[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Marcin Kromer
tytuł:   Mnicha z dworzaninem rozmowa wtora
rok wydania:   1552


strona: kt

1:
L‣ grafika S‣
2:
Czego
3:
ſye krzeſciyáński cz=
4:
łowyek dźyer=
5:
żeć ma.
6:
Mnichá z Dworzáni=
7:
nem
8:
Rozmowá wtora.
9:
Cum Gratia et Pri=
10:
uilegio Lazarus An=
11:
dreæ excudebat. LII.
12:
grafika

strona: av

1:
Piſarz czy=
2:
telnikowi Zdro=
3:
wya.
4:
C
O mamy dźyerżeć o Lu=
5:
trowey náuce/ y wyela inych
6:
tákże wſſetecznych ludźi/ ktorzy
7:
nowe á nyezwyczáyne rzeczy o=
8:
koło Wyáry y ſpráwy náſſey
9:
krzeſciyáńskyey wtaczáyą/ lu=
10:
dźye trwożą/ y ná ſwą wolą ro
11:
ſpuſſczáyą/ á zgodę y miłoſć ſpol=
12:
ną myedzy krzeſciyány tárgá=
13:
yą/ mam zá to iż ſye doſyć do=
14:
wodnye w pirwſſey rozmowye
15:
Mnichá z Dworzáninem okazá
16:
ło. Ale iż wyele bogoboynych
17:
á proſtych ludźi/ á ſnadź też y
18:
tych/ ktorzy ſye zá mądre y v=
19:
czone máyą/ ácz nye ſą ku onym
nowym


strona: a2

1:
nowym miſtrzom y náukam
2:
ich ſkłonni/ yednák w nyekto=
3:
rych rzeczach/ ſłyſſąc álbo czytá
4:
yąc dowody z piſmá S. w błąd/
5:
álbo przynamnyey w nyeyáką
6:
wątpliwość/ ſye vwodzą/ zdáło
7:
miſye/ áby tenże Mnich wtey w
8:
torey rozmowye náuczył Dwo
9:
rzániná/ gdźyeſye około Wyáry
10:
álbo ſpráwy krzeſciáńſkyey ſpor
11:
álbo wątpliwoſć yáka zyáwi/
12:
rozeznáć/ co yeſt ſłowo Boże á
13:
co nye: á czego ſye krzeſciyáńſki
14:
człowyek dźyerżeć ma/ aby wy=
15:
myſłow á dum ludzkich álbo
16:
czártowſkich zabobonow y błę=
17:
dow zá ſłowo Boże nye przyy=
18:
mował. A to ſye wſſyſtko nye
19:
przyrodzonemi wywody z Dy=
20:
álektyki/ álbo Philizophiey/ á=
21:
ni dekretałmi/ áni ſzkolną The=
a ijologią


strona: a2v

1:
ologią (ácz oboye to bez ſłuſſney
2:
przyczyny Luteranowye zárzu
3:
cáyą) áni yákimi vſtáwámi lu=
4:
dzkimi/ ále piſmem S. á ſſczy=
5:
rym ſłowem Bożym wedle po
6:
trzeby wywyodło/ ták iż káżdy
7:
nye omylnye yáko po ſſnurze
8:
prawdy doiść może. A zwłaſſczá
9:
kyedy ſye yeſſcze wątpliwoſći o
10:
koło koſcyołá bożego álbo krze=
11:
ſciyáńſkyego tymże obyczáyem
12:
roſpráwyą. Co dali bog wrych=
13:
le ſye ſtánye/ yeſli tá praca ná=
14:
ſſá ludźyom przyyemna będźye.
15:
ále yuż ſłuchaymy/ yáko Mnich
16:
z Dworzáninem z ſſedſſy ſye w
17:
krucganku/ gdźye ſobye prze=
18:
ſzłego dnyá myeyſce
19:
dáli/ roſprá=
20:
wya.

strona: a3

Rozmáwá wtora
1:
Czego ſye
2:
krzeſciyáńſki człowyek
3:
dźyerżeć ma
4:
(.)
5:
Mnichá z Dworzáninem
6:
Rozmowá wtora.
7:
M
Nich. Awoż moy w=
8:
czoráyſſy Dworzá=
9:
nin. D‣ A ya ćye=
10:
bye dawno czekam
11:
Oycze. M‣ Yeſſcze
12:
dwánaſcye nye bił.
13:
D. Może być/ Ale mnye ſye y noc
14:
tá długa widźyáłá/ Bo nye pomáłu
15:
mye ruſſyłá wczoráyſſa rozmowá
16:
twoyá około tey nowey wyáry/ álbo
17:
náuki Luterſkyey/ ták iż yuż v mnye
18:
táinſſa yeſt niżli byłá/ gdy ták yeſt
19:
nyeuſtáwiczna/ odmyenna/ nyezgo=
20:
dna/ nowa/ y rozna od vſtaw S. oy=
a iijcow/


strona: a3v

Rozwowá wtora
1:
cow/ y ſtarożytnych zwyczáyow ko=
2:
ſcyołá ſwyętego krzeſciyáńſkyego/ á
3:
w wyelu rzeczy piſmu S. przećiw=
4:
na/ y nyepobożna/ co ſye wſſyſtko
5:
przez ćyę ná oko dowodnye okazáło.
6:
Byſcye wy kſyęża ták częſto ſnámi
7:
rozmawyáli/ álbo ná kazányu nas v=
8:
czyli/ mnyeyby ſye błędow myedzy
9:
námi záwadzáło. Abowyem ácz wye=
10:
le tych yeſt/ ktorzy dla tego ſye imu=
11:
yą tey nowey náuki/ iż yeſt lubyeż=
12:
na/ á ku ſwey woley ludźyom wo=
13:
dzey popuſſcza: Ale ich też nyemáło/
14:
ktorzy zbáwyenya duſſnego náſládu=
15:
yąc/ gdy ná ty nowe káznodźyeye ál=
16:
bo kſyąſzki ich nápádną/ przygadza
17:
ſye im to co głodnym/ iż co ſye im
18:
nágodźi/ to chćiwye á łákomo yedzą/
19:
nyebacząc yeſli zdrowo álbo nyezdro
20:
wo: A zwłaſſczá widząc iż oni o káż=
21:
dey rzeczy śmyele mowyą/ á piſmo
22:
S. yákoby z rękawá ſypą/ zá trzećim
23:
ſlowem Ewángelią á ſlowem Bo=
żym


strona: a4

Dworzá. z Mnichem.
1:
żym ſye bucąc. Aczkolwyek mali ſye
2:
prawdá znáć á wedle rozumu mo=
3:
wić/ nyektore rzeczy yáſnym ſlowem
4:
bożym wywodzą/ á wam przećiw im
5:
piſmá nye doſtawa/ále ſſczyćićye ſye
6:
tylko vſtáwámi álbo zwyczáymi ko=
7:
ſcyołá. Wtey myerze radbym od ćye
8:
bye ſlyſſał/ czego ſye dzyerżeć ma=
9:
my/ coś wczorá ná dźiſyeyſſy dźyeń
10:
odłożył: Ná tom tu teraz przyſſedł/
11:
y tego czekam: A nadźyeyę mam/ iż
12:
mi nic omylnego á obłędliwego nye=
13:
powyeſz. M‣ Boże vchoway/ żebym
14:
ćye czego obłędliwego vczyć myał. O
15:
duſſę á zbáwyenye to idźye/ táko mo
16:
ye yáko twoye. Nyepowyemći nicze
17:
go/ czegobych ſlowem Bożym pode=
18:
przeć nyemogł.
Słowo
Boże gr=
unt Wyá
ry y zbo=
ru krzeſci
yáńſkye=
go.
D‣ To rad ſlyſſę.
19:
Toć yeſt práwy á pewny grunt wyá
20:
ry náſſey/ á koſcyołá krzeſciyáńſkye=
21:
go: ktorego byſmy ſye dźyerżeli/ wni=
22:
czym byſmy ſye nye obłądźili/ áni by
23:
tych roznic áni roſtyrkow w krzeſci=
yáńſtwye


strona: a4v

Rozmowá wtora
1:
yáńſtwye nyebyło. M‣ Dobrze to
2:
obaczaſz/ iż ſlowo boże yeſt grunt wyá=
3:
ry á koſcyołá krzeſciyáńſkyego: Ná
4:
tym koſcyoł záſádzon/ tym zbudo=
5:
wan/ przez tego ſtać y trwáć nyemo=
6:
że. To nas doſtátecznye náucza/ cze=
7:
go ſye dźyerżeć á czego wyſtrzegáć
8:
mamy. To żadney popráwy ludz=
9:
kyey áni odmyány nyepotrzebuye.
10:
Abowyem nye yeſtći koſcyoł álbo z=
11:
bor krzeſciyáńſki yáko ine zebránya
12:
w myeśćyech/ kſyęſtwyech/ álbo kro=
13:
leſtwyech: ktore ſye dla doczesney w=
14:
czáſnoſci/ obrony/ y pomocy ſpolney
15:
pod yednym práwem y rządem ſá=
16:
dowyą: ktore práwo bądź od yedne=
17:
go/ álbo od nyektorych wybránych á
18:
przednich ludźi/ bądź też od wſſego z=
19:
boru poſtánowyone/ nye záwſſe dob=
20:
re/ porządne/ pożyteczne/ y doſtátecz=
21:
ne bywa: Abowyem wyele ktemu
22:
należy: A przywoita człowyekowi zá
23:
pirworodnym grzechem nyeumye=
yętnoſć/


strona: b

Dworzá. z Mnichem.
1:
yętnoſć/ nyeopátrznoſć/ błąd/ y omył=
2:
ká: ktorą ták ſam ſyebye/ yáko ine/
3:
chcąc álbo nyechcąc omyla y zwodźi.
4:
Bo y yeden y kilká ich/ álbo kilkona=
5:
ſcye/ by też namędrſſy byli/ wſſyſtkye
6:
go co potzebá obáczyć nyemogą: A w
7:
mnoſtwye ludźi y zgromádzenyu po
8:
ſpolſtwá káżdego záwſſe wyęcey nye
9:
mądrych bywa/ ktorzy nyetylko ſámi
10:
nyeobaczáyą co dobrze co źle/ ále y
11:
inych baczenyu y rozumowi myey=
12:
ſcá nyedawáyą. A częſtokroć ſye też
13:
przygadza/ iż ći/ ná ktore należy prá=
14:
wo y rząd ſtánowić/ nye to vſtáwu=
15:
yą/ co wſſem wobec lepſſego ále co ſo=
16:
bye á ſwoim pożytecznyeyſſego być
17:
rozumyeyą. Co by ſye wnáſſych Pol
18:
ſkich ſtátućyech pokázáć mogło/ ktore
19:
Szláchtá ſobye tylko ku pożytku ſtá=
20:
wi/ nic álbo máło względu máyąc
21:
ná drugye ſtany/ Tákże w Rzym=
22:
ſkich/ y wſſech inych narodow. Dru=
23:
gye też ácz ſą dobre y wſſem ſtanom
bpoży=


strona: bv

Rozmowá wtora
1:
pożyteczne/ ále nye wſſem czáſom
2:
ſlużą. Skąd przychodźi/ iż tákye vſtá=
3:
wy prze nyepráwoſć álbo nyedoſtá=
4:
tek ich/ álbo też prze odmyánę okoli=
5:
cznoſci y ſpoſobu ludźi á rzeczy poſpo
6:
litey/ częſtokroć wedle czáſu y potrze=
7:
by muſſą być y bywáyą odmyenyo=
8:
ne: Yáko ſye to we wſſech zborzech y
9:
páńſtwyech pogáńſkich y krzeſciyáń=
10:
ſkich/ ktorekolwyek ná śwyećye kye=
11:
dy były/ yáſnye pokázáć może/ á z=
12:
właſſczá v nas w Polſſce/ gdźye czę=
13:
ſto á máło nye ná káżdy Syem ſtá=
14:
tutá odmyenyáyą. Ale koſcyoł álbo
15:
zbor krzeſciyáńſki/ iż nye dla docześ=
16:
nego á źyemſkyego pożytku/ ále dla
17:
wyecznego á nyebyeſkyego dobrá/ kto
18:
re rozum człowyeczy przechodźi/ ſpo
19:
ſobyon y zebran yeſt/ od żadnego czło=
20:
wyeká ſtánowyon być nyemogł áni
21:
może/ yedno tylko od ſámego Bogá/
22:
ktory yeſt doſkonáła mądroſć wyecz=
23:
ną á nyezmyerną mocą złączoná/ á
wſſyſtkye


strona: b2

Dworzá. z Mnichem
1:
wſſyſtkye ninyeyſſe/ przeſſłe/ y przy=
2:
ſſłe rzeczy w ſobye ogárnyáyąca/ nye
3:
omylna prawdá/ ktora áni kogo omy
4:
lić/ áni od kogo omylona być nyemo=
5:
że: ſſczyra á nawyſſſſa dobroć/ nicze=
6:
go od nas áni od żadnego ſtworzenya
7:
nyepotrzebuyąca/ á wſſyſtko ku ná=
8:
ſſemu lepſſemu ſpráwuyąca. A prze
9:
to práwá y vſtáwy yego dobre/ nyeo=
10:
mylne/ doſkonáłe/ y wyeczne ſą/ á ſá=
11:
my w ſobye żadney odmyány álbo
12:
popráwy ludzkyey nyepotrzebuyą.
13:
O czym ſſyroce ſwyádſſy Dawid pro
14:
rok ná wyelu myeyſcach/ á zwłaſſczá
15:
Pſal. xviij. Vſtáwá Páńſka nyepoka=
Pſal. 23.

16:
lona/ náwracáyąca duſſe/ práwo páń
17:
ſkye nyeomylne/ ktore mądroſć dawa
18:
máluczkim. A Pſál. cxviij. Wſſyſtkye
Pſal. 118.

19:
przykazánya twoye prawdá. A ni=
20:
żey: Początek ſlow twoich prawdá/
21:
ná wyeki wſſyſtkye práwá ſpráwye=
22:
dliwoſci twoyey. Toć yeſt ſlowo Bo=
23:
że/ ktore yáko też Ezáiyaſz Dawido=
b ijwi


strona: b2v

Rozmowá wtora
1:
wi poſwyadſſa/ trwa ná wyeki/ ktore
Eſa. 40.

2:
nam Bog Oćyec nye przez proroká
3:
yákyego/ áni przez Anyołá/ áni przez
4:
żadne ine ſtworzenye: Ale przez Sy=
Hebr. 1.

5:
ná ſwego yedynego á namileyſſego/
6:
páná YezuKryſtá obyáwił: ktory pan
7:
Kryſtus będąc práwym Bogyem/ ye=
8:
dney iſtnoſći y władzey z Oycem/ z=
9:
nyezmyerney miłoſci y miłoſyer=
10:
dźya przećiw rodzáyowi ludzkyemu/
11:
człowyeczeńſtwo ná ſye przyyął/ áby
12:
vpad człowyeczy nápráwił/ á wybá=
13:
wiwſſy nas śmyerćyą y krwyą ſwo=
14:
yą naſwyętſſą od mocy śmyerći/ grze
15:
chu/ y czártá/ z Bogyem Oycem nas
16:
zyednał/ á Synmi Bożymi y dźye=
17:
dźicmi żywotá wyecznego y krole=
18:
ſtwá nyebyeſkyego vczynił: Albo iż
19:
właſnyey z Yanem ſwyętym rzeknę/
20:
wnáſſę moc poddał/ iż ſye tákimi ſta=
Ioan. 1.

21:
wamy: Y drogę náuką y przykłádem
22:
żywotá ſwego pokazał/ kędy ktemu
23:
przyſć możemy y mamy. Yákoż ſam
o tym


strona: b3

Dworz. z Mnichem
1:
o tym ſwyadſſył mowyąc: Yam yeſt
Ioan. 14.

2:
drogá/ prawdá/ y żywot. Nikt nye=
3:
przychodźi ku Oycu (rozumyey nye=
4:
byeſkyemu) yedno przez myę. Yam
5:
przyſſedł áby żywot myeli (rozu=
6:
myey ludzye) á obfićyey myeli. A
7:
ták práwo álbo zakon Páná Kryſtu=
8:
ſow/ ná ktorym zbor ſwoy/ to yeſt/ ko=
9:
ſcyoł krzeſciyáńſki záłożył y poſtáno
10:
wił/ pewny/ nyeomylny/ doſkonáły/
11:
wyeczny yeſt: A tego ſye mocnye
12:
dźyerżeć mamy/ chcemyli być vczęſt=
13:
niki dobrá nawyſſſſego/ ktore on
14:
ſwym ná tym y ná onym ſwyećye
15:
zrządźił. Z tego gruntu yáko ſye na=
16:
mnyey zemknyemy/ ná wyeczne zá=
17:
trácenye (czego Boże vchoway) v=
18:
paść muśimy: ktemuć ono sluży/ co
19:
Páweł S. do Gálátow piſſe. Yeſli
Gal. 1.

20:
wam kto będźye Ewányelią powyá=
21:
dał ináczey niżliſcye przyyęli/ nye=
22:
chay będźye ánáthemá/ to yeſt odrzu=
23:
cony álbo przeklęty. D‣ Toć tak
b iijLute


strona: b3v

Rozmowá wtora
1:
Luteranowye y dźyſyeyſſy ći dokto=
2:
rowye Nyemyeccy/ ktore wy zá ká=
3:
cerze maćye/ vczą/ y tego ſye moc=
4:
nye dźyerżą/ a dla tego ſye od was
5:
Mnichow y kſyężey odrywáyą/ y zá
6:
obłędliwe y odſſczepyeńce od zboru
7:
álbo koſcyołá Kryſtuſowego práwego
8:
was máyą/ y myenyą iż wy od náu=
9:
ki páńſkyey/ ſlowá bożego odſtępuye=
10:
ćye/ wywracáyąc ye/ vymuyąc/ y
11:
przyſádzáyąc wedle zdánya ſwego/ á
12:
wymyſly ludzkye ſnim porowná=
13:
yąc/ á ſnadź y przekłádáyąc ſlowu
14:
Bożemu: Ták iż wam ono przypiſu=
15:
yą/ co Pan naſz ku Licemyernikom
16:
mowił: Zniſſczyliſcye przykazánye
17:
Boże dla podánya ſwego. M‣ Ták
Math. 15.

18:
yeſt: Przypiſuyąć nam to ći/ ktorzy
19:
to ſámi czynyą: Ale ſluſſnye czyli
20:
nyeſluſſnye nam to przypiſuyą/ to
21:
ſye pokaże. Máyą zá to Luteranowye
22:
y ći drudzy kácerzowye dźiſyeyſſy/ iż
23:
by ſye ſlowá bożego dźyerżeli/ gdy ſye
ſlow


strona: b4

Dworz. z Mnichem
1:
ſlow piſmá Ewányeliey y Apoſtol=
2:
ſkyego dźyerżą/ Ale bárzo ſye nátym
3:
mylą. Wyelka roznoſć myedzy piſ=
4:
mem/á ſlowem Bożym/ ktore żywe
5:
yeſt/ yáko ſwyadſſy Páweł S. Abo=
Hebr. 4.

6:
wyem áni to wnet ſlowo boże á náu=
7:
ká Páńſka/ co kto ſobye z piſmá ro=
8:
zumye/ áni wſſyſtko ſlowo Boże á
9:
náuká álbo zakon krzeſciyáńſki w pi=
10:
ſmye ſye zámyka. D‣ To oboye
11:
błąd/ álbo ya nyerozumyem. M‣
12:
Yedno z tego dwoygá. Ale iż nye=
13:
błąd/ y owſſem yáſna á ſſczyra pra=
14:
wdá/ wywyodę to/ ták o pirwſſey/ yá=
15:
ko o wtorey rzeczy. D‣ Dobrze ch=
16:
ceſz. Bo to v mnye dźiwna rzecz/ á
17:
przećiw ſlowu Bożemu/ ktore nam
18:
ſye w piſmye bádáć każe/ iżebyſmy
19:
gdźye indźye mimo piſmo ſlowá bo=
20:
żego á náuki Kriſtuſowey ſſukáć mye=
21:
li. M‣ Nyebędźyeć ſye widźyáło dźi=
22:
wno/ áni przećiw ſlowu bożemu/ gdy
23:
to wywyodę á ná oko pokażę/ A iż
Iż náuká
krzeſciáń
ska nye
zámyka
ſye w pi=
ſmye.
nye


strona: b4v

Rozmowá wtora
1:
nye wſſyſtko ſlowo boże á náuká al=
2:
bo zakon krzeſciyáńſki w piſmye S.
3:
ſye zámyka: Przodkyem to yeſt yá=
4:
wna rzecz/ iż pan Kryſtus zbáwićyel
5:
y miſtrz náſz/ Bog y człowyek/ przed
6:
pyąćyąnaſcye ſet lat ná ſwyećye wi=
7:
domye obcuyąc myedzy ludźmi/ má=
8:
ło przez trzy látá vſtmye tylko zako=
9:
nu ſwegͦ vczył/ y to tedno w yednym
10:
kráyu śwyátá/ to yeſt w żydowſkyey
Ioan. 3.

11:
źyemi/ ácz był przyſſedł dla zbáwye=
12:
nya wſſech wyekow/ y wſſyſtkyego ś=
13:
wyátá ludźi: Ná piſmye nam nic
14:
nye zoſtáwił: Raz tylko tćimy iż pi=
Ioan. 8.

15:
ſał/ y to w prochu ná źyemi/ co wnet
16:
wyátr zwyonął/ álbo ludźye zátárli.
17:
Vcznyom też ſwym y poſlom/ ktore
18:
po wſſyſtkim śwyećye rozſyłał/ nye
19:
roſkazał co piſáć/ ále vſtmye tákyeż
20:
vczyć/ yáko ſwyadſſy S. Mátuſz w E=
Math. 28.

21:
wányeliey ſwoyey/ gdźye piſſe/ iż
22:
pan Kryſtus po zmartwychwſtányu
23:
ſwym/ wſtępuyąc do Bogá Oycá ták
im roſka=


strona: c

Dworz. z Mnichem
1:
im roſkazał. A przeto idąc vczćye w=
2:
ſſyſtki narody/ krzcząc ye w imyę oy=
3:
cá y Syná/ y Duchá ſwyętego/ vcząc
4:
ich ſtrzedz tego wſſyſtkyego com ya
5:
wam roſkazał. Tákże y Márek. Idąc
Mar. 16.

6:
po wſſyſtkim śwyećye káżćye álbo o=
7:
powyádayćye Ewányelią wſſelkye=
8:
mu ſtworzenyu. Toć yeſt Ewányelia
9:
ktorą Apoſtołowye y potomkowye
10:
ich álbo namyáſtkowye/ biſkupi y ká
11:
płani wſſyſtkyemu śwyátu y wſſem
12:
wyekom yákoby przez ręce podáli z
13:
pomocą Páńſką/ ktory ich powyeśći
14:
cudámi potwirdzał/ yáko piſſé S.
15:
Lukaſz w ſpráwách Apoſtolſkich/ á
16:
náśyenye ono náuki á ſlowá ſwego
17:
ſwyętego vſſymá przyyęte/ łáſką ſwo
18:
yą ſpráwował/ iż ſye w ſercach ludz=
19:
kich przyymowáło/ ożywyáło/ roſlo/
20:
y owoc dawáło: yáko był przez Hye=
21:
remiaſſá proroká obyecał: A to dni
22:
przyydą/ mowi Pan/ á vczynyę ya z
Hier. 13.

23:
domem Yakobowym/ y z domem
cYudo


strona: cv

Rozmowá wtora
1:
Yudowym przymyerze nowe: A má
2:
lo potym: Po onych dnyach/ mowi
3:
Pan/ dam ya zakon moy we wnętrze
4:
ich/ á nápiſſę ij w ich ſercach. rć. ktore
Hebr. 8.

5:
ſlowá też Páweł S. powtarza/ y kte=
6:
mu ſtoſuye. Toć yeſt ſlowo Boże ży=
7:
we y ſkuteczne/ á przenikáyące bár=
Heb. 4.

8:
źyey niżli wſſelki myecz z obu ſtron
9:
oſtry/ yáko tenże Páweł S. piſſe: kto=
10:
rym ſye koſcyoł á zbor krzeſciyáńſki
11:
ſpráwował przez nyemáły czás E=
12:
wányeliey piſáney/ áni żadnego ine=
13:
go piſmá nyemáyąc. Aż potym po
14:
kilku/ álbo yáko drudzy piſſą po kilku
15:
naſcye lat/ gdy ſye wyárá po żydow=
16:
ſkyey źyemi yuż byłá rozmnożyłá/
17:
Swyęty Máthuſz odchodząc do Mu=
18:
rzyńſkyey źyemye/ napirwey nápi=
19:
ſał żydom ich yęzykyem Ewányelią
20:
ktorą im zá vpominek zoſtáwił. Po=
21:
nim S. Márek w Rzymye krotko ze=
22:
brał to co od S. Pyotrá weſpołek z
23:
inemi ſlyſſal. Potym S. Lukaſz we=
dle


strona: c2

Dworz. z Mnichem
1:
dle podánya/ nye ſámego páná Kry=
Luc. in ...
...

2:
ſtuſá/ ále vcznyow yego/ yáko sam
3:
ſwyádſſy. Ná konyec Yan S. przy=
4:
namnyey we czterdźyeſci/ álbo we=
5:
dług drugich/ wſſéſcidźyeſyąt lećyech
6:
po Bożym wſtąpyenyu: Yáko o tym
7:
wſſyſtkim śwyádſſą ſtárzy á bliſcy
8:
czáſow onych doktorowye prawdźi=
9:
wi/ Pápiás S. Hyerápolſki biſkup y
10:
męczennik/ Clemens Alexándryńſki
11:
doktor zacny/ Origenes Adámánti=
12:
us/ Euſebius Cefáryńſki biſkup/ Hye=
13:
ronim S. y ini.
Euſeb. ec=
cl. hiſt. li.
2. & 6.
Hiero. de
ſcriptor.
eccl.
Gal. 1.
Tychći Ewányeliy
14:
Gálátowye podobno yeſſcze nyezná=
15:
li/ á Yan zápewne y yeſſzcze był ſwey
16:
nyenápiſał/ kyedy S. Páweł do nich
17:
piſał: Dźiwuyę ſye temu/ iż ſye ták
18:
rychło przemyenyaćye od oney E=
19:
wányeliey/ ktora was wezwáłá włá=
20:
ſce Kryſtuſowey/ ná iną/ ktora nye
21:
yeſt ina/ yedno iż ſą nyektorzy/ ktorzy
22:
was trfożą/ á chcą odmyenić Ewán=
23:
yelią Kryſtuſowę. O teyći też Co=
c ijrynt=


strona: c2v

Rozmowá wtora
1:
ryntczykom piſſe: Yam was przez
1. Cor. 4.

2:
Ewányelią vrodźił. A Tymotheuſſo
3:
wi: Wedle Ewányeliey moyey. Nye
4:
piſałći S. Páweł żadney Ewányeli=
2. Tim. 2.

5:
ey: Liſtu też żadnego przed tym do
6:
Coryntczykow nyepiſał: Do Tymo=
7:
theuſſá ácz był piſał/ ále wnim tego
8:
nyemáſz/ co to we wtorym ſpomina.
9:
Ani ſye to rozumye o S. Lukaſſá E=
10:
wányeliey/ yáko chcą nyektorzy/ Yá=
11:
koby yą Lukaſz z podánya y náuki
12:
yego piſał. Bo ſam Lukaſz ſwyádſſy/
Luc. in. p=
œm.

13:
iż yą nápiſał z podánya tych/ ktorzy z
14:
początku ſámi widźyeli/ to yeſt/ z pá=
15:
nem obcowáli/ myędzy ktorym S.
16:
Páweł nyebył: co ſye z kſyąg ſpraw
17:
Apoſtolſkich/ ktore tenże Lukaſz pi=
18:
ſał okázuye. O teyże też Ewánye=
Act. 8. 9.

19:
liey ma być rozumyano ono/ co ſam
20:
Pan powyedźyał: Gdźyekolwyek tá
21:
Ewányelia opowyádaná po wſſyſt=
22:
kim ſwyećye. rć.
Co ieſt E
wányelia
Tákże v Ezáiyaſſá/
23:
y v Náumá prorokow. A nic inego
nye


strona: c3

Dworz. z Mnichem
1:
nye yeſt tá to Ewányelia yedno do=
2:
bre á zbáwyenne poſelſtwo od Bogá/
3:
iż nam przez Syná ſwego yedynego
4:
páná Yezu Kryſtá wſſyſtkę myer=
5:
źyączkę y winę odpuſćił/ á w łáſkę
6:
ſwoyę nas przyyął/ y wſſego dobrego/
7:
á ná konyec kroleſtwá nyebyeſkyego
8:
nábáwił/ gdy ſye wedle yego náuki á
9:
zákonu ſpráwowáć będźyemy. Kte=
10:
mu/ Pyotr/ Páweł/ y ini S. Apoſto=
11:
łowye y namyáſtkowye ich biſkupi/
12:
káznodźyeye y męczennicy wſſyſtko
13:
kazánye á náukę ſwoyę ſtoſowáli/ á
14:
yedni drugim podawáli. Wedle tey
15:
Ewányeliey záwſſe ſye ſpráwował
16:
koſcyoł krzeſciyáńſki poſpolity po w=
17:
ſſyſtkim śwyećye: Od tey my też od=
18:
ſtępowáć nyemamy/ chcemyli być v=
19:
częſtniki dobrodźyeyſtwá páná Kry=
20:
ſtuſowego. D‣ Gdźyeſz tey Ewán=
21:
yeliey álbo ſlowá bożego ſſukáć ma=
22:
my? yedno w piſmye S. ktore Ewán
23:
yeliſtowye y Apoſtołowye páńſcy/
c iijduchem


strona: c3v

Rozmowá wtora
1:
duchem ſwyętym nádchnyeni nápi=
2:
ſáli/ á nam zoſtáwili: Czy co inego o
3:
nim rozumyeſz? M‣ Nic inego ya
4:
też o piſmye S. nye dźyerżę/ yedno to
5:
co y ty/ y wſſyſcy práwi krzeſciyá=
6:
nye: Iż yeſt ſſczyra á nye omylna
7:
prawdá/ ktorey ſye dźyerżeć mamy/
8:
yáko kágáńcá w ćyemnoſci.
3. Pet. 1.
Ale nye
9:
dla tego ták o nim rozumyem/ iż yeſt
10:
od Mátuſſá/ Lukaſſá/ Márká/ Yaná/
11:
Pyotrá/ Páwła/ Yakubá/ Yudaſſſá
12:
ſpiſáne. Abowyem ácz to byli ludźye
13:
dobrzy/ prawdźiwi y śwyęći/ ále yed=
14:
nák ludźye: á yelo ludźye/ nye prożni
15:
onego co Dawid mowi/ iż wſſelki cz=
16:
łowyek kłamcá. D‣ Ale Apoſtoło=
17:
wye z náuki páńſkyey/ á nye z ſwey
18:
głowy piſáli. M‣ Yużeś wyſſſſey
19:
ſlyſſał/ iż Márek y Lukaſz nye z páń=
20:
ſkyey náuki piſáli/ Páweł go też nye
21:
ſluchał. Ale y oni ktorzy go ſlucháli/
22:
mogli ſye ná pámyęći omylić: Bo
23:
nye rychło po zmartwych wſtányu
pańſkim


strona: c4

Dworzá. z Mnichem.
1:
Páńſkim piſáli. A nye wſſyſtkyego
Mar. 6.
Luc. 18.
Ioan. 12.

2:
też co Pan vczył/ rozumyeli/ o czym
3:
ſámiſz Ewányeliſtowye śwyádſſą.
4:
Byłyć też y drugich Apoſtołow E=
5:
wányelie/ yáko Pyotrowá/ Thoma=
6:
ſſowá/ Máthyáſſowá/ żydowſka/ álbo
7:
Názáráńczykow/ kſyęgi páſterſkye/
8:
obyáwyenye Pyotrowo/ Liſt Bárná
9:
baſſow/ Páwłowy/ Andrzeyowy/ Ya
10:
nowy/ y inych Apoſtołow ſpráwy/ o=
11:
ktorych Euſebius zmyenkę czyni:
Euſeb. ec=
cl. hiſt. li.
3. cap. 25.
Epipha.
co. hæres
li. 1. to. 2.
O
12:
Philippowey też Ewányeliey Epi=
13:
phánius ſpomina. Były też álbo ye=
14:
ſſcze ſą Ewányelie pod Nykodemo=
15:
wym y pod Bártłomyeyowym na=
16:
piſem: Czemuż ſye też tych nye
17:
dźyerżymy/ áni koſcyoł krzeſciyáń=
18:
ſki? D‣ Iż podobno ma ye zá pod=
19:
myotki/ á nye od Apoſtołow piſáne.
20:
M. Dobrze mowiſz. A z kądże A=
21:
poſtołowye ten przywiley máyą/ iż
22:
ich piſmu wyárę dawamy? D‣ Od
23:
Duchá śwyętego/ ktorym w dźyeń
śwyą=


strona: c4v

Rozmowá wtora
1:
śwyąteczny byli nápełnyeni. M‣
2:
Prawdá. Tenći ich náuczyl wſſyſt=
3:
kyego/ y przypomnyał im wſſyſtko/
4:
co im pan Kryſtus ná śwyećye będąc
5:
powyádał/ wedle obyetnice ſámego
6:
páná náſſego/ ták iż ſye nam tám ża=
7:
dnego błędu/ áni omyłki obáwyáć
8:
nyetrzebá/ ále mamy wſſyſtkyemu/
9:
co oni piſáli/ vprzeymye weyrzyć/ yá
10:
ko ſlowu bożemu. Acz to też mamy
11:
wyedźyeć/ iż oni tego przedſye nye=
12:
bráli/ áni tym vmyſlem piſáli/ áby
13:
nam wſſyſtkę náukę páńſką/ á drogę
14:
zbáwyenną opiſáli.
Ewánye
liſtow pr=
zed ſyew=
zyęćye.
D‣ A dla cze=
15:
goż piſáli? M‣ Aby ludźye przez
16:
nye ſámy/ y przez drugye Apoſtoły
17:
yuż náwrocone/ w wyerze potfirdźi=
18:
li/ á błędy/ ktore ſye ná on czas około
19:
páná Kryſtuſá wſſczynáły/ wedle po=
20:
trzeby tłumili. Bo proznoby byli co
21:
w ludźyach náuką ſwoyą budowáli/
22:
gruntu wyáry około páná Kryſtuſá
23:
á ſpráwy y náuki yego pirwey nye
vmocniw


strona: d

Mnichá z Dworzáninem
1:
vmocniwſſy. A przeto máło ſye też
2:
około náuki páńſkyey zábáwyáli: Ro=
3:
dzay/ národzenye/ żywot/ śmyerć/ y
4:
zmartwychwſtánye yego pilnyey po
5:
piſáli: Y to yednák nyedoſtátecznye
6:
áni yednoſtáynye: ále tylko/ yelo kto=
7:
remu było trzebá ktemu/ co przedſye
8:
brał. D‣ Yáko to? M‣ Táko. Má=
Mattheus

9:
tuſz iż żydom piſał/ chcąc im okázáć/
10:
iż Yezus Kryſtus yeſt práwy Meſy=
11:
yaſz w zakonye ſtárym obyecány/ ro=
12:
dzay yego z pokolenya Dawidowe=
13:
go/ śwyádectwá y znáki zacnoſci ye=
14:
go/ ták z tego co ſye około nyego dźya=
15:
ło przy národzenyu y potym zá ży=
16:
wotá/ przy śmyerći/ y po śmyerći/
17:
yáko z yego ſámego cudow y ſpoſo=
18:
bu náuki/ popiſał. A yednák wyele
19:
rzeczy ktemu ſłużących opuſcił/ ktore
20:
ſye w drugich Ewányeliach náydu=
21:
yą: O czym też ſpomina Epipháni=
22:
us ſtáry á zacny doktor y biſkup.
Epiph. cō
tra hær.
li. 2. to. 1.
Marcus.

23:
Márek/ iż nye żydom/ ále pogánom
dwyerzą


strona: dv

Rozmowá wtora.
1:
wyerzącym piſał/ opuſciwſſy co ſye
2:
z Pánem náſſym do trzechdźyeſyąt
3:
lat dźyáło/ o dekrztu Yáná S. záczął/
4:
y yákmirz cudá tylko páná Kryſtuſo
5:
we popiſał/ áby Rzymyánye moc=
6:
nyey wyerzyli náuce yego/ ktorey
7:
iż częſto á gęſto od Pyotrá S. ſluchá
8:
li/ on yey máło dotknął.
Lucas.
Lukaſz wi=
9:
dźyawſſy oboyę tę Ewányelią/ ſpoſob
10:
národzenya Kryſtuſowego/ ktory od
11:
Mátuſſá y Márká był opuſſczon/ w
12:
Grecyey wypiſał: Aby krzeſciyánye
13:
wtym báśni żydowſkich/ álbo blędow
14:
y wymyſlow kácerſkich/ ktorych ſye
15:
yuż potroſſe záwadzálo/ nyenáſládo=
16:
wáli. Tudźyeſz też dotknął nyeco/ cze=
17:
go oni pirwſſy dwá nyedotknęli byli/
18:
co Kryſtus ſpráwował/ y yáko vczył/
19:
y co ſye przy śmyerći/ y wnet po z=
20:
martwychwſtányu yego dźyało: nye
21:
opuſſczáyąc y tego co oni piſáli. Ale
22:
iż ći wſſyſtcy trzey/ to tylko zebráli/
Ioannes.

23:
yáko ſye z piſmá ich okázuye/ á Eu=
ſebi=


strona: d2

Dworzá. z Mnichem
1:
ſebius poſwyadcza/ co Kryſtus trze=
Euſeb. hiſt.
eccl. li. 3.
ca. 24.

2:
ćyego roku kazánya ſwego ſprawo=
3:
wał/ á iż náſtáli byli Ebion y Cerin=
4:
thus kácerzowye/ ktorzy páná Kryſtu
5:
ſá tylko zá człowyeká y proroká śwyę=
6:
tego (yáko y dźiś Turcy y ini Sárá=
7:
cenowye) á nye zá Bogá myeli/ temu
8:
zábyegáyąc/ á nyedoſtátek on ponye=
9:
kąd nápełnyáyąc Yan S. zá prośbą
10:
krzeſciyánow w Azyey Ewanyelią
11:
ſwoyę nyerychło/ yákoś ſlyſſał/ nápi=
12:
ſał. W ktorey też yednák náuki Páń=
13:
ſkyey/ nyewyele ſye náyduye. A ná
14:
końcu ſam ſpomina/ iż yeſt wyele i=
Ioa. 21.

15:
nych rzeczy/ ktore czynił Yezus: ktore
16:
by myáły być myánowićye wypiſá=
17:
ny/ mam zá to iżeby śwyát nyemogł
18:
ogárnąć kſyąg tych/ ktoreby piſáne
19:
być myáły. Z kąd możeſz wyrozu=
20:
myeć/ iż przedſye wźyęćye Yaná y
21:
drugich Ewányeliſtow było/ wypiſáć
22:
kto był/ á co czynił Yezus ná śwye=
23:
ćye/ á nye/ czego vczył. Acz y to co
d ijczynił


strona: d2v

Rozmowá wtora
1:
czynił nye wſſyſtko wypiſáli/ yedno
2:
co znácznyey ſlużiło ku podfirdzenyu
3:
wyáry/ yáko ſam Yan śwyádſſy ták
4:
piſſąc:
Ioa. 20.
Wyeleć inych cudow czynił
5:
Yezus/ ktore nye ſą popiſáne w tych
6:
kſyęgach: Ale ty ſą nápiſáne/ ábyſcye
7:
wyerzyli/ iż Yezus Kryſtus yeſt Syn
8:
Boży/ á wyerząc ábyſcye żywot mye=
9:
li w imyę yego/ D‣ Toć Yan S. o
10:
ſwey tylko Ewányeliey nápiſał/ kto=
11:
ry nye wſſyſtkę ſpráwę y náukę Páń=
12:
ſką popiſał/ yáko ty ſam powyádaſz:
13:
Ani yeden ktory z drugich Ewánye=
14:
liſtow/ ále wſſyſtcy weſpołek yą zeb=
15:
ráli/ A to ſpráwą Duchá S. co yeden
16:
opuſcił/ drugi nápełnyáyąc. M‣
17:
To prawdá iż yeden drugyego nyedo
18:
ſtátek nápełnyał/ yákom ya też wyſſ
19:
ſſey powyedźyał: ále wtym tylko co
20:
przed ſye bráli/ to yeſt/ w ſpráwye
21:
Páńſkyey/ ktorą popiſáli okázuyąc/
22:
iż on yeſt Meſſyyaſz w zakonye obye=
23:
cány/ y zbáwićyel wſſyſtkyego śwyá=
tá/ pra=


strona: d3

Dworz. z Mnichem
1:
tá prawdźiwy Bog y człowyek/ á co
2:
dla nas czynił y ćirpyał nye zá nye=
3:
wolą yáką/ ále dobrowolnye/ áby ży=
4:
dowye y pogáni tym chutliwyey ná=
5:
ukę yego/ ktora przez Apoſtoły po w=
6:
ſſytkim śwyećye byłá rozśyaná/ przy
7:
yęli/ á mocnyey ſye yey dźyerżeli.
8:
Prawdá y ono/ iż o ſwey Ewányeli=
9:
ey Yan S. piſał/ iż nye wſſyſtko co
10:
Kryſtus czynił wtych kſyęgách wypi=
11:
ſano yeſt. Ale weyrzy też ná ono co
12:
przykłáda/
Ioa. 21.
Iż by ſye myáło wſſyſtko
13:
popiſáć/ wſſyſtek by śwyát tákowych
14:
kſyąg ogárnąć nyemogł: nyerzkąc że
15:
by ſye to wſſyſtko w tych czterzech
16:
kſyęgach Ewányeliey/ ktore mamy
17:
doſyć krotkye/ zámknąć myáło.
Iż Pan
Kryſtus
wyęcey v
czył/ niż
co w E=
wányeli=
ey nápiſa
no.
Aby
18:
też dobrze Yan tego był nye piſał/ te=
19:
dy rzecz to ſámá okázuye/ iż pan Kry
20:
ſtus ktory nye ná co inego był ná ś=
21:
wyát przyſſedł/ yedno ſſukáć á zbá=
22:
wić to co było zginęło/ przez trzy lá=
Lucæ 19.

23:
tá każąc vſtáwicznye/ yuż tłuſſczam/
d iijyuż


strona: d3v

Rozmowá wtora
1:
yuż oſobliwye ſámym Apoſtołom/
2:
muſyał co wyęcey powyádáć/ niż to
3:
co Ewányeliſtowye popiſáli/ ktorzy
4:
yedno kilko álbo kilkonaſcye kazánya
5:
yego/ y to doſyć krotko/ wypiſáli. A
6:
ſam o ſobye ſwyádſſy/ iż záwſſe vczył
7:
w bożnicy y wkoſcyele/ gdźye ſye w=
Ioa. 18.
Matth. 26.

8:
ſſyſtcy żydowye ſchadzáyą/ á v Mátu
9:
ſſá: Ná káżdym dźyeń ſyedźyał v
10:
was w koſcyele vcząc. Wżdyć nye ye=
11:
dnę rzecz záwſſe powyádał: Wſſák to
12:
wſſyſtko co w Ewányeliach mamy
13:
zá yedno kazánye mogł wypowye=
14:
dźyeć/ kyedy ono ná puſſczy cáły dź=
15:
yeń zgráyę wyele vczył/
Mar. 6.
yáko piſſe S.
16:
Márek/ á ná wyeczor yą pyęćyor=
17:
gyem chlebá á dwyemá rybámá ná=
18:
karmił. Albo ácz nic/ zá ony trzy dni/
19:
kyedy czterzy tyſyące ludźi śyed=
20:
myorgyem chlebá á trochą rybek ná=
21:
karmił.
Matth. 15.
Mar. 8.
Nye ćyerpyelićby byli ták
22:
długo głodu y nyewczeſnoſci bez w=
23:
yelkyey przyczyny/ á gdyby Pan był
yednę


strona: d4

Dworzá. z Mnichem.
1:
yednę rzecz powtarzał. Ani bez wyel
2:
kyey przyczyny żydowye ſye ták bár=
Matth. 23
Mar. 6.

3:
zo dźiwowáli náuce y mądroſci ye=
4:
go/ yáko śwyádſſą Máthuſz y Márek:
5:
A yednák tám przy tym nic/ álbo
6:
bárzo máło ſpomináyą/ czego vczył.
7:
A ták nye wſſyſtká náuká Kryſtuſo=
8:
wá wtych czterzech Ewányeliach wy
9:
piſaná yeſt: co ſye też yáſnye okázu=
10:
ye zonego/ co yeſt piſano w ſpráwách
11:
Apoſtolſkich/
Act. 20.
gdźye Páweł S. w Mi=
12:
lećye każąc/ kazał wſpomináć ná ſlo=
13:
wo páná Yezuſowo/ iż błogoſláwyeń
14:
ſſa rzecz yeſt dáwáć/ niżli bráć. V kto
15:
regoż to Ewányeliſty nápiſano yeſt?
16:
Albo y on wykład piſmá S. (rzecz
17:
potrzebna yeſli ktora) o ktorym ſpo=
18:
mina tenże Lukaſz w Ewányeliey/ iż
Luc. 24.

19:
pan Kryſtus po ſwym zmartwych w
20:
ſtányu onym dwyemá zwolennikom
21:
ktorzy ſzli do Emaus/
Luc. 24.
wykłádał we
22:
wſſem piſmye/ co o nim było/ począ=
23:
wſſy od Moizeſſá y wſſech prorokow?
Albo


strona: d4v

Rozmowá wtora
1:
Albo ono co tenże piſſe w ſpráwách
2:
Apoſtolſkich.
Act. 1.
Iż Kryſtus po vćierpye=
3:
nyu ſwym okázował ſye vcznyom
4:
ſwoim przez czterdźyeſci dni/ y mo=
5:
wił o kroleſtwye Bożym. Gdźyeż tá
6:
mowá y náuká yego? ktory yą E=
7:
wányeliſtá popiſał? D‣ Ale to co
8:
od Ewányeliſtow opuſſczono/ Pyotr/
9:
Páweł/ drudzy Apoſtołowye w li=
10:
ſcyech á piſányu ſwym napełnili.
11:
M. Gdźyeſz o tym? Nye znáczy ſye
12:
to z ich piſánya:
3. Cor. 11.
chybá co Páwłá S.
13:
do Corynthczykow piſſąc ſpomina o
14:
wyeczerzey Páńſkyey/ iż to od Páná
15:
wźyął/ co im podał: á co w Milećye
16:
każąc mowił/
Act. 1.
yákom wyſſſſey powye
17:
dźyał: á co też Lukaſz w tychże ſprá=
18:
wách ſpomina/ co Kryſtus mowił A=
19:
poſtołom w nyebo wſtęmpuyąc. A
1. Cor. 7.

20:
gdźye Páweł S. Corynthczykom o
21:
małżeńſtwye y o rozwodźye piſſe.
22:
Indźye nyepámyętam by co tákye=
23:
go było. A bez pochyby nyeopuſcili=
by byli


strona: e

Dworz. z Mnichem
1:
by byli tego/ iżeby miſtrzá ſwego/ kto
2:
tym ſye żegnáli/ ſpomnyeć nyemye=
3:
li/ ſlowá á náukę yego wypiſuyąc. A
4:
też nye tym vmyſlem piſáli/ áby E=
5:
wányeliſtow nyedoſtátki nápełnyá=
6:
li/ á náukę Pańſką doſtátecznye wy=
Apoſto=
łow dru=
gich prz=
ed ſye w=
zyęćye w
piſániu.

7:
ſtrychnęli: Ale żeby nyektore poſpol=
8:
ſtwá/ álbo też oſoby yuż wyerzące we
9:
dle potrzeby podfirdzáli/ napominá=
10:
li/ ćyeſſyli/ przeſtrzegáli/ rządu poprá
11:
wyáli/ błędu á wątpliwoſci potoczne
12:
głádźili. Co ſye yáwnye z ichże piſ=
13:
má okázuye. A chceſz ći to ná oko po=
14:
każę? D‣ Y owſſem. M‣ Przod=
15:
kyem kſyęgi ſpraw Apoſtolſkich/ kto=
Spráwy
Apoſtol=
ſkye.

16:
re Lukaſz Theophilowi nyeyákyemu
17:
piſał/ co w ſobye zámykáyą/ napis po
18:
kázuye. Acz y to co ſye myędzy Apo=
19:
ſtołmi dźyáło wnet po Bożym wſtą=
20:
pyenyu/ z wirzchu trochę dotykáyą:
21:
A przyſſedſſy do náwrocenya Páw=
22:
łá S. máło co inego/ yedno pyelgrzy=
23:
mowánye y przygody yego opiſuyą.
ePáweł


strona: ev

Rozmowá wtora
1:
Páweł z czternaſcye liſtow piſał: Do
2:
Rzymiánow yeden/ do Corynthczy=
3:
kow dwá/ do Gálátow/ Ephezeyczy=
4:
kow/ Philipczykow/ Coloſenczykow
5:
po yednemu/ do Theſsálonczykow
6:
dwá/ tákyeż do Tymotheuſſá: Do Ti
7:
tá/ do Philemoná/ do żydow też po
8:
yednemu. Coż w tych liſcyech piſſe?
9:
Rzymyánom vpad á nyedoſtátek w=
10:
ſſyſtkyego rodzáyu ludzkyego wyczy=
11:
táyąc/ dobrodźyeyſtwo Kryſtuſowe
12:
okázuye/
Do rzy
myá=
now.
pogáńſką y żydowſką dumę
13:
tłumi/ á ku pokućye á duffányu w=
14:
łáſce bożey/ przez páná Kryſtuſá z ye=
15:
dnáney: przytym ku dobremu y po=
16:
bożnemu żywotowi/ ku poſluſſeń=
17:
ſtwu/ vtćyenyu y náſládowányu prze
18:
łożonych/ y ku wyſtrzegányu pogor=
19:
ſſenya ye przywodźi. Korynthczy=
Do ko=
ryntow
1.

20:
ki w pirwſſym powćyąga od nyezgo=
21:
dy/ wyſokyey myſli/ y nyeczyſtoſci:
22:
á vczy yáko ſye máyą záchowáć prze
23:
ćiw wyſtępnym/ y około ſądow y
ſporow


strona: e2

Dworz. z Mnichem
1:
ſporow. Przytym ná pytánye ich od
2:
piſuye/ o małżeńſtwye/ czyſtoſci/ vży=
3:
wányu myęſá/ ktore czártom ofyáro
4:
wano: gdźye wtacza o wolnoſci przy=
5:
kłádnoſci/ y vtćiwoſci krzeſciáńſkyey:
6:
O modlitwye też y przyymowányu
7:
ćyáłá y krwye páńſkyey/ y o zgodźye
8:
y miłoſci ſpolney nyeco przipomina:
9:
Zátym yákoſye ſpráwowáć máyą w
10:
dárzech boſkich/ á yáko ktore wáżyć:
11:
Ná konyec o zmartwych wſtányu co
12:
dźyerżeć/ á przećiw nyedoſtátecznym
2.

13:
yáko ſye záchowáć máią. We wtorim
14:
wymowiwſſy ſye/ iż ſye im nye ſtá=
15:
wił/ yáko był obyecał/poćyeſſa ye/ yá
16:
ko był w pirwſſym ſrogim bákánim
17:
záſmućił: á moc y władzą ſwoyę Apo
18:
ſtolſką y zacnoſć okázuyąc/ ku dobre=
19:
mu ye żywotowi/ y wſpomożenyu
20:
nyedoſtátecznych nápomina/ á báka
21:
tych ktorzy o nim nye dobrze rozu=
22:
myeli.
Do gá=
látow.
Gáláty karze/ iż ſye od wyá=
23:
ry krzeſćiyáńſkyey ku vſtáwom ży=
e ijdow=


strona: e2v

Rozmáwá wtora
1:
dowſkyego zakonu odwracáli/ vkázu=
2:
yąc yego nyedoſtátek y doczeſnoſć/ á
3:
doſkonáłoſć y pożytek wyáry: A ku
4:
duchownemu żywotowi/ á ſpolne=
5:
mu záchowányu dobremu ye przy=
Do E=
phezow

6:
wodźi. Ephezeyczyki podfirdza/ przy
7:
pomináyąc im dobrodźyeſtwá Kry
8:
ſtuſowe/ á ſwoy vrząd y wyęźyenye:
9:
ku vgodźye/ odmyenyenyu żywotá/
10:
ſkromnoſci/ ſtátecznoſci/ záchowányu
11:
powinowátſtwá káżdego/ ſtałoſci/ y
12:
czuynoſci pobudza.
Do phi
lipczy=
kow.
Philipczykom
13:
piſſąc/ co ſye około nyego dźyáło/ á
14:
chuć ſwoyę przećiw im oznáymuye:
15:
Cyeſſy ich/ y pobudza ku yednoſci y
16:
pokorze/ á iżeby ſye żydow ſtrzegli/ á
17:
yego náſládowáli nápomina: Na ko=
18:
nyec dźyękuye im zá to/ co mu byli
19:
poſláli. Koloſenczyki podfirdza w
Do ko=
loſenczi
kow.

20:
wyerze/ ktorey ſye yuż byli z inąd á
21:
nye od nyego náuczyli/ á przeſtrzega
22:
od obłudney śwyątobliwoſci j náuki:
23:
przytym yáko wſſyſcy wobyec/ á ká=
żdy


strona: e3

Dworz. z Mnichem
1:
żdy wedle ſtanu ſwego żyć máyą z=
2:
wirzchownye dotyka.
Do Te
ſálonczi
kow I.
Theſálonczy
3:
ki w pirwſſym podfirdza w wyerze y
4:
ćirpliwoſci/ przypomináyąc im zá=
5:
chowánye ſwoye/ y miłoſć przećiw
6:
im: Z nyeczyſtoſci y proznowánya
7:
ich nápomina: Nádźyeyę zmartwy=
8:
chwſtánya podfirdza: ku śwyętobli=
9:
woſci/ czuynoſci/ y inym cnotam ye
10:
pobudza. We wtorym tákyeż ye
2.

11:
ćyeſſy y podfirdza/ przeſtrzegáyąc á=
12:
by ſye nyedáli zwodźić około przy=
13:
ſcya Páńſkyego ná ſąd: á náucza yá=
14:
ko ſye máyą przećiw wyſtępnym/ á
15:
zwłaſſczá prożnuyącym á wſſetecz=
16:
nym záchowáć. Tymotheuſſá z=
17:
wirzchownye vczy/
Do Ti
mothe=
uſſá
I.
yáko on biſku=
18:
pem będąc/ ſyebye ſam/ y koſcyoł ál=
19:
bo trzodę poruczoną ma ſpráwowáć
20:
y rządźić/ błędom ſye przećiwić/ bo=
21:
gomodlſtwo ſpoſobić/ kápłany y ine
22:
ſługi koſcyelne obiráć y ſtánowić/ y
23:
przećiw ſtanom nyektorym wedle v=
e iijrzędu


strona: e3v

Rozmowa wtora
1:
rzędu ſwego yáko ſye ma záchowáć.
2:
To w pirwſſym. We wtorym tákże z
2.

3:
powinowátſtwá go nápomina/ nye=
4:
przeſpyeczeńſtwá przyſzłe z náuk ob=
5:
łędliwych przepowyádáyąc.
Do Ti
tuſá.
Tytu=
6:
ſowi tákyeż nyeco dotyka/ co ku biſku=
7:
pyemu vrzędowi należy/ około obirá=
8:
nya ſlug koſcyelnych/ vczenya/ nápo=
9:
minánya/ y karánya ludu/ á wyſtrze
10:
gánya błędow: łáſkę á dobrotliwoſć
11:
bożą przećiw nam przypomináyąc.
12:
Philemonowi o nyewolniká zbyegłe
Do phi
lemoná
Do Zy
dow.

13:
go Oneſimá telko piſſe/ áby mu wy=
14:
ſtęmp y myerźyączkę odpuſcił. Zy=
15:
dy wyerzące w Páná náſſego Yezu
16:
Kryſtá/ ktorzy ſye záſye ná ſwoy ſtá=
17:
ry zakon obźiráli/ nápomina ku ſtało=
18:
ſci w wyerze/ przekłádáyąc/ y piſ=
19:
mem ichże zakonu wywodząc/ z yed=
20:
ney ſtrony boſtwo Kryſtuſowe/ y za=
21:
cnoſć kápłáńſtwá/ y doſkonáłoſć ofyá=
22:
ry y zakonu yego: z drugyey nyedo=
23:
ſkonáłoſć zakonu Moizeſſowego/ iż on
grze=


strona: e4

Dworzá. z Mnichem.
1:
grzechow ludzkich zgłádźić/ á gnyewu
2:
bożego przeyednáć nyemogł/ ále ku
3:
pánu náſſemu/ yáko obyecánemu od
4:
Bogá Meſyyaſſowi á zbáwićyelowi
5:
ſye ſcyągał/ á wſſyſtkim poſtępkyem
6:
obrzędow y ofyar ſwoich yego ſprá=
7:
wę y doſyć vczynyenye zá grzechy w=
8:
ſſech ludźi známyenował. Ná ko=
9:
nyec/ wyáry zacnoſć y dawnoſć zále=
10:
ca á ku ćirpliwoſci/ poſluſſeńſtwu/ y
11:
náſládowányu przełożonych/ y ku
12:
inym cnotam ye przywodźi. Yákub
Yákub

13:
też żydom náwroconym krotko przy
14:
pomina yáko żyć/ á cnotliwym á bo=
15:
goboynym żywothem wyárę ozdá=
16:
byáć/ czego ſye ſtrzedz á czego oczeká=
17:
wáć máyą. Pyotr wpirwſſym liś=
Pyotr.
I.

18:
ćye też żydy po nyektorich źyemyach
19:
roſproſſone ćyeſſąc y pośiláyąc ná=
20:
pomina ku pokućye y śwyętobliwe=
21:
mu/ á wedle ſtanu káżdego przyſtoy=
22:
nemu żywotowi/ pobudzáyąc ye ná=
23:
dźyeyą zapłáty. We wtorym tá=
2.
kyeż


strona: e4v

Rozmowá wtora
1:
kyeż nápomina/ yáko ſam támże ſpo
2. Pet. 3.

2:
mina: á przeſtrzega od fáłſſywey ná=
3:
uki á kácertſtw/ ktorych wyele pow=
4:
ſtáć myáło/ wypiſuyąc yáko kácerze
5:
poznáć.
Yan I
2.
3.
Yan w pirwſſym zacność
6:
miłoſci wyſlawyáyąc/ wſſyſtkich wo
7:
byec/ We wtorym pányą nyektorą/
8:
w trzećim Gáyá nyeyákyego ku mi=
9:
łoſci Bożey y ſpołeczney/ á ku zácho=
10:
wányu práwey/ á wyſtrzegányu złey
11:
náuki y grzechu pobudza: A nádźye=
12:
yę wyerzących podfirdza. Yudaſz
Yudás.

13:
Thádeus máły liſtek nápiſał/ á w=
14:
tym nic inego nye czyni/ yedno opi=
15:
ſuye fáłſſywe á przewrotne vczyćye=
16:
le álbo kácerze/ ná przeſtrogę ludźi
17:
krzeſciyáńſkich. Piſał też Yan S.
18:
obyáwyenye: Coż tám yeſt yego pr=
Obyá=
wyenie
Yaná ſ.

19:
zed ſye wźyęćye? Sam to wyſlawya
20:
wnet ná początku/ ták piſſąc. Obyá=
21:
wyenye Yezuſá Kryſtuſá/ ktore ye=
22:
mu Bog dał/ áby obyáwił ſlugom
23:
ſwym/ co ſye ma rychło ſtáć. A to v=
czynił


strona: f

Dworz. z Mnichem
1:
czynił nye z wſſetecznoſci/ ále ku ſta=
2:
łoſci á dobrey nádźyei krzeſciyány
3:
przywodząc. Widźiſz iż áni Ewánye=
4:
liſtowye/ áni ći drudzy Apoſtołowye
5:
tym vmyſlem piſáli/ áby wſſyſtkę ná
6:
ukę Kryſtuſowę á ſlowo boże zebráli.
7:
D. Ale zebráli to/ co nam było ku
8:
zbáwyenyu potrzebne. M‣ Toć=
Luce 6.

9:
by byli vcznyowye nád miſtrzá/ co
10:
yeſt przećiw ſlowu ſámego Páná. A=
11:
by też to dobrze myedzy ludźmi być
12:
mogło/ Iżby był vczeń nád miſtrzá/
13:
ále Bogu człowyek porownan być
14:
nyemoże/ yáko Yob mowi/
Iob. 33.
by też był
15:
doſkonáłym/ nyerzkąc iżeby myał
16:
przerownáć: Albo muſyelibyſmy ro=
17:
zumyeć/ iż nye od Bogá nam dan
18:
yeſt náſz zakon krzeſciyáńſki. D‣
19:
Yáko to? M‣ Abowim śwyadſſy
20:
Moizeſz/ iż Boże ſpráwy ſą doſkoná=
Deut. 32.

21:
łe: A yeſli Kryſtus co zbytnyego á
22:
nyepotrzebnego vczył/ tedyby nyebył
23:
doſkonáłym miſtrzem/ á ták áni Bo=
fgyem.


strona: fv

Rozmowá wtora
1:
gyem. Abowim gdźye doſkonáłość/
2:
tám yáko nyedoſtátku/ táko też y z=
3:
bytku żadnego nyemáſz. Bo to yeſt
4:
doſkonáłe/ czemu áni przydáć áni v=
5:
yąć nic nyemoże. A ták áni o tym
6:
chćyey rozumyeć/ áby Ewányeliſto=
7:
wye y drudzy Apoſtołowye Kryſtu=
8:
ſowey náuki/ tylko to co yeſt potrzeb=
9:
ne ku náſſemu zbáwyenyu popiſáli/
10:
á co nyepotrzebnego opuſcili: á iże=
11:
by oni lepyey rozumyeli co potrzeb=
12:
no/ co nye/ niżli ſam Syn Boży. Ale
13:
by też dobrze wſſyſtko byli zebráli á
Iż Kry=
ſtus nye=
wſſyſtkye
go Apo=
ſtołow
náuczył.

14:
nic nyeopuſcili/ czego Kryſtus vczył/
15:
tedyby yeſſcze w ich piſmye wſſyſtek
16:
zakon krzeſciyáńſki ſye nye zámykał.
17:
Bo yednák pan Kryſtus ná śwyećye
18:
będąc/nye wſſyſtkyego czego byłá po
19:
trzebá/ zwolennikow ſwych náuczył.
20:
D. Sam przećiw ſobye mowiſz.
21:
Nyedawnoś powyedał (á ták yeſt)
22:
iż krzeſciyáńſki zakon doſkonáły yeſt:
23:
A teraz powyádaſz/ iż Kryſtus/ od kto
tego


strona: f2

Dworz. z Mnichem
1:
rego ten zakon imyę ma/ nye wſſyſt=
2:
kyego/ czego było potrzebá/ náuczył.
3:
M. Zgadza ſye to dobrze yedno z
4:
drugyem. Iż doſkonáły yeſt zakon
5:
krzeſciyáńſki/ á yednák ſye w ſamego
6:
Kryſtuſá náuce nye zámyka/ co ſye y
7:
z Páwłá S. znáczy/ gdźye piſſe do ży=
8:
dow o zbáwyenyu/
Hebr. 2.
to yeſt o zbáwyen
9:
ney náuce Páná náſſego/ iż przez pá=
10:
ná początek/ opowyedánya wźyęłá/ á
11:
przez ty ktorzy go ſlucháli wnas pod=
12:
firdzona yeſt. Nye iżeby on nyebył
13:
doſkonáłym miſtrzem/ álbo zaźrzał
14:
onym/ ktore był ſobye obrał y vmiło=
15:
wał/ doſkonáłey náuki: Ale iż oni ná
16:
on czás yeſſcze po temu nye byli. Bo
17:
y to ná doſkonáłego miſtrzá zależy/
18:
nye wſſyſtkyego rázem vczyć: Ale
19:
po troſſe: á wyedźyeć co ſye w kogo
20:
wleye. Ták ſye y Páweł S. miſtrzá
21:
wtym náſláduyąc/ przećiw Corynt=
1. Cor. 1.
Hebr. 1.

22:
czykom y żydom záchował/ o czym
23:
ſam śwyádſſy. A chceſz widźyeć/ iż
f ijApoſtoło=


strona: f2v

Rozmowá wtora
1:
Apoſtołowye álbo vcznyowye ná on
2:
czás nyebyli po temu? áno maſz vMá
Matth. 15.

3:
thuſſá S. gdy im pan powyedał: Nye
4:
to pokala człowyeká co w vſtá wcho=
5:
dźi/ prośili go áby im wyłożył tę
6:
przypowyeść. Odpowyedźyał im/
7:
Yeſſczeſcye y wy bez rozumu?
Lu. 18.
A Lu=
8:
kaſz ſpomináyąc yáko im Pan mękę
9:
y zmartwychwſtánye ſwoye przepo=
10:
wyádał/ A oni/ powyáda/ tych rze=
11:
czy nic nye rozumyeli. Yan też ſpo=
12:
mináyąc ono yáko pan Kryſtus ná
Ioan. 12.

13:
Ośle yechał do Hyeruzálem/ á iż o
14:
tym dawno przez proroká było nápi=
15:
ſano/ powyáda/ iż tych rzeczy zwolen
16:
nicy yego z przodku nyewyrozumye
17:
li: Prawdá iż przykłáda: Ale kyedy
18:
vwyelbyon yeſt Yezus/ tedy wſpom=
19:
nyeli/ iż to o nim było nápiſano. Lu=
20:
kaſz też piſſe/
Lu. 24.
iż po zmartwych wſtá=
21:
nyu Pan Yezus otworzył im ſmyſl
22:
áby rozumyeli piſmá. A yednák Má
23:
rek przdſye piſſe/ iż kyedy yuż myał
Mar. 16
w nyebo


strona: f3

Dworzá. z Mnichem
1:
w nyebo wſtąpić/ wyrzucał im ná o=
2:
czy ich nyedowyárſtwo á zátwárdźyá
3:
łoſć ſercá. A ták nye dla ſwey nyedo=
4:
ſkonáłoſci/ ále dla ich nyedoſtátku y
5:
neumyeyętnoſci nyemogł ich Pan
6:
Kryſtus tu ná śwyećye będąc wſſyſt=
7:
kyego náuczyć/ yákoż im to ſam yuż
8:
ná śmyerć idąc opowyedźyał:
Ioan. 16.
Yeſſ=
9:
cze wam wyele mam powyádáć/ A=
10:
le nye możećye znośić teraz. Gdźye
11:
ſye znáczy/ iż to ważne/ trudne/ á po=
12:
trzebne rzeczy być myáły. D‣ Ale
13:
też powyedźyał kyedy á ſkąd ſye ich
14:
myeli náuczyć. Abowyem wnet po
15:
tym ſtoi támże v Yaná S. Ale kyedy
16:
przyydźye on duch prawdy/ ten was
17:
náuczy wſſyſtkyey prawdy. To ſye
18:
potym po pyęćidźyeſyąt dni ſpełni=
19:
ło w dźyeń śwyąteczny/ kyedy nápeł
20:
nyeni ſą wſſyſcy duchem ſwyętym.
21:
Tám ſye náuczyli/ czego ſye od Pá=
22:
ná byli nyedouczyli/ y to wſſyſtko po
23:
tym ku náſſey náuce popiſáli. Acz
f iijtám


strona: f3v

Rozmowá wtora
1:
tám S. Páweł myędzy nimi nyebył
2:
ále kyedy był do nyebá záchwycon/
3:
tám ſye wſſyſtkyego náuczył. M. Pra
4:
wdá iż ſye od duchá ſ. wſſyſtkyego ná
5:
uczyli: ále pámyętaſz iżemći nyedaw
6:
no okazał y dowyodł/ iż nyetym vmy
7:
ſlem piſáli Ewányeliſtowye/ y dru=
8:
dzy Apoſtołowye/ áby wſſyſtek zakon
9:
krzeſciyáńſki zebráli/ áni tego dowye
10:
dli. Abowim náyduye ſye nye máło
11:
rzeczy/ ktore ku zakonowi á ſpráwye
12:
krzeſciyáńſkyey náleżą/ á od żadnego
13:
Ewányeliſty áni Apoſtołá nye ſą opi
14:
ſáne/ ktorychemći wczorá nye máło
15:
wyliczył/ yáko krzeſt máłych dźya=
16:
tek/ z ſtąpyenye Páńſkye do pyekłá/
17:
boſtwo á chwalenye duchá S. yednę
18:
iſtnoſć Troyce S. A wyęcey ſye ich
19:
po tym pokaże/ z ktorych nyektore w
20:
kredźye wyznawamy/ nyektore wſſy
21:
ſtek zbor krzeſciyáńſki po wſſyſtkim
22:
śwyećye od początku do tychmyaſt
23:
nyeodmyennye w ſpráwách ſwoich
dźyerży


strona: f4

Dworzá. z Mnichem.
1:
dźyerży. A gdy o tych rzeczach w pi=
2:
ſmye ſwyętym nic nyemáſz/ czemuż
3:
ye przyymuyemy y mocnye dźyer=
4:
żymy/ y przodkowye náſſy záwſſe
5:
prziymowáli y dźyerżeli/ nyemnyey
6:
yedno yáko Ewányeliyą á ſlowo bo=
7:
że? á ludźye ſporne przećiw temu/
8:
Márćioná/ Ariuſá/ Mácedoniuſá/ Eu
9:
nomiuſá/ Pelágiuſá/ Donatá/ Pho=
10:
tiná/ y ine náſládowniki ich zá káce=
11:
rze y przećiwniki Kryſtuſowey náuki
12:
myeli? Dla niczego inego/ yedno iż
13:
to ták z náuki á podánya Apoſtolſkye
14:
go/ zá Páńſką náukę á ſlowo Boże
15:
myeli.
Iż Apo=
ſtołowye
mogli v=
czyć/ y v=
czyli wyę
cey niż ich
Kryſtus
náuczył.
Aczkolwyekby też dobrze A=
16:
poſtołowye tego byli nyemyeli z ná=
17:
uki páńſkyey/ przedſye yednák nye=
18:
mnyey byſmy tego ſye dźyerżeć mu=
19:
śyeli/ niżli ſámego páná ſlow y náu=
20:
ki. Czemu? Abowyem yáko yego bog
21:
Oćyec poſlał/ ták on też Apoſtoły po=
Ioan. 20.

22:
ſlał/ o czym ſam v Yaná ſ. śwyádſſy.
23:
A powyedźyał im/ á nas w tym vbe=
ſpyeczył/


strona: f4v

Rozmowá wtora.
1:
ſpyeczył/ iż kto ich ſlucha/ yego ſáme=
Lu. 10.

2:
go ſlucha/ á kto imi gárdźi/ im ſá=
3:
mym gárdźi/ á kto im gárdźi/ gárdźi
4:
onym ktory go poſlał. Widźiſz iż im
5:
tu nyezámyerza/ kto was ſlucha/ álbo
6:
kto wámi gárdźi/ wtym coſcye ode=
7:
mnye ſlyſſeli: Ale zgołá nic nye vy=
8:
muyąc/ kto was ſlucha/ á kto wámi
9:
gárdźi.
Ioan. 20.
A yáko mnye poſlał Oćyec/
10:
ták ya was ſlę: To yeſt z zupełną mo
11:
cą. Abowyem ſam o ſobye powye=
12:
dźyał. Daná mi yeſt wſſelka moc ná
13:
nyebye y ná źyemi/ á im też tákyeż
14:
dał moc/ iż cokolwyek zwyążą álbo
15:
rozwyążą ná źyemi/ będźye zwyąza=
16:
no álbo rozwyązano y wnyebye. A
17:
iżeby kto nyemyał wątpliwoſci/ áby
Matth. 28

18:
ſye oni w rzeczach ták wyelkich á wa=
19:
żnych czego nyeprzyſtoynego mimo
20:
przykazánye Páńſkye nyedomyſlá=
21:
li/ widząc co ſye około nich dźyáło/ iż
22:
byli nędzni á nye vmyeyętni ludźye
23:
á rybitwi/
Act. 4.
wnet zá tym poſyłánim
piſſe


strona: g

Mnichá z Dworzáninem
1:
piſſe Yan S. Iż tchnął ná nye/ y rzekł
Ioan. 20.

2:
im: Weźmićye duchá S. Ktoregoż to
3:
duchá ſwyętego? Onego ktorego im
4:
był obyecał/ duchá prawdy/ ktory od
5:
oycá pochodźi. Yákoby chćyał rzec:
Ioan. 16.
Ioan. 14.
Ioan. 16.

6:
Mnye/ ktorym yeſt prawdá/ á od Oy=
7:
cám przyſſedł/ wmądroſći y władzey
8:
rownego. Ktory was náuczy wſſyſt=
9:
kyey prawdy. A iżeby tego kto nye=
10:
rozumyał o oney tylko práwdzye/
11:
ktorey ſam Kryſtus ich był náuczył/
12:
yáko ſte to ſnadź mogło rozumyeć z
13:
onych ſlow/ ktore máło przed tym
14:
mowił.
Ioan. 14.
On was wſſyſtkyego náuczy/
15:
y przypomni wam wſſyſtko/ com ya
16:
wam powyedźyał/ Obwárował to
17:
mowyąc: Yeſſcze wam wyele mam
18:
powyádáć/ ále nyemożećye znośić
19:
teraz: A zátym wnet przydał: Ale
20:
kyedy przyydźye on duch prawdy/
21:
on was wſſyſtkyey prawdy náuczy:
22:
Rozumyey: ktoreyeſcye ſye yeſſcze
23:
odemnye nyedouczyli. A okázuyąc
giż


strona: gv

Rozmowá wtora
1:
iż tá náuká duchá S. od yego nauki
2:
rozna nyebędźye/ przydał. Nye od ſye=
3:
byeć będźye mowił/ ále co vſlyſſy to
4:
powye/ á przepowye wam przyſzłe
5:
rzeczy. On mye obyáśni/ Abowyem
6:
z mego weźmye/ á wam opowye. A
7:
toż maſz Credencyą bożą z zupełną
8:
mocą/ zá ktorą ták maſz wyerzyć po=
9:
ſlom yego/ yáko ſámemu Pánu/ á
10:
nye lżey v ſyebye wáżyć co kolwyek
11:
Apoſtołowye nam lubo ná piſmye/
12:
lubo bez piſmá podáli/ niż to czego
13:
Pan ſam vczył/ á co nápiſano yeſt w
14:
Ewányeliach/ ponyeważ im Pan tę
Ioan. 17.
Mar. 13.

15:
yáſność dał/ ktorą ſam od oycá myał
16:
yáko ſam v Yaná S. powyáda: A v
17:
Márká powyeda/ iż nye oni mowyą/
18:
ále duch S. W czem ſye też/ oni ſámi
19:
dobrze czuli: A przeto gdźye im ná=
20:
uki Kryſtuſowey nyedoſtawáło/ ś=
21:
myele ſámi ſwą mocą przykázowá=
22:
li krzeſciyánom/ czego ſye dźyerżeć/ á
23:
czego wyſtrzegáć myeli. Yáko kyedy
Act. 15.
ſye


strona: g2

Dworz. z Mnichem
1:
ſye był wſſczął ſpor w Hyeruzálem/
2:
rychło po bożym wſtąpyenyu/ myę=
3:
dzy żydy á pogány ku wyerze náwro
4:
conemi/ Yeſli myany być dźyerżany
5:
od krzeſciyánow z pogáńſtwá náwro=
6:
conych obrzędy zakonu ſtárego/ vſtá=
7:
wili Apoſtołowye/ yáko ſye w tey
8:
myerze oni záchowáć myeli. A z kąd
9:
że tá vſtáwá? z Ewányeliey/ álbo ná=
10:
uki Kryſtuſowey? Nye. Bo ták odpi=
11:
ſuyą Antiochenczykom: Widźyáło
12:
ſye duchowi S. y nam/ nye obćyężáć
13:
was yákim inym brzemyenyem/ ye=
14:
dno tymi potrzebnymi. A to/ Nye
15:
piſſą/ ták nápiſano yeſt w Ewánye=
16:
liey/ álbo kák pan Kryſtus miſtrz náſz
17:
vczył y roſkazał/ ále ták ſye widźyáło
18:
duchowi S. y nam. Duchá śwyętego
19:
myenyą/ áby oni ludźye ták temu
20:
wyárę dáli/ yáko ſlowu Bożemu/ á
21:
nye mnyey niżli Ewányeliey. A nye
22:
puſſczáyą to ná ich wolą/ yeſli ták
23:
chcą dźyerżeć/ álbo nye: Ale zá po=
g ijtrzeb=


strona: g2v

Rozwowá wtora
1:
trzebne rzeczy przyázuyą. D‣ Ale
2:
to yeſt w piſmye á ſpráwách Apoſtol
3:
ſkich nápiſano. M‣ Yeſt: Ale by też
4:
nye było/ yednák byſmy temu nye=
5:
mnyey wyerzyć muśyeli: Yáko wye
6:
rzyły ine myáſtá/ ktorym Páweł S.
Act. 16.

7:
y Silás bez piſmá podawáli/ áby
8:
ſtrzegli vſtaw onych/ ktore były vch=
9:
walone przez Apoſtoły y ſtárſſe/ kto=
10:
rzy byli Hyeruzálem/ yáko támże
11:
Lukaſz S. śwyádſſy. A gdźyeż w E=
12:
wányeliey o dyakonyech? A yednák
Act. 6.

13:
ye Apoſtołowye ſwą mocą poſtáno=
14:
wili/ á wſſyſtek zbor krzeſciyáńſki
15:
przez wſſyſtki czáſy áż do dźiſyádnyá
16:
ye záchował. Ale yuż też o tym w
17:
tychże ſpráwách nápiſano. Gdźyeż
18:
nápiſano/ yákye przykazánya Páweł
19:
dał Korynthczykom/ o ktorych ſpomi
20:
na w pirwſſym liſćye do nich piſſąc.
1. Cor. 11.

21:
Chwalę was bráćia/ iż mye wewſſem
22:
pámyętaćye: á yákom wam podał
23:
przykazánya moye dźyerżyćye. Nye=
máżći


strona: g3

Dworz. z Mnichem
1:
máżći znáku/ iżeby był przed tym li=
2:
ſtem co do nich piſał. A támże roſka
3:
zawſſy przez liſt/ yáko ſye ſpráwowáć
4:
máyą około wyeczerzey Páńſkyey/
5:
álbo przyymowánya ćyáłá y krwye
6:
Páńſkyey to/ czego w Ewányeliach
7:
nyemáſz/ przypiſał/ Oſtátek ſpoſobyę
8:
kyedy przyydę. O ktorym ſpoſobye=
9:
nyu żadnego piſmá nyenáyduyemy.
10:
A yednák wyerzymy/ iż co potrzeb=
11:
nego było. Y onegoć podánya nig=
12:
dźye w piſmye nyemáſz/ o ktorym
13:
ſpomina do Theſsálonczykow we w=
2. Teſſ. 2.

14:
wtorym liſcye tymi ſlowy. A ták brá=
15:
ćya ſtoyćye/ á dźyerzćye dánya/ kto
16:
rycheſcye ſye náuczuli bądź przez mo
17:
wę náſſę álbo kazánye/ bądź też przez
18:
liſt. A to porownawa vſtne podánye
19:
piſmu. Nyemáſz y onego/ o ktorym
2. Tim. 2.

20:
zmyenkę czyni do Timotheuſſá pi=
21:
ſſąc: Coś ſlyſſał odemnye przy wye=
22:
lu śwyádkow/ to porucz wyernym
23:
ludźyom/ ktorzy ſye ná to będą go=
g ijdźić/


strona: g3

Rozmowá wtora
1:
dźić/ áby ine vczyli. Z ktorych ſlow też
2:
możeſz wyrozumyeć/ iż nye tylko nye
3:
wſſyſtko yeſt wypiſano/ co ku wyerze
4:
á ſpráwye náſſey krzeſciyáńſkyey ná=
5:
leży: Ale iż też ſą nyektore rzeczy/
6:
ktore poſpolitemu człowyekowi nye=
7:
máyą być obyáwyony: Czego po=
8:
śwyadſſáyą doktorowye S. yáko E=
9:
uſebius/ Gregorius Názánzenus/ á
10:
Dionyſius Areopágitá.
Euſebi de
mōſtran.
euan. 1. 1.
Nazā. in
Eunom.
Diony. ec
cl. hie. c. 1
Matth. 13
Mar. 4.
A znáczy
11:
ſye to y z Ewányeliey/ gdźye pan Kry
12:
ſtus zgrái nyektore rzeczy pod przy=
13:
kryćim powyádał/ á oſobliwye ye ſá=
14:
mym ápoſtołom wykłádał. A gdźyeż
15:
oná vſtáwá álbo podánye? o ktore
16:
Páweł záklina tych/ ktorzy z nyego
17:
wykraczáli/ do Teſálonczykow piſſąc:
18:
Opowyádamy wam bráćya w imyę
19:
páná náſſego Yezu Kryſtá/ ábyſcye
20:
ſye odłączáli od káżdego brátá cho=
21:
dzącego nyerządnye á nye wedle po=
22:
dánya/ ktore od nas wźyęli. Pátrz tu
23:
yáko ſrogo karał o przeſtąpyenye v=
ſtáwy


strona: g4

Dworz. z Mnichem
1:
ſtáwy ſwoyey/ ktorą nyemożeſz rzec/
2:
iżeby od páná Kryſtuſá myał: Bo go
3:
nye ſluchał kyedy kazał. A ták nye
4:
tylko tego co yeſt w Ewányeliey/ ál=
5:
bo y w inym piſmye zakonu nowego
6:
dźyerżeć ſye mamy/ áni tylko tych v=
7:
ſtaw/ ktore nam Apoſtołowye od pá=
8:
ná Kryſtuſá vſtmye ſye náuczywſſy/
9:
ná piſmye zoſtáwili: Ale wſſyſtkich
10:
wobyec/ ktorymkolwyek obyczáyem
11:
od nich ſą podáne. A kto ſye ich dźyer
12:
ży/ nye wymyſlow ludzkich/ yáko ći
13:
nowi kácerzowye powyádáyą/ ále
14:
ſlowá bożego ſye dźyerży/ ktory po=
15:
wyedźyał: Kto was ſlucha/ mnye ſlu
16:
cha. A kto wámi gárdźi/ mną gárdźi.
17:
Abowyem ácz w ſercach ludzkich bog
18:
zakon ſwoy nowy nápiſáć przez Hye=
Hier. 31.

19:
remiaſſá proroká obyecał/ y nápiſał
20:
pálcem ſwoim/ to yeſt nádchnyenim
21:
duchá ſwyętego/
Heb. 8.
co ſye yáſnye okázu=
22:
ye z kſyąg ſpraw Apoſtolſkich/ gdźye
Act. 10. 12.

23:
tćyemy/ iż poki yeſſcze Pyotr mowił
Korneliu


strona: g4v

Rozmáwá wtora
1:
Korneliuſowi/ á ludźyom onym kto=
2:
rzy ſye około nyego zebráli byli/ ná
3:
wſſyſtkye padł duch ſwyęty. Y onoć
4:
nye było bez ſpráwy duchá S. gdy
5:
ná yedno krotkye kazánye Pyotro=
Bog p=
rzed ludzye
nam wo=
lą ſwą o=
byáwya.

6:
wo/ trzy/ ná drugye dwá tyſyące lu=
7:
dźi ſye náwroćiło: A wſſákoż w tym
8:
poſlugi yęzykow ludzkich Bog vży=
9:
wał y vżywa. A iżby to ták było/ oká=
10:
zuye ſye z onego podſkárbyego Mu=
11:
rzynſkyey krolowey/ o ktorym tćimy
12:
w ſpráwách ápoſtolſkich ktorego mo=
Act. 8.

13:
gł ći Bog wſſelkyey pomocy lu=
14:
dzkyey ośwyećić/ iżeby był ſam przez
15:
ſye rozumyał ono piſmo Ezáiyaſſo=
16:
wo ktore czytał/ á w páná Kryſtuſá
17:
vwyerzył. Ayednák tego nye vczynił:
18:
Ale roſkazał Philippowi/ áby ſye
19:
knyemu przyłączył/ á roſpowyedźiał
20:
mu o wyerze Páńſkyey. Y Korneli=
21:
uſá rotmiſtrzá mogł ſam przez ſye
22:
nádchnyenim duchá S. náwroćić.
Act. 10.

23:
Yednák tego nye vczynił/ áni też
przez


strona: h

Dworz. z Mnichem
1:
przez Anyołá/ przez ktorego mu ob=
2:
yáwił/ iż wdźyęcznye przyymował
3:
modlitwy y yáłmużny yego: Ale ka=
4:
zał mu przyzwáć Pyotrá/ zá ktorego
5:
kazánim dopirzo go duch. ſ. nádchnął.
6:
Páweł S. przy náwrocenyu ſwym
2. Cor. 12.

7:
záchwycon yeſt do ráyu y do trzećye=
8:
go nyebá/
Act. 9.
á tám ſlyſſał táyemne ſlo=
9:
wá/ ktorych ſye nye godźi człowyeko=
10:
wi mowić/ á yednák Bog do myáſtá
11:
mu wniſć kazał/ á tám mu myano
12:
powyedźyeć/ co by myał czynić: Co
13:
ſye przez Anániaſſá z roſkazánya Bo
14:
żego wypełniło/ á tám zá tym dopi=
15:
rzo wźyął duchá ſwyętego. Widźiſz
16:
yáko Bog nye bez poſlugi ludzkyey
17:
zbáwyenye ludzkye ſpráwował y ſprá
18:
wuye: Nye z potrzeby yákyey. Bo
19:
on yeſt/ ktorego ſlowem nyebo/ źye=
20:
myá/ morze/ y wſſyſtko co w nich
21:
yeſt/ z niczego ſtworzono. Ale áby ſye
22:
tym wyęcey ſpolna miłoſć myędzy
23:
ludźmi mnożyłá y záchowáłá/ im
hwyęcey


strona: hv

Rozmowá wtora
1:
wyęcey człowyek człowyeká vżywa
2:
y potrzebuye. Dla tego Páweł S.
3:
do Gálátow piſſąc dawa znáć/ iż z
Gal. 3.

4:
ſluchu wyáry duchá S. przyymuye=
5:
my: A do Rzymyánow: Wyárá przez
Rom. 10.

6:
ſluch/ á ſluch przez Kryſtuſowe ſlo=
7:
wo: A to ſlowo przez Apoſtoły: kto=
8:
rych głos wyſſedł ná wſſyſtkę źye=
9:
myę/ á ſlowá ich ná kray śwyátá.
10:
Gdźye y ono maſz obáczyć/ iż Apo=
Apoſtol=
ſkie ſlowo
Boże sło
wo.
Pſal. 18.

11:
ſtolſkye ſlowá álbo kazánye Páweł
12:
zowye Kryſtuſowym/ á ták y bożym/
13:
ſlowem. A nye mowi/ piſmo ich/ ále
14:
głos á ſlowá. Dawno to ták był bog
15:
przeźrzał/ y przez Dawidá znákomi=
16:
ćye obyáwił/ iż vſtmye zakon krzeſci=
17:
yáńſki przez Apoſtoły wſſyſtkyemu
18:
śwyátu myał być podan/ áby ſye lu=
19:
dźye fáłſſywym prorokom potym z=
20:
wodźić nyedáli/ ktorzyby ſye piſmá
21:
tylko dźyerżeć chćyeli/ tfirdząc/ iż w=
22:
nim tylko wſſyſtká ſye náuká zbá=
23:
wyenna y ſpráwá krzeſciyáńſka zá=
myka.


strona: h2

Dworz. z Mnichem
1:
myka. Acz wpiſmnye yeſt/ Ale yu=
2:
żeś ſlyſſał/ iż ye nye w ten ſpoſob A=
3:
poſtołowye piſáli/ áby wſſyſtek zakon
4:
álbo ſpráwę krzeſciyáńſką w nim ze=
5:
bráli. Myeli dobrze ná pámyęći y ty
6:
ſlowá Dawidowe/ y ſámego páná
7:
Yezu Kryſtá przykazánye/ iż im nye
Matth. 28
Mar. 16.

8:
piſáć/ ále vczyć á kázáć roſkazał. A
9:
przeto piſmá wedle potocznych tylko
10:
potrzeb/ yákoś ſlyſſał/ vżywáli: vſt=
11:
mye doſtátecznyey wſſyſtko podáli.
12:
Acz áni vſtmye do końcá wſſyſtko. A=
13:
bowyem ſą ſpráwy á obrzędy nyekto
14:
re od czáſow Apoſtolſkich po wſſyſt=
15:
kim krzeſciyáńſtwye trwáyące: kto=
16:
re yáko poſtáwą á nyeyákim ſpoſo=
17:
bem ćyáłá ſpráwowáne bywáyą/ ták
18:
też vżywánim á vkazánim wyęcey
19:
niżli piſmem álbo vſtną náuką ſą po
Iż y ći=
chą ſprá=
wą o vży
wánim o
brzędnim
wyele n=
am Apo=
ſtołowye
podáli.

20:
dáne. A nyektore ſnadź áni wypiſá=
21:
ne/ áni wymowyone być mogą. Tá=
22:
kowe też nye ináczey/ yedno yáko pi=
23:
ſmo S. álbo vſtne podánye Apoſtol=
h ijſkye


strona: h2

Rozmowá wtora
1:
ſkye á ſlowo boże od nas przyymowá
2:
ne y dźyerżáne być máyą. A iż ma
3:
w ſobye tákye ſpráwy álbo obrzędy
4:
zakon krzeſciyáńſki/ ktore po Grecku
5:
y Láćinnicy zową myſteria/ okázu=
6:
ye ſye z onego/ co Páweł ſwyęty Ko=
2. Cor. 14.

7:
rynthczykom piſſe: Będę ſye modlił
8:
duchem/ będę y myſlą. A gdźye byś
9:
duchem błogoſláwił/ ten ktory yeſt
10:
ná myeyſcu nyeumyeyętnego álbo
11:
láiká/ yáko my mowimy/ yáko rze=
12:
cze Amen ná twoye błogoſláwyeń=
13:
ſtwo? Tu ſye znáczy/ iż byli yuż zá
14:
S. Páwłá obrzędy nyeyákye w ko=
15:
ſcyele krzeſciyáńſkim/ o ktorych yáko
16:
były ſpráwowáne áni piſmá/ áni [po
17:
dánya vſtnego niemamy. A ná ko=
18:
nyec tám ták zámyka/ Wſſyſtko ſye v
19:
was nyechay vtćiwye á porządnye
20:
dźyeye. Yáko to vtćiwye á porząd=
21:
nye? nye náyduyemy o tym piſmá/
22:
áni vſtnego podánya: Y trudno to
23:
było/ mym zdánim/ ináczey/ yedno
vży=


strona: h3

Dworzá. z Mnichem.
1:
vżywánim á ſpráwą ſtánowić. Kte=
2:
muć y ono ſluży co zbáwićyel náſz z
3:
Sámárytánką mowyąc powyedźiał
Ioan. 4.

4:
Iż prawdźiwi bogomodlce w duchá
5:
á w prawdźye oycu modłę dáwáć bę=
6:
dą. To yeſt/ duchowną weſpołek y z=
7:
wirzchowną ſpráwą/ ták iż nye obłu=
8:
dna yáko v żydow bywáłá/ ále praw=
9:
dźiwa/ á z duchem y vmyſlem zgod=
10:
na będźye ſpráwá ich zwirzchowna.
11:
Bo nye mnimay áby zakon náſz krze
12:
ſciyáńſki zwirzchowne ſpráwy álbo
13:
obrzędy bogomodlſtwá odrzucał. My=
14:
lą ſye ná tym kácerzowye. Nye ro=
15:
zumći tylko/ ále y duſſę/ y ćyáłá ná=
16:
ſſe Bog ku chwale ſwoyey ſtworzył:
17:
A ták oboim też chwalon y wzywan
18:
chce być: nye tylko we wnętrznym v=
19:
znánim/ y podnyeſyenim myſli y
20:
woley/ ále też zwirzchowną ſpráwą
21:
ćyáłá y modłą. Co by ſye (iż Moize=
22:
ſſow zakon opuſſczę) y z przyrodzone=
23:
go zakonu pokázáć mogło/ gdźye bog
h iijtákowe


strona: h3v

Rozmowá wtora
1:
tákowe zwirzchowne ſpráwy y mo=
2:
dły od Ablá/ Noego/ Abráámá/ Yá=
3:
kobá/ Izáká/ Melchiſedechá/ Yobá/ y
4:
inych dobrych á śwyętych ludźi mi=
5:
łoſciwye á wdźyęcznye prziymował/
6:
á ſnadź y ſam przykázował: ále dla
7:
przedłużenya opuſſczę. Z náſſego krze=
8:
ſciyáńſkyego zakonu nyeco tákyego
9:
pokażę. Ano klękánya ná modlitwye
Act. 7.
Eph. 3.
Act. 9. 20.
Luc. 22.
Matth. 2.

10:
nye tylko Szczepan/ Páweł/ y Pyotr
11:
ále y ſam pan Kryſtus vżywał. O
12:
trzech kroloch álbo mędrcach też nye
13:
bez przyczyny ſpomina S. Máthuſz/
14:
iż vpadſſy dáli mu/ to yeſt dźyećyę=
15:
ćyu pánu Kryſtuſowi/ modłę/ y ofyá=
16:
rowáli mu dáry/ złoto/ kádźidło/ y
17:
mirrę. A w Máryey Mágdálenye
Ioan. 12.

18:
ſam pan pochwalił iż mu nogi drogą
19:
máſcyą námázáłá/ á włoſámi vći=
20:
ráłá:A vcznye ſwoye/ ktorzy o to ſſe=
21:
mráli/ zbákał.
Lu. 7.
Tákyeż y w grzeſſnicy/
22:
lubo táż Márya/ lubo ina byłá/ po=
23:
chwalił/ iż mu nogi cáłowáłá/ łzámi
ye vmyw


strona: h4

Dworzá. z Mnichem.
1:
ye vmywſſy/ á włoſámi otárſſy. Pá=
2:
weł też mężczyznom modląc ſye ręce
1. Tim. 2.

3:
podnośić każe. Wyele inych tákich o=
4:
brzędow zwirzchownych Dionyſius
Diōi. ī. ec.
hier. et. de
diui. nom.
Clem. in
recog.

5:
Areopágitá ſwyętego Páwłá vczeń
6:
opiſuye/ tákyeż y Klimunt Pyotrá
7:
S. vczeń y namyáſtek: tákże y dru=
8:
dzy Apoſtolſcy vcznyowye/ ktorych
9:
ſye yuż zá nich krzeſciyánye dźyerże=
10:
li/ á nye mnyey yedno yáko páńſkye
11:
przykazánye w poczliwoſci ye mye=
12:
li/ nie bádáyąc ſye wſſetecznye/ co
13:
ſye przez nye známyenowáło. Abo=
14:
wyem tego Apoſtołowye y potomko
15:
wye ich przełożeni krzeſciyáńſcy nye
16:
wſſyſtkim poſpolićye obyáwyáli: O
17:
czym śwyádſſy Báſilius biſkup ſwyę
Baſil. de
ſpū ſancto

18:
ty/ ktory przed dwyemánaſcye ſet
19:
lat ták piſſe. Vſtáwy ktore w koſcye=
20:
le ſą obyáwyony/ nyektore mamy z
21:
náuki ná piſmye wydáney/ nyektore
22:
z Apoſtolſkyego podánya w táyem=
23:
nicyſmy przyyęli/ ktore oboye rowną
moc


strona: h4v

Rozmowá wtora
1:
moc máyą ku bogomodlſtwu/ áni ſye
2:
wtym kto ſpira ktokolwyek choćya z
3:
wirzchu trochę ich vkuśił. A gdźyeby=
4:
ſmy zwyczáye/ ktore ná piſmye nye
5:
ſą podáne/ zá nyepotrzebne odrzućić
6:
chćyeli/ nyechcąc y to zárzućimy/ co
7:
w Ewányeliey potrzebnego yeſt ku
8:
zbáwyenyu: Y owſſem kazánye wyá
9:
ry w gołe imyę obroćimy. A wyli=
10:
czywſſy nyektore tákye podánya y z=
11:
wyczáye/ pyta. Z ktoregoż piſmá to
12:
mamy? Izali nye z oſobliwego á tá=
13:
yemnego podányá? Iza nye znáuki/
14:
ktorą oycowye náſſy w milczenyu
15:
(ktore wſſeteczne ludźye pobudza/ á
16:
proznuyące álbo nyedbáłe odpycha)
17:
záchowáli chędogo yáko ći/ ktorzy wye
18:
dźyeli/ iż vtćyenye táyemnic milcze=
19:
nim záchowáne bywa. Abowyem ná
20:
co nyeśwyęconym áni poźrzeć ſye
21:
nyegodźi/ yákoby było przyſtáło to
22:
piſmem wyyáwić? A ſpomnyewſſy
23:
Moizeſſá/ yáko on był ſlużbę Bożą v
żydow


strona: i

Dworzá. z Mnichem
1:
żydow ſpoſobił y rozrządźił/ poſpo=
2:
lity lud od nyey oddaliwſſy/ dáley
3:
piſſe: Tymże obyczáyem Apoſtoło=
4:
wye y oycowye w táyemnym mil=
5:
czenyu obrzędow powagę záchowáli.
6:
A niżey: A to yeſt przyczyná/ czemu
7:
nyektore rzeczy podáne ſą bez piſmá/
8:
iżeby poznánye vſtaw nyebyło zánye
9:
dbáne/ á zá zwyczáyem nye przyſzło
10:
wzgárdzenye v poſpolitego człowye=
11:
ká.
Dion. ec=
cl. hier.
Wtęż Dionyſius w kſyęfach ná=
12:
myenyonych do Timotheuſſá piſſe:
13:
Strzeż pilnye/ ábyś śwyęte śwyę=
14:
tych/ to yeſt táyemne ſpráwy náſſe=
15:
go zakonu nye wynośił/ áni dopu=
16:
ſcił/ áby ich zmázáne oczy nye zgwał
17:
ćiły. Ale y owſſem w vtćiwoſci ye bę=
18:
dźyeſz myał/ á táyemne obrzędy bo=
19:
że duchownymi nye widomymi z=
20:
náymoſcyámi będźyeſz tćił/ á nye po
21:
ruſſone záchowaſz/ nikakye ich poſpo=
22:
lićye proſtym álbo nye w práwyo=
23:
nym nyepodawáyąc. Ale śwyętym
itylko


strona: iv

Rozmowá wtora.
1:
tylko śwyętych rzeczy wykłády vczli=
2:
wye obyáwiſz. á toż maſz/ iż wyele rze
3:
czy ku wyerze á zakonowi krzeſciyáń=
4:
ſkyemu należących ápoſtołowye ſprá
5:
wą duchá śwyętego/ nye ná piſmye/
6:
ále vſtmye/ wyele áni vſtmye/ ále ći=
7:
chą ſpráwą á vżywánim obrzędnym
8:
nam podáli/ ktore w vczliwoſci myeć/
9:
á mocnye ſye ich dźyerżeć mamy/
10:
nyemnyey yedno yáko piſánego ſlo=
11:
wá bożego/ nye ſádząc ſye áni ná ro=
12:
zum ſwoy/ ktory w rzeczach boſkich
13:
ſlepy yeſt/ áni ná yákążkolwyek náu=
14:
kę/ áni ná piſmo śwyęte. D‣ Ale
15:
pan Kryſtus nye do podánya vſtne=
16:
go/ álbo y tego ćichego á zwyczáyne=
17:
go/ o ktorymeś teraz mowił/ ále do
18:
piſmá nas odſyła/ mowyąc: Báday=
19:
ćye ſye w piſmye: A ná drugim
Ioan. 5.
Mar. 12.

20:
myeyſcu: Za nye dla tego błądźićye/
21:
iż nye vmyećye piſmá? M‣ Ku ko=
22:
muż to/ á o ktorym piſmye mowił?
23:
Nye ku Apoſtołom/ áni ktym ktorzy
weń


strona: i2

Dworz. z Mnichem
1:
weń yuż byli vwyerzyli: Ale ku ży=
2:
dom ktorzy go złoſciwye kuśili/ á ná=
3:
uce ſye yego ſprzećiwyáli/ Ani o
4:
tym piſmye/ ktore Ewányeliſtowye
5:
y Apoſtołowye nápiſáli: Bo go yeſſ=
6:
cze nye było/ Ale o piſmye ſtárego
7:
zakonu: Ná ktorym żydowye ſádząc
8:
ſye/ Kryſtuſowey náuki nye przyy=
9:
mowáli. A toż chcąc im Pan okázáć/
10:
iż nye tylko nye przećiw piſmu za=
11:
konu od Bogá im przez Moizeſſá dá=
12:
nego/ ále y owſſem yáſnye wedle pi=
13:
ſmá onego náuká y ſpráwá yego w=
14:
ſſyſtká byłá/ do piſmá ye odſyła/ ná
15:
ktorym ſye oni ſádźili/ á wnim wſſyſt
16:
kę nádźyeyę ſwą pokłádáli/ co im też
17:
támże v Yaná S. Pan przypomina.
18:
Bo y rozum przyrodzony to pokázu=
19:
ye/ iż kto kogo ku vwyerzenyu y przy
20:
zwolenyu chce przywyeść/ muśi
21:
tym/ czemu on myeyſce dawa. Prze=
22:
to też Páweł S. do Gálátow/ ktorzy
23:
wyárę y náukę Kryſtuſowę przyyą=
i ijwſſy/


strona: i2v

Rozmowá wtora
1:
wſſy/ przedſyę zakonu ſye dźyerżeli/
2:
pedágogyem/
Gál. 3.
to yeſt/ dźyećinnym
3:
wodzem álbo ſprawcą zakon zowye/
4:
iż przezeń żydowye ku wyerze Kry=
5:
ſtuſowey przyprowádzeni być myeli.
6:
Ale wnet przykłáda: Gdy wyárá
7:
przyſzłá/ yużeſmy nye pod pedágo=
8:
gyem/ to yeſt/ pod zakonem. D‣
9:
Tedy ſye yuż piſmá ſtárego zakonu
10:
dźyerżeć nyemamy? Czemuż ye czy
11:
táyą/ álbo wpiſányu/ gadányu/ y ná
12:
kazányu we wſſem krzeſciyáńſtwye
13:
zá dowod ku wyelu rzeczam przywo
O Stá=
rym za
konye.
Eſa. 40.

14:
dzą? M‣ Ponyeważ yeſt zakon
15:
Pańſki á ſlowo boże/ ktore trwa ná
16:
wyeki/ yáko śwyádſſy Ezáiyaſz/ ma=
17:
my ſye go mocnye dźyerżeć: Ale nye
18:
inym obyczáyem/ yedno ktorym yeſt
19:
od Bogá podáne. D‣ Yáko to?
20:
M. Aby nye młodſſy ſtárſſemu
21:
ſlużył/ ále ſtárſſy młodſſemu/ yáko
22:
Bog o Eſau á Yakobye powyedźyał:
23:
To yeſt. Abyſmy ſtáry zakon ku no=
Gen. 25.
Rom. 9.
wemu/


strona: i3

Dworz. z Mnichem
1:
wemu/ nye nowy ku ſtáremu ſtoſo=
2:
wáli. Bo ktemu ono piſmo Páweł
Rom. 3. 4.
Gal. 2.
Hebr. 7.
Gen. 3.

3:
S. ſtoſuye. Abowyem nye dla tego
4:
Bog dał żydom ſtáry zakon/ áby kto
5:
przezeń mogł być vſpráwyedliwyon
6:
y zbáwyon: Ale wnet po przeſtąpye=
7:
nyu á grzechu pirwſſych rodźicow ná
8:
ſſych/ obyecał/ nye żydom/ ktorych ye=
9:
ſſcze ná śwyećye nye było/ ále po=
10:
tomſtwu onych pirwſſych ludzi/ to
11:
yeſt wſſemu rodzáyowi ludzkyemu
12:
zbáwićyelá á ſkáżcę wężá/ to yeſt/
13:
czártá/ ktory był zwyodł/ y w ſwoyę
14:
moc wźyął rodzay ludzki.
Gen. 22.
Gal. 3.
Tákże y
15:
Abrámowi obyecał plemye álbo ná=
16:
śyenye/ przez ktore błogoſláwyony
17:
myáły być wſſyſtki narody źyemye:
18:
Tákże Izáákowi y Yakobowi/ kilko
19:
ſet lat przed dánim zakonu.
Deut. 18.
Tákże y
20:
wſſem żydom ná on czás/ kyedy im
21:
zakon dawał/ przez Moizeſſá obyecał
22:
proroká zbudźić z ichże bráći/ á w v=
23:
ſtách yego ſlowo ſwoye położyć: A
i iijkto


strona: i3v

Rozmowá wtora
1:
kto by ſlow onego Proroká ſlucháć
2:
nyechćyał/ nád tym ſye ſam Bog ch=
3:
ćyał mśćić. Po dányu też zakonu
4:
przez Proroki tákże obyecował nye
5:
tylko żydom/ ále wſſem narodom lu=
6:
dzkim Meſyaſſá krolá y kápłaná wye
7:
cznego/ ktory im gnyew Boży myał
8:
vbłágáć/ á zakon nowy ſtáwić/ on pir=
9:
wſſy zniſſczywſſy: Co by długo było
10:
wyliczáć. D‣ Dla czegoż/ á kto=
11:
rym ſpoſobem dał był żydom ſtáry
Dla czegͦ
dan był
ſtáry za=
kon.
Gal. 3.

12:
zakon/ gdy inego czekáć myeli? M‣
13:
Odpowyeć za myę Páweł S. Dla
14:
przeſtąpyenya/ to yeſt/ dla powćyąg=
15:
nyenya żydow krnąbrnych/ á ku zło=
16:
ſcyam/ á zwłaſſczá ku báłwochálſtwu
17:
pochopnych/ pokądby nye przyſſedł
18:
zbáwićyel álbo Meſyaſz obyecány: A=
19:
by obiráyąc ſye y rozmyſláyąc około
20:
ſłużby bożey/ yego ſobye vſtáwicznye
21:
ná pámyęć przywodźili: nikogo ine=
22:
go/ yedno yego ſámego zá bogá mye=
23:
li y chwalili/ A ofyáruyąc mu pir=
worod=


strona: i4

Mnichá z Dworzáninem
1:
worodne rzeczy/ dźyeſyęćinę y ine o=
2:
fyáry/ iż odnyego to wſſyſtko/ y wſſyſt
3:
ko dobre máyą/ pámyętali y wyzna=
4:
wáli: A zbáwićyelá y zbáwyenya o=
5:
byecánego oczekawáyąc/ wedle yego
6:
woley we wſſem ſye rządźili ták myę
7:
dzy ſobą ſámi/ yáko y przećiw inym
8:
narodom: A gdźyeby tego wſſyſtkye=
9:
go z dobrey woley nye czynili/ áby
10:
boyáźnyą ćyęſzkich á ſrogich kaźni/ ták
11:
vrzędnych/ yáko od ſámego Bogá ro=
12:
zmáićye á widomye przepuſſczá=
13:
nych/ od złoſci ſye powćyągáli. D‣
14:
Kczemuż nam teraz pożyteczen ten
Kczemu
nam po=
żyteczn.

15:
zakon/ gdy yuż Meſyaſz przyſſedł?
16:
M. Ku wyelu rzeczam/ yáko śwyád
17:
ſſy Páweł S. ták piſſąc do Rzymyá=
Rom. 15.

18:
now: Co kolwyek yeſt nápiſano (rozu=
19:
myey w ſtárym zakonye/ bo o tym
20:
tám rzecz) ku náſſey náuce nápiſa=
21:
no/ ábyſmy przez ćirpliwoſć á poćye=
22:
ſſenye piſmá nádźyeyę myeli. A do
23:
Timotheuſſá: Wſſelkye piſmo/ z bo=
2. Tim. 3.
żego


strona: i4v

Rozmáwá wtora
1:
żego nádchnyenya/ á pożyteczne ku
2:
náuce/ ku karányu/ ku nápráwye=
3:
nyu/ ku ćwiczenyu w ſpráwyedliwo=
4:
ſci/ áby był doſkonáły człowyek boży/
5:
ná káżdy vczynek dobry gotow. A ch=
6:
ceſzli lepyey ty pożytki obáczyć/ mu=
7:
śiſz wyedźyeć/ co zakon wſobye zámy
8:
ka. Ale iżebyś ſye nye mylił/ nye tyl=
9:
ko to zakonem ſtárym zowyemy/ co
10:
bog żydom przez Moizeſſá przykazał
11:
álbo zákazał/ ále cokolwyek yeſt nápi
12:
ſano wpyęći kſyęgach Moizeſſowych: y
13:
owſſem y prorockye/ y ine śwyęte pi=
14:
ſmá/ ktore ſą wobyec od żydow przy=
15:
yęte/ á w poczćye piſmá S. ſtárego
16:
poczytáne.
Co w ſo=
bye zámy
ka zakon
W tym zakonye álbo pi=
17:
ſmye śwyętym ſą nye tylko przyka=
18:
zánya y zákazánya/ ále y obyáwye=
19:
nya/ ták przyſzłych yáko przeſzłych y
20:
potocznych rzeczy/ to yeſt ſpraw bo=
21:
żych około ſtworzenya y rządzenya
22:
śwyátá/ á zwłaſſczá żydow/ ſpraw też
23:
y przygod ludzkich złych y dobrych.
To wſſy=


strona: k

Dworz. z Mnichem
1:
To wſſyſtko nápiſano przodkyem dla
2:
żydow/ áby Bogá mądroſć/ władzą/
3:
y dobroć yego/ y dobrodźyeyſtwá prze
4:
ćiw ſobye/ á ſwoye nyedoſtátki ználi:
5:
A znáyąc to/ áby ſye ku Bogu vćyeka
6:
li/ á wedle yego woley ſye ſpráwu=
7:
yąc/ przykłádow dobrych náſláduyąc
8:
á złych wyſtrzegáyąc/ od nyego
9:
wſpomożenya y wſſego dobrego ocze
10:
kawáli: Po tym y dla nas/ yáko ś=
11:
wyádſſy Páweł S. to yeſt dla podfir=
Rom. 13.
Hebr. 7.

12:
dzenya náſſego. Abyſmy tym moc=
13:
nyey y ſtaley wyerzyli/ iż pan Yezus
14:
Kryſtus yeſt Syn Bogá/ ktory nyebo
15:
y źyemyę ſtworzył/ y Syn człowye=
16:
czy/ zbáwićyel y miſtrz śwyátá w=
17:
ſſyſtkyego/ on ktory wzakonye ſtárym
18:
był obyecan/ ofyárámi y obrzędy ro=
19:
zmáitemi známyenowány/ od oy=
20:
cow S. y prorokow oczekány y pożą=
21:
dány: A yáko ſye to wypełniło/ by=
22:
ſmy tym wyárę y nádźyeyę ſwoye
23:
vtfirdźili/ iż ſye y oſtátek co yeſt w o=
knymże


strona: kv

Rozmowá wtora
1:
nymże piſmye/ álbo y przez ſámego
2:
páná Kryſtuſá y ápoſtoły yego prze=
3:
powyedźyano y obyecano/ pewnye
4:
wypełni/ A zátym goręcey páná Bo
5:
gá/ miłoſyerdźye y y dobrodźyeyſtwá
6:
yego rozczytáyąc/ miłowáli/ á dobro
7:
ći y śwyętobliwoſći yego náſládowá=
8:
li/ á przykazánya yego pełnili. Kte=
9:
muć ſye ſtoſuye ono/ co pan Kryſtus
10:
powyedźyał: Bádayćye ſye w piſ=
Ioan. 5.

11:
mye: A wnet przykłáda: Bo to o
12:
mnye śwyádectwo dáye. D‣ Toć/
13:
mym zdánim/ o obyetnicach á pro=
14:
roctwyech tylko ſye rozumye. M‣
15:
A gdźyeż ono podźyeyeſz/ co z Pá=
16:
włá S. przypominał? Cokolwyek
17:
yeſt nápiſano/ ku náſſey náuce nápi=
18:
ſano. Tu widźiſz iż nic nye wyymu=
19:
ye. D‣ Tedy y obrzezánye y o=
20:
fyáry wołow/ kozłow/ báránow/ y w=
21:
ſſyſtkye ine obrzędy/ á przykazánya
22:
zakonne wypełnyáć mamy? Aleć to
23:
będźye przećiw Páwłowi S. przećiw
Act. 15.
vſtá=


strona: k2

Dworz. z Mnichem
1:
vſtáwye Apoſtolſkyey/ o ktoreyeś wy
2:
ſſſſey ſpominał. M‣ Muśiſz tu o=
3:
báczyć roznoſć przykazánya/ chceſzli
4:
nye błądźić. Bo yáko ſą rozne przy=
5:
kazánya/ ták y vżywánya ich. D‣
6:
Wyłoż mi to. M‣ A to ták.
Troiákie
przykazá
nye zako=
nu ſtáregͦ.
Obycz=
áyne.
Są
7:
przykazánya nyektore/ ktore ſlużą ku
8:
ſpráwowányu obyczáyow y woley
9:
ludzkyey/ yáko ſye człowyek przećiw
10:
Bogu y bliźnyemu záchowáć/ á cze=
11:
go wyſtrzegáć ma: ktore przykazánya
12:
nye ſą właſne zakonu żydowſkyego/
13:
ále od początku przez Bogá wſercach
14:
y w rozumyech wſſech ludźi ſą yáko=
15:
by wſſczepyone: O ktorych ono ma
16:
być rozumyano/ co Páweł śwyęty pi
17:
ſſe do Rzymyánow: Abowyem gdy
Rom. 2.

18:
pogáni ktorzy zakonu nyemáyą (ro=
19:
zumyey piſánego) z przyrodzenya
20:
czynyą to co yeſt w zakonye/ tákowi
21:
nyemáyący zakonu/ ſámi ſobye za=
22:
konem/ ktorzy okázuyą ſkutek zako=
23:
nu nápiſány w ſercach ſwoich. Ale iż
k ijzá


strona: k2v

Rozwowá wtora
1:
zá zákáżenim przyrodzenya ludzkye=
2:
go przez grzech/ záćmyony y wymá=
3:
zány yákmyarz były z ſerc ludzkich
4:
ty przykazánya/ przez Moiżeſſá ye
5:
Bog żydom odnowił. Ty wſſem na=
6:
rodom y wyekom ſlużą: A ták y my
7:
krzeſciyánye nye yeſteſmy od nich
8:
wyyęći. W ktorey myerze yeſt dzye=
9:
ſyęćyoro przykazánye Boże/ y ine tá=
10:
kowe/ ktore zowyemy łáćińſkim yę=
11:
żykyem moralia praecepta/ yákoby
12:
rzekł/ obyczáyne przykazánya. O
13:
tych ći ſye rozumye ono/ co Páweł S.
Rom. 2.

14:
piſſe: Iż nye ſluchácze zakonu ſprá=
15:
wyedliwi ſą przed Bogyem/ ále ći/
16:
ktorzy wypełnyáyą ſkutkyem zakon/
17:
będą vſpráwyedliwyeni. O tym też
18:
Pan Kryſtus rozumye/ gdy mowi:
Matth. 19.

19:
Chceſzli wniść do żywotá/ choway
20:
przykazánya: A ty wſſyſtkye ſye w
21:
miłoſci Bogá y bliźnyego zámyká=
22:
yą/
Rom. 13.
Gal. 5.
yáko śwyadſſy Páweł/ do Rzy=
23:
myánow y do Gálátow piſſąc: Ták=
że


strona: k3

Dworz. z Mnichem
1:
że y ſam Pan v Máthuſſá S. Tákye
Matth. 22.

2:
przykazánya winniſmy chowáć/ yáko
3:
y S. Yan śwyádſſy/ ták piſſąc. A to
4:
przykazánye mamy od Bogá/ kto bo=
1. Ioan. 4.

5:
gá miłuye/ áby y brátá ſwego miło=
6:
wał. A ták od tákyego przykazánya
7:
nas Páweł y drudzy Apoſtołowye
8:
nye wyyęli. Acz to też nam oznáy=
9:
muyą/ iż tákye przykazánye myſli y
10:
żądz náſſych/ woley bożey przećiw=
Rom. 7.

11:
nych/ powſcyągnąć nyemoże/ y ow=
12:
ſſem ye nyeyáko pobudza/ yáko św=
13:
yádſſy Páweł S. do Rzymyánow pi
14:
ſſąc. D‣ A kczemuż nam pożyte=
15:
czne/ ponyeważ złych myſli y żądz w
16:
nas nye powćyąga? M‣ Oznáy=
17:
muye nam wolą bożą/ á okázuye kre=
18:
wkoſć y nyedoſtátek náſz/ ábyſmy
19:
tym chćiwyey wſpomożenya y lekár
20:
ſtwá ſſukáli: ktore nam proroctwá y
21:
obrzędy zakonne przykryćye/ ále E=
22:
wányelia á náuká páná Kryſtuſowá
23:
yáśnye pokázuye. A to yeſt łáſká bo=
k iijża


strona: k3v

Rozmowa wtora
1:
ża przez páná Kryſtuſá nam zrządzo=
2:
ná/ ktora nye tylko głádźi wyſtęmpki
3:
náſſe przećiw przykazányu bożemu/
4:
ále y wolą náſſę nápráwya/ á chuć y
5:
możnoſć nam dáye ku wypełnyenyu
6:
przykazánya y woley bożey: ktemu
7:
też y krewkoſć y nyedoſtátek náſz mi=
8:
łoſciwye ogradza y nápełnya. Toć
9:
yeſt práwe/ dobre á krzeſciyáńſkye v=
10:
żywánye przykazánya tákowego/ kto
11:
re obyczáynym zowyemy: ktorego
12:
ſye Gálátowye nye dźyerżeli/ z zako=
Gal. 5.

13:
nu á nye z Kryſtuſá ſpráwyedliwoſci
14:
á z podobánya pánu Bogu ſſukáyąc:
Rom. 10.

15:
A dla tego ye Páweł S. ſurowye bá=
16:
kał. Abowim konyec zakonu yeſt Kry
17:
ſtus/ ku ſpráwyedliwoſci káżdemu
18:
wyerzącemu/ yáko tenże Páweł S.
19:
Rzymyánom piſał. Tegoć nye przy=
20:
ſſedł káźić Kryſtus/ ále wypełnyáć/
21:
yáko ſam v Máthuſſá ſwyętego po=
22:
wyeda. O tym y Páweł piſſe/ Iż go
Math. 5.

23:
nye káźimy/ ále ſtánowimy.
Rom. 3.
Są dru=
gye


strona: k4

Dworzá. z Mnichem
1:
gye przykazánya/ ktore należą ku po=
2:
rządkowi á ſpoſobowi zwirzchowne=
Obrzęd
ne

3:
mu ſpraw wſſego poſpolſtwá/ álbo ſta
4:
nu ktorego/ álbo y człowyeká przećiw
5:
Bogu y ludźyom: yáko yeſt obrzezá=
6:
nye/ ofyáry/ oczyſcyenya/ śwyętá/ v=
7:
byory kápłáńſkye/ naczynya/ y wſſy=
8:
ſtkye obchody koſcyelne/ obyczay roz=
9:
wodow małżeńſkich/ y wyele inych
10:
rzeczy tákowych: ktore ſą vſtáwyone
11:
od Bogá dla porządku/ powagi y vt=
12:
ćiwoſci w ſlużbye bożey/ y káżdego w
13:
ſwym ſtanye/ á wyſtrzegánya zabo=
14:
bonow pogáńſkich/ ktorych ſye byli
15:
żydowye w Eipćye á myędzy pogá=
16:
ny nápili: ktore przykazánya zową
17:
ceremonialia/ to yeſt/ obrzędne. Ty
18:
właſnye ſámym żydom ſlużyły/ y to
19:
nye wſſem/ álbo nye wſſędy/ álbo nye
20:
záwſſe. Ale oſobam/ myeyſcom/ y
21:
czáſom pewnym y inym okoliczno=
22:
ſcyam od Bogá ſámego przywłaſſczo
23:
ne/ á yákoby przywyązáne były: O
krom


strona: k4v

Rozmowá wtora
1:
krom ktorych okolicznoſci obowyązek
2:
ich myeyſcá nyemyał. Yáko obrzezá
Gen. 17.

3:
nye Abrámowi tylko y potomkom
4:
yego/ á nyewolnikom ich przykazáne
5:
było/ y to mężczyznam ſámym.
Leuit. 12.
A
6:
ták ine narody y byały głowy żydo=
7:
wſkye nye były ná nye powinny. A
8:
iż y v potomkow Abráámowych/ to
9:
yeſt/ v żydow nye wyecznye myáło
10:
być/ ſtąd ſye okázuye. Abowyem yeſt
11:
dano ná znák przymyerza myędzy bo
12:
gyem á żydy. A gdy ono przymye=
13:
rze yuż przez ine nowe/ ktore Bog
14:
przez Hyeremiyaſſa y drugye proro=
Hier. 31.

15:
ki był obyecał/ vmorzono yeſt/ tedy y
16:
znák yego/ to yeſt/ obrzezánye/ vſtáć
17:
myáło. Bo gdźye przyczyná przyka=
18:
zánya ktorego nye ſluży/ tám y przy
19:
kazánye ono myeyſcá nye ma. O
20:
ofyárách/ yáko máyą być ofyárowá=
21:
ne/ nye wſſyſtkim żydom/ ále kápła=
22:
nom telko przykazánye dano yeſt. A
23:
iż nye wſſędy żydowye bydło bogu o=
Leuit. 6.
7. & c.
fyárowáć


strona: l

Dworz. z Mnichem
1:
fyárowáć/ áni śwyętá vſtáwyone ś=
2:
wyęćić myeli/ yáśnye to naydźyeſz o=
3:
piſano Deut. xij.
Deut. 12.
Y teraz ponyeważ
4:
ſą oddaleni od onego myeyſcá gdźye
5:
im Bog ofyárowáć kazał/ żadnych o=
6:
fyar nye ofyáruyą/ áni vbyorow ká=
7:
płáńſkich vżywáyą. Acz ſye ku one=
8:
mu myeyſcu y ſkrzyni bożey nigdy
9:
yuż przywroćić nyemáyą/ wedle pro
10:
roctwá Danielowego/ to znák/ iż yuż
Dan. 9.

11:
konyecznye kápłáńſtwo ono y ofyáry
12:
vſtáły/ á nye wyeczne to przykazá=
13:
nye było: Co y Páweł S. pośwyad=
Hebr. 9.

14:
ſſa do żydow piſſąc. Tożby ſye mogło
15:
y około drugich vſtaw obrzędnych po=
16:
kázáć: Ale doſyć ná tym/ iż ſye we
17:
dwu álbo trzech przednyeyſſych poka
18:
záło/ iż ony żydom tylko ſlużyły/ y to
19:
do czáſu/ ktory yuż przeminął. A ye=
20:
dnák y ty/ y wſſyſtkye przykazánya
Eccl. 1.

21:
boże wyeczne ſą/ yáko śwyádſſy mę=
22:
drzec: A nye tylko żydy/ ále y nas
23:
krzeſciyány wyecznymi czáſy obo=
lwyęzu=


strona: lv

Rozmowá wtora
1:
wyęzuyą/ Ale duchownym obyczá=
2:
yem. Abowyem zakon duchowny
Rom. 7.
Hebr. 10.

3:
yeſt/ yáko śwyádſſy Páweł S. A
4:
myał w ſobye tylko ćyeń przyſzłego
5:
dobrá/ á nye práwye iſtne rzeczy/ ro=
6:
zumyey wedle wykłádu zwirzchow=
7:
nego/ álbo ćyeleſtnego/ ktory nye oży=
8:
wya/ ále zábiya. Abowyem ácz przy
2. Cor. 3.

9:
kazał był Bog żydom wypełnyáć o=
10:
ny zwirzchowne obrzędy/ ták yáko ſa=
11:
my w ſobye brzmyáły/ ále y ná on
12:
czás wyęcey po nich chćyał myeć o=
13:
no/ co ſye przez nye známyenowáło:
14:
Co yáſnye okázował/ gdy przez pro=
15:
roki dawał im znáć/ iż mu ony ſprá=
16:
wy zwirzchowne bez duchownych nye
17:
przyyemne były: Yáko przez Ezechi=
Ezech. 20.

18:
elá mowił: Dałem im przykazánya
19:
nye dobre/ á ſądy álbo ſpráwy w kto=
20:
rych nye będą żyć: A przez Ezáiaſſá:
21:
Co mi po mnoſtwye ofyar wáſſych?
Eſa. 1.

22:
mowi Pan. A máło niżey: Kádze=
23:
nye wáſſe brzytkye mi yeſt: Nowych
kſyęży=


strona: l2

Dworz. z Mnichem
1:
kſyężycow/ ſobot/ y inych śwyąt nye
2:
będę ćirpyał. Tákże y ná wyele inych
3:
myeyſcach. A ná drugich yáſnye da=
4:
wa znáć/ iż lubi też obrzędy duchow=
5:
nym obyczáyem ſpráwowáne. Yáko
6:
o obrzezányu przez ſámegoż Moize=
7:
ſſá w pyątych kſyęgach wyráźił: Ob=
Deut. 10.

8:
rzeżćyeſz ſercá wáſſé: A ná drugim
9:
myeyſcu/ yáſnyey wykłáda/ iż to ob=
10:
rzezánye ſerdeczne nic inego nye yeſt
Deut. 30.

11:
yedno powćyągánye myſli álbo wo=
12:
ley od nyerządney żądzey y miłoſci
13:
rzeczy śwyeckich y ćyeleſtnych/ ták
14:
mowyąc: Obrzeże pan Bog twoy ſer
15:
ce twoye/ y ſerce pokolenya twego/
16:
ábyś miłował páná Bogá twego ze
17:
wſſyſtkyego ſercá twego/ á ze wſſyſt=
18:
kyey duſſe twoyey. O tymże obrze=
19:
zányu y Hyeremiyaſz mowi. O tym
Hier. 4.
Rom. 3.

20:
y Páweł śwyęty ſpomina do Rzy=
21:
myánow piſſąc/iż chwałá yego nye
22:
od ludźi/ ále od Bogá yeſt. A do Phi=
3. Phil. 3.

23:
lipczykow: Myſmy yeſt obrzezánye/
l ijkto=


strona: l2v

Rozmowá wtora
1:
ktorzy duchem ſlużymy Bogu/ a
2:
chełpimy ſye z Yezu Kryſtá/ gdźye
3:
dawa znáć/ iż od nas krzeſciyánow
4:
duchowne obrzezánye ma być wypeł=
5:
nyano/ y ktorym obyczáyem to ma
6:
być. Tákże ofyáry yákye Bog lubi/
7:
przez Dawidá ná wyelu myeyſc da=
8:
wa znáć: Yáko w Pſálmye xlix. Od=
Pſal. 49.

9:
rzućiwſſy ofyáry wołow/ kozłow/ y
10:
ćyelcow mowi: Ofyáruy Bogu ofyá=
11:
rę chwały/ á wroć álbo wypełń na=
12:
wyſſſſemu obyetnicę twoyę. A in=
13:
dźye: Ofyáruyćye ofyárę ſpráwye=
Pſal. 4.

14:
dliwoſci/ á dufayćye w pánye: A ná
15:
drugim myeyſcu:
Pſal. 50.
Ofyárá Bogu
16:
duch vdręczony: Sercem ſkruſſonym
17:
a vkorzonym ty boże nye zgárdźiſz.
18:
A indźye: Bądźći przyyemna Pá=
Pſal. 140

19:
nye modlitwá moyá ták/ yáko ká=
20:
dzenye przed tobą. Podnyeśyenye
21:
rąk moich/ofyárá wyeczorna. Ozeaſz
22:
też powyáda: Będźyemy oddáwáć
Oſe. 14.

23:
ćyelce warg náſſych/ to yeſt chwałę y
modli=


strona: l3

Mnichá z Dworzáninem
1:
modlitwę/ ktora z warg álbo vſt po=
2:
chodźi. A Bog ſam przez Máláchia=
3:
ſſá vkazawſſy iż mu nye ſą przyyem=
Mal. 1.

4:
ne ofyáry żydowſkye/ powyáda: Ná
5:
káżdym myeyſcu bywa pośwyęconá
6:
y ofyárowaná imyenyu moyemu o=
7:
fyárá czyſta. Mowi yákoby ſye yuż
8:
dźyáło/ coſye myáło po tym dźyać. O
9:
ktorey ofyárze ſwego czáſu dali bog
10:
ſſyrzey ſye powye. Pyotr śwyęty też
1. Pet. 2.

11:
piſſe do krzeſciyánow/ Abyſcye ofyá=
12:
rowáli ofyáry duchowne/ przyyem=
13:
ne Bogu przez Yezuſá Kryſtuſá. A
14:
Páweł do żydow też okrzczonych: A
Hebr. 13.

15:
przeto przezeń (rozumyey páná Kry
16:
ſtuſá) ofyáruymy záwſſe Bogu o=
17:
fyárę chwały/ to yeſt owoc/ warg wy=
18:
znawáyących imyę yego. A dobrze
19:
czynyenya y vdźyelánya dobrá ſwe=
20:
go nyezápominayćye. Abowyem tá=
21:
kye ofyáry przyyemne ſą Bogu.
22:
Tákże rozumyey o wſſyſtkich inych
23:
obrzędźyech zakonnych/ iż máyą du=
l iijcho=


strona: l3v

Rozmowá wtora
1:
chowne wykłády/ á duchownye w
2:
nas y od nas máyą być wypełnyo=
3:
ny: Co ſye też znáczy z onych ſlow
Exo. 25.

4:
bożych do Moizeſſá/ yáko wykłáda
5:
Páweł S. do żydow piſſąc: Weźrzy
Hebr. 5.

6:
á czyń/ álbo yáko v ſwyętego Páwłá
7:
ſtoi: Pátrz ábyś wſſyſtko czynił/ we=
8:
dle kſtałtu/ ktoryć pokazan yeſt ná go=
9:
rze. Trzećye przykazánya zakonne
Sądo=
wne.

10:
ſą/ ktore zową iudicialia / to yeſt ſą=
11:
downe/ ſlużące ku záchowányu ſprá=
12:
wyedliwoſci y zgody myędzy poſpol=
13:
ſtwem ku vſtrzeżenyu ſproſtnoſci/ á
14:
ku kárnoſci wyſtęmpnych. W ktorey
15:
myerze ſą o nyewolnikach/ pożycz=
16:
koch/ zmowach/ ſzkodach/ ſzkodnikoch/
17:
złodźyeyoch/ y inych wyſtęmpyech y
18:
wyſtęmpnych: Ony też o ktorych pan
19:
Kryſtus w Ewányeliey v S. Máthu=
20:
ſſá ſpomina:
Matth. 5.
Deut. 24.
Exo. 21.
Deut. 19.
Ktokolwyek opuſci żonę
21:
ſwoyę/ nyechay yey da kſyążki álbo
22:
liſt rozwodu: Ono też ſlyſſeliſcye iż
23:
powyedano yeſt: Oko zá oko/ ząb zá
ząb:


strona: l4

Dworzá. z Mnichem.
1:
ząb: y inych wyele. Ty też ſámym
2:
żydom zwirzchownye slużyły: A my
3:
krzeſciyánye nye yeſteſmy ná nye po
4:
winni/ co ſye z Ewányeliey á náuki
5:
Kryſtuſowey okázuye:
Ioan. 8.
gdy cudzołoż=
6:
nicę mimo przykazánye zakonne od
7:
kámyenowánya wybáwił: gdy rozwo
8:
dow wzakonye dopuſſconych/ zábro=
Mat. 5. 9.
Matth. 5.

9:
nił: gdy zákazał złem źle oddáwáć/ á
10:
nyeprzyyaćyele kazał miłowáć. A w=
11:
ſſákoż nyeták to mamy rozumyeć/ já
12:
koby ono przykazánya ſądowne złe á
13:
nam nyepożyteczne były: Ale iż wyęt
14:
ſſey doſkonáłoſci po nas chce pan Kry
15:
ſtus. Abowyem zakon nic ku doſko=
16:
náłoſci nye przywodźił/ powyáda Pá
17:
weł śwyęty.
Hebr. 7.
A ták y co żydom by=
18:
ło dopuſſczono/ nam yeſt zákazano/
19:
yáko ſye to znáczy z onych ſlow páń=
Matth. 19.

20:
ſkich: Abowyem Moiżeſz dla twár=
21:
doſci ſercá wáſſego dopuſcił wam o=
22:
puſſczáć żony wáſſe. Y karánya wy=
23:
ſtęmpnych ſroſſſſe ſą v nas krzeſciyá=
now/


strona: l4v

Rozmowá wtora
1:
now/ niżli v żydow były D‣ Yáko
2:
to?
Sroſſſſe
karánye
wnowim
niżli wſtá
rym zako
nye.
M‣ Tymći ſye to podobno dźi=
3:
wno widźi/ iż śmyerć maſz zá na=
4:
wyętſſą á naſroſſſſą kaźń: y ták poſpo
5:
lićye ludźye zá to máyą. Ale bog y
6:
máłe wyſtęmpy śmyerćyą karał/ o
7:
czym y Origenes piſſe: Yáko ſyny
8:
Aaronowe Nádáb y Abiyu/ iż cu=
9:
dzym ognyem kádźili:
Orig. ī 14
ca. Leuit.
Leuit. 10.
2. Reg. 6.
1. Par. 13.
Num. 15.
Ozę/ iż ſye
10:
był dotknął ſkrzynye bożey/ nye z zu=
11:
chwálſtwá/ ále chcąc yą zádźyerżeć:
12:
Onego też zábić kazał/ ktory w ſobotę
13:
drwá ku potrzebye ſwey zbyerał.
14:
Tákże y onego/ ktory był ſkrył trochę
Ioſ. 7.

15:
złotá nád zákazánye Yozuáſá hetmá
16:
ná: ktore nikomu ku pożytkowi przyſć
17:
nye myáło. D‣ A ktoraż może
18:
być wyętſſa kaźń nád śmyerć? M‣
19:
Yeſt nye yedná/ co y pogáni ználi/
20:
ktorzy co wyętſſe wyſtempki czem
21:
inym niżli śmyerćyą karáli: yáko
22:
wyeczną nyewolą/ álbo ná tći. V
23:
nas krzeſciyánow yeſt klątwá/ yá=
Klątwá
kom y


strona: m

Dworz. z Mnichem
1:
kom y wczorá dotknął/ dáleko ćyęſſ=
2:
ſſa y ſroſſſſa kaźń/ niżli śmyerć. Abo=
3:
wyem ſye duſſe/ ktora zacnyeyſſa yeſt
4:
niż ćyáło/ dotyka/ á od prawdźiwego
5:
żywotá/ to yeſt páná Yezu Kryſtá cz=
6:
łowyeká odłącza: ktorą yáko ſobye
7:
ſtárzy á práwi dobrzy krzeſciyánye
8:
ważyli/ nye tylko w ſtárych dźyeyoch
9:
czytamy/ ále y ſámi ponyekąd pá=
10:
myętamy: Dziś/ nyeſtoćye/ w ś=
11:
myech yą ſobye ludźye obracáyą: A
12:
ſnadź my duchowni ſámi do tego
13:
przyczynę dawamy. Ale będźye in=
14:
dźye myeyſce o tym ſſyrzey mowić.
15:
Tąć kaźnyą Páweł śwyęty karał Ko
1. Cor. 5.

16:
rynthczyká onego/ ktory był mácochę
17:
ſwoyę poyął: Tákże Hymeneuſá y
18:
Alexándrá/ ktorzy byli od wyáry od=
1. Tim. 5.

19:
ſtąpili y bluźnili. Tą też ſam pan
20:
Kryſtus miſtrz náſz kazał káráć/ kto=
21:
by koſcyołá neyſluchał. D‣ Tym
22:
obyczáyem tedy ćyęſſſſy náſz krzeſci=
23:
yáńſki zakon/ niżli żydowſki. A cze=
mmuż


strona: mv

Rozmowá wtora
1:
muż ij zowye piſmo zakonem łáſki á
2:
wolnoſci?
Ioan. 1.
Rom. 6.
Iac. 1.
Matth. 11
álbo czemu Pan ſam po=
3:
wyáda/ iż yárzmo yego lubyeżne
4:
yeſt/ á brzemyę yego lekkye? M‣
5:
Nyeprzetoć zakon krzeſciyáńſki ná=
Wolno=
ść krze=
ſciyáń=
ſka.

6:
zwan yeſt zakonem wolnoſci/ iżeby
7:
wolno było krzeſciyáninowi czynić
8:
co chce: Toć yeſt wolnoſć ćyeleſtna/ od
9:
ktorey nas Páweł S. odwodźi ták pi=
10:
ſſąc do Gálátow: Abowyem wyſcye
Gal. 5.

11:
bráćya ku wolnoſci wezwáni/ yedno
12:
tey wolnoſci nye obrácayćye ku do=
13:
worze ćyałá/ Ale przez miłoſć ducho=
14:
wną ſlużćye ſobye yeden drugyemu.
15:
Także y Pyotr śwyęty/ Yákoby wol=
1. Pet. 2.

16:
ni/ á nye máyąc wolnoſć myáſto za=
17:
ſlony złoſci/ ále yáko ſludzy boży. Y
18:
owſſem każe nam Páweł:
Rom. 6.
Yákoſcye
19:
wydawáli członki wáſſe ku ſlużbye
20:
nyeczyſtoſći y nyepráwoſci ná nye=
21:
práwoſć/ ták teraz wydawayćye cz=
22:
łonki wáſſe ku ſlużbye ſpráwyedli=
23:
woſći ná pośwyęcenye. Ale yeſt za=
kon


strona: m2

Dworzá. z Mnichem
1:
kon wolnoſci/ iżeſmy przezeń wyzwo
Zakon
wolno=
ſci.

2:
leni od grzechu/ yáko ſam pan Kry=
3:
ſtus v śwyętego Yaná powyedźyał/
Ioan. 8.
Rom. 6.
á
4:
pośwyadſſa tego Páweł S. do Rzy=
5:
myánow piſſąc ná myeyſcu námye
6:
nyonym. Wyzwoleni od grzechu/ ſtá=
7:
liſcye ſye nyewolniki ſpráwyedliwo=
8:
ſci. Toż yeſt zakon wolnoſci/ iż krze=
9:
ſciyáńſki człowyek nye z przymuſſe=
10:
nya/ ále dobrowolnye á z miłoſci we=
11:
dle przykazánya bożego ſye ſpráwu=
12:
ye á ſpráwowáć ma.
Zakon
łáſki.
Z tądże też yeſt
13:
zakon łáſki/ iż przezeń odpuſſczoná
14:
nam yeſt od bogá merźyączká/ á łá=
15:
ſká przywroconá: ktora w nas/ álbo
16:
iż właſnyey rzekę/ przez ktorą á z kto=
17:
rą my przykazánye boże pełnimy/ y
18:
przyyemnymi ſye bogu ſtawamy/ y
19:
dobre vczynki á ſpráwy náſſe: A ye=
20:
lokroć nam ſye przygodźi Bogá roz=
21:
gnyewáć yákimiſzkolwyek naćyęſſſſy
22:
mi á naſproſtnyeyſſymi grzechy/ ſko=
23:
ro ſye knyemu przywroćimy/ á wy=
m ijſtęmpu


strona: m2v

Rozmáwá wtora
1:
ſtęmpu ſwego żáłuyemy/ záś nas w=
2:
łáſkę przyymuye. A w tym yeſt łá=
3:
ſkáwſſy zakon nowy niżli ſtáry. Bo w
4:
nowym ták łácnego odpuſſzenya wi
5:
ny y káźni nyebyło/ yáko w tym yeſt.
6:
Ale im łáſkáwſſy yeſt przećiw tym/
ſrogość
zakonu
krzeſci=
iáńſkye
go.

7:
ktorzy ſye po wyſtęmpye ſwym vzna
8:
wáyą/ á do Bogá vćyekáyą/ tym ſroſſ
9:
ſſey karze tych/ ktorzy ták obfitey łá=
10:
ſki bożey źle vżywáyą/ álbo yą gár=
11:
dzą/ yáko ſwyęty Páweł śwyádſſy do
12:
żydow ták piſſąc:
Hebr. 10.
Kto zakon Moize=
13:
ſſow przeſtąpi/ bez wſſego miłoſyer=
14:
dźya zá śwyádectwem dwu álbo
15:
trzech vmrzeć muśi. Coż mnima=
16:
ćye/ yeſli nye dáleko ćyęſſſſą kaźń zá=
17:
ſluży ten/ ktory Syná Bożego zdep=
18:
ce/ á kreẃ teſtámentu/ ktorą yeſt o=
19:
śwyęcon/ będźye myał zá plugáwą/
20:
á duchowi łáſki lekkoſć wyrządźi?
21:
To tu yáſnye maſz ſroſſſſe karánye no
22:
wego zakonu niżli ſtárego: Czego y
23:
wyſſſſey wtymże liſcye tenże Páweł
dotyka.


strona: m3

Dworz. z Mnichem
1:
dotyka.
Hebr. 2.
A ták y tákowe przykazánya
2:
zakonu ſtárego około kaźni wyſtęmp=
3:
nych/ y ine ſądowne nye ſą ſkáżone
4:
od páná Kryſtuſá/ ále popráwyone.
5:
Acz y ty nyeco duchownye známye=
6:
nuyą/ co my krzeſciyáni powinniſ=
7:
my duchownye wypełnyáć/ gdyż za=
8:
kon duchowny yeſt.
Rom. 7.
Ale co ſye zwirz=
9:
chownego vżywánya tákowego przy=
10:
kazánya ſądownego dotycze/ ná to=
11:
ſmy nye obowyązáni. Z dobrey wo=
12:
ley zebránya ludźi krzeſciyáńſkich
13:
mogą ich náſládowáć/ yelo ſobye ro=
14:
zumyeyą być pożyteczne. Abowyem
15:
wyárá náſſá nye niſſczy áni zákázu=
16:
ye ſpoſobow/ porządkow/ y ſpraw ś=
17:
wyeckich/ ktore ſpráwye krzeſciyáń=
18:
ſkyey nye ſą zgołá przećiwne. D‣
19:
Tom yuż o troyákim przykazányu
20:
zakonnym wyrozumjał/ czemu nam
21:
pożyteczne/ á yáko ſye ktorego dźyer=
22:
żeć mamy: Coż rzeczeſz o dźyeyoch
Hiſtoryy
ſtáregͦ za=
konu vży
wánye.

23:
á ſpráwách ludzkich złych y dobrych/
m iijkto=


strona: m3v

Rozmowá wtora.
1:
ktore ſą w zakonye opiſáne? kczemu
2:
nam pożyteczne? M‣ A co inego
3:
yedno co Páweł śwyęty Korynthom
1. Cor. 10

4:
piſſe? Iż to wſſyſtko nápiſano dla
5:
náſſey kárnoſci/ to yeſt/ dla przykłá=
6:
du ku náſládowányu dobrego/ á wy=
7:
ſtrzegányu złego.A to z pyelgrzymo=
8:
wányá Abráámowego/ y ofyárowá=
9:
nya Yzááká Syná/ poſluſſeńſtwá y
Gen. 12. 22

10:
miłoſci przećiw bogu ſye náuczymy:
11:
Z vpádu Sálomonowego/ ábyſmy
3. Reg. 11.

12:
ſye nye vprześpyeczáli ná rozum
13:
ſwoy: Z Dawidowey pokuty/ áby=
2. Reg. 12.

14:
ſmy po grzechu nye roſpaczáliw mi=
15:
łoſyerdźyu Bożym. Tymże obyczá=
16:
yem z inych hiſtoryy. D‣ Coż
17:
zá przykład możemy wźyąć z onych
18:
bliźnyąt Rebekki żony Izáákowey?
19:
ktore ſye w żywoćye mátki kołátá=
Gen. 25.

20:
ły/ á rodząc ſye yedno drugye zá nogę
21:
dźyerżáło?
Gen. 16.
Albo z onego iż Sará A=
22:
bráámowi małżonkowi ſwemu A=
23:
gár nyewolnicę ku małżeńſkyey ſprá
wye


strona: m4

Dworz. z Mnichem
1:
wye dáłá? á potym yą z dźyećyę=
2:
ćyem wyrzućiłá? M‣ Aczby ſye y
3:
tu przykłády wźyąć mogły: Ale to
4:
teraz opuſſczę: Ono tylko powyem
5:
co piſſe Páweł ſwyęty do Gálátow:
Gal. 4.

6:
Iż to pod przykryćim yeſt powye=
7:
dźyano. Acz ták ſye dźyáło yáko yeſt
8:
nápiſano/ yednák nyeco inego zná=
9:
myenowáło: Yáko y śwyęty Páweł
10:
támże/ y do Rzymyánow/ y do Ko=
Rom. 9.
1. Cor. 10

11:
rynthow w pirwſſym/ y ná inych
12:
meyſcach wykłáda: A ten wykład
13:
duchowny wyelkye táyemnice wyá=
14:
ry náſſey/ y známyenite obyetnice bo
15:
że w ſobye zámyka. O czym teraz ſſy
16:
rzey mowić czáſu nyemáſz. Doſyć
17:
ná tym/ iż y ty y wſſyſtkye ine dźye=
18:
ye álbo ſpráwy/ y przygody/ y wſſyſt=
19:
kye yákmirz przykazánya duchowny
20:
wykład máyą/ ktorego my ſye dźyer=
21:
żeć mamy. A ná konyec ták mamy
Troiákie
piſmo ſtá
rego za=
konu.

22:
rozumyeć o wſſyſtkyem piſmye ſtá=
23:
rego zakonu/ iż troyákye yeſt/ yáko y
Augu=


strona: m4v

Rozmowá wtora
1:
Auguſtyn ſwyęty piſſe/ y ſámá rzecz
2:
pokázuye.
Aug. de aſ
ſum. Ma.
Nyektore żadnego inego
3:
wykłádu nye potrzebuye/ áni ma/
4:
yedno yáko ſlowá brzmyą/ yáko ono:
5:
Słuchay Iſráelu/ Pan Bog wáſz ye=
Deut. 6.
Tob. 12.

6:
den bog yeſt: Albo. Dobra yeſt mo=
7:
dlitwá z poſtem. y yáłmużną. Dru=
8:
gye ták ſye też rozumye yáko ſlowá
9:
brzmyą/ ále nád to ma iny wykład
10:
duchowny: Yáko ono: Iż Noe ſámo=
Gen. 7.

11:
oſm w ſkrzyni álbo korabyu záchował
12:
ſye od potopu: Albo iż żydowye z o=
13:
poki wodę pili.
Num. 20.
Oboye to y ták ſye ro=
14:
zumye yáko Moizeſz nápiſał/ iż ſye to
15:
widomye táko dźyáło/ y ták yáko
16:
Pyotr y Páweł duchownye wykłá=
1. Pet. 3.
1. Cor. 10.

17:
dáyą. Nyektore nyemoże wedle ſlow
18:
być rozumyano/ ále tylko duchow=
19:
nym obyczáyem: Yáko ono.
Gen. 3.
Vſly=
20:
ſſeli/ rozumyey Adam z Yewą/ głos
21:
páná Bogá chodzącego w ráyu: Al=
22:
bo: Iż Ezáiyaſz widźyał páná Bogá
23:
śyedzącego ná ſtołku wyſokim y po=
Eſa. 6.
dnyeſyonym


strona: n

Dworz. z Mnichem
1:
dnyeśyonym. Toć ſye oboye ták pro=
2:
ſto rozumyeć nye może/ ponyeważ
Ioan. 4.
Lu. 24.
2. Para. 6

3:
bog duch yeſt/ ktory ćyáłá nye ma/ á
4:
żadne myeyſe go nye ogarnya. A
5:
ták maſz ná krotce/ yáko piſmá ſtáre=
6:
go zakonu rozumyeć mamy/ á yáko=
7:
ſmy tento zakon dźyerżeć powinni.
8:
Rzekłbyś/ Iżeſmy zgołá nań nye ob=
9:
wyązáni. Abowyem piſſe Páweł S.
10:
do Rzymyánow:
Yáko krz
eſciyánye
wolni od
zakonu.
Rom. 3.
Co kolwyek zakon
11:
mowi/ tym mowi ktorzy ſą pod za=
12:
konem. A to tu nye wyymuye tá=
13:
kye álbo owákye przykazánya/ ále o
14:
wſſyſtkich wobyec powyeda/ iż tych
15:
tylko obowyęzuyą/ ktorzy ſą pod za=
16:
konem/ to yeſt/ żydy á nye krzeſciyá=
17:
ny. A iż krzeſciyánye nye ſą pod za=
18:
konem/ tenże Páweł niżey śwyád=
19:
ſſy/ ták piſſąc: Abowyem nye yeſte=
Ro. 6.

20:
ſcye pod zakonem/ ále pod łáſką. Ná
21:
to ták odpowyem. Przodkyem: Acz
22:
ono/ Cokolwyek zakon mowi. rć. nye
23:
o Moizeſſowym tylko/ ále o wſſelá=
nkim


strona: nv

Rozmowá wtora
1:
kim zakonye/ á ták y o przyrodzonym
2:
z ktorego obyczáyne przykazánya/
3:
wſſyſtkye ludźye obowyęzuyące/ po=
4:
chodzą/ mogło by być rozumyano: A
5:
owo drugye/ iż krzeſciyánye nye ſą
6:
pod zakonem/ właſtnye o żydow=
Gal. 5.

7:
ſkim/ to yeſt/ obrzędnym telko á ſą=
8:
downym przykazányu/ yáko y ono:
9:
Stáliſcye ſye proznymi od Kryſtuſá
10:
wy/ ktorzy w zakonye chcećye być v=
11:
ſpráwyedliwyeni. Ale yednák y o
12:
obyczáynym przikazányu dobrze mo
13:
że być rozumyano/ iżeſmy pod nim
14:
nye yeſt/ ále pod łáſką: Ale to tylko
15:
ku tym Páweł S. mowi/ ktorzy ſye
16:
duchem ſpráwuyą/ yáko ſye ſam wy
17:
kłáda do Gálátow ták piſſąc: Yeſli
Gal. 5.

18:
ſye duchem ſpráwuyećye/ nye yeſte=
19:
ſcye pod zakonem. Co też indźye yá=
20:
ſnyey wykłáda: Zakon nye yeſt vſtá=
1. Tim. 1.

21:
wyon ſpráwyedliwemu/ ále nyeſprá=
22:
wyedliwym á nyepoſluſſnym/ bez=
23:
bożnym á grzeſſnym/ złoſciwym y
zmá=


strona: n2

Dworzá. z Mnichem.
1:
zmázánym rć. Abowyem tákye za=
2:
kon od złoſci á wypełnyánya ſwey
3:
woley powćyąga. A yednák to iż ſye
4:
ponyekąd ponyewoley dźyeye/ bogu
5:
przyyemno nye bywa. Ale ſpráwye=
6:
dliwi á ktorzy ſye duchem ſpráwu=
7:
yą/ nye z boyáźni álbo z przymuſſe=
8:
nya zakonu/ ále z dobrey woley á mi=
9:
łoſci/ wſſyſtko to czynyą co zakon
10:
przykázuye.
2. Cor. 3.
Przeto też piſſe Páweł
11:
ſwyęty: Gdźye duch Páńſki tám wol
12:
noſć. A tę ſpráwyedliwoſć y duchá te=
13:
go nyemamy z zakonu/ ále z łáſki
14:
bożey przez wyárę w páná Kryſtuſá/
15:
yáko tenże Páweł ſwyęty śwyádſſy
Gal. 3.

16:
y tfirdźi. Táć łáſká ſpráwuye w nas
17:
miłoſć ku bogu y ku bliźnyemu/ kto=
18:
ra yeſt/ konyec przykazánya/ á peł=
1. Tim. 1.

19:
noſć/ álbo wypełnyenye zakonu. Z
20:
tąd ſye okázuye w ktory ſpoſob Bog
Rom. 12.

21:
ſtáry zakon dał/ á ktorym obyczáyem
22:
my ſye go dźyerżeć/ á wedle nyego
23:
ſpráwowáć ſye mamy/ ták w obyczá=
n ijyách


strona: n2v

Rozmowa wtora
1:
yách zwirzchownych/ yáko też w ſprá=
2:
wách y obrzędźyech duchownych. A
3:
gdyż tákyeż yeſt ſlowo boże/ yáko E=
4:
wányelia álbo zakon náſz krzeſciyáń=
5:
ſki/ nye w mnyeyſſey cenye y wadze
6:
my krzeſciyánye myeć ij mamy/ ni=
7:
żli Ewányeliyą: Yedno nye knyemu
8:
Ewányeliyą ſtoſuyąc/ ále on ku E=
9:
wányeliey/ á przez Ewányeliyą ij
10:
wykłádáyąc. Bo y do dźiſyednyá tr=
1. Cor. 3.

11:
wa zaſloná w czytányu ſtárego zako=
12:
nu/ yáko śwyádſſy S. Páweł/ ktora
13:
przez Kryſtuſá y ſlowo yego álbo E=
14:
wáneyliyą zniſſczoná bywa. Abo=
15:
wyem y dźiś trudne á nye podobne
16:
práwe wyrozumyenye ſtárego zako=
17:
nu okrom nowego/ álbo Kryſtuſowe=
18:
go. Ale dálekoſmy ſye od rzeczy zá=
19:
byeżeli. D‣ Y ſam to baczę. Ale
20:
radem tego ſluchał. Bo yednák do=
21:
brze to wyedźyeć/ á wedle mego zdá=
22:
nya/ potrzebno ktemu/ coſmy przed
23:
ſye wźyęli/ yeſli á yáko mamy ſtáre=
go za=


strona: n3

Dworz. z Mnichem
1:
go zakonu vżywáć. Przetomći nye
2:
chćyał rzeczy przerwáć: Y owſſem
3:
ſamem to wtoczył/ gdyś ſtárego za=
4:
konu zmyenkę vczynił/ wywodząc /iż
5:
o nim á nye o nowym ſye rozumye=
6:
yą ſlowá ony Zbáwićyelá náſſego:
7:
Bádayćye ſye w piſmye: Tákże y o=
8:
ny: Za nye dla tego błądźićye/ iż pi=
9:
ſmá nye vmyećye? M‣ Ták yeſt:
10:
Ale iż ſye ku rzeczy náſſey przywro=
11:
cę. W ſtárym zakonye ſluſſnyey by=
12:
ſmy ſye piſmá dźyerżeć myeli. Abo=
13:
wyem on wſſyſtek ná piſmye podan
14:
yeſt/ á nápiſano w nim: Przeklęty
15:
yeſt/ ktory nye trwa w powyeſcyach
Deut. 27.
Gal. 3.

16:
tego zakonu/ álbo yáko v Páwłá S.
17:
ſtoi/ we wſſem co yeſt nápiſano w
18:
kſyęgach zakonu/ A pan też ſam kazał
19:
ſye nam w piſmye bádáć. Acz y tám
Ioan. 1.

20:
ſlyſſałeś yuż/ yáko ſye ſpráwowáć/ á
21:
czego ſye dźyerżeć mamy/ pámyętá=
22:
yąc ná ono/ co Páweł śwyęty piſſe:
Rom. 7.
1. Cor. 3.

23:
Iż zakon duchowny yeſt: A iż tćyon=
n iijká álbo


strona: n3v

Rozwowá wtora
1:
ká álbo literá zábiya/ ále duch/ to yeſt
2:
duchowne wyrozumyenye y wypeł=
3:
nyánye piſmá ożywya/ A iż do dźi=
4:
śyeyſſego dnyá trwa zaſloná we tćye
5:
nyu ſtárego zakonu. Ale nowy za=
6:
kon Kryſtuſow nye ná piſmye/ ále
7:
vſtmye/ á po częſci też ćichą ſpráwą/
8:
yákoś ſlyſſał/ yeſt nam podan: A
9:
przeto nye ták piſmá/ yáko vſtnego y
10:
ćichego zwyczáynego podánya Apo=
11:
ſtolſkyego/ yáko práwego á ſſczyrego
12:
ſlowá Bożego dźyerżeć ſye mocnye
13:
mamy. Acz y piſmem gárdźić nye=
14:
mamy: y owſſem tćić ye yáko prá=
15:
we á prawdźiwe ſlowo boże/ duchem
16:
śwyętym przez tyże Apoſtoły nápi=
17:
ſáne: á w nim vſtáwicznye rozmy=
18:
ſláć/ łáſkę y dobrodźyeyſtwá boże prze
19:
ćiw nam rozbiráć/ á wolą yego poz=
20:
náwáć/ ták iżebyſmy yą wedle moż=
21:
noſci náſſey z pomocą yego ſkutecz=
22:
nye pełnili. Ale ſtrzegąc tego pilnye/
23:
ábyſmy dum náſſych właſnych/ álbo
błędow


strona: n4

Mnichá z Dworzáninem
1:
błędow czártowſkich (ktory ſye czá=
2. Cor. 11.

2:
ſem przemyenya w Anyołá śwyát=
3:
łoſci) zá ſlowo boże nye przyymowá
4:
li/ wykłádáyąc ye wedle náſſego zdá=
5:
nya/ álbo obłędliwych ludźi/ á czár=
6:
towſkyego podánya: ktory też páná
7:
náſſego ná puſſczy kuſſąc/ piſmá ſtá=
8:
rego zakonu (bo nowego yeſſcze nye=
9:
było) vżywał/ ále ye złym á fáłſſy=
10:
wym rozumyenim wywrácał: Co
11:
po dźiśdźyeń yego ſludzy kácerzowye
12:
czynyą: myáſto ſlowá bożego ſwo=
13:
ye dumy y wymyſly obłędliwe lu=
14:
dźyom podawáyąc. Bo nye wnet to
15:
ſlowo boże/ co kto ſobye z piſmá rozu=
16:
mye: Nye tákći łácne ku wyrozu=
17:
myenyu piſmo śwyęte/ áby ye káżdy
18:
myał rozumyeć.
Trudno=
ſć piſmá
ſwyętego
Nowego
zakonu.
Abowyem opuſſ=
19:
czáyąc ono/ iż yáka káżda náuká y
20:
rzemyeſlo ma nyektore ſlowá właſ=
21:
ne/ nyektorych też poſpolitych roz=
22:
nym á oſobliwym ſwym obyczáyem
23:
vżywa/ ktorych y wymowcá/ y vczo=
ny/ ále


strona: n4v

Rozmowá wtora
1:
ny/ ále w oney náuce álbo rzemyeſle
2:
nyećwiczony człowyek nye wnet ro=
3:
zumye/ ták ſye też y w piſmye śwyę=
4:
tym náyduye: Náyduyą ſye y przy=
5:
powyeſci/ y mowy/ á ſtoſowánya
6:
ſlow nyezwyczáyne náſſym yęzykom
7:
y poſpolitemu vżywányu. To opuſſ=
8:
czáyąc/ yáko mowyę: Rzeczy ták wy=
9:
ſokye á rozum ludzki przechodzące/
10:
ktore ſye w piſmye zámykáyą/ ſámy
11:
z ſyebye trudne ſą/ á nye tylko pro=
12:
ſtym ludźyom/ ále y mądrym y v=
13:
czonym nye máło pracey zádawá=
14:
yą. Yeſſczeć przez zwyerćyádło á pod
1. Cor. 13.

15:
przykryćyem widźimy/ yáko mowi
16:
śwyęty Páweł: pokiſmy ná tym ś=
17:
wyećye. Aż po śmyerći w nyebye
18:
twarzą w twarz/ álbo oblicznye oglą
19:
damy. A piſſe Yan śwyęty w Obyá=
20:
wyenyu/ Iż widźyał w práwey ręce
Apoc. 5.

21:
onego/ ktory ſyedźyał ná ſtolcu/ to
22:
yeſt Bogá/ kſyęgi piſáne we wnątrz y
23:
zewnątrz/ záwárte y pyeczętowáne
ſyedmyą


strona: o

Dworzá. z Mnichem.
1:
śyedmyą pyeczęći/ ktorych kſyąg nye
2:
mogł nikt otworzyć áni ná nyebye/
3:
áni ná źiemi/ áni pod źyemyą: áni
4:
poźrzeć ná nye/ chybá Lwá z pokole=
5:
nya Yudowego/ á báránká/to yeſt/
6:
páná náſſego Yezu Kryſtá/ yáko ſam
7:
Yan wykłáda. W tychći kſyęgach nye
8:
tylko ſtárego/ ále y nowego zakonu
9:
piſmo ſye zámyka: Co ſye z onych
10:
ſlow znáczy: Iż były we wnątrz y ze
11:
wnątrz piſáne. Gdźye przez wnętrz=
12:
ne piſánye ſtáry ſye zakon známye=
13:
nuye: ktory do końcá zákryty był od
14:
oczu/ to yeſt/ rozumow ludzkich/ yáko
15:
śwyádſſy o tym Páweł śwyęty do
2. Cor. 3.

16:
Korynthczykow ták piſſąc: Aż do dźi=
17:
ſyeyſſego dnyá trwa táż zaſloná w
18:
czytányu ſtárego zakonu: com też
19:
wyſſſſey przypominał: Przez zew=
20:
nętrzne/ nowy: ktory ácz yeſt yáſnyey
21:
ſſy/ á yákoby przed oczymá/ yednák
22:
yeſt pyeczętowány/ á nye káżdemu
23:
ſye da tćić álbo rozumyeć. A iżeby to
oták


strona: ov

Rozmowá wtora
1:
ták było/ śwyádſſy Hyeronim śwyę=
Hier. epla.
ad Pauli=
num.

2:
ty w liſcye do Pauliná ták piſſąc: W=
3:
ſſyſtko to tćyemy w boſkich kſyęgach/
4:
łſnyeć ſye y błyſſczy z wirzchu/ ále
5:
ſlodſſe we wnątrz/ kto chce yądro
6:
yeść/ złoḿ orzech. Otworz/ mowi Da
7:
wid/ oczy moye/ á ya obeźrzę dźiwy
8:
zakonu twego. Yeſli ták zacny pro=
9:
rok wyznawa ćyemnoſc nyeumyeyę=
10:
tnoſci/ coż mnimaſz/ yáką nocą nye=
11:
wyádomoſci my máluczcy/ á ktorzy
12:
yeſſcze yákmirz śśyemy/ yeſteſmy o=
13:
gárnyeni? A tá zaſloná nye telko ná
14:
twarzy Moizeſſowey/ ále y ná Ewán=
15:
yeliſtach y ná Apoſtolech włożoná
16:
yeſt: Gdyż zbáwićyel tłuſſczam pod
17:
podobyeńſtwy mowił/ á ośwyadſſá=
18:
yąc iż táyemnicá yeſt to co powyá=
19:
dał/ ták mowił/ Kto ma vſſy ku ſlu=
20:
chányu/ nyechay ſlucha. A gdźye w=
21:
ſſyſtko co yeſt nápiſano nye będźye o=
22:
tworzono od tego/ ktory ma klucz
23:
Dawidow/ ktory gdy otwyera/ nikt
nye zá


strona: o2

Dworz. z Mnichem
1:
nye záwrze/ gdy záwrze/ nikt nye o=
2:
tworzy/ od żadnego inſſego nye bę=
3:
dźye otworzono. Widźiſz co tu ten ś=
4:
wyęty á nye tylko w śwyeckich náu=
5:
kách wyſoce vczony/ ále y w piſmye
6:
śwyętym dobrze ćwiczony doktor/ o
7:
piſmye Ewányeliſtow y Apoſtołow
8:
piſſe? Ale nyechaymy teraz dokto=
9:
row. Piſſe Pyotr śwyęty o liſcyech
2. Pet. 3.

10:
Páwłá S. temi ſlowy. W ktorych ſą
11:
rzeczy nyektore trudne ku wyrozu=
12:
myenyu/ ktore nyeuczeni á nyeuſtá=
13:
wiczni nákrzywyáyą yáko y ine pi=
14:
ſmá/ ku ſwemu właſtnemu zátráce=
15:
nyu. Pátrz co tu Pyotr śwyęty pi=
16:
ſſe o trudnoſci/ nye tylko liſtow Pá=
17:
włowych/ ále y inego piſmá. Komuż
18:
tu wyęcey wyerzyć? Luthrowi zbro=
19:
dnowi álbo inym yego rowyenni=
20:
kom/ ktorzy yednák czáſem yáſną
21:
prawdą zwyćyężeni przyznawáyą/ iż
22:
trudne piſmo/ á iż go ſámi nye do
23:
końcá wſſędy rozumyeyą/ czyli Apo=
o ijſtołowi


strona: o2v

Rozmáwá wtora
1:
ſtołowi páńſkyemu przednyeyſſemu
2:
ktoremu ſye Pan táyemnic ſwych
Matth. 17
Mar. 9.
Matth. 16
Ioan. 21.

3:
zwyerzył/ y klucze kroleſtwá nyebye=
4:
ſkyego mu poruczył/ á páść álbo rzą=
5:
dźić owce y báránki ſwoye kazał: Ale
6:
y śwyádkow y dowodow inych ná to
7:
nye potrzebá.
Kacerſt=
wá/ ze złe
go wyro
zumyenia
álbo wy=
kłádu pi=
ſmá pow
ſtawáyą.
Ná oko ſye to okázuye
8:
ze wſſech kácerzow/ ktorzykolwyek w
9:
krzeſciyáńſtwye kyedy byli/ Wſſyſcyć
10:
piſmá czytáli: Ale ye źle rozumyeli/
11:
A z czytánya nye telko błędow proż=
12:
ni nyebywáli/ ále y owſſem piſmem
13:
ich podpiráli/ y dźiś podpiráyą/ com
14:
ći wczorá ſſyrzey pokazał. D‣ Ale
15:
o ſtárego zakonu piſmye Pyotr ono
16:
rozumyał/ gdźye ine piſmá ſpomi=
17:
na. M‣ Wobyec piſſe/ ine piſmá/
18:
nye wyrażáyąc ſtárego/ álbo nowego
19:
zakonu: A yuż wſſyſtko yákmirz pi=
20:
ſmo nowego zakonu nápiſano było/
21:
kyedy to śwyęty Pyotr piſał máło
22:
przed śmyerćyą ſwoyą/ yáko ſam ś=
3. Pet. 1.

23:
wyádſſy. A ták o oboygu rozumye/
co ſye


strona: o3

Dworz. z Mnichem
1:
Co ſye z tąd okázuye: Iż wyele ká=
2:
cerzow nye z ſtárego zakonu/ ále z no=
3:
wego/ á mimo liſty Páwłá śwyęte=
4:
go/ błędow ſwych doworę y podporę
5:
bráli/ nákrzywyáć ye ku ſwemu zá=
6:
trácenyu: A iżebyś o tym nye wąt=
7:
pił: Ano Paulus Sámoſátenus y
8:
Photinus ſlawni kácerzowye z onych
9:
ſlow Kryſtuſowych/ ktore Yan S. w
Ioan. 17.

10:
Ewányeliey ſwey nápiſał: A to yeſt
11:
żywot wyeczny/ áby poználi ćyebye
12:
ſámego práwego Bogá/ á Yezu Kry=
13:
ſtá/ ktoregos zeſlał: błąd ſwoy bráli:
14:
Myenyąc iż pan Kryſtus nye yeſt pra
15:
wym bogyem: Z tądżey Sabellius/
16:
ktory tfirdźił/ iż w boſtwye nyemáſz
17:
trzech oſob/ ále yedná tylko/ máyąca
18:
troye imyoná. A ono też z teyże E=
19:
wányeliey ſobye ku pomocy brał: Ya
Ioan. 10.

20:
á oćyec yednoſmy. Cerdo też/ od kto=
21:
rego názwáni Cerdoniani/ nye ſtá=
22:
rym zakonem/ ktory zárzucał/ ále E=
23:
wányeliey piſmem błędow ſwoich
o iijbronił/


strona: o3v

Rozmowá wtora
1:
bronił/ powyádáyąc/ iż dwá ſą bogo=
2:
wye ſobye przećiwni: Yeden zły/ ál=
1. Ioan. 5.

3:
bo ſrogi á okrutny/ ktory ten śwyát
4:
we złoſci położony/ yáko Yan S. pi=
5:
ſſe/ ſtworzył/ á ſtáry zakon żydom dał:
6:
ktorego pan Kryſtus zwał kſyążę=
Ioan. 12.
14. 16.
2. Cor. 4.

7:
ćyem tego śwyátá/ á Páweł S. bo=
8:
gyem tego śwyátá: Drugi dobry/ łá=
9:
ſkáwy/ á miłoſciwy: A to oćyec pá=
10:
ná náſſego/ ktorego wola yeſt áby nic
Ioan. 6.

11:
nyezginęło/ co Synowi dał/ ále kto
12:
weń vwyerzy/ áby myał żywot wye=
13:
czny. Mánichei też ſtáry zakon zárzu=
14:
cáli: á Ewányeliyą tylko á piſmem
15:
Apoſtolſkim błędow ſwych wyelkich
16:
á rozmáitych bronili. Oni też/ ktorzy
17:
dźyerżeli/ iż ludźye dobrzy á bogu
18:
przyyemni/ po zmartwychwſtányu
19:
w nyebye yedząc y piyąc ćyeleſtnych
20:
roſkoſſy vżywáć będą: W ktorym błę=
21:
dźye byli Apollináriſte/ y Máho=
22:
meth/ nápiwſſy ſye go od Sergiuſſá
23:
mnichá/ Turkom/ Tátárom/ y Sá=
ráce=


strona: o4

Dworz. z Mnichem
1:
rácenom ſwoim ij zoſtáwił: ſkąd
2:
myeli doworę błędu ſwego? yedno z
3:
ewányeliey Lukaſſá ſwyętego/ gdźye
Luc. 14.

4:
nápiſano: Iż błogoſláwyony ten/ kto
5:
ry będźye yadł chleb w kroleſtwye bo=
6:
żym. Ktore ſlowá ácz żyd mowił/ ále
7:
ich pan Kryſtus nye ſtrofował/ y ow=
8:
ſſem ná drugim myeyſcu v tegoż E=
9:
wányeliſty tę dumę potfirdźił/mo=
10:
wyąc ku zwolennikom ſwoim.
Luc. 22.
A ya
11:
wam gotuyę/ yáko mi oćyec moy z=
12:
gotował kroleſtwo/ ábyſcye yedli y
13:
pili ná ſtole moim w kroleſtwye mo=
14:
im. Tákże wyele inych błędow ze
15:
złego wyrozumyenya piſmá ſwyę=
16:
tego/ ták nowego yáko ſtárego zakonu
17:
w koſcyele krzeſciyáńſkim powſtáło.
18:
O czym y Auguſtyn S. śwyádſſy in
19:
Ioan. tract. xviij. ták piſſąc. Nye z
Aug. in Io
ā. tract. 18.

20:
inąd powſtáły kácerſtwá y nyektore
21:
náuki przewrotne/ ktore śidlą duſſe/
22:
á w głęmbyą rzucáyą/ yedno gdy do=
23:
bre piſmá nye dobrze rozumyáne by=
wáyą/


strona: o4v

Rozmowá wtora.
1:
wáyą/ á to co w nich nye dobrze by=
2:
wa rozumyano/ vpornye á śmyele
3:
bywa tfirdzono. A ták nye myey ſo=
4:
bye zá to/ Iżeby káżdy ſnádnye á do=
5:
brze piſmo rozumyeć myał/ á dźyer=
6:
żąc ſye ſlow yego/ zbłądźić nyemogł.
7:
D. Ale wżdy vczeni á ſtali dobrze
8:
ye rozumyeyą. Bo y Pyotr tylko o
9:
nyeuczonych á nyeſtałych piſſe/ iż ye
10:
nákrzywyáyą.
Kácerzo=
wye vcze=
ny y wpi=
ſmye bye
gli.
M‣ Yeſli przez
11:
náukę/ náukę śwyecką/ yáko wymo=
12:
wę/ oſtroſć gadánya/ to yeſt Dialek=
13:
tykę á philoſophią/ ktora ſye częſcyą
14:
około przyrodzenya rzeczy ták nye=
15:
byeſkich yáko źyemſkich/ widomych
16:
y nyewidomych/ częſcyą około oby=
17:
czáyow y ſpraw ludzkich/ á rządze=
18:
nya ſyebye ſámego/ domu/ y rzeczy
19:
poſpolitey obira/ álbo y byegłoſć w
20:
piſmye śwyętym rozumyeſz. Tąć
21:
oboyą náuką nádder vczeni byli z=
22:
wyerzchu námyenyeni kácerzowye/
23:
yákmirz wſſyſtcy/ co ſye z koſcyelnych
hiſtoryy


strona: p

Dworzá. z Mnichem
1:
hiſtoryy Euſebiuſá/ Sozomená/ So=
2:
cráteſá/ Theodoritá/ Nicephorá/ Epi=
3:
phániuſá/ y inych ſtárych Greckich y
4:
Láćińſkich doktorow okázuye. A ye=
5:
dnák piſmá nákrzywyáli ku ſwemu
6:
y wyela inych ludźi zátrácenyu/ yá=
7:
ko y Páweł ſwyęty Timotheuſſowi
8:
piſſe:
1. Tim. 6.
Iż nyektorzy obyecuyąc álbo
9:
okázuyąc po ſobye rzekomo náukę/ od
10:
wyáry odpádli. Y w dźiſyeyſſych ći
11:
kácerzoch nye máło ſye tákyey náuki
12:
okázuye. Y owſſem głupi á nye v=
13:
czony trudno błąd yáki wymyſlić/
14:
álbo wymyſlony przez inſſe/ tfirdźić/
15:
á myędzy ludźmi rozśyać może. Yá=
16:
ko y do káżdey wyelkyey złoſci/ wyel
17:
kyego rozumu trzebá. Y czárt ći nye
18:
vtráćił zá grzechem onego oſtrego á
19:
wyſokyego rozumu/ z ktorym yeſt od
20:
bogá ſtworzon/ O czym y Możeſz ś=
Gen. 3.

21:
wyádſſy/ piſſąc/ iż wąż (przez ktore=
22:
go czárt ſye rozumye) chytrzeyſſy
23:
był nád wſſyſtkye źwyerzętá źyem=
pſkye:


strona: pv

Rozmowá wtora
1:
ſkye: A zá dośwyadſſenim ták dłu=
2:
gyego czáſu/ vmyeyętnoſcyą potocz=
3:
nych/ przeſzłych/ y przyſzłych/ źyem=
4:
ſkich y nyebyeſkich rzeczy/ wſſelką
5:
náukę ludzką przewyſſſſa. W piſmye
6:
też ſwyętym wyelką byegłoſć ma:
7:
Co ſye ponyekąd okazáło/ kyedy Sy=
8:
ná Bożego ná puſſczy kuśił: Yednák
Matth. 4.

9:
piſmá nákrzywyał/ á źle ye rozu=
10:
myał/ álbo przywodźił. A byłoż ono
11:
ſlowo boże/ co czárt/ y ſędowye á na=
12:
rzędowye yego kácerzowye wyſſſſey
13:
námyenyeni po ſobye myeli? Y ow=
14:
ſſem błędy/ ſlowu bożemu przećiw=
15:
ne. Yáſny tego dowod: Abowyem
16:
pan Kryſtus y koſcyoł yego z bogá bę=
17:
dąc/ á ſlowá yego ſye dźyerżąc/ piſ=
18:
má onego táko przywyedźyonego nye
19:
ſluchał: Nád to/ Pan czártá zbákał:
20:
A koſcyoł też duchem páńſkim ſprá=
21:
wuyąc ſye/ zwoyce ony á kácerze y
22:
náukę ich potępił. A gdźyeby oná ná=
23:
uká boſka/ álbo ſlowu bożemu przy=
woita


strona: p2

Dworz. z Mnichem
1:
woita byłá/ trwáłá by byłá nád wo=
2:
lą wſſelkyego ſtworzenya wedle one=
3:
go/ co Gámáliel o náuce páńſkyey
Act. 5.

4:
ku przełożonym żydowſkim mowił.
5:
Yeſli tá ſpráwá z bogá yeſt/ wy ſye
6:
yey zprzećiwić nye możećye: á we=
7:
dle onego piſmá Ezáiyaſſá proroká:
Eſa. 40.

8:
Słowo Páńſkye trwa ná wyeki. A
9:
przeto yákożkolwyek vczony/ á w pi=
10:
ſmye ćwiczony człowyek będźye/ ná
11:
yego ſye rozumye á wykłádźye pi=
12:
ſmá ſádźić nye mamy. Bo by też do=
13:
brze ye rozumyał/ tedy yednák zło=
14:
ſciwye go nákrzywić może/ áby pro=
15:
ſte ludźye zwyodł/ á ſobye ſpoſobił.
16:
Yákoż to częſtokroć kácerzowye czy=
17:
nyą. Acz ktoregokolwyek z nich ſpy=
18:
taſz/ káżdy śmyele przyſyęże/ iż ták
19:
ye wykłáda yáko rozumye/ á nye iná
20:
cey. D‣ A czemuż Pyotr tyl=
21:
ko o nyeuczonych á nyeuſtáwicznych
22:
piſſe/ iż piſmá nákrzywyáyą? M‣
23:
Przez nyeuczone tu nye tych rozu=
Nyeumie
yętność/
nákrzy=
wyáyąca
piſmá.
p ijmye/


strona: p2v

Rozmowá wtora
1:
mye/ ktorzy nic nye vmyeyą. Tákim
2:
ći trudno piſmá nákrzywyáć: ále o=
3:
ny/ o ktorych też Páweł ſwyęty ták
1. Cor. 8.

4:
piſſe: A yeſli kto mnima iżeby co v=
5:
myał/ yeſſcze nye poznał yáko ma v=
6:
myeć. Yákoby rzekł/ kto o ſwey náuce
7:
wyele dźyerży/ á ſádźi ſye ná ſwym
8:
rozumye/ ten yeſſcze nic nyeumye/
9:
by też nawyęcey vmyał. Abowyem
10:
Bog od ktorego práwa náuká y mą=
11:
droſć/ pyſſnym ſye przećiwi/ yáko ś=
12:
wyádſſą S. Pyotr y Yákub/ ále po=
13:
kornym dawa łáſkę.
1. Pet. 5.
Iaco. 4.
Matth. 11
A Pan ſam dźyę
14:
kuye Bogu oycu/ iż ſwe táyemnice
15:
zákrył przęd mądrymi y roſtropny=
16:
mi/ á obyáwił ye máluczkim/ to yeſt/
17:
pokornym: ktorzy choćya ſą vczeni á
18:
mędrſſy/ yednák ſye ná ſwym rozu=
19:
mye nye ſádzą/ ále ij znyewáláyą ku
20:
powolnoſci páná Kryſtuſá/ yáko po=
21:
ſſe śwyęty Páweł. Toć yeſt práwa á
2. Cor. 10

22:
Bogu przyyemna náuká y mądroſć:
23:
ku ktorey yáko mamy przychodźić v=
czy Pá


strona: p3

Dworz. z Mnichem
1:
czy Páweł do Korynthow ták piſſąc.
1. Cor. 3.

2:
Yeſli kto myędzy wámi zda ſye ſobye
3:
mądrym być ná tym śwyećye/ nye=
4:
chay ſye ſtánye głupim/ áby był mą=
5:
drym. Coż ty yeſt? Izali chce Pá=
6:
weł áby kto zgłupyał álbo oſſálał/ á
7:
dáru Bożego rozumu y náuki nyeu=
8:
żywał? Nyechce tego bog. Y owſſem
9:
pokazał pan Kryſtus/ iż tákowy kaźń
10:
ſrogą záſluży/ ktory poruczonym fun
Matth. 15

11:
tem álbo dobrem nye ſſáfuye: Ale
12:
iżeby o ſobye wyele nye dźyerżał/ á
13:
ná ſwoy ſye rozum nye ſádźił: Ktora
14:
dumá poſpolićye chodźi zá śwyecką
15:
náuką y mądroſcyą/ byegłoſci w piſ=
16:
mye też od nyey nye oddźyeláyąc/ co
17:
ſye z Páwłá ſwyętego znáczy/ gdźye
1. Cor. 8.
Nyeumie
yętności
kácerſkiey
towárziſz
nyeuſtá=
wicnoſć

18:
piſſe/ iż náuká nádyma. A tákyey
19:
wyſokyey dumy/ ktorą ták Pyotr yá=
20:
ko Páweł nyeumyeyętnoſcyą zową/
21:
nyeuſtáwicznoſć náſláduye. Abo=
22:
wyem gdy kto ná ſwoy ſye rozum
23:
ſádźi/ nyeprzeſtawa ná tym czego ſye
p iijpirz=


strona: p3v

Rozmowá wtora
1:
pirwey z inąd náuczył/ ále porzućiw
2:
ſſy ono/ nowego co wymyſli/ wczym
3:
by rozum ſwoy okazał. A iż ſye pręt=
4:
ko wymyſlu ſwego imye/ nyerozwa=
5:
żywſſy v ſyebye yeſli co ma w ſobye
6:
prawdźye przećiwnego/ gdy co tákye
7:
go álbo ſam z ſyebye/ álbo z rozmowy
8:
ludzkyey obaczy/ czego obronić nye=
9:
może/ y ono porzući/ co pirzwey tfir=
10:
dźił/ á co inego wynaydźye/ áby nye=
11:
vmyeyętnoſć ſwoyę zákrył. Stądći
12:
yeſt nyeuſtáwicznoſć náuki kácer=
13:
ſkyey/ ktora ſye wczorá w Luthrze y
14:
drugich dźiſyeyſſych doktorzech kácer
15:
ſkich yáſnye á dowodnye pokazáłá.
16:
A ták ſluſſnye Pyotr śwyęty nyeu=
17:
myeyętnoſć táką/ o yákyey tám ro=
18:
zumye/ á yákam ya z Páwłá S. y z
19:
inego piſmá wyłożył/ z nyeuſtáwicz=
20:
noſcyą złącza. A gdyż to ták yeſt/ te=
21:
dy ná żadnego człowyeká/ by też ná=
22:
uczeńſſym á namędrſſym był/ rozu=
23:
mye á wykłádźye piſmá ſádźić ſye
nye


strona: p4

Dworz. z Mnichem
1:
nye mamy. Toć yeſt on prąd z ko=
Ezech. 47.

2:
ſcyołá płynący/ o ktorym Ezechiel
3:
prorok piſſe/ iż go żaden człowyek
4:
przebrnąć nyemogł/ yáko y Hyero=
5:
nim ſwyęty wykłáda.
Hiero/ in
cōmenta.
D‣ Tedy y
6:
ſwyętych doktorow wykłádom wyá=
7:
ry dáwáć nyemamy? M‣ O tym
8:
ſye po tym powye. Teraz to tylko
9:
powyem: Iż ná żadnym z gołá ſá=
10:
dźić ſye nyemamy.
Ná żad=
nego cz=
łowyeká
wykłá=
dzye/ ſá=
dźić ſye
nyema=
my.
Abowyem ktoż=
11:
kolwyek/ á yákożkolwyek śwyęty/ v=
12:
czony y mądry był álbo yeſt/ yednák
13:
człowyek yeſt álbo był/ á nyeumye=
14:
yętnoſci y omylnoſci/ ktora z przyro=
15:
dzonego grzechu ná wſſyſtek rodzay
16:
ludzki przyſzłá poddan. Czego mi po
17:
śwyadſſa Auguſtyn S. do Hyeroni=
18:
má śwyętego ták piſſąc. Ya wyzna=
Aug. ad
Hiero. e=
pła 19.

19:
wam twey miłoſci/ iż w ſámych kſyę
20:
gach piſmá/ ktore yuż zową Canoni=
21:
cos / ſtą boyáźnyą y vtćiwoſcyą zá=
22:
chowáćyem ſye náuczył/ iż pewnye
23:
wyerzę/ iż żaden z piſárzow onych
kſyąg/


strona: p4v

Rozmowá wtora
1:
kſyąg/ piſſąc/ wniczym ſye nye obłą=
2:
dźił. A yeſli w onym piſmye nyeco
3:
naydę/ coby ſye prawdźye przećiw=
4:
nye widźyáło/ nye wątpyę/ iż nic ine=
5:
go wtym nye yeſt/ yedno iż álbo z=
6:
fáłſſowáne ſą kſyęgi/ álbo tłumácz
7:
álbo wykłádácz nye dośyągł rozu=
8:
mem tego/ co yeſt powyedźyano/ ál=
9:
bo iżem ya nye wyrozumyał. Ale
10:
ine ták czytam/ iż yákążkolwyek ś=
11:
wyętobliwoſcyą y náuką przechodzą/
12:
nye przeto zá prawdę mąm/ iż oni
13:
táko dźierżeli.
Aug. ad
Vincent.
Donatiſt.
Wtenże ſpoſob y do
14:
Vincentego Donátyſty piſſe. Dam=
15:
ći tego kilko przykłádow/ gdźye y wy=
16:
ſokyego á doſwyadſſonego rozumu/ á
17:
ktemu wyelkyey śwyętobliwoſci lu=
Wielkich
doktoro=
w obłęd=
liwoſci.

18:
dźye omylili ſye ná wykłádźye piſ=
19:
má. Tertullianus przed trzemána=
20:
ſcye ſet lat zacny á vczony doktor był/
21:
y w piſmye byegły/ á dobrze przećiw
22:
kácerzom piſał: A yednák źle rozu=
23:
myał piſmo/ gdźyekolwyek zmyenká
o członkoch


strona: q

Dworz. z Mnichem
1:
o członkoch álbo zmyſlech bożych. A=
2:
bowim dźyerżał/ iżeby Bog od wye=
3:
kow ćyáło myał/ yáko człowyek/ Ták
4:
że y o duſſy człowyeczey rozumyał/
5:
iż yeſt ćyeleſtna/ Co oboye wyelki
6:
błąd. Obłądźił ſye y vczeń yego Cy=
7:
pryan ſwyęty/ wyelkyey náuki y ś=
8:
wyętobliwoſci biſkup/ á ná konyeć
9:
męczennik dla wyáry páńſkyey/ tfir=
10:
dząc/ iż od kácerzow práwye okrzcze=
11:
ni/ znowu máyą być krzczeni: A pi=
12:
ſmo ktorym tego bronił/ źle wykłá=
13:
dáyąc. Origenes Adámántius pe=
14:
łen ták śwyeckyey náuki/ yáko piſ=
15:
má śwyętego/ tákyey powagi y zac=
16:
noſci był po wſſem krzeſciyáńſtwye/
17:
iż ſye wyelcy á mądrzy ludźye/ nye
18:
tylko krzeſciyánye/ ále y pogáni zdá=
19:
leká knyemu gárnęli/ á ná yego zdá=
20:
nyu y wykłádźye piſmá/ nye mnyey
21:
yedno yáko ná prorockim álbo ápo=
22:
ſtolſkim/ rádźi przeſtawáli. Zywotá
23:
też dobrego á śwyętego z dźyećińſtwá
qbył/


strona: qv

Rozmowá wtora
1:
był/ ták iż też dźyećyęćyem yeſſcze bę
2:
dąc/ męczenniczey korony prágnął:
3:
A ſſeſć tyſyęcy kſyąg nápiſał/ yáko ś=
4:
wyádſſą Euſebius/ Epiphanius/ Hie
Euſeb. ec=
cl. hiſt. li. 6
Epiph. cō
tra hæreſ.
li. 2. to. 1
Hiero. de
viris illu=
ſtrib.

5:
ronymus: A yednák około ćyáłá z=
6:
martwy wſtánya: czártowego y w=
7:
ſſech potępyonych zbáwyenya: prze=
8:
chodzenya duſz z ćyáłá w ćyáło: á iż
9:
ony wſſyſtkye rázem z początku od
10:
bogá ſtworzone/ dla wyſtępow ſwych/
11:
ktorych ſye w nyebye dopuſciły/ ná
12:
śwyát bywáyą zeſlány/ á wćyáłá
13:
yákoby do wyęźyenya wſádzony: oko=
14:
ło tych y nyektorych inych rzeczy/ pi=
15:
ſmá ſye dźyerżąc/ nye pomáłu zbłą=
16:
dźił. Auguſtyná ſwyętego náuká y
17:
piſánye podźiś dźyeń w wyelkyey ce=
18:
nye yeſt nye tylko v práwych krzeſci=
19:
yánow/ ále y v kácerzow: Yednák ná=
20:
piſał kſyęgi Retractationum/ to yeſt/
21:
odwołánya/ gdźye omyłki ſwoye ták
22:
wnáuce/ yáko w wykłádányu piſmá
23:
wypiſuye. Y drudzy przedſyę po nim
yeſſcze


strona: q2

Dworzá. z Mnichem.
1:
yeſſcze nyeco obaczyli/ czego on prze=
2:
źrzał. Są też liſty/ ktore tenże Au=
3:
guſtyn z Hyeronimem do ſyebye pi=
4:
ſáli/ ſpiráyąc ſye tego około wykłádu
5:
piſmá onego Páwłá ſwyętego.
Gal. 2.
A gdy
6:
był przyſſedł Cephás do Antyochi=
7:
ey/ ſprzećiwiłech mu ſye w twarz/
8:
Abowim było co wnim gánić. A ye=
9:
ſli ſye ći ludźye ták zacni á vczeni o=
10:
myláli/ coż dźyerżyſz o inych/ ktorzy
11:
ták oſtrego rozumu/ áni ták ćwiczeni
12:
w piſmye nye byli? D‣ Ták yeſt/
13:
iż yeden człowyek wſſyſtkyego obá=
14:
czyć áni vmyeć nye może. Ale kyedy
Ani ná
wyele lu=
dźi ſádźić
ſie mamy

15:
ſye ich wyele mądrych y vczonych ná
16:
yednę rzecz/ álbo ná yeden wykład z=
17:
godźi/ toć yuż nye omylna prawdá
18:
być muśi. Abowim powyedźyał pan
Matth. 18

19:
Kryſtuſ/ Gdźye ſye dwá álbo trzey z=
20:
gromádzą w imyę moye/ támem ya
21:
myędzy nyemi. A gdźye Kryſtus/
22:
tám prawdá. M‣ Ták yeſt/ gdźye
23:
będą zgromádzeni w imyę yego. Ale
q ijto


strona: q2v

Rozmowa wtora
1:
to nye po ſlowyech álbo poſtáwye/ á=
2:
le po ſkutku poznáć. Cić nye w imyę
3:
Kryſtuſowe ſye zgromadzáyą/ ktorzy
4:
yednoſć á zgodę wſſyſtkyego krzeſci=
5:
yáńſtwá/ ku ktorey pilnye Kryſtus v=
6:
cznye ſwoye nápominał/ á o ktorą
Ioan. 17.

7:
też Bogá oycá vprzemye prośił/ tár=
8:
gáyą/ á oſobliwe wykłády piſmá y
9:
dumy ſobye wynáyduyą/ o czym y
10:
Cypryan S. do Corneliuſá papieża
Cypr. de
vnit. eccl.

11:
de vnitate eccleſiae / ſſyroce y dowod=
12:
nye piſſe/ á ya też podobno ſſyrzey po
13:
wyem. Nyechay ćye gromádá nye
14:
záwodźi. Tákći wyele ich zbłądźić
15:
może yáko yeden/ yákoś z przodku
16:
ſlyſſał. Dla tego też bog przez Moi=
Exo. 23.

17:
zeſſá ták żydom roſkazal: Nye bę=
18:
dźyeſz náſládował zgráye/ iżebyś źle
19:
czynił/ á ná ſądźye nyeprzeſtányeſz
20:
ná zdányu wyela ludźi/ iżebyś od pra
21:
wdy odſtąpić myał. Nyemáłeć ze=
22:
bránye zacnych á vczonych biſkupow
23:
było w Aphrice z Donatem/ ktorzy
krzeſt


strona: q3

Mnichá z Dworzáninem
1:
krzeſt máłych dźyatek niſſczyli. Nye
2:
máłe w Tyrze/ w Antyochiey/ w Me
3:
dyolanye/ w Ariminye/ ktorzy Ariu=
4:
ſowo kácerſtwo potfirdzáli. Wyelkye
5:
w Epheźye pirwſſy raz/ ktorzy z Di=
6:
oſkorem Alexándryńſkim pátryár=
7:
chą błędną náukę Eutycheſá przyy=
8:
mowáli/ y wſſyſcy ći imyenyem Kry
9:
ſtuſowym ſye ſſczyćili/ á piſmo ſwyę
10:
te zá ſobą myeli: Yednák nye ſlowo
11:
boże ono było/ ále błędy/ ktore koſcyoł
12:
poſpolity potępił. Y teraz nye ſam
13:
yeden Caluinus oſobliwym ſwym
14:
obyczáyem piſmo o bożym ćyele ál=
15:
bo wyeczerzy páńſkyey wykłáda: z=
16:
gadzáyą ſye ſnim (ácz nye we wſſyſt
17:
kim) Bullingerus/ Capito/ Carol=
18:
ſtadius/ Zwinglius/ Oecolampadi=
19:
us/ á ſnadź y Ozyánder/ á czáſem y
20:
Bucerus/ y wyele inych. Tákże y o=
21:
koło inych ártykułow/ w ktorych ſye
22:
z Luthrem nyezgadzáyą. Luther zá=
23:
ſyę ma po ſobye Melánchtoná/ Cor=
q iijwiná/


strona: q3v

Rozwowá wtora
1:
winá/ Brenciuſá/ Yonáſá/ Vrbaná/
2:
Pomeraná/ y wyele inych. Z obu
3:
ſtron vczeni á w piſmye byedli lu=
4:
dźye: Z obu ſtron mnoſtwo ludźi/
5:
myáſtá/ y źyemye cáłe po ſobye má=
6:
yą. Nyechcę tu tfirdźić/ iż oboi źle á
7:
obłędliwye piſmo rozumyeyą álbo
8:
wykłádáyą. Ale to nye może być iná
9:
cey wedle rozumu/ yedno iż yeſli
10:
ći dobrze rozumyeyą á wykłádáyą/
11:
tedy oni błądzą: á yeſli oni dobrze/
12:
tedy ći źle. Może być (yákoż ták yeſt)
13:
iż oboi źle: Ale żeby oboi dobrze/ rzecz
14:
yeſt nyepodobna/ gdyż ſye ſobye prze
15:
ćiwyą. Gdźyeż tu ſlowo boże będźye?
16:
Yeden ſye tych wykłádu dźyerży/ dru
17:
gi onych. A przedſyę y ten y on/ nye
18:
ná pewnym ſye grunćye ſádźi/ ále
19:
ná człowyeczym rozumye/ á podá=
20:
nye álbo wymyſl ludzki zá ſlowo bo=
21:
że przyymuye. A mowi prorok:
Hier. 17.

22:
Przeklęty yeſt/ kto w człowyecze du=
23:
ffa/ á nádźyeyę ſwoyę w ćyele álbo
myęſye


strona: q4

Dworz. z Mnichem
1:
myeſye pokłáda. Co ſye nye mnyey
2:
o rozumye/ niżli o mocy á obronye
3:
ludzkyey rozumye. Zadnyć wykład
4:
piſmá nye bywa właſcinnym/ to
5:
yeſt/ człowyeczym wykłádánim/ yá=
6:
ko śwyęty Pyotr śwyádſſy. D‣
2. Pet. 1.

7:
Kędyż tego wykłádu piſmá práwego
8:
á pewnego ſſukáć mamy? M‣ Po=
Iż nyepe
wna áni
przeſpye=
czna rzecz
piſmem
piſmo wy
kłádáć

9:
wyádáyą ći nowi/ iż piſmo ſye ſámo
10:
wykłáda. Bo co ná yednym myey=
11:
ſcu zákryćye nápiſano/ álbo nye do=
12:
ſtátecznye wyráżono/ ná drugim ſye
13:
yáſnyey á doſtátecznyey náyduye.
14:
Nyeco grzeczy: Ale yednák y to nye
15:
pewna á omylna regułá. Yeſtći pra=
16:
wdá/ iż yedno piſmo drugyego yáſ=
17:
nyeyſſe y doſtátecznyeyſſe: Ale też
18:
bywa to/ iż ſye to temu yáſnyeyſſe
19:
widźi/ drugyemu drugye. Czásem
20:
też nye wyęcey yáſne yedno drugye=
21:
go. A náyduye ſye też/ iż o nyekto=
22:
rych rzeczach przećiwne piſmo/ o
23:
nyektorych yednoż/ y to nye yáſne:
Gdźyeż


strona: q4v

Rozmowá wtora
1:
Gdźyeż tu wykłádu ſſukáć? A chceſz=
2:
ći to ná oko pokażę. D‣ Y owſſem
3:
zá to ćye proſſę. M‣ A to: Oćyec
Ioan. 14.

4:
wyętſſy yeſt niż ya/ mowi pan Kry=
5:
ſtus v Yaná śwyętego. A ná drugim
6:
myeyſcu: Wſtępuyę do oycá mego/ y
Ioan. 20.

7:
do oycá wáſſego/ bogá mego/ y bogá
8:
wáſſego. Yeſtći ná drugim myeyſcu:
9:
Ya á oćyec yeſteſmy yedno:
Ioan. 10.
Phil. 2.
A v Pá=
10:
włá S. Ktory (rozumyey pan Kry=
11:
ſtus) będąc wpoſtáći bożey/ nye myał
12:
ſobye zá łupyeſtwo/ iż yeſt rowyen
13:
bogu. Ty piſmá widzą ſye być prze=
14:
ćiwne myędzy ſobą. Yákoż tu yedno
15:
drugim wyłożyſz? Toli poſlednyey=
16:
ſſe dwoye pirſſym? Yáko Ariani á
17:
Eunomiani czynili/ bronyąc błędu
18:
ſwego/ iż Syn Boży Kryſtus Yezus
19:
nye yeſt práwym bogyem/ álbo nye
20:
rowny oycu w boſtwye. Czy ono pir=
21:
wſſe poſlednim? yáko Alexánder y
22:
Athánáſius biſkupi Alexándryńſcy
23:
Ariuſowi odpiráyąc wykłádáli. Ná
ktorą=


strona: r

Dworz. z Mnichem
1:
ktorąkolwyek ſtronę ſye vdaſz/ ſpytam
2:
ćye czemu ták á nye inák? A czemu
3:
ono tym/ á nye to onym wykłádaſz?
4:
Acz nyebyłoby to/ yedno drugim wy
5:
kłádáć/ ále yedno ku drugyemu ná=
6:
ćyęgáć/ gdyż ſye widzą być przećiw=
7:
ne. Yeſli powyeſz/ To yáſnyeyſſe niż
8:
ono/ A mnye ſye będźye widźyáło/ iż
9:
nye/ Ale ono yáſnyeyſſe niż to/ ktoż
10:
nas tu rozwádźi. Yeſli ty maſz po ſo=
11:
bye Alexándrá y Athánázego/ mąm
12:
ya Ariuſá y Eunomiuſá: Yeſli ty
13:
tych dwu/ ya onych. Y wſſyſcy ći/ ácz
14:
vczeni kápłani y biſkupi/ ále wżdy
15:
ludźye byli/ omylić ſye mogli. Yeſli
16:
ſye do podobyeńſtwá vćyeczeſz/ ktore
17:
z onych piſem yáſnyeyſſe/ á ku wy=
18:
rozumyenyu łácnyeyſſe: Mym zdá=
19:
nim/ nye bárzo yáſne ono: Ya á o=
20:
ćyec yeſteſmy yedno: Bo może ſye to
21:
ſnadź rozumyeć/ nye o yednoſci przy
22:
rodzenya/ ále woley y miłoſci álbo
23:
zgody ſpołeczney/ yáko ſye też ná
rinym


strona: rv

Rozmowá wtora
1:
inym myeyſcu w ſlowyech páńſkich
2:
rozumye/ gdźye prośi oycá zá ſwemi
Ioan. 17.

3:
zwolenniki y zá wſſyſtkimi/ ktorzy=
4:
kolwyek przez nye weń vwyerzą/ áby
5:
byli yedno: Co ſye nye może rozu=
6:
myeć o yednoſci przyrodzenya/ ále
7:
woley y miłoſci/ á o zgodźye ſpolney:
8:
A przykłáda támże: Yáko y my (to
9:
yeſy ty á ya) yeſteſmy yedno: Co ſo=
10:
bye Arius y Eunomius námyenye=
11:
ni bárzo ku pomocy bráli/ Myenyąc/
12:
iż to przyrownánye yednoſci ludźi
13:
myędzy ſobą ku oney/ ktora yeſt myę
14:
dzy Bogyem oycem á Synem/ yed=
15:
noſtáynye muśi być rozumyano. A
16:
ponyeważ yednoſć oná ludzka/ o kto=
17:
rą tám prośi pan/ nyemoże być ro=
18:
zumyaná yedno o yednoſci woley/
19:
miłoſci/ y zgody ſpolney/ ktora może
20:
być y myędzy roznym przyrodzenim
21:
(yáko myędzy Anyołem á człowye=
22:
kyem) tedy y oná ktora yeſt myędzy
23:
Bogyem oycem á Synem tákże ma
być


strona: r2

Dworz. z Mnichem
1:
być rozumyaná. Inácey nye byłoby
2:
to dobre przyrownánye/ á nye lepſſe
3:
niż kyedy by kto rzekł/ człowyek z or=
4:
łem ſą ſobye podobni; Bo orzeł oſtry
5:
wzrok ma/ á człowyek oſtry rozum.
6:
Y owſſem yeſſcze ſye to lepſſe widźi
7:
wedle rozumu. Bo yednák wzrok á
8:
rozum oboye przypadek yeſt/ ácz ro=
9:
zny yeden od drugyego/ wſſakże yeſt
10:
myędzy nimi nyeyákye podobyeń=
11:
ſtwo/ ktore myędzy iſtnoſcyą á przy=
12:
padkyem (w ktorey myerze yeſt wo=
13:
la/ miłoſć á zgodá) być nyemoże/ á po
14:
gotowyu áni yednoſć. Y onoć drugye
15:
piſmo z Páwłá S. ktory będąc w po=
16:
ſtáći bożey. rć. (Acz ye Ariani y Eu=
17:
nomiani odrzucáli/ myenyąc iż nye
18:
yeſt S. Páwłá liſt on do żydow piſá=
19:
ny) mym zdánim nye yáſne. Bo
20:
mogło by ſye ták rozumyeć/ Iż pan
21:
Kryſtus był w poſtáći bożey/ to yeſt/
22:
podobny Bogu rozumem á mądro=
23:
ſcyą/ ták yáko to bog ſtworzył człowyeká
r ijná


strona: r2v

Rozmowá wtora.
1:
ná kſtałt álbo wyobráżenye á ná po=
2:
dobyeyńſtwo ſwoye. A yednák czło=
3:
wyek nye yeſt bogyem. Duch S. też
4:
w poſtáći gołębyey ſye vkazał po krz=
Mar. 1.
Lu. 3.

5:
ćye páńſkim: A yednák gołębyem
6:
nyebył. Aby też dobrze oná poſtáć bo=
7:
ża właſtnye ſye o boſtwye rozumyá=
8:
łá/ co yednák ony ſlowá/ (nyemyał
9:
ſobye zá łupyeſtwo iż yeſt rowyen bo=
10:
gu) ponyekąd podawáyą/ tedy by
11:
ſye drugi kácerz yął onych ſlow/ kto=
12:
re wnet potym idą: Ale ſye ſam zni=
13:
ſſczył wźyąwſſy poſtáć nyewolniczą:
14:
y rzekłby/ Iż Kryſtus człowyeczeń=
15:
ſtwo przyymuyąc/ boſtwá pozbył/ ál=
16:
bo iż ſye w nim z boſtwá y człowye=
17:
czeńſtwá yedno przyrodzenye/ álbo
18:
iſtnoſć zmyeſſána ſtáłá: Czego ſye po
19:
nyekąd Eutychiani dźyerżeli. Wi=
20:
dźiſz yáko to nye yáſne á nye łácne
21:
piſmo: Tákże y drugye/ ktore koſcyoł
22:
zá ſobą myał przećiw kácerzom. Yá=
23:
ſnyeyſſe ſye widźi Ariuſowi y Euno=
miu=


strona: r3

Dworzá. z Mnichem.
1:
miuſowi ono/ ktore zá ſobą myeli.
2:
Abowyem co może być (powyádá=
3:
yą) yáſnyey rzeczono/ yáko to? O=
4:
ćyec wyętſſy yeſt niż ya. Nyemoże tá
5:
wyętſſoſć (iż ták rzekę) rozumyaná
6:
być wedle zroſtu. Bo zroſt w ćyele: A
7:
bog ćyáłá nyema: A ták muśiſz rozu=
8:
myeć wedle iſtnoſci/ álbo wedle tych
9:
przypadkow/ ktore z iſtnoſci nye ćye=
10:
leſtney pochodzą/ yáko yeſt moc/ wła=
11:
dza/ zacnoſć/ mądroſć/ dobroć. rć. ktore
12:
w boſtwye nye ſą ine od iſtnoſci/ ále
13:
ſámá iſtnoſć. A to tfirdząc/ boſtwo
14:
Synowi Bożemu odeymyeſz: co by
15:
ſye przyrodzonemi dowody okázáć
16:
mogło/ by tego potrzebá byłá. Nye
17:
mnyey ći ſye yáſne widźi y ono dru=
18:
gye piſmo: Wſtępuyę do oycá mego/
19:
y do oycá wáſſego/ bogá mego/ y bo=
20:
gá wáſſego. Z ktorych ſlow pokázuye
21:
ſye/ iż pan Kryſtus Apoſtołom ſwo=
22:
im/ to yeſt ludźyom ſye przyrowna=
23:
wa/ á od bogá ſye oddźyela/ zowąc go
r iijſnimi


strona: r3v

Rozmowá wtora
1:
ſnimi zá rowno/ oycem y bogyem
2:
ſwym. A ponyeważ my będąc ſyn=
3:
mi bożymi/ yednák nye yeſteſmy bo=
4:
gi/ temże obyczáyem o pánye Kry=
5:
ſtuſye kácerz będźye rozumyał: A
6:
potfirdźi ſye onymi ſlowy/ Bogá me
7:
go y bogá wáſſego. Bo bog inego bo=
8:
gá nád ſobą nyema/ áni może myeć:
9:
Ponyeważ ſye przez to ſlowo/ Bog/
10:
rzecz nawyſſſſa/ á od ktorey wſſyſtkye
11:
ine pochodzą/ záchowáne y rządzone
12:
bywáyą/ rozumye. Yeſli rzeczeſz/ iż
13:
ono/ Oćyec wyętſſy yeſt niżli ya/ we=
14:
dle człowyeczeńſtwá pan mowił/ ták
15:
że y ono/ bogá mego y bogá wáſſego:
16:
toć yuż będźye wedle ſwey woley gá=
17:
dáć/ á nye wedle ſlow piſmem piſmo
18:
wykłádáć. Bo nyemáſz tego áni w=
19:
tym/ áni w owym drugim dwoygu
20:
piſmye: A przećiw tobye będźye ono/
21:
iż ſye Pan Kryſtus zniſſczył poſtáć
22:
nyewolniczą przyyąwſſy. Widźiſz
23:
kczemu ćye przywyedźye tákowy wy
kład


strona: r4

Dworzá. z Mnichem
1:
kład piſmá piſmem/ iż álbo okrut=
2:
nye błądźić/ álbo wżdy ku wątpliwo
3:
ſći przyſć/ á ſkąd inąd wykłádu tego
4:
piſmá ſſukáć muśiſz. Weźmiſz przed=
5:
ſyę yeſſcze ine piſmo: Piſſe Páweł
1. Cor. 15.

6:
śwyęty do Korynthczykow: Myęſo y
7:
kreẃ kroleſtwá bożego otrzymáć nye
8:
może: A pan Kryſtus mowi v Lu=
Lu. 22.

9:
kaſſá śwyętego/ A ya wam gotuyę
10:
myeyſce/ ábyſcye yedli y pili ná ſto=
11:
le moim w kroleſtwye moim. Kto=
12:
reż tu ktorym będźyeſz wykłádał?
13:
Yeſli pirwſſym wtore/ wnet ſtráćiſz
14:
yeden członek wyáry o zmartwych
15:
wſtányu ćyáłá: Yeſli wtorym pirw=
16:
ſſe/ w drugi błąd nye mnyeyſſy w=
17:
pádnyeſz/ iż w kroleſtwye bożym á
18:
nyebyeſkim/ yeſć/ pić/ y inych roſko=
19:
ſſy ćyeleſtnych vżywáć będźyemy.
20:
Mogło by ſye tego wyęcey pokázáć/
21:
gdźye piſmá piſmem wyłożyć nye=
22:
może/ álbo wykłádáyąc trudno ſye
23:
błędu vchronić:
Math. 1.
Yáko ono/ co Máthuſz
á Lu=


strona: r4v

Rozmowá wtora
1:
á Lukaſz o rodzáyu páná Kryſtuſo=
Lu. 3.

2:
wym nápiſáli: Albo co pan zwolen=
3:
nikom ſwym zákazał/ Aby nyemyeli
Ma.th. 10
Luc. 9.

4:
złotá/ áni śrebrá/ áni pyenyędzy w
5:
myeſzkoch ſwych/ áni kálety ná drodze
6:
áni dwu ſukyen/ áni obowya/ áni la=
7:
ſki/ áni chlebá: Albo ono/ gdźye ewán=
Mar. 3.
Luc. 8.
Ioan. 7.
Matth. 1.

8:
yeliſci zmyenkę czynyą o bráćyey
9:
páńſkyey: álbo iż on był pirworod=
10:
nym v mátki ſwey: y wyele inych
11:
myeyſc trudnych/ ktore drugim piſ=
12:
mem wykłádáne być nyemogą. D‣
13:
Yuż to ſam baczę/ iż ták yeſt. A gdyż
14:
áni ná ludzkim wykłádzye ſádźić ſye
15:
nyemamy/ áni ná tym/ ktory zpiſmá
16:
bywá: Z kądże prawdźiwy á pewny
17:
wykład piſmá ſwyętego bráć mamy?
18:
M. Z tąd z kąd piſmo mamy/ to
19:
yeſt od Bogá/ ktorego nátchnyenim
Wykład
piſmá pr=
awdziwy
od bogá.

20:
Ewányeliſci y drudzy Apoſtołowye
21:
piſáli/ yáko Pyotr śwyęty śwyádſſy.
2. Pet. 1.
Pſal. 108.

22:
Tákći Dawid ku Bogu mowi. Day
23:
mi rozum ábych vmyał zakon twoy:
A przed


strona: s

Dworz. z Mnichem
1:
A przed tym: Otworz oczy moye/ á
2:
yá obeźrę dźiwy zakonu twego/ A ná
3:
drugim myeyſcu: Błogoſláwyony/
Pſal. 93.

4:
ktorego ty náuczyſz Pánye/ á zakon
5:
twoy mu obyáwiſz.
Luc. 24.
A Lukaſz ſwyę=
6:
ty piſſe o Apoſtolech: Tedy im otwo=
7:
rzył/ rozumyey pan Kryſtus práwy
8:
bog y człowyek/ zmyſl/ áby rozumye=
9:
li piſmá. D‣ Ale pan Kryſtus
10:
dawno do nyebá wſtąpił/ á nye mo=
11:
wi ſnámi z nyebá/ áni przez Anyoły
12:
nam wolą ſwoyę á wykład piſmá o=
13:
byáwya. Apoſtołowye też/ od ktory=
14:
cheſmy myeli poyąć prawdźiwy wy=
15:
kład piſmá/ y owſſem j vſtny y też ći=
16:
che á zwyczáyne podánya/ ktorych w
17:
piſmye nyemáſz/ o ktorycheś ty wyſſ
18:
ſſey ſſyroce o dowodnye powyedał/
19:
dawno pomárli. M‣ Wſyſtko to
20:
prawdá co powyádaſz. Ałe yednák
21:
przedſyę bog ludu ſwego/ ktory ſobye
22:
obrał/ nye opuſcił. Zydom dał był
23:
docześny zakon/ á piſmá ſye im dźyer
ſżeć


strona: sv

Rozmowá wtora
1:
żeć kazał/ A yednák ye w tym dobrze
2:
opátrzył/ gdźyeby ſye co trudnego á
3:
oboyętnego/ o czymby piſmá nye
4:
myeli/ álbo z piſmá ſye ſpráwić nye
5:
mogli/ przytráfiło/ vkazał im gdźye=
6:
by tego ſſukáć myeli.
Deut. 17.
Abowyem ka=
7:
zał ſye im kápłanow przełożonych
8:
nád myeyſcem/ ktore by ſam obrał/
9:
dokłádáć/ vprzeſpyeczáyąc ye/ iż oni
10:
im myeli prawdę nyeomylną obyá=
11:
wić/ ktorey ſye mocnye dźyerżeć/ á od
12:
nyey áni w práwo/ áni w lewo vchy=
13:
láć ſye nye myeli: To ktemu przy=
14:
kłádáyąc/ kto by kolwyek z pychu ro=
15:
ſkazánya kápłáńſkyego ſlucháć nye=
16:
chćyał/ iż tákowy myał być zábit/ á=
17:
by wſſyſtek lud ſlyſſąc to/ bał ſye/ á
18:
pychem ſye nye vnośił. Yeſli to w
19:
ſtárym zakonye/ ktory ſámym ży=
20:
dom do czáſu dał/ ták dobrze bog o=
21:
pátrzył/ pogotowyu w nowym/ kto=
22:
ry vſtmye podan/ wſſem narodom y
23:
wſſem wyekom ſlużyć myał/ nas w
tym


strona: s2

Dworz. z Mnichem
1:
tym nye vpoſledźił. D. Wyęc
2:
my też krzeſciyánye kápłanow we
3:
wſſem ſlucháć/ á cokolwyek ſye im
4:
zábáży/ zá ſlowo boże myeć mamy?
5:
M. Nye ktemum to piſmo teraz
6:
przywyodł: Ale tylko ábyś rozu=
7:
myał/ iż bog yáko żydy był opátrzył/
8:
czego ſye dźyerżeć myeli/ gdźye by
9:
im piſmá nyeſtawáło/ álbo też/ gdźye
10:
by ſpor był o wykłádźye piſmá/ táko
11:
y nas krzeſciyánow wtey myerze nye
12:
opuſcił. Dawnoć pan Kryſtus do
13:
nyebá wſtąpił: Ale wſtępuyąc po=
Matth. 28

14:
wyedźyał/ Atom ya ſwámi przez w=
Iż Bog
ſnámi ná
wyeki.

15:
ſſyſtkye dni/ to yeſt/ nye tylko zá Apo
16:
ſtolſkich czáſow/ álbo ſto/ dwye ſcye/
17:
trzy ſtá lat po tym/ ále ná káżdy czás
18:
áż do ſkończenya ſwyátá. O duchu
19:
śwyętym też obyecał/ Ten was náu=
Ioan. 14.

20:
czy wſſyſtkyey prawdy. A iżebyś ro=
21:
zumyał/ iż ſye tá obyetnicá nye tyl=
22:
ko ná ápoſtoły/ ktorzy dawno pomár
23:
li/ ále ná wſſyſtko krzeſciyáńſtwo
ſ ijſcyągá=


strona: s2v

Rozmowá wtora
1:
ſcyągáłá/ przyłożył: A będźye ſwá=
2:
mi ná wyeki myeſzkał. Bogá oycá
3:
też prośił nye tylko zá ápoſtoły/ ále
4:
zá wſſyſtkimi/ ktorzy przez ápoſtol=
5:
ſkye ſlowo weń vwyerzą/ áby ye po=
6:
śwyęćił y vtfirdźił w prawdźye. Z
7:
kąd ſye okázuye/ iż ty obyetnice y
8:
prośbá páńſka wſſemu krzeſciyáń=
9:
ſtwu od początku áż do końcá śwyátá
10:
ſlużą.
Komu ty
obyetnice
ſlużyły.
A nye ták to mamy rozu=
11:
myeć/ iżeby pewnym oſobam/ tym
12:
álbo owym/ obyetnice páńſkye ſlu=
13:
żyły. Abowim trudno człowyekowi
14:
poznáć/ kto od bogá á duchá śwyęte=
15:
go náukę zbáwyenną y wykład piſ=
16:
má S. ma/ kto nye ma. Omylna to
17:
rzecz. Sámego też o ſobye śwyádec=
18:
two w tey myerze bárzo nye pewne.
19:
Tfirdźiłći o ſobye Montanus/ iż du=
20:
chá śwyętego myał/ á mnoſtwo lu=
21:
dźi ktore by zwyodł tákże o nim ro=
22:
zumyáło: Y owſſem iż on był duch
23:
S. ktorego pan Kryſtus obyecał/ kto=
ry nye=


strona: s3

Dworz. z Mnichem
1:
ry nye tylko wykład piſmá/ ále y
2:
wſſyſtkę prawdę ludźyom obyáwić
3:
myał. A yednák to fáłſz á błąd był. O
4:
Symonye czárnokſyężniku ludźye w
Act. 8.

5:
ſámáriey też dźyerżeli/ iż on był moc
6:
álbo śiłá Boża/ ktorą zową wyelką/
7:
o czym śwyádſſy Lukaſz S. á nye tyl
8:
ko w Sámáryey/ ále y w Rzymie y
9:
ná inych myeyſcach/ yáko piſſe Kli=
10:
munt S. vczeń y namyáſtek Pyotrá
Clem. re=
cog. lib. 1.

11:
śwyętego/ A yednák tym nye był/ ále
12:
zwodźił ludźye/ á nyemyał cząſtki w
13:
tym ſlowye/ yáko go Pyotr śwyęty
14:
oſądźił. Y Menánder tego to Symo=
Epip. cōt.
hæ. 1. I. t. 2.

15:
ná vczeń o ſobye powyedał/ iż był od
16:
bogá dla zbáwyenya ludźi poſlan/
17:
Acz nye był: Ale mocą Kryſtuſową/
18:
weſpołek y z obłędną náuką ſwoyą z=
19:
głádzon yeſt/ yáko piſſe Epiphánius.
20:
Piſał Luther o ſobye/ iż nyemáſz te=
21:
go w piſmye/ czego by nye rozumyał:
22:
A o ſwym Philippye Melánchtonye/
23:
kyedy naprzod był wydał commen=
ſ iijtarze


strona: s3v

Rozmowá wtora
1:
tarze ná liſt Páwłá S. do Rzymyá=
2:
now/ iż tymże duchem ye piſał/ kto=
3:
rym Páweł liſt on nápiſał. A yed=
4:
nák y Luther nye záwſſe ſtał przy
Lut. ī pſal

5:
pirwſſym wykłádźye y náuće ſwey:
6:
á przy wykłádźye Pſáłterzá piſſe o
7:
ſobye/ iż nye wſſędy go rozumye/ y
8:
Philip potym kilko/ boday nye kilko=
9:
naſcye rázow onych commentarzow
10:
popráwyał/ y wyele w nich odmye=
11:
nyał. A duch S. odmyenny nye yeſt.
12:
O czym ſye ſſerzey wczorá mowiło.
13:
Aby też to o kim yáſnymi znáki ſye
14:
okazáło/ iż ma duchá S. przedſyę by=
15:
ſmy ſye ná yego wykłádźye á powye
16:
ſci przeſpyecznye ſádźić nye myeli.
17:
Abowyem o ſámym to pánye Kry=
Ioan. 1.

18:
ſtuſye nápiſano/ iż duch śwyęty nań
19:
z ſtąpił/ y zoſtał ná nim/ to yeſt/ vſtá=
20:
wicznye á bez przeſtánku przy nim
21:
trwał. Z inſſymi ludźmi nye záwſſe
22:
przebywa: Ale yáko pan Kryſtus mo
23:
wił/
Ioan. 3.
gdźye chce dycha/ á nye wyemy
z kąd


strona: s4

Dworz. z Mnichem
1:
z kąd przychodźi/ álbo do kąd idźye.
2:
Ná czás przychodźi/ná czás odchodźi:
3:
Co ſye wyſſſſey w onych zacnych/ v=
4:
czonych/y ſwyętych ludźyach Cypry=
5:
anye/ Auguſtynye/ Hyeronimye/ kto
6:
rych rozumy/ vſtá/ y pálce yáwnye
7:
duch S. ſpráwował/ dowodnye oka=
8:
záło. Bo o Tertulianye á Oryge=
9:
neſye/ w ktorych wżdy kácerſkye błę=
10:
dy ſye náyduyą/ ták vprzemye tego
11:
tfirdźić nye śmyem. Acz/ gdy ták
12:
wyele dobrego vczyli y piſáli/ podo=
13:
byeyńſtwo iż nye bez łáſki duchá śwyę
14:
tego to czynili/ ponyeważ od bogá ſá=
15:
mego mądroſć y wſſyſtko dobre:
Iacob. I.
kto=
16:
ry nye tylko przez wybráne á śwyęte
17:
ſędy ſwoye/ ále y przez Ietrá pogá=
Exo. 18.
Nū. 22. 23.
2. Pet. 2.
Ioan. 11.

18:
niná/ Báláámá łákomego/ oſlicę ye=
19:
go nyemą/ Káiphaſſá bezduſſnego y
20:
nyepobożnego prawdę y wolą ſwoyę
21:
ludźyom obyáwyáyą. A yeſli ty tá=
22:
kowe ludźye pod czás opuſſczał duch
23:
ſwyęty/ ták iż nye práwye vczyli/ ál=
bo pi=


strona: s4v

Rozmowá wtora
1:
bo piſmo S. wykłádáli/ coż o inych
2:
rozumyeſz? Przeto też Moizeſz ży=
Deut. 13.

3:
dom nápiſał: Yeſli powſtánye w po=
4:
środku ćyebye prorok/ álbo ktoryby o
5:
ſobye powyedał/ iż ſen widźyał/ á o=
6:
powye znák álbo cudo/ ktore ſye ſpeł=
7:
ni/ y rzeczeć: Poidźmy á náſláduy=
8:
my bogow opcych/ ktorych nye znaſz/
9:
á ſlużmy im/ nye ſluchay ſlow pro=
10:
roká onego álbo ſenniká. Czemu? w=
11:
ſſák yeſli prorok/ ma duchá śwyęte=
12:
go: ponyeważ proroctwo bez duchá
13:
S. nye yeſt/ yáko piſſe Pyotr śwyęty:
2. Pet. 1.

14:
Myał duchá S. kyedy opowyedał z=
15:
nák á cudo/ ktore ſye ſpełniło: Ale go
16:
ná on czás opuſcił/ kyedy ludźye od
17:
bogá odwodźi/ á ku báłwochwálſtwu
18:
przywodźi. A czemuż to duch śwyę=
19:
ty czyni? Dawa támże przyczynę
20:
Moizeſz. Abowim kuśi was pan bog
21:
wáſz/ iżeby ſye okazáło/ yeſli go mi=
22:
łuyećye ze wſſyſtkyego ſercá wáſſego
23:
y ze wſſyſtkyey duſſe wáſſey/ czyli
nye. A


strona: t

Mnichá z Dworzáninem
1:
nye. A ták oná obyetnicá Páńſka o
2:
ſwym j duchá śwyętegͦ vſtáwicznym
3:
á wyecznym przebywányu/ á mo=
4:
dlitwá ku bogu oycu o pośwyęcenyu
5:
wyerzących á vtfirdzenyu w praw=
6:
dźye/ nye komu yednemu álbo kil=
7:
kyem z oſobná/ áni yednemu narodo=
8:
wi/ áni też yednemu wyekowi ál=
9:
bo czáſowi ſluży: Ale wſſyſtkyemu
Zkoſcyo=
łem á w=
koſcyele
wyecznye
przebyua
Kriſtus y
duch S.

10:
krzeſciyáńſtwu po wſſech wyekoch y
11:
myeyſcach rozſſyrzonemu. Toć yeſt
12:
zbor álbo koſcyoł bogá żywego/ ſlup
13:
y grunt álbo vtfirdzenye prawdy/ yá=
14:
ko śwyádſſy Páweł S. Zá ktory ſye
1. Tim. 3.
Eph. 5.

15:
pan Kryſtus wydał/ áby ij pośwyę=
16:
ćił/ oczyſcyáyąc ij kąpyelą wody w
17:
ſlowye żywotá. Toć yeſt ono śwyęte
18:
myáſto nowe zſtępuyące z nyebá od
19:
bogá/ máyące śwyátłoſć bożą/ yáko
20:
śwyádſſy Yan S. w obyáwyenyu/ á
Apoc. 21.

21:
oblubyenicá báránká onego ktory głá
22:
dźi grzechy śwyátá/ ktory poſlubił ij
23:
ſobye ná wyeki w ſpráwyedliwoſci/
Oſe. 2.
tw ſą


strona: tv

Rozmowá wtora
1:
w ſądźye/ w miłoſyerdźyu/ w luto=
2:
ſcyach/ y w wyerze wedle proroctwá
3:
Ozeaſſowego:
Eſa. 54.
ktory przez Ezáiyaſſá
4:
vbeſpyeczył ták mowyąc: Nye boy
5:
ſye/ ábowim nye będźyeſz zelżon/ áni
6:
ſye poſromaſz. A czemu? Abowim
7:
vczynił ſnim przymirze tákye/
Eſa. 59.
iż
8:
duch yego ktory w nim yeſt/ y ſlowá
9:
yego/ ktore włożył w vſtá yego/ nye
10:
odeydą z vſt yego/ áni z vſt plemye=
11:
nya/ y dálſſego plemyenya yego ná
12:
wyeki/ yáko przez tegoż proroká ni=
13:
żey obyecał. To yeſt dom nye ná ro=
Mat. 7.

14:
zlicznym á vſtęmpuyącym pyaſku/
15:
ále ná yedney/ cáłey/ á twárdey opo=
16:
ce/ ktorą áni wodá plocze/ álbo pod=
17:
rywa/ áni wyátr rozwyewa álbo wy=
18:
wraca/ zbudowány. Przećiw temu
19:
brony pyekyelne/ to yeſt czárt oćyec
Mat. 16.
Ioan. 8.

20:
nyeprawdy ze wſſyſtką chytroſcyą/
21:
mocą/ y zaſtęmpy ſwemi nyeprze=
22:
może.
Eph. 7.
Przez ten nye tylko wſſem lu=
23:
dźyom/ ále y kſyęſtwom y władząm
nye=


strona: t2

Dworz. z Mnichem
1:
nyebyeſkim/ yáko śwyádſſy Páweł
2:
S. myáłá być oznáymyoná rozmái=
3:
ta mądroſć boża/ wedle zrządzenya
4:
wyecznego/ ktore vczynił w Iezuſye
Gal. 1.

5:
Kryſtuſye pánye náſſym. A przeto
6:
by też y ſam Páweł álbo Pyotr S. á
7:
ná konyec Anyoł z nyebá/ co rzecz
8:
nye podobna/ nyerzkąc Luther/ Me=
9:
lánchton/ Muncer/ Caluinus/ Ozy=
10:
ánder/ powyedał nam co mimo to/
11:
coſmy w tym álbo od tego koſcyołá
12:
przyyęli/ nyechay będźye ánáthemá/
13:
to yeſt przeklęty. Tego kto nyeſlucha/
Matt. 18.

14:
ma być myan zá pogániná y odrzu=
15:
conego człowyeká/ wedle ſlowá páń=
Col. 1.
Eph. 15.

16:
ſkyego. Abowim tákowy ſámego
17:
Kryſtuſá/ ktory go ſlucháć kazał/ á kto
18:
rego ćyáło ten to koſcyoł yeſt/ nye ſlu
19:
cha/
Ioan. 10.
á przeto nye yeſt z owyec Kry=
20:
ſtuſowych/ zá ktorymi on bogá oycá
21:
prośił/ áby ye záchował w imyę ſwe/
22:
iżeby yedno w nim y w oycu były/ á
23:
iżeby ye w prawdźye pośwyęćił y v=
t ijtfirdźił/


strona: t2v

Rozmowa wtora
1:
tfirdźił/ Aby byli doſkonáli w yedno=
2:
ſci.
Heb. 3.
Wczem yeſt wyſluchan dla ſwey
3:
potćiwoſci/ álbo powagi/ yáko mowi
4:
S. Páweł. O tym koſcyele ták Pá=
5:
weł śwyęty rozumyał/
Gal. 1.
iż ácz nye od
6:
ludźi/ áni przez człowyeká był poſlan
7:
ná rozmnożenye Ewányeliey/ áni od
8:
człowyeká yą był wźyął/ álbo ſye yey
9:
náuczył/ ále przez obyáwyenye Yezu
10:
ſá Kryſtuſá/ yáko ſam o ſobye śwyád=
11:
ſſy do Gálátow piſſąc/ Yednák kazaw
12:
ſſy kilkonaſcje á blizu dwudźyeſtu lat
Gal. 2.

13:
po rozmáitych ſtronách/ vdał ſye nye
14:
ſam ſwą wolą/ ále zá obyáwyenim
15:
boſkim/ do Hyeruzálem/ gdźye ná on
16:
czás było czoło koſcyołá krzeſciyáń=
17:
ſkyego: A tám rozmawyał z nimi o
18:
Ewányeliey/ ktorą kazał myędzy po=
19:
gány. Dla czegoż? Iżeby ich náu=
20:
czył álbo dośwyadſſył/ yeſli yą do=
21:
brze rozumyeli? Nye. Ale áby nye
22:
prozno á nádáremno byegał/ álbo też
23:
byegał był przeſzłych czáſow: To yeſt/
áby


strona: t3

Dworzá. z Mnichem.
1:
áby ſye dowyedźyał/ yeſli ſye wczem
2:
od nich nye odſtrzelał: Nye ſádząc ſye
3:
ná rozumye á náuce ſwey/ czem ſye
4:
támże y też do Koryntow piſſąc cheł=
1. Cor. 2.
2. Cor. 11.

5:
pił: áni też ná obyáwyenyu boſkim:
6:
Ale dawáyąc znáć/ iżeby prozna by=
7:
łá praca yego/ gdźye by ſye co rozne=
8:
go od kazánya drugich ápoſtołow/ á
9:
od náuki/ ktorey ſye zbor krzeſciyáń=
10:
ſki w Hyeruzálem dźyerżał/ w yego
11:
kazányu okazáło. A przeto my też
12:
tegoż zboru álbo koſcyołá/ yáko pew=
13:
nego ſlupá y gruntu prawdy we w=
14:
ſſem ſye dźyerżeć mamy/ nye ſádząc
15:
ſye ná rozumyech ſwoich álbo kogo=
16:
kolwyek inego/ áni ná piſmye: po=
17:
nyeważ ſye dowodnye okazáło/ iż nye
18:
wſſyſtká wyárá y ſpráwá náſſá krze=
19:
ſciyáńſka ná piſmye nam yeſt podá=
20:
na/ á nye wnet też to ſlowo boże/ co
21:
kto ſobye z piſmá rozumye:
Aug. cōt.
epłam ma
nich. c. 5
Ale yá=
22:
ko piſmu dla tego wyerzymy/ iż ye
23:
koſcyoł krzeſciyańſki zá ſlowo boże
t iijprzy=


strona: t3v

Rozmowá wtora
1:
przyyął/ á nam podał: táko ye też
2:
nye wedle náſſego/ áni czyyego inego
3:
zdánya/ ále wedle podánya tegoż ko=
4:
ſcyołá rozumyeć/ á yemu yáko w wy
5:
kłádányu piſmá/ táko y we wſſem/
6:
co on bez piſmá z podánya vſtnego/
7:
álbo też ćichey ſpráwy páńſkyey ál=
8:
bo Apoſtołow yego przyyął/ y do tych
9:
myaſt cále záchował/ á nam yákoby
10:
przez ręce podał/ zupełną wyárę dáć
11:
mamy/ nye inácey yedno yáko ſlo=
12:
wu bożemu. D‣ O tym dźyer=
13:
żę/ iż koſcyołá ſlucháć mamy we w=
14:
ſſem/ cokolwyek nam z náuki páń=
15:
ſkyey/ á podánya Apoſtolſkyego bądź
16:
vſtnego álbo piſánego/ bądź też zwy=
17:
czáynego á ćichey ſpráwy podał: Ale
18:
możeli on co mimo to álbo przećiw
19:
temu/ co raz od páná álbo ápoſtołow
20:
yego przyyął/ ná nas vſtáwyáć/ te=
21:
go bych ſye yeſſcze rad od ćyebye ná=
22:
uczył.
Iż koś=
cyoł mo=
że vſtáw=
iać/ gdzie
mu páń=
ſkyey náu
ki y podá
nya Apo
ſtolſkyego
nyeſtawa
M‣ Yeſli temu wye=
23:
rzyſz com ći wyſſſſey powyedźyał/ y
ſłowem


strona: t4

Dworzá. z Mnichem
1:
ſlowem bożym dowyodł/ iż koſcyoł
2:
yeſt ſlup y grunt prawdy/ á iż ij pan
3:
Kryſtus zbudował ná pewney ſkále/
4:
ták iż brony pyekyelne przećiw nye=
5:
mu nye przemogą/ á pośwyęćił ij w
6:
prawdźye/ y dał mu ſprawcę wyecz=
7:
nego duchá śwyętego/ duchá praw=
8:
dy/ ktory go myał wprowádźić we
9:
wſſyſtkę prawdę/ á nye tylko náukę
10:
yego á przeſzłe rzeczy myał mu przy
11:
pomnyeć/ ále y przyſzłe (bez pochy=
12:
by yemu potrzebne) myał mu obyá=
13:
wić/ á ſam przez wſſyſtki dni/ to yeſt
14:
czáſy y wyeki/ áż do ſkończenya ſwyá
15:
tá ſnim być obyecał/ y obrawſſy ij ſo=
16:
bye zá oblubyenicę/ ſtał ſye ſnim ye=
17:
dno ćyáło: á tego ktoby go w czym
18:
nye ſluchał/ zá pogániná y odrzuco=
19:
nego myeć kazał. Yeſli temu wſſyſt=
20:
kyemu wyerzyſz/ tedy y to zá pewną
21:
iſtną/ á nye omylną prawdę maſz
22:
myeć/ iż on też moc ma/ ktorą Apo=
23:
ſtołowye/ ktorą ſam pan Kryſtus ob=
lubyenyec


strona: t4v

Rozmowá wtora.
1:
lubyenyec y głowá yego/ A cokol=
2:
wyek on kyedy wedle potrzeby vſtá=
3:
wi álbo poſtánowi/ to nye inácey ma
4:
być dźyerżano po wſſem krzeſciyáń=
5:
ſtwye/ yedno yáko ſlowo boże.
Apoſto=
łowye z=
nienacká
wyáry v=
czyli.
Yużeś
6:
ſlyſſał/ iż pan Kryſtus będąc ná śwye=
7:
ćye/ nye wſſyſtkyego/ co yeſt potrzeb=
8:
ne ku zbáwyenyu ſlucháczow ſwych
9:
náuczył. Tákżeć y Apoſtołowye ná=
10:
pełnyeni duchem śwyętym/ miſtrzá
11:
ſwego w tym (yákowe wſſyſtkim)
12:
náſláduyąc/ nye wſſyſtkyego rázem
13:
vczyli: potroſſe náukę krzeſćiyáńſką
14:
w ludźye wlewáli/ ſtoſuyąc yą ku do=
15:
wćipom ludzkim/ nye inácey yedno
16:
yáko kyedy kto ćyáſną wronką w ſąd
17:
wodę álbo piwo leye. A chceſz tego
18:
dośwyádſſyć? Ano Pyotr śwyęty w
19:
pirwſſym kazányu ſwoim/ ktore w
20:
dźyeń śwyąteczny vczynił ku oney
21:
zgrái/ ktora ſye byłá zbyeżáłá/ Yezu=
22:
ſá názáráńſkyego meżem tylko zo=
23:
wye/ ktorego im Bog mocami/ cu=
dy/ y zná


strona: v

Dworz. z Mnichem
1:
dy/ y znáki oznaymił/ á iż go Bog z
2:
martwych zbudźił/ y powyſſſſył/ á
3:
pánem y Kryſtem álbo Meſyaſſem
4:
vczynił: Boſtwá yego nic nyeſpomi=
5:
na. Dáley kyedy go oni ludźye py=
6:
táli/ coby myeli czynić: Pokutowáć
7:
im tylko kazał á okrzćić ſye w odpu=
8:
ſſczenye grzechow. A wſſyſtkáż to ná=
9:
uká álbo ſpráwá krzeſciyáńſka byłá?
10:
Nye yeſt ták ſproſny człowyek/ ktory
11:
by ták rozumyał. Y ſam Lukaſz w=
12:
net po tym piſſe o onych ludźyach
13:
náwroconych/ Iż trwáli w náuce á=
14:
poſtolſkyey/ y w poſpolitowányu/ y
15:
w łamányu chlebá/ y w modlitwách/
16:
o ktorych rzeczach Pyotr śwyęty w
17:
kazányu ſwoim żadney zmyenki nye
18:
czynił. A wnetże z początku ápoſto=
19:
łoye dyakony ſtánowili? Aż kyedy
Act. 6.

20:
ſye yuż było krzeſciyáńſtwo rozmno=
21:
żyło.
Act. 15.
Ale po żadney rzeczy to nye le=
22:
pyey poznáć/ yáko po oney vſtáwye
23:
ich około vżywánya krwye/ zádawyo=
vnego. rć.


strona: vv

Rozmowá wtora
1:
nego rć. Yuż ſye był zakon ſtáry z ob=
Ioan. 19.

2:
rzędy ſwymi przez śmyerć Páńſką
3:
ſkończył/ yuż konyecznye vſtáć myał/
4:
yáko Páweł śwyęty ná wyelu myey
5:
ſcach á zwłaſſczá do Rzymyánow/
6:
Gálátow/ y żydow piſſąc swyádſſy/
7:
y ſámi Apoſtołowye w zebrányu o=
8:
nym ſwoim ſpomináyą. A wnetże
9:
ij zniſſczyli? Nye. Y owſſem z pir=
10:
wu ij ſámi dźyerżeli: Co ſye znáczy
11:
z onego/ iż do koſcyołá żydowſkyego z
Act. 3.

12:
żydy weſpołek ná modlitwę chodźili/
13:
á iż ná Pyotrá nyeluboſć myeli/ iż
Act. 11.

14:
on z pogány obcował y yadł. Aż w
15:
kilku lat potym/ gdy pogáni od ży=
16:
dow zwyedźyeni/ yuż ſye byli yęli
17:
wyęcey ku żydowſkyemu niż krzeſci=
18:
yáńſkyemu zakonowi ſkłányáć/ tám
19:
dopiro zgromádźiwſſy ſye w Hyeru=
20:
zálem/ y nárádźiwſſy ſpołecznye/
21:
przedſye nye ſtrzaſkyem ij ſkáźili:
22:
Pogány tylko náwrocone od obowyę
23:
ſká zakonu wyzwolili/ y to nyeco
przed=


strona: v2

Dworz. z Mnichem
1:
przedſye w cáłoſci do czáſu dla vbła=
2:
gánya żydow záchowáli/ co też po=
3:
tym vſtáło: Ale żydy wyerzące w pá=
4:
ná Kryſtuſá przedſyę przy vżywányu
5:
zakonu zoſtáwili/ Y ſámi im k woli
6:
śwyętá/ poſty/ y ine obrzędy zákonne
7:
obchodźili/
Act. 21.
Y Páwłá śwyętego kye=
8:
dy potym był do Hyeruzálem przy=
9:
ſſedł/ námowili/ iż oczyſciwſſy ſye y
10:
ogoliwſſy obyczáyem zakonnym do
11:
koſcyołá wſſedł/ y ofyárował zá ſyę y
12:
zá czterzech inych:
Act. 16.
Tymoteuſſá też
13:
obrzezał: Gálátom piſał/ opowyedá=
Gal. 5.

14:
yąc/ gdźye by ſye obrzezowáli/ iż im
15:
Kryſtus nic nyepomoże. A iż kto ſye
16:
obrzázuye/ winyen yeſt wſſyſtek za=
17:
kon wypełnyáć.
1. Cor. 10.
A Korynthczykom:
18:
Co kolwyek w yátkach przedawáyą
19:
yedzćye/ nic nye pytáyąc dla ſum=
20:
nyenya. To tu yuż yáwnye niſſczył
21:
onę docześną vſtáwę ápoſtolſką. Wi=
22:
dźiſz yáko to znyenacká w náuce y
23:
ſpráwye ſwey Apoſtołowye poſtępo=
v ijwáli:


strona: v2v

Rozmowá wtora
1:
wáli: Co ſye też z kazánya Páwło=
2:
wego w Athenach/ o ktorym mamy
3:
w ſpráwách ápoſtolſkich/ okázáć mo=
Act. 17.
1. Cor. 3.

4:
że/ y z onego co tenże Korynthom pi=
5:
ſał. A ya bráćya nye mogłem wam
6:
mowić yáko duchownym/ ále yáko
7:
ćyeleſtnym. Yákoby máluczkim w
8:
Kryſtuſye mlekám wam dał pić/ nye
9:
pokármu. Abowyemeſcye yeſſcze
10:
nye mogli/ y teraz yeſſcze nyemoże=
11:
ćye/ (Co inego/ yedno wyſokim rze=
12:
czam wyrozumyeć) Wtęż y żydom:
Hebr. 5.

13:
O ktorym (rozumyey pánye Kryſtu
14:
ſye) wyele byſmy myeli mowić/ á
15:
nyemożemy tego wypráwić/ Boſcye
16:
ſye ſtáli nye ſpoſobnymi ku ſluchá=
17:
nyu. Abowim gdźyeſcye miſtrzmi
18:
być myeli wedle czáſu/ tu záś potrze=
19:
buyećye/ żeby was vczono z początku
20:
yákoby obyecádłá ſlow bożych/ y ſtá=
21:
liſcye ſye tymi/ ktorym mleká trze=
22:
bá/ á nye twárdego pokármu.
Iż Apo=
ſtołowye
nyewſſy=
ſtkę náu=
kę zbáw=
ienną wy
práwili.
Gdźye
23:
ſye okázuye/ nye tylko/ iż nye zá rá=
zem


strona: v3

Dworzá. z Mnichem
1:
zem wſſyſtkyey náuki zbáwyenney
2:
vczyli Apoſtołowye/ ále iż też z nye=
3:
nacká vcząc/ przed ſyę do końcá wſſyſt
4:
kyey nye wypráwili. Abowyem co
5:
tu Páweł ſwyęty vczyniwſſy zmyen
6:
kę o kápłáńſtwye páná Kryſtuſowym
7:
á iż on vćirpyawſſy/ ſtał ſye tym kto=
8:
rzy go ſlucháyą przyczyną wyeczne=
9:
go zbáwyenya/ przypiſał/ iżby o tym
10:
wyele powyedáć/ á iż tego dla nye=
11:
ſpoſobu żydow/ ktorym to piſał/ ná
12:
on czás wypráwić nyemogł/ y po=
13:
tym ich tego nye náuczył. Bo nye pi=
14:
ſał nic wyęcey do nich po tym liſcye/
15:
á też nye był w żydowſkyey źyemi/
16:
ále rychło po tym w Rzymie/ ſkąd
17:
ten liſt piſał/ zábit yeſt. W drugich też
18:
liſcyech yego/ bá y drugich ápoſtołow
19:
nic álbo máło co tákyego ſye náydu=
20:
ye. Ale yeſſcze yáſnyey ſye pokázu=
21:
ye/ iż nye wſſyſtká náuká zbáwyenna
22:
przez ápoſtoły yeſt podaná/ z onego/
23:
co tenże Páweł S. vſtáwiwſſy nyeco
1. Cor. 11.
v iijKo=


strona: v3

Rozmowá wtora
1:
Korynthom/ yáko ſye myeli zácho=
2:
wáć około przyymowánya ćyáłá bo=
3:
żego/ nápiſał im: Oſtátek/ álbo dru=
4:
gye rzeczy poſtánowyę/ kyedy przyy=
5:
dę. Muſyáło wżdy co potrzebnego być
6:
co im tu obyecował: Bo nye plotká
7:
był. A ſpełniłże to? Nye náyduye ſye/
8:
iżeby potym w Korynćye był. Bo
9:
ſye we wtorym liſcye wymawya/ iż
10:
ſye im nye ſtáwił: A ten liſt im pi=
11:
ſał z drogi/ kyedy oſtátni raz do Hye=
12:
ruzálem ſſedł: gdźye yęt/ do Cezá=
13:
rey/ á z onąd do Rzymá morzem zá=
14:
ſlan yeſt/ gdźye gárło dał dla páná
15:
Kryſtuſá. W piſmye też yego álbo y
16:
drugich Apoſtołoch/ áni w podányu
17:
vſtnym álbo zwyczáynym nye náy=
18:
duyemy żadnego tákowego poſtáno=
19:
wyenya. Coż? Opuſciłże Bogpo ze=
20:
ſcyu Páwłá śwyętego y drugich ápo
21:
ſtołow/ żydy y Korynthczyki/ álbo y
22:
wſſyſtko krzeſciyańſtwo? á zaźrał im
23:
oney/ bez pochyby/ potrzebney náuki/
y śwyę=


strona: v4

Dworz. z Mnichem
1:
y śwyętego poſtánowyenya. Nye
2:
day tego boże ták rozumyeć. Było w
3:
poſpolitym koſcyele krzeſciyáńſkim
4:
długo wyele rzeczy ważnych y poży=
5:
tecznych wmilczenyu/ ktore áni przez
6:
páná Kryſtuſá/ áni przez ápoſtoły ye=
7:
go wyyądrzone nyebyły: O ktorych
8:
potym przewrotni á wſſteczni lu=
9:
dźye ſpiráć ſye/ á dum ſwych właſ=
10:
nych náſládowáć/ á z czártowſkyego
11:
poduſſczenya nyeznośne błędy w krze
12:
ſciyáńſtwye śyać/ y wyárę práwą zá=
13:
káżáć y tłumić záczęli. Opuſcił że
14:
tám pan Kryſtus y duch śwyęty ko=
15:
ſcyoł/ ktory ták vmiłował/ oſláchćił/
16:
opátrzył/ y vbeſpyeczył/ yákoś wyſſ=
17:
ſſey ſlyſſał? á dopuſcił mu ſye ná=
18:
rzáć/ y vnośić wſſelkim wyátrem ná=
Eph. 4.

19:
uki? Nye. Ale ktorą mocą pan Kry=
20:
ſtus vczył/ á błędy tłumił/ czártom/
Math. 7.
Mar. 1.
Matth. 4

21:
ktorzy go przez opętáne ludźye wyz=
22:
nawáli/mowić nye dopuſcił: Onego
23:
też kuśićyelá ſwoyego zgromił: kto=
rą ápo=


strona: v4v

Rozmowá wtora
1:
rą ápoſtołowye po nim co było po=
2:
trzebá/ w krzeſciyáńſtwye vſtáwyáli
3:
y ſtánowili: tąże koſcyoł gdźye mu
4:
náuki á podánya Kryſtuſowego y á=
5:
poſtolſkyego nye ſtawáło/ potoczne
6:
wątpliwoſci w wyerze y ſpráwye kr=
7:
zeſciyáńſkyey rozwyęzował/ błędy ká
8:
cerſkye niſſczył/ á Cerdoná/ Márcio=
9:
ná/ Apelleſá/ Gnoſtyki/ Enkrátyty/
10:
kátáphrygi/ Montaná/ Teſsáreſke de=
11:
kátyty/ Adámiany/ kátháry/ Euchi=
12:
ty/ Anyeliki/ Apoſtoliki/ Sábelliuſá/
13:
Sámoſatená/ Mánichej/ Aryuſá/ An
14:
tropomorphity/ Photiná/ Eunomi=
15:
uſá/ Mácedoniuſá/ náſſych Luthera=
16:
now przodki Aeriuſá Luciferá/ y
17:
Yowinianá/ Donatá/ Heluidiuſá/
18:
Pelagiuſá/ Berengáriuſá/ Válden=
19:
ſes/ Vikleffá/ Huſá/ y wſſyſtkye ine
20:
brony pyekyelne z ich náukámi zwy=
21:
ćyężył/ y tłumił/ y do końcá ztłumi.
Gal. 1

22:
D. Ale Páweł śwyęty Gálátom
23:
piſſe: iż gdźyeby kto inſſą Ewánye=
liyą po=


strona: x

Dworz. z Mnichem
1:
liyą powyedał mimo tę/ ktorą przy=
2:
yęli/ by też on ſam álbo Anyoł z nye=
3:
bá/ ma być odrzucon. M‣ Yeſli to ták
4:
proſto rozumyeſz/ iż nic inego nyema
5:
być vſtáwyono w krzeſciyańſtwye po
6:
onym czáſye/ ktorego to Páweł ſwyę
7:
ty piſał/ tedy ſam (iż drugye ápoſto=
8:
ły opuſſczę) przećiw temu wyſtąpił.
9:
Abowim wyele ſye náuki á vſtaw ś=
10:
wyętych w drugich liſcyech yego/ kto=
11:
re potym piſał/ náyduye. Mogł li on
12:
to czynić/ álbo y drudzy Apoſtoło=
13:
wye/ może u koſcyoł/ ponyeważ tęż
14:
moc y władzą ma/ ktorą Apoſtoło=
15:
wye/ á tegoż ſprawcę/ ktorego oni
16:
myeli/ yákoś ſlyſſał/ á yáko im rze=
17:
czono/ kto was ſlucha/ mnye ſlucha/ á
18:
kto wámi gárdźi mną gárdźi: táko
19:
też o koſcyele/ kto go nye poſlucha/
20:
nyechay ći będźye zá pogániná y od=
21:
rzuconego. D‣ Tegoć nye odma=
22:
wyam: Iż koſcyoł może nyeco vſtá=
23:
wić o tym/ o czymby pirwey przez
xpaná


strona: xv

Rozmowá wtora
1:
páná Yezuſá Kryſtuſá/ álbo przez A=
2:
poſtoły yego nic nyebyło vſtáwyono:
3:
Ale żeby on vſtáwy páńſkye álbo y
4:
Apoſtolſkye mogł odmyenyáć tego
Yeſli ko=
ſcyoł mo
że odmye
nyáć vſtá
wy Páń=
ſkye álbo
Apoſtol=
ſkye.

5:
yeſſcze nye baczę. M‣ Yeſli á=
6:
poſtołowye páńſkye vſtáwy odmye=
7:
nyáć mogli/ nye rozumyem czemu=
8:
by koſcyoł tego nyemogł/ gdy tegoż
9:
ſprawcę/ y tęż władzą ma.
Act. 1. 2. 4.
A iż ápo=
10:
ſtołowye to czynić mogli y czynili/
11:
áno maſz w ſpráwách Apoſtolſkich/ iż
12:
ſye zchadzáli do yednego domu álbo
13:
y do koſcyołá ná poſpolitą modlitwę:
14:
A pan był przykazał: Ty kyedy ſye
Matth. 6.

15:
będźyeſz modlił/ wnidź do łożnice ſwo
16:
yey/ á zámknąwſſy drzwi po ſobye/
17:
modl ſye oycu twemu potáyemnye:
18:
Y przydał: A kyedy ſye modlićye/
19:
nye wyele mowćye/ yáko pogáni czy
Act. 1. 2.

20:
nyą: A oni vſtáwicznye trwáli ná
21:
modlitwye/ yáko ſye z tychże kſyąg
22:
okázuye. Páweł też bez przeſtánku
23:
ſye modlić każe.
1. Teſſ. 5.
Matt. 15.
Powyedźyał pan
Kryſtus


strona: x2

Dworz. z Mnichem
1:
Kryſtus/ iż nye pokala to człowyeká/
2:
co w vſtá wchodźi/ Czego pośwyadſſa
Tit. 1.

3:
Páweł śwyęty do Tytá piſſąc: Czy=
4:
ſtym wſſyſtko czyſte. A mimo álbo
5:
przećiw temu Apoſtołowye vſtáwili
Act. 15.

6:
y przykazáli/ áby ludźye z pogáńſtwá
7:
ku wyerze náwroceni/ á krwyą páń=
8:
ſką oczyſcyeni/ wſtrzymawáli ſye od
9:
vżywánya krwye/zádawyonych źwi=
10:
rząt/ y czártow ofyárowanych. Krzći=
11:
li też dźyatki nyerozumne/ á ktore
12:
yeſſcze wyerzyć nyemogły/ o czym ś=
13:
wyádſſą Auguſtyn/ y Origenes/ ſtá=
14:
rzy á godni wyáry doktorowye: Bá
15:
y Dionyſius Areopágitá/ śwyętego
16:
Páwłá vczeń.
Aug. cōt.
Donat. li.
4. ca. 24.
Orig 1. 6.
ca. ad. Rō.
Diō. eccl.
hier. c. 7.
Matth 28
Mar. 16.
Nye odſtępowáliż w=
17:
tym páńſkyego przykazánya/ ktory
18:
im pirwey vczyć/ potym krzćić kazał/
19:
A przydał/ kto nye wyerzy/ będźye po
20:
tępyon. krztu nyeſpomináyąc/ Yá=
21:
koby y krzeſt pomoc nye myał tym
22:
ktorzy nye wyerzą/ yáko ſą dźyatki.
23:
Y támże vſtáwił im pewny kſtałt/
x ijyáko


strona: x2v

Rozmowá wtora
1:
yáko krzćić myeli/ W imyę oycá/ y
2:
ſyná/ y duchá śwyętego. Ktorą v=
3:
ſtáwę oni też wnet w dźyeń śwyąte=
4:
czny odmyenili. Abowim gdy oná
5:
zgráyá/ ktora ſye byłá ná dźiw zbye=
Act. 2.

6:
głá/ po kazányu Pyotrá śwyętego/
7:
pytáłá: Co mamy czynić bráćya?
8:
Odpowyedźyał Pyotr: Pokutuyćye/
9:
á nyechay káżdy z was będźye okrz=
10:
czon w imyę Yezuſá Kryſtuſá: Oy=
11:
cá/ y Syná nye ſpominał. Tákże
12:
y Sámárytanowye okrzczeni/ yáko
Act. 8.

13:
w tychże kſyęgach niżey ſtoi. Tákże
14:
y oni/ ktorych Páweł w Epheźye o=
15:
krzćił.
Act. 19.
Widźiſz yáko to Apoſtołowye
16:
vſtáwy y przykazánya Páńſkye od=
17:
myenyáli. A yednák w tym nic nye
18:
wykroczyli/ áni iną Ewányeliyą ka=
19:
záli/ mimo onę/ ktorą byli od páná
20:
wźyęli/ áni też przydawáli w tym co
21:
álbo vymowáli ſlowu bożemu: Y o=
22:
wſſem okazáli w tym władzą duchá
23:
śwyętego/ nye mnyeyſſą być niż pá=
ná


strona: x3

Dworz. z Mnichem
1:
ná Kryſtuſowę: Ktora władza duchá
2:
śwyętego/ ponyeważ po dźiś dźyeń
3:
trwa w koſcyele krzeſciyáńſkim/ mo=
4:
że tedy y koſcyoł nye tylko Apoſtoło=
5:
wye/ ále y páńſkye vſtáwy zá potrze=
6:
bą odmyenyáć: Yákoż odmyenyał ry
7:
chło po czáſyech Apoſtolſkich/ poki
8:
yeſſcze wyętſſa boyaźń boża/ nabo=
9:
żeńſtwo/ y ſwyádomoſć náuki krze=
10:
ſciyáńſkyey/ niżli dźiś yeſt/ w lu=
11:
dźyech byłá. Ano zá czáſow Viktorá
12:
papyeżá/ ledwe połtorá ſtá lat po bo=
13:
żym wſtąpyenyu/ kyedy ſye był w=
14:
czął ſpor w krzeſciyáńſtwye o śwyę=
15:
ćye wyelkonocnym/ Oni ktorzy chćye
16:
li áby czwartegonaſtego dnyá mye=
17:
ſyącá Kwyetnyá z żydy zá rowno ś=
18:
wyęcone było/ myeli po ſobye nye
19:
tylko Yaná śwyętego y drugich ápo=
20:
ſtołow vſtáwę álbo zwyczay/ ále też
21:
iż ſam pan Kryſtus ták ye śwyęćił:
22:
A wżdy koſcyoł vſtáwił/ áby nye pod
23:
pełnyą/ ále w pirwſſą nyedźyelę po
x iijpełni


strona: x3v

Rozmowá wtora
1:
pełni wyelká noc śwyęconá byłá. Y
2:
ták do dźiſyá dnyá dźyerży/ á ony od=
3:
rzućił/ ktorzy go w tym vpornye ſlu=
4:
cháć nyechćyeli. Wyemy też iż pan
5:
Kryſtus przáſnego chlebá ku pośwyą
6:
cányu ćyáłá ſwego vżywał/ Tákże y
7:
Apoſtołowye. A wżdy potym ko=
8:
ſcyoł zá ſluſſną przyczyną kwáſſone=
9:
go vżywáć roſkazał. Acz potym/ gdy
10:
przyczyná vſtáwy tey vſtáłá y vſtá=
11:
wá też záś vſtáłá po wſſem krzeſci=
12:
yáńſtwye/ chybá Grekow á Ruśi/ kto=
13:
rzy ſye yey yeſſcze dźyerżą/ á zoſtá=
14:
wiło ich przy tym concilium Flo=
15:
renckye. A ktorąż to mocą koſcyoł
16:
czynił? Tą/ ktorą Páweł Gálátom
Gal. 5.

17:
piſał/ gdźye by ſye obrzázowáli/ iż
18:
im Kryſtus nic nye myał pomoc/ á
19:
ſam Tymotheuſſá obrzázał/
Act. 16.
1. Cor. 10.
á vſtá=
20:
wę onę Apoſtolſką o ſtrzymányu o=
21:
dekrwye y myęſá czártom ofyáro=
22:
wánego ſniſſczył: á ktorą oni to byli
Act. 16.

23:
vſtáwili ná pogány náwrocone: kto=
rą też


strona: x4

Mnichá z Dworzáninem
1:
rą też ony vſtáwy páńſkye o modli=
2:
twye y o krzćye odmyenyáli/ To
3:
yeſt/ duchá śwyętego mocą/ ktorego
4:
náuká y ſpráwá ták yeſt ſlowo boże/
5:
yáko co pan Kryſtus ſam vczył/ vſtá=
6:
wyał/ y przykázował. D‣ Wyęc
7:
odmyenne yeſt ſlowo boże?
Iż nyeo=
dmyenne
ſlowo Bo
że
M‣
8:
Sámo w ſobye nye yeſt odmyenne:
9:
Ale yáko pan Kryſtus będąc bogyem
10:
nawyſſſſym/ dla nas w oſobye álbo
11:
poſtáći ſwey ſye vniżył/ á ćyáło y
12:
nyedoſtátki náſſe ná ſyę przyyął/ ták
13:
y w náuce ku náſſym dowćipom y
14:
nyedoſtátkom ſye ſkłánya: A grunt
15:
zbáwyenya náſſego pewny á nyeod=
16:
myenny z przodku poſtánowiwſſy/ o
17:
nyektorych rzeczach rádę nam tylko/
18:
á nyeprzykazánye zoſtáwił/ krewko=
19:
ſci náſſey folguyąc: ktorey rády nye
20:
ſlucháyąc/ yednák bogá tym nye ob=
21:
rażamy: co ſye z onych ſlow páńſkich
22:
v Máthuſſá śwyętego znáczy: Gdźye
Matt. 19

23:
pan powyedáyąc/ Iż ſą wáłáſſy/ kto=
rzy


strona: x4v

Rozmowá wtora.
1:
rzy ſye ſámi trzebyą álbo wáłáſſą dla
2:
kroleſtwá nyebyeſkyego/ przyłożył/
3:
kto to może przyyąć/ przyḿ: yá=
4:
koby rzekł/ á kto nyemoże/ day ſobye
5:
pokoy. O nyektorych áni przykazá=
6:
nya/ áni rády nam nyezoſtáwił/ ále
7:
Apoſtołowye to po nim czynili we=
8:
dle potrzeby nyeco przykázuyąc/ co
9:
ſye wyſſſſey pokazáło/ nyeco też tyl=
10:
ko rádząc albo łáſkáwye dopuſſczá=
11:
yąc/ co ſye yáſnye z pirwſſego liſtá
12:
Páwłá śwyętego do Korynthow cap.
13:
vij. okázuye. O nyektorych rzeczach
14:
też pan ſam ácz przykazánye/ ktore=
15:
go ſye odſtępowáć nyegodźi/ ále do=
16:
cześne álbo nye wſſyſtkich nas doty=
17:
káyące dał/ zá ſluſſną przyczyną:
18:
ktore przykazánye zá vſtánim przy=
19:
czyny ná czás álbo też wyecznye od=
20:
myenyone być może/ ále przez niko=
21:
go inego/ yedno przez ſámego páná/
22:
álbo przez koſcyoł yego/ ktory yeſt ob=
23:
lubyenicá á ćyáło yego/ á ktory duch
śwyęty/


strona: y

Dworzá. z Mnichem.
1:
śwyęty/ duch prawdy/ pánu w mo=
2:
cy/ y mądroſci/ y we wſſem rowny/
3:
nye pochybnye á nyeomylnye ſprá=
4:
wuye/ y do końcá ſpráwowáć będźye/
5:
wedle obyetnice páńſkyey. D‣
6:
Vkáż że mi gdźye by pan Kryſtus
7:
przykazánye ſwoye odmyenił. M‣
8:
Ano gdy wyſyłał Apoſtoły ná kazá=
Mar. 6.
Luc. 9.

9:
nye/ zákazał im/ áby nye nośili z ſo=
10:
bą workow álbo myeſzkow/ ani pye=
11:
nyędzy: A ſam ſſáfárzá myał/ kto=
Ioan. 13.

12:
ry myał worki/ á nośił pyenyądze/
13:
ktore mu dawano/ z kąd mu potrze=
14:
by ſkupował/ y vbogim dawał/ yáko
15:
Yan śwyęty śwyádſſy.
Matt. 10.
Zákazał im
16:
też áby ſye nye vdawáli ná drogę po=
17:
gánow/ áni wſtępowáli do myaſt Sá
18:
márytáńſkich/ yáko piſſe Máthuſz S.
Mar. 16.
Matt. 28.
Act. 1.

19:
A po zmartwywſtányu ſwoim ro=
20:
ſkazał im záſyę/ áby ſzli po wſſyſtkim
21:
śwyećye/ á vczyli wſſyſtkye narody.
22:
Przykazał im też/ áby ták ſye ſprá=
23:
wowáli/ iżeby śwyátłoſć ich śwyeći=
yłá


strona: yv

Rozmowa wtora
1:
łá przed ludźmi/ A w licemyerni=
2:
kach to gánił/ Iż wſſyſtkye ſwe vczyn
3:
ki czynili/ iżeby byli widzeni od lu=
4:
dźi.
Matth. 6.
Sam też przykazánya onego ſwe=
5:
go/ Modląc ſye ábyſmy nye wyele
6:
mowili/ odſtąpił/ gdy w ogrodźye
7:
przy dłuſſſſym ſye modlił/ á ná go=
Luc. 22.
Luc. 6.

8:
rze przez noc trwał ná modlitwye
9:
bożey/ yáko śwyádſſy śwyęty Lukaſz.
10:
A to widźiſz odmyány/ á yednák ſlo=
11:
wo boże przedſye nye odmyenne/ ále
12:
trwa ná wyeki/ wedle ſlow Dawidá
13:
y Ezáiyaſſá/ ácz nye wſſyſtko wſſyſt=
14:
kim/ áni wſſędy/ áni záwſſe yedná=
15:
ko ſluży. Tego ſye y Apoſtołowye
16:
wyerni ſſáffárze tegoto ſlowá bożego
17:
dźyerżeli/ gdy vſtáwy y przykazánya
18:
miſtrzá ſwego/ yákom wyſſſſey po=
19:
kazał/wedle potrzeby odmyenyáli.
20:
Y tęż moc y władzą koſcyołowi po
21:
ſobye zoſtáwili/ ták iż on nye tylko pi=
22:
ſmem śwyętym brákuye/ á wykłá=
23:
dem yego władnye/ ále y krom pi=
ſmá


strona: y2

Dworzá. z Mnichem.
1:
ſmá vſtáwy y podánya páńſkye y á=
2:
poſtolſkye ták vſtne/ yáko ćiche álbo
3:
obrzędne cále á pewnye záchowywa/
4:
á ná konyec gdźye mu tego wſſyſt=
5:
kyego nyeſtawa nye tylko w ſpoſob
6:
rády/ ále y przykazánya/ ktorego ſye
7:
nikomu przeſtąpić nyegodźi ná bas
8:
bądź wſſyſtkye/ bądź też częſć nyekto=
9:
rą/ co mu ſye zda vſtáwić może: y o=
10:
wſſem y ápoſtolſkye y páńſkye vſtá=
11:
wy ták piſáne/ yáko vſtmye álbo ći=
12:
chą ſpráwą á zwyczáyem podáne
13:
wedle potrzeby odmyenić może. A
14:
to nye ludzką/ ále boſką ſpráwą/ kto=
15:
ra w nim wedle obyetnice páńſkyey
16:
nigdy nyeuſtánye. W czym ſye oſo=
17:
bliwa pyecza boża o nas krzeſciyá=
18:
nyech y náſſym zbáwyenyu yáſnye
19:
okázuye/ ták iż możemy z Dawi=
20:
dem ſpyewáć: Nye vczynił ták ża=
Pſal. 47.

21:
dnemu narodowi/ áni im ſądow
22:
ſwych obyáwił. A ták koſcyołá we
23:
wſſem mocnye á ſtale dźyerżeć ſye
y ijma=


strona: y2v

Rozmowá wtora
1:
mamy/ nyechcęmyli zbłądźić/ á od
2:
prawdy/ to yeſt/ od bogá/ żywotá y
3:
zbáwyenya náſſego/ odpáść. D‣
4:
Acz nye wſſyſtkyego tego/ ále po czę=
5:
ſci Lutheranowye y drudzy kácerzo=
6:
wye pozwaláyą/ iż koſcyoł boży pra=
7:
wdźiwy nye błądźi: Ale gdźye ten
8:
koſcyoł/ tu ſęk. Abowim oni też/ yáko
9:
wyeſz/ ſobye ij przywłaſſczáyą. M‣
10:
Wyem/ Ale do nyego nic nyemáyą/
11:
Co ſye yáſnye okaże/ gdy rozbyerze=
12:
my/ co zacz yeſt ten to koſcyoł. Ale
13:
to ná iny czás záchowaymy. Doſyć
14:
ſye yuż teraz mowiło/ á czás ſye nam
15:
do czego inego rozyść. D‣ Mnyeć
16:
ſye yeſſcze ćyebye ſlucháyąc nye=
17:
ſprzykrzyło. Słuchałbych do wyeczo=
18:
rá o tákich rzeczach z tákimi wywo=
19:
dy mowyącego. Ale ty ſobye pofol=
20:
guy teraz. A nye długo odkłádáyąc/
21:
yutro dali bog tento práwy koſcyoł
22:
Kryſtuſow/ ktorego ſye dźyerżeć ma=
23:
my/ ná oko mi vkażeſz. Zá co ćye bár=
zo proſſę


strona: y3

Dworz. z Mnichem
1:
zo proſſę. Iżebym ſye nye obłądźił
2:
áni w práwo/ áni w lewo. Abowim
3:
yáko kácerzowye nyemáyąc nic czy=
4:
nić z koſcyołem/ przedſye koſcyołem
5:
ſye chełpyą: Táko też/ boże odpuſć/
6:
náſſy kſyęża y mniſſy wyele rzeczy
7:
ná koſcyoł ſkłádáyą/ o ktorych ſye ko=
8:
ſcyołowi nye ſniło. M‣ Snadź
9:
ći ták. Ale daymy teraz temu pokoy.
10:
Yutro/ yáko prośiſz/ o koſcyele/ co
11:
pan bog da z ſobą rozmáwyáć bę=
12:
dźyewá. A zátym ſye okaże/ kędy ye=
13:
go vſtaw ſſukáć mamy. Potym bę=
14:
dźyeli potrzebá/ o wſſyſtkich rzeczach/
15:
około ktorych dźiś ſpor yeſt myędzy
16:
ludźmi/ co nam koſcyoł podał albo
17:
podawa/ popátrzymy. D‣ Bárzo
18:
dobrze. A ya ſye też zá tę pracą
19:
wdźyęcznym przećiw tobye okażę.
20:
M. Nye trzebá. Bog to zápłá=
21:
ći. Acz ya to z powin=
22:
noſci czynę.
23:
*