[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Marcin Kromer
tytuł:   Rozmowa dworzanina z mnichem
rok wydania:   1551


strona: kt

1:
O wierze y
2:
o náuce Luterſkyey.
3:
Rozmowá Dworzániná
4:
z Mnichem.
5:
grafika
6:
Cum Gratia & Priuilegio.

strona: Av

Przemowá
1:
Piſarz czy=
2:
telnikowi zdrowya.
3:
A
Czkolwyek zá chućyą y chćiwo=
4:
śćyą vznánya prawdy y rzeczy
5:
zbáwyennych/ ktora ſye tych cżáſow po=
6:
ſpolićye we wſſech ludźyach okázuye/
7:
národźiło ſye wſſędy piſánya o wyerze
8:
álbo religiey/ ták wyele iż nye tylko
9:
wyęcey przyczynyáć nyetrzebá/ ále by
10:
y dobrze vyąć/ á powśćyęgáć tych kto=
11:
rzy ſye zá miſtrze wydawáyą/ vcznyá=
12:
mi nyebywſſy: A wſſákoż iż wyele yeſt
13:
ludźi oboyey płći w narodźye náſſym
14:
Polſkim/ ktorzy rádźi ſye też około tá=
15:
kich rzeczy y piſmá obyeráyą/ á Nye=
16:
myeckyego áni Láćińſkyego piſmá nye
17:
czytáyą/ álbo nyerozumyeyą/ zdáło mi
18:
ſye zá potrzebną/ nyeco o tákich rze=
19:
czach náſſym yęzykyem nápiſáć/ á z=
20:
właſzczá wtey ninyeyſſey roznicy y ro=
21:
ſtyrku około rzeczy zbáwyennych/ czego
22:
ſye ma człowyek krześćiyáńſki trzy=
máć/


strona: A2

do Czytelniká.
1:
máć/ czego wyſtrzegáć/ á yáko ma rozu=
2:
myeć o tey náuce/ ktora Nyemcach
3:
od Luthrá y od yego náſládownikow
4:
álbo vcznyow od trzydźyeśći lat náſtá=
5:
łá/ około ktorey yákmirz wſſytek ſpor
6:
yeſt myedzy ludźmi. Bo yeſt ich wyele/
7:
ktorzy gdy ſye czego imą/ niczym inym
8:
tego nye podpyeráyą/ yedno iż ten álbo
9:
on ták piſał. A iżeby rzecz łácnyeyſſa
10:
ku poyęćyu byłá/ á nic ſye zobu ſtron
11:
nye opuśćiło/ ták ſye nápiſáło yákoby
12:
ſye dwá myedzy ſobą rozmawyáli/
13:
Dworzánin yednę/ á Mnich drugą ſtro=
14:
nę dźyerżąc. Gdźye zá to proſſę/ áby ſye
15:
żaden tym nye obrażał/ iż tym oſobam
16:
tá rozmowá yeſt przypiſaná/ álbo yeſli
17:
ſye komu będźye widźyáło iżeby ſye
18:
gdźye nye dokońcá vtćiwą mową álbo
19:
też dotknyenim yákim vſſczypliwym
20:
nyeco wykroczyło: Abowyem to yeſt
21:
właſność y przyſtoyność tákich roz=
22:
mow/ iż nye záwſſe ſye ták piſſe/ yáko
23:
ſłuſſnye ma być piſano/ á nye to co o=
24:
nemu ktory piſſe/ ále co oſobye oney
25:
ktorey mowá przywłaſſczoná bywa/
A ijprzyſtoi/


strona: A2v

Przemowá do czytelniká.
1:
przyſtoi/ álbo też co ſye poſpolićye mye=
2:
dzy tákimi oſobámi náyduye. Czego ſo=
3:
bye ku zelżenyu bráć nyemáyą ći/ kto=
4:
rzy ſye wczym tákim nyeczuyą. Sąć
5:
wkáżdym ſtanye źli y dobrzy: Ale yed=
6:
nák to táyno nye yeſt/ czego ſye w kto=
7:
rym ſtanye nawyęcey záwádza: A yá=
8:
ko dobrego źli ſobye przywłáſſczáć nye=
9:
mogą/ ták yeſli co złego/ tego dobrzy á
10:
ſtáteczni ludźi w ſwym ſtanye nye tyl=
11:
ko nye pochwalą/ ále z żáłośćyą y wſty=
12:
dem vżywáyą/ á iżeby ſye to nápráwi=
13:
ło/ chutliwye ſye ſtáráyą. Nikt ſye też
14:
nye dźiwuy/ iżem imyenyá ſwego nye=
15:
przypiſał: Dla tegom to vczynił/
16:
áby rzecz ſámę w ſobye roz=
17:
byerano/ á nye z oſo=
18:
by ſądzono.
19:
Yeſli to wdźyęcznye przyymyeſz/
20:
potka ćye wrychle dáli Bog/ co
21:
lepſſego y pożytecz=
22:
nyeyſſego.
23:
Zátym ſye dobrze myey.
O wyerze


strona: A3

Rozmowá Dwor. z Mnichem.
1:
O wierze y
2:
o náuce Luterskyey.
3:
Rozmowá Dworzániná
4:
z Mnichem.
5:
D
Worzánin. Słyſz ty li=
6:
cemyerniku/ Ancykry
7:
ſtow ſlugo/ nyeprzyya=
8:
ćyelu prawdy y krzyżá
9:
Kryſtuſowego. Mnich.
10:
Kogo ten woła ták pyę=
11:
knymi przezwiſki? D. Tobye mowyę
12:
wilku w owczey poſtáwye/ ty w błazeń=
13:
ſkim odźyenyu/ ktoryś ſye po błazeńſku
14:
ogolił. M. Ku mnye ten mowi/ Muśi
15:
być człowyek tey nowey wyáry/ ktora
16:
nye dawno w Nyemcach powſtáłá.
17:
Znáć iż dworzánin. Poydę przedſyę yá=
18:
koby nyebacząc/ ábych guzu nyedoſtał/
19:
Bo zá tákim gromem rad pyorun biye.
20:
D. Mnichu/ mnichu. M. Ozwę mu ſye/
21:
wſſák mye nie zye. A mnye wołaſz do=
A iijbry


strona: A3v

Rozmowá Dworzániná
1:
bry pánye? D. Yákoby nyeſlyſſał álbo
2:
nyerozumyał. M. Dźiwnymi mye i=
3:
myony krzćiſz/ á nic nye w wyęzuyeſz.
4:
D. Wey mnichá/ brałby. Owa kyedybyć
5:
kto co w wyęzał/ przekrzćiłby ſye/ y z=
6:
rzućiwſſy tę błazeńſką kápicę ze wſſyſt=
7:
kimi zabobony licemyerniczymi/ przy=
8:
yąłbyś ewángelią. M. Czemu nic. D.
9:
Ować łákowſtwo pánuye. M. Nye=
10:
wyem komu wyęcey pánuye/ mnyeli/
11:
ktory ná ſwey kápicy przeſtawam/ czyli
12:
tym/ ktorzy dla tego iżeby nyedáwáć co
13:
czyye yeſt/ álbo y cudze bráć/ od wyáry
14:
y śwyętych obyczáyow y vſtaw przod=
15:
kow ſwych odſtępuyą. D. Nyewyem
16:
kto táki. M. A za nye ći/ ktorzy ſye tey
17:
nowey ewángeliey yęli/ áby kośćyoły z=
18:
łupili/ kſyężą vćiſkáli/ dźyeśyęćin nye=
19:
dawáli/ czynſſow nyepłáćili/ role/ łąki/
20:
wśi kośćyelne odeymowáli? D. A nye
21:
czynyą tego też wáſſy boſzkowye nye=
22:
ktorzy/ ktorzy obrázy liżą? Was rzeko=
23:
mo bronyą/ A day ſám dwye ná łęk/
24:
yáko Stáńczyk mowi. A ták nye wyá=
25:
ráć przyczyną tego/ iż wam kſyężey y
mnichom


strona: A4

z Mnichem.
1:
mnichom dźyeśyęćiny y wśi byorą/ ále
2:
iż tego źle vżywaćye/ á wezwányu y po
3:
winowáctwu ſwemu doſyć nye czyni=
4:
ćye. M. Nye baczęć ya też iżebyśćie wy
5:
pánowye dworzánye y rycerze ſwemu
6:
doſyć czynili. Yuż wam też bárzo mye=
7:
cze y groty po rdzewyáły/ á rychley v
8:
drugyego kſyąſzki naydźie/ niżli pleſzki.
9:
Ale daymy temu pokoy. Nyemowyęć
10:
ya iżeby dla wyáry komu co brano/ ále
11:
iż dla bránya ſtárey á dobrey wyáry
12:
przodkow ſwych odſtępuyećye. D. Wyá=
13:
ry my nye odſtępuyemy/ y owſſem
14:
dźyerżymy yą/ yáko yey nas pan Kry=
15:
ſtus náuczył. Ale wáſſych mniſſych y
16:
popowſkich ſnow y zabobonow/ á papye
17:
ſkich wymyſow y báłwochwálſtwá:
18:
ktore ſą przećiwko wyerze y ſlowu Bo=
19:
żemu/ ktoremiśćye yuż doſyć długo
20:
śwyát błaźnili/ á chwałę bożą y dobro=
21:
dźyeyſtwá Kryſtuſowe dla ſwego po=
22:
żytkuećye tłumili. Sweśćye dobre v=
23:
czynki/ śwyątośći koścyelne/ y krole=
24:
ſtwo nyebyeſkye proſtym ludźyom prze
25:
dawáli/ á mowyąc długye modlitwy á
czy=


strona: A4v

Rozmowá Dworzániná
1:
czyścem/ ktory yeſt nakowálnya wſſyt=
2:
kich wáſſych pożytkow ſtráſſąc/ domy=
3:
śćye wdow y śirotek pożyráli. A żaden
4:
zwas dármo drzwi kośćyelnych nye zá=
Mala. 1.
Math. 23.

5:
wrze/ áni ołtarzá kádźi/ yáko prorok o
6:
was powyáda. Zámykaćye kroleſtwo
7:
nyebyeſkye przed ludźmi/ ſámi nye w=
8:
chodźićye áni inym wniść dopuſſcza=
9:
ćye/ iżebyśćye we wſſem nád námi lái=
10:
ki/ yáko nas zowyećye/ gorę myeli/ á z
11:
yáłmużny y ćyęſzkyego potu náſſego y
12:
náſſych vbogich ludkow/ proznuyąc/ pſy/
13:
chłopy/ ſzkápy karmili/ á dobrego bytu
14:
y ſwey woley we wſſytkyey roſpuſtno=
15:
śći łotrzy z łotry y z kurwámi vżywáli.
16:
M. Tći ſye wżdy ſam/ yeſli mnye nye=
17:
chceſz. D. Prawdę mowyę. Lotrowye=
18:
śćye wſſyſcy mniſſy y kſyęża/ weſpołek
19:
y z bogyem ſwym á báłwánem papye=
20:
żem. M. Nowe to dworſtwo/ ktore po=
21:
dobno z tey nowey ewángeliey/ vroſło/
22:
ták ſproſnye á nye vtćiwye mowić. Iná
23:
cżeyći przed láty dworzánye mawyáli.
24:
Ale nye dźiwuyę ſye temu/ Bo z obfi=
25:
tośći ſercá vſtá mowyą/ yáko pan Kry=
ſtus


strona: B

z Mnichem.
1:
ſtus powyáda/ á gárnyec álbo koneẃ
2:
tym opływa/ czym yą przeleyeſz.
Math. 22.
Yeſt=
3:
ći prawdá/ iż my duchowni (á Boże day
4:
to byſmy prawdźiwye duchownymi
5:
byli) nye dokońcá dorbże vżywamy te=
6:
go co nam Bog dał. Ale nye lepyey wy
7:
też pánowye dworzánye y rycerſtwo.
8:
Mogłbychći ya też przypomnyeć wáſſe
9:
y wáſſych żon łáńcuchy/ bramy/ rzezá=
10:
nye/ ſſnurkowánye/ pirze/ durkowánye/
11:
háfftowánye/ gry/ pſy/ y ine ſtroye/ már
12:
nośći/ y vtráty: Nye znabożeńſtwáć też
13:
pochodźi/ iżeśćye nam drwá zdrożyli.
14:
A yednák ya tego wam wſſem wobyec
15:
nyeprzypiſuyę. Yeſt wyele onych/ do=
16:
brych/ y ſtátecznych dworzánow y ryce=
17:
rzow/ ktorzy nye winni zá złe á nyeſtá=
18:
teczne ćirpyeć. Także by też pánowye
19:
dworzánye o kſyężey rozumyeć myeli.
20:
Ale ſtára przypowyeść/ kto w pyecku
21:
lega/ten drugyego ożogyem máca. D.
22:
Ale my wżdy ſwe vtracamy/ wy vbo=
23:
gich pártekę/ á pot náſſych poddánych.
24:
M. Tenże wy też pot vtracaćye: A yu=
25:
żeśćye ye ták vćiſnęli y vdręczyli ćyę=
Bſzkimi


strona: Bv

Rozmowá Dworzániná
1:
ſzkimi á vſtáwicznymi robotámi y wi=
2:
námi/ iż muśi ſye Bog nád wámi/ zá
3:
ich wzdychánim y płáczem/ ich krzyw=
4:
dy pomśćić. Prawdáć yeſt/ iżby kſyężey
5:
przyſtoynyey było tym dobrze ſſáffo=
6:
wáć/ co im nye tylko dla ich ſámych/
7:
ále y dla vbogich yeſt dano álbo poru=
8:
czono/ á wam ſwyeckim dobry przy=
9:
kład z ſyebye dáwáć. Ale gdy my was
10:
lidżby nyeſluchamy/ nye nápirayćye
11:
ſye yey też od nas. Káżdy zá ſyę Bogu
12:
będźye lidżbę czynił. Ty ktoś/ ktory cu=
13:
dzego ſlugę ſądźiſz. Pánu ſwemu ſtoi ál=
Rom. 14.
Nápomi
nánye ko
mu nale=
ży/ á ya=
kye.

14:
bo vpada/ yáko ſwyęty Páweł piſſe. D.
15:
Wżdy was możemy vpomináć/ według
16:
onego piſmá: Każdemu Bog poruczył
17:
o yego bliźnim. M. Vpomináć bráter=
Eccle. 17.

18:
ſkye/ ále nye bráć/ áni łáyáć/ álbo ſromo
19:
ćić. D. Wſſák ſwyęty Páweł piſſe/ karz/
20:
łay/ álbo bákay. M. Aleś opuśćił/ we
2. Tim. 4.

21:
wſſey ćirpliwośći y náuce. A też to ro=
22:
ſkázuye Biſkupom/ nye dworzánom/
23:
áni żadnym ſwyeckim.
2. Tim. 5.
Y to tenże Pá=
24:
weł/ Stárſſego (nye ták wlećyech yáko
25:
wdoſtoyeńſtwye) nye każe bákáć/ ále
pro


strona: B2

z Mnichem.
1:
prośić yáko oycá. D. O dźyeſyęćiny
2:
nic/ áni o inne pożytki wáſſe/ yuż ich
3:
nábywayćye y vżywayćye yáko chcećie/
4:
yedno ſlowá Bożego nam nye broń=
5:
ćye/ yeſli go ſámi nas vczyć nye chcećye.
6:
Yuż nas dáley ludzkimi vſtáwámi/ y
7:
Ancykryſtowemi á dyabelſkimi zabo=
8:
bony zá nos nyewodźćye/ áni w báłwo=
9:
chwálſtwo przywodźćye. Yuż też doſyć
10:
o tym. Yużeſmy ſyę obaczyli y praw=
11:
dęſmy poználi/ ktoreyeśćye wy táili.
12:
Yuż nam Luter oczy otworzył/ á obłu=
13:
dnośći/ przewrotnośći/ á nye pobożne
Luther.

14:
ſpráwy wáſſe odkrył. M. Mnimałem
15:
iżebym z krzeſćiyáninem mowił áno z
16:
Luteranem. D. A co/ Luther nyebył
17:
krzeſćiyáninem? Y owſſem lepſſym niż
18:
ty/ ktory zárzućiwſſy wáſſę hipokryzyą
19:
y przezduſſne ſpráwy/ ſſczyrą prawdę
20:
śwyátu obyáwił. M. Yamći mnimał
21:
iżeby yą ſyn Boży Pan Kryſtus dawno
22:
był obyáwił. D. Tákći yeſt. Aleśćye yą
23:
wy mniſſy z Popy/ z Biſkupy/ y z Pa=
24:
pyeżmi potym byli zátłumili. Luther
25:
yą z nowu z ćyemnoſći wyrwawſſy ná
B ijſwyát


strona: B2v

Rozmowá Dworzániná
1:
ſwyát zyáwił. M. Tedy Luther yeſt v
2:
ćyebye duchem ſwyętym/ ktorego Syn
3:
Boży obyecał po ſobye/ iż nas myał ná=
Ioan. 16.

4:
uczyć wſſytkyey prawdy? Yáko y o
5:
Montanye Kácerzu yego vcznyowye
6:
Cátápriges/ á Mánichei też o ſwym
7:
miſtrzu przed kilkyemnaſćie ſet lat tfir=
8:
dźili. D. Nye bluźni oto. Nyebyłći Lu=
9:
ter duchem ſwyętym/ ále duchem ſwyę
10:
tym ośwyecony/ ſlowo Boże dobrze ro=
11:
zumyał/ y prawdźiwye vczył. M. Tedy
12:
wſſytko prawdá co Luter vczył y piſał?
13:
D. Y bárzo. M. Toć tedy duch S. nyepra
14:
wdę przez Dawidá proroká mowił: Iż
Pſal. 115.

15:
wſſelki człowyek kłamcá. Czy Luther
16:
nye człowyek był? D. Był człowyek/ y
17:
yáko człowyek mogł ſye omylić. Ale
18:
duch ſwyęty nyedopuſćił mu błądźić.
19:
M. Tedy vſtáwicznye ſnim przebywał?
20:
D. Ták yeſt. M. Yaćyem zá to myał/
21:
iżeby ſámemu ſynowi Bożemu przy=
22:
woito było ono/ co o nim ſwyadſſył S.
23:
Yan krzćićyel.
Ioan. I.
Widźyałem duchá z ſtę=
24:
puyącego yáko gołębicę z nyebá/ y zo=
Duch S.
komu o=
byecan.

25:
ſtał ná nim. Zaś nye czćił wewán=
geliey


strona: B3

z Mnichem.
1:
geliey co obyecał Kryſtus? Iż myał
Ioan. 16.

2:
nam zeſláć duchá ſwyętego/ ktoryby ſná
3:
mi ná wyeki myeſzkał. M. Ale to brá=
4:
ćye miły nye Lutrowi/ áni yednemu
5:
ktoremu znas zoſobná/ álbo kilkyem o=
6:
byecał: Ale ćyáłu ſwemu/ to yeſt/ wſſe=
7:
mu koſćyołowi y zborowi krzeſćiyáń=
8:
ſkyemu/ o ktorym piſſe S. Páweł do
1. Tim. 3.

9:
Timot. Iż yeſt ſlup y vtfirdzenye pra=
Lucæ 10.

10:
wdy. O ktorem też powyedźyał pan
11:
Kryſtus/ Kto was ſlucha mnye ſlucha/
Matth. 18.

12:
A kto nyeſlucha koſćyołá/ nyechayći bę=
13:
dźye zá pogániná y celniká. A chceſz
14:
widźyeć iż Luter duchá Bożego nye=
15:
myał? D. Tobyś chćyał Papyeſką buł
16:
łą/ álbo dekretałmi/ á vſtáwámi biſku=
17:
pimi/ álbo ſzkolną ſophiſtrią dowodźić.
18:
Yuż to vſtawa/ Piſmem by to á ſlo=
19:
wem Bożym trzebá. M. Wyęc piſmem.
20:
D. Nyedowyedźyeſz tego. M. Słuchay
21:
yedno. Przodkyem mam zá to/ iż mi
22:
tego pozwoliſz: Yeſli yeſt álbo był fáł=
Luther/
fáłſſywy
prorok.

23:
ſſywym prorokyem Luter/ iż duchá S.
24:
nyemyał. Acz y tego mogę piſmem po
25:
deprzeć. Bo mowi Mędrzec. Duch S.
Sapien. I.
B iijkárno=


strona: B3v

Rozmowá Dworzániná
1:
kárnoſći álbo náuki chroni ſye nyepra=
2:
dy álbo obłudnoſći. D. To prawdá y bez
3:
piſmá. Mnich. Po czymże nas Pan
4:
Kryſtus vczy fáłſſywe proroki pozná=
5:
wáć? D. Zowocow. M. A wyeſzże kto=
6:
re ſą owoce duchá ſwyętego? D. Po=
7:
wyedz. M. Piſſe Páweł S. do Gálátow:
Math. 7.
Owoce
duchá.
Galat. 6.

8:
Owoce duchá ſą/ miłoſć/ rádoſć/ pokoy/
9:
ćirpliwoſć/ dobrotliwoſć/ dobroć/ nyeu=
10:
kwápliwoſć/ ſkromnoſć/ wyárá/ vkłád=
11:
noſć/ powćyągliwoſć/ czyſtoſć.
Owoce
Lutrowe
Obáczże
12:
myałli ty rzecży á cnoty w ſobye Lu=
13:
ter/ czyli tym przećiwne ſkutki ćyeleſ=
14:
ne/ ktore támże Páweł wylicza: Albo
15:
co do Tymoteuſſá wypiſał o oſtátnich
16:
czáſyech/
2. Tim. 3.
ktore myáły być nyeveſpyecz=
17:
ne/ iż będą ludźye ktorzy ſámi ſyebye
18:
będą miłowáć/ chćiwi/pyſſni/ hárdźi.
19:
złorzeczliwi/ rodźicom nyepoſluſſni/
20:
nyewdźyęczni/ źli álbo nyepobożni/ prze
21:
zduſſni/ nyeſpokoyni/ potwarce/ nyepo=
22:
wſćyągliwi/ okrutni/ nyeludzcy/ zdrá=
23:
dliwi/ krnąbrni/ nádęći/ ſlepi/ á wyęcey
24:
miłuyący roſkoſſy niż Bogá/ ktorzy ácz
25:
będą myeć poſtáwę bogoboynoſći/ ále
ſkutku


strona: B4

z Mnichem.
1:
ſkutku yey ſye odrzeką. A tych ſye ſtrzeż
2:
mowi. Abowyem ſtych ſą/ ktorzy ſye w
3:
domy wkradáyą/ á wnyewolą w wo=
4:
dzą nyewyaſtki obćyążone grzechy/ kto=
5:
re ſye rozmáitym żądzom poddáły/ zá=
6:
wſſe ſye vczące/ á nigdy ku vmyeyętno=
7:
ſći prawdy nye przychodzące. Ale yáko
8:
Iánnes y Iámbres Moizeſſowi ſye prze
9:
ćiwili/ ták y ći prawdźye ſye przeći=
10:
wyą/ ludźye ſkáżonego vmyſlu/ á kto=
11:
rzy ſye obłądźili około wyáry. Ale dá=
12:
ley ſye im nye powyedźye. Toć ſye w=
13:
ſſytko w Lutrze náyduye/ kyedy ſprá=
14:
wę á náukę yego wſſyſtkę rozbyerzeſz. A
15:
z owocow/ ktore S. Páweł duchowi
16:
przypiſuye żadnego wnim nye nay=
17:
dźyeſz. Nye byłoć tám miłoſći áni po=
18:
koyu/ áni zgody/ áni ćirpliwoſći/ áni
19:
ſkromnoſći/ áni vkłádnoſći/ áni inych
20:
tych náſláduyących cnot/ gdźye nádę=
21:
ćye á pychá/ nyepoſluſſeńſtwo/ zgárdze=
22:
nye y ſromocenye ſtanow y vrzędow od
23:
Bogá poſtánowyonych/ burzenya po=
24:
ſpolſtwá przećiw pánom á przełożo=
25:
nym/ pełno ſproſnego y hanyebnego łá=
yánya/


strona: B4v

Rozmowá Dworzániná
1:
yánya/ bluźnyenya/ złorzeczenya y prze
2:
klinánya/ roſtyrk y odſſczepyenye od ye=
3:
dnoſći koſćyołá. Tego mi záprzeć nye=
4:
możeſz/ iż ſye to wſſytko yáſnye náydu=
5:
ye wnáuce y wpiſányu Lutrowym ye=
6:
ſliś ye oczytał. D. Nye czytałem ále
7:
moẃ przedſye. M. Toć nye ſą ſkutki
8:
miłoſći/ áni pokoyu/ álbo zgody/ ktore
9:
dwye rzeczy ſlowo Boże nawyęcey nam
10:
krzeſćiyánom záleca. Z tego/ powyáda
Ioan.13.

11:
pán Kryſtus/ poznáyą ludźye/ iżeſćye
12:
moi zwolennicy/ yeſli ſye ſpołnye mi=
13:
łowáć będźyećye. A Yan S. w pirw=
2. Ioan. 2.

14:
ſſym liſćye/ kto powyáda iżeby w ſwyá=
15:
tłoſci był/ á brátá ſwego nyenawidźi/
16:
yeſſcze w ćyemnoſći yeſt. Dáley Pá=
Ephe. 4.

17:
weł S. do Ephezow piſſe. Proſſę was
18:
ya wyęźyeń w Pánye/ ábyſćye przyſtoy
19:
nye chodźili wezwányu/ ktorymeſćye
20:
wezwáni ze wſſytką pokorą y vkłádno=
21:
ſćyą/ z ćirpliwoſćyą/ ſpołnye ſye podey=
22:
muyąc w miłoſći/ ſtáráyąc ſye ábyſćye
23:
chowáli yednoſć duchá wzwyąſku po=
24:
koyá. Yedno ćyáło/ yeden duch rc. Ták=
25:
że ad Philip. 2. A ſam pan Kryſtus v
Márká


strona: C

z Mnichem.
1:
Márká ſwyętego/ Pokoy myeyćye mye=
Mar. 9.
Rom.14.

2:
dzy ſobą. Tákże Páweł S. do Rzymyá=
3:
now. Co ſye ku pokoyowi ſćyąga naſlá=
4:
duymy. A do Korintow. Pokoy myey=
5:
ćye/ á Bog pokoyá y miłoſći będźye ſwá
6:
mi. A do żydow. Pokoyu náſláduyćye
2. Cor. 13.
Hebr. 12.

7:
ze wſſytkimi y ſwyątobliwoſći/ bez kto=
8:
rey nikt Bogá nye ogląda. Skąd mo=
9:
żeſz rozumyeć/ iż tám Bogá y duchá S.
10:
nyemáſz/ kto nyepokoy á roſtyrki ſyeye.
11:
Abowyem nye yeſtći Bog roſtyrku ále
12:
pokoyá/ yáko też indźye S. Páweł piſſe.
1. Cor. 14.

13:
Powyedzże mi yeſli byłá wnim pow=
14:
ſćyągliwoſć y czyſtoſć? ktory ná yedze=
15:
nyu/ pićyu/ y we wſſey ſwey woli nye=
16:
tylko żywot/ ále y náukę ſwą ſádźił/ á
17:
kſyężą/ mnichy/ mniſzki/ ktore pánu Bo
18:
gu czyſtoſć były ſlubiły/ od ſyebye po=
19:
cząwſſy/ poożenyał/ álbo iż właſnyey
20:
rzekę/ cudzołoſtwem ſplugáwił. D. O=
21:
wa v ćyebye w yedney cenye kureſtwo
Ożenyá=
nye kſyę=
żey yákye
yeſt?

22:
á ſwyęte małżeńſtwo. Ale temu nye=
23:
dźiw/ gdyż ſą myedzy wámi/ ktorzy ś=
24:
myeyą powyádáć y tfirdźić/ iż lepyey
25:
kápłanowi zwolną byałą głową/ bá y
Cz cudzą


strona: Cv

Rozmowá Dworzániná
1:
z cudzą żoną obcowáć/ niżli ſye ożenić.
2:
M. Nye wyem by kto wkoſćyele krzeſći=
3:
yáńſkim ták vczył. D. Biſkup to yeden
4:
myał mowić/ poſſepcęć wucho. M. Nye
5:
weyrzę by ten to mowił. Ták go to zły
6:
człowyek potwarza. Yamći ſlyſſał/ iż
7:
on mowił. Znośnyeyſſa rzecz yeſt ká=
8:
płanowi/ nyeczyſtego grzechu álbo y cu=
9:
dzołoſtwá ſye dopuſćić/ niż ſye ożenić.
10:
D. Wyęc ták. M. Dáleko to od onego.
11:
Toć ták ći wáſſy nowi ewangeliſtowye
12:
nye tylko ludzkye/ ále y Boże ſlowá czę
13:
ſto wywracáyą. Ina rzecz/ mowić zno=
14:
śnyeyſſe to niż ono/ niżli/ lepſſe to niż
15:
ono. Bo lepſſe yedno drugyego/ kyedy o=
16:
boye dobre. Ale kyedy mowyę/ znoś=
17:
nyeyſſe to niż ono/ toć yuż dawam ro=
18:
zumyeć/ iż oboye złe/ ále to wżdy
19:
mniey złe/ ktore znośnyeyſſe. A ták nye
20:
baczę ya tego/ iżeby wtym zbłądźił/ gdy
21:
powyedźyał/ iż znośnyeyſſa yeſt kápła=
22:
nowi nyeczyſty grzech/ álbo cudzołoſtwo
23:
popełnić/ niż ſye ożenić.
Augu. de
bono con=
iug.
Toć y S. Au=
24:
guſtyn o byałych głowach pánu Bogu
25:
poſlubyonych nápiſał. D. Wyęc ták Au=
guſtyn


strona: C2

z Mnichem.
1:
guſtyn piſſe. M. Nyedotćili ſye tám te=
2:
go wáſſy ápoſtołowye? czyli zátykáyą
3:
ná to ſobye vſſy/ yáko żmiye kyedy ye
4:
záklináyą. A nyetylko Auguſtyn/ ále y
5:
Ambroży S. tákye złączenye cudzoło=
6:
ſkim obcowánim á czártowſką kuczą
7:
zowye. D. Nyewyem co Auguſtyn ál=
8:
bo Ambroży piſſe. Ale wyem iż S. Pá=
9:
weł powyáda:
Hebr. 13.
Vtćiwe małżeńſtwo we
10:
wſſytkich/ á łoże nyepokaláne. Ale kure=
11:
wniki y cudzołożniki będźye Bog ſądźił
12:
Toć yeſt ſlowo Boże/ ktoremu áni Au=
13:
guſtyn/ áni Ambroży/ áni żadne wymy
14:
ſly ludſkye/ przećiwić ſye nyemogą.
15:
M. Nyemogą: Ani ſye przećiwyą. D.
16:
Yáko to? A nye przećiwyą ſye to/ gdy
17:
piſmo ſwyęte powyáda/ vtćiwe máł=
18:
żeńſtwo we wſſytkich/ A ludźye powyá=
19:
dáyą: Nyevtćiwe wkápłanyech?. M. W.
20:
tym ſye myliſz/ iż mnimaſz/ iżeby pra=
21:
wdźiwe małżeńſtwo było gdy ſye ká=
22:
płan ożeni. D. Azaż nyebywa tám ſlub
23:
porządny? M. Nyechay będźye yáki chce
24:
ſlub. Teżći cżáſem porządny ſlub z dru=
25:
gą byerze/ ktory pirwey ma żonę. A w=
C ijżdy o=


strona: C2v

Rozmowá Dworzániná
1:
żdy ono małżeńſtwo nye yeſt/ ále cudzo
2:
łoſtwo/ dáleko godnyeyſſe kaźni/ niżliby
3:
ſye było bez ſlubu z przygody popełni=
4:
ło. A to prze to/ iż pirwey drugyey ſlu=
5:
bił. Tákże też y kápłan/ mnich/ mniſzká/
6:
gdyż Bogu czyſtość ſlubili/ w małżeń=
7:
ſtwo ine wſtępić nyemogą. A yeſli ſye
8:
ſeymuyą/ toć będźye cudzołoſtwo y prze
9:
klęty inceſtus z krzvwoprzyſyęſtwem.
10:
Dla tegoć y S. Páweł o wdowach Bo=
11:
gu poſlubyonych piſſe/ iż gdy tylko zá
2. Tim. 5.

12:
mąż chcą (nyemowi poydą) máyą po=
13:
tępyenye. Abowyem pirwſſą wyárę z=
14:
niſſczyły. Toć nye moye/ áni Auguſty=
15:
nowe álbo Ambrożego/ ále Páwłá S.
16:
ſlowá/ ktore Lutrá twego y z yego ná=
17:
ſłádowcy zbyegłymi kápłany/ mnichy/
18:
y mniſzkámi potempyáyą: ktorzy yá=
19:
ko S. Yudaſz piſſe/ łáſkę páná náſſego
20:
przenoſſą álbo przemyenyáyą wnye=
21:
czyſtoſć. Y yáwnye okázuyą/ iż tám Bo
22:
gá y duchá ſwyętego nyemáſz. D. A nye
23:
niſſczy ten wyáry álbo przyſyęgi/ ktory
24:
ſye z kurwámi álbo z cudzymi żonámi
25:
walca? M. Mnye ſye widźi iż nye/ kyedy
mu ſye


strona: C3

z Mnichem.
1:
mu ſye to z przygody á z krewkoſći przy
2:
da. Abowyem ták ſlubował czyſtoſć/ ile
3:
mu człowyecza krewkoſć dopuſći. A w=
4:
ſſákoż przedſye grzeſſy. A tym ćyężey/
5:
im wyęcey czyſtoſći Bog po nim chce/
6:
mowyąc przez Ezáiaſſá.
Eſáiae. 52.
Bądźćye czy=
7:
ſći/ ktorzy nośićye ſądy páńſkye. D. A
8:
kyedy kto ſobye ná vrząd pobocznicę cho=
9:
wa? M. Toć yuż nye z krewkoſći/ ále z
10:
vmyſlu. D. A máłoż tákich myedzy
11:
wámi kſyężą y mnichy? M. Boże day
12:
to áby mnyey było. A inych nye=
13:
cnot y złoſći nye záwadza ſye też mye=
14:
dzy wámi? Aza nye pełno w was py=
15:
chy/ łákomſtwá/ obżárſtwá/ piyáńſtwá/
16:
obłudnoſći/ zazdroſći/ nyenawiſći/ nye=
17:
miłoſyerdźya/ á ſnadź y nyedowyár=
18:
ſtwá/ y wſſelákyey złoſći á łotroſtwá?
19:
Wyęc toż ſye ná was dáleko właſnyey
20:
może obroćić/ iż wáſſá náuká nye yeſt z
21:
duchá ſwyętego/ á iżeſcye fáłſſywi pro=
22:
rocy. M. Nyemogęć tego rzec/ áby ſye
23:
złoſći wnas poczęſći nye záwadzáło.
Kſyężey
yeſli dla
złoſci ich
słucháć
nyema=
my.

24:
Ale nye przetośmy fáłſſywemi proro=
25:
ki/ álbo zła yeſt náuká náſſá. Tymże byś
C iijteż


strona: C3v

Rozmowá Dworzániná
1:
też obyczáyem prorocką y ápoſtolſką
2:
náukę muſyał oſądźić y zárzućić. D. Yá=
3:
ko to? M. Bo y oni grzeſſni byli. Aza ſye
4:
nye náyduye w Moizeſſu nyedowyár=
Num. 20.
Deut. 32.

5:
ſtwo/ dla ktorego mu Bog do źyemye o=
6:
byecáney wniſć nyedopuſćił? Dawid
2. Reg. 11
Galat. 2.

7:
cudzołożnikyem y mężoboycą był. O
8:
Pyetrze piſſe Páweł/ iż było co wnim
9:
gánić/ á wyeſz też iż ſye páná Kryſtuſá
10:
trzy rázy záprzał. A ſam o ſobye Páweł
Mar. 14.
1. Tim. 1

11:
powyáda/ iż yeſt pirwſſem myedzy
12:
grzeſſnymi. A nye lepſſyć też ewánge=
13:
liſtowye byli/ z ktorych nacelnyeyſſy
14:
Yan S. piſſe. Yeſli powyádamy/ iż grze
1. Ioan.1.

15:
chu nyemamy/ ſámi ſye zwodźimy/ á
16:
prawdy wnas nyemáſz. Toć by tedy y
17:
ewángeliey nye wyerzyć? D. Nic to
18:
ktemu. Abowyem prorocy/ ápoſtoło=
19:
wye/ ewángeliſći ſlowo Boże/ á nye yá=
20:
ko wy/ wymyſly ſwoye/ powyádáli y
21:
piſáli. M. A ſkąd to wyeſz/ iż oni ſlowá
22:
Bożego vczyli? Nye z cudow áni z zná=
23:
yomoſći przyſzłych rzeczy/ bo ſye to y w
24:
czárćye y w Ancykryſćye/ yáko S. Pá=
25:
weł piſſe/ y w fáłſſywych prorokoch/ yá=
1. Teſſa. 2.
ko Moi=


strona: C4

z Mnichem.
1:
ko Moizeſz powyáda/ náyduye.
Deut. 13.
Też nye
2:
z ſwyętobliwoſći żywotá. Abowyem po
3:
wyáda piſmo. Nyemáſzći człowyeká kto
3. Reg. 8.

4:
ryby nye grzeſſył. D. Nye pámyętaſz
5:
ſye. Sam przećiw ſobye mowiſz. Tera=
6:
ześ Lutrá fáłſſywym prorokyem vczy=
7:
nił/ z niczego/ yedno z owocow/ yákoż y
8:
Kryſtus ták vczy. M. Prawdá. Ale przez
9:
owoce nye vczynki álbo ſpráwy rozu=
10:
mye.
Z ktorych
owocow
fáłſſywe=
go pro=
roká po=
znać.
Math. 23.
A chceſz to widźyeć? Ná inym
11:
myeſcu tenże pan przykázuye/ abyſmy
12:
czynili co kolwyek nam powyedzą do=
Math. 23.

13:
ktorowye zakonni y licemyernicy/ ſye=
14:
dzący ná ſtolcu Moizeſſowym/ ále we=
15:
dle vczynkow ich ábyſmy nye czynili.
16:
Y támże ich złoſći wylicza/ dla ktorych
17:
przedſye nye powyeda iżeby byli fáł=
18:
ſſywymi proroki/ áni ſye każe ich náuki
19:
ſtrzedz/ y owſſem yey náſládowáć. Zá=
20:
ſye/ byłoć wyele kácerzow w koſćyele
21:
krzeſciyáńſkim/ ktorzy dobry y ſwyęto=
22:
bliwy żywot wyedli/ yáko Tácyani/ kto
23:
rzy ſye też Enkrátitás od powćyągliwo
24:
ſći zwáli/ Euchite/ ktorzy od modlitwy/
25:
ápoſtolicy/ Mánichei/ Audiani/ Noua=
tiani


strona: C4v

Rozmowá Dworzániná
1:
tiani ktorzy od czyſtoſći Catharos ſye
2:
nazywáli. Státecznyć też y dobry ży=
3:
wot wyedli Apollinaris y Neſtorius/ á
4:
mądrzy y vczeni biſkupi byli: A yedn=
5:
nák fáłſſywi prorocy byli. Y zá to
6:
ye koſćyoł álbo zbor krzeſćiyáńſki myał
7:
y potępił. Y owſſem záwſſe przed tym
8:
kácerze ſtátecznym á ſwyętobliwym ży=
9:
wotem w ſercá ludzkye ſye wkradáli
10:
yáko Chriſoſtom ſwyęty ſwyadſſy. Ye=
Chriſo. in
mat. om.
34.

11:
dno to teraz ſwą wolą/ roſpuſtnoſćyą á
12:
zuchwálſtwem ſye zálecáyą. A ták nye
13:
toć ſą owoce/ po ktorych fáłſſywego pro=
14:
roká poznáć. D. Ktoreſz? M. Náuká/ brá
15:
ćye miły/ náuká. Ktora yeſli ſye nye
16:
ſćyąga ku Bogu y przykazányu yego/
17:
áni ku zgodźye y miłoſći ſpołeczney kto
18:
rą nam pan Kryſtus zá háſło zoſtáwił/
19:
toć yeſt zły owoc/ przez ktory nie omyl=
20:
nye fáłſſywego proroká poznaſz. Yáko y
21:
Hyeronim S. piſze w vij. cap. Math. ty=
Hiero. in.
Mat. c. 7.

22:
mi ſlowy. Yáko pirwey był powye=
23:
dźyał (rozumyey pan Kryſtus) iż ći kto=
24:
rzy máyą odźyenye dobrego żywotá/
25:
nye máyą być przyymowáni dla złey
náuki.


strona: D

z Mnichem.
1:
náuki. Tożći ſye yáſnye okázuye z pyą=
Deut. 13.

2:
tych kſyąg Moizeſſowych/ gdźye o fáł=
3:
ſſywym proroku piſſe/ yákom też pir=
4:
wey námyenił. Zlićyesmy my mniſſy
5:
y kápłani/ ále tego niechwalimy áni
6:
vczymy. Y owſſem każemy ſye wyſtrze
7:
gáć tych zloſći/ ktorych ſye w nas záwa=
8:
dza. Ale Luter wáſz y yego zwolennicy
9:
tegoż was vczą/ co ſámi czynyą/ ſwey
10:
woley vżywáć/ nikogo nyeſlucháć/ du=
11:
chownym y ſwyeckim przełożonym ſye
12:
przećiwić/ ſromoćić y przeklináć papye
13:
żá/ biſkupy/ kſyężą y mnichy/ nye dá=
14:
wáć co czyye yeſt/ y owſſem bráć cudze/
15:
ludźyom y Bogu wyáry nye dźyerżeć/
16:
o ſobye dobrze/ o inych źle rozumyeć/ blu
17:
źnić przećiw ſwyętym vſtáwam y ſwyą
18:
toſćyam koſćyelnym. Skąd vroſłá ro=
19:
ſpuſtnoſć nyezmyerna y ſwa wola/ ná
20:
ktorą ſye y Luter ſam y Philip ſkárżą/
21:
nyewſtydliwoſć/ nyeſpráwyedliwoſć/
Burzenie
poddá=
nych prze
ćiw pá=
nom á
przeło=
żonym.

22:
zazdroſći/ roſtyrki/ zwády/ rozruchy á bu
23:
rzenya chłopſtwá y poddánych przećiw
24:
vrzędom y pánom ſwym/ á pánow y
25:
kſyążąt przećiw Ceſárzowi/ walki nye=
Dkrzeſćiyáń=


strona: Dv

Rozmowá Dworzániná
1:
krzeſciyáńſkye y krwye przelanye/ ktore
2:
ſye zá pámyęći náſſey w Nyemcach ſtá=
3:
ło. D. Nye vczył tego Luther. Mnich.
4:
Wſſytko ſye to może z yego kſyąg oká=
5:
záć/ á zwłaſſczá z kazánya. Dwor. To
6:
wyem iż chłopow on nye podburzył/ y
7:
owſſem piſał przećiw im. M. A yeſli
8:
okażę iż podburzył/ będźyeſz wyerzył/ iż
9:
to wſſytko prawdá co ya powyádam o
10:
Lutrowey náuce? D. Iſćye mnyey o
11:
nyey będę dźyerżał/ niżlim do tąd dźyer
12:
żał.
Luthe. de
capt. Ba.
Słuchayże. De captiuitate Babi=
13:
lonica ták piſſe. Záprawdę my krzeſći=
14:
yáni yeſteſmy wolni/ ze wſſytkich praw
15:
wſſech ludźi wyyęći.
In ſermo.
Cū uene=
rit parac.
A w kazányu. Mu=
16:
śi ſye záburzyć gdźye yeſt ewángelia y
17:
wyznánye Kryſtuſowe. Pomy do tych
18:
kſyąg ktoreś teraz ſpomnyał/ ktore piſał
19:
przećiw chłopſtwu.
Co ruſt.
lib. 1.
Pátrz że co tám pi=
20:
ſſe. Przeto weydzćye dobrzy pánowye/
21:
iż Bog ták zrządza/ iż poddáni/ áni mo=
22:
gą/ áni chcą/ áni máyą dłużey ćirpyeć
23:
wáſſego ćyęſzkyego pánowánya. Tákżeć
24:
y ná inych myeſcach. Acz indźye też
25:
ináczey piſał. Yáko in viſitatione/ wty
Luthe. in
uiſit.
ſłowá


strona: D2

z Mnichem.
1:
ſlowá. Nyektorzy też nyebácznye mo=
2:
wyą o wolnoſći krzeſćiyáńſkyey/ dla
3:
czego ludźye nyektorzy mnimáyą/ iże=
4:
by ták wolni byli/ iż nyemáyą być po=
5:
ſluſſni żadnym przełożonym/ áni po=
6:
winni dáley oddáwáć co winni. Dru=
7:
dzy mnimáyą/ iż wolnoſć krzeſćiyáń=
8:
ſka nic inego nye yeſt/ yedno myęſo
9:
yeſć/ nyeſpowyádáć ſye/ nye poſćić. rć.
10:
Tákże ſproſne dumy poſpolitego czło=
11:
wyeká máyą káráć álbo bákáć kázno=
12:
dźyeye. rć. D. Wyęc ták piſſe? M. Pi=
13:
ſſe/ ále po hárápye. Zámyeſſawſſy pir=
14:
wey y záwyodſſy o dwá kroć ſto tyſyęcy
15:
ludźi/ ktorzy ſą w Nyemcach pobići/ á
16:
yáko ſam Luter mowi/ do pyekłá po=
17:
grążeni. A około trzech ſet zamkow y
18:
klaſztorow w yedney Fránkoniey zbu=
19:
rzono. Toć ſą owoce Lutrowey náuki.
20:
Sktorych możeſz rozumyeć yeſli tám
21:
prawdá álbo duch ſwyęty/ czyli fáłſz y
22:
nyeprawdá z czártem oycem ſwym/
23:
ktory mężoboycá yeſt od początku/ á ni=
24:
czym inym pirwſſych ludźi nyezwyodł/
25:
yedno nyepoſluſſeńſtwem. Tákći y S.
D ijPyotr


strona: D2v

Rozmowá Dworzániná
1:
Pyotr fáłſſywe proroki/ á nyeprawdźi=
2. Pet. 2.

2:
we miſtrze opiſuye. Ktorzy zá ćyáłem
Własne
wypiſá=
nie Lutrá
y Lutera
now.

3:
w żądzy nyeczyſtoſci chodzą/ páńſtwá
4:
álbo przełożeńſtwá zá nic nyemáyą/
5:
śmyeli/ krnąbrni/ nyewſtydzący ſye za=
6:
cnoſci. A niżey: Ktorzy zá roſkoſz ſobye
7:
máyą dźyeń po dźyeń luboſći náſládo=
8:
wáć/ zmázy y háńby/ á vżywáyący álbo
9:
polubuyący ſobye wbłędźyech ſwych/ w=
10:
am vrągáyą/ oczy máyący pełne cudzo
11:
łoſtwá/ nyeprzeſtáwáyący grzeſſyć/ wa=
12:
byący kſobye duſſe nyeuſtáwiczne/ má=
13:
yący ſerce ćwiczone w łákomſtwye ál=
14:
bo drapyeſtwye/ ſynowye przeklinánya/
15:
ktorzy opuſciwſſy práwą drogę/ zbłą=
16:
dźili/ náſláduyąc drogi Báláámowey z
17:
bozorá/ ktory rozmiłował ſye zapłáty
18:
nyeſluſſney/ ále był karan z ſwey nye=
19:
práwoſći. Nyeme źwyerzę głoſem czło=
20:
wyeczym mowyąc/ záhámowáło pro=
21:
roká onego ſſaleńſtwo. Toć ſą ſtudnye
22:
bez wody/ á mgły ktore wicher kręći/ kto
23:
rym ćmá ćyemnoſći náwyeki yeſt zá=
24:
chowaná. Abowim pyſſne y prozne ſlo=
25:
wá mowyąc/ wabyą przez żądliwoſć lu=
boſćyámi


strona: D3

z Mnichem.
1:
boſćyámi ćyeleſnymi tych ludźi ktorzy
2:
ſye máło byli vchronili/ tych ktorzy
3:
w błędźye przebywáyą/ obyecuyąc im
4:
wolnoſć ácz ſámi ſą nyewolnicy záká=
5:
żenya álbo pokalenya. rć. Toć ſą owoce
6:
Luthrowe y yego vcznyow/ ktorych nye
Lut. de ui
ta cōiug.

7:
tylko żywot/ ále y náuká ich pełná yeſt.
8:
Aza nye chodzą zá ćyáłem/ wżądzy nye
9:
czyſtoſci? gdy vczą/ iż głupya rzecz/ y
10:
przećiwna ſlowu Bożemu/ á człowye=
11:
kowi nyemożna/ czyſtoſć y pányeńſtwo
12:
chowáć. A yáko bez pićya/ yedzenya/ y
13:
ſpánya/ ták y bez żłączenya ſpolnego
14:
mężczyzny z nyewyáſtą człowyecze
15:
przyrodzenye trfáć nyemoże. A za to zá
16:
nic ſobye nyemáyą páńſtwá álbo prze=
17:
łożeńſtwá? gdy tfirdzą iż zá wolnoſćyą
Luthe. de
capt. babi.

18:
tą ktorą nam pan Kryſtus zrządźił/ nye
19:
yeſteſmy powinni vſtaw ludzkich dźyer=
Idem ad
Prage.
Melanch
in locis. c.
Luthe. de
cōfeſ. et d'
capt. babi

20:
żeć. Ani może kto nád kim zwyerzchno=
21:
ſći myeć/ A iż duchowny vrząd żadnych
22:
vſtaw czynić nyemoże. A gdźyeby co
23:
papyeż ze wſſytkimi biſkupy y Kárdy=
24:
nały roſkazał/ iż im ná złoſć nyema być
25:
dźyerżano. A nye śmyeli to álbo nye
D iijkrnąbr=


strona: D3v

Rozmowá Dworzániná
1:
krnąbrni? ktorzy rozſądek o piſmye
2:
ſwyętym ſobye przywłaſſczáyą/ powyá
3:
dáyąc to yeſt in canone to nye yeſt/ to
4:
ſwyętego Pyotrá álbo Páwłá/ to nye.
5:
A S. Yákubá liſt ſlomyánym zową.
Luthe. in
præfatiōe
quadam.
Al=
6:
bo wſtydząli ſye ći zacnoſći? ktorzy zá
7:
to ſye máyą/ iż w táko rozſſyrzonym
8:
krzeſćiyańſtwye po wſſytkim ſwyećye/
9:
wták rozmáitych narodźyech y yęzy=
10:
koch/ przez tyle wyekow oni ſámi zakon
11:
y ſlowo Boże rozumyeyą/ á oycom ś=
12:
wyętym/ ktorzy wſſytek żywot ſwoy w
13:
náuce y ćwiczenyu bożey chwały y ſwyę=
14:
tobliwoſći ſtrawili/ á ná konyec nyekto=
15:
rzy dla páná Kryſtuſá kreẃ ſwoyę prze=
16:
lali/ ktorych zacnoſć/ Bo y zá żywotá y
17:
po śmyerći ich yáwnymi y rozliczny=
18:
mi cudy obyáwił/ iż tym/ y zborom ál=
19:
bo conciliam poſpolitym w duchu S.
20:
zebránym myeſcá nye dawáyą/ Ale ſye
21:
ſnich náśmyewáyą. Obrázy nye tylko
22:
ſwyętych z Kryſtuſem yuż kroluyących/
23:
ále y ſámego páná náſſego męki borzą/
24:
áby nam żadney pámyątki yego dobro=
25:
dźyeyſtwá nyezoſtáwili: á ſámi ſye má=
lowáć


strona: D4

z Mnichem.
1:
lowáć dawáyą. A nye náſláduyą ći
2:
dźyeń po dźyeń luboſći? ktorzy wſſytkę
3:
wolnoſć y wyárę krzeſćiyáńſką ná tym
4:
ſádzą/ áby yeſć/ pić/ czynić/ niecháć/ co/ á
5:
kyedy/ á yáko kto chce/ Nyepoſćić/ nye
6:
ſwyęćić/ nyeſpowyádáć ſye/ nyepokuto=
7:
wáć/ nye modlić ſye/ nye dręczyć ćyáłá/
8:
nye powćyągáć ſye kyedy od ſpráwy
9:
małżeńſkyey. rć. A nye ſą to zmázy y
10:
háńby poſpolite? ktorzy ſwą ſpráwą
11:
wyárę krzeſćiyáńſką żydom y pogánom
12:
barźyey niż kyedy inedy myerźyoną á
13:
ſmrodliwą vczynili? á ofyárę czyſtą/ to
14:
yeſt mſſą/ ktora po wſſytkim śwyećye
15:
krzeſćiyáńſkim pánu Bogu bywa po=
16:
ſwyęcaná y ofyárowaná/ yákoż ſám
Malac. 1.

17:
Bog przez Máláchiaſſá proroká dawno
18:
to przepowyedźyał/ plugáwymi y ſpro=
19:
ſtnymi gębámi y yęzyki ſwymi máżą/
20:
á báłwochwálſtwem yą zową. Swyą=
21:
toſći przez ktore bywamy pośwyęconi
22:
y rzeczy knim należące/ ktore przez ſlo=
1. Tim. 4.

23:
wo y modlitwę ku náſſemu pożytku by
24:
wáyą pośwyęcáne/ zárzucáyą á w po=
25:
śmyewiſko obracáyą. A nye vrągáyą
nam


strona: D4v

Rozmowá Dworzániná
1:
nam w błędźyech ſwych vżywáyąc? yá=
2:
ko on Goliáth zaſtępom Bogá żywego/
1. Reg. 17

3:
iż my poſluſſeńſtwo przełożonym ná=
4:
ſſym chowamy/ w odźyenyu y w inych
5:
ſpráwach pokory y ćirpliwoſći náſládu=
6:
yemy/ modlimy ſye y poſćimy/ y ine v=
7:
ſtáwy y obrzędy nabożeńſtwá ktore my=
8:
ſli náſſe ku Bogu pobudzáyą/ chowa=
9:
my? A nyemáyąſz oczu pełnych cudzo=
10:
łoſtwá? gdy ſyebye y ine ludźye Bogu
11:
poſlubyone/ domnimánym małżeń=
12:
ſtwem pomázáli. A przeſtawáyąſz grze
13:
ſſyć álbo polepſſáyąli ſye z tey nowey
14:
ewángeliey? Sámić Luther y Melán=
15:
chton o tym ſwyádſſą/ á ná ſwą wolą y
16:
roſpuſtnoſć ludu poſpolitego ſye ſkárżą/
17:
ktorey ſámi námnożyli/ vcząc iż nye=
18:
máſz roznoſći v Bogá myedzy złym á
19:
dobrym vczynkyem. A iż nyemoże czło=
20:
wyek być potępyon/ gdy yedno weyrzy/
21:
by też nagorſſym á nagrzeſſnyeyſſym
22:
był. A nye wabyąſz kſobye duſz nyeuſtá=
23:
wicznych? ktorzy wſſędy ſye wtrącáyą/
24:
á podawánim lubych rzeczy/ ſwey wo=
25:
ley/ przywłaſſczánya cudzey máyętno=
ſci y zwirz=


strona: E

z Mnichem.
1:
ſći y zwirzchnoſći/ ludźye nyeuſtáwicz=
2:
ne/ vtrátne/ á wrozumye ſwym nyepo=
3:
ſtánowyone zwodzą. A nyemáyąſz ſercá
4:
ćwiczonego włákomſtwye? ktorzy zgár=
5:
dźiwſſy dobrowolnym vboſtwem/ ktore
6:
ná ſye byli wźyęli/ á wołáyąc ná łákom
7:
ſtwo kſyężey/ ſpuſtoſſywſſy koſćyoły/ kla=
8:
ſztory y ine dobre nádánia/ nye yednę á=
9:
ni dwye/ yáko Stáńczyk/ ále dźyeſyęć ná
10:
łęk ſobye dáć każą/ á nigdy ſye nye ná=
11:
ſycą: Ták iż drugi wyelkye pyenyądze/
12:
yáko powyádáyą/ z Noremberku wy=
13:
nyoſl y biſkupſtwo ſobye kupił. Dru=
14:
gyego też Stráſzburczánye dla łákom=
15:
ſtwá rádzi pozbyli. A nye ſą to ſynowye
16:
przeklinánya? ktorzy zá trzećim ſlo=
17:
em papyeżá/ biſkupy/ kſyężą/ y mni=
18:
chy przeklináyą/ á ſproſtnyey piſſą y
19:
mowyą/ niżli nyerządne nyewyáſty
20:
kyedy ſye zeydą. A nye náſláduyą ći błę=
21:
dow/ częſćyą nowych/ częſćyą ſtárych Má
22:
nicheuſſowych/ Aeryuſſowych/ Dona=
23:
thowych/ Vigiliáńcowych/ Wikleffo=
24:
wych/ Huſsowych/ y inych kácerzow da=
25:
wno od koſćyołá poſpolitego krzeſćiyáń=
Eſkyego


strona: Ev

Rozmowá Dworzániná
1:
ſkyego potępyonych. A nye opuſćiliſz
2:
práwey drogi? gdy ſye od koſćyołá po=
3:
ſpolitego/ o krom ktorego/ yáko krom ło=
4:
dźyey Noego w potop/ yáko piſſe ſwyę=
5:
ty Cypryan/ nikt nye będźye zbáwyon/
6:
odſſczepili?
De ſimpli
citate præ
lat.
przeſtąpili gránice/ ktore
7:
ſtánowili oycowye ich/ biſkupi/ y dokto=
8:
rowye ſwyęći/ y concilia. A nye rozmi=
9:
łowáli ſye ći zapłáty nyepráwoſći z Bá
10:
láámem/ ktorzy dla ſwego pożytku ko=
11:
ſćyołowi ſye ſprzećiwili/ y lżyć á ſromo
12:
ćić ij poczęli? Aza nyewyeſz/ ſkąd Luter
13:
náukę tę ſwoyę nową záczął? Iż ine=
14:
mu/ á nye yemu odpuſty papyeſkye ná
15:
kazányu opowyádáć kazano: Skąd ſye
16:
on dobrey grzanki nádźyewał. A nye
17:
pyſſneſz to y prozne ſlowá mowyą? gdy
18:
Boże miłoſniki ſwyęte/ y mátkę yego
19:
naśwyętſſą ſobye przyrownáyą? á zá
20:
napewnyeyſſą to każą myeć káżdemu
21:
wyerzącemu/ iż yeſt w łáſce Bożey.
22:
Nye ſąſz to mgły/ ktore wicher kręći? kto
23:
rzy iż żadnego przełożeńſtwá áni po=
24:
rządku duchownego myeć nyechcą/ co
25:
ſye komu zábáży/ to wyerzą y tfirdzą/
á yeden


strona: E2

z Mnichem.
1:
á yeden káżdy ſnich/ yáko go wyátr ná=
Ephe. 4.

2:
uki zányeſye/ yuż ták/ yuż owák vczy.
3:
Yáko ſye to niżey pokaże. Oſtátek ſlow
4:
ſwyętego Pyotrá ſam z ſobą rozwáż/
5:
vźrzyſz iż ſye wſſyſtko ná Lutrá y vcz=
6:
nye yego przytráfi: A iż ye ták ſwyęty
7:
Pyotr wypiſał/ yákoby ye był przed ſo=
8:
bą widźyał. Tákże y S. Yudás w ſwym
9:
liſćye. Obáczże yeſli nye ći ſą ſtudnye
10:
bez wody/ álbo ſkrzynye roſypáne/ o kto
Hiere. 2.

11:
rych mowi Bog przez Hyeremiaſſá pro=
12:
roká: ktore nyemogą zádźyerżeć wody
13:
oney żywey/ o ktorey pan Kryſtus po=
14:
wyádał v Yaná S. to yeſt duchá ſwyę=
15:
tego. Bo ták ſam S. Yan wykłáda: gdyż
Ioan. 7.

16:
ſye w ich żywoćye y náuce nye duchá
17:
ſwyętego/ ále przećiwne yemu fáłſſy=
18:
wych prorokow y kłamliwych miſtrzow
19:
owoce okázuyą. A yeſli máło ná tym
20:
maſz/ pátrzże co ſam pan Kryſtus opo=
Math. 24.

21:
wyedźyał. Wyele fáłſſywych prorokow
Iż odſtą
pili y zwo
dzą ludzie
od koſćio
łá ſwy=
tego.

22:
powſtánye/ á zwyodą wyele ludźi. A za
23:
ſye to w Lutrze y w vcznyoch yego nye
24:
wypełniło? Aza oni nye powſtáli w ko=
25:
ſćyele S. w ktorym pirwey myedzy
E ijinemi


strona: E2v

Rozmowá Dworzániná
1:
inemi krzeſćiyány nyebáczni byli? A za
2:
nyezwyedli wyele ludźi od yednoſći te=
3:
goż koſćyołá S. z ktorego ſámi wyſzli?
4:
Nye myćyeſmy od nich odſtąpili/ ále o=
5:
ni od nas. Yáko y Yan S. ſwyádſſy/ iż z
6:
nas wyſzli/ ále nye byli znas.
1. Ioan. 2.
Abowim
7:
być byli znas/ zoſtáliby byli známi. Cić
Iudas.

8:
ſą/ ktorzy ſye ſámi odłączáyą/ á yáko
9:
nyeme źwyerzętá żywą/ á duchá nye=
10:
mayą. Acz ták o ſobye dźyerżą/ iż go
11:
máyą/ á iż im ośwyeceni/ nową śwyá=
12:
tłoſć śwyátu zyáwyáyą. Ale to bez po=
13:
chyby oná śwyátłoſć yeſt/ o ktorey Bul=
14:
lingerus/ z wáſſychże ápoſtołow yeden/
15:
piſſe. Iż ſą ći/ ktorzy ſye w nowinách
16:
kocháyą/ ſą ktore zeymuye márna chwa
17:
łá/
Bullinge.
in aſſert.
utriusq;
nat. in. Ch
riſto.
ktorzy zá to chcą być myani/ iżeby
18:
yáką nową śwyátłoſć śwyátu zyáwi=
19:
li/ álbo iż nyeco oſobliwego obaczyli/ cze=
20:
go przed nimi nikt nie obaczył. Tákać
21:
to widźimi ſye śwyátłoſć/ yáką ośwye=
22:
cone ſą oczy Yádámá y Yewy po grze=
23:
chu/ czártowſka y Bogu przećiwna.
Gene. 3.

24:
D. Yáko to? M. Táko. Abowim ſam
25:
pan Kryſtus yeſt śwyátłoſć prawdźiwa
ktora


strona: E3

z Mnichem.
1:
ktora ośwyeca káżdego człowyeká przy=
2:
chodzącego ná ten śwyát: A kto yego
Ioan. 1.

3:
náſláduye/ nye chodźi wćyemnoſći.
Ioan. 8.
A
4:
toż yeſli Luter też ośwyeca/ toć inſſa
5:
śwyátłoſć/ á Kryſtuſowi przećiwna. D.
6:
Nye inſſa: Aleſćye yą wy mniſſy y po=
7:
pi ſwoyą náuką y zabobony záćmili by
8:
li. M. Coż to powyádaſz przećiw ewán
9:
geliey S. Yaná/ ktory piſſe. Iż śwyá=
Ioan. 1.

10:
tłoſć oná wćyemnoſćyach śwyeći/ yáko
11:
y ſlońce to ktore widźimy/ ćyemnoſći
12:
ośwyeca. D. Ośwyeca kyedy zaſlony
13:
nyema. Aleſćye wy nam záſlányáli.
14:
M. Tákżeć czárt pirwſſe rodźice zwyodł/
15:
obyecuyąc im ná podobyeńſtwo Bo=
16:
ſkye vmyeyętnoſć dobrego y złego/ da=
17:
wáyąc znáć/ yáko by im tego dáru Bog
18:
zaźrzał. Ale komużeſmy záſlányáli od
19:
tey śwyátłoſći? D. Nam láikom. M.
20:
Tedyſmy ſámi ináczey rozumyeli/ niż=
21:
liſmy was vczyli? D. Azaby nye ták?
22:
M. Nye okázuye ſye to. Chybá iżebyſ=
23:
my myeli ine kſyęgi/ y oſobliwe ſchadz=
24:
ki ku náuce/ ktorycheſmy wam bronili.
25:
Ale tego áni Luter powyáda/ áni żad=
E iijny


strona: E3v

Rozmowá Dworzániná
1:
ny nyedowyedźye. Záwſſe wám odfo=
2:
rzony były náſſe ſzkoły y kſyęgi. Dwor.
3:
Wyęc y ſámiſćye ſye známi záwodźili.
4:
M. Gdźyeſz? w Polſſce tylko? czyli y
5:
gdźye indźye? D. Y owſſem z Włoch á
6:
z Rzymá do Nyemyec/ do Czech/ do Wę=
7:
gyer/ y do Polſki ſye wſſytkye błędy w=
8:
nyoſly. M. Tedy w Hiſpániey/ Frán=
9:
cyey/ Szkocyey/ Angliey/ Sycyliey/ y
10:
inych páńſtwach á narodźyech krzeſći=
11:
yáńſkich ináczey dźyerżą? D. Dźyer=
12:
żano nyegdy: Ale yuż też y ony kąty
13:
Rzym záráźił/ przywłaſſczywſſy ſobye
14:
zwirzchnoſć duchowną nád nyemi. Ale
15:
w Greckim koſćyele/ w Afryce/ y Azy=
16:
ey/ w Indyey y w inych kráinach/ ktore
17:
nye ſą áni były pod poſluſſeńſtwem pa=
18:
pyeſkim/ tám ſnadź lepyey w cáłoſći y
19:
doſtoyeńſtwye ſwym záchowaná yeſt e=
20:
wángelia/ to yeſt/ náuká Kryſtuſowá. M.
21:
Wſſytkoć krzeſćiyańſtwo było y myáło
22:
by być pod yednym ſprawcą álbo pá=
23:
ſtyrzem. D. Pod pánem Kryſtuſem/
24:
ále nye pod papyeżem. M. Y pod pa=
25:
pyeżem/ yáko namyáſtkyem Kryſtuſo=
wym/ á


strona: E4

z Mnichem.
1:
wym/ á potomkyem. S. Pyotrá/
Matt. 16.
ktore=
2:
mu pan Kryſtus klucze kroleſtwá nye=
Ioan. 23.

3:
byeſkyego dał/ y owce y bárány ſwoye
4:
páść y rządźić kazał. Ale odłożmy to
5:
ná iny czás/ á dokonaymy tego coſmy
6:
poczęli. Powyádaſz iż lepyey w cáłoſći
7:
y doſtoyeńſtwye ſwym záchowaná yeſt
8:
náuká Kryſtuſowá wonych koſćyelech ál=
9:
bo kráinach/ ktore nye ſą pod poſluſſeń=
10:
ſtwem papyeſkim/ To nye yeſt ták/ áni
11:
może być. Ale y to ná iny czás zácho=
12:
waymy. Yednák to ſye dowodnye może
13:
okázáć/ iż
Luterſka
Náuká/ nye zga=
dza ſye
cum oriē=
tali ecclia
yákmirz we wſſytkim tym w
14:
czym ſye Luther y yego vcznyowye
15:
Rzymſkyemu koſćyołowi álbo occiden=
16:
tali eccleſie przećiwyą/ Grekowye/ Or=
17:
myánye/ Indy/ y wſſytcy Azyátycy y
18:
Afrykani wyęcey ſyę ſnámi y z Rzym=
19:
ſkim koſćyołem/ niżli z wáſſymi Lute=
20:
rany/ Sákrámentarzmi y Nowokrz=
21:
czeńcy zgadzáyą. D. Może to być iż te=
22:
raz y oni pobłądźili/ będąc pod mocą
23:
pogáńſką wnyewoli/ áni kſyąg/ áni ſzkoł
24:
áni vczonych ludźi myedzy ſobą nye=
25:
máyąc. Ale przed láty poki ony kráiny
kfitnęły


strona: E4v

Rozmowá Dworzániná
1:
kfitnęły/ ináczey było. Yákoż y w Rzy=
2:
mye y po wſſytkim krzeſćiyáńſtwye
3:
yáko ya ſlyſſę w wyelu rzeczy ináczey
4:
dźyerżano pirwey od pocżątku wyáry/
5:
álbo in primitiua eccleſia. M. Daw=
6:
noż ſye tá odmyáná ſtáłá? D. Od czte=
7:
rzech álbo pyęći á nawyęcey od ſſeſći ſet
8:
lat: Acz drudzy powyádáyą/ iż od ty=
9:
ſyącá lat y dáley poczęły ſye błędy w=
10:
koſćyele krzeſćiyáńſkim.
Koſćyoł
Rzymſki/
ták teraz
dzyerży/
yáko po=
ſpolity ko
ſćyoł od
początku
M. Stegobych
11:
ćye błędu łácno zeprzeć mogł/ by nye=
12:
długo było/ okazawſſy częſćyą z Hiſto=
13:
ryy/ częſćyą z doktorow ſwyętych/ czę=
14:
ſćyą z Concyliy rozmáitych w Afryce/
15:
Azyey/ Grecyey zebránych/ iż od czte=
16:
rzech/ pyęći/ ſſeſći/ dźyewyąći/ yedenna=
17:
ſći ſet lat nye ináczey trzyma koſćyoł
18:
Rzymſki/ niż przed dwyemánaſćye trze
19:
mánaſćye/ y pyąćyąnaſćye ſet lat trzy=
20:
mano nye tylko w Rzymie/ álbo około
21:
Rzymá/ ále y w Afryce/ Grecyey/ Ar=
22:
meniey/ Indyey/ Azyey/ to yeſt pod
23:
Konſtántynopolſkim Alexándrynſkim/
24:
Antyocheńſkim y pod Yerozolimſkim
25:
pátryárchą.
Odmyá=
ná w ko=
ſćyele.
A nic ſye nye odmyeniło
álbo bár


strona: F

z Mnichem.
1:
álbo bárzo máło wedle czáſu/ potrzeby/
2:
y pożytku wſſego krzeſćiyáńſtwá/ y to zá
3:
wolą y ſpráwą przełożonych koſćyołá
4:
ſwyętego/ ktora/ yáko ſwyęty Páweł
5:
mowi/ Duch ſwyęty poſtáwił ku rzą=
6:
dzenyu koſćyołá Bożego. A ktorym pan
Actv. 20.
Math. 18.

7:
Kryſtus dał wſſelką moc wyęzáć y ro=
8:
zwyęzowáć ná źyemi/ obyecuyąc/ iż to
9:
cokolwyek oni vczynyą/ y wnyebye wa=
10:
żno będźye. Co ſye inſſego czáſu dali
11:
Bog dowodnyey pokaże. A co powyá=
12:
daſz/ iż wſſyſtek koſćyoł krzeſćiyáńſki/
Iż koś=
ćyoł nye
błądzi.

13:
bądź od czterzech/ pyąći/ ſſeſći/ álbo y od
14:
tyſyącá lat zbłądźił. Toć przećiw Páw=
15:
łowi ſwyętemu/ ktory piſſe/ Iż koſćyoł
16:
yeſt ſlupy vtwirdzenye prawdy. Y ow=
17:
ſſem przećiw ſlowu Bożemu/ ták iż nye
18:
prawdá muśi być/ czego Boże vchoway/
19:
co pan Kryſtus powyedźyał y obyecał/
20:
Iż ſnámi yeſt (nye kilko/ kilkonaſćye/
Math. 28.

21:
kilkodźyeſyąt/ álbo kilko ſet lat/ ále) w
22:
ſſech dni/ to yeſt vſtáwicznye bez prze=
23:
ſtánku/ áż do ſkończenya śwyátá. A iż
24:
nam myał zeſláć duchá prawdy/ ktory=
Ioan. 14.

25:
by nas vczył wſſyſtkyey práwdy/ á
Fmye=


strona: Fv

Rozmowa Dworzániná
1:
myeſzkał ſnámi ná wyeki. A yeſliż to
2:
prawdá (yákoż yeſt/ co Kryſtus nye o=
3:
mylna prawdá) tedy to błąd okrutny/
4:
áby Luter/ dopiro przed trzemádźyeſty
5:
lat zyáwiwſſy ſye w Witembergu/ krze=
6:
ſćiyáńſtwo ták dawno záſzłe y od Bogá
7:
opuſſczone ośwyećił/ á z rozlicznych á
8:
nyeznośnych błędow wyrwał. A yeſli
9:
to nyeprawdá/ á Kryſtus y duch yego
10:
śwyęty nigdy do tych czáſow koſćyołá
11:
ſwego nye opuſćił/ tedy koſćyoł nyebłą=
12:
dźił áni błądźi/ Ale Luter z ſwemi ná=
13:
ſládowiki/ ktorzy od yednoſći koſćyołá
14:
ſye odſſczepili/ á przećiwney koſćyołowi
15:
náuki ſye yęli/ Boć prawdá prawdźye
16:
nye yeſt przećiwna/ ále błąd á fałſz pra=
17:
wdźye. A piſſe S. Páweł. Yeſli wam
Gal. 1.

18:
kto każe mimo to/ coſćye przyyęli/ nye=
19:
chay będźye Anathema/ to yeſt odrzuco=
20:
ny á przeklęty. D. Toć o tych ſwyęty
21:
Páweł piſał/ ktorzy co nowego vczą. A=
22:
le Luter nic nowego nye vczy/ ále to/ co
23:
ſam Kryſtus y Apoſtołowye yego vczy=
24:
li/ y co pirwſſy koſćyoł od nich przyyął.
Iż Luter
ſka náuká
z ſtáremi
kácerzmi
ſye zga=
dza.

25:
M. Tego nye dowyedźyeſz áby tá náu=
ká kto=


strona: F2

z Mnichem.
1:
ká/ ktorey Luter vczy/ od Kryſtuſá álbo
2:
Apoſtołow yego była podána/ y záwſſe
3:
w krzeſćiyáńſtwye trfáłá Prawdá/ iż
4:
przez pułtorá ſtá lat temu/ yáko náſtał
5:
był w Anglij Wiklew/ á nye długo po=
6:
tym Hus w Czechach/ ktorych w wyelu
7:
rzeczach Luter náſláduie/ y yeſſcze błę=
8:
du ich popráwya (yákoż łácnyey błędu
9:
początek niż konyec náleſć ácz wyele
10:
też w ich náuce gáni. Ale nye w Anglij/
11:
áni w Czechach ſye Kryſtus kazał ſſu=
12:
káć. Y owſſem przeſtrzegł nas mowyąc:
13:
Yeſli wam kto rzecze/ owo ſám álbo
14:
tám Kryſtus/ nyechćyeyćye wyerzyć.
Math. 24.

15:
Yeſli wam powyedzą/ Awo yeſt ná pu
16:
ſſczy/ nyewychodzćye/ Awo we wnątrz/
17:
to yeſt gdźye indźye niżli w koſćyele po=
18:
ſpolitym/ nye wyerzćye: A gdźye by o=
19:
ni tylko byli práwi krzeſćiyánye/ Toć
20:
wſſyſtko ine krzeſćiyáńſtwo/ ktore tey
21:
náuki nyeprzyymowáło przed tym/ y
22:
potym od Bogá opuſſczone/ á wbłędźye
23:
muśyáło być/ co yeſt przećiw ſlowu bo=
24:
żemu. Bylić y przed cztermi ſty lat ká=
25:
cerze/ yáko S. Byernat piſſe/ ktorzy ſye
Bernar.
omil. 65.
& 66. in
Cant.
F ijzwáli


strona: F2v

Rozmowá Dworzániná
1:
zwáli potomki ápoſtolſkimi á koſćyo=
2:
łem/ ktorzy rol y imyenya żadnego nye
3:
myeli. A náśmyewáli ſye znas iż dźyat
4:
ki krzćimy/ iż ſye zá vmárłe modlimy/
5:
iż przyczyn śwyętych wzywamy. Kto=
6:
rzy nyewyerzyli/ iżeby po śmyerći był
7:
czyſćyec/ ku koſćyołowi ſye nyeprzyzna=
8:
wáli. á dla tego ſtanom koſćyelnym v=
9:
właczáli li/ á vſtaw yego nyeprziymowáli
10:
y śwyątoſćyámi gárdźili/przykazánya
11:
biſkupow nyeſlucháli/ powyedáyąc iż
12:
grzeſſni ſą biſkupi/y kápłani/ á ták nye=
13:
godni áby dawáli ábo przyymowáli
14:
śwyątoſći. Byłći też w Grecyi Aerius
15:
przed dwyemánaſćye ſet lat/ Lucyfer/
16:
Vigilantius/ Yowinianus we Włoſſech
17:
y we Fráncyi z ktorymi w nyektorych
18:
ártykulech Luter ſye zgadza:
Epiph. cō
tra hæreſ.
li. 3. to 1.
Yáko/ iż
19:
nyemáſz roznoſći myedzy kápłanem á
20:
biſkupem/ iż zá vmárłe nyemamy ſye
21:
modlić/ iż nye trzebá z przykazánya ko=
22:
ſćyelnego pośćić áni ſrzody/ ány pyątku/
23:
áni czterdźyeſći dni przed wyelką nocą/
24:
áni żadnego inego poſtu/ iż żáłobliwe
25:
obchody męki páná Kryſtuſowey przed
wyel


strona: F3

z Mnichem
1:
wyelką nocą/ y ine vſtáwy koſćyelne bła
Hiero. cō
Iouinian.
Augus. de
hæreſ.

2:
zeńſtwá ſą/ iż czyſtoſć y pányeńſtwo nye
3:
ma wyętſſey zaſlugi v Bogá niż małżeń
4:
ſtwo rć. Ale nowa y błędna/ á koſćyoło=
5:
wi przećiwna to náuká byłá/ y zá táką
6:
nye tylko od Papyeżá/ álbo Włochow/
7:
álbo też od tych narodow/ ktore pod
8:
Rzymſkim poſluſſeńſtwem teraz ſą/ á=
9:
le od wſſego zboru krzeſćiyáńſkyego od=
10:
rzuconá/ wnet vſtáłá. Abowim nye z
11:
Bogá byłá. Wyęc by przez tyle ſet lat
12:
ktore były myedzy nyemi á Lutrem/
13:
álbo myedzy Apoſtołmi á yemi przez
14:
trzy ſtá álbo połczwártá ſtá lat pan Kry
15:
ſtus y duch ſwyęty koſćyoł y zbor krze=
16:
ſćiyáńſki był opuſćił? D. Nye mowyę
17:
ya tego. Y owſſem y zá tych/ ktoreś te=
18:
raz miánował/ y przed nimi byli lu=
19:
dźye y ſą/ y będą po nas nye tylko wo=
20:
nych źyemyach ktoreś námyemił/ ále
21:
po wſſytkyem krzeſćiyańſtwye/ ktorych
22:
Bog w práwey y cáłey wyerze/ od błę=
Luter
ſka náuká
pokątna/
á nye ko=
ſćyelna.

23:
dow prozne/ záchował y záchowa. M.
24:
A gdźyeż ći byli? Czemu onich pá=
25:
myątki żadney nyemáſz/ yáko yeſt o
F iijYowi=


strona: F3v

Rozmowá Dworzániná
1:
Yowinianye/ o Huśye/ o Wikleſye/ o
2:
Aeryuśye? Czemu yeden o drugim
3:
nyewyedźyał? álbo nye ſpominał? gdyż
4:
to wyelka podporá náuki/ iż nye nowa/
5:
ále iż ći ták dźyerżeliy dźyerżą/
6:
nye yeden álbo kilko/ áni w yednym ką=
7:
ćye/ áni yednego wyeku/ ále bez prze=
8:
ſtanku od dawnych czáſow/ we wſſech
9:
narodźyech/ ktore w yednoſći wyáry tr=
10:
wáły. Gdźye ſye ty rzeczy wſſyſtki ſey=
11:
dą/ toć dopiro znák/ iż yeſt vſtáwá álbo
12:
zwyczay poſpolitego koſćyołá á Kryſtu=
13:
ſowa náuká. Boć pánu Kryſtuſowi Bog
14:
oćyec dał dźyedźictwo/ nye yednego czło=
15:
wyeká álbo kyelká/ áni yeden álbo dwoy
16:
lud/ ále narody/ yáko mowi Dawid/ á
Pſalm. 2.

17:
dźyerżáwę yego nye tę álbo owę źye=
18:
myę/ ále kráye źyemye.
Pſal. 144
A ná drugim
19:
myeſcu. Kroleſtwo twoye/ kroleſtwo
20:
wſſech wyekow/ á nye yednego/ dwu/
21:
trzech/ álbo czterzech. Chybá iżeby teráz
22:
ludzka moc á chytroſć Bożey ſye ſprá=
23:
wye ſprzećiwić á chwałę Bożą zátłu=
24:
mić mogłá. Ale tenżeć Bog ktory przed
25:
kilkyemnaſćye ſet lat żydowſkye y po=
gań=


strona: F4

z Mnichem.
1:
gáńſkye mędrce á mocárze dźiwną
2:
ſpráwą ſwą zwyćyężył/ á nád ich wolą
3:
wyárę y náukę ſwą ſwyętą po wſſytkim
4:
śwyećye rozmnożył. A ktory Apoſto=
Luthe. 21.

5:
łom y káznodźyeyom ſwym obyecał v=
6:
ſtá y mądroſć/ ktorey ſye nye będą mo=
7:
gli ſprzećiwić wſſytcy ich przećiwnicy/
Math. 16.

8:
á ktory powyedźyał/ iż brony pyekyel=
9:
ne to yeſt kácerze y Luteranowye/ nye=
10:
myáły koſćyołá yego przemoc A ták
11:
nye dáy ſobye powyádáć/ áby z duchá
12:
ſwyętego tá náuká Lutrowá byłá/ kto=
13:
ra ſye nye dawno w yednym kąćye krze
14:
ſćiyáńſtwá zyáwiłá/ á z náuką poſpoli=
15:
tą y ſtárożytnemi obyczáymi y vſtáwá
16:
mi koſćyołá ſwyętego po wſſem śwye=
17:
ćye rozſſyrzonego ſye nyezgadza: A od
18:
yednoſći y poſluſſeńſtwá yego ktory
Galat. 4.

19:
yeſt mátká náſſá/ ludźye odkrywa. Y
20:
owſſem Cypryan ſwyęty męczennik pi
21:
ſſe/ Nyemać ten oycá Bogá/ kto nyema
22:
mátki koſćyołá/ álbo ták. Nye yeſt temu
23:
Bog oycem/ komu nye yeſt koſćyoł mát
24:
ką. A komuć Bog nye yeſt oycem/ ten
25:
duchá śwyętego nyema: Bo ták piſſe
śwyęty


strona: F4v

Rozmowá Dworzániná
1:
śwyęty Páweł.
Galat. 4.
A iżeſćye ſynowye bo=
2:
ży/ zeſlał Bog duchá ſyná ſwego w ſercá
3:
wáſſe. Y záſye. Abowim ktorzy duchem
Roma. 8.

4:
bożym bywáyą ſpráwowani/ ći ſą ſy=
5:
nowye boży.
Iż piſmu
ſwiętemu
przećiw=
na.
Nye mnyeyći ſye y ſlowu
6:
bożemu álbo piſmu śwyętemu (do kto=
7:
rego ſye záwſſe ták ći/ yáko wſſytcy ká=
8:
cerze odzywáyą) yákmirz we wſſyſt=
9:
kim przećiwyą. A nye mowyę o tym
10:
ktore ſnadź ták y owák może być rozu=
11:
myano/ ále ktore yáſne/ á roznego
12:
wykłádu nye ćirpi/ yáko yeſt o ćyele bo=
13:
żym.
Math. 26
1. Cor. 11.
Byerzćye y pożywayćye/ to yeſt
14:
ćyáło moye/ ktore zá was będźye wydá=
15:
ne. O pokućye: Yeſli pokuty myeć nye
Luc. 13.

16:
będźyećye/ tákyeż wſſyſcy zginyećye.
17:
O możnoſći przykazányá Bożego:
2. Ioan. 5.
A
18:
przykazánya yego nye ſą ćyęſzkye/ á co
19:
ſam pan Kryſtus mowił: Yárzmo mo=
Math. 11.

20:
ye ſłodkye yeſt/ á brzemyę moye lekkye.
21:
O przełożeńſtwye duchownym/
Actv. 20.
Myey=
22:
ćye pyeczą o ſobye y o wſſytkyey trzo=
23:
dźye/ nád ktorą was duch śwyęty po=
24:
ſtáwił/ ábyſćye rządźili koſćyoł Boży/
25:
ktory krwyą ſwoyą nábył. O zaſludze
dobrych


strona: G

z Mnichem.
1:
dobrych vczynkow/
Math. 16.
Syn człowyeczy zá=
2:
płáći káżdemu wedle yego vczynkow/
3:
y ono zapłátá wáſſá obfita yeſt w nye=
Matth. 5.

4:
bye. A v ſwyętego Márká/ ktożkolwyek
5:
da wam pić kubek źimney wody w
Mar. 9.

6:
imyę moye/ nyeſtráći zapłáty ſwey.
7:
Tákże w wyelu inych rzeczy/ piſmu
8:
ſwyętemu Luteranowye ſye przeći=
9:
wyą: co ya ná ten czás opuſſczam. Trá=
10:
fi ſye kyedy inegdy o tym mowić. Aleć
11:
nyedźiw temu/ iż Luterſka náuká od
12:
koſćyołá rozna y ſlowu bożemu przeći=
13:
wna yeſt/ gdyż y ſámá wſobye nyeſwor=
14:
na/ nyezgodna/ nyeuſtáwiczna/ odmyen
15:
na y przećiwna. Abowim Luter dźiś
16:
ták vczy/ yutro inák: co dźiś ſtánowił/
17:
yutro káźi: co ſkáźił/ záſye buduye. Yá=
Ioan.16.

18:
koż ſye tám duchá ſwyętego ktory yeſt
19:
duch prawdy/ maſz nádźyewáć? Bo pra
20:
wdy yednoſtáyna rzecz yeſt álbo po=
21:
wyeść. Nyeprawdá yedná z drugą y o=
22:
wſſem ſámá z ſobą ſye nyezgadza. D.
23:
Nyewyem iżeby ſye co odmyennoſći á
24:
nyeuſtáwicznoſći w yego náuce záwa=
25:
dzáło/ yáko ty powyádaſz. Ale ták go to
Gpo=


strona: Gv

Rozmowá Dworzániná
1:
podobno potwarzaćye á opák wykłáda=
2:
ćye. M. A chceſz widźyeć iż to prawdá
Nyezgo=
dá Lute=
ranow
myedzy
ſobą.

3:
co ya powyádam á nye potwárz? Po=
4:
znaſz to z yego vcznyow. Za ſye oni w=
5:
czem myedzy ſobą zgadzáyą? chybá w
6:
tem/ iż ſye vprzeymye náuce/vſtáwom/
7:
y ſpráwom koſćyołá álbo zboru poſpoli=
8:
tego ſprzeciwyáyą. Nye vkażeſz mi dwu
9:
powyátow/ y owſſem áni dwu myaſt
10:
w Nyemcach/ ktoreby ſye w wyerze z=
11:
gadzáły. Ináczey w Witembergu dźyer
12:
żą/ ináczey w Norembergu/ ináczey w
13:
Auſzpurku/ ináczey w Lipſku/ ináczey
14:
w Máydemburku/ ináczey w Krolew=
15:
cu. rć. Co mowyę o myeſćyech? W ye=
16:
dnym myeſćye ináczey v yedney/ iná=
17:
czey v drugyey fáry vczą/ y owſſem w
18:
káżdym domu ináczey trzymáyą. Co
19:
wyętſſego/ w yednym domu goſpodarz
20:
z goſćyem álbo z komornikyem/ oćyec z
21:
ſynem álbo źyęćyem/ mátká z dźyewką/
22:
brát z brátem/ żoná z mężem ſye nye=
23:
zgadza. Ale ten z Melánchtonem dźyer=
24:
ży/ on z Ozyándrem/ ow z Bucerem/
25:
drugi z Brencyuſem/ drugi z Nowo=
krzczeńcy/


strona: G2

z Mnichem.
1:
krzczeńcy/ drugi z Zwingliuſem/ álbo
2:
Oecolámpádiuſem/ álbo Caluinem/ ál
3:
bo Coruinem/ álbo Sárceryuſem. Abo=
4:
wim y ći doktorowye ich/ iż káżdy ná
5:
ſwey głowye wyárę chce ſtáwić/ mye=
6:
dzy ſobą y z Lutrem ſámym ſye nye=
7:
zgadzáyą. A nyemogę ináczey rzec/ ye=
8:
dno iż to Bog ták ná nye przepuſćił/ iż
9:
ſye myedzy ſobą nyerozumyeyą/ yáko
10:
ná ony/ ktorzy/ záczęli byli budowáć
11:
wyeżę Bábilońſką: Aby nye tylko ro=
12:
zumni/ ále y głupi á proſći ludźye yá=
13:
ſnye obaczyli á námácáli/ iż to przedſyę
14:
wźyęćye y náuká ich nye z Bogá yeſt.
15:
A nye mnimay/ áby máłe roznice mye
16:
dzy nimi były/ á ná ktorych mało nale=
17:
ży. Y owſſem o czelnych rzeczach náſſey
18:
wyáry. Zwingliuſá y Oecolámpádiuſá
19:
w wyelu rzeczy Luter gáni: y nyekto=
20:
rych confeſſionem Auguſtanam / od na=
21:
wyernyeyſſych y naſtalſſych vcznyow
22:
ſwoich złożoną. Lutrá Vrbanus Regi=
23:
us/ Bucerus/ Caluinus częſto ſztrofu=
24:
yą: Yeden drugyemu błąd y kácerſtwo
25:
przypiſuye. Melánchtoná Flácius nye=
G ijyáki


strona: G2v

Rozmowá Dworzániná
1:
yáki ſlowak/ ktory w Máydeburku yeſt/
2:
yáko ſlyſſę/ á nowego pápiſtę ma/ y zá
3:
zbyegá od Luterſkyey ewángeliey. O
4:
Lutrze piſſe Oecolampadius in dialog.
5:
co Melanchtonem. Kſtałt ſłowá Boze=
Oecolam
padius cō
tra Melā.

6:
go przynoſſą Luteranowye/ ſlowá Bo=
7:
żego nyeprzynoſſą/ yákoż o poſpolićye
8:
kácerze zwykli czynić: A wſſyſcy zá to
9:
chcą być myani/ iżeby ſlowá Bożego v=
10:
żywáli. Widźiſz yáka to zgodá? Ale do=
11:
tknę kilká ártykułow/ ábyś weyrzył iż
12:
ták yeſt yáko powyádam. Nowokrzczeń
13:
cy vczą/ Gdyz nas Kriſtus wyſwobodźił/
O wolno
ſći krzeſći
yáńſkyey.

14:
nyemamy nikomu poſluſſni być/ vrzę=
15:
dow/ przełożonych/ praw/ áni vſtaw ża=
16:
dnych nyemyeć. Tákże też nyegdy Lu=
17:
ter vczył/ yákoś wyſſſſey ſlyſſał. Melán=
Melanch.
in Locis.
Cōfeſ. aug.
O ćyele
Bożym.

18:
chton/ y Auſſpurſkye wyznánye záſye
19:
myeni/ iż to błąd yeſt á przećiw ſlowu
20:
bożemu. O ćyele bożym/ ináczey rozu=
21:
myeyą Luter/ Melanchton/ Brencius/
22:
ináczey Caluinus/ Zwinglius/ Oeco=
23:
lámpádius. Oni tfirdzą ſnámi/ iż tám
24:
yeſt wyerne ćyáło y kreẃ páná Kryſtu=
25:
ſowá. Acz wtem ſye ſnámi nyezgadzá=
yą/ iż/


strona: G3

z Mnichem.
1:
yą/ iż/ gdźye my wyerzymy/ iż chleb y
2:
wino w ćyáło y kreẃ páńſką przez ſlo=
3:
wo Boże ſye przemyenya: oni powyá=
4:
dáyą/ iżeby przedſye chleb y wino w cá=
5:
łoſći ſwey támże zoſtawáło. A ći drudzy
6:
mowyą/ iż wteyto śwyątośći nye yeſt
7:
ćyáło boże áni kreẃ/ ále proſty chleb y
8:
wino/ známyonuyące ćyáło y kreẃ pá=
9:
ná Kryſtuſowę. Acz y ći ſámi yeſſcze
10:
myedzy ſobą bárzo rozni ſą. Ale temu
11:
daymy pokoy ná ten czás. Poidźmy dá
12:
ley. O przyymowányu ćyáłá Boże=
O yed=
ney álbo
oboyey o
ſobye.

13:
go: prawdá iż ſye wſſyſcy wobyec ná=
14:
pyeraćye pod obyemá oſobomá przyy=
15:
mowáć? D. Prawdá/ á nye ináczey
16:
ma/ álbo może być. Abowim ták ſlowo
17:
Boże vczy y przykázuye. M. A wżdy
18:
Luter w kſyąſzkach/ ktorem dał napis/ o
19:
oboyey oſobye śwyątoſći/ ták piſſe:
Luthe. de
utraq; ſpe
cie ſacra=
menti.
Iż
20:
ludźyom oboyá oſobá śwyątoſći bywa
21:
daná/ nye gányę áni odrzucam/ y ow=
22:
ſſem mogłbych ten zwyczay dźyerżeć.
23:
A wſſákoż nikt nyema o tey rzeczy ták
24:
rozumyeć/ iżeby ták muśyáło być. A ná
25:
drugim myeſcu do Czechow piſſąc/
Idem ad
Boem.
B iijPyęknać


strona: G3v

Rozmowá Dworzániná
1:
Pyęknaćby rzecz byłá/ oboyey oſoby ś=
2:
wyątoſći vżywáć. Ale iż Kryuſts wtym
3:
nic nye roſkazał/ yákoby ſye trzymáć
4:
myáło lepyey pokoyá á yednoſći/ ktore
5:
rzeczy Kryſtus przykazał/ náſládowáć/
6:
niżli ſye o oſoby śwyątoſći ſwárzyć. Nád
7:
to/ w kſyąſzkach ktore zowye declaratio
Idē in de=
claration.
Euchariſ.

8:
euchariſtie piſſe: Nye mowiłem ánim
9:
rádźił/ áni yeſt vmyſl moy/ áby yeden
10:
álbo kilko biſkupow ſwą mocą poczyná=
11:
li komu oboyę oſobę podáwáć/ chybá iżby
12:
ták było vſtáwyono y przykazano ná po
13:
ſpolityn concilium: Acz indźye iná=
14:
czey piſſe. O mſſy tenże Luter piſſe w
O Mſſy.
Idem in
capi. fid.
Chriſtia.

15:
kſyąſzkach/ ktore názwał Capita fidei
16:
chriſtiane / Iż yeſt nawyſſſſe á ſtráſzli=
17:
we báłwochwálſtwo/ ktore ſye przeći=
18:
wya vprzemye przednyeyſſemu człon=
19:
kowi wyáry: Aczkolwyek myedzy w=
20:
ſſyſtkyemi inemi báłwochwálſtwy pa=
21:
pyeſkyemi zá nazacnyeyſſe y napoży=
22:
tecznyeyſſe myaná byłá. Pátrzże yáko
23:
ſye ſtym zgadza Confeſſio Auguſtaná /
Confeſſ.
Augu.

24:
ktora ták brzmi: Fáłſſywye ſą oſkárżo=
25:
ne náſſe koſćyoły/ áby mſſą zátráćili.
Abo=


strona: G4

z Mnichem.
1:
Abowyem trwa v nas mſſa/ y bárzo z
2:
wyelką vtćiwoſćyą bywa ſpráwowaná.
3:
Chowáyą ſye y zwyczáyne ceremonie
4:
yákmirz wſſyſtkye/ chybá iż łáćińſkye=
5:
mu pyenyu nyegdźye Nyemyeckye by
6:
wa przymyeſſano rć. Ná tenże kſtałt y
7:
Bucerus piſſe ad epiſcopum Abricen=
8:
ſem.
Bucer ad
epi. Abri=
cenſem.
O wzyuá
nyu S.
Zui. ar. 20
Cōfeſ. Au.
Mel. i. ap.
Oecol. in
op. Chriſ.
B. ad. c. ab
O koſćie.
rzymſkim.
Gualte. in
antichriſt.
Gdźye też y ofyárą mſſą zowye.
9:
Nye mnyeyſſać roznicá myedzy nyemi
10:
o wzywányu śwyętych/ ktorzy w pánye
11:
bodze odpoczywáyą. Zwinglius árt. xx.
12:
y Melanchton w wyznányu Auſſpur=
13:
ſkim nyeodpuſſczáyą ich vżywáć. Zá=
14:
ſye Oecolampadius in oper. chriſoſt. á
15:
Bucerus do biſkupá Abricenſkyego te=
16:
go nye gányą/ ále dopuſſczáyą. O ko=
17:
ſćyele Rzymſkim/ izali nye piſſą/ mo=
Bullige=
rus de ori
gine erro.

18:
wyą/ y máluyą poſpolićye/ iż to yeſt
19:
Bábilon/ ſtek wſſego złego/ á zwłaſczá
20:
báłwochwálſtwá. A z vtćiwoſćyą mo=
21:
wyąc/ meretrix oná/ o ktorey piſſe. S.
22:
Yan w obyáwyenyu/ ktora ludźiom ná=
23:
lewa winá gnyewu páńſkyego: A iż pa=
24:
pyeż yeſt zwodźcá/ báłwan/ ſlugá dya=
25:
belſki/ Ancykryſt/ człowyek grzechu/ ſyn
zátrá=


strona: G4v

Rozmowá Dworzániná
1:
zátrácenya/ abominatio deſolationis /
2:
ktorą widźyał Dániel prorok ſtoyącą
3:
ná myeſcu śwyętym/ y wyele inego
4:
bluźnirſtwá/ ktorego pełne ſą ich kſyę=
5:
gi. Pátrzże co Bucerus piſſe/ in prepa=
6:
ratorijs ad concilium.
Bucer. in
præparat.
ad concil.
Vprzeymye wy=
7:
znawamy/ iż v ſtárych oycow koſćyołá/
8:
koſćyoł Rzymſki przed inemi przodek
9:
myał. rć. A Luter in excuſatione quo=
10:
rundam articulorum ſuorum.
Luthe. in
excuſ. art.
quorundā.
Nye yeſt
11:
rzecz wątpliwa/ iż koſćyoł Rzymſki
12:
nád ine koſćyoły od Bogá yeſt vtćyon.
13:
A niżey. Aczkolwyek yuż (nyeſtoćye)
14:
gorzey ſye w Rzymie dźyeye/ niżliby
15:
przyſtáło/ á wſſákoż żadna przyczyná
16:
ták ważna nye yeſt/ áni będźye kyedy/
17:
dla ktoreyby ſluſſnye od nyego ſye kto
18:
myał odſſczepić. rć. A ſamże zápámyę=
19:
tawſſy tego/ we wſſyſtkyem yákmirz
20:
od nyego/ y od głowy á ſprawce yego
21:
Papyeżá śmyele ſye odſſczepya y ine
22:
odćyąga. O pokućye á żalu zá grzechy/
23:
w vſtáwach Noreḿberſkich ták ſtoi.
O poku=
ćye.
Inſtita No
remb.
Iż
24:
plebani máyą naprzod o pokućye ká=
25:
záć/ á lud ku pokutuyącemu żywotowi
przywodźić


strona: H

z Mnichem.
1:
przywodźić/ yáko pan Kryſtus roſkazał/
2:
á wſſytcy prorocy czynili. A iżeby ſye
3:
to nyerozumyáło o odnowyenyu żywo=
4:
tá/ yáko Luter pokutę wykłáda/ fáłſſu=
Luther. in
interpret.
noui teſta
menti.

5:
yąc ſlowo Boże Matth. iij. et iiij. Wtych
6:
że vſtáwách wnet po tym wyłyżono
7:
yeſt/ iż pokutá yeſt ſerdeczna ſkruchá y
8:
żal grzechu z vprzeymym wzdychánim
9:
ku odpuſſczenyu grzechu/ y prawdźi=
10:
wey dobroći. A zátym/ Plebani máyą
11:
ludowi oznaymić boży gnyew/ groźbę y
12:
karánye ná nyepokutuyące. Zgadza ſye
13:
ſtym confeſſio Auguſtana art. xi. gdźye
Cōf. aug.
Caluin. in
īſti. chriſt.
Luthe. ſer
mone de
pœniet.

14:
też wyárę kłádą zá częſć pokuty/ co Cal=
15:
uinus in inſtitutione gáni. Pátrzże co
16:
Luter o tey pokućye á żálu zá grzechy
17:
piſſe/ ſerm. de poenitentia. Skruchá czy
18:
ni wyętſſem licemyernikyem y grzeſſ=
19:
nikyem. A w drugim ártykule. Gdy kto
Lut. in ar=
ti. á Leōe
cōdemna=
to art. 12.
Lut. in aſ=
ſerti. ar. 6

20:
wyerzy iż yeſt rozgrzeſſon/ tedy yeſt roz
21:
grzeſſon/ by też dobrze ſkruchy nyemyał
22:
Et in aſſertionibus. To moye mnimá=
23:
nye y náuká/ iż ſzkodliwy kſtałt náuki
24:
yeſt/ vczyć/ Iżeby ludźye względem ka=
25:
źni y zapłáty/ ſkruchę álbo żal zá grze=
Hchy


strona: Hv

Rozmowá Dworzániná
1:
chy myeli myeć. Ták Luter. O złych v=
2:
czynkach álbo grzechach Luter vczy de
3:
capt. Babil. Ták bogáty yeſt człowyek
O grze=
chu.
Luthe. de
captiuita=
te Babilo.

4:
krzeſćiyáńſki/ by też dobrze chćyał/ nye=
5:
może zbáwyenya ſwego vtráćić yákoż
6:
kolwyek wyelkimi grzechy/ chybá iżeby
7:
nyechćyał wyerzyć. Abowyem żadny
8:
grzech nyemoże go potępić/ okrom nye=
9:
dowyárſtwá. Tákże y ná inych mye=
10:
ſcach. A nyegdźye powyáda/ iż nyemáſz
11:
żadnego grzechu yedno nyedowyárſtwo.
Confeſsio
Auguſta.
ar ti. 20.

12:
Przećiw temu vczy confeſſion Auguſta=
13:
na / ták mowyąc. O tym poſluſſeńſtwye
14:
vczymy/ iż ći/ ktorzy ſye dopuſſczáyą
15:
grzechow śmyertelnych/ nye ſą ſprá=
16:
wyedliwi. Abowim Bog chce myeć to
17:
poſluſſeńſtwo/ ábyſmy ſye nyerząd=
18:
dnym żądzom przećiwili. A ktorzy ſye
19:
nyeprzećiwyą/ ále im ſye poddawáyą
20:
przećiw przykazányu bożemu/ á dopu=
21:
ſſczáyą ſye vczynkow przećiw ſumnye=
22:
nyu/ ći ſą nyeſpráwyedliwi/ áni duchá
23:
ſwyętego ány wyáry/ to yeſt vffánya
24:
miłoſyerdźya/ nyezátrzymawáyą. A=
25:
bowyem wtych ktorzy ſye w grzechach
kocháyą


strona: H2

z Mnichem.
1:
kocháyą/ á nye pokutuyą/ nyemoże być
2:
vffánye/ ktoreby ſſukáło odpuſczenya
3:
grzechow.
Melan. in
loc. tit. de
pctō actu.
A Melanchton in locis com=
4:
munibus piſſe/ ktorzy ſye polepſſyli/ ye=
5:
ſli ſye záſye grzechy zmáżą przećiwko
6:
ſumnyenyu/ nye ſą álbo nye trfáyą
7:
członkámi páná Kryſtuſowemi. Acz
Yeſtli g=
rzech od
Bogá.
Eode lib.

8:
tenże Melanchton vczy. Iż pewna to
9:
rzecz yeſt/ iż wſſyſtki rzeczy bywáyą od
10:
bogá ſpráwowáne/ bądź dobre/ bądź złe.
11:
Abowim nie tylko przepuſſa złe/ ále
12:
y właſtnye ye czyni/ Yáko Dawidowo
13:
cudzołoſtwo: Ták iż yego ſpráwá yeſt
14:
nyemnyey Yudaſſowa zdrádá/ yáko y
15:
ſwyętego Páwłá wezwánye. A nyemo
16:
żeć boża ſpráwá yemu ſámemu myer=
17:
źyona być/ Ale przećiw temu ſą vſtáwy
Inſtit. No
remberg.

18:
Noremberſkye/ gdźye grzech wyymu=
19:
yą/ myenyąc iż ten ſam od Boga nye=
20:
pochodźić. Támże gdy każą Plebanom
O wol=
noſći czło
wyeczey.

21:
lud vpomináć/ iżeby ſye według náuki
22:
boſkyey ſpráwowáli/ dawáyą znáć/ iż
23:
człowyek ma wolnoſć złego álbo dobre=
24:
go naſládowáć y ponyecháć. Co yáſnye
25:
przećiw Lutrowi y Melanchtonowi.
Lut. d'cap
Mel. i loc.
H ijYáko


strona: H2v

Rozmowá Dworzániná
1:
Yáko y to/ iż pozwaláyą/ áby nowy za=
Yeſtli w
Ewánge
lią prze=
kazánya.

2:
kon álbo Ewángelia zámykáłá w ſobye
3:
przykazánya Boże. A Melanchton piſſe/
4:
Iż Kryſtus nye przyſſedł áby zakon yá=
5:
ki ludźyom ſtáwił. A ná drugim myey=
Mel. ſ. 10.

6:
ſcu. Ewángeliya nic nyeprzykázuye.
Idē. ad ro.
Lu. i plo.
no. teſt et
cōt. Catar.
O dobr.
vczinkoch
Mel. i l. c.

7:
Tákże Luter dźyerży. Záſye o dobrych
8:
vczynkach/ Melanchton in locis commu
9:
nibus ták piſſe. Mamy też wyedźyeć/ iż
10:
odpłáty ſą obyecáne dobry vczyn=
11:
kom/ álbo iż dobre vczynki záſluguyą
12:
zapłáty ćyeleſne y duchowne. Aczkol=
13:
wyek też wtem żywoćye wyele zapłáty
14:
bywa ſwyętym oddawano/ á wſſákoż/ iż
15:
koſćyoł poddan yeſt krzyżowi/ przed=
16:
nyeyſſe zapłáty bywáyą oddáne po=
17:
tym ſwyećye. Yáko Kryſtus mowi: Za=
18:
płátá wáſſá mnoga yeſt wnyebye. Tá=
19:
kyeſz Bucerus ad Epiſcopum Abrice.
Bucer. ad
Epiſcopū
Abricenſ.

20:
Nye przymy/ iż też z vczynkow bywa=
21:
my vſpráwiedliwyeni/ yáko S. Yákub
22:
mowił/ ábowim oddawa káżdemu Bog
23:
według yego vczynkow Y záś. Nye/
24:
ktorzy zakonu ſłucháyą/ ále ktorzy ij czy
25:
nyą/ będą vſpráwyedliwyeni. A máło
po tym.


strona: H3

z Mnichem.
1:
po tym. Y o zaſlugach nyemáſz ſporu
2:
myedzy námi/ tych nikakye nye odrzu=
3:
camy/ też y wyecznego żywotá. Tákże
4:
też y confeſſio Auguſtaná. Nye ták Lu=
Cōf. Aug.
Lut. in aſ=
ſer. ar. 31.

5:
ter/ ktory tfirdźi/ iż y ſpráwyedliwy w=
6:
káżdym dobrym vczynku grzeſſy. A w=
7:
net potym mowi. Iż dobry vczynek na=
8:
lepyey vczynyon/ według miłośyer=
9:
dźya bożego powſſedni grzech yeſt/ ále
10:
według ſądu bożego śmyertelny. A ye=
11:
ſli grzech/ tedyć nyema zaſlugi áni do=
12:
brey odpłáty. A w 1. ártykulech. Yemeś
13:
złoſćiwſſy/ tymći rychley Bog łáſkę w=
Luther. in
500. art.
artic. 65.

14:
lewa. Ale yeſli ſye ozdobiſz/ yáko kot/
15:
dobrymi vczynki/ nic temu nye vczy=
16:
niſz. A w kazányu o bożym wſtąpyenyu
17:
powyáda: Wyárá ſámá przez ſye bez
Idē in ſer=
mone de
aſcenſiōe.

18:
wſſech vczynkow/ yáko tu ſlowo boże
19:
brzmi/ zbawya nas/ á vczynki konyecz=
20:
nye nic nyepomagáyą ku dobroći álbo
21:
zbáwyenyu.
Yeſli ćya
łu Boże=
mu chwa
łá mabyć
daná.
O ćyele Bożem ſzkołá
22:
Krolewyecka myeni/ y myedzy wámi
23:
dworzány ſye ich záwadza/ ktorzy ták
24:
dźyerżą/ iż ácz yeſt prawdźiwe ćyáło
25:
Boże/ wſſákże nye ma mu być modłá
H ijdaná/


strona: H3v

Rozmowá Dworzániná
1:
daná/ áni potćiwoſć wyrządzaná.
Carolſ. ad
Alb. Dur.
et d'ador.
fig. n. teſt.
Lut. de a=
dor. ſacr.
et in cathe
chiſm. ant.
Bucer. de
actis coll.
Ratisbo.
o ſkutku
świątoſći
Inſt. norē.
* Lut. de
capt. babi.
& in re=
ſol. ca. 7.
Idē in aſ=
ſer. ar. 41
A
2:
Luter/ Carolſtadius/ Bucerus tfirdzą/
3:
iż ma mu być czeſć y chwałá daná/ yá=
4:
ko Bogu w ſwey iſtnoſći.
5:
∴ O krzćye vſtáwy Noremberſkye v=
6:
czą/ iż przezeń od wſſyſtkyey mocy dya=
7:
błá/ grzechu/ śmyerći/ y pyekłá bywa=
8:
my wyſwobodzeni/ á ſtawamy ſye ſyn=
9:
mi żywotá/ y dźyedźicmi wſſyſtkyego
10:
dobrá Bożego. A Luter powyáda. * Iż
11:
żadna śwyątoſć łáſki wnas nye ſprá=
12:
wuye/ gdźye też kácerſkim błędem zo=
13:
wye to/ co koſćyoł krzeſćiyáńſki dźyer=
14:
ży/ iż bywa wlewaná od Bogá łáſká
15:
przez śwyątoſći. Acz in aſſertione toż
16:
ſam tfirdźi. Wyele inych ártykułow
17:
dla przedłużenya opuſſczam/ w ktorych
18:
oni rozni ſą myedzy ſobą. Ná konyec o
19:
vſtáwye Ceſárſkyey/ ktorą Interim zo=
O Inte=
rim

20:
wą/ áza ſye zgadza Melánchton z Fláci=
21:
uſem/ Oſiandrem/ y z ſzkołą Krolewec=
22:
ką? Ci tfirdzą iż yeſt przećiwko Bogu y
23:
ſlowu yego/ á Melánchton ná nyę ze=
24:
zwala y przyymowáć yą każe. To wi=
25:
dźiſz yáka to zgodá myedzy nyemi. A
nye tylko


strona: H4

z Mnichem.
1:
nye tylko yeden od drugyego rozny yeſt/
2:
ále y ſam z ſobą ſye nye zgadza. Za raz
3:
Melánchton ſwych locos communes /
Melánch
ton/ ſam
ſobye pr=
zećiwny.

4:
álbo kommentarzow ná Páwłá S. do
5:
Rzymyánow popráwyał? Weźmiſz to
6:
wſſyſtko piſánye przedſye/ á ktemu też
7:
przyłoż to/ co nyedawno de Interim pi
8:
ſał/ oglądaſz yáſnye/ yáko ſye dáleko ye=
9:
dno od drugyego odſtrzęla. Yákoż tego
10:
nye przeźrzał Flacius. O grzechu też
11:
ſlyſſaleś nyedawno/ yáko roznye piſſe.
O grze
chu

12:
Bucerus czáſem z Sákrámentarzmi
Bucerus.

13:
przećiw Lutrowi/ czáſem przećiw nim
14:
z Lutrem dźyerży o yedneyże rzeczy.
15:
Nápiſáł też Eckius kſyęgi/ przećiw vſtá=
Vſtáwy
noremb.

16:
wom Norberſkim/ gdźye wyele rzeczy
17:
okázuye/ wktorych ſye oni nye tylko Lu
Lute. ſam
ſobye pr=
zećiwny.

18:
trowi y Melánchtonowi/ ále y ſámi
19:
ſobye przećiwyą. Ale daymy im pokoy/
20:
Sámego Lutrá przed ſye weźmmy.
O vſtá=
wách koś
ćyelnych.
Lut. de. ab
rog. miſſa

21:
Piſſe w kſyęgach de ábroganda miſſa /
22:
Iż co nyema potfirdzenya áni mocy z
23:
piſmá/ yáſna rzecz iż to z czártá yeſt.
24:
A wnet. A przeto co bez ſlowá Bożego
25:
yeſt vſtáwyono/ nye od koſćyołá ále od
zboru Szá=


strona: H4v

Rozmowá Dworzániná
1:
zboru Szátáńſkyego pod imyenyem ko
2:
ſćyołá yeſt vſtáwyono. A ſam przećiw
3:
Nowokrzcżeńcom/ krztu máłych dźya=
4:
tek/ ktorego oni zábranyáyą/ iż onim w
5:
piſmye nyemáſz/ zwyczáyem tylko á
6:
vſtáwą koſćyołá broni. Tákże y Melán=
7:
chton y vſtáwy Norberſkye.
O koncy
liach.
Luth. cōt.
Zuingl. et
Oecol. 1.1
O conci=
8:
liach tenże Luter piſſe. Będźyeli dłużey
9:
śwyát ſtał/ potrzebá záſye dla roznych
10:
wykłádow piſmá/ ktore teraz ſą/ ábyſ=
11:
my dla záchowánya yednoſći wyáry/ v=
12:
ſtáwy Conciliy przyyęli/ á do nich ſye
13:
vćyekli. A. in. 1. artyk. ták: Tá Ewange=
14:
lia z gruntu niſſczy papyeſtwo y wſſyſt=
15:
kye concilia. rć. O wzywányu śwyę=
O wzy=
wányu
ſwyętych
Idē in ca.
fid. chriſt.

16:
tych zmárłych ták piſſe w kſyąſzkach kto
17:
re zowye/ Capita fidei chriſtiane. Wzy=
18:
wánye śwyętych też yeſt zły zwyczay/
19:
Ancykryſtow/ ktory ſye przećiwi prze=
20:
dnyeyſſemu ártykułowi (rozumyey
21:
wyáry) á záćmya vznánye Kryſtuſo=
22:
we.
In declar.
quor. arti.
A ná drugim myeyſcu/ ſpráwu=
23:
yąc ſye o nyektore rzeczy/ ktore mu
24:
przypiſowano/ ták piſſe. O przyczynyá=
25:
nyu śwyętych ze wſſytkyem koſćyołem
krzeſćiyáń=


strona: I

z Mnichem.
1:
krzeſćiyáńſkim dźyerżę y rozumyem/ iż
2:
śwyęći máyą być od nas tćyeni y wzy=
3:
wani. Abowim kto ſye może przećiwić
4:
tym ſpráwam/ ktore y dźiś dźiwnye á
5:
widomye Bog y ćyał á grobow śwyę=
Luth. in x
præcept.
De præpa
ratione ad
mortem.

6:
tych ſpráwuye? Tákże ná dźyeſyęćyoro
7:
przykazánye. A w gotowányu ku ś=
8:
myerći ták piſſe/ W potrzebye śmyer=
9:
telney nyema człowyek przeſtáwáć pán
10:
ny Máryey/ Anyołow/ Apoſtołow/ y in=
11:
nych śwyętych wzywáć/ ktorym ſlużył/
12:
áby oni zań Bogá prośili. Tákże też
13:
Bucerus y Brencius trzymáyą/ Tákże
14:
Czechowye. Yeſſcze Luter do Lowáń=
Luthe. ad
Loua.

15:
czykow ták piſſe. Nigdym nyeprzał/ iż
16:
nas zaſlugi y modlitwy śwyętych/ ácz
17:
bárzo nye doſkonáłe/ ſpomagáyą. A
18:
nyedawnoś ſlyſſał/ gdźye powyáda iż
19:
áni ſobye nikt záſlużyć nic nyemoże.
20:
O ſlubyech duchownych y mniſſych/ pi=
O ſlubye
ch/ álbo
obyetni=
cach.

21:
ſſe w kazányu o trzech krolech/ iż wol=
22:
nye bez grzechu y ſumnyenya mogą y
23:
máyą być opuſſczone álbo przeſtąpyo=
Lu. in ſer.
de epiph.
Idem in
decalogo.

24:
ne. A in decalogo pirwey piſał o dźye=
25:
wictwye álbo czyſtoſći. Swyętokrad=
Iſtwo


strona: Iv

Rozmowá Dworzániná
1:
ſtwo yeſt gdźye yuż nye tylko czyſtoſć
2:
bywa pokalaná/ ále też to co yeſt Bogu
3:
ofyárowáne/ bywa odyęto/ á to co yeſt
4:
pośwyęcone/ ſplugáwyono bywa. Acz
5:
to z vſtáwy kośćyelney/ wyęcey niż z
6:
Bożey yeſt w kſyężey. Ale w zakonni=
7:
koch bárzo ćyęſzki grzech yeſt/ dla tego iż
8:
dobrowolnye ſye Bogu pośwyęćili/ á
9:
potym tego znikáyą.
O Mſſy.
O mſſy ſlyſſa=
10:
łeś nyedawno yáko bluźni/ tákżeć álbo
11:
y gorzey indźye: A zwłaſſczá in. 1. artic.
Luther. in
500. a. arti.
arti. 364.
Cōt. Zuin
glium &
Oecol. 1. 2.
Decapti=
uitate Ba=
bilonica.

12:
Mſſać zła rzecz á Bogu myerźyona/ w=
13:
tym iż bywa yákoby ofyárá á vczynek
14:
zaſlugi. A ták ma być zágłádzoná. Ták=
15:
że lib. ij. contra Zwinglium et Oecolam
16:
padium. Przedćiſz de captiuitate Ba=
17:
bilonica / gdźye mowi cap. de euchariſt.
18:
Iż mſſa yeſt częſć Ewángeliey/ y ow=
19:
ſſem ſummá á ſkrocenye Ewángeliey.
20:
Ták iż też kazánya poſpolite/ nyemyá=
21:
ły by nic inego być/ yedno wykłády
22:
mſſey/ to yeſt obyáśnyenya obyetnice
23:
boſkyey tego teſtámentu. Toć było/ po=
24:
wyáda/ wyáry vczyć/ á prawdźiwye ko=
25:
ſćyoł budowáć. A in reſolut. concl. xxvi.
Luther. in
reſolutio.
Wyęcey


strona: I2

z Mnichem.
1:
Wyęcey mſſa pomaga/ gdy przez kápła
2:
ná yednemu bywa przywłaſſczoná/ ni=
3:
żli kyedy bez przywłaſſczánya zá wſſyſt
4:
ki wobyec bywa myaná. A indźye záś
5:
powyáda/ iż to błąd tákye przywłaſſczá
6:
nye. Chwali yą też in ſermone de no=
7:
uo teſtámento/ ſeu de miſſa priuata.
In ſer. de
nouo teſt.

8:
O przyymowányu ćyáłá Bożego pod
9:
yedną oſobą álbo dwyemá oſobámi/
10:
yużes wyſſſſey ſlyſſał. O pokućyeś też
11:
ſlyſſał yáko vczy. Pátrzże co piſſe in vi=
12:
ſitatione Sáxonica.
O poku=
ćye.
Luther in
uiſitation.
Saxonica.
Wyele ich teraz
13:
mowi o ſámym odpuſſczenyu grze=
14:
chow/ A o pokućye nic/ álbo máło: Acz
15:
bez pokuty żadne odpuſſczenye grze=
16:
chow nyebywa/ áni może być rozumyá=
17:
ne odpuſſczenye grzechow bez pokuty.
18:
A gdźyeby kto ináczey rozumyał/ po=
19:
wyáda/ iż to błąd nádewſſyſtkye błędy.
20:
A iżebyś rozumyał o yákyey pokućye
21:
to mowi/ wykłáda yą in Reſolutioni=
22:
bus
Luther in
reſolutio.
concluſ. 1.
&c.
piſſąc. Iż pan y miſtrz náſz Ieſus
23:
Kryſtus/ chćyał áby wſſyſtek żywot
24:
wyernych pokutą był. A nye tylko o w=
25:
nętrzney to rozumye/ Y owſſem wnę=
I ijtrzna nic


strona: I2v

Rozmowá Dworzániná
1:
trzna nic nye yeſt/ gdy zewnątrz nye=
2:
ſpráwuye rozmáitego martfyenya ćyá
3:
łá. Skąd pochodźi/ iż ony trzy częſći do=
4:
ſyć vczynyenya/ Poſt/ modlitwá/ yáł=
5:
mużná/ ſą częſći pokuty Ewángeliy=
6:
ſkyey. A ma w ſobye poſt wſſyſtki drę=
7:
czenya ćyáłá: Modlitwá wſſelkye ćwi=
8:
czenye duſſe/ myſląc/ cztąc/ ſlucháyąc/
9:
modląc ſye: Yáłmużná wſſelką powol=
10:
noſć álbo poſlugę przećiw bliźnyemu/
11:
iżeby ták przez poſt ſobye ſlużył: przez
12:
modlitwę Bogu á przez yáłmużnę bli=
13:
źnyemu. Aby przez pirwſſe zwyćyężył
14:
żądliwoſć ćyeleſną/ á trzeźwye y czy=
15:
ſćye żył: Przez wtore pychę żywotá/ á
16:
bogoboyne żył: Przez trzećye żądli=
17:
woſć oczu/ á ſpráwyedliwye żył ná tym
18:
ſwyećye.
O rzym=
ſkim koś=
ćyele.
O Rzymſkim koſćyele ſly=
19:
ſſałeś nyedawno yáko vczy tenże Luter
20:
in declaratione quorundam articulo=
21:
rum.
In declar.
quor. arti.
In c. fid. c.
De cap. b.
O papye
żu y wła=
dzy yego
y innych
duchow.
przełożę.
Pátrz że yáko tego zápamyętał
22:
in cap. fidei chriſtianae/ et in capt. Ba=
23:
bilonica com ći wyſſſſey powyádał. O
24:
Papyeżu á władzy yego y wſſyſtkyego
25:
duchowyeńſtwá/ nyemoże nikt gorzey
piſać


strona: I3

z Mnichem.
1:
piſáć/ yáko Luter piſſe de capti. Babilo.
2:
In viſione Danielis: De abroganda
3:
miſſa: In aſſertione articulorum: in
4:
execratione bullae/ in iudicio de votis.
5:
Weźrzyſz in reſolution. yáko piſſe do Le
6:
oná papyeżá.
In reſolut.
A przeto nabłogoſláwyeń=
7:
ſſy oycze/ ofyáruyę ſye podáyąc pod
8:
nogi twego błogoſláwyeńſtwá ze wſſyſt=
9:
kim com yeſt/ y co mam. Ożyẃ/ zá=
10:
biy/ wezwi/ odezwi/ pochwal/ pogań.
11:
Głos twoy zá głos Kryſtuſá/ ktory wto=
12:
bye przełożon yeſt y mowi/ przyymę.
13:
Támże yáſna rzecz/ iż ku odpuſſczenyu
14:
mąk y kazuſow doſyć yeſt ſámá moc pa
15:
pyeſka.
Ibidem cō
cluſio. 61.

16:
A przeto gdy kápłáńſkim vrzę=
17:
dem záklina/ rozgrzeſſa/ śwyęcenye da=
18:
wa álbo byerze/ vſtáwya/ vſtáwy káźi/
19:
przykázuye/ zákázuye/ odpuſſcza álbo di
20:
ſpenſuye/ odmyenya/ wykłáda/ wtym
21:
wſſyſtkim czyni mocą tego ſlowá: Co=
22:
kolwyek rozwyążeſz. rć. Et concluſi. Ixix.
Ibidem cō
cluſio. 69

23:
Władzy papyeſkyey we wſſyſtkim z vt=
24:
ćiwoſćyą ma być myeyſce dano. Abo=
25:
wim kto ſye mocy álbo władzy przeći=
Roma. 13.

26:
wi/ przećiwi ſye Bożemu zrządzenyu/
I iijá kto=


strona: I3v

Rozmowá Dworzániná
1:
á ktorzy ſye Bogu przećiwyą/ ſámi ſo=
2:
bye potępyenya nábywáią. A ſam pan/
Lu. 10.

3:
kto wámi gárdźi/ mną gárdźi. A prze=
4:
to ácz wmáłych rzeczach/ wſſákoż nye
5:
mnyey niżli wyelkich władzy mye=
6:
ſce ma być dano. Stądże przychodźi/ iż/
7:
by też papyeż nyeſpráwyedliwe wyro=
8:
ki czynił/ mamy ſye ich bać. rć. Et con=
9:
cluſ. Ixxi.
Ibidem cō
cluſio. 71.
Kto mowi przećiw prawdźye
10:
ápoſtolſkich/ to yeſt papyeſkich/ odpu=
11:
ſtow/ nyechay będźye odrzucony y prze=
12:
klęty. rć. Tákże concl. Ixxxvi.
Ib. cō. 86.
Id. inx. p.
Id. in ſer.
de excom.
A ná
13:
dźyeśyęćyoro przykazánye/ á w kazá=
14:
nyu o klątfye vczy/ Iż mamy wyſoce
15:
tćić y wáżyć duchowne przełożone/ by
16:
też dobrze źli y tyránnowye byli/ Yákoż
17:
y Kryſtus Annaſſá y Káiffaſſá tćił. A=
18:
bowim władza kośćyelna yeſt władza
19:
Kryſtuſowá. A dla tego też y nanyeſluſſ
20:
nyeyſſe ſpráwy ich nyemáyą nas ruſſáć
21:
iżebyſmy zochotą nyeprzyymowáli/ ál=
22:
bo wżdy przynamnyey z vczliwoſćyą
23:
nyeodmawyáli/ co oni czynyą. ábowim
24:
czás náſz bárzo yeſt nyebeſpyeczny/ Dla
25:
tego mądrze ſye muśimy ſpráwowáć.
Abyſmy


strona: I4

z Mnichem.
1:
Abyſmy dla oſob/ y vrzędu álbo wła=
2:
dzey nyelżyli/ y owſſem dla vrzędu á=
3:
byſmy y nalżeyſſe oſoby tćili. D. Ale
4:
to z przodku piſał/ poki yeſſcze nye prá=
5:
wye był prawdy poznał. M. A chceſz
6:
widźyeć co dobrze po tym piſał prze=
7:
ćiw Nowokrzczeńcom? D. Do=
8:
brze.
Idem con.
Anabapti.
M. Myć wyznawámy/ iż pod
9:
papyeſtwem yeſt bárzo wyele dobrego
10:
krzeſćiyáńſkyego/ y owſſem wſſyſtko
11:
dobre krzeſćiyáńſkye/ á iż z támtąd do
12:
nas przyſzło. Abowyem wyznawa=
13:
my iż w papyeſtwye yeſt prawdźiwe
14:
ſwyęte piſmo/ prawdźiwy krzeſt/ pra=
15:
wdźiwa śwyątoſć ołtarzowa/ to yeſt
16:
Boże ćyáło/ prawdźiwe klucze ku odpu=
17:
ſſczányu grzechow/ prawdźiwy vrząd
18:
kazánya/ prawdźiwa náuká/ yáko yeſt
19:
modlitwá páńſka/ dźyeſyęćyoro przyka=
20:
zánye/ członki wyáry. Nád to powyá=
21:
dam/ iż pod papyeżem prawdźiwe krze
22:
ſćiyáńſtwo/ y owſſem práwe yądro krze
23:
ſćiyáńſtwá. Toć nye dawno piſał. D.
24:
Mamże temu wyerzyć/ iż ták Luter pi=
25:
ſſe? M. Możeſz. D. Ták dáleko to od
onego/


strona: I4v

Rozmowá Dworzániná
1:
onego/ co nam náſſy doktorowye po=
2:
wyádáyą y pokázuyą/ yáko dźyeń od
3:
nocy. M. Y. ſámić nyedawno ináczey
4:
mowili/ wſſák ſą drukowáne kſyąſzki de
5:
eccleſia Chriſti / y dyátrybá. Teżći
6:
drugi piſał przed kilkyem lat przećiw
7:
Lutrowi. Ale iż mu piſánya yego nye=
8:
pochwalono/ á nye myáło mu iſć wpo=
9:
żytek/ odmyenił/ á nyedawno do Pa=
10:
pyeżá Yuliuſſá ſromotne á pełne po=
11:
twarzy y fáłſſu kſyąſzki nápiſał. Ale w=
12:
roćmy ſye k rzeczy. A chceſz y o czyſcu
13:
Lutrowę odmyennoſć oględáć? D. A=
O czyſcu

14:
zaby y o tym roznye á odmyennye pi=
Luther. in
lib. capit.
fid. chriſt.

15:
ſał? M. Poſluchay. W kſyąſzkach capi=
16:
tum fidei chriſtianae / ták piſſe. Czy=
17:
ſćyec ze wſſyſtką ſpráwą ſwą/ Bożą ſlu=
18:
żbą y kupyectwem zá naśmyewiſko
19:
czártowſkye ma być myan. Abowim
20:
ſye też przećiwi temu pirwſſemu árty=
21:
kułowi. rć. A in diſputatione Lipſica
22:
powyádá. Ya ktory mocnye wyerzę/
23:
y owſſem śmyem rzec iż wyem/
Idem in di
ſputatione
Lipſica.
iż yeſt
24:
czyſćyec/ łácno ſye dam námowić/ iż o=
25:
nim yeſt zmyenká/ Yáko Grzegorz w
Gregor. in
dialog.
dialog.


strona: K

z Mnichem.
1:
dialog. ono S. Mátheuſſá.
Math. 12.
Nyebywa
2:
odpuſſczono áni ná tym/ áni ná przy=
3:
ſzłym śwyećye/ chcąc iż w czyſcu bywá=
4:
yą nyektore grzechy odpuſſczáne.
5:
Przypuſſczam y ono Máchábeorum ij.
2 Mach. 12

6:
Swyęte yeſt á zbáwyenne myſlenye zá
7:
vmárłe ſye modlić. rć. Też in declara=
8:
tione quorundam articulorum. Moc=
In declar.
aticulor.
quorund.

9:
nye ma być wyerzono/ á ya wyem iż
10:
prawdá yeſt/ iż nędzne duſſe nyewymo=
11:
wną mękę ćirpyą/ á myſmy ye winni
12:
ſpomágáć modlitwámi/ poſty/ yáłmu=
13:
żnámi/ y czymkolwyek możemy. A in
14:
reſolut.
In reſolu.
V mnye to napewnyeyſſa/ mo=
15:
wi/ iż yeſt czyſćyec. A nye wyele myę
16:
to ruſſa co śwyegocą kácerze/ gdyż yuż
17:
tyſyąc y przez ſto lat yeſt/ yáko błogo=
18:
ſláwyony Auguſtyn w dźyewyątych
Aug. li. 9.
confeſſ.

19:
kſyęgach ſwych ſpowyedźi zá mátką y
20:
zá oycem ſwoim ſye modli/ y prośi iże=
21:
by ſye modlono. Y táż ſwyęta mátká
22:
yego vmiráyąc/ yáko tám piſſe/ żądá=
23:
łá áby yą wſpominano v ołtarzá páń=
24:
ſkyego. Y ſpomina/ Iż to y błogoſlá=
25:
wyony Ambroży czynił. Aby też do=
Kbrze


strona: Kv

Rozmowá Dworzániná
1:
brze zá czáſow Apoſtolſkich czyſcá nye=
2:
było. (yáko ſhe pyſſni hárdy Pikárd)
3:
izaż dla tego ma być wyerzono kácerzo=
4:
wi/ ktory nyedawno ledwy przed pyą=
5:
ćyądźyeſyąt lat ſye vrodźił/ á ſpor ma
6:
być dźyerżan/ yákoby fáłſſywa byłá
7:
wyárá ták wyele wyekow? Zwłaſſczá
8:
gdyż on nic inego nye czyni/ yedno iż
9:
powyáda/ Nye wyerzę/ á ták wſſyſtkye=
10:
go ſwego dowodźił/ á náſſe gánił. Toć
11:
ſlowá Lutrowe/ ktoremi ſam ſyebye o=
12:
ſądźił/ Bo tożći wnim/ co w Pikárćyech
13:
gáni. A dobrze byś ye dobrze wpámyęć
14:
wlepił/ zwłaſſzczá gdźye chce/ iż nye ma
15:
być zá fálſſywą myaná wyárá ták wye=
16:
le wyekow/ dla powyeſći á ſporu czło=
17:
wyeká ktory nyedawno náſtał/ á co no=
18:
wego vczy przećiw ſpráwye/ náuce/ y
19:
vſtáwom koſćyołá poſpolitego. Mogł=
20:
bych tego wyęcey okázáć/ wczym ſye
21:
Luter/ Melánchton/ Bucerus/ Bulin=
22:
gerus/ Brencius/ Caluinus/ y ini tegoż
23:
cechu doktorowye nye tylko myedzy ſo=
24:
bą yeden z drugim/ ále y ſámi z ſobą
25:
nye zgadzáyą/ yáko o modlitwye/ á ś=
wyęćyech/


strona: K2

z Mnichem.
1:
wyęćyech/ o lidżbye y o mocy śwyąto=
2:
ſći koſćyelnych/ o vrzędźyech á przeło=
3:
żeńſtwye/ o ſpowyedźi/ o klątwye/ o do=
4:
ſyć vczynyenyu/ o ceremoniách álbo
5:
obrzędźyech koſćyelnych/ o konciliach/ o
6:
wolnoſći woley człowyeczey/ o wyerze/
7:
y o wyele inych rzeczy: Aleby ſye prze=
8:
dłużyło. A zebráli też to Cochleus y Io=
9:
annes Faber biſkup Wyedeńſki doſyć
10:
pilnye.
Epilogus
Ioan. 17.
A gdyż pan Kryſtus zchodząc z
11:
tego śwyátá prośił Bogá oycá zá ſwe=
12:
mi zwolenniki/ á nye tylko zá nimi ále
13:
zá wſſyſtkyemi/ ktorzy by przez ich ſlo=
14:
wo weń vwyerzyli/ áby ye pośwyęćił w
15:
prawdźye/ á záchował w ſwym imye=
16:
nyu/ iżeby wſſyſtcy yedno/ to yeſt zgod=
17:
ni byli/ yáko on yeſt z oycem: A bez
18:
pochyby wyſluchan yeſt zá ſwoyą vtći=
19:
woſćyą álbo zacnoſćyą/ yáko piſſe S.
20:
Páweł: Ktora zgodá y yednoſć od po=
Hebre. 5.

21:
czątku áż do tych myaſt náyduye ſye
22:
wkoſćyele poſpolitym krzeſćiyáńſkim/
23:
Stąd możeſz bez wſſelákyey wątpli=
24:
woſći poznáć/ iż tá Luterſka náuká
25:
nye yeſt z Bogá álbo z duchá S. ktora y
K ijnowa


strona: K2v

Rozmowá Dworzániná
1:
nowa yeſt/ y pokątną/ á rozna od poſpo=
2:
litey ſtárodawney náuki/ vſtaw/ y zwy=
3:
czáyow koſćyołá ſwyętego krzeſćiyáń=
4:
ſkyego/ y ſlowu bożemu przećiwna y
5:
nyedobrych owoczow národźiłá/ á ná
6:
konyec táko nyeyſtáwiczna y odmyen=
7:
na/ iż nic pewnego áni prawdźiwego w
8:
ſobye nyema. Ale pełná błędow/ fáłſſu/
9:
y kácerſtwá rozmáitego y przećiwnego.
10:
D. Ktemuś mye przywyodł/ iżći mu=
11:
ſſę pozwolić/ iż ſye nyeco błędow wtey
12:
to nowey náuce záwadza: Yáko v Cal=
13:
uiná/ Oecolampadiuſá/ y v inych Sá=
14:
krámentarzow/ tákże y v Nowokrzczeń=
15:
cow. Ale v Lutrá v Melánchtoná álbo
16:
nic/ álbo máło ſye błędu okázuye.
Luther y
Melánch
ton yeſli
mnyey z=
błądzili.
Y ow=
17:
ſſem oni ſámi przećiwyą ſye tych dru=
18:
gich błędom. M. Prawdáć iż Melan
19:
chton y Luter gányą nyeco w Sákrá=
20:
mentarzoch/ tákże w Munſterſkich do=
21:
ktorzech/ álbo w Nowokrzczeńcoch. Ale
22:
ſámi tego náśyena náśyali: A potym
23:
ſye obaczyli/ y w wyelu rzeczy odmye=
24:
nili/ yákoś wyſſſſey ſlyſſał. Coż inego
25:
Carolſtadius á Muncerus czynili/ yed=
no iż


strona: K3

z Mnichem.
1:
no iż ſkutkyem tego dowodźili/ co Lu=
2:
ter z Melánchtonem ſlowy y piſánim
3:
vczyli? yáko to dowodnye Cochleus w
Cochl. de
act. et scri
pt. Luthe.

4:
żywoćye álbo ſpráwách Lutrowych wy
5:
piſał. Ale gdy ſye knim ludźye gárnąć
6:
poczęli/ zaźrząc im tego Luter/ yął ſye
7:
im przećiwić. A będąc wymownyey=
8:
ſſy y wyętſſe záchowánye ná dworze
9:
Kurfirſtá Sáſkyego máyąc/ ſpráwił
10:
to/ iż ſą wygnáni z Sáſyey. D. Nye=
11:
chay ták będźye. Tedy ſye wżdy obaczył.
12:
M. Ale dobry grunt y onym y wſſyſt=
13:
kim inym błędom/ ktore ſą/ byli/ álbo
14:
yeſſcze mogą być około wyáry/ záłożył/
15:
ktorego nyeodmyenił/ y owſſem wſſyſt=
16:
ko ſwe ná nim budował. D. A co to
17:
zá grunt? M. Yeden ze dwunaſćye
Grunth
Luterſkiej
náuki.

18:
członkow wyáry ſwyętey krzeſćiyań=
19:
ſkyey wyrzućił/ ná ktorym wyele nale=
20:
ży: A máłobych nye rzekł wſſyſtko. D.
21:
Ktory to? M. Wyerzę koſćyoł ſwyęty
22:
poſpolity. Ktory gdy Luter poruſſył/
23:
nic nam pewnego w wyerze nye zoſtá=
24:
wił. Abowim nye z inąd mamy/ iż o=
25:
ćyec/ ſyn/ á duch ſwyęty yeſt w troycy
K iijyeden


strona: K3v

Rozmowá Dworzániná
1:
yeden Bog/ iż pan Kryſtus będąc Bo=
2:
gyem dla nas ſye człowyekyem zſtał/
3:
ná ſwyát ſye z pánny czyſtey národźił/
4:
vmárł/ z martwych wſtał/ do nyebá w=
5:
ſtąpił/ á przyydźye záś ſędźić żywe y
6:
martwe/ á iż my też przezeń otrzymá=
7:
liſmy grzechow odpuſſczenye/ ćyáłá z
8:
martwych wſtánye/ y wyeczny żywot.
9:
Rzeczeſz z náuki páná Kryſtuſowey to
10:
mamy. Tedy ćye ſpytam. A ſkąd wye=
11:
my iż ták pan Kryſtus vczył/ álbo iż był
12:
Bogyem? Powyeſz z Ewángeliey. A
13:
ſkądże wyeſz iż to ſą prawdźiwe Ewán=
14:
gelie/ ktore mamy? álbo iż ſye ták rozu=
15:
myeć máyą/ yáko my rozumyemy?
16:
yedno z podánya koſćyołá poſpolitego/
17:
ktory yáko od páná Kryſtuſá wźyął/ ták
18:
nam przez ták wyele wyekow ſtátecz=
19:
nye dochował? ktorego władzey gdy
20:
Luter náruſſył/ á powyádał/ iż koſćyel=
21:
ne podánye á vſtáwy/ ſą wymyſly lu=
22:
dzkye/ czego wpiſmye nyemáſz/ temu
23:
wyerzyć nyemamy/ á iż nye to yeſt pra
24:
wdźiwy wykład álbo wyrozumyenye
25:
piſmá/ ktore koſćyoł poſpolity przez ták
wyele


strona: K4

z Mnichem.
1:
wyele wyekow dźyerżał/ y nam yákoby
2:
przez ręce podał/ yużći ná tym grunćye
3:
y Carolſtadius z Zwingliuſem y Oeco=
4:
lampadiuſem beſpyecznye mogli budo
5:
wáć/ iż pod oſobą chlebá y winá nye yeſt
6:
prawdźiwe ćyáło y kreẃ páná Kryſtuſo=
7:
wá/ mogli Nowokrzczeńcy/ iż krzeſt má=
8:
łych dźyatek nye yeſt ważny: iżeſmy
9:
wſſyſtcy ſwobodni á nye ma ſye yeden
10:
nád drugyego przekłádáć. Mogli y ći
11:
ktorzy nye wyerzą/ iżby pan Kryſtus
12:
człowyeczeńſtwo prawdźiwe ná ſye
13:
przyyął: Mogli y ći/ ktorzy chcą/ iżby
14:
ſpolne były myedzy krzeſćiyány żony/
15:
máyętnoſći/ y wſſyſtki rzeczy á bez wſſe
16:
go wſtydu yáko pśi álbo ine bydlętá ży=
17:
li. Nátymże grunćye y Włoch nyeyáki/
18:
nyewyem co yeſt/ mnich zbyegły czyli
19:
żyd/ błędy ſwoye ſádźi/ myenyąc/ iż pan
20:
Kryſtus z ſtrony człowyeczeńſtwá/ to
21:
yeſt ile człowiek yeſt vrodzony ſyn Bo=
22:
ży/ A iż człowyecza náturá zacnyeyſſa
23:
y ſláchetnyeyſſa yeſt niż Anyelſka: A
24:
iż toż pan Kryſtus o rozwodźye vſtáwił
25:
co y Moizeſz/ á iż zá ledá przyczyną mo=
że ſye


strona: K4v

Rozmowá Dworzániná
1:
że ſye mąż z żoną rozwyeſć/ y żoná z
2:
mężem/ á w ine małżeńſtwo wſtąpić.
3:
A nye wtychći tylko rzeczach błądźi/
4:
ále y w inych ſnadź grubyey y ſproſt=
5:
nyey. A wżdy ſą ći ludźye v nas w Pol=
6:
ſſce/ ktorzy tákyego z inąd od mądrych
7:
y dobrych ludźi wygnánego fołdruią/
8:
y máło nye ná ręku pyáſtuyą/ nye dla
9:
czego inego/ yedno iż ſye z koſćyołem
10:
poſpolitym nye zgadza/ ktorym nye
11:
doſtawáło by ták rozumu y śmyáłoſći/
12:
by nye koſćyelne dobrá. Wſſyſtkim ći
13:
tym y inym błędom Luter początek y
14:
pryczynę dał/ przez to iż władzą kośćyo
15:
łá poſpolitego zwątlił. Chćyeyże yedno
16:
z ktorym ſtych kácerzow gadáć/ wnetći
17:
odpowye/ nyemáſz tego w piſmye: Albo
18:
yeſli vkażeſz iż yeſt/ vkaże on drugye
19:
przećiwne/ A ſmyele powye/ iż to yeſt
20:
prawdźiwſſe/ álbo iż nyeták ſye ma ro=
21:
zumyeć yáko ty wykłádaſz/ ále yáko on.
22:
A yeſli mu okażeſz iż ták oycowye ſwię=
23:
ći/ Concylia/ y koſćioł poſpolity rozu=
24:
myał y rozumye Odpowyeć/ iż to wy=
25:
myſly ludzkye/ dla ktorych nyemamy
przeſtępo=


strona: L

z Mnichem.
1:
przeſtępowáć przykazánya Bożego: A iż
2:
on ták dobrze y lepyey rozumye ſlowo
3:
Boże niżli wſſyſcy ini ludźye ktorzy
4:
byli/ ſą/ álbo będą/ y niżli wſſyſtek koś=
5:
ćyoł álbo zbor krzeſćiáńſki. Tu yuż mu=
6:
śi Luter y Melanchton ſtánąć. Nye mo=
7:
gąć ſye temu przećiwić. Bo tákyeż ſá=
8:
mi dźyerżą/ A káżąc inych náukę/ mu=
9:
ſyeliby pirwey ſwoyę ſkáźić. A ták nye
10:
mnyeyći w błędźye Luter y Melánch=
11:
ton/ niż ći drudzy/ gdyż z ich początku
12:
wſſyſtki ine błędy vroſly. D. Wżdy mi
13:
muśiſz tego pozwolić/ iż z teyto Lutro=
14:
wey/ Melánchtonowey/ y inych dokto=
15:
row Nyemyeckich piſmá y náuki zá
16:
náſſey pámyęći wyele dobrego vroſlo.
Co dob=
rego Lu=
trowá ná
uká przy
nyoſlá.

17:
M. A co? D. Aby nic inego/ tedy y to
18:
wyelka/ iż on wam kſyężey kſyęgi pi=
19:
ſmá ſwyętego z prochu/ ktorym były od
20:
wyela lat przypádły/ otárł: A błonkę/
21:
ktorą wam były oczy ku ſlowu Boże=
22:
mu zároſly/ zdárł. Bo yednák tego przeć
23:
nye możeſz/ iżeſćye ſye poſpolićye w=
24:
ſzkołach y klaſſtorzech yedno w Filozo=
25:
fiey álbo Zofiſtryey obyeráli/ álbo w
Ldekre=


strona: Lv

Rozmowá Dworzániná
1:
dekrećyech y dekretalech/ álbo ná konyec
2:
w ſummách yákichśi á doktorzech/ kto=
3:
re zową ſcholaſticos / ktorych ya myá=
4:
nować nye vmyem/ ty ye podobno le=
5:
pyey znaſz. Stąd żeſćye też nam pro=
6:
ſtem láikom kazáli/ álbo/ iż właſnyey
7:
rzekę/ báyáli/ przykłády ſwyętych przy=
8:
wodząc/ á Kryſtuſá y ſlowá yego/ to
9:
yeſt Ewángeliey y Páwłá ſwyętego/
10:
rzadko álbo nigdyſćye nye ſpomináli/
11:
boſćye ſye też około nyego nye obyeráli/
12:
áż was Luter ſwą náuką y piſánim
13:
ktemu przywyodł. M. Byłoć záwſſe
14:
ſlowo Boże w koſćyele krzeſćiyáńſkim/
15:
y piſmoć czytano/ y dobrze rozumyano
16:
y wykłádano. Acz po prawdźye nye ták
17:
ſye wżdy ſnadź bárzo około nyego para=
18:
no: Yákoż to bywa/ iż y żeglarze kyedy
19:
yáſno á ciche morze/ á wyátr dobry má
20:
yą/ opuſćiwſſy wyoſlá/ krotofilą mye=
21:
dzy ſobą/ álbo co inego czynyą. Y wy
22:
pánowye ſláchtá y rycerſtwo/ iż pokoy/
23:
ázaſćye ſye pługow/ goſpodárſtwá y ku=
24:
pyectwá nye yęli/ zbroye ponyechaw=
25:
ſſy? ták iż wam myecze pordzewyáły.
A yed=


strona: L2

z Mnichem.
1:
A yednák nyeprzeto dobre yeſt zburze=
2:
nye morzá/ álbo walká/ iż tá rycerze/ á
3:
ono żeglarze ktemu przywodźi/ áby zá=
4:
nyechawſſy inych rzeczy/ ſwego ſye
5:
naczynya y rzemyoſlá yęli. Tákże też
6:
nye przeto Luter álbo náuká yego do=
7:
bra/ iż nas ktemu przywyodłá/ iż ſye o=
8:
koło piſmá y ſlowá Bożego pilnyey o=
9:
byeramy. Nye przetoć kácerze dobrzy/
10:
iż piſſe S. Páweł/ Potrzebá yeſt áby
11:
były kácerſtwá/ iżeby ſye okazáli ktorzy
12:
ſą doſwyádſſeni myedzy wámi. Sąć
13:
bárzo pożyteczni koſćyołowi kácerze/
14:
yáko piſſe S. Auguſtyn/ nye iżeby pra=
Auguſtin.
de uera re
lig. cap. 8.

15:
wdy vczyli/ ktorey nye vmyeyą/ Ałe iż
16:
ćyeleſne ku ſſukányu/ á duchowne prá=
17:
we krzeſćiyány ku obyáwyenyu praw=
18:
dy pobudzáyą. Yeſtći w koſćyele ſwyę=
19:
tym mnoſtwo ludźi/ ktorzy ſye Bogu
20:
podobáyą/ ále nyeznáć ich myedzy ná=
21:
mi/ poki ſye w ćyemnoſćyach nyeu=
22:
myętnoſći ſwey kochamy/ á ſpáć woli=
23:
my/ niżli w śwyátłoſć prawdy weź=
24:
rzeć. A dla tego wyele ich/ iżeby dźyeń
25:
Boży widźyeli y weſelili ſye/ przez ká=
L ijcerze


strona: L2v

Rozmowá Dworzániná
1:
cerze bywáyą obudzeni. A przeto vży=
2:
waymy y kácerzow/ nye żebyſmy po=
3:
chwaláli ich błędy/ ále iżebyſmy poſpo=
4:
litey krzeſćiyáńſkyey náuki przećiw ich
5:
załogam bronyąc/ czuynyeyſſymi y o=
6:
ſtrożnyeyſſymi byli Toć tu y Augu=
7:
ſtyn ſwyádſſy/ iż nam ſą pożyteczni ká=
8:
cerze. Ale nye przeto ſą dobrzy/ álbo
9:
dobre ich kácerſtwá. Tymći by obyczá=
10:
yem y żydowye dobrze vczynili/ iż pá=
11:
ná Kryſtuſá o śmyerć przypráwili/
12:
przez ktorą my zbáwyenye mamy. Bá
13:
y czárt by w tym ſwą cząſtkę dobroći
14:
myał/ ktory żydy ktemu przywyodł:
15:
Albo y wtym/ iż ták wyele ſwyętych
16:
męczennikow przez męki ſwe do krole=
17:
ſtwá nyebyeſkyego ſye doſtáło. Bo by
18:
był czárt ná nye żydow á pogánow nye
19:
poburzył/ tedy by byli męczennicy ko=
20:
rony nyedoſtali. D. Ale wżdy wyele
Yeſli po
żyteczno
ich kſyę=
gi czytáć.

21:
dobrego á pożytecznego krzeſćiyáńſtwu
22:
Luter/ Melánchton/ y ini Nyemcy ná=
23:
piſáli. M. Yeſt ták. Ináczeyby też lu=
24:
dźi byli nye zwyedli/ by byli dobrego złe=
25:
mu/ á fáłſſowi prawdy nye przymye=
ſſáli.


strona: L3

z Mnichem.
1:
ſſáli. Y trućinyć by ſye łácno vſtrzec/ by
2:
yey nye ſlodzono/ á w dobrym yedle ál=
3:
bo pićyu nyezádawano. Y ryby wędki
4:
by nye bráły/ by naſtrnogi nyebyło.
5:
Dawnoć to S. Páweł nápiſał.
2. Cor. 11.
Tácy
6:
fáłſſywi ápoſtołowye ſą chytrzy robot=
7:
nicy/ przemyenyáyący ſye w ápoſtoły
8:
Kryſtuſowe. Ale nye dźiw. Abowim y
9:
ſam Szátan przemyenya ſye w ányo=
10:
łá ſwyátłoſći. Nye wyelkać tedy rzecz
11:
yeſli ſludzy yego przemienyáyą ſye yá
12:
koby ſludzy ſpráwyedliwoſći. Tákżeć y
13:
ſam pan Kryſtus nas przeſtrzegł/ Iż
Matth. 7.

14:
fáłſſywi prorocy w owczym odźyenyu
15:
do nas myeli przychodźić. A coż inego
16:
yeſt owcze odźyenye? yedno wyſwobo=
17:
dzenye/ doſyć vczynyenye/ á kreẃ páná
18:
Kryſtuſowá báránká nyewinnego (kto=
19:
rą złoſć ſwoyę przykrywáyą) wyárá/ á
20:
ſlowo Boże/ ktorego ná ſćyánách ná rę=
21:
kawyech/ y ná yęzyku doſyć. Ale nye
22:
dźiw temu. Dobrego miſtrzá máyą
23:
czártá/ ktory im yuż to ſlowo Boże/ yá=
24:
koby zły wrzod ze wnętrza do vſt przy=
25:
pędźił. D. Coż to ſlowo Boże ku frán=
L ijcy ro=


strona: L3v

Rozmowá Dworzániná
1:
cy rownaſz? M. O tym ya wáſſym no=
2:
wym ſlowye Bożym mowyę/ pod kto=
3:
rym ſye ſmrod/ to yeſt pychá łákom=
4:
ſtwo/ nyeczyſtoſć/ drapyeſtwo/ ſwa wo=
5:
la/ y wyele inego złego zákrywa. Nye
6:
wſſyſtkoć złoto co ſye łſnye. Ani káżdy
7:
yáko mowi Kryſtus/ kto mi mowi pá=
Matth. 7.

8:
nye pánye/ wnidźye do kroleſtwá nye=
9:
byeſkyego Ale kto czyni wolą oycá me
10:
go/ ktory w nyebye yeſt. Nyeznać też
11:
drugich pan Kryſtus/ ácz ſye ſlowem
12:
yego ſſczycą/ á w imyę yego każą álbo
13:
prorokuyą/ álbo cudá czynyą. D. Ieſliż
14:
ták yeſt/ iż wyele dobrego Luter/ Me=
15:
lánchton/ y ini ći nowi nápiſáli/ cze=
16:
mubyſmy dobrego nye náſládowáli/ á
17:
złe odrzucáli? M. ktoż to rozezna co złe
18:
co dobre? D. Lácno to. Co według ſlo=
19:
wá Bożego tego ſye dźyerżeć. A czego
20:
nyemáſz wewángeliey álbo v S. Páwłá
21:
tego nieprzyymowáć M. A ine piſmá
22:
ápoſtolſkye y prorockye czemu opuſſ=
23:
czaſz? Czy o nich nic nie trzymaſz? D.
24:
Wyęc ták rzeknę: Czego w piſmye S.
25:
nyemáſz/ tego nye przyymowáć. M.
Nye pe=


strona: L4

z Mnichem.
1:
Nye pewna to áni dobra regułá. D. A
2:
yáko to. M. Táko. Wyele rzeczy zá pe=
Iż nye o
wſſytkim
piſm ma
my.

3:
wne ma wyárá náſſa/ o ktorych w E=
4:
wángeliey áni v ſwyętego Páwłá/ áni
5:
we wſſyſtkim nowym y ſtárym zako=
6:
nye nic nyemáſz. W tey myerze wyli=
7:
cza Báſilius biſkup y doktor ſwyęty/
Baſ. d'ſpi
ritu Sanc.
ca. 27.

8:
ktory przed dwyemánaſćye ſet lat żył/
9:
krzyżem znáczyć ty/ ktorzy ſye krzczą:
10:
Ná wſchod ſlońcá ſye modlić: pewnymi
11:
ſlowy wzywáć Bogá przy pośwyęce=
12:
nyu ćyáłá y krwye Kryſtuſowey/ wody
13:
y oleyu śwyęcenye álbo przeżegnánye:
14:
trzy rázy ponárzáć álbo polewáć tego/
15:
kogo krzczą/ odrzekáć ſye ſſátáná y án=
16:
yołow yego. Ale nyechaymy tych/ o
17:
ktorych wáſſy Luteranowye nic nye
18:
dźyerżą/ áczkolwyek od początku wyá=
19:
ry áż do tych czáſow nyewątpliwe by=
20:
ły w koſćyele krzeſćiyáńſkim. Tknę kil=
21:
ko rzeczy w ktorych ſye Lutrowye ſná=
22:
mi zgadzáyą. Vkáż mi piſmo gdźyeby
23:
przykazano nyedźyelę ſwyęćić. Yeſli
24:
powyeſz/ iż v S. Yaná w obyáwyenyu
25:
yeſt zmyenká o nyey. Ale tám przyka=
zánya


strona: L4v

Rozmowá Dworzániná
1:
zánya nyemáſz/ A też Lutrowye ty
2:
kſyęgi odrzucáyą. Vkáż że mi gdźye pi=
3:
ſano w Ewángeliey álbo v S. Páwłá o
4:
krzćye máłych dźyatek/ álbo o z ſtąpye=
5:
nyu páná Kryſtuſowym do pyekłá. A
6:
yednák y to wyerzymy/ á w Kredźye
7:
wyznawamy/ y dźyeći krzćimy/ A No=
8:
wokrzczeńcom/ iż ſye wtym z koſćyo=
9:
łem poſpolitym nyezgadzáyą/ zá błąd
10:
y kácerſtwo przyczytamy. A gdźye to
11:
wpiſmye iż Bog nye śmyertelny álbo
12:
bez początku?
Gregori.
Nazā de
ſpū ſctō.
yáko y Gregorius Ná=
13:
zánzenus ſpomina/ álbo iż duch ſwyęty
14:
yeſt Bog? álbo iż Bog Syn y Duch
15:
ſwyęty ſą z Oycem yedney iſtnoſći?
16:
Tymći Aryani/ Eunomiani/ y Má=
17:
cedoniani káczerze ſtárzy błędu ſwego
18:
bronili. A yednák ich błędy vſtáły/ á ko=
19:
ſćyoł yáko począł/ przedſyę bez piſmá
20:
dźyerży y tfirdźi/ iż to ták prawdá yá=
21:
ko co w Ewángeliey nápiſano. A co
22:
powyádaſz/ co ći nowi piſáli wedle ſlo=
Iż omyl=
na rzecz/
dzyerżeć
ſye piſmá
ſwyętego.

23:
wá Bożego/ tegoſye dźyerżeć/ yeſli przez
24:
ſlowo Boże tylko to rozumyeſz/ co yeſt
25:
nápiſano w ewángeliey álbo v S. Pá=
włá


strona: M

z Mnichem
1:
włá (yákoż ták z twych ſlow rozu=
2:
myem) tedy to błąd y bárzo omylna
3:
regułá. D. Yáko? Bá to owa błąd o=
4:
krutny/ co ty powyádaſz. M. Wnet ſye
5:
to okaże. Co kolwyek kácerſtw było od
6:
początku wyáry krzeſćiyáńſkyey do
7:
tych czáſow/ bárzo ich máło naydźyeſz/
8:
ktoreby ſye ná Ewángeliey á ná ſlowye
9:
bożym nye ſádźili.
Kácerze
piſmem
ſwyętym
ſye ſſczy=
cą.
A to Aryani/ ktorzy
10:
tfirdźili/ iż Syn w boſtwye yeſt Oycá
11:
mnyeyſſy álbo ſtworzenye/ z ſlowá Bo
12:
żego y z Ewángeliey grunt błędu ſwego
13:
myeli. Abowim ſam pan Kryſtus po=
Ioan. 14.

14:
wyedał/ Oćyec yeſt wyętſſy niż ya. A
15:
indźye. Wſtępuyę do oycá mego/ y oy=
16:
cá wáſſego/ Bogá mego/ y Bogá wáſſe=
Ioan. 20.

17:
go. A indźye. Táż mądroſć boża/ to yeſt
18:
Kryſtus ſyn Boży/ o ſobye mowi. Od po
Eccle. 24.

19:
czątku y przed wyeki yeſtem ſtworzo=
20:
ná. Ktemu wyele inego piſmá przywo=
21:
dźili. Tákże Mácedoniani powyádáyąc/
22:
iż duch ſwyęty nye yeſt Bog/ myeli zá
23:
ſobą ſlowo boże/ gdźye pan Kryſtus o
24:
nim powyádał/ iż go Bog dawa y v=
Ioan. 16.

25:
dźyela/ iż go obyecał zeſláć/ iż nye od
Mſyebye


strona: Mv

Rozmowá Dworzániná
1:
ſyebye będźye mowił/ Ale co vſlyſſy to
2:
obyáwi/ á z yego/ to yeſt/ Kryſtuſowego/
3:
weźmye: co wſſyſtko/ yáko ſlowá brz=
4:
myą/ poſlowi/ ſludze/ niſſſſemu/ y ſtwo=
5:
rzenyu przyſtoi. Myałći też zá ſobą ſlo=
6:
wo boże Photinus/ gdy powyádał iż
7:
ſyn Boży od tego czáſu począł być/ gdy
8:
ſye z duchá S. w Máryey záczął.
Hebr. 6.
Teżći
9:
Nouatus myał zá ſobą S. Páwłá/ gdy
10:
grzeſſne krzeſćiyány ku pokućye nye=
11:
przypuſſczał. Ale opuſćmy ſtáre błędy/
12:
ktore dawno vſtáły. A za nye ſlowem
13:
bożym ſye ſſczycą Nowokrzczeńcy/ iż
14:
dźyeći nye krzczą/ á okrzczone z nowu
15:
krzczą? Abowim nyerozumne dźyeći
16:
nyewyerzą/ á ſlowo boże powyáda/ kto
Mat. ulti.

17:
vwyerzy á będźye okrzczon/ ten będźye
18:
zbáwyon/ A kto nye vwyerzy/ będźye po=
19:
tępyon. Albo iż vrzędow y przełożeńſt=
20:
wá żadnego myeć nyechcą. Swyętyć to
21:
Páweł piſſe. Iż w Kryſtuſye nye yeſt
Galat. 3.

22:
żyd áni Grek/ nye yeſt ſlugá/ áni wolny/
23:
nye yeſt mężczyzná áni byała głowá.
24:
Abowim wſſyſcyſćye yedno w pánye
25:
Kryſtuſye Iezuſye. A nye ſlowo Boże
też to?


strona: M2

z Mnichem.
1:
też to? Iż wſſyſtki rzeczy czyſte czyſtym.
Tit. 1.

2:
Skąd wyelki błąd/ Iż krzeſćiáńſkyemu
3:
człowyekowi nye grzech kráſć/ zdrádzáć/
4:
zábiyáć/ cudzołożyć. rć. A tym Adami=
5:
the: ktorzy ſye miedzy ſobą mnożyli/
6:
błędu ſwego podpyeráli/ Byorąc też ſo=
7:
bye ku pomocy ono/ co Lukaſz S. w
8:
ſpráwách álbo dźyeyoch Apoſtolſkich/ o
Actv. 2.

9:
pyerwſſych krzeſćiyánoch nápiſał: Iż
10:
myeli mydzy ſobą wſſyſtkye rzeczy po
11:
ſpolite. A nye piſmem że czárt ſwoyę
12:
rzecz wywodźił/ gdy páná náſſego ku=
13:
śił?
Matth. 4.
Matth. 19.
Matth. 5.
Math. 18.
Mar. 9.
Ale gdy ſye ſlowá Bożego ták moc=
14:
nye dźyerżyſz czemu ſye nye owáłáſſyſz
15:
dla kroleſtwá Bożego/ według ſlowá
16:
bożego? Czemu kyedyć kto policzek da/
17:
drugyego mu nye náſtáwiſz? Czemu
18:
ręki álbo nogi ſobye nye vtnyeſz/ álbo oká
19:
nye wyłupiſz/ kyedy ćię pogarſſa? Cze=
20:
mu ſye tu ſlowá bożego nye dźyerżyſz?
21:
D. Nye ták to ma być proſto rozumia=
22:
no/ yáko ſlowá brzmyą. M. Wtymżeć
23:
wſſyſtcy kácerze błądzą/ nye iżeby ſlo=
24:
wá Bożego/ to yeſt piſmá zá ſobą nye=
25:
myeli/ ále iż ye źle rozumyeyą y wy=
M ijkłá=


strona: M2v

Rozmowá Dworzániná
1:
kłádáyą. Swyátſſy o tym S. Augu=
2:
ſtyn. ták piſſąc.
Auguſ. de
tri. 1. 1. c. 3
Wſſyſtcy kácerze ná to
3:
ſye wydawáyą/ áby z yednegoż piſmá
4:
S. fáłſſywych á omylnych dum ſwych
5:
bronili. Tákże de geneſ. ad. lit. li. vij. cap.
6:
iiij. Tákże Hilárius.
Idē de ge=
neſ. ad lit.
li. 7. ca. 4
Hilar. de
trin. li. 4.
Kácerze zá to ſye
7:
máyą/ iż káżdey rzeczy ktorą tfirdzą/
8:
przyczynę dawáyą/ Iż káżdemu tfir=
9:
dzenyu ſwemu ſwyádectwá nyektore z
10:
boſkich kſyąg przyſádźili/ ktore złym
11:
wyrozumyenyem/ nyeumyeyętnym
12:
tylko ſye podobáyą/ á kſtałt prawdy we
13:
dług nyepráwego wykłádu podawáyą.
14:
Tákże Cyrillus/ gdźye Kácerze przyro=
Cyrillus in
præf. theſ.

15:
wnawa nyerządnym nyewyáſtom kto=
16:
re ſſátámi/ złotem y rozmáitemi przy=
17:
práwámi plugáwoſć ſwoyę ozdabyáyą.
18:
Tákżeć y Oecolampadius. (choćya ká=
19:
cerz) piſſe.
Oecolam.
in Matth.
capi. 4.
Wſſyſtcy nyewyerni około
20:
piſmá ſye obyeráyą/ á fáłſſywye ye
21:
przywodzą/ nye według myſli duchá
22:
S. ále według ſwych dum/ ktore przed
23:
ſye wźyęli/ álbo z zazdroſći/ álbo dla pro
24:
zney chwały/ iżby błąd/ ktorego ſye raz
25:
nápili/ potfirdźili. Wtęż y Melánchton/
Melanch.
in epiſ. ad
Coloſ. c. 3.
Luther. in
ſermo. de
euchariſt.
y ſam


strona: M3

z Mnichem.
1:
y ſam Luter. Coż inego piſſe S. Pyotr
2:
o liſćyech ſwyętego Páwłá? iż ſą w nich
3:
nyektore rzeczy trudne/ ktore nye vmye
4:
yętni á nye vſtáwiczni ludźye nákrzy=
5:
wyáyą/ yáko też y ine piſmá/ ku ſwe=
6:
mu zátrácenyu. Przeto nye bez przy=
7:
czyny Tertullianus ſtáry doktor/ ktory
Tertul. de
præſcript.
hæret.

8:
był przed kilkyemnaćye ſet lat/ nyedo=
9:
puſſcza kácerzom odzywánya do piſmá
10:
ſwyętego/ áni chce áby ſye ſnimi kto pi=
11:
ſmem S. gadał: powyádáyąc iż oni do
12:
piſmá nic nyemáyą/ gdy ſye od zboru
13:
álbo koſćyołá poſpolitego oderwáli/ A
14:
káżdy ſnich przećiw Apoſtolſkyey náu=
15:
ce/ ktorą od ápoſtołow przyyąwſſy ko=
16:
ſćyoł poſpolity chowa/ według ſwey du=
17:
my y woley rozną náukę przynośi/ pi=
18:
ſmá ku ſwey myśli ćyągnąc/ á rozny=
19:
mi wykłády y wymyſly wywracáyąc.
20:
Wtęż Origenes wyelki/ á zacny doktor
Origen.
in Matth.
omil. 29.

21:
Grecki/ gdźye ták piſſe. Ilekroć nyekto=
22:
rzy przećiw temu co dźyerży wſſyſtek
23:
koſćyoł Kryſtuſow/ piſmá S. przywo=
24:
dzą/ ktorym wſſyſtek ſwyát krzeſćiyáń=
25:
ſki przyzwala y wyerzy/ zda ſye yákoby
M iijmowili:


strona: M3v

Rozmowá Dworzániná
1:
mowili: A to wdomyech yeſt ſlowo
2:
prawdy. Ale my im nyemamy wye=
3:
rzyć/ áni wychodźić od oycowſkyego á
4:
koſćyelnego podánya/ áni ináczey wye=
5:
rzyć/ yedno yáko nam koſćyoły podáły.
6:
Tegoć poſpolićye concilia náſládowá=
7:
ły/ gdy ſye im tráfyáłá z kácerzmi ſprá
8:
wá. Stárać yeſt przypowyeſć/ iż pi=
9:
ſmo ſwyęte woſkowy nos ma/ ktorego
10:
káżdy może náćyągnąć y nákrzywić
11:
yáko chce. A nye mnimay. Tákći zá ſo=
12:
bą myał piſmo Arius/ yáko Sabellius/
13:
lubo przećiwnych błędow bronili: Ták
14:
Pelagius/ yáko Mánicheus: Ták Eu=
15:
tyches/ yáko Neſtorius. Y teras nye
16:
mnyey ſye piſmem bronyą Nowokrz=
17:
czeńcy/ niż Luteranowye álbo Sákrá=
18:
mentarze. Y owſſem y ſam Luter álbo
19:
Melánchton álbo Bucerus/ gdźye ſye
20:
ſobye ſam przećiwi/ przećiwnym piſ=
21:
mem oboyę rzecz wywodźi. Ktoremuż
22:
piſmu wyęcey będźyeſz wyerzył? Czy=
23:
li obyemá loſem/ dźiś yednemu/ yutro
24:
drugyemu? Czyli żadnemu/ Ale coć
25:
ſye kyedy zábáży/ tego ſye będźyeſz trzy=
mał/


strona: M4

z Mnichem.
1:
mał/ poki będźyeſz chćyał/ á potym cze=
2:
go inego? Tákże y drugi/ trzeći/ dźye=
3:
ſyąty? Coż ſtego będźye? Będźye wyę=
4:
cey wyar/ niżli ludźi ná ſwyećye: A zá
5:
tym żadney pewney nyebędźye/ Yáko
6:
też pan Kryſtus to opowyedźyał mo=
Lu. 18.

7:
wyąc. Kyedy prziydźye ſyn człowyeczy
8:
mnimaſz iżby wyárę nálazł ná źyemi?
9:
Pátrz yáka to chytroſć á vśiłowánye
Chytroſć
czátowſ=
:
ſka.

10:
czártá przećiwniká Bożego/ y zbáwye=
11:
nya ludzkyego. Z przodku ſtárał ſye o
12:
to yáwnye przez żydy y pogány wſſe=
13:
lákim przenáſládowánim y morder=
14:
ſtwem krzeſćiánow/ áby wyárę krzeſći=
15:
áńſką zniſſczył: Gdy mu to nye poſzło/
16:
datki á luboſćyámi ćyeleſnymi yął ſye
17:
ich zwodźić: gdy y w tym/ nye tylko od
18:
mężow doſkonáłych/ ále y od byałey
19:
płći y od dźyeći/ yeſt zwyćyężon/ záczął
20:
rozmáite á przećiwne błędy myedzy
21:
krzeſćiyány śiać przez kácerze/ pod po=
22:
ſtáwą ſlowá Bożego. Ktorymi ácz
23:
wyele ludźi wſſech ſtanow/ narodow/
24:
y wyekow zwodźił/ yednák łodká ko=
25:
ſćyołá poſpolitego/ záwſſe myedzy ni=
mi yá=


strona: M4v

Rozmowá Dworzániná
1:
mi yáko inter Scyllam et Charibdim
2:
wypływáłá/ nyenáchyláyąc ſye áni ná
3:
tę áni ná onę ſtronę. A toż teras ná ko=
4:
nyec tákye miſtrze pobudźił/ ktorzy yuż
5:
ták/ yuż inák vcząc á yednák wſſyſtkye=
6:
go rzekomo ſlowem Bożym podpyerá=
7:
yąc/ powagę yego y wyárę w ſercách
8:
ludſkich zwątlili/ yáko kyedy ono kto
9:
nyemoże zá rázem wyrwáć álbo obálić
10:
drzewá álbo kołu mocnye w źyemi
11:
tkfyącego/ cholebánim ná tę y ná onę
12:
ſtronę pomáłu ij pyerwey zwątli/ toż
Math. 16.

13:
po tym ma ij powoli/ yákoż ſą ći/ kto=
14:
rzy ſye dádzą ſlyſſeć/ iż wolą nic nye=
15:
wyerzyć ponyewaſz ći ktorzy roznych y
16:
przećiwnych ſobye rzeczy vczą/ yednáko
17:
piſmem S. náuki ſwey podpyeráyą.
Math. 16.

18:
Ale y tu ſye moc Boża okázuye/ Ktory
19:
nigdy nyedopuſćił áby brony pyekyel=
20:
ne koſćyoł yego przemogły/ ále záwſſe
21:
czártá yegoż zbroyą y chytroſćyą zwy=
22:
ćyęża. Bo by też nic inego nyebyło/ te=
23:
dy ſye to złe ſámo ye y burzy nyezgodą
24:
ſwą/ á rozną y przećiwną náuką. Yáko
25:
też Ozeaſz prorok mowi. Rozdźyelone
Oſeas 10.
yeſt ſerce


strona: N

z Mnichem.
1:
yeſt ſerce ich/ terazże zginą. Y Luter
Luther. in
pſal. 5.

2:
ſam ſwiádſſy/ iż nigdy żadni kácerze
3:
áni mocą/ áni chytroſćyą nye ſą zwy=
4:
ćyężeni/ ále ſwoyą nyezgodą. Aza to
5:
nyerozdźyelone ſerce/ gdźye ten ták/ dru
6:
gi ináczey/ á yedenże yuż ták/ yuż owák
7:
vczy: Vźrzyſz że to nyedługo vſtánye/ y
8:
yuż indźye vſtawa. Nąm ſye Polakom
9:
y Litwye teraz tych nowinek záchćyá=
Chciwo=
ſć ku no=
winkam.

10:
ło/ á yáko y w ſtroyoch/ tákże y w wye=
11:
rze/ co ini porzucą/ tego my ſye dopye=
12:
ro imuyemy. A z przyrodzenya to ma=
13:
my/ iż ná nowiny mrzemy. Acz mam
Polacy
nigdy od
wyáry y
koſćyołá
nye od=
ſtąpili.

14:
ya nádźyeyę w pánu Bogu/ iż yáko nas
15:
y przodki náſſe od przyyęćya wyáry
16:
krzeſćiyáńſkiey áż do tych myaſt bliſko
17:
przez ſſeſć ſet lat/ w cáłoſći á ſtałoſći
18:
wyáry ſwey S. á w yednoſći koſćyołá
19:
poſpolitego záchował/ ták y ná potom=
20:
ne czáſy záchowáć raczy. Teżći przed
21:
ſtem lat nyemáło ſláchty y zacnych lu=
22:
dźi poczęło ſye było imowáć Czeſkyey
Pánow
czuynoſć
około zá=
chowá=
nya wyá
ry.

23:
wyáry. Yednák to rychło vſtáło. Yedno
24:
iż nyedźiwowáli ſye temu krol y rádá
25:
koronna/ ták ſwyecka yáko duchowna.
NNyedáli


strona: Nv

Rozmowá Dworzániná
1:
Nyedáli ſye złemu wkorzenić/ nyemá=
2:
yąc względu áni ná powinnoſć/ áni ná
3:
zacnoſć. Strzeżono ſye pirwey tákich/ y
4:
karano ye ktorzy chćyeli wſſetecznye
5:
wyárą ſſermowáć. Nye záſyadáli áni
6:
obcowáli ſnimi dobrzy á ſtáteczni lu=
7:
dźye. A dźiś to ſobye zá dworſtwo má=
8:
yą. A yákoby nye dworzánin áni wy=
9:
czoſány/ ktory około wyáry przekfyecáć
10:
nye vmye/ álbo nyechce. Tákże páno=
11:
wye dworzánye porzućiliſćye rycerſkye
12:
ćwiczenya przodkow ſwoich/ á theologi=
13:
ey ſćye ſye yęli. A przetćiwſſy kſyąſzki
14:
zá dwá álbo zá trzy groſſe/ álbo też vſly=
15:
ſſawſſy yedno co ná byeſyedźye od dru=
16:
gyego tákże dwu groſſowego dokto=
17:
rá/ śmyele/ á vpornye o wyerze ſye ga=
18:
daćye. Dworz. Wyęcby lepyey koſtki
19:
álbo kárty gráć/ álbo pić áż oczy wylá=
20:
zą/ álbo o nyerządnych á plugáwych rze=
21:
czach mowić? yáko poſpolićye kſyęża
22:
czynyą kyedy ſye zeydą/ czyli ludźye á
23:
ſtany obmáwyáć? M. Przedſye y lu=
24:
dźyom nyeprzepuſſczaćye/ áni pełnych/
25:
áni gry/ áni plugáſtwá nyezányechaćye.
D. Tegoć


strona: N2

z Mnichem.
1:
D. Tegoć ya też nyechwalę. Ale czy=
Czytánye
á gadá=
nye o w=
yerze/ yá=
kye dobre
álbo złe.

2:
tánya y rozmow o wyerze y o ſlowye
3:
Bożym gánić nye vmyem. M. Y ya
4:
czytánya nyegányę/ ále ſtárych kſyąg y
5:
od koſćyołá ſwyętego przyyętych. D.
6:
Nyemáſz żadnych ták złych kſyąg/ z kto=
7:
rych by ſye czego dobrego náuczyć nye=
8:
mogł. M. Yeſt ták. Ale też ná yedney
9:
łące pczołá myod/ á páyąk yad wſyę
10:
byerze/ wedle przyrodzenya ſwego.
11:
Owcá nyewinna/ ták ſye rychło/ á ſnadź
12:
rychley/ złego á yádowitego/ yáko do=
13:
brego źyela imye/ y nyechcąc ſye zára=
14:
źi. D. Od czego rozum? M. Myáłáć y
15:
Yewá w Ráyu wczym przebyeráć/ y
16:
ná rozumyeć yey nye ſchodźilo/ bo w=
17:
doſkonáłoſći ſą od Bogá ſtworzeni pir=
18:
wſſy rodźicy náſſy/ á yednák ſye złego
19:
á ſzkodliwego owocu yęłá/ ktorym ſye=
20:
bye y nas wſſyſtkich záráźiłá. A coż yą
Gene. 3.

21:
záwyodło? Widźyáłá nyewyáſtá/ (po=
22:
wyáda piſmo) iż dobre było drzewo ku
23:
yedzenyu/ á pyękne w oczu/ y lubyeżne
24:
ná wzrok/ y wźyęłá owocu yego y yá=
25:
dłá. A zaż tego nye baczymy po ſobye
N ijy w po=


strona: N2v

Rozmowá Dworzániná
1:
y w powſſednich pokármyech/ iż poſpo=
2:
lićye rychley ſye nam złego záchce/ niż
3:
dobrego/ y lepyey nam ſmákuye. Abo=
4:
wim przyrodzenye ludzkye pochopne
5:
yeſt ku złemu. Nye dármoć zákázuyą
6:
piſmá kácerſkyego czytáć/ Abowim
7:
prawdy proſta rzecz yeſt/ wedlug przy=
8:
powyeſći: Ale błąd y nyeprawdá ſlow=
9:
ki pyęknemi á lubyeżnemi przyſmáki
10:
ozdobyona y ocukrowána/ niż ſye oba=
11:
czyſz/ w ſerce ſye wkráda. A nye mni=
12:
may iżeby to nowa rzecz byłá y nye=
13:
zwyczáyna/ zábrányáć czytánya piſmá
14:
kácerſkyego. Konſtántynopolſkye ze=
15:
bránye nyektore/ ácz podeźrzáne/ ták pi=
16:
ſſe o Aetiuſye kácerzu/ yáko ſwyádſſy
17:
Theodoritus. Stáło ſye około yego
Theodor.
eccle. hiſt.
li. 2. c. 28.

18:
przez biſkupy to/ co yeſt przywoito ko=
19:
ſćyelnym vſtáwom/ y vpominánye od
20:
nas náſládowáło/ áby áni czytano nye=
21:
zbednych liſtow yego. rć. Tákże Cy=
22:
pryan ſwyęty do Corneliuſá papyeżá
23:
piſſe o piſmye odſſczepyeńcow. A Kon=
Cypri. ad
Cor. Pap.
epiſto. 6.
Socr. hiſt.
ec. 1. l. c 9.

24:
ſtántyn Ceſarz krzeſćiyáńſki ſrogo ro=
25:
ſkazał/ po wſſyſtkim páńſtwye ſwoim/
áby


strona: N3

z Mnichem.
1:
áby kácerſkye kſyęgi popalono. A kto=
2:
by ye zátáił/ áby karan był ná gárle.
3:
Y ſwyęty Páweł kácerzá ſye wyſtrze=
4:
gáć każe zá pirwſſym y wtorym ná=
5:
pominánim/ nye vczyć ſye od nye=
6:
go/ áni ſnim obcowáć álbo gádáć ſye.
Sozo. l. 1.
cap. 21. hi
ſtor. eccle.
Tit. 3.

7:
A czemu? Ná drugim myeſcu piſſe.
8:
Mowá ich ſſerzy ſye/ to yeſt záraża yá=
2. Tit. 2.

9:
ko wrzod ktory Cancer zową. Ktemuć
10:
też co mędrzec mowi/ kto ſye máźi do=
Eccle. 13.

11:
tyka/ vmáże ſye od nyey. A ták y piſ=
12:
má y rozmow kácerſkich odſſczepyeń
13:
cow/ bárzo ſye ſtrzedz trzebá. Dobreć
14:
yeſt czytánye/ ále nye podeźrzánych
15:
kſyąg/ ále od koſćyołá S. przyyętych.
16:
Dobreć y rozmowy około wyáry y rze=
17:
czy zbáwyennych/ kyedy ſą ſkromne/
18:
vtćiwe/ nye wſſeteczne y nye vporne/ á
19:
nye z tákże nyedouki/ álbo wſſeteczny=
20:
mi/ ále ſtymi ktorzy ſye około tego przez
21:
długi czás ſtátecznye obyeráyą/ á tym
22:
vmyſlem iżeby ſye polepſſył/ álbo czego
23:
dobrego náuczył/ nye żeby kogo ſromo=
24:
ćił/ álbo ſwyęte vſtáwy y ſpráwy ko=
25:
ſćyołá poſpolitego zgánił/ álbo ſpor
N iijdźyer=


strona: N3v

Rozmowá Dworzániná
1:
dźyerżał.
3. Tit. 2.
Toć S. Páweł zákázuye/ mo=
2:
wyąc. Nye ſpiray ſye ſlowy: Abowim
3:
ku niczemu to nye yeſt pożyteczno yed=
4:
no ku pogorſſenyn álbo przewrocenyu
5:
tych ktorzy ſlucháyą.
Yeſli bł=
ąd yáki/
álbo abu
ſus wko=
ſćyele.
D. A yeſli ſye
6:
wyele błędow á złych vſtáw/ á złych
7:
zwyczáyow/ ktore abuzus połáćinye
8:
zową w koſćyele záwádza/ wyęc to chfá=
9:
lić? M. może być/ Iż Yákub/ Grzegorz/
10:
Marćin álbo Stániſlaw zbłądźi/ zbłą=
11:
dźi też tá álbo owá fárá/ ten álbo ow
12:
koſćyoł álbo dioceſia. Zbłądźi y ten ál=
13:
bo ow narod/ Ale wkoſćyele poſpolitym
14:
żaden mi błádu nye vkaże/ to yeſt iże=
15:
by koſćyoł poſpolity w wyerze co obłę=
16:
dnego dźyerżał á tfirdźił. Chybá iżby
17:
ij pan Kryſtus á duch ſwyęty opuſćił/
18:
yákom przed tym powyádał/ álbo nye=
19:
prawdę ſwyęty Páweł napiſał/ iż koſ=
20:
ćyoł yeſt vtfirdzenye álbo grunt y ſlup
21:
prawdy. D. A złych zwyczáyow álbo a=
22:
buſus nyemáſz w tym to koſćyele? M.
23:
Boże day to by nye było/ á iż oy koſcyoł
24:
yuż był chwálebny/ nyemáyący zmá=
25:
zy áni zmárſku/ álbo co tákowego/ Ale
Ephe. 5.
iżeby


strona: N4

z Mnichem.
1:
iżeby był ſwyęty á nye pokalány/ yáko
2:
Swyęty Páweł piſſe. Aleć to áż ná
3:
onym ſwyećye/ nye ná tym będźye.
4:
Prawdáć yeſt/ Ieſtći kąkol w tey pſſe=
Math. 13.

5:
nicy/ ktorego nye goſpodarz/ áni yego
6:
ſprawce/ ále nyeprzyyaćyel/ to yeſt
7:
czárt/ gdy ludźye ſpáli/ náśyał. Sąć a=
8:
buſus w koſćyele/ ktore ſye milczkyem
9:
wkrádły/ zá nyepilnoſćyą przełożonych.
10:
Ale nye wſſytkoć ábuſus/ co ſye komu
11:
nyepodoba/ áni to yedney álbo kilká
12:
głow ſąd u rozeznánye.
1. Re. 13.
Nyepodobáłoć
13:
ſye też Saulowi krolowi iż Samuel o=
14:
myęſzkawał ſlużby y ofyáry Bożey/ á
15:
rozbyegáli ſye ludźye/ ktorzy około ye=
16:
go byli w woyſſce przećiw nyeprzyya=
17:
ćyelom/ y czekawſſy go tyydźyeń/ yáko
18:
był ſam Sámuel roſkazał/ nyechćyał
19:
dáley czekáć/ Ale ſam pánu Bogu ofyá=
20:
rował. A wżdy go o to Sámuel karał/
21:
powyádáyąc iż glupye vczynił/ á nye=
22:
ſluchał páná Bogá/ (A to ofyárá byłá
23:
wedlug zakonu y przykazánya Boże=
24:
go) dla tego/ powyáda/ nye powſtánye
25:
dáley kroleſtwo twoye: Y tákże ſye ſtá=
ło. Też


strona: N4v

Rozmowá Dworzániná
1:
ło. Teżći mu ſye widźyáło zá nyeſlu=
1. Re. 15.

2:
ſſne tegoż Sámuelá przykazánye ono/
3:
Aby pobił wſſyſtki nyeprzyyaćyele A=
4:
málechity/ y krolá/ y bydło ich/ y nyeu=
5:
czynił tego máyąc lutoſć nád krolem/
6:
á bydło chcąc ofyárowáć Bogu. A
7:
wżdy go Sámuel z tego bárzo karał. A
8:
Bog ſam żáłował/ iż go był kiedy kro=
9:
lem vczynił. Ozyaſye krolu ſwyádſſy
2. Par. 16

10:
piſmo/ iż czynił co było práwego w oczu
11:
páńſkich/ to yeſt/ co ſye Bogu podobáło.
12:
A yednák nyechwali tego/ iż ſye w cu=
13:
dzy vrząd wrzućił/y wnet go Bog zá
14:
to trądem ſkarał. Coż? zła byłá rzecz
15:
ktorą vczynił? Kádząc w koſćyele ná
16:
ołtarzu/ czeſć á chwałę Bogu dawał/
17:
yáko ſam Bog przez Moizeſſá był ro=
18:
ſkazał. Yedno iż nye krolowi/ ále ká=
19:
płanowi należáłá. Teżći ſye yemu wi=
20:
dźyáło iżeby abuſus był/ iż káplani
21:
myeli ſámi kádźić/ to yeſt modłę Bogu
22:
dáwáć. Yednák prętkyey kaźni nye v=
23:
ſſedł. Nye mnyeyći Nádáb et Abiu ká=
24:
płani/ ſynowye Aaronowi/ zá abuſum
Leuit. 10.

25:
myeli/ iżeby roznoſć myeli myeć w og=
nyu ku


strona: O

z Mnichem.
1:
nyu ku ofyárom á kádzenyu. A yed=
2:
nák ye Bog z trzaſkyem opalił/ y po=
3:
bił/ iż cudzy ogyeń ofyárowáli/ á nye ten
4:
ktory vſtáwicznye ná ołtarzu gorzał.
5:
Tákżeć wyele rzeczy w vſtáwách y zwy=
6:
czáyoch koſćyelnych ći nowi Ewángeli=
7:
ſći zá ábuſus máyą/ ktore dobre ſą á
8:
chwálebne/od ſwyętych oycow/ concy=
9:
liy/ y Apoſtołow nam przez ręce po=
10:
dáne. Ná ktore ſye oni śmyele/ nye vt=
11:
ćiwye/ á bez wſſelkyego wſtydu y bo=
12:
yáźni Bożey tárgáyą. A ták zelżyli y
13:
obrzydźili ludźyom wſſyſtek obrząd ko=
14:
ſćyelny/ iż ſye yuż też ſámi ſkárżą ná
15:
ſwą wolą y ná nyenabożeńſtwo ludźi/
16:
ktore ſámi ktemu przywyedli. A yeſli
17:
też nyektorych dobrych rzeczy álbo v=
Yáko ſye
mamy zá
chowáć
około złe
go vżywá
nya rze=
czy dob=
rych.

18:
ſtaw źle vżywano álbo vżywáyą/ tedy=
19:
by ábuſum ſámego okázáć y złożyć/ á
20:
rzecz w ſobye dobrą w ſwey myerze y
21:
wadze zoſtáwić. A yednák y tego by
22:
ſye żaden ſam yeden álbo kilká ich wá=
23:
żyć/ áni ſye ná ſwoy rozum ſádźić nye
24:
myeli/ y w máłych á lekkich rzeczach.
OLekkać


strona: Ov

Rozmowá Dworzániná
1:
Lekkać rzecz byłá/ á iż ták rzekę/ ni=
Od v=
ſtaw y z=
wyczá=
yow ko=
ſćyelnych
odſtępo=
wać nye=
mamy
1. Cor. 11.

2:
czemna/ mężczyznam z odkrytą álbo
3:
przykrytą głowa wkoſćyele ſye modlić/
4:
tákże y byałym głowam. A yednák
5:
Swyęty Páweł/ ktory wolnoſć krzeſći=
6:
yáńſką wſſędy wyſoce wyſlawya/ w=
7:
tym przyzwyczáyu koſćyelnym ſtoi/ y
8:
piſſe. Yeſli ſye kto zda ſpornym być/ to
9:
yeſt/ yeſli kto co inego nyezwyczáyne=
10:
go przed ſye byerze/ my tákyego zwy=
11:
czáyu nyemamy/ áni koſćyoł Boży.
12:
Widźiſz yáko tu zwyczáyem tłumi wol=
13:
noſć á ſwobodę krzeſćiyáńſką/ ktorą
14:
wáſſy Apoſtołowye wſſyſtki vſtáwy y
15:
zwyczáye dobre káżą. Nye mowi tu
16:
Swyęty Páweł/ Nic ná tym/ yeſli kto
17:
z odkrytą álbo zákrytą głową ſye mo=
18:
dli: yáko ći nowi mowyą: Nic ná
19:
tym yeſli kto w pyątek álbo w nye=
20:
dźyelę poſći/ álbo poſćye iż myęſo ál=
21:
bo ryby ye/ álbo iż inych ceremoniy á
22:
obrzędow koſćyelnych nye dźyerży.
23:
Ale mowi: My tákyego zwyczáyu nye
24:
mamy/ áni koſćyoł Boży. Yákoby zá=
groźił/


strona: O2

z Mnichem.
1:
groźił/ Yeſli ſye kto z koſćyołem Bo=
2:
żym zgadzáć á ſlucháć go nye chce/ nye=
3:
chay wſpomni co pan Kryſtus powye=
4:
dźyał/ iż ma być myan zá pogániná/
5:
y celniká. Teżći máła rzecz ſye wi=
6:
dźyáłá w ráyu yábłká vkuśić z drzewá
7:
vmyeyętnoſći dobrego y złego/ ktore
Gene. 3.

8:
nye mnyey od Bogá było ſtworzone/
9:
yáko inſſe. A yednák iż ſye tego Yádam
10:
z Yewą nád przykazánye Boże ważyli/
11:
ćyęſzko zgrzeſſyli. D. Nye rownay ludz=
12:
kich vſtaw do Bożego przykazánya. M.
13:
Ya nye rownam/ ále rowna ſam pan
14:
Kryſtus/ mowyąc do Apoſtołow: Kto
15:
was ſlucha/ mnye ſlucha: A kto wámi
16:
gárdźi/ mną gárdźi:
Lu. 10.
A kto mną gárdźi/
17:
gárdźi tym/ ktory mnye poſlał/ to yeſt
18:
Bogyem. Widźiſz iż nye ináczey każe
19:
ſlucháć Apoſtołow/ to yeſt przełożonych
20:
koſćyołá ſwyętego yedno yáko Bożego
21:
przykazánya. A kto ich álbo koſćyołá
22:
nyeſlucha/ każe go myeć zá celniká/ to
23:
yeſt przezduſſnego człowyeká/ y zá po=
24:
gániná. A przeto y w namnyeyſſych
O ijrze=


strona: O2v

Rozmowá Dworzániná
1:
rzeczach nye mamy ſobye lekko wáżyć
2:
vſtaw y zwyczáyow koſćyołá poſpoli=
3:
tego.
2. Re. 15.
Lepſſeć poſluſſeńſtwo niż ofyá=
4:
ry. A yákoby grzech wrożenya ſprzeći=
5:
wyáć ſye: A yákoby báłwochwálſtwo
6:
nye chćyeć przeſtáwáć. A nye podoba
7:
ſye co komu w koſćyele/ ćyerp z poko=
8:
rą y ſkromnoſćyą/ nye ſądząc ſye wſſe=
9:
tecznye ná ſwoy rozum. A proś páná
10:
Kryſtuſá/ áby oblubyenicę ſwoyę wedle
11:
woley ſwey ſwyętey rządźił y ſpráwo=
12:
wał przez ty/ ktore ná myeyſcu ſwym
13:
zoſtáwił/ y ktorym trzodę ſwoyę poru=
14:
czył:
Oddzye=
lenye od
koſćyołá
yáko ćyę
ſzki grze=
ch.
A nye odryway ſye od yednoſći ko=
15:
ſćyołá ſwyętego/ dla tego coć ſye nyepo=
16:
doba. Odłączył ſye Chore kápłan/ Da=
17:
than/ y Abiron/ zacni ludźye/ ze dwye=
18:
má ſty y pyąćyądźyeſyąt czelnych ludźi
19:
y przełożonych/ od zboru żydowſkyego
Num. 16.

20:
przećiw Moizeſſowi y Aaronowi wo=
21:
dzom/ y nawyſſſſym przełożonym lu=
22:
du onego/ á nye dla czego inego/ iedno
23:
dla ſlużby Bożey/ ktorey chćyeli zá ro=
24:
wno z Aaronem y ſynmi yego vczęſni=
ki być/


strona: O3

z Mnichem.
1:
ki być: wnet ſye źyemyá otworzyłá/ y
2:
pożárłá ye wſſyſtki żywe. W Nowym
3:
też zakonye odłączył ſye Audius czło=
4:
wyek dobrego żywotá od yednoſći ko=
5:
ſćyołá/ nye dla czego inego/ yedno dla
6:
złego á nyeprzykłádnego żywotá du=
7:
chownych przełożonych/ yáko piſſe E=
Epiph. cō.
hæreſ. li. 9.
to. 2.

8:
piphánius biſkup zacny/ y dla tego
9:
myedzy kácerzmi yeſt policzon. Ták=
10:
że y Nowátiani/ ácz wniczym nye błą=
11:
dźili/ yedno iż przećiw koſćyelnemu z=
12:
dányu álbo zwyczáyowi tfirdźili/ iż
13:
nye máyą być ku pokućye y rozgrzeſſe=
14:
nyu przypuſſczeni ći/ ktorzy ſye w mę=
15:
kach páná Kryſtuſá záprzeli. Ták to ćyę=
16:
ſzki grzech yeſt/ od yednoſći ſye odſſcze=
17:
pyáć/ iż też ćyęſſſſy być nye może. A
18:
nye mnimay iżeby to lżeyſſa kaźń by=
19:
łá/ odrzuconym być od koſćyołá/ niżli
20:
oná żydowſka. Abowim gdyż wſſyſtek
21:
koſćyoł álbo zbor krzeſćiyáńſki yeſt yed=
22:
no ćyáło/ ktorego ſpráwá y żywot w=
23:
ſſyſtek z páná Kryſtuſá/ yáko z głowy
24:
płynye/ yákożkolwyek chory albo obrá=
O iijżony/


strona: O3v

Rozmowá Dworzániná
1:
żony członek/ może być vzdrowyon/ po=
2:
ki ſye ćyáłá dźyerży/ y owſſem y zmar=
3:
twyony może być ożywyon/ zwłaſſczá
4:
gdyż tákyego lekárzá ma to ćyáło/ kto=
5:
ry y martwe krześi. Ale gdy odćyęt bę=
6:
dźye/ álbo ſam ſye oderwye/ by też
7:
był nacálſſy/ nye może być yczeſtni=
8:
kyem dobrodźyeyſtw/ ktore w to ćyáło
9:
z głowy yego płyną: A ták áni żywo=
10:
tá myeć nyemoże: Y cożkolwyek czy=
11:
ni álbo ćyerpi dlá páná Kryſtuſá/ nye
12:
yeſt mu to pomocno/ yáko o tym
13:
ſwyádſſy ſwyęty Auguſtyn/ de bapt.
14:
cont. Donatiſtas.
Auguſ. de
bap. cont.
Donat.
Co pomaga człowye=
15:
kowi zdrowa wyárá/ álbo ſnadź zdro=
16:
wa śwyątoſć wyáry/ gdźye śmyertel=
17:
ną ráną odſczepyenya zágłádzone yeſt
18:
zdrowye miłoſći? Tákże y Swyęty
19:
męczennik Cypryan.
Cyp. epła.
2. ad Cor.
Papam.
By też dobrze kto
20:
z tákich był yęt/ nye może ſobye pobłá=
21:
gáć/ yákoby w wyznányu imyenyá
22:
(rozumyey páná Kryſtuſowego) Gdyż
23:
pewna yeſt/ yeſli tácy nye w koſćyele
24:
zábići będą/ iż nye yeſt to koroná wyá=
ry/ ále


strona: O4

z Mnichem.
1:
ry/ ále owſſeyki kaźń nyewyernoſći.
2:
Tákże cont. Nouát. męczennikyem być
3:
nyemoże ten/ ktory nye yeſt wkoſćyele.
4:
A nye mnimay iżeby to ći śwyęći do=
5:
ktorowye ſobye z pálcá wyſsáli. Máyą
6:
to z Páwłá ſwyętego/ gdźye piſſe/ By
1. Cor. 13.

7:
kto yęzyki człowyeczymi/ y też Anyel=
8:
ſkimi mowił/ by myał proroctwo y v=
9:
myał wſſyſtkye táyemnice/ by myał
10:
wſſelką náukę/ wſſelką wyárę/ ták iże=
11:
by też gory przenośił/ by rozdał wſſyſt=
12:
kę máyętnoſc ſwoyę/ ná pożywyenye v=
13:
bogich: Ná konyec/ by też wydał ćyáło
14:
ſwoye ták żeby gorzał/ á miłoſći by nye
15:
myał/ nic mu to nye pomoże. A gdźye
16:
roztárgnyenye/ támći zgody/ yednoſći/
17:
y miłoſći nye.
1. Cor. I.
& 12.
Przeto też do Corin=
18:
tow piſſąc/ nápomina y prośi/ áby nye
19:
były myedzy nyemi roſtyrki. Y ſam
20:
pan Kryſtus niczego nam wyęcey nye=
21:
zálećił/ yáko yednoſć y miłoſć ſpolną/
22:
y tę dwoyę rzecz yákoby zá háſlo álbo
23:
pyątno ſwym krzeſćiyanom zoſtáwił.
24:
Stądże yeſt/ iż Cypryan ſwyęty ſlu=
ſſnye


strona: O4v

Rozmowá Dworzániná
1:
ſſnye odſſczepyeńce/ choćya około wyá=
Cypri. in
ep. ad Ma
gnum.

2:
ry nye błądzą/Ancykryſty zowye/ to
3:
yeſt przećiwniki Kryſtuſowemi/ potfir=
4:
dzáyąc tego piſmem ſwyętym á ſlo=
5:
wem Bożym. A yeſli przećiwnicy
6:
Kryſtuſowi/ toć nye krzeſćiyánye. A nye
7:
kłádźye w tym żadney roznoſći myedzy
8:
odſſczepyeńcem á kácerzem. Wczym
9:
nye odſtrzela ſye też od nyego wáſz Bul=
10:
lingerus/ ták piſſąc.
Bullin. in.
Anabapt.
tracta. 6.
Kácerzomći przy=
11:
woita koſćyoł tárgáć/ odłączáć/ náſlá=
12:
dowce ſobye yednáć/ trzodźye nyeprze=
13:
puſſczáć/ roſtyrki śyać/ złych á przewro=
14:
tnych rzeczy vczyć/ ludźye zá ſobą ćyą=
15:
gnąć/ ſtrony/ ſekty/ á bunty czynić/ á
16:
właſny koſćyoł ſtáwić. Toż wáſz ápo=
17:
ſtoł piſſe/ á miſtrzá ſwego Lutrá ze w=
18:
wſſyſtkimi yego vcznyámi/ bá y ſámego
19:
ſyebye potępya. Dwo. A wyęc ma=
20:
my dla zgody ćirpyeć ábuſus/ ſuper=
21:
ſtitie/ y báłwochwálſtwá/ yeſli ktore ſye
22:
wkoſćyoł wkrádły? ktore by były yáſ=
23:
nye przećiw ſlowu bożemu/ Bogu tći
24:
ychwały vwłaczáły/ páná Kryſtuſowy
zaſlugi


strona: P

z Mnichem.
1:
zaſlugi y dobrodźyeyſtwá gáśily. Boże
2:
vchoway. Nye ćirpiałći Páweł Swyę=
3:
ty áni Pyotrowi/ áni Corinthom/ áni
4:
Gáláthom/ áni żydom kyedy co tákye=
5:
go baczył. M. Coż tákyego náyduyeſz
6:
w koſćyele poſpolitym/ co by było prze=
7:
ćiw ſlowu Bożemu? czymbyſye tći y
8:
chwały Bożey vwłaczáło: á záſlugi y
9:
dobrodźyeyſtwá Kryſtuſowe gáśiły?
10:
D. A za máło tego ći nowi káznodźye=
11:
ye okázuyą?
Ktore rze
czy zá á=
buſus má
yą Lutro
wye.
A to przyymowánye ćyá=
12:
łá Bożego pod yedną oſobą. Bezżeń=
13:
ſtwo wáſſe duchowne/ to yeſt celibatus
14:
y ine ſluby/ Czyſćyec/ Mſſe/ Záłomſſe/
15:
y wigilie/ wzywánye ſwyętych/ vtćye=
16:
nye trupich koſći á śćirwow/ Odpuſty/
17:
Obrázy/ Pokuty/ álbo doſyć vczynyenya
18:
zá grzechy/ Ofyáry/ Zaſlugi dobrych v=
19:
czynkow/ Swyęcenye wody/ Soli/
20:
Zyoł/ Oleyu/ Chlebá/ Krzyżmá. rć.
21:
Obwyązánye ná poſty/ ná śwyętá/ ná
22:
ſpowyedź/ ná poſluſſeńſtwo kſyężey/ bi=
23:
ſkupom/ y papyeżowi/ y ine vſtáwy y
24:
wymyſly ludzkye pod klątwą y grze=
Pchem


strona: Pv

Rozmowá Dworzániná
1:
chem śmyertelnym/ y wyele inych za=
2:
bobonow/ ktore (yáko oni powyádáyą)
3:
wolnoſć krzeſćiyáńſką przez mękę páná
4:
Kryſtuſowę nábytą znyewoliły/ bár=
5:
źyey niżli żydy zakon ſtáry/ á vſtáwy
6:
licemyernicze/ á chwałę Bożą ná ſtwo=
7:
rzenye przenyoſly. Tegoć by ſye żad=
8:
nemu práwemu krzeſćiyáninowi ćyer=
9:
pyeć nyegodźiło/ by náwyęcey papyeż
10:
ze wſſyſtkimi Kárdynały/ Biſkupy/ y
11:
conciliámi przykázowáli. Y owſſem
12:
godźiłoby ſye wtey myerze powyedźyeć
13:
to co Apoſtołowye żydowſkim przeło=
14:
żonym powyedźyeli: Iż wyęcey przy=
15:
ſtoi Bogá ſlucháć/ niżli ludźi. Y co ſwyę=
16:
ty Páweł piſſe/ Bych ſye yeſſcze lu=
Galat. 1.

17:
dźyom podobał/ nye byłbych ſlugą Bo=
18:
żym. M. Wyęc y to wſſyſtko ty yeſſcze
19:
maſz zá ábuſus? Yeſſczeſz nye wyerzyſz
20:
iż to ſą rzeczy dobre y ſwyęte? ktore z
21:
ſtárádawná w koſćyele krzeſćiyáńſkim
22:
trwáły/ á nye w krádły ſye milczkyem.
23:
Ale przez oyce ſwyęte y zbory álbo con=
24:
cilia duchem ſwyętym ſpráwowáne/
ſą vſtá=


strona: P2

z Mnichem.
1:
ſą vſtáwyone álbo potfirdzone/ y máyą
2:
grunt z ſlowá Bożego/ álbo wżdy nye
3:
ſą przećiw ſlowu Bożemu/ á nye záć=
4:
myáyą/ ále owſſem bárźyey obyáśnyá=
5:
yą y rozſláwyáyą chwałę Bożą/ y za=
6:
ſlugi y dobrodźyeyſtwá páná Kryſtuſo=
7:
we: Yákom to ponyekąd yuż y z Lu=
8:
trowego y vcznyow yego piſmá wyſſ=
9:
ſſey pokazał. Iż ich ći ſámi nye wſſyſt=
10:
cy áni záwſſe gányą/ ále zá dobre má=
11:
yą y vczą. D. Trzebá by to dowodnyey
12:
vkázáć ſkąd inąd á nye z Lutrá/ áni z
13:
yego vcznyow/ gdyż ták ſą nyeuſtáwicz=
14:
ni á odmyenni w ſwey náuce/ yákoś ty
15:
wyſſſſey okazal. Czego nam náſſy ći
16:
dworſcy káznodźyeye nye powyádáyą/
17:
áni tákich kſyąg vkázuyą.
Czego ſye
ma dzyer
żeć krze=
ſćiyáńſki
człowyek.
M. nye trzebáć
18:
ná to inego dowodu człowyekowi proſte
19:
mu krzeſćiyáńſkyemu/ y owſſem y ná
20:
náuczeńſſemu/ yedno iż ták koſćyoł po=
21:
ſpolity dźyerży/ y dźyerżeć każe/ ktorego
22:
kto nyeſlucha/ Bogá ſámego nyeſlucha/
23:
á ma być myan zá pogániná. A wáſz
24:
też Vrbanus Regius tákże in Catechiſ=
Vrb. Reg.
in catech.
P iijmo. Ty/


strona: P2v

Rozmowá Dworzániná.
1:
mo. Ty/ oycow práwye trzymáyących
2:
y koſćyołá wyáry náſláduy/ á doſyć
3:
przeſpyecznym będźyeſz. Dworzánin.
4:
Teżći Luteranowye/ bá y Sákrámen=
5:
tarze y Nowokrzczeńcy myenyą y tfir=
6:
dzą/ iż v nich yeſt prawdźiwy koſćyoł/
7:
á iż nye oni/ ále Pápiſtowye od nyego
8:
odſtąpili. Mnich Tákći powyádáyą:
9:
Ale nye yeſt ták. Abowim nye yeſt
10:
tám yeden/ Swyęty/ poſpolity/ y Apo=
11:
ſtolſki koſćyoł/ yáki oni ſnámi weſpołek
12:
(ále vſty tylko) wyznawáyą/ gdźye nye
13:
zgodá/ ſwowolna odmyennoſć/ á nye=
14:
pewnoſć náuki odłączenye yedney krá=
15:
iny/ álbo narodu á yednego wyeku/ od
16:
inych/ nowy á nye od Apoſtołow poſtá=
17:
wyony porządek vſtaw y przełożeń=
18:
ſtwá/ álbo iż właſnyey rzekę nyerząd/
19:
co ſye v nas nye náyduye. Yáko też
20:
ponyekąt doſyć ozdobnye połáćinye o
21:
tym nápiſał Stániſlaw Orzechowſki
22:
przed kilkyem lat. A ták myć z koſćyo=
23:
lem dźyerżymy. Ale oni ſye od nyego
24:
odſſczepili. Dworzán. Yuż mi ſye ták
pomye=


strona: P3

z Mnichem.
1:
pomyeſſáło w głowye/ iż nye wyem
2:
czego ſye dźyerżeć. Mnich. Vkażę ya
3:
tobye/ czego ſye maſz dźyerżeć/ á nye z=
4:
błądźiſz. Ale yuż ſye teraz opozdźiło.
5:
Odłożmy to ná inſſy dźyeń. Dworzan.
6:
Nyedługo odwłaczay/ bárzo ćye proſſę.
7:
Boś mi yuż obrzydźił tę náukę Luter=
8:
ſką/ á w tey wáſſey ktorą koſćyelną zo=
9:
wyećye/ też mi ſye nye wſſyſtko podo=
10:
ba. Przyydźiſz yutro do mnye do goſpo=
11:
dy. Mnich. Nyewyem gdźye myeſzkaſz.
12:
Azaby nye lepyey iżebyś ty do nas do
13:
koſćyołá przyſſedł? A tám ſye choćya
14:
w kruczganku zeydźyemy. Dworzánin.
15:
Dobrze. A o ktorey godźinye? Mnich.
16:
O dwunaſtey. Dwor. Dobrze. Mnich.
17:
Ty do tąd proś Bogá/ by nam obyemá
18:
łáſki ſwey vżyczyć raczył ku chwale
19:
ſwey ſwyętey/ A ya też będę/
20:
á to y ſtym brátem.
21:
Dobra noc.
22:
D.
23:
Bodaſćye zdrowi ſpáli.
24:
Dokończenye.
P iij


strona: P3v

1:
Wybiyano w Krákowye przez
2:
Lázárzá Andryſá.
3:
Látá Bożego.
4:
MDLi.
5:
grafika