu ſwemu
17:
co winien/ y tego muśiſz pierwey prze-
18:
iednáć/ á ſpowiedáć ſie przed nim wy-
19:
ſtępku ſwoiego/ chceſzli ábyć Pan Bog
20:
odpuśćił. O cżym Iákub S. nápiſał:
21:
Spowiedayćie ſie ſobie ſpołecżnie.
22:
Catho. Te ſłowá ieden ſtáry á zacny
23:
Doktor ták wykłáda: Co to ieſt/ ſpo-
24:
wiedayćie ſie ieden drugiemu? y wnet
25:
odpowiáda: Nie tylko cżłowiek Bo-
26:
gu/ ále miedzy wámi ieden drugiemu:
27:
ludźie ludźiom/ owce páſterzom/ pod-

strona: 84

1:
dáni ſwym Prełatom: ći ktorzy grze-
2:
chy máią/ tym ktorzy moc odpuſzcżá-
3:
nia grzechow máią.
co to ieſt ſpowiedayćie ſie ieden drugiemu.

4:
Confeſs. Ieſt ieſzcże y trzeći ſpoſob
5:
ſpowiedźi w Kośćiele Chrześćiáńſkim/
6:
ácż nie wſzyſtkim ludźiom w obec po-
7:
trzebny/ ále iednák bárzo pożytecżny
8:
dla tych/ ktorzy ſumnienie máiąc zwią
9:
záne grzechem/ álbo pokuſámi ſzátáń-
10:
ſkimi vplećieni będąc/ niemogą ſobie
11:
rádźić ſámi/ y nieprzeſtawáią ná pow-
12:
ſzechney á iáwney ſłowá Bożego abſo-
13:
lucyey/ tákowym wſzyſtkim potrzebá
14:
ieſt oſobliwey z páſterzem rozmowy y
15:
ſpowiedźi/ áby iemu wſzyſtko ſumnie-
16:
nie ſwoie otworzył/ á lekárſtwá/ porá-
17:
dy y poćiechy z ſłowá Bożego grunto-
18:
wnie doſtąpić mogł.
19:
Cathol. To Abſolucya od was wy-
20:
myślona/ ktorey kośćioł Boży niezna:
21:
Bo nie ná kazániu wſzytkim ludźiom
22:
w obec/ ále ná ſpowiedźi káżdemu z o-
23:
ſobná/ zwłaſzcżá śmiertelne grzechy
24:
Kośćioł odpuſzcża.
Spowiedź Luterſka rozmowá z Miniſtrem.

25:
Confeſs. A ták nie odrzucamy tego
26:
zwycżáiu ná ſtronę/ gdyż gi widźimy
27:
być wedle náuki Apoſtolſkiey Kośćio-

strona: 84v

1:
łowi Bożemu pożytecżny.
2:
Cathol. Iużeśćie dawno odrzućili/
3:
gdyśćie ſpowiedź świętą/ ktora z wiel-
4:
kim wſtydem y z żáłośćią przed Kápła
5:
nem być ma/ iáko przed ſámym P. Bo-
6:
giem/ w rozmowy ſproſne á niewſtydli-
7:
we/ y w diſputacye obroćili.
8:
Cōfes.Co ſie dotycże klucżow kroleſtwá
9:
Bożego Apoſtołom od páná podánych.
10:
Cathol. Iedno to pámiętay: że ſá-
11:
memu Piotrowi rzecżono: A tobie
12:
dam klucże kroleſtwá niebieſkiego.
Mat: 16.

13:
Cōfeſs. Iáwnie káżdy obácżyć może
14:
iáko bezpráwnie y niezbożnie Rzymſcy
15:
Biſkupi/ z wielką krzywdą/ y z vbliże-
16:
niem Kośćiołá Powſzechnego/ rośćią-
17:
gnęli te klucże nád roſkazánie páńſkie.
18:
Cathol. Y owſzem wielkim práwem
19:
y pobożnie. Poniewaſz Ceſárze Chrze-
20:
śćiáńſcy (bez wątpienia z boſkiego zrzą
21:
dzenia) od Conſtántinuſá/ ták vcżćili
22:
y vważyli/ y wynieſli ten to Apoſtolſki
23:
ſtolec: ktory Pan Bog pirwey ták vcż-
24:
ćił y vważył.
Władza y potężność Biſkupá Rzymſkiego Heretykom nie miłá.
Słuſznie też y ſpráwiedli-
25:
wie Ceſarz y wſzyſcy Krolowie Chrze-
26:
śćiáńſcy zwierzchność Biſkupá Rzym
27:
ſkiego iáko práwego namieſtniká Pá-

strona: 85

1:
ná Chriſtuſowego á potomká Piotro-
2:
wego/ cżcą y ważą: poniewaſz onego
3:
Pan Bog wyſtáwił głową w Kośćie-
4:
le ſwoim.
5:
Confeſs. Ze z nich miecżow vrzędu
6:
świeckiego/ ſceptrow y kroleſtw świá-
7:
tá tego/ y koron Ceſárſkich ſobie nábu-
8:
dowáli.
9:
Cathol. Owa wam nie miły ten rząd
10:
w kośćiele: że wſzyſcy do głowy ſie v-
11:
ćiekáią: rádźibyśćie z niego Bábilon/
12:
zámieſzánie/ y nierząd vcżynili (iáki v
13:
was być muśi/ poniewaſz żadney gło-
14:
wy nie maćie) á iedność inácżey nie
15:
może być záchowaná/ iedno gdy ieden
16:
ieſt nád inſze przełożony w Kośćiele.
Iednoſc bez iedney głowy zachouaná być niemoże.
Cant. 6.

17:
Przetoć ten kośćioł Heretykom y nie-
18:
przyiaćielom ſwoim/ záwſze był ſtráſzli-
19:
wym: poniewaſz ták ieſt vſzykowány/
20:
iáko naporządnieyſze woyſko. Ale to
21:
was boli/ iż Paſterz owce ſwoie ſądźi/
22:
á od owiec ſądzon być niemoże.
23:
Confeſs. A náoſtátek zupełney wła-
24:
dzey y zwirzchnośći nád wſzyſtkimi
25:
krolmi/ nád duſzámi y nád ćiáły ludu
26:
Chrześćiáńſkiego hárdźie doſyć vżywáią.
27:
Cathol. Biádá temu kto tego hár-

strona: 85v

1:
dźie vżywa. Ale pátrzćie/ ieſli nie wy rá
2:
cżey tey mocy hárdźie vżywaćie/ ktorą
3:
ſobie/ bez porządnego powołánia/ y po
4:
rucżenia przywłaſzcżaćie/ że káżdemu
5:
Miniſtrowi wſzyſtkę tę moc/ ktorą ma
6:
Papieſz/ podawaćie.
7:
Confeſs. Lecż my ná prawdźie á pro
8:
ſtośći ſłowá Bożego przeſtawáiąc po-
9:
wiedamy/ iż wſzyſcy Páſterze álbo Bi-
10:
ſkupi Kośćiołá Powſzechnego/ máią
11:
tych klucżow Chryſtuſowych iednáką
12:
władzą.
13:
Cathol. Przetoć też miedzy wáſzymi
14:
Miniſtrámi zgodá być niemoże: gdy
15:
ieden ná drugiego nic dáć niechce/ áni
16:
mu ni wcżym vſtąpić.
Nie iednáka władza wſzytkich Páſterzow.
Bo gdźie wſzyſcy
17:
iednáko wſzyſtko mogą/ tám iedność
18:
záchowaná być niemoże. Azaſz niewie-
19:
ćie iż Ietro dał rádę Moizeſzowi/ kto-
20:
rą potym Pan Bog pochwalił/ áby
21:
nie ſam wſzyſtkiego ſądźił/ ále też ná
22:
drugie włożył vrząd ſądzenia:
Exo. 8.
Cokol-
23:
wiek przybędźie wielkiego/ álbo ćięſzkie
24:
go/ to niech odnoſzą do ćiebie: á ſámi
25:
niechay mnieyſze Cauſy ſądzą. Tymći
26:
obycżáiem w Kośćiele Powſzechnym
27:
ieſt vſtáwiono/ áby ćiężſze grzechy Bi-

strona: 86

1:
ſkupiemu/ á naćiężſze Papieſkiemu ſą-
2:
dowi zoſtáwione były. Co dwoiáki po-
3:
żytek przynośi kośćiołowi.
Caſus reſeruati.
Dwoiáki pożytek zwirzney władzy.
Abowiem
4:
nietylko lepiey Biſkup álbo Papież
5:
wielkie rzecży rozeznáć/ oſądźić/ y opa-
6:
trzyć może/ niżli proſty Kápłan: ále y
7:
śiłá ludźi od tych ćięſzkich á ſproſnych
8:
grzechow/ dla trudnieyſzego rozgrzeſze-
9:
nia/ hámuią ſie y powśćiągáią. Wſzák-
10:
że przy śmierći káżdy kápłan od wſzelá-
11:
kich/ by też y naćiężſzych grzechow roz-
12:
grzeſzyć może.
Przy ſmierći káżdy kápłā ieſt Papieżem.
Iáko tedy w iednym ćie-
13:
le/ nie wſzyſtkie cżłonki iednáką ſpráwę
14:
máią: ták też nie iedná ieſt moc kápłáń
15:
ſka/ Biſkupia y Papieſka: ále przy Pa-
16:
pieżu ieſt zupełna moc nád kośćiołem
17:
Páńſkim: inſzy Biſkupi tylko ſą po-
18:
mocnicy iego w tym vrzędźie.
GREgo.
BERN.

19:
Confeſs. Gdy Ewangelium Páń-
20:
ſkie prawdźiwie opowiádáią. To ieſt
21:
gdy lud poſpolity ſobie zwierzony ná-
22:
ucżáią/ nápomináią/ y przywodzą do
23:
prawdźiwey pokuty y karnośći Chrze-
24:
śćiáńſkiey.
25:
Cathol. Znáć że niewiećie/ co ſą klu
26:
cże Piotrowi oſobliwie/ á prze zeń też
27:
inſzym Apoſtołom dáne.
Klucże kápłanō przez Aſtoły dáne.
kłucż
Wiemy że

strona: 86v

1:
klucż ieſt/ ktorym drzwi otwarzamy y
2:
zámykamy. Drzwi kroleſtwá niebie-
3:
go / przez grzech nam zamknione by-
4:
wáią: Przez klucże tedy rozumie ſie
5:
nam moc/ ktorą to zaporę odeymuią/
6:
to ieſt/ ktorą grzechy bywáią odpuſzcżá-
7:
ne. Ktorą moc ma naprzod ſam Pan
8:
Bog w Troycy iedyny/ potym y Pan
9:
Chriſtus iáko cżłowiek/ a ten ią dał ká-
10:
płanom/ przeto: áby zaſługą śmierći
11:
iego przez pokutę y rozgrzeſzenie/ iáko
12:
Száfárze Sákrámentow iego/ grzechy
13:
odpuſzcżáli.
14:
Confeſs. Otwarzáiąc niebo y odpu
15:
ſzcżenie grzechow dawáiąc ná mieścu
16:
Páná Chriſtuſowym káżdemu wiernie
17:
pokutuiącemu y poſłuſznemu ſłowá
18:
Bożego/ á zámykáiąc kroleſtwo niebie-
19:
ſkie/ y zwięzuiąc wſzyſtki niepokutuią-
20:
ce á ſwowolne niewierniki.
21:
Cathol. Ná kazániuć nie może nikt
22:
dáć grzechow odpuſzcżenia: ále ma o-
23:
powiádáć/ że Pan Bog gotow ieſt ká-
24:
żdemu wiernie pokutuiącemu/ á grze-
25:
chy ſwoie wyznáwáiącemu one odpu-
26:
śćić: á gdy iuż cżłowiek pokutuie/ y ſpo
27:
wiádá ſie grzechow ſwoich/ tám dopi-
28:
ro rozgrzeſzenie bierze.
Inſze ieſt przepouiadánie grzechow odpuſzcżenia/ á inſze grzechow odpuſzcżenie.


strona: 87

1:
Confeſs. Tákowe klucże wſzyſtkim
2:
Apoſtołom w obec obiecał Pan Chri-
3:
ſtus v Máttheuſzá S. Cap. xvj. y dał
4:
ie potym wſzyſtkim rowno/ poſyłáiąc
5:
ie ná wſzyſtek świát/ áby opowiedáli
6:
grzechy ludźiom pokutuiącym/ iáko
7:
nápiſáli Ewángeliſtowie/ Ian ś. we
8:
xx. Márek ś. xvj. Lukaſz ś. xxiiij. Cáp.
Cōfeſsioniſte piſmu Bożemu przydawáią/ cżego w nim nie máſz.

9:
Cathol. A cżemu fáłſzuiećie piſmo
10:
Boże? Nie máſz tego v S Máttheu-
11:
ſzá w káp. xvj. żeby wſzyſtkim wobec A-
12:
poſtołom obiecał Pan Bog klucże dáć
13:
ále ſámemu tylko Piotrowi obiecał/
14:
Tobie dam klucże: Co y ſpełnił po ſwȳ
15:
zmartwywſtániu: gdy mu porucżył po
16:
trzy kroć/ paść/ to ieſt rządźić y ſpráwo
17:
wáć báránki ſwoie/ álbo kośćioł ſwoy.
Mat. 16.
Ioan. 20.

18:
Widźiſz iáko Piotrá nád inſze wyſádźił:
19:
y ná nim kośćioł ſwoy zbudował/ iáko
20:
ná ono mieśce zgodnie wſzyſcy Dokto-
21:
rowie piſzą.
Mat. 16. 2. Cor. 5.

22:
Confeſ[s].Tákże Páweł S. o tym pi-
23:
ſze do Koryntow mowiąc: Dał nam
24:
Pan Bog ſłużebność poiednánia y po
25:
rownánia ſwego z ludźmi przez Chri-
26:
ſtuſá/ y włożył w nas ſłowo tego tho
27:
ziednánia
Cá-


strona: 87v

1:
Cathol. Słowo tego ziednánia w-
2:
łożył ná nas: to ieſt porucżył nam ká-
3:
záć Ewángelią odpuſzcżenia grzechow
4:
y ziednánia.
5:
Confeſs.A ták ſpráwuiemy poſel-
6:
ſtwo ná mieścu Páná Chriſtuſowym/
7:
nie inácżey iedno iákoby Bog ſam ná-
8:
pominał ludźie przez nas. Prośimy
9:
was tedy ná mieścu Páná Chryſtuſo-
10:
wym iednayćie ſie z Bogiem.
11:
Cathol. Widźiſz że Páweł S. nie zá-
12:
raz przepowiádáiąc ſłowo Boże/ od-
13:
puſzcża grzechy/ iáko wy chcećie: ále v-
14:
pomina áby ſie przez pokutę ziednáli
15:
z bogiem. Boć inſzy ieſt vrząd przepo-
16:
wiádánia ſłowá Bożego/ á inſzy odpu-
17:
ſzcżánia grzechow/ ále z obu ſtron ká-
18:
płani ſą ſłużebnicy tego to poiednánia
19:
z bogiem: gdy y ná kazaniu ku poku-
20:
ćie przywodzą/ á potym ná ſpowiedźi
21:
grzechy odpuſzcżáią.
Cōfeſsioniſterogrzeſzenie z kázánim mieſzáią

22:
Confeſs.Z ktorych ſłow iáwnie ſie
23:
pokázuie że inákſzych klucżow Pan
24:
Chriſtus Apoſtołom ſwoim nie podał/
25:
iedno náukę o Pokućie y wierze praw-
26:
dźiwey.
27:
Cathol. Tego wy z tych ſłow nigdy

strona: 88

1:
nie dowiedźiećie.
Cōfeſsioniſte záſię Piſmu przydawáią.
Bo tu Páweł S. nic
2:
niemowi o klucżách/ álbo mocy odpu-
3:
ſzcżánia grzechow/ iedno tylko o kazá-
4:
niu y przepowiádániu Ewángeliey/ á-
5:
by ſie przez nię ludźie náwroćiwſzy ku
6:
pokućie/ z Bogiem poiednáli. Inákſze
7:
klucże im tám dał gdźie mowi: Weź-
8:
mićie Duchá S. ktorych grzechy odpu-
9:
śćićie będą im odpuſzcżone/ á ktorym
10:
zátrzymaćie będą zátrzymáne.
Ioan. 20.
Cżego
11:
oni indźie/ iedno ná ſpowiedźi/ cżynić
12:
niemogli.
13:
Confeſs.Tákći Apoſtołowie y wſzy-
14:
ſcy ich prawdźiwi potomkowie nauki/
15:
iednáli záwſze y podźiśdźień iednáią
16:
lud poſpolity z Bogiem. Tym ſpoſo-
17:
bem odpuſzcżáią ludźiom grzechy y nie-
18:
bioſá otwarzáią/ prowádząc ie przez
19:
wiárę Chryſtuſowę do kroleſtwá Bo-
20:
żego.
21:
Cathol.Nie ták/ ále przez pokutę.
22:
Bo ieſli pokutowáć nie będźiećie/ w-
23:
ſzytcy záginiećie/ mowi Pan. A wáſzy
24:
Miniſtrowie nie więcey mogą odpuſz-
25:
cżáć grzechy/ iedno iáko ktory Szwiec
26:
ábo Kráwiec: poniewaſz nie ſą kápła-
27:
ni/ porządnie ná ten vrząd powołáni.
Luc: 13.


strona: 88v

1:
Confeſs. A ták wſzyſcy prawdźiwi
2:
Biſkupi á Páſterze w Kośćiele Pow-
3:
ſzechnym porządnie tych klucżow vży-
4:
wáią/ y rozgrzeſzáią ludźie/ gdy Ewán-
5:
gelią Chryſtuſowę y w niey odpuſzcże-
6:
nie grzechow wiernym wſzyſtkim wo-
7:
bec/ y káżdemu z oſobná podawáią y
8:
wyświadcżáią.
Cōfeſsioniſte iáko grzechy odpuſzcżáią.

9:
Cathol.Nowyć to ſpoſob grzechow
10:
odpuſzcżánia ná kazániu/ ktorego Ko-
11:
śćioł niezna/ á wy im proſty lud záwo-
12:
dźićie.
13:
Confeſs.Y niemaſz inſzey abſolucyey
14:
nád tę ważnieyſzey.
15:
Cathol. Ieſt inſza ważnieyſza y pe-
16:
wnieyſza ná ſpowiedźi. Bo ná kazániu
17:
tylko Kápłan odpuſzcżenie grzechow
18:
pokutuiącym być w kośćiele gotowe o-
19:
opwiáda / ále ná Spowiedźi prawdźi-
20:
wie grzechy odpuſzcża.
Abſolucya.

21:
Confeſs. Iáko Rzymſcy kśięża ſo-
22:
bie to przywłaſzcżáią.
23:
Cathol.Nie onić ſobie tego przywła-
24:
ſzcżáią/ ále im to Pan Bog porucżył/
25:
gdy im moc odpuſzcżenia grzechow dał
26:
á Sędźiámi ie y Lekárzmi grzechow
27:
ludzkich poſtánowił.

strona: 89

1:
Confeſs. Oſobliwſzego coś ſwoiey re-
2:
geſtrowáney ſpowiedźi y potáiemne-
3:
mu (niewiedźieć iákiemu) rozgrzeſze-
4:
niu przypiſuiąc.
5:
Cathol. Kto zákrywa grzechy ſwo-
6:
ie/ niebędźie nápráwion: Ale kto ſie ich
7:
wyſpowieda/ miłośierdźia doſtánie.
Pro. 18.

8:
Ale wy Montanow odſzcżepieńcow ná
9:
ſládowáć wolićie/ ktorzy/ iako S. Hie-
10:
ronym piſze/ wſtydźili ſie też przed ká-
11:
płanem grzechow ſwoich ſpowiedáć.
Cōfeſsioniſte Montániſte.
AduerſusMontanūhaereticu. Hier.

12:
Lecż ieſli ſie chory cżłowiek wſtydźi rá-
13:
ny ſwoiey Lekárzowi okázáć/ Lekarz
14:
cżego nieoglądał vzdrowić nie może.
15:
Tákże y kápłan grzechow ktorych nie-
16:
wie/ odpuśćić ábo zátrzymáć nie może.
17:
To Hieronym Swięty. Przeto was
18:
náſzá Regeſtrowána ſpowiedź niechay
19:
nie obruſza: vżywayćie wy iáko chcećie
20:
wáſzey roſtárgáney y rozerwáney/ á o-
21:
bácżćie iákie owoce z they wáſzey ſpo-
22:
wiedźi pochodzą.
23:
Ieden Luterſki káznodźieiá/ záraz trzj-
24:
dźieśći chłopow ſłuchał ſpowiedźi/
Hiſtoria o Luterſkiey ſpowiedźi.
kto
25:
rym roſkazał áby ſpołem wſzyſcy przed
26:
ſobą klęknęli/ á ſámemu Bogu grze-
27:
chow ſwoich ſie ſpowiádáli/ á po gro-

strona: 89v

1:
ſzu ná ołtarz położyli: obiecuiąc im
2:
pewne rozgrzeſzenie.
Tilman. Bredēbachisin hiſtoria belli Liuonici.
Bo/ powiáda/
3:
Pokuthá y Doſyćvcżynienie/ wymy-
4:
ſły to Papieſkie/ tego nie potrzebá
5:
Był tám miedzy tymi co ſie ſpowiedá-
6:
li ieden proſtacżek/ ktory był pánu ſwe-
7:
mu wołu vkradł. Ten doſtawſzy roz-
8:
grzeſzenia/ do domu ſie z rádośćią w-
9:
roćił/ y ſwoie weſele żenie ſwey opowie
10:
dźiał: Bałem ſie mowi/ gdym ſzedł do
11:
Plebaná ná ſpowiedź/ áby mi niekazał
12:
krádźionego wołu wroćić/ álbo żeby mi
13:
zá złodźieyſtwo Piekłem nie groźił: lecż
14:
on zá groſz ieden/ wſzyſtki mi grzechy
15:
odpuśćił. Rychło potym tenże chłop
16:
drugiego wołu vkradł/ y poimány ná
17:
złodźieyſtwie/ wyznał/ żeby ſie był tego
18:
więcey niedopuśćił/ by mu był Pleban
19:
ták łatwie grzechow nie przepuśćił.
20:
Widźićie do cżego tá wáſzá nie Rege-
21:
ſtrowána ſpowiedź przywodźi?
Owoce Luterſkiey ſpowiedźi y pokuty.
Do-
22:
świadcżyli tego y goſpodarze/ ktorzy
23:
wielką zdrádę y niewiárę wcżeladźi w-
24:
łaſney potym poználi/ y ſzkodliwe owo
25:
ce tey nowey Spowiedźi y Ewángeliey
26:
przeklináli. Iáko támże dáley piſze w
27:
tey hiſtoriey.
Luter.
Y ſam Luter w ſwey wiel

strona: 90

1:
kiey Poſtilli iáwnie to powiáda/ że z
2:
iego Ewángeliey ludźie ſie sſtáli dále-
3:
ko gorſzymi/ niż kiedy w Papieſtwie by
4:
li. Bo ſie ták/ powiáda/ złośći rozroſły
5:
że iuż y Dyabłá ſámego przechodzą.
6:
Otoż maćie pożytki wáſzey tey chwá-
7:
lebney Spowiedźi.
8:
Confeſs. O cżym przykład mamy w
9:
Ewángeliey/ gdźie Pan Kryſtus do o-
10:
nego vzdrowionego Párálityká mowi:
11:
Otoś iuż zdrow/ pátrzże tego ábyś wię
12:
cey nie grzeſzył/ by co gorſzego ná ćię nie
13:
przyſzło. Tákże y do oney Cudzołożnice:
14:
Idź á nie grzeſz więcey. Z ktorych ſłow
15:
pokázuie ſie to/ iż grzech w ćiele ná-
16:
ſzȳ zoſtawa y po vzdrowieniu páńſkim.
17:
Cathol. Toć iáwny fáłſz/ Ewánge-
18:
liku miły. Nie ieſtći Pan pártáczkim
19:
lekárzem/ áby doſtátecżnie vzdrowić
20:
y zupełnie grzechow odpuśćić nie-
21:
miał.
Cōfeſsioniſte záſię Euángelią ſzpocżą.
Deut. 32.
Grzech po odpuſzcżeniu nie mieſzka w ćiele náſzym.
Abowiem ſpráwy y vcżynki Bo-
22:
że ſą doſkonáłe. Nie grzech tedy zoſta-
23:
wa po odpuſzcżeniu/ ále ſkłonność ku
24:
grzechowi/ ktorą Piſmo podcżás grze-
25:
chem zowie/ że y z grzechu pirworod-
26:
nego pochodźi/ y do grzechu tego kto
27:
iey przyzwala/ przywodźi. Lecż dobrym

strona: 90v

1:
nic ſzkodźić niemoże/ ále owſzem dla
2:
dobrego náſzego zoſtáie: ábychmy v-
3:
ſtáwicżnie przećiw tey złey popędliwo-
4:
śći náſzey boiuiąc/ więtſzey korony do-
5:
ſtáli. Przeto ſie iey pilnie ſprzećiwiáć
6:
mamy. Poniewaſz żołnierſtwo/ ábo v-
7:
ſtáwicżna woyná ieſt/ żywot náſz ná
8:
świećie.
Iob. 7.

9:
Confeſs. Przetoż do Pokuty praw-
10:
dźiwey y nagrodá y poiednánie bliźnie
11:
go/ potrzebnie należą/ tákże miłośier-
12:
ne vcżynki y iáłmużny.
13:
Cathol. Toćmy doſyć vcżynienim zo
14:
wiemy: ále wam ſłowá w Kośćiele
15:
zwycżáyne nie ſmákuią/ wolićie ſwoie
16:
zmyślone nowe.Doſyćvcżynienie.
17:
Confeſs. Do cżego wſzyſtkiego wobec
18:
nápominamy lud Chrześćiáńſki ſłowy
19:
Apoſtolſkimi: Niechayże nie pánuie
20:
w ćiele náſzym grzech śmiertelny/ żeby-
21:
śćie mu poſłuſzni być mieli w pożądli-
22:
wośćiách iego.
Cōfeſsioniſte záſię słowu Bożemu przydawáią.
Rom. 6.

23:
Cathol. Niemáſz tám/ śmiertelny/
24:
ále grzech zgołá/ rozumiey oná ſkłon-
25:
ność pirworodna ku grzechowi/ to ieſt
26:
żądze y namiętnośći ćieleſne w ćiele
27:
wáſzym śmiertelnym/ á wy ták śmie-

strona: 91

1:
ćie fáłſzowáć y wywrácáć ſłowo Boże
2:
po ſwey woley?
3:
Confeſs. A ták gánimy y odrzuca-
4:
my wſzyſtki niezbożne y wſzetecżniki/
5:
ktorzy opowiedánie łáſki Páńſkiey dá-
6:
remney/ lekkomyślnie vważáiąc zwy-
7:
kli mowić: że ſnádny ieſt do Bogá
8:
przyſtęp/ że Kryſtus Pan náſz zá wſzyt-
9:
ki grzechy doſyć vcżynił/ ſnádne grze-
10:
chow odpuſzcżenie możemy beśpiecżnie
11:
grzeſzyć/ á o Pokutę nie bárzo ſie fráſo-
12:
wáć.
13:
Cathol.A ktoż im przycżynę dał do
14:
tego/ iedno wáſz Luter/ y wy ſámi/ ták
15:
bárzo wynoſząc wiárę/ á tłumiąc y hań
16:
biąc dobre vcżynki: Ktore Luter śmiał
17:
grzechámi názwáć: á wiárę ták wyno-
18:
śił/ że powiáda/ kto wierzy niemoże być
19:
potępion: wierz iedno żeć grzechy ſą
20:
odpuſzcżone/ álbo że będźieſz zbáwion/
21:
tedyć pewnie ſą odpuſzcżone/ y pewnie
22:
będźieſz zbáwion.
Luter vcży/ że dobre vcżinki nam ſzkodzą.
Eunomianowo Kácerſtwo.
Luth. de libertate chriſti. Philip in Ioannem.
Bo powiáda/ nie-
23:
máſz inſzego grzechu/ iedno niewierzyć.
24:
A kto wierzy/ ten choćby theż y ſam
25:
chćiał/ zginąć niemoże.
26:
Confeſs. Przetoż gánimy y odrzuca-
27:
my Cátáry y Nowácyany wſzyſtki/ gá-

strona: 91v

1:
nimy też Rzymſką náukę o Pokućie/
2:
ktora więcey pożytkom Kśiężym/ á
3:
niżli duſzam ludzkiem ſłużyłá.
4:
Cathol. Y my wáſzey pewnie nie ch-
5:
walemy. Ale cżemuſz ią gánićie/ gdyż
6:
to iáwny fáłſz/ co powiedáćie/ żeby oná
7:
więcey pożytkom ludzkiem/ á niżli du-
8:
ſzam ſłużyłá.
Cōfeſsioniſte potwarzáią Koſcioł Boży.

9:
Confeſs.A przećiwko Papieſkim pie-
10:
niężnym Odpuſtom/ Miłośćiwym lá/
11:
tom/ pokázuiemy on Dekret Piotrá ś.
12:
Pieniądze twoie niech zoſtáną z tobą
13:
ná zátrácenie/ iżeś dáry Boſkie zá pie-
14:
niądze ſzácował álbo kupowáć chćiał/
15:
nie maſz cżąſtki żadney z námi w tey
16:
ſpráwie/ ábowiem ſerce twoie nie ieſt
17:
ſerce przed Pánem Bogiem.
18:
Cathol.Y my tych nie chwalimy/
19:
ktorzy tákowe rzecży zá pieniądze prze-
20:
dáią: tych Pan Bog iáko y Symoná/
21:
ſądźić będźie: ále nie dla tego/ prze złe
22:
vżywánie niektorych/ dobrych rzecży od
23:
rzucáć mamy.
Odpuſty ważne w koſćiele.
Słuchayćie o tym De-
24:
kretu Láteráńſkiego/ Conſtáncieńſkie-
25:
go/ Viedeńſkiego y Trydentſkiego Sy-
26:
nodu. Poniewaſz moc Odpuſtow ro-
27:
zdawánia od Páná Chriſtuſá Kośćio-

strona: 92

1:
łowi ieſt podána: á tey mocy od Bo-
2:
gá ſobie zleconey od bárzo dawnych
3:
cżáſow Kośćioł vżywał/ Swięty Sy-
4:
nod vcży y roſkázuie/ áby w Kośćiele by
5:
ło záchowáne vżywánie odpuſtow/ lu-
6:
du Chrześćiáńſkiemu bárzo pożytecżne
7:
y świętych Conciliy świádectwem y
8:
poważnośćią pochwalone: y te wſzyſt-
9:
kie zá Heretiki ſkázuie/ ktorzy álbo po-
10:
wiádáią że ſą niepożytecżne/ álbo że
11:
niemáſz w Kośćiele mocy ich podawá-
12:
nia.
Mat: 16. 1. Cor. 2.
1. Cor.4. 1. Cor. 9.
A wſzákoż złego ich vżywánia/ to
13:
ieſt pieniężnego nie chwali/ y owſzem
14:
go broni.
15:
Confeſs. Gánimy ieſzcże Rzymſkie
16:
Doſyćvcżynienia zá grzechy/ ktorzy ſie
17:
Bogu wypłáćić chcą ſpráwiedliwo-
18:
śćią ſwoią.
19:
Cathol. Y my was przeto nie chwa-
20:
limy: że ták doſyć vcżynienie Kośćiołá
21:
Powſzechnego/ nieprzyaćielſkie wykłá-
22:
daćie/ á ſłowek ſie chwytáiąc/ ſámę
23:
rzecż opuſzcżaćie.
Cōfeſsioniſte Doſyć vcżynienie Koſcielne opákuią.
Bo my Doſyćvcżynie-
24:
nim náſzym/ nie wypłáćić ſie Pánu Bo
25:
gu chcemy/ gdyż wiemy dobrze/ że mu
26:
ſie żaden nigdy nie tylko wypłáćić/ ále
27:
ani namnieyſzey cżąſtki dobrodźieyſtw

strona: 92v

1:
iego odſłużyć niemoże.
Doſyćvcżynienie co ieſt.
Wiemy też/ że
2:
Pan Chriſtus zá nas doſtátecżnie do-
3:
ſyć vcżynił/ ále Doſyćvcżynienim zo-
4:
wiemy godne owoce Pokuty/ ktore
5:
Ian Krzćićiel od ſwych wyćiągał: mie
6:
dzy ktorymi ſą y Iáłmużny: o ktorych
7:
Dániel mowi: Grzechy twoie Iáłmuż-
8:
námi odkupuy/ á złośći twoie miłoſier
9:
dźim nád vbogiemi.
Mat. 3.
Luc. 3.
Act. 26.
Dan. 4.
O ktorym takież
10:
Ambrozy S. Wielki grzech/ powiáda/
11:
wielkiego Doſyćvcżynienia potrzebuie.
12:
Dwoiákie tedy Doſyć vcżynienie zá grze
13:
chy Piſmo święte nam przekłáda: Ie-
14:
dno/ ktorym nam grzechy y wiecżne ka
15:
ránie ieſt odpuſzcżone: á to Doſyćvcży-
16:
nienie ſam Pan Chriſtus ſpráwić ra-
17:
cżył.
Ambr. ad uirginemlapſā. c. 8.
Dwoiákie Doſyćvcżynienie.
Ale drugie ieſt/ kiedy my też z náſzey
18:
ſtrony z porády álbo z roſkazánia Ká-
19:
płáńſkiego/ álbo z ſwey dobrey woli/
20:
vbłagamy gniew Boży przez Modli-
21:
twy/ Poſty/ Iáłmużny: áby nam Pan
22:
Bog y docżeśne karánie/ ktorego nie
23:
záwſze ná Spowiedźi przepuſzcża/ od-
24:
puśćić racżył:
2. Reg.12. Gen. 3.
Num. 12. et 20. Exo. 32.
Doſyć vcżynienie tedy
25:
zowiemy: gdy ten co kradł/ więcey nie
26:
krádnie ále rácżey z roboty rąk ſwoich
27:
iáłmużny cżyni: gdy ten co cudzołożył/

strona: 93

1:
co ſie zápijał etć/ poſtem trapiąc ćiało
2:
ſwoie Páná Bogá ſobie przeiedna: á
3:
iáko przed tym wydawał cżłonki ſwoie
4:
ſłużyć niepráwośći/ ták ie záśię wyda-
5:
wa ná ſłużbę ſpráwiedliwośći y świę-
6:
tobliwośći: gdy ten co ſie pyſznił/ pokor
7:
ną modlitwą Bogá vbłaga: A iáko tro
8:
iáko Páná Bogá obrażamy/ ſercem/
9:
ięzykiem/ y vcżynkiem/ ták też troiáko
10:
Bogu zá to nieiáką nagrodę cżynimy:
11:
modlitwą/ poſtem y iáłmużną.
12:
Confeſs. Gdyż ſam tylko Pan Kry-
13:
ſtus Bog y cżłowiek prawdźiwy mogł
14:
doſyć vcżynić zá grzechy náſze/ y ieſt do-
15:
ſtátecżnym odkupieniem/ vſpráwiedli-
16:
wienim/ y zbáwienim náſzym.
17:
Cathol. Práwdá/ ále nie iuż przeto
18:
my też z náſzey ſtrony vſtáwáć mamy.
19:
Boć on przeto ćirpiał/ áby nam przy-
20:
kład zoſtáwił/ żebychmy náśládowáli
21:
tropow iego.
Doſyćvcżynienie Páná Chriſtuſowe náſzego nie káźi.
1. Pet. 2.
Col. 1.
Przeto Bogu doſyć vcży-
22:
nił zá nas/ ábychmy też y my z náſzey
23:
ſtrony/ według możnośći náſzey Pánu
24:
Bogu zá krzywdę doſyć vcżynili: iáko
25:
Páweł S. cżynił/ ktory mowi: Wypeł-
26:
niam te rzecży/ ktorych niedoſtawa mę
27:
kam Chriſtuſowym ná ćiele moim/ zá

strona: 93v

1:
ćiáło iego/ ktore ieſt kośćioł. To ieſt/ iá-
2:
ko głowá ćierpiáłá/ ták ia też cżłonek
3:
tey głowy chcę ćierpieć.
4:
Confeſs. A wſzákże nie przeſtawámy
5:
nigdy ćiáłá ſwoiego poddáwáć pod po
6:
ſłuſzeńſtwo duchá/ wedle przykazánia
7:
Bożego.
Doſyćvcżynienie.

8:
Cathol. Toć my Doſyć vcżynienim
9:
zowiemy.
10:
O Prawdźiwym ludźi
11:
wiernych vſpráwiedli
12:
wieniu. XV.
13:
CONFESSIONISTE.
14:
VSpráwiedliwić nic inſzego nie-
15:
znácży w Piſmie świętym/ á z-
16:
właſzcżá v Páwłá S. iedno grze
17:
chy odpuſzcżáć/ od winy y od karánia
18:
wolnym cżynić/ w łáſkę przyiąć.
Vſpráwiedliwienie co ieſt.
Con. Tri.

19:
CATHOLICI.
20:
Vſpráwiedliwienie/ ieſt przenieśie-
21:
nie z onego ſtanu/ w ktorym ſie cżło-
22:
wiek rodźi ſynem pirwſzego Adámá/
23:
ná ſtan łáſki y policżenia miedzy ſyny
24:
Boże/ przez wtorego Adámá Iezuſá

strona: 94

1:
Chriſtuſá zbáwićielá náſzego. ktore to
2:
przenieśienie/ po obiáwieniu Ewán-
3:
geliey beze krztu/ álbo przynamniey bez
4:
ślubu iego być niemoże/ iáko ieſt nápi-
5:
ſano: Ieſli ſie kto nie odrodźi z wody
6:
y z Duchá S. niemoże wnidź do krole-
7:
ſtwá Bożego.
Ioann. 3.
To opiſánie vſpráwie-
8:
dliwienia/ wźięte ieſt ze ſłow Páwłá
9:
S. gdźie ták mowi: Dźiękuyćie záwſze
10:
Bogu Oycu ktory nas godne vcżynił/
11:
ábychmy byli policżeni w cżąſtkę świę-
12:
tych w świátłośći/ á wyrwał nas z mo
13:
cy ćiemnośći/ y przenioſł do kroleſtwá
14:
Syná ſwego miłego/ przez ktorego ma-
15:
my odkupienie j odpuſzcżenie grzechow.
16:
Confeſs. Y ſpráwiedliwym oſądźić.
Przyſądzána ſpráwiedliwoſc.

17:
Cathol. Nie tylko ſpráwidliwym
18:
oſądźić/ ále y vcżynić ſpráwiedliwym
19:
z nieſpráwiedliwego/ z nieprzijaćielá
20:
przijaćielem/ y dźiedźicem żywotá wie-
21:
cżnego. Abowiem dáie nam ſpráwie-
22:
dliwość w nas trwáiącą/ nie tę wáſzę
23:
wymyſloną/ przyſądząną ábo przycżytá
24:
ną (imputatiuā ) iáko ſie niżey pokaże.
25:
Confeſs.A iżeſmy wſzyſcy bez wąt-
26:
pienia porodzeni ſą w grzechu/ y ieſte-
27:
ſmy winni przed Mágeſtatem Bożym
przeſtę-


strona: 94v

1:
przęſtępſtwá y śmierći/ rzecż pewna że
2:
vſpráwiedliwieni bywamy od ſędźiego
3:
naywyżſzego/ to ieſt wolnemi vcżynieni
4:
od grzechu y od śmierći przez łaſkę y za
5:
ſługę Kriſtuſá Páná/ nie względem o-
6:
ſob álbo zaſług ſwoich.
7:
Cathol. Prawdá/ ále wżdy nie bez
8:
przygotowánia náſzego (mowiąc o do
9:
roſłych ludźiách/ á nie o dźiatkách má-
10:
łych)
Do Vſpráwiedliwienia Bożego trzebá przygotowánia náſzego.
Pro. 16.
Seſs. 6.
Iákie ma być przygotowánie ku vſpráwiedliwieniu.
Abowiem ná Bogá należy dá-
11:
wáć łaſkę/ á ná cżłowieká przygotowáć
12:
ſerce ku przyięćiu łáſki. Poniewaſz iáko
13:
Auguſtyn S. mowi: Ktory ćiebie ſtwo
14:
rzył bez ćiebie/ nie zbáwi ćię bez ćiebie.
15:
O tym przygotowániu ták Concilium
16:
Tridentſkie piſze: Ze pocżątek Vſprá-
17:
wiedliwienia w doroſłych ludźiách/ od
18:
vprzedzáiącey łáſki Bożey przez Iezu-
19:
ſá Chriſtuſá bráć mamy: to ieſt/ od po-
20:
wołánia niewiernych ludźi/ ktorym o-
21:
ni bez żadnych ſwoich zaſług vżywáni
22:
bywáią: áby oni ktorzy od Bogá przez
23:
grzechy odwroceni byli/ przez iego łá-
24:
ſkę wzbudzáiącą y pomagáiącą/ przy-
25:
gotowáli ſie ku náwroceniu/ y ku V-
26:
ſpráwiedliwieniu ſwemu: tey to łáſce
27:
dobrowolnie przyzwaláiąc/ y oney po-

strona: 95

1:
magáiąc: ták/ áby gdy Pan Bog do-
2:
tyka ſercá ludzkiego przez oświecenie
3:
Duchá Swiętego/ áby y ſam cżłowiek
4:
nie do końcá nic niecżynił/ ále ono nád
5:
chnienie przyiął/ ktore też mogł odrzu-
6:
ćić y wzgárdźić: ácżkolwiek bez łaſki
7:
ſam ku ſpráwiedliwośći przed Bo-
8:
giem z ſwey wolney chući/ poſtąpić
9:
niemoże. Przeto w piſmie gdy ták mo-
10:
wi: Náwroććie ſie ku mnie/ á ia ſie
11:
náwrocę do was/ przypomina nam do
12:
browolność náſzę.
Zach.1.
A gdy záś odpowiá-
13:
damy: Náwroć nas Pánie ku tobie/
14:
á náwroćimy ſie: wyznawamy że nas
15:
Pan Bog łáſką ſwą vprzedzáć racży.Tre. 5. et 3.
16:
Confeſs.Przetoż Pan Bog dla ſá-
17:
mego tylko iednorodzonego Syná ſwe-
18:
go/ ktory dla nas ćirpiał y zmartwych-
19:
wſtał/ ieſt miłośćiwym Sędźiem grze-
20:
chow náſzych/ áni ich nam przyſądza
21:
álbo pocżyta/ ále owſzem przyſądza
22:
nam y przycżyta Spráwiedliwość Kry
23:
ſtuſowę zá náſzę właſną/ że iuż nietyl-
24:
ko ocżyśćieni ieſteſmy od grzechow/ ále
25:
y obdárowáni ſpráwiedliwośćią Kry-
26:
ſtuſową/ y wolnymi vcżynieni a ſkazá-
27:
ni przez Dekret Páńſki/ od grzechow

strona: 95

1:
od śmierći y potępienia wiecżnego/
2:
á oſądzen być ſpráwiedliwemi y dźie-
3:
dźicmi żywotá wiecżnego. A ták wedle
4:
właſnośći ſłow piſma świętego/ ſam
5:
tylko Pan nas vſpráwiedliwia
6:
dla Páná Kryſtuſá/ gdy nam grzechow
7:
náſzych nie przyſądza/ á ſpráwiedli-
8:
wość iego przycżyta y przywłaſzcża.
9:
Cathol. Dźiwna rzecż/ że ſie ták tey
10:
nowey wáſzey przyſądzáney y pocżytá-
11:
ney Spráwiedliwośći/ przedtym nigdy
12:
nieſłycháney trzymaćie: gdyż te piſmá
13:
ktore przywodźićie/ iáſnie mowią/ że
14:
nas Pan Bog vſpráwiedliwia: to ieſt
15:
cżyni właſnie á prawdźiwie ſpráwie-
16:
dliwymi: á nieſpráwiedliwymi pocży-
17:
ta.
Cōfeſsioniſtow ſpráwiedliwoſć nie práwa ále pocżytána.
Rom.8.
Act. 13.
Deut. 23.
Rom. 5.
Iáſneć ſą ſłowá Páwłá S. Iáko
18:
przez niepoſłuſzeńſtwo iednego cżłowie
19:
ká/ wiele ſie sſtáło grzeſznych: ták też
20:
przez iednego poſłuſzeńſtwo/ śiłá ſie
21:
sſtánie ſpráwiedliwych.
P. Bog nas prawdźiwie ſpráwiedliwemi cżyni.
Ioan. 17.
Widźiſz co A-
22:
poſtoł mowi: że ſie prawdźiwie ſprá-
23:
wiedliwemi sſtáiemy. Pan Chriſtus
24:
prośił Oycá/ áby nas poświęćił wpra-
25:
wdźie: á wy powiádaćie że nas nie w-
26:
prawdźie poświąca/ ále tylko świą-
27:
tość álbo ſpráwiedliwość przyſądza.

strona: 96

1:
Mowi ná drugim mieścu: Ieſli was
2:
Syn wybáwi/ prawdźiwie wolnymi bę
3:
dźiećie.
Ioan. 8.
A wy powiádaćie/ że nie będą
4:
prawdźiwie wolni/ ále tym obycżáiem
5:
tylko od grzechow wolni będą/ że im
6:
iuż nie będą przycżytáne/ álbo przyſą-
7:
dzáne. Coż ieſt/ ieſli to nie ieſt być An-
8:
tychriſtem/ náukę Chriſtuſowi przeći-
9:
wną przywodźić.
10:
Confeſs.Przetoż zgodnie z Apoſto-
11:
łem wyznawamy/ iż cżłowiek grzeſzny
12:
vſpráwiedliwion bywa ſámą wiárą w
13:
Kryſtuſá/ nie z zakonu áni z vcżynkow
14:
żadnych.
Cōfeſsioniſte záſię piſmo Boże fáłſzuią.

15:
Cathol.Tey náuki Kośćioł Powſze-
16:
chny wam nie pozw la/ y Apoſtoł te-
17:
go nigdźiey nie mowi. A Swięty Au-
18:
guſtyn iáſnie ſie przećiwko wam ſtáwi/
19:
ktory ták piſze: Miłość tá ieſt/ ktorą
20:
ſámą ſpráwiedliwy ieſt/ ktokolwiek
21:
ſpráwiedliwym ieſt. Y záśię: Miłość/
22:
powiáda/ tá więc naprawdźiwſza/ na-
23:
zupełnieyſza/ y nadoſtátecżnieyſza ſprá-
24:
dliwość ieſt Tákże y Bernát Swięty
25:
powiáda/ Boiáźnią powołáni/ ále mi-
26:
łośćią vſpráwiedliwieni bywamy. Wi-
27:
dźiſz/ że ći inácżey: á komuż tu wierzyć?

strona: 96v

1:
Confeſs.Abowiem ták nápiſał Pá-
2:
weł S. Mamy zá to iż cżłowiek wiárą
3:
bywa vſpráwiedliwion bez vcżynkow
4:
zakonu.
5:
Cathol.Iednák Páweł S. nie mo-
6:
wi ſámą wiárą: iáko wy/ co chcećie
7:
więcey niż Páweł S. rozumieć. Przeto
8:
iego ſłowá z vcżćiwośćią prziymuiemy
9:
lecż wáſzey glozy niechcemy. A ſłowá
10:
Páwłá S. ták iáko ie Kośćioł Pow-
11:
ſzechny záwżdy wykłádáł/ rozumiemy.
Iáko Wiárą bywamy vſpráuiedliwieni

12:
Przez wiárę tedy bywamy vſpráwiedli-
13:
wieni/ mowi S. Páweł/ przeto że bez
14:
wiáry vſpráwiedliwieni być niemoże-
15:
my: że wiárá/ ieſt zbáwienia náſzego
16:
pocżątkiem/ fundámentem/ y korze-
17:
niem wſzelkiego vſpráwiedliwienia.
18:
Bez wiáry bowiem nie ieſt podobna
19:
rzecż Pánu Bogu ſie podobáć/ y przyść
20:
w pocżet ſynow iego.
Heb 11.
Iáko nie z vcżynkow vſprawiedliwienie.
Nád to Páweł ſ.
21:
mowi/ że nie z vcżynkow ſtárego zako-
22:
nu/ áni z vcżynkow ktorechmy cżynili
23:
pierwey nizeſmy vwierzyli/ ále dármo
24:
bywamy vſpráwiedliwieni. Abowiem
25:
áni wiárą/ áni vcżynkámi/ áni żadną
26:
rzecżą/ ktora vprzedza vſpráwiedliwie
27:
nie naſze/ nie záſługuiemy ſobie łáſki v-

strona: 97

1:
ſpráwiedliwienia. Bo ieſli ieſt łáſká/
2:
tedy nie prze vcżynki: ábowiem iná-
3:
cżeyby łáſká/ iáko tenże Apoſtoł mowi/
4:
iuż łáſką nie byłá.
Rom. 11.

5:
Confeſs.Item. Ieſli Abráhám z v-
6:
cżynkow był vſpráwiedliwion/ ma ch-
7:
wałę ále nie przed Bogiem. Abowiem
8:
Piſmo ták powieda: Vwierzył Abrá-
9:
hám Bogu/ y pocżytano mu ku ſprá-
10:
wiedliwośći.
11:
Cathol.A ono gdźie podźieieſz co Iá
12:
kub S. Apoſtoł w liſcie ſwoim Powſze-
13:
chnym nápiſał? A chceſzże wiedźieć o
14:
cżłowiecże márny/ że wiárá bez vcżyn-
15:
kow nikcżemna ieſt?
Iacob. 2.
Abráhám Oćiec
16:
náſz zaſz nie z vcżynkow vſpráwiedli-
17:
wion ieſt? ofiáruiąc Izááká ſyná ſwe-
18:
go ná ołtarzu?
Abráhám vſpráwiedliwiony eſt/ ále nie z vcżynkow zakōnych.
Widźiſz że wiárá ſpoł-
19:
robiłá z vcżynkámi iego/ y z vcżynkow
20:
wiárá ieſt ſkonáná? y wypełnione ieſt
21:
piſmo ktore mowi: Vwierzył Abrá-
22:
hám Bogu/ y pocżytane mu było ku
23:
ſpráwiedliwośći/ y przijaćielem Bo-
24:
żym názwan ieſt. Widźićie że z vcżyn-
25:
kow bywa vſpráwiedliwion cżłowiek/
26:
á nietylko z wiáry. Toć ſą ſłowá Iáku-
27:
bá Apoſtołá S. A ták nie z vcżynkow

strona: 97v

1:
y Ceremoniy ſtárego Zakonu (nie w
2:
obrzezániu/ ále przed obrzezániem/ iá-
3:
ko Páweł ś. mowi) ále z vcżynkow do-
4:
brych z práwą á żywą wiárą złącżo-
5:
nych Abráhám był vſpráwiedliwion/
6:
ták iako y inſzy Swięći.
Rom. 4.
Ktore mieścá
7:
Páweł ś. nadobnie zgadzáiąc/ ták mo-
8:
wi: W Pánie Iezuśie Chriſtuśie/ y o-
9:
brzezánie y nieobrzezánie nic nie wá-
10:
ży/ ále wiárá: ktora przez miłość ſprá-
11:
wuie.
Galat. 5.
Widźiſz o iákiey wierze Páweł ś.
12:
mowi/ gdy iey ſpráwiedliwość przypi-
13:
ſuie. Iáko y do Rzymian piſząc mowi:
14:
Nie ſłuchacże/ ále ſprawcy ſłowá Bo-
15:
żego/ to ieſt ktorzy pełnią Przykazánie
16:
Páńſkie/ bedą vſpráwiedliwieni.
Rom. 2.
Iac. 1.

17:
Confeſs.Item. Ktory nie cżyni ále
18:
wierzy w tego co vſpráwiedliwia grze
19:
ſznego/ temu bywa wiárá iego przycży-
20:
taná ku ſpráwiedliwośći.
Cōfeſsioniſte Piſmu Bożemu záſię przydawáią.
De ſpiritu et lit. ad Marcel. ca. x.

21:
Catho. Nie mowi Páweł ś. Nie cży-
22:
ni/ iáko wy glozuiąc Piſmo fáłſzuiećie:
23:
ále to mowi co y Auguſtyn ś. ná wielu
24:
mieyſcách powiáda/ że wiárá bez v-
25:
przedzáiących vcżynkow vſpráwiedli-
26:
wia: to ieſt: Choćby grzeſzny cżłowiek
27:
przedtym nic dobrego niecżynił: iednák

strona: 98

1:
przedśię ieſli vwierzy w Páná Chri-
2:
ſtuſá/ oná wiárá będźie mu pocżytaná
3:
ku ſpráwiedliwośći/ ktora wiárá przed
4:
śię bez vcżynkow nie ieſt.
5:
Confeſs.Item. Z łáſki Bożey ieſte-
6:
śćie zbáwieni przez wiárę/ nie z was
7:
ſámych/ dar to Boży ieſt/ nie z vcżyn-
8:
kow/ áby ſie nikt nie chlubił.
Epheſ. 2.

9:
Cathol.Nie z vcżynkow/ rozumiey
10:
przed wiárą vcżynionych. Nie iżeby
11:
(iáko Grekowie to mieśce wykłádáią)
12:
Pan Bog nas z vcżynkow zbáwić nie
13:
chćiał/ ále iż żaden z ſámych vcżynkow
14:
inácżey iedno przez wiárę/ y z wiárą
15:
zbáwion być niemoże.
16:
Confeſs.S tey tedy przycżyny vſprá-
17:
wiedliwienie przed Bogiem w wierze by
18:
wa przypiſano/ iż wiárą á nie cżym in-
19:
ſzym Kriſtuſá náſzę ſpráwiedliwość bie
20:
rzemy/ nie dla wiáry náſzey (ktora też
21:
ieſt vcżynkiem) ále dla ſámego Kriſtu-
22:
ſá nam od Bogá dánego ku ſpráwie-
23:
dliwośći y odkupieniu náſzemu.
24:
Cathol.Nie z tey przycżyny/ ále że
25:
bez wiáry Páná Chriſtuſá przyiąć nie
26:
możemy/ á że wiárá ieſt fundámentem
27:
vſpráwiedliwienia náſzego.
Cżemu vſpráuiedliuienie wierze przypiſuią.
Obácżże

strona: 98v

1:
tu proſzę ćię/ że w tym wſzyſtkim piſmie
2:
niemáſz/ ábychmy ſámą wiárą vſprá-
3:
wiedliwieni być mieli (iáko wy piſmu
4:
ſłowá cudze przydáiąc wymyślaćie) bo
5:
niemáło inſzych rzecży potrzebá do przy
6:
ięćia ſpráwiedliwośći.
Obycżay y poſtępek vſpráwiedliwienia.
Con.Tri. Seſs 6.
Abowiem cżło-
7:
wiek ktory ma być vſpráwiedliwion/
8:
náprzod z ſłuchánia ſłowá Bożego łá-
9:
ſką Bożą wzbudzony y wſpomożony/
10:
wiárę poymuie/ wierząc że to praw-
11:
dá/ co nam Bog obiáwił y obiecał: á
12:
oſobliwie/ że on cżłowieká złoſliwego
13:
vſpráwiedliwia przez łáſkę ſwoię/ przez
14:
odkupienie Páná Chriſtuſowe. Więc
15:
iż ſie grzeſznym być cżuie/ lęka ſie ſprá-
16:
wiedliwośći Bożey. Lecż w tey boiá-
17:
źni BOżey nie vſtáiąc/ obraca ſie ku
18:
miłośierdźiu Bożemu/ y nádźieię ma/
19:
że mu Pan Bog dla Paná Chriſtuſá
20:
będźie miłośćiw: ktorego iáko ſtudni-
21:
cę wſzyſtkiey ſpráwiedliwośći miłowáć
22:
pocżyna: ſkąd ſie záś ná grzechy ſwoie
23:
gniewa/ przez ſkruchę álbo pokutę/ ál-
24:
bo żáłość zá nie. Ná oſtátek vmyśli
25:
Krzeſt przyiąć/ nowy żywot pocżąć/ y
26:
chowáć Boſkie Przykazánie. Widźiſz
27:
że nie ſámey wiáry/ ále wiele inſzych

strona: 99

1:
cnot do vſpráwiedliwienia potrzebá:
2:
Wiáry/ Boiáźni/ Nádźieie/ Miłośći/
3:
Pokuty/ álbo żáłoſći zá grzechy/ Krztu.
4:
A ták nie ſámá wiárá vſpráwiedliwia:
5:
bez przigotowánia żadnego.
Cżegͦ do Vſpráwiedliwienia potrzebá
Przygotowánie do Vſpráwiedli. Wiárá.
Hebr. 11.
Nádźieiá
Mar. 9.
Boiaźń.
Eccl. 1.
Pokutá.
Act. 2.
Krzeſt.
Luc. 24.
Mar. 28.
Miłoſć.
O ktorym
6:
przygotowániu ku vſpráwiedliwieniu
7:
ták ieſt nápiſano: O Wierze: Temu
8:
ktory do Bogá przyſtępuie/ potrzebá
9:
wierzyć że ieſt Bog/ á że zápłáći tym
10:
ktorzy go ſzukáią. O Nádźiei: Miey
11:
nádźieię ſynu/ ſą tobie grzechy twe od-
12:
puſzcżone. O Boiáźni: Boiaźń Bo-
13:
ża/ grzech wypądza. O Pokućie: Cżyń-
14:
ćie pokutę/ á niechay ſie okrzći káżdy
15:
z was w imię Páná Iezuſá Chriſtuſá.
16:
O Krzćie y o Miłośći: Idźćie á vcżćie
17:
wſzyſtkie narody/ krzcżąc one w imię
18:
Oycá y Syná y Duchá ś. vcżąc ich cho-
19:
wać to wſzitko com wam roſkazał. Ná
20:
oſtátek o przygotowániu: Przygotuy-
21:
ćie ſercá wáſze Pánu.
1. Reg. 7.

22:
Confeſs.A iż wiárą tylko Páná Chri
23:
ſtuſá prziymuiemy.
24:
Cathol.Nie wiarą tylko/ ále y ná-
25:
dźieią: á nawięcey miłośćią.
Nietilko wiárą PANA przyimuiemy.
Ioan 14.
Słuchay
26:
co Pan mowi: Ieſli mię kto miłuie/
27:
będźie chował przykazánie moie: y do

strona: 99v

1:
niego prziydźiemy/ y mieſzkánie v niego
2:
vcżyniemy. A ták kto Páná chce przy-
3:
iąć/ áby mieſzkał w nim: ma chowáć
4:
przykazánie Boże/ y wierząc dobrze
5:
cżynić. Y Ian S. mowi: Ze kto mieſz-
6:
ka w miłośći w Bogu mieſzka/ á Bog
7:
w nim.
1. Ioan. 4.

8:
Confeſs.Sam to Pan dowodnie po
9:
kázuie v Ianá S. vj. káp. gdźie ſie
10:
chlebem niebieſkim miánuie/ y powie-
11:
dáć racży/ iż kto go pożywa/ żywot ma
12:
wiecżny/ á kto wierzy weń/ ten ma ży-
13:
wot wiecżny/ ſkłádáiąc w iedno wiárę
14:
y pożywánie śiebie ſámego.
15:
Cathol. Ale to zła Dyalektiká: Ieſli
16:
kto pożywa Páná Chriſtuſá ma żywot
17:
wiecżny/ kto wierzy weń ma żywot wie-
18:
cżny: tedyć wiárą tylko Páná Chriſtu-
19:
ſá prziymuiemy?
Cōfeſsioniſtow Dyálektyká.
A zaſz ia też przydáć
20:
niemogę/ kto dobrze cżyni ma żywot
21:
wiecżny/ wedle onych ſłow Páńſkich:
22:
Ieſliż chceſz wnidź do żywotá/ choway
23:
przykazánie/ to ieſt cżyń dobrze/ á wiá-
24:
ruy ſie złego.
Math. 19.

25:
Confeſs. Abowiem iáko iedząc y pi-
26:
iąc żywot ćieleſny bierzemy/ ták wie-
27:
rząc w Kryſtuſá sſtawamy ſie vcżeſtni-

strona: 100

1:
kámi ćiáłá iego/ y bierzemy duſzam ná-
2:
ſzym z niego pokarm żywotá wiecżnego.
3:
Cathol.Nie wſzyſcy ktorzy wierzą ſą
4:
vcżeſtnikámi prawdźiwemi ćiáłá Pá-
5:
ná Chryſtuſowego.
Nie ták przez viáre iáko przez miłoſc ieſtechmy práwymi cżłonkámi Páná Chriſtuſowymi.
Io. 15.
1. Ioan. 4.
Abowiem śiłá ieſt
6:
w tey máćicy/ to ieſt w Pánie Chriſtu-
7:
śie látorośli/ ktore owocu dobrych v-
8:
cżynkow nie przynoſzą/ choćiaż przez
9:
wiárę wſzcżepieni ſą weń/ przeto będą
10:
wyćięći y w ogień wrzuceni. Lecż kto
11:
miłuie mieſzka w Miłośći/ w Bogu
12:
prawdźiwie mieſzka/ á Bog w nim y
13:
prawdźiwym cżłonkiem Chriſtuſowym
14:
ſie sſtawa.
15:
Confeſs.A ták nie dźielimy tego do
16:
brodźieyſtwá y tey łáſki vſpráwiedliwie
17:
nia ſwego ná dwoie/ żebyſmy cżęść łá-
18:
ſce Bożey y Kryſtuſowey zaſłudze/ cżęść
19:
dobrym vcżynkom/ y Doſyćvcżynieniu
20:
ſwemu pryypiſowáć mieli. Ale wſzyſtko
21:
zupełnie miłośierdźiu Bożemu/ w Kri
22:
ſtuśie nam okazánemu/ przez wiárę
23:
przywłaſzcżamy y oddawamy.
24:
Cathol.Y myć nie dźielimy/ á łáſce
25:
Páńſkiey hoyney y obfitey wſzyſtko przy
26:
piſuiemy. Lecż wy ſámey gołey wierze
27:
vſpráwiedliwienie przypiſuiąc/ praw-

strona: 100v

1:
dźiwy spoſob vſpráwiedliwienia trá-
2:
ćićie. A onego nie widźicie com wyżſzey
3:
powiedźiał/ że inſzych rzecży do tego nie
4:
máło potrzebá.
Con. Tri. Seſs. 6.
Przycżyny Vſpráwiedliwienia.
Efficiens cauſa.
Meritoria Inſtrumentalis.
FOrmalis cauſa.
A ták przycżyná vſprá-
5:
wiedliwienie náſze ſpráwuiąca/ dármo
6:
bez żadnych przednich zaſług náſzych
7:
ieſtći Sam Pan Bog: A to vſpráwie-
8:
dliwienie Pan Chriſtus śmierćią ſwą
9:
nam záſłużył/ gdy zá nas Bogu Oycu
10:
doſyć vcżynił. Krzeſt záśię/ a potym
11:
Pokutá ſą iáko inſtrumentá álbo ſtát-
12:
ki á nacżynie/ ktorymi vſpráwiedliwie-
13:
ni bywamy. Náoſtátek to co nas iſtot-
14:
nie vſpráwiedliwia/ nie wiárá/ ále ſprá
15:
wiedliwość Boża ieſt/ nie tá ktorą on
16:
ſam ſpráwiedliwy ieſt/ ále tá ktorą
17:
nas cżyni ſpráwiedliwymi: ktorą by-
18:
wamy odnowieni w Duchu myśli ná-
19:
ſzey: á nie tylko bywamy pocżytáni ál-
20:
bo oſądzeni ſpráwiedliwymi/ ále praw
21:
dźiwie Spráwiedliwymi ſie sſtawamy/
Co nas właſnie ſpráwiedliwemi cżyni.

22:
prziymuiąc ná śię ſpráwiedliwość/ ká-
23:
żdy ſwoię/ według miáry/ ktorą Duch
24:
Swięty vdźiela káżdemu/ iáko racży/
25:
y według przygotowánia y ſpołrobie-
26:
nia káżdego właſnego. A tá ſpráwie-
27:
dliwość nic inſzego nie ieſt/ iedno łáſká

strona: 101

1:
álbo miłość Boża/ ktorą Duch S. ro-
2:
źlewa w ſercách ludźi vſpráwiedliwio-
3:
nych: ták że w nich ieſt właſnie: iáko
4:
y S. Auguſtyn wyżſzey powiedźiał.
Rom 5.
Co ieſt ſpráwiedliwoſć náſzá.
Bo
5:
ſámá wiárá (ieſli kniey nádźieiá y mi-
6:
łość nieprzyſtąpi) áni nas doſtátecżnie
7:
iednocży z Pánem Chriſtuſem/ áni cży-
8:
ni żywym cżłonkiem ćiáłá iego. Ktorȳ
9:
obycżáiem ſzcżera ono ieſt prawdá: Ze
10:
wiárá bez vcżynkow vmárła/ y proznu
11:
iąca ieſt.
Sámá wiárá nikcżemna.
Iac. 2.
A że w Pánie Chriſtuśie nic
12:
inſzego nie waży/ iedno wiárá ktora
13:
przez miłość dobrze cżyni.
Gal. 5.

14:
Confeſs. Abowiem wſzyſtki vcżynki
15:
náſze y naywyżſza ſpráwiedliwość lu-
16:
dzka/ Bogu ſie stáwić niemoże przed
17:
ſądem iego ſpráwiedliwȳ y doſkonáłȳ.
Vcżynki bez wiáry nic nie ważą/ ále z wiáry cżynione wiele ważą.

18:
Cathol.Bez łáſki Bożey/ bez Chri-
19:
ſtuſá/ prawdá ieſt że vcżynki náſze nic
20:
nie ſą przed Pánem Bogiem: ále po v-
21:
ſpráwiedliwieniu náſzym/ ponieważ
22:
od nas iáko od przyiáćioł y ſynow iego/
23:
z łáſki iego y z Duchá ś. pochodzą/ wa-
24:
żne y wdźięcżne ſą przed Mágeſtátem
25:
iego. A tym obycżáiem ludźie sſtawſzy
26:
ſie przyiaćielmi Bożymi/
2. Cor. 4.
odnawiáią ſie
27:
dźień podle dniá/ idąc z cnoty wcnotę/

strona: 101v

1:
martwiąc cżłonki ſwoie/ á poddáiąc ie
2:
pod poſłuſzeńſtwo przykazánia Boże-
3:
go y Kośćielnego/ á cżyniąc ie ſtátkámi
4:
y nacżyniem ſpráwiedliwośći/ w ſprá-
5:
wiedliwośći ktorą z łáſki Páná Chri-
6:
ſtuſowey wźięli/ mnożą ſie y barźiey v-
7:
ſpráwiedliwieni bywáią: iáko ieſt ná-
8:
piſano: Kto ieſt ſpráwiedliwy/ niech
9:
ieſzcże vſpráwiedliwion będźie.
Apo. 22.
Y zá-
10:
śię: Nie obawiay sie/ áż do śmierći v-
11:
ſpráwiedliwiáć ſie.
Eccl. 18.
Y ná drugim mie-
12:
ścu: Widźićie że y z vcżynkow bywa v-
13:
ſpráwiedliwion cżłowiek/ á nie z wiá-
14:
ry tylko.
Iac. 2.

15:
Confeſs.Gdyż záwſze zoſtawamy
16:
winni gniewu Bożego.
17:
Cathol.To ieſt iáſnie przećiw Pá-
18:
włu S. ktory ták mowi: Ze iuż nie zo-
19:
ſtáie nic potępienia w tych ktorzy ſą w
20:
Panie Chriſtuśie/ ktorzy nie wedle ćiá-
21:
łá żyją.
Cōfeſsioniſte Páwłowi S. przećiwni.
Ro. 8.
Y záśię: Byliśćie kiedyś ćiem-
22:
nośćiámi/ ále teraz sſtáliśćie ſie świá-
23:
tłośćią w Pánie Chriſtuśie:
1. Cor. 6.
Y záś: Ty
24:
miśćie kiedyś byli/ to ieſt złodźieymi/ łá-
25:
komymi/ grzeſznymi etć. áleśćie iuż o-
26:
myći/ iuż poświęceni/ iuż vſpráwiedli-
27:
wieni.
Po vſpráwiedliwieniu iużechmy niewinni gniewu bożego
A iákoż wy śmiećie mowić że zá-

strona: 102

1:
wſze/ to ieſt y po vſpráwiedliwieniu ná
2:
ſzym zoſtawamy winni gniewu Bożego
3:
Coż zá ſpołecżność może mieć świá-
4:
tłość z ćiemnośćiámi/ Chryſtus z cżár-
5:
tem álbo z potępieniem?
6:
Confeſs.Przetoż od grzeſznych á nie-
7:
ſpráwiedliwych ludźi/ niemogą ſie/ by
8:
też nalepſze vcżynki podobáć.
9:
Cathol.Ale od ſpráwiedliwych/ bár-
10:
zo ſie Bogu podobáią/ y odpłátę wie-
11:
cżną máią. Bo káżdemu odda y zápłá-
12:
ći według vcżynkow iego.
Ro. 8. 2.

13:
Confeſs.Muśimy pirwey być ſprá-
14:
wiedliwemi y dobremi/ cżego ſámi z ſie-
15:
bie żadną miárą mieć niemożemy/ tyl-
16:
ko z ſzcżyrey łáſki Bożey/ ktory nam
17:
grzechy y niedoſtátki náſze odpuſzcża/
18:
á ſpráwiedliwość doſkonáłą Kryſtuſo-
19:
wę przez wiárę weń pocżyta y przyſą-
20:
dza zá náſzę właſną/ prziymuiąc nas
21:
zá ſpráwiedliwe.
22:
Cathol. Nie iedno prziymuiąc/ ále
23:
y cżyniąc nas właſnie ſpráwiedliwe/
24:
iáko ſie wyżſzey pokazáło.
25:
Confeſs. Choćia grzech y niedoſtá-
26:
tek mieſzka w ćiele náſzȳ áż do śmierći.
Cōfeſsioniſte z Eunomiany y Cerdoniany trzymáią

27:
Cathol.W vſpráwiedliwionych grzech

strona: 102v

1:
mieſzkáć więcey niemoże/ poki w ſprá-
2:
wiedliwośći trwáią: iákom wyżſzey po
3:
kazał: ácżkolwiek ſkłonność ku grze-
4:
chowi w nich przebywa/ y pożądliwość
5:
oná/ ktorey ſie oni záwſze mężnie prze-
6:
ćiwiáiąc/ nie tylko ią nie grzeſzą/ ále
7:
y ſtátecżnie woiuiąc/ zapłátę v Bogá
8:
odźierżáią.
Grzech nie mieſzka w vſpráwiedliwionych.
Bo nie będźie koronowan/
9:
iedno ktory ſie ſpráwnie potykał. A tę
10:
ſkłonność ku grzechowi podcżás piſmo
11:
grzechem zowie/ nie iżeby właſnie grze
12:
chem byłá/ ále iż z grzechu pochodźi/ y
13:
do grzechu nas ćiągnie y przywodźi/ iá
14:
ko Auguſtyn S. powiáda.
Cżemu pochob ku grzechowi/ piſmo grzechem zowie.

15:
Confeſs.Dla cżego theż Páweł S.
16:
miłość przećiw Bogu y bliźniemu po-
17:
winną z wiáry prawdźiwey wywodźi
18:
mowiąc: Koniec Przykazánia Boże-
19:
go ieſt miłość z vprzeymego ſercá/ z do
20:
brego ſumnienia/ y z wiáry niezmyſlo-
21:
ney pochodząca.
1. Tim. 1.

22:
Cathol.Przetoſmy też wyżſzey wiá-
23:
rę korzeniem vſpráwiedliwienia y po-
24:
cżątkiem názwáli: lecż nie ná niey ſie
25:
ſámey muśiem záſádzáć.
26:
Confeſs.Mowimy tedy tu ná tym
27:
mieścu nie o wierze martwey álbo o

strona: 103

1:
mniemániu prożnym/ ále o prawdźi-
2:
wey y żywey wierze/ ktora iż Kryſtuſá
3:
obżywiáiącego prziymuie/ obżywia cżło
4:
wieká wiernego y vcżynki żywe z śiebie
5:
wydawa.
6:
Cathol.A coż ſie tedy z námi ſprze-
7:
cżaćie/ gdyż iuż tu wyznawaćie/ że przy
8:
wierze y miłość z vcżynkámi być muśi?
9:
A iákoż to ſámá wiárá będźie? Rozdźie
10:
loneć y rozne cnoty ſą Wiárá z Miło-
11:
śćią/ á kto mowi ſámą Wiárą/ tedyć
12:
muśi Miłość odrzućić/ álbo ieſli mi-
13:
łość przypuſzcża/ muśi rzec że nie ſá-
14:
mą wiárą/ ále y miłośćią.
Sámá Wiárá.
A ták o tȳ
15:
wiedzćie/ co też Auguſtyn ś. nápiſał:
De Fide et Operibus ca. 14.

16:
Ze zbáwienie ſwoie trácą ći/ ktorzy
17:
trzymáią/ że ſámá wiárá doſyć ieſt ku
18:
zbáwieniu: á vcżynki dobre opuſzcżáią.
19:
Confeſs. A ták nic ſie nam nieſprze-
20:
ćiwia Iakub ś. w liśćie ſwoim/ ktory
21:
piſze o prozney á martwey wierze ludźi
22:
chlubliwych/
Iac. 2.
Kryſtuſá w ſobie przez
23:
wiárę żywiącego niemáiących. Prze-
24:
toż tákowym wyſtáwia przed ocży A-
25:
bráhámá Pátriárchy przykład/ powie-
26:
dáiąc/ że ten z vcżynkow był vſpráwie-
27:
dliwion: to ieſt iáko ſie ſam wykłádá

strona: 103v

1:
iż vcżynkámi pobożnemi á poſłuſzeń-
2:
ſtwem/ wiárę żywą y vſpráwiedliwiá-
3:
iącą w ſobie pokázował.
4:
Cathol.Y owſzem bárzo ieſt Iákub
5:
ś. przećiwko wam/ ieſli ſie ná ſámey
6:
wierze ſádźićie. Bo ſámá wiárá ieſt/
7:
gdźie miłośći y vcżynkow dobrych nie-
8:
máſz/ iáko w Dyablech y we złych Chrze
9:
śćiánach bywa. A then błąd o ſámey
10:
wierze vſpráwiedliwiáiącey nie dopi-
11:
ro/ ále ieſzcże zá Apoſtołow náſtał/ ze
12:
ſłow Páwłá ś. źle rozumiánych/ iáko
13:
Auguſtyn ś. o tym piſze. Przeto inſzych
14:
Apoſtołow Liſty/ iáko Piotrá/ Ianá/
15:
Iákuba/ Iudáſá/ to naywięcey przy-
16:
pomináią/ że wiárá bez vcżynkow nic
17:
niepomaga.
De Fide et Operibus. ca. 14.

18:
Confeſs.Co y po dźiś dźień wſzyſcy
19:
wierni cżynić powinni/ ácżkolwiek ża-
20:
dney dufnośći wſwych vcżynkách przed
21:
Bogiem niemáią/ tylko w ſámey za-
22:
ſłudze á ſpráwiedliwośći Kriſtuſowey.
23:
Cathol. Kto w ſwych vcżynkach du-
24:
fa/ ſzalony á pyſzny ieſt.
Dufáć w ſwych vcżynkách nie mamy.
Abowiem coż
25:
ma/ cżegoby niewźiął od Bogá? Ale
26:
nieprzeto vcżynki dobre opuſzcżáć ma-
27:
my (ktore wáſz Luter ták bárzo świá-

strona: 104

1:
tu ohydźić chćiał/ ácż wy iuż widzę/ nie
2:
náśláduiąc go w tym/ ćiſzey o tym mo-
3:
wićie) że w nich dufáć niemamy. Lecż
4:
według náuki P. Chriſtuſowey: Gdy
5:
wſzyſtko wypełniemy co nam roſkaza-
6:
no/ mamy mowić: Słudzy niepożyte-
7:
cżni ieſtechmy/ vcżynilichmy/ cochmy
8:
cżynić mieli.
Luc. 17.

9:
O Wierze y o dobrych v-
10:
cżynkách á zapłáćie ich/ y o za-
11:
ſłudze cżłowieká wiernego.
12:
XVI.
13:
CONFESSIONISTE.
14:
WIárá Krześćiáńſka o ktorey
15:
tu mowimy/ nie ieſtći mnie-
16:
mánie ludzkie álbo domyſł iá-
17:
ki ćieleſny/ ále ieſt pewne y gruntow-
18:
ne prawdy Bożey w piſmie ś. wyśẃia
19:
dcżoney y obietnic zbáwiennych o Kry
20:
ſtuśie Pánie/ w vmyślech náſzych ogár
21:
nienie y vtwierdzenie.
22:
CATHOLICI.
23:
Wiárá ieſt dar Boży/
Wiárá co ieſt?
y świátłość
24:
nieiaka: ktorą oświecony cżłowiek/ mo-

strona: 104v

1:
cnie to wſzytko przyimuie y wierzy/ co-
2:
kolwiek nam Pan Bog ku wierzeniu
3:
obiáwił.
4:
Cōfeſs. Ná cżym ſie vmyſł cżłowieká
5:
wiernego ſpokoynie á z rádośćią ſtá-
6:
nowi/ nietylko temu wſzyſtkiemu przy-
7:
zwaláiąc co Bog obiecał/ ále też pew-
8:
ną dufność cżuiąc łáſki miłego Bogá
9:
przećiwko ſobie.
10:
Cathol. Cżemu Páweł ś. opiſuiąc
11:
wiárę tey Dufnośći niewſpomina/ ále
12:
miáſto niey Nádźieię kłádźie?
Heb. 11.
Dufnoſć Odſzcżepieńſka prozna.
Ale wy
13:
dufność prozną z wáſzym Lutrem ták
14:
cżęſto przekłádaćie/ áby ludźie mocnie
15:
wierzyli/ że im grzechy ſą odpuſzcżone/
16:
że máią łáſkę Bożą/ á że pewnie otrzy-
17:
máią Kroleſtwo Niebieſkie: y chcećie
18:
áby wſzyſcy ták trzymáli/ y tho o ſobie
19:
bez żadnego wątpienia wierzyli: á kto
20:
ták wierzy/ że mu ſie według iego wiá-
21:
ry sſtánie.
Dufnoſć Luterſka Piſmu przećiwna.
Lecż prozna á ſkora du-
22:
fność/ iáwnie ieſt Piſmu Bożemu prze
23:
ćiwna: ktore ácż nam każe w obietni-
24:
cách Bożych nic niewątpić/ ále z dru-
25:
giey ſtrony (dla niegodnośći náſzych/
26:
á iż niewiemy ieſli temu/ cżego P. Bog
27:
po nas żąda/ doſyć cżyniemy) każe ſie

strona: 105

1:
nam przy nádźiei lękáć/ á z ſtráchem y
2:
z boiáźnią zbáwienie ſwe ſpráwowáć:
3:
ponieważ wiedźieć okrom osobliwego
4:
obiáwienia Bożego niemożemy/ ieſli-
5:
żechmy łáſki álbo gniewu Bożego go-
6:
dni. Przeto nas piſmo vpomina/ áby-
7:
chmy y po odpuſzcżeniu grzechow nie
8:
byli bez boiáźni.
Phil. 2.
Eccl 9.
Eccl. 5.
Eccl. 7.
Y zásię: Abychmy ſie
9:
ſpráwiedliwemi niecżynili przed Bo-
10:
giem: ponieważ on zna ſerce náſze. A
11:
my go poznáć dostátecżnie niemożemy;
12:
iáko nápiſano:
Iere. 17.
Przewrotne ieſt ſerce
13:
ludzkie/ á ku wybacżeniu trudne/ kto
14:
ie pozna? Ia Pan ktory wybacżam ſer
15:
cá/ á doświadcżam wnętrznośći. Y v
16:
Iobá: Wſtydałem ſie wſzyſtkich vcżyn-
17:
kow moich/ wiedząc że tj Pánie nieprze
18:
puſzcżaſz grzeſzącemv etć. A ták opuśći-
19:
wſzy tę prozną vfność odſzcżepieńſką/
20:
ktora ludźie przećiw ſłowu Bożemv cżyni
21:
názbyt beſpiecżne: przeſtawayćie z Ko-
22:
śćiołē ná nádźiei dobrey/ ále z boiáźnią
23:
Bożą/ á z pokorą świętą złącżoney.
Iob 9.

24:
Coufeſs.Ieſzcże opowiáda wiárę być
25:
tylko wybránych Bożych właſną.
Cōfeſsioniſte słowá Páwłá S. ẃykrącáią.

26:
Cathol. Y tákże Páwłá ś. rozumie-
27:
ćie/ áby opowiádał wiárę być ſámych

strona: 105v

1:
tylko wybránych Bożych właſną: A
2:
iákożby ſie z Miſtrzem ſwym zgodźił
3:
ktorj mowi:
Math. 7.
Ze niekáżdj kto mowi/
4:
Pánie/ Pánie (poniewaſz żaden nie-
5:
może Iezuſá Pánem názwáć/ iedno w
6:
Duchu Bożym przez wiárę) wnidźie
7:
do Kroleſtwá niebieſkiego?
1. Cor. 12.
Muśićie
8:
tedy Páwłá źle rozumieć/ gdźie ták mo/
9:
wi:
Tit. 1.
Páweł ſługá Boży/ á Apoſtoł Ie-
10:
zuſá Chryſtuſá/ dla wiáry wybránych
11:
Bożych/ y vznánia prawdy: to ieſt (iá-
12:
ko Grekowie wykłádáią) Apoſtoł Ie-
13:
zuſow ná to obrány/ áby wybráni Bo-
14:
ży vwierzyli/ y prawdę poználi.
Κατα την́ ΠΙSΙV.
Nie
15:
mowi tedy Páweł S. tego/ áby wiárá
16:
wybránych Bożych właſną byłá/ ále że
17:
on ieſt ná to wyſádzon ná Apoſtolſki
18:
vrząd/ áby wybráni Boży przez iego ka
19:
zánie vwierzyli/ y prawdę poználi. Acż
20:
nie tylko wybráni Páwłowi vwierzyli/
21:
ále y ći ktorzy mieli być potępieni. Bo
22:
wiele ieſt wezwánych przez wiárę/ ále
23:
máło wybránych.
Mat. 20.

24:
Confeſs. Táż wiárá ſumnienie vſpa-
25:
kaia y wolny przyſtęp do Bogá cżyni/
26:
że z dufnośćią do niego przyſtąpić mo-
27:
żemy/ y żądáć od niego potrzeb wſzelá-

strona: 106

1:
kich. Táż wiárá nas w powinnośći ná
2:
ſzey przećiw Bogu y bliźniemu zátrzy-
3:
mawa/ tá w rzecżách przećiwnych ćiy-
4:
pliwość ſtánowi/ y wyznánie ſtátecżne
5:
pokázuie. A wſzyſtko krotce zámykáiąc
6:
wſzyſtki dobre owoce y vcżynki z śiebie
7:
wydawa.
8:
Cathol. Godna ieſt wiára tey chwa
9:
ły. Ale wy wiárę wynośićie/ miłośći y
10:
dobrych vcżynkow nic nie wſpomioná-
11:
iąc/ y owſzem ie znieważáiąc y hydząc
12:
przed ludźmi.
Cōfeſsioniſte wiárę wynoſząc vcżynki dobre znieważáią.
Co ieſt iáwnie przećiw
13:
Páwłowi S. ktory Miłość nád wiárę
14:
y nád nádźieię y nád wſzyſtkie Cnoty
15:
przekłáda/ mowiąc: Bych miał wſzyt-
16:
ką Wiárę/ ták/ żebych też y gory przeno-
17:
śić mogł/ á miłośćibych niemiał/ nic
18:
mi to nie pomoże.
1. Cor. 13.
Wiárá tedy ſwe w-
19:
ſzyſtko zálecenie ma z owocow ſwoich/
20:
to ieſt/ z miłośći y z dobrych vcżynkow.
21:
Poniewaſz wiárá bez dobrych vcżyn-
22:
kow vmárła ieſt.
Iac: 2.

23:
Confes. Abowiem wyznawamy to/
24:
iż dobre vcżynki z wiáry żywey wyra-
25:
ſtáią/ przez ſpráwę Duchá S.
26:
Cathol. A przeto wiele ważą przed
27:
Pánem Bogiem/ y zapłátę máią: cżego
28:
wy znáć niechcećie.

strona: 106v

1:
Cōfeſs. Y cżynione bywáią od wier-
2:
nych ludźi wedle zámierzoney reguły
3:
ſłowá Bożego.
Miłoſć Boża nie ieſt zámierzona.

4:
Cathol.Niewiem co to zá kopce do-
5:
brym vcżynkom zámierzaćie/ ktorych
6:
Piſmo Boże nie zámierza. Bo Páná
7:
Bogá miłowáć mamy ná dewſzyſtko /
8:
ze wſzyſtkiego ſercá/ ze wſzyſtkiey duſze/
9:
ze wſzyſtkich śił y myśli náſzych.
Math. 22. Mar. 12.
Luc. 10. Deut. 6.
BERN.
Y Ber
10:
nát S. nápiſał: że miárá miłowánia
11:
páná Bogá/ ieſt miłowáć go bez miáry.
12:
Confeſs.Abowiem namniey ſie Pá-
13:
nu Bogu nie podobáią tákowe nabo-
14:
żeńſtwá y vcżynki/ ktore ſobie ludźie we
15:
dle rozumu ſwego/ nád ſłowo Boże/
16:
wynáyduią.
17:
Cathol.Nie rozumiem/ iákie to v-
18:
cżynki dobre rozumiećie: ktore tu gá-
19:
nićie. Bo ieſli dobre ſą á od Bogá ál-
20:
bo od Kośćiołá iego pochwalone y ro-
21:
ſkazáne/ gánić ich niemożećie.
Cōfeſsioniſte vcżynki dobre znieważáią.
A ieſli
22:
Poſty/ Iáłmużny/ á Modlitwy rozu-
23:
miećie/ ktore ſą w Kośćiele zwycżáyne/
24:
y dobrymi vcżynkámi názwáne/ y teć
25:
máią wielkie świádectwá/ vtwirdze-
26:
nie/ roſkazánie/ y przykłády w Piſmie/
27:
ták ſtárego iáko y nowego zakonu.
2. Cor. 6. et 11.
Tob. 12. Iudit 4.et 6.
Ioel 1. 2. Dan. 4.
Math. 17.
Ale

strona: 107

1:
gdyż miánowićie żadnych vcżynkow
2:
nie wſpominaćie/ my ſię ich domyśláć
3:
nie będźiemy. Poniewaſz wſzyſtkie do-
4:
bre vcżynki w Kośćiele zwycżáyne/ al-
5:
bo od Bogá ſámego przez śię/ álbo od
6:
tegoż Bogá przez Kośćioł ſwoy poſtá-
7:
nowione ſą y przykazáne.
8:
Confeſs. O cżym iáſne świádectwo
9:
mamy Páwłá S. y ſam Pan Kryſtus
10:
powiedźieć racżył: Prozno mię chwa-
11:
lą náucżáiąc roſkazánia y vſtaw ludz-
12:
kich. Przetoż wſzyſtkie tákowe opácżne
13:
nabożeńſtwá/ y nie roſkazáne od Bogá
14:
vcżynki/ ná ſtronę odrzucamy.
15:
Cathol. Myć żadnych vſtaw ludz-
16:
kich Bożey woley przećiwnych/ o kto-
17:
rych tu Pan iáſnie mowi/ áni trzyma-
18:
my/ áni trzymáć chcemy/ ále Kośćio-
19:
łá ſłucháć muśimy/ ieſże niechcemy
20:
być iáko pogánie y iáwnogrzeſzni. Ták-
21:
że y Przełożonych Swieckich Mánda-
22:
ty/ poki Bożey woley nie ſą przećiw-
23:
ne/ z vcżćiwośćią przyymuiemy: iáko
24:
nas vpomina Apoſtoł: Bądźćie poſłu
25:
ſzni Przełożonym wáſzym/ ták złym iá-
26:
ko y dobrym.
Cōfeſsioniſte vſtáwy Koſćielne. pod imieniē vſtaw ludzkich odrzucáią.
Math. 18. Heb 13.
Col. 3. Rom. 13.
Bo kto ſie zwierzchnośći
27:
álbo vrzędowi ſprzećiwia/ BOżemu

strona: 107v

1:
zrządzeniu ſie ſprzećiwia: Ponieważ
2:
niemáſz żadney zwierzchnośći/ iedno
3:
od Páná Bogá.
4:
Confeſs. A pilnie tych przyſtrzega-
5:
my/ ktore ſą w ſłowie Bożym przyka-
6:
záne. Y powinniſmy ie cżynić nie dla
7:
tego/ ábyſmy ſobie tym záſługowáli od
8:
puſzcżenie grzechow y żywot wiecżny.
9:
Cathol.Toć tedy zgrzeſzył Dawid/
10:
gdy ták mowił: Skłoniłem ſerce moie
11:
ku pełnieniu przykazánia twego/ dla
12:
zapłáty/ á zapłáty wiecżney/ iáko w Zy
13:
dowſkim texćie ſtoi.
Dobremi vcżynkámi zásługuiemy ſobie grzechow odpuſzcżenie y Zywot wiecżny.
Ps. 118 He.11.
Zgrzeſzył y Moy-
14:
zeſz/ o ktorym Apoſtoł powiáda/ że ſie
15:
oglądał ná odpłátę: y owſzem y ſam
16:
Páweł zgrzeſzył/ ktory ták mowi: Bo-
17:
iowałem dobry boy/ biegum dokonał/
18:
wiáręm záchował/ dla cżego/ mowi/
19:
ieſt mi nágotowaná/ álbo záchowaná
20:
koroná ſpráwiedliwośći.
2.Tim. 4.
Nie grzeſzi kto dla wiecżney zapłáty dobrze cżyni.
Prawdáć ieſt
21:
iż godźien tego Pan Bog/ áby mu bez
22:
względu zapłáty ſłużono: á wſzákże y
23:
ten niegrzeſzy/ ktory áby leniſtwo ſwo-
24:
ie wzbudźił/ á ſam ſie ku dobrym vcżyn
25:
kom wzruſzył/ przełożywſzy naprzod
26:
chwałę Bożą/ ná wiecżną ſie też zapłá
27:
tę ogląda: iáko ſie y wyżſzey okazáło.
Cōc.Trid. ſes. 6. ca. 8.


strona: 108

1:
Takieſz dla odpuſzcżęnia dobrze cży-
2:
nić/ niewiem prze co gánić maćie/ gdyż
3:
nas do tego ſam Pan wiedźie mowiąc:
4:
Ieſli zły cżłowiek będźie pokutował zá
5:
wſzyſtkie grzechy ktore popełnił/ á bę-
6:
dźie ſtrzegł wſzyſtkiego przykazánia me-
7:
go/ á będźie cżynił ſąd y ſpráwiedli-
8:
wość/ będźie żył á nie vmrze/ wſzyſtkich
9:
złośći iego więcey nie wſpomnię/ w
10:
ſpráwiedliwośći ktorą cżynił żyć bę-
11:
dźie.
Dobrze cżynić dla odpuſzcenia grzechow nie zła.
Ezech. 18.
Y záśię: Odpuſzcżone iey ſą mno-
12:
gie grzechy/ ábowiem bárzo vmiłowá-
13:
łá.
Luc. 7.
Y záśię: Miłość okrywa wielkość
14:
grzechow.
Act. 2.
Item: Cżyńćie pokutę/ á
15:
niech ſie okrzći káżdy z was/ y weźmie-
16:
ćie odpuſzcżenie grzechow. Y záśię:
17:
Cżyńćie pokutę á náwroććie ſie/ áby by-
18:
ły zgłádzone grzechy wáſze.
Act. 3.
Widźiſz że
19:
dla Pokuty/ dla Miłośći/ dla dobrych
20:
vcżynkow Pan Bog grzechy odpuſzcża/
21:
á cżemuż ich w ten obycżay cżynić nie
22:
mamy? Wy iákobyśćie iuż świętymi
23:
byli/ á ocżyśćienia żadnego niepotrze-
24:
bowáli/ dla odpuſzcżenia grzechow do
25:
brze cżynić niechcećie: á iákobyśćie iuż
26:
kroleſtwo niebieſkie wgárśći mieli/ dla
27:
niego Bogu ſłużyć/ álbo ſie go doſłu-

strona: 108v

1:
gowáć wſtydaćie. Lecż żaden nie we-
2:
źmie korony/ kto ſie o nię mocnie nie
3:
potyka.
2. Tim. 2.

4:
Confeſs. Gdyż to dar Bozy ieſt/ iá-
5:
ko Apoſtoł mowi.
6:
Cathol.Ieſt żywot wiecżny dar Bo-
7:
ży gi nam Pan Bog dáwáć racży
8:
z łáſki y z dáru ſwego.
Zywot wiecżny y dárem ieſt y zapłátą.
Ale też ieſt za-
9:
płátą zaſługam náſzym: że gi nam ten-
10:
że dáć obiecał/ ieſliże pobożnie żyć bę-
11:
dźiemy: Ieſli chceſz/ powiáda/ wnidź
12:
do żywotá/ choway przykazánie.
Math. 5.
We-
13:
ſelćie ſie y ráduyćie ſie że zapłátá wáſzá
14:
obfita ieſt w niebie. A do Abráhámá:
15:
Iam ieſt zapłátá twoiá názbyt wiel-
16:
ka.
Gen. 15. 2. Cor. 4.
Y Páweł ś. Ta náſzá docżeśna á
17:
lekka praca/ ſpráwuie nam wielką y
18:
wyſoką nád miárę chwały wielkość.
19:
Confeſs.Przetoż ácżkolwiek według
20:
piſmá Apoſtolſkiego wierzymy/ iż cżło-
21:
wiek grzeſzny ſámą tylko wiárą w Kry
22:
ſtuſá bez wſzelákich zaſług bierze grze-
23:
chow odpuſzcżenie y vſpráwiedliwienie
24:
ſwoie.
25:
Cathol.To ſie iuż wyżſzey inácżey o-
26:
kazáło.
Vſpráwiedliwienie nie z ſámey wiáry.
Bo ácż pierwſze vſpráwiedli-
27:
wienie y grzechom odpuſzcżenie bez ża-

strona: 109

1:
dnych zaſług náſzych bierzemy/ á w-
2:
ſzákże wtorego vſpráwiedliwienia y
3:
grzechom odpuſzcżenia/ przez dobre v-
4:
cżynki doſtáć mamy: y do pierwſzego
5:
Vſpráwiedliwienia przedśię z náſzey
6:
ſtrony y przygotowánia potrzebá o
7:
ktorymechmy wyżſzey powiedźieli.
8:
Confeſs.Iednák nieodrzucamy dla
9:
tego áni lekce ważymy dobrych vcżyn-
10:
kow/ y owſzem pilnie lud poſpolity do
11:
wſzelákiey pobożnośći przywodźimy.
12:
Cathol.Chwałá Bogu/ żeśćie y w
13:
tym Miſtrzá wáſzego Lutrá odſtąpili.
Luter dobre vcżinki odrzucał.
Luter. de liber. Chriſtiana.

14:
Bo on nietylko vcżynki dobre odrzu-
15:
cał/ iákoby ku doſtąpieniu zbáwienia
16:
niepotrzebne/ ále ie też y gánił/ znie-
17:
ważał/ twierdząc to/ że wſzyſtkie vcżýn
18:
ki káżdego cżłowieká/ by też naylepſze/
19:
grzechámi ſą/ y więcey ſzkodzą niżli po
20:
magáią. A że cżłowiek ſpráwiedliwy w
21:
káżdym dobrym vcżynku grzeſzy. A że
22:
ſámá wiárá bez vcżynkow doſyć ieſt ku
23:
doſtąpieniu wiecżnego żywotá.
24:
Confeſs. A ták gánimy wſzyſtki kto-
25:
rzy zárzucáią dobre vcżynki/ á wſzete-
26:
cżną mową ſwoią powinną Krześći-
27:
áńſką pobożność znieważáią/ iákoby

strona: 109v

1:
máło potrzebną ludźiom wiernym.
2:
Cathol.To tedy y Lutrá y wiernych
3:
vcżniow iego Fláccyánow nie chwálić
4:
ále gánić muśićie/ ktorzy dobre vcżyn-
5:
ki zárzucáią: y owſzem y ſámi śiebie tu
6:
oſądzaćie: ponieważ y wy lżyćie y znie-
7:
ważaćie pobożność Krześciáńſką/ gdy
8:
ſámey á gołey wierze vſpráwiedliwie-
9:
nie żywot wiecżny przypiſuiećie/ iáko
10:
by iuż dobrze cżynić niepotrzebá.
Cōfeſsioniſte Lutrá ſwego y wierne vcżnie iego gánią.

11:
Confeſs. A wſzákże iákoſmy pierwey
12:
powiedźieli/ nierozumiemy tego áni
13:
trzymamy/ żebyſmy przez dobre vcżyn-
14:
ki zbáwieni być mieli.
15:
Cathol.A gdźieſz ono podźieiećie:
16:
Ieſli chceſz wnidź do Niebá/ choway
17:
Przykazánie Boże.
Mat: 19. Mat. 25.
Cżym zbáuienia doſtáć mamy.
Y záśię: Ktorzy do
18:
brze cżynili/ poydą do żywotá wiecżne-
19:
go? A ták z łáſki BOżey przez wiárę y
20:
dobre vcżynki/ á nie inácżey zbáwienia
21:
ſie ſpodźiewáć mamy.
22:
Confeſs. Ani tego twierdźimy/ żeby
23:
nas Pan Bog bez vcżynkow náſzych
24:
zbáwić niemogł.
Może p. Bog bez vcżynkow zbáwić/ ále niechce.

25:
Cathol.Prawdá żebyć mogł/ iáko
26:
Lotrowi ná Krzyżu vcżynił; ále nie-
27:
chce: Tego bowiem po nas żąda; áby

strona: 110

1:
káżdy kto chce zbáwienia doſtáć/ męż-
2:
nie boiuiąc/ á pobożnie żyiąc/ á nie i-
3:
nácżey tey korony doſtał.
2. Tim. 2.

4:
Confeſs.Abowiem z łáſki ſzcżerey mi-
5:
łego Bogá á przez zaſługę Kryſtuſo-
6:
wę zbáwieni bywamy.
7:
Cathol.Prawdá ieſt/ z łáſki Bożey
8:
zbáwieni bywamy/ ále nie bez ſpolne-
9:
go ſtáránia náſzego/ y dobrych vcżyn-
10:
kow: ktore też nie ſkąd inąd/ iedno z łá-
11:
ſki Bożey ważność ſwą máią. Abowiē
12:
nie łáſká z zaſługi/ ále owſzem zaſługá
13:
z łáſki pochodźi/ iáko Auguſtyn ś. mo-
14:
wi.
De uerb. Apoſt. ſermon. 15.
Augu. de corrept. et gr.
Lecż/ iáko tenże powiáda/ Ten kto-
15:
ry ćię ſtworzył bez ćiebie/ nie zbáwi ćię
16:
bez ćiebie. A żywot wiecżny przeto łá-
17:
ſką Bożą ieſt názwány/ że gi tym zaſłu
18:
gam Pan Bog oddáie/ ktore z łáſki v-
19:
roſły cżłowiekowi.
20:
Confeſs.Lecż vcżynki dobre záwſze
21:
muſzą z wiáry/ iáko pewny owoc/ wy-
22:
ráſtáć.
23:
Cathol. Nie záwſze.
Nie záwſze z wiáry vcżynki dobre pochodzą.
Ia. 2.
Bo ieſt iedná
24:
martwa á proznuiąca wiárá/ ktora
25:
nic dobrego nie rodźi.
26:
Confeſs. Przetoż kiedykolwiek vcżyn-
27:
kom dobrym zbáwienie bywa przypiſo-

strona: 110v

1:
wano/ nie cżyni ſie tho względem go-
2:
dnośći ich/ ále względem tego ſpołku/
3:
ktory nierozdźielnie dobre vcżynki zwiá
4:
rą zbáwienną máią.
5:
Cathol.Y owſzem co ſie Wierze przy-
6:
piſuie/ to ſie nie cżyni względem ſámey
7:
gołey wiáry/ ktora v Bogá żadney od-
8:
płáty nie ma/ ále względem tych owo-
9:
cow Nadźieie y Miłośći/ ktore z niey
10:
pochodzą.
Wiárá z vcżynkow ważność ſwą ma.
A zaſz niekoſztownieyſzy o-
11:
woc niż goły korzeń? Koniec y wypeł-
12:
nienie Zakonu ieſt Miłość/ á Wiárá
13:
tylko pocżątkiem y fundámentem.
14:
Pátrzćie ieſli tá náuká wáſzá nie ieſt
15:
náuce Páwłowey przećiwna/ ktory iá-
16:
wnie Miłość y nád Wiárę y nád Ná-
17:
dźieię przekłáda.
1. Cor. 13.
Nie Wiárá tedy kra-
18:
śi Miłość/ ále Miłość Wiárę/ ktora
19:
bez Mkłośći nic nie ieſt. A vcżynki do-
20:
bre nie ták z wiáry godność ſwą má-
21:
ią/ iáko z łáſki Bożey/ á z Duchá świę-
22:
tego/ ktory ie weſpołek z námi ſprá-
23:
wuie.
24:
Confeſs.Lecż właſnie o rzecżách mo-
25:
wiąc/ odkupienie/ vſpráwiedliwienie/
26:
y zbáwienie náſze/ w ſámey łáſce Bo-
27:
żey/ á w zaſłudze Kryſtuſowey należy.

strona: 111

1:
Cathol.Właſnie mowiąc: náſze V-
2:
ſpráwiedliwienie z łáſki Bożey/ przez
3:
zaſługę Chriſtuſowę/ á przez Sákrá-
4:
mentá nam od Bogá dáne/ w ſpráwie
5:
dliwośći á w miłośći należy/ ktorą
6:
Duch ś. roźlewa w ſercách náſzych.
W cżym Vſpráwiedliwienie właſnie należy.
Bo
7:
tá ieſtCauſa formalis, to ieſt/ od ktorey
8:
vſpráwiedliwionymi nazwáni bywa-
9:
my/ y vſpráwiedliwienie prawdźiwie
10:
mamy. Lecż Zywot wiecżny z łáſki ieſt/
11:
mowi Auguſtyn ś. nie żeby go P. Bog
12:
zaſługam náſzȳ nie dawał/ ále że nam
13:
y ſáme zaſługi dáć racżył/ ktorym za-
14:
ſługam Zywot wiecżny dáie.
Epiſt. 105. et degrāet lib. arbitr. cap. 20. et 21.
Przetoć
15:
Zywot wiecżny Piſmo y łáſką y zapłá-
16:
tą zowie: ále Wiáry y Vſpráwiedliwie
17:
nia nigdźie zapłátą nie zowie. Bo wie
18:
rze y ſpráwiedliwośći zapłátę P. Bog
19:
oddáie/ á Wiárę y ſpráwiedliwość bez
20:
żadnych zaſług náſzych nam dáie. Toć
21:
Auguſtyn święty.
22:
Confeſs.Co wiárą tylko á nie żadnȳ
23:
inſzym vcżynkiem przyimuiemy.
24:
Cathol.Nie tylko Wiárą/ ále y Ná-
25:
dźieią/ á nawięcey Miłośćią ku Pánu
26:
Bogu: iáko ſie wyżſzey pokazáło.
27:
Confeſs.Abowiem známienity de-

strona: 111v

1:
kret wydał o tym Apoſtoł Boży/ mo-
2:
wiąc/ Ieſli przez łáſkę/ iuż nie z vcżyn-
3:
kow/ boby iuż tám łáſki niepotrzebá/
4:
gdźie kto co záſłuży. A ieſli z vcżynkow
5:
bywamy vſpráwiedliwieni/ tedy iuż nie
6:
z łáſki/ boby tám iuż vcżynkow nie by-
7:
ło/ gdźie łáſki á zmiłowánia potrzebá.
8:
Cathol.Iáko ſie ten Dekret Apo-
9:
ſtolſki rozumieć ma/ iużemći wyżſzey
10:
okazał. Abowiem tu Páweł o pierw-
11:
ſzym vſpráwiedliwieniu mowi/ ktorym
12:
cżłowiek z niewierniká sſtawa ſie wier
13:
nym/ z nieprzyiaćielá przyiaćielem y
14:
ſynem Bożym przez Krzeſt.
Iáko przez łáſkę nie z vcżynkow vſpráwiedliwieni bywamy AVGuſt.
Tho tedy
15:
pierwſze vſpráwiedliwienie/ nie prze
16:
náſze żadne zaſługi/ áni vcżynki ktore-
17:
chmy przedtym cżynić mogli/ áni prze
18:
wiárę Pan Bog nam dáie/ ále z ſzcże-
19:
rey łáſki ſwoiey/ ácżkolwiek nie przez v-
20:
śiłowánia/ przygotowánia/ y woley
21:
dobrey náſzey. Lecż wtore vſpráwie-
22:
dliwienie y pomnożenie vſpráwiedli-
23:
wienia z vcżynkow ieſt/ nie z Wiáry
24:
tylko. Iáko nápiſano ieſt:
Iac. 2.
Widźićie że
25:
z vcżynkow bywa cżłowiek vſpráwiedli
26:
wiony/ á nie z wiáry tylko. Y záśię:
Apoc. 22.
Eccl. 18.

27:
Kto ſpráwiedliwy ieſt/ niech ſie ieſzcże

strona: 112

1:
tym więcey vſpráwiedliwia. O cżym y
2:
Augnſtyn ś. ták piſze: A więc tedy ża-
3:
dnych niemáſz zaſług świętych ludźi?
AVGuſt. Epiſt.105.
Láſká boża zasługam náſzym nic nie wádźi.
Rom. 3.

4:
Y owſzem ſą/ przeto że oni ſą ſpráwie-
5:
dliwymi: ále vſpráwiedliwienia pier-
6:
wſzego żadnemi zaſługámi ſobie nie zá
7:
ſłużyli. Bo dármo z łáſki iego ſą vſprá
8:
wiedliwieni.
9:
Confeſs.Y ſtátecżnie á ſrodze gáni-
10:
my wſzyſtki niedbáłe álbo przykryte y
11:
obłudne Krześćiány/ ktorzy mową tyl-
12:
ko odzywáią ſie do ſłowá Bożego. Lecż
13:
żywotem y ſpráwámi niezbożnemi ſro-
14:
mocą prawdę Bożą.
15:
Cathol.To dobrze cżynićie: Lecż tá-
16:
kich ktore tu gánićie miedzy wámi do-
17:
ſyć: ktorzy ſie tey ſrogiey á ſtátecżney
18:
wáſzey przygány nie lękáią.
19:
Confeſs. Abowiem pokázuiemy to/
20:
iż Pan Bog dobrze cżyniącym hoyną
21:
zapłátę dawa/ wedle onych ſłow Pro-
22:
rockich: Przeſtań płákáć/ bo będźie za-
23:
płátá pracey twoiey. Iáko to y ſam P.
24:
Kryſtus obiecáć racżył mowiąc: We-
25:
ſelćie ſie y ráduyćie ſie/ ábowiem zapłá-
26:
tá wáſzá obfita ieſt w niebie. A ktożkol
27:
wiek iednemu z málucżkich moich da

strona: 112v

1:
kubek wody źimney/ záprawdę powiá-
2:
dam wam/ iż nie ſtráći zapłáty ſwoiej.
3:
Cathol.Znaćie że Pan Bog zapłá-
4:
tę dobrze cżyniącym dawa: tedy też
5:
znáć muśićie/ że my tę zápłátę dobre-
6:
mi vcżynkámi záſługuiemy ſobie w łá-
7:
ſce Páná Chriſtuſowey.
Gdźie zapłátá tám y zasługá być muśi.
Boć zapłátá
8:
á zaſługá (correlatiua ſunt) ſpołem zá-
9:
wżdy ſtać muſzą: ábowiem zaſłudze za
10:
płátá/ á zapłáćie zaſługá należy. A w-
11:
żdy wy niżey mowićie/ że niemáſz ża-
12:
dney zaſługi ludzkiey. A iákoſz ſie te rze-
13:
cży ſtoſuią?
14:
Confefs. A wſzákże tákową zapłátę/
15:
ktorą Pan dawa/ przywłaſzcżamy nie
16:
zaſługam ludzkim/ ále miłośierdźiu y
17:
dobrotliwośći Páńſkiey/ ktory dla o-
18:
bietnic ſwoich łáſkáwych iśći ſie nam
19:
obfićie/ á my bierzemy choćiaſmy nie
20:
dorobili.
21:
Cathol. A my tę zapłátę naprzod
22:
łáſce Bożey/ á potym zaſługam náſzȳ
23:
z Kośćiołem Powſzechnym przypiſu-
24:
ięmy/ gdyż iedno bez drugiego ſtać nie
25:
może:
Zywot wiecżny z łáſki bożey przez zasługi náſze.
Cōc.Trid. Seſs. 6.
ktore zaſługi iednák też z łáſki á
26:
z miłośierdźia Bożego pochodzą y moc
27:
máią: ponieważ Pan Bog náſze dobre

strona: 113

1:
vcżynki wedle obietnice ſwoiey/ zá za-
2:
lugi przyimuie: choćiaż y te ſą iego
3:
dáry/ wczym nie tylko nic łáſce iego nie vwła-
4:
cżamy/ ále ią też więcey wynośimy.
5:
A wſzákże Boże vchoway/ ábychmy dla
6:
tego ſámi w ſobie dufáć/ álbo ſie cheł-
7:
pić mieli/ á nie rácżey w Pánie: z kto-
8:
rego miłośierdźia/ y łáſkę iego/ y za-
9:
ſługi dobrych vcżynkow mamy.
Math 10. 2. Cor. 4.
AVGuſt.

10:
Confeſs.Przetoż ácż wiela niedoſta-
11:
wa káżdemu/ y náyduie ſie wiele nie-
12:
doſtátkow záwſze w ſpráwách ludźi ś-
13:
więtych/ przedśię Pan Bog zapłátę
14:
obiecáną ſpełná oddawa/ dla tego że
15:
iuż oſobę cżłowieká wiernego przez Kri-
16:
ſtuſá w łáſkę przyiąć racżył.
17:
Cathol. Prawdáć że tu ná świećie
18:
ſpráwy ludźi świętych niemogą być
19:
ták doſkonáłe/ iáko będą w niebie: ie-
20:
dnák przedśię wiele ſie ich naydźie ſprá
21:
wiedliwych/ doſkonáłych y zupełnych
22:
przed Pánem Bogiem: ácż niſkąd inąd
23:
iedno z miłośierdźia Bożego/ y zaſłu-
24:
gi Páná Chriſtuſowey. O Iobie nápi-
25:
ſano/ że był ſzcżyry y proſty/ y bogoboy-
26:
ny: á w tym wſzytkim gdy go Pan Bog
27:
dźiwnie dotykał/ nic niegrzeſzył. Prze-

strona: 113v

1:
to ſie wam trzebá ſtrzedz onego Lu-
2:
terſkiego błędu: Zeby káżdy cżłowiek/
3:
choć ſpráwiedliwy/ w káżdym vcżynku
4:
dobrym grzeſzyć miał.
Błąd Luterſki.
LVter. in aſſert. 32.
artic.
PHilip. in Apologia
Cōfeſsiōis.
Acż to iednák z
5:
Piſmem wyznawamy/ że záſługi náſze
6:
z vcżynki wſzyſtkie docżeśne dla Páná
7:
Bogá podięte/ bez łáſki á miłośierdźia
8:
Bożego/ nie ſą godne oney wiecżney
9:
chwały.
10:
Confeſs.A ták weſpołek z Auguſty-
11:
nem ś. wyznawawy iż gdy zapłátá by-
12:
wa od Bogá vcżynkom świętym da-
13:
waná/ że Pan Bog nie náſze vcżynki
14:
dobre/ ále ſwoie właſne dáry w nas ko
15:
ronuie y odpłaca.
16:
Cathol.Słowá Auguſtyná ś. te ſą:
17:
Ieſli tedy dáry Bożemi ſą dobre zaſłu
18:
gi twoie: tedyć iuż Bog niekoronuie zá
19:
ſług twoich/ iákoby zaſługi twoie/ ále
20:
iako dáry ſwoie. Ale wy y ſłowá Augu-
21:
ſtyná ś. nie ſpełná przywodźićie/ y mie-
22:
ścá ſkąd wźięte ſą okázáć nie śmiećie.
Libro deGrāet libero arbi.
Cōfeſsioniſte Auguſtyná nie ſpełná przywodzą.

23:
Coſz tu tedy inſzego mowi ś. Auguſtyn
24:
iedno że zaſługi náſze/ dáry Bożemi ſą/
25:
iákochmy wyżſzey powiedźieli: á że P.
26:
Bog zapłátę zaſługam náſzym dáie:
27:
ácż nie względem zaſług náſzych/ ktore

strona: 114

1:
bez łáſki iego nic nieważą/ ále wzglę-
2:
dem łáſki ſwoiey/ że dáry iego ſą. Ch-
3:
ceſz widźieć z tegoż Auguſtyná/ że Pan
4:
Bog vcżynki náſze dobre koronuie/ y
5:
zapłátę im dáie?
Lib. 50. Home. hō.14. DeGrāet lib. arbit. 2, Tim. 4.
P. Bog vcżynki náſze dobre koronuie.
Słuchay iáko rozbie-
6:
ra one ſłowá Páwłá ś. Odda mi/ prá-
7:
wi/ Pan koronę ſpráwiedliwy ſędźia.
8:
To ią winien kiedy odda (winien/ ro-
9:
zumiey że ią obiecał/ ácż z gołá niko-
10:
mu nic nie winien.) Odda tedy ſprá-
11:
wiedliwy Sędźia. Abowiem poźrzaw-
12:
ſzy ná vcżynek/ nie będźie mogł bronić
13:
zapłaty ten ktory ná vcżynek pátrzy.
14:
Boiowałem dobry boy; vcżynek ieſt:
15:
Biegum dokonał/ vcżynek ieſt: Wiá-
16:
ręm záchował/ vcżynek ieſt: nágoto-
17:
waná mi ieſt koroná ſpráwiedliwośći/
18:
toć iuż zapłátá ieſt. Ale w zapłáćie ty
19:
cżłowiecże nic nie cżyniſz: á w vcżynku
20:
nie ſam cżyniſz: Koronę maſz od niego/
21:
á vcżynek od ćiebie/ ále nie inácżey ie-
22:
dno zá pomocą iego. Toć Auguſtyn ś.
23:
Confeſs.Bo cokolwiek bierzemy/
24:
więcey to ieſt łáſką Bożą/ á niżli za-
25:
ſługą náſzą. Niemáſz zaſług żadnych
26:
ludzkich.
Cōfeſsioniſte zasługi náſze odrzucáią.

27:
Cathol.Prawdá że to więcey łáſką

strona: 114v

1:
niż zaſługą (bo y zaſługi náſze dáry ie-
2:
go ſą) ále nieprzeto nie ieſt zaſługą: iá-
3:
komći iuż pokazał. Przetoś nie miał
4:
tey glozy przydáwáć: żeby niebyło za-
5:
ſług żadnych ludzkich: ktore y Augu-
6:
ſtyn S. y Kośćioł Powſzechny z Pi-
7:
ſmem wyznaw
8:
Confeſs.O cżym Páweł ś. nápiſał
9:
tymi ſłowy: Y coż maſz cżegoś nie w-
10:
źiął A ieſliś wźiął/ cżemu ſie przech-
11:
walaſz/ iákoby wźiąć niemiał? A dokłá-
12:
dáiąc tych ſłow Apoſtolſkich Cypryan
13:
ś. męcżennik powiáda/ że ſie nie ma-
14:
my żadną rzecżą chlubić/ gdyż nic w-
15:
łaſnego náſzego nie ieſt.
Ani Páweł S. áni Cypryā nic przećiw zasługā.

16:
Cathol.Tuć Páweł y Cypryan ś. nie
17:
przy zaſług náſzych/ ktore z łáſki Bo-
18:
żey ſpołecżnie z nią prácuiąc mieć mo-
19:
żemy/ ále vpomina ábychmy ſie z nich
20:
nie wynośili/ áni przechwaláli: gdyż
21:
ſą więcey dáry Bożemi/ niż zaſługá-
22:
mi náſzemi.
23:
Confeſs. Gánimy tedy y odrzuca-
24:
my wſzyſtki tákowe/ ktorzy vcżynki lu-
25:
dzkie názbyt wynoſząc/ łáſkę Bożą dá-
26:
remną w niwecż obrácáią.
27:
Cathol.Ieſli to o nas rozumiećie:

strona: 115

1:
tedy wiedzćie żeć Kośćioł Powſzechny
2:
bárzo dobrze wie/ iáko łáſkę Bożą/ á iá-
3:
ko vcżynki álbo zaſługi ſwoie ważyć
4:
ma. Ale wy tego pátrzćie/ iákobyśćie
5:
łáſki Bożey názbyt niewynoſząc/ vcżyn-
6:
kom dobrym nieuwłacżáli á znieważá-
7:
li ich/ áni hydźili przed ludźmi: cośćie
8:
poſpolićie wedle náuki Miſtrzá wáſze-
9:
go zwykli cżynić. A my lepak vcżymy/
10:
że wſzytko co Pan Bog roſkazął cżynić
11:
potrzebá/ y wypełniwſzy to wſzytko ták
12:
o ſobie rozumieć/ iákobychmy nic nie
13:
vcżynili: ponieważechmy ſą niepożyte-
14:
cżni ſłudzy.
Luc.17.

15:
O Swiętym Powſzech-
16:
nym Kośćiele/ y o iedney iego
17:
Głowie.
:
XVII.
18:
CONFESSIONISTE.
19:
GDyż od pocżątku ſtworzenia
20:
Pan Bog káżdego wieku lu-
21:
dźie do zbáwienia y poznánia
22:
prawdj záwſze powoływáć racżył/
Záwſze był Koſćioł Boży.
rzecż
23:
pewna iż záwſze był y teraz ieſt y nigdy
24:
być nie przeſtał Kośćioł BOży praw-

strona: 115v

1:
dźiwy/ to ieſt/ gromádá álbo zebránie
2:
ludźi wiernych/ ktore ſobie Pan Bog
3:
ze wſzytkiego świátá zbiera do ſpołecż-
4:
nośći świętych. Miedzy ktorą gromá-
5:
dą więtſza cżęść á znácżnieyſza ieſt lu-
6:
dźi tákowych/ ktorzy ſie pozwierzchnie
7:
tylko do Kriſtuſá odzywáią/ bez ducho-
8:
wnego odrodzenia.
9:
CATHOLICI.
10:
Niemáſz żadnego w Kośćiele/ kto-
11:
ryby był bez duchownego odrodzenia.
Niemáſz żadnego w Koſciele/ ktoryby ſie nie odrodźił
Ioan. 3.

12:
Bo duchowne odrodzenie/ tho ieſt
13:
Krzeſt/ ieſt vlicżká ktorą do Kośćiołá
14:
káżdy wchodźi. Iáko Pan mowi: Ie-
15:
ſli kto ſie nieodrodźi z wody á z duchá/
16:
niemoże wnidź do kroleſtwá Bożego.
17:
A ieſli duchowne odrodzenie rozumie-
18:
ćie miłość/ y dobre vcżynki: moẃćieſz
19:
iáſnie po proſtu/ iáko Kośćioł mowi:
20:
Siłá ich w Kośćiele/ ktorzy Wiárę
21:
máią ále Miłośći niemáią. Ale wy ták
22:
Wiárę wynośićie/ ták Miłość y dobre
23:
vcżynki tępićie: że kiedy o nich mowić
24:
przyidźie/ ták mowićie/ áby nierozu-
25:
miano iz o nich rzecż maćie.
26:
Confeſs.A gdyż ieden tylko ieſt Bog
27:
iedenże Pośrzednik miedzy Bogiem á

strona: 116

1:
ludźmi Kryſtus Iezus/ iedenże wſzyſt-
2:
kiey trzody Páſterz/ iednáſz tego ćiáłá
3:
głowá/ iedenże duch/ iednoſz tylko zbá-
4:
wienie/ iedná wiárá/ iedno przymie-
5:
rze/ poiednánie z Bogiem/ rzecż pew-
6:
na że też ieden tylko ieſt Kośćioł Boży.
Ieden Koſćioł.

7:
Catho.Przeto ſie wy ſłuſznie lękáć
8:
maćie.
Cōfeſsioniſte Koſćiołá iednego ſie nie trzimáią
Bo gdyż niemoże być iedno ie-
9:
den Kośćioł Boży prawdźiwy/ ktory
10:
był záwſze/ á v was ſie niedawnych cżá
11:
ſow ták wiele roznych y przećiwnych
12:
Kośćiołow námnożyło: tedyć to znák
13:
wielki/ że to nie Kośćioły Boſkie/ ále
14:
Bożnice ſzátáńſkie.
15:
Confeſs.Ktory dla tego Powſzech-
16:
nym ieſt názwan/ iż wſzyſtek lud Krze-
17:
śćiáńſki zupełnie w ſobie zámyka/ y po
18:
wſzyſtkim świećie ieſt rozſzerzony/ y do
19:
káżdego wieku należący/ żadnym áni
20:
cżáſem ani mieyſcem oſobliwym ogár-
21:
niony.
Koſćioł Powſzechny.
De utilit. cred. ca. 7

22:
Cathol.Tenći ieſt Kośćioł ieden Po
23:
wſzechny/ mowi Auguſtyn święty/ kto-
24:
remu rozne odſzcżepieńſtwá rozmáite
25:
imioná dawáią/ gdyż one ſáme/ káżde
26:
zoſobná ſwemi właſnemi przezwyſki/
27:
ktorych ſie záprzeć niemogą/ ſą názwá-

strona: 116v

1:
ne. (iáko Luterani/ Kálwiniſtowie/
2:
Fláccyani/ Trydeyte. etć.) Y ná inſzym
3:
mieyſcu/ tenże Auguſtyn ś. ták piſze:
4:
Iákoſz ſie tego Kośćiołá trzymáć nie-
5:
mamy/ ktory áż do wyznánia rodzáiu
6:
ludzkiego od Apoſtolſkiey Stolice/ przez
7:
náſtępowánie porządne iednego Bi-
8:
ſkupá zá drugim (choćia nań prozno
9:
Odſzcżepieńcy zewſząd ſzcżekáli/ ktorzy
10:
potym rychło/ cżęśćią ſądem ſámego
11:
ludu poſpolitego/cżęſcią poważnośćią
12:
Conciliow/ cżęśćią też wielkośćią cu-
13:
dow byli potępieni) záwſze gorę y przo
14:
dek poważnośći otrzymał?
De utilit. cred. c. 17
Rzymſkiego Koſćiołá ſie trzymáć mamy.
Succeſſia.
Koſćioł Rzymſki záwſze gorę i przodek otrzimał
Ktoremu
15:
niechćieć dáć naprzod/ álbo naywyżſza
16:
záprawdę niezbożność ieſt/ álbo hánie
17:
bna pychá y hardość.
18:
Confeſs. A ták odrzucamy y gánimy
19:
Donáſty/ ktorzy Powſzechność Kośćio
20:
łá do Affryki tylko á do ſwoich kątow
21:
śćiſkáli.
22:
Cathol.To y ſámi śiebie odrzućić y
23:
gánić muśićie: ktorzy takieſz/ iáko ná
24:
on cżás Donátyſtowie/ mowićie: v nas
25:
Chriſtus/ w Witęberku/ w Genewie
26:
práwdźiwa wiárá.
Luterani Donátyſtow násláduią.
W Niemcách Pan
27:
Bog náſzych cżáſow prawdę y świá-

strona: 117

1:
tłość Ewángeliey ſwoiey wzniećić y o-
2:
kázáć racżył. Wſzyſey zábłądźili/ my-
3:
chmy dopiero przeyrzeli. etć.
4:
Confeſs.Nieprzyymuiemy też w tey
5:
mierze Rzymſkich Prełatow/ ktorzy do
6:
Rzymu y do iednego Biſkupá Rzym-
7:
ſkiego przywiązawſzy ſie/ ſámi ſie tylko
8:
doſyć hárdźie Kośćiołem Powſzechnym
9:
nazywáią.
10:
Cathol.Słuſznie ſie náſzy Prełáći
11:
Powſzechnego Kośćiołá/ y Papieżá
12:
Rzymſkiego widomey głowy iego ná
13:
świećie trzymáią: ponieważ onemu ſá-
14:
memu Pan Bog w Pietrze pierwſzym
15:
Biſkupie Rzymſkim/ Powſzechnego
16:
Kośćiołá ſpráwowánie/ y zwirzchność
17:
álbo iáko wy zowiećie/ przodkowánie
18:
miedzy Apoſtoły porucżył: ktorego nie
19:
ſłucháć álbo nie trzymáć z nim/ nic in-
20:
ſzego nie ieſt/ iedno być Heretykiem/ á
21:
owcą Páná Chriſtuſową nie być. Bo
22:
inſzy fundámēt áni pocżątek wſzyſtkich
23:
Kácerſtw y Odſzcżepieńſtw nie ieſt/ iá-
24:
ko Cyprynn ś. powiáda/ iedno Kápła-
25:
ná Bożego á Páſterzá naywyżſzego od
26:
ſámego Páná poſtánowionego nieſłu-
27:
cháć.
Ieden ieſt Powſzechnego Koſćiołá páſterz.
Ioan. 20.
Z Papieżē nie trzymáć/ ieſt być Heretykiem.
CYPRia.
Co dobrze rozumiał Hieronym ś.

strona: 117v

1:
gdy ták do Damáſá Papieżá piſał: Ia
2:
żadnego pierwſzego/ iedno Chriſtuſá
3:
nienáśláduiąc/ błogoſłáwieńſtwu twe-
4:
mu/ to ieſt Stolicy Piotrowey/ ſpołe-
5:
cżnośćią ſie przyłącżam.
HIERon. Epiſt.162.
Ná tey opoce
6:
wiem/ że Kośćioł ieſt zbudowány. Kto
7:
kolwiek nie w tym domu Báránká bę-
8:
dźie pożywał/ ten zmázány ieſt: Ie-
9:
ſli kto w Korabiu Noego niebędźie/
10:
zginie gdy potop przyydźie. Toż Ire-
11:
neus/ toż Cypryan ś. o zwierzchnośći
12:
y przodkowániu Stolice Rzymſkiey ro-
13:
zumiał.
IREnaeus lib.3. co Hereſ c.3. Trac. 3 de ſimplicit. PraelatoR. AVGVſt. Epiſt. 162.
A święty Auguſtyn:
14:
W Rzymſkim/ práwi/ Kośćie-
15:
le záwſze trwałá zwierzchność
16:
Stolice Apoſtolſkiey.
W Rzimſkim Koſćiele záwſze trfáłá zwirzchnoſc Stolice Apoſtolſkiey.
Con. du. Epiſt. Pelag. lib.1. cap.1. Cyp.lib. 4Epiſt. adPupiā. et lib. 1. ad Corn. Cri. ho 6. ſup Math. Aug. con. Epi. Don.
Y ná in-
17:
ſzym mieyſcu: Rzymſki Biſkup
18:
nád inſze ieſł przełożony/ wyſz-
19:
ſzym poruceniem y zwirzchno
20:
śćią vrzędu Páſterſkiego. Ale
21:
co ia tych przywodzę? Cżytay
22:
ſobie ś. Cypryaná/ Orygeneſá/ Hiero-
23:
nymá/ Ambrożego/ Auguſtyná/ Chry-
24:
ſoſtomá/ Leoná/ Grzegorzá/ Cyrillá/
25:
y inſzych/ ktorzy zgodnie Rzymſkiemu
26:
Kośćiołowi/ dla Piotrá ś. Kśiążećiá
27:
Apoſtolſkiego/ przodek dáią/ y w rze-

strona: 118

1:
cżách wątpliwych do niego ſie vćięká-
2:
ią. A iednák ſie dźiwowáć nie-
3:
potrzeba/ że náſzy Prełaći ták
4:
Rzymſkiemu Kośćiołowi de-
5:
feruią: gdyż y wy bez Genew-
6:
ſkiego álbo Witęberſkiego być
7:
niemożećie/ y do nich ſie w nie-
8:
zgodách wáſzych o porádę y o
9:
rozſądek vćiekaćie: choćiaż v-
10:
kázáć niemożećie Originału
11:
Kośćiołá Genewſkiego/ iedno
12:
od Kálwiná/ áni Witęberſkie-
13:
go iedno od Lutrá.
Cōfeſsioniſte wolą Genewſkiemu álbo Witęberſkiemu niż Rzymſkiemu Koſćiołowi deferowáć.
Hier. li. 1. con. Pela. et ſuper Math. 16. Ambr. in Serm. 47. Chryſ. ſup Math. Ieo ſer.3. de Anniu. Grego. in Moral. etRegiſt. ad Mauric.
AVGuſt. Cyril. li. 2 cap 12. ſup Ioan.

14:
Confeſs.Ku wielkiey krzywdźie w-
15:
ſzyſtkiemu ludu Krześćiáńſkiemu/ kto-
16:
ry po wſzyſtkiey ſzyrokośći świátá w ro
17:
zlicżnych narodźiech y ięzykách Páná
18:
Kryſtuſá chwali y zbáwićielem ſwoim
19:
názywa.
20:
Cathol. Wy Kośćiołowi práwemu
21:
Powſzechnemu wielką krzywdę cżyni-
22:
ćie/ ktorzy lichą trzodę wáſzę Powſze-
23:
chnym Kośćiołem názwáć śmiećie:
24:
przećiw obietnicy Bożey/ ktorą Chry-
25:
ſtuſowi wſzyſtkiego świátá dźiedźictwo
26:
obiecał.
Cōfeſsioniſte Koſćiołowi Powſzechnemu krzywdę cżynią.
Pſal. 2.
Damći/ powiáda/ narody zá
27:
dźiedźictwo twoie/ á gránice świátá

strona: 118v

1:
zá imienie twoie. Y ono/ że od ſłońcá
2:
wſchodu áż do zachodu miáło być ch-
3:
wálebne Imię Páńſkie/ y wielkie mie-
4:
dzy wſzemi narody.
Mal. 2.
A że Pan Bog Ko
5:
śćiołá ſwego nigdy opuścić nie miał.
Ioan. 15.

6:
A wy záśię to ſzyrokie imienie Chriſtu-
7:
ſowe/ to ieſt Kośćioł iego/ do wáſzych
8:
kątow śćiſkaćie/ á że wſzyſtek świát błą
9:
dźił pirwey/ niżeśćie wy powſtáli/ twir
10:
dźić ſie nie wſtydźićie.
11:
Confeſs.Ieſt ieſzcże tu ná źiemi w
12:
tym iednym Powſzechnym Kośćiele
13:
wielka rozność cżłonkow w náuce y w
14:
pobożnych ſpráwách. Abowiē ſą iedni
15:
fáłſzywi á drudzy prawdźiwi páſterze.
16:
Cathol. Niemáſz w Kośćiele praw-
17:
dźiwym miedzy cżłonkámi żadney roz-
18:
nice w náuce: ále iáko w onym pier-
19:
wſzym Kośćiele/ co ſie wiáry dotycże/
20:
ieſt iedno serce/ iedná duſzá/ ieden ięzyk
21:
wſzyſtkich wiernych/ wſzyſcy iednák
22:
trzymáią y rozumieią.
W Koſćiele Powſzechnym iedoſć náuki.
Act. 4.
A fáłſzywi Pro-
23:
rocy nie w kośćiele/ ále od kośćiołá wy-
24:
rzuceni ná ſtronie być muſzą. Lecż wy
25:
co wáſzych roznic y niezgod okryć nie-
26:
możećie: y fáłſzywe Proroki/ y te ktorzy
27:
w náuce od was rozni ſą do Zboru wá-

strona: 119

1:
ſzego gromádźićie/ ábyśćie trzey álbo
2:
cżterzey ſámi we Zborze nie zoſtáli.
3:
Confeſs. Są dobrzy y źli ſłuchácże/
4:
ieſt kąkol y pſzenicá.
5:
Cathol.Prawdá/ ſą w prawdźiwȳ
6:
Kośćiele y dobrzy y źli ſłuchácże/ ále ći
7:
iednák choć ſie w żywoćie nie zgadzáią
8:
przedśię ſą zgodni w wierze. Boby i-
9:
nácżey w kośćiele być niemogli.
10:
Confeſs.Buduią iedni ná fundá /
11:
menćie Pánie Kryſtuśie złoto/ ſrebro/
12:
y drogie kámienie/ á drudzy drwá/ ſło-
13:
mę/ śiáno. Tákże miedzy ſłuchácżmi
14:
wiele ieſt wezwánych/ á máło obránych
15:
y z Duchá Páńſkiego odrodzonych krze
16:
śćiánow.
17:
Cathol.Ná te ſłowá Apoſtolſkie Am-
18:
broży Swięty ták piſze: Inſzego fun-
19:
dámentu żaden położyć niemoże.
AMBRoſ.
Bo
20:
ácż ſą niektorzy heretykámi/ á wſzákże
21:
nie vcżą iedno pod Páná Chriſtuſowȳ
22:
imienim.
Heretycy iáko buduią ná fundámenćie Chriſtuſie.
Bo inácżey wymyſłu błędow
23:
ſwoich zálećić niemogą/ ieſliby pod po
24:
krywką imięniá Páná Chriſtuſowego
25:
niekazáli: áby náuki ich przećiwne/ á
26:
ſproſne/ poważność imięniá P. Chry-
27:
ſtuſowego przyiemnemi vcżyniłá. A ták

strona: 119v

1:
nie záraz wierzymy wſzyſtkim/ ktorzy
2:
chwálebne ſłowá Páná Chryſtuſá/
3:
wiáry Ewángeliey/ w vſciech máią/
4:
á zátym od wiáry y poſłuſzeńſtwá ko-
5:
śćielnego lud wierny odwodzą. Bo nie
6:
káżdy (mowi Pan Chriſtus) ktory mi
7:
mowi Pánie Pánie wnidźie do Krole-
8:
ſtwá Bożego.
Math. 7.
S ktorych ſłow poznáć
9:
możeſz/ że ći co ſłomę y śiáno buduią
10:
ná Chriſtuśie fundámenćie/ do prá-
11:
wego kośćiołá nie należą/ ále ſą Here-
12:
tykámi.
13:
Confeſs.Ten Kośćioł Boży Swię-
14:
ty ieſt názwány dom Bogá żywego/
15:
zbudowány z żywych y duchownych ká
16:
mieni/ ná ſkále nieruchomey/ ná fundá
17:
menćie iednym/ oprocż ktorego żadny
18:
inſzy położony być nie może.
19:
Cathol.Nie tego nas w tey mierze
20:
Ian ś. Páweł/ y Chriſtus náucżył/ kto-
21:
rym niżli wam godniey wierzyć.
Fundámēty Koſćielne ſą Apoſtołowie.
Apoc. 21.
Pſal. 17. Pſal. 81.
2. Reg. 22.
Bo
22:
Ian ś. widźiał ono miáſto święte/ to
23:
ieſt Kośćioł Powſzechny/ ktorego mu-
24:
ry miały dwánaśćie fundámentow/ á
25:
ná nich dwánaśćie imion/ dwánaśćie
26:
Apoſtołow báránká. Gdźie wſzyſcy Do
27:
ktorowie przez te dwánaśćie fundámē-

strona: 120

1:
tow. (Iákoż y Ian S. znáć dawa)
2:
dwánaśćie Apoſtołow Páná Chryſtu-
3:
ſowych rozumieią.
Epheſ. 2.
Wolemy ieſzcże wie
4:
rzyć Páwłowi ś. ktory powiáda/ że ko-
5:
śćioł ieſt zbudowány nie tylko ná fun-
6:
dámenćie Chriſtuśie/ ále ná fundámē-
7:
ćie Apoſtołow y Prorokow/ ktore prze-
8:
to fundámenty ácż nie pierwſzymi (bo
9:
Pan Chriſtus napirwſzym fundámen-
10:
tem ieſt) názwáć możemy.
Sam p. Chriſtus przednieyſzym fundámentem ieſt.
Wolęmy ná
11:
oſtátek wierzyć Pánu Chryſtuſowi/
12:
ktory do Piotrá mowi: Tyś ieſt Piotr
13:
álbo Opoká/ á ná tey opoce/ to ieſt ná
14:
tobie (iáko Doktorowie S. wykłdádáią
15:
y iáſnie ſie z ſłow Páńſkich okázuie)
16:
zbuduią kośćioł moy.
Math. 16. Hier. li.1.cō. Iouin. et lib. 1. con. Pela. Orig. ho. 8. in Ioan Chryſ. ho. 55. in Mat. et ho. 87. in Ioan.
Baſi. a u. Euno.h. 2 Tertu. do Praeſcrip. Haeret. Grego. in Regiſt.
Widźiſz że oprocż
17:
Páná Chriſtuſá ſą y drugie fundámē-
18:
tá/ ácż nie przednieyſze/ ále wtore y po-
19:
ślednieyſze.
Ch iſtus Apoſtoły Kápłany/ á Piotrá Opoką vcynił
Ioan. 20.
Baſ. ho. 29
Boć Pan Chriſtus tey cżći
20:
y chwały ſwoiey bárzo rad vżycża y A-
21:
poſtołom ſwoim: ktore też zná-
22:
mienitemi y ſwemi właſnemi
23:
tytuły názywa/ iáko świátło-
24:
śćią świátá/ iáko Páſterzem
25:
Piotrá/ á iáko Báſilius ś. mo-
26:
wi: Pan Chriſtus opoką ieſt/ y
27:
opoką cżyni: Kápłanem ieſt/
y Ká-


strona: 120v

1:
y kápłany cżyni: y ſwe właſne tytuły dá-
2:
ie ſługam ſwoim.
3:
Confeſs.A przetoż filarem prawdy
4:
bywa miánowan/ y zbłądźić niemoże/
5:
poki ná tey mocney opoce ná Kriſtu-
6:
śie Pánie zoſtawa/ ná fundámenćie
7:
Prorockim y Apoſtolſkim.
Cōfeſsioniſte trzymáią/ że Koſćioł zábłądźić kiedy może.

8:
Cathol.A to kcżemu. Azaſz ſie Ko-
9:
śćioł kiedy z tego fundámentu ná inſzy
10:
przenieść może? Ieſli ná inſzym fundá-
11:
menćie ſtánie/ iuż Kośćiołem Chriſtu-
12:
ſowym nie ieſt: ále ieſli ná tym ſie záſá-
13:
dźi/ iákoż ſie mocnie záſádźił od Páná
14:
Chriſtuſá ná Pietrze y namieſtnikach
15:
iego/ tedyć ſie iuż nigdy z tego fundá-
16:
mentu wyrugowáć/ áni go odſtąpić
17:
niemoże; wedle obietnice Páńſkiey: Ná
18:
tey opoce zbuduię/ mowi/ Kośćioł/ kto
19:
rego vlicżki Piekielne/ to ieſt żadne od
20:
ſzcżepieńſtwá/ áni grzechy nieprzemo-
21:
gą.
Koſcioł raz vgrūtowány fundámentu odmienić niemoże.
Math. 16.
Y záśię: Iam ſie zá ćię modlił Pie-
22:
trze/ áby nievſtáłá wiárá twoiá. Co ſie
23:
iednák iáko widźimy/ w tym Kośćiele
24:
Rzymſkim ſpełniło.
Koſćiołá Rzymſkiego wiárá nigdy nie vſtáłá.
Vſtał Hieroſolim-
25:
ſki Kośćioł/ ná ktorym był záśiadł Iá-
26:
kub święty: vſtáłá Acháia/ gdźie An-
27:
drzey święty: vſtáłá Aſia/ gdźie Ian ś.

strona: 121

1:
vſtáłá Indya/ gdźie Thomaſz święty:
2:
vſtáłá Perſka źiemiá/ gdźie Iudás świę
3:
ty: vſtáłá Murzyńſka źiemiá/ gdźie Má
4:
thuſz święty: vſtáłá Ph gia/ gdźie
5:
Philip święty: vſtáłá y Grecya/ gdźie
6:
był Páweł święty: tylko ſám ieden był
7:
y ieſt Kośćioł Rzymſki/ do ktorego nie-
8:
wiárá y błędy (iáko ś. Cypryan piſze)
9:
nigdy przyſtępu mieć niemogły: w kto-
10:
rym záwſze/ iáko Auguſtyn powiáda/
11:
przodkowánie álbo zwierzchność Sto-
12:
lice Apoſtolſkiey trwáłá: ktory ſtátecż-
13:
nie ſtoi/ y ſtać muśi áż do ſkońcżenia ś-
14:
wiátá/ ná złość y ná wiecżne poháń-
15:
bienie wſzyſtkich Heretykow.
Cyp. li. 1.
Epiſt. 3.
AVGVſt.
Epi. 142.
Rzimſki Koſćioł żadnym błedem nie pomázány/ y iego przodkowánie.

16:
Confeſs.Ktorego ieſli kto odſtąpi/
17:
wnet zábłądźić muśi/ bo prawdy odſtę
18:
puie y żywotá.
19:
Cathol.Inſzać ieſt mowić o iednym
20:
cżłowiecże/ á inſza o wſzyſtkim Kośćie-
21:
le. Kośćioł Powſzechny z fundámen-
22:
tu ſwego wyſtąpić niemoże. Boby iná-
23:
cżey Kośćiołem nie był. Lecż cżłowiek z
24:
Kośćiołá wypáść y práwego fundá-
25:
mentu odſtapić może.
Ieden cżłowiek álbo kia w koſciele zbłądźić mogą/ ále Koſcioł niemoże.

26:
Confeſs.A iż głowá nád wſzyſtkim
27:
ćiáłem trzyma zwierzchność/ y od gło-

strona: 121v

1:
wy bierze ćiáło żywot ſwoy/ y duchem
2:
iey bywa rządzono/ od głowy wzroſt y
3:
pomnożenie wſzelákie idźie/ y iednáſz
4:
tylko ieſt głowá iednego ćiáłá/ máiąc
5:
zſobą nierozdźielną ſłużebność/ dla te-
6:
go Kośćioł Powſzechny niemoże mieć
7:
inſzey głowy/ oprocż ſámego Kryſtuſá
8:
Páná. Abowiem iáko zbor wiernych du
9:
chowne ćiáło ieſt Kryſtuſowe/ ták też
10:
głowá inákſza być niemoże/ y duchem
11:
tylko Páná Kryſtuſowym bywa rzą-
12:
dzon y ſpráwowan Kośćioł S.
O głowie Koſćiołá p. Chriſtuſowego.

13:
Cathol.Twym argumentem wła-
14:
ſnym pokażęć to/ że oprocż Páná Chri-
15:
ſtuſá/ kthory ieſt duchowną á niewi-
16:
dźiálną przednieyſzą głową/ ma Ko-
17:
śćioł y głowę widźiálną zwierzchnią á
18:
ćieleſną.
Koſćioł ieſt widomy.
Abowiem iáko zbor wiernych
19:
nietylko ieſt duchowne ćiáło P. Chri-
20:
ſtuſowe/ ále też ieſt pozwierzchnie a wi
21:
dźiálne zgromádzenie ludźi/ ktorzy ie-
22:
dnę wiárę trzymáią/ iednych Sákrá-
23:
mentow vżywáią/ á nietylko duchem
24:
Páná Chriſtuſowym/ ále też pozwirz
25:
chniem ſłowem/ y Sákrámentámi rzą
26:
dzon y ſpráwowan bywa: ták też muśi
27:
mieć nietylko duchowną á niewidźiál-

strona: 122

1:
ną głowę Páná Chriſtuſá/ ále też po-
2:
zwierzchnią y widomą/ przez ktorą P.
3:
Chriſtus ten ſwoy Kośćioł rządźić y
4:
ſpráwowáć racży.
Widoma głowá Koſćiołá Chriſtuſowego.
Iáko tedy fundámē-
5:
tem ieſt Kośćiołá y był Piotr S. choć
6:
Pan Chriſtus pierwſzym fundámen-
7:
tem ieſt/ iáko był Piotr świátłośćią
8:
świátá/ choć Pan Chriſtus tym tytu-
9:
łem ſam śiebie pierwey názywáć racżył:
10:
ták też był głową Kośćiołá Bożego/
11:
choć Pan Chriſtus przednieyſzą á nie-
12:
widźiálną głową zoſtáie. Znamy to
13:
wſzyſcy że ſam Pan Chriſtus ieſt Pá-
14:
nem náſzym? Ieſt Pan Chriſtus gło-
15:
wą náſzą: prawdá/ ále y Krol Iego
16:
M. ieſt głową náſzą/ to ieſt/ kroleſtwá
17:
tego/ w świeckich rzecżách. Páweł S.
18:
mowi: że mąż ieſt głową niewiáſty/ ál-
19:
bo żony ſwoiey/ że ią rządźi y ſpráwuie:
20:
á więc iuż przeto Pan Chriſtus prze-
21:
ſtánie być głową niewiáſty? Tákże ácż
22:
Pán Chriſtus ieſt głową niewidźiálną
23:
kośćiołá ſwego/ iednák przedśię chce
24:
mieć widomą głowę álbo Páſterzá ná
25:
świećie/ ktoremu porucżył páść owie-
26:
cżki ſwoie/ przez ktorego rządźi y ſprá-
27:
wuie Kośćioł ſwoy. Abowiem iż ſam

strona: 122v

1:
widomie z námi niemieſzka/ racży nas
2:
przez ludźie ſpráwowáć/ y poſługi ludz
3:
kiey ku zbáwieniu náſzemu vżycżáć. O
4:
cżym Báſilius ś. ták mowi: Piotr po-
5:
łożon ieſt ná fundámenćie. Abowiem
6:
rzekł: Tyś ieſt Chriſtus Syn Bogá ży-
7:
wego/ y vſłyſzał wzaiem/ że też ſam był
8:
Opoką.
BASIL.
Hom. 29.
P. Chriſtus ſam głową Koſćiołá będąc Piotrá głową vcżynił.
Lecż ácż był Opoką/ ále nie
9:
był opoką iáko Chriſtus. Bo Chriſtus
10:
zgołá nieruchoma opoká/ á Piotr dla
11:
opoki. Abowiem ſwoich tytułow y cżći
12:
Pan Bog inſzym vżycża: Opoką ieſt/ y
13:
Opoką cżyni: Kápłanem ieſt/ y Ká-
14:
płany cżyni; y co iego ieſt/ to ſługom
15:
ſwoim dawa.
16:
Confeſs.O cżym Páweł ś. nápiſał
17:
tymi ſłowy: Onći ieſt głową tego ćiá-
18:
łá/ to ieſt Kośćiołá ſwoiego/ ktory ieſt
19:
pocżątek y pirworodny z vmárłych/ áby
20:
on ſam we wſzyſtkim przodek trzymał.
21:
Cathol.Tegoć probowáć nie trzebá
22:
gdyż wſzyſcy Páná Chriſtuſá y głową
23:
y Pánem náſzym wyznawamy: ále te-
24:
go było dowodźić/ ieſli inſza głowá wi-
25:
doma tego kośćiołá/ oprocż Chriſtuſá
26:
nie ieſt/ áni być niemoże.
27:
Confeſs. Przetoż nie pochwalamy

strona: 123

1:
náuki Kśiężey Rzymſkiey/ ktorzy ſwe-
2:
go Papieżá vcżynili y poſtánowili gło-
3:
wą Kośćiołá Powſzechnego/ y Biſku-
4:
pem Powſzechnym po wſzyſtkim świe-
5:
ćie/ y Wikáryim Kryſtuſowym/ przy-
6:
właſzcżáiąc mu zupełną moc y páno-
7:
wánie naywyżſze nád wſzyſzkim Ko-
8:
śćiołem.
9:
Cathol.Y my nie mamy náuki wá-
10:
ſzey prze co chwálić. Nie Kśiężáć Pa-
11:
pieżá głową Kośćiołá Powſzechnego
12:
vcżynili. Ale ſam Pan Chriſtus/ gdy
13:
mu rzekł w oſobie Piotrowey: Páś bá-
14:
ránki moie: Páś owiecżki moie.
Papież słuſznie ieſt głową Koſćiołá powſzechnego.
Ioan. 20.
Pſal. 17.
A coż
15:
ieſt inſzego Páſterz/ iedno głowá trzo-
16:
dy ſwoiey/ iáko Dawid mowi: Poſtá-
17:
wił mię Pan Bog/ y vcżynił głową na
18:
rodow. Lecż to wáſzá náuká y obycżay
19:
że nietylko w Duchownym/ ále áni w
20:
świeckim rządźie głowy mieć niechce-
21:
ćie/ ále iákieś zámieſzánie Bábilońſkie/
22:
y iáwną Anárchią wwodźićie/ gdyż bez
23:
iedney głowy rząd żadną miárą zácho
24:
wan być niemoże.
Cōfeſsioniſte głowy ná ſwiećie mieć nie chcą.
Bez iedney głowy rząd być niemoże.
Hier. li. 1.
cō. Iouin
Cżego ieſli obácżyć/
25:
á zacnym Doktorom/ Hieronymowi/
26:
Cypryanowi/ Optatowi Milewitáń-
27:
ſkiemu/ Báſiliuſowi/ Ambrożemu/ y

strona: T123v

1:
inſzym ktorzy tho iáwnie wyznawáią/
2:
wierzyć niechcećie/ náucży was tego y
3:
náturá ſámá/ y nieme źwierzętá: że i-
4:
nácżey rząd być niemoże/ inácżey ſie ie-
5:
dność y zgodá nie záchowa/ iedno gdy
6:
ieſt przełożony ieden.
Cypr. tra. 3. de ſimp Praelat. Optat. li. 2. con. par Don.
Baſ. hom. 29. de P enitent.
Temu ſie w pſzcże
7:
lech/ temu w żorawiách/ y w inſzych
8:
źwierzętách przypátrzyć możećie. Ze
9:
máią iednę głowę/ wodzá iednego/ kto
10:
rego náśláduią. Tákże y w drzewiech
11:
widźiemy/ że wiele látorośli do gáłęźi/
12:
wiele gáłęźi do pniá/ wiele pniow do
13:
korzeniá iednego ſą przywiązánych/ á-
14:
by ſie ták wſzyſtkie ſtowárzyſzyły/ á wil-
15:
gotnośći z korzeniá vcżeſtnikámi być
16:
mogły. Ale co trzebá wiele mowić/ ſá-
17:
me niezgody wáſze/ was tego obfićie
18:
náucżyć mogą/ ktore niſkąd inąd nie
19:
pochodzą/ iedno że głowy żadney nie-
20:
maćie/ wſzyſcyśćie ſobie rowni/ ieden
21:
drugiemu vſtąpić/ á zdánia ſwego pu-
22:
śćić/ á dáć ſie náucżyć niechce.
Skąd niezgody miedzy odſzcżepieńcámi.
Bo nie-
23:
ſkąd inąd/ iáko Cyprian ś. powiáda/
24:
rodzą ſie odſzcżepieńſtwá/ iedno ſtąd/
25:
że Biſkupá Bożego nie ſłuchaćie/ á ie-
26:
dnego do cżáſu zá głowę y zá ſędźiego/
27:
miáſto Páná Chriſtuſá/ mieć niechce-
28:
ćie. ctć.
Lib. 1.
Epiſt. 3


strona: 124

1:
Confeſs. Abowiem wyznawamy we-
2:
dle Piſmá ś. iż Pan Kryſtus ieſt y zo-
3:
ſtawa ná wieki powſzechnym y nawyż-
4:
ſzym Biſkupem Kośćiołá ſwoiego.
5:
Cathol. Prawdá ieſt/ ále nie przeto
6:
iuż inſzych Biſkupow ſobie pddánych
7:
mieć niechce.
8:
Confeſs.Spráwuiąc y podźiś dźień
9:
áż do ſkońcżenia świátá vrząd Páſter-
10:
ſki doſtátecżnie.
11:
Cathol.Ná to wſzyſtko nie iá/
12:
ále Ambroży święty niech ći odpowie; kto-
13:
ry ták piſze: ieſli nam to kto záda/ że
14:
Kośćioł ná iedney głowie y oblubieńcu
15:
przeſtáie/ á inſzego niepotrzebuie: go-
16:
tową ná to odpowiedź mamy.
AMBRo.
Choć P. Chriſtus ieſt głową Koſćiołá/ przedſię y Piotr y namieſtnik iego ieſt głową.
Bo iá-
17:
ko choć Pan Chriſtus káżdy Sákrámēt
18:
nietylko vſtáwił/ ále y ſam podawa:
19:
(ábowiem on ieſt ktory krzći/ y ktory
20:
rozgrzeſza) á wſzákże też ludźie poz-
21:
wierzchniemi ſługámi Sákrámentow
22:
poſtánowił ták nád Kośćiołem/ ktory
23:
on ſam wnętrznym duchem rządźi/
24:
cżłowieká ſwey władzey vcżeſtniká y ſłu
25:
żebniká poſtánowil. Abowiem gdyż wi
26:
domy Kośćioł/ widomey też głowy po-
27:
trzebuie: thák Zbáwićiel náſz Piotrá

strona: 124v

1:
wſzytkich wiernych głową y Páſterzem
2:
poſtáwił/ gdy mu owce ſwoie ku páśie-
3:
niu ſłowy zacnemi á poważnemi poru
4:
cżył/ że też chćiał/ áby namieſtnik káż-
5:
dy iego tenże vrząd y tęż moc rządzenia
6:
y ſpráwowánia wſzyſtkiego Kośćiołá
7:
ná ſobie nośił. To Ambroży S.
Piotr głowá y Páſterz nád Koſćiołem.
Ioan. 20.
Namieſtnik Piotrow tēże vrząd co y Piotr ná ſobie n śi

8:
Confeſs.Ieſt też záwſze przytomnym
9:
Kośćiołowi ſwoiemu/ iáko to obiecał/
10:
y dawa z śiebie żywot cżłonkom ſwoim.
11:
Cathol. Ieſtći przytomnym álbo o-
12:
becnym w kośćiele/ ále niewidźiálnym
13:
obycżáiem: á Kośćioł widomy/ wido-
14:
mego też Páſterzá y głowy potrzebuie.
15:
Confeſs.Przetoż niemoże mieć Wi-
16:
kárijego żadnego/ gdyż tám tylko Wi-
17:
kárius bywa/ gdźie ſámego Páná y
18:
Princypałá niemáſz.
19:
Cathol.Przeto dobrze ieſt Vicarius
20:
w Kośćiele/ poniewaſz w nim Páná
21:
Chriſtuſá Princypałá widomym oby-
22:
cżáiem niemáſz.
Vikárius cemu w Koſciele.

23:
Confeſs.Nád to ſrodze Pan Chry-
24:
ſtus Apoſtołom y wſzyſtkim ſwoim ná-
25:
śládownikom zákázáć racżył przodko-
26:
wánia y pánowánia w kośćiele.
27:
Cathol.Pánowánia świeckiego zá-

strona: 125

1:
kazał/ ále przodkowánie ſam vſtáwić
2:
racżył/ gdyż nie inſzemu Apoſtołowi/
3:
iedno ſámemu Piotrowi/ owiecżki ſwe
4:
zlećił y porucżył.
Iákiego przodkowánia Pan Chriſtus Apoſtołom zákazał.
Io. 20.
Tákżeć y Biſkupi ná-
5:
ſzy nie świeckim obycżáiem/ ále iáko
6:
páſterze nád kośćiołem przodkuią.
7:
Confeſs.A ták wſzyſcy tákowi/ kto-
8:
rzy ſie tey iáſney prawdźie ſprzećiwiá-
9:
ią/ á do Kośćiołá Páńſkiego opácżny
10:
Regiment przywodzą y wnoſzą/ ſámi
11:
ſie wydawáią iáwnie/ iż nie ſą potom-
12:
kowie Apoſtołow Kryſtuſowych. Ale
13:
do onych przynależą o ktorych Apoſto-
14:
łowie Páńſcy prorokowáli/ Pet. ij.
15:
Act. xx ij. Cor. xj. ij. Teſs. ij. y ná in-
16:
ſzych mieścách cżytay ſobie.
17:
Cathol. Toć opácżny Regiment/
18:
gdźie áni głowy/ áni zgody/ áni rządu
19:
niemáſz/ iáko ſie v was náyduie.
Cōfeſsioniſte opácżny Regimēt do Koſćiołá przywodzą.

20:
Confeſs.Choćiaż tedy Papieżá Rzym-
21:
ſkiego głową Kośćiołá Powſzechnego
22:
áni Powſzechnym páſterzem nie wy-
23:
znawamy/ iednák przeto porządku ſłu
24:
ſznego w Kośćiele Kryſtuſowym nie
25:
pſuiemy áni tárgamy.
Kto Papieżá głową Ko-

26:
Cathol.Przeto ſie też nie powſzech-
27:
nikámi/ ále odſzcżepieńcámi być ſámi

strona: 125v

ſciołá niewyznawa/ Odſzczepieńcem ieſt.
1:
wydawáćie. Bo ſie do tego Biſkupá
2:
wſzyſcy ſtárzy Oycowie y Biſkupi świę
3:
ći/ w rzecżách trudnych około wiáry/
4:
iáko do naywyżſzego Páſterza vćiekáli/
5:
ze wſzyſtkich kráiow świáta/ iáko S.
6:
Hieronim do Dámáſá z Aſiey/ S. Au-
7:
guſtyn z Aphriki do Innocentiuſá y
8:
Bonifacyuſá/ Cyprian do Corneliuſá/
9:
Athánáſius z Egyptu do Márká y Iu
10:
liuſá/ Ambrozy ze włoch. etć.
11:
Confeſs.Abowiem trzymamy ſie mo-
12:
cnie onego pierwſzego rządu/ ktory od
13:
Apoſtołow Kośćiołowi ieſt podány y
14:
pozoſtáły/ zá ktorych wieku y potym
15:
przez kilká ſet lat po Apoſtolech ſtał
16:
Kośćioł Powſzechny w doſtátecżnym
17:
porządku/ choćiaż ieſzcże tey Rzymſkiey
18:
głowy y przodkowánia iego nic ſłycháć
19:
nie było.
20:
Cathol.Nie inſzyć był rząd záwſze
21:
w kośćiele/ iedno ktory ieſt teraz: y zá-
22:
wſze w Rzymie głowá y przodkowánie
23:
było. A ták dármo wy nowe odmienne
24:
á nieporządne rządy ſwoie do kośćiołá
25:
wwodźić myślićie.
26:
Confeſs. A ták prozno chlebownicy
27:
y pártekarze Rzymſkiego Kroleſtwá
28:
tym ſie chlubić zwykli.

strona: 126

1:
Cathol.Y te tytuły zda mi ſie że nie
2:
z miłośći Chrześćiáńſkiey/ ále z pychy
3:
y z nienawiśći pochodzą.
4:
Confeſs. Iákoby przez tákowey gło-
5:
wy porządek być záchowan niemogł.
6:
Cathol.Y owſzem ſłuſznie á praw-
7:
dźiwie to mowią/ iákoć ſie iuż wyżſzey
8:
pokázáło.
9:
Confeſs.Abowiem nieopuśćił Pan
10:
Chriſtus Kośćiołá ſwoiego/ y niepo-
11:
dobna rzecż ieſt iednemu cżłowiekowi
12:
wſzyſtkiego świátá rząd y ſpráwy opá-
13:
trowáć.
14:
Cathol.Przeto że nieopuśćił/ Páſte-
15:
rze mu záwſze dáie. A choć ieden cżło-
16:
wiek ieſt/ iednák nie ieſt rzecż niepodo-
17:
bna/ iemu wſzyſtkiego świátá rząd o-
18:
pátrowáć: ponieważ ma záwſze przy
19:
ſobie ſpołrobotniki ſwoie/ ktorzy cżęść
20:
tey piecży y prace ná ſobie noſzą. A tego
21:
inácżey probowáć nietrzebá/ iedno ex-
22:
periencyą á doświadcżeniem/ że wi-
23:
dźimy/ iáko przez iednego cżłowieká zá-
24:
wſze Kośćioł bárzo dobrze rządzon był
25:
y ſpráwowan áż do tych cżáſow: á iáko
26:
gdźie wiele ieſt roznych mozgow/ co ſie
27:
v was náyduie/ nic ſie ſtátecżnego ſtá-
28:
nowić niemoże.
Iednemu cżłowiekowi wſzyſtek Koſćioł rządźić cżemu ieſt podobno.


strona: 126v

1:
Confeſs.Y widzą to wſzyſcy iáwnie/
2:
że ten miły Wikáriy źiemſki więcey pá-
3:
nowánia ſwoiego niezbożnego prze-
4:
ſtrzega/ á niżli ſkutecżney iákiey mie-
5:
dzy ſtanem duchownym y w Kośćiele
6:
popráwy álbo reformácyey.
7:
Cathol.Nieſpráwiedliwie y to w-
8:
ſzytkim przycżytaćie. Ieſli kto kiedy tá-
9:
kim był (iákoż mogł być nie raz/ po-
10:
nieważ ſą ludźie y Papieże iáko y ini)
11:
tego będźie Pan Bog ſądźił. Ale my
12:
znamy ich cżáſow náſzych niemáło/ kto
13:
rzy nicżego inſzego iedno rozmnożenia
14:
chwały Bożey/ á pokoiu Kośćiołá ie-
15:
go pilnie przyſtrzegáli. Iáko ieſt zá łá-
16:
ſką miłego BOgá y ten dźiśieyſzy Pa-
17:
pież PIVS V, ktoremu żadney in-
18:
ſzey przygány dáć niemożećie/ iedno że
19:
przedtym był Mnichem/ á teraz ieſt
20:
Papieżem.
PIVS V. práwy Papież.

21:
Confes.A co nam poſpolićie wy-
22:
rzucáią ná ocży/ iż miedzy tymi ktorzy
23:
ſie od Biſkupá Rzymſkiego oddźielili/
24:
wielkie niezgody á ſprzećiwieńſtwá z-
25:
náyduią ſie/ przetoż tám Kośćioł pra-
26:
wdziwy być niemoże.
27:
Cathol.Toć wam prawdźiwie przy-

strona: 127

1:
cżytáią. Ale proſzę was/ zaſz ſie bacży-
2:
ćie?
Gdzie niezgodá w wierze/ tám nie ieſt Koſćioł P. Cbriſtuſow.
W Praefácyey ſkárżyliśćie ſie ná
3:
nas/ że o was to mowimy/ iżeśćie mie-
4:
dzy ſobą ſą niezgodnymi/ y powiádáli-
5:
śćie iáka miłość y zgodá miedzy wámi
6:
żeśćie też im kwoli/ ná znák więtſzey mi
7:
łośći/ ich Artykuł do ſwoiey Confeſsiey
8:
przypiſáli.
Cōfeſsioniſte ſámi przećiw ſobie
A tu zaś pozwalaćie/ że ieſt
9:
niezgodá miedzy wámi/ á że tá záwſze
10:
byłá y muśi być w Kośćiele? Aleć to w-
11:
ſzyſtko wymowki/ áni tędy áni owędy
12:
nie wynidźiećie. To mi naprżod wy-
13:
znáć muśićie/ że wedle ſtárey przypo-
14:
wieśći: Gdźie zgodá tu Pan Bog á
15:
gdźie niezgodá tu Cżárt pánuie. Bo
16:
Pan Bog nie ieſt przycżyną roſterkow/
17:
ále pokoiu.
1 Cor.14. Ephe ſ.4.
Ioan. 16. Rom.15.
Rom.5. Act. 4.
Gen. 11.
W Kośćiele też Powſzech-
18:
nym náſzym/ że ieſt zgodá/ ſámi to wi-
19:
dźićie y wyznawaćie. V was że iey nie
20:
máſz/ ſámi ſie też tu przyznawaćie. O-
21:
ſtátek co zá tym idźie iuż wy Conclu-
22:
duiećie/ á oſądźićie ſámi/ álbo ieſli nie
23:
vmiećie/ oto Argumentá maćie:
24:
Gdźie ieſt zgodá y iedność w wierze
25:
Chriſtuſowey/ tu Pan Bog/ tu praw-
26:
dźiwy Kośćioł muśi być.
27:
V nas ieſt zgodá w wierze Kryſtuſowey

strona: 127v

1:
A ták v nas prawdźiwy Kośćioł być
2:
muśi. Y záśię:
3:
Gdźie zgody niemáſz w Wierze Chri-
4:
ſtuſowey/ tám nie Bog ále Szátan pá
5:
nuie/ y Kośćioł prawdźiwy nie ieſt.
6:
Lecż v was niezgodá ieſt y być muśi/
7:
iáko ſámi znaćie. Przeto v was Ko-
8:
śćioł prawdźiwy być nicmoże.
9:
Confeſs.Ná to odpwiedamy/ że ká-
10:
żdego wieku y w Kośćiele Rzymſkim
11:
bywáły wielkie niezgody miedzy Do-
12:
ktormi/ nietylko w Kośćielech/ ále y ná
13:
Kátedrách kośćielnych. Cżego doſtá-
14:
tecżny dowod ieſt w Piſmie kośćielnȳ.
15:
Cathol.Dyſputácye bywáły/ o tych
16:
rzecżách/ ktore ieſzcże w kośćiele nie pe-
17:
wne były. Ale po vſtánowieniu v De-
18:
kretách ná Concyliách wſzyſcy ſie zga-
19:
dzáli.
Dyſputácye doktorow niezgodi w koſćiele nie cżyni[ą].
Lecż wy w rzecżách gruntow-
20:
nych około wiáry zgodźić ſie niemoże-
21:
ćie/ o ktorych w kośćiele dawno żadne-
22:
go wątpienia niemáſz. Druga: oni ácż
23:
przećiw ſobie dyſputowáli/ ále iednák
24:
ſwe rozumy y piſmá ſwoie Kośćiołowi
25:
poddawáli: ſámi ſie ná ſwym rozumie
26:
nie ſádząc. Lecż wy żadnemu ſie ſądźić
27:
nie daćie.

strona: 126

1:
Confeſs. A wſzákże iáwnie ſie to z pi
2:
ſmá pokázuie/ iż zá cżáſow Apoſtolſkich
3:
był prawdźiwy Kośćioł/ w ktorym
4:
Bog mieſzkał/ choćiaż były roſterki y
5:
niezgody w Kośćiele onym.
6:
Cathol. Nie były roſterki áni niezgo-
7:
dy miedzy Apoſtoły żadne. Bo ácżci Pá
8:
weł ś. Piotrá ś. nápominał y ſtrofo-
9:
wał z iedney rzecży/ że to ku zbudowá-
10:
niu wiáry/ to ieſt/ ná vrząd Apoſtolſki
11:
należáło/ w ktorym był Piotrowi row-
12:
ny: iednák przeto żadnego roſterku á-
13:
ni żadney niezgody miedzy nimi nieby-
14:
ło: á Piotr przedśię Piotrem zoſtał/
15:
to ieſt z ſwoią władzą y zwirzchno-
16:
śćią/ ktorą był wyżſzy nád Páwłá.
Niezgody zá cżáſow Apoſtolſkich nie były w Koſćiele o Wierze

17:
Tákżeć y dźiś cżęſto ſie przygadza/ że
18:
Papieżá/ y inſze przełożone/ niżſzy vpo-
19:
mináią y ſtrofuią/ á przedśię niemáſz
20:
przeto żadney niezgody áni roſterku w
21:
Kośćiele: Y owſzem Luter y wy ſtro-
22:
fuiećie/ ácż nieſpráwiedliwie/ wſzyſtkie
23:
Prełaty/ choć ſz niemaćie nád żadnȳ
24:
z nich zwierzchnośći. Druga/ Hiero-
25:
nym Swięty/ y z Doktory Greckiemi
26:
ták to ſtrofowánie Páwłowe wykłáda:
27:
że niebyło prawdźiwe/ ále że ſie Piotr

strona: 128v

1:
z Páwłem vmyślnie ná to zmowili:
2:
áby byli tym ſpoſobem oboy lud ták Zy-
3:
dowſki iáko y Pogáńſki od ſwych Ce-
4:
remoniy odwiedli.
5:
Confeſs.Abowiem iáſnie ſie ſprzeći-
6:
wiał Piotrowi ś. Apoſtoł Páweł/ Pá-
7:
włowi niechćiał przyzwolić Bárnábaſz
8:
Cathol.Ze Páwłowi nie przyzwolił
9:
Bárnábaſz/ toć nie z gniewu álbo ro-
10:
ſterku żadnego cżynił: ále z lutośći
11:
nád Márkiem/ ktorego chćiał przećiw
12:
woley Páwłowey wźiąć z ſobą. Lecż w
13:
tym żadnego grzechu/ gniewu álbo ro-
14:
ſterku/ álbo nieprzyiáźni/ áni w Páw-
15:
le áni w Bárnábaſzu niebyło (iáko ná
16:
to mieyſce piſzą Doktorowie.)
Miedzy Páwłē y Bárnábaſzem żadney niezgodi w Wierze nie było.
Bo Pá-
17:
weł ś. bárzo chwali Bárnábaſzá w li-
18:
śćiech ſwoich/ iáko y Márká Coloſs. 4.
19:
ſkąd znáć że ſie Márek po tym Páwło-
20:
wym ſkarániu bárzo był popráwil: ále
21:
cżynili obá (ſnadź z zrządzenia Boſkie-
22:
go/ áby ſie ták Ewángelia tym więcey
23:
rozſzerzyłá) co ſie im naylepiey zdáło.
24:
Lecż wáſze roſterki o Wierze nie vko-
25:
ione ſą/ pełne złorzecżeńſtwá/ gniewu/
26:
nieprzyiáźni y ſwarow. A ták y ten A-
27:
poſtolſki przykład namniey wam nie
28:
pomaga.

strona: 129

1:
Confeſs.A miedzy vcżniámi Apo-
2:
ſtolſkimi/ znáydowáły ſie ſekty rozlicż-
3:
ne y błędy.
4:
Cathol.Prawdá/ ále ći ktorzy vpor-
5:
nie w błędźie trwáli/ á náucżyć ſie nie
6:
dáli/ z Kośćiołá ſą wyrzuceni iáko y
7:
dźiś Heretycy.
8:
Confefs.Tákże w Kośćiele onym
9:
Antyocheńſkim wielki był ſpor/ o cżym
10:
w Dźieiách Apoſtolſkich nápiſał Lu-
11:
kaſz ś. Cáp. xv. iednák nie zginął był
12:
dla tego miedzy onymi ludźmi Kośćioł
13:
prawdźiwy Apoſtolſki/ gdyż inſzego ża-
14:
dnego niebyło/ iedenże ten był záwſze
15:
od pocżątku/ w ktorym rozmáite zgor-
16:
ſzenia/ niezgody y ſpory bywáły/ ſą y być
17:
nie przeſtáną.
18:
Cathol.W Antyochyey nie ták był
19:
ſpor/ iáko dyſputácya álbo gadká y py-
20:
tánie. (Bo po Grecku δυ ητηδ ω ſtoi)
21:
około záchowánia niektorych Ceremo-
22:
niy Zakonnych: miezdy niektorymi Zy-
23:
dy okrzconemi/ á Páwłem S. Przeto
24:
wnet wyſłáli po Dekret álbo Wyrok
25:
do Hieruzálem: áby więcey o tym wąt-
26:
pienia niebyło/ ktore też nátychmiaſt
27:
vſtáło. A ták y to wáſzym ſporom y ro-

strona: 129v

1:
ſterkom nic niepomaga. Bo ſie wy ni-
2:
komu ſądźić niedaćie/ ále ná wáſzych
3:
błędźiech vpornie przeſtawaćie.
4:
Confeſs.Abowiem ták to przeźrzał
5:
Pan Bog/ áby przez tákowe niezgody
6:
y ſprzećiwieńſtwá/ tym więcey prawdá
7:
ſie pokázowáłá/ á iżby ſtátecżnoſci ſwo-
8:
ich wiernych doświadcżał y probował.
9:
Cathol.Ale biádá temu/ przez kto-
10:
rego te zgorſzenia przychodzą.
11:
Confeſs. A tu iuż pilnośći wielkiey
12:
potrzebá/ iákobyſmy wedle głowy Ko-
13:
śćiołá Powſzechnego/ ktora ieſt Kry-
14:
ſtus Iezus/ wſzyſtkich cżąſtek y cżłon-
15:
kow doświadcżáli.
16:
Cathol.Dobrze mowićie/ że wielkiey
17:
pilnośći do tákiego doświadcżánia po
18:
trzebá. Bo to dźiwna/ nowa/ á nieſły-
19:
chána probá/ od was niedawno wy-
20:
myślona.
21:
Confeſs. Abowiem máło ná tym/ iż
22:
ſie kto w tey pozwierzchney powſzech-
23:
nośći Kośćiołá Krześćiáńſkiego zámy-
24:
ka/ będac wezwánym tylko do onych
25:
god wiecżnych niebieſkich/ ieſli Kriſtu-
26:
ſá przez prawdźiwą wiárę niepożywa.
27:
Cathol.Y ná tym ieſzcże máło/ że P.

strona: 130

1:
Chriſtuſá przez wiárę pożywa/ ieſliże
2:
w nim mieſzkáiąc żadnego owocu do-
3:
brego z miłośći nie wydawa.
4:
Confeſs.Tákże też nie káżdy zbor ál-
5:
bo kośćioł Krześćiáńſki/ choćiaż ſie być
6:
tym po zwierzchu miánuie/ kośćiołem
7:
przwdźiwym bywa znaydowan/ oproc
8:
tákowych ludźi ktorzy ſie z głową ſwo-
9:
ią z Kriſtuſem Pánem przez Duchá ie-
10:
go złącżáią/ á poſłuſzeńſtwo y wiárę
11:
ſtátecżnie iemu záchowuią.
12:
Catho.Albośćię zápomnieli/ cośćie
13:
wyżſzey powiedźieli: że w Kośćiele zá-
14:
wſze muśi być kąkol miedzy pſzenicą/
15:
źli y dobrzy ſpołem: ktorzy ácż iednę wiá
16:
rę máią/ ále miłośćią y vcżynkámi do-
17:
bremi rozni ſą od śiebie? A cżemuſz tu
18:
teraz prawdźiwy Kośćioł tylko od wy-
19:
bránych Bożych/ á ludźi pobożnych śći
20:
ſkaćie. Cżyli ſie w tym chcećie z Lutrem
21:
z Huſem/ y z Donátyſtámi zgodźić/ kto
22:
rzy trzymáli że tylko ſámi dobrzy/ álbo
23:
wybráni do Kośćiołá należą. Przeći-
24:
wko iáwnemu Piſmu Bożemu: gdźie
25:
Pan Chriſtus Kroleſtwo niebieſkie po
26:
wiáda być podobne niewodowi/
Math. 13. Math. 3.Math. 25.
ktory
27:
y złe y dobre ryby záwiera: álbo roley

strona: 130v

1:
ná ktorey nietylko pſzenicę/ ále y kąkol
2:
śiano: álbo boiowiſku/ ná ktorym zbo-
3:
że y z plewámi ieſt ſpołem: álbo dźieśią
4:
ćiam Pánnam/ mądrym y głupim. Co
5:
ſie y w onym korabiu Noego pokazá-
6:
ło/ w ktorym y cżyſte y niecżyſte źwie-
7:
rzętá były.
Gen. 7. 1. Petr.3.

8:
Confeſs.Przetoż znáki nieomylne
9:
Kośćiołá prawdźiwego inſze być nie
10:
mogą/ iedno ſzcżerość náuki ſłowá Bo
11:
żego/ nam przez Proroki y Apoſtoły ná
12:
piſmie podánego y zoſtáwionego/ kto-
13:
rzy wſzyſcy nas do Kryſtuſá wiodą.
O znákach prawdźiwych koſćiołá powſzechnego.
A
14:
Pan Kryſtus ſam o tym ták powie-
15:
dźieć racżył: Owce moie głoſu mego
16:
ſłucháią/ á ia poznawam ie/ y náślá-
17:
duią mię/ y żywot wiecżny dawam im/
18:
zá obcym nie idą/ ále vćiekáią od nie-
19:
go/ bo nie znáią głoſu obcego.
20:
Cathol.Prawdáć ieſt/ że w práwym
21:
Kośćiele Chriſtuſowym ſzcżyrość náu-
22:
ki Słowá Bożego záwſze byłá y być mu
23:
śi.
Szcżyroſć náuki nieomylnym znákiem koſćiołá być niemoże.
Boby inácżey Kośćioł Kośćiołem
24:
nie był. Ale t[o] znákiem nie omylnȳ Ko-
25:
śćiołá być niemoże. Abowie znák muśi
26:
być záwſze znáiomſzy/ niżli tá rzecż kto-
27:
rą známionuie/ á ktorą przezeń poznáć

strona: 131

1:
chcemy: przez nieznáiomy nic nie po-
2:
znawamy. Lecż Kośćioł ſam w ſobie dá-
3:
leko znáiomſzy ieſt/ á niżli to/ gdźie ieſt
4:
ſzcżyrość náuki Słowá Bożego. Bo
5:
Kośćioł ieſt ono miáſto/ ktore ná gorze
6:
vśiádło/ á ſámo z śiebie w ocży nam
7:
wchodźi/ y znáć ſie dáie/ a zákryć ſie
8:
niemoże.
Math.5.
Poniewaſz Kośćioł ſwoy Pan
9:
Chriſtus we Słońcu poſtáwić racżył/
10:
áby gi iáſny/ znácżny/ y znákomity w-
11:
ſzyſtkim vcżynił.
Pſal. 18.
Tego Kośćiołá ſłu-
12:
cháć nam kazał/ y do niego wyſtępy brá
13:
tá nievkárnego odnośić/ cżegobychmy
14:
cżynić niemogli/ gdyby ten Kośćioł był
15:
nieznáiomy.
Math. 18.
Lecż gdźie ieſt ſzcżyre prze
16:
powiádánie Słowá Bożego/ tegoć nie
17:
ládá kto rozeznáć áni ma/ áni może/
18:
áni vmie: zwłaſzcżá gdy wſzyſtkie ſekty
19:
ſobie to przywłaſzcżáią/ że v nich Chri-
20:
ſtus/ v nich ſzcżere Słowo Boże. Toć
21:
o ſobie Luteranowie/ to Sákrámen-
22:
tarze/ toż Nowokrzcżeńcy/ to też Troy-
23:
bożánie y inſze rozlicżne Sekty powiá-
24:
dáią. To też prawdźiwie Kośćioł Po-
25:
wſzechny Rzymſki o ſwey náuce trzy-
26:
ma. Coż tu vbogi á proſty cżłowiek cży-
27:
nić ma? Nie będźie ſzukał inſzych zná-
koẃ


strona: 131v

1:
kow áni pewnieyſzych Kośćiołá Chry-
2:
ſtuſowego/ iedno tych/ ktore nam S.
3:
Apoſtołowie w Kredźie ſwoim y Con-
4:
cylia tákże w Kredźiech ſwych podáły:
5:
ktore ſą te cżterzy.
Prawdźiwe znáki koſćiołá Chriſtuſowego cżterzy.
Ze to ieſt práwy Ko
6:
śćioł Chriſtuſow/ ktory ieſt Ieden/ kto-
7:
ry ieſt Swięty/ ktory ieſt Powſzechny/
8:
ktory ieſt Apoſtolſki.
9:
A że to nie ieſt Kośćioł Chryſtuſow/
10:
ále rácżey Bożnicá ſzátáńſka/ ktory nie
11:
ieſt Ieden/ w ktorym zgody/ iednośći
12:
y miłośći ſpolney niemáſz/ ále co gło-
13:
wá to rozum/ káżdy inácżey piſmo wy-
14:
kłáda y rozumie.
I. Ieden.

15:
Ze to nie ieſt Kośćioł Chriſtuſow/
16:
ktory nie ieſt Swięty/ to ieſt/ ktory nie-
17:
tylko świątośći ſwoiey żadnego świá-
18:
dectwá nie ma/ áni żadnemi cudámi
19:
od Bogá ieſt potwierdzony: ále też iá-
20:
ſnie ludźie od świątobliwośći odwo-
21:
dźi/ á ku ſwowolnemu żyćiu/ y ku wſze-
22:
lákiemu niewſtydowi y niecnotam przy
23:
wodźi.
II. Swięty.

24:
Ze to nie ieſt Kośćioł Chriſtuſow/
25:
ktory nie ieſt Powſzechny/ to ieſt/ nie
26:
ieſt po wſzyſtkim świećie rozſzerzony/
27:
ále pokątny/
III. Powſzechny.
to ieſt/ ktory ſie w kąćie

strona: 132

1:
gdźie zácżął/ y niedawno powſtał/ á
2:
nie záwſze/ áni po wſzyſtkich ſtronách
3:
świátá był.
4:
Ná oſtátek to nie ieſt Kośćioł Chri-
5:
ſtuſow/ ktory nie ieſt Apoſtolſki:
IIII. Apoſtolſki.
to ieſt/
6:
ktory Originału ſwego od ktorego A-
7:
poſtołá Chriſtuſowego/ przez ſucceſsią
8:
y porządne po ſobie Páſterzow náſtę-
9:
powánie nieprowádźi: o cżym iáſnie
10:
Tertulian mowi:
De praeſe. Haeret.
Te znáki ták ſą wła-
11:
śćiwe Kośćiołowi Powſzechnemu/ że
12:
ich ſobie żadne Kácerſtwo przywła-
13:
ſzcżyć niemoże. A z nich ſnádnie káżdy
14:
oſądźić może/ ieſli náſz Kośćioł/ cżyli
15:
wáſze kośćioły ſą práwdźiwe álbo nie.
16:
Przypátrzże ſie iedno naprzod Ko-
17:
śćiołowi náſzemu Powſzechnemu/ iáka
18:
w nim wſzędźie iedność/ iáka zgodá
19:
nietylko tych cżáſow náſzych/ ále záw-
20:
ſze byłá.
I. Ze w Rzimſkim koſciele ieſt iednoſć.
Zádźiwić ſie temu muśiſz/ że do
21:
ktoregokolwiek Páńſtwá Chrześćiáń-
22:
ſkiego przyydźieſz/ choć do Włoch/ álbo
23:
do Hiſzpániey/ do Fráncyey/ do In-
24:
dyey/ do Niemiec po wielkiey cżęści/ do
25:
Węgier/ y do Angliey/ Skocyey/ do Pol-
26:
ſki/ do Ruśi/ do Mázowſz/ do Prus/
27:
do Litwy. etć. wſzędźie naydźieſz że mie-

strona: 132v

1:
dzy tymi nietylko żadnego ſporu o wie-
2:
rze niemáſz/ ále y iedne Ceremonie po
3:
wielkiey cżęśći ſą v wſzyſtkich zácho-
4:
wáne/ iednym ięzykiem ſłużbę Bożą w
5:
Kośćiele odpráwuią/ iednę Mſzą cży-
6:
táią/ iedno wſzyſcy wierzą/ iednego cżá
7:
ſu Swiętá święcą/ modlą ſie/ y poſzcżą
8:
wſzyſcy: że ſnádnie káżdy obácżyć może/
9:
iż wierzących ieſt iedno ſerce/ y iedná
10:
duſzá w Pánie.
Act. 4.

11:
Záś z drugiey ſtrony obácżmy iáka
12:
miedzy Heretyki iedność á zgodá: iákie
13:
miedzy nędznikámi ſpory/ roſterki/ zwá
14:
dy? gdy káżdy ſwe wyznánie po ſwemu
15:
prowádźi/ á cudzego ná wſzytkim przyi
16:
mowáć niechce/ iáko ſie ná rozlicżne
17:
ſekty ſámi rozśiekáli y rozerwáli? z iá-
18:
ką zápálcżywośćią/ mowią/ każą/ dy-
19:
ſputuią/ piſzą ſámi przećiw ſobie?
V Heretykow zgody niemáſz.
Lecż
20:
ſie temu dźiwowáć nietrzebá. Bo iáko
21:
przez pokorne Apoſtoły zgromádzone
22:
ſą ięzyki/ ták przez te pyſzne á fáłecżne
23:
Apoſtoły rozdźielone y rozerwáne ſą ię
24:
zyki. A iáko był Duch ś. zgromádźił ię-
25:
zyki w iedność wiáry; ták też Duch py-
26:
chy roſproſzył ięzyki ná rozmáite wiáry.
27:
Przed tym rozmáite ięzyki iednę wiárę

strona: 133

1:
w iednośći wyznawáły: teraz v Here-
2:
tykow ieden ięzyk/ y owſzem iedno miá-
3:
ſtecżko rozmáite wiáry w ſobie záwie-
4:
ra. A ták miedzy nimi záwſze nowe ná-
5:
uki/ y nowe niezgody náſtáią/ iáko y tá
6:
ich dla cżáſu á dla Seymu zmyślona
7:
vgodá/ trwáć żadną miárą nie będźie.
8:
Druga. Kośćioł náſz Powſzechny
9:
Swięty ieſt/ nie iżeby w nim wſzyſcy
10:
ludźie święći byli/ bo miedzy pſzenicą
11:
kąkol záwſze być muśi; ále przeto Swię
12:
ty ieſt/ że miał w ſobie y ma záwſze nie-
13:
zlicżone ludźi práwie święte: iáko miał
14:
naprzod Apoſtoły/ więc Męcżenniki y
15:
Confeſſory/ Mnichy y Pánienki świę-
16:
te/ ktorzy wſzyſcy tęż wiárę trzymáli co
17:
y my:
II. Ze Koſćioł Rzymſki Swięty ieſt
lud ku świątobliwośći/ ku poko-
18:
rze/ poſłuſzeńſtwu y dobrym vcżynkom
19:
záwſze przywodźili/ á v Páná Bogá w
20:
wielkiey łáſce byli. Tegoſz Kośćiołá
21:
Swiątość Pan Bog rozmáitymi cu-
22:
dámi y przed tym okázował y po dźiś
23:
dźień okázuie ná rozmáitych świętych
24:
mieyſcách/ gdźie ludźie od rozmáitych
25:
niemocy bywáią vzdrawiáni. Tenże
26:
Kośćioł z Láćińſkiego ięzyká Swięty
27:
ieſt/ to ieſt mocny/ niezwyćiężony/ że

strona: 133v

1:
nádeń nic nie ieſt mocnieyſzego/ ktory
2:
wſzyſtkim Heretykom káżdego wieku
3:
ſtoſſy wytrzymał/ á potępił ie y w ni-
4:
wecż obroćił.
5:
Z drugiey ſtrony Kośćioły odſzcże-
6:
pieńcow/ nie tylko żadney prawdźiwey
7:
świątośći po ſobie okázáć nie mogą/
8:
ále y ludźie od świątośći y pobożnośći
9:
odwodzą/ śćieląc im do piekłá przeſtro
10:
ną drogę: Modlitwy/ poſty y inſze do-
11:
bre vcżynki odrzucáią/ álbo ie háńbią
12:
y znieważáią/ wſtyd takież wſzyſtek y
13:
pánieńſtwo gánią/ y owſzem niepodo-
14:
bne być ludźiom powiádáią.
Koſćioły Heretyckie nie ſą Swięte.
Bo iáko
15:
bez pićia y iedzenia/ ták bez męſkiego
16:
z niewiáſtą złącżenia powiádáią/ że
17:
ludzkie przyrodzenie zetrwáć niemoże.
Luther.

18:
Małżeńſtwo święte rozmáićie plugá-
19:
wią/ gdy po rozwodźie nowożeńſtwá
20:
dopuſzcżáią/ y owſzem iáwnego cudzo-
21:
łoſtwá. Bo ták Luter nápiſał: Ieſli
22:
niechce żoná/ niech przyydźie dźiewká.
23:
Stądże śluby łamią y wniwecż obrá-
24:
cáią. Zakonniki y poddáne od poſłu-
25:
ſzeńſtwá odwodzą/ á ná wolność E-
26:
wángelſką/ to ieſt ná ſwą wolą przy-
27:
wodzą. Skąd rozmáite burdy/ y bunty

strona: 134

1:
á woyny poddánych przećiw Pánom
2:
powſtáły/ iáko przed tym w Niemcách
3:
chłopſka woyná (gdźie o dwá kroć ſto
4:
tyśięcy ludźi pobići/ á iáko ſam Luter
5:
mowi/ do piekłá ſą pogrążeni/ á około
6:
trzech ſet Zamkow/ y Klaſztorow w ie-
7:
dney Fránconiey zburzono) á teraz
8:
nie dawno we Fráncyey y we Flánri-
9:
ey hániebne krwie roźlania. Końcáby
10:
niebyło bym iedno ſámego Lutrá blu-
11:
źnierſtwá/ á wielką nie świątobliwość
12:
chćiał okázowáć. Teć ſą owoce tey ch-
13:
wálebney Luterſkiey świątośći. Nuſz
14:
podźmy do cudow j znákow/ ktoremi o-
15:
ni wżdj tę nową ſwą náukę potwirdzać
16:
mieli/ chcąli/ ábychmy im wierzyli: Boć
17:
náſzá ſtárożytna náuka dosyć iuż ieſt
18:
vtwirdzoná y podźiś dźień cudámi ro-
19:
zmáitemi/ przeto ich iuż nie potrzebu-
20:
ie. Lecż oni z tey ſtrony ták gotowi ſą/
21:
że áni chromego ſzkápy do tych cżáſow
22:
żaden z nich vzdrowić niemogł/ nie rz-
23:
kąc cżártá wypędźić álbo vmárłego
24:
wſkrześić: o co ácż ſie niektorzy z nich
25:
kuśili/ ále rychley z żywych vmárłe/ ni-
26:
żli z vmárłych żywe pocżynili. Nád to
27:
ich Kośćioł ták święty/ ták mocny/ ták

strona: 134v

1:
trwáły ieſt/ że zá kilká lat/ ná inſzy ſie
2:
fundáment przenośić muśiał. Bo ći
3:
wſzyſcy co pierwey z Lutrem trzymáli/
4:
Lutrá potym odſtąpili/ á nowe błędy
5:
ſobie wſkrześiwſzy/ nowe Kośćioły
6:
przećiw Lutrowemu poſtáwili/ iáko
7:
Zwinglius/ Oecolampádius/ Kálwi-
8:
nus/ Bezá/ Anábáptiſte/ y owſzem y
9:
Melánchton/ y Witembercżykowie: że
10:
o nich iedno zacne Kśiążę dobrze po-
11:
wiedźiáło: Wiem co ſąśiedźi moi tego
12:
roku wierzą/ ále niewiem co przyſzłego
13:
wierzyć będą (poniewaſz co rok wiáry
14:
odmieniáią.
15:
Trzećia/ Kośćioł náſz ieſt Powſzech-
16:
ny.
III. Koſćioł Rzymſki ieſt Powſzechny
Abowiem ták záwſze/ y ták wſzędźie
17:
gdźie iedno Chrześćiánie byli/ trzyma-
18:
no i wierzono/ iáko dźiś w Kośćiele
19:
náſzym wierzą y trzymáią/ á nic ſie nie
20:
odmieniło/ álbo bárzo máło wedle cżá-
21:
ſu/ potrzeby y pożytku wſzego. Chrze-
22:
śćiáńſtwá/ y to zá wolą y ſpráwą prze-
23:
łożonych Kośćiołá Swiętego/ ktore
24:
Duch święty poſtáwił ku rządzeniu ie-
25:
go/ iáko Páweł ś. powiáda. Coby ſie
26:
nie trudno pokázáć mogło/ bych ſie
27:
przedłużenia nie bał. Wáſz záśię Ko-

strona: 135

1:
śćioł od Lutrá pocżął/ á w Niemcách
2:
powſtawſzy/ tłucże ſie tu po náſzych puł
3:
nocnych kąćiech/ ktorych gránic da P.
4:
Bog nie przeſtąpi.
Koſćioł Odſzcżepieńſki nie Powſzechny
Co też wáſzy ba-
5:
cżąc/ przed tym ſie máłą trzodą rádźi
6:
zwáli/ náśláduiąc w tym Ewángeliey:
7:
ále gdy bacżyli/ że ſie tey ich lichoćie iá-
8:
wnie Ewángelia przećiwia/ ktora od
9:
Słońcá wſchodu y zachodu rozſzerzyć
10:
ſie miáłá: teraz ſie też ſzerzyć pocżyná-
11:
ią: á wſzyſtkie ſekty/ choć ſobie przeći-
12:
wne/ w ſwoy pocżet policżáią/ áby ieſli
13:
nie prawdą/ przynamniey wielkośćią
14:
ſwą ſie zálećili. Lecż oni zá łáſką Bożą
15:
lichą trzodą záwſze zoſtáć muſzą/ po-
16:
niewaſz iednośći v nich niemáſz/ ktora
17:
bez głowy y rządu być niemoże.
18:
Cżwarta á oſtátecżná/ Kośćioł náſz
19:
Apoſtolſki ieſt/ nie tylko że ſie náuki y
20:
podánia Apoſtolſkiego mocno trzyma;
21:
ále też/ że Sukceſsią álbo náſtępowá-
22:
nie iednego Biſkupá po drugim áż do
23:
dźiśieyſzego/
IIII. Koſćioł Rzymſki ieſt Apoſtolſki.
Sućceſſia wielki znák koſćiołá práwegͦ.
pocżąwſzy od Piotrá po-
24:
kázuie/ tákże y w náſzych Kośćielech
25:
Polſkich/ Gnieznieńſki/ Krákowſki/
26:
y inſze Kośćioły/ áż do tych dźiśieyſzych
27:
Biſkupow Oryginały ſwe porządne

strona: 135v

1:
wywieść mogą. Tey ſukceſsiey Oyco-
2:
wie święći ták deferuią/ że niema tę
3:
ſámę znákiem Kośćiołá prawdźiwego
4:
być powiedáią. Tertullian do Herety-
5:
kow ták mowi: Niech okażą Orygi-
6:
nały Kośćiołow ſwoich/ niech okażą
7:
porządek Biſkupow ſwoich/ ták iedne-
8:
go zá drugim od pocżątku poſtępuią-
9:
cych/ żeby pierwſzy on Biſkup/
Tertu. de praeſor. Haeret.
ktorego
10:
z Apoſtołow álbo z Apoſtolſkich mę-
11:
żow (ktoryby iednák z Apoſtoły trzy-
12:
mał) miał przodka álbo ordynatorá
13:
ſwego. Abowiem tym obycżáiem Ko-
14:
śćioły Apoſtolſkie pocżty ſwe odnoſzą.
15:
Iáko Kośćioł Smirneńſki Polikárpá
16:
od świętego Ianá poſádzonego ma:
17:
iáko Rzymſki Klimuntá od ś. Piotrá
18:
ordynowánego pokázuie: tákże y inſze.
19:
A Ireneus záśię tych tylko Biſkupow
20:
ſłucháć każe/ ktorzy ſucceſsią/ to ieſt
21:
porządne poſtępowánie álbo namieſt-
22:
nictwo) od Apoſtołow máią: ktorzy/
23:
powiáda/ weſpołek z ſucceſsią wźięli
24:
pewny dar prawdy: á wſzyſtkie inſze/
25:
ktorzy odſtępuią od przednieyſzey ſuc-
26:
ceſsiey/ gdźieſzkolwiek ſie zgromadzá-
27:
ią/ każe ie zá podeyźrzáne mieć.
IREnaeus li. 4. c. 63.
Tákże

strona: 136

1:
o tey ſuceeſsiey Origenos/ Cypryanus/
2:
Hieronymus/ Optatus/ y inſzy wſzyſcy
3:
trzymáli: że tá ieſt wielkim znákiem
4:
Kośćiołá Powſzechnego. A święty Au
5:
guſtyn ták mowi: Licżćie ſobie Biſku-
6:
py od ſámego Piotrá/ á w onym rzę-
7:
dźię Oycow/ ktory zá ktorym náſtał o-
8:
bácżćie.
Hier. li. 1. Epiſt. 6. ad Dama.
Lib. 2cōaetraDonatiſtas.
Boć ten ieſt Opoką/ ktorey nie
9:
przemogą pyſzne Piekielne brony. Y ná
10:
inſzym mieyſcu/ wylicżywſzy wſzyſtkie
11:
Biſkupy Rzymſkie od Piotrá áż do A-
12:
náſtáſiuſzá/ ták powiáda: W tym rzę-
13:
dźie ſucceſsiey/ álbo náſtawánia ied-
14:
nego po drugim/ żadnego Biſkupá Do
15:
nátiſty nienaydźiećie. Co y my o náſzych
16:
ſłuſznie rzec możemy: Ze żaden Biſkup
17:
nietylko Rzymſki/ ále áni ktory inſzy
18:
thák nie trzymał/ iáko dźiś Luterani
19:
trzymáią. Zaden w tych rzędźiech ál-
20:
bo Regeſtrach Biſkupich/ ktore Ko-
21:
śćioły wylicżyć mogą/ Luteranem nie
22:
był. Przeto gdyż oni Originałow/ y
23:
przodkow ſwoich po ſobie porządnie
24:
od Apoſtołow áż do nich poſtępuiących
25:
okázác niemogą/ iáko my okazuiemy;
26:
znák pewny ieſt/ że ich kośćioły Apoſtol
27:
ſkie nie ſą.

strona: 136v

1:
A ták iuż z Auguſtynem ś. ták zámy
2:
kamy: Wiele rzecży ieſt/ ktore nas w ło
3:
nie tego Kośćiołá ſłuſznie trzymáią.
Con. EpiſtolāManich ca. 4
Co nas w koſćiele Rzymſkim ma zátrzymáć.
1.

4:
Trzyma nas zgodne zezwolenie roz-
5:
máitych narodow:
2.
trzyma poważność
6:
cudámi zácżęta/ nádźieią záchowána/
7:
miłośćią rozmnożona/ dawnośćią v-
8:
gruntowána:
3.
Trzyma/ od ſámey Sto-
9:
lice Piotrowey/ ktoremu Pan BOG
10:
owce ſwoie ku páśieniu zlećił/ áż do
11:
dźiśieyſzego Biſkupſtwá/ ſukceſsia ál-
12:
bo porządne náſtępowánie:
4.
Trzyma
13:
ná oſtátek ſámego Powſzechnego ko-
14:
śćiołá przezwiſko/ ktorego ſobie żadni
15:
Heretycy/ nigdy przywłaſzcżyć nie mo-
16:
gli. Widźiſz iáko ten Kośćioł Augu-
17:
ſtyn ś. opiſuie: z iednoſtáynego zezwo-
18:
lenia y zgodney wiáry ták wiele naro-
19:
dow po wſzyſtkiem świećie/ y káżdego
20:
wieku/ z poważnośći tego świętego
21:
Kośćiołá rozmáitemi cudámi/ nádźie-
22:
ią y miłośćią y ſtárożytnośćią vgrun-
23:
towánego: á ná oſtátek z tey ſukceſsi-
24:
ey/ y porządnego á nie rozerwánego
25:
Biſkupow w tym Kośćiele náſtępo-
26:
wánia.
27:
Confeſs.Wſzyſtki tedy ludźie y zgro-

strona: 137

1:
mádzenia w Kośćiele Powſzechnym/
2:
ktore ſie ták nie záchowuią wedle tey
3:
proby/ oddalone od prawdźiwey ſpo-
4:
łecżnośći świętey być rozumiemy.
5:
Cathol.Ale to probá nie pewna/ kto-
6:
rey y Anábáptyſtowie y Troybożánie
7:
przijaćiele wáſzy vżywáią.
Cōfeſsioniſtow probá niepewna.

8:
Confeſs.Choćiaż pozwirzchny ty-
9:
tuł/ y dźiedźicność Kośćiołá Powſzech
10:
nego/ zacność y powołánie imieniá
11:
Chrześćiáńſkiego z dawnośćią po ſobie
12:
pokázuią.
13:
Cathol.Owa wy dawnośći nic dáć
14:
naprzod nie chcećie. Iákoby ſie Ko-
15:
śćioł Páná Chriſtuſow dopiro od was
16:
álbo od Lutrá pocżąć miał.
Dawnoſć Koſćiołá Chriſtuſowego.

17:
Confeſs.Abowiem ſie nam ſtrzec
18:
roſkazano obłudney bráćiey y wſzelá-
19:
kich zabobonow y báłwochwálſtwá.
20:
Roſkazano nam ábyſmy z Bábilonu
21:
vćiekáli/ to ieſt od pomieſzánego nabo-
22:
żeńſtwá/ ieſli chcemy gniewu Páńſkie-
23:
go y karániá zbáwieni być.
24:
Cathol.Y owſzem z Bábilonu vćie-
25:
kayćie: ieſli wam zbáwienie miło.
Z Bábilonu vćiekáć.
A
26:
gdźieſz więtſzy Bábilon/ więtſze zámie-
27:
ſzánie y Confuſia proſzę was/ być mo-

strona: 137v

1:
że/ iáko ieſt miedzy wámi?
2:
Confeſs.Ale ſpołecżność z prawdźi-
3:
wemi cżłonkámi Kośćiołá Chryſtuſo-
4:
wego/ ták ſobie wielce ważymy/ y to o
5:
niey rozumiemy/ że nikt przed Bogiem
6:
żyw być niemoże/ áni zbáwienia doſtą-
7:
pić/ kto ſie od iednośći y od prawdy ko-
8:
śćiołá Bożego odłącży.
9:
Cathol.Wiedzćieſz o tym żeśćie ſie
10:
ſámi od tey ſpołecżnośći świętych o-
11:
derwáli/ y odłącżyli: przeto zbáwienia
12:
doſtąpić niemożećie/ ieſli ſie záśię do
13:
niey nie náwroćićie.
14:
Confeſs.A wſzákże niechcemy o tych
15:
znákách ták śćiſło á ſkąpie rozumieć/
16:
żebyſmy od kośćiołá odgániáć mieli y
17:
poſędzáć tákowe/ ktorzy álbo Swiąto-
18:
śći Páńſkich do cżáſu nie vżywáią (má-
19:
iąc iednák chęć vprzemyą do tego) ál-
20:
bo w ktorych wiárá y miłość powinna
21:
oſtydłá/ álbo ktorzy niedoſtátki y vpad
22:
ki krewkośći ludzkiey do cżáſu ćierpią.
23:
Cathol.Cierpią mowićie vpadki y
24:
grzechy: ieſli ćierpią/ tedy ich nie cży-
25:
nią ktoż ie tedy w nich cżynić będźie?
Cōfeſsioniſte dobrowolnoſći náſzey nieco vymuią.

26:
Moẃćieſz tedy iaſniey/ áby z tych ſłow
27:
kto nierozumiał/ żeby Pan Bog y grze

strona: 138

1:
chy w nas ſpráwował/ á my ich niecży-
2:
nili ále ćierpieli: ktore bluźnierſtwo
3:
ieſt Lutrá/ Philippá/ y Kálwiná Mi-
4:
ſtrzow wáſzych.
5:
Confeſs. Abowiem widźimy to z Pi-
6:
ſmá ś. iż Pan Bog miał niektore lu-
7:
dźie miłowniki ſwoie oprocż zboru I-
8:
zráelſkiego. Wiemy dobrze co ſie ludo-
9:
wi Bożemu dźiało w więźieniu Bábi-
10:
lońſkim/ iż przez cáłą śiedmdźieśiąt lat
11:
niecżynili ofiar/ od Bogá poſtánowio-
12:
nych.
Oprocż koſćiołá żadē zbáwion być niemoże

13:
Cathol.Inſza rzecż ná on cżás byłá/
14:
poki Ewángelia świátu niebyłá obiá-
15:
wioná: Lecż teraz/ ktokolwiek nie v-
16:
wierzy/ to ieſt/ kto w Powſzechnym ko-
17:
śćiele nie ieſt/ wedle Dekretu Páńſkie-
18:
go będźie potępion.
19:
Confes. Wiemy iáko Piotr Apoſtoł
20:
vpadł w záprzenie Páná ſwego / á przed-
21:
śię do łáſki Páńſkiey przywrocon. Táż
22:
krewkość y po dźiś dźień wybránym
23:
Bożym przypada y przytrefić ſie może.
24:
Cathol.Ale nie przeto iuż był Piotr
25:
ś. z kośćiołá Chriſtuſowego wypadł.
26:
Abowiem nieprzez iákiſzkolwiek grzech
27:
ále iedno przez ſámę niewiáre álbo

strona: 138v

1:
Niedowiárſtwo z Kośćiołá Bożego
2:
ludźie wypadáią.
3:
Confeſs.Cżego przykład iáſny ma-
4:
my w onym zborze Koryntſkim y Gá-
5:
látſkim zá cżaſow Apoſtolſkich/ miedzy
6:
ktoremi ſtrofuie Páweł S. wielkie á
7:
grube złośći/ przedśię piſząc do nich
8:
zowie ie świętymi Páná Chriſtuſá ko-
9:
śćioły.
Swięci ktorzy vwierzyli.

10:
Cathol.Zowie ie świętymi/ że vwie-
11:
rzyli/ á przez wiárę ſą poświęceni/ y
12:
sſtáłi ſie ſynmi Bożymi: lecż ie z tego
13:
ſtrofuie/ że ſie vwieść dáli przewrotnȳ
14:
Apoſtołom.
15:
Cōfeſs.Z ktorey przycżyny bywa ko-
16:
śćioł Boży názwan niewidźiálnym/ nie
17:
iżby ludźie niewidomi być mieli/ z kto-
18:
rych kośćioł bywa zbieran/ ále iż wybrá
19:
nych Bożych prawdźiwych nie záwſze
20:
pozwierzchu poznáć możemy/ áni ćie-
21:
leſnym okiem oględáć.
22:
Cathol. Kośćioł Boży niwidźiálny
23:
być niemoże/ ponieważ ludźie źli y do-
24:
brzy/ ktorzy iednák wiárę iednę á prá-
25:
wą trzymáią/ widomi záwſze zoſtáią.
Koſćioł Boży widomy ieſt.

26:
Lecż wybráni Boży okiem zwirzchnim
27:
widźiáni być mogą/ ále tego wiedźieć

strona: 139

1:
niemożemy/ ieſli ſą wybráni: Bo tho
2:
ſam Pan Bog wie/ á ten komu on ob-
3:
iáwić racży. Przeto dla tych ſámych ko-
4:
śćioł niewidźiálny zwan być niemoże.
5:
Lecż wy z Lutrem wáſzym w tey mie-
6:
rze podobno trzymaćie/ ktory kośćioł
7:
prawdźiwy chcąc ludźiom zákryć áby
8:
go nieználi/ powiedźiał gi być niewi-
9:
dźiálnym.
Luter koſćioł niewidomym cżyni.

10:
Confeſs.Iednák tákowi wſzyſcy ie-
11:
ſli wnętrznego w ſercu ſwoim przez
12:
Duchá ś. odrodzenia niemáią/ ieſli prá
13:
wdźiwey á żywey wiáry z vprzeymą po
14:
kutą ſtátecżnie áż do końcá niezácho-
15:
wuią/ wybránemi Bożymi do żywotá
16:
wiecżnego być niemogą. o ktorych Ian
17:
ś. nápiſał mowiąc: Od nas wyſzli/ ále
18:
niebyli z nas. Bo gdyby z nas byli/ te-
19:
dyby z námi zoſtawáli.
20:
Cathol. Nie o tychći tu Ian ś. mo-
21:
wi/ ktorzy ácż żywotá pobożnego do ś-
22:
mierći nie wiodą/ lecż przedśie wiáry
23:
nieodſtępuią/ ále w kośćiele trwáią:
24:
bo ći z kośćiołá niewyſzli.
Ktorzy od nas wychodzą.
Ale to Ian ś.
25:
o Antychryſtach nieprzyiaćiołach Chri
26:
ſtuſowych/ Heretykach y Odſzcżepień-
27:
cách mowi: ktorzy z kośćiołá prawdźi-

strona: 139v

1:
wego wyſtępuią/ á Powſzechney Wiá-
2:
ry odſtępuią.
3:
Confeſs. W cżym pilnie ſie wyſtrze-
4:
gáć mamy/ ábyſmy przed cżáſem niko-
5:
go niepoſądzáli/ ábyſmy nieodrzucáli/
6:
álbo nieodćináli z kośćiołá tych/ kto-
7:
rych Pan Bog wyrzućić niechce/ álbo
8:
ktorych bez ſzkody inſzych wiernych/ od
9:
łęcżyć niemożemy.
10:
Cathol. Páſterze wprawdźie w tym
11:
oſtrożni być máią: ponieważ máią obie
12:
tnicę Boſką/ Co zwiążećie ná źiemi/ to
13:
ieſt porządnie á z ſłuſzney przycżyny/ to
14:
będźie związano y w niebie. Lecż o tych
15:
wſzyſtkich ktorzy w kośćiele nie ſą/ iuż
16:
dawno ſam Pan Dekret wydáć racżył.
17:
Bo kto niewierzy ten iuż ieſt oſądzony.
18:
Confeſs. A ná oſtátku napilniey ſie
19:
tego przeſtrzegamy/ w cżym iedność y
20:
prawdá kośćiołá powſzechnego grun-
21:
townie położoná ieſt/ ábyśmy bez po-
22:
trzeby zá ledá przycżyną roſtárgnienia
23:
miedzy ſobą niecżynili.
24:
Cathol.Wſzák to ſkutki doſyć oká-
25:
zuią.
26:
Confeſs.Zależy tedy tá iedność Po-
27:
wſzechna y zgodá Krześćiáńſkiego lu-

strona: 140

1:
du rozmáitego/ nie ná pozwierzchnych
2:
Ceremoniach álbo obrzędźiech kośćiel-
3:
nych/ áni ná vſtáwách álbo Dekreta-
4:
lech Biſkupá Rzymſkiego/ ále ná ſzcży-
5:
rośći prawdy y wiáry powſzechney ko-
6:
śćiołowi od Apoſtołow podáney.
Iednoſć koſćiołá nie ná ćeremoniach / ále ná zgodźie należy.

7:
Cathol.Y my tego niemowimy/ áby
8:
iedność kośćiołá powſzechnego ná Ce-
9:
remoniach álbo ná Dekretalech nale-
10:
żeć miáłá: ále ná tym/ że wſzyſcy iedno-
11:
ſtáynie á zgodliwie iednę wiárę praw-
12:
dziwą/ powſzechną/ ſtárożytną/ świę-
13:
tą/ Apoſtolſką trzymamy/ przyſtrzegá-
14:
iąc pilnie nietylko rzecżj gruntownych
15:
od Apoſtołow ábo od ich namieſtnikow
16:
nam podanych/ ále też j pozwirzchnich
17:
Ceremoniy kośćielnych/ ktore lud po-
18:
ſpolity y w nabożeńſtwie zátrzymawá
19:
ią/ y wiele inſzych pożytkow przynoſzą.
20:
Confeſs.Ktora nie ná vſtáwach Bi-
21:
ſkupich vgruntowána ieſt.
22:
Cathol.Bá y tych mi ni gań. Bo y
23:
tákowych Pan Bog ſłucháć roſkazał
24:
(Cokolwiek wam/ powiáda/ roſkażą/
25:
to cżyńćie. Y kto nieſłucha kośćiołá ma
26:
być mian zá pogániná) zwłaſzcżá gdy
27:
nietylko chwale Bożey nic nie wádzą/
28:
ále ią też rozmnażáią.
Vſtaw Biſkupich odrzucáć niepotrzebá.
Math. 18.


strona: 140v

1:
Confeſs.Przetoż tey iednośći nie
2:
tárgáią miedzy Krześćiány rozne obrzę
3:
dy y Ceremonie/ w kośćiele wedle mie-
4:
ścá y cżáſu zwycżáyne/ iáko o tym cży-
5:
tamy/ że y miedzy onemi ſtáremi Bi-
6:
ſkupy ſkoro po Apoſtolech bywáły rozne
7:
około cżáſow y Ceremoniy zwycżáie/ cho
8:
ćiaż w iedney wierze y nádźiei zbáwien
9:
ney y zgodnie zoſtawáli.
10:
Cathol.Inſzać ieſt rzecż o máłych
11:
niektorych Ceremoniach mowić/ ná
12:
ktorych nie wiele należy/ iáko że indźie
13:
ſrodze poſzcżą/ á indźie niepoſzcżą. etć.
Ceremonie rozne wiári nie tárgáią: ále rozne wykłády y odſzcżepieſtſwá.
Cōfeſsia Auſzpurſka Mſzą y obrázy trzyma.

14:
á inſza o rzecżách gruntownych: w kto-
15:
rych v was roznic doſyć/ gdy iedni o-
16:
brázy wyrzucáią/ iáko Sákrámenta-
17:
rze y Anábáptyſte etć. á drudzy ie cho-
18:
wáią/ iáko Confeſsia Augſzpurſka: ie-
19:
dni Mſzą záchowuią y niemal wſzyſt-
20:
kie Ceremonie przy niey/ iáko też Aug-
21:
ſzpurſka Confeſśia o ſobie świadcży: á
22:
inſzy zgołá nic tákowego mieć niechcą;
23:
y owſzem w przednieyſzych Artykułach
24:
wiáry/ iáko o Sákrámenćie Ciáłá Páń
25:
ſkiego/ o Vſpráwiedliwieniu/ y o in-
26:
ſzych rzecżách roznie trzymáią.
27:
Confeſs.A ták w náuce prawdźiwey

strona: 141

1:
y w wierze y w zachowániu vſtaw Pá-
2:
ná Kryſtuſowych zależy tá iedność po-
3:
wſzechna.
4:
Cathol. Teyći v was niemáſz/ ponie-
5:
waż y w wierze ſie niezgadzaćie.
6:
Confeſs.O cżym Páweł S. nápiſał
7:
tymi ſłowy: Ile nas ieſt doſkonáłych/
8:
też y iednáko wſzyſcy rozumiemy. A ie-
9:
ſli ieſzcże wy co inácżey rozumiećie/ y to
10:
wam Pan Bog obiáwi. A wſzákże do
11:
cżegoſmy iuż przyſzli w iednákie zrozu-
12:
mienie/ w tȳ ſie zgodnie záchowuymy.
13:
Cathol.Toć tedy Pan Bog Nowo-
14:
krzcżeńcom y Troybożánom/ co inácżey
15:
niżli wy rozumieją obiáwił: cżegośćie
16:
ſie wy ieſzcże docżytáć niemogli: iáko
17:
oni o was powiedáią.
18:
O Sługách Kośćiołá
19:
Bożegͦ/ o poſtánowieniu ich
20:
y vrzędźiech.
:
XVIII.
21:
CONFESSIONISTE.
22:
Presbitery byli ſtárſzy miedzy bráćią
23:
ná to obieráni/ áby rádą dobrą młod-
24:
ſzym ſłużyli/ y obycżáiow á záchowánia
25:
ich doglądáli.

strona: 141v

1:
CATHOLICI.
2:
Presbitery/ to ieſt ſtárſzy/ bylić ká-
3:
płani od Biſkupow poſtánowieni/ kto
4:
re z ſtárſzych y ſtátecżnieyſzych ludźi o-
5:
bierano:
Presbitery nie láicy ále Kápłani
iákoż o tym y po dźiśdźień w
6:
Powſzechnym kośćiele/ kápłany pre-
7:
sbiterámi/ to ieſt ſtárſzymi zowiemy:
8:
Lecż wy vrząd kápłáńſki ná Láyki w-
9:
łożyć chcećie.
10:
Confeſs. Acżkolwiek przycżynił do
11:
tego wiele Papież Rzymſki/ co z żáło-
12:
śćią káżdy wierny bácżyć może/ iáko
13:
wiele proznego chlebá w kośćiele Po-
14:
wſzechnym. Są Kárdynałowie/ ſą Pá-
15:
triárchowie/ ſą Arcybiſkupi/ Biſkupi/
16:
Metropolitanowie/ Sufrágánowie/
17:
Archidiakoni/ Kánonicj/ Diakonowie/
18:
Subdyakoni/ Akoluty/ Exorcyſtowie/
19:
Odwirzni etć. Proboſzcżowie/ Opáto-
20:
wie/ Przeorowie/ ordines minores et
21:
maiores. Ale tey wſzyſtkiey ſummy nie
22:
dolicżáiąc/ máło o tákowe wſzyſtki v-
23:
rzędniki dbamy.
24:
Cathol.Owa wam rząd kośćiołá
25:
Powſzechnego nie miły. Rádźibyśćie
26:
z niego Bábilon vcżynili.
Stany Duchowne koſćiołá Powſzechnego.
Kárdynali.
Kárdinali
27:
nie ſąć inſzy/ iedno Presbitery ábo Dia

strona: 142

Pátryárchowie. Arcybiſkupi. Metropolite. Biſkupi. Suffragáni. Arczdźiakoni. Canonicy. Dyakonowie. Subdiakonowie Akoluty. Exorcyſtowie. Odźuierni. Proboſzcżowie. Opátowie. Przeorowie.
1:
konowie przednieyſzy kośćiołá pirwſze-
2:
go/ ktorych też vrząd ieſt/ rádámi ſwe-
3:
mi w rządzeniu kośćiołá Powſzechne-
4:
go Pápieżá wſpomágáć. Pátriárcho-
5:
wie/ Arcybiſkupi álbo Metropilita-
6:
nowie/ Biſkupi/ Sufrágánowie/ ći w-
7:
ſzyſcy iednáką moc Biſkupią máią/
8:
lecż zwirzchnośćią ieden nád drugim
9:
ſą przełożeni/ cżego potrzebá ku zácho-
10:
wániu iednośći. Więc Archidyakoni y
11:
Kánonicy/ Biſkupi ſą pomocnicy w v-
12:
rzędźie iego Páſterſkim. Dyakonowie
13:
tákże/ Subdiakonowie/ Akoluty/ Exor
14:
cyſtowie/ Odwierni/ kośćiołowi ſłużą
15:
y potrzebni ſą. Takież y Proboſzcżowie
16:
Opátowie/ Przeorowie/ wſzyſcy ſwe
17:
vrzędy máią/ á onych doglądáią. Kto-
18:
re ácż wy proznym chlebem nie z mi-
19:
łośći ále z nienawiśći zowiećie/ y máło
20:
o nie dbaćie. Lecż kośćioł Chrześćiáń-
21:
ſki Powſzechny/ wielce ie ſobie waży/
22:
iáko ſługi Boże y Száfárze táiemnic
23:
iego/ od ſámego Páná Chryſtuſá y A-
24:
poſtołow iego/ po wielkiey cżęśći poſtá
25:
nowione.
Ad Ephe. cap. 4. et.1. ad Ti. 4.
O cżym miedzy inſzymi S.
26:
Ambroży/ y Concilium Carthágineń-
27:
ſkie cżwar świadcży/ ná ktorym 214

strona: 142v

1:
Biſkupow było miedzy ktoremi też był
2:
Auguſtyn ś. Przeto kto ie wzgardza/
3:
ſámego Chriſtuſá wzgardza. Ale py-
4:
tam ia záśię/ gdźie wáſzy Mini-
5:
ſtrowie/ gdźie ná on cżás byli álbo kto
6:
ie podał y poſtánowił?
Luc. 10.

7:
Confeſs.Ktorych áni Pan Chriſtus
8:
vſtáwił/ áni Apoſtołowie kośćiołowi
9:
podáli.
10:
Cathol. A zaſz ſam Pan Chryſtus
11:
Piotrá Papieżem/ Apoſtołow Biſku-
12:
py/ zwolennikow kápłany nie pocży-
13:
nił? Azaſz Páweł ś. Diakonow nie w-
14:
ſpomina?
Here. 72.
Epiphánius pięć roznych
15:
ſtanow miedzy ſługámi kośćielnymi
16:
wzmiánkę cżyni: kápłanow álbo pre-
17:
sbiterow/ Diakonow/ Subdiakonow
18:
Lektorá y Proboſzcżá. Tákże y inſze v-
19:
rzędy y przełożeńſtwá w kośćiele/ dla
20:
rządu ſą potrzebne. Lecż v was nie-
21:
rządowi ieden Miniſtránt doſyć vcży-
22:
nić może.
23:
Confeſs.Y ſnadź więcey świátu y bo-
24:
gáctwam iego/ á niżli pożytkom y zbu-
25:
dowánia kośćiołá Bożego ten pocżet
26:
wſzyſtek poſługuie.
27:
Cathol.Miedzy złymi wiele dobrych

strona: 143

1:
náleść możemy/ ktorzy vrzędu ſwego
2:
pilnuią: á wy co ieſteśćie/ że ſługi cu-
3:
dze/ to ieſt Boże poſądzaćie. Przeto nie
4:
ſądźćie przed cżáſem/ áż Pan prziydźie
5:
á ſkrytośći ſercá otworzy/ y káżdemu
6:
zápłáći wedle zaſług iego.
7:
Confeſs.Przetoż y o Mnichách nic
8:
inſzego nie rozumiemy/ iedno że więcey
9:
záwadzáią niż pomagáią kośćiołowi
10:
Bożemu.
O Mnichach.

11:
Cathol.Prawdá że Mniſzy bárzo zá-
12:
wadzáią álbo Heretykom/ ktorych prze
13:
to bárzo mierżą/ że kośćiołá Powſzech-
14:
nego przećiwko wſzelákim błędom. bár
15:
zo mocnie á gruntownie bronili: á nie
16:
tylko náuką ále y świątośćią żywotá
17:
w kośćiele świećili.
Mniſzy bárzo Heretykom wádzą.

18:
Confeſs.Bo áni ich Pan Kryſtus
19:
poſtánowił/ áni Apoſtołowie.
20:
Cathol.Mać żywot Mniki y w E-
21:
wángeliey y w Pánie Chriſtuśie y w
22:
Apoſtolech iego iáwne świádectwá
23:
y przykłády.
Stan Mniſki od Páná Chriſtuſá y od Apoſtołow vſtáwiony.
Abowiem w tych trzech
24:
rzecżách ten żywot należy/ w záchowá-
25:
niu dobrowolnego vboſtwá/ cżyſtośći
26:
y poſłuſzeńſtwá. A te trzy rzecży ſam
27:
Pan Chriſtus naprzod chowáć racżył/

strona: 143v

1:
y inſzym áby ie chowáli porádźił: gdy
2:
mowi: Ieſli chceſz być doſkonáłym/ idź
3:
przeday wſzyſtko co maſz/ á náśláduy
4:
mię: Y záśię o cżyſtośći mowiąc: Kto
5:
może poiąć/ niech poymie.
Math. 19. et 16.
Y ná inſzym
6:
mieścu: Ieſli kto chce przyść zá mną
7:
niech záprzy ſam śiebie/ á niech krzyż
8:
ſwoy ponieśie/ á mnie náśláduie.
Mar. 8. Luc. 9.
A Pá
9:
weł ś. Radbych żeby wſzyſcy tácy byli
10:
(to ieſt/ w cżyſtośći á w bezżeńſtwie
11:
Pánu Bogu ſłużyl iáko ia ieſtem.
1. Cor. 7.

12:
Dobra rzecż ieſt Pánnam nie mężá-
13:
tym y Wdowam/ áby ták zoſtáły iáko
14:
y ia. Kto dáie zá mąż dźiewkę ſwoię/
15:
dobrze cżyni/ á kto nie dáie/ lepiey cży-
16:
ni. Nuſz w ſwoim żywoćie chwálebnȳ
17:
zaſz nam tego ſtanu Pan Chriſtus do-
18:
ſyć nie zálećił/ ktory bywſzy bogátym/
19:
dla nas ſie vbożuchnȳ národźić z pán-
20:
ny cżyſtey racżył/ ſam żywot przena-
21:
cżyſtſzy ná świećie wiodł/ á vniżywſzy
22:
ſam śiebie/ sſtał ſie poſłuſznym Bogu
23:
Oycu áż do śmierći/ á śmierći krzyżo-
24:
wey.
2. Cor. 8.
Philip. 2.

25:
Takież Apoſtołowie zaſz nie opuśćili
26:
wſzyſtkiego/ domow/ żon/ przijaćioł/
27:
máiętnośći/
Math. 19.
áby Páná Chriſtuſá ná-

strona: 144

1:
śládowáli? Zaſz im Pan Chriſtus y w-
2:
ſzyſtkim inym zá to hoyney odpłáty nie
3:
obiecuie? Wſzelki powiáda/ ktory dla
4:
mnie opuśći/ álbo oycá/ álbo mátkę/
5:
álbo imienie/ álbo role/ ſtokroć zá to
6:
więcey weźmie/ y żywot wiecżny mieć
7:
będźie.
Act. 2. 4.
Zá Apoſtołow Chrześćijánie
8:
nowi/ wſzyſtko poprzedawſzy á przed
9:
nogi Apoſtolſkie położywſzy/ ſpolny ży-
10:
wot w dobrowolnym vboſtwie wiedli.
11:
Euſebius Ceſárienſis y Nicephorus
12:
w Hiſtoriey kośćielney nápiſál przy-
13:
wodząc o tym świádectwo Philoná
14:
Hiſtorik zacnego/ że Márek ś. vcżeń
15:
Piotrá ś. Mnichom Chrześćijáńſkim
16:
w Egyptćie y w Alexándriey Regułę
17:
ſpiſał iáko ſie ſpráwowáć mieli/ gdźie
18:
bárzo wielka moc mężow y niewiaſt
19:
ten żywot prziymowáło.
Li. 2.c. 15 16. et 17. Li. 2.c. 15.
Márek S. Mnichom regułę ſpiſał.

20:
Hieronym ś. Eliaſzá/ Helizeuſzá y ſyny
21:
Prorockie zowie Mnichámi ſtárego
22:
Zakonu/ tácy też byli Názárei y Re-
23:
chábite. Wſpomina Dioniſius Areo-
24:
págitá vcżeń Páwłá ś. poświącánie
25:
álbo profeſſowánie Mnichow.
Ad Ruſticum Monachū.
Num.6. Hier.35. 4.Reg.4.
Chry-
26:
ſoſtom ś. Báſilius Hieronymus/ y in-
27:
ſzy nie mogą ſie tego żywotá wychwálić.

strona: 144v

1:
Ten żywot nam dał trzech przedniey-
2:
ſzych Doktorow kośćielnych/ Auguſty-
3:
ná/ Grzegorzá/ Hieronymá/ więc Bá-
4:
ſiliuſá/ Bernátá/ Benediktá/ Fránći-
5:
ſzká/ Dominiká/ y inſzych niezlicżonych
6:
Oycow Swiętych. A wy śmiećie mo-
7:
wić/ że ich áni Pan Chryſtus poſtáno-
8:
wił/ áni Apoſtołowie/ ktorych żywot y
9:
ſam przez śię/ náuką/ rádámi/ y przy-
10:
kłádem żywotá ſwego świętego / y przez
11:
Apoſtoły ſwoie zálećić/ ſtánowić y v-
12:
twirdźić racżył. Bo Mniki żywot y
13:
Klaſztory dobrze ſpráwowáne/ nic
14:
nie ſą inſzego/ iedno ſzkoły/ w ktorych
15:
ſie ku doſkonáłośći Chrześćiáńſkiey lu-
16:
dźie ćwicżą y wpráwuią.
Mniſki żywot co ieſt.

17:
Confeſs. Y ácżkolwiek onych pier-
18:
wſzych wiekow poki ná puſtyniách mie
19:
ſzkiwáli/ á pracą ſwoią żyli/ dobrych
20:
ludźi Chrześćijáńſtich doſyć bywáło
21:
miedzy nimi/ teraz iuż bárzo z pracą
22:
dobrego Mnichá ználeść/ gdy ſie záś
23:
do miaſt y do roſkoſzy świátá tego ná-
24:
wroćili/ á robić ſie im niechce/ wolą
25:
cudzą żywność tráwić.
26:
Cathol.Ták ſie wam widźi/ lecż ſie
27:
inácżey náyduie. Wy im zayrzyćie/ á że-

strona: 145

1:
by nie robili mowićie/ gdyż żaden z
2:
nich nie proznuie/ ále vrzędy ſwe ſprá-
3:
wuie káżdy według możnośći.
Mniſzy nieproznuią.
Cżyli ſie
4:
wam praca nie zda kázáć/ vcżyć/ ſpo-
5:
wiedźi ludźi ſłucháć/ w Kośćiele vſtá-
6:
wicżnie Páná Bogá chwálić/ ćiáło
7:
ſwoie z námiętnośćiámi iego trapić
8:
y krzyżowáć/ á pod poſłuſzeńſtwo Du-
9:
chá poddáwáć/ Lecż wy tych dochodow
10:
ktorych Mniſzy vżywáią ſobie więcey
11:
życżąc/ im nienawiść y złe imię v ludźi
12:
cżynićie.
13:
Confeſs.Nád to wynoſzą ſwoie ślu
14:
by niepotrzebne y Reguły/ mimo ſło-
15:
wo Boże zmyślone/ nád powinność
16:
powſzechną Krześćiáńſką/ ktora ſie we
17:
dle przykazánia Bożego od wiernych lu-
18:
dźi w káżdȳ ſtanie y powołániu cżyni.
Sluby.

19:
Cathol.O ślubach iuż ſie wyżſzey po-
20:
wiedźiáło/ że ie ſam Pan rádźi/ záleca
21:
y wynośi: tákże y Páweł ś. y wſzyſtek
22:
Kośćioł Powſzechny. Ktore ácż nie ſą
23:
potrzebne wſzitkim ku zbáwieniu (gdiż
24:
y oprocż nich ludźie zbáwienia doſtáć
25:
mogą) ále ſą potrzebne ku doſkonáłe-
26:
mu żywotowi/ ktorego tácy ludźie prá-
27:
gną y ſzukáią.

strona: 145v

1:
Confefs.Iákoby świątobliwſzy y
2:
doſkonálſzy w ſwoim zakonie być mie-
3:
li/ á niżli wſzyſcy inſzy wierni w zako-
4:
nie Bożym porządnie/ wedle ſtanu
5:
ſwego prácuiący.
6:
Cathol. Słuſznieby świątobliwſzy
7:
y doſkonálſzy być mieli/ niż ludźie po-
8:
ſpolićie ſpráwámi świátá tego názbyt
9:
zábáwieni: iednák przedśie nád inſze
10:
ſie niewynoſzą/ ále o ſobie máło trzy
11:
máiąc/ z pokorą Páná Bogá zá wſzy-
12:
ſtek lud vſtáwicżnie proſzą.
Mniſzy ſie ku doſkonáłoſći mieć máią.

13:
Confeſs.Przetoż tákowe nie potrze-
14:
bne ſługi w on pocżet ludźi kłádźiemy/
15:
o ktorych Páweł ś. nápiſał: Słyſzymy
16:
iż niektorzy miedzy wámi nierządnie
17:
ſie ſpráwuią/ ktorzy nic cżynić niechcą
18:
áni robić/ ále to cżynią cżego im nie po-
19:
rucżono.
20:
Cathol.Toć nic przećiwko Mnichō :
21:
Bowiem oni y bárzo porządnie ſie/
22:
wedle Reguł ſwoich żyiąc ſpráwuią/
23:
y nie proznuią ále robią: y to cżynią
24:
co im od ſtárſzych ieſt porucżono.
25:
Confeſs.Dla tego tedy tákowych w
26:
zgromádzeniách ſwoich nie ćirpiemy/
27:
y ſłuſznie w Kośćiele Powſzechnym być
28:
nie máią.

strona: 146

1:
Cathol.Temu ſie dźiwowáć nie po-
2:
trzebá: boby ſie z wámi niezgodźili/ áni
3:
wy z nimi. Bo wam przećiwne rzecży
4:
pláguią: roſkoſzy ćieleſne/ doſtátek/ nie-
5:
poſłuſzeńſtwo.
Cżemu Heretycy Mnichow nie ćierpią.

6:
Confeſs.Lecż prawdźiwey poſługi y
7:
vrzędow kośćielnych nikt ku ſobie ćią-
8:
gnąć nie ma/ áni ſie w nie wtrącáć z
9:
chćiwośći álbo dumy właſney/ áni ich
10:
przez pieniądze álbo ſłużby álbo fortele
11:
doſtępowáć/ cżekáć ma każdy áby go
12:
wezwano/ y porządnie w kośćiele do
13:
poſługi obrano/ to ieſt/ áby go poſpo-
14:
lity cżłowiek onego zebránia wyświad
15:
cżył być godnym tego vrzędu/ á iżby od
16:
zwierzchnośći ſłuſznie y pobożnie do
17:
tego był powołan/ bez vbiegánia/ bez
18:
tumultow/ bez fáworizowánia/ bez
19:
ſwarow.
20:
Cathol.A coż to v was zá zwierz-
21:
chność? Wiemy że v was ná niekto-
22:
rych mieyſcách Burmiſtrz z Ráycámi
23:
Kśiężą święcą/ drugdźie ſie ſámi wdźie/
24:
ráią/ przez dźiwne fortele y fáworizo-
25:
wánia. Ey nie Láikomći daná moc ś-
26:
więćić Kápłany. Cżytamy że Timothe
27:
us y Titus od Páwłá ś. Biſkupámi po

strona: 146v

1:
ſtánowieni byli. Tenże Páweł Tytowi
2:
roſkázuie/ áby on á nie Vrząd świecki/
3:
áni lud poſpolity (ktorzy vcżyć/ á nie
4:
náśládowáć go potrzebá) poſtánowił
5:
w káżdym mieśćie Kápłany.
6:
Confeſs.Tákowi po obierániu vrzę-
7:
downym/ bywáią ordynowáni álbo ś-
8:
więceni od Stárſzych zboru Krześćiáń-
9:
ſkiego z modlitwámi poſpolitemi y z
10:
kłádźieniem rąk.
11:
Cathol. Otoż maćie Ordynowánie:
12:
y ktoż kogo ma święćić Kápłan Láiki/
13:
cżyli Láicy Kápłaná? Lecż inácżey być
14:
niemoże/ práwey drogi odſtąpiwſzy/
15:
mieſzáć ſie wſzyſtko muśi.
Ordynowánie Cōfeſsioniſtow.

16:
Confeſs.Przetoż gánimy te wſzyſtki
17:
ktorzy bez powołánia j porzadku do ſłu
18:
żby kośćielney biegáią/ gdyż ich áni o-
19:
brano áni poſłano.
20:
Cathol.To y ſámi śiebie gánić mu-
21:
śićie/ ponieważ bez ſłuſznego porządku
22:
y powołánia/ moc Kápłáńſką ſobie
23:
przywłaſzcżaćie. Przetośćie też nie ſą
24:
Kápłani: Bo Láik Kápłaná święćić
25:
niemoże.
Cōfeſsioniſte ſámi ſie ſądzą.

26:
Confeſs.Ale ſłużebność ſłowá Boże-
27:
go y Swiątośći/ pewnym tylko á do

strona: 147

1:
tego powołánym oſobam należy/ dla
2:
porządku dobrego/ ktorego nam we w-
3:
ſzyſtkim każe przyſtrzegáć miedzy ſobą
4:
Apoſtoł Boży.
5:
Cathol.Dobrze y w tym Lutrá od-
6:
ſtępuiećie/ ktory vcżył/ że y niewiáſty
7:
Kápłany być mogą/ przećiw iáſnemu
8:
ſłowu Bożemu: Niewieśćie w Kośćie
9:
le mowić niedopuſzcżam.
Luter y Niewiáſty Kápłánicámi cżynił

10:
Confes.Odrzucamy dy ná ſtronę
11:
wſzyſtko kápłáńſtwo Rzymſkie/ choćiaż
12:
poſługę ſłowá Bożego pozwirzchną
13:
y ſzáfunek Swiątośći Páńſkich potrze-
14:
bnie w Kośćiele Powſzechnym zoſtá-
15:
wuiemy.
16:
Cathol.A przecoż ie odrzucaćie?
17:
Confeſs.Abowiem nigdy w Nowȳ
18:
teſtámenćie Pan Kryſtus kápłáńſtwá
19:
tákowego nie poſtánowił/ iákie było o-
20:
no ſtárego zakonu kápłáńſtwo/ máiąc
21:
w ſobie mázánie/ święcenie vbiorow/
22:
ofiáry vſtáwicżne/ y inſzych Ceremoniy
23:
bárzo wiele. Co wſzyſtko weſpołek z ká-
24:
płáńſtwem znácżyło y figurowáło Pá-
25:
ná Kryſtuſá naywyżſzego Kápłaná/
26:
y po przyſzćiu iego á wypełnieniu wſzy-
27:
tkiego zárázem vſtáło.

strona: 147v

1:
Cathol. Prawdá/ nie kie ieſt ká-
2:
płáńſtwo ſtárego zakonu/ iáko ieſt no-
3:
wego. Bo ono kozły/ bárány/ woły/ á to
4:
nie krwáwą á vſtáwicżną onę ofiárę
5:
Ciálá y Krwie Pánſkiey ofiáruie.
Kápłánſtwo nowego zakonu inſze niż ſtárego.
Ono
6:
Trąd oględowáło/ le to grzechy od-
7:
puſzcża y rozwięzuie etć. Przenieśione
8:
tedy y odmienione ieſt Kápłáńſtwo ſtá
9:
rego Zakonu/ ále nie zágubione.
Hebr.7.
A co
10:
ſie vbiorow dotycże/ teć też Páná Kry-
11:
ſtuſá nie iáko przyſzłego/ ále iáko tego
12:
ktory iuż przyſzedł/ y mękę iego ktorą
13:
nas odkupić racżył/ známionuią/ á dla
14:
vcżćiwośći ták zacney ofiáry ſą poświę
15:
cone. A ták nie rownayćie Ceremoniy
16:
świętych kośćiełnych z żydowſkiemi.
17:
Confeſs.Abowiem iuż on ſam Ká-
18:
płanem zoſtawa ná wieki/ y Sukceſſo-
19:
rá w tym mieć niemoże.
Chriſtus chce mieć Kapłany w Koſćiele.
Ioan. 21.
Luc. 22.
1. Cor. 11.

20:
Cathol.A coż ná to rzecżećie/ co do
21:
Apoſtołow PAN CHRIſtus mo-
22:
wi: Iáko mię zeſłał Bog Oćiec/ ták
23:
y ia was ślę. Y záśię: To cżyńćie/ to ieſt
24:
poświącayćie/ ofiáruyćie/ rozdawayćie
25:
(iáko te ſłowá Kośćioł záwſze wykłá-
26:
dał y rozumiał/ ná pámiątkę moię.
27:
Confefs.A dla tego nie zowiemy

strona: 148

1:
ſwoich Páſterzow y ſług Kośćielnych
2:
Kápłany.
3:
Cathol. Dobrze to cżynićie. Bo też
4:
nie ſą kápłani ále prośći láycy/ nie
5:
was/ ále ſámi śiebie dobrze páſący/ á
6:
wilcy drapieżni trzodę Bożą ſzárpá-
7:
iący/ á duſze wáſze zábijáiący. Ale cże-
8:
muſz Miniſtrow kápłany zwáć niech-
9:
cećie/ gdyżeśćie trochę wyżſzey wſzyſtkie
10:
wierne kápłany wedle piſmá názwáli?
11:
Cżyli dla tego/ iż wáſzy Miniſtrowie
12:
ſą niewierni?
Miniwie nie ſą Kápłani.
Miniſtrowie niewierni.

13:
Confeſs.Boby to było z vbliżeniem
14:
wiecżnego Kápłáńſtwá Kryſtuſowego
15:
gdyż on ſam ieſt y ofiárą y kápłanem
16:
ná wieki.
17:
Cathol.O mili nabożnicy/ prezdſa-
18:
dzáiący komorá/ á niedźiwiedźiá poły-
19:
káiący.
Cōfeſsioniſtow nabożeńſtwo.
Boićie ſie tego ludźiem przy-
20:
cżytáć/ co im ſam Pan dáć racżył? Zaſz
21:
to nowa v Páná Kryſtuſá cżeść ſwoię
22:
y vrzędy ſwoie ná ludźie wkłádáć?
23:
Przywiedlichmy wam wyżſzey o tym
24:
ſłowá Báſiliuſá świętego. Ze P. Bog
25:
tytułow y zwirzchnośći ſwoiey vżycża
26:
inſzym/ kápłanem ieſt/ á kápłany cżyni/
27:
opoką ieſt á opokę cżyni. świátłośćią

strona: 148v

1:
ieſt/ y inſze świátłośćią názywa y cżyni/
2:
á co iego właſne ieſt/ tego vżycża y ſłu-
3:
gom ſwoim. Cżyli wy chcećie być mędr-
4:
ſzymi y świętſzymi/ niż wſzyſcy Dokto-
5:
rowie Kośćiołá Powſzechnego/ ktorzy
6:
áż do tych cżáſow Kápłany Kápłáná-
7:
mi zową/ á tym żadnego vbliżenia Ká
8:
płáńſtwu Chriſtuſowemu nie cżynią?
9:
Confeſs.Y nie dał tey mocy áni ro-
10:
ſkazániá ſługom ſwoim Nowego Te-
11:
ſtámentu/ áby ſie ná to święćić mieli/
12:
á onego vſtawicżnie zá żywe y zá vmár
13:
łe ofiárowáć/ ále tylko vcżyć ſłowá ſwo
14:
iego roſkazał/ á świątośćiami poſłu-
15:
gowáć. O cżym krotkimi ſłowy nápiſał
16:
Páweł ś. mowiąc: Ták o nas niechay
17:
rozumie káżdy/ żeſmy ſłudzy Kryſtuſo-
18:
wi/ á ſzáfárze táiemnic Bożych.
19:
Cathol.Pan Chriſtus ná oſtátecż-
20:
ney Wiecżerzy/ iáko práwy Kápłan/
21:
wedle porządku Melchiſedechowego/
22:
Apoſtoły ſwoie Kápłany pocżynił/ y dał
23:
im moc y roſkazánie/ áby tę ofiárę ná
24:
iego pámiątkę cżynili álbo ofiárowáli/
25:
ták mowiąc:
O Kápłáńſtwie y Ofierze Mſzey ſ.
To cżyńćie/ to ieſt/ nietyl-
26:
ko rozdawayćie/ ále y poświącayćie/ y
27:
ofiáruyćie/ á ofiárowawſzy iedzćie ná

strona: 149

1:
pámiątkę moię. Bo Zydowie tich ſłow
2:
cżynić á ofiárowáć/ zá iedno vżywáią/
3:
iáko mamy Exo. 20. Leuit. 23. Num. 6.
4:
Iudic. 6.3. Reg. 8. Luc. 2. Leuit. 9.
5:
A że Pan Chriſtus przez te ſłowá tę o-
6:
fiárę w kośćiele przykazał y poſtáno-
7:
wił: świadcży o tym Chryſoſtom S.
8:
gdźie ták mowi: Ze Pan Chriſtus dá-
9:
leko dźiwnieyſzą y ſpánilſzą ofiárę vſtá-
10:
wił: odmieniwſzy ofiáry/ á miáſto zábi-
11:
iánia bydląt/ ſam śiebie ofiárowáć ro-
12:
ſkazał.
In Epi. ad Heb. hom 17. et in Epi. ad Ephe. ho.3. Li.2. ep 3.
Y Cypryan ś. Ieſli Chriſtus
13:
Pan y Bog náſz/ ſam ieſt naywyżſzym
14:
Kápłánem Bogá Oycá/ y ofiárę Bo-
15:
gu Oycu ſam naprzod ofiárował/ á
16:
onę ná pámiątkę ſwoię cżynić roſkazał:
17:
tedyć ten Kápłan ieſt prawdziwie ná
18:
mieyſcu Chriſtuſowym/ ktory to cżyni
19:
co Chriſtus ná on cżás cżynił. (to ieſt/
20:
ktory tákże ofiáruie/ iáko y on.) Ire-
21:
neus tákże: Nowego/ powiáda/ teſtá-
22:
mentu nowey ofiáry náucżył/ ktorą ko-
23:
śćioł wźiąwſzy od Apoſtołow po wſzy-
24:
ſtkim świećie Bogu ofiáruie.
Li.4 c.32 et 34. in fine.
Euſe. li. 1. demōſt. Euāg. ca. 10 Ambro. in orat. prae pa. ad Miſ
Końca-
25:
by niebyło/ kiedybym wſzyſtkich Oy-
26:
cow ſentencye o tȳ przywodźić chćiał/
27:
Euſebiuſá/ Ambrożego/ Dionyſiuſá

strona: 149v

1:
Areopágity/ Klimuntá/
2:
Iuſtiná Męcżenniká/ Le-
3:
oná/ Bernatá/ Hierony-
4:
má/ Grzegorzá Niſs. y in-
5:
ſzych niezlicżonych/ ktorzy
6:
o tym iáſne świádectwá
7:
dáią.
Dion. Eccle. Hier. ca. 5. par.3. Clem. lib. 8. conſti.Apo. ca. ult. Iuſtin in Apol. 2. Leo ſer.7. de Paſs. Bern. ſer. 2. de Coena Do. Hier. in ca. 27.
Mat. Greg. Niſs. defeſto Paſschae Ora.1. Li.17. cap. 20. de Ciui. D.
Sam Auguſtyn S.
8:
o tey Ofierze ná wielu mie
9:
ścách ták wiele y ták iáſnie piſze/ że o
10:
tym żaden wątpić niemoże. Ná one ſło
11:
wá z Pſálmu: Niechćiałeś ofiáry/ áleś
12:
mi ćiáło ſpráwił; ták piſze: Dla tego to
13:
mowi/ że miáſto onych wſzyſtkich ofiar
14:
ćiáło iego ofiáruią/ y ludźiom rozdawá-
15:
ią.
Pſal. 38. Lib.17. ca. 20. Ciui. Dei.
Ciáło P.Chriſtuſowe ofiáruią.
Y záśię mowiąc o ofiárze Melchi-
16:
ſedechowey: Tám ſie/ práwi/ naprzod
17:
okazáłá ofiárá/ ktora teraz od Chrze-
18:
śćiánow Bogu po wſzyſtkim świećie
19:
bywa ofiárowaná: y pełni ſie ono co
20:
przez Proroká ieſt rzecżono do Chriſtu
21:
ſá; Ty ieſteś Kápłan ná wieki/ wedle
22:
porządku Melchiſedechowego/ to ieſt
23:
nie wedle Aaronowego/ ktory obrząd
24:
miał być odięty/ gdy ſie iuż rzecży roz-
25:
świećiły/ ktore onymi ćieniámi były zná
26:
mionowáne. Inſze mieścá dla krotko-
27:
śći opuſzcżam. Tego iednák záprzeć nie

strona: 150

1:
możećie/ że Chriſtus był Kápłanem we
2:
dle obrzędu Melchiſedechowego: V-
3:
każćieſz mi gdźieby indźie tego Kápłáń
4:
ſtwá vżywał/ oprocż oſtátniey Wiecże-
5:
rzey/ gdźie obycżáiem Melchiſedecho-
6:
wym/ iáko práwy kápłan/ Bogu Oycu
7:
naprzod ćiáło y kreẃ ſwoię pod oſobą
8:
chlebá y winá ofiárował/ á potym ie
9:
Apoſtołom rozdawał.
P.Chriſtus był Kápłanem.
Bo oná krwá-
10:
wa ofiárá ktorą ná krzyżu vcżynił/ nie
11:
wedle obycżáiu Melchiſedechowego/
12:
ktory chleb y wino ofiárował/ ále we-
13:
dle Aaronowego byłá. Abowiem táko-
14:
we krwáwe ofiáry ofiárowáli kápłani
15:
z obrzędu Aaronowego. Melchiſedech
16:
tedy nic inſzego nie ofiárował/ iedno
17:
chleb y wino/ ále Chriſtus ćiáło y kreẃ
18:
ſwoię/ pod oſobámi chlebá y winá. A
19:
iáko ná krzyżu Pan Chriſtus ofiárom
20:
Aaronowym koniec vcżynił/ ták ná o-
21:
ſtátniey Wiecżerzy nowe kápłáńſtwo/
22:
y nową ofiárę poſtánowił/ wedle obrzę
23:
du Melchiſedechowego. O ktorym da-
24:
wno przedtym y Máláchiaſz/ y Dániel
25:
miedzy inſzemi proroctwy iáſnie prze-
26:
powiedźiał. Ale o tym doſyć.
Mala. Dan. 8.

27:
Confeſs. Chce Apoſtoł ábyſmy o nim

strona: 150v

1:
y o inſzych iego towárzyſzách nie wię-
2:
cey trzymáli/ iedno to że ſługámi byli
3:
Kryſtuſá iedynego Krolá y Kápłaná
4:
w kośćiele ſwoim. A ſługá wſzeláki nie
5:
ieſtći ſukceſſorem Páná ſwego/ y nie
6:
wedle woley ſwey żywie/ ále cżynić to
7:
muśi co mu Pan roſkaże.
8:
Cathol.Pan Chryſtus izali nie był
9:
prawdźiwym Páſterzem? Zaſz Piotrá
10:
ſługę ſwego nie vcżynił ſwoim ſukce-
11:
ſſorem: gdy mu rzekł Páś owiecżki
12:
moie? Widźićie że ſługá ſukceſſorem
13:
y Wikárijm Páńſkim być może iákoż
14:
y ieſt prawdźiwie.
15:
Confeſs.Przetoż wſzyſtki vrzędy y
16:
poſługi kośćielne/ do poſtánowienia y
17:
roſkazánia Páńſkiego ſą przywiązáne.
18:
Co dekláruiąc Páweł ś. powiáda/ że
19:
ſą ſzáfárzmi táiemnic Bożych.
20:
Cathol.Są tedy Száfárzmi świąto-
21:
śći Páná Chriſtuſowych/ miedzy kto-
22:
rymi naznácnieyſza ieſt świątość Ciá-
23:
łá y Krwie Páńſkiey/ ktorą nie tylko
24:
rozdawáią/ ále też y ofiáruią wedle
25:
Páńſkiego roſkazánia.
26:
Confeſs.Skąd ſie iáwnie pokázuie
27:
że inſzego vrzędu żadnego ſłudzy nowego

strona: 151

1:
teſtámentu nie máią/ iedno Ewán-
2:
geliey Kryſtuſowey náucżáć á poſłu-
3:
gowáć świątośćiámi.
4:
Cathol. A coż inſzego Kápłani we
5:
Mſzy cżynią/ iedno tą chwálebną świą
6:
tośćią poſługuią/ ofiáruiąc ią zá żywe
7:
y vmárłe.
8:
Confeſs.Zá tym iuż o władzy y zwirz-
9:
chnośći Kośćielnych ſług krotką ſprá-
10:
wę położymy. Abowiem iáwnie káżdy
11:
bácżyć może/ iáko nie ſłuſznie tę władzą
12:
Biſkup Rzymſki z ſwoimi náśládo-
13:
wniki rośćiągnął/ podbiwſzy gwałtem
14:
pod moc ſwoię kroleſtwá y páńſtwá
15:
świátá tego/ y wiárę ludu Chrześćiáń
16:
ſkiego opánowawſzy.
17:
Cathol.Nie podbiłći Papież gwał-
18:
tem żadnego kroleſtwá pod moc ſwo-
19:
ię: áni vżywa mocy świeckiey/ áni
20:
gwałtow żadnych nád kroleſtwy: ále
21:
ſie o ich duſzne zbáwienie ſtára/ iáko
22:
práwy Páſterz Kośćiołá Powſzechne-
23:
go/ ktoremu to ſtáránie o wſzyſtkich
24:
należy.
Cōfeſsioniſte Papieżá potwarzái[ą].

25:
Confeſs.Nád iáſne roſkazánie páń-
26:
ſkie/ ktory wſzędźie ſwoim zwolennikō
27:
pánowánia y przodkowánia ſrodze zá-

strona: 151v

1:
kázował/ á do pokoiu przykłádem ſwȳ
2:
prowádźił.
3:
Cathol. Ale nie roſkazał/ áby rzą-
4:
dźili y ſpráwowáli kośćioł Boży.
Ephe. 4.

5:
Confeſs.Ieſt tedy dwoiáka zwirz-
6:
chność y władza w Kośćiele Bożym
7:
abſoluta et miniſterialis. to ieſt/ iedná
8:
naywyżſza y zupełna/ á druga ſłużebna
9:
y zámierzona.
Dwoiáka zwirzchnoſć w koſćiele.

10:
Cathol. Dobrze to mowićie/ ponie-
11:
waſz ſie w tym z Kośćiołem zgadzaćie
12:
y terminow iego vżywaćie. Day Boże
13:
áby ták we wſzyſtkim. Przeto iuż ſámi
14:
widźićie/ iáko ono prawdá/ co niżey po-
15:
wiedaćie/ że ſie niegodźi inſzych Termi-
16:
now vżywáć/ ktorych w piſmie niemáſz.
Art. 21.

17:
Confeſs.Druga władza y zwirzch-
18:
ność w kośćiele Bożym/ ieſt ſłużebna
19:
álbo vrzędowa z pewnym zleceniem/
20:
od Páná zwirzchnego podána/ ktora
21:
ſłużbie ieſt podobnieyſza á niżli iákie-
22:
mu pánowániu.
23:
Cathol. Lecż ieſzcże tego dołożyć było
24:
potrzebá.
Dwoiáka władza Kápłáńſka.
Cat. Rom.
Ze tá władza y zwirzchność
25:
Kápłáńſká/ dwoiáka ieſt: Ordinis et
26:
Iurisditionis, to ieſt/ Swięcenia y Rzą-
27:
dzenia álbo Spráwowánia Iurisdi-

strona: 152

1:
cyey. Moc święcenia bywa Kápła-
2:
nom daná/ áby mogli Sákráment Ciá
3:
łá y Krwie Páńſkiey poświącáć y ofiá-
4:
rowáć/ y ludźie ku przijęćiu tego Sá-
5:
krámentu gotowáć/ przez inſze Sákrá-
6:
menty iáko przez Krzeſt/ pokutę etć.
7:
A Iurisditia lepák/ śćiąga ſie ná du-
8:
chowne Ciáło Páná Chriſtuſowe/ to
9:
ieſt ná wſzyſtkie Chrześćiány. Ná tę
10:
moc należy lud Chrześćiáńſki rządźić
11:
y ſpráwowáć/ y ku wiecżney á niebie-
12:
ſkiey chwale przywodźić: Ku tey dwo-
13:
iey władzy álbo mocy one piſmá nale-
14:
żą. Mat. 10. Ioā. 20.
15:
Confeſs.Abowiem choćiaż im po-
16:
rucżono w kośćiele Bożym rząd y wła-
17:
dzą/ ále inácżey ich nam ſłucháć nie ka
18:
zano/ iedno poki ſie podług roſkazánia
19:
Bożego ſpráwuią.
20:
Cathol.Ale to nie należy ná owce
21:
y poddáne ſądźić/ ieſli ſie Páſterz po-
22:
dług roſkazánia Páńſkiego ſpráwuie
23:
álbo nie.
Owcá nie ma ſądźić Páſterzá
Math. 23.
Owcá ma ſłucháć Páſterzá/
24:
á o vcżynkách iego nie ma ſie bádáć/
25:
według roſkazánia Páńſkiego: Cokol-
26:
wiek wam roſkażą/ ſłuchayćie tego/
27:
y cżyńćie/ ále według ich vcżynkow nie
28:
ſpráwuyćie ſie.

strona: 152v

1:
Confeſs.Lecż o Klucżách Kośćiel-
2:
nych mowiło ſie przed tym/ y pokazáło
3:
ſie to/ że wſzyſtkim Páſterzom iednáka
4:
moc y władza w Kośćiele Powſzech-
5:
nym ieſt daná.
6:
Cathol.Tám ſie też pokazáło/ że to
7:
ieſt inácżey/ á że Biſkup Rzymſki/ iáko
8:
Sukceſſor Piotrow á namieſtnik Chri
9:
ſtuſow/ moc miedzy inſzemi Apoſtoły
10:
wźiął przednieyſzą.
Ioan. 20. Math.16.Luc. 22. Cyp. li.1 Epiſt.3.AVGvſt. Epi.142. Hierony. ad Dama. et lib.1. con. Rufi.AMBRo. in orat. ſuneb. de orbitu frat.
Bo iemu ſámemu
11:
rzecżono: Páś owce moie. Tobie dam
12:
Klucże. Nie vſtánie wiárá twoia. etć.
13:
Tę zwirzchność Kośćiołá y Biſkupá
14:
Rzymſkiego ználi wſzyſcy Doktorowie
15:
Cyprianus/ Auguſtinus/ Hieronimus
16:
Ambroſius etć.
17:
Confeſs.Co ſie z dźieiow Apoſtolſkich
18:
y z Hiſtoriy naſtárſzych kośćielnych po
19:
kázáć może. Abowiem po Apoſtolech
20:
Biſkupi álbo Páſterze káżdy ná ſwym
21:
mieyścu y w ſwey źiemi ſpráwowáli y
22:
rządźili Kośćioł Powſzechny rownym
23:
práwem/ ieden ná drugiego zwirzchno
24:
ści nie vſurpuiąc.
25:
Cathol.To iáko zgołá mowićie/ nic
26:
nie probuiąc/ ták też te o zgołá nie po-
27:
zwolić możem: poniewaſz inácżey ſie

strona: 153

1:
z piſmá y z Doktorow okázuie: ktore-
2:
ſmy wam przywiedli.
3:
Confeſs. Acżkolwiek dla dobrego po-
4:
rządku ieden we zborze bywał od dru-
5:
gich ná to przełożony/ ktoryby wſzyſt-
6:
kim do poſpolitego ziáchánia cżás oz-
7:
naymił/ y rozmowę ſpolną wedle po-
8:
trzeby przekłádał/ y pokoiu y zgody mie
9:
dzy wſzyſtkimi przeſtrzegał.
10:
Cathol. Otoż maćie/ y ſámi to rádźi
11:
nierádźi znáć muśićie. Ten przełożo-
12:
ny/ od Bogá nie od ludźi/ ieſtći v nas
13:
Biſkup Rzymſki/ ná ktorego ten vrząd
14:
należy.
15:
Confeſs.Ale iednák przeto żadnego
16:
pánowánia ani Iurisdiciey nád inſze-
17:
mi tákowy nie miewał/ żeby mu wolno
18:
nád wſzyſtkich zdánie co ſtánowić álbo
19:
roſkázowáć.
Cōfeſsioniſte ſámi iednego Przełożonego w koſćiele potrzebnego znátą

20:
Cathol.Y tegoż ſobie Biſkup Rzym
21:
ſki nigdy nie przywłaſzcżał: ále tego
22:
przyſtrzegał/ w cżym ſie wſzyſcy zga-
23:
dzáli/ okrom Heretykow.
24:
Confeſs.Cżego przykład mamy y mie-
25:
dzy Apoſtoły na pirwſzym onym ich
26:
Concilium iáką zgodę y rowność ſpol
27:
ną miedzy ſobą záchowáli choćiaż

strona: 153v

1:
Piotr ś. iáko ſtárſzy mowę zácżynał.
2:
Cathol.Widźićie ſámi iáko Piotr
3:
ſwego mieścá nie zápomina/ ále przod
4:
kuie miedzy inſzemi/ ze tę moc wźiął od
5:
Páná Chriſtuſá.
Piotrowe przodkowánie miedzy Apoſtoły.

6:
Confeſs.Ku cżemu Cyprian ś. mę-
7:
cżennik y Biſkup nadobnie nápiſał ty-
8:
mi ſłowy: Tożći byli y inſzy Apoſtoło-
9:
wie co był Piotr/ iednákie towárzy-
10:
ſtwo/ iednáką y ſpolną cżeść/ y rowną
11:
władzą wſzyſcy mieli/ ále od iednego
12:
pocżątek bywa cżynion/ áby ſie ieden
13:
Kośćioł być pokazał.
Cypr. tra. 3. de ſimpl Praelat.

14:
Cathol. Y tu nie do końcá właſnie
15:
Cyprianowe ſłowá przywodźićie/ kto-
16:
ry ták o Pietrze mowi: Ná iednym
17:
Pietrze zbudował kośćioł. Y ácżkol-
18:
wiek wſzyſtkim Apoſtołom po zmar-
19:
twymwſtániu ſwoim/ iednáką moc ál-
20:
bo władzą (nie mowi tám/ iednáką
21:
y ſpolną cżeść) dáie/ y mowi: Iáko
22:
mie Oćiec poſłał/ y ia was ślę: Weź
23:
mićie Duchá S.
Cōfeſsioniſte iáko słowá Cyprianá ſ. obćináią.
Ioan. 21.
Wſzákże áby iedność
24:
pokazał/ tey iednośći pocżątek/ od ied-
25:
nego ſie wſzcżynáiący/ mocą ſwą poſtá-
26:
nowił. S. ktorych ſłow nic inſzego nie
27:
mamy: iedno że Pan Chryſtus wſzyſt-

strona: 154

1:
kie Apoſtoły/ kápłany j biſkupy pocżynił
2:
y rowną im moc dał: á wſzákże iednego
3:
nád inſzymi przełożył/ dla záchowánia
4:
iednośći. O cżym iáſniey Hieronym ś.
5:
mowi: Ieden bywa obieran/ áby gło-
6:
wę poſtánowiwſzy/ przycżynę odſzcże-
7:
pieńſtwá álbo roſtárgnienia oddalił.
Lib. 1. cōIouin.

8:
Confeſs.Ná tenże kſtałt y Hiero-
9:
nym S. in comment Epiſtol. ad Tit.
10:
powiáda: Iż poki ieſzcże w wierze Krze
11:
śćiáńſkiey roſterku Dyabelſkiego y chći-
12:
wośći niebyło/ kośćioły wſzyſtki ſpolną
13:
rádą y poſługą ſtárſzych bywáły rządzo
14:
ne. Ale potym gdy káżdy mieć chćiał zá
15:
ſwoie właſne te ktorzy byli od niego po
16:
krzcżeni á nie Kryſtuſowe/ vrádzono
17:
z tey potrzeby/ áby ieden nád drugimi
18:
był przełożon.
19:
Cathol.Dármo ſie wy ś. Hierony-
20:
mem ſzcżyćićie/ ktory iáwnie ieſt przeći-
21:
wko wam/ iáko ſie przed tym okazáło
Cōfeſsioniſte Hieronymá ſ. nie cále przywodzą.
Preſbyter/ Kápłan.

22:
Ná tym tám mieyſcu ś. Hieronym pro
23:
buie tego/ że Biſkup á Preſbyter álbo
24:
Kápłan iedná rzecż przed tym byłá: to
25:
iuż przećiwko wam/ ktorzyśćie wyżſzey
26:
Presbytery/ ſtárſzymi w Kośćiele zgo-
27:
łá/ á nie Kápłany áni Biſkupy być po-

strona: 154v

1:
wiedźieli: Y owſzem nie chcećie zwáć
2:
ſwoich ſług Kośćielnych tych imięniē :
3:
co wy okrywaćie/ iż ieſt iáwnie przeći-
4:
wko wam. O cżym y Anákletus S. Pa-
5:
pież trzeći po Pietrze świętym ták po-
6:
wiedźiał: Ze nie dla ſtárośći/ ále dla
7:
mądrośći Kápłani Presbyterámi/ ábo
8:
ſtárſzymi ſą názwáni.
ANAcle. Ep. 2.

9:
Confeſs.Ktoryby ná wſzyſtki ſługi
10:
onego zboru miał wzgląd/ dla vwiá-
11:
rowánia roſterkow y niezgody.
12:
Cathol.Nie ták tám ſtoi/ ále ták:
13:
Vrádzono po wſzyſtkim świećie/ áby
14:
ieden z Presbyterow wybrány/ nád dru
15:
gim był przełożon/ ktoryby miał ſtárá-
16:
nie o wſzyſtkim kośćiele/ dla vwiáro-
17:
wánia roſterkow y niezgody. Y to nie
18:
zá wámi. Bo tu Hieronym ś. okázuie/
19:
że inácżey roſterkom y błędom zábieżeć
20:
ſie niemoże/ iedno przełożywſzy iedne-
21:
go nád wſzytkim Kośćiołem: cżegośćie
22:
wy niedawno przeli.
Art. 17.

23:
Cōfeſs. A iżby kto nierozumiał żeby
24:
ten zwycżay y dekret od Apoſtołow po
25:
ſzedł/ dokłáda támże Hieronym ś. tych
26:
ſłow: iáko ſtárſzy kośćielni ábo Presbi-
27:
terowie dobrze wiedzą/ iż podług zwy-

strona: 155

1:
cżáiu kośćielnego/ máią być poſłuſzni
2:
przełożonemu ſwemu/ ták też Biſkupi
3:
máią to wiedźieć/ iż więtſzymi ſą nád
4:
Presbytery/ więcey dla zwyczáiu á ni-
5:
żli dla prawdźiwego poſtánowienia
6:
Páńſkiego/ ábowiem ſpolnie máią rzą-
7:
dźić kośćioł Boży.
8:
Cathol.Toć Hieronym ś. piſze/ áby
9:
y Biſkupi y Presbiterowie álbo Kápła
10:
ni wiedźieli/ iáko ſie máią przećiw ſo-
11:
bie záchowáć: áby Kapłani podług
12:
zwycżáiu kośćielnego byli poſłuſzni Bi
13:
ſkupowi przełożonemu ſwemu: A Bi-
14:
ſkupi záśię żeby nie pánowáli nád ká-
15:
płany: ále przykład dobry z śiebie dá-
16:
iąc/ wſzyſtkie dobrze ſpráwowáli: pá-
17:
miętáiąc ná to: że im kápłani w wielu
18:
rzecżách ſą rowni. Ale wy chcećie Hie-
19:
ronymá S. Arrianem vcżynić: ktory
20:
tákże iáko y wy/ miedzy inſzemi błędy
21:
ſwemi/ y ten miał: Zeby Kápłani od
22:
Biſkupow nic nie byli roznymi: ále że-
23:
by táż godność y zwirzchność ták w
24:
Kápłánie iáko y w Biſkupie byłá: co
25:
ieſt nierząd y zámieſzánie w prowádzáć
26:
do kośćiołá.
27:
Confeſs. Skąd iáwnie ſie pokázuie/

strona: 155v

1:
że to przodkowánie iednego Biſkupá
2:
nád inſzemi od Apoſtołow/ áni od Pá-
3:
ná Kryſtuſá niema ſwego pocżątku.
4:
Catho. Y owſzem ſie ſtąd pokázuie/
5:
że to przełożenie iednego nád drugim
6:
y z poſtánowienia Páná Chriſtuſowe-
7:
go/ y Apoſtołow iego/ y ze zwycżáiu ko-
8:
śćielnego ma pocżątek.
ANAele. opi.3.
Bo naprzod
9:
ſam Pan Chriſtus choć miał y inſzych
10:
zwołennikow śiedḿdźieśiąt y dwu/ ie-
11:
dnák Apoſtoły nád nimi/ iáko Biſkupy
12:
nád Kápłany przełożył/ á miedzy nimi
13:
Piotrá náde wſzyſtkie wyſádźił.
Ioan. 20.
Tákże
14:
Páweł ś. Biſkupom od śiebie poſtá-
15:
nowionym/ nád ktorymi ſam zwirzch-
16:
nośći vżywał/ każe pod ſobą inſze ká-
17:
płany álbo presbitery ordinowáć/ y o-
18:
nych rządźić y ſpráwowáć.
Tit. 1.
Ktorego
19:
rządyu potym Kośćioł zawſze doglądał.
20:
Confeſs.A zwycżay káżdy w kośćie-
21:
le od ludźi zá cżáſem przijęty/ ſłuſznie
22:
ma być do prawdy poſtánowienia páń
23:
ſkiego y podánia Apoſtolſkiego przy-
24:
wrocony.
Zwycżay Koſćielny Powſzechny nie ma być odmienian.

25:
Cathol.Zwycżay tákowy ktory zwy-
26:
cżáiem y Dekretem wſzyſtkiego świátá
27:
ieſt przijęty/ ſkoro od Apoſtołow (iáko

strona: 156

1:
święty Hieronym świadcży) áby ieden
2:
zwirzchność y ſtáránie miał o wſzyſt-
3:
kim kośćiele/ żadną miárą niema być
4:
odmieniony. Gdiż co wſzytkiego świá-
5:
tá Kośćioł poſtánowi/ to bez pochyby
6:
od Duchá świętego poſzło: zwłaſzcżá
7:
gdy ſie z Páná CHriſtuſowym poſtá-
8:
nowieniem y Apoſtolſkim podániem
9:
zgadza.
AVGuſt.

10:
Confeſs.Vrząd y powinność ſług
11:
kośćielnych ácż ſie ná wiele cżęśći dźie-
12:
li/ iednák w tych dwu rzecżách wſzyſt-
13:
ko ſie zámyka/ áby głos Ewángeliey
14:
Kriſtuſowey prawdźiwie do ludźi przy
15:
nośili/ y áby świątośćiámi ſzáfowáli
16:
wedle roſkazánia Páńſkiego.
17:
Cathol.Przydáć to było/ áby ſie zá-
18:
wżdy zá lud poſpolity modlili/ y z Pá-
19:
nem Bogiem gi iednáli/ á vſtáwicżnie
20:
ofiárę Ciáłá y Krwie Páńſkiey ná pá-
21:
miątkę śmierći iego ofiárowáli.
Vrząd trzeći Kápłáńſki zá lud ſtę modlić.
Bo to
22:
ieſt miedzy inſzemi/ właſny vrząd Ká-
23:
płáńſki: o ktorych przeto nápiſano/ że
24:
grzechy ludzkie/ to ieſt ofiáry y iáłmu-
25:
żny zá grzechy iedzą: z tego nádánie y
26:
żywność máią.
Hoſ. 4.
Do tych też oſobliwie
27:
rzecżono; bez przeſtánku ſie modlćie.
1. Teſs. 5.


strona: 156v

1:
Confeſs. Powinien modlitwy poſpo-
2:
lite y poſty álbo wſtrzymawánie świę-
3:
te cżáſu potrzeby ludźiom ſkłádáć y za-
4:
lecáć.
5:
Cathol.Chwałá Bogu/ że y thych
6:
z Lutrem wáſzym do końcá nieodrzu-
7:
caćie.
LVTer Modlitwy y poſty odrzuca.

8:
Confeſs. Do cżego należy Diſcipli-
9:
ná álbo kárność kośćielna/ bez ktorey
10:
rząd ludu Bożego ſtać niemoże.
11:
Cathol.A prawdá że y v was bez
12:
Diſcipliny trudno co pocżąć.
Diſcipliná.
Niemiey-
13:
ćieſz tedy zá złe Prełatom náſzym/ że Di
14:
ſcipliny od Apoſtołow y ſtárſzych ſwo-
15:
ich kośćiołowi podáney przyſtrzegáią:
16:
co wy Pánowániem y Przodkowániē
17:
zowiećie.
18:
Confeſs.Iákoż w onym pierwſzym
19:
ſkoro po Apoſtolech kośćiele/ pilnie iey
20:
przyſtrzegano/ y bywáli na to ludźie
21:
pobożni y mądrzy obieráni/ ktorzy mie-
22:
dzy wſzyſtkiemi wobec rozſądek ſłuſzny
23:
cżynili/ y klątew nád niepoſłuſznemi v-
24:
żywáli.
25:
Cathol.Biſkupić to záwſze vrząd
26:
był z Kápłany/ Diakonámi/ y z inſzemi
27:
Sługámi Kośćielnymi: nie Láikow
28:
wáſzych.

strona: 157

1:
Confeſs.Gdyż to dobrze wiemy/ że
2:
głoſu y roſkazánia Páńſkiego powinni-
3:
ſmy ſłucháć/ nie tylko od cnotliwych á
4:
bogoboynyh Páſterzow/ ále też y z vſt
5:
niepobożnych.
6:
Cathol.Przetośćie z prawdźiwego
7:
kośćiołá Powſzechnego dla złego żyćia
8:
Páſterzow/ ieſli iákie ieſt álbo było/ iá-
9:
koż ſie ználeść może/ wyſtępowáć nie
10:
mieli.
11:
Confeſs.Przetoż niedbáli y wyſtę-
12:
puiący od ſtárſzych bywáią nápominá-
13:
ni y ſtrofowáni/ áby ſie do drogi Páń-
14:
ſkiey náwracáli. A gźie by więc ktory
15:
był vporny/ á niepoſłuſzny nápominá-
16:
niu poſpolitemu/ tákiego z vrzędu zrzu-
17:
camy/ y od owcżárniey Páńſkiey iáko
18:
Wilká odganiamy.
19:
Cathol. A cżemuſz máią być kogo po
20:
ſłuſzni/ gdyśćie ſobie wſzyſtko rowni?
21:
A co Pan Pánu vcżyni?
Posłuſzeńſtwo v Odſzcepieńcow być nie może.

22:
Confeſs.Tákże gdźieby w nauce od
23:
podánia Apoſtolſkiego ktory odſtępo-
24:
wał/ ſtrzeżemy ſie go iáko fálſzywego
25:
Proroká.
26:
Cathol.Wſzakeśćie podánie Apoſtol-
27:
ſkie álbo Trádycye dawno ſami odrzu-

strona: 157v

1:
ćili/ iákośćie wyżſzey ná ſie ſámi wy-
2:
ználi.
3:
Confeſs.Chwalimy tedy y záchowy-
4:
wáć gotowiſmy Cōcilia wſzelákie Ch-
5:
rześćiáńſkie/ á zwłaſzcżá powſzechne/
6:
ktore ſie przykłádem Apoſtolſkim ſprá-
7:
wuią/ y wedle ſłowá Bożego Dekretá
8:
ſwe cżynią/ ku zbudowániu kośćiołá
9:
Bożego/ á nie ku potłumieniu prawdy
CōfeſsioniſteCōcilią słowie przyimuią.

10:
Cathol. A dałby to Pan Bog/ byśćie
11:
tho z ſercá mowili/ łátwiebychmy ſie
12:
zgodźili: Lecż wy Excepcye ſwoie przy-
13:
dawaćie/ á ſobie ſąd nád Conciliámi
14:
zoſtáwiaćie.
CōfeſsioniſteCōciliámi brákuią.
Bo widźićie że błędy wá-
15:
ſze iákmiarz wſzytkie ná ſtárych Conci-
16:
liach ſą od dawnych cżáſow potępio-
17:
ne. Przeto ieſli prawdźiwie Concilia
18:
ſtáre prziymuiećie/ cżemuż tego co ná
19:
nich ieſt vſtáwiono nietrzymaćie? Ná
20:
śiodmym Powſzechnym Niceńſkim Cō
21:
cilium/ potwierdzono cżcenie y wzywá
22:
nie Swiętych/ takież cżcenie Reliquiy
23:
y obrázow Swiętych/ á wy to wſzyſtko
24:
odrzucaćie.
Wzywánie Swiętych.
Támże zá Heretyki máią
25:
te/ ktorzy Trádyciy álbo Podánia ko-
26:
śćielnego/ ktore álbo z Piſmá/ álbo ze
27:
zwycżáiu moc wźięły/ zá nic niemaią.
Trádycye.


strona: 158

1:
Ná Niceńſkim y Epheſkim Cōciliach /
2:
ktore iáko Ewángelie kośćioł prziy-
3:
muie/ wſpomináią ofiárę Mſzey świę-
4:
tey (ktorą wy odrzucaćie) tymi ſłowy:
Mſza ſ.

5:
Doſzło to do świętego Concilium/ że w
6:
niektorych Mieśćiech Dyakoni/ Ká-
7:
płanom Sákrámēt podawáią. Tegoć
8:
nam áni vſtáwá ani zwycżay niepoda-
9:
wa/ áby (Dyakoni) ktorzy cżynienia
10:
ofiáry mocy niemáią/ tym ktorzy zwy-
11:
kli ofiárowáć (to ieſt Kápłanom)
12:
Ciáło Páńſkie podáwáć mieli. Także
13:
y ná Epheſkim: Wyznawáiąc/ powiá-
14:
dáią/ ćieleſną onę śmierć iedynego Sy-
15:
ná Bożego Ieſu Chriſtá/ y Zmartwych
16:
wſtánie iego/ y Wniebowſtąpienie we-
17:
ſpołek/ obchodźimy w kośćielech nie
18:
krwáwą ofiáry poſługę. Szoſty Po-
19:
wſzechny Synod Conſtántynopolſki po
20:
wiáda/ że wzywánie Swiętych po w-
21:
ſzyſtkim świećie/ iuż ná on cżás kośćioł/
22:
záchował.
Papież głową Koſćiołá S.
Chálcedońſkie Concilium
23:
iáwnie wyznáwa/ że Papież ieſt głową
24:
kośćiołá Chriſtuſowego/ cżego wy do-
25:
puśćić niechcećie. A wżdy śmiećie mo-
26:
wić/ że Concilia przyimuiećie?
27:
Confeſs.Ale y to dobrze bacżymy/ że

strona: 158v

1:
Concilia wſzyſtki Rzymſkie/ ktore ſie
2:
pod opánowániem Papieſkim gromá-
3:
dzą/ Powſzechnemi y wolnemi Syno-
4:
dámi być żadną miárą niemogą. Abo-
5:
wiem nád iednego Rzymſkiego Biſku-
6:
pá wolą/ nic tám wſzyſcy vznáć nie
7:
mogą. Y owſzem iáko przećiw Pánu
8:
zwirzchnemu/ przyśięgami będąc o-
9:
bowiązáni/ nic ſie im poſtępowáć nie-
10:
godźi.
CōfeſsioniſteCōcilia potwarzáią.

11:
Cathol.Y to nic inſzego nie ieſt/ ie-
12:
dno ſzcżera potwarz/ y odpowiedźi nie
13:
godna. A zaſz wſzyſtkich Heretykow do
14:
Concilium wielekroć nie wzywano?
15:
A zaſz im wolnośći wſzelákiey y gley-
16:
tow nie dawano? cżemuſz ſie pokázáć
17:
nie śmieli? Cżyliśćie ſie bali áby was
18:
nie potępiono?
Odſzćżepieńcy ná Conciliū ſtánąć nie mieli.
Lecż práwi wyznawce
19:
Chriſtuſowi/ y ſławę v ludźi vtráćić/
20:
y gárdłá dáć dla imięniá Chriſtuſowe-
21:
go y prawdy iego máią być gotowi.
22:
Przeto prozne ſą wymowki wáſze/
23:
mili ćiemni á pokątni Doktorowie.
24:
Bo wſzelki ktory źle cżyni/ mowi Pan/
25:
nienawidźi świátłośći/ áby ſie nie oka-
26:
záły fáłſzywe y złe vcżynki iego.

strona: 159

1:
O Swiątośćiách Ko-
2:
śćiołá Chriſtuſowego
3:
XIX.
4:
CONFESSIONISTE.
5:
A My w Nowym Teſtámenćie ma
6:
my ná to mieśce Krzeſt y Teſtá-
7:
ment oſtátniey Wiecerzey Páń-
8:
ſkiey. Acżkolwiek niekthorzy śiedḿ
9:
Swiątośći Krześćijáńſkich kłádą/ ále
10:
dowodu żadnego ná to z piſmá niemá-
11:
ia. Abowiem choćiaż Pokutá/ obierá-
12:
nie Sług Kośćielnych/ y Małżeńſtwo
13:
ſą rzecży święte/ y od Bogá poſtáno-
14:
wione/ iednák Swiątośćiámi być nie
15:
mogą/ bo ich Pan Kriſtus ku temu nie
16:
wyświadcżył.
Cōfeſsioniſte przećiw confeſsiey Auſzpurſkiey tylko dwie Swiątoſći kłádą
A co ſie dotycże Bierzmo-
17:
wánia y oſtátecżnego mázánia/ to wi-
18:
dźimy być ludzki ſzcżery wymyſł/ ktorich
19:
Kośćioł Boży máło potrzebuie/ y prze-
20:
toż ich nie záchowuiemy.
21:
CATHOLICI.
Ze ieſt ſiedḿ Swiatoſci w koſćiele.

22:
Ze nie dwie tylko Swiątośći/ ále ich
23:
śiedḿ ieſt w Kośćiele/ dowieść tego
24:
możemy z piſmá/ z podánia Apoſtol-
25:
ſkiego/ y z Dekretow álbo vſtaw ná Cō-

strona: 159v

1:
ciliách Powſzechnych/ z właſzcżá Láto-
2:
ráneńſkiego/ Hiſpáleńſkiego/ Florent-
3:
ſkiego y Tridentſkiego.
4:
O Krzćie y o Wiecżerzy Páńſkiey pi-
5:
ſmá przywodźić nie potrzebá.
Krzeſt.
Wiecżerza Páńſka.

6:
O Potwirdzeniu/ ábo Bierzmowá-
7:
niu mamy w Dźieiách Apoſtolſkich/ że
8:
gdy Sámária przijęłá Słowo Boże/
9:
poſłáli do nich Piotrá y Ianá/ ktorzy
10:
przyſzedſzy modlili ſie zá nimi/ áby przy-
11:
ięli Duchá S. Bo ieſzcże w żadnego
12:
z nich był nie przyſzedł/ ále tylko byli o-
13:
krzcżeni w Imię Páná Iezuſá.
Bierzmowánie.
Act. 8.
Tedy
14:
kłádli ná nie ręce/ á oni prziymowáli
15:
Duchá S. Widźiſz że Duch S. przez
16:
włożenie rąk Apoſtolſkich w ludźie iuż
17:
okrzcżone przyſzedł. Tákże y ná dru-
18:
gim mieścu/ przez włożenie rąk świę-
19:
thego Páwłá ná ludźie okrzcżone/
20:
Duch S. sſtąpił w nie.
Act. 19.
Ktore ſłowá
21:
zacni Doktorowie y Swięći Biſkupi
22:
Rzymſcy naſtárſzy/ o tym Sákrámen-
23:
ćie Birzmowánia álbo potwierdzánia
24:
rozumieią/ iáko Dámáſus Papież
25:
Innocentius/ Leo/ y Clemens Papież
26:
y Męcżennik/ cżwarty po S. Pietrze:
Dama. in ep. de Co. Epiſ Cypri. de ablu. ped. et lib. 1. Epi. 12. Aug li. 5cōDonatiſt. ca 20.

27:
ktorzy nie tylko ták wykłádáią te mie-

strona: 160

1:
ścá/ ále y ſtąd pokázuią/ że łáſká Du-
2:
chá ś. w prziymowániu tego Sákrá-
3:
mentu bywa daná/ áże ſie go inſzemu
4:
nie godźi/ iedno Biſkupowi ſpráwo-
5:
wáć y podáwáć. Tákże y Melchiádes.
6:
Vrbanus/ Dioniſlius/ Areopágitá/ Eu-
7:
ſebius. etć.
8:

9:
Cōc.Flor. Innocē.in Epi. ad Decent. Eug. Leo in Epi. ad uniuerſ Germ et Gallia Epiſc. ClemensEpiſt.4. Melchiades. in Epiſt. ad Epiſc. Hiſp. Dion Eccle. Hier. ca. 2. Euſe. li.6. hiſt.Eccl. ca. 43

10:
O Pokućie záśię że ieſt Sákrámen-
11:
tem/ ſnádnie ſie ták okázáć może:
Pokutá.
Ze
12:
iáko Krzeſt Sákráment ieſt/ że prze
13:
zeń grzechy wſzyſtkie/ á zwłaſzcżá pir-
14:
worodny/ bywáią odpuſzcżone: ták też
15:
Pokutá Sákramentem być muśi/ przez
16:
ktorą grzechy wſzyſtkie/ po Krzćie po-
17:
pełnione/ bywáią zgłádzone. Druga/
18:
gdyż Sákrámēt ieſt pozwirzchni znák
19:
niewidomy łáſki Bożey: á Pokutá ma
20:
pozwirzchnie znáki/ Rozgrzeſzenia/
21:
Spowiedźi/ ſkruchy y Doſyćvcżynienia/
22:
ktore známionuią łáſkę grzechow od-
23:
puſzcżeniz/ tedy Sákrámētem być mu-
24:
śi. Ná oſtátek iáſnie to pokázuią one
25:
ſłowá Chriſtuſowe: Cokolwiek rozwią
26:
żećie ná źiemi/ będźie rozwiązano etć.
Math.14.

27:
Bo rozgrzeſzenie od kápłaná dáne/ zná

strona: 160v

1:
mieniem ieſt pozwirzchnym odpuſzcże-
2:
nia grzechow/ ktore ná duſzy ſpráwuie.
Kápłáńſtwo.

3:
Takież Ordynowánie álbo Kápłáń-
4:
ſtwo że Sákrámentem ieſt prawdźiwȳ
5:
poniewaſz przez nie (iáko iáſne świá-
6:
dectwá z piſmá/ y podánie Apoſtolſkie/
7:
y zgodne zezwolenie świętych Dokto-
8:
row o tym mamy) łáſká Boża bywa
9:
daná: co właſnie Sákrámentom przy-
10:
ſtoi.
Aug. li. 2. cont. epi. Parm. ca. 13. Li. 1. de Bapti. cont. Donat. ca.1. 2.Tim.2.
Bo ták Páweł ś. do Tymotheuſzá
11:
piſze: Vpominam ćię/ ábyś wſkrześił
12:
w ſobie łáſkę/ ktora ieſt w tobie przez
13:
włożenie rąk moich. Ktemu/ że to w-
14:
ſzyſtko ma co práwy Sákráment miéć
15:
ma/ to ieſt pozwirzchne známię wło-
16:
żenia rąk/ y we wnętrzną á niewido-
17:
mą łáſkę/ ktora w tym Sákrámenćie
18:
Sługam Kośćielnym bywa daná/ żeby
19:
vrząd ták zacny/ godnie ſpráwowáć
20:
mogli.
21:
Tákże Sákráment oſtátniego Po-
22:
mázánia/ od Páná Chriſtuſá być po-
23:
ſtánowiony/ á od Iákubá S. dekláro-
24:
wány/ y nákazány/ z onych ſłow káżdy
25:
obácżyć może:
Oſtátnie Pomázánię
Iac.5.
Ieſli kto powiáda/ cho-
26:
ruie miedzy wámi/ niech wzowie Ká-
27:
płanow Kośćielnych/ á niech ſie mo-

strona: 161

1:
dlą nád nim/ pomázuiąc go oleiem:
2:
á modlitwá z wiáry vzdrowi niemoc-
3:
nego/ y vlży mu Pan Bog choroby/
4:
á ieſli w grzechách będźie/ będą mu od-
5:
puſzcżone. Tu gdy Apoſtoł powiáda/
6:
że mu grzechy będą odpuſzcżone/ w tym
7:
znáć dawa/ że ieſt właſnie Sákrámen-
8:
tem. Tego też przykład mamy w E-
9:
wángeliey v Márká ś. gdy Pan Chri-
10:
ſtus dwu á dwu Zwolennikow poſłał
11:
przed ſobą/ ktorzy wyſzedſzy/ przepowie
12:
dáli/ áby pokutę cżynili/ y dyabelſtwá
13:
wiele wyrzucáli/ y pomázowáli oleiem
14:
wiele niemocnych/ y vzdrawiáli.
Mar. 6.
Prze-
15:
to ſtárſzy Oycowie náſzy ten Sákrámēt
16:
Swiątośćią pomázánia chorych/ y
17:
Swiątośćią zchodzących z tego świá-
18:
tá/ zową.
19:
O Máłżeńſtwie wątpić nie potrze-
20:
bá/ gdyż Apoſtoł ś. iáſnie Sákrámen-
21:
tem zowie/ że złącżenie mężá y żony ieſt
22:
Sákrámentem/ to ieſt/ świętym zná-
23:
kiem onego złącżenia y Małżeńſtwá
24:
Páná Chryſtuſowego z Kośćiołem.
Małżeńſtwo.
Epheſ. 5.

25:
Iáko to mieśce y Doktorowie święći
26:
zgodnie wykłádáią/ y święte Trident-
27:
ſkie Concilium deklárowáło.
seſs. 24.


strona: 161v

1:
Idźże iuż teraz/ á śmiey mowić/ że
2:
my ná to żadnego dowodu z piſmá nie
3:
mamy/ áże to ſą ludzkie wymyſły/ á nie
4:
vſtáwy Boże
5:
Confeſs.Tákże okupowánie/ y prze-
6:
dawánie Swiątośći w Koſciele Rzym
7:
ſkim zwycżáyne/ niezbożne á przeklęte
8:
być rozumiemy.
Cōfeſsioniſte potwarzáią Koſćioł Boży.

9:
Cathol.Niewiem co to zá okupowá
10:
nie rozumiećie/ ia o nim w Kośćiele
11:
Powſzechnȳ nic niewiem. Chybabyśćie
12:
rozumieli groſz/ ktory Kápłanowi krz-
13:
cżącemu/ álbo Mſzą máiącemu dáią.
Przedawania Swiątoſći w Koſćiele nie máſz żadnego.

14:
Lecż to nie ieſt żadne okupowánie Sá
15:
krámentow/ ále iáłmużná proſta/ kto-
16:
rą wedle obycżaiu ſtárego Kápłanom
17:
ludźie cżynią. Bo żaden ták ſproſtny
18:
nie ieſt/ áby miał dáry Boże ták zacne/
19:
ktore wſzyſtkiego świátá ſkárby opłáco
20:
ne być nie mogą/ chćieć okupowáć. A
21:
ſłuſzna rzecż ieſt/ áby kto ołtarzowi ſłu
22:
ży/ z ołtarzá też ſwą żywność miał.
23:
Lecż wáſzy Miniſtrowie nie ſą proſta-
24:
cy/ ktorzy ſie gdy krzcżą groſzá wſtydzą/
25:
ále tálar álbo cżerwony złoty bárzo rá-
26:
dźi wezmą.
27:
Confeſs.A tu iuż wiedźieć potrzebá/

strona: 162

1:
że tá rzecż duchowna álbo máterya y
2:
iſtotá wſzytkich świątośći ieſt Kryſtus
3:
Ieſus zbáwićiel świátá.
Cōfeſsioniſte P. Chriſtuſá Máteryą ſákrámentow cżynią.

4:
Cathol.O mili Theologowie niedo-
5:
ſzli/ gdźie to w piſmie ſtoi/ álbo gdźie-
6:
śćie tho cżytáli/ áby kto názwał Páná
7:
Chriſtuſá mátery świątośći? álbo że-
8:
by máterya y rzecż duchowna świąto-
9:
śći/ iedná rzecż byłá. Chriſtusći ieſt
10:
vſtawcą y podawcą wewnętrznym w-
11:
ſzyſtkich świątośći: ktory (iákośćie do-
12:
piro powiedźieli) rzecż duchowną ſer-
13:
cu wiernemu podawa/ ktorą Doktoro-
14:
wie łáſką álbo ſkutkiem Sákrámentu
15:
zową. Przeto máteryą Sákrámentu
16:
CHriſtus żadną miárą być nie może/
17:
gdyż to y z Philozophiey mamy/ że ie-
18:
dney rzecży niemoże być ieden ſprawcą
19:
y máteryą záraz. Lecż máterya Sákrá
20:
mentow (co y dźiatki náſze w Szkołách
21:
dobrze wiedzą) ſą pozwierzchne znáki/
22:
ktore też y Elementámi zowiemy: iáko
23:
ná Krzćie wodá/ ná Wiecżerzy Páń-
24:
ſkiey chleb y wino/ ná Bierzmowániu
25:
Krzyżmo.
Máterya Sákramentow.
Cat. Rom.
O tych ś. Auguſtyn ták mo-
26:
wi:
AVGuſt.
Przyday ſłowo Boże do Elemen-
27:
tu/ álbo do Máteryey/ y sſtánie ſie Sá-

strona: 162v

1:
krámentem: przeto też ſłowá poświą-
2:
cánia Sákrámentow formą zową.
Formá Sákrámentow

3:
Confeſs.Wſzákże rozność ieſt w po-
4:
zwierzchniach znákách y ſpráwách. Kte
5:
mu zacnieyſze y trwálſze ſą náſze świą-
6:
tośći á niż były ony pierwſze.
7:
Cathol.Przydáć było y to potrzebá/
8:
co ś. Auguſtyn nápiſał: Ze nie ſą iedne
9:
Sákrámentá áni obietnice ſtárego y
10:
nowego zakonu. Bo iedne dáią zbá-
11:
wienie/ á drugie Zbáwićielá obiecuią.
12:
Náſze dáią zbáwienie/ one obiecowáły
13:
zbáwićielá.
Roznicá miedzy Sákrámenty ſtárego y nowego zakonu.

14:
Confeſs.Też ſnádnieyſze ſą náſze/ y
15:
Ceremoniámi á obrzędy wielkiemi nie
16:
zátrudnione.
17:
Cathol.Iákoby Ceremonie przyſtoy
18:
ne co wádźiły/ á nie więcey pomagáły
19:
ku wyrozumieniu/ y vcżćiwemu á na-
20:
bożnemu ſpráwowániu y przyimowá-
21:
niu Sákrámentow.
Ceremonie Sákrámentom nic nie wádzą.

22:
Confeſs.A iáko ná on cżás w ſtárym
23:
Teſtámenćie Sákrámentá ze znákow
24:
pozwierzchnich z rzecży známionowá-
25:
nych y z ſłowá Bożego ſkłádáne bywá-
26:
ly/ ták y dźiś te cżąſtki poſpołu wſzyſtki
27:
do nich należą.

strona: 163

1:
Cathol.Teć to pozwierzne znáki ſą
2:
Elementy álbo Máteryą Sákrámen-
3:
tu/ á ſłowo Boże ieſt Formą: á poży-
4:
tek álbo ſkutek/ ktory w cżłowiecże go-
5:
dnie przyimuiącym niewidomie ſprá-
6:
wuią/ łáſką Bożą z Doktory kośćiel-
7:
nymi zowiemy.
Máterya.
Formá.
Láſká ś.

8:
Confeſs.Lecż ſłowem Bożym bywá-
9:
ią poświęcone/ y świętemi wyświad-
10:
cżone od ſámego Páná ktory ie poſtá
11:
nowić racżył.
12:
Cathol. Nietylko wyświadcżone/ ále
13:
Swiętemi vcżynione. Bo im P. Bog
14:
przez ſłowo ſwoie moc poświącánia
15:
dáie/ áby nas poświącáć/ a łáſki iego
16:
nam vżycżáć mogły.
17:
Confes.Iáko we Krzćie widźimy
18:
wodę máteryálną y obmywánie wi-
19:
dome.
Wodá nie Chriſtus máterya ieſt Krztu ś.
Cōfeſsioniſte Berengárianowie.

20:
Cathol. Ieſliż ieſt wodá máteryą
21:
Krztu ś. iáko tu wyznawaćie: toć te-
22:
dy nie Pan Chriſtus ieſt máterią Krz-
23:
tu świętego/ cośćie wyżſzey powiádáli.
24:
Confeſs.Wodá tedy/ chleb y wino
25:
wedle przyrodzenia ſwego/ nie trácą
26:
iſtoty ſwoiey álbo máteryey/ y nic inſzego
27:
nie ſą/ iedno to co widźimy y cżuiemy.

strona: 163v

1:
Cathol.Y owſzem chleb y wino po
2:
poświęceniu iuż więcey chlebem y wi-
3:
nem nie zoſtáie/ ále iſtotę ſwą tráći/
4:
ktora ſie wſzyſtká ſpráwą Boſką potá-
5:
iemną odmienia w prawdźiwe Ciáło
6:
y Kreẃ Páná Chriſtuſową.
Chleb po poſwiącániu iſtotę ſwą tráći.
Bo ſą iá-
7:
ſne ſłowá Páńſkie/ To ieſt Ciáło moie.
O tym niżey w Arti. 22.

8:
Inſze Swiątośći iſtoty ſwey przez po-
9:
świącánie nie trácą/ ále to ſpráwuią/
10:
ná co od Bogá ſą poſtánowione. Ale
11:
pátrz iákoć tu záśię chleb y wino má-
12:
teryą zową: toć tedy nie Pan Chriſtus
13:
ieſt máteryą tego Sákrámentu/ iáko-
14:
śćie wyżſzey głupie mowili.
15:
Confeſs.Ale gdy do nich przyſtąpi
16:
ſłowo Páńſkie/ przez ktore tę ſpráwę
17:
Pan poſtánowić y poświęćić racżył/ iuż
18:
tákowe rzecży sſtawáią ſie świętemi/ y
19:
od Kriſtuſá Páná wyświadcżonemi v-
20:
pominkámi/ iż wodá we Krzćie iuż ieſt
21:
omyćiem odrodzenia/ á chleb y wino ná
22:
Wiecżerzy Páńſkiey iuż ieſt ćiało y kreẃ
23:
Páńſká.
24:
Cathol.Lecż przedśię wodá we Krz-
25:
ćie y po poświącániu wodą zoſtáie/
26:
choć ieſt pozwirzchnim znákiem omy-
27:
ćia odrodzenia: ále ná Wiecżerzy Páń-

strona: 164

1:
ſkiey/ chleb nie zoſtáie chlebem/ áni wi-
2:
no winem/ iedno zwirzchnie ácciden-
3:
cya álbo oſoby/ iáko białość/ wielkość/
4:
okrągłość y ſmák chlebá y winá/ bez ża
5:
dnego podſtáwku (ſine ſubiecto) zoſtá-
6:
ią. O cżym niżey. Abowiem inſze Sá-
7:
krámentá w vżywániu tylko/ ále Sá-
8:
krament Ciáłá Páńſkiego w ſámym po
9:
świącániu należy.
10:
Confeſs.Tákże chleb y wino ná ſto-
11:
le Páńſkim/ iuż nie chleb tylko y wino/
12:
ále ieſt nam Ciáło y Kreẃ Páńſka.
13:
Cathol. Y owſzem iuż żadną miárą
14:
chlebem nie ieſt/ poniewaſz nie ma i-
15:
ſtoty chlebowey/ iedno tylko oſoby álbo
16:
accidentia/ ále Ciáłem Páńſkim/ to też
17:
o Winie rozumiey. Ale wy ſchlebienie
18:
z Luteranámi wymyślaćie/ iákoby Ciá-
19:
ło Páńſkie z chlebem/ ábo pod chlebem
20:
álbo przy chlebie być miáło.
21:
Confeſs.Acżkolwiek rzecży ſtworzo-
22:
ne ktore tám widźimy nie trácą przy-
23:
rodzenia ſwego/ boby tym ſpoſobem iuż
24:
táiemnice żadney przy tym niebyło.
25:
Gdyż to ieſt właſność káżdego Sákrá-
26:
mentu/ mieć ſobie rzecży pozwirzchne
27:
źiemſkie/ y wnętrzne duchowne/ przez

strona: 164v

1:
one znáki widome wyświadcżone. Iá-
2:
ko o tym Ireneus/ Auguſtinus y wſzy-
3:
ſcy ſtárſzy Doktorowie opiſuią.
4:
Cathol.Nie trácą przyrodzenia ſwe-
5:
go chleb y wino/ ná pozwirzchnich oſo
6:
bách/ bo przedśię biały/ okrągły/ y z tym
7:
że ſmákiem iáko y pirwey Sákráment
8:
zoſtáie/ ále trácą iſtność ſwoię. Bo ſie
9:
wſzyſtká iſtność chlebá mocą ſłowá Bo
10:
żego/ á poſtánowienia Chriſtuſowego/
11:
odmienia w iſtność ćiáłá. Tákże y o
12:
Winie rozumiey.
Oſoby chlebá y winá w Sákrámenćie/ ále nie ſam chleb y wino zoſtawa.
A ták y táiemnicá
13:
przedśię zoſtáie/ y chleb w Sákrámen-
14:
ćie nie zoſtáie. O cżym y Auguſtyn ś.
15:
y Ireneus y wſzyſcy ſtárſzy Doktorowie
16:
ſzyroce piſzą/ iáko ſie niżey okaże.
17:
Confeſs. Dla tego tedy znáki poz-
18:
wirzchne w Swiątośćiách biorą imio-
19:
ná rzecży ſámych/ iż ſą vpominki tá-
20:
iemnie onych rzecży známionowánych
21:
z ktoremi obycżáiem poświątnym ál-
22:
bo táiemnȳ ziednocżone bywáią przez
23:
vſtáwę pierwſzą y ſłowá Páńſkie/ kto-
24:
remi on wſzeláką Swiątość tym być
25:
wyświadcżył/ co przez nie wiernym
26:
ſwoim prawdźiwie podawa.
27:
Cathol.Widzę co ochylaćie. Trzy

strona: 165

1:
maćie z Lutrem Miſtrzem wáſzym/ że
2:
w Sákrámenćie Ciáłá Páńſkiego nie
3:
ſámo tylko Ciáło Boże/ ále weſpołek
4:
z chlebem/ álbo w chlebie/ álbo pod ch-
5:
lebem zoſtáie. Przeto to było trzebá
6:
iáſniey okázáć/ ábychmy wiedźieli/ zá
7:
iá was prziymowáć mamy: ieſli zá
8:
proſte Luterany/ cżyli z Zwingliany/
9:
Sákrámentarze Kálwiniſty/ álbo Hu
10:
gono etć.
11:
Confeſs.Przetoż nie trzymamy z ty-
12:
mi/ ktorzy zacność y poświącánie Sá-
13:
krámētow przywłaſzcżáią kárákterom
14:
pewnym/ álbo oſobie Kápłáńſkiey y
15:
przedſięwźiećiu iego/ iákoby przez wy-
16:
rzecżenie ſłow/ y żegnánie kápłáńſkie/
17:
rzecży pozwirzchne przemienić ſie miá-
18:
ły w świątośći. Abowiem nic tákowe-
19:
go Pan Chryſtus nam nie przykazał
20:
áni obiecał/ áni Apoſtołowie Kośćio-
21:
łowi podáli.
O chárákterze álbo piątnie duchownym.

22:
Cathol. Trzyma Kośćioł S. Pow-
23:
ſzechny/ że ná trzech Sákrámenćiech/
24:
to ieſt/ ná Krzćie/ ná Birzmowániu/
25:
ná Kápłáńſkim święceniu/ Pan Bog
26:
przez Duchá ś. náznacża y piecżętuie
27:
duſze naſze nieiákiem znákiem ktory

strona: 165v

1:
chárákterem álbo piątnem zową/
2:
á przeto ſie tych Sákrámentow po-
3:
wtárzáć nie godźi. O tym pięcżęto-
4:
wániu ták Páweł Swięty mowi: Nie
5:
záſmucayćie Duchá Swiętego przez
6:
ktorego ieſteśćie náznácżeni ábo zápie-
7:
cżętowáni w dźień odkupienia wáſze-
8:
go.
Epheſ. 4.
Y záśię: Vwierzywſzy/ ieſteśćie
9:
náznácżeni álbo nápiątnowáni/ Du-
10:
chem ś. obiecánym/ ktory ieſt vpomin-
11:
kiem dźiedźictwá wáſzego.
Epheſ. 1.
Y ná dru-
12:
gim mieścu: Bog ktory nas pomázał
13:
y ktory nas nápiętnował/ y dał vpo-
14:
minek Duchá w ſercá náſze.
2. Cor.1.
S ktorych
15:
ſłow iáſnie ſie okázuie/ że ná Krzćie
16:
Pan Bog owce ſwoie tym piątnem
17:
piecżętuie przez Duchá ś. áby ták były
18:
od inſzych niewiernych odłącżone/ iáko
19:
Hieronym ś. y Athánáſius y inſzy Do-
20:
ktorowie ná te mieścá piſzą.
Ad Ephe. 1. et 4. et Ex. 12.
Hiero-
21:
nym ták mowi: Piątno álbo Piecżęć
22:
Boża tá ieſt/ że iáko pierwſzy cżłowiek
23:
był ſtworzony ná wyobráżenie y podo-
24:
bieńſtwo Boże/ ták ná wtorym odro-
25:
dzeniu (to ieſt ná krzćie) ktokolwiek
26:
Duchá ś. doſtáie/ bywa od niego ná-
27:
piątnowan y náznácżon/
Piątno ná Krzćie.
á wyobráże-

strona: 166

1:
nie Stworzyćielá ſwego ná duſzy prziy
2:
muie.
Eſa. 66.
O tym Piątnie y Ezáiaſz mowi/
3:
y figurá iego byłá w oney krwi bárán-
4:
kowey/ ktorą podwoie y o drzwi zná-
5:
cżono/ iáko Hieronym ś. wykłáda: ta-
6:
kież y ono Tau v Ezechielá.
Ezech. 9. cap. 2. par 3. Ecl hiſt. InEptſto. ad Don.
O tym y
7:
Dioniſius Areopágitá y Auguſtyn ś.
8:
iáſnie świadcżą. Wy powiáda/ Augu-
9:
ſtyn ś. piątno Páńſkie ná ſobie nośićie:
10:
ktoreśćie w Sákrámēćie przijęli. Ten-
11:
że Auguſtyn ták záśię piſze: Y Krzeſt y
12:
Kápłáńſtwo Sákrámentem ieſt oboie:
13:
przeto ſie niegodźi w Kośćiele Chrze-
14:
śćiáńſkim oboygá powtárzáć.
Lib. 6. cō. Don. et trac. 5. ſuper Ioan.
Otoż
15:
máćie co o chárákterze álbo o tym pią-
16:
tnowániu Páweł ś. co Doktorowie/
17:
co Kośćioł Powſzechny trzyma.
Kápłáńſtwo ſákrámentem ieſt.
Poſwiącánie ſákrámentow nie chárákterom przywłaſzcżamy.
Lecż
18:
my poświącenia y zacnośći Sákrá-
19:
mentow żadną miárą ſámemu Chá-
20:
rákterowie/ álbo oſobie kápłáńſkiey nie
21:
przywłaſzcżamy. Wiemy to dobrze/ że
22:
ie ſam Pan Bog potáiemnie przez po-
23:
ſługę kápłáńſką ſpráwuie. Ale iednák
24:
ták trzymamy/ że żaden inſzy Ciáłá
25:
Páńſkiego/ y inſzych Sákrámentow
26:
(okrom Krztu ś. cżáſu potrzeby) po-
27:
świącáć nie może/ iedno ktory ná to ieſt

strona: 166v

1:
wyſádzony y náznácżony álbo nápiąt-
2:
nowány/ y ma tę moc od Bogá przez
3:
Sákráment kápłáńſtwá dáną/ áby
4:
Sákrámenty Páńſkiemi ſzáfował/ á to
5:
ieſt kápłan: ktory gdy to przedśię we-
6:
źmie/ áby ſpráwował ktory Sákrámēt /
7:
y ſłowá wymowi/ y inſze rzecży do tego
8:
potrzebne przyda/ tedy tám iuż wątpić
9:
niepotrzebá/ że ſam Pan Bog niewi-
10:
domie on Sákrámēt poświąca/ y ſprá-
11:
wuie/ áby przezeń cżłowiek łáſki Bożey
12:
doſtáć mogł.
13:
Confeſs.Gánimy y tych ktorzy rze-
14:
cży duchowne niebieſkie y łáſkę Bożą
15:
ták śćiſło do pozwierzchniego vżywá-
16:
nia tych vpominkow świętych przy-
17:
więzuią/ że mniemáią áby káżdy prze-
18:
ſtępcá vżytelnik Sákrámentu Páńſkie
19:
go/ choćiaż bez Pokuty y wiáry praw-
20:
dźiwey tám ſtąd pewne odpuſzcżenie
21:
grzechow y zbáwienie odnośił.
22:
Cathol.To wy Kośćiołowi Powſze-
23:
chnemu/ lecż nieprawdźiwie/ przypi-
24:
ſuiećie. Bo dla tego do Sákrámentow
25:
ludźi bez Pokuty á Spowiedźi nie przy
26:
puſzcżamy/ áby ſie káżdy do godnego po
27:
żywánia Sákrámentow przez Pokutę
28:
y Wiárę prawdźiwą przygotował.

strona: 167

1:
O Krzćie Swiętym.
2:
XX.
3:
CONFESSIONISTE.
4:
Abowiem we wnątrz odrodza y od-
5:
nawia y omywa nas Pan Bog przez
6:
Duchá ś. á pozwierzchu tego wſzyſtkiego
7:
piecżęć y vpewnienie bierzemy w wo-
8:
dźie Krztu świętego.
9:
CATHOLICI.
10:
Nietylko po zwierzchu/ ále też y we
11:
wnątrz ná duſzy piecżęć przez Krzeſt
12:
przyimuiemy/ iákochmy trochę przed
13:
tym okazáli.
Przez Krzeſt ná duſzy piecżęć przyimuiemy.

14:
Confeſs.A kſtałt Krztu ś. y ſpoſob
15:
nalepſzy y doſkonálſzy być rozumiemy
16:
ten/ ktorym Pan Chriſtus ſam ieſt od
17:
Iáná ś. okrzcżon/ y iáko wſzyſcy Apo-
18:
ſtołowie krzćili/ wody tylko vżywáiąc.
19:
Cathol.Inſzyć był Krzeſt Ianow/ á
20:
inſzy Chriſtuſow: y ktorzy tylko Iano-
21:
wym krztem okrzcżeni byli/ te znowu
22:
Chriſtuſowym krztem krzćić muśiano.
Kzeſt Ianow rozny od Chriſtuſowego.

23:
Apoſtołowie záśię iáko krzćili/ á ieſli
24:
żadnych Ceremoniy nieprzydawáli/ te-
25:
go pokázáć niemożećie. A też ná on cżás

strona: 167v

1:
[i]nſza rzecż byłá kiedy ludźie tyśiącámi
2:
[k]rzcżono/ trudno tám Ceremoniy vży-
3:
wáć było. Lecż my pokázáć możemy/ że
4:
[te] Ceremonie z vſtáwy Páńſkiey y z po
5:
dánia Apoſtolſkiego poſzły/ iáko o Krzy-
6:
ż[m]ie piſze ś. Fábian Papież/ ktory też
7:
t[o] przydáie: że wſzyſtkie Kośćioły/ iáko
8:
Rzymſki/ Antiocheńſki/ Hieroſolimſki/
9:
y Epheſki/ w ktorych Kośćielech Apo-
10:
ſtołowie śiedźieli/ od cżáſow Apoſtol-
11:
ſkich tego obycżáiu przyſtrzegáli.
O Krzyzmie.
In Epi. adoriē.Epiſcops.
Ta-
12:
kież Ambr. ś. Clemens/ Dioniſius Are
13:
opágitá iáſnie świádcżą.
Cap. 6. et 2. Lib. de Sacram. Cap. 1. li Ecl. Hier
Krzizmo przi Krzćie.
Dioniſius ták
14:
mowi: że ten był obycżay zá Apoſtołow
15:
że mázano tego ktory ſie krzćił/ y ſámę
16:
wodę krzeſną Krzyżmem polewano/
17:
ktore on oleiem álbo máśćią zowie:
18:
y záśię: że Biſkup tego krzyżmá vży-
19:
wa ná wſzelkim kápłáńſkim poświą-
20:
cániu.
Cap. 4.
Krzizmo przy ſwięceniu kápłanow.
A to pomázowánie Krzyżmem
21:
znácży/ że ſie cżłowiek okrzcżony sſtawa
22:
práwym cżłonkiem y pomázáńcem Pá
23:
ná Chriſtuſowym przez wiárę y przez
24:
Duchá ś. że iuż ku poięćiu rzecży nie-
25:
bieſkich vſzy duſze iego bywáią otworzo
26:
ne/ y ocży ſerdecżne oświecone.
27:
Confeſs.Przetoż wſzyſtkie Ceremo-

strona: 168

1:
nie y zwycżáie od ludźi ku tey świętey
2:
ſpráwie przydáne.
3:
Cathol.Nie od proſtych ludźi przy-
4:
dáne/ ále od Duchá ś. przez Apoſtoły y
5:
przez ich namieſtniki áż do nas podáne
Skąd Ceremonie przy krzćie poſzły.

6:
Confeſs.Ták pokłádamy/ że bez nich
7:
Krzeſt doſkonáły y ſkutecżny być może.
8:
Iáko bez Exorciſmow/ bez świece/ bez
9:
oleiu y ſoli etć. y bez święcenia dorocż-
10:
nego wody krzeſney.
11:
Cathol.Cżáſu potrzeby znamy/ że
12:
krzeſt zupełny bez tych Ceremoniy być
13:
może: lecż kto ie nie z potrzebj ále ze wz
14:
gárdy opuſzcża/ ábo odmienia/ bez grze
15:
chu być nie może/ bo ták Leo Papież
16:
(Serm. 4. et 5.) mowi: Nie tylko Krzy
17:
żmo/ ále y inſze Ceremonie/ Soli/ śliny
18:
vbiorow/ ktore wſzyſtkie iáwno ieſt że
19:
záwſze w Kośćiele vcżćiwie były zácho-
20:
wáne/ prziymuie Kośćioł Powſzechny
21:
káżde według ważnośći ſwoiey: á wſzák
22:
że ták/ że kto właſną ſwą wolą co ztych
23:
odmieni pewna ieſt/ że tákowy od ie-
24:
dnośći kośćiołá odſtępuie/ y heretikiem
25:
zoſtáie.
Krzeſt iesli może być oprocż Ceremoniy
Cat. Trid Decōſec.diſt.4 ca. Aquodā.Con. Trid Seſs 7 ca. 4. de Bapt Ruffi. Eccle. hiſt. li.1. ca. 14
Ale iż wy to wſzyſtko pod imię-
26:
nim vſtaw ludzkich precż wyrzucaćie/
27:
vkażę wam ná krotce/ iż o tym przed-

strona: 168v

1:
nieyſzy Doktorowie/ zgodnie piſzą/ że ty
2:
Ceremonie w onym przednieyſzym ko-
3:
śćiele przy krzćie były/ ktore y dźiś w
4:
náſzym ſą.
I.

5:
Naprzd o dorocżnym wody Krzeſney
6:
święceniu/ piſze Dionyſius Areopagita
7:
cap.2. Eccle Hierar. Clemens lib. 1. Re-
8:
cogn. Cyprianus Lib.1. Epiſt.12. Baſili-
9:
us de Spiritu S. cap.27. Ambroſius li.1
10:
de Sacr. cap.5.
II.

11:
Ze ſie ná Krzćie odprzyśięgano Szá
12:
táná y wſzyſtkich ſpraw iego/ świad-
13:
cżą o tym: Tertullianus de Corona mi-
14:
litis, Origenes Hom. 10. in Num. circa
15:
finem. Chryſoſtomus Hom. I in Epiſt.
16:
ad Epheſ. Ambroſius Lib.1. de Sacra.
17:
cap.2. Auguſtinus de Symbolo Lib.3.
18:
cap.1. et lib.1. de peccat. meritis cap.19.
19:
Hieronymus in 6. cap.Amos. Tegoż
20:
poświadcża Confeſsia Conſtántyná
21:
Wielkiego.
III

22:
A że ná Krzćie przydawáno Exorci-
23:
zmy/ świádkowie ſą: Gregorius Nazi-
24:
an. Oratione 5. in lauacrum. Chryſoſto-
25:
mus Hom. de Adam et Eua. Ambroſi-
26:
us lib.1. de Sacram. cap.3. Auguſtinus
27:
de nuptiis et concupiſc.lib.1.cap.20.

strona: 169

1:
et lib.2. cap.18. et 29. y Celeſtynus Pa-
2:
pież Epiſtola 2. cap.12./
IIII.

3:
Záśię/ że ná Krzćie Krzyżmem álbo
4:
Oleiem poświęconȳ ludźie pomázowa
5:
no/ o tym piſzą; Dionyſius Areopagita
6:
cap.2. Eccl. Hier. Origenes in cap.5.ad
7:
Rom. Cyprianus Epiſt.12.lib.1. Chri-
8:
ſoſtomus Hom.ad 2. cap.ad Col. Am-
9:
broſius de Sacra. lib.1.cap.2. et delis
10:
qui initiantur cap.6. Hieronymus Dia-
11:
log. co Luciferianos Auguſtinus 15. de
12:
Trinit. cap.15. Damaſcennslib.4. cap.
13:
15. Orthod. Fide. Fábian ś. Papież kto-
14:
ry był rychło po Apoſtolech przed 1300.
15:
lat/ ták o Krzyżmie piſze Ze Pan Ie-
16:
ſus po oſtátniey Wiecżerzy/ vmywſzy
17:
nogi Zwolennikom ſwoim/ Krzyżmo
18:
ich cżynić/ álbo poświącáć náucżył: iáko
19:
powiáda ći/ co przed námi byli/ od Apo
20:
ſtołow wyrozumiawſzy nam podáli.
In Epiſt. ad Epiſc.
Orie.
V.

21:
Nád to/ że ná Krzćie bywáło takie
22:
pytánie; Odrzekaſz ſie/ Wierzyſz/ Chceſz
23:
ſie krzćić: okázuią to/ Hilarius cap.15. in
24:
Math. Ambroſius de Spiritu S. lib. 2.
25:
cap.11. Cyrillus lib. 12. in. Io. cap.64.
VI.

26:
Ze w bialą ſzátę okrzcżonego obłocżo-
27:
no/ piſze Ambroſius de iis qui intiant

strona: 169v

1:
y okázuie ſie to z Confeſsiey Conſtán-
2:
tyná Wielkiego.
VII.

3:
Ze cżyniono błoto ze śliny/ ktorym
4:
dotykano tego co ſie krzćił/ mowiąc
5:
Ephetá/ piſze Ambroży ś. Lib.3. de Sa-
6:
cram. cap.2. et lib.1.cap.1.
VIII.

7:
Ze ie żegnano známieniem Krzyżá ś.
8:
świadcży Dionyſius Areopagita cap.2.
9:
Eccle. Hier. Chryſoſtomus Hom. 55. in
10:
Matth. Auguſtinus Tract. 118. in Ioan.
11:
Hom.181. De tempore. Tertullianus lib.
12:
1. de Corona militis.
13:
Przeto gdy wy te Ceremonie odrzu-
14:
caćie/ doſyć znáć dáiećie/ że nie ieſteśćie
15:
z Kośćiołá onego Powſzechnego/ ktory
16:
Trádycye Apoſtolſkie iáko ſam był w-
17:
źiął od przodkow ſwoich/ ták ie nam
18:
też w cále oddał/ y do tych cżáſow pil-
19:
nie ie záchowuie y ſtrzeże ich.
20:
Confeſs.Wyznawámy też tho y ták
21:
wierzymy/ iż tá Swiątość od niewiaſt
22:
nie ma być ſpráwowaná/ gdyż Apoſtoł
23:
Boży vrzędow Kośćielnych wſzyſtkim
24:
wobec niewiáſtam zákazał.
Cōfeſsioniſte niewiáſtam zgołá krzćić niedopuſzcżáią
Y nieuiáſtá y żyd okrzćić w potrzebie może.

25:
Cathol.Cżaſu potrzeby/ to ieſt/ gdy-
26:
by dźiećiątko chore bárzo było/ y niewiá
27:
ſtá okrzćić może: y owſzem y Zyd/ y nie-

strona: 170

1:
wierny/ by tylko miał to przedśięwźię-
2:
ćie/ że chce cżynić co kośćioł cżyni/ á te
3:
ſłowá mowił: Ia ćiebie krzcżę w imię
4:
Oyćá y Syná y Duchá świętego. Ale
5:
coż o ſwym Apoſtole Lutrze powiećie/
6:
ktorzy wznowiwſzy Pepuzyáńſkie Kácer
7:
ſtwo/ śmiał vcżyć/ że y niewiáſty ſłu-
8:
ſznie á ſpráwiedliwie ná Kápłáńſtwo
9:
poświęcone być mogą?
LVter y niewiáſty Kápłánicámi cżynił
Cżyli iuż znaćie
10:
że y w tym zábłądźił? A ieſli ták ieſt/ á
11:
iákoż go zá Proroká maćie?
12:
Confeſs.Gánimy y odrzucamy ták-
13:
że Nowokrzcżeńce wſzyſtki/ ktorzy ſwoy
14:
Krzeſt powtarzáią/ y dźiatek málucż-
15:
kich miedzy ludem Bożym krzćić nie
16:
dopuſzcżáią. Gdyż wedle ſámego Pá-
17:
ná Chryſtuſá świádectwá błogoſłá-
18:
wieńſtwo Boże y kroleſtwo niebieſkie
19:
nie tylko doroſłym ludźiom/ ále y dźia-
20:
tecżkam przynależy.
21:
Cathol.Iáſnego świádectwá prze-
22:
ćiw Nowokrzcżeńcom mieć niemożećie
23:
iedno zwycżay zezwolenie Kośćiołá Po
24:
wſzechnego y z podánia Apoſtolſkiego/
25:
á z nauki Doktorow świętych/ ktorych
26:
ſie we wſzyſtkim trzymáiąc nigdy nie-
27:
zbłądźićie
AVGuſt


strona: 170v

1:
O Swiętey Wiecżerzy
2:
Páńſkiey. XXI.
3:
CONFESSIONISTE.
4:
A Ták odrzucamy ná ſtronę w
5:
tey mierze nowe Papieżow
6:
Rzymſkich dekretały/ zwłaſzcżá
7:
Kánonem. Ego Berengarius de conſe.
8:
diſt.2. Abowiem nigdźiey w piſmie
9:
świętym nie máſz tákowych ſłow y ter-
10:
minow o tey zacney Swiątośći.
11:
CATHOLICI.
12:
O mili Dyálektycy. A zá coż to árgu-
13:
mentum ſtoi/ Ab autoritate negatiue?
14:
Lecż wy żadney rzecży inácżey probo-
15:
wáć nieumiećie/ iedno tym zgniłym
16:
árgumentem/ niemáſz tego w Piſmie.
Cōfeſsioniſtow Dyálektyká.
Cżemu słowá y terminy nowe o rzecżach w koſćiele powſtawáły.
BERENGARius.

17:
Nie noweć to ſą Papieſkie Dekretały/
18:
ále Deklárácya potrzebna/ dla błędu y
19:
kácerſtwá tego/ ktore ná on cżás Beren
20:
gáryus Heretyk oćiec y przodek wáſz po
21:
cżął był do kośćiołá wnośić: vcżąc/ żeby
22:
w tym Sákrámenćie niebyło prawdźi-
23:
we Ciáło y Kreẃ Páńſka/ iedno iáko
24:
w znáku álbo w figurze: ktorego błę-
25:
du ácżkolwiek rewocowánego y odwo-

strona: 171

1:
łánego od Berengaryuſá/ á od Kośćio
2:
łá dawno potępionego/ Zwinglius y
3:
Kálwin ſie chwyćili z wáſzymi Sákrá-
4:
mentarzmi: ácż wy dla zgody/ iego ná-
5:
uki odſtępuiąc/ niewiem co zá łatani-
6:
nę y mieſzáninę cżynićie/ niechcąc áni
7:
Luteranow áni Sákrámētarzow roz-
8:
gniewáć. A tego Kanonu álbo wyzná
9:
nia Berengáryuſowego znáć iżeś nie
10:
cżytał: bo tám tych terminow niemáſz/
11:
ktore ty tu wſpominaſz: ále rewokuiąc
12:
Berengáryus ſwo odſzcżepieńſtwo/
13:
ták wierzy y wyznawa iáko y Papież
14:
Nicolaus/ y święte Concilium świá-
15:
dectwy z Ewángeliey y z Apoſtolſkiey
16:
náuki iemu deklárowáli y podáli: tho
17:
ieſt/ że chleb y wino ná ołtarzu po po-
18:
świącániu nie tylko ieſt Sákrámentē /
19:
ále też prawdźiwym Ciáłem y Krwią
20:
Páná náſzego Iezu Chriſtá/ á że pra-
21:
wdźiwie rękámi Kápłáńſkiemi piáſto-
22:
wáne/ łamáne/ y zębámi wiernych lu-
23:
dźi ſtárte bywa: gdźie tám wſzytkie Sá
24:
krámentarze przeklina/ y wiecżnego po
25:
tępienia być godne wyznawa.
Cōfeſsioniſte nie k rzecży Canon przywodzą.
Wyznánie Berengáriuſowe o tym ſákrámenćie.
Tákieć
26:
wam błogoſłáwiéńſtwo then Oćiec y
27:
przodek wáſz po ſobie zoſtáwił.

strona: 171v

1:
Confeſs.Zeby ćieleſnie y máteryál-
2:
nym ſpoſobem Páná Chriſtuſá wier-
3:
ni ieść mieli.
Vere, realiter, et ſubſtantialiter.

4:
Cathol.Kośćioł święty ták wyzna-
5:
wa/ że prawdźiwie ſámą rzecżą y iſtot-
6:
nie/ pod oſobámi chlebá y winá po po-
7:
świącániu ieſt zupełny Pan náſz Ie-
8:
zus Chriſtus prawdźiwy Bog y Cżło-
9:
wiek/ w tym ćiele w ktorym ſie z Pánny
10:
národźił/ y zá nas vćierpiawſzy zmar-
11:
twychwſtał/ iuż nieſkáźitelnym y nie-
12:
śmiertelnym: á ták go nie pod figurą
13:
álbo tylko duchownym iákim obycżá-
14:
iem/ ále właſnie y ćieleſnie (ácż nie o-
15:
bycżáiem ćieleſnym áni widomym iáko
16:
Káphárnáitowie rozumieli) ludźie
17:
wierni pożywáią.
PANA Kriſtuſá wierni pod oſobą chlebá właſnie y ćieleſnie máią y przyimuią.

18:
Confeſs.Choćiaż prawdźiwie ćiáło
19:
y kreẃ iego prziymuią.
20:
Cathol.Ieſli Ciáło y Kreẃ iego
21:
prawdźiwie prziymuią/ y iedzą/ y piją/
22:
iákoż ſámego Páná Chriſtuſá ćieleſnie
23:
nie pożywáią? Cżyli wy to dźielićie/
24:
y inſzy wam będźie Pan Chriſtus/ á in-
25:
ſze ćiáło y kreẃ żywa iego?
Kto prawdźiwie Ciáło p. Chriſtuſowe prziymuie/ tē go ćieleſnie pożywa.
Myć wie-
26:
rzymy/ że Pan Chriſtus po Zmartwych
27:
wſtániu iuż więcey nie vmiera/ áni

strona: 172

1:
Ciáło iego ſie od niego ſámego odłą-
2:
cżyć nie może: iákoż ſie nigdy nieodłą-
3:
cżyło/ od przijęćia iego. Bo ktore raz
4:
przijął/ tego nigdy nie opuśćił. Wy ie-
5:
ſli tu Ciáło Chriſtuſowe bez ſámego
6:
Chriſtuſá być rozumiećie/ tedy nas ſłu-
7:
ſznie nie prziymuiećie: ále wiedzćie żeć
8:
to niebędźie ćiáło ále (co y ſtrách po-
9:
myślić) ſzcżery trup: áni kreẃ/ ále po-
10:
ſoká/ ieſli ie od Páná Chriſtuſá oddźie-
11:
lićie? Zaſz niewiećie że z przyrodzenia
12:
ſwego gdźie ieſt żywe ćiáło/ tám y kreẃ
13:
y ten wſzyſtek ktorego ćiáło ieſt być mu-
14:
śi. Poniewaſz te wſzyſtkie rzecży ſpo-
15:
łem chodzą/ á rozłącżone być niemogą.
16:
Confeſs.O cżym Pan Chriſtus po-
17:
wiedźieć racżył: Chleb ten ktory ia
18:
dam ieſtći ćiáło moie/ ktore ia wydam
19:
dla żywotá świátu temu.
20:
Cathol.Toć nie o duchownym poży-
21:
wániu/ iáko wy powiedaćie/ ále o ſákrá
22:
mētálnym y iſtotnym Pan mowi: iáko/
23:
ná to mieśce Theophiláktus/ Chriſoſtō
24:
Eutymius y inſzy Doktorowie piſzą.
25:
Bo ten chleb tu obiecány/ Pan potym
26:
ná oſtátecżney Wiecżerzy podał Du-
27:
chowne pożywánie Páná Chryſtuſá

strona: 172v

1:
(iáko Auguſtyn ś. piſze) náleży w ſpo-
2:
łecżnośći Páná CHryſtuſowi przez
3:
wiárę y miłość.
De remedio Poenitentiae.
Bo ták ſam Pan mo-
4:
wi: Kto pożywa Ciáłá mego/ y pije
5:
Kreẃ moię/ we mnie mieſzka á ia w
6:
nim. Y indźie/ Kto/ práwi/ wierzy weń
7:
ten go (duchownie) pożywa.
In lib. ſentent. Proſperi.

8:
Confeſs.W ktorym nie tylko znák
9:
pozwirzchni (iáko nas niektorzy nie
10:
chrześćiáńſkie potwarzáią) ále y ſámę
11:
rzecż od Páná wyświadcżoną praw-
12:
dźiwie podawáną być wierzymy.
13:
Cathol. Ieſli z Kálwinem trzymáć
14:
chcećie/ ktorego chwalićie/ tedy ták
15:
trzymáć muśićie. Bo on nie inácżey
16:
o tym Sakrámenćie rozumie iedno iá-
17:
ko y Zwinglius przodek iego/ że ieſt tyl-
18:
ko znákiem álbo figurą Ciáłá y Krwie
19:
Páńſkiey. Ale przećiw temu ieſt Con-
20:
feſsia Augſzpurſka/ y inſzy Luteráni.
Cōfeſsioniſte áni z Kálwinem áni z Cōfe ſią Auſzpurſką nie trzimáią
In Inſtit.

21:
Was niewiem miedzy ktorymi poli-
22:
cżyć mamy. Bo widzę że y tym y owym
23:
folguiećie. Lecż iuż bacżę z ktoregośćie
24:
wy cechu/ ná imię z onego o ktorym ták
25:
Lindanus piſze.
Cōfeſsioniſte z ktorego cechu.
In Dialo.
Kálwiniſtámi teraz
26:
poſpolićie nowe Sákrámentarze zo-
27:
wą/ że oni (iáko powieda Confeſsia

strona: 173

1:
Mánsfeldeńſka) nowym nieiákim for
2:
telem prawdę Sákrámentu chcą wy-
3:
niſzcżyć.
HVgonotſki fortel.
Bo ácż ſłowy bytność álbo przy
4:
tomność Ciáłá y Krwie Páńſkiey wy-
5:
znawáią/ á wſzákże ſámą rzecżą tego
6:
przą. Bo ſtárych Sákrámentarzow/
7:
to ieſt/ Zwingliuſzá y Oekolámpádyu-
8:
ſá náukę odrzucáią: ktorzy cżcżym y po
9:
zwierzchnym znákiem cżynili Sákrá-
10:
mēt ołtarzowy. Ale ći teraz zmyśláią/
11:
że ſie z Luterany zgadzáią. Abowiem
12:
wyznawáią (mowi Confeſsia Máns-
13:
feldeńſka) że prawdźiwe Ciáło/ y pra-
14:
dźiwa Kreẃ Chriſtuſowá ná Wiecże-
15:
rzy Páńſkiey prawdźiwie y iſtotnie przy
16:
bytna ieſt/ á wſzákże pod figurą/ ducho
17:
wnie y ſákrámentálnie: ták/ że ćiáło
18:
Chriſtuſowe záwſze mieſzkáło w niebie.
19:
bo powiádáią/ że ćiáło niemoże być zá-
20:
raz ná wielu mieścách. A prawdá że
21:
te ſą wykręty wáſze?
22:
Confeſs.Odrzucamy tedy ná ſtronę
23:
wſzyſtki niepotrzebne terminy ſłow z-
24:
myślonych od ludźi.
Cōfeſsioniſte terminy zuycżáyne w Koſćiele odrzucáią/ á nowe ſobie tworzą.

25:
Cathol. Przetośćie też z terminow
26:
prawdy/ y od rzecży ſámey odpádli ſtá-
27:
re terminy odrzućiwſzy/ á nowych ſobie

strona: 173v

1:
terminow nácżyniwſzy. Acż wy to wſzy-
2:
ſtko dla zgody widzę cżynićie. Bo gdy-
3:
byśćie iáſnie wyznánie ſwe ná tym mie
4:
ścu pokazáli/ á nie ochyláli/ tedybyſcie
5:
nátychmiaſt álbo Luterany álbo Sá
6:
krámentarze vtráćili. Lecż teraz y tym
7:
y owym folgowáć chcećie/ á iáſnie ſie
8:
z náuką ſwoią odkryć nie chcećie. Ale
9:
coż Troybożánom ná toż árgumentum
10:
odpowiećie? Boć y oni dla tego te ter-
11:
miny/ Troyce świętey/ Perſony/ nátu-
12:
ry/ homouſii/ y tákowe inſze odrzucá-
13:
ią/ że ich iáwnie w Piſmie niemáſz.
Conſeſioniſte z Trybożány ſie zgadzáią.

14:
Confeſs.Gdyż o Swiątośćiách Páń
15:
ſkich mowiąc/ nie godźi ſie nam iedno
16:
wedle ſłow iego mowić.
17:
Cathol. Ale ſie wam nie wedle ſłow
18:
iego wierzyć godźi? Náſzeć Terminy
19:
ſą wedle ſłow Bożych/ y z nich práwie
20:
vroſły/ áleć wáſzá wiárá ieſt iego ſło-
21:
wom przećiwna.
Terminow cżemu Koſćioł vżywa.
Y my bychmy rádźi
22:
ná ſámych ſłowiech Páńſkich przeſtáli/
23:
á Deklárácyey żadney inſzych Termi-
24:
now niepotrzebowáli/ by nie dla was
25:
Heretykow ktorzy ſie ná inſzych ſło-
26:
wiech Páńſkich zgodźić niemożećie/ ále
27:
káżdy ie inácżey wykłádaćie. Przeto

strona: 174

1:
Kośćioł dekláruiąc ſłuſznych Termi-
2:
now vżywa/ ktore iednák nic inſzego
3:
iedno co ieſt w Piſmie/ nam nieobiá-
4:
śniáią. Przed Concilium Niceńſkim
5:
y przed kácerſtwem Arryuſowym/ nie
6:
trzebá było áni vżywano w Kośćiele
7:
tych terminow/ homouſii y Cōſubſtán-
8:
tiálitatis/ to ieſt iedney álbo ſpołecżney
9:
iſtnośći/ perſony/ etć. Lecż dla Here-
10:
tykow muśiał ſie Kośćioł tymi Termi-
11:
ny wſzyſtkim deklárowáć/ áby ſie zwo-
12:
dźić niedáli. Tákże y o Terminach tego
13:
Sákrámentu rozumiey.
14:
Confeſs.Nie powiádamy/ áby ſie
15:
chleb miał iſtotnie przemieniáć y prze-
16:
twárzáć w iſtotę ćiáłá Páná Kryſtuſo
17:
wego máteryálnȳ ſpoſobem/ iáko Rzy-
18:
mſcy Zophiſte náucżáią.
O Trāſſubſtáncyey / ábo przemienieniu chlebá y winá w ćiáło y krew Kriſtuſowę.

19:
Cathol.Poniewaſz Pan Chriſtus/
20:
Zbáwićiel náſz to co pod oſobą chlebá
21:
podawał/ ćiáłem ſwoim prawdźiwie
22:
być powiedźiał: przeto nie Zophiſte
23:
Rzymſcy/ ále Kośćioł Powſzechny te-
24:
go záwſze náucżał że po poświąceniu
25:
chlebá y winá/ iuż tám więcey chleb
26:
chlebem/ áni wino winem nie ieſt/ ále
27:
ſie sſtawa przemienienie wſzyſtkiey i-

strona: 174v

1:
ſtnośći álbo ſubſtántiey/ w iſtność ćiá-
2:
łá Páná náſzego Iezuſá Chriſtuſá/ y w-
3:
ſzyſtki iſtnośći winá w iſtność krwie
4:
iego: ktore przemienienie przeto Trán
5:
ſubſtāciácyą właſnie zową. O tjm prze
6:
mienieniu Cyprian ś. ták mowi: Chleb
7:
ten poſpolity/ w ćiáło y krew przemie-
8:
niony ſpráwuie żywot:
De CoenaDomtni.
Y niżey trochę:
9:
Ten chleb/ ktory Pan Apoſtołom po-
10:
dawał/ nie ná oſobie ále ná náturze/
11:
to ieſt iſtnośći/ przemieniony/ wſzech-
12:
mocnośćią ſłowá sſtał ſie ćiáłem. Ták-
13:
że Dámáſcenus/ Cyrillus/ Ireneus/ Au
14:
guſtinus/ Chriſoſtomus/ Hilárius.
15:
Ambroſi ś. ktory ták mowi: Ten chleb
16:
chlebem ieſt przed poświęcenim/ ále
17:
po poświęceniu z chlebá sſtawa ſie
18:
ćiáłem Páná Chriſtuſowym.
Damaſc. li.4. c.14. Cyrillus hom.60. Iren. li.4.ca. 34. et lib.5. Ambr. de myſte. et lib.4. de Sacra. ca.4. et 5. Theophil. in Ioan.6. Auguſt. in lib. ſentēt.roſperi.
Bo on
19:
rzekł/ y sſtáło ſie ták. A Theophiláktus
20:
lepák to nadobnie wywodźi/ mowiąc:
21:
Przemienion bywa chleb ſłowy Boże-
22:
mi (przez poświęcenie/ y przyſzćie Du-
23:
chá ś.) w ćiáło Páńſkie. A temu ſie nie-
24:
chay nikt niedźiwuie/ że ſie chleb ćiá-
25:
łem sſtáie. Abowiem y poki tu Pan ná
26:
źiemi w cżłowiecżeńſtwie obcował/ y
27:
chlebá pożywał/ on chleb/ ktorego Pan

strona: 175

1:
pożywał/ w ćiáło ſie iego przemieniał/
2:
y podobny ſie sſtawał naświętſzemu
3:
iego ćiáłu/ y ku wzroſtowi y pośileniu
4:
pomagał obycżáiem ludzkim. Przeto
5:
y teraz/ co zábronić może/ áby ſie mocą
6:
ſłow iego chleb w Ciáło Páńſkie od-
7:
mienić niemiał? Otoż nie Sophiſte
8:
Rzymſcy/ iáko wy bez wſzego wſtydu
9:
śmiećie powiádáć/ ále Doktorowie w-
10:
ſzyſcy Kośćielni/ zgodnie z Páńſkich
11:
ſłow to przemienienie wyznawáią. Ale
12:
coż ia o tych mowię/ gdyż y Confeſsia
13:
Augſzpurſka ktorą wy przyimuiećie/
14:
iáko powiedaćie/ oná prawdźiwa ro-
15:
ku 1530. Ceſárzowi w Augſzpurſku
16:
podána/ ták wyznawa/ że prawdźiwe
17:
Ciáło y Kreẃ Chriſtuſowá prawdźi-
18:
wie pod oſobą chlebá y winá ná Wie-
19:
cżerzy obecne ieſt. A cżemuż tu prze-
20:
ćiwko niey mowićie.
21:
Confeſs.Bo tego nigdźiey w ſłowie
22:
Bożym nie znáyduiemy.
Confeſioniſte przećiw Confeſiey Augſzpurſkiey.

23:
Cathol.A to gdźie mi w ſłowie Bo-
24:
żym vkażećie/ żeby ſie chleb w ćiáło Páń
25:
ſkie nie przemieniał? Lecż to/ co my
26:
mowimy z ſłowá Bożego idźie: gdyż
27:
Pan Chriſtus chleb vkázuiąc/ poświę-

strona: 175v

1:
ćiwſzy iuż gi nie chlebem/ ále ćiáłem
2:
ſwoim zowie: á ták iuż nie chlebem ále
3:
Ciáłem iego właśćiwym być muśi. A-
4:
bowiem on rzekł y sſtáło ſie.
5:
Cōfeſs. Nie powiádamy też áby Kry
6:
ſtus miał być zákryty w chlebie ábo pod
7:
chlebem/ álbo złącżony z chlebem/ iá-
8:
kich mow zgorſzliwych dosyć tych cżá-
9:
ſow nie ſpokoyne diſputácye námno-
10:
żyły. Ale ták mowimy iáko ſam Pan
11:
Kryſtus ná Teſtámenćie ſwoim wy-
12:
świadcżyć racżył: Bierzćie iedzćie toć
13:
ieſt ćiáło moie. A ták gdy bierzemy y
14:
przyimuiemy Sákráment Páńſki/ bie-
15:
rzemy prawdźiwe Ciáło iego zá nas
16:
wydáne/ y Kreẃ wyláną dla grzechow
17:
náſzych.
18:
Cathol.Tymeśćie gorſzy/ że y ſámi
19:
niewiećie/ y iáwnie nie wyznawaćie iá
20:
ko wierzyćie/ á z kim trzymaćie.
Confeſioniſte chytrze błedy ſwoie dla zgody zákrywáią.
Confeſioniſte wchlebienia vydź niemogą.
Ale
21:
gdjż przemienienia chlebá w ćiáło Chri
22:
ſtuſowe nie pozwalaćie/ á przedśię ciá-
23:
ło Páńſkie w Sákrámenćie wyznawa-
24:
ćie/ tedyć zátym idźie/ że w tym Sákrá
25:
menćie ćiáło álbo z chlebem/ álbo pod
26:
chlebem/ álbo przy chlebie/ álbo w chle-
27:
bie być muśi/ iáko Luterani rozmáićie

strona: 176

1:
wykłádáią. A to inácżey być żadną miá
2:
rą nie może. Cżemuż tu teraz iáſnie
3:
nie wyznawaćie/ iáko wierzyćie?
4:
Confeſs.Ieſzcże y te gánimy/ ktorzy
5:
Sákrámentom Boſką pokłonę wyrzą-
6:
dzáią/ á chleb święty ſtołu Páńſkiego
7:
zá Kryſtuſá chwalić roſkázuią. Gdyż
8:
Pan Bog do żadnego ſtworzenia chwa
9:
ły ſwey nie przywiązał/ y ſrodze táko-
10:
wego zwycżáiu ludowi ſwemu záwſze
11:
zákázował.
O chwale álbo cżći chwálebnego Sákrámentu.

12:
Cathol.Gdybyśćie (iáko okázuie-
13:
ćie) prawdźiwie wierzyli/ że w tym
14:
Sákrámenćie ieſt prawdźiwie P. Chri
15:
ſtus/ tedybyśćie w tym Catholikow nie
16:
gánili/ ále Pánu Chriſtuſowi w tym
17:
Sákrámēćie iſtotnie y prawdźiwie przi
18:
tomnemu/ cżeść y pokłonę przyſtoyną
19:
iáko práwemu Bogu y Cżłowieku od-
20:
kupićielowi náſzemu/ z wdźięcżnośćią
21:
y z chućią wyrządzáli. Lecż znáć że iná
22:
cżey mowićie/ á inácżey wierzyćie. Bo
23:
cośćie przed tym prawdźiwym Ciáłem
24:
Chriſtuſowym z námi wyznawáli/ to
25:
teraz záśię/ zápomniawſzy ſie chlebem
26:
świętym zowiećie. Przeto wiedzćie/ żeć
27:
wiárá náſzá pewna ieſt/ że po poświą-

strona: 176v

1:
ceniu iuż tám iſtnośći chlebá niemáſz/
2:
ále ieſt Ciáło Páńſkie prawdźiwe/ y o-
3:
wſzem ſam Pan Chriſtus pod pozwirz
4:
chnymi chlebowemi oſobámi. Przeto
5:
nie chleb áni żadne ſtworzenie/ ále o-
6:
nego ſámego w tym Sákrámenćie zá-
7:
krytego ſłuſznie chwalimy: O cżym y
8:
Auguſtyn ś. ták piſze. My pod oſobá-
9:
mi chlebá y winá/ ktore widźiemy/ rze-
10:
cżam niewidźiálnym/ to ieſt Ciáłu y
11:
Krwi Páńſkiey/ cżeść cżynimy.
Auguſt. in lib. ſentētProſperi.
Y ná o-
12:
no mieśce Pſ. 98. Chwalćie podnożek
13:
nog iego: ták mowi/ że żaden Ciáłá
14:
Páńſkiego nie pożywa/ áż mu pierwey
15:
cżeść y pokłonę vcżyni: A nie tylko nie
16:
grzeſzy ten podnożek/ to ieſt to Páńſkie
17:
Ciáło chwaląc/ áleby grzeſzył niechwa-
18:
ląc.
Auguſt in Pſal. 98.

19:
Confeſs.Acżkolwiek też wedle Kre-
20:
dá wyznawamy prawdźiwie być w nie
21:
bie ná práwicy Oycowſkiey Páná Ch-
22:
riſtuſá z ſtrony cżłowiecżeńſtwá ſwego/
23:
y wzgorę kniemu ſercá ſwoie wznośi-
24:
my/ iednák wierzymy iż ieſt prawdźi-
25:
wie przytomny Kośćiołowi ſwoiemu/
26:
y w Swiątośći podawa ſie prawdźi-
27:
wie wiernym ſwoim ku pożywániu.

strona: 177

1:
Bo ieſli ſłońce choćia oddalone ieſt od
2:
nas/ ná niebie ieſt/ iednák po wſzyſt-
3:
kim świećie ieſt ſkutkiem zupełno-
4:
śćią ſwoią przytom A coż P. Chri-
5:
ſtus będąc Słońcem ſpráwiedliwośći/
6:
dáleko zacnieyſzą y ſkutecżnieyſzą przy-
7:
tomność Kośćiołowi ſwoiemu cżynić
8:
może/ y cżyni według obietnic ſwoich.
Kálwinowe podobieńſtwo.

9:
Cathol.Nietylko ſkutecżną bytno-
10:
śćią ieſt Pan Chriſtus w tym Sákrá-
11:
menćie/ ále właſnie/ iſtotnie/ y ćiele-
12:
ſnie/ ták iáko ieſt ná práwicy v Bogá
13:
Oycá w niebie. A ták wam tey Kálwi-
14:
nowey náuki y właſni iego vcżniowie
15:
Marcyoniſtowie álbo Rycheriſtowie
16:
niepozwolą/ ktorzy y z tego Kálwino-
17:
wego podobieńſtwá od ſłońcá ſzydzą/ á
18:
że ſpołecżność máteryálnego Ciáłá Ch-
19:
riſtuſowego w duſze náſze/ przez oświe
20:
cenie Duchá ś. przyść niemoże/ prze-
21:
ćie Miſtrzowi ſwemu vcżyć śmieią.
22:
Confeſs.Potrzebá też ieſt tego nie-
23:
odmienna káżdemu/ áby ſie wedle przy
24:
kazánia Apoſtolſkiego pilnie ſam wſo-
25:
bie pierwey ſprobował y doświadcżył.
Cōc.Trid. Seſs. 13. ca.7.

26:
Cathol.To probowánie iákie być
27:
ma/ vcży nas ták Kośćioł Powſzechny/

strona: 177v

1:
ábychmy bez wielkiey vććiwośći y świą
2:
tobliwośći nieprzyſtępowáli: á cżuiąc
3:
ná śię iákikolwiek grzech śmiertelny/
4:
bez ſpowiedźi y ſłuſzney pokuty do tego
5:
chwálebnego Sákrámentu przyſtąpić
6:
nie śmieli.
Iáko ſie ma cżłowiek probowáć.

7:
Confeſs.Náoſtátek cżuieli Kryſtuſá
8:
w ſobie mieſzkáiącego przez Duchá S.
9:
Cathol.A ktoż to cżuć w ſobie álbo
10:
poznáć może?
11:
Confeſs.A co ſie dotycże o zwycżay
12:
y Ceremonie tego Sákrámentu/ rzecż
13:
pewna/ ze ten naylepſzy obycżay ieſt/
14:
ktory ſie z originałem ſwym/ to ieſt z
15:
vſtáwą Páńſką y z podániem Apoſtol-
16:
ſkiem zgadza/ iáko nabliżey.
17:
Cathol.O podániu Apoſtolſkim ża-
18:
den lepiey/ iáko Kośćioł Powſzechny
19:
Apoſtolſki wiedźieć niemoże: áleśćie go
20:
wy dáleko odſtąpili.
21:
Confeſs.Przetoż gánimy wſzyſtkie
22:
niepotrzebne ludzkie przyſády/ á na-
23:
więcey to iz Papież Kielich Páńſki lu-
24:
dowi krześćiáńſkiemu śmiał odiąć prze
25:
ćiwko iáſney vſtáwie Syná Bożego/
26:
ktory powiedźiał: Piyćie z tego wſzyſcy.
27:
Cathol.Vkażćieſz mi tę iáſną vſtá-

strona: 178

1:
wę Syná Bożego.
O Kielichu álbo oboiey oſobie.
Bo ieſli to zá poſpo
2:
lite przykazánie Boże maćie/ co Pan
3:
rzekł do ſámych Apoſtołow/ Piyćie z te-
4:
go wſzyſcy: Cżemuż dźiatkam nierozu-
5:
mnym tego Sákrámentu nie dáiećie/
6:
ieſli wſzyſcy pić máią? Ponieważ kto
7:
mowi wſzyſcy/ nikogo niewyymuie? Ie-
8:
ſli to wſzyſtkim cżynić roſkazał/ toć te-
9:
dy y prośći chłopi y niewiáſty poświą-
10:
cáć y rozdáwáć Páńſkie Ciáło máią. bo
11:
ktorym Pan mowi Piyćie z tego w-
12:
ſzyſcy/ tym też (vcżyniwſzy ie támże Ká
13:
płany) roſkazał; To cżyńćie ná pámią-
14:
tke moi moię. To ieſt/ nietylko pożywayćie/
15:
ále y poświącayćie y rozdawayćie. Al-
16:
bo mi vkażćie gdźie indźie/ ieſłi nie ná
17:
oſtátniey Wiecżerzy dał Pan Chriſtus
18:
moc Kápłanom poświęcánia y rozda
19:
wánia tego Sákrámentu? Pátrzćieſz
20:
do cżego was wáſze opácżne wykłády
21:
przywodzą? Aleć to przykazánie záraz
22:
Apoſtołowie ſpełnili ná teyże Wiecże-
23:
rzy. Bo tám ták nápiſano/ Ze pili z nie
24:
go wſzyſcy: to ieſt wſzyſcy dwánaśćie.
25:
Bo Zwolennicy nie pili/ ktorich ná tey
26:
Wiecżerzy Pan niepotrzebował/ gdyż
27:
ſáme Apoſtoły ná ten cżás Kápłany po

strona: 178v

1:
cżynił/ y dał im moc poświącánia/ ofiá
2:
rowánia rozdáwánia y pożywánia
3:
Ciáłá ſwego/ mowiąc: To cżyńćie ná
4:
pámiątkę moię. Abowiem dla dwu
5:
przycżyn oſobliwie Pan Chriſtus ten
6:
Sákrámēt poſtánowić racżył.
Dla ktorych przycżyn pan Chriſtus ten Sákráment poſtánowił
I.
Iedná
7:
áby był niebieſkim pokármem duſz ná-
8:
ſzych/ ktorymbychmy żywot duchowny
9:
pośiláć y záchowáć mogli. A to ſie ták
10:
pod iedną oſobą iáko y pod obiemá
11:
sſtáć może: ponieważ wierzymy/ że y
12:
pod iedną oſobą/ y owſzem pod nam-
13:
nieyſzą ſtucżką álbo kropką chlebá álbo
14:
winá poświęconego nie mniey ieſt zu-
15:
pełny Pan Chriſtus/ iedno iáko y pod
16:
obiemá oſobomá.

II.
Druga przycżyna v-
17:
ſtáwy tego Sákrámentu ieſt/ áby Ko-
18:
śćioł miał vſtáwicżną ofiárę ku odpu-
19:
ſzcżeniu grzechow náſzych/ á ku vbłaga
20:
niu gniewu/ y doſtąpieniu miłośier-
21:
dźia Bożego. A tey ofiáry niegodźi ſie
22:
inácżey iedno pod obiemá oſobámi cży-
23:
nić/ wedle vſtáwy Páná Chriſtuſowey
24:
ná pámiątkę męki y krwie naświętſzey
25:
z iego ćiáłá wylaney ná odpuſzcżenie
26:
grzechow.
Koſćioł ma moc ſzafowáć ſakramē
Miał też záwſze Kośćioł
27:
moc ſzáfowánia Sákrámentow wedle

strona: 179

ty wedle cżáſu y potrzeby
1:
cżáſu y potrzeby. Przeto iáko ná nie-
2:
ktorych mieścách dáwno przedtȳ pod
3:
obiemá oſobámi prziymowano/ ták po-
4:
tym zezwoleniem y dekretem poſpoli-
5:
tym wſzyſcy ná iedney oſobie przeſtawá
6:
li.
Przycżyny dla ktorych pod iedną oſobą Sákramēt podawáią
1.
A to dla wielu ſłuſznych á poważ-
7:
nych przycżyn. Naprzod przećiw Ká-
8:
cerſtwu onemu Neſtoryáńſkiemu/ kto-
9:
re trzymáło/ że pod oſobą chlebá ſámo
10:
ćiáło bez krwie być miáło.
2.
Więc dla nie
11:
doſtátku winá w wielu kráinách: kte-
12:
mu też że śiłá ieſt ludźi/ ktorzy winá
13:
nietylko pić/ ále áni go woniáć niemo-
14:
gą.
3.
4.
Nád to/ dla niebeſpiecżnośći ro-
15:
źlania krwie Páńſkiey/ bez ktoregoby
16:
trudno być mogło/ w wielkośći ludźi
17:
prziymuiących.
5.
A náoſtátek/ ponieważ
18:
dla chorych záwſze ma być gotow Sá-
19:
kráment/ áby chowáiąc nieſkwáśniá-
20:
ło. Przeto bez vſtáwy Kośćielney ża-
21:
den tego ſwą wolą odmieniáć nie miał/
22:
iáko y Luter wáſz o Cżechow piſząc
23:
powiedźiał
24:
Confeſs.Tákże y Mſzą Rzymſką wi-
25:
dźimy być przećiwną temu Sákrámen
26:
towi. O cżym teraz dla przedłużenia
27:
mowić ſie wiele niemoże.

strona: 179v

1:
Cathol.Ze Mſza Kośćiołá Powſze-
2:
chnego/ ofiárá oná vſtáwicżna wedle
3:
obrzędu Melchiſedechowego/ ktorą P.
4:
Chriſtus ná oſtátniey Wiecżerzy/ do-
5:
konawſzy Ofiar ſtárego Zakonu/ ofiá-
6:
rował y ofiárowáć roſkazał ná pámią-
7:
tkę ſwoię/ nie tylko przećiwna temu
8:
Sákrámentowi nie ieſt/ ále roſkazána
9:
y od Chriſtuſá vſtáwioná/ to ſie iuż
10:
wyżſzey okazáło w Artikule oſmnaſtym
11:
Przeto y my tu dla przedłużenia/ wię-
12:
cey o tym mowić niechcemy.
O Mſzy

13:
Confeſs.Iż roſkazánia Páńſkiego/
14:
y podánia Apoſtolſkiego niemáſz ni-
15:
gdźiey o tákiey Mſzy.
16:
Cathol. Roſkazánie Páńſkie iáſne ieſt
17:
To cżyńćie ná pámiątkę moię.
Luc. 22.
1. Cor.11.
Cżyń-
18:
ćie/ to ieſt/ poświącayćie/ ofiáruyćie/
19:
iedzćie/ rozdawayćie. Iáko Powſzech-
20:
ny Kośćioł te ſłowá záwżdy rozumiał.
21:
Tákże ieſt Mſza Iákubá ś. Báſiliuſá/
22:
Chriſoſtomá/ Ambrożego/ y inſzych.
23:
Confeſs.Iż miáſto potrzebney á zbá-
24:
wienney ſpráwy Wiecżerzy Páńſkiey/
25:
gdźie wſzyſtek lud ſpołecżnie vżywał
26:
dárow Bożych/ teraz pátrzeniem tyl-
27:
ko karmią ich M. Kśięża cżeladź mi-
28:
łego Bogá.

strona: 180

1:
Cathol.Y to ſie inácżey naydźie. Bo
2:
tego Sákrámentu w Kośćiele ludźie
3:
nie tylko duchownym obycżáiem przy
4:
Mſzy przez wiárę/ ále też y w Sákrámē
5:
ćie vżywáią. A wolno káżdemu goto-
6:
wemu do ſtołu Páńſkiego záwſze przy-
7:
ſtąpić/ Wiecżerzey nie cżekáiąc.
8:
Confeſs. Iż powiedáią y piſzą/ iá-
9:
koby we Mſzy kápłan miał cżynić Ciá-
10:
ło Boże.
11:
Catho.Y tu niemaſz co gánić/ iedno
12:
chćiey dobrze rozumieć. Abowiem iż
13:
Kápłan we Mſzy Páná Chriſtuſowę
14:
oſobę ná ſobie nośi/ przeto też z ſtrony
15:
iego przez naświętſze ſłowá one/ po-
16:
świąca Chleb y Wino/ przez ktore po-
17:
świącánie/ sſtawa ſie z chlebá y winá
18:
Ciáło y Kreẃ Páńſká/ á ták cżyni Ká-
19:
płan/ to ieſt poświąca/ y ofiáruie Ciá-
20:
ło y Kreẃ Páńſką: ácż to nie on ſam
21:
mocą ſwoią/ ále Pan Bog/ iáko y w
22:
inſzych Sákrámenćiech/ mocą ſłowá
23:
ſwego niewidomȳ obycżáiem ſpráwuie.
24:
Confeſs.Ktemu iż chleb y wino pro
25:
ſte/ y przed Conſekrácyą ich/ ofiáruią
26:
zá grzechy żywych/ y vmárłych.
Iáko kápłan cżyni álbo poſwiąca Ciáło Boże.

27:
Cathol.Temu ſie dźiwowáć nie po-

strona: 180v

1:
trzebá. Bo wſzyſtko co ſie we Mſzy y
2:
przed Conſecrácyą dźieie/ ku iednemu
3:
ſie śćiąga y ieſt iedną ofiárą choć oná
4:
właſnie w poświąceniu/ w ofiárowá-
5:
niu á w pożywániu należy.
6:
Confeſs.A to zá pieniądze przeda-
7:
wáią.
8:
Cathol.Y to nie chrześćiáńſkie nam
9:
przycżytaćie. Bo ácżći Kśięża iáłmu-
10:
żnę biorą/ kiedy ią im dáią/ á wſzákże
11:
Mſzey nikomu nie przedáią/ ktorą wie-
12:
dzą być nie przedáyną/ á nie opłáconą.
Potnarz Confeſioniſtow.

13:
O Zborzech Swiętych/
14:
álbo o Zgromádzeniu Chrze-
15:
śćiáńſkim. XXII.
16:
CONFESSIONISTE.
17:
ZBory álbo zchadzki wiernych Bo
18:
żych nie máią táiemne być/ álbo
19:
pokątne/ ále iáwne y poſpolite/
20:
oprocż żeby prześládowánia iákie nie-
21:
przijaćioł á przećiwnikow Chriſtuſo-
22:
wych tego nie dopuſzcżáło/ żeby Zbor
23:
iáwnie ſie zchádzáć miał/ iáko zá cżá-
24:
ſow Tyránnow onych Rzymſkich być

strona: 181

1:
muśiáło/ gdźie wierni Boży po táiem-
2:
nych/ y pokątnych mieścách z ſwym
3:
zgromádzeniem ku chwale Páńſkiey ze
4:
bránym kryć ſie muśieli.
5:
CATHOLICI.
6:
Nie Tyránnowieć to/ ále práwi Pá-
7:
ſterze/ ktorzy błędom zábiegać/ y wilki
8:
od owcżárniey Chryſtuſowey odgániáć
9:
powinni.
Pokątni Doktorowie.
Ale coż to zá Apoſtołowie/ co
10:
ſie rádźi kriją? Nie tákći cżynili Apo-
11:
ſtołowie Chriſtuſowi/ ktorzy ſie y z te-
12:
go kocháli/ że ie Pan Bog miał zá go-
13:
dne/ áby dla Imieniá iego potwarze/
14:
y prześládowánia ćierpieli.
Act. 5.

15:
Confeſs.Y dla ſpraw onych świę-
16:
tych/ mieścá one/ Bogu y chwale iego
17:
oddáne/ ſą święte/ to ieſt/ do Boſkich
18:
á świętych ſpraw (wyłącżywſzy ie od
19:
poſpolitego vżywánia) ſą obrocone.
20:
Cathol. Przydayćie/ áni ſie ich go-
21:
dźi więcey ná inſze świeckie ſpráwy v-
22:
żywáć.
Rzecży Bogn raz oddánych więcey ſie odeymowáć niegodźi.
Bo co raz Bogu oddamy/ y ku
23:
chwale iego obroćimy/ tego iuż więcey
24:
vpomináć ſie nie trzebá. Lecż wy áni
25:
poświącánia kośćiołow dopuſzcżaćie/
26:
y nákazawſzy ſie w proſtych domách/
27:
záśię ich poſtáremu vżywaćie.

strona: 181v

1:
Confeſs.Oddalone tedy być máią
2:
od Kośćiołow Chrześćiáńſkich wſzyſtki
3:
prożne nakłády/ vbiory/ y koſzty ktore
4:
pyſze ſłużą/ tylko záchowána być ma
5:
ſkromność/ świątobliwość/ y dobry
6:
rząd.
7:
Cathol.Nie od Kośćiołowby vbio-
8:
ry oddáláć. Bo w kośćiele pyſze ſłużyć
9:
niemogą/ ále ochędoſtwu y vcżćiwośći
10:
mieścá tego. Lecżby ie trzebá od ludźi
11:
gdźie pyſze iawnie ſłużą/ oddáláć.
Confeſſioniſte koſćiołom vbiorow zayźrzą.
Ale
12:
wy ich y nierządnicam wáſzȳ / y inſzym
13:
rádźi pozwalaćie/ á kośćiołowi pozwo
14:
lić niechcećie. Owa wolićie ſobie niż
15:
Bogu. Rzecżeſz/ nie trzebá tego Ko-
16:
śćiołowi? A żenie twoiey/ álbo tobie
17:
łáńcuchá/ ſzáty áxámitney álbo złoto-
18:
głowowey trzebá? niemożeſz być bez te-
19:
go? Ey dobrze mowił Dawid: Pánie
20:
kochałem ſie w ozdobie domu twego.
Pſal. 25.

21:
Nie dármo Sálomon y ſtárſzy náſzy tá
22:
kie nakłády ná Kośćioł Boży cżynili.
23:
Swiecżki w Kośćiele ku chwale Bożey
24:
zápálić żáłuieſz/ á przy bieśiedźie dźie-
25:
śiątká/ álbo y więcey świecżek nie żá-
26:
łuieſz?
27:
Confeſs. Ponieważ ochędoſtwo pra-

strona: 182

1:
wdźiwe Kośćiołow Krześćiáńſkich nie
2:
náleży we złoćie/ we śrzebrze/ w per-
3:
łách/ w drogim kámieniu/ ále w pobo-
4:
żnośći/ w ſkromnośći/ y w świętych
5:
cnotách ludźi tych/ ktorzy ſą z licżby ko
6:
śćiołá Bożego.
7:
Cathol.Prawdá ieſt; ále oboiey chę
8:
dogośći y pozwierzchney y wewnętrz-
9:
ney potrzebá/ ponieważechmy ludźie á
10:
nie Angeli.
11:
Confeſs.Przetoż też nieznáiomych
12:
ięzykow vżywánie nie ma być w kośćie
13:
le Bożym/ ále owſzem mową poſpoli-
14:
tą y właſną ma być wſzytko wedle mie-
15:
ścá y kráiu onego ſpráwowano.
Mſza ktorym ięzykiem ma być.

16:
Cathol.Gdy ſłowo Boże przepowiá
17:
dáią/ prawdá że obcych ięzykow vży-
18:
wáć nie mamy/ ále iáſnie káżdego ná-
19:
ucżáć. Lecż przy Mſzey świętey y ná in-
20:
ſzych Godźinách/ ſłuſznie tylko tych ię-
21:
zykow vżywamy/ ktore oſobliwie Pan
22:
Chriſtus ná Tytule Krzyżá ſwego po-
23:
święćić/ y Kośćiołowi zálećić racżył/ á
24:
to dla wielu przycżyn/ á oſobliwie dla
25:
więtſzey vcżćiwośći ludu poſpolitego.
26:
Ponieważ tho záwſze było w Kośćiele
27:
Bożym/ że Ofiáry wielkie potáiemnie

strona: 182v

1:
z wielką vcżćiwośćią ſpráwowano/ y
2:
nie ládá kogo do nich przypuſzcżano/
3:
áby nie przyſzły w wzgárdę. A też po-
4:
ſpolſtwu doſtátecżnie wſzyſtkich rzecży
5:
wiedźieć áni potrzebá/ áni ieſt podo-
6:
bno.
Augu. cō. Manicheos in ep. Fundamēti. ca. 4.
Bo poſpolitego cżłowieká (iáko
7:
ś. Auguſtyn nápiſał) nie oſtre wyrozu-
8:
mienie/ ále proſte wierzenie cżyni na-
9:
beſpiecżnieyſzym. Ktory też ná inſzym
10:
mieścu powieda: Ieſli Pan Chriſtus
11:
iedno dla tych vmárł/ ktorzy mogą rze
12:
cży około Wiáry doſtátecżnie wyrozu-
13:
mieć/ tedyć máło nieprozno w kośćiele
14:
prácuięmy. Nie ſzuka tedy Pan Bog
15:
od ćiebie/ áni pytáć będźie/ iáko wiele
16:
rozumieſz/ ále iáko wierzyſz/ á wierząc
17:
miłuieſz. Acżkolwiek kośćioł y pieśni
18:
Polſkich álbo właſnego ięzyká/ ſwych
19:
cżáſow wedle potrzeby dozwala. Lecż
20:
żadnemu nie wolno rządu kośćielnego
21:
odmieniáć po ſwey woli/ y te żebrácże
22:
pieśni wáſze bez potrzeby wnośić.
Pieſni Polſkie.

23:
Confeſs. Ták żeby od ludźi wſzyſtko
24:
było wyrozumiano.
25:
Cathol.Widźimy co zá pożytek z te-
26:
go profánowánia rzecży świętych/ y co
27:
zá vcżćiwość przećiw ſłowu Bożemu/
28:
y rzecżam Swiętym náſtáłá.

strona: 183

1:
O Modlitwách Zboro-
2:
wych/ o śpiewániu y o godźi-
3:
nách kośćielnych álbo kśię-
4:
żych. XXIII.
5:
CONFESSIONISTE.
6:
WYznawamy też/ choć káżdy z
7:
oſobná modlić ſie może ięzy-
8:
kiem ktorȳ vmie/ wſzákże po-
9:
ſpolite Modlitwy we Zborzech Swię-
10:
tych ięzykiem właſnym á poſpolitym
11:
máią być cżynione/ żeby od wſzech były
12:
wyrozumiáne.
13:
CATHOLICI.
14:
A zaſz niedoſyć ná tym/ że ie P. Bog
15:
rozumie/ y święći Angeli iego?
16:
Confeſs.A tákowe modlitwy wier-
17:
nych máią być przez ſámego Chriſtuſá
18:
Pośrzedniká do Bogá Oycá w wierze
19:
prawdźiwey y w miłośći. Przetoż wzy-
20:
wáć Swiętych zmárłych/ ich przycżyn
21:
ſzukáć/ Kápłáńſtwo Páná náſzego Ie-
22:
zuſá Chriſtuſá/ y prawdźiwa wiárá te-
23:
go nam żadnym obycżáiem nie dopu-
24:
ſzcża.
25:
Cathol. Swięći zmárli żywią Pá-

strona: 183v

1:
nu Bogu/ dáleko lepſzym żywotem niż
2:
ieſt tutecżny/ ktory ſie śmierći rowna:
3:
przeto ieſli ſie godźi żywych Chrześći-
4:
ánow wzywáć/ y prośić áby ſie zá ná-
5:
mi Pánu Bogu modlili/ cżemu ſie nie-
6:
będźie godźiło takież Swiętych Bo-
7:
żych o przycżynę prośić?
Wzywánie świętych.
Cżyli nie wie-
8:
rzyćie że ſą w niebie/ á w Pánu Bogu
9:
wſzyſtko widzą: ponieważ ná tego zá-
10:
wſze pátrzą/ w ktorym y przez ktorego
11:
y z ktorego ſą wſzyſtki rzecży.
GREGO.
A ieſli ſie
12:
tu ieſzcże ná świećie będąc zá námi rá-
13:
dźi modlili/ poki ſie ieſzcże ſámi o śię
14:
ſtáráć muśieli/ iáko więcey teraz cży-
15:
nią po zwyćięſtwách/ koronách y triū-
16:
phách ſwoich/ iáko ś. Hieronym ſzyro-
17:
ce przećiwko Vigilánciuſowi Pátriár-
18:
ſze wáſzemu wywodźi.
Hiero. cō.Vigilant.
Nád tho ieſli
19:
Chriſtus Zbáwićiel náſz wedle ſwego
20:
cżłowiecżeńſtwá przycżynia ſie Bogu
21:
Oycu w niebie zá nas/ cżymże ſłudzy
22:
iego máią być godnieyſzy: żeby ſie ta-
23:
kież modlić nie mieli. Zwłaſzcżá gdy ſą
24:
cżłonkowie tey to głowy Páná Chryſtu
25:
ſá/ á z nim ſie rádźi we wſzyſtkim zga-
26:
dzáią? Inſze tedy wywody dla krotko-
27:
śći opuſzcżáiąc/ dobrze Kośćioł S.

strona: 184

1:
Chrześćiáńſki przycżyny Swiętych żą-
2:
da/ y onych wzywa/ nie iáko dawcow
3:
wſzego dobrego y wybáwićielow od złe-
4:
go. Bo tákie wzywánie ſámemu Bo-
5:
gu przyſtoi: ále iáko przycżyńcow ná-
6:
ſzych do Páná Bogá/ iáko to dawno
7:
przed tym ná Conciliách Niceńſkim
8:
wtorym/ Gángreńſkim y teráznieyſzym
9:
Tridentſkim deklárowano/ y poſtáno-
10:
wiono. Cżytay kto chce o tym miedzy
11:
wielmi inſzych.
Dama. li. 4. fid ortho. ca. 16 Augu. 9. 149 ſuper Exod. et ſer. 11. et 4. de S. Steph. Gen. 20. Iob 42.
Hieronymá ś. przećiw
12:
Vigilánciuſowi/ Dámáſcená/ Augu-
13:
ſtyná/ ktory to iáſnie powieda/ żebych-
14:
my v Páná Bogá wiela rzecży nie v-
15:
prośili/ áni otrzymáli/ gdybyſmy do te-
16:
go przycżyny pośrzedniká y patroná ál
17:
bo przycżyńce nie vżywáli. Co ſie przy-
18:
kłády Abimelechá/ y przijaćioł Iobo-
19:
wych z piſmá pokázuie/ ktorych grze-
20:
chow inácżey/ iedno zá przycżyną Abrá
21:
hámá y Iobá Pan Bog nie odpuśćił.
Kápłáńſtwo P. Chriſtuſowe wzywániu Swiętych nic niewádźi.

22:
Coż tedy to Kápłáńſtwá Páná Chri-
23:
ſtuſowego náruſzyć może? Kápłanem
24:
ieſt Pan Chriſtus/ y ieſt zaſtępcą v Bo
25:
gá Oycá zá nas/ prawdá ieſt/ ále ten
26:
Kápłan/ z ludźi kápłany takież pocży-
27:
nił/ áby ſie też Pánu Bogu zá lud po-

strona: 184v

1:
ſpolity modlili/ y ofiáry cżynili/ przeto
2:
ich prośby nie tylko tu ná świećie ży-
3:
wiących/ ále y w niebie iuż krolujących
4:
rad wyſłucha.
5:
Confeſs.Y prawdźiwa wiárá tego
6:
nam żadnym obycżáiem nie dopuſzcża.
7:
Cathol.Toć tedy Auguſtyn ś. Dá-
8:
máſcenus/ Hieronimus/ Origenes/
9:
Báſilius/ Chriſoſtomus ś. Aphrem/
10:
y inſzy Swięći Doktorowie/ y owſzem
11:
Kośćioł wſzyſtek Powſzechny práwey
12:
wiáry nie miał/ ktory záwſze Swiętych
13:
o przycżynę wzywał?
14:
Confeſs.A zwłaſzcżá cżáſu vtrapie-
15:
nia modlitwy vſtáwicżne być máią/
16:
ták ſpolne/ od wſzyſtkich w zgromádze-
17:
niu/ iáko z oſobná od káżdego.
18:
Cathol.Nie tylko cżáſu vtrapienia
19:
ále káżdego dnia modlitwy vſtáwicżne
20:
w kośćiele ſwych cżáſow być máią: we-
21:
dle ſłow Prorockich; Będę chwalił Pá
22:
ná wſzelákiego cżáſu: y śiedḿ kroć
23:
przez dźień chwałęm tobie cżynił Pá-
24:
nie: Y wſtawałem o pułnocy ku wyzna
25:
wániu y wychwaleniu imieniá twego.
Modlitwy máią być vſtáwicżne w koſćiele.
Pſal.33.
Pſal.118.

26:
Confeſs.Tákowe wſzyſtki modli-
27:
twy dobrowolne być máią/ bez przy-

strona: 185

1:
muſzenia wſzelkiego álbo z naymu iá-
2:
iego.
3:
Cathol. Bez naymu/ ále wżdy ktorzy
4:
Kośćiołowi ſłużą/ ſłuſzne opátrzenie
5:
z Kośćiołá mieć máią. Y tego mi nie
6:
gań/ gdy drugich ſobie iáłmużnámi z-
7:
niewolamy/ áby ſie Pánu Bogu zá nas
8:
modlili.
9:
Confeſs.Y bez mniemánia tákowe-
10:
go iákoby dla mieścá miáłá być Pánu
11:
Bogu przyiemnieyſza modlitwá.
12:
Cathol.Przyiemnieyſza ieſt BOgu
13:
w Kośćiele modlitwá y dla ſłowá Bo-
14:
żego/ ktorym ſą Kośćioły poświęcone
15:
ná tho/ áby były domem Modlitwy/ y
16:
wyſłuchánia BOżego/ y dla ſpolney
17:
prośby/ ktora ieſt ważna przed Pánem
18:
Bogiem.
Modlitwá w koſćiele przyiemnieyſza.

19:
Confeſs.A nie ieſt też potrzebá te-
20:
go/ áby modlitwy ſpolne poſpolite miá
21:
ły być iednákie po wſzytkich mieyſcách
22:
ile ſie porządku y cżáſu dotycże.
23:
Cathol.Iednák przedśię dáleko przy-
24:
ſtoyniey ieſt y beſpiecżniey/ kiedy iedno-
25:
ſtáynie wſzyſcy iednymi vſty chwalą P.
26:
Bogá/ á ſtárożytne Kośćielne obrzędy
27:
y modlitwy záchowuią. Bo widźimy

strona: 185v

1:
co zá pożytek/ y iáką zgodę przynoſzą te
2:
wolnośći wáſze/ gdy káżdy wedle ſwe-
3:
go widzenia Kośćioł ſteluie.
4:
Confeſs.Abowiem na káżdy Ko-
5:
śćioł w tym wolnośći ſwoiey vżywáć.
6:
O cżym Sokrátes w ſwoiey Hiſtoryey
7:
wſpomina/ żeby był nie nálazł we wſzy-
8:
ſtkich kráinách źiemie dwu kośćiołow/
9:
ktoreby w modlitwách były iednákiego
10:
ſpoſobu.
11:
Cathol.Nie mowi Sokrátes/ żeby
12:
dwu Kośćiołow niebyło ktoreby ſie w
13:
modlitwách zgadzáły: ále że niemáſz
14:
dwu kráiow/ ktoreby ſie w modlitwách
15:
ná wſzytkim zgadzáły. Acż tám rozmá-
16:
ite w Kośćielech Ceremonie wylicża.
Lib.5. cap. 22.
Confeſioniſte Sokráteſá nie ſpełná przywodzą.

17:
Lecż my y to znamy/ żeć ieſt w rzecżách
18:
niektorych máłych niemal w káżdey Di
19:
ocezyey nieiáka rozność/ wſzákże w rze-
20:
cżách przednieyſzych á gruntownych
21:
wſzyſtkie Kośćioły ſie zgadzáią.
22:
Confeſs.A śpiewánie ono od Pa-
23:
pieżá Grzegorzá wymyślone/ ktore zo-
24:
wą Cantus Gregorianus/
Cońfeſioniſte ſpiewánie koſcielne odrzucáią.
to ieſt od
25:
Grzegorzá poſtánowione śpiewánie/
26:
iż ma w ſobie wiele báłámuctw y rze-
27:
cży nieſłuſznych/ przeto odrzucone ieſt

strona: 186

1:
od nas/ y od inſzych wiele kośćiołow.
2:
Cathol.Zaſz lepſze owe Zebracże pie-
3:
śni/ ktorych wy vżywaćie? Lecż w kto-
4:
śćielnym śpiewániu/ iáko żadnego bá-
5:
łámuctwá niemáſz/ ták ieſt poważność
6:
wielka: ktora y nabożeńſtwo wludźiech
7:
niepomáłu wzbudza: gdy notá cżá-
8:
ſom bárzo przyſtoi.
W Koſćielnym ſpiewániu niemáſz co gánić.
A kto ſie wáſzȳ pieś-
9:
niam przypátrzy/ Lekkośći y nieucżćiwo
10:
śći wnich doſjć y báłámuctwá naydźie.
11:
Confeſs. Abowiem nie wſzędźie mo-
12:
gą mieć ſnádnego śpiewánia kośćioły
13:
Boże.
14:
Cathol. A cżemuż náſze y naubożſze
15:
ſwoy porządek y śpiewánie przynam-
16:
niey w Swiętá máią?
17:
Confefs.Y wiemy też to/ iż iáko był
18:
dawny zwycżay śpiewánia ná wſchod
19:
ſłońcá we zborzech/ ták záś nie rychło
20:
wnieśiono ieſt śpiewánie do zborow/
21:
y kośćiołow ná zachod ſłońcá.
22:
Cathol.Słucháyćie iáko rychło w
23:
kośćiele Spiewanie po Apoſtolech ná
24:
ſtáło.
Dawnoſć ſpiewánia w Koſćiele.
Lib. 6. cap. 8.
Sokrátes w kośćielney Hiſtoriey
25:
ták piſze: Ze Ignácyus Antyocheńſki w
26:
Syryey trzeći po S. Pietrze Biſkup/
27:
ktory z Apoſtoły był przedtym obcował/

strona: 186v

1:
widzenie Angiołow/ Hymnámi odpo-
2:
wiedniemi świętą Troycę chwalących
3:
widźiał: y ten ſpoſob ktory widźiał An-
4:
tiocheńſkiemu kośćiołowi podał. Skąd
5:
ſie do wſzytkich kośćiołow tá Trádicya
6:
álbo podánie rozeſzło.
Epiſto. ad Ianu. 119. ca.18.
Y Auguſtyn ś.
7:
dowodźi/ ze ten obycżay śpiewánia hy-
8:
mnow y Pſálmow ma po ſobie Páná
9:
Chriſtuſowe y Apoſtolſkie náuki/ przy-
10:
kłády/ y roſkazánie: á że dawno przed
11:
ś. Auguſtynem y Ambrożym/ zwłaſzcżá
12:
ná wſchod Słońcá był zwycżáyny/ á zá
13:
ich cżáſow iuż po wſzytkim świećie przy
14:
ięty.
Confeſ. li. 9. ca. 7.

15:
Confeſs. Godźiny kośćielne álbo Pa
16:
ćierze Kśiężey/ ktore zową horas Cano-
17:
nicas, to ieſt porządzone ná cżáſy y ná
18:
godźiny pewne Paćierze/ ktore Papie-
19:
żnicy śpiewáią ſobie/ álbo mowią/ nie
20:
były znáiome onemu Kośćiołowi Bo-
21:
żemu pirwſzemu. Co może być pokaza-
22:
no z tychże to godźinnych lekciy/ y z in-
23:
ſzych dowodow.
Godźiny Koſćielne.

24:
Cathol.A wáſze pieśni żebrácże były
25:
pirwſzemu kośćiołowi znáiome? Nie-
26:
wiem co pierwſzym kośćiołem zowie-
27:
ćie.
Luc. 18.
Sam Pan Chriſtus nas do Mo-

strona: 187

1:
dlitwy vſtáwicżney cżęſto vpomina.
2:
Tákże Apoſtołowie iego Swięći.
2.Theſ. 5.
A mo-
3:
dlitwá vſtáwicżna inácżey od nas zá-
4:
chowaná być niemoże/ iedno gdy káżde
5:
go dniá pewne cżáſy áłbo godźiny ku
6:
modlitwie mamy/ y záchowamy: iáko
7:
te mieścá Auguſtyn ś. y Anſelmus wy-
8:
kłádáią. Bo kto te cżáſy káżdego dniá zá
9:
chowa/ o tym rzec możemy/ że ſie przez
10:
przeſtāku modli. Dauid Prorok śiedḿ
11:
kroć przez dźień Páná Bogá chwalił.
Pſal. 118.
Daniel. 6.

12:
Dániel trzy kroć przez dźień/ otworzy-
13:
wſzy okná przećiwko miáſtu Ieruzá-
14:
lem/ klęknąwſzy ſie modlił. Piotr y Ian
15:
ś. chodźili ná Nonę/ álbo ná dźiewią-
16:
tą modlitwy godźinę.
Act. 3.
Takież Piotr w-
17:
ſtępował ná gorę/ áby ſie modlił około
18:
ſzoſtey godźiny.
Cypria. in expoſ.OratiōeDo Hiero. ad Demet.ctin Epit. Paulae. Baſil. de inſtit. uitae rel. c.2. Chr. h. 59. Augu. ad Ianu. ing.
Otoż maſz pewne cżá-
19:
ſy y godźiny modlitwy ktore Apoſtoło-
20:
wie záchowáli. A wy śmiećie mowić/
21:
że te Paćierze nie były znáiome pirwſze
22:
mu kośćiołowi. Cżytay Cyprianá/ Hie
23:
ronymá/ Báſiliuſá/ Chriſoſtomá/ Au-
24:
guſtyná y inſzych. A te Paćierze (ácż
25:
nieco ſą rozne według Dioceſiey) ſtá-
26:
re Concilia/ y Oycowie vſtáwili.
27:
Confeſs.Ktemu też te Paćierze ich

strona: 187v

1:
álbo Godźiny/ máią w ſobie wiele rze-
2:
cży niezbożnych/ ktorych miánowáć te-
3:
raz niechcemy.
Confeſſioniſtow potwarze.

4:
Cathol.Ieſli co tákowego przed tym
5:
było/ coby ſie wam nie podobáć miáło/
6:
maćie teraz nowe Rzymſkie paćierze/
7:
ktorych ſpráwiedliwie pogánić niemo-
8:
żećie. Tychże ſie trzymayćie/ nie owych
9:
rymow ſproſtnych wáſzych.
10:
Confeſs.Przetoż ſłuſznie ſą zánie-
11:
cháne od Kośćiołow Bożych/ á ná ich
12:
mieśce rzecży pożytecżne y potrzebne
13:
zbáwieniu ludzkiemu ſą wnieśione.
14:
Cathol.A coż Kośćiołowi pożytecż-
15:
nieyſzego y potrzebnieyſzego być może/
16:
iáko vſtáwicżna modlitwá/ y dźiękcży-
17:
nienie zá niewymowne dobrodźieyſtwá
18:
iego/ co ſie w tych Godźinách álbo Pa-
19:
ćierzách dźieie? Cżyli wáſze pioſnki le-
20:
pſze?
21:
O Swięćiech/ o pośćiech
22:
y o brákowániu pokármow.
23:
XXIIII.
Con-


strona: 188

1:
CONFESSIONISTE.
2:
ACżkolwiek Nábożeńſtwo Chrze-
3:
śćiáńſkie nie ieſt przywiązano do
4:
cżáſu iákiego/ wſzákże bez porzą-
5:
dnego rozłożenia cżáſu z pożytkiem
6:
ſpráwowáne być nie może.
Confeſſioniſte po ſwey woley świętá ſobie odmieniáią.
Káżdy tedy
7:
kośćioł obrał ſobie cżás pewny do po-
8:
ſpolitych modlitw/ y do przepowiedá-
9:
nia Ewángeliey/ tákże y do ſzáfowánia
10:
Sákrámentow Páńſkich/ ktorego po-
11:
ſtánowienia zborowego nie godźi ſie
12:
ledá komu wedle woley ſwey pſowáć.
13:
CATHOLICI.
14:
V nas lepák nie káżdy kośćioł ſobie
15:
cżáſy obiera po ſwey woley/ ále wſzyſtki
16:
kośćioły pewne cżáſy máią Swiąt y Po
17:
ſtow: ktorych y Páná Bogá chwálić/
18:
y Słowá Bożego ſie vcżyć/ y Poſłuſzeń-
19:
ſtwo wyrządzáć máią.
W Powſzechnym Koſćiele wſzyſcy iednoſtáynie Swiętá y poſty záchowuią.

20:
Cōfeſs. A Swiąt żadnych ludźiam
21:
álbo Swiętym zmárłym od ludźi vſtá-
22:
wionych nie trzymamy/ áni święćimy:
23:
poniewaſz Swiętá należą ku pierwſzey
24:
tablicy Zakonu Bożego/ á przeto świę
25:
tá Bogu ſámemu poświęcone być má-
26:
ią á nie ludźiom.
27:
Cathol.Ná to wam niechay Augu

strona: 188v

1:
ſtyn ś. odpowie. Lud/ powieda/ chrze-
2:
śćiáńſki pámiątkę Swiętych Męcżeń-
3:
nikow nabożnymi Swięty obchodźi/
4:
áby ſie wzbudźił ku ich náſládowániu/
5:
y áby ſie sſtał vcżeſtnikiem ich zaſług/
6:
y áby ich modlitwámi był wſpomożon.
ConFauſtūli. 20. cap.21.
Cżemu świętá wybránych Bożych ſwięćimy.

7:
A wſzákże ták/ iż nie żadnemu Męcżen-
8:
nikowi/ ále tylko ſámemu Bogu ſtá-
9:
wiamy ołtarze. Toż y o Swiętách ro-
10:
zumiey/ ná ktorych iemu zá rozmáite
11:
dobrodźieyſtwá dźiękuiemy/ á zwłaſzcżá
12:
że ták racżył vwielbić Swięte ſwoie.
13:
Bo kto ſpráwy Boſkie w Swiętych ie-
14:
go chwali/ ſámego Bogá chwali. Nie
15:
cżyńćieſz ſie tedy mędrſzymi/ áni święt
16:
ſzymi nád świętego Auguſtyná/ Tertul
17:
lianá/ Cyprianá/ Ambrożego/ Grzego-
18:
rzá/ Leoná/ Biernatá/ Chriſoſtomá/
19:
ktorzy nie tylko tákowe Swiętá (iáko
20:
ś. Ianá/ ś. Piotrá y Páwłá/ ś. Wá-
21:
wrzyńcá/ Wſzech Swiętich etć.) świę-
22:
ćili/ ále też y kazánia ſwe ná te dni
23:
nam zoſtáwili: y iáko te Swiętá ob-
24:
chodźić mamy/ pilnie á dobrze náucży-
25:
li.
Confeſſioniſte cżynią ſie mędrſzymi y ſwiętſzymi nád Doktory S.
Auguſtyn ś. ták ná iednym mieścu
26:
piſze: Bácżćieſz tedy/ powieda/ namiley
27:
ſzy moi trzymayćie ſie wſzyſcy iedno-

strona: 189

1:
ſtáynie Bogá Oycá/ y mátki kośćiołá/
2:
świętá Swiętych iego z trzeźwością
3:
obchodźćie/ ábychmy náśládowáli tich
4:
ktorzy nas vprzedźili/ á żeby ſie oni z
5:
was weſelili/ ktorzy ſie modlą zá wámi
6:
áby błogoſłáwieńſtwo Páńſkie ná wieki
7:
mieſzkáło nád wámi/ Amen.
8:
Confeſs. A też dni te Swiętym ná-
9:
znácżone/ ktore v nas mieścá niemáią/
10:
dobrego nic/ y owſzem wiele złego w ſo-
11:
bie máią: cżego miánowáć teraz nie-
12:
chcemy.
13:
Cathol.A zaſz nie dobra rzecż ieſt w
14:
to Swiętá/ iáko y w Niedźielę do Ko-
15:
śćiołá chodźić/ ſłowá Bożego ſłucháć/
16:
Páná Bogá chwálić?
Swiętá iáko y Niedźielá nic złego ſáme w ſobie niemáią
Ieſli Niedźielá
17:
nie ma nic dobrego/ tedy theż y inſze
18:
Swiętá niemáią. Lecż tego rzec niemo
19:
żećie/ áby Niedźielá nic dobrego nie
20:
miáłá. Máią tedy y Swiętá w fobie
21:
wiele dobrego/ kiedy ie z vcżćiwośćią
22:
á chrześćiáńſkie obchodźimy. Iáko Au-
23:
guſtyn ś. mowi: Ná ten cżás/ práwi/
24:
święty Ian/ o cokolwiek prośić będźie-
25:
my/ nam otrzymáć może; gdy my iego
26:
Swięto ſpokoynie/ trzeźwie/ w cżyſto-
27:
śći/
Ser. de S. Ioan.
bez plugáwey mowy święćić bę-

strona: 189v

1:
dźiemy Przeto złe zwycżáie máią być
2:
nápráwowáne/ á dobre rzecży dla nich
3:
pſowáne być niemáią.
4:
Confeſs.Iednák to zeznawamy/ że
5:
Spráwy Swiętych zmárłych bywáią
6:
z wielkim pożytkiem przypomináne ná
7:
kazániu cżáſow ſwoich/ á to dla dobre-
8:
go przykłádu/ y náśládowánia ich.
9:
Cathol.Ná to cżáſy ſnádnieyſze być
10:
nie mogą/ iáko ſą ich właſne Swiętá
11:
od Kośćiołá przykazáne y vſtawione.
12:
Confeſs.A co ſie Poſtu dotycże/ ták
13:
wyznawamy/ iż nim bárźiey gáni Pan
14:
w ludźiách obżárſtwo/ pijańſtwo/ nie-
15:
cżyſtość/ y wſzelką roſpuſtę/ tym bárźiey
16:
y więcey też nam Chrześćiáńſki poſt zá-
17:
leca.
O Poſćie.
Ktory nic inſzego nie ieſt/ iedno
18:
powśćiągnienie ludźi od
19:
wſzelákiego zbytku/ y roſkoſzy ćieleſney/
20:
y vſkromienie á vtrapienie ćiáłá náſze-
21:
go dla pewnych przycżyn/ wedle cżáſu
22:
y potrzeby przyięte.
23:
Cathol.Poſt w kośćiele zwycżáyny
24:
nic inſzego nie ieſt/ iedno wedle oby-
25:
cżáiu y nákazánia kośćielnego/ pew-
26:
nych dni od mięſá ſie wſtrzymawáiąc/
Co ieſt Poſt.

27:
raz tylko przez dźień álbo w południe

strona: 190

1:
álbo wiecżor ćiáłu pośilenie dáwáć.
Dla cżegͦ poſćić mamy.
A
2:
ten poſt ſłuſznie záchowány być ma: dla
3:
powśćiągnienia ćiáłá náſzego/ y pod-
4:
dánia pod moc duchowi dla chwały
5:
PAńſkiey pilnieyſzego ſpráwowánia/
6:
dla cżynienia godnych owocow Poku
7:
ty/ dla wyrządzánia poſłuſzeńſtwá/ á
8:
náoſtátek dla otrzymánia od Bogá
9:
iákieykolwiek łáſki.
10:
Confeſs.Przetoż ći ktorzy ná táko-
11:
we przycżyny á ná ten ſpoſob bacżenia
12:
nie máią pośćić ſie niemogą/ áni ża-
13:
dnym obycżáiem poſzcżą. Abowiem to
14:
iácy przedśięwźięćie biorą/ áby dni nie-
15:
ktorych náznácżonych pokármy bráku-
16:
iąc/ od niektorych ſie zátrzymawſzy/ ná
17:
kłádáli brzuch inemi pokármy.
18:
Cathol.Ktorzy ták cżynią/ ácżkol-
19:
wiek przykazánie o Pośćie wypełniá-
20:
ią/ y prawdźiwie poſzcżą/ iednák przed
21:
śię obżárſtwem grzeſzą. Przeto gánić
22:
niepotrzebá/ że mięſá w poſty nie vży-
23:
wáią/ iáko y tego chwálić ſie niegodźi/
24:
gdy ſie inemi pokármy názbyt zákłá-
25:
dáią.
26:
Confeſs.Y mniemáią że prze táko-
27:
wy vcżynek Bogu by ſie vpodobáć mieli

strona: 190v

1:
rozumieiąc/ że tákowym ſpoſobem po-
2:
ſzcżąc/ miałby być vcżynek on dobry.
3:
Cathol.Ze ſie Poſty Pánu Bogu
4:
podobaią/ y gniew iego błagáią/ ma-
5:
my przykłádow doſyć w ſtárym y w no-
6:
wym Zakonie/ iáko w Niniwitach/ w
7:
Dawidźie/ w Achábie/ w Tobiaſzu/
8:
Iudit/ Heſter/ w Dánielu/ w Annie
9:
wdowie/ w Apoſtolech.
Ze ſie poſty Panu BOgu podobáią.
Ioèl 2. Math.6. Act. 14. 1. Cor. 6. Rom. 3. 3. Reg. 21. Tob. 12. Luc. 2.
A gdyby poſt
10:
dobrym vcżynkiem nie był/ nigdyby go
11:
nam ták piſmo Prorockie y Apoſtol-
12:
ſkie niezálecáło
13:
Confeſs.A ták z Poſtu prawdźiwe-
14:
go cżynią brákowánia/ gdyż Poſt ieſt
15:
pobudzenie ku modlitwam świętym/
16:
y ku wſzelákim cnotam.
17:
Cathol.Wy poſt z miernośćią mie-
18:
ſzaćie.
Confeſſoniſte poſt z miernoſćią álbo trzeźwoſćią mięſzáią.
Powinien ieſt káżdy cżłowiek
19:
Chrześćiáńſki w pićiu y w iedzeniu zá-
20:
wżdy miárę chowáć/ ále nád to powi-
21:
nien Poſtem ćiáło ſwoie pewnych cżá-
22:
ſow trapić powſćiągáiąc ſie od mięſá/
23:
winá/ y roſkoſznieyſzych potraw.
24:
Confeſs.Nie może ſie táki Poſt Pá
25:
nu Bogu podobáć (iáko to w Kśię-
26:
gách Prorockich káżdy bácżyć może)
27:
gdy od pokármow/ á nie od grzechow

strona: 191

1:
ludźie ſie wſtrzymawáią/ á tákowym
2:
ſie brákowániem zálecáią.
3:
Cathol.A ktoż tego nie wie/ że to nay-
4:
lepſzy Poſt duchowny ieſt/ od grzechu
5:
ſie wſtrzymáwáć/ ále przy tym y dla te-
6:
go/
Poſt duchowny od grzechow.
potrzebá y ten ćieleſny poſt chowáć
7:
áby ćiáło nie buiáło/ á duchowi powol-
8:
ne było: á z tȳ ſie od grzechow pośćiło.
9:
Confeſs.Zeznawamy też Poſt pra-
10:
wdźiwy być dwoiáki. Ieden ſpolny ál-
11:
bo poſpolity. Drugi oſobny/ álbo ká-
12:
żdego z oſobná.
13:
Cathol. Y to prawdá/ że ieſt Poſt
14:
dwoiáki/ poſpolity y oſobny. Lecż v nas
15:
poſpolity ten ieſt/ ktory wſzyſtkim w o-
16:
bec od Kośćiołá ieſt przykazány/ iáko
17:
Poſt wielki/ Suche dni Wigilie świąt
18:
przednieyſzych. etć.
Poſt dwoiáki
Poſpolity.

19:
Confeſs.Ten poſpolity álbo ſpołecż-
20:
ny cżyniono y cżynią teraz w Zborzech
21:
Bożych náſzych cżáſow żáłoſnych/ á na
22:
więcey cżáſu vtrapienia Kośćiołá Bo-
23:
żego/ á to przez cáły dźień nie iedząc á-
24:
ni pijąc áż do wiecżorá/ ktory dźień w-
25:
ſzyſtek ná modlitwách y ná świętych
26:
ſpráwách bywa ſtrawion/ pokutuiąc
27:
y zá grzechy ſwoie żáłuiąc/ ktora ſprá-
28:
wá z płácżem bywáłá.

strona: 191v

1:
Bá y to przed wámi w Ko-
2:
śćiele cżyniono y cżynią: á zwłaſzcżá gdy
3:
tego ieſt potrzebá.
4:
Confeſs.Oſobno poſty bywáią cży-
5:
nione od ludźi wiernych á bogoboy-
6:
nych dla lepſzey ſpoſobnośći ku modli-
7:
twie/ iáko kto obacży potrzebę/ że mu
8:
vbywa Duchá Bożego ſpraw/ y mar-
9:
twi w ſobie tym obycżáiem ćiáło/ ze w-
10:
ſzyſtkimi pożądliwośćiámi/ y wſtrzy-
11:
mawa ſie od wſzelákiey roſkoſzy ćiele-
12:
ſney/ od zbytku w iedzeniu y w pićiu.
13:
Cathol.V nas oſobne poſty ſą/ kto-
14:
re álbo kápłan ná Spowiedźi dla du-
15:
chownego iego pożytku nákaże zá po-
16:
kutę/ álbo ie kto ſam dobrowolnie z na
17:
bożeńſtwa przyimuie.
Oſobny.

18:
Confeſs.Tákowe poſty prawdźiwe
19:
máią pochodźić z vprzeymey chući/ nie
20:
z przymuſzenia/ ále z woley dobrey á w
21:
poniżonym á ſkruſzonym ſercu/ ludźiom
22:
ſie w tym nie przypodobywáiąc.
23:
Cathol.Y v nas Poſty ácż ſą roſka-
24:
záne od Kośćiołá/ iednák przedśię nie
25:
z przymuſzenia/ ále z chući/ z dobrą wo-
26:
lą/ iáko od poſłuſznych ſynow Kośćiel-
27:
nych ſpráwowáne bywáią.
Poſty nie przymuſzone
Bo ácż wol

strona: 192

1:
no káżdemu/ z chući ſwoiey pośćić ſie
2:
záwſze kiedy chce/ á wſzákże dla tych
3:
ktorzy álbo záwſze pośćić nie mogą/ ál-
4:
bo niechcą/ pewne poſty Kośćioł po-
5:
ſtánowił/ ktoreby dla ſwego zbáwien-
6:
nego pożytku wſzyſcy záchowáli. Ale
7:
wy cżekáiąc tey vprzeymey chući wá-
8:
ſzey/ ktorey do poſtow namniey nie ma-
9:
ćie/ nigdy nie pośćićie.
10:
Confeſs.Dáleko też mniey pośćić
11:
mamy dla vſpráwiedliwienia náſzego/
12:
álbo dla grzechow odpuſzcżenia.
P. Bog przez poſty grzechy odpuſzcża.

13:
Cathol.Gdyż iáſna rzecż ieſt w Pi-
14:
ſmie świętym/ że Pan Bog cżęſto przez
15:
prawdźiwą pokutę y poſty/ grzechy lu-
16:
dźiom odpuſzcża/ iáko Niniwitom/ Da
17:
widowi etć. cżemuż ſie cżłowiek Chrze-
18:
śćiáńſki y dla tego pośćić nie ma áby
19:
gniew Páńſki ſobie vbłagał/ grzechow/
20:
álbo karánia docżeśnego zá grzechy od
21:
puſzcżenie otrzymał? Boć iáko nie ie-
22:
den pożytek z poſtu nam przychodźi/
23:
ták ſie też nie dla iedney przycżyny po-
24:
śćiemy/ iákom iuż wyżſzey námienił.
25:
Confeſs.Wielki Poſt ktory zową
26:
quadrageſimą/ choć może mieć dawne
27:
świádectwo/ wſzákże nie z piſmá Apo-

strona: 192v

1:
ſtolſkiego/ áni z Hiſtoriy/ áni z Dokto-
2:
row świętych/ przetoż nie ma być kłá-
3:
dźion ná ludźi.
4:
Cathol.Przed tyśiącem y ſtem lat
5:
y więcey ś. Ambroży/ y Máximus Tau
6:
rineń Biſkup/ powiedźieli/ że ten Poſt
7:
Quádrágeſimy nie od ludźi vſtáwiony
8:
ále od Bogá poświęcony: nie ludzkim
9:
wymyſłem zácżęty/ ále Boſką zwierz-
10:
chnośćią roſkazány ieſt.
POST wielki nie łudzka vſtáwá/ ma zewſząd ſwiádectwá.
Mamy też Ca
11:
nony Apoſtolſkie/ y Cōcilia święte Lá-
12:
odyceńſkie/ Bráccárinſkie/ Agátheń-
13:
ſkie/ Triburteńſkie/ Gángreńſkie/ Mo-
14:
guntyńſkie/ y inſze/ ktore ten poſt po-
15:
twierdzáią/ y chowáć roſkázuią. Gán-
16:
greńſkie Concilium te wſzyſtkie zá He-
17:
retyki mieć każe/ ktorzy poſpolite wſzy-
18:
ſtkiego Kośćiołá Poſty odrzucáią.
Can. 68. Can. 50.
Can. 35. Can. 9.
Can. 12. Can. 19.
Can. 35.
Kto Poſtu nie trzyma/ Heretykiem ieſt.
A
19:
Toletáńſkie Concilium/ y Canon Apo-
20:
ſtolſki każe te zákląć/ y od Kośćiołá wy
21:
łęcżyć/ ktorzy bez wielkiey potrzeby/ ál-
22:
bo iáwney choroby Pośćie mięſo iedzą.
23:
A co ſie Doktorow dotycże/ wſzyſcy ten
24:
Poſt dźiwnie zálecáią. Swięty Igná-
25:
cyus ad Philip. Theleſphorus bliſki cżá
26:
ſow Apoſtolſkich/ Ambroży ná wielu
27:
mieścách/ Orygenest ſuper Leuit. Gre-

strona: 193

1:
gorius/ Hieronymus aduerſus Monta-
2:
num : My/ powiáda/ ten poſt cżterdźie
3:
śći dni/ álbo quadrágeſimę/ wedle po-
4:
dánia Apoſtolſkiego pośćimy.
POST wielki z podánia Apoſtol.
Pſal. 110.
POST przykazány.
A świę-
5:
ty Auguſtyn mowi: Ze ten poſt/ ktory
6:
y Moyzeſz y Eliaſz/ y ſam Pan Zbáwi-
7:
ćiel náſz pośćić racżył/ ieſt nam w Za-
8:
konie/ v Prorokow/ y w Ewángeliey
9:
przykazány/ ponieważ z Zakonu j z Pro
10:
rokow ma świádectwo: nie iżebychmy
11:
przez cáłe cżterdźieśći dni nic nie iedli/
12:
iáko Pan Chriſtus/ ále żebychmy pośći
13:
li co możemy. Báſilius: Niemáſz/ po-
14:
wiáda/ wyſpy/ niemáſz źiemie/ niemáſz
15:
miáſtá/ niemáſz ludu/ niemáſz náoſtá-
16:
tek żadnego mieyſcá ták puſtego/ gdźie
17:
by o tym cżterdźieśći dni pośćie nieſły-
18:
chano: ále y woyſká/ y podrożni ludźie
19:
ták ná morzu iáko y ná źiemi/ y wſzyſcy
20:
kupcy tákże o nim wiedzą/ y rádźi gi
21:
przyimuią. Ambroży ś. záśię ták mo-
22:
wi: Iáko inſzego cżáſu pośćić zaſługá
23:
ieſt/ ták ſie w pośćie wielkim nie po-
24:
śćić/ grzech ieſt.
Serm. poſteriori de Ieiun.
POST wielki v wſzech Narodow znáiomy y przyięty.
In Serm. Quadra.
Poſćie ſie niepoſćić/ grzech ieſt.
Abowiem one poſty ſą
25:
dobrowolne/ ále te potrzebne: one z do
26:
brey woley pochodzą/ ále te z przykazá
27:
nia y vſtáwy: do onych nas przywo-

strona: 193v

1:
dzą/ do tych przymuſzáią. Inſze miey-
2:
ſcá dla przedłużenia opuſzcżam. Lecż
3:
ſie z tych doſyć okázuie/ iáko to praw-
4:
dá/ że poſt ten wielki świádectwá z pi
5:
ſmá/ z Doktorow/ y z Hiſtoriy nie ma.
6:
Confeſs.Y ieſt to pewna á wiádo-
7:
ma rzecż/ że w onym pierwſzym kośćie-
8:
le po Apoſtolech rozne były miedzy
9:
ludźmi Chrześćiáńſkimi poſty/ iáko pi-
10:
ſze o tym Ireneus on ſtáry á dawny
11:
Doktor/ powiedáiąc/ że niektorzy ied-
12:
no ieden dźień pośćili/ drudzy dwá/
13:
drudzy więcey/ niektorzy też cżterdźie-
14:
śći dni poſtow záchowywáli/ ktora ro-
15:
zność poſtow/ powiáda/ nie zá cżáſu
16:
náſzego zácżęłá ſie/ ále dawno przed
17:
tym/ á to iáko mniema ztąd/ że nie zá-
18:
chowywáli tego/ co im było podano
19:
z pocżątku/ przetoż ku inſzym ſpoſobom
20:
przyſzli poſtow z niedbáłośći y z nie-
21:
wiádomośći.
Treneuſá Cōfeſſioniſte nie ſpełná przywodzą.
Nicepho. Lib. 4. cap. 39.

22:
Cathol.Słowá Ireneuſowe nieſpeł
23:
ná/ y odmienione/ iákośćie zwykli/ przy
24:
wodźićie: ktore Nicephorus ták poło-
25:
żył: Nie tylko o dniu/ ále y o ſpoſobie
26:
poſzcżenia nieiáka rozność y ſporká ieſt
27:
Abowiem niektorzy mnimáią/ że ieden

strona: 194

1:
dźień pośćić máią/ drudzy dwá/ drudzy
2:
więcey. A niektorzy z nich cżterdźieśći
3:
godźin dźiennych y nocnych w dźień
4:
ſwoy policżáią. A tá rozność obycżá-
5:
ioe nie zá lat náſzych wſzcżęłá ſie ieſt/
6:
ále dawno przed tym v przodkow ná-
7:
ſzych byłá: ktorzy iáko przyſtoi/ pilnie
8:
záchowány zwycżay w ſzcżerey proſto-
9:
ćie potomkom ſwoim podáli. A wſzák-
10:
że ći wſzyſcy przedśię pokoy záchowáli/
11:
y do tych cżáſow pokoy miedzy ſobą
12:
mamy/ á rozność poſtow/ iednośći wiá
13:
ry potwierdza. Toć ſą właſnie ſłowá
14:
Ireneuſowe do Viktorá Papieża Rzȳ-
15:
ſkiego/ ktory niemáłą cżęść Kośćiołá
16:
Bożego chćiał odłącżyć/ dla tego/ że ſie
17:
z inſzymi około Swiętá Wielkonocnego
18:
záchowánia zgodźić niechćieli: gdźie
19:
go Ireneus ś. nápomina/ áby dla iná-
20:
kſzych rzecży/ y tych Ceremoniy pozwirz
21:
chnych/ ludźi od kośćiołá nie odłącżał:
22:
poniewaſz ſie w inſzych rzecżách grun-
23:
townych zgadzáią.
Ireneuſá Cōfeſioniſte troiáko fáłſzuią.
Lecż wy te ſłowá
24:
Ireneuſá ś. troiáko fáłſzuiećie. Na-
25:
przod że o cżterdźieśći dniách poſtu
26:
powiedaćie/ á Ireneus o cżterdźieśći
27:
godźinách mowi. Druga/ że mowićie/

strona: 194v

1:
iż tá rozność poſzłá ztąd/ że nie zácho-
2:
wywáli tego co im było dano z pocżąt-
3:
ku. A Ireneus ma práwie przećiwną:
4:
Ze przodkowie náſzy pilnie záchowa-
5:
wſzy w świętey proſtoćie obycżay wźię-
6:
ty od ſtárſzych ſwoich potomkom po-
7:
dáli. Trzećia/ że to ná cżym wſzyſtká
8:
ſpráwá należy/ co zá tymi ſłowy Ire-
9:
neus przydał/ zdrádnie opuſzcżaćie: że
10:
ći wſzyſcy choć nieco w pośćiech byli ro-
11:
zni/ przedśię iedność wiáry záchowáli.
12:
A ſtąd káżdy obácżyć może/ iáko wy
13:
wiernie á cale piſmá przywodźićie. Ale
14:
coż tu z Ireneuſá przećiwko nam ma-
15:
ćie?
Roznoſć około záchowánia poſtu/ nie káźi poſtu.
To/ iż byłá nieiáka rozność oko-
16:
ło záchowánia tego poſtu/ nie iżeby w-
17:
ſzyſcy 40 dni nie pośćili: Bo tego
18:
ſtąd nigdy niedowiedźiećie/ ále iż dźień
19:
roznie záchowywáli/ iedni dźień po-
20:
ſpolity/ drudzy dwá/ drudzy więcey/
21:
drudzy cżterdźieśći godźin/ w dźień po-
22:
licżáiąc. Tákżeć y dźiś nieiáka rozność
23:
w záchowániu poſtu tego ieſt/ y być
24:
muśi w roznych kráinách/ ále 40 dni
25:
wſzyſcy znáią: y wiáry prze te Ceremo-
26:
nie zwirzchnie namniey nie tárgáią.
27:
Iáko to tedy nic przećiw poſtom ná-

strona: 195

1:
ſzym/ ták ono iáſnie przećiwko wam co
2:
tenże Ireneus nápiſał:
Li.1. ca.1.
Confeſioniſte ſie z Válentyniany zgadzáią.
Ze Válentyni-
3:
anowie Heretycy/ ták iáko y wy/ po-
4:
ſtow kośćielnych nie záchowywáli/ ále
5:
káżdego cżáſu mięſo ieść káżdemu do-
6:
puſzcżáli. Tákże y to pewna/ że Augu-
7:
ſtyn ś. y Epiphánius Aériuſzá/ y Hie-
8:
ronym ś. Iowinianá/ przeto/ że ná-
9:
przećiw poſtom Kośćielnym mowił/
10:
miedzy Heretyki pocżytáią:
Coufeſioniſte Aēriani y Iowiniani.
y to pew-
11:
na co Báſilius ś. powiáda/ że niemáſz
12:
tego mieścá ná świećie/ gdźieby o tym
13:
wielkim pośćie niewiedźiano/ y nie cho
14:
wano go. Y co Nicephorus/ że były
15:
przed Wielkonocą iáko y dźiś vſtáwio
16:
ne y zwycżáyne poſty/ ktore áż do wiel-
17:
kieynocy chowano. O tym pośćie I-
18:
gnácius ś. do Philipenſow. Theleſpho
19:
rus/ Ambroży/ Origenes/ y inſzy Dokto
20:
rowie poſpolićie piſzą. Y Auguſtyn ś.
21:
że ten wielki poſt/ máło nie wſzyſcy po-
22:
śćili: y Concilium Agátheńſkie/ y Au-
23:
reliáneńſkie dekretem go ſwym potwir
24:
dźiło.
Li. 4. cap 36:
Con. Fauſtūlib. 30
cap. 5.
A co ſie roznośći záchowánia
25:
Poſtow dotycże/ ieſt o tym Náuká ál-
26:
bo Regułá v Auguſtyná ś. gdźie ták
27:
mowi:
Epiſt. 8 ad Caſulanum.
W tych rzecżách/ o kthorych

strona: 195v

1:
Piſmo Boże nic pewnego nie ſtáno-
2:
wi/ Zwycżay ludu Bożego/ álbo vſtáwy
3:
przodkow náſzych/ zá przykazánie cho-
4:
wáć mamy.
Regułá ſ. Auguſtyná o Ceremoniach Koſcielnych

5:
Confeſs.Tákże y Sokrátes w Hiſto-
6:
riey kośćielney powiáda/ że o tym nie-
7:
máſz dawnego piſmá żadnego ábo po-
8:
ſtánowienia/ á to dla tego że Apoſtoło
9:
wie zoſtáwili to káżdemu wolno cżynić
10:
nie z przypędzenia żadnego ábo boiáźni/
11:
ále z dobrey woley á wedle potrzeby.
12:
Cathol.Przypátrzćie ſie iedno do-
13:
brze temu/ co tám Sokrátes piſze.
14:
Bo thák tám trochę wyżſzey powiá-
15:
da: Ze Pośćie nie iednákich potraw
16:
wſzyſcy vżywáią: Bo iedni pośćie ża-
17:
dnych rzecży żywiących (to ieſt żad-
18:
nych źwierząt) nie iedzą.
Li. 5. c. 22
Sokrátes o roznym záchowániu Poſtow.
A drudzy z
19:
tych rzecży żywiących/ tylko ryby. Dru-
20:
dzy záśię z rybámi j ptakow pożywáią/
21:
powiedáiąc/ że y te według Moizeſzá
22:
z wody pocżątek máią. Drudzy iáiec
23:
nie iedzą: á drudzy tylko chleb ſuchy:
24:
drudzy áni chlebá nie pożywáią/ etć.
25:
zátym dopiro mowi: A iż o tych rze-
26:
cżách żaden nápiſánego iákiego roſka-
27:
zánia nie zoſtáwił/ znáć że ią Apoſto-

strona: 196

1:
łowie ná wolą káżdego puśćili/ áby nie
2:
zboiáźni áni zprzimuſzenia dobrą rzecż
3:
cżynili. Widźiſz że tu Sokrátes o tym
4:
tylko powiáda że niemáſz przikazánia/
5:
ktorych potraw pożywáć nie máią/ o-
6:
krom mięſá rozumiey. Bo miedzy ty-
7:
mi wſzyſtkimi/ ktore tu wylicżył/ żaden
8:
mięſá nie iadł/ oprocż tych ktorzy pta-
9:
kow z rybámi pożywáli/ przywodząc
10:
Moyzeſzá zá ſobą. Lecż poſt iáko iuż
11:
dawno przed tym przykazány/ iedno-
12:
ſtháynie wſzyſcy záchowáli: zwycżay
13:
ſtárſzych ſwoich/ wedle náuki Auguſty-
14:
ná świętego zá práwo máiąc.
15:
Confeſs.Co ſie dotycże brákowánia
16:
y przobieránia miedzj cżáſy y pokármy/
17:
nigdźiey nam tego nieroſkazano.
Swiętá niektore od Apoſtołow przykazáne.
Act.5.
Obieránie pokármow od Apoſtołow roſkazáne.
áby Chrześćiánie Nie-
18:
dźielę/ dźień Zmartwychwſtánia Bo-
19:
żego/ Swiątki etć. święćili y wſtrzyma
20:
wáli ſie od rzecży báłwánom ofiárowá-
21:
nych/ y ode krwie/ y od vduſzonego źwie
22:
rzęćiá: ták záwſze kośćioł mogł pew-
23:
nych cżáſow ludźiem mięſá álbo mlecż-
24:
ná zákázować/ iákoż zákazał; nie iżeby

strona: 196v

1:
te rzecży złe álbo niecżyſte były/ ále że
2:
ćiáłu więcey pláguią. Y Páweł ś. iá-
3:
wnie nam to przebieránie pokármow
4:
záleca/ gdy mowi: Acżći wſzyſtkie rze-
5:
cży ſą cżyſte/ ále ten grzeſzy/ ktory ich
6:
z pogorſzeniem pożywa. Dobra rzecż
7:
ieſt mięſá nie ieść/ áni pić winá/ áni
8:
tego cżym ſie brát twoy obraża álbo gor
9:
ſzy.
Rom. 14.
1. Cor. 8.
Y záśię: Ieſli potráwá gorſzy brá-
10:
tá mego/ niebędę mięſá iadł ná wieki/
11:
ábych brátá mego nie zgorſzył. Augu-
12:
ſtyn ś. piſze; Ze Iowinian Heretyk ta-
13:
kież vcżył/ że nic nie ſą pożytecżne po-
14:
ſty/ áni wſtrzymawánié od niektorych
15:
pokármow. A ná drugim mieścu ták
16:
mowi:
Lib. de haereſib haeresi. 86.
Confeſioniſte Iowiniániſte.
De Eccle. dog. c. 68.
Zasługá z poſtu.
Ze świętemu dźiewictwu mał-
17:
żeńſtwo rownáć/ álbo wierzyć że nic
18:
zaſługi tym nieprzyraſta/ ktorzy dla v-
19:
trapienia ćiáłá ſwego od mięſá álbo
20:
winá ſie wſtrzymawáią/ iuż to nie ch-
21:
rześćiáńſka ále Iowiniáńſka/ y odſzcże-
22:
pieńſka ieſt.
23:
Confeſs.Wiemy bowiem że wſzyſt-
24:
ko ſtworzono ieſt ku pożytku y vżywá-
25:
niu ludzkiemu.
26:
Cathol.Stworzono ieſt ku przyſtoy-
27:
nemu y dozwolonemu á dobremu vży-

strona: 197

1:
wániu. Lecż ten kto tych rzecży vżywa
2:
gdy ich vżywáć nie ma/ to ieſt pośćie/
3:
we dni od kośćiołá/ ktorego ſłucháć po
4:
winien/ náznácżene; ten źle vżywa y
5:
grzeſzy/ że ich z niepoſłuſzeńſtwem y ze
6:
wzgárdą kośćielną/ y z pogorſzeniem
7:
wiele ludźi vżywa/ ktorych do tego ſwȳ
8:
przykłádem przywodźi/ áby takież oni
9:
gwałćili kośćielne przykazánie/ y He-
10:
retykámi ſie sſtáli.
11:
Confeſs.A to co Bog ſtworzył do-
12:
bre ieſt wſzyſtko/ co bez bráku w boiá-
13:
źni Bożey ma być vżywano.
14:
Cathol.Y my nie przeto pośćimy/
15:
żeby mięſo/ iáycá/ mlecżne niedobre by-
16:
ło: ále iż wiemy/ że y ten grzeſzy/ kto do
17:
brych rzecży nie dobrze vżywa. Dobreć
18:
było y ono iábłko ktorego Adam w Rá-
19:
iu vkuśił: lecż że to przećiw roſkazániu
20:
Bożemu vcżynił/ hániebnie zgrzeſzył/ y
21:
ſam śiebie y nas zátráćił.
Gen. 3.
Takież mię-
22:
ſo y inſze potráwy dobre ſą/ ále kto ich
23:
Pośćie nád zakazánie kośćielne/ to ieſt
24:
Boże pożywa/ wielce grzeſzy/ nie dla
25:
pokármu ktory dobry ieſt/ ále dla hár-
26:
dośći y niepoſłuſzeńſtwá y zgorſzenia/
27:
ktore dobre być niemoże.

strona: 197v

1:
Confeſs.Toż też poświadcża Apo-
2:
ſtoł mowiąc: że ſą rzecży wſzyſtki cżyſte
3:
cżyſtym.
4:
Cathol.Prawdá ieſt mowi Apoſtoł
5:
że rzecży wſzyſtkie ſą cżyſte cżyſtym. Ale
6:
to opuſzcżaćie/ co thámże przyda-
7:
wa: że niecżyſtym y niewiernym (iácy
8:
oſobliwie wy ieſteśćie/ ták odpowiáda
9:
ná to Heretykom Auguſtyn ś.) nic nie
10:
ieſt cżyſtego: ále ieſt ſplugáwion ich
11:
vmyſł y ſumnienie.
Niecżyſtim wſzyſtko niecżyſto.
Káżdy Heretyk niewiernym ieſt.

12:
Confeſs.Y ná drugim mieścu: Co-
13:
kolwiek w iátkách przedawáią iedzćie
14:
niepytáiąc ſie nic dla ſumnienia.
15:
Cathol.A cżemu opuſzcżćie co tro-
16:
chę wyżſzey tenże Páweł ś. powiedźiał:
17:
Wſzyſtko mi ieſt wolno/ ále nie wſzyſt-
18:
ko ieſt pożytecżno: to ieſt kiedy zbudo-
19:
wánia nieprzynośi/ ále zgorſzenie. Mo
20:
wi tám Páweł ś. o tich potráwách/ kto
21:
re były báłwánom ofiárowáne/ áby ich
22:
nievżywáli: nie przeto żeby ſáme z śie-
23:
bie złe álbo niecżyſte były/ ále dla zgor-
24:
ſzenia inſzych. Przeto im potym dáie
25:
wolność/ áby w iátkách ſobie kupowá-
26:
li co chcą (iedno potráwam ofiárowá-
27:
nym pokoy dáli)
Confeſsioniſte iáko Páwłá ſ. nie cále przywodzą.
że ſie tych rzecży ktore

strona: 198

1:
w iátkách przedawano/ ſtrzedz było
2:
niepotrzebá/ áni mieć o nie ſumnienia
3:
obráżonego/ iáko o onych/ ktore były báł
4:
wánom ofiárowáne. A coż to ku rzecży
5:
náſzey? Ná on cżás gdy w iátkách coſz-
6:
kolwiek/ á nie ná ołtarzach báłwáń-
7:
ſkich kupowáli/ żadnego przykazánia
8:
nie łamáli/ żaden ſie z tego gorſzyć nie
9:
mogł. Lecż dźiśia/ gdy będźieſz iadł mię
10:
ſo gdy go ieść zákazano/ przykazánie
11:
łamieſz/ y drugiego gorſzyſz.
12:
Confeſs.Tenże też Apoſtoł zowie
13:
Dyabelſką náuką brákowánie y prze-
14:
bieránie pokármow.
15:
Cathol.Nic to przećiwko poſtom y
16:
vſtáwam kośćielnym/ o przebierániu
17:
pokármow. Bo iáko ná to mieśce S.
18:
Chriſoſtom y Theophiláktus/ Greko-
19:
wie/ ś. Ambroży/ Auguſtyn y Hiero-
20:
nym Láćinnicy piſzą/ to mieśce ſłuży
21:
przećiwko Kácerſtwu Márcyoniſtow
22:
y Mánicheuſzow/ y Tátianá Pátriár-
23:
chy Enkrátytow: ktorzy pokármy od
24:
Bogá ſtworzone gánili/ y zá niecżyſte
25:
mieli/ przeto ich ſwoim nie tylko pew-
26:
nych cżáſow/ ále záwſze bronili.
Iákie brákowánie pokármow ieſt Dyabelſką náuką.
Lecż
27:
my y mięſá/ mlecżná/ iáiec/ iáko do-

strona: 198v

1:
brych ſwoich cżáſow pożywamy: ále
2:
wſtrzymawáłość nád zbytek/ chudobę
3:
nád tłuſtość/ poſty nád ſytość/ iáko ś.
4:
Hieronym mowi/ przekłádamy.
5:
Confeſs.Gdyż Pan Bog dał pokár-
6:
my cżłowiekowi ku pożywániu z dźięk
7:
cżynienim/ tym ktorzy vználi prawdę/
8:
iż co iedno Bog ſtworzył dobre ieſt/ á
9:
niema być nic odrzucano/ ieſliby z dźię
10:
kowániem przyimowano było.
11:
Cathol. Przeto y my mięſá/ iáko złe-
12:
go/ nie odrzucamy/ ále ie pośćie ná
13:
Wielkęnoc chowamy.
14:
Confeſs.Tákże do Koloſenſow gáni
15:
wſzyſtki ony/ ktorzy zbytnią wſtrzymá-
16:
łośćią álbo miernośćią chćieli álbo ro-
17:
zumieli ſobie doſtáć y ſpráwić iáką
18:
świątobliwość.
19:
Cathol. Zleśćie tám Apoſtołá zro-
20:
zumieli.
Confeſioniſte Páwłá S. źle rozumieią.
Nie gáni on poſtow/ ktore ná
21:
wielu mieścách dźiwnie záleca/ y przy-
22:
kázuie: ále żeby ſie nie dáli fáłſzywym
23:
Apoſtołom zwodźić/ ktorzy ie znowu
24:
ná Zydowſki zakon przywodźili: áby
25:
z nimi nowe Kśiężyce/ Sábbáty y in-
26:
ſze Ceremonie záchowáli od niektho-
27:
rych pokármow/ iáko od niecżyſtych ſie

strona: 199

1:
wſtrzymawáli/ ktore rzecży iuż iáko
2:
ćień przez Ewángelią były vſtáły.
3:
Confeſs.Gánimy tedy w obec Tácya-
4:
ny y Enkrátity/ y wſzyſtki vcżnie Eu-
5:
ſtáchiego/ przećiw ktorym był Synod
6:
Gángreńſki zebran.
7:
Cathol.Ale Kośćiołá Powſzechne-
8:
go Rzymſkiego gánić niemaćie: ktory
9:
nie brákuie pokármámi/ iáko złemi/
10:
co ći Heretykowie cżynili: ále ich po-
11:
śćie do cżáſu zákázuie/ dla vtrapienia
12:
ćiał náſzych/ y prze inſze dobre obycżáie.
13:
O Kátechizmie/ y o ná-
14:
wiedzániu niemocnych/ á pocie-
15:
ſzániu ich. XXV.
16:
CONFESSIONISTE.
17:
Przeto mądrze á ſłuſznie cżynią Pá-
18:
ſterze Kośćiołá świętego / ktorzy młodź
19:
álbo dźiatki wcżás á pilnie zá młodych
20:
lat ich/ każą vcżyć Kátechizmu/ zákłá-
21:
dáiąc grunt pierwſzey wiáry świętey/
22:
y vcżąc pocżątkow iey.
23:
CATHOLICI.
24:
Iáko bárzo dobrze cżynią/ práwi pá-

strona: 199v

1:
ſterze/ ktorzy prawdźiwey/ iedney á po-
2:
wſzechney wiáry Kátechizmu vcżą: ták
3:
bárzo źle cżynią ći/ ktorzy błędy kácer-
4:
ſkie ſwoie młodym dźiatkom/ iáko iad
5:
pewny duſzny/ przekłádáią.
Kátechizmy iákie dziatkom przekłádáć mamy.

6:
Cōfeſs. A ták wcżás nie odwłácżáiąc
7:
máią niemocne náwiedzáć/ chorzy ták-
8:
że máią Páſterzow y ſtárſzych do śiebie
9:
bez omieſzkánia wzywáć/ cżuiąc ná śię
10:
tákowe potrzeby. Tám tedy Páſterze
11:
máią poćiechy niemocnym dáwáć/ w
12:
wierze ich pośiláiąc y przypráwuiąc
13:
náuką/ iákoby Szátáńſkie pokuſy mo-
14:
gli zwyćiężyć.
15:
Cathol.Nie tylko chore ćieſzyć/ ále
16:
naprzod y náde wſzyſtko ku prawdźi-
17:
wey żáłośći zá grzechy/ ku pokućie y
18:
ſkruſze y ſpowiedźi przywieść/ więc Sá
19:
krámentem Ciáłá Páńſkiego/ y oſtát-
20:
niego pomázánia/ zwłaſzcżá/ ieſli chory
21:
tego żąda y prośi/ wedle Kośćielnego
22:
zwycżáiu opátrzyć.
Chore ludzie iáko ſpráwowác.

23:
Confeſs. A co ſie dotycże onego ná-
24:
wiedzánia Papieſkiego/ powiedźiáło
25:
ſie iuż wyżſey/ żeſmy ie z inemi wymy-
26:
ſły ludzkiemi odrzućili.
27:
Cathol.Powiedźiáło ſie też támże/

strona: 200

1:
iákośćie to nieſłuſznie vcżynili. W Ar-
2:
tykule xix.
3:
Confeſs.Przeto iż w ſobie ma ſpro-
4:
ſne rzecży/ á z piſmá ś. okazáne być nie-
5:
może/ ále owſzem iemu ieſt przećiwne.
6:
Cathol.Tych ſproſtnych rzecży oká-
7:
záć nie możećie. Piſmo też iáſne o tym
8:
y v Iákubá świętego/ y w Dźieiách A-
9:
poſtolſkich mamy: iáko ſie wyżſzey o-
10:
kazáło.
Iac. 5.

11:
O Pogrzebie wiernych/
12:
o pracey álbo piecżey około vmár-
13:
łych/ o cżyścu/ y o obiáwieniu
14:
duchow. XXVI.
15:
CONFESSIONISTE.
16:
Piſmo święte roſkázuie/ áby Ciáłá
17:
wiernych ludźi/ ktore ſą Duchá ś. przy-
18:
bytki/ y ktore dniá oſtátniego z mar-
19:
twych powſtáną/ vcżćiwie były bez za-
20:
bobonow wſzelákich w źiemię pocho-
21:
wáne.
22:
CATHOLICI.
23:
Zabobonámi zową vcżćiwe á świę-

strona: 200v

1:
te Ceremonie kośćielne/ ktore przy po-
2:
grzebie zwykły ſie cżynić/ iáko dzwonie-
3:
nie/ áby ludźie Páná Bogá zá cżłowie-
4:
ká vmárłego prośili/ Proceſsyą z krzy-
5:
żem/ z świecámi/ z śpiewánim y modli
6:
twámi przyſtoynemi. Lecż ieſli to ſłu-
7:
ſznie cżynią/ niech káżdy oſądźi.
Ceremonie Koſćielne nie ſą zabobony.

8:
Cōfeſs. O ktorych áby też/ gdyż w
9:
Panu záſnęli/ vcżćiwe przypominánie
10:
cżyniono/ á pámięć ich záchowywána
11:
byłá pozoſtáłym po nich potomkom.
12:
Cathol. A o modlitwie zá nie ni ſło-
13:
wká. Boićie ſie Aoriuſzá Heretyká od-
14:
ſtąpić/ ktory takieſz modlitwy y ofiáry
15:
zá vmárłe odrzucał/ iáko Auguſtyn ś.
16:
y Epiphánius o nim piſzą.
Cōfeſsioniſte z Aeryuſem Heretykiem modlitwy y ofiáry zá vmárłe odrzucáią.

17:
Confeſs.O inákſzey piecży y ſtárániu
18:
zmárłych nie cżytamy.
19:
Cathol.Ieſliśćie ſie tego docżytáć
20:
niemogli/ ſłuchayćieſz co Auguſtyn ś.
21:
piſze: w Kśięgách Mácháceuſzowych/
22:
powiáda cżytamy/ że byłá cżynioná ofiá
23:
rá zá vmárłe.
De cura p mortuis cap. 109. et 110.
O piecży y ſtárániu o vmárłych iákie być ma.
Ale choćiabychmy też
24:
tego w ſtárym piſmie ni gdźie nie cżytá-
25:
li/ niemáła ieſt wſzyſtkiego Kośćiołá
26:
poważność/ ktora w tym zwycżáiu iá-
27:
ſna ieſt/ gdźie w Modlitwách Kápłáń-

strona: 201

1:
ſkich/ ktore Pánu Bogu v iego ołta-
2:
rzá bywáią cżynione/ ma też ſwe mieś-
3:
ce zálecenie vmárłych.
Modlitwy y ofiáry zá vmárłe zá Auguſtyná.
Widźiſz że y zá
4:
Auguſtyná ś. ná Mſzey zá vmárłe pro-
5:
ſzono y ofiáry cżyniono. Widźiś iáko
6:
Auguſtyn o zwierzchnośći Kośćielney
7:
trzyma: że choćby iáſnie cżego w Pi-
8:
ſmie niebyło/ co Kośćioł ma w obycżá-
9:
iu/ ná tym on z Kośćiołem przeſtáwáć
10:
nie wątpi.
Koſćielna zwirzchnoſć.
Bo iáko ná inſzym mieyſcu
11:
piſze: Cokolwiek po wſzyſtkim świećie
12:
wſzyſtek Kośćioł trzyma: to nie inácżey
13:
przyimowáć mamy/ iedno iáko y to co
14:
w Piſmie ſtoi. Cżytay ſobie tegoż Au-
15:
guſtyná in Enchiridie/ y w Confeſsi-
16:
ach iego/ gdźie Mátká iego prośiłá/
17:
áby iey po śmierći przy ołtarzu nie zá-
18:
pominał: y ſam Auguſtyn ś. prośi w-
19:
ſzyſtkich ktorzy te iego Kśięgi cżytáią/
20:
aby ſie żá mátkę iego Pánu Bogn mo-
21:
dlili. Toż Ambroży ś.
In Ora. funebr. Valentini. et Theodo.
Też y Grzegorz
22:
ś. Dámáſcenus/ Dionyſius Areopagi-
23:
tá/ Bernárdus/ y wſzyſcy Doktorowie
24:
z Kośćiołem Powſzechnym wyznawá-
25:
ią. Auguſtyn ś. piſze/ że Aoriani Here-
26:
tycy takież vcżyli/ że ſie niemamy zá v-
27:
márłe modlić/ áni ofiáry cżynić.
Aeryus Heretyk
Ktore

strona: 201v

1:
Kácerſtwo Cōcilia Carthagineń trze-
2:
ćie/ y śiodme Agátheńſkie/ Florentyń-
3:
ſkie/ Conſtáncyeńſkie/ á náoſtátek Try-
4:
dentſkie potępiły. S tymi my wolemy/
5:
niż z wámi Aeryany nowymi przeſtá-
6:
wáć.
7:
Confes.Zá vmárłe ofiáry cżynić.
8:
Cathol.Ze to w Kośćiele Powſze-
9:
chnym záwſze było/ iużechmy piſmá z
10:
Doktorow y Conciliow pokazáli.
11:
Confeſs.Modlitwy do tego zmyślo-
12:
ne á zá pieniądze náięte z ſzemrániem
13:
ſpráwowáć.
14:
Cathol.Nie ládá od kogo zmyślo-
15:
ne/ ále od Kośćiołá vſtáwione: ktorych
16:
nie zá pieniądze náymuią/ ále przytym
17:
iáłmużny zwycżáyne Kśiężey y vbogim
18:
wedle przemożnośći dźiáłáią.
Modlitwy zá vmárłe.

19:
Confeſs.A tákowemi poſługámi ro
20:
zumieć żeby mieli one zmárłe od mąk
21:
wſzelákich po śmierći wybáwić.
22:
Catho.Od Piekielnych nikogo wy-
23:
báwić nie mogą/ ále od Cżyścowych
24:
mogą.
25:
Confeſs.Nie ſą tho Krześćiáńſkie
26:
ſpráwy.

Confeſioniſte potwarzáią koſćioł Boży.

27:
Cathol. Zgołá mowićie/ nic nie do-

strona: 202

1:
wodząc: My nie zgołá mowimy/ ále te-
2:
go Piſmem/ Conciliámi/ y Doktory
3:
Kośćiołá Powſzechnego dowodźimy/
4:
że tho ſą Chrześćiáńſkie ſpráwy: ácż ie
5:
wy dźiwnie opákuiećie/ ſzcżypiećie/ hy-
6:
dźićie/ wywracaćie.
7:
Confeſs.Abowiem my wierzymy y
8:
Wyznawámy/ że duſze wiernych zaraz
9:
po śmierći przechodzą do Páná Kry-
10:
ſtuſá.
11:
Cathol.A my záśię ták z Kośćiołem
12:
y z Auguſtinem wierzymy/ że duſze złych
13:
wiernych záraz do piekłá idą/ á do-
14:
brych wiernych záraz do niebá: á śrze-
15:
dnich/ ktorzy nie dokońcá ſą źli áni do-
16:
brzy/ á ktorzy tu ná świećie żywiąc/ zá-
17:
ſłużyli ſobie/ áby im modlitwy wier-
18:
nych pomocne były/ do Cżyścá idą.
Duſze po ſmierći gdzie ſie doſtáią.
Bo
19:
nie wſzelki/ ktory CHRIſtuſá Pá-
20:
nem zowie/ to ieſt ktory weń vwierzył:
21:
wnidźie do kroleſtwá niebieſkiego. A-
22:
bowiem ták Auguſtyn ś. piſze: Nie
23:
mamy tego przeć/ że duſze zmárłych lu-
24:
dźi/ nabożeńſtwem álbo vcżynnośćią
25:
ſwych przijaćioł żywych wſpomagáne
26:
bywáią:
In Enchiridie ca.110.
gdy zá nie álbo ofiárę pośrze-
27:
dniká (to ieſt Mſzą świętą) ofiáruią/

strona: 202v

1:
álbo iáłmużny w kośćiele cżynią. Ale
2:
tym tylko te rzecży pomocne ſą/ ktorzy
3:
gdy tu żyli/ áby im to po śmierći po-
4:
moc mogło/ ſobie záſłużyli.
Modlitwy po ſmierći komu pomocne.
Bo ieſt nie-
5:
iáki ſpoſob żyćiá/ áni ták dobry/ żeby
6:
tych rzecży po śmierći nie potrzebował
7:
áni ták zły/ żeby mu te rzecży po śmier
8:
ći pomoc niemiáły. Ieſt te ták dobry/
9:
że tego nie potrzebuie/ y ieſt záśię ták
10:
zły drugi/ ktory áni tymi rzecżámi może
11:
iuż być po śmierći wſpomożony.
Troiáki ſtan ludźi ná ſwiećie.
Prze-
12:
to tu wſzelkiey zaſługi doſtáiemy/ zá
13:
ktorąbychmy po tym żywoćie/ álbo w-
14:
ſpomożeni być mogli/ álbo obćiążeni.
15:
Lecż niech ſie żaden nie ſpodźiewa/ á-
16:
by to cżego tu zámieſzka/ miał ſobie v
17:
Bogá po śmierći záſłużyć.
18:
Confeſs.Y dla tego nie potrzebuią
19:
od żywych ludźi rátunku ábo modlitw
20:
iákich/ gdyż im nie ſą poſługi náſze po-
21:
żytecżne áni potrzebne.
22:
Cathol.Bárzo dobrzy niepotrzebu-
23:
ią/ áni też bárzo źli/ ále śrzedni potrze-
24:
buią/iákomći dopiero z Auguſtyná po
25:
kazał. Bo nieiednáko wſzyſcy ztego świá
26:
tá zchodzą/ ále iedni z grzechámi ćię-
27:
ſzkiemi/ á tym iuż nic pomoc niemoże-

strona: 203

1:
my: á drudzy bez grzechu żadnego/ á ći
2:
náſzych przycżyn niepotrzebuią. A dru-
3:
dzy záśię ácż nie z ćięſzkiemi/ ále wżdy
4:
z Powſzedniemi grzechámi: á tym wie-
5:
le pomoc możemy.
6:
Confeſs.A przy tym też wierzymy y
7:
wyznawamy/ że niewierni do Piekłá
8:
záraz bywáią podáni/ ſkąd żadnemi rá
9:
tunki od pozoſtáłych wybáwieni być
10:
nie mogą.
11:
Cathol.Nietylko niewierni/ ále y źli
12:
Chrześćiánie/ y Heretycy wſzyſcy/ kto-
13:
rzy też niewiernymi ſą. Bo káżdemu
14:
záplácą wedle vcżynkow iego.
15:
Confeſs.A co niektorzy powiedáią
16:
o Cżyścu/ tedy to ieſt przećiw wierze
17:
Krześćiáńſkiey/ gdyż wierzymy w Kre-
18:
dźie náſzym odpuſzcżenie grzechow y ży
19:
wot wiecżny.
O Cżyścu.
Cżyſćiec nie ieſt przećiw Wierze Chrzeſćiáńſkiey.

20:
Cathol.Cżyśćieć namniey nie ieſt
21:
przećiw wierze Chrześćiáńſkiey/ y ow-
22:
ſzem ſie bárzo z nią zgadza.
Wierzę grzechow odpuſzcżenic iáko ſie rozumie.
Bo ácż w
23:
Kredźie wierzymy Grzechow odpuſzcże
24:
nie/ y żywot wiecżny: wſzákże tego ták
25:
nierozumiemy/ żeby wſzyſćy choć niepo-
26:
kutuiący/ y w grzechách zátwárdźiáli/
27:
grzechom odpuſzcżenie y żywot wiecż-

strona: 203v

1:
ny otrzymáć mieli: ále iedno ći/ ktorzy
2:
prawdźiwie pokutuią/ á w prawdźi-
3:
wey Wierze y w Miłośći Chrześćiáń-
4:
ſkiey z tego świátá zchodzą. Lecż śiłá
5:
tákich naydźie/ ktorzy ácż w Wierze
6:
prawdźiwey vmieráią/ iednák przedśię
7:
nie z táką Miłośćią/ ktoraby ie záraz
8:
do żywotá wiecżnego wprowádźić mo
9:
głá: ále máią nieco ku ocżyśćiániu/ prze
10:
to ſie cżyśćić muſzą.
Apoc. 21.
Ponieważ nic po-
11:
kalánego y zmázánego/ nie wnidźie do
12:
Kroleſtwá Bożego. Nád to ieſzcże/ my
13:
Cżyścu z Piſmá dowieść łácno może-
14:
my.
Cżyſćiec z Piſmá Doktorowie ſ. wywodzą.
Bo one mieścá 1. Cor.3. Będźie
15:
zbáwion/ ále przez ogień. Math. 5. Nie
16:
wynidźieſz z tám tąd/ áż zápłáćiſz do na
17:
mnieyſzego pięniążká. Math. 12. Kto
18:
rzecże ſłowo przećiw Duchowi święte-
19:
mu/ nie będźie mu odpuſzcżono áni ná
20:
tym/ áni ná onym świećie. y inſze po-
21:
dobne/ Doktorowie Chrześćiáńſcy O-
22:
rigenes/ Theodoretus/ Oecumenius/
23:
Ambroſius/ Hieronymus/ Auguſti-
24:
nus/ Gregorius y inſzy/ o Cżyścu rozu-
25:
mieią.
26:
Confeſs.Tákże też ten Cżyśćiec prze
27:
ćiwieńſtwem ieſt ſłowom PAńſkim/

strona: 204

1:
ktory ták mowi: Záprawdę záprawdę
2:
powiádam wam/ kto ſłucha Słowá
3:
moiego/ á wierzy temu ktory mię po-
4:
ſłał/ ma żywot wiecżny/ á nie prziydźie
5:
ná ſąd/ ále przyidźie od śmierći do ży-
6:
wotá.
7:
Cathol.Y tym ſłowam Cżyśćiec prze-
8:
ćiwny nie ieſt Bo ták ie rozumieć ma-
9:
my. Kto wierzy Bogu oną żywą wiá-
10:
rą/ ktora nie ieſt proznuiąca/ ále we-
11:
ſpołek z miłośćią álbo przez miłość do-
12:
bre vcżynki ſpráwuie: táki pewnie ma
13:
żywot wiecżny/ á nie ten co vmárłą á
14:
proznuiącą wiárę ma.
Nie káżdy ktory wierzy w Chriſtuſá Páná záraz ma żywot wiecżny.
O ktorym Pan
15:
mowi: Nie wſzelki/ ktory mi mowi/
16:
Pánie/ Pánie/ wnidźie do kroleſtwá
17:
Bożego.
Math. 7.
Ani ten/ ktory ma być zbá-
18:
wion/ á wſzákże nie inacżey iedno przez
19:
ogień.
20:
Confeſs.Kto omyty ieſt/ nie trzebá
21:
mu iedno żeby nogi vmył/ bo ieſt cżyſtȳ
22:
wſzyſtek/ y wyśćie cżyſtymi.
23:
Cathol.Nogi tu Auguſtyn ś. ludzkie
24:
á źiemſkie pożądliwośći rozumie: to
25:
ieſt/ máłe álbo powſzednie grzechy/ bez
26:
ktorych ludźie ná świećie nie ſą.
Nog vmywánie co ſie rozumie
Prze-
27:
to tedy nie wſzyſcy do niebá zá rázem

strona: 204v

1:
idą/ że/ choć ſámi ſą cżyśći/ iednák nogi
2:
plugáwe y nie vmyte máią/ z ktorymi
3:
ſie do niebá wnidź niegodźi.
Apoc. 21.
A ták mu-
4:
ſzą ie pierwey w Cżyścu ſobie vmyć.
5:
Confeſs. Co ſie też dotycże obiáwie-
6:
nia duchow/ y duſz zmárłych ludźi/ że-
7:
by ſie podcżás vkázowáć miáły żywią-
8:
cym/ proſząc od nich rátunku áby były
9:
wybáwione.
10:
Cathol.To ſie y Ewángeliey záprzeć
11:
muśićie/ ieſli obiáwienia Duchow nie
12:
dopuſzcżáćie.
Obiáwienie duchow z Ewángeliey.
Mar. 9.
Azaſz nie pámiętaćie/ że
13:
ná gorze gdy ſie Pan Chriſtus prze-
14:
mienił/ vkazáli ſie im Heliaſz y Moi-
15:
zeſz zmárli? A zaſz w Kśięgách Ma-
16:
chábeuſzowych nie cżytamy/ że ſie Iu-
17:
daſzowi vkazał Onias y Hieremiaſz/
18:
y Apoſtołowie mnimáli po zmartwych
19:
wſtániu Chryſtuſowym/ áby iákiego
20:
Duchá widźieli.
Luc. 24.
Cżegoby nigdy byli nie
21:
mniemáli/ gdyby byli nie wiedźieli/ że
22:
ſie duchowie vmárłych ludźiem pod-
23:
cżás pokázuią.
Confeſioniſte duchow obiáwienie

24:
Confes.Rozumiemy tákowe oká-
25:
zowánie być ſzátáńſkiem igrzyſkiem y o-
26:
ſzukániem ludźi/ ktory ſie może y w An-
27:
giołá świátłośći odmienić/ áby thák

strona: 205

Szátánowi przypiſuią.
1:
wiárę náſzę mogł ku wątpliwośći przy
2:
wieść/ álbo nieiáko zniſzcżyć.
3:
Cathol.Ieſli one z Boſkiey woley/
4:
á nie z Szátáńſkiey mocy były/ á cże-
5:
muſz ie Szátánowi przypiſowáć ma-
6:
ćie? Niemożeć ſie Szátan w ſpráwách
7:
ſwoich z wiárą zgádzáć áni iey potwir
8:
dzáć/ iáko ći duchowie cżęſto cżynią.
9:
Confeſs.Y wiemy to/ że Pan w za-
10:
konie ſtárym zákazał ſie dowiádowáć
11:
prawdy od vmárłych ludźi/ áni chce
12:
ábyſmy ſpráwę iáką mieć mieli z duchy
13:
ludźi vmárłych.
14:
Cathol.Y my to wiemy/ y przeto ſie
15:
prawdy od nich nie dowiáduiemy: ále
16:
gdyż nic przećiwnego wierze náſzey nie
17:
powiedáią/ y owſzem ią potwirdzáią/
18:
tedy ie nie zá Szátáńſkie igrzyſká/ ále
19:
zá prawdźiwe obiáwienie mamy.
20:
Confeſs.Przeto onemu bogacżowi
21:
roſkoſznemu ná męki podánemu/ iáko
22:
Ewángelia świadcży/ nie dano poſłá
23:
do bráćiey iego.
24:
Cathol.Bo tego był żyiąc ná świe-
25:
ćie ſobie nie záſłużył/ iáko ś. Auguſtyn
26:
mowi: Boć nie káżdemu tego poſel-
27:
ſtwá dozwaláią: ále tylko tym co w
28:
Cżyścu ſą/ á nie w piekle.
Cżemu Bogacżowi posłá nie dano.


strona: 205v

1:
O Ceremoniách y o po-
2:
rządkách Kośćielnych/ á o rze-
3:
cżách śrzednich ku vżywániu wol
4:
nych/ ktore media zową.
5:
XXVII.
6:
CONFESSIONISTE.
7:
Ceremonie ony zakonne zniſzcżáły.
8:
CATHOLICI.
9:
Zakonne Ceremonie zniſzcżáły/ á ná
10:
ich mieśce kośćielne náſtáły.
Ceremonie w koſćiele potrzebne.
Bo po-
11:
nieważechmy ludźie ćieleſni/ á nie du-
12:
chowie/ mowi Chriſoſtom ś. y Báſili-
13:
us/ trzebá nam Ceremoniy/ trzebá po-
14:
zwirzchnich znákow/ ku wzbudzániu
15:
nábożeńſtwá náſzego.
16:
Confeſs.Ktorych Apoſtołowie w
17:
Kośćiele Bożym niechćieli też dáley zá
18:
chowywáć.
19:
Cathol.Ceremoniy Zydowſkich vży-
20:
wáć niechćieli/ ále ná to mieśce Chrze-
21:
śćiáńſkie Ceremonie ſtánowili.
22:
Confeſs.Y iáſnie to oznaymili/ że
23:
ćiężaru żadnego ná Kośćioł Boży nie-
24:
chćieli kłáść.

strona: 206


Ciężaru iákiego Apoſtołowie ná Koſćioł nie wkłádáli.
1:
Cathol.Ciężaru ſtárego zakonu ro-
2:
zumiey: ále inſze vſtáwy chrześćiáńſkie
3:
Biſkupi ſłuſznie ludźiom przykázowáć
4:
y ku chowániu podáwáć mogą. Bo to
5:
poſłuſzeńſtwo Apoſtołowie przykázuią.
6:
Confeſs.Przetoż ći ktorzy obycżáiem
7:
Kośćiołá onego Zydowſkiego Ceremo-
8:
nie y obrzędy one do Kośćiołá Chrze-
9:
śćiáńſkiego wnaſzáią/ licżby tákowych
10:
Ceremoniy przymnażáiąc/ nic inego
11:
nie cżynią/ iedno że chcą w Kośćioł
12:
Boży Zydowſtwo wprowádźić y záś
13:
przywroćić.
14:
Cathol.Niemáſzći Ceremoniy ża-
15:
dnych Zydowſkich w Kośćiele/ ále wy
16:
tu podobno Wyznawce álbo Confesio
17:
niſty Augſzpurſkie z Lutrom/ Melánch
18:
tonem/ y Witembercżykámi rozumie-
19:
ćie/ ktorzy tych Ceremoniy Kośćiel-
20:
nych/ áni obrázow/ áni Mſzey nie od-
21:
rzucáią.
22:
Confeſs.Ktorych my przedśięwźię-
23:
ćia álbo mniemánia nie chwalimy/ ále
24:
owſzem gánimy/ gdyż rozumieją żeby
25:
Kośćioł Chriſtuſow miał być zátrzy-
26:
man tymi to zabobony á obrzędy/ iáko-
27:
by iákim Pedágogiē / álbo rzędźićielem
28:
dziećinnym.
Confeſioniſte Cōfeſiią Auſzpurſką gánią.


strona: 206v

1:
Cathol. Nie przetoć Ceremonie w
2:
Kośćiele/ áby nimi Kośćioł miał być
3:
zátrzyman/ iákoby Pedágogiem iákim
4:
(co właſnie Zakonowi y Ceremoniam
5:
iego przyſtało) ále iż ieſt więtſza cżęść
6:
ludźi w Kośćiele/ ktorzy iż ſie więcey
7:
ſmyſłámi pozwierzchnymi á niż rozu-
8:
mem ſpráwuią/ ſámi przez ſię myśli ku
9:
Niebieſkim rzecżam ſnádnie wznośić
10:
niemogą.
Ceremonie dla cżego w koſćiele.
Przeto tymi pozwierzchne-
11:
mi á widomemi znáki/ vpomináni by-
12:
wáią/ áby kiedy táką myśl y tákowe
13:
ſtáránie przedśię wźięli/ ktore Chrze-
14:
śćiáńſkiemu cżłowieku przyſtoi. Boć y
15:
Pan Chriſtus przeto Sákrámenty pod
16:
znákámi widomemi vſtáwił/ áby ſie lu
17:
dźie z rzecży widomych/ onych niebie-
18:
ſkich á niewidomych vcżyli/ y ku nim
19:
ſwe myśli wzbudzáli.
20:
Confeſs.Abowiem ieſliż Apoſtoło-
21:
wie oni święći niechćieli ná lud Krze-
22:
śćiáńſki kłáść onych od Bogá podá-
23:
nych obrzędow y Ceremoniy/ y ktożby
24:
ſie tego śmiał wáżyć/ zwłaſzcżá bácżny
25:
á rozumem y rozſądkiem zdrowym
26:
od Bogá obdárzony/ áby miáł wymy-
27:
ſły ludzkiemi Kośćioł Boży zádźierży-
28:
wáć y záchowywáć?

strona: 207

1:
Cathol.Apoſtołowie ſłuſznie Cere-
2:
moniy Zydowſkich ná Chrześćiány w-
3:
kłádáć niechćieli/ ktore ćięſzkie á niez-
4:
nośne były/ y chwałę Páná Chriſtuſo-
5:
wę záćimiáły. Ale Kośćielne áni ćię-
6:
ſzkie ſą/ y chwale Chriſtuſowey nietyl-
7:
ko nic nieſzkodzą/ ále ią też wſzyſtkim
8:
przed ocży kłádą.
9:
Confeſs.Ktemu ieſzcże/ im więcey
10:
tych Ceremoniy w Kośćiele Bożym/
11:
tym więcey ſie vymuie/ nie tylko wol-
12:
nośći Chrześćiáńſkiey/ ále też y wierze
13:
náſzey/ y Kryſtuſowi ſámemu dźieie ſie
14:
vbliżenie.
15:
Cathol. Wolnośći Chrześćiáńſkiey
16:
nic ſie tym nievymuie.
Ceremonie nic wolnoſći Chrześćiáńſkiey nie ſzkodzą.
Bo ácż nas P.
17:
Chriſtus od grzechu/ śmierći y piekłá
18:
wolne vcżynił/ iednák nas od poſłu-
19:
ſzeńſtwá Kośćielnego nie wyzwolił/ y
20:
owſzem go ſłucháć roſkazáł: y potrzebá
21:
tego/ áby wſzyſtkie rzecży w kośćiele vć-
22:
ćiwie y porządnie (iáko nápomina A-
23:
poſtoł) ſpráwowáne były. co bez Cere-
24:
moniy być niemoże.
25:
Confeſs.Gdy lud ſzuka w Ceremo-
26:
niach tego/ cżego ma w ſámym Synu
27:
Bożym Kryſtuśie Iezuśie przez wiá-
28:
rę ſzukáć.

strona: 207v

1:
Cathol,Od tego ſą Káznodźieie á-
2:
by ludźie ták o Ceremoniach/ iáko o in
3:
ſzych rzecżách náucżáli/ żeby nic obłędli
4:
wego nie trzymano.
5:
Confeſs.Przeſtáwáć tedy wierni
6:
Boży máią ná niewielu Ceremoniách
7:
ſkromnych/ vcżćiwych nie wydwornych
8:
ále proſtych á ſłowu Bożemu namniey
9:
nie przećiwnych.
10:
Cathol.Owa y wy bez Ceremoniy
11:
być niemożećie/ ktore ták bárzo hydźićie
12:
ábyśćie porzućiwſzy święte á ſtáre Ce-
13:
remonie/ ná to mieyſce ſwe nowe fán-
14:
tázye wprowádźili.
Confeſioniſte ſámi bez Ceremoniy być niemogą.
Ná iákich Ceremoniach lepiey przeſtáwáć.
Toć iedno iuż nam
15:
o to idźie/ ieſli ná wáſzych Ceremoni-
16:
ach nowych od was wytworzonych/ y
17:
roznych/ cżyli ná ſtárożytnych Kośćiel
18:
nych/ zgodnych/ powſzechnych rácżey
19:
przeſtáwáć mamy.
20:
Confeſs.Tákże y tych cżáſow ieſliby
21:
ktore zbory miáły rozne Ceremonie/ z-
22:
właſzcżá przj vżywániu Wiecżerzey páń
23:
ſkiey/ y przy inſzych niektorych świętych
24:
ſpráwách/ á w náuce y w wierze byłyby
25:
zgodne/ nie ma dla tego iedność y to-
26:
warzyſtwo kośćiołow náſzych tárgána
27:
być.

strona: 208

1:
Cathol.Ná tymći wſzyſtko/ że ſie wy
2:
nie tylko w Ceremoniách/ ále też y w
3:
Náuce y w Wierze nie zgadzaćie
4:
Confeſs.Ale tu przy tym przeſtrze-
5:
gamy y vpominamy pilnie/ áby miedzy
6:
rzecży śrzednie/ to ieſt wolne ku vżywá
7:
niu álbo nie vżywániu/ niebyłá pocży-
8:
tána Mſza y vżywánie obrázow w ko-
9:
śćiele Bożym (ktore nie ſą wedle pra-
10:
wdy z licżby rzecży śrzednich) iáko nie-
11:
ktorzy zwykli cżynić.
12:
Cathol.To iuż tu vcżniowie mędrſzy
13:
nád miſtrze. Bo y Luter y Melárch-
14:
ton/ y Confeſsia Augſzpurſka/ y iak-
15:
miarz wſzyſcy práwi Luterani/ obrázy
16:
y Ceremonie zátrzymáli: ktore ći z Kál
17:
winem y z Sákrámentarzmi Icono-
18:
dáſtámi/ to ieſt Obrázokaźcámi wy-
19:
rzucáią.
Confeſioniſte przećiw Confeſiey Augſzpurſkiey/ y Lutrowi.

20:
Confeſs.A przeto go tákowe Adia-
21:
phorá (to ieſt wolne ku vcżynieniu rze-
22:
cży) bywáią ćiągnione do wyznánia
23:
wiáry/ iuż nie ſą w ty cżáſy w wolnośći
24:
náſzey.
25:
Cathol.Iuż ſie tám ſámi z Miſtrzá
26:
mi ſwemi o tym diſputuyćie y zgadzay-
27:
ćie iáko chcećie.
Obrázy nie ſą Adiáphor
Myć tych zá media áni

strona: 208v

1:
Adiaphorá nie mamy/ z ktorych wiel-
2:
kie á iáſne pożytki w kośćiele mamy.
3:
A ći ktorzy ie wyrzucáli przed 781 lat/
4:
ná wtorym Niceńſkim Concilium po-
5:
wſzechnym/ zá Heretyki niezbożne ſą
6:
oſądzeni.
7:
O dobrách Kośćielnych.
8:
XXVIII.
9:
CONFESSIONISTE.
10:
Ku tákowemu tedy ſzáfunku tych
11:
pożytkow kośćielnych obieráni bywáią
12:
mężowie bogoboyni/ bácżni/ y w goſpo
13:
dárſtwie dobrze ćwicżeni/ ktorzyby ty-
14:
mi poki y dochody dobrze ſzáfowáć
15:
vmieli.
16:
CATHOLICI.
17:
w pierwſzym Kośćiele/ iáko y dźiś
18:
v nas Biſkupom z ſwemi kápłany do-
19:
brá Kośćielne ku ſzáfowániu ſą podá-
20:
ne: y ſą o tym Canony iáko imi ſzáfo-
21:
wáć máią. Ieſt y Concilium Trydent
22:
ſkie/ ktore to dobrze/ iáko inſze rzecży o-
23:
pátrzyło.
Dobrámi Koſćielnemi kto ma ſzáfowáć.

24:
Confeſs.Iáko y tych cżáſow z dobr

strona: 209

1:
Kośćielnych Ich M. Kśięża ſámi ſie
2:
bogácżą/ á interir Kośćioł bez zaſług
3:
godnych y vcżonych ſpuſtoſzał.
4:
Cathol.Tegoć y náſzy nie chwalą.
5:
Lecż káżdy brzemię ſwe ponieśie.
6:
Confeſs.A Lázarzow wſzędy pełno
7:
przed vlicżkámi bogátey kśiężey.
8:
Cathol.Y v was nie widźiemy ie-
9:
ſzcże ſzcżodroby wielkiey/ okrom tego/ że
10:
Dźieśięćin nie płáćićie/ dobrá kośćiel-
11:
ne ná wielu mieścách ſobie przywła-
12:
ſzcżaćie/ poddáne niemiłośiernie łupi-
13:
ćie/ robić im ſobie/ y w Swiętá/ á nie-
14:
ktorzy y w Niedźielę każećie. etć
15:
O ſtanie bezmałżeńſtwá
16:
y o ſtanie małżenſkim/ á o goſpo-
17:
dárſtwie. XXIX.
18:
CONFESSIONISTE.
19:
WYznawamy y to/ że ći ktorzy
20:
dar ten od Páná Bogá máią
21:
áby mogli bez żony żyć/ ták że-
22:
by y w ſercu y w myśli cżyśći á pow-
23:
śćiągliwi byli/ nie ćierpiąc ná żądzách
24:
vpalenia ćięſzkiego/ tákowi mogą Pá-
25:
nu Bogu w tymże powołániu ſwoim

strona: 209v

1:
ſłużyć/ poki ſie będą znáć tym dárem
2:
obdárzonemi.
3:
Cathol.Chwałá Bogu/ że iuż ták o
4:
dźiewictwie y bezżeńſtwie z Páwłem ś.
5:
trzymaćie: ácż go ieſzcże widzę z tymże
6:
Páwłem ś. nád Małżeńſtwo przekłá-
7:
dáć niechcećie.
Luter co o ſtanie bezmałżeńſtwá trzymał.
In Epi. adPraepoſitūLuneb. InquodāSerm.
A choć ie zálecaćie/ nie
8:
widzę żeby go kto miedzy wámi náślá-
9:
dował: przeto znáć że to nie z ſercá mo
10:
wićie. Bo y rozmáićie ten ſtan ſzcżypie
11:
ćie. Y wáſz Pátryárchá Luter nápiſał:
12:
Ze iáko bez pićia y iedzenia/ ták y bez
13:
niewiáſty cżłowiek żyć niemoże. Y tho
14:
ieſt ſtátut o tym iego: Ieſli niechce żo-
15:
ná/ niechay dźiewká przyidźie. Bo to/
16:
powieda/ Pan Bog przykazał. etć.
17:
Cōfeſs. Y znamy tákowe oſoby łác-
18:
nieyſze być ku ſłużbie Bożey niżli te/ kto
19:
rzy ſpráwámi właſnemi ábo goſpodár
20:
ſtwē około cżeládźi bywáią rozerwáni.
21:
Cathol.Nietylko łácnieyſze ku ſłuż-
22:
bie Bożey/ ále y Pánu Bogu przyiem-
23:
nieyſze.
Cor. 7.
Bo ś. Páweł ták mowi: Ze kto
24:
da corkę zá mąż nie grzeſzy/ dobrze cży-
25:
ni: ále kto nie da (á onę w pánieńſtwie
26:
záchowa) lepiey cżyni. Lepſzy tedy zgo-
27:
łá ſam wſobie Dźiewicży j Wdowi ſtan

strona: 210

1:
ieſt/ niżli Małżeńſki/ iáko to tám ſzero-
2:
ko Páweł ś. y Doktorowie ná to miey-
3:
ſce wywodzą.
4:
Confeſs.Ale ieſliżeby záś dáru tego
5:
powścięgliwośći pozbyli.
6:
Cathol.Nie pozbędźie dáru Bożego
7:
żaden/ iedno ktory go záchowáć niech-
8:
ce.
Dáru bożego kto pozbywa.
Bo Pan Bog gotow ieſt dáry ſwo-
9:
ie dáwáć káżdemu/ ktore cżyni co nań
10:
zależy/ á powołánia ſwego pilnie przy-
11:
ſtrzega.
12:
Confeſs.Ktory gdyby im był od Pá-
13:
ná odięt/ cżuliby ná śię potrzebę/ y ćier
14:
pieliby vpalenie długie á nieodmienne
15:
tákowi niechay pámiętáią ná ſłowá
16:
one Apoſtolſkie/ ktory powiedźiał/ że le-
17:
piey ieſt ożenić ſie niżli vpalenie ćier-
18:
pieć.
19:
Cathol.Ták wy y Mnichom y Mni-
20:
ſzkam nie małżeńſtwá/ ále wſzetecżno-
21:
śći dopuſzcżaćie/ ſłowá Páwłá ś. źle
22:
wykłádáiąc.
Confeſioniſte Mnichō y Mniſzkam cudzołoſtwá dopuſzcżáią.
Páwłá ſ. Confe. opákuią.
Bo iáko to mieyſce Dokto
23:
rowie święći/ á zwłaſzcżá Ambroży S.
24:
wykłádáią. Nie mowi tu Páweł o tych
25:
ktorzy iuż Pánu Bogu cżyſtość ſwoię
26:
ślubili y oddáli. Abowiem iuż tákowi
27:
ſie poożeniáli: iuż oblubieńcowi niebie

strona: 210v

1:
ſkiemu wiárę obiecáli: przeto ieſli ſie do
2:
Małżeńſtwá źiemſkiego záśię obrocą/
3:
iuż ſie cudzołożnikámi y krzywoprzy-
4:
śiężcy sſtawáią/ y wiecżne potępienie
5:
máią (iáko Páweł ś. o Wdowach mo-
6:
wi) przeto że pierwſzą wiárę złomili.
7:
O tych tedy Apoſtoł mowi ktorzy ie-
8:
ſzcże ſą wolni/ á żadnym ſie ślubem nie
9:
obwiązáli/ że tákowym lepiey ieſt oże-
10:
nić ſie/ niżli vpalenie ćierpieć. Vpale-
11:
nie ćierpi nie ten ktory ieſt od ćiáłá ku-
12:
ſzony (bo ſie tego żaden vwiárowáć nie
13:
może) ále ten ktory od ogniá pożądli-
14:
wośći ćieleſney ieſt zwyćiężony.
Vpalenie ćierpieć co ieſt.
Temu
15:
lepiey ieſt ożenić ſie/ niżliby ſie miał v-
16:
ſtáwicżnie w błoćie wáláć. (co o wol-
17:
nym iednák rozumieć potrzebá) Bo
18:
inácżey rozumieiąc/ y ſam Páweł by ſie
19:
był ożenić muśiał/ kiedy pokuſę ćiele-
20:
ſną ćierpiał: y owſzem y mąż gdy od żo-
21:
ny odiedźie/ gdyby nań to wáſze vpale-
22:
nie przyſzło/ muśiałby drugą poiąć. Ale
23:
on wiedźiał dobrze/ iáko y my wiemy/
24:
że ieſt przećiwko tey pożądliwośći in-
25:
ſzych lekarſtw doſyć/ okrom żony.
Lekárſtwá przećiw pokuſie ćieleſney.
Bo
26:
ták mowi: Trapię ćiáło moie/ y w po-
27:
ſłuſzeńſtwo poddawam. Do tego ſłużą

strona: 211

1:
ludźiem pobożnym modlitwy/ poſty/
2:
bicżowánie/ włośienice/ twárde legá-
3:
nie etć. Benedykt ś. gdy ná śię táko-
4:
wą pokuſę pocżuł/ nie do żony nátych-
5:
miaſt ſie vćiekł/ ále miedzy ćierznie y
6:
pokrzywy śię nágo położył/ y w nich ſie
7:
ták długo walał/ áż pokuſá odſtąpiłá.
8:
Tákći wálcżyć mężnie przećiw poku-
9:
ſam potrzebá/ temu kto chce Korony
10:
doſtáć/ á nie ćiáłu ſwey woley pozwá-
11:
láć.
12:
Confeſs.Abowiem Małżeńſtwo v-
13:
ſtáwiono ieſt od Páná Bogá/ ktory
14:
ſtanowi temu hoynie błogoſłáwić ra-
15:
cżył/ y roſkazánie dał/ áby mąż z żoną
16:
ſpolnie á nierozdźielnie z ſobą mieſzká-
17:
iąc/ w miłośći w zgodźie żyli.
18:
Cathol.Wiemy to dobrze że Mał-
19:
żeńſtwo dobre y od Bogá ieſt/ y owſzem
20:
Sákráment wielki/ wedle ſłow Páwłá
21:
ś. (cżego wy nie pozwalaćie) ále też
22:
wiemy/ że ſtan cżyſtośći lepſzy ieſt/
23:
y zacnieyſze ma od Bogá obietnice.
Máłżeńſtwo dobre ieſt.
Lut. to. 6.
li. De Ma.
LVter Wielożeńſtwá dopuſzca

24:
Confeſs.Odrzucamy tedy y potępia
25:
my polygámią/ wielożeńſtwo niezbożne
26:
Cathol.Ale go Luter wáſz nie potę-
27:
pia/ y owſzem go dopuſzcża.

strona: 211v

1:
Confeſs.Wyznawamy/ że Małżeń-
2:
ſtwá máią być prziymowáne y łącżone
3:
ſłuſznie/ porządnie/ w boiáźni Bożey/
4:
nie przećiwko Zakonowi Bożemu ál-
5:
bo Práwam ktore zábraniáią niekto-
6:
rych ſtopniow w małżeńſtwie/ áby nie-
7:
były małżeńſtwá krewnośćią álbo po-
8:
winnośćią bliſką plugáwione.
9:
Cathol.Y tu dobrze z Kośćiołem
10:
trzymaćie. Lecż te Práwá ſtárego za-
11:
konu/ cżemu nic nie ſzkodzą wolnośći
12:
Chrześćiáńſkiey? cżemuſz też tu żydo-
13:
ſtwo do kośćiołá wprowadzaćie?
PRáwá ſtárego zakonu wolnoſći Chrzeſćiáńſkiey nic nieſzkodzą.

14:
Confeſs.A máią być potwirdzáne
15:
w kośćiele álbo we zborze Bożym iáw-
16:
nie z modlitwámi ku Pánu Bogu/ y
17:
błogoſłáwieńſtwem świętem vććione.
18:
Cathol.Nie tylko potwirdzáć ále y
19:
łącżyć álbo ślub dáwáć w kośćiele má-
20:
ią dla zábronienia Małżeńſtw potá-
21:
iemnych/ iáko to dobrze Conciliū Try-
22:
dentſkie opátrzyło.
W koſćiele dáwáć ślub potrzebá.

23:
Confeſs.Poſtánowione ſą we zbo-
24:
rze Bożym porządne o tym ſądy y Sę-
25:
dźiowie/ mężowie pobożni/ cnotliwi/
26:
godni/ ktorzyby roſterkom á roznicam
27:
w małżeńſtwie zábiegáli.

strona: 212

1:
Cathol.Teć ſądy nie Láikom/ ále
2:
Práwu Duchownemu álbo Biſkupo-
3:
wi przyſtoią/ iáko ſie w Kośćiele zá-
4:
chowuie.
Sądy o Małżeńſtwie komu przyſtoią.

5:
Confeſs.Pewna też ieſt rzecż/ że te
6:
ſpráwy y vcżynnośći ktore bywáią cży-
7:
nione w prawdźiwey wierze od rodźi-
8:
cow/ wedle powinnośći małżeńſkiey ku
9:
ich dźiatkam/ y tákże w goſpodárſtwie
10:
około cżeladki ſwey/ ſą przed Bogiem
11:
święte y prawdźiwie vcżynki dobre/
12:
ktore ſie Pánu Bogu pewnie podobá-
13:
ią/ nie mniey iáko y modlitwy/ poſty/
14:
álbo iáłmużny prawdźiwe.
15:
Cathol.O tym namniey wątpić nie
16:
potrzebá: że te vcżynki/ gdy ie kto ku
17:
cżći á chwale Bożey w iego łáſce cżyni/
18:
Pánu Bogu ſie podobáią.
Wychowánie dźiatek y dobry rząd cżeládźi Bogu ſie podoba.
Lecż Mo-
19:
dlitwy/ Poſty/ y iáłmużny zgołá ſą le-
20:
pſze. Bo w onych ſpráwách źiemſkich
21:
záwſze ieſt iáka przyſádá właſnych po-
22:
żytkow álbo miłośći przyrodzoney: á w
23:
tych nie ták.
24:
Confeſs.Z Apoſtołem Páwłem ſwię-
25:
tym w ieden pocżet/ y w iedną licżbę
26:
náuk y ártykułow ſzátáńſkich pocżyta-
27:
my one náuki/ ktoremi bronią y záká-
28:
zuią małżeńſtwá S.

strona: 212v

1:
Cathol. Przydáć było/ ludźiom wol-
2:
nym. Bo Mnichom álbo Mniſzkam/
3:
Kápłanom y inſzym ktorzy cżyſtość Pá
4:
nu Bogu obiecáli/ ſłuſznie broni Ko-
5:
śćioł y bronić ma/ áby potępienia nie
6:
mieli/ że ślubu ſwego y wiáry Pánu
7:
Bogu nie záchowáli/ wedle Páwłá S.
8:
ále wolnym záwſze Máłżeńſtwo świę-
9:
te wolne.
Koſćioł S. Małżeńſtwá ludziem wolnym niezákázuie.
Tit.5.

10:
Confeſs. Stan bezżeńſki ktory plu-
11:
gáſtwá pełny ieſt zá przeklęty/ y złorze-
12:
cżony być znamy/ tákże iáwne y táiem-
13:
ne hypokryty/ ktorzy zmyśláią ſobie cży
14:
ſtośći ſwoie/ y fáłſzywie ſwe powśćię-
15:
gliwośći przed ludźmi pokázuią/ bę-
16:
dąc wſzech niecżyſtośći y nie wſtrzymá-
17:
łośći pełnymi.
18:
Cathol.Y my tákiego nie chwalimy.
19:
Lecż to co o Hipokritách przydawaćie
20:
ktoż nie widźi ná kogo przymawiaćie/
21:
á iáko ſámi ſtan święty nie chrześćiáń
22:
ſkie ſzcżypiećie y hydźićie. Ale my/ iáko
23:
plugáſtwá y hipokriſiey nie chwalimy/
24:
ták te ſłuſznie wyſławiamy/ ktorzy ćiá-
25:
ło ſwoie Pánu Bogu poświęćiwſzy/
Stan bezżeńſki pługáwy
Stan bezżeńſki ſwięty.
od
26:
wſzelákich roſkoſzy ćieleſnych ſie wſtrzy
27:
mawáiąc/ pobożnie á świętobliwie ży-

strona: 213

1:
wą: iákich z łáſki Bożey było záwſze y
2:
ieſt doſyć w Powſzechnym Kośćiele.
3:
Cōfeſs. Sektá Apoſtolcżykow byłá/
4:
iáko v nas Mniſzy álbo Nowokrzcżeń-
5:
cy nie mieć nic właſnego/ nie mieć żon.
6:
Cathol.Nieſpráwiedliwie ſektę He-
7:
retykow z Mnichy zrownywaćie/ gdyż
8:
oni iáko Heretycy od Kośćiołá ſą po-
9:
tępieni/ á Mniſzy záwſze mieyſce ſwoie
10:
w kośćiele mieli.
Confeſioniſte Mńichy potwarzaią.
Sektá Apoſtolcżykow iáka.
Acż tedy Apoſtolcży-
11:
kowie w tym byli Mnichom podobni/
12:
że żon nie mieli/ áni właſnych rzecży:
13:
ále w tym rozni byli/ że trzymáli/ áby
14:
żaden zbáwion być niemiał/ ktoryby
15:
ták nie żył ſpołem z nimi. Lecż Mniſzy
16:
wiedzą y znáią/ że Chrześćiánie w ká-
17:
żdym ſtánie y powołániu/ zbáwienia
18:
doſtáć mogą/ á ſámi przeto/ áby Pánu
19:
Bogu bez zaſzkody pilniey ſłużyć mo-
20:
gli/ ktoremu ſie raz oddáli/ żywotá A-
21:
poſtolſkiego/ y rad Páná Chriſtuſo-
22:
wych náśláduią.
23:
O Zwierzchnośći.
24:
XXX.
Con-


strona: 213v

1:
CONFESSIONISTE.
2:
VRząd nayprzednieyſzy zwirz-
3:
chnośći ieſt ten/ ſtáráć ſie o zá-
4:
chowánie poſpolitego pokoiu/
5:
y o beśpiecżne wſzem obywátelom mie-
6:
ſzkánie. Cżego ſnádniey/ doſkonáley/ y
7:
ſzcżeśliwiey doſtąpić y ziednáć niemo-
8:
że/ iedno gdy zwirzchność będźie pobo-
9:
żna/ bogoboyna/ y Pánu Bogu dufá-
10:
iąca. Ktora/ przykłádem onych zac-
11:
nych á świętych Krolow y Kśiążąt
12:
przełożonych ludu onego Páńſkiego/
13:
prawdę Bożą y przepowiádánie iey/
14:
z ſzcżyrą á z prawdźiwą wiárą pomna-
15:
ża. Fáłſze/ nabożeńſtwá zmyślone ze
16:
wſzelką niepráwośćią y báłwochwál-
17:
ſtwem wyrzuca/ niſzcży y wykorzenia/
18:
Kośćioł Boży prawdźiwy/ broniąc/
19:
ſzcżycąc y mnożąc.
20:
CATOLICI.
21:
Prawdá ieſt/ to ieſt vrząd zwirzch-
22:
nośći świeckiey/ Heretyki obłędliwe
23:
hámowáć y káráć: á Kośćiołá práwe-
24:
go Powſzechnego bronić.
Vrząd zwierzchnoſći Swieckiey.

25:
Confeſs. Wyznawąmy też to/ iż ná
26:
zwirzchność pobożną á świętą należy
27:
mieć pilną pracą o prawdźiwey chwa-

strona: 214

1:
le Bożey. Przeto potrzebá tego/ áby w
2:
rękách ſwoich ſłowo Páńſkie trzymáłá
3:
y przed ocżymá miáłá/ przeſtrzegáiąc
4:
tego pilnie/ áby nic przećiwnego wo-
5:
ley Bożey y iego ſłowu świętemu nie
6:
vcżono áni rozśiewano.
7:
Cathol.Lecż ná Páná świeckiego
8:
nie należy ſądźić/ ktora ieſt práwa wiá
9:
rá/ ále ma te káráć/ ktorzy ná Conciliū
10:
porządnym zá Heretyki bezbożne ſą o-
11:
ſądzeni.
Swiecki Przełożony ſądźić o Wierze niemoże.
Biskupia rzecż ieſt błędy odkry
12:
wáć/ y oſądzáć: Krolewſka one hámo-
13:
wáć y wykorzeniáć.
14:
Confeſs.Ktemu ma też mieć Prá-
15:
wá wedle ſłowá Bożego vcżynione/
16:
ktoremi rządźić y ſpráwowáć lud ma
17:
od Páná Bogá ſobie zwierzony.
18:
Cathol.Tákie práwá vrząd y zwirz
19:
chność wſzeláka w kośćiele/ ma dawno
20:
ſpiſáne y vſtáwione/ iedno ie chowáć
21:
potrzebá. Przeto od was inſzych cżekáć
22:
nie potrzebá.
23:
Confeſs.Tákże też y odſzcżepieńce nie-
24:
vhámowáne (ktorzyby prawdźiwemi
25:
byli Heretykámi) bluźnierze Mageſta
26:
tu Bożego/ ktorzy Kośćioł Boży trwo-
27:
żą/ tárgáią/ roſpraſzáią/ powinna ieſt

strona: 214v

1:
zwierzchność hámowáć/ powśćiągáć/
2:
y tákowemu złemu wſzelákim obycżá-
3:
iem zábiegáć.
4:
Cathol.Ci wſzyſcy prawdźiwymy
5:
Heretykámi ſą/ ktorzy ſtáre błędy cżá-
6:
ſow náſzych wnieśli/ kthore weſpołek
7:
z nimi ná dawnych Conciliach/ y ná
8:
tym Trydentſkiem niedawnym ſą oſą-
9:
dzone y potępione.
Heretykámi prawdźiwymi ktorzy.
Iáko Kálwiniſte
10:
Sákrámentarze/ Luteranowie etć. A
11:
ták ſámiśćie ſie tu oſądźili.
Confeſioniſte ſámi ſie oſądźili.

12:
Confeſs.Máią dopiero drogi they
13:
przez woynę ku przyśćiu do pokoiu y
14:
przeſpiecżnośći ſzukáć.
15:
Cathol.Dobrześćie y w tym Lutrá
16:
Pátryárchy wáſzego odſtąpili/ ktory
17:
náucżał/ że ſie niegodźi Chrześćiánom
18:
z Turkámi wieść woyny. Bo tho/ po-
19:
wiáda/ ieſt woley Bożey sie ſprzeći-
20:
wiáć/ ponieważ Pan Bog przez nie
21:
grzechy náſze náwiedzáć y káráć chce.
LVter woyny niedopuſzcża/ ále ią ſam rozżega.

22:
Confeſs.A przeto gánimy y odrzu-
23:
camy precż Nowokrzecżeńce/ ktorzy iá-
24:
ko niechcą áby ludźie wierni á Chrze-
25:
śćiáńſcy ná Vrzędźiech byli/ y przeło-
26:
żeńſtwo ná ſobie nośili/ tákże też y to
27:
ſobie máią zá grzech y zá rzecż nieprzy-

strona: 215

1:
ſtoyną/ áby ſpráwiedliwym ſądem zło-
2:
cżyńcá od vrzędu miał być zábijan/ áby
3:
zwierzchność przećiw nieprzyiáćielo-
4:
wi wálcżyć miáłá/ y áby przyśięgi ſłu-
5:
ſznie oddawáne były/ y niektore ine rze
6:
cży tym podobne zá grzechy pocżytáią.
7:
Cathol.Tego ſie oni wſzyſtkiego od
8:
Lutrá náucżyli.
Nowokrzcżeńci od Lutrá powſtáli.

9:
Confeſs. Tákże ine powinnośći zchu
10:
ćią y wiernie wypełniáć máią/ człá/ po
11:
bory/ danie/ dochody wſzelákie płáćić.
12:
Cathol.Dźieśięćin niewſpomináią:
13:
choć ſie zá Ewángeliki máią.
Dźieſięćiny.

14:
Confeſs. Potępiamy tedy/ gánimy
15:
y od nas odpędzamy wſzyſtki te ktorzy
16:
zwierzchnośćią gárdzą/ y vrzędowi nie
17:
poſłuſzni ſą. Tákże też precż odrzuca-
18:
my przećiwniki Rzecżypoſp. odporne y
19:
niezbożne wſzetecżniki y łotroſtwá. A
20:
ná koniec wſzyſtki ktorzykolwiek po-
21:
winnośći ſwoich/ bądź iáwnie/ bądź
22:
chytrze álbo táiemnie cżynić ſie zbra-
23:
niáią.
24:
Cathol.Słuſznie to cżynićie/ y chwa-
25:
limy to poſłuſzeńſtwo w was/ ktorym
26:
ſie bez pochyby zwierzchnośći zálećićie.
27:
Boże by iedno z ſercá było. Aleć nie ták

strona: 215v

1:
ſámą rzecżą vcżą we Fráncyey bráćiſzko
2:
wie wáſzy.
3:
Confeſs.Prośimy Bogá Oycá ná-
4:
ſzego niebieſkiego Miłośćiwego/ áby
5:
Przełożonȳ nád ludem Bożym/ y nam
6:
też/ y wſzemu ludowi ſwemu dał bło-
7:
goſłáwieńſtwo ſwe święte.
8:
Cathol.Rácż Pánie Boże przywro-
9:
ćić pokoy Kośćiołowi ſwemu/ á od-
10:
ſzcżepieńcom/ obłędliwym y wyſtępnȳ
11:
wſzyſtkim rácż dáć vpámiętánie/ y
12:
práwe náwrocenie/ przez Ie-
13:
zuſá Chriſtuſá Páná ná-
14:
ſzego. AMEN.
15:
Koniec.

strona: 216

1:
Ná Liſt do Cży-
2:
telniká.
3:
CONFESSIONISTE.
4:
Gdyż Apoſtoł Páweł ś. o ſobie po-
5:
wiáda/ że ſie we wſzyſtkich rzecżách w-
6:
ſzyſtkim wydawał/ áby wſzyſtki Pánu
7:
Bogu pozyſkał.
Páweł ś. wiáry nikomu gwoli nie odmieniał

8:
CATHOLICI.
9:
Páweł ś. w inſzych rzecżách/ okrom
10:
wiáry/ rad ſie wſzyſtkim wydawał: ále
11:
wiáry nikomu kwoley nie odmieniał/
12:
ále owſzem y Piotrowi ſie dla máłey
13:
rzecży śmiele ſprzećiwił/ y ſam ſobie
14:
y Angiołowi Bożemu/ gdyby co inſze-
15:
go opowiádał/ wierzyć nie dał: y prze-
16:
ćiwko fáłſzywym Apoſtołom mocnie ſie
17:
záwſze záſtáwiał.
Gal. 2. Gal. 1.

18:
Confefs My też ktorzyſmy to wy-
19:
znánie wiáry wydáli/ ácż mamy Arty-
20:
kuł o Wiecżerzy Páńſkiey prawdźiwy
21:
wedle ſłowá Bożego y doſtátecżny/ w-
22:
ſzákże dla tych ktorzyby dla Confeſsiey
23:
Augſzpurſkiey ábo Sáſkiey/ rozruch iá-
24:
ki chćieli w Kośćiele Bożym doſyć iuż
25:
zewſząd vtrapionym cżynić/ przyłoży-

strona: 216v

1:
liſmy tu dla nich ten to Artykuł o Wie-
2:
cżerzy Páńſkiey.
3:
Cathol.Widźićie/ iáko dla zgody ći
4:
mili Ewángelicy nowi/ wiáry ſwoie
5:
odmieniáią. Ieſliże Augſzpurſka álbo
6:
Sáſka Confeſsia dobra ieſt/ á cżemuſz
7:
iey we wſzyſtkim nie trzymaćie? A ieſli
8:
zła/ á wáſzá dobra/ cżemuſz dla iednego
9:
Artykułu zgodnego/ złą wiárę y błędy
10:
cudze prziymuiećie?
Confeſioniſte dla zgody wiáry ſwoie odmieniáią.

11:
Confeſs.Cáły iáko ieſt ná Trydent-
12:
ſkie Concilium Papieſkie.
Tridentſkie Concilium

13:
Cathol.Tridentſkie Concilium Po-
14:
ſzechne á práwdźiwe/ nie Papieſkie
15:
zwáć maćie. Bo ácżći ie Papież wedle
16:
ſtárego zwycżáiu kośćielnego złożył: ie
17:
dnák ono ták wolne było że káżdemu
18:
y Heretykom wſzyſtkim wolno było y
19:
pod gleytem ná nim ſtánąć/ y náukę
20:
ſwoię świátu/ ná iáwie/ wedle Páná
21:
Chriſtuſowego roſkazánia/ á nie po-
22:
kątnie przepowiádáć. Lecż żaden z
23:
tych miłych Miſtrzow tám ſie nie-
24:
śmiał okázáć/ wedle ſłowá Páná Chry
25:
ſtuſowego/ że/ Kto źle cżyni álbo vcży/
26:
ten świátłośći nie lubi/ áby ſie nie ob-
27:
iáśniły vcżynki iego.
Luterani ná Conciliū ſtánąć nieśmieli.
Ioan 3.


strona: 217

1:
Confeſs.Roku 1551. od kośćio-
2:
łow Kśiążąt y Akádemiey Rzeſzey Nie
3:
mieckiey poſłány
4:
Cathol. Aza wſzyſtká Rzeſza Niemie-
5:
cka w Saśiey ſie zámykać.
6:
Confeſs.Y wyznawamy/ że nie in-
7:
ſza náuká ieſt we zborzech náſzych/ ie-
8:
dno tá ktora tu ieſt opiſána w tym to
9:
Artykule.
10:
Cathol.Ieſli nie ieſt inſza náuká/ á
11:
cżemuſz ich ná wſzyſtkim nieprzyimuie-
12:
ćie/ ále nową Confeſsią ſobie tworzy-
13:
ćie. Lecż ſie wy z nimi w inſzych rze-
14:
cżách/ y owſzem áni wtym Artykule ni-
15:
gdy nie zgodźićie.
16:
Confeſs.Y ktemu ieſzcże przydáli-
17:
ſmy obycżay vgody o tym Sákrámenćie
18:
Wiecżerzey Páńſkiey.
19:
Cathol.O miła zgodo co obycżá-
20:
iow vgody ſzukaſz.
Zgodá Kácerſka.

21:
Confeſs.Wydány od zacnych á v-
22:
cżonych ludźi Ianá Kálwiná y The-
23:
odorá Bezy.
24:
Cathol.Prawdá/ zacnić to ludźie/
25:
nie cnotámi/ ále łotroſtwem ſwoim by-
26:
li.
Kálwinowá zacnoſć.
De Miſsae Sacri. c. 2.
Kálwiná/ iáko Antonius Demo-
27:
cháres piſze/ prze ſproſtność á wſzetecż-

strona: 217v

1:
ność iego/ z oycżyzny właſney wyświe-
2:
cono. Kálwiná/ iáko Ioannes Vacg-
3:
nerius powiáda/ znáią ludźie/ miedzy
4:
roſpuſtnikámi oycżyzny iego naroſ
5:
ſtnieyſzego/ miedzy nieſtátecżnymi á nie
6:
ſłownymi nanieſtátecżnieyſzego. Kál-
7:
winá z Argentoratu wyświecono/ iá-
8:
ko Lindanus piſze.
Dubitantij Dial. 2.
Kálwiná Serwet
9:
wſwoiey odpowiedźi śmiele Mężoboy-
10:
cą y Symoná Cżárnokśiężniká vcżniē
11:
zowie/ mowiąc ták: Smiey mi záprzeć
12:
tego/ żeś morderzem nie ieſt/ á ia tobie
13:
tego z Mieyſckich Kśiąg dowiodę. ná
14:
co mu Kálwin y ſłowká nie odpowie-
15:
dźiał. A żebyśćie wiedźieli nietylko iá-
16:
ki żywot był tego cżłowieká/ ále y iáka
17:
náuká: powiem tu kilká Artykułow/
18:
ábo rácżey bluźnierſtw iego/ ktore Stá
19:
philus wſpomina. In Apologia de Lu-
20:
teranorumm[e] nſeconcordia.
Kálwinowe bluźnirrſtwá.

21:
I. Vcży tedy/ że Bog Adámá ſtwo-
22:
rzył nietylko áby záginął/ ále go też od
23:
wieku ná zátrácenie przeyźrzał/ á ták
24:
on poniewoli zgrzeſzyć muśiał.
In Lib. de Praedestinatione.

25:
II. Ze Bog oſobliwie rodzay ludzki
26:
ſtworzył ná wiecżne potępienie y zatrá
27:
cenie.
Ze


strona: 218

1:
III. Ze żaden grzech/ żadne krádźie-
2:
ſtwo/ żadna niecżyſtość/ żadne cudzo-
3:
łoſtwo nie dźieie ſie od cżłowieká/ kto-
4:
regoby Pan Bog w cżłowiecże nieſprá
5:
wił.
6:
IIII. Ze Bog nietylko ieſt przycży-
7:
ną wſzego złego/ ále też w ludzkie ſer-
8:
cá złe myśli wdawa/ áby źle cżynili: ták
9:
że nie ludźie grzeſzą/ ále Bog ieſt ktory
10:
chce y ſpráwuie grzechy.
11:
V. Ze niemáſz żadnego grzechu śmier
12:
telnego iedno niedowiárſtwo/ iáko y
13:
Luter powiedźiał. A záśię zápomnia-
14:
wſzy ſie ná drugim mieścu mowi/ że cż-
15:
łowiek ſpráwiedliwy wkáżdym dobrym
16:
vcżynku grzeſzy. A że niemáſz żadnego
17:
grzechu powſzedniego/ ále wſzyſtkie ſą
18:
śmiertelne.
CōDecreta Conci. Triden.
In Inſtitu[...]
Terći był żywot/ tá náu-
19:
ká tego zacnego Miſtrzá wáſzego/ kto-
20:
rey ſie wy ſłuſznie wſtydaćie/ ponieważ
21:
iey náśládowáć niechcećie.
22:
A BEZA záśię zacny mąż/ dla
23:
niecnoty cudzołoſtwá/ y rozmáitych
24:
wſzetecżnośći (iáko Lindanus piſze)
25:
z gárdłem ze Fráncyey vćiekł.
Bezá y niecnoty iego.
Dubitantij Dial. 2.
Bezá
26:
(iáko Heshuſius świadcży) był Epicu-
27:
reus y bluźniercá/ ktory ſwoimi wſze-

strona: 218v

1:
tecżnemi á łoterſkiemi wierſzámi y Már
2:
ciáliſowe y Cátuluſowe plugáſtwá prze
3:
wyżſzył. Bezá wielkie intraty y docho-
4:
dy/ ktore miał okolo śiedmi ſet złotych
5:
ná wſzelákich zbytkách y plugáſtwách
6:
ſtrawiwſzy/ náoſtátek że ie Simońſkim
7:
obycżáiem przedał/ ſam máło nie iá-
8:
ſni wyznawa w Prefácyey ná Confeſ-
9:
ſią ſwoię.
W obronie przećiw Kálwinowi.
Bezowe bluźnierſtwo.
Ten miedzy inſzymi bluźnier
10:
ſtwy y to powiedźiał: Ze Bog nie ieſt
11:
wſzechmogą (iáko Heshuſius piſze)
12:
bo powiáda niemoże vcżynić/ áb iedno
13:
ćiáło poki iego inność zoſtawa/ záraz
14:
był ná wielu mieścách. Tenże vcży: Ze
15:
Pan bog wſzechmocny nie ieſt/ ieſliże
16:
złych ludźi ná wſzelką złość y niecnotę
17:
niepoduſzcża/ y z nimi ſpoł nie robi: á
18:
nietylko dopuſzcża im źle cżynić. Ten
19:
iáko Claudius Sáncteſius powiáda/
20:
nic inſzego nie cżyni/ iedno Imię y ch-
21:
wałę Páńſką/ y chwálebną cżeść Pán-
22:
ny Máryey y Swiętych w Niebie/ y o-
23:
blubienicę Chriſtuſowę Kośćioł Pow-
24:
ſzechny/ w piſániu ſwoim bluźni. Táć
25:
ieſt ſpráwá/ tá świątobliwość/ tá nie-
26:
bieſka náuká tych zacnych ludźi Mi-
27:
ſtrzow wáſzych.

strona: 219

1:
Confeſs.Dayże Panie wiele ſynow
2:
pokoiu.
3:
Cathol.Synowie pokoiu nigdźie in-
4:
dźie/ iedno w Powſzechnym Rzymſkim
5:
Kośćiele być niemogą. Bo ten ieſt mie
6:
ścem y przybytkiem/ w ktorym ſam
7:
Pan przebywa; o kthorym nápiſano:
8:
W pokoiu ſie sſtało mieyſce iego.
Synowie pokoiu nie ſą iedno w Koſciele.

9:
O Wieczerzy Páńſkiey
10:
Náuká/ z Confeſsiey Sáſkich
11:
Kośćiołow/ ſłowo od ſło-
12:
wá ſpiſána.
13:
CONFESSIONISTE.
14:
KRzeſt y Wiecżerza Páńſka ś-
15:
wiádectwem ſą y vpominkiem
16:
łáſki Bożey.
17:
CATHOLICI.
18:
Sákrámentá wſzytkie nietylko ſą v-
19:
pominkiem/ ále też nacżyniem y ſtát-
20:
kámi łáſki Bożey/ przez ktore prawdźi-
21:
wie nam Pan Bog dáie łáſkę ſwoię/ y
22:
grzechy odpuſzcża.
Sákrámentá nietylko vpominkiem.

23:
Confeſs.A wſzákże roznicá ieſt nieiá-
24:
ka miedzy temi Sákrámenty.

strona: 219v

1:
Cathol.Ieſtći roznicá miedzy temi
2:
Sákrámenty wielka/ że inſze Sákrá-
3:
mentá w vżywániu/ ále Ciáłá Páń-
4:
ſkiego Sákráment w poświącániu na
5:
leży. Przeto ná Krzćie wodá przedśię
6:
proſtą wodą zoſtawa/ ále w tym Sá-
7:
krámenćię / nie iuż chleb chlebem/ co
8:
był przed poświącániem/ ále chleb ćiá-
9:
łem ſie Páńſkim sſtawa.
Roznicá miedzy Sákrámenty.
Táć ieſt rozni
10:
cá miedzy tymi Sákrámenty/ nie thá
11:
ktorą wy ſobie zmyślaćie/ iákoby ſam
12:
ieden Ciáłá Páńſkiego przyimowáć nie
13:
mogł/ nie cżekáiąc wáſzey Wiecżerzey.
14:
Confeſs. Abowiem przez Krzeſt zo-
15:
ſobná káżdy bywa w Kośćioł Boży w-
16:
ſzcżepion. A Wiecżerza Páńſka/ chce
17:
Pan áby przez ſpołecżne iey vżywánie
18:
był związek iáwnego zgromádzenia.
19:
Cathol.Przez Krześt káżdy zoſobná
20:
bywá wſzcżepion w Kośćioł Boży przez
21:
wiárę: a przez pożywánie Ciáłá Páń-
22:
ſkiego bywa w Páná Chriſtuſa wſzcże-
23:
pion/ y mieſzka w nim przez miłość o-
24:
ſobliwie. Bo to ieſt Sákrámēt miłośći.
25:
Confeſs.Abowiem mieć to chce Pan
26:
Bog/ áby ſłużbá Ewángeliey świętey
27:
byłá iáwna.

strona: 220

1:
Cathol.Inſzać ieſt ſłużbá ábo prze-
2:
powiádánie Ewángeliey/ á inſza roz-
3:
dawánie álbo vżywánie Sákrámen-
4:
tow.
5:
Confeſs.Aby iey głos niebył potá-
6:
iemnie w kąćiech záwieran/ ále áby był
7:
ſłyſzan od wſzyſtkiego narodu ludzkie-
8:
go y znan.
9:
Cathol.Cżemuśćie ſie wy do tych
10:
cżáſow po kąćiech/ á ná świátło
11:
miedzy ludźie vcżone/ ná Concilium
12:
ktoregośćie przed tym wołáli/ vkázáć
13:
ſie nie śmieli?
Pokątni Doktorowie.

14:
Confeſs.Przetoż máią być zgromá-
15:
dzenia vcżćiwe/ iáwne/ w ktorych głos
16:
Ewángeliey świętey ma być opowiá-
17:
dan/ Pan Bog w nich chwalon y wzy-
18:
wan/ gdyż tákie zbory ſą świádkámi
19:
wyznánia y odłącżenia Kośćiołá Bo-
20:
żego od inſzych ſekt y wymyſłow ludzkich
21:
Cathol. Ale coż to ku rzecży. Pocżę-
22:
liśćie o Sákrámenćiech mowić/ á te-
23:
raz o zborzech/ o przepowiedániu E-
24:
wángeliey mowićie?
25:
Confeſs.Y przydał Pan tákowym
26:
Zborom oſobne obietnice/ iáko v Mát.
27:
xviij. Gdźie dwá álbo trzey zgromá-

strona: 220v

1:
dzeni w imię moie będą/ ia w pośrzod-
2:
ku/ ich.
3:
Cathol.Nie Heretyckim áni od-
4:
ſzcżepieńſkim zborom to Pan Chriſtus
5:
obiecał/ ále iedynemu á Powſzechne-
6:
mu Kośćiołowi ſwemu.
W ktorym zborze Pan Chriſtus mieſzka.

7:
Confeſs.Iákoż oto w ſłowiech tych
8:
przynależących do Wiecżerzey iego
9:
świętey zámknioná ieſt tá obietnicá/
10:
gdy roſkázuie opowiádáć śmierć Páń-
11:
ſką/ y tey Wiecżerzey vżywáć áż do przy
12:
ſzćia ſwego.
13:
Cathol. Inſza ieſt rzecż obietnicá/
14:
á inſza roſkazánie. W thych ſłłowách
15:
Páńſkich roſkazánie naydźieſz/ obietni-
16:
ce nie naydźieſz
17:
Cōfeſs. Aby tedy z więtſzą vcżćiwo-
18:
śćią vżywánie tego Sákrámentu było
19:
wiedźieć y wſpámiętáwáć mamy przy-
20:
cżyny prawdźiwe/ ktore ſłużą y ſpolnie
21:
wſzem y z oſobná káżdemu ku poćieſze/
22:
dla ktorych ieſt vſtáwioná tá święta
23:
ſpráwá.
Przycżyny ſpráwiedliwe dla ktorych tē Sákrá

24:
Cathol.Przycżyny prawdźiwe/ dla
25:
ktorych vſtáwion ieſt ten chwálebny
26:
Sákráment/ w ktorym Pan Chryſtus
27:
bogáctwá Boſkiey ſwey przećiw ludźiā

strona: 221

mēt ieſt vſtáwiō
1:
miłośći obfićie roźlał/ cżyniąc pámiąt-
2:
kę dźiwow ſwoich/ Concilium Trydēt-
3:
tſkie ták opiſuie.
Ps. 110. Math. 26. 1 Cor. 11. Seſs.13. cap. 2.
Naprzod/ w prziy-
4:
mowániu tego Sákrámentu/ roſkazał
5:
nam pámiątkę ſwoię obchodźić/ y ś-
6:
mierć ſwoię opowiádáć/ áż on ſam
7:
prziydźie ná ſąd tego świátá.
8:
Druga/ dla tego też vſtáwił Sá
9:
kráment ku pożywániu/ áby był ducho
10:
wnym duſz náſzych pokármem/ áby
11:
prze zeń obżywione y wmocnione były/
12:
żyiąc żywotem onego/ ktory powie-
13:
dźiał: Kto mnie pożywa/ ten będźie żył
14:
dla mnie.
Ioan. 6.

15:
Trzećia/ áby był iáko lekárſtwem/
16:
ktorembychmy od grzechow powſze-
17:
dnich byli wybáwieni/ á od śmiertel-
18:
nych záchowáni.
19:
Cżwarta/ ieſt też vpominkiem przy-
20:
ſzłey náſzey chwały/ y zbáwienia wiecż-
21:
nego.
22:
Náoſtátek/ ieſt známieniem onego
23:
ćiáłá iednego/ ktorego on ieſt głową/
24:
w ktorym chćiał/ ábychmy iáko cżłon-
25:
kowie namocnieyſzą zwiąſką wiáry/
26:
nádźieie/ y miłośći ſpoieni y złącżeni by
27:
li:
Epheſ. 4.
ábychmy wſzyſcy iednę rzecż mowi-

strona: 221v

1:
li/ y odſzcżepieńſtwá áby miedzy námi
2:
niebyły.
3:
Confeſs. Gánimy iáwny on błąd wiel
4:
ki á dźiwny/ ktory Mniſzy wymyślili
5:
powiedáiąc/ że ſámo vżywánie Sákrá-
6:
mentu záſługuie odpuſzcżenie grze-
7:
chow.
Luterani koſćielną náukę opákuią/ y potwarzáio
A práwie vcżynek ten/ tylko vży-
8:
wáć Sákrámentu/ mieli zá odpuſzcże-
9:
nie grzechow/ choćia też y vmyſłu do-
10:
brego niebyło ku polepſzeniu żywotá.
11:
Cathol. Widzę że dźiwna to Mni-
12:
ſká náuká. Bośćie iey wy/ mili Theolo-
13:
gowie niedoſzli/ nie wyrozumieli/ álbo
14:
wyrozumieć niechćieli.
Luterani koſćielney náuki álbo nierozumieią/ ábo ią wywracáią
Co tho ieſt/ że Mſza non ex opereoperātis, ále ex opere operato ważna ieſt.
Nigdy tego
15:
Kośćioł nie vcżył/ áni Mniſzy/ żeby ſá-
16:
mo vżywánie Sákrámentu bez wiáry
17:
y vmyſłu dobrego miáło grzechy odpu-
18:
ſzcżáć. Lecż tego Kośćioł y Mniſzy zá-
19:
wſze vcżyli: że Mſza ex opere operato.
20:
to ieſt/ przeto iż ieſt vſtáwá Páńſka/ co
21:
ſie w niey dźieie/ et non ex opere ope-
22:
rantis, to ieſt/ á nie z zaſługi kápłaná
23:
álbo ſługi/ pożytecżna ieſt/ tylko tym
24:
ktorzy ſie iey vcżeſtnikámi sſtawáią
25:
przez wiárę y miłość: To ieſt/ że nie
26:
ſpráwie kápłáńſkiey/ ále oney ofierze/
27:
ktora zá nas ná krzyżu ofiárowaná ieſt

strona: 222

1:
(ktorey Mſza ieſt rozpámiętywánie)
2:
grzechow odpuſzcżenie ma być przypi-
3:
ſowáne. A ći mili Theologowie/ nie-
4:
wiedźieli/ co tu v náſzych Mnichow o-
5:
pus operatum álbo opus operantis. A-
6:
zaſz y wy nie wyznawaćie/ że złość ká-
7:
płaná álbo ſługi kośćielnego/ ſpráwie
8:
Sákrámentow nic niewadźi? Przeto
9:
ieſli zły á niezbożny Kápłan Mſzą ma:
10:
tedyć oná przedśię Kośćiołowi bárzo
11:
pomocna ieſt/ nie prze ſpráwę álbo za-
12:
ſługę Kápłáńſką (ktory nietylko nic ſo-
13:
bie nie záſługuie/ ále y ná potępienie
14:
przyimuie) ále dla vſtáwy y zaſługi Pá
15:
ná Chriſtuſowey/ Ktory iż tę ofiárę ná
16:
pámiątkę ſwą vſtáwił/ przeto oná Bo
17:
gu Oycu wdźięcżna y przyiemna ieſt/
18:
od iákiegoſzkolwiek ſługi w oſobie K[ą] -
19:
płáńſkiey ofiárowaná bywa. Toć ieſt że
20:
Mſza ważność ma non ex opereoperā
21:
tis; ſed ex opere operato: á nie tá wá-
22:
ſzá głupia á Heretycka phántáſia.
23:
Confeſs.Tákowa Pháryzáyſka phán-
24:
tázya przećiwna ieſt oney powieſci Pro
25:
rockiey Hábákuká ij.Káp. Spráwie-
26:
dliwy wiárą ſwą żyć będźie.
27:
Cathol.Przeto my też wyznawamy

strona: 222v

1:
że wiáry potrzebá/ a nie gołey álbo v-
2:
márłey wiáry/ ále żywey y przez Mi-
3:
łość ſpráwuiącey. O ktorey Ezechiel
4:
mowi: Wſpráwiedliwośći ſwoiey ktorą
5:
cżyni żyć będźie.
Ezech. 2.
Aleć o tey phántázyey
6:
wáſzey Mniſzy nigdy nie myślili.
7:
Confeſs. A my vcżymy ludźi ktorzy
8:
mogą vżywáć Wiecżerzey Páńſkiey/ iż
9:
potrzebá im pokutę mieć y náwrocenie
10:
Cathol.A my nie tylko vcżymy/ że
11:
przyſtępuiącym potrzebá pokutowáć/
12:
ále też przez Pokuty y Spowiedźi ża-
13:
dnego do ſtołu Páńſkiego nie przypu-
14:
ſzcżamy.
15:
Confes.A wzbudzoną ták iuż má-
16:
iąc wiárę w cżęſtȳ rozmyślániu śmier-
17:
ći Páńſkiey y Zmartwychwſtániu iego/
18:
y onych dobrodźieyſtwách Syná Boże-
19:
go/ máią tey wiáry ſwey ſzukáć po-
20:
twirdzenia/ vżywáiąc tegoSákrámētu.
Dla cżego przyſtępowáć mamy.

21:
Cathol.Nie tylko dla potwirdze-
22:
nia wiáry máią vżywáć tego Sákrá-
23:
mentu/ ále więcey dla zápalenia ku
24:
miłośći. Bo to ieſt Sákráment miło-
25:
śći/ iáko Krzeſt ieſt Sákrámentem
26:
wiáry/ á Birzmowánie/ nádźieie.
27:
Confeſs.Nápominamy też ludźi/

strona: 223

1:
żeby nie rozumieli/ áby dla tego vżywá
2:
nia/ álbo dla wykonánia tego roſkazá-
3:
nia/ álbo dla tey vſtáwy/ mieli mieć
4:
odpuſzcżenie grzechow.
5:
Cathol. Ze przez godne przijęćie te-
6:
go Sákrámentu grzechow zwłaſzcżá
7:
powſzednich odpuſzcżenie miewamy/
8:
o tym namniey wątpić nie potrzebá.
Przyimowániem Sákrámentu grzechow odpuſzcżenie bierzemy.
Ioan. 6.

9:
Gdyż Pan Chriſtus przyſtępuiącym
10:
iáſnie łáſkę ſwoię/ żywot wiecżny/ mie-
11:
ſzkánie w ſobie obiecuie/ ktore rzecży z
12:
grzechámi ſpołem być nie mogą. Bo
13:
niemáſz żadnego towárzyſtwá świá-
14:
tłośći z ćiemnośćiámi/ Chryſtuſowi
15:
z grzechy. Lecż to odpuſzcżenie grze-
16:
chow/ nie náſzemu vżywániu/ áni wy-
17:
konániu roſkazánia Páńſkiego przypi-
18:
ſowáć mamy/ ále mocy tego Sákrá-
19:
mentu/ to ieſt/ zaſłudze Páná Chriſtu-
20:
ſowey/ ktorey/ sſtawſzy ſie vcżeſtniká-
21:
mi w tym Sákrámenćie/ łáſkę Bożą y
22:
grzechow przeſzłych odpuſzcżenie/ y od
23:
przyſzłych vchowánie y obronę mamy.
24:
A co ſie Mſzey dotycże/ nie tylko Ale-
25:
xánder y Iulius Biſkupi Rzymſcy po-
26:
wiedáią/ że przez tę ofiárę/
Mſza ś. grzechy głádźi.
wſzyſtkie
27:
złośći y grzechy bywáią zgłádzone: ále

strona: 223v

1:
też Cyprian ś. Athánáſius/ Dámáſce-
2:
nus tego potwirdzáią/ że wſzyſtkie nie-
3:
cżyſtośći y plugáwośći náſze przez nię
4:
bywáią omyte. Euſebius ią zowie ofiá
5:
rą odkupienia: tákże Chryſoſtom y The
6:
ophiláktus grzechō odpuſzcżenie Mſzey
7:
przypiſuie. Co wſzytko dla tey ofiáry ſie
8:
dźieie/ ktora ná ołtarzu ieſt obecna.
9:
Confeſs.A iż ſie tym vżywániem ch-
10:
ceſz/ iáko iákim vpominkiem tobie dá-
11:
nym/ vtwierdźić w tey wierze.
12:
Cathol. Nie w Wierze tylko/ ále y
13:
w Nádźiei y w Miłośći.
14:
Confeſs.Y niedopuſzcżamy nikogo
15:
do vżywánia tey ſpołecżnośći/ áż pier-
16:
wey od Páſterzá álbo od iego pomoc-
17:
nikow będą przeſtrzeżeni y doświad-
18:
cżeni.
19:
Cathol.Ale Páweł ś. mowi/ że cżło-
20:
wiek ſam śiebie ma probowáć álbo do-
21:
świadcżáć/ przez prawdźiwą pokutę y
22:
żáłość zá grzechy/ y vprzeyme poſtáno-
23:
wienie że nie ma więcey grzeſzyć/ przez
24:
Spowiedź/ y doſyćvcżynienie álbo pra-
25:
wdźiwe náwrocenie.
1. Cor. 11.
Cżłowiek ſā ſiebie ma probowáć.

26:
Confeſs.A w tym doznawániu ábo
27:
opowiedániu bywáią pytáni/ á cżęſto-

strona: 224

1:
kroć też/ á zwłaſzcżá prośći/ bywáią o
2:
wſzyſtkich Artykulech wiáry Krześći-
3:
áńſkiey naucżáni/ á potym rozgrzeſze-
4:
nie ſie im opowiáda.
Luterani nie rozgrzeſzáią.

5:
Cathol.Y to w Kośćiele záwſze zá-
6:
chowano było/ áby ludźie proſte ná ſpo
7:
wiedźi náucżano. Lecż mu nietylko o-
8:
powiádamy rozgrzeſzenie: ále ie pra-
9:
wdźiwie mocą Páńſką dawamy/ we-
10:
dle vſtáwy iego. Poniewaſz ták rzekł
11:
do Kápłanow: Ze ktorych grzechy ro-
12:
zwiążećie y odpuśćićie (niektorym ro-
13:
zgrzeſzenie opowiećie) będą im roz-
14:
wiązáne y odpuſzcżone.
Ioan. 20.

15:
Confeſs. Vcżymy też lud/ że Sákrá-
16:
mentá ſą od Páná Bogá vſtáwione
17:
ſpráwy/ á rzecży ſáme máterialne/ álbo
18:
te żywioły/ gdy ich ták nie vżywáią iá-
19:
ko Pan roſkázáć racżył/ nie ſą Sákrá-
20:
mentá/ iedno w vżywániu roſkazánym
21:
y poſtánowionym.
22:
Cathol.Ná to wam y wſzyſtkim tá-
23:
kim obłędliwym Kácerzom przed 1200
24:
lat y więcey/ Cyrillus on Biſkup świę-
25:
ty á vcżony odpowiedźiał/ ták mowiąc:
AdColoſeriūEpiſcopūArſencite.
Sákrámēt Ciáłá Páńſk.

26:
Słyſzę/ że tám niektorzy powiedáią/
27:
áby chwálebny Sákráment/ ieſli co z

strona: 224v

y oprocż vżywánia ſwiątoſći ſwoiey nie tráći.
1:
niego názáiutrz zoſtánie/ iuż mocy po-
2:
świącánia niemiał. (to ieſt iuż Sá-
3:
krámentem niebył) áleć oni ſzáleią to
4:
powiedáiąc. Bo nie inſzyć ieſt Chri-
5:
ſtus: áni ſie iego święte Ciáło odmie-
6:
ni: ále moc poświącenia/ y łáſká oży-
7:
wiáiąca záwſze trwa w Sákrámenćie.
Luterani ſzáleią

8:
Widźiſz iáko Cyrillus ś. dowodźi/ że ieſt
9:
Sákráment záwſze po poświąceniu/
10:
á nie tylko gdy go pożywáią. Toć zá-
11:
wſze Kośćioł Powſechny trzymał/ kto-
12:
ry przeto dla chorych Sákráment ch-
13:
wálebny záwſze gotowy chował. Lecż
14:
wy tey ſwoiey dumy żadnym piſmem
15:
nie dowodźićie. Rzekł Pan Chryſtus:
16:
To ieſt Ciáło moie: á zaſz przydał/ kie-
17:
dy go pożywáią? Nic tákiego. Ale
18:
rzekł/ y sſtáło ſłe ták iáko rzekł/ á ſło-
19:
wo iego trwa ná wieki/ y odmienić ſie
20:
nie może.
21:
Confeſs. Iáko też y Hilárius o tym
22:
mowi: Vżywánie y pićie iego cżyni to/
23:
iż my w Chriſtuśie á Chriſtus w nas
24:
ieſt.
25:
Cathol.Tákći ieſt/ kto pożywa Ciá-
26:
łá Páńſkiego w Pánie mieſzka á on w
27:
nim/ iáko ſam Pan Chryſtus powie-

strona: 225

1:
dźiáł. Ale záśię ſłowá Páńſkie y moc po
2:
świącánia cżyni to/ że Ciáło Páná Ch-
3:
riſtuſowe prawdźiwe ieſt pod oſobą po
4:
święconego chlebá/ ták tego ktorego
5:
záraz pożywamy/ iáko y tego ktory do
6:
cżáſu chowamy.
7:
Confeſs.Co ſie dotycże ſpráwy Wie-
8:
cżerzey Páńſkiey/ tákową záchowuie-
9:
my/ iáka byłá w pierwſzym onym Ko-
10:
śćiele Láćińſkim y Greckim. Niemáſz
11:
Mſzy oddźielnych od ſpołecżnośći/ tho
12:
ieſt/ niemáſz tákowych gdźieby niebyło
13:
rozdawánie álbo vżywánie ſpolne ćiá-
14:
łá y krwie Páńſkiey.
15:
Cathol.A ktoż to powiáda/ iedno wy
16:
o ſobie ſámi: złe ſąśiády maćie/ przeto
17:
wam wiáry nie dawamy. Były Mſze
18:
záwſze w Kośćiele nietylko poſpolite/
19:
ále y oddźielone.
Mſze w Koſćieie záwżdy były choć oſobliwe.
Abowiem Chryſoſtom
20:
ś. przed 1200 lat y więcey/ świadcży że
21:
zá cżáſu iego ná káżdy dźień Mſze mie-
22:
wano/ choćia nikt nieprzyſtępował/ ná
23:
co ſie też ſkárży gdy ták mowi: Prożno
24:
cżynięmy ná káżdy dźień ofiárę/ prozno
25:
ſtoimy v ołtarzá/ niemáſz żadnego kto-
26:
by z námi ſpołem przyimowáć chćiał.
27:
Takież ná Agátheńſkim Conciliū (ktore

strona: 225v

1:
zá Chriſoſtomá było) dekret vcżyniono/
2:
áby trzy kroć przez rok ludźie przyſtę-
3:
powáli: á Mſzey áby ná káżdą Niedźie
4:
lę ſłucháli. Gdźie widźiſz/ że y ná on
5:
cżás Mſze tákowe bywáły/ ná ktorych
6:
żaden inſzy okrom Kapłáná Ciáłá Páń
7:
ſkiego nieprzyimował.
Mſze oddzielone álbo oſobne.
W Hiſtoryey o
8:
żywoćie Ianá Iáłmużniká Pátryár-
9:
chy Hierozolimſkiego/ ktory był przed
10:
tyśiącem lat (ktorą nápiſał po Grec-
11:
ku Leoncius Biſkup Neápolitáńſki w
12:
Cyprze/ ktory ma od Niceńſkiego wto-
13:
rego Concilium po ſobie świádectwo)
14:
nápiſano: Ze on do ludu/ ktory w Ko-
15:
śćiele Mſzey nie rad ſłuchał/ ták mo-
16:
wił: Iać dla was do Kośćiołá chodzę/
17:
mogłćibȳ ſobie Mſzą mieć w domu. etć.
18:
Gregorius Náziánzenus przed 1200
19:
lat/ iáko Hiſtorya Tripártitá powia-
20:
da/ w máłey kápliczcże Mſze miewał.
Li. 9. ca. 8
De Conſecre. diſt. 1.
Hoc quoque

21:
A Soter Biſkup Rzymſki/ ktory był
22:
przed 1400 lat/ Dekret wydał/ áby ża-
23:
den Kápłan Mſzey mieć nie śmiał/ áż-
24:
by przy ſobie miał przynamniey dwu/
25:
ktorzyby Mzey ſłucháli/ y odpowiádá-
26:
li mu. Nie mowi tám/ ktorzyby przyſtę
27:
powáli. A przed tym ieſzcże/ Alexánder
pier-


strona: 226

1:
pirwſzy Papież dozwala Kápłanowi/
2:
ieſliby byłá tego potrzebá/ dwie Mſze
3:
mieć/ iednę zá vmárłe/ á drugą wedle
4:
cżáſu: gdźie iedná oſobna/ á druga po-
5:
ſpolita byłá.
De Conſ[a]cra. diſt 1 cap. Sufficit.
Tákże Teleſphorus Pa-
6:
pież/ ktory był wtory po Alexándrze/ v-
7:
ſtáwił/ áby w Boże národzenie trzy
8:
Mſze Kápłani miewáli. Skąd znáć/ że
9:
y zá cżáſow Apoſtolſkich Mſze oſobne by
10:
wáły/ ná ktorych ludźie nie przyſtępo-
11:
wáli.
Mſza káżda ieſt poſpolita.
Acż to iednák wiedźieć potrzebá/
12:
że káżda Mſza ieſt poſpolita/ gdyż káż-
13:
demu wiernemu wolno iey ſłucháć/ y z
14:
Kápłanem ofiáruiącȳ dobrodźieyſtwá
15:
Páná Chriſtuſowe rozmyśláć y vwá-
16:
żáć/ á duchowną ofiárę Pánu Bogu
17:
ofiárowáć.
18:
Confeſs.Iákoż też y Kośćioł on
19:
pierwſzy po Apoſtolech w wielu ſet lat
20:
nie znał tákich Mſzy/ iáko ſie to okázu-
21:
ie z tey to ſpráwy opiſáney/ przez Dio-
22:
nizyuſá/ Epiphániuſá/ Ambrożego/
23:
Auguſtyná y v inſzych. A Páweł ś. iá-
24:
wnie roſkázuie I Cor. xj. áby wſzyſcy
25:
ſpołecżnie vżywáli.
Luteranowie fáłſzem nárabiáią.

26:
Cathol.Dźiwna rzecż iáko to oni
27:
śmieią mowić/ gdyżechmy tu przywie-

strona: 226v

1:
dli kilká Papieżow/ ktorzy ſkoro po A-
2:
poſtolech Dekretá o tákowych Mſzách
3:
oſobliwych wydawáli.
Mſze w pirwſzim koſćiele bywały.
Eccl. Hier cap. 3.
Dioniſius Mſzą
4:
Ceremoniámi od tey náſzey dźiśieyſzey
5:
máło rozną opiſuie/ ná ktorey y podno-
6:
ſzenie Sákrámentu było. Ambroży ś.
7:
miał Mſzą zá Theodoſiuſá Ceſárzá:
8:
Tenże o ſobie piſze/ że ná káżdy dźień
9:
Mſze miewał.
In Oratiose funeb.
Li. 22 de ciuit. Dei. cap.8.
Auguſtyn ś. powiáda/
10:
że w iednym folwárku był dom od dya-
11:
błá opánowány: do ktorego ſkoro w-
12:
ſzedł Kápłan/ á ofiárował w nim ofiá-
13:
rę Ciáłá Páńſkiego/ proſząc Páná Bo-
14:
gá/ áby ono ſzátáńſkie nágábánie vſtá-
15:
ło/ z miłośierdźiá Bożego nátychmiaſt
16:
zginęło.
O Mſzy ſwiádectwo Auguſtiná ſwięt.
Cap. 11. et 12.
Tenże w Confeſsiach wſpo-
17:
mina/ że Mátká iego ś. Monika pro-
18:
śiłá/ áby iey po śmierći v Ołtarzá nie
19:
zápomináli. Y wyżſzey powiáda/ że o-
20:
fiárowano zá nię Ofiárę odkupienia
21:
náſzego.
MSZa ieſt ofiárą. Vmárłym pomocna. Oſobne Mſze zá Auguſt.
Skąd ſie tego wſzyſtkiego ná-
22:
ucżyć możeſz:
23:
1. Ze Mſza święta prawdźiwie ieſt
24:
Ofiárą.
25:
2. Ze ieſt pomocna vmárłym/ to ieſt/
26:
tym ktorzy ſą w Cżyścu.
27:
3. Ze oſobne Mſze zá Auguſtyná mie-
28:
wano.

strona: 227

1:
4. Ze przed pogrzebem zá vmárłe zá
2:
Auguſtyná Mſze bywáły.
3:
5. A że tego Auguſtyn nie pocżął/ ále
4:
że to przed nim dawno ták było. A on
5:
był przed tyśiącem y dwiemá ſty lat bez
6:
máłá.
MSZe przed pogrzebem
MSza dawno przed Auguſtynē.

7:
Ieſzcże tenże Auguſtyn ś. roſkázuie/
8:
áby w Swiętá Mſze oſobliwe kápłani
9:
ták miewáli/ áby przez nie ludźie od
10:
poſpolitey wielkiey Mſzey niebyli od-
11:
wrácani. Gdźie widźiſz Mſze y poſpo-
12:
lite y oſobliwe.
De Conſecrat. di. 1. Cap. Et hoc attendendum.
A iákoż ty śmieſz po-
13:
wiádáć/ żeby tákowe Mſze zá Dionizy-
14:
uſá/ zá Auguſtyná/ zá Ambrożego nie-
15:
bywáły? Lecż Páweł ś. ktorego przy-
16:
wodźiſz/ nie o Mſzách/ ále o vżywániu
17:
y rozdawániu Sákrámentu mowi.
18:
Confeſs. A przeto w zebrániu ná-
19:
ſzym vcżćiwym á iáwnym bywáią na-
20:
przod cżytáne álbo śpiewáne modlitwy
21:
y wyznánie wiáry/ y bywa cżytánie pi-
22:
ſmá świętego/ wedle cżáſu rozłożone
23:
ná dni święte zwycżáynym obycżáiem.
24:
Potym przepowiedánie bywa ſłowá
25:
Bożego/ o dobrodźieyſtwách Syná
26:
Bożego/ y cżąſtká ſie nauk weźmie/ iá-
27:
ko przynieśie cżás álbo rzecż o cżym v-

strona: 227v

1:
cżyć. Pothym Páſterz dźiękcżynienie
2:
ſpráwuie/ y modlitwy zá wſzyſtek Ko-
3:
śćioł/ zá zwirzchność/ y o potrzeby we-
4:
dle cżáſu/ y modli ſie Bogu/ áby dla
5:
Syná ktorego racżył dáć ofiárą zá nas
6:
odpuśćił nam grzechy/ á żeby nas zbá-
7:
wił: y gromádźił á záchował Kośćioł
8:
ſwoy. Potym powiáda ſłowá Kryſtu-
9:
ſowe o vſtáwie Wiecżerzey Páńſkiey/
10:
y támże y ſam pożywa y rozdáie dru-
11:
gim biorącym cáły Sákráment/ ktorzy
12:
z vcżćiwośćią idą/ przed tym doświa-
13:
cżeni y rozgrzeſzeni/ á támże ſwoie mo-
14:
dlitwy złącżáią z modlitwámi ſpolne-
15:
mi. A náoſtátek dźiękcżynienie bywa.
16:
Catho.To wſzyſtko dáleko vććiwiey
17:
y przyſtoyniey w Kośćiele Powſzechnȳ
18:
zdawná mamy. Aleśćie wy to dźiwnie
19:
z opákowáli. Tu obácż Cżytelniku mi-
20:
ły że ći Luteranowie przedśię Mſzy po
21:
ſpolitych nie odrzucáią/ choć oſobnych
22:
nie miewáią.
ConfeſioniſtōCōfeſsia Sáſka przeciwna.
A náſzy Cōfeſsioniſtowie
23:
żadnych Mſzy mieć niechcą/ iákoż ſie ći
24:
zgodzą? Ieſli ten ich Artykuł prziy-
25:
muią/ iáko to zmyśláią/ cżemuſz też y
26:
tych Ceremoniy nie prziymuią: ále
27:
Mſzą zgołá ze wſzyſtkimi Ceremoniá-

strona: 228

1:
mi y obrázy wyrzucaią: á ná to miey-
2:
ſce ſproſtne ſwe wiecżerze dźiáłáią.
3:
Confeſs.Ten obycżay y ſpołecżne w-
4:
ſzech vżywánie zgadza ſie z piſmy Apo-
5:
ſtolſkimi/ y z Kośćiołem pierwſzym kto
6:
ry był áż do Grzegorzá.
7:
Cathol.Tegoćby dowieść potrzebá/
8:
á nie ták zgołá powiádáć. Bo ſie iná-
9:
cżey wyżſzey okazáło.
10:
Confeſs.A gdyż ták ieſt/ tedy nie ma
11:
być gánion ále ma być chwalon oby-
12:
cżay Kośćiołá náſzego.
13:
Cathol.A poniewáſz ták nie ieſt/ te-
14:
dy ma być gánion/ á nie chwalon.
15:
Confeſs.Wiele ich przed tym piſá-
16:
ło/ iż we Mſzy ofiárá ieſt zá żywe y
17:
zmárłe/ á iż tám záſługuie ten co ma
18:
Mſzą odpuſzcżenie grzechow/ tákże ſłu-
19:
chácżom tá Mſza zaſługuie odpuſzcże-
20:
nie grzechow.
21:
Cathol.Y teraz y záwſze Kátholicy
22:
wſzyſcy to wyznawáią/ że Mſza ieſt po-
23:
żytecżna/ ták żywym iáko y vmárłym/
24:
nietylko tym co iey ſłucháią/ ále y inſzȳ
25:
niebytnym.
MSza ieſt ofiárá zá żywe y vmárłe.
Ponieważ Pan Chriſtus
26:
nie zá żywe tylko ſam śiebie ofiárował/
27:
ktorzy ná on cżás przy męce iego byli:

strona: 228v

1:
ále zá wſzyſtek świát. Przeto nie E-
2:
wángelicy ſą/ ále rácżey nieprzyiaćiele
3:
Ewángeliey/ ktorzy z bezbożnym Aeri-
4:
uſzem powiádáią/ że zá vmárłe nie ma
5:
być ofiárá cżynioná.
Luteranowie Aeriani
Boć nie inſzą ofiá-
6:
rę/ iedno tę ktorą ſam Pan Chriſtus
7:
ofiárował/ Kápłan w oſobie wſzyſtkie-
8:
go Kośćiołá Pánu Bogu ofiáruie: y
9:
nie zá inſze/ iedno zá te zá ktore Pan
10:
Chriſtus ofiárował. Przeto ofiárą ſwo
11:
ią śmierć Páńſką roſpomina/ ktorą w-
12:
ſzyſcy ſą odkupieni: A tey ofiáry wſzyſcy
13:
ſą vcżeſtnikámi/ ktorzy ſą w iednośći
14:
ćiáłá Chriſtuſowego duchownego: cho
15:
ćiaſz ieſzcże ná świećie żywią/ álbo też
16:
iuż pomárli: choć ſą obecni álbo nie.
Luteranowie Koſćioł potwarzáią.

17:
Przeto niemowimy/ áby Kápłan ſwą
18:
ſpráwą záſługował ſobie álbo inſzym
19:
odpuſzcżenie grzechow (iáko wy nas
20:
potwarzaćie) ále że ſpráwę Páná Ch-
21:
riſtuſowę/ to ieſt ofiárę onę/ ktorą P.
22:
Chriſtus ſam śiebie ofiárował ná won
23:
ność ſłodkośći/ ſobie y ſłuchácżom/ y
24:
inſzym choć nieprzybytnym y zmárłym
25:
przywłaſzcża. Ktorey ofiáry pożytek á-
26:
by ná te wſzyſtkie przyſzedł/ Bogá Oy-
27:
cá przez tegoż Iezuſá Chriſtuſá prośi.

strona: 229

1:
A nie nować to w Kośćiele/ że zá tego
2:
álbo owego oſobnie Mſzą miewáią:
3:
ponieważ to od cżáſow Apoſtolſkich w
4:
Kośćiele bywáło.
Oſobne Mſze zá tego ábo owego.
Piſze Auguſtyn S.
5:
że zá Mátkę iego byłá ofiárowáná ofiá
6:
rá odkupienia naſzego. Ambroży ś. ták-
7:
że powiada/ że zá brátá ſwego Sátyrá
8:
zmárłego Mſzą miewał: y Fauſtyna
9:
nieiákiego nápomina/ áby śioſtry ſwey
10:
vmárłey nie żáłował/ ále zá nię Paná
11:
Bogá prośił; á nie ták łzámi ſwoimi/
12:
iáko więcey ofiárámi/ duſzę iey Pánu
13:
Bogu zálecał.
Li. 9. Confeſs. ca. 12 In Oraoe funebri de obit. frat. Epiſt. 8.
Cyprianus ſtárſzy niż
14:
Auguſtyn/ nie każe zá vmárłego ofiáry
15:
cżynić/ ktory ná Teſtámenćie Tutorem
16:
álbo Exekutorem Kápłaná zoſtáwił.
Cypr. Ii. 1.
Epiſt. 9.

17:
A Tertullianus ieſzcże nád tych ſtárſzy/
18:
y Anniwerſarze álbo rocżne obchody zá
19:
żonę wſpomina.
TERtull.
Przeto y on zacny á
20:
w rzecżách Boſkich ćwicżony Dionyſi-
21:
us/ gdźie o zmárłych mowi/ thák po-
22:
wiáda: Modlitwy ludźi pobożnych/ y
23:
w tym żywoćie/ nietylko po śmierći po
24:
magáią tylko tym/ ktorzy godni ſą áby
25:
zá nimi święte modlitwy cżyniono/ to
26:
ieſt wiernym.
Dion. Eccle. Hier. cap. 7.
Modlitwy zá vmárłe.

27:
Confeſs.Y było tho mniemánie v

strona: 229v

1:
wielu ich/ y dźiś ieſzcże ieſt/ podobne
2:
Pháryzáyſkiemu y Pogáńſkiemu nabo-
3:
żeńſtwu/ ktorzy ſwemi nabożeńſtwy z-
4:
myśláli ſobie y inſzym zaſłużenie odpu-
5:
ſzcżenia grzechow/ pokoy/ y inſzych dobr
6:
wiele.
7:
Cathol.Nie ſwemu nabożeńſtwu o-
8:
ni grzechow odpuſzcżenie y pokoy przy-
9:
piſuią/ ále łáſce Bożey: ktorey iednák
10:
przez modlitwy/ ofiáry/ poſty/ iálmuż-
11:
ny/ y przez inſze dobre vcżynki ſzukáć po
12:
trzebá.
Odpuſzcżenie grzechow nie ſwemu nabożeńſtwu przipiſuięm.
Math. 7.
Luc. 11.
Bo nas do tego ſám Pan ná-
13:
pomina/ mowiąc: Prośćie á weźmie-
14:
ćie/ kołácćie á będźie wam otworzono:
15:
á to przez imię y zaſługę Páná Iezuſá
16:
Chriſtuſá cżynić potrzebá.
17:
Confeſs.A ktorzy nie ták bárzo byli
18:
ślepymi/ trochę lżey mowili powiedá-
19:
iąc/ że nie záſłużeniem ieſt Mſza/ ále
20:
tym ktorzy ią máią z dobrym vmyſłem.
21:
Cathol.Iákoby bez dobrego vmyſłu
22:
temu ktory ią ma/ co pomoc mogłá.
23:
Lecż wy co to piſzećie/ á Kátholiki po-
24:
twarzaćie/ doſyć okázuiećie/ żeśćie ich
25:
terminow nie zrozumieli.
MSza bez dobrego vmysłu nic nie pomaga temu co ią miewa.
Bo rzecż
26:
pewna ieſt v wſzyſtkich Doktorow/
27:
że by naylepſzy vcżynek/ kiedy nie idźie

strona: 230

1:
z dobre o vmyſłu/ nic nie pomoże.
MSza y od złego Kápłaná ważna.
Ale
2:
Mſza święta/ dla złośći Kápłáńſkiey/
3:
wagi ſwey nie vtraca/ y choć złemu ká-
4:
płanowi ktory ią ma/ nic niepomaga/
5:
y owſzem wiele záſzkodźi/ iednák przed-
6:
śię kośćiołowi wiele pomaga/ nie dla
7:
ſpráwy álbo zaſługi kápłáńſkiey/ ále dla
8:
zaſługi ofiáry Páná Chryſtuſowey/
9:
ktorey ſie tu dźieie pámiątká.
10:
Confeſs.A wſzákże y ći zmyśláli o-
11:
fiáry zaſługámi y wypłáceniem/ á tym
12:
mniemániem mnożyły ſie ty ofiáry.
13:
Cathol.O tym wątpić namniey nie
14:
potrzebá/ że ofiárá P. Chriſtuſowá ieſt
15:
zaſługą y wypłácenim zá grzechy wſzyt
16:
kiego świátá: przeto y Mſza ktora nie
17:
ieſt inſza od oney ofiáry/ zaſługą ieſt
18:
y wypłáceniem zá grzechy tych/ ktorzy
19:
ſie iey vcżeſtnikámi sſtawáią.
MSza ofiárá zásługuiąca y wypłacáiąca.

20:
Confeſs.Mnożyły ſie też dochody
21:
y zyſki/ álbo iáko mowią/ obławiáli ſie
22:
zyſki wielkimi.
23:
Cathol.Toć potwarze wáſze.
MSza nie dla zyſkow vſtáwiona.
Nie
24:
dla zyſkowći tá ofiárá w Kośćiele od
25:
Bogá vſtáwioná (y ktoby ią dla zyſku
26:
miewał/ álbo zá pieniądze przedawał/
27:
tenby świętokradźcą z Symonem być

strona: 230v

1:
muśiał) ále bogoboyni/ áby ſie chwa-
2:
łá Páńſka mnożyłá/ ſługi kośćielne do-
3:
chodámi ſłuſznymi opátrowáli/ ponie-
4:
waſz kto ołtarzowi ſłuży/ ma mieć opá
5:
trzenie z tegoż ołtarzá. Cżego wy dźiś
6:
nie tylko nie cżynićie/ ále y tych ludźi
7:
świętych przodkow wáſzych dochody
8:
bezbożnie łupićie/ á co Bożego y Ko-
9:
śćielnego ieſt/ nieſpráwiedliwie ſobie
10:
przywłaſzcżaćie.
11:
Confeſs.Tákieć ieſt łupieſtwo Mſza
12:
ktora ieſt poháńbieniem Wiecżerzey
13:
Páńſkiey práwie po wſzem świećie.
14:
Cathol.Ieſtći Mſza łupieſtwo/ ále
15:
v was/ ktorzyśćie ią dawno złupili/
16:
á dochody tákowe ſobie bezpráwnie o-
17:
broćili. Lecż v nas ieſt w vcżciwośći
18:
poſtáremu/ y będźie ná wieki po wſzem
19:
świećie. Co y wy ſámi poniewoley wy-
20:
znáwáć muśićie/ że Mſza y byłá przed
21:
wámi/ y ieſt y będźie po wſzyſtkim świe
22:
ćie. Bo wáſze wykręty iáko dym v-
23:
ſtáną/ á ſłowo Páńſkie trwa y trwáć
24:
będźie ná wieki.
MSza łupieſtwo v Luteranow.

25:
Confeſs. Chce tedy Pan Bog áby te
26:
wymyślone cżći álbo chwały były gá-
27:
nione y pſowáne.

strona: 231

1:
Cathol. Nie chce tego Pan Bog/
2:
áby chwałá iego/ y tá nawdźięcżniey-
3:
ſza ofiárá/ ktorą on nam ná pámiątkę
4:
ſwoię oſtáwił/ byłá kiedy gánioná y pſo
5:
wána: ále tego chce Szátan/ nieprzy-
6:
iaćiel rodzáiu ludzkiego/ ktory tę nie-
7:
wymownie pożytecżną świátu ofiárę/
8:
z Boſkiego dopuſzcżenia/ prze grzechy
9:
náſze/ przez Miniſtri ſwoie/ vprzedźi-
10:
ćiele Antichriſtá (ktory tę ofiárę zgłá-
11:
dźić ma) gáni y pſuie/ im nawięcey
12:
może.
Mſzą s. ſzátan z ſwemi Miniſtry gani y pſuie.

13:
Confeſs.Przetoż głos Boży zgołá
14:
á po proſtu prawdźiwie przekłádamy/
15:
ktory potępia ty to obłędy.
16:
Cathol.Toć wáſzey bezbożnośći po-
17:
krywká/ że ſwoie hániebne bluźnier-
18:
ſtwá/ ſłowem Bożym przyobłocżyćie/
19:
y potwierdzaćie/ ktore nie inácżey przy
20:
wodźićie/ iedno iáko Szátan przećiw
21:
Pánu Chriſtuſowi.
22:
Confeſs. A to z cáłego ſercá twir-
23:
dźimy przed Bogiem y przed wſzyſtkim
24:
Kośćiołem/ w niebie y ná źiemi będą-
25:
cym/ iż iedyna byłá ofiárá vbłagánia/
26:
ktorą gniew Boży ieſt vbłagan.
27:
Cathol.A ktoż tego niewie Ewán-

strona: 231v

1:
gelikowie mili/ nie trzebáć było tákiego
2:
przyśięgánia/ ſnádnie ſie w tym zgo-
3:
dźimy. Boć y my powiádamy że iedná
4:
byłá ofiárá Páná Chryſtuſowá krwá-
5:
wa ná krzyżu/ ktorą ná káżdy dźień w
6:
kośćiele roſpominamy/ y po dźiś dźień
7:
nie inſzą ále onę właſnie ofiáruiemy.
Iedná ofiárá krwáwa ná Krziźu.

8:
Poniewaſz ná Mſzey toż ćiáło/ ktore ná
9:
krzyżu wiśiáło/ y táż kreẃ/ ktora ná
10:
krzyżu ieſt przelaná/ bywa ofiárowaná
11:
tylko że tu iuż nie onym widomym
12:
y krwáwem obycżáiem/ ále niewidomȳ
13:
y Sákrámentálnym pod oſobámi chle-
14:
bá y winá ofiárowana bywa.
CHRyſo.

15:
Confes.O tey iedney ofierze rzecżo-
16:
no ieſt Heb. x. iedynym ofiárowániem
17:
dokonał ná wieki tych ktorzy bywáią
18:
poświęceni.
19:
Cathol. Tákći ieſt/ y myć (mowi
20:
Chriſoſtom święty) nie co inſzego ofiá-
21:
ruięmy/ iedno to co on ofiárował. Ale
22:
że my po oney ofierźe vſtáwicżnie grze-
23:
ſzymy/ tedy też potrzebá/ ábychmy iey
24:
ná káżdy dźień vcżeſtnikámi ſie sſtawá
25:
li/ co ſie przez tę ofiárę Mſzey ś. dźieie.
26:
mowi Auguſtyn S.
27:
Cōfeſs. A tá ofiárá bywa przywłaſzcżo

strona: 232

1:
ná ábo przyięta wiárą/ od káżdego gdy
2:
ſłyſzy Ewángelią/ y vżywa świątośći.
3:
Cathol.Prawdáć ieſt/ że ofiárá Pá-
4:
ná Chriſtuſowá bywa przywłaſzcżoná
5:
y przyimowaná przez wiárę (bo ácż ſie
6:
Pan Chriſtus ofiárował zá grzechy w-
7:
ſzyſtkiego świátá/ á wſzákże ofiárá iego
8:
nie ieſt pożytecżna iedno tym/ ktorzy
9:
weń wierzą y sſtáią ſie cżłonkámi iego)
10:
ále nie przez ſámę wiárę.
Ofiárę álbo zasługi P. Chriſtuſowe iáko ſobie przywłaſzcżamy.
Bo y przez
11:
męcżeńſtwo álbo wylánie krwie dla P.
12:
Chriſtuſá y przez nabożeńſtwo/ y przez
13:
inſze dobre vcżynki zwiáry pochodzące/
14:
ktoremi ſie Pánu Chriſtuſowi sſtáie-
15:
my podobni: y przez Sákrámentá/ iá-
16:
ko przez Krzeſt/ przez pożywánie Ciá-
17:
łá Páńſkiego/ przywłaſzcżamy ſobie za-
18:
ſługi ofiáry Páná Chriſtuſowey/ y sſta
19:
wamy ſie ich vcżeſtnikámi. Abowiem
20:
onę moc ktora z Męki Páná Chriſtu-
21:
ſowey pochodźi/ to ieſt łáſkę ktorą on
22:
nam ná ołtarzu Krzyźá S. záſłużył/
23:
przez Sákrámenty iákoby przez rury
24:
iákie ku ſobie przywodźimy/ y przywła
25:
ſzcżamy/ y pożytku męki iego vcżeſtniká
26:
mi ſie sſtawamy: á inacżey zbáwienia
27:
doſtáć niemożemy.
Sákrámentá ſą iáko rury łáſki y zasługi P. Chriſtuſowey
Iáko ſam P. Chri-

strona: 232v

1:
ſtus o tym świadcży/ gdy mowi: Ieſli
2:
ſie kto nieodrodźi z wody y z Duchá ś.
3:
nie będźie mogł wnidź do Kroleſtwá
4:
Bożego.
Ioan. 3.
Y záśię: Ieſli niebędźiećie
5:
pożywáć ćiáłá ſyná cżłowiecżego/ nie
6:
będźiećie mieć w ſobie żywotá.
Ioan. 6.
Ieſli
7:
pokutowáć nie będźiećie/ wſzyſcy weſpo
8:
łek poginiećie.
Luc. 13.
Też o tey ofierze rozu-
9:
miey.
10:
Confeſs.Iáko Páweł S. świadcży
11:
Rom. 3. Ktorego dał vbłagániem we
12:
krwi przez wiárę.
13:
Cathol.To ieſt/ Pan Chryſtus ieſt
14:
iednacżem y vbłagánim/ przez kreẃ
15:
ſwoię/ nie zá wſzyſtkie/ ále tylko zá te/
16:
ktorzy weń vwierzyli. Bo niewiernym
17:
męká Páná Chriſtuſowá nie ieſt poży-
18:
tecżna.
19:
Confeſs.Y Haba. ij. Spráwiedli-
20:
wy będźie żył ſwoią wiárą.
21:
Cathol.Ale oną ktora ſie przez mi-
22:
łość y dobre vcżynki pokázuie/ y owoce
23:
przynośi/ nie cżcżą áni martwą.
24:
Confefs.Y záś 1. Pet. 1. Poświęce-
25:
ni Duchem ku poſłuſzeńſtwu/ y odku-
26:
pieni krwią Kryſtuſową.
27:
Cathol. Widźiſz ná co ſie krzćiemy/

strona: 233

1:
ku poſłuſzeńſtwu: ábychmy Pánu Bo-
2:
gu poſłuſzni byli/ á wolą iego pełnili/
3:
nie ná ſámey gołey wierze przeſtawá-
4:
iąc/ do ktorey wy iák do mátnie wſzyſt-
5:
ko pędźićie y gromádźićie.
Ná co ſie krzćimy.

6:
Cōfeſs. Inſze ofiáry w zakonie ſtá-
7:
rym były figurą/ o ktorych potym ſze-
8:
rzey będźie mowiono/ á onemi ofiárá-
9:
mi nie záſługowano odpuſzcżenia grze
10:
chow.
11:
Cathol.A coż mi odpowiećie/ ná o-
12:
ne mieścá ſtárego zakonu: Ieſli kto
13:
zgrzeſzy niech ofiáruie kozę zá grzech/
14:
y będźie ſie modlił záń kápłan/ y będźie
15:
mu odpuſzcżony.
Leui. 4. 5. 6. 7. 8. 19. et c.
Ofiáry ſtárego zakonr iáko grzechy odpuſzcżáły.
Item. Gdźie ták cżę-
16:
ſto piſmo przypomina ofiárowáć zá
17:
grzech/ ofiáry zá grzech. Bo ácżći one
18:
ofiáry ku odpuſzcżeniu grzechow/ ſámy
19:
przez śię niebyły doſtátecżne/ iednák
20:
przedśię dla oney iedyney ofiáry Páná
21:
Chriſtuſowey/ ktorey figurą były/ Pan
22:
Bog przez nie ludowi ſwemu grzechy
23:
odpuſzcżáć racżył.
24:
Confeſs.Y wſzyſtki ſpráwiedliwo-
25:
śći świętych ludźi po wſze cżáſy były/
26:
ſą/ y będą ofiárámi chwały álbo wdźię-
27:
cżnośći.

strona: 233v

1:
Cathol.Y to prawdá ieſt/ że dobre
2:
vcżynki pobożnych ludźi ſą ofiárámi.
Dobre vcżynki ludźi pobożnych ſą ofiáry.

3:
Iáko Páweł ś. piſze: Proſzę was áby-
4:
[ś] ćie wydawáli ćiáłá wáſze (rozumiey
5:
przez dobre vcżynki) ofiárą żywiącą/
6:
świętą/ Bogu ſie podobáiącą.
Rom. 12.
Ale nie
7:
przeto Mſza święta nie ieſt ofiárą.
8:
Confeſs.Ktore niecżynią záſłużenia
9:
temu ktory ie cżyni/ áni komu inſzemu
10:
tákiego.
Dobre vcżynki ludźi ſpráwiedliwych záſługuią żywot wiecżny.

11:
Cathol.Ze dobre vcżynki od ludźi v-
12:
ſpráwiedliwionych cżynione/ záſługu-
13:
ią wiecżny żywot z łáſki Bożey/ o tym
14:
iáſnego piſmá doſyć/ choć wy tego nie-
15:
wſtydliwie śmiećie przeć. Bo ták ná-
16:
piſano: Bezecny cżłowiek/ ſpráwuie
17:
vcżynki nietrwáłe: ále kto śieie ſprá-
18:
wiedliwość/ tho ieſt/ kto dobrze cżyni/
19:
ten ma wierną zapłátę.
Prou. 11.
Sap. 10.
Item: Odda
20:
Pan Bog ſpráwiedliwym zapłátę prac
21:
ſwoich. Item: Miłośierdźie Boże ká-
22:
żdemu cżyni mieśce/ według zaſługi v-
23:
cżynkow iego.
Eccle. 16.
Widźiſz że wedle zaſługi
24:
náſzych vcżynkow Pan Bog nam płá-
25:
ći. Iáko y DAwid mowi: Będę ſie
26:
ſtrzegł niepráwośći/ y odda mi Pan
27:
Bog według ſpráwiedliwośći moiey.
Pſal. 17.


strona: 234

1:
Y Pan Chriſtus; Weſelćie ſie y ráduy-
2:
ćie ſie/ bo zapłátá wáſzá obfita ieſt w
3:
niebie.
Math. 5.
Luc. 6.
Rom. 2.
Zapłátá zá zaſługą chodźi: Od-
4:
da Pan Bog káżdemu według vcżyn-
5:
kow iego. A te vcżynki nie tylko nam/
6:
ále y inſzym wſzyſtkim/ ktorzy z námi ſą
7:
iednym ćiáłem pod iedną głową Pánie
8:
Chriſtuśie ſą pożytecżne/ gdyż wierzy-
9:
my poſpolitowanie Swiętych.
CHryſoſt. ho. 41.
Eſa. 4. 37
Chryſoſt. in Pſal. 50
Y pi-
10:
ſmo iáwnie świadcży/ że dla Dawidá/
11:
dla Abráhámá/ Izááká/ nietylko ży-
12:
wych ále y po śmierći/ cżęſto Pan Bog
13:
ludu przepuſzcżał y folgował.
14:
Confeſs.Zeby przeto miáło być od-
15:
puſzcżenie grzechow.
Odpuſzcżenia grzechow iáko rozmáićie doſtawamy.

16:
Cathol.Dźiwna ieſt ślepotá wáſzá
17:
Ewángelicy mili/ iż tego w Piſmie nie
18:
bacżyćie/ że przez dobre vcżynki ludźiom
19:
vſpráwiedliwionym Pan Bog grzechy
20:
odpuſzcża. A to rozmáićie: Przez poko-
21:
rę y pokutę Weyźrzy Pánie ná pokorę
22:
moię/ y ná pracą moię/ á odpuść mi
23:
wſzyſtki grzechy moie. Przez iáłmużny:
24:
Dawayćie iáłmużny/ á będą wam cży-
25:
ſte wſzyſtkie rzecży. Grzechy twoie iáł-
26:
mużnámi odkupuy. Przez Miłość; Bo
27:
miłość okrywa wielkość grzechow.
Luc. 11.
Dan. 3.
1. Petr. 4.


strona: 234v

1:
Gdy bliźnym náſzym przepuſzcżamy;
2:
Odpuſzcżayćie y będźie wam odpuſzcżo
3:
no. Przez Modlitwę/ gdy godnie mo-
4:
wimy; Odpuść nam náſze winy. Y
5:
przez cudzą modlitwę/ iáko ná przycży
6:
nę Abráhámowę Pan Bog Abimele-
7:
chow grzech przepuśćił. Przez właſne
8:
karánie y żáłość náſzę/ wedle ſłow A-
9:
poſtolſkich: Gdybychmy ſie ſámi ſądźi-
10:
li/ Pán Bog by nas więcey nie ſądźił.
1. Cor. 11.

11:
Toć nie náſze wymyſły/ ále iáſne á ſzcże-
12:
re ſłowo Boże/ że nam Pan Bog przez
13:
dobre vcżynki náſze grzechy odpuſzcża:
14:
cżego wy przećiw iáwney Ewángeliey
15:
śmiećie przeć.
16:
Confeſs.Ale ſą chwałą Bożą powin
17:
ną káżdemu/ y podobáią ſie álbo miłe
18:
ſą Pánu Bogu/ dla Pośrzednika/ dla
19:
naywyżſzego Kápłaná ſyná Bożego.
20:
Cathol.Prawdá ieſt/ winnichmy
21:
cżynić dobrze ku chwale Pánu Bogu:
22:
ále Pan Bog ták hoyny ieſt/ że y to co-
23:
chmy byli cżynić powinni zá zaſługę
24:
prziymuie/ y zapłátę nam zá to dáie/
25:
choćiachmy to z łáſki iego/ á nie ſámi
26:
z śiebie cżynili.
Vcżynki dobre powinne P. Bog zá zasługi prziymuie.

27:
Confeſs.A to ieſt prawdá niezwy-

strona: 235

1:
ćiężona y wiecżna iáwnie okazána.
2:
Cathol.Iáka to prawdá Ewánge-
3:
liey przećiwna/ dopierucżkochmy oka-
4:
záli.
5:
Confeſs. A iż przećiw tey ták iáſney
6:
práwdźie przywodzą łatáninę/ ktorą
7:
názwáli Canon Miſſae, ále iáwna tho
8:
rzecż/ że inákſze ſą Canony Greckie y
9:
Láćińſkie/ y Greckie ſámy niezgodne ſą
10:
w wielu rzecżách wielkich. A w Láćiń-
11:
ſkim Canonie iáwnie ſie okázuie/ y do-
12:
chodźimy tego/ iáko znienacká przy-
13:
ſzywáne łáty álbo ſztuki do tego Cánonu.
14:
Cathol.Przypátrz ſie iedno proſzę ćię
15:
Cżytelniku miły/ ieſli to trzeźwiego á
16:
nie pijánego cżłowieká mowá.
Luterani nie krzecży mowią.
Bo
17:
niemáſz nic ku rzecży: y ſenſu práwego
18:
w tych ſłowiech niemáſz. Ale coż im
19:
rzec/ konaymy przedśię iákochmy po-
20:
cżęłi. Myć tedy Kanonu Miſſae, ktory
21:
wy iákośćie zwykli/ bluźniąc łatániną
22:
zowiećie/ przećiwko wáſzym niepraw-
23:
dam y fáłſzom nie przywodźimy: ktore
24:
z Piſmá Bożego/ á z práwego y zgod-
25:
nego wykłádu ſtárych Doktorow do-
26:
ſtátecżnie pokonáć możemy. Y ná tym
27:
też máło/ że inákſza Mſza ieſt v Gre-

strona: 235v

1:
kow/ á inákſza v Láćinnikow/ gdyż ie-
2:
dnáko y ći y owi poświącáią ofiáruią/
3:
y pożywáią Ciáłá Páńſkiego/ to ieſt/
4:
gdyż to co ieſt Eſentiale, iednákie zo-
5:
ſtawa.
Rozue Ceremonie rozzney Mſzey niecżynią.
Wſzák y ſámi to znaćie/ że ná
6:
Ceremoniách máło należy/ gdyż ſie w
7:
rzecży ſámey zgadzamy. A choćiaż nie
8:
záraz wſzyſtko było ná pocżątku Ko-
9:
śćiołá we Mſzy/ co teraz ieſt/ (Ponie-
10:
waſz pośledni Pápieże niektore rzecży
11:
przycżynili) iednák wy tego co od nich
12:
świętobliwie ku więtſzey vcżćiwośći
13:
ieſt vſtáwiono/ wedle mocy y władzy
14:
im od Bogá dáney/ łatániną zwáć nie
15:
máćie. Poniewaſz oni iáko Páſterze
16:
Kośćiołá Powſzechnego winni tego
17:
doźrzeć/ wedle roſkazánia Bożego y
18:
Páwłá ś. áby w Kośćiele wſzyſtko po-
19:
ważnie á porządnie ſpráwowano by-
20:
ło/ á zwłaſzcżá tá nazacnieyſza á vſtá-
21:
wicżna ofiárá.
22:
Confeſs.Kośćioł on dawny pierw-
23:
ſzy vżywa tych ſłow ofiárá/ obiátá: ále
24:
przez te ſłowá rozumie wſzyſtki ſprá-
25:
wy/ iáko modlitwy/ vżywánie Sákrá-
26:
mentu/ rozpámiętawánie/ wiárę/ wy-
27:
znánie álbo ſpowiedź/ y dźiękowcżynie-

strona: 236

1:
nie. A táká ſpráwá we wnętrzna y z-
2:
wirzchnia/ w káżdym cżłowieku ktory
3:
ſie do Bogá náwroćił/ y we wſzyſtkich
4:
wiernych Kośćiołá Bożego ieſt ofiá-
5:
rą práwą/ ofiárą chwały ábo dźiękcży-
6:
nienia y oddawánia chwały Bogu.
7:
Cathol. Toć wáſze nie wſtydliwe wy-
8:
kręty/ ktorymi chcećie otrzymáć/ áby on
9:
dawny Kośćioł Mſzey świętey ofiárą
10:
nie zwał.
Mſzą s. záwſze Ofiárą zwano.
Bo ácżći oni podcżás/ iáko y
11:
piſmo święte ſkruchę/ dźiękcżynienie/
12:
modlitwy/ y inſze rzecży tákowe ofiára-
13:
mi zową/ ále gdy właſnie mowią o o-
14:
fierze/ tedy o Mſzey świętey rozumieią.
15:
Iáko ſie to ze ſłow ś. Auguſtyná y in-
16:
ſzych Doktorow iáſnie okázuie: Augu-
17:
ſtyn ś. ták piſze: Ze Pan Chriſtus pra-
18:
wdźiwy on pośrzednik/ ſtądże poſtáć
19:
ſłużebnicą ná śię przijął/ sſtał ſie po-
20:
śrzednikiem miedzy Bogiem y ludźmi.
De Ciuit.
Dei li.10.
cap. 20.

21:
A choć w poſtáći Bożey ofiárę prziy-
22:
muie z Oycem/ z ktorym ieſt iednym
23:
Bogiem: wſzákże w poſtáći ſłużebni-
24:
cey/ ofiárą wolał być/ niżli ią prziymo-
25:
wáć. Przetoż y kápłanem ieſt/ ſam o-
26:
fiáruiąc/ y ſam ofiárą będąc. Ktorey
27:
rzecży táiemnicą y rozpámiętywániem

strona: 236v

1:
chćiał áby byłá powſzednia kośćielna
2:
ofiárá/ gdyż tego ćiáłá on ieſt głową/
3:
y tey głowy Kośćioł ieſt ćiáłem: ták
4:
Kośćioł od niego/ iáko y on od Kośćio
5:
łá zwykł być ofiárowan.
P. Chkiſtus y ofiáruie/ y ofiárą ieſt.
Y bacżyſzże iuż
6:
ieſli tu iáſnie Auguſtyn ś. nie mowi o
7:
tey powſzedniey kośćielney ofierze Ciá-
8:
łá Chriſtuſowego? Y ieſzcże iáſniey prze-
9:
ćiw Fauſtowi/ ták mowi: Chrześćiá-
10:
nie przeſzłey y ſpráwioney ofiáry Páná
11:
Chriſtuſowey pámiątkę obchodzą/ prze
12:
naświętſzym ofiárowániem y pożywá-
13:
niem Ciáłá y Krwie Páná Chriſtuſo-
14:
wey.
Lib. 20. cap. 18.
Widźiſz że Ciáło Páná Chriſtu-
15:
ſowe w tym Sákrámenćie ofiáruią/
16:
nietylko go pożywáią? Widźiſz co tu
17:
Auguſtyn ś. przez ofiárę roumie?
18:
A ś. Ignácius vcżeń Apoſtolſki ták w
19:
Liśćie do Smirneńcżykow piſze: Dla
20:
tego ſie niegodźi bez Biſkupá áni ofiá-
21:
ry ſpráwowáć/ áni Mſzey miewáć. Wi-
22:
dźiſz iáko ten ofiárę ze Mſzą złącża.
23:
Ireneus tákże: Wźiąwſzy chleb ſtwo-
24:
rzony/ dźięki cżynił mowiąc:
Lib 4. Cap. 32.
To ieſt
25:
Ciáło moie/ y Kielich tákże/ ktory ieſt
26:
wedle nas ze ſtworzenia/ ſwoią krwią
27:
być wyznał/ y náucżył nowey ofiáry za-

strona: 237

1:
konu nowego. ktorą kośćioł wźiąwſzy
2:
od Apoſtołow po wſzyſtkim świećie o-
3:
fiáruie Bogu. Coż cżekaſz świádectwá
4:
iáſnieyſzego? Tożći Cyprian święty/
5:
toż Chriſoſtom/ Ambroży/ Auguſtyn/
6:
Grzegorz/ Báſilius/ y inſzy Doktoro-
7:
wie kośćielni zgodnie wyznawáią.
Sup Mat. AdfratrēCaelicium. De fide ad Petrum cap. 7.
Sup 2. ad Timot. ad Heb.

8:
Confeſs.A gdy Pan mowi Ioan. 4.
9:
Prawdźiwi chwalcy będą chwálić oy-
10:
cá w duchu y w prawdźie/ tym to twir-
11:
dźi/ że w Nowym zakonie/ nie roſkázu-
12:
ie ofiar pozwirzchnich/ ktore mogą być
13:
choćia w ſercu nie będźie żadnego od
14:
Duchá ś. pobudzenia. Iáko w zakonie
15:
potrzebá byłá obchodźić báránká vży-
16:
wánie.
17:
Cathol.Ták was vcży dowodźić ſło-
18:
miána Diálektiká wáſzá. Azam wam
19:
dopiro nie pokazáli z Ireneuſzá ś. Ze
20:
Pan Chriſtus w Sákrámenćie Ciáłá
21:
y Krwie ſwoiey nową pozwirzchnią
22:
ofiárę vſtáwił/ ktorą Kośćioł obchodźi
23:
po wſzyſtkim świećie?
Dyálektyká Sáſka.
Chwałá wewnętrzna pozwierzchniey ofierze nic niewádźi.
A zaſz im tego
24:
ſam nie roſkazał/ gdy im rzekł: Too-
25:
fiáruyćię ná pámiątkę moię? Bo ácżći
26:
Pan powiedźiał że go prawdźiwi ch-
27:
walce mieli chwálić w Duchu y w pra-

strona: 237v

1:
wdźie chwalimy Páná Bogá/ nie pod
2:
figurámi/ iáko oni w ſtárym zakonie.
3:
O cżym Pan Bog v Máláchiaſzá prze
4:
powiedźiał/ gdźie ták do kápłanow ży-
5:
dowſkich mow: Nie podobaćie mi ſie
6:
y dáru nie prziymę z ręki wáſzey.
Mala. 1.
Abo-
7:
wiem od wſchodu ſłońcá áż do zacho-
8:
du wielkie ieſt imię moię miedzy pogá-
9:
ny/ y ná wſzelkim mieścu ofiáruią i-
10:
mięniu memu Ofiárę álbo obiátę nie-
11:
pokaláną. Gdźie Pan trzy rzecży opo-
12:
wiáda: Naprzod/ że miáły vſtáć ofiáry
13:
żydowſkie/ y ſtáre ono kápłáńſtwo/ we-
14:
dług obrzędu Aaronowego/ ktorego
15:
ſam lud żydowſki vżywał. Druga/ że
16:
po nim miáło náſtáć nowe á wiecżne
17:
kápłáńſtwo/ wedle obrzędu Melchiſe-
18:
dechowego/ ktore nie z iednego domu
19:
Aaronowego/ ále ze wſzyſłkiego świá-
20:
tá obieráć miano.
Iren. li. 4 c. 32. aduerſ. Haereſer.
Trzećia/ że ofiárá
21:
ktorą mowi Kápłani mieli ofiárowáć/
22:
miáłá być cżyſta á niepokalána/ y ná ká
23:
żdym mieścu świátá. Co ſie o oney o-
24:
fierze Krzyżowey rozumieć niemoże/
25:
ponieważ oná áni miedzy Pogány/ áni
26:
ná káżdym mieścu/ ále w Zydoſtwie
27:
tylko ofiárowaná byłá. Ani o ofierze

strona: 238

1:
ſkruſzonego á vpokorzonego ſercá/ álbo
2:
o Modlitwie. Bo ácż te rzecży Pánu
3:
BOgu wdźięcżne wſzędźie ofiárowáć
4:
możem/ ále iednák ktoż táki będźie/ kto
5:
by śmiał rzec że ma cżyſte ſerce/ á że cży
6:
ſte ofiáry Pánu Bogu ofiáruie?
Prou. 30.
Prze-
7:
to te ſłowá nie mogą być o żadney inſzey
8:
ofierze rozumiáne/ iedno o oney nacży-
9:
ſtſzey niepokalánego Báránká Páná
10:
Chriſtuſá/ ktora w Kośćiele ieſt pow-
11:
ſzednia. Iáko ie y Ireneus y Auguſtyn
12:
y poſpolićie wſzyſcy ſtárzy Doktorowie
13:
rozumieią. Zwłaſzcżá gdy inſze ofiáry/
14:
ták ſtárego iáko y nowego zakonu ká-
15:
płani/ y owſzem nietylko kápłani/ ále
16:
y káżdy wierny cżłowiek mogli ofiáro-
17:
wáć. Widźiſz tedy że Pan Chriſtus w
18:
kośćiele ſwoim tę pozwierzchnią ofiá-
19:
rę chce mieć/ áż do Antichriſtá/ ktory
20:
ią ſkaźić ma przed ſądnym dniem/ we-
21:
dle Proroctwá Dánielowego: ktorego
22:
Antychriſtá przeſłáńcy y pomocnicy wy
23:
ieſteśćie.
Dan. 12. et 9.

24:
Confeſs. Ale o Wiecżerzy Páńſkiey
25:
rzecżono ieſt 1. Cor. 11. Niech ſie dozna
26:
cżłowiek káżdy/ etć.
27:
Cathol. Przetoć ſie też áni do niey/

strona: 238v

1:
áni do tey ofiáry przyſtępowáć nie go-
2:
dźi/ iedno z dobrym ſumnienim/ á z do-
3:
świadcżenim ſámego śiebie.
4:
Confeſs.A ták pożytecżne ieſt vży-
5:
wánie Wiecżerzey Páńſkiey temu kto
6:
przynośi ſerce náwrocone wiárą/ á nie
7:
cżyni mu pożytku cudze pożywánie.
8:
Cathol.Iużemći wyżſzey pokazał/ że
9:
tá chwálebna Swiątość/ nietylko ieſt
10:
Sákrámentem nam ku pożywániu dá-
11:
nym/ ále też y ofiárą:
Ciáło Páńſkie nietylko Sákrámentem ieſt/ ále też y Ofiárą.
przeto nietylko
12:
temu ieſt pożytecżna/ ktory iey godnie
13:
pożywa/ ále też tym wſzyſtkim/ zá ktore
14:
tá ofiárá ofiárowaná bywa/ ták żywym
15:
iáko y vmárłym. Bo ten co rzekł:
16:
Bierzćie/ iedzćie/ ten też rzekł: To cżyń-
17:
ćie (to ieſt poświącayćie/ ofiáruyćie/
18:
prziymuyćie/ ták iákom ia teraz vcży-
19:
nił) ná pámiątkę moię. Iáko te ſłowá
20:
zgodnie Doktorowie święći wykłádáią.
21:
Confeſs.A nád to o zmárłych iáw-
22:
na rzecż ieſt/ że tá Trágedia zá vmárłe
23:
przećiwna ieſt Wiecżerzy Páńſkiey/ v-
24:
ſtáwie tey świętey/ w ktorey roſkázuie
25:
mowiąc: Bierzćie/ iedzćie etć. to cżyń-
26:
ćie ná pámiątkę moię. A coż to do v-
27:
márłych álbo do tych co ich niemáſz

strona: 239

1:
przy tey ſpráwie? A przedśię ná wielu
2:
mieścách Chrześćiáńſkiey źiemie Mſze
3:
máią zá vmárłe.
4:
Cathol.Nie ieſtći ofiárá zá vmárłe
5:
Wiecżerzey Páńſkiey przećiwna/ ále
6:
ten Sákráment nam od Páná ieſt zo-
7:
ſtáwiony/ nietylko áby był zá pokarm
8:
żywym/ ále też zá ofiárę ták żywym iá-
9:
ko y vmárłym: iáko y męká Páńſka
10:
(ktorey zaſługę przez tę ofiárę ſobie
11:
przywłaſzcżamy) nietylko zá żywe by-
12:
łá/ ták przybytne/ iáko y niebytne/ ále
13:
y zá vmárłe/ y zá wſzyſtek świát.
Ofiárá zá vmárłe.
O
14:
cżym Chriſoſtom ś. ták piſze: Nie dár-
15:
mo Apoſtołowie vſtáwili/ áby przy
16:
ſpráwowániu táiemnic Boſkich (to
17:
ieſt ná Mſzy) byłá pámiątká cżynioná
18:
tych ktorzy z tego świátá zeſzli.
Ad Philip. hom. 3.
Bo
19:
wiedźieli/ że im ſtąd wiele dobrego y wie
20:
le pożytkow przychodźi. Y záśię: Nie
21:
bez przycżyny od Apoſtołow vſtawiono
22:
áby przy świętych ofiárách byłá pá-
23:
miątká ludźi zmárłych.
Hom. 69. adPopulūAntio.
Bo wiedzą/ że
24:
im ſtąd wielki pożytek przychodźi A-
25:
bowiem gdy ſtánie wſzyſtek lud wyćią-
26:
gnąwſzy ręce ſwoie/ ktemu doſkonáłość
27:
kápłáńſká/ á ſtráſzliwa ofiárá będźie o-

strona: 239v

1:
fiárowaná/ iákożbychmy v Bogá o-
2:
trzymáć nie mieli/ proſząc zá nimi?
In ſermo. quem cui in fide hincemigrarūt, ſacris opationibus etuiuorūbeneficijsmultūiuuentur.
Modlitwá zá vmárłe w Powſzechnym Koſćiele záwżdy byłá.

3:
Tákże Dámáſcenus: Apoſtołowie Bo-
4:
ży/ powieda/ vcżniowie Chriſtuſowi/
5:
ktorzy wſzyſtek okrąg świátá poimáli/
6:
żywe ſłowo przepowiedáiąc/ ktore byli
7:
ſwemi ocżymá oglądáli/ przy chwále-
8:
bney/ ſtráſzliwey/ niepokáláney y obży-
9:
wiáiącey ofierze/ roſkazáli cżynić pá-
10:
miątkę tych ktorzy pomárli w wierze.
11:
Co do tych cżáſow mocno/ y bez żadney
12:
przymowki záchowuie Apoſtolſki Po-
13:
wſzechny Kośćioł Chriſtuſow y Boży:
14:
od gránic áż do gránic świátá/ od one-
15:
go cżáſu/ áż do teráznieyſzego/ y áż do
16:
końcá świátá. Co záiſte nie prozno áni
17:
z przygody álbo nierozmyślnie nie ieſt
18:
vſtáwiono. Bo ktorekolwiek rzecży wiá
19:
rá chrześćijáńſka/ ktora błądźić nie-
20:
vmie/ prziymuie/ y przez ták wiele wie-
21:
kow nieporuſzone záchowuie/ też nie ſą
22:
płonne/ ále owſzem pożytecżne/ Bogu
23:
miłe/ y zbáwieniu náſzemu bárzo po-
24:
trzebne. Tákże y Athánáſiuſá ś. świá-
25:
dectwá przywodźi/ ktory każe v grobu
26:
cżłowieká zmárłego oley y woſk/ to ieſt
27:
kágáńce y świecżki wzywáiąc Chriſtu

strona: 240

1:
ſá Páná zápáláć. Bo to/ powiáda/ Bo
2:
gu miło/ y wielką odpłátę z ſobą przy-
3:
nośi. Bo oley/ powiáda/ y woſk/ zupeł-
4:
na obiátá ieſt: á ofiárowánie nie krwá
5:
wey ofiáry/ vbłagánie ieſt: á iáłmużná
6:
vbogim vcżynioná/ ieſt wſzelákiey do-
7:
brey odpłáty rozmnożenie. Auguſtyn
8:
ś. tákże: w Kśięgách Máchábeiſkich
9:
cżytamy/ że ofiárowano zá vmárłe ofiá
10:
rę. Ale choćby zgołá nigdźiey w ſtárym
11:
piſmie tego nie cżytano/ niemáłe ieſt
12:
wſzyſtkiego Kośćiołá (ktory w tym
13:
zwycżáiu ſłynie) świádectwo y po-
14:
ważność: gdźie w Modlitwách Ká-
15:
płáńſkich/ ktore P. Bogu v iego Ołta-
16:
rzá ſie dźieią/ ma też zálecenie vmár-
17:
łych mieyſce ſwoie.
In Lib. de cura pro mortuis agen. c. 1. 2 Mach.12
Aug. ſer. 34 de uerbis Apoſt. Li. 9. Cōfeſs.ca.11. et 12, 13.
Epiphan. Haere.75
Długoby było/ kie-
18:
dybych inſze mieścá ś. Auguſtyná/ E-
19:
piphániuſzá przećiw Aériuſowi Here-
20:
tykowi (ktory takież z wámi błądźił)
21:
Cyprianá/ ś. Grzegorzá/ y inſzych przy-
22:
wodźić chćiał. Ale z tego/ ieſli śię co ba
23:
cżyſz/ doſyć vznáć możeſz/ iáko to praw-
24:
dá coś powiedźiał. A iáko ſłuſznie po
25:
wſzitkim świećie Mſze máią zá vmárłe.
26:
Confeſs.A wiele ich też dźiś znamy/
27:
ktorzy Mſze máią dla zapłáty/ á nie-
28:
wiedzą co cżynią.

strona: 240v

1:
Cathol.Toć potwarze wáſze. Myć
2:
tego nie chwalimy/ ieſli to ko cżyni.
3:
Ale iednák kto Ołtarzowi ſłuży/ z Oł-
4:
tarzá ma mieć pożywienie.
5:
Confeſs.A gdyż to wſzyſtko iáwne
6:
ieſt złocżyńſtwo niezbożne/ cżynić táko-
7:
we ofiáry/ iáko oni mowią/ áby ſie imi
8:
żywi y vmárli Bogu przyſłużyli/ á cży-
9:
nić też to cżego nie rozumie y ſam/ co
10:
to dla zyſku tylko cżynią/ ſrodze grzeſzą
11:
ktorzy to niezbożne nabożeńſtwo zá-
12:
chowuią y iego bronią.
13:
Cathol.Toć tedy złocżyńce niezboż-
14:
ni byli Apoſtołowie/ ktorzy to poſtáno-
15:
wili w Kośćiele/ iáko ś. Chryſoſtom/
16:
Dámáſcenus/ dopiero powiedźieli? toć
17:
tedy Kośćioł Powſzechny záwſze błą-
18:
dźił/ á (co ſtrách y pomyślić) złocżyń-
19:
cą był Pan Chriſtus/ ktory to Apoſto-
20:
łom ná oſtatniey Wiecżerzy podał.
Luterani Páná Chriſtuſá y Apoſtoły złocżyńcámi cżynią.
A-
21:
leć oni byli tymi ktorymi y dźiś ſą/ á
22:
wyśćie złocżyńce niezbożni y przezduſz-
23:
ni ſámi/ ktorzyśćie vſtáwę Páńſką y A-
24:
poſtolſką Kośćiołá Powſzechnego ták
25:
bluźnić y pſowáć śmieli/ Antichriſto-
26:
wi okrutnemu plác cżyniąc/ á kłam-
27:
ſtwy ſie popiſuiąc.

strona: 241

1:
Confeſs. A gdyż ſámá ſpráwá rzecży
2:
chleb y wino nie ieſt Sákrámentem/
3:
iedno tám gdźie ieſt właſne vżywanie
4:
iego/ iákie tedy tam báłwochwálſtwo
5:
z tym chlebem y winem we Mſzy cży-
6:
nią/ niech to vważáią pobożni á wier-
7:
ni ludźie.
8:
Cathol.Toć wáſze wymyſły y wykrę-
9:
ty/ żeby Sákráment Sákrámentē nie
10:
był oprocż vżywánia. Ná to wam on
11:
ſtáry á zacny Doktor Cyryllus Pátry-
12:
árchá przed 1200 lat niechay odpowie:
13:
Słyſzę że niektorzy powiádáią/ áby Páń
14:
ſki Sákráment miał vtráćić poświęce
15:
nie ſwoie/ gdyby co z niego ná iutro zo
16:
ſtáło. Aleć ſzáleią gdy to mowią.
Sákrámēt Ciáłá Páńſkiego ſákrámentem ieſt y oprocż vżywánia.
Cyrillus adCaloſiriū
Epiſc. Arſenciteń.
Abo-
17:
wiem nie inſzy ieſt Pan Chriſtus/ áni
18:
ſie odmieni iego święte Ciáło/ ále moc
19:
poświęcenia/ y obżywiáiąca łáſká w
20:
nim trwa vſtáwicżnie. Widźićie że ſzá-
21:
leiećie/ gdy ták mowićie/ iáko Cyrillus
22:
święty powiáda.
23:
Confeſs.Ieſtći też iáwne poháńbie-
24:
nie Wiecżerzey Páńſkiey/ gdy chleb no-
25:
ſzą y chwalą/ gdy chleb on ku inſzemu
26:
á práwie przećiwnemu vſtáwie Páń-
27:
ſkiey vżywániu álbo ſpráwie obracáią.

strona: 241v

1:
Bo ták brzmią ſłowá: Bierzćie/ iedz-
2:
ćie. A ktemu iż świeżo á niedawno tę
3:
Trágedyą álbo Monſtráncyą wymy-
4:
ślono.
5:
Cathol.Gdyż w Sákrámenćie ieſt
6:
prawdźiwie Pan CHRiſtus/ á ſłowá
7:
Páńſkie ſie odmienić áni przemienić
8:
niemogą/ tedyć mu ſłuſznie á ſpráwie-
9:
dliwie wſzeláką cżeść y pokłon wyrzą-
10:
dzamy.
O czći y chwale Sákrámentu.
Bo iż Pan Chriſtus rzekł/ to
11:
ieſt Ciáło moie/ á zaſz ćiáłá iego/ to ieſt
12:
iego ſámego w tym Sákrámenćie wſze
13:
lákim obycżáiem chwálić nie mamy?
14:
Bo ácżći Proceſsia z Monſtráncyą w
15:
dźień Bożego Ciáłá/ od Vrbáná cżwar
16:
tego przed 330 lat vſtáwioná ieſt/ á w-
17:
ſzákże záwſze przedtym Páná Chriſtuſá
18:
w Sákrámenćie chwalono/ iáko Au-
19:
guſtyn ś. ná ono mieśce Pſálmu/ Ch-
20:
walćie podnożek iego/ ponieważ świę-
21:
ty ieſt:
In Ps. 98.
Ziemiá ieſt/ powiáda/ podno-
22:
żek Boży/ á tá źiemiá ieſt Ciáło Páná
23:
Chriſtuſowe/ ktore wźiął z Máryey/ bo
24:
ćiáło z źiemie ieſt: Záden onego Ciáłá
25:
nie pożywa/ áż mu pierwey chwałę y
26:
pokłon vcżyni. A ták iuż widźimy/ iáko
27:
mamy chwálić podnożek nog iego; że

strona: 242

1:
nietylko niegrzeſzymy chwaląc gi/ ále-
2:
bychmy grzeſzyli nie chwaląc go. Ták
3:
Auguſtyn S.
4:
Confeſs.Ná oſtátek/ iákie obycżáie
5:
ábo żywot Kśiężey y Mnichow we w-
6:
ſzyſtkiey tey cżęśći świátá Krześćiáń-
7:
ſkiego/ ktorzy to Kśięża nie myślą o tȳ
8:
co mowi Apoſtoł: Probet ſeipſum: nie
9:
ſie ſam dozna. Także co mowi: Kto nie
10:
godnie pożywa/ winiwn będźie ćiáłá y
11:
krwie Páńſkiey. 1. Cor. xi. to káżdemu
12:
iáwno ieſt.
13:
Cathol.Toć wáſzá poſpolita Pioſn-
14:
ká/ Kśiężey á Mnichom łáiáć/ one brá-
15:
mowáć y potwárzáć. To odiąwſzy z pi-
16:
ſánia y z kazánia wáſzego/ máło co wię
17:
cey zoſtánie.
Luteranow wſzyſtká náuká Kſiężey á Mnichom łáiáć.
Ale ieſli ſą źli niektorzy/
18:
iákoſz muśi być kąkol miedzy pſzenicą/
19:
tedyć nie wſzyſcy takowi. Przeto ieſli
20:
was źli mierżą/ dobrych náśládowáć/
21:
á Pánu Bogu znich dźiękowáć maćie.
22:
Confefs.A choćiaſz Biſkupi y obłu-
23:
dnicy/ ktorzy ſzukáią iákoby známiony
24:
lud zátrzymáli/ śmieią ſie z tych to
25:
ſkarg y z tego nárzekánia/ wſzákże to
26:
pewna rzecż ieſt/ że Pan Bog ſrodze
27:
ſie gniewa ná te złośći/ iáko ſie też

strona: 242v

1:
gniewał ná on lud Izráelſki/ gdy mu
2:
tákże ofiáry zháńbione oddawáli
3:
Cathol.Nie śmiechu ále opłákánia
4:
godne ſą te ſkárgi/ y tá hániebna śle-
5:
potá wáſzá/ y to poháńbienie przena-
6:
świętſzey ofiáry y Sákrámentu Boże-
7:
go/ cżego wſzelki dobry chrześćiánin/
8:
z ſercá żáłowáć muśi.
9:
Confeſs.A widźimy przykłády iá-
10:
wnego gniewu Bożego/ iákie vpadki
11:
ták wiele kroleſtw y ſpuſtoſzenie źiemie
12:
Chrześćiáńſkiey od Turká/ ták zámie-
13:
ſzánie dźiwnych wymyſłow y żáłoſne
14:
roſypánie y rozerwánie Kośćiołá Bo-
15:
żego.
16:
Cathol.Prawdáć ieſt żeć Pan Bog
17:
w tym iáwny gniew ſwoy pokázuie/
18:
ále tego przycżyną ſą błędy y odſzcżepień
19:
ſtwá okrutne wáſze á potym też grze-
20:
chy náſze zá ktore nas ſłuſznie Pan
21:
Bog karze.
Przycżyny gniewu Bożego.

22:
Confeſs.Ciebie Synu Boży Pánie
23:
Iezu Chriſte/ ktoryś zá nas dał ſie v-
24:
krzyżowáć y zmartwychwſtał naywyż-
25:
ſzy kápłanie Kośćiołá twego/ prośimy
26:
ćię ſercy nabożnemi/ ábyś dla twoiey
27:
y twego wiecżnego oycá chwały/ wy-

strona: 243

1:
głádźił te báłwochwálſtwá/ błędy y blu
2:
źnierſtwá. A iákoś ſam prośił poświęć
3:
nas w prawdźie twoiey/ á zápal w wie
4:
lu ludźi ſercách świátło Ewángeliey
5:
twoiey y prawdźiwą chwałę/ á ſercá
6:
náſze nákłoń ku poſłuſzeńſtwu/ ábyſmy
7:
ćię będąc wdźięcżni/ wiecżnemi cżáſy
8:
chwalili.
9:
Cathol.Tákimić modlitewkámi zmy-
10:
ślonemi ći obłudnicy lud poſpolity
11:
zwodzą/ y rzecży pokoiu v Páná Bo-
12:
gá proſząc/ á przedśię roſtyrki y niepo-
13:
koie śieiąc.
14:
Confeſs.Niemogą tego wymowić
15:
y wyſłowić Angelſkie y ludzkie ięzyki/
16:
iáko wielkie ſą złośći we Mſzey/ ktore-
17:
mi Wiecżerza Páńſka ieſt zháńbioná.
18:
Cathol. Toć żáłość zmyślona. Ale
19:
ktoreżeśćie wy złośći we Mſzey poka-
20:
záli? Nie vkażećie mi prawdźiwey na-
21:
mnieyſzey okrom wáſzych ſproſnych po-
22:
twarzy/ y iáwnego kłamſtwá.
23:
Confeſs.A my też iż tákiey rzecży
24:
mową ſwoią niemożemy wyſławić/ bá-
25:
wić ſie niechcęmy więcey ſłowy/ á w tey
26:
żáłośći prośimy Syná Bożego/ áby on
27:
táką złość ſam zniſzcżył á naprawę dał

strona: 243v

1:
A przy tym gotowiſmy też dáć więtſzą
2:
ſpráwę o tym/ ktoby nas chćiał poſłu-
3:
cháć.
4:
Cathol.Takać to będźie ſpráwá/ iá-
5:
ka y tá byłá nieprawdy/ potwarzy/ kła-
6:
mſtwá/ bluźnierſtwá/ ſzaleńſtwá/ nie-
7:
umieiętnośći á złośći pełna.
8:
Confeſ. Widzą przećiwnicy iż náu-
9:
ki zmyślone o tey zmyśloney ofierze ſą
10:
ligą álbo zwiąſką ich możnośći y ich
11:
bogactw/ przetoż niechcą ſłucháć gdy
12:
im kto co przećiw tey ofierze mowi (bo
13:
iáko mowił on zacny mąż) Brzuch v-
14:
ſzu nie ma.
15:
Cathol.Toć ſzcżere potwarze wáſze y
16:
odpowiedźi niegodne.
17:
Confeſs.A niektorzy chytrze ty błę-
18:
dy fárbuią/ powiádáiąc/ iż ofiárá thá
19:
nie ieſt táka żeby przez nią miał co zá-
20:
ſłużyć/ ále iż przez tę ofiárę przycho-
21:
dźimy do odpuſzcżenia grzechow/ y ták
22:
ſłowy zdrádę cżynią/ á przedśię tenże
23:
błąd záchowuią.
24:
Cathol.Y to wymyſły wáſze. Abo-
25:
wiem ſie my z tym niekryiemy/ ále iá-
26:
ſnie niewymowne pożytki/ tey ofiáry
27:
świętey wyznawamy.

strona: 244

1:
Confeſs.Aleſmy y pierwey powie-
2:
dźieli/ że káżdy wiárą ſwą przyymuie y
3:
przynośi ſobie/ álbo przywłaſzcża wiá-
4:
rę Kriſtuſowę/ gdy ſłyſzy Ewángelią:
5:
y gdy Swiątośći vżywa. Abowiem ná-
6:
piſano ieſt J. Cor. xj. niech ſie ſam
7:
cżłowiek dozna.
8:
Cathol. Aleśćie tego nie dowiedli/
9:
ábychmy przez tę ofiárę/ zaſługi Chri-
10:
ſtuſowey nie prziymowáli y nie przy-
11:
właſzcżáli ſobie. Cochmy wam z piſmá
12:
Doktorow y zezwolenia Kośćiołá Po-
13:
wſzechnego ná krotce wywiedli.
14:
Confeſs.A przetoż nie rozumie Apo-
15:
ſtoł/ áby tá Ceremonia byłá pożytecżna
16:
drugiemu ktoryby iey nie vżywał.
17:
Cathol.Wſzákemći pokazał świá-
18:
dectwem Kośćiołá pierwſzego z Chry-
19:
ſoſtomá/ Dámáſcená/ Auguſtyná y in-
20:
ſzych/ że tá ofiárá y vmárłym pomaga.
21:
Confeſs.Y Syn Boży ſam ſie ofiá-
22:
rował wſzedſzy w przybytek naświętſzy/
23:
to ieſt/ w táiemną rádę Boſką.
24:
Cathol.Ale tenże roſkazał/ ábychmy
25:
tę iego iedyną ofiárę/ vſtáwicżną ofiá-
26:
rą w Kośćiele rozpomináli.
27:
Confeſs.Coż thedy ći Mſzarzowie

strona: 244v

1:
Kśięża Rzymſcy tu rozumieią/ ktorzy
2:
twierdzą żeby mieli ofiárowáć Kryſtu-
3:
ſá we Mſzy? ále tego ták w pierwſzym
4:
onym Kośćiele Apoſtolſkim nie mo-
5:
wiono.
6:
Cathol.Coż tedy wy nędznicy á nie-
7:
wolnicy Luterſcy tego przyćie/ co Ko-
8:
śćioł Chrześćiáńſki Powſzechny záwſze
9:
wyznawał?
We Mſzy Páná Chriſtuſá ofiáruią.
Bo gdyż we Mſzy prawdźi
10:
we Ciáło Chriſtuſowe ofiáruią/ tedyć
11:
ſámego Chriſtuſá ofiáruią: ponieważ
12:
ćiáło Chriſtuſowe bez duſze/ bez Bo-
13:
ſtwá/ bez Chriſtuſá ſámego iuż być nie
14:
może.
Sermo. 11. de Sanctis
Azaſz ś. Auguſtyn ná wielu mie-
15:
ścách iáſnie nie mowi; że ná ołtarzu
16:
Ciáło Chriſtuſowe ofiáruią? Y ná dru-
17:
gim mieścu ieſzcże iaſniey/ że Páná
18:
Chriſtuſá we Mſzy ofiáruią/ powiada/
19:
gdy ták mowi: Ták Kośćioł od Chri-
20:
ſtuſá/ iáko y CHRiſtus od Kośćiołá
21:
zwykł być ofiárowan.
De Ciuit. Dei li 17. cap. 20. et lib. 10. cap. 20.
Cżyli Auguſtyn
22:
nie ieſt z onego pierwſzego Apoſtolſkie-
23:
go Kośćiołá? ktory ná inſzym mieyſcu
24:
tak mowi: Yzaſz nieraz ofiárowány ieſt
25:
Pan Chriſtus sam w ſobie/
Epiſt. 23. ad Bonif.
á wżdy ie-
26:
dnák w Sákrámenćie/ nietylko ná ká-
27:
żde Wielkonocne święto/ ále ná káżdy

strona: 245

1:
dźień zá lud poſpolity bywa ofiáro-
2:
wan? Tákże y Cyprian S. powiáda:
3:
Gdyż Iezus Chriſtus Pan Bog náſz
4:
on ieſt naywyżſzy Biſkup Bogá Oycá/
5:
y ofiárę Bogu Oycu ſam śiebie pirwey
6:
ofiárował/ y to ná pámiątkę ſwoię cży-
7:
nić roſkazał/ tedyć ten Kápłan vrząd
8:
Chriſtuſow ná ſobie nośi/ ktory tego co
9:
Chriſtus vcżynił náśláduie; to ieſt kto-
10:
ry Páná Chriſtuſá/ iáko y on śiebie o-
11:
fiárował/ takież ofiáruie. Pátrzćieſz iá-
12:
ko tho prawdá co powiádaćie/ że tego
13:
ták w onym Kośćiele Apoſtolſkim nie
14:
mowiono.Li. 2. Epiſt 3. ad Caecilium.
15:
Confeſs.Lecż też na nas barzo oſtrze
16:
ſie ſkárżą powiedáiąc/ że my niſzcżymy
17:
ofiárę vſtáwicżną á wiecżną/ iáko cży-
18:
nił Antiochus/ ktory był figurą Anty-
19:
chryſtá.
20:
Cathol.A zaſz nie prawdźiwie tego
21:
powiádáią?
22:
Confeſs.Odpowiedźieliſmy im wyż-
23:
ſzey ná to/ że my záchowuiemy wſzyſtek
24:
ſpoſob Apoſtolſkiego Kośćiołá.
25:
Cathol.Nie doſyćći ná tym/ że ták
26:
odpowiedaćie: dowieść tego było: złe
27:
ſąśiády maćie/ ſámi ſie chwalićie.

strona: 245v

1:
Confeſs.A ofiárá wiecżna vſtáwicż-
2:
na ieſtći opowiádánie Ewángeliey cá-
3:
łe nie nákáżone/ y wzywánie imięniá
4:
Páńſkiego właſne.
5:
Cathol.Otoſz maſz ofiárę Luterſką.
6:
Ktoż to kiedy ſłychał/ áby kto zwał o-
7:
fiárą przepowiedánie Ewángeliey.
8:
Lecż ći Ewángeliſtowie mili ná tę ſwą
9:
Ewángelią chwálebną iáko ná oſłá iá
10:
kiego wſzyſtko wkładáią.
Ofiárá wiecżna vſtáwicżna nie ieſt przepowiádánie Ewángeliey.
Rozgrzeſze-
11:
nie Ewángeliey/ ofiárę Ewángeliey/
12:
náoſtátek wſzyſtkę ſwą nieprawdę E-
13:
wángeliey przypiſuią? Ale ieſli Ewán
14:
geliey przepowiedánie ofiárą ieſt iáko
15:
powiedaćie: Vkażćieſz mi to/ iáko to
16:
ieſt ofiárá wedle obrzędu Melchiſede-
17:
chowego/ wedle ktorego ieſt Pan Kry-
18:
ſtus wiecżnym kápłanem/ y ieſt wiecż-
19:
ną ofiárą w kośćiele ſwoim.
20:
Confeſs.A ktemu iáko Pan mowi
21:
Ioan.4. Mamy chwálić Oycá w Du-
22:
chu y w prawdźie.
23:
Cathol.Y dla tego iuż podobno wi-
24:
domą ofiárę odrzućićie/ iáko y oni od-
25:
ſzcżepieńcy/ przećiw ktorym Auguſtyn
26:
święty piſał?
27:
Confeſs. W cżym ſie też y tu zámy-

strona: 246

1:
ka vżywánie Sákrámentu właſne ábo
2:
prawdźiwe.
3:
Cathol.Ale vżywánie Sákrámentu
4:
nie ieſt ofiárą.
5:
Confeſs.A gdyż to wſzyſtko zácho-
6:
wuiemy/ tedy też z wielką vcżćiwośćią
7:
záchowuiemy ofiárę vſtáwicżną.
8:
Cathol.Dowieść pirwey było/ że to
9:
wſzyſtko ieſt ofiárą/ á nie ták zgołá ſwo-
10:
ie widzenia przekłádáć.
11:
Confeſs.Aleć oni ſámi tę ofiárę pra
12:
wdźiwą y vſtáwicżną niſzcżą/ ktorzy po
13:
pſowáli y zfáłſzowáli wzywánie imię-
14:
nia ſámego Páná.
15:
Cathol.Otoż ich maſz iuż záśię w-
16:
zywánia imięniá Páná Chriſtuſowe-
17:
go ofiárą zową. Pátrz iákoć ſie y tám
18:
y ſám kręcą/ od ſzcżerey prawdy odſtą-
19:
piwſzy.
20:
Confeſs.Tákże też y Wiecżerzą ie-
21:
go świętą zniſzcżyli rozlicżnemi báł-
22:
wochwálſtwy.
23:
Cathol.Ták to prawdá/ iákośćie to
24:
wyżſzey dowodnie pokazáli.
25:
Confeſs.Ktorzy każą wzywáć Swię-
26:
tych zmárłych.
27:
Cathol. Nie ieſtći Pan Bog Bo-

strona: 246v

1:
giem zmárłych ále żywych. Swięći te-
2:
dy dáleko lepiey y właſniey żyią przed
3:
Pánem Bogiem/ á niżli ludźie ná tym
4:
świećie: á cżemuſz ich o przycżynę pro-
5:
śić niemamy/ iáko y tych prośimy?
6:
Confeſs.Ktorzy Mſze przedáią/
7:
ktorzy zaſługi zmyśláią ſobie y inſzym
8:
Mſzámi/ ktorzy Náukę o Pokućie y o
9:
odpuſzcżeniu grzechow błędy rozlicżne-
10:
mi popſowáli/ ktorzy roſkázuią áby ża-
11:
den nie śmiał wierzyć kto ſie náwroći
12:
do Páná Bogá/ żeby iuż miał być w łá-
13:
ſce iego/ ktorzy grzechy niecżyſtemi y
14:
báłwany pokaláli y oſzpećili Kośćioł
15:
Boży.
16:
Cathol.Toć ſzcżere potwárze wáſze/
17:
ktore odpowiedźi ſą niegodne: ácże-
18:
chmy doſyć ná nie ná ſwych miey-
19:
ſcách odpowiedźieli.
20:
Confeſs.Cić ſą po ni Antyocho-
21:
wi á nie my ktorzy ſie ſtáramy o to/ á-
22:
byſmy byli poſłuſzni Synowi Bożemu/
23:
ktory mowi Kto mnie miłuie/ ſłow
24:
moich ſtrzedz będźie. Ioan. xiiij.
25:
Cathol.Kto was ſłucha/ mnie ſłu-
26:
cha/ mowi ſyn Boży do Apoſtołow y
27:
ich Namieſtnikow álbo ſucceſſorow.

strona: 247

1:
Przeto wy ich nie ſłucháiąc/ ſámemu
2:
ſynowi Bożemu niepoſłuſzni ieſteśćie.
3:
Confeſs.Náoſtátek o vżywániu zu-
4:
pełnego Sákrámentu nieco potrzebá
5:
przypomnieć. Niech ty wykręty tych
6:
Zophiſtow niemáią mieścá w Kośćie-
7:
le Bożym: widzą wſzyſcy/ że Wiecżerza
8:
Páńſka ieſt poſtánowiona/ áby był da-
9:
wan Sákráment zupełny ludowi/ iáko
10:
nápiſano ieſt: Piyćie z tego wſzyſcy.
11:
Cathol.Wiedzą wſzyſcy/ że ofiárá
12:
Kośćiołá Bożego pod obiemá oſobámi
13:
ieſt vſtáwiona od Páná Chriſtuſá/ kto-
14:
rey ſie przeto inácżey cżynić niegodźi.
15:
Ale ták rozumieć ty ſłowá/ żeby tu Pan
16:
Chriſtus roſkazał dáwáć ludowi po-
17:
ſpolitemu pod obiemá oſobámi: toć ſą
18:
twoie wykręty Szátánie/ y twoich Mi
19:
niſtrow.
20:
Confeſs.Iáwny też im wſzyſtkim
21:
zwycżay Kościołá pirwſzego Láćińſkie-
22:
go y Greckiego około vżywánia cáłego
23:
Sákrámentu.
24:
Cathol. Iáwny ieſt/ że y pod iedną
25:
oſobą ná wielu mieścách Sákrámen-
26:
tu vżywano/ y ná Concilium Ephe-
27:
ſkim przećiw Neſtoriuſowi vſtáwiono

strona: 247v

1:
áby dla iego kácerſtwá wſzyſcy pod ie-
2:
dną oſobą prziymowáli.
3:
Confeſs.A przetoż to zeznáć muśi
4:
káżdy/ iż odeymowánie drugiey cżąſtki
5:
Sákrámentu/ to ieſt kielichá/ ieſt nie-
6:
ſłuſzne/ nieſpráwiedliwe/ niezbożne.
7:
Cathol. O mili wierni zwolennicy/
8:
ázaſz ták Miſtrz wáſz Luter was náu-
9:
cżał? Azaſz do Cżechow ták nie piſał/
10:
Ze lepiey ieſt pokoy y iedność zácho-
11:
wáć/ ktorą wſzędźie Pan Chriſtus prze
12:
kazał/ á niżli ſie o oſob Sákrámen-
13:
tu/ o ktorych Pan Chriſtus nic iáko po-
14:
trze nego nie roſkazał/ ſpieráć ſie y ſwá
15:
rzyć?
In declaratione Eucha.
Y ná drugim mieścu: Nie mo-
16:
wiłem/ powiáda/ ánim tego nikomu
17:
nie rádźił/ y nie ieſt tá myśl moiá/ áby
18:
ieden álbo kilká Biſkupow właſną mo
19:
cą mieli pocżynáć dáwáć komu pod o-
20:
boią oſobą/ wyiąwſzy/ żeby ták vſtáwio
21:
no ná Powſzechnym Concilium. Cżyli
22:
go wolićie w tym náśládowáć/ co po-
23:
tym oſzálawſzy piſał/ niżli w tȳ co piſał
24:
y rádźił poki ieſzcże miał rozum ſpełná?
25:
Confeſs.Teſtámentow ludzkich nie
26:
godźi ſie nam gwałćić/ cżemuż tedy Te-
27:
ſtáment Syná Bożego/ krwią iego zá-
28:
piecżętowány kśięża gwałcą?

strona: 248

1:
Cathol.Pierwey było okázáć/ ieſli ſie
2:
w tym Teſtáment Syná Bożego gwał
3:
ći: co my o was ſłuſznie powiedźieć mo
4:
żem. Boć Teſtáment y Mándat Syná
5:
Bożego ná oſtátecżney Wiecżerzy ten
6:
był/ ábychmy ſie weſpołek miłowáli/ y
7:
iedność miedzy sobą záchowáli. Ktorą
8:
wy iáwnie gwałćićie/ ſwowolnie ſie od
9:
iednego Powſzechnego Kośćiołá oder-
10:
wawſzy. Gdyż tho rzecż pewna/ żeśćie
11:
wy od nas/ á nie my od was wyſzli.
12:
Confeſs.A mamy żáłowáć tákiey
13:
niewſtydliwośći niektorych/ iż przećiw
14:
tákiemu iáſnemu poſtánowieniu zmy-
15:
śláią wykręty ku otrzymániu tego ſwe
16:
go wymyſłu/ ktorym ſkáźili vſtáwę páń
17:
ſką/ ktorych wywody w ták iáſney rze-
18:
cży opuſzcżamy.
19:
Cathol.Mamy záprawdę cżego żá-
20:
łowáć/ żeśćie ták záślepieni tymi błędy
21:
iż iáſney prawdy Kośćiołá Powſzech-
22:
nego znáć niechcećie.
23:
Obycźay zgody Ianá
24:
Kálwiná o Sákrámenćie ſtołu
25:
álbo Wiecżerzey Páńſkiey.

strona: 248v

1:
CONFESSIONISTE.
2:
Ná pocżątku o ten Sákráment/ kto-
3:
ry był od Papiſtow zátłumiony y dźi-
4:
wnemi báłwochwálſtwy zámierzwio-
5:
ny/ były ſrogie ſpory y roznice/ ktore o-
6:
biedwie ſtronie bárzo były poruſzyły y
7:
poiątrzyły.
Srogie ſpory y roznice o Sákrámenćie.

8:
CATHOLICI.
9:
Z vſt wáſzych was teraz ſądźiemy.
10:
Były ſprzodku miedzy Lutrem á Zwin
11:
gliuſem ſrogie ſpory y roznice o tym
12:
Sákrámenćie/ iáko tu wáſz Herſt Kál
13:
win wyznawa: tedyć ono fáłſz/ cośćie w
14:
Liśćie do Krolá Iego M. nápiſáli/ iá-
15:
koby nieſpráwiedliwie Kátholikowie
16:
náſzy o niezgodźie miedzy Lutrem á
17:
Zwingliuſem powiádáli. Iáko tedy to
18:
fáłſz co tu Kálwin powiáda/ żeby ten
19:
Sákráment od Kátholikow/ ktore Pá
20:
piſtámi zowie/ był zátłumiony: ták ono
21:
ſzcżera prawdá/ że miedzy Lutrem y
22:
Zwingliuſem wielkie á ſrogie o to ſwa
23:
ry y nieprzyiáźni były.
24:
Confeſs.Te teraz iuż zá ſpolnym á
25:
zdrowym wyrozumieniem mieyſcá nie
26:
máią.
27:
Cathol.Owa wy chcećie Luterany

strona: 249

1:
zgodźić z Zwingliany/ co ieſt rzecż nie-
2:
podobna/ iáko Amsdorfius powiáda.
3:
Confeſs. Byłáć wprawdźie tá rzecż
4:
ćięſzka iedney ſtronie/ gdy iey zádawa-
5:
no (iáko Luterowi) żeby przywięzo-
6:
wał łáſkę Duchá ś. żywiołom álbo rze-
7:
cżam tym zwierzchnim/ to ieſt chlebu y
8:
winu.
9:
Catho.A więc mnimaćie żeśćie tym
10:
Argumentem ná Lutrze co wygráli?
11:
Ieſli Pan Chriſtus ſam łáſki ſwoiey
12:
do Sákrámentow nieprzywiązał/ a cże
13:
muż mowi: Ieſli ſie kto nieodrodźi z
14:
wody y z Duchá S. niemoże wnidź do
15:
kroleſtwá Bożego. Item: Kto vwie-
16:
rzy á okrzći ſie będźie zbáwion.
Ioan. 3.
Mar. ult.
Item:
17:
Ieſli nie będźiećie pożywáć ćiáłá ſyná
18:
cżłowiecżego/ á krwie iego pić/ nie bę-
19:
dźiećie mieć żywotá w ſobie.
Ioan. 6.
Kto poży-
20:
wa tego chlebá/ będźie żył ná wieki. I-
21:
tem: Ieſli pokutowáć niebędźiećie/ w-
22:
ſzyſcy poginiećie.
Luc. 10.
Toć nie Luter/ ále
23:
ſam Pan łáſkę ſwoię do Sákrámētow
24:
przywiazáć racżył. Bo y ludźiom iná-
25:
cżey według ordináryey nie zwykł dá-
26:
wáć: ácż ią ſam y oprocż Sákrámen-
27:
tow może dać/ komu y iáko racży.

strona: 249v

1:
Confeſs.Tákże też nie lżey było ſtro-
2:
nie drugiey (iáko Helwetom z Zwin-
3:
gliuſzem) ktorym też zádawano/ żeby
4:
tylko gołe znáki á proſty chleb y wino
5:
ná Wiecżerzy Páńſkiey/ iákoby ná iá-
6:
kiey kołácyey bráć miano.
7:
Cathol. Thoć Argumentum wam
8:
Sákrámentárzom dogrzewáło: prze-
9:
tośćie iuż wy mędrſzy/ ktorzyśćie wtym
10:
wrzecży Zwingliuſá odſtąpili/ choć
11:
przedsię błąd iego trzymaćie.
12:
Confeſs.Ale to iuż vſtáło/ y niemáſz
13:
o tym teraz żadnego ſporu y roſterku.
14:
Cathol.O ieſzcżeśćie ſtąd niewybrnę-
15:
li/ nie iużći koniec.
16:
Confeſs.A ták z ſtrony Bożey/ nie
17:
ſą w tych świątośćiách znáki gołe ábo
18:
iáko mowiem cżcże/ ále máią z ſobą pra
19:
wdę y ſkutek ſpołecżnie złącżony.
20:
Cathol.Pátrz dźiwney zdrády y chy-
21:
trośći Kálwinowey/ iákoć ią dźiwnie
22:
kręći. Z ſtrony Bożey/ powiáda/ nie ſą
23:
to znáki gołe/ tedy zá tym idźie/ że zſtro
24:
ny ludźi przedśię po ſtáremu/ iáko y
25:
Zwinglius vcżył/ znáki gołe zoſtáią.
26:
Druga/ máią z ſobą prawdę y ſkutek/
27:
powiádáią/ á co to zá prawdá nie wy-
rażá-


strona: 250

1:
ráżáią. Cżemuſz/ ieſli ſie w tym zgadzá
2:
ią niemowią/ iáko Kośćioł iáwnie mo-
3:
wi/ że pod tymi znáki álbo oſobámi po-
4:
zwierzchnymi/ ieſt prawdźiwe Ciáło
5:
Boże?
6:
Confeſs.A wſzákże nie ieſt zámknio-
7:
na Duchá ś. łáſká álbo moc w onych
8:
znákách pozwierzchnich/ bo nie iedná-
9:
ko wſzyſttim / áni też zoſobná káżdemu
10:
bez rozeznánia vżywáiącemu przyno-
11:
ſzą pożytek.
12:
Cathol.Tákći y Krzeſt y Pokutá nie
13:
wſzyſtkim cżyni pożytek/ iedno tylko tȳ
14:
ktorzy z dobrym vmyſłem przyſtępuią.
15:
A wżdy iednák inácżey łáſki Bożey do-
16:
ſtáć niemożem/ iedno przez Krzeſt á
17:
Pokutę. Przeto nożem rzec beſpiecż-
18:
nie/ że iáko w Sákrámenćie Krztu y
19:
Pokuty/ tákże y w tym zámyka ſie łáſká
20:
Boża.
21:
Confeſs.W tym ſie zgadzamy/ że z
22:
chlebem y z winem podáne nam bywa
23:
ćiáło y kreẃ Páńſká ku vżywániu ſpol-
24:
nemu.
25:
Cathol. Tákći Luteranowie trzy-
26:
máią/ ktorzy przemienienia chlebá w
27:
Ciáło Páná Chriſtuſowe/ wedle ſłow

strona: 250v

1:
Páńſkich y wykłádu wſzyſtkich ſtárych
2:
Doktorow wierzyć niechcą/ że ieſt Ciá-
3:
ło Páná Chriſtuſowe z chlebem y z wi-
4:
nem/ a drudzy że pod chlebem ieſt ćiá-
5:
ło/ drudzy záśię że w chlebie. Ale Con-
6:
feſsioniſte tego nieprzymuią. Lecż Ko
7:
śćioł Powſzechny wyznawa/ że pod o-
8:
ſobámi pozwierzchnymi chlebá y winá
9:
ieſt Ciáło y Kreẃ Páńſka/ á iuż tám i-
10:
ſtnośći chlebá nie máſz: iáko Pan Chri
11:
ſtus iáſnie mowi: To ieſt Ciało moie/
12:
nie z chlebem/ ále zgołá oſoby chlebo-
13:
we vkázuiąc/ To ieſt mowi Ciáło moie.
14:
Confeſs.Bo nietylko przy Wiecżerzy
15:
PAńſkiey zgołá ſie przypomina iáko
16:
Kryſtus zá nas vmárł/ ná krzyżu ofiá-
17:
rowány: ále ziednocżenie ono święte
18:
z nim przez to vżywánie/ bywa vgrun-
19:
towáne y pośiláne/ gdźie iuż oná ś-
20:
mierć iego ieſt żywotem náſzym/ á to
21:
gdy będąc w ćiáło iego wſzcżepieni/ z te
22:
goż ćiáłá obżywienie z śmierći iego bie
23:
rzemy/ nie inácżey iedno iáko ćiáłá ná-
24:
ſze bywáią zátrzymáne w żywoćie tym
25:
docżeśnym vżywániem pokármow ćie-
26:
leſnych.
27:
Cathol.Widźiſz iáko nie mowią iá-

strona: 251

1:
ſnie/ żebychmy w tym Sákrámēćie pra-
2:
wdźiwie Ciáłá Chriſtuſowego pożywá
3:
li/ ále duchownie tylko; á że pożywá
4:
nie chlebá proſtego/ znákiem ieſt Du-
5:
chownego pożywánia Ciáłá Chriſtu-
6:
ſowego.
7:
Cōfeſs. A tu iuż potrzebá teraz o-
8:
znaymić o co nam idźie/ iáko o niekto-
9:
rych rzecżách rozumieć/ álbo iáko o
10:
nich mowić mamy/ żebyſmy do końcá
11:
zgodźić ſie iuż mogli/ y łácno ſie zrozu-
12:
mieć.
13:
Cathol.Widźiſz że ſie do tych miaſt
14:
nigdy do końcá zgodźić nie mogli/ áni
15:
ſie zgodzą ná wieki.
16:
Confeſs.Kto tedy iedno ma dobry
17:
á zdrowy rozſądek/ á nie ma záiątrze-
18:
nia álbo zawiśći iákiey przećiw ſtro-
19:
nie/ wyzna że iuż nie idźie o co inego/
20:
iedno o obycżay pożywánia Ciáłá y
21:
Krwie Páńſkiey.
22:
Cathol.Y wierę to máła? Acżći
23:
y inſze rzecży/ zdrádliwie á chytrze zá-
24:
ćieraćie/ ábyśćie vbogie proſtaki Lu-
25:
terany zwieść mogli.
26:
Confeſs.Bowiem iáſnie y ſzcżyrze
27:
wyznawamy/ że Kryſtuſá Páná mamy

strona: 251v

1:
z námi/ áby on dáry y dobrodźieyſtwá
2:
ſwoie w tey ſpołecżnośći świętey ſwo-
3:
iey dawał.
4:
Catol.Nie wyznawáią/ że go w tym
5:
Sákrámenćie prawdźiwie y ćieleſnie/
6:
ácż niewidomym obycżáiem mamy/ ále
7:
tylko wedle boſtwá ſwego/ ktorym o-
8:
bycżáiem on ieſt wſzędźie.
9:
Confeſs.Y iego Ciáło nietylko wy-
10:
znawamy wydáne być zá nas ná ś-
11:
mierć krzyżową/ ábyſmy mieli grze-
12:
chow odpuſzcżenie/ ále też záwſze nam
13:
bywa dáne zá pokarm/ iż gdy on w nas
14:
mieſzka/ thedy my wſzyſtkich dobro-
15:
dźieyſtw iego vżywamy.
16:
Cathol.Otoż maſz iáko oni praw-
17:
dźiwie Ciáło Páná Chriſtuſowe w tym
18:
Sákrámenćie być wyznawáią. Bo ták
19:
pożywáią Ciáłá Páná Chryſtuſowego
20:
w tym Sákrámenćie/ iáko go káżdy
21:
wierny záwſze pożywáć może/ choć do
22:
Stołu Páńſkiego nie przyſtąpi/ to ieſt
23:
duchownȳ tjlko obycżáiem przez wiárę.
24:
Confeſs.A przetoż iż rozny obycżay
25:
pożywánia bywa cżynion/ przeto też
26:
dla tego roznice ſie cżynią.
27:
Cathol.Y cżynić ſie będą/ y końcá

strona: 252

1:
im niebędźie/ dokąd ſie wy do prawdy
2:
Kośćiołá Powſzechnego nienáwroćićie.
3:
Confeſs.My tedy ten obycżay poży-
4:
wánia ták opiſuiemy/ iż pożywánie
5:
Ciáłá y Krwie Páńſkiey ieſt duſzny po-
6:
karm/ á duſzny pokarm zowiemy dla
7:
tego/ iż nieogárniona duchá świętego
8:
moc żywota wiecżnego nas nábawia/
9:
tákże mamy żywot ſpołecżny z Pánem
10:
Kryſtuſem.
11:
Cathol.Widźiſz że oni wſzyſtko w
12:
Duchá y w dymy y w fántázye prozne
13:
reſolwuią/ gdy ten Sákráment ſámym
14:
Duchownym pokármem zową. Ale
15:
dáleko inácżey ś. Ireneus Męcżeńnik
16:
vcżeń Apoſtolſki o tym piſze: Gdy/ po-
17:
wiáda/ Chleb y Wino przez ſłowo Páń
18:
ſkie sſtawa ſie Ciáłem y Krwią Chri-
19:
ſtuſową/ z ktorych ieſt złożoná y pom-
20:
nożona iſtność Ciáłá náſzego/
Lib. 5. aduerſ. Haereſ.et li. 4. cap. 34
iákoż
21:
śmieią mowić żeby ćiáło náſze niemo-
22:
gło być vcżeſtnikiem dáru Bożego/ kto
23:
ry ieſt żywot wiecżny/ gdyż ono Ciáłem
24:
y Krwią Páná Chriſtuſową karmio-
25:
ne bywa y ieſt cżłonkiem iego/ iáko y Pá
26:
weł ś. piſze: Ze ieſteſmy cżłonkámi ćiá-
27:
łá iego z ćiáłá iego y z kośći iego/ nie o

strona: 252v

1:
duchownym iákim y niewidomym cżło
2:
wieku to powiedáiąc. Abowiem duch
3:
nie ma kośći áni ćiáłá/ ále o tym ſtanie
4:
w ktorym ieſt cżłowiek/ ktory z kośći żył
5:
y z ćiáłá ieſt ſpoiony/ ktory z kielichá/
6:
ktory ieſt krwią iego bywa karmion/
7:
á z chlebá ktory ieſt ćiáłem iego bywa
8:
pomnożon. Widźiſz iáko ten cżłowiek
9:
święty vcżeń Polikárpow/ ktory był
10:
vcżniem Ianá świętego Apoſtołá dále-
11:
ko inácżey o tym Sákrámenćie mowi/
12:
gdyż iáſnie wyznawa/ że ſie chleb sſta-
13:
wa Ciáłem/ á wino Krwią Chriſtuſo-
14:
wą/ á że to Ciáło y tá Kreẃ/ nietylko
15:
ieſt duſznym ále też y ćieleſnym pokár-
16:
mem náſzym/ poniewaſz z niego nietyl-
17:
ko duſzá naſzá/ ále też y ćiáło obżywione
18:
y pośilone bywa ku żywotowi wiecżne-
19:
mu. Iáko y ſam Pan powiedźieć ra-
20:
cżył: Kto/ powiáda/ pożywa Ciáłá
21:
mego/ á pije Kreẃ moię/ ma wiecżny
22:
żywot/ á ia go wſkrzeſzę w dźień oſtá-
23:
tecżny: co o ćiele á nie o ſámey duſzy ro-
24:
zumieć muśimy/ ktora iáko nie vmiera
25:
táko wſkrzeſzona być niemoże/ iáko
26:
tenże Ireneus ſzyroko á prawdźiwie
27:
wywodźi.

strona: 253

1:
Confeſs.A iż niektorzy ſą ktorzy nie
2:
chcą przeſtáć ná tey proſtey prawdźie/
3:
chcą koniecżnie pożywáć ćieleſnie Ciáło
4:
Páńſkie/ á do tego niemáią dowodu áni
5:
z piſmá świętego áni z Doktorow świę-
6:
tych Kośćiołá pierwſzego. Przeto dźi-
7:
wna rzecż ieſt że ták o ten wymyſł no-
8:
wy/ tákie ſpory cżynią.
9:
Cathol.Azaſz nie ſą iáſne ſłowá Páń
10:
ſkie; To ieſt Ciáło moie ktore zá was bę
11:
dźie wydano: To ieſt Kreẃ ktora zá
12:
wás będźie wylaná. A Doktorowie Ko-
13:
śćiołá Bożego pierwſzego/ wſzyſcy o tȳ
14:
zgodnie ták trzymáią: iákochmy ná
15:
ſwym mieyſcu wyżſzey pokázáli.
16:
Confeſs. A ktoby więcey po nas ſie
17:
nápierał/ iuż to nie wedle ſłowá Bo-
18:
żego będźie.
19:
Cathol. Widźiſz iako ſie dekláruią/
20:
iáko dla zgody oſtátká iako rozumieią
21:
wyſłowić niechcą.
ćiá

22:
Cōfeſs. Co ſie dotycże ſłowá tego I-
23:
ſtotnie/ záſtáwiáć ſie o nie niebacżym
24:
áby to ſłuſzna rzecż byłá. Bo gdy ſie mo
25:
wi o Sákrámenćiech/ tedy piſmo S.
26:
ma ſwoię mowę właſną o thym mo-
27:
wiąc. A przetoż też y te ſłowá To ieſt

strona: 253v

1:
ciáło moie/ Item: Chleb ktory łamię-
2:
my ieſt ſpołecżność ćiáłá Páńſkiego/ má
3:
ią być wykłádáne obycżáiem ſákrámen
4:
tálney mowy.
5:
Cathol.Owa oni niechcą pozwolić/
6:
że iſtotnie y ſámą rzecżą á nie fántázyą
7:
Ciáło Páńſkie prawdźiwe w tym Sá-
8:
krámenćie przyimuięmy/ ále tylko ſá-
9:
krámentálnym obycżáiem/ tho ieſt we
10:
znáku y pod figurą/ iákoby Sákrámen
11:
tu tylko znáki pozwierzchne/ á nie pra
12:
wdą y rzecżą ſámą od Páná Chriſtuſá
13:
obiecá były.
14:
Confeſs.A nie ták te ſłowá ſáme w
15:
ſobie ſą/ iáko gdy mowimy/ Kryſtus
16:
ieſt Syn Boży/ bo tu niemáſz mowy zá
17:
krytey táiemnice/ iáka w ſłowiech tych
18:
to ieſt ćiáło moie. Ktore ſłowá ſpoſo-
19:
bem znáku rzecżone ſą chlebá onego.
20:
Cathol.Widźiſz iákoć do znáku przed-
21:
śię y figury oni záwżdy przymierzáią/
22:
á tym fortelem nowym/ prawdę Ciá-
23:
łá Páńſkiego chcą wyniſzcżyć.
24:
Confeſs.A wſzákże nie ták/ áby ch-
25:
leb był znák goły/ iákoby Kryſtus miá-
26:
ſto ćiáłá miał chleb vkázáć/ nie ták: á-
27:
bowiem choćiaż znák ieſt chleb ćiáłá

strona: 254

1:
Páńſkiego/ wſzákże y ćiáło ſwoie támże
2:
Pan dał ku pożywániu.
3:
Cathol.Ale iákie ćiáło/ niedekláru-
4:
ią. Bo oni nie prawdźiwe/ ále ducho-
5:
wne iákieś á zmyślone ćiáło tu być wy
6:
znawáią.
7:
Confeſs.A o coż tedy nam idźie? O
8:
to żeby było rozeznánie onego chlebá/
9:
j iego ćieleſne pożywánie od ćiáłá Páńſkie
10:
go y od pożywánia iego duchownego.
11:
Cathol.Otoſz naſz iáko oni dźielą
12:
te rzecży/ á iáko w nich przedśię chleb
13:
proſtym chlebem y cżcżym znákiem zo-
14:
ſtawa/ bez ktorego duchowne pożywá-
15:
nie Ciałá Chriſtuſowego być może.
16:
Confeſs.A zwłaſzcżá gdy zawádá tá
17:
napierwey o náturze álbo niezmierno
18:
śći ćiáłá Páńſkiego będźie odrzuconá.
19:
Abowiem ieſliże ćiáło Chriſtuſowe w
20:
ſwey náturze cżłowiecżeńſtwá ſwoiego
21:
nie będźie w niebie/ tedyć trudno o v-
22:
godę będźię.
23:
Cathol.Widźiſz iáko oni wierzyć
24:
niechcą áni ſie vgodźić/ ieſli im tego
25:
Luteranowie nie pozwolą/ że Ciáło
26:
Páńſkie ieſt w niebie/ á indźie záraz być
27:
niemoże. W cżym Páná Chriſtuſá bez-

strona: 254v

1:
bożnie nieprawdźiwym cżynią/ á w-
2:
ſzechmocność iego niewſtydliwie blu-
3:
źnią/ iákoby on będąc widomie w nie-
4:
bie/ tu záraz z tymże ćiáłem nie mogł
5:
być niewidomie w Sákrámenćie. O cży
6:
meſmy wyżſzey doſyć mowili.
7:
Confeſs.A iż niektorym ſie to zda
8:
zá rzecż niepodobną żeby ćiáło niemiá-
9:
ło być wſzędźie/ gdyż ieſt złącżone z bo-
10:
ſtwem/ ktore boſtwo ieſt wſzędźie.
11:
Cathol.Y ći tákże iáko y wy błądzą
12:
ktorzy to powiedáią.
13:
Confeſs. Ná to łácna tákowa od-
14:
powiedź: Acż dwie náturze Boſka y
15:
cżłowiecża ſą złącżone w iednę perſo-
16:
nę/ wſzákże zoſtáie właſność ſwoiá ká-
17:
żdey náturze rozeznána.
18:
Cathol.Iużemći wyżſze pokazał z
19:
Páwłá ś. że właſność nátury ludzkiey
20:
nie wszyſtká zoſtawa/ á wſzákże to wy-
21:
znawamy/ że/ ácż Páná Chriſtuſowe
22:
Ciáło ieſt ná wielu mieścách w tym
23:
Sákrámenćie/ iednák przedśię záraz
24:
być wſzędźie niemoże iáko iego boſtwo/
25:
zwłaſzcżá widomym onym obycżáiem/
26:
iáko ieſt w niebie.
27:
Confeſs.To ták poſtánowiwſzy mo-

strona: 255

1:
żem zezwolić y zezwalamy ná tę mowę
2:
ktorą máią ſobie niektorzy zá záwikłá-
3:
ną/ iż pod chlebem álbo z chlebem by-
4:
wa dawáne Ciáło Páńſkie.
5:
Cathol.O miła zgodo/ z błędu w
6:
drugi błąd poſtępuią/ y dla zgody błą-
7:
dzącym nieco pozwaláią/ á wſzákże
8:
przedśię ſwą prowádzą.
9:
Confeſs.Wſzákże przedśię potrzebá
10:
to znáć że nie inſzego ćiáłá zá pokarm
11:
nam dał vżywáć iedno tego/ ktore wy-
12:
dał zá nas ná śmierć/ iáko to ſłowá
13:
brzmią iego. Toſz tedy Ciáło/ ktore raz
14:
wydał Syn Boży Oycu ſwemu ná o-
15:
fiárę/ záwſze dáie nam pokármem w
16:
Wiecżerzy tey świętey/ áby nam było
17:
pokármem duchownym.
18:
Cathol.Ieſli tedy toſz ćiáło tu być w
19:
tym Sákrámenćie wyznawacie/ á iá-
20:
koż powiádaćie że niemoże być záraz
21:
Ciáło Chriſtuſowe/ y w niebie y ná źie-
22:
mi? álbo iákoż tu nie ieſteśćie ſámi prze
23:
ćiw ſobie? Cżyli ſie to iedno ták dla zgo
24:
dy á nie z ſercá mowi? O mili wyzna-
25:
wcy y vgodźićiele.
26:
Confeſs.Tylko obycżay ma być zá-
27:
chowan ktory trochę pierwey okazan

strona: 255v

1:
ieſt/ iż nie trzebá áby ćiáło z niebá zſtę-
2:
powáć miáło/ żebyſmy ták dopiro one-
3:
go pożywáć mogli.
4:
Cathol.Toć my dawno powiáda-
5:
my/ o cżymemći Chriſoſtomá ś. y Dá-
6:
máſcená wyższey przywiodł. Bo nie
7:
zſtępuie niebá Ciáło Chriſtuſowe/ ále
8:
ſie chleb w ono prawźiwe ćiáło ktore
9:
ieſt w niebie/ á nie w inſze przemienia.
10:
Confeſs.Ale dochodźić tego pokár-
11:
mu mamy/ nie pátrząc ná odległość
12:
mieścá/ przez moc á śiłę Duchá ś.
13:
Cathol.Widźiſz iáko oni tego pokármu
14:
y tego ćiáłá nie prawdźiwie prziymuią
15:
ále go roumem y fántázyą dochodzą.
16:
Confeſs.A to gdy iuż ták będźie
17:
przełożono/ iuż wątpienie ktore przy-
18:
chodźi o bytnośći ćieleſney/ łácno też
19:
vgodźić/ gdy będźie odrzucone mnie-
20:
mánie ćieleſnego iedzenia ćiáłá/ żeby
21:
kto chćiał ták ieść Ciáło Páńſkie iáko
22:
inſzy pokarm zębámi/ y do żołądká záś
23:
kłáść zeżwány.
24:
Cathol.Tuć ſie iáſnie dekláruie/ żeć
25:
prawdźiwe Ciáło Páná Chryſtuſowe
26:
z tego Sákrámentu wyrzucáią/ á ono
27:
ſwoie zmyślone tylko záchowuią/ Pá-

strona: 256

1:
ná Chriſtuſá Zbáwićielá náſzego cży-
2:
niąc nieprawdźiwym. Toć ieſt wſzyſtek
3:
Kalwinow fortel/ ktorym on Zwingli-
4:
uſá y Oekolámpádyuſá Miſtrze ſwoie
5:
chćiał celowáć.
6:
Confeſs. Duchowne pożywánie ćiá-
7:
łá Páńſkiego w Wiecżerzy Páńſkiey tá-
8:
kie ieſt/ ktore ſie dźieie táiemnie przez
9:
moc Duchá S. Bo to co odległe wedle
10:
mieyſcá ziednacża y ſpaia/ á ták bárzo/
11:
że też ná nas przychodźi żywot z ćiáłá
12:
Kryſtuſowego.
13:
Cathol. Miły Boże/ iákie fántázye:
14:
Ieſli ták ieſt iáko powiádaćie/ tedy ál-
15:
bo my ilekroć tego pokármu pożywa-
16:
my z Páná Chriſtuſowym ćiáłem pra-
17:
wdziwym w niebie/ álbo on z onemże
18:
ćiáłem tu z nami ná źiemi ſie zlącża.
19:
Confeſs.Ktora śiłá iego álbo moc
20:
ná nas y w nas przychodząca/ y nas
21:
obżywiáiąca/ nie źle mogłá by być rze-
22:
cżoná z iſtnośći iego niektore nam v-
23:
dźielenie/ by iedno to rozumieć dobrze
24:
kto chćiał.
25:
Cathol.Ci chwálebni Miſtrzowie
26:
vcżą/ że ćiáło Páná Chriſtuſowe przez
27:
śiłę Duchá S. ſpływa y zſtępuie ná

strona: 256v

1:
nas y bywa nam ták vdźielone. Pátrz
2:
do cżego ich opácżny ich vmyſł przy-
3:
wodźi.
4:
Confeſs.To ieſt/ że wniebie Ciáło
5:
Páńſkie będąc/ tu przedśię ktorzyſmy
6:
w tȳ wygnániu ná źiemi/ żywot ſwoy
7:
iſtotny nam dáie/ y wlewa gi w nas/
8:
obżywiáiąc nas iáko ćiáło ſwoie.
9:
Cathol.Otoſz maſz comći powie-
10:
dźiał/ że Ciáło Páná Chriſtuſowe w
11:
niebie będąc/ iákąś moc ſwą nam dá-
12:
ie y wlewa w nas/ á ták nieprawdźi-
13:
wie Ciáłá Páńſkiego pożywamy.
14:
Confeſs.A co theż niektorzy nieu-
15:
kowie y niewiádomi tych rzecży będąc/
16:
zádáią nam ábyſmy dwoiákie pożywá-
17:
złącżáli álbo mieſzáli/ nie znamy ſie
18:
do tego co oni ſobie zmyſlili o pożywá-
19:
niu iákiegoś ćiáłá Páńſkiego/ bez łáſki/
20:
bez ſkutku.
21:
Cathol.Y owſzem to wam prawdźi-
22:
wie zádawáią/ áni im ſtąd nigdy nie
23:
wybrniećie/ ponieważ wy prawdźiwe
24:
á ćieleſne choć niewidome Ciáłá Páń-
25:
ſkiego pożywánie tráćićie/ á duchowne
26:
tylko ſobie iákieś zmyśláćie.
27:
Confeſs.Nie máſz o tym nic áni w

strona: 257

1:
piſmie świętym/ áni w onych S. Do-
2:
ktorow piſmiech.
3:
Cathol.Toć ieſt o cżym Auguſtyn ś.
4:
y inſzy Doktorowie zgodnie piſzą/ że y
5:
źli á niepobożni ludźie/ nie mniey Ciá-
6:
ło Páńſkie prawdźiwie prziymuią/ ie-
7:
dno iáko y pobożni. Bo y oni/ powiá-
8:
da Auguſtyn ś. prawdźiwie Ciáło Páń
9:
ſkie prziymowáli o ktorych Apoſtoł mo
10:
wił: Kto pożywa niegodnie/ ſąd álbo
11:
potępienie ſobie pożywa. Y ná drugim
12:
mieścu: Iudaſz/ powiáda zdraycá do
13:
bre ćiáło y Symon Cżárnok iężnik do-
14:
bry krzeſt Chriſtuſow był przyiął/ ále
15:
iż dobrych rzecży dobrze nie vżywáli źli
16:
ludźie przez złe vżywánie zátráceni ſą.
17:
Vcżyć ſie tedy było z piſmá Bożego/ że
18:
ieſt troiákie pożywánie Ciáłá Páńſkie-
19:
go: iedno Sákrámētálne / ktore y złym
20:
y dobrym ieſt poſpolite/ drugie Ducho-
21:
wne/ ktore y oprocż przijęćia Sákrámē
22:
tu być może/ á trzećie Sákrámentálne
23:
y Duchowne weſpołek.
24:
Confeſs. Abowiem prawdá y rzecż
25:
Sákrámentu nie tylko ieſt przywła-
26:
ſzcżenie dobrodźieyſtw Kryſtuſowych/
27:
ále ſámego Kryſtuſá y śmierći y zmar-

strona: 257v

1:
twychwſtánia iego ziednocżenie álbo
2:
złącżenie.
3:
Cathol.Prawdá y rzecż Sákrámen
4:
tu ieſtći prawdźiwe Ciáło Páńſkie pod
5:
oſobą chlebá. O cżym ſtárzy Doktoro-
6:
wie Kośćiołá Powſzechnego ták vcżyli/
7:
że w tey chwálebney Swiątośći/ ma-
8:
my trzy rzecży rozeznáć y obácżyć: Bo
9:
ieſt w niey iedná/ ſámy Sákráment/
10:
druga/ záraz y rzecż y Sákráment/ á
11:
trzećia rzecż ſámá bez Sákrámentu.
12:
Sákráment ſam bez rzecży ieſtći wido-
13:
ma á pozwirzchnia oſobá chlebá y wi-
14:
ná: Sákráment y rzecż ſpołem/ ieſt
15:
Ciáło właſne Chriſtuſowe y Kreẃ ie-
16:
go. Rzecż bez Sákrámentu ieſtći Du-
17:
chowne iego ćiáło. A ták oná widoma
18:
pozwirzchnia oſobá chlebá/ ieſtći Sá-
19:
krámentem álbo znákiem dwu rzecży/
20:
ábowiem znácży y nośi ná ſobie podo-
21:
bieńſtwo/ ták prawdźiwego Ciáłá Kri
22:
ſtuſowego/ iáko y duchownego/ to ieſt
23:
iednośći Kośćiołá iego. Bo iáko chleb
24:
nád inſze pokármy więtſze pośilenie ćiá
25:
łu dawa/ y wino vweſela y pijáne cży-
26:
ni; ták Ciáło Páná Chriſtuſowe cżło-
27:
wieká wnętrznego duchownie/ doſtá-

strona: 258

1:
tecżnie/ pośila y tucży. Záśię/ iáko z
2:
wielu źiarnek ieden chleb cżynią/ á z
3:
wielu iágod iedno wino zlewáią; ták z
4:
wiela oſob wiernych ludźi iedność Ko
5:
śćiołá Bożego/ to ieſt Ciáłá Chriſtuſo-
6:
wego ieſt złożona. Widźiſz że ći inák
7:
niżli ty/ ktory ſkutek tey Swiątośći/ to
8:
ieſt ziednocżenie z Chriſtuſem/ rzecżą y
9:
prawdą tego Sákrámentu zowieſz/ á
10:
prawdźiwie ſie Ciáłá Páná Chriſtuſo-
11:
wego w nim przyſz.
12:
Confeſs.Przetoż niektorzy wykłá-
13:
dácże nie dobrze cżynią/ ktorzy Kryſtu-
14:
ſá ták z iedney ſtrony opiſuią/ bez w-
15:
ſzech dárow/ bez śiły żywotney/ á záś z
16:
drugiey ſtrony złącżáią z Chriſtuſem
17:
iego dobrá/ y śiły duchownego pożywá
18:
nia/ álbo pożytkow z ćiáłá iego.
19:
Cathol.Owa ty będźieſz śmiał po-
20:
práwowáć Auguſtyná/ ze wſzyſtkiemi
21:
ſtáremi Doktory y z náuką Kościołá
22:
Powſzechnego/ ktorzy tego záwſze vcży-
23:
li/ że iáko Iudaſz ták y káżdy niezbożny
24:
cżłowiek/ przyimuie prawdźiwe Ciáło
25:
Paná Chriſtuſowe w tym Sakrámen-
26:
ćie/ ácż od niego żadnego dáru y śiły ży
27:
wotney áni duchownego pożytku nie

strona: 258v

1:
bierze/ y owſzem ná potępienie ſobie
2:
przyimuie/ wedle ſłow Apoſtolſkich: á-
3:
bowiem dla złośći y nieſpoſobnośći lu-
4:
dzkiey przedśię Chriſtus Chriſtuſem/
5:
y Ciáło iego Ciáłem być nie przeſtánie:
6:
ponieważ bez odmiány ſą dáry Boże.
7:
Lecż dobrzy ktorzy ſámi śiebie dobrze
8:
doświadcżywſzy/ y przez Pokutę ocży
9:
śćiwſzy przyſtępuią: ći nie tylko Ciáło
10:
Páńſkie prawdźiwe iáko y źli/ ále też
11:
dáry Boſkie w nim/ łáſkę y pośilenie
12:
duchowne/ y niewymowne inſze poży-
13:
tki prziymuią.
14:
Confeſs.Gdyż Kryſtus nie może być
15:
oddźielon od tych to Duchá S. śił y
16:
dobr bez wielkiego iego oſoby zelżenia
17:
álbo też y zniſzcżenia oſoby iego.
18:
Cathol. Prawdáć ieſt żeć Chriſtus
19:
niemoże być bez śił y dárow ſwoich/ ále
20:
tenże Pan Chriſtus/ iáko tych śił y dá-
21:
row ſwoich godnym rad vżycża; ták
22:
ich niegodnym nie dáie/ y owſzem ie
23:
dla niegodnośći á nieucżćiwośći ka-
24:
rze: przeto ácż y źli prawdźiwie Ciáło
25:
iego przymuią/ ále pożytkow Ciáłá ie-
26:
go/ ktorych ſą niegodnymi/ nieprzyimu
27:
ią. O cżym Auguſtyn ś. ták piſze: Iáko

strona: 259

1:
Iudaſz ktoremu ſtucżkę chlebá PAN
2:
podał/ nie złe przyimuiąc/ ále źle przyi-
3:
muiąc/ dał mieyſce Dyabłu ſobie; ták
4:
káżdy niegodnie przyimuiący/ niecżyni
5:
tego áby Páńſki Sákráment dla iego
6:
złośći złym ſie sſtał. Ani przeto mamy
7:
mowić żeby nic nie przyiął/ że nie ná
8:
zbáwienie przyiął. Abowiem Ciáło Páń
9:
ſkie y Kreẃ Páńſka/ przedśię byłá y o-
10:
nym/ o ktorych Apoſtoł mowi: Kto po-
11:
żywa niegodnie ſądu ſobie pożywa. Toć
12:
Auguſtyn S.
13:
Confeſs.Ani im też Páwłá ś. ſłowá
14:
co pomagáią/ ktory powieda iż winni
15:
ſą ći Ciáłá Páńſkiego/ ktorzy niego-
16:
dnie pożywáią chlebá Wiecżerzy Páń-
17:
ſkiey.
18:
Cathol.Nie fáłſzuy niezbożny cżło-
19:
wiecże ſłowá Páńſkiego. Nie mowić
20:
Páweł ś. áby ći ktorzy Ciáłá Páńſkie-
21:
go pożywáią chlebá pożywáli/ co ty
22:
przydawaſz chcąc gi proſtym chlebem
23:
vcżynić/ á prawdę Ciáłá Páńſkiego z nie-
24:
go wyniſzcżyć: ále owſzem że o Ciáłá
25:
Páńſkiego prawdźiwym pożywániu
26:
mowi/ z tego ſie pokázuie co potym
27:
przydawa/ że kto niegodnie prziymuie/

strona: 259v

1:
sſtawa ſie winien Ciáłá Páńſkiego.
2:
Ktore ſłowá Theodorus Grek wykłá-
3:
dáiąc ták piſze: To znáć dawa ś. Pá-
4:
weł tymi ſłowy/ iż iáko go wydał Iu-
5:
daſz y iáko Zydowie obráźili/ ktorzy go
6:
krzyżowáli/ ták go y ći wſzyſcy obrażá-
7:
ią/ ktorzy naświętſzego iego ćiáłá nie-
8:
cżyſtemi rękámi ſie dotykáią/ álbo w
9:
plugáwe vſtá ſwoie prziymuią.
10:
Confeſs.Bo tám winność tá nie-
11:
bywa przycżytána że prziymuie Kryſtu
12:
ſá/ áni to może ſie kędy pokázáć/ żeby
13:
przyięćie Kryſtuſá było ku potępieniu
14:
komu/ ále potępieni bywáią ktorzy Kry
15:
ſtuſem gárdzą.
16:
Cathol.O ſzalony ták chytrego Kál-
17:
winá rozumie. Nie dla tegoć oni ſą
18:
winni Ciáłá Kryſtuſowego że Páná
19:
Kryſtuſá w ćiele iego prziymuią/ ále
20:
dla tego/ że naświętſze Ciáło iego/ w
21:
grzechu bez rozſądku/ bez doświadcże-
22:
nia/ bez pokuty prziymuią; potwore
23:
tym Páná Chriſtuſá krzyżuiąc y ſromo
24:
cąc mękę iego. A co powiádaſz żeby przy-
25:
ięćie Chriſtuſowe niemogło być komu
26:
ku potępieniu/ roſpomni ſobie proſzę
27:
ćię/ ieſli Chriſtuſá Annáſz/ Káiphaſz/

strona: 260

1:
Piłat/ Herod nie przyiął/ ieſli go nie-
2:
przyięli bicżownicy y krzyżownicy iego:
3:
powiedzże mi/ ieſli go ći ku zbáwieniu
4:
cżyli ku polepſzeniu ſwemu przyięli.
5:
Confeſs.Przetoż y o to zgodá bę-
6:
dźie/ iż złośliwi Wiecżerzey Páńſkiey
7:
vżywáiąc/ vżywáią ſákrámentaliter/
8:
świątobnie ćiáłá Páńſkiego/ to ieſt iá-
9:
ko Auguſtin piſze/ pozwierzchniego ży-
10:
wiołu/ ále nie ſámey rzecży.
11:
Cathol.Y to fáłſz áby to Auguſtyn ś.
12:
gdźie piſał/ ktory iáſnie przećiw temu
13:
błędu wáſzemu one ſłowá nápiſał/ iá-
14:
komći ie dopiero przywiodł: Ze praw-
15:
dźiwego ćiałá/ tho ieſt rzecży Sákrá-
16:
mentu y Iudaſz y źli ludźie pożywáli/ á
17:
niepozwierzchniego żywiołu álbo pro-
18:
ſtego chlebá.
19:
Confeſs.Ale inácżey thu rozumieć
20:
mamy wiárę/ bo tu z Kryſtuſem ſie złą
21:
cżamy/ myśli náſze wynoſząc z tego ś-
22:
wiátá. Przetoż náſzey ſpolnośći z Kry-
23:
ſtuſem ieſt związek wiárá/ ktora nas
24:
wzgorę podnośi/ y zákłáda grunt ſobie
25:
w niebie/ áby ſtámtąd radniey ſzukáli-
26:
ſmy Kryſtuſá y z nim ziednocżenia.
27:
Cathol.Widźiſz ku żemuć iá Kál-

strona: 260v

1:
win wiedźie/ ábyś ty w tym Sákrámē-
2:
ćie iedno myślą á nieprawdźiwie Cia-
3:
łá Páńſkiego pożywał/ á nie ſzukał go
4:
w Sákrámenćie ále w Niebie.
5:
Confeſs.Nie żebyſmy go wedle wy-
6:
myſłu náſzego thu mieli zmyśláć ſobie
7:
k woli ſwey/ z chlebá vcżynionego iáko
8:
Pápiſtowie/ ábo też ćieleſnie tu iáko
9:
też drudzy chcą przebywáiącego.
10:
Cathol.Cieleſnie tu przebywáiącego
11:
Páná Chriſtuſá widomie/ iáko przed
12:
Wniebowſtąpieniem przebywał/ do
13:
dniá ſądnego tu mieć nie możemy/ áni
14:
tego żaden Kátholik niepowiáda/ ále
15:
że ſie w tym Sákrámenćie przez ſłowá
16:
iego ſpráwą Duchá ś. chleb w ćiało ie-
17:
go właſnie y wino w kreẃ iego prze-
18:
mienia. Toć Kośćioł Powſzechny/ iá-
19:
ko záwſze/ ták y teraz wyznawa/ dáiąc
20:
mieśce y wiárę ſłowom iáſnym Chri-
21:
ſtuſowym/ to ieſt Ciáło moie.
22:
Confeſs.A ták tym obycżáiem vśmie-
23:
rzy ſie ſpor on o ktorym ſie mowi/ ieſli-
24:
że ſámi wierni Kryſtuſá prziymuią cży
25:
li wſzyſcy bez żadney roznice/ ktorzy ie-
26:
dno on Chleb y Kielich Páńſki biorą.
27:
Abowiem ná to dobra á proſta odpo-

strona: 261

1:
wiedź ieſt/ iż Kryſtus wſzem Ciáło y
2:
Kreẃ ſwoię dáie/ ále iż niewierni zá-
3:
wieráią drzwi ſzcżodrobliwośći Páń-
4:
ſkiey ſwoią niewiárą y złośćią. Przetoż
5:
nie biorą tego co im bywa podano.
6:
Cathol.Ale coż wżdy źli á niewierni
7:
ludźie biorą? tego iuż dáley nie dokłá-
8:
da/ ieſli chleb proſty/ cżyli co inſzego.
9:
Ale to znáć dawa/ że Ciáłá Chriſtuſo-
10:
wego nie biorą/ co ieſt iáwny błąd iáko
11:
ſie wyżſzey powiedźiáło. Bo inſze ieſt
12:
Ciáło y Kreẃ Páńſka/ ktorą w Sákrá-
13:
menćie iednáko ták źli iáko y dobrzy
14:
prziymuią; á inſza łaſká álbo pożytki
15:
tego Sákrámentu/ ktorego niegodni
16:
nie prziymuią ále ſámi godni.
17:
Confeſs.Wſzákże nie idźie to ſtąd
18:
áby gdy oni odrzucáią co im bywa da-
19:
no/ áby Kryſtuſowá łáſká tym niſzcżeć
20:
miáłá/ ábo żeby co vchodźiło álbo vbli-
21:
żáło ſie Sákrámentowi. Bo dla nich
22:
niewdźięcżnośći/ nie zmienia ſie wła-
23:
ſność áni ſie nic nie odeymuie Wiecże-
24:
rzey Páńſkiey.
25:
Cathol.Ieſli ſie dla niegodnośći nie
26:
zmienia właſność Wiecżerzy Páńſkiey/
27:
iákoż ták ieſt/ tedyć y niegodni praw-

strona: 261v

1:
dźiwe Ciáło Páńſkie prziymuią/ ktore
2:
ſie dla ich niewdźięcżnośći odmienić
3:
álbo wyniſzcżyć nie może.
4:
Confeſs.Ani też chleb iáko ieſt dá-
5:
ny od Kryſtuſá zá vpominek álbo zá
6:
zadátek niebywa proſtym chlebem/ ále
7:
prawdźiwie wyświadcża/ ſpołecżność
8:
z ćiáłem Kryſtuſowym y ze krwią iego.
9:
Y dla tego nie ieſt proſtym chlebem.
10:
Cathol. Y owſzem chleb muśi być
11:
proſtym chlebem wedle náuki Kryſto-
12:
wey/ ponieważ tám nic inſzego niego-
13:
dni/ nic inſzego iedno chleb proſty (to
14:
ieſt/ pozwirzchni żywioł bez ſámey rze-
15:
cży) przyimuią. Ponieważ wyświad-
16:
cża tylko ſpołecżność z ćiáłem Kryſtu-
17:
ſowym/ ále tey ſpołecżnośći nieſpráwu
18:
ie/ á ták proſtym chlebem zoſtawa. A-
19:
leć to nie dźiw/ gdyż v was wſzyſcy nic
20:
inſzego ná Wiecżerzy oprocż chlebá pro
21:
ſtego nie pożywáią: ponieważ y prá
22:
wych Kápłanow nie maćie/ ktorzyby
23:
Ciáło Páńſkie poświącáć y ſpráwowáć
24:
mogli/ ále proſte Láiki; y prawdy Ciá-
25:
łá CHriſtuſowego pod oſobámi
26:
zwierzchnimi nie wierzyćie.

strona: 262

1:
Obycżay vgody o Wie-
2:
cżerzy Páńſkiey wydány dla po-
3:
koiu Kośćiołá Bożego/ á podá-
4:
ny Kśiążęciu Wirtemberſkiemu/
5:
od zacnego Mężá ſługi Bożego
6:
Theodorá Bezy/ ná ktorey ſie
7:
też podpiſał Gwilhelmus
8:
Phárellus.
9:
CATHOLICI.
10:
PAtrzże tych miłych Apoſtołow
11:
y Ewángeliſtow nowych Be-
12:
zy/ y iákiegoś Phárellá/ z ludźi
13:
nieznáiomych y nieſłychánych napo-
14:
dleyſzego/ ále w niecnotach dobrze zná
15:
komitego: á przeto wiáry y podpiſánia
16:
godnego. O ktorym Eráſmus piſze: Ze
17:
tho był Kápłánik ná gorze Pellicárdi
18:
zwádliwy/ niepowśćiągliwego á vſzcży
19:
pliwego ięzyká/ y wielki przecherá: kto-
20:
ry przeto dwákroć ſtámtąd vćiekáć mu
21:
śiał; ktorego z Bázyleiey precż wygna
22:
no; ktorego żołnierze w nocy w wielki
23:
Piątek/ nie w Kośćiele pod Krzyżem/

strona: 262v

1:
ále w nierządnym domie pod kuflem
2:
záſtáli/ á zátym z Miáſtá precż wy-
3:
świećili. Tenże tho wielebny Doktor
4:
Phárellus Frācus Kálwinow Miſtrz
5:
y Náucżyćiel/ ácż go potym Kálwin
6:
przemogł y ſpędźił/ iáko o nim Linda-
7:
nus piſze/ ſtáre ono Mácedoniuſowe
8:
kácerſtwo/ ná Concilium Conſtánty-
9:
nopolſkim od ſtá y ośḿdźieśiąt Oycow
10:
potępione wznowił. Abowiem vcżył/
11:
że Duch święty ieſt poruſzenie w rze-
12:
cżách ſtworzone/ á nie Bog z przyro
13:
dzenia. Pátrzże iáko thego cżłowieká
14:
podpiſániu wiárę dáwáć maſz.
15:
Confeſs. Tákowego tedy ziednocże-
16:
nie álbo złącżenia z Pánem Chriſtu-
17:
ſem wyznawamy Sákrámentu być pie
18:
cżęćiámi.
19:
Cathol.Ná te ſzalone wymyſły te-
20:
go to Bezy/ ponieważ ſie z Kálwinem
21:
ieſli nie ſłowy/ tedy rzecżą ſámą przy-
22:
namniey w przednieyſzych ſkutkách z-
23:
gadzáią/ iużechmy doſyć powiedźieli.
24:
Przeto náoſtátku przydamy tu miáſto
25:
zámknienia/ co Chrześćiánin o tym
26:
Sákrámenćie wierzyć y trzymáć ma.

strona: 263

1:
Dekrety ábo Kanony ná
2:
świętym Trydentſkim Conciliū
3:
o przenachwalebnieyſzy Swią-
4:
tośći Stołu Páńſkiego
5:
vcżynione.
6:
I Dekret.
7:
Ktoby tego przał/ áby w tym na-
8:
świętſzym Sákrámenćie niebyło pra-
9:
wdźiwie ſámą rzecżą y iſtotnie Ciáło y
10:
Kreẃ/ weſpołek y z duſzą y z Boſtwem
11:
Páná náſzego Iezu Kryſtá/ to ieſt zu-
12:
pełny Pan Chriſtus; áleby rzekł/ że w
13:
nim tylko ieſt iáko we znáku álbo w fi-
14:
gurze/ álbo mocą tylko/ ten przeklęty
15:
niech będźie.
16:
II.
17:
Ktoby mowił/ że w tym Sákrámen-
18:
ćie zoſtáie iſtność chlebá y winá/ we-
19:
ſpołek z Ciáłem y Krwią Páná náſze-
20:
go Iezu Chriſtá/ á przałby dźiwnego
21:
onego á oſobliwego przemienienia w-
22:
ſzyſtkiey iſtnośći chlebá w Ciáło/ y w-
23:
ſzyſtkiey iſtnośći wina w Kreẃ/ tákże
24:
tylko oſoby chlebá y winá zoſtáią: kto-

strona: 263v

1:
re przemienienie Kośćioł Powſzechny
2:
Tránſſubſtánciácyą (to ieſt odmienie-
3:
niem iedney iſtnośći w drugą) bárzo
4:
przyſtoynie zowie; ten przeklęty niech
5:
będźie.
6:
III.
7:
Ktoby tego przał/ że w tym Sákrá-
8:
menćie pod káżdą zoſobná oſobą/ y pod
9:
káżdą cżąſtką oboiey oſoby gdy ieſt od-
10:
dźieloná/ ieſt zupełny Pan Chryſtus/
11:
ten przeklętym niech będźie.
12:
IIII.
13:
Ktoby rzekł/ że po poświąceniu w
14:
tym przedźiwnym Sákrámenćie/ nie
15:
ieſt Ciáło y Kreẃ Páná náſzego Iezu
16:
Chriſtá/ ále tylko w pożywániu gdy ie
17:
przymuią á nie przed tym álbo zá tym:
18:
á że w hoſtiách álbo cżąſtkách poświą-
19:
conych/ ktore po prziymowániu zoſtá-
20:
ią/ álbo chowáią/ nie zoſtáie prawdźi-
21:
we Ciáło Páńſkie/ ten przeklętym niech
22:
będźie.
23:
V.
24:
Ktoby mowił/ że ábo naprzednieyſzy
25:
pożytek tegoSákrámētu ieſt odpuſzcże-
26:
nie grzechow/ álbo że z niego inſze po-
27:
żytki nie pochodzą/ ten przeklętym
28:
niech będźie.

strona: 264

1:
VI.
2:
Ktoby mowił/ że w tym Swiętym
3:
Sákrámenćie/ Páná Chriſtuſá iedyne-
4:
go Syná Bożego chwałą Bogu po-
5:
winną choć y pozwirzchnią cżćić áni
6:
chwálić nie mamy/ áni ná proceſsiach
7:
wedle chwálebnego á powſzechnego
8:
zwycżáiu y vſtáwy Kośćiołá świętego/
9:
vcżćiwie nośić/ álbo ná mieścách iáw-
10:
nych áby mu cżeść od ludźi cżyniono
11:
wyſtáwowáć/ á że ći ktorzy mu pokłonę
12:
cżynią ſą báłwochwálcámi/ ten prze-
13:
klęty niech będźie.
14:
VII.
15:
Ktoby mowił/ że ſie nie godźi Ciáłá
16:
Páńſkiego záchowáć/ ále nátychmiaſt
17:
po poświąceniu ludźiom ie trzebá ro-
18:
zdáwáć/ álbo że ſie nie godźi áby ono do
19:
chorych z vcżćiwośćią noſzone było/ ten
20:
przeklęty niech będźie.
21:
VIII.
22:
Ktoby mowił/ że Chriſtuſá w tȳ Sá-
23:
krámenćie podánego tylko duchownie
24:
pożywamy/ á nie Sákrámentálnie y i-
25:
ſtotnie/ niech przeklętym będźie.
26:
IX.
27:
Ktoby tego przał/ że wſzyſcy w obec/

strona: 264v

1:
y káżdy z oſobná wierny chrześćiánin
2:
oboiey płći gdy do rozumu prziydźie/
3:
winien ieſt ná káżdy przynamniey ná
4:
Wielkęnoc tego Sákrámentu pożywáć/
5:
wedle przikazáńia ſwiętey mátki náſzej
6:
Kośćiołá/ ten przeklęty niech będźie.
7:
X.
8:
Ktoby mowił/ że ſie nie godźi kápła-
9:
nowi/ ktory ma Mſzą tego Sákrámen
10:
tu od śiebie ſámego prziymowáć/ ten
11:
przeklętym niech będźie.
12:
XI.
13:
Ktoby mowił/ że ſámá wiárá ieſt do-
14:
ſtátecżnym przygotowániem ku prziję-
15:
ćiu naświętſzego tego Sákrámentu/
16:
przeklętym niech będźie.
17:
XII.
18:
Ná oſtátek áby ták zacnego Sákrá-
19:
mentu ludźie nie godnie ná śmierć y
20:
ná potępienie ſwe nie prziymowáli/ v-
21:
ſtáwuie y dekláruie to ś. Synod/ áby
22:
káżdy ktory grzechem śmiertelnym cżu-
23:
ie ſie być obćiążonym (choćby mnimał
24:
że ma prawdźiwą ſkruchę) gdy ſie ma
25:
przed kim ſpowiádáć nie śmiał przy-
26:
ſtępowáć/ áżeby ſie pierwey grze-
27:
chow ſwych wyſpowiedał.
28:
Koniec.

strona: Ll

1:
Regeſtr przed-
2:
nieyſzych rzecży/ ktore te
3:
Kśiąſzki w ſobie zámykáią.
4:
A.
5:
Abſolucya. Liſt 88.
6:
Abſoluty. 142.
7:
Abráhám z vcżynkow vſpráwie-
8:
dliwion ieſt. 97.
9:
Anglia. 2.
10:
Aériuſowe Kácerſtwo. 155. y 201.
11:
Apoſtołom iákiego przodkowánia
12:
Chriſtus zákazał. 125.
13:
Apokryfá kśięgi ktorych Kośćioł
14:
nie przyimuie. 31.
15:
Arcybiſkupi. 142.
16:
Arczdźiakoni. 142.
17:
Arriuſowe Kácerſtwo. 201.
18:
Auguſtyn ś. o Obráźiech. 52.
19:
Auguſtyn ś. krzyżá ſie niewſtyda. 52.
20:
Augſzpurſka Confeſsia Mſzą y O-
21:
brázy trzyma. 140.
22:
Augſzpurſka Confeſsia prawdę Ciáłá
23:
Bożego w Sákrámenćie wyznawa. 175.

strona: Llv

1:
Augſzpurſką Confeſsią Confeſsioni-
2:
ſte Sędomierſcy przyimuią. 12.
3:
Augſzpurſką Confeſsią Confeſsioni-
4:
ſte Sędomierſcy gánią. 206. 208.
5:
Apoſtolcżykow ſektá iáka. 213.
6:
B.
7:
z Bábilonu vćiekáć. 137.
8:
Báſilius obrázy Swiętych ma
9:
w vcżćiwośći. 52.
10:
Bezá y iego niecnoty. 13. 218.
11:
Bezowe bluźnierſtwá. 218.
12:
o Bezmałżeńſkim ſtanie. 209.
13:
o Bezmałżeńſtwie co Luter trzymał. 209.
14:
Biſkupi. 142.
15:
Biſkupich vſtaw odrzucáć nietrzebá. 140.
16:
Błogoſłáwieńſtwá ktore Kroleſtwam
17:
ſekty przynoſzą. 16.
18:
Bog może ále niechce przez vcżynkow
19:
zbáwić. 109.
20:
Bog prawdźiwie nas ſpráwiedliwy-
21:
mi cżyni. 94.
22:
Bog iáko może być málowány y wy-
23:
ráżony. 44.
24:
Bogá z rzecży ſtworzonych nie ká-
25:
żdy poznáć może. 50.
26:
Bog śiłá rzecży inácżey iedno przez
27:
przycżynę Swiętych niedáie. 55.

strona: Ll2

1:
Bogá o przycżynę prośić ſie niego-
2:
gźi. 59.
3:
Bog nie ieſt przycżyną grzechow. 64.
4:
Bog iáko nas do śiebie ćiągnie. 67.
5:
Bog nic niepodobnego nieprzyka-
6:
zał. 77.
7:
Boſka cżeść nie ma być żadnemu
8:
ſtworzeniu wyrządzaná. 53.
9:
Bierzmowánie Sákrámentē ieſt. 159.
10:
Biała ſzátá ná Krzćie. 169.
11:
Błoto ze śliny ná Krzćie. 169.
12:
Bogu raz rzecży dánych więcey ſie
13:
odeymowáć niegodźi. 181.
14:
Brákowánie pokármow. 196.
15:
Iákie brakowánie pokármow ieſt
16:
Dyabelſką náuką. 198.
17:
Bogacżowi cżemu poſłá nie dano. 205
18:
C.
19:
Catholikowie nieprzyiaćielmi ſłowá
20:
Bożego być niemogą. 10.
21:
Catholikiem kto ieſt. 37
22:
Caſus reſeruati. 86.
23:
Cathechizmy iákie dźiatkom cżytáć
24:
potrzebá. 199.
25:
Ceremonie prawdźiwe kędy. 14.
26:
O Ceremoniach. 26. 205.
27:
Ceremonie rozne wiáry nietárgáią/ á-

strona: Ll2v

1:
le rozne wykłády y odſzcżepieńſtwá 140
2:
Ceremonie Sákrámentom nic nie
3:
wádzą. 162.
4:
Ceremonie przy Krzćie ſkąd poſzły. 168
5:
Ceremonie Kośćielne nie ſą zabo-
6:
bony. 200.
7:
Ceremonie w Kośćiele potrzebne. 205
8:
Ceremonie dla cżego w kośćiele. 206.
9:
Ceremonie nic wolnośći Chrześćiáń-
10:
ſkiey nieſzkodzą. 207.
11:
Ná iákich Ceremoniách lepiey
12:
przeſtáwáć. 207.
13:
Bez Ceremoniy ſámi Confeſsio-
14:
niſte być niemogą. 207.
15:
O Ciele Páńſkim. 26.
16:
Ciáło Chriſtuſowe po zmartwychw-
17:
ſtániu dáleko inákſze. 70.
18:
Ciáło Chriſtuſowe ofiáruią. 149.
19:
O Chwale álbo cżći chwálebnego
20:
Sákrámentu. 176.
21:
Ciáło Boże iáko cżyni Kápłan. 178.
22:
kto Ciáło prawdźiwe Chriſtuſowe
23:
przyimuie/ ten go ćieleſnie po-
24:
żywa. 171.
25:
Ciáło Páńſkie nietylko Sákrámentem
26:
ieſt ále też y Ofiárą. 238.
27:
Chleb po poświącániu iſtność ſwo-
28:
ię tráći. 163.

strona: Ll3

1:
O Conciliach. 41.
2:
Cōciliámi Confeſsioniſte brákuią. 72. 157
3:
ná Concilium odſzcżepieńcy ſtánąć
4:
nie śmieli. 158.
5:
Concilia wſzyſtkie iednáko przyimo-
6:
wáne być máią/ ponieważ z iedne-
7:
go Duchá ś. pochodzą. 72.
8:
Confeſsioniſte Sędomierſcy dopiro
9:
prawdę poználi. 4. 10.
10:
Confeſsioniſte iáko ſie z Helwetámi
11:
Sákrámentarzmi zgadzáią. 11.
12:
Confeſsioniſte podánie Apoſtolſkie y
13:
święte vſtáwy Kośćielne ludzkie-
14:
mi wymyſły zową. 4.
15:
Confeſsioniſze wſzyſtko opákudą. 5.
16:
Confeſsioniſte Catholiki potwa-
17:
rzáią. 5.
18:
Confeſsioniſte z Troybożány Papie-
19:
żá Antychriſtem zową. 7.
20:
Cōfeſsioniſte Saulowi/ Dáthánowi/
21:
y Abironowi podobni. 9.
22:
Confeſsioniſte obrázy Męki Páńſkiey
23:
po drodách łupią. 9.
24:
Confeſsioniſte ieſli ſie z Dámáſem
25:
Papieżem zgadzáią. 24.
26:
Confeſsioniſte źle Piotrá ś. ſłowá
27:
przywodzą. 32.

strona: Ll3v

1:
Confeſsioniſte wykłády Kośćielnemi
2:
y ś. Doktorow gárdzą/ á wykłády y
3:
wymyſły nikcżemnych Kácerzow
4:
przyimuią. 32.
5:
Confeſsioniſte iáko Piſmo wedle ſwey
6:
głowy chcą wykłádáć. 33.
7:
Confeſsioniſte wykłády ſtárych Do-
8:
ktorow ſłowie przyimuią. 34
9:
Confeſsioniſte Doktory Kośćielne
10:
nieſpráwiedliwie poſądzáią. 34.
11:
Confeſsioniſte chcą być ſędźiámi
12:
Doktorow świętych. 36.
13:
Confeſsioniſte Doktorom ś. nic na-
14:
przod nie dáią. 36.
15:
Confeſsioniſte fáłſzem nárabiáią. 36.
16:
Confeſsioniſtow Ewángelia nie
17:
dawna. 38.
18:
Confeſsioniſte Trádycye wſzyſtkie
19:
precż odrzucáią. 38. 40.
20:
Confeſsioniſte cżynią ſie Proroki. 39.
21:
Confeſsioniſte Turkom podobni. 49.
22:
Confeſsioniſte Swiętych Obrázow
23:
cżynić niekażą/ ále ſwe ná to mie-
24:
śce z Iuliánem Apoſtátą ſtá-
25:
wiáią. 47.
26:
Confeſsioniſte w bydłętách y w źio-
27:
łách rácżey niż w Obráźiech P. Bo-
28:
gá ſzukáć każą. 50.

strona: Ll4

1:
Confeſsioniſte z ſámym Epiphániu-
2:
ſem niż ze wſzyſtkim kośćiołem wo-
3:
lą trzymáć. 50.
4:
Confeſsioniſte ſámi przećiw Lutero-
5:
wi y Confeſsiey Augſzpurſkiey. 53.
6:
Cōfeſsioniſte fáłſzuią piſmo Bo. 96. 53
7:
Confeſsioniſte fáłſzywe rzecży wykłá-
8:
dáią. 54.
9:
Confeſsioniſte ſie niebacżą. 56.
10:
Confeſsioniſte piſmo S. opácżnie
11:
przywodzą. 56.
12:
Confeſsioniſte ktorych Heretykow
13:
náśláduią. 58.
14:
Confeſsioniſte S. Auguſtyná opá-
15:
cżnie przywodzą. 59.
16:
Confeſsioniſte chwały Swiętym
17:
zayrzą. 62.
18:
Confeſsioniſte Miſtrzow ſwych od-
19:
ſtępuią. 65.
20:
Confeſsioniſte Bogu niepráwość
21:
przypiſuią. 65.
22:
Confeſsioniſte rádźi Doktory ś. przy-
23:
wodzą/ gdźie ſie z nimi zgadzáią. 65.
24:
Confeſsioniſtow Miſtrzowie nie-
25:
pewni. 66.
26:
Confeſsioniſte mowią przećiw iáw-
27:
ney Ewángeliey. 68.

strona: Ll4v

1:
Confeſsioniſte przeyrzenie ſwe iáſnie
2:
widzą/ ktorego żaden żywy cżłowiek
3:
wiedźieć niemoże. 69.
4:
Confeſsioniſte mniemáią że iuż nie-
5:
bo máią w gárśći. 69.
6:
Confeſsioniſte ćiáło Páńſkie do iednego
7:
pewnego mieyſcá przywięzuią. 71.
8:
Confeſsioniſte Conciliámi brákuią/ y
9:
ſędźiámi ſie nád nimi cżynią. 72.
10:
Confeſsioniſte krzywdę Duchowi
11:
Bożemu cżynią. 73.
12:
Confeſsioniſte nie we wſzyſtkim cżte-
13:
rzech przednieyſzych Cōciliy przyi-
14:
muią. 73.
15:
Confeſsioniſte Bogu krzywdę cży-
16:
nią. 76.
17:
Confeſsioniſtow Dyálektyká. 77. 83. 99. 170.
18:
Confeſsioniſte Ewángelią wywro-
19:
ćiwſzy z ſtárey nową vcżynili. 81.
20:
Confeſsioniſte Kośćioł potwarzá-
21:
ią. 161. 82.
22:
Confeſsioniſte rozgrzeſzenie z kazá-
23:
niem mieſzáią. 87.
24:
Confeſsioniſte iáko grzechy odpu-
25:
ſzcżáią. 88.
26:
Confeſsioniſte Montániſte. 89.
27:
Cōfeſsioniſte Ewángelią ſzpocą/ y ſło-

strona: Ll5

1:
wu Bożemv przydawáią. 87. 88. 90. 97.
2:
Confeſsioniſte doſyćucżynienie kośćiel-
3:
ne opákuią. 92.
4:
Confeſsioniſtow niepráwa ſprawie-
5:
dliwość/ ále pocżytána. 95.
6:
Confeſsioniſte Páwłowi świętemu
7:
przećiwni. 101.
8:
Confeſsioniſte z Eunomiany y z Cer-
9:
doniany trzymáią. 102.
10:
Confeſsioniſte ſłowá Páwłá ś. wy-
11:
krącáią. 105.
12:
Confeſsioniſte wiárę wynoſząc/ vcżyn-
13:
ki dobre zniewáżáią. 106.
14:
Confeſsioniſte vſtáwy Kośćielne pod
15:
imięniē vſtaw ludzkich odrzucáią. 107
16:
Confeſsioniſte Lutrá ſwego y wierne
17:
vcżnie iego gánią. 109.
18:
Confeſsioniſtow náuká Páwłowey
19:
nauce przećiwna. 110
20:
Confeſsioniſte Auguſtyná S. nie ſpeł-
21:
ná przywodzą. 113.
22:
Confeſsioniſte Kośćiołá iednego ſie
23:
nietrzymáią. 116.
24:
Confeſsioniſte wolą Tygurſkiemu niż
25:
Rzimſkiemu kośćiołowi deferowáć. 118.
26:
Confeſsioniſte koſciołowi powſzechne-
27:
mu krzywdę cżynią. 118.

strona: Ll5v

1:
Confeſsioniſte trzymáią/ że kośćioł zá-
2:
błądźić może. 120.
3:
Confeſsioniſte głowy ná świećie mieć
4:
nie chcą. 123.
5:
Confeſsioniſte opácżny Regiment do
6:
kośćiołá przywodzą. 125.
7:
Confeſsioniſte ſámi przećiw ſobie. 127.
8:
Confeſsioniſtow probá niepewna. 137.
9:
Confeſsioniſte dobrowolnośći náſzey
10:
nieco vymuią. 137.
11:
Confeſsioniſtow ordinowánie. 146.
12:
Confeſsioniſte ſámi ſie ſądzą. 146.
13:
Confeſsioniſtow opácżne nabożeń-
14:
ſtwo. 148.
15:
Confeſsioniſte Papieża potwarzáią. 151.
16:
Confeſsioniſte ſámiſz iednego prze-
17:
żonego w Kośćiele potrzebnego
18:
znáią. 153.
19:
Confeſsioniſte ſłowá Cyprianá ś. ob-
20:
ćináią. 153
21:
Confeſsioniſte Hieronymá ś. nie cále
22:
przywodzą. 154.
23:
Confeſsioniſte Aériani. 155.
24:
Confeſsioniſte Concilia ſłowie przyi-
25:
muią. 157.
26:
Cōfeſsioniſte Conciliámi brákuią. 157
27:
Confeſsion: Concilia potwarzáią. 158

strona: Ll6

1:
Confeſsioniſte przećiw Cōfeſsiey Aug-
2:
ſzpurſkiey dwie tylko Swiątośći
3:
kłádą. 159.
4:
Confeſsioniſte Chriſtuſá máteryą Sá-
5:
krámentow cżynią. 162.
6:
Confeſsioniſte zchlebienia z Lutera-
7:
ny dopuſzcżáć muſzą. 175
8:
Confeſsioniſte niewiáſtom zgołá krz-
9:
ćić niedopuſzcżáią. 159.
10:
Confeſsioniſte áni z Kálwinem áni
11:
z Confeſsią Augſzpurſką nie trzy-
12:
máią. 172.
13:
Confeſsioniſte ktorego cechu. 172.
14:
Confeſsioniſte Terminy w kośćiele
15:
zwycżáyne odrzucáią/ á nowe ſobie
16:
tworzą. 173.
17:
Confeſsioniſte z Troybożány ſię zga-
18:
dzáią. 173.
19:
Confeſsioniſte przećiw Confeſsiey
20:
Augſzpurſkiey. 175.
21:
Confeſsioniſte chytrze błędy ſwoie dla
22:
zgody zákrywáią. 175.
23:
Confeſsioniſtow potwarzy. 180.
24:
Confeſsioniſte kośćiołom vbiorow
25:
zayrzą. 181.
26:
Confeſsioniſte Sokráteſá nie cále
27:
przywodzą. 185.

strona: Ll6v

1:
Confeſsioniſte śpiewánie kośćielne
2:
odrzucáią. 185.
3:
Confeſsioniſte po ſwey woli Swiętá
4:
vſtáwiáią. 188.
5:
Confeſsioniſte cżynią ſie świętſzymi y
6:
mędrſzymi nád Doktory. 188.
7:
Confeſsioniſte poſt z miernośćią
8:
mieſzáią. 190.
9:
Confeſsioniſte Ireneuſá troiáko
10:
fáłſzuią. 194.
11:
Confeſsioniste Wálentyniami. 95
12:
Confeſsioniſte Aeriani y Iowini-
13:
ani. 195.
14:
Confeſsioniſte Páwłá S. nie cále
15:
przywodzą. 197.
16:
Confeſsioniſte Páwłá S. źłe rozu-
17:
mieią. 198.
18:
Confeſsioniſte z Aériuſzem Heretykiem
19:
modlitwy y ofiáry zá vmárłe odrzu-
20:
cáią. 200.
21:
Confeſsioniſte duchow okázowánie
22:
ſzátánowi przypiſuią. 204.
23:
Confeſsioniſte Augſzpurską Confeſsią
24:
gánią/ ktorą przedtym chwalili. 206
25:
Confeſsioniſte ſámi bez Ceremoniy
26:
być niemogą. 207.
27:
Confeſsioniste Páwłá ś. opákuią. 210

strona: Ll7

1:
Confeſsioniſte Mnichom y Mniſzkam
2:
cudzołoſtwá dopuſzcżáią. 210
3:
Confeſsion: Mnichy potwarzáią. 213.
4:
Confeſsion: ſámi ſie oſądźili. 214.
5:
Confeſsioniſte dla zgody wiáry ſwoie
6:
odmieniáią. 216.
7:
Confeſsioniſtom Confeſsia Sáſka
8:
przećiwna. 227.
9:
Confeſsie rozne niezgody odſzcżepień-
10:
cow okázuią. 13.
11:
Confeſsia Augſzpurſka Mſzą y Obrá-
12:
zy trzyma. 140
13:
Chriſtuſowemu cżłowiecżeńſtwu cżeść
14:
wyrządzaná y ná boſtwo ſie śćiąga. 45
15:
Chriſtus w kim mieſzka. 48.
16:
Chriſtus kthory śiedźi ná niebie tegoż
17:
cżáſu ieſt w rękách kápłáńſkich ná
18:
źiemi. 70.
19:
Chriſtus nie ſkáźił zakonu. 77.
20:
Chriſtus Apoſtoły kápłany/ á Piotrá
21:
opoką vcżynił. 120
22:
Chriſtus iákiego przodkowánia Apo-
23:
ſtołom zákazał. 125
24:
Chriſtus chce mieć kápłany w ko-
25:
śćiele. 147.
26:
Chriſtus był kápłanem. 150
27:
Chriſtus wedle cżłowiecżeńſtwá może
28:
być málowan. 45

strona: Ll7v

1:
Chriſtus nie ieſt máteryą Sákrámen-
2:
tu. 162.
3:
Páná Chriſtuſá wierni pod oſobą ch-
4:
lebá właſnie y ćieleſnie máią y przyi-
5:
muią. 171.
6:
P. Chriſtus w ktorym Zborze mie-
7:
ſzka. 220.
8:
P. Chriſtus y ofiáruie y ieſt ofiárą. 236
9:
Chriſtus głową kośćiołá będąc Pio-
10:
trá głową vcżynił. 122. 124.
11:
Chwałá nietylko ſámemu Bogu przy-
12:
ſtoi. 53.
13:
Chwałá ktorey bog drugiemu nie
14:
dáie. 53. 58.
15:
Chwałá wewnętrzna pozwierzchniey
16:
ofierze niewádźi. 237.
17:
Credo Dámáſá Papieżá. 22.
18:
Credo Niceńſkiey Conſtántynopol-
19:
ſkie. 25.
20:
Cżeść ktorą Swiętym wyrządzamy
21:
Chriſtuſowá ieſt. 56.
22:
Cżeść Boża właſna w cżym należy. 58
23:
Tżechowie z Confeſsioniſtámi nie
24:
trzymáią. 2.
25:
o Chárákterze álbo piątnie ducho-
26:
wnym. 165.
27:
o Cżyścu. 26. 203.

strona: Ll8

1:
Cżyśćiec nie ieſt przećiw Wierze
2:
Chrześćiáńſkiey. 203.
3:
Cżyśćiec z Piſmá Doktorowie świę-
4:
ći wywodzą. 203.
5:
Cżłowiek okrzcżony co może á cżego
6:
niemoże. 66.
7:
Cżłowiek pryykazániu Bożemu doſyć
8:
vcżynić może. 76.
9:
Cżłowiekowi iednemn wſzyſtek kośćio[ł]
10:
rządźić ieſt rzecż podobna. 126.
11:
Cżłowiek iáko ſie ma probowáć. 177.
12:
Cżłowiek ſam śiebie ma probowáć. 223
13:
Cżłonkámi Páná Chriſtuſowemi nie
14:
ták przez wiárę iáko przez miłość ſie
15:
sſtawamy. 100.
16:
Cudá przy grobiech świętych ludźi 48
17:
Chore ludźie iáko ſpráwowáć. 199.
18:
Ciężaru iákiego Apoſtołowie na ko-
19:
śćioł niewkłádáli. 206.
20:
D.
21:
Dámáſowe Credo álbo Symbolū. 22.
22:
Dawidowá ſpowiedź. 83.
23:
Daru Bożego kto pozbywa. 210.
24:
Dekretały nic nie máią práwey wierze
25:
y obycżáiom dobrym przećiwnego. 33.
26:
Dekrety álbo Canony Concilium Tri-
27:
dentſkiego o Swiątośći Stołu P. 263.

strona: Ll8v

1:
Diſcipliná w kośćiele potrzebna. 156.
2:
Diálektyká Confeſsioniſtow. 77. 83.
3:
Diálektyká Sáſka. 237.
4:
Dyſputácye Doktorow niezgody w ko-
5:
śćiele niecżynią. 127.
6:
o Dobrych vcżynkach y o zapłáćie
7:
ich. 104.
8:
Dobre vcżynki y niewiernȳ płatne. 64.
9:
Dobre vcżynki náſze Pan Bog koro-
10:
nuie. 114.
11:
Dobrze cżynić dla odpuſzcżenia grze-
12:
chow nie źle. 107.
13:
Dobrze cżynić dla wiecżney odpłáty
14:
nie grzech. 108.
15:
Dobremi vcżynkámi záſługuiemy ſobie
16:
grzechow odpuſzcżenie y żywot wie-
17:
cżny. 107.
18:
Dobre vcżynki ludźi pobożnych ſą
19:
ofiáry. 237.
20:
Dobre vcżynki ludźi ſpráwiedliwych
21:
záſługuią żywot wiecżny. 107.
22:
Dobre vcżynki iáko nas vſprawiedli-
23:
wić mogą álbo nie. 76.
24:
Dobre vcżynki powinne P. Bog zá
25:
zaſługi przyimuie. 234.
26:
Dobrowolność náſzá nie dokońcá
27:
ſkażoná. 66.

strona: Mm

1:
Dobrowolność łáſką Bożą pośilona
2:
wſzyſtko może. 67.
3:
o Dobrách Kośćielnych. 208.
4:
Dobrámi kośćielnemi kto ma ſzáfowáć 208
5:
Doktorow Chrześćiáńſkich zgodna
6:
náuká. 35.
7:
Ieſłi Doktorom ſtárym Kośćielnym
8:
cżyli dźiśieyſzym nowym Ewángeli-
9:
kom rácżey mamy wierzyć. 35.
10:
Ná Doktorowſkich ſentencyach iáko
11:
przeſtáwáć mamy. 37.
12:
Doktorowie pokątni. 181. 220
13:
Nie drewnu ſie Chrześćiánie kłá-
14:
niáią. 49.
15:
Dla cżego przyſtępowáć mamy. 222.
16:
Doſyć vcżynienie. 90. 92. 93.
17:
Doſyćucżynienie dwoiákie. 92.
18:
Doſyćucżynienie Chriſtuſowe náſzego
19:
nie káźi. 93.
20:
Dufáć w ſwych vcżȳkách niemamy. 103
21:
Dufność odſzcżepieńſka prozna. 104.
22:
Dufność Luterſka Piſmu przeći-
23:
wna. 105.
24:
Duſze po śmierći gdźie ſie doſtáią. 202.
25:
Dźieśięćiny. 215.
26:
E.
27:
Epiphániuſowego obrázow drápánia

strona: Mmv

1:
Concilium niechwali 51.
2:
o Ewángeliey. 78.
3:
Ewángelium nie ieſt Zakonowi
4:
przećiwne. 78.
5:
Eunomianowo Kácerſtwo. 91.
6:
Exorcyſtowie. 142.
7:
Exorcyſmy ná Krzćie. 168.
8:
F.
9:
Fundámenty Luterſkiey Theologiey. 6
10:
Fundámēt Rzymſkiey Wiáry dobry. 8.
11:
Fundámenty kośćielne ſą Apoſtoło-
12:
wie. 119.
13:
Fundámentem przednieyſzym Kośćio
14:
łá ſam Pan Chriſtus. 120.
15:
Formá Sákrámentow. 162.
16:
G.
17:
o Głowie kośćiołá Chriſtuſowego. 121.
18:
bez głowy iedney rząd być niemoże. 123
19:
o Godźinách kośćielnych. 186.
20:
o Grzechu. 63.
21:
Co ieſt Grzech. 63.
22:
o Grzechu pierworodnym. 26.
23:
Grzechy powſzednie. 64.
24:
Grzech po Krzćie nie mieſzka w ćiele
25:
náſzym ále pochop ku grzechowi. 77.
26:
Pochob ku grzechowi cżemu Piſmo
27:
grzechem zowie. 102.

strona: Mm2

1:
Grzechow odpuſzcżenie inſze ieſt niż
2:
przepowiádánie grzechow odpu-
3:
ſzcżenia. 86.
4:
Grzechow odpuſzcżenie wierzyć co
5:
ieſt. 203.
6:
Grzech po odpuſzcżeniu nie mieſzka
7:
w ćiele náſzym. 90. 102.
8:
H.
9:
Heretyká doſtátecżne opiſánie. 20
10:
Heretyk kto ieſt. 20. 40. 125.
11:
Heretycy Piſmo Boże obćináią/ y do
12:
niego ſwe fáłſze przydawáią. 29.
13:
Heretycy licha trzodá. 38.
14:
Heretycy iáko buduią ná fundámenćie
15:
Chriſtuśie. 119.
16:
Miedzy Heretyki ſkąd niezgody. 123
17:
v Heretykow zgody niemáſz. 132
18:
Heretyckie kośćioły nie ſą święte áni
19:
Powſzechne áni Apoſtolſkie. 133.
20:
Hereticy cżemv Mnichow niećierpią 146
21:
v Heretykow poſłuſzeńſtwo być nie-
22:
może. 157.
23:
Heretycka náuká niezgodna. 36. 132.
24:
Heretyk káżdy niewierny ieſt. 197
25:
Heretykámi prawdźiwymi ktorzy. 214
26:
Hiſtorya o Luterſkiey ſpowiedźi. 89.
27:
Hugonotſki fortel. 173.

strona: Mm2v

1:
I.
2:
Iowinianowo Kácerſtwo. 24
3:
Iedność bez iedney głowy záchowaná
4:
być niemoże. 85.
5:
o Pánie Iezuśie Chriſtuśie. 69.
6:
P. Iezus wedle ćiáłá nie ieſt wſzę-
7:
dźie. 70.
8:
P. Iezus ćieleſnie widomie ieſt w nie-
9:
bie/ á ćieleſnie niewidomie w Sákrá
10:
menćie. 70
11:
Ireneuſá Confeſsioniſte nie ſpełná
12:
przywodzą. 193.
13:
Ireneuſá Confeſsioniſte troiáko
14:
fáłſzuią. 194.
15:
K.
16:
Kácerſka náuká niezgodna. 36.
17:
Kácerſtwá pożytek. 16
18:
Kácerſka wierność. 18
19:
Kálwin Apoſtoł Confeſsioniſtow. 13
20:
Kálwin Bogá cżyni przycżyną grze-
21:
chow. 64
22:
Kálwin Mánicheus. 67
23:
Kálwinowe podobieńſtwo/ od ſłoń-
24:
cá. 177
25:
Kálwinowá zacność. 217
26:
Kálwinowe bluźnierſtwá. 217

strona: Mm3

1:
Kárdynali. 142
2:
Kánonicy. 142.
3:
Kátholikiem kto ieſt. 37.
4:
o Kátechizmie y o náwiedzániu nie-
5:
mocnych á o poćieſzániu ich. 199.
6:
Kápłáńſki vrząd ieſt zá ludźie ſie mo-
7:
dlić. 156.
8:
Kápłany Luter niewiáſty cżynił. 147.
9:
Kápłan káżdy przy śmierći ieſt Pa-
10:
pieżem. 86
11:
Kápłáńſtwo Sákrámentem ieſt. 166
12:
Kápłáńſtwo P. Chriſtuſowe. 184
13:
Kápłanom klucże przez Apoſtoły
14:
dáne. 86.
15:
Kápłáńſtwo nowego zakonu inſze
16:
niż ſtárego. 147.
17:
Kápłáńſtwo ſtárego zakonu przenie-
18:
śione nie zágubione. 147
19:
Kápłany chce mieć Chriſtus w ko-
20:
śćiele. 147
21:
Kápłani ſzáfárze Boży. 150
22:
Bez Kápłáńſkiego rozgrzeſzenia żaden
23:
o odpuſzcżeniu grzechow pewien być
24:
niemoże. 81
25:
Kápłan iáko cżyni álbo poświąca
26:
Ciáło Boże. 180.
27:
Kápłáńſtwo Chriſtuſowe wzywániu

strona: Mm3v

1:
Swiętych nic niewádźi. 184
2:
o Kielichu álbo oboiey oſobie. 178
3:
o Kośćiele Powſzechnym. 27. 115.
4:
Kośćioł Boży záwſze był. 115
5:
w Kośćiele żadnego niemáſz ktoryby
6:
ſie nieokrzćił. 115
7:
Kośćioł ieden ieſt. 116
8:
Kośćiołá Rzymſkiego trzymáć ſie
9:
mamy. 116
10:
Kośćiołá Powſzechnego ieden ieſt
11:
Paſterz. 117
12:
w Kośćiele Powſzechnym iedność
13:
náuki. 118
14:
Kośćioł raz vgruntowány fundámen
15:
tu odmienić niemoże. 120
16:
Kośćiołá Rzymſkiego wiará nigdy
17:
nievſtáłá. 120
18:
Kośćioł Boży zbłądźić niemoże. 121
19:
Kośćioł ieſt widomy. 121
20:
Kośćiołá Chriſtuſowego widoma
21:
głowá. 122
22:
Kośćiołá Powſzechnego cżterzy znáki
23:
prawdźiwe. 130. 131
24:
Kośćioł Ieden/ Swięty/ Powſze-
25:
chny/ Apoſtolſki. 131
26:
w Kośćiele Rzymſkim iedność ieſt. 132
27:
Kośćioł Rzymſki święty ieſt. 133

strona: Mm4

1:
Kośćioł Rzymſki ieſt Powſzechny. 134
2:
Kośćioł Rzymſki ieſt Apoſtolſki. 135.
3:
Kośćioł Rzymſki niezwyćiężony. 8
4:
Kośćioł wiele rzecży ſtánowi y deklá-
5:
ruie cżego Piſmo iáſnie niewyráźiło. 74.
6:
Kośćioł Chriſtuſow ſzeroki. 38
7:
Kośćioł święty tęż władzą ma teraz
8:
co y przedtym. 32
9:
w Kośćiele Rzymſkim co nas ma
10:
trzymáć. 136
11:
Kośćiołá Chriſtuſowego dawność. 135
12:
Oprocż Kośćiołá żaden być zbáwion
13:
niemoże. 138
14:
Kośćioł Boży widomy ieſt. 138
15:
Kośćioł Luter niewidomym cżyni. 139
16:
Kośćiołá iedność nie ná Ceremoniach
17:
ale ná zgodźie należy. 140
18:
Kośćiołá Powſzechnego ſtany Du-
19:
chowne. 142
20:
Kośćielny Powſzechny zwycżay niema
21:
być odmienian. 155
22:
Kośćioł cżemu Terminow vżywa. 173
23:
Kośćioł ma moc ſzáfować Sákrámen
24:
ty wedle cżáſu y potrzeby. 178
25:
w Kośćiele Powſzechnym wſzyſcy ie-
26:
dnoſtáynie Swiętá y Poſty zácho-
27:
wáią. 188

strona: Mm4v

1:
Kośćielna zwierzchność. 201
2:
w Kośćiele ślub dáwáć potrzebá. 211
3:
Kośćioł S. Małżeńſtwá ludźiem wol-
4:
nym niezákázuie. 212
5:
Krol ktorego Kośćiołá ma bronić? 17
6:
Krolá Iego M. powinność. 3
7:
Krolowie cżȳ ſławy dobrey doſtáią. 16
8:
Krolowie y Páńſtwá Kácerſtwy
9:
giną. 16.
10:
Krolowie Páſterze. 18
11:
Krzyż w vcżćiwośći ma być. 52
12:
Krzyzá ś. známię ná Krzćie. 169
13:
Ktorzy wychodzą od nas. 139
14:
o Krzćie świętym. 167
15:
Przez Krzeſt ná duſzy piecżęć przyy-
16:
muiemy. 167
17:
Krzeſt Ianow rozny od Chriſtuſo-
18:
wego. 167
19:
Ná co ſie krzćimy. 233
20:
Ieſli Krzest może być oprocż Cere-
21:
moniy. 168
22:
Krzyżmo. 167
23:
Krzyżmo przy święceniu Kápła-
24:
now. 167
25:
Krzyżmo ná Krzćie. 167
26:
L.
27:
Láſká Boża zaſługom náſzym nic
28:
niewádźi. 112.

strona: Mm5

1:
Iáko przez łáſkę nie z vcżynkow vſprá-
2:
wiedliwieni bywamy. 111.
3:
Láktáncyus 50
4:
Lekárſtwá przećiw pokuśie ćiele-
5:
ſney. 210
6:
Luterſkiey Theologiey fundámēt. 6
7:
Luter nie Boży ſługá. 7
8:
Luter iáko ſie z Zwingliuſzem zga-
9:
dzał. 11
10:
Luter piſmo Boże ſzácuie y odrzuca. 31
11:
Luter obrázy trzymał i mocnie ich bro
12:
nił przećiw Károlſtádyuſowi. 52
13:
Luter Bogá cżyni przycżyną grze-
14:
chow. 64.
15:
Luter modlitwy y poſty odrzuca. 156
16:
Luter Mánicheus. 67.
17:
Luter Eunomian. 91
18:
Luterſka ſpowiedź. 86
19:
Luter vcży że nam dobre vcżynki
20:
ſzkodzą. 91. 109. 113.
21:
Luterani Donátyſtow náśláduią. 116
22:
Luter Kośćioł niewidomym cżyni. 139
23:
Luter y niewiáſty Kápłánicámi
24:
cżyni. 170. 147
25:
Luter co o ſtanie bezmałżeńſkim
26:
trzymał. 209.
27:
Luter wielożeńſtwá dopuſzcża. 211.

strona: Mm5v

1:
Luter woyny niedopuſzcża/ ále ią ſam
2:
záżega 214
3:
Luterani ná Concilium ſtánąć nie
4:
śmieli. 216. 158
5:
Luterani Kośćielną náukę opákuią/
6:
y potwarzáią. 221
7:
Luterani Kośćielney náuki álbo nie-
8:
rozumieią/ álbo ią wywrácáią. 221
9:
Luterani nierozgrzeſzáią. 224
10:
Luterani ſzáleią. 224
11:
Luteranowie fáłſzem narábiáią. 226
12:
Luteranowie Aériani. 228
13:
Luteranowie kośćioł potwarzáią. 228
14:
Luterani nie krzecży mowią. 235
15:
Luterani Páná Chriſtuſá y Apoſtoły
16:
złocżyńcámi cżynią. 240
17:
Luteranow wſzyſtká náuká Kśiężey á
18:
Mnichom łáiáć. 242
19:
M.
20:
Máterya Sákrámentow. 162
21:
Márcyoniſtowie. 177
22:
Metropolitowie. 142
23:
Melánchton Bogá cżyni przycżyną
24:
grzechow. 64
25:
Melánchton Mánicheus. 67
26:
o Mſzy y o Ciele Páńſkim. 26. 179
27:
Mſza ktorym ięzykiem ma być. 182

strona: Mm6

1:
Mſza ś. non ex opere operantis ſed ex
2:
opere operato ſwą ważność ma. 221
3:
Mſza ś. grzechy głádźi. 223.
4:
Mſze oſobliwe w Kośćiele záwſze były. 225
5:
Mſze oddźielone álbo oſobne. 225
6:
Mſza káżda ieſt poſpolita. 226
7:
Mſze w pirwſzym Kośćiele bywáły. 226
8:
o Mſzy świádectwo Auguſtyná ś. 226
9:
Mſza ieſt ofiárá vmárłȳ pomocna. 226
10:
Mſze oſobne zá Auguſtiná. 226. 229
11:
Mſze przed Pogrzebem. 227
12:
Mſza dawno przed Auguſtynem. 227
13:
we Mſzy P. Chriſtuſá ofiáruią. 244
14:
Mſza ieſt ofiárá zá żiwe j zá vmárłe. 228
15:
Mſza bez dobrego vmyſłu nic niepo-
16:
maga temu ktory ią ma. 229
17:
Mſza y od złego Kápłaná ważna. 230
18:
Mſza ofiárá záſługuiąca y wypłacá-
19:
iąca. 230
20:
Mſza nie dla zyſkow vſtáwioná. 230
21:
Mſza łupieſtwo v Luteranow. 230
22:
Mſzą ś. ſzátan z ſwymi Miniſtry gáni
23:
y pſuie. 231
24:
Mſzą ś. záwſze ofiárą zwano. 236
25:
o Małżeńſkim ſtanie. 209
26:
Małżeńſtwo Sákrámentem ieſt. 161
27:
Małżeńſtwo dobre ieſt. 211

strona: Mm6v

1:
Miłość Boża nie ieſt zámierzona 106
2:
Miniſtrowie. 142
3:
Miniſtrowie nie ſą páſterze porządnie
4:
powołáni/ bo im Piotr nieotwarza
5:
do owcżárniey. 30
6:
Miniſtrowie ſą niewierni. 148
7:
Miniſtrowie nie ſą Kápłani. 148
8:
o Mnichach. 143
9:
Mniſzy bárzo Heretykom wádzą. 143
10:
Mniſki ſtan od Chriſtuſá y od Apoſto-
11:
łow vſtáwiony. 143
12:
Mnichom Regułę Márek ſ. ſpiſał. 144
13:
Mniſzy nie proznuią. 145
14:
Mnichow cżemu Heretycy nie ćier-
15:
pią. 146
16:
Mniſzy ſie ku doſkonáłośći mieć
17:
máią. 145
18:
o Modlitwach Zborowych/ o śpiewá-
19:
niu y o godźinach Kośćielnych. 183
20:
Modlitwy máią byc vſtáwicżne w Ko-
21:
śćiele. 184
22:
Modlitwá w Kośćiele przyiem-
23:
nieyſza. 185
24:
Modlitwy zá vmárłe. 201. 229. 239.
25:
Modlitwy y ofiáry zá vmárłe zá Au-
26:
guſtyná S. 201
27:
Modlitwy po śmierći komu po-
28:
mocne. 202

strona: Mm7

1:
N.
2:
Náuká Piotrá ś. ktora. 22
3:
Náuká iednáka oboiego Teſtámētu. 79
4:
Náturá ludzka w Pánie Chriſtuśie
5:
nieprzemieniłá ſie w Boſtwo. 70
6:
Niecżyſtym wſzyſtko niecżyſte. 197
7:
Niewiáſtá y Zyd okrzćić w potrzebie
8:
może. 169
9:
Niezgody ſkąd miedzy Heretyki. 123
10:
Gdźie niezgodá w Wierze/ tám nie ieſt
11:
Kośćioł Chriſtuſow. 127
12:
Niezgody żadney w Wierze miedzy Pá
13:
włem y Bárnábaſzem niebyło. 128
14:
Niezgody zá cżáſow Apoſtolſkich nie
15:
były w Kośćiele o Wierze. 128
16:
Niezgodá Nowowiernikow iáwnie
17:
ieſt Boſkie ſkáránie. 4
18:
Niewierni mogą co dobrego cżynić. 64
19:
Niewiernym dobre vcżynki płatne. 64
20:
Nowa prawdá. 10. 15
21:
Nog vmywánie co ſie rozumie. 204
22:
Nowokrzcżeńcy od Lutrá powſtá-
23:
li. 215
24:
O.
25:
Obłędliwość ludzka. 5
26:
Obycżay zgody Ianá Kálwiná o Sá-

strona: Mm7v

1:
krámenćie Stołu álbo Wiecżerzey
2:
Páńſkiey. 248
3:
Obcowánie Swiętych. 234
4:
O Obráźiech. 26. 44
5:
Obrázy Chrześćiáńſkie kto báłwány zo
6:
wie odſzcżepieńcem ieſt. 45
7:
Obrázy y zá cżáſow Apoſtolſkich
8:
były. 45
9:
Nie obrázow zgołá ále báłwánow
10:
pierwſze Przykazánie zákázuie. 46
11:
Obraz z tą rzecżą ktorą wyraża
12:
iedno ieſt. 46
13:
Obrázy Pan Bog cżynić każe. 46
14:
Obrázow Swiętych Confeſsioniſte cży
15:
nić nie każą/ ále ſwe ná to mieyſce
16:
z Iulianem Apoſtátą ſtáwiáią. 47
17:
Obrázow w Kośćiele pożytki. 47
18:
Obrázy ku nabożeńſtwu nas wzbu-
19:
dzáią. 47
20:
Obrázy pamięć náſzę ku niebieſkim rze
21:
cżam wzbudzáią. 48
22:
Obrázy cżemu ku ſłowu Bożemu
23:
przydano. 49
24:
Obrázy kśięgámi ſą proſtych ludźi. 49
25:
Obrázy wſzyſtek świát przyiął. 51
26:
Obrázy od Apoſtołow Kośćiołowi
27:
podáne. 52

strona: Mm8

1:
Obrázy chwale duchowney niewádzą/
2:
y owſzem pomagáią. 54
3:
Obrázy nie ſą Adiáphorá. 208
4:
Obrázokaźce ſą Heretykámi. 208
5:
Obietnice ſtárego Zakonu docżeśne. 79
6:
O oboiey oſobie Sákrámentu. 178
7:
Ocieránie pokármow od Apoſtołow
8:
przykazáne. 196
9:
Obiáwienie duchow z Ewāgeliey. 204
10:
Odprzyſięgánie ná Krzćie. 168
11:
Odrzekánie ná Krzćie. 169
12:
Odmiáná Wiáry v Kácerzow. 8
13:
O Odpuśćiech. 26
14:
Odpuſty ważne w Kośćiele. 91
15:
Odpuſzcżenie grzechow nie ſwemu na-
16:
bożeńſtwu przypiſuiemy. 229
17:
Odpuſzcżenia grzechow iáko rozmái-
18:
ćie doſtawamy. 234
19:
Odźwierni. 142
20:
Opátowie. 142
21:
O Opátrznośći Bożey. 62
22:
O Ofierze Mſzey S. 26. 148
23:
Oſoby chlebá y winá w Sákrámenćie
24:
ále nie ſam chleb y wino zoſtawa. 164
25:
Ofiárá iedná krwáwa ná krzyżu. 231
26:
Ofiárę álbo zaſługę Chriſtuſowę iáko
27:
ſobie prżywłaſzcżamy. 232

strona: Mm8v

1:
Ofiáry ſtárego Zakonu iáko grzechy
2:
odpuſzcżáły. 233
3:
Ofiárá wiecżna vſtáwicżna nie ieſt
4:
przepowiádánie Ewángeliey. 245
5:
Ofiárá zá vmárłe. 239
6:
Orygenes wzywał Swiętych. 55
7:
Ordynowánie Confeſsioniſtow. 146
8:
Owiecżki Boże prawdźiwe. 18
9:
Owcá nie ma ſądźić Páſterzá. 152
10:
P
11:
Papież ſłuſznie ieſt głową Kośćiołá
12:
Powſzechnego. 117. 123. 158.
13:
z Papieżem nietrzymáć ieſt Herety-
14:
kiem być. 117
15:
Papieżá Cōfeſsioniſte potwarzáią. 151
16:
Páſterzow wſzyſtkich nie iednáka
17:
władza. 85
18:
Páſterzow złośći Piſmá Bożego áni
19:
Sákrámentow nie pſuią. 30
20:
Pátryárchowie. 142
21:
Páweł ś. wiáry nikomu kwoli nie od-
22:
mienił. 216
23:
Piotrowe przodkowánie miedzy Apo-
24:
ſtoły. 124. 153
25:
Piotrá ś. náuká ktora. 22
26:
Piotr głowá Kośćiołá Bożego. 124
27:
Piotrow namieſtnik głową Kośćio-
28:
łá S. 124

strona: Nn

1:
Pius V práwy Papież. 126
2:
o Piſmie świętym. 25. 27
3:
Piſmá wykłádu P. Bog niebroni. 75
4:
Piſmá ktore przyimowáć mamy zá
5:
prawdźiwe ſłowo Boże. 27
6:
z Piſmá iákiego wſzelákiey prawdy
7:
dochodźić mamy. 29
8:
Piſmá Bożego prawdźiwy ſmyſł
9:
y wykład. 34
10:
Piſmá nie ſámego ále y Kośćiołá ſłu-
11:
cháć potrzebá. 34
12:
Piſmo wykłádu potrzebuie. 75
13:
Piſmá wykłádu iákiego ſie trzimáć. 75
14:
Pieśni Polſkie. 182
15:
Piątno ná Krzćie. 165
16:
o Piecży y ſtárániu vmárłych iákie
17:
być ma. 200
18:
o Pogrzebie. 200
19:
Pokutá Sákrámentem ieſt. 160
20:
o Pokućie y náwroceniu cżłowieká
21:
ku Bogu. 81
22:
Pokármow dobrych złe vżywánie
23:
grzech ieſt. 197
24:
Poſłuſzeńſtwo v Odſzcżepieńcow
25:
być niemoże. 157
26:
wedle Podánia Apoſtolſkiego wie-
27:
rzyć mamy. 22

strona: Nnv

1:
Pośrzednik dwoiáki. 57
2:
Pomázánie oſtátnie Sákrámentem
3:
ieſt. 160
4:
Poświącánie Sákrámentow nie chá-
5:
rákterom przywłaſzcżamy. 166
6:
Pokątni Doktorowie. 181. 220.
7:
o Pośćiech. 189
8:
Co ieſt Poſt. 189
9:
Pośćić dla cżego mamy. 190
10:
Poſty ſie Pánu Bogu podobáią. 190
11:
Poſt od miernośći rozny. 190
12:
Poſt duchowny od grzechow. 191
13:
Poſt dwoiáki poſpolity y oſobny. 191
14:
Poſty nieprzymuſzone. 191
15:
Przez Poſty Pan Bog grzechy od-
16:
puſzcża. 192
17:
Poſt wielki nie ludzka vſtáwá/ ma
18:
zewſząd świádectwá. 192
19:
Kto Poſtu nietrzyma Heretykiem
20:
ieſt. 192
21:
Poſt wielki z Podánia Apoſtolſk. 193
22:
Poſt wielki v wſzech narodow znáio-
23:
my y przyięty. 193
24:
Powinność Krolá Iego M. 3
25:
Práwá ſtárego Zakonu wolnośći
26:
Chrześćiáńſkiey nic nieſzkodzą. 211
27:
Práwo Rzymſkiego Biſkupá nád Ow-

strona: Nn2

1:
cżárnią Páńſką. 61
2:
Proboſzcżowie/ Przeorowie. 142
3:
Presbytery nie ſą laicy ále kápłani. 141
4:
Prorocy iákich Oycow drogámi záká-
5:
zuią chodźić. 40
6:
Probowáć iáko ſie ma cżłowiek. 177
7:
Przyśięgi Chrześćiáńſkie iákie. 61
8:
Przyźrzenia ſwego żaden wiedźieć bez
9:
obiáwienia Bożego niemoże. 68
10:
Przyymowániem Sákrámentu grze-
11:
chow odpuſzcżenie bierzemy. 223
12:
Przycżyny dla ktorych Pan CHriſtus
13:
ten Sákráment poſtánowił. 178. 220
14:
Przycżyny dla ktorych pod iedną oſo-
15:
bą Sákráment podawáią. 179
16:
Przycżyny gniewu Bożego. 242
17:
Przedawánia Swiątośći niemáſz
18:
w Kośćiele. 161
19:
R.
20:
O Reliquiach. 26. 60.
21:
Reliquie máią być w vcżćiwośći. 60
22:
Reliquie ś. Gerwázego y Protázego
23:
Ambroży ś. przenioſł. 60
24:
Reliquie Swiętych cżemu Pan Bog
25:
obiáwiáć racży. 61
26:
Regułá ś. Auguſtyná o Ceremoniach
27:
Kośćielnych. 195

strona: Nn2v

1:
Rozność około záchowánia Poſtow
2:
niekaźi Poſtu. 194
3:
Rozność ſtárego y nowego zakonu. 79
4:
Roznicá miedzy Sákrámenty ſtárego
5:
y nowego Zakonu. 162
6:
Roznice miedzy Sákrámenty. 219
7:
Rozne Ceremonie Mſzey rozney
8:
nie cżynią. 235
9:
bez Rozgrzeſzenia Kápłáńſkiego żaden
10:
odpuſzcżenia grzechow pewien być
11:
nie może. 81
12:
Richeryſtowie. 177
13:
Rzymſki Kośćioł niezwyćiężony. 8
14:
Rzymſkiey Wiáry dobry fundámēt. 8
15:
Rzymſkiego Biſkupá władza y potę-
16:
żność Heretykom nie miłá. 84
17:
Rzymſkiego ſie Kośćiołá trzymáć
18:
mamy. 116
19:
Rzymſki Kośćioł záwſze przodek
20:
miał. 116. 117. 118.
21:
Rzymſkiego Kośćiołá Wiárá nigdy
22:
nie vſtáłá. 120
23:
Rzymſti Kośćioł ieſt Ieden/ Swięty/
24:
Powſzechny/ Apoſtolſki. 131
25:
w Rzymſkim Kośćiele co nas ma
26:
trzymáć. 138
27:
Rzecży Bogu raz oddánych więcey ſie
28:
odeymowáć nie godźi. 181

strona: Nn3

1:
S.
2:
o Siedmi Sákrámentach. 26
3:
Sákrámentow máterya. 162
4:
Sákramentow formá. 162
5:
Sákrámenty nietylko vpominki. 219
6:
Sákráment Ciáłá Páńſkiego y oprocż
7:
vżywánia świątośći ſwey nietráći. 224
8:
Sákramentá ſą iáko rury łáſki y zaſłu-
9:
gi Páná Chriſtuſowey. 232
10:
o Swiątośćiách Kośćiołá Powſze-
11:
chnego. 159
12:
Ze śiedḿ Swiątośći ieſt w Ko-
13:
śćiele. 159
14:
Swiątośći przedawánia niemáſz
15:
w Kośćiele żadnego. 161
16:
Sekty y Kácerſtwá przećiw Piſmu
17:
Bożemu 31
18:
Sektá Apoſtolcżykow iáka. 213
19:
Siedźieć ná práwicy Boſkiey co. 70
20:
Symbolum Niceńſkie y Conſtantyno-
21:
polſkie. 25
22:
Synowie pokoiu nie ſą iedno w Ko-
23:
śćiele. 219
24:
Sokrátes o roznym záchowániu
25:
Poſtu. 195
26:
Sławy dobrey cżym Krolowie do-
27:
ſtáią. 16

strona: Nn3v

1:
Słowo Boże nietylko piſáne ále y po-
2:
dáne/ to ieſt Trádycye przyymowáć
3:
potrzebá. 28. 29
4:
Słowu Bożemu iáko nic nieprzy-
5:
dáwáć. 76
6:
Sluby. 145
7:
Sługá możeli być ſucceſſorem Páná
8:
ſwego. 150
9:
Succeſsia. 116
10:
Succeſsia wielki znák Kośćiołá
11:
práwego. 135
12:
Subdyakonowie. 142
13:
Suffrágánowie. 142
14:
Szcżyrość náuki znákiem prawdźiwȳ
15:
Kośćiołá być niemoże. 130
16:
Schlebienie Luteranow. 175
17:
Spowiedź dwoiáka/ przed Bogiem
18:
y przed cżłowiekiem. 81
19:
Spowiedź przed Apoſtoły. 82
20:
Spowiedź Pan Bog przykazał/ gdy
21:
pokutowác roſkazał: bo Spowiedź
22:
ieſt cżęść Pokuty. 82
23:
Spowiedź Dawidowa przed Bo-
24:
giem. 83
25:
Spowiedź ſtára rzecż ieſzcże przed S.
26:
Báſiliuſzem. 83
27:
Spowiedáć ſie ieden drugiemu iáko
28:
ſie ma rozumieć. 84

strona: Nn4

1:
Spowiedź Luterſka rozmowá z Mi-
2:
niſtrem. 84
3:
o Spowiedźi Luterſkiey hiſtorya. 89
4:
Spiewánie Kośćielne. 185
5:
w Spiewániu Kośćielnym niemáſz
6:
co gánić. 186
7:
Spiewánia w Kośćiele dawność. 186
8:
Spráwiedliwość przyſądzona. 94
9:
Spráwiedliwość náſzá co ieſt. 101
10:
o Stworzeniu wſzyſtkich rzecży. 62
11:
Stany Duchowne Kośćiołá Pow-
12:
ſzechnego. 141
13:
Stan bezżeńſki plugáwy. 212
14:
Stan bezżeńſki święty. 212
15:
Sądy o Małżeńſtwie komu przy-
16:
ſtoią. 212
17:
o Swiętych wzywániu. 26
18:
Swięći ktorzy vwierzyli. 138
19:
Swięći ná źiemi cżemu ſie ſtrzegli
20:
ludzkiey chwały. 48
21:
Swięći ſą pośrzednikámi náſzymi. 52
22:
Swięći w Bogu przebywáiący nas
23:
wyſłuchywáią y wſpomagáią. 60
24:
Swięte kto odrzuca ſámego Páná
25:
Chriſtuſá odrzuca. 72
26:
o Swięćiech y o Pośćiech. 188
27:
Swiętá Męcżennikow Bożych dla

strona: Nn4v

1:
cżego obchodźimy. 60
2:
Swiętá wybránych Bożych cżemu
3:
święćimy. 188
4:
Swiętá iáko y Niedźielá nic złego ſá-
5:
my ſobie niemáią. 189
6:
Swiętá niektore od Apoſtołow przy-
7:
kazáne. 196
8:
Swięcenie wody Krzeſney dorocż-
9:
ney. 168
10:
Swiecki przełożony ſądźić o Wierze
11:
niemoże. 214
12:
T.
13:
Theologia Confeſsioniſtow iáka. 45
14:
Theologiey Luterſkiey fundáment. 6
15:
Teſtámentu oboiego iednáka náuká. 79
16:
Terminy w Kośćiele zwycżáyne. 170
17:
Terminow cżemu Kośćioł vżywa. 173
18:
Troybożánie ſkąd vrośli. 6
19:
Troybożánie. 69
20:
Troiáki ſtan ludźi ná świećie. 202
21:
o Troycy S. wiárá. 25.
22:
Troyce S. ſłowo nie z Piſmá ále
23:
z Trádyciy. 44
24:
o Trádycyach. 25. 40. 41. 42. 43.
25:
Trádyciy ważność. 40
26:
Trádycye dwoiákie złe y dobre. 43
27:
Trádycye Apoſtolſkie niektore. 43.

strona: Nn5

1:
Trádycye kto odrzuca/ Ewángelią
2:
tráći. 43
3:
o Tránſſubſtánciácyey álbo przemie-
4:
nieniu chlebá y winá w Ciáło y
5:
Kreẃ Páná Chriſtuſowę. 174
6:
Tridentſkie Concilium. 216
7:
V.
8:
Vcżynki dobre. 64
9:
Vcżynki z wiáry álbo bez wiáry. 101
10:
Vcżynki dobre powinne Pan Bog
11:
zá zaſługi przyymuie. 234
12:
Vfánie zbytnie. 68
13:
Vgody obycżay niezgodę odſzcżepień-
14:
ſtwá wydáie. 13
15:
o Vſpráwiedliwieniu. 26. 93
16:
do Vſpráwiedliwienia trzebá przygo-
17:
towánia náſzego/ a iákie być ma. 94
18:
Vſpráwiedliwienie iáko z wiáry álbo
19:
z vcżynkow. 96
20:
Vſpráwiedliwienie cżemu Wierze
21:
przypiſuią. 98
22:
Vſpráwiedliwienia obycżay y po-
23:
ſtępek. 98
24:
do Vſpráwiedliwienia cżego po-
25:
trzebá. 99
26:
Vſpráwiedliwienia przycżyny. 100

strona: Nn5v

1:
Vſpráwiedliwienie nie z ſámey wiá-
2:
ry. 108
3:
po Vſpráwiedliwieniu iużechmy nie-
4:
winni gniewu Bożego. 101
5:
Vſpráwiedliwienie w cżym właſnie
6:
należy. 111
7:
Vbiory Kośćielne. 181
8:
Vpalenie ćierpieć co ieſt. 210
9:
Vſtáwy Biſkupie máią być chowá-
10:
ne. 140
11:
Vrząd zwierzchnośći Swieckiey. 213
12:
W.
13:
Wikáryus cżemu w Kośćiele. 124
14:
Wiárá Powſzechna ktora. 1.
15:
Wiárá prawdźiwa w Niemcech y
16:
gdźie indźie nie vſtáłá. 1.
17:
Wiárá Luterſka pułnocnych gránic
18:
nieprzechodźi. 2.
19:
Wiárá iáko dzwon. 12.
20:
Wiárá Confeſsioniſtow nowa. 2.
21:
Wiárá Powſzechna nigdy nie ieſt áni
22:
może być nápſowána. 7
23:
Wiárę ktorą wſzyſcy trzymáć maią. 21
24:
Wiárą iáko bywamy vſpráwiedli-
25:
wieni. 96

strona: Nn6

1:
Nie ſámą Wiárą Páná Chriſtuſá
2:
przyymuiemy. 99
3:
Wiárá ſámá nikcżemna. 101. 103
4:
Wiárá co ieſt. 104
5:
o Wierze y o dobrych vcżynkach. 104
6:
Nie ták przez Wiárę iáko przez miłość
7:
ieſteſmy práwymi cżłonkámi Páná
8:
Chriſtuſowymi. 100
9:
z Wiáry nie záwſze dobre vcżynki po-
10:
chodzą. 110
11:
Wiárá z vcżynkow ważność ſwą
12:
má. 110
13:
Nie wſzelki ktory wierzy w Chriſtuſá
14:
Páná záraz ma żywot wiecżny. 204
15:
Wierzyć grzechow odpuſzcżenie
16:
co ieſt. 203
17:
Wierność Kácerſka. 18
18:
Władzá Kápłáńſká dwoiáka. 151
19:
Węgrzy z Confeſsioniſtámi nie trzy-
20:
máią. 2
21:
Wymyſły ludzkie. 15
22:
Wigiláncyuſowe Kácerſtwo. 24
23:
Wyznánie Wiáry Powſzechnego Ko-
24:
śćiołá Rzymſkiego. 25
25:
Wykłádu Kośćielnego cżemu do Pi-
26:
ſmá potrzebá. 29
27:
Wykłády odſzcżepieńſkie rozne á ſobie

strona: Nn6v

1:
przećiwne. 33
2:
o Wzywániu Swiętych. 26
3:
Wzywánie ſámego Bogá iákie. 55
4:
Wzywánie Swiętych. 55. 157. 183
5:
Wierzymy y w Swięte ácż nie ták iáko
6:
w Bogá. 57
7:
Nie káżdy wybrány co w Chriſtuśie
8:
mieſzka. 68
9:
Nie wſzyſcy ktorzy wierzą ſą Wy-
10:
bránymi. 68
11:
Wodá nie Chriſtus ieſt máteryą
12:
Krztu świętego. 163
13:
o ś. Wiecżerzy Páńſkiey 170. 219.
14:
Wyznánie Berengáryuſowe o Sákrá-
15:
menćie Ciáłá Bożego. 171
16:
Wychowánie dźiatek y dobry rząd cże-
17:
ládźi Bogu ſie podoba. 212
18:
Z.
19:
o Zakonie Bożym. 73
20:
Zakon Boży á przyrodzony ieden. 74
21:
Zakonowi Bożemu iáko nic nie przy-
22:
dáwáć. 74
23:
Zákon iáko nas vſprawiedliwić mo-
24:
że álbo nie. 76
25:
Zakonu P. Chriſtus nie ſkáźił. 77

strona: Nn7

1:
Zakonowi Bożemu cżłowiek doſyć
2:
vcżynić może. 76
3:
Zakonu ſtárego y nowego rozność. 79
4:
Zakon iáko gniew ſpráwuie. 79
5:
Zakonu ſtarego obietnice docże-
6:
śne. 79
7:
o Zaſłudze cżłowieká wiernego. 104
8:
Zaſługá z Poſtu. 196
9:
Zaſługi náſze Confeſsioniſte odrzu-
10:
cáią. 114
11:
Zaſług áni Páweł S. áni Cypryan
12:
nie odrzuca. 114
13:
Zapłátá zá zaſługą chodźi. 112
14:
Gdźie Zapłátá tám y zaſługá być
15:
muśi. 112
16:
Nie grzeſzy kto dla wiecżney Zapłá-
17:
ty dobrze cżyni. 107
18:
Zbáwienia cżym doſtáć mamy. 109
19:
Zbáwienia v ſámego Bogá ſzuka-
20:
my. 72
21:
Zgodá Confeſsioniſtow. 10. 217.
22:
Zgodá Luteranow. 1.
23:
Zgodá y rząd ieſt w Papieſtwie/ cżego
24:
v Heretykow niemáſz. 11
25:
Zgodá Confeſsioniſtow Sedomier-
26:
ſkich. 12.
27:
dla Zgody Confeſsioniſte Wiáry ſwo-

strona: Nn7v

1:
ie odmieniáią. 216
2:
Znáki prawdźiwe Kośćiołá Bożego
3:
cżterzy. 131
4:
Zwinglius Lutrá Heretykiem oſą-
5:
dźił. 7.
6:
o Zwierzchnośći. 213
7:
Zwierzchney władzey dwoiáki po-
8:
żytek. 86.
9:
Zwierzchność dwoiáka w Kośćie-
10:
le. 151
11:
Zwierzchnośći Swieckiey vrząd. 213
12:
o Zborzech świętych/ álbo o zgromá-
13:
dzeniu Chrześćiáńſkim. 180
14:
w ktorym Zborze Pan Chriſtus
15:
mieſzka. 220
16:
Zyd może w potrzebie okrzćić. 169.
17:
Zywot wiecżny y dárem ieſt y za-
18:
płátą. 108
19:
Zywot wiecżny z łáſki Bożey przez
20:
záſługi náſze. 112

strona: Nn8

1:
W Krákowie
2:
W Drukárni Mikołáiá Szár-
3:
ffenbergerá/ Roku Páń-
4:
ſkiego 1570.