[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Marcin Kromer
tytuł:   Mnicha z dworzaninem rozmowa trzecia
rok wydania:   1553


strona: kt

1:
grafika
2:
O Ko
3:
ſćyele Bożym
4:
álbo Kryſtu=
5:
ſowym.
6:
*
7:
Mnichá z Dworzá=
8:
ninem Rozmowá
9:
trzećya.
10:
Lázarz Andryſo
11:
wic w Krákowye
12:
wybiyał.
13:
L. iij.
14:
grafika

strona: Av

1:
Piſarz czy=
2:
telnikowi zdrowya.
3:
D
Ziwna yeſt chćiwoſć Czár=
4:
towſka ná zágubyenye lu=
5:
dźi/ á zwyedźyenye od náuki y dro
6:
gi zbáwyenney: Acz mu ſye yed=
7:
nym obyczáyem nye ſſáńcuye/ á
8:
odkryte będą załogi yego/ nye pr=
9:
zeto vſtawa/ ále ine á ine obyczá
10:
ye wynáyduye/ ktorymi około
11:
zbáwyenya ludzkyego ſſturmu=
12:
ye/ á nic mu ná chytroſći nye
13:
ſchodźi. Zá náſſey pámyęći po=
14:
czął był ludźye zwodźićpod bár=
15:
wą ſlowá Bożego/ iżeby niczego
16:
ſye nyedźyerżeli/ yedno piſmá
17:
przez ewányeliſty/ Apoſtoły/ y
18:
proroki nápiſánego: A to przeto/
19:
iżeby oni wykłádáyąc to piſmo
20:
káżdy wedle zdánya ſwego/ w
rozmáite


strona: A2

1:
rozmáite błędy vpadáli/ á w
2:
nich vpornye trwáli/ dawáyac
3:
im imyę ſlowá bożego. Odkrył
4:
yego tę załogę duch S. przez wy=
5:
bráne ſędy ſwoye/ doktory ko=
6:
ſćyołá ſwyętego/ y ná oko vka=
7:
zał/ iż nye wſłowyech piſánych
8:
álbo y wyrzeczonych/ ále w wy=
9:
rozumyenyu ich ieſt ſlowo boże
10:
á iż tym wyrozumyenim á wy=
11:
kłádem nye kto iny/ yedno koś=
12:
ſćyoł álbo zbor wſſyſtek krzeſći=
13:
yáńſki władnąć y ſſáfowáć ma/
14:
ták iż we wſſem káżdy krzeſćiyá=
15:
nin na yego wykłádźye y zdányu
16:
przeſtáć/ á yego iáko ſlupá y grun
17:
tu prawdy mocnye ſye dźyerżeć
18:
muśi/ chceli nye zbłądźic/ á zbá=
19:
wyenya ſwegͦ nyeutráćić. Vſtal
20:
że czárt zá tym? Nye: Ale iną
21:
przed ſye wźyął: Wrzućił przez
22:
ludźye wſſeteczne myedzy ludźye
A ijproſte/


strona: A2v

1:
proſte/ á ſnadź y myedzy te/ kto=
2:
rzy ſye zá proſte nye máyą/ wąt
3:
pliwoſć o koſćyele tym Kryſtu=
4:
ſowym a bożym/ gdźye á ktory
5:
yeſt/ áby nye wyedźyeli/ czego á
6:
kogo ſye dźyerżeć máyą/ ſlyſſąc
7:
iż káżdy kácerz y odſſczepyenyec
8:
ſobye y ſwym náſládownikom ij
9:
przywłaſſcza. Tę wątpliwoſć
10:
(odpráwiwſſy yuż pirwſſą) tu
11:
Mnich Dworzáninowi wybiya/
12:
y okázuye mu/ co á ktory yeſt prá=
13:
wy koſćyoł boży/ á poczem ij po=
14:
znáć. Zá tym myáło być/ gdźye
15:
tego koſćyolá náuki ſſukáć ma kr
16:
zeſćiyáńſki człowyek. Bo y tu chy
17:
troſć czártowſka śidło ná ludźye
18:
záſtáwiłá/ wydawáyąc zá náukę
19:
koſćyołá to co nye yeſt/ á co yeſt/
20:
poczytáyąc zá wymyſly ludzkye
21:
álbo zá abuſus/ yákoby rzekł po
22:
náſſemu/ nyeco zdrożnego/ co ſye
zá


strona: A3

1:
zá zwyczáyem ludzkim wkoſćyoł
2:
Boży wkrádło. Ale iż to nyemá
3:
ła y nyełácna rzecz yeſt/ odłożył
4:
yą Mnich ná drugą rozmowę:
5:
ktora też w krotce dalibog ná Ś=
6:
wyát wynidźye/ yeſli tá praca
7:
pożyteczna ludźyom będźye. A
8:
nyechay ſye tym nikt nye obra=
9:
ża/ iż ſye nyeco Greckich ſlow/
10:
a Polſkich nyezwyczáynych/ y
11:
też Philozophiey wtaczáło: Zá
12:
potrzebą ſye to dźyáło/ á nye z
13:
wſſetecznoſći álbo bucenya yá=
14:
kyego. Wſſák komu ſye to nye=
15:
podoba/ álbo nyemoże/ álbo też
16:
nyechce temu wyrozumyeć/ mo
17:
że przeſkoczyć. Naydźye przed=
18:
ſye/ mym zdánim/ co mu poży=
19:
tek przynyeſye/ zwłaſſczá kto cá=
20:
le/ á nye z zákáżonym vmyſlem/
21:
do czytánya przyydźye. Abo=
22:
wim powyedáyą lekárze/ kto żoł=
A iijtą


strona: A3v

1:
tą nyemocą záráżon yeſt/ wſſy=
2:
ſtkye mu ſye rzeczy żołte álbo
3:
żołtáwe widzą: A kogo gorączká
4:
trapi/ temu káżdy pokarm y pi=
5:
ćye/ by naſlodſſe/ zda ſye być
6:
gorzkye. Ale ſluchaymy
7:
co Dworzánin z Mni
8:
chem roſprá=
9:
wuye.
10:
grafika

strona: A4

Rozmowá trzećya
1:
O koſcyele
2:
Bożym álbo Kryſtuſowym.
3:
Mnichá z Dworzáninem roz=
4:
mowá trzećya.
5:
D
wor. Wyelemći powi=
6:
nyen oycze miły zá o=
7:
negdáyſſą y wczoráy=
8:
ſſą rozmowę. Bog ći
9:
zápłáći iżeś mye z=
10:
błędu wywyodł. Mali
11:
ſye prawdá znáć/ Dotychmyaſt mya=
12:
łem zá to/ (á podobno wyęcey nas tá=
13:
kich/ ktorzyby ſye o to bili) iż to co Lu=
14:
teranowye y drudzy dźiſyeyſſy káce=
15:
rzowye y odſſczepyeńcy powyedáyą
16:
álbo vczą wſſyſtko práwe ſſczyre ſlo=
17:
wo boże: Abowim káżdey rzeczy piſ=
18:
mem/ á (yáko ſye ſámi bucą) ſlowem
19:
bożym podpiráyą: A wąm kſyężey iże
20:
by przećiw nim yákoś piſmá nyedo=
21:
ſtawáło. Ale yuż widzę/ iż y wy z po=
A iiijtrze=


strona: A4v

Rozmowá trzećya
1:
trzebę go po ſobye maćye: á ya iż ſye
2:
nye tylko w piſmye ſlowo boże/ ktore=
3:
go ſye my krzeſćiyánye mocnye dźyer
4:
żeć mamy/ zámyka: áni wnet to ſlo=
5:
wo boże/ co kto ſobye z piſmá S. rozu=
6:
mye: Ale w koſćyele S. ſlowá bożego
7:
y práwego wykłádu yego ſſukáć á ná
8:
koſćyelnym podányu y náuce/ yáko
9:
ná pewnym y przeſpyecznym grun=
10:
ćye prawdy ſádźić ſye mamy: To tyl=
11:
ko zá ſlowo boże przyymuyąc/ co ko=
12:
ſćyoł S. álbo zbor krzeſćiyáńſki z náu=
13:
ki ſyná bożego y Apoſtołow/ to yeſt po
14:
ſlow yego/ bądź ná piſmye/ bądź też
15:
bez piſmá/ z vſtnego álbo y ćichego á z=
16:
wyczáynego podánya przyyął/ álbo y
17:
ſam z nádchnyenya duchá S. poſtáno=
18:
wił/ á nąm yákoby przez ręce podał.
19:
Náuczże mye yeſſcze/ yákoś wczorá
20:
obyecał/ poznáć ten koſćyoł y náukę á
21:
podánya yego: ábych ſye nye mylił/ á
22:
wymyſlow ludzkich zá náukę á podá=
23:
nye koſćyołá nyeprzyymował. Yuż
24:
yákoś dobrze począł/ ták dokonay.
M. Rad


strona: A5

Dworz. z Mnichem.
1:
M. Rad to vczynyę/ ile mnye możno
2:
będźye. A czego bych ya doſtátecznye
3:
nye wypráwił/ możeſz ſye vćyec do v=
4:
czeńſſych.
Ioan. 14.
Acz dufam pánu Kryſtuſo=
5:
wi/ ktory yeſt drogá/ prawdá/ y żywot/
6:
iż nas nye opuſći/ wedle ſwey ſwyętey
7:
obyetnice/ ktorą obyecał/ gdźyeby ſye
Mat. 18.

8:
ich dwá álbo trzey zeſzło w imyę yego/
9:
iż tám myedzy nimi yeſt. A ták w
10:
imyę yego pocznimy. Przodkyem nye
11:
trzebá ćye wtym vpomináć/ iż tu nye
12:
o murowánym álbo z drzewá budo=
13:
wánym koſćyele rzecz yeſt/ ále o nye=
14:
yákim zborze á zgromádzenyu/ á nye
15:
ledá yákim: Abowim nye o zgrái/
16:
gdźye káżdy w ſwą idźye/ ále o zgod=
17:
nym/ ktore pod yednym práwem y
18:
porządkyem bywa: Ktore Grekowye
Eccle=
ſia.

19:
yęzykyem ſwym obfitym zową ᾽εκ=
20:
κλησιαμ/ to yeſt eccleſiam/ ktorego ſlo
21:
wá y łáćinnicy vżywáyą/ yákoby rze=
22:
kł po náſſemu zwołánye álbo wyzwá
23:
nye: Rozumyey/ od właſnych praw y
24:
ſpraw/ álbo y od ſwey woley ná nye=
A vyákye


strona: A5v

Rozmowá trzećya
1:
yákye ſpolne ſpráwy. A nye doſyć ná
2:
tym. Bywáć też czáſem zgromádze=
3:
nye ludźi zgodne y porzadne ná co złe
4:
go/ yáko ná złodźyeyſtwo/ ráytárſtwo/
5:
álbo opánowánye poſtronnych źyem
6:
y ludźi/ álbo ná co tákyego: ktore też
7:
zbor zwáć możemy: Ale zbor złoſći=
8:
wych.
Pſal. 25.
O ktorym Dawid mowi. Myer
9:
źi mye zbor złoſćiwych. Nye o tym tu
10:
teraz rzecz. Yeſt też zgromádzenye nye
11:
ná złe/ ále dla czego dobrego ſpołecz=
12:
nego: Ale ćyeleſtnego á doczeſnego/ yá=
13:
ko ſą w myeſcyech/ kſyęſtwyech/ krole=
14:
ſtwyech/ ktore dla przeſpyeczeńſtwá y
15:
wczeſnoſći káżdego z czeladką ſwoyą/
16:
pod yednę ſye ſpráwę y porządek w=
17:
dáli: Yákye było w Epheźye/ mye=
18:
ſćye/ o ktorym zmyenká w ſpráwách
Act. 19.

19:
Apoſtolſkich: ktore też Lukaſz S. ec=
20:
cleſiam/ to yeſt zborem álbo koſćyo=
21:
łem zowye. To ſą koſćyoły álbo zbory
22:
ludzkye. Nye o tákim też tu mowi=
23:
my. Są też y bywáły zgromádzenya
24:
dla ſpraw nyeyákich bogomyſlnych/
według


strona: A6

Dworzá. z Mnichem
1:
według zdánya ludzkyego: Yáko były
2:
v pogánow towárzyſtwá álbo cechy/
3:
ktore od czártow álbo przewrotnych
4:
ludźi zmamyone/ Baccho/ Cereri/
5:
Cybeli/ Oſyridi/ Iſidi/ Páni/ álbo kto=
6:
remu inemu zmyſlonemu Bogu á
7:
czártowi álbo báłwánowi ſye poſwyą
8:
cáły/ á oſobliwe yákye obrzędy y zabo
9:
bony ſwoye myáły/ ktoremi zgodnye á
10:
z nyeyákim porządkyem ony bogi ſwo
11:
ye chwaliły/ á w zgodzye myędzy ſo=
12:
bą obcowáły/ á z tąd nye tylko ná tym
13:
ſwyećye/ ále y po ſmyerći czego dobre=
14:
go oczekawáły. Ale ſye ná tym myli=
15:
ły. Bo ludzki rozum nyebyeſkich á bo
16:
ſkich rzeczy y ſpraw doſyęgnąć nye=
17:
może: A czártowye kłamce ſą y zwoy
18:
ce ludźi z początku. Tákye towárzy=
19:
ſtwá też zbory zwany być mogą/ ále
20:
bezbożnych. Bo y Dawid ná myeyſcu
21:
námyenyonym/ wyrzekſſy/ iż myerźi
22:
mye zbor złoſćiwych/ przydał/ A z beſ=
23:
bożnymi nye będę ſyedźyał. Tákye
24:
też ſą wſſyſtkye zbory kácerſkye: ktore
ácz


strona: A6v

Rozmowá trzećya
1:
ácz yednego práwego bogá wyznawá=
2:
yą/ ále ſye obłędliwym yákim obyczá
3:
yem á ſpoſobem w wyznawányu/ w=
4:
zywányu/ y chwale yego/ álbo w wy=
5:
pełnyenyu woley yego/ á około zbá=
6:
wyenya ſwego ſpráwuyą. A to ſą zbo=
7:
ry czártowſkye/ ktory yáko z pirwu
8:
yednąc począł/ gdźye może dźiwny=
9:
mi obyczáymi ludźye zwodźi. A
10:
wedle przyſlowya náſſego polſkyego/
11:
podle koſćyołá kárczmę buduye. Z tá
12:
kimi też tu ſpráwy nyemamy. Boſ=
13:
my nye iny/ yedno boży koſćyoł álbo
14:
zbor tu przedſye wźyęli:
Koſćyo=
łá Boże=
go opiſá
nye y roz
dźyał.
ktory dla prá
15:
wego/ nyeomylnego/ á wyecznego do=
16:
brá/ wyęcey duſſnego/ niżli ćyeleſtne=
17:
go/ nye od kogo inego/ yedno od ſáme=
18:
go práwego bogá/ yákom wczorá wy=
19:
wyodł/ pod yeden porządek y ſpráwę
20:
zgromádzon yeſt: kthory też kroleſt=
21:
wem nyebyeſkim y bożym piſmo S.
22:
zowye/ przeto iż wnim wſſyſtcy kto=
23:
rzy do nyego należą/ yednoſtáynye z=
24:
náyąc y wyznawáyąc zwirzchnoſć bo=
żą


strona: A7

Dworz. z Mnichem.
1:
żą/ wedle yego woley ſye ſpráwuyą/
2:
álbo ſpráwowáć máyą. Ten wnet od
3:
początku ſwyátá bog budowáć záczął
4:
z żywego kámyenyá/ yáko S. Pyotr
1. Pet. 2.

5:
piſſe/ to yeſt z rozumnego ſtworzenya
6:
duchow álbo ányołow/ y ludźi/ wſſcze=
7:
piwſſy y wkorzeniwſſy wnáturach ich
8:
porządek y práwo/ ktorymby zá łáſką
9:
y pomocą yego/ wole ſwoye ſwobod=
10:
ni proſtowáli/ á vtćiwye/ ſtátecznye y
11:
zgodnye z ſobą żywąc/ á yeden drugye
12:
go wſſelákim obyczáyem podpiráyąc
13:
y wſpomagáyąc/ yego/ páná/ ſtworzy=
14:
ćyelá/ y dobrodźyeyá ſwego yedynego
15:
ználi/ y wſſyſtkimi śiłámi y ſpráwą
16:
żywotá ſwego wyznawáli y chwalili/
17:
á wewſſem rozumy y wole ſwoye ku
18:
yego woley ſtoſuyąc/ á ták ſámi myę=
19:
dzy ſobą y ſnim ſye yednocąc/ dobroći
20:
á iſtnoſći yego/ ktora yeſt nawyſſe do=
21:
bro rozumnego ſtworzenya/ ná źyemi
22:
y w nyebye wyecznye wzywáli. Toć
23:
yeſt záłożenye koſćyołá Bożego. Ale iż
Vpad á=
nielſky y
ludzki.

24:
Anyołow częſć/ á oboye pirwſſych lu=
dźi


strona: A7v

Rozmowá trzećya
1:
dźi wnet zprzodku/ ſwobody oney źle
2:
vżywáyąc/ od Bogá y woley yego ſye
3:
odwroćili/ łáſkę bożą vtráćili/ y przyro
4:
dzenye ſwoye ſláchetne/ práwo ono
5:
przyrodzone wſobye záćmiwſſy/ zárá=
6:
źili/ ták iż rozumy ich ku vznányu bo=
7:
gá y woley yego ſtęmpyáły/ á pochop/
8:
chuć/ y możnoſć ku wypełnyányu wo=
9:
ley yego/ á oſlawyenyu chwały yego/
10:
yeſli nye dokońcá vſtáłá/ tedy wżdy
11:
bárzo obćyęzáłá. A iż człowyek z duſſe
12:
y z ćyáłá ſpoyony/ zarázá oná y ćyáłá
13:
ſye yego dotknęłá. Zkąd śmyerć/ cho=
14:
roby/ żądze nyerządne/ y namyętnoſći
15:
rozumowi ſye ſprzećiwyáyące/ nyew=
16:
czáſy/ y wſſelákye doległoſći y nyedo=
17:
ſtátki moc nád nim wźyęli. A yáko on
18:
ſtworzyćyelowi ſwemu poſluſſeńſtwá
19:
nyezáchował/ ták też yemu wſſelkye
20:
ſtworzenye ná śwyećye (ktore mu
21:
przed tym poddáne było) przećiw=
22:
nym ſye ſtáło. A ty wſſyſtkye nyedo=
23:
ſtátki y zakáły duſſny y ćyeleſtny we=
24:
ſpołek zmyerźyączką bożą ono dwo=
ye pir=


strona: A8

Dworzá. z Mnichem.
1:
ye pirwſſych ludźi ná wſſyſtko potom
2:
ſtwo ſwoye/ yákoby dźyedźicznym prá
3:
wem/wláło. Bo duchowye/ yáko
4:
ćyáłá/ ták y potomſtwá nyemáyą.
5:
Ták ludźye y Anyołowye ſwowol=
6:
ni/ ktore złymi duchy/ czárty/ y dya=
7:
bły zowyemy/ z koſćyołá onego wy=
8:
pádli. A ſámi dobrzy Anyołowye
9:
ktorzy od Bogá nye odſtáli/ w nim
10:
ſye zoſtáli/ y ná wyeczne czáſy zo=
11:
ſtoyą/ potwirdzeni á vmocnyeni łá=
12:
ſką bożą/ ták iż nigdy vſtępić nye mo=
13:
gą. A iż duchowye z przodku wyelką
14:
zacnoſćyą y doſkonáłoſćyą przyrodze=
15:
nya/ y łáſką bożą obdárzeni nye z kre=
16:
wkoſći álbo omylnoſći yákyey/ ále v=
17:
przeymą złoſćyą á pychą Bogu ſye
18:
ſprzećiwili/ ná wyeczne potęmpyenye
19:
y záginyenye ſą ſkazáni. Ludźye/ kto=
20:
rzy od czártá zmąmyeni/ wyęcey kre=
21:
wkoſćyą á vwyedźyenim ćyáłá/ niżli
22:
krąmbrnoſćyą vpádli/ vżalił ſye Bog
23:
z nyewymownego miłoſyerdźya ſwe=
24:
go/ á vpad ich nápráwić/ y kſobye ye
przywro


strona: A8v

Rozmowá trzećya
1:
przywroćić raczył/ roſproſſone po
2:
ſwey woli/ czártowſkyey nyewoli/
3:
znowu zgromádzáyąc/ á nowym oby=
4:
czáyem koſćyoł y kroleſtwo ſobye znich
5:
buduyąc: ktory ponyekąd yeden yeſt
6:
z onym nyebyeſkim álbo ányelſkim/
7:
ponyekąd nye yeden.
Koſćyoł
zyemſki á
nyebyeſki
yáko ye=
den/ yáko
nye ye=
den.
Yeden/ iż przez
8:
yednego budowniká/ Bogá/ á ku yed=
9:
nemu końcu/ to yeſt doſkonáłoſći przy
10:
rodzenya/ ktore w vznányu/ wyznawá
11:
nyu/ chwale/ y wyecznym vżywányu
12:
łáſki y dobroći yego zależy/ ſpráwyon
13:
y zgotowan/ á ſpolną miłoſćyą zyed=
14:
noczon yeſt: Záś nye yeden/ ábowim
15:
duchowye oni błogoſláwyeni álbo án=
16:
yeli w nyebye/ ſpráwuyący ſye łáſką
17:
bożą/ yednoſtáynye á nyeodmyennye
18:
dźyerżą ſye porządku y práwá z po=
19:
czątku im wlánego/ á bez wſſelákyey
20:
zawády pod zwirzchnoſćyą Bogá w
21:
troycy yednego/ vżywáyą dobroći á
22:
iſtnoſći yego. Ludźye tu ná źyemi po
23:
vpádźye onym napráwy potrzebowá=
24:
li. Abowim y rozumy y wole/ y wſſyſt
kye w


strona: B

Dworz. z Mnichem.
1:
kye wobec śiły ich duſſne y ćyeleſtne
2:
grzechem záráżony y zákáżony były/
3:
ták iż opuſćiwſſy boyaźń bożą/ miłoſć
4:
ſpolną y wſtydliwoſć/ ná wſſeláką
5:
márnoſć/ zuchwálſtwo/ złoſć y nyeprá=
6:
woſć przećiwko bogu/ y yeden przećiw
7:
drugyemu/ y owſſem przećiwko ſwe=
8:
mu właſnemu ſumnyenyu ludźye ſye
9:
wydawáli/ ná konyec y bogá nye zná=
10:
li/ ále czárty/ ludźye zmárłe/ nye tyl=
11:
ko dla cnot álbo dobrodźyeyſtwá yá=
12:
kyego/ ále y dla hányebnych nyecnot y
13:
złoſći/ nád to źwirzętá nyeme/ ſlońce/
14:
myeſyąc/ gwyazdy/ wody/ gory/ ká=
15:
myenye/ ná konyec nye tylko boże
16:
ſtworzenye/ ále ſwe właſne wymyſly
17:
myáſto bogá chwalili y wzywáli/ á
18:
ſtał ſye był człowyek z przybytku y ſy=
19:
ná bożego/ ſędem y nyewolnikyem
20:
czártowſkim (ná ktorego námowę
21:
przykazánya bożego odſtąpił) á dále=
22:
ko ſproſnyeyſſym niż nyeme źwirzę=
23:
tá. To wſſyſtko iżeby ſye w człowye=
24:
czym rodzáyu nápráwiło/ zeſlał Bog
Koſćyo=
łá Boże=
go ná ś=
Boćyec


strona: Bv

Rozmowá trzećya
wyećye
budowá=
nye y zá=
łożenye
1:
oćyec ſyná ſwego yedynego ná ſwyát/
2:
ktoryby ludźye ták záſzłe y záginęłe
3:
náuką ſwą ſwyętą y zbáwyenną ku
4:
vznányu bogá práwego/ á wypełnyá=
5:
nyu woley yego przywyodł y przyw=
6:
roćił. A iż ktemu/ yákom powyedźiał/
7:
ſpoſobni nye byli/ muſyał ye krwyą
8:
ſwoyą naſwyętſſą z grzechu omyć/ á
9:
ſmyerćyą ſwą nyewinną od nyewo=
10:
ley czártowſkyey wykupić y wyzwo=
11:
lić/ y przeyednawſſy im gnyew boży/
12:
zmartwywſtánim ſwym vſpráwyed=
13:
liwić/ á ná konyec wſtąpiwſſy do nye=
14:
bá vdźyelánim łáſki duchá S. rozumy
15:
ich záćmyone oſwyećić/ wole náproſćić
16:
y nápráwić/ á práwye wſſyſtkyego cz=
17:
łowyeká odnowić: Nye iżeby człowyek
18:
yuż rozumem ſye ſwym obłędźić/ áni
19:
wolą vſtępić/ á ták od bogá ſye odwro=
20:
ćić/ á ſpráwyedliwoſći nábytey záſye
21:
vtráćić nyemogł: Ale iżeby yą mogł
22:
záchowáć gdyby chćyał/ á łáſki bożey
23:
(ktora gotowá yeſt ku wſpomożenyu
24:
káżdego) vżywáyąc/ odeymował ſye
ſwey


strona: B2

Dworz. z Mnichem.
1:
ſwey woli/ á ſpráwował ſye y goto=
2:
wał tu ná ſwyećye ku wyecznemu á
3:
przeſpyecznemu vżywányu bogá/ yá=
4:
ko nawyſſſſego dobrá ſwego/ ktore áliż
5:
w nyebye/ po tym żywoćye będźye/ á=
6:
by tám tym wyętſſey rádoſći vżył/ ku
7:
ktoreyby zá nyeyáką pracą ſwą przy=
8:
ſſedł. A yeſliby mu ſye bogá z nowu
9:
rozgnyewáć przydáło/ iżeby go záſye
10:
mogł vbłágáć/ á łáſki yego z nowu ná
11:
być/ poki yeſt ná tym ſwyećye. To w=
12:
ſſyſtko nam pan Yezus Kryſtus Syn
13:
boży/ człowyeczeńſtwo ná ſye przyyą=
14:
wſſy/ á brátem ſye náſſym ſtawſſy/
15:
ſpráwił. A ktemu yákoby káżdy przy=
16:
chodźić myał/ zoſtáwił tenże pan Kry
17:
ſtus ſam przez ſye/ y przez poſly á po=
18:
ruczniki ſwoye/ pewny ſpoſob y náu=
19:
kę/ y ktemu porządek/ iżebyſmy zgodę
20:
miłoſć/ y yednoſć myędzy ſobą zácho=
21:
wuyąc/ yáko kámyenye w budowá=
22:
nyu wapnem ſpoyone/ wedle potrze=
23:
by yeden drugyego podpiráli/ á yáko
24:
członki yednego ćyáłá/ wſſelákim oby
B ijcżayem


strona: B2v

Rozmowa trzećya
1:
czáyem wſſyſtkim wobec y káżdemu
2:
zwłaſſczá przyſtoyącym/ yeden dru=
3:
gyego wſpomagáli/ y ku bogu ſpoſa=
4:
byáli/ ábyſmy tym ſnádnyey wſſyſtcy
5:
doſkonáłoſći ſwey doſzli/ á z bogyem
6:
ſye zyednoćili/ á potym żywoćye z án=
7:
yoły w nyebye yednoſtáynye bogá ch=
8:
wáląc/ wyeczney á doſkonáłey rádoſći
9:
vżyli. To yeſt zbor á koſćyoł boży zye=
10:
mſki/ z ludźi ſámych/ yákoś ſlyſſał zbu
11:
dowány/ ktory pan Kryſtus ſobye za
12:
oblubyenicę poſlubił/ y wſſyſtkyego
13:
ſyebye yemu vżyczył/ ták iż ſye ſnim
14:
ſtał yedno ćyáło: ktorego ſye wſſyſtcy
15:
dźyerżeć muſſą/ yáko ſlupá y gruntu
16:
prawdy/ kthorzy chcą być vczęſtnicy
17:
wyſſſſey námyenyonych dobrodźyey=
18:
ſtw bożych y páná Kryſtuſowych/ á do=
19:
ſtáć ſye do onego koſćyołá nyebyeſkye=
20:
go y ányelſkyego: ktory áni odkupye=
21:
nya/ á przeyednánya myerźyączki bo
22:
żey/ áni nápráwyenya przyrodzenya/
23:
áni náuki/ áni porządku tákyego/ yáki
24:
nam pan Kryſtus tu ná ſwyećye zoſtá
wił


strona: B3

Dworz. z Mnichem.
1:
wił/ nyepotrzebuye. A toż roznoſć źye=
2:
mſkyego á nyebyeſkyego koſćyołá á
3:
kroleſtwá bożego. A iż my tego źyem=
Eccle=
ſia mi=
litans.

4:
ſkyego koſćyołá obywátele yákom wy
5:
ſſey powyedźyał/ nye yeſteſmy do koń
6:
cá prożni nyedoſtáthkow duſſnych y
7:
ćyeleſtnych/ y przećiwnikow zbáwye=
8:
nya y nápráwyenya náſſego/ ktore
9:
przećiwniki nam pan Bog dla ćwicze=
10:
nya á lepſſego náſſego zoſtáwił/ á z ty=
11:
mi vſtáwicznye/ pokiſmy na tym ś=
12:
wyećye/ boyowáć muśimy/ á nye zá=
13:
wſſe zwyćyężamy/ boyuyącym ten ko
14:
ſćyoł zowyemy/ po łáćinye militantē
15:
eccleſiam. Nyebyeſki on/ gdźye ducho=
trium=
phans.

16:
wye ták Anyelſcy/ yáko ludzcy teraz
17:
bez ćyał/ po oſtátnim á poſpolitym
18:
ſądźye bożym z vwyelbyonymi ćiá=
19:
ły/ vmocnyeni y vpewnyeni łáſką bo=
20:
żą/ á nyedoſtátku y przećiwniká wſſe=
21:
lákyego/ iteż nyeprzeſpyeczeńſtwá pro
22:
żni/ pewney y wyeczney rádoſći vży=
23:
wáyą/ triumphantem/ to yeſt zwyćyę
24:
ſtwá vżywáyącym/ zowyemy. Ten
B iijſwą


strona: B3v

Rozmowá trzećya
1:
ſwą drogę ma. Nąm tu teraz rzecz o
2:
źyemſkim tylko/ w ktorym ná káżdy
3:
dźyeń wzdycháyąc ku bogu wołamy/
4:
przyydźi twe kroleſtwo: ktory pan Kry
5:
ſtus Bog y człowyek/ yákom yuż ſſy=
6:
roce wywyodł/ náuką zbáwyenną y
7:
krwyą ſwą naſwyętſſą z ludźi budo=
8:
wał. Co ácz ſye nye rychło/ áż po kil=
9:
ku tyſyęcy lat po vpádźye ludzkim
10:
(wedle táyemney rády boſkyey) ſtá=
11:
ło/ ále yednák y z przodku wnet nye=
12:
zányechał Bog z nyewymownego mi
13:
łoſyerdźya ſwego rodzay ludzki vpá=
14:
dły łáſką ſwą ſwyętą náwyedzáć/ á o=
15:
tuchę/ y owſſem pewną nádźyeyę tá=
16:
kyego wſpomożenya y nápráwyenya
17:
vpádu przez pátryárchy álbo oyce wy
18:
bráne/ y proroki ſwoye wſſech wyekow
19:
y narodow (w ktorey myerze y pogá=
20:
now Mercurius Triſmegiſtus/ y Si=
21:
bille były) yemu dáwáć/ á ták z nye=
22:
nacká ten to koſćyoł ſwoy budował/ ál=
23:
bo kámyenye nań gotował. Abowim
24:
y oni ludźye/ yáko Yádam/ Abel/
Seth


strona: B4

Dworz. z Mnichem.
1:
Seth/ Enos/ Enoch/ Noe/ Abram/ Sa=
2:
rá/ Loth/ Rebeká/ Yob/ Moizeſz/ Ruth/
3:
Sámuel/ Iozias/ Eſaias/ Daniel/ y
4:
ini z czeladkámi ſwemi bogá znáyąc
5:
y wzywáyąc/ nádźyeyę ſwą wnim po
6:
kłádáyąc/ chwałę y modłę yemu da=
7:
wáyąc/ á wole ſwoye ku yego woli zá
8:
pomocą yego ſtoſuyąc/ ſtawáli ſye lu=
9:
dem bożym á kámyenim tego koſcyo=
10:
łá/ á bądź gołą wolą y ſpráwą żywo=
11:
tá ſwego wedle zakonu przyrodzone=
12:
go/ ktory yednák nye do końcá w czło=
13:
wyeku zgáſł był/ bądź też znáki/ obrzę=
14:
dy/ á ſwyątoſćyámi nyeyákimi zwi=
15:
rzchownymi od bogá obyáwyonymi/
16:
álbo od ſtárſſych przez ręce podánymi
17:
bogu ſyebye/ á ſobye bogá ſpoſabyáli/
18:
á ſnim ſye yednoćili/ miłoſyerdźya zu=
19:
pełnyeyſſego/ á zbáwyenya obyecáne=
20:
go od nyego oczekawáyąc.
Zydowie
y kthorzy
w przyro
dzonym
zakonye
żyli poki
przyſlu=
cháli do
koſcyołá
Bożego.
A przeto
21:
ták oni/ ktorzy wedle zakonu przyro=
22:
dzonego ſye ſpráwuyąc/ obyetnice bo=
23:
żey pirwſſym rodźicom náſſym wnet
24:
po grzechu/ y potym inym ludźyom
B iiijprzez


strona: B4v

Rozmowá trzećya
1:
przez nyeyákye obyáwyenya dáney/
2:
ſye dźyerżeli/ yáko y żydowye ſwym
3:
zakonem/ ktemu koſćyołowi nyegdy
4:
przyſlucháli. A dla tego y piſmo S.
5:
oznaymya nam o Ablu/ Enoſye/ Eno
Gen. 4. 5.
6. 7 12 14
Iob. 1.

6:
chu/ Noem/ Abrámye/ Melchiſedechu/
7:
Iobie/ iż bogá chwalili/ á przyyemni
8:
mu byli: Zydy też zowye koſćyołem
9:
bożym w czwartych y pyątych kſyę=
10:
gach Moizeſſowych. Bo ludem bożym
Num. 20.
Deut. 23.

11:
wybránym byli/ á nye od kogo inego/
12:
yedno od bogá zakon y wſſyſtkę ſpráwę
13:
y porządek ſwoy myeli. Ale iż wſſyſt=
14:
ko ono ſćyągáło ſye ku pánu Kryſtu=
15:
ſowi/ obyecánemu Meſyaſſowi/ miſt=
16:
rzowi/ y zbáwićyelowi wſſyſtkyego ś=
17:
wyátá/ nyedáley yedno do przyſćya
18:
yego trwáć/ á Bogu przyyemno być
19:
myáło: yákoż ſam to bog żydom przez
20:
proroki częſto á rozmáićye przepowye
21:
dał. A gdyż yuż pan Kryſtus/ ktory
22:
yeſt konyec álbo ſkończenye zakonu/
23:
yáko S. Páweł ſwyádſſy/ przez zako=
24:
nem/ przy zakonye/ przez zakon/ y po
Ro. 10.
zako=


strona: B5

Dworz. z Mnichem.
1:
zakonye od bogá obyecány/ przyſſedł/
Ioan. 1.

2:
á oni go nyeprzyyęli/ ále obyetnicą bo
3:
żą/ y náuką prorocką zgárdźili/ zárzu=
4:
ćił ye też bog/ ták iż yuż nye ſą koſćyo=
5:
łem álbo ludem bożym/ ále ſynágo=
6:
gą/ to yeſt/ zgromádzenim ſſátáńſkim
7:
według Yaná S. wobyáwyenyu/ mye
Apoc. 3.

8:
nyąc ſye z żydy być/ to yeſt wyznawá=
9:
yącemi bogá/ álbo ludem bożym/ á
10:
nye ſą Abowim záćmyonę ſą oczy ich
Pſal. 68.

11:
y zátkáne vſſy duchowne/ to yeſt ſmy=
12:
ſly y rozumy/ co im dawno przez Da=
13:
widá y Ezáiaſſá/ yáko S. Páweł po=
14:
ſwyadſſa/ obyecano było: ták iż nye=
15:
widzą/
Eſa. 6.
Rom. 11.
Gal. 3.
áni ſlyſſą onego/ do ktorego ich
16:
zakon prowádźił/ páná náſſego Yezu
17:
Kryſtá/ Meſyaſſá y ſyná bożego/ ále go
18:
yeſſcze nádáremno oczekawáyą/ álbo
19:
w zakonye á wypełnyányu yego zbá=
20:
wyenye ſwoye pokłádáyą. Toż rozu=
21:
myey yeſliby yeſſcze kto był ktoryby
22:
ſye przyrodzonego práwá álbo zakonu
23:
tylko dźyerżeć chćyał/ zányechawſſy
24:
náuki páná Kryſtuſowey y wyáry ye=
B vgo. A


strona: B5v

Rozmowá trzećya
1:
go. A przeto yedno my ſámi krzeſći=
Sámi kr
zeſcijanie
koſćyolē
bożym.

2:
yánye z żydow y pogánow zebráni/ ál=
3:
bo iż właſnyey rzeknę wybráni/ yuż
4:
teraz yeſteſmy koſćyołem bożym: A
5:
dla tego też częſtokroć ten koſćyoł zo=
6:
wyemy koſćyołem Kryſtuſowym ál=
7:
bo krzeſćiyáńſkim/ náſláduyąc w tym
8:
páná Kryſtuſá/ ktory ſam ij koſcyołem
9:
ſwym v Máthuſſá S. názwał.
Mat. 16.
Czáſem
10:
ij też piſmo bez wſſelákyego przydát=
11:
ku z gołá koſćyołem zowye/ yáko w
12:
ſpráwách Apoſtolſkich/ tákże v Páwłá
Act. 5. 9.
Eph. 1. 3. 5.
Col. 1.
Mat. 18.

13:
ſ. do Ephezow y Coloſenczykow: y ſam
14:
Pan v Máthuſſá S. ták ij zowye. A
15:
my ij też zowyemy ſwyętym/ poſpo=
16:
litym/ álbo właſnyey/ powſſechnym
17:
(co Grekowye zową catholicam ) y
18:
Apoſtolicam : O czym ſye niżey po=
19:
wye. O tym koſćyele czárt zaźrząc
20:
nam łáſki bożey y zbáwyenya/ ktore=
21:
go nigdźye indźye/ yedno wtymto ko=
22:
ſćyele doſtáć nikt nyemoże/ wyele lu=
23:
dźi wbłąd álbo przynamnyey w nye=
24:
yáką wątpliwoſć vwyodł/ y dawno v=
wodźi


strona: B6

Dworzá. z Mnichem.
1:
wodźi. D. Yákoż ten koſćyoł po=
2:
znáć: Abyſmy ſye nye mylili/ á yá=
3:
kyego ludzkyego/ złoſciwego/ álbo ſſá=
4:
táńſkyego/ myáſto bożego koſćyołá ſye
5:
nye imowáli? Abowim yákoś ſąm w=
6:
czorá powyedał/ á ták yeſt/ y Lutera=
7:
nowye/ y Sákrámentarze/ y Nowo=
8:
krzczeńcy/ y Pikárći/ y Huſowye/ y
9:
Ruś á Grekowye ſobye ij przywłaſſ=
10:
czáyą. M. Prawdá: káżda z tych ſekt
11:
myeni/ iż nye my/ áni ktora inſſa ſek=
12:
tá/ okrom yey/ yeſt koſćyołem bożym.
13:
Y owſſem y Donátyſte y Kátháry/ ál=
14:
bo Nouátiani/ á ſnadź y wſſyſtcy ká=
15:
cerzowye záwſſe ták o ſobye dźyerżeli/
16:
iż v nich ſámych/ á nye gdźye idźye
17:
yeſt práwy á prawdźiwy koſćyoł boży.
18:
D. Yákoż tu prawdę od nyeprawdy
19:
rozeznáć?
Przez zná=
ki przicho
dzimy ku
poznániu
rzeczy.
M. Ponyeważ rozum czło
20:
wyeczy w ćyele wſobyony/ á nyeyáko
21:
zátopyony/ y nád to/ yáko my krzeſći=
22:
yánye dźyerżymy/ pirworodnym grze
23:
chem záćmyony/ tęmpy yeſt/ nyemo=
24:
że ſąm z ſyebye/ yáko bog álbo ányeli
(ktorzy


strona: B6v

Rozmowá trzećya
1:
(ktorzy nic inego nye ſą/ yedno ſſczy=
2:
re/ ſláchetne/ yáſne/ á doſkonáłe rozu=
3:
my) żadney rzeczy iſtnoſći/ áni przy=
4:
czyn/ przez ktore pewne á nye omylne
5:
poznánye rzeczy káżdey bywa/ poyąć:
6:
ále przez znáki z podánya ſmyſlow/
7:
álbo z powyeſći czyyey (komu wyárę
8:
dawa) przyyęte/ rozbiráyąc á rozwa=
9:
żáyąc ye/ ku vznányu rzeczy káżdey/
10:
iſtnoſći y przyczyn yey przychodźić
11:
muśi: Co tu ſſyrzey rozbiráć myey=
12:
ſcá nyemáſz. Yedno dla lepſſego wy=
13:
rozumyenya/ weźḿ tego przykład ye=
14:
den álbo dwá. Co yeſt yáśnyeyſſego
15:
nád ſlońce? A yednák yego iſtnoſć y
16:
przyrodzenye nye z inąd poznawamy
17:
yedno iż widźimy/ iż yeſt ćyáło okrą=
18:
głe á ſwyátłe ná nyebye/ w koło źye=
19:
myę vſtáwicznye obchodzące/ bytno=
20:
ſćyą ſwoyą dźyeń/ nyebytnoſćyą noc
21:
czynyące/ zágrzewáyące źyemyę/ y
22:
wſſyſtkye rzeczy ná źyemi y w źyemi.
23:
Coż ſluſſnyey rozum człowyeczy znáć
24:
ma/ yedno ſam ſyebye á śiły ſwoye?
ponye=


strona: B7

Dworz. z Mnichem.
1:
ponyeważ záwſſe przy ſobye yeſt. A
2:
yákoż ktemu poznányu przychodźi?
3:
nye proſtym á gołym weźrzenim w
4:
iſtnoſć ſwoyę álbo przyczyn yey/ yáko
5:
Anyeli ſámi ſye znáyą: ále przez zná=
6:
ki/ ktore ſam ſwym dowćipem/ álbo z
7:
náuki mądrych ludźi á godnych wyá=
8:
ry poymuye. A ty ſą myſlenye/ mo=
9:
wá/ ktorą człowyek yeden drugyemu
10:
myſli ſwe oznaymya/ pámyęć przeſſ=
11:
łych rzeczy/ wyádomoſć przyſzłych/ v=
12:
myeyętnoſć rozmáitych kunſtow y ná
13:
uk/ obaczánye co z czego/ á co po czem
14:
ma być/ á co przed czem bywa. Yeſliż
15:
to ták wrzeczach tych/ przy ktorycheſ=
16:
my zroſli/ dáleko wyęcey w rzeczach
17:
duchownych/ przez znáki ku poznányu
18:
ich przychodźić muśimy. A przeto y
19:
pan Kryſtus miſtrz náſz rozumyeyąc
20:
temu nyedoſtátkowi náſſemu/ znáki
21:
widome nam dał/ przez ktorebyſmy
22:
ku wyádomoſci y pewnoſći nyeyá=
23:
kyey łáſki bożey przećiw nąm przy=
24:
chodźili. A to ſą omywánye widome
ná


strona: B7v

Rozmowá trzećya
1:
ná krzćye/ rozgrzeſſenye kápłáńſkye
2:
przy pokućye/ przyymowánye ćyáłá
3:
y krwye páńſkyey/ y ine. Tymże oby=
4:
czáyem ku poznányu koſćyołá bożego/
5:
ktory yeſt ćyáło Kryſtuſowo duchow=
6:
ne/ nye ináczey yedno przez nyeyákye
7:
znáki przyſć muśimy. D. Ktoreż to
8:
znáki? M. Luteranowye twoi (D.
9:
Yuż nye moi) M. Dwá znáki vká=
10:
zuyą/ po ktorychbyſmy myeli práwy
11:
koſćyoł boży poznáć/ á od nyepráwych
12:
á podfornych rozeznáć. D. Ktore to
13:
ſą? M. Szczyra á zdrowa náuká E=
Znáki ko
ſćyoła bo
żego we=
dle kácy=
rzow ni=
nieyſſych

14:
wányeliey/ á práwe vżywánye ſwyą=
15:
toſći. D. Aza źle? M. Wnet vſly=
16:
ſſyſz? Yeſtći to oboye y muśi być w ko=
17:
ſćyele bożym: A nigdźye indźye nye
18:
yeſt: Y to yeſt grunt koſćyołá tego: ſlo=
19:
wo boże/ álbo Ewányelia
Ewan=
yelia.
(nye o piſá=
20:
ney ewányeliey to tylko rozumyeyąc/
21:
ále o wſſelkim poſelſtwye poćyeſſnym
22:
a zbáwyennym/ od Bogá/ bądź ná pi=
23:
ſmye/ bądź vſtmye/ álbo też ćichą ſprá
24:
wą przez páná Kryſtuſá/ y ápoſtoły
yego


strona: B8

Dworz. z mnichem
1:
yego nąm podánym/ yáko ſye wczorá
2:
piſmem y inſſymi wywody dowyo=
3:
dło) A tá Ewányelia práwe vżywá=
4:
nye ſwyątoſći wſobye zámyka/ y ko=
5:
ſćyołowi podawa. Bo człowyeczy ro=
6:
zum zwłaſſczá po grzechu/ ták wyſo=
7:
kim rzeczam ſąm z ſyebye ſproſtáć nye
8:
może. Ale yednák ty dwye rzeczy nye
9:
mogą nąm być zá znáki/ przez ktore=
10:
byſmy ſnádnye ku poznányu koſćyołá
11:
przyiſć mogli. Abowim znák znáyom=
12:
ſſy nąm być ma/ niźli rzecz oná/ ktorą
13:
przezeń poznáć chcemy: przez nyezná=
14:
yomy nic nyepoznamy. Yáko ktoby
15:
ſládu záyęczego á ſárnyego nyeznał/
16:
tákby rychło ná wilká álbo liſzkę trá=
17:
fił/ mnimáyąc iżeby ná ſárnę álbo ná
18:
záyącá. Albo dymy nyeznáyąc/ á wi=
19:
dząc kurzáwę z prochu/ álbo párę z mo
20:
krádlni/ mnimałby/ ále omylnye/ iż
21:
tám ogyeń. D. Ale Ewányelia á ſlo
22:
wo boże pewne y yáſne yeſt. M. Sá=
23:
mo w ſobye ták pewne y yáſne/ iż nic
24:
pewnyeyſſego áni yáſnyeyſſego nye=
máſz.


strona: B8v

Rozmowá trzećya
1:
máſz. O pewnoſći Pan ſąm powye=
2:
dźyał:
Mar. 13.
Luc. 21.
Nyebo y źyemyá przeminą:
3:
Ale ſlowá moye nyeprzeminą: O yá=
Ioan. 8.

4:
ſnoſći: Yam yeſt ſwyátłoſć ſwyátá: ro=
5:
zumyey przez náukę ſwoyę á ewánye=
6:
lią: kto mye náſláduye nye chodźi w
7:
ćyemnoſćyach. O oboygu Dawid ſpye
Pſal. 18.

8:
wa: Swyádectwo páńſkye pewne/
9:
ſpráwuyące mądroſć w máluczkich:
10:
Spráwyedliwoſći páńſkye práwe v=
11:
weſeláyące ſercá: Przykazánye páń=
12:
ſkye ſwyátłe álbo yáſne/ oſwyecáyące
13:
oczy. Y nád Bogáć nic pewnyeyſſego/
14:
á nád ſlońce nic yáſnyeyſſego nye=
15:
máſz. A yednák my przeſpycznye w
16:
ſlońce weźreć/ á co ſye około nyego dź=
17:
yeye/ pewnye obáczyć nyemożemy:
18:
Y wyele ludźi mnima iżeby było czyr
19:
wone/ álbo złotey bárwy/ á ná dwye
20:
pyędźi wyelkye: Ná czym ſye bárzo
21:
mylą. Było też y ſnadź yeſſcze yeſt
22:
wyele ludźi/ ktorzy bogá nyeznáyą/ á
23:
ſtworzenye yákye zá bogá máyą/ Y o=
24:
wſſem żaden go człowyek rozumem
ſwym


strona: C

Dworz. z Mnichem
1:
ſwym ogárnąć nyemoże: A to ſye dźye
2:
ye nye ſlońcá álbo bogá winą/ ále oczu
3:
á rozumow náſſych nyedoſtátkyem.
4:
Tákże y ſlowo boże y práwe vżywá=
5:
nye ſwyątoſći/ ſąć rzeczy wſobye bárzo
6:
pewne y yáſne. Ale iż przewyſſſſáyą
7:
rozumy człowyecze/ bárzo prętko ſye
8:
ná nich ludźye mogą omylić/ y omyláyą.
9:
Bo nikt z nas bogá mowyącego
10:
nye ſlyſſy/ áni ſlyſſał: Słyſſeli żydo=
Ioan. 6.

11:
wye o yedzenyu ćyáłá yego/ á yednák
12:
nye rozumyeli: Słyſſeli Apoſtołowye Lu. 18.
13:
o vćyerpyenyu y zmartwychwſtányu
14:
yego/ y ći ná on czás tego nye poyęli.
15:
Coż my o ſobye mamy dźyerżeć/ kto=
16:
rzy z piſmá tylko a ſlow ludzkich/ kto=
17:
re ſye rozmáićye rozumyeć dawáyą/
18:
ſlowo boże czyrpamy/ á káżdy wedle
19:
ſwego zdánya wykłádáć ye chcemy?
20:
Ale yáſnye ſye to y dowodnye wczorá
21:
y onegdy pokazáło/ iż żaden człowyek
22:
ſąm z ſyebye pewney znáyomoſći ſlo=
23:
wá bożego myeć nyemoże: Pogoto=
24:
wyu áni práwego vżywánya ſwyąto=
Cſći/


strona: Cv

Rozmowá trzećya.
1:
ſći/ ktore nye z inąd yedno z ſlowá bo=
2:
żego/ płynye/ á wyęcey vſtmye álbo
3:
też ćichą ſpráwą á zwyczáyem/ niżli
4:
ná piſmye yeſt podáne.
Wſſyſtcy
kácerzo=
wye przy
właſſczá=
yą ſobye
ſczyre ſlo
wo boże/
y prawe
vżywánie
ſwyątoſci
Nyebyło żad=
5:
nych kácyrzow nigdy ná ſwyećye/ kto=
6:
rzyby nye twirdźili/ iż v nich ſámych/
7:
á nyegdźye indźye yeſt/ álbo byłá ſſczy
8:
ra á zdrowa náuká Ewányeliey á ſlo=
9:
wá bożego/ y práwe vżywánye ſwyą=
10:
toſći: A yednák ſye to ták nye náydo=
11:
wáło. Co było ſproſtnyeyſſego nád
12:
Cerdoniany/ Gnoſtyki/ Valentynia=
13:
ny/ Márcyomty/ Manichei/ Adámity/
14:
bądź w wyerze álbo náuce/ bądź wſprá
15:
wye żywotá/ y ſwyątoſćyách? yeſliż
16:
godno ták ſláchetnym imyenim zwáć
17:
ich hányebne zabobony. Aż ſtrách po=
18:
wyádáć/ á vtćiwe vſſy tego nye ćir=
19:
pyą. Yednák ći wſſyſtcy ták o ſobye
20:
dźyerżeli/ y ná to vmiráli/ iż ſye ſſczy=
21:
rey y zdrowey náuki ſlowá Bożego
22:
dźyerżeli/ á ſwyątoſći dobrze/ á wedle
23:
vſtáwy boſkyey vżywáli. Y teraz zá
24:
náſſych czáſow co kácerſtw roznych ieſt
od ſy=


strona: C2

Dworz. z mnichem
1:
od ſyebye w Nyemcach/ w Czechach/
2:
w Szwáycárſkyey źyemi/ w Nider=
3:
lántye/ w Angliey: ktore ták około ná=
4:
uki á ſlowá bożego/ yáko około ſwyą=
5:
toſći á vżywánya ich myędzy ſobą ſye
6:
nyezgadzáyą. Ktorzyſz práwye/ á kto=
7:
rzy nye práwye? ábyſmy z tąd poz=
8:
náli/ w ktorych yeſt koſćyoł boży álbo
9:
krzeſćiyáńſki/ ktorego ſſukamy. Káżda
10:
z onych ſekt kſobye koſćyoł ćyągnye/ á
11:
ine od nyego odpycha: ſobye ſſczyrą á
12:
zdrową náukę ewányeliey/ y práwe
13:
vżywánye ſwyątoſći przywłaſſczáyąc
14:
á inym błąd/ fáłſz/ kácyrſtwo/ y ſſaleń=
15:
ſtwo przyczytáyąc. A nyerzkąc myę=
16:
dzy roznymi ſektámi/ ále y myędzy
17:
yedneyſſe ſekty ludźmi á wodzmi to
18:
ſye náyduye. Abowim Philip/ Ozy=
19:
ánder/ Elácius Lutherowey náuki ſye
20:
dźyerżąc/ przedſye yeden drugyemu
21:
błąd y kácyrſtwo przypiſuye: A w ye=
22:
dnym myeſćye Krolewcu Morle á O=
23:
zyánder (Bo drugim ktorzy ſye też z
24:
temá dwyemá nye zgadzáli/ yuż precz
C ijkaza=


strona: C2v

Rozmowá trzećya
1:
kazano) ták yeden o drugim dźyerży.
2:
Yákoż tám z tych znákow poznamy
3:
gdźye koſćyoł/ gdźye nye? A ták ácz
4:
yeſt w koſćyele práwym ſſczyra á zdro
5:
wa náuká ewányeliey/ y práwe vży=
6:
wánye ſwyątoſći: A nigdźye go indźye
7:
nyemáſz: A bez oboygá tego koſćyoł
8:
być nyemoże: Ani yeſt práwy koſćyoł
9:
gdźye tego nyemáſz (Wtym ſye z Lu=
10:
terany zgadzamy) Ale iż ſye ná tym
11:
oboygu ludźye omylić mogą/ y częſto/
12:
yákoś ſlyſſał/ omyláyą/ máyąc zá prá
13:
wą naukę y práwe vżywánye ſwyąto=
14:
ſći to/ co nye yeſt/ z tych dwu rzeczy
15:
álbo znákow człowyek práwego koſćyo
16:
łá bożego poznáć nyemoże. Y owſſem
17:
zá poznánim koſćyołá oboye ono poz=
18:
náć muśimy: iż to yeſt ſſczyre ſlowo
19:
boże/ y práwe vżywánye ſwyątoſći/
20:
ktorego koſćyoł/ ſlup y grunt prawdy/
21:
máyący ſprawcę páná Kryſtuſá y du=
22:
chá ſwyętego vczy y náſláduye. Y pan
23:
ći Kryſtus nye mowi/ Kto mnye przy=
24:
muye was przyymuye/ á kto mną
Luc. 10.
gárdźi


strona: C3

Dworz. z Mnichem.
1:
gárdźi/ wámi gárdźi: Ale: Kto was
2:
przyymuye/ mnye przyymuye/ á kto
3:
wámi gárdźi/ mną gárdźi. Nye czyni
4:
tu przyymowánye ſyebye/ to yeſt ſlo=
5:
wá bożego/ znákyem koſćyołá/ ktory z
6:
Apoſtołow począł budowáć: Ale ow=
7:
ſſem przyyęćye Apoſtołow/ to yeſt ná=
8:
uki ich á koſćyołá/ znákyem przyyę=
9:
ćya náuki ſwey á ſlowá Bożego.
10:
Wyſzły tymi czáſy kſyąſzki nyeyá=
11:
kye z Angliey/ przy ktorych náſz yeden
12:
Polak imyę ſwoye przypiſał/ w kto=
13:
rych trzy ſą znáki koſćyołá bożego opi=
14:
ſáne/ mym zdánim/ ſproſtnyeyſſe á
15:
nyepewnyeyſſe niżli ony dwá Luter=
16:
ſkye. Acz ponyekąd ktemuż ſye ſćyá=
17:
gáyą. Yedno iż to yeſt obyczay kácyr=
18:
ſki/ ná cudzych wymyſlech nyeprzeſtá=
19:
wáć/ Ale im co przydáwáć/ álbo co
20:
nowego/ choćya ſproſtnyeyſſego czá=
21:
ſem/ wymyſláć. Nąm pewnyeyſſych
22:
y yáſnyeyſſych znákow práwego ko=
23:
ſćyołá Kryſtuowego potrzebá: A nye
24:
trzebá ich dáleko álbo wyſoko/ álbo
C iijgłęm=


strona: C3v

Rozmowá trzećya
1:
głęmboko ſſukáć/ áni z ſwey głowy ko=
2:
mu wymjſláć/ yáko nowi ći Nyemyec
3:
cy y Angyelſcy kácyrzowye czynyą.
4:
Sámi ſye nąm wtrącáyą/ ták iż do=
5:
brze nąm (yáko ono mowyą) oczu
6:
nyewykolą. D. Ktoreż to ſą? M.
7:
Powyem.
ſymbo
lū apo
ſtolo℟
Háſlo/
álbo ſk=
ład ápo
ſtolſki.
Od początku kazánya ſwe=
8:
go Apoſtołowye z náuki miſtrzá ſwe=
9:
go páná Kryſtuſá/ y nádchnyenim du=
10:
chá S. zebráli ná krotce nyeyáką ſum=
11:
nę wyáry/ ná ktoreyby proſći ludźye
12:
przeſtáć/ á ku zbáwyenyu doſyć myeć
13:
mogli: A ktorzyby głęmbyey nyebye=
14:
ſkich rzeczy ſyęgáć chćyeli/ áby tąż to
15:
ſummą/ yáko złotnicy weinſteynem
16:
złoto/ probowáli/ á co podrożnego/ co
17:
zdrożnego/ doſwyadſſáli. A tę zowye=
18:
my dwánaſcye członkow wyáry/ álbo
19:
ſymbolum Apoſtolorum : po náſſemu
20:
ſkład Apoſtolſki: przeto iż ſye oni ná
21:
nye ſkłádáli: álbo wedle drugyego/ á
22:
ſnadź lepſſego wykłádu/ háſlo/ po kto=
23:
rymby krzeſciyánin yeden drugyego
24:
poznał/ yáko w woyſce háſlo bywa da=
wano/


strona: C4

Dworz. z Mnichem.
1:
wano/ áby ſye ludźye/ ktorzy ſą pod
2:
yedną ſpráwą/ ználi. To háſlo álbo ten
3:
ſkład wſſyſtko krzeſciyańſtwo przyyę=
4:
ło: Tego ſye nyeodmyennye dźyerży:
5:
Tym wątpliwoſći y błędy około wyá=
6:
ry/ ktore przez wſſeteczne ludźye á ká=
7:
cyrze z poduſſczenya czártowſkyego w
8:
noſſone bywáły zrażáło/ y zraża.
cōcilia
Obyáſ=
nyáły
ſkład á=
poſtol=
ſki.
Ale
9:
iż ten ſkład bárzo krotki yeſt/ á nye w=
10:
ſſem błędom y wątpliwoſćyam do
11:
końcá yáſnye zábyega/ podczás ij oy=
12:
cowye ſwyęći á zbory álbo concilia po
13:
ſpolite krzeſćiyáńſkye ſpráwą duchá
14:
S. wedle potocznych potrzeb inymi á
15:
ſſyrſſymi ſlowy (przedſye od nyego
16:
nye odſtęmpuyąc) obyáſnyáli. Co ſye
17:
yáſnye okázuye z pirwſſego poſpolite=
18:
go álbo powſſechnego concilium/ ná
19:
ktore zá czáſow Conſtantiná pirwſſe=
20:
go/ Ceſárzá Rzymſkyego zebráło ſye
21:
było do Nicei trzy ſtá y ośmnaſcye bi=
22:
ſkupow. Tám iż ſye był ſſczął przez
23:
Ariuſá kácyrzá błąd około boſtwá y ná
24:
rodzenya wyecznego ſyná bożego: A
C iiijw ſkłá


strona: C4v

Rozmowá trzećya
1:
w ſkłádźye álbo háſle onym Apoſtol=
2:
ſkim bárzo krotko/ á nye yáſnye o tym
3:
dotknyono/ iż/ wyerzę y w Yezuſá Kry
4:
ſtuſá ſyná yego yedynego páná náſſe=
5:
go: ſſyrzey á yáſnyey tego oycowye o=
6:
ni doráźili temi ſlowy: Ktory ſye vro=
7:
dźił z oycá yedynak/ to yeſt/ z iſtnoſci
8:
oycowſkyey: Bog z bogá: ſwyátłoſć z
9:
ſwyátłoſći: Bog práwy z bogá práwe=
10:
go: Vrodzony nye vczynyony: Homo=
11:
uſios/ to yeſt yedney iſtnoſci z oycem:
12:
przez ktorego wſſyſtkye rzeczy vczy=
13:
nyone/ táko ktore w nyebye/ yáko kto=
14:
re ná źyemi ſą. A to też wſſyſtko krze=
15:
ſćiyańſtwo przyyęło nye inácey/ yed=
16:
no yáko ono/ co przez Apoſtoły było
17:
podano. Tákże gdy rychło potym Má=
18:
cedonius pátryárchá Cárzegrodzki ál=
19:
bo Conſtántinopolſki o duchu S. zru=
20:
ſſył/ iż nye yeſt yedney iſtnoſći áni w=
21:
ładzey z bogyem oycem y ſynem. rć.
22:
iż w onym ſkłádźye álbo háſle ápoſtol
23:
ſkim nyc wyęcey o duchu S. nyebyło/
24:
yedno: Wyerzę w duchá S. Wtore con=
cilium


strona: C5

Dworzá. z Mnichem.
1:
cilium powſſechne/ ná ktore ſye zebrá=
2:
ło było do Conſtántinopolá zá przy=
3:
czyną Márcianá y Theodożego Ceſá=
4:
rzow ſto y pyęćdźyeſyąt biſkupow/ do=
5:
kłádáyąc tego/ co przez Apoſtoły dla
6:
przedłużenya á zátrudnyenya opuſſ=
7:
czono było/ ták ten ártykuł obyáſniło:
8:
Wyerzymy w duchá S. páná/ á oży=
9:
wyáyącego/ z oycá pochodzącego/ kto=
10:
ry z oycem y ſynem ma być chwalon
11:
y wyelbyon: ktory mowił przez pro=
12:
roki. A thym ono kácyrſtwo ſkáżone
13:
yeſt y zniſſczone. A iż k rzeczy náſſey
14:
przyſtąpyę/ Wtym námyenyonym
15:
háſle álbo ſkłádźye ápoſtolſkim myę=
16:
dzy inymi ártykuły yeden yeſt:
Práwe z=
náki koś=
ćyołá bo
żego.
Wye=
17:
rzę ſwyęty koſćyoł poſpolity/ álbo po=
Catho
lica.
powſſe=
chny.

18:
wſſechny (yuż ták wykłádaymy to/
19:
co Láćinnicy weſpołek z Greki zową
20:
Eccleſiam catholicam ) A toż to ſą
21:
dwá znáki/ po ktorych práwy koſćyoł
22:
boży poznáć możemy/ iż on yeſt á ma
23:
być ſwyęty y powſſechny. Ale iż wye=
24:
le kácyrſkich zborow powſtawáło/ kto=
C vre ſo=


strona: C5v

Rozmowá trzećya
1:
re ſobye y ſwyętoſć przywłaſſczáły/ y
2:
bárzo ſye po ſwyećye myeſcmi y czá=
3:
ſmi ſſyrzyły/ á ſtąd ſye ſwyętym y po=
4:
wſſechnym/ á przeto práwym bożym
5:
koſćyołem być myeniły/ dla tego wyſſ
6:
ſſey námyenyone concilium Conſtan=
7:
tinopolſkye duchem S. nádchnyone/
8:
ku onym dwyemá znákom drugye d=
9:
wá przyłożyło/ A ták on członek obyá=
10:
ſniło: Iż wyerzymy yeden/ ſwyęty/
11:
powſſechny/ y Apoſtolſki koſćyoł: Aby
12:
tym yáſnyey wſſyſcy rozumyeli/ iż ża=
13:
dni kácyrzowye áni odſſczepyeńcy/ yá=
14:
kożkolwyek ſwyętymi ſye być zdádzą/
15:
y po wyelu kráinach y źyemyách roz=
16:
mnożeni/ ku koſćyołowi bożemu nye
17:
przyſlucháyą/ ponyeważ ſye od yed=
18:
noſći koſćyołá odkrywáyą/ á nowe po=
19:
rządki y ſpráwy/ mimo Apoſtolſkye
20:
ſobye wynáyduyą. A ták tho po dziś
21:
dźyeń we wſſem krzeſćiyáńſtwye w
22:
koſćyele przy mſſach ſpyewáyąc wy
23:
znawamy. Toć ſą prawdźiwe á nyeo=
24:
mylne znáki przez duchá S. ktory ko=
ſćyoł


strona: C6

Dworz. z Mnichem.
1:
ſćyoł y concilia porządne (yáko ono
2:
było) ſpráwuye/ nąm podane/ po kto=
3:
rych práwy koſćyoł boży poznawamy
4:
y poznáć mamy/ ktory yeſt yeden/
5:
ſwyęty/ powſſechny/ y Apoſtolſki. D.
6:
Trzebá by to yáſnyey wyłożyć. M.
7:
Dobrze chceſz. Bo y ty znáki kácyrzo=
8:
wye złym wykłádem zgromádzeny=
9:
om ſwoim po częſći przywłaſſczáyą/ á
10:
práwemu koſcyołowi ye odeymują. A
11:
przeto rozbyerzemy ty cztyrzy ſlowká
12:
á znáki koſcyołá po yednemu/ á gdźye
13:
ſye wſſyſtki zeydą/ tám bez wſſelákye=
14:
go wątpyenya práwy koſćyoł boży á
15:
Kryſtuſow/ nye inácey yedno yáko po
16:
ſládu álbo po ſſnurze/ naydźyemy: kto
17:
rego ſye mocnye dźyerżeć mamy y
18:
muśimy/ nye dawáyąc ſye vwodźić
19:
áni w práwo/ áni w lewo. A toż ták/
20:
Iż przodkyem ony dwá/ ktore ſą w há
21:
ſle álbo ſkłádźye Apoſtolſkim/ wyprá
22:
wyę: Swyęty ma być ten koſćyoł.
Koſcyoł
ſwyęty.
Dan. 9.
A
23:
nyemoże być inákſſy/ gdyż przez tego
24:
zbudowan yeſt/ ktory yeſt ſwyęty nád
ſwyę=


strona: C6v

Rozmowá trzećya
1:
ſwyętymi/ á ktory mowi: Bądźćye
Leuit. 19.

2:
ſwyętymi: Bom ya yeſt ſwyętjm/ pan
3:
Bog wáſz.
Apoc. 21.
Dla tego ij też Yan S. w
4:
obyáwyenyu zowye myáſtem ſwyę=
5:
tym. Páweł też ſwyádſſy/ Iż pan Kry
Ephe. 5.

6:
ſtus wydał ſye zań/ áby ij poſwyęćił/
7:
iżeby był ſwyętym. Z tąd Hus Czech/
8:
á przed nim Wiklew/ á dáleko przed
9:
obyemá zá czáſow Bernatá ſwyętego
10:
Pyotr nyeyáki/ A przed yedennáſćyą
11:
ſeth lat też Donat w Afryce/ wźyęli
12:
doworę błędu/ ktorego Montenſes/ Ro=
13:
gátiani/ Circumcelliones/ y Valden=
14:
ſes álbo Pikárći/ kácyrzowye ták rze=
15:
czeni/ náſládowáli/ á zá náſſey pámyę=
16:
ći w Sáſy yął ſye go Luther z vcznyá=
17:
mi ſwemi/ myenyąc/ iż yáko w nye=
18:
bye/ thák y ná źyemi dobrzy tylko á
19:
ſwyęći/ álbo yáko Hus powyedał/ wy=
20:
bráni á zrządzeni ku chwale wyecz=
21:
ney/ ktore po łáćinye praedeſtinatos
22:
zową/ ktemu koſćyołowi przyſluchá=
23:
yą/ á źli y przeźreni ná potęmpyenye/
24:
do nyego nic nye máyą. A piſmem te=
go pod=


strona: C7

Dworz. z Mnichem.
1:
go podpiráli/ nákrzywyáyąc ye ku ſwe
2:
mu właſnemu zátrácenyu. Abowim
3:
yákom teraz przypominał/ piſſe Pá=
4:
weł S. do Ephezow/ iż Kryſtus vmiło= Ephe. 5.

5:
wał koſćyoł/ y wydał ſye zan/ áby ij po
6:
ſwyęćił/ omywáyąc ij kąmpyelą wo=
7:
dy wſlowye żywotá/ áby ij ſobye ſpoſo
8:
bił chwálebny koſcyoł/ nyemáyący z=
9:
mázy/ álbo zmárſku/ álbo co tákyego/
10:
ále áby był ſwyęty á nyepokalány. Ale
11:
tu nyepiſſe Páweł/ iż ij yuż ták ſobye
12:
Kryſtus ſpoſobił/ iż nyema zmázy. rć.
13:
Ale/ áby ij ſobye ták ſpoſobił: Co ſye
14:
ná onym/ á nye ná tym ſwyećye ſpeł=
15:
ni. Acz gdźyeby też kto chćyał ták ro=
16:
zumyeć/ iż ná tym ſwyećye ſwyęty
17:
yeſt koſcyoł/ nye przeto złych á przeź=
18:
ránych ná potęmpyenye w ſobye nye
19:
ma/ A ći będąc w nim przedſye mu
20:
nic ſwyątoſci nye vymuyą.
Zli też do
koſcyołá
przyſlu=
cháyą.
A iż ſą tá=
21:
cy w koſćyele/ á błąd inácey rozumyeć
22:
okázuye ſye ták z poſpolitych conciliy/
23:
ktore ten błąd potęmpiły/ yáko z yáſ=
24:
nego ſlowá bożego/ gdźye pan Kryſtus
kroleſt=


strona: C7v

Rozmowá trzećya
1:
kroleſwo nyebyeſkye/ przez ktore nic
2:
inego/ yedno tento koſćyoł ſwoy/ ná
3:
ſwyećye będący/ rozumyał/ yuż śyeći
4:
w morze wpuſſczoney/ yuż ośyewko=
5:
wi álbo náſyenyu/ yuż weſelu/ yuż
6:
dźyeſyąći dźyewicąm/ yuż kupyec=
7:
twu/ yuż owczárni przyrownawa:
8:
Yan ij też krzćićyel S. bojſkowi/ á Pá
9:
weł wyelkyemu domowi przyrownał
10:
A w ſtárym zakonye/ gdźye przez No=
Gen. 7.

11:
ego korab známyenowan yeſt. Bo y w
12:
korabyu onym czyſte y nyeczyſte źwye
13:
rzętá były:
3. Tim. 2.
Y w wyelkim domu nye
14:
tylko ſą złote á ſrzebrne ſędy/ ále y drze
15:
wyáne y glinyáne/ A nyektore ku po=
16:
tćiwoſći/ nyektore ku zelżywoſći:
Ioan. 1.
Y ná
17:
bojſku áż do zwyanya/ to yeſt/ do ſą=
18:
du bożego/ nye tylko pſſenicá yeſt/ ále
19:
y ſlomá álbo plewy. W śyeći też dob=
Mat. 13.

20:
re y złe ryby/ áż do wywleczenya ná
21:
brzeg/ to yeſt do ſkończenya ſwyáthá/
22:
yáko pan ſąm wykłáda: Tám ye do=
23:
piro Anyeli przebyorą: Y náſyenye
24:
ono ktore
Ibidem.
przy drodze/ ná ſkáłę/ á myę=
dzy


strona: C8

Dworzá. z Mnichem
1:
dzy ćirnye pádło/ á potym yedno ćir=
2:
nye zágłuſſyło/ drugye ſlońce vſuſſy=
3:
ło/ trzećye ptacy pozobáli/ wedle ſá=
4:
mego Páná wykłádu/ ony známyenu
5:
ye/ ktorzy przyyąwſſy ſlowo boże/ z=
6:
wyedźyeni od czártá/ álbo dla czesne=
7:
go dobrá/ álbo dla przećiwnoſći/ wed=
8:
ług yego ſye nye ſpráwuyą/ áni owoc
9:
dawáyą. Ná weſele też ſłudzy goſpo=
Math. 22.

10:
dárzey/ to yeſt ápoſtołowye y namyá=
11:
ſtkowye ich/ zebráli dobre y złe: A on
12:
ktory yuż przez wyárę y krzeſt wſſedł
13:
był ná ono weſele/ ále nyemyał odźye
14:
nya weſelu przyſtoynego/ nye pirwey
15:
wyrzucon yeſt/ áliż goſpodarz wſſedł/
16:
áby oglądał goduyące/ to yeſt áliż ná
17:
drugim ſwyećye. Dźyewice też/ kto=
Math. 25.

18:
re wſſyſtkye dźywice przez wyárę by=
19:
ły/ y kágáńce myáły/ áliż po vſnye=
20:
nyu/ to yeſt po ſmyerći/ ſſalone od mą
21:
drych/ á nyemáyacc oleyu w kágáń=
22:
cach/ tho yeſt miłoſci przy wyerze/ od
23:
nyemáyących odłączone ſą.
2. Cor. 11.
A Páweł
24:
ſye też boi o ſwoyę dźyewicę/ ktorą yuż
był


strona: C8v

Rozmowá trzećya
1:
był poſlubił Kryſtuſowi/ to yeſt/ o Ko=
2:
ryntſki koſcyoł/ do ktorego to piſſe/ áby
3:
yáko wąż Yewę zwyodł chytroſcyą
4:
ſwoyą/ ták też zmyſly ich nyebyły zá=
5:
káżone/ á iżeby nye wypádli od proſto=
6:
ty/ ktora yeſt w Kryſtuſye Yezuſye. A
7:
o wybráne y zrządzone ná chwałę wye
8:
czną bać ſye nyetrzebá.
Math. 25.
Lu. 19.
Y ſludzy oni/
9:
ktorym człowyek ſláchetny odchodząc
10:
do dálekyey kráiny/ to yeſt pan Yezus
11:
Kryſtus zchodząc z tego ſwyátá do kro
12:
leſtwá nyebyeſkyego/ máyętnoſći á ná
13:
uki ſwoyey ſpráwę y ſſáfowánye po=
14:
ruczył/ wſſyſcyć pod yego roſkázowá=
15:
nim/ á w domu yego/ to yeſt w koſcye=
16:
le byli: A yednák ſye nye wſſyſcy we=
17:
dług yego woley ſpráwowáli/ áni w=
18:
ſſyſcy weſzli do rádoſći yego: Ale zły
19:
ſlugá wrzucon yeſt do ćyemnoſci zew=
20:
nętrznych/ á nye pirwey/ áliż ſye pan
21:
wroćił ná liczbę/ to yeſt/ ná ſąd. W o=
22:
wczárni też Syná człowyeczego nye
23:
tylko owce ſą/
Math. 22.
ále y koźyełkowye. A
24:
nye pirwey ye rozłączy/ áliż przyy=
dźye w


strona: D

Dworz. z Mnichem.
1:
dźye w máyeſtaćye ſwoim z Anyoły
2:
ſwemi. Skąd ſye znáczy y okázuye/ iż
3:
nye tylko wybráni á zrządzeni ku zbá=
4:
wyenyu/ tu ná ſwyećye w koſcyele ſą/
5:
ále y źli á przeźreni ná potęmpyenye.
6:
Ná konyec yáſnye Pan powyeda/ iż ſą
Math. 13.

7:
w kroleſtwye yego/ to yeſt/ w koſcyele
8:
pogorſſenya/ y ći/ ktorzy nyepráwoſć
9:
czynyą/ to yeſt źli á nyeſpráwyedliwi:
10:
ktorzy áż przy ſkończenyu ſwyátá bę=
11:
dą zebráni/ á w ogyeń wrzuceni. A
12:
gdźyeby to ták było/ yáko ći kácyrzo=
13:
wye twirdzą/ iżby tylko wybráni do
14:
koſcyołá tego przyſlucháli/ tedyby pro
15:
zna á nyeprzyſtoyna ſynowi bożemu
16:
byłá náuká oná v Máthuſſá S.
Math. 15
gdźye
17:
onego/ ktory przećiw nąm zgrzeſſy á
18:
nyepolepſſy ſye zá dwoim nápominá
19:
nim brátſkim/ koſcyołowi każe opo=
20:
wyedźyeć/ á zá pogániná á odrzuco=
21:
nego myeć/ gdźyeby koſcyołá nyeuſlu=
22:
chał. Nye o tychći to mowił/ ktorzy
23:
nye ſą w koſcyele. Abowim/ y zá nye
24:
ty ktorzy wnątrz/ to yeſt/ w koſcyele
1. Cor. 5.
Dſą/ wy


strona: Dv

Rozmowá trzećya
1:
ſą/ wy ſądźićye? mowi S. Páweł do
2:
Korynthow piſſąc: Bo ony ktorzy ze=
3:
wnątrz ſą á nye w koſcyele/ Bog bę=
4:
dźye ſądźił. A gdźyeżby tego koſcyołá
5:
ſſukáć/ do ktoregͦ ſie nąm Pan vćyekáć
6:
á yego ſſukáć każe/ yeſli ſwyęći á wy=
7:
bráni tylko do nyego przyſlucháyą?
8:
Abowim nikt/ bez oſobliwego obyá=
9:
wyenya bożego/ wybránya czyyego/
10:
áni ſwego właſnego pewyen nye yeſt/
11:
yáko Sálomon piſſe: Nyewye czło=
Eclliaſt. 9

12:
wyek yeſli godźyen miłoſci/ czyli my=
13:
erżyączki:
Hom. 11.
A Páweł S. vpomina one=
14:
go/ ktory w łáſce bożey ſtoi/ áby ſye w
15:
ſercu ſwym nyepodnośił/ ále żeby ſye
16:
bał/ áby yáko Bog przyrodzonym roz=
17:
gam nyeprzepuſcił/ yemu ſye też tá=
18:
kyeż nye ſtáło. A ták błędna to táka
19:
dumá o koſcyele y kácyrſka/ á dawno
20:
od ſámego koſcyołá odrzuconá. W nye
21:
bye ſye to dalibog wypełni/ iż koſcyoł
22:
w żadnym członku ſwoim nye będźye
23:
myał zmázy áni zmárſku/ áni co ine=
24:
go tákyego/ ále będźye ſwyęty á nye=
poka=


strona: D2

Dworz. z Mnichem.
1:
pokalány/ kyedy yuż dáley śmyerći
2:
nye będźye/ áni żałoſci/ áni wrzaſku/
Apoc. 21.
Romá. 3.

3:
áni boleſci/ yáko piſſe Yan S. Teraz
4:
wſſelkye ſtworzenye ſnámi yeſſcze w=
5:
zdycha y boleye: A nye tylko ono/ ále
6:
y my ſámi/ ktorzy pirwoſtki duchá
7:
mąmy (mowi Páweł) wzdychamy
8:
ſámi w ſobye/ ſpoſobyenya ſynow bo=
9:
żych oczekawáyąc/ odkupyenya ćyáłá
10:
náſſego. Tám wſſyſtko ſtworzenye wy
11:
báwyone będźye od nyewoley zákáże=
12:
nya/ ku wolnoſci chwały ſynow bożych
13:
Co ſye nye o inym ſtworzenyu rozu=
Mar. 16.

14:
mye/ yedno o onym/ ktoremu Pan ro=
15:
ſkazał opowyedáć ewányelią/ to yeſt
16:
o ludźyach: Y to nye o wſſyſtkich/ ále
17:
o onych tylko/ ktorzy/ yáko piſſe Pá=
Roma. 8.

18:
weł S. wedle ćirpliwoſci dobrego v=
19:
czynku/ to yeſt/ ćirpliwye/ trwáyąc w
20:
dobrych vczynkoch/ chwały tći/ á iżeby
21:
byli prożni zákáżenya/ ſſukáyą/ to
22:
yeſt o ludźyach krzeſciyáńſkich/ ktorzy
23:
tu yeſſcze nye do końcá prożni zákáże=
24:
nya.
Apoc. 81.
Tám nic zmázánego/ áni myer=
D ijżyo=


strona: D2v

Rozmowá trzećya
1:
żyonego/ áni kłąmſtwo żadne nye w=
2:
nidźye. Tám dopiro będźye práwye á
3:
cále ſwyęty koſcyoł/
1. Cor. 15.
kyedy bog będźye
4:
wſſyſtkim we wſſyſtkich/ po zwyćyę=
5:
ſtwye ćyáłá/ ſwyátá/ y czártá/ przećiw
6:
kthorym nyeprzyyaćyelem vſtáwicz=
7:
nye tu uſſyſtcy/ ktorzyſmy członki te=
8:
go koſcyołá/ boyowáć muśimy/ á nye
9:
wſſyſtcy/ áni záwſſe zwyćyążamy. A
10:
yednák nye wnet zá vpádem á grze=
11:
chem przeſtawamy być członkámi te=
12:
go keſcyołá/ poki ſye ſámi nye oderwye
13:
my/ álbo przez ſprawce yego/ ktorym
14:
Kryſtus dał moc ná źyemi wſſyſtko
15:
wyęzáć y rozwyęzowáć/ odćyęći nyebę
16:
dźyemy. O czym ſye potym ſſyrzey y
17:
dowodnyey powyedźyeć może. A ták
18:
ma ten koſcyoł wſobye złe y dobre/ we
19:
zwáne y wybráne/ przeźráne ná po=
20:
tęmpyenye/ y zrządzone ku chwale
21:
wyeczney. Wczym ſye yuż yákmyarz
22:
Lutherani/ ći zwłaſſczá/ ktorzy ſye
23:
dźyerżą Confeſſionem Auguſtanam /
24:
yáko Melanchton/ y drudzy/ ſnámi z=
gadzá=


strona: D3

Dworza. z Mnichem.
1:
zgadzáyą. Acz wtym yeſſcze rozni od
Zli á grze
ſſni ſą pr
awemi cz
łonkámi
koſciołá.

2:
nas/ iż złych á grzeſſnych niechcą mieć
3:
zá práwe członki koſcyołá/ ponyeważ
4:
nye ſą żywe. Abowim powyedáyą yá
5:
ko martwe źwirzę/ nye yeſt práwe ź=
6:
wirzę/ ále ſcirw/ czegoſmy ſye yeſſcze
7:
dźyećmi w ſzkołach vczyli/ ták y czło=
8:
nek martwy/ ácz ma kſtałt członká/ á=
9:
le nye yeſt práwym członkyem/ gdyż
10:
władzy żadney ku ſpráwąm nye ma.
11:
Ale to też błąd. A ten wywod ich dwo
12:
yákim obyczáyem zruſſon y zniſſczon
13:
być moze. Naprzod vkazawſſy/ iż táko=
14:
we członki władzą máyą y ſpráwy
15:
ſkuteczne w ćyele tym Kryſtuſowym
16:
ſpráwuyą.
Złych po
ſlugá w=
koſcyele
dobra y
pożytecz=
na yeſt.
Bo przedſye źli á grzeſſni
17:
ludźye poki w koſcyele trwáyą/ ſkute=
18:
cznye y pożytecznye krzćić/ rozgrzeſſáć
19:
ćyáłem bożym y inymi ſwyątoſcyá=
20:
mi ſſáfowáć/ cudá czynić/ prorokowáć
21:
y ine vrzędy koſcyelne ſpráwowáć mo
22:
gą. A to ſą ſpráwy członkow tegͦ to ćyá
23:
łá/ to yeſt koſcyołá/ yáko ſwyádſſy S.
24:
Páweł do Korynthow piſſąc/ ktore bez
1. Cor. 14.
D iijżywo


strona: D3v

Rozmowá trzećya
1:
żywotá á bez łáſki duchá S. ſpráwo=
2:
wáne nye bywáyą. A od martwego
3:
członká żadna żywa ſpráwá nye pocho
4:
dźi. A iż źli á grzeſſni ludźye tákye
5:
ſpráwy dobrze á pożytecznye inym
6:
ludźyom ſpráwowáć mogą y ſpráwu
7:
yą/ okázuye ſye z Yudaſſá Iſkáriothá/
Ioan. 12.

8:
ktory ácz był łákomym/ y złodźyeyem
9:
y ná konyec ſtał ſye zdráycą Páná y
10:
miſtrzá ſwego/ yednák przedſye był á=
11:
poſtołem/ co ſye znáczy z onych ſlow
12:
páńſkich: Y zam ya was nye dwána=
Ioan. 6.

13:
ſcye obrał/ á yeden z was Dyabłem
14:
yeſt: A to mowił o Iudaſſu Iſkário=
15:
ćye/ kthory był ze dwunaſcye/ rozu=
16:
myey Apoſtołow: Y zárowno z dru=
17:
gyemi dał mu moc czárty wygányáć/
18:
y chore vzdráwyáć/ y nyemnyey k nye
19:
mu niżli ku drugyem mowił:
Math. 10.
Mar. 6.
Lu. 9.
Kto
20:
was przyymuye/ mnye przyymuye/
21:
á w niczym go nye vpoſledźił/ co ku
22:
vrzędowi ápoſtolſkyemu należáło: A
23:
ták krzćił też bez pochyby/ y Apoſtol=
24:
ſkye ine ſpráwy ſpráwował/ á nye gor
ſſy/ áni


strona: D4

Dworzá. z Mnichem.
1:
ſſy/ áni mnyey pożyteczny był yego
2:
krzeſt/ niżli Pyotrow/ Yanow/ álbo Yá
3:
kubow. Tákże ine ſpráwy/ ktore on we
4:
dle vrzędu Apoſtolſkyego ſpráwował.
5:
Y Pyotr nye ſtráćił vrzędu ſwegͦ tym/
6:
iż ſye Páná po trzy kroć záprzał.
Math.7.
Y
7:
onym ći ná prorokowányu w imyę
8:
páńſkye/ ná wyganyányu czártow/ y
9:
czynyenyu wyele cudow nic nye ſcho=
10:
dźiło/ ktorym Pan ná ſądźye rzecze:
11:
nye znam was/ Odeydźćye odemnye
12:
złoſciwi robotnicy: O czym ſąm v Má
13:
thuſſá powyedźyał. Acz y tych wywo
14:
dow nyepotrzebá. Abowim ſámi to ká
15:
cyrzowye przyznawáyą/ iż tákye ſprá
16:
wy koſcyelne álbo duchowne od złych
17:
ludźi dobrze á ſkutecznye ſpráwowá=
18:
ny być mogą/ y bywáyą. Skąd ſye o=
19:
kázuye/ iż tácy/ ponyeważ ſpráwuyą
20:
ſpráwy tákye/ ktore bez żywotá ſprá=
21:
wowáne być nyemogą/ nye ſą do koń=
22:
cá martwe członki koſcyołá bożego.
23:
Prawdá/ iż práwego żywotá/ kthory
24:
yeſt miłoſć Boża k nąm/ zápaláyąca
D iiijnás


strona: D4v

Rozmowá trzećya
1:
nas ku miłoſci yego/ á wſſyſtki ſprá=
2:
wy y vczynki náſſe ożywyáyąca/ nye=
3:
máyą.
1. Tim. 5.
Dla czego y Páweł S. o wdo=
4:
wye oney/ ktora w roſkoſſach ćyeleſ=
5:
nych żywye/ piſſe/ iż żywá będąc/ v=
6:
márła yeſt. Ale yednák y w ćyele/ kto=
7:
rego podobieńſtwo ku koſcyołowi ſto=
8:
ſuyemy/ włoſy z vczliwoſcyą mo=
9:
wyąc/ páznogćye/ brodawki/ y mar=
10:
twe koſtki/ ácz nye czuyą/ co yeſt wła=
11:
ſna ſpráwá źwirzęćyá żywego/ przed=
12:
ſye nye do końcá martwe ſą. Abowim
13:
pokarm/ pośilenye/ y zroſt byorą z ćyá
14:
łá. A thák nye bárzoby z drogi było/
15:
gdźyebyſmy rozumyeli/ iż źli á grze=
16:
ſſni ludźye ſą ponyekąd żywymi/ po=
17:
nyekąd martwymi członkámi koſcyo=
18:
łá bożego/ ále inym á inym obyczá=
19:
yem. Po wthore: byſmy im też tego
20:
pozwolili/ (yákoż pozwalamy y ták
21:
dźyerżymy) iż źli á grzeſſni ludźye/ ći
22:
zwłaſſczá ktorzy ſą w śmyerthelnym
23:
grzechu/ ſą martwe członki koſcyołá/
24:
yednákby ſye tym błąd on/ iż tácy nye
ſą prá=


strona: D5

Dworzá. z Mnichem.
1:
ſą práwymi członkámi koſcyołá S.
2:
przedſye nye podpárł. Abowim y w
3:
źwirzęcym álbo człowyeczym ćyele
4:
bywáyą zdrętwyáłe y vſchłe członki/
5:
ktore ácz ſámy w ſobye nye ſą żywe/
6:
ále yednák poki ſye ćyáłá żywegͦ dźyer
7:
żą/ ſá częſci y práwe członki ćyáłá one
8:
go/ y ácz ſámy przez ſye nic nye mogą
9:
czynić/ ále wżdy inym żywym człon=
10:
kom ku ſpráwąm ich y ćyáłu wſſyſtkie
11:
mu podporá álbo pomoc nieyáka znich
12:
bywa. Nád to/ ma ćyáło Kryſtuſowe
13:
tę właſnoſć/ iż y mártwe członki yego
14:
przez głowę/ to yeſt páná Kryſtuſá o=
15:
żywyone być mogą/ y częſtokroć bywá
16:
yą. A przeto tákye chore y martwe
17:
członki/ to yeſt źli á przeźreni ná po=
18:
tęmpyenye weſpołek z dobrymi ſą w
19:
tym ćyele á koſcyele/ á práwemi/ ácz
20:
nye żywemi/ członkámi yego.
Prou. 20.
Y ow=
21:
ſſem nikt nye yeſt/ yáko ſwyádſſy Sá=
22:
lomon/ ktoryby mogł rzec/ czyſte yeſt
23:
ſerce moye/ prozenem grzechu: A kto=
1. Ioan. 1.

24:
by to mowł/ ſąm by ſye zwodźił/ á
D vpraw=


strona: D5v

Rozmowá trzećya.
1:
prawdy wnim nye yáko piſſe Yan
2:
S. A yednák przedſye ſwyęty yeſt ko=
3:
ſcyoł z tákich ludźi zebrány. Pánowá=
4:
łá myędzy Korynthczyki yeſſcze zá czá
5:
ſu S. Páwłá nyezgodá y ſpor/
1. Cor. 1.
3. 4. 5.
2. Cor. 10
11. 12. 13.
byli ná=
6:
dęći y nyeczyſci/ y w inych rzeczach wy
7:
ſtęmpni/ ták iż ye Páweł S. ſurowye
8:
bákał/ y groźił im/ á wżdy ye poſwyę=
9:
conymi y ſwyętymi/ y koſcyołem bo=
10:
żym ſwyętym zowye.
1. Cor. 1. 3.
Col. 3.
Tákże Koloſen=
11:
czyki/ ácz im yeſſcze każe martwić nye
12:
czyſtoſć/ złe żądze/ łákomſtwo/ y ine
13:
grzechy: Skąd ſye znáczy iż yeſſcze
14:
grzechow prożni nyebyli.
Ibidem 3.
Yeſliż oni/
15:
wyſtęmpne myędzy ſobą máiąc/ ſwyę
Koſcyoł
iako S.

16:
ći byli/ pogotowyu wſſyſtek koſcyoł/
17:
krwyą Kryſtuſową poſwyęcony/ ſwyę=
18:
ty yeſt/ choćya też nye wſſyſtkye człon=
19:
ki yego ſwyęte ſą/ á źli nic mu ſwyą=
20:
toſci nye vymuyą. (Yáko y ćyáło ży=
21:
we zowyemy/ choćya ſye wnim bro=
22:
dawki/ álbo martwe koſtki/ álbo y v=
23:
ſchłe członki nyektore náyduyą) A to
24:
przeto/ iż wnim tylko/ á nye gdźye in=
dźye


strona: D6

Dworz. z Mnichem.
1:
dźye/ człowyek wſſelki/ z głowy yego/
2:
to yeſt z páná Kryſtuſá/ á przez kreẃ
3:
yego/ pewną ma ſwyętobliwoſć y zbá=
4:
wyenye/ ták iż káżdy tego pewyen być
5:
może/ ktokolwyek w yednoſci tego ko=
6:
ſcyołá będąc/ ſpráwuye ſye/ ile może/
7:
według yego náuki: ktora też ſwyęta
8:
yeſt/ z duchá S. pochodząca/ á ku ſwyę=
9:
tobliwoſci żywotá/ ile z nyey yeſt/ lu=
10:
dźye ſpráwuyąca. To ták o ſwyętobli=
11:
woſci koſcyołá mamy rozumyeć/ á
12:
nye obráżáć ſye tym/ iż w nim wyele
13:
złych y grzeſſnych/ nye tylko myędzy
14:
poſpolitym człowyekyem/ ále y prze=
15:
łożonymi thák duchownymi/ yáko
16:
ſwyeckimi. Ktorych poki ſą yednoſci
17:
koſcyołá/ nye tylko ćirpyeć myędzy ſo=
18:
bą/ ále y ſlucháć z vrzędow ich ma=
19:
my/ wedle náuki Apoſtolſkyey y Páń
20:
ſkyey.
1. Pet. 2.
Math. 23.
Bo ich złoſci áni vrzędowi áni
21:
náuce/ áni ſwyątoſcyam/ ktore nąm
22:
przez nye bywáyą podawáne/ nic nye
23:
wádzą. A gdźyeby też kto chćyał o tey
24:
ſwyątoſci koſcyołá ták rozumyeć/ yá=
ko mu=


strona: D6v

Rozmowá trzećia
1:
ko mury myeyſckye álbo práwá y v=
2:
ſtáwy ſwyętymi zową/ zwłaſſczá łá=
3:
ćinnicy/ yákoby nyeporuſſone/ Dla
4:
tego/ iż nyeodmyennye á nyeporuſſe=
5:
nye od wſſech ludźi dźyerżany y tćyo=
6:
ny być máyą/ y to nye z drogi. Abo=
7:
wim koſcyoł Kryſtuſow ná pewney
8:
ſkále prawdźiwą/ ſwyętą/ á nyeporu=
9:
ſſoną náuką páńſką zbudowan yeſt/
10:
ták iż brony pyekyelne przećiw yemu
11:
nyeprzemogą. A ten znák ták według
12:
tego/ yáko według pirwſſego wykłádu
13:
dźyeli koſcyoł Kryſtuſow od Zydow=
14:
ſkyego/ ktory/ yákoś ſlyſſał/ też myał
15:
záwołánye koſcyołá bożego: Ale od=
16:
myenić ſye myał/ á vſtáwy y obrzędy
17:
yego/ według zwirzchowney ſpráwy
18:
vſtáć myáły: A ták tym obyczáyem
19:
nyebył ſwyęty/ to yeſt/ nyeporuſſony/
20:
on koſcyoł. Ani też pirwſſym obyczá=
21:
yem ſwyętym był/ bez wyáry w páná
22:
Kryſtuſá. Abowim ácz myał rzeczy á
23:
obrzędy nyektore ku oczyſcyányu y po
24:
ſwyącányu ludźi slużące/ yako kreẃ
Le. 4. 5. 6
bykow


strona: D7

Dworz. z Mnichem.
1:
bykow y kozłow/ y popyoł ćyelice:
Heb. 9. 10
Ale
2:
ty rzeczy ku oczyſcyányu ćyáłá tylko
3:
ludźye poſwyącáli/ yáko ſwyádſſy Pá
4:
weł S. do Zydow piſſąc: á co inego z=
5:
náczyły/ co prawdźiwye ćyáłá y duſſe
6:
ludzkye oczyſcić y poſwyęćić myáło/ o
7:
czym ſye wczorá dowodnye mowiło:
ibid. et. 13.

8:
A to yeſt kreẃ páná náſſego Yezu Krj
9:
ſtá. Odrażáyą ſye też tym znákyem
10:
od koſcyołá zbory kácyrzow: ktorzy pe=
11:
wney á vſtáwiczney náuki nyemáyą/
12:
ále dźiś to poſtánowyą/ yutro co ine=
13:
go przećiwnego: ktemu náukę ſwą nye
14:
ku ſwyątobliwoſci á vtćiwoſci/ ále ku
15:
wſſelákyey ſwey woley przećiw bogu
16:
y ludźyom ſtoſuyą. Yácy ſą dźiſyeyſſy
17:
Lutherani/ Sákrámentarze/ y Nowo=
18:
krzczeńcy. Acz ták yeſt/ muśi ſye praw
19:
dá znáć/ iż y w nas máło ſwyątobliwo
20:
ſci ále yednák złoſci á ſwey woley nye=
21:
pochwalamy/ áni vczymy/ o czym ſye
22:
onegdy ſſyrzey mowiło. Tákże y oni ká
23:
cyrzowye tym ſye znákyem od koſcyo=
24:
łá odrażáli/ ktorzy ácz náukę páná Kry
ſtuſowę


strona: D7v

Rozmowá trzećya
1:
ſtuſowę przyymowáli/ á ku ſwyętobli=
2:
woſci yą ſtoſowáli/ ále nye wyerzyli
3:
iżeby on práwym człowyekyem z ćyá
4:
łá y duſſe ſpoyonym był/ á iżeby pra=
5:
wdźiwye dla zbáwyenya y poſwyęce=
6:
nya ludzkyego kreẃ ſwoyę ſwyęthą
7:
przelał y vmárł: W ktorey myerze by=
8:
li Melchiſedechiani/ Manichaci/ Apol=
9:
linariſtae: Y Turcy/ Tátárzy/ y Sárá=
10:
cenowye podźiś dźyeń ktemu ſye przy
11:
chyláyą. A ták ći wſſyſcy do koſcyołá
12:
bożego á Kryſtuſowego nic nyemáyą/
13:
Bo ich zbory nye ſą ſwyęte/ áni ſye ku
14:
ſwyętobliwoſci ſcyągáyą. A wnetże
15:
yuż ledá zebránye/ ktore ſye wyárą/
16:
ſwyętobliwoſcyą náuki y żywotá/ á po
17:
ſwyęcenim krwye páná Kryſtuſowey
18:
bući/ yeſt on koſcyoł/ o ktorym tu mo=
19:
wimy/ ſlup y grunt prawdy/ ktorego=
20:
ſmy we wſſem ſlucháć powinni? Nye
21:
doſyć ná tym. Bo ſą y byli w mye=
22:
ſcyech/ powyećyech/ źyemyach y naro=
23:
dźyech rozmáite zebránya krzeſciyá=
24:
now/ ktore myáły záwołánye ſwyęte=
go ko


strona: D8

Dworz. z mnichem
1:
go koſcyołá:
1. Cor. 1.
Col. 4.
1. Theſ. 1.
Act. 13.
yáko zowye Páweł S. ko=
2:
ſcyoł Korynthſki/ Láodyceńſki/ Theſ=
3:
ſáloniceńſki/ Lukaſz Antiocheńſki:
4:
Yan też w obyáwyenyu/ ſyedmi ko=
5:
ſcyołow Aziſkich zmyenkę czyni. Tym
6:
obyczáyem my też zowyemy/ Kámye
7:
nyecki/ Chełmſki/ Krákowſki koſcyoł/
8:
zową też drudzy Anyelſki/ Ruſki/ Gre
9:
cki. rć. Toć ſą álbo myáłyby być częſci
10:
á członki onego yednego koſcyołá/ kto=
11:
ry yeſt oblubyenicá y ćyáło Kryſtuſo=
12:
wo: Z tych żadnemu właſnye á poye=
13:
dynkyem ony obyetnice boże nyeſlu=
14:
żą/ iżeby on był ſlupem y gruntem
15:
prawdy/ á pewnye y vſtáwicznye ná
16:
wyeki pan Kryſtus y duch S. w nim
17:
przebywał/ á ták ij ſpráwował/ iżeby
18:
brony pyekyelne przećiw nyemu nig=
19:
dy nyeprzemogły: Bo káżdy z nich w
20:
błąd vwyedźyon/ á do yednoſci ćyáłá/
21:
to yeſt koſcyołá wſſyſtkyego odthárg=
22:
nyon być/ A ták y od głowy/ páná Kry
23:
ſtuſá/ ktory yeſt prawdá y żywot/ od=
24:
páſć może: Yákoż ſye to częſtokroć/ á
nye


strona: D8v

Rozmowá trzećya
1:
nye poyednemu tylko/ ále y mnogim
2:
ná raz/ zá przepuſſczenim bożym dla
3:
grzechow y ſwowoleńſtwá ludzkyego/
4:
á nawyęcey dla pychu á wſſetecznoſci
5:
przełożonych/ przydawáło y przyda=
6:
wa/ ták iż też nyektore z vpádu onego
7:
nigdy potym nyepowſtáli. Co by ſye
8:
mogło nye tylko ſtárymi/ ále y śwye=
9:
żemi przykłády okázáć. A przeto ná
10:
żadnym z nich przeſpyecznye ſye ſá=
11:
dźić nye mąmy/ áni możemy: Ale tyl
Powſſe
chny ko
ſcyoł.

12:
ko ná poſpolitym álbo powſſechnym:
13:
ktory też w Apoſtolſkim háſle á ſkłá=
14:
dźye wyznawamy: A to yeſt wthory
15:
znák koſcyołá tego/ ktorego ſſukamy/
16:
iż ma być y yeſt nye w yednym mye=
17:
ſcye/ áni powyećye/ áni w yedney álbo
18:
kilku źyeḿ/ áni w yednym yęzyku/ á=
19:
ni yednego wyeku: ále po wſſech zye=
20:
myach/ narodźyech/ yęzykoch/ ſtanyech
21:
wſſech wyekow zgromádzony/ á od po
22:
czątku do końcá trwáyący. A dla tego
23:
ij zowyemy catholicam/ to yeſt pow=
24:
ſſechny. Ten znák yáſnyey niż pirw=
ſſy/ ko=


strona: E

Dworz. z Mnichem
1:
ſſy/ koſcyoł boży od zborow kácyrſkich
2:
y odſſczepyennych oddźyela: ktore ácz
3:
około ewányeliey/ ſwyątoſci/ wyáry/
4:
y ſwyętobliwoſci ze wſſem krzeſciyań=
5:
ſtwem ſye zgadzáyą/ ále wżdy co no=
6:
wego álbo oſobliwego przedſye byorąc
7:
á ſtárożytne vſtáwy y ſpráwy krzeſci=
8:
yańſtwá ſtrofuyąc/ oſobliwe ſchadzki
9:
ſobye czynyą: A ták od ćyáłá Kryſtu=
10:
ſowego/ to yeſt od powſſechnego koſcyo
11:
łá/ ſye odrywáyą: A przeto y Kryſtu=
12:
ſá vtracáyą/ á z koſcyołá bożego ſtawá
13:
yą ſye Synágogą ſſátáńſką. O tych
14:
pan ſąm v Mathuſſá S. náukę nąm zo
15:
ſtáwił/ ták mowyác.
Math. 24.
Tedy/ yeſli wąm
16:
kto rzecze/ Awo ſám Kryſtus/ álbo háy
17:
no/ nye wyerzćye: Abowim powſtáną
18:
fáłſſywi Kryſtuſowye/ y fáłſſywi pro=
19:
rocy/ á będą znáki y cudá wyelkye czy
20:
nić/ ták iż też/ by rzecz byłá podobna/ y
21:
wybráne by zwyedli. A thom wąm
22:
przepowyedźyał. Yeſliż wąm wyęc
23:
rzekną/ Awo yeſt ná puſſczy/ nye wy=
24:
chodźćye/ Awo ná pokoyu/ nye wyerz=
Ećye.


strona: Ev

Rozmowá trzećya
1:
ćye. A to nąm nye każe wyerzyć po=
2:
ſtronney á pokątney myeyſcá ktorego
3:
náuce/ nye tylko yednego człowyeká/
4:
ále y zgromádzenya álbo koſcyołá kto
5:
rego/ álbo y wyela koſcyołow/ by ſye
6:
też dobrze im/ tho yeſt Kryſtuſem y
7:
ſwyętobliwoſcyą bućili/ y cudá czyni=
8:
li.
ibidem &
cap. 26.
Ale mowi/ iż będźie kazána tá ewán
9:
yelia kroleſtwá po wſſyſtkim ſwyećye/
10:
Nye w Witembergu tylko/ álbo w
11:
Munſterze/ álbo w Genewye/ álbo w
12:
Krolewcu/ álbo w Sáſy/ álbo w Cze=
13:
chach/ álbo w tym álbo owym yęzyku.
14:
Anyoł też matce yego ſwyętey opo=
Luc. 1.

15:
wyedźyał/ iż będźye krolował w domu
16:
Yakobowym/ to yeſt w koſcyele ſwym
17:
nye zá Apoſtołow tylko/ álbo do kilká
18:
ſet lat/ álbo zá czáſu Viklewá/ Huſsá/
19:
Lutherá/ Caluiná/ ále ná wyeki/ á kro
20:
leſtwu yego końcá nye będźye. O czym
21:
y Dawid dawno przed tym proroko=
Pſa. 144.

22:
wał/ iż kroleſtwo yego/ kroleſtwo wſſe=
23:
ch wyekow. A ná drugim myeyſcu w=
24:
łaſnye o Pánye náſſym:
Pſal. 71.
A będźye pá=
nował


strona: E2

Dworz. z Mnichem.
1:
nował od morzá do morzá/ á od rzeki
2:
áż do końcá ſwyátá: A máło niżey: Y
3:
będą mu modłę dáwáć wſſyſtcy krolo=
4:
wye/ wſſyſtkye narody będą mu ſlu=
5:
żyć. A ná drugim: Pan rzekł do mnye/
Pſal. 2.

6:
Tyś yeſt Syn moy/ yam ćyebye dźiś
7:
vrodźił: Ząday odemnye/ á ya tobye
8:
dąm narody w dźyedźictwo twoye/ á
9:
dźyerżáwę twoyę kráye ſwyátá. Ták=
10:
że Ezáiaſz ná wyelu myeſcách/ á zwła
11:
ſſczá cap. xlix á lij. Co dla przedłuże=
12:
nya opuſſczam/ A onegdy ſye też ſſe=
Eſ. 49. 50.

13:
rzey to wywodźiło.
Yáko po
znáć pow
ſſechni ko
ſcyoł.
Przeto kyedy ná=
14:
pádnyeſz ná Lutherá/ Melánchtoná/
15:
Bucerá/ Calwiná/ Ozyándrá/ álbo ko=
16:
go inego/ ktory twirdźi/ iż ći/ ktorzy ſye
17:
yego náuki dźyerżą/ ſą w koſcyele/ álbo
18:
koſcyoł boży/ A ini wſſyſtcy krzeſciyá=
19:
nye/ ktorzy ſą/ álbo byli kyedy po w=
20:
ſſyſtkim ſwyećye/ błądzą y błądźili/
21:
álbo iż od kylá ſet lat vſtáłá byłá w
22:
krzeſciyáńſtwye práwa náuká/ á iż o=
23:
ni yą zkrześili/ myey to zá pewną/ iż
24:
ono nye yeſt koſcyoł boży/ ponyeważ
E ijnye


strona: E2v

Rozmowa trzećya
1:
nye powſſechny/ by też dobrze kilko/
2:
álbo kilkonaſcye koſcyołow powyeth=
3:
nych/ bá y kroleſtw ná to ſye zgadzáło/
4:
á od kilká dźyeſyąt álbo kilká ſet y od
5:
tyſyącá lat/ bá y od czáſow Apoſtol=
6:
ſkich tákowa ſye náuká w nyektorych
7:
kráinach zyáwiłá/ álbo bywſſy nyegdy
8:
potym vſtáłá/ choćyaby też z nowu
9:
gdźye záſye powſtáłá. Weźḿ tego przy
10:
kład ktory. Vczył Montanus/ iż wtore
Mōtanus

11:
małżeńſtwo yeſt przećiwko bogu/ á iż
12:
on był duch S. przez páná Kryſtuſá o=
13:
byecány. A yego tey náuki yęłá ſye by
14:
łá wſſyſtká podobno Phrygia:
Epiph. li.
2 to. 1.
Z kąd
15:
też náſládowniki tey náuki yego/ ná=
16:
zwano Kátháfrygás/ y Phrygaſtas. Ci
17:
o ſobye dźyerżeli/ nye tylko iżeby byli
18:
koſcyołem bożym/ ále też/ iż duch S.
19:
ktorego pan Kryſtus obyecał/ nyę Apo
20:
ſtołom/ ále im też zeſlan/ Ale yednák
21:
to nyebył koſcyoł powſſechny. Bo w
22:
inych źyemyách krzeſciyáńſkich ná w=
23:
ſchod y zachod ſlońcá/ ná połydnye y
24:
połnocy/ ná on czás/ áni przed tym
tego


strona: E3

Dworz. z Mnichem.
1:
tego nye dźyerżano: A ták oni od ko=
2:
ſcyołá powſſechnego ſye odrywáli. Pe
3:
lágius vczył/ iż człowyek bez łaſki bo=
Pelagius.

4:
żey może dobrze czynić/ y záſlugowáć
5:
ſobye zbáwyenye: A yego tá náuká po
6:
wyele kráin ſye byłá rozſſyrzyłá. Ták=
7:
że y Donatowá/ ktory vczył/ iż dźyatki
Donatus.

8:
máłe nye máyą być krzczony: A ktore
9:
ſą okrzczony/ z nowu krzczony być má=
10:
yą/ kyedy ku rozumowi przyydą. A tá
11:
dumá álbo náuká máło nye wſſyſtkę
12:
Afrykę/ trzećyą częſć ſwyátá/ w ktorey
13:
przez xl. biſkupſtw było/ zwyodłá by=
14:
łá. Y ći ludźye twirdźili/ iż v nich tyl=
15:
ko był koſcyoł boży. A yednák to błąd
16:
był/ á odſſczepyenye od inych kráin
17:
krzeſciyáńſkich w Europye/ y Azyey/
18:
to yeſt/ od koſcyołá powſſechnego.
Arius.

19:
Aryuſowá ſektá/ iż Syn Boży w bo=
20:
ſtwye nye yeſt yedney iſtnoſci z oy=
21:
cem/ wźyęłá byłá moc nye tylko w
22:
Egipćye/ Syryi/ Grecyi/ Lombárdy=
23:
ey/ Fráncyey/ we Włoſſech/ Hiſpáni=
24:
ey/ ále po wſſyſtkim yákmyarz krze=
E iijſci=


strona: E3v

Rozmowá trzećya
1:
ſciyańſtwye/ y przez dwye ſcye lat á
2:
boday nye blizu trzech ſet trwáłá/ A
3:
yednák iż nye z początku ták w krzeſci
4:
yańſtwye dźyerżano/ ále od Ariuſá w
5:
Alexándryey ſye to znyećiło było/ ká=
6:
cerſtwo było y oderwánye od koſcyołá
7:
powſſechnego/ to yeſt bożego.
Aeri. 10
uinianus,
Vigilāti
Aeryu=
8:
ſowá/ Yowinianowá/ y Vigilanciuſo=
9:
wá náuká o poſcyech/ ſwyęćyech/wzy=
10:
wányu ſwyętych z tego ſwyátá zeſſ=
11:
łych/ y tćyenyu ich koſci/ obchodźyech
12:
y modlenyu zá vmárłe. rć. o dedwuna
13:
ſcye ſet lat ná roznych myeyſcách po=
14:
wſtáłá byłá/ y rychło potym vſtawſſy/
15:
przed cztermi ſty lat w dolnych Nyem
16:
cach znowu ſye wſſczęłá byłá/ A tám
17:
też rychło vſtawſſy/ teraz záſye przez
18:
Luthrá y vcznye yego w Sáſy odno=
19:
wyoná yeſt/ yákomći onegdy powye=
20:
dźyał. Tey náuki náſládowce máyą
21:
ſye też zá koſcyoł boży/ á nas/ ktorzy
22:
ſye ſnimi wnyey nyezgadzamy/ od
23:
nyego odćiſkáyą/ Antychryſti y báłwo
24:
chwálcy nas názywáyąc. Ale yákoż
kol=


strona: E4

Dworzá.z Mnichem
1:
kolwyek ſtára tho náuká/ á w wyelu
2:
kráin y páńſtw ſye yey záwadza/ yed=
3:
nák nyemoże tego nikt rzeknąć/ iżeby
4:
byłá powſſechnego koſcyołá. Bo áni po
5:
wſſyſtkim krzeſciyańſtwye ſye wkorze
6:
niłá/ áni z początku wyáry powſtá=
7:
łá/ áni trwáłá vſtáwicznye gdźye byłá
8:
przyyętá. Ale będźye inſſe myeyſce do
9:
wodnyey to wywodźić/ y ná oko poká=
10:
záć. Z tąd możeſz porozumyeć/ co yeſt
11:
poſpolity álbo powſſechny koſcyoł/ á iż
12:
żadne zgromádzenye/ ktore ſye od ye=
13:
go yednoſci odrywa/ nye yeſt/ áni mo=
14:
że być rzeczono koſcyołem bożym álbo
15:
Kryſtuſowym/ ktorego dźyerżeć ſye y
16:
ſlucháć mamy/ yáko ſlupá y gruntu
17:
prawdy/ á oblubyenice y ćyáłá páń=
18:
ſkyego. Ktemuć właſnye ſluży ono/ co
19:
Yan S. nápiſał:
I. ioan. 1.
Znas wyſzli/ ále nye=
20:
byli znas. Abowim by byli z nas/ zo=
21:
ſtálić by byli z námi. Ale áby ſye oka=
22:
záli/ iż nye ſą wſſyſtcy z nas: Yákoby
23:
rzekł: Ponyeważ nyezoſtawáyą á nye
24:
zgadzáyą ſye známi/ to yeſt z krzeſci=
E iiijyań=


strona: E4v

Rozmowá trzećia
1:
yańſtwem/ ktore po inych kráinach
2:
yeſt/ á z ſtárádawná było/ á trwa y tr=
3:
wáć będźye: ále wyſzli z nas/ ine á roz=
4:
ne od nas dumy y zbory álbo zgromá
5:
dzenya ſobye wynáyduyąc y czynyąc/
6:
ſámi ſye ſkázuyą y oſądzáyą/ iż nye
7:
ſą z nas/ ktorzy od początku po wſſyſt=
8:
kim ſwyećye yednoſtáynye dźyerży=
9:
my: A ták áni z koſcyołá powſſechne=
10:
go/ áni bożego/ z ktorego wyſzli/ A ná
11:
vſtronyu/ y ná puſſzczy/ to yeſt wſpu=
12:
ſtoſſáłych błędźyech y dumach żydow
13:
y ſtárych kácyrzow/ álbo ná pokoyu w
14:
pokątnych wymyſlech yednegͦ álbo kil
15:
ká ludźi/ yedney álbo kilká kráin/ yed=
16:
nego álbo kilká wyekow náuce y zgro=
17:
mádzenyu/ Kryſtuſá y náukę yego
18:
nąm pokázuyą. Czuyą to do ſyebye
19:
Lutheranowye y drudzy kácyrzowye
20:
dźiſyeyſſy: Y bárzo ye to w oczy kole/
21:
iż nyemogą zebrányu ſwemu tego z=
22:
náku przywłáſſczyć. A przeto/ gdźye
23:
ſye im przytráfi o koſcyele mowić/
24:
ſwemi koſcyołmi/ álbo też bożym tyl=
ko ál=


strona: E5

Dworz. z mnichem
1:
ko álbo Kryſtuſowym koſcyołem ij zo=
2:
wą: powſſechny/ ktory wſſyſtko krzeſci
3:
yańſtwo od czáſow Apoſtolſkich wyz=
4:
nawa/ omiyáyą. Yedno iż nyemowyą
5:
oślep/ Awo my ktorzy przychodźimy
6:
w imye Kriſtuſowe/ á ſlowem y koſcyo
7:
łem bożym ſie bućimy/ nye tám wąm
8:
Kryſtuſá vkázuyemy/ gdźye yeſt y był
9:
od początku/ to yeſt w kroleſtwye ye=
10:
go/ ktory wſſyſtkyego ſwyátá y wſſech
11:
wyekow záyąć myáło: Ale w kąćye w
12:
Witembergu/ álbo w Auſſpurku/ álbo
13:
w Krolewcu/ gdźye ſye ledwe od trzy=
14:
dźyeſci álbo dwudźyeſtu lat zyáwił/ ál
15:
bo w Czechach/ gdźye od połtorá ſtá po
16:
dobno/ á w opuſſczonych dawno: y ſká
17:
żonych dumach Aeryuſá/ Vigilanciu=
18:
ſá/ Viklewá/ Huſsá/ Berengaryuſá/
19:
Donatá/ Mánicheuſá. Ale my dźyer=
20:
żąc ſye przykazánya páńſkyego/ nye=
21:
mamy im wyerzyć/ áni wychodźić
22:
gdźye ná ſtronę z powſſechnego koſcyo
23:
łá/ odſtęmpuyąc vſtaw/ podánya/ y ch=
24:
wálebnych zwyczáyow yego. D.
E vYá=


strona: E5v

Rozmowá trzećya
1:
Yákoż ſye tego powſſechnego koſcyołá
2:
dopytáć mamy? Muſyelibyſmy wſſy=
3:
ſtek ſwyát zchodźić/ á wſſędy ſye wy=
4:
wyádowáć/ yáko dźyerżą/ á yeſliby ták
5:
że przeſzłych wyekow z początku dźyer
6:
żano. Co yeſt rzecz nye tylko trudna/
7:
ále nyepodobna. M. Nyetrzebá te=
8:
go. Możeſz ſye tego ná myeyſcu ſye=
9:
dząc dowyedźyeć. Nyemożeć ſye zátá=
Math. 5.

10:
ić myáſto ná gorze záłożone/ yáko pan
11:
Kryſtus powyáda. D. Yáko to?
12:
M. Drugye dwá znáki/ ktore ono zná
13:
myenite concilium Conſtántynopol=
14:
ſkye przydáło/ yáſnye nąm then ko=
15:
ſcyoł vkażą/ iż yeſt y ma być yeden y
16:
Apoſtolſki. Co ſobye ono Concilium
17:
nye z pálcá wysſáło: Ale z nádchnye=
18:
nya duchá S. y z piſmá to wźyęło. A
19:
iż yeden/ znáczyło ſye przez on yeden
Yeden
koſcyoł.
Ge. 6 et 7

20:
korab Noego/ okrom ktorego w potop
21:
nikt nye yeſt záchowan przy żywoćye.
22:
Tákże przez on yeden dom/ w ktorym
Exo. 12.

23:
Bog roſkazał báránká wyelkonocnego
24:
yeſć/ á myęſá z nyego wynośić záka=
zał.


strona: E6

Dworz. z Mnichem.
1:
zał.
Ioſ. 2.
Tákże y przez on dom Rááb ney=
2:
rządney nyewyáſty w Hyerycho/ w
3:
ktorym ktożkolwyek nyebędźye zági=
4:
nye/ á ſąm ſobye winyen będźye: Yáko
5:
Yozue hetman żydowſki przykazał/
6:
ktory nye tylko ſpráwą/ ále też imye=
7:
nyem páná náſſego známyenował. To
8:
yeſt oná yedyna ſuknya páná Kryſtu=
Ioan. 19.

9:
ſowá nye zſſywána/ ktora nye yeſt áni
10:
będźye rozerznyoná álbo roſtárgána.
11:
To yeſt oná yedná owczárnya przez
Ioan. 10.

12:
páná Kryſtuſá z żydow y z pogánow ze
13:
bráná/ w ktorey kto nye yeſt/ ten nye
14:
yeſt z owyec yego/ áni on ſye knyemu
15:
przyzna yedyny á dobry páſtyrz.
Ioan. 3.
To
16:
yeſt yedyna oblubyenica oblubyeńcá
17:
onego/ o ktorym Yan krzćićyel żydom
Ioan. 1.

18:
powyádał/ to yeſt/ báránká nyewinne
19:
go páná Kryſtuſá/ ktory głádźi grzechy
20:
ſwyátá:
Cātic. cāt.
o ktorey też Sálomon ſpye=
21:
wał w pyenyu pyenya: á myáſto ſwyę
22:
te/ Hyeruzálem nowe/ ktore Yan S.
Apoc. 21.

23:
w obyáwyenyu widźyał/ z ſtęmpuyą=
24:
ce z nyebá/ od bogá zgotowáne/ yáko
oblu


strona: E6v

Rozmowá trzećya
1:
oblubyenicę ochędożoną mężowi ſwe=
2:
mu:
Cantic. 6.
Yedyna gołębicá/ doſkonáła/ ye=
3:
dyna v mátki ſwey/ yáko ſam Pan w
4:
oſobye Sálomonowey o nyey ſpyewa
5:
ktora yedno ćyáło yeſt z oblubyeńcem
6:
ſwoim/ yáko Páweł S. ſwyádſſy ták
Ephe. 5.

7:
piſſąc/ Będźye ich dwoye w yedno ćyá
8:
ło/ álbo w yednym ćyele. Táyemnicá
9:
to wyelka/ powyedam w Kryſtuſye á
10:
w koſcyele. Dwoye mowi/ nye troye/
11:
czworo/ dźyeſyęćyoro. To ćyáło Pan
2. Cor. 12.

12:
ſąm yáko głowá przez duchá ſwego S.
13:
rządźi y ſpráwuye: A tego kto ſye nye
Ephe. 4.

14:
dźyerży/ od głowy y od żywotá odpa=
15:
da/ yáko ſye przed tym powyedźyáło.
16:
Też ſye tá yednoſć koſcyołá znáczyłá
17:
przez ono/ iż duch S. Apoſtołom nye
18:
tám y ſąm roſproſſonym/ ále w yed=
19:
nym domye zgromádzonym dan yeſt
20:
w dźyeń ſwyąteczny. Ná konyec: po=
21:
nyeważ w Apoſtolſkim háſle á wyz=
22:
nányu wyáry/ nye koſcyoły/ ále ko=
23:
ſcyoł wyerzymy y wyznawamy/ ſąm
24:
też Pan Kryſtus/ gdy o nim w ewán=
yeliey


strona: E7

Dworzá. z Mnichem.
1:
yeliey zmyenkę czyni/ yáko o yednym
Ioan. 17.

2:
á nye o wyelu mowi/ A bogá oycá pro
3:
śił zá tymi/ ktorzy weń vwyerzą/ áby
4:
byli yedno: w czem bez pochyby wy=
5:
ſluchan yeſt. Co ſye yáſnye okázuye z
6:
ſpraw Apoſtolſkich/
Act. 4.
gdźye S. Lukaſz
7:
piſſe/ iż gromády wyerzących było ye=
8:
dno ſerce y yedná duſſá: gdyż to ták
9:
yeſt/ rzecz to ſámá pokázuye/ iż yeden
10:
tylko yeſt koſcyoł boży/ ſwyęty/ á pow=
11:
ſſechny/ O ktorym tu mowimy. Acz
12:
też náyduyemy/ yákom wyſſſſey po=
13:
wyedźyał/ gdźye piſmo o koſcyelech/
14:
yáko o wyelu/ á nye o yednym zmyen
15:
kę czyni: Ale ony koſcyoły ſą częſci ye
16:
dnego powſſechnego koſcyołá/ A poty
17:
máyą záwołanye koſcyołow bożych/
18:
poki ſye od yednoſci yednego powſſe=
19:
chnego koſcyołá nye oderwą/ yáko y w
20:
źwirzęćyu częſci krwye kreẃ ſą/ częſci
21:
ćyáłá ćyáło. D. Wczemże tá yednoſć
W czem
yedność
koſcyołá
zależy.

22:
koſcyołá zależy? M. Powyedáyą Huſo
23:
wye/ Pikárći/ Valdenſes/ Rogatiani/
24:
Montenſes/ Circumcelliones y Dona
tiſte/


strona: E7v

Rozmowá trzećya
1:
tiſte/ iż łáſká boża vſpráwyedliwyá=
2:
yąca á poſwyącáyąca ludźye/ yednoći
3:
koſcyoł boży: Zkąd twirdzą/ iż tylko
Iż nie mi
łoſc álbo
łáſká bo=
ża yedno
ſći koś=
ćyoł.

4:
ſpráwyedliwi á ſwyęći ku temu koſcyo
5:
łowi przyſlucháyą/ yákom też wyſſſſej
6:
powyedał/ Acz y wtym oni rozni myę
7:
dzy ſobą. Bo yedni to rozumyeyą tyl=
8:
ko o tych ſpráwyedliwych/ ktorzy pew=
9:
nye od bogá zrządzeni ſą ku zbáwye=
10:
nyu: drudzy też o onych/ ktorzy ná czás
11:
będąc vſpráwyedlywyeni/ vpáſć mogą
12:
á ná wyeczne potęmpyenye ſą prze=
13:
źreni. Ale to błąd/ yákom wyſſſſey wy
14:
wyodł/ ktorego yuż y Lutheranowye
15:
z miſtrzem ſwym odſtąpili: A weſpo=
16:
łek známi twirdzą/ iż y źli y dobrzy/ y
17:
zrządzeni y przeźreni ſą w koſcyele. A
18:
ták ye nye oná łáſká boża/ ktorey źli á
19:
przeźreni nye ſą vczeſtniki/ yednoći.
Cōf. aug.
art. 7.
Mel. 1 ap.
Ani náu=
ka ewán=
yeliey/ á
vżywánie
ſwiątoſci/
wedle Luteranow.

20:
Ale powyadáyą náuká ewányeliey/ á
21:
vżywánye ſwyątoſci/ ták iż ku yedno=
22:
ſci koſcyołá doſyćby myáło być w tych
23:
dwu rzeczach ſye zgádzáć/ by też dobrze
24:
w inych wyelka roznoſć byłá: A pod=
pirá=


strona: E8

Dworz. z Mnichem.
1:
piráyą tego onym piſmem Páwłá
2:
S. do Ephezow: Yeden pan/ yedná
3:
wyárá/ yeden krzeſt:
Eph. 4.
Gdźye przez ye=
4:
dnę wyárę/ yednoſtáyną náukę/ przez
5:
yeden krzeſt/ yednoſtáyne vżywánye ś=
6:
wyątoſci rozumyeyą. A nie źle/ mym
7:
zdánim/ by tu żydá/ yáko ono mowyą
8:
nye zágrzebáli. Abowim gdy Boży
9:
yeſt ten koſcyoł/ od bogá ku chwale á
10:
vżywániu dobroći yego zrządzony/ ácz
11:
by we wſſem ſye z yego wolą/ ktora
12:
yedná yeſt á nyeodmyenna/ zgádzáć/
13:
á yákoby yeden człowyek/ yedno ćyá=
14:
ło y yednegͦ duchá máyący/ być myał:
15:
Ale to áliż ná drugim ſwyećye ſye wy
16:
pełni/ gdy bog będźye wſſyſtko we w=
17:
ſſyſtkich/ yáko ſye yuż powyedźyáło.
1. Cor. 13.

18:
Na tym ſwyećye iż ſą dobrzy y źli w=
19:
koſcyele/ gotowa nyezgodá myędzy ni=
20:
mi/ á ták y z wolą bożą: z ktorą nye=
21:
zgodą oná doſkonáła yednoſć ſtać nye=
22:
może: Doſyć áby wedle modlitwy
23:
páńſkyey/ ktorą po oſtátnyey wyecze=
24:
rzy ku bogu oycu vczynił/ yednoſć w
koſ=


strona: E8v

Rozmowá trzećya.
1:
koſcyele záchowaná byłá: iżebyſmy w
2:
nim á w oycu/ to yeſt wtym co ſye ku
3:
bogu ſcyąga yedno byli myędzy ſobą:
4:
A to wſſyſtko yeſt wyárá/ á wyznawá
5:
nye bogá ták we wnętrzne/ yáko zwirz
6:
chowne/ ktore ſwyątoſci á obrzędy ko=
7:
ſcyelne w ſobye zámyka: ábyſmy w=
8:
tym oboim zgodę á yednoſć záchowá=
9:
li: Co oboye Páweł S. tu przez yed=
10:
noſć wyáry/ á yednoſć krztu rozumye.
11:
ále oni to oboye bárzo zćyeśnyáyą/
12:
gdy yednoſć wyáry/ yednoſyáyną ná=
13:
ukę ewányeliey/ á yednoſć krztu/ yed=
14:
noſtáyne vżywánye ſwyątoſci wykłá=
15:
dáyą/ przez ewányelią nic inego nye=
16:
rozumyeyąc/ yedno to co yeſt od ewán
17:
yeliſtow y ápoſtołow popiſano/ y to
18:
wedle ſwego właſnego á nowego wy=
19:
kłádu: przez ſwyątoſci tákże nic yed=
20:
no to/ co wtymże piſmye według ich
21:
zdánya yáſnye o krzćye/ pokućye/ ćye=
22:
le bożym/ álbo wyeczerzy páńſkyey
23:
wyráżono. Myenyąc iż doſyć w tych
24:
rzeczach zgádzáć ſye á yednoſć zácho=
wáć: Ale


strona: F

Dworz. z Mnichem.
1:
wáć: Aby też dobrze kto we wſſytkim
2:
inym/ o czym piſmá yáſnegͦ nyemáſz/
3:
od zgody á yednoſci ſwowolnye ſye od
4:
ſtrzelał/ á co inego niż koſcyoł ſwyęty
5:
á powſſechny/ wyerzył/ dźyerżał/ y czy
6:
nił/ iż tákowy żaden od yednoſci ko=
7:
ſcyołá nye odpada. To błąd/ co ſye po
8:
częſci wczorá yáſnye wywyodło. We=
9:
dle tey náuki byliby w koſcyele wſſyſt
10:
cy odſſczepyeńcy/ á máło nye wſſyſt=
11:
cy kácyrzowye: Nye mowyę o tych/
12:
ktorzy kſyęgi nyektore piſmá S. od ko
13:
ſcyołá z początku przyyęte/ odrzucá=
Ariani.

14:
yą/ yáko Aryanowie liſt S.
Epip. co
hæ. l. 2. t. 2
li 2. t. 2. ib.

15:
Alogi. Páwłá do żydow/ Alogi e=
16:
wányelią y obyáwyenye S. Yaná:
17:
álbo ktorzy ine piſmá nowe á od koś=
18:
ćyołá powſſechnegͦ nyeprzyyęte przyy
19:
Encratite. muyą/ yáko Enkrátyte ew=
ibi. li. 1. t. 3
ib. li. 1. t. 2
ibi. li. 1. t. 3.

20:
Gnoſtici. ányelią wedle żydow/ Gno=
21:
Apelleiani ſticy/ Philippowie/ Appel
22:
leiani vſtáwę Apoſtolſką: álbo przyyę=
23:
te/ przyſadzáyąc/ vymuyąc/ á odmye=
24:
Marcionite niáyąc fáłſſuią/ yáko Mar=
ibi. li. 1. t. 3
Fcionite e=


strona: Fv

Rozmowá trzećya
1:
cionite ewányelią S. Lukaſſá/ ktorą
2:
ſámę ze wſſyſtkich cztyrzech przyymu
3:
yą/ y liſty S. Páwłá/ z ktorych też nye
4:
ktore odrzucáyą: Ani też o onych/ kto=
5:
rzy ſtárożytne ſwyątoſci/ á w obyec w
6:
krzeſciyańſtwye przyyęte/ álbo vżywá
7:
nye ich przez wyele wyekow zwyczáy
8:
ne zárzucáyą/ á nowe yákye á nyezwy
9:
czáyne ſwyątoſci/ álbo też zwyczáy=
10:
nych ſwyątoſci nyezwyczáyne vżywá=
11:
nye ſobye wynáyduyą/ yáko Archon=
ibi. li. 1. t. 3.

12:
tici krzeſt/Encrititae mał= Archōtici.
13:
żeńſtwo/ Kátháry pokutę Kathari.
14:
zárzucáli/ Márcionitae/ trzech krztow
15:
dopuſſczáli/ Márkozyi for= Marcoſij.
16:
mę krztu odmyenyáli/ Gnoſtycy cze=
ib. li. 1. t. 2

17:
goś ſproſtnegͦ/ á co ſye y powyedáć nye
18:
godźi/ myáſto ćyáłá bożego vżywáli.
19:
Názorei á Ebionithae ob= Nazorei. E.
ib. li. 1. t. 3.

20:
rzezánye wypełnyáli/ He= bionite He
21:
ráklionite około vmárłych raclionithe.
22:
nową ſwyątoſć wymyſláli. Ktore obo
23:
ye ták ty/ ktorzy około ſwyątoſci á vży
24:
wánya ich/ yáko ony/ ktorzy około pi=
ſmá


strona: F2

Dworz. z mnichem
1:
ſmá S. z koſcyołem powſſechnym/ to
2:
yeſt/ ze wſſem inym krzeſciyańſtwem
3:
ſye nyezgadzáyą/ Lutheranowye we=
4:
dług tey náuki álbo dumy/ z námi we
5:
ſpołek/ ácz nic/ zá odſſczepyeńce á od=
6:
łączone od yednoſci koſcyołá myeć mu
7:
ſſą: A nyeczuyą ſye iż ſámi też w obo=
8:
yey tey reźye ſą.
Luthera=
nowie o=
koło piſ=
má S. y
ſwyątoſci
z koſcyo=
łem ſie nie
zgadzáyą
Bo y ſwyątoſci nye=
9:
ktore/ á ſnadź máło nye wſſyſtkye z ſtá
10:
rádawná po wſſem krzeſciyańſtwye
11:
przyyęte y zwyczáyne odrzucáyą álbo
12:
odmyenyáyą/ y kſyęgámi piſmá S.
13:
yáko liſtem Yákubá S. á S. Pyotrá
14:
wtorym/ kſyęgámi Máchábeow/ y nye
15:
ktoremi inymi brákuyą. Nye o tych
16:
tu mowyę. Ale o tych/ ktorzy ácz áni
17:
w przyymowányu álbo odrzucányu
18:
kſyąg piſmá S. áni w ſwyątoſcyách/
19:
álbo vżywányu ich od yednoſci wſſyſt=
20:
kyego krzeſciyańſtwá ſye nye oddźye=
21:
láyą: ále piſmá nowym á oſobliwym
22:
ſwym obyczáyem rozumyeyąc y wy=
23:
kłádáyąc/ nowe dumy około bogá/ ob=
24:
rzędow/ rządu/ y ſpráwy krzeſciyáń=
F ijſkyey


strona: F2v

Rozmowá trzećia
1:
ſkyey/ káżdy według ſwey głowy/wy=
2:
myſláyą y ſtánowyą/ á ſtárożytne/
3:
przez wyele wyekow po wſſem krzeſci
4:
yańſtwye záchowáne/ pſuyą/ Albo też
5:
nye wedle porządku poſpolithego ná
6:
przełożeńſtwá koſcyelne ſámi ſye wći=
7:
ſkáyąc/ ludźye k ſobye przyćyągáyą/ á
8:
od yednoſci drugyego krzeſciyańſtwá
9:
odrywáyą. Ci wſſyſcy według náuki
10:
tey Luterſkyey byliby w koſcyele Kry
11:
ſtuſowym. Co być nye może/ ponye=
12:
waż ſą Antychryſtowye/
1. Ioan. 2.
yáko Yan S.
13:
piſſe: to yeſt/ przećiwnicy Kryſtuſowi:
14:
Abowim pokoy/ zgodę/ y miłoſć ſpołe=
15:
czną krzeſciyáńſką/ ktore rzeczy náuká
16:
Kryſtuſowá nawyęcey záleca/ w rze=
17:
czach duchownych á ku bogomodlſtwu
18:
á chwale bożey należących/ tárgáyą.
19:
Z nas ći wyſzli/ ále nye byli znas. Abo=
20:
wim by byli znas/ zoſtáliby byli zná=
21:
mi/ yáko támże Yan S. piſſe. Z kto=
22:
rych ſye ſlow okázuye/ iż kácyrzowye
23:
y odſſczepyeńcy z koſcyołá wychodzą:
24:
A ták przywłáſſczyć go ſobye nyemo=
gą.


strona: F3

Dworz. z Mnichem
1:
gą. Acz tám Yan o tych tylko kácy=
2:
rzoch piſſe/ ktorzy około członkow wyá
3:
ry błądzą: ále z inſſych myeſc piſmá
4:
S. pokázáć ſye może/ iż y ći/ ktorzy o=
5:
koło wyáry nyebłądzą/ á ták około ná=
6:
uki álbo ſlowá bożego/ yáko około ſwyą
7:
toſci y vżywánya ich z koſcyołem ſye
8:
zgadzáyą/ á yednoſć záchowywáyą/ á=
9:
le w inych ſye rzeczach ku bogomodl=
10:
ſtwu/ yákom rzekł/ chwale bożey/ á po=
11:
rządkowi zboru álbo koſcyołá należą=
12:
cych łączą/ nye ſą w koſcyele/ áni człon
13:
ki koſcyołá tegͦ bożegͦ. Ano maſz w ſprá
14:
wách Apoſtolſkich o Symonye czár=
15:
no kſyężniku/ iż wyerzył kazányu ápo=
Act. 8.

16:
ſtolſkiemu/ to yeſt ewányeliey/ okrzćił
17:
ſye też/ y trzymał ſye Philippá/ y ná=
18:
uki yego. Ale iż tylko chćyał kupić v
19:
Pyotrá y Yaná/ áby ludźye zá wkłá=
20:
dánim rąk yego bráli duchá S. co nye
21:
náyduye ſye żeby było myánowićye
22:
zákazano w ewányeliey: yednák odſą=
23:
dźił go Pyotr s. koſcyołá/ ták mowyąc
24:
Pyenyądze twoye nyechay będą ſtobą
F iijná


strona: F3v

Rozmowá trzećya
1:
ná zátrácenye: Abowimeś mnimał/
2:
ábyś dar boży zá pyenyądze myał o=
3:
trzymáć. Nyemaſz cząſtki áni bliſkoſci
4:
ku temu ſlowu/ to yeſt/ nye yeſteś v=
5:
czeſtnikyem ewányeliey á obyetnic bo
6:
żych. A ták áni koſcyołá Kryſtuſowe=
7:
go/ ktoremu ſámemu ewányelia y o=
8:
byetnice boże ſlużą. Dáley: Kyedy w
1. Cor. 11.

9:
Korynćye nyektorzy/ gárdząc zwyczá=
10:
yem poſpolitym mężczyzny z przykry
11:
tymi/ á byałe głowy z odkrytymi gło=
12:
wámi bogu ſye modliły. Nye okázuye
13:
ſye/ iżeby o tym w ewányeliey co by=
14:
ło vſtáwyono/ álbo iżeby oni w czym
15:
inym od náuki ewányeliey álbo prá=
16:
wego vżywánya ſwyątoſci odſtęmpo=
17:
wáli/ y owſſem chwali ye Páweł S.
18:
iż yáko im podał/ przykazánya yego
1. Reg. 16.

19:
chowáyą/ á myeli po ſobye piſmo/ iż
20:
nye ná zwirzchowne rzeczy y obrzędy/
21:
ále ná ſercá ludzkye bog pátrzy: A w=
22:
żdy Páweł tákowe z koſcyołá wyrzu=
23:
ca/ ták piſſąc: A yeſli kto zda ſye ſpor=
24:
nym być/my tákyego zwyczáyu nye=
mamy


strona: F4

Dworzá. z Mnichem.
1:
mamy/ áni koſcyoł boży: Yákoby rzekł
2:
Tákowy z námi y z koſcyołem bożym
3:
ſkłádu nye ma. Sąm też pan v Mathu
Math. 13.

4:
ſſá S. roſkázuye/ iż kto koſcyłá nyeſlu
5:
cha/ á co inegͦ przedſye byerze/ niż co ko
6:
ſcyoł vczy á każe/ ma być myąn zá po=
7:
gániná y celniká/ to yeſt odrzuconego
8:
człowyeká: A tákowi do koſcyołá bożegͦ
9:
yákoś ſlyſſał/ nye przyſluſſáyą. Nye
10:
mowi/ kto ſlowá bożego álbo ewánye=
11:
liey nye ſlucha: Ale kto koſcyołá nye=
12:
ſlucha: A nye o wyerze/ áni o ſwyąto=
13:
ſcyách też tám rzecz: ále kyedy yeden
14:
drugyego obráźi/ á nápomyenyon od
15:
koſcyołá/ nye vſlucha/ tákyego ku pogá
16:
nom przyłącza/ á ták od zboru á ko=
17:
ſcyołá krzeſciyáńſkyego odłącza.
Kácyrzo
wye nye
dzierżą ſie
ewánye=
liey.
Acz
18:
y tu ya nyebaczę/ iżebyſcye ći náuki e=
19:
wányeliey dźyerżeli/ á około nyey ſye
20:
zgadzáli/ ktorzy tych nye ſlucháyą/ o
21:
ktorych ewányelia mowi:
Luc. 10.
1. Cor.11.
kto was ſlu=
22:
cha/ mnye ſlucha/ á kto wámi gárdźi/
23:
mną gárdźi: álbo: My tákyego zwy=
24:
czáyu nyemamy/ áni koſcyoł boży: ál=
F iiijbo:


strona: F4v

Rozmowá trzećya
1:
bo: Yeſli nye vſlucha koſcyołá/ nye=
2:
chayći będźye yáko pogánin á celnik.
3:
A wnet przydawa pod przyſyęgą Zá=
4:
prawdę powyedam wąm/ co kolwyek
5:
zwyążećye ná źyemi/ będźye zwyąza=
6:
no y w nyebye: A cokolwyek rozwyą=
7:
żećye ná źyemi/ będźye rozwyązano y
8:
w nyebye. Y owſſem tácy przećiwyą
9:
ſye ewányeliey á ſlowu bożemu/ nye
10:
dawáyąc mu w thym myeyſcá áni
11:
wáyry/ Y owſſem odeymuyąc koſcyo
12:
łowi y przełożonym yego władzą od
13:
bogá dáną. Dla tego pytáyąc ták pi=
Odſſcze=
pieńci nie ſą
człon=
kámi koś
ćyołá bo
żego.

14:
ſſe Cypryan S. męczennik: Y wye=
15:
rzyſz ten/ iżeby wyárę záchował/ ktory
16:
yednoſci tey koſcyołá nye záchowa? á
Cyp. de u
nitate ec.

17:
ktory ſye koſcyołowi ſprzećiwya/ du=
18:
ffa/ żeby był w koſcyele? Yákoby rzekł/
19:
bárzoſye myli ná tym. A máło niżey
20:
Kto ſye od koſcyołá odłącza/ ku cudzo=
21:
łożnicy ſye przyłącza/ od obyetnic ko=
22:
ſcyołá odpada: nye ma nic do zapłát
23:
Kriſtuſowych/ kto koſcyoł Kryſtuſow o=
24:
puſſcza: Cudzy yeſt/ bezbożny yeſt/ nye
przyya


strona: F5

Dworz. z Mnichem
1:
przyyaćyeł yeſt/ Yuż nyemoże myeć
2:
bogá zá oycá/ kto koſcyołá nye ma zá
3:
mátkę. A wnet po tym: Tey yednoſci
4:
kto nye záchowa/ zakonu bożego nye=
5:
záchowa/ nye záchowa wyáry oycá y
6:
ſyná/ żywotá nye záchowa/ áni zbá=
7:
wyenya. A niżey: Mnimaſz ty iżeby
8:
mogł ſtać y żyć ten/ ktory z koſcyołá
9:
wychodźi? Wyele tám o tey yednoſci
10:
koſcyołá then S. doktor piſſe. A piſſe
11:
nye przećiw kácyrzom yákim/ ktorzy=
12:
by ſye około ewányeliey álbo ſwyąto=
13:
ſci z koſcyolem nye zgadzáli/ ále prze=
14:
ćiw odſſczepyeńcom tylko/ ktorzy ſye
15:
yedno od początku koſcyołá S. á poſlu
16:
ſſeńſtwá yego przełożonych odrywáli.
17:
A wſſyſtek liſt on godźiłoby ſye zło=
18:
tem nápiſáć/ á częſto przeczytáć y w=
19:
pámyęć bráć/ tym zwłaſſczá/ ktorzy
20:
dźiś ewányelią á ſlowem bożym brzą
21:
káyą.
Nouat
Epi. cō hæ
re. li. 2. t. 1.
Audius
idē l. 3. t. 1
Przeto y koſcyoł ſwyęty Nowá=
22:
tianá álbo Nowatá/ iż ſye od Korneli=
23:
uſá porządnye obránego papyeżá od=
24:
dźyelał/ Audyuſá/ iż złych duchow=
F vnych


strona: F5v

Rozmowá trzećya.
1:
nych przełożonych zá przełożone myeć
2:
nye chćyał. Quartodecymani/ iż ſye
Quarto
deciani.
idē l. 2. t. 1.

3:
w obchodźye ſwyętá wyelkonocnego
4:
z nim nyezgadzáli/ ácz około náuki y
5:
ſwyątoſci nic nye błądźili/ zá odſſcze=
6:
pyeńce/ á ták nye członki ſwoye myał:
7:
dźyerżąc ſye przerzeczonych ſlow Páń
8:
ſkich/ y onych też: Kto nye yeſt zem=
Math. 12.

9:
ną/ przećiw mnye yeſt/ á kto nye zbi=
10:
ra zemną roſpraſſa. Ktore ſlowá ták
11:
dobrze koſcyołowi ſlużą/ yáko ſáme=
12:
mu Pánu/ ktorym koſcyoł yeſt yedno
13:
ćyáło/ com yuż nye raz z piſmá á ſlo=
14:
wá bożegͦ pokazał. Abowim nyemoże
15:
ſye żaden człowyek od ćyáłá odłączyć/
16:
iżeby ſie zárázem y od głowy nye odłą
17:
czył. Acz kolwyek y to trudna/ á ſnadź
18:
nyepodobna rzecz/ áby ten/ ktory ſye od
Odſſcze=
pieńci tru
dno ſye
mogą błę
du vchro
nić.

19:
koſcyołá á ćyáłá páná Kryſtuſowegͦ v=
20:
pornye oderwye/ około wyáry też/ te=
21:
ſli nye zárázem/ tedy wżdy potym/ z=
22:
błędźić niemyał: ponyeważ wyárá dar
23:
yeſt boży/ ktory z páná Kryſtuſá/ yáko
24:
z głowy/ nye gdźye indźye/ yedno w
ćyáło


strona: F6

Dworz. z Mnichem.
1:
ćyáło/ á członki yego płynye: á trud=
2:
no iżeby nye vtonął/ kto z łodźi koſcyo
3:
łá wypádnye. Maſz tego przykład w
4:
ſtárym zakonye o dźyeſyęćyorgu poko
3. Reg. 13.

5:
lenyu żydowſſkim/ ktore iż ſye było w
6:
obirányu krolá/ od żydoſtwá drugyego
7:
oderwáło/ á za nye wnet zá tym ołta=
8:
rze ſobye ná gorach przećiwko zakono=
9:
wi budowáć záczęło/ y w báłwochwál=
10:
ſtwo vpádło? Y Nowátiani też/ y Au=
11:
dyani zá odſſczepyenim w błędy nye=
12:
ktore wpádli/ yáko ſwyádſſą Epiphá=
13:
nius y Cypryanus.
Ep. 1. 2. t. 1.
& 1. 3. t. 1.
Cy. ad cor
nel ad M.
Vrſaci
Soz. hiſ. ec
cl. 1. 6. c.
Tákże y Vrſácy=
14:
us/ o ktorym Zozomenus w hiſtoryey
15:
zmyenkę czyni. A ták nye wzgodźye
16:
około náuki ewányeliey á vżywánya
17:
ſwyątoſci tylko/ yáko Lutheranowye
18:
vczą/ yednoſć koſcyołá bożego żależy.
19:
Pogotowyu áni ſámá wyárá koſcyoł
20:
yednoći: Co by ſnadź kto mogł wźyąć
21:
z onego pyenya koſcyelnego: Przydź
22:
duchu S. nápełni ſercá twych wyer=
23:
nych/ ktoryś po rozmáitoſci wſſech yę=
24:
zykow zgromádźił narody w yednoſci
wyáry.


strona: F6v

Rozmowá trzećya
1:
wyáry. Ale to częſć zyednocenya/ á nye
2:
wſſyſtko: Chybá iżeby kto przez wyá=
3:
rę/ wſſyſtko co ku wyerze á zakonowi
4:
krzeſciyáńſkyemu należy/ rozumyał.
5:
D. W cżemże wżdy ná konyec tá ye=
6:
dnoſć koſcyołá zależy? M. Powyem.
7:
Dwoyákye bywa zgromádzenye álbo
8:
zyednocenye wyela rzeczy: Yedno po=
9:
rządne: Drugye ledá yákye:
Zgromá=
dzenie rze
czy rozny
ch w yed=
no dwoiá
kye yeſt.
Ledá yá=
kye.
porządne
Ledá yá=
10:
kye yeſt/ gdźye częſci álbo rzeczy ledá
11:
yáko ſye zbyeżą/ á nic ná tym gdźye á
12:
yáko ktora leży álbo ſtoi: Yáko kupá
13:
zboża/ ſtádo źwirząt. Porządne/ gdźye
porządne

14:
káżda częſć álbo rzecz muśi ſwe myey
15:
ſce/ ſpoſob/ y ſpráwę myeć: Yáko yeſt
16:
ćyáło człowyecze/ dom/ myáſto. Bo w
17:
ćyele ine myeyſce ma głowá/ ine ple=
18:
cy/ żywot/ ręce/ nogi/ pálce/ inákſſy też
19:
ſpoſob/ inſſą ſpráwę/ nye ku ſwemu tyl
20:
ko właſnemu pożytkowi/ ále ku po=
21:
trzebye y záchowányu cáłoſci wſſyſt=
22:
kyego ćyáłá ſlużącą. Tákże w do=
23:
mu/ drzwi/ okná/ ſcyány/ ſlupy/ tło/
24:
dách. Tákże w myeyſce domy/ weyże/
bro=


strona: F7

Dworzá. z Mnichem
1:
brony/ vlice/ rozne płći/ wyeki/ y ſtany
2:
ludźi.
Rząd ál
bo porz=
ądek.
A to ſtoſowánye roznych myeyſc
3:
ſpoſobow/ y ſpraw roznych częſci mye=
4:
dzy ſobą/ á ku wſſyſtkyemu onemu z=
5:
gromádzenyu/ rządem álbo porząd=
6:
kyem (co yedná rzecz yeſt) zowyemy:
7:
ktory ony rozne częſci yednoći/ á w ye
8:
dnoſci záchowywa. A poki to trwa w
9:
ćyele/ iż káżdy członek ná ſwym myey
Wćyele
rząd.

10:
ſcu/ ſwym ſpoſobem ſtoyąc álbo leżąc/
11:
ſwego właſnego powinowátſtwá ſtrze
12:
że/ nye tylko ku ſwey właſney/ ále w=
13:
ſſech inych członkow y wſſyſtkyego ćyá
14:
łá potrzebye y lepſſemu/ ták iż oczy
15:
pátrzą/ nye ſobye tylko/ ále y rękąm/ y
16:
nogąm/ y vſtom/ y wſſyſtkyemu ćyá=
17:
łu/ Vſtá yedzą/ yęzyk mowi/ nogi cho=
18:
dzą/ ręce robyą/ bronyą/ y podawáyą
19:
nye tylko ſobye/ ále y wſſem inym cz=
20:
łonkom y wſſyſtkyemu ćyáłu/ poty
21:
oná yednoſć ćyáłá trwa á nye rozſypu
22:
ye ſye. Ale gdźyeby głowá do pyersi/
23:
álbo do kroku/ ręce ná ſſyyę álbo ná
24:
grzbyet/ nogi ná głowę przenyeſć ſye
chćyały/


strona: F7v

Rozmowa trzećya
1:
chćyáły/ álbo nogi pyętámi á pálcy w
2:
zgorę/ á vdámi álbo kolány nádoł ſye
3:
obracáły/ głowá oczu/ vſt/ vſſu odby=
4:
wáłá/ álbo też oczy mowić/ ręce wi=
5:
dźyeć/ álbo myáſto żołądká tráwić/ pál
6:
ce ſlyſſeć álbo yeſć chćyáły/ káżde po=
7:
winnoſci á ſpráwy ſwey odſtąpiwſſy/
8:
yużby tám nye tylko kſtałt/ ále y yed=
9:
noſć ćyáłá onego trwáć nyemogłá. W
10:
myeyſce też mąż/ nyewyáſtá/ ſtáry/
W mye
ſcye.

11:
młodj/ kupyec/ rzemyeſlnik/ robotnik/
12:
oracz/ rozne myeyſcá/ doſtoyeńſtwá/ y
13:
powinowátſtwá máyą/ wedle ktorego
14:
poki ſye wſſyſtcy záchowáyą/ trwa
15:
rząd/ zgodá/ y yednoſć w myeſcye: Ale
16:
gdźye káżdy w ſwą poydźye/ tám nye
17:
rząd/ á zá nim roſtyrk y rozerwánye.
18:
A ták w rządźye yednoſć ćyáłá y myá
19:
ſtá zależy: Tákże y domu/ y woyſká/ y
20:
kroleſtwá: Zadne z tych zgromádzenye
21:
bez rządu yednoſci ſwey záchowáć nye
22:
może.
Vrzędni=
cy rządu
dozirać
máyą.
A rząd on ſąm z ſyebye áni z
23:
práwá álbo vſtaw onego zebránya ſtáć
24:
y trwáć nyemoże/ gdźye nye będźye
kogo


strona: F8

Dworz. z Mnichem.
1:
kogo/ ktoby ij ſpráwował/ y ſtrzegł go/
2:
práwá wykłádáyąc/ exekutią ich ozy=
3:
nayąc/ y bronyąc ich przećiw złoſci/
4:
przewrotnoſci/ y zuchwálſtwu ludzkye
5:
mu. Yáko w myeſcye/ woyſſce/ krole=
6:
ſtwye/ doſtoyeńſtwá y vrzędy/ w domu
7:
goſpodarz/ goſpodyni/ klucznik. rć. w
8:
ćyele ſuche żyły/ dech/ śiły duſſne/ o=
9:
żywyáyąca/ rucháyąca/ y czuyąca/ kto
10:
re yákoby vrzędnicy wſſyſtkye członki
11:
káżdy ſwym oſobliwym obyczáyem
12:
rucháyą y ſpráwuyą. A im wyętſſe z=
13:
gromádzenye/ tym wyęcey vrzędni=
14:
kow/ y roznych vrzędow w nim być
15:
muśi: Wyęcey w myeyſce niżli w do=
16:
mu/ w kroleſtwye niżli w myeſcye: A
17:
káżdy z nich wedle ſwego powinowát=
18:
ſtwá/ w ſwym poruczeńſtwye rządu
19:
doźira/ y od tego imyę ma/ iż rządu
20:
ſtrzeże. Nye doſyć ná tym.
Yedē na=
wyſſſſy v=
rząd ma
wſſyſtkye
ine rżą=
dźić.
Ale mali
21:
yeden á zgodny rząd być y trwáć/ mu=
22:
śi yeden nawyſſſſy vrząd być/ od ktore=
23:
go by wſſyſtkye ine pochop myáły/ á
24:
ktoryby wſſyſtkich doźirał/ á ku yed=
noſci


strona: F8v

Rozmowá trzećya
1:
noſci ye ſpráwował. Abowim by do=
2:
brze żadny z powinowátſtwá ſwegͦ nie
3:
wykraczał/ ále káżdy ſwego tylko pá=
4:
trząc/ nye oględowałby ſye ná drugie/
5:
áni ná poſpolite dobro/ á nye wſſyſtcy
6:
by ku yednemu końcu ſpráwy ſwoye
7:
ſcyągáli (coby było/ gdźyeby yeden w=
8:
ſſyſtkim nye zámyerzał/ co/ gdźye/ kye
9:
dy/ yáko/ á dla czego ſpráwowáć má=
10:
yą) muſyáłá by ſye oná yednoſć roz=
11:
tárgnąć. Yáko gdźyeby w woyſſce na=
12:
wyſſſſegͦ hetmáná nye było/ álbo gdźie
13:
by go wſſyſtcy ini vrzędnicy nye ſlu=
14:
cháli/ ále porucznicy roznye káżdy po
15:
ſwey woli ſwoyę częſc woyſká ſſyko=
16:
wał/ á tegoż czáſu picny w picowánye
17:
yecháć/ obozny oboz zátáczáć/ rotmiſtrz
18:
rotę ſwą ku ſſturmowi ćwiczyć/ álbo
19:
namyoty rozbiyáć chćyał/ Ten ktory
20:
yeſt nád yeznymi koni pokármowáć
21:
kazał/ á drabi też y yezni przełożonych
22:
ſwych nyeſlucháyąc/ wedle ſwey wo=
23:
ley ſye ſpráwowáli/ á ták káżdy w ſwą
24:
poſſedł (bo by yeden drugyemu nye=
chćyał


strona: G

Dworz. z Mnichem.
1:
chćyał vſtąmpić) nye byłoby zá pye=
2:
nyądz rządu/ áni yednoſci: A zátym
3:
álbo by ſye ono woyſko roſproſſyło/ ál=
4:
bo by go nyeprzyyaćyel pożył. A prze=
5:
to muſſą wſſyſtcy oni vrzędnicy zánye
6:
chawſſy wſſyſtkyego inſſego/ ku woley
7:
hetmáńſkyey káżdy wedle ſwego obo=
8:
wyąſku ſámi ſyebye/ y ty ktore máyą
9:
w ſwym poruczeńſtwye gothowáć y
10:
ſpráwowáć/ chcąli dobrze á zgodnye
11:
nyeprzyyáćyelowi odpiráć/ á ſámi ſye
12:
bye y woyſko ono w cáłoſci záchowáć.
13:
Tákże y w myeſcye/ w domu/ w krole=
14:
ſtwye/ muśi yeden nawyſſſſy vrząd
15:
być/ ktoryby wſſyſtkimi inymi wład=
16:
nął. A nic tu ná tym/ lubo yeden/ lubo
17:
kilko/ álbo y wyęcey tych vrzędnikow
18:
nawyſſſſych będźye/ byle yeden vrząd z
19:
godnye á yednoſtáyną władzą ſpráwo
20:
wáli. D. Kczemuż to przywodźiſz? M.
21:
Abychći dowodnye vkazał/ w czym ye
22:
dnoſć koſcyołá zależy: Ponyeważ on
23:
yeſt zgromádzenye nyeyákye/ A zgro
24:
mádzenye káżde mali yedno być/ muśi
Gczym.


strona: Gv

Rozmowá trzećya
1:
czym być zyednocone. Pátrzmyſz yá=
2:
kye zgromádzenye koſcyoł/ wedle tego
3:
com teraz rozbirał/ yeſli ledá yákye/
4:
czyli porządne.
Kośćioł
zgromá
dzenye
porząd=
ne.
A iż porządne/ z przod
5:
kum powyedźyał/ y okázuye ſye z o=
6:
nych podobyeńſtw/ gdźye ij piſmo
7:
S. á ſlowo boże/ yákom wyſſſſey po=
8:
wyedał/ kroleſtwu/ woyſku ſpráwyo=
9:
nemu/ myáſtu/ domowi/ ćyáłu przy=
10:
rownywa:
1. Cor. 14
Piſſe też Páweł S. o Ko=
11:
rynthow: Wſſyſtko ſye myędzy wámi
12:
vtćiwye á porządnye/ nyechay dźye=
13:
ye: Koloſenczyki też z rządu chwali.
Col. 2.
A
14:
yeſli Korynthſki á Koloſenſki koſcyoł/
15:
ktory tylko częſci były powſſechnego
16:
koſcyołá/ porządne być myáły/ pogo=
17:
towyu wſſyſtek koſcyoł/ przećiw ktore=
18:
mu brony pyekyelne/ wedle obyetnice
19:
páńſkyey/ przemoc nyemáyą. A prze=
Rząd ko
ſcyoł w
yednoſ=
ći zácho
wa.

20:
to yáko ćyáło/ dom/ myáſto/ woyſko/
21:
kroleſtwo/ ták y koſcyoł rząd w yedno=
22:
ſci záchowa. A mali rząd w nim być
23:
á wſſyſtko ſye porządnye dźyać/ muſſą
24:
być vrzędy y vrzędnicy/ ktorzyby oby=
Vrzędni=
cy w koſ=
cyele muſſą być.
wátele


strona: G2

Dworz. z Mnichem
1:
wátele yego myędzy ſobą y z bogyem
2:
yednoćili/ á dobrem poſpolitym/ to
3:
yeſt/ ſlowem bożym y ſwyątoſcyámi
4:
ku lepſſemu wſſyſtkyego koſcyołá ſſá=
5:
ffowáli/ y doźiráli tego/ áby káżdy krze
6:
ſciyánin wyedźyał ſwoye powinowá=
7:
ſtwo/ á z nyego nye wykraczał/ wy=
8:
ſtęmpny áby powſcyągnyon y karan
9:
był/ ſpory á roznice áby ſye nye wſſczy
10:
náły: A gdźyeby ſye ſpor álbo wątpli=
11:
woſć yáka około wyáry/ ſpraw y zako=
12:
nu wtoczyłá/ ktorey piſmo (ktore ſo=
13:
bą nye władnye/ ále tám y ſám náćyą
14:
gáne być może) roſpráwić nyemoże/
15:
áby przez ony vrzędniki roſpráwyona
16:
byłá: Ná konyec we wſſem/ co ſye ſcyą
17:
ga ku lepſſemu káżdego zwłaſſczá/ y
18:
wſſyſtkyego koſcyołá/ áby pewna/ do=
19:
bra/ y porządna ſpráwá/ zgodá/ y yed=
20:
noſć záchowaná byłá. A mali práwy
21:
porządek y yednoſć w koſcyele być/ mu
22:
śi w nim też być yeden nawyſſſſy v=
23:
rząd/ ktoryby wſſyſtkyemi inymi w=
24:
ładnął/ á zgadzał ye/ gdźyeby yednoſć
G ijtár=


strona: G2v

Rozmowá trzećya
1:
tárgáć chćyeli/ á káżdemu kres zá=
yáko bog
ſam koś=
ćyoł bu=
duie y rzą
dźi.

2:
myerzał. Rzecze Nowokrzczenyec: Iż
3:
to wymyſly ludzkye. Koſcyoł boży tá=
4:
kich vrzędow/ áni vrzędnikow nye po=
5:
trzebuye. Abowim Bog ſam w nim
6:
rząd poſtánowił: ſąm go też ſtrzeże y
7:
doźira/ duchem S. ſercá ludzkye ſprá=
8:
wuyąc. Prawdá to wyerna/ iż bog ſąm
9:
w koſcyele rząd ſtánowił/ y ſąm go do
10:
źira: Com ya też/ yeſli pámyętaſz/ pi=
11:
ſmem wywodźił: á nye tylko o koſcye
12:
le/ ále y o domye/ y o myeſcye/ y o kro=
13:
leſtwye to mamy rozumyeć: Poś=
14:
wyadſſa tego Dawid ták ſpyewáyąc:
Pſal. 126.

15:
Gdźye pan nye zbuduye domu/ nádá=
16:
remno robyą ći/ ktorzy ij buduyą:
17:
Gdźye pan nye będźye ſtrzegł myáſtá/
18:
prozno czuye ten/ kto go ſtrzeże. Bog ći
19:
koſcyoł zbudował/ y rząd w nim ſtáno
20:
wił/ y ſąm go doźira: Ale yáko ono/ ták
21:
y to przez ludźye ſpráwował y ſprá=
22:
wuye. Przez Apoſtoły y namyáſtki
23:
ich ludźye ku wyerze náwrácał/ á ko=
24:
ſcyołá tego vrzędniki czynił: przez tyże
zámye


strona: G3

Dworz. z Mnichem.
1:
zámyerzał im yáko ſye myeli w zako=
2:
nye yego ſpráwowáć: przez ludźye ye
3:
też rządźi: Co/ iż ná ten cżás inſſe pi=
4:
ſmá opuſſczę/ z onych ſye ſlow Páwłá
Acto. 20.

5:
S. okázuye: gdźye nye kogo inego ye=
6:
dno ludźye w Epheźye nápomina/ á=
7:
by pyeczą myeli o ſobye/ y o wſſyſt=
8:
kyey trzodźye: w ktorey (powyáda)
9:
duch S. poſtáwił was ſtrożmi álbo bi=
10:
ſkupy/ ábyſcye rządźili koſcyoł boży.
11:
A przeto rząd/ ktory bes vrzędow być
12:
nyemoże/ koſcyoł yednoći:
Nowokrz=
czeńcy y
Pikárći
nye ſą w=
koſcyele.
A ták No=
13:
wokrzczeńcy/ Pikárći/ y ini kácyrzo=
14:
wye/ ktorzy vrzędow koſcyelnych/ á zá=
15:
tym áni porządku myędzy ſobą nye=
16:
máyą/ powyedáyąc iżeſmy wſſyſcy
Gal. 3.

17:
yedno w Kryſtuſye Yezuſye/ yáko pi=
18:
ſſe Páweł do Gáláthow/ nye ſą w ye=
19:
dnoſci koſcyołá/ áni do nyego przyſlu=
20:
cháyą. Tákże y ći/ ktorzy ácz porządek
21:
nyeyáki máyą myedzy ſobą/ ále nye
22:
yednoſyáyny.
Yedno=
ſtájny rz=
ąd yedne
go koſcio
łá.
Bo yednego koſcyołá/ yá
23:
ko y domu/ y myáſtá/ y woyſká/ y kro=
24:
leſtwá/ yeden á yednoſtáyny rząd ma
G iijbyć.


strona: G3v

Rozmowá trzećya
1:
być. Prawdáć iżeſmy w Kryſtuſye w=
2:
ſſyſtcy yedno: Ale nye yáko oni rozu=
3:
myeyą.
1. Cor. 12.
Indźye to ſąm Páweł yáſnye
4:
wykłáda/ piſſąc/ iżeſmy wſſyſtcy yed=
5:
no ćyáło/ ále yednego ćyáłá rozne cz=
6:
łonki/ záchowáyące myędzy ſobą yed=
7:
noſć y porządek. D. Wſſák Luthe=
8:
ranowye myędzy ſobą yednoſtáyny
9:
porządek máyą/ tákże y Sákrámen=
10:
tarzowye/ y Czechowye myędzy ſobą.
11:
M. O Czechach nye mowyę. Acz y
12:
ći ſlyſſę rozni ſą myędzy ſobą: Ale myę
13:
dzy Sákrámentarzmi y Lutherany/
14:
ták yeſt yednoſtáyny rząd koſcyelny/
15:
iż nyerzkąc w powyećye/ ále w mye=
16:
ſcye káżdym inákſſy: á inákſſy teraz/
17:
inákſſy przed rokyem álbo dwyemá.
18:
Ale by dobrze yednoſtáyny był/ yeſſcze
19:
nye doſyć ná tym: Yeden ma być á
20:
yednoſtáyny/ nye w yednym kąćye ál=
21:
bo páńſtwye/ ále we wſſem krzeſciyań
22:
ſtwye: Y to nye ledá yáki. Ale przez
23:
Apoſtoły poſtánowyony.
Apoſtol=
ſki porzą=
dek/ od
kthorego
koſcyoł á
poſtolſki.
Bo mogło=
24:
by to być/ iżeby wyele ludźi y narodow
krze=


strona: G4

Dworz. z Mnichem.
1:
krzeſciyańſkich po wyelu kráin ſwyá=
2:
tá/ vwyedſſy ſye wbłąd/ nowy yáki
3:
rząd ſobye wymyſlili/ á przez długi
4:
czás yednoſtáynye ſye go dźyerżeli:
5:
Ale gdźyeby on rząd inákſſy był niż á=
6:
poſtolſki/ nyebyłby to koſcyoł boży: A=
7:
bowim nye ápoſtolſki. A dla tego nye
8:
tylko yeden/ ſwyęty/ y powſſechny/ ále
9:
y ápoſtolſki koſcyoł ono ſlawne Conci
10:
lium Konſtántynopolſkye wyſſſſey ná
11:
myenyone wyznawa: iż ápoſtolſki/ á
12:
nye inákſſy rząd wnim być ma. D.
13:
Czemu nye Kryſtuſow/ gdyż ij Kry=
14:
ſtus záłożył y zbudował? M. Ták
15:
yeſt/ Kryſtus ij záłożył y zbudował:
16:
Ale záczął á záłożył tylko ſąm przez
17:
ſye/ á przez ápoſtoły po ſwym w nyebo
18:
wſtąmpyenyu dokonał/ y rząd w nim
19:
poſtánowił. Co ſye z tąd znáczy/ iż ni=
Kyedy
ſye koś=
ćioł zyá
wił.

20:
gdźye w ewányeliach/ áni gdźye in=
21:
dźye w piſmye nowego zakonu nye=
22:
máſz o koſcyele Kryſtuſowym zmyen=
23:
ki/ iżeby yuż był: Aliż po wnyebo w=
24:
ſtąmpyenyu páńſkim/ y po zeſlányu
G iiijduchá


strona: G4v

Rozmowá trzećya
1:
duchá S. Y to nye pirwey/ áliż Má=
2:
tyáſz ná myeyſce Yudaſſowo był ob=
3:
ran/ Pyotr władzę ſwoyę okázowáć po
4:
czął: to yeſt/ áliż porządek nyeyáki był
5:
przez ápoſtoły myędzy krzeſciyány po
6:
ſtánowyon.
Act. s. 9.
Math. 16.
Co ſye z ſpraw ápoſtolſkich
7:
okázuye. Pan też ſąm gdźye koſcyołá
8:
zmyenkę czyni v Máthuſſá S. ták mo=
9:
wyąc/ A ná tey ſkále zbuduyę koſcyoł
10:
ſwoy/ Nye mowi zbudowałem/ álbo
11:
buduyę/ ále zbuduyę potym. A to nye
12:
długo przed ſmyerćyą mowił/ kazaw=
13:
ſſy yuż przed tym o trzy látá. A ták
14:
przez ápoſtoły po zeſcyu páńſkim ko=
15:
ſcyoł zbudowan: Yáko y Ezáiaſz daw=
16:
no o tym prorokował/ imyenim bo=
17:
ſkim ku koſcyołowi ták mowyąc.
Eſa. 1.
Y
18:
przywrocę ya tobye ſędźye twoye yá=
19:
ko byli pirwey/ á rádę twoyę yáko z ſtá
20:
rádawná. Pothym będźyeſz názwan
21:
myáſtem ſpráwyedliwego/ myáſtem
22:
wyernym. A to tu obyecuyę/ iż zá
23:
przywrocenim ſędźyow y rad/ to yeſt
Math. 12.

24:
zá poſtánowyenim rządu przez ápo=
ſtoły/


strona: G5

Dworzá. z Mnichem
1:
ſtoły/ ktore y Pan ſąm zowye ſędźyá=
Luc. 11.

2:
mi żydow (ktorym tá obyetnicá byłá
3:
daná) koſcyoł będźye przezwan myá=
4:
ſtem ſpráwyedliwego páná Kryſtuſá/
5:
ktorego y Yudaſz przeklęty/ y żoná Pi=
Math. 27.

6:
łatowá ſpráwyedliwym zwáli y myá
7:
ſtem wyernym/ zgromádzenim porzą
8:
dnym álbo koſcyołem wyerzących.
1. Tim. 3.
Eſa. 2.
1. Tim. 3.

9:
Tenże ij potym wnet zowye domem
10:
páńſkim/ (yáko y Páweł S.) powye=
11:
dáyąc/ Iż będźye oſtátnich dni zgoto=
12:
wána gorá domu páńſkyego/ ná wirz=
13:
chu gor: Y będźye podwyſſſſoná nád
14:
pagorki/ y popłyną do ney wſſyſtki
15:
narody/ y poydźye mnoſtwo ludow:
16:
Y rzekną: Pomy/ wſtąpmy ná gorę
17:
páńſką/ á do domu bogá Yakobowego/
18:
y náuczy nas drog ſwoich/ y będźyemy
19:
chodźić po ſcyeſzkach yego. Przez dom
20:
páńſki/ yákom powyedźał/ koſcyoł bo
21:
ży známyenuye/ á powyeda iż gorá
22:
ná ktorey ten dom ſtáć myał/ ktora
23:
według proroctwá Dánielowego ná=
24:
pełniłá wſſyſtkę źyemyę/
Dan. 2.
to yeſt pan
G vKry=


strona: G5v

Rozmowá trzećya
1:
Kryſtus/ álbo zakon yego/ myał być z=
2:
gotowan ná wirzchu gor/ to yeſt ná po
3:
ſtánowyenyu y porządku ápoſtolſkim
4:
ktorzy też ſą gorámi álbo pagorki/
Eph. 2.
ná
5:
ktorych grunćye też Páweł S. powye=
6:
da/ iż Ephezowye ſą zbudowáni mye=
7:
ſſczány ſwyętych á domowniki boży=
8:
mi. A iże ſye to proroctwo Ezáiaſſo=
9:
wo ták má rozumyeć/ nyechcę tu Hye
10:
ronimá/ álbo ktorego inego doktorá
11:
S. wykłádem/ ále ſámegoż Ezáiaſſá
12:
ſlowy wywodźić: Ktory wnet zá ony=
13:
mi ſlowy ták mowi: Abowim z Syon
14:
wynidźye zakon/ á ſlowo Páńſkye z
15:
Hyeruzálem. Toć ſye nye rozumye o
16:
zakonye Moizeſſowym/ ktory dawno
17:
przed tym był dąn/ á nye ná Syon go=
18:
rze/ álbo w Hyeruzálem/ ále ná Sy=
19:
náj gorze Arábſkyey:
Exo. 19.
Ani też o páná
20:
Kryſtuſowym kazányu: Bo on też nye
21:
ná Syon/ áni w Hyruzálem/ ále w
22:
Gálileyey kázáć począł/ yáko ſwyádſſy
23:
Mátuſz S. w Gálileyey częſtokroć prze
24:
bywał/ w Gálileyey w nyebo wſtąpił:
Math.4.
Ale


strona: G6

Dworz. z mnichem
1:
Ale o náuce y porządku ápoſtolſkim/
Luc. 24.

2:
ktory wedle roſkazánya páńſkyego/ od
3:
Hyeruzálem począwſſy po wſſyſtkich
4:
narodźyech myał ſye rozſſyrzyć. A iż
5:
ſye ták ſtáło/ z kſyąg ſpraw ápoſtolſkich
6:
yáſnye ſye okázuye. A dla tego ácz nye
7:
yeſt inſſy yedno Kryſtuſow ten koſcyoł
8:
(bo Kryſtuſowi á nye ſobye ij apoſto=
9:
łowye budowáli) yednák ij nye Kry=
10:
ſtuſowym ále ápoſtolſkim ſlawne ono
11:
Concilium názwáło: Nye prze co ine=
12:
go/ yedno iżby ludźye zwodźić ſye nye
13:
dawáli tym/ ktorzy ſye zá to wydawá
14:
li/ iżeby byli Kryſtuſem/ álbo duchem
15:
S. yáko Montanus/ álbo iżeby práwą
16:
á ſſczyrą náukę Kryſtuſowę z oſobliwe
17:
go obyáwyenya bożego myeli/ á prze=
18:
to nowy rząd ſobye ſtánowili: O kto=
Matt. 24.

19:
rych Pan ſąm prorokował/ iż myeli
20:
przychodźić/ y wyele ludźi zwodźić:
21:
Yákoż wyele tákich było yeſſcze wnet
22:
od ápoſtolſkich czáſow począwſſy. Y
23:
po dźiśdźyeń ći nowi ewányeliſtowye
24:
tym ſye chełpyą: A toż iżby ſye ludźye
nye


strona: G6v

Rozmowa trzećyá
1:
nye mylili/ á nye w inym koſcyele Krj
2:
ſtuſá/ to yeſt/ náuki Kryſtuſowey ſſuká
3:
li/ mimo ten/ ktory od ápoſtołow pe=
4:
wny porządek z náuki Kryſtuſowey
5:
płynący wźyąwſſy/ do końcá ij nyepo=
6:
ruſſenye záchowa/ dla tego ápoſtolſki
7:
koſcyoł wyznawamy: Z ktorym Sá=
8:
krámentarze/ Lutheranowye/ Czecho=
9:
wye/ Ruś/ Grekowye/ y inſſy wſſyſtcy
10:
odſſczepyeńcy ſkłádu nye máyą/ po=
11:
nyeważ ſye od yednoſtáynego porząd=
12:
ku yego odrywáyą/ inákſſe porządki
13:
ſobye wynáyduyąc/ niżli nąm ápoſto=
14:
łowye zoſtáwili. D. Nye przyzna
15:
wáyą ſye oni ktemu/ y owſſem twir=
16:
dzą/ iż myſmy porządku ápoſtolſkye=
17:
go odſtąmpili/ álbo náſſy przodkowye/
18:
á oni ij zádźyerżeli/ álbo z nowu w re=
19:
zę wſtąpili.
Porządek
ápoſtolſki
M. To ſye ſámo poka=
20:
że/ gdy obaczymy/ yáki porządek w ko=
21:
ſcyele ápoſtołowye zoſtáwili. Przod=
22:
kyem iż wneth z pirwu zá ápoſtołow
23:
nye zámyeſſánye á zgráyá nyerząd=
24:
na/ ále rząd/ zgodá/ y yednoſć byłá w
ko=


strona: G7

Dworz. z Mnichem.
1:
koſcyele/ ſwyádſſy Lukaſz S. w ſprá=
Act. 4.

2:
wách ápoſtolſkich ták piſſąc: A gromá=
3:
dy álbo zebránya wyerzących było ye=
4:
dno ſerce/ y yedná duſſá: A to yednoſć:
5:
A ták wyelka/ iż wyętſſa być nyemo=
6:
głá/ A ná znák tego przykłádá: A ża=
7:
den z nich to co dźyerżał/ nye mowił
8:
iżeby yego było/ Ale wſſyſtkye rzeczy
9:
myędzy nyemi były ſpolne. A to w tá=
10:
kim zyednocenyu/ ábyś nye mnimał
11:
iż nyerząd był/ á yeden drugyemu wy=
12:
dźyerał/ yáko ći nowi ápoſtołowye czy
13:
nyą y vczą/ á żaden właſnego nic nye
14:
myał/ dawa znáć/ iż przedſye kto ch=
15:
ćyał ſwoye dźyerżał/ ácz tego nye ſąm
16:
vżywał. Y dáley piſſe: A wyelką mo=
17:
cą álbo władzą ápoſtołowye dawáli
18:
ſwyádectwo o zmartwychwſtányu Ye
19:
zuſá Kryſtuſá páná náſſego/ á łáſká
20:
wyelka byłá w nich wſſyſtkich. A to
21:
nye wſſyſtcy oni ludźye kazáli álbo
22:
ſwyádectwo dawáli o zmartwych w=
23:
ſtányu Kryſtuſowym/ ále ápoſtoło=
24:
wye tylko/ choćya ich wyele było myę=
dzy


strona: G7v

Rozmowá trzećya
1:
dzy nimi/ ktorzy go po zmartwych w=
2:
ſtányu widźyeli/ yáko ſwyádſſy Pá=
3:
weł S. iż ſye vkazał wyęcey niżli pyą=
1. Cor. 15.

4:
ći ſet bráćyey/ á ták dobrze o tym ſwyá
5:
dectwo dáć mogli. Coż dáley Lukaſz
6:
powyeda. A nye było nikogo nyedoſtá=
7:
tecznego myędzy nyemi. A to záś o
8:
yednoſci á rządźye: A yáko? Abowim
9:
ktorzykolwyek myeli role álbo domy/
10:
przedawſſy/ przynośili pyenyądze/ kto
11:
re zá nye bráli/ y kłádli ye przed nogi
12:
ápoſtolſkye. A to wyznawáyą przeło=
13:
żeńſtwo ápoſtolſkye: Y tu rząd/ ktory
14:
ſye yeſſcze lepyey wnet okázuye: Nye
15:
brał ſobye káżdy co chćyał/ Ale vdźyela
16:
no (mowi) káżdemu/ yelo mu było trze
17:
bá. Widźiſz tu rząd/ ktory on koſcyoł
18:
yednoćił: Wſſyſtcyć tám yedno byli/ á=
19:
le nye wſſyſtcy yedno czynili/ áni káż=
20:
dy co mu ſye widźyáło. Ale yedni ka=
21:
záli/ drudzy ſlucháli: yedni ſſaffowáli/
Vrzędy
rozne w
koſcyele.

22:
drudzy bráli: A to rozne ſpráwy/ rozne
23:
ſtany/ rozne vrzędy. O ktorych Páweł
24:
S. do Korynthow y do Ephezow do=
wod


strona: G8

Dworzá. z Mnichem.
1:
wodney piſſe: Do Korynthow ták:
1. Cor. 12.
A
2:
nyektore vſtáwił bog w koſcyele/ przod
3:
kyem ápoſtoły/ powtore proroki/ po=
4:
trzećye doktory/ potym mocy/ potym
5:
łáſki vzdrawyánya/ wſpomagánya ál=
6:
bo vdźyelánya/ rządzenya/ rozmáitoſć
7:
yęzykow. Y zaż wſſyſcy ápoſtołmi? Y
8:
zaż wſſyſtci proroki? rć. A do Ephezow
9:
ták piſſe: A on dał koſcyołowi nyekto=
10:
re ápoſtoły/ nyektore proroki/ á dru=
11:
gye ewányeliſty/ drugye páſtyrze y do
12:
ktory/ dla doſkończenya ſwyętych:
Eph. 4.
dla
13:
poſlugi/ dla zbudowánya ćyáłá Kry=
14:
ſtuſowego/ áż ſye zbyeżymy wſſyſtcy
15:
w yednoſć wyáry á vznánya Syná bo=
16:
żego/ w mężá doſkonáłego/ w myarę
17:
zupełnego wyeku Kryſtuſowego: áby=
18:
ſmy yuż nyebyli máluczkimi/ ktorzy=
19:
byſmy ſye narzáli/ á ktorychby vnośił
20:
wſſelki wyátr náuki w obłudnoſci lu=
21:
dzkyey/ w chćiwoſci ku załodze błędu:
22:
Ale áby prawdę czynyąc w miłoſci/
23:
roſliſmy we wſſem weń/ ktory yeſt
24:
głowá Kryſtus. Yákoż yáſnyey mogł
wypi=


strona: G8v

Rozmowá trzećya.
1:
wypiſáć porządek koſcyelny y vrżędy/
2:
ktore/ od kogo/ dla czego/ y poki ſą po=
3:
ſtánowyone? Od kogoż? Acz tu po=
Od kogo

4:
wyáda ná yednym myeyſcu iż od Bo
5:
gá/ ná drugim od Kryſtuſá/ co yedná
6:
rzecz yeſt: Bo Kryſtus bog: Ale nye
7:
iny porządek tu rozumye/ yedno ten
8:
ktory Kryſtus lubo ſąm przez ſye przo
9:
dkyem myędzy ápoſtołmi/ lubo przez
10:
ápoſtoły w koſcyele poſtánowił/ Co á=
11:
poſtołowye czynili/ przypiſuyąc Pá=
12:
nu ſámemu/ ktory im rzekł/ kto was
13:
ſlucha/ mnye ſlucha: á yáko mye o=
14:
ćyec poſlał/ ták ya was też ſlę:
Math. 28.
Bo ſąm
15:
zá żywotá nye czytamy iżeby porzą=
16:
dek á vrzędy yákye ſtánowił/ chybá
17:
dwunaſcye ápoſtołow/ á ſyedmidźye=
Mar. 3.
Lu. 6. 10.
Ioan. 21.

18:
ſyąt y dwu vcznyow/ á Pyotrá páſty=
19:
rzem owyec ſwoich y ſprawcą krole=
20:
ſtwá nyebyeſkyego. Inſſe wſſyſtkye v=
21:
rzędy/ ktore tu Páweł wymyenya/
22:
ápoſtołowye po w nyebo wſtąpyenyu
23:
páńſkim ſtánowili. Co y ſąm Páweł
24:
tu do Ephezow piſſąc ponyekąd znáć
dawa.


strona: H

Dworz. z Mnichem.
1:
dawa. Abowim vczyniwſſy zmyenkę o
2:
wnyebowſtąmpyenyu Kriſtuſowym/
3:
á iż on wſtąmpiwſſy tám/ dał dáry/
4:
ludźyom/ opiſuye yákye to dáry: Dał/
5:
powyáda/ nyektore ápoſtoły/ nyekto=
6:
re. rć. A to ty dáry á vrzędy dał: przez
7:
kogoż? Sąm przez ſye Máthyáſſá tyl=
Act. 19.

8:
ko/ á Páwłá ápoſtoły dał/ drugye bez
9:
pochyby przez ápoſtoły. A nye tylko
10:
ty vrzędy ktore tu Páweł ná obu mjey
11:
ſcu ſpomina/ Kryſtus przez ápoſtoły
12:
koſcyołowi dał/ Ale y Diakony/ o kto=
Act. 6.

13:
rych poſtánowyenyu tćimy w ſprá=
14:
wách ápoſtolſkich: Y kápłany/ ktore
15:
Pyotr/ Yákub/ y Páweł/ presbyteros/
1. Pet. 5.
Iac. 5.
1. Tim. 5.

16:
po náſſemu/ ſtárſſymi/ nye od lat/ ále
17:
od przełożeńſtwá/ zową: Y biſkupy: o
18:
ktorych Lukaſz w ſpráwách ápoſtol=
Act. 20.
1. tī. 1. 3. 4.
Tit. 1. &c

19:
ſkich ſpomina: A Páweł do Timothe=
20:
uſſá y Titá piſſąc powinowátſtwá ich
21:
á przez kogo/ y ktorym obyczáyem ná
22:
ten vrząd wyſtáwyeni być máyą/ opi=
23:
ſuye. Acz ſye y biſkupi y kápłani myę=
24:
dzy onymi/ ktore Páweł S. ná myey=
Hſcach


strona: Hv

Rozmowá trzećya
1:
ſcach wyſſſſey námyenyonych wymye
2:
nya/ zámykáyą. A iż yáko ty vrzędy
3:
rozdźyelne ſą/ thák przez rozne oſoby
4:
máyą być ſpráwowáne/ ná myeyſcu
5:
wyſſſſey námyenyonym oznaymuye
6:
Páweł piſſąc/ iż nye wſſyſtcy ſą ápo=
7:
ſtołmi/ áni proroki/ áni doktormi. rć.
8:
ále drudzy tymi/ drudzy owymi/ we=
9:
dług vdźyelánya łáſki y dárow Bo=
10:
żych: ktore vdźyelánye yedenże duch
11:
ſpráwuye wedle ſwey woley: yedne=
12:
mu ná tę/ drugyemu ná iną ſpráwę/
13:
á ná yednęż yednemu wyęcey/ drugye
14:
mu mnyey: A przedſye káżdemu/ go=
15:
dnemu y nyegodnemu/ nye wedle za=
16:
ſlugi yego/ ále wedle ſwey woley/ ták
17:
złych/ yáko dobrych ku tákim ſprá=
18:
wąm vżywáyąc. A przeto nye lżey źli
19:
niżli dobrzy/ nyegodni niżli godni v=
20:
rzędnicy/ yáko ſludzy á namyeyſtnicy
21:
boży/ ktorzy pánu ſwemu ſtoyą y vpa=
Rom. 14.

22:
dáyą/ yáko tenże Páweł indźye piſſe/
23:
od nas tćyeni y ważeni być máyą.
Ioan. 23.
A=
24:
bowim pod záwyeránim Pan powye
da/ iz


strona: H2

Dworz. z Mnichem.
1:
da/ iż kto przyymuye tego/ kogo on po=
2:
ſle/ yego ſámego/ y onego kto yego po=
3:
ſlał/ to yeſt bogá oycá przyymuye: A
4:
Kryſtuſem gárdźi/ kto ápoſtołmi/ á ták
5:
y inſſymi vrzędniki koſcyelnymi od bo
6:
gá dánymi/ yákoś ſlyſſał/ gárdźi: Co
7:
nye mnyey o Yudaſſu niżli o drugich
8:
ápoſtolech mowił: Złemu złoſć yego
9:
ſámemu ſzkodźi/ vrzędowi nic nyeſzko=
10:
dźi/ yákom wyſſſſey powyedał. Dla
dla czego

11:
czegoż ty vrzędy Kryſtus w koſcyele po
12:
ſtánowił? A to powyáda Páweł: Dla
13:
ſkończenya ſwyętych y to yeſt/ dla przy
14:
wyedźenya ludźi ku wyerze y zako=
15:
nowi yego/ przez ktory ſwyętymi ſye
16:
ſtawáyą/ y záchowánya y potwirdze=
17:
nya w nim przez náukę/ nápominá=
18:
nye/ rząd/ y kárnoſć. Bo to wſſyſtko ſye
19:
w onym ſlowku/ ſkończenya zámyka.
20:
Co dáley? Dla poſlugi/ rozumyey o=
21:
koło ſwyątoſci. Od czego też ſſáfárzmi
1. Cor. 4.

22:
ſwyątoſci álbo táyemnic bożych ſą ná=
23:
zwáni: ktore ſſáfowánye nye wſſyſt=
24:
kim wobyec/ ále tylko ná to obránym
H ijnale=


strona: H2v

Rozmowá trzećya
1:
należy. O czym ſye niżey dowodnyey
2:
powye. Coż dáley. Dla zbudowánya
3:
ćyáłá Kryſtuſowego/ to yeſt poſtáno=
4:
wyenya y ſpráwowánya koſcyołá. A
5:
yáko to? Sąm wykłáda: Abyſmy ſye
6:
nye wáháli/ álbo nye narzáli yáką
7:
wątpliwoſcyą około wyáry y ſpraw
8:
krzeſciyáńſkich: Aby nas nye vnośił
9:
ledá wyátr náuki obłędliwey álbo prze
10:
wrothney. Ale ábyſmy prawdę czy=
11:
nyąc rć. to yeſt/ vprzeymye ſye ſprá=
12:
wuyąc w miłoſci przećiw bogu y bli=
13:
źnyemu/ pomnażáli ſye we wſſem do
14:
brym/ w zgodźye á w yednoſci koſcyo=
15:
łá Kryſtuſowego/ ktorego on yáko ye=
16:
dnego ćyáłá głową yeſt. Widźiſz iż tu
17:
nic nye opuſcił/ co á dla czego ći vrzę=
18:
dnicy w koſcyele ſpráwowáć máyą.
19:
D. Ale tu nye mowi/ iżeby rządźić
Iż przeło
żeni du=
chowni
rządźić
máyą.

20:
á roſkázowáć myeli/ yáko dźiś biſkupi
21:
á prałaći czynyą. M. Od czegoż v=
22:
rzędnicy názwáni/ yedno od rządu ál=
23:
bo rządzenya? D. Ale ich Páweł
24:
áni tu/ áni gdźye indźye vrzędniki nye
zowye


strona: H3

Dworzá. z Mnichem
1:
zowye/ yedno ſlugámi Kryſtuſowymi
2:
y koſcyelnymi/ á ſſáfárzmi táyemnic
3:
álbo ſwyątoſci bożych. M. Prawdá.
4:
Ale y kroláć ſlugą bożym zowye/ á
Rom. 13.

5:
nye vrzędnikyem/ A yednák tego rzec
6:
nye możeſz/ iżeby krol vrzędnikyem
7:
nye był/ á rządźić y roſkázowáć nye
8:
myał. Słyſſałeś iż dla rządu/ vrzędy y
9:
vrzędnicy ſą w koſcyele. D. Ale ten
10:
rząd tylko vczenim/ nápominánim/
11:
poćyeſſánim/ á rządnym ſſáfowánim
12:
ſwyątoſci/ vrzędnicy koſcyelni czynić
13:
máyą. M. Ták Nowokrzczeńcy y Lu
14:
theranowye czáſem powyedáyą. A
15:
gdźyeż o tym w piſmye? ponyeważ
16:
nic nyeprzyymuyą yedno co w piſ=
17:
mye yeſt: D. Ano powyedał pan
18:
Kryſtus ápoſtołom:
Mar. 10.
Iż nye ták myá=
19:
ło być myędzy nimi/ yáko mędzy krol
20:
mi á pány ſwyetſkimi: Ale ktobykol=
Luc. 22.

21:
wyek chćyał być wyętſſym á pirwſſym
22:
myędzy nimi/ myałby być ich ſlugą.
23:
M. Ty ſlowá vrzędnikom koſcyelnym
24:
rządzenya y roſkázowánya nye odey=
H iijmuyą:


strona: H3v

Rozmowá trzećyá
1:
muyą: O czym ſye dalibog indźye ſſy=
2:
rzey powye y wywyedźye/ á przytym
3:
yáko ſye ty ſlowá máyą rozumyeć/ á
4:
yáko ye koſcyoł krzeſciyáńſki rozumye
5:
y záwſſe rozumyał. D. Y tu cokol=
6:
wyek Páweł mowi o ſkończenyu ſwyę
7:
tych/ zbudowányu koſcyołá/ y yákich
8:
kolwyek ſpráwách tych to vrzędnikow/
9:
á dla czego ſą w koſcyele/ widźimi ſye/
10:
iż nic ſye nye ſcyąga ku rządzenyu á
11:
roſkázowányu/ ále tylko ku poſludze
12:
w náuce/ y w ſwyątoſcyách/ vpominá
13:
nyu/ y poćyeſſányu. M. Y owſſem
14:
żadna z tych ſpraw álbo poſlug/ á zwła
15:
ſſczá iżebyſmy ſye nye narzáli/ áni nas
16:
vnośił ledá wyátr náuki/ á iżebyſmy
17:
prawdę czynyąc pomnażáli ſye. rć.
18:
yáko Páweł S. powyeda/ bez rządze=
19:
nya á roſkázowánya dobrze á pożyte=
20:
cznye ſpráwowána być nyemoże. Ale
21:
nyechay ták będźye yáko ty rozumyeſz
22:
iż ſye tu ty ſlowá ku rządzenyu á ro=
23:
ſkázowányu nye ſcyągáyą:
1. Cor. 12.
gdźyeſz o=
24:
no podźyeyeſz/ co tenże Páweł do Ko=
ryn=


strona: H4

Dworz. z Mnichem.
1:
rynthow piſſąc/ myędzy inymi vrzę=
2:
dy/ gubernationes/ to yeſt rządzenye
3:
ſpomina? Tuć ſye żaden kácyrz wy=
4:
ſliznąć nyemoże.
1. Pet. 5.
Gdźyeż ono co tám=
5:
że o páſtyrzoch? álbo co Pyotr o kápła
6:
nyech álbo ſtárſſych piſſe/ nápominá=
7:
yąc ich/ áby páſli trzodę Kryſtuſowę?
8:
D. Páſli/ ále nye rządźili. M. Coż
Co tho
páſć ow=
ce páńſkie

9:
inego yeſt páſć/ zwłaſſczá kyedy ſye o
10:
rozumnym ſtworzenyu rozumye/ ye=
11:
dno rządźić? Co ſye nye tylko z Home=
12:
rá/ y wyele inſſych pogáńſkich piſá=
13:
rzow y doktorow/ ále y z piſmá S. yá=
14:
ſnye pokázáć może. Yáko ono o Dawi=
15:
dźye:
2. Reg. 5.
Ty będźyeſz páſl lud moy Izrá=
16:
elſki/ mowi bog. A wnet to támże wy=
17:
kłáda: A ty będźyeſz wodzem álbo kſyą
18:
żęćyem nád Izráelem. Tákże Dawid
Pſal. 22.

19:
ſąm: Pan mye páſye/ yáko w Grec=
20:
kim ſtoi/ á w łácinſtim/ rządźi/ A ná
21:
drugim myeyſcu: Obrał (rozumyey
Pſal. 77.

22:
Bog) Dawidá ſlugę ſwego/ áby páſl
23:
Yakobá ſlugę yego. Widźiſz iż tu przez
24:
páſyenye nic ſye inego nye rozumye/
H iiijáni


strona: H4v

Rozmowá trzećya.
1:
áni może rozumyeć/ yedno rządzenye
2:
Bo iżebyś chćyał przez páſyenye/ kar=
3:
myenye álbo vczenye rozumyeć/ nye
4:
byłći Dawid miſtrzem á vczyćielem/
5:
áni też ſſáfárzem álbo obrocznym/ ále
6:
rzędźićyelem á krolem żydowſkim.
Acto. 20.
A=
7:
no Páweł też w Epheźye ku ſtárſſym
8:
álbo kápłanom/ álbo przełożonym ko=
9:
ſcyołá mowyąc/ powyeda iż ye duch
10:
S. biſkupy álbo ſtrożmi poſtáwił/ áby
11:
rządźili koſcyoł boży. Gdźye w Grec=
12:
kim też ſtoi/ páſli. Co ſye z Pyotrá S.
13:
ſlowy zgadza. A yednák Hyeronim S.
14:
álbo ktokolwyek ná łáćińſkye wykłá=
15:
dał nowy zakon/ yedno ſlowko/ ποιμάι=
16:
νειμ/ od ktorego páſtyrze ποιμ᾽ευας zo=
17:
wą/ v Pyotrá páſć/ v Lukaſſá rządźić
18:
wyłożył/ Dawáyąc znáć/ iż páſyenye
19:
przełożonych duchownych/ nic inego
20:
nye yeſt yedno rządzenye. Ale nye trze
21:
bá wyele ſlow/ áni doſádow około rze=
22:
czy yáſney:
Tit. 2.
Ano Páweł S. Tytowi
23:
biſkupowi każe mowić/ y vpomináć/ y
24:
káráć ze wſſelką władzą: Tymotheu=
1. Tim. 1.
ſſowi


strona: H5

Dworz. z Mnichem.
1:
ſſowi też nye tylko vczyć/ ále y roſká=
2:
zowáć każe: A ná przodku piſſe/ iż go
3:
dla tego w Epheźye zoſtáwił/ áby opo=
4:
wydźyał/ álbo właſnyey z Greckjego/
5:
przykazał nyektorym/ áby inácey nye
6:
vczyli/ áni ſye wdawáli w báśni: A
7:
niżey też o biſkupyech: Yeſli kto domu
8:
ſwego rządźić nye vmye/ yákoż będźye
9:
myał pyeczą o koſcyele? To yeſt/ yá=
10:
ko będźye koſcyoł rządźił? Zydom też
Heb. 15.

11:
roſkázuye/ áby poſluſſni byli przeło=
12:
żonych ſwych: A nye o inych tám mo=
13:
wi/ yedno o koſcyelnych: Bo przykłá=
14:
da: Abowim oni czuyą/ yáko ći ktorzy
15:
máyą czynić lidżbę z duſz wáſſych. A
16:
mąmli ya kogo poſluſſen być/ muśi
17:
mi roſkázowáć.
1. Cor. 4.
A ſąm o ſobye do Ko=
18:
rynthow ták piſſe: Co chcećye/ iżebych
19:
z prętem do was przyſſedł/ cżyli z mi=
20:
łoſcyą á duchem łáſkáwoſci? Widźiſz
21:
tu pręt władzey á karánya? A we w=
22:
torym liſcye: Pogotowyu máyąc ká=
23:
ráć wſſelkye nyepoſluſſeńſtwo.
2. Cor. 10.
A w=
24:
net potym: Abym ſye też co wyęcey
H vcheł


strona: H5v

Rozmowá trzećya
1:
chełpił z władzj náſſey/ ktorą nąm pan
2:
dał ku zbudowányu/ á nye ku ſkáżenyu
3:
wáſſemu/ nye będę ſyę tego ſromał. A
4:
nye tylko ſlowy/ ále y ſkutkyem tę
5:
władzą okázował.
1. Cor. 5.
Abowim nye tylko
6:
vczył/ ále też karał/ gdy Korynthczyká
7:
onegͦ/ ktory z mácochą obcował/ czárto
8:
wi oddał ná zágubę ćyáłá: Himeneu=
9:
ſſá też y Alexándrá záklął.
1. Tim1.
Acto. 13.
Acto. 8.
Elimáſſá
10:
czárnokſyężniká ſlepotą ſkarał. Pyotr
11:
S. też Symoná czárnokſyężniká nye
12:
tylko z fukał/ ále y koſcyołá odſądźił/
13:
yákoć wyſſſſey ſlyſſał: Anániaſſá z Zá
14:
phirą ná śmyerć ſkazał:
Acto. 5.
Ioan. 2.
Pan Kryſtus
15:
ſąm/ od ktorego wſſyſtkye vrzędy w ko
16:
ſcyele/ biczem z koſcyołá żydowſkyego
17:
wybił ty/ ktorzy w nim kupyectwo
18:
ſtroili/ y ſtoły bánkirzom poprzewra=
19:
cał/ y pyenyądze roſypał. Widźiſz iż
20:
nye tylko vczył á śwyątoſcyámi ſſáfo
21:
wał:
Math. 21.
A gdy go żydowye pytáli/ ktorą
22:
mocą to czynił/ dał znáć iż bożą. Ktora
23:
iż też y Apoſtołom vżyczona yeſt/ oka
24:
záło ſye/ gdy zá Páwłowym ſkazánim
Elimáſz


strona: H6

Dworz. z Mnichem
1:
Elimáſz wnet oſlnął/ zá Pyotrowym
2:
Anániaſz y żoná yego zdechli. A to ſye
3:
ſtálá executia ápoſtolſkyego ſkazánya
4:
nye przez człowyeká/ ále przez bogá ſá
5:
mego (ktory martwi y ożywya/ yáko
6:
Anná Sámuelowá mátká mowi)
1. Reg. 2.
áby
7:
ſye tym znácznyey władza ápoſtolſka
8:
okazáłá/ iż nye z inąd yedno od bogá
9:
yeſt/ á ludźye áby ſye yey bali: wczás
10:
zábyegáyąc tym kácyrzom/ ktorzy yą
11:
zá náſſych czáſow tłumyą y niſſczą. A
12:
le nyeprzemogą brony pyekyelne. D.
13:
Ták ći yeſt/ iż muſſą myeć władzą yá
14:
ką vrzędnicy koſcyelni/ máyąli rząd
15:
czynić/ á ſtrzedz go w koſcyele: By ye=
16:
dno myernye tey władze vżywáli/ á z
17:
kreſu ſwegͦ nye wjkraczáli. M. To praw
18:
dá/ iż czáſem wykraczáyą. Ale im też
19:
ſwyeccy wyele przez gránice vymu=
20:
yą/ á w ſpráwy y vrzędy ich ſye w pi=
21:
ráyą. A yuż ná konyec y ſąd á rozez=
22:
nánye około wyáry á kacyrſtwá/ co
23:
práwye właſna rzecz biſkupya/ ſobye
24:
przywłaſczáyą: A ono by dobrze/ áby
káż=


strona: H6v

Rozmowá trzećya
1:
káżdy ſwego pátrzył. Ale odłożmy to
2:
ná inſſy czás y myeyſce. Tu doſyć o
3:
tym/ iż nye broni ſlowo boże koſcyel=
4:
nym vrzędom rządzenya y roſkázowá
5:
nya/ y owſſem dawa im wyelką wła=
6:
dzą nye tylko w ſądźyech y karányu
7:
wyſtęmpnych/ yákoś teraz ſlyſſał/ ále
8:
y w przykázowányu/ zákázowányu/ y
9:
roſpráwyenyu wąthpliwoſci potocz=
10:
nych/ ktore ſye dotyczą ſpráwy/ zako=
11:
nu/ y wyáry krzeſciyáńſkyey/ co ſye w=
12:
czorá yáſnye wywyodło. A toż maſz
13:
rząd álbo porządek od ápoſtołow w ko=
14:
ſcyele poſtánowyony/ od ktorego ápo=
15:
ſtolſkim koſcyołem ij zowyemy. D.
16:
Długoż then rząd w koſcyele trwáć
17:
myał?
Iáko dłu
go rząd
koſcielny
trwáć ma
M. Dobrześ mi przypom=
18:
nyał: Y tego Páweł nye zányechał.
19:
Aż ſye zbyeżymy/ powyeda/ wſſyſtcy
20:
w yednoſć wyáry y vznánya. rć. To
21:
yeſt áż do końcá/ kyedy pan Kryſtus
22:
poda kroleſtwo to bogu y oycowi/ yá=
23:
ko indźye piſſe tenże Páweł:
1. Cor.15.
á kyedy
24:
bog wſſyſtko we wſſyſtkich będźye: To
yeſt


strona: H7

Dworzá. z Mnichem.
1:
yeſt/ ſąm przez ſye w wybránych á w
2:
koſcyele nyebyeſkim/ nyemáyącym
3:
zmárſku áni zmázy/ áni co tákowego/
4:
wſſyſtko będźye ſpráwował. A to kres
5:
porządku ápoſtolſkyego/ ktory po dźiś
6:
dzyeń przez tylo wyekow w koſcyele
7:
krzeſciyáńſkim trwa/ y do końcá trwáć
8:
będźye. Pátrzmyſz náyduyeli ſye ten
9:
porządek v Lutheranow/ Sákrámen=
10:
tarzow/ Huſow/ Ruśi/ Grekow/ tedy
11:
wnet poznamy/ yeſli v nich koſcyoł bo
12:
ży ten/ o ktorym ſye ták długo báda=
13:
my. A ſąſz v nich wyſſſſey wyliczány
14:
vrzędy? Nyemowyę proroctwo/ roz=
15:
máitoſć yęzykow/ vzdrawyánya cho=
16:
rych/ ápoſtołowye/ ewányeliſci/ ktorich
17:
wyęcey ku zákłádányu á budowányu
18:
koſcyołá potrzebá było/ niżli ku rzą=
19:
dzenyu y záchowányu zbudowánego/
20:
á ktore y v nas po zbudowányu yák=
21:
myarz vſtáły. Ale ſąſz v tych to odſſcze
22:
pyeńcow y kácyrzow páſtyrzowye á
23:
doktorowye/ álbo kápłani y biſkupi/
24:
ktorzy nawyęcey koſcyelnego porząd=
ku


strona: H7v

Rozmowá trzećya
1:
ku doźiráć máyą/ yáko ſye z piſmá o=
2:
kazáło? D.Ya nyewyem inácey/
3:
yedno iż oni máyą kápłany y biſku=
4:
py/ ktore Ruś popy/ baćkámi/ włady=
5:
ki/ y też epiſcopy/ po Grecku zową. Ci
6:
drudzy dźiſyeyſſy/ fárazmi/ á ſlugámi
7:
koſcyelnymi/ y páſtyrzmi. M. Pra=
8:
wdá iż Ruś á Grekowye dźyerżą ſye
9:
w tym ſnámi weſpołek porządku ápo
10:
ſtolſkyego: Ale v Lutheranow/ Hu=
11:
ſow Sákrámentarzow/ fárarzy/ páſty=
12:
rzowye/ á ſludzy oni koſcyelni nye ſą
13:
áni biſkupy/ áni kápłany. D. Cze=
14:
mu? Ale ſpytam pirwey yeſli roznoſć
Roznoſć
kápłaná
od biſku=
pá.

15:
yáka/ nye mowyę w doſtoyeńſtwye/
16:
ále w vrzędźye/ myędzy biſkupem á
17:
proſtym kápłanem? M. Luthera
18:
ni/ y ći drudzy powyedáyą iż nye: A
19:
máyą po ſobye nye tylko Aeryuſá ká=
20:
cyrzá ſtárego/ ktory to twirdźi/ iż yed=
21:
ná rzecz kápłan á biſkup. Ale ponye=
22:
kąd y Hyeronimá S.
Hier. ī. ep.
ad Tit. et
ad Euagr.
Abowim piſſe
23:
Hyeronim/ iż nyegdy z przodku yeden
24:
to vrząd był biſkupi á kápłáńſki: Ale
dla


strona: H8

Dworz. z mnichem
1:
dla vchronyenya roſtyrkow kápłani o=
2:
brawſſy yednego myędzy ſobą/ wła=
3:
dzą mu nád ſobą podawáli. Tego też
4:
Eráſmus Rotherdam náſládował: A
Eraſ. Ro.

5:
piſmem tego podpiráli: Abowim/ po=
6:
wyedáyą/ Páweł S. do Timotheu=
7:
ſſá piſſąc/ o biſkupyech tylko á dyako=
8:
nyech zmyenkę czyni/ yácy ná ty ſtany
9:
obiráni być máyą/ kápłanow nye ſpo=
10:
mina: Także do Philipczykow/ poz=
11:
drawyáyąc on zbor: A do Titá nápi=
12:
ſawſſy/ iż go dla tego w Krećye zoſtá=
Phil. 1.
Tit. 1.

13:
wił/ áby po myeſciech kápłany ſtáwił/
14:
Wnet po tym piſſąc/ yákye ma obi=
15:
ráć/ nye kápłany/ ále biſkupy ye zo=
16:
wye.
Acto. 20.
W Epheźye też zezwawſſy kápła
17:
ny onego myáſtá yáko Lukaſz S. pi=
18:
ſſe/ ták knim mowił: Myeyćye pyeczą
19:
o ſobye y o wſſyſtkyey trzodźye/ w kto=
20:
rey was duch S. biſkupy poſtáwił. A
21:
to ye biſkupy zowye. Pyotr S. też ápo
1. Pet. 3.

22:
ſtołem będąc kápłanem ſye zowye. A=
23:
le tym tego nye dowodzą/ iżeby yeden
24:
był vrząd biſkupi á kápłáńſki. Bo iż
nye


strona: H8v

Rozmowá trzećya
1:
nye yeden/ yáſnye ſye okázuye z piſmá
2:
ápoſtolſkyego á ſwyádectwá S. ludźi/
3:
ktorzy zá czáſow ápoſtolſkich y wnet
4:
po tym żyli. Przodkyem nye táyna to
5:
rzecz z ewányeliey/ zwłaſſczá Luka=
6:
ſſowey/
Lu. 9. 10.
iż ini byli ápoſtołowye/ kto=
7:
rych myeyſcá biſkupi/ ini ſyedmdźye=
8:
ſyąt y dwá vcznyowye/ ktorych myey
9:
ſcá kápłani dźyerżą/roznye od Páná
10:
wybráni/ y roznym obycżáyem wy=
11:
ſláni.
Ac. 1. 4. 6.
Z ſpraw ſye też ápoſtolſkich oká=
12:
zuye ná wyelu myeyſcach/ iż wyętſſą
13:
władzą myeli wkoſcyele ápoſtołowye/
14:
niżli vcznyowye oni/ álbo kto drugi/
15:
A nawyęcey gdźye ono ápoſtołowye
16:
ná myeyſce Yudaſſowo myędzy ſyę
17:
inego wybiráli/ Czegoby było nyetrze
18:
bá/ gdźyeby ápoſtołow á vcznyow/ kto=
19:
rych ták wyele było/ yeden vrząd był.
20:
Tákże gdźye Philip/ ktory nye był á=
Acto. 5.

21:
poſtołem/ Sámárytany náwroćił y
22:
okrzćił: Z tąd ſye znáczy iż kápłanem
23:
był: Bo vrząd kápłáńſki ſpráwował:
24:
Ale im duchá S. przez włożenye rąk
dáć


strona: I

Dworz. z Mnichem.
1:
dáć nyemogł/ muſyeli to ápoſtołowye
2:
Pyotr z Yanem vczynić.
Canon A=
poſto.
Są też Cano
3:
nes/ to yeſt/ vſtáwy ápoſtolſkye/ przez
4:
poſtronne iteż powſſechne porządne
5:
concilia/ y przez wſſyſtko krzeſciyań=
6:
ſtwo zá to przyyęte: Z ktorych ſye oká=
7:
zuye/ iż nye tylko imyoná/ ále y ſtá=
8:
wyenye álbo poſwyęcenye/ y władze/
9:
y ſpráwy biſkupá á kápłaná rozne ſą/
10:
y zá ápoſtołow były.
Dio. eccl.
hier. c. 4. 5
Cle. ep. ad
Iac. et re=
cog. li. 3.
Ignat. ad
Smirn.
Anaclet.
ep. 2.
Epi. cō. hæ
re 1. 3. t. 1.
Tego też poſwya
11:
dſſáyą S. Dyoniſius Areopágitá/
12:
przez Páwłá S. náwrocony/ Klimunt
13:
Ignát/ Anáklet/ Pyotrá ſwyętego vcz=
14:
nyowye y namyáſtkowye/ y wyele in=
15:
nych ſtárych á ſwyętych doktorow. A
16:
ták rozny yeſt y był záwſſe vrząd bi=
17:
ſkupi od kápłańſkyego. Y zá obłędli=
18:
wą myał koſcyoł S. dumę Aeriuſo=
19:
wę/ ktory twirdźił/ iżeby yedná rzecz
20:
byłá biſkup á kápłan/ yáko o tym ś=
21:
wyádſſą Epiphánius y Auguſtyn S.
22:
D. Coż rzeczeſz ná ono piſmo/ kto=
23:
rym tego Hyeronim y Rotherodam
24:
dowodźi? M. To com wczorá po=
Aug. d'hæ
re. ca. 53.
Iwye=


strona: Iv

Rozmowá trzećya
1:
wyedał y wywodźił/ iż ná żadnego cz=
2:
łowyeká yákożkolwyek vczonego y s=
3:
wyętego dumye á wykłádźye piſmá
4:
ſádźić ſye nyemamy/ zwłaſſczá gdźye
5:
kto co przećiwko zwyczáyowi á rozu=
6:
myenyu koſcyołá S. rozumye: Yáko
7:
ſye tu w tey myerze okazáło. Przeto
8:
inácey piſmá ony muſſą być rozumiá
9:
ny.
Vrzędy
dwoyá=
kie wko
ſcyele.
D. Yáko? M. Maſz wyedźyeć
10:
przodkyem/ iż dwoyákye ſą y były zá=
11:
wſſe vrzędy w koſcyele krzeſcijáńſkim/
12:
Yedny/ ktore poſlugę tylko ná ſobye
13:
nyoſą/ yáko vrząd diakonow y dru
14:
gich inſſych/ ktore teraz opuſſczam/ Ty
15:
ácz ſą rozne/ á wſſákoż wſſyſtkye Pá=
16:
weł S. ná myeyſcach wyſſſſey námye
17:
nyonych zowye po Grecku diakony/ od
18:
poſlugi. Drugye vrzędy przy poſludze
19:
y przełożeńſtwo w ſobye zámykáyą/
20:
ktore ácz też ſą rozmáite (yákoś yuż
21:
ſlyſſał/ iż inſſy biſkupi/ inſſy kápłáńſki
22:
inſſy ápoſtołow/ inſſy ſyedmidźyeſyąt
23:
y dwu vcznyow) yednák ye Páweł ye=
24:
dnym imyenim/ czáſem presbyteros/
to


strona: I2

Dworzá. z Mnichem
1:
to yeſt kápłany álbo ſtárſſymi/ czáſem
2:
epiſcopos/ to yeſt biſkupy/ yákoby ſtro=
3:
źmi álbo opátrzyćyelmi/ od przeło=
4:
żeńſtwá zowye/ nye tworząc ſobye no=
5:
wych ſlow/ ále zwyczáynych vżywá=
6:
yąc/ yáko były od pogánow (v ktorych
7:
tych vrzędow nye było) vżywáne. A
8:
iż biſkup káżdy kápłanem też yeſt/ á
9:
ſtárſſym/ nye thylko nád poſpolitym
10:
człowyekyem/ ále y nád kápłany ſlu=
11:
ſſnye go kápłanem á ſtárſſym zowye/
12:
ácz ma ine ſwe powinowátſtwá/ mi=
13:
mo kápłáńſkye. A iż też kápłan/ zwła
14:
ſſczá ktory ſye ludem yákim opyeka/
15:
yákoby ſtraż nád onym ludem dźyer=
16:
ży/ rządu ácz zmnyeyſſą władzą niż bi
17:
ſkup doźiráyąc/ co yeſt częſć biſkupye=
18:
go powinowátſtwá/ przeto mu też Pá
19:
weł biſkupye imyę dawa. A yednák y
20:
tym obyemá to yeſt kápłanowi y bi=
21:
ſkupowi częſtokroć poſlugę á diakon=
22:
ſtwo przyczyta: Yáko o ſobye ſąm pi=
Ephe. 3.

23:
ſſe/ iż ſye ſtał ſlugą (co po Grecku brz=
24:
mi diakonem) ewányeliey: A to był
I ijApo=


strona: I2v

Rozmowá trzećya
1:
ápoſtołem. Tymotheuſſá też biſkupá
2:
nápomina/ áby wypełnyał diakonią/
3:
to yeſt/ poſlugę ſwoyę. Potym zwy=
4:
czay krzeſciyáńſki/ znáyąc roznoſć vrzę
5:
dow przez ápoſtoły y ſámego páná po=
6:
ſtánowyonych/ káżdemu właſne imyę
7:
przywłaſſczył/ poſpolitych ſlow ná rze
8:
czy nowe właſcinnye vżywáyąc/ á nye
9:
dawáyąc biſkupyego imyenya kápła=
10:
nowi. A toż ták Páwłá S. rozumye=
11:
yąc/ nye przyćiſka nas piſmo ktemu/
12:
iżebyſmy ty dwá vrzędy/ ktore záwſſe
13:
rozne były y ſą/ zá yeden myeli/ yáko
14:
Lutherani máyą/ á wtym ſye też od
15:
porzątku ápoſtolſkyego odſtrzeláyą. A
16:
nyerzkąc tego álbo owego/ ále obu nye
17:
máyą.
Iż Luthe
rani y ini
kácyrzo=
wie kápła
now y bi
ſkupow
nyemáyą
D. Yáko to wywodźiſz? M.
18:
A to ták/ Bo ći páſtyrzowye á fárarzo=
19:
wye ich y ſludzy koſcyelni/ nye ápoſtol
20:
ſkim ſpoſobem ſtáwyeni bywáyą/ áni
21:
obyczáyem przez ápoſtoły vſtáwyo=
22:
nym ſpráwuyą vrzędy ſwoye. D.
23:
Yákoż tho ápoſtołowye poſtánowili?
24:
M. Powyem. Spominałem nyeda
Can. apo.
1. &. 2.
wno


strona: I3

Dworz. z Mnichem.
1:
wno vſtáwy ápoſtolſkye: Z tych pirw=
2:
ſſa ták mowi: Biſkup ode dwu álbo
3:
trzech biſkupow ma być ſtáwyon: W=
4:
tory ták: Kápłan od yednego biſkupá
5:
ma być ſtáwyon/ Tákże y diakon/ y
6:
drudzy duchowni álbo klerykowye. Po
Cle. re.
l. 3
Ana. ep. 2.

7:
ſwyadſſáyą tego Klimunt S. vczeń/ y
8:
Anákletus po Klimunćye namyáſtek
9:
S. Pyotrá/ ktorzy to dobrze mogli wye
10:
dźyeć y pámyętáć/ co ápoſtołowye po=
11:
ſtánowili: Tákże y Dioniſius Areopá=
Dio. hier.
eccl.
Anic. ad
epiſ. Gal.

12:
gitá S. Páwłá vczeń. Wtęż Anicetus
13:
do Fráncuſkich biſkupow piſſąc. Ale
14:
njetrzebá inych ſwyádkow/ gdźje nąm
15:
piſmá á ſámych ápoſtołow ſwyádec=
16:
twá doſtawa. Páweł S. piſſe do Titá
Tit. 1.

17:
biſkupá: Dla tegom ćye w Krećye zo=
18:
ſtáwił/ ábyś popráwyał czego nyedo=
19:
ſtawa/ á ſtáwił po myeſcyech kápła=
20:
ny/ yákom ya tobye vſtáwił/ álbo ſpo=
21:
ſob dał.
1. Tim. 5.
Do Tymotheuſſá biſkupá też
22:
ták: Rąk nikomu ſkoro nye wkłáday.
23:
A to tu nye tylko od kogo/ ále y yáko
24:
(ábowim przez wkłádánye rąk) ká=
I iijpłani


strona: I3v

Rozmowá trzećya.
1:
płani ſtáwyeni máyą być/ opiſuye. A
2:
nyerzkąc kápłani/ ále y diakonowye
3:
tym ſpoſobem ſtáwyeni bywáli.
Acto. 6.
Ano
4:
piſſe Lukaſz w ſpráwách ápoſtolſkich/
5:
iż gdy ono poſpolſtwo krzeſciyánſkye
6:
zá roſkazánim ápoſtolſkim obráło by=
7:
ło ſyedmi diakonow/ y poſtáwiło ye
8:
przed ápoſtołmi/ oni modląc ſye wło=
9:
żyli ná nye ręce: Nye poſpolſtwo/ ále
10:
ápoſtołowye. A yeſliż kápłaná álbo di=
11:
akoná nikt yedno ápoſtoł álbo biſkup
12:
ſtáwić y poſwyęćić nyemoże/ pogoto=
13:
wyu biſkupá/ ktory im zacnyeyſſy v=
14:
rząd ma/ tym wyętſſey łáſki bożey po=
15:
trzebuye/ ktora zá włożenim rąk biſku
16:
pich álbo ápoſtolſkich od bogá wlewá=
17:
na bywa/ yáko Páweł S. do Tymo=
18:
theuſſá piſſe: Dla tego nápominam
2. Tim. 1.

19:
ćye/ ábyś pobudzał łáſkę bożą ktora w
20:
tobye yeſt przez włożenye rąk moich.
21:
Toż w pirwſſym liſcye do tegoż Ty=
1. Tim, 4.

22:
motheuſſá piſſąc oznáymuye. A z
23:
ſpraw ápoſtolſkich ſye też to okázuye/
24:
gdźye Lukaſz piſze/ iż Sámárytano=
Acto. 8.
wye


strona: I4

Dworz. z Mnichem.
1:
wye/ ácz byli vwyerzyli/ y okrzczeni
2:
przez Philippá yednego z ſyedmidźye
3:
ſyąt vcznyow/ przedſye nye wźyęli du=
4:
chá S. áliż Pyotr á Yan ápoſtołowye
5:
do nich przyſzli/ y wkłádáli ná nye rę=
6:
ce: Co widząc Symon czárnokſyężnik
7:
chćyał v nich tákową moc kupić: Cze=
8:
goby mu było nyetrzebá/ gdźyeby gro=
9:
mádá/ álbo y káżdy krzeſciyánin zá
10:
krztem á wyárą tę moc myał. Nád to/
11:
ácz tego w piſmye nyemáſz/ ále náy=
12:
duye ſye z piſmá ſwyętych ludźi/ kto=
13:
rzy zá czáſow ápoſtolſkich y wnet po
14:
tym byli/ iż od czáſow ápoſtolſkich bi=
15:
ſkupy á kápłany ſwyęcąc/ záwſſe ye
16:
krzyżmem pomázywano/ kápłany ná
17:
ręku tylko/ biſkupy ná ręku y ná gło=
18:
wye: A to/ yáko wyele inych rzeczy/
19:
wźyęto z ſtáregͦ zakonu/ gdźye bog ſąm
20:
tym obyczáyem kazał Aaroná y ſyny
21:
yego ná kápłańſtwo poſwyęćić. A iż
22:
ſye ták w koſcyele krzeſciyáńſkim od
23:
początku záchowáło/ ſwyádſſą Dioni=
24:
ſius Areopágitá/ y Klimunt/ Y Aná=
I iiijklet


strona: I4v

Rozmowá trzećia
1:
klet S. ná myeyſcach wyſſſſey námye
2:
nyonych/ gdźye Anáklet y ono ſpomi=
3:
na/ iż biſkupom oſobliwye kſyęgi ewán
4:
yeliey ná głowę wkłádano. Co ſye w=
5:
ſſyſtko po dźiś dźyeń v nas náyduye.
6:
V Pikártow/ Huſow/Nowokrzczeń=
7:
cow/ Sákrámentarzow/ Lutheranow
8:
Proteſtántow/ y wſſech inych/ ktorzy
9:
ſye od nas odłączáyą/ wſſyſtko ſye od=
10:
myeniło?
Kácyczo
:
wie prze=
ćiwko v=
ſtáwom
Apoſtol
ſkim ſlugi
koſcyelne
ſtáwyą.
Y owſſem powyedáyą/ iż
11:
wſſyſcy krzeſciyánye/ ták ſtárzy/ yáko
12:
dźyeći/ ták byałe głowy/ yáko mężczy=
13:
zny ſą kápłany/ krwyą páná Kryſtuſo=
14:
wą ná kápłáńſtwo poſwyęceni: Yed=
15:
no iż nye wſſyſtcy kápłáńſką poſlugę
16:
wypełnyáć máyą/ zbor álbo zgromá=
17:
dzenye káżde w myeſcyech y we w=
18:
ſyach nyektorym myędzy ſobą przez
19:
wkłádánye rąk to porucza. Ták oni fá=
20:
rarze/ á páſtyrze ſwe/ y ſlugi koſcyelne
21:
ſtáwyą. Nyechayże mi kto vkaże/ gdźye
22:
ſye to ták przed dwyemá á trzemi ſty
23:
lat álbo wyſſſſey w krzeſciyańſtwye zá
24:
chowáło/ álbo y podźiśdźyeń okrom
ich


strona: I5

Dworzá. z Mnichem.
1:
ich zborow á koſcyołow/ yáko oni mo=
2:
wyą/ záchowa: A gdźye to ták Kryſtus
3:
álbo ápoſtołowye yego poſtánowili?
4:
A to ya vkázuyę ápoſtolſkye poſtáno=
5:
wyenye/ ktore przez tylo ſet lat nye od
6:
myennye trwało y trwa po wſſyſtkim
7:
krzeſciyańſtwye/ á od ſámegͦ páná Kry
8:
ſtuſá pochop wźyęło: Bo y on ſąm ápo
9:
ſtoły y ony drugye vcznye/ y Pyotrá
10:
ná páſtyrſtwo y władánye kroleſtwem
11:
nyebyeſkim ſtáwil/ á nye zgrái oney/
12:
ktore go naſládowáłá á wyerzyłá weń
13:
ſtáwić kazał álbo dopuſcił. Przy czym
14:
yeſli chował ten ſpoſob á obrząd/ o kto
15:
rymech teraz powyedał/ czyli nye/ má
16:
ło ná thym: Doſyć iż nąm ij ápoſto=
17:
łowye zoſtáwili: Gdźyeż o tym iżeby
18:
w krzeſciyańſtwye gromádá kápłany/
19:
biſkupy/ y ine przełożone koſcyelne
20:
ſobye ſtáwiłá/ álbo iżeby przez wkłádá
21:
nye rąk duchá S. bez ktorego ty vrzędy
22:
ſpráwowány być nyemogą/ yáko Pá=
23:
weł S. ſwyádſſy/ dawáłá álbo dáć mo=
24:
głá?
1. Cor. 11.
Byorą ſobye ná pomoc ono/ co
I vyeſt


strona: I5v

Rozmowá trzećya
1:
yeſt nápiſano w ſpráwach ápoſtolſkich
Acto. 6.

2:
iż diakony nye ápoſtołowye ſámi obi=
3:
ráli/ ále poſpolſtwu wſſyſtkyemu ka=
4:
záli ye obiráć:
Acto. 13.
A iż w koſcyele Antio=
5:
cheńſkim zá obyáwyenim duchá S.
6:
Páwłá y Bárnábaſſá ná poſlugę odłą
7:
czyli/ y włożywſſy ná nye ręce/ wyſlá=
8:
li ye. Ale to/ yáko y inſſe piſmá/ złym
9:
wykłádem nákrzywyáyą ku ſwemu
10:
właſnemu zátrácenyu: A co im biye
11:
włeb opuſſczáyą. Nye tylko tám Lu=
12:
kaſz o wkłádányu rąk piſſe/ ále też przy
13:
tym iż poſcili y modlili ſye/ co oni zá=
14:
rzucáyą. O kimże to piſſe? Yáſnye to
15:
káżdy obaczy/ gdy nye będźye vćinał
16:
ſlow/ ále cáłą rzecz/ yáko thám ſtoi/
17:
przedſye weźmye. Yákoż thám ſtoi?
18:
Ták poczyna Lukaſz: A byli w koſcye=
19:
le Antyocheńſkim prorocy y doktoro=
20:
wye/ myędzy ktorymi był Bárnábaſz
21:
y Symon/ ktorego zwano czarnym/ y
22:
Lucyus Cyreńſki/ y Mánáſem/ kto=
23:
ry ſye z Herodem tetrárchą (álbo
24:
krolem) vchował/ y Száweł. A gdy
ſłuży=


strona: I6

Dworz. z Mnichem
1:
ſlużyli pánu y poſcili: (Ktoż? Bez po=
2:
chyby oni prorocy y doktorowye) rzekł
3:
im/ (tymże o ktorych piſſe/ prorokom
4:
y doktorom/ á nye inym) duch ſwyę=
5:
ty: Odłączćye mi Száwłá y Bárná=
6:
baſſá ná ſpráwę/ ná ktorąm ye wźyął.
7:
tedy poſſcząc á modląc ſye/ á wkłádá=
8:
yąc ná nye ręce/ wyſláli ye: A kto?
9:
Ciż/ ktorym to duch S. roſkazał/ to
10:
yeſt prorocy á doktorowye/ ktorzy w
11:
onym koſcyele byli/ Nye poſpolſtwo/
12:
ktorego tám nye ſpomina. Gdźye y to
13:
obácz/ iż ácz Páweł y Bárnábaſz przed
Kápłani
nye máią
kázáć bez
dozwole=
nya biſku
pyego.

14:
tym yuż ápoſtołmi/ álbo yáko tu ſtoi/
15:
proroki á doktormi y ſlugámi koſcyel
16:
nymi/ nye ledá yákimi/ ále kápłany
17:
byli (Bo tám o chwale bożey á ofyá=
18:
rowányu/ co Grekowye liturgin wła=
19:
ſnye zową/ zmyenkę czyni) yednák
20:
nye podeymowáli ſye ſámi ſwą wolą
21:
kázáć/ áni im tego duch S. nádchnye=
22:
nim ſwym roſkazał/ áliżby od przeło=
23:
żonych drugich ná to oſobliwye wybrá
24:
ni á poſláni byli. Co yeſt przećiwko
tym


strona: I6v

Rozmowá trzećyá
1:
tym/ ktorzy zá náſſych czáſow żoſtaw=
2:
ſſy kápłany/ álbo też nye zoſtawſſy/
3:
ſwowolnye bez oſobliwego roſkazánya
4:
przełożonych koſcyelnych/ ſámi ſye w=
5:
kazánye y ine ſpráwy á poſlugi ko=
Acto. 6.

6:
ſcyelne wćyepyáyą. O diakonyech pra
7:
wdá iż ſpomina Lukaſz poſpolſtwo:
8:
Ale tylko iże ye obrało/ á przed ápo=
9:
ſtoły poſtáwiło/ co yeſt dáleko inſſa
10:
rzecz/ niżli ſtáwić álbo poſwyęćić. Bo
11:
obiránye władzy nye dawa/ yedno ſtá=
12:
wyenye álbo poſwyącánye/ yákom
13:
pirwey powyedźyał. Co ſye támże po=
14:
kázuye: Bo nye doſyć było/ iż onych
15:
ſyedmi poſpolſtwo obráło/ ále poſtáwi
16:
ło ye przed ápoſtoły/ bez pochyby zále=
17:
cáyąc ye. A przeſtáłoż ná tym? Nye.
18:
Ale powyáda wnet potym/ iż modląc
19:
ſye włożyli ná nye ręce: Ktoż iny/ ye
20:
dno ápoſtołowye/ przed ktorymi poſtá
21:
wyeni byli/ á ktorzy Pyotrá y Yaná
Acto. 8.

22:
dla wkłádánya rąk do Sámáryey ſlá=
23:
li? A ták nye ápoſtolſki to ſpoſob ſtá=
24:
wyenya ſlug koſcyelnych álbo vrzęd=
nikow


strona: I7

Dworz. z Mnichem.
1:
nikow duchownych v Lutheranow y
2:
inych dźiſyeyſſych kácyrzow: ále nowo
3:
wymyſlony przez ludźye ſwowolne á
4:
ſkrzętne/ ktorym nowinki ſmákuyą.
5:
D. Y toć v nas widźimi ſye nye á=
6:
poſtolſki ſpoſob/ gdźye biſkupow á ká=
7:
płanow poſpolſtwá ſobye nyeobiráyą.
O wol=
nym obi=
rányu bi=
ſkupow y
kápła=
now
Orig. ī le
uit. om. 6.
Cip. ep. ad
Cor. et ad
Rogatia.
Cōcil. Au=
rel. ca. 4.
Oct. cōci.
uniuerſal.

8:
M. Prawdá iż ſye to ták z ſtárá da=
9:
wná w krzeſciyańſtwye záchowywáło/
10:
iż poſpolſtwu żadnemu nád yego wolą
11:
biſkupá nyedawano/ co ſye znáczy z pi
12:
ſmá Origeneſá/ Cypryaná S. Y ſą o
13:
tym ſtáre vſtáwy koſcyelne/ yáko w
14:
pyątym concilium Aureliańſkim/ á
15:
w oſmym powſſechnym/ y gdźye in=
16:
dźye/ dobrze ſtárſſy. Ale go poſpolſtwo
17:
ſámo bez kápłanow nye obiráło/ á ná
18:
wyelu myeſcach ſámi kápłani onego
19:
koſcyołá zebrawſſy ſye obiráli/ á po=
20:
ſpolſtwo tylko przyzwaláło/ álbo ſye
21:
ſprzećiwyáło/ myáłoli przećiw obrá=
22:
nemu álbo obirányu co ſluſſnye mo=
23:
wić:
Steph. ep.
Leo. ad A
naſt. Theſ
ſal.
O czym ſwyádſſą Stephan pir=
24:
wſſy/ y Leo też pirwſſy/ papyeżowye
ſwyę=


strona: I7v

Rozmowá trzećya
1:
ſwyęći. A dla rządu przylegli biſkupi
2:
przy tym bywáli. A przeto też onych
3:
czáſow dobrzy/ rządni/ á ſwyęći biſku=
4:
powye bywáli/ y pilnye vrzędu ſwe=
5:
go/ á nye czego inego pátrzyli/ á lud
6:
poruczony dobrze y z wyelką wdźyę=
7:
cznoſcyą y miłoſcyą ludzką ſpráwo=
8:
wáli. D. Czemuż to vſtáło? M.
Yako v=
ſtáło wol
ne obirá=
nye.

9:
Mąmli prawdę powyedźyeć/ kſyęża ſá
10:
mi temu przeczynę dáli ſwą chćiwo=
11:
ſcyą y ámbicią. Dla ktorey yęli ſye
12:
przy obirányu rozrywáć/ á do przeło=
13:
żonych duchownych ſye vćyekáć/ ktorzy
14:
przodkyem wedle ſluſſnoſci roznice tá
15:
kowe vſmirzáli/ pothym wedle ſwey
16:
woley mimo obiránye biſkupy ſtáwi=
17:
li. Czáſem też kſyęża rozerwáni przy
18:
obirányu/ poſpolſtwá álbo y pány á
19:
przełożone ſwyeckye ſobye ku pomocy
20:
bráli/ áby przywodźili ná co ſye vſá=
21:
dźili. A iż ſye tym pánow á przełożo=
22:
nych ſwyetſkich władza rozſſyrzáłá/ á
23:
biſkupi/ ktorzy przez ich pomoc ku bi=
24:
ſkupſtwom przychodźili/ powinowát=
ſtwo


strona: I8

Dworz. z Mnichem.
1:
ſtwo ſwoye zá to przećiw nim wyzna=
2:
wáyąc/ nyeco im przeźiráli/ y w wye=
3:
lu rzeczy kwoli bywáli/ á drudzy kſyę=
4:
ża im w tę nádźyeyę zábyegác poczę=
5:
li/ záſmákowáło to pánom/ A ták nye
6:
przypuſſczáyąc duchowyeńſtwá ku
7:
wolnęmu obirányu/ ſnadź zá ſámeyże
8:
kſyężey podánim/ yęli ſye wedle ſwe=
9:
go zdánya/ nye ták ná godnoſć/ yáko ná
10:
ſwą potrzebę/ álbo ná záchowánye/ ál=
11:
bo ná záſlugi/ álbo ná zacnoſć/ álbo ná
12:
zálecánye czyye/ álbo ſnádź y ná dáry
13:
czáſem wzgląd máyąc/ biſkupſtwy ſſá
14:
fowáć/ vżywáyąc ktemu prośbámi/
15:
álbo y groźbámi tych/ ktorzy ſlawye=
16:
nim á ſwyęcenim biſkupim władnęli
17:
(Bo tegͦ ſobye żadny pan/ kſyążę/ krol/
18:
áni Ceſarz nigdy nye przywłaſſczał/
19:
áby kogo biſkupem czynił/ á ludźye
20:
go zá biſkupá myeli/ bez ſtáwyenya á
21:
poſwyęcenya tych/ ktorym to należá=
22:
ło) Z tąd ſye wyele złego w koſcyele
23:
námnożyło: O czym nyemáſz czáſu
24:
teraz dáleko ſye zábyegáć. D. Tym
oby


strona: I8v

Rozmowá trzećya
1:
obyczáyem tedy ſye y v nas z porząd=
2:
ku ápoſtolſkyegͦ wykroczyło. M. Nye do
3:
końcá. Bo iż wolne obiránya biſkupow
4:
ſkáżone/ tego nye chwalę. Dobry to y
5:
ſwyęty obyczay álbo vſtáwá byłá/ kto=
6:
ra yeſſcze ná wyelu myeſcach trwa/
7:
kyedy kápłani poſciwſſy y ſpráwiwſſy
8:
ſie pánu bogu/ duchá S. nabożnye wzy
9:
wawſſy/ przyyąwſſy ćyáło páńſkye/ y
10:
przyſyągſſy/ iż nye ná co inego/ yedno
11:
vprzeymye ná godnoſć á ná potrzebę
12:
koſcyelną bácznoſć máyąc/ káżdy ſwoj
13:
głos da/ nye z dworá/ álbo z vrzędow á
14:
ſpraw ſwyetſkich/ ále z koſcyołá/ klaſſ=
15:
torá/ álbo z ſzkoły biſkupá ſobye woli=
16:
li/ ktorego náuki/ záchowánya/ rządno=
17:
ſci/ ſtátecznoſci/ y nabożeńſtwá nye tyl
18:
ko oni/ ále y poſpolity człowyek był ś=
19:
wyádom. Acz ſye też to czáſem nye=
20:
zdarzáło/ prze chytroſć á przewrotnoſć
obiránye
biſkupow
nye záw=
ſſe w ko=
ſcyele by=
ło.

21:
álbo też odmyennoſć ludzką. Ale yed=
22:
nák nye wſſędy/ áni záwżdy to obirá=
23:
nye tákye w koſcyele było/ y zá czaſow
24:
ápoſtolſkich.
Acto. 1.
Ano Máćyey S. zá loſem
á nye


strona: K

Dworz. z mnichem
1:
á nye zá obiránim ná ápoſtolſki vrząd
2:
wſádzon. Pyotr Klimuntá/ Enodiuſá/
3:
y Márká/ yáko ſwyádſſy Eueſebius/ Pá
Euſeb. hi=
ſto. eccle.

4:
weł Titá y Timotheuſſá ná biſkup=
5:
ſtwá wſtáwili/ nye czytamy iżeby zá
6:
yákim obiránim: A Sokrátes ſtáry
Socr. hiſt.
eccl. li. 6.
ca. 11. &
li. 7. ca. 36
& 37

7:
Grecki hiſtoryk yáſnye piſſe ná yed=
8:
nym myeyſcu/ gdźye Yan S. złotou=
9:
ſty Konſtántynopolſki pátryárchá: ná
10:
drugim gdźye papyeż/ á wnet potym
11:
gdźye Attikus tákże pátryárchá Kon=
12:
ſtántynopolſki krom wſſelákyego obi=
13:
ránya biſkupy wſtáwyáli. A mogłoby
14:
ſye też pokázáć/ gdźye kwoli Ceſárzom
15:
bez obiránya wſtáwyáni bywáli/ á w=
16:
ſſákoż przez ty/ ktorym to należáło.
17:
Bo nye obiránye kápłáńſkye/ á yeſſcze
18:
mnyey poſpolitego człowyeká/ álbo wo
19:
la páná ſwyeckyego/ ále ſtáwyenye ál=
20:
bo poſwyęcenye biſlkupye biſkupá czy=
21:
ni. A ták áczby ſnadź lepyey po ſtáre=
22:
mu/ ále przedſye tym ſye v nas porząd
23:
kowi ápoſtolſkyemu nye vbliża/ iż bi=
24:
ſkupi obiráni nye bywáyą. Yáko y
Ktym


strona: Kv

Rozmowá trzećya
1:
tym/ iż fáry/ plebániye/ y inſſe przeło=
2:
żeńſtwá álbo prelátury koſcyelne we=
3:
dle ſwyeckich podawyec woley idą/
4:
byle przez biſkupy ná ty vrzędy wſtá=
5:
wyeni byli/ yáko ſye od początku áż
6:
do tychmyaſt we wſſem krzeſciyań=
7:
ſtwye záchowáło/ á nye yáko v tych no
8:
wych kácyrzow/ gdźye ſwyeccy ſámi
9:
ſwą mocą tákye vrzędy kápłáńſkye po
10:
dawáyą/ y záś byorą kyedy chcą. Abo=
11:
wim biſkupom ſámym należy pomo
12:
cniki ſobye nye tylko ſtáwić/ ále y obi=
13:
ráć: Acz tego práwá ſwego częſć po=
14:
ſpolſtwu poſtąpili. Nye żeby ono/ tá=
15:
kye vrzędniki ſobye ſtáwiło (tego po=
16:
ſtąpić nyemogą) ále żeby obiráło y
17:
myeniło/ á biſkupom zálecáło/ ktoby
18:
ſye im podobał/ dawáyąc ſwyádectwo
19:
o dobrym záchowányu yego/ iżeby w
20:
tym wyętſſey wadze y miłoſci v w=
21:
ſſech był/ gdźyeby z ich wolą był wſtá=
22:
wyon. Czego przykład yeſt w onym o=
23:
birányu diakonow wſpráwách ápoſtol
Acto. 6.

24:
ſkich/ ktorzy zá dozwolenim álbo ro=
ſkazá=


strona: K2

Dworz. z Mnichem.
1:
ſkazánim ápoſtolſkim od poſpolſtwá
2:
ſą wybráni. Ale gdy tego potym po=
3:
ſpolſtwá źle vzywáć/ á bunty y roſtyr=
4:
ki około obiránya/ tákich przełożonych
5:
czynić/ á ſnadź y bitwy zwodźić záczę=
6:
ły/ zámknęło temu drogę Láodyceń=
7:
ſkye concilium/
Conc. Lá=
od. ca. 13.
A myeyſcy też przeło
8:
żeni ſwyeccy ná to wſtąmpili/ yedno=
9:
ſtáyną wolą poſpolſtwá biſkupom oz=
10:
náymuyąc/ yáko ći ktorym ſpráwá y
11:
wſſyſtek rząd poſpolſtwá należy. Y to
12:
potym dáley záſzło/ iż mimo wyádo=
13:
moſć poſpolſtwá pánowye kogo chcą
14:
myenyą/ á biſkupowi zálecáyą. Gdźye
15:
przedſye to ſobye zoſtáwili biſkupi/ iż
16:
obránymi álbo myenyonymi bráko=
17:
wáć mogą/ y owſſem máyą. Czego/
18:
by dobrze vżywáli/ mnyeybyſmy dźye
19:
ći/ ſſáfárzow/ kuchmiſtrzow/ myerni=
20:
kow/ máſſtálirzow/ iż co inego nye rze=
21:
knę/ ná vrzędźyech koſcyelnych mye=
22:
wáli. To maſz o porządku ſtáwyenya
23:
biſkupow/ y kápłanow/ y diakonow/
24:
ktory yáko yeſt od ápoſtołow poſtáno=
K ijwion


strona: K2v

Rozmowá trzećia
1:
wyon/ ták v nas yednoſtáynye zácho=
2:
wán yeſt. A gdźye ſye odmyáná nay=
3:
dźye/ yáko yeſt v Lutheranow/ Sákrá=
4:
mentarzow/ Pikártow/ y Huſow álbo
5:
kyeliżnikow/ wyedz iż tám áni biſku=
6:
pow nyemáſz/ áni kápłanow. A nye
7:
tylko z ſtáwyenya ále y z powinowát=
8:
ſtwá á ſpráwowánya vrzędow tych o=
9:
báczyć to możemy. Bo y to rządnye á
10:
ſtátecznye przez ápoſtoły poſtánowyo=
Kápłáń=
ſye powi
nowáth=
ſtwá.
Hebr. 5.

11:
no/ co ktory vrząd ná ſobye nyeſye. Ká=
12:
płáńſka rzecz yákoby poſrzodkyem być
13:
myędzy ludźmi á bogyem/ yáko ſwiád
14:
ſſy Páweł S. do żydow piſſąc/ ácz tám
15:
biſkupá ſámego myeni/ ále w obyec o
16:
kápłanyech rozumye/ co ſye znáczy z
17:
onego/ iż piſmo z pſáłterzá nye o biſku
Pſal. 109.

18:
pye/ ále o kápłanye/ ſobye ná pomoc
19:
byerze. Czemże ſrodkuye kápłan myę=
20:
dzy ludźmi á bogyem? Bogá ludźyom
21:
vbłagáyąc/ á ludźye ku bogu ſpoſo=
22:
byąc/ y z nim ye yednocąc. D. Yáko
23:
to? M. Ludźye ku bogu ſpoſobi/ opo=
24:
wyedáyąc im wolą bożą/ co przez ka=
zánye


strona: K3

Dworzá. z Mnichem.
1:
zánye bywa/ y vdźyeláyąc im łáſki y
2:
dobrodźyeyſtwá yego/ co przez ſſáfo=
3:
wánye ſwyątoſci á błogoſláwyenye w
4:
imyę boże ſpráwuye. Bogá ludźyom v
5:
błaga modlitwą/ y ofyárą/ á tym w=
6:
ſſyſtkim yednoći ludźye z bogyem. A
7:
ták vrząd kápłáńſki ná tym yeſt/ kázáć
8:
ſwyątoſcyám ſſáfowáć/ błogoſláwić/
9:
ofyárowáć/ y modlić ſye zá ludźye. To
10:
troye poſlednye Lutheranowye/ Sá=
11:
krámentarzowye/ Nowokrzczeńcy ká=
12:
płanom odeymuyą/ kazánye tylko á
13:
ſſáfowánye ſwyątoſci zoſtáwuyą/ y to
14:
tylko z dopuſſczenya á wedle zámye=
15:
rzenya poſpolſtwá/ álbo vrzędu ſwyec=
16:
kyego/ ták iż oni w nich w tym oboim
17:
poſlugę tylko/ á nye przełożeńſtwo lu=
18:
dźi máyą. Co wſſyſtko przećiwno yeſt
19:
poſtánowyenyu á porządkowi ápoſtol
20:
ſkyemu. D. Trzebáby tego dowyeſć.
21:
M. Dowyodę. Przodkyem/ co ſye do=
Iż nyepo
ſpolſtwo
ma wład
nąć ſlugá
mi y po=
ſlugámi
koſcielny
mi.

22:
tycze kazánya y ſſafowánya ſwyąto=
23:
ſcyámi/ iż nye poſpolſtwo álbo ſwyecki
24:
vrząd tym władnąć ma/ á to mąm/
K iijiż nye


strona: K3v

Rozmowa trzećyá
1:
iż nye wyele wywodow potrzebá/ Wi=
2:
dźi mi ſye iż yuż tego ich miſtrzowye
3:
pozwaláyą: Bo o nye idźye: yuż ſye
4:
im to dáło znáć/ iż muſyeli częſtokroć
5:
nye wedle ſwego/ ále cudzego zdánya
6:
kázáć/ y ſwyątoſcyámi ſſáfowáć. A
7:
też ſye yuż ono zráźiło/ y wywyodło/
8:
iż kápłani nye od poſpolſtwá áni od
9:
ſwyeckyego vrzędu/ poruczeńſtwo y v=
10:
rząd/ á ták y ſpráwę vrzędowi należą=
11:
cą máyą. Może ſye też pokázáć/ iż ápo=
12:
ſtołowye chćyeli/ iżeby ſye ludźye krze
13:
ſciyáńſcy według ich náuki y woley
14:
ſpráwowáli/ á nye oni wedle zdánya
15:
ludzkyego kazáli y ſwyątoſcyámi ſſá=
16:
fowáli: Ano maſz v Páwłá S. gdźye
17:
nye pobłagał Gálátom około wyáry/
Gal. 3.
1. Cor. 11.

18:
áni Korynthom około vżywánya ſwyą
19:
toſci ćyáłá bożego: Y owſſem zgromił
20:
ye/ iż nye ták tego vżywáli/ yáko im by
21:
ło podano przez kápłany. Titowi też
22:
piſał/ áby popráwyał czegoby nyedo=
Tit. 1.

23:
ſtawáło. Drudzy też ápoſtołowye po=
24:
gány náwrocone od vżywánya zakonu
Acto. 15.
ſtárego


strona: K4

Dworz. z Mnichem.
1:
ſtárego nád wolą poſpolſtwá Yerozo=
2:
limſkyego wyzwolili/ á vſtáwili ná
3:
nye co chćyeli/ mimo ich wyádomoſć.
4:
A bog ſąm przez Máláchiaſſá proroká
5:
mowi: Wárgi kápłańſkye ſtrzegą v=
Mal. 2.

6:
myeyętnoſci/ á będą ſſukáć (á kto ye=
7:
dno ludźye?) zakonu z vſt yego: nye on
8:
z vſt poſpolſtwá: A czemu? Abowim
9:
on powyeda/ yeſt poſlem (nye poſpol=
10:
ſtwá/ ále) páná zaſtęmpow. Tákże
11:
przez Ezechielá: A lud moy będą vczyć
Ezec. 44.

12:
(o kápłanyech piſſąc) co zá roznicá
13:
myędzy ſwyęthym á zmázánym/ á
14:
myędzy czyſtym á nyeczyſtym/ vkażą
15:
im. A gdy ſye ſpor ſtoczy/ będą ſtáć w
16:
ſądźyech moich/ y będą ſądźić. Widźiſz
17:
iż tu władzą vczenya zakonu bożego/ á
18:
rozſądek roznie y ſporow około nyego
19:
kápłanom/ á nyekomu inemu poda=
20:
wa y przywłaſſcza.
1. Tim. 5.
Páweł też S. nye
21:
poſpolſtwu áni ſwyeckyemu vrzędowi
22:
ále Timotheuſſowi biſkupowi piſſe:
23:
Przećiw kápłanowi nye przyymuy
24:
ſkárgi/ okrom dwu álbo trzech ſwyád=
K iiijkow


strona: K4v

Rozmowá trzećya
1:
kow: A to biſkup/ á nye kto iny ma ká=
2:
płany ſądźić/ á ták y káráć/ y z kłádáć
3:
zá wyſtęmpem. A yeſli z kłádáć/ po=
4:
gotowyu y wſtáwyáć/ y rządźić. A má
5:
ło przed tym piſſe: Kápłani/ ktorzy do
6:
brze rządzą álbo władáyą/ dwoyákyey
7:
tći godni ſą. Widźiſz iż im nye tylko
8:
poſlugę/ ále y rząd álbo władzą y prze
9:
łożeńſtwo przypiſuye: com ya też wyſſ
10:
ſſey wywodźił: A powyeda/ iż dwoyá=
11:
kyey tći godni/ ktorzy dobrze rządzą:
12:
Yákoby rzekł/ iż y ći godni tći/ ktorzy
13:
źle vrząd ſwoy ſpráwuyą/ álbo go zá=
14:
nyechawáyą/ Ale ći wyętſſey á ſowi=
15:
tey ktorzy dobrze. Y przykłáda: zwłaſſ=
16:
czá/ álbo nawyęcey ći/ ktorzy około ſlo=
17:
wá y vczenya prácuyą. Gdźye dawa
18:
znáć/ iż też ſą ine powinowátſtwá y
19:
ſpráwy kápłáńſkyego vrzędu/ niżli ká=
20:
záć. Bo nyetrzebá by przykłádáć zwła=
21:
ſſczá álbo nawyęcey/ by to ſámo ká=
22:
płáńſkyemu vrzędowi należáło.
Hæb. 5.
A yá=
23:
ſnyey to okázuye żydom piſſąc/ yá=
24:
kom wyſſſſey námyenił/ iż káżdy bi=
ſkup


strona: K5

Dworz. z Mnichem.
1:
ſkup álbo kápłan z ludźi poſtánowyo=
2:
ny/ dla ludźi bywa poſtánowyon/ w=
3:
tych rzeczach ktore ſye ku bogu ſcyągá=
4:
yą. A to powyeda nye w yedney rze=
5:
czy/ yáko yeſt kazánye/ ále w rzeczach/
6:
A w tych ktore ſye ku bogu ſcyągáyą:
7:
y ſąm to wykłáda: Aby ofyárował dá=
8:
ry y ofyáry zá grzechy.
Ofyáro=
wánye ká
płánowi
należy.
Yákoż yáſnyey
9:
mogł powyedźyeć/ iż ná kápłaná na=
10:
leży ofyárowáć? A co? Dáry/ ktore zá
11:
dobrodźyeyſtwá wźyęthe ofyárowáne
12:
być máyą. Co drugyego? y ofyáry zá
13:
grzechy: Czyye? Swoye tylko? Nye.
14:
Ale y onych/ dla ktorych poſtánowyon
15:
yeſt w tych rzeczach ktore ſye ku bogu
16:
ſcyągáyą/ yáko powyedźyał: A to dźyę
17:
ki zá dobrodźyeyſtwá/ v vbłagánye bo=
18:
gá przez ofyáry/ ná kápłáńſki vrząd
19:
náleżą. Prawdá iż tho tám Páweł ku
20:
Kryſtuſowemu kápłáńſtwu ſtoſuye.
21:
Ale ponyeważ Kryſtus nye z inego ye=
22:
dno z kápłáńſkyego vrzędu ofyárował/
23:
tedy y ápoſtołom/ y wſſem namyáſt=
24:
kom ich y ſwoim w tey myerze z te=
K vgoż


strona: K5v

Rozmowá trzećya
1:
goż vrzędu toż czynić należy.
Ioan. 17.
Ioan. 20.
Bo im
2:
dał yáſnoſć tę/ ktorą mu oćyec dał/ A
3:
yáko yego oćyec poſlał/ ták ye on też po
4:
ſlał. A to władza kápłáńſka. A iżeby
5:
kto nye mnimał/ iż tá władza ná kazá
6:
nye tylko ſye rozumye/ przydał wnet
7:
ewányeliſtá: A to mowyąc tchnął ná
8:
nye/ y rzekł: Byerzćye duchá s. ktorym
9:
grzechy odpuſcićye/ ſą odpuſſczone/ á
10:
ktorym zátrzymaćye/ ſą zátrzymáne.
11:
Wyętſſać rzecz grzechy zátrymáć y
12:
odpuſſczáć/ niżli ofyárowáć iżeby były
13:
odpuſſczone: á yednák y tego kápła
14:
nom vżyczył. A ták ofyárá kápłáńſkye
15:
mu vrzędowi należy. Tákże y modłá/
16:
ktora bez ofyáry być może: Ale ofyá=
17:
rá bez nyey nyemoże.
Modlić
ſye zá lu=
dzie yeſt
rzecz ká=
płáńſka.
Leuit. 4.
A iż y modłá zá
18:
ine/ zwłaſſcza poſpolita/ wyęcey ká=
19:
płanowi niż komu inemu przyzwoita
20:
yeſt/ z ſtáregͦ zakonu ſye okázuye/ gdźye
21:
bog ták mowi. Iż gdźyeby wſſyſtek
22:
lud/ álbo kſyążę/ álbo ktokolwyek iny
23:
zgrzeſſył/ kápłan ſye zań y zá grzech
24:
yego będźye modlił/ y będźye mu od=
puſſ=


strona: K6

Dworz. z Mnichem
1:
puſſczon. Yákub S. też piſſe: Yeſli kto
Iac. 3.

2:
myędzy wámi zányemoże/ nyechay
3:
wzowye ſtárſſych koſcyelnych/ to yeſt
4:
kápłanow/ á oni nyechay ſye nád nim
5:
modlą/ námázuyąc go/ oleyem w
6:
imyę páńſkye: A modlitwá wyáry v=
7:
zdrowi nyemocnego/ y zbudźi go pan/
8:
á yeſli w grzechoch yeſt/ będą mu od=
9:
puſſczony. Widźiſz iż kápłanom ſye zá
10:
ludźye każe bog modlić/ nye tylko w
11:
ſtárym/ ále y w nowym zakonye: A o=
12:
kázuyąc ſkutek y moc modlitwy ká=
13:
płáńſkyey/ obyecuye/ iż będźye wyſlu=
14:
chana/ A to nye dla zaſlugi/ ále dla v=
15:
rzędu yego kápłáńſkyego. Kápłáńſka
16:
też rzecz błogoſláwić:
Błogo=
ſláwienie
káplanō
należy.
1. Cor. 14.
Znáczy ſye to z
17:
onych ſlow Páwłá S. do Korynthow.
18:
Syć gdźye byś duchem błogoſláwił/
19:
yáko rzecze Amen ná twoye błogoſlá=
20:
wyenye ten/ ktory yeſt ná myeyſcu po
21:
ſpolitego człowyeká/ álbo tego ktory
22:
nye yeſt ná vrzędźye? Bo ták ſye rozu=
23:
mye ono Greckye ſlowo idiotes. Gdźye
24:
piſſąc iż idiotá ná amen opyewáć ná
błogo


strona: K6v

Rozmowá trzećya.
1:
błogoſláwyeńſtwo/ dawa znáć iż nye
2:
idioty rzecz błogoſláwić/ ále przełożo=
3:
nego/ A nye inego yedno koſcyelnego.
4:
Abowim o koſcyelnych ſpráwách tyl=
5:
ko tám mowi. Ale yáſnyey to mąmy
6:
z ſtárego zakonu/ gdźye bog roſkazał
Nu. 6.

7:
Moizeſſowi/ áby ták mowił Aarono=
8:
wi y Synom yego kápłanom: Ták bę=
9:
dźyećye błogoſláwić ſynom Izráelo=
10:
wym: A to y obyczay błogoſláwyenya
11:
ſam bog dáye: A nye komu inemu/ ye=
12:
dno kápłanom: Y dawſſy przydał: Y
13:
będą wzywáć imye moye nád ſynmi
14:
Izráelowymi/ A ya im będę błogoſlá=
15:
wił: Ato y obyetnicá/ iż od bogá ſkutek
16:
myáło myeć błogoſláwyeńſtwo ká=
17:
płáńſkye. Przez Ezechielá też ták lu=
18:
dowi przykazał:
Ezec. 44
Pirwoſtki pokármow
19:
wáſſych dáne kápłanowi/ áby błogoſlá
20:
wyeńſtwem oddał domowi twemu.
21:
Czego ſye ſtárſſy krzeſciyánye y zá ná=
22:
ſſych czáſow dźyerżeli/ poki ty nowe
23:
wyáry álbo nyewyáry były nyepow=
24:
ſtáły: A dobrze ſye im wodźiło: Mnyey
má


strona: K7

Dworz. z Mnichem.
1:
máyąc/ przedſye wſſyſtkyego doſyć by=
2:
wáło. Y dźiś ſye tego yeſſcze trochá zá=
3:
wadza:
Pro. 11
A pełni ſye ono/ co Sálomon
4:
piſſe: Yedni vdźyeláyą ſwego/ á ſtawá=
5:
yą ſye bogátſſymi: Drudzy wydźirá=
6:
yą nye ſwoye/ á záwżdy w vboſtwye
7:
ſą. Ale wroćmy ſye ku náſſey rzeczy.
8:
Atoż maſz/ iż ná vrząd kápłáńſki zale=
9:
ży nye tylko poſlugá około ſlowá bo=
10:
żego y ſwyątoſci/ ále y przełożeńſtwo
11:
nye tylko w tych dwu/ ále w we wſſyſt
12:
kich rzeczach ktore ſye ku bogu ſcyągá=
13:
yą/ y ofyárowáć/ y modlić ſye zá lu=
14:
dźye/ y błogoſláwić: O czem/ rozu=
15:
myem temu iżeby trzebá wyęcey po=
16:
wyedźyeć/ ponyeważ około tych rzeczy
17:
nyemáło ſporu myędzy ludźmi/ kto=
18:
rzy ſye nowinek chwytáyą: Ale odłoż=
19:
my to ná iny czás: Teraz doſyć o tym/
20:
iż to ſą ſpráwy kápłáńſkye/y zá to po
21:
wſſem krzeſciyańſtwye od czáſow ápo
22:
ſtolſkich myany były/ y dźiś ſą nye tyl
23:
ko v nas/ ále y v Grekow/ y v Ruśi: bi=
24:
ſkupom też przodkyem/ ktorzy też ká=
płan=


strona: K7v

Rozmowá trzećya
1:
płanmi być muſſą/ należące: Ktore
2:
nye kápłani/ ludźye grzeſſni/ ſwą mo=
3:
cą/ ále pan Kryſtus wyeczny kápłan
4:
przez nye/ yáko przez narzędy á naczy=
5:
nye ſwoye ſpráwuye:
1. Cor. 3.
Ioā. 1. 6.
Abowim on ſam
6:
wnątrz vczy/ on krzći/ on ćyáło ſwoye/
7:
on drugye ſwyątoſci nąm podawa/ on
8:
błogoſláwi/ y modli ſye yáko człowyek
Rom. 8.

9:
y ofyáruye zá nas vſtáwicznye przez
10:
kápłany/ nye iną ofyárę/ yedno onę/
11:
ktorą ná krzyżu ofyárował/ ácz inſzym
12:
obyczáyem/ O czym inegdy dalibog
13:
dowodnyey ſye może powyedźyeć.
14:
Tenże pan Kryſtus nawyſſſſym biſku
15:
pem/ będąc/ y biſkupi vrząd przez bi=
16:
ſkupy ſpráwuye:
Biſkupye
powino=
wátſtwá.
ktory vrząd ma też
17:
ſwoye właſne ſpráwy rozne od kapłań
18:
ſkich: yáko yeſt ſtáwyenye álbo ſwyę=
19:
cenye wſſech vrzędnikow koſcyelnych/
20:
y rządzenye ich y wſſyſtkyego koſciołá:
21:
Potwirdzánye okrzczonych y ſwyęce=
22:
nye krzyżmá y oleyu S. poſwyącánye
23:
koſcyołow/ ołtarzow/ vbyorow/ y na=
24:
czyna/ ktore ma być vżywáne ku ſluż=
bye


strona: K8

Dworzá. z Mnichem
1:
bye bożey. O ſwyęcenyu á ſtáwyenyu
2:
vrzędnikow/ o potwirdzányu/ y o rzą=
3:
dzenyu/ yuż ſye po częſci wywyodło:
4:
O poſwyącányu koſcyołow/ kryżmá/
5:
y inych rzeczy/ iż to nye ſproſtne zabo=
6:
bony/ yáko kácyrzowye myenyą/ áni
7:
prozne rzeczy ſą/ ſwyádſſy S. Dioni=
Dion. ec=
cl. hier. ca
pi. 5.

8:
ſius Areopágitá/ á inſſego czáſu dali=
9:
bog ſye też doſtátecznyey wywyedźye.
10:
Tego wſſyſtkyego v Lutheranow/ Hu=
11:
ſow/ Pikártow/ Sákrámentarzow nye
12:
máſz: A nye tylko nic tákyego nyeſprá
13:
wuyą ich fárarzowye/ páſthyrzowye/ y
14:
ſludzy koſcyelni/ o krom kazánya á po
15:
dawánya ſwyątoſci/ y to nye wedle á=
16:
poſtolſkyego porządku/ yákom wy=
17:
wyodł/ ále náſmyewáyą ſye z tego w=
18:
ſſyſtkyego/ co v nas przez biſkupy y ká
19:
płany/ wedle tego yáko nąm przodko=
20:
wye náſſy yákoby przez ręce podáli/ á
21:
yáko przez Apoſtoły poſthánowyono
22:
yeſt/ porządnye ſpráwowano bywa.
Słudzy
koſcyelni
v kácyrz=
ow y od=
ſſczepyeń
cow yeſli
ſpráwuią
ſwyątoſci
koſcielne.

23:
Aby też dobrze oni co tákyego ſpráwo=
24:
wáć wteyto poſludze ſwey koſcyelney
chćyeli/


strona: K8v

Rozmowá trzećya
1:
chćyeli/ nyemogą. Abowim gdyż nye
2:
ſą wedle porządku ápoſtolſkyego wyſſ
3:
ſſey námyenyonego ſtáwyeni á ſwyę=
4:
ceni/ żadney władzey/ ktora od duchá
5:
S. przez wkłádánye rąk biſkupich/ yá=
6:
koś ſlyſſał/ daná bywa nyemáyą. A
7:
ták y ſwyątoſci práwych v nich nye=
8:
máſz: A to co oni zá ſwyątoſci mayą
9:
(oprocz krztu) nic inego nye yeſt ye=
10:
dno báłámutſtwo. Chybá gdye ſye im
11:
zbyeg yáki kápłányec od nas tráfi. Tá
12:
ki iż porządnje oſwyęcon álbo ſtáwjon
13:
yeſt/ lubo ſye od yednoſci yednego/
14:
ſwyętego/ powſſechnego/ y ápoſtolſkye
15:
go koſcyołá oderwye/ álbo też klątwą
16:
odćyęt będźye/ nye tráći mocy y wła=
17:
dzey vrzędu ſwego/ yedno iż ono wſſyſt
18:
ko co ſpráwuye z vrzędu ſwego kápłań
19:
ſkyego w onym oderwányu á odłącze
20:
nyu od koſcyołá/ by też dobrze w ni=
21:
czym nyebłądźił/ ſkutku á pożytku ża
22:
dnego duchownego áni yemu ſáme=
23:
mu/ áni komu inemu nye dáye. Bo
24:
bog łáſki ſwey/ ktora ſwyątoſcyam/ y
wſſyſtkim


strona: L

Dworz. z Mnichem.
1:
wſſyſtkim ſpráwam duchownym ſku
2:
tek dawa/ nigdźye indźye okrom prá=
3:
wego koſcyołá ſwego/ nyeudźyela. A
4:
ták ácz ſą práwe ſwyątoſci/ ktore od
5:
tákich zbyegow ſpráwowáne bywáią/
6:
ále nikomu nye pożyteczne: Y owſſem
7:
vżywánye ich z wyádomoſci z grze=
8:
chem yeſt/ nye z ſtrony ſwyątoſci/ ále
9:
dla oderwánya od koſcyołá/ á vporne=
10:
go obcowánya w ſpráwách koſcielnych
11:
z tákimi oderwánymi. Ale o procz tá=
12:
kich/ żaden ſlugá koſcyelny v nich bi=
13:
ſkupem áni kápłanem nye yeſt/ á bál=
14:
wochwálcą yeſt/ ktokolwyek zá to ma/
15:
iżeby ćyáło boże było to co oni poſwią
16:
cáyą y podawáyą/ á iżeby łáſká boża
17:
przez ich poſlugę á ſſáfowánye ſwyą=
18:
toſci ludźyom wlewána byłá. A gdyż
19:
to ták yeſt/ iż vrzędnikow/ ná ktore
20:
rząd w koſcyele czynić y záchowáć za=
21:
leży/ y porządku ápoſtolſkyego myę=
22:
dzy ſobą nyemáyą/ nye yeſt v nich ko=
23:
ſcyoł ápoſtolſki/ A ták áni boży álbo
24:
Kryſtuſow/ ále koſcyoł złoſciwych á z=
Lgro=


strona: Lv

Rozmowá trzećyá
1:
gromádzenye ſſátáńſkye. D. A o
2:
tym yáko dźyerżyſz/ gdźye biſkupi á
3:
kápłani nye zá godnoſcyą/ ále zá zaſlu
4:
gą (nye záwżdy vtćiwą á pobożną)
5:
álbo zá kupnem/ álbo zá krwyą/ álbo
6:
też zá mocą á chytroſcyą yáką ku prze
7:
łożeńſtwom koſcyelnym przychodzą?
8:
A yakożkolwyek/ dobrze álbo nyedo=
9:
brze/ wſſedſſy/ vrzędowi ſwemu doſyć
10:
nye czynyą? Y ćić nye baczę iżeby po=
11:
rządek ápoſtolſki y Kryſtuſow zácho=
12:
wáli.
Biſkupi y
Kápłani
choćia n=
yeczynyą
doſyć v=
rzędom
ſwim/ p=
rzedſye ſą
biskupy
y kápła=
ny.
Lu. 5. 17.
Math. 23.
M. Yużem po częſci powye
13:
dźyał/ iż złoſć á zła ſpráwá vrzędniká/
14:
vrzędu nye niſſczy. Y człowyek ktory
15:
ſpi/ ácz żadney ſpráwy czuyącego nye=
16:
ſpráwuye/ yednák przedſye żyw yeſt.
17:
Y kápłanić żydowſkyey zá czáſow páná
18:
Kryſtuſá nye czynili doſyć vrzędowi
19:
ſwemu/ á yednák ye pan zá kápłany
20:
myał/ y trędowáte do nich odſyłał/ y
21:
we wſſem ich ſlucháć kazał/ yáko prá=
22:
wych przełożonych wedle zakonu Mo=
23:
izeſſowego. Bo nye ſpeáwowánye vrzę=
24:
du/ ále wſtáwyenye/ ktore władzą y
moc


strona: L2

Dworz. z Mnichem
1:
moc ſpráwowánya dawa/ vrzędniká
2:
czyni: By też dobrze nic wedle vrzędu
3:
nyeſpráwował/ doſyć iż zá wyſtáwye=
4:
nim porządnym vrzędnicze myeyſce
5:
dźyerży. A záſye/ by theż kto wſſyſtko
6:
czynił/ co biſkup álbo kápłan czynić
7:
ma/ yeſli nye yeſt porządnye ná on v=
8:
rząd wſtáwyon/ nye yeſt biſkupem á=
9:
ni kápłanem/ ále złodźyeyem á ło=
10:
trem/ yáko pan ſam powyedźyał/ áni
11:
ma żadney władzey w koſcyele.
Ioan. 10.
A ſtá=
12:
wyenye to ſlyſſałeś iż ſámym biſku=
13:
pom/ yáko namyáſthkom Kryſtuſo=
14:
wym/ należy: Ktorym yeſli oni źle á
15:
nyepobożnye ſſáfuyą/ bogu zá to lidż=
16:
bę dádzą: przedſye/ yákom wyſſſſey po
17:
wyedźyał/ ſpráwy ich z vrzędu biſku=
18:
pyego ſpráwowány/ ſkutek ſwoy má=
19:
yą/ nye z inych zaſlugi/ ále z vrzędu á
20:
od bogá ktory yáko przez kápłany do=
21:
bre y złe/ wolą ſwą nąm oznáymuye/
Math. 29.

22:
y krzći nas/ o czym Yan S. krzćićyel
Ioan. 1.

23:
ſwyádſſy/ ták też przez złe y dobre bi=
24:
ſkupy przełożone koſcyelne ſtáwi y
L ijſwyę=


strona: L2v

Rozmowá trzećya
1:
ſwyęći. A przeto tákowi ktorzy przez bi
2:
ſkupy ná kápłáńſtwo álbo biſkupſtwo
3:
ſą ſwyęceni á ſtáwyeni/ kthorymkol=
4:
wyek obyczáyem ktemu przyſzli/ byle
5:
porządek ápoſtolſki w ich ſwyęcenyu
6:
álbo ſtáwyenyu záchowan był/ ſą prá=
7:
wymi kápłany á biſkupy: y mogą ná
8:
myeyſcach ſwych dobrze y ſkutecznye
9:
vrzędy ſwoye ſpráwowáć/ chybá by im
10:
zá yáką przyczyną od ſtárſſych á prze=
11:
łożonych zákazano było. Acz nye záw=
12:
żdy ſye to tráfya/ kto źle á nyepodroż=
13:
nye ná vrząd wnidźye/ áby ſye w nim
14:
dobrze ſpráwował. Ale vmye bog y
15:
nágorſſyć rzeczy ku náſſemu lepſſe=
16:
mu y ku woley ſwey wypełnyenyu
17:
vżywáć:
1. reg. 2. 3.
Eſa. 22.
Ioan. 11.
Luc. 3.
Ioſephus.
Yáko Heligo y ſynow yego/
18:
yáko Sobny/ yáko Annaſſá y Káiffa=
19:
ſſá kápłanow w ſtárym zakonye vży=
20:
wał: lubo Annaſz y Káiffaſz/ yáko ś=
21:
wyádſſy Yozeff hiſtoryk żydowſki/ nye
22:
pobożnye ku vrzędowi kápłáńſkyemu
23:
byli przyſzli/ á oni drudzy nye dobrze
24:
ſye w nim ſpráwowáli. Coż mamy
czynić/


strona: L3

Dworz. z Mnichem
1:
czynić/ kyedy bog ná nas tákje biſkupy
2:
y kápłany przepuſci zá náſſe grzechy?
Yáko ſye
mamy zá
chowáć/
kyedy złe
biskupy
y kápła=
ny mamy

3:
Tym ktorzy nád nimi z porządku ko=
4:
ſcyelnego władzą máyą/ przyſtoi tá=
5:
kye z powinowátſtwá ich nápomináć/
6:
powſcyęgáć/ y káráć wedle wyſtęmpu
7:
ich á potrzeby poſpolitey. Ale tym kto
8:
rzy nád nyemi przełożeńſtwá nyemá=
9:
yą/ káráć tákich nye przyſtoi/ áni ye ſro
10:
moćić/ chcąli vſć przeklęſtwá Chamo
Gen. 9.

11:
wegͦ: Ani dla nich od yednoſci koſcyołá
12:
S. ſye odźyeláć/ áni ſye z nich gorſſyć:
13:
Ale z pokorą tákye przyymowáć y ćir=
14:
pyeć: ſámym ſye lepſſyć/ á bogá/ kto
Matth. 3.

15:
ry y z kámyenyá może Abráámowi
16:
ſyny zbudźić/ pilnye prośić/ áby on ra=
17:
czył ſercá ich zmyękczyć/ álbo ocućiw=
18:
ſſy/ ſąm wedle ſwey S. woley nas y
19:
łodkę koſcyołá ſwego záchowáć:
Matth. 8.
ktorą
20:
áczkolwyek częſtokroć nawáłnoſci czar
21:
towſkye przez kácyrze y mocárze tego
22:
ſwyátá kołácą/ á prze nyedbálſtwo ál=
23:
bo y złą ſpráwę żeglarzow práwye na=
24:
rzáyą/ yednák do tychmyaſt nye záto=
L iijnęłá:


strona: L3v

Rozmowá trzećia
1:
nęłá: Záwżdy yą pan/ kyedy yuż ná
2:
naćyęſſſſą przyſzło/ á śiły y rozumy że
3:
glarzow/ to yeſt vrzędnikow y ſprawiec
4:
koſcyelnych vſtawáły/ rátował/ á wſſy=
5:
ſtkye ony burze y nawáłnoſci dźiwnye
6:
ſtrzaſkyem w niwecz obracał: Coby
7:
ſye hiſtoryámi koſcyelnymi dowod=
8:
nye okázáć mogło: Tym ſye ćyeſſąc/
9:
my też/ w tey łodce trwáyąc/ ku bogu
10:
pilnye ſye vćyekáć mamy/ nyeobrażá=
11:
yąc ſye tym/ iż nye pilne álbo nyeu=
12:
myeyętne/ álbo też złoſciwe/ á ſnadź
13:
czáſem wyęcey o zágubę/ niżli o zácho=
14:
wánye tey łodki ſtáráyące ſie żeglarze
15:
mamy.
Matth. 28
Abowim mamy tego záwſſe
16:
áż do ſkończenya ſwyátá z ſobą/ ktory
17:
wyátrom y morzu roſkázuye/ á ſlu=
Luc. 8.

18:
cháyą go: Ktory ácz widźi ſye czáſem
19:
iżeby ſpał przeźiráyąc/ iż kácyrſtwá y
20:
przećiwnoſci przećiw they łodce moc
21:
byorą dla doſwyadſſenya y zbudzenya
1. Cor. 11.

22:
wybránych ſwych/ kyedy ſye w dob=
23:
rym byćye ſwyátá tego záleżą: Ale v=
Pſal. 120.

24:
beſpyecza nas Dawid/ iż nye ſpi áni
drze=


strona: L4

Dworz. z Mnichem.
1:
drzemye ten/ ktory ſtrzeże Izráelá/ to
2:
yeſt koſcyołá ſwego. A yeſli ſye komu
3:
ćyęſzko widźi ćirpyeć złe á nyeprzykłá
4:
dne kápłany álbo biſkupy/ nyechay to
5:
włoży ná ich ſtárſſe á wyſſſſe przeło=
6:
żone/ áby tácy karáni á powſcyągnye=
7:
ni byli/ á ſąm ſye nád nimi ſędźyą nye
8:
chay nyeczyni/ gdy go bog ná to nye
9:
wyſádźił. Bo by ſąm ſrogyego ſądu bo
10:
żego (ktory rzekł: Nye ſądźćye/ nye bę
Matth. 7.

11:
dźyećye ſądzeni/ nye potąmpyayćye/
12:
nye będźyećye potęmpyeni) nye v=
13:
ſſedł. Ale przywroćmy ſye ku náſſey
14:
rzeczy. D. Dobrze. Ná tymeś był
15:
ſtánął/ vkazawſſy porządek ápoſtolſki
16:
koſcyołowi zoſtáwyony/ iż gdźye go nie
17:
máſz/ tám nye yeſt koſcyoł boży. Tym
Yeſli gre
kowye y
Ruś ſą w
koſcyele.

18:
obyczáyem v Grekow y Ruśi byłby
19:
práwy koſcyoł. Bo yáko ya ſlyſſę/ wſſy
20:
ſtek ten porządek ápoſtolſki/ ktoryś ty
21:
wypiſał/ ták w vrzędźyech koſcyelnych
22:
y ſpráwách ich/ yáko wſtáwyenyu vrzę
23:
dnikow nyeodmyennye ſye v nich zá=
24:
chowa. M. Y ya ták ſlyſſę. D.
L iiijCzemu


strona: L4v

Rozmowá trzećya
1:
Czemuſz my ye zá odſſczepyeńce ma=
2:
my? M. Nye bez przyczyny. D.
3:
Bodayby oni do nas ſluſſnieyſſey przy
4:
czyny nye myeli/ myeć nas zá odſſcze=
5:
pyeńce. M. Nye. Abowim nye my=
6:
ſmy ſye od nich oderwáli/ ále oni od
7:
nas. D. Oni też powyedáyą/ iż
8:
my od nich. Y dowodzą tego thák/ iż
9:
myſmy láikom álbo ſwyeckim lu=
10:
dźyom vżywánye kelichá á krwye páń
11:
ſkyey: My kápłanom y dyakonom żo=
12:
ny odyęli/ á wdáliſmy ye w nyeſtáte=
13:
czny żywot: Myſmy około vżywánya
14:
chlebá kwáſſonego ku ćyáłu bożemu/
15:
poſzćya duchá S. poſtow/ y podobno in=
16:
nych rzeczy wyęcey od vſtaw y zwyczá
17:
yow ich y náſſych przodkow/ kthore
18:
przed tym przez długi czás od czáſow
19:
ápoſtolſkich w koſcyele krzeſciyáńſkim
20:
yednoſtáynye dźyerżany były/ odſtąm
21:
pili. M. Rozumyałem iżeś tędy
22:
ſſedł. Acz o tym gadká być może/ co o=
23:
koło tych rzeczy ápoſtołowye poſtáno=
24:
wili/ A gdźyeby thák było/ yáko oni
dźier=


strona: L5

Dworzá. z Mnichem.
1:
dźyerżą/ ſluſſnyeli ſye wtym poſtáno=
2:
wyenye ápoſtolſkye v nas odmyeniło:
3:
Ale odłożmy to ná iny czás. Nye ná
4:
tym rzecz teraz: Ale yeſli v nich ko=
5:
ſcyoł/ czy nye. Abowim gdźyeby ſye
6:
okazáło iż v nich koſcyołá nye/ nicby
7:
ich to nye zmogło/ iżeby około tych rze
8:
czy ták dźyerżeli/ yáko im przodkowye
9:
podáli/ y ápoſtołowye poſtánowili.
10:
Nigdy żadnych kácyrzow nyebyło/ kto
Kácirzo=
wie ku p=
rawdzye/
nyepraw
dy przy=
mieſſawá
yą.

11:
rzyby w nyektorych rzeczach náukę á=
12:
poſtolſką nyezáchowáli/ á yednák prze
13:
to koſcyołem bożym niebyli. Ale gdźie
14:
by ſye nálázło/ iżeby v Grekow y Ruśi
15:
koſcyoł był/ támby dopiro o tym gad=
16:
ká byłá/ yeſli oni około onych rzeczy
17:
lepyey niżli my dźyerżą/ czyli y my/ y
18:
oni dobrze/ nye tárgáyąc yednoſci koſ=
19:
ćyołá. Bo yákom wyſſſſey powyedał/
20:
nye po náuce koſcyoł poznawáć má=
21:
my/ ále z inąd koſcyoł poznaſſy/ ten
22:
nas ſpráwuye/ ktora zła á omylna/ kto
23:
ra dobra y prawdźiwa náuká/ zgadzáją
24:
ca ſye z ſlowem bożym/ y ápoſtolſkim
L vpo=


strona: L5v

Rozmowá trzećya.
1:
poſtánowyenim. D. Máyą po pra=
2:
wdźye Ruś y Grekowye wyelkye po=
3:
dobyeńſtwo po ſobye/ iżby v nich myał
4:
być koſcyoł/ z tych znákow ktore rozbi=
5:
ramy. Co y ſwyętobliwoſć bądź ze kr=
6:
wye páná Kryſtuſowey/ bądź też z ſta=
7:
łego á nyeporuſſonego záchowánya ná
8:
uki á zakonu yego/ wnich ſye okázuye/
9:
z kąd y ſwyętobliwoſć żywotá w nich
10:
wyętſſa niżli w nas yeſt: Y wyętſſą
11:
częſć ſwyáthá/ pod Konſtántynopol=
12:
ſkim/ Alexándrynſkim/ Antyochen=
13:
ſkim/ y Hyerozolimſkim pátryárchá=
14:
mi záyęli/ á mocnye ſye dźyerżą yed=
15:
noſci á porządku ápoſtolſkyego/ ktory
16:
od przodkow ſwych z ſtárádawná/ y o=
17:
ſſem od początku przyyęli/ á my=
18:
ſmy ſye od nich/ yáko oni twirdzą/ nye
19:
oni od nas oderwáli. M. Tu ſtoy.
20:
D. Czemu? M. Przodkyem nye=
21:
pewna to/ áby wſſyſtkye kráiny kto
22:
reś wymyenił z Greki á Ruſyą dźyer=
23:
żáły. Ya wyem iż Ormyánye/ ktorzy
24:
ſą pod Antyochenſkim pátryárchą/ z
nimi


strona: L6

Dworz. z Mnichem
1:
nimi ſye nye zgadzáyą/ á zá odſſcze=
2:
pyeńce ye máyą. Yeſt też w Indyi á
3:
pod Popianem/ yáko powyedáyą y pi
4:
ſſą/ przez ſſeſćdźyeſyąt kroleſtw/ ktore=
5:
by pod Alexándrynſkim pátryárchą
6:
być myáły/ ktore około wyáry knąm/
7:
á nye ku Grekom ſye przyznawáyą.
8:
Yeſt tych ludźi nyeco w Rzymye/ nye
9:
ſſuye/ ále zacnych y ſtátecznych: A nye
10:
bárzo dawno y poſlowye od ſámego
11:
Popianá v Papyeżá byli/ wyznawá=
12:
yący go być przełożonym ſtolice ápo=
13:
ſtolſkyey. Pod Hyerozolimſkim pátry
14:
árchą nyewyem yáko wyele krzeſciyá
15:
now/ álbo yeſtli tám ktory pátryárchá
16:
teraz. Ale tom ſlyſſał od tych/ ktorzy
17:
od bożego grobu ſye wracáli/ iż w o=
18:
nych ſtronach wyele tych/ ktorzy ſye k=
19:
nąm/ á nye ku Grekom przyznawáyą.
20:
A przed dwyemá ſty lat niemáły czás
21:
tám/ tákże y w Konſtántynopolu ná=
22:
ſſy/ to yeſt ktorzy z námi á koſcyołem
23:
rzymſkim dźyerżeli/ á nye Grekowye
24:
pánowali. Też to wyemy/ iż ná Flo=
renſkim


strona: L6v

Rozmowá trzećya
1:
renſkim Concilium przed ſtem lath
2:
przez Yozeffá pátryárchę á Yaná Pá=
3:
leologá Ceſárzá Conſtántynopolſkye=
4:
go/ y biſkupy ſwoye (myędzy ktorymi
5:
też był Sydor álbo Iſidor Ruśin me=
6:
tropolit Kiyowſki) z námi/ to yeſt z
7:
koſcyołem práwym zyednoćili ſye by
8:
li. Co y przed tym nyeraz czynili: Ale
9:
tego zyednocenya wnet záſye odſtąm=
10:
pili/ yáko y przed tym odſtęmpowáli.
11:
A ták Grekowye y Ruś áni wtorego/
12:
áni trzećyegͦ znáku ſluſſnye ſobye przy
13:
włáſſczyć nyemogą/ iżeby byli pow=
14:
ſſechny á yeden koſcyoł. Ale by też do=
15:
brze ony wſſyſtkye wyſſſſey námye=
16:
nyone kráiny z nimi zgodne były/ á
17:
yednoſtáyny porządek trzymáły/ nye
18:
doſyć ná tym: Tráfyáło ſye to/ iż w=
19:
ſſyſtkye ony ſtolice/ y poddáne im krá=
20:
iny wbłąd vwyedźyone bywáły: Yáko
21:
kyedy wczęło ſyę było kácyrſtwo Mo=
22:
nothelitow/ ktore potym przez ſſoſte
23:
Concilium powſſechne w Konſtánty=
24:
nopolu potęmpyone yeſt y zniſſczone.
Tákże


strona: L7

Rozmowá trzećya
1:
Tákże Eutychianow/ tákże y Arya=
2:
now błędu przed thym bárzo ſye ony
3:
ſtrony imowáły/ A yednák to nye był
4:
práwy koſcyoł boży/ ále złoſciwych/ á
5:
Synágogá ſſátáńſka D. Iż od ye
6:
dnoſci przodkow ſwych á náuki ápo=
7:
ſtolſkyey odſtęmpowáli/ nowin ſye
8:
imuyąc. M. Dobrze mowiſz. D.
9:
Ale teraz ſye v Grekow y Ruśi nye=
10:
náyduye/ iżeby ſye czego nowego imo=
11:
wáli. Y owſſem ſtárych ſye obyczáyow
12:
y vchwał Conciliy powſſechnych dźier
13:
żą. M. Możebyć/ ácz ya tego nye=
14:
baczę. Ale y ná tym nyedoſyć. D.
15:
Czegoż im nyedoſtáye? M. Czwar=
16:
tego znáku/ iż od porządku ápoſtolſkye
17:
go/ ktory/ yákom wyſſſſey powydźyał
18:
właſnye yednoſć koſcyołá záchowywa/
19:
odtąmpili. D. Wſſák máyą ká=
20:
płany y biſkupy tákyeż yáko y my?
21:
M. Máyą. Ale yeſſcze to nye wſſy=
22:
ſtek porządek ápoſtolſki. Mnoſtwo ká=
23:
płanow y biſkupow/ ktore muśi być w
24:
wyelkim zborze/ nyemoże do końcá
yed=


strona: L7v

Rozmowa trzećyá
1:
yednoſci myędzy ſobą/ nyerzkąc myę=
2:
dzy inymi záchowáć/ chybáby ányoły
3:
byli. Ale máyąc ná ſobye ſkorę tákże
4:
yáko ini ludźye/ krewkoſcyą też ſą o=
5:
gárnyeni/ yáko Páweł S. ſwyádſſy do
Heb. 5.

6:
żydow piſſąc/ áby lepyey drugim ro=
7:
zumyeli. A ták yáko inym nyedoſtát=
8:
kom ſą poddáni/ ták y zgody á yedno=
9:
ſci nye mogliby myędzy ſobą zácho=
10:
wác/ gdźyeby nyebyło kogo nád nimi/
11:
ktoby ye zgadzał. D. Wſſák theż máyą
12:
ſwoye metropolity/ ktorzy nád biſku=
13:
py/ á ná konyec y pátryárchy/ ktorzy
14:
ták nád metropolity/ jáko nád biſkupy
15:
y kápłany władzą máyą/ od Conciliy
16:
powſſechnych dáną. Tych ći nye wye=
17:
le/ łácno ſye ná yedno zgodźić mogą/
18:
A yednoſtáynye w yednoſci koſcyoł
19:
według ſlowá bożegͦ ſpráwowáć y rzą
20:
dźić. M. Kyedy by nye ludźye byli. Czy
21:
táyąc ſtáre koſcyelne hiſtoryye/ nay=
22:
dźye ſye to/ yáko ſye tá trochá zgadzá=
23:
łá: Yeden drugyegͦ zá odſſczepyeńca á
24:
zá kácyrzá myał: Yeden drugyego z v=
rządu


strona: L8

Dworz. z Mnichem.
1:
rzędu zkłádał/ ták iż y ſwyęći ludźye/
2:
yáko Fláwianus y Chryzoſtomus
3:
Conſtántynopolſcj pátryárchowye/ A
4:
thánáſius Alexándrynſki przed drugi
5:
mi wyſyedźyeć ſye nyemogli. D. Wi=
6:
dzę kczemu yą wyedźyeſz. M. Lá=
Yedē na=
wyſſy ſp=
rawcá w
koſcyele
być muśi

7:
cno ſye tego możeſz domyſlić. Yeden
8:
muśi być/ ktoryby yednoſć myędzy w=
9:
ſſyſtkimi inymi ſpráwował y zácho=
10:
wał. Yednegͦ ćyáłá yedná głowá. Prze
11:
to Cypryan S. ſſukáyąc przyczyn ká=
12:
cerſtw y odſſczepyeńſtwá/ thák piſſe.
Cyp. de u=
nita. eccl.

13:
Dla tego ſye to dźyeye braćya nami=
14:
leyſſy/ gdy ſye nye przywracáyą lu=
15:
dźye do gruntu prawdy/ áni głowy ſſu
16:
káyą/ áni miſtrzá nyebyeſkyego náuki
17:
chowáyą: Ktore rzeczy gdyby kto oba=
18:
czał á rozbirał/ nyetrzebá długyego zá
19:
báwyenya/ áni dowodow. Dowod ku
20:
wyerze łácny ſcyeſzká prawdy. Mowi
21:
pan do Pyotrá: Ya tobye/ práwi/ po=
22:
wyedam/ iżeś ty Pyotr/ á ná teyto ſká
23:
le zbuduyę ya koſcyoł ſwoy. rć. A te=
24:
muż po zmartwychwſtányu ſwym
mo=


strona: L8v

Rozmowá trzećya
1:
mowi: Páśi owce moye. Y áczkol=
2:
wyek wſſem ápoſtołom po zmartwy=
3:
chwſtányu ſwym rowną moc dawa/ y
4:
mowi: Yáko mnye poſlał oćyec/ y ya
5:
was ſlę/Weźmćye duchá S. Yeſli ko=
6:
mu odpuſcićye grzechy/ będą mu od=
7:
puſſczone/ yeſli komu zátrzymaćye/ bę
8:
dą zátrzymáne: A wſſákoż áby yed=
9:
noſć okazał/ yednoſci tey źrodło od ye=
10:
dnego poczynáyąc ſwoyą mocą poſtá=
11:
nowił. Tożći byli drudzy ápoſtołowie/
12:
co był Pyotr/ rownye vczęſtnicy tći á
13:
władzey/ ále początek od yednoſci po=
14:
chodźi/ áby yeden koſcyoł okazan był.
15:
rć. A to yednoſć koſcyołá od yednego:
16:
ktory yeſt głowá yego. D. Tá yeſt
17:
pan Kriſtus/ yáko ſwyádſſy Páweł S.
Eph. 1.
Col. 1.

18:
ále nye twoy Papyeż: kthory yeden
19:
yeſt z pyąći pátryárchą/ á nye wyętſſą
20:
moc áni władzą ma/ yedno zárowno z
21:
drugimi pátryárchy. M. Y to nye
22:
máło mąm naprzod/ gdyś mi pozwo=
23:
lił/ iż papyeſz yeſt yeden z pátryárch/
24:
á nye Antychryſt/ yáko ći dźiſyeyſſy
kácyrzowye


strona: M

Dworzá. z Mnichem
1:
kácyrzowye mowyą. Bo gdy pátryár=
2:
chá yeſt/ á myſmy pod yego poruczń
3:
ſtwem/ tedy mu poddáni á poſluſſni
4:
w rzeczach duchownych/ á kthore ſye
5:
wyáry y ſpráwy náſſey krzeſciyáń=
6:
ſkyey dotyczą/ być mamy weſpołek y
7:
z kápłany/ biſkupy/ y árcybiſkupy ná=
8:
ſſymi. D. Mamy: Ale nye dáley
9:
yedno poki ſye wedle ſlowá bożegͦ ſprá
10:
wuye. Gdźye co przećiwko ſlowu boże=
11:
mu vſtáwya álbo roſkázuye/ támeſ=
12:
my go nye winni ſlucháć/ pámyętá=
13:
yąc ná ony ſlowá ápoſtolſkye. Wyę=
Acto. 5.

14:
cey muśimy ſlucháć bogá niżli ludźi.
15:
M. Y to przyymuyę. Ale niżey o
16:
tym z ſobą mowić będźyewá. Teraz
17:
to chcę pokázáć/ iż Papyeż nye tylko
18:
rowyen yeſt drugim pátryárchom/ á=
19:
le nád wſſyſtkimi pátryárchámi prze=
20:
łożon. D. Dekretałmi podobno/
21:
ktore ſámi ſobye Papyeżowye po ſwey
22:
woley piſáli. M. Yáko o dekreta=
23:
lech dźyerżeć mamy/ niżey ſye powye.
24:
Ná then czás yeſli nye przeſtawaſz ná
Mdekre=


strona: Mv

Rozmowá trzećya
1:
dekretalech/ wywyodęć tho doktormi
2:
S. wywyodę Conciliámi porządny=
3:
mi/ wywyodę vſtáwicznym vżywá=
4:
nim y wyznawánim wſſego koſcyołá
5:
krzeſciyáńſkyego: Máłoli ná tym/ wy
6:
wyodę piſmem S. á ſlowem bożym/
7:
iż táką władzą nád wſſem krzeſciyáń
8:
ſtwem nye ſámi ſobye papyeżowye
9:
przywłaſſczyli/ áni od ludźi bądź z po=
10:
chlebſtwá/ bądź z boyáźni/ bądź też z
11:
potrzeby podáną/ ále od ápoſtołow/ y
12:
owſſem od ſámego páná Kryſtuſá má
13:
yą. D. Chybá by ták. Ale dźiwne á
14:
potworne to ćyáło będźye o dwu gło=
15:
wách. M. Toćby yuż było wyęcey
16:
ludźi ſlucháć niżli bogá/ gdźyebyś mi=
17:
mo ſlowo boże/ rozumu ſwego náſlá=
18:
dował. Nye będźyeſz ſye temu dźiwo=
19:
wał/ gdy wyrozumyeſz/ iż inſſym oby=
20:
czáyem pan Kryſtus głową wſſego ko
21:
ſcyołá/ inſſym Papyeż. Abowim pan
22:
Kryſtus ſam z ſyebye głową yeſt ko=
23:
ſcyołá/ y Papyeża z nyego nye wy=
24:
muyąc/ ná tym y ná drugim ſwyećie.
Pa=


strona: M2

Dworz. z Mnichem.
1:
Papyeż namyáſtkyem á poruczni=
2:
kyem Kryſtuſowym ná tym ſwyećye
3:
tylko/ ktorego pan z tego ſwyátá z cho=
4:
dząc po ſobye á myáſto ſyebye zoſtá=
5:
wił. D. Wſſák ſnámi yeſt áż do
Matth. 28.

6:
ſkończenya ſwyátá. Coż mu po na=
7:
myáſtku? M. Yeſt známi: Ale du
Iż koſci=
ol potrze
buye wi=
domey g=
łowy.

8:
chownym/ á nyewidomym obyczá=
9:
yem. Koſcyołowi z ludźi zbudowáne=
10:
mu trzebá było ſprawce widomego:
11:
kthoryby myędzy ludźmi rząd ſtáno=
12:
wił/ zgody á yednoſci ſtrzegł/ wyſtęm=
13:
pne powſcyągał/ roznice á wątpliwo=
14:
ſci około wyáry y zakonu roſpráwyał.
15:
Bo inácey muſyáłá by ſye yednoſći ko=
16:
ſcyołá tárgáć. O czym nadobnye ták
17:
piſſe Cypryan S. Abowim nye z inąd
Cypr. ad
Corn.

18:
ſye ſſczęły kácyrſtwá/ álbo odſſczepyeń
19:
ſtwá ſye národźiły/ yedno z tąd/ iż ká=
20:
płaná bożego ludźye nyepoſluſſni/ áni
21:
myſlą o tym/ iż yeden yeſt w koſcyele
22:
doczeſny kápłan/ y doczeſny ſędźya
23:
myáſto Kryſtuſá. rć. Teżći pan Kry=
Ezech. 34. 37.

24:
ſtus yeſt páſtyrzem nas wſſech owyec
M ijſwoich:


strona: M2v

Rozmowá trzećya
1:
ſwoich:
Eph. 4.
1. Pet. 5.
A yednák ſą też przedſye nád
2:
tą trzodą páſtyrzowye widomi á do=
3:
czeſni/ z ludźi obráni/ choćya on yedy=
4:
ny páſtyrz obecnye známi yeſt/ á ſam
5:
tey trzodźye dobrze ſproſta. Są dokto=
1. Cor. 12.

6:
rowye: Acz yeden yeſt miſtrz náſz Kry
7:
ſtus/ yáko ſąm o ſobye ſwyádſſy v Má=
8:
thuſſá S.
Matth. 24
D. Inſſa to rzecz. Abo=
9:
wim páſtyrzow á miſtrzow może wye
10:
le być/ á nád wſſyſtkimi yeden zwirz=
11:
chny: Ale nád zwirzchnym zwirz=
12:
chnyeyſſy/ álbo też yemu rowny być
13:
nyemoże. A gdźieby on zwirzchny moc
14:
á władzą ſwą nád wſſyſtkimi komu
15:
inemu poruczył/ yuż on porucznik á
16:
namyáſtek nyebędźye yemu rowyen.
17:
M. Ani ya tego twirdzę. Ale yednák
18:
z wolą yego nád onymi drugimi zwi=
19:
rzchnym będźye. Dam ći thego przy=
20:
kład z ſtárego zakonu. Moizeſz nawyſſ=
21:
ſſym kápłanem był v żydow/ od ſáme=
22:
go bogá ſtáwyony: A iż kápłanem/ Da
23:
wid ſwyádſſy ták mowyąc: Moizeſz y
24:
Aaron myędzy kápłany yego: Iż ná=
Pſ. 98.
Leuit. 8.
wyſſ=


strona: M3

Dworzá. z Mnichem.
1:
wyſſſſy/ z tąd ſyę okázuye/ iż on Aaro=
2:
ná y ſyny yego ná kápłáńſtwo poſwyę
3:
ćił: A yednák y przy nim Aaron na=
4:
wyſſſſym kápłanem był. Tákże też ácz
ibi. & 16.
& 21.

5:
Kryſtus nawyſſſſym páſtyrzem á ſpra
6:
wcą koſcyołá ſwego yeſt/ yednák to ye=
7:
go zwirzchnoſci nic nye vymuye/ iż cz=
8:
łowyek zá yego wolą nád wſſyſtkimi
9:
inymi ludźmi y páſtyrzmi władzą
10:
ma/ á ták też głową yeſt koſcyołá ye=
11:
go/ ácz nye ſnim zá rowno/ ále pod
12:
nim/ á od nyego. D. Vkaż mi to/
13:
gdźye pan Kryſtus tę władzą á zwirz=
14:
chnoſć papyeżowi dał.
Iż Pyotr
S. wła=
dzą y zwi
rzchnoſć
nád wſſy
ſtkim ko=
ſcyołē od
páná w=
źyął.
Math. 28.
Mar. 16.
Io. 15. 17.
20.
Math. 16.
M. Słuchay=
15:
że. Przodkyem/ áczkolwyek wſſyſtkye
16:
ápoſtoły pan yednoſtáynye wybrał/ y
17:
ná ſwyát wyſlał/ yednoſtáynye im po
18:
ſelſtwo ſwoye poruczáyąc/ yednák mię
19:
dzy nimi wſſędy Pyotrowi ſwyętemu
20:
przodek dawał/ y drugim go przeło=
21:
żył. Yáſnye ſye to okázuye z ewánye=
22:
liey Máthuſſá S. gdźye mu imyę prze
23:
myenił/ á Pyotrem/ to yeſt opoką ál=
24:
bo ſkáłą go przezwał: y ná tey ſkále/
M iijto


strona: M3v

Rozmowá trzećya
1:
to yeſt ná nim/ obyecał zbudowáć ko=
2:
ſcyoł ſwoy/ przećiw kthoremu brony
3:
pyekyelne przemoc nyemyáły: y dał
4:
mu klucze kroleſtwá nyebyeſkyegͦ/ ták
5:
iż cokolwyekby on zwyązał ná źyemi/
6:
byłoby y wnyebyeſyech zwyązano/ á
7:
cokolwyekby ná źyemi rozwyązał/ by=
8:
łoby w nyebyeſyech rozwyązano.
9:
Wyelkye to á ważne rzeczy/ á pánu ſá=
10:
memu przywoite/ ktorych tu myędzy
11:
wſſyſtkimi ápoſtoły ſamemu Pyotro
12:
wi z oſobliwey łáſki ſwey vdźyelił. D.
13:
Ktore to? M. A to mu imyę prze
14:
myenił: D. Coż ná tym? M.
15:
Gdźyekolwyek w piſmye S. od bogá ko
16:
mu imyę dano álbo przemyenyono
17:
yeſt/ oſobliwą zacnoſć á przywiley yá=
18:
ki onemu człowyekowi dany známye=
19:
nowáło.
Gen. 17.
Yáko kyedy Abrámá bog Ab=
20:
ráámem/ á Sárái małżonkę yego Sa
21:
rą/ Yakobá Izráelem przezwał/ nyeco
Gen. 32.

22:
im nád ine ludźye dawał. Tymże o=
23:
byczáyem tu/ gdy Symoná Pyotrem
24:
álbo yáko Yan S. piſſe/ po Syryyſku
Ioan. 1.
Cephá=


strona: M4

Dworz. z Mnichem.
1:
Cepháſem/ to yeſt opoką álbo ſkáłą
2:
názwał/ dał mu nyeco oſobliwego nád
3:
ine ápoſtoły. D. A co? M. To/
4:
co ono imyę známyenowáło/ á czego
5:
pan ſąm wnet dołożył/ iż on yáko pe=
6:
wna ſkáłá myał być gruntem koſcyo=
7:
łá páńſkyego. D. A za nye ſąm
1. Cor. 3.

8:
Kryſtus? M. Tákći piſſe Páweł S.
9:
do Korynthow: Abowim gruntu ine=
10:
go nikt nyemoże záłożyć okrom onego
11:
ktory záłożon yeſt: A tho yeſt Kryſtus
12:
Yezus: Ktorego też támże niżey opo=
13:
ką álbo ſkáłą zowye. Ale nic to tći Kry
14:
ſtuſowey nye vwłacza.
1. Cor. 10.
Ale yáko ſąm
15:
práwą ſwyątoſcyą będąc/ ktora oſwye
16:
ca wſſelkiego człowyeká przychodzące
17:
go ná ſwyát/ ápoſtołom też tego przed=
18:
ſye vdźyelił/ iż oni też ſą ſwyátłoſcyą
19:
ſwyátá:
Ioan. 1.
Matth. 5.
Ioan. 20.
Mar. 2.
vżyczył im theż mocy grzechy
20:
ludźyom odpuſſczáć/ ktora bogu ſáme
21:
mu przywoita yeſt. Sam Synem bo=
22:
żym będąc/ yednák też wſſyſtkim wye
23:
rzącym w imyę yego dał moc/ áby ſye
24:
ſtawáli ſynmi bożymi/
Luc. 5.
Matth. 26.
Ioan. 1.
A ná konyec z
M iiijnyewy=


strona: M4v

Rozmowa trzećya
1:
nyewymowney miłoſci przećiw nąm
2:
nyedoſtátki náſſe/ oprocz grzechu/ wſſy
2. Cor. 8.

3:
ſtkye ná ſyę przyyął/ á doſtátkow ſwo=
4:
ich wedle zdánya ſwego S. nąm vży=
5:
czył:
Rom. 8.
ták y taczem ſam był/ to yeſt ſká=
6:
łą/ gruntem/ goſpodarzem/ á głową
7:
koſcyołá ſwego/ tym też Pyotrá S. po
8:
ſobye myeć chćyał: Czego Báſili S.
9:
poſwyadſſa. D. Gdźyeż to/ iżeby
Baſili. o=
mil. de pœ
nit.

10:
go głową álbo goſpodarzem vczynił?
11:
M. A to mu dał klucze od kroleſtwá
12:
nyebyeſkyego: Co nic inego nyebyło/
13:
yedno iż mu goſpodárſtwo wſſyſtko te=
14:
go to kroleſtwá nyebyeſkyego ná źye=
15:
mi/ to yeſt koſcyołá ſwego poruczył/
16:
yáko kyedy kto komu od myáſtá álbo
17:
domu ſwego klucze wzda. A goſpodarz
18:
káżdy yeſt głową domu/ to yeſt/ czelá=
19:
dźi ſwoyey. D. Ale tu pan kluczy
20:
Pyotrowi nyedał/ yedno obyecał. M.
21:
Ták yeſt. Ale gdy obyecał/ bez pochyby
22:
też dał. Bo obyetnice páńſkye pewne
23:
á nye omylne. D. Gdźyeż ye dał?
24:
M. Páwełći S. z Dawidem oznay=
Pſal. 67.
myą/


strona: M5

Dworz. z mnichem
1:
myą/ ták mowyąc: Wſtęmpuyąc wz=
Ephe. 4.

2:
gorę nyewolniki yęte prowádźił: lu=
3:
dźyom dáry dał: To yeſt po zmartwy=
4:
chwſtányu ſwym wſtąpiwſſy w nye=
5:
bo/ yáko drugim ápoſtołom ná ich prze
6:
łożeńſtwá/ ták y Pyetrowi ná to pow=
7:
ſzechne goſpodárſtwo władzą przez du
8:
chá S. zeſlał.
Zwirzch=
noſć pyo
trowá.
Y nye zátáiły ſye ty klu=
9:
cze wneth w dźyeń ſwyąteczny y po=
10:
tym: gdźye/ yáko ſye okázuye z ſpraw
Acto. 2.

11:
ápoſtolſkich/ Pyotr myędzy ápoſtoły
12:
przodkował/ każąc żydom/ piſmá S.
13:
wykłádáyąc/ roſkázuyąc co myeli czy
14:
nić oni/ ktorzy ku wyerze przyſtęmpo=
Act. 3. et 5

15:
wáli/ cudá oſobliwe czynyąc przed iny
16:
mi/ ná konyec y wyſtęmpne oſądzá=
17:
yąc y karząc/ bez wſſelákyego porucze=
18:
nya drugich ápoſtołow.
Act. 5 et 8
Y owſſem y
19:
przed dnyem ſwyątecznym tę władzą
20:
ſwoyę około obránya Máćyeyá S. ná
Acto. 1.

21:
mieyſce Iudaſſowo począł okázowáć:
22:
Czego by ſye był nigdy nye ważył/
23:
gdźye by był tych kluczow á władzy z
24:
wyádomoſcyą wſſech inych ápoſtołow
M vod


strona: M5v

Rozmowá trzećya
1:
od páná nyemyał. Skąd ſye znáczy/ iż
2:
yuż klucze ty myał/ ſnadź ná on czás
3:
dáne/ kyedy pan po zmartwychwſtá=
Ioan. 21.

4:
nyu ſwym przy bytnoſci wſſech inych
5:
ſámemu po trzy kroć báránki y owce
6:
ſwoye páſć y rządźić kazał. D. Tym
7:
zwirzchnoſci Pyotrowey niedowodźiſz
8:
Abowim teżći ſąm Pyotr kápłanom
9:
álbo ſtárſſym á przełożonym/yákoś y
10:
ty przed tym ſpominał/ każe páſć álbo
11:
rządźić trzodę bożą. A yednák nye ro=
12:
zumyemy iżeby im przez tho władza
13:
nád wſſyſtkimi á zwirzchnoſc powſſe=
14:
chna poruczoná byłá. M. Prawdá.
15:
Ale tám Pyotr przykłáda ku trzodźye
16:
coś ty opuſcił/ kthora myędzy wámi
17:
yeſt/ yákoby rzekł/ káżdy ſwą trzodę/
18:
ktorey przełożon yeſt: Tu nic nye zá=
19:
myerzáyąc/ wſſyſtki wobec owce y bá=
20:
ránki ſwoie po wſſyſtkim ſwyećye Pyo
21:
trowi porucza. Nád to y przed ſmyer=
22:
ćyą ſwą/ gdy poborce Rzymſcy vpomi
23:
náli ſye Pyotrowi podathku/ nye od
Matt. 17.

24:
nyego/ áni od drugich ápoſtołow/ ále
od


strona: M6

Dworz. z Mniche.m
1:
od páná ſámego yáko miſtrzá á goſpo=
2:
darzá oney czeladki (ábowim ná ſá=
3:
my goſpodarze włożon był) Coż pan
4:
vczynił/ vkazawſſy/ iż go płáćić powi=
5:
nyen nyebył/ przedſye vchramáyąc po
6:
gorſſenya/ kazał mu ij zápłáćić/nye zá
7:
wſſyſtkye/ co by mu było thák łácno
8:
przyſzło/ yáko zá yednego álbo dwu/
9:
áni zá ſyebye ſámego tylko/ ná czem
10:
by byli przeſtáli poborce oni/ áni by
11:
ſye byli gorſſyli z tego: ále zá myę (po=
12:
wyeda) y záſyę: dawáyąc znáć dru=
13:
gim/ áby go yuż też po nim myeli zá
14:
miſtrzá y goſpodarzá ſwego. Y obaczy=
15:
li to oni. Abowim wnet ſye zczął ſpor
Matt. 18.

16:
myędzy nimi/ ktoby był wyętſſy w kro
17:
leſtwye nyebyeſkim: To yeſt/ yeſtliże=
18:
by wedle tego yáko ktho przednyeyſſe
19:
myeyſce á doſtoyeńſtwo ma ná źye=
20:
mi/ w nyebye też tákyeż myał myeć.
Luc. 22.

21:
Ktory ſpor potym przy oſtátnyey wye
22:
czerzy páńſkyey znowili/ ácz w inſſy
23:
obyczay/ ſpiráyąc ſye/ ktoby/ yuż nye
24:
w nyebye/ ále myędzy nimi ná źyemi
przo=


strona: M6v

Rozmowa trzećyá
1:
przodek myał myeć. Abowim byli
2:
myędzy nimi wedle ſwyátá zacniey
3:
ſſy niżli Pyotr/ byli bliſcy y krewni pá
4:
ná Kryſtuſowi: A káżdemu z nich ch=
5:
ćyáło ſye przodkowáć á rządźić. D.
6:
To tám piſmo biye w łeb temu prze=
7:
łożeńſtwu Pyotrowemu. Abowim
8:
ſtrofował ye pan z tego/ powyedáyąc
9:
iż to pogáńſka rzecz/ kthorey oni nye=
10:
myeli náſládowáć. M. Yeſli tho
Iż przeło
żeni w ko
ſciele być
máyą.

11:
ták rozumyeſz/ iżeby myędzy ápoſtoły
12:
álbo krzeſciyány przełożonych być nye
13:
myáło/ Tákći Nowokrzczeńcy rozu=
14:
myeyą: Ale źle/ á przećiwko inemu pi
15:
ſmu/ ktorego doſyć yeſt/ iż ſą y być má
16:
yą przełożeni myędzy krzeſciyány. A
17:
nye trzebá inego piſmá ktemu przy=
18:
wodźić: Nátymże myeyſcu z ſlow páń
19:
ſkich yáſnye ſye to okázuye. Abowim
20:
wnet przykłáda pan: Ale kto wyęth=
21:
ſſym yeſt myędzy wámi/ nyechay bę=
22:
dźye yáko mnyeyſſy: á kto przełożo=
23:
nym yáko ſlugá. Y dawa z ſyebye
24:
przykład: Abowim ktoż wyętſſy yeſt?
ktory


strona: M7

Dworz. z Mnichem.
1:
ktory ſyedźi/ czyli ktory ſluży? A za
2:
nye then ktory ſyedźi? A wżdym ya
3:
myędzy wámi yáko ten ktory ſluży. A
4:
to kyedy mowi/ kto wyętſſym á prze=
5:
łożonym yeſt myędzy wámi/ dawa
6:
znáć iż ſą y máyą być myędzy nimi
7:
wyętſſy y przełożeni. Y ſam ſyebye im
8:
ná przykład dawa/ O ktorym żadney
9:
wątpliwoſci nyemáſz/ iż był ich prze=
10:
łożonym. D. Kczemuż ono: Ale
11:
wy nye ták? M. Aby ſye przełożeń
12:
ſtwá nyedomagáli: A ná kogoby ye
13:
bog przełożył/ áby ye w pokorze/ nye
14:
ku ſwemu właſnemu tylko/ ále ku o=
15:
nych/ ktorym przełożon yeſt/ dobre=
16:
mu/ ſpráwował/ yáko on ſam czynił/
17:
á nye yáko mocárze tego ſwyátá/ kto=
18:
rzy opánowawſſy ludźye wolne/ nye
19:
ich/ ále tylko ſwego pożytku pátrzą. A
20:
yednák przedſye pan czuyąc/ yáko bog/
21:
iż myeli przyſć ludźye ná ſwyát/ kto=
22:
rzy ſye myeli gorſſyć z tych ſlow ye=
23:
go/nákrzywyáyąc ye ku ſwemu wła=
2. Pet. ult.

24:
ſnemu zátrácenyu/ nye zányechał tám
prze=


strona: M7v

Rozmowá trzećia
1:
przełożeńſtwá Pyotrowego/ rzecz knye
2:
mu obroćiwſſy: Szymonye/ A to ſſá=
Lu. 22.

3:
tan prágnął/ áby was ſyał yáko pſſe=
4:
nice. Ale yam zá ćyę prośił/ áby nye=
5:
uſtáłá wyárá twoyá: A ty nyegdy ná
6:
wroćiwſſy ſye/ potwirdzay bráćyą ſwo
7:
yę. A tho ku ſámemu Pyotrowi przy
8:
wſſyſtkich mowi/ á powyáda iż czárt
9:
nye yego ſámego/ ále wſſyſtkye/ kto=
10:
rzy tám byli/ ſyać chćyał/ á yednák nye
11:
zá wſſyſtkimi/ ále zá ſámym Pyo=
12:
trem/ yáko zá goſpodarzem czeladki
13:
oney prośił/ áby nye vſtáłá wyárá ye=
14:
go/ A yemu mimo ine/ yáko goſpoda=
15:
rzowi bráćyą kazał potwirdźáć. Nye=
16:
powtarzam tu/ com wyſſſſey z ſpraw
17:
ápoſtolſkich dotknął/ yáko Pyotr tey
18:
władzy oprocz ſprzećiwyánya drugich
19:
ápoſtołow vżywał: Czegoby podobno
20:
dáleko wyęcey było/ by były ſpráwy
21:
yego wſſyſtki opiſáne. A ták maſz do=
22:
wodne piſmo á ſlowo boże o przełożeń
23:
ſtwye á zwirzchnoſci Pyotrowey w ko
24:
ſcyele Kryſtuſowym: kthorego by ſye
yeſſ


strona: M8

Dworz. z Mnichem.
1:
yeſſcze wyęcey przywyeſć mogło/ gd=
2:
źyeby tego byłá potrzebá. Tożby ſye z
3:
doktorow S. y z Conciliy okázáć mo=
4:
gło/ ktorzy y piſmá ty/ ktoreś ſlyſſał/ o
5:
Pyetrze ták wykłádáyą/ á yáſną o z=
6:
wirzchnoſci yego nád wſſyſtkim koſcyo
7:
łem zmyęnkę czynyą. Wſſákże kilká
8:
ich przypomnyę.
Theoph. ē
21. ca. 10.
Theofilus ſtáry Grek
9:
pátryárchá Alexándrynſki/ Yaná S.
10:
ewányelią wykłádáyąc ták piſſe: Gdy
11:
ſye ſkończył obyad/ Pyotrowi przeło=
12:
żeńſtwo nád owcámi okręgu ſwyátá
13:
podał. A ná drugim myeyſcu: Pyotr/
14:
ktoremu yuż był poruczon koſcyoł yá
idē in 12.
ca. Lucæ.

15:
ko ten ktory o wſſyſtkich pyeczą myał/
16:
pyta/ yeſli ku wſſyſtkim pan przypo=
17:
wyeſć mowił. Origenes: Pyotrowi gdi
Orige. in
cap. 6. ad
Rom.

18:
zwirzchnoſć á władza wſſyſtká około
19:
páſyenya owyec podána yeſt/ á ná
20:
nim yáko ná źyemi koſcyoł záłożon/
21:
żadney inſſey cnoty/ chybá miłoſci/
22:
wyznánye od nyego nye yeſt wyćyą=
23:
gáne. Epiphánius.
Epiph. in
anchor.
Sam pan vſtáwił
24:
go przednyeyſſym myędzy ápoſtoły/
mocną


strona: M8v

Rozmowá trzećya.
1:
mocną ſkáłą/ ná ktorey koſcyoł zbudo=
2:
wan yeſt/ á brony pyekyelne nyeprze=
3:
mogą przećiw yemu: A brony pye=
4:
kyelne ſą kácyrſtwá y kácyrzowye. A=
5:
bowim wſſelákim obyczáyem w nim
6:
vtwirdzona yeſt wyárá/ ktory wźyął
7:
klucze nyebá/ y rozwyęzuye ná źyemi/
8:
á wyąże náa nyebye. A máło niżey.
9:
Ten yeſt ktory od nyego ſlyſſał: Pye=
10:
trze páśi báránki moye/ kthoremu z=
11:
wyerzoná yeſt owczárnya. Auguſtyn
12:
S. wykłádáyąc ono myeyſce Máthu=
13:
ſſá S. o podatku:
Aug. quæ
ſti. noui te
ſta. ca. 75.
A zbáwićyel (mowi)
14:
gdy zá ſye y zá Pyotrá kazał dáć/ zda
15:
ſye yákoby zá wſſyſtkye zápłáćił. Abo=
16:
wim yáko w zbáwićyelu były wſſyſt=
17:
kye przyczyny miſtrzowſtwá/ ták też
18:
po zbáwićyelu w Pyetrze wſſyſthkye
19:
ſye zámykáyą. Bo yego głową ich po=
20:
ſtáwił/ áby był páſtyrzem trzody páń=
21:
ſkyey. A w kazányu nyektorym: Myá=
id. ſz. 124.

22:
ły być zwyerzone Pyotrowi klucze ko=
23:
ſcyołá/ y owſſem zwyerzone mu ſą
24:
klucze kroleſtwá nyebyeſkyego: myáłá
mu też


strona: N

Dworz. z Mnichem
1:
mu theż zwyerzoná być nyezliczoná
2:
wyelkoſć ludow. rć. á máło niżey. Aby
3:
w kluczach był wyernym odźwyer=
4:
nym/ á w wyrocech namiłoſciwſſym
5:
ſſáfárzem. Acz nyegdźye też piſſe/ iż
6:
ty klucze w oſobye Pyotrowey dány
7:
ſą wſſyſtkyemu koſcyołowi. Y to pra=
8:
wdá: Abowim nye dla Pyotrá ſáme=
9:
go/ ále ku dobremu wſſego koſcyołá.
10:
Ale by też dobrze Auguſtyn inácey to
11:
wykłádał/ człowyek też był/ á yeden
12:
człowyek: podobnyeyby ſye wyela ták=
13:
że zacnych y vczonych dźyerżeć/ niżli
14:
yednego. Bo mimo ty wyſſſſey ná=
Ambro. in
ep. ad Ga
la. cap. 1.

15:
myenyonye doktory/ Ambroży S. też
16:
ták piſſe: Słuſſna rzecz byłá/ áby prá=
17:
gnął (o Páwle mowi) widźyeć Pyo=
18:
trá/ ábowim był przednyeyſſym myę=
19:
dzy ápoſtoły/ ktoremu zbáwićyel po=
20:
ruczył był opyekę koſcyołow/ álbo pye
21:
czą o koſcyelech.
Chryſ. o=
mil. 55. in
Matth.
Chryzoſtom/ ſlowá o=
22:
ny páńſkye do Pyotrá v Máthuſſá S.
23:
wykłádáyąc: Aby práwy przyſzły ko=
24:
ſcyoł zá gwałtownym wdźiránim ty=
Nlo y


strona: Nv

Rozmowá trzećya
1:
lo y tylkich nawáłnoſci/ nyeporuſſony
2:
trwał/ ktorego páſtyrz y głowá czło=
3:
wyek rybitw/ á nye zacnego rodzáyu/
4:
zwyćyężył by mocnoſcyą Dyámento=
5:
we przyrodzenie/ by też wſſyſtek okrąg
6:
ſwyátá yemu ſye przećiwił. A tho w=
7:
ſſyſtko/ co ſámemu bogu należy/ Kry=
8:
ſtus Pyotrowi dáć obyecuye. A máło
9:
niżey: Tego Kryſtus wſſyſtkyemu o=
10:
krągowi ſwyátá przełożył. A ná dru=
11:
gim myeyſcu tákyeż.
Leo in ſs.
de paſ. d.
Lew Papyeż:
12:
Sam Pyotr ze wſſyſtkyegͦ ſwyátá wy
13:
bran yeſt/ ktoryby táko wezwányu w=
14:
ſſech narodow/ yáko y ápoſtołom wſſy=
15:
ſtkim/ y wſſem oycom koſcyołá prze=
16:
łożon był/ iżeby/ áczkolwyek myędzy
17:
ludem bożym wyele yeſt kápłanow/
18:
y wyele páſtyrzow/ wſſákże Pyotr w=
19:
ſſyſtkye rządźił/ kthore przodkyem y
20:
Kryſtus rządźi. Wſſyſcy ći/ ácz yeden
21:
w Rzymye/ drugi w Grecyey/ drudzy
22:
w Cyprze/ w Afryce/ w Egipćye/ w
23:
Medyolanye piſáli/ ná yedno ſye zga=
24:
dzáyą/ á wſſyſtcy przed yedennaſcyą/
dwye


strona: N2

Dworz. z Mnichem.
1:
dwyemánaſcye/ y trzeminaſcye ſeth
2:
lat: ábyś nye rzekł iż nowe to wymy=
3:
ſly. Tákże y drudzy ſtárzy y nowi/ kto=
4:
rych dla przedłużenya opuſſczam. Pra
5:
wdá/ ſą też nyektorzy/ ktorzy ſlowá
6:
páńſkye ták wykłádáyą/ iż onę wła=
Math. 16.

7:
dzą pan nye właſnye ſámemu Pyo=
8:
trowi/ ále w yego oſobye wſſyſtkim á=
9:
poſtołom/ álbo ſnadź wſſyſtkyemu ko=
10:
ſcyołowi dał. Y dawáyą tego przyczy=
11:
nę: Abowim/ ſcy/ dał yą zá wyznánim
12:
boſtwá ſwego/ ktore Pyotr nye ſwym/
13:
ále wſſech vcznyow imyenim vczynił/
14:
ktorych/ á nye ſámego Pyotrá o to pan
15:
pytał: A Pyotrá wnet potym zbákał
16:
y Szátánem názwał. Ale tho yeſt ná=
17:
krzywyáć piſmo. Prawdá yeſt/ iż wſſy=
18:
ſtkich pan pytał/ále Pyotr ſam zá ſyę/
19:
á nye zá wſſyſtkye odpowyedźyał: A=
20:
bowim nye znáczy ſye/ áby myał od
21:
nich to w poruczenyu/ álbo ſye ſnimi
22:
zmawyał. Y owſſem nye wſſyſtcy ná
23:
on czás wyerzyli/ iżeby pan był Kry=
24:
ſtuſem ſynem bogá żywego/ co ſye oka=
N ijzuye


strona: N2v

Rozmowá trzećya
1:
zuye z ewányeliey Yaná S. gdźye pi=
Ioan. 6.

2:
ſſe/ Iż wyele vcznyow yego ſlyſſąc rze
3:
kli: Twárde tho ſlowá/ á kto ich może
4:
ſlucháć. Y powyeda: Z tąd wyele vcz=
5:
nyow yego poſzło ná zad/ á yuż z nim
6:
nyechodźili. A pan ſam mowił knim.
7:
Są nyektorzy z was ktorzy nyewye=
8:
rzą. Bez pochyby Yudaſz by był wye=
9:
rzył/ iż pan yeſt Kryſtuſem á Synem
10:
bożym/ nye zdrádźił by go był. A ták
11:
zá ſyę ſam Pyotr odpowyedźyał/ Y ye
12:
mu ſámemu pan błogoſkáwyęńſtwo y
13:
klucze dał/ knyemu mowyąc: Błogo=
14:
ſláwyoneś Szymonye ſynu Yanow/
15:
co yemu ſámemu ſlużyło/ á nye ko=
16:
mu inſſemu. Bo on ſam był Szymo=
17:
nem ſynem Yanowym. A odmyánę
Ioan. 1.

18:
też onę imyenia yemu ſámemu przed
19:
tym był obyecał. Iż go wnet potym
20:
zbákał y Szátánem názwał/ Nąm to
21:
ná przykład/ Aby Pyotr y káżdy prze=
22:
łożony nye podnośił ſye z przełożeń=
23:
ſtwá y dárow bożych/ ále rozumyał o
24:
ſobye/ iż też człowyekyem yeſt/ á krew=
kim


strona: N3

Dworz. z mnichem
1:
kim ſtworzenim/ yáko y drudzy/ á my
2:
byſmy ſye nye brzydźili wtſtęmpny=
3:
mi przełożonymi. A thák Pyotrowi
4:
właſnye tá zwirzchnoſć daná yeſt:
Ioan. 21.
Te=
5:
mu ſámemu przy bythnoſci drugich
6:
pan (ſpytawſſy go po trzy kroć Szy=
7:
monye Yanow miłuieſz mye nád ty?)
8:
báránki y owce ſwoye nye tylko páſć
9:
ále y rządźić kazał: Co ſye z Greckye=
10:
go yáſnyey niżli z łáćinſkyego okázu=
11:
ye. Bo tám ſtoi βόσκε/ to yeſt páśi/ y
12:
πόιμανε/ to yeſt rządź: yákom wyſſſſey
13:
wywodźił. D. Yuż nyechay ták bę=
14:
dźye o Pyetrze/ iż był po pánu Kry=
15:
ſtuſye głową koſcyołá yego: A coż to g
16:
rzeczy/ iżeby Papyeż/ to yeſt biſkup á
17:
pátryárchá Rzymſki też zwirzchnoſć
18:
myał myeć? M. Y bárzo: Abowim
19:
yeſt namyáſtkyem Pyotrá S. D.
20:
Gdźyeż o tym piſmo/ iżeby Papyeż
21:
był namyáſtkyem Pyotrá S. Albo by
22:
też dobrze był/ iżemy yemu to ſlużyło/
23:
co pan Pyotrowi ſámemu dał? M.
Iż koś=
ćyoł záw
żdy iedne
go zwirz=
nyego pá
ſtyrzá po
trzebuye.

24:
Nyewyemći áby w piſmye ſ. co o tym
M iijbyło.


strona: N3v

Rozmowá trzećya
1:
było. Y kázáć ći ewányelią y krzćić ni=
2:
komu inemu pan Kryſtus nye roſka=
Luc. 9.
Mar. 16.
Luc. 10.
Ioan. 20.

3:
zał/ yedno dwyemánaſcye álbo yeden=
4:
naſcye ápoſtołom/ á chceſzli k temu
5:
przyłożyć drugye vcznye/ ktorzy ná on
6:
czás ſnimi byli: A yednák to namyáſt=
7:
kom ich biſkupom á kápłanom ſluży=
8:
ło/ y podźiś dźyeń ſluży. Y ći dźiſyey=
9:
ſſy kácyrzowye to ſlugam ſwym ko=
10:
ſcyelnym/ á ſnadź y inym krzeſciyá=
11:
nom przywłaſſczáyą. Bo nye dla ápo=
12:
ſtołow to pan roſkazał/ ále dla zbudo=
13:
wánya koſcyołá ſwego/ kthory ſye do
14:
tych myaſt buduye/ y do końcá budo=
15:
wáć będźye/ áliż ſye wſſyſtcy zbyeży=
16:
my w yednoſć wyáry/ á vznánya ſyná
Ephe. 4.

17:
bożego/ yáko Páweł S. piſſe. Tákże y
18:
to przełożeńſtwo á zwirzchnoſć koſcyo
19:
łá powſſechnego nye dla oſoby Pyotrá
20:
S. pan dał/ ále dla rządu á ſpráwowá=
21:
nya koſcyołá ſwego/ áby ſye nye tár=
22:
gał/ ále w yednoſci á yednoſyáynym
23:
porządku záchowan był. A yeſli tego
24:
potrzebował ná on czás zá ápoſtołow/
ktorzy


strona: N4

Dworzá. z Mnichem.
1:
ktorzy wſſyſtcy ſpráwę y náukę páń=
2:
ſką wſſyſtkę pámyętháli/ á duchá S.
3:
nye omylnego ſprawcę myeli/ á wyę=
4:
cey trzebá było zgromádzáć koſcyoł
5:
niżli rządźić/ dáleko wyęcey teraz oſtát
6:
nich tych czáſow/ kyedy wyela ludźi
7:
miłoſć zgáſlá/ yáko pan ſam przepo=
Matt. 24.

8:
wyedźyał/ á nyektorzy od wyáry od=
9:
ſtęmpuyą imuyąc ſye duchow błęd=
1. Tim. 4.

10:
nych/ wedle proroctwá Páwłá S. dá=
11:
leko wyęcey potrzebuye yedney głowy
12:
á ſprawce nawyſſſſego/ ktoryby wſſyſt
13:
kye ine rządźił/ á nyezgodnye yednoćił.
14:
D. A czyſcye teraz yednoći. M.
Yednoce
nie koſcio
łá.

15:
Nyemáſz co chwálić yeſli nye yedno=
16:
ći/ nye tylko około wyáry á zakonu ál=
17:
bo ſpráwy krzeſciyáńſkyey/ co yego v=
18:
rzędowi właſnye należy/ ále y około
19:
rzeczy á ſporow ſwyetſkich. A wſſákoż
20:
nye ták ſye to yednocenye ma rozu=
21:
myeć/ iżeby on záwżdy rozne á ſporne
22:
zgadzáć myał/ yáko yednacze myędzy
23:
ludźmi czynyą/ nyewinnemu nyeco
24:
vymuyąc/ á winnemu przydawáyąc:
N iiijSkąd


strona: N4v

Rozmowa trzećyá
1:
Skąd przyſlowye v nas/ Iż kto ſye ná
2:
ludźye dawa/ połowicę tráći: Abowim
3:
gdźyeby to ták myáło być/ muſyáłáby
4:
ſpráwyedliwoſć krzywdźye/ á prawdá
5:
błędowi vſtęmpowáć/ A nigdyby ſpo=
6:
rom końcá nyebyło: Ná konyec prze=
7:
mogłby błąd prawdę/ á brony pyekyel
8:
ne koſcyoł/ przećiwko ſlowu á obyetni=
9:
cy páńſkyey. Ale y owſſem mocą y
10:
władzą ſwoyą/ ktorą ma od páná/ pa=
11:
pyeż ma głádźić błędy: yáko Páweł ſ.
12:
kyedy fáłſſywi álbo obłudni bráćya
Gal. 2.

13:
chćyeli/ áby Titá był obrzázał/ nye v=
14:
ſtąmpił im áni ná yedną godźinę/ yá=
15:
ko ſam ſwyádſſy do Gálátow piſſąc/
16:
áby prawdá przy krzeſciyányech ſye
17:
zoſtáłá. D. Czemże wżdy tego po
18:
deprzeſz/ iż przy papyeżu yeſt/ tá zwirz
19:
chnoſć/ ktorą pan Pyotrowi dał nád
20:
koſcyołem ſwym?. M. Piſmá nye
21:
mąm. A też go mym zdánim nyetrze
22:
bá. Doſyć kyedy ſye okaże/ iż to yeſt z
23:
ápoſtolſkyego porządku á poſtánowye
24:
nya/ y od czáſow ápoſtolſkich trwa w
ko=


strona: N5

Dworzá. z Mnichem
1:
koſcyele krzeſciyáńſkim/ nyeporuſſe=
2:
nye/ áni odmyennye. D. Wſſák
3:
powyedáyą Luthrowye/ iż od kilká ſet
4:
lat dopiro/ á nadáley od czáſow Grze=
5:
gorzá S. papyeżowye náſtáli. M.
6:
Wyęcey tego co powyedáyą/ á nyedo=
7:
wodzą. Może to być/ iż imyenya tego
8:
nyebyło/ ále rzecz byłá. Imyę rzeczy
9:
nye odmyenya: A też nye ſtráſzliwe to
10:
imyę: Abowim nic inego nye známye
11:
nuye Papá/ yedno oycá/ iż on yeſt y
12:
ma być poſpolitym oycem wſſegͦ krze=
13:
ſciyáńſtwá.
Iż papież
yeſt gło=
wakoſcio
łá bożego
D. Czemże dowodźiſz
14:
o tey zwirzchnoſci papyeſkyey? M.
15:
Przodkiem piſmy ſámych papyeżow/
16:
biſkupow/ y doktorow ſ. y Conciliy pir
17:
wſſych wyekow: Potym vżywánim/
18:
ktore ſye z hiſtoryy/ y przyznawánya
19:
Conciliy/ biſkupow/ y pátryárchow/
20:
nye tylko powolnych/ ále y przećiw=
21:
nych papyeżom/ okaże. D. Prze=
22:
ſtánę ná tych wywodźyech. M. Y
23:
ſluſſnye. Abowim tho nic inego nye
24:
będźye/ yedno yákoby yeden á yedno=
N vſtáyny


strona: N5v

Rozmowá trzećya.
1:
ſtáyny głos koſcyołá bożego/
1. Tim. 3.
ktory yeſt
2:
ſlup á grunt prawdy/ przećiwko kto=
3:
remu brony pyekyelne przemoc nye=
4:
mogą/ ále y przećiwnicy rádźi y nye=
5:
rádźi yemu przyſwyadſſáyą/ á tę zwi=
6:
rzchnoſć wyznáwáć muſſą. Słuchayże
Anacl. ep
3. ad epi.
& chriſti
fideles.

7:
tych wywodow. Anákletus vczeń Pyo
8:
trá s. od niego ná kápłáńſtwo ſtáwion
9:
Albo poſwyęcon/ á po Klimunćye na=
10:
myáſtek yego/ w liſcye do wſſech biſku
11:
pow y inych krzeſciyánow/ wypiſaw=
12:
ſſy ſſyroko o porządku ápoſtolſkim o=
13:
koło ſtanu duchownego/ kápłanow/ bi=
14:
ſkupow/ árcybiſkupow/ álbo metro=
15:
politow/ ták piſſe: Ale ten S. Rzym=
16:
ſki y ápoſtolſki koſcyoł nye od ápoſto=
17:
łow/ ále od ſámego páná zbáwićyelá
18:
náſſego przodek álbo przełożeńſtwo w=
19:
źyął/ á doſtał zwirzchnoſci władzey
20:
nád wſſyſtkimi koſcyoły/ y nád wſſyſt=
21:
ką trzodą ludu krzeſciyáńſkyego: Yáko
22:
ſam rzekł błogoſláwyonemu ápoſto=
23:
łowi: Ty yeſteś Pyotr/ álbo ſkáłá: á ná
24:
tey ſkále zbuduyę ya koſcyoł ſwoy. rć.
A niżey


strona: N6

Dworz. z Mnichem.
1:
A niżey: Abowim toż y błogoſláwye=
Cāt. ap. 35.

2:
ni ápoſtołowye myędzy ſobą vſtáwili/
3:
áby biſkupowye wſſech narodow wye=
4:
dźyeli/ ktoryby myędzy nimi pirw=
5:
ſſym był/ iżemy yemu też przednyeyſſa
6:
pyecza o nich należáłá. Abowim j myę
7:
dzy błogoſláwyonymi ápoſtołmi byłá
8:
nyeyáka roznoſć władzey: A lubo w=
9:
ſſyſtcy byli ápoſtoły/ wſſákoż Pyotro=
10:
wi dano yeſt od páná/ y ſámi też to ták
11:
chćyeli myeć/ áby on wſſyſtkim inym
12:
ápoſtołom przełożonym był/ á będąc
13:
Cepháſem/ to yeſt ſkáłą/ przodek á gło
14:
wę ápoſtolſkyego vrzędu dźyerżał. A
15:
ten kſtałt álbo rząd ſwym namyáſt=
16:
kom/ á ini ápoſtołowye biſkupom
17:
dźyerżeć podáli. A to ten ſwyęty pa
18:
pyeż yáſnye wypiſuye Pyotrowę wła
19:
dzą y zwirzchnoſć nád wſſem koſcyo=
20:
łem/ y ápoſtołow drugich nye wyy=
21:
muyąc/ á iż tá nye ſámemu Pyotro=
22:
wi ſlużyłá/ ále y namyáſtkom yego/
23:
Rzymſkim biſkupom álbo papyeżom
24:
ſluży/ nye chytroſcyą álbo mocą ich/
cze=


strona: N6v

Rozmowá trzećya
1:
czego ſye odſſczepyeńcy mowić nye
2:
wſtydzą/ przywłaſſczoná/ áni z poch=
3:
lebſtwá álbo głupſtwá ludzkyego im
4:
pozwoloná/ ále od páná ſámego daná:
5:
Acz yą tu z pokory nye biſkupowi/ ále
6:
koſcyołowi Rzymſkyemu przypiſuye:
7:
A to wſſyſtko piſmem onym z Máthu
8:
ſſá S. ktorem ya wyſſſſey wyczytał/
9:
potwirdza. We dwye ſcye lat po nim
10:
álbo máło dáley Márcellus męczennik
11:
S. do biſkupow Antyocheńſkyego wi=
12:
deká ták piſſe: Prośimy was bráćya/
Marcell.
ad ep. An
tioch. pro
uintiae.

13:
ábyſcye nic inego nye vczyli áni rozu=
14:
myeli/ yedno to coſcye od błogoſláwyo
15:
nego Pyotro ápoſtołá/ y drugich ápo=
16:
ſtołow y oycow wźyęli. Abowim od
17:
nyego ſcye naprzod náuczeni: A dla
18:
tego nyemaćye pirwſſego oycá opuſſ=
19:
czáć/ á obcych náſládowáć. Abowim
20:
on yeſt głowá wſſyſtkyego koſcyołá:
21:
ktoremu pan rzekł: Ty yeſteś Pyotr/
22:
álbo ſkáłá/ á ná tey ſkále zbuduyę ya
23:
koſcyoł ſwoy. rć. Yego ſtolicá przod=
24:
kyem v was byłá/ ktora potym z roſka
zánya


strona: N7

Dworz. z Mnichem.
1:
zánya páńſkyego do Rzymá yeſt prze
2:
nyeſyoná/ ktorey zá pomocą łáſki pań
3:
ſkyey my yeſteſmy przełożeni. A nye
4:
godźi ſye od yey poſtáwyenya odſtęm=
5:
powáć/ ktorey we wſſyſtkich wyętſſych
6:
ſpráwách koſcyelnych zá rządzenim łá
7:
ſki bożey/ kazano ſye dokłádáć/ iżeby
8:
przez nyę porządnye ſpráwyony by=
9:
ły/ od ktorey początek wźyęły. A yeſli
10:
wáſſá Antyocheńſka ſtolicá/ ktora nye
11:
gdy pirwſſa byłá/ Rzymſkyey vſtąm=
12:
piłá/ żadna ina nye yeſt/ ktoraby yey
13:
władzy poddána nyebyłá: Do ktorey
14:
yáko do głowy/ wſſyſtcy biſkupowye/
15:
wedle vſtaw ápoſtolſkich y namyáſt=
16:
kow ich/ ktorzy chcą álbo muſſą/ vćye=
17:
káć ſye y odzywáć máyą/ áby z tąd w=
18:
źyęli obronę y wyzwolenye/ ſkąd wźyę
19:
li náukę y poſwyęcenye. Y przykłáda
20:
potym: Abowim ſądy o biſkupyech/ y
21:
nawyſſych rzeczy ſpráwy/ y wſſyſtkye
22:
wątpliwoſci mocą ápoſtolſkyey ſtoli=
23:
ce roſpráwyone y ſkończone być má=
24:
yą. Yákoż yáſnyey wyſtrychnąć mogł
tę


strona: N7v

Rozmowá trzećia
1:
tę zwirzchnoſć? A to y vſtáwy ápoſtol=
2:
ſkye przypomina/ ktorych y Anákle=
3:
tus nye przepomnyał/ A mogł o nich
4:
pewnye wyedźyeć/ ábowim zá yego
5:
pámyęći vſtáwyony były. Po Már=
6:
celle podobno we ſtu lat Leo pirwſſy/
7:
ktorego ono zacne á wyelkye Concili=
8:
um Chálcedońſkye po trzy kroć ſwyę=
9:
tym zowye/ ták piſſe:
Leo ī ſsm.
de Petro
et Paulo.
Abowim gdy
10:
dwánaſcye Apoſtołowye wźyąwſſy
11:
przez duchá ſwyęthego mowę wſſech
12:
yęzykow/ á chcąc ewányelią ſwyát ná=
13:
poić/ częſci ſwyátá myędzy ſobą roz=
14:
dźyelili byli/ á nabłogoſláwyeńſſy
15:
Pyotr kſyążę ápoſtolſyego rządu yuż
16:
był náuczył ludźye/ ktorzy byli z ob=
17:
rzezánya/ to yeſt z żydoſtwá/ Antyo=
18:
cheńſki koſcyoł/ gdźye naprzod krzeſci=
19:
yáńſkyego przezwiſká zacnoſć pow=
20:
ſtáłá/ záłożył/ á Pont/ Gálácyą/ Káp=
21:
pádocyą/ Azyą/ y Bithynią nápeł=
22:
nił był vſtáwámi kazánya ewánye=
23:
liyſkyego/ poſlan yeſt do grodu páń=
24:
ſtwá Rzymſkyego/ áby tu/ yáko yeſt
źyem=


strona: N8

Dworz. z Mnichem.
1:
źyemſki Ceſarz á rzędźićyel ſwyátá/
2:
tákby też ſtolicę ſwoyę myał ten pá=
3:
ſtyrz/ ktoryby był przełożonym á gło=
4:
wą wſſyſtkyego koſcyołá. A do Aná=
idēi ad A=
naſt. Theſ
ſal. epiſc.

5:
ſtázyuſá biſkupá/ opiſawſſy porządek
6:
biſkupow/ á iżby ći/ ktorzy ſą w wyęt=
7:
ſſych myeſcyech/ wyętſſą pracą ná ſyę
8:
przyymowáli/ przydawa/ Przez ktore=
9:
by pyecza powſſechnego koſcyołá zbye
10:
gáłá ſye álbo zpływáłá do ſtolice Pyo
11:
trowey. Yáſnyey Bonifácyus wto=
12:
ry:
Bonifa. 2.
ad Eulal.
ep. Alex.
Od dawnych czáſow á od początku
13:
ták wyelkyeſmy przeſpyeczeńſtwo w=
14:
źyęli od błogoſláwyonego Pyotrá kſyą
15:
żęćyá ápoſtolſkyego/ iż mamy moc/
16:
zá pomocą bożą/ powſſechny koſcyoł
17:
wſpomágáć/ á cokolwyek ſzkodliwego
18:
yeſt/ ápoſtolſką mocą nápráſſczáć y
19:
nápráwyáć. rć. Tákże Anáſtázyus
Anaſta. 2.
ad Anaſt.
imperato.

20:
wtory do Anáſtázyuſá też Ceſárzá pi=
21:
ſſąc/ Aby przez poſlugę mnye niſkye=
22:
go/ yáko záwżdy yeſt/ ſtolicá nabłogo=
23:
ſláwyeńſſego Pyotrá we wſſem ko=
24:
ſcyele przełożeńſtwo/ ktore yey do pá=
ná bo=


strona: N8v

Rozmowá trzećya
1:
ná bogá náznáczone yeſt/ trzymáłá.
2:
Dáley: Mikołay pirwſſy około ośmi
Nicol. ad
Mich. imp

3:
ſet lat po bożym národzenyu/ do Mi=
4:
cháłá Ceſárzá ták piſſe: Przywileye
5:
tey ſtolice wyeczne ſą/ od bogá wkorze=
6:
nyone y wſſczepyone/ náruſſone być
7:
mogą/ przenyeſyone być nye mogą:
8:
ktore przed Ceſárſtwem wáſſym by=
9:
ły/ y trwáyą/ chwałá bogu/ dotych=
10:
myaſt nyeporuſſone/ y po was trwáć
11:
będą/ á pokąd krzeſciyáńſkye imyę bę=
12:
dźye kazano/ dotąd ony też bez vłom=
13:
ku ſtáć będą. A thy przywileye temu
14:
ſwyętemu koſcyołowi przez Kryſtuſá
15:
dárowáne/ przez Concilia nye dáro=
16:
wáne/ ále rozſlawyone tylko á vtćyo=
17:
ne: z ktorych nye ták czeſć/ yáko brze=
18:
myę nam należy: Aczkolwyek tey tći
19:
nye zaſlugámi náſſymi/ ále zrządze=
20:
nim łáſki bożey przez błogoſláwyone=
21:
go Pyotrá/ á w błogoſláwyonym Pye
22:
trze weſpołekeſmy doſtáli/ przymu=
23:
ſſáyą nas y przypądzáyą myeć pye=
24:
czą o wſſech koſcyelech bożych. Widźiſz
co ći pá=


strona: O

Dworz. z Mnichem.
1:
co ći papyeżowye nye zá náſſych wye=
2:
kow/ áni przed dwyemá áni cztermi
3:
ſty/ ále przed ſyedmą ſet/ tyſyącem/
4:
dwyemánaſcye/ y pyąćyąnaſcye ſeth
5:
lat o zwirzchnoſci á władzey papyes=
6:
kyey piſſą: A piſſą nye wtec álbo ledá
7:
do kogo/ Ale Leo w kazányu/ Mikołay
8:
y Anáſtázyus do Ceſárzow/ ktorzy im
9:
przećiwni byli: Bonifácyus do pátry=
10:
árchy Alexándrynſkyego: Márcellus
11:
do biſkupow Antyocheńſkyey prowin
12:
cyey/ ktora też ſwego pátryárchę myá=
13:
łá: Anákletus do wſſech biſkupow/ o
14:
ktore ſzło: A mogłoby ſye ich yeſſcze
15:
wyęcey przywyeſć: Ale iż yednák ći
16:
wſſyſtcy w ſwey rzeczy ſwyádſſą/ po=
17:
idźmy do biſkupow y doktorow/ ktorzy
18:
nyedáliby ſye byli papyeżom káptu=
19:
ráć/ by byli rozumyeli iż zwirzchnoſć
20:
ich nye yeſt wedle bogá. Przodkyem
21:
Ireneus biſkup Lugduńſki we Frán=
22:
cyi męczennik S. á vczennik Polikár=
23:
pá S. ktory był vcznyem Yaná S. E=
24:
wányeliſty/ o Rzymſkim koſcyele z=
Iren. adu.
hæreſ. lib.
3. cap. 3.
O myenkę


strona: Ov

Rozmowá trzećya
1:
myenkę czynyąc/ ták piſſe: Abowim z
2:
tym koſciołem/ dla czelnyeyſſegͦ przod
3:
kowánya yego/ muśi ſye zgádzáć wſſel=
4:
ki koſcyoł/ tho yeſt wſſyſtcy wyerni
5:
gdźyeżkolwyek ſą y w ktorym záwżdy
6:
nád wſſyſtkye ine zachowáne yeſt po=
7:
dánye ápoſtolſkye. Pátrz co ten S. bi=
8:
ſkup o Rzymſkim koſcyele piſſe: Y w=
9:
net potym zowye ij Pyotrowym ko=
10:
ſcyołem/ y wylicza áż do ſwych czáſow
11:
dwánaſcye papyeżow/ namyáſtkow
12:
Pyotrá ſ. tym tłumyąc błędy Válen=
13:
tyná/ Márcyoná/ Cerdoná/ Báſilideſá
14:
kácyrzow/ yáko rozne od prawdy á po=
15:
dánya ápoſtolſkyego/ ktore/ powyeda/
16:
w Rzymſkim koſcyele przez tylo na=
17:
myáſtkow Pyotrowych cále á nyeo=
18:
mylnye záchowáne yeſt. Cypryan S.
19:
też męczennik á biſkup Kártáinſki w
20:
połtrzećyá ſtá lat po bożym národze=
21:
nyu/ co piſſe o yednoſci koſcyołá/ á o
22:
Pyetrze/ wyſſeyeś ſlyſſał/
Cypri. ad
Corn. e=
piſ. 3.
Ale do Kor=
23:
neliuſá papyeżá w trzećim liſcye vczy
24:
niwſſy zmyenkę ſtolice Pyotrowey/ to
yeſt


strona: O2

Dworzá. z Mnichem.
1:
yeſt Rzymſkyey/ á papyeſkyey/ á ná=
2:
zwawſſy yą przednim álbo głownym
3:
koſcyołem/ przykłáda: Skąd yednoſć
4:
kápłáńſka wyniknęłá. A w drugim li=
id. ad ple=
bem de s.
presbyte.

5:
ſcye do poſpolſtwá: Yeden bog yeſt/ y
6:
yeden Kryſtus/ yeden koſcyoł/ y yedná
7:
ſtolicá/ ná ſkále głoſem páńſkim v=
8:
gruntowána: A przez ſkáłę tę nye tyl=
id. d'hær.
bap. & ad
Quint.
Orige. in
Mat. ō 32
et 35. et in
6. c. ad ro.
Baſili. de
pœnitent.

9:
ko ná thym myeyſcu/ ále y ná inych
10:
Pyotrá rozumie/ yáko y Origenes/ Bá
11:
ſilius/ y wyele inych S. doktorow.
12:
Przez ſtolicę yednę/ ktora koſcyoł yed=
13:
noći/ álbo w yednoſci záchowa/ nikogo
14:
inego nye rozumye/ yedno Rzymſkie=
15:
go biſkupá/ to yeſt papyeżá/ ktorego on
16:
powſſechnegͦ koſcyołá biſkupem zowie.
idēi ad cor
nel. epi. 2.
lib. 3.

17:
Co ſye yáſnye z nyektorego liſtu yego
18:
wyſſſſey námyenyonego do Korneliu=
19:
ſá okázuye: gdźye piſſąc o odſſczepyeń
20:
cách/ oznaymya Korneliuſowi/ iż ich
21:
po náwrocenyu ináczey nyeprzyymu
22:
ye/ yedno áliżby w ten ſpoſob yáwnye
23:
wyználi mowyąc: My wyemy iż Kor
24:
nelius biſkup naſwyętſſego powſſech=
O ijnego


strona: O2v

Rozmowa trzećyá
1:
nego koſcyołá od bogá wſſechmogące=
2:
go/ y od Kryſtá páná náſſego podnye=
3:
ſyon yeſt: My błąd ſwoy wyznawa=
4:
my. Zwyedźyeniſmy nyedowyernym
5:
ſwyegotánim/ bunty miłuyąc: zdáło
6:
ſye yákobyſmy nyeyákye obcowánye z
7:
odſſczepyeńcem myeli/ ále yednák v=
8:
myſl náſz vprzeymy záwſſe był w ko=
9:
ſcyele y nyepochybuyemy iż yeden
10:
yeſt bog/ y yeden Kryſtus pan/ ktore=
11:
goſmy wyználi/ yeden duch S. yeden
12:
theż biſkup w powſſechnym koſcyele
13:
ma być: Stepháná też papyeżá nápo=
idēi ad Ste
phanū pa
pam.

14:
mina/ áby on/ yáko ten ktoremu to z
15:
zwirzchnoſci należy/ ná myeyſce yed=
16:
nego biſkupá odſſczepyeńcá we Frán=
17:
cyey/ inego obráć kázał. Ambroży S.
Amb. ſsm.
de natiui.
Petri & Pauli.

18:
biſkup Medyolánſki w nyektorym ka=
19:
zányu/ o ſmyerći Pyotrá y Páwłá S.
20:
zmyenkę czynyąc/ ták pyta: A ná kto=
21:
rymże myeyſcu męczeńſtwo podyęli?
22:
Y ſam ſobye odpowyeda: W myeſcye
23:
Rzymye/ w ktorym ſye głowá y zwi=
24:
rzchnoſć narodow náyduye: A to ták/
iżby


strona: O3

Dworz. z Mnichem.
1:
iżby tám odpoczywáłá głowá ſwyęto=
2:
bliwoſci/ gdźye byłá głowá zabobonow
3:
á gdźye kſyążętá pogánow przebywá=
4:
ły/ támby kſyążętá koſcyołow myeſſ=
5:
káły. Hyeronim S. doktor z żydow=
Hiero. ad
Damaſ.

6:
ſkyey źyemye álbo z pogránicza Sy=
7:
ryyſkyego do Dámázá papyeżá ták
8:
piſſe: Iż źyemye ná wſchod ſlońcá zá=
9:
ſtárzáłym ſſaleńſtwem ludow myę=
10:
dzy ſobą záburzone/ nye dźyelną ſuk=
11:
nyę páńſką/ á zwirzchu vtkáną/ poką=
12:
ſku rozſſárpuyą/ á winnicę Kryſtuſo=
13:
wę liſowye pſuyą/ ták iż mędzy ſtár=
14:
tymi káłużámi álbo zręmby/ kthore
15:
wody nyemáyą/ trudno może być wy
16:
rozumyano/ gdźye yeſt zdroy zápyeczę
17:
towány/ á ogrod on zámkyony (o
18:
práwym koſcyele y o práwey náuce
19:
krzeſciyáńſkyey to rozumye) Dla te=
20:
go vmyſliłem ſye porádźić ſtolice Pyo=
21:
trowey/ á wyáry ápoſtolſkimi vſty ch=
22:
waloney/ ſtąd teraz żądáyąc pokármu
23:
duſſy ſwoyey/ ſkądem nyegdy ſſáty
24:
Kryſtuſowe przyyął. A nyemogłá mi
O iijták


strona: O3v

Rozmowá trzećya
1:
ták wyelka odchłań mokrego żywyołá
2:
(to yeſt morzá) á dálekoſć źyeḿ ſſu=
3:
kánya drogyey perły zábronić: Gdźyeż
4:
kolwyek będźye ćyáło/ tám ſye orło=
5:
wye zbiráyą. Gdyż złe potomſtwo (ro
6:
zumyey onych krzeſciyánow ktorzy ná
7:
wſchod ſlońcá byli) oyczyznę rozpro=
8:
ſſyło/ v nas ſámych záchowáne yeſt
9:
nyenáruſſone dźyedźictwo oycow (to
10:
yeſt práwa ſſyczra náuká) Tám źye=
11:
myá ná rodzáynym darnyu ſtokrotny
12:
owoc czyſtego páńſkyego náſyenya da
13:
wa: Tu zboże ſkibámi przykryte w ką
14:
kol y w owyeſek ſye wyradza. Ninye
15:
ná zachodźye ſlońce ſpráwyedliwoſci
16:
wſchodźi/ á na wſchodzye yutrznya o=
17:
ná/ ktora byłá ſpádłá/ nád gwyazdámi
18:
ſtolec ſwoy poſtáwiłá. Wy yeſteſcye ś=
19:
wyátłoſć ſwyátá/ wy ſol źyemye/ wy
20:
złote á ſrzebrne ſędy: ſą glinyáne álbo
21:
drzewyane/ prętá żeláznego á wyecz=
22:
nego ſpalenya oczekawáyą. Aczkol=
23:
wyek wyęc ſtráchąm ſye twoyey wyel
24:
goſci/ á wſſákoż ludzkoſć mye przyzy=
wa.


strona: O4

Dworz. z Mnichem
1:
wa. Od kápłaná ofyáry zbáwyenya/
2:
od páſtyrzá (owcą będąc) rátunku
3:
ſſukam. Wen zazdroſci/ nyech odſtąmpi
4:
Rzymſkyegͦ wirzchu pychá: z namyáſt
5:
kyem rybitwá (Pyotrá) á z vcznyem
6:
krzyżá mowyę. Ya żadnego pirwſſego/
7:
yedno Kryſtuſá/ nye náſláduyąc/ ku
8:
błogoſláwyeńſtwu twemu/ to yeſt ku
9:
ſtolicy Pyotrowey obcowánim ſye
10:
przyłączam: Ná oney ſkále wyem iż
11:
koſcyoł zbudowan yeſt. Ktożkolwyek
12:
nye w tym domu báránká będźye po=
13:
żywał/ pokalony yeſt: Yeſli kto w ko=
14:
rabyu Noego nye będźye/ zginye/ gdy
15:
potop pánuye. Widźiſz co ten S. do=
16:
ktor piſſe/ á yáko dźyerży o ſtolicy
17:
Rzymſkyey y o papyeżu. Strawiw=
18:
ſſy wſſyſtek wyek ſwoy ná náuce piſ=
19:
má S. nye tylko ſam przez ſye czytá=
20:
yąc/ ále y Názánzená S. wyelkyego do
21:
ktorá ſlucháyąc/ nápiſawſſy nyemáło
22:
kſyąg około náuki zbáwyenney/ má=
23:
yąc wyelkye záwołánye náuki y ſwyę
24:
tobliwoſci w krzeſciyańſtwye/ yednák
O iiijw wąt=


strona: O4v

Rozmowá trzećya
1:
w wątpliwoſcyach ſwych nye ſádźi ſye
2:
ná ſwym rozumye/ áni náuce/ yáko ći
3:
dźiſyeyſſy czynyą/ kilko kart álbo cho=
4:
ćya y kſyążek przeczćiwſſy/ áni też ná
5:
kogo inego/ oprocz ſtolice Pyotrowey/
6:
wyznawáyąc/ iż tá ſámá (choćya by=
7:
łá záwſſe v Grekow wyętſſa náuká)
8:
prawdę y ſlowo boże záchowywa/ á ná
9:
nyey yáko ná ſkále koſcyoł zbudowan/
10:
á iż żginye/ ktokolwyek ſye od nyey od
11:
łączy. Yákoś yáſnyey o zwirzchnoſci
12:
Papyeſkyej/ á iż tá koſcioł boży yedno=
13:
ći/ mogł nápiſáć? Auguſtyn ſ. też w liſ=
Augu. ep.
162.

14:
cye nyektorym piſſe/ iż w Rzymſkim
15:
koſcyele záwſſe trwáłá ſtała zwirz=
16:
chnoſć ápoſtolſkyey ſtolice. Opuſſczam
17:
Bernathá S. y wyele inych łáćinſkich
Bern. li. 2.
de conſid.
ad Eugen.

18:
doktorow ſtárych y nowych. Pomy do
19:
Greckich/ ktorzy nye mogą ták być po=
20:
dezráni tym wſſetecznym/ á nyepow=
21:
ſcyęgliwym ludźyom. Acz y ony/ kto=
22:
rem wyczytał łáćinniki/ ták ſwyęto=
23:
bliwoſć żywotá y bogoboyna náuká/
24:
yáko y czáſy y myeyſcá od podezránya
wyymu=


strona: O5

Dworzá. z Mnichem
1:
wyymuyą. Przodkyem Sozomenus/
Sozome.
eccle. hiſt.
li. 2. ca. 3.

2:
ktory przed yedennaſcyą ſet lat ná ś=
3:
wyećye był/ á ſpráwy y poſtęmpki ko=
4:
ſcyelne popiſał/ piſſąc yáko Anátházy
5:
us S. Alexándrynſki/ Páweł Konſtán=
6:
tynopolſki pátryárchowye/ y nyekto=
7:
rzy ini biſkupowye z Grecyey/ Syry=
8:
ey/ á wſchodu ſlońcá przez drugye bi=
9:
ſkupy z biſkupſtw ſwych ſądownye z=
10:
łożeni/ do Yuliaſſá papyeżá ſye vćye=
11:
kli/ piſſe: iż on/ yáko ten/ ktoremu o w=
12:
ſſyſtkich pyecza należáłá/ dla doſtoyeń
13:
ſtwá ſtolice/ káżdemu z nich yego ko=
14:
ſcyoł/ to yeſt biſkupſtwo/ przywroćił.
15:
A to pyecza o wſſyſtkich á zwirzchnoſć
16:
dla doſtoyeńſtwá ſtolice. Tenże zmyen
17:
kę czyniąc/ yáko ſye byłá zruſſyłá myę
idem li. 6.
cap. 22.

18:
dzy Greki gadká o duchu S. yeſtli ye=
19:
dney iſtnoſci z bogyem oycem y ſy=
20:
nem: piſſe iż przeſtáli wſſyſcy ná tym
21:
co vznał koſcyoł Rzymſki. Yego też ro=
22:
wyennik yákmyarz Sokrátes/ ſpomi=
Soc. hiſto.
ecl. l. c. 8.

23:
náyąc nyeyákye Concilium dźyewyę
24:
ćidźyeſyąt biſkupow/ ktore Euſebius
O vká=


strona: O5v

Rozmowá trzećya
1:
kácyrſki biſkup z Konſtánciuſem Ceſá
2:
rzem zebrał był/ ták piſſe: Ale áni Yu=
3:
liuſz nawyſſſſego Rzymá biſkup tám
4:
był/ áni poſlał ná ſwe myeyſce kogo/
5:
A vſtáwá koſcyelna każe/ áby ſye żad=
6:
ne vſtáwy w koſcyelech nye vſtáwyá=
7:
ły/ mimo zdánye Rzymſkyego biſku=
8:
pá. Toż/ y temiż ſlowy we wtorych
9:
kſyęgach ſpomina: A ná drugim myey
idem. li. 2.
cap. 17.
li. co. c. 15

10:
ſcu wyſſſſey námyenyoną hiſtoryą o
11:
wygnányu Athánázyuſá S. y drugich
12:
biſkupow ſpomináyąc/ ták piſſe: A on
13:
(rozumyey Yulius papyeż) ponye=
14:
waż Rzymſki koſcyoł przodek álbo z=
15:
wirzchnoſć ma/ opátrzył ye liſty prze=
16:
ſpyeczeńſtwá/ álbo gletem/ y ná wſ=
17:
chod ſlońcá piſał/ káżdemu ſtolicę ye=
18:
go przywracáyąc.
idem. 1. 4.
cap. 37.
A to władza y zwi=
19:
rzchnoſć. A w czwartych kſyęgach pi=
20:
ſſe/ iż Pyotr Alexándrynſki pátryár=
21:
chá przez kácyrze wygnány/ thákże
22:
przez Dámázá papyeżá przywrocon
23:
był. Yuſtynian Ceſarz przed dźyewyę=
24:
ćyą ſet lat ták piſał do Yaná papyeżá:
Iuſtini. 10.
īni. papæ.
Wyel=


strona: O6

Dworz. z mnichem
1:
Wyelkąſmy chuć záwdży myeli/ áby
2:
władza wáſſey ſtolice ápoſtolſkyey/ y
3:
ſtan ſwyęthych koſcyołow bożych był
4:
ſtrzeżon/ ktory dotychmyaſt záchowy=
5:
wa/ á ktory nyeporuſſony trwa bez w=
6:
ſſelkyego ſprzećiwyenya. A dla tego
7:
poſpyeſſyliſmy ſye wſſyſtkye kápłany
8:
ze wſchodu ſlońcá (rozumyey ktorzy
9:
ſye byli kácyrſtwy y odſſczepyeńſt=
10:
wem oderwáli) podbić y zyednoćić ſto
11:
licy wáſſey ſwyątoſci. A wnet potym:
12:
Ani dopuſſczamy/ áby co/ cokolwyek
13:
ku poſtánowyenyu koſcyołow należy/
14:
yákożkolwyek yáſne á nye wątpliwe
15:
yeſt co zruſſono bywa/ nye było oznay=
16:
myono wáſſey ſwyątoſci/ Abowim to
17:
yeſt głowá wſſech S. koſcyołow. rć.
18:
Theodozyus też Ceſarz ſtárſſy/ bliſko
Theodoſ.
edictum &
de ſummæ
trini. li. 1.
Sozom.
hiſt. eccle.
li. 7. ca. 4

19:
300. lat przed nim táką vſtáwę po w=
20:
ſſech páńſtwyech ſwoich wydał: Aby
21:
wſſyſtcy poddáni yego/ tey ſye wyáry
22:
dźyerżeli/ ktorą Pyotr S. Rzymyá=
23:
nom podał/ á ktora do tychmiaſt trwa/
24:
á ktorey Dámázus pápyeż náſláduie:
A kto


strona: O6v

Rozmowá trzećya
1:
A ktoby inácey czynił/ iż tákowy mo=
2:
zgowyec yeſt á ſſálony/ á kácyrſkyey
3:
náuki háńbę ná ſobye odnyeſć/ á przod
4:
kyem boſką pomſtą/ potym y yego Ce
5:
ſárſką kaźnyą wedle woley bożey ka=
6:
ran ma być. Dáley: Hugo Etherya=
Hugo E=
ther ad E
man.

7:
nus zá czáſow Emanulá Ceſárzá
8:
Konſtántynopolſkyego/ o połtorá ſtá
9:
lat temu/ po odſſczepyenyu Grekow
10:
od koſcyołá ták piſał: Sámá rzecz to
11:
okázuye/ iż Pyotrá y yego potomki (o
12:
pápyeżoch mowi) Kryſtus przełożo=
13:
nym y głową nye tylko Láćinnikow/
14:
Grekow/ y wſſech kráin ná zachod y ná
15:
poł nocy/ ále y Ormyánow/ Arábow/
16:
żydow/ Mádyánitow/ Amálechitow/
17:
y wſſech kráin wſchodu y połudnya
18:
ná wyeki poſtánowił. rć. Tho maſz y
19:
ſtáre y nowe Greki. D. Wſſák Grze=
Grego. ad
Anaſt. An
tioch. &
Eutal. A=
lex. epiſc.

20:
gorze S. papyeż nye tylko nyechćyał
21:
ſye piſáć á bo zwáć powſſechnym bi=
22:
ſkupem/ Ale ſwyádſſy/ iż żaden zprzod
23:
kow yego/ tego ták ſproſtnego przezwi=
24:
ſká vżywáć nyechćyał: Y owſſem pi=
ſſe/ iż


strona: O7

Dworz. z Mnichem.
1:
piſſe/ iż táki yeſt Antychryſtowym már=
2:
ſſáłkyem/ ktokolwyek chce być zwan
3:
powſſechnym biſkupem.
idem. ad
Mauritiū.
imper.
M. Ták yeſt.
4:
Ale dáleko inſſa rzecz być powſſech=
5:
nym biſkupem/ niżli być biſkupem po
6:
wſſechnego koſcyołá/ to yeſt/ myeć prze
7:
łożeńſtwo á zwirzchnoſć nád powſſech
8:
nym koſcyołem. Abowim gdźyeby był
9:
yeden powſſechny biſkup/ muſyeliby
10:
wſſyſtcy ini biſkupi/ y doſtoyeńſtwá y
11:
vrzędy ich vſtáć: Coby było przećiwko
12:
ſlowu bożemu/ y porządkowi ápoſtol=
13:
ſkyemu: Ale iż yeden ma zwirzchnoſć
14:
nád wſſyſtkimi inymi biſkupy y nád
15:
wſſyſtkim powſſechnym koſcyołem/
16:
nyekáźi tho przełozeńſtwá drugich bi=
17:
ſkupow. Prawdá iż zćyeſnya go nye=
18:
co/ iż nye wolno káżdemu czynić co
19:
chce/ á wedle ſwey woley porządek ro=
20:
zny od porządku ápoſtolſkyego w ko=
21:
ſcyele ſwym ſtáwić/ á yednoſć koſcyo=
22:
łá S. powſſechnego tárgáć/ zględem z=
23:
wirzchnoſci tey/ ktora potrzebna yeſt
24:
koſcyołowi/ áby krnąmbrne á wſſete=
czne


strona: O7v

Rozmowá trzećya
1:
czne powſcyągáłá/ á obłędliwe y vpá=
2:
dłe ku prawdźye przyćyągáłá/ y po=
3:
twirdzáłá/ wedle przykazányu páń=
4:
ſkyego.
Luc. 32.
A táka władza iż ſye ná wſſyſt
5:
kye biſkupy/ y ná powſſechny koſcyoł
6:
ſcyąga/ á nye komu inemu yedno bi=
7:
ſkupowi yednemu nawyſſſſemu/ (o
8:
ktorym teraz rzecz) należy/ ſluſſnye
9:
tedy tákowy nyepowſſechnym biſku=
10:
pem/ ále powſſechnego koſcyołá biſku=
11:
pem/ to yeſt ſtrożem á ſprawcą/ może/
12:
y owſſem ma być zwan. Yákoż y przed
13:
S. Grzegorzem nye tylko ſámi papye=
14:
żowye tego titułu vżywáli/ ále y S.
15:
biſkupowye y doktorowye im ij da=
16:
wáli/ yákoś wyſſſſey ſłyſſał z piſmá
17:
Cypryaná S. do Korneliuſá papyeżá.
Cyp. li. 3.
epiſt. 2. ad
Cornel.

18:
Acz o ſlowá nic/ gdźye rzecz ſámá w
19:
ſobye yáſna yeſt/ z tych wywodow y
20:
ſwyádectw/ ktorem ya do tych myaſt
21:
wyliczał. A chceſz ſlyſſeć gdźye nye ye=
22:
den doktor álbo biſkup/ ále wyele ich
23:
weſpołek tę zwirzchnoſć papyeſką wy=
24:
znawáło? D. Powyedz. M. Numi=
dyſkyego


strona: O8

Dworz. z Mnichem.
1:
dyſkyego kroleſtwá biſkupy w Afryce/
2:
myędzy ktorymi S. Auguſtyn był/ po
3:
chwala Dámázus papyeż/ iż o rzecza=
Damaſt. e
piſ. Nūid.

4:
ch wątpliwych do nyego/ yáko do gło=
5:
wy/ wedle vſtáwicznego zwyczáyá ſye
6:
vćyekáli. Bonifácyus też wtory pa=
Bonifa. e.
Eulal. A=
lex.

7:
pyeż przed tyſyącem lat do Euláliuſá
8:
Alexándrynſkyego pátryárchy piſał/
9:
oznáymuyąc mu/ iż Kártháinſki Ar=
10:
cybiſkup/ z wyelim biſkupow/ ktorzy
11:
byli od poſluſſeńſtwá papyeſkyego
12:
odſtąmpili/ vznawſſy błąd ſwoy/
13:
przyſtąmpili záſyę/ wyznawáyąc iż
14:
we wſſem chcą náſládowáć ápoſtol=
15:
ſkyey ſtolice/ y vſtaw yey/ á klnąć w=
16:
ſſyſtkye/ ktorzyby przećiwko Rzym=
17:
ſkyey á ápoſtolſkyey ſtolicy krſſczyce
18:
ſwoye podnośili: A iż tákże Iuſtynus
19:
Ceſarz/ y wyele biſkupow ze wſchodu
Yuſtinus
Cæſar.

20:
ſlońcá vczyniło. Gdźye nye może być
21:
rzeczono/ iżeby ſye to z pochlebſtwá ál=
22:
bo z gwałtownego przymuſſenya mo=
23:
cy ſwyeckyey ſtáło. D. Dźiwno mi
24:
iżeś tu Konſtántyná y Phokáſá Ceſá=
rzow


strona: O8v

Rozmowá trzećia
1:
rzow przepomnyał. Abowim/ yáko ya
2:
ſlyſſę/ od tych dwu Rzymſki koſcyoł á
3:
papyeż władzą wźyął y zwirzchnoſć
4:
nád inymi koſcyoły. M. Dobrześ mi
5:
przypomnyał. Tákći powyedáyą Lu=
Iż nye z
vſtáwy lu
dzkyey z=
wirzchno
ſć papye=
ſka.

6:
theranowye/ ktemu to wyodąc/ iżby
7:
tá władza y zwirzchnoſć z vſtáwy ludz=
8:
kyey/ á nye od páná Kryſtuſá áni z po=
9:
dánya ápoſtolſkyego byłá. Y to przyy=
10:
muyę/ iż wyznawáyą/ iż ták z dawná
11:
yeſt/ zwirzchnoſć papyeſka w koſcyele
12:
krzeſciyáńſkim/ á nye od kilká ſet lat/
13:
yáko oni proſtym ludźyom powyedá=
14:
yą/ powſtáłá: Ale to fáłſz/ áby zá tych
15:
Ceſárzow/ á z ich vſtaw ſye ſſczęłá. Yu=
16:
żeś ſlyſſał z dowodow piſmá S. á ſwyá
17:
dectw wyela zacnych/ ſwyętych/ á wyá
18:
ry godnych ludźi nye z yednego kątá/
19:
ále z rozmáitych ſtron/ narodow/ á po
20:
nyekąd dáwnyeyſſych niż Konſtántyn/
21:
nyerzkąc Phokás był/ iż inácey ſye
22:
rzęcz ma/ y yeſſcze dowodnyey vſly=
23:
ſſyſz. Prawdá yeſt/ iż náyduye ſye w
24:
piſmyech nyektorych/ iż Bonifácyus
papyeż


strona: P

Dworz. z Mnichem.
1:
papyeż v Phokáſá otrzymał/ áby koſcioł
2:
Pyotrow był głową wſſech koſcyołow:
Phocae. Im
pe. edictū.
Conſtātini
edictum.

3:
á iż Konſtántyn vchwalił/. áby koſcyoł
4:
Rzymſki przodek álbo zwirzchnoſć miał
5:
ták nád cztyrmi przednyeyſſymi ſtoli=
6:
cámi/ Alexándrynſką/ Antyochenſką/
7:
Konſtántynopolſką/ y Hyerozolimſką/
8:
yáko też nád wſſyſtkimi inymi koſcyoł=
9:
mi po wſſem ſwyećye/ á biſkup Rzym=
10:
ſki álbo papyeż wyſſym á przełożonym
11:
był nád wſſyſtkimi kápłany/ á iżeby we
12:
dle yego zdánya wſſyſtko ſtánowyono
13:
było/ cożkolwyekby ku chwale bożey á
14:
mocnoſci wyáry przyſluſſáło. Ale tho
15:
nye nowa rzecz/ iż ludźye á pánowye
16:
źyemſcy to/ co yeſt od bogá álbo przez
17:
ápoſtoły przed tym vſtáwyono á przy=
18:
kazano/ częſto z nowu vſtáwyáyą y przy
19:
kázuyą/ ſwey woley ludzkyey zábyegá=
20:
yąc/ áby ći ktorzy ſye bogá nye boyą/ ka=
21:
źni páńſkyey ſye bali: Yákoż tego trzebá
22:
było zá Phokáſá. Abowim pátryárcho=
23:
wye Konſtántynopolſcy nye tylko ſye z
24:
poſluſſeńſtwá papyeſkyegͦ wybiyáli/ ále
Py po=


strona: Pv

Rozmowá trzećya.
1:
y powſſechnego koſcyołá przełożeńſtwo
2:
yuż ſobye byli poczęli przywłáſſczáć/ y
3:
powſſechnymi ſye biſkupy piſáli: á Ce=
4:
ſárzowye y biſkupi okoliczni częſcyą z
5:
zazroſci/ częſcyą z pychy á wyſokyey du=
6:
my o ſobye/ częſcyą też áby wſſyſtko po
7:
ſwey woli myeli/ tego im pomagáli. Zá
8:
Konſtántyná też yuż náſtawáli kácyrzo
9:
wye/ ktorzy yednoſć koſcyołá S. nowy=
10:
mi dumámi tárgáli: á iżeby im wol=
11:
nyey było wſſyſtko czynić y wierzyć yá=
12:
koby chćyeli/ wſſczynáli to/ nye tylko iże
13:
by biſkup yeden nád drugim/ ále y nád
14:
inſſymi kápłany żadney władzey nye=
15:
myał: co było nye tylko przećiwko po=
16:
ſpolitemu zwyczáyowi á záchowányu
17:
koſcyołá krzeſciyáńſkyego/ ále y przećiw
18:
podányu ápoſtolſkyemu/ y ſlowu boże=
19:
mu/ yákoś wyſſſſey ſlyſſał. Ale ſye tego
20:
częſto kácyrzowye ważą: á nye yeſt ták
21:
ſproſtna dumá/ ktoreyby podpory yá=
22:
kyey w piſmye S. rozum ludzki nyená=
23:
lazł/ nákrzywyáyąc ye/ yáko Pyotr S.
24:
piſſe. Ten błąd niż ná on czás Aeryus
Aeryuſow


strona: P2

Dworzá. z Mnichem.
1:
Aeryuſow vczeń rozſyewał/ yáko ſwyad
2:
ſſą Epiphánius y Auguſtyn S.
Epiph. cō.
hære. li.
Auguſ. de
hæreſ.
A ták
3:
to ſwowoleńſtwo/ yednoſći koſcyołá S.
4:
ſzkodliwe/ chćyał Ceſarz on dobry vſtá=
5:
wą álbo przykazánim á ediktem ſwoim
6:
powſcyągnąć. Yákoż tho winni Krolo=
7:
wye á przełożeni ſwyetſcy czynić/ á w
8:
tym pánu bogu y kroleſtwu yegͦ ſlużyć/
9:
nyedopuſſczáyąc ſye błędom y ſwey wo
10:
ley po ſwych páńſtwyech ſſyrzyć. Abo=
11:
wim piſe mędrzec/ iż krolowye ſą ſlu=
Sap. 6.
Pſal. 2.

12:
dzy kroleſtwá bożego: A Dawid ye vpo=
13:
mina/ áby ſlużyli pánu w boyáźni/ á
14:
kárnoſci ſye imowáli. Toć byłá przyczy
15:
ná vſtaw tych álbo ediktow Ceſárſkich.
16:
Acz nyewyem by nye zmyſloná oná v=
17:
ſtáwá Konſtántynowa byłá/ Abowim
18:
kładźye Konſtántynopolſką ſtolicę trze=
19:
ćyą myędzy przednieyſſymi/ ktorey ye=
20:
ſſcze ſnadź nyebyło/ á yeſliż byłá/ tedy
21:
yeſſcze myędzy przednyeyſſymi myey=
22:
ſcá nyemyáłá. Ale by też dobrze práwa
23:
oná vſtáwá Konſtántynowá byłá/ nye
24:
przetho z vſtáwy ludzkyey zwirzchnoſć
P ijpapye=


strona: P2v

Rozmowá trzećya
1:
papyeſka vroſlá/ yáko áni wyárá o S.
2:
Troycy/ á o pánye Kryſtuſye/ o ktorey
3:
ſye też vſtáwá tegoż Konſtántyná náy=
4:
duye/ Abowim ſtárſſa yeſt/ á nye z ludz=
5:
kyey vſtáwy/ ále z ſlowá bożego grunt
6:
ma. Teżći Concilium Nicenſkye o tey=
7:
to zwirzchnoſci papyeſkyey vchwaláło/
8:
gdy vſtáwiło/ áby mimo zdánye papye=
9:
żá/ álbo biſkupá Rzymſkyegͦ żadne Con
10:
cilia nyebywáły/ áni biſkupi zkazáni ál=
11:
bo oſądzeni bywáli: (o czym ſwyádſſy
12:
Yulius papyeż pirwſſy/ y Concilium
Iul. ad ep.
Orient.
Epi. Aegi
pt. etc. Fe
lici papæ.
Cōc. Rom
cap. 20.

13:
wſſyſtkyey Afryki przez Atánázyuſá S.
14:
zebráne) Tákyeż y Rzymſkye wnet po
15:
tym/ gdźye ná końcu tá ſye vſtáwá náy
16:
duye: Aby żaden pirwſſey ſtolice nyepo
17:
ſądzał: Abowim wſſyſtki ſtolice od nyey
18:
ſpráwyedliwoſci oczekawáyą: A yednák
19:
y przed tym Synweſſáńſkye Concili=
Conci. Sin
ueſsanum

20:
um trzech ſet biſkupow zá Márcelliná
21:
papyeżá tęż vſtáwę w ſobye ma: A liſt
22:
pirwſſy Anáklethá papyeżá á vcznyá
23:
Pyotrá S. o ſądźyech biſkupow/ y o tru=
Ana. ep. 1

24:
dnyeyſſych gadkách/ á wyętſſych ſprá=
wách


strona: P3

Dworz. z Mnichem.
1:
wách zmyenkę też czyni/ iż to ápoſtoło=
2:
wye z roſkazánya páńſkyego myędzy ſo
3:
bą vſtáwili/ áby ná ſtolicę Pyotrowę/ to
4:
yeſt/ ná namyáſtká yego papyeżá Rzym
5:
ſkyego wnoſſone bywáły: Thoż wyele
6:
inych ſtárych á ſwyętych papyeżow/ kto
7:
rzy dobrze przed Conſtántynem Ceſá=
8:
rzem byli/ piſánye poſwyadſſa. Skąd
9:
ſye yáſnye okázuye/ iż nye z ludzkich v=
10:
ſtaw zwirzchnoſć papyeſka vroſlá/ áni
11:
nowa yeſt w koſcyele S. powſſechnym:
12:
Co y Concilia/ nie tylko poſtronne łáćin
Concilia
o zwirzch
noſci pa=
pyeſkyey.

13:
ſkye y Greckye/ y wſſech yákmyarz na=
14:
rodow/ y czáſow/ ále y powſſechne ſtáre
15:
y nowe yednoſtáynye wyznawáyą. D.
16:
Pokáż mi to. M. Ktemu idę. Przod=
17:
kyem/ iż od łáćinſkich á poſtronnych po=
18:
cznę: Tárrákonſkye Concilium w Hi=
Terraco=
ne. cōcil.
Hilario papæ.

19:
ſpániey przed tyſyącem álbo yedenna=
20:
ſcyą ſeth lat do Hiláryuſá papyeżá ták
21:
piſáło: By też dobrze żadne przymuſſá=
22:
nye porządku koſcyelnego ktemu nye ći=
23:
ſnęło/ záiſte myelibyſmy żędáć onego
24:
przywileyá ſtolice wáſſey/ zá ktorym
P iijoſo=


strona: P3v

Rozmowatrzećyá
1:
oſobliwe kazánye nabłogoſláwyenſſego
2:
Pyotrá/ zá przyyęćim kluczow kroleſt=
3:
wá po zmartwywſtányu zbáwićyelá/
4:
wſſech oſwyecenyu po wſſyſtkim ſwye=
5:
ćye porádziło: Ktorego namyáſtká prze=
6:
łożeńſtwo álbo zwirzchnoſć yáko prze=
7:
wyſſſſa/ ták ſye yey wſſyſtcy bać/ y wſſy=
8:
ſtcy yą miłowáć máyą. Náyduye ſye
9:
też liſt Afryckich biſkupow do Dámá=
10:
zá papyeżá z tákim napiſem:
Cōci. Mau
rit. et A=
frica Da=
maſo pa=
pæ.
Nabłogo
11:
ſláwyenſſemu pánu/ y ápoſtolſkim do=
12:
ſtoyeńſtwem podwyſſſſonemu/ ſwyęte=
13:
mu oycowi oycow. Dámázowi papye=
14:
żowi/ á nawyſſſſemu wſſech biſkupow
15:
biſkupowi/ Steffan Arcybiſkup zboru
16:
Murzynſkyegͦ/ y wſſyſtcy biſkupi z trzech
17:
zborow álbo Conciliy Afryckyey kráiny
18:
Gdźye mu ták piſſą ći biſkupi: Oznay=
19:
myamy wáſſemu błogoſláwyeńſtwu/
20:
iż nyektorzy bráćya w ſąſyedſtwye ná=
21:
ſſym nyektorą bráćyą náſſę/ to yeſt wye
22:
lebne biſkupy/ nyeporádźiwſſy ſye was/
23:
z ich ſtopnyá zrzucáyą/ álbo o to ſye ku=
24:
ſſą/ gdyż vſtáwy wſſech oycow ku tći na=
błogo


strona: P4

Dworz. z Mnichem.
1:
błogoſláwyenſſego Pyotrá/ wáſſey ſto=
2:
licy záchowáły rozſądek biſkupow/ á ko=
3:
nyec około nawyſſſſych ſpraw koſcyel=
4:
nych/ y wſſyſtek wyrok o rzeczach boſkich
Dama. re
ſponſum.

5:
Ná ten liſt odpiſuyąc Dámázus piſſe/
6:
iż wedle ich nápominánya/ y owſſem
7:
wedle páńſkyegͦ przykazánya/ gdyż nád
8:
domem yego/ to yeſt/ nád powſſechnym
9:
koſcyołem biſkupyą poſlugę przyyął/
10:
pilnye czuć muśi. Y przypomina im/ iż
11:
oni wyedzą/ iż ápoſtolſka ſtolicá/ to yeſt
12:
Rzymſka/ vſtáwyoná yeſt od bogá pew=
13:
nym á nyeporuſſonym grunthem álbo
14:
vtwirdzenim/ á nayáſnyeyſſym napi=
15:
ſem kápłanow yego/ to yeſt wſſego biſku
16:
pow/ á wirzchem koſcyołow: A przypo=
17:
mnyawſſy ſlowá páńſkye do Pyotrá/
18:
Tyś yeſt Pyotr. rć. przykłáda o ſobye/ iż
19:
yeſt yego namyáſtkyem/ y wſſyſtcy bi=
20:
ſkupowye Rzymſcy byli/ ſą/ y będą.
Cōci. Car=
tha. apud
Auguſt. e=
pi. 90.
Kár
21:
táinſki też Synod zá czáſow Auguſty=
22:
ná S. ná ktorym było około 70. biſku=
23:
pow/ piſſe do Innocentiuſá papyeżá oz=
24:
náymuyąc mu ſpráwę ſwoyę przećiw=
P iiijko


strona: P4v

Rozmowá trzećia
1:
ko Celeſtyuſowi kácyrzowi/ áby mocą
2:
ſtolice ápoſtolſkyey potwirdzoná byłá/
3:
á błąd Pelágiuſow/ ktori ſye był po wye
4:
lu kráin rozſyał/ potęmpyon był/ iżeby
5:
ſye w tym on papyeż yáko páſtyrz nád
6:
nimi zlutował. A to potwirdzenya od
7:
nyego/ yáko od przełożonego proſſą/ á
8:
páſtyrzem go ſwoim być wyznawáyą.
9:
A yáſnyey to odpis Innocentiuſow wy
10:
yądrza.
idē. ſequē
ti epla.
Ale ponyechawſſy łáćinſkich
11:
Concyliy álbo zborow/ poidźmy do Gre
12:
ckich. Przed dwyemánaſcye ſeth lat A=
13:
thánázyus S. Alexándrynſki pátryár=
Alexādr.
ſynod. Fe
lici papæ.

14:
chá ze wſſyſtkimi biſkupy Aegipckimi/
15:
Thebáyſkimi/ y Libiſkimi z Alexán=
16:
drynſkyego ſynodu Felixowi papyeżo=
17:
wi piſſąc: do nyego ſye vćyekáyą w tru=
18:
dnoſcyách ſwych/ ktore ćirpyeli od kácy=
19:
rzow: wyznawáyąc/ iż ſtolicá Rzymſka
20:
yeſt naywyſſſſa/ od kthorey przodkowye
21:
ich ſwyęcenye álbo ſtáwyenye/ vſtáwy/
22:
y pomoc bráli: A iż bog/ yego przodki
23:
yego ápoſtolſkye biſkupy/ to yeſt papye=
24:
że Rzymſkye/ ná wirzchu poſtáwił/ y ro
ſkazał


strona: P5

Dworzá. z Mnichem
1:
ſkazał im myeć pyeczą o wſſech koſcye=
2:
lech: A iż vſtáwy koſcyelne opyewáyą/
3:
áby o rzeczach wyętſſych nic nye było v=
4:
chwalono bez Rzymſkyego biſkupá/ y
5:
Concylia áby nyebywáły zbiráne/ áni
6:
biſkupi ſądzeni bez nyego/ wedle vſtáwy
7:
Nicenſkyego Concilium: A iż teyże ſto
8:
licy Rzymſkyey oſobliwym przywile=
9:
yem vżyczoná yeſt od páná moc wyązá
10:
nya y rozwyęzowánya. A iż on/ papye=
11:
żem będąc/ yeſt Pyotrem á gruntem
12:
ſlupow koſcyelnych/ to yeſt biſkupow/ á
13:
kſyążęćyem/ miſtrzem/ y głową wſſech:
14:
Y wyele inego mimo to piſſą/ z kąd ſye
15:
zwirzchnoſć papyeſka yáſnye okázuye.
16:
Tymże obyczáyem dáley niż we dwu
17:
ſet lat potym zá Iuſtynianá Ceſárzá/
18:
gdy Athenius Conſtántynopolſki á Se
19:
werus Antyochenſki pátryárchowye z=
20:
nowiwſſy kácyrſtwo Euthycheſá vczy=
21:
nili byli wyelkye zámyeſſánye ná wſ=
22:
chod ſlońcá/ drudzy biſkupowye onych
23:
kráin/ ktorzy ſye práwey á ſtárey wyá=
Oriēt. ep.
e. cōc. Cōſt

24:
ry dźyerżeli/ zebrawſſy ſye ná Concyli=
P vum


strona: P5v

Rozmowá trzećya
1:
um w Conſtántynopolu/ yednoſyáynye
2:
ſye piſánim ſwym do Agápetá/ papye=
3:
żá/ yáko do głowy á namyáſtká Pyotra
4:
S. vćyekli: A zá ich ſtáránim papyeż on
5:
Sewerá/ yáko yáwnego kácyrzá/ záklął/
6:
Anthemiuſá z biſkupſtwá złożył. A gdy
7:
pothym do Konſtántynopolá papyeż
8:
przyyáchał/ nye mogł tego ná nim Ce=
9:
ſarz áni prośbą/ áni groźbą przewyeſć/
10:
áby Anthemiuſá záś ku biſkupſtwu
11:
przywroćił/ y owſſem muſyał go wy=
12:
gnáć/ czynyąc executią wyroku papye=
13:
ſkyego/ á nye poſądzáyąc go: czego ſye
14:
dźiś ſſaleni ludźye domagáyą. Ale ábyś
15:
nye rzekł/ iż tu biſkupowye vćiſnyeni
16:
papyeżowi władzą á zwirzchnoſć tę przy
17:
piſowáli/ á ná ich prośbę papyeż yą dá=
18:
ley niżli mu przyſtáło roſcyągał/ vkażęć
19:
gdźye nye zá vćiſkyem yákim/ yednák
20:
rádźi nyerádźi muſyeli yą wyznáwáć.
Kácirzo=
w y odſſ=
czepyeń=
cow wyz=
nawánye
o zwirzch
noſci pa=
pyeſkyey.
Antioch.
ſynous
hæret.

21:
Zá Konſtáncyuſá Ceſárzá kácyrſkyego
22:
zebráło ſye było w Antyochiey ná Con=
23:
cilium dźyewyęćdźyeſyąt biſkupow ká=
24:
cyrſkich/ y złożywſy Alexándrynſkyego
y Kon=


strona: P6

Dworz. z Mnichem.
1:
y Konſtántynopolſkyego pátryárchę/ y
2:
nyektore ine biſkupy/ yákom wyſſſſey
3:
powyedźyał/ dla wyelkich wyſtęmpow
4:
ich/ yáko myenili/ inſſe ná ich myeyſcá
5:
wſtáwili/ y piſáli do Iuliuſá papyeżá
6:
pirwſſego/ z kthorym ſye około wyáry
7:
nye zgadzáli/ proſſąc go/ áby on onę ſprá
8:
wę ich około złożenya biſkupow/ y wſtá=
9:
wyenya inſſych potwirdźił: A gdźye by
10:
tego nye vczynił/ grożąc/ iż go poſluſſni
11:
być nyechćyeli. A to proſſąc potwirdze=
12:
nya od papyeżá/ á wypowyádáyąc mu
13:
poſluſſeńſtwo yáko ſwowolni poddáni
14:
czynyą/ gdźyeby im nyepozwolił/ rádźi
15:
nyerádźi wyznawáyą zwirzchnoſć yegͦ/
16:
ktorą mocą on/ yáko then ktory myał
17:
klucze kroleſtwá nyebyeſkyego/ á moc
18:
wyęzáć y rozwyęzowáć ná źyemi/ wſſy=
19:
ſtkę onę ſpráwę mogł ſkáźić y odmye=
20:
nić/ Y ták ſye ſtálo: Przywroćił ony wy
21:
gnáne biſkupy/ y przyyęli ye ludźye/ od=
22:
ſtąmpiwſſy onych/ ktore im był zbor on
23:
złoſciwy wſtáwił. Skądże to poſluſſeń=
24:
ſtwo Grekow ludźi nádętych yednemu
ták


strona: P6v

Rozmowá trzećya
1:
ták odległemu biſkupowi/ mimo thák
2:
wyelką gromádę przyległych/ á ktorzy
3:
Ceſárzá y wſſyſtek dwor yego po ſobye
4:
myeli? yedno iż znáłi namyáſtká Pyo=
5:
trowego/ poruczniká Kryſtuſowegͦ/ á gło
6:
wę y páſtyrzá ſwego/ á widźyeli co Ce=
7:
ſárzowi winni byli/ á co bogu. Druga.
8:
Zá pogáńſkich Ceſárzow yeſſcze/ richley
9:
niżli we dwu ſet lat po bożym národze=
10:
nyu ſſczął ſye był ſpor myędzy krzeſci=
11:
yany około ſwyętá wyelkonocnegͦ/ iż pa
12:
pyeż chćyał áby nyebyło ſwyęcone yed=
13:
no w nyedźyele/ A Greccy/ y ini biſkupo
14:
wye ná wſchod ſlońcá ktemu przyſtáć
15:
nyechćyeli/ ále z żydy w pełnyą Kwyet=
16:
nyá kſyężycá/ kthoregożkolwyek dnyá
17:
przypádłá/ to ſwyęto obchodźili/ mye=
18:
nyąc iż ták im Yan S. y nyektorzy ini
19:
ápoſtołowye podáli y zoſtáwili/ á iż ſam
20:
pan Kriſtus ták ye obchodźił. Nyedbáiąc
21:
ná to Viktor papyeż y męczennik S. ro=
22:
ſpiſał po wſſem krzeſciyańſtwye/ przyká
23:
zuyąc biſkupom/ áby ſye ná poſtronne
24:
Concilia we wſſech páńſtwách zebráli/
(bo pow=


strona: P7

Dworz. z Mnichem.
1:
(bo powſſechne trudno było zebráć przed
2:
pogány) á ná yednę rzecz ſye zchodźili: Y
3:
zebrawſſy ſye we Fráncyey nyektorzy/
4:
drudzy w Grecyey/ drudzy w Ponćye/
5:
drudzy w Páleſtynye/ zgodnye wſſyſtcy
6:
przeſtáli ná zdányu papyeſkim. Azyſcy
7:
tylko zebrawſſy ſye w Epheźye nyech
8:
ćyeli ſye dáć zeprzeć z dumy ſwey. Dla
9:
czegͦ ye Viktor papyeż on záklął y od je=
10:
dnoſci koſcyołá ſ. yáko odſſczepyeńce á ká
11:
cyrze odrzućił. Y zá to ye wſſyſcy ini krze=
12:
ſciyánie myeli/ przezywáyąc ye Quarto=
Quarto=
decimani.

13:
todecymany álbo Theſsáreskedekátitás
14:
Y ták to trwáło áż do Nicenſkiegͦ pow=
15:
ſſechnego Concilium/ gdźye oni vporu
16:
ſwegͦ odſtąpili. O tym wſſyſtkim ſwyád
17:
ſſą liſtj Viktorá papyeżá/ Ireneuſá Lug
18:
dunſkyegͦ/ á Polikrátá Epheſkyegͦ biſku
19:
pow/ ktore do ſyebye piſáli: Euſebius też
20:
y Sokrates w pyątych kſyęgach ſwych
21:
hiſtoriy koſcyelnych.
Euſe. li. 5.
Socr. li. 5.
hiſt. eccle.
Widźiſz tu/ yáko w=
22:
ſſyſtko wobec krzeſciyańſtwo rádo nyerá
23:
do zwirzchnoſć papyeſką wynzawáło/ A
24:
to onych czáſow/ gdy papyeżowye yeſſ=
cze żad=


strona: P7v

Rozmowá trzećya
1:
cze żadnego páńſtwá/ áni bogátſtwá/ áni
2:
ſkrzętu przed pogáńſkimi Ceſárzmi nie
3:
myeli. Poidźmyſz do powſſechnych Kon
Concyliy
powſſech
nich ſwiá
dectwá o
zwirzch=
noſci pa=
pyeſkyey.

4:
ciliy/ á zwłaſſczá onych pirwſſych/ ktore
5:
doktorowye S. y owſſem wſſyſtko krze=
6:
ſciyańſtwo nye ináczey ważyło y waży/
7:
yedno yáko Ewányelie. Yużeś ſlyſſał
8:
Nicenſkyego/ ktore pirwſſe było/ vſtáwę:
9:
z ktorey ſye zwirzchnoſć papyeſka oká=
10:
zuye. Wtore było Konſtántynopolſkye:
11:
Trzećye Epheſkye/ ná ktorych obu ácz
12:
nyetrzebá było nic vſtáwyáć áni zmyen
13:
kę czynić o teyto zwirzchnoſci/ o ktorey
14:
ná on czás wątpliwoſci áni zgody żad=
15:
ney nye było/ á yednák przedſye w obu
16:
náyduyą ſye znáki yey: W Epheſkim/
17:
gdźye dwye ſcye biſkupow z Cyryllem
Eph. cō. 1.
Neſtorio.

18:
Alexándrynſkim pátryárchą/ yáko po=
19:
rucznikyem papyeſkim/ Neſtoryuſá pá
20:
tryárchę Konſtántynopolſkyegͦ nápomi
21:
náli/ áby przedſyę wźyęćya ſwego kácyr=
22:
ſkyego ponyechał: A gdźyeby nyeprze=
23:
ſtał/ iż go po kreſye álbo czáſye od Cele=
24:
ſtyná papyeżá zámyerzonym zá odrzu=
cone=


strona: P8

Dworz. z mnichem
1:
conego myeć chćyeli/ y ták vczynili.
Conſtā.
1. cōcil. cā. 3.
W
2:
Konſtántynopolſkim/ gdźye oni biſkupo
3:
wye/ ktorych było ſto y pyęćdźyeſyąt/ v=
4:
chwalili áby Konſtántynopolſki biſkup
5:
pirwſſe myeyſce á doſtoyeńſtwo myał
6:
po Rzymſkim/ á iż zgadzáyąc ſye z Dá
Theodor.
eccle. hiſt.
li. 5. ca. 8.

7:
mázem papyeżem/ Apollinará Láo=
8:
dyckyego/ y Tymotheuſſá Alexándryn=
9:
ſkyegͦ biſkupá kácyrze/ odrzućili. Acz o=
10:
ná vſtáwá o doſtoyeńſtwye Konſtánty=
11:
nopolſkyego biſkupá/ iż byłá mimo wo
12:
lą papyeżá/ á ſtáre vſtáwy álbo zwyczay
13:
koſcyołá powſſechnego/ vczynyoná/ mo=
14:
cy nyemyáłá/ choć byłá potym w ſſeſći
15:
dźyeſyąt lat przez Chálcedońſkye Con=
16:
cilium powtorzoná: Co ſye yáſnye oká=
Cōcil. to. 1.

17:
zuye z piſmá Leoná papyeżá/Anátoli=
18:
uſá pátryárchy Konſtántynopolſkyego/
19:
Márcyaná y Válentynianá Ceſárzow/
20:
y wſſyſtkyegͦ onego zebránya ſſeſci ſet y
21:
trzydźyeſci biſkupow. Bo ſye przedſyę
22:
potym wſſyſtcy ći/ y pátryárchá/ y Ceſá
23:
rzowye/ y Concilium v Leoná o potwir
24:
dzenye ſtáráli/ á yednák nic ná on czás
nye


strona: P8v

Rozmowá trzećya
1:
nye otrzymáli. Ale yáſnyey tę zwirzch=
2:
noſć papyeſką onoż Concilium Chálce=
Chalc. cōc

3:
dońſkye wyznawa/ do wyſſſſey námye=
4:
nyonegͦ papyeżá piſſąc/ á proſſąc go/ áby
5:
wſſyſtkę ſpráwę onego Concilium po=
6:
twirdźił:
Eugr. hi
ſto. eccl. l.
2. cap. 4.
A oznáymuyąc mu iż Dioſko
7:
rá Alexándrynſkyegͦ pátryárchę złożyło
8:
y odrzućiło. A iżebyś lepyey rozumyał/
9:
ták ſye rzecz myáłá: Theodozyus Ceſarz
10:
zá przyzwolenim Leoná papyeżá zebrał
11:
był máło przed tym Concilium wtore
12:
w Epheźye/ chcąc vſpokoić páńſtwá ſwe
13:
około wyáry roſtárgnyone. Tám Dio=
14:
ſkorus zwyodſſy drugye pátryárchy y bi
15:
ſkupy/ mocą przewyodł/ iż Eutyches/
16:
ktory zá kácyrzá yuż był od Fláwianá
17:
biſkupá ſwegͦ y od papyeżá potęmpion/
18:
rozgrzeſſon y przyyęt yeſt. Ale obaczyli
19:
ſye w tym potym drudzy biſkupowye/
20:
Dioſkorus wſwym błędźye y vporze tr=
21:
wał: Dla czegͦ przez Leoná papyeżá od=
22:
rzucon yeſt: A Válentinian y Márcyan
23:
Ceſárzowye dla vſpokoyenia ſwych páń
24:
ſtw z wolą papyeſką w Nicei po wtore
concilium


strona: Q

Dworz. z Mnichem
1:
concilium zebráli/ á dla lepſſegͦ rządu do
2:
Chálcedony wnet ye przenyeſli. Támże
3:
ono concilium y w inych ſpráwách/ we=
4:
dle zámyerzenya papyeſkyego przy lega
5:
ćyech yego ſye ſpráwowáło/ y Dioſkorá
6:
potęmpiło. A dawáiąc przyczynę potęm
7:
pyenya tegͦ/ ták piſſe: iż on nád ine złoſci
8:
ſwoye to przydał/ iż przećiwko ſtrożowi
9:
winnice páná zaſtępow/ ktory od ſámegͦ
10:
zbáwićyelá náſſegͦ poſtánowyon yeſt/ ſſa=
11:
leńſtwo ſwe okazał: Y wykłádáyą ſámi
12:
ktory to ſtroż: on/ do ktoregͦ to piſſą/ Pa=
13:
pyeſz/ iż chćyał tegͦ/ ktory zwykł yednoćić
14:
ćyáło koſcyołá/ zákląć. Pátrz co tu to ſla=
15:
wne á wyelkye zebránye biſkupow pa=
16:
pyeżowi przypiſuye/ iż on yeſt ſtrożem
17:
winnice páńſkyey/ nye od kogo inego ye
18:
dno od ſámegͦ páná poſtáwyony: á iż ye=
19:
dnoći ćyáło koſcyołá S. około czego my
20:
ſye ták długo zábawiamy: gdźye też Pyo
21:
trá S. zowye ſkáłą y gruntem powſſech
22:
nego koſcyołá y práwey wyáry. By też
23:
nye było inych ſwyádectw á dowodow/
24:
ſluſſnye byſmy ná wyznányu ták wyela
25:
S. biſkupow ze wſſyſtkyegͦ ſwyátá w du=
Qchu S.


strona: Qv

Rozmowá trzećya
1:
chu S. zgromádzonych/ á powſſechny ko=
2:
ſcyoł w ſobye zámykáyących/ przeſtáć
3:
myeli. Toćby ſye mogło okázáć z drugich
4:
powſſechnych Concyliy: Ale/ ábych nye=
5:
przedłużył/ tjlko Florenckyegͦ/ ná ktorim
Florent.
Concil.

6:
Páleologus Ceſarz/ á Yozeph pátryár=
7:
chá Konſtántynopolſki/ Izidor Kiyowſki
8:
metropolit/ yákom wyſſſſey powyedźiał
9:
y niektorzy ini Greccy biſkupowie przed
10:
ſtem y dwyemánaſcye lat byli/ vchwałę
11:
poſpolitą powiem: Ktora tá yeſt: Też wy
12:
rzekamy/ álbo vchwalamy iż ſwyęta ſto=
13:
licá ápoſtolſka/ á biſkup Rzymſki/ álbo
14:
papież przełożeńſtwo ma nád wſſyſtkim
15:
ſwyátem/ á iż tenże biſkup Rzymſki yeſt
16:
namyáſtkyem blogoſláwyonego Pyotrá
17:
kſyążęćyá ápoſtolſkyegͦ/ á práwym poru
18:
cznikyem Kryſtuſowym/ y wſſyſtkyegͦ ko
19:
ſcyołá głową/ á wſſyſtkich krzeſciyánow
20:
oycem y náuczyćielem/ á iż yemu w bło
21:
goſláwyonym Pyetrze podaná yeſt od
22:
páná náſſegͦ Yezu Kryſtá zupełna moc/
23:
páſć/ rządźić/ y ſpráwowáć powſſechny ko
24:
ſcyoł/ yákoż ſye to w ſpráwách powſſech=
25:
nych Conciliy/ á w ſwyętych vſtáwách
náyduy


strona: Q2

Dworzá. z Mnichem
1:
náyduye. Atoż maſz dowodne ſwyádec=
2:
twá nye tylko doktorow y biſkupow S.
3:
ále y vchwały Ceſárſkye/ y vſtáwy á wy
4:
znawánya Conciliy ták poſtronnych łá=
5:
ćinſkich y Greckich pod wſſyſtkimi pátry
6:
árchámi/ yáko y powſſechnych/ iż ſtolicá
7:
Pyotrowá tho yeſt Rzymſka/ á Papyeż
8:
ná nyey ſyedzący namyáſtek Pyotrá S.
9:
yeſt głową koſcyołá S. krzeſciyáńſkyegͦ/ á
10:
ma władzą y zwirzchnoſć nye tylko nád
11:
biſkupy/ ále nád wſſyſtkimi krzeſciyány/
12:
nyę nowo/ áni z ludzkyegͦ wymyſlu/ yáko
13:
ći Luterſcy nyeumyeyętni/ álbo potwor
14:
ni doktorowye powyedáyą/ ále przez á=
15:
poſtoły y ſámegͦ páná Kryſtuſá zoſtáwio
16:
ną y podáną: ktora yáko yedná yeſt/ ták
17:
ſámá/ á nye co inego koſcyoł boży yedno=
18:
ći. A napewnyey y nadowodnyey nam ij
19:
pokázuye/ ktory vſtáwicznye yeden/ á ten
20:
nye ledá yáki/ ále ápoſtolſki porządek/ od
21:
yednegͦ ſprawce nawyſſſſegͦ płynący ma/
22:
y myeć muśi. A ták ktokolwyek yemu w
23:
ſpráwách duchownych álbo koſcyelnych
24:
á zakonu náſſego poddan á poſluſſen nye
25:
yeſt/ nye chcąc go myeć zá zwirzchnego
Q ijprze=


strona: Q2v

Rozmowá trzećya
1:
przełożonegͦ koſcyołá S. powſſechnegͦ/ ále
2:
krnąbrnye/ zuchwále/ á vpornye od po
3:
rządku tegͦ ſye dźyeli y odrywa/ by też do
4:
brze wniczym inym niebłądźił/ nye yeſt
5:
w yednym ſwyętym/ powſſechnym/ y á=
6:
poſtolſkim koſcyele: A nye máyąc koſcio
7:
łá zá mátkę/ nye ma też bogá zá oycá/ á
8:
nye krzeſciyáninem áni brátem/ ále ob=
9:
cym y nyeprzyyaćyelem nam yeſt/ yáko
10:
Cypryan S. piſſe/
Cyp. de u=
nita. eccl.
yákożkolwyek ewán=
11:
yelią/ ſlowem bożym/ y Kryſtuſem ſye
12:
bući. A przeto Ruś/ Grekowye/ y Czecho=
13:
wye/ yeſli ſte tego porządku nyedźyerżą
14:
á od zwirzchnoſci papyeſkyey/ á ták y od
15:
yednoſci koſcyołá ápoſtolſkiegͦ łączą/ nye
16:
ſą koſcyołem bożym álbo Kriſtuſowym/
17:
áni członkámi yego. A toż maſz doſtáte=
18:
czny wywod y wykład tych czterzech zná
19:
kow/ po ktorych pewnye á nye omylnye
20:
koſcyoł boży poznáć mamy/ nye wedle
21:
dumy Melánchtoná/ álbo Angyelſkich z=
22:
byegow/ álbo Gáluiná/ álbo Lutherá/ ál=
23:
bo Huſsá/ álbo Viklewá/ ále wedle ſtáro=
24:
dawney á yednoſtáyney náuki ápoſtol=
25:
ſkyey/ tudźyeż y onego zácnego wyſſſſey
námye


strona: Q3

Dworz. z Mnichem.
1:
námyenyonegͦ Concilium Konſtántyno
2:
polſkyego/ bez pochyby od duchá S. pocho
3:
dzącey/ á od wſſech krzeſciyánow po w=
4:
ſſem ſwyećye vſtáwicznye do tych czá=
5:
ſow záchowáney/ y z wyelką vczliwoſcyą
6:
w koſcyele przy ſlużbye bożey wyznawá
7:
ney/
Koſcyo=
lá Bożego
opiſánye
krotkye.
iż on yeſt á ma być yeden/ ſwyęty/
8:
poſpolity/ álbo powſſechny/ y ápoſtolſki/
9:
to yeſt/ krwyą páná náſſego Yezu Kriſtá/
10:
á ſwyątoſcyámi z nyey płynącymi/ po=
11:
ſwyęcony á ku ſwyętobliwoſci ſye ſprá=
12:
wuyący/ po wſſyſtkim ſwyećye/ po wſſe=
13:
ch narodźyech y yęzykoch/ przez wſſyſtkye
14:
czáſy zgodną á yednoſtáyną ſpráwę y po
15:
rządek/ przez ápoſtoły podány/ mocnye á
16:
nyeporuſſenye záchowuyący. Ten wyz=
17:
nawamy: Tego náuki ták w wykłádániu
18:
piſmá S. yáko y w wyerze/ nádźyei/ bo=
19:
gomodlſtwye/ y wſſyſtkich wobec ſprá=
20:
wách náſſych/ ku zakonowi krzeſciyáń=
21:
ſkyemu należących/ mocnye á nyepochy
22:
bnye dźyerżeć ſye mamy/ yáko ſlupá y
23:
gruntu prawdy/ przećiw ktoremu brony
24:
pyekyelne/ yákożkolwyek mocne á vśil=
25:
ne/ ná wyek wyekom nyeprzemogą/ we=
Q iijdle


strona: Q3v

Rozmowá trzećya
1:
dle obyetnice páńſkyey/ á yáko yedyney
2:
oblubyenice á ćyáłá páńſkyego/ to yeſt/
3:
yáko páná ſámego zbáwićyelá y miſtrzá
4:
wſſyſtkyego ſwyátá/ ktory ij ſobye poſlu=
5:
bił/ á yedno ćyáło ſnim ſye ſtał. D.
6:
Doſyćyeś doſtátecznye práwy koſcyoł
7:
wypiſał/ y ná oko/ yáko ono mowyą/ po=
8:
kazał/ ták iż ſye go po tych znákoch y ſle=
9:
py domácáć może. Ale gdźye náuki tego
10:
koſcyołá ſſukáć mamy? Aby nas kto ná=
11:
ką yednego álbo kilká doktorow/ álbo y
12:
zakonu ktorego mniſſego/ álbo vſtáwá=
13:
mi biſkupá á koſcyołá poſtronnego te=
14:
go álbo owego/ álbo y ſynodow kráiny
15:
á narodu ktorego/ álbo ná konyec zwy=
16:
czáymi poſpolitymi nye do końcá chwá=
17:
lebnymi/ ktore ſye pod czás w koſcyoł zá
18:
nyedbáłoſcyą przełożonych wkradáyą/
19:
myáſto náuki/vſtaw/ á zwyczáyow ko=
20:
ſcyołá tego yednego/ ſwyętego/ powſſech=
21:
nego/ y ápoſtolſkyego/ nyezárzućił. Yá=
22:
koż ſye to częſto przygadza/ iż wy mniſſy
23:
y kſyęża ledá o co/ co ſye z wáſſymi ſprá=
24:
wámi/ zwyczáymi/ álbo vſtáwámi nye
25:
zgadza/ nąm ludźyom proſtym zgárdze=
nye


strona: Q4

Dworz. z Mnichem.
1:
nye koſcyołá/ á zátym ſnadź y kácyrſtwo
2:
przyczytaćye. M. Mali ſye prawdá
3:
znáć/ bywa to czáſem/ nye ták ze złoſci/
4:
yáko ſnadź z nyeumyeyętnoſci náſſey.
5:
D. Yákoż rozeznáć/ co yeſt náuká po=
6:
wſſechnego koſcyołá/ á co nye? M. Od=
7:
łożmy to ná inſſy czás: Yuż ná nas zwo=
8:
nyą k obyádu. D. O to nic: Proſſę
9:
ya ćyebye ná ſwoy. Ale yednák doſyć te=
10:
raz/ yużeś ſye ſprácował. Yutro dálibog
11:
o náuce koſcyołá dopowyeſz. M. Bę=
12:
dęli czás myał. D. Nye czyń inácey
13:
proſſę ćye/ yuż nye opuſſczay/ gdyś myę
14:
wźyął na ſwą pracą. Záſlużyſz ſobye v
15:
bogá zapłátę. Nádyydę ya tu/ ták yáko y
16:
dźiś. M. Możeſz. Będźyeli mi łácno/
17:
rad vczynyę. D. Poidźże ſemną te=
18:
raz ná obyad. M. Dźyękuyęć.
19:
Zoſtánę tu z bráćyą. D.
20:
To ná twey woli. Ya
21:
bym ći rad był.
22:
M.
23:
Inſſym czá=
24:
ſem.